2701
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Պօղոս:
ԹԵՐԹ՝ 388+1 (կրկն.՝ 9). չգրուած՝ 8բ, 9բ, 9դ: ՊՐԱԿ՝ 10+Ա-ԼԲx12 (Ա, ԻԸ 11, ԼԲ 9): ՆԻՒԹ՝թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 30x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (23x15): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 11ա): ՏՈՂ՝ 40: ԿԱԶՄ՝դրոշմազարդմուգշագանակագոյնկաշի, միջուկը՝տախտակ, աստառը՝շերտաւորկապոյտկտաւ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝Ա. (վջմ.), լուսագծերովգրոտածթուղթ:
Նմուշ 11ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – ԳրիգորՏաթեւացի՝ 1բ: Կիսախորան՝ 9գ, 10ա (ուրուագծային): Լուսանցազարդ՝բուսական, թռչուն, տաճար (241ա): Զարդագիր՝հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, մանուշակագոյն, վարդագոյն, սեւ, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. կազմիկաշինմաշուած, լուսանցակողերըսեւացած, թ. 9-10իմիջեւ 1 թերթընկած, գրեթէբոլորթերթերինխոնաւութեանհետքեր, թ. 152-85՝ստ. լս-ումցեցիանցքեր, թ. 347 եւ 387՝պատռուած, թ. 2, 3, 378, 379, 383-7՝եզրերըկապտաւունթղթովամրացուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. [Գրիգորի Տաթեւացւոյ Քարոզգիրք]
– 4ա-8ա Ցանկ
1. [Քարոզք յառաջին հատորէ]
Տե՛ս Ձմեռան հատոր, տպ. 1740: Ա-ՃԽԷ/չիք: ՃԽԸ/32բ-4բ (ձեռ.-ում՝ Ը.): ՃԽԹ/34բ-7բ (Թ): ՃԾ/37բ-40բ (Ժ): ՃԾԱ/40բ-3ա (ԺԱ): ՃԾԲ/43ա-5բ (ԺԲ): ՃԾԳ/45բ-8բ (ԺԳ): ՃԾԴ/48բ-51բ (ԺԴ): ՃԾԵ/51բ-4ա (ԺԵ): ՃԾԶ/54ա-6ա (ԺԶ): ՃԾԷ/56ա-8ա (ԺԷ): ՃԾԸ/58ա-60ա (ԺԸ): ՃԾԹ/60ա-1բ (ԺԹ): ՃԿ/61բ-4ա (Ի):
2. [Քարոզք յերկրորդ հատորէ]
Տե՛ս Ամառան հատոր, տպ. 1741: Ա/9գ-12ա (9գ կրկն.՝ 10ա): Բ/12ա-5բ: Գ/15բ-21բ: Դ/21բ-4բ: Ե/24բ-7բ: Զ/27բ-9ա: է/29ա-32բ: Ը/64ա-5բ (ձեռ.-ում ԻԱ): Թ/65բ-8բ (ԻԲ): Ժ/68բ-9բ (ԻԳ): ԺԱ/69բ-72բ (ԻԴ): ԺԲ/72բ-5ա (ԻԵ): ԺԳ/75ա-9բ (ԻԶ): ԺԴ/79բ-80բ (ԻԷ): ԺԵ/80բ-1բ (ԻԸ): ԺԶ/81բ-3բ (ԻԹ): ԺԷ/83բ-6ա (Լ): ԺԸ/86ա-8ա (ԼԱ): ԺԹ/88ա-90ա (ԼԲ): Ի/90ա-2ա (ԼԳ): ԻԱ/92ա-3բ (ԼԴ): ԻԲ/93բ-4բ (ԼԵ): ԻԳ/94բ-7ա (ԼԶ): ԻԴ/97ա-100ա (ԼԷ): ԻԵ/100ա-1բ (ԼԸ): ԻԶ/102ա-4ա (ԼԹ): ԻԷ/104ա-6բ (Խ. թերի) «...զի որչափ սիրես զանձն քո, նովին չափովն հաւասար» (շար. ԻԸ): ԻԸ/106բ-8բ (առանց խորագրի եւ գլխահամարի, սկզբից թերի՝ «Արդարութիւն բնականապէս ոչ ամենեւին բարի է եւ ոչ ամենեւին չար...»): ԻԹ/108բ-9բ (ԽԱ): Լ/109բ-11ա (ԽԲ): ԼԱ/111ա-2բ (ԽԳ): ԼԲ/112բ-5ա (ԽԴ): ԼԳ/115ա-7ա (ԽԵ): ԼԴ/117ա-9ա (ԽԶ): ԼԵ/119ա-21ա (ԽԷ): ԼԶ/121ա-3բ (ԽԸ): ԼԷ/123բ-5բ (ԽԹ): ԼԸ/125բ-8բ (Ծ): ԼԹ/128բ-30ա (ԾԱ): Խ/130ա-2բ (ԾԲ): ԽԱ/132բ-4բ (ԾԳ): ԽԲ-ԽԳ/չիք: ԽԴ/134բ-7ա (ԾԴ): ԽԵ/137ա-8բ (ԾԵ): ԽԶ/138բ-41բ (ԾԶ): ԽԷ/141բ-4ա (ԾԷ): ԽԸ/144ա-6ա (ԾԸ): ԽԹ/146ա-7ա (ԾԹ): Ծ/147աբ (Կ): ԾԱ/147բ-8ա (ԿԱ): ԾԲ/148ա-9ա (ԿԲ): ԾԳ/149ա-50բ (ԿԳ): ԾԴ/150բ-3ա (ԿԴ): ԾԵ/153ա-4բ (ԿԵ): ԾԶ/154բ-5բ (ԿԶ): ԾԷ/156ա-8ա (ԿԷ): ԾԸ/158ա-60բ (ԿԸ): ԾԹ/160բ-1բ (ԿԹ): Կ/161բ (Հ) (թերի՝ «այլ ծիծաղիլն անմտութիւն է եւ աւելորդ: Զի այսպէս սահմանեն զծաղրն. գրեա» (չի շար.): ԿԱ/161բ-4ա (ՀԲ): ԿԲ/164ա-7ա (ՀԳ): ԿԳ/167ա-70ա (ՀԴ): ԿԴ/170ա-2բ (ՀԵ): ԿԵ/172բ-4ա (ՀԶ): ԿԶ/174ա-5բ (ՀԷ): ԿԷ/175բ-8ա (ՀԸ): ԿԸ/178ա-9բ (ՀԹ): ԿԹ/179բ-81ա (Ձ): Հ/181բ-3ա (ՁԱ): ՀԱ/183ա-5ա (ՁԲ): ՀԲ/185ա-7բ (ՁԳ): ՀԳ/187բ-8բ (ՁԴ): ՀԴ/188բ-93ա (ՁԵ): ՀԵ/193ա-4բ (ՁԶ): ՀԶ/194բ-7ա (ՁԷ): ՀԷ/197ա-8բ (ՁԸ): ՀԸ/198բ-201ա (ՁԹ): ՀԹ/201ա-3ա (Ղ): Ձ/203ա-7ա (ՂԱ): ՁԱ/207ա-9բ (ՂԲ): ՁԲ/209բ-12բ (ՂԳ): ՁԳ/212բ-4ա (ՂԴ): ՁԴ/214ա-6բ (ՂԵ): ՁԵ/216բ-8բ (ՂԶ): ՁԶ/218բ-9ա (ՂԷ): ՁԷ/219ա-21ա (ՂԸ): ՁԸ/221ա-2ա (ՂԹ): ՁԹ/222ա-3ա (Ճ): Ղ/223ա-4ա (ՃԱ): ՂԱ/224աբ (ՃԲ): ՂԲ/224բ-5բ (ՃԳ): ՂԳ/225բ-6ա (ՃԴ): ՂԴ/227ա-8բ (ՃԶ): ՂԵ/228բ-9բ (ՃԷ): ՂԶ/229բ-31բ (ՃԸ): ՂԷ/231բ-3բ (ՃԹ): ՂԸ/233բ-6բ (ՃԺ): ՂԹ/236բ-8բ (ՃԾԱ): Ճ/238բ-41ա (ՃԺԲ): ՃԱ/241ա-2ա (ՃԺԳ): ՃԲ/242ա-4բ (ՃԺԴ): ՃԳ/244բ-6ա (ՃԺԵ): ՃԴ/246ա-9ա (ՃԺԶ): ՃԵ/249ա-51բ (ՃԺԷ): ՃԶ/251բ-4ա (ՃԺԸ): ՃԷ/254ա-7ա (ՃԻ): ՃԸ/257ա-9ա (ՃԻԱ): ՃԹ/259ա-60բ, 61բ-2ա (ՃԻԲ): ՃԺ/262ա-4ա (ՃԻԳ): ՃԺԱ/264ա-6ա (ՃԻԴ): ՃԺԲ/266ա-7բ (ՃԻԵ): ՃԺԳ/267բ-9ա (ՃԻԶ): ՃԺԴ/269ա-70բ (ՃԻԷ): ՃԺԵ/270բ-2բ (ՃԻԸ): ՃԺԶ/272բ-6ա (ՃԻԹ): ՃԺԷ/276ա-8ա (ՃԼ): ՃԺԸ/278բ-80ա (ՃԼԱ): ՃԺԹ/280ա-1բ (ՃԼԲ): ՃԻ/281բ-4ա (ՃԼԳ): ՃԻԱ/284ա-6ա (ՃԼԴ): ՃԻԲ/286ա-8բ (ՃԼԵ): ՃԻԳ/288բ-9բ (ՃԼԶ): ՃԻԴ/289բ-92ա: ՃԻԵ/292ա-3բ (ՃԼԷ): ՃԻԶ/293բ-6ա (ՃԼԸ): ՃԻԷ/296ա-8բ (ՃԼԹ): ՃԻԸ/298բ-302ա (ՃԽ): ՃԻԹ/302ա-5ա (ՃԽԱ): ՃԼ/305բ-9բ (ՃԽԲ) ՃԼԱ/309բ-12բ (ՃԽԳ): ՃԼԲ/312բ-5բ (ՃԽԴ): ՃԼԳ/315բ-7ա (ՃԽԵ): ՃԼԴ/317ա-9բ (ՃԽԶ): ՃԼԵ/319բ-22բ (ՃԽԷ): ՃԼԶ/322բ-4բ (ՃԽԸ): ՃԼԷ/324բ-6բ (ՃԽԹ): ՃԼԸ/326բ-8բ (ՃԾ): ՃԼԹ/328բ-9բ (ՃԾԱ): ՃԽ/329բ-31ա (ՃԾԲ): ՃԽԱ/331ա-3բ (ՃԾԴ): ՃԽԲ/333բ-5ա (ՃԾԵ): ՃԽԳ/335բ-7բ (ՃԾԶ): ՃԽԴ/337բ-9ա: ՃԽԵ/339ա-42ա: ՃԽԶ/342ա-7ա (ՃԾԸ): ՃԽԷ/347ա-8բ (ՃԿ): ՃԽԸ/348բ-50ա (ՃԿԱ): ՃԽԹ/350ա-1ա (ՃԿԲ): ՃԾ/351ա-2ա (ՃԿԳ): ՃԾԱ/352աբ (ՃԿԴ): ՃԾԲ/352բ-4բ (ՃԿԵ): ՃԾԳ/354բ-6ա (ՃԿԶ): ՃԾԴ/356ա-7ա (ՃԿԷ): ՃԾԵ/357աբ (ՃԿԸ): ՃԾԶ/357բ-8բ (ՃԿԹ): ՃԾԷ/358բ (ՃՀ): ՃԾԸ/358բ-9ա (ՃՀԱ): ՃԾԸ(կրկն.)/359ա (ՃՀԲ): ՃԾԹ/359ա-60ա (ՃՀԳ): ՃԿ/360աբ (ՃՀԴ): ՃԿԱ/360բ-1ա (ՃՀԵ): ՃԿԲ/361աբ (ՃՀԶ): ՃԿԳ/361բ-2ա (ՃՀԸ): ՃԿԴ/362ա-4ա (ՃՀԹ): ՃԿԵ/364ա-70ա (ՃՁ): ՃԿԶ/370ա-2ա (ՃՁԱ): ՃԿԷ/372ա-4բ (ՃՁԲ): ՃԿԸ/374բ-7բ (ՃՁԳ): ՃԿԹ/377բ-9ա (ՃՁԴ): ՃԿՀ/379ա-81ա (ՃՁԵ): ՃՀԱ/381ա-3բ, 384աբ (ՃՁԶ): ՃՀԲ-ՃՁԷ/չիք: ՃՁԸ(Յիշատակարան)/383բ-4ա:
3.[Քարոզ արտաքոյ Ա. եւ Բ. հատորաց]
226աբ (ՃԵ.) Նորին քարոզ վասն արտասուաց, ի բան՝ Արտասուք վասն մեղաց... ի հանդերձեալ կեանսն:
Ծնթ. Քարոզների գլխահամարները խառն, մեծ մասի սկսուածքները չգրուած, միայն ուրուագծային: Լուսանցներում յետագայի յաւելումներ:
Բ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, ԺԸ. դար
1. (Ա. ձեռք) 2բ-3բ, 4աբ (ստ. լս.) [Արիստոտէլի իմաստասիրի Յաղագս առաքինութեան առ Աղէքսանդրոս թագաւորն] – Գովելի են գեղեցիկ, պարսաւելի գարշելիք... որք ի պարսաւելեացն (տե՛ս ձեռ. 20, 2ա-4բ):
2. 4բ-5ա (ստ. լս.) [Յաղագս Արիստոտէլի] – Արիստոտէլ ստագիրացի էր... անուանեալ ի նմանէ:
3. (Բ. ձեռք) 8բ-9ա Յաղագս սկզբնական մեղացն ըստ իրին – Արդ, թէպէտ հոգին ոչ լինի... զոր պաշտիմք ունել:
4. (Գ. ձեռք) 385աբ Յաղագս աստուածային անուանցն Աստուծոյ – Անուն, որ ասի Աստուծոյ... այլ ոչ ստեղ[ծ]օղն:
5. 385բ-6բ Յաղագս եռակին ներգործութան – Հոգի ասի ըստ այնմ... որով է կցորդ աստուածութիւնն:
6. 386բ-7ա Յաղագս բաժանման պարունակաց – Արարածք մարմնաւոր աշխարհի բովանդակ... եւ ԳՃՀԵ. (375) մղոն:
7. 387ա-8բ Յաղագս բնութեան մարմնոյ – Մարդն յունարէն գոչի աթրօպօս... ծկտումն բնութեան:
8. 388բ Յաղագս գոյլ աստուածաին բնութեան. թէ է Աստուած – Արդ, թէ է Աստուած... առաջէն անհունսն հասարակութեան /// (թափուած):
9. (Դ. ձեռք) 1ա Նախ տեսութիւն Աստուծոյ, Բ. խօսակցութիւն... ի մէջ խա///:
10. (Ե. ձեռք) 9ա Եզեկիէլի տեսիլ չորեքկերբն – Եւ իմանալ է զմարդն... տեսանեն լուսաւորեալ գիտութեամբ:
11. 227ա, 260բ-1ա Գիր գրեալք ներքոյ եւ արտաքոյ, ասեմ զխորհուրդ կամացն Աստուծոյ եւ կնքեալ եօթն կնքօվ... չարչարանեաց նոցին ելանել: |260բ| Յոհանո յայտնութիւն. Է. կնքոյ լուծումն եւ տե՛ս յաջոյ ձեռին... յԷ. կնքոյն վասն Քրիստոսի գալստեանն է:
12. 316ա (ստ. լս.) Զի՞նչ ցուցանէ ընդ ոտիւք նորա, զի յատկութիւն ունի լուսինն փոփոխման... մարմինն զարդարեալ է ամենայն առաքինութեամբ:
13. (Զ. ձեռք) 383բ-4ա (ստ. լս.) [Հարցմունք եւ պատասխանիք] – Հարցումն Ա. Աստուծոյ զի՞նչ ասէ առաքեալ Պօղոս... եւ ոչ ի հող լուծանի:
14. 384բ Հաճոյ լինէր քեզ, թէ լինէիր գեղեցիկ որպէս զԱպիսողոմ... որ է վերին արքայութիւն:
15. 384բ [Անուանք Ժ. թագաւորաց] – Եւ ի մեկնութիւն Ծննդոց Ա. ասէ Բերեսիթոս, թէ Ժ. թագաւորք տիրեսցեն ի սկզբան... որ է առաջին եւ վերջին:
16. 33ա (ստ. լս.) Զի յորժամ պատերազմաւ ոք կամին առնել զանառիկ... եւ այսպէս բերդ երկնից արքայութեանն առաքեալ եղեւ:
17. (Է. ձեռք) 346բ-8ա (ստ. լս.) Վասն որոյ ողորմութիւն արար Աստուած... եւ զմիտս հաստատէ Քրիստոս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
315բ Զմեղսաներկ Պաւղոս գրիչս աղաչեմ, ո՛վ սուրբ հանդիպողք, յիշել ի Տէր:
324բ Զմեղացեալ գծողս՝ Պողոս, սպասաւոր բանի, աղաչեմ յիշել ի բարի մասին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 227ա (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Ես՝ մելիք Աթի որդի տէր Եսայիս, իմ կամօք ծախեցի Դադեւացին՝ այս Քարոզգիրքս, այլեւ հասարակ միայբանօքս երկոյ թումանի, Բ. թումանի ծախեցիք<իք> այս Քարոզգիրս ի վերայ Գետայշենեցի հապեղացոյ սարգաւաք Ղազարին վերայ, թէ (ջնջած՝ «ոբետոյ առաջ գավանէն»): Ես՝ Թիփլիզեցի պարոն Պէճանս վկայ: Ես՝ տէր Վարթանս, գիրս գիրեցի, Տէր Եսայի հրայմանաւն վկայեմ առաջի Աստուծոյ յայտնութեանն եօթն կնքոյ:
2. 260բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Շնորհօք եւ ողորմութեամբ բարեախնամօղին Աստուծոյ, ես՝ տէր Ղազարս, եւ Յարութիւն, մեր հալալ ընչիւքն ստացանք զայս հոգիազարդ Քարոզգիրքս, կամակար մտօքն յօժարութեամբ տուաք կրօնաւոր սարկաւաքՂազարին՝ ի վայելումն ընթեռնլոյ եւ յիշատակ մեզ եւ ծնօղաց մերոց:
3. 9գ (1839 թ., նոտրգիր,). Տէր Դանիելին է այս Տաթեւացիս. ՌՄՁԸ. (1839):
4. 2ա (1874 թ., շղագիր) Զայս ձեռագիր Տաթեւացի ընծայեցի ի մատենադարանին Սրբոյ ԱթոռոյնԷջմիածնի, ի 1874 ամի 14ն հոկտեմբերի: Ի Սուրբ Էջմիածին: Յարութիւն Տէր-Մարտիրոսեան Տէր-Դանիելեանց Գանձակեցի:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին՝ «Գրիգորի Տաթեւացոյ Քարոզգիրք, երկրորդ հատոր, 2»,1ա՝ «301, 2701», «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝1ա՝ «Արարիչ, բարեբաղտութիւն, բարետիպութիւն, բարեկերպու, Արարիչ բարեգթած, դատաւոր երկնաւոր, Զօրութիւն,էութիւն ընդ Հօր, թագաւոր առա/// ի յԱստուծոյ. խաչեալ, ծնունդ կմա///», 28բ՝ «Հոգեոր սիրելիդլ», 35ա՝ «Ես անարժան եւ ա», 236բ՝ «Այս մելիքի որդի Առուստամս գրեցի, գ... այս Առուստամս գրեցի», Պհպ. Աա՝ «իմ սիրելի եղբայր զՄա/// (ջնջուած)... մարդն տարածեալ մարմնով ի վերայ աշխարհի, ասացեալ օվ եանէլի», Պհպ. Աբ՝ «Ամենայն անձն, որ առ աստուածայինսն խոկայ, աստուածակոյս է, իսկ որ ոչն՝ խոզաց: Յոյժ կարեւոր համարեցայ ես զբան իմաստնոյն, որ ասէ մի՛ արգելուք զդոսա զի: Այս են կամքն իմ, զի ընդ յերեւմանն, Աստուած հարցն մերոց», զանազան տառեր:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 1ա, 87բ՝ ծաղիկ, Պահպանակ Աբ՝ բուսական, թռչուն, 90ա՝ գծեր, 208բ՝ թռչուն:
2702
|
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 328. չգրուած՝ 1ա-4ա, 320բ-8բ: ՊՐԱԿ՝Ա-ԼԴx10 (Ա 11, Գ, Է, ԻԸ, ԼԳ 8, Դ, Ը, Ժ, ԺԲ, ԼԴ 9): ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսագծերովեւլուսադրոշմով՝ծաղկային. «Giovanni Battista Ghiglietty»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26,7x19,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (20x12.2): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 39ա): ՏՈՂ՝ 32-4: ԿԱԶՄ՝դրոշմազարդբացշագանակագոյնկաշի, միջուկը՝ստուարաթուղթ, աստառը՝վարդագոյնեւսպիտակծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝կապոյտթանաքովցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝Ա+Բ՝չգրուածթուղթ, մասնկազմաստառի:
Նմուշ 39ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ–Համբարձում՝ 4բ: Լս-ային՝ՅարուցեալՅիսուս՝ 234բ: Ճակատազարդ՝ 5ա (ծաղկային, մէջտեղը՝խաչ): Լուսանցազարդ՝բուսական: Զարդագիր՝հանգուցագիր, թռչնագիր, հրեշտակ: Գոյներ՝կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, ոսկի, նարնջի, վարդագոյն, շագանակագոյն, սեւ, սպիտակ:
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. կազմիկաշինտեղ-տեղքերծուած, վրան՝սեւթանաքաբծեր, Ա. փեղկիստորինեզրիկաշինմաշուած, թ. 134-88, 328, Պհպ. Բ.՝խոնաւութեան, թ. 5՝ձէթի, թ. 304, 312՝վարդագոյնթանաքիհետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. [Քարոզ տարեկան, արարեալ Պետրոսի վրդ. Նախիջեւանցւոյ Աղամալեան, ի փառս եւ ի պատիւ տնօրէնութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի եւ ի յօգուտ մանկանց եկեղեցւոյ. ի հայրապետութեան տեառն Սիմէօնի սրբազան եւ աստուածաբան կաթողիկոսին ամենայն Հայոց, յամի Տեառն 1771ին եւ ի թուականութեանս մերում ՌՄԻ. (1771)]
Տե՛ս ձեռ. 174, 38ա-195ա: ա/չիք: բ/5ա-6ա: գ/6բ-9բ: դ/9բ-10բ: ե/11ա-22ա: զ/22ա-32բ: է/32բ-48բ: ը/49ա-52բ: թ/53ա-7բ: ժ/82բ-91ա: ժա/64բ-78բ: ժբ/57բ-64բ: ժգ/80բ-2ա: ժդ/78բ-80բ: ժե/91ա-101բ: ժզ/102ա-23ա: ժէ/123ա-42բ: ժը/143ա-5ա: ժթ/145բ-62ա: ի/162բ-8ա: իա/168բ-83բ: իբ/183բ-7բ: իթ/187բ-94բ: իդ/194բ-8ա: իե/198ա-202ա: իզ/202ա-5բ: իէ/205բ-12ա: իը/212բ-30բ: իգ/231ա-4ա: լ/234բ-44ա: լա/244ա-8ա: լբ/248ա-51բ: լգ/251բ-3ա: լդ/253բ-5ա: լե/255ա-8բ: լզ/258բ-64ա: լէ/264ա-8բ: լը/268բ-80բ: լթ/281ա-3բ: Ցանկ/չիք:
Բ. [Քարոզք Պետրոսի վրդ. Աղամալեան]
Տե՛ս ձեռ. 174, 198ա-218բ: ա/չիք: բ/290բ-3ա: գ/293ա-7ա: դ/297ա-9ա: ե/299ա-301բ: զ/301բ-4ա: է/304ա-8ա: ը/308ա-11ա: թ/311ա-4ա: ժ/314ա-6բ: ժա/316բ-9ա:
Ունի նաեւ.
ա. 283բ-90բ Քարոզ ի բանն Յայտնութեան, որ ասէ. «Յիշեա՛ ուստի անկարն եւ ապաշխարեա՛ եւ զառաջինն գործն գործեա՛, ապա թէ ոչ՝ գամ վաղվաղակի» – Յորժամ բարեգութ եւ մարդասէրն Աստուած... տացէ ձեզ Տէր Աստուած զնոյն զգաստութեան հոգին:
բ. 319ա Առ հաղորդութիւն – Օձն ջամբեաց զանհամբեր պտուղն... Աստուած ընթրիս, մաքրիչ կայծակն:
գ. 319բ-20ա Քարոզ համառօտ ի բանն. թէ Բանն մարմին եղեւ. եւ այլն – Մեծ է զօրութիւն սիրոյն... ի մտի ընդարձակ խօսիլ. ամէն:
Ծնթ. Լս-ներում. ունի բացթողումների եւ աւետարանական մէջբերումների համարների լրացումներ:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Պետրոս վարդ. Բերդումեան, Քարոզգիրք պատկերազարդ», Ա. փեղկին՝ «370000099», 1ա՝ «Հմր 40, 31», «310, 2702», «ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝«Печ. Ахалцыхской градской полиции»:
2703
|
ԺԹ. դար |
ԳՐԻՉ՝ հեղինակը:
ԹԵՐԹ՝ 105: ՊՐԱԿ՝ 1-10x12 (1՝ 8, 3՝ 7, 10՝ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (22x14-6): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 15ա): ՏՈՂ՝ 27-30: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ (կանաչ հէնքի վրայ զարդագծեր) մէջքը՝ սեւ կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ չգրուած սպիտակ թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 15ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի մէջքը եւ եզրերը մաշուած, թ. 14՝ պատռուած, 19բ, 39բ՝ թանաքի հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Աստուածաբանութիւն տեսական, ըստ ուղղափառ վարդապետութեան Հայաստանեայց եկեղեցւոյ. համառօտեալ ի պէտս ձեռնադրելեաց:
1. 1ա-12ա Ներածութիւն
ա. 1աբ Ա. Սահման աստուածաբանութեան – Հարցումն. Զի՞նչ է Աստուածաբանութիւն: Պատասխանի. Աստուածաբանութիւն ըստ նշանակութեան բառին... որ յաղագս Աստուծոյ եւ աստուածապաշտութեան:
բ. 1բ-2ա Բ. Առարկայ Աստուածաբանութեան – Հարցումն. Զի՞նչ է առարկայն... Պատասխանի. Էական առարկայ... ստեղծուածք են գերագոյն Էակի միոյ, որ է Աստուած:
գ. 2աբ Գ. Կրաւն եւ աստուածպաշտութիւն – Հարցումն Զիա՞րդ անուանի... Պատասխանի. Կրօն կամ աստուածպաշտութիւն... ըստ առաջնորդելոյ կամ վկայութեան տիեզերական եկեղեցւոյ:
դ. 3ա Դ. Նպատակ Աստուածաբանութեան – Հարցումն. Զի՞նչ իցէ... Պատասխանի. Նպատակն որոյ... այնու զփրկումն անձանց եւ այլոց:
ե. 3ա-9ա Ե.Հիմունք Աստուածաբանութեան – Հարցումն. Ո՞յք են հիմունք... Պատասխանի. Առաջին եւ գլխաւոր... ըստ օրինակի Աստուածաշունչ մատեանին անսխալ է եւ անմոլար:
զ. 9աբ Զ. Զօրութիւն մարդկեղէն մտաց կամ բանականութեան յաստուածաբանական խնդիրս – Հարցումն. Որքա՞ն իցէ... Պատասխանի. Մարդկեղէն միտք... ընդդէմ անհաւատութեան եւ պէսպէս մոլորութեանց:
է. 9բ-11ա Է. Յարգ եւ պիտանութիւն աստուածաբանութեան – Հարցումն. Յորում իմիք իցէ... Պատասխանի. Աստուածաբանութիւն յարդի... ի յանդիմանիլ զմոլորութիւնս նոցին:
ը. 11ա Ը. Ոճ ուսմանաստուածաբանութեան – Հարցումն. Ո՞ր իցէ լաւագոյն... Պատասխանի. Կրկին ո՞ք են... յարդարել եւ զվարս իւրեանց:
թ. 11ա-2ա Թ. Կարեւոր զգուշութիւնք ուսանելեաց աստուածաբանութեան – Հարցումն. Յորո՞ց պակասութեանց առաւելապէս... է փառաւորութիւն անուանն Աստուծոյ:
2. 12բ-3բ Աստուածաբանութիւն տեսական: Նախագիտելիք – Հարցումն. Զի՞նչ իցէ... Պատասխանի. Աստուածաբանութիւն տեսական... բ. Յաղագս աստուածային տնտեսութեան:
3. 13բ-27բ Մասն Ա. Բովանդակութիւն եւ բաժանումն տեսական աստուածաբանութեան
Հարցումն. Զի՞նչ ինչ բովանդակիցէ... Պատասխանի. Յառաջնում մասին տեսական աստուածաբանութեան... 2. Յուսումն յաղագս երից անձանց ամենասուրբ Երրորդութեան:
ա. 13բ-21ա Հատուած Ա. Յաղագս միոյն Աստուծոյ ըստ էութեան – Հարցումն. Ո՞ր իցէ առաջին... Պատասխանի. Առաջին եւ հիմնական... բազմապատիկ վկայութիւնք Հին եւ Նոր Կտակարանաց:
բ. 21ա-7բ Հատուած երկրորդ. Յաղագս խորհրդոյ ամենասուրբ Երրորդութեան – Հարցումն. Զի՞նչ իցէ... Պատասխանի Խորհուրդն ամենասուրբ... անձնաւորութեան նորա:
4. 28ա-105բ Աստուածաբանութիւն տեսական. Մասն Բ. – Հարցումն. Զի՞նչ ինչ բովանդակիցի... Պատասխանի Յետ ուսանելոյ... յաղագս մարդոյ առանձինն:
ա. 28ա-36բ Հատուած առաջին. Յաղագս տիեզերաց առհասարակ – Հարցումն. Որպիսի՞ խնդիրք... Պատասխանի. Երկոքին սոքա... զամենայն ինչ զմարդոյ զանցեալն եւ զապագայն:
բ. 36բ-43բ Հատուած երկրորդ. Յաղագս հրեշտակաց – Հարցումն. Զի՞նչ իցեն... Պատասխանի. Անունս հրեշտակ... նզովեն զկախարդս իբրեւ զհերետիկոսս:
գ. 43բ-105բ Հատուած երրորդ. Յաղագս մարդոյ – Հարցումն. Քանի՞ են վիճակք... Պատասխանի. Երեք աւր ի ստեղծմանէ... ապականութիւն մարդկային ազգի անկմամբ նախամարդոյն:
1.43բ-5ա Ա. Ծագումն եւ բնութիւն մարդոյ – Հարցումն. Զիա՞րդ լեալ իցէ... Պատասխանի. Պատմէ աստուածայինն Մովսէս... որ յերեսս երկրի (Գործ. ԺԵ. 26):
2. 45ա-6բ Բ.Առաջին ուխտ Աստուծոյ ընդ մարդկան – Հարցումն. Զի՞նչ էր նպատակ... Պատասխան. Գերագոյն նպատակ... ոչ կարէին նոյնպէս զուարճանալ սուրբ զուարճութեամբ:
3.46բ-8բ Գ. Անկումն մարդոյ – Հարցումն. Զիա՞րդ կարելի եղեւ... Պատասխանի. Երջանկութիւն նախաստեղծիցն... մատնիլ ի մահ եւ ի կորուստ յաւիտենական:
4. 48բ-50ա Դ. Ապականութիւն մարդկային ազգի մեղօք նախաստեղծիցն կամ սկզբնական մեղք – Հարցումն. Զո՞ր վնաս կրիցեն... Պատասխանի. Ողբալի հետեւանք... եւ ի վախճան ամենայնի մահուամբ:
5. 50ա-3ա Մնացորդք բարւոյ – Հարցումն. Սկզբնական մեղօք չթողաւ ի մարդումս... Պատասխանի. Մարդկայինս բնութիւն... եւ նստաւ ընդ աջմէ Աստուծոյ (Մարկ., ԺԶ. 19):
6. 53ա-63ա Ա. Յաղագս պատրաստութեան մարդկային ազգի առ խորհուրդն փրկութեան – Հարցումն. Կարեւո՞ր է պատրաստութիւն... Պատասխանի. Այո՛, փրկիչն երեւեցաւ յաշխարհի...
7. 63ա-72ա Բ. Աստուածայրական ներգործութիւնք – Այսպէս կոչին ոչ առանձինն որպիսի եւ իցէ...
8. 72բ-8բ Գ. Յաղագս կատարման խորհրդոյ փրկագործութեան մարդկայինս ազգի – Հարցումն. Զիա՞րդ եղեւ կատարումն... Պ[ատասխանի]. Կատարումն փրկութեան... մինչեւ ցհասարակաց յարութիւն:
9. 78բ-105բ Դ. Յաղագս անընդհատ լինելոյ խորհրդոյ փրկագործութեան յարքայութեանն Աստուծոյ կամ յաղագս զինուորեալ եկեղեցւոյ – Հարցումն. Զի՞նչ է զինուորեալ եկեղեցի... մինչեւ ցհասարակաց յարութիւն:
Ծնթ. «Հարցումն» եւ «Պատասխանի» բառերը համառօտագրուած են՝ «Հ» եւ «Պ»:
ՆՇՈՒՄ՝ Աա «Աստուածաբանութիւն տեսական՝ ի պէտս ձեռնադրելեաց՝ Գաբրիէլ եպիսկոպոսի Այվազեան», կազմի մէջքի պիտակին՝ «Գաբրիէլ եպս. Այվազեան», Պհպ. Աա՝ «352, 2703», 1ա՝ «105 թերթ», 105բ՝ «հարիւր հինգ թերթ»:
2704
|
ԺԹ. դար |
ԳՐԻՉ՝ հեղինակը:
ԹԵՐԹ՝ 56 (էջակալուած՝ 1-110). չգրուած՝ 14բ-5ա, 56աբ: ՊՐԱԿ՝ 1-5x12 (5՝ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26.8x20.5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (24x12.5): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 1ա): ՏՈՂ՝ 30: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ (կանաչ հէնքի վրայ զարդագծեր), մէջքը՝ սեւ կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ չգրուած սպիտակ թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 1ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, ծաղկաթուղթը տեղ-տեղ քերծուած-պոկուած, միջուկը Ա. եւ Բ. փեղկերի ստորին եզրերի մասերում կոտրուած-կիսապոկուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Աստուածաբանութիւն բարոյական, ըստ ուղղափառ վարդապետութեան Հայաստանեայցս եկեղեցւոյ. ի պէտս ձեռնադրելեաց:
– 1աբ Ներածութիւն – Հարցումն. Զի՞նչ է բարոյական աստուածաբանութիւնն: Պատասխանի. Բարոյական աստուածաբանութիւնն է ոճով իմն բացատրութիւն... իսկ երկրորդումն զպարտս առն քրիստոնէի:
Ա. 2ա-13բ Մասն առաջին: Յաղագս աստուածային օրինաց
ա. 2ա-4ա Հատուած առաջին: Յաղագս օրինացն Աստուծոյ եւ պահպանութեան
1. 2ա-3բ Գլուխ Ա. Յաղագս բարոյական օրինացն Աստուծոյ – Հարցումն. Զի՞նչ իցեն օրէնք: Պատասխանի. Աստուածային օրէնք... «Հնազանդիլ պարտ է Աստուծոյ առաւել, քան թէ մարդոյ» (Գործ., Ե. 29):
2. 4ա Գլուխ Բ. Յաղագս հիմնական սկզբանց քրիստոնէական վարուց – Հարցումն. Զի՞նչ իցէ հիմնական սկիզբն... Պատասխանի. Հիմնական սկիզբն... զանցառութեան պատուիրանացն Աստուծոյ:
բ. 4բ-13բ Հատուած երկրորդ:Յաղագս պահպանութեան օրինացն Աստուծոյ
1. 4բ-7ա Գլուխ Ա. Յաղագս մարդկային ներգործութեանց առհասարակ –Հարցումն. Ի քանի՞ ազգս բաժանին մարդկային ներգործութիւնք: Պատասխանի. Որովհետեւ օրէնքն... որք ծաղր առնին զկրօնն սուրբ եւ զվարս բարիս:
2. 7բ-8բ Գլուխ Բ. Յաղագս ներգործութեանց, որք համաձայնք իցէն օրինացն Աստուծոյ, կամ յաղագս առաքինութեան – Հարցումն. Ի՞մ իմիք կարօտիցի... Պատասխանի. Աստուածային շնորհաց... եւ են երեքին սոքա՝ հաւատ, յոյս եւ սէր:
3. 8բ-11բ Գլուխ Գ. Յաղագս զանցառութեան զօրինօքն Աստուծոյ, կամ յաղագս մեղաց – Հարցումն. Զի՞նչ է մեղքն: Պատասխանի. Մեղքն է զանցառութիւն... ծածկել զոհիւք զախտաւորութիւն իւրեանց:
4. 11բ-2բ Գլուխ Դ. Յաղագս պատճառաց կամ աղբերաց մեղաց – Հարցումն. Զի՞նչ էր սկիզբն... Պատասխանի. Սկզբնապատճառ մեղաց... կարող է յաղթիլ ի փորձութենէ:
5. 13աբ Գլուխ Ե:Յաղագս դարձի մեղաւորաց – Հարցումն. Զի՞նչ իցէ դարձ... Պատասխանի. Դարձ կոչի... իսպառ յուսահատելոյ յողորմութենէն Աստուծոյ:
Բ. 13բ-55ա Մասն երկրորդ: Յաղագս պարտուց քրիստոնէի
– 13բ Հարցումն. Զի՞նչ իցեն պարտք քրիտոնէի: Պատասխանի Պարտք առն... եւ ի պարտս առ ընկերն:
ա. 13բ-25ա Հատուած առաջին: Յաղագս պարտուց քրիստոնէից առ Աստուած
– 13բ-4ա Հարցումն. Ո՞յք իցեն պարտք քրիստոնէին առ Աստուած: Պատասխանի. Պարտք քրիստոնէին... չորրորդ՝ խորին խոնարհութեամբ եւ ջերմագին եռանդեամբ:
1. 14ա, 15բ-6ա Գլուխ Ա.Յաղագս հաւատոյ – Հարցումն. Զի՞նչ իցէ հաւատն: Պատասխանի. Հաւատն է ըստ ասելոյ առաքելոյն... ուրացութիւն է կամաւորապէս կոտորումն ի ճշմարիտ հաւատոյ:
2. 16ա-7ա Գլուխ Բ. Յաղագս յուսոյ – Հարցումն. Զի՞նչ իցէ յոյսն. Պատասխան. Յոյսն է աստուածաբանական... փոխանակ ապաւինելոյ ի նախախնամութիւնն յԱստուծոյ:
3. 17բ-9ա Գլուխ Գ. Յաղագս աղօթից – Հարցումն. Զի՞նչ իցեն աղօթքն: Պատասխանի.Աղօթքն է ջերմեռանդն... մարթէ եւ պարտ իսկ աղօթել եւ յամենայն տեղիս:
Ծնթ. Մէկը մատիտով ջնջել է՝ «եւ պարտ իսկ, յամենայն տեղիս» բառերը, ապա վերջում աւելացրել՝ «ի տան ի բաց»:
4. 19ա-20ա Գլուխ Դ.Յաղագս սիրոյ – Հարցումն. Զի՞նչ իցէ սէրն: Պատասխանի. Սէրն Աստուծոյ... կամ հայցել զՀոգի Սուրբ (Գործ., Ը. 18):
5. 20ա-4ա Գլուխ Ե. Յաղագս աստուածպաշտութեան – Հարցումն. Ո՞յք իցեն գործք... Պատասխանի. Ոմանք ի գործոց... կամ առանց իսկ բնաւ պատճառի:
6. 24ա-5ա Գլուխ Զ. Յաղագս պարտուց մերոց առ սուրբսն Աստուծոյ – Հարցումն. Ունիցի՞մք ինչ պարտս... Պատասխանի. Ուսուցանէ մեզ... նմանող լինել վարուց նոցա եւ գնացիցն եւ նահատակութեանց:
բ. 25ա-35բ Հատուած եր[կ]րորդ: Յաղագս պարտուց մարդոյ առ անձն իւր
– 25աբ Հարցումն. Որպիսի՞ ինչ պարտս... Պատասխանի. Թէպէտ եւ ըստ բանի... եւ առ մարմին եւ առ արտաքին բարիս կամ առ ինչս:
1. 25բ-9ա ԳլուխԱ. Յաղագս հանրական պարտուց քրիստոնէի առ անձն իւր – Հարցումն. Կարեւո՞ր ինչ իցէ ինքնաճանաչութիւն: Պատասխանի. Ինքնաճանաչութիւնն կամ ճանաչումն... եւ զամենայն միջոցս հասանելոյ ի նպատակն:
2. 29ա-30ա ԳլուխԲ.Յաղագս պարտուց մերոց ի փոյթ խնամոց հոգւոյ – Հարցումն. Որպիսի՞ ինչ իցէ կարեւորութիւն խնամոց... Պատասխանի. Գլխաւոր փոյթ... անպատշաճ հանդէսք գեղարուեստից եւ գեղեցիկ դպրութեանց:
3. 30ա-3բ ԳլուխԳ. Յաղագս պարտուց խնամելոյ զմարմին – Հարցումն. Առ ի՞նչ կարգեալ իցէն... Պատասխանի. Երկրաւորս կեանք մարդոյ... զի պահեսցէ զմեզ ի սրբութեան:
4. 33բ-5բ Գլուխ Դ.Յաղագս պարտուց մերոց ի կիրառութեան արտաքին կամ երկրաւոր բարեաց – Հարցումն. Զի՞նչ իցեն երկրաւոր կամ արտաքին բարիք: Պատասխանի. Ի կարգի արտաքին... եթէ կամիցիմք հասանել փառաց նորա:
Գ. 35բ-43բ Հատուած երրորդ: Յաղագս պարտուց քրիստոնէին առ ընկերս
– 35բ-6ա Հարցումն. Զի՞նչ հաստատեալ իցեն... Պատասխանի. Թէպէտեւ ամենեքին մեք ստեղծեալ եմք... եւ թէ սիրով ընկերին նմանող լինիմք Աստուծոյ (Մտթ., Ե. 35):
1. 36ա-8բ Գլուխ Ա. – Հարցումն. Զի՞նչ իցէ սէր... Պատասխանի. Եղբայրսիրութիւն է այնպիսի... այլեւ բանիւ կամ չարախօսութեամբ եւ զրպարտութեամբ:
2. 38բ-42ա Գլուխ Բ.Յաղագս պարտուց մերոց առ անձն ընկերին – Հարցումն. Որ՞ք իցեն առարկայք... Պատասխանի. Որովհետեւ քրիստոնէին պարտք են սիրել... վշտացուցանել զնոսա յանդիմանութեամբ եւ դժկամակութեամբ:
3. 42ա-3բ Գլուխ Գ. Յաղագս պարտուց մերոց առ ընկերն ի պատճառս արտաքին բարեաց նորա – Հարցումն. Ո՞րք իցեն արտաքին բարիք ընկերին: Պատասխանի. Պատիւ... զապօրինաւոր եղանակաւ անցեալն ի ձեռս մեր:
4. 43բ Պարտականութիւնք ինչ առ ընկերս ըստ պէս պէս յարաբերութեանց մերոց առ նոսա – Հարցումն. Զի՞նչ իցեն պարտք... Պատասխանի. Որովհետեւ ոմանք... իսկ հանրականքն են տէրութիւնն եւ եկեղեցի:
Դ. 44ա-8բ Անձնական յարաբերութիւնք
1. 44աբ Գլուխ Ա. Յաղագս բարեկամութեան – Հարցումն. Որպիսի՞ ինչ իցեն պարտք... Պատասխանի. Որովհետեւ ճշմարիտ... զգաղտնիս հաւատացեալս մեզ երբեմն ի բարեկամէն:
2. 44բ-6ա Գլուխ Բ. Յաղագս պարտուց քրիստոնէին յամուսնական վիճակի – Հարցումն. Ե՞րբ եւ առ ի՞նչ սահմանեալ իցէ... Պատասխանի. Ամուսնութիւնն սահմանեալ է... եւ զհաւատարմութիւն առ այրն նաեւ հետ մահու նորա:
3. 46ա-7բ Գլուխ Գ. Յաղագս յարաբերութեան ծնողաց եւ զաւակաց – Հարցումն. Որպիսի՞ ինչ իցեն... Պատասխանի. Հարք եւ մարք... թէպէտ եւ ծնողքն բազում թերութիւնս եւ յանցանս ունիցին:
4. 47բ-8բ Գլուխ Դ. Յաղագս յարաբերութեան տէրանց եւ ծառայից – Հարցումն. Զի՞նչ իցէ իմանալ... Պատասխանի. Տէր կոչի նա... ոչ կորուսցեն զվարձս իւրեանց առաջի Աստուծոյ:
Ե. 49ա-55ա Առանձին յարաբերութիւնք ընկերական վիճակի
1. 49ա-52բ Գլուխ Ա. Յաղագս պարտուց քրիստոնէին ի քաղաքական ընկերութեան – Հարցումն. Զի՞նչ իցէ քաղաքական... Պատասխանի. Քաղաքական ընկերութիւնն... դնել գլխաւորապէս զյոյս իւր եւ զակնկալութիւն:
2. 52բ-5ա Գլուխ Բ.Յաղագս պարտուց քրիստոնէին առ եկեղեցի եւ առ եկեղեցականս – Հարցումն. Զի՞նչ իցէ եկեղեցի... Պատասխանի. Եկեղեցի է ընկերակցութիւն... զոր պարտէաքն առնել՝ արարաք (Ղուկ., ԺԷ. 10):
Ծնթ. «Հարցումն» եւ «Պատասխանի» բառերը համառօտագրուած են՝ «Հ» եւ «Պ»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Պհպ. Աա Աստուածաբանութիւն բարոյական՝ ի պէտս ձեռնադրելեաց. Գաբրիէլ եպիսկոպոսի Այվազեան:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Գաբրիէլ եպիսկոպոս Այվազեան», Պհպ. Աա՝ «253, 2704», «ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 1ա՝ «54 թերթ», 55բ՝ «Յիսուն եւ չորս թերթ»:
2705
ՊԱԻՂԱՆԻԱ (Ա), ԿԱԶԱՐԻԱ (ՂՐԻՄ)(Բ), ԿԱՖԱ (Գ) |
ՊԺԷ. – 1368,ՌՃԹ. – 1660 |
ԳՐԻՉ՝ Առաքեալ աբեղայ (Ա. 219ա-332ա, 477ա-484բ), Ստեփանոս քահանայ (Բ. 195ա-218բ, 335ա-476ա, 485ա-7ա), Նիկողայոս [Մելանաւոր] (Գ. 2ա-193ա): ԾԱՂԿՈՂ՝ Նիկողայոս [Մելանաւոր], Ստեփանոս Նատերենց: ՍՏԱՑՈՂ՝ Յովհաննէս քահանայ (Բ), Առաքել քահանայ (գրի՞չը, Ա), Գրիգոր եպիսկոպոս (Գ):
ԹԵՐԹ՝ 488-1 (տե՛ս Պահպանակ). չգրուած՝ 194ա, 332բ, 333ա, 334ա, 483բ, 487բ, 487բ, 488աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԶx12 (Ա 11, ԺԶ 13)+Ի-ԽԵx12 (Ի 1, Լ 14, ԽԵ 16, թռիչք ԽԳ-ԽԵ): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29x20.5-21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (22x14-5), թ. 195-218 (23x15), քառասիւն՝ թ. 485-6 (22.5x15.5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 221ա, 196ա, 7ա): ՏՈՂ՝ 48 (թ. 1-29), 50 (թ. 30-193), 46 (թ. 195-218), 44 (թ. 219-487): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի՝ դռնակով, 3ական վարդեակահիմք գամերով եւ կապիչներով, փեղկերի արտաքին անկիւններում չորսական արծաթէ անկիւնազարդեր, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ, թ. 1+Գ՝ չգրուած սպիտակ թուղթ (Ա,Գ), մագաղաթ (Բ, թ. 1):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Աստուած չորեքկերպեան աթոռին, Վեցօրեայ արարչագործութիւն (շրջանակներում՝ «Ողորմութեամբ Տեառն լի եղեւ երկիր, եւ բանիւ Տեառն երկինք հաստատեցան եւ հոգով բերանոյ նորա ամենայն զօրութիւնք նորայ»), Արարումն Ադամայ, Արարումն Եւայի, Մեղսագործութիւն, Վտարումն՝ 3բ, Օծումն Դաւթի, Զոհաբերութիւն ի կալսն, Սպանումն Գողիաթի, Յաղթանակած ձիաւոր Դաւիթ, ձիու ոտքերի տակ սպանուած թշնամին՝ 194բ: Աւետարանիչք (Մատթէոս, Մարկոս, Ղուկաս եւ Պօղոս, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն)՝ 334բ: Երկնային Երուսաղէմ (Քրիստոս եւ Գառն Աստուծոյ ի վերայ չորեքկերպեան աթոռի եւ դասք հրեշտակաց)՝ 476բ: Գառն Աստուծոյ, Քառակերպ աթոռ՝ 483ա: Լս-յին. Մովսէս՝ 25բ, Խորան վկայութեան, որի տակ Մովսէս եւ Հայր Աստուա՞ծ՝ 40բ, Հայր Աստուած ի վերայ գահի, Մովսէս եւ Ահարոն՝ 50բ, Մովսէս պատգամների գալարը ձեռքին՝ 64ա, Խօսէ Աստուած ընդ Յեսուայ՝ որդի Նաւեայ՝ 75բ, Աննա ծնրադիր աղօթէ ի տաճարի՝ 93ա, Եղիա եւ Եղիսէ՝ 121ա, Ծնրադիր Սողոմոն աղօթէ առ Աստուած՝ 137բ, Եզրաս՝ 147ա, Եսթեր ծնրադիր աղօթէ՝ 159ա, Յուդիթ՝ 162բ, Ալեքսանդր Մակեդոնացի սրով սպանանէ զթագաւոր ոմն՝ 170բ, Դաւիթ՝ 198բ, Սողոմոն՝ 219ա, Ծնրադիր լուսապսակով թագակիր Հարսը դիմում է Քրիստոսին («Իջցէ եղբաւորդին իմ ի պարտէզ իւր եւ կերիցէ զպտուղ») եւ Քրիստոս վերեւից պատասխանէ («Մտի ի պարտէզ իմ քոյր իմ հարսն, կթեցի զմուռս»)՝ 231բ, Բժշկումն Յոբայ (Աստուած եւ սատանայ, Յոբ եւ կին իւր)՝ 239բ, Եսայի՝ 249ա, Ովսէէ՝ 267բ, Ամովս՝ 270ա, Միքիա՝ 272ա, Յովէլ՝ 273բ, Յովնան, Յովնան ի երախ կիտի՝ 274բ, Նաւում՝ 275ա, Ամբակում՝ 276ա, Սոփոնիա՝ 276բ, Անգէոս՝ 277բ, Զաքարիա՝ 278ա, Մաղաքիա՝ 281ա, Դանիէլ ի գուբ առիւծուց՝ 282բ, Երեմիա՝ 290բ, Եզեկիէլ՝ 314ա, Յակոբոս առաքեալ՝ 412ա, Պետրոս առաքեալ՝ 414ա, Յովհաննէս առաքեալ՝ 418ա, 477բ, Յուդա առաքեալ՝ 421ա, Պօղոս առաքեալ՝ 430ա, Պօղոս եւ Տիմոթէոս՝ 445բ, Պօղոս եւ Քրիստոս՝ 450բ: Կիսախորան՝ 4ա (վերեւում Քրիստոսը՝ գրկին 2 հրեշտակ, աջ կողմում Մարիամ, ձախում՝ Յովհաննէս Մկրտիչ, կիսախորանի մէջ Հոգեգալուստ), 25բ, 64ա, 335ա (կենտրոնում՝ շրջանակի մէջ, Քրիստոս), 350ա: Ճակատազարդ՝ 2ա, 39բ, 40բ, 50բ, 75բ, 83բ, 93ա, 103ա, 111բ, 121ա, 129բ, 147ա, 170բ, 198բ, 200բ, 203բ, 206ա, 208բ, 211բ, 214ա, 216բ, 231բ, 239բ, 249ա, 361բ, 379բ, 395ա, 411բ, 430ա, 477բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն: Զարդագիր՝ թռչնագիր, մարդագիր, հանգուցագիր, կենդանագիր: Գոյներ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, նարնջի, վարդագոյն, շագանակագոյն ոսկի:
Տե՛ս Ա. Գէորգեան, Հայ մանրանկարիչներ, Մատենագիտութիւն. Թ-ԺԹ. դդ., Գահիրէ, 1998, էջ 601, 702:
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. ԺԷ. դ.-ումլրացուած (թ. 1-193, 334) եւկազմընորոգուած, մէջքիստորինմասը՝ԺԹ. դարում. կապիչներընոր՝Ի. դարի, մէջքիկաշինտեղ-տեղմաշուած, խոնաւութեանհետքերով, գրադաշտըմասամբգունափոխուած, թերթերիստորինլուսանցներըգործածութիւնիցգունափոխուած, լուսանցակողերըգունաթափուած. 194բ՝մանրանկարիգոյներըմասմաբթափուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1.Ծնունդք – Նխ. 2աբ: Գլ. 2բ-3ա: Գիրք 4ա-23բ:
2. Ելք –Նխ. 23բ-4ա: Գլ. 24ա-5բ: Գիրք 25բ-39բ:
3.Ղեւտական – Նխ. 39բ: Գլ. 39բ-40բ: Գիրք 40բ-9բ:
4.Թիւք – Նխ. 49բ: Գլ. 49բ-50բ: Գիրք 50բ-63ա:
Ծնթ. 50բ Գրչից ստ. լս.՝ «Ֆռանգ համարն է ի յայս գլուխս ԼԶ. (39)»:
5. Բ. Օրէնք – Նխ. 63ա: Գլ. 63ա-64ա: Գիրք 64ա-75ա:
Ծնթ. 64ա Գրչից ստ. լս.՝ «Ֆռանգ համարն է յայս գլուխս ԼԴ. (40)»:
6.Յեսու – Նխ. 75ա: Գլ. 75աբ: Գիրք 75բ-83ա:
7.Դատաւորք – Նխ. 83աբ: Գլ. 83բ: Գիրք 83բ-91ա:
8.Հռութ – Պատճառ գրոց 91ա: Գիրք 91ա-2ա:
9. Թագ. Ա. – Յառաջաբան նախակարգեալ Թագ. 92ա: Նխ. 92աբ: Գլ. 92բ-3ա: Գիրք 93ա-102բ:
Ծնթ. 93ա Գրչից ստ. լս.՝ «Յայս գլուխս ֆռանգ համարն ԼԱ. (31) է»:
10. Թագ. Բ. – Գլ. 102բ-3ա: Գիրք 103ա-11ա:
11. Թագ. Գ. – Գլ. 111աբ: Գիրք 111բ-20ա:
111բ Գրչից ստ. լս.՝ «Ֆռանգ համարն յայս գլուխս է ԻԲ. (22)»:
12. Թագ. Դ. – Գլ. 120աբ: Գիրք 121ա-9ա:
13. Մնաց. Ա. – Նխ. 129ա: Գլ. 129ա: Գիրք 129բ-37ա:
14. Մնաց. Բ. – Գլ. 137աբ: Գիրք 137բ-47ա:
15. Եզր Ա. – Նխ. 147ա: Գլ. 147ա: Գիրք 147ա-52ա:
16. Եզր Բ. – Հանգամանք գրոց երկրորդ Եզրի 152ա: Գիրք 152ա-5ա:
17. Նէեմի – Նխ. 155ա: Գլ. 155ա: Գիրք 155ա-9ա:
Ծնթ. 159ա Գրչից ստ. լս.՝ «Այստեղիս է սկիզբն ֆռանգին»:
18. Եսթեր – Նխ. 159ա: Գիրք 159ա-62բ:
19. Յուդիթ – Նխ. 162բ: Գիրք 162բ-7ա:
Ծնթ. 162բ Գրչից ստ. լս.՝ «Եւ աստ կու մոլորին Ի. (20) գլխնին ու առջնին հայերն ու ֆռանգնին, որ իսկ չեն միաբանիլ եւ մինչեւ յիննս ղորդ կու գան»:
20. Տովբիթ – Նխ. 167ա: Գիրք 167ա-9բ:
21. Մակաբ. Ա. – Նխ. 169բ: Գլ. 170աբ: Գիրք 170բ-80բ:
22. Մակաբ. Բ. – Նխ. 180բ-1ա: Գլ. 181աբ: Գիրք 181բ-9ա:
23. Մակաբ. Գ. – Նխ. 189աբ: Գլ. 189բ: Գիրք 189բ-93ա:
24. Սաղմոսք – Նխ. (Եպիփան) 195ա-6ա, Նխ. (Աթանաս Աղեքսանդրացի) 196աբ: Գլ. 196բ-8բ: Գիրք 198բ-218բ:
– 196ա Կանոն ցագութեան սաղմոսաց – Առաջին ժամն ՀԳ. (73) սաղմոս... ԺԲ. (12) ժամն ԾԶ. (56) սաղմոս:
25. Առակք – Գլ. 219ա: Գիրք 219ա-27բ:
26. Ժողովող – Նխ. 227բ: Գլ. 227բ-8բ: Գիրք 228բ-31ա:
27.Երգ երգոց – Նխ. 231աբ: Գիրք 231բ-3ա:
28. Իմաստութիւն – Նխ. 233ա: Գլ. 233աբ: Գիրք 233բ-8բ:
29. Յոբ – Նխ. 239ա: Նխ. (Աղիկառնացւոյ) 239աբ: Գիրք 239բ-48բ:
30. Եսայի – Նխ. 248բ: Գլ. 248բ-9ա: Մրգ. 249ա-66բ:
31. Ովսէէ – Նխ. 267ա: Գլ. 267ա: Մրգ. 267ա-9բ:
32. Ամովս – Գլ. 269բ-70ա: Մրգ. 270ա-1բ:
33. Միքիէ – Գլ. 271բ-2ա: Մրգ. 272ա-3ա:
34. Յովէլ – Գլ. 273աբ: Մրգ. 273բ-4ա:
35. Աբդիու – Գլ. 274ա: Մրգ. 274աբ:
36. Յովնան – Գլ. 274բ: Մրգ. 274բ-5ա:
37. Նաւում – Գլ. 275ա: Մրգ. 275ա-6ա:
38. Ամբակում – Գլ. 276ա: Մրգ. 276աբ:
39. Սոփոնիա – Գլ. 276բ: Մրգ. 276բ-7բ:
40. Անգէոս – Յռջբ. 277բ: Մրգ. 277բ-8ա:
41. Զաքարիա – Գլ. 278ա: Մրգ. 278ա-81ա:
42. Մաղաքիա – Գլ. 281ա: Մրգ. 281ա-2ա:
43. Դանիէլ – Նխ. 282ա: Գլ. 282աբ: Մրգ. 282բ-9բ:
Ծնթ. 282ա Գրչից ստ. լս.՝ «Զայս ֆռանգն ԺԳ. (13) համարն ունի»:
44. Երեմիա – Նխ. 289բ: Գլ. 289բ-90բ: Գիրք 290բ-309բ:
45. Բարուք – Թղթ. 309բ-11ա:
46. Ողբք Երեմիայ – Ողբք 311ա-2ա: Աղաւթք 312բ-3ա:
47. Եզեկիէլ – Նխ. 313ա: Գլ. 313ա-4ա: Մրգ. 314ա-32ա (ունի 332ա Խաւսեցաւ Աստուած ընդ Ադամայ Է. անգամ եւ ընդ Եւայի Գ. անգամ, ընդ Կայենի Դ... ընդ Զաքարիաս ԾԹ., ընդ Մաղաքիաս ԻԲ.):
48. Մատթէոս – Գլ. 333բ: Նխ. 333բ: Աւ. 335ա-49բ:
49 Մարկոս – Գլ. 349բ-50ա: Նխ. 350ա: Աւ. 350ա-60բ (360բ Յարուցեալ Յիսուս):
50. Ղուկաս – Գլ. 361ա: Նխ. 361բ: Աւ. 361բ-79ա:
51. Յովհաննէս – Գլ. 379աբ: Նխ. 379բ: Աւ. 379բ-92բ (392բ Իրք կնոջն շնացելոյ):
52. Գործք առաքելոց – Յռջբ. («Որք») 392բ-3բ: Դիր 393բ: Գլ. 393բ-4բ: Ընթրց. ԺԲ. 394բ-5ա: Գիրք 395ա-411բ:
53. Թուղթ Յակովբայ – Նխ. 411բ-2ա: Գլ. 412ա: Թուղթ 412ա-4ա:
54. Թուղթ Պետրոսի Ա. – Նխ. 414ա: Գլ. 414ա: Թուղթ 414ա-6ա:
55. Թուղթ. Պետրոսի Բ. – Նխ. 416ա: Գլ. 416աբ: Թուղթ 416բ-7բ:
56. Թուղթ Յովհաննու Ա. – Նխ. 417բ-8ա: Գլ. 418ա: Թուղթ 418ա-20ա:
57. Թուղթ Յովհաննու Բ. – Նխ. 420ա: Գլ. 420ա: Թուղթ 420ա:
58. Թուղթ Յովհաննու Գ. – Նխ. 420աբ: Գլ. 420բ: Թուղթ 420բ:
59. Թուղթ Յուդայ – Նխ. 420բ-1ա: Գլ. 421ա: Թուղթ 421աբ:
60. Աղերս Եւթաղի – 421բ-2ա:
61. Թուղթք Պօղոսի – Յռջբ. 422ա-4բ: Վկյբ. Պաւղոսի առաքելոյն 424բ: Բովանդ. ընթրց. եւ վկյբ. 424բ-9բ:
– Ունի 422ա Գրչից՝ «Վեց հարեւր եւ վաթսուն թունի նշանքն այս է, որ ճշմարտի, նախ զվերնագիրն տուն համարել, որ ասէ ի Հռովմայեցւոց թղթին, ի Կորնթացւոց թղթին եւ որ ի կարգին... Ընթեռնլոյն սահմանն այս է: Զոր ի Հռովմայեցւոց թղթին՝ ի վեցերորդ համարին կարգեալ է եւ եդեալ եւ է յԱրարածոց առաջին վկայութիւն: Զնոյն եւ ի Գաղատացւոյց թղթին ի յառաջին համարին կրկնաբանեալ է եւ եդեալ եւ է յԱրարածոց իններորդ վկայութիւն»:
62. Առ Հռոմայեցիս – Գլ. 429բ: Նխ. 429բ-30ա: Թուղթ 430ա-7բ:
63. Առ Կորնթացիս Ա. – Գլ. 437բ: Նխ. 437բ-8ա: Թուղթ 438ա-45ա:
64. Առ Կորնթացիս Բ. – Գլ. 445ա: Նխ. 445աբ: Թուղթ 445բ-50ա:
65. Առ Գաղատացիս – Գլ. 450աբ: Նխ. 450բ: Թուղթ450ա-3ա:
66. Առ Եփեսացիս – Գլ. 453ա: Նխ. 453ա: Թուղթ 453ա-5բ:
67. Առ Փիլիպեցիս – Գլ. 455բ: Նխ. 455բ: Թուղթ 455բ-7բ:
68. Առ Կողոսացիս – Գլ. 457բ: Նխ. 457բ: Թուղթ 457բ-9ա:
69. Առ Թեսաղոնիկեցիս Ա. – Գլ. 459աբ: Նխ. 459բ: Թուղթ 459բ-61ա:
70. Առ Թեսաղոնիկեցիս Բ. – Գլ. 461ա: Նխ. 461աբ: Թուղթ 461բ-2ա:
71. Առ Եբրայեցիս – Գլ. 462ա-3ա: Նխ. 463ա: Թուղթ 463ա-8բ:
72. Առ Տիմոթէոս Ա. – Գլ. 468բ: Նխ. 468բ-9ա: Թուղթ 469ա-71ա:
73. Առ Տիմոթէոս Բ. – Գլ. 471ա: Նխ. 471ա: Թուղթ 471բ-2բ:
74. Առ Տիտոս – Գլ. 472բ: Նխ. 473ա: Թուղթ 473ա-4ա:
75. Առ Փիլիմոն – Գլ. 474ա: Նխ. 474ա: Թուղթ 474ա:
76.Առ Կորնթացիս Գ. – Գլ. 474բ: Պատճառ երրորդ թղթոյն Կորնթացւոց սրբոյն Եփրեմի 474բ-5ա: Թուղթ Պօղոսի 475ա-6ա:
76բ Վերագիր, Թելադրութիւն, Նաւարկութիւն – 476ա (տե՛ս ձեռ. 187, Ա, 77):
77. Յովհաննու Յայտնութիւն – Նխ. 477ա: Գլ. 477աբ: Գիրք 477բ-82բ:
78. Հանգիստ Յովհաննու – 484աբ:
Բ. 238բ-9ա [Տեառն Ներսիսի] Յիշատակարան է (ծայրակապ՝ Ա-Ք) – Աստուածեղէն հոգովն ի սմայ խաղաղութիւն անուն արքայ... քոյր կոչելով աստուածակառք, յաննիւթական տարեալ քաղաք:
Գ. 282ա [Ներսիսի Լամբրոնացւոյ Ոտանաւոր ի կատարածի ԺԲ. մարգարէիցն] – Զոր մարգարէքս սպառնացան, / Երուսաղէմի յորժամ մեղան... զի զմարգարէիցս դարձին զբան, / վայելելոյ գտցուք արժան. ամէն եւ եղիցի:
Դ. 485ա-486բ [Վանականայ վարդապետի Համեմատութիւն Հին կտակարանի ընդ Նորս] – Երկինք. Եկեղեցի, Արեագակն-Քրիստոս եւ Աւետարանն... Պտղոմէոս գրասէր՝ Միտդ դիր ընթերց՛՛ մխ՛՛, իւթանասուն եւ երկու թարգմանքն՝ Աստուածաբան վարդապետք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ԱՒՐԻՆԱԿԻ
196ա (1129 թ. յետոյ) Ո՛վ աստուածասէր սիրելի եւ ցանկացաւղ, ցանկալի եւ քան զական պատուականի Սուրբ Հոգւոյն նուագի, բաղձալի բանիցդ Դաւթի, զայս իմա՛, զի բազումք բարբանջեն այլ ընդ այլ եւ այլ եւ այլ զաստուածասահման եւ Քրիստոսազարդ սաղմոսդ եւ ղաւղաջեն թիւր ընդ թիւր անմտառութեամբ, մանաւանդ թէ անուսումնասիրութեամբ: Եւ զինչ կայ նման սաղմոսիս աղերս առ Տէր, զի ահա ամենայն կեանք մեր սովաւ աւարտի, թէ խաչ աւրհնի, թէ՛ եկեղեցի, թէ՛ ժամահար, թէ՛ նոր գիրք, թէ՛ միռոն, թէ՛ պսակ, թէ՛ մեռելթաղ, թէ՛ տաւնախմբութիւն, թէ՛ բովանդակ տնաւրինական բանք տնտեսութեան Որդւոյն Աստուծոյ: Եւ ահա պատուի բանք մարգարէին Դաւթի ի հրեշտակաց եւ ի Տեառնէն հրեշտակապետաց: Նա եւ ամենայն հաւատացեալք ի բերան ունին զայդ նուագդ իբրեւ զստին դիւրադիեցուցիչ մաւր ի քիմս ստընդիեաց: Եւ ո՞ր բերան կարէ կանգուն կացուցանել զգովասանութիւն դորին, այլ որ արբ ի սիրոյ սիրոյն, նա միայն գիտէ զճաշակ քաղցրութեան սորա: Բայց սաստիկ ծռեցաւ ճշգրիտ բանքդ ի ձեռն անփութութեան գրագրաց եւ թուլութեան ուս[ու]մնաւորաց: Զոր վերահասու եղեալ մեծ իմաստասէրն հայոց հոգեխառն վարդապետն սուրբ Յովհաննէս մականուն Սարկաւագ, որ ի գերահռչակ ի սուրբ ուխտն ի Հաղբատ, եւ գտեալ ի յարկեղ սուրբ վարդապետացն եւ թագաւորաց զթարգմանչագիր Սաղմոսարանն եւ պարապեալ ի յայնմ աւուրս բազումս՝ ի լոյս էած զգանձն ծածկեալ եւ եբաց զխցեալ աղբերն եւ ցրուեաց ընդ սահմանն Հայաստանի զայս աւրինակս: Եւ այդ նշմար սեւակի, որ ծրի յառաջիկայդ, յայն աւրինակէն է, հաստատ ուսի՛ր եւ յիշեա՛ զմեզ աղաւթիւք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 49բ (Նիկողայոս գրչի) Կատարեցաւ Ղեւտական ձեռամբ Նիկողայոս մեղուցեալ գրչի, յիշեսջիք եւ զԳրիգոր եպիսկոպոսն, որ ետ գրել:
75ա Փառք տէրութեանն Աստուծոյ, որ զմեղաւորս հասոյց յայսմ տեղի, խնդրեմք սրբամատոյց յաղաւթս ձերոց մի բանիւ յիշել զանպիտան գրչակս զՆիկող[այոս] մեղաւորս, զի եւ նոյ[ն] գտչիք ի Քրիստոսէ:
75բ Զմեղաւք մեռեալ գծողս սորին աղաչեմ յիշել ի Տէր միով Հայր մեղայիւ, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ. ամէն:
193բ Արդ, յամենառատ շնորհացն Աստուծոյ լցեալ արժանապէս այրն Աստուծոյ սրբազան եւ առաքինի, վեհիմաստ եւ հանճարեղ, կորովամիտ եւ խոհեմիմաց, սրբասեր կրաւնաւոր եպիսկոպոսն տէր Գրիգոր՝ առաջնորդ հիւսւսական աշխարհի, վերստին նորոգեաց զԳիրքս Սուրբ եւ զտառս Հնոց կտակարանաց, զոր եղծեալ եւ ջնջեալ էր յանփոյթ ըմբռնողաց, յիշատակ հոգւոյ իւրոյ եւ ծնողաց եւ եղբարց առապա յաւիտեան: Եւ այնչափ ունէր փոյթ յանձն իւր եւ սէր եւ սիրէր յոյժ զբանն Աստուծոյ եւ խորհէր ի մտի, թէ զբովանդակեալ կտակարան գիրքս զամենեսեան նորոգել, ապա ոչ եղեւ հասու յղձի իւրոյ, փոխեցաւ առ Քրիստոս յոյսն ամենեցեւն: Արդ, աղաչեմք զկնի եկեալ մեր հարցդ եւ եղբարցդ՝ սիրովն Քրիստոսի, որք պատահիք հոգիաձիր տառիս եւ հանդիպիք աւգտութեան ինչ իւիք, յիշեսջիք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր եւ յԱստուած զարժանին յիշատակի զերջանիկ Գրիգոր արհեպիսկոպոսն եւ զծնօղսն իւր: Նա եւ զտէր Մինաս քահանայն եւ զտէր Վարդան բանասէրն եւ զտէր Մարկոս կրօնաւորն եւ զԽոչկի սարկաւաքն յիշեսջիք ի Քրիստոս, որ բազում աշխատութիւն կրեցին ի Սուրբ Գրիս կատարման, խնդրեմ ի Քրիստոսէ, որ իւրեանց աշխատանաց փոխարէնն ի Քրիստոսէ առնուց[ուն]:
Դարձեալ յիշեսջիք ի Քրիստոս զԿաֆա քաղաքիս իշխանաշուք դօլվաթաւորքն մեր՝ զմահդասի Խաչատուրն, ու զմահ[դասի] Եաւլչիքն, եւ զմահդասի Խաչերեսն, եւ զեղբայր իւր ըստ հոգւոյ զմահդասի Ալեքսանն եւ խոճայ Յակոբն եւ զխոճայ Կուսիկն եւ զխոճայ Միասարն, որ բազում աշխատանք կրեցին երթ եւ եկ առնելոյս իմոյ, աշխատանաց փոխարէնն ի Քրիստոսէ առնուցուն: Հուսկ յետոյ, եթե ախորժէք, յիշեսջիք ի Քրիստոս եւ զանպիտան գրիչս զՆիկողայոս մեղաւորս, զհոգեւոր ծնօղսն իմ՝ զտէր Զաքարեա քահանայն, եւ զմարմնաւոր ծնօղսն իմ, եւ դուք զնոյն գտջիք ի Տեառնէ Աստուծոյ մերոյ: Եղեւ զրաւ գրիս ի քաղաքս Կաֆայ, որ եւ Ղրիմ առձայնի, ի թվականութեանս ՌՃԹ. (1660), ընդ հովանեաւ Սրբոյն Սարգսի զաւրավարին եւ որդոյ նորին Մարտիրոսի: Դարձեալ աղաչեմ զձեզ՝ ընթերցո՛ղք եւ գաղափարո՛ղք սորին, մի՛ իշխեսցէ ոք զգիրքս զայս քակելոյ, ով ոք յանդգնի՝ նզովեալ եղիցի ի մարանաթայն, զգուշութեամբ ըմբռնողքն աւրհնեալ եղիցին ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ. ամէն. Հայր մեր:
Տե՛ս ԺԷ. դ., յիշ.ք, Գ., էջ 934-5:
2. 486բ (Ստեփանոս գրչի) Բարեաց ամենայնի է պատճառ գոյութեան ծարագոյն բարին, լոյսն անփոփոխ եւ միշտ բարին, սուրբ եւ համափառ, զուգապատիւ, միասնական Երրորդութիւնն՝ Հայր եւ Որդի եւ Սուրբ Հոգին, որով ի լոյս ածեալ գոյացան եղեալք ամենայն վերինք եւ ներքինք, իմանալիք եւ զգալիք, հրանիւթք իմանալի զաւրութիւնքն, որք առնեն զբան նորա եւ լսեն ձայնի պատգամացն Աստուծոյ: Եւ զկնի հողազանգուած բնութիւն սեռի մարդկութեանս ելով ի սմա եւ ոգի իմանալի՝ առ ի ճանաչել զարարիչն եւ լինել աւրհներգու ստեղծողին հրաշագործ. որպէս եւ նախնիքն բանական մտաց հետեւմամբ իմացան եղելովքս զարարաւղն եւ հաճոյացան նմա հաւատովք իւրեանց, եւ վկայեցան ի Բանէն Աստուծոյ բարութեան գործովք իւրեանց, յորոց մի էր եւ երանելին Մովսէս՝ արարչապատում այրն Աստուծոյ, որ առեալ յԱստուծոյ զհանգամանս եղելութեան երկնի եւ երկրի, գրեաց զամենայն ըստ կարգի ի մատեան յաւիտենական՝ ազգաց յազգս, ի պատիւ փառացն Աստուծոյ, առ ի սիրել զարարիչն եւ զընկեր, եւ մի՛ զսնոտիսս եւ զանցաւորս: Որում եւ զմեծ փրկութիւն մեր որ ի Քրիստոսէ, գրեաց նա, նա եւ ընտրեալքն ամենայն յիւրաքանչիւր ամանակի ընկալեալք նախագիտութիւն ի Հոգւոյն Աստուծոյ գրեցին զանյայտ եւ զծածուկ գործսն Քրիստոսի՝ զհրաշակերտ եւ զբազմապատիկսն, որոց ոչ գոյ թիւ, առ ի զգուշանալ գալստեան Բանին Աստուծոյ եւ ընդունել ի դէպ ժամանակի զպատճառ փրկութեան մերոյ եւ սիրել զնա, եւ ընդունել զկեանս յաւիտենից եւ մի՛ հրէաբարու յափրութեամբ աստէն բեւեռել կամաւ՝ մատնելով զմերն այլոց զվիճակն երկնային:
Արդ, յամենառատ շնորհացն Աստուծոյ լցեալ արժանապէս այրն Աստուծոյ, սրբազան եւ առաքինի, վեհիմաստ եւ հանճարեղ, կորովամիտ եւ խոհեմիմաց սրբասէր կրաւնաւոր քահանայն տէր Յովհաննէս աթոռակալ այցելութեան հիւսական աշխարհի ստացաւ զգիրս աստուածաբան մարգարէիցն եւ զտառս Նորոց կտակարանաց զքրիստոսախաւս աւետարանութիւնս եւ զառաքելոցն սրբոց զԳործսն եւ զքարոզութիւնսն եւ զՅայտնութիւն ահագին տեսլեան սրբոյ աւետարանչին Յովհաննու՝ ի մի տուփ, շատ եւ յոլով ծախիւք զարդարելով խորհրկան նկարակերպութեամբ, ոսկիազարդ եւ երանգաներկ գունովք՝ ի սփոփանս |487ա| եւ ի զուարճութիւն անձին իւրոյ եւ յիշատակ ոգւոյն առ յապա յաւիտեան: Եւ այնչափ ունէր փոյթ յանձն իւր եւ սէր եւ սիրէր յոյժ զբանն Աստուծոյ, մինչ զի ոչ տալ քուն աչաց կամ նինջ արտեւանաց յընթեռնլոյ զԳիրս Սուրբս եւ քննելոյ զխորս խորհրդոցն, որ ծածկեալ են ի նմա, որ եւ շնորհաւքն Աստուծոյ հասու եղեալ ամենայն մտաց գրելոց սրբոց՝ անտարակոյս լեզուաւ տայր զլոյս բանին Աստուծոյ ի սիրտ եւ յոգի ունկնդրաց, որ քաղցրութիւն ի քիմս իմանալոյն քան զմեղր բերանոյ: Որ եւ ժողովեալ գրեանս բազում մեկնչաց ի սրբոց հարանց բացայայտեալ զբոլոր Աստուածաշունչ գրոց մեկնութիւնս, եւ զի գրասէր գոլով ստացաւ զամենայն գրեալսն եւ անյագ փափագմամբ ընթեռնոյր, ուսանէր եւ ուսուցանէր ո՛չ միայն բանիւ, այլեւ արդեամբք ի գործ բերեալ արձանացուցանէր զուսեալսն ի գրելոց սրբոց: Յորում եւ ընդ բազում արդիւնարարութիւնսն զոր առնէր, արմատացուցեալ կանգնեաց ի վանս իւր տաճար երկնանման, գեղապաճոյճ, կամարաձեւ, գըմբեթայարկ, սրբագործ վիմաւք, ոսկեզաւծ գեղազանութեամբ տեղի անտանելոյն՝ ի հանգիստ անախտ կամացն Աստուծոյ եւ զենարան գառինն անմահի՝ անուանելով զնա Սուրբ Նշան, Ե. խորանաւք Թ.ն աշտիճանաւք յաւրինակ վերնոյն Սիոնի: Կարգեալ ի նմա սպասաւորս սրոբէանմանս, կուսակրաւնս եւ սրբամաքուրս, հրեշտակագեղս, զուարթապատկեր, անդադար բերանով եւ անհանգիստ բարբառով սպասաւորելով մշտամռունչ փառաբանութեամբ արարչին ամենայն արարածոց Աստուծոյ Հաւր եւ Յիսուսի Քրիստոսի եւ Հոգւոյն ճշմարտի, որում փառք ՛՛:
Արդ, աղաչեմք զկնի եկեալ մեր եղբարսդ սիրովն Քրիստոսի, որք պատահիք հոգիաձիր տառիս եւ հանդիպիք աւգտութեան ինչ իւիք, յիշեսջիք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր եւ յԱստուած զարժանին յիշատակի զերջանիկ կրաւնաւորն զտէր Յովհաննէս ստացաւղ գրոցս, զի յոյժ աշխատութեամբ եւ բազում հոգածութեամբ ջանաց յաւարտումն գրոցս՝ հանելով ինչս բազումս, մինչ յանգ հանեալ աւարտեաց, զոր Տէր Աստուած վայելեալ տացէ. ամէն:
Յիշեսջիք եւ զծնաւղսն նորին՝ զփոխեալսն առ Քրիստոս զպարոն Պարոնշահն եւ զտիկին (3 տող չգրած, յետոյ լրացնելու համար): Մանաւանդ զհարազատ եղբայր տէր Յովհանիսին՝ զսիրելին եւ զհամակարի զՂազար յիշեսջիք ի Քրիստոս, որ յամս յայս փոխեցաւ առ Տէր՝ թողեալ սուգ մեծ սիրելեաց ազգականաց իւրոց, եւս առաւել եթող տրտմութիւն անմխիթար տէր Յովհանիսին, զի եղբայր կամարար էր նմա եւ յամենայն գործս բարութեան կամակից, իբրեւ զգաւազան յենլի եւ որպէս ցուպ ի ձեռին, իբր զքաղաք ամուր եւ հաստատեալ թագաւորութիւն եւ ըստ Դաւթայ վայելուչ էր բնակելն նոցա ի միասին, քանզի եւ ինքն Ղազար այր գոլով, կատարեալ հաւատով սիրեաց զմիայնութիւն՝ հետեւելով կոչմանն Քրիստոսի, բառնալով յուսն զխաչն Տեառն, հոգացեալ զՏեառնէն միշտ եւ ոչ զաշխարհի, եղեալ մի ոգի միացեալ ի Տէր, լիեալ ամաց յիսնից բարւոք վարուք կեցեալ յաշխարհի վերափոխեցաւ յանդրանկաց խորանսն երջանիկն ընդ երանեալսն եւ թաղեցաւ պատուական մարմին նորա ընդ հովանեաւ նորաշէն սրբոյ տաճարին ՍուրբՆշանին, որում եւ բազում էր աշխատեալ նոյն ինքն Ղազարն՝ ի կանգնումն նորին տաճարի: Հուսկ յետոյ եթէ ախորժէք, յիշեսջիք ի Քրիստոս եւ զանպիտան գրիչս զՍտեփանոս քահանայ, որ եւ ես աշխատեցայ ի սմա՝ մասն ինչ գրեցի զՆոր կտակարանս բովանդակ եւ զՍաղմոսն, բաց ի Յայտնութենեն, հրամանաւ տէր Յոհ[անիսին], եւ կատարեցաւ ձեռամբ բազմամեղիս:
Գրեալ էր Հին կտակարանսն յաշխարհն Փռանկաց՝ ձեռամբ աբեղայի միոջ՝ Առաքեալ կոչեցելոյ, ի քաղաքն Պաւլաւնիա, եւ կատարեցաւ ձեռամբ Ստեփանոս քահանայի՝ որդւոյ Նատերի՝ ի քաղաքս Կազարիա, որ եւ Խրիմ առձայնի ի թվականութեանս մերում ՊԺԷ. (1368), յետ երից ամաց անցելոյ առման քաղաքիս, յուրում եւ զկնի եկն սով սաստիկ եւ սատակեաց անհամար եւ անթիւ ոգիս, որ եւ գրելոյ անկար է:
3. 63ա (Գրիգոր ստացողի) Ո՛վ հայր հոգեւոր, յորժամ Երկրորդ աւրէնս ընթեռնուս, յիշեսջիր սրբամատոյց աղաւթս քո զԳրիգոր եպիսկոպոս՝ առաջնորդ երկրիս Հոնաց, որ ետ գրել զԳիրքս Սուրբ, եւ զգծողս ընդ նմին՝ միով Հայր մերիւ:
4. 218բ (Յովհաննէս ստացողի) Զստացաւղ Աստուածաշունչ մատենիս զՅովհաննէս իմաստախոհ կրաւնաւորն յիշեսջիք ի Տէր, զի յոյժ աշխատեցաւ ի ստուգաբանութիւն Սաղմոսիս, բազում աւուրս ի սուրբ վարդապետին Վարդանայ մեկնչէն զբառ, զբայ եւ զվերնագիր, եւ զտունք, զոր աստուածապաշտիցն յարմար թուի, եւ ետ գրել զսա ինձ՝ մեղապարտ գրչիս Ստեփանոսի, յիշատակ իւր եւ իւրայոցն, ի դաստիարակութիւն հոգւոյ, աստ եւ ի հանդերձեալն բարեխաւս առ Քրիստոս Յիսուս, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
5. 484բ (Առաքել ստացողի) Տէ՛ր Աստուած Յիսուս Քրիստոս, Աստուա՛ծ մեր, ողորմեա՛յ ստացողի գրոցս Առաքել քահանայի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
487ա (1780 թ., նոտրգիր) Յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս ՍրբոյԱթոռոյնԷջմիածնի ծայրագոյն նւիրակ եւ Ռուսաց երկրի ամենայն հայոց ազգին առաջնորդ եւ ՆորՆախիջեւանայ հիմնադիր Սանահնեցի ԱրղութենցՇեօշբէգի որդի Յովսէփ արքեպիսկոպոսս՝ աշխատաւորս նորաշէն քաղաքիս Նախիջեւանայ եւ աստուածային տառիս, զոր ընկալայ ի գալն ի Ղռիմու, 1780 ամի փրկչին:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին ամրացուած թերթիկին՝ «1. Աստուածաշունչ. գնեալ արդեամբք Յովսէփ արքեպիսկոպոսի Արղութեան ի Խրիմ: Գրիչն է Առաքել աբեղայ, գրեալ է ի Պաւլանիայ քաղաքի, յերկրին Ֆռանկաց, խնդրանօք եւ ծախիւք Յովհաննէս քահանայի՝ աթոռակալի հիւսիսային աշխարհի, ի թ. հ. ՊԺԷ. (1368), զարդարեալ վայելչանկար պատկերօք: Ունի յիշատակարան ի վերջն: Գրեալ ի մագաղաթի: Յիշատակ[արան] նորոգութեան՝ եր[ես] 193բ (թ. ՌՃԹ. 1660), յիշատ[ակարան] Յովս. արքեպիսկոպոսի Արղութեանցի՝ եր[ես] 487 (թ. 1780)», Պհպ. Աա՝ «357, 2705, ՊԺԷ. – 1368, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 2ա՝ «Այս եղեւ թվին Ռ[Ճ]ՂԵ.ին (1746) /// (ջնջուած) Մկրտիչըս առի, կարդացի», 50բ՝ «Ես Մկրտիչ»:
2706
ԿԱՖԱ |
ՌՃԺԷ.-ՌՃԼԸ. – 1668-1689 |
ԳՐԻՉ՝ Վրթանէս, որ եւ Վարդան երէց, Անանուն (212ա-43բ1): ԾԱՂԿՈՂ՝ Նիկողայոս երէց: ՍՏԱՑՈՂ՝ Վարդան արք. Կաֆայու (գրիչ թ. 672ա-6բ):
ԹԵՐԹ՝ 680+4 (կրկն.՝ թ. 104, 125, երիցս՝ թ. 126). չգրուած՝ 125գ, 677բ-80բ, 475ա, 476բ, 477ա, 478բ, 479ա, 480բ, 481ա, 482բ, 483ա, 484բ, 485ա, 487ա, 506ա, 519ա, 539ա, 648բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԾԶx12 (Ա 11, ԺԸ 12+2, ԺԹ՝ չիք, ԻԶ, ԻԹ 11, ԽԱ 24, ԾԴ 12+5)+8: ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 27x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (20,9-19.5x12), քառասիւն (472ա-3ա): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 30ա, 213ա): ՏՈՂ՝ 45: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի՝ դռնակով, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ վարդագոյն մետաքս, դռնակինը՝ ժամանակի ընթացքում՝ դեղնած, լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա-Դ (սկ.)՝ չգրուած մագաղաթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Արարչագործութիւն (աւուրք 1-3)՝ 2բ, Արարչագործութիւն (աւուրք 4-6, վերջում նաեւ արարումն Եւայի)՝ 3ա, Աստուած ի չորեքկերպեան աթոռ, Արարումն Ադամայ եւ Եւայի, Մեղսագործութիւն, Վտարումն ի դրախտէն՝ 3բ, Որդիք Յակոբայ՝ 30բ, Թագաւորութիւնք Իսրայէլի՝ 125դ, Պատմութիւն Դաւթայ՝ 296բ, Մատթէոս՝ 487բ, Մարկոս՝ 506բ, Ղուկաս՝ 519բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 539բ, Աւերումն դժոխոց՝ 558բ, Երկնային Երուսաղէմ (Քրիստոս եւ գառն Աստուծոյ ի վերայ չորեքկերպեան աթոռի եւ դասք հրեշտակաց)՝ 635բ, Տեսիլ Յովհաննու (Քրիստոս ի վերայ չորեքկերպեան աթոռի՝ գրկին գառ, աջ ձեռքը Մարիամ Աստուածածնի գլխին, ձախը՝ Գաբրիէլ հրեշտակապետի, որոնցից ցած 7 շարքով պատկերուած թագաւորք)՝ 643ա: Լս-յին. Իսահակ օրհնէ զՅակոբ՝ 15ա, Հայր Աստուա՞ծ՝ 30բ, Մովսէս եւ Ահարոն (թէ՞ Խորան վկայութեան, տակը Մովսէս եւ Հայր Աստուա՞ծ)՝ 51բ, Հայր Աստուած ի վերայ գահի, Մովսէս եւ Ահարոն՝ 65բ, Յեսու եւ Քաղէբ՝ 72ա, Բաղաամ ի վերայ իշու, սուսերով հրեշտակ՝ 76բ, Մովսէս՝ պատգամների գալարը ձեռքին՝ 84բ, Խօսէ Աստուած ընդ Յեսուայ որդւոյ Նաւեայ՝ 100բ, Ծառից կախուած երկու թագաւոր՝ 103բ, Խօսէ Աստուած ընդ Յուդայ եւ որդւոցն Իսրայէլի՝ 111բ, Սամսոն պատառէ զերախ առիւծու՝ 118ա, Բոոս (՞) եւ Հռութ՝ 122ա, Ծնունդն Սամուէլի աղօթիւք մօրն՝ 124բ, Դաւիթ ի վերայ գահի, երկրպագող մունետիկ եւ Սաւուղ՝ 140բ, Աբիսողոմ կախեալ ի ծառէ, նաեւ ի վերայ ջորւոյ՝ 149ա, Դաւիթ ի վերայ գահի, առջեւը Զաբիտակ Սովմնացի եւ եղջերափողով ոմն՝ 154ա, Հրեշտակ եւ ծնրադիր Եղիա դիմէ առ Տէր՝ 170բ, Աստուած օծէ զՍողոմոն՝ 198ա, Եզրաս՝ 215ա, Կիւրոս արքայ ի վերայ գահի՝ 223բ, Յուդա եւ երկու եղբարք Նէեմայ՝ 229ա, Եսթեր ծնրադիր աղօթէ, վերն՝ աջն Աստուծոյ՝ 236ա, Յուդիթ, աջ ձեռքին սուր, ձախին՝ Հողոփեռնէսի կտրած գլուխը՝ 242ա, Տուբիթ եւ Տուբիայ՝ 249բ, Աղեքսանդր Մակեդոնացի սրով սպանանէ զթագաւոր ոմն՝ 255բ, Սողոմոն՝ 324բ, Ծնրադիր լուսապսակով թագակիր Հարսը դիմում է Քրիստոսին («Իջցէ եղբաւորդին իմ ի պարտէզ իւր եւ կերիցէ զպ[տուղ]») եւ Քրիստոս վերից պատասխանէ («Մտի ի պարտէզ իմ քոյր իմ, հարսն, կթեցի զըմուռս»)՝ 339բ, Բժշկումն Յոբայ (Աստուած եւ սատանայ, Յոբ եւ կին իւր)՝ 349ա, Եսայի՝ 361ա, Եզեկիա՝ 373ա, Ովսէ՝ 382բ, Ամովս՝ 386բ, Միքիա՝ 389ա, Յովէլ՝ 391ա, Աբդիու՝ 392բ, Յովնան ի երախ կիտի՝ 393ա, Նաւում՝ 394ա, Ամբակում՝ 395ա, Սոփոնիա՝ 396ա, Անգէ՝ 397ա, Զաքարիա՝ 398ա, Մաղաքիա՝ 402ա, Դանիէլ ի մէջ գբոյ՝ 404ա, Տէրն մատնեաց զՅովակիմ ի ձեռն Նաբուգոդոնոսորայ, Յովակիմ ի տաճարի լեզու քաղդեացւոց ուսուցանէ զթագաւորն եւ զխորհրդականաս իւր՝ 405ա, Դանիէլ եւ Նաբուգոդոնոսոր՝ 406ա, Երեմիա՝ 415բ, Աստուած խօսէ ընդ Երեմիայ՝ 429բ, Եզեկիէլ՝ 448բ, Տոհմածառ Յիսուսի՝ 488ա, 522բ, Աւետումն Յովսէփայ՝ 488բ, Երեք Մոգք՝ 489բ, Յովհաննէս Մկրտիչ եւ Յիսուս՝ 489ա, Յիսուս Քրիստոս քարոզէ, Պետրոս եւ Անդրեաս՝ 489բ, 507բ, Յովհաննէս Մկրտիչ՝ 495բ, 522ա, 540բ, Յիսուս Քրիստոս՝ 490աբ, 493ա, 493բ (երկիցս), 497բ (եւ գառն Աստուծոյ), 510աբ, 524բ, 529ա, 540բ, 542ա, 543բ, 544ա, 545ա, 545բ, 546բ, 548աբ, 549աբ, Ուսուցումն աշակերտաց՝ 490բ, 491ա, Յիսուս բժշկէ զբորոտն՝ 491բ, Յիսուս եւ ծնրադիր Մատթէոս՝ 492ա, Յիսուս եւ իշխան (որոյ աղջիկ մահացեալ էր)՝ 492ա, Յիսուս բժշկէ զկոյրս երկուս՝ 492բ, 499ա, Յիսուս ուսուցանէ ժողովրդեան՝ 492բ, 496բ, 511բ, 523ա, 525բ, 526ա, 527բ, 529բ, 530աբ, 531աբ, 534բ (երկիցս), 541բ, Յիսուս բժշկէ զդիւահարն՝ 494ա, 509բ, 528բ, Յիսուս եւ ժողովուրդ ի նաւ՝ 494բ, 508բ, 509ա, 526ա, 543բ, Յիսուս եւ աշակերտք՝ 495ա, 497ա, 498աբ, 500բ, 501ա, 503ա, 508բ, 511ա, 512ա, 542ա, 527ա, 528ա, 532բ, 534ա, 538ա (երկիցս), 543ա, 545բ, 548բ, 549ա, 550աբ, 553բ, 554ա, Յիսուս եւ կին քանանայի միոյ (որոյ աղջիկ այսահար էր)՝ 496ա, Յիսուս եւ հայր մի (որոյ որդին լուսնոտ էր)՝ 497ա, Յիսուս եւ անպտուղ թզենին՝ 499բ, 514ա, Յիսուս եւ փարիսեցիք՝ 500ա, 533ա, Յիսուս եւ սադուկեցիք՝ 500ա, Մարիամ Մագդաղենացի լուանայ զոտս Քրիստոսի՝ 502բ, 515բ, Յիսուս եւ երկու սուտ վկայք առաջի Կայիափայի՝ 503բ, Մատնութիւն՝ 504ա, 552ա, Յիսուս եւ աւազակք խաչեալք՝ 504բ, Պիղատոս եւ փարիսեցիք՝ 505ա, Մարիամ Մագդաղենացի եւ միւս Մարիամ գնան ի գերեզման՝ 505ա, Բժշկումն զոքանչին Սիմոնի 507բ, Յիսուս կոչեաց զՂեւի Ալփեայ՝ 508ա, Սերմնացան՝ 509ա, Բժշկումն դստեր ժողովրդապետի՝ 510ա, Բժշկումն խուլեւհամրի՝ 511բ, Բժշկումն այսահար տղայի՝ 512բ, Յիսուս օրհնէ զմանկունս՝ 513ա, 533բ, Յիսուս եւ երիտասարդ մեծատուն՝ 513ա, 528ա, Բժշկումն կոյր Բարտիմէոսի՝ 513բ, Յիսուս եւ սադուկեցիք՝ 514բ, Յիսուս ուսուցանէ ի տաճարի՝ 515ա, 535ա, 544բ, Երկու աշակերտք եւ այր մի, որ սափոր ջրոյ յուս ունիցի՝ 516ա, Յիսուս առաջի Պիղատոսի՝ 517ա, Աքաղաղ՝ 517ա, Յովսէփ Արիմաթացի ի Պիղատոսէ խնդրէ զմարմին Յիսուսի՝ 505ա, 517բ, 553ա, Յիսուս եւ Մարիամ Մագդաղենացի՝ 518ա, Աւետումն՝ 520բ, Մարիամ եւ Յովսէփ՝ 521աբ, Հովիւք՝ 521ա, Յիսուս եւ Սիմոն-Պետրոս՝ 523բ, Յիսուս բժշկէ զանդամալուծն՝ 523բ, Յիսուս եւ Ղեւի մաքսաւոր՝ 524ա, Յիսուս բժշկէ զծառայն հարիւրապետի՝ 525ա, Բժշկումն դստեր Յայրոսի՝ 526բ, Քրիստոս եւ աշակերտ (Տնտեսի առակը)՝ 532ա, Յիսուս եւ քահանայապետք՝ 535բ, Յովսէփ Արիմաթացի՝ 537բ, Հարսանիք ի Կանայ՝ 541ա, Օձակերպ գաւազան Մովսիսի (Պղնձէ օձը)՝ 541բ, Աղաւնակերպ Սուրբ Հոգի՝ 542ա, Յարութիւն որդւոյ թագաւորազնի՝ 542բ, Բժշկումն ի ծնէ կոյր՝ 546ա, Յարութիւն Ղազարու՝ 547ա, Քահանայապետք եւ փարիսեցիք՝ 548ա, Յուդա եւ քահանայապետք՝ 551բ, Յիսուս եւ կին շնացեալ՝ 554բ, Յակովբոս՝ 576բ, Պետրոս՝ 578բ, Յովհաննէս՝ 582ա, 643բ, Յուդա՝ 584բ, Պաւղոս՝ 593բ, 607ա, 611բ (եւ Աստուած), Սիրաք՝ 649ա, Ռուբէն՝ 657բ, Շմաւոն՝ 658բ, Ղեւի՝ 659բ, Յուդա՝ 661բ, Իսաքար՝ 664ա, Զաբուղոն՝ 664բ, Դան՝ 665բ, Նեփթաղիմ՝ 666ա, Գադ՝ 667բ, Ասեր՝ 668ա, Յովսէփ՝ 669ա, Բենիամին՝ 671ա: Խորան՝ 475բ-6ա (մէջը Եւսեբիոս՝ 475բ, Կարպիանոս՝ 476ա), 477բ-8ա, 479բ-80ա, 481բ-2ա, 483բ-4ա: Կիսախորան՝ 4ա, 126ա, 297ա, 488ա, 507ա, 520ա, 540ա, 559ա: Ճակատազարդ՝ 1ա, 27բ, 49բ, 64բ, 83ա, 99բ, 124բ, 139ա, 184աբ, 1 254բ, 272բ, 285բ, 292ա, 300ա, 303բ, 307ա, 310ա, 314ա, 317ա, 320բ, 324բ, 335ա, 336ա, 339բ, 341բ, 342ա, 349ա, 361ա, 382բ, 576բ, 657բ: Կիսախորան-ճակատազարդ՝ 30բ, 51բ, 65բ, 84բ, 100բ, 111բ, 122ա, 140բ, 154ա, 170բ, 198ա, 215ա, 223բ, 229ա, 236ա, 242ա, 249բ, 255բ, 273ա, 286ա, 339բ, 636ա, 649ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, տաճար, մէկ մոմով աշտանակ (509ա): Զարդագիր՝ թռչնագիր, կենդանագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ ոսկի, կապոյտ, կարմիր, կանաչ, նարնջի, մոխրագոյն, շագանակագոյն:
Տե՛ս Ա. Գէորգեան, Հայ մանրանկարիչներ, Թ-ԺԹ. դդ.. Մատենագիտութիւն, Գահիրէ, 1998, էջ 603:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի 3 կապիչներն ու գամերն ընկած, կաշին փոքր-ինչ մաշուած, դռնակի ստ. մասը հիմքից անջատ, դռնակի աստառը գունափոխուած-դեղնած, թ. 325-6ի, 648-9ի միջեւ 1ական թերթ կտրած-հանած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1.Ծնունդք – Նխ. 1աբ: Գլ. 1բ-2ա: Գիրք 3ա-27բ:
2. Ելք – Նխ. 27բ: Գլ. 27բ-30ա: Գիրք 30բ-49ա:
3. Ղեւտական – Նխ. 49աբ: Գլ. 49բ-51ա: Գիրք 51բ-64ա:
4.Թիւք – Նխ. 64աբ: Գլ. 64բ-5բ: Գիրք 65բ-82բ:
Ծնթ. 65բ ստ. լս., գրչից՝ «Ֆռէնկ համարն է ի յայս գլուխ ԼԶ. (36)»:
5.Բ. Օրէնք – Նխ. 82բ, Գլ. 83ա-4ա: Գիրք 84բ-99բ:
6.Յեսու – Նխ. 99բ, Գլ. 99բ-100բ: Գիրք 100բ-10բ:
7.Դատաւորք – Նխ. 110բ, Գլ. 111ա, Գիրք 111բ-21բ:
8.Հռութ – Նխ. 122ա, Գիրք 122ա-3բ:
9.Թագ. Ա. – Յռջ. 123բ-4ա, Նխ. 124աբ, Գլ. 124բ-5բ, Գիրք 126ա-39ա:
10.Թագ. Բ. – Գլ. 139ա-40ա, Գիրք 140բ-53ա:
11.Թագ. Գ. – Գլ. 153ա-4ա, Գիրք 154ա-69ա:
12.Թագ. Դ. – Գլ. 169ա-70ա, Գիրք 170բ-183բ:
13.Մնաց. Ա. – Նխ. 183բ-4ա, Գլ. 184աբ, Գիրք 184բ-97ա:
14.Մնաց. Բ. – Գլ. 197աբ: Գիրք 198ա-214ա:
15.Եզր Ա. – Նխ. 214աբ, Գլ. 214բ, Գիրք 215ա-23ա:
16. Եզր Բ. – Նխ. 223ա, Գիրք 223բ-8ա:
17.Նեեմի – Նխ. 228բ, Գլ. 228բ, Գիրք 229ա-36ա:
18. Եսթեր – Նխ. 236ա: Գիրք 236ա-42ա:
Ծնթ. 241բ ստ. լս., գրչից. «Եւ աստ կու մոլորին ի գլխնին ու առաջնի հայերնին ու ֆռանգին, որ իսկ չեն ի միաբանիլ եւ մինչեւ յիննս ղորդ կուգան»:
19. Յուդիթ – Նխ. 242ա, Գիրք 242ա-9ա:
20.Տովբիթ – Նխ. 249բ, Գիրք 249բ-54ա:
21.Մակաբ. Ա. – Նխ. 254ա, Գլ. 254բ-5բ, Գիրք 254բ-72ա:
22.Մակաբ. Բ. – Նխ. 272աբ, Գլ. 272բ-3ա, Գիրք 273ա-85բ:
23.Մակաբ. Գ. – Նխ. 285բ, Գլ. 285բ, Գիրք 286ա-91բ:
24.Սաղմոսք – Նխ. (Եպիփան) 292ա-3ա, Նխ. (Աթանաս Աղէքսանդրացի) 293բ, Գլ. 293բ-6ա, Գիրք 297ա-324ա (Ունի «Փոքր էի»):
– 293ա Կանոն ցագութեան սաղմոսաց – Առաջին ժամն ՀԳ. (73) սաղմոս... ԺԲ. (12) ժամն ԾԶ. (56) սաղմոս:
25.Առակք – Գլ. 324աբ, Գիրք 324բ-334բ:
26. Ժողովող – Նխ. 334բ, Գլ. 335ա-6ա, Գիրք 336ա-9ա:
27. Երգ երգոց – Նխ. 339աբ, Գիրք 339բ-41ա:
28.Իմաստութիւն – Նխ. 341աբ, Գլ. 341բ-2ա, Գիրք 342ա-8ա:
29. Յոբ. – Նխ. 348աբ, Նխ. (Աղիկառնացի) 348բ-9ա, Գիրք 349ա-59բ:
30.Եսայի – Նխ. 360ա, Գլ. 360աբ, Մարգ. 361ա-81բ:
31.Ովսէ – Նխ. 382ա, Գլ. 382բ, Մարգ. 382բ-6ա:
32. Ամովս – Գլ. 386ա, Մարգ. 386բ-9ա:
33. Միքիա – Գլ. 389ա, Մարգ. 389ա-91ա:
34. Յովէլ – Գլ. 391ա, Մարգ. 391ա-2բ:
35. Աբդիու – Գլ. 392բ, Մարգ. 392բ-3ա:
36. Յովնան – Գլ. 393ա, Մրգ. 393ա-4ա:
37. Նաւում – Գլ. 394ա, Մրգ. 394աբ:
38. Ամբակում – Գլ. 394բ-5ա, Մրգ. 395ա-6ա:
39. Սոփոնիա – Գլ. 396ա, Մրգ. 396ա-7ա:
40. Անգէոս– Գլ. 397ա, Մրգ. 397աբ:
41. Զաքարիա – Գլ. 397բ-8ա, Մրգ. 398ա-402ա:
42. Մաղաքիա – Գլ. 402ա, Մրգ. 402ա-3ա:
43. Դանիէլ – Նխ. 403բ, Գլ. 403բ-4ա Մրգ. 404ա-14ա:
44. Երեմիա – Նխ. 414ա, Գլ. 414ա-5բ, Մրգ. 415բ-442բ:
45. Բարուք – [Թուղթ] 442բ-4բ:
46. Ողբք Երեմիայ – 444բ-7ա:
47. Եզեկիէլ – Նխ. 447ա, Գլ. 447ա-8ա, Մրգ. 448բ-471ա (չիք ԽԴ. 22-31, ԽԵ., ԽԶ. 1-21, 470ա՝... եւ զայրի, եւ զհանեալ մի առնուցուն (ԽԴ. 22)շրջեցոյց զիս ընդ չորս կողմանս սրահին. եւ ահա գաւիթ առ գաւիթս (ԽԶ. 21):
– 471աբ Խաւսեցաւ Աստուած ընդ յԱդամայ Է. անգամ... ընդ Մաղաքիայ ԻԲ. (22) անգամ. փառք շնորհաւղին կատարելութեան. ամէն:
48. Թուղթ Եւսեբեայ – 475բ-6ա:
49. Համաբարբառ – 477բ-8ա, 479բ-80ա, 481բ-2ա, 483բ-4ա:
50. Մատթէոս – Նխդ. 485բ, Գլ. 485բ-6բ, Աւետ. – 488ա-505ա:
51. Մարկոս – Գլ. 505բ, Նխդ. 505բ, Աւետ. 507ա-518ա (ունի՝ 518ա «Յարուցեալ Յիսուս»):
52. Ղուկաս – Նխդ. 518ա, Գլ. 518բ, Աւետ. 520ա-38բ:
53. Յովհաննէս – Նխդ. 538բ, 554բ, Գլ. 538բ, Աւետ. 540ա-554բ (ունի՝ 554բ-5ա «[Իրք կնոջն շնացելոյ]»):
54. Գործք Առաքելոց – Անունք առաքելոց 555ա. Ցանկ 555ա, Յռջբ. 555բ-6բ, Գիր գլխոց՝ 556բ-8ա, Ընթերց. 558ա, Գիրք 559ա-76ա:
55. Յառաջաբանութ. թղթոցն Կաթուղիկէից – 576աբ (սկզբից 2 տող չգրած թողած՝ թերեւս զարդագրելու համար՝ Քան զիս արկի զանձս յաշխատութիւնս...):
56. Թղթ. Յակոբայ – Գլ. 576բ, Թղթ. 576բ-8բ:
57. Թղթ. Պետրոսի Ա. – Գլ. 578բ, Թղթ. 578բ-80բ:
58. Թղթ. Պետրոսի Բ. – Գլ. 580բ, Թղթ. 580բ-1բ:
59. Թղթ. Յովհաննու Ա. – Գլ. 582ա, Թղթ. 582ա-3բ:
60. Թղթ. Յովհաննու Բ. – Գլ. 583բ, Թղթ. 584ա:
61. Թղթ. Յովհաննու Գ. – Գլ. 584ա, Թղթ. 584աբ:
62. Թղթ. Յուդայի – Գլ. 584բ, Թղթ. 584բ-5ա:
63. Աղերս Եւթաղի – 585աբ:
– ԺԴ. Թուղթք Պօղոսի – Յռջբ. 585բ-8ա: Վկ. 588ա: Բովանդ. ընթրց. եւ վկթնց. 588ա-593ա:
64. Առ Հռոմայեցիս– Գլ. 593աբ, Թղթ. 593բ-600ա:
65. Առ Կորնթացիս Ա. – Գլ. 600աբ, Թղթ. 600բ-6բ:
66. Առ Կորնթացիս Բ. – Գլ. 607ա, Թղթ. 607ա-11ա:
67. Առ Գաղատացիս – Գլ. 611բ, Թղթ. 611բ-3բ:
68. Առ Եփեսացիս – Գլ. 614ա, թղթ. 614ա-6ա:
69. Առ Փիլիպեցիս – Գլ. 616ա, Թղթ. 616բ-7բ:
70. Առ Կողոսացիս – Գլ. 618ա, Թղթ. 618ա-9բ:
71. Առ Թեսաղոնիկեցիս Ա. – Գլ. 619բ, Թղթ. 619բ-621ա:
72. Առ Թեսաղոնիկեցիս Բ. – Գլ. 621ա, թղթ. 621աբ:
73.Առ Եբրայեցիս – Գլ. 622ա-2բ, Թղթ. 622բ-7բ:
74. Առ Տիմոթէոս Ա. – Գլ. 627բ, Թղթ. 628ա-9բ:
75. Առ Տիմոթէոս Բ. – Գլ. 629բ, Թղթ. 630ա-1ա:
76. Առ Տիտոս – Գլ. 631ա, Թղթ. 631աբ:
77. Առ Փիլիմոն – Նխդ. 631բ (կրկն.՝ 648ա), Գլ. 631բ, Թղթ. 632ա:
78. Առ Կորնթացիս Գ. – Պատճառ երրորդ Կորնթ.-ոց սրբոյն Եփրեմի՝ 632աբ, Գլ. 633ա, Թղթ. 633ա, 633բ-4ա: – Վերագիր, Թելադրութ., Նաւարկութ. – 634ա:
79. Յայտնութիւն Յոհաննու – Նխ.. 634աբ, Գլ. 634բ-5ա, Գիրք 636ա-42բ:
80.Հանգիստ Երանելոյն Յովհաննու Աւետարանչի – 643բ-4բ:
81. 644բ-8ա [Նախադրութիւնք թղթոցն Պաւղոսի] (գրչից՝ 644բ «Ո՛վ ընթերցողք սուրբ մատենիս, զի չորեքտասան թղթոյս Պաւղոսի զՆախադրութիւնքն ոչ էր գրեալ ի յաւրինակն, յետոյ գտեալ՝ ի տեղիս այս եդաք, եթէ իմանալ կամիս, այս է»):
ա. 644բ Նխ. թղթոյն Յակոբայ:
բ. 644բ Նխ. Պետրոսի Ա. թղթոյն:
գ. 644բ-5ա Նխ. Պետրոսի Բ. թղթոյն:
դ. 645ա Նխ. Յովհաննու Ա. թղթոյն:
ե. 645ա Նխ. Յովհաննու Բ. թղթոյն:
զ. 645աբ Նխ. Գ. թղթոյն Յովհաննու:
է. 645բ Նխ. թղթոյն Յուդայի:
ը. 645բ-6ա Նխ. Առ Կորնթացիս Ա. թուղթն:
թ. 646աբ Նխ. Առ Կորնթացիս Բ. թղթոյն:
ժ. 646բ Նխ. Գաղատացւոց թղթոյն:
ժա. 646բ Նխ. Առ Եփեսացիս թղթոյն:
ժբ. 646բա Նխ. Առ Փիլիպեցիս թղթոյն:
ժգ. 647ա Նխ. Առ Կողոսացիս թղթոյն:
ժդ. 647ա Նխ Առ Թեսաղոնիկեցիս Ա. թղթոյն:
ժե. 647աբ Նխ. Առ Թեսաղոնիկեցիս Բ. թղթին:
ժզ. 647բ Նխ. Առ Եբրայեցիս թղթոյն:
ժէ. 647բ-8ա Նխ. Առ Տիմոթէոս Ա. թղթոյն:
ժը. 648ա Նխ. Առ Տիմոթէոս Բ. թղթոյն:
ժթ. 648ա Նխ. թղթոյն Տիտոսի:
ի. 648ա Նխ. Առ Փիլիմովն թղթին:
82. Իմաստութիւն Սիրաքայ – 649ա-657ա:
83. Կտակ ԺԲ. նահապետաց – 657բ-672ա
Տե՛ս ձեռ. 351, 266ա-79ա: ա/657բ-8բ: բ/658բ-9բ: գ/659բ-661բ: դ/661բ-4ա: ե/664աբ: զ/664բ-5ա: է/665բ-6ա: ը/666ա-7ա: թ/667բ-8ա: ժ/668ա-9ա: ժա/669ա-71ա: ժբ/671ա-2ա:
Ծնթ. բոլոր գրքերի համառօտ խորագրերը նշուած են ստ. լս-ներում:
Բ. 1. 348ա Յիշատակարան է [Տեառն Ներսէսի Լամբրոնացւոյ՝ Առակացն Սողոմոնի] («Ա-Ք»)– Աստուածեղէն Հոգովն ի սմա խաղաղութիւն անուն արքայ... քոյր կոչելով աստուածակառք, յաննիւթական տարեալ քաղաք):
2. 403աբ [Ներսիսի Լամբրոնացւոյ Ոտանաւոր ի կատարածի ԺԲ. մարգարէից] – Զոր մարգարէքս սպառնացան, / Երուսաղէմի յորժամ մեղան... զի զմարգարէիցս դարձին զբան, / վայելելոյ գտցուք արժան. ամէն եւ եղիցի:
Գ. 472ա-3բ [Վանական վարդապետի Համեմատութիւն Հին եւ Նոր կտակարանցն, ձեռ. 177, 1դ-2բ] – Երկինք՝ եկեղեցի, արեգակն՝ Քրիստոս եւ Աւետարանն... եւթանասուն եւ երկու թարգմանք՝ աստուածաբան վարդապետք:
Դ. 673ա-6բ Շարադրեցաւ բանս ըստ անուանց տառից՝ Վարդանայ եպիսկոպոսէ («ՎԱՐԴԱՆԻ Է ԱՍԱՑԵԱԼ, ԱՇԱԿԵՐՏ ԽԱՉԱՏՈՒՐ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԻ ԵՒ ՈՐԴՒՈՅ ՅԵՆՈՎՔԱՅ ԵՒ ԱՆՆԱՅԻ, ԱՌԱՋՆՈՐԴ ԵՐԿՐԻՆ ԿԱՖԱՅՈՒ ՔԱՂԱՔԻ ՄԻՋԻ. ԵՒ ԱՍՏՈՒԱԾԱՇՈՒՆՉ ԳԻՐԳՍ ՄԱՏՈՒՑԻ ՏԱՃԱՐՆ ՏԻՐԱՄԱՅՐ ԱՍՏՈՒԱԾԱԾՆԻ՝ ՅԻՇԱՏԱԿ ՀՈԳՒՈՅ ԻՄՈՅՍ». 1688 թ.) –
Վարդան եպիսկոպոս ծառայ Քրիստոսի
հայցեմ ընդ շնորհաբաշխ Հոգոյն ճշմարտի,
որ տայ փափագողաց պարգեւք համայնի,
արարչագործն Աստուած տայ ինձ տկարի:
Աստուած տացէ շնորհք սիրով խնդ[ր]ողի,
պարգեւք իմաստութեան ընդ մեծագունի,
հանճարք մակացութեան ընդ գաղափարի.
աստուածական խաւսքեր, բառեր նազելի:
Րամից կարգաւորաց յետնեալ ծառայի,
ամենեցուն ոտից հող եմ եւ փոշի,
յորժամ զգիրս ընթեռնուք ի սիրով սրտի,
զիս ի յաղաւթըս ձեր առնէք արժանի:
Դատաստանաւ քննէք ի ձերում միջի,
թէ մարդ որքան ապրի ի մէջ աշխարհի
եւ բազում փորձանաց, որ կու հանդիպի,
գոհութիւն Աստուծոյ եւ փառք տալ պիտի:
Արդարադատ մարդոյն աղօթքն է բարի,
ողորմութիւն եւ վարձքն է ընդունելի,
եթէ խոնարհ եւ հեզ Տեառըն նըմանի,
եւ իւր աւուր ծննդեանն հազար երանի:
Նըմանեցայ եւ ես անառակ որդի՝
հըպարտ, գոռոզ եւ չար ամբարտաւանի,
մեղայ գոչեմ առ Հայրն, Տէրն ողորմեսցի
եւ զիս ազատեսցէ ի չար վըտանգի:
Ի թուականիս հայոց հազարերորդի
եւ է վաթսուն եւ չորս թիւ աւելորդի (1615):
իմ ընծայման աւուրս ի յայսըմ ամի
եւ տանուտէրն տարոյն էր եկաւորի:
Եհաս իմ ժամանակ վեցերորդ տարի
եւ իմ բարի ծընօղքն զիս ետուն դպրի,
ութ ամ այլ ընթերցայ առ ոտըն ծերի,
Ներսէս անուն աւրհնեալ սուրբ քահանայի:
Աստուած լուսաւորէ զիւր հոգին բարի,
որ զիս ուղիղ սըրտիւ եհան աւարտի
եւ ես եղէ իւրեան հոգեւորդի,
զինքն ամեն աղաւթից յիշատակեցի:
Սան Պեթրէ անուանեալ սուրբ եկեղեցի
եւ աշխարհամատրեան ազգաց ֆռանկի,
եւ շինութիւն սորա ի հետ պարըսպի,
աւագ խորանն էր ձեռն մեր հայոց ազգի:
Արդ, շնորհաբաշխութիւն եղեւ ի միջի,
տէր Խաչատուր անուն եպիսկոպոսի
չորս աստիճան ետուր ինձ անարժանի
եւ տասն եւ մէկ եղբարք հետս իմ կցորդի:
Ցանկացայ ընդ ուսումն հետեւիլ գըրի,
վեշտասան տարեկան ի չափ հասակի,
աւր աւուր ընթեռնուլ բան Հոմերոսի
առաւել զաւրութեամբ ըստանալ բարի:
Եւ ով ոք ընթանայ այս ճանապարհի,
յամենայն բարութեանց հոգւով զարդարի,
թէպէտ մէջ աշխարհի, որ է կենդանի,
զոր միշտ պայծառանայ եւ փառաւորի:
Այլ եւ քըսանամեան եղէ հասակի,
զԱստուած ապաւինեալ մըտաք ի նաւի,
հայրս եւ եղբայրս ի հետ եղաք երրորդի,
գնացաք Կոստանդինուպօլիս քաղաքի:
Լըցեալ թիւ կատարեալ մինչ ի մէկ տարի,
եհաս աւր ժամանակ հաւրըս վախճանի,
խիստ լալագին դիմօք հայրըս թաղեցի,
ղարիպութեան տեղիք զաւրհնութիւնն առի:
Աստուած լուսաւորէ զիւր հոգին բարի,
եթէ զինչ գործեցեալ մեղքըն ջնջեսցի,
վերին արքայութեանն ժառանգորդ լինի,
եւ Քրիստոսի տեսոյն միշտ արժանասցի:
Շնորհօք Հոգւոյն Սըրբոյ զկեանս իմ անցուցի,
ի մէջ ըՍտամպօլի տարի մ’ այլ կացի,
վէմ մի հօրըս վերայ գերեզման դրի,
դարձայ Կաֆայ քաղաք, մօրըս գնացի:
Աւրհնեալ խըղճուկ մարիկս ուրախացուցի,
որ զիս ամուսնացոյց ի մէջ աշխարհի,
եւթն ութ ամսեան վերայ եղէ ես այրի,
արդարուկ ամուսինս իւր հողոյն տւի:
Կարողութեամբ փըրկչին մերոյ Յիսուսի
ելայ ի Կաֆայու միջէն աշխարհի,
դիմեալ ի յանապատ վանուց Սուրբ Խաչի,
յուսով եւ հաւատով երկըրպագեցի:
Եւ աբեղայ անուն տէր Զաքարիայի,
աշակերտեալ նըմա տումարականի,
գանձի գուներն որ կայ՝ զամեն դաս առի
եւ զիւր աւրհնեալ հոգոյն Աստուած ողորմի:
Րոտերս ի մէջ վանից Ե. տարի կացի,
զկնի եկի Կաֆայ՝ վանք Աստուածածնի,
առ ոտըն Խաչատուր եպիսկոպոսի
կըրթիլ աստուածաբանքն ի սիրով սրտի:
Տաճարապետն Աստուած եւ ինձ հաճեսցի
առնուլ լուծ եւ կապանք ծանրացեալ բեռի,
երկիւղալի դիմօք կարգ քահանայի,
հըլու եւ հըպատակ եւթն աստիճանի:
|673բ|Խաչատուր առաջնորդ Ղըրըմու երկրի
զիս ձեռնադրեաց իւրեան հոգեւոր որդի,
ի միասին կացաք քանի մի տարի,
յետոյ մաքուր հոգին եհաս վաղճանի:
Աբեթական զարմից մեծ թուականի
ՌՂ. եւ Ե. եւ աւելորդի (1657):
թաղումըն Խաչատուր եպիսկոպոսի
միաբան ասասէ՛ք Աստուած ողորմի:
Չարչարացեալ մարմնով ի մէջ աշխարհի
չարդարացեալ հոգւով զիս զուր կորուսի
յուսամ ես առ Աստուած Հայրն ամենայնի,
զիս բարի տեսութեանն առնէ արժանի:
Արագապէս փութամ յուսալով գրի,
փափաքանաւք ցանկամ քարտուղարի բարի,
բազում պաղատանաւք խնդիրք արարի,
եւ ըստ ասացելոյն հայցեա եւ գըտի:
Տէր Զաքարեայ անուն ժամուն Սուրբ Սարգսի
զիս ուսոյց մեծութեանս ի չափ հասակի,
եւ ես իւրեան բազում ողորմիս տուի,
եւ ընդ արքայութեանն ժառանգորդ լինի:
Ողորմութեամբ եւ Տեառն ամենազաւրի
գոհութիւն եւ փառք տամ համայն ստեղծ[ո]ղի,
զոր եւ ամենայն մարդ խնդրոյն հասանի,
բազում պաղատանօք ժտեալ եւ առի:
Ւիւծեալս երբ ցանկացայ հոգեւոր բանի,
նոյն ժամ ատենահաս Աստուծոյ առի
գոհութիւն հազար փառք փրկչին Քրիստոսի,
որ տայ զիւր խնդրողաց առատ եւ ձրի:
Րամից կարգաւորաց յետնեալ ծառայի
եմ անարժան ծառայ Յիսուս Քրիստոսի,
զձեզ աղաչեմ, եղբա՛յրք եւ հա՛յրք իմ բարի,
զիս անարժանի առնէք ձերում աղաւթի:
Երանի այնոցիկ, որ ցանկայ գրի
իմաստութեան բանի եւ հոգեւորի,
զերկնից արքայութեանն արժանի լինի
եւ յաւիտենականն միշտ վայելեսցի:
Պակասութիւնս է շատ բարեաց պատճառի,
մոլորեցայ մեղաւք ի մէջ աշխարհի,
խեղճ, անճարակ դիմօք զՏէրն աղաչեցի,
նոյն ինքն ազատեսցէ զիս չար վտանգի:
Իմաստութիւն մարդկան վերուստ իջանի,
յորժամ արտասուագին դիմօք պաղատի,
փութանակի առնէ պարգեւք բաղձալի,
իմաստութեան բանից հետեւող լինի:
Սուրբ Աննայի վանուց նորոգման տարի
Աստուածաշունչ գրել ըսկիզբն արարի,
ես՝ անարժան գոլով ի կարգ աբեղի
եւ երեսուն տարոյ ի չափ հասակի:
Կարողութիւն ուժեղ յամենայն իրի,
եթէ մարմնաւորի, այլ հոգեւորի,
երկու եկեղեցի երթայի գայի
հանապազ հոգեւորն ուրախանայի:
Ուրախութեան աւր էր տօնի սուրբ Զատկի
եկեղեցի գնալով մխիթարէի
Սիմօն իրիցու հետ խիստ սիրուն էի
Աստուած լուսաւորէ զիւր հոգին բարի:
Պաշտաւն եւ պատարագ մատուցանէի
Ի մէջ Սուրբ Գէորգայ քաջ զաւրավարի,
եւ եհաս վաղճանումն տէր Սիմեաւնի,
Հոգւոյ գալըստեան օրն մըտաւ մէջ հողի:
Որ ըզկընի սորա տասներկու տարի
միայնակ մընացի վանք Սուրբ Աննայի,
երկու հովու ջաղացք ես բանեցուցի
եւ Աստուած շինողաց հոգւոյն ողորմի:
Սուրբ Աննայի վանուց մէջ հայր վանաց էի,
եւ գիրք Աստուածաշունչ ես գրել տըւի
տէր Վարդան քահանայ Սուրբ Թորոս ժամի,
եւ նա ըսկիզբն արար միայն թուխ գրի:
Իմաստութեան շընորհք վանուց մէջ առի
անուամբ Յովակիմայ եւ սուրբ Աննայի
եւ բարեխաւսութեամբ նոր նահատակի
մանուկ սուրբ Պարոնլոյս իւր դամբարանի:
Եւ նահատակեցին ի մէջ Կաֆայի
տասնեւութ տարեկան ի չափ հասակի
պարծանք եղեւ ի մէջ մեր հայոց ազգի:
պայծառանայ հոգւով ահեղ ատենի:
Ւիւր ծընողացըն տանք Ռ. երանի
որ այսպիսի զաւակ ըստացան բարի,
աստեացս ելանելոյ վերին ժառանկին,
արքայութեան որդիք լինին արժանի:
Որ ունիցի զաւակ Տեառն ի Սիաւնի
եւ ընտանեակ նորա յԵրուսաղէմի,
այլ բազում յիշատակ Աւետարանի,
որ թողութիւն մեղաց փըրկութիւն լինի:
Րամից պաշտաւնէից Վարդան ծառայի,
սա յիշատակ հոգւոյն է անջընջելի,
ծախել յիշխանութիւն այլ ոչ ոք չունի
եւ եթէ յանդըքնի՝ նըզովեալ լինի:
Դատաստանն Աստուծոյ է անքըննելի
վըրէժ հատուցանելն է անպատմելի,
|674ա| ես մատուցի տաճարն մաւրըն Քրիստոսի,
որ հոգւոյս փըրկութեան յիշատակ լիցի:
Ւիւսեալ րամից մերոց ազանցս ամենի,
ծնողաց յԵնովքայ եւ մօրս՝ Աննայի,
քեռքս եւ յեղբարքս, թոռունքս եւ քըւերորդի
Աստուածատուր երէց, Մարտիրոս, Սարգսի:
Ով ոք Հայր մեղայիւ սոքա յիշեսցի,
եւ ինքն յիշեալ լինի մարանաթայի,
աջակողման դասուն դասակից լինի
եւ արդարոցն երամքն երթեալ խառնեսցի:
Յուսալով առ Աստուած խորհուրդ արարի
երթալ յԵրուսաղէմ սիրոյն Քրիստոսի
միշտ երկըրպագութիւն սուրբ գերեզմանի
եւ այլ տնաւրինական խորհըրդեանն տեղի:
Յորժամ մըտաք յերկիրն ի Հրէաստանի,
հոգւով, մարմնով եղաք ցընծալ բերկրալի,
էր նըմանակ վերինն յԵրուսաղէմի
Աստուածն ամենեցուն առնէ արժանի:
Երիցս եւ երանեալ սուրբ հայրապետի
Գրիգոր անուն արթուն եպիսկոպոսի՝
տեսուչ եւ առաջնորդ Ղըրըմու երկրի,
ի միասին մըտաք ի ճանապարհի:
Նոյն Վարդան աբեղայ Մարկոս աբեղի
պարոն տէր Սիմէօն եւ եղբայր Խաւչկի,
Ալէքսան, Մարտիրոս եւ երկու Եաւլչի,
Շահին Արիստակէս փոքրաւոր նոցի:
Որ եւ Ժ. կանայք եկին հետ մեզի,
խաւճա պարոն եւ իւր ծառայ Շահինի
եւ որդի Քրիստոստուր տէր Նիկողայոսի,
մին այլ Աւգսէնդ անուն որդի տէր Պապի:
Վէրոյ գրեալ անուանքս ընդ միաբանի
քսան եւ Ե. (25) ոգի լինի մահդասի
հազար հարիւր եւ եւթն հայ թուականի (1658):
եհաս վաղճան Գրիգոր եպիսկոպոսի:
Քսանեւչորս ոգիս ի ճանապարհի
որբ մընացաք ’ւ անտէր, անգըլխաւորի,
զինքն ամփոփեցաք գերեզման հողի,
Բերիայէ չորս աւուր Շեխու խանասի:
Արարիչն Աստուած հոգւոյն ողորմի
Գրիգորիոս անուն եպիսկոպոսի.
յետ թաղելոյն գնացաք ի Շամ քաղաքի,
հանդերձ ուխտաւորաւք ընդ ամենայնի:
Յորժամ մըտաք քաղաքըն Դամասկոսի՝
եկեալ էր առաջնորդն յԵրուսաղէմի.
բազում սիրով պատուեաց զմեզ յամենայնի,
եւ ես եղէ իւրեան հոգեւոր որդի:
Երկու ամիս նըստայ մօտ առաջնորդի,
յետոյ գնացի քաղաքըն Պաղեստենի,
Եղեազար անուն հոգեւոր տէրի
լուսաբուխ գերեզմանն երկըրպագեցի:
Ւ իւսեալ րամից դասուց քրիստոնեայ ազգի
եւ ով փափաքանաւք վառեալ սէր ունի
եւ Աստուած պատրաստէ յիւրում ծառայի
գալ երկըրպագութիւն սուրբ գերեզմանի:
Ամենայն քրիստոնեայք ծառայք անուանի,
եւ ես եմ անարժան ծառայ Քրիստոսի,
ոչ ունէի կարծիք սուրբ գերեզմանի,
իւր մարդասիրութեամբն արար արժանի:
Նոյն հայրապետըն մեր Կաֆայ քաղաքի
պատճառ եղեւ ինձ գալ յԵրուսաղէմի,
Աստուած զինքն արասցէ վերին արժանի
յիմանալի լուսոյն յԵրուսաղէմի:
Նախնեացն եւ ծնողացն Աստուած ողորմի,
զիւր հանգուցեալ հոգիքն առնէ արժանի,
յիւրում բարի տեսոյն մարանաթայի,
յերամք յաջակողմեան դասաւորեսցի:
Այլ եւ զկնի չուեալ միջէն Սաղիմայ,
գնացաք ի ճանապարհն Յոպպէ քաղաքի,
հանդերձ Աստուածատրոյ մեծ վարդապետի,
այլ վեց-եւթն աւր նըստաք ի տուն ձկնորսի:
Յորժամ մտաք քաղաքըն Հրեաստանի,
կնքեալ Սուրբ Յակոբայ դուռըն տաճարի
եբաց Եղիազար հրամանք փաշայի,
մըտեալ յերկըրպագել սուրբ Գըլխադըրի:
Ի սկըզբանէ էր վանքն լուսաւորչազգի
եւ հակառակեցան յոյնք ի հետ հայի,
կամեցան Սուրբ Յակոբն առնուլ յիւրովի,
բազում գանձ ցըրուեցին, եւ ի զուր տեղի:
Առաջնորդաց մերոց ի ճանապարհի,
ի միասին գնացաք քաղաք Բուզանդի
Աստուածատուր աւրհնեալ մեծ վարդապետի,
Եղիազար եւ վեհ անուն յորջորջի:
Ռամկաց եւ իշխանաց դասք քահանայի,
առաջնորդաց մերոց եւ պատրիարգի,
ի միասին մըտաք պաղատն արքունի
լալով, աղաղակաւ խիստ քաղցրագունի:
Արարչագործն Աստուած ստեղծօղն ամենի,
որ քաղցրացոյց ըզսիրտըն թագաւորի,
որ եւ լըսօղ եղեւ մեր ամբաստանի,
շնորհեաց սուրբ վանքըն մեր լուսաւորչազգի:
|674բ|Ջահիւք եւ լապտերօք եւ այլ ըզգեստուք լի,
բազում Աւետարանք եւ այլ գրեանքն ի,
զամենն լիակատար ժառանգ հայրենի,
սեպհականեաց ընդ մեզ աւրհնեալ հայազգի:
Նոր աւետում տացուք զմիմեանս ամենի,
գոհութիւին, փառք Աստուծոյ ամենակալի,
որ ազատեաց սուրբ վանքըն Գըլխադըրի
ի ձեռաց ատելեաց եւ յունաց ազգի:
Որում եւ ես մըտայ Կաֆայու նաւի
եւ ինն աւուր եհաս Կաֆայ քաղաքի,
հարց եւ եղբարց ետու աւետում բարի,
ուրախութիւն եղեւ մեր հայոց ազգի:
Րոտերս ի վանքն ելայ Սըրբոյն Աննայի,
կըրկին անգամ զուգեալ նոր զարդարեցի,
ի միասին բնակիլ հետ վարդապետի՝
Մինաս անուն՝ յերկրէն Բաբերդ քաղաքի:
Դասատուն կամեցաւ սահմանել բարի,
մըտօք հաւանեցաւ մընալ յայս երկրի,
ինքն էր հանդարտ եւ հեզ, իրաւադատի,
խորհուրդ ունէր հանել աշակերտ որդի:
Եւ ես մըտայ յիւրեան ընդ աշակերտի,
սկիզբն արարի ընթեռնուլ Աստուածաշնչի,
հինգ Մովսիսի գրեանքըն կատարեցի,
չար նախանձ շարժեցաւ մեր երկրի միջի:
Րամեալ քահանայից դասուցըն պարի
եւ խորհուրդ արարին հետ ժողովըրդի,
միջնորդով խօսեցան ընդ վարդապետի՝
չի կենալ վիճակին Կաֆայու երկրի:
Կակուղ բնութեամբ, խիստ հեզահոգի,
յորժամ լուեալ խորհուրդն ի ժողովըրդի,
մըտաւ ի նաւ, գնաց յիւրում գաւառի,
եւ անդեն վաղճանումն Բաբերդ քաղաքի:
Րաբունապետն Յիսուս Տէրն ամենայնի
հոգին արքայութեան առնէ արժանի,
որ միշտ եւ բարեխաւս ընդ մեզ լինիցի,
մեր բազում յանցանաց ներումն եղիցի:
Իսկ ըզկընի սորա միայն մընացի,
յուսով առ Աստուած աղաղակեցի,
որ տայ համբերութիւն եւ ինձ տըկարի
հասանիլ կըրթութիւն ընդ Հոմերոսի:
Նըմանեցայ Յեսու՝ որդոյ Նաւեայի,
յետնեալ մընացի մարգարէին Մովսէսի
եւ աղաչեմ զԱստուած Հայրն ամենայնի,
որ նոցա Սուրբ Հոգին բարեխաւս լինի:
Կարողութիւն տացէ ինձ անարժանի
լինիլ եւ հըմտանալ աստուածաբանի<ի>,
վառեալ աստուածային սիրոյն Քրիստոսի
Սուրբ Հոգին մաքրեսցէ զհոգիս խըղճալի:
Աւրհնեալ Հայր երկնաւոր մաքրօղ երամի
եւ խնդրողաց բաշխօղ շնորհաբաշխ Հոգի,
աստիճանաւորաց տաս պարգեւք բարի,
որ լցուսցեն ըզկամքըդ քո հաճելի:
Ֆռանգաց յազգըն մեծ Հոռոմք անւանի,
հնագետ մարդիկ եւ հանճարեղք լի,
որ եւ հողոյն ազնիւ սահմանեն ոսկի
եւ այլ զանազանեալ յոլով կերպասնի:
Արդարադատ արքայն իւրեանց յերկրի,
տեղապահ գալըստեանն եւ Քըրիստոսի,
վիճակ առաքելոյն Պօղոս-Պետրոսի,
բազում իմաստուիւնք նոցանէ լինի:
Յորժամ եհաս հասակս Խ. (40) տարի
եւ ապաւինելով ստեղծօղն ամենի,
միշտ բարեխաւսելով սուրբ Աստուածածնի
եւ աւգնականութեամբ կենսատու խաչի:
Ողորմութեամբ նոցին Պօղոս-Պետրոսի
եւ շնորհատու ամլոյն սուրբ Կարապետի
եւ զամենայն խնդրեալս յԱստուծոյ առի.
գոհութիւն փառք տուողին փըրկչին Քրիստոսի:
Ւիւսեալ րամից գառանց մորթ ժողովեցի
եւ ըսկսա զուգել գործ մագաղաթի
տըւչութեամբ Աստուծոյ եւ աւարտեցի
Աստուածաշունչ եւ այլ Աւետարանի:
Քրիստոս ապաւինեալ սուրբ Աստուածածնի
վանուց մէջ կենալով եւ Է.ն Ը. (7-8) տարի
միայնակ սպասաւոր հայր վանաց էի
մինչեւ գալ Մարտիրոս քաջ վարդապետի:
Արդ, առաջնորդ անուն բովանդակ յերկրի
եւ ինքն էր աշակերտ մեծ վարդապետի
Աստուածատրոյ հովին յԵրուսաղէմի
եւ եկեալ բնակեցաւ վանուց Սուրբ Խաչի:
Ղրըմու երկրին կեցաւ Գ. Դ. (3-4) տարի,
ելեալ գընաց ի դէմ հոգեւոր տիրի,
առեալ գնացին քաղաքն Կոստանդիանոսի,
մաքառեցան յիրուր Սաղիմա վեհի:
Աբեթական տումարն թիւն էր Ռ.ի,
հարիւր եւ Ժ. եւ Է. եւ յաւելորդի (1169).
եւ ես մնացի վանուց մէջ Աստուածածնի
եւ աբեղայ անուամբ զկենաս իմ անցուցի:
Քաղաքավարութեամբ սիրով գրէի՝
գեղեցիկ մագաղաթ, գիրք կատարէի.
|675ա| մանկութենէ ի վեր մինչ յիսուն տարի
բազում առաջնորդաց սպասաւորեցի:
Իսկ Տէրըն մեր, ստեղծօղն ընդ իս քաղցրասցի
եւ բարեգութն Աստուած քաղցր աջաւք հայի
եւ սեփհական երկըրի ժառանգ հայրենի
ողորմական գըթով ինքըն հաճեսցի:
Մեծատունք եւ իշխանք եւ այլք փարթամի,
քահանայք, իմաստունք, ռամիկ հայ ազգի,
մեծ կոչում արարին եւ իւրեանց միջի
վիճակն ելաւ ի վերայ ինձ՝ մեղաւորի:
Ի յառաջագոյն դատօղ վանուց հայր էի,
այլ առաւելեցաւ ի հոգս աշխարհի,
եւ ես արժան չէի այս աստիճանի,
պա[տ]ճառն յեկեղեցաց եւ ի յանձս առի:
Ջերմեռանդ եւ սիրով կընքեալ ի թըղթի
եւ Համբարձման աւուր մըտայ ի նաւի
ինն աւուր շաբաթ աւր ելեալ Բիւզանդի
գնացի եւ Գէորգայ սուրբ եկեղեցի:
Ի միասին էաք առ ճանապարհի
Ա[ս]տուածատուր երէց իմ քըւերորդի,
հինք ամիս սպասաւոր եղեւ առ վեհի՝
մինչեւ դարձեալ եկայք Կաֆայ քաղաքի:
Եւ յուսալով Աստուած, մըտայ ի վեհի՝
Յակոբ կաթողիկոս հոգեւոր տէրի
եւ խոնարհեալ առ ոտն երկըրպագեցի,
հանդերձ կընքեալ թըղթերն իւրն մատուցի:
Ւիւսեալ րամից դասուց առաջին վեհի
եւ նոյն նման տեսայ սուրբ լուսաւորչի
սրբազան հայրապետ բազմեալ յաթոռի՝
եաւթանասունամեան, յերկրէն Ջիւղացի:
Արդարադատ եւ քաջ հաւտին Քրիստոսի,
հանուրց հայրապետաց պետ գերագունի՝
սըրբոյ առաքելոյն եւ Թադէոսի
մեր վիճակին հայոց յաթոռակալի:
Սեպտեմբերի ամսոյն շնորհաբաշխի
սըրբոյն Գէորգեայ քաջ զաւրավարի,
որ Սուլումանստըր մականուն կոչի
եւ կայսրին յաթոռոյ Կոստանդիանոսի:
Տընտեսագոյն նըստայ կարգ աբեղայի
եւ հինգ ամիս առ ոտն հոգեւոր տիրի
պատճառըն գալըստեանն Եղիազարի.
մինչ եկան հաշտեցան Պուրսա քաղաքի:
Որովհետեւ հանդէս արար գիշերի
հըսկումն եղեւ մինչ լոյս առաւաւտի,
Եւ մատոյց փըրկական սուրբ պատարագի
աւծումն եղեւ ի մէջ սըրբոյն սեղանի:
Ւիւսեալ րամից մանկանց եւ ժողովրդի
յայնչափ բազում էին, որ անթուելի,
նոյն աւրհնութեանն նոքա արժանի
յայն աւուր աւրհնութիւնն ի վերայ ձեր հանգչի:
Ա՛յ իմ եղբարք եւ հարք, որդի՛ք իմ բարի,
զձեզ աղաչեմ սիրով եւ ուղիղ սըրտի,
զիս ի յաղաւթըս ձեր յիշէ՛ք հաճելի,
դուք Քրիստոսէ յիշիք մարանաթայի:
Ծառայ եմ չար եւ վատ եւ անպիտանի
եւ առաջնորդ երկրին Կաֆայ քաղաքի,
մատեան’մ Աստուածաշունչ տաճարն մատուցի
տիրամաւր միածնի Սուրբ Աստուածածնի:
Առեալ եւ զաստիճան եպիսկոպոսի,
Եւ եւթն աւուրբ պատարագեցի
Եւ ոչ ինձ են կամաւ հրամանաւ վեհի
եւ աջըն համբուրեալ ճանապարհ մըտի:
Շնորհօք Հոգւոյն Սըրբոյ մըտայի ի նաւի,
եւ Աստուած աջողեաց ի հետք ուղղակի
եւ ութ աւուր եհաս Կաֆայ քաղաքի
ի յաւուր վերացման տաւնըն Սուրբ Խաչի:
Որդիք մեր հոգեւոր Կաֆայու երկրի
յորժամ լուան զգալուստ ի մերում նաւի
ուրախութիւն եղեւ ընդ իւրեանց միջի
արք եւ կանայք ելան միաբան ոտի:
Ւիւրաքանչիւր առնեն ցընծութեամբ տօնի
քահանայք եւ իշխանք աւուր պատշաճի
մատուցանէն ընծայք եւ պարգեւք բարի
ամենայն բարեկամք, որդիք սիրելի:
Նըմնապէս մեծին սըրբոյն Ներսէսի
այսուհետեւ հովուեմ զհօտըն Քրիստոսի,
պարտ է արդարադատ շարժել յատենի,
Տէրն կարողութիւն տայ իմոյս տըկարի:
Չարեաց ճանապարհէ դարձուսցէ բարի,
սըրբոց առաքելոցն առնէ արժանի,
նըման հայրապետացն ճարտարասանի
եւ արդար երամոցն առ հոգեւորի:
Գալըստեանն Քրիստոսի ահեղ ատենի
եւ համարձակ խաւսիմ ի մէջ հանդիսի,
ահա ես եւ մանկունքս իմում այս կերպի
եւ զոր ետուր Տէր ինձ ի ժամանակի:
Ի թուականիս հայոց Ռ. հարիւրի
է ինն եւ տասներրեակ է աւելորդի (1671):
դեկտեմբերի եւթնում աւուր շաբաթի
աւանդումն է աւրհնեալ եւ մաքուր հոգի:
|675բ|Րոտեալս յորժամ լուայ խապար բօթալի
վաղճանումն յԵրուսաղէմայ սուրբ հայրապետի
Աստուածատուր անուն հրեշտակն ի մարմնի
եւ էր հայոց պարծանք ի մէջ աշխարհի:
Գիտաց հոգւով սըրբով իւրում վախճանի
երիս աւուրց նըստաւ ի վերայ մահճի,
Սաղիմայ միաբանքն կոչեաց առաջի,
զանազան աւրհնութիւն մատոյց ամենի:
Սկիզբն եդիր մեծի Կօստանդնիպօլսի
մինչեւ ի ըՍպահան յամենայն երկրի,
թէ աւրհնութիւն եւ այլ թողութիւն լինի
կարգաւորաց, ռամկաց, յաշխարհականի:
Մեծին տեառն Յակոբայ կաթուղիկոսի
նոյնպէս եհաս աւրըն վախճանի,
եկեալ էր ի յերկիրն Կոստանդիանոսի,
հանգեաւ խաղաղութեամբ սուրբ, մաքուր հոգի:
Արդարադատ, խոնարհ եւ հեզահոգի,
չարեաց էր համբերող, բարին կատարի,
նմանակ ծերունոյն սուրբ Սիմեաւնի,
ամենցուն մատոյց աւրհնութիւն վերջի:
Տեառն Յակոբ հանուրց հայրն հեզ էր ու բարի,
նորա խոնարհութիւնն էր խիստ գովելի,
հեզութեամբ շարժողին բանն յաջողեսցի,
ժամանակն եւ յաւուրքն յոյժ երկարեսցի:
Որ եւ մեծ բարութիւն իջաւ ի յերկնի,
որ քաղցրացոյց ըզսիրտըն դադաւորի,
նմանակ փաշայի եւ բռնաւորի,
ամենեցուն սըրտերն եղեւ հաճելի:
Ւիւսեալ րամից թուրքերն միաբան եկին,
եկեղեցեաց զաւերն զամենայն տեսին,
գըրեալ թըղթով, կնքով հըրաման տըւին,
շինել եկեղեցիք նորոգման վերջին:
Ցընծալով բերկրեցաք զուարճացեալ սրտի,
գոհութիւն Ռ. (1000) փառք տըւողին բարի
եւ ընդ եկեղեցիք հաստատ նորոգի
մերում ժամանակի հազար երանի:
Ի սկըզբանէ հիմանց սուրբ եկեղեցի
պատճառ եղաւղք շինօղքն ի սիրով սրտի
լինին արքայութեան որդիք արժանի
եւ ժառանգեն վերինն յԵրուսաղէմի:
Տաճարն տիրամաւր Սուրբ Աստուածածնի
ըսկիզբն արարի զուգել գումբեթաձեւի
ամրածածուկ վիմօք կատարեալ բարի
եւ տեսողացն եղեւ որպէս աղաւնի:
Աստուած ողորմութեամբ հիմունս արկ երկրի
եւ ստեղծեալ ըզմարդն ժառանգ հայրենի,
եւ քաղցրանայ յիրում ապաւինողի՝
հաւատով եւ յուսով երկըրպագողի:
Ճըշմարիտ հաւատով սիրով խնդրողի
հայցեցաք ի Տեառնէ փըրկչին Քրիստոսի,
որ ետուր զաւրութիւն քրիստոնեայ ազգի,
կըրկին նորոգեցաք վեց եկեղեցի:
Ամենայն ժողովուրդքն Կաֆայու երկրի
բարի խորհուրդ արարին եւ իւրեանց միջի
գեղեցկաշէն զուգել սուրբ եկեղեցի
դատեցան եւ հանին ի գլուխ աւարտի:
Րոտերս ’ւ իւթականի մարմնոյս հասակի
ըստ ասացելոյն Դաւթի ամ եւթանասնի
կըրկին անգամ զուգել վանք Աստուածածնի
հազար հարիւր Լ. եւ այլ չորս (1685) թուի:
Նորագոյն պարըսպներ, փռներ, օճախնի,
եւ պակաս մընացեալն նոր կատարեցի,
զանազան կերակուրն իւր միջերն եփի,
ուտեն եւ գոհանան եւ տան ողորմի:
Տեառն Յակոբայ վեհի հաւրս յիշատակի,
ով ընթեռնու յիշէ Սուրբ Հոգին բարի
Քրիստոս զինքն յիշեսցէ մարանաթայի
զամենայն գործեցեալ մեղքըն ջընջեսցի:
Ի թուականիս հայոց հազար հարիւրի
քսան եւ ինն թիւ ե՛ աւելորդի (1680):
վաղճանումն է նորին սըրբազան վեհի
սուրբ հոգին բարեխաւս միշտ լինայ մեզի:
Րամից հայրապետաց մէջըն գովելի
Մարտիրոս վարդապետն եւ Ղըրըմեցի,
Աստուածատրոյ մեծին եւ աշակերտի
սուրբ յԵրուսաղէմայ եւ հայրապետի:
Արդ, քաջութիւն սորա եւ անպատմելի
եւ իմաստութենէ անբաւելի.
պատահեցաւ երկիրըն յԵգիպտոսի
եւ անդ է վաղճանումն եւ գերեզմանի:
Մեծ վարդապետ էր սա ի վերայ երկրի
բազում վնաս բաներ առնէր իւրովի,
աենեւին չգտաւ օգուտ մի բարի,
մինչեւ եկեալ եհաս վերջին պայմանի:
Այլ երեսուն տարոյ աբեղայ կարգի
Աստուածաշունչ գրի սկիզբ արարի
մինչեւ Հ. (70) տարոյն որ հասի՝
հազիւ Աստուածաշունչս կատարեալ տեսի:
Յորժամ կատարումն եղեւ թուխ գըրի,
գիրքս ոսկով ծաղկելոյ տարակուսէի,
|676ա| տիւ եւ գիշեր զԱստուած աղաղակեցի,
եհաս ատենահաս իմոյս տըկարի:
Րոտեալ Աստուածասէր քրիստոնեայ բարի
մահդասի Յովհաննէս անուամբ կոչեսցի,
ինքն էր խոնարհ եւ հեզ եւ առաքինի,
հաճեցաւ ծաղկել տալոյ զարդարեալ ոսկի:
Ամենագութն Աստուած հոգւոյն ողորմի,
զիւր գործեցեալ յանցանքն ջնջեալ մաքրեսցի,
յերկնից արքայութեան արժանի լինի
ի հասանել վերինն յԵրուասղէմի:
Սրբոյն Ստեփաննոսի սուրբ կարապետի
եւ բարեխաւսութեամբ սուրբ Աստուածածնի
կատարեցաւ մատեանս Աստուածաշընչի,
յիշատակ Վարդանայ եպիսկոպոսի:
Տիրամաւր տաճարին Սուրբ Աստուածածնի
եւ իմ յաւժար կամովս հոգոյս մատուցի
աթոռակալ վանից եւ առաջնորդի
սեփական յիշատակ եւ անջընջելի:
Ողորմիս հանողի, զհոգիս յիշողի,
մեղացըս թողութիւն յօժար խընդ[ր]ողի
զինքն արասցէ Աստուած իմաստուն, բարի
եւ ի ծերութեան խորին հասանի:
Ւիւթական մարմինս է հող հողոյն մտանի,
զհոգիս երթայ մեղօք առ ճանապարհի,
Աստուծոյ օգնութիւնն շուտով հասանի,
բացակա արասցէ օդական դիւի:
Այլ եւ երթայ խառն ի երամոց դասի
եւ բազմագութն Աստուած ամենակալի,
յորժամ կոչեսցէ մարանաթայի,
քաղցր ձայնիւ կոչէ ի յաջակողմի:
Ծառայ եմ Տեառն Աստուծոյ փրկչին Քրիստոսի,
որ տայ կարողութիւն իմոյս տըկարի,
տըւչութեամբ Սուրբ Հոգւոյն, որ շարադրեցի
գեղեցիկ, անուշիկ գոյնս Յովասափի:
Աստուածաշունչ մատեանս ծաղկաւղ
շնորհալի Նիկողայոս երեց անուամբ կոչեսցի
ի ծերութեան ժամուն չափեալ հասակի
առ ոտըն Սուրբ Սարգիս քաջ զաւրավարի:
Ծառայական կերպիւ սիրոյն Քրիստոսի
խիստ ուղիղ դատեցաւ ի վերայ մատենի,
զինքն արասցէ Աստուած անփորձ ի յերկրի
աստեացս ելանելոյ զհոգին մաքրեսցի:
Նա եւ փառըս տացուք ըզՀայրն անեղի
եւ գոհութիւն մատուսցուք Որդոյն միածնի
եւ Սուրբ Հոգւոյ նորա շնորհաբաշխողի,
Երրորդութիւնդ աւրհնեմք միասնականի:
Ի միւսանգամ գալուսդ՝ յորժամ գաս երկնի
եւ դատեսցես զհոգիսն յիւրաքանչիւրի
եւ ով ոք դատեսցի ի վերայ մատենի,
զինքն արասցես անբիծ՝ որպէս զաղաւնի:
Յորժամ եղէ հասակ երեսուն տարի,
աչաչըս զաւրութեան լուսոյն ատենի
սիրով եւ հաւատով ըսկիզբն արարի
գըրել Աստուածաշունչ գործ մագաղաթի:
Ի ձեզ պատուիրելով խըրատեմ բարի,
ով պատահողք եղբարք այս սուրբ մատենի,
քանի որ կենդանի էք մէջ աշխարհի,
լաւկեկ խընամք տանիլ գիրքըս պահեստի:
Շընահաւոր լինայ ձեզ ընթերցողի
եւ բարով վայելէք ի ձերում միջի,
դուք բազում ժամանակ ապրիք ի յերկրի
եւ սիրով ընթեռնուք ի մէջ աշխարհի:
Արդ, պաղատիմ ես ձեզ եղբարք իմ բարի
որպէս եւ ես սիրով ձեզ պատուիրեցի՝
Հայր մեղայիւ յիշէ՛ք զիս ի յատենի,
եւ դուք լինիք յիշեալ մարանայթայի:
Տէրըն տերանց առ ձեզ հովանի լիցի
եւ պահեսցէ զձեզ անփորձ ի չարի,
որ զիս յիշատակէ՛ք մէջ պատարագի
եւ փոխարէն առնուք դուք ընդ Քրիստոսի:
Աստուածաշունչ մատեանս առ սուրբ տաճարի
եւ հաստատուն մընայ մէջ Աստուածածնի,
ով ոք համարձակի եւ հանել կամի,
խընդրեմ ի յԱստուծոյ շուտով պատժեսցի:
Կենդանութեանս իմում խիստ դատող էի,
գըրի, մագաղաթի հետեւող էի,
գոհութիւն Աստուծոյ եւ փառք տըւողի,
սէրըս լցաւ կարաւտս եւ փափագս առի:
Հոգւոց ննջեցելոց յիշատակ լինի,
հաւրըս՝ Ենովքայ եւ մաւրս՝ Աննայի,
պապերուս, մամերուս եւ այլ մեռելի,
որ չեմ հըմուտ անուանց՝ Աստուած ողորմի:
Որ եւ Լուսիկ եղբայրս, քեռս Մարիամի,
որդոյ Աստուածատուր ժիր քահանայի.
Մարտիրոս եւ Սարգիս որդւոց ընդ նոսին
արքայութեանն լինին ժառանգ հայրենի:
Գալըստեան Քրիստոսի ահեղ ատենի,
յորժամ փողըն հընչէ ի հրապարակի,
պաղատանս առ Աստուած միշտ ժամանեսցի,
զիս արժանի առնէ իւր աւրհնեալ ձայնի:
|676բ|Ւիւսեալ եւ հայրապետք հարց հոգեւորի,
Խաչատուր պարոնտէր եւ Գրիգորի,
Ներսէս անուն աւրհնեալ սուրբ քահանայի,
սոցին մեղքըն ջընջեալ մաքրեալ քաւեսցի:
Ողորմած բազմագութն Աստուած յամենայնի
հանապազ կու ջանայ մարդկան ծառայի,
զըղջալ, խոստովանիլ չար ճանապարհի,
մեղայ գոչեմ նըման եւ անառակի:
Յոյս իմ առ Աստուած իւր սէրըն բարի
եմ անառակ որդի, հալըս խըղճալի
եւ միշտ կու տագնապիմ բարութեան վերջի
եւ զիս որդիութեան առնէ արժանի:
Ի ծնընդենէ մարմնոյ փըրկչին Քրիստոսի
Հազար եւ վեց հարիւր եւ Ղ. (1690) թուին
ապրիլի ԺԵ. (15) աւուր սուրբ Զատկի
եւ վերադիր տարոյն վեցերորդ թուին:
Մէջ Քրիստոսի ծնընդեանն ի սուրբ Գրիգորի
Երեք Ճ.ամեան երկոտասանի (312),
անտի հայ թուականն եւ երկերիւրի
քառասուն եւ մէկ (312+241=553) թիւ է աւելորդի:
Որ եւ յԱդամայ վեր մինչեւ Քրիստոսի
հինգ հազար կատարեալ եւ Ճ. թուի
այլ եւ ՂԸ. թիւ աւելորդի (5198):
եւ իմաստուն եղբայր սիրելի բարի
Յորժամ լինելութեան ըսկիզբըն աշխարհի
յեբրայեցւոց ազգաց մեծ թըւականի
եւթըն հազար հարիւր Ժ. երեք (7113) թուի
այսպէս իմա՛ հոգի եղբայր սիրելի:
Սա յարմարեալ մեծի հայ թուականի
հազար հարիւր երսուն եւ եաւթըն (1688) թուի.
ասացեալ Վարդանայ եպիսկոպոսի,
առ ոտն Կաֆայու վանք Աստուածածնի:
Ե. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ 1780 թ., շղագիր
677ա [Ժամանակագրութիւն Յովսէփայ Արղութեանց. 1331-1780] – ԷՃՁ. (1331) թուին հայոց, մեր ազգն յԱնւոյ թագաւորական քաղաքէն մերմէ ելեալք բռնութեան թաթարաց եկեալ են ի Հաշտարխան, եւ անտի ի Ղռիմ եւ յամս ԴՃԾ. (450) անդ են մնացեալ վանօրէիւք եւ եկեղեցեօք:
Թիւն ՌՄԻԷ. (1778) մեծ [կ]այսերուհին Ռուստաց Եկատարինէ երկրորդ /// մեծի յաղթութեանն օսմանցւոց զամենայն քրիստոն[եայսն] էհան ի Ղռիմու եւ եբեր ի յերկիրս Ռուստաց, [ի ծովն] Ազովու՝ հայք եւ յոյնք:
Թիւն 1779 յամի կե[նարա]րին Դիմիտրի Ռոստով կոչեցեալ տեղին յետ ազգին հայոց հաստատուն հրովարտակաւ եւ ողորմութեամբ, եւ մեք անուանեցաք զքաղաքն Նախիջեւան:
Թիւն փրկչին 1781, ապրիլի ԻԱ. (21) արկաք զհիմունս քաղաքիս Նախիջեւանայ, օծանելով զչորս քարինս անուամբ չորից աւետարանչացն եւ եդաք ի չորս կողմն քաղաքիս:
Ի սոյն թուոջս օծաք մէկ փայտեայ եկեղեցի յանուն Սուրբ Աստուածածնին եւ երկուք եկեղեցեաց հիմն արկաք յանուն Սուրբ Համբարձմանն Քրիստոսի եւ Սրբոյն Նիկողոսի արդեամբ լուսանկար մօրն մերոյ Սուրբ Աթոռոյն Էջմիածնի եւ յայլ հոգեւորականաց:
Աշխատանք մեր ի վերայ քաղաքիս ի սկզբանէ մինչեւ հիմնարկութինն կարօտի այլոց պատմագրաց, մեք զթիւս զայս նշանեցաք, վասն տեղեկութեան ապագայիցդ, գիտացեալ այսու զմեր տաժանելի գործն, յիշեսջիք ի յաղօթս ձեր զՍանահնեցի Յովսէփ արքեպիսկոպոսս Արղութեանց եւ զհոգեւոր ծնօղն իմ՝ զտէր Սիմէօն կաթողիկոսն ամենայն հայոց եւ զնորոգ լուսաւորիչն ազգիս մերոյ, եւ զմարմնաւոր ծնօղսն իմ զՇիօշբէգն եւ զՔէթէվանն. յիշողացդ եւ յիշեցելոց ողորմեսցի Տէր. ամէն:
Ի 1780 թուին փրկչի եւ ի մերս ՌՄԻԹ. (1780) մեծ կայսերուհին շնորհեաց մեզ խաչ եւ պատկեր պարանոցի մեծագին եւ կարգեաց ռոճիկ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ԱՒՐԻՆԱԿԻ
1. 293ա (1129 թ-ից յետոյ) [Ո՛]վ աստուածասէր, սիրելի եւ ցանկացաւղ, ցանկալի եւ քան զական պատուականի Սուրբ Հոգւոյն նուագի բաղձալի բանիցդ Դաւթի, զայս իմա՛, զի բազումք բարբանջեն այլ ընդ այլ եւ այլ եւ այլ զաստուածասահման եւ Քրիստոսազարդ սաղմոսդ եւ ղաւղաջեն թիւր ընդ թիւր անմտառութեամբ, մանաւանդ թէ անուսումնասիրութեամբ: Եւ զի՞նչ կայ նման սաղմոսիս աղերս առ Տէր, զի ահա ամենայն կեանք մեր սովաւ աւարտի, թէ՛ խաչ աւրհնի, թէ՛ եկեղեցի, թէ՛ ժամահար, թէ՛ նոր գիրք, թէ՛ միւռոն, թէ՛ պսակ, թէ՛ մեռելթաղ, թէ՛ տաւնախմբութիւն եւ թէ՛ բովանդակ տնաւրինական բանք տնտեսութեան Որդւոյն Աստուծոյ: Եւ ահա պատուի բանք մարգարէին Դաւթի ի հրեշտակաց եւ ի Տեառնէն հրեշտակապետաց: Նաեւ ամենայն հաւ|293բ|ատացեալք ի բերան ունին զայդ նուագդ իբրեւ զստին դիւրադիեցուցիչ մաւր՝ ի քիմս ստնդիեաց: Եւ ո՞ր բերան կարէ կանգուն կացուցանել զգովասանութիւն դորին, այլ որ արբ ի սիրոյ սիրոյն, նա միայն գիտէ զճաշակ քաղցրութեան սորա: Բայց սաստիկ ծռեցաւ ճշգրիտ բանքդ ի ձեռն անփութութեան գրագրաց եւ թուլութեան ուսումնաւորաց: Զոր եւ վերահասու եղեալ մեծ իմաստասէրն հայոց հոգեխառն վարդապետն սուրբ Յովհաննէս մականուն Սարկաւագ, որ ի գերահռչակ ի սուրբ ուխտն ի Հաղբատ եւ գտեալ ի յարկեղ սուրբ վարդապետացն եւ թագաւորաց զթարգմանչագիր սաղմոսարանն, եւ պարապեալ ի յայնմ աւուրս բազումս, ի լոյս էած զգանձն ծածկեալ եւ եբաց զխցեալ աղբերն, եւ ցրուեաց ընդ ամենայն սահմանն Հայաստանի զայս աւրինակս: Եւ այդ նշմար սեւակի, որ ծրի յառաջիկայդ, յայն աւրինակէն է, հաստատ ուսի՛ր եւ յիշեա՛ զմեզ աղաւթիւք:
2. 473բ-4բ (1295 թ.) Յիշատակարան թագաւորին Հեթմայ – [Ո]ր ծառայեալս եմ բիւր ախտից,
Կապեալ տոռամբ չար շղթայից,
Առ ի մեղաց գոլով տիրեալ,
Եւ ներհակաց ներքոյ անկեալ...
Յաւրհնեալ ըզնա ընդ Հօրն իւրում,
Եւ ընդ Հոգւոյն իւրոյ Սըրբում
Միշտ եւ յաւետ եւ յապառնում՝
Զերիսն ի մի բնութեան նոյնում:
Ծնթ. Տե՛ս ձեռ. 180, 561բ-2ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 170ա Աւրհնեալ է Աստուած, որ տայ մարդկային բնութեանս այսչափ շնորհ մեծամեծս, զի ոմն մեկնէր բանագէտ, ոմն գրէր գրագէտ, որ///(չշարունակուած):
197բ (գրչի. կցագիր) Վարդանէս:
2. 254ա Ինձ ողորմել անարժանի / Վրդանէս անուն փցուն գրչի, / Որ թողութեան չեմ արժանի, / Տխեղծ մատամբ շարագրեցի:
505բ (Նոտրգիր) Գրեցաւ սա ի յամի / Թվին Ռ. եւ Ճ.-ի եւ ԺԷ. (1668) այլ աւելի, / Տգեղ ձեռամբ Վրթանիսի, / Զձեզ աղաչեմ սիրով սրտի, ով սուրբ եղբարք ընտրեալ սեռի, / Յորժամ պաշտաւն կայք աղաւթի, / Յիշեցէ՛ք զիս ձերում մասի: / Եւ դուք յիշեալ լիջիք բանի, / Դատողական յաթոռ նըստի, / Զձեզ կոչեսցէ յաջակողմի, / Զերանաւէտ աւրհնեալ ձայնի:
518ա Գրեցաւ ձեռամբ Վրթանէս իրիցու, թվին հազար հարիւր եւ ԺԷ.ի (1668):
622բ Ո՜վ դասք լուսերամ քահանայից եւ պաշտաւնէից, երես անկեալ աղաչեմ վասն աղաւթիւք ձեր յիշատակել եղկելի գծագրաւղ՝ ոչ էրէցս Վարդան, թվականիս ՌՃԺԷ. (1668):
5. 474բ Նաեւ ի թուոջ փըրկչին ՌԶՃԿ.ը (1668) իսկ ի մերում ՌՃ. («ԺԷ.» տառերը չգրած, տեղը բաց) նորում տարւոջ գիրն էր: Եւս առաւել պատահեցաւ սղալումն, քանզի թագաւորի ասացեալ սղալումըն բազում անգամ հանդիպի մեզ, զի որքան լրումն լուսնի հինգշաբաթի, ուրբաթի եւ շաբաթի հանդիպի, ի կիրակէոջ զզատիկ ոչ առնեմք եւ անցուցանեմք ի միւս կիրակին, արքայի ասացեալ սղալումն այն է, որ այժմ յար լինի: Բայց այս սղալումս, որ յայմ ամի հանդիպեցաւ, այնպիսի սղալումն է, որ ոչ հանդիպի հանապազ, այլ եւ յորժամ գիր տարոյն Այբն կամ Բենն հանդիպի (գրեթէ 1 տող չգրած՝ բաց թողած), քանզի լրումն լուսնի գարնանամտին պարտ է լինել, զի մեք զկնի լրմանն աւուր կիրակէի զպասէքն տաւնիցեմք, զի նախ քան զհասարակածն լրումն լուսնի ոչ է աւագ լրումն, այլ յետին լրումն, իսկ աւագ լրումն է, որ զկնի գարնանամտին լինի, որ է զկնի հասարակածին, բայց յայսմ ամում լրումն լուսնին նախ քան գարնանամուտն պատահեցաւ եւ զկնի լրմանն՝ գարնանամուտ եւ ապա Զատիկ, որ է արտաքոյ կանոնաց, յաւէտ եւ առաւել քան զասացեալս ի թագաւորէն: Ինձ այսպէս թուի, թէ Ղուկասն Կեղեցի յիւրսն տաղաչափութեներ անշարժ եղանակաց յաւարտն առադրե այսպէս: Եւ բուն տումարն հայոց ազգի սղալեցաւ ի յայսմ ամի, զի Քանիք Առաջաւորի, քան զՅայտնութիւնն եկն աւելի: Պարտ էր պակաս գալ ի կարգի, որ յառաջին ամիսն անցնի, վասն այսորիկ ամի սղալման խաւսի՝ որպէս ինձ թուի:
Նա եւ զերանեալն ի հայրապետաց պարտ է յիշատակել ի սուրբ գրումս այս՝ զտէր Խաչատուր արքեպիսկոպոսն առաջնորդ Կաֆայու, որ բազում երախտիս հոգեկան եցոյց ինձ՝ Վարդան եպիսկոպոսիս, գիտութեամբն իւրով, թե՛ ընթերցումս եւ թե՛ աստիճանս եւ եթե՛ արուեստ գրչութեանս եւ թէ՛ այլ եւ ինչ, որ ըստ յԱստուծոյ իցէ, ամենայն ինչ հոգւով չափ աշխատանք կրեց ի վերայ իմ, ցաւղն ողորմութեան ցաւղեսցէ յոսկերս նորա եւ զինքն առաջին հայրապետացն դասակից արասցէ: Ով ոք հանդիպիք սակաւ բանիս, ով սուրբ եղբա՛յրք, յիշեսջիք զվերոյ գրեալս բոլոր սրտիւ ի Տէրն մեր եւ զիս՝ զՎարդան եպիսկոպոսս ընդ նմին յիշեսջիք, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ:
Ծնթ. Սա յաջորդում է Հեթում Բ. թագաւորի Յիշատակարանին. սկզբում նշել է նրա արած տոմարական սխալի մասին:
476ա Ո՛վ սիրելի ընթերցողք, յորժամ ընթեռնուք զսուրբ մատեանս, յիշեցէ՛ք զստացող սորա զտէր Վարդան զարհիեպիսկոպոսն, որ ստացաւ զսա ի հալալ վաստակոց իւրոց՝ յիշատակ հոգւոյ իւրոյ, նա եւ զմահդասի Յոհաննէսն, որ ծաղկել ետուր զսա ոսկով եւ բազմորակ գունով՝ յիշատակ անջինջ հոգւոյ իւրոյ եւ ծնողացն եւ զաւակացն եւ ամենայն զարմիցն:
672ա Բարեաց ամենայնի է պատճառ գոյութեան ծայրագոյն բարին, լոյսն անփոփոխ եւ միշտ բարին սուրբ եւ համափառ զուգապատիւ միասնական Երրորդութիւնն Հայր եւ Որդի եւ Սուրբ <Հոգ> Հոգին, որով ի լոյս ածեալ գոյացան եղեալք ամենայն՝ վերինք եւ ներքինք, իմանալիք եւ զգալիք, հրանիւթք իմանալի զաւրութիւնքն, որք առնեն զբան նորա եւ լսեն ձայնի պատգամացն Աստուծոյ եւ զկնի հողազանգուած բնութիւն սեռի մարդկութեանս ելով ի սմա եւ ոգի իմանալի առ ի ճանաչել զարարիչն եւ լինել աւրհներգու ստեղծողին հրաշագործ, որպէս եւ նախնիքն բանական մտաց հետեւմամբ իմացան եղելովքս զարարաւղն եւ հաճոյացան նմա հաւատովք իւրեանց, եւ վկայեցան ի Բանէն Աստուծոյ բարութեան գործովք իւրեանց: Յորոց մի էր եւ երանելին Մովսէս՝ արարչապատում այրն Աստուծոյ, որ առեալ յԱստուծոյ զհանգամանս եղելութեան երկնի եւ երկրի՝ գրեաց զամենայն ըստ կարգի ի մատեան յաւիտենական՝ ազգաց յազգս, ի պատիւ փառացն Աստուծոյ՝ առ ի սիրել զարարիչն եւ զ[ը]նկեր, եւ մի՛ զսնոտիսն եւ զանցաւորս, որում եւ զմեծ փրկութիւնն մեր, որ ի Քրիստոսէ գրեաց նա, նա եւ ընտրեալքն ամենայն յիւրաքանչիւր ամանակի ընկալեալք նախագիտութիւն ի Հոգւոյն Աստուծոյ՝ գրեցին զանյայտ եւ զծածուկ գործսն Քրիստոսի, զհրաշակերտս եւ զբազմապատիկսն, որոց ոչ գոյ թիւ, առ ի զգուշանալ գալստեանն Բանին Աստուծոյ եւ ընդունել ի դէպ ժամանակի զպատճառ փրկութեան մերոյ եւ սիրել զնա եւ ընդունել զկեանս յաւիտենից, եւ մի՛ հրէաբար ու յափրութեամբ աստեն բեւեռել կամաւ մատնել զմերն այլոց, զվիճակն երկնային:
Արդ, յամենառատ շնորհացն Աստուծոյ լցեալ արժանապէս այրս Աստուծոյ՝ սրբազան եւ առաքինի, վեհիմաստ եւ հանճարեղ, կորովամիտ եւ խոհեմիմաց, սրբասէր հայրապետս զտէր Վարդան եպիսկոպոսս՝ առաջնորդ երկրիս Կաֆայու, ստացաւ զգիրգս աստուածաբան մարգարէիցն եւ զտառս Նորոց կտակարանաց՝ ըզքրիստոսախաւս աւետարանութիւնս եւ զառաքելոցն սրբոց զգործսն եւ զքարոզութիւնսն եւ զյայտնութիւն ահագին տեսլեան սրբոյ աւետարանչին Յովհաննու՝ ի մի տուփ, շատ եւ յոլով ծախիւք զարդարելով խորհրդական նկարակերպութեամբ ոսկիազարդ եւ երանգաներկ գունովք, ի սփոփանս եւ ի զուարճութիւն անձին իւրոյ եւ յիշատակ յոգւոյն առ յապա յաւիտեան: Եւ այնչափ ունէր փոյթ յանձն իւր եւ սէր եւ սիրէր յոյժ զԲանն Աստուծոյ՝ մինչ զի ո՛չ տալ քուն աչաց կամ նինջ արտեւանաց՝ մինչեւ եհաս յղձից իւրոց, զի ինքն իւրովի բազում ջանիւք զմագաղաթ սորին ինքն գործեաց եւ ետ գրել յիշատակ իւր եւ յիւրոցն ամենայնի, հաւրն՝ Ենովքայ, մաւրն՝ Աննայի, եւ կենակցին իւրոյ՝ Հռիփսիմէի, եւ եղբաւրն՝ Լուսիկին, եւ քեռն իւրոյ՝ Մարիամին, եւ քւերորդոց իւրոց՝ տէրԱստուածատրոյ եւ Մարտիրոսի, որ ծովահեղձուկ լեալ ի յայսմ ամի, եւ Սարգիս տիրացուի եւ հոգեւոր որդոյն իւրոյ՝ Լուսպարոնի, զի յայսմ ամի փոխեցաւ առ Քրիստոս երիտասարդական հասակաւ, ասացէ՛ք <թ> Աստուած ողորմի եւ ամենայն զարմիցն՝ հնոց եւ նորոց. ամէն: Նա եւ նազելի զմահդասի Յոհանէսն յիշատակել կամիմ, զի բազում գովութեանց է արժանի, զի տեսեալ զԱստուածաշունչ մատեանս գրեալ բազում ամօք եւ եդեալ ի պահեստի, յայնժամ խանդաղատեալ սրտիւ առեալ ի ձեռն եւ յիշեաց զտէրունական բանն, որ ասէ «Երանի, որ ունիցի զաւակ ի Սիաւն» եւ այլըն, ետ ի Նիկողայոս երէցն, զի ծաղկեալ նորոգեսցէ ըստ աստուածատուր շնորհացն՝ յիշատակ իւր եւ կենակցին իւրոյ՝ Սէֆերպիքային եւ ծնաւղացն. հաւրն՝ Խաչգուռուզին, մաւրն՝ Շահնորիին, քըւերն՝ Պիքալըխին, որդուն՝ խօճայ Եղիային, \672բ\ դստերն՝ Եաղութպիքային, եւ փեսին՝ Պուտախչէլեպէ, եւ զաւակաց նորին եւ ամենայն զարմիցն՝ այժմոյս կենդանիքն եւ զկանխաւ զննջեցեալսն, զի ետ ի ծախ սորին ՃԼ. (130) ղուռուշ, Աստուած զիւրեանն զմեղքն ոչ յիշեսցէ եւ երկնից արքայութեանն արժանաւորս արասցէ՝ հանդերձ զարմաւք եւ զաւակաւք: Նա եւ մեղուցեալ ծառայս՝ զՆիկողայոս երէցս կամիմ յիշատակել վասն սիրոյն Քրիստոսի առ Տէրն ամենայնի, զմեղուցեալ ծառայս, նա եւ զծնաւղս իմ. զհայ[ր]ն իմ՝ զՎարդազատն եւ զմայրն իմ՝ զՓաշեկն, եւ զկենակիցն իմ զԶմրութն, որ յայսմ ամի փոխեցաւ ի յոյսն ամենայնի, եղէ մեղաւորս բազում լալոյ արժանի, կու խնդրեմք ի ձեզանէ, որ բոլորով սրտիւ մեղաց թողութիւն հայցել, զի եւ դուք զվարձ աշխատութեան ի Քրիստոսէ առնուցուք, նա եւ զաւակսն իմ ըստ մարմնոյ աղաչեմ յիշել ի Տէր, զի եւ նոքա աշխատանք կրեցին ի վերայ սորա, նա եւ զտէր Աւետիս կուսակրաւն աբեղան՝ հոգեւորդի մահտեսի Յոհանիսին, զի նա ձեռնադրել ետուր յիշատակ հոգւոյ իւրոյ եւ մեղաց փրկութեան, զի նա եւս աշխատանք կրեց երթեւեկս առնելով ի սուրբ մատենիս. խնդրեմ ի Տեառնէ, զի ինքն առաջին սրբոցն դասուն դասակից արասցէ, հանդերձ ծնողիւք իւրովն. ամէն:
Արդ, աղաչեմք զկնի եկեալ մեր եղբարցդ՝ սիրովն Քրիստոսի, որք պատահիք հոգիաձիր տառիս եւ հանդիպիք աւգտութեան ինչ իւիք, յիշեսջիք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր եւ յԱստուած զարժանին յիշատակել զտէր Վարդան եպիսկոպոսն՝ զստացաւղ գրոցս, զի յոյժ աշխատութեամբ եւ բազում հոգածութեամբ ջանաց յաւարտումն գրոցս, յանգ հանեալ աւարտեաց, զոր Տէր Աստուած վայելել տացէ. ամէն:
Հուսկ յետոյ, եթէ ախորժէք, յիշեսջիք ի Քրիստոս եւ զանպիտան գրիչս՝ զՎարդան քահանայն, զի յոյժ աշխատեցայ ի գրել սուրբ մատենիս, խնդրեմք ի ձեզանէ, հա՛յրք սուրբք, միով Հայր մեղայիւ խնդրել մեղաց թողութիւն. նա եւ ձեզ լիցի ի Քրիստոսէ թողութիւն:
Դարձեալ յիշեսջիք ի Քրիստոս զնորընծայ Յակոբ վարդապետս՝ աշակերտ տեառն Մարտիրոսի քաջ րաբունապետի Ղրիմեցոյ, զի ինքն առ Աստուած փոխեալ ի յոյսն ամենեցուն:
Յակոբ վարդապետս եւս Բ. տարի նուիրակ գոլով՝ բազում աշխատութեամբ զգործն կատարեաց սուրբ տանն բանիւ Յովանէս վարդապետին եւ յետ գործոյն հաճութեամբ Վարդան եպիսկոպոսին եւ քաղաքացւոցս ամենայնի՝ կարգաւորաց եւ դաւլվաթաւորաց եւ ըռամկաց, ամենեքեան բազում սիրով յուղարկեալ առ սուրբ աթոռն, առ տեառն մերոյ Եղիազար կաթողիկոսի, զի մաքրազարդեալ զարդարեսցէ առաջնորդ երկրիս Ղրիմու, Կաֆայու, Ղարասուոյ, Կեաւզլովու, Բահջասարայոյ եւ բոլոր գիւղորէիցն, զի յայսմ ամի եղեւ նոր հովիւն եւ առաջնորդն մեր, զի թուականն մեր հայոց ՌՃԼԸ. (1689) էր, խնդրեմք ի յԱստուծոյ, զի ընդ երկայն աւուրս արասցէ եւ ամենայն սատանայական հնարից պահեսցէ, եւ ի սուտ եղբարց եւ ի սուտ ընկերաց եւ ամենայն չարեաց անփորձ եւ անսայթայք՝ մինչեւ ի խորին ծերութիւն:
Եղեւ զրաւ գրչութեան սուրբ մատենիս ի յերկիրս Ղրիմու, ի քաղաքս Կաֆայ, ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածնին եւ ամենայն բազմահաւաք սրբոց, ի թուականիս մերում ՌՃԼԸ. (1689), ի դառն ժամանակիս, զի Բ. տարի բազում եւ սաստիկ սղութիւն եղեւ, զի բազումք սովամահ կորեան անասելի սղութենէն, եւ յետոյ մահտարաժամ եղեւ անպատմելի, զի դրունք բազում փակեցան, եւ յետ սոցին ի յարեւմտից թագաւորք շարժեցան անթիւ եւ անհամար թապուռով եկեալ երէք կուսի կողմանէ ի վերայ Ղրիմու, եւ ո՛չ կարացին զՂրիմս առնելոյ, զի բազում կողմանց նետողաց ազգ փութով հասան եւ զնոսա նկուն դարձուցին ի յետս, զվերջն ոչ գիտեմք զինչ լինիլն, զոր Տէր Աստուած պահեսցէ զհաւատացեալքս ի կամս ողորմութեան իւրոյ: Եւ որ յիշէ սրտի մտաւք, եւ ինքն յիշեալ լիջի առաջի ահեղ ատենին Քրիստոսի, ուր բանք սպառին եւ գործք թագաւորին առաջի արդար դատաւորին Քրիստոսի. եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
3. 471բ (ծաղկողի) Ո՜վ ճշմարիտ եւ ուսումնասէր ընթերցողք, զի յորժամ ընթեռնուք զսուրբ մատեանս, նախ յիշեսջիք ի սուրբ յաղաւթս ձեր զտէր Վարդան արքեպիսկոպոսն, հանդերձ իւրայաւքն՝ ննջեցելովքն եւ կենդանեաւքն, որ բազում ջանիւք հոգեկանաւք եւ մարմնականաւք զսուրբ գիրքս, որ է Աստուածաշունչ՝ յիշատակ իւր եւ քաւութեան մեղաց եւ փրկութեան հոգւոյ, եւ եդ յիշատակ ի Սուրբ վանքն Աստուածածնայ, որ այժմ կոչի Պէշտէկիրմէն, ով ոք որ հանէ ի վանացս յայսցանէ՝ եթէ՛ կարգաւորաց եւ եթէ՛ աշխարհականաց, ընդ Յուդայի դասեսցի եւ ընդ նմա պատժեսցի, եւ խնամարկուքն ընդ արդարսն դասեսցի եւ ընդ սրբոցն անթառամ պսակաւքն պսակեսցի:
Եւ ընդ սմին յիշեսջիք զհեզահոգի մահդասի Յոհաննէսն, որ ի ծախ սորին բազում դրամ ետուր՝ թէ՛ ոսկոյ եւ թէ՛ վարպետի, մինչ ՃԼ. (130) ղուռուշն շնորհեաց քաւութեան մեղաց եւ թողութիւն յանցանաց եւ վասն արքայութեան սիրոյ, յիշատակ հոգւոյ իւրոյ եւ ծնողացն եւ ամենայն զարմիցն՝ կենդանեաց եւ ննջեցելոց, ցաւղն ողորմութեան ցաւղեսցէ յոսկերս նոցա եւ բուսեսցէ աւրն վերջին. ամէն:
Եւ դարձեալ յիշեսջիք, եղբա՛յրք, ի սուրբ յաղօթս ձեր վասն Աստուծոյ սիրոյն զՆիկողայոս մեղաւք լցեալ տառապեալ երէցս, զի բազում ջանիւ միով ակամբ ծաղկեցի զՍուրբ Գիրքս եւ զսակաւ գիրս գրեցի, եւ յորժամ ընթեռնուք՝ մեղաց թողութիւն խնդրեցէ՛ք իմ եւ յիմոցս ամենայնի առ հասարակ, նա եւ դուք գտջիք յանցանաց ձերոց թողութիւն. ամէն:
3ա (մանրանկարի մէջ) Յիշեցէ՛ք զբազմամեղ ծաղկող սորին զՆիկողայոսս, եւ դուք յիշեալ լիջիք Քրիստոսէ:
676բ Ո՜վ սիրելի եղբայրք, խնդրեմք ի ձեզանէ Քրիստոսի սիրոյն, որ միով Հայր մեղայիւ յիշել զանպիտան ծառայս զՆիկողայոս մեղաւք զառածեալ երէցս՝ յիշել ըստեղծա[ւ]ղն ամենայնի եւ մեղաց թողութիւն խնդրել, զի եւ ձերոցն լիցի թողութիւն: Զի բազում աշխատանք կրեցի ի ծաղկել Աստուածաշնչիս՝ միով ակամբ, ըստ կարեաց մերոց, ով ոք որ խնդրիցէ անուանել ի մեղացն իմոց թողութիւն, նա եւ զիւրն լիցի թողութիւն, Աստուած ողորմի ձեր հոգոյն, թողութեան արժանանայք եւ երկնից արքայութան:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 3. Դա (1704 թ., բոլորգիր) Վարդապետ (կցագիր) Յարութիւնջնչին ծառայ փրկչին. ՌՃԾԳ. (1704):
2. Դա (1711 թ., բոլորգիր) Ստեփաննոս տրուպ յաբեղայ ծաղկարար փոքր ինչ, թվին ՌՃԿ.ին (1711):
254ա (1712 թ., բոլորգիր) Զայս Վրդանէսս տէր Վարդան եղեւ, մինչ Ճ. (100) տարի ապրեցաւ, ՌՃԿԱ.ին (1712) մեռաւ, Աստուած ողորմի: Ստեփաննոս նորահաս վարդապետս գրեցի. ՌՃԿԱ. (1712):
473բ Ստեփաննոս յետին գրիչ:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «358», Ա. կազմաստառին ամրացուած թերթիկին՝ «Հմր 2 Ասուածաշունչ գրեալ ի մագաղաթի, ընտիր, ոսկենկար պատկերօք եւ գլխագրովք [գրի]չ է Վարդան քահանայ յերկրին Ղրիմու ի վայելումն Վարդան եպիսկոպոսի Հ. ՌՃԼԸ. ի հայրապետութեան Եղիազար կաթողիկոսի: Ունի զյիշատակարան ի վերջն եւ ոտանաւոր Վարդան եպիսկոպոսի, 1138-551=1689, 19x27», Աա՝ «358, 2706, ՌՃԼԸ.-1689»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Բա՝ «այս ամենայն ասաց նոցա եւ նոքա ընկալան», «դատաստան արդար, դատա» Դա՝ «տաաաաբգդ», «յԵգիպտոս, գրչայփորձ այսպէս, ոմն մեկնաբան, ոմն գրագետ, յետոյ վարդապետ ///, Դա «ուրախ լե՛ր ամենայն կո/// տէր Ստեփաննոս, ուրախ լեր, որ եղեր աբեղայ... զու[ա]րճցիր վարդապետ եղէ Աստուծոյ ՌՃԿԵ. (1711) /// Աստուծոյ ///»:
2707
|
ԺԵ. դար |
ԳՐԻՉ՝Նիկաւղոս (1ա-216բ), Անանուն (217ա-311բ):
ԹԵՐԹ՝ 311. չգրուած՝ 120աբ, 187աբ, 246բ, 272բ: ՊՐԱԿ՝Ա-ԻԶx12 (Ա, Ը, Ժ, ԺԲ 10, Զ 14, ԺԷ 18, ԻԶ 11): ՆԻՒԹ՝թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 28x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (թ. 1-216՝ 11-11.5x18.5-19, թ. 217-311՝12.5-13x21.5): ԳԻՐ՝բոլորգիր (նմուշ՝ 94ա, 226ա):ՏՈՂ՝ 16-17 (թ. 1-216), 23 (թ. 217-311): ԿԱԶՄ՝Ա. փեղկ՝դրոշմազարդշագանակագոյնկաշի (ԺԵ. դ.), Բ. փեղկ՝սեւկաշի (Ի. դ.),միջուկը՝տախտակ (Ա. փեղկ), ստուարաթուղթ (Բ. փեղկ), աստառը՝դեղնաւունթուղթ (Ի. դ.). լուսանցակողերը՝կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝Ա+Բ, չգրուածդեղնաւունթուղթ, մասնկազմաստառի:
Նմուշ 94ա
Նմուշ 226ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 121ա, 188ա, 273ա: Լուսանցազարդ՝բուսական, թռչուն, տաճար, խաչ, ծառ (162բ): Զարդագիր՝հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝վարդագոյն, կապոյտ, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. կազմընորոգուած, Բ. փեղկիեւմէջքիկաշին, աստառըեւԲ. փեղկիմիջուկըԻ. դարի 40ականթթ.-ի, Ա. փեղկիկաշինմաշուած, վրանգամերիանցքեր, երեքականգամերնուկապիչներնընկած, լուսանցակողերըգունաթափեւսեւացած. Պհպ. Ա.իեւթ. 1ի, թ. 129-30իմիջեւթափուած 2ական, թ. 311իեւՊհպ. Բ.իմիջեւ՝ 1 թերթ, թ. 310 եւ 311՝վերիցվարպատռուած, թ. 129, 138, 169, 216, 291՝աջեզրից 5-5,5 սմշերտընդերկայնակիկտրած, թ. 301-309՝եզրերըվնասուած. թերթերինզանազանբծեր, խոնաւութեանհետքեր, գրադաշտըտեղ-տեղվնասուած, թ. 1-49, 289-95՝ցեցիանցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 118ա Նախադրութիւն: 1ա-118ա Աւետարան Մատթէոսի (Ա. 1-6 թափուած՝ /// Րոբոյամ ծնաւ զԱբիա, Աբիա ծնաւ զԱսափ...):
2. 118բ-9բ, 185բ Նախադրութիւն: 121ա-184բ Աւետարան Մարկոսի (Գ. 14-Դ. 1 թափուած), (185աբ Յարուցեալ Յիսուս):
3. 186աբ Նախադրութիւն: 188ա-272ա Աւետարան Ղուկասու:
Վերջին՝ «...եւաւրհնէինզԱստուած» բառերիցյետոյունի «եւզամենայննհամառաւտագոյնպատմեցինայնոցիկ, ոյքեկինընդՊէտրոսի: Յետայսորիկինքն՝Յիսուս, սկսեալյարեւելիցմինչիմուտսարեւուեւետիձեռսնոցազաստուածայինզանապականքարոզութիւննտիեզերականփրկութեանյամենայնարարածոցյաւիտեանս. ամէն»:
4. 273ա-311ա Աւետարան Յովհաննու (ԺԳ. 13 - ԻԱ. 11 թափուած, ԻԱ 11-25 թերի, թերթերը վերից վար պատռուած լինելու պատճառով մնացել են մի քանի դարձուած եւ առանձին բառեր):
Ծնթ. Լս-ներումեւկիսախորաններիներքեւումծիսականընթերցումների՝յետագայումարուածցուցումներ՝ 27բ, 128ա, 204բեւայլն, նաեւ՝ 8բ՝ «ԲՃԿ. կութեկարդայ», 121ա՝ «ՄարկոսԱկ, Գկ», 188ա՝ «ՂուկասԲձ, Դձ, 273ա՝ «Ոհան՝Բկ, Դկ»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆԳՐՉՈՒԹԵԱՆԺԱՄԱՆԱԿԻ
118բ /// (3 տող չգրած՝ բաց) ընդ նոսին եւ զբազմամեղ գրողս սուրբ Աւետարանիս՝ տառապեալ, եւ հողացեալ, եւ մեղաւք աղտեղացեալ Նիկաւղոսիս, եւ զհայրն իմ՝ զՍուլտան, եւ զմայրն իմ՝ Ճաշիկ, եւ զԽանտուտ, եւ զեղբայրք իմ եւ զամենայն արեան մերձաւորս յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ աղօթս ձեր, եւ Աստուած զձեզ յիշէ ի միւսանկամ գալստեան իւր, եւ նմա փա՜ռք յօիտեանս. ամէն:
185բՓա՜ռք ստեղծօղին:
186ա Ո՛վ քահանայք պատուականք եւ վարդապետք աստուածաբանք, եպիսկոպոս սուրբ հայրք, կաթողիկոսք, յաթոռակալք, յիշեցէ՛ք յաղաւթս ձեր զգրող սուրբ Աւետարանիս՝ զտառապեալ մեղաւք եւ զազրացեալ գործաւք՝ զսուտանուն Նիկաւղոսն, եւ զհայր իմ, եւ զմայր իմ եւ զամենայն արեան մերձաւորս, եւ դուք յիշեալ լիջիք առաջի Քրիստոսի:
272աՔրիստո՛ս Աստուած, ողորմեա՛յ:
311աՎերից վար պատռուած, երեւում են միայն 7 տողի ձախ եզրի սկզբի 2-3 տառերը:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Աա՝ «Հմր 13, Աւետարան, քառածալ, գրեալ ի թղթի, վերջն թերի, առ ի չգոյէ յիշատակարանի, թիւն եւ անուն գրչին անյայտ», «ԺԵ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 1ա՝ «374, 2707», 309բ՝ «2707»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 95ա՝ «Ողորմութիւն քո, Տէ՛ր», 183ա՝ «աշխ.»:
ՆԿԱՐՉԱՓՈՐՁ՝164ա, 166ա՝ լուսանցազարդ, 233բ՝ իրար հետ հատուող 2 շրջան:
2708
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄԼԴ. – 1785 |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Իսահակ եպս. Գեղամացի:
ԹԵՐԹ՝ 237-1 (տե՛ս Պահպանակ, գրչի էջակալում՝ 3-448, որ է՝ 3ա-225բ). չգրուած՝ 1աբ, 2բ, 49բ-50ա, 112ա-3բ, 229բ-37բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԱx12 (Թ, ԺԵ, ԺԸ 10, Ժ 6, Ի 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 28,3x20,4: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (22x14): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 3ա): ՏՈՂ՝ 33-34: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ չգրուած սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ թ. 1՝ չգրուած սպիտակ թուղթ. լուսագծերով, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 3ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 3ա, 51ա, 114ա, 150ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, ծաղիկ (15բ, 34ա): Զարդագիր՝ թռչնագիր, մարդադէմ: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, դեղին, կանաչ, վարդագոյն, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին տեղ-տեղ մաշուած, թ. 26 եւ 40՝ լուսանցներից 10-11 սմ երկարութեամբ եւ 4 սմ լայնութեամբ հատուածներ՝ թերեւս լուսանցազարդերը, կտրած-հանած, թ. 226-9ը՝ միմեանց սոսնձուած էին, նկարագրութեան առիթով անջատուեցին, եւ բացուեց ԺԹ. դ. Յաւելագրութիւնը (տե՛ս):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա (Տիտղ.) Գիրք սրբոյն Գրիգորի Նիւսացւոյ, որք են Բնութեանն, Կազմութեանն եւ Կուսութեանն, ընդ որս եւ Մեկնութիւնք Ժողովողին եւ Երգ երգոցին: Այլ կիսատք են երկոքեան սոքա, զի ուր եւ գտաք զօրինակ, նոյնպէս կիսատ տեսաք.զորս ետու օրինակել վասն իմ, ես՝ նուաստ ծառայ Յիսուսի Քրիստոսի՝ Իսահակ ապարդիւն եպիսկոպոսս Գեղամացի, որ եմ միաբան Սրբոյ Էջմիածնի աթոռոյս լուսակերտի եւ աշակերտ եւ հոգեծին զաւակ տեառն Սիմէօնի գերերջանիկ եւ գիտնական կաթողիկոսի ամենայն հայոց Երեւանեցւոյ, փոխեցելոյն առ Քրիստոս, զոր հանգուսցէ Քրիստոս ի դասս երջանիկ հայրապետացն սրբոց:
ԻԿոստանդնուպօլիս մայրաքաղաքի, ի հայրապետութեան տեառն Ղուկասու երջանկափայլ եւ սրբազան կաթողիկոսի ամենայն հայոց Կարնեցւոյ, որում տացէ Տէր զխաղաղական կեանս՝ ընդ երկայն ժամանակս, յորմէ եւ առաքեցեալ իսկ էի ի գործ նուիրակութեան նոյնոյ կայսերական քաղաքին, ի թուոջ փրկչին ՌՉՁԵ. (1785) եւ ի մերումս թուոջ ՌՄԼԴ. (1785):
Ա. 3ա-49ա Գրիգորի եպիսկոպոսի Նիւսեա (= Նեմեսիոսի) Յաղագս մարդոյս բնութեան
Տե՛ս ձեռ. 470, 2ա-115ա: Ցանկ/չիք: ա/3ա-8ա: բ/8ա-15ա: գ/15բ-7ա: դ/17բ-8ա: ե/18ա-20բ: զ/21աբ: է/21բ-3ա: ը/23ա-4ա: թ/24աբ: ժ/24բ: ժա/24բ-5ա: ժբ/25ա: ժգ/25ա-6ա: ժդ/26աբ: ժե/26բ-7ա: ժզ/27բ: ժէ/27բ-9ա: ժը/29բ: ի/30ա: իա/30ա: իբ/30ա-1ա: իգ/31ա: իդ/31բ: իե/32ա: իզ/32աբ: իէ/32բ-3բ: իը/34ա: իթ/34աբ: լ/35աբ: լա/35բ-6ա: լբ/36աբ: լգ/37աբ: լդ/38աբ: լե/38բ-9ա: լզ/39աբ: լէ/39բ-40բ: լը/40բ-1բ: լթ/41բ-2բ: խ/42բ-3բ: խա/43բ-5բ: խբ/45բ-9ա: Յիշատակարան թարգմանութեան/87բ:
Բ. 50բ-87ա [Գրիգորի Նիւսացւոյ Յաղագս կազմութեան մարդոյ]
Տե՛ս ձեռ. 470, 116բ-213ա:Ցանկ/50բ: ա/51աբ: բ/52ա-3ա: գ/53աբ: դ/53բ-4ա: ե/54աբ: զ/54բ-5ա: է/55աբ: ը/55բ-6ա: թ/56բ-8ա: ժ/58աբ: ժա/58բ-9ա: ժբ/59բ-60ա: ժգ/60ա-1բ: ժդ/62աբ: ժե/62բ-5բ: ժզ/65բ-6ա: ժէ/66աբ: ժը/66բ-8բ: ժթ/69ա-70ա: ի/70ա-1ա: իա/71աբ: իբ/71բ-2բ: իգ/72բ-3ա: իդ/73ա-4բ: իե/74բ-5բ: իզ/75բ-6ա: իէ/76ա-8բ: իը/78բ: իթ/78բ-80ա: լ/80ա-1ա: լա/81ա-2բ: լբ/82բ-7ա:
Ս. Վարդանեան, Սուրբ Գրիգոր Նիւսացի, Տեսութիւն ի մարդոյն կազմութեան (Յաղագս կազմութեան մարդոյ), Ս. Էջմիածին, 2008:
Գ. 88ա-111բ Յորդորումն մանկանց ի կուսութիւն նորին Գրիգորի ՆիւսացւոյՅաղագսկուսութեան, թէ սեպհական է աստուածայնոյ եւ անմարմին բնութեանն կուսութիւնն
Տե՛ս ձեռ. 470, 216ա-87ա: ա/88ա-9ա: բ/89ա-92բ: գ/92բ-4բ: դ/94բ-5ա: ե/95աբ: զ/95բ-6ա: է/96աբ: ը/96բ-7ա*: թ/97ա-8ա: ժ/98ա-100ա: ժա/100ա-1բ: ժբ/101բ-3ա: ժգ/103աբ: ժդ/103բ-4բ: ժե/104բ-5ա: ժզ/105ա-6ա: ժէ/106աբ: ժը/106բ-7ա: ժթ/107ա-8ա: ի/108աբ: իա/108բ-9ա: իբ/109ա-11բ:
Ծնթ. այստեղ, ինչպէս եւ ձեռ. 470-ում Ը. գլխահամարը դրուած է Թ. գլխի մօտ՝ 97ա, իսկ Թ.ն՝ նոյն գլխի «Քանզի որքան ինչ է...» հատուածի՝ 97բ:
Դ. 114ա-49բ Գրիգորի եպիսկոպոսի Նիւսացոյ Խօսք նորին Ժողովողին: Մեկնութիւն առաջիկայ բանիցս բան Առակին: Բանք ժողովողին՝ որդւոյ Դաւթի թագաւորի Իսրայէլի յԵրուսաղէմ
Տե՛ս ձեռ. 436, 42ա-68ա:ա/114ա-8բ: բ/119ա-22բ: գ/122բ-6բ: դ/126բ-31ա: ե/131ա-5ա: զ/135բ-9ա: է/139ա-44բ: ը/144բ-9բ:
Ե. 150ա-225ա Գրիգորի եպիսկոպոսի Նիւսացոյ Թուղթ յաղագս Երգոյ երգոց (= Մեկնութիւն Երգոց երգոյն):
Տե՛ս ձեռ. 436, 70ա-122բ: Թուղթ յաղագս Երգոյ երգոց/150ա-2ա: ա/152ա-7բ: բ/158ա-63ա: գ/163ա-9ա: դ/169բ-76բ: ե/176բ-83բ: զ/183բ-9ա: է/189ա-97բ: ը/197բ-200բ: թ/201ա-7բ: ժ/207բ-11բ: ժա/211բ-6ա: ժբ/216բ-8ա: ժգ/218բ-21ա: ժդ/221ա-5ա:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԹ. դ., շղագիր
Զ. 226բ-9ա Դեղագրեր.վասն ձուվերն ուռի, գայլաթւին, ուղեղն որ այրիւն խառնըվի, ձեռք չայրելոյ, միջաց ցաւի, փոքր տղի փորն որ ցաւի, արուն թքանողի, մայասիլի մէմէին, փորէն որ արուն երթայ, մահիտիղ, ոջլի, մահլամ, դեղնութիւն, ջրջրուկի, սրտացաւի, աչացաւու, խռչակի ուռուցք, դեղ ականջի, ակռացաւի, կարջացեալ ջըլի, հիվանտի լիզու կապածի, շիլութիւն, խռտալուն, եթէ գոզի ճանապ[ա]րհը քար լինի, ղապզի, սուզէիկի, կսկ[ծ]ելի շռօղին, քթէն արիւնը չդադարելոյ, վասն բելսուլուղի – Վասն ձուվ ուռեցին՝ առ բակլի ալիւր, չամչի միս... նա զզումրութ ակն առ կապէ ի վերա, դաթարի Աստուծով:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս տիտղ.՝ 2ա:
225բ (ստացողի, 1790 թ.) Յիշատակարան. Շնորհօք եւ ողորմութեամբ բարերարին Աստուծոյ յանկ ելեալ աւարտեցաւ տառս հոգեպատում, այսինքն՝ բանք սրբոյն Գրիգորի Նիւսացւոյ, որք են՝ Բնութեանն, Կազմութեանն եւ Կուսութեանն, եւ Մեկնութիւնք Ժողովողին եւ Երգ երգոցին, ի Կոստանդնուպօլիս մայրաքաղաքի, ուր կայի ի գործ նուիրակութեան սրբոյ եւ լուսակերտի աթոռոյս Էջմիածնի. որ եւ ի դառնալս աստ՝ ի Սուրբ Աթոռոյս, աստէն կազմել ետու ի ՌՄԼԹ. (1790) թուոջ մերում:
Արդ, որք վայելէքդ զսա յետ մեր, յիշեսջիք ի մաքրափայլ աղօթս ձեր զստացօղս սորին՝ զնուաստ եւ զյոգնամեղ Իսահակ եպիսկոպոսս Գեղամացի, եւ զհայրն իմ՝ տէր Իսահակ քահանայն, եւ զմայրն իմ՝ Մահմազարն, զեղբայրն իմ՝ զՍտեփաննոսն, եւ զքորսն իմ՝ զԵղիսաբեթն եւ զՀռիփսիմէն, եւ զայլ եղբարս եւ զքորս իմ եւ զհամայն ազգայինս՝ զհանգուցեալս եւ զկենդանիս: Եւս առաւել յիշեսջիք ի Քրիստոս զհոգեւոր դաստիարակն եւ զուսուցիչն իմ, եւ զհոգեծին ծնօղս, զտէր Սիմէօն երջանկազարդ կաթողիկոսն հանդերձ կրկնակի ծնողօք իւրովք եւ ամենայն ազգայնովք: Եւ զայլ ամենայն երախտաւորս իմ եւ զբարերարս: Եւ դուք յիշեալ լիջիք յանճառ ողորմութիւնս եւ ի գթութիւնս Տեառն Աստուծոյ՝ յերկակի կեանս ձեր. ամէն:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Գրիգորի Նիւսացւոյ Բնութիւն, Կազմութիւն եւ Կուսութիւն գիրք», Ա. կազմաստառին փակցուած թերթին՝ «Բնութեան, կազմութեան եւ կուսութեան գիրք Գրիգորի եպիսկոպոսի Նիւսացւոյ, ընտիր նօտրագիր, երկծալ, օրինակեալ ի թղթի ի հայրապետութեան տեառն Ղուկասու ի Կ. Պօլիս ի թուին հայոց ՌՄԼԹ. ի սուրբ Էջմիածին, հրամանաւ Իսահակ Գեղամացի եպիսկոպոսի՝ աշակերտի Սիմէոն կաթողիկոսի, որ նուիրակութեան աղագաւ, հրամանաւ Ղուկասու հայրապետին չոգաւ ի վերոյիշեալ քաղաք: Ունի զյիշատակարան համառօտ ի վերջն: Պարունակի ի սմա՝ ա. Մեկնութիւն Երգոց երգոյն նոյն Գրիգորի եպիսկոպոսի Նիւսացւոյ», 1ա՝ «406, 2708», «ՌՄԼԴ. 1785, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «վարժարանից եկ աղջիկ. վարժարից»:
2709
|
ՌՂԴ. – 1645 |
ԹԵՐԹ՝ 414. չգրուած՝ 4բ-5բ, 6բ, 313բ, 414բ: ՊՐԱԿ՝ 5+Ա-ԼԴx12 (Ը, ԻԳ 10, ԺԱ, ԺԳ, Լ, ԼԴ 11, ԻԶ 14)+4+3: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ երեքնուկ, ձախ կողմում «B», աջում՝ «M», կիսալուսին, երեքնուկ, եռամահիկ, այլ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ իրերայաջորդ թագանման բուսազարդ, աստղ, կիսալուսին (թ. 408-11), վեցթեւ աստղ, եռամահիկ (թ. 412-4): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29x20,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (թ. 1-406՝ 21.5x14, թ. 407-11՝ 22x15, թ. 412-4՝ 26x17): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 9ա): ՏՈՂ՝ 27, 27-29 (407բ-11ա), 31 (412ա-3բ): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ թուղթ, լուսանցակողերը՝ կարմիր:
Ծնթ. Ըստ Համառօտ ցուցակի (Ա. էջ 859)՝ ձեռագրիս գրիչը «Գրիգոր Տարօնցի»ն է, գրչութեան վայրը՝ «Տարօ՞ն», սակայն սա յիշատակարաններով չի հաստատւում, հիմնուած է գանձերից երկուսին վերաբերող հեղինակային չափածոյ լուսանցագրութեան վրայ՝ տե՛ս Բվնդ. 27ա, 29ա:
Նմուշ 9ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 7ա: Ճակատազարդ՝ 131ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, տաճար (17ա): Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր, մարդադէմ: Գոյներ՝ կապոյտ, դեղին, վարդագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան Ղուկասու Ե. 15-32, ԻԲ. 59-ԻԳ. 8: ԺԱ. դ.: Ա+Բ՝ թ. 411-2ի միջեւ, ստացուած 2 տարբեր թերթերի եզրահատումով եւ իրար սոսնձելով: Մագաղաթ (Ա՝ 22.5x16.4, Բ՝ 22.5x16.7), 4սմ լայնքով իրար վրայ դրուած, երկսիւն (18x15), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Բա), տող՝ 22: Կարդալ՝ Աաբ «[բժշկել ի] հիւանդ[ութենէ] իւրեանց... մեղաւորս յապաշխարութիւն» (Ե. 15-32), Բբա «քանզի եւ գալիլեացի է... ակն ունէր նշան ինչ» (ԻԲ. 59-ԻԳ. 8):
Նմուշ Բա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած, փեղկերին ցեցի անցքեր, 2ական կապիչներն ու գամերն ընկած. ԺԸ. դ.ում մասնակի նորոգուած, թ. 1, 2, 5, 6, 25-9, 41, 67, 76, 83, 90, 91, 226-30, 233-7՝ եզրերն ամրացուած, թ. 6, 71, 221, 261՝ եզրերը պատռուած, գրեթէ բոլոր թերթերի արտաքին անկիւնները գործածութիւնից մգացած, թ. 5՝ ամբողջովին կեղտոտուած-սեւացած, թ. 13-6ի, 79-90ի, 102-4ի, 82-7ի, 154-6ի, 353-408ի լուսանցներին խոնաւութեան եւ անմաքրութեան դեղին հետքեր, նորոգման ժամանակ նոր թերթեր աւելացնելու հետեւանքով Պատառիկ-պահպանակը մնացած թ. 411-2ի միջեւ. Պատառիկ-պահպանակը եզրահատուած, իրար սոսնձելու պատճառով գրադաշտի մի մասը գրեթէ 1/4ով ծածկուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-360ա [Գանձարան]
– 1ա-4ա (Գրչինից տարբեր ձեռքով) Ցանկն է Գանձատետրիս, որ ցուցանէ զխնդրեալ գանձդ եւ զտաղս, որ շուտով գտանես եւ ըզԳանձտետրս չի թխտատես անողորմ – Ա. Նախ եւ առաջին Ծննդեանն ճրագալուցին... ՃԿԳ. Քահանայաթաղի այգուցն:
1. 7ա-8բ Ա. [ԳանձԾնընդեան ճրագալուցին. ցանկից] («ՏԷՐ ՄԽԻ») –Տարփումն ըղձական, տոչոր անձնական... ա. 8բ Տաղ Ծնընդեան՝ ի Ներսէս կաթողիկոսէ ասացեալ («ՆԵՐՍԻՍ ԵՐԳ») – Նոր ծաղիկ բըղխէ այսաւր... բ. 8բ-9ա [Փոխ. ձեռ. 425, 78բ] («Ա-Լ») – Անմահից արքայն եւ սրովբէից անտեսն...
Ծնթ. Ստ. լս-ներում գրչի ձեռքով կան ձայնային ցուցումներ՝ 8բ «Յարեւելից յարեւմուտս մանկունք Սիովնի: Այսաւր Գաբրիէլ հրեշտակապետ կամ Ով զարմանալի». այսպիսիք այսուհետեւ ներկայացուած են բնագիրներին կից:
2. 9ա-10ա Բ. Գանձ Ծննդեան առաջի աւուրն՝ ի Մխիթար վարդապետէ («ԹԱՐԱ») – Թագըդ պարծանաց... ա. 10աբ Տաղ Ծնընդեանն Քրիստոսի՝ ի Կոստանդին կաթուղիկոսէ – Հըրճուիմք այսաւր մեք... (ստ լս. 9ա «Զգանձըս Ծնընդեանն, որ երգեալ է ի Մըխիթար վարդապետէ. անուշ ասա՛ եւ յաւրինէ. լաւ ընկերաւք ի ծայր հանէ»):
3. 10բ-1բ Գ. Քարոզ ջրաւրհնէիցն՝ ասացեալ Յոհաննէս վարդապետէ(«ՅՈՀԱՆՆԻՍԻ ԵՐԳ»)– Յամենայն ժամ աւրհնեմք... ա. 11բ-2ա Տաղ մկրտութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ – Ո՜վ զարմանալի խորհուրդս...
4. 12ա-3ա Դ. Գանձ՝ Ծնընդեան երկրորդ աւուրն ասայցես («ՄԿՐՏԻՉ») – Մաքուր եւ անբիծ սուրբ Աստուածածին... ա. 13ա [Փոխ] – Այսաւր ի սուրբ ի յայրին... (13ա «Քրիստոս փառաց թագաւորն այսաւր») բ. 13աբ Տաղ Ծնընդեան Տեառն Ներսէսի ասացեալ («ԵՐԳ ՆԵՐՍԻՍԻ ԱՅՍ») –Երգ նոր աւետեաց բարբառ... («Նոր ծաղիկ բղխէ կամ յարեւելից»).(ստ լս. 12ա «Գանձ Ծընընդեան յերկրորդ աւրին. երգ Մըկըրտիչ վարդապետին. ասա՛ ձայնիւ ողորմագին ՚ւ ուրախացո զժողովըրդնին»:
5. 13բ-5ա Գանձ Ծնընդեան երրորդ աւուրն, եւ թէ Յովակիմայ եւ Աննայի կամ ծնընդեան Աստուածածնին տաւնես, նայ զայս գանձս ասա՛, որ երթայ («ԳՐԻԳՈՐԻ Է ՍԱ») – Գոյին անեղի, գոյին անմահի, գոյին անհասի... ա. 15ա-6ա Տաղ եւ ոտանաւոր եւ վկայութիւնք մարգարէից վասն Ծնընդեանն Քրիստոսի, ասացեալ է Առաքել վարդապետի – Աւրհնեալ Հայր երկնաւոր, ծընաւղ միածնին... (15ա «Յովասափու գոյն ասա՛ եւ ըզգծողս յիշեա՛») բ. 16ա-7ա Վասն Յովակիմայ եւ Աննայի աւետեացն – Եղեւ այր մի արդար յորդւոցըն Յուդայ...
– 13բ ստ. լս. «Գանձ եմ համով եւ հոգելի, / Րամեալ ձայնիւ ախորժելի,/ Ի Գրիգորէ յառաջ եկի,/ Գըծեալ մատամբ ի քարտիսի,/ Որ վերծանիմ յեկեղեցի,/ Րամից դասուց պաշտաւնէի,/ Ի տաւնըս սուրբ յիշատակի,/ Էին ծնաւղի մաւրն Աննայի»:
6. 17ա-8բ Զ. Գանձ Ծնընդեան չորրորդ աւուր առաւաւտին եւ յաւետեաց Աստուածածնին զայս գանձ ասա՛յ («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խընդութեան ձայն բարբառ աւետեաց... ա. 18բ Մեղեդի աւետեաց Աստուածածնին («Ա-Գ, Ժ-Ղ») – Այսաւր երեւի անտեսն ի բարձանց... բ. 18բ-9ա [Տաղ աւետեաց Աստուածածնին ազնիւ. ձեռ. 1639, 189ա-91ա] («Ա-Ղ») – Աւետիս քեզ, Մարիամ... գ. 19աբ Այլ տաղ յԱւետեաց սուրբ Աստուածածնին («Ա-Ք») – Ամսեանըն վեցերորդի Կարապետին... (19ա «Ի մեղական գոլով բնու[թիւն] ինձ ումէտ կամ արարիչ Տէր քաղցրացաւ») դ. 19բ Յորդորակն – Ճարտար գընաց սուրբ աղաւնին...
– 17ա (ստ. լս.)«Գանձ յաւետեաց Աստուածածնին,/ Եւ ծընընդեան չորրորդ աւրին,/ Երգեաց ըզսայ Կեչառեցին՝/ Հայր Մըկըրտիչ վարդապետին:/ Երգեա՛ ըզսայ ի յատենին/ Քաղցր եւ անուշ եւ մեղմագին,/ Հանց որ ժողովքըն հաւանին,/ Եւ փառըս տան քո ստեղծաւղին»:
7. 19բ-21ա Է. Գանձ Ծնընդեան հինգ աւուրն եւ յաւետեաց Աստուածածնին յերեկոյին զայս ասա՛ – («ԱՒԵՏԵԱՑ ՅԱՌԱՔԵԼ ՎԱՐԴԱՊԵՏԷ ԱՍԱՑԵԱԼ») – Այսաւր իջեալ պետն վերնական... ա. 21աբ Մեղեդի յԱւետեաց եւ Ծննդեանն, ի Լամբրոնացւոյ ասացեալ – Աւր է յաւետեաց ուրախութեան հնչումն... բ. 21բ Տաղ եւ յորդորակ Ծնընդեան եւ յաւետեացն – Անմահից արքայն եւ սերովբէից... գ. 21բ-2ա Այլ մեղեդի եւ տաղ Ծնընդեանն («ԲԱՆ ՆԵՐՍԻՍԻ Է») – Բարբառ յաւետեաց ձայնիւ...
– 19բ (ստ. լս.) «Գանձ աւետեաց յերեկոյին./ Սուրբ Ծընընդեանըն հինգ աւրին./ Երգեաց ըզսայ քաջ րաբունին./ Տէր Առաքել Բաղըշեցին:/ Ասա՛ թէ ձայն ունիս յոճին./ Հանց որ ժողովքըդ հաւանին./ Յերկու ընկերք բառք քաղցրագին./ Աւարտեցէ՛ք զգանձս ընդ տաղին» (21բ «Պատճառ պարծանացին գոյնն ասա՛ կամ Անդ ի մէջ դրախտին երգեա՛», «Ո՜վ զարմանալի խորհուրդս այսմե», «Ի յելս յարեւու յար եւ ծագեցար», «Ես ձայն զառիւծոյն ասեմ»):
8. 22ա-3ա Ը. Գանձ վեցերորդ աւուր Ծնընդեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ («ՅՈՎԱՆԷՍ») –Յանեղական լուսոյն խոնարհեալ... ա. 23ա Տաղ Ծնընդեան եւ մեղեդի Տեառն Ներսէսի ասացեալ («ՆԵՐՍԷՍԻ Է») – Նորահրաշ ծնընդեան քո, Տէր... (23ա «Ի յորովայնէ ընտրեալ, Բարբառ յաւետեաց») բ. 23աբ Այլ մեղեդի տեառն Ներսէսէ («ՆԵՐՍԻՍԻ ԵՐԳ») – Նոր թագաւորին անժամանակ... (23ա «Այսաւր նորահրաշ տաւնիւս, Սուրբ Մինասայ տաղին գոյնն ասա՛») գ. 23բ Այլ տաղ Ծնընդեանն՝ ի Կոստանդին կաթուղիկոսէ է («ԿՈՍՏԱՆԴԻՆ») – Կոյսն ի յայրն ի Բեթղէհէմ...
– 22ա (ստ. լս.) «Ո՛վ սիրելի եւ քաջ ուսեալ / Եւ իմաստուն սիրուն եղբայր, / Ըզգանձս ասա՛ սըրտիւ յաւժար, / Յովաննիսէ բանս յարմարեալ: | Թէ չես արբեր դու անյարմար, | Խըմեր ագահ եւ վայրապար, | Նայ դու ասա՛ զգանձերս ի շար, | Անուշ ձանիւ քաղցրայարմար»: 23բ (ստ. լս.) «Ահայ տեսէ՛ք թինչ կայ ծովին որ նաւն, կամ յարեւելից յարեւմուտս մա», «Ո՛վ քաջ ուսած սիրուն եղբայր, զընկերտ աղէկ տե՛ս ’ւ ի հետ տա՛ր, ապայ ըզգանձս ասա՛ ճարտար, որ ձայնն եւ բանն լինի յարմար»:
9. 23բ-4բ Թ. Գանձ եւթներորդ աւուր Ծնընդեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ («ԱՌԱՔԵԼ») – Այսաւր ծընեալն Որդին հայրական... ա. 24բ Տաղ Ծնընդեանն քաջ հռետոր Առաքել վարդապետէ – Աւրհնեալ ես, սուրբ Աստուածածի՛ն... (24բ «Ի մեղական գոլով բնութիւնս բնաւորական: Ղարիպին կենաքն է լալի ողբ») բ. 24բ-5ա [Տաղ Ծնընդեան, ձեռ. 424, 23բ-4ա] – Աւրհնեալ շըրթամբք համբուրեցեր զԱստուածորդին... (24բ «Ինձ ումէտ կայր եւ կուման ի քո, կամ արարիչ Տէրն քաղցրացաւ ի Յադա՛՛»):
10. 25ա-6ա Ժ. Գանձ եւթներորդ աւուր Ծնընդեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. յերեկոյին ասա՛յ («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խընդայ խորան Աստուծոյ Բանին... ա. 26աբ Տաղ Ծնընդեան՝ Յոհաննէս Պլուզ վարդապետի ասացեալ է («Ա-Ղ») – Առաջնաճաշակ պըտղոյն... (26ա «Կայթեա՛ սուրբ կաթուղիկէ») բ. 26բ-7ա Տաղ Առաքել վարդապետէ – Աստուածածին, բարեաց պատճառ... (26բ «Տապանակ կազմեալ», «Յիսուս Որդի Հաւր միածին») գ. 27ա Տաղ Ծնընդեան տեառն Ներսէսի ասացեալ («ՆԵՐՍԷՍԻ Է ԱՅՍ ԲԱՆ») – Նոյն ինքն անդրանիկըն Հօր... (27ա «Յարեւելից-ին գոյնն ասա՛»):
11. 27ա-9ա ԺԱ. Գանձ Ծնընդեան ութերորդ աւուր թլփատութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ է («ԳՐԻԳՈՐ») – Գոչումն յըղձագին, գովեստ քաղցրագին... բ. 28բ Ասացեալ ոմն իմաստասիրի տաղ ազնիւ եւ գովեստ սուրբ Աստուածածնի («ՏԷՐ ՅՈՎԱՆԷՍԻ ԱՇԱԿԵՐՏ ԽԱՍՊԷԿ») – Տաճար լուսեղէն կազմեալ սուրբ Աստուածածին... (28բ «Յարեւելից յարեւմուտս») ա. 27ա [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – «Գանձըս գրեցաւ թլփատութեան,/ Րամեալ բանին տնաւրէնութեան,/ Ի Գրիգորէ յոյժ անպիտան... բ. 28բ-9ա Տաղ Ծնընդեան եւ թլփատութեան ի Ներսէսէ – Ստեղծող մանկանց մանուկ ցուցաւ... (28բ «Յիսուս Որդի Հաւր միածին»):
12. 29ա-31ա ԺԲ. Գանձ Յովաննու Մկրըրտչին ծնընդեանըն («ԳՐԻԳՈՐԻ Ե») – Գերագոյն բարի, փրկիչ աշխարհի... ա. 29ա [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գանձ գեղեցիկ եւ պիտանի,/ Րոտ պատմութիւն ի շար տողի,/ Ի Գրիգորէ անպիտանի,/ Գըրեալսըրբոյն Կարապետի... բ. 31աՏաղ ի Ներսէս կաթուղիկոսէ («Ա-Ք») – Անմարմնոցըն հրեղինաց... գ. [Փոխ] – Ճրագ յաւրինացըն Մովսեսի... (31ա «Խաղաղարար Տէր թագաւոր»):
13. 32ա-3ա ԺԳ. Գանձ Պետրոսի հայրապետին եւ Աբիսողոմայ սարկաւագին («ՊԵՏԻ») – Պետրոս պանծալի, Պետրոս բաղձալի... ա. 32բ Տաղս Պետրոսի հայրապետին եւ Աբիսողոմայ – Ի հանդէս տաւնի քո րախացեալ... (32բ «Տաղն Ո՜վ զարմանալի գոյնն ասա՛»):
–32ա ստ. լս. («Ի ԽԱՍՊԷԿ») «Չիլնի գինի դու շատ խըմես/ Եւ զանուշ գանձս ապականես, / Գանձեր, տաղեր պիտի ասես,/ Հանց որ զժողովն հաւնեցընես,/ Իսկ ըզՊետրոս Խընկով պատուես/ ՚Ւ Աբիսողոմ Սոյն մեծարես,/ Պայծառ մըտաւք ՚ւ էրգով ասես,/ ԶԿեանըս տըւօղն աղաչես»:
14. 33ա-5բ ԺԴ. Գանձ Անտոնի անապատական ճգնաւորի. եւ այլոց ճգնաւորաց զայս ասա՛յ («ԲԱՑԻՒ ԵՐԳԵԼ») – Բարձրեալ ահաւոր, Բան Հաւրդ իմաւոր... ա. 35բ-6ա Տաղ Անտոնի ճգնաւորին եւ այլ միանձանցն – Անձամբ խոնարհիմք ի ճգնութիւնըս քո... (35բ «Ո՜վ զարմանալի խորհուրդ այս մեծ»):
–33ա ստ. լս. «Ո՛վ սիրելի քաջ կարդացած, / Ասա՛ ըզգանձս ճգնաւորաց,/ Տէր Մխիթարն Այրիվանաց, / Խիստ գեղեցիկ զբաներս ասաց: / Դու մի՛ լինիր ծոյլ դեգերած, / Սիրել զքուն դանդաղանաց / Այլ արթնութեամբ կացի յոտաց, / Որով առնուս պըսակ փառաց»:
15. 36ա-8ա ԺԵ. Գանձ համաւրէն թագաւորաց («ՀԻՆԳԷՏԱՍԱՆ») – Համագոյական, Հաւր սահման եւ Բան... ա. 38աբ Տաղ Տրդատայ թագաւորին («ՆԵՐՍԵՍԻ Է») – Նորահրաշ տեսիլ... (38բ «Յարեւելից յարեւմուտս մանկունք») բ. 38բ-9ա [Յորդորակ] – Եւ Տըրդատ գոռոզ արքայն... գ. 39աբ Տաղ Կոստանդիանոսի, Թէոդոսի եւ Աբգարու թագաւորին – Թագաւորին երկնաւորի... («Յիսուս Որդոյն ձայներուն ասա՛յ»):
16. 39բ-40բ ԺԶ. Գանձ սրբոյն Կիրակոսի եւ մաւրն նորայ Յուղիտայ («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գերապայծառ արփիդ երկնային... ա. 39բ [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐԻ») – Գանձըս գրեցայ Կիրակոսի եւ Յուղիատայ, / Րամեալ բանիւ խորհըրդաւոր յաւրինեցայ, / Ի Գրիգորէ մըտամոլոր եւ անիմայ... բ. 40բ-1ա Տաղ սրբոյն Կիրակոսի եւ Յուղիտայ – Սուրբ Յուղիտայ, դու[ս]տըր մեծաց... գ. 41ա Այլ տաղ Կիրակոսի եւ Յուղիտայ – Տեսեալ ծնաւղին զաղէտս իրացն...
17. 41ա-2բ ԺԷ. Գանձ սըրբոյն Վահանայ Գողթնացւոյն («ԳՐԻԳՈՐ») – Գըթացեալ քոյին, արքայդ երկնային... ա. 41բ [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գանձ ինչ ասեմ ես քեզ, Կաֆայ, / Րամեալ բանիւ ես գերակայ, / Ի Գրիգորէ առն ըռակայ, / Գըրեալ եղեր դու Վահանայ... բ. 42բ-3ա Տաղ Վահանայ Գողթնացոյն, Յոհանիսէ («ՅՈՎԱՆԷՍԻ») – Յաղթող զաւրութեամբ վերնականաւ լըցեալ... գ. 43ա [Յորդորակ] – Շնորհաց Հոգոյն ընդունարան...
18. 43ա-4ա ԺԸ. Գանձ Տեառնընդյառաջին ասա՛յ («ՄԿՐՏԻՉ») – Միասնական Սուրբ Երրորդութիւն... ա. 44աբ Տաղ Քառասնաւրեա գալստեանն Քրիստոսի – Այսաւր եկեղեցի ցընծա[յ]... (44ա «Յիսուս Որդու ձայներուն ասա՛»):
–43ա ստ. լս. «Ո՛վ իմ եղբայր եւ սիրելի,/ Յորժամ երթաս ի յատենի,/ Զընկերտ աղէկ հետ տար քեզի,/ Որ ձայնն եւ բանն միաբանի,/ Գանձիս գոյնն է խիստ նազելի, / Դու լաւ ասայ, որ չապականի, / Ի յետ դառնաս ամաւթալի, / Զըրոյց լինիս դու ամենի»:
19. 44բ-6ա ԺԹ. Գանձ Քառասնաւրեայ գալստեան («ԳՐԻԳՈՐ») – Գովեալ եւ աւրհնեալ Աստուածըդ բարձանց... ա. 44բ [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐԻ») – Գանձ եմ համեղ ես եւ գունով, / Րամեալ բանիւ ի շար ոճով, / Ի Գրիգորէ նըւաստ հոգով... բ. 46աբ Տաղ Քառասնաւրեայ գալստեանն – Յիսուս փառաց թագաւորն...
20. 46բ-8ա Ի. Գանձ Առաջաւորաց ուրբաթին ասա՛յ («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գոյիդ կատարեալ, գերալըրացեալ... ա. 46բ [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐԻ») – Գանձ եմ աղւոր, թէ ձայն ունիս, / Րոտեալ բանիւ ասա՛յ դու զիս, / Ի Յունանու մեծի տաւնիս, / Գրիգոր Ծերենց երգեաց ըզիս... բ. 48աբ Մեղեդի Յունանու մարգարէին – Պատճառ պարծանաց մարգարէից գընաին... (48ա «Թէ խազով չես գիտեր նէ, ով զարմանալոյն ձայն ասա՛յ») գ. 48բ-9բ Ողբ Նինուէ քաղաքին («ՅՈԼ») – Յունան, քարոզըն Նինուէին... (48բ «Յիսուս Որդու ձայն ասա՛ կամ Խաղաղարար մեծ թագաւոր»):
21. 49բ-51ա ԻԱ. Գանձ Սարգիսի զաւրավարին («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառ փառաւք զարդարեալ... ա. 49բ [Կաֆա] – Գանձս ասացեալ տէր Մըկըրտչին, / Որդոյ Խաչիկ վարդապետին, / Ի մեծ տաւնի սուրբ Սարգըսին, / Որդոյն նորա Մարտիրոսին... բ. 51աբ Մեղեդի տաղ սուրբ Սարգ[սի] («ՅԱԿՈԲԱԱ Է ԵՐԳՍ») – Յառաջ տեսողէն անմահ... (51ա «Ի յելս յարեւու յարեւ ծագեաց») գ. 51բ Մեղեդի սուրբ Սարգիսի – Վըկայից հանդիսից հրաշալի... (51բ «Սուրբ յՈսկի քահանայդ նազելի») դ. 51բ-2ա Այլ տաղ սրբ[ոյն Սարգսի] («ԶԱՅՍ ԵՐԳՍ») – Զաւրական զաւրեղ փառաւք եւ սքանչելագործ... (51բ «Յարեւելից յարեւմուտս»):
22. 52ա-3ա ԻԲ. Գանձ սրբոց Ատովմեանց («ԳՐԻԳՈՐԻ») – Գերապանծ լուսով, գերասքանչ գունով... ա. 53աբ Տաղ Ատոմեանցն – Սուրբ նահատակ Ատոմ գովեալ... (53ա «Սուրբն Յուղիտայ դուստըր մեծաց»:) բ. 53բ Այլ տաղ Ատոմեանց – Ապայ եւ զաւրք բոլոր գընդին...
23. 53բ-5ա ԻԳ. Գանձ սրբոց Սուքիասանցն ասա՛յ («ԳՐԻԳՈՐԻ Ե ՍԱ») – Գանձ սիրոյ քոին... ա. 53բ [Կաֆայ] («ԳՐԻԳՈՐԻ Ե») – Գանձ եմ համեղ եւ հարկաւոր, Րամեալ բանիւ ոտանաւոր... բ. 55աբ Մեղեդի Սուքիասանց – Երջանիկ հոգիահրաշ երանելին սուրբ Սուքիաս... (55աբ «Սուրբն Յուղիտայ դուստըր մեծաց») գ. 55բ Սրբոց Ոսկեանց – ԶՈսկեանքն անդէն նահատակեալ... («Յիսուս Որդուն ձայներուն ասա՛. եւ զանարժան գծողս յիշեա՛»):
24. 56ա-7բ ԻԴ. Գանձ սուրբ Ոսկեանց քահանայից («ԱՌԱՔԵԼ») – Անճառելի Բանըդ հայրական... ա. [Կաֆայ] – [Գ]անձ սուրբ Ոսկեանց ճըգնաւորաց, երգեա՛ ըզսա փառաւորած... բ. 57բ-8բ 53դ-4բ Մեղեդի Ոսկեանցն – Սուրբ Ոսկի, քահանայդ նազելի...
25. 54բ-58բ-61բ ԻԵ. Գանձ սրբոց թարքմանչացն Սահակայ եւ Մեսրաւպայ («ԲԱՆ ՔԱՐՈԶԻՑ») – Բարձրեալ անքըննին բնաւից... ա. 58բ [Կաֆայ] – Գանձս պատուական է քան զոսկի եւ քան զականս պատուականի...57ա-8ա 61բ-2ա Մեղեդի Թարքմանչաց («ՍԱ») – Սուրբ վարդապետըն մեր ընտրեալ...
26. 58ա 62աբ ԻԶ. Գանձ Ղեւոնդեանց սուրբ քահանայիցն («ԽԱՉԱ») – Խըրամատեալ կանոն յաւրինի... ա. 62ա [Կաֆայ] («ԳՐԻԳՈՐ») – Գանձ գեղեցիկ եմ ի կարգի, րոտ պատմութեան ի շար տողի... բ. 62բ-3ա 58բ-9ա Տաղ Ղեւոնդեանց քահանայիցըն – Ի հանդէս տաւնի... (62բ «Ով զարմանալիին գոյնն»):
27. 63ա-4ա ԻԷ. Գանձ Վարդանանցն՝ ի Խաչատուր վարդապետէ («ՏՈՒՐ») – Տագնապէին զաւրականքն յոգի... ա. 64աբ Տաղ սրբոց Վարդանանց նահատակաց («Ի ՅԱԿՈԲԷ») – Ի հանդիսաւոր տաւնի սըրբոց վըկայիցս... (64ա «Յարեւելից յարեւմուտս») բ. 64բ [Այլ տաղ տեառն Ներսեսի կաթողիկոսի, ձեռ. 2672, 77բ] – Աստուածային հոգով լցեալ...
28. 64բ-7բ Գանձ երեք ժողով հայրապետացն («ԱՅՐԻՎԱՆԵՑԻ») – Աստուած կենդանի, անիմանալի, անհասանելի... ա. 67բ Տաղերս ի Ներսէս կաթուղիկոսէ – Խոստովանիմ Աստուած ըզՀայր... (67բ «Սուրբն Յուղիտայ, Յիսուս Որդի») բ. 67բ-8ա [Տաղ] – Նոյն Բանն, որ էր ծնունդ նա Հաւր... (67բ «Խաղաղարար մեծ թագ[աւոր]») գ. 68աբ [Տաղ Հայրապետաց ի Ներսէսի (= Նիկիայ), ձեռ. 2027, 186ա-7ա] – Ի Նիկիայ ժողով դարձեալ... (68ա «Հրճուիմք այսաւր մեք»):
29. 64բ-7ա 68բ-71ա ԻԹ. Գանձ բուն Բարեկենդանին ասա՛յ («ԵՐԵՒԻԱՆԵՑԻՆ») – Երգս յաւէժական երգեմք բանական... ա. 68բ [Կաֆայ] – Բուն բար[ե]կենդ[ա]նի կիրակէին երգեայ ըզբանս ի յատենին... բ. 71բ[Տաղ, ձեռ. 425, 163աբ] – Ճրագ ճըշմարիտ եւ երկնային... գ. 67բ 71բ Պատուիրեցեր չհոգալ զվաղւին...
30. 68ա-9ա 72ա-3ա Լ. Գանձ սըրբոյն Թէոդորոսի զինաւորին Քրիստոսի («ԳՐԻԳՈՐ») – Գոհաբանեալ Աստուած Սուրբ Հոգի... ա. 72ա [Կաֆայ] («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գանձ գեղեցիկ, քան ըզոսկի, րամեալ մարդկան ըսցանկալի... բ. 69աբ 73աբ Տաղ Թէոդորոսի զօրավար[ին] («ՍՏԵՓԱՆՈՍԵ») – Սիրով վառեցար ի սէր անմահ արքային... (73ա «Յարեւելից յարեւմուտս») գ. 69բ-70ա 73բ-4ա Այլ տաղ Թէոդորոսի զինա[ւորի] – Խաղաղարար նոր թագաւոր... (73բ «Յիսուս Որդի Հաւր միածին»):
31. 74ա-5բ ԼԱ. Գանձ Աղուհացից երկրորդ կիրակէի («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գըթութեամբ իջեր, Տէ՛ր, եւ մարդ եղեր... ա. 74ա [Կաֆայ] («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գանձս գըրեցաւ, ես պիտանի, րամեալ բանիւ ուրախալի... բ. 75բ [Տաղ ի Գրիգոր վարդապետէ, ձեռ. 428, 131բ-2բ] («ԳՐԻԳՈՐԻ Ե») – Գոյիդ անեղ անըսկըզբան... (75բ «Հրճուիմք այսաւր»):
–70ա ստ. լս. «Զձայնդ սրէ եւ յիստըկէ, / Զխըռչակդ քերէ, զխուխըդ հանէ, / Ասայըզգանձս եւ աւրինէ, / Թէ քո ընկերքըդ խիստ աղէկ է»:
32. 76ա-7բ ԼԲ. Գանձ երկրորդ կիրակէի երեկոյին («ԱՂՑԻՑ Է») – Անճառելի լոյսըն հայրական... ա. 77բ [Յորդորակ] («ԲԱՆՍ ԱՅՍ ՍԻՏ») – Բանիւ ասացաւ Պետրոսին... (հմմտ. «Իբրեւ եղեւ տիւ ցերեկին»], բ. 77բ-8ա [Փոխ] – Յայնժամ առեալ զգործին ձգէին...
– 72ա ստ. լս. «Թէ գանձ գիտես, մաւտ ե՛կ յառաջ,/ թէ չէ ի զատ կա՛ց ու ամա՛չ,/ դու նի՛ստ ի վայր սըրտահառաչ,/ գնա՛ գիտնոց ուսի՛ր դու քաջ»:
33. 78ա-9ա ԼԳ. Գանձ Կիւրղի հայրապետին եւ մօրն նորա Աննայի («ԳՐԻԳՈՐ») – Գըթացեալ քոյին Աստուածդ անքըննին... ա. 75ա 79ա [Տաղ Կիւրղի եւ Աննայի, ձեռ. 424, 75բ-6ա] – Յիսուս փառաց Հաւր միածին... (79ա «Հըրճուիմք այսաւր մեք հոգ[եպէս]») բ. 75բ [Տաղ Կիւրղի Երուսաղեմայ հայրապետին, ձեռ. 2672, 103բ-4ա] – Հայրապետաց դասուց վեհին...
–74ա ստ. լս. «Ըզգանձս ասա՛յ մըտաւք ճարտար, / քաղցր եւ անուշ շընչոյ յերկար, / տեղս անճարակ է եւ դըժար, / բազում գիտունք նըստեալ են շար»:
34. 77բ-80բ ԼԴ. Գանձ երրորդ կիրակէի առաւաւտին («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ տիրական... ա. 80բ-1ա [Տաղ երրորդ կիրակէին, անառակին, ձեռ. 426, 48աբ] («ԱՅՍ ԲԱՆՍ») – Առ Հայրդ աղաղակեմ... բ. 81ա [Յորդորակ, ձեռ. 428, 136բ-7ա] – Հետեւեցայ անառակին...
–79բ ստ. լս. «Ի ժամատունն կանուխ գընա՛յ, / որ գանձս ի տեղըն չի մընայ, / ոմանք ասեն թէ կու լուսնայ / ու շատք այնեն զայդ մահանայ: / Դու գանձս եւ տաղս անուշ ասա՛յ, / եւ զայլ ըզհոգս ի Տէր ընկեա՛յ, / զի հանապազ նայ զմեզ հոգայ, / եւ զկարիսըն նայ մեզ տայ»:
35. 81ա-3ա ԼԵ. Գանձ երեկոյին եւ պաշտման պահոց ասա՛յ («ՄԵՐ ԶԱՆ») – Մեղա, Տէ՛ր, մեղա... ա. 83աբ Մեղեդի ազնիւ – Մեղայ քեզ, Քրիստո՛ս Աստուած... բ. 83բ [Այլ յորդորակ պիտանի, 473, 134բ-5ա] – Քանքարթագոյց եմ անարժան...
– 81ա ստ. լս.«Գանձս ասացեալ Մըխիթարի՝ / Այրիվանաց առաջնորդի, / աստուածաբան վարդապետի, / որ մականուամբըն Կոշ կոչի: / Ասա՛ ըզսա ի յատենի, / լալոտ աչաւք եւ ողբալի, / զի շատ խընդիրք կայ ի միջի, / միթէ Աստուած լըսող լինի»:
36. 83բ-4բ ԼԶ. Գանձ Յովհաննու յԵրուսաղէմայ արծաթասէր հայրապետի («ԳՐԻԳՈՐ») – Գըթութեամբ քոյին Որդիդ միածին... ա. 83բ [Կաֆայ] («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գանձըս գըրեցայ ի քարտիսի, րամեալ բանիւ ուրախալի... բ. 84բ-5ա [Տաղ հայրապետաց եւ վարդապետաց, ձեռ. 424, 230բ] – Հանդէս գումարեալ եկեղեցւոյ ժողովք... (84բ յետագայ գրով՝ «Ով զարմանալի խորհուրդ») բ. 85ա [Այլ տաղ հայրապետաց, ձեռ. 2672, 87բ] – Այսաւր դըշխոյ պանծալի... (85ա «Քրիստոս փառաց թագաւոր»):
–84ա ստ. լս. «Եպիփանու հայրապետին տաւնին այլ զայս գանձըս ասա՛»:
37. 85ա-6բ ԼԷ. Գանձ չորրորդ կիւրակէին՝ մեծատանն եւ Ղազարու («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ տիրական... ա. 86բ [Տաղ տնտեսի կիրակին. ձեռ. 2672, 411աբ] – Տընտես էի հաւատարիմ... բ. 86բ Որ ով աստենս կենայ յորդոր... գ. 86բ-7ա Որ կարաւտէր կաթիլ մի ջրին...
38. 87ա-8ա ԼԸ. Գանձ սըրբոց Քառասնիցըն («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ հըզաւր անմահից արքայ... ա. 88ա [Տաղ քառասուն մանկանցն. ձեռ. 2672, 411բ-2ա] – Աղաչանաւք սըրբոց մանկանցն... բ. 88ա [Յորդորակ. ձեռ. 427, 138բ] – Ընդ բազմահնար տանջման նոցին... գ. 88աբ [Փոխ] («ՔԱՌԱՍՈՒՆՍՆ») – Քրիստոս, փառաց թագաւոր, փառաւորեալդ ի զուարթնոց...
39. 88բ-90ա ԼԹ. Գանձ հինկերորդ կիրակէին՝ ի դատաւորն եւ ի («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ անքըննին... ա. 89բ [Ողբ պիտանի եւ համեղ. ձեռ. 428, 144բ-5ա] («ԳՐԻԳՈՐԻ Ե Ի Ա») – Գանգատ ունիմ ասել քեզ... (85բ «Առ Հայր աղաղակեմ») բ. 90ա [Այլ տաղ ասա՛] – Քանքարթագոյց եմ ’ւ անարժան...
40. 90ա-2ա Խ. Գանձ երեկոյին եւ այլ պահոց աւրերուն («ՊԱՈՑ Է») – Պայծառ պատուիրան, պայման տիրական... ա. 91աբ Գովասանք աղաւթից, Առաքել վարդապե[տէ] («ԱՅՍ ԱՌԱՔԵԼ») – Աւրհնեալ անուն անմահ... (91ա «Յովասափին ձայնն ասա՛») բ. 91բ-2ա Տաղեր աղաւթից եւ ողորմութեան՝ Առաքել – Քան զամենայն գործըս բարեաց... (91բ յետագայ գրով՝ «Յիսուս Որդի Հաւր միածին»):
41. 92ա-3բ ԽԱ. Գանձ պահոց հասարակաց Դ.շի, ուրբաթի, շաբաթ պահոց եւ մեծատան երեկոյի ասա՛յ («ՊՆԱՄԳԻ») – Պահքն առաջին է սուրբ պատուիրան... ա. 92բ [Կաֆայ] – Թէ գոյն գիտես ըզգանձս ասա՛... բ. 93բ-4ա Տաղ եւ գովասանք աղաւթից եւ ողորմութեանց – Վըկայքն ամենեքեան ի յատեան կացին... (93բ «Յովասափին գոյնն է»), բ. 94աբ [Գովասանք ողորմութեան՝ Սեբաստացի Յովասափ իմաստասիրէ ասացեալ. ձեռ. 2672, 342ա-4ա] (Ի Յովասափէ բանս) – Ի սկըզբանն է Քրիստոս Աւետարանին...
42. 94բ-6բ ԽԲ. Գանձ սըրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին մուտն ի վիրապին («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ հըզաւր անմահից արքայ... ա. 96բ Տաղերս ի Գրիգորիսէ կաթողիկ[ոս]է, տեառն Ներսէսէ – Ի յելս արեւու արեւ... (96բ յետագայ գրով՝ «Ի յորովայնէ ընտրեալ») բ. 96բ-7ա [Փոխ] – Բարձրացի՛ր, դըշխո՛յ, փառաւք... (96բյետագայ գրով՝ «Յարեւելից յարեւմուտս»):
43. 97ա-8բ ԽԳ. Գանձ վեցերրորդ կիրակէին ասա՛յ, խիստ ազնիւ («ԳՐԻԳՈՐ ՐԻԳՈՐ») – Գոյից կատարեալ Աստուծոյդ բարձրեալ... ա. 97ա [Կաֆայ] («ԳՐԻԳՈՐ») – Գանձ հոգելի ես հանճարով, րոտեալ բանիւ յոյժ խորհրդով... (յետագայ գրով) բ. 98բ [Տաղ վեցերորդ կիրա[կէի]. ձեռ. 424, 95բ-6ա] – Յայնժամ թագաւորն ահեղ... (98բ «Ի յորովայնէ ընտրեալ, ի յելս արեւու կայթեա՛յ սուրբ կաթուղիկէ») գ. 99ա Մեղեդի վեցերորդ կիր[ակէին] – Քեզ, ո՛վ Տէր Յիսուս, ձայնեմ... (99ա «Ի խաչին տընկեալ որթոյն») գ. 99աբ Այլ տաղ վեցերրորդ [կիրակէին] – Վայ իմ մեղուցեալ անձինս... (99ա «Ձայն որ զաշխարհս»):
44. 99բ-100բ ԽԴ. Գանձս վեցերրորդ կիրակէին երեկոյին («ԱՂՑԻՑ Է») – Անտանելի Հաւր անեղ Որդին... ա. 100բ-1ա [Տաղ վեցերորդ կիրակէին, ձեռ. 2672, 123աբ](«ՅԱԿՈԲ ՄԵՂԱՒՈՐՆ ԱՍՑԵԼ Է») – Յաւուր յարութեան յորժամ որոտան... (100բ «Լըցան բանք այսաւր», 101ա «Դասքն հրէական: Աչք իմ ծովացեալ»):
45. 101ա-3ա ԽԵ. Գանձ յարութեան Ղազարու («ԳՐԻԳՈՐԻ Է ՍԱ») – Գոչումն ըղձական, գովասանական... ա. 101բ [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐԻ») – Գանձ եմ ախորժ եւ պատւական, րամեալ բանիւ անսըխալական... (յետագայ գրով) բ. 103ա [Փոխ] – Ձայն, որ զաշխարհս արար... (103ա յետագայ գրով՝ «Ի խաչին տընկեալ որթոյն) գ. 103աբ Դարձեալ նորոգեմ ըզքեզ... (103ա յետագայ գրով՝ «Վա՜յ իմ մեղուցեալ անձինս») դ. 103բ [Տաղ Ղազարու յարութեան. ձեռ. 893, 154աբ] – Ընդ Ղազարու բարեկամին... դ. 103բ-4ա Առաքել վարդապետէ («ԱՅՍ ՅԱՌԱՔԵԼԷ») – Աստուած ամենի, լոյսն անճառելի...
46. 104ա-5բ ԽԶ. Գանձ Ծաղկազարդին առաւաւտուն («ՀԱՅՑԷՍ») – Համագոյական Հաւր սահման... ա. 105բ Տաղ Ներսէսի կաթուղիկոսի ասացեալ – Աւրհնեալ, որ եկիր եւ գաս... (105բ յետագայ գրով՝ «Ձայն որ զաշխարհս արար») բ. 105բ [Փոխ] Տիրական («ՏՐ ՆԵՐՍԵՍԻ Ե») – [Տ]իրական տաւնիւս այսաւր... (105բ յետագայ գրով՝ «Յարեւելից յարեւմուտս»):
– 104ա ստ. լս. «Ո՛վ տէր վարպետ, յառաջ գնա՛յ / եւ զձայնդ արա՛յ քան զչաղանայ, / ուրախութեամբ ըզգանձս ասա՛յ, / որ ժողովուրդս բերկրեալ ցընծայ»:
47. 105բ-7ա ԽԷ. Գանձ Ծաղկազարդին երեկոյին. դըռընաբացաւքին ասա՛յ («ԻՐՆՈՎ») – Ի տաւնըս տաւնից... ա. 107աբ [Տաղ ազնիւ. ձեռ. 425, 199ա] – Յիսուս Որդին, Տէրն փառաց... (107ա յետագայ գրով՝ «Յիսուս Որդիւ ձայնէն ասա՛յ»):
48. 107բ-10ա ԽԸ. Գանձ Մեծի երկուշաբաթի առ («ԳՐԻԳՈՐԻ Ե ՍԱ ԲԱՆ») – Գերագուն Էից, գերահրաշ գոյից... ա. 110ա [Տաղ Յովհաննէս Պըլուզ վարդապետի ասացեալ. ձեռ. 424, 106բ] – Անդ ի մէջ դրախտին... (110ա յետագայ գրով՝ «Պատճառ պարծանաց աւրէ աւետեաց») բ. 110աբ [Յորդորակ. ձեռ. 425, 202բ-3ա] – Ադամայ ստեղծաւղն էկեալ... (110ա յետագայ գրով՝ «Ով զարմանալի»):
49. 110բ-2ա ԽԹ. Գանձ Մեծի երեքշաբաթին («ԳՐԻԳՈՐ») – Գործ արարչական, գերահրաշական... ա. 112աբ Տաղ Գ.շի աւուր – Որք ընկալայք ի գործ... (112ա «Արարիչ Տէր քաղցրացաւ ի յա՛՛») բ. 112բ-3ա [Այլ տաղ ի նոյն աւու[րն]. ձեռ. 424, 109աբ] («ԱՊԵՏԻՆ Է ՈՂԲՍ») – Ամենայն ծածուկ գործոց անդ հրապարակին... (112բ «Յարեւելից յարեւմուտս»):
50. 113ա-4բ Ծ. Գանձ Մեծի չորեքշաբաթի («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ անեղին... ա. 114բ [Տաղ անուշ. ձեռ. 554, 110աբ] – Տէր մեր Յիսուս, որդին Դաւթի... (114բ «Յիսուս Որդի Հաւր միածին») բ. 114բ-5ա [Տաղ. ձեռ. 893, 158աբ] – Յիսուս Փըրկիչ կենարար... գ. 115աբ [Այլ տաղ. ձեռ. 2659, 202ա-3ա] – Մեծ խորհուրդ յերկրի...(114բ «Քրիստոս փառաց թագաւոր»):
51. 115բ-6բ ԾԱ. Գանձ Մեծի հինգշաբաթին առաւ[ոտին] («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառ խորհուրդն ահագին... ա. 116բ-7ա [Փոխ] – Որ վասն մեր յերկնից յերկիր խոնարհեցար... (116բ «Արարիչ Տէր քաղցրացաւ») բ. 117աբ [Ի նմին աւուր հինգշաբաթ[ի]. ձեռ. 424, 112բ-3ա] – Սէրընկատարիչ հինն աւրինաց... (117ա «Ով զարմանալի»):
52. 117բ-9ա ԾԲ. Ցերեկին եւ յերեկոյին («ԶՊԱԿԱՍՍ») – Զահեղ զանքննին, խորհուրդըս խորին... ա. 119ա [Տաղ. ձեռ. 555, 165աբ] – Յերեկոյի հինգշաբաթին... բ. 119ա Պետրոս լըւեալ եւ զարհուրէր... (119ա «Հըրճուիմք այսաւր»):
53. 119ա-20բ ԾԳ. Գանձ Ոտընլըւային ասա՛յ («ՈՐԴՍ») – Որք որ փափաքին... ա. 120բ Տեառն Ներսէսի ասացեալ – Յերեկոյի հինգշաբաթի... (120բ «Այսաւր յեկեղեցի ցընծայ»):
54. 120բ-2բ ԾԴ. Գանձ Աւագ ուրբաթի առաւաւտին ասա՛ («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խորհուրդ սոսկալի, անիմանալի... ա. 122բ-3ա [Տաղ Աւագ ուրբաթի. ձեռ. 893, 159ա-60ա] – Լըցան բանքն այսաւր...
55. 123ա-4ա ԾԵ. Գանձ Աւագ ուրբաթին ցերեկին ասա՛յ («ԶՏՒՐ») –Զանեղական ամենիցն Աստուած... ա. 124աբ Ողբ Աստուածածին – Աստուածածին սրբուհին, ամենաւրհնեալ տիրուհին... բ. 124բ-5ա [Փոխէ՛ ձայն. ձեռ. 423, 156աբ] – Ո՜վ Սիմէոն ծերունի...
56. 125ա-7ա ԾԶ. Գանձ Մեծի ուրբաթի յերեկոյին («Ի ՄԱԹԷՈՍԷ ԽՆԴՐԵԱՑ ԳՐԻԳՈՐՍ») – Ի յանմարմնական յանձանց բանական... ա. 127ա-8բ Ողբ ի դէմ խաչին Քրիստոսի – Աստուածածին կոյսըն Մարիամ...
57. 128բ-30ա ԾԷ. Գանձ Մեծի ճրագալուցի Թաղման («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խորհուրդ հանգըստեան ի յեաւթներորդին... ա. 130աբ [Այլ տաղ մեծի շաբաթուն] – Որ եղելոցըս շնորհ [բ]ա[շ]խէ... բ. 130բ-1ա [Յորդորակ է] – Խունկ եւ զմուռ նշան թաղման... (130ա «Սուրբ [Յ]ուղիտայ, դուստըր»):
58. 131ա-2ա ԾԸ. Գանձ Յարութեան Զատ[կին] («ՄԿՐՏԻՉ») – Մարդասիրութեամբ Որդիտ միածին... ա. 132ա-3ա Տաղ Յարութեան Տեառն, ի Ներսէս կաթուղիկոսէ – Ոչ արգելեաց զվէմն երկրաւոր... (132ա «Հրճուիմք այսաւր») 132բ-3ա Այլոցն երթալ վաղվաղակի (132բ «Այսաւր յեկեղեցի ցըն[ծայ]»):
59. 133ա-4բ ԾԹ. Զատկին Բ.շի մեռելոցին («ՏԷՐՈՒՆ») – Տէր<տէր>ունական տըւաւղ տիրական... ա. 134բ Մեղեդի Գրիգորի Նար[եկացւոյ] – Ես ձայն զառիւծոյն ասեմ... բ. 134բ-5ա ՅԱռաքել վարդապետէ – Յորժամ Ադամ մեղաւք մեռաւ...
60. 135ա-6բ Կ. Գանձ երրորդ աւուր Յարութեան («ԱԿԱՆ») – Արդ, լուսաւորեա՛յ, արդ, փառաւորեա՛յ... ա. 136բ [Տաղ Յարութեան Քրիստոսի. ձեռ. 424, 130աբ] – Ի սմին աւուր այլում դիմաց... բ. 136բ [Այլ տաղ Յարութեան. ձեռ. 424, 130բ] – Ի նմին աւուր կիրակէին...
61. 136բ-8ա ԿԱ. Գանձ չորրորդ աւուր Յարութեանն («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խորհուրդ հրաւիրման կամաց արարչին... ա. 138աբ [Տաղ Յարութեան Քրիստոսի. ձեռ. 424, 132ա] – Յայնժամ սիրով տիրական... (138ա «Քրիստոս փառաց թագաւոր») բ. 138բ [Այլ տաղ Յարութեան. ձեռ. 424, 132աբ] – Որ յարութեան երեկոյին...
62. 138բ-40ա ԿԲ. Գանձ հիգերրորդ աւուր Յարութեան («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ աւետեաց ձայն ուրախալի... ա. 140ա [Տաղ Յարութեան Տեառն մերոյ. ձեռ. 424, 133բ] – Ելեալ ի լեառն դէմ տաճարին... (140ա յետագայ գրով՝ «Սուրբն Յուղիտայ») բ. 140աբ Ելեալ նստէր ի սուրբ լերին... (140ա յետագայ գրով՝ «Յիսուս Որդոյն է»):
63. 140բ-1բ ԿԳ. [Գ]անձ վեց աւուր Յարութեանն («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ սոսկալի... ա. 141բ-2ա [Տաղ Յարութեան. ձեռ. 424, 133բ-4ա] – Դարձեալ յայտնի այլ աննըման... բ. 142ա [Տաղ յարութեան] – Յարեաւ յաւուր երրորդին...
64. 142ա-3բ ԿԴ. Գանձ գլխատմանն Յովաննու («ԳՐԻԳՈՐ») – Գոյակն էական, Հաւր սահման... ա. 143բ Տաղ Յովաննու – Ճ<ճ>րագ աւրինացըն Յովաննէս... բ. 143բ-4ա [Յովաննու Մըկրտչին. ձեռ. 424, 135բ] – Դո՛ւ, սո՛ւրբ Յովհաննէս...
65. 144ա-5բ ԿԵ. Գանձ Նոր կիրակին ասա՛յ («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գաղտնի խորհըրդին գուշակեալ ի հին... ա. 145բ-6ա [Մեղեդի նոր կիրակէի. ձեռ. 424, 137բ-8ա] – Այսաւր նոր արեւ հարեալ... բ. 146ա [Փոխ] – Յետ ութ աւուր...
66. 146ա-7բ ԿԶ. Գանձ համաւրէն հասարակաց կիրակմը[տի] («ԳՐԻԳՈՐ») – Գերամբարձ Աստուած գովեալդ ի զաւրաց... ա. 147բ [Տաղ կիրակմտին՝ տեառն Ներսեսի ասացեալ. ձեռ. 2672, 165բ-6ա] – Որ ի դասուց հոգեղինաց... (147բ «Հըրճուիմք այսաւր») բ. 147բ-8ա [Այլ տաղ, ձեռ. 423, 170ա] – Միաշաբաթ աւր հանգստեան... («Յիսուս Որդի Հաւր միածին»):
67. 148բ-9բ ԿԷ. Գանձ կիրակմըտի եւ կիրակի («ԱՌԱՔԵԼ») – Անճառելի լոյսըդ հայրական... ա. 149բ Ի նոր եւ կոյս գերեզմանէն... բ. 149բ-50ա Որ Յարութեան յերեկոյին...
68. 150աբ ԿԸ. Գանձ Յարութեան հասարակաց կիրակէից («ՅԱՐՆ») – Յերկնից խոնարհեալ, Բանդ յերկիր իջեալ... ա. 150բ-1ա [Յորդորակ. ձեռ. 425, 225բ] («ՀԱՅՈՑ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻՆ») – Հաւր կամաւ իջեալ... (151ա «Յարեւելից յարեւմուտս») բ. 151աբ [Փոխ] – Ցընծան այսաւր երկինք եւ երկիր... (151ա «Միաշաբաթ աւր հանգիստ»):
69. 151բ-2բ ԿԹ. Գանձ հասարակաց կիրակէից («ԳՐԻԳՈՐԷ») – Գերակայ գոյին, գոյից համայնին... ա. 152բ-3ա [Փոխ] («ՆԵՐՍԵՍԻ ԵՐԳ») – Նըստեալ կանայքն ողբային... (152բ «Քրիստոս փառաց թագաւոր») բ. 153աբ [Փոխ] («ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ՀԱՅՈՑ») – Կանայքն արտասուօք լային...
70. 153բ-5ա Հ. Գանձ Յարութեան հասարակաց կիրակէից եւ թէ յինանց գիշերն պաշտաւն լինի, զայս ասա՛յ («ԳՐԻԳՈՐԻ Ե») – Գերանճառ արփի, գոլ պատճառ Էի... ա. 155ա [Տա՞ղ] («ՄԿՐՏԻՉԵ») – Մեծ հառաչանաւք եկին... (155ա «Յարեւելից յարեւմուտս») բ. 155աբ [Տաղ Յարութեան Քրիստոսի. ձեռ. 1990, 16աբ] – Իւղաբերքն եկին... (155ա «Դասքն հրէական»):
71. 155բ-6բ ՀԱ. Գանձ Յարութեան հասարակաց կիրակէի («ՅԱՐՈՒ») – Յարեաւ Աստուած, մարգարէն գոչեաց... ա. 156բ-7ա Տաղ Յարութեան («ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ՀԱՅՈՑ») – Կեանք ընդ Հաւր անմահ մարմնով... (156բ «Ես ձայն զառիւծոյն, Ի յորով») բ. 157ա [Տաղ ի տէր Ներսիսէ. ձեռ. 425, 225ա] («ՆԵՐՍԵՍԻ Ե») – Նոր իմն աւետեաց բարբառ...
72. 157ա-8ա ՀԲ. Գանձ հասարակաց կիրակէից («ԹԵԱՆ») – Թագաւոր անմահ նըստեալդ... ա. 158ա-9ա Տաղ Յարութեան – Դասքըն հրէական եդին պահապան...
73. 159ա-60բ ՀԳ. Գանձ Յարութեան հասարակաց կիրակէից («ԱՌԱՔԵԼ») – Անժամանակ լոյսն արփիական... ա. 160բ Տաղերս Առաքեալ վարդապետ[է] ասացեալ՝ Յարու[թեան] («ԱՌԱՔԵԼԻ») – Այսաւր յարեաւ ի մեռելոց... (160բ «Արարիչ Տէր քաղցրացաւ») բ. 160բ-7ա Տասըն վկայք այսաւր յայտնեաց... (161ա «Յիսուս Որդու ձայներուն») գ. 161ա Նախ իւղաբերքն զնա տեսին...
74. 161ա-2ա ՀԴ. Այլ տաղ՝ Առաքել վարդապետէ ասացեալ խորհրդաւ («ՏԵՐ ԱՌԱՔԵԱԼ ՍԻՒՆԵԱՑ») – Տէր մեր փառաւք այսաւր յարեաւ... (161ա «Հրճուիմք այսաւր», 161բ «Միաշաբաթ աւրն հանգստեան») ա. 162աբ Նորին Առաքել վարդա[պետէ] – Տեսեալ Մարիամ զՏէրն...
75. 162բ-4ա ՀԵ. Գանձ Աշխարհամատրան կիրա[կէի] («ՄԿՐՏԻՉ») – Մաքրափայլ սուրբ տաճար տիրական... ա. 164աբ [Յորդորակն է] – Ուրա՛խ լեր, հարսն ի յերկրէ...
76. 164բ-6ա ՀԶ Գանձ երեւման սուրբ Խաչին՝ ի Մաթէոս վարդապետէ («Ի ՄԱԹԵՈՍԵ ԽՆԴՐԵԱՑ ԳՐԻԳՈՐՆ») – Իսկակից Որդի Հաւր քո հըզաւր... ա. 166աբ [Տաղ երեւման սուրբ խաչին. ձեռ. 2672, 174բ-5ա] – Խաչն ի նախնումն երեւեցաւ... բ. 166բ-7ա [Յորդորակ. ձեռ. 425, 258աբ] – Աւրհնեալ ես, փայտ քրիստոսական...
77. 167ա-8բ ՀԷ. Գանձ Համբարձման հինգշաբաթին («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառ տաւնիւս ահագին... ա. 164բ [Տաղ ազնիւ] – Տէր մեր, Որդին Մարիամուն... բ. 164բ [Փոխէ. ձեռ. 425, 260բ-1ա] – Հանէ զնոսա Բեդանիայ...
78. 168բ-9բ ՀԸ. Գանձ Համբարձման երրորդ աւուրն («ԱՌԱՔԵԼ») – Այսաւր անճառ բանն ի սկըզբանէ... բ. 169բ-70ա [Մեղեդի Համբարձման. ձեռ. 424, 145աբ] («ՍՏԵՓԱՆՈՍԻ Է») – Սոսկալի ահիւ պակեան... (169բ «Ի Խաչին տընկեալ», «Ձայն որ զաշխ[արհս]», 170ա «Յիսուս Որդու ձայներուն ասա՛յ»):
79. 170ա-1բ ՀԹ. Գանձ Մեծահրաշին կիրակէին ասա՛յ («ՄԱԹԷՈՍԻ Է, ԽՆԴՐԵԱՑ ԳՐԻԳՈՐՆ») – Միակդ ահաւոր Տէր... ա. 171բ Տաղ Անդրէասի վարդապետէ – Այսաւր անդրանիկ Հաւր միածին... (171բ «Այսաւր Գաբրիէլ հրեշ[տակապետն]», «Ով զարմանալի խորհուրդ») բ. 172ա [Փոխ] («ՎԱՐԴԱՊԵՏ») – Վեհից թագաւորն այսաւր... բ. 172աբ Առաքել վարդապետէ – Յորժամ որ զԳրիգոր Խոր Վիրապն արկին... (172ա «վերինն. Յարեւելից յարեւմուտս: Վարին. Յովասափու գոյն ասա՛»):
80. 172բ-4ա Գանձ Հոգւոյն Սրբոյ գալըստեան ասա՛յ («ՀՈԳՈՅՆ») – Հոգի Աստուած, բղխումն անքըննին... ա. 174աբ [Մեղեդի Սուրբ Հոգոյն իջման. ձեռ. 424, 149ա] – Գոհութիւն Հոգոյն Սըրբոյ... (174ա «Ի խաչին տընկեալ», «Ձայն որ զաշխարհս»):
81. 174բ-2ա ՁԱ. Գանձ Հոգոյն Սրբոյ գալստեանն երկրորդ («ՍՐԲՈՅ») – Սըրբոյ Հոգոյն ծագմանն ի Հաւրէ... ա. 175բ-6ա [Տեառն Ներսէսի ասացեալ. ձեռ. 424, 150աբ] – Որ յիսներեակըն յոբելին... (175բ «Խաղաղարար») բ. 175բ-6ա Զիս որ թաղծեալս եմ... (175բ «Յիսուս Որդի Հաւր Մի[ածին]»):
82. 176ա-7բ ՁԲ. Գանձ երկրորդ աւուրն է («ՅՈՎԱՆԷՍ») – Յաւէտ իսկապէս ընդ Հաւր միապէս... ա. 177բ [Տաղ Սրբոյ Հոգոյն. ձեռ. 424, 151բ-2ա] – Աստանաւր ծագեաց լոյս աւետեաց... բ. 177բ-8ա [Փոխ] – Այսաւր Սուրբ Հոգին Աստուած եկեալ...
83. 178աբ ՁԳ. Գանձ Հոգոյն Սրբոյ գալստեանն չորրորդ աւուր («ՎԱԱՍԵ») – Վերաւրհնեալ, գովեալ եւ փառաւորեալ... ա. 178բ-9ա [Փոխ] – Ներհիւսեսցուք քաղցր եղանակ...
84. 179ա-81ա ՁԴ. Գանձ Հոգգոյ գալըստեան Ե.երրորդ [աւուր] («ՄԿՐՐՏԻԻՉ») – Մեծ եւ հըզաւր Հոգի Աստուծոյ... ա. 181աբ [Այլ տաղ Սուրբ Հոգւոյն՝ Տեառն Ներսիսի երգ եկեղեցւոյ մանկանց՝ համագոյ սուրբ Երրորդութեանն եւ մի աստուածութեանն, համաձայնելով երկնաւորացն դասուց] («ՆԵՐՍԵՍ») Ներպարունակեալ իննեակ դասուց... (181ա «Արեւ, լուսատու արեւ») բ. 181բ [Այլ տաղ իջման Սուրբ Հոգւոյն ի դասս առաքելոցն] («ՆՎԱԳ ՀՈԳՈՅՆ ՍՐԲՈՅՅ») – Նըւագեմք Հոգոյն նըւագըս վայելուչս...
85. 181բ-3ա ՁԵ. Գանձ սրբոց Հռիփսիմեանց («ՎԿԱՅԱԱ») – Վայելչականաց վայելման փառաց... ա. 183աբ [Փոխ] («ԱՌ ՀՌԻՓՍԻՄԷ») – Աստանաւր (=Առաւաւտ) լուսոյ յարեւելեան ազանց... (183ա «Ով զարմանալի խորհուրդ») բ. 183բ-4ա [Տաղ անուշ. ձեռ. 2649, 306բ] – Երջանիկն ի յարգանդէ... (183բ «Յիսուս Որդի Հաւր միածին»):
86. 184ա-5ա ՁԶ. Գանձ սրբոց Գայիանանցն եւ սուրբ կուսանա[ցն] («ԿԱՆԱՑ») – Կայ խորհուրդ խորին... ա. 185աբ Ծովային շուշան ծաղիկ բուսեալ... (185ա «Այսաւր եկեղեցի ցըն[ծայ]») բ. 185բ [Փոխէ. ձեռ. 428, 217աբ] – Յայնժամ սըրբոցըն Հռիփսիմեանց...
87. 185բ-7ա ՁԷ Գանձ Յովաննու Կարապետին եւ Աթագինեայ հայրապետին, եւ Անտոնի եւ Կրաւնիդեա եւ եաւթն խոտաճարակացն («ԳՐԻԳՈՐ») – Գըթութեամբ քոյին Որդիտ միածին... ա. 187ա [Այլ տաղ Յովաննու Կարապետին. ձեռ. 2672, 44աբ] – Յովաննէս, մեծ մարգարէ... (187ա «Քրիստոս փառաց թագաւոր») բ. 187աբ Յոբ համբերող եւ սուրբ է... (187բ «Հըրճուիմք այսաւր»):
88. 187բ-90ա ՁԸ. Գանձ սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին ելն ի վիրապէն. եւ Գիւտ նշխարացն այլ զայս ասա՛յ կամ զՄեծ պահոցն եւ Ելն ի վիրապէն զայս գանձս ասա՛յ («ԱՌԱՔԵԼԻ Է ԱՅՍ, ԽՆԴՐԵԱԼ Է ՅՈՎԱՆԷՍՈ ԾԱՂԿԱՒՂՆ») – Այսաւր ծագեաց լոյսն արփիական... բ. 190աբ («ՅԱՌԱՔԵԼ ՎԱՐԴԱՊԵՏԷ») – ՅԱռաքելէ մըտաւք տըխմար... (190ա «Յիսուս Որդու ձայն») գ. 190բ-1բ Տաղ գիւտ նշխարաց սուրբ Գրիգորի Լուսաւ[որչին] –Լուսաւորիչն յորժամ ի լեառըն գընաց... (190բ «Յովասափու ձայնէն») դ. 191բ-2ա Յայս կիրակիս եկեղեցոյ տաւն է, զի Լուսաւորիչն ելեալ ի Վիրապէն, շինեաց զԷջմիածինն եւ զդիրս Հռիփսիմեանց. Գանձ զԱստուածածնին նաւակատեացն գի՛տ եւ ասա՛յ Տաճարդ երկնա[յին] եւ տաղս զայս ասա՛յ – Սուրբ է տաճար տէրունական... (191բ «Սուրբն Յուղիտայ դուստր»):
89. 192ա-3բ ՁԹ. Գանձ սրբոց մանկանցն Բեթղահէմի կոտորելոց («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խանդաղակաթ սըրտիւ տենչալի... ա. 193բ-4ա Տաղ մանկանցն Բեթղահէմի («Ա-Ք») –Արթունք զըւարթունք Բանին բանաւոր... բ. 194աբ [Մեղեդի] – Սարսեալ Հերովդէս դողայր... (194ա «Յարեւելից յարեւմուտս»):
90. 194բ-6բ Ղ. Գանձ Կոստանդիանոսին թագաւորին եւ մաւրն նորա Հեղինեայ («ԳՐԻԳՈՐԻ Ե») – Գերարփիդ վերին, լոյսըդ լուսածին... ա. 194բ [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գանձ գեղեցիկ ՚ւ արդիւնաւոր, / Րամեալ բանիւս հոգեւոր, / Ի Գրիգորէ մըտամոլոր... բ. 196բ Մեսեդի եւ տաղ Կոստանդիանոսի թագաւորին – Այսաւր նորահրաշ տաւնիւս... գ. 196բ-7ա [Տաղ. ձեռ. 2665, 267ա] – Թագաւորդ աստուածարեալ... (196բ «Յիսուս Որդի», «Խաղաղարար»):
91. 197ա-8բ ՁԱ. Գանձ Նէրսէսի հայրապետին եւ Խադայ եպիսկոպոսին («ԳՐԻԳՈՐ») – Գոյ մեզ ցընծալի... ա. 198բ Տաղ Ներսէսի հայրապետին – Նոր մեծահանդէս տաւնիւս... (198բ «Յարեւագալին») բ. 198բ-9ա [Փոխ] Գանձ – Հընչմամբ ձայնիւ բերկրանաց... (198բ «Քրիստոս փառաց»):
92. 199ա-201բ ՂԲ. Գանձ թարքմանչացն Սահակայ եւ Մեսրոպայ (Առաքելի է, վարդապետացն ասացեալ) –Աւրհնեալ ես, սուրբ Հայր անքըննական... (201բ «Գանձիս տաղըն գի՛տ ի Սահակայ Պարթեւին գանձին յետեւն եւ ասա՛յ ԻԵ.»):
93. 201բ-3ա ՂԳ. Գանձ համաւրէն հաւասար մարգարէիցն ասա՛յ («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ ահեղ անուն հրաշալի... ա. 203աբ Տաղ համաւրէն մարգարէից՝ ի Ներ[սիսէ] («Ա-Ղ») – Աստուածային խորոցն անճառ... (203ա «Հրճուիմք», «Խաղաղարար») բ. 203բ-4ա [Փոխէ. ձեռ. 428, 231բ-2ա] («Ճ-Ք») – Ճըշմարիտն ի յարգանդէ...
94. 204ա-6բ ՂԴ. Գանձ համաւրէն մարգարէիցն. զոր մարգարէ, որ տաւնես, զնորա տաղ գրած է, իրեն հետն ասա՛, զի խորհրդաւ («ԽՈՐՀՀԱՐԴՈՑՆ») – Խորհուրդ անքըննին, խորք որ չերեւին... ա. 206բ-7բ Նախահարցն թէ տաւնէս, զգանձ կարգն ասա՛յ եւ տաղն զայս ասա՛յ – Որպէս Ադամն այն առաջին... (206բ «Յիսուս Որդի Հաւր Միա[ծին]») բ. 207բ-8ա Յորժամ Դանիէլին եւ երից մանկանցն տաւնէս, գանձն կարգէն ասա՛յ եւ տաղս զայս – Պաղատանաւք մարգարէին... (207բ «Խաղաղարար», «Այսաւր եկեղե[ցի ցընծայ]) գ. 208աբ Զաքարիայ մարգարէին եւ Ոնոփրիոսի սուրբ հաւրն – Զաքարիայ մարգարէին, ըզեաւթնալոյս աշտանակին... (208ա «Յիսուս Որդի», «Խաղաղարար») դ. 208բ-9ա Յորժամ Եղիսէի տաւնես եւ Եղիայի՝ զայս ասա՛յ – Յաղերս բանի քեզ ընդ բազմին... (208բ «Յիսուս Որդի Հաւր [միածին]») ե. 209ա-10ա Յորժամ Եսայիաս կայծակնամաքուր մարգարէին տաւնես, զայս ասա՛յ – Ըզմարգարէքն յիշեմք ի յայսմ կարգին... (209ա «Յովասափու ձայն», 209բ «Խաղաղարար») դ. 210աբ Յորժամ Եզեկիէլի, Եզրի եւ Զաքարիայի՝ հաւրն Յովնաննու եւ Ամբակումայ տաւնես, զայս ասա՛յ – Եզեկիէլ ետես զՏէրն երկնային... (210ա «Յովասափին») է. 210բ-1բ Յորժամ Երեմիայ մարգարէին եւ աշակերտացն Բարուքայ եւ Աբիմելեքայ տաւնես, գանձն ի կարգն ասա՛յ եւ տաղն զայս ասա՛յ – Ըզկոյսն Երեմիայ յիշեմ յիւր տաւնին... (210բ «Յովասափին ձայն ասա՛յ»):
95. 211բ-3բ ՁԵ. Գանձ համաւրէն առաքելոցն կարգաւ («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խորհուրդ ազգաց քո մարդեղութեանդ... ա. 213բ-4բ [Տաղ սուրբ առաքելոցն Քրիստոսի՝ իւթանասնիցն, ի Ներսիսէ կաթուղիկոսէ] («Ա-Ք») – Առաքեալք Աստուածորդոյն, ի ծոցոյ Հաւր... (213բ «Յիսուս Որդոյն ձայներէն ասա՛յ»):
96. 214բ-5բ ՁԶ. Գանձ համաւրէն առաք[ելոցն] («ՍԱՐԳ») – Սուրբ Երրորդութիւն, ստեղծաւղ զաւրութիւն... ա. 215բ-6ա [Տաղ] – Աղաչանաւք մաքուր դասին... (215բ յետագայ՝ «Յիսուս Որդու ձայներէն ասա՛յ»):
97. 216ա-7ա ՂԷ. Գանձ համաւրէն առ[աքելոցն] («ՎԱՐԴՅ») – Վեր երգեմք հընչմամբ... ա. 217աբ Յայնժամ Պետրոսին... բ. 217բ-9ա Տաղ Առաքեալ վարդապետէ («Ա-Ք») –Այգի տընկեալ էք վայելուչ...
98. 219ա-22ա ՂԸ. Գանձ համաւրէն հաւասար հայրապետացն ասա՛յ («ՎԷՇՏԱԱՍԱՆՔ Է») Վայել է քոյին վայելչականին... ա. 222ա [Տաղ համաւրէն ամենայն սրբոց հայրապետաց] («Ա-Թ») Այսաւր մայր Սիոն ցընծայ... բ. 222աբ [Փոխ] («ՆԵՐՍԵՍԻ ԵՐԳ») – Նոր գինոյն իմաստութեան...
99. 222բ-5բ ՂԹ. Գանձ համաւրէն հաւասար հայրապետացն («ՎԱՐԴԱՊԵՏԱՑ») – Վարդապետաց քանոն եւ անսահման... ա. 225բ Տաղ հայրապետաց – Հանդէս գումարեալ եկեղեցոյ... (225բ «Ո՜վ զարմանալի խորհուրդ») բ. 225բ-6ա Տաղ վարդապետաց – Այսաւր դըշխոյ պանծալի... (225բ «Քրիստոս փառաց թագաւոր»):
– 222բ ստ. լս. նոտրգիր. «Զգանձս ըսկըսիր անուշ ձայնով. / Գ. հոգով եւ կամ Դ.ով / միտք ի յառաջ ընթանալով / եւ դու ըզհետ բարբարելով, / մի՛ ի յետեւըդ հայելով, / անկարգաբար ծիծաղելով, / զոտվիդ ճապաղ իսկ դընելով / ՚ւ ի քովէ քով անկանելով»:
100. 226ա-7բ Ճ. Գանձ համաւրէն ճըգնաւորացն («ՃԳՆԱՒՈՐՔ») – Ճըգնաւորք ընտրեալ ճըշմարիտ գործեալ... ա. 227բ Տաղ ճգնաւորաց – Աստուած բարձրեալ, Տէրդ երկնային... (227բ «Հրճուիմք այսա[ւր]»):
101. 227բ-9ա ՃԱ. Գանձ համաւրէն հաւասար կուսանացն («Ի ՓԱՌՍ») – Ի սկըզբան Էիդ... ա. 229աբ Տաղ կուսանացն – Ի կենարար փայտէն ծաղկեալ... (229ա «Յիսուս Որդոյն գոյն ասա՛յ») բ. 229բ Տաղ հաւասար կու[սանաց] – Լապտերք կուսից պայծառ վառին... (229բ «Խաղաղար[ար]») գ. 229բ Այլ տաղ կուսանացն – Կոյսք իմաստութեամբ զլապտերս հոգոց վառեալք... (229բ «Ո՜վ զարմանալի»):
102. 230ա-1ա ՃԲ. Համաւրէն հաւասար մարտիրոսացն ասա՛յ գանձս զայս («ՏԵԱՀՆ») – Տինայ առեալ, տարմըք բարձրացեալ... ա. 231աբ Տաղ մարտիրոսաց, Ներսէսի ասացեալ («Ա-Ծ») – Արեգակն արդար ըզհուր սիրոյ... (231ա «Պատճառ պարծանաց», «Ո՜վ զարմանալի խորհուրդ»):
103. 231բ-3ա ՃԳ. Գանձ համաւրէն մարտիրոսացն («ՅՈՎԱՆԷՍ») – Յանեղական լուսոյն զարդարեալ... ա. 233աբ Տաղ սրբոց մարտիրոսաց՝ ի Ներսէս կաթուղիկոսէ («Ճ-Ք») – Ճըշմարիտ վըկայք Աստուածորդոյն եղէք... (233ա «Այսաւր Գաբրիէլ», «Ո՜վ զարմանալի խորհուրդ»):
104. 233բ-5ա ՃԴ. Գանձ համաւրէն մարտիրոսաց («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառ փառաւք զարդարեալ... ա. 235ա Տաղ սրբոց մարտիրոսացն, տեառն Ներսէսի ասացեալ – Տէ՛ր բարերար Հաւր միածին... (235ա նոտրգրով՝ «Հրճուիմք այսաւր») բ. 235ա-6ա Հատեալ լեզուք սըրբաբանիցն... (235ա «Խաղաղարար նոր թագաւոր»):
105. 236ա-7բ ՃԵ. Գանձ համաւրէն մարտիրոսացն եւ ամենայն սըրբոցն՝ հնոց եւ նորոց, յայտից եւ ապայտից («ԴԱՒԻԹԷ») – Դաւանեցէ՛ք, որդիք աւրինաց... ա. 237բ Տաղ մարտիրոսաց – Պաղատանաւք Աստուածածնին... (237բ նոտրգրով՝ «Հրճուիմք այսաւր») բ. 233բ-4ա [Տաղ սրբոյ հայրապետաց տեառն Ներսէս կաթողիկոսէ. ձեռ. 2672, 89ա] – Հայրապետաց հանուրց ազգին, / վարդապետաց ուղիղ բանին... (237բ «Յիսուս Որդի Հաւր»):
106. 238ա-9բ ՃԶ. Գանձ համաւրէն սրբոց մարտիրոսացն եւ նահատակացն («ԱՌԱՔԵԼ») – Աստուածազարդ գունդն երանական... ա. 239բ-40բ Տաղ մարտիրոս[աց] – Անդ մարտիրոսքըն պըսակին... (239բ նոտրգրով՝ «Յիսուս Որդի Հաւր միածին»):
107. 240բ-2ա ՃԷ. Այլ գանձ մարտիրոսաց («ՍԻՄՈ») – Սուրբըդ սըրբոց, Աստուած էական... ա. 240բ [Կաֆա] («Սիմէոննե աս») – Սիրով հոգոյն գանձըս գրեցաւ, / Ի մեղսամած մըտաց ծընաւ, / Մաքուր մանկանց յաւրինեցաւ... բ. 242աբ Տաղ մարտիրոսաց՝ տեառն Ներսէսի ասացեալ – Բայց դուք, որդի՛ք իմ սիրելիք... (242ա «Հրճուիմք այսաւր») բ. 242բ Յորժամ կենաց ցաւղոյն արբջիք... (242բ «Միաշաբաթ»):
108. 242բ-4ա ՃԸ. Այլ գանձ մարտիրոսաց ասա՛յ («ԷՆՈԶՆ») – Էրեւեցար Աստուած յայտնապէս... ա. 244բ-5ա Տաղ մարտիրոսաց – Որ չարչարեացն զձեզ, լացէ... (244բ «Խաղաղարար») բ. 245ա Որդոց եւ թոռանցն որ տաւնէս, զգանձն հայրապետացն ասա՛յ եւ տաղս զայս – Գովեստ քեզ բարեաց պատճառ... (245ա «Յարեւագալին») գ. 245աբ Տաղս մարտիրոսաց – Գրիգոր պըսակն ազգի մարդկան... (245ա «Միաշաբաթ աւր») դ. 245բ Գրիգորի Աստուածաբանի եւ Գրիգորի Սքանչելագործի թէ տաւն է, զգանձն հայրապետաց ասա՛յ եւ տաղս զայս ասա՛յ («ԳՐԻԳՈՐ») – Գետ հոսեալ աստուածային... ե. 245բ-6ա [Տաղ սրբոց հայրապետաց՝ տեառն Ներսէս կաթողիկոսէ. ձեռ. 2672, 89ա] – Հայրապետաց հանուրց ազգին, / վարդապետաց ուղիղ բանին... զ. 246ա-7ա Թէ Մարութայի հայրապետին տաւնես, զգանձն հայրապետացն ասա՛յ եւ տաղ զայս ասա՛յ – Ի քսանումէկ աւուր հայոց մարերի... (246ա «Յովասափ»):
109. 247ա-8բ ՃԹ. Գանձ Տապանակին Աստուծոյ, որ ի Կայիաթարիմ («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գերագոյն բարի, Աստուածդ ամենի... ա. 247ա [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐԻ») – Գանձ գեղեցիկ եւ պիտանի, / Րամեալ բանիւ ուրախալի, / Ի Գրիգորէ առն անմըտի... բ. 248բ [Փոխ] – Այսաւր զտապանակ ուխտին... (248բ «Ի Խաչին տըն[կեալ]») գ. 248բ-9ա [Յորդորակ] – Մայր հաւատոյ սուրբ հարսնարան... (248բ «Հրճուիմք այսաւր») դ. 249ա [Տաղ եւ մեղեդի եկեղեցոյ եւ տաճարի եւ մատրանի. ձեռ. 2672, 172աբ] («ՍԻՄԷՈՆՆ») – Սուրբ ես, տաճար երկնանըման... (249ա «Յիսուս Որդի Հաւր»):
110. 249ա-50ա ՃԺ. Գանձ Վարդավառին առաջի աւուրն («ՄԿՐՏԻ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ մեզ յայտնեալ... ա. 250ա Մեղեդի Վարդավա[ռին] – Գոհար վարդըն վառ վառեալ... բ. 250ա-1ա Այլ տաղ եւ մեղեդի Վարդավառին՝ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Այսաւր ցընծայ լեառըն Թափաւր... (250բ «Յիսուս Որդի») գ. 251աբ [Նոր տաղ Վարդավառին] – Նոր իմն ահաւոր խորհուրդ նորէն... (251ա «Յարեւագալին»):
111. 251բ-2բ ՃԺԱ. Գանձ երկրորդ աւուր Վարդավառին ասա՛յ («ԱՌԱՔԵԼ») – Այսաւր անճառ լոյսն արփիական... ա. 252բ-3ա Տաղ Առաքել վարդապետէ ասացեալ («ԱՅՍ ՅԱՌԱՔԵԼԷ Ե») – Անճառ Բանըն հայրական... բ. 253աբ Տեառն Ներսէսի ասացեալ – Ի յայս խորհուրդ զերիս միայն...
112. 253բ-4բ ՃԺԲ. Գանձ Վարդավառին երրորդ աւուրն ասա՛յ («ՆՓԵԻՐ») – Ներգործական Աստուած բարերար...
113. 254բ-5բ ՃԺԳ. Գանձ Վարդավառին երեկոյն ասա՛յ («ՍՀԷԴՍ») – Սուրբ առաքեալքն յանկարծ հայեցեալ... ա. 255բ-6ա Տեառն Ներսէսի ասացեալ – Խաւսէր բանիւ նայ հարցական... (255բ «Յիսուս Որդի Հաւր») բ. 256աբ Շաբաթ աւր Թաթէոսի առաքելոյն եւ Սանտըխտոյ կուսին է, Զառաքելոց գանձ – Ի կարգէն տաղ զայս ասա՛յ– Վարդ վայելուչք խուռներամք... (256ա «Քրիստոս փառաց թագաւոր»):
114. 256բ-7բ ՃԺԴ. Գանձ նախահարցն յԱդամայ, Աբելի, Սեդայ, Ենովքայ («ՄՔԴԱԶՆ») – Մեծապայծառ<առ> անուն հրաշալի, Հայր համայնից... ա. 257բ-8ա Երկոտասան մարգարէից ասա՛յ – Վասըն սոցին յիշել ապագայ... (258ա «Նախահարցն տաղն գի՛տ ի համարն մարգարէիցն գանձին յետեւըն, ասա՛յ») բ. 258աբ Տաղ ազնիւ՝ Ներսէսէ ասացեալ – Հայցմամբ մաքուր յորովայնից... (258ա «Յիսուս Որդի Հաւր միածին»):
115. 258բ-9բ ՃԺԵ. Եփեսոսի սուրբ ժողովոյն գանձ գի՛տ ի համարն եւ ասա՛յ գանձ Շողակաթին Էջմիածնին («ՏԱԱԱՒԵՑ») – Տաճարդ երկնային, տուն քրիստոսային... ա. 259բ-60ա [Տաղ] – Սուրբ է տաճար տէրունական... (259բ «Խաղաղարար») բ. 260ա [Փոխ] – Նախ միածին Աստուածըն Բան... (260ա «Սուրբ Կիրակոս», «Միաշաբաթ աւր») գ. 260ա-2ա Այլ տաղ եւ գովասանք սուրբ տաճարին Էջմիածնայ՝ յԱռաքել վարդապետէ ասացեալ – Ահա ասեմ բան գովեստի... (260ա «Յիսուս Որդոյ ձայներուն»):
116. 262ա-4ա ՃԺԶ. Գանձ Վերափոխման սուրբ Աստուածածնին («ՄԿՐՏԻԻՉ») – Մեծապայծառ հրակերպ, վեհագին... ա. 264աբ Մեղեդի ծըննդեան եւ Վերափոխման սուրբ Աստուածածնին – Գոհար վարդն ինքնագոյն... բ. 264բ-5ա Աստուածածնին յորդորակն է («Ա-Ք») – Արեւ լուսատու, տաճար Աստուծոյ Մարիամ... (264բ «Աստուած քարոզեաց եւ») գ. 265աբ Տաղ Առաքել վարդապետէ ասացեալ է («ՏԷՐ [Ա]ՌԱՔԵԱ») – Տունկ անմահութեան բողբոջեցար... (265ա «Ո՜վ զարմանալի»):
– 258աստ. լս. «Ո՛վ սուրբ հանդիպողք եւ վայելողք Գանձարանիս, յորժամ գանձն յերկար լինի եւ տաղն մեծ եւ կամ շատ, զկէս գանձովն եւ մէկ տաղն առաւաւտուն ասա՛յ եւ զկէսն մէկ տաղովն՝ իրիկունն ասա՛յ, որ դու չաճըզիս, եւ զժողովուրդն՝ զձանձրանայ. եւ թէ գանձն քիչ է, եւ տաղն շատ է, զգանձն առաւաւտուն ասա՛յ եւ տաղն իրիկունն ասա՛յ»:
117. 265բ-7ա ՃԺԷ. Գանձ Փոխման սուրբ Աստուածածնին երկրորդ աւուրն ասա՛յ («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գոհաբանեալ սուրբ Աստուածածին... ա. 265բ [Կաֆա] («Գրիգորի է») – Գանձ եմ ախորժ եւ գովելի, / Րամեալ բանիւ յոյժ պիտանի, / Ի Գրիգորէ յառաջ եկի... բ. 267ա Մեղեդի ասա՛յ – Մեծացիր այսաւր, սուրբ Աստուածածին... (267ա «Այսաւր երեւի անտես») գ. 267ա-8ա Յորդորակ է սուրբ Աստուածածնին («Ճ-Ք») – Ճիւղեր եր ծառոյն կենաց... (267ա «Այսաւր առաջքն Ծնընդեան կարգնէ») դ. 268աբ Տաղ Ներսէսի ասացեալ – Անարատ տաճար եւ առագաստ լուսոյ... (268ա «Ո՜վ զարմանալի»):
– 261բ ստ. լս. («ԳՐԻԳՈՐԻ Է»)«Գանձ եմ ախորժ եւ գովելի,/ Րամեալ բանիւ յոյժ պիտանի,/ Ի Գրիգորէ յառաջ եկի, / Գրեալ ի դաշտըս քարտիսի, / Որ վերծանիմ ի հանդիսի, /Րամեալ ձայնիւ ուրախալի, / Ի տունըս սուրբ փոխման մեծի, / Էին ծնաւղի Տեառն Յիսուսի»: 263ա «Այսաւր երեւի անտես», «Այսաւր առաջքն Ծնընդեան կարգնէ»: 264ա «Ո՜վ զարմանալի»:
118. 268բ-70բ ՃԺԸ. Գանձ Վերափոխման Աստուածամաւրն երրորդ աւուր («ՍՏԵՓԱՆՆՈՍԻ») – Սուրբ մայրըդ լուսոյ... ա. 270բ-1ա [Տաղ փոխման Աստուածածնին. ձեռ. 2672, 267ա] – Խնկի ծառի նըման ես... (270բ «Հրճուիմք») բ. 271աբ Տեառն Ներսէսի ասացեալ – Այսաւր Գաբրիէլ հրեշտակապետն եկեալ... (271ա «Ո՜վ զարմանալի):
119. 271բ-3ա ՃԺԹ. Երեքշաբթի Յովակ[ի]մայ եւ Աննայի ծնընդեանն կարգն է Նիկիայ սուրբ ժողովոյն. գանձն գի՛ւտ ի համարն: Գանձ Յովաննու Կարապետին եւ Յոբայ արդարոյն («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառ փառաւք ցանկալի... ա. 273աբ Տեառն Ներսէսի ասացեալ – Զոր յիշեսցուք զերանելին... (273ա «Հրճուիմք», 273բ «Այսաւր եկեղեցի»):
120. 273բ-4բ ՃԻ. Գանձ նաւակատեաց Սուրբ Խաչին («ԱՌԱՔԵԼ») – Անմահ արքային, անճառ անհասին... ա. 274բ-5ա Տաղ եկեղեցոյ՝ Առաքել վարդապետէ ասացեալ («ՏԷՐ ԱՌԱՔԵԱԼ») – Տաճար լուսոյ, տուն արքային... (274բ «Հրճուիմք») բ. 275ա [Փոխէ. ձեռ. 2649, 370բ](«ՍԻՒՆԵԱՑ») – Սիւն հաւատոյ, սեղան փըրկչին... (275ա «Խաղաղարար»):
121. 275ա-6բ Գանձ Խաչի առաջի աւուրն ասա՛յ («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառ ակըն պատուական... ա. 276բ-7ա Տաղ Խաչվերացին, ի Ներսէս Լամբրոնացոյ ասա[ցեալ] – Բարձրացուցէ՛ք զՏէր Աստուած մեր... (276բ «Ինձ ումէտ կայր եւ կուման ի քո գալ») բ. 277աբ Տեառն Ներսէսի ասացեալ («ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ՀԱՅՈՑ») – Կենաց փայտ տընկեալ... (277ա «Յարեւելից յարեւմուտս»):
122. 277բ-8բ ՃԻԲ. Գանձ Խաչվերացին երկրորդ աւուրն («ՅՈՎԱՆՆԵՍ») – Յայն եդեմական... ա. 278բ-9ա Մեղեդի Նարեկացոյն – Ես ձայն զառիւծոյն ասեմ... բ. 279ա Տաղ նորին – Սեպհական սիւն պատուական... գ. 279աբ Խաչըն սեղան է պատուական... (279ա «Վերինն. Ի յելս յարեւու յառաջ: Վարինն. Խաղաղարար», «Յիսուս Որդու ձայներու»):
123. 279բ-80բ ՃԻԳ. Գանձ Խաչին երրորդ աւուրն («ԱՌԱՔԵԼԻ») – Աւրհնեալ ես փայտ, կանգնեալ ի յերկրի... ա. 280բ-1ա Տաղ յԱռաքել վարդապետէ – Չորեքկերպեան թեւք Սուրբ Խաչին... (280բ «Հրճուիմք այսաւր») բ. 281ա Այլեւ չորս ազգ էր փայտ խաչին... (281ա «Միաշաբաթ աւր»):
124. 281ա-4բ ՃԻԴ. Գանձ յԱպարանից սուրբ Նշանին, ի Քերովբէնց Յովհանիսի ասացեալ («ՅՈՎԱՆՆԷՍ») – Յանեղական լուսոյն խոնարհեալ... ա. 284բ-5ա [Տաղ սրբոյ Խաչին. ձեռ. 424, 262ա-3ա] («ՅՈՎԱՆՆԷՍ») – Յանեղական լոյսն ի Հաւրէ մեզ յայտնեցաւ... (284բ «Աստուած անեղ, անպարա[գրելի]. Ղարիպին կենաքն») բ. 285աբ [Յորդորակ. ձեռ. 2672, 285բ-6ա] – Կազմեն տապան անփուտ փայտեաց... (285ա «Խաղաղարար»):
125. 285բ-6բ ՃԻԵ. Գանձ սքանչելագործ սուրբ Նըշանին, Արծկոյ քաղաքէ Յակոբ եպիսկոպոսէ Նետրարենց ասացեալ, գովեալ եւ ազնիւ («ՅԱԿՈԲ») – Յիսուս Քրիստո՛ս, արքայդ համայնից... ա. 286բ-7ա Տաղ ի նոյն Յակոբ եպիսկոպոսէ ասացեալ – Սքանչելի սուրբ նըշանըդ պատուեալ... բ. 287աբ [Այլ տաղ խաչի ասացեալ. ձեռ. 2672, 288աբ] – Խաչն եղիցի մեզ պահապան... (ստ. լս.՝ 286բ «Վկայից հանդիսից հրաշալի», 287ա «Յիսուս Որդի Հաւր միածին»):
126. 287բ-9ա ՃԻԶ. Գանձ Գէորգայ զինաւորին («ԱՌԱՔԵԼ») – Աւրհնեալ է Հայր, ծընաւղ միածնին... ա. 289ա-90ա [Տաղ ի Նետրարենց Յակոբ եպիսկոպոսէ. ձեռ. 2649, 382բ-3բ] («ՅԱԿՈԲ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ») – ՅԱստուծոյ ընտրեցար դու բարի... բ. 290աբ [Փոխ] – Նախ զսուրբ Գէորգ գերումն ածեն կաղախանին... (ստ. լս.՝ 289ա «Վկայից հանդիսից հրա[շալի]», 290ա «Ի մեղական գոլով եւ բնու[թիւն]»):
127. 290բ-2ա ՃԻԷ. Գանձ Վարագայ Սուրբ Խաչին («ԳՐԻԳՈՐԻ Ե Ա») – Գլուխն եկեղեցոյ, վէմն հաւատոյ... ա. 292ա Մեղեդի ի Վարագա Խաչ[ին] – Այսաւր մեծ զարմանք հրաշից... բ. 292ա [Յորդորակ] – Ամփոփեալ զնըշան խաչին... գ. 292աբ Այլ տաղ Վարագայ ասա՛յ – ԶՎարագ ասեմ ըզբաղձալին...
– 290բ ստ. լս. («ԳՐԻԳՈՐԻ ՅԵ») «Գանձըս գրեցաւ, ըստուգեցայ, / Րամեալ բանիւ շարադրեցայ, / Ի Գրիգորէ առն անիմայ, / Գըրեալ Խաչին սուրբ Վարագայ, / Որ զիս ասեն ի տաւն սորայ, / Րամեալ մանկունքըն գերակայ, / Յատենի ձայնիւ երգեայ, / Եթէ ունիս գործիք սորայ»: 292ա «Ի խաչին տընկեալ», «Վայ իմ մեղուցեալ», «Յիսուս Որդի Հաւր միածին»:
128. 292ա-4ա ՃԻԸ. Ողբ իշխանացն Հայոց աշխարհին՝ Սահակայ եւ Համազասփայ եւ այլոցըն հաւասար – Յայս ահագին աւուրս, որ հասաք... ա. 294աբ Տաղ իշխանացն Հայոց – Սուտ եւ անցաւոր աշխարհս...
129. 294բ-6ա Գանձ եաւթանասունւերկու աշակերտ[աց] («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գերագոյն գոյէ, գերիմաստ վեհէ... ա. 294բ [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐ») – Գանձըս գրեցայ առաքելոց, / Րամեալ բանիւ ի Սուրբ Գըրոց, / Ի Գրիգորէ յետնեալ սըրբոց... բ. 296աբ Տաղ եւթանասնիցն – Եւ քում ընտրեալ եաւթանասնին... (296ա «Հրճուիմք այսաւր»: 296բ «Միաշաբաթ»):
130. 296բ-7բ ՃԼ. Գանձ սուրբ կուսանացն Թեկղի եւ Վառվառեայ («ԱՌԱՔԵԼ») – Այն երկնաւոր, որ ի կուսէն ծնաւ... ա. 297բ-8ա Տաղ Թեկղի եւ Վառվառեայ – Աւրհնեալ անճառ Հայրըն գըթած... բ. 298աբ [Յորդորակ] – Արդ, պաղատիմք առ քեզ... (297աբ ստ. լս. յետագայի՝ «Միայշաբաթ»):
131. 298բ-300բ ՃԼԱ. Գանձ սուրբ աւետարանչացն («ՄԱՐՏԻՐՈՍ») – Մեծասքանչ անուն, սուրբ Երրորդութիւն... ա. 300բ-1ա Մեղեդի աւետարանչացն – Մաթէոս մարդ անուանեցաւ... (300բ «Սուրբն Յուղիտայ դուստր») բ. 301աբ [Յորդորակ է. ձեռ. 2672, 297բ] («ԳՐԻԳՈՐ») – Գովեստ արժան փառաց քոյին... (301ա «Սուրբ Կիրակոս»):
132. 301ա-2բ ՃԼԲ. Գանձ Խաչգիւտին («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խաչի քո, Քրիստոս, երկիր պագանեմք... ա. 302բ Մեղեդի եւ տաղեր Խաչգիւտին – Այսաւր զխաչափայտըն սուրբ... բ. 302բ-3ա 244բ [Տաղ սրբոյ Խաչին. ձեռ. 423, 239աբ] – Այսաւր եղեւ գալ դըշխոյին... (302բ Ի խաչին տընկեալ որթոյն», «Յիսուս Որդի Հաւր միածին») գ. 303ա [Տաղ խաչի. ձեռ. 2672, 281ա] – Ի գըտանել կենաց փայտին... (303ա «Միաշաբաթ աւր հանգըստ») դ. 303աբ [Փոխէ. ձեռ. 423, 239բ] – Յայնժամ մեռեալ մի տանէին... (303ա «Այսաւր եկեղեցի»):
133. 303բ-305ա ՃԼԳ. Գանձ հրեշտակապետացն, առաւաւտին ասա՛յ («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ հրաշական... ա. 305ա-6ա Բանք մաղթանաց՝ Առաքել վարդապետէ ասացեալ, առ երկնային զաւրսն («Ա-Ք») – Անեղ, անմահ թագաւորին... (305ա «Ի մեղական գոլ», «Արարիչ Տէր քաղ[ցրացաւ]»):
134. 306ա-7բ ՃԼԴ. Գանձ հրեշտակապետացն, երեկոյին ասա՛յ («ՅՈՎԱՆՆԵՍ») – Յոյժ փառատրելի, յաւետ գովելի... ա. 307բ-8ա Ներսէսի ասացեալ է Վասն երկնային զաւրացն – Նոր տաւնիւս զըւարթնոց հրեշ[տ]ակական... (307բ «Ո՜ զարմանալի խորհուրդ») բ. 308ա [Այլ տաղ հրեշտակաց. ձեռ. 2672, 303ա] – Ձեզ ձայնակից զըւարթունք հրեշտակք... (308ա «Քրիստոս փառաց թագաւոր»):
135. 308ա-10բ ՃԼԵ. Գանձ Յոհաննու Ոսկէբերան վարդապետին («ԱՅՍ ՅՈՀԱՆՈՒ ՈՍԿԷԲԵՐԱՆԻՆ») – Աւրհնեմք ըզքեզ, Տէրդ ամենայնի... ա. 310բ Մեղեդի եւ տաղ՝ Ոսկիբերան վարդապետին – Ի յորովայնէ ընտրեալ... (310բ «Ի յելս յարեւու յառ») բ. 310բ-1ա Տաղ Յոհաննու Ոսկիբերանու, ի յԱտոմ իրիցուէ ասացեալ է («Ի ԱՏՈՄ ԻՐԻՑՈՒՆ Է») – Ի հանդէս քո մեծ տաւնի... (310բ «Կայթեա՛ սուրբ կաթուղիկէ») գ. 311ա-2ա Տաղ Առաքել վարդապետէ ասացեալ («ՎԱՐԴԱՊԵՏԻՆ ՅՈՀԱՆ») – Վարդապետաց թագ եւ պարծան... (311ա «Յիսուս Որդի ձայներուն ասա՛յ») դ. 312աբ Յորժամ Գուրիասանցն որ տաւնես, նայ զգանձն մարտիրոսաց ասա՛յ եւ տաղն զայս ասա՛յ, զի խորհըրդաւոր է – Սուրբ Գուրիաս վկայըդ արի... ե. 312բ-3ա Ի սոյն քաղաքն Եդեսիի...
– 312ա ստ. լս., գրչից. «Աւաղ, որ աւրինակըն պակաս էր»:
136. 314ա-5ա ՃԼԳ. Գանձ Նիկողայոսի հայրապետին («ԳՐԻԳՈՐ») – Գաւազան ծաղկեալ գեղուղղէշ փայլեալ... ա. 314ա [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐ») – Գանձ եմ համեղ եւ գովելի, / Րամեալ բանիւ յոյժ ըղձալի, / ԻԳրիգորէ յառաջ եկի... բ. 315ա [Տաղ. ձեռ. 423, 18աբ, Գանձ տաղ Նիկաւղայոսի հայրապետին տպ.] – Աստուած անմահ (=անճառ), սուրբ թագաւոր... բ. 315բ [Փոխէ զձայն. ձեռ. 423, 18բ] – Երեւմամբ սուրբ հրեշտակաց...
137. 315բ-7ա ՃԼԷ. Գանձ սուրբ Մինասայ, առաւաւտին ասա՛յ («Ի ԲԱՂԻՇԵՑՈՅ») – Ի յերկնային լուսոյն հայրական... ա. 317աբ Տաղ սրբոյն Մինասայ – Տէ՛ր բարերար Հաւր միածին... բ. 317բ [Փոխէ. ձեռ. 423, 31ա] – Երմոգինեայ եւ Գրաբոսին եւ ընկերաց սուրբ Մինասին...
138. 317բ-20բ ՃԼԸ. Գանձ սրբոյն Մինասայ, երեկոյին ասա՛յ («ԱՆԴՐԵԱԱՍՆ ԽՆԴՐԵՑ») – Անպարագիր Բանըն հայրական... ա. 320բ Մեսեդի սըրբոյն Մինա[սայ] – Այսաւր նորահրաշ տաւնիւս...
139. 320բ-2ա ՃԼԹ. Գանձ սրբոց Եւստռատիոսեանց, խիստ ազնիւ («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառ փառաւք զարդարեալ... ա. 322աբ Մեսեդի Եւստառատի – Առ քեզ պաղատիմք...
140. 322բ-4բ ՃԽ. Գանձ սրբ[ոց] առաքելոցն Թադէոսի եւ Բարդուղիմ[էոսի] («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գերարփի պայծառ, գոյիցըն պատճառ... ա. 324բ Մեղեդի եւ տաղ առաքելոց – («ԻՄԷՈՍ») – Ի լըծակցութիւն գործոյ... բ. 324բ-5ա [Յորդորակն է. ձեռ. 423, 28բ-9ա] («ԱՌԱՔԵԼՈՅՆ ԵՐԳՍ») – Արեգակն արդար, որ ի Հաւրէ ծագեալ...
141. 325ա-6ա ՃԽԱ. Գանձ Յակոբայ Մծբնայ հայրապետին («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծաւ համբաւ անուն գովելի... ա. 326աբ [Այլ տաղ սրբոյն Յակոբայ. ձեռ. 424, 305աբ] («ԱՌԱՔԵԼ ՎԱՐԴԱՊԵՏԻ») – Անճառ միածին Հաւրն երկնաւորին... (326ա «Աչք իմ ծովացեալ: Դասքըն հրէական»):
142. 326բ-8ա ՃԽԲ. Գանձ Ինքնատիոսի հայրապետին եւ Պաւղիկարպոսի («ԳՐԻԳՈՐԻՈ Է Ա») – Գոհաբանական, գովաբանական, գովեստ պերճական... ա. 326բ [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐԷ») – Գանձըս գրեցայ ես ի կարգի, / Րամեալ բանիւ յայս նամակի, / Իգնատիոս հայրապետի... բ. 328ա Տաղ Իգնատիոսի հայրապետին – Ի սուրբ սերմանց առաքելոց... (328բ «Յիսուս Որդի Հաւր միածին») բ. 328ա [Փոխէ. ձեռ. 2659, 48աբ] – Իգնատիոս մանուկ բարի... (328բ «Միաշաբ[աթ] աւր հանգըս»):
143. 328ա-9բ ՃԽԳ. Գանձ Ադդէի հայրապետին եւ Աբգարու թագաւորին ասա՛ («ՆԵՏԻԱՍ») – Նոյն քեզ վայել է... ա. 329բ Տաղ Աբգարու թագաւորին – Տէր բարերար Հաւր միածին... (329բ «Հըրճուիմք այսաւր») բ. 329բ-30ա [Այլ տաղ. ձեռ. 424, 309ա] – Տէրն ընկալաւ սիրով զնոսին... (329բ «Յիսուս Որդի Հաւր միածին»):
144. 330ա-1բ ՃԽԴ. Գանձ Դաւթայ մարգարէին եւ Յակոբայ առաքելոյն ասա՛յ («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խորք անքըննին, անճառ անհասին... ա. 331բ-2բ Տաղ Դաւթայ մարգարէին եւ Յակոբայ արդարոյն – Յիսուս Քրիստոս Հաւր միածին...
145. 332բ-4ա ՃԽԵ. Գանձ Ստեփանոսի Նախավըկային եւ առաջին մարտիրոսի («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ հըզաւր, ան[մահ] թագաւոր... ա. 334ա Մեղեդի Նախավըկայի – Ի խաչին տընկեալ որթոյն... բ. 334աբ Տաղ սուրբ Ստեփաննոսին – Ամենեքեան ի մի բերան... գ. 334բ [Յորդորակ, ձեռ. 2672, 316բ] – Սուրբ Ստեփանոս անապական... դ. 334բ-5բ [Փոխ] – Ի գաւազանէն Յեսեայ ստեղնեալ... (334ա ստ. լս. «Ի խաչին տընկեալ», «Հրճուիմք այսաւր»: 334բ «Միաշաբաթ աւր հան[գըստեան]», «Յարեւելից յարեւմուտս»):
146. 335բ-6բ ՃԽԶ. Գանձ սուրբ առաքելոյն Պետրոսի եւ Պաւղոսի («ԻՍ ԳՐԻՉ») – Ի սպարապետին, ի սեռս երեսին...(335բ «Այս գանձիս յառաջքն Առաքելոցն ի կարգն գիւտ եւ ասա՛յ») ա. 337ա [Փոխ] («ՊԵՏՐՈՍԻ») – Պաղատիմք առ ձեզ, ընտրեալք...(337ա «Ձայն որ զաշխարհս արար») բ. 337աբ [Փոխ] – Պետրոս եւ Պաւղոս, քրիստոնէից պարծանք... (337ա «Ո՜վ զարմանալի խորհուրդ»):
147. 337բ-40ա ՃԽԷ. Գանձ որդոցն որոտմանց՝ Յոհաննու եւ Յակոբայ («ԳՐԻԳԳՈՐԻ Է ՍԱ») – Գեղապանձ լուսով, գեղասքանչ գունով... ա. 340ա [Տաղ Որդոց Որոտմանց. ձեռ. 424, 319բ-20ա] – Այն, որ եկեալ տենչմամբ սըրտին...(340ա «Խաղաղարար նոր թագաւոր»), բ. 340աբ [Փոխ. ձեռ. 2672, 323ա-4ա] – Մինչդեռ նըստէր առ իւր քեռին... (340ա «Յիսուս Որդի Հաւր միածին») գ. 340բ-1ա [Յորդորակ. ձեռ. 2649, 65բ-6ա] – Ապա գնացեալ Յոհանիսի... (340բ «Միաշաբաթ աւր հանգըստ») գ. 341աբ Տեառն Ներսէսի ասացեալ («ՆԵՐՍԷՍԻ ԵՐԳ») – Նոր լոյս յարփենոյն վառեալ... (341ա «Յարեւագալին գոյն ասա՛յ»):
148. 341բ-3ա ՃԽԸ. Գանձ Բարսղի Կեսարու հայրապե[տի] («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խաչաբարձ սուրբ ահրիապանծալի... ա. 343աբ [Տաղ Բասիլիոսի. ձեռ. 424, 322բ-3ա] – Այր մի ընտիր ու անուանի... բ. 343բ-4ա Ի Նիկիայ մեծ քաղաքին...
149. 344ա-5բ Գանձ ձեռնադրութեան քահանայից («ԳՐԻԳՈՐՐԻ Է») – Գըթայ ի մեզ, Տէր ամենակալ... ա. 344ա [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐԵ») – Գանձըս գրեցաւ ձեռնադրութեան, / Րամեալ բանիւ խորհըրդական, / Ի Գրիգորէ յոյժ անպիտան... բ. 345բ-6ա [Այլ տաղ ձեռնադրութեան քահանայից, ձեռ. 2672, 338աբ] («Ի ՏԷՐ ԱՌԱՔԵԼ») – Ի մեծի հրաշափառ հանդիսի... (346բ «Վըկայից հանդիսից հրաշալից») գ. 346աբ [Տաղ աւծման քահանայից] – Ո՛վ անմահ, հաց կենաց մեզ տուր...
150. 346բ-7ա ՃԾ. Գանձ Թափաւրի եւ անդաստանի ասա՛յ («ԳԱՆՁ») – Գանձըդ կենաց՝ Որդիդ միածին... ա. 347ա Թագաւորիդ յաւիտենական, աւրհներգութիւն տացուք... բ. 347ա Ամենաւրհնեալ մայր Տեառն Յիսուսի... գ. 347ա-8ա Աւրհնութիւն հասարակաց – Աւրհնեցէ՛ք զՀայրն Աստուած դուք ի սկզբանէ... (347ա ստ. լս. «Անձ իմ արի աղաւթէ դէմ»):
151. 348ա-9ա ՃԾԱ. Գանձ պաշտման եւ հսկման («ԱՌԱՔԵԼ») – Անտանելիդ երկնի եւ երկրի... ա. 349աբ Խոստովանութիւն մեղաց, Առաքել վարդապետէ ասացեալ – Անթիւ չարեաւք յանցայես...(349ա «Քրիստոս փառաց թագաւոր դու») բ. 349բ-50ա Ճարտար զբարին իմացայ... գ. 350ա-1բ Ոտանաւորս յԱռաքել վարդապետէ ասացեալ Վասն հոգեւարի եւ յերկնային ճանապարհին եւ Յաւդային դիւացն հանդիպմանց եւ հոգոց կայանին եւ յաւուր դատաստանին, դըժոխոց տանջանացն («Ա-Ք, ՏԵՐ ԱՌԱՔԵԱԼ») – Աչք իմ ծովացեալ, գէտք յինէն հոսեալ... (350բ «Անճառ միածին», «Դասքն հրէական»):
152. 351բ-3բ ՃԾԲ. Գանձ աշխարհաթաղի եւ ուրբաթ աւուր ասա՛յ («ՄԱՆՎՅԼՍ») – Մինդ ի յԷէն, Բանդ ի սկըզբաննէ... ա. 353բ-5ա Առաքել վարդապետէ ասացեալ («Ի ՅԱՌԱՔԵԼԷ ԽՆԴՐԵԱՑ ՍՏԵՓԱՆՈՍՆ ՈՅ») – Ի միտ առէք զողբըս բանիս...
153. 355ա-6ա ՃԾԳ. Գանձ յաշխարհաթաղի եւ հանգըստեան ասա՛յ («ԱՌԱՔԵԼ ՎԱՐԴԱՊԵՏԻ») – Այսաւր եհաս հրաման Արարչէն... ա. 356ա-7ա [Ողբ վասն մեռելի. ձեռ. 424, 333բ-4բ] – Լըւարուք ըզբարբառ բերանոյս... բ. 357աբ [Այլ խրատ վասն հոգոց ասացեալ. ձեռ. 2709, 371ա] – Է մահ քան ըզքեզ յիշեմ...
154. 357բ-60բ ՃԾԴ. Գանձ քահանայաթաղի յետ փառք ի բարձումին («ՄԱՆՎԻԼԻ Ե») – Մեծ եւ հըզաւր անուն հրաշալի... ա. 360բ-1ա [Տաղ քահանայաթաղի. ձեռ. 424, 332աբ] – Բայց ես հոգով գոլ... (360բ «Հրճուիմք») բ. 361ա Քանզի ճրագին նըմանեցայ... (361ա «Միաշաբաթ»):
155. 361ա-3ա [ՃԾԵ.] Գանձ քահանայաթաղի ասա՛յ («ԱՌԱՔԵԼ ՎԱՐԴԱՊԵՏԻ ԵՐԳ») – Այսաւր եհաս ինձ աւր վախճանի... ա. 363աբ [Ողբ քահանայաթաղի. ձեռ. 424, 329աբ] – Որդիք լուսոյ Հաւրըն մեծի... (360ա «Միաշաբաթ») բ. 363բ-4ա Հոգոյն Սըրբոյ Գալըստեան առաջի աւուրն ասա՛յ – Հոգիդ Սուրբ Աստուած, որ շրջէիր... (363բ «Ո՜վ զարմանալի») գ. 364ա Տաղ սըրբոց կուսանացն ի տեղն ասա՛յ – Ի կենարար փայտէն ծաղկեալ... (364ա «Յիսուս Որդոյ գունն է»):
Բ. 364ա-407ա [Տաղք] Գեղեցիկ ոտանաւորներ, ողբեր եւ լացեր եւ խրատքներ՝ վասն հոգեվարի եւ վասն երկնային ճանապարհին եւ յաւդային, դիւացն եւ հոգոց կայանին եւ յաւու|364բ|ր դատաստանին եւ դժոխոցն եւ հրեղէն գետոց եւ յանքուն յորդանցն, զոր ասացեալ են սուրբ վարդապետացն եւ իմաստասիրացն
– 364բ [Ցանկ] – Նախ եւ յառաջ տաղս զայս: Ա. Յորժամ գըրեալքըն... Խ. Յոյս եւ ապաւէն եւ կեան:
– 364բՅետագայի նոտրգրով. «Աղաւթից եւ ողորմութեան տաղերս կայ պահոց գանձերուն մէջն զայնոնք այլ այս կարգս ասա՛յ»:
1. 364բ-7բ Ա. Տեառն Ներսէսի Կլայեցոյ ասացեալ է Յաղագս կատարածի աշխարհի եւ յաւուր դատաստանի հատուցումն գործոց – Յորժամ գըրեալքըն կատարին, / Որ զայնմ աւուր մեզ պատմեցին... (365ա «Յիսուս Որդի է»):
2. 367բ-9բ Բ. Վասն անկելոյն յԱդամայ ի դրախտէն եւ գալոյն եւ արտասուելոյն, եւ վասն հոգեվարին եւ ճանապարհի հոգոցն, եւ պատերազմի դիւացն եւ կայանի հոգոցն, ասացեալ Առաքել վարդապետէ – Վայ այն աւուրն, որ ես ստեղծայ, / Վայ էն ժամոյն, որ խաբեցայ... (367բ «Յիսուս Որդի»):
3. 369բ-71ա Գ. Վասն ահեղ դատաստանին եւ քննութեանց եւ յարութեան մեռելոց, Առաքել վարդապետէ – Յորժամ դըրունք երկնից բացուին, / Լինի հընչմունք ահագնակին... (369բ «Յիսուս Որդի»):
4. 371ա-2բ Դ. Վասն բաժանման արդարոցն ի մեղաւորաց եւ տանջանացըն դժոխոց, Առաքել վարդապետէ ասացեալ – Յետ քըննութեանց դատաստանին, երբ ամենայն բանք վըճարին... (371ա «Յիսուս Որդի Հաւր») ա. 372բ Ողբ եւ նաղատինք անձին, Առաքել վարդապետէ, գիշերապաշտման. գանձին յետեւն գի՛տ ի համարն եւ ապայ ասա՛յ ապաշխա[րութիւն] – Անթիւ չարեաւք յանցայես... բ. 372բ. Այլ տաղ հոգեվարի եւ յերկնային ճանապարհին Առաքել վարդապետէ – Աչք իմ ծովացեալ...
5. 372բ-4ա Ե. Խրատական բաներս, Առաքել վարդապետէ ասացեալ («Ա-Ք, ԱՌԱՔԵԼԻ Է») – Ամենայն փառք մարդոյ դատարկ եւ յունայն... (372բ «Անցանէ մեծութիւն»):
6. 374աբ Զ. Ողբ, ոտանաւոր Առաքել վարդապետէ Վասն անձինն իւրոյ եւ ինձ նըման մեղաւորաց («ՅԱՌԱՔԵԼ ՎԱՐԴԱՊԵՏԷ ԱՅՍ») – Յիշելով զաւր մահուն, սիրտ իմ սասանի... (374ա ստ. լս. «Անցանէ մեծութիւն»):
7. 374բ-5ա Է. Ողբ դատաստանին եւ դըժոխոցն՝ Առաքել վարդապետէ ասացեալ – Յորժամ Գաբրիէլ գոչէ եւ յառնեն մեռեալքն ի հողոյն... (374բ «Երազ է ու սուտ եղբարք») ա. 375ա Ողբս եւ խըրատ՝ Առաքել վարդապետէ, ննջեցելոց ասացեալ – Ի միտ առէք զողբըս բանիս... բ. 375ա Այլ ողբ եւ խրատական բաներ, ի վերայ նընջեցելոց ասա՛յ – Լըւարուք ըզբարբառ բերանոյս... գ. 375ա Այլ խրատ վասն հոգոց ասացեալ – Է մահ քան ըզքեզ յիշեմ...
8. 375ա-6բ Ը. Գովասանութիւն եւ խոստովանութիւն եւ խրատ եւ ապաշխարութիւն Առաքելէ – Եղբա՛յր, ինձ միտ դի՛ր եւ լըսէ, եւ զհոգոյ աչքն ի բաց պահէ՛... (375ա «Յիսուս Որդի»):
9. 376բ-8բ Թ. Խրատական բաներս ի Գրիգոր վարդապետէ («Ա-Ք») – Աւրհնեալ է Հայրըն լուսոյ, / Որ ստեղծ ըզմեզ ի հողոյ... (376բ «Քրիստոս փառաց թագաւոր»):
10. 378բ-9բ Ժ. Բանքըս վասն ահագին եւ սոսկալի գալըստեան Քրիստոսի եւ յաւուր դատաստանի եւ յանդիմանութիւն անձին, եղկելոյս Վարդանայ ասացեալ – Յորժամ յիշեմ զաւրն ահագին / Եւ զսոսկալի գալուստ փըրկչին... (378բ «Յիսուս Որդի»):
11. 379բ-80բ ԺԱ. Խոստովանութիւն գաղտնեաց եւ խայտառակութիւն անձին – Մեղայ, Տէ՛ր, ինձ ողորմեա՛, / Տէր մեղայ, Աստուած զիս քաւեա՛յ... (380բ «Աստուած իմ, Յիսուս Որդի կենդ[անարար]»):
12. 380բ-1բ ԺԲ. Խրատ պիտանիք՝ Յովհաննէս վարդապետէ – Յամենայն մեղաց ի զատ, ասէ, դու կացիր... (380բ «Ադամայ ստեղծաւղ»):
13. 381բ-2բ ԺԳ. Ողբ եւ մաղթանք՝ Խաչատուր Կեչառացոյ ասացեալ – Ես եմ կորուսեալ ոչխար, մոլորեալ ի սուրբ քո հոտէն... (382ա «Երազ է ու սուտ եղբարք»):
14. 382բ-3բ ԺԴ. Նորին Խաչատուր Կեչառացոյ – Այս կեանքս է յերազ նըման եւ խափող անզերծ յանդիման... (382բ «Աստուած իմ Յիսուս Քրիստոս կենդան ի»):
15. 383բ-4բ ԺԵ. Խրատ խռով չի կենալու եւ ոխ չի պահելոյ, Նախաշ վարդապետէ ասացեալ է – Անձն իմ, վայ քեզ հազար բերան... (383բ «Յիսուս Որդի»):
16. 384բ-5ա ԺԶ. Խրատք հպարտութեան – Քան զամենայն գործըս չարեաց հպարտութիւն է զազրելի... (384բ «Յիսուս Որդի»):
17. 385ա-6բ ԺԷ. Խրատական բաներս ագահութեան եւ անընչութեան, ի Նախաշ վարդապետէ – Սողոմոն, մայրն իմաստութեան, առ մեզ խաւսի բան խրատական... (385ա ստ. լս. «Յիսուս Որդի Հաւր միածին»):
18. 386բ-7բ ԺԸ. Խրատք եւ կըշտամբանք անձին՝ Նախաշ վարդապետէ ասացեալ («Ա-Ք») – Անձն իմ, արի աղաւթէ դէմ արարաւղին...
19. 387բ-9ա ԺԹ. Խրատական բաներս ի Նախաշ վարդապետէ («Ա-Ք») – Անցանէ մեծութիւն եւ փառք աշխարհի... (388ա ստ. լս. «Յովասափու գոյն է»):
20. 389ա-90ա Ի. Նորին Նախաշ վարդապետէ ասացեալ – Երազ է եւ սուտ, եղբայրք, աշխարհիս բաներն ի լըման... (389ա ստ. լս. «Սուտ եւ անցաւոր աշխարհս»):
21. 390ա-1բ ԻԱ. Խրատական բաներ խաղաղութեան ամենայն մարդկան – Խըրատ մի տամ սիրով քեզ, / Թէ միտ դընես ու լըսես... (390ա ստ. լս. «Քրիստոս փառաց թագաւորն»):
22. 391բ-2բ ԻԲ. Ողբ ի վերայ մեղաց եւ նախատինք անձինք եւ պաղատանք առ Աստուած («Ա-Ն») – Աստուած իմ, Յիսուս Քրիստոս, կենդանի եւ կենդանարար... (392բ ստ. լս. «Ես եմ կորուսեալ ոչխար»):
23. 392բ-3ա ԻԳ. Այլ ողբ ապաշխարութեան ասա՛յ – Ողբս աղիողորմ, եղբայրք, ինձ եհաս Երեմիային... (392բ ստ. լս. «Ես եմ կորուսեալ ոչխար»):
24. 393աբ ԻԴ. Ողբ ապաշխարութեան ասա՛յ – Անձն իմ, ընդէ՞ր ես ծուլացեր, / ՚Ւ ի մահուանէ անհոգացէր... (393ա ստ. լս. «Յիսուս Որդի»):
25. 393բ-4բ ԻԵ. Այլ տաղ վասն ապաշխարութեան ասա՛յ – Կամ առաջի քո ամաւթով, / Գործեր եմ շատ չար եւ յոլով... (390ա ստ. լս. «Յիսուս Որդի»):
26. 394բ-7բ ԻԶ. Ողբ դատաստանին աւուրն եւ դըժոխոցն եւ անքուն որդանցն – Յորժամ տարերքըն դըղըրդին, երկինք եւ երկիր նոր նորանան... (394բ ստ. լս. «Յիսուս Որդի»):
27. 397բ-9ա ԻԷ. Ողբ եւ նախատինք եւ պարսաւանք անձինք եւ ահ դըժոխոցըն («Ա-Ք») – Անհուն գետոց առեալ եմ, / Այնչափ աւազ կուտեալ եմ*... ա. 399ա Ողբ յաւուր դատաստանի եւ դժոխոցն եւ սարսափմամբ – Յաւուր յարութեան, յորժամ որոտան... (397բ «Քրիստոս փառաց թագաւոր»):
*397բ-8ա Ժէ տառով սկսուող քառատողը չգրուած, տեղը բաց:
28. 399ա-400ա ԻԸ. Խրատական բաներս Առաքել վարդապետէ ասացեալ – Արեկ ասեմ բան հրաշական, / Զպատճառ մեղացն զանազան...
29. 400աբ ԻԹ. Այլ ողբ նընջեցելոց ասա՛յ – Յառաջ նոր յաշխարհս եկի, / Հանց յիստակ էի զինչ զհայլի...
30. 400բ-2ա Լ. Խոստովանութիւն, նախատինք անձինք մարդկան – Աղտեղեցայ խաւ խաւար մեղաւք քան զկին պոռնիկ ըՐախաբու...
31. 402ա-3բ ԼԱ. Վասն յարութեան հողացեալ մարմնոյս եւ գալըստեանն Քրիստոսի եւ դատաստանի եւ հատուցման գործոցն արդարոց եւ մեղաւորաց («ԱՅՍ ՅՈՎԱՍԱԲԻ Է») – Արարչագործ Աստուած, ստեղծաւղ համայնից համայնից, / Յորժամ գայ ի դատել զազգըս հողածին... (402ա ստ. լս. «Յովասափ»):
32. 403բ-5ա ԼԲ. Տաղ խոստովանութեան եւ ապաշխարութեան – Հաւատամք ի Քրիստոս, Որդին միածին եցոյց մեզ ճանապարհ եւ ճշմարտութիւն... (404ա ստ. լս. «Յովասափին»):
33. 405ա-7ա ԼԳ. Այլ տաղ՝ յապաշխարութեան ասա՛յ – Յոյս եւ ապաւէն եւ կեանք Տէր Յիսուս տըւաւղ բարութեան... մի թողուք հանգիստ, նեղեցէ՛ք (405ա ստ. լս. «Աստուած իմ Յիսուս Քրիստոս»):
– 412ա-4ա (ԺԸ. դ.) Ցանկն է Գանձատետրիս... – Ա. Նախ եւ առաջին Ծնընդեան ճրագալուցին... ՃԾԶ. Տաղ Հոգոյ Սրբոյ գալըստեան. առաջի ավուրն ասա՛յ... յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ՝ 1681 թ., նոտրգիր.
Գ. ա. 407բ-9բ [Ովաննէս, Գանձ] – Եկայք այսաւր եկեղեցի, / որք էք դաւան Լուսաւորչի... մեղօք լըցեալ դու Ովաննէս... որ չի լինիս անդ աներես:
բ. 409բ-11ա Նորին [Ովաննու] ասացեալ [Գանձ] – Գանկատ առնեմ ձեզ, եղբարք, զաշխարհիս բանիցն ամենայն... (411ա) նուաստս ես ամենից՝ Ովաննէս անուամբ անպիտան... մի խնայէք, ասէք միաբան (409բ ստ. լս. «Երազ է եւ սուտ, եղբա՛յր»):
գ. 4ա (այլ ձեռքով, նոտրգիր, ԺԸ. դ. վերջ) [Այլ տաղ Ծնընդի կեն կապ Տաղ] – Կայր կոյսն ի այրին, / Երկար աղօթին... կայր մտօք առ կոյսն:
Ծնթ. Գանձերի խորագրերի վերականգնումներն ըստ՝ Մատենագիրք հայոց, հտ. ԺԳ. Գանձարան, Գիրք Ա., Անթիլիաս-Լիբանան, 2008 թ., Մատենագիրք հայոց, հտ. ԺԴ. Գանձարան, Գիրք Բ., Անթիլիաս-Լիբանան, 2008 թ.:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
13ա Ըստացողի գրոցս երանեալ, նայ եւ գծողիս մեղաւք դեգերեալ ողորմեաց (նման՝ գրեթէ բոլոր գանձերի վերջում՝ 15ա, 79ա, 85բ, 87ա եւ այլն):
168աՈ՛վ եղբայր իմ, տազկահն չի գրեցի, մի՛ մեղադըրեր:
407ա Փա՜ռք եւ պատիւ Հաւրն էական, / որ է անեղ եւ անվախճան, / եւ միածնի իւրոյ ծնընդեան, եւ փառակցի իւրոյ բըղխման՝ / երեքանձնեայ աստուածութեան / եւ միական իշխանութեանն, / յայնցեալ, յայժմուս եւ յապագայն, / եւ անզըրաւ միշտ յաւիտեան: / Աւարտեցաւ գիրս այս գանձի / հայոց Մեծի թըւականի / ՌՂ., չորս աւելի (1645), / մարտի ամսոյ եւ ութի:
Տե՛ս ԺԷ. դ., յիշ.-ք, Գ., էջ 162:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 411ա (1681 թ., բոլորգիր) Աղաչեմ զամենեսեանդ, որք հանդիպիք, յիշեցէ՛ք միով Հայր մեղայիւ զնախաշ Նիկողոս աւագէրէցն եւ զիս՝ մեղուցեալ Գէորգ երէցս, որ աննենգ եւ անկըռիւ՝ իբրու հայր եւ որդի կամ երկու եղբօր նման ըսպասաւորէաք Սուրբ եկեղեցոյս Հրեշտակապետի, որժամ տեսանէաք գըրեալ նախնեաց մերոց, թէ ով ոք հանդիպի՝ յիշեսցէ, եւ մեք անձանձիր յիշէաք, խնդրեմք ի ձէնջ, որ զմեզ եւ դուք յիշէք, որ եւ այլք ձեզ յիշեսցէն՝ ասելով Հայր մեր: Ի թվականիս մերոյ ՌՃԼ.ին (1681):
2. 6ա (ԺԸ. դ. սկզ., բոլորգիր) Ընդ ամենայնի եւ ամենեցուն հուսկն, որպէս անարգի միոջ զսպասաւոր սրբոյ եկեղեցւոյս զՅովաննէս կոչեցեալս՝ որդի Գէորգ երիցու, որ է նա եւս կարգեցեալ տեսուչ Սրբոյ Հրեշտակապետիս, աղաչեմ զհանդիպօղքսդ՝ եթէ արժան է, յիշեսջիք յաղօթս ձեր միով Աստուած ողորմեսցիւ նախ զծնօղս՝ զհայրն իմ՝ զտէր Գէորգէոսն, եւ զմայրն իմ, եւ զեղբայրսն իմ՝ զՄանուկն եւ զԳալուստն, եւ ապա զմեղուցեալս ձեր ամենեցուն ծառայ, եւ դուք յիշեալք լիջիք ի Քրիստոսէ աստ եւ ի հանդերձելումն. ամէն: Թվին ՌՃԻԳ.ին (1674) ձեռնադրեցաւ հայրն իմ քահանայ եկեղեցոյս, եւ այսմ ամի նորոգեցաւ եկեղեցիս. եւ Քրիստոսի փառք:
3. 134ա (1729 թ., կապգիր) Տէր Գաբրիէլ, ՌՃՀԸ. (1729):
4. 414ա (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Գանձս քանքայիլ էր, ցանկս պակաս ունէր, ետոյ տիրացու Գիրգորն տեսաւ քանքայացն, տարաւ հօրը՝ Խաչատուրին հոգոյն կազմել իտուր իւր հէլալ արդեանց. Աստուած:
5. 411ա (ԺԸ. դարի վերջ, նոտրգիր) Այս գիրս մեղաւոր Պօղոսին է:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Գանձարան», Ա. կազմաստառին ամրացուած թերթիկին՝ «1. Գանձարան մեծադիր, բոլորագիր, գրեալ ի թղթի ուրումն անյայտի, անյայտ թուական: Բաց ի 163 հոգեշունչ գանձուց, զորոց զհամառօտ ցուցակն կարիս տեսանել ի սկիզբն մատենիս՝ հանդերձ անուամբ յօրինողաց նոցին, այլ եւ պարունակին ի սմա գանձք, ողբք եւ խրատք հոգեշահք 40 հատ, բոլորագիր գրչութեամբ գրեալ ի թուին հայոց ՌՂԴ. (1645): Ունի զյիշատակարան համառօտ ի վերջն, առանց անուան գրչին: Առաքեալ յԱստրախան քաղաքէ: Մի թերթ մագ. պահպանակ», Ա. կազմաստառին ամրացուած թերթիկի հակառակ երեսին՝ «ՌՂԴ. – 1645, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս» 1ա՝ «407, 2709»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «գր, գրչափո, գրա», 5ա՝ «գրչա, գրչա», 5բ՝ «ձձձձ այլ գրչորձի լաալա աթի», 6ա՝ նոյն էջի յիշատակարանի կէսը նոտրգրով արտագրած, 64ա «Ը թիւնաշուրթ /// լիցին հերքեալ եւ անիծեալ», 132բ՝ «մայր հաւատի///», Պահպանակ Բա՝ «գրչայփ, գր»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 411բ՝ Աստուածածին եւ հրեշտակներ «Աստուածածնայ պատկերք, Աստուած, ա, Աստուած, ձեռամբ Պետրոսին է» մակագրութեամբ:
2710
ԻՍՏԱՄՊՕԼ |
ՌՃԼԹ. – 1690 |
ՄԵԿԵՆԱՍ՝ Յովսէփ վրդ.: ՍՏԱՑՈՂ՝ միաբանք Աստապատու Սուրբ Ստեփաննոսի վանուց:
ԹԵՐԹ՝ 1 (բազմածալ՝ 37 թերթ). չգրուած՝ 1ա, 3ա, 37ա. եւ բոլոր թերթերի բ. երեսը: ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29.7 x16.7 (ամբողջը 636x29.7): ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (25x16.5, թ. 31-3՝ 20.5x16.5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 7ա): ՏՈՂ՝ 26-30: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ մուգ կարմիր կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ:
Նմուշ 7ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Դրախտ՝ 4, Մեղսագործութիւն՝ Ադամ եւ Եւայ 7ա, Նոյ՝ 9ա, Աբրահամ՝ 1ա, Յակովբ՝ 11ա, Մովսէս՝ 13ա, Յեսու՝ 14ա, Սաւուղ՝ 16ա, Դաւիթ՝ 17ա, Եղիակիմ՝ 24ա, Եղիազար՝ 27ա, Յովսէփ՝ 29ա, Խաչեալ Յիսուս՝ 30ա, Տիրամայրը մանկան հետ՝ 31ա, Պետրոս՝ 31ա, Յակոբոս՝ 31ա, Յովհաննէս՝ 31ա, Յակոբոս Փոքր՝ 32ա, Սիմոն՝ 32ա, Անդրէաս՝ 32ա, Փիլիպոս՝ 32ա, Թադէոս՝ 32ա, Բարդուղիմէոս՝ 32ա, Մատթէոս՝ 33ա, Թովմաս՝ 33ա, Մատաթէ՝ 33ա, Պաւղոս՝ 33ա, Բառնաբաս Յովսէփ՝ 34ա, Բառնաբաս որդի Ալփեայ՝ 34ա: Ճակատազարդ՝ 5ա, 15ա: Լուսանցազարդ՝ կարմիր, կապոյտ, ոսկի զարդաշրջանակ, մագաղաթի ամբողջ երկայնքով: Զարդագիր՝ կենդանագիր, թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, ոսկի, սպիտակ, սեւ, մանուշակագոյն, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, փեղկերի եզրերի կաշին թափուած, Ա. կազմաստառին ամրացուած թերթիկին եւ 1ա էջին՝ թանաքաբիծ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
[Գաւազանագիրք Հնոց եւ Նորոց Կտակարանաց]
– 2ա Սկիզբն համառաւտ Աստուածաշունչիս – Զմիտ Աստուածաշունչ գրոց զերկայնութիւն եւ դժուարութիւն եւ զծուլութիւն աշակերտացն... եւ մինչեւ ի Քրիստոս աւարտեցի զկարգ թուոց նոցա:
– 5ա [Նախերգան] – Ըստ մեծին Արիստոտելի իմաստասիրի հարկ է ամենայն ընթհանրական... եթէ հաւանական թուեսցի՝ Տեառն շնորհ, ապա թէ ոչ՝ ներել աղաչեմ տկարութեանս:
ա. 6ա Այսոքիկ են կարգ աստուածային գրեանց Հին կտակարանացն ըստ եբրայեցոցն եւ Նոր Կտակարանացն՝ ըստ ուղղափառ վարդապետաց եկեղեցւոյ – Աստուածային գրեանք... Տեսիլն Յովհանու:
բ. 7ա Քանզի զի զմտաւ իմով ածելով զճապաղութիւն... մինչեւ ի Քրիստոս ճշմարիտ եւ համառաւտ պատմութեամբ, թէ ուստի սկսան եւ կամ զի՞նչ գործին նոքա:
գ. 7ա-9ա [Յաղագս Ադամայ եւ Եւայի եւ որդոց նոցա]
1. 7ա Ադամ ստեղծեալ ի յագարակն Դամասկոսի... անիծեալ երկրին ի քիրտն երեսաց ուտել զհաց:
2. 7ա-8ա Յաղագս մեղացն Ադամայ – Իբրեւ մեղաւ մարդն ի դրախտին... եղեւ Լ. (30) որդիս եւ այնչափ դստերս, բայց ի Կայենէ եւ յԱբելէ, ասէ Ստրապոս:
3. 7ա-9ա Կայէն հողագործ եղեալ... եւ Դարեհ՝ որդի Աստիաքեսի ընդ նոյն Կիւրոսի թագաւորեաց:
դ. 8ա-10ա [Յաղագս ջրհեղեղին]
1. 9ա-10ա Յաղագս շինութեան տապանին – Արար Նոյ ըստ հրամանին Տեառն... եւ Բուզայ, ասէն, իջեալ զԲաղամ, որ ի Յոբ կոչի Եղիուս Բուզացի:
2. 8ա [Յաղագս Նոյի] – Նոյ յամի կենաց իւրոց ԶՃ.ի (600)... եւ զմնացորդ որդիս աւրհնեաց եւ ննջեաց:
3. 9ա-11ա [Յաղագս երից որդւոց Նոյի եւ սերնդոց նոցին] – Ի յայս Գ. որդոցս Նոյի տարածեցան ազգք ՀԲ. (72)... ընդ առաջ ել ԴՃ.աւք (400) եւ խաղաղութեամբ զնա ընկալաւ:
ե. 10ա-1ա [Յաղագս Աբրահամու եւ որդոց նորա] – Աբրահամ յետ խողխողելոյ եղբաւր իւրոյ...
զ. 11ա-3ա [Յաղագս Յակովբայ եւ որդոց նորա] – Յակովբ զանդրանկութիւն եղբաւրն եւ զաւրհնութիւն... հրովն կորեան, եւ Դադան եւ Աբիրոն յերկրէ կլան:
է. 12ա-6ա [Յաղագս Մովսէսի]
1. 13ա Մովսէս այս է Ղեւեայ Ամրամրա... եւ ոչ գտաւ գերեզման նորա մինչեւ ցայսաւր:
2. 12ա-3ա Յեսու հետեւեաց Մովսիսի եւ կալաւ զիշխանութիւն... յաղագս պաշտելոյ զԱստուած հեղմամբ ջրոյ սկիզբն գրոց այսմիկ արար:
3. 13ա-5ա [Յաղագս Ահարոնի եւ շառաւղաց նորա] – Ահարոն եղբայր Մովսիսի եւ Մարիամայ... ծնաւ զՍամուէլ, զոր մատոյց Հեղիայի ի Սելով:
4. 13ա-5ա [Յաղագս Մարեմայ եւ շառաւղաց նորա] – Մարիամ այս քոյր Ահարովնի բամբասեաց զՄովսէս... խնդրէր կնոջաւ մի վհուկ, եւ նոյն Սամուէլս զԴաւիթ ի թագաւորութիւն էաւծ:
5. 15ա-6ա [ԽԲ. (42) աւթեւանք ժողովրդեան Իսրայէղի] – Այս իսկ են նշանք աւգտակարք... այս են ԽԲ. (42) աւթեւանք ժողովրդեանն Իսրայէղի յանապատիս Սինեայ ի յերիս ամս:
ը. 16ա-18ա [Յաղագս թագաւորաց]
1. 16ա [Յաղագս Աքիէլայ եւ սերնդոց նորա] – Աքիէլս այս բազում տոհմօք, որոյ յաւելորդ լինէր աստ պատմել... եւ հայր Սաւուղա էր Կիս:
2. 17ա [Յաղագս Ելիմելեքայ եւ սերնդոց նորին] – Ելիմելէքս այս հանդերձ Նոյոմի կընոջաւ իւր պանդխտեաց... յարուցանելով զսերմն մերձաւորին իւրոյ մեռելւոյն:
3. 16ա-7ա [Յաղագս Սաւուղայ եւ որդոց նորին] – Սաւուղ այս բազում ժամանակս... բայց Դաւիթ ընտրեաց Տէր եւ զնա արհամարհեաց:
2. 17ա-8ա [Յաղագս Դաւթի եւ որդոց նորին] – Դաւիթ կրսեր եղբայր թագաւոր ընտրեցաւ... զոր եսպան Յովաբ խաբէութեամբ:
3. 18ա [Յաղագս Սողոմոնի] – Սողոմոն սպանեաց զՅովաբ... կռապաշտութեամբ ապականեաց եւ այսպէս ննջեաց:
թ. 18ա-30ա [Կարգք քահանայապետաց, մարգարէից, թագաւորաց Յուդայի, Իսրայէղի եւ այլ ազգաց ցեղից Քրիստոսի] – Կարգ քահանայապետացն է... ցնծութեամբ ողջունեաց կարապետն զՏէրն բոլորից:
ժ. 31բ [Ծնունդն Քրիստոսի] – Երանեալ կոյսն Մարիամ... ամս ԲԺ.ան, որ եղեւ ընդ ամենայն Կ.(60) ամ:
ժա. 31ա-4ա [Յաղագս աշակերտաց Քրիստոսի] – Պետրոս այս էր ի գէղջէն Բեդսայիդայ... վասն Տեառն պսակեալ եղեւ մարտիրոսական պատուով:
ժբ. 34ա-5ա Յաղագս Նեռինն – Եւ այսպէս ծանուցեալ լինի ժամանակ Նեռինն... ամենայն Իսրայէղ կեցցէ ի փառս Քրիստոսի յաւիտեանս. ամէն:
Ծնթ. Գրեթէ բոլոր մասերն ունեն տոհմաբանական գծագիր-աղիւսակներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
36ա Փա՜ռք անեղ Էին, անըսկիզբ գոյին եւ միշտ կենդանւոյն, եռանձնեայ աստուածութեանն եւ եզաբուն բնութեանն, միասնական տէրութեանն եւ ինքնիշխան թագաւորութեանն՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, ի բնաւից գոյիցս յանտարրից եւ տարեղինացս վերառաքեսցի աւրհնութիւն, գոհութիւն եւ փառաբանութիւն՝ այժմ եւ անզրաւ յաւիտենին. ամէն: Յորմէ գերագոյն անհասանելի եւ ինքնաբուն բարւոյն, ամէնիմաստ վեհագոյն գիտութեանն եւ նախագաղաբար տեսութեան ամէնասուրբ Երրորդութեանն՝ ստեղծեալ գոյացան էակս յոչէից անթերի լրութեամբ, եւ մարդասիրեալ, ընդ հողեղէն բնութեանս խառնեաց զբանական հոգիս՝ ունել զաւրութիւն ընդունելոյ զաստուածային եւ զհոգեւոր զշնորհս, ոք լուսաւորեալք, իբրեւ զեղեալ տեսին զանեղ գոյին լինելութիւնն:
– (ստացողի ձեռքով) Ես՝ Յովսէփ վարդապէտս, գրել ետու զԳաւազանագիրքս եւ ստացայ ի հալալ ընչից իմոց՝ ի վայելումն ինձ, որ յոյժ փափականօք գրել ետու՝ ոչ զօք ունելով ձեռնտու ի գրելն, այլ միայն զողորմութիւնն Աստուծոյ եւ զօգնութիւն աղօթիւք սրբոց իւրոց. ամէն: Եւ արդ, աղաչեմ զձեզ ամենեքեանդ, որք հանդիպիք սմա ընթերցմամբ, օրինակելով կամ լսելով, յիշեսջիք աստուածահաճոյ աղօթիւք ձեր զՅովսէփ վարդապետս՝ առաջնորդ Աստապատու գիւղաքաղաքի Սրբոյն Ստեփաննոսի վանացն եւ աշակերտ Յակոբայ վարդապետին: Արդ, սա ստացայ յիշատակ ինձ՝ ի վայելումն Սուրբ Ստեփաննոսի վանից միաբանիցն: Եւ արդ, գրեցաւ եւ յօրինեցաւ ոսկայզօծ ծաղկօք ի մայրաքաղաքն Իստամպօլ, ՌՃԼԹ. (1690) թուոջ եղեւ աւարտումն, որ է օրհնեալ յաւիտեանս:
15ա (ճակատազարդի մէջ) Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Յովսէփ վարդապէտ:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկին ամրացրած թերթիկին՝ «1. Գաւազանագիրք», Ա. կազմաստառին ամրացրած թերթիկին՝ «410, 2710», «ՌՃԼԹ. 1690, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», «Հմր 1 Գաւազանագիրք, բոլորագիր, քառածալ, գրեալ ի վերայ մագաղաթի ի Յովսէփ վարդապետէ՝ առաջնորդէ Աստապատ գիւղաքաղաքին Սրբոյն Ստեփանոսի վանից, ի թուականութեան հայոց ՌՃԼԹ. ի մայրաքաղաքն Կ. Պօլիս, ունի զյիշատակարան ի վերջն»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 6ա, 15ա՝ երիցս, 36ա սեւ թանաքով բոլորակ՝ «ՅԻՍՈՒՍԻ ՔՐԻՍՏՈՍԻ Ծ/ԱՌԱՅ ՅՈՎ/ՍԷՓ ՎԱՐԴԱՊԵՏ, / ՌՃԻԶ. (1677)», 36ա սեւ թանաքով ութանկիւն՝ «ԽԱՉԱՏՈՒՐ / ՎԱՐԴԱՊԵՏ»:
2711
ՎԱՐԱԳԱՅ ՎԱՆՔ, ՍԲ. ՆՇԱՆ ԵԿԵՂԵՑԻ |
ՋԻԹ. – 1480 |
ԳՐԻՉ՝ Կարապետ կրօնաւոր: ՍՏԱՑՈՂ՝ Կարապետ կրօնաւոր (գրիչը. եւ իր ծնողները՝ Յովհաննէս եւ Եղիսաբէթ), Մկրտիչ քհյ.: ԿԱԶՄՈՂ՝ Կարապետ քհյ.:
ԹԵՐԹ՝ 554+1 (կրկն. 66). չգրուած՝ 7բ, 8բ, 217բ, 554ա: ՊՐԱԿ՝ 8+Ա-ԽԶx12 (Ա 6, ԻԸ, ԽԶ 11)+3: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26,6x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (20.5x13.5-14): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 10ա): ՏՈՂ՝ 26-27: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի՝ դռնակով, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ նախշազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
Նմուշ 10ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 9ա, 100ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին եւ աստառը մաշուած, մէջքի կաշիի վերին մասը պատռուած, Բ. փեղկի կաշիից առանձնացած, դռնակի աստառը պատռուած, կաշուի վրայ փոքրիկ պատռուածք, 2ական գամերն ու կապիչներն ընկած, մնացել են գամերի 2 մետաղէ վարդեակահիմքերը. կազմը նորոգուած 1584 թ., ձեռագիրը նորոգուած նաեւ ԺԹ. դարում. նորոգման ժամանակ թերթերի կարգը խախտուած, կարդալ՝ 75-77-78-79-76-83-80-81-82-84, թ. 1-8, 552-4՝ 1594 թ. նորոգութեան ժամանակի յաւելում, թ. 14-5ի միջեւ թափուած 6, թ. 325-6ի միջեւ՝ 1 թերթ, թ. 551 նորոգուած, եզրերը լրացուած յետագայի թղթով, թ. 9-10ի, 518-49ի եզրերը ամրացուած. թերթերին զանազան բծեր, փոքրիկ պատռուածքներ. լուսանցակողերը գունաթափ եւ սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 9ա-99ա [Սարգսի Շնորհալւոյ Խրատք եւ Ճառք]
1. 9ա-28ա ա. Երանելոյն Սարգսի Շնորհալից վարդապետի արարեալ մեկնութիւնս – Քրիստոս ի չարչարիլն մարմնով վասն ձեր... (14բ) եւ ի հաճոյս նորա քաղաքավարել եւ յա/// (շար. թափ., 15ա) զայս է ասելի, եթէ արբեցութիւն գործ է... զհանդերձելոցն յաւել եւ ասաց, որում փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
2. 28ա-31բ բ. [Երանելոյն Սարգսի Շնորհալից վարդապետի Խրատ հոգեւոր ասացեալ Վասն փրկութեան եւ ազատութեանն մարդկան. ցանկից] – Փառաւորեսցուք եւ մեք զԱստուած ի ձեռն քահանայապետին Յիսուսի... եւ երկնից արքայութեանն զմեզ արժանիս արասցէ Քրիստոսիւ Յիսուսիւ մերով, որով եւ ըստ որում... յաւիտենից. ամէն:
3. 31բ-5բ գ. Երանելոյն Սարգսի Շնորհալից վարդապետի ասացեալ Խրատ հոգեւոր – Եւ արդ, վասն զի եւ մեք ի կարգի որդւոցն Աստուծոյ եմք... ապաշխարողացն է խոստացեալ Յիսուս Քրիստոս Տէրն մեր... այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեան:
4. 36ա-41ա դ.Երանելոյն Սարգսի Շնորհալից վարդապետի արարեալ Խրատ հոգեւոր – Արդ, եւ մեք ստորերկրեայքս փառաւորեսցուք զՔրիստոս... նորոգեա՛ զմարմին խոնարհութեան մերոյ ըստ անեղծ փառաց քոց, Քրիստո՛ս Աստուած մեր... յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
5. 42ա-3բ ե. [Երանելոյն Սարգսի Շնորհալից վարդապետի ասացեալ Խրատ հոգեւոր] – Արար Աստուած զմարդն եւ եդ զնա ի դրախտին փափկութեան... ժառանգորդ լիջիք հայրենեացն ձերոց դրախտին կենաց ընդ ամենայն սուրբս ի Քրիստոս Յիսուսի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
6. 43բ-7բ զ. Երանելոյն Սարգսի Շնորհալից վարդապետի Խրատ հոգեւորասացեալ – Եւ արդ, քննեսցուք, եղբա՛րք, թէ զի՛նչ են հաւատքն... եւ նովիմբ եւս յանկեսցուք զկեանս մեր, զի եւ խոստացելոց բարեացն արժանաւորք լիցուք հասանել շնորհաւք... այժմ եւ միշտ եւ՛՛:
7. 47բ-51բ է. Երանելոյն Սարգսի Շնորհալից վարդապետի Խրատ հոգեւոր ասացեալ – Արդ, եւ մեք զանձինս մեր արժանիս արասցուք... սոքաւք զանճառ բարիսն ժառանգեսցես, որոց լիցի ամենեցուն մեզ հասանել շնորհաւք... այժմ եւ միշտ:
8. 51բ-4բ ը. Երանելոյն Սարգսի Շնորհալիցվարդապետի Խրատ հոգեւոր ասացեալ – Եւ արդ, զայսոսիկ լսելով, սիրելի՛ք, զարհուրեսցուք... առաւել սպիտակեսցուք, զի եւ խոստացելոց բարեացն հասանել կարասցուք շնորհօք... եւ պատիւ այժմ:
9. 54բ-8բ թ. Երանելոյն Սարգսի Շնորհալից վարդապետի Խրատ հոգեւոր ասացեալ – Եւ արդ, զի այսպիսի յոյս կայ մեր առաջի... սիրով եւ յաւժարութեամբ կատարեսցուք, զի եւ խոստացելոց բարեացն հասանել կարասցուք... եւ պատիւ այժմ եւ:
10. 58բ-62ա ժ. Երանելոյն Սարգսի Շնորհալից վարդապետի Խրատ հոգեւոր ասացեալ – Եւ արդ, զի եւ մեք ընդ այսպիսի դատաստանաւք անկեալ եմք... ի սկզբանէ աշխարհի զարքայութիւնն, որոց լիցի ամենեցուն մեզ արժանաւոր լինել շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ... փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ, ա՛՛յժմ եւ:
11. 62ա-5բ ժա. Երանելոյն Սարգսի Շնորհալից վարդապետի Խրատ հոգեւոր ասացեալ – Եւ մեք զայս ամենայն գիտելով, սիրելի՛ք, զգուշասցուք անձանց մերոց... եւ խոստացելոց բարեացն հաղորդս գտանիմք շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ... այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեան:
12. 65բ-8բ ժբ. Երանելոյն Սարգսի Շնորհալից վարդապետի Խրատ հոգեւոր ասացեալ – Եւ արդ, վասն զի այսպի[սի] [ի]մաստիցս երկիւղին Աստուծոյ... յարութեան արդարոցն արժանաւոր լիցուք եւ խոստացելոց բարեացն հասցուք շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ եւ փրկչին... այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեան:
13. 68բ-73ա ժգ.Երանելոյն Սարգսի Շնորհալից վարդապետի Խրատ հոգեւոր ասացեալ – Խոստովանեսցուք եւ մեք եւ հաւատասցուք, սուրբ եւ փառաւոր արասցուք զԱստուած... զի հանդերձելոց բարեացն արժանաւորք լիցուք շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ... այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեան:
14. 73ա-5բ ժդ.Երանելոյն Սարգսի Շնորհալից վարդապետի ասացեալ Խրատ հոգեւոր – Արդ, նախանձաւոր լիցուք եւ մեք արդարոյն Ղովտայ... եւ յառաջիկայիցն զգուշասցուք, զի եւ արքայութեանն Քրիստոսի արժանի լիցուք հասանել շնորհաւք... եւ յաւիտեան:
15. 77ա-9բ ժե. Երանելոյն Սարգսի Շնորհալից վարդապետի Խրատ հոգեւոր ասացեալ – Եւ մեք, զպատուիրանս Աստուծոյ գիտելով, նախանձաւոր լիցուք գործոց բարեաց... զի՞նչ քաղցրագոյն, քան զսէրն Աստուծոյ, որ այնմ փափաքիցին: Որում սիրոյ արժանիս արասցէ զմեզ Յիսուս... պատիւ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեան:
16. 79բ, 76աբ, 83աբ, 80ա ժզ. Երանելոյն Սարգսի Շնորհալից վարդապետի Խրատ հոգեւոր ասացեալ – Փառաւորեսցուք եւ մեք զԱստուած մի բերանով միայն... եւ նայել յաղաչանս աղաչողին եւ չառնել անտես, զի եւ հանգստեանն այն եւ անանց բարութեանն հասանել կարասցուք շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ:
17. 80աբ, 81ա-2բ, 84ա-5ա ժէ. Սուրբ վարդապետի ասացեալ՝ ի Մարկոսի Աւետարանի մեկնութենէն – Արդ, արթուն կացէ՛ք, զի ոչ գիտէք յորում ժամու Տէր տանն գայցէ՝ յերեկորեայ, եթէ ի մէջ գիշերի... սկիզբն առնել ապաշխարութեան զմեղսն խոստովանել, զյանցանսն քաւել եւ խոստացելոց բարեացն հասանել ի Քրիստոս Յիսուս ի ՏԷր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
18. 85ա-91բ ժը. Երանելոյն Յոհաննու Ոսկիբերանի ասացեալ՝ Ի խորհուրդ գալստեանն Քրիստոսի, վասն աւուրն մեծ դատաստանին – Մեք, որ կենդանիքս մնացեալ իցեմք... համբառնա հրեշտակօք ի յերկինս, եւ զձեզ զամենայն հաւատացեալս Քրիստոս Աստուած արժանի արասցէ փառաց եւ պսակի եւ արքայութեանն իւրում:
19. 91բ-4ա ժթ. Երանելոյն Սարգսի Շնորհալից վարդապետի ասացեալ Խրատ հոգեւոր եւ մեկնութիւն – Զի թէ ի հրեշտակս յանցուցեալս ոչ խնայեաց... որ պարտն էր մոլորութեանն յանձինս իւրեանց ընդունէին. Առ Հռոմայեցիս, Ա. 27:
20. 94ա-7ա Ի. [Վասն գարշելի գործոց մարդկան] – Չիք ինչ գարշելի, քան զայնպիսի հոգի... յաւէտ զգուշասցուք, զի եւ խոստացելոց բարեացն հասանել կարասցուք շնորհաւք եւ մարդասիրութեամբ... այժմ եւ միշտ եւ:
21. 97ա-9ա իա. Երիցս երանեալ տիեզերալոյս վարդապետի եւ քաջ հռետորին Գէորգեա մեծ րաբունապետի արարեալ Խրատ վասն պսակի հարսանեաց – Հարցումն. թէ զի՞նչ է պսակն: Պատասխանի. Պսակն է խորհուրդ մեծ... այն աւրհնութեամբն աւրհնէ, որ ոչ անցանէ, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
Բ. 100ա-217ա [Ճառք, Խրատք ի Հարանց վարուց]
22. 100ա-15ա իբ.Երանելոյն Եփրեմի ասացեալ Յաղագս ապաշխարութեան. աւգնեա՛ Հոգի՛դ Սուրբ Աստուած ճշմարիտ – Ասէ երանելին մարգարէն Եզեկիէլ. Անաւրէնն եթէ դարձցի... որ փառաւք պսակէ եւ ի գահոյս հանգուցանէ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
23. 115ա-20բ իգ. [Խրատ Յովհաննու Գառնեցւոյ Վասն մեղաց[– Ծառայակիցս ձեր ի Քրիստոս՝ Յովհաննէս Գառնեցի հարցանեմ զողջունէ սիրելոցդ ի Տեառնէ... պսակացն հաղորդս արասցէ զմեզ Քրիստոս Աստուած զդաւանողքս անուան իւրոյ, եւ ինքն աւրհնեալ եղիցի յաւիտեանս. ամէն:
24. 120բ-2ա իդ. Անանիա վարդապետի ասացեալ Խրատ վասն համբերութեան եւ խաղաղութեան – Արդ, յորժամ մարդն շնորհս առնու յԱստուծոյ իմաստութեան եւ երկիւղի... վասն զի Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
25. 122բ-4բ իե. Հարցումն, թէ զիա՞րդ կարէ մարդ զերկրաւորս արհամարհել, որ անցաւորս է – Արդ, եթէ կամիս, որ յաղթես... յԱստուծոյ խնդրեա՛ աւգնականութիւն. եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառ<առ>ք յաւիտեանս. ամէն:
– 122բ ձախ լս. գրչից. «Այս գրած է, մի՛ գրէր»:
26. 124բ-8բ իզ. [Գրիգորի Տաթեւացւոյ ասացեալ] Վասն բամբասանաց. «Մի՛ բամբասէք զմիմեանս, եղբա՛րք, զի որ բամբասէ, զաւրէնս բամբասէ» [Թուղթ Յակոբայ կաթողիկէ, Դ. 11] – [Վ]արդապետք ասեն, թէ հոգեւոր գողութիւնն ծանր է, քան զմարմնաւորն... փրկեսցէ Քրիստոս Աստուած զհաւատացեալս իւր յամենայն չար լեզուէ եւ ի բամբասանաց. ամէն:
– 124բ ձախ լս. գրչից. «Զայս եւս մի՛ գրեր»:
27. 128բ-36ա իէ. Սրբոյն Անանիայի ասացեալ խրատք ոգէշահք – Զբանն, վասն որոյ աղաչեցեր զիս եւ ասացեր, եթէ ինձ զղջման եւ արտասուաց... պարգեւեսցէ մեզ զերկնից արքայութիւնն ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
– 128բ ձախ լս. գրչից. «Զայս գրեա՛»:
28. 136ա-8ա իը. Յաղագս խորհրդոց զգուշութեան – Արդ, նախ յառաջ քան զամենայն խորհրդոց մաքրութեան... զի լիցիս տաճար Հոգւոյն Սրբոյ, որում վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
29. 138ա-9բ իթ. Եթէ որչափ մասունք են, որ մարդ կատարեալ առաքինութիւն ըստանայ – Արդ, որպէս ասէ առաքեալն, ամենայն խոնարհութեամբ... եւ յետին համարի զանձն վասն Քրիստոսի:
30. 139բ-40բ լ. Վասն բարձրամիտ անապատականին – Պատմեաց մեծն եւ սուրբ հայրն Անտոնիոս... ուր իցէ ամբարտաւանութիւն, ո՛չ է նա Աստուծոյ եւ ոչ տեսցէ զնա:
– 140բ-1բ Ի ժամանակին տեառն Ներսէսի Կլայեցոյ Հայոց լուսաւոր վարդապետի եւ կաթուղիկոսի միանձնական եղբարք վեց միախորհուրդ եղեալ, գնացին յարեւելս կոյս ամս վեց... գրեաց զայս սուրբն Ներսէս ի մէջ Մեկնութեան Արարածոց եւ քարոզէր ամենեցուն:
31. 141բ-2ա լա. Պատմութիւն վասն Պաւղոսի Լիւստրացոյ – Պաւղոս ոմն ի Լիւստրիոյ, որ էր պատուով ի Լուստրինոս... որ սիրեն զնա բոլորով սրտիւ յայսմ եւ առ յապա:
32. 142ա-3բ լբ. Բանք հոգեւորք սուրբ հարցն – Հարցին ոմանք ի հարցն ցսուրբն Աթանասիոս Աղէկսանդրու եպիսկոպոսին... զի լսէ Բանն Աստուծոյ, որ ասաց. «Մի՛ մնասցէ հոգի իմ ի դոսա վասն լինելոյ դոցա մարմին» [Ծնունդք, Զ. 3]:
33. 143բ-6ա լգ. Պատմութիւն եւ խաւսք վասն երկոտասան միայնակեցացն – Ժողովեալ ի միասին միայնակեացք սուրբ լերինն... որպէս հաճոյք Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի երեւեսցուք, որում է ամենայն փառք... յաւիտենից. ամէն:
34. 146բ-53ա լդ. Վասն վարուց հոգետես հարցն – Իսկ ծեր ոմն էր, որ բնաւ ոչ ինչ գործէր... զի երանութեան այնմիկ արժանի լիցուք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր:
35. 153ա-4ա լե. [Վասն Թեփայիթեցոց ծերոցն. ցանկից] – Ասէր ոմն ի թեբայիթեցոց ծերոցն... այլ առաջնորդ ինձ ի յերկին, Հոգիդ լիցի Սուրբ եւ բարին:
36. 154ա-7ա լզ. Վասն քաղաքավարութեանց, որք զամենայն վարս ուղեցին առաքինութեամբ – Աղաւթէր երբեմն հայրն Անտոնիոս ի խցի իւրում... եւ ուր գտանի՝ առատապէս հեղու ըզհոգին Սուրբ ի վերայ նոցա. եւ ոչ արգելու ամենեւին:
37. 157ա-60ա լէ. Վասն սքանչելագործ հարցն նշանաց – Եւ միւս եւս եղբայր մերձ էր ի մեռանել... զի ոչ կորեաւ ջանք ծերոյն, եւ գնացին ի տուն իւրեանց:
38. 160ա-2բ լը. Վասն սիրելոյ զԱստուած եւ զընկերն – Ասաց հայրն Յոհաննէս կարճահասակն. Զոր աւրինակ ոչ կարելի է... քանզի եւ ինքն Աստուած սէր կոչեցաւ, որում վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ այժմ եւ մի[շտ], յ[աւիտեանս. ամէն]:
39. 162բ-5բ լթ. Վասն անյիշաչարութեան, որ է նմանութիւն Աստուծոյ – Ասաց հայրն Անտոնիոս. Յորժամ ոք ծածկեսցէ... թողուլ զյանցանս առ քեզ պարտին, որ քան զաւազ շատ է ծովին:
40. 165բ-73բ խ. Վասն բարիոք խոնարհութեան եւ որ նօքօք լուսաւորեալքն են – Ասաց հայրն Անտոն ցհայրն Պիմէն. Եթէ այս իցէ մեծ առաքինութիւն... խոնարհեցո՛յ զմիտս իմ ներքին, զի բարձրացայց շնորհաւք քոյին:
41. 173բ-6ա խա. Վասն հնազանդութեան հոգեւոր առաջնորդաց եւ վարդապետաց – Ասաց հայրն Անտոն. Եթէ հնազանդութիւն եւ պահք հնազանդեն զգազանս... աւրհնեցին զԱստուած՝ զտուօղն այնպիսի հնազանդութեան մարդկան:
42. 176ա-8բ Վասն աղքատայսիրութեան եւ ողորմածութեան – Ասաց հայրն Ապոլոն վասն ընդունելութեան զեղբարսն... ընկալաւ Աստուած զողորմութիւնն վասն յուսոյ եւ հաւատոյ ազգականացն:
43. 178բ-9բ իբ. Վասն աղաւթից, թէ պարտ է յամենայն ժամ աղաւթել բոլոր սրտիւ – Իսկ վասն հաւրն Արսենի ասէին... ոչ եւս երեւէր, եւ զաւրացուցանողին զսուրբսն փառք յաւիտեանս. ամէն:
44. 179բ-85բ իգ. Վասն աստուածային դատաստանաց եւ ընտրելոյ զբարին ի չարէն եւ ոչ ակնառութիւն ինչ առնել – Ասաց հայրն Անտոնիոս. Բազումք ճնշեցին զմարմինս... զբարկութիւնն հանդարտէ երգ սաղմոսաց եւ երկայնմտութիւն եւ ողորմութիւն:
45. 185բ-7բ խդ. Վասն ոչ դատելոյ եւ բամբասելոյ զեղբայրն – Պատահեաց երբեմն փորձութիւն եղբաւր ումեմն... զի որ ասաց, թէ Մի՛ շնայցես, նոյնն ասաց, թէ Մի՛ դատեր զոք:
46. 187բ-90բ խե. Վասն ոչ առնելոյ ինչ ի ցոյցս մարդկան – Լուաւ հայրն Անտոնիոս վասն մանուկ կրաւնաւորի ումեմն... եւ այնպէս Աստուած փառաւորեսցի եւ զքեզ փառաւորեսցէ ի վերջին աւուրն, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
47. 190բ-4բ խզ. Վասն անարիութեան եւ համբերութեան – Գային երբեմն եղբարք առ հայրն Անտոնիոս, եւ ասեն ցնա. Ասասցես մեզ, հա՛յր, բան ինչ... ոչ ոք էր ի ձեզ, որ դատէր ուղիղ եւ աշխատեալ էր ընդ իս եւ գնաց անտի:
48. 194բ-7ա խէ. Վասն անընչութեան: Գլուխ Է.երորդ – Հրաժարեալ եղբայր ոմն յաշխարհէ եւ զինչս իւր բաժանեաց... վնասի եւ ոչ ինչ աւգտի, յորմէ ազատեսցէ... որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
49. 197բ-203ա խը. Վասն պոռընկական խորհրդոց – Պատմէին հարքն զեղբաւրէ ումեմնէ, եթէ կալեալ զնա հեթանոսաց... տո՛ւր յաղթութիւն ծուլիս անձին գոնէ լրմամբ գործոց չարին:
50. 203բ-6բ խթ. Վասն զղջութեան եւ քաղցր արտասուաց – Ասաց Մարկոս ցհայրն Արսէնիոս. Ընդէ՞ր փախչիս ի մէնջ... եւ լռեա՛ ի դատելոյ զեղբայրն եւ կեցցես շնորհաւքն Աստուծոյ:
51. 207ա-9բ ծ. Վասն պահոց, թէ որպէ՞ս պահեցին սուրբ հարքն – Ասաց Բենիամին քահանայ սենեկացն, թէ գնացաք երբեմն... եւ Աստուած զաւրացուցանէ զայնոսիկ, որ յուսացեալ են ի նա:
52. 210ա-3բ ծա. Յառաջաբանութիւն սուրբ գրոցն. ի Հարանց վարուցն – Այսոցիկ ամենայն առաքինութեանց... ի վեր քան զկար բնութեան յափշտակեցին զնա:
53. 213բ-7ա ծբ. [Վասն հարցման Անտոնիոսի հաւր] – Եհարց հայրն Անտոնիոս եւ ասէ. Զի՞նչ պահեցից... Տէր իմաստնացուսցէ զքեզ. այս է յիմար լինելն վասն Տեառն:
Հետեւեալ միաւորները՝ 32, 33, 36, 39, 41, 44, 52, 53 համապատասխանում են՝ ձեռ. 789, Ա. 25, 22, 21, 17, 15, 11, 1, 2 կէտերին:
Գ. 218ա-89բ [Ճառք եւ խրատք, կանոնականք, թուղթք]
1. 218ա-9բ ծգ. Պատճառք վասն առաջաւորաց պահոց – Յոլովք են բանք վասն այսր պահոց... իսկ պահողացն բարեխաւսէ առ Տէր, որում փառք եւ զաւրութիւն յաւիտեանս. ամէն:
2. 219բ-20բ ծդ. Յաղագս խոստովանութեան – Տասնուչորս գլուխք գրեմք վասն խոստովանութեան... եւ այնու արտաքոյ գտանին արքայութեանն, եւ դուք զգոյշ լերո՛ւք, ո՛վ եղբարք:
3. 220բ-1բ ծե. Վարդապետին Յոհանիսի ասացեալ Ի շահ եւ իյաւգուտ պահողացն – Արար Աստուած զմարդն հոգի եւ մարմին... ընդ այս հինգ դուռնս զգոյշ լերո՛ւք անձանց:
4. 221բ-4ա ծզ.Խրատք եւ կանովնականք – Ի դամբարանէ սրբոյ Լուսաւորչիս եւ ի վարդապետէ Մովսիսէ [Երզնկացւոյ]... եւ ի ձեռն ապաշխարութեանն թողութենէ արժանացուսցեն ի փառս Աստուծոյ:
5. 224ա-6ա ծէ. Կանոնք յաղագս շնութեան – Քրիստոնէք մի՛ անկցին յախտ շնութեան... եւ տայ ի տէրն, զնոյն պատիժ կրէ՝ զգողին:
6. 226աբ ծը. Յաղագս երդման – Եւթներորդ բան եւ խրատ կանոնական. ո՛չ է պարտ քրիստոնէին երդնուլ... եւ դառն պատուհաս կրելոց են յարդար դատաստանէն Աստուծոյ:
7. 226բ-7ա ծթ. Յաղակս սուտ վըկայից – Իններորդ կանոն գրեմք վասն այնոցիկ, որք անաստուածաբար սուտ վկայութիւն տան... զի բնակեսցի ի ձեզ Հոգին Սուրբ:
8. 227ա-8ա կ. Յաղագս յիշոցնատուաց – Տասներորդ կանոնք գրեմք վասն ահեղ եւ մեծ եւ դառն եւ զարհուրելի մեղացն... որ զարհուրին եւ դառնան յայնպիսի չար եւ յիմար սովորութենէն:
9. 228բ-9բ կա.Յաղագս ատելութեան եւ սիրելոյ զմիմեանս – Տասնեւմիերորդ բան գրեմք վասն կանոնական, որ՝ Չէ պարտ որ քրիստոնէքն զիրար ատեն... եւ անիրաւ բանի համարս տալոց էք յաւուրն դատաստանի:
– 229բ Արդ, այս կանոնակ[ան] խրատ եւ պատուիրան, զոր գրեցաք յաստուածային գրոց հըրամանէ՝ հրաժարականք է, զոր ոչ է պարտ քրիստոնէին առնել կամ գործել, եւ այժմ գրենք զայն, զոր պարտ է առնել քրիստոնէին, եւ հարկ ի վերայ կայ, եւ աւրէնքն հրամայէ Աստուծոյ:
10. 229բ-31բ կբ. Թուղթ դաւանութեան ի մարդեղութիւնն Քրիստոսի – Ըստ կամաց աւրինակի, զոր ասացաքս ի միոյ անձնիշխանական կամաց աստուածութեանն... ընկալաք զգիտութիւն հաւատոց, որ ի Հայր եւ յՈրդի եւ Սուրբ Հոգին, որում փառք եւ զաւրութիւն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
11. 231բ-6բ կգ. Թուղթ վասն կիւրակէի. գրեալ է մատամբ Աստուծոյ: Վասն սիրոյն Աստուծոյ ընկալարուք – Ես՝ պապս Հռոմայ քաղաքիս եկի ի տաճարս սուրբ... միաբան քահանայքդ հանդերձ ժողովրդեամբ աւրհնեցէ՛ք զԱստուած եւ ասացէ՛ք Ճ. (100) Տէր ողորմեա՛:
12. 236բ-9բ կդ. Երանելոյն Եփրեմի Խորին Ասորոյ ասացեալ Յաղագս ապաշխարութեան – Արտադրելոց դեղոց բժշկաց զցաւս մարմնոյ... եւ նովաւ ժառանգել զանանց բարութեանցն վայելչութիւնս ընդ Հաւր եւ ընդ Որդոյ եւ ընդ Սուրբ Հոգւոյն, որում փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
13. 240ա-3բ կե. Վասն պահոց – Ազդոյ, աւգտակար եւ կարի կարեւոր են պահոց պնդութիւնք... եւ ցնծութեամբ առաջի ահաւոր եւ լուսաւոր բեմբի մեծին Աստուծոյ եւ ընդ նմին ժառանգելն զանանց բարութեանցն զվայելչութիւնս ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր... յաւիտենից. ամէն:
14. 243բ-53բ կզ. Խրատ վարուց նորին Վարդանա տիեզերալոյս վարդապետի – Ուղիղ դաւանութիւն հաւատոյ, որ ի Հայր եւ յՈրդի եւ ի Սուրբ Հոգին, ի վերայ հիման առաքելոց եւ մարգարէից... ամենայն ինչ նոր եղեւ ի Քրիստոս եւ ի Հոգի նորայ, որում վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ այժմ եւ միշտ եւ:
15. 254ա-7ա [Նորին Վարդան վարդապետի ասացեալ Յաղագս լեզուանութեան եւ անզգամութեան. ձեռ. 738, Ա. 6ա-7բ] – Յետ այսորիկ սանձեալ կապեցէ՛ք, որդեա՛կք իմ, որ էք դասք արանց... եւ զամենայն փորձանք եւ որոգայթք չարին յամենայն քրիստոնէից:
16. 257ա-66ա կէ. [Նորին Վարդանայ ասացեալԿանոնք յաղագս քահանայից. ձեռ. 84, 202բ-4բ] – Զի պարտ է քահանային զգոյշ լինել յամենայն յաշխարհական խաբէութեանցս... զի գողն եւ գողակիցն ի միասին տանջին:
17. 258բ-66ա Խրատ վարուց առաքինութեան՝ [«Վարդանայ». ձեռ. 582, 102ա]– Աստուած բարի է եւ լոյս ամենայն բարեաց պատճառ... եւ դարձուցանեն զմոլորեալն, բերան Աստուծոյ կոչին, ընդ որում Հաւր միանգամայն եւ միածնի Որդոյն եւ ազատիչ Սուրբ Հոգւոյն... յաւիտենից. ամէն:
18. 266ա-9բ կը. Պատմութիւն վասն անքուն որդանցն, թէ է ստոյգ եւ – Եւ արդ, եկայք այսաւր ժողովեցարուք ի միասին... տացէ ձեզ հոգի սգաստութեան եւ իմաստութեան աւրհնել հանապ[ազ]. եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
19. 269բ-75ա կթ. Պատմութիւն եւ բանք վասն դժոխոցն, որ է ստոյգեւ – Եւ արդ, եկայք այսաւր դասք ամենայն մեղաւորաց եւ չարագործաց... զի ի մեր վերայ այդ եւեթ կայր, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
20. 275ա-7ա հ.Երանելոյն տեառն Եփրեմի ասացեալ վասն աղքատաց մխիթա[րութեան] – Զոր պատմեցից կամ զոր խաւսեցայց եւ կամ զոր թողեալ արհամարհեցից... յանբաւ բարութեանց վայելջութիւնս վայելեսցուք... ամէն:
21. 277ա-9բ հա.Յոհաննու Ոսկիբերանի ասացեալ վասն հանդերձեալ դատաստանին – Իմացարո՛ւք, եղբա՛րք, որ մեր ամենայն գնալոց է... պահեցին զպատուիրանս ի ձեռն շնորհի նորա, զի նորա է զաւրութիւն... ամէն:
22. 280ա-2բ հբ.Նորին Յոհաննու Ոսկիբերանոյ յաղագս ոչ սգալ զվախճանեալսն, մանաւանդ զտղայսն, որք անարատ առ Քրիստոս գնացին – Բեր այսուհետ եւ մանաւանդ քան զյառաջագունիցն փութով մտցուք ի ներքս... որչափ յամեմք ի մարմնի՝ աւտարանամք ի Տեառնէ. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
23. 282բ-5բ հգ.Ողորմութեամբ եւ հաւատովք սրբին մեղք. յԱռակացն Սօղո[մոնի] – Զամենայն արարածս զորս ստեղծ Աստուած բարի եւ աւկտակար, ասէ Գիրն... որպէս ուսոյց իմաստունն. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս:
24. 285բ-9բ հդ.Ի բան Աւրինացն, յԱռակացն Սօղոմոնի. Մի՛ շնար – Ո՛չ փոքր անիրաւութիւն է այս... պահպանութիւն յԱստուծոյ փրկչէն մերմէ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
25. 289բ [Ի հարանց վարուց] – Պատմեաց հայրն Դանիէլ, եթէ կայր ոմն քարահատ... մի՛ լիցի ինձ զայդ զմտաւ ածել:
Դ. 290ա-549բ [Վարքք եւ վկայաբանութիւնք]
1. հե. 290ա-5ա Վասն փոխման ամէնօրհնեալ կուսին Մարիամու Աստուածածնին – Պարտ եւ արժան է գիտել զգրեալ սքանչելիսն... լի ամենեւին շնորհաւքն Աստուծոյ:
2. հզ. 295ա-8բ Պատմութիւն եւ յիշատակ վասն պատկերին Քրիստոսի, որ ի Դաստառակին – Աբգար արքայն Հայոց եւ Ասորոց լուաւ վասն Քրիստոսի... յորն կարեցաւ պատկերըն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
3. հէ. 299աբ Պատմութիւն սրբոց Ատոմեանցն – Թագաւորն Պարսից, չար խրատով մոգուցն, յարոյց հալածանս ի վերայ քրիստոնէից... եւ եդին ի տեղին, որ կոչի ոչխարանց:
4. հը. 300ա-3բ Վկայաբանութիւն սրբոց Սուքիասանցն – Առաքեալքն Քրիստոսի սուրբն Թադէոս, յորժամ եկն ի Հայս, աշակերտեաց... յանուն Բ. գլխաւորացն սուրբ Ոսկեանք եւ սուրբ Սուքիասանք ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
5. հթ. 304ա-7բ Պատճառ եւ պատմութիւն վասն Յովհաննու Կարապետի գլխատմանն – Կարապետն Քրիստոսի սուրբն Յովհաննէս Մկրտիչն սրբութեամբ սնաւ յանապատի... բարձին աշակերտքն եւ եդին ի գերեզմանի:
6. ձ. 307բ-10բ Պատմութիւն գիւտ պատուական գաւտոյ սուրբ Աստուածածնին – Զամենասրբուհոյ կուսին Մարիամու Աստուածածնին զգաւտին գտին... եւ անյիշաչար կամաց քոց, մա՛յր շնորհաց եւ գթութեան:
7. 310ա [Գովեստ Աստուածածնի] «ԳՐԻԳՈՐԻ Է» – Գթա՛ եւ յիս, որ դաւանողս եմ... վասն սակաւ գովեստիս, որ երգեցի յԱստուածածնի տաւնիս:
8. ձա. 310բ-1բ Պատմութիւն վասն Յեսուայ որդւոյ Նաւեայ՝ պաշտօնէին Մովսեսի – Յեսու որդին Նաւեայ աշակերտ էր Մովսեսի... եւ յաւելաւ առ ժողովուրդ իւր:
9. ձբ. 311բ-2բ Վասն Դանիէլ մարգարէին – Դանիէլ մարգարէն էր ի ցեղէն Յուդայ... թաղեցաւ յայրին թագաւորականի փառաւորապէս ի փառս Քրիստոսի:
10. ձգ. 312բ-6ա Յիշատակ սուրբ ժողովոյն Նիկիայ վասն Արիոսի – Արիոս երէց Աղեքսանդրացի երեւեցաւ հայհոյիչ Որդւոյն Աստուծոյ... տօնեմք զյիշատակ սուրբ հայրապետացն՝ զդաւանողացն Աստուծոյ Հոգւոյն:
11. ձդ. 316ա-8բ Վասն տաւնի ծնընդեան սուրբ կուսին Մարիամու – Յազգատոհմէն Իսրայեղի եւ ի ցեղէն Յուդայ էր Յովակիմ... գոչեսցուք ընդ հրեշտակապետին Գաբրիէլի. Ուրախ լե՛ր, բերկրեալդ, Տէր ընդ քեզ:
12. ձե. 318բ-21ա Յիշատակ սրբոյն Սահակա հայրապետին – Մեծ հայրապետն Իսահակ, որդի Մեծին Ներսեսի... սրբոյն Սահակայ ի փառս Քրիստոսի, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս:
13. ձզ. 321ա-3ա Վասն նաւակատեաց Սուրբ խաչի տաւնին եւ Յարութեանն եւ Գողգոթային – Յորժամ շինեաց մեծն Կոստանդիանոս զՍուրբ Յարութեան եկեղեցին... ձայնակից լիցո՛ւք փառաւորել զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին. այժմ:
14. ձէ. 323բ-6բ Վասն Սուրբ խաչի տաւնին, որ ասի Խաչվերաց – Դշխոյն Հեղինէ՝ մայրն Կոստանդիանոսի ինքնակալ կայսրին... փոխեցան ի կայեանս հրեշտակաց, ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ:
15. ձը. 326բ-30ա Վասն մարգարէին Մովսիսի եւ Ահարոնի – Նախամարգարէն Մովսէս աստուածախաւսն, որ առաջին էր ամենայն մարգարէիցն... զի բերան ի բերան խաւսեցաւ ընդ Աստուծոյ:
16. ձթ. 330ա-3բ Նընջումն աւետարանչին Յովհաննու – Առաքեալ եւ աւետարանիչն Քրիստոսի եւ սիրելի աշակերտն... սիրելին ի փառս անպատում յաւիտենական կենացն:
17. ղ. 333բ-4բ Հանգիստ սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին – Սուրբ հայրապետն մեր Լուսաւորիչն Գրիգոր... զի ինքն զնոյն կամեցաւ. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս:
18. 334աբ [Վասն Գրիգորի Տղայի Հայոց կաթողիկոսի՝ եղբորորդւոյ Ներսիսի Կլայեցւոյ] – Ի յաւուր յորում հանգեաւ ի Քրիստոս աստուածասէր եւ բարեպաշտ կայսրն... եղեւ սկիզբն աւերման եւ խանգարման թագաւորութեանն Յունաց:
19. 334բ-5ա Յիշատակ սքանչելեացն, որ եղեն յեկեղեցին Զենոնոսի – Ի քաղաքն Տիբերո, որ է ի սահմանս... ելին անվնաս ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
20. ղա. 335ա-9բ Յիշատակ սրբոց երկոտասան վարդապետացն, որոց առաջին եւ գլուխ է Դիոնիսիոս Արիսպագացին – Սուրբն Դիոնեսիոս Արիսպագացին ի ծնողաց իւրոց նըւիրեալ եղեւ յԱթէնս... Աթանաս եւ Կիւրեղ, Բարսեղ եւ Աստուածաբանն Գրիգոր:
– 339աբ Եւ արդ, գիտելի է, զի երկինք յերկրի սուրբ եկեղեցի է...
21. 339բ-43բ ղբ. Վկայաբանութիւն սրբոց Հռիփսիմեանց կուսանացն – Սրբուհի կոյսն Հռիփսիմէ էր ի թագաւորական տոհմէ... արար երկրպագուս խաչին եւ խաչեցելոցն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
22. 343բ-6ա ղգ. Վկայաբանութիւն սրբոց կուսանացն Գայիանեանց – Յետ կատարման սրբոց Հռիփսիմեանցն... արարին այնպէս ի փառս ամենասուրբ Երրորդութեանն, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս:
– 346ա-7ա Եւ արդ, զիա՞րդ գովեսցուք զայն, որ ի վեր են քան զգովութիւնս... եւ պսակեցան ի նմանէ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
23. 347ա-9ա ղդ.Վասն տաւնի յղութեանն Յովհաննու Կարապետի – Քահանայն Զաքարիաս յաւուրս տաւնին քաւութեան... զթողութիւն մեղաց գտանել յաւուր աներեկի:
24. 349աբ ղե. Գիւտ նշխարաց սրբոյն Զաքարիայի՝ հաւրն Յովհաննու – Զաքարիաս էր յազգ քահանայիցն... ի բժշկութիւն ամենայն ցաւոց ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. ամէն:
25. 349բ-51ա ղզ. Պատմութիւն՝ յիշատակ սուրբ ժողովոյն Եփեստոսի – Հրամանաւ Փոքու արքային Թէոդորի... հաստատեցան ի հաւատս ամենասուրբ Երրորդութեանն, որում փառք յաւիտեան. ամէն:
26. 351ա-2ա ղէ. Պատմութիւն սուրբ աւետարանչին Ղուկայ – Աւետարանիչն Քրիստոսի Ղուկաս անտիոքացի էր... եդեալ կայ ի Կոստանդինուպօլիս, ընդ այլ առաքելոցն. ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
27. 352ա-4ա ղը. Վկայաբանութիւն սրբոյն Յակոբայ առաքելոյն Տեառնեղբաւրն – Սուրբ առաքեալն Քրիստոսի Յակոբոս... եղբայր Տեառն ըստ մարմնոյ:
28. 354ա-7բ ղթ. Պատմութիւն նընջման եւ յարութեան սուրբ մանկանցն Եփեսոսի – Սոքա էին ի ժամանակս Դեկոսի ամբարիշտ արքային... զմեզ նորոգեսցէ յաւուր յարութեան մերոյ պայծառ դիմօք, բարեխօսութեամբ սրբոցս:
29. 357բ-63բ ճ. Սուրբ վարդապետաց ասացեալ Ներբողեան ի պատիւ ամենայն սրբոցն Աստուծոյ՝ հնոց եւ նորոց – Կաթուղիկէ եկեղեցի սուրբ ի յերկրի երկին հաստատեցաւ... որպէս զմայրսն Լիբանանու բազումք եղիցին ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ:
30. 363բ-6բ ճա. Տաւնի սրբոց հրեշտակապետացն Գաբրիէլի եւ Միքայէլի, եւ ամենայն երկնային զօրացն – Յաւուրս անաստուածութեանն, յորում զկուռս ձեռագործս աստուած պաշտէին... վտանկից հոգւոց եւ մարմնոց ի փառս Քրիստոսի աստուծոյ մերոյ, որում վայել է:
31. 366բ-8բ ճբ. Պատճառք յաղագս երկնայնոց դասուցն, թէ ո՞րպիսիք են փառաբանութիւնք նոցա, եւ թէ ո՞յք են առաջինք եւ միջինք եւ վերջինք – Իսկական էութիւնն եւ գերագոյն աստուածութիւնն՝ ամենասուրբ Երրորդութիւնն յառաջ քան զյաւիտեանս... նւաճեն զհաւատացեալս ի փառաբանութիւն Աստուծոյ:
32. 368բ-70բ ճգ. Տեառն Ներսէսի ասացեալ Մաղթանք առ սուրբ հրեշտակապետսն Գաբրիէլ եւ Միքայէլ եւ առ ամենայն զաւրս երկնաւորացն. Օգնեա՛, Տէ՛ր – Արդ, պաղատիմք առ հոգեղէնսդ մեք՝ տկարքս եւ հողեղէնքս... երգել զփառս ընդ ձեզ յաւէտ միշտ յաւիտեան:
33. ճդ. 370բ-1ա ճդ. [Վասն թուոյ Ճ. (100) ոչխարաց. ցանկից] – Ճ. տուն է ըստ թըւոյ հարիւր ոչխարաց առակին – Զանծին բարեաց ծնաւղբանիս... լինիք յերկնից նորայն բարիս:
34. 371ա-8ա ճե. Պատմութիւն սրբոյն Գրիգորի մեր Լուսաւորչին եւ չարչարանաց նորին – Յետ մահուանն Աղէքսանդրի Մակեդոնացւոյ, Արշակ քաջ յազգէն Պարթեւաց... զաջն թողեալ մեզ ի պահպանութիւն եւ ի պարծանս ազգիս հայոց:
35. 378ա-80բ Ներսէսի հայրապետին եւ Խադայ եպիսկոպոսին – Յերրորդ ամի թագաւորութեանն Արշակայ եկաց յաթոռ հայրապետութեանն... եւ ամենայնքն լւեալ տային փառս Աստուծոյ:
36. 380բ-1բ Յիշատակ ամենասրբուհոյ Աստուածածնին, որ երից ամաց ի տաճարն բերին – Յետ հրաշափառ յղութեանն Աննայի... մեղաւորաց յոյս, նեղելոց ապաւէն:
37. 383բ-7ա Գիւտ գրոյն հայոց ի Բալու – Սուրբ վարդապետն եւ սքանչելի այրն Աստուծոյ ճգնաւորն Մեսրաւպ... քաւին ի մեղաց եւ արդարանան շնորհօքն Քրիստոսի Աստուծոյ:
38. 387ա-90ա ճզ. Վկայաբանութիւն սրբոց հայրապետացն՝ որդւոց եւ թոռանց սուրբ Լուսաւորչին – Սոքա աթոռակալք էին սրբոյն Գրիգորի մերոյ Լուսաւորչին... եւ կատարի տաւն սուրբ հայրապետացն ի Տրէի ԻԳ. (23), ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
39. 390ա-4բ ճէ. Յակոբայ Մծբնայ հայրապետին – Սուրբ հայրապետն Յակոբ հաւրաքեռ որդի էր սրբոյն Գրիգորի... եդին պատւով ընդ այլ սրբոցն, որ անդ կան. ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
40. 394բ-6բ ճը. Հարցումն Լուսաւորչին մերոյ ընդ հրեշտակին Աստուծոյ – Ասէ սուրբն Գրիգոր ընդ հրեշտակն. «Յորժամ առնուս զհոգի... սուրբն Գրիգոր եդ ծունր եւ գոհացաւ զԱստուծոյ:
41. 396բ-400ա ճթ. Դաւթի մարգարէին եւ Յակոբայ Տեառնեղբաւրն – Յակովբոս առաքեալն՝ եղբայր Տեառն ըստ մարմնոյ... ամենայն հաւատացելոց հանգիստ եւ ողորմութիւն եւ զերկնային արքայութիւնն:
42. 400ա-1ա ճժ. Յիշատակ սրբոյն Ստեփաննոսի Նախավկային – Նախավկայն Քրիստոսի սուրբն Ստեփաննոս էր յՀԲ. (72) աշակերտացն Քրիստոսի... անդ կայր մեծաւ պատւով եւ բազում նշանս առնէ ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւի[տեանս]:
43. 401ա-4ա Առաքելոցն Պետրոսի եւ Պաւղոսի – Գլխաւոր եւ մեծ առաքեալն Քրիստոսի Պետրոս, ընդ նմին եւ Պաւղոս, քարոզեցին զԱւետարանն... առ Տէր դիմեցաք, ապաւինեցաք, յԱստուծոյ միացաք:
44.404ա-7բ ճժա. Յոհաննու եւ Յակովբայ՝ որդոցն Որոտման եւ Զեբեդեայ – Սիրելի աշակերտքն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ սուրբն Յովհաննէս եւ Յակովբոս... եւ արքայութեան նորա արժանի լիցուք ի Քրիստոս Յիսուս ի ՏԷր մեր:
45. 408ա-10ա ճժբ. Յիշատակ սուրբ հօրն Յովաննէս Գառնեցւոյն – Մինչդեռ էր սուրբ վարդապետն Յովաննէս ի վանս սուրբ հաւրն Թաթլոյ... ի բարւոք ծերութեան հանգեաւ խաղաղութեամբ ի Քրիստոս:
46. 410ա-1ա ճժգ. Յիշատակ վարուց Բարսղի Կեսարացւոյն սուրբ հայրապետին. ամէն – Այս մեծ եւ սքանչելի այրս Աստուծոյ Բարսեղ... մկրտեցաւ ամենայն ընդանեաւքն իւրովք եւ ազգականօք:
–ա. 411ա-2ա Վասն սատակման Յուլիանոսի – Ընդ այն ժամանակս ելեալ Յուլիանոս... զկէսն արար անօթս եկեղեցւոյն ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
–բ. 412աբ Վասն սարկաւագին, որ զքշոցն ունէր – Սովորութիւն էր սրբոյն Բասիլիոսի... կոչեցաւ զարդ անապատի ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
–գ. 412բ-4ա Վասն մոլորեալ երիտասարդին – Այր ոմն յիշխանաց քաղաքին կամեցաւ տալ... եսպան հրամանաւ սուրբ հայրապետին Բասիլիոսի:
–դ. 414աբ Վասն սրբոյն Եփրեմի – Սուրբ հայրն Եփրեմ Խորին Ասորին էր յՈւրհայոյ... գնաց սուրբն Եփրեմ յանապատն իւր՝ փառաւորելով զՔրիստոս:
–ե. 414բ-5բ Վասն եկեղեցւոյն, որ ի Նիկիայ – Ընդ աւուրսն այնոսիկ ժողովեցան... առին դարձեալ զեկեղեցին ուղ[ղ]ափառքն եւ դեռեւս ունին մինչեւ ցայսաւր:
–զ. 415բ-6ա Վասն մեղաւոր կնոջն – Կին մի զըղջացաւ ընդ չարագործս իւր... հիացեալ ընդ սքանչելիսն եւ ետուն փառս Աստուծոյ:
–է. 416աբ Վասն Անաստասայ քահանային – Գնաց սուրբ հայրապետն Բասիլիոս ի տուն... եւ ուրախացեալ փառս ետուն Աստուծոյ:
–ը. 416բ-7ա Վասն հրեայ բըժըշկին – Հրեայ ոմն ճարտար բժիշկ... հասեալ ի բարւոք ծերութեան՝ հանգեաւ ի Քրիստոս եւ փոխեցաւ յանանց կեանսն:
47. 417բ-20ա ճժդ. Յիշատակ վարուց սրբոյն Ստեփաննոսի ամենամաքուր եւ հոգիընկալ սուրբ վարդապետին, տէր Յուսկայ որդոյն – Էր նա ի գաւառէն Տոսբայ, ի գեղջէն Արտամետոյ... բարի եւ առաքինի վարուք ի հաճոյս կամացն Աստուծոյ:
48. 420բ-1ա ճժե. Նաւակատեաց ճրագալուց է Ծննդեան եւ Յայտնութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Նախաճառութիւնք մարգարէիցն, որ գուշակեցին զգալուստն Քրիստոսի... ուսեալ զայս յառաքելոցն սրբոց եւ վարդապետացն մերոց:
49. 421ա-2ա ճժզ. Պատճառ ճրագալուցի Ծննդեանն եւ Յայտնութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ – Խորհուրդ աւուր Ճրագալուցիս յոյժ գեղեցիկ է... առաքեալքն լուսաւորելով զտիեզերս ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
– 421բ ստ. լս. գրչից «Ո՛վ եղբայր, յորժամ ի սրբոց պատմութեանց կամ ի տերունական տաւնից ընթեռ|422ա|նուս, նա դու ի խրատական բանիցն ի հետ ընթերցի՛ր ի Սարգիս գրոցն, ի Հարանց վարուցն եւ յայլ ընդիր ճառիցն՝ զոր կամիս»:
50. 422ա-4ա ճժէ. Քաղոց ի ԻԹ., եւ Յունուարի Զ. Տաւն է Ծնընդեան եւ Յայտնութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Յետ ելանելոյն Ադամայ ի դրախտէն ի Ր. եւ Ճ. եւ ՂԸ. (5198) ամին, ի թագաւորութեանն Հռոմայեցոյց Աւգոստոս կայսեր Խ. եւ Գ. (43) ամին... վկայեալ ի Հաւրէ եւ ի Հոգւոյն Սրբոյ եւ ի Մկրտչէն Յովաննու:
51. 424աբ Յիշատակ սքանչելեացն, որ եղեւ ի Գետարգել Սուրբ Նշանէն ձեռամբ Պետրոսի կաթողիկոսին – Յամին ՆՀԳ. (1024) թւականիս հայոց, առաջի մեծ կայսրեն Վասլի... էարկ յաւրհնեալ ջրոյն ի վերայ գլխոյ թագաւորին:
52. 424բ-7ա Պատճառ առաջին աւուր Ծնընդեան եւ Յայտնութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Այսաւր տաւն Ծնընդեան եւ Յայտնութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, կատարի ի վեցն յունուարի... հեզ եւ քաղցր յաչս ուղղափառ դաւանողաց, ամենեւին լցեալ շնորհօքն Աստուծոյ:
53. 427ա-8բ ճժը. Երկրորդ աւուրն յիշատակ սրբոյն Յովաննու Կարապետին եւ Ստեփանոսի Նախավկային Քրիստոսի – Սուրբ Կարապետն Յովհաննէս Մկրտիչն մկրտեաց զփրկիչն... որ եցոյց նմա զսքանչելի տեսիլս զայս:
54. 428բ-30ա ճժթ. Պատճառ երկրորդ աւուր Ծնընդեան եւ Յայտնութեանն Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսիյ Քրիստոսի – Անտանաւր յերկրորդումն աւուր արարչութեանն եղեւ հաստատութիւնդ... եւ զերկրորդն սուրբն Ստեփաննոս Նախավկայն:
55. 430ա-1բ ճի. Պատճառ չորրորդ աւուր Ծնընդեանն եւ Յայտնութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Արդ, ի չորրորդումն աւուր արարչութեանն լոյսն աննիւթ... մարդիկք կենաց վիճակեցան ի փառս Քրիստոսի մարդացելոյն վասն մեր:
– 430ա ստ. լս. «Այս չորս աւուրն է, դու շրջէ՛ եւ զերրորդ աւուրն կարդայ»:
56. 431բ-4բ ճիա. Պատճառ երրորդ աւուր Ծննդեանն եւ Յայտնութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Որպէս յերկրորդումն աւուրն արար Աստուած զհաստատութիւնն... նոյն ամենակարող զաւրութեամբդ եւ զմեզ յարդարութիւն փոխեա՛ ի մեղաց:
57. 434բ-5բ ճիբ. Պատճառ Ե.երորդ աւուր Ծննդեան եւ Յայտնութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի – Արդ, ի յաւուրն հինգերորդի արարչութեանն... մտաւորաց դիւրաւ գտանել ի շարականացն:
58. 435բ-6ա ճիգ. Պատճառ Զ.երորդ աւուր Ծննդեան եւ Յայտնութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Անդ, վեցերորդ աւուր արարչութեանն Աստուծոյ... փոխարկելով ի յանմահութիւնն վերըստին արարչագործութեամբ ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
59. 436ա-7ա Յայսմ աւուր յիշատակ սրբոյն Ղազարոսի՝ սիրելոյն Յիսուսի Քրիստոսի – Զոր չորեքաւրեայ յարոյց ի մեռելոց, յաւրինակ բնութեանս... եդին յեկեղեցին իւր ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
60. 437ա-9ա ճիդ. Պատճառ Է.երորդ աւուր Ծն[ն]դեան եւ Յայտնութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի – Որպէս վեց աւուրցն իւրաքանչիւրոցն միոյ-միոյ պատիւ արար... որ է հանգստեանն Աստուծոյ, աւրհնութեան եւ սրբութեան ի փառս ամենասուրբ Երրորդութեանն:
61. 439աբ ճիե. Պատճառ Ը. Ծնընդեան եւ Թլփատութեանց Տեառն մերոյն Յիսուսի [Քրիստոսի] – Խորհուրդ Ը.երորդ աւուր տաւնախմբութեանս ի Յարութիւնն կատարի... ի կռոցն, ի դժոխոց եւ յամենայն վտանկէ:
62. 440ա-1ա ճիզ. Վկայաբանութիւն սրբոյն Երմողայոսի եւ Ստրատոնիկոսի – Սոքա էին յամս անօրէն արքային Լիկիանոսի. սուրբն Երմողայոս սարկաւագ էր... յորոց բազում նշանք լինին ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ:
63. 441բ-4բ ճիէ. Ծնընդեանն Յովհաննու Կարապետին եւ ծնողաց նորին – Սուրբ կարապետն եւ մկրտիչն Քրիստոսի Յովհաննէս... արքայութեանն արժանաւորեցից ի փառս Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ:
64. 444բ-6բ ճիը. Վարք եւ յիշատակ Յոհանու կամաւոր աղքատին – Սուրբն Յոհաննէս որդի էր մեծատան իշխանի... ի Պորիոյ քաղաքին ի Զիկիլիոյ դատաւորէն վասն անուանն Քրիստոսի Աստուծոյն մերոյ:
65. 446բ-9բ ճիթ. Վկայաբանութիւն սրբոյն Սարգսի եւ որդոյ նորա՝ Մարտիրոսի – Մեծ վկայն Քրիստոսի սուրբն Սարգիս... գերեալս եւ ի բանդեալս եւ ի ցաւագնեալսն ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
66. 449բ-52ա ճլ. [Վ]արք եւ յիշատակ մեծ ճգնաւորին Պարսումայ – Սուրբն Պարսամ՝, որ թարքմանի Որդի պահոց... բարի վարուք կեցեալ հանգեաւ ի Քրիստոս ի Շբաթի Ա. եւ Արաց ի ԻԵ.:
67. 452ա-5ա ճլա. Քառասնաւրեայ գալստեանն Քրիստոսի ի տաճարն – Իբրեւ լցան աւուրք սրբութեան նոցա... թէ նա է Աստուած յաւիտենական:
68. 455բ-8բ ճլբ. Վկայաբանութիւն սրբոց Ղեւոնդեանց քահանայիցն – Զկնի մեծ պատերազմին եւ նահատակութեան սրբոց Վարդանանցն... կատարեցան սուրբ հայրապետքն մեր սուրբ Ղեւոնդեանքն ի Հրոտից ի ԻԵ.:
69. 458բ-63ա ճլգ. Նահատակութիւն սրբոյն Վարդանայ զաւրավարին եւ որոց ընդ նմա – Ի բառնալ թագաւորութեանն Հայոց, յետ վախճանի սրբոյն Սահակայ Պարթեւի... գունով անապականք էին, սպիտակ եւ անուշահոտ ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
70. 463ա-6ա ճլդ. Յիշատակ սուրբ հայրապետացն Գրիգորիսեանց եւ Պետրոսեանցն – Սուրբ հայրապետն Գրիգորիս որդի էր Մագիստրոսի՝ որդոյ Վասակայ... յետոյ փոխեցան ի Հռոմկլայն:
71. 466ա-9բ ճլե. Յիշատակ Սուրբ Խաչին Վարագայ – Կինն Կղաւդիայ կայսերն Հռոմայ... եւ զնոյն աւանդեցին ամ յամէ տաւնել ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
72. 469բ-70բ ճլզ. Պատմութիւն Ներսեսի Կլայեցոյն – Շնորհազարդն եւ հոգեղին տէր Ներսէս յաջորդեաց զաթոռն հայրապետական... բանիբուն եւ բնական, նման հաւրեղբաւրն իւրոյ տէր Ներսեսի:
73. 471աբ Յիշատակ սրբոյն Ներսեսի Լամբրաւնացոյն, որ էր որդի մեծի իշխանին Աւշնոյ՝ տեառն Լաւմբրաօնի եւ այլ գաւառաց – Եւ էր Աւշնին իշխան փեսայ զաւրավարին... ի ԶՃ. եւ ի ԽԶ. (1197) թըւին՝ յուլիսի ԺԷ. եղեւ վախճան սրբոյն Ներսէսի:
74. 471բ-3ա Յիշատակ սրբոյն Գրիգորի Նարեկացոյն – Սուրբ հայրն մեր եւ երանաշնորհ վարդապետն սուրբն Գրիգոր... որ կառուցեալ յանուն սրբոյն Սանդխտոյ:
75. 473ա-4բ ճլէ. Վկայաբանութիւն սրբոց Քառասնիցն որք ի Ս[եբաստիայ կատարեցան] – Սուրբ եւ փառաւորեալ Խ. (40) վկայիցս անուանքն են այսոքիկ՝ Դոմետիանոս... շինեցին ի վերայ սուրբ քառասնիցն վայելուջ եկեղեցի ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
76. 475ա-6ա ճլը. Յիշատակ տեսլեանն Մուղրոյն, որ ի Զանկիան քաղաքի – Ասէ սուրբ վարդապետն մեր Յովաննէս Գառնեցին... կեցեալ պարկեշտ եւ բարի վարուք հանգեան ի Քրիստոս:
77. 476ա-8բ ճլթ. Յիշատակ Դանիէլի եւ երից մանկանցն – Սուրբ Երեք մանկունքն որդիք էին արքային Իսրայէղի Յովակիմայ... ի նոցանէ լինի բժշկութիւնդ, զոր տեսանես ի փառս Քրիստոսի եւ սրբոց նորա:
78. 478բ-80ա ճխ. Վարք երանելոյն Ալէքսիանոսի – Ալեքսիանոս մարդն Աստուծոյ որդի էր միամաւր առն պատրկի... երգովք հոգեւորօք ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
79. 480բ-3ա ճխա. Վասն Յարութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Կանխագոյն Մարիամ Մագդաղենացին եկն եհաս ի գերեզմանն Քրիստոսի... եւ ընդ ամենայն սուրբս փառաւորեսցեն զյարուցեալն Յիսուս Քրիստոս:
80. 483բ-5բ ճխբ. Ըստ կարգի աւուր Յարութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ՝ այսաւր մեռելոց է Բ.շաբթի – Եւ արդ, գիտելի է, զի յորժամ էջ խաչեալն Աստուած Յիսուս Քրիստոս Տէրն մեր ի դժոխսն... ննջեցելոցն լիցի արժանանալ մասին ժառանգութեան սրբոցն ի լոյս, շնորհօք եւ մարդասիրութեամբն Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի:
81. 485բ-7բ ճխգ. Վկայաբանութիւն ամենիմաստ կուսին Կատարինեայ – Այս իմաստասէր եւ հանճարեղ կինս Կատարինէ էր ի քաղաքէն Աղէքսանդրու... եւ ստոյգ գրեցի զպատմութիւնս նորա:
82. 488ա-91ա ճխդ. Ապրիէլի Է. Տաւն է Աւետեաց Աստուածածնին – Ամենասրբուհի Աստուածածինն Մարիամ, աւրհնեալն ի կանայս, ծնեալ եղեւ աւետեաւք... զի եկեսցէ մայր Տեառն իմոյ առ իս:
83. 491աբ Յայսմ աւուր յիշատակ սքանչելեացն, որ եղեն յԵրուսաղէմ ի ԶՃ. եւ ՀԲ. (1223) թուին հայոց – Կայր վարդապետ մի յԵրուսաղէմ Պաւղոս անուն... առ ծնեալն ի քէն բարեխօսեա՛ եւ աղաչեա վասն ստացաւղի...
84. 491բ-5ա (Ա-Ք) 491բ-2ա Աստուածածին կոյս Մարիամ, ուրախ լեր, բերկրեա՛լդ, Տէր ընդ քեզ... քաղաք Աստուծոյ ուրախացեալ ի գնացից գետոց Հոգոյն Սրբոյ:
85. 492ա-4ա ճխե. Յիշատակ տեսլեանն Յովհաննէս վարդապետին Գառնեցոյն – Պատմէ մեզ բարետեսիլ ճգնաւորն՝ սուրբ վարդապետն Գառնեցին... որ ոչ արար անտես զաղաչանս իմ:
86. 494ա-8ա ճխզ. Վկայաբանութիւն սրբոյն Գէորգեայ – Յառաջամարտիկ մարտիրոսն Քրիստոսի եւ քաջամարտիկ նահատակն... մեք հաւաստի հաւատացաք եւ հաւա[տա]մք:
87. 498ա-502ա ճխէ. Վկայաբանութիւն Գաւհարմելէքին – Արդ, ի յարկանել զհուրս իրոյ իւրոյ... որդն նոցա ոչ մեռանի եւ հուրն ոչ շիջանի:
88. 501աբ Դարձեալ համառաւտեցից զպատմութիւն միւսում կնոջ աւեր աղջկան, որ ի Բերկրին տաճկացաւ... եւ այս եղեւ յամի ՊԽ. (1291) թըւականին:
89. 502ա-5ա ճխը. Վկայաբանութիւն սուրբ կուսին Երինեայ – Սրբուհի եւ կոյս վկայն Քրիստոսի Երինի դուստր էր միամաւր թագաւորին Միգիդեայ քաղաքին... կատարեցաւ սրբուհին Երինի յԱհեկի ի ԻԸ. (28):
90. 505ա-7բ ճխթ. Յիշատակ Յոբայ Արդ[ա]րոյն – Հայրն համբերութեան Յոբ երանելին էր ի թոռանցն Եսաւայ... քաղցրացոյց որպէս զիւր բանս առակացն:
91. 507բ-9բ ճծ. Վասն երեւման Սուրբ Խաչին ի սուրբ քաղաքն յԵրուսաղէմ – Ի ժամանակս Կոստանդեայ արքային՝ որդոյ Մեծին Կոստանդիանոսի... դու բարեխաւս անբարբառելի տօնողաց եւ երկրպագւաց խաչիդ Քրիստոսի:
92. 509բ-10բ ճծա. Գիւտ Սրբոյ Խաչին ի ձեռն դշխոյին Հեղինեայ – Մեծ դշխոյն Հեղինէ՝ մայրն Մեծին Կոստանդիանոսի, յորժամ հաւատացին... վարեսցեն զթագաւորութիւնն երկար կենաւք ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
93. 510բ-1ա Յիշատակ սքանչելեաց ինչ, որ եղեւ վասն ուղղափառ հաւատոց – Ի Պամփիւլա բազմութիւն արանց... ամենայն դարձան յուղղափառութիւն:
94. 511ա Պատմեմ եւ այլ սքանչելիս եղեալ Գ. ամօք յառաջ քան զժողովն Քաղկեդոնի... եւ այլ ժողովն որ լինի չէր ընդունելի:
95. 511ա-4բ ճծբ. Սրբոյն Յակոբայ Սրճոյ եպիսկոպոսի ասացեալ ի թերահաւատութիւն Թումայի առաքելոյն – Յորժամ յարեաւ հովիւն քաջ ի մեռելոց... արժանի արասցէ զամենայն հաւատացեալսն անուան իւրոյ եւ փառաց արդարոցն հաղորդս արասցէ. ամէն:
96. 514բ-20ա ճծդ. (ճծգ.).Մեծին Եւսեբեայ պատմագրի ասացեալ ի Համբարձումն Քրիստոսի Աստուծոյ – Վայելուջ է մեզ ճառել եւ սակաւ ինչ վասն համբառնալոյն Տեառն մերոյ... համբարձաւ յերկինս փառօք առ Հայր եւ Սուրբ Հո<ո>գին:
97. 520ա-3ա ճծդ. Կատարումն սրբոցառաքելոցն Պետրոսի եւ Պաւղոսի – Մեծ առաքեալն Քրիստոսի սուրբն Պետրոս՝ վէմն հաւատոյ եւ հիմն եկեղեցոյ, ելեալ յԵրուսաղեմէ... ոչ գրեաց զվկայական մահն Պօղոսի ի պրակս առաքելոցն:
98. 523բ-6ա ճծե. Առաքելոցն երկոտասանից – Սուրբ առաքելոցն ԲԺ.անիցն անուանքն եւ կոչմունքն յայտնի են... մեր հաղորդութիւնն իցէ ընդ Հօր եւ ընդ Որդւոյ իւրում Յիսուսի Քրիստոսի:
99. 526ա-8ա ճծզ. Հրաշալի եւ փառաւորեալ մեծի այլակերպութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ – Աւանդապահք խորհրդոցն Քրիստոսի, որոց հաւատացաւ կարգ եւ կրաւնք եկեղեցւոյ... որ գայ Խ. (40) աւուրբք յառաջ, քան զտաւն Սուրբ Խաչին:
100. 528բ-49բ ճծէ. Պատմութիւն Յովասափայ՝ թագաւորին եւ Բարաղամու – Արդ, ի մարդ եղանիլ Բանին Աստուծոյ, ընտրեաց Բժ.ան աշակերտս եւ առաքեաց յաշխարհս անուանեաց... Եւ եհաս աշխարհն հնդկաց Թումայի առաքելոյն... հրաշս առնէ Աստուած աղաւթիւք նոցա աշխարհին Հնդկաց:
– 549բ [Յիշատակարան թարգմանողի] – Զոր եւ ես Ասատ, մեղաւոր ծառայս Աստուծոյ, բազում աշխատութեամբ եւ ջանիւ փոքր ի շատէ ծայրաքաղ արարեալ թարքմանեցի զայս ի հայ բարբառ՝ ձեռամբ իշխանի միոյ պատուաւորի: Վասն որոյ ի ձեռն նոցին ճգնութեան եւ հաճոյական վարուց փառաւորի ամենասուրբ Երրորդութիւն՝ Հայր եւ Որդի եւ Սուրբ Հոգին այժմ եւ միշտ եւ յաւի[տեան]:
Ե. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, 1594, 1723 թթ., բոլորգիր, նոտրգիր
1. 4ա-7ա [Ցանկ (1594 թ., տե՛ս յիշ. յետ., 552ա)] – Երանելոյն Սարգսի Շնորհալից վարդապետի արարեալ է մեկնութիւնս... ՃԾԷ. Վասն Յովասափու եւ Բարղամու:
2. 1բ-3բ [Քարոզ (1723 թ., տե՛ս յիշ. յետ, 2)] – Լսելով լուիջիք, ո՛վ ժողովուրդք, որ հրամայէ Քրիստոս ի քաղցրաբարբառ վարդապետութեանն իւրում... մտանել դուռն նեղ, որ տանի ի կեանս յաւիտենականս, որ է աւրհնեալ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
217ա (1100 թ.) Զնորոգաւղ եւ զթարքմանիչ սուրբ պատմութեանս զտէր Գրիգոր Հայոց կաթուղիկոս (տեղ թողած) յիշեսջիք ի Քրիստոս: Եւ թարքմանեցաւ ի թուականութեանս հայոց ՇԾԹ. (1110) ամի, յաշխարհին Եգիպտացւոց, ի փառս ամենասուրբ Երրորդութեանն:
371ա (1162 թ.) Ասացաւ եւ գրեցաւ ճառս ի տէր Ներսիսէ եպիսկոպոսէ՝ յեղբաւրէ տեառն Գրիգորիսի Հայոց կաթուղիկոսի: ի խնդրոյ նորին, ի ԶՃ. եւ ԺԱ. (1162) թըւականին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
28ա Եւ զի փառաւորեալն Աստուած ողորմի ստացողի գրոցս՝ Յոհանիսին եւ Եղիսաբեթին եւ որդոց նոցին եւ ամենայն արեան մերձաւորացն եւ կարդացողացն եւ լաւ պահողաց գրոցս. ամէն (նման՝ 31բ, 124բ, 239բ, 269բ, 275ա, 277, 312բ, 318բ, 333բ, 335ա, 339բ, 349բ, 354ա, 357բ, 371ա, 378ա, 383բ, 387ա, 390ա, 396բ, 410ա, 420ա, 431բ, 437ա, 441ա, 474բ):
35բ Յիշեա՛, Քրիստո՛ս Աստուած, զամենայն հաւատացեալսն ի քեզ եւ ողորմեա՛ ամենեցուն, մանաւանդ ստացողի գրոցս՝ Յոհանիսին եւ Եղիսաբեթին եւ որդոցն՝ գծողի Կարապետին, Յովանիսին եւ Գրիգորին եւ կարդացողացդ եւ լսողացն. ամէն (նման՝ 41ա, 80ա, 91բ, 97ա, 115ա, 128բ, 236բ, 266ա, 295ա, 307բ, 323ա, 347ա, 363բ, 394բ, 422ա, 444բ, 463ա, 485բ):
41ա Փառք Հաւր անծնին եւ Որդւոյն միածնի՝ ծնեալ ի Հաւրէ յառաջ քան զյաւիտեանս, եւ Հոգւոյն Սրբոյ՝ ելողի ի Հօրէ անճառապէս եւ անքննաբար, երիս անձնաւորութեանն եւ մի աստուածութեանն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Ես՝ Կարապետ անարժանս յարժանաւորաց դասուց սրբազան կրօնաւորաց եւ վերջացեալս յամենայն գործոց բարեաց, եւ թիւրեալ ի տեսակս ամենայն մեղաց հոգւոյ եւ մարմնոյ, յաջ եւ յահեակ խոտորելով, ոչ ինչ ունելով մասն ի բարեաց գործոց, վասն որոյ զարհուրեալ ի յահէ տանջանացն, որպէս հրամայէ փրկիչն մեր Քրիստոս, անդարձ եւ անապաշխար մեղաւորացն. եթէ՝ Կապեցէ՛ք զոտս եւ զձեռս դորա եւ հանէ՛ք ի խաւարն արտաքին, անդեղ իցի |41բ| լալ եւ կրճել ատամանց եւ թէ՝ Երթա՛յք յինէն, անիծեա՛լք, ի հուրն յաւիտենական, զոր պատրաստեալ է սատանայի եւ կամարարաց նորա: Վասն որոյ զարհուրեալ դողայի յերկիւղէ աններելի տանջանացն: Եւ իմ արարեալ զսուրբ գիրքս զայս ի փրկութիւն հոգոյ իմոյ եւ ծնաւղաց իմոց՝ Յոհանիսի եւ Եղիսաբեթի եւ եղբարցն՝ Յովանիսի եւ Գրիգորի, կանանց նոցա՝ Ալամշայի եւ Դովլաթի, ուստերացն եւ դստերացն՝ հանգուցելոցն ի Քրիստոս եւ կենդանեացն ի մարմնի եւ ամենայն երախտաւորացն մերոց, սիրելեացն եւ բարեկամացն, ատելեաց եւ թշնամեացն եւ որք յանձնեցին յիշատակել յաղօթս, կարդացաւղացն եւ լսողացդ այլ եւ լաւ պահողաց գրոցս շորով, թէ շապկով կամ ըստ ժամանակին կապել տալով, եւ պատւական քահանայիցդ, որք հանապազ ընթեռնուք ի խրատ եւ ի զգուշութիւն, ի փրկութիւն հոգւոց աստուածասէր ժողովրդեան՝ արանց եւ կանանց եւ ամենայն հաւատացեալ քրիստոնէից: Զոր եւ հայցեմք յամենառատ եւ յողորմած մարդասիրէն Աստուծոյ, բարեխօսութեամբ ամենայն սրբոց երկնաւորաց եւ երկրաւորաց, զի ողորմութիւն եւ փրկութիւն, ներումն եւ թողութիւն մեղաց շնորհեսցէ ամենայն յանցանաց նոցա, որք յիշատակեցան ի սուրբ գիրքս, եւ գրէ զանուանս նոցա ի դպրութիւն կենացն. ամէն: Զի հաստատուն եւ ճիշտ, որ այսպէս է, որ այլոց խնդրէ զթողութիւն յանցանաց եւ իւր մեղացն լինի թողութիւն: Վասն որոյ մի՛ յապաղեսցուք անդադար աղօթիւք հաշտեցուցանել զԱստուած ի վերայ միմեանց, որպէս ասէ առաքեալն. Աղօթս արարէ՛ք ի վերայ ընկերաց ձերոց: Նմանապէս եւ դուք հաստատուն հաւատով եւ |42ա| բոլորով սրտիւ եւ արտասուալից պաղատանօք ասասցուք. Քրիստոս Աստուած վասն անճառ խոնարհութեան քո եւ չարչարանաց Խաչին, որ վասն մեր մեղաւորացս, եւ վասն աստուածային մարմնոյ եւ արեան քո, որ ի ժամ սոսկալի եւ հաշտարար պատարագին բաշխես ի քաւութիւն եւ ի թողութիւն մեղաց մերոց եւ ամենայն աշխարհի, եւ վասն սիրոյ եւ բարեխաւսութեան սուրբ Աստուածածնին՝ անարատ ծնօղի քո եւ միշտ կուսի եւ ամենայն սրբոց քոց, որպէս վասն միոյ բանի ողորմեցար աւազակին եւ բացեր նմա զդուռն դրախտին, եւ որպէս թողեր զմեղս կնոջն պոռնկի՝ վասն զղջման եւ արտասւաց նորա, նոյնպէս ողորմեա՛ եւ թո՛ղ զյանցանս ստացողաց սուրբ գրոցս՝ Կարապետ գծողին եւ զծնաւղացն նորին՝ զՅոհանիսին եւ զԵղիսաբեթին, եղբարցն՝ Գրիգորին եւ Յովանիսին եւ ամենայն արեան մերձաւորացն՝ կենդանեացն եւ հանգուցելոցն. ամէն: Եւ սովաւ ջնջեա՛ զձեռագիր յանցանաց նոցա եւ գրեա՛ ի գիրն կենաց եւ զհաւատով ընթերցողք սորա, եւ զլսողքն եւ զսրտացաւաբար յիշողսն մեր, եւ ազատեա՛ զամենեսեան յաններելի տանջանաց գեհենոյն եւ արժանաւորեա՛ հասանել մասին ժառանգութեան սրբոցն ի լոյս: Վասն որոյ բերկրալից սրտիւ եւ աւրհնաբանող ձայնիւ եւ անլռելի երգով բարեբանեսցեն զքեզ բերանք մեր, Քրիստո՛ս Աստուած մեր: Եւ քեզ ընդ Հօր եւ ընդ Սուրբ Հոգոյդ վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
47բ Քաղցր եւ ողորմած Աստուած, ողորմեա՛ ամենայն հաւատացելոց եւ առաւել ստացողի գրոցս՝ Կարապետ կրաւնաւորին եւ ծնողաց իւրոց՝ Յոհանիսին եւ Եղիսաբեթին, եղբարցն՝ Յովանիսին եւ Գրիգորին, Դովլաթին եւ Ալամշին, կարդացօղացն եւ լսողացն եւ լաւ պահողացն. ամէն (նման 54բ, 65բ, 120բ):
58բ Քրիստոս Աստուա՛ծ, ողորմեա՛ քաղցրութեամբ ամենայն հաւատացելոց, մանաւանդ ստացողի սուրբ գրոցս՝ Կարապետ գրողին, հօրն՝ Յոհանիսին, մօրն՝ Եղիսաբեթին, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց իւրոց, կարդացողաց եւ լսողացդ. ամէն (նման՝ 51բ, 62ա, 68բ, 73ա, 75բ, 77ա, 79բ, 85ա, 124բ, 243բ, 321ա, 424բ, 427ա):
136ա (Մկրտիչ ստացողի անուամբ) Յորմէ Քրիստոս եւ զմեզ փրկեսցէ ի յաւիտենից տանջանացն եւ պարգեւեսցէ մեզ զերկնից արքայութիւնն ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Մանաւանդ զըստացող գրոցս՝ զՄկրտիչ սրբասէր քահանայն եւ զհայրն՝ զՎարդան քահանայն, եւ զկենակիցն իւր՝ զՈսկի, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն իւրոց, եւ կարդացաւղացդ եւ լսաւղացդ. ամէն:
139բ Որ ողորմի ստացողի սուրբ մատենիս Մկրտիչ հեզահոգի քահանայի եւ կնոջն՝ Ոսկոյ եւ ամենայն արեան մերձաւորաց իւրոց. ամէն (նման 142ա, 146ա, 153ա, 165բ, 173բ, 176ա, 194բ, 197ա, 206բ, 209բ, 213բ, 224ա, 226բ):
157ա Որով եւ սուրբ ճգնաւորացս կամարարաց եւ կատարողաց աստուածային աւրինացն մասնակից եւ հաղորդս արասցէ Քրիստոս զՄկրտիչ քահանայն եւ զՈսկի եւ զամենայն արեան մերձաւորս իւրեանց. ամէն:
162բ Որք ի բոլոր սրտէ անձին / մաքուր սիրով զքեզ սիրեցին/ եւ վասն եղբաւր զանձինս եդին՝ / ըստ քոյոյ նոր պատուիրանին, / զիմ, որ կապեալ է թշնամին / սիրով մեղաց զմիտս եւ զմարմին, / արձակեսցես հայցմամբ նոցին / եւ կապեսցես սիրով քոյին, / այսպէս եւ զՄկրտիչ քահանային / եւ զամուսնոյ կնոջ նորին՝ / Ոսկի անուն բարի տիկին, / եւ զգըծող Կարապետին՝ սուտանուն կրաւնաւորին, / եւ որք ասեն յաւժար կամաւք / ստացողի գրոցս զԱստուած ողորմին, / ընդ նոսին առցեն մասն եւ բաժին / յաստուածային սուրբ սեղանին. ամէն:
179բ Որ եւ նոցին մաքուր աղաւթիւքն ողորմի մարդասէրն Աստուած ստացողի գրոցս եւ թողցէ զյանցանս իւր, եւ գրէ զանուն նորա՝ զՄկրտիչ քահանային ի գիրն կենացն յաւիտենից. ամէն եւ գրողին:
190բ Այլ եւ զՄկրտիչ քահանային / եւ զՈսկոյ կնոջ նորին, / հոգիք նոցին արժանասցին / ճգնաւորաց դասուց գնդին, / որք յաղթեցին հոգոյ ախտին, / հպարտութեան Բելիարին, / աղաչանաւք Աստուածածնին՝ / անապակ քո ծնողին, / յաջակողմեանըն քում դասին, / զի ընդ նոսին պսակեսցին / յարքայութիւն քո երկնային / եւ ստորանկելոցն կայանին, / հրեշտակաց մաքուր դասին: / Զի եւ գրոցս գրողի՝ / անարժան Կարապետի, / ընդ նոսին մասն լիցի / կարդացաւղացդ եւ լսաւղին. ամէն:
Ծնթ. Ստացող Մկրտիչ քահանային վերաբերող յիշատակարանները 100-217 թերթերում են:
217ա Ո՛վ եղբայրասէր եւ պատւական ընթերցողք եւ կամացն Աստուծոյ կատարողք, աղաչեմ զձեզ ի խնդրել զթողութիւն մեղաց գըծողին՝ Կարապետ քահանայի, եւ ծնաւղաց նորին. ամէն: Նոյնպէս եւ ձեզ եղի. ամէն (նման՝ 381բ, 470բ):
7ա (ցանկից յետոյ գրչից). «Ո՛վ եղբարք, եթէ կամիք զՆերսէս հայրապետին փոխն կարդալու՝ ՃԵ. (105) գի՛տ եւ կարդա՛յ, եւ սուրբ Աստուածածնին, որ երից ամաց ի տաճարն եկալ (ՃԵ. տե՛ս Դ., 100):
228ա Աստուած ողորմի ստացողի գրոցս եւ իւրեանց ծնողացն. ամէն (նման 219բ, 255ա, 326բ, 343բ, 351ա, 476ա):
303բ Որոց աղաւթիւքն ողոր|304ա|մի Քրիստոս Աստուած Կարապետ գծողին եւ ծընօղաց նմին՝ Յոհանիսին եւ Եղիսաբեթին եւ ամենայն մերձաւորացն, կարդացողացն եւ լսողացն. ամէն (նման 310բ, 316ա, 401ա, 417ա, 434բ, 452ա, 458բ, 469բ, 471բ, 487բ, 494ա, 498ա, 507բ, 514բ):
334ա Որ ողորմի գծողին:
404ա Բարեխաւսութեամբ սոցա, Քրիստո՛ս Աստուած, ողորմեա՛ ամենայն հաւատացելոց, եւս առաւել ստացողի գրոցս (այսչափ. նման՝ 407բ):
439ա Որ ողորմի ստացողի գրոցս Կարապետ կրաւնաւորին եւ ծնողաց իւրոց Յոհանիսին եւ Եղիսաբեթին, եղբարցն՝ Գրիգորին եւ Յովանիսին, եւ կնոջն՝ Ալամշային, Գրիգորի կնոջն՝ Դովլաթին. ամէն (նման՝ 492ա, 505ա, 509բ, 526ա, 549բ):
446բ Որ ողորմի ստացողի տառիս (այսչափ):
449բ Որ ողորմի ստաց[ող]ի գրոցս Կարապետ քահանային (այսչափ):
455ա Որ ողորմի (այսչափ):
523ա Սոցին աղօթիւք ող[ո]րմեա՛, Քրիստո՛ս Աստուած, երախտաւորաց գրոցս, գծողին եւ ծնողաց նորին եւ ամենայն հաւատացելոց, կարդացողացն եւ լսողացն. ամէն, այլ եւ լաւ պահողին, շորով, շապկով:
549բ (Գրչի) Փա՜ռք քեզ, Հա՛յր եւ Որդի՛ եւ Սուրբ Հոգի՛, եռաչափ եւ զուգակշիռ, հարթ եւ հաւասար համապսակ, սուրբ եւ համագոյ Երրորդութիւն, անբաժանելի, անեղ, անիմանալի, եւ անհասանելի բնութիւն, անսկիզբն եւ անվախճան թագաւորութիւն, անփոփոխելի տէրութիւն, միահեծան իշխանութիւն, որ անբաւագութ շնորհաւք ո|550ա|ղորմութեան քո ետուր զօրութիւն յամենայնի տկար եւ սարտուցեալ անձին մեղսամած, փցուն Կարապետ գրչի եւ անպիտան ծառայի քո: Եւ անճառ ներողութեամբք քով բազմապատիկ չարեաց իմոց համբերելով, երկայնամտեալ հասուցեր զիս ի վերջին գիրս: Քե՛զ անլռելի աւրհնութիւն, մշտընջենաւոր սրբաբանութեամբ բարեբանութիւն, անդադար գոհութեամբ գովութիւն, անհատ փառաբանութիւն, անյաղթելի մեծ վայելչութեամբ զաւրութիւն, բարձրագոյն իշխանութիւն, յաւէժական պատիւ եւ անհանգիստ երկրպագութիւն վեհագոյն գիտութեամբ իմաստութեանդ, յառաջ քան զամենայն, յաւիտեանս, այժմ եւ յանսպառ յաւիտենին. ամէն:
Գրեցաւ սուրբ գիրքս ձեռամբ յոգնամեղ եւ անարհեստ գրչի՝ Կարապետ սուտանուն կրաւնաւորի՝ դատապարտեալ եւ անարժան ծառայի ծառայիցն Աստուծոյ: Եւ իմ գրելով զայս ի հզաւր եւ ի լուսաւոր բանից, ի գեղեցիկ եւ ի յանուշահոտ ծաղկանց եւ ի զանազան բանից սրբոց վարդապետաց եւ ի տաւնից տէրունականաց եւ ի սրբոց պատմութեանց ի մի հաւաքեալ, որ կեանս տա կամայորդոր լսաւղացն, զոր տկար անձամբ իմով շարագրեալ եղեւ ի դուռն հրաշափառ եւ ի գերահռչակ Սուրբ ԿաթուղիկէԷ. եկեղեցեացս եւ ընդ հովանեաւ Սուրբ Նշանիս Վարագայ եւ երկոտասան սիւն լուսոյ վերնայարկ անապատին, ի թուականիս մերոյ յՋ. եւ ԻԹ. (1480), ի կաթողիկոսութեանն |550բ| տեառն Սարգսի եւ յառաջնորդութեան սուրբ ուխտիս տէր Առաքել հէրապետի, եւ յաշխարհակալութեան նետողական ազգին, ի դառն եւ ի վշտաբեր ժամանակիս:
Եւ արդ, աղաչեմ զամենեսեան՝ զհամաւրէն որդիսդ լուսոյ, որք լուսաւորիք աստուածային գիտութեամբ սորա՝ ընթեռնլով եւ լսելով, յիշեցէ՛ք ի սուրբ եւ յերկնաբացիկ յաղաւթս ձեր զստացող սուրբ գրոցս՝ զՅոհանէս եւ զԵղիսաբեթ, Աստուած ողորմի ասելով նոցա: Եվ վասն սիրոյն Քրիստոսի եւ յուսոյ արքայութեանն թողութիւն մեղաց խնդրեցէ՛ք յԱստուծոյ Կարապետ քահանային եւ Յոհանիսին եւ Եղիսաբեթին՝ ծնողաց նորին, եւ եղբարցն՝ Յովանիսին եւ Գրիգորին, եւ կանանց՝ Դովլաթին եւ Ալամշային, եւ ուստերաց եւ դստերաց նոցա՝ կենդանեացն եւ հանգուցելոցն. ամէն:
Եւ ասասջիք, եթէ՝ Քրիստո՛ս, Որդի՛ Աստուծոյ, ի միւսանգամ եւ յահաւոր գալստեանն քո բարեխաւսութեամբ սուրբ Աստուածածնի՝ անարատ մօր քո եւ կուսի, եւ կենսատու սուրբ խաչի քո՝ անբարբառ բարեխաւսին, եւ ամենայն սրբոց՝ երկնաւորաց եւ երկրաւորաց, ողորմեա՛ ամենայն հաւատեցելոց քոց, ջնջեա՛ զձեռագիր յանցանաց նոցա եւ տո՛ւր լսել նոցա զձայն երանաւետ բարբառոյ քո, եթէ՝ Եկա՛յք, աւրհնեա՛լք Հաւր իմոյ, ժառառանգեցէ՛ք զկեանսն յաւիտենական. ամէն:
Այլ եւ զսիրելի եղբարսդ մեր՝ զպատուական քահանայսդ եւ զհաւատարիմ ժողովուրդստ՝ զայր եւ զկին, զընթերցողսն եւ զլսաւղսն եւ խնամով պահողաց գրոցս՝ շապկով, շորով կապել տալով, Քրիստոս Որդին Աստուծոյ ի յահեղ աւուր մեծի դատաստանին թողցէ զյանցանս նոցա՝ զկամաւորն եւ զակամայն, եւ կարգէ յաջմէ իւրմէ, ընդ ճշմարիտ արդարոցն. ամէն:
|551ա|[Դ]արձեալ կրկին անգամ յերես անկեալ աղաչեմ զձեր գթողական եւ սրբամիտ եղբայրութիւնդ, զի սղխալանացն եւ խոշորութեան գրիս անպարսաւ լինել, եւ խընդրել յամենառատ պարգեւողէն զթողութիւն յանցանաց վերագրեալ մեղուցելոց անձանց մերոց՝ գծող Կարապետին եւ ամենայն արեան մերձաւորացն. ամէն:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք յաղաւթս եւ ի մաղթանս ձեր զառաջնորդ սուրբ ուխտիս Վարագայ զտէր Յովանէս երջանիկ եւ զհեզահոգի արհքեպիսկոպոսն մեր, եւ զտէր Առաքել հէրապետն՝ հոգաբարձու եւ սպասաւոր վանացս, եւ զայլ սիրելի եւ խնամածու եղբարքս մեր, զսրբազան դասս քահանայից կրաւնաւորական անձանց՝ զՍուքիասն, զՍտեփանոսն, զԱտոմն, զԿարապետն, զՍահակն, զԹումէն, զՄարտիրոսն, զԳրիգորն, զեկեղեցպան Մաղաքիայն, զՄկրտիչն, զՆերսէսն, զԽաչատուրն, զՄովսէսն, զՄարգարէն, զՅովանէսն եւ զըսպասաւոր եւ զաշխատաւոր տնտես Խալիֆայն, այլ եւ զամենեսեան առհասարակ՝ զմեծ եւ զփոքր, որ գրեցան եւ որք մնացին: Ձայնի աղաչանաց ձերոց քահանայից եւ ժողովրդոց, բարեխաւսութեամբ ամենայն սրբոց, եւ մեր դուն ինչ պաղատանաց եւ սուրբ Աստուածածնի միջնորդութեամբն, եւ հաշտարար աղաչանացն ջընջէ Քրիստոս Աստուած զձեռագիր յանցանաց սոցա եւ ճիշտ կրօնաւորացն, եւ քսանուչորս երիցանց դասակից արասցէ եւ փառաց եւ պսակացն նոցա արժանի արասցէ. ամէն:
Այլ եւ ես՝ Կարապետ գըծող տառիս, թեպէտ եւ ողորմութեամբ Տեառն սկսա եւ շնորհիւ նորին կատարեցի, բայց կամակցութեամբ եղբարցս եղեւ, զի ի մարմնաւոր աշխատութեանց խնամարկէին զմեզ. հատուսցէ նոցա Տէր |551բ| Աստուած զվարձս բարեաց երախտեաց նոցա եւ ազատեսցէ յամենայն սղխալանաց եւ ի պատրանաց սատանայի եւ յաւիտենական տանջանացն. ամէն:
Եւ դարձեալ աղաչեմ զամենեսեան վասն սիրոյն Քրիստոսի յիշել յաղաւթս ձեր զամենայն երախտաւորսն իմ առ Աստուած՝ զՆերսէս րաբունապետ, որ ժամանեալ է աստ ի զրաւել մատենիս, եւ զՅովանէս՝ առաջնորդ վերին անապատին եւ զԳրիգոր սպասաւոր բանի, եւ զՅովսէփ կրաւնաւոր, եւ զՇահկանց Ստեփանոս՝ զհանգուցեալն ի Քրիստոս, որ ձեռնտու էր եւ ի ներսքագոյն անապատ[ին] հատուսցէ նմա Տէր Աստուած զվարձս իւր, այլ եւ զԿարապետ քահանայ՝ կազմող գրոցս եւ զհոգեւոր եւ զմարմնաւոր երախտաւորսն մեր՝ եթէ՛ արք եւ կա՛մ կանայք, եւ զվարպետն իմ՝ զԳրիգոր Բերկրեցին, եւ զհարազատ եղբայրն իւր՝ զՄկրտիչ, որ է քաջ հռետոր եւ տեղետին, եւ զանարժան գծողիկս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ ի միւսանգամ գալստեանն եւ ընդ մեզ տացէ ձայն երանական բարբա[ռոյն]. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 552ա (1594 թ., բոլորգիր) Փա՜ռք համագոյ եւ միասնական սուրբ Երրորդութեանն՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ [յաւիտեանս. ամէն]: Արդ, յիշեցէ՛ք զվերջին կազմողս՝ զանարժանս, մեղաւք լցեալս՝ զՊաւղոս երէցն, որ է ի Սեբաստիոյ, ի գեղջէն Ղանղալիոյ գիւղաքաղաքէն: Ես՝ մեղաւորս կազմեցի զսուրբ գիրքս թվին ՌԽԳ. (1594), ի դուռն Սուրբ Գէորգայ, որ Քալշաւտ կոչի: Յիշեցէ՛ք ի սուրբ աղաւթս ձեր զանարժան կազմողս եւ զծնաւղս իմ, եւ որ յիշէ, ինքն յիշեալ եղիցի ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ. ամէն:
|552բ| Դարձեալ յիշեցէ՛ք զվերջին ստացող գրոցս զպարոն Ասլանն, որ ստացաւ ի հալալ վաստակոցն եւ ետ զսուրբ գիրքս վերստին կազմել եւ նորոգել՝ յիշատակ (լս-ում յաւելում՝ «ի դուռն Սուրբ Հրեշտակապետաց») իւր եւ ծնաւղացն՝ Միրաքին, եւ մաւրն՝ Ուլուխաթունին, եւ եղբաւրն՝ Թաւղթամիշին, եւ քըւերն՝ Սաֆար Պիքային, եւ որդոյն՝ խոճա Միրաքին, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց, որ հանգուցեալ են առ Քրիստոս, եւ կենդանեացն Աստուած առողջութիւն շնորհեսցէ, եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք զտէր Անտոն քահանայն եւ զԽաչերես սարկաւագն, որ որդորեցին եւ տուին կապել, |553ա| եւ եդ զսայ յիշատակ ի Հրեշտակապետու եկեղեցին՝ յիշատակ<ակ> իւրեն եւ իւր ծնաւղացն: Ոչ ոք ունի իշխանութիւն ծախելոյ կամ գրաւ դնելոյ, եթէ ոք ունի իշխանութիւն ծախելոյ կամ գրաւ դնելոյ, եթէ ոք անտքնի եւ ծախէ, զպատիժն Կայենին առցէ եւ մասն Յուդայի եւ խաչհանողացն առցէ, եւ խնամով ընթերցաւղքն արհնիք յԱստուծոյ, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց, կարդացողաց եւ լսաւղաց եւ որ զԱմէն ասէ: Հա՛յր մեր որ (շրնկ-ը՝ գրչափոխութեամբ) յաւելում՝ յերկինս, սուրբ եղիցի անուն քո, եկեսցէ արքայութիւն քո, եղիցէին կամք քո ւորպէս երկինս եւ երկրի, զհաց մեր հանապազորդ տո՛ւր մեզ այսօր, թո՛ղ մեզ զպարտիս մեր, որպէս եւ մեք թողումք մերոց պարտապանացն, եւ մի՛ տանիր զմեզ ի փորձութիւն, այլ փրկեայ զ[մեզ]:
2. 8ա (1723 թ., նոտրգիր) Եւ ես՝ տէր Մինասըս ձեռնադրեցայ քահանայութեան, էր Ավետիք պարընտէրէն, էր թվական ժամանակիս ՌՃՀԲ.ին (1723), Աստուած հաստատ պահեսցէ Սուրբ Հրեշտակապետ եկեղեցին՝ ժողովրդովն ամենայն, օր մը քէշ խօսքերն չի լսեցի, շնորհակալ եմ մանտր եւ մեծէ:
3. 554բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Ես՝ հեքիմ Պարսամի որդի մահտեսի Խազարըսքրեցի, Աստուած ողորմի մեզ: Այս Սարգիս գիրըս սուրբ եկեղեցին հիշատակ դնողաց հոքուն. ամէն: Օրհնեալ Տէր մեր եվ փրկիչ Յիսուս Քրիստոս, ավիտեանըս ավիտենից. ամէն: Սուրբ Հայր մեր, որ յերկինս է, սուրբ եղիցի այս գիրքըս մեկ ծարէն մինջեվ վերջըն կարթայցից, Աստուած ողորմի միոյ գիրքին տիրոջըն հոքուն:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «434, 2711, ՋԻԹ. 1480»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 554բ՝ «Քրիստոսի ծառայ տէր Մանուէլ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա, 2ա, 520ա, 551բ, 553բ՝ անկապակից զանազան տառեր, 7ա «Ով եղբ», 8ա՝ «Ես: Ես տէր Մինաս», 9ա՝ «երանելոյն», 28ա «դարձեալ», 31բ՝ «որ»:
ՆԿԱՐՉԱՓՈՐՁ՝ 99բ, 100ա՝ վեցծայրանի աստղեր:
2712
[ՆՈՐ ՋՈՒՂԱ*] |
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 27. չգրուած՝ 1ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-Դ. խառն (Ա 8, Բ, Գ 6, Դ 7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ 1. մահիկ, տակը հինգթեւեան աստղ, տակը թա՞գ, 2. գծային խաչ, վերին թեւն աւարտւում է երեքնուկով, կողային թեւերից մէկը՝ D-ով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 28,5x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (18x12): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 5ա): ՏՈՂ՝ 22: ԿԱԶՄ՝ մուգ շագանակագոյն հէնքով եւ բաց շագանակագոյն պուտերով արհեստական կաշի (փեղկերին բրոնզով բուսական զարդաշրջանակներ), միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ չգրուած սպիտակ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագ՝ ներքեւում «GR» եւ թագապսակ բոլորակ, մէջը՝ սայլականման անուաւոր աթոռին նստած կին՝ մի ձեռքին նիզակ, միւսին՝ երեքնուկ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ չգրուած սպիտակ թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 5ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Պատարագ՝ 1բ. բնագրի մէջ – Աղօթք ի ծածուկ՝ 10ա, Պատարագ՝ 13բ (քահանան խորանի առջեւ, գինու վեր պարզած գաւաթով), 22բ (քահանան՝ գինով գաւաթը ձեռքին), Խորհրդաւոր ընթրիք (Քրիստոս եւ աշակերտ իւր)՝ 16բ, Երկնակամար լուսատուներով եւ աջն Աստուծոյ՝ 18ա: Լուսանցային – Վանական՝ ձեռքին քշոց՝ 10ա, 13բ, 16ա, Սուրբ Հոգի՝ 11բ: Կիսախորան՝ 2ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, գրադաշտը բազմագոյն շրջանակով, սիւների վերին մասը կամարազարդ, կամարների վերին մասերում ծաղկաշղթայ: Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, շագանակագոյն, մանուշակագոյն, ոսկի:
Ծնթ. Լուսանցներում այլ ձեռքով պատկերուած քշոցով վանականներ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին տեղ-տեղ քերծուած, թ. 13՝ հիմքից առանձնացած, թ. 10-2, 14ի մեծ մասը հիմքից պոկուած, թ. 1-8՝ ստ. լս.ն յետագայում նորոգուած-լրացուած, բոլոր թերթերին ցեցի անցքեր, զանազան բծեր:
* Գրչութեան վայրը՝ ըստ նկարազարդման:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1բ-27բ [Խորհրդատետր]
Տե՛ս ձեռ. 2385, 69ա-156բ: 1. ա/2ա-3բ: բ/3բ-4բ: գ/4բ-7բ: դ/7բ-8ա (չիք՝ Խաչայկնքէ երիցս ի վերայ նուիրանացն...): 2. ա/8բ: բ/8բ-9բ: գ/9բ-11ա: դ/11ա: ե/11ա-2բ: զ/12բ-3ա: 3. ա/13ա-5ա: բ/15ա-22բ: գ/22բ-3բ: դ/23բ-6բ: 4. ա/26բ: բ/26բ-7ա: գ/27աբ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
27բ Տէ՛ր Յիսուս Քրիստոս Աստուած, ողորմեա՛ ինձ եւ մատակարարի գործարանիս /// (2 տող, գուցէ նաեւ գրչի անունը ջնջած) եւ փծուն գրչի. եւ Քրիստոսի փա՜ռք, յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
27բ (1797 թ., նոտրգիր) Նշան սիրոյ հոգեւորի
Առընձայի սիրով սրտի
Աշակերտին Յակոբ պետին
Տեառն Վրդանէս վարդապետի
Աստուածատրէ որդւոյ Ավաքի,
Ի ԿալկաթայնՀնդկաց նստէ,
Ի թվի ՌՄԽԶ. (1797),
ԻԲ. (22) հոգտեմբերի
[Ազարիա]յի 182, Թիրայ ԻԲ. (22):
ՆՇՈՒՄ՝ կազմիմէջքի պիտակին՝ «1. Խորհրդատետր», Ա. կազմաստառին ամրացուած թերթիկին՝ «1. Խորհրդատետր, երկծալ, երկէջ, գրեալ ի թղթի, շուրջանակի զարդարեալ ծաղկէ նկարուք եւ պատկերօք, բոլորագիր, ունի զհամառօտ յիշատակարան ի վերջն, սակայն անուն գրչին եղծեալ», Պհպ. Աա՝ «440, 2712, ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2713
|
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 28. չգրուած՝ 1ա-3ա, 4ա-6ա, 9բ-13ա, 18ա-26բ, 27բ-8բ: ՊՐԱԿ՝ չունի. կազմուած է հիմքերն ի մի կարուած առանձին թերթերից: ՆԻՒԹ՝ կապտաւուն թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ 1. «KFMN 1788», «KFMN 1789», 2. Պատուանդանի վրայ սիւն, որի վերին կողմերում հնգաթեւ եւ վեցթեւ աստղիկներ, պատուանդանի ներքեւում «1789», 3. փայտէ ցանկապատ՝ մուտքով, ներսում տղամարդ՝ զինուորական հանդերձով եւ գաւազանով, եւ թագակիր առիւծ՝ սուրը ձեռքին, առիւծի գլխավերեւում՝ «PRO PATRIA», 4. «JAMWSIA 79»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31,3x18,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (տաբեր՝ 25-29,5x14-17): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 14ա, 17բ): ՏՈՂ՝ 30-37: ԿԱԶՄ՝ բաց վարդագոյն մոմլաթ, մէջքը՝ սեւ կտաւ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ+ԳԴ՝ Ա. եւ Դ. յետագայի չգրուած դեղնաւուն թուղթ, մասն կազմաստառի, Բ. եւ Գ.՝ նախկին կազմի, մի կողմը կանաչ ծաղկաթուղթ, միւս կողմը՝ լուսագծերով սպիտակ թուղթ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը եւ Ա., Դ. պահպանակները յետագայի՝ Ի. դարի, բոլոր թերթերը եւ Պհպ. Բ-ն խոնաւութեան հետքերով, թ. 3ի պատռուածքը նորոգուած:
Նմուշ 14ա
Նմուշ 17բ
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 6բ-9ա, 13բ-7ա [Կանոնգիրք Հայոց. մասն]
1. 6բ-9ա Կանոնք եւ սահմանք, զոր ետին աշակերտքն Քրիստոսի ի սուրբ եկեղեցիս, յետ վերանաոյ Տեառն, ժողովեալք ի վերնատունն – Ա. Կարգեցին սուրբ առաքեալքն եւ ետին հաստադութեամբ, եթէ յաղօթս յորժամ կան... ԺԹ. Կարգեցին սուրբ առաքեալքն (այսչափ):
2. 13բ-4բ Կանօն Յօհաննու Մանդակունօյ Հայոց կաթողիկոսի – Զմեծ եւ զանբաւ զբարէրար եւ զմարդասէր Տեառնէն պարտիմ[ք] գոհանալ... զայնպիսին սատանայ ի մարմնոյ սա[տ]ակումն, զի հոգին ապրեսցի այուր (=յաւուր) Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի:
3. 14բ-6ա Կանոնք երկրորդ Նիկիականք, զոր եդին ՅԺԸ. եպիսկոպոսքն, կրկնաբանելօվ կառճ ի կառճոյ – Ոչ է պարտ զկռճատեալսն եւ ներքինիս արարեալս զինքեանս ի վիճակ քահանայութեան յառաջ ածել... իսկ կատարիչք սահմանի կանօնացս օրհնեալ եղէցի:
4. 16ա-7ա Սահմանք եւ կանօնք, զոր ետին աշակեր[տ]ք Քրիստոսի եկեղէցոյ սրբոյ, յետ վերանալոյ Տեառն – Վարդապետութիւն առաքելոցն զկընի յետ վերանալոյն Քրիստոսի... եւ արդար, եւ ճշմարիտ ուսմանն եւ հաւատարիմ մարդասիրութեան նոցայ:
Տե՛ս Կանոնագիրք Հայոց, հտ. Ա., Բ., Երեւան, 1964, 1971, Կանոնք Ա., ԻԱ., ԼԴ.:
Բ. 3բ [Ցուցակ գրեանց] – Մէկ Ոսկանայ Աստուածաշունչ... երկու հատ Պատ[մութիւն]:
Գ. 17բ (Այլ ձեռքով) Վայրի անասնոց չորքոտանեաց եւ այլոց նմանեաց նոցա [մասն բառգրոց] – Բհմօվդ՝ է անճոռնի չորքոտանի գազան... Բորենի՝ է գազան ինչ... եւ ըմբռնեալ ըսպանանեն:
ԳՐՉՈՒԹԵԱՆԸ ՆԱԽՈՐԴԱԾ ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ
1. Պահպանակ Բբ. Զորութիւնն գրոյս այս է, որ եղեւ Աղքիրման, թւին ՌՄԽԴ. (1795), յամսեանն մայիսի մուտն:
2. Պահպանակ Բբ. Տիրացու Յակոբ, նորայշէն Աստուածա տէր խանէն /// (2 բառ ջնջած-անընթեռնելի), 1796, օգոստոսի 15ին:
Ծնթ. Այս պահպանակ թերթի վրայի յիշատակարանները գրուել են բուն ձեռագրի գրչութիւնից առաջ:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ Բբ-ին ամրացուած թերթիկին՝ «ընդ. թ. 43, Հմր 4 Կանոնագիրք, գրեալ ի կապոյտ թղթի, ի տեղիս-տեղիս եւ տառասխալ: Անուն գրչին եւ թուականն անյայտ», 1ա՝ «448, 2713», «ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», «1244, 1795», 2ա՝ «2713»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝Պահպանակ՝ Բբ «Վարպետից մէկ ըրուպլէ Հ. (70) կապէք արա», «Ո, վարպետի, մայիսի մուտն», «Աստուծոյ (5 անգամ), զ, Ոչ ոք ելցէ», 3ա՝ «աղայ մկէ մելիք» (ջնջած), 27ա՝ «Մանուկին վերայ ունի»:
2714
[ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ] |
ԺԸ. դար |
ԳՐԻՉ՝ «ոմանք մանկունք»*, Յովհաննէս սարկաւագ, Սարգիս դպիր (4ա-16բ, 297ա-331ա):
* Բացի Սարգիս դպրից, միւս գրիչների գրած էջերի սահմաններն անզանազանելի են:
ԹԵՐԹ՝ 335-1 (տե՛ս Պահպանակ. գրչի էջակալում՝ 4-653, որ է՝ 6բ-331ա). չգրուած՝ 1ա-3ա, 4բ-5բ, 23բ, 82բ, 331բ-5բ: ՊՐԱԿ՝ 4+Ա-ԻԸx12 (ԻԳ 11, ԻԸ 7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «CCC»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29,9x21,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (23.5-24x15-15.5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 11ա, 40ա, 109ա): ՏՈՂ՝ 30: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ կարմիր կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ թ. 1՝ չգրուած թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «CCC»:
Նմուշ 11ա
Նմուշ 40ա
Նմուշ 109ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր (6ա), մարդադէմ (6ա): Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, տեղ-տեղ քերծուած եւ գունաթափ, Ա. փեղկին սեւ թանաքի բծեր, թ. 279-80ի միջեւ չգրուած 1 թերթ կտրած-հանած, կազմաստառները, թ. 1-4ի, 245-6ի, 317-20ի, 325-35ի ստորին լս-ները խոնաւութեան հետքերով, թ. 23՝ դեղին հետքերով, թ. 1-6ի, 16ի գրադաշտը թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
4ա-331ա [Յակոբայ վարդապետի Նալեան] Կրթութիւն աստուածաբանական զԽորհրդոցն եկեղեցւոյ
– 4ա Յանուն Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ [Նախադրութիւն] – Ո՛չ միայն Քրիստոս մինչ էր ի յաշխարհի... իսկ հեռի պատճառքն՝ յաւիտենական կեանքն, զորոց ի տեղիս իւրեանց ասելիք են:
1. 6ա-23ա [Յաղագս խորհրդոց ի հասարակի. ձեռ. 6595, 5ա]
ա. 6ա-7ա Գլուխ առաջներորդ. Յաղագս սահմանի խորհրդոց – Առ այս նախ գիտելի է, թէ սահմանն է բան կարճառօտ... զի ծածկեցեալք են նիւթովք:
բ. 7ա-9ա Գլուխ երկրորդ. Յաղագս՝ թէ քանի՞ք են խորհուրդք եկեղեցւոյ, ո՞յր պատճառաւ եդան – Յայտնի ճշմարտութիւն է եւ ընդհանուր... զզաւակս ի պաշտօնն Աստուծոյ այն լինի պսակիւն:
գ. 9աբ Գլուխ երրորդ. Արդեօ՞ք թէ խորհուրդքն իցեն հաւասար պատւովք – Յայտ է, զի պատարագն գերազանց է... գերազանցի նշանակելով զմիաւորութիւնն Քրիստոսի:
դ. 10ա Գլուխ չորրորդ. Արդեօ՞ք խորհուրդքն կայանան յիրէ եւ ի բանէ, որպէս ի նիւթոյ եւ ի տեսակէ – Նիւթով իմանալի է այն, յորմէ առնուն խորհուրդքն... անուան արտաբերութեան սրբոյ Երրորդութեան մի-մի ընկղմել, զորոց ի տեղիս իւրեանց տեսցի:
ե. 10բ Գլուխ հինգերորդ. Թէ արդեօ՞ք ամենայն խորհրդոց նիւթն եւ բանքն պարտին յատկանալ եւ բացորոշել – Ասելի է, թէ որովհետեւ իւրաքանչիւր խորհուրդք... վասն իւրաքանչիւրացն յատկապէս, աստէն այսքան:
զ. 11ա-2բ Գլուխ վեցերորդ. Արդեօ՞ք հարկաւորք իցեն խորհուրդքն – ԶՀարկաւորութիւնն երկու կերպիւ իմանան... զոր չարչարանօք ստացան:
է. 13ա-23ա Գլուխ եօթներորդ. Յաղագս՝ թէ ո՞վ իցէ հեղինակն խորհրդոց (Ա-Թ. խնդիրք) – Հեղինակաւ իմանամք զնորապէս կացուցօղն... այլ զարժանապէս մերձեցեալսն միայն, յորս վերայաւելուն շնորհս եւ աճեցուցանեն:
2. 24ա-69բ Գլուխ երկրորդ. Յաղագս խորհրդոյ մկրտութեան
ա. 24ա-39ա [Խնդիր առաջին. Յաղագս նոցա, որք խնդրեն առ մկրտութիւնն. ցանկից] (Ա-Ը. պրակք) – Զյորմէ խնդրին չորք իրք, նախ, զնոցունց որք խնդրին... եւ որ ի ջրոյ եւ ի հոգւոյ, որպէս մերոյ:
բ. 39բ-43ա Խնդիր երկրորդ. Յաղագս սպասաւորի մկրտութեան – Սպասաւորաւք իմանամք զանձն մկրտօղ... զայն ի ճշմարտութիւն փոխարկեաց յատկապէս լուսաւորելովն իւրով զնա:
գ. 43բ-53բ Խնդիր երրորդ. Յաղագս ընդունողաց այսօրիկ խորհըրդոյ (Ա-Ժ. պրակք) – Զկնի խօսելոյ զսպասաւորացն մկրտութեան այժմ խօսելի է զընդունողացն... զջերմեռանդութիւնն, զոր չունէր յառաջ, ոչ կարիցէ ստանալ յետոյ:
դ. 54ա-65ա Խնդիր չորրորդ. Յաղագս ներգործութեան մկրտութեան, զորմէ խնդրին պըրակըք տասն (Ա-Ժ. պրակք) – Նախ, թէ մկրտութեամբ բառնին ամենայն մեղք... եւ վասն այսորիկ ոչ է մեռեալ ի կեղծաւորում, որ թարց սիրոյ մկրտի:
ե. 65բ-9բ Խնդիր հինգերորդ. Յաղագս նախապատրաստութեանց ոմանց, որ նախ քան զմկրտութիւնն (Ա-Դ պրակք) – Նախ. մի՞թէ նորահաւատից կանխելի իցէ կրթութիւն... Որքան առ մանկունսն յայտնի է... իբր երկրորդական գործիք եւ որպէս սպասաւորք քահանայից. ամէն: Վերջ սրբոյ խորհրդոյ մկրտութեան:
3. 70ա-82ա Գլուխ երրորդ. Յաղագս խորհրդոց դրոշմին, շուրջ զորով խնդրին երկոտասան (Ա-ԺԲ. պրակք) – Նախ. մի՞թէ դրոշմն իցէ խորհուրդ... Դրոշմն է խորհուրդ հաստատութեան... որ զմկրտեալն եւ զդրոշմեալն ասէ արժանի հաղորդութեան:
4. 83ա-183բ Գլուխ Դ. Յաղագս խորհրդոյն պատարագին ի յութ խնդիր բաժանեալ
– 83ա [Ցանկ խնդրոց] – Նախ. զնոյնոյ պատարագէ հաղորդութեան... Ը.երորդ. զարարողութենէն:
ա. 83ա-90ա [Խնդիր առաջին. Յաղագս պատարագէ հաղորդութեան. ցանկից] Վասն առաջնոյն խնդրելիք են վեցք պրակք (Ա-Զ. պրակք) – Նախ, թէ արդեօք հաղորդութիւնն իցէ խորհուրդ... հաղորդութիւնն է ճշմարիտ եւ գերազանց... եւ ոչ յուդայանման արտաքս ելանել ի մատնել զՔրիստոս:
բ. 90բ-9ա Խնդիր երկրորդ. Յաղագս նիւթոյ հաղորդութեան, զորմէ խնդրին պրակք չորս (Ա-Դ. պրակք) – Նախ. մի՞թէ նիւթն այսորիկ խորհրդոյ իցէ... նիւթն է, յորմէ լինի իր ինչ... զի թէ խառնի ջուր, կատարի խորհուրդն որպէս խմորուն հացիւն:
գ. 99բ-110ա Խնդիր Գ. Յաղագս դարձման հացին եւ գինւոյն ի մարմին եւ յարիւն Քրիստոսի, եւ զմնացելոց պատահմանց տե՛ս ի տեղի իւր, ի չորս պրակս բաժանեալ (Ա-Դ. պրակք) – Նախ. մարմին եւ արիւնն Քրիստոսի յայսմիկ խորհրդեան իցեն... Քրիստոս մինչ եկն ի յաշխարհ... վասն այնորիկ ոչ դառնայ մարմինն Քրիստոսի ի հաց:
դ. 110բ-8բ Խնդիր չորրորդ, որ է աւելումըն. Յաղագս կերպին, որով Քրիստոս է հաղորդութեան, ի վեց պրակ բաժանեալ (Ա-Զ. պրակք) – Նախ. թէ բոլոր Քրիստոս իցէ՞ ի ներքոյ այսորիկ... ճաշակէ զառնելն ի կուսէն եւ ո՛չ միայն զպատահմունսն:
ե. 119ա-23ա Խնդիր Ե.երորդ. Յաղագս մնացելոց պատահմանց յայսմիկ խորհրդոջ. ի յեօթն պրակս բաժանեալ (Ա-Է. պրակք) – Նախ. մի՞թէ մնան պատահմունք յայսմիկ խորհրդոջ թարց ենթակայի... Պատահմամբ իմանամք զգոյն... զմասն մարմնոյն պատատեալ հացիւ եւ կամ եդեալ ի չամչի:
զ. 123բ-30ա Խնդիր չորրորդ (=վեցերորդ). Յաղագս տեսակի կամ ձեւոյ բանի հաղորդութեան. ի յերեք պրակ բաժանեալ (Ա-Գ. պրակք) – Նախ, թէ յո՞րն իցէ տեսակ այսորիկ խորհրդոյ... զայսմանէ խօսեսցուք, յորժամ ասիցեմք զկերպէ ճաշակման:
է. 130բ-8ա Խնդիր Ե.երորդ (=եօթերորդ). Յաղագս ներգործութեանց հաղորդութեան. ի յեօթն պրակս բաժանեալ (Ա-Է. պրակք) – Նախ. թէ այս խորհուրդս տայ զշնորհս... Մինչ այլ խորհուրդքն իբրեւ գործիք... եւ ոչ ի կողմանէ քահանային, ուստի ոչ է նման օրինակ:
ը. 138բ-52բ Խնդիր վեցերորդ (=ութերորդ). Յաղագս ճաշակման այսորիկ խորհրդոյ, նախ ի հասարակի, երկրորդ յատկապէս, թէ որպէ՞ս Քրիստոս ի կիր էառ զայս խորհուրդս, վասն առաջնոյն խնդրին պրակք երկոտասան (Ա-ԺԲ. պրակք) – Նախ, թէ իցեն Բ. կերպ... Խորհրդականապէս ճաշակումն է, երբ առնանի մարմին... տե՛ս զլուծմունս առարկութեանց այսպիսեաց ի նոր գրքոջ մերում, զոր Վահան ճշմարտութեան կոչեցաք:
թ. 153ա-8ա Խնդիր Զ.երորդ (=իններորդ), որ է յաւելումն. Յաղագս կերպին, թէ որպէ՞ս Քրիստոս ի կիր արկ զայս խորհուրդըս. ի չորս պրակս բաժանեալ (Ա-Դ. պրակք) – Նախ. արդեօ՞ք Քրիստոս եկեր եւ էարբ ի մարմնոյ... մինչ Քրիստոս ճշմարիտ օրինադիրն զամենայն... թէեւ ներգործութեամբ մահկանացու էր եւ կըրէր ըզկիրսն կամաւոր ընդ Շնորհալւոյն:
ժ. 158բ-70բ Խնդիր եօթներորդ (=տասներորդ). Զսպասաւորէ այսորիկ խորհրդոյ. ի տասն պրակս բաժանեալ (Ա-Ժ. պրակք) – Նախ, թէ յատուկ է քահանայից զայս խորհուրդս սրբագործել... մինչ քահանայութիւնն ներտպէ զկնիք... եւ այլոց ի ժամու զկերակուր, ուրեմն ոչ կարէ ամենեւին հրաժարել:
ժա. 171ա-83բ Խնդիր ութներորդ (=մետասաներորդ). Յաղագս արարողութեան խորհրդոյ, ի վեց պրակս բաժանեալ – Նախ, թէ արդեօք ի հռչակման այսօրիկ խորհրդոյ... խոհեմութիւն եպիսկոպոսին տնօրինեսցէ: Վերջ խորհրդոյ պատարագին:
5. 184ա-331ա Գլուխ հինգ. Յաղագս խորհրդոյ ապաշխարութեան
– 184աբ [Նախադրութիւն] – Անուամբ ապաշխարութեան իմանամք... ամենայն գնացքն մոլորութիւնք են:
– 184բ [Ցանկ] – Ուրեմն եւ մեզ զի մի՛ նոյն կիրք պատահեսցին, արժան համարիմք սկսանիլ ի սահմանէ, բաժանելով ի խնդիրս ոմանս եւ զնոյն խնդիրս ըստորաբաժանելով ի պրակս – Արդ, նախ խնդիր՝ թէ զինչ իցէ ապաշխարութիւնն... եւ յետոյ իբրեւ զառաքինութիւն:
ա. 184բ-203բ [Գլուխ առաջին. Զի՞նչ իցէ ապաշխարութիւնն. ցանկից], իսկ ընդ որում խորհուրդ բաժանեմք ի պրակս տասն – Նախ, թէ ապաշխարութիւնն զի՞նչ իցէ... Ապաշխարութիւնն, ընդ որում խորհուրդ եկեղեցւոյ սահմանի... թէեւ յետ տկարութեանն յօժարապէս կամի բժշկել:
բ. 204ա-12բ Գլուխ երկրորդ. Յաղագս խորհրդոյ ապաշխարութեան, ընդ որում է առաքինութիւն, որ ի վեց պրակս բաժանեալ – Նախ, թէ ապաշխարութիւնն իցէ առաքինութիւն... ապաշխարութիւնն է գերբնական առաքինութիւն... որպէս գործք ապաշխարողին երբեմն առաջանան ըստ ժամանակի:
գ. 213ա-44ա Գլուխ երրորդ. Յաղագս ներգործութեան ապաշխարութեան, որ առ թողութիւն մահացուաց մեղաց ի վեց պրակս բաժանեալ – Արդ, զկնի խօսելոյ զապաշխարութենէ... Ոչ երբէք լինէր խորհուրդ ինչ կատարեալ... որ անմահ կենաց արժանի արասցէ Քրիստոս Յիսուս, որ ընդ Հօր եւ Հոգւոյն Սրբոյ օրհնեալ ի յաւիտեանս. ամէն: Կատարումն երրորդի մասին, հետեւի մասն չորրորդ (խնդիր Ա-Ե. – խնդիր Ա.՝ պրակ Ա-Զ., խնդիր Բ.՝ պրակ Ա-Դ., խնդիր Գ.՝ պրակ Ա-Դ., խնդիր Դ.՝ պրակ Ա-Զ., խնդիր Ե.՝ Ա-Դ.):
դ. 244ա-31ա [Մասն չորրորդ]. Յաղագս մասանցն ապաշխարութեան հասարակօրէն
I. 244ա-64բ [Գլուխ առաջին. Յաղագս զղջման] – Եւ նախ զզղջմանէ յերիս գլուխս բաժանեալ... եւ երբ արդիւնքն պակասին, Աստուած ընդունի զբարի կամքն ի տեղի արդեանց (խնդիր Ա-Ե. – խնդիր Ա.՝ պրակ Ա-Գ., խնդիր Բ.՝ պրակ Ա-Զ., խնդիր Գ.՝ պրակ Ա-Գ., խնդիր Դ.՝ պրակ Ա-Գ., խնդիր Ե.՝ Ա-Գ.):
II. 265ա-309ա Գլուխ երկրորդ. Յաղագս խոստովանութեան եւ նորին հարկաւորութեան ի վեց խնդիրս բաժանեալ – Խնդիր Ա. Յաղագս հարկաւորութեան խոստովանութեան... եւ զգինին հեղուլ ոչ յայտնելով զանձն խառնողին (խնդիր Ա-Զ. – խնդիր Ա.՝ պրակ Ա-Զ., խնդիր Բ.՝ պրակ Ա-Գ., խնդիր Գ.՝ պրակ Ա-Է., խնդիր Դ.՝ պրակ Ա-Ե., խնդիր Ե.՝ Ա-Ե., խնդիր Զ.՝ Ա-Է.):
III. 309բ-31ա Գլուխ Դ. Յաղագս բաւարարութեան, թէ զինչ իցէ ի հինգ խնդիրս բաժանեալ – Նախ թէ զինչ իցէ բաւարարութիւնն... մինչ տապալիչն էր շինուածոյ եկեղեցւոյն Քրիստոսի (խնդիր Ա-Ե. – խնդիր Ա.՝ պրակ Ա-Գ., խնդիր Բ.՝ պրակ Ա-Բ., խնդիր Գ.՝ պրակ Ա-Ե., խնդիր Դ.՝ պրակ Ա-Գ., խնդիր Ե.՝ Ա-Գ.): Աւարտ առաջնոյն հատորի սրբոյ գըրքոյս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
331ա Գրչութեամբ ոմանց մանկանց հանդերձ մերովք աշխատութեամբք ի փառս Եռանձնեայ Միոյն, ի մանկատան սրբոյն Յակովբայ Մծբնայ հայրապետի մերոյս պաշտպանի,երկասէր աշխատութեամբ սարկաւագ Յովհաննու՝ իմոյ հեզանձն վարժապետի, եւ եւս իսկ յոյժ անպիտան Սարգիս իբր դպրիս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
3բ (1823 թ., շղագիր) Ղուկաս վարդապետին է, որ ստացեալ եղեւ յԻզմիր, 1823, հոկ[տեմբերի] 12:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Կրթութիւն աստուածաբանական», 1ա՝ «465, 2714», 1ա՝ ամրացուած թերթիկին՝ «Համար 1. Կրթութիւն աստուածաբանական զխորհրդոց եկեղեցւոյ, քառածալ, մեծադիր, նօտր գրչութեամբ ուրումն Սարգիս դպրի, թիւ, տեղին՝ անյայտ: Ծանօթութիւն Այս գիրք թուի լինել հեղինակութեամբ եւ երկասիրութեամբ սարկաւագ ուրումն, որ եւ վարժապետ կոչէ արտագրեալ Սարգիս դպիրն: Վրթանէս վարդապետ», «ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2715
|
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 379 (գրչի էջակալում՝ Ա-ԽԷ., որ է՝ 1ա-24ա). չգրուած՝ 10բ, 63ա-9բ, 142բ-57բ, 172բ-3բ, 218ա-26բ, 252բ-66բ, 365ա-8բ: ՊՐԱԿ՝ 1-38x10 (8, 11, 13, 15, 23, 26՝ 8. 10, 12, 14, 25, 33՝ 12. 16՝ 9. 27, 38՝ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ 1. թագապսակ զինանշան, մէջը բերդ՝ վրան թագակիր արծիւ, որից ցած՝ «BEN TO PICARDO 8» կամ 1. «GIOR MAGNANI», 2. «AL MASSO», 3. «GERVINO»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 30x20.5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (26x16-16.5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 20ա): ՏՈՂ՝ 37: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա-Զ+Է-ԺԴ՝ չգրուած սպիտակ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (ձեռագրի նոյն թուղթը):
Նմուշ 20ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, տեղ-տեղ գունաթափուած եւ քերծուած, մէջքին ցեցի անցքեր, ստորին եզրի կաշին մօտ 0.5 սմ լայնութեամբ թափուած, 1 թերթ սոսնձած-կպած Ա. փեղկի կազմաստառին. թ. 86-114, 132-8, 201-17, 297-8ի գրադաշտը թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-3ա Երանելոյն Յոհաննու Մանդակունւոյ սրբոյ հայրապետի ասացեալ Վասն չբամբասելոյ եւ չդատելոյ զեղբարս, զքահանայս եւ զվարդապետս – Մթերք սգոյ եւ աղջամուղջ տրտմութեան դիզեալ ի վերայ իմ... որ հանէ ի բարութիւնս, ի վայելուչ արքայութիւնն երկնից, ընդ որս եւ մեզ լիցի վայելել... եւ անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
2. 3ա-4բ Վասն աղօթից եւ խոստովանութեան – Արդ, շնորհ արտասուաց նշանակէ սիրելոյ զՔրիստոս... եւ որ տանջանացն մատնեսցեն, տանջեսցին յաւիտեանս յաւիտենից եւ անըմբերելի եւ անճողոպրելի:
3. 4բ-5բ Սուրբ հարանցն ուղղափառաց հաստատեալ է ի պատճառս նաւակատեաց խորհրդոյն յաղագս անհասիցն – Թէ հերձուածօղ կամ այլազգ քրիստոնեայ հարցանիցէ զիս... ապա երեւի մեզ յարուցեալն եւ ստուգէ զյարութիւնն իւր, ընդ որում Հօր... այժմ եւ յապայն. ամէն:
4. 6ա Երանելոյն Յոհաննու Ոսկեբերանին ասացեալ Ի մեկնութիւն առակաւոր բանին Աւետարանին, որ ասէ. «Այր մի իջանէր յԵրուսաղէմէ յԵրիքով, եւ անկաւ ի ձեռս աւազակաց» [Ղուկ., Ժ. 30] – Այր զԱդամ ասէ... եւ եկեղեցի եւ դը /// (այսչափ):
5. 6ա-8բ Արիստակէս վարդապետի ասացեալ Ի նոր Կիրակին – Նոր է տօնս եւ չքնաղ, որք ի սմա են խորհուրդք... յիշեսցուք զՊետրոսէ ասացեալն. «Ոչ թէ արծաթեղինօք կամ ոսկեղինօք փրկեցաք» եւ այլն, որում վայել է... ամէն:
6. 8բ-10ա Երանելոյն Եւսեբի եպիսկոպոսի, ի խնդրոյ Աղէքսանդրոյ, Վասն աւուրն կիւրակէի պատուելոյ – Յետ արձակելոյ յեկեղեցւոյն յաւուրն կիրակէի... այս օր է, զոր արար Տէր, եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
7. 11ա-3ա Սրբոյ հօրն Նեղոսի Խրատ պիտանիք – Լաւ է յստակ խորհրդով ննջել... որք յամենայն ժամ կարօտ են արդարութեան եւ հեզութեան Քրիստոոսի Աստուծոյ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
8. 13աբ Նորին Նեղոսի սուրբ հօրն ասացեալ Ի պատուէր առ մանկունս – Պարտ է մանկանց ճգնել եւ կրթել... եւ նոցա բարեացն ժառանգակից լինել ի Քրիստոս Յիսուս ի ՏԷր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
9. 13բ-4ա Նորին սրբոյ հօրն Նեղոսի ասացեալ Խրատ առ վերակացուսն – Նաւավար տգէտ պատրաստ է ի կորուստ... զխոստումն Աստուծոյ առ հանդերձեալսն ի Քրիստոս ՏԷր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
10. 14աբ Նորին սուրբ հօրն Նեղոսի Վասն որկրամոլութեան – Սկիզբն պտղաբերութեան ծաղիկ... եւ ոչ խրխնջէ շարժեալ արձակմամբ ախտիցն ցանկութեանց:
11. 15աբ Նորին սուրբ հօրն Նեղոսի Յաղագս պոռնկական խորհրդոց – Զգաստութիւն ծնանի զժուժկալութիւնն... զի մի՛ այրեսցիս յանշէջն հուր ի տեսիլ ամենայն մսեղեաց:
12. 15բ-6ա Նորին սուրբ հօրն Նեղոսի Յաղագս սնափառութեան – Սնափառութիւնն է ախտ անբնական... եւ զքեզ փառաւորեսցէ ի վերջին աւուրն. ամէն:
13. 16ա-7ա Նորին սուրբ հօրն Նեղոսի վասն հպարտութեան եւ ամբարտա[ւա]նութեան – Հպարտութիւնն է ախտ զայրացեալ եւ ուռուցեալ փքով... նոցին եւ գործ եւ բան երեւելի եւ աներեւոյթք շնորհօքն Քրիստոսի Աստուծոյ Տեառն մերոյ, որու[մ փառք յաւիտեանս]:
14. 17ա-8ա Նորին սուրբ հօրն Նեղոսի Վասն աղօթից, թէ զիա՞րդ արթուն եւ պատրաստ պարտ է լինել – Աղօթք խօսք են մտաց առ Աստուած... եւ թէ ոչ երբեք իցես առեալ շնորհս աղօթից սաղմոսերգութեան, հպատակեա՛ եւ առցես:
15. 18ա Նորին սուրբ հօրն Նեղոսի Վասն ձանձրութեան – Ձանձրութիւն է լքումն անձին... եւ մի՛ թողուր ի մտաց զհրաժարումն յաշխարհէս:
16. 18աբ Նորին սուրբ հօրն Նեղոսի Վասն տրտմութեան, որ խափանիչ է աղօթից – Տրտմութիւն է տխրութիւն անձին... իսկ որ քամահէ զցանկութիւն աշխարհիս, ոչ թախանձի ի խորհրդոց շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ... իշխանութիւն եւ պատիւ. ամէն:
17. 18բ-9ա Նորին սուրբ հօրն Նեղոսի Վասն արծաթսիրութեան – Արմատ ամենայն չարեաց արծաթսիրութիւն... եւ ոչինչ օգտի, յորմէ ազատեսցէ զմեզ ամենաբաւական կարօղն ամենայնի՝ Տէրն եւ փրկիչն Յիսուս Քրիստոս, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
18. 19ա Նշանք սիրոյն են այսոցիկք – Զի զսիրելին յօժարութեամբ սիրէ եւ լսէ սիրելոյն... զի որք ի գործս մահուչափ մեղաց են, ոչ ունին սէր կատարեալ:
18. 19բ Ի թղթոյն Մովսէսի միայնակեցի՝ Առ կրօնաւորս – Երկիւղն Աստուծոյ մերժէ զամենայն չարախօսութիւն... կարէ ապրել յորոգայթից թշնամւոյն՝ շնորհօքն Քրիստոսի, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
19. 19բ-20ա Յայլուստք խրատ հոգեշահք – Պահեա՛ զսիրտ քո եւ զաչս... զի ապրեցուսցէ զպտուղս իւր յարքայութիւնն երկնից ի Քրիստոս Յիսուս ի ՏԷր մեր, որում փառք:
20. 20աբ Եղիշէի վարդապետի ասացեալ Վասն հաղորդութեան – Զոր աներեւոյթսն ասէ... առանց բարեխօսի առաքեն զհետ հօրն իւրեանց սատանայի ի դժոխս:
21. 21ա-30բ Յաղագս տօնի Սրբոյ Խաչին՝ Ի Սաղոմօնէ. «Դարձեալ եթէ ոք ի նաւ ելեալ ընդ ամեհի»[Իմաստ. ԺԴ. 1] – Առակախօսն իմաստուն խրատ զգօնութեան... ելեալք կամէին իմանալ զօգուտն եւ ուստի՞ է այս յայտ ի զանազան /// (շար. թափուած):
22. 31ա-8բ Նորին Յոհաննու Երզնկացւոյ ի Մեծի ուրբաթու, իխորհուրդ խաչելութեանն Քրիստոսի – ԶԲանին Աստուծոյ խորհուրդ փրկագործ տնօրէնութեանն... զի ընդ նմա ի յերկնաւոր բարիսն վայելեսցուք ի Քրիստոս Յիսուս ի ՏԷր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
23. 39ա-41ա Նորին Յոհաննու Երզնկացւոյ աստուածաբան վարդապետի ասացեալ Վասն մկրտութեան քրիստոնէից – Արդ, գիտելի է, զի քրիստոնէութեանս սկիզբն... եւ զաւուրս պահոց սուրբ պահեսցեն, զի ողորմութեանն Աստուծոյ արժանի եղիցին ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
24. 41ա-2բ Նորին Յոհաննու Երզնկացւոյ բանիբուն վարդապետի ասացեալ Վասն աղօթից յաւուր կիւրակէի – Արդ, պարտ է քրիստոնէին յաւուրն Գ. անգամ... ողորմ աղքատի, որբոց եւ այրի, խնամք տանելի վասն Քրիստոսի, որ է օրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
25. 42բ-4բ Երանելոյն Յոհաննու Ոսկեբերանի ասացեալ Յայրի կինն եւ ի մեռեալ որդին – Բե՛ր, այսուհետեւ, սիրելի՛... ի մի բերան փառաւոր առնէին զԱստուած՝ զկենդանարարն Քրիստոս, որ է օրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
26. 44բ-6բ Երանելոյն Յոհաննու Ոսկեբերանին ասացեալ յԱւետիս ամէնօրհնեալ կուսին Մարիամու – Օրհնեալ է Աստուած, որ զծածկեալ խորհուրդն... սնանէր Որդին Աստուծոյ յարգանդի դստերն Դաւթի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
27. 46բ-8բ Ի մեծի եւ ի հրաշափառ Ծ[ն]ընդեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ ի բանից պատմութեանց սրբոյն Յակոբայ եղբօր Տեառն – Եւ առեալ Յովսէփ զՄարիամ կոյսն... ծնաւ ծնեալն Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս ի Բէդղէհէմ ի սուրբ կուսէն Մարիամայ, որ է օրհնեալ ընդ Հօր եւ՛՛:
28. 48բ-51ա Երանելոյն Եփրեմի Խուրին Ասորոյ ասացեալՆերբողեան յԱւետիս եւ ի Ծընունդն Քրիստոսի – Սքանչելի է Ծնունդ քո, Որդի՛ Աստուծոյ... եւ ուսաւ ի հրեշտակէն զկատարեալ ստուգութիւնն ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
29. 51բ-4ա Երանելոյն Եփրեմի Խորին Ասորոյ ասացեալ յԱւետիս Կուսին եւ ի Ծնունդն Քրիստոսի – Առանց հարցման լռեալ է պատասխանին... սնանէր նա յարգանդ կուսին, որ է օրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
30. 54ա-5բ Երանելւոյն Յոհաննու Ոսկեբերանի ասացեալ յԱւետիս սուրբ Աստուածածնին, ի հրեշտակապետն Գաբրիէլ – Դարձեալ խնդութեան աւետիք... որպէս ընկալայց զարարիչն սորա, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
31. 55բ-8ա Երանելոյն Եփրեմի Խորին Ասորւոյ ասացեալ Բան ահեղ եւ զարմանալի՝ ի տօնի Յայտնութեան եւ Մկրտութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Որք պայծառացաք առաջին տօնիւն... ո՛չ բաւեմ դիմանալ ճառագայթիցդ լուսոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
32. 58ա-61ա Նորին աբբայ Եփրեմի ասացեալ Ի Մկրտութիւնն Քրիստոսի եւ յընդդիմանալ Մկրտչին – Իբրեւ ետես Յովհաննէս զՅիսուս, եկեալ առ նա... եւ ընտրելոց հաւատացաք յամենասուրբ Երրորդութիւնն՝ ի Հայր եւ յՈրդի եւ յամենասուրբ Հոգին, որոց փառք, պատիւ մատուս[ցուք]:
33. 61ա-2բ Անթիպատրոսի Բոստրացւոյ ասացեալ Ի Ծնունդն Քրիստոսի եւ ի Մկրտութիւնն – Հրաշափառ է տօնախմբութիւնս... Աստուած եւ մարդ կատարեալ, ի մի յերկուց բնութեանց եւ ի Տէր մի Քրիստոս:
34. 70ա-3ա Ի մեծի աւուր Տեառնընդառաջին՝ երանելոյն Բարսղի եպիսկոպոսին Կեսար Կապադովկացւոյ, Ի գալստեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, ի մեկնութենէ Աւետարանին որ ըստ Ղուկասու – Զամենայն տօնախմբութիւնս Աստուծոյ... յամենայնի գոհանալ, զի կարասցուք հասանիլ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք եւ զօրութիւն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
35. 73բ-4ա Երանելւոյն Յովհաննու Ոսկեբերանի Կոստանդնուպօլսի եպիսկոպոսի ի Մատթէոսի Աւետարանին մեկնութենէ – Ժողովեալ, ասէ, Հերովդէս զամենայն զքահանայապէտսն... զի եթէ կամեցեալ էին ճշմարտութեամբ նայել ընդ իրսն, ոչ սակաւ շահ ինչ պտղոյ ժողովէին:
36. 74ա Սրբոյն Կիւրղի Երուսաղէմի հայրապետի ասացեալ – Անարատ եւ առանց աղտեղութեան... եւ որ անդէն առ նմին կինն Աննա:
37. 74աբ Երանելւոյն Գրիգորի Աստուածաբանին ասացեալ – Աստուած մարդ լինի եւ որ նստի յերկինս... յիւր տունն երթեալ օտարաբար, զի զօտարն փառաւորեսցէ:
38. 74բ-6ա Երանելւոյն Կիւրղի եպիսկոպոսի Աղէքսանդրի ի Մեկնութենէ Աւետարանին որ ըստ Ղուկասու. «Իբրեւ լցան աւուրք սրբութեան նորա...» [Ղուկ., Բ. 22-3] – Ո՛վ մեծ եւ սքանչելի տնօրենութեանն, ո՛վ խորք մեծութեան եւ մարդասիրութեան Աստուծոյ... բնութեանս աղքատութեամբն, զի փառաւորեսցուք զնա որպէս փրկիչ եւ զԱստուած եւ Տէր եւ զպարարեցուցիչ, ընդ որում Աստուծոյ... յաւիտեանս. ամէն:
39. 76ա Երանելւոյն Գրիգորի Նիւսացւոյ եպիսկոպոսի յԵրգս երգոց Մեկնութենէ – Եկեսցես ի հովանաւոր վիմին... ընկալաւ զպաղատանս հարսինն, զի իրաւացի լեալ սուրբ փեսային:
40. 76բ-7ա Երանելւոյն Յոհաննու Ոսկեբերանի յԵսայայ մարգարէին մեկնութենէ. «Տէր, ո՞ հաւատաց ի լուր մեր, եւ բազուկ Տեառն ո՞ւմ յայտնեցաւ» [Յովհ., ԺԲ. 38] – Զի եւ զարգացաւ առաջի նորա որպէս զարմատ... որք եղեն լսօղք եւ կատարիչք հրամանաց նորա, որ յայտնեցաւ լոյս հեթանոսաց եւ փառք Իսրայէլի:
41. 77ա Սրբոյն Կիւրղի Աղէքսանդրի եպիսկոպոսի ի Մեկնութենէ մարգարէին Զաքարիայի – Յաւուր յայնմիկ ասէ Տէր ամենակալ. «Կոչեսցէ իւրաքանչիւր... քանզի սաստկապէս իբրեւ սրով սպանեալ լինէր:
42. 77բ-80բ Սրբոյն աբբա Եփրեմի ասացեալ Ի գալուստ Աստուածորդուոյն քառասնօրեայ ի տաճարն – Որ անսկիզբն ես յԷութեան... եւ նոքա ուրախացեալ փառս ետուն Աստուծոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս:
43. 80բ-2ա Պատճառք Առաջաւորի պահոցն, ասացեալ ուղղափառ վարդապետաց, վկայութեամբ Սուրբ Գրոց – Յոլովք են բանք վասն Առաջաւորացն պահոցն... որով կարիցեն հասանել մասին ժառանգութեան սրբոցն ի լոյս, որ է օրհնեալ յաւիտեանս:
44. 82ա-4ա Երանելոյն Յոհաննու Ոսկեբերանի ասացեալ Վասն պահոց եւ պարկեշտութեան – Արդ, եթէ կամից[ի]ս գիտել, թէ որպիսի զարդք են... պահքն եւ աղօթքն կանգնեցին եւ հաստատեցին, որով եւ զմեզ կեցուսցէ ողորմութեամբն իւր Քրիստոս Աստուածն մեր, որ է օրհ[նեալ]:
45. 84բ-6ա Նորին Յոհաննու Ոսկեբերանի ասացեալ Վասն քարոզութեանն Յօնանու ի քաղաքն Նինուէ – Տեսէ՛ք զԱստուծոյ զօրութիւնն... եւ Ղազար ի փառս եւ ի հանգիստ արքայութեանն, որոյ եւ զմեզ արժանիս արասցէ Քրիստոս Աստուածն, որ է օրհնեալ ընդ Հօր եւ ընդ Սրբոյն Հոգւոյն:
46. 86ա-8ա Պատճառ Առաջաւորաց պահոցս՝ ասացեալ սուրբ եւ ուղղափառ վարդապետաց – Արդ, ասի պահք Առաջաւորաց... ընդ ամենայն սուրբս նորա փառաւորել զՔրիստոս Աստուած, Հարբ եւ ամենասուրբ Հոգւով. ամէն:
47. 88ա-9բ Երանելոյն Յոհաննու Ոսկեբերանի ասացեալ Վասն ննջեցելոց եւ մխիթարութեան սգաւորաց – Քրիստոս էառ, երկրպագեսցուք, ստեղծիչն վերստին ստեղծանէ... ապաւինելով ի մարդասիրութիւնն Աստուծոյ, արժանի լիցուք գտանել ի նմանէ ողորմութիւն, փառք, յաւի[տեանս]:
48. 89բ-90բ Կանոն չորեքշաբաթի կարդա՛յ – Առաջին ընթերցուածն յԵլից սկիզբն յայտնէ... յորում նուիրեմ քեզ զհաճելին պատարագ, որ եւ զաղաչանս մեր ընկալցի ըստ մեծի ողորմութեան իւրում. ամէն:
49. 90բ-2ա Վասն մահուան եւ յարութեան մարդկան, ասացեալ ումեմն վարդապետի – Վա՜յ եւ եղուկ անմտութեան մարդկան...ի տարտարոսն ներքին, որպէս ասէ Եսայի, թէ՝ Հուրն ոչ շիջանի, եւ որդն ոչ մեռանի, յորմէ փրկեսցէ զմեզ Քրիստոս Աստուածն ամենայնի:
49. 92ա-4ա Յոհաննու Ոսկեբերանին ասացեալ Վասն տղայոց վախճանելոց ի Քրիստոս – Այսմիկ հոգ տանել կարեւոր է... ինքեանք տացեն պատասխանի յօր գալստեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մեր, որ է օրհնեալ ընդ Հօր եւ ընդ Սրբոյ Հոգ[ւոյն]:
50. 94ա-5բ Երանելոյն Յոհաննու Ոսկեբերանի ասացեալ Ի մխիթարութիւն սգաւորաց – Բե՛ր առ իս զմիտս քո, եղբա՛յր... յիշեա՛ զՅոբայն, որ ասէ. «Տէր ետ եւ Տէր էառ» (Յոբ, Ա. 22), եղիցի անուն Տեառն օրհնեալ:
51. 95բ-7բ Բուն բարեկենդան կիւրակին՝ սրբոյն Բարսղի Կեսարացւոյ ասացեալ Վասն պահոց – Փողեցէ՛ք ի նոր ամսեանս փողովք... մեղաց արբեցութիւն է հոգւոյ, յորոց պահեսցէ զմեզ Քրիստոսն Որդին Աստուծոյ, որում փառք:
52. 97բ-9բ Երանելոյն Եփրեմի Խորին Ասորւոյ ասացեալ՝ Վասն պահոց եւ ողորմութեան աղքատաց – Ի շաւիղս փառաց քոց ընթանան... կնքեալ պահեսցին ի ներքոյ մատանւոյն Աստուծոյ:
53. 99բ Նորին աբբայ Եփրեմի Խորին Ասորւոյ ասացեալ Վասն պահոց եւ ողորմութեան – Ոսկի որչափ ի տան իցէ, ահ եւ երկիւղ է... դու խոտան առնես (թերի):
54. 100ա-2բ Յոհաննու Սիւնեաց եպիսկոպոսի ի բան մարգարէին Եզեկիէլի, որ ասէ. «Եւ ասէ ցիս Տէր. «Այս դուռս փակեալ կացցէ... եւ եղիցի փակեալ» [Եզկլ. ԽԴ. 2] – Աստուածային արարչագործ Բանիւն... բացեալ եղիցի ամենայն աշխարհի եւ եկեղեցւոյ սրբոյ ողորմութեան եւ գթութեան դուռն Աստուծոյ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
55. 102բ-6ա [Վարդանայ ի Մկրտութիւն Տեառն. ձեռ. 2178, 358ա-9բ]. Հանդերձեալ մեր զբանս վասն մկրտութեան Տեառն առնել. պարտ է նախ փոքր ինչ վասն սորին խորհրդոյ իմաստասիրել – Գիտելի է, զի երեք եղանակ մկրտութեան... զոր եւ նոյն մարգարէ ասէ. «Եւ ցանեցից ի վերայ ձեր ջուր սուրբ, եւ սրբեսջիք ի պղձութենէ կռուոցն ձերոց» [Եզկլ. ԼԶ. 25]:
56. 106ա-11բ [Քարոզ ի բանն].Զի որպէս փայլակն, որ ելանէ յարեւելից եւ երեւի մինչեւ յարեւմուտս արեւու, այնպէս եղիցի եւ գալուստն (Մտթ. ԻԴ. 27) – Աստուածայնոց արանց առաքելոց եւ մարգարէից... ակն կալցուք երանելի յուսոյն եւ յայտնութեան փառաց մեծին Աստուծոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
57. 111բ-7ա Ի բանն որ ասէ. Հայեա՛ց յանձն քո, գուցէ լինիցի բան ծածուկ ի սրտի քում անօրէնութեան (Բ. Օրնց. ԺԵ. 9)– Գութ արարչական խնամոցն Աստուծոյ... երգել զերգս յաղթական ամենասուրբ Երրորդութեանն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս:
58. 117ա-21ա Յաղագս Համբարձմանն Քրիստոսի – Արդ, իբրեւ ուսան վերինքն, թէ սա է Բանն Աստուած... եւ հանդիպիլ արքայութեան նորա, զի նմա վայել է... յաւիտենից. ամէն:
59. 121ա-5բ Ի բանն որ ասէ. Մահ մարդոյ հանգիստ իւր – Աստուածային անմահ գանձուցն հազարապետ... ընթանան ամպովք ընդ առաջ Տեառն յօդս, եւ այնպէս յամենայն ժամ ընդ Տեառն:
60. 125բ-9բ Դարձեալ ասեմ ձեզ՝ Թէ երկու ի ձէնջ միաբանեսցին ի վերայ երկրի [Մտթ. ԺԸ. 19]– Արդ, ճշմարտիւ գիտեմք, զի նախ առաքելոցն... օրհնութիւն հանդերձ գոհութեամբ ամենատեառն մատուսցուք անզրաւ յաւիտենիւ:
61. 129բ-33բ Զխորհուրդս արքայի ծածկել բարւոք է, իսկ զգործս Աստուծոյ յայտնել փառօք [Տվբթ, ԺԲ. 11] – Եթէ ոք ի մարդկային բնութեան... որպէս զի տեսցեն զգործս ձեր բարիս եւ փառաւորեսցեն զՀայր ձեր, որ յերկինս է:
62. 133բ-142ա Յոհաննու վարդապետի Եկեղեաց գաւառի՝ յԵզնկայ քաղաքէ, ասացուած յաւուր Ծննդեան եւ Մկրտութեան Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ եւ ի խորհուրդ միւաւորութեան տօնից ի սրբոցն բանից ժողովեալ ի մի յարմարութիւն – Յաղագս Աստուծոյ եւ աստուածային իրագործութեանց... այս է աստուածութիւն նորա ի մարդկութիւնն:
63. 158ա-66բ Քարոզ Մեծի ուրբաթուն սգոյ՝ ի բանն առաքելոյն Պօղոսի, որ ասէ, եթէ՝ Տէր Յիսուս ի գիշերին, յորում մատնիւր, էառ հաց գոհացաւ... ուտիցէ՛ք զհացս, եւ այլն [Ա. Կորնթ., ԺԱ. 23, 26] – Կանխաճառութիւնք մարգարէիցն, որ վասն կամաւոր... եւ յարութեանն Քրիստոսի արժանացան, որ եւ օրհնութիւն, գոհութիւն, փառք, պատիւ եւ երկրպագութիւն փրկողին մերոյ... յաւիտենից. ամէն:
64. 166բ-72ա Եւ տեսեալ զժողովուրդսն ել ի լեառն եւ իբրեւ նստաւ անդ մատեան առ նա [Մտթ. Ե. 1-12] – ՅԱստուծոյ շնորհիւն ձրից պարգեւեալ է... կամ զրկին եւ գոհութեամբ տանին, երանելի լիցին:
65. 174աբ Ներսիսի Շնորհալւոյ ասացեալ Յաղագս նախահարցն – Նախահարք ասին Աբրահամ... փառաւորեցին զՔրիստոսի մարդանալն վասն մերոյ փրկութեան, նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
66. 174բ-5բ Վասն սրբոց մարգարէից – Քրիստոս ասաց. Ամենայն մարգարէք... տալոց է Հայր զիւր միածինն վասն Աբրահամու եւ զաւակաց նորա. եւ նմա փառք ընդ որդւոյ իւրում եւ ընդ Հոգւոյն Սրբոյ յաւիտեանս:
67. 175բ-7ա Վասն սրբոց առաքելոցն – Մարգարէն սքանչացաւ եւ ասէ... դատել զԲԺ.ան ազգն Իսրայէլի, զի եւ մեզ ողորմեսցի բարեգութն յայնմ աւուր... յաւիտենից. ամէն:
68. 177ա-8ա Սուրբ հայրապետացն ի բանն, եթէ Դո՛ւք էք աղ երկրի [Մտթ. Ե. 13] – Աղն կրկին ունի զբնաւորական օգտութիւն... զի բազումք վասն բարի լինելոյն փառաւորեսցեն զԱստուած եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
69. 178աբ Նախերգան Ծննդոց – Այսօր ժողովեալ հաւատացեալքս ցնծութեամբ տօնեսցուք... եւ տեսցուք զբանն, զոր ասէ մեզ:
70. 178բ-9բ Աստուածային նախերգան – Ամենայն տօնախմբութիւնք վկայից հրաշալիք... ոչ զօրէնսն կրելով, այլ զօրէնսդիրն յըղացեալ:
71. 179բ-80ա Նախերգան Յարութեան – Յարեաւ այսօր ի մեռելոց... ի լուսանալ կիւրակէին ըստ սրբոց աւետարանչացն հաւատոյ:
72. 180աբ Նախերգան է – Օրէնքն եւ մարգարէականքն եւ աւետարանականքն քարոզեցին... ոչ պակասութեամբ, այլ լիութեամբ, ոչ երկոյութիւն, այլ միութիւն:
73. 180բ Նախերգան Աւետարանի – Յայտնապէս վերաձայնութիւն սրբոց լուսաւոր հարց... զհնազանդութեանն զբազմահատ հասկս ցուցանել ըստ իմում կարի:
74. 180բ-1ա Նախերգան – Աստուածարեալ եւ սրբազան աստուածաբանքն... անցանել զվարագոյրն եւ ի սրբութիւն սրբութեանցն յառել:
75. 181աբ Գրիգորի Սքանչելագործի Յարութեան նախերգան – Լուսաւորեա՛, Երուսաղէ՛մ, զի հասեալ ի լոյս քո... եւ ուրախացան այսօր երկինք եւ երկիր:
76. 181բ-2բ Նախերգան Ծնընդեան – Առաջին ծնունդ Բանին Աստուծոյ... պատմէ յողդյողդ մտաց աստուածարեալ աւետարանիչն:
77. 182բ-4ա Նախերգան Ծնընդեան աւետարանացն ի Մարութայ – Որպէս յաստեղս արեգակն... եւ վերագրեաց յորդեգրութիւն Հօրն երկնաւորի:
78. 184աբ Նախերգան Ներսէսի – Բանն Աստուած ծնեալն յԱստուծոյ Հօրէն... եւ այլք փառք ի բարձունս Աստուծոյ եւ յերկիր խաղաղութիւն գոչէին:
79. 184բ-5ա Մարութայի ի մկրտութիւն Տեառն – Քանզի պարտ եւ արժան համարիմ հաստատուն հիմն դնել... որ ասէ յաւուրսն յայնոսիկ գայ Յոհաննէս:
80. 185աբ Նախերգան – Պէտք կարօտութեան է եւ կարեաց... եւ ի տենչանս բաղձանաց հայեցեալ զանկարութիւն մոռացոյց եւ սկսայց այսպէս:
81. 185բ-6ա Նախերգան է – Բնութիւն է բաղձալ բարւոյն... զգործս ձեռաց քոց մի՛ անտես առներ:
82. 186աբ Եփրեմի ասացեալ Ի սուրբ տօնն ողոգոմեան. Նախերգան – Ի տօնս տօնից լի ընտրողութեամբ... որ արժանի եղաք ժամանել ի պատիւ աւուրս:
83. 186բ Նախերգան հասարակաց[Սահմանաց իմաստասիրութեան՝ Դաւիթ Անյաղթ] – Որք միանգամ իմաստութեան տենչան բանի... իմաստութեանն դադարեցուցին եւ զաշխատութիւնն հանգուցին:
84. 186բ-8ա Նախերգան է – ՅԱստուածուստ իսկութիւն է բարետրապէս զեղմանց... այսոքիկ ինձ ասացան, զի ամենայնն յաղագս մեր. եւ փրկիչն մեր Աստուած եւ Որդին Աստուծոյ:
85. 188աբ Նախերգան – Տէրն մեր եւ արարիչն ամենեցուն Յիսուս Քրիստոսյորժամ առաքէր զաշակերտսն... ի նոյն միտս յարի առաջի եդեալս ի մէնջ բան իմաստից, զոր ասէ:
86. 188բ Նախերգան – Բանին փեսայացեալ անարատ հարսին... զոր այսպիսի քաղցր եւ ախորժ վարդապետութեամբ բարբառի ասելով:
87. 188բ Նախերգան – Որպէս տունկ մի բազմոստեան... ակն ունիմք ողորմութեամբ նորա շահել ի բանիցս իւրոց:
88. 188բ Նախերգան – Սիրոյ զօրութիւն զարեգական ունի ճառագայթս... աղաչեմ զձեզ, եղբաղք, գտութեամբն Աստուծոյ:
89. 188բ-9ա Նախերգան – Բնութիւն է լուսոյ խնդալն... յասելն զիմաստութիւն խօսեմք ընդ կատարեալս:
90. 189ա Նախերգան – Ի լուսոյ կազմեալ է բնութիւն անմահիցն... որ անծառայական եւ ազատ բարբառով ասէ՝ Լո՛ւր- երկի՛նք:
91. 189ա Նախերգան – Ի ճշմարիտն Աստուած միակն բնութիւն... այգի եղեւ սիրեցելոյն:
92. 189ա Նախերգան – Ծագումն անճառելի լուսոյն եւ Բան ծոցածին... բանիւս ի փայլումն սրբահայեաց աչաց ձերոց, զբանն եդեալ առաջի, որ ասէ:
93. 189աբ Նախերգան – Ախորժ է օր եւ յետ ամպոյ... տեսանէ դողութեամբ եւ սերոբէից պաշտեցեալ. «Եւ եղեւ յամին, յորում մեռաւ Ոզիա արքայ» [Եսյի, Զ. 1]:
94. 189բ Նախերգան – Միոյն Տեառն եւ Աստուծոյ ոչ է հաւասարութիւն... եւ աւետարանութեամբ ի Հոգւոյն Սրբոյ, որպէս եւ ասէ. «Ել ի վերայ լերինդ բարձու» [Եսյի, Խ. 9]:
95. 189բ Նախերգան – Արեգակն ոչ է կարօտ գովօղի եւ քարոզի... իբր մատամբ ցուցանէ ասելով. «Երանի աղքատաց» [Մտթ. Ե. 3, Ղկ. Զ. 20]:
96. 189բ-90բ Նախերգան – Շնորհիւ խնամոցն Աստուծոյ... զառաջիկայէս բուռն հարցուք:
97. 190բ-1բ Նախերգան – Բարերար է Աստուած եւ յոյժ մարդասէր... ըստ այսմ եւ զայլ տեսեալ սրբոցն իրս:
98. 191բ-3բ Պատճառք Վարդավառին – Մեծ է պատիւ աւուրս եւ վերագոյն... փարատեսցուք յանձանց զխիղճ, զի եւ խոստացելոց բարութեանցն հասցուք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս:
99. 193բ-4բ Քարոզ Վարդավառին նախերգաբար – Երեւի արեգակն ի ծագելն իւրում... սպիտակութիւնն անմեղութեանն եւ հոտն հոգւոյն, զոր փչեաց յառաքեալսն, ըստ այնմ՝ «Եղբօրորդին իմ կարմիր է եւ սպիտակ՝ ընտրեալ ի բիւրուց» [Երգ Ե. 10]:
100. 195ա-201ա Քարոզ Մեծի հինգշաբաթոյն, ի բանն. Զի ես ընկալայ ի Տեառնէ, զոր եւ ձեզ աւանդեցի [Ա. Կրնթ., ԺԱ. 23] – Գերագոյն շնորհաց վիճակեալն... արդ, այսոքիկ բաւականասցին մեզ ի տեսութիւն բանիս. եւ Քրիստոսի մարդասիրութիւնն փառք յաիւտեանս:
101. 201ա-17բ Տեառն Ներսեսի Կլայեցւոյ Հայոց կաթուղիկոսի արարեալ Մեկնութիւն բանիցն Դաւթի փիլիսոփայի, ի բանն որ ասէ. Բարձրացուցէ՛ք զՏէր Աստուած մեր, գոչ[է] մարգարէն
– 201ա-2ա [Յառաջաբան] – Սկիզբն բարեպաշտութեան Հայաստանեայց ունիմք... եւ կամ Քրիստոսի ասել՝ նմանապէս է օծելոյն Աստուծոյ:
202ա-17բ [Մեկնութիւն]. Բարձրացուցէ՛ք զՏէր Աստուած մեր, մարգարէն ձայնէ – Ասեն ոմանք, թէ եդ ի մտի չառնուլ վկայութիւն յայլոց... փրկական խաչս ըստ նմանութեան կարթի բոլորապէս կորզեալ զբնութիւնս արժանա/// (շար. չիք):
102. 227ա-38ա Ի խորհուրդ Մեծի ուրբաթունկամաւոր փրկութենագործ չարչարանաց եւ մահու Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի. ի բանն Եսայեայ, որ ասէ. Տէր, ո՞ հաւատաց լրոյ մերոյ: Տեսութիւն սուրբ հօրն եւ մեծ հռետորին Գրիգորի Սկեւռացւոյ, զոր արարեալ ի խնդրոյ բարեպաշտ իշխանին Կոստանդեայ տեառն Լամբրոնի – Աստուածային խորհրդոցն հազարապետ զարմանալին Պօղոս... փոխանորդելով կեանս ընդ ամենայն սուրբս զպատրաստեալն նոցա ի սկզբանէ աշխարհի զկեանսն ժառանգեսցէ. եւ նմա փառք յաւի[տեանս]:
103. 238ա-45ա Երանելոյն Թէոփիլոսի ասացեալ ի սոսկալի թաղում Որդւոյն Աստուծոյ, Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի եւ ի Նիկոդիմոս եւ Յովսէփ եւ ի գերեզմանն Աստուածընկալ, զոր ասացեալ զկնի իւրոյ վարդապետի Յոհաննու Ոսկեբերանին – Այսօր նոր երկինք, այսօր նոր երկիր... այլ արժանաւորապէս հաղորդել եւ երկնից արքայութեանն արժանի լինել շնորհօք փրկչին մերոյ եւ Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի, որ հաճեցաւ այսօր ի գերեզման իջանել. եւ նմա ընդ Հօր եւ Հոգւոյն Սրբոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
104. 245ա-8բ Ի բանն մարգարէին Ամբակումայ. Տէր զլուր քո լուայ եւ երկեայ [Ամբկմ. Գ. 2] – Զոր օրինակ մշակ ոք հմուտ երկրագործութեան արհեստիւն... գործքն ապա որքան զարհուրելի. եւ այսոքիկ յետոյ:
105. 248բ-51ա Ի տէր Առաքել Սիւնեաց եպիսկոպոսէ արարեալ Վասն քանանացի կնոջն – Եւ արդ, պարտ է գիտել, թէ ով հրաւիրեաց... արպէս քանանացի կինս օրինակ մեզ եւ Քրիստոսի՝ յուսոյն մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
106. 251ա-2ա Այլ ինձ քաւ լիցի պարծել, բայց միայն ի Խաչ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, զի որով ինձ աշխարհ ի խաչ ելեալ է, եւ ես աշխարհի.Գաղ., 6 [14] – Զայս գրեաց առաքեալն իբրու թէ ասէր... վասն գործեցելոց եւ զանցել արարեցելոց, բայց միշտ առնանի վատապէս:
107. 267ա-8բ /// (սկ. թերի) նորա, յոչ գոյիցս եղեալքս ամենայն Դ. հաւատք ի յարութիւն մեռելոց, երրորդ հաւատք ի հատուցումն յաւիտենական... ի կարեաց ժամու ի հաշտութիւն Աստուծոյ եւ յապրուստ մեզ ի բարկութենէն, որ գալոցն է, յորմէ զերծուսցէ զհաւատացեալս անուան իւրոյ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում վայել է փառք:
108. 268բ-71բ Նորին Վարդանայ սրբոյ վարդապետի արարեալ Մեկնութիւն ի բանն որ ասէ. Հա՛յր մեր, որ յերկինս, սուրբ եղիցի անուն քո – Յէսս եղանակաց, զոր արար Աստուած... փառաւորեա՛ յաւիտեան յիս եւ ջնջեա՛ զձեռագիր պարտուց մերոց ի Քրիստոս յահեղ հրապարակին:
109. 271բ-6ա Նորին Վարդանայ սրբոյ վարդապետի ասացեալ ի խորհուրդ, Զ. աւուր արարչութեանն – Անդրանիկ օրս միաշաբաթուս... տանջանաց նոցա պսակացն արժանաւոր եղիցին, որ բարեաց եւ փառաց զձեզ արժանի արասցէ Քրիստոս Աստուածն մեր, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
110. 276ա-8ա Վարդան վարդապետի ասացեալ Յաղագս հոգեշահ բանից հոգւոյ եւ մարմնոյ – Աստուածութիւնն անհասանելի եւ անքննելի ուսուցեն մեզ... կոչին ընդ նոսա ի Քրիստոսէ եւ ընդ աջմէ դասին Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
111. 278ա-9ա Նորին Վարդանայ վարդապետի ասացեալ Յաղագս զրկանացն, որ զրկեն զորբս եւ զայրիս – Դարձեալ պատրաստք եղերուք եւ զգաստք... նոցին խոստացելոց բարեացն արժանաւորեսցէ զամենեսեան Քրիստոս Աստուածն մեր, որում փառք յաւիտեանս:
112. 279ա Նորին դարձեալ վասն ողորմութեան – Պատմեց առաջնորդ ի սուրբ հայրապետացն... եւ բարութեամբ լցցէ անձն քո ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս:
113. 279ա-80ա Յաղագս բնութեանն, զոր հրամայեցեք – Արտաքին իմաստասէրքն այսպէս ասացին... այլ ինձ եւ քեզ եւ ճշմարտութեանն անբաժանելի է. եւ նմա օրհնութիւն յաւիտեանս:
114. 280ա-2ա Այլ ոճ վիճելոյ ընդ քաղկեդոնիկսն – Հարց. թէ Մարիամ զոր բնութիւն ծնաւ... որ զսուրբն հաւասար գայ եւ ի մի տէրութիւն հաւաքի, նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
115. 282ա-4բ Թուղթ սրբոյ վարդապետին Վարդանայ, գրեալ առ թագաւորն Հայոց Հեթում, յորժամ եկն ի պապէն Հռոմայ ի պատճառս դաւանութեան համաձայնելոյն թուղթք, որ ունէր յինքեան հնգետասան գլուխս բանից... գրեաց սուրբ վարդապետն Վարդան վասն հնգետասան խնդրուածոցն կարճառօտիւք զայս – Սուրբ թագաւոր, զայս մարդիկ առ մեզ... թէ որպէս խոստովանին Հայք եւ այս բաւական լիցի:
116. 284բ Նորին Վարդանայ վարդապետի ասացեալ Վասն հպարտութեան եւ ոխակալութեան – Յետ այսորիկ փախերուք ի հպարտութենէ... նա հերձի եւ պատառի ընդ այն:
117. 285ա Նորին դարձեալ վասն սիրոյ ասացեալ – Յետ այսորիկ զսէրն կալարուք... եւ ի միտ առնողացն, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
118. 285բ-6ա Նորին Վարդանայ վարդապետի ասացեալ է Վասն կախարդաց, թէ որպէս պատրեն զմարդիկք – Յետ այսորիկ փախերուք ի կախարդութենէ... անգայթագղելի մնասցուք ի վերայ հիման հաւատոյս մերոյ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
119. 286աբ Նորին Վարդան վարդապետի ասացեալ Յաղագս լեզուանութեան եւ անզգամութեան – Յետ այսորիկ սանձել կապեցէ՛ք... որ թքանէ ի խաչ կամ յեկեղեցի կամ ի քահանայ:
120. 286բ Նորին Վասն հպարտութեան – Ահա գիտակք եղերուք, որդեա՛կք իմ, որ մեծ կորուստ... եւ ընդ անասունն, յորմէ փրկեսցէ Քրիստոս զձեզ եւ զամենայն հաւատացեալս անուան իւրոյ. ամէն:
121. 286բ-7ա Նորին խրատ Վասն քահանայից եւ ժողովրդոց – Դարձեալ գիտացիք զայս, զի նոր Յուդայքն... եւ կլանէ զմեզ որպէս զԿորխ եւ զԴադան իւրովքն ամենեքումբք:
122. 287աբ Խրատ վասն եպիսկոպոսաց – Արդ, պարտ է, որ եպիսկոպոսն իւր վիճակին... եւ առաջի սրբոյն Գրիգորի մեք անպարտ եմք յարենէ նոցա. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
123. 288ա-9ա Նորին Վարդանայ վարդապետի ասացեալ Վասն յիշոցաց խրատ – Դարձեալ յայլ օրէնքս պատուիրանաց... եւ աղատիչ Սուրբ Հոգւոյն յամենայն արարածոց յերկնաւորաց եւ երկրկաւորաց այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս. ամէն:
124. 289ա-92ա Այլ խրատ վասն առաքինութեան – Աստուած բարի է եւ լոյս եւ ամենայն բարեաց պատճառ... փոխեն ի գաւառէ գաւառ, յաշխարհէ աշխարհ, Քրիստոս Աստուած տացէ զթողութիւն մեղաց իւրոց եւ ծնողացն նորա ի հանդերձեալն կեանսն. ամէն:
125. 292ա-4ա Պատմութիւն վասն անքուն որդանցն եւ խոտորութեանց նոցա եւ չարութեան, թէ ինչ է կամ ուստի իցէ ծնունդք նոցա, արարեալ նորին Վարդանայ սուրբ վարդապետի – Եւ արդ, եկայք ժողովեցարուք եւ ի միտ առէ՛ք... եւ ջնջեսցէ զձեռագիր յանձանց ձերոց եւ ննջեցելոց ձերոց. ամէն:
126. 294ա-7ա Նորին Վարդանայ պատմութիւն Վասն դժոխոց, թէ այս եւս ստոյգ է եւ չէ լոգ սպառնալիք, կարողացո՛ զմեզ ի բանս <ի բանս> քո – Եվ արդ, եկայք այսօր ամենայն դասք չարագործաց... վասն հաւատոյ ուղղութեան, գիտութեան եւ աստուածութեանն եւ սուրբ Երրորդութեանն, որում փառք... յաւիտենից. ամէն:
127. 297բ-8ա Խրատք վասն հոգեւորացն աւուր յորժամ քակի աստուածաշէն տաճարն հոգւոցն, որ մարմինն եւ բաժանի ի միմեանց – Արդ, պարտ է ամենայն մարդոյ զայս մտածել... զի մերձեալ է գալուստն Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
128. 298ա-301ա Նորին իմաստութիւն Սողոմօնի եւ շինութիւն տաճարին եւ այլ խրատ հոգեշահ բանից՝ սկսեալ յիմաստութիւն մտաց – Եւ խօսեցաւ Տէր ընդ Դաւիթ եւ ասէ. «Յարուցից, թագաւոր, զորդին քո զՍողովմօն, եւ յաւուրս նորա խաղաղացուցից զկեանս նորա... Աստուածային իմաստութեամբ լցեալ առակախօսն Սողոմօն ի բազում մասունս բաժանէ... ամրածածուկ աջովն իւրով պատսպարեսցէ զձեզ յամենայն փորձութենէ:
– 298ա Գրչից՝ «Ի թիւ հեղինակիս ՊԾԸ. (1409), գրեալ ի Պօնտոս: Բայց ըստ կարգի ճառիցն աստանօր եդեալ կայր զզղջումն, որոյ մակագիրն էր յանուն Վարդանայ վարդապետի, որպէս քանի մի ի հին ձեռացագիրս տեսեալ եմք, այլ աստ զկնի զղջմանն ի մակագիր սկսեալ ճառին նորին Մեսրովբայ վարդապետի յիշէ, իսկ այլ օրինակ մի ի պատմութենէն Վարդանայ վարդապետի էր եդեալ. եւ մեք զվերոյիշեալ հեղինակին հետեւելով՝ Մեսրովբայ դնեմք. այսպէս»:
129. 301ա-2բ Նորին դարձեալ վասն ողորմութեան, որ առնեն աղքատին եւ տնանկին յաղագս Աստուծոյ – Դասք առաքելոց եւ մարգարէիցն ի Հոգւոյն Սրբոյ ընկալան... առնուս զփոխարէնն աստ եւ ի հանդերձեալն, զոր խոստացաւ անսուտ բերանովն, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
130. 302բ-6ա Նորին Վասն դարձեալ մահուն եւ աւուրն դատաստանին եւ հատուցման գործոց բարեաց եւ չարեաց – Եւ արդ, պարտ է յիշել զօր մահուանն... զմարմինն մեր նորոգեսցէ անարատ եւ անախտ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
131. 306աբ Պատճառք վասն այնորիկ, որ զեկեղեցին փակեն – Քանզի եւ այլ պատճառք վասն այնորիկ փակեն զդրունս եկեղեցւոյն... եւ տօնօղաց, որք ունկն դնեն սրտի մտօք եւ ի միտ պահեն:
132. 306բ-9բ Դարձեալ վասն պահոց, աղօթից եւ ճգնութեանց ի մարմին ունել – Ի հարիւր եւ ի տասնեւհինգ սաղմոսէն զարթուցանէ զմեզ... արժանաւորապէս արասցէ զմեզ զամենեսեան մարդասէրն Աստուած, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
133. 309բ-10ա Նորին դարձեալ վասն սիրոյ եւ խնամելոյ զմիմեանս ի կամս Աստուծոյ. կարողացո՛, ՏԷ՛ր, զհոգիս – Դարձեալ լուարո՛ւք զսիրոյ զօրութիւն... անկցի ի փառաց եւ ի պատւոյ, զոր յօրն յահէ եղեալ եւ լինելոց է. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս:
134. 310ա-1բ Նորին դարձեալ խրատ ոգեշահ ամենայն քրիստոնէից եւ առաքինութեան վարուց, զոր պարտ է առնել – Բարերար է Աստուած եւ ամենայն բարեաց առաջնորդ... եթէ զչարն, նա հանդիպեսցի զձեզ, յորմէ Տէր Աստուած փրկեսցէ զամենեսեանսդ:
135. 311բ-20բ Մեկնութիւն ի Յոհաննէ Վասն արարչագործութեան՝ Ի սկզբանէ էր Բանն եւ Բանն էր առ Աստուած եւ Աստուած էր Բանն [Յովհ., Ա. 1] – Անեղ եւ անսկիզբն եւ ոչ եղեալ յումեքէ... խրատելով քրիստոսաւանդ սուրբ Աւետարանաւն եւ փառք, յաւիտեանս. ամէն:
136. 320բ-8ա Խրատ [առ] ուղղափառ հաւատացեալսն – Ընկա՛լ նուաստ Կիրակոս եւ Յոհաննէս վարդապետ զնամակ հրամանի... յորում աւուր պատուես՝ բարի է, միայն սիրով ի փառս Աստուծոյ լիցի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
137. 328ա-35բ Երանելոյն Աբբայ Եփրեմի ներբողեան ասացեալ Ի Ծնունդն Քրիստոսի Աստուծոյ – Սքանչելի է Ծնունդ քո, Որդի՛ Աստուծոյ, եւ դժուարին է բերանոյ իմոյ խօսել... եւ քեզ անդադար օրհնութիւն եւ Սրբոյ Հոգւոյն երկրպագութիւն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
138. 335բ-47բ Երանելոյն Յոհաննու Որոտնեցւոյն Տեսութիւն ի վերայ բանին, որ ասէ. Ծնաւ ձեզ այսօր փրկիչ, որ է օծեալ Տէր ի քաղաքի Դաւթի [Ղկ., Բ. 11] – Որ յօրինիչն էր օրինակին... ժամանեալ ձեզ ի բարւոք աւարտն եւ ի փառս հանդերձեալ կենացն:
139. 347բ-52ա Նորին Յոհանու Որոտնեցւոյ ասացեալ ի բան առաքելոյն, որ ասէ. Մարդով եղեւ մահ եւ մարդով յարութիւն մեռելոց [Ա. Կրնթ., ԺԵ. 21] – Ասէ ոմն ի սրբազանիցն դասուց, թէ անկարօտն... եւ անդ արկանէ զմեղուցեալ մարմինքն հանդերձ հոգւովն, որ եւ զմեզ փրկեսցէ ի յաւիտենից հրոյն եւ արժանիս արասցէ արքայութեան իւրում, եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
140. 352ա-64բ Նորին երիցս երանեալ եւ եռամեծի, բազմերջանիկ եւ տիեզերալոյս մեծ հռետորի եւ անյաղթ փիլիսոփայի Հայոց Մեծաց Յոհաննու Որոտնեցւոյ արարեալ մեկնութիւն բանին, որ ասէ մարգարէն. Ո՞ ստեղծ առանձին զսիրտս նոցա [Սղմս. ԼԲ. 15] – Ներգործական իմն անխափան բնաւորեալ են միտք... եւ այս յաղագս հոգւոյ այսքան բաւական լիցի եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
141. 369աբ Յաղագս թուելոյ զերկնային խնդութիւնսն – Համառօտաբար թուեսցուք զերկնային խնդութիւնն... առ յերջանիկ վախճան առանց վախճանի, զոր եւ մեզ եւ ննջեցելոցն մերոց շնորհեսցէ սկիզբն եւ վախճանն ամենայնի, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
142. 369բ-70բ Խրատ հոգեւոր ասացեալ վասն կրօնաւորաց – Աղաչիմ զձեզ, որդեա՛կք իմ ի Տէր... եւ ուրախութեամբ հանդիպիս Քրիստոսի, որում փառք:
143. 370բ-2ա Երանելոյն Եփրեմի Բան առ կրոնաւորսն վասն վարուց առաքինութեան եւ ահեղ դատաստանին – Սիրելի՛ք, իսկ ով ոք լացցէ... յերկնաւորաց երկրպագիս, որ է այժմու եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
144. 372ա-5բ Նորին Եփրեմի Խորին Ասորւոյ տիեզերաց վարդապետի ասացեալ Վասն անօրէն ուրացողաց եւ պիղծ յիշոցնատուացն, եւ վասն լուծանելոյ զուրբաթն եւ զչորեքշաբաթին – Ո՛վ եղբարք իմ սիրելիք եւ քրիստոսասէր ժողովուրդք, լուարո՛ւք... այլ զՔրիստոս փառաւորեսցուք այժմ եւ հանապազ, զի նմա վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս:
145. 375բ-7ա Յոհաննու Ոսկեբերանի ասացեալ է Մեկնութիւն վասն բանին Աստուծոյ, որ աղքատացաւ վասն մերոյ օրինակի եւ ուխտակիրեղեւ հողեղինացս – Վասն զի անհասն ի հրեշտակաց... զոր խոստացաւ անսուտ եւ ամենակալն Աստուած Յիսուս Քրիստոս մեր, որում փառք յաւիտեանս:
146. 377ա-9ա Երանելոյն Յոհաննու Մանդակունւոյ ասացեալ Վասն ընդունելի եւ անընդունելի ողորմութեան եւ պատարագաց – Բազում գաղտնաձիգ նետիւք... եւ թողութիւն մեղաց արասցէ ձեզ լսողաց եւ ընթերցողաց. եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
147. 379աբ Երանելոյն Հիպողիտայ եպիսկոպոսի Վասն կատարածի աշխարհի եւ վասն Նեռինն եւ յերկրորդ գալուստն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, ասացեալ բան մարգարէական – Քանզի երանելի մարգարէքն աչք մեր եղեն... եւ կործանումն եկեղեցեաց եւ ընդ ամենայն տեղի լինիցի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
1.298ա Տե՛ս 124րդ միաւորի ծանօթագրութիւնը:
2. 178ա Օրինակս ՉԿԶ.ին (1317) էր գրեալ:
3. 106ա Զանապատացեալ ոգիս ի գործոց բարեաց՝ զՅակոբ աշակերտ բանի, զոր առեալ ի բազմաբաշխ Հոգւոյն, զշնորհքն հարկելի, զջուր արբենի, որ տնկէ ի դրախտն իմանալի եւ պատուաստէ յորթն պտղալի, զոր իմ կորուսեալ գործովք աղտեղի, աղաչեմք յիշել արժանի յընթեռնլոյն ժամանակի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
301ա Եվ ննջեցելոցն մերոց մեղաց եւ յանցանացն թողութիւն եւ մեզ՝ մեղաւորացս ողորմութիւն ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, տրուպ Յովակիմ գրչիս եւ մեղսամած կրօնաւորիս:
335բ Որդի՛ անծնին, որ ծնար ի կուսէն, վասն թողութեան մեղաց մարդկան թո՛ղ եւ զյանցանս բարեխօսութեամբ մօր քո կուսի եւ սրբոյն Եփրեմի, գաղափարողի ճառիս Յովակիմ լոկ անուն սեւաւորիս, հօր իմոյ՝ տէր Յարութիւն քահանայի եւ այլ համայն ազգականացն իմոց:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Պահպանակ Զա (ԺԹ. դ.) Երկու հարիւր դայեկանի առի զայս Ճառընտիրս, ի վայելումն մեղապարտիս. Յովհաննէս վարդապետ Գրիգորեան, ի Ռուսճուք:
1ա (ԺԹ. դ.՝ 1874 թ. յետոյ) Ն[ուաստ] Յովհաննէս ծ[այրագոյն] վարդապետ Գրիգորեան, ի Ռուսճունք, Պուլկարիայ:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «3. Ճառընտիր», Պհպ. Աա՝ «484, 2715», «ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», «Հմր 3 Ճառընտիր. երկծալ, գրեալ ի թղթի, շեղագիր գրչութեամբ, առ ի չգոյէ յիշատակարանի տեղն, թիւն եւ անուն գրչին անյայտ», 1ա՝ «Ճառընտիր մեծ»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա (շագանակագոյն թանաքով բոլորակ)՝ «ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ԳՐ[ԻԳՈՐԵԱՆ] ԱՐԾՐՈՒՆԻ, 1867»,1ա, 70ա (կապոյտ թանաքով բոլորակ)՝ «ՅԻՍՈՒՍԻ ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ ԳՐԻԳՈՐԵԱն, 1874»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա. կազմաստառին սոսնձուած թերթի Բ. երեսին՝ «2 օր զայն առի», Աբ՝ «200 գայն առի», 149ա՝ «Սեւերիանոսի ի Հուրն»:
2716
ԶՄԻՒՌՆԻԱ |
ՌՄԾԶ. – 1807 |
ԳՐԻՉ՝ Ազարիա Տէր-Գրիգորեան: ՍՏԱՑՈՂ՝ Ստեփաննոս վրդ. (արքեպս.) Տփխիսեցի:
ԹԵՐԹ՝ 333 (գրչի էջակալում՝ 1-651, որ է 2ա-227ա). չգրուած՝ 1աբ, 2բ, 6ա, 327բ-33բ: ՊՐԱԿ՝ 1-28x12 (13՝ 11, 28՝ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ շրջան, մէջը թագապսակ «GR», աջ եւ ձախ կողմերում արմաւենու ճիւղեր կամ փայտէ ցանկապատ՝ մուտքով, որի տակ IAS, ներսում տղամարդ՝ զինուորական հանդերձով եւ գաւազանով, եւ թագակիր առիւծ՝ սուրը ձեռքին, առիւծի գլխավերեւում՝ «PRO PATRIA» եւ JHONIG&ZOONEN, կամ բուսական ոճաւորմամբ պատուանդան, վերը պտուղներով ծառ, իսկ մէջը՝ 4Л, որի կողքը «VANDER LEY»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31,5x19,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (23x14.5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 73ա): ՏՈՂ՝ 33: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուաթուղթ, աստառը՝ կապոյտ հէնքով ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ չգրուած սպիտակ թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 73ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդարուն շրջանակ՝ 2ա (մէջը խորագիրը), 6բ* («Մովսէս րենախօս՝ գրիչ հոգեշարժ, / Էից սկզբանց՝ պատմիչ գերավարժ»): Ճակատազարդ՝ 3ա (մէջը՝ «Օգնեա՛ Աստուած»), 7ա, 99ա, 100ա, 177ա, 179ա, 223ա, 224ա, 271ա, 272ա: Վերջնազարդ՝ 5բ (բուսազարդերի մէջ գետնին նստած թեւատարած աղաւնի), 98բ, 134բ, 137բ, 170ա, 173ա, 178բ, 184բ, 193բ, 206բ, 223բ (գծային զարդանախշեր), 270բ (բուսական ոճաւորում՝ կենտրոնում խաչ), 327ա (բուսազարդերի մէջ հաւալուսն, 3 ձագով՝ «Հաւալուսն յարուցանէ զձագս իւր»): Զարդագիր՝ հրեշտակագիր, թռչնագիր, կենդանագիր: Գոյներ՝ կարմիր, դեղին, սեւ:
* 6բ զարդաշրջանակի մէջ թերեւս պէտք է նկարուէր Մովսէս մարգարէն, բայց շրջանակը մնացել է դատարկ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին տեղ-տեղ քերծուած, եզրերը եւ անկիւնները մաշուած, լուսանցակողերը գունաթափ, սեւացած. 27րդ եւ 28րդ պրակները (թ. 312-33) հիմքից փոքր-ինչ թուլացած, թ. 3-50ի, 258-327ի գրադաշտը թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գունափոխուած, թ. 13, 333՝ լս-ներին փոքրիկ պատռուածքներ, թ. 17-8ի միջեւ հիմքից անջատ վարդագոյն էջանշան-ժապաւէն, 165-6ի միջեւ՝ կանաչ, 279-80ի միջեւ՝ կապոյտ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-227ա [Մեկնութիւն Հնգամատեանին]
– 2ա [Տիտղ.] Գիրք մեկնութեան հինգ գրոցն Մովսէսի, արարեալ Կուռնէլիոսի Ալափիտեայ, եւ ի լաթինականէն թարգմանեալ ի հայ բարբառ, ի ձեռն Ղուկասու վարդապետի Խարբերդացւոյ: Եւ համառօտեալ ի Պօղոս վարդապետէ Անդրեանուպօլսեցւոյ, ի միաբանութենէ սրբոյն Սաղիմայ, առ ի դիւրին մտառութիւն ընթերցողաց: Իսկ այժմ ընդօրինակեալ ի մահտեսի Ազարիայէ Տէր-Գրիգորեան, ի վայելումն տեառն Ստեփաննոս աստուածիմաստ վարդապետի Տփխիսեցւոյ: Յամի Տեառն 1807, ի փետրվարի 1, ի Զմիւռին քաղաք:
– 3ա-5բ Յառաջաբանութիւն – Մովսէս ի պատմել զօրէնսն Աստուծոյ Իսրայէլի, ազգ մեծ եւ հզօր կոչէ զնոսա... եւ նոցա զկերակուր առ նշանադրեաց եւ զմարդն ի վերայ այլոց իբր տէր կացոյց:
Ա. 7ա-98բ [Մեկնութիւն Ծննդոց] – Սկսանի օժանդակութեամբ Հոգւոյն Սրբոյ, որ սկիզբն է եւ վախճան:
Ծնթ. Ծննդոց եւ յաջորդ չորս գրքերի գլուխներից իւրաքանչիւրի մեկնութեան խորագրին կից տուեալ գլխի համառօտ շարադրանքը:
ա. 7ա-33ա [Գլուխ Առաջին] – [Բան]. Ի սկզբանէ արար Աստուած [Ծնդ., Ա. 1. Մեկնութ.] Ի սկզբանէ ասելովն՝ իմանի Որդւով... գործք ձեռաց նորա պատմէ հաստատութիւն. Սաղմ. 18. 1: Վախճան վեցօրեայ արարչութեանն Աստուծոյ: Կատարեցաւ գիրքն Վեցօրէի:
բ.33ա-42ա Գլուխ Երկրորդ: Առագրումն հանգստութեան Աստուծոյ ի շաբաթոջ եւ ի շաբաթու սրբացուցումն... չորրորդ, համար 28, կացուցումն ամուսնութեան ի յԱդամ եւ յԵւայ – [Բան]. Կատարեցան երկինք եւ երկիր... [Մեկնութ.] Արդէն մինչ ի վեցերորդում աւուր... կարեր մեղանչել՝ Ներալպէս (՞), դարձեալ մոլորիլ եւ պատրիլ՝ այսպէս Սկօթոսն:
գ.42ա-9ա Գլուխ Երրորդ: Օձն փորձէ զԵւայ. նա մեղանչէ ընդ Ադամայ, ուստի 8 համարն կշտամբին յԱստուծոյ... 23 համարն՝ մերժին ի դրախտէն, եւ առաջի նորա դնի պահապան քրովբէ բոցեղէն սրով – [Բան]. Զի՞ է զի ասաց Աստուած... [Մեկնութ.] Վարքապէս Օգոստինոս ասէ... եւ ոչ այս թողանիլ կամ արգելանիլ կերպիւ իւիք կարէ:
դ.49ա-52ա Գլուխ Չորրորդ – [Բան]. Ադամ ծնաւ զԿայէն եւ այլն: [Մեկնութ.] Ադամ ոչ ծանեաւ զԵւա ի դրախտի... առ Ենովսիւ եւս կայր կռապաշտութիւն, եւ ոմանք, թէ ոչ եւ այլն:
ե.52աբ Գլուխ Հինգերորդ: Բաղհիւսի ազգաբանութիւնն Ադամայ, Սեթաւ մինչեւ առ Նոյ... եւ կայանա ազգատոհմութիւնն Քրիստոսի ի Նոյէ առ Ադամ, զորմէ Ղուկաս 3. 35 – [Բան]. Կոչեաց զանուն նորա Ադամ: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ հող ի հողոյ... մեռան նախ քան զջրհեղեղն, զի ոչ յիշէ Սուրբ Գիրն:
զ. 53աբ Գլուխ Վեցերորդ: Աստ աւարտի առաջին դարն աշխարհի, համար 2 – [Բան]. Տեսեալ որդւոցն Աստուծոյ... զդստերս մարդկան եւ այլն: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ որդւոցն Սեթայ, զի որդիք... զի հնազանդ էին Նոյի կենդանիքն, թէեւ իցեն գազանաբարոյք:
է. 53բ-5ա Գլուխ Եօթներորդ: Նոյ ընդ կենդանեացն մտանէ ի տապան. Երկրորդ, 17 համար – Ջրհեղեղն պաշարէ զերկիրն հարիւր յիսուն աւուր... երրորդ՝ հոգայր զամենայն պիտոյս, որոց էին ի տապանի:
ը. 55աբ Գլուխ Ութներորդ: Նուազի սակաւ առ սակաւ, եւ ապա եզերի ջրհեղեղն... խոստանայ այնուհետեւ ոչ լինելոյ ջրհեղեղ – [Բան]. Յիշեաց Աստուած զՆոյ: [Մեկնութ.] Աստի, ասի Աստուած, մխիթարել զՆոյ... պատարագ մատուցանէին Աստուծոյ, եթէ շինէր հնարէր:
թ. 56ա-7ա Գլուխ Իններորդ: Աստուած յայսմիկ գլխոջ մարդոյն ջրհեղեղաւ իբրեւ վերանորոգելոյ եւ վերաստեղծելոյ զառաջին բարիսն... անիծանէ զՔամ եւ օրհնէ զՍէմ եւ զՅաբէթ – [Բան]. Եւ ահ եւ երկիւղ ձեր եղիցի: [Մեկնութ.] Աստէն կերպիւ իմն իշխանութիւն տուի... 58 ամ ի կենդանութեան Նոյի ընդ նմա եկաց:
ժ. 57ա Գլուխ Տասներորդ: Թուաբանութիւն որդւոց Նոյի – Վիճակ Յաբեթայ յանկ եղեւ Եւրոպիա, Քամա՝ յԱփրիկայ, Սեմայ՝ Ասիա:
ժա. 57ա Գլուխ Մետասաներորդ – Շինումն աշտարակի եղեւ, ասի, հարիւր եօթանասուն ամի ի ջրհեղեղէն, եւ շինողաց գլուխն էր Նեմրիւթ:
ժբ.57ա-8ա Գլուխ Երկոտասաներորդ: Աբրահամ միանգամ կոչեցաւ յԱստուծոյ, մինչ էր ի քաղաքն Քաղդէացոց, որ է Ուռ... զի Տեառնէ երկիր լի իւրով, եւ այլն – [Բան]. Արարից յազգ մեծ: [Մեկնութ.] Ո՞հ թէ որքան բարեաց հանդիպի... խորհրդապէս զաւետեաց երկինն, այսինքն՝ արքայութիւնն հաւատացելոց:
ժգ.58ա Գլուխ Երեքտասաներորդ: Աբրահամ ի Ղովտայ զինքն բաժանէ... զոր ի 14 համար նմա Աստուած ցուցանէ եւ խոստանայ – [Բան]. Եւ էին մեղաւորք...առաջի Տեառն: [Մեկնութ.] Մեղք սոդոմացոց էին սոքա... դարձեալ երկրայինք տգէտք, խոտելիք, կոխելիք, անպիտանք եւ այլն, որպէս եղեւն իսկ:
ժդ.58բ-9բ Գլուխ Չորեքտասաներորդ: Բաբիլօնացիք ի պատերազմին յաղթեն... եւ չորս թագաւորք են չորս տարերք մարմնոյ, եւ այլն – [Բան]. Աղբիւրն դատաստանի: [Մեկնութ.] Քանզի աստ դատեաց Աստուած... բարձրացուցանէր զձեռս իւր իբր թէ զԱստուած խնդրէր, եւ այլն:
ժե. 61բ-2բ Գլուխ հինգետասաներորդ: Աստուած խօսեցաւ Աբրահամու բազմացումն սերման իբրեւ աստեղս երկնից... ի Քանան ածելոց զինքենէ խոստանայ – [Բան]. Վարձ քո մեծ յոյժ: [Մեկնութ.] Աբրահամ զերկրաւորս արհամարհելով... եւ սիւնն, որ ի բանակին լուսաւորէր:
ժզ. 61բ-2բ Գլուխ Վեշտասաներորդ: Ագար Աբրահամու յղանայ, աստուստ հպարտանայ... որ դառնալով 15 համար, ծնանի Հագար– [Բան]. Մո՛ւտ առ աղախինն իմ: [Մեկնութ.] Նախ տե՛ս աստ զհաւատն... Յօհաննէս Մկրտիչ, Ղուկ. 1. 60, Յիսուս, Մատթոսի 1. 21:
ժէ. 62բ-3բ Գլուխ Եօթնեւտասներորդ: Աստուած դնէ դաշն ընդ Աբրահամու եւ նշան դաշին կացուցանէ զթլփատութիւնն... Աբրահամ զինքն եւ զիւրայինսն թլփատէ – [Բան]. Երեւեցաւ Տէր: [Մեկնութ.] Այսինքն, հրեշտակ փոխան Աստուծոյ... զի եւ Քրիստոս եղեւ ուրախութիւն եւ ծաղր աշխարհի:
ժը. 63բ-5ա Գլուխ Ութեւտասներորդ: Աբրահամ զերիս հրեշտակս ի հիւր եւ ի խրախճան ընկալաւ... ուստի վասն սոդոմացոց աղօթէ Աբրահամ եւ հարցանէ – [Բան]. Երեւցեաւ Տէր: [Մեկնութ.] Ի տեսակս արանց երիս... գիտէր, թէ Աստուած զարդարն ոչ կորուսանէ:
ժթ.65բ-6բ Գլուխ իննեւտասներորդ: Ղովտ ընկալաւ զհրեշտակսն ի հիւրութիւն, զորս սոդոմացիքն խնդրեն ի գարշելի պղծութիւն... իսկ դստերքն ի հօրէն յղացան եւ ծնան զՄովաբ եւ զԱմօն – [Բան]. Յերեկոյին: [Մեկնութ.] Առ նշանապէս Աբրահամու զլոյս... Յօհաննէս գլխատի ի Հերովդէ եւ այլն:
ի.66բ-7ա Գլուխ Քսաներորդ: ՅԱբրահամու ի Գերերայ յափշտակեցաւ կինն ի թագաւորէն... եւ ապա, 17 համար, Աբրահամ աղօթէ վասն նորա բժշկութեան – [Բան]. Եւ չուեաց անտի Աբրահամ: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ ի Մամբրէէ... յիշեաց Աստուած Աբրահամ եւ էհան արձակեաց զՂովտ ի միջոյ. եւ այլն:
իա. 67ա-8ա Գլուխ Քսանեւմիերորդ: Ծնանի Իսահակ, թփատի եւ ի յստեանց հատանի... Երրորդ, 22 համար, Աբրահամ եդ ուխտ սիրոյ ընդ Աբիմելիքայ – [Բան]. Ծաղր արար զիս ՏԷր: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ խնդութիւն արար... նաեւ զջուրն կենաց զՔրիստոս եկեալ ի յաշխարհ:
իբ. 68ա-9բ Գլուխ Քսաներկուերորդ: Աբրահամ յԱստուծոյ հրամայել զենուլ զՈրդին, հնազանդեցաւ... Երրորդ, 20 համար, շարագրի ազգատոհմն Նաքովրայ եւ Հռեբեկայ, որ եղելոց էր կին Իսահակայ – [Բան]. Փորձեաց Աստուած զԱբրահամ: [Մեկնութ.] Առարկելով նմա զնիւթ... Աստուած տայ մեզ անվախճանելի կեանս յարքայութեան իւրում եւ այլն:
իգ.69բ Գլուխ Քսանեւերեքերորդ – Մեռանի Սառա, գնէ Աբրահամ զագարակ ընդ կրկին այրին Եփրոնայ... զի ուսանիցիմք, թէ մի միայն գերեզման ունիմք մեզ պիտոյ եւ զմահ մտածել եւ այլն:
իդ.69բ-71բ Գլուխ Քսանեւչորսերորդ: Երդմնեցոյց Աբրահամ զծառայն իւր, զի Իսահակ խնդրիցէր զկին ի Խառանու... եւ զածեալն էառ Իսահակ – [Բան]. Դի՛ր զձեռն քո... [Մեկնութ.] Ըստ գրոյն ասէ, թէ այսու արարողութեամբ... որ յարատեւէ ի սէր Քրիստոսի մինչ ի վերջն, նա փրկի եւ վայելէ զՔրիստոս:
իե.71բ-3ա Գլուխ Քսանեւհինգերորդ: Աբրահամ ընկալնու զվեց զաւակս ի Քետուրայ եւ մեռանի... Չորրոդ, 29 համարն, Եսաւ վասն ոսպնաթանին վաճառէ զանդրանկութիւնն Յակոբայ – [Բան]. Եւ պակասեալ Աբրահամ մեռաւ: [Մեկնութ.] Ոչ ի հիւանդութենէ... որ սակս դուզնաքեայ հեշտութեան մատնել ջանան զհոգիս իւրեանց ի ծառայութիւն տիւաց Աստուծոյ:
իզ. 73ա-4ա Գլուխ Քսանեւվեցերորդ: Իսահակ աստ վերստին կացուցանի ժառանգ խոստմանցն հաւատոյ... եւ զայս անուն հասարակ թագաւորաց անուն էր, որպէս փարաւօն անունն յԵգիպտոս – [Բան]. Խաղայր ընդ Հռեբեկայ: [Մեկնութ.] Կարծեն թէ էր այս ամուսնութիւն... այսինքն Եսաւ եւ կին նորա, քանզի այլազգի էր:
իէ. 74ա-5բ Գլուխ Քսանեւեօթներորդ: Յակօբ յեղբօրէ խաբէութեամբ խլեաց զօրհնութիւն հօրն, նմա սպառնայ զմահ Եսաւ... որով ասացեալ էր 25 գլուխն, 23 համարն, թէ մեծն ծառայեսցէ կրտսերոյն, որք եւ զնա ոչ ինչ մարդկային խորհուրդք կարեն խափանել – [Բան]. Վատեցան աչք նորա: [Մեկնութ.] Տե՛ս Իսահակայ երկար համբերութիւնն... դարձաւ յերկինս երկու բանակօք, մին՝ ի հրէից եւ մին՝ ի հեթանոսաց:
իը. 75բ-7ա Գլուխ Քսանեւութներորդ: Յակոբ փախչելով Յեսուայ, գնաց ի Միջագետս եւ ի ճանապարհի ննջելով ետես զԱստուած յեցեալ ի սանդխոջ... Յայտ է, թէ այս ամենայնքն պատահեցան յամի հասակի Յակոբայ 77, որպէս ցուցաւ 27 գլուխն սկզբան – [Բան]. Եւ եդ ընդ սնարս: [Մեկնութ.] Ուսի՛ր աստ Յակոբայ անփափկութիւնն... եւ զայս ամենայն դիւրին յարմարել շնորհաց եւ առաքինութեանց:
իթ. 77ա Գլուխ Քսանեւիններորդ: Յակոբ եկն ի Խառան՝ առ Լաբան... երրորդ, 32 համար, Լիա ծնաւ զՌուբէն, զՍիմօն, զՂեւի եւ զՅուդայ – [Բան]. Համբուրեաց: [Մեկնութ.] Այս է բարեկամութեան... երկոտասան նահապետք են օրինակ երկոտասան առաքելոց:
լ.77աբ Գլուխ երեսներորդ: Եօթն այլ զաւակք ծնանին Յակոբայ, ուստի ինքն 25 համարն խորհի զհայրենոյն... յորում զնենգաւոր աներն, համար 37, արդար նենգութեամբ կեղեւման գաւազանացն պատրէ եւ այսպէս զինքն ճոխացուցանէ – [Բան]. Եգիտ խնծոր մանրագորաց: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ լոշթակ, որոյ արմատն է նման մարդոյ կերպարանաց... որով զարարմունս մեր ըստ նոցա համազոգեմք:
լա. 77բ-8ա Գլուխ երեսնեւմիերորդ: Փախչի գաղտ Յակոբ բոլոր ընտանեաւն ի Խառանու ի Քանան... եւ ապա 44 համար, ընդ Յակոբայ դաշինս կռէ ի Գաղաադ – [Բան]. Փոխեաց զվարձս իմ... [Մեկնութ.] Այսինքն՝ բազում անգամ խաբեաց... այսինքն՝ առ որ յուսամք վասն նորա համբերեմ:
լբ. 78աբ Գլուխ երեսներկուերորդ: Յակոբ ետես զերկու ճակատս հրեշտակաց ինքեան յԱստուծոյ... Երկրորդ, համար 24, ընդ հրեշտակին գօտեմարտելով յաղթեաց եւ կոչեցաւ զԻսրայէլ – [Բան]. Հրեշտակք Աստուծոյ: [Մեկնութ.] Յակոբ ետես երկու ճակատս հրեշտակաց... եւ ոչ ուտեն քրիստոնեայք զմարմնաւոր իմացումն Սուրբ Գրոց:
լգ.78բ-9ա Գլուխ երեսներեքերորդ: Յակոբ իւրով խոնարհութեամբն եւպարգեւօք յաղթէ եւ հաշտեցուցանէ ընդ ինքեան զեղբայրն Եսաւ... եւ Աստուծոյ՝ ազատողին իւրոյ կանգնեաց զսեղան – [Բան]. Եօթնից: [Մեկնութ.] Տե՛ս թէ Յակոբ որքան խոնարհութեամբ... այսինքն՝ գնով:
լդ. 79ա Գլուխ Երեսնեւչորսերորդ: Դինայ յափշտակի եւ ապականի ի Սիւքեմայ, եւ 13 համար որդիքն Յակոբայ ընդ նմա առնեն զնենգաւոր դաշն... այս է չորրորդ փորձութիւնն եւ խաչն Յակոբայ – [Բան]. Ել Դինա: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ ել ի զբօսանս... ոչ է պատշաճ կուսանաց ոչ ելանել ի դուրս եւ այլն:
լե. 79աբ Գլուխ Երեսնեւհինգերորդ: Յակոբ զ[ը]նտանին իւր ի կռոց մաքրէ, զսեղան Աստուծոյ շինէ... Երկրորդ, համար 24, մեռանի Իսահակ – [Բան]. Ի բաց արէ՛ք զԱստուածսդ: [Մեկնութ.] Զի Ռաքել գողացաւ զկուռս... ի ծնանիլն Քրիստոսի վերջացաւ սինակոկայն:
լզ.79բ Գլուխ Երեսնեւվեցերորդ: Առագրին յայսմիկ գրգոջ յետնորդքն, եւ 15 համար, դուքս, եւ 31 համար, թագաւորք ծնան Եսաւայ... Աստուած ի նոցունց ի տեղի եղբարց ունիլ կամեցաւ, Երկրորդ Օրինաց 25. 7 – [Բան]. Յոբաբ: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ Յոբ, որ է Եսաւայ թոռն... հինգ ամ, մեռաւ:
լէ.79բ-80բ Գլուխ Երեսնեւեօթներորդ: Յօվսէփ պատմէ զիւր երազն, նախանձին նմա եղբարքն եւ նմա հնարեն զմահն... եւ նոքա զնա ի յԵգիպտոս վաճառեն Պետափրեայ – [Բան]. Զպատմուճան ծաղկեայ: [Մեկնութ.] Թէպէտ եղբարքն Յօվսեփայ... երթալ գոնէ անդ տեսանիցէ զսիրելին իւր զՅօվսէփ:
լը. 80բ-1ա Գլուխ Երեսնեւութներորդ: Յուդայ ծնաւ Զէր եւ Օնան, զորս Աստուած սակս հոսման եւ յետ դարձուցման ի գործս ամուսնութեան, սպան... Թամար խաբէութեամբ Յուդայ յղացաւ եւ ծնաւ զՓարէզ եւ զԱրայ – [Բան]. Հեղոյր զսերմն յերկիր:... [Մեկնութ.] Էր Եւնան զսերմն իւրեանց... զի Զարայիւ զհեթանոսն, որ հաւատացին Քրիստոսի եւ Փարեսիւ զհարանցն իմանան:
լթ.81ա-2ա Գլուխ Երեսնեւիններորդ: Յօվսեփու ողջախոհութիւնն փորձի ի տիկնոջէ... եւ վասն այսորիկ բարուրանօք տիկնոջ ի բանտ արգելանի – [Բան]. Մեղանչիցեմ առաջի Աստուծոյ: [Մեկնութ.] Ասի, թէ երեք է... եւ Քրիստոս նախանձու Հերովդիսի ածի Եգիպտոս:
խ.82ա Գլուխ Քառասներորդ: Յօվսէփ տակառապետին եւ մատակարարին զերազն եւ զմեկնութիւնն ցուցանէ դիպուածով... եւ Քրիստոս, զկնի երից աւուրց չարչարանաց եւ մահու փառաւորապէս յարեաւ:
խա. 82ա-3բ Գլուխ Քառասնեւմիերորդ: Յօվսէփ զերազն 7 կովուց եւ խալամոց փարաւօնի մեկնէ զպարարտութիւն եօթնից եւ զսովու ապառնւոյ... եւ 46 համար, իւրով նախատեսութեամբ յԵգիպտոսէ մերժէ զեօթն ամաց սովն – [Բան]. Զկնի երկուց ամաց: [Մեկնութ.] Օգոստինոս Յօվսէփ պատժեցաւ... վասն այսորիկ ասկեղէն եզան գլուխ ձուլեալ պաշտեցին զնա:
խբ.83բ-5բ Գլուխ Քառասներկուերորդ: Յօվսէփ զեղբարս իւր ի յԵգիպտոս ցորենոյ աղագաւ եկեալք, ծանեաւ... այնու պայմանաւ զի առ ինքն ածիցէին զԲենիամին – [Բան]. Գոյ վաճառ: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ կերակուր ցորեան... այս եղեւ ութներորդ խաղ Յակոբայ:
խգ. 85բ-6բ Գլուխ Քառասնեւերեքերորդ: Եղբարք երկրորդ ընդ Բենիամենին գնան յԵգիպտոս առ ի գնել զցորեան... համար 27, Յովսէփ քաղցրութեամբ զնոսա ընկալաւ – [Բան]. Խօսեցաւ ընդ նմա Յուդայ: [Մեկնութ.] Յուդայ էր ի մէջ եղբարց մտօք... ոչ ներէր անկարգ արբեցութեան եւ այլն:
խդ.86բ-7ա Գլուխ Քառասնեւչորսերորդ: Զսկիհն իւր գաղտաբար ի քսակոջ Բենիամենի դնիլ հրամայէ Յօվսէփ... վասն նորա Յուդայ, համար 18, զինքն ի ծառայութիւն տայ – [Բան]. Զսկիհն իմ արծաթի... [Մեկնութ.] Զայս վասն այսորիկ արար Յօվսէփ... մեռանի հայրն ի տրտմութեննէ կամ մեռեալ համարի:
խե. 87բ-8ա Գլուխ Քառասնեւհինգերորդ: Յովսէփ զինքն եղբարցն յայտնեաց եւ զնա, համար 17, ընծայիւք առ հայրն առաքեաց... նա, 26 համար, յառաւել խնդութեամբ հազիւ զինքն ընբռնեաց – [Բան]. Ես եմ Յօվսէփ:... [Մեկնութ.] Այս յանկարծական ձայնս... կամ դարձեալ ո՛չ հաւատայր, մինչեւ ետես զայլսն:
խզ.88աբ Գլուխ Քառասնեւվեցերորդ: Յակոբ բոլոր իւր տոհմիւ, որ աստ համահաշուի, գնաց յԵգիպտոս... Երկրորդ, համար 29, ի դէմ ելանէ եւ ընդունի զնա Յօվսէփ – [Բան]. Մի՛ երկնչիր իջանել... [Մեկնութ.] Կարէր Յակոբ երկնչել... եւ ուսանիցին զաւելորդապաշտութինս եգիպտացւոց:
խէ.88բ-9բ Գլուխ Քառասնեւեօթներորդ: Յօվսէփ զհայրն եւ զեղբարսն յանդիման փարաւօնի կացուցանէ... Երրորդ, համար 27, Յակոբ մեռանելով երդմնացուցանէ զՅովսէփ, զի զինքն թաղիցէ ի Քանան – [Բան]. Օրհնեաց Յակոբ զփարաւօն: [Մեկնութ.] Ողջունելով եւ զաջողին դրելով... ներքոյ կացոյց ինքեան զԲելլայ, որ երկրպագեաց Յօվսեփայ:
խը.89բ-91ա Գլուխ Քառասնեւութներորդ: Յակոբ զԵփրեմ եւ զՄանասէ ինքեան յորդիս որդեգրէ... Եւ 22 համար, որոշէ զմի մասն Յօվսէփայ – [Բան]. Եւ զօրացաւ Իսրայէլ: [Մեկնութ.] Թէ յղացեալ խնդութենէ... որք են զէնք հոգւոյ եւ այլն:
խթ.91ա-7ա Գլուխ Քառասնեւիններորդ: Յակոբ մեռանելոց կոչեաց զորդիսն, օրհնէ. եւ մարգարէանայ, թէ զինչ չար եւ բարի յետնորդացն գալոց են... Եւ Քրիստոս, Յօհաննու 14 եւ 15 – [Բան]. Ի վախճանի աւուրց: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ յապառնի ժամանակս... զմակագիրն եւ զգովութիւնն Յակոբայ տե՛ս Իմաստութեան 10. 10 եւ Էկլեստիկայ 44. 25:
ծ.97ա Գլուխ Յիսներրորդ: Յօվսէփ ընդ եղբարց եւ ընդ եգիպտացւոց ելաց զմեռեալ հայրն... երրորդ, համար 22, մեռանի եւ ցանկայ թաղիլ ի Քանան – [Բան]. Դիազարդաց պատել... [Մեկնութ.] Այսինքն՝ հրամայեաց, զի պալասանիւք... եւ այսու յոյս ետ յետնորդաց գնալոյ ի Քանան եւ այլն:
– 97բ-8բ Շար գլխոց: Եւ պատմութիւն բոլորի Ծննդոց նշմարի աստէն – Յառաջնում ամի յաշխարհի, վեցերորդում աւուր... մեռաւ յամի հասակի իւրոյ հարիւր տասն: Վերջ Գրոցն Ծննդոց:
Բ. 99ա-176բ Գիրք Ելից (=Մեկնութիւն Ելից գրոց):
–99աբ [Յառաջաբանութիւն] – Գիրք այս ի մանաւանդական առարկութենէ գործոյ, նախ ի յունաց՝ ապա ի լատինացւոց կոչեցաւ Ելից... յԵլիցն օրինակեալ է եւ բացայայտեալ:
Ծնթ. Ելից գրքի 40 գլուխներից իւրաքանչիւրի մեկնութեան խորագրին կից կայ տուեալ գլխի համառօտ շարադրանքը:
ա.100ա-1բ Սկիզբն Ելից: Նոր փարաւօն ոչ գիտելով զՅօսէփ եւ երկնչելով յեփրայեցւոց այնպէս աճեալք... բայց նոքա ոչ արարին զգործն (երրորդ, համար 22), հրամայելով զնոսա ընկղմել. Գլուխ Առաջին – [Բան]. Ըստ համօրինի տանց... [Մեկնութ.] Որդւովք եւ թոռամբ, սերնդոց իւրոց եւ կահիւք... տուն յատկացեալք բազմութեամբ զաւակաց եւ ընտանեաց եւ ընչից ամենայն:
բ. 102ա-6բ Գլուխ Երկրորդ: Մովսէս ծնանի, արտադրի եւ առնանի ի դստերէ փարաւօնի... ի նմանէ ծնաւ զԳերսամ եւ զԵղիազար – [Բան]. Եւ էր անդ ոմն յազգէն Ղեւեայ: [Մեկնութ.] Այս էր Ամրամ, որդին Կահաթու... եթէ ոչ ի հեզս եւ ի խոնարհս եւ ի համբերօղսն եւ այլն:
գ. 106բ-12ա Գլուխ Երրորդ: Մովսէս արածելով զխաշինս Յոթորայ, կոչի ի Տեառնէ... հարցանէ զանուն Աստուծոյ, որ ասաց՝ Ես եմ, որ էն – [Բան]. Արածէր զխաշինս Յոթորայ: [Մեկնութ.] Ի քառասուն ամ յորս եկաց ի Մովսէս... իբրեւ յանիրաւ ժառանգողաց ի կիր առումն մեր սեփականելի են:
դ.112ա-5բ Գլուխ Չորրորդ: Մովսէս ընկալաւ յԱստուծոյ առաքման իւրոյ զերիս նշանս, յեռակի դարձման... Ահարօն ազդմամբն Աստուծոյ ի դէմ գնայ եղբօրն Մովսէսի – [Բան]. Եթէ ոչ հաւատայցեն: [Մեկնութ.] Քանզի բազումք էին խ[ս]տապարանոցք յեբրայեցւոց... Մովսէս առնէր իւրով հրամանաւն, եւ Ահարօն՝ հրամանաւն Մօվսէսի:
ե. 116աբ Գլուխ Հինգերորդ: Մօվսէս ընդ եղբօրն առաքմամբն Աստուծոյ գնայ առաջի փարաւօնի... եւ ապա Մովսէս դիմէ առ Աստուած – [Բան]. Մտին Մովսէս եւ Ահարօն... [Մեկնութ.] Տե՛ս աստ Մովսէսի հնազանդութիւնն Աստուծոյ... այլ այսու ոճիւ զաղօթս սաստիկս առաքէ եւ այլն:
զ. 116բ-7ա Գլուխ Վեցերորդ: Աստուած քաջալերէ զՄովսէս եւ նմա յայտնէ զիւր անունն Եէհօվայ... եւ Ղեւեայ մինչեւ առ Մովսէս եւ Ահարօն – [Բան]. Անուն իմ Տէր... [Մեկնութ.] Այսինքն՝ թէպէտ ես Աստուած... որ պարզապէս քարոզէ զԱստուած եւ զՔրիստոս:
է. 117ա-20բ Գլուխ Եօթներորդ: Առաքէ Տէր զՄովսէս առ փարաւօն եւ նմա տայ զնշան, զի արասցէ... աստի խստացուցանէ զինքն փարաւօն՝ չարձակել զեբրայեցիս – [Բան]. Եւ ասաց Տէր. Մովսէս: [Մեկնութ.] Պատասխանէ աստ Աստուած... յայտ է, թէ եբրայեցիքն ազատք էին ի հարուածոցս:
ը. 120բ-1բ Գլուխ Ութներորդ: Առագրի 2 հարուածն Եգիպտոսի գորտանց... որ եւ զկնի իւրաքանչիւրոցն խստացաւ փարաւօն– [Բան]. Գորտիւ: [Մեկնութ.] Արդարապէս պատիժն ջրային գորտիւ... եւ գարշին յայնց եւ ոչ գործեն իսկ եւ այլն:
թ.121բ-2ա Գլուխ Իններորդ: Առագրի հինգերորդ հարուածն՝ ժանտամահու եւ վեցերորդն՝ կեղից... փարաւօն եփրայեցւոց արձակման զյոյս տայ, բայց յետոյ ոչ թողու – [Բան]. Ձեռն Տեառն եղիցի... [Մեկնութ.] Ոչ Մովսէսիւ եւ Ահարօնիւ... որ եւս բարկանալով մեղմէ զբարկութիւնն գթութեամբ:
ժ. 122ա-3ա Գլուխ Տասներորդ: Առագրի ութերորդ հարուածն Եգիպտոսի, որ եղեւ մորեխաց... յստիպելն Մովսիսի զինքն վերստին խստացուցանէ եւ զմահ Մովսէսի սպառնայ – [Բան]. Եկեսցեն նշանքս իմ ի վերայ նոցա: [Մեկնութ.] Ոչ իբրու առնելոյ զնիւթ տանջանաց... հարուածոց անդրանկաց մեզ ելանել ստիպես եւ այլն. գլուխ 12. 31 համար:
ժա. 123աբ Գլուխ Մետասաներորդ: Նախ ասէ եւ գրէ զվերջին հարուածն Եգիպտոսի, այսինքն՝ զկոտորումն անդրանկաց... զկնի կոտորմանցն անդրանկաց եղեւ որպէս յայտ է. 12. 35, եւ յայսմիկ գլխոջ՝ 1 եւ 2 համարն – [Բան]. Եւ ասաց Տէր ցՄովսէս: [Մեկնութ.] Ասաց զայս Տէր Մովսիսի... մեծագոյն ըղձիւ ցանկայ զամենայն Քրիստոս կորոյս եւ այլն:
ժբ.123բ-30բ Գլուխ Երկոտասաներորդ: Առագրի աստ նախ արարողութիւնն զենլոյ եւ ուտելոյ զգառն զատկական... Վեցերորդ՝ ընդունակ անձանց առ ի ուտել զգառն. համար 43 – [Բան]. Եւ խօսեցաւ Տէր... [Մեկնութ.] Ի նոյն ամսում առաջնում... այսպէս ի սրբոյն Գրիգորի պետայ եւ այլք. խնդիր 50:
ժգ.131ա-4ա Գլուխ Երեքտասաներորդ: Հրամայէ Աստուած ինքեան մատուցանիլ անդրանիկքն մարդկանց եւ անասնոց... առագրի սիւնն հրոյ եւ ամպոյ, որ էր առաջնորդ ճանապարհին – [Բան]. Սրբեա՛ ինձ զամենայն անդրանիկ: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ բաժանեա՛ ի հասարակ սովորութենէ... նովաւ ուղղեն զգնացս իւրեանց:
ժդ.134աբ Գլուխ Տասնեւչորսերորդ: Փարաւօն ընդ իւրայնոցն հետամուտ լինի եբրայեցւոցն... եգիպտացիքն ծածկին ջրով եւ ընկղմին – [Բան]. Մոլորեալ են յերկրին: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ ժողովուրդն բնակեսցի անդ... աստղն մոգուց գուշակեաց զծնունդն Քրիստոսի եւ այլն:
ժե. 135ա-6ա Գլուխ Հնգետասաներորդ: Մովսէս եւ եբրայեցիքն երգեն զյաղթութիւնն Աստուծոյ, զնոյն առնէ Մարիամ ընդ իգաց... եղեւ վեցերորդ բնակարան յանապատին նոցա – [Բան]. Յայնժամ երգեաց Մովսէս: [Մեկնութ.] Քանզի մինչ տեսին... այլ միշտ ի վերնագոյնս նկրտի եւ այլն:
ժզ.136ա-7բ Գլուխ Վեշտասաներորդ: Ի պակասիլն կերակրոյն՝ սովեալ եբրայեցիքն տրտնջեցին... ետ նոցա մանանայ քառասուն ամ – [Բան]. Յանապատն ի Սին: [Մեկնութ.] Այս է ութներորդ բնակութիւն եբրայեցւոց... այսպէս չուեն արժանապէս ճաշակօղքն յերկնից արքայութիւնն եւ այլն:
ժէ. 138աբ Գլուխ Տասնեւեօթներորդ: Ի ծարաւոյ տրտնջայ ժողովուրդն, ուստի Մովսէս հրամանաւն Աստուծոյ զվէմն հարեալ ի Հռափիտիմ... կոտորեաց զնա Յեսու յաղօթելն Մովսէսի – [Բան]. Բանիւ Տեառն: [Մեկնութ.] Ոչ ձայնիւ կամ ցուցմամբ... իբր շնորհակալութիւն զԱստուծոյ եւ ի պատիւ եւ ի գովութիւն նորա:
ժը. 138բ Գլուխ Տասնեւութներորդ: Յոթոր՝ աներ Մովսէսի, զՍեփօրայ կինն ընդ որդւոց առ նա էած... եւ զդատաւորս՝ ի դատել զփոքրագոյնսն – [Բան]. Յետ թողլոյն զնա: [Մեկնութ.] Քանզի մինչ Մովսէս առաքեցաւ... հեթանոսաց իմաստագոյն ելոց էր, քան զհրէականն:
ժթ.138բ-40ա Գլուխ Տասնեւիններորդ: Եբրայեցիքն գան ի Սին, ելանէ Մովսէս ի լեառն... զեբրայեցիս իւրով երկիւղիւ եւ կրօնիւ զահի հարցէ – [Բան]. Առի զձեզ իբրեւ ի վերայ թեւոյ արծուեաց: [Մեկնութ.] Զի որպէս արծիւքն... էջ Հոգին Սուրբ հրեղէն լեզուօք սաստիկ հողմով յաւուր Պէնտէկոստէին եւ այլն:
ի. 140ա-2ա Գլուխ Քսաներորդ: Հրեշտակն ի Սինայէ բոլոր ժողովրդեանն աղաղակէ... հրամայի ի նմանէ առնել սեղան ի հողոյ կամ յանտաշ քարէ – [Բան]. Խօսեցաւ Տէր: [Մեկնութ.] Մինչեւ ցարդ շփոթեալ ձայնիւ... պղծութեամբ ելանիցէին, ուրեմն ի կռապաշտութենէ զգուշացուցանէ:
իա. 142ա-4ա Գլուխ Քսանեւմիերորդ: Մովսէս ի Սինայ յԱստուծոյ ընկալաւ զդատողական պատուիրան շուրջ զծառայիւք եւ զաղախնեօք... հետեւեալսն առնէ զարարողականսն, որզան զշինումն տապանակին եւ զայլս, որք պատկանին առ նա եւ խորանին – [Բան]. Այս իրաւուք են, զոր դիցես... [Մեկնութ.] Զդատաստանսն կոչէ զդատողական պատուիրանսն... կամ մեղապարտէ թարգմանին, զի ոչ խրատեաց զաշակերտն եւ այլն:
իբ. 144աբ Գլուխ Քսանեւերկուերորդ: Սկսի սահմանել զդատողական օրէնն, զգողութեան, 1 համար, զպահեստէ՝ 7 համար... զտասանորդէ եւ զնախաարմտէ՝ 29 համար – [Բան]. Հինգ արջառ ընդ արջառոյն: [Մեկնութ.] Ընդէ՞ր հինգ ընդ արջառոյն... այսինքն՝ զդատաւորս եւ զմեծատունս:
իգ. 144բ-6ա Գլուխ Քսանեւերեքերորդ: Ս<ս>կսի առնել զդատողական օրէն, մանաւանդ զանձանց եւ զ[ը]նկալմանէ ընծայից... եթէ հնազանդիցին օրինաց իւրոց եւ պատուիրանաց – [Բան]. Մի՛ ողորմեսցիս տնանկին... [Մեկնութ.] Այսինքն՝ զդատաստանն մի՛ թիւրիցես... եւ կուռք է ախտ իւր, որոյ վասն պատժի յԱստուծոյ եւ այլն:
իդ.146ա-50բ Գլուխ Քսանեւչորսերորդ: Մօվսէս զօրէնս Տեառն բերէ առ ժողովուրդն, զնոսա ընդունի եւ զինքն նոցա պարաւանդէ ժողովուրդն... ելանէ նա եւ մնայ ի քառասուն աւուրս – [Բան]. Եւ լցէ առ Տէր: [Մեկնութ.] Արդէն ելեալ էր Մովսէս ի Սինայ... այսինքն՝ յամենայն ազգս ի ժամանակի Աւետարանին հռչակելիք:
իե.150բ-6ա Գլուխ Քսանեւհինգերորդ: Հրամայէ Աստուած եղանիլ տապանակն եւ քաւչարանն... գրի կերպն խորանին, ընդ իւրոց անօթոց եւ իւր կահքն – [Բան]. Կապուտակ: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ կապուտակ այսր, որ ի հնումն... զի Քրիստոս է ամենեցունց մեզ օրինակ, եւ վարք նորին մեզ խրատ անձայն. եւ այլն:
իզ. 156ա-9ա Գլուխ Քսանեւվեցերորդ: Նախագրի շէնն խորանին, այսինքն՝ նախ չորս նորին ծածկոյթն... արդեն զշարադրութիւնն քննեսցուք եւ մեկնեսցուք – [Բան]. Արդ, զխորանն այսպէս արասցես... [Մեկնութ.] Տապանակն առ այս եղեւ... եւ կանխեաց մեզ Քրիստոս խաչիւն, եւ մուծանէ զմեզ. եւ այլն:
իէ.159ա-62ա Գլուխ Քսանեւեօթներորդ: Առագրի սեղանն ողջակիզաց ընդ իւրոց անոթոցն կասկարայից եւ նեցկաց... երրորդ՝ 20 համար. առագրի իւղն ճրագաց եւ վառումն նոցին – [Բան]. Արասցես եւ զսեղան յանփուտ փայտից: [Մեկնութ.] Գիտելի է, թէ կրկին էր սեղանն... եւ ճրագսն ի գիշերի վառէին եւ ի տունջեան մարէին:
իը. 162ա-8ա Գլուխ Քսանեւութներորդ: Առագրին հանդերձք քահանայապետին եւ, 4 համար, փոքր քահանայից, նախ զվակասն... Վեցերորդ՝ անդրավարտիկ, համար 42 – [Բան]. ԶԱհարօն զեղբայր քո: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ սրբագործեսցես զնա քահանայ... ուրեմն զգաստասցին քահանայքն ներկայիս եւ այլն:
իթ.168ա-9բ Գլուխ Քսանեւիններորդ: Հրամայէ Աստուած Մովսէսի, զի զԱհարօն եւ զորդիս նորա ձեռնադրիցէր քահանայ այսու արարողութեամբ... նախագրէ զզոհն գառին, թէ՛ յառաւօտու եւ թէ՛ յերեկոյի հանապազ սքանչելի – [Բան]. Արկցես ի գլուխ նորա: [Մեկնութ.] Այս իւղս նշանակէր օծման մեռօնի... ի հոտ անուշից է յունկն Աստուծոյ եւ այլն:
լ. 169բ-70ա Գլուխ Երեսներորդ: Առագրի սեղանն խնկոց, երկրորդ, 12 համար, հրամայի ժողովրդեան իւրաքանչիւր հատուցանել զխունկ... առագրի բաղադրութիւնն խնկոց, որ ծխելի էր ի սեղանում խնկոց – [Բան]. Արասցես սեղան խնկակալ խնկոց: [Մեկնութ.] Յայսմիկ սեղանոջ ոչ զոհք... այսպէս խունկս եւ հոտս մի՛ արասցէ ոք յայլ իրս:
լա. 170բ Գլուխ երեսնեւմիերորդ: Բեսէլիէլ, զՈւրիայն եւ զԵղիաբ առ նշանադրին յԱստուծոյ ճարտարապետք խորանին... Աստուած Մովսիսի տայ զերկուս քարեղէն տախտակս – [Բան]. Յանուանէ կոչեալ իմ: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ զնոսա ընտրեցի ի գործ խորանին... յորս գրեալք են պատուիրանքն Աստուծոյ, 1 Կորնթացւոց, 3, 3 եւ հետեւեալն:
լբ. 170բ-2ա Գլուխ երեսներկուերորդ: Եբրայեցիքն ի բացակայութեան Մովսիսի զորթն ոսկեղէն ձուլեցին եւ երկրպագին... կամ թո՛ղ նոցա, կամ ջնջեա՛ զիս ի գրոյն քո – [Բան]. Արի՛, արա՛ մեզ Աստուածս: [Մեկնութ.] Տե՛ս աստ զապերախտութիւնն ժողովրդեան... այս է վրեժխնդրութիւնն, զոր սպառնայ աստ ի նա անցեալ համարն:
լգ. 172ա-3ա Գլուխ երեսնեւերեքերորդ: Սպառնայ թերեւս Աստուած ժողովրդեան, նա ողբայ ապա Մովսէս աղօթելով... բայց զերեսս տեսանել ոչ կարես – [Բան]. Եւ ասէ Տէր ցՄովսէս: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ յորժամ արդէն երկրորդ անգամ ել ի լեառն Սինայ Մովսէս... այս է վճիռ այլոց ամենայնից հարց, զորս յիշէ Մուլինոսն:
լդ. 173բ-5ա Գլուխ երեսնեւչորսերորդ: Մովսէս պատրաստելով զտախտակսն, դարձաւ առ լեառն... աստուստ Մովսէս զքօղէ զերեսսն եւ այսպէս խօսի ընդ ժողովրդեան – [Բան]. Առ վաղիւն: [Մեկնութ.] Մովսէս էջ ի լեռնէն... զի յայնժամ դառնայ ի հաւատն Քրիստոսի եւ այլն:
լե. 175աբ Գլուխ երեսնեւհինգերորդ: Առբերէ Մովսէս ժողովրդեան զպատուիրանսն Աստուծոյ շաբաթու... առ նշանադրին արհեստաւորք խորանին Բեսելիէլ եւ Եղիաբ – [Բան]. Շաբաթ սուրբ է: [Մեկնութ.] Ուսի՛ր աստ, թէ որքան է հոգն եւ կրօնն շաբաթու... եւ ոչ ուսուցանէին այլոց ներհակին Աստուծոյ եւ այլն:
լզ. 175բ Գլուխ երեսնեւվեցերորդ – Առաւել քան զբաւականն բերին եբրայեցիքն զնիւթ խորանին... զոր Տէր հրամայեաց ի 25 գլուխն:
լէ. 175բ Գլուխ երեսնեւեօթներորդ – Շինի տապանակն քաւիչ քրօբէն, երկրորդ սեղանն, 10 համար... համար 25 սեղանն խնկոց եւ սակս, որոյ շինի խունկ:
լը. 175բ-6ա Գլուխ երեսնեւութներորդ: Շինի սեղանն ողջակիզաց եւ, 8 համար, պղնձեղէն ծովն ի հայելեաց կանանց... եւ ապա թուին տաղանդ ոսկւոյ եւ այլ նիւթոյ՝ ի շինումն խորանին նուիրեալք եւ ծխեալք – [Բան]. Եւ հայելեաց կանանց: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ շուրջանակի աւազանն... եթէ ի քակելն եւ եթէ ի կանգնեցուցանելն:
լթ.176ա Գլուխ երեսնեւիններորդ: Շինին քահանայական հանդերձքն եւ լրանայ բոլոր շէնն խորանին իւր կահիւքն եւ կարասիւքն – [Բան]. Եւ օրհնեաց զնոսա Մովսէս: [Մեկնութ.] Այսինքն, Մովսէս զորդիսն Իսրայէլի օրհնեաց... մինչ նմա հնազանդեցաւ, որպէս Սիրաք 11 գլուխ 24 եւ 38, 28 եւ այլն:
խ.176աբ Գլուխ Քառասներորդ: Մովսէս կանգնէ զխորանն եւ զնա ամենայն մասամբք եւ ամենայն անդամօք յարմարապէս տրամադրէ: Երկրորդ՝ 32 համար. ամպն փառաց Տեառն ծածկէ զխորանն եւ այնուհետեւ ի նմա բազմի – [Բան]. Կանգնեսցես զխորանն: [Մեկնութ.] Այլաբանօրէն, խորանն կառուցաւ... ընդէ՞ր սիրէք զունայնութիւն, ի բաց կալով յաւիտենականութենէն, որում արասցէ արժանի մարդասէրն Աստուած: Վախճան գրոցն Ելից:
Գ. 177ա-222բ Գիրք Ղեւտացւոց (=Մեկնութիւն Ղեւտացւոց):
– 177ա-8բ [Առաջաբանութիւն] – Ասի այս Գիրս եբրայեցւոց՝ Վայիերա, այսինքն՝ եւ կոչեաց ի սկզբանէ իւրմէ... գրեաց թէ խորհրդապէս եւ թէ գրականապէս Պետրոս Սեռռանոս կանօնիկոսն Քօմբլութէնսիոյ:
Ծնթ. Ղեւտացւոց գրքի ամէն գլխի մեկնութեան խորագրին կից կայ նոյն գլխի բովանդակութեան համառօտ շարադրանքը:
ա.179ա-80բ Սկիզբն Ղեւտացւոց: Գլուխ Առաջին: Առագրէ Աստուած Մովսիսի զարարողութիւնն եռապատիկ ողջակիզի... եւ զպատարագէ վասն մեղաց ի չորրորդ եւ ի հինգերրորդ եւ ի վեցերորդ գլուխսն – [Բան]. Խօսեա՛ց դու ընդ որդիսդ Իսրայէլի: [Մեկնութ.] Ամենից եւս ղեւտացւոց գիտելի է... այլ իբր ջախջախեալ, այսինքն՝ խոնարհաբար եւ մեղմաբար եւ այլն:
բ. 180բ-3բ Գլուխ Երկրորդ: Առագրի երկրորդ տեսակն զոհի, այսինքն՝ նուիրի... երրորդ հասկից, համար 14 – [Բան]. Անձն: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ մարդն, գիտելի է, թէ Սուրբ Գիրն մինչ... յայնժամ միայն ժառանգես, մինչ ոչ յումմեքէ ստիպիս եւ մղիս:
գ. 184աբ Գլուխ Երրորդ: Առագրի աստ երրորդ տեսակն զոհին, այսինքն՝ խաղաղական պատարագին... եւ ապա զամենայն ճարպ եւ զարիւն պահանջէ Աստուած – [Բան]. Զոհ փրկութեան: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ խաղաղութեան կամ հանգստութեան կամ յաջողութեան... առադրիւր նուէր կնդրկի, աղի, իւղոյ, գինւոյ եւ ալեր. եւ այս չափով իւիք:
դ.185ա-8բ Գլուխ Չորրորդ: Առագրի չորրորդ տեսակն պատարագաց, այսինքն՝ զոհն վասն մեղաց... որ է այծն կամ ոչխարն, 32 համար – [Բան]. Անձն մեղիցէ: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ տգիտութեամբ իւիք կամ յակամայ... աղբիւրն արտասուաց է մկրտութիւն, որով մաքրեալ լինի յամենայն մեղաց:
ե. 188բ-9բ Գլուխ Հինգերորդ: Յայսմիկ գլխոջ եւ յսկզբան հետեւելոյն տեսակացուցանին ոմանք... ի մոլորութենէ եւ ի գիտութեննէ գործեալ – [Բան]. Եթէ մեղիցէ անձն: [Մեկնութ.] Այնու կերպիւ որովհետեւ պատահումն եւ օրէնն... եթէ տարցցի եւ ճանաչիցէ եւ թողցէ զկնի ինքեանն զողորմութիւն:
զ. 189բ-90ա Գլուխ Վեցերորդ: Առագրի պատարագն վասն մեղաց անիրաւութեան յընկերն... 25 համար, արարողութիւնն պատարագի վասն մեղաց – [Բան]. Զհինգերորդ մասն... [Մեկնութ.] Զայս հրամայի յաւելուլ մեղաւորն... այրելի էր արտաքոյ բանակին, որպէս հրամայեաց Աստուած, 4 գլուխ 12 եւ 24 համար, զոր եբրայեցւոց 13. 11:
է. 190ա-1ա Գլուխ Եօթներորդ: Առագրի օրէնն եւ արարողութիւնն զոհին վասն յանցանաց... ի խաղաղական զոհէ երբուծն եւ զերին աջոյ, եւ առ նշանադրէ զոհէ քահանային – [Բան]. Այս եւ օրէնս պատարագի... [Մեկնութ.] Ծանր է աստ դժուարութիւնն... որ կերիցէ զմիսն Աստուծոյ նուիրեալ, կորիցէ եւ պատժիցի:
ը. 191ա-2ա Գլուխ Ութներորդ: Ահարոն ձեռնադրի ի Մովսիսէ քահանայապետ, եւ որդիքն Ահարօնի՝ քահանայք... զի արարողութիւնն ձեռնադրութեան Ահարօնի եւ քահանայից, որ անդ նախագրի, աստ եղեալ եւ լրացեալ պատմի – [Բան]. Եւ խօսեցաւ Տէր ընդ Մովսիսի: [Մեկնութ.] Ճշմարտանման է, թէ այսոքիկ ամենեքեան... յորս կրթէին քահանայքն ի պաշտումն Աստուծոյ սրբապէս:
թ.192ա-3բ Գլուխ Իններորդ: Ահարօն հռչակէ զնախարմտիս, ուստի նախ, 8 համար, մատուցանէ զզուարակն վասն մեղաց իւրոց... 23 համար, օրհնէ զժողովուրդն, եւ հուր յերկնից իջանէ. եւ այլն – [Բան]. Յաւուրն եօթներորդի: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ ի սրբագործութենէ Ահարօնի... տեսանեցաւ պայծառ լուսով եւ պայծառ հրեշտակօք շրջապատիլ:
ժ. 194ա-6ա Գլուխ Տասներորդ: Նաթափ եւ Աբիութ օտար հրով խնկելով յԱստուծոյ՝ հրով լափեցան եւ մեռան... Երկրորդ, 12 համար, զմնացորդս զոհից հրամայեաց ուտել ի քահանայից – [Բան]. Եւ առեալ Նաթանայ եւ Աբտիու... [Մեկնութ.] Եբրայեցերէն՝ եւ առին զբուրվառ... զի ի ժամ պատարագի կամ աղօթից պարտին ստանալ պարզ միտք եւ մաքուր:
ժա. 196ա-8ա Գլուխ Մետասաներորդ: Սահմանէ Աստուած զօրէնս զսուրբ կենդանեաց... չորրորդ, 29 համար, ամենայն սողունքն պիղծք են, եւ զշօշափօղս մեռելոտւոյ, նոցա պղծեալ սահմանեաց – [Բան]. Այսոքիկ են կենդանիքն... [Մեկնութ.] Զորս ճահ է ուտել... եւ ամենայն պղծութիւն բարձաւ յերեկոյսն աշխարհի, այսինքն՝ ի վերջին հասակն աշխարհին:
ժբ. 198ա Գլուխ Երկոտասաներորդ: Նախագրի մաքրութիւնն եւ զ[ը]նծայումն առնել ի քառասուն օրէ լրացեալ ծննդեանն, եթէ արու, եւ ութսուն օր, եթէ զէգ ծնանիցի... եթէ աղքատ իցէ, մատուսցէ զերկու ձագս աղաւնեաց կամ երկուս տատրակս – [Բան]. Պիղծ լինիցի եօթն օր: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ յայսմիկ աւուրս ոչ մտցէ... եւ ելանեմք ի քառասուն աւուր յարութեան Տեառն:
ժգ. 198ա-9բ Գլուխ Երեքտասաներորդ. Առագրին նշանք եւ եօթն տեսակք բորոտութեան... որ զնոսա քաւեալ ի սրբազանս կացուցանէր ըստ արարողութեան, զոր Աստուած նախագրեաց ի 14 գլուխն – [Բան]. Եկեսցէ առ Ահարօն քահանայ: [Մեկնութ.] Զի քահանային է ենթադրելի... եւ մերձաւորք իմ ընդդէմ մերձաւորացն եբրայացերէն հանդէպ հարուածոց իմոց:
ժդ. 199բ-202ա Գլուխ Չորեքտասաներորդ: Առագրի արարողութիւնն քաւութեան, որով օրինակապէս քաւելի է բորոտն... եւ զմնացեալն ի յիւղոյն հեղոյր ի վերայ ծայրի ունկան աջոյ եւ ի վերայ բթից ձեռաց եւ ոտից աջոյ, եւ ի վերայ գլխոյ քաւելոյն – [Բան]. Եւ առցեն ի սրբեցելոյն... [Մեկնութ.] Եբրայեցերէն է հօրօդ, այսինքն՝ սուրբ... եւ եթէ այնք եւս ապականին, բոլոր ժողովքն հատանելի է:
ժե.202ա-3ա Գլուխ Հնգետասաներորդ: Առագրի անմաքրութիւնն եւ մաքրութիւնն, նախ սերմնակաթին... չորրորդ, համար 25, տեռատեսին – [Բան]. Առն որոյ լինիցի ծորումն: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ մշտակայ խօթութեամբ կօնօռհէի... ունիմք զկրկին ունկս եւ զմի լեզուս, զի բազում լսիցեմք եւ զսակաւս խօսիցիմք:
ժզ. 203ա-6բ Գլուխ Վեշտասաներորդ: Առագրի արարողութիւնն պահելի ի տօնի քիբաւռիմ, այսինքն՝ քաւութեան արարողութիւնն... եւ այսպէս կատարէր զարարաւղութիւնն տօնի քաւութեան – [Բան]. Խօսեցաւ Տէր ընդ Մովսէսի... [Մեկնութ.] Զի իսկոյն ի մահուանէ... զի մի ելցես արտաքս ի խորանէ սրբոց եւ մի՛ տրտմեսցի վասն Քրիստոս փրկիչն եւ այլն:
ժէ.207ա Գլուխ Եօթեւտասաներորդ: Հրամայէ Աստուած, զի հրէայքն ոչ դիւին, այլ ինքեան միայն զոհիցեն... Երկրորդ, 10 համար, զուտումն արեան եւ մեռելոտոյ – [Բան]. Որ սպանանիցէ առջար... [Մեկնութ.] Այս ոչ վասն հասարակաց ուտելեաց մսոց... այսինքն՝ մեղուցեալն ապաշխարութեամբ եւ զղջմամբ մաքրի եւ այլն:
ժը.207աբ Գլուխ Ութնեւտասաներորդ: Աստ գրին աստիճանք ամուսնութեան, զոր չէ օրէն ընդ արենակցաց առնել եւ արգելու զսոդոմականն եւ այլն – [Բան]. Զառականս կնոջ եղբօր քո... [Մեկնութ.] Այսինքն՝ զնա մի՛ գիտիցես... զի քանանացիքն էին պղծագործք եւ այլն:
ժթ.207բ-8բ Գլուխ Իննեւտասաներորդ: Սահմանի խառնապէս ոմանք բարոյական եւ արարողական պատուիրանք, մասն ինչ յառաջ ասացեալ եւ մասն ինչ՝ նոր... եւ ոչ հատանելոյ զմարմին – [Բան]. Սատակեսցին անձինք: [Մեկնութ.] Վճռովն դատաւորին, եթէ իրն յայտնիցի... զի առ այս ծնեալ եմ եւ այլն:
ի.208բ Գլուխ Քսաներորդ: Առագրին պատիժքն մահու, այսինքն՝ քարկոծումն կռապաշտից, հարցանողաց, մոգուց, անիծանողաց ի ծնօղսն... այսոքիկ են օրէնք դատողականք – [Բան]. Յեկելոցն պանդխտութեանցն: [Մեկնութ.] Որք ի հեթանոսաց եկեալ զհաւատս հրէից... զի ոչ ստասցի զաւակ յանօրէնութեան:
իա. 208բ-10ա Գլուխ Քսանեւմիերորդ: Սահմանադրէ Աստուած, զի քահանայքն հարազատից էին ի սգալոյ եւ ի կոծելոյ... երրորդ, զի քահանայքն մի ունիցին զբիծ, այսինքն՝ զարատ մարմնոյ, համար 17 – [Բան]. Մի՛ պղծեսցին յոգիս... [Մեկնութ.] Այսինքն՝ զգուշասցի քահանայն... ի քրիստոնէից զմարմին Տեառն մատուցանողաց եւ ունողաց:
իբ.210ա-1բ Գլուխ Քսանեւերկուերորդ: Առագրի, զի պիղծքն եւ այլազգիքն ի յուտելոյ զոհիցն հրաժարիցին: Երկրորդ, 18 համար, առագրին արատքն, զորս զոհքն ունիլ պարտին – [Բան]. Ասասցես ցնոսա յազգս ձեր: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ պատուիրեա՛, զի այս օրէնս պահիցի... ուր ցնծացեալ ասացից, նմա յերկինս առակեցայց, զոր ի յերկրի բոլոր զօրութեամբ սիրեցի:
իգ. 211բ-7ա Գլուխ Քսան[եւ]երեքերորդ: Նախագրէ Աստուած զտօնս եբրայեցոց նախ զշաբաթն, համար 3... եօթներորդ, բերց կամ ժողովմանց համար երեսնեւվեց – [Բան]. Այնք իցեն իմ տօնք: [Մեկնութ.] Տօն, յորս յամենայն գործոց հանգստանալի է... ելին առ կանաչութիւնն յաւիտենականի հայրենւոյ եւ երկնային դրախտին:
իդ.217աբ Գլուխ Քսանեւչորսերորդ: Նախագրի ձէթն, զի ի ճրագսն աշտանակին վառեսցի... երկրորդ, 10 համար, հայհոյիչն հրամանաւն Աստուծոյ քարկոծի – [Բան]. ճրագունս: [Մեկնութ.] Վարքապէս ճրագք են առաքեալքն... լեզու նորա յորդանց կրծեցաւ եւ այլն:
իե.217բ-22ա Գլուխ Քսանեւհինգերորդ: Առագրի եօթներորդ ամն թողութեան եւ, 8 համար, յիսուն ամն յոբելեան, յորում ամենեքեան դառնային առ իւրաքանչիւր ժառանգութիւնս իւրեանց, ծառայք հրէից ազատէին – [Բան]. Եթէ մտանիցէ՛ք յերկիրն: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ մինչ իւրաքանչիւր ցեղ... զոր քեզ գնով բարեգործութեանց մթերեցեր միայն ի հայրենւոյ աքսորիս:
իզ. 222աբ Գլուխ Քսանեւվեցերորդ: Աստուած խոստանայ քսանեւութն օրհնութիւնս հրէից, եթէ զօրէնս նորա պահեն: Երկրորդ, համար 14, այնքան եւ զբազում անէծս սպառնայ, եթէ զնոսա ոչ պահեն – [Բան]. Զերկինս երկաթի եւ այլն: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ զերկինս իբր երկաթ... զմոլութիւնն ոչ հատեալ եւ կարի խիստ:
իէ. 222բ Գլուխ քսանեւեօթներորդ: Աստ սահմանի օրէնն ուխտից եւ տասանորդաց – [Բան]. Ուխտեսցէ ուխտ: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ եթէ ոք կամաւ զինքենէ ասիցէ... եւ կարգաւորէ ցպով եւ այլն: Վերջ գրոցն Ղեւտացւոց: Փառք Տեառն Աստուծոյ՝ ամենակալի սրբոյ Երրորդութեանն. ամէն:
Դ. 223ա-70բ Գիրք Թուոց (=Մեկնութիւն Թուոց):
– 223աբ Առաջարկութիւն – Գիրքս այս եբրայեցերէն յսկզբէ իւրոյ ասի՝ Վայիէդապպէռ, այսինքն՝ եւ խօսեցաւ. յունարէն՝ Առիթմուս... որ եղեւ յամէ ջրհեղեղին եօթն հարիւր իննսունեւութն, մինչեւ առ ամն ութն հարիւր երեսնեւեօթն:
Ծնթ. Թուոց գրքի 36 գլուխներից իւրաքանչիւրի մեկնութեան խորագրին կից կայ նոյն գլխի բովանդակութեան համառօտութիւնը:
ա. 224ա-225ա Սկիզբն Թուոց: Գլուխ Առաջին: Ուրեմն թիւն որդւոցն Իսրայէլի ի քսան ամէ ի վեր յիւրաքանչիւր ցեղ ընդհանուրքն գտանեցան 63550 – [Բան]. Առէ՛ք զհամար ամենայն ժողովրդեան: [Մեկնութ.] Գիտելի է, թէ երիցս ի յանապատին թուեցաւ ժողովուրդն... եւ վասն այսորիկ է օրինակ ընդհանրութեան, զայսմանէ զբազումս ասացից, 2 գլուխ, 2 համար, 3 խնդիր:
բ.225աբ Գլուխ երկրորդ – Տրամադրին բանակքն երկոտասան ցեղիցն Իսրայէլի, շուրջ զխորանաւն ի չորս ծագս աշխարհի... մերձ ի մուտ խորանին, այսինքն՝ յերկինս:
գ.225բ Գլուխ Երրորդ: Գրի աստ յորում զղեւտացիս ի տեղի այնքան անդրանկացն Իսրայէլի ի պաշտօն իւր Աստուած պահանջէ – [Բան]. Յամսօրէից ի վեր: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ ի միոյ ամսոյ... որոց ի տեղի յԱստուծոյ կացուցանին ղեւտացիքն:
դ.225բ-6ա Գլուխ Չորրորդ – Թուին Ղեւտացիքն երեսներորդ ամէ 8580, որք կրեցին զանօթս տապանակին մինչ շարժեցին բանակքն... Գահաթ, Գերսամ եւ Մերարի էին որդիք Ղեւեայ:
ե.226ա Գլուխ Հինգերորդ: Հրամայէ Աստուած պղծոց մերժիլ ի բանակաց... զշնութենէ կասկածեալ, ջրովն անիծիւք փորձեն զնոսա – [Բան]. Եւ իւղ մի՛ արկցէ: [Մեկնութ.] Զի իւղն օրինակ է ողորմութեան... այսինքն՝ յղանայցէ եւ ծնցի զաւակ:
զ.226ա-7ա Գլուխ Վեցերորդ: Առագրի ուխտն սրբագործութիւնն եւ արարչութիւնն Նազօրեցւոյ... քահանայքն օրհնիցեն զժողովուրդն – [Բան]. Ուխտս ուխտեսցէ: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ որք այսու ուխտիւ զինքն բաժանէ յայլոց... եւ ընդ քեզ քաղցրասցի եւ չքաւեսցէ. եւ այլն:
է.227աբ Գլուխ Եօթներորդ: Իշխանք երկոտասան ցեղից մատուցանեն տապանակին նորապէս կանգնեցելոյ զպարգեւս իւրեանց... եւ զանօթս ի պէտս տապանակին. համար 12 – [Բան]. Եւ եղեւ յաւուր յորում... [Մեկնութ.] Ոչ ինքնամբ, այլ՝ Բեսելիէլիւ... եւ թէ հետեւեալ այլոց չորից իշխանացն եղեն զոհսն:
ը. 227բ-8ա Գլուխ Ութներորդ: Առագրէ Աստուած աշտանակին եւ ճրագաց զետեղումն: Երկրորդ համար, 6: Տայ զարարողութիւնն ձեռնադրեաց Ղեւտացւոց – [Բան]. Ջուր սրբութեան: [Մեկնութ.] Որ խառնեալ է մօխրօք... պարգեւք կամ ընծայք ժողովրդեան էին իբրեւ զոհ:
թ. 228աբ Գլուխ Իններորդ: Հրամայէ Աստուած եբրայեցւոց հռչակել ի Սինայ զԶատիկն, որ կարգաւ երկրորդ... ամպն, որ էր առաջնորդ ճանապարհին եւ հանգստութեան – [Բան]. Խօսեցաւ Տէր ընդ Մովսիսի... [Մեկնութ.] Աստուստ յայտ է վերստին... յայսմիկ տաճարում եդեալ, այսինքն՝ յեկեղեցւոջ օգտակար եւ վայելուչ է:
ժ. 228բ-31ա Գլուխ Տասներորդ: Հրամայէ Աստուած եղանիլ երկուց փողոց, եւ նոցին կիրառումն... տապանակն կանխէ բանակէն աղաչանօք Մովսիսի – [Բան]. Արա՛ քեզ զերկու փողս... [Մեկնութ.] Զի նոքօք կոչիցես զժողովուրդն... ընդդէմ աշխարհի կառաւարչացն խաւարաց եւ ընդդէմ չարութեանց երկնայնոց. Եփեսացիս, 6, 12:
ժա. 231ա-2ա Գլուխ Մետասաներորդ: Յայսմիկ գլխոջ տրտնջայ ժողովուրդն, եթէ յաշխատանաց երեքօրեայ ճանապարհին... զոր ցանկային յԵգիպտոս դառնալ եւ ուտել զմիս եւ այլն – [Բան]. Առից ի Հոգւոյդ: [Մեկնութ.] Այն շնորհ կամ հանճար... որ է չորեքտասան բնակարան եբրայեցւոց:
ժբ.232ա-7ա Գլուխ երկոտասաներորդ: Մարիամ սակս բամբասանաց ընդ Մովսիսի բորոտութեամբ հարկանի... զկնի եօթն աւուրցն բժշկի եւ կոչի – [Բան]. Խօսեցան Մարիամ եւ Ահարօն... [Մեկնութ.] Խնդրիցես, թէ ով իցէ այս եթովպացիս... նաեւ զարմանալի մխիթարութեամբ եւ նոր օրհնութեամբն Աստուծոյ զնա ճոխացոյց:
ժգ. 237ա-9բ Գլուխ Երեքտասաներորդ: Մովսէս առաքեաց զերկոտասան լրտեսս ի Քանան... ընդունայն ընդդիմանալն Քաղեբայ – [Բան]. Եւ չուեաց ժողովուրդն ի յԱսերովդայ [Թիւք, ԺԳ. 1. Մեկնութ.] Ուր եղեւ չորեքտասաներորդ բնակարան եբրայեցւոց... եւ այսպէս յԵգիպտոս դառնալ ցանկացան:
ժդ.239բ-42ա Գլուխ Չորեքտասաներորդ: Ի պատմութենէ լրտեսաց տրտնջան եբրայեցիքն... եբրայեցիքն ընդդէմ հրամանի Տեառն ելանելովք ի լեառն, կոտորեն ի քանանացւոց – [Բան]. Յանապատի աստ իսկ մեռանէաք: [Մեկնութ.] Ցանկան յանապատի մեռանիլ... քանզի հրամայեալ էր Տեառն, զի դառնային Կարմիր ծովուն:
ժե. 242ա-3ա Գլուխ Հնգետասաներորդ: Կացուցանի չափ իմն նուիրանաց իւրաքանչիւր զոհից... զի եբրայեցիքն կրիցեն զքղանցս, որք նոցա միշտ ուսուցանեն զօրէնս Աստուծոյ – [Բան]. Զի արասցեն իւրեանց ծոպս: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ զքղանցս թելիւ կարել... օտար իրաց ցանկութեանցն սիրով եւ մեղօքն զձեզ պղծիցէք:
ժզ. 243ա-7ա Գլուխ Վեշտասաներորդ: Կորխ, Դադան, Աբիրօն եւ Գոն ապստամբին ընդդէմ Մովսիսի... եւ սաստկանալն հրոյն Ահարօն աղօթիւք իւրով արգելու – [Բան]. Ահա եւ Կորխ՝ որդին ի Սահառայ... [Մեկնութ.] Աստուստ յայտ է, թէ Կորխ հօրեղբօրորդի Մովսիսի... որդւոցն Կորխայ առագրեաց, որպէս յայտ է Սաղմոս 41, 43, 84, 86, 1 Մնացորդաց 26 գլուխ, 1 համար:
ժէ.247ա-9ա Գլուխ Եօթնեւտասաներորդ: Մովսէս զերկոտասան գաւազանս էառ յերկոտասան ցեղիցն Իսրայէլի... եւ հաստատի քահանայութիւնն – [Բան]. Խօսեաց առ որդիսն Իսրայէլի... [Մեկնութ.] Այսինքն՝ ցեղէ իւրեանց... եւ վաղ ուրեմն ի գերեզմանի թաղեցաք:
ժը.249բ-50ա Գլուխ Ութեւտասաներորդ: Ի տեղի ժառանգական վիճակի, կերակրոյ եւ թոշակի Աստուած քահանայից առնշանադրէ զզոհս... տայցեն զտասանորդս քահանայից – [Բան]. Ուխտ աղի է: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ զայսոսիկ ձեզ զձիրս եւ զպարգեւս տամ... եւ զնոսա պատուեալ, մեծարեալ եւ այլն:
ժթ.250ա-1բ Գլուխ Իննեւտասաներորդ: Գրի՝ ջուր սրսկման ի մոխրոց այրեալ կարմիր երնջոյ եւ խառնեալ – [Բան]. Այս է կրօն: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ արարողութիւն կամ արարողական օրէնք... յորս էր հրեայ, զի նովաւ մաքրիցէին:
ի.251բ-5ա Գլուխ Քսաներորդ: Մեռանի Մարիամ: Երկրորդ, 3 համար, սակս ծարաւու տրտնջոյ ժողովրդեան... ի լեառն Հօռ մեռանի Ահարօն – [Բան]. Եւ եկին որդիքն Իսրայէլի... [Մեկնութ.] Այս անապատս Սին այլ է ի Սինայէ... առնելոյ զյիշատակ երեսուն աւուրս զաղաչանս եւ զողորմութիւնս:
իա. 255ա-6ա Գլուխ Քսանեւմիերորդ: Եբրայեցիքն զիջանին Արադայ արքային, երկրորդ 4 համար, տրտնջայ ժողովուրդն... եբրայեցիքն պատերազմեն զԵհոնայ եւ օկթափրաց – [Բան]. Նզովեցից զնա: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ Իսրայէլ ուխտեաց... եհար Սաւուղ զհազարս, եւ Դաւիթ՝ զբիւրս, որով գովէին զԴաւիթ, 18:
իբ.256աբ Գլուխ Քսանեւերկուերորդ: Բազ(=ղ)ակ կոչէ զԲաղաամ զի անիծանիցէ զեբրա[յ]եցիս... 22 համար, ի հրեշտակէն յանդիմանի – [Բան]. Ըղձութիւնք ի ձեռս նոցա: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ արծաթ կամ ոսկի... ոչ արդարանան, այլ նոյն չար են եւ այլն:
իգ. 256բ-7բ Գլուխ Քսանեւերեքերորդ: Բաղաամ անիծանելոց եբրայեցիս, բաց ի մտաց օրհնեաց զնոսա... եւ զմահ խաչին յօրհնութիւն եւ ի փառս դարձոյց – [Բան]. Թերեւս յայտնեսցի ինձ Աստուած: [Մեկնութ.] Կեղծէ աստ Բաղաամ, զի կամի ըստ սովորութեանն հարցանել... եւ զքաղաքս բնակութիւնս նոցա ինքն գրաւի:
իդ. 257բ-260ա Գլուխ Քսանեւչորսերորդ: Բաղաամ երրորդ եւ չորրորդ անգամ օրհնեաց զԻսրայէլ... դարձեալ զԱմաղեկայ, զՆինացւոց, զթագաւորութենէ Հռօմայեցւոց եւ զկործանմանէ նոցին – [Բան]. Եւ եղեւ Հոգի Աստուծոյ ի վերայ նորա: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ ոգի մարգարէութեան կամ գերբնական լոյս ներհեղեալ... բայց հետոյ ինքեանք եւս կորնչին. եւ այլն:
իե. 260ա-1ա Գլուխ Քսանեւհինգերորդ: Պոռնկանան եբրայեցիքն ընդ մադիանացւոց... եւ վասն այսորիկ Աստուած նմա զքահանայութիւն ի մշտնջենաւորս առնշանադրէ – [Բան]. Եւ բանակեցաւ Իսրայէլ ի Սատտիմ. [Մեկնութ.] Այս է 42 եւ վերջին բնակարան եբրայեցւոց... եւ յետնորդք նորա եղիցին քահանայ զկնի Եղիազարու քահանային:
իզ. 261ա Գլուխ Քսանեւվեցերորդ: Եբրայեցիքն մտանելոց ի սուրբ երկիրն թուին ի քսան ամաց եւ ի վեր յիւրաքանչիւր ցեղս, զի նոցա երկիրն բաժանիցի – [Բան]. Եւ որդիքն Կորխայ... [Մեկնութ.] Քանզի որդիք Կորխայ ոչ հաւանեցան... զի Աստուած պահեաց զնոսա:
իէ. 261աբ Գլուխ Քսանեւեօթներորդ: Վասն դստերացն Սալպասդայ Աստուած տայ զօրէնս... եւ ինքեան ի դքսութեան ժողովրդեան կացուցանել զՅեսու – [Բան]. Յաւելցիս առ ժողովուրդ քո: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ մեռցիս եւ գնասցես... այլ արժանաւոր, հանճարեղ եւ առաքինի եւ այլն:
իը.261բ Գլուխ Քսանեւութներորդ: Նախագրէ Աստուած զկացուցեալ զոհս ի տօնի մատուցանելի... եւ ապա մշտնջենաւոր ողջակէզն կոչի մշտակայ պատարագն գառին, եւ հանապազորդական – [Բան]. Եւ յամսամուտ մատուսջիք... [Մեկնութ.] Պատճառն է, զի Աստուծոյ... յամենայն ժամ եւ այլն:
իթ.261բ Գլուխ Քսանեւիններորդ– Հրամայէ Աստուած, զի ի տօնի փողոց մատուցանիցեն զերինջ մի, զխոյն մի... նախ գրէ զզոհս ի տօնի Տաղաւարահարաց յեօթն օր մատուցանելիք:
լ. 262ա Գլուխ Երեսուն– Սահմանէ Աստուած, զի հայրն դստեր, այրն կնոջ զի՞նչ եւ իցէ զուխտն ցրել<ել> կարիցէ... այլ պարտ է կատարել, ապա թէ ոչ մեղս ընկալնու եւ այլն:
լա. 262ա-3ա Գլուխ Երեսնեւմիերորդ: Հրամանաւն Աստուծոյ կոտորին մադիանացիքն ամենայն արուքն... Աստուծոյ ընծայիցէին այնու, զի ոչ ոք եբրայեցւոց անկաւ ի պատերազմին – [Բան]. Եւ զսպասն սրբութեան: [Մեկնութ.] Ուսցին աստ տանիլ ի պատերազմ... որպէս յայտ է առաջին գիրն մակաբայեցւոց ի պատերազմէն մակաբայեցւոց ընդդէմ պայծառ Անտիոքոսի:
լբ. 263ա Գլուխ Երեսնեւերկուերորդ– Ռուբենեանք եւ Գադեանք առատացեալք խաշամբք, խնդրեն ի վիճակ դրիլ ինքեանց զերկիրն Գաղաադ... այլ մնան աշխարհի հեշտութեան եւ այլն:
լգ. 263բ-7բ Գլուխ Երեսներեքերորդ: Համահաշուին քառասներկու բնակարանքն եբրայեցւոց յանապատին... մի՛ կամիցէին դառնալ ի խոտորնակ – [Բան]. Ի դիս արար վրէժխնդրութիւն Տէր: [Մեկնութ.] Զի ի նոյնում գիշերի... լաւապէս կաղն ընթանայ ի ճանապարհ, քան սուրհանդակն առանց ճանապարհի եւ այլն:
լդ. 267բ-8ա Գլուխ Երեսնեւչորսերորդ: Առագրին սահմանք Աւետեաց երկրին, այսինքն՝ որոյ յարեւելից եզերելի է Մեռեալ ծովէն... զայս երկիրս բաժանիցեն ի վիճակ – [Բան]. Իջանիցէն սահմանք մինչեւ ցՅորդանան: [Մեկնութ.] Յորդանան էր սահման յարեւելից սրբոյ երկրին... եւ ետես զոգին իջանել ի ձեւ աղաւնոյ ի վերայ Քրիստոսի. Մատթէոս, 3:
լե.268ա-9բ Գլուխ Երեսնեւհինգերորդ: Հրամայէ Աստուած Ղեւտացւոց տրիլ 48 քաղաք առ ի բնակիլ ընդ արուաձնաց... որ պատուի էր, թէ ինչ իցէ առնելի եւ այլն – [Բան]. Որդւոցն Իսրայէլի եկին... [Մեկնութ.] Աստ եկն իմանամք զայնս... զԱստուած արհամարհելով եւ զինքե(=ն) երդուելով զտաճար անդ էր սպանանիւր. եւ այլն:
լզ.270աբ Գլուխ Երեսնեւվեցերորդ – Պատճառաւ դստերացն Սալպաադու դնի օրէնք, զի ինքեանք եւ այլք իւրաքանչիւրք մտանիցեն ի ժառանգութիւն հօր եւ ամուսնանայցեն ընդ ցեղակցաց իւրեանց... երանի թէ ինքեանց նախատեսանիցէին զերանեալ յաւիտենականութիւնն. եւ այլն:
– 270բ Վախճան Գրոցն Թուոց. Փա՜ռք եւ գոհութիւն Տեռան ամենակալի, որ է ամենից սրբոց ցանկալի, հրեշտակաց պաշտելի, եւ դիւաց առարկայ երկիւղալի:
Ե. 271ա-327ա [Մեկնութիւնքն Երկրորդ Օրինաց]
– 271աբ Յառաջաբանութիւն Երկրորդ Օրինաց եւ առարկութեան – Երկրորդ գիրքն օրինաց, այսինքն՝ Հինգ գիրքն Մօվսէսի... զկնի մարգարէութեան Բաաղամու եւ այլն ի մետասաներորդ ամսոջ քառասներորդ ամի յառաջնում աւուրն ամսոյ:
Ծնթ. Երկրորդումն Օրինաց գրքի 34 գլուխներից իւրաքանչիւրի մեկնութեան խորագրին կից կայ տուեալ գլխի բովանդակութեան համառօտ շարադրանքը:
ա. 272ա Գիրք Երկրորդ օրինաց: Գլուխ Առաջին: Յայսոսիկ երիս վերաընթեռնու եւ կրկնէ Մովսէս զճանապարհին զդիպուածսն... եւ առ պանդխտութիւնն քառասուն ամաց դատապարտեցան եւ պատժեցան – [Բան]. Յայնկոյս Յորդանանու: [Մեկնութ.] Մովսէս ոչ է ընդ Յորդանանու... շրջելով յանապատին, ցանգ ի նա մերձենան:
բ. 272աբ Գլուխ Երկրորդ: Կրկնէ զանցումն եբրայեցւոց առ սահմանօքն... եւ ապա զպատերազմ եւ զյաղթութիւնն զՍեհոնայ, 24 համար – [Բան]. Եւ կերիջիք: [Մեկնութ.] Աստուստ յայտ է, թէ եբրայեցիքն... սակս արդեանցն Իսահակայ եւ Աբրահամու հաւ պապից նոցա:
գ.272բ Գլուխ Երրորդ – Կրկնէ Մովսէս զյաղթութիւնն 0կայ եւ թէ որպէս նորին նմանապէս եւ Սեհոնայ, զսահմանն... Ապա 23 համար, աղօթէ, զի ինքեան տրիցի մտանել ի Քանան, բայց Աստուած նմա լռեաց:
դ.272բ-274բ Գլուխ Չորրորդ: Յայսմիկ գլխոջ եւ ի հետեւեալն մինչ առ 12, Մովսէս կրկնելով զտասնաբանեան եւ զոմանս օրէնս... սակս պատահական եւ յակամայ մարդասպանից – [Բան]. Մի՛ յաւելուցուք ինչ ի բանն. եւ այլն. [Մեկնութ.] Զայսմնէ հերետիկոսքն խստապէս եւ յանդգնաբար մակաբերին... Մեռեալ ծովն կամ լիճն Ասբալթիթեայ, որ է Սոդոմայ:
ե. 274բ-83ա Գլուխ Հինգերորդ: Մովսէս կրկնէ ժողովրդեանն, եւ յիշէ զտասնաբանեան... ուստի Մովսէս միայն ի լեառն ել առ Աստուած – [Բան]. Աստուած նախանձոտ: [Մեկնութ.] Աստուծոյ նախանձաւորութիւն տրի... աստուստ Սուրբ Գիրն տայ նմա զաջ եւ զահեակ:
զ.283բ-90ա Գլուխ Վեցերորդ: Մովսէս յիշէ եւ յիշատակէ զպատասխանն սիրելոյ զԱստուած ի բոլոր սրտէ... եթէ զայս առնէին երկրի պարարտութիւնն եւ զյաջողութիւնն վայելեալք լինէին – [Բան]. Սիրեսցէս զՏէր Աստուած քո... [Մեկնութ.] Այսինքն՝ մի է Աստուած մեր... կամ կետ յամենայն կեանս իմ, յորում զբարերարութենէ քումմէ ոչ զմայլիցիմ:
է. 290ա Գլուխ Եօթներորդ: Հրամայէ եբրայեցւոց, զի զքանանացիս եւ զկուռս նոցա ջնջեցին... զորս հալածել պարտ է յանձնէ, որոց մտանել կամին յերկինս. եւ այլն – [Բան]. Օրհնեսցէ զծնունդս... [Մեկնութ.] Աստի առ նշանադրեա՛, թէ յայտներ գոլ ամուլ... հասարակ յօրհնութենէն զրկիւր, որպէս հաւաքի Յովսեայ 9. 14, Ծննդոց 20. 18, Ղուկաս 1. 16:
ը. 290ա-2ա Գլուխ Ութներորդ: Ընթանայ Մովսէս, այսինքն՝ հետեւի յորդորել զեբրայեցիս՝ առ ի պահել զօրէնսն Աստուծոյ... լարելով նոցա զկործանումն, եթէ թողցեն զԱստուած – [Բան]. Չարչարեաց զքեզ: [Մեկնութ.] Վասն զի ի յանապատին եբրայեցիքն... եթէ ի նմանէ Աստուած զիւր կառավարութիւնն բացաքարշիցէ:
թ. 292ա Գլուխ Իններորդ – Մովսէս յիշէ եբրայեցւոց զտրտունջս եւ զմեղս... զի խոնարհեցուցանիցեն զինքեանս, եւ այնուհետեւ ի նմանէ զգուշանայցէին:
ժ. 292ա-3բ Գլուխ Տասներորդ: Տեւէ Մովսէս յիշել եբրայեցւոց զօրէնն եւ զերկիւղն Աստուծոյ... երկրորդ՝ Աստուած մեր, է Աստուած աստուծոց եւ Տէր տերանց – [Բան]. Այլ՝ երկնչիլ ի Տեառնէ... [Մեկնութ.] Այսինքն՝ մինչ այսքանիցս քեզ, ո՛վ Իսրայէլ... եւ հրեշտակաց ձայնիւ գովել կարող լինէի:
ժա. 293բ-4ա Գլուխ Մետասաներորդ: Տեւէ ի քարոզութեան իւրում Մովսէս՝ նախ զարհուրացուցանելով զեբրայեցիս... երրորդ ի 20 համար, յառաջացուցանելով նոցա զօրհնութիւնս եւ զանէծս – [Բան]. Ոռոգանեն ոտիւք: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ մինչ յԵգիպտոս ոչ է անձրեւ... յերկրին կենդանեաց, որ ընտրելոց խոստացեալ է յերկինս:
ժբ. 294աբ Գլուխ Երկոտասաներորդ: Մինչեւ ցաստ Մովսէս զեբրայեցիս առ 0րէնն Աստուծոյ ընդհանրապէս յորդորեաց... միայն յարենէ հրաժարիցէին – [Բան]. Ի ներքոյ վարսաւոր ծառոց: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ տերեւախիտ զարդարեալ... զի մինչ Տեառն մատուցանի, սրբի:
ժգ. 294բ-5ա Գլուխ Երեքտասաներորդ: Հրամայէ Աստուած զսուտ մարգարէն եւ զբարեկամն, որ զպաշտումն օտար Աստուծոյ, սպանանել եւ քարկոծել... եւ ամենայն կահ եւ կարասի նորա ընդ քաղաքին այրիլ – [Բան]. Փորձէ զձեզ Տէր Աստուած: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ փորձիլ թոյլ տայ... ո՛վ բարձրութիւն հարստութեանցն, իմաստութեանցն եւ գիտութեանցն Աստուծոյ:
ժդ. 295ա Գլուխ Չորեքտասաներորդ: Յիշէ Մովսէս զօրէնն սուրբ եւ պիղծ կենդանեացն... հրամայեաց զերկրորդ եւ զերրորդ տրիլ, ի համար 28 – [Բան]. Մի՛ հարկանիցէ՛ք զճակատ... [Մեկնութ.] Այսինքն՝ մի՛ սգայք... զի հոգի ննջեցելոյն վերահանգիցէ եւ ածիցի ի դրախտն:
ժե. 295ա-6բ Գլուխ Հնգետասաներորդ: Կրկնի 0րէնն եօթներորդ ամի թողութեան, զի այսինքն ի նմին՝ հրէից թողանիցին պարտքն... եթէ ոչ իցեն պակասաւորք կամ արատաւորք – [Բան]. Պարգեւելով պարգեւեսցես նմա եւն: [Մեկնութ.] Բարոյականապէս առ նշանադրեա՛... իբր կնտեալ ի բրդից ցուցանիցէ:
ժզ. 296բ Գլուխ Վեշտասաներորդ: Յիշէ զտօնն Զատկին եւ Բաղարջաց եւ, ի 10 համար, զտօնն Պենտէկոստէին... ի 18 համարն, հրամայէ յամենայն քաղաքի կացուցանել դատաւորս – [Բան]. Ամսոյն նախկնոյ: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ ի Նիսան, այսինքն՝ ի մարտի:
ժէ.296բ-7ա Գլուխ Եօթնեւտասներորդ: Հրամայէ Աստուած սպանանիլ կռապաշտից եւ օրինական փաստն տարակուսական տանիլ առ քահանայսն... եւ ընթերցցի միշտ զգիրս Երկրորդ Օրինաց, եւ մի՛ հպարտասցի ի վերայ ժողովրդեան – [Բան]. Մի՛ յաճախիցէ իւր երիվարս եւ այլն: [Մեկնութ.] Քանզի բազմացուցանելով ելանէ ի պատերազմ... միայն յԱստուած յապաւինի, որ զնա կարէ յամենայնէ փրկել. եւ այլն:
ժը. 297ա-8ա Գլուխ Ութնեւտասաներորդ: Սահմանէ, զի քահանայքն եւ ղեւտացիքն զոչինչ բաժին ունիցին ի Քանան... երկրորդ, ի համար 10, արգելու հարցանել վհկաց եւ կախարդաց, այլ մարգարէին, որոյ ի 18 համար, հրամայէ լսել– [Բան]. Մարգարէ յեղբարց քոց... [Մեկնութ.] Իբրու կրկին է մեկնութիւնն աստ գրական... այսինքն է՝ առնել զպատուիրանս Աստուծոյ, այսինքն՝ լնուլ զկամն Հօր:
ժթ. 298ա Գլուխ Իննեւտասներորդ: Հրամայէ Մովսէս առ նշանադրիլ երեք ապաստանից ի յեցումն յակամայ մարդասպանից... զի որով ստութեամբ վկայէ, նովին չարաչար պատժի եւ տանջի. եւ այլն – [Բան]. Հարկանել զփայտ եւ այլն: [Մեկնութ.] Վարքապէս ասէ սուրբն Գրիգոր... պարտաւոր գործեալ մարդասպանութեան ոչ պարաւանդի:
ի. 298բ Գլուխ Քսաներորդ: Հրամայէ Աստուած ի պատերազմէն առաքիլ ի տուն նոր շինողքն, այգի տնկողքն, փեսայքն եւ երկչոտքն... զի մի՛ պտղաբեր ծառքն քաղաքին ի թշնամեաց հատանիցին, այլ անպտուղքն հատանիցին – [Բան]. Գնասցէ եւ դարձցի ի տուն իւր... [Մեկնութ.] Այսինքն՝ եթէ նոր տուն շինողքն... զանպտուղսն կտրեա՛ եւ արա՛ պատնիշ ի պահպանութիւն. եւ այլն:
իա.298բ-300ա Գլուխ Քսանե[ւ]միերորդ: Հրամայէ Աստուած քաւիլ գաղտնի մարդասպանին զենմամբ երնջոյ եւ վկայութեամբ դատաւորին զանմեղութեան նորին... զի անիծեալ է, որ կախի ի փայտէ – [Բան]. Եւ չափեսցեն շուրջ զվիրաւորաւն: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ համահաշուին, թէ որքա՞ն մղոնօք... այլ զի անէծսն մարդոյ ինքն ի յանձն էառ. եւ այլն:
իբ. 300ա-1բ Գլուխ Քսաներկուերորդ: Վերախնդրէ Մովսէս զոմանս օրէնս ողորմութեան եւս կիրառնելի ի յանասունսն... եւ զկոյսն ածել եւ միշտ պահել. եւ այլն – [Բան]. Գուցէ տեսեալ զարջառ եւ զոչխար... [Մեկնութ.] Ո՞րզան հրէայ, որ է քո ազգին... զէշն ընդ երիվարի ընկերակցեմ, այս ունձի (՞), այն աքացւոյ կարօտի:
իգ. 301բ-2ա Գլուխ Քսաներեքերորդ: Ներքինին, ամօնացին եւ մովաբացին ի յաւիտեան յեկեղեցւոյն Աստուծոյ մերժիցէին... հինգերորդ, ի 21 համար, զուխտն առանց յամեցման հրամայէ հատուցանել – [Բան]. Մի՛ մտցէ մալեալն եւ կրճատեալն... [Մեկնութ.] Այսինքն՝ ներքինի ի ժողովն... եւ մի՛ տեառն իւրում մատներ, զի միգուցէ բարկացեալ չարչարիցէ:
իդ. 302աբ Գլուխ Քսանեւչորսերորդ: Թուլատրի գիր ապահարզանի: Երկրորդ 16 համար, զանազան օրէնք շուրջ զգրաւօք եւ զօգնութեամբ աղքատաց սահմանեն – [Բան]. Մի՛ գրաւեսցես զվերին եւ զներքին... [Մեկնութ.] Այսինքն՝ եթէ զպարտապանն քո ըմբռնիցես... այլ բարեխառն յոյս ընդ երկիւղին Աստուծոյ միասցի. եւ այլն:
իե. 302բ Գլուխ Քսանեւհինգերորդ: Նախ՝ սահմանէ Աստուած, զի դատաւորքն արդարապէս դատեսցեն... երրորդ ի համար 13, զի ունիցին զարդար կշիռ, նա եւ զանուն Ամաղեկայ ջնջեսցեն – [Բան]. Եղբայր առն իւրոյ... [Մեկնութ.] Եղբայր մեռեալ եղբօր... եւ յանուն նորա կոչեսցի քրիստոնեայ եւ այլն:
իզ. 302բ-5ա Գլուխ Քսանեւվեցերորդ: Հրամայի եբրայեցւոց զնախարմտիս պտղոց մատուցանել Աստուծոյ հրապարակական դաւանութեամբ... որ զնոսա ամենայնից ազգաց գերազանցեց ծառայել եւ հնազանդիլ – [Բան]. ԶԱսորիս եթող հայր իմ. եւ այլն: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ Յակոբ զԼաբան աներն իւր... վասն այսորիկ ես նոցա զթոշակս հատուցանեմ:
իէ. 305աբ Գլուխ Քսանեւեօթներորդ: Նախագրի արարողութիւնն օրհնութեան ի լեառն Գարիզին եւ անիծանայ գնալոյ ի լեառն Գեբաղ – [Բան]. Եւ գրեսցես եւ. այլն: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ ի վերայ քարանցն... եւ միւսն անէնծ ի դատաւորէն Քրիստոսէ Աստուծոյ եւ այլն:
իը. 305բ-6ա Գլուխ Քսանեւութներորդ: Խոստանայ Աստուած զբազում բարիս եբրայեցւոց, եթէ զիւր օրէնն պահիցեն, ապա զբազում խոստանայ, եթէ ոչ պահիցեն – [Բան]. Զանձրեւ քո փոշի: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ մինչ չորութիւն լինի... այլ ատեցեր, վասն այնորիկ անիծեալ ես. եւ այլն:
իթ. 306ա Գլուխ Քսանեւիններորդ: Տեւէ Մովսէս զեբրայեցի ստիպել առ օրէնն Աստուծոյ, մասն ինչ բարերարութեամբ եւ խոստմամբ եւ մասն ինչ սպառնալեօք – [Բան]. Թող զայն ուխտն: [Մեկնութ.] Աստուած եդ զուխտ ի Սինա... զոր ինչ կամէր եւ ի մէնջ խնդրէր, մեզ յայտնեաց եւ այլն:
լ. 306աբ Գլուխ Երեսներրորդ: Տեւէ քարոզել Մովսէս, ուստի նախ խոստանայ նոցա զդարձումն ի գերութենէ, եթէ դառնայցեն առ օրէնն Աստուծոյ... առ այս կոչէ զերկին եւ զերկիր – [Բան]. Եթէ լուիցես ձայնի Տեառն Աստուծոյ քո: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ եթէ կամիս, զի Աստուած լուիցէ... զի ոչ երբեք եկաց. եւ այլն:
լա. 307ա Գլուխ Երեսնեւմիերորդ – Մովսէս զօրացուցանէ զժողովուրդն եւ զՅեսու, զի երթիցեն ի Քանան... հետեւեսցին Աստուծոյ հարքն բարիք եւ առաջնորդք սուրբք:
լբ. 307ա-16բ Գլուխ Երեսներկուերորդ: Այս գլուխս է չքնողական երգն Մովսէսի, արդ է մեռանելոց, զի Մովսէս ներշնչութեամբ Աստուծոյ նախատեսանելով՝ թէ եբրայեցիքն զկնի մահուան իւրոյ յԱստուծոյ հեռանալոցք էին... միայն Աստուծոյ պաշտման լինիլն ջրհեղեղին, բաժանման լեզուաց եւ երկրից ընտրութեան ժողովրդեան Իսրայէլի, բարերարութեանց նմա յԱստուծոյ յանապատին, յարութեան մեռելոց եւ այլն – [Բան]. Լուարո՛ւք երկինք... [Մեկնութ.] Այսինքն՝ դուք երկին եւ երկիր... Նաբաս էր գլուխ կամ գագաթ լերին Աբարիմայ:
լգ. 316բ-24ա Գլուխ երեսներեքերորդ: Մովսէս մեռանելոց՝ օրհնեաց զԻսրայէլ եւ զիւրաքանչիւր ցեղսն եւ նոցա զապառնիսն նախագուշակեաց – [Բան]. Եւ ասէ Տէր ի Սինայէ... [Մեկնութ.] Այսինքն՝ Տէր ի Սինայէ եկն առ մեզ... եւ յաղթես թշնամեաց քոց. եւ այլն:
լդ.324ա-7ա Գլուխ Երեսնեւչորսերորդ: Մովսէս, ի Նեբուոյ տեսանելով զՔանան, մեռանի, թաղի եւ կոծի: Յեսու նմա յաջորդէ, բայց ոչ ոք մարգարէ նման Մովսիսի զկնի նորա յաջորդեցաւ – [Բան]. Մինչեւ ցծովն վերջին: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ մինչեւ առ արեւմտեան ծովն... երանի որք բնակին ի տան քո, Տէ՛ր, ի լերինս յաւիտենից, յաւիտեանս յաւիտենից գովեսցեն զքեզ:
– 327ա Վախճան Մեկնութեան հինգ գրոցն Մովսեսի եւ բովանդակ մատենիս, ի փառս ամենասուրբ Երրորդութեան եւ մի աստուածութեան՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, եւ ի պատիւ ամենօրհնեալ սուրբ Աստուածածնին՝ որոյ անդառնալի բարեխօսութեանն եւ մայրենի խնամակալութեան յանձնեալ եմ միշտ զանձն, ընդ որում գոհաբան կարգեալ միշտ Երրեակ անձնաւորութեան ի զօրութեան միում եւ ի կարողութեան եւ յիշխանութեան հաւասարապէս սերտելոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 2ա Տե՛ս տիտղոսաթերթ:
2. 327ա (ստացողի) Կենդանատու ամենեցուն Յիսուս Քրիստո՛ս, եւ զիս, մաղթեմ, յարո՛ նախ ի տղմոյ մեղաց, եւ ապա՝ ի կեանսդ յաւիտենից անկշիռ ողորմութեամբդ եւ մաքուր հայցմամբ մօր քում կենաց ամենօրհնեալ սուրբ կուսին Մարիամու եւ սրբոց քոց, զիս՝ ստացօղ գրոյս զՍտեփաննոս լոկ եպիսկոպոս անարժան, որ եմ տեղապահութեանն:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Ղուկաս վարդապետի Խարբ[երդցւոյ] Մեկնութիւն Հինգ Գրոց Մովսիսի Կուռնելիոսի», Պհպ. Աա՝ «521, 2716», «1807, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», Պհպ. Աբ-ին ամրացուած թերթիկին՝ «Համար 1. Մեկնութիւն հինգ գրոցն Մովսէսի ի Կուռնելիոսէ Ալափիտեայ եւ ի լատինականէն յեղեալ ի հայ բարբառ հայր Ղուկասու վարդապետի Խարբերդւոյ. քառածալ, մեծադիր եւ ընտիր նօտրագիր, գրեալ ի թղթի ի մահտեսի Ազարիայէ Տէր-Գրիգորեան յամի Տեառն 1807 ի Զմիւռնիայ: Չունի զյիշատակարան», «Ի վայելումն Ստեփաննոս արքեպիսկոպոսի», 2ա՝ «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պահպանակ Աա՝ «աբգդեզէըթժիլխծկհձղճմ», 2ա «/// զօրութեամբ Նորա ընկէց ի ծով թագաւոր զամենայն յաւուրս» (եզրահատումից վնասուած), 190բ՝ «ամենայն առաքինութեամբ հասցէ գիրս ԻԲ. (22) ի Բարելի քաղաք»:
2717
(Բաղկացած է չորս տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ՝ 64: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, չգրուած սպիտակ թուղթ, մասն կազմաստառի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթն ու կաշին մաշուած, մէջքին ցեցի անցքեր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԿԱԶՄՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Պհպ. Աբ Այսոքիկ տետրակք ըստ յարմարութեան նիւթոցն եւ դրիցն հաւաքեալ ի թղթոցն հանգուցեալ Ղուկաս արքեպիսկոպոսի, ետու կազմել ի մի գիրք, զի մի՛ հետզհետէ կորիցէ թերթատեալ եւ արտաքոյ ցուցակին մնալով, ի 15 հոկտեմ[բեր] 1864, ի Սուրբ Էջմիածին. Վրթանէս անուամբ եւեթ վարդապետ:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
|
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 12 (թ. 1-12, գրչի էջակալում՝ 3-22, որ է՝ 2ա-11բ). չգրուած՝ 1բ, 5աբ: ՊՐԱԿ՝Աx12: ՆԻՒԹ՝կապոյտթուղթ, լուսագծերովեւլուսադրոշմներով՝ «KEKOCH, 1808» եւփայտէցանկապատ, ներսումտղամարդ՝զինուորականհանդերձովեւգաւազանով, եւթագակիրառիւծ՝սուրըձեռքին, դրսում՝ «MM»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29,3x20,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (21.5x14): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 2ա): ՏՈՂ՝ 33:
Նմուշ 2ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդարուն շրջանակ (մէջը՝ Խորագիրը)՝ 1ա: Զարդագիր՝ թռչնագիր (6ա): Գոյներ՝ կապոյտ, դեղին, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. զանազան բծեր, 1ա, 12բ՝ թանաքաբծեր, վերջից թերի. կազմութեան ժամանակ Ա. պրակահամարով առաջին թերթը դրուել է վերջում եւ թերթակալուել՝ թ. 12, թ. 7-10ի եզրերին փոքրիկ պատռուածքներ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-11բ Գիրք Մեկնութեան Հինգ գրոցն Մովսէսի, ի Կուռնելիոսէ (=Պօղոս վրդ. Ադրեանապօլսեցի, Համառօտումն Կուռնելիոսի Մեկնութեան Հնգամատենի):
Տե՛ս ձեռ. 2716, 3ա-227ա: Յռջբ./2ա-4բ: Ա. ա/6ա-11բ (վերջը թափուած՝...Եւ մեկնեաց լոյսն ի խաւարէ... Եւ այսպէս որ ինչ առնանիւր ///): բ-ծ/չիք: Բ-Դ/չիք:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 12ա՝ «Յաբգննոյ, նանաին մարտի գն նախնար, զողորմութիւն նախ խնդրեմք նախ նախանպս Այս տետրս, որն, Մանուէլ (քառիցս), Ղուկաս (երիցս), Յովհան, Հասանին, Նաբուգոդոնոսոր, մանաւանդականութիւն... բարկարմաբար գրեմք ահա եւ խոնաւ ցանեմք վաղվաղակի, զի եթէ ոչ զգուշանայցես ի յայդպիսի անպատեհ իրողութեանց, զոր ոչ արժան համարիմք քոյդ անուն զկնի ըստ ամենայնի անպատուամբ տանջանս ունես կրել յանձն քում, ընդ միշտ խայտառակութեամբ, զայն ինչ գրութիւն մի՛ խոտան համարեցեալ իբր» (նաեւ շրջանակ եւ գծեր), 12բ՝ զանազան գծեր:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
|
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 29 (թ. 13-41). ՊՐԱԿ՝Բ-Դx10 (Դ 9): ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսագծերովեւլուսադրոշմով՝թագապսակոճաւորզինանշան, մէջըթեքժապաւէն, ներքեւում՝ «AP»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29,3x20,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (24x15.5-16): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 13ա): ՏՈՂ՝ 32:
Նմուշ 13ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. սկզբից եւ վերջից թերի, թերթերին զանազան բծեր, դեղնաւուն հետքեր, 22բ, 32ա, 35բ, 36ա, 39բ՝ թանաքաբծեր, թ. 21՝ կիսով չափ հիմքից անջատ. պրակները սխալ կարուած, կարդալ՝ թ. 32-41, 22-31, 17-21, 13-16, թ. 21ը՝ 21բա:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
13ա-41բ [Պետրոս Կ. Պօլսեցի, Լուծմունք Մեկնականք Շարական կոչեցեալ գրքոյն]
Տե՛ս ձեռ. 624, 2բ-121բ: ա/36ա-9բ (սկ. թափուած՝ /// [Բան]. Որ բարձրացոյց զանկեալ բնութիւնս... [Լուծմունք].Նախկին ծնողքն ի մէջ փառականացող դրախտին...): բ/32ա-6ա (սկ. թափուած՝ /// Մովսէսի Խորենացոյն եւ Ֆիզանդի գրգոյն, նոյն Մեծի Ներսէսի սրբոյն... Բան. Լրումն աշխարհի եւ ճառագայթ իմանալի...): գ/39բ-41բ, 22ա-29ա: դ/29ա-31բ, 17ա-8բ: ե/18բ-20ա: զ/20աբ, 21բ: է/21բա, 13աբ: ը/14ա-6ա: թ/16աբ (վերջը թափուած՝ «յաղագս անհաւատութեան Պտղոմեայ զոմանս տեղիս նսեմացուցին///»): ժ-ժը/չիք:
ՁԵՌԱԳԻՐ Գ.
|
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 10 (թ. 42-51). չգրուած՝ 42ա: ՊՐԱԿ՝ 1x10: ՆԻՒԹ՝թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 27x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (19.5x15): ԳԻՐ՝շղագիր (նմուշ՝ 44ա): ՏՈՂ՝ 24:
Նմուշ 44ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր (43ա):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. խոնաւութեան դեղնաւուն հետքեր, 43ա՝ թանաքաբծեր. թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
– 43ա Շնորհատու բարեաց Էից համայնից՝ Հոգի Սուրբ Աստուած, բղխումն հայրենի, անհաս, անքննին, լե՛ր եւ ինձ՝ հիքոյս, սատար առատաբաշխ, աննուազ քով շնորհիւդ... եւ ինձ առիթ միանգամայն փրկութեան, աղաչեմ, ժտեմ:
1. 43ա-9բ [Աղերս առ սուրբ Երրորդութիւն]
ա. 43ա-5ա [Գլուխ Ա]. Առ պաշտելի ամենասուրբ Երրորդութիւն միասնական աղերսաբանութիւնք ի խորոց սրտէ – Անհետազօտելի, անզննելի, անհաս, համակ խորհրդոց նրբից... ի սրբահոյլ վերինն Սիովնի զհամագոյ, միշտ օրհնաբանեալ զամենասուրբ Երրորդութեանդ՝ զՀայր եւ զՈրդի... յաւիտենից. ամէն:
45ա Երգ մաղթանաց – Սուրբ Երրորդութի՛ւն, անմահ աղօթիւք սրբոց քոց կարդամ առ քեզ... կենդանարար Սուրբ Հոգի:
բ. 45ա-7ա Գլուխ Բ. Աղերսաբանութիւնք առ բարերար փրկիչն Յիսուս, ի խորոց սրտէ – Ամենակար արարօղ, ամենայնի եւ բնաւից բարեաց լրացեալ կատարելութիւն... պաշտօն ծնրամած երկրպագութեամբ ձօնեսցի յանսահման ժամանակս. ամէն:
47ա Երգ մաղթանաց – Ողորմեաց ինձ Քրիստոս... եւ լո՛ւր ինձ՝ բազմամեղիս:
գ. 47ա-8բ Գլուխ Գ. Աղերսաբանութիւնք առ նոյն բարերար փրկիչն Յիսուս, ի խորոց սրտէ – Եւ արդ, ստոյգ եւ անվրէպ գիտութիւն, անհաս իմաստութիւն... ի միութիւն սերտեալ սուրբ աստուածութեանդ յաւիտեանս. ամէն:
48բ Երգ մաղթանաց – Լո՛ւր, Տէ՛ր, ձայնիս ողբալւոյս... եւ լո՛ւր ինձ՝ բազմամեղիս:
դ. 48բ-9բ Գլուխ Դ. Աղերսաբանութիւնք առ նոյն բարեգործ փրկիչն Յիսուս, ի խորոց սրտէ – (այլ ձեռքով)՝ Օրհնեալ գերասքանչ մեծութիւն, գովեալ ի[ն]քնազօր կարօղութիւն... հաւատարմին քո եւ սիրելոյ՝ յոգներախտ հօրն մերոյ՝ Լուսաւորչին սրբոյ (48բ՝ բնագիրը թանաքագծերով ջնջած):
2. 50ա-1ա [Քարոզ տարեմտի] – Նորոյս Սիովնի նոր ժողովո՛ւրդ, եկա՛յք միաբան նոր զօրհնութիւնս մատուսցուք... ահա այս էր խորհուրդն, որ ի նմա:
3. 51բ Այլ տաղ Մամիկոնէից – Նոր թափանցիկ սուսեր հատու, երկբերան խայթոց մահու... թեւակոխեա՛յ օգնել մեզ քաջ զօրաւար Մամիկոնեան Գայլ Վահան:
4.ա. 49բ (Այլ ձեռքով) ա. Փառք քեզ, Տէ՛ր, փառաց թագաւոր – Քրիստոս Աստուա՛ծ, Էդ անսահմա՛ն, որ մարդացար վասն մարդկան, / Գահիս մեծի տեղոյդ իջման ընծայեցայ բնիկ միաբան: / Յոր զարգացայ, քան զիս արժան՝ ամբառնալով եօթն աստիճան / Վարդապետս անուամբ Ստեփան, որ ի բարեաց զուրկ եւ խոտան, / Ամբառնալով եօթն աստիճան, որ ի բարեաց զուրկ եւ խոտան կամ խոպան:
բ.[Աղօթք] – Արդ, ո՛վ փրկիչ, Տէր միշտ գթած... լերուք հայցեմ հոգոյս նպաստ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
42բ (49բ էջի գրիչը՝ Ստեփաննոս) Սրտից թարգման կաս ի յորգման,
Զշուղդ ծագման տո՛ւր ինձ թարգման,
Ստեփաննոսիս սոսկ անուան,
Որ ի բանից գործեմ համայն,
Սատարութեան քում գեղազան,
Շնորհաց սպասեմ առ իս զեղման,
Սրբազնասուրբ զկար մի անճառ,
Հե՛ղ յանարժանս, Տէ՛ր գերափառ,
Սեւափարատ օդոյն պայծառ,
Հանգոյն լիցի միտքս յոր ի վառ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 42ա՝ «Մաքուր եւ սուրբ արեանց գիրքն», 42բ՝ «լեզու շաղակրատ. եթէ լաւ իցէ, արկից ի գործ ապա ոչ, ոչ ձեր, լեզու շաղակրատ եթէ լաւ իցէ արկից ի գործ ապա թէ ոչ, զաւուրս, զշուղդ: Սուրբ Երրորդութիւն, անմահ աղօթիւք սրբոց քոց կարդամ առ քեզ, լո՛ւր ձայնի իմում, սրբեա՛ զանձն իմ եւ տաճարացդ սուրբ, սուրբ Երրորդութի՛ւն, կենդանարար, սրբահոգի» (վերջին նախադասութիւնը ջնջած), 51բ «1. ծաղկօք, 2. Դու լուսենեակ: 3 Թմբուկ քնար: 4. Գոհար անկիւտ, 5. Կրթեալ եղբարց»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 42բ՝ տերեւ կապոյտով, թռչնագիր՝ մանուշակագոյն:
ՁԵՌԱԳԻՐ Դ.
ՕՐԹԱԳԻՒՂ |
ՌՅԶ. – 1857 |
ԳՐԻՉ՝ Մատթէոս արքեպս.:
ԹԵՐԹ՝ 14 (թ. 52-64). չգրուած՝ 54աբ, 62բ-4բ: ՊՐԱԿ՝ 1x14: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (21x17): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 53ա): ՏՈՂ՝ 24:
Նմուշ 53ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. տեղ-տեղ թանաքի բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
52ա-62ա Քննութիւն Դաշանց թղթոյն, գրեաց Մատթէոս արքեպս., նախկին պատրիարգ Կ. Պօլսոյ, Յօրթագիւղ, 1857:
– 52բ Հարցջիր դու ցհարս քո, եւ պատմեսցեն քեզ, ցծէրս, քո, եւ ասասցեն քեզ. Բ. Օրինաց, ԼԲ.:
ա. 53աբ Յառաջաբան – Արդարեւ, ով որ կուզէ ու կբաղձայ ազգային պատմութիւն մը, ստուգութիւն քննելու եւ իմանալու... յաւէտ անձնանուէր աղօթարար առ Տէր Յիսուս Քրիստոս՝ Մատթէոս արքեպս., նախկին պատրիարգ Կ. Պօլսոյ:
բ. 55ա-61բ Հաստատութիւն – Այս Դաշանց թուղթը անժխտելի երդմամբ հաստատեցին իրենց մէջ Կոստանդիանոս կայսրն Հոռոմոց եւ Տրդատ թագաւորն մեր... որոց տացէ Տէր հոգի ճշմարտութեան, ի փառս պաշտելի անուան իւրոյ:
գ. 61բ-2ա Վերջաբանութիւն – Ապա կնքենք այստեղ փոքր ի շատէ խորհրդածութիւնիս Դաշանց թղթոյն... երանի ազգի, որոյ Տէր Աստուած օգնական է նմա: Սաղմ. ԼԲ. 10:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Աա՝ «524, 2717», Ա. կազմաստառին ամրացուած թերթիկին՝ «Մեկնութիւն հինգ գրոցն Մովսիսի ի Կուռնելիոսէ, քառածալ, նօտրագիր, գրեալ ի կապոյտ թղթի, թիւն, տեղին եւ անուն գրողին անյայտ, զի է հատուած ինչ յառաջին գլխոյ մեկնութեան, հանդերձ առաջաբանութեամբն: Ունի ա. Հատուած մի շարականի լուծման՝ յանյայտ հեղինակէ, հարթ շարագրութեամբ ու նօտր գրչութեամբ, գործ հատընտիր, բայց պակաս է ընդ մեծի մասին: Բ. Բանք զղջման աղօթից, յանյայտ հեղինակէ, հատուած մի, որոյ գլխակարգութեանց սկսուածքին վերստին սրտային գոչմամբ աղաղակ աղօթից եւ թէ խօսք մաղթանաց ընդ Աստուծոյ, ի խորոց սրտէ (ի սմանէ հատուած մի կայ ի փոքրիկ քարոզգրի, որ յանուն Տիրատուր վարդապետի, ընդ համարով): Գ. Քննութիւն Դաշանց թղթոյն ի Մատթէոս արքեպիսկոպոսէ՝ նախկին պատրիարգէն Կ. Պօլսոյ, որ այժմ է կաթողիկոս Ամենայն Հայոց, գրեալ ի թղթի ի թիւ փրկչ. 1857, յՕրթագիւղ Կ. Պօլսոյ», 1ա՝ «ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2718
ԶՄԻՒՌՆԻԱ |
ՌՄԿԶ.-ՌՄԿԹ. – 1817-1820 |
ԳՐԻՉ՝ Յովհան քհնյ. Միրզայեան Վանանդեցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Փիլիպպոս արքեպս. Զմիւռնոյ:
ԹԵՐԹ՝ 240+1 (կրկն.՝ թ. 90, էջակալուած՝ 1-152, որ է՝ 2ա-77բ, 1-283=92ա-233ա). չգրուած՝ 1բ, 78ա-91բ, 92բ, 233բ-240բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Թx10 (Ա 9, Ե 8, Թ 13)+Ա-ԺԵx10: ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ «Pine, Thomas. 1812» եւ թագապսակ բոլորակ, մէջը՝ ջրի ալիքների վրայ, սայլականման անուաւոր աթոռի նստած կին՝ մի ձեռքին նիզակ, միւսին՝ երեքնուկ, 91բ էջը վարդագոյն հէնքի վրայ սեւ քառակուսիներ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29,8x19,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (22x13.7): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 3ա): ՏՈՂ՝ 36-37: ԿԱԶՄ՝ մուգ եւ բաց շերտերով դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, փեղկերին՝ ոսկեգոյն զարդաշրջանակ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա. (սկ.)՝ թուղթ լուսագծերով եւ «Pine, Thomas. 1812» լուսադրոշմով:
Նմուշ 3ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – տիտղոսաթերթի՞ համար գծուած երկգիծ ուղղանկիւն շրջանակ՝ 1ա, 92ա (մէջը՝ խորագիրը): Ճակատազարդ՝ 2ա: Զարդագիր՝ թռչնագիր: 232բ, 233ա՝ գծային վերջնազարդ-զարդապատկերներ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, փոքրիկ քերծուածքներով եւ ցեցի անցքերով, լուսանցակողերին թանաքաբծեր, 122 եւ 219 թերթերի պատռուածքները նորոգուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-74բ [Պետրոս արքեպս. Աղամալեան-Բերդումեան], Մեկնութիւն Ծննդոց
1. 2ա-12բ Գլուխ Ա. – [Բան]. Ի սկզբանէ արար Աստուած... Մեկնութիւն. Ի սկզբանէ այսինքն՝ նախ եւ առաջ... զերկիրն կենդանեաց, ասէ, լցուցանել:
2. 12բ-6ա Գլուխ Բ. – [Բան]. Եւ կատարեցան երկինք եւ երկիր... [Մեկնութ.] Երկնից զարդք հրեշտակք են... անկանել երեսացն է յամօթոյն ի վայր հայել:
3. 16ա-20ա Գլուխ Գ. – [Բան]. Եւ օձն էր իմաստագոյն: [Մեկնութ.] Յայլ թարգմանութիւնս՝ խաբիս դնի... արածեա՛ զոչխարս իմ:
4. 20ա-3բ Գլուխ Դ. – [Բան]. Ստացայ մարդ Աստուծով: [Մեկնութ.] Ի թարգմանութեան արաբացւոց... իբրեւ զխարիսխ հաստատուն ունիցիմք:
5. 23բ-4ա Գլուխ Ե. – [Բան]. Այս է գիր արարածոց մարդկան: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ այս է իսկական պատմութիւն... ի ժամանակի բարկութեան եղեւ վերահաշտութիւն:
6. 24ա-6ա Գլուխ Զ. – [Բան]. Տեսեալ Որդւոցն Աստուծոյ... [Մեկնութ.] Որդւովքն Աստուծոյ իմանան սրբազան մեկնիչքն... ըստ նմանութեան մրրկի գայցէ:
7. 26աբ Գլուխ Է. – [Բան]. Ի սրբոցն եօթն... [Մեկնութ.] Որոշումն սրբոց եւ անսրբոց... ստեղծօղն զիջաւ ի բարկութենէն:
8. 26բ-8ա Գլուխ Ը. – [Բան]. Եւ յիշեաց Աստուած զՆոյ... [Մեկնութ.] Յետ հարիւր եւ յիսուն աւուր... ծնանի ապականութիւն կենաց մարդկան:
9. 28ա-30բ Գլուխ Թ. – [Բան]. Եւ օրհնեալ Տէր Աստուած զՆոյ... [Մեկնութ.] Որպէս զԱդամ ի հողոյ... այսինքն՝ ի Պաղեստին, որպէս յայտ է ի թագաւորութեանն, որ ի Կիւլիկիա:
10. 30բ-1ա Գլուխ Ժ. – [Բան]. Որդիք Յաբեթի: [Մեկնութ.] Սեմ գոլով անդրանիկ... ի լեառն Սոփերայ, որ կարծի գոլ յա (չշարունակուած):
11. 31ա-2ա Գլուխ ԺԱ. – [Բան]. Եւ էր ամենայն երկիր լեզու մի... [Մեկնութ.] Զոր օրինակ եթէ բաց ի հայոց... մերձ Եդեսիոյ, որ այժմ ասի Հառան:
12. 32ա-3ա Գլուխ ԺԲ. – [Բան]. Եւ ասէ Աստուած զԱբրահամ... [Մեկնութ.] Պատճառն, թէ վասն էր հանէ յազգէն... ոչ լինէին ձեռնամուխ:
13. 33աբ Գլուխ ԺԳ. – [Բան]. Եւ ել Աբրահամ... [Մեկնութ.] Այս անապատ է ի մէջ Եգիպտոսի... կաղնի բարձր եւ կաղնի Մամբրէի նոյն են:
14. 33բ-4բ Գլուխ ԺԴ. – [Բան]. Աստ յիշէ զպատերազմն: [Մեկնութ.] Որ եղեւ ի թագաւորութեան Ամարեաղայ... որպէս ագահք են հարստութեանց ըստ Սենեքայ:
15. 34բ-6ա Գլուխ ԺԵ. – [Բան]. Մի՛ երկնչիր Աբրամ... [Մեկնութ.] Եբրայեցոց՝ ես վահան եղէց քեզ... յարեւմուտս եղեր ի յԵգիպտոս, յարեւելս՝ յԵւփրատ:
16. 36աբ Գլուխ ԺԶ. – [Բան]. Մո՛ւտ առ աղջիկդ: [Մեկնութ]. Սառա յերից պատճառաց ստիպեցաւ... դու ես Աստուած, որ հայեցար յիս:
17. 36բ-8ա Գլուխ ԺԷ. – [Բան]. Հաճո յ լե՛ր առաջի իմ... [Մեկնութ.] Յայլ թարգմանութեան՝ շրջեայ առաջի իմո... յօրինակ սմին թլփատեալ եմուտ:
18. 38ա-9ա Գլուխ ԺԸ. – [Բան]. Եւ երեւեցաւ Աստուած... [Մեկնութ.] Մամբրէ էր անուն Փեբրոնի... եւ զայն եւս չկորոյս ընդ նոսա:
19. 39ա-41բ Գլուխ ԺԹ. – [Բան]. Եկին երկու հրեշտակք... [Մեկնութ.] Ընդ երեկս գան առ ի փորձել... պատմել զյանցանս Ղովտայ ի մոռացօնս ձգէ:
20. 41բ-2բ Գլուխ Ի. – [Բան]. Աբրահամ բնակեցաւ ընդ Գադէս... [Մեկնութ.] Սուր թարգմանի պարիսպ... այլ առ ժամանակ մի, մինչեւ զղջասցի:
21. 42բ-4ա Գլուխ ԻԱ. – [Բան]. Եւ կոչեաց զանուն նորա Իսահակ: [Մեկնութ.] Արապի, զահիքա, ծիծաղեցաւ... ուր պանդխտեցաւ Աբրահամ զաւուրս բազումս:
22. 44ա-6ա Գլուխ ԻԲ. – [Բան]. Եւ փորձեաց Աստուած զԱբրահամ: [Մեկնութ.] Երեք են փորձիչք... եթէ օտարացեալք իցեմք ի գործոց ու ի հաւատոց նորա:
23. 46աբ Գլուխ ԻԳ. – [Բան]. Մեռաւ, Սարրա... [Մեկնութ.] Իսահակ 34 ամաց էր... զոր ստացաւ Աբրահամ:
24. 46բ-8ա Գլուխ ԻԴ. – [Բան]. Դի՛ր զձեռն քո... [Մեկնութ.] Այս է ի ներքոյ ծննդականս անդամոյս... հաւատոյ մօր իւրոյ եւ մխիթարեցաւ:
25. 48ա-9ա Գլուխ ԻԵ. – [Բան]. Ի Քետուրայ ծնաւ որդիս: [Մեկնութ.] Աբրահամ գոլով ծեր, ծնանի... այսքան խոտելի գնով վաճառեալ:
26. 49ա-50ա Գլուխ ԻԶ. – [Բան]. Եւ եղեւ սով յերկրին: [Մեկնութ.] Սովն է սաստիկ պատուհաս... որոց գլխաւորքն են սուրբ աւազանն մկրտութեան եւ հաղորդութիւնն:
27. 50ա-2ա Գլուխ ԻԷ. – [Բան]. Եւ եղեւ իբրեւ ծերացաւ... [Մեկնութ.] Ի ծերս առ մարդկան ջերմութիւն նուազի... եւ մոռացուցանէ զսաստկութիւն ցաւոցն:
28. 52ա-3ա Գլուխ ԻԸ. – [Բան]. Գնաց Եսաւ առ Իսմայէլ... [Մեկնութ.] Բարւոք ասացաւ, թէ ազգն թուրքաց են խառն յԻսմայելէ... վասն որոյ Աստուած եւս ետ, զոր խոստացաւ:
29. 53աբ Գլուխ ԻԹ. – [Բան]. Ահա ջրհոր մի ի դաշտի անդ... [Մեկնութ.] Այլաբանօրէն, ջրհորս այս է սրբաշունչ... վասն որոյ ասէ. «Գոհացայց զՏեառնէ»:
30. 54աբ Գլուխ Լ. – [Բան]. Իբրեւ ետես Ռաքէլ, թէ ոչ ծնաւ: [Մեկնութ.] Ռաքէլ նախանձու քեռն ծննդկանի... զի մկրտութիւնն եւ դրոշմն տպաւորեն զկնիք:
31. 54բ-5բ Գլուխ ԼԱ. – [Բան]. Եւ հայր քո ընդհարաւ ընդ իս... [Մեկնութ.] Ի տարին երկիցս ծնանէին... Յակոբ ընդ Լաբանու ուխտ եդին:
32. 55բ-6բ Գլուխ ԼԲ. – [Բան]. Բանակ Աստուծոյ: [Մեկնութ.] Ի մեկնիչն Լաբանու՝ հրեշտակք ընդ առաջ ելին Յակոբայ... ի պատիւ Յակոբայ եւ ի յիշատակ հրաշալի մարտին:
33. 56բ-7ա Գլուխ ԼԳ. – [Բան]. Առաքել եւ զՅովսէփ: [Մեկնութ.] Զսոսա, քանզի յոյժ սիրէր... պարտին մատուցանել զնուէր, եւ շնորհակալ լինիլ զԱստուծոյ:
34. 57աբ Գլուխ ԼԴ. – [Բան]. Եւ ել Դինա: [Մեկնութ.] Եւա ելեալ ի զննին ծառոյ դրախտին... քան զհրդեհումն ցանկութեան ջանա՛ զժամանակդ հարսանեօք կապել:
35. 57բ-8բ Գլուխ ԼԵ. – [Բան]. Եւ ասէ Աստուած ցՅակոբ... [Մեկնութ.] Աստուած բնականաբար խնդրէ պաշտիլ... զի Սուրբ Հոգին ի ժողովրդեանց ժողովի, իսկ պիղծն պղծոց:
36. 58բ-9ա Գլուխ ԼԶ. – [Բան]. Եւ ծնաւ համբաւ չար զՅովսեփայ – Թէ զի՞նչ իցէ այս չար համբաւ... Եսաւ ծնաւ զՌագուէլ, սա զԱրեհ, այս զՅովբ:
37. 59ա-60բ Գլուխ ԼԷ. – [Բան]. Եւ բերէին զհամբաւ չար զՅովսեփայ: [Մեկնութ.] Թէ զի՞նչ իցէ այս չար համբաւ... եւ մեծաւ սգով ապաշաւել զամենայն աւուրս:
38. 60բ-1ա Գլուխ ԼԸ. – [Բան]. Չոգաւ Յուդա առ Իրաս ոմն ոտողոմացի... [Մեկնութ.] Իրաս՝ այսինքն արթուն... աստուստ եւ փարիսեցիք, որ է բաժանական:
39. 61ա-2բ Գլուխ ԼԹ. – [Բան]. Եւ զՅովսէփ իջուցին յԵգիպտոս. [Մեկնութ.] Յովսէփ իջանելով յԵգիպտոս... մինչեւ եբեր նմա եւ գաւազան թագաւորութեան:
40. 62բ-3բ Գլուխ Խ. – [Բան]. Եմուտ առ նոսա Յովսէփ... [Մեկնութ.] Խռովութիւն եւ ամբոխումն պատահի յերազոց... բայց ժողովուրդ իմ մոռացաւ զիս զաւուրս անթիւս:
41. 63բ-4ա Գլուխ ԽԱ. – [Բան]. Եւ եղեւ յետ երկուց ամաց... [Մեկնութ.] Այս է, մինչ եկն եհաս առ յԱստուծոյ կարգեալ... յոսկոյ գլուխ եզին ձուլեցին յանապատին պաշտել զնա:
Ծնթ. 64ա սկզբում եւ վերջում դրուած կէտագծերով առանձնացուած՝ «Ցայս վայր հասուցեալ զմեկնութիւնն իւր՝ աստուածաշնորհ, բանիբուն այրն պանծալի Պետրոս արքեպիսկոպոսն Բերթումեան լռեալ էր, այնուհետեւ չգիտեմ յինչ պատճառէ, զորոյ զթերին ի համառօտեալ մեկնութեանն Կուռնելիոսի լրացուցաք, զոր թարգմանեալ է Ղուկաս վարդապետն Խարբերդցի»:
42. 64բ-6ա Գլուխ ԽԲ. – [Բան]. Գոյ վաճառ: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ կերակուր, ցորեան կամ հաց... եւ ճշմարտիւ յետն բերել ունի զԲենիամին:
43. 66աբ Գլուխ ԽԳ. – [Բան]. Խաւսեցաւ Յուդա ընդ նմա: [Մեկնութ.] Յուդա ի մէջ եղբարցն մտօք, խոհեմութեամբ, ճոռոմաբանութեամբ եւ հեղինակութեամբ գերազանց էր... չներէր անկարգ արբեցութեան. եւ այլն:
44. 66բ-7ա Գլուխ ԽԴ. – [Բան]. Զսկիհն իմ արծաթի դիջիք յաման կրտսերոյն... [Մեկնութ.] Զայս արար Յովսէփ ի փորձել զբարս եղբարցն... հայր ի տրտմութեան կամ մեռեալ համարի:
45. 67աբ Գլուխ ԽԵ. – [Բան]. Ես եմ Յովսէփ: [Մեկնութ.] Այս ձայն շանթահար արար զեղբարսն... կամ դարձեալ ոչ հաւատայր, մինչեւ ետես զսայլսն:
46. 67բ Գլուխ ԽԶ. – [Բան]. Մի՛ երկնչիր իջանել յԵգիպտոս: [Մեկնութ.] Կարէր Յակոբ երկնչիլ ի ճանապարհէն Եգիպտոսի... եւ ուսեալ զաւելորդապաշտութիւն կրթեսցին ի մոլութիւնս նոցա:
47. 67բ-8բ Գլուխ ԽԷ. – [Բան]. Օրհնեաց Յակոբ զփարաւօն: [Մեկնութ.] Ողջունելով եւ զյաջողութիւն խնդրելով վասն փարաւօնի... Ռաքել ներքոյ կացոյց ինքեան զԲալլա, որ երկիր եպագ Յովսեփայ:
48. 68բ-9բ Գլուխ ԽԸ. – [Բան]. Եւ զօրացաւ Իսրայէլ: [Մեկնութ.] Թէ ի յղացեալ խնդութենէ գալստեան սիրելի որդւոյ... իմանան աղօթք եւ աղաչանք, որք են զէն հոգւոյ եւ այլն:
49. 69բ-73բ Գլուխ ԽԹ. – [Բան]. Ի վախճանի աւուրց: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ յապառնի ժամանակս... զմակագրութիւն եւ զգովութիւն Յակոբայ տե՛ս յԻմաստութիւն Ժ. 10 եւ յԵկլաստիկիայ ԽԴ. 25:
50. 73բ Գլուխ Ծ. – [Բան]. Դիազարդաց պատել զհայր իւր: [Մեկնութ.] Այսինքն՝ հրամայեաց պատել պալասանիւք... որով յոյս կար յետնորդաց գնալ անդրէն ի Քանան. եւ այլն:
– 73բ-4բ Շար գլխոց եւ ժամանակագրական պատմութիւն բոլոր Ծննդոցն գրոց նշմարի աստէն – Ադամ եւ Եւա ստեղծան յառաջին ամի յաշխարհի... եւ մեռաւ ի հասակի 110 ամաց:
Բ. 75ա-7բ Արձանական վարուց տեառն տեառն Փիլիպպոսի աստուածազարդ արքեպիսկոպոսի, հանեալ ի վկայականէ իւրմէ, եւ յայլ ականատես գործոց անտի իւրոց [1755-1821] – Զյիշատակ արանց բարեհամբաւից գերագով իմն հռչակել յաստուածային գրոցն հրամայեալ, առիթս խրախուսանաց տայ ամենեցուն յօժարափոյթ տենչմամբ փարիլ զնովաւ... որում հրեշտակիւ խաղաղութեան Տէր ինքն լիցի առաջնորդ՝ անվնաս հասուցանել ի Սուրբ Մայր Աթոռն. ամէն:
Գ. 92ա-233ա Գիրք Մեկնութեան գրոցն Յովբայ, Երգոց երգոյն, Յայտնութեան Յովհաննու եւ Ծննդոց, արարեալ տեառն Պետրոսի գերիմաստ արքեպիսկոպոսի Աղամալեան Նախիջեւանեցւոյ, միաբանի Սրբոյ Մայր Աթոռոյն ամենայն Հայոց կաթուղիկէ գահին Էջմիածնի, աւարտեալ յամի Տեառն 1776, ի սկզբանն յունիսի: Իսկ այժմ նորոգ ընդօրինակեալ ի նորուն իսկ ձեռագրէ՝ ի վայելս նորին իսկ բարձրագահ Աթոռոյ ծայրագոյն նուիրակի՝ երջանկազարդ տեառն տեառն Փիլիպպոսի արքեպիսկոպոսի Զմիւռնոյս մեծի, ի տէր Յովհան վարժապետ քահանայէ Միրզայեան Վանանդեցւոյ, յամի Տեառն 1817, ի նոյեմբեր Ա., ի դպրատան Զմիւռնոյ:
Տե՛ս ձեռ. 1174, 6ա-89բ:ա/93ա-6ա: բ/96ա-8բ: գ/98բ-101ա: դ/101ա-4ա: ե/104ա-7ա: զ/107ա-10ա: է/110ա-3բ: ը/113բ-5բ: թ/115բ-20ա: ժ/120ա-2բ: ժա/122բ-5բ: ժբ/125բ-8ա: ժգ/128ա-31բ: ժդ/131բ-4ա: ժե/134ա-7բ: ժզ/137բ-40ա: ժէ/140բ-2ա: ժը/142ա-4ա: ժթ/144ա-6բ: ի/146բ-9բ: իա/149բ-53ա: իբ/153ա-6ա: իգ/156ա-8ա: իդ/158ա-61ա: իե/161աբ: իզ/161բ-4ա: իէ/164ա-6ա: իը/166ա-72բ: իթ/172բ-6ա: լ/176ա-9բ: լա/179բ-86ա: լբ/186ա-8ա: լգ/188բ-92ա: լդ/192ա-6բ: լե/196բ-8բ: լզ/198բ-203բ: լէ/203բ-8բ: լը/208բ-16բ: լթ/216բ-20ա: խ/220ա-4բ: խա/224բ-30բ: խբ/230բ-32բ: [Յիշատակարան հեղինակի]/233ա:
Դ. Ներդիր
90գ (շղագիր, ԺԹ. դ., 13.7x8.5 չափսի թերթիկի վրայ) Ուրախացի՛ր, աստղ ծովային,
Եւ երկնային սուրբ եթերին,
Ուղղիչ մարդկան ճանապարհին,
Որք ի ծովու մեղաց ծփին,
Նաւահանգիստ տանես յերկին,
Ուրախ լե՛ր, Մարիամ, Մայր Աստուծոյ՝
Ամէնօրհնեալ սուրբ Կոյս, ամէներանեալ սուրբ Կոյս, երկնամբարձ սուրբ կոյս,
Եւ օգնեա՛ ինձ՝ անարժան ծառայիս քո ի յունայն կեանս իմ. այժմ եւ յապայ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
74բ Յիշատակարան. Փա՜ռք Եռանձնեայ տէրութեան եւ միոյ աստուածութեան՝ Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ՝ անլռին գոհութեամբ եւ ծնրադրական երկրպագութեամբ, այժմ եւ միշտ եւ անսպառ յաւիտենիս, որոյ բարեխնամ մարդասիրութեամբ ի պսակ բոլորեցաւ գրութիւն Մեկնութեանցն Յովբայ եւ Ծննդոցն գրոց, զոր հատընտիր համառօտ բանիւք արարեալ է բանիբուն առն պանծալւոյ տեառն Պետրոսի աստուածաբան արքեպիսկոպոսի Բերդումեանցն Աղամալեանն Նախիջեւանեցւոյ, ի միաբանութենէ գերագահ Մայր Աթոռոյն ամենայն Հայոց Սրբոյ Էջմիածնի, ի լուսաւորութիւն մանկանց սրբոյ եկեղեցւոյ: Որոյ քաղցրութեան սիրատարփ բաղձիւ կաթոգին լեալ նորին Սրբոյ Մայր Աթոռոյն ծայրագոյն նուիրակն, բարեկարգ վերատեսուչն մեծի Զմիւռնոյս Փիլիպպոս աստուածարեալ սրբազան արքեպիսկոպոս՝ բազմախնամ ծնողն իմ ըստ հոգւոյ, ետ ինձ ընդօրինակել բնագիր ձեռագրէ հեղինակին, զոր եւ իմ հնազանդութեամբ կատարեալ, ի յանկ հասուցի յամի Տեառն 1820, ի մարտի 2, ի հայրապետութեան աստուածապատիւ տեառն տեառն Եփրեմայ սրբազնակատար կաթուղիկոսի ամենայն Հայոց, ի քաղցրախնամ տեսչութեան տէրունի վիճակիս նորին իսկ վերոյգրեալ ծնողին իմոյ հոգեւորի, եւ մատուցի նորուն սրբութեան: Վասն որոյ խնդիր է աստանօր յերախտագէտ ընթերցողացդ կամ յառ յապայս վայելողաց՝ յաստուածահաճոյ մաղթանս յիշատակել զհեղինակն մատենիս՝ զՊետրոս արքեպիսկոպոսն Բերդումեան, եւ յորոյ ի վայելս ընդօրինակեցաւ՝ զբազմապայծառ Փիլիպպոս սրբազան արքեպիսկոպոս, ընդ համօրէն կենդանեաց իւրեանց եւ ննջեցելոց՝ առ ամենայն բարութեանցն պարգեւատուն. հուսկ եւ զիմս նուաստութիւն՝ զՄիրզայեանն տէր Յովհան Վանանդեցի վարժապետ քահանայս Զմիւռնոյս՝ զմատակարարս գրչութեան, ողջ լեալ ի շնորհս Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի. ամէն:
Աստանօր արժան համարիմ զյիշատակաց արժանի վարուցն պատմութիւն՝ զսակաւագոյնս ի բազմաց բարեմասնութեան գործոցն նորին ինքեան հոգեւոր ծնողին իմոյ՝ տեառն տեառն Փիլիպպոսի երջանկաշուք արքեպիսկոպոսի, հաւաքեալ ի բազմակնիք վկայականէ նորին սրբութեան, կարգել աստանօր, զի հետագայիցն մնասցէ արձան յիշատակի եւ նիւթ բարեջանութեան, որպէս զի սովին եւ իմս նուաստութիւն դուզնաքեայ բանիւս պաշտօնատար գտայց սրբազան նորին հայրութեան, ըստ բազմապատիկ շնորհաց, որ առ իս:
Վասն զի պարտական է հօր՝ որդի հատուցանել զվարձ ծնողի, եւ անդրադարձ փոխարինի բազում երկանցն պատշաճի, որպէս եւ գրէ հոգեհրահանգ Որփէոսն հայոց՝ սուրբն Ներսէս Շնորհալի, ի սկզբան վիպասանութեան իւրոցն նախնեաց:
Տե՛ս տիտղ.՝ 92ա
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Աա՝ «525, 2718», «1820, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», կազմի մէջքի պիտակին՝ «Մեկնութիւն Ծննդոց եւ Յովբայ, Պետրոս եպիսկոպոսի Բերդումեան 1», 2բ-ին ամրացուած թերթիկին՝ «Համար 1. Մեկնութիւն Ծննդոց եւ Յովբայ գրոցն, արարեալ Պետրոս եպիսկոպոսի Բերդումեանց Աղամալեան՝ միաբանի Սրբոյ Էջմիածնի, քառածալ, մեծադիր, գրեալ ի թղթի, ընտիր ու անսխալ նոտրգրութեամբ, Միրզայի տեառն տէր Յովհաննու քահանայի Վանանդեցւոյ, յամի Տեառն 1820, ի Զմիւռնեայ՝ ի վայելս նուիրակ Փիլիպպոս եպիսկոպոսի: Ունի ի վերջն գրոցն Ծննդոց յիշատակարան գրչին եւ արձանական պատմութեան վարուց տեառն Փիլիպպոս եպիսկոպոսի, հանեալ ի վկայարանաց իւրմէ եւ յայլ ականատես գործոց իւրոց. շարադրեալ նորին Յովհաննու եպիսկոպոսի Վանանդեցւոյ, ի 1820 ամի Տեառն»:
2719
|
ՌՃԼԲ. – 1683 |
ԹԵՐԹ՝ 158. չգրուած՝ 1ա-5բ, 142բ-58բ: ՊՐԱԿ՝ 1-21x8 (1՝ 5, 2, 10, 16՝ 6, 18, 21՝ 7, 20՝ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «RGMR», թագի մէջ կացինն ուսին արջ, թ. 142՝ անընկալելի պատկեր, մէջը նշմարելի է թագ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29x18,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (25x14.5), միասիւն՝ 6ա, 8ա (26x15.5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 124ա): ՏՈՂ՝ 38-40: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ դեղին:
Նմուշ 124ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 8ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական (8ա): Զարդագիր՝ թռչնագիր: Վիշապ՝ 6բ («Սադայէլ մեծ վիշապն է, Է. փոքր օձերն դեւքն են, ջուղ ծառեր՝ անիծեալ դստերքն» եւ այլ մակագրութիւններ: Գոյներ՝ կարմիր, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. նորոգուած ԺԸ. դարում. կազմի կաշին մաշուած, ցեցի անցքերով, Բ. փեղկի վերին մասը մէջքից անջատ, մէջքի ստորին եզրի կաշին թափուած, Ա. փեղկի աստառը կիսով չափ պատռուած. գրեթէ բոլոր թերթերի վերին մասը խոնաւութեան հետքերով, ստորին եզրերը սեւացած, թ. 1-4՝ ցեցի անցքերով, թ. 32, 142՝ հիմքն ու եզրերն ամրացուած, թ. 62-3՝ ստ. եզրերը դեպի վեր ծալած, թ. 82-3՝ ստ. եզրը պատռուած, 6բ, 119բ՝ թանաքաբիծ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 7ա-142ա Ժողովումն Մեկնութեան սրբոյ Աւետարանին, որ ըստ Մա[տ]թէոսի, ի բանից իմաստուն վարդապետաց եկեղեցւոյ, կարգեալ եւ յօրինեալ դիւրահաս ընթերցողաց
Տե՛ս ձեռ. 1253, 15ա-353ա: Ընծայական/8ա-10բ: ա/10բ-57բ: բ/57բ-89բ: գ/89բ-115բ: դ/115բ-42ա (շար. չիք.՝ Տեսանե՞ս զի ամենեւին եղծեալ էին, գրեսջիր եթէ զպի///):
Ունի՝
ա. 7աբ Նախադրութիւն Մա[տ]թէոսի Աւետարանին – Ա. Վասն մոգուցն... Մաթէոս, Մարկոս, Ղուկաս, Յոհանէս: Փա՜ռք սուրբ Երրորդութեան. ամէն:
–7բ գրչից՝ «Ո՛վ պատուական եղբայր, ամէն եղծեալ էր, չկարացի գրել տեղիս տեղիս, գիր մնաց, չէ կատարեալ բան, մի՛ նեղանար»:
15բ (ստ. լս.) Ո՛վ պատուական հարք եւ եղբարք, ընթերցօղք այսմ տառիս, նիստ ընդ աջմէ իմէ, թէպէտ ես՝ գրօղս, կարի ծանձաղամիտ էի, բայց /// (եզրահատումից վնասուած) |16ա| զի ահա երկէչիւ սղալեցայ ես՝ տաղտուկ տարտամիտս, մինչեւ այն տեղն. եւ թէ օրինակն բնաւին խարեալ եւ խախտած էր, եւ սորա թերին սկզբումն գիտ անձամբ /// (եզրահատումից վնասուած):
Ի լուսանցս գրչից բնագրային լրացումներ:
Բ. 6ա [Վասն անուանակոչութեանց ի Գիրս Սուրբս] – Կամիցին հաստատուն առնել /// գտանի յաղթութիւն, քանզի զմանկութեան անուն /// կուսութիւն անուանել ըստ ասելոյն յօրհնութիւնսն երիտասարդ եւ կուսանք... ես ընդ ձեզ եմ մինչեւ ի կատարած աշխարհի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
6ա Ոհ այսքան սղալեցեր,
Եւ ի շաւղէն յետս դարձիր,
Եւ լի ամօթով աստ ծրեցի,
Խրամատեալ օրինակն որոնեցի,
Եւ զիս նկուն վրիպեալ գտի,
Ենթադրեալ զերես հանուրց եդի,
Մի քամահել թէպետ ես գրեցի.
Գրեցաւ թուին ՌՃԼԲ. (1683), սեպտեմբերի ամսոյ, ԺԷ.ն (17):
6բ (նկարի տակ) Ըզմեղուցեալ անձն իմ մոլոր
Խափեաց վիշապն կամակոր,
Էարկ եւ զիս ի չար ցնոր,
Եմ ամօթով ես ի գլուխ ի խոր,
Զքեզ աղաչեմ, Տէ՛ր դատաւոր,
Յոյս յարութեանդ սիրո
Ազատեա՛ զիս այս վիշապէն, որ եմ գործեալ մասունքն բո/// (շար. չիք):
30ա Վա՜յ բծաւորիս:
35ա Գրիչս եղու՜կ-եղու՜կ:
142ա Պատուակա՛ն ընթերցողք, զի զօրինակն հնոտի էր եւ ցրցեալ, թէրի մնաց զմեկնութեան սուրբ տառիս, անշշունջ արարէ՛ք զմեզ աղաչեմ:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «546, 2719», «ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 2բ-ին ամրացուած թերթիկին՝ «Հմր 1. Մեկնութիւն սրբոյ աւետար[անի] [Մատ]թէոսի Ներսիսի Շնորհալւոյ, նոտրագիր, երկծալ, երկէջ, [ո]չ զթիւն եւ ոչ զանուն գրչին եւ ոչ յիշատակարան, վերջն թերի», 4բ՝ «Մեկնութիւն Աւետ[արանի] Մատթէոսի Ներսիսի Շնորհալւոյ (թերատ)», 142բ «Շամքրեանց»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 18բ-9ա, 50բ զանազան տառեր, 49բ՝ «ւււմիիգւեւււ եթէ զոր եեեեւ մի մի, եղբօրն այլ չարին ես՝ Թադէոս, գրեցի»:
2720
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 311 (էջակալուած՝ 1-611). չգրուած՝ 1ա-2բ, 3բ, 5բ, 7ա, 300աբ, 309բ-11բ: ՊՐԱԿ՝ 2+Ա-ԻԶx12 (Զ 11, ԻԵ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ եռամահիկ, թագապսակ բոլորակ, մէջը՝ անուաւոր մարտակառքի վրայ զինուոր՝ մի ձեռքին նիզակ, միւսին՝ անընկալելի պատկեր, «WKing»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29,8x19,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (23x13.3), երկսիւն (301ա-9ա, 23x13.3): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 43: ԿԱԶՄ՝ տպարանային դրոշմազարդ (Ա. փեղկին՝ երկրաչափական եւ բուսական շրջանակների կենտրոնում, Խաչելութիւն, Բ. փեղկին՝ նոյնպէս երկրաչափական եւ բուսական շրջանակների կենտրոնում, Մարիամ Աստուածածինը՝ մանուկ Յիսուսը գրկին, մէջքին դրոշմուած՝ «ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ՅՈՎՍԷՊՈՍԻ, ԱՌԱՋԻՆ ՀԱՏՈՐ») մուգ կարմիր կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ բրոնզ, ճնշումով արուած զարդագոտիով:
Նմուշ 4ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Արարչագործութիւն (Ադամ եւ արարածք ի դրախտի)՝ 7բ: Ճակատազարդ՝ 8ա: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, ոսկի, վարդագոյն, երկնագոյն, շագանակագոյն, սպիտակ, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը գունափոխուած, 7ա էջին՝ մանրանկարի դարձերեսին, կարմիր մետաքս փակցուած, թ. 140-1ի եւ 260-1ի միջեւ հիմքից անջատ էջանիշ-ժապաւէններ (առաջինը կանաչ, երկրորդը՝ վարդագոյն):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-309ա [Յովսէփ Փլաբիոս, Հնութիւնք հրէից]
3ա [Տիտղ.] Գիրք Մատենի հնագոյն պատմութեանց, շարադրեալ եւ արարեալ ի Յովսեպոսէ Փլափիանոսէ եբրայեցւոց քահանայէ Երուսաղէմացւոյ, յամենիմաստ պատմչէ: Իսկ թարգմանութեամբ ի լոյս ածեալ յիտաղացւոց բարբառոյ ի հայ լեզու ի Կոստանդնուպօլսեցւոյ Տայի-Սիմոնեան Աթանաս վարդապետէ եւ եպիսկոպոսէ, ի փառս մեծին Աստուծոյ եւ ի պարծանս ազգի իւրոյ Արշակունւոյ: Ի խնդրոյ ազնուազարմ եւ բարեբարոյ քրիստոսասէր պարօն (տեղը բաց՝ յետագայում լրացնելու համար): Սկսեալ եղեւ թարգմանութիւն սոյն մատենիս յամի փրկչին 1760, յապրիլ ամսոյն 22, եւ աւարտեցաւ յամի փրկչին 1761, ի մայիսի 16: Ի հայրապետութեան տեառն Յակոբայ կաթողիկոսի Շամախեցւոյ: Յաւուրս պատրիարգութեան մեծի Պօլսոյ տեառն Յակոբայ աստուածաբան վարդապետի եւ արհիապատիւ եպիսկոպոսի:
– 4ա-5ա Բան առ բարեմիտ ընթերցօղսդ – Բազում են վկայք, բազում են գրիչք, բազում են, որք ապացուցաբար մեզ առաջարկեն, եւ ի գիրս իսկ իւրեանց արձանացուցանեն զհեղինակի այսմիկ մեծի գործոյս՝ զՅովսեպոսի Փլափիանոսի... եւ վայելելով ի բերկրութիւն անձին քո՝ յիշեսցես եւ զտառապեալ թարգմանս սորա զԿոստանդնուպօլսեցի զՏայի Սիմօնեան զԱթանաս վարդապետս եւ զթարմատար եպիսկոպոսս:
– 6աբ Հրահանգ իմաստասիրաց, ոտանաւորիւ ասացեալ – Սոփեստ բանից Սենեքայի, / Մատո՛ սիրով՝ զականջ սըրտի, / Լո՛ւր հանճարեղ նորին բանի, / Զի կատարեալ կեանք քո լիցի... Զի շնորհեաց զայս մեծ բարին, / Լինել ի մէջ հայոց ազգի, / Որով եւ իսկ հըրահանգի, / Եւ նմա փառս՝ վերառաքի:
ա. 8ա-21բ Պատմութիւն Յովսեպոսի Փլափիանոսի՝ առն մեծի գիտնականի եւհմտագունի Հնոյն Կտակարանաց եւ բանիբուն վիպասանի, մինչեւ ի կայսերութիւնն Ներոնի: Գիրք Առաջին, որ պարունակէ զժամանակս երեք հազար ութ հարիւր երեսուն եւ երեք ամաց: Յաղագս ստեղծման աշխարհի եւ Ադամայ եւ Եւայի եւ անհնազանդութեան նոցին, եւ յաղագս արտաքսման նոցա յադինական դրախտէն. գլուխ նախորդ – Ի սկզբանէ արար Աստուած զերկին եւ զերկիր: Սակայն երկիրն ոչ էր յայտ... եկաց զամս ՃՁԵ. (135), մեռաւ զարդարեալ ամենայն առաքինութեամբ: Վախճան առաջին գրքոյն (Ա-ԺԸ. գլուխք):
բ. 22ա-35ա Յովսեպոսի Փլափիանոսի՝ առն մեծի գիտնականի եւ վիպասանի հնագունից ազգին եբրայեցւոց գիրք երկրորդ: Յաղագս բաժանման Յակոբու յԵսաւայ, եւ թէ զիա՞րդ Եսաւ ասացաւ Եդօմ, եւ յաղագս մեծութեանն Յակոբու: Գլուխ նախորդ – Եւ յետ մահուան նահապետին Իսահակայ՝ որդիք նորա բաժանեցին զբնակութիւնսն... եւ մատուցանել ի խաղաղութեան զընծայս եւ զպատարագս: Վախճան երկրորդ գրքոյն (Ա-ԺԴ. գլուխք):
Ծնթ. Միանման խորագրերը ամբողջութեամբ բերելն այսուհետեւ անիմաստ ենք համարում:
գ. 35բ-48ա Յովսեպոսի Փլափիանոսի... Գիրք երրորդ: Թէ զիա՛րդ Մովսէս հանեալ զժողովուրդ իւր յԵգիպտոսէ՝ ածէ ի լեառն Սինայ: Գլուխ նախորդ – Հրէայքն թէպէտ ազատեցան ի ծառայութենէ անտի եգիպտացւոց... այլ խորհիցի իւրաքանչիւր ոք զայսմանէ որպէս եւ կամի: Վախճան երրորդ գրքոյն (Ա-ԺԸ. գլուխք):
դ. 48ա-61ա Յովսեպոսի Փլափիանոսի... Գլուխ (գիրք) չորրորդ: Թէ զիա՞րդ եբրայեցիք ապերջանկաբար պատերազմեցան ընդ քանանացիս. գլուխ նախորդ – Եւ եբրայեցիքն վշտացեալ էին ի դժնդակութենէ ճանապարհացն անապատի... յայնժամ զօրութիւնն օրինաց յայտնի լինէր: Բաւականասցի ցուցանելս այսու կերպիւ զվախճանն Մովսիսի: Վախճան չորրորդ գրքոյն (Ա-Զ. գլուխք):
ե. 61բ-76ա Յովսեպոսի Փլափիանոսի... Գիրք հինգերորդ: Թէ զիա՞րդ Յեսու կործանէ զԵրիքով եւ պահէ միայն զՌախաբ, սպանանէ զԱքար, եւ թէ զիա՛րդ կախէ զփայտէ զԳայեայ թագաւորն: Գլուխ նախորդ (Ա-ԺԶ գլուխք) – Եւ յետ մահուանն Մովսիսի՝ Յեսու կատարեալ զամենայն ինչ ըստ օրինաց... բայց յայնժամ դարձաւ քահանայութիւնն վերստին առ որդիսն Եղիազարու: Վախճան հինգերորդ գրքոյն:
զ. 76բ-94ա Յովսեպոսի Փլափիանոսի... Գիրք վեցերորդ. Թէ զիա՛րդ պատուհասակուծք եղեն փղշտացիքն, զի առին զտապանակն Տեառն: Գլուխ նախորդ – Եւ առեալ փղշտացւոց զտապանակն ի թշնամեաց (որպէս ասեմս), տարան զնա ի քաղաքն Ազովտոս... եւ յետ մահուան նորա զայլ երկուս, եւ կացեալ այսպէս՝ մեռաւ: Վախճան վեցերորդ գրքոյն (Ա-ԺԴ. գլուխք):
է. 94բ-112բ Յովսեփոոսի Փլափիանոսի... Գիրք եօթներրորդ: Թէ զիա՞րդ Դաւիթ օծաւ թագաւոր՝ նախ ի վերայ միոյ ցեղի, թողեալ զայլ իշխանութիւնսն որդոցն Սաւուղայ: Եւ յաղագս Յովաբայ պատերազմին, որ ընդ Աբեններայ եւ Յեբուսթէի: Եւ թէ զիա՞րդ Յովաբ սպան զԱբեննէր կեղծաւորութեամբ: Գլուխ նախորդ – Եւ ի դադարիլ պատերազմի եւ յաղթեալ Դաւիթ Ամաղեկացւոյ՝ դարձաւ եւ եկն ի Սիկելակ... ոչ ումէք յայտնի լինիլ կարէին, բայց բաւականապէս խօսեցաք զայսմանէ: Վախճան եօթներորդ գրքոյն (Ա-ԺԶ. գլուխք):
ը. 113ա-131բ Յովսեպոսի Փլափիանոսի... Գիրք ութներորդ: Թէ զիա՞րդ Սողոմոն պատժէ զհակառակսն. գլուխ նախորդ (Ա-ԺԵ) – ԶԴաւթի արքային զքաջութիւնն եւ զմեծամեծ արգասաւոր բարեաց զհեղինակութիւնն... եւ թագաւորեաց Ոքոզիա որդի նորա փոխանակ նորա: Վախճան ութներորդ գրքոյն:
թ. 132ա-43ա Յովսեպոսի Փլափիանոսի... Գիրք իններորդ: Յաղագս աստուածպաշտութեանն Յովսափատայ, եւ յաղագս յաղթութեանն, որ ընդ Մովաբացւոց. գլուխ նախորդ (Ա-ԺԵ.) – Եւ դարձաւ Յովսափատ արքայն Երուսաղէմի ի պատերազմէ անտի... այլ յայնժամ կոչին անդրափոխեալք եւ օտարականք: Զայսմանէ յայլուր խօսեսցուք առաւել պատշաճաբար:
ժ. 143բ-54բ Յովսեպոսի Փլափիանոսի... գիրք տասներորդ: Յաղագս պատերազմի Սենեքերիմայ ընդ Երուսաղէմի: Եւ յաղագս հայհոյութեանն Ռափսակայ. գլուխ նախորդ (Ա-ԺԴ.) – Յամին չորեքտասաներրորդի արքայութեանն Եզեկիայ ի վերայ երկուց ազգացն... բայց եթէ ոք կամիցի հետեւիլ այլոց կարծեաց, այնպիսին դատապարտեսցի: Վախճան տասներորդ գրքոյն:
– 154բ [Ցանկ ԺԱ.-Ի. գլխոցն] Յովսեպոսի Փլափիանոսի... – Յաղագս դարձմանն հրէից ի յԵրուսաղէմ... Յաղագս տարաձայնութեանն ի մէջ հրէից եւ Փղատելփայ եւ յաղագս քահանայական պատմուճանին:
ժա. 155ա-67բ Յովսեպոսի Փլափիանոսի... Գիրք մետասաներորդ: Յաղագս դառնալոյն հրէից յԵրուսաղէմ, հրամանաւն արքային Կիւրոսի, եւ յաղագս շինման տաճարին. Գլուխ նախորդ – Յամսն յառաջինս թագաւորութեանն Կիւրոսի՝ արքային Պարսից... նստաւ յաթոռ քահանայապետութեանն, եւ այնպիսաբար կային յԵրուսաղէմ: Վախճան մետասաներորդ գրքոյն (Ա-Գ., Ե-Ը. գլուխք):
ժբ. 167բ-82բ Յովսեպոսի Փլափիանոսի... Գիրք երկոտասաներորդ: Պատմութիւնն այսմիկ երկոտասաներորդ գրքոյն մինչեւ ի վեցերորդ գլուխն ոչ է յԱստուածաշնչէն: Յաղագս որպիսութեանն հրէից՝ յետ մահուանն Աղէքսանդրի արքային. գլուխ նախորդ (Ա-ԺԸ. գլուխք) – Աղէքսանդր Մակեդոնացին յետ ընկճելոյն զՊարսից թագաւորութիւնն... եւ կացեալ զամս երիս քահանայապետ, մեռաւ այնպիսաբար՝ որպէս եւ ցուցաք: Վախճան երկոտասաներորդ գրքոյն:
ժգ. 183ա-99ա Յովսեպոսի Փլափիանոսի... Գիրք երեքտասաներորդ: Յաղագս պատերազմացն Յօնաթանու ընդ Բագիդայ, յետ մահուանն Յուդայի. գլուխ նախորդ (Ա-ԻԲ. գլուխք) – Ի վեր անդր ասացաք, թէ զիա՛րդ ազգն Հրէից, որ գրաւեալ էր ի ծառայութիւն Մակեդոնացւոց... եւ յանդորութեան պահեաց զհրէայսն: Այսպիսի եղեւ վախճանն թագուհոյն Աղէքսանդրուհւոյ: Վախճան երեքտասաներորդ գրքոյն:
ժդ. 199ա-217ա Յովսեպոսի Փլափիանոսի... Գիրք չորեքտասաներորդ: Յաղագս թագաւորութեանն Երիստաբուղոսի, եւ թէ զիա՞րդ Հիւրկանոս զըրկեցաւ: Գլուխ նախորդ – Զմահուանէ թագուհւոյն Աղէքսանդրիայ խօսեցաք ի վեր անդր... եւ մեք գտաք զայս գոլ վախճան ազգին ասամոնեցոց: Վախճան չորեքտասաներորդ գրքոյն (Ա-ԺԸ., Ի-ԻԶ. գլուխք):
ժե. 217ա-31բ Յովսեպոսի Փլապիանոսի... Գիրք հնգետասաներորդ: Յաղագս ագահութեանն Հերովդէի եւ յաղագս մահուանն Անտիգոնոսի գլուխ նախորդ (Ա-ԺԴ.) – Ի վեր անդր ասացաք, թէ զիա՞րդ Սոսիոս եւ Հերովդէս առին զԵրուսաղէմ... արդ, այսպիսի շինուածով կատարեցաւ տաճարն: Վերջ հնգետասաներորդ գրքոյն:
ժզ. 231բ-43բ Յովսեպոսի Փլափիանոսի... գիրք վեշտասաներորդ: Թէ զորպիսի՛ օրէնս եցոյց Հերովդէս վասն աւազակաց, եւ թէ զիա՛րդ դարձան որդիք նորա. գլուխ նախորդ (Ա-ԺԳ. գլուխք) – Եւ արքայն Հերովդէս բառնալ կամէր ի քաղաքացն... յորում էր հայրն մօր նոցա եւ այլ ազգականք նոցա եւ հաւ պապքն նոցա: Վախճան վեշտասաներորդ գրքոյն:
ժէ. 244ա-60ա Յովսեպոսի Փլափիանոսի... գիրք եօթնեւտասներորդ: Թէ զիա՞րդ չարապէս վարեցաւ Անտիպատրոս ընդ հօրն իւրում, եւ ընդ այլս. գլուխ նախորդ (Ա-ԺԹ.) – Անտիպատրոս ոչ արար բարի, քանզի զչարիս յօդեաց վասն եղբարց... եւ առ ի տալ զստացուածս եւ զինչս Արքեղայոսի: Վախճան եօթնեւտասաներորդ գրքոյն:
ժը. 260բ-76բ Յովսեպոսի Փլափիանոսի... գիրք ութեւտասներորդ: Յաղագս աշխարհագրութեանն ասորւոց, արարեալ ի Կիւրինոսէ, ի ժամանակս ծննդեանն Յիսուսի Քրիստոսի. գլուխ նախորդ (Ա-ԺԶ. գլուխք) – Սիւրինոս այր անուանի եւ համբաւաւոր, դատաստանին վճռոց հմուտ... եւ այսոքիկ եղեն եւ պատահեցան հրէիցն ի Բաբիլոն: Վախճան ութեւտասաներորդ գրքոյն:
ժթ. 276բ-89բ Յովսեպոսի Փլափիանոսի... գիրք իննեւտասներորդ: Յաղագս անողորմութեան եւ չարութեան Գայոսի կայսեր, եւ վասն ուխտի եղելոյ ի սպանանել զնա. գլուխ նախորդ (Ա-Թ. գլուխք) – Զկնճիռն անօրէնութեան մաղձին՝ դառնութեան, զգործն ապիրատութեան... որ յաղթեաց նոցա, չուեցին նոքա անտի, որպէս ի ստորեւ ցուցցուք: Վախճան իննեւտասներորդ գրքոյն:
ի. 290ա-99բ Յովսեպոսի Փլափիանոսի... Գիրք քսաներորդ: Յաղագս տարաձայնութեանն հրէից եւ Փիլատէլփի, եւ յաղագս քահանայապետական պատմուճանին. գլուխ նախորդ (Ա-ԺԸ.) – Եւ յետ մահուանն Ագրիպպայ, որպէս ի նախ[ը]նթաց մատենիս մերում ճառեցաք... առաջադրեցի նա եւ գրել առ ձեզ զմերոյս, այսինքն՝ զաղանդոցս հրէիցս ի չորս մատեանս, եւ եւս զԱստուծոյ, եւ զէութենէ նորին եւ զօրինաց, յորոց է մեզ ինչ շնորհեալ առնել եւ ինչ արգելեալ: Վերջ քսաներորդ գրքոյն:
– 301ա-6ա Ցանկ բոլոր գործոց Յովսեպոսի Փլափիանոսի – Գիրք առաջին. Յաղագս ստեղծման աշխարհի... Ցանկ անուանց ամենայն քահանայապետիցն Հրէաստանի... Վերջ ցանկի քսան մատենից Յովսեպոսի Եբրայեցւոյն:
– 306ա-9ա Այբուբենական ցանկ երեւելի անուանց բոլոր գործոց Յովսեպոսի Եբրայեցւոյն – Աբեններ դաւաճանաբար մեռանի... Քուսի լրտես Դաւթի: Վերջ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԹԱՐԳՄԱՆՈՒԹԵԱՆ
Տե՛ս տիտղ.՝ 3ա:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Պատմութիւն Յով[սե]փոսի Եբրայեց[ւոյ] 1», Ա. կազմաստառին ամրացուած թերթիկին՝ «Համար 1. Պատմութիւն Յովսէփոսի Փլափիանոսի Եբրաեցւոյ քահանայի, բովանդակեալ ի քսան դպրութիւն, թարգմանեալ ի Տայի Սիմէօնեան Աթանաս վարդապետէ յիտալականէ ի հայ, ի թուին փրկչական 1760, գրեալ ի թղթի, ծաղկազարդ եւ ոսկեզօծ գլխատառիւք, քառակազմ, քառածալ եւ թերեւս գրչութեամբ աշխատասէր թարգմանչին, ընտիր նօտրգրութեամբ աւարտեալ: Ունի ի սկիզբն բան առ ընթերցողս ի թարգմանչէն եւ ոտանաւոր մի վասն հրահանգաց իմաստասիրաց ասացեալ, անյիշատակարն», «ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 1ա՝ «610, 2720»:
2721
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ (ՍԱՄԱԹԻԱ) |
ՌՄՀԸ. – 1829 |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգոր Պօլսեցի:
ԹԵՐԹ՝ 99 (գրչի էջակալում՝ 1-198, որ է՝ 1ա-99բ). չգրուած՝ 1ա-2բ, 3բ, 6աբ, 96բ-9բ: ՊՐԱԿ՝ 10x10 (7՝ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ «LT», 3 գլխարկ, զարդագծեր: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 30,5x20,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (24x15): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 43ա): ՏՈՂ՝ 30: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, փեղկերին 2ական ոսկեգոյն զարդաշրջանակ, որոնց անկիւններում բուսական զարդեր, Ա. փեղկի կենտրոնում փոքրիկ ձուաձեւ բոլորակի մէջ խաչելութեան պատկեր, Բ. փեղկի նոյնպիսի բոլորակի մէջ՝ Մարիամ Աստուածածին, մանուկ Յիսուսը գրկին. միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ սեւ թանաքով ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, թուղթ, մասն կազմաստառի, Աա եւ Բբ՝ ծաղկաթուղթ, Աբ եւ Բա՝ սպիտակ, չգրուած:
Նմուշ 43ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին տեղ-տեղ մաշուած, քերծուած. ունի հիմքից անջատուած կապոյտ էջանիշ ժապաւէն, լուսանցակողերը սեւացած. Պհպ. Ա. եւ Բ.՝ դեղնաւուն հետքերով, թ. 2՝ մատնահետքերով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Յովհաննու Դրասխանակերտցւոյ Պատմութիւն Հայոց.
Տե՛ս ձեռ. 1893, 2ա-127բ:1/չիք: 2/3ա: 3/4ա-5բ, 7ա-96ա:
Ծնթ. Հմմտ. Գ. Տէր-Վարդանեան, Յովհաննէս Դրասխանակերտցու Հայոց պատմութիւնը.- Մատենագիրք Հայոց, ԺԱ. հատոր, Ժ. դար. Պատմագրութիւն, Անթիլիաս-Լիբանան, 2010, էջ 338, Հմր 47:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
3ա Ընդօրինակեալ վերստին ի Գրիգորէ Պօլսեցւոյ եւ ապա բաղդատեալ ընդ ընտիր գաղափարս, յամի 1829, օգոստոս 25, ի Սամաթիա:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին սոսնձած թերթիկին՝ «Հմր 2, Պատմութիւն Յովհաննէս կաթողիկոսի, երկծալ, նոտրգիր, գրեալ ի թղթի, ընդօրինակող սորա մահտեսի Գրիգոր Պօլսեցի յամի 1829, օգոստոս 25, ի Սամաթիա: Ի ձեռագրաց տեառն Գէորգայ Դ.-ի՝ հանեալ ի գզրոցէն Ծաղկած այվանի», 1ա՝ «623, 2721», 3ա՝ «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 3ա սեւ թանաքով բոլորակ՝ «Գրիգոր, 1827»:
2722
ԱԿՆ՞ |
ՌՄԽԶ. – 1797 |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Պետրոս Կամրկապցի:
ԹԵՐԹ՝ 56. չգրուած՝ 1բ-3բ, 53աբ, 6ա: ՊՐԱԿ՝ 1-3. խառն (Ա 35, Բ 12, Գ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ ոճաւոր թագապսակ բոլորակ, մէջը մարդադէմ կիսալուսին կամ թագով պսակուած «GAF», կամ եռամահիկ, կամ ձուածիրի մէջ «Л, С», կամ թագպսակ ոճաւոր երկրաչափական պատկեր, որի մէջ քառաթեւ երեք աստղ՝ մէկը միւսներից մեծ, կամ ոճաւոր V: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31x21.5-22: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (26-7x14-5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 5ա): ՏՈՂ՝ 42-50: ԿԱԶՄ՝ մուգ շագանակագոյն դրոշմաազարդ կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ դեղնաւուն:
Նմուշ 5ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, քերծուած, Բ. փեղկի վերին եւ ստորին եզրերի կաշին թափուած, թերթերին զանազան բծեր, խոնաւութեան հետքեր, 18ա եւ 23բ, 28բ, 49ա՝ թանաքաբծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-35բ Աբրահամայ Կրետացւոյ Պատմութիւն անցից իւրոց եւ Նատր Շահին Պարսից.
Տե՛ս ձեռ. 1674, 6ա-63բ: ա/4ա: բ/4աբ: գ/4բ-5ա: դ/5ա: ե/5բ: զ/5բ-6բ: է/6բ-7ա: ը/7ա: թ/7բ: ժ/7բ: ժա/7բ-8բ: ժբ/8բ-9ա: ժգ/9աբ: ժդ/9բ-10ա: ժե/10աբ: ժզ/10բ-1ա: ժէ/11ա-2ա: ժը/12աբ: ժթ/12բ: ի/13ա: իա/13բ: իբ/13բ-4ա: իգ/14ա-5ա: իդ/15աբ: իե/15բ-6բ: իզ/16բ-7բ: իէ/17բ-8ա: իը/18ա-9ա: իթ/19աբ: լ/19բ-20բ: լա/20բ-1ա: լբ/21աբ: լգ/21բ-3ա: լդ/23աբ: լե/23բ-4ա: լզ/24աբ: լէ/24բ-5ա: լը/25աբ: լթ/26աբ: խ/26բ-7ա: խա/27աբ: խբ/27բ-8բ: խգ/28բ-9ա: խդ/29աբ: խե/29բ: խզ/29բ-30բ: խէ/30բ-1ա: խը/31ա-2ա: խթ/32աբ: ծ/32բ-3բ: ծա/33բ-4բ: ծբ/34բ-5ա: ծգ/35աբ:
Տե՛ս Աբրահամ Կրետացի, Պատմութիւն, Երեւան, 1973, ձեռ. b:
Բ. 36ա-52բ [Թամբուրչի Քիւչուկ Արութին, Պատմութիւն Թահմազ Ղուլիի] (հայատառ թուրքերէն):
ա. 36աբ Պերինճի պաշ. թէվայրիխի Թահմազ գուլու – Պին եիւզ գըրք սէքիս թարիգտէ (թարիքինտէ)... եշթէ գում տերեասը իչին պու գատարճա վե ֆ(ք)այեթ օլայ:
բ. 36բ-7ա Եքինճի պաշ. պէյան օլունուր – Սողրա գիրմանտան գալգտըք... մուսուգուէտվարըն իչինտէ զիքր եթմիշէզ պոյլէճէ մալումունուզ օլայ:
գ. 37ա-8բ Ուչունճու պաշ. պէյայն օլունուր – Պուրաճըքտա իփտիտա սիզէ Թահմազ... պու քալէի կիրէմեմ տէյի հապէր եօլլարը եչէրիկէ Թահմազ գուլ Հուսէին խանայ:
դ. 38բ-9ա Տորրտունճէ պաշ. պէյան օլունուր – Յօնարտա հէփ պիր երէ... օնտան սողրա կէնտի ազգէրինի կեքդի հինտէ սօղրու եիւզ թութու:
ե. 39ա-41բ Օճի պաշ. պէյայն օլունուր. ԹահմազԳուլունուն հինտէ վարմասը նաքլ օլունուր – Եշտէ նիճէ քի թարիփ... հեչ պիրինին պուռնու գանամատը էօյլէ սէլամէթ պուլտու շէհեր կինէ իանլըշընը կէնտիսինէ վերտի:
զ. 41բ-3ա Ալդընճի պաշ. պէյան օլունրուր – Պատէ հու օնտան սողրա... Մէհէմմէտ շահը ալդաթտը կէօյիւնիւ եթտի կէթերթտի:
է. 43ա-4բ Ետինճի պաշ. պէյան օլունուր – Թահմազ գուլուտա օթաք գուռտուրտու... մէհէմմէտ շահ ճեհանապաթա (=ճեհանալարա) կիթտի:
ը. 45աբ Մէքեզինճե պաշ. պէյն օլուրուն – Թահմազ Գուլու տաս սինտէ... թութտու իրանա կելմէք, իտի մուրատը Թահմազ Գուլ ունուն:
թ. 46ա-7ա Տօքուզունճի պաշ. պէյան օլուր – Պուրաճըքտա Թահմազ Գուլունուն... պէն կեթտիմ իսէ տէօրթ տիվարընը կեօրտիւմ, վէ իւսթիւ աչըք:
ժ. 47ա-8բ Օնունճու պաշ. պէյան օլուլուր – Թահմազ գուլունուն շահ օլմասը... պեր էվլատընը պուլտուլար Թահմազ ալտը որալըքտա ուք մեշիտի շահզատէի:
ժա. 48բ-9ա Օն պիրինճի պաշ. պէյան օլունուր – Վէ՞ հէփիսի զիաթ եթտիլէր... պօզկունտա քի պիզէ թարիփ եթտիլէր:
ժբ. 49բ-50բ Օն եքենճի պաշ. պէյան օլուրուր – Պու արալըքտա Թահմազ Գուլու... կէնտիլէրինէ շահ եթտիլէր Թահմազ Գուլու, իստէյ մէյիզ տէյէնի գըլըճուն կէչիրտի:
ժգ. 50բ-1բ Օն իւչիւնճիւ պաշ. պէյան օլուր – Պիր սիքքէ քազտըրտը կէնտինէ... շահ օլմասը էչեն պու քարար քէ պիզէպօյլէ նաքլեթտի, քէ ղիլտէ եազտըք:
ժդ. 51բ-2բ Օն տորթունճիւ պաշ. պէյան օլուր – Կէլէլիմ կէնէ սիզէ Թահմազ գուլու... սաֆրան հանը տէմ (դէամ) էտէն մաքսաթ շու:
Տե՛ս Քիւչուք Արութին, Պատմութիւն Թահմազ Ղուլու.- [Մատենադարանի] Գիտական նիւթերի ժողովածու, Հմր 1, Երեւան, 1941, էջ 100-28: Հեղինակի եւ իր գործերի մասին մանրամասներ տե՛ս Тамбурист Арутин, Рукаводство по восточной музыке, Перевод с турецкого,предисловие и комментарии Н. К. Тагмизяна, Ереван, 1968, էջ 9. Հմմտ. Ստեփանեան Յ., Ցուցակ հայերէն ձեռագրերի հայատառ թուր-քերէն նիւթերի եւ հայատառ թուրքերէն ձեռագրերի, Երեւան, 2008, էջ 54:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա Պատմութունըս զայս զօր տէսանի, / նախնեաց մերոց աւանդ պահի, / Ակնայ գուղէն Կամրկապցի, / հայոց ազգէն պէտ պանծալի, / մահտեսի Պետրոս իշխանի, / որդոյ մահտեսի Ակոբի, / աշխատութեամբ ի լուս ածի, / ընդէրցողաց հայր մեր խընդրի, / թվին հայոց Ռ. Բ. հարիւր ԽԶ.ին (1797). եւ ի ամսեն ապրլելեն կարարցա:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին ամրացուած թերթիկին՝ «Հմր 1. Պատմութիւն (ինքնաձեռագի՞ր, ջնջած) Աբրահամ կաթողիկոսի, երկծալ, նօտրագիր, գրեալ ի թուին հայոց ՌՄԽԶ. (1797)», Ա. կազմաստառին՝ «2722», 1ա՝ «636, 2722», «ՌՄԽԵ. 1796, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 53ա՝ «99-50», 56բ՝ «սարմ, տբ, ստ, Գէորգ»:
2723
ՄԻՋԱԳԻՒՂ |
ՌՄՀ. –1821 |
ԳՐԻՉ՝ Սերովբէ Պետրոսեան Ակնեցի:
ԹԵՐԹ՝ 79 (գրչի էջակալում՝ 2-138, որ է՝ 6բ-74բ). չգրուած՝ 1ա-3բ, 4բ, 5բ, 75ա-9բ: ՊՐԱԿ՝ 5+Ա-Էx12+4+5+Ա-Էx10+4: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագապսակ ոճաւոր զինանշան, մէջը՝ բերդի վրայ թեւատարած թագակիր արծիւ, ներքեւում՝ «NIGOLO POLLERI», «ALMASSO», նաեւ՝ թեւատարած արծիւ, տակը՝ «CFA»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 28,8x21 29x20.5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (20.5x15): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 6ա): ՏՈՂ՝ 30: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի (Ա. եւ Բ. փեղկերին բրոնզէ բուսական զարդաշրջանակներ), միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ կապոյտ հէնքի վրայ դեղին նախշերով ծաղկաթուղթ, կապոյտ էջանիշ ժապաւէնով. լուսանցակողերը՝ դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ կանաչ թուղթ, լուսագծերով:
Նմուշ 6ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, թ. 75-9ի, Պհպ. Բ-ի եւ Բ. փեղկի ստորին մասը խոնաւութեան հետքերով, 33ա՝ թանաքաբծերով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
5ա-74բ Գիրք վեցօրէից՝ Մատթէոսի Հայոց վարդապետի հաւաքեցեալ եւ շարադրեցեալ ի բանից սրբոց հարանց, առ դրան սուրբ առաքելոյն Ստաթէի, յամի կենարարին մերոյ 1375 եւ հայոց ՊՀԲ. (1423): Վերստին օրինակեցաւ հաւատարիմ գրչաւ ի հին գաղափարէ՝ օրինակելոյ ի թուին մեր ՌՃԿԹ. (1720), ի նուսատ Սերովբէ նօտարէ Պետրոսեան Ակնեցւոյ. 1821, ՌՄՀ. (1821), ի մարտի 15, ի Միջագիւղ:
Տե՛ս ձեռ. 774, 282ա-377բ: Ցանկ/չիք: Նխ./6ա-7ա: ա/7ա-23բ: բ/24ա-9բ: գ/29բ-43ա: դ/43ա-54բ: ե/54բ-60բ: զ/60բ-3բ: է/63բ-74բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս տիտղ.՝ 5ա
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 4ա (1869 թ., նոտրգիր) Ի մատենից Սարգիս Աղապապօվ Վարդապետեանցի,1869 ամի փրկչական, յԱղէքսանդրապօլ:
2. 5ա (1885 թ., շղագիր) Հմր 12. Նուէր Սուրբ Էջմիածնայ Մատենադարանին: Բժիշկ ԳաբրիէլՅոհաննիսեան, 1885 թ. 12 մայիսի, Ալէքսանդրապօլ:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «676, Գիրք վեցօրէից», Պհպ. Աա-ին ամրացուած թերթիկին՝ «Հմր 1 Վեցօրէից գիրք, քառածալ, շաղագիր օրինակ, գրեալ ի թղթի ի Սերովբէ նօտարէ Պետրոսեան Ակնեցւոյ, յամի 1821 ի Միջագիւղ», 1821, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», Պհպ. Աա-ին՝ «676, 2723»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 6ա սեւ թանաքով ոճաւոր քառակուսի՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ / ՊՕՂՈՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ / ՌՄՀ. (1821)»:
2724
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄՀԳ. – 1824 |
ԳՐԻՉ՝ հեղինակը: ՍՏԱՑՈՂ՝ Մեսրոպ արքեպիս. Ադրիանապոլսեցի:
ԹԵՐԹ՝ 44-1 (տե՛ս Պահպանակ). չգրուած՝ 1աբ, 2բ, 3բ-4ա, 5բ-6ա, 7բ-8բ, 24բ-7ա, 28բ-44բ: ՊՐԱԿ՝ 1-3x2+1-4, խառն (Ա 6, Բ 10, Գ 7, Դ 14): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ թագապսակ ոճաւոր զինանշան, ցածում՝ GM», «ALMASSO», ոճաւոր զինանշան՝ մէջն աշտարակի վրայ թեւատարած թագապսակ արծիւ, ցածում՝ «GIOR MAGNANI», «AFG» առիւծ, «NR», շրջան, մէջը թագի վրայ թեւատարած թագակիր արծիւ, ներքում դափնու կամ արմաւենու 2 ճիւղ, նաեւ՝ 3 բարձրադիր գլխարկ, այլ թուղթ (թ. 2-7)՝ լուսադրոշմով՝ «ВР» [1]//1: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25,5x17,5 (թ. 2-3), 25,8x19,4 (թ. 4-5), 25x20,5 (թ. 6-7), 33,5x20,5 (թ. 8-44): ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (թ. 2՝ 23x17, թ, 3՝ 19x16, թ. 4՝ 24x17, թ. 5՝ 25x18, թ. 6՝ 17.5x20, թ. 7՝ 18x20.5, 10ա-2ա՝ 25.5x17.5, թ. 13-24՝ 24x14.6): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 13ա): ՏՈՂ՝ 32-39: ԿԱԶՄ՝ կարմիր-կապոյտ-գորշ ծաղկաթուղթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ դեղնաւուն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ թ. 1 (սկ.)՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «NR»:
Նմուշ 13ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը եւ մէջքը մաշուած, տեղ-տեղ խոնաւութեան հետքեր, զանազան բծեր, 23ա՝ թանաքաբիծ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 9ա-24ա Տախտակ արեգական, հաշուեալ ի վերայ միջօրէին Կոստանդինուպօլսոյ, ըստ ընթացից հնոյ տօմարին հռոմայեցւոց: Ի հայրապետութեան տեառն տեառն Եփրեմի սրբազնասուրբ կաթուղիկոսին ամենայն Հայոց: Յամի Տեառն 1824, օգոստոսի 1, ի Կոստանդինուպօլիս
– 9բ [Ոտանաւոր] – Ծանի՛ր եւ զայս, ո՛վ իմաստուն եւ խոհական... թէ զարարիչն արարածովք մարդիկք ծանեան: Յիսուս Որդի:
1. 10ա-12ա [Աղիւսակք]
ա. 10ա Աղիւսակ Ա. – Ամք յուլեան նախ քան զՔրիստոս: Միջին երկայնութիւն*:
* Որպէս սկզբնատող բերել ենք աղիւսակի սիւնեակների մակագրութիւնները, այս եւ յաջորդ աղիւսակները լրացուած են համապատասխան թուային արժէքներով:
բ. 10ա Աղիւսակ Բ. – Ամք Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի: Միջին երկայնութիւն:
գ. 3. 10ա Աղիւսակ Գ. – Պարզ ամք: Միջին երկայնութիւն:
դ. 4. 10ա Աղիւսակ Դ. – Ամիսք հռոմայեցւոց: Միջին երկայնութիւն:
ե. 5. 10ա Աղիւսակ Ե. – Նահանջ օր, հասարակ օր: Միջին երկայնութիւն:
զ. 6.Աղիւսակ Զ. Աղիւսակ ընթացից արեգական միջին երկայնութեան իւրաքանչիւր ժամուց եւ րոպէից եւ մանրամասնոյն որք զկնի, բայց հակ գումարմամբ:
է. 7. 10բ-11ա Աղիւսակ Է. Աղիւսակ հաւասարութեան պարունակի արեգական, որ ի գործ դնի միջին երկայնութեամբ + կամ – ըստ նշանացն: Մնացորդ Աղիւսակ հաւասարութեան պարունակի արեգական, որ ի գործ ածի որպէս զնախ[ը]նթացն – Աստիճան, 0. խոյն, 1. Ցուլ, 2. Երկաւոր, 3. Խցգետին, 4. Առիւծ, 5. Կոյս, Աստիճան, Աստիճան, 6. Կշիռ, 7. Կարիճ, 8. Աղեղնաւոր, 9. Այծեղջիւր, 10. Ջրհոս, 11. Ձուկն, Աստիճան:
ը. 8. 11բ Ը. Աղիւսակ միջորէական, հաշուեալ ի վերայ 41O լայնութեան Կոստանդնուպօլսոյ, ըստ 23O,28՛ բոլոր հակման արեգական:
թ. 9. 12ա Աղիւսակ Թ. Աշխարհագրական երկայնութեանց եւ լայնութեանց ոմանց երեւելի քաղաքաց, ըստ արդի հեղինակաց:
– 12բ-3բ Առ բարեմիտ ընթերցօղս – Արդարեւ, ի վաղուց ժամանակաց ի սիրտս մեր անկեալ կայր ձեռն արկանել ի սոյն գործ... եւ մեք ի խնամս ձեր ապաստանեալ՝ խոնարհ ծառայ ձեր իբր բժիշկ Յակովբ Թովմայեան Կոստանդինուպօլսեցւոյ:
2. 14ա-24ա Յաղագս բացատրութեան եւ գործածութեան աղիւսակացս – Հանդիսացաք աստանօր ի բացատրութիւն... որպէս ունիս տեսանել ահաւասիկ յառաջիկայդ:
ա. 14աբ Յօդուած Ա. Յաղագս զինչութեան եւ բացատրութեան աղիւսակաց – Նախ իմա՛, զի յառաջնումն երեսի անդ... հուսկ ապա ութներորդ աղիւսակն է միջօրէական ժամուն Կոստանդինուպօլսոյս:
բ. 14բ-8ա Յօդուած Բ. Յաղագս հարկաւոր գիտելեաց – Աստէն ունիմք զհարկաւոր գիտելիս... խնդրել զհաւասարութիւն համեմատական ի միջօրէական ժամու յաղիւսակէ եւ յայլմէ:
գ. 18ա-21բ Յօդուած Գ. Յաղագս գործածութեան աղիւսակաց – Գործածութիւն աղիւսակաց ոչ այլ ինչ է... զայս եւս իմա՛, թէ՛ բարձրութիւնն եւ թէ՛ ցածութիւնն մի աստիճան տեւէ եւ ո՛չ աւելի, իբր 24:
դ. 22ա-4ա Յօդուած Դ. Յաղագս գտանելոյ զտեղի արեգական, յայլ եւ այլ գաւառի կամ քաղաքի – Գիտելի է աստանօր, զի յորում քաղաքի... յորս գրեալ եմք յաղիւսեկիս որպէս ուսար: Այսքան առ այս շատ համարեալ, բաւեսցի:
Բ.1. 27բ Աղիւսակ գտանելոյ զմիջին ժամանակ ծննդեան եւ լրման լուսնի ի միջօրէի Կոստանդնուպօլսոյս – [սիւնակք] Բաղադրեալ ամք: Շրջան լուսնի: Պարզ ամք: Շրջան լուսնի: Թիւք թաւալմանց: Միջին թաւալումն: Ամիսք: Շրջան լուսնի:
2. 28ա Համառօտ խրատ գործածութեան աղիւսակիս – Գումարեա՛ զշրջանս տարւոյն եւ ամսոյն... այսպէս արասցես եւ զայլսն:
Գ.1. 2ա, 3ա Աղիւսակ ամսամտից: Խրատ գործածութեան աղիսակիս – Թէպէտ բազումք ի հեղինակաց աւանդեալ են կանոնս... պարտիս ի գործ դնել զբնական թիւս եւ ո՛չ զգրաշարս, որպէս ունիս տեսանել ի խրատիս:
2.ա. 5ա, 4բ [Խրատ գործածութեան աղիւսակի] – Աստուածապատիւ Հօրդ իմոյ, աստուածաշօշափ օծեալ սուրբ աջոյ համբոյր: Շնորհագիր մատանցդ գրութիւն, որ ի 3 նոյ. 1824... որ ի դեկ. 1824:
բ. 6բ-7ա Աստիճան (= Աղիւսակ աստիճանաց հայերէն գրոց):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս բովանդակութիւն՝ 5ա, 4բ:
Տե՛ս տիտղոսաթերթ՝ 9ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
9բ (1872 թ., շղագիր) Ի գրոց հոգեւոր ծնողին իմոյ հանգուցեալ Սարգիս պատրիարքի Կ. ՊօլսոյԱնդրիանապօլսեցւոյ, գոլով սոյն իսկական ձեռագիր հեղինակութիւն Յակօբ բժշկի Թովմայեան, որ ընծայեալ էր երբեմն առ Մեսրոպ արքեպիսկոպոսն Անդրիանուպօլսոյ՝ հոգեւոր պապուն իմոյ, նուիրեցի ի յիշատակ հոգւոց նոցին մատենադարանի ՍրբոյԷջմիածնի՝ ի գնալն իմ յառաջնորդութիւն հայոցն Պարսկաստանի եւ Հնդկաստանի, հրամանաւ Տ. Տ. Գէորգայ Դ. կաթողիկոսի ամենայն Հայոց: Խնդրեմ յիշել զմեզ յաղօթս ձեր՝ որք հանդիպիք: Գրիգորիս եպս. Պարսկաստանի եւ Հնդկաստանի, 1 ապրիլ, 1872, ի Սուրբ Էջմիածին:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «1. Տախտակ արեգական», կազմի Ա. փեղկին ամրացուած թերթիկին՝ «Զիճ Յակոբայ Թովմայեան, 87», Ա. կազմաստառին ամրացուած թերթիկին «Հմր 116, 1. Տախտակ արեգական, հաշուեալ ի վերայ միջօրէի Կ. Պօլսոյ, ըստ ընթացից նոր տումարին Հռոմայեցւոց, կիսածալ, շաղագիր, գրեալ ի թղթի, յանյայտ գրչէ, ի Կ. Պօլիս, ի հայրապետութեան Տեառն Տեառն Եփրեմ կաթուղիկոսի: Ի սկիզբն ունի Խրատ վասն գործադրութեան աղիւսակի ամսումտից: Չունի զյիշատակարան», 1ա՝ «685, 2724», «1824, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2725
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄՀԳ. – 1824 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Դիոնէսիոս Երեւանցի:
ԹԵՐԹ՝ 200 (գրչի էջակալում՝ 1-392, որր է՝ 3ա-198ա). չգրուած՝ 1աբ, 2բ, 199ա-200ա: ՊՐԱԿ՝ 1-20x10 (ԺԳ, ԺԴ 8, Ի 11, Դ, ԺԹ 12): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով. «GJF, LONDON», «GMI», 3 բարձրադիր գլխորկ լուսադրոշմներով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 30.5x20.5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (26x16-7): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 40: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ թուղթ, լուսանցակողերը՝ սեւ ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա՝ թուղթ. լուսադրոշմով՝ «GJF, LONDON», սկզբից:
Նմուշ 4ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ՝ Կամարի ներքոյ Էջմիածնի տաճար, կամարի աջ եւ ձախ կողմերում 1ական հրեշտակ՝ 178բ: Խորան՝ 2ա: Կիսախորան՝ 3ա: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն, կանաչ, դեղին, նարնջի, կապոյտ, շագանակագոյն, մոխրագոյն, ոսկի, բրոնզ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, վրան՝ մոմի հետքեր, աստառը՝ պոկուած, լուսանցակողերը սեւացած. գրեթէ բոլոր թեթերին խոնաւութեան հետքեր, թանաքի թթուայնութեան հետեւանով թ. 18-198-ի գրադաշտը գունափոխուած, զանազան բծեր, թ. 188՝ հիմքին մօտ ընդերկայնակի գրեթէ 21 սմ պատռուած, թերթ՝ 199՝ վերին աջ եզրը պոկուած, թ. 199, 200, Պհպ. Ա.՝ ծալուածքի հետքերով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-178ա Քարոզ տարեկան
2ա Քարոզ տարեկան: Օգնեա՛ Հոգիդ Սուրբ Աստուած: Արարեալ Պետրոսի վարդապետի Նախիջեւանցւոյ Աղամալեան՝ ի փառս եւ ի պատիւ տնօրէնութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի եւ ի յօգուտ մանկանց եկեղեցւոյ: Ի հայրապետութեան Տեառն Սիմէօնի սրբազան կաթուղիկոսին, ի թուին հայոց ՌՄԻ., յամի Տեառն 1771ին: Եւ այժմ աշխատասիրեալ՝ մեծաւ զգուշութեամբ գաղափարեցաւ ի ձեռնասուն աշակերտէ Եփրեմ արքեպիսկոպոսի՝ ի Դիոնէսիոս նուաստ վարդապետէս Երեւանցւոյ, ի վայելս իմ եւ ի յիշատակ բանասիրաց առ յապայն: Ի հայրապետութեան Տեառն Եփրեմայ սրբազնագոյն կաթողիկոսի ամենայն Հայոց, յամի Տեառն 1824, ի մայրագահն Սուրբ Էջմիածին:
Տե՛ս ձեռ. 174, 38ա-195ա: ա/3ա-5բ: բ/11ա-2ա: գ/12ա-4բ: դ/15աբ: ե/15բ-25ա: զ/25բ-33բ: է/33բ-45ա: ը/45ա-7բ: թ/47բ-50բ: ժ/50բ-6ա: ժա/56ա-64բ: ժբ/65ա-9բ: ժգ/69բ-70բ: ժդ/70բ-2ա: ժե/72ա-8ա: ժզ/78ա-90բ: ժէ/90բ-102բ: ժը/103ա-4ա: ժթ/104ա-14ա: ի/114ա-7բ: իա/117բ-26ա: իբ/126ա-8ա: իգ/128ա-32ա: իդ/132ա-4ա: իե/134ա-6ա: իզ/136ա-8ա: իէ/138ա-42ա: իը/142ա-51բ: իթ/151բ-3ա: լ/153ա-8ա: լա/158ա-9բ: լբ/160ա-1բ: լգ/161բ-2բ: լդ/162բ-3բ: լե/163բ-5բ: լզ/165բ-8ա: լէ/168ա-70բ: լը/170բ-6ա: լթ/176բ-8ա:
Ունի նաեւ՝
ա. 5բ-8բ Յաղագս քրիստոնէական հաւատոյ – Կենդանութեան աղբիւրն Յիսուս վճռէ խաւսելով առ Հայր... զյառնելն ի կեանս եւ ի դժոխս:
բ. 8բ-11ա Յաղագս յուսոյ եւ հարկաւորութեան նորին – (Նխ.) Յուսացաք յանուն քո... Յոյսն բաժանի ի բնական եւ ի գերբնական... անհուն ողորմութեամբն Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
Բ. 178ա-95բ Հատոր երկրորդ [Քարոզք Պետրոսի վարդապետի Աղամալեան]
Տե՛ս ձեռ. 174, 198ա-218բ:ա/179աբ: բ/179բ-81ա: գ/181ա-3ա: դ/183ա-4ա: ե/184բ-5բ: զ/185բ-7ա: է/187ա-9բ: ը/189բ-91ա: թ/191ա-2բ: ժ/193ա-4ա: ժա/194ա-5բ:
– 196ա-8ա Ցանկ Քարոզգրքոյս – Ա. Քարոզ: Յաղագս խոնարհութեան... ԽԹ. քարոզ:Ի վերայ Խաչվերացին... Կատարեցաւ առաջին եւ երկրորդ հատոր գործոյս ի փառս Հոգւոյն Սրբոյ, ի խնդրոյ Սրբոյ Աթոռոյս նորընծայից ոմանց բանասիրաց (հմմտ. ձեռ. 174, 195բ-7բ):
Ծնթ. ԽԱ. քարոզին յաջորդող քարոզը թիւրիմացաբար համարկալուած Ծ.:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս Տիտղ.՝ 2ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 178բ (1857 թ., բոլորգիր) Է: Ես՝ դպիր Յակոբս, յետին բանասէր եւ կրտսեր վարժապետաց Արցախեցի, ընթերցի զԳիրքս Քարոզութեան միանգամ աւարտելով եւ սեռն սիրով եւ մաքուր մաղթանօք խնդրեցի ի ճշմարիտ քարոզչէն Յիսուսէ տալ արքայութիւն եւ պսակ փառաց իմ բարեպաշտօն եւ աստուածասէր իշխանին՝ աղայ մահտեսի Թաթէոսի եւ իւր կողակցեացն եւ իւր մատաղերամ նորաբողբոջ որդւոցն եւ համայն ընտանեացն, եւ աղերսեմ՝, ո՛ հոգեսէր հանդիպօղք, յիշել զսոսա ի բարի աղօթս ձեր միով Հայր մերիւ: Յամի Տեառն 1857, ապրիլ 8, ի գիւղն Աշտարակ, որք հռչակեալ կոչին Շահազիզեանց:
2. 200բ (1879 թ., շղագիր մատիտով) Մկրտիչ շալաիչս հազար ութ հաուրեթանասունին ամի փետէրվար երեք փեսակվեցի, նոյն թվի յուլիսի իննի երէխեն չայավ (այսպէս):
3. 198բ (1887 թ., շղագիր) Յիշեցէ՛ք ընթերցո՛ղք, զՄեսրովբ եպիսկոպոս Սմբատեանց նախիջեւանցի, միաբան Սրբոյ Էջմիածնի՝ զժողովողս ազգային հնութեանց եւ յիշատակարանաց, եւս եւ բանահիւսագրութեանց Արարատեան նահանգի, որ հրամանաւ եւ տնօրէնութեամբ Տ. Մակար վեհափառ կաթողիկոսի ամենայն Հայոց պաշտաւնական գործով պատահելով յԱշտարակ գիւղ Արագածոտն գաւառի, ի տան արժանապատիւ Սարգիս աւագ քահանայի Բջնունւոյ, տեսի եւ ընթերցայ զպատուական Քարոզգիրքս Նախիջեւանցի Աղամալեան մեծանուն Պետրոս վարդապետի, ի 15 յունիսի 1887 ամի, յԱշտարակ:
4. 198բ (ԺԹ. դ., շղագիր) Յիշեալ լիջիր նզովիւք, ո՛վ մուկ զազիր, զգեցեալ հանդերձ եպիսկոպոսի, ապականիչ ձեռագրաց:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «700», «2», Աա՝ «700, 2725», 1ա՝ «Հմր 2», 2ա՝ «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Կազմի Բ. փեղկի աստառին «Պարչչ քան Կարապետ չամ»:
2726
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄՁԳ. – 1834 |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգոր սրկ. Դնդանճեան
ԹԵՐԹ՝ 212. չգրուած՝ 1աբ, 2բ-3ա, 4աբ, 166ա-7բ, 209բ, 212աբ: ՊՐԱԿ՝ 4+1-21x10 (21՝ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 30,6x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (23.5x15.5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 5ա): ՏՈՂ՝ 30: ԿԱԶՄ՝ մուգ եւ բաց շագանակագոյն շերտերով, ոսկեգոյն զարդագօտիով կաշի, փեղկերին՝ ոսկեգոյն զարդաշրջանակներ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ ոսկեգոյն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «NR» եւ առիւծ. մասն կազմաստառի:
Նմուշ 5ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցազարդ՝ բուսական (3բ): Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, Ա. փեղկի ստորին, Բ. փեղկի վերին մասերը մէջքից անջատ, թ. 142-3, 171-3՝ խոնաւութեան հետքեր, զանազան բծեր, թ. 102ա, 184ա, 199ա՝ թանաքի հետքեր, թ. 194-212՝ լայնքի գրեթէ կէսից ընդլայնակի պատռուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա, 2ա-211բ Քարոզգիրք, հաւաքեալ աստի եւ անտի, աշխատասիրութեամբ Գէորգ եպիսկոպոսի Զմիւռնացւոյ՝ դիտին Եւդոկիոյ, ի դիւրութիւն նորակիրթ քարոզչացն ուխտին Սրբոյն Աննայի: Ի հայրապետութեան տէր Եփրեմի սրբազան կաթուղիկոսի ամենայն Հայոց. յԵւդոկիա, 1826: Իսկ այժմ ընդօրինակեալ ի նոյն իսկ բնագրէ ի մահտեսի Գրիգորէ Դնդանճեան Պօլսեցւոյ՝ սարկաւագէ տեառն Ստեփաննոսի առաքելաշնորհ արհեպիսկոպոսի եւ հրեշտակակրօն պատրիարգի մեծի մայրաքաղաքիս: Ի պատրիարգութեան նորին, յամի Տեառն 1834, եւ ի սեպտեմբեր 28, ի Կոստանդնուպօլիս:
Տե՛ս ձեռ. 5316, 5ա-154բ, 169ա-71բ: Յառաջաբանութիւն/3բ: ա/175բ-6բ: բ/177աբ: գ/180ա-1ա: դ/183բ-5ա: ե/185ա-6բ: զ/190ա-1բ: է/174բ-5բ: ը/168ա-9բ: թ/83բ-5բ: ժ/178բ-80ա: ժա/77ա-8ա: ժբ/չիք: ժգ/5ա-8ա: ժդ/85բ-7բ: ժե/141բ-3բ: ժզ/81բ-3բ: ժէ/125բ-7ա: ժը/115բ-8բ: ժթ/155բ-8ա: ի/59բ-61բ: իա/137ա-9ա: իբ/25ա-8ա: իգ/8ա-11բ: իդ/11բ-4ա: իե/14ա-7ա: իզ/17ա-20ա: իէ/23ա-5ա: իը/73բ-4բ: իթ/95բ-7ա: լ/61բ-3ա: լա/163բ-5բ: լբ/118բ-21բ: լգ/149բ-50բ: լդ/35բ-7ա: լե/69բ-71ա: լզ/37ա-9բ: լէ/31բ-5ա: լը/28բ-31բ: լթ/55ա-6բ: խ/49բ-51բ: խա/78բ-80բ: խբ/39բ-42ա: խգ/53ա-5ա: խդ/177բ-8բ: խե/206ա-7ա: խզ/51բ-3ա: խէ/158ա-60ա: խը/80բ-1բ: խթ/127ա-8ա: ծ/150բ-2ա: ծա/132բ-3բ: ծբ/139բ-41բ: ծգ/147ա-9բ: ծդ/58ա-9բ: ծե/128ա-30բ: ծզ/195ա-7ա: ծէ/122ա-5բ: ծը/169բ-71ա: ծթ/99ա-101բ: կ/101բ-5ա: կա/56բ-8ա: կա1/113ա-5բ: կբ/109ա-13ա: կգ/75բ-7ա: կդ/68ա-9բ: կե/20ա-3ա: կզ/44ա-7բ: կէ/47բ-9բ: կը/74բ-5բ: կթ/152բ-3բ: հ/90բ-2բ: հա/71ա-3բ: հբ/172բ-4ա: հգ/197ա-8բ: հդ/192աբ: հե/193ա-5: հզ/92բ-5բ: հէ/181բ-3բ: հը/199ա-200բ: հթ/200բ-3ա: ձ/42ա-4ա: ձա/207բ-9ա: ձբ/204ա-5բ: ձգ/189ա-90ա: ձդ/171ա-2բ: ձե/187ա-9ա: ձզ/203ա-4ա: ձէ/66ա-8ա: ձը/97ա-9ա: ձթ/63ա-5բ: ղ/չիք: ղա/153բ-5բ: ղբ/162ա-3բ: ղգ/143բ-5ա: ղդ/145բ-6բ: ղե/88ա-90բ: ղզ/133բ-5բ: ղէ/135բ-7ա: ղը/105ա-9ա: ղթ/160բ-1բ: ճ/130բ-2բ: Ցանկ/210ա-1բ:
Ներդիրներ (Բ. պահպանակի եւ Բ. կազմաստառի միջեւ)՝
1. թուղթ (26x20.5), նամակ, հայատառ թուրքերէն (հայերէնը՝ միայն սկսուածքի առաջին բառերը): ԺԹ. դ. 2 թերթ. չգրուած՝ Աբ-Բբ: Կապոյտ. թուղթ, ճնշադրոշմով՝ «PARIS» գրութեամբ, միասիւն, շղագիր: «Ղազարոս մայիսի քօնթրաթօ օլտուրքի: Տէրվիշ օղլու հաճը Յօհաննէս... Կենսատու փրկի՛չ մեր Յիսուս Քրիստոս, անզեղջ... քրիստոնեայ սեմայի փրկիչ Յիսուս Քրիստոս»:
2. Գրութիւն կիսով հայերէն, կիսով հայատառ թուրքերէն, ԺԹ. դ.: Ստացուած 1 թերթի ընդլայնակի երկտակումով, գրուած 1 երեսը: Սպիտակ թուղթ, 21.5x13.5, ճնշադրոշմով՝ «BATD» գրութեամբ, միասիւն (18x13), շղագիր, Երջանիկ առաքեալն Պօղոս պուկիւն սուրբ Գէորգ... եւ նա ցուցցէ ձեզ վերնատուն մի մեծ զարդարեալ», բուն շարադրանքի վրայ երկայնակի 4 տող՝ «Գերապատիւ ազգասէր երեսփոխանաց ընդհանուր ժողովոյ օրհնեալ ազգիս՝ ողջոյն եւ օրհնութիւն քրիստոսական: Որ ըստ անհրաժարելի օրինաց ճշմարիտն ազգասիրութեան սիրեն զհամազգայինս իւրեանց, զվիշտ նոցա ի ցաւ իւր»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս Տիտղ.՝ 2ա:
ՆՇՈՒՄ՝ Աա՝ «701, 2726», 2ա՝ «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», մէջքին ամրացուած թերթիկին՝ «Գիրք Գէորգ եպիսկոպոսի Զմիւռնացոյ», «701», «Քարոզգիրք»:
2727
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 339-3 (տե՛ս Պահպանակ, գրչի էջակալում 1-618, որ է՝ 4ա-312բ). չգրուած՝ 1ա-3բ, 313ա-39բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԸx12: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ D&CBLAUW, ցանկապատ՝ մուտքով, ներսում տղամարդ՝ զինուորական հանդերձով եւ գաւազանով, եւ թագակիր առիւծ՝ սուրը թաթին, առիւծի գլխավերեւում՝ «PRO PATRIA», իսկ մուտքի տակ՝ «B»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31,5x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (24x13.5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 8ա): ՏՈՂ՝ 45: ԿԱԶՄ՝ տպարանային դրոշմազարդ (Ա. փեղկի կենտրոնում խաչելութիւն, Բ. փեղկի կենտրոնում՝ Աստուածածինը՝ մանուկ Յիսուսը գրկին) մուգ կարմիր կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ ոսկեզօծ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա, թ. 1-3+ԲԳ, թուղթ, չգրուած, լուսագծերով ու լուսադրոշմով՝ ձեռագրի բուն թղթի հետ նոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, եզրերը՝ մաշուած. հիմքից անջատէջանիշ ժապաւէններ՝ թ. 135-6ի միջեւ դեղին, թ. 196-7ի միջեւ՝ վարդագոյն, թ. 253-4ի միջեւ՝ կապոյտ. գրեթէ բոլոր թերթերի գրադաշտը թանաքի թթուայնութեան հետեւանով գունափոխուած, տեղ-տեղ խոնաւութեան հետքեր:
Նմուշ 8ա
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
4ա-312բ [Յակոբ Նալեան, Քարոզգիրք Կիւրակէից]
Տե՛ս ձեռ. 2311, 3ա-430բ. Ընծայումն՝ 4ա: ա/4ա-9բ: բ/9բ-12ա: գ/12ա-5ա: դ/15ա-16ա: ե/16ա-9բ: զ/19բ-24ա: է/29բ-32ա:ը/24ա-7բ: թ/27բ-9բ: ժ/32ա-4բ: ժա/34բ-9բ: ժբ/39բ-42բ: ժգ/42բ-5բ: ժդ/45բ-7բ: ժե/48ա-50բ: ժզ/51ա-2ա: ժէ/52ա-6ա: ժը/56ա-9բ: ժթ/59բ-60բ: ի/60բ-3բ: իա/63բ-6ա: իբ/66ա-9բ: իգ/69բ-71ա: իդ/71բ-5ա: իե/75ա-7բ: իզ/77բ-80ա: իէ/80ա-1բ: իը/81բ-4ա: իթ/84ա-6ա: լ/86ա-9ա: լա/89ա-91բ: լբ/91բ-4ա: լգ/94ա-5բ: լդ/95բ-6բ: լե/96բ-8բ: լզ/98բ-100բ: լէ/100բ-3ա: լը/103ա-6ա: լթ/106ա-8բ: խ/108բ-11ա: խա/111ա-2բ: խբ/112բ-4բ: խգ/114բ-6բ: խդ/116բ-21բ: խե/121բ-4ա: խզ/124ա-7ա: խէ/127ա-9ա: խը/129ա-33ա: խթ/133ա-5բ: ծ/135բ-7բ: ծա/137բ-40բ: ծբ/140բ-2բ: ծգ/142բ-6ա: ծդ/146ա-150բ:ծե/150բ-3բ: ծզ/153բ-7ա: ծէ/157ա-8բ: ծը/158բ-62ա: ծթ/162ա-3բ: կ/163բ-6ա: կա/166ա-8բ: կբ/168բ-70ա: կգ/170ա-1բ: կդ/171բ-3ա: կե/173ա-4բ: կզ/175ա-6բ: կէ/176բ-9ա: կը/179ա-80բ: կթ/180բ-3ա: հ/183ա-4բ: հա/185ա-7ա: հբ/187ա-8ա: հգ/188բ-9բ: հդ/189բ-90բ: հե/190բ-3ա: հզ/193ա-5բ: հէ/195բ-8ա: հը/198ա-201ա: հթ/201ա-6ա: ձ/206բ-7բ: ձա/207բ-10ա: ձբ/210բ-4բ: ձգ/214բ-5բ: ձդ/215բ-7ա: ձե/217ա-8ա: ձզ/218ա-9ա: ձէ/219ա-22բ: ձը/222բ-5ա: ձթ/225ա-7բ: ղ/227բ-32ա: ղա/232ա-7ա: ղբ/237ա-40ա: ղգ/240ա-3ա: ղդ/243ա-4ա: ղե/244ա-7ա: ղզ/247ա-50բ: ղէ/250բ-3բ: ղը/253բ-6ա: ղթ/256ա-8ա: ճ/258ա-64ա: ճա/264ա-7բ: ճբ/267բ-9բ: ճգ/269բ-71բ: ճդ/271բ-4բ: ճե/274բ-7բ: ճզ/277բ-85ա: ճէ/285ա-7ա: ճը/287ա-8ա: ճթ/288ա-91բ: ճժ/291բ-5ա: ճժա/295ա-8բ: ճժբ/298բ-300բ: ճժգ/300բ-3ա: ճժդ/303ա-5բ: ճժե/305բ-8բ: ճժզ/308բ-10ա: ճժէ/310ա-2բ: Յիշ./312բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
312բ (1872 թ. շղագիր) Սոյն այս Քարոզգիրք Յակոբ պատրիարքի Կ. Պոլսոյ գոլով ի գրոց հոգեւոր ծնողին իմոյ՝ Սարգիս պատրիարքի Կ. Պօլսոյ, որ հանգեաւ ի Տէր ի նոյն մայրաքաղաքի յամին 1865 եւ ի 28 յուլիսի եւ թաղեցաւ ի գերեզմանատունն Իւսկիւտարու, նուիրեցի ի յիշատակ հոգւոյ նորին՝ մատենադարանի Սրբոյ Էջմիածնի, ի գնալն իմ յառաջնորդութիւն Պարսկաստանի եւ Հնդկաստանի՝ հրամանաւ Տ. Տ. Գէորգայ Դ. կաթողիկոսի ամենայն Հայոց: Խնդրեմ յիշել զմեզ յարժանաւոր աղօթս ձեր: Գրիգորիս եպս. Պարս[կաստանի] եւ Հնդկաստանի: 1 ապրիլ, 1872, ի Սուրբ Էջմիածին:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Աա՝ «705, 2727», «ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,թ. 48-49ի միջեւ7.2x3.1 չափսի թղթիկ, լուսագծերով, 2 տող, նոտրգիր. «20ինճի սրան բարձրագոյն է, քան աշխարհս 90ինճի թղթահամարն» արտագրուած է 90րդ էջի (48բ) 20րդ տողից. կազմի մէջքի պիտակին՝ «705», «Կ[իրակէից] քարոզ գ/// [պա]տարագին///», «1. Քարո[զ] Յակո[բ]ի պատր[իարգ] Նալեան»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 4ա՝ բոլորակ, անընթեռնելի:
2728
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ԺԸ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Անանուն (5ա-393բ), Մանուկ դպիր (394ա-438բ):
ԹԵՐԹ՝ 440 (գրչի էջակալում՝ 21-824. որ է՝ 11ա-438բ). չգրուած՝ 1ա-3բ, 4բ, 439ա-40բ: ՊՐԱԿ՝ 3+Ա-ԼԳx12 (Ա 7, Ե 11)+4x12(4՝ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագապսակ երկրաչափական պատկերի մէջ շուն եւ AP՝ վերեւում բուսական զարդանախշ, թ. 439՝ թագապսակ բուսական շրջանակ, մէջը՝ «GFA», վերեւում թեւատարած թագակիր թռչուն: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29,6x19,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (24-26.5x15.7): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 11ա, 395ա): ՏՈՂ՝ 40-46: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ մուգ եւ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ-Ե, թուղթ (Աա, Եբ՝ ծաղկաթուղթ, մասն կազմաստառի):
Նմուշ 11ա
Նմուշ 395ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ՝ Ճակատազարդ (գծանկար)՝ 5ա: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր (գծանկար):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը ձեռագրից անջատ, կաշին մաշուած, քերծուած, տեղ-տեղ սեւացած, Ա. փեղկի եւ մասամբ մէջքի կաշին 12-13 սմ տրամագծով շրջանաձեւ թափուած. գրեթէ բոլոր թերթերին զանազան բծեր, փոքրիկ պատռուածքներ, վերին հատուածում խոնաւութեան հետքեր, թ. 5ի ստորին ծայրը պատռուած եւ յետագայի թղթով լրացուած, Պհպ. Դ.՝ գրեթէ կէսից ընդլայնակի 9 սմ-ով պատռուած. լուսանցակողերը՝ գունաթափ եւ սեւացած, խորագրերի կարմիրը հադիպակաց էջերին դրոշմուած, գրեթէ բոլոր սկզբնատողերի առաջին գլխատառերն ուրուագծային:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
[Յակոբ Նալեան, Քարոզգիրք Կիւրակէից]
Տե՛ս ձեռ. 2311, 3ա-430բ. Ընծայումն՝ չիք: ա/5ա-13բ: բ/13բ-6բ: գ/16բ-21ա: դ/21ա-3ա: ե/23ա-7բ: զ/28ա-35ա: է/43ա-7ա: ը/35ա-40ա: թ/40բ-3ա: ժ/47ա-51ա: ժա/51ա-8բ: ժբ/58բ-63ա: ժգ/63ա-7բ: ժդ/67բ-70բ: ժե/71ա-5բ: ժզ/75բ-7բ: ժէ/77բ-84ա: ժը/84ա-9ա: ժթ/89ա-91ա: ի/91ա-5ա: իա/95ա-9ա: իբ/99ա-104բ: իգ/104բ-7ա: իդ/107ա-12: իե/112բ-6բ: իզ/116բ-20բ: իէ/120բ-3ա: իը/123ա-6բ: իթ/126բ-9բ: լ/129բ-4բ: լա/134բ-8ա: լբ/138ա-41բ: լգ/141բ-4ա: լդ/144ա-5բ: լե/145բ-9ա: լզ/149ա-52ա: լէ/152ա-6ա: լը/156ա-60բ: լթ/160բ-4բ: խ/164բ-8բ: խա/168բ-71ա: խբ/171ա-4ա: խգ/174ա-7ա: խդ/177ա-85ա: խե/185ա-9ա: խզ/189ա-94ա: խէ/194ա-7ա: խը/197ա-203բ: խթ/204ա-7բ: ծ/207բ-11ա: ծա/211ա-5ա: ծբ/215ա-9ա: ծգ/219ա-24բ: ծդ/224բ-31ա: ծե/231ա-5բ: ծզ/235բ-41ա: ծէ/241ա-3բ: ծը/243բ-9ա: ծթ/249ա-52ա: կ/252ա-6ա: կա/256ա-9բ: կբ/259բ-62ա: կգ/262ա-4ա: կդ/264ա-6բ: կե/266բ-9բ: կզ/269բ-72ա: կէ/272ա-5բ: կը/275բ-8ա: կթ/278ա-82ա: հ/282ա-4բ: հա/284բ-8ա: հբ/288ա-90ա: հգ/290ա-2ա: հդ/292ա-4ա: հե/294ա-7ա: հզ/297ա-301ա: հէ/301ա-5ա: հը/305ա-10ա: հթ/310ա-8բ: ձ/318բ-20ա: ձա/320ա-4ա: ձբ/324ա-30բ: ձգ/330բ-2բ: ձդ/332բ-4բ: ձե/334բ-6բ: ձզ/336բ-8ա: ձէ/338ա-43ա: ձը/343ա-7ա: ձթ/347ա-51ա: ղ/351ա-8ա: ղա/358ա-66բ: ղբ/366բ-70բ: ղգ/370բ-5բ: ղդ/375բ-7ա: ղե/377ա-81բ: ղզ/381բ-7բ: ղէ/387բ-92բ: ղը/392բ-6ա: ղթ/չիք: ճ/396ա-403բ: ճա/403բ-8ա: ճբ-ճը/չիք: ճթ/408ա-12ա: ճժ/412բ-7ա: ճժա/417ա-21բ: ճժբ/421բ-4ա: ճժգ/424ա-7բ: ճժդ/427բ-31ա: ճժե/431բ-5ա: ճժզ/չիք: ճժէ/435ա-8բ: Յիշ./438բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
438բ Իսկ այժմ վերստին գաղափարեցաւ ի բուն օրինակէ հեղինակիս ձեռամբ մեղսաներկ՝ Պատրիարգարանի բազմաշխատ գրագիր Մանուկ դպրի, ի Կոստանդնուպոլիս, ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածին եկղեցւոյ, ի թաղն Նշանճի, ի համալսարանի մերում: Արդ, ի ընթեռնուլն եւ ի յօրինակելն զսրբագրութիւնսն, հայեսջիք, որ ինչ ի սպրդմանէ գրչի է, ներեցէ՛ք եւ յիշեցէ՛ք ի բարին, զի եւ դուք յիշեալ լիջիք առաջի Աստուծոյ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. Պհպ. Եա (ԺԹ. դ., շղագիր,) Սոյն գիրս Քարոզագիրք ով որ կարդայ, մեղք չի համարէ. եւ Աստուծոյմէ խնդրէ իմ մեղացս թողութիւն, եւ ծախեցի աժան գնով, որ իմ մեղքիս կէսն ալ նա քաշէ, այսինքն՝ Մկրտիչ վարդապետն Յովակիմեան յԱստրախանցի:
2. Պհպ. Եա (1852 թ., շղագիր) Սոյն Կիրակիի Քարոզագիրքս վսեմափայլ Գրիգոր վարդապետ Յոբեանց, որ եմ բնիկ Աստրախանցի եւ անապակատենչ եւ անխոնջ աշխատաւոր Մկրտիչ վարդապետ Յովակիմեան, 1852, ի սեպ[տեմբեր], միաբան Սրբոյ տաճարի Էջմիածնայ, որ է ի Վաղարշապատ:
4ա (1853 թ., շղագիր) Հազար ութն հարիւր յիսուներեք ամի գնեալ ի Սուրբ Էջմիածին, ի Գրիգոր վարդապետ Յօբենց անունով, հալալ արդեամբ, որ եմ ԱստրախանցիՄկրտիչ վարդապետ Յովակիմեան, վերակացու լճակի եւ տնտես զշտեմարանարետ Աթոռոյս:
3. 6ա (ԺԹ. դ., շղագիր) Վարդան, որ է Սրապեան:
ՆՇՈՒՄ՝ 1՝ «706, 2728», «1758, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», Պհպ. Աա-ին ամրացուած թերթիկին՝ «3 Քարոզգիրք կիրակէից», կազմի մէջքի պիտակին՝ «Քարոզգիրք կիւրակէից», «2», «100/001»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 6ա՝ բոլորակ, սեւով՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ / ՎԱՐԴԱՆ / 1225 (1776)» թուերն արաբական գծագրութեամբ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 19ա՝ «Գրիգոր»:
2729
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՃԽԷ.– 1798 |
ԳՐԻՉ՝ Զաքարիա վրդ. Օշականցի:
ԹԵՐԹ՝ 269-3 (տե՛ս Պահպանակ, գրչի էջակալում՝ 1-531, որ է՝ 4ա-269ա). չգրուած՝ 1ա-3բ, 267բ, 269բ: ՊՐԱԿ՝ 1-22x12 (2, 21՝ 10, 8, 9, 12՝ 14): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագ, տակը՝ CS, ներքեւում՝ C: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (23x14.5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 5ա): ՏՈՂ՝ 32: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, փեղկերին բուսական զարդաշրջանակներ, որոնց անկիւններում եւս ներսից բուսական զարդեր, Ա. փեղկի կենտրոնում՝ փոքրիկ ձուածիրի մէջ, խաչելութեան պատկեր, Բ. փեղկին՝ Մարիամ Աստուածածինը՝ մանուկ Յիսուսը գրկին, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա, թ. 1-3+Բ,Գ, թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ բուսական շրջանակ, մէջը մարդադէմ մահիկ, թագանշան, «VG»:
Նմուշ 5ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին տեղ-տեղ քերծուած, եզրերը մաշուած, թ. 27բ-8ա՝ ստ. լս-ում թանաքի հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-255բ [Յակոբ Նալեան, Քարոզգիրք Կիւրակէից]
Տե՛ս ձեռ. 2311, 3ա-430բ. Ընծայումն՝ չիք: ա/4ա-14բ: բ-ե/չիք: զ/15ա-24բ: է-ը/չիք: թ/24բ-8բ: ժ/28բ-34ա: ժա/34ա-45ա: ժբ-ժգ/չիք: ժդ/45ա-50ա: ժե/50ա-6բ: ժզ-ժէ/չիք: ժը/57ա-64բ: ժթ-ի/չիք: իա/64բ-70ա: իբ/չիք: իգ/234ա-7բ: իդ/70ա-8ա: իե-իզ/չիք: իէ/78ա-81բ: իը/չիք: իթ/81բ-6ա: լ-լա/չիք: լբ/86ա-91ա: լգ/չիք: լդ/91ա-3ա: լե/93ա-7բ: լզ/չիք: լէ/98ա-103ա: լը-խ/չիք: խա/246ա-9բ: խբ/249բ-53բ: խգ/237բ-41բ: խդ-խզ/չիք: խէ/241բ-5բ: խը/103ա-12բ: խթ-ծէ/չիք: ծը/112բ-20ա: ծթ-կա/չիք: կբ/120ա-3բ: կգ-կդ/չիք: կե/123բ-8ա: կզ/չիք: կէ/128ա-33ա: կը-կթ/չիք: հ/133բ-7ա: հբ-հդ/չիք: հե/137բ-42ա: հզ-ձբ/չիք: ձգ/142ա-4բ: ձզ/253բ-5բ: ձե-ձը/չիք: ձթ/144բ-50բ: ղ/150բ-61ա: ղա/161ա-173ա: ղբ/173բ-80ա: ղգ-ղդ/չիք: ղե/180ա-6բ: ղզ/չիք: ղէ/186բ-93բ: ղը/194ա-200ա: ղթ/չիք: ճ/200ա-13բ: ճա-ճե/չիք: ճզ/213բ-26բ: ճէ-ճը/չիք: ճթ/226բ-34ա: ճժ-ճժէ/չիք:
Ծնթ. Քարոզները ընտրաբար են, ուստի եւ նրանց կարգը եւ համարակալումը խախտուած են:
Բ. 256ա-67ա [Քարոզք, բանք զանազանք].
1. 256ա-61բ Քարոզ Տրիտուր (=Տիրատուր) վարդապետի ի բանն Յօբայ. Մահ մարդոյ հանգիստ է (Գ. 22-3) – Աստուածային անմահ գանձուցն հազարապետն եւ մեծ խոստովանողն Քրիստոսի՝ Պաւղոս ասէ յաղագս Աստուծոյ... եւ այնպէս յամենայն ժամ ընդ Տեառն լինիցիմք:
2. 261բ-3ա Քարոզ ողջունի, ի բանն, որ ասէ. Յոր տուն մտանիցէ՛ք, ասասջիք՝ Ողջո՛յն տանս այսմիկ, եթէ իցէ տունն այն արժանի ողջունի. եւայլն [Ղկս. Ժ. 5] – Վարդապետք ասեն, թէ ողջոյնս, զոր տամք, ոչ է անզաւր... արժանի արասցէ զամենայն հաւատացեալս... նմա փառք ընդ Հաւր իւրում եւ ամենասուրբ Հոգւոյն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
3. 263ա-4բ Պատասխանի մեծ իմաստասիրին Սեկունդոսի, զոր հարցեալ տիեզերակալ կայսրն Անդրիանոս – Զի՞նչ է աշխարհ, պատասխանի արա՛ ինձ... ետ հրաման դնել զայն ի յարկեղս գրոց. վերջ:
4. 265ա-7ա Համառօտ վերլուծութիւն Պորփիւրի դժուարալուծացն, ի յերկասիրութենէ մեծ հռետորի Յովհաննու Որոտնեցւոյ – Զի՞նչ է սահման ընդհանրին: Պատասխանի. Ընդհանուր է մի թուով... որ ո՛չ ունի սեռն զբաղկացականն եւ ո՛չ տեսակն զբաժանականն:
– 268ա-9ա Ցանկ քարոզիցս՝ աստէն եղելոց – Քարոզ ի վերայ Սրբոյ Հոգւոյն... Համառաւտ վերլուծութիւն Պորփիւրի՝ ի Յոհաննու Որոտնեցւոյ: Վերջ Գրուածոցն:
ԷՋԱՆՇԱՆ-ՆԵՐԴԻՐ. ԺԹ. դար
Թ. 269գդ (նոտրգիր, 11.7x9.8 չափսի դեղին թուղթ: [Մասն ճառի] 269գ՝ 17 տող «Չարն բարւոյն ներհակ է, բայց գտանի եւ չարն՝ չարին ներհակ... Բ. ծայրքն ներհակ են միմեանց»: 269դ՝ 8 տող. «Մի՛ խնդրէր լինիլ դատաւոր[Սիրաք Է. 6]... գտցէ զկեանս եւ զողորմութիւն եւ զփառս: Առակ [ԻԱ. 21]»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
269ա Փա՜ռք հաստչին համայնից՝ Միոյ տէրութեանն ամենակալի՝ սրբոյ Երրորդութեանն միասնականի՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ. այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեան: Որ ետ կարողութիւն տկար հոգւոյս եւ զօրացոյց ի գրուածս յայս հոգեօգուտ, որ ահա աւարտեալ ըստ ըղձի իմոյ զքանի քարոզս կիւրակէից տեառն Յակոբայ սրբազան վարդապետի ես՝ Զաքարիա ապարդիւն վարդապետս յՕշականցի: Արդ, ի յընթեռնուլն ձեր զայս, մինչ վայելչանայ ձեզ յար, յիշեսջիք ի բարեխոհ միտս ձեր զգծօղ հոգեշահ տառիցս այսոցիկ՝ զվերոյիշեալ անիմաստ աբեղայս, հանդերձ ծնողօք իմովք: Եւ որք յիշէքդ, յիշեալ լիջիք մեօք ի միւսանգամ գալստեանն Աստուծոյ. ամէն: Եւ աւարտումն սորին եղեւ ի 1247 (1798) եւ ի յօգոստոս 15, ի յարքայապերճ մայրաքաղաքս Կոստանդնուպօլիս, ի յաւագ եկեղեցին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Պհպ. Աա (ԺԹ. դ., շղագիր) Ի վայելումն Ղուկասու վարդապետի Մաստարացւոյ:
ՆՇՈՒՄ՝Պհպ. Աա՝ «707, 2729», «ԺԹ. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 1ա՝ «Հմր 3», կազմի մէջքի պիտակին՝ «3, 707, 2729»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 268բ ութանկիւն, սեւով՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ / ԶԱՔԱՐԻԱ ՎԱՐԴԱՊԵՏ /1240 (1791)»:
2730
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄԻԷ. – 1778 |
ԳՐԻՉ՝ Թադդէոս վրդ.:
ԹԵՐԹ՝ 155. չգրուած՝ 1բ, 143բ: ՊՐԱԿ՝ 1-13x12(13՝ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. թ. 1-84՝ սպիտակ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ ACC, թ. 85-155՝ կապոյտ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ ցանկապատ մուտքով, ներսում տղամարդ՝ զինուորական հանդերձով եւ գաւազանով, նաեւ՝ առիւծ, սուրը ձեռքին, նրա գլխավերեւը՝ «PRO PATRIA»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 28,2x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (22.5x15): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 2ա): ՏՈՂ՝ 35, 40: ԿԱԶՄ՝ մագաղաթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ դեղին ծաղկաթուղթ, վարդագոյն գործուածք-ժապաւէն էջանիշով. լուսանցակողերը՝ կապոյտ ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ թուղթ. մասն կազմաստառի:
Նմուշ 2ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը՝ մաշուած, Ա. փեղկը ստ. մասը մէջքից անջատ, Պհպ.-ների, թ. 1-39ի, 144-55՝ ստ. մասերին եւ լուսանցակողերին խոնաւութեան հետքեր, զանազան բծեր, թ. 150-3ի ներքին լուսանցագծով ստորին մասից 6,5-10 սմ չափով պատռուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա Քարոզգիրք բոլոր տարեկանի կիւրակէից եւ գլխաւոր տաւնից աստուածահրաշ սրբոց եւ Աղուհացից սրբոյ քառասնորդական պահուց:
Շարադրեալ ի Պաւղոս դասասաց դպրէ Տիւրիկեցւոյ ազգասէր պատրիարգի դպրատան, ի խնդրոյ հարազատ ըստ հոգւոյ որդւոյ նորին Թադդէոս բանասէր եւ շնորհապերճ վարդապետի, յորմէ եւ սրբագրութեամբ շղայեալ, որ է եւ ձեռնասուն աշակերտ Տեառն Զաքարիա ազգասէր պատրիարգի:
Ի հայրապետութեան տեառն Սիմէոնի սրբազնակատար կաթուղիկոսի հանուրց Հայոց: Ի պատրիարգութեան սրբոյն Սաղիմայ տեառն Յովակիմայ գերերջանիկ րաբունւոյ: Եւ ի պատրիարգութեան մեծի մայրաքաղաքիս Կոստանդնուպաւլսոյ տեառն Զաքարիա արհիեպիսկոպոսի եւ ազգասէր կարդացեալ աստուածաբան վարդապետի:
Յամի Տեառն 1778 եւ ի թուին հայոց ՌՄԻԷ. (1778), յունվարի տասնեւչորս՝ յաւուր հրաշալի ծննդեան սրբոյն Յոհաննու Կարապետի: Ի դպրատան ազգիս հայոց, որ ի Կոստանդնուպոլիս:
Ա. 2ա-143ա [Քարոզգիրք]
1. 2ա-3բ Գլուխ Ա. Ի յաւուր հրաշունակ ծննդեան Կարապետին Յոհաննու – Անսկզբնաբար բղխումն ի Հաւրէ՝ Հոգին ճշմարիտ... որ յաջողեալ է ի մեզ, նմա փառք յեկեղեցւոջ եւ ի Քրիստոս Յիսուս յամենայն ազգս յաւիտենից յաւիտեանս. ամէն:
2. 4ա-5ա Յարութեան կիւրակէից, որ ի մէջ Ծննդեան եւ մեծ Բարեկենդանին. Գլուխ Բ. – Աւուրս հրաշալի եւ փառաւոր Յարութեան... այս նոր ուխտ է իմոյ արեան, փոխան հնոյ ուխտին արեանց:
3. 5ա-6ա Դարձեալ Յարութեան Կիւրակէից, որ ի մէջ Ծննդեան եւ մեծ Բարեկենդանին. Գլուխ Գ. – Զի մայրս մեր սուրբ եկեղեցի զանչափ մարդասիրութիւն... լիցուք իբրեւ զարմաւենիս պտղալիցս՝ տընկեալք ի տան Տեառն:
4. 6ա-8ա Մեծի Պահոց առաջին երկուշաբաթին. Գլուխ Դ. – Զի մայրս մեր սուրբ եկեղեցի ի յաւուրս սկզբան... զի քաղցր է Տէր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
5. 8ա-9բ Առաջին երեքշաբթի Մեծի Պահոց. Գլուխ Ե. – Զի ստեղծիչ եւ խնամիչ Հաւրն մերոյ... պաշտպանեսցեն զմեզ ի խաղաղութեան սուրբ եկեղեցւոյ անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
6. 9բ-11ա Առաջին չորեքշաբթին Մեծի Պահոց. Գլուխ Զ. – Զի այն, որ հայի քաղցրութեամբ յարարածս իւր... կենդանի պահեսցէ ի սրտի ձերում, որով լիցի եւ անունն իւր սուրբ ի վերայ ձեր. ամէն:
7. 11ա-2բ Առաջին հինգշաբթի Մեծի Պահոց. Գլուխ Է. – Զի Հայրն գթութեանց եւ Աստուածն ամենայն մխիթարութեանց... որով եւ անուն էակցին իւրոյ Հաւր սուրբ լիցի ի վերայ մեր ամենեցուն. ամէն:
8. 13ա-4բ Առաջին ուրբաթի Մեծի Պահոց. Գլուխ Ը. – Նախախնամիչ Հայրն մեր երկնաւոր... սպասեալ ակն ունիմք. ամէն:
9. 14բ-6բ Երկրորդ երեքշաբթի Մեծի Պահոց. Գլուխ Թ. – Զի ըստ որում երկնաւոր Հայրն մեր քաղցրահայեաց... ի յաւուր յիշատակի փառաւոր յարութեան նորին. ամէն:
10. 16բ-8ա Երկրորդ չորեքշաբթի Մեծի Պահոց. Գլուխ Ժ. – Լուացելոցդ խաւստովանութեամբ եւ մաքրեցելոցդ զղջմամբ... կենդանացուսցէ զյոյսն մեր յայն օր. ամէն:
11. 18ա-9բ Երկրորդ հինգշաբթի մեծի Պահոց. Գլուխ ԺԱ. – Ամրացեալ պարսպարելոցդ ի դղեկի արքայութեան... եկեսցէ արքայութիւն քո ի վերայ մեր՝ վասն խնամելոյ զմեզ. ամէն:
12. 19բ-21ա Երկրորդ ուրբաթու Մեծի Պահոց. Գլուխ ԺԲ. – Յուսով մեծաւ ժողովելոցդ վասն պաշտպանելոյ... ցաւղեսցէ զարքայութեանն իւր զաւրութիւն առ ի ողջացուցանել. ամէն:
13. 21ա-2բ Երրորդ երեքշաբթի Մեծի Պահոց. Գլուխ ԺԳ. – Ծանաւթ եւ ընտել ոչխարացդ բանական... սոյնպիսի հարց ընկալցի յարքայութեան իւրում. ամէն:
14. 22բ-4ա Երրորդ չորեքշաբթի Մեծի Պահոց. Գլուխ ԺԴ. – Լուսով հաւատոյ ճառագայթելոցդ... կրթեսցէ զանձն իշխանական կամքն մեր ի շնորհս իւր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
15. 24ա-5բ Երրորդ հինգշաբթի Մեծի Պահոց. Գլուխ ԺԵ. – Քաջալերիլ հրաւիրօղն զերկրորդ բանեղէն... կամքն բժշկին տիեզերաց բժշկեսցէ զկամացն մեր զհիւանդութիւնս. ամէն:
16. 25բ-6բ Երրորդ ուրբաթ Մեծի Պահոց. Գլուխ ԺԶ. – Զի այն, որ յորմէ ամենայն եւ մեք, ի նա, որով ամենայն եւ մեք... զխաղաղութիւն արարէ՛ք, եւ Աստուած խաղաղութեան եղիցի ընդ ձեզ:
17. 26բ-9բ ԻԽորհուրդ անառակին եւ տնտեսին. Գլուխ ԺԷ. – Զի այն Տէրն՝ արարիչն եւ Հայրն ամենակալ, որ հայելով քաղցրութեամբ... որ ետ զմարմին եւ զարիւնն իւր մեզ, որում մատուսցուք պաշտաւն, փառք եւ երկրպագութիւն ընդ Հաւր եւ ընդ Սրբոյ Հոգւոյն անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
18. 29բ-31ա ՉորրորդՉորեքշաբթի Մեծի Պահոց. Գլուխ ԺԸ. – Զի այն, որ արդար է յամենայն ճանապարհս իւր եւ սուրբ է յամենայն գործս իւր... գիտասջիք, զի վաստակքն ձեր ոչ են ընդունայն առաջի Տեառն:
19. 31ա-2ա Չորրորդ ուրբաթու Մեծի Պահոց. Գլուխ ԺԹ. – Զի մայրն մեր սուրբ եկեղեցի բերանով կայծնամաքուր մարգարէին Եսայեայ... եւ ի քո բարեգործութեանդ չի պարծել, այլ ըստ Դաւթի ասել. «Որ պարծին, ի Տէր պարծեսցի» [Կորնթ., Ժ. 17]:
20. 32բ-3բ Մեծի պահոց հինգերրորդ չորեքշաբթի. Գլուխ Ի. – Զի ամենակալ Սուրբ Հոգին Աստուած վասն մխիթարութեան եւ արիութեան ձեզ... պարկեշտութեան եւ ըստ կարգի համարեալ լիցի առաջի Աստուծոյ:
21. 33բ-5ա Դարձեալ հինգերրորդ չորեքշաբթի Մեծի Պահոց. Գլուխ ԻԱ. – Զի ամենակալ Սուրբ Հոգին Աստուած վասն մխիթարութեան եւ արիութեան ձեզ... ցուցանէ զարմատոյն մեղաց ի խոր տնկելն եւ զյանդիմանութիւն առաջնոյն, ոչ սրբեցելոցն:
22. 35աբ Մեծի Պահոց հինգերրորդ ուրբաթի. Գլուխ ԻԲ. – Զի մայրն մեր սուրբ եկեղեցի ի սոյն երեկոյիս... միայն թէ քննեցէ՛ք եւ կշռեցէ՛ք զանձինս ձեր եւ կեցջիք:
23. 35բ-7բ Մեծի Պահոց վեցերրորդ չորեքշաբթի. Գլուխ ԻԳ. – Զի աղբերն շնորհաց բղխելոյն ի Հաւրէ Հոգւոյն Սրբոյ... լիցուք սիրեցեալք ի Հաւրէն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի եւ յէակցէ նորին՝ Սրբոյ Հոգւոյն, անզրաւ յաւիտենիւ:
24. 37բ-8ա Վեցերրորդ ուրբաթու Մեծի Պահոց. Գլուխ ԻԴ. – Զի մայրն մեր սուրբ եկեղեցի այսաւր յուսադրէ, քաջալերէ եւ արիացուցանէ... եւ զխորհուրդս ի քեզ ժողովեա՛ յաղաւթելս:
25. 38բ-40ա Ծաղկազարդի կիւրակէին. Գլուխ ԻԵ. – Հրաշատեսն ի մարգարէս եւ սքանչելապատումն ի տեսանաւղս՝ մարգարէն Զաքարիաս... Որովհետեւ սակաւուդ հաւատարիմ ես, ի վերայ բազմաց կացուցից զքեզ:
26. 40ա-1բ Մեծի աւագ հինգշաբաթի աւուրն. Գլուխ ԻԶ. – Ի վերայ աւուրս փրկագործ խորհրդոյ... այլեւ դնելովն մեր զանձինս մեր ի վերայ բարեկամաց մերոց:
27. 41բ-3բ Նոր կիւրակէի աւուրն եւ աւետման սուրբ Աստուածածնայ. Գլուխ ԻԷ. – Զի ամենակալ Սուրբ Հոգին Աստուած ի վերայ փրկական խորհրդոյ... փոխանակ ձկան զճնշումն մարմնոյ մերոյ խորովիցեմք ի սէր աստուածային հրոյ կայծականց:
28. 43բ-5ա Աշխարհամատրան կիւրակէի. Գլուխ ԻԸ. – Զի երանելի առաքեալն Պետրոս զարթուցանէ զմիտս մեր... եւ իւր մայրական գթութեան նպաստութեամբն լիցուք փրկեցեալ մաքրեալք եւ արդարացեալք:
29. 45ա-7ա Չորրորդ կիւրակէի Յարութեան. Գլուխ ԻԹ. – Զի յաւուրս հրաշալի սրբոյ Յարութեան բժիշկն ի յաւետարանիչս՝ երջանիկն Ղուկաս... եւ նմա հետեւիլ պատուիրեցին, ի հետոցն Քրիստոսի ոչ բաժանիցիմք:
30. 47ա-9ա Հինգերրորդ կիւրակէ երեւման Սրբոյ Խաչին. Գլուխ Լ. – Ի զգուշութիւն եւ ի խրատ մեզ որդիացելոցս... որոյ շնորհն Սրբոյ Խաչի եղիցի ձեզ եւ մեզ պաշար անմահ կենդանութեան:
31. 49ա-50բ Վեցերրորդ կիւրակէի Յարութեան. Գլուխ ԼԱ. – Զի ի խորհուրդ հրաշալի աւուրս սրբոյ Յարութեան... ուր լիցուք փառաբանիչք ամենասուրբ Երրորդութեան անզրաւ յաւիտենիւ:
32. 50բ-2ա Կրկին նոյնոյ աւուրն. Գլուխ ԼԲ. – Աստուածաբանն ի յաւետարանիչս Յօհաննէս գրէ... պարտ է սրբոց սուրբ բնակարան եւ մաքրելոց մաքուր կայան:
33. 52ա-3բ Մեծի աւուր շնորհաձիր Համբարձման. Գլուխ ԼԳ. – Զի ի վերայ սքանչելի խորհրդեան հրաշալի աւուրս... զուարճացուսցէ զամենայն հաւատացեալս իւր անզրաւ յաւիտենիւ:
34. 54ա-5բ Մեծահրաշի կիւրակէի աւուրն. Գլուխ ԼԴ. – Զի Սուրբ Հոգին Աստուած տայ այսօր խօսիլ զմեծահրաշ կարողութեան... եւ հաստատեաց զխաղաղութիւն, որ է աւրհնեալ ընդ Հաւր եւ ամենազաւր Սուրբ Հոգւոյն խաղաղութիւնն Յիսուս Քրիստոս. ամէն:
35. 55բ-7ա Հոգւոյն Սրբոյ գալստեան Մեծի աւուրն Պէնտէկոստէի. Գլուխ ԼԵ. – Զի ի վերայ աշխարհածաւալ շնորհաբաշխութեան հրաշալի աւուրս սրբոյ Պէնտէկոստէի... որում լիցուք ընդ արժանոյն փառաբանիչք ընդ Հաւր էակցին իւրոյ եւ ընդ Որդւոյն յաւիտենակցին անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
36. 57բ-9ա Առաջին կիւրակէի Յարութեան զկնի Պէնտէկոստէին. Գլուխ ԼԶ. – Զի ի փառաւոր եւ պայծառ աւուրս Յարութեան անպարագիր տանուտէրն երկնի եւ երկրի... ուր լիցուք փառաբանիչք յամենայն ազգաց եւ լեզուաց բարեբանեալ երկրպագելի սրբոյ Երրորդութեանն անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
37. 59ա-60բ Սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչի ելմանն ի Վիրապէն եւ Սրբոյ Էջմիածնի տօնախմբութեան աւուրն. Գլուխ ԼԷ. – Պարգեւաձիր աւուրս սքանչ խորհրդեան ըռեսիմն (այսպէս) եւ զձեւն պատկերացուցանէր ամենակալ Սուրբ Հոգին... փառաբանութիւնս վերառաքեսցուք սրբոյ Երրորդութեանն եւ միասնական տէրութեանն անզրաւ յաւիտենիւ:
38. 60բ-2ա Սրբոյն Լուսաւորչի ելման ի վիրապէն եւ ի վերայ Թադդէոսի եւ Բարթուղիմէոսի. Գլուխ ԼԸ. – Ի վերայ այնր բանի կայծնամաքուր մարգարէին Եսայեայ... պահեսցէ երեքանձնեայ աստուածութիւնն, որոյ պաշտաւն եւ երկրպագութիւն յերկնաւորացն եւ յերկրաւորացս:
39. 62ա-3բ Յարութեան երրորդ կիւրակէի զկնի Պէնտէկոստէին. Գլուխ ԼԹ. – Ճարտարատէրն ամենիմաստից եւ հնարագիտութեանց ստեղծաւղ Հայրն երկնաւորաց եւ երկրաւորացս... որոյ անբաւ բարերարութեանն, անճառ սիրոյն եւ անհամեմատ պարգեւացն պաշտաւն եւ երկրպագութիւն անզրաւ յաւիտենիւ:
40. 63բ-5բ Դարձեալ նոյն աւուր կիւրակէի. Գլուխ Խ. – Ի վերայ այնր բանի, որ ասէ հոգեբուղխ քերթողահայրն մեր սուրբն Մովսէս Խորենացի... ոչ ծառայիցես արդարութեան, ըստ ասիցն Պօղոսի, թէ՝ ազատեալք ի մեղաց, ծառայեցէ՛ք արդարութեամբ (Հռոմ., Զ. 18):
41. 65բ-7ա Գիւտի նշխարաց սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին. Գլուխ ԽԱ. – Արքունին ի մարգարէս Դաւիթ զմեծամեծ պարգեւսն Աստուծոյ բարերարին... մինչ եմք ի մարմնի, որում պաշտաւն, փառք եւ երկրպագութիւն անզրաւ յաւիտենիւ:
42. 67ա-8բ Հինգերրորդ կիւրակէի զկնի Պէնտէկոստէին՝ Գիւտ տփոյ ՍուրբԱստուածածնին. Գլուխ ԻԲ. – Լոյսն իմանալի, բղխեալն ի Հօրէն լուսոյ, Սուրբ Հոգին Աստուած հրաւիրէ զմեզ այսօր... ի լոյս Տեառն, որում մատուսցուք պաշտաւն, փառք եւ երկրպագութիւն անզրաւ յաւիտենիւ:
43. 68բ-70բ Վեցերրորդ կիւրակէի զկնի Պէնտէկոստէին.Գլուխ ԽԳ. – Գառն անմեղ եւ սպանդն արդարութեան Հօտատէրն հօտից բանականաց... եւ մեզ՝ փառաբանչաց ամենասուրբ Երրորդութեան, որմէ աւրհնեալ յաւիտեանս:
44. 70բ-2ա Դարձեալ նոյնոյ աւուր. Գլուխ ԽԴ. – Մայրս մեր սուրբ Եկեղեցի խրախոյս բարձեալ ի ձեռս հոգեվարժ վարդապետին մերոյ Մովսէսի Խորենացւոյ... բարձրասցուք զփառաւորեալն յամենայն ազգաց եւ ազանց, անսպառ յաւիտենիւ ընդ Հաւր եւ Սուրբ Հոգւոյն:
45. 72ա-4ա Այլակերպութեան աւուրն Տեառն մերոյ. Գլուխ ԽԵ. – Արծիւն ի յաւետարանիչս եւ աստուածաբանն ի յառաքեալս երանելին Յոհաննէս... բարեխաւսութեամբ երանելի առաքելոց եւ երջանկ մարգարէից եւ նախահարց սրբոց անսպառ յաւիտենիւ:
46. 74ա-7բ Ի վերայ Այլակերպութեան աւուրն Տեառն մերոյ. յայլմէ քարոզ. Գլուխ ԽԶ. – Որպէս զերեւելի արարածս՝ երեւելի արեգակն... մատուսցուք պաշտաւն, փառք եւ երկրպագութիւն ընդ Հաւր եւ ընդ Սուրբ Հոգւոյն անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
47. 77բ-80բ Կրկին ի վերայ Պայծառակերպութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. Գլուխ ԽԷ. – Արծիւն ի յաւետարանիչս եւ աստուածաբանն ի յառաքեալս, կուսանն Յոհաննէս... վասն զմեզ արդարացուցանելոյ, որոյ պաշտաւն եւ երկրպագութիւն ընդ Հաւր եւ ընդ Հոգւոյն ճշմարտի յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
48. 80բ-3ա Յաւուր տաւնախմբութեան սրբազան առաքելոյն Թադդէոսի եւ Սանդխտոյ կուսին. Գլուխ ԽԸ. – Այն, որ արդար է յամենայն ճանապարհս իւր եւ սուրբ է յամենայն գործս իւր... Հոգի Տեառն ելից զտիեզերս, որում մատուսցուք պաշտաւն, փառք եւ երկրպագութիւն անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
49. 83բ-5բ Երրորդ կիւրակէ զկնի Այլակերպութեանն. Գլուխ ԽԹ. – Ամենակալ Սուրբ Հոգին Աստուած ծանուցանէ այսօր մեզ փրկելոցս... պարարտացեալ բազմազան պտղովք առաքինութեան ի յանկեան տիգահերձ կողին իւրոյ. ամէն:
50. 86ա-8ա Զկնի Այլակերպութեանն չորրորդ Կիւրակէի. Գլուխ Ծ. – Հազարապտն աստուածային խորհրդեան եւ անպարտելի ախոյեանն... արժանասցուք առնելոյ զյաղթանակն երջանկութեան ի Հաւրէ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որում մատուսցուք փառք, պատիւ եւ երկրպագութիւն ընդ իշխանակից Սուրբ Հոգւոյն անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
51. 88ա-90բ Հինգերորդ կիւրակէի զկնի Պայծառակերպութեանն Քրիստոսի. Գլուխ ԾԱ. – Կրթէ եւ վարժէ զմեզ այսօր մայրս մեր սուրբ եկեղեցի... բարձր արարէ՛ք զհոգին ճշմարտութեան, որոյ պաշտաւն եւ երկրպագութիւն ընդ Հաւր եւ էակցին իւրոյ Բանին Աստուծոյ անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
52. 90բ-2բ Յաւուր վերափոխման ամենաւրհնեալ կուսին Աստուածածնայ. Գլուխ ԾԲ. – Մայրս մեր սուրբ եկեղեցի մեծաւ շնորհակալութեամբ հանդիսացուցանէ այսաւր... աղաչեա՛ վասն մեր՝ մեղաւորացս, առաջի ամենասուրբ Երրորդութեանն, որում մատուսցուք պաշտաւն, փառք եւ երկրպագութիւն անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
53. 92բ-4բ Սուրբ Աստուածածնայ վերափոխման երկրորդ կիւրակէին. Գլուխ ԾԳ. – Իմաստնացեալն յԱստուծոյ՝ արքայածինն Սողոմոն յարուցեալ զարթուցանէ... վայելմանն քո եւ զմեզ՝ զծառայքս, Քրիստո՛ս, առնիցես փառակից, որում մատուսցուք պաշտաւն, փառք եւ երկրպագութիւն անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
54. 95ա-6բ Զկնի Սուրբ Աստուածածնայ վերափոխմանն երրորդ կիւրակէ. Գլուխ ԾԴ. – Կայծնամաքուրն ի մարգարէս Եսայի զանհամեմատ... անսասանելի պահեսցէ. եւ շնորհ ամենասուրբ Երրորդութեանն եղիցի ընդ ձեզ ընդ ամենեսեանսդ, որում միաբանական հոգւով մատուսցուք պաշտաւն, փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
55. 97ա-9ա Դարձեալ ի նոյն երրորդ կիւրակէի, ի խորհուրդ գիւտի գօտւոյն սուրբ Աստուածածնայ, նոյնպէս եւ տփոյն. Գլուխ ԾԵ. – Զանյիշաչարութիւն եւ զերջանկութիւն հեշտութեամբ միջնորդին... խոնարհ դստերն՝ հեզաբարոյին Դաւթի, յորմէ մարմնացելոյ Բանին ընդ Հաւր... երկրպագութիւն անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
56. 99ա-100բ Յետ վերափոխման Սուրբ Աստուածածնին չորրորդ կիւրակէի. Գլուխ ԾԶ. – Զարմանալին Պաւղոս՝ հրաշալին ի յառաքեալս, հարկեցեալ լինելով... ի սեղան էակցին իւրոյ Հաւր եւ իւր եւ զմեզ բազմեցուսցէ, որում մատուսցուք պաշտաւն, փառք եւ երկրպագութիւն ընդ Հաւր էակցին իւրոյ եւ ընդ իշխանակից Սուրբ Հոգւոյն անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
57. 100բ-2բ Յետ վերափոխման Սուրբ Աստուածածնին հինգերորդ կիւրակէ. Գլուխ ԾԷ. – Զքաջ սպառազէնսն զինուորեալ եկեղեցւոյ... կաթամբ ուղղափառ վարդապետութեան ձերոյ սնուսցէ, ընդ որոյ Հաւր եւ Հոգւոյն Սրբոյ մատուսցուք պաշտաւն, փառք եւ երկրպագութիւն անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
58. 102բ-4ա Ի տաւնի սուրբ Աստուածածնայ ծննդեանն ի Յովակիմայ եւ յԱննայէ, սեպտեմբեր 8. Գլուխ ԾԸ. – Արքունին ի մարգարէս Դաւիթ տեսեալ հոգւոյ աչաւք... վճիտ յամպ աւրինակեալ ի Մարիամայ դստերն Դաւթի... որում ընդ Հաւր եւ ընդ Սրբոյ Հոգւոյն մատուսցուք պաշտաւն, փառք եւ երկրպագութիւն, անզրաւ յաւիտենից. ամէն:
59. 104ա-6ա Սրբոյ մեծի Խաչի վերացման աւուրն. Գլուխ ԾԹ. – Զզօրութիւն սքանչելահրաշ Խաչին Քրիստոսի... արժանասցուք տեսանել հրեշտակն փառաւք՝ զխաչեալն ի վերայ նորա, որում մատուցուք պաշտաւն, փառք եւ երկրպագութիւն ընդ Հաւր էակցին իւրոյ եւ ընդ իշխանակից Սուրբ Հոգւոյն անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
60. 106ա-8ա Դարձեալ ի նոյն խորհուրդ՝ վերացման Սրբոյ Խաչին. Գլուխ Կ. – Ամենասուրբ Հոգին Աստուած ի ձեռս կայծնամաքուր մարգարէին Եսայեայ... լսելոյ արժանի արասցէ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
61. 108ա-10ա Յետ Սրբոյ վերացման Խաչի՝ երկրորդ կիւրակէի. Գլուխ ԿԱ. – Զաստուածային անհուն գթութիւնսն, որ առնելոյ էր առ ազգս մարդկան... ակնկալութեան արդարոց այս ձայն կենարարին, թէ՝ Որք ի բանտին էք, ելէ՛ք, եւ որք ի խաւարին էք, յայտնեցարուք [Սիրաք, ԽԹ. 9], որոյ երանաւէտ ձայնին եւ զմեզ արժանի արասցէ... մատուսցուք պաշտաւն, փառք եւ երկրպագութիւն անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
62. 110ա-2ա Յաւուր տօնի սրբոյն Գէորգայ քաջամարտիկ զօրավարին. Գլուխ ԿԲ. – Ամենակալ Սուրբ Հոգին Աստուած թէ որո՞վ եղանակաւ եւ ի՞նչ կերպիւ... զոր անարատ պահողին եւ զօրացուցանողին ի մարտ պատերազմի. ամենակալ Հաւրն ընդ էակից Որդւոյն... երկրպագութիւն անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
63. 112ա-4ա Յաւուր տօնի Վարագայ սրբոյ խաչին. Գլուխ ԿԳ. – Ամենակալ Սուրբ Հոգին Աստուած հայրական գթով խրատէ... յելանելն քո ի կնքեալ գերեզմանէ, ո՛վ փառաւորեալդ խաչիւ եւ պայծառացեալդ յարութեամբ, որում ընդ Հաւր եւ ընդ էակցին... երկրպագութիւն անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
64. 114ա-5բ Դարձեալ ի նոյն Վարագայ Սրբոյ խաչի կիւրակէին. Գլուխ ԿԴ. – Զհայրախնամ գթութիւն Արարչին արարածոց... պարգեւն եւ մարդասիրութիւնն բնակեսցի ի սիրտս, ի հոգիս եւ խորհուրդս մեր. ամէն:
65. 115բ-7բ Յետ Խաչվերացի չորրորդ կիւրակէին. Գլուխ ԿԵ. – Մայրս մեր սուրբ Եկեղեցի, որպէս թէ ի քնոյ զբաղանաց անցաւորիս... պաշտել զհոգէպարգեւ սուրբ հաւատն մեր, որով ընդ Հաւր էակցին իւրոյ եւ իշխանակից Սուրբ Հոգոյն մատուսցուք պաշտաւն, փառք եւ երկրպագութիւն անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
66. 117բ-20ա Յետ Խաչվերացի հինգերորդ կիւրակէ. Գլուխ ԿԶ. – Զանարգամեծար զբարսն Քրիստոսի եւ զաղքատասէր ունակութիւնն... ողորմութեան փեսային իւրոյ Քրիստոսի, որոյ մարդասիրութեանն փառք եւ երկրպագութիւն ընդ Հաւր եւ Հոգւոյն Սրբոյ ամենայն յաւիտենիւ. ամէն:
67. 120ա-2բ Յետ Խաչվերացին վեցերորդ կիւրակէի. Գլուխ ԿԷ. – Զգանձն անծախ, զմարգարիտն անգին եւ զգոհարն պատուական... զոր պատրաստեաց Աստուած սիրելեաց իւրոց, որ եւ զմեզ զամենեսեան արասցէ արժան... անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
68. 122բ-5ա Յետ Խաչվերացին եօթներորդ կիւրակէի: Խաչգիւտ. Գլուխ ԿԸ. – Յամենայնի կարօղ լինելն ամենակալին Հօր... հրաւիրողն զմեզ թէ՝ Ա՛ռ զխաչ քո եւ ե՛կ զկնի իմ [Մրկս, Ժ. 21], որում մատուսցուք պաշտաւն, փառք եւ երկրպագութիւն անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
69. 125ա-7ա Դարձեալ ի նոյն խորհուրդ Գիւտ Խաչի կիւրակէին. Գլուխ ԿԹ. – Ի մխիթարութիւն եւ յըսփոփութիւն պաշարելոցս խաւարօք... լուսով երկրպագելի խաչին իւրոյ, որում ընդ Հաւր... երկրպագութիւն անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
70. 127ա-9բ Յետ Խաչվերացին ութերորդ կիւրակէի. Գլուխ Հ. – Զանճառ մարդասիրութիւն եւ զանհուն խնամարկութիւն Քրիստոսի... յարուցից զնա յաւուրն ետնում, որ եւ ըստ կամաց Հաւր... երկրպագութիւն անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
71. 129բ-31բ Յաւուր տօնի սրբոց հրեշտակապետացն Գաբրիէլի եւ Միքայէլի եւ ամենայն երկնային զօրացն. Գլուխ ՀԱ. – Զանթարգմանելի զմարդասիրութիւնն Աստուծոյ, որ առ ազգս մարդկան... հրեշտակսն փառաւորեալք ի Հաւրէ ամենակալէ, որում մատուսցուք պաշտաւն... անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
72. 132ա-4ա Յետ Խաչվերացի իններորդ կիւրակէի. Գլուխ ՀԲ. – Վարժեալն ի յերկնային դպրատան՝ հրաշալին Պօղոս... գնալով զկնի բռնութեամբ բուռն ածողաց ի նա, որում մատուսցուք պաշտաւն, փառք եւ երկրպագութիւն անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
73. 134ա-6ա Յետ Խաչվերացին տասներորդ Կիւրակէի. Գլուխ ՀԳ. – Վասն աճման սիրոյն մերոյ՝ զաղօթս առնուլն իւր ծանուցանէ... խոնարհութեամբ արժանաւորք եղիցուք, որում մատուսցուք պաշտաւն, փառք եւ երկրպագութիւն անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
74. 136բ-8բ Յաւուր երից ամաց ընծայեցման Աստուածածին կուսին ի տաճարն. Գլուխ ՀԴ. – Զփափաքելն արփիազգեստ հարսին Հաւրն երկնաւորի... ի գնալն Աստուածածին կուսին առ միածինն իւր, որում պաշտաւն... անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
75. 138բ-40բ Յաւուր տօնի սրբազանից առաքելոցն եւ նախկին լուսաւորչացն մերոց՝ Թադդէոսի եւ Բարթուղիմէոսի. Գլուխ ՀԵ. – Ի վերայ աւուրս սքանչելի խորհրդեան ի բերանոյ նախակոչ արքային մերոյ... արեամբն Քրիստոսի փրկչին մերոյ, որում մատուսցուք պաշտաւն... անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
76. 141ա-3ա Յաւուր տաւնի սրբոյն Ստեփաննոսի Նախավկային եւ սրբոցն Դաւթի, Յակոբայ, Պետրոսի եւ Պաւղոսի եւ Յոհաննու աւետարանչին. Գլուխ ՀԶ. – Ամենակալ Սուրբ Հոգին Աստուած յատկացուցեալ ծանուցանէ մեզ... օրհնեսցուք զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին ճշմարիտ, անկէտ ժամանակաւ եւ անսպառ յաւիտենիւ. ամէն: Վերջ բոլորի քարոզիցս:
Բ. 144ա-50բ Պարզաբանութիւն առաջին եւ երկրորդ գլխոյ սքանչելի բանիցն երանելոյն Յոբայ արդարոյ, արարեալ ի Պաւղոս դասասաց վարժապետէ՝ տեառն Զաքարիայ ազգասէր պատրիարգի դպրատան, որ ի Կոստանդինուպոլիս. Գլուխ ՀԷ. – Բան. Այր ոմն էր յՕստէր աշխարհի, որում անունն էր Յօբ... Մեկ. Յաղթող ի պատերազմի եւ տեւող ի տանջանս... Բանն զայն մարմինն էառ, որ ի սկզբանէ լնանեցեալ եղեւ յԱդամ, յորում ոչ գոյր բնաւին աղտ ապականութեան: Այսքան առ այս. վերջ:
– 151ա-5բ Ցանկ մատենիս բոլոր քարոզիցն – Քարոզ ի վերայ հրաշալի ծննդեան սրբոյն Յօհաննու Կարապետի... Պարզաբանութիւն առաջին եւ երկրորդ գլխոցն սքանչելի բանից երանելոյն Յօբայ արդարոյ, ՀԷ., 296:
Ծնթ. Գլխահամարները եւ Ցանկը գրուած են այլ ձեռքով՝ ԺԹ. դ. շղագրով:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս տիտղ.՝ 1ա:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկին ամրացուած թերթիկին՝ «Հմր 1», «709, 2730», «ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», կազմի մէջքի պիտակին՝ «709», «Քարոզագիր Պաւղոս դասասաց դպրի»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 150բ՝ «Բնութիւնն Արարին, Արարին»:
2731
|
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 260 (գրչի էջակալում 1-620, որ է՝ 1ա-260բ): ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԶx10: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ ոճաւորուած զինանշան, մէջը թեւատարած թագակիր արծիւ, տակը՝ «NICOLO POLLERI E FIGLJ», որից աջ «AL MASSO». բոլորակ, մէջը՝ խարիսխ, որից աջ՝ «AL MASSO»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 28,2x20,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (21-3x14.5-16.3): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 2ա): ՏՈՂ՝ 25-28: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ վարդագոյն թուղթ, մէջքը՝ ոսկեդրոշմ սեւ կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ դեղին թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ SV BC, եւ 3 բարձրադիր գլխարկ. լուսանցակողերը՝ կարմիր ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ դեղին թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 2ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի փեղկերի մոմլաթը եւ մէջքի կաշին տեղ-տեղ մաշուած, քերծուած. թ. 85-6, 95-6՝ հիմքից առանձնացած, թ. 1-11, 74, 87, 260՝ եզրերին փոքրիկ պատռուածքներ, թ. 100-4, 213, 221-3, 227-31, 244, 254, 257-60՝ զանազան դեղին բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
ա. 1ա-11ա Քարոզ Ա. [Բնաբան]. Հայր քո եւ ես տառապէաք... (Ղուկ. Բ. [47]): Ի վերայ մեծագոյն ցաւոց ամենասուրբ կուսին – Թուի, թէ ոչ ոք կարասցէ մտածել... եթէ ոչ, ակն ունիցիք լալոյ ի մահուան անօգուտ եւ անմխիթար:
բ. 11ա-9բ Քարոզ Բ. [Բնաբան] Ոչ ամենայն, որ ասիցէ ցիս. Տէ՛ր Տէ՛ր, մտցէ յարքայութիւնն երկնից... (Մտթ. Է. 21): Յաղագս սակաւ համարման բարի գործոց եղելոց ի մեղս – Երկիւղն երկուց մեծամեծ չարեաց... մարթ է լինիլ հրահանգ բազում ունկնդրացդ եւ երանի թէ օգուտ լինելով ձեզ (Ստեբան Բեբէ, Ի պատմութիւն կուսին Օդդինկայի ի Պավարիա):
գ. 20ա-9ա Քարոզ Գ. [Բնաբան] Ո՞յր է պատկերս այս կամ գիր. ասեն ցնա՝ Կայսեր... (Մտթ. ԻԲ. [20-1]): Պարտ է զգուշանալ ի մեղաց վասն ոչ կորուսանելոյ զպատկերն Աստուծոյ, զոր ունիմք ի հոգւոջ – Ունիմք ի սերկեան աւետարանին զմեծ... զի այսպէս յորդորէ զձեզ առաքեալն. «Զգեցարո՛ւք զՅիսուս Քրիստոս եւ մարմնոյ խնամ մի՛ տանիք ի ցանկութիւնս» (Հռվմ., ԺԳ. 14):
դ. 29ա-42ա Քարոզ Դ. [Բնաբան]. Տո՛ւր զհամար տնտեսութեան քոյ... (Ղուկ. 26. [2]): Յաղագս անձկութեանց մեղաւորին ի ժամու մահուան – Մեծ ամփոխումն եղեւ ամբոխումն այն...զի մի՛ճաշակեսցուքզայսպիսի երկիւղալի անձկութիւնս ի ժամու մահուան:
ե. 42բ-55բ Քարոզ Ե. [Բնաբան]. Եւ եղեւ իբրեւ գնացին սրբեցան... (Ղուկ. ԺԷ. [14]): Յաղագս զղջման – Յայսմ հրաշալի բժշկութեան տասն բորոտաց... յասելն ի սոսին եւ յայլ դիպուածս կրել ինչ-ինչ. «Բարկութեան Տեառն համբերից, զի մեղայ նմա» [Միք., Է. 9]:
զ. 55բ-71ա Քարոզ Զ. [Բնաբան]. Ե՛րթ, եղիցի քեզ որպէս եւ հաւատացերդ (Մտթ. Ը. [13]): Յաղագս զարմանալի գործոց, զորս ծնանի աստուածային խորհուրդն ի նմա, որ ընդունի զնա բարի տրամադրութեամբ – Այնքանհաճոյ եղեւ երկնաւոր փրկչին... եւ չէ զարմանք, թէ ամենեքին լինէին սուրբք:
է. 71ա-87ա [Քարոզ]. Մահն ըստ ինքեան չէ մարթ լինել երկնչելի, այլ բաղձալի: [Բնաբան]. «Արդ, արձակեա՛ զծառայս քոյ, Տէ՛ր» (Ղուկ. Բ.[29])– Ահաւասիկ այր՝ պատուելին Սիմէոն... զի շատ են զարթուցանելոյ ի ձեզ զբաղձանս, որ առ մահ, եթէ ի գործ դնիցին:
ը. 87բ-99բ [Քարոզ. Բնաբան].Եկն Յիսուս եւ եկաց ի միջի նոցա եւ ասէ ցնոսա. «Ողջոյն ընդ ձեզ...» (Յոհ. Ի. 19, 20, 21): Որպէս պարտ է տալ զողջոյն թշնամեաց – Երանելի առաքեալք ժողովեալ կային դրաւքն փակելովք... լերո՛ւք որդիք դիւին. ընտրեցէ՛ք, զորն եւ կամիք:
թ. 99բ-115ա [Քարոզ. Բնաբան]. Նման է արքայութիւնն երկնից հատոյ մանանխոյ... (Ղուկ. ԺԳ. 19, 20 [=31-3]): Յաղագս անհամեստ խօսից – Զերկուս առակս ունիմք ի սմին առաւօտեան Աւետարանիս... թէ չար լեզուն է կործանումն հոգւոյն:
ժ. 115ա-29բ [Քարոզ. Բնաբան]. Ահաւասիկ ելանեմք յԵրուսաղէմ, եւ կատարեսցին ամենայն գրեալքն... (Ղուկ. ԺԸ. 31-2): Յաղագս թէ քանի օգուտ իցէ յիշատակութիւնն չարչարանաց Քրիստոսի – Յայնքան զուարճութեան աւուր ընդէ՞ր արդեօք տայ... գտանելով ի նոսին զբոյն խաղաղութեան եւ զաներկեւան նաւահանգիստ. «Յամենայն ընդդիմութիւնս ոչ գտի այնպէս ազդու... հանգչիմ աներկիւղ» (ի գլ. ԻԵ. եւ ԻԲ.)*
Ծնթ. Հայերէն Աստուածաշնչում այս քաղուածքը չգտանք:
ժա. 129բ-145բ [Քարոզ. Բնաբան].Նա եկեալ յանդիմանեսցէ զաշխարհ վասն մեղաց (Յոհ. ԺԸ.=ԺԶ. 8): Յաղագս մահացու մեղաց – Առ ի ծանուցանել, թէ որքան մեծ չար իցէ մեղքն... թէ միմիայն չարն, յորմէ պարտ է երկնչիլ, է մեղքն:
ժբ. 145բ-168ա [Քարոզ. Բնաբան]. Խնդրեցէ՛ք եւ առնուցուք (Յոհ. ԺԶ. 24): Յաղագս աղաւթից – Խնդրեցէ՛ք, միտ դի՛ք, զի ոչ խօսի սնապարծ... պիտոյ է միաբանել զաղաւթս ընդ գործոց: Որ ունիցի ականջս լսելոյ, լուիցէ [Մտթ., ԺԱ. 15]:
ժգ. 168բ-184բ Քարոզ ԻԷ. Ի վեցերրորդ կիւրակէի զկնի Զատկին: [Բնաբան]. Առաքեցից ձեզ զՀոգին ճշմարտութեան, որ ի Հաւրէ ելանէ... (Յոհ. ԺԵ. 27 [26, ԺԶ. 1]): Ի գայթակղութեան – Ապաքէն՝ այնքան փոյթ է երկնաւոր վարդապետին... ոչ այնքան տանջողական եղիցին ի գեհենի տանջանքն ձեր:
ժդ. 184բ-194ա [Քարոզ. Բնաբան].Տուաւ ինձ ամենայն իշխանութիւն յերկինս եւ յերկրի. գնացէ՛ք այսուհետեւ աշակերտեցէ՛ք... (Մտթ. 28 18-20): Պարտ է սիրել, հնազանդիլ եւ երկնչիլ յԱստուծոյ, զի է ամենակարող, զի պատուիրէ մեզ, զի յամենայնի եւ ընդ ամենայն տեղիս ներկայ է մեզ, եւ տեսանէ զմեզ – Յետ իրազեկ առնելոյ Որդին Աստուծոյ զաշակերտս իւր... այլ ասցէ յանձին իւրում ի գրգռել ի սրտի զսուրբ երկիւղ. «Զի՞ զուր հպարտանաս յուսով քոյով սնոտեաւ, սակայն չես ապրելոց յամենագէտ յամենակալ դատաս[տա]նացն Աստուծոյ» [Մկբ. 2, Է. 35-6]:
ժե. 194բ-207բ [Քարոզ. Բնաբան]. Ոչ կարէք Աստուծոյ ծառայել, եւ մանոնայի (Մտթ. Զ. 24): Յաղագս վերջին վախճանի մարդոյն – Որ միանգամ կամիցի նաւարկել ի լայնածաւալ ովկիանոսի... պարապեն յայն գործ, յոր Աստուած կոչեաց զնոսա. «Գործեցէ՛ք զգործս ձեր նախ քան զժամանակն, եւ տացէ ձեզ զվարձս ի ժամանակի իւրում» (Էկլստ. ԾԱ. 38)*:
* Ծնթ. Հայերէն Աստուածաշնչում այս քաղուածքը չգտանք:
ժզ. 207բ-22բ [Քարոզ. Բնաբան]. Անդ էր եւ մայրն Յիսուսի եւ այլն (Յոհ. գլ. Բ. 1): Յաղագս պաշտպանութեան ամենասուրբ կուսին – Գրէ սուրբն Յոհաննէս ի յաւետարանագրին ի սմին... ընդունի իբրեւ զորդիս զայնոսիկ, որք այսօրինակ կարդան առ նա:
ժէ. 223ա-34բ [Քարոզ. Բնաբան]. Ես եմ հովիւն քաջ (Յոհ. Ժ. 11): Յաղագս՝ թէ պահպանութիւնն աստուածային պատուիրանաց հաստատէ եւ յառաջ վարէ զժամանակաւոր բարեբախտութիւնս եւ մարդկային քաղաքականութիւնն ընկճէ զայն եւ կործանէ – Զի՞նչ իմացուցանէ արդեօք այն բան... հեռի լինելոց են թշուառութիւնքն ի պահպանողացն աստուածային պատուիրանաց. «Որ պահէ զպատուիրանս, չար առ նա ոչ մերձեսջի» (Էկլես. Ը. 5):
ժը. 234բ-248բ [Քարոզ. Բնաբան]. Առաքեաց զծառայ իւր ի ժամու ընթրեաց կոչել զհրաւիրեալսն... (Ղուկ. ԺԴ. [17-24]): Պիտոյ է հնազանդի[ութիւ]ն աստուածային ներշնչմանց – Զերիս դժուարագոյն մասունս մտածութեան... եւ զկնի մահուան արտաքսեալ մնայ յերկնային յարքայութեանն:
ժթ. 248բ-60բ [Քարոզ]: Բնաբան. Յիսուս իբրեւ գիտաց, եթէ գալոց են յափշտակել զնա... (Յոհ. Զ. 15): Ի վերայ ունայնութեան բարեաց այսր աշխարհի – Թէ որչափ համարումն պարտ իցէ... Դիւրաւ լքանի ամենայն, եթէ մտածեսցի, թէ արագ հանդերձեալ է մեռանիլ». վերջ:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Աա՝ «Հմր 2», «722, 2731», «ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», կազմի մէջքի պիտակին՝ «2. Քարոզգիրք Մասիլիոնի»:
2732
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Աստուածատուր երէց:
ԹԵՐԹ՝ 562. չգրուած՝ 1բ-2ա, 101ա, 114ա, 207աբ, 254բ, 273բ-5բ, 278աբ, 429բ-35բ, 562աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԽԷx12 (Բ 10, ԺԹ, ԻԵ 11, Ժ, ԻԱ 13, ԺԷ 21, ԼԶ 8, ԽԷ 7): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 27,5x20,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (13.5-14x18.5-19): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 5ա): ՏՈՂ՝ 49-50: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի. միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտ եւ կարմիր ցայտէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ չգրուած սպիտակ թուղթ:
Նմուշ 5ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ՝ Վեցօրեայ արարչագործութիւն՝ 2բ-3բ (անաւարտ՝ 2բ Աստուծոյ եւ հրեշտակների պատկերները ուրուագծային, 3բ՝ միայն ուրուագծեր եւ երկինքը պատկերող հատուածները ոսկեպատ), Աստուած չորեքկերպեան աթոռին, Ադամ եւ Եւայ ի դրախտի, Մեղսագործութիւն, Վտարումն՝ 3բ. Ի բնագրի – Յակոբ եւ որդիք իւր՝ 26բ, Խորան վկայութեան, տակը Մովսէս եւ քահանայապետ՝ բուրվառը ձեռքին՝ 46ա, Աստուած զպատուիրանս տայ Մովսիսի՝ 59բ, Մովսէս ժողովրդեան ուսուցանէ զօրէնս՝ 77ա, Յեսու՝ 91ա, Յուդա՝ 101բ, Տեղափոխի տապանակ Ուխտի եւ զետեղի ի տաճարի (Հեղի քահանայապետ, Ուխտի տապանակ, Աննա եւ Սամուէլ մարգարէ)՝ 114բ: Թ. 4-12ի գրադաշտի 2 սիւներից իւրաքանչիւրը շրջանակուած բազմագոյն (կարմիր, կապոյտ, ոսկի) գծային շրջանակով, թ. 5-6ի սիւների վերին եւ ստորին մասերը կամարազարդ: Կիսախորան՝ 4ա (վերը՝ կենտրոնում, սուրբ Երրորդութիւն, որի կողքերին 12 առաքեալները, անկիւններում՝ Մարիամ եւ Յովսէփ՞)՝ 115ա: Կիսախորան-ճակատազարդ՝ 26բ, 46ա, 77ա, 91ա, 101բ: Ճակատազարդ՝ 24բ, 44ա, 58բ, 60ա, 76ա, 90բ, 111ա, 113ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ կենդանագիր, թռչնագիր, հրեշտակ (58բ): Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, ոսկի, սեւ, շագանակագոյն, մանուշակագոյն, վարդագոյն:
Ծնթ. Մանրանկարչության մի մասն ուրուագծային է, մեծ մասի համար տեղերը բաց եւ չլրացուած: 127բ էջից սկսած՝ սկզբնատողերի առաջին տառը կամ բառը չգրած, տեղը բաց՝ յետագայում զարդագրելու համար:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը յետագայի՝ ԺԸ. դարի Բ. կէսի, կաշին քերծուած, Ա. փեղկի ստորին աջ եզրին ցեցի անցքեր. թ. 254-5ի, 303-4ի միջեւ չգրուած 1ական թերթ կտրած-հանած. թ. 16-46, 35-45ի, 168-88ի եզրերը խոնաւութեան հետեւանքով փտած-թափուած եւ բորբոսի հետքերով, թ. 16-46ի գրադաշտը մասամբ վնասուած, թանաքը տեղ-տեղ լուծուած. թ. 514՝ մոմի հետք, Պհպ. Բ.ի ստորին եզրը պոկուած, Բ. կազմաստառի փակցուած կողմի գրերը արտացոլուած հակառակ երեսին:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. Ծնունդք – Գիրք 4ա-24ա:
2.Ելք – Նխ. 24աբ: Գլ. 24բ-6բ: Գիրք 26բ-44ա:
3.Ղեւտական – Նխ. 44ա: Գլ. 44ա-5բ: Գիրք 46ա-58ա:
4.Թիւք – Նխ. 58ա (վերջը թերի, տեղը բաց, չգրուած՝ «ապա առին զերկիրն Սեհոնի եւ զԲասան եւ հասեալ առ Մովաբաւ ///»): Գլ. 58բ-9բ: Գիրք 60ա-75բ:
5.Բ. Օրէնք – Գլ. 76ա-7ա: Գիրք 77ա-90ա:
6.Յեսու – Նխ. 90բ: Գլ. 90բ-1ա: Գիրք 91ա-100բ:
7.Դատաւորք – Նխ. 100բ: Գիրք 101բ-110բ (նաեւ 100բ «Եւ այս են դատաւորք, որք կացին յԻսրայէղ. Ա. [Յ]եսու՝ որդի Նաւեայ ամս ԻԵ. (25)... Ամբսովն՝ որդի Մանուէի, ամս Ի. (20)»):
8.Հռութ – Նխ. 111ա: Գիրք 111ա-2բ:
9.Թագ. Ա. – Նխ. («Վասն») 112բ-3ա: Գլ. 113աբ: Գիրք 115ա-28ա:
10.Թագ. Բ. – Գլ. 128բ-9ա: Գիրք 129բ-40բ:
11. Թագ. Գ. – Գլ. 141աբ: Գիրք 142ա-54բ:
12.Թագ. Դ. – Գլ. 154բ-5ա: Գիրք 155բ-66ա:
13.Մնաց. Ա. – Յռջբ. (Ա. եւ Բ. Մնաց.) 166ա: Գլ. 166աբ: Գիրք 166բ-76բ:
14. Մնաց. Բ. – Գլ. 176բ-7ա: Գիրք 177ա-88բ (յաւելեալ ունի՝ 188բ-9ա «Եւ էին բանքն Յովսիայ եւ յոյս նորա գրեալ յօրէնսն Տեառն... որոք ի ձէնջ յամենայն ժողովրդենէ նորա իցէ Տէր Աստուած իւր եղիցի ընդ նմա եւ ելցէ»):
15. Եզր Ա. – Նխ. 189ա: Գլ. 189աբ: Գիրք 189բ-95բ:
16. Եզր Բ. – Հանգամանք 195բ: Գիրք 195բ-99ա:
17. Եզր Գ. – Գիրք 199ա-203բ: Աղաւթք մարգարէին Եզրայ 203բ-6բ:
18.Նեեմի – Նխ. 206բ, 208ա: Գլ. 208ա: Գիրք 208բ-13բ:
19. Եսթեր – Նխ. 213բ: Գիրք 214ա-8ա:
20. Յուդիթ – Նխ. 218ա: Գիրք 218բ-24բ:
21.Տովբիթ – Նխ. 224բ: Գիրք 225ա-8բ:
22. Մակաբ. Ա. – Նխ. 228բ: Գիրք 229ա-42բ (229ա՝բաց թողած «Գլուխք»ը գրելու համար):
23.Մակաբ. Բ. – Նխ. 242բ-3ա: Գլ. 243աբ: Գիրք 243բ-54ա:
24. Մակաբ. Գ. – Նխ. 254ա: Գլ. 254ա: Գիրք 255ա-60ա:
25.[Կտակք ԺԲ. նահապետաց] – 260բ-73ա (տե՛ս ձեռ. 351, 266ա-79ա:ա/260բ-1բ: բ/261բ-2բ: գ/262բ-4բ: դ/264բ-6բ: ե/266բ: զ/266բ-7բ: է/267բ-8ա: ը/268ա-9ա: թ/269ա-70ա: ժ/270աբ: ժա/270բ-2ա: ժբ/272ա-3ա:
26.Սաղմոսք – Նխ. (Եպիփան «Զամենայն») 276ա-7ա: Գիրք 279ա-307ա (ունի «Փոքր էի ես»): Ունի նաեւ՝
ա. 285ա Նախամարգարէն Մովսէս ամբաստան լինի զԻսրայէլէ, զերկիրն եւ զերկիր (այսպէս) ի վկայութիւն կոչէ, ասելով զբանս զայս. Նայեցարուք-ին խորագիրն է եղբայրք: Մաղթանք – Տո՛ւք փառս Աստուծոյ... Քարոզ եւ աղաւթք երկինք պատմեն-ին եւ Տէր ապաւէն-ին – Վասն ի գիշերի եւ ի տուընջեան... Ի գիշերի եւ ի տըւընջեան եւ ամենայն ժամու:
բ. 289ա Զի հուր բորբոքեցաւ-ին խորագիրն է, ո՛վ ընթերցողք: Նախամարգարէն Մովսէս յիշեցուցանէ Իսրայէղի զահաւոր գալստենեն Տեառն եւ ասէ. Մաղթանք – Դու ես Տէր մեր, դու ես Քրիստոս փրկիչ մեր: Քարոզ եւ աղաւթք Մի՛ նախանձիր-ին եւ Խոստովան-ին –Վասն ուղելոյ գնացս... գիշերի եւ ի տու[ընջեան], [Տէր] երկնի եւ երկրի:
գ. 292ա Հաստատեցաւ-ին խորագիրն է. Աղաւթք Աննայի՝ մաւրն Սամուէլի... Մաղթանք – Բարձրացաւ եղջիւր իմ, Աստուա՛ծ, փրկի՛չ իմ... Քարոզ եւ աղօթքս Ողորմեայ-ին եւ ի Նեղո՛՛ – Վասն գտանելոյ մեզ զշնորհս եւ զողորմութիւն: Գոհանամք զքէն, Տէ՛ր Աստուած մեր, որ զարթուցեր զմեզ ի:
դ. 296ա Մաղթանք – Խաղաղութեանց տուաւղ Քրիստոս... Քարոզ եւ աղաւթս Իբրեւ-ին եւ Երանեալ-ին – Վասն ի վերուստ խաղաղութեան... Տէր տուընջեան եւ գոյացուցիչ գիշերոյ...
ե. 299բ Ես ասացի-ին խորագիրն է... Մաղթանք– Յոյս կենդանութեան յոյս եւ ապաւէն... Քարոզ եւ աղաւթք Տէր ապաւէն-ին եւ Երկինք պատմեն-ին – Վասն ի գիշերի եւ ի տուընջեան... Ի գիշերի եւ ի տուընջեան...
զ. 303ա [Մաղթանք] – Եկեսցեն աղօթք մեր ի տաճար սուրբ քո... Քարոզս եւ աղաւթս Խոստովան-ի եւ Մի՛ նախանձիր-ի – Վասն ուղղելոյ զգնացս... Տէր երկնի եւ երկրի...
է. 306ա Մաղթանք – Լո՛ւր մեզ, Տէ՛ր, լո՛ւր մեզ ողորմութեամբ... Քարոզս եւ աղօթս Ի նեղութեան-ին եւ Ողորմեա-ին – Վասն գտանելոյ մեզ զշնորհս եւ զողորմութիւն... Գոհանամք զքէն Տէր Աստուած...
ը. 306բ-7ա Երգ Մարիամու Աստուածածնի – Մեծացուսցէ անձն իմ զՏէր եւ ցնծասցէ... խօսեցաւ հարս մեր ընդ Աբրահամու եւ զաւակի նորա յաւիտեան:
թ. 307ա Աւրհնութիւն Զաքարիայի՝ հօրն Յովհաննու Մկրտչին – Աւրհնեալ Տէ՛ր Աստուած Իսրայէղի, որ այցել եւ արար փրկութիւն... լուսաւոր առնել զխաւարս մեր: Տունք Ժ.:
ժ. 307ա Աղօթք եւ աւրհնութիւն Սիմէոնի ծերունոյ – Յորժամ եկն Տէրն քառասնօրեա ի տաճարն... փառք ժողովրդեան քում Իսրայէղի:
27. Սիրաք – Գիրք 308բ-15բ:
28.Առակք – Յռջբ. 322աբ: Գլ. 322բ-3ա: Գիրք 323ա-32ա:
29. Ժողովող – Յռջբ.332ա: Գլ. 332ա-3ա: Գիրք 333ա-5բ:
30. Երգ երգոց – Յռջբ. 335բ: Գիրք 335բ-7ա:
31.Իմաստութիւն – Յռջբ. 337աբ: Գլ. 337բ: Գիրք 338ա-43ա:
32.Եսայի – Յռջբ. ԲԺ.ան մարգարէիցն 343ա: Յռջբ. 343աբ: Գլ. 343բ-4ա: Մրգ. 344ա-61ա: Մահ՝ 361ա:
33.Ովսէ – Նխ. 361աբ: Գլ. 361բ: Մրգ. 362ա-4ա:
34. Ամովս – Գլ. 364ա: Մրգ. 364բ-6ա:
35. Միքիէ – Գլ. 366ա: Մրգ. 366ա-7ա:
36. Յովէլ – Գլ. 367բ: Մրգ. 367բ-8բ:
37. Աբդիու – Գլ. 368բ: Մրգ. 368բ-9ա:
38.Յովնան – Գլ. 369ա: Մրգ. 369աբ:
39.Նաւում – Գլ. 369բ: Մրգ. 370աբ:
40.Ամբակում – Գլ. 370բ: Մրգ. 370բ-1ա:
41. Սոփոնիա – Գլ. 371ա: Մրգ. 371բ-2ա:
42.Անգէոս – Գլ. 372ա: Մրգ. 372աբ:
43.Զաքարիա – Գլ. 372բ: Մրգ. 373ա-5բ:
44.Մաղաքիա – Գլ. 375բ: Մրգ. 375բ-6բ:
45. Երեմիա – Նխ. 377բ: Գլ. 377բ-8բ: Գիրք 378բ-97բ:
46. Բարուք – Թղթ. 397բ-9ա:
47. Ողբք Երեմիայ – 399ա-401ա: Մահ՝ 401ա:
48. Դանիէլ – Նխ. 401աբ: Գլ. 401բ: Գիրք 402ա-9ա:
49. Եզեկիէլ – Նխ. 409աբ: Գլ. 409բ-10ա: Մրգ. 410բ-29ա: Մահ 429ա:
50. Մատթէոս – Աւ. 436ա-49ա:
51. Մարկոս – Գլ. 449բ: Նխ. 449բ: Աւ. 450ա-8բ:
52.Ղուկաս – Գլ. 458բ-9ա: Նխ. 459ա: Աւ. 459բ-73ա:
53. Յովհաննէս – Գլ. 473բ: Նխ. 473բ: Աւ. 474ա-84ա: 477բ (477բ-8ա Իրք կնոջն շնացելոյ, Է. 35-6 չիք):
54. Գործք Առաքելոց – Ցանկ 484բ: Յռջբ («Որք») 484բ-5բ: Գիր 485բ: Գլ. 485բ-6բ: Ընթրց. 486բ: Գիրք 487ա-99բ:
55.Թղթ. Յակովբայ – Յռջբ. 499բ-500ա: Նխ. 500ա: Գիր 500ա (միայն խորագիրը, տեղը՝ բաց): Գլ. 500աբ: Թղթ. 500բ-2ա:
56.Թղթ. Պետրոսի Ա. – Նխ. 502ա: Գլ. 502ա: Ընթր. 502ա: Թղթ. 502բ-4ա:
57.Թղթ. Պետրոսի Բ. – Նխ. 504ա: Գլ. 504ա: Ընթր. 504ա: Թղթ. 504բ-5ա:
58.Թղթ. Յովհաննու Ա. – Նխ. 505բ: Գլ. 505բ: Ընթր. 505բ: Թղթ. 506ա-7բ:
59. Թղթ. Յովհաննու Բ. – Նխ. 507բ: Գլ. 507բ: Ընթր. 507բ: Թղթ. 507բ:
60.Թղթ. Յովհաննու Գ. – Նխ. 508ա: Գլ. 508ա: Ընթր. 508ա: Թղթ. 508ա:
61.Թղթ. Յուդայի – Նխ. 508բ: Գլ. 508բ: Թղթ. 508բ-9ա:
62. Աղերս Եւթաղի – 509ա:
– 509բ-15բ տե՛ս յօդ. 77
– ԺԴ. Թղթք. Պօղոսի – Յռջբ. 516ա-8ա: Վկ. 518ա: Բովանդ. ընթերց. եւ վկթնց – 518ա-21ա: Ց. 521աբ:
63. Առ Հռովմայեցիս – Նխ. 521բ: Գլ. 521բ-2ա: Թղթ. 522բ-7բ:
64.Առ Կորնթացիս Ա. – Նխ. 527բ-8ա: Գլ. 528ա: Թղթ. 528ա-33ա:
65. Առ Կորնթացիս Բ. – Նխ. 533ա: Գլ. 533աբ: Թղթ. 533բ-7ա:
66. Առ Գաղատացիս – Նխ. 537ա: Գլ. 537ա: Թղթ. 537բ-9ա:
67. Առ Եփեսացիս – Նխ. 539ա: Գլ. 539բ: Թղթ. 539բ-41ա:
68. Առ Փիլիպեցիս – Նխ. 541աբ: Գլ. 541բ: Թղթ. 541բ-2բ:
69. Առ Կողոսացիս – Նխ. 542բ-3ա: Գլ. 543ա: Թղթ. 543բ-4բ:
70. Առ Թեսաղոնիկեցիս Ա. – Նխ. 544բ: Գլ. 545ա: Թղթ. 545ա-6ա:
71. Առ Թեսաղոնիկեցիս Բ. – Նխ. 546ա: Գլ. 546բ: Թղթ. 546բ-7ա:
72. Առ Եբրայեցիս – Նխ. 547աբ: Գլ. 547բ-8ա: Թղթ. 548ա-52ա:
73. Առ. Տիմոթէոս Ա. – Նխ. 552ա: Գլ. 552բ: Թղթ. 552բ-4ա:
74. Առ Տիմոթէոս Բ. – Նխ. 554ա: Գլ. 554բ: Թղթ. 554բ-5բ:
75.Առ Տիտոս – Նխ. 555բ-6ա: Գլ. 556ա: Թղթ. 556աբ:
76. Առ Փիլիմոն – Նխ. 556բ-7ա: Գլ. 557ա: Թղթ. 557աբ:
– Վերադիր, Թելադրութ, Նաւարկութ. – 557բ (տե՛ս ձեռ. 187, 444բ):
77. Առ Կորնթացիս Գ. – Կորնթացւոց՝ 557բ-8ա: Պօղոսի՝ 558աբ:
78. Յայտնութիւն Յովհաննու – Գիրք 509բ-15բ: Յռջբ. 559բ: Գլ. 559բ-60ա: Ունի՝
– 515բ [Ներսիսի Լամբրոնացւոյ Յիշատակարան թարգմանութեան Յայտնութեանն Յովհաննու. ձեռ. 146, 224բ-5բ – Ա]յս Յայտնութիւն աստուածաբան աւետարանչին Յովհաննու, սրբոց հարցն մերոց վարդապետութեամբ պատուեալ ի պէտս վկայութեանց... խորանակից ի լուսեղէն յարկսն. եւ նմա փառք յաւիտանս. ամէն:
79. Հանգիստ Յովհաննու – 558բ-9բ:
Բ. 1. ա. 277աբ Գովասանութիւն Սաղմոսացս Դաւթի, ասացեալ յԱռաքել վարդապետէ, ի խնդրոյ Գէորգ քահանայի. խաւսք պիտանի («Ի ՎԱՐԴԱՊԵՏԷՆ ԱՌԱՔԵԼԷ ՎԱՍՆ ԳԷՈՐԳ ՔԱՀԱՆԱՅ») – Իմանալի այս բուրաստան, / երգս ի հոգւոյն աստուածական... եւ ոչ ասեն, այլ մրափին, / փակեն ըզդուռն առագաստին:
բ. 277բ Դարձեալ այլ խրատք Սաղմոս ասողաց – Բանք սաղմոսին է պատուական, լըցեալ Հոգւովն աստուածական... նա վերանայ յերկինս հոգւով եւ միանայ ընդ սիրով:
գ. 277բ Վասն Սաղմոսի – Տաճար տեսա մին լի լուսով... ըզնա ըմպէ ոսկի թասով:
դ. 307աբ Խոստովանութիւն Մանասէի թագաւորին՝ սա սղոցեաց զԵսայի մարգարէն որպէս զփայտ դալար ի մամուլս հիւսեանց, յետոյ զղջացաւ եւ ասաց զբանս այս – [Տէ՛ր] ամենակալ, Աստուա՛ծ Աբրահամու, Սահակայ, Յակոբայ... եւ քո են փառք յաւիտեաս. ամէն:
ե. 307բ [Աղօթք] – Աղաչեմ եւ խնդրեմ ի քէն, թո՛ղ ինձ, Տէ՛ր... յորժամ գաս արքայութեամբ քո եւ ողորմեա՛ մեզ:
զ. 307բ-8ա Ներբողեան Սաղմոսարանիս – Աստուածային այս բուրաստան, սաղարթազարդ սաղմոսարան... սովաւ յուղարկին հաւատացեալ ննջեցեալքն ի Քրիստոս, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
է. 308աբ Նախադրութիւնք խրատականք. Յաղագս աղօթիցն, զոր արարեալ է տեառն Ներսեսի, եղբայր Գրիգորիսի հայոց վերագիտողի – Աղաւթք հասարակաց քրիստոնէից, մեծամեծաց եւ փոքունց, արանց եւ կանանց... ի գիրս ուղիղ գիտողացն տացեն գրել զսա: Եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
2. 315բ-7ա [Խրատք]
ա. 315բ-6ա Խրատք արտաքին իմաստասիրաց – [Ճ]անապարհորդք ի տունս եւ ի հայրենիս իւրեանց փութան... իսկ անխրատքն յիրաւի իւրեանց մոլորին հանապազ:
բ. 316ա Պղատոնի ասացեալ է – [Յ]ամենայն մակացութիւն որոշեալ յարդարութիւն է... ընդ իշխանութեամբ կնոջ գրաւիլ թշնամանս մեծ է:
գ. 316ա-7ա Դիմոսթենէս հոգի քաղաքաց ասէ. Զաւրէնս գնել – [Զ]աւրէնս գնել եւ որպէս մարմին զրկել ի հոգոյ, մեռեալ է... կամ զբանս օգտակարս, որք լռեն ոչ երբեք ողջասցին, իսկ որ խօսին, բազում անգամ:
դ. 317ա Զելեւկոս ասէ – [Յ]որմէ պատուիրեցաւ եւ ամենայն այսպիսի քաղաքաց եւ քաղաքուհեաց... եւ լաւագոյն գտաք զմտաց ուսուցիչսն, քան զմարմնոյ ծնողն:
ե. 3. 317ա-22ա [Խրատք Խիկարայ]
1ա. 317աբ Խրատք պիտանի եւ օգտակար Խիկարա իմաստասիրի ասացեալ [յ]ամի Սենիքարիմ Ասորեստանեաց թագաւորի Նինուէի (=Նախուտան) – Ես՝ Խիկար, դպիր եւ իմաստուն արքայի... զի ամք կենաց քոց բազմասցին եւ փառօք եւ մեծութեամբ հասցես ի ծերութիւն:
2. բ. 317բ-20ա Խրատ Խիկարայ իմաստասիրի, զոր ետ [Նա]դանայ՝ քւերորդոյն. եւ այս է խրատն, զոր ասէ – Որդեա՛կ, եթէ լսես բանի դրան արքունի... եւ որ կատարէ զխրատս զայս, նա յիմաստուն եղիցի եւ փառաւորի ի մէջ մարդկան:
3. գ. 320ա-1բ Կատարեցաւ բանք խրատի եւ առակի, զոր ասաց Խիկար Նադանա՝ քուերորդւոյ իւրոյ (=Վերջաբան) – Յայս ամենայն ուսուցի Նադանա՝ քուերորդւոյ իմոյ... յելանելն եւ ի մտանելն իմ, զոր ինչ ասեմ ցՆադան, գրեա՛ ի մատենի քում:
4. դ. 322ա Այլ խրատ Խիկարայ, զոր ասաց քըւերորդոյ իւրոյ Նադանայ, այս է – Որդի՛ Նադան, որ ընդ ականջսն ոչ լսէ... զայս ասաց եւ վճարեաց:
3. 560ա-1բ [Վանական վարդապետի Համեմատութիւն Հին եւ Նոր կտակարանցն. ձեռ. 177, 1դ-2բ] – Երկինք՝ եկեղեցի... եւթանասուն եւ երկու թարգմանքն՝ աստուածաբան վարդապետք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
509ա Զմեղաւոր հողս՝ զԱստուածատուր երեցս յիշեցէ՛ք ի մեղաց թողութիւն, եւ Աստուած զձերն թողցէ. նմա փա՜ռք յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. Ա. փեղկ (1866 թ., շղագիր) Պատկանի Աստուածաշունչն ի վանս Սրբոյն Կարապետին, 1866 ամի:
2. 1ա (1891 թ., շղագիր) Յովհաննէս Լորիս Սիւնեաց, թ. Հ. ՌՅԽ. (1891):
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկ՝ «բարեծնունդ», «Սուրբ մատեան այս է Աստուածաշունչ», 1ա՝ «784, 2732», «ԺԷ. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պհպ. Աբ՝ «4բ», 101բ՝ «ննաբգ»:
2733
|
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 102+1 (կրկն.՝ թ. 90. գրչի էջակալում 1-197, որ է՝ 3ա-99ա). չգրուած՝ 1ա-2բ, 3բ: ՊՐԱԿ՝ 2+10x10 (9՝ 11, 10՝ 8)+2: ՆԻՒԹ՝ կապտաւուն թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ «1811», «OIMM», եւ փայտէ ցանկապատ՝ մուտքով, որի ներսում տղամարդ՝ զինուորական հանդերձով եւ գաւազանով, եւ առիւծ՝ սուրը ձեռքին, առիւծի գլխավերեւում՝ «PRO PATRIA»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 30.2x19,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (23x14): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 28-31: ԿԱԶՄ՝ սեւ բծերով մուգ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ կապտաւուն թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, կապտաւուն թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 4ա
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. կազմիկաշինմաշուած, փեղկերիվերինեզրերումեւմէջքիստորինմասումպատռուած, ցեցիանցքերով, աստառը, Պհպ.-ները, թ. 1-3, 84-100՝ցեցիանցքերով, թ. 28ա, 84բ՝թանաքիբծերով, թ. 5 եւ 6՝եզրերինփոքրիկպատռուածքներ, թ. 18՝ստ. եզրըպատռուած, թ. 60՝վերինլս-ումանցք, գրադաշտըթանաքիթթուայնութեանհետեւանքովթեթեւակիգունափոխուած, լուսանցակողերըեւգրեթէբոլորթերթերիստորինանկիւններըսեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա Գիրք որ կոչի ճակատամարտութեան կամ ընտրողութեան, այն որ ունի ըստ հրէից ազգին, վասն օրինաց նոցին եւ ծիսից, վկայութեամբ Սուրբ Գրոց Հին եւ Նոր կտակարանաց: Արարեալ ոմն Նէոփիտոս յունաց յաբեղայ, որ լեալ է երբեմն րապունի ազգին հրէից: Եւ թարգմանեցեալ եղեւ մօլտովանու լեզուէ ի հայ բարբառ՝ աշխատութեամբ տէր Ներսեսի: 1808, մայիս ամսոյ 30, ի քաղաքն Եաշ:
3ա-100ա [Նէոփիտոսի աբեղայի Գիրք ճակատամարտութեան]
Տե՛ս ձեռ. 935, 4ա-79բ. Խրգր./3ա: Յռջբն./4ա-6ա: ա/6բ-26ա: բ/26բ-39բ: գ/40ա-55բ*: դ/55բ-98բ:
– 99ա-100ա Յայտարարութիւն ինչ վասն գրքոյս – Բանք սրբազան աստուածաբանիցն ոչ են ի զուր, այլ ամենայն ինչ ուղիղ է սրբոց, քանզի ի բազում տեղիս կան գրեալք վասն պէս-պէս անօրէնութեանց ազգին հրէից, որ եւ վասն այնց ամենից վարդապետք եկեղեցւոյ միշտ հայրական գթով խրատեն եւ ուսուցանեն զհաւատացեալսն Քրիստոսի՝ զգոյշ լինիլ ի նոցին չար աղանդիցն, որք թշնամիք մեր են եւ հակառակ քրիստոնէութեանս, եւ ընդ չար բարուց նոցին միշտ հետեւին մեզ քրիստոնէիցս չար առնել, եւ մեք միամտօրէն վարիմք ընդ նոսա իբրեւ զբարեկամս եւ ոչ զգամք ամենեւին: Եւ որովհետեւ մինչեւ ցայժմ անգիտելի էր մեզ զգաղտնի եւ զթագուն չար արարմունսն նոցին, այլ այժմ թէ կամիցիս գիտել եւ իմանալ զայն ամենայն, ո՛վ եղբայր, ա՛ռ եւ ընթերցի՛ր զգիրքս զայս, եւ ընդարձակապէս տեղեկասցիս եւ իմասցիս եւ զարմանայցես ընդ այն ամենայն անօրէնութեանց նոցին եւ գիտասցես, թէ որքան ջանս ունին եւ փութան ի պատրել եւ խաբել զազգս քրիստոնէից, եւ ապա ծանիցէս զմիջոցն մերն եւ նոցայն:
Եւ զգիրքս զայս արարեալ է ոմն աբեղայ Նէոփիտոս անուն, որ երբեմն լեալ է |99բ| րապունիմեծ եւ ուսուցիչ ազգին հրէից, եւ ի խնամոցն Աստուծոյ յարեալ ազգն յունաց, ի մերս ժամանակի եւ եղեալ է քրիստոնեայ՝ ի վանք մի կրօնաւորաց ազգին յունաց ի Մօլտավիայ երկիրս այս, եւ մնացեալ ի նոյն վանքն, յետ քանի մի ամաց եղեալ է յաբեղայ եւ ընտիր կրօնաւոր, եւ գիտելով րաբունիս այս զամենայն զգաղտնի եւ զծածուկ չար արարմունսն ազգին հրէից, որ վասն ի վերայ մեզ քրիստոնէիցս: Վասն որոյ ի գութ շարժեալ, զմեծ բարերարութիւնս կամելով ազգին քրիստոնէից, արարեալ է զգիրքս զայս՝ յայտնելով ի մէնջ սորին զամենայն չարութիւ[ն]սն ազգին հրէից՝ որպէս ի յառաջբանութեան իւրում եւ այլ տեղիսն ասէ եւ Գրոց Սրբոց վկայութեամբն հաստատէ, եւ տպեալ ի լոյս ընծայեցաւ ազգին յունաց 1803ին:
Իսկ մեր տեսանելով զայս պիտոյանալի գիրքս, ցանկացաք թէ եւ ի մերս լեզու գտանիցի. զի ամենայն ոք որ ազգէ մերմէ՝ յընթեռնուլն զգուշասցին եւ նոքա ի չար արարմանցն նոցին եւ ծանիցեն զնոսա գոլ թշնամիք մեր:
Վասն որոյ հանդիպելով աստ Եաշ քաղաքս Փոթիշանցի Խեւուլեանց աղաչայ Յարութիւնն յամին 1807, ի դեկտեմբեր, եւ գտանելով առ նա զայս գիրք մօլտովանի լեզուաւն, եւ տէր Մարկոս՝հայրն մեր,յարեալ ի նա եւ առեալ ի ձեռանէն, |100ա| ստիպմամբ ետ ինձ ի թարգմանել: Եւ իմ յանձին կալեալ, ըստ կարի իմում թարգմանեցի, որ թէպէտ ոչ էր իմ գործ՝ գոլով իմ անկիրթ մտօք եւ խակ գիտութեամբ, այլ որպէս եւ իցէ, թէեւ անյարմար շարադրութեամբ, ծրարեցի եւ եդի ի յայտ:
Ամենախոնարհ ծառայ՝ տէր Ներսէս Յարութիւնով: 1808, մայիսի 30,ի քաղաքն Եաշ:
Հմմտ. ձեռ. 935, 79աբ:
*Ծնթ. թ. 50-51ի (էջ 96-7) միջեւ էջանշան, ձեռագրի թղթից, 10.5x4.5 չափսի, 4 տող՝ «Նշան գրելոյ զսոյն գրքոյ յայնմ բան է, որ ասէ. «Աստ յայտ առնէ. 96»:
ՆԵՐԴԻՐ
1. Թ. 101՝ ԺԹ. դ., շղագիր, 16x6.8 չափսի թերթիկ:
[Գրիգոր Նարեկացի, Մատեան ողբերգութեան] 101ա՝ «Քանզի վասն քո գիտես թողուլ զմեղս եւ ջնջել... ջնջել անօրէնութիւնս (Միքիայ 7. 18: Նարեկ ԽԹ., 154)», 101բ՝ «Գլ. ԻԸ. Նարեկ, 81: Առէ՛ք ընդ ձեզ բանս... եւ ո՞վ է, որ ոչ հաւատասցէ»:
2. Թ. 102՝ ԺԹ. դ., շղագիր, 13.3x10.5 չափսի թերթիկ:
102ա 6 տող՝ «Чрезъ Кринички въ Старо Крымъ Его Высокопреподобию Настоятелю СтароКрымскаго Армянскаго Монастыря Архимандриту Егише Аматуни», 102բ 4 տող՝ «Այսպիսի հասցէիւ անշուշտ կհասնի իմ ձեռքը, ահա զետեղելով նամակի մէջ, ուղակում եմ Ձեզ. Ե. վ. Ա.»:
Ծնթ. Լուս-ներում ունի սուրբգրային ընթերցումների համարներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ԱՒՐԻՆԱԿԻ
Տե՛ս տիտղոսաթերթ՝ 3ա, 99ա-100ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
100բ (ԺԹ. դ., շղագիր) Մեծապէս շնորհակալութիւն կումատուցանէմ պատուելութեանդ, ուստա՛ Պօղօս, որ զայս կարդալով՝ ծանեա՛ ի մեջի գրեալն զամենայն մի ըստ միոջէ:
Մնամ միշտ խոնարհութեամբ կեալ, Բարսեղ Առաքելով:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Աա՝ «828, 2732», «ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 4ա՝ «Հմր 6»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 4ա՝ սեւ թանաքով բոլորակ. «Տէր Յոհանէս, 1794»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա. փեղկի աստառ՝ «Լո՛ւր եւ իմ պատաասխանոյն, ով Խախամ, բարի է, զոր հարցանեսդ: Ա՛ռ գերա, Ա՛ռ գերայ, Ա՛ռ գերապատիւ», 8ա՝ «Կարապետ»:
2734
ԵՐՈՒՍԱՂԷՄ |
ՌՅԲ. – 1853 |
ԳՐԻՉ՝ հեղինակը:
ԹԵՐԹ՝ 32 (էջակալուած՝ 1-24, որ է՝ 1-12). չգրուած՝ 14բ, 22աբ, 32բ: ՊՐԱԿ՝ 1-6, խառն. 1՝ 2, 2՝ 6, 3՝ 4, 4՝ 8, 5՝ 2, 6՝ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29,5x20 (թ. 1, 2), 29.8x20 (թ. 3-32): ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (28-9x18.5-19): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 1ա): ՏՈՂ՝ 26-39: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը եւ եզրերը՝ շագանակագոյն կտաւ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, սպիտակ չգրուած թուղթ:
Նմուշ 1ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը եւ մէջքի կտաւը տեղ-տեղ մաշուած, Պհպ. Ա., թ. 1, 2ի եզրերը նորոգած-ամրացրած, թ. 13-9՝ եզրերին փոքրիկ պատռուածքներ, թ. 6՝ փոքրիկ անցք, 3ա, 5ա՝ թանաքաբծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-14ա Պատմութիւն գաւառին Արցախու, գրեալ ի Յակոբ սարկաւագէ Պօղոսեան Զաքարեանց Շուշեցւոյ, միաբան սուրբ Երուսաղէմի:
1. 1ա-2բ Յամի Տեառն 1780ին ընտրեցաւ ի շահէն Պարսից գաւառապետ Արցախու որ եւ Ղարապաղու... ի ցեղէն մեծ իշխանապետին Աղուանից Հասան Ջալալեանց:
2. 2բ-14ա Պատերազմ շահին ընդ խանին Ղարաբաղու– Եւ յորժամ յօրինեցաւ բերդաքաղաքն Շուշի... ի կողմանս Երասխ գետոյ:
Բ. 15ա-21բ [Յաղագս վիպասանութեան]
1. 15աբ Յաղագս վիպասանութեան. յայտարարութիւն գործեալ իրաց Հայկազ Մատաթեան Յօհաննէս սպասալարի Ռուսաց – Եւ ետ ոչ սակաւ ստութեամբ... ի հանդիպել իրերաց քաջութեամբ:
2. 15բ-6ա Յաղագս բացայա[յ]տութեան վիպասանութեան. յօդուած Ա. – Այլ մեք թողեալ աստ առ սակաւ մի... ծծէր յանհիմն բանից շողոմարար դենպետին:
3. 16ա-7ա Յաղագս հաւանական վիպասանութեան. յօդուած Բ. – Քանզի ի ժամուն ի նմին... եւ անդ ի պատրաստութիւն հսկել հրամայէր:
4. 17ա-20ա Յաղագս համառօտութեան վիպասանութեան. յօդուած Գ. – Իսկ շահն ընդ լուսանալ աւուրն երրորդի... ճեղքեալ եւ լի ածուխով եւ է մինչեւ ցայսօր:
5. 20բ Յաղագս պէս-պէս վիպասանութեանց (այլ պատմութիւն, պատմական վիպասանութիւն) – Ի կողմանս Ալանաց, ի լեռնադաշտակ վայրի միոջ... մշտնջենական հասս յարքունուստ նմա սահմանէին վասն քաջասիրտ արութեանն:
6. 20բ-1ա Դատաստանական վիպասանութիւն – Երկուք ոմանք քաղաքակիցք... քո չէր ի նմանէ ի ներքոյ նորա զդրամն ստացեալ:
7. 21աբ Կեղծալ կամ բանաստեղծական – Փայտահարի ունել ասեն կատու մի ընդելական... զերծանէր յառիւծու անտի փախստեամբ:
Գ. 23ա-32ա Պատմութիւն Արցախու, որ է Ղարապաղու – Այս կարեւոր գործ հարց... միւսն՝ զհօրէ կամ զեղբօրէ, եւն...
Ծնթ. Գ. միաւորն Ա. հատուածի անաւարտ մնացած մաքրագրութիւնն է. 32ա՝ գրչից. «Տե՛ս երես 10 (այսինքն՝ 5բ), շարունակութիւն կրկին նախագիծ օրինակս գործոյս, այս նշանս եւ լից զպակասութիւն պատմութեանս, որ անդ կայ»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա Տե՛ս խորագիրը:
14ա Գրեալ այս Յակոբ սարկաւագի Պաւղոսեան Զաքարեանց Շուշեցւոյ, յամին 1853, ի Սուրբ Երուսաղէմ:
23աՄաքուր կրկին օրինակեցի նոյն Յակոբ սարկաւագէ Շուշեցւոյ գրեալ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 14ա (ԺԹ. դ., շղագիր) Ծանօթ. Եվ այս սարկաւագը 1862 ամին վարդապետ ձեռնադրեցաւ եւ անունը Ղեւոնդ դրուեցաւ Սսեցի Մեսրովպ եպիսկոպոսի ձեռամբ, որ 2 տարիի չափ հիւր գնացած էր Սուրբ Յակոբայ վանքը՝ տեղւոյն պատրիարգը եւ եպիսկոպոսները վախճանած ըլլալուն պատճառաւը, եւ ինքը՝ Մեսրովպ եպիսկոպոսը 1863 մարտ ամսոյ մէջ Մեծի պահոց հինգերորդ շաբաթուն վախճանեցաւ: Եվ զկնի Զատկին միաբաններէն երեք եպիսկոպոսացու անձինք ընտրուելով, Սուրբ Էջմիածին երթալով՝ կարգ առին եւ 1863 յուլիսի 20ին վերադարձան ի Կ. Պոլիս, որոնք էին Իսահակ վարդապետ (որ փոխանորդ էր Երուսաղեմայ ի Պոլիս) եւ միայն այս եկաւ Պոլիս՝ իր պաշտօնը վարելու համար, եւ բացակայութիւնը Սիմէոն վարդապետն էր եւ միւս նորաձեռնադրեալքն՝ Յակոբոս վարդապետ Տիգրանակերտցի եւ Կարապետ վարդապետ Մարաշցի: Եվ այս վերջինը 1862 թուոյն Զէյթունի պատերազմին ժամանակը Մարաշու առաջնորդ էր, եւ անիրաւութեան դէմ բողոքեց ու ստորագրութիւն ալ չի դրաւ զէյթինցւոց իրաւանց դէմ, որն որ տաճկաց քննիչ ժողովը կուզէր զզէյթինցիս ապօրինապէս յանցանաց տէր դատել: Եւ յետոյ Երուսաղէմ երթալով՝ աւագ լուսարարապէտ կացուցցին զնոյն Կարապետ վարդապետն, եւ ապա՝ եպիսկոպոս:
2. 14ա (ԺԹ. դ., շղագիր, մատիտով) Այս անձը ազնիւ եւ միանգամայն իբր հրեշտակ է. եւ վարժապետ կացուցուած է պատրիարգէն քաղաքի հայ ժողովրդոց դպրատան, որ քառասնի չափ աշակերտք կան հասարակ կարոդացողք եւ տասնիւ չափ օրիօրդք, որոց ձեռքը համանգամայն գիրք չկայ, եւ վարժապետք ամսական համարեայ թէ չունին, եւ տղոց ծնողքը խեղճ ու վրանին գլուխնին չկայ, բաց ի գրեանց, մինչեւ անգամ հարկաւորը դուռ չունին եւն, եւն: Ահա այս է կառավարութիւնն Յօհաննէս պատրիարգի:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Աա՝ «54», «849, 2734», «ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», Ա. փեղկի կենտրոնում փակցուած թերթիկին՝ «Պատմութիւն գաւառին Արցախու 2. Հմր 2734»:
2735
|
ԺԴ. դար |
ԳՐԻՉ՝Մարտիրոս:
ԹԵՐԹ՝ 329+3 (թ. 1՝ չորիցս). չգրուած՝ 1ա-դ, 1զ, 1է, 2բ, 3ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԹx12 (Ը, Ժ, ԺԴ, ԺԷ 10, Թ 7, ԺԱ, ԺԸ 13, ԻԲ 11, ԻԹ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 30x22,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (24x14): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 95ա): ՏՈՂ՝ 18-19: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ մուգ շագանակագոյն կաշի (հնի ընկած մէջքի եւ եզրերի փոխարէն Ի. դ. դրուած նոր կաշի), միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ դրոշմազարդ կտաւ (Ա. փեղկ), դեղնաւուն թուղթ (Ի. դ., Բ. փեղկ). լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, դեղնաւուն թուղթ, մասն Բ. փեղկի կազմաստառի:
Նմուշ 95ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. նորոգուած ԺԶ. դ. եւ Ի. դ. (կազմը, աստառները, թերթերի լուսանցներն ու եզրերը). թ. 98-9ի, 244-5ի միջեւ ընկած 1ական, թ. 150-1ի միջեւ 2, թ. 329ից յետոյ՝ 4 թերթ (1ը բնագրի, միւս 3ը՝ թերեւս բնագրի. գրեթէ բոլոր թերթերի թափուած եզրերը եւ լուսանցները լրացուած կամ ամրացուած, թերթերին զանազան բծեր, խոնաւութեան, թանաքի (թ. 4, 65, 99, 100, 126-8, 142, 152, 225), սեւ սնկի հիւանդութեան (թ. 65-70, 238-50) հետքեր. խոնաւութիւնից գրադաշտը վնասուած, տեղ-տեղ թափուած եւ դժուարընթեռնելի (թ. 3-14, 16-7, 226-7, 291-329), բնագրի վնասուած որոշ հատուածներ ԺԶ. դ. նորոգութեան ընթացքում կարկատուած-լրացուած՝ 176ա՝ Ղուկ. Է. 30, 179աբ՝ Ղուկ. Ը. 14-36, 191աբ՝ Ղուկ. ԺԱ, 13-24 (հատուածաբար). թ. 179ա՝ յետագայի հանգուցագիր, թ. 245բ՝ յետագայի թռչնագիր, լուսանցակողերը գունաթափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ե, 1ը-2ա Գլուխք: 2ա [Նախադրութիւն]: 4ա-98ա Աւետարան Մատթէոսի:
2. 98բ Գլուխք (Ա-ԺԸ /// թափուած, 1 թերթ ընկած): 99ա-150ա Աւետարան Մարկոսի (150աբ Յարուցեալ Յիսուս):
3. 151ա Նախադրութիւն (սկ. թափուած՝ /// յաւուր երրորդի եւ յետ այսորիկ...): 151ա-244ա Աւետարան Ղուկասու:
4. 245ա Նախադրութիւն: 245բ-329բ Աւետարան Յովհաննու (վերջը թափուած՝...ձեռս ի վեր կալցես եւ այլք [ած]ցեն /// (ԻԱ. 18), ԻԱ. 18-25՝ չիք):
Ունիստ. լս. Համաբարբառ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆԳՐՉՈՒԹԵԱՆԺԱՄԱՆԱԿԻ
98ա ԶՄարտիրոս բանի սպա[սա]ւոր աղաչեմ յիշել ի Տէր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 3բ (ԺԴ. դ., երկաթագիր կարմրով [Ով ընթերցո]ղ սուրբ [Աւ]ետարանիս, Յովաննէս քահանայ յիշեսջիք ի Քրիստոս, ո՜վ դասք սրբազանից:
3բ (ԺԴ. դ., Բոլորգիր) Փա՜ռք անեղի, անս[կզբն]ականի, անպ[արա]ռելի, անմա[հ], [ան]հասանելի, ///նելի, անպարա[գրելի], անբովանդակելի յերկնաւորացն բանակաց եւ ի տարրելոցս հողոց եւ հողեղինացս, ա[յ]ժմ, եւ միշտ, եւ յաւի[տեանս]:
Արդ, աղաչեմ զամենիսեան՝ որք հանդիպիք այսմ աստուածայ տառիս, յիշեսջիք ի Քրիստոս զվերջին ստացողս՝ զԹումայ քահանայ, եւ զծնողսն մեր, ընդ նմին եւ զկենակիցն իմ, զզաւակսն իմ՝ զՍտեփան, եւ զՅովաննէս, եւ զԱմիր-Սարգիս. եւ յիշողքդ յիշեալ լիջիք ի Քրիստոս. ամէն:
2. 244ա (ԺԶ. դ., բոլորգիր, նորոգողի) Դարձեալ յիշեցէ՛ք զհոգէրի եւ սրբասէր Թուխծամն եւ կողակիցն իւր՝ Յատիբէկն, որ բազում ամաց էին հրաժարեալ մէկ զմէկէ եւ սպասաւորէին եկեղեցոյ եւ ամենայն սրբոյ, ետոյն նորոգել զսուրբ յԱւետարանս՝ յիշատակ իւրեանց եւ վայելումն որդոյ իւրոյ՝ Յոհանէս քահանային, եւ կենակ[ց]ին՝ Մարգարտին, եւ եղբաւրն՝ Ջիկարին, եւ կողակցին՝ Գաւզալին, եւ հաւրեղբաւրն՝ Ճանիբէկին, եւ կողակցին՝ Մարիանին, եւ որդոյն՝ Թամուրին, եւ Նազարին, եւ ամենայն մերձաւորացն: Եւ անարժան կազմողս՝ Վարդան սարկաւագս, յիշեցէ՛ք եւ լի սրտիւ Աստուած ողորմի շնորհեցէ՛ք սոցա. եւ Քրիստոս ձեզ ողորմի իւր գալըստ[ե]անն. ամէն:
3. 99ա (1645 թ., բոլորգիր) Թվին ՌՂԴ. (1645). Ես՝ Խանբաբս, հալալ ընչիւք եւ վաստակօք իմով գնեցի զսուրբ ծերացեալ Աւետարանս ի գեղջէն ՑեցկցիՍաթիլմշէն, երկիրն Եղեգայձորն, ի գօղն Խրատեղ: Ես՝ Աստուածապովս վկայ, Ծատուրս վկայ:
4. 99ա (ԺԷ. դ., բոլորգիր) Ես՝ Արազ Խաթունս, Աւետարանս իմ էր, տվի Ովհանէս էրէց՝ յիշատակ ինձ: Ով որ կարդայ, Աստուած ողորմի ասի:
5. 99ա (ԺԷ. դ., նոտրգիր) Ով որ այլ անի տաք փոխի գիրի Աստուած փակաց կլիլի, Աստուած վկայ:
6. 99ա (ԺԷ. դ., նոտրգիր) Ծ. (50) թանկայ ել տուին աղքատ Աւետարանիս ծածկուց. Աստուած զիւրեանց հոգիք լուսով պայծառ պահէ. ամէն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 3բ՝ «աբ» 97բ՝ «ըթժիելէթե», 244բ՝ նկարափորրձ-վանդակներ, որոնց մէջ առանձին անկապակից տառեր եւ բառեր՝ «Քրիստոս Աստուծոյ, սուրբ»:
2736
ԿԱՖԱ |
ՌՀ. – 1621 |
ԳՐԻՉ՝ Զաքարիա Ճանդէմիր: ՍՏԱՑՈՂ՝ Տէր Մինաս:
ԹԵՐԹ՝ 482 (յետագայ էջակալում՝ 1-955, որ է՝ 1բ-482ա). չգրուած՝ 1ա: ՊՐԱԿ՝ 10+Ա-Խx12 (ԺԳ, Լ 10, ԺԸ 11, Խ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ շրջանակ, վերեւը երեքնուկ, ներսում՝ խարիսխ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 30x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (22.5x13.5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (գանձերը), նոտրգիր (տաղերը, յորդորակներն ու փոխերը. նմուշ՝ 25ա, 26ա): ՏՈՂ՝ 27: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ կապոյտ կտաւ (Ա), շագանակագոյն կաշի (Բ. գուցէ եղել է այս նոյն ձեռագրի դռնակը եւ նրա հիմքը). լուսանցակողերը՝ կարմիր:
Նմուշ 25ա
Նմուշ 26ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 11ա: Ճակատազարդ՝ 165ա, 331բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, խաչ, տաճար, թռչուն (481ա): Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր, կենդանագիր (198ա), մարդադէմ: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան Մարկոսի Ա. 31-Բ. 3, Բ. 17-Գ. 18, Դ. 1-17: Աւետարան Մատթէոսի ԻԵ. 6-ԻԶ. 26: ԺԱ. դ.: Ա-Դ+Ե-Ը՝ ստացուած ամբողջական թերթերից: Մագաղաթ (28.5x19.5), երկսիւն (23x14.5), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Գա), տող՝ 23: Կարդալ՝ Բաբ՝ «[պաշ]տէր զնոսա... առ նա անդամա[լոյծ]» (Մարկ. Ա. 31-Բ. 3), Աաբ, Դաբ՝ «այլ զմեղաւորս: Եւ եին աշակերտք Յովաննու... եւ զԹադեոս եւ զՍիմովն» (Մարկ. Բ. 17-Գ. 18), Գաբ՝ «Դարձեալ սկսաւ... ի հասանել նե[ղութեան]» (Մարկ. Դ. 1-17), Եա-Ըբ՝ «Եւ ի մէջ գիշերի... հաց աւրհնեաց եւ եբեկ» (Մատթ. ԻԵ. 6-ԻԶ. 26): Ունի ստ. լս. համաբարբառ՝ ցրուացանկ:
Նմուշ Գա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, քերծուած, ցեցի անցքերով, եզրերը պատառոտուած, Բ. փեղկի վերին մասը կարկատուած այլ կաշուով, 3ական գամերն ու կապիչներն ընկած. նորոգուած ԺԹ. եւ Ի. դդ.-ում, անջատուած թերթերն ամրացուած տպագիր թղթիկներով կամ կիսաթափանցիկ թղթով, թափուած հատուածները լրացուած դեղնաւուն թղթով (թ. 190, 223). թ. 212-3ի միջեւ 1 թերթ ընկած, թ. 177, 191՝ հիմքից անջատ, թ. 1՝ ամբողջովին, թ. 2-21ի՝ եզրերը խոնաւութեան հետքերով, մգացած, գրեթէ բոլոր թերթերի ստ. լս-ում կամ հիմքի մօտ ցեցի փոքրիկ անցքեր, լուսանցակողերը տեղ-տեղ կեղտոտուած-սեւացած, Պատառիկ-պահպանակներին խոնաւութեան հետքեր, Աա՝ գունափոխուած-սեւացած, Ե-Ը.՝ վերին եզրերին բորբոսի հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. [Գանձարան]
– 1բ-2բ Տաղ եւ գովասանութիւն սրբոյն Սարգսի զաւր[ավարի] – Երջանիկ մեծ զաւրական եւ Քրիստոսի յաղթող վկայ...
– 3ա-6ա Ցանկ է Գանձտետրիս, որ զխնդրեալ բանդ դիւրեաւ եւ հեշտութեամբ գտանես – Ա. Նախ եւ առաջին՝ Աւետեաց Աստուածածնին, առաւաւտին... ՃԾԸ. Եւ այլ տաղեր կարգաւ ի վերա... զորն որ կամիս, զայն ասա՛:
1. 7ա-8ա Քարոզ Ջրաւրհնէից, ասացեալ ի Յովհաննէս վարդապետէ («ՅՈՀԱՆՆԻՍԻ ԵՐԳ») – Յամենայն ժամ աւրհնեմք... ա. 8ա Տաղ մկրտութեանն Քրիստոսի. ի վերայ ջրին ասա՛ – Ո՜վ զարմանալի խորհուրդս այս մեծ յայտնեալ... բ. 8աբ Այլ տաղ մկրտութեանն Քրիստոսի – Աւետիս մեծ խորհրդոյ... գ. 8բ-9բ Տաղ Ծնընդեան առաջի աւուրն. ի հետ գանձին ասա՛, ի Կոստանդին կաթողիկոսէ ասացեալ – Հըրճուիմք այսաւր մեք հոգեպէս... դ. 9բ-10ա Մեղեդի Աւետեաց Աստուածածնին երեկոյին գանձին ասա՛ – Աւր է աւետեաց ուրախութեան հընչումն... ե. 10ա Տաղ Հոգոյ գալստեան. առաջի աւուր գանձին հետ ասա՛ – Հոգիդ Սուրբ Աստուած, որ շըրջէիր ի ջուրն... (10ա «Ո՜վ զարմանալոյն գոյնն»):
– 10բ Խրատք գանձ ասողաց – Թէ ձայն ունիս քաղցր ու բարակ...
– 10բ Գովասանութիւն գանձից եւ տաղից սորին («ԳՐԻԳՈՐԻ Ե ԵՐԳՍ ԲԱՆԻ») – Գովեմ ըզքեզ, ով Գանձարան...
2. 11ա-3ա Ա.Գանձ Աւետեաց Աստուածածնին առաւօտին. աւգնեա՛ Հոգի Սուրբ («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խընդութեան ձայն, բարբառ աւետեաց... ա. 11ա [Կաֆա]* – Գանձ աւետեաց Աստուածածնին, ի տիրամայր սրբոյ կուսին... բ. 13աբ Տաղ Աւետեաց Աստուածածնին («Ա-Ք») – Ամսեանըն վեցերորդի Կարապետին... (13ա «Աստուած անեղ, անպարագիծ»)*:
*Այսեւյաջորդգրեթէբոլորկաֆաները, ինչպէսնաեւփակագծերումգրուածձայնայինբոլորցուցումներըգրուածենստ. լս-ներում:
3. 13բ-6ա Բ.Գանձ Աւետեաց սուրբ Աստուածածնին երեկոյին («ԱՒԵՏԵԱՑ Յ») – Այսաւր իջեալ պետըն վերնական... ա. 13բ [Կաֆա] – Գանձ աւետեաց Աստուածածնին – Ասա՛ ըզսա յերեկոյին, / Երգեաց ըզսա քաջ րաբունին, / Տէր Առաքել Բաղիշեցին... բ. 16ա Մեղեդի Աւետեաց Աստուածածնին («Ա-Գ, Ժ-Ղ») – Այսաւր երեւի անտեսն ի բարձանց... (16ա «Ի յելս արեւու արեւ») գ. 16աբ Անմահից արքայն եւ սրովբէիցըն տէրն... (16ա «Ո՜վ զարմանալի խոր[հուրդ]»): դ. 16բ-7ա Այլ մեղեդի եւ տաղ Աւետեաց Աստուածածնին («ԲԱՆ ՆԵՐՍԻՍԻ Ե») – Բարբառ աւետեաց ձայնիւ... (16բ-7ա «Ի յորովայնէ ընտրեալ»):
4. 17ա-8բ Գ. Գանձ Ծընընդեանըն ճրագալուցին («ՏԷՐ ՄԽԻ») – Տարփումն ըղձական, տոչոր անձկական... ա. 18բ-9ա Մեղեդի եւ տաղ ճրագալուցին Ծննդեանն Քրիստոսի («Ա-Լ») – Անմահից արքայն եւ սրովբէից անտեսն... (18բ «Այսաւր Գաբրիէլ հրեշտակա[պետն], կամ Ո՜վ զարմանալի խոր[ուրդ]»):
5. 19ա-20բ Դ. Գանձ Ծնընդեան առաջի աւուրն, որ է Ջուրաւրհ[նէին] – Մաքուր եւ անբիծ սուրբ Աստուծածին... ա. 19ա [Կաֆա] – Գանձ ծընընդեան ջըրաւրհնէին, / Երգ Մըկըրտիչ վարդապետին... բ. 20բ-1ա Տաղ Ծննդեանն Քրիստոսի («ՆԵՐՍԻՍԻ Է ԱՅՍ ԵՐԳ») – Նոր ծաղիկ բըղխէ այսաւր յարմատոյն յՅեսսեայ... (20բ «Յարեւելից յարեւմուտս») բ. 21ա Այլ տաղ Ծննդեան – Այսաւր ի սուրբ ի յայրին... (21ա «Քրիստոս, փառաց թագաւոր»):
6. 21ա-2բ Ե.Գանձ Ծնընդեան երկրորդ աւուրն («ԹԱՐԱ») – Թագըդ պարծանաց, թագաւոր զաւրաց... ա. 22բ-3ա Տաղ եւ երգ ի Ներսիսէ («ԵՐԳ ՆԵՐՍԻՍԻ ԱՅՍ Է») – Երգ նոր աւետեաց բարբառ այսաւր մեզ հընչեաց... (22բ «Յարեւագալին գոյնն»):
7. 23ա-4ա Զ. Գանձ երրորդ աւուր Ծննդեանն Քրիստոսի («ՅՈՎԱՆԷՍ») – Յ[ա]նեղական լուսոյն խոնարհեալ... (23ա ստ. լս. գրչից՝ «Թէ չես արբեր դու անյարմար, խըմեր ագահ եւ վայրապար, / նա դու ասա՛ զգանձերս ի շար...») ա. 24աբ Տաղ Ծննդեանն Քրիստոսի («ՆԵՐՍԷՍԻ Է») – Նորահրաշ ծնընդեան քո, Տէր... (24ա «Ի յորովայնէ ընտրեալ») բ. 24բ Այլ տաղ Ծննդեանն Քրիստոսի («ԿՈՍՏԱՆԴԻՆ») – Կոյսն ի յայրն ի Բեթղահէմ մանուկ ծընանէր... (24բ «Յարեւելից յարեւմուտս»):
8. 25ա-6ա Է. Գանձ չորրորդ աւուր Ծննդեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ («ԱՌԱՔԵԼ») – Այսաւր ծընեալն Որդին հայրական... (25ա ստ. լուսանցս – Ով քաջ ուսած սիրուն եղբայր,/ Զընկերտ աղէկ տե՛ս ’ւ ի հետ տար...). ա. 26ա Մեղեդի Ծննդեանն Քրիստոսի («ՆԵՐՍԻՍԻ ԵՐԳ») – Նոր թագաւորին անժամանակ Հաւր միածնին... (26ա «Այսաւր նորահրաշ տօնիւս»): բ. 26աբ Այլ տաղ Ծննդեանն – Աւրհնեալ ես, սուրբ Աստուածածին, դուստըր լուսոյ... (26ա «Աստուած անեղ, անպարագիծ»):
9. 26բ-8ա Ը. Գանձ հիգերրորդ աւուր Ծննդեան Քրիստոսի («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խընդայ, խորան Աստուծոյ Բանին... ա. 28աբ Տաղ Ծննդեան, Առաքելէ – Աւրհնեալ շըրթամբք համբուրեցեր զաստուածորդին... (28ա «Աստուած անեղ, անպարագիծ եւ») բ. 28բ Այլ տաղ Առաքել վարդապետէ – Աստուածածին, բարեաց պատճառ... (28բ «Այսաւր ցընծա յԵրուսաղէմ»):
10. 29ա-30բԹ. Գանձ ութաւրեայ թլփատութեանն Քրիստոսի («ԳՐԻԳՈՐ») – Գոչումն ըղձագին, գովեստ քաղցրագին... գանձիս երգաւղին / եւ աշխատաւղին՝ / Ծերենց Գրիգորին... ա. 29ա [Կաֆա] «ԳՐԻԳՈՐԻ Է» – Գանձըս գրեցաւ թըլփատութեան, / Րամեալ բանին տնօրէնութեան... բ. 30բ Տաղ Ներսէսի ասացեալ («ՆԵՐՍԵՍԻ Ե ԱՅՍ ԲԱՆ») – Նոյն ինքն անդրանիկըն Հաւր յառաջ քան զարեւ...(30բ «Յարեւելից յարեւմուտս ման[կունք]») գ. 30բ-1ա Տաղ Թլփատութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ – Ստեղծաւղ մանկանց մանուկ ցուցաւ...(30բ «Այսաւր ցընծա յԵրուսաղէմ») դ. 31ա Այլ տաղ Ծննդեան – Յայնժամ գա ի Յորդանան... (31ա «Յիսուս Որդու գոյնըն փոխէ»):
11. 31ա-4ա Ժ. Գանձ ծնընդեանն Յովաննու Կարապետին («ԳՐԻԳՈՐԻ Ե»)– Գերագոյն բարի, Փըրկիչ աշխարհի... /Երգոյս երգաւղին/ Եւ սըրբագրաւղին՝/ Ծերենց Գրիգորին... ա. 31բ [Կաֆա] «ԳՐԻԳՈՐԻ Է» – Գանձ գեղեցիկ եւ պիտանի / Րոտ պատմութեամբ ի շար տողի... բ. 34ա Տաղ Ներսէս կաթողիկոսէ («Ա-Ղ») – Անմարմնոցըն հրեղինաց... (34ա «Յիսուս Որդու ձայներուն ասա՛») գ. 34բ-5ա(«Ճ-Ք») – Ճրագ աւրինացըն Մովսէսի... (34բ «Գոյնն փոխէ. Այսօր ցընծա յԵրուսաղէմ»):
12. 35ա-6ա ԺԱ. Գանձ Պետրոսի հայրապետին եւ Աբիսողոմայ սարկաւագին («ՊԵՏԻ») – Պետրոս պանծալի, Պետրոս բաղձալի... ա. 36բ-7ա Տաղ Պետրոսի հայրապետին – Ի հանդէս տօնի քո րախացեալ ցընծամք... (36բ «Ով զարմանալի խորհուրդ»):
13. 37ա-40ա ԺԲ. Գանձ Անտոնի անապատականի («ԲԱՅԻՒ ԵՐԳԵԼ») – Բարձրեալ ահաւոր, Բան Հօր դիմաւոր...(37ա ստ. լս. գրչից «Ով սիրելի քաջ կարդացած, / Ասա ըզգանձս ճգնաւորաց,/ Տէր Մըխիթարն Այրիվանաց...») ա. 40աբ Տաղ Անտոնի ճգնաւորին եւ այլ միանձանցն – Անձամբ խոնարհիմք ի ճըգնութիւնըս քո... (40ա «Ով զարմանալի խորհուրդ»):
14. 40բ-3բ ԺԳ.Գանձ համաւրէն թագաւորաց («ՀԻՆԳՈՏԱՍԱՆ»)– Համագոյական, Հաւր սահման եւ Բան... ա. 43բ Տաղ Տրդատ թագաւորին («ՆԵՐՍԵՍԻ Է») – Նորահրաշ տեսիլ եւ գերագոյն քան ըզբնութիւն... բ. 43բ-4ա Այլ տաղ Տրդատայ – Եւ Տըրդատ գոռոզ արքայն եւ ամբարտաւանն...(43բ «Յարեւելից յարեւմուտս մանկ[ունք]») գ. 44աբ Տաղ Կոստանդիանոսի, Թէոդոսի եւ Աբգարու – Թագաւորին երկնաւորի... (44ա «Այսաւր ցընծա յԵրուսա[ղէմ]») դ. 44բ-5ա Այսաւր տաւնէ եկեղեցի...
15. 45ա Կաֆայ Կիրակոսի («ԳՐԻԳՈՐ») – Գանձըս գրեցայ Կիրակոսի եւ Յուղիտայ...45ա-6բ ԺԴ. Գանձ Կիրակոսի եւ Յուղիտայի («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գերապայծառ արփիդ երկնային... ա. 46բ-7ա Տաղ Կիրակոսի եւ Յուղիտայ – Սուրբ Յուղիտայ, դուստըր մեծաց...(46բ «Այսաւր ցընծա յԵրուսաղէմ») բ. 47աբ [Յորդորակ] – Տեսեալ ծնաւղին զաղէտս իրացն...(47ա «Յիսուս Որդու գոյնն փոխէ»):
16. 47բ Կաֆայ սուրբ Վահանայ Գողթ[նացոյն] («ԳՐԻԳՈՐ») – Գանձ ինչ ասեմ ես քեզ կաֆայ...47բ-9բ ԺԵ. Գանձ Վահանայ Գողթնացոյն («ԳՐԻԳՈՐԻ») – Գըթացեալ քոյին, արքայդ երկնային... ա. 49բ Տաղ Վահանայ Գողթնացոյն՝ Յովանիսէ («ՅՈՎԱՆԷՍԻ») – Յաղթող զաւրութեամբ վերնականաւ լըցեալ...(49բ «Ով զարմանալի խորհ[ուրդ]») բ. 49բ-50ա Այլ տաղ սրբոյն Վահանայ – Շնորհաց Հոգոյն ընդունարան... (49բ «Յիսուս Որդու ձայներուն»):
17. 50ա-1բԺԶ. Գանձս Տեառնընդառաջին ասա՛ («ՄԿՐՏԻՉ») – Միասնական սուրբ Երրորդութիւն...(50ա ստ. լս. գրչից «Ո՛վ իմ եղբայր եւ սիրելի, / Յորժամ երթաս ի յատենի/ զընկերտ աղէկ տար հետ քեզի...») ա. 51բ-2ա Տաղ Քառասնաւրեայ գալստեանն Քրիստոսի – Այսաւր ցընծա յԵրուսաղէմ...
18. 52բ-3բ ԺԷ. Գանձ Քառասնաւրեայ գալստեան («ԳՐԻԳՈՐ») – Գովեալ եւ աւրհնեալ, Աստուածըդ բարձրեալ... ա. 53բ-4բ Տաղ Քառասնաւրեայ գալստեանն – Քրիստոս, փառաց թագաւորն...
19. 54բ [Կաֆայ] – Գանձ եմ աղվոր, թէ ձայն ունիս...54բ-7ա ԺԸ. Գանձ Առաջաւորաց ուրբաթին ասա՛ եւ զիս յիշ[եա՛] («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գոյիդ կատարեալ, գերալըրացեալ... ա. 57ա Մեղեդի Յունան մարգարէին – Պատճառ պարծանաց մարգարէից գընդին...(57ա «Թէ խազով չես գիտեր, նա Ով զարմանալոյն գոյնն ասա՛») բ. 57աբ Այլ ողբ եւ տաղ Նինւէացոցն – Յունան, քարոզըն Նինւէի... (57ա «Յիսուս Որդու ձայներուն») գ. 57բ-8ա Ով որ սըրտով բոլորովին... (57բ «Գոյնն փոխէ») դ. 58ա-9ա Լուան զբարբառ մարգարէին... (58ա «Գոյնն այլ վի փոխէ, ողորմ ասա՛»):
20. 59ա-61ա ԺԹ. Գանձ սրբոյն Սարգսի Զաւրավարին եւ Մարտիրոս («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառ փառաւք զարդարեալ...(60ա ստ. լուսանցս կաֆայ – Գանձս ասացեալ տէր Մըկըրտչին, / Որդոյ Խաչիկ վարդապետին,/ Ի մէծ տօնի սուրբ Սարգըսին, / Որդւոյ նորա Մարտիրոսին...) ա. 61ա Տաղ եւ մեղեդի սրբոյն Սարգսի զաւրավարին («ՅԱԿՈԲԱՅ Է ԵՐԳՍ») – Յառաջ տեսողէն, անմահ ի Բանէն ընտրեալ, սուրբ Սարգիս... (61ա «Ի յելս արեւու արեւ») բ. 61աբ Այլ տաղ սրբոյն Սարգսի – Վըկայից հանդիսից հրաշալի... (61ա «Սուրբ Ոսկի քահանայդ նազելի») գ. 61բ-2ա Այլ տաղ սուրբ Սարգսի («Զայս երգս») – Զաւրական զաւրեղ փառաւք եւ սքանչելագործ... (61բ «Յարեւելից յարեւմուտս»):
21. 62ա [Կաֆայ] «ԳՐԻԳՈՐ» – Գըթութեամբն աստուածային... Ի Գրիգորէ անվարժ յանձին, / Գանձըս գրեցայ սուրբ Ատոմին...62ա-3բ Ի. Գանձ սրբոց Ատոմեանցն («ԳՐԻԳՈՐԻ») – Գերապանծ լուսով, գերասքանչ գունով... ա. 63բ-4ա Տաղ սուրբ Ատոմեանցն – Սուրբ նահատակ, Ատոմ գովեալ... (63բ «Յիսուս Որդու») բ. 64աբ Ապա եւ զաւրք բոլոր գնդին... (64ա «Գոյնն փոխէ. Այսօր ցնծա»):
22. 64բ-6բ ԻԱ. Գանձ սրբոց Սուքիասանցն («ԳՐԻԳՈՐԻ Ե ՍԱ») – Գանձ սիրոյ քոյին, գանձեալ ի յոգին... ա. 66բ Մեղեդի Սուքիասանց – Երջանիկ հոգիահրաշ երանելին սուրբ Սուքիաս... (66բ «Սուրբ Յուղիտին ձայնն է») բ. 66բ-7ա ԶՈսկեանքն անդէն նահատակեալ... (66բ «Յիսուս Որդու գոյնն փոխէ») գ. 67աբ Յայնժամ եղեւ գալ Բառլահա... (67ա «Այսաւր ցընծայ յԵրուսաղէմ»):
23. 67բ-70ա ԻԲ. Գանձ սրբոց Ոսկեանց քահանայիցնէ ասացեալ («ԱՌԱՔԵԼ») – Անճառելի Բանըդ հայրական... (67բ ստ. լս. կաֆա՝ Գանձ սուրբ Ոսկեանց ճըգնաւորաց, / Երգեա՛ ըզսա փառաւորած...) ա. 70ա-1ա Մեղեդի Ոսկեանցն – Սուրբ Ոսկի, քահանայդ նազելի... (70ա «Վըկայից հանդիսից»):
24. 71ա-5բ ԻԳ. Գանձ սրբոց թարքմանչացն Սահակայ եւ Մեսրովպայ («ԲԱՆ ՔԱՐՈԶԻՑ») – Բարձրեալ անքըննին, բնաւից լըրութիւն... (71աստ. լս. կաֆա՝ Գանձս պատուական է քան զոսկի...): ա. 75բ Մեղեդի Թարքմանչացն – Սուրբ վարդապետըն մեր ընտրեալ... (75բ «Սուրբ Յուղիտին ձայնն») բ. 75բ-6ա Այսըմ շնորհիւ սորա տըւեալ... (75բ «Յիսուս Որդու գոյնն փոխէ»):
25. 76ա-8աԻԴ. Գանձ սրբոց Ղեւոնդեանց քահանայից («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խըրամատեալ կանոն աւրինի... ա. 76ա [Կաֆա] – Գանձ գեղեցիկ եմ ի կարգի... բ. 78աբ Տաղ Ղեւոնդեանց քահանայից եւ Վարդանանց զաւրականացն – Ի հանդէս տաւնի ձեր րախացեալ ցընծամք... (78ա ստ. լս. կաֆա՝«Այս գանձս տաղերովն Ղեւոնդեանց քահանայիցն տաւնես, նա ասա՛ եւ Վարդանանց զաւրականացն այլ տօնես, նա զայս ասա՛», 78բ «Անմահից արքայն եւ սրով[բէից]») բ. 79ա [Փոխ] –(«Ի ՅԱԿՈԲԵ») – Ի հանդիսաւոր տաւնի սըրբոց վըկայիցս... (79ա «Յարեւելից յարեւմուտս») գ. 79աբ Աստուածային հոգով լըցեալ... (79աբ «Այսաւր ցընծա Երուսաղէմ»):
26. 79բ-83ա ԻԵ. Գանձ երեքժողով հայրապետաց («ԱՅՐԻՎԱՆԵՑԻ»)– Աստուած կենդանի, անիմանալի... (79բստ. լս. կաֆա՝«Հայրապետաց գանձս է եղբա՛յր, եղանակեա՛ զբաներս ի շար...») ա. 83աբ Տաղեր հայրապետացն, ի Ներսէս կաթուղիկոսէ – Խոստովանիմ աստուած ըզՀայր... բ. 83բ-4ա Նոյն բանն, որ էր ծընունդ նա Հօր... (83բ «Խաղաղարար մեծ թագաւոր») գ. 84ա[Տաղ Հայրապետաց ի Ներսէսի (= Նիկիայ), ձեռ. 2027, 186ա-7ա] – Ի Նիկիայ ժողով դարձեալ...(84ա «Վերինն Հըրճւիմք այսաւր») դ. 84ա Այլ մեք ի Հայր հաւատացեալ... (84ա «Այս տունըս փոխէ. Այսօր ցընծա յԵրուսաղէմ»):
27. 84բ-8ա ԻԶ. Գանձ բուն Բարեկենդանին, Մխիթար վարդապետէ («ԵՐԵՒՒԱՆԵՑԻՆ») – Երգս յաւէժական երգեմք բանական... (84բստ. լս. կաֆա՝ «Բուն Բարեկենդանի կիրակէին երգեա՛ ըզբանս ի յատենին...»): ա. 88ա [Տաղ. ձեռ. 425, 163աբ]– Ճրագ ճըշմարիտ եւ երկնային... բ. 88աբ Պատւիրեցեր չհոգալ զվաղիւն... (88ա «Այսաւր ցընծա յԵրուսաղէմ»):
28. 88բ [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գանձ գեղեցիկ քան ըզոսկի... 88բ-90բ ԻԷ. Գանձ սրբոյն Թէոդորոսի զինա[ւորին] («ԳՐԻԳՈՐ») – Գոհաբանեալ Աստուած Սուրբ Հոգի... ա. 90բ-1ա Տաղ Թէոդորոսի զինաւոր[ի] («ՍՏԵՓԱՆՈՍԵ») – Սիրով վառեցար ի սէր անմահ արքային... (90ա «Յարեւելից յարեւմուտս») բ. 91աբ Այլ տաղ Թէոդորոսի – Խաղաղարար նոր թագաւոր... (91ա «Երջանիկ մեծ զաւրական»):
29. 91բ [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գանձըս գրեցայ ես պիտանի, րամեալ բանիւ ուրախալի...91բ-3բ ԻԸ. Գանձ Աղուհացից երկրորդ կիրակէին («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գըթութեամբ իջեր, Տէ՛ր... ա. 93բ-4ա [Տաղ ի Գրիգոր վարդապետէ. ձեռ. 428, 131բ-2բ](«ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գոյիդ անեղ, անըսկըզբան...(93բ «Այսաւր ցընծա՛, յԵրուսաղէ՛մ»):
30. 94ա-6ա ԻԹ. Գանձ երկրորդ կիրակէի երեկոյին («ԱՂՑԻՑ Է») – Անճառելի լոյսըն հայրական... (94ա ստ. լս. գրչից «Թէ գանձ գիտես մօտ եկ յառաջ...») ա. 96ա [Յորդորակ] («ԲԱՆՍ Ա») – Բանիւ ասաց առ Պետրոսին...(96ա «Յիսուս Որդու գոյնն է») բ. 96աբ [Փոխ] («ՅՍ ՍԻՏՆ») – Յայնժամ առեալ զգործին ձգէին...(96ա «Երջանիկ մեծ զաւրական»):
31. 96բ-8ա Լ. Գանձ Կիւրղի հայրապետին եւ մօրն նորա Աննայի («ԳՐԻԳՈՐ») – Գըթացեալ քոյին, Աստուածդ անքըննին... (96բ ստ. լս. գրչից «Ըզգանձս ասա՛ մըտաւք ճարտար, / քաղցր եւ անոյշ շընչով յերկար...») ա. 98աբ Տաղ սրբոյն Կիւրղի եւ Ան[նայի] – Յիսուս փառաց Հաւր միածին... (75բ «Յիսուս Որդու գուներուն») բ. 98բ-9ա[Տաղ Կիւրղի Երուսաղեմայ հայրապետին, ձեռ. 2672, 103բ-4ա]– Հայրապետաց դասուց վեհին... (98բ «Այսաւր ցընծա Երուսաղէմ», «Ով եղբայր, պատուելի այս յետի տունն տաղին օրինակն Բ. ծանկն չկար, մեղապարտ գրիչս քովես Բ. վանկ գրեցիտունն կաղ չի գայտէի, եթէ կամիս, հետն ասա՛, եւ թէ ոչ, նա դու գիտես, չասես թէ մոռացեր է ու յետոյ գրեր է»):
32. 99ա-100ա ԼԱ. Գանձ երրորդ կիրակէի առաւօտին («ՄԿՐՏԻՉ»)– Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ տիրական... (99ա ստ. լս. գրչից՝ «Ի ժամտունն կանուխ գընա...»)ա. 100աբ [Տաղ] («ԱՅՍ ԲԱՆՍ») – Առ Հայրդ աղաղակեմ... (100ա «Գանկատ ունիմ ասել») բ. 100բ-1ա[Յորդորակ, ձեռ. 428, 136բ-7ա]– Հետեւեցայ անառակին... (100բ «Յիսուս Որդու ձայնէն ասա՛»):
33. 101ա-3աԼԲ. Գանձ երեկոյին եւ պաշտման պահոց զայս ասա՛ («ՄԵՐ ԶԱՆ») – Մեղայ, Տէր, մեղայ...(101ա ստ. լս. կաֆա՝ «Գանձս ասացեալ Մըխիթարի,/ Այրիվանից առաջնորդի...») ա. 103ա-4ա Մեղեդի խիստ ազնիւ – Մեղայ քեզ, Քրիստոս Աստուած... բ. 104աբ [Այլ տաղ ասա՛] – Քանքարթագոյց եմ անարժան... (104ա «Այսաւր ցընծա Երուսաղէմ»):
34. 104բ-6ա ԼԳ. Գանձ Յոհաննու յԵրուսաղէմայ արծաթասէր հայրապետին («ԳՐԻԳՈՐ») – Գըթութեամբ քոյին, Որդիտ միածին... (104բստ. լս. կաֆա՝(«ԳՐԻԳՈՐԻ Ե») – «Գանձըս գրեցայ ի քարտիսի... Ի Գրիգորէ յոյժ եղկելի, / Գըրեալ եղէ ըստ պատշաճի...») ա. 106ա [Տաղ սուրբ հայրապետին Նիկաւլայոսի] – Հանդէս գումարեալ եկեղեցւոյ ժողովք...(106ա «Ով զարմանալի խորհուրդ») բ. 82աբ [Այլ տաղ հայրապետաց. ձեռ. 2672, 87բ] – Այսաւր դըշխոյ պանծալի... (106ա «Քրիստոս փառաց թագաւոր»):
35. 106բ-8ա ԼԴ. Գանձ չորրորդ կիրակէին Մեծատանն եւ Ղազարին («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ տիրականն, / Որ նորոգեաց... (106բ ստ. լս. գրչից «Եթէ ունիս գանձ գովելի, / Ժողովքըս խիստ ուրախալի...») ա. 108ա[Տաղ տնտեսի կիրակին. ձեռ. 2672, 411աբ]– Տընտես էի հաւատարիմ... (108ա «Յիսուս Որդու գոյնն») բ. 108աբ Ով որ աստէնս կենա յորդոր... (108ա «Այսաւր ցընծա յԵրուսաղէմ») գ. 108բ-9ա Որ կարաւտէր կաթիլ մի ջրին... (108բ «Յիսուս Որդիի գուներուն ասա՛»):
36. 109ա-10բ ԼԵ. Գանձ երեկոյին եւ այլ պահոց աւրերու ալ գանձ կամենաս ասելու, զայս ասա՛ («ՊՆԱՄԳԻ»)– Պահքն առաջին է սուրբ պատվիրան... (109ա ստ. լուսանցս գրչից՝ «Թէ գոյն գիտես, / Ըզգանձս ասա՛...») ա. 110բ-1ա Տաղ եւ գովասանք աղաւթից եւ ողորմութեան – Վըկայքն ամենեքեան ի յատեան կացին... (110բ «Յովասափին գոյնն է») բ. 111բ-2ա [Վասն ողորմութեան, ձեռ. 1661, 67բ-9ա] –(«Ի ՅՎԱՍԱՓԵ ԲԱՆՍ») – Ի սկըզբանէ Քրիստոս Աւետարանին... («Յովասափու գոյնն է»):
37. 112ա-3բԼԶ. Գանձ սրբոց Քառասնիցն ասա՛, ո՛վ եղ[բայր] («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ հըզաւր անմահից արքայ... ա. 113բ[Տաղ քառասուն մանկանցն. ձեռ. 2672, 411բ-2ա]–Աղաչանաւք սըրբոց մանկանցն... (113բ «Գետ հոսեալ աստուածային») բ. 114ա[Յորդորակ. ձեռ. 427, 138բ] – Ընդ բազմահնար տանջման նոցին... գ. 114ա [Փոխ] («ՔԱՌԱՍՈՒՆՍՆ») – Քրիստոս, փառաց թագաւոր... (114ա «Քրիստոս, փառաց թագաւոր»):
38. 114բ-5բ ԼԷ. Գանձ հինգերորդ կիւրակէ առաւօտին («ՄԿՐՏԻՉ»)– Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ անքընին... ա. 115բ-6ա [Տաղ] («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գանգատ ունիմ ասել քեզ...(115բ «Առ Հայրդ աղաղակեմ») բ. 116աբ [Տաղ] – Քանքարթագոյց եմ ’ւ անարժան... (116ա «Այսաւր ցընծա յԵրուսաղէմ»):
39. 116բ-8ա ԼԸ. Գանձ երեկոյին եւ այլ պահոց օրերուն («ՊԱՀՈՑ Է») – Պայծառ պատվիրան, պայման տիրական... ա. 118աբ Գովասանք աղաւթից, Առաքել վարդապետէ («ԱՅՍ ԱՌԱՔԵԼ») – Աւրհնեալ անուն անմահ սուրբ թագաւորին... (118ա «Յովասափու գոյնն») բ. 118բ-9բ Տաղ աղօթից եւ ողորմութեան Առաքել վարդապետէ – Քան զամենայն գործըս բարեաց... Ես, Առաքել, զձեզ աղաչեմ... (119ա «Երջանիկ մեծ զաւրական»):
40. 119բ-21բ ԼԹ. Գանձ սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին մուտն ի վիրապ («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ հըզաւր անմահից արքայ... (119բ ստ. լուսանցս կաֆայ – Ըզգանձըս ասա՛ մըտաւք սըրտի...») ա. 121բ-2ա Տաղերս ի Գրիգորիս կաթողիկոսէ, տեառն Ներսէսի եղբաւրէ – Ի յելս արեւու արեւ... (121բ «Ի յորովայնէ ընտրեալ») բ. 122աբ [Փոխ] – Բարձրացի՛ր, դըշխոյ, փառաւք յաւրս յիշատակի... (122ա «Յարեւելից յարեւմուտս»):
41. 122բ-4բ Խ. Գանձ վեցերորդ կիրակէին խիստ ազնիւ («ԳՐԻԳՈՐ-ՐԻԳՈՐ») – Գոյից կատարեալ, Աստուծոյդ բարձրեալ... այլեւ երգողի / գանձիս ասողի՝ / անմիտ Գրիգորի... ա. 122բ [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐ») – Գանձ հոգելի ես հանճարով... Ի Գրիգորէ նըւաստ հոգով...») բ. 124բ-5ա Տաղ վեցերորդ կիրակ[էի] – Յայնժամ թագաւորն ահեղ մեծ փառաւք յերկիր խոնարհի... (124բ «Ի յորովայնէ ընտրեալ») գ. 125աբ Այլ տաղ նոյն աւուրն – Վա՜յ իմ մեղուցեալ անձինս... (125ա «Ձայն, որ զաշխարհս արար»):
42. 125բ-7ա ԽԱ. Գանձ վեցերորդ կիրակէի երեկոյին ասա՛ («ԱՂՑԻՑ Է») – Անտանելի Հաւր անեղ Որդին... ա. 127աբ Մեղեդի խիստ ազ[նիւ] – Քեզ, ո՜վ տէր Յիսուս, ձայնեմ... (127ա «Ի խաչին տընկեալ որթոյն») բ. 127բ-8ա [Տաղ վեցերորդ կիրակէին, ձեռ. 2672, 123աբ] («ՅԱԿՈԲ ՄԵՂԱՒՈՐՆ ԱՍՑԵԼ Է») – Յաւուր յարութեան, յորժամ որոտան... (127բ «Դասքըն հրէական: Աչք իմ ծովացեալ: Լըցան բանքն այսաւր»):
43. 128ա-30բ ԽԲ. Գանձ յարութեանն Ղազարու («ԳՐԻ[ԳՈՐԻ] Է ՍԱ») – Գոչումն ըղձական, գովասանական... ա. 128ա [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐԻ Ե»)– Գանձ եմ ախորժ եւ պատուական, րամեալ բանիւ անսխալական... բ. 130բ [Փոխ] – Ձայն, որ զաշխարհս արար... (130բ «Ի Խաչին տընկեալ որթոյն») գ. 130բ-1ա Դարձեալ նորոգեմ ըզքեզ... (130բ «Վայ իմ մեղուցեալ անձինս») դ. 131աբ[Տաղ Ղազարու յարութեան, ձեռ. 893, 154աբ]– Ընդ Ղազարու բարեկամին... (131ա «Յիսուս Որդի Հաւր միածին») ե. 131բ Առաքել վարդապետէ («ԱՅՍ ՅԱՌԱՔԵԼԷ») – Աստուածն ամենի, լոյսն անճառելի... (131բ «Դասքըն հրէական»):
44. 131բ-3բ ԽԳ. Գանձս Ծաղկազարդին ասա՛, ո՛վ սիրելի, առաւօտեան ժամին («ՀԱՅՑԷՍ») – Համագոյական, Հաւր սահման եւ բան...(132ա ստ. լս. գրչից՝ «Ո՛վ տէր վարպետ յառաջ գընա, / Եւ զձայնդ արա՛ քան զչաղանայ...») ա. 133բ-4ա Տաղերս ի Ներսէս կաթուղիկոսէ ասացեալ – Աւրհնեալ, որ եկիր եւ գաս... (133բ «Ձայն, որ զաշխարհս արար») բ. 134ա [Փոխ] («ՏՐ ՆԵՐՍԵՍԻ Ե») – Տիրական տաւնիւս այսաւր եկայք ցընծասցուք... (134ա «Յարեւելից յարեւմուտս»):
45. 134ա-5բ ԽԴ. Գանձ Ծաղկազարդին երեկոյին դըռնաբացին ասա՛, ո՛վ եղբայր («ԻՐՆՈՎ») – Ի տաւնըս տաւնից... (134ա ստ. լս. «Այս գանձս ու առաջինն երկուքն մի գանձ է, թէ կամիս հիտրաց ասա՛ եւ թէ ոչ, նա դու երիկունն ասա՛») ա. 135բ [Տաղ Ծաղկազարդի կիրակէի ասացեալ, ձեռ. 893, 155բ] – Յիսուս Որդին, Տէրըն փառաց... (135բ «Յիսուս Որդու գոյնն ասա՛») բ. 136ա [Յորդորակ տաղ] – Ոստս ի ծառոց բերեալ ծերոց...
46. 136ա-9ա ԽԵ. Գանձ Մեծի երկուշաբաթի («ԳՐԻԳՈՐԻ Է ՍԱ ԲԱՆ») – Գերագոյն Էից, գերահրաշ գոյից... (136ա ստ. լուսանցս. «Դու ծառայեայ միոյն եւ ծառայեսցեն քեզ բազումք, ով սիրելի եղբայր») ա. 139աբ Տաղ Յովհաննէս Պըլուզ վարդապետի ասացեալ – Անդ ի մէջ դրախտին երեք անձինք կային... (139ա «Պատճառ պարծանացին գոյնն ասա՛, թէ գիտես, եւ թէ չես գիտեր, Ով զարմանալոյն գոյնն ասա՛») բ. 139բ-40ա [Յորդորակ] – Ադամայ ստեղծաւղն եկեալ յիւր պատկերն ի տես...
47. 140ա-2ա ԽԶ. Գանձ Մեծի երեքշաբաթին («ԳՐԻԳՈՐ») – Գործ արարչական, գերահրաշական... ա. 142աբ Տաղ ի մեծի Գ.շի աւուրն – Որք ընկալայք ի գործ զքանքարն տէրունական... բ. 142բ-3ա Այլ տաղ ի նոյն աւուրն («ԱՊԵՏԻՆ Է ՈՂԲՍ») – Ամենայն ծածուկ գործոց անդ հրապարակին... (142բ «Յարեւելից յարեւմուտս»):
48. 143ա-5ա ԽԷ. Գանձ Մեծի չորեքշաբաթին («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ անեղին... ա. 145ա Ի մեծի աւուր չորեքշաբաթի – Տէր մեր Յիսուս, որդին Դաւթի... (145ա «Յիսուս Որդի Հաւր միածին») բ. 145աբ Ի նմին աւուր – Յիսուս փըրկիչ կենարար... (145ա «Քրիստոս, փառաց թագաւոր») գ. 145բ-6ա Ի նմին աւուր Դ.շի («ՄԵԾԻ ՉՈՐԵՔՇԱԲԱԹԻ»)– Մեծ խորհուրդ յերկրի այսաւր յայտնեցաւ... (145բ «Դասքըն հրէական»):
49. 146ա-7բ ԽԸ. Գանձ Մեծի հինգշաբթի առաւօտին («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառ խորհուրդն ահագին... (146ա ստ. լս. գրչից՝ «Գանձս ըսկըսիր անոյշ ձայնով, / Գ. հոգով եւ կամ չորսով...») ա. 147բ-8ա Ի մեծի հինգշաբաթի աւուրն – Որ վասն մեր յերկնից յերկիր խոնարհեցար... բ. 148աբ Ի նմին աւուր հինգշաբաթին – Սէրըն կատարիչ հինն աւրինաց ուխտի... (148ա «Ո՜վ զարմանալի խորհուրդ»):
50. 148բ-50ա ԽԹ. Գանձ ի նմին աւուրն ցերեկին («Զպակասս») – Զահեղ զանքըննին, խորհուրդըս խորին... ա. 150աբ Ի նմին աւուր ցերեկին – Յերեկոյի հինգշաբաթին... (150ա «Հրճւիմք այսաւր մեք») բ. 150բ [Յորդորա՞կ] – Պետրոս լըւեալ եւ զարհուրէր... (150բ «Այսաւր ցընծա Երուսաղէմ»):
51. 150բ-2ա Ծ. Գանձ Ոտնալուային («ՈՐԴՍ»)– Որք որ փափագին ուտել զայն մարմին... ա. 152աբ Ասացեալ տեառն Ներսէսի – Յերեկոյի հինգշաբաթի... (152ա «Յիսուս Որդի է»):
52. 152բ-4բ ԾԱ. Գանձ Աւագ շաբաթուն, ի Մեծի ուրբաթին առաւ[օտին] («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խորհուրդ սոսկալի, անիմանալի... ա. 154բ-5ա Ողբ խաչելութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Լըցան բանքն այսաւր սուրբ մարգարէին...
53. 155ա-6բԾԲ. Գանձ աւագ ուրբաթին ցերեկին («ԶՏՒՐ») – Զանեղական ամենիցն Աստուած... ա. 156բ-7ա Ողբ Աստուածածնին – Աստուածածին սըրբուհին, ամենաւրհնեալ տիրուհին... (156բ «Քրիստոս, փառաց թագաւոր») բ. 157աբ[Փոխէ՛ ձայն, ձեռ. 423, 156աբ] – Ո՜վ Սիմէոն ծերունի...
54. 157բ-60աԾԳ. Գանձ մեծի ուրբաթի յերեկոյին («Ի ՄԱԹԷՈՍԷ, ԽՆԴՐԵԱՑ ԳՐԻԳՈՐՍ»)– Ի յանմարմնական, յանձանց բանական... ա. 160ա-2ա Ողբ Աստուածածնին ի դէմ խաչին Քրիստոսի ասացեալ – Աստուածածին կոյսըն Մարիամ...
55. 162ա-4ա ԾԴ. Գանձ Մեծի շաբաթի Թաղմանն Տեառն («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խորհուրդ հանգըստեան ի յեւթներորդին... ա. 164ա Ասացեալ վասն Թաղմանն Քրիստոսի – Որ եղելոցըս շնորհ բաշխէ... (164ա «Սուրբ Յուղիտայ դուստըր») բ. 164աբ Խունկ եւ զըմուռ նըշան թաղման... (164ա «Այսաւր ցընծա յԵրուսաղէմ»):
56. 165ա-6ա ԾԵ. Գանձ Յարութեան Սըրբոյ Զատկին («ՄԿՐՏԻՉ») – Մարդասիրութեամբ Որդիդ Միածին... ա. 166աբ Տաղ Յարութեան, տեառն Ներսէսի ասացեալ – Ոչ արգելեաց վէմն երկրաւոր... (166ա «Հրճուիմք այսաւր մեք հոգ[եպէս]») բ. 166բ-7ա Այլ տաղ Յարութեան – Այլոցն երթեալ վաղվաղակի... (166բ «Այսաւր ցընծայ եկեղեցի»):
57. 167ա-70բ ԾԶ. Գանձ Զատկին երկուշաբաթին, մեռելոցին («ՏԷՐՈՒՆԱԿԱՆ») – Տէր տէրունական, տւաւղ տիրական... (169ա ստ. լուսանցս. «Թէ կամիս զայս՝ արդ լուսաւորեա, տունս մնացած յետին տներովն, ու մէկ տաղն այլ ի հետ՝ օրմզ ասա՛») ա. 170բ Մեղեդի Գրիգորի Նարեկացո – Ես ձայն զառիւծոյն ասեմ... (170բ «Ի յորովայնէ ընտրեալ») բ. 170բ-1բ Տաղ Առաքել վարդապետէ ասացեալ – Յորժամ Ադամ մեղաւք մեռաւ... (171ա «Այսաւր ցընծա յԷրուսաղէմ»):
58. 171բ-3ա ԾԷ. Գանձ երրորդ աւուր Յարութեանն Քրիստոսի («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ աւետեաց ձայն ուրախալի... ա. 173աբ Տաղ Յարութեան – Ի սմին աւուր այլում դիմաց... (173ա «Մայր հաւատոյ սուրբ հարսնարան») բ. 173բ Այլ տաղ Յարութեան – Ի սմին աւուր կիրակէին... (173բ «Այսաւր ցընծա յԵրուսաղէմ»):
59. 173բ-5բ ԾԸ. Գանձ չորրորդ աւուր Յարութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խորհուրդ հրաւիրման կամաց Արարչի... ա. 175բ-6ա Տաղ Յարութեան – Յայնժամ սիրով տիրական... (175բ «Քրիստոս փառաց թագաւոր») բ. 176ա Այլ տաղ Յարութեան – Որ յարութեան երեկոյին... (176ա «Այսաւր ցընծա յԵրուսաղէմ եւ»):
60. 176ա-7բ ԾԹ. Գանձ հինգերորդ աւուր Յարութեանն («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ սոսկալի... ա. 177բ-8ա Տաղ Յարութեան Տեառն – Ելեալ ի լեառն դէմ տաճարի... (177բ «Այսաւր ցընծա յԵրուսաղէմ եւ զ՛՛») բ. 178ա Այլ տաղ [Յարութեան] – Դարձեալ յայտնի այլանըման... (178ա «Յիսուս Որդուն գոյնն փոխէ») գ. 178աբ Այլ տաղ Յարութեան – Յարեաւ յաւուր երրորդին... (178ա «Քրիստոս, փառաց թագաւոր»):
61. 178բ-80ա Կ. Գանձ գլխատմանն Յովաննու Կարապետ[ին] («ԳՐԻԳՈՐ») – Գոյակն էական, Հաւր սահման եւ Բան... ա. 178բ [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐԻ Ե ԲԱՆ») – Գանձըս գրեցայ ես պիտանի... ա. 180աբ Տաղ Յովաննու – Դու, սուրբ Յովաննէս, երկըրպագօղ փըրկչին...(180ա «Ո՜վ զարմանալի խորհուրդ այս») բ. 180բ Տաղ Յովաննու Մկրտչի – Զճրագ աւրինացըն Յովաննէս... (180բ «Այսաւր ցընծա յԵրուսաղէմ եւ զո՛ւ»):
62. 180բ-3ա ԿԱ. Գանձ Նոր գոյից կիրակէին («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գաղտնի խորհըրդին, գուշակեալ ի հին... ա. 181ա [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐ») – Գըթութեամբ Աստուածորդոյն, րամից ստեղծօղ... ա. 183ա Մեղեդի նոր կիրակոյն – Այսաւր նոր արեւ հարեալ ի նորահրաշ արեգակնէն... (183ա «Ընտրեալըդ յԱստուծոյ ով ///») բ. 183աբ Այլ տաղ Նոր կիրա[կէի] – Յետ ութ աւուր դարձեալ գոլով... (183ա «Այսաւր ցընծա յԵրուսաղէմ»):
63. 183բ-5բ ԿԲ. Գանձ Աշխարհամատրանին կիւրակէին («ՄԿՐՏԻՉ») – Մաքրափայլ սուրբ տաճար տիրական... ա. 185բ-6ա Տաղ Աշխարհամատրան – Ուրա՛խ լեր, հարսն ի յերկրէ... (185բ «Քրիստոս, փառաց թագաւոր»):
64. 186ա-8ա ԿԳ. Գանձ երեւման Սուրբ Խաչին, ի Մաթէոս վարդապետէ («Ի ՄԱԹԵՈՍԵ, ԽՆԴՐԵԱՑ ԳՐԻԳՈՐՆ») – Իսկակից Որդի, Հաւր քո հըզաւրի... (186ա ստ. լուսանցս կաֆայ – Ըզգանձս ասա՛ Սըրբոյ Խաչին, / Եւ երեւման Սուրբ Նըշանին...) ա. 188աբ Գովասանութիւն Խաչին Քրիստոսի – Խաչն ի նախնումն երեւեցաւ... բ. 188բ-9բ Այլ գովասանք Խաչի – Աւրհնեալ ես, փայտ քրիստոսական... (188բ «Այսօր եկեղեցի ցընծա»):
65. 189բ-91ա ԿԴ. Գանձ Համբարձման Ե.շին («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառ տաւնիւս ահագին... (189բ ստ. լս. գրչից՝ «Զհամբարձման գանձս ասա՛ սիրով, / Քաղցր ձայնիւ փափագելով...») ա. 191աբ Ասացեալ վասն Համբարձմանն – Տէր մեր, Որդին Մարիամուն... (191ա «Յիսուս Որդու ձայնէն»):
66. 191բ-2բ ԿԵ. Գանձ Համբարձման երկրորդ աւուրն («ԱՌԱՔԵԼ ՎԱՐԴԱՊԵՏԻՆ») – Այսաւր անճառ Բանն ի սկըզբանէ... ա. 192բ-3ա Մեղեդի Համբարձմանն («ՍՏԵՓԱՆՈՍԻ Է») – Սոսկալի ահիւ պակեան... (192բ «Ձայն, որ զաշխարհս արար») բ. 193ա Տեառն Ներսէսի ասացեալ – Որ ի լըրման քառասնեկին... (193ա «Յիսուս Որդուն գուներուն»):
67. 193ա-5ա ԿԶ. Գանձ Մեծահրաշին կիրակէին («ՄԱԹՏՈՍԻ Է, ԽՆԴՐԵԱՑ ԳՐԻԳՈՐՆ») – Միակդ ահաւոր, Տէր եւ զաւրաւոր... ա. 195ա Տաղ Անդրէաս վարդապետէ («ԱՆԴՐԻԱՍ») – Այսաւր անդրանիկ Հաւր միածին Որդին... (195ա «Այսաւր Գաբրիէլ հրեշ[տակապետն] կամ Ո՜վ զարմանալոյն») բ. 195աբ[Փոխ] («ՎԱՐԴԱՊԵՏ») – Վեհից թագաւորն այսաւր առ Հայր մըտնէր... (195ա «Յարեւելից յարեւմուտս») գ. 195բ-6ա Առաքել վարդապետի ասացեալ – Յորժամ ըզԳըրիգոր Խոր Վիրապն արկին... (195բ «Յովասափին գոյնն»):
68. 196ա-7բ ԿԷ. Գանձ Հոգւոյն Սրբոյ գալստեան առաջի աւուրն («ՀՈԳՈՅՆ»)– Հոգի Աստուած, բղխումն անքնին... (196ա ստ. լուսանցս կաֆայ – Գանձ եմ Հոգոյն Սուրբ գալըստեան, / Երգեա ձայնիւ զիս ի յատեան...) ա. 197բ-8ա Մեղեդի Սուրբ Հոգոյն իջման – Գոհութիւն Հոգւոյն Սըրբոյ... (197բ «Ի խաչին տընկեալ»):
69. 198ա-9բ ԿԸ. Գանձ Հոգւոյն Սրբոյ երկրորդ աւուրն խիստ ազնիւ («ՍՐԲՈՅ») – Սըրբոյ Հոգոյն ծագմանն ի Հաւրէ... (198ա ստ. լս. գրչից՝ «Փըչմամբ հողմաշարժ եկեալ, / Բնակելով ի սիրտ մաքրական...») ա. 199բ-200ա Տեառն Ներսէսի ասացեալ – Որ յիսներեակըն յոբելին... (199բ «Յիսուս Որդի Հաւր միածին»):
70. 200ա-1բ ԿԹ. Գանձ Սրբոյ Հոգւոյն երրորդ աւուրն («ՅՈՎԱՆԷՍ») – Յաւէտ իսկապէս, ընդ Հօր միապէս... ա. 201բ-2ա Տաղ Սրբոյ Հոգոյն – Աստանաւր ծագեաց լոյս աւետեաց կենաց... (201բ «Ո՜վ զարմանալի խորհ[ուրդ]»):
71. 202ա-3ա Հ. Գանձ Հոգոյ գալստեան չորրորդ(«ՎԱԱՍԵ») – Վերաւրհնեալ, գովեալ եւ փառաւորեալ... ա. 203աբ[Փոխ] («ՆՎԱԳԵ ՀՈԳՒՈՅՆ ՏԸՎՈՂԻՆ ԻՄԱՍՏ ԲԱՆԻ ԸՆԴ ԱՅՆՁԻ») – Ներհիւսեսցուք քաղցր եղանակ... (203ա «Թէ կամիս՝ Այսօր ցընծա Երուսաղէմին գոյնն ասա՛»):
72. 203բ-5բ ՀԱ. Գանձ հինգերորդ աւուրն («ՄԿՐՐՏԻԻՉ»)– Մեծ եւ հըզաւր Հոգի Աստուծոյ... ա. 205բ-6ա[Այլ տաղ Սուրբ Հոգւոյն Տեառն Ներսիսի երգ եկեղեցւոյ մանկանց՝ համագոյ Սուրբ Երրորդութեանն եւ միաստուածութեանն, համաձայնելով երկնաւորացն դասուց](«ՆԵՐՍԵՍ») – Ներպարունակեալ իննեակ դասուց կայք... բ. 206ա («ՆՎԱԳ ՀՈԳՈՅՆ ՍՐԲՈՅ») – Նըւագեմք Հոգոյն նվագըս վայելուչս... (206ա «Թէ կամիս, Ո՜վ զարմանալոյն գո՛յնն ասա՛»):
73. 206ա-7բ ՀԲ. Գանձ համաւրէն հասարակ կիրակմտից («ԳՐԻԳՈՐ») – Գերամբարձ Աստուած, գովեալդ ի զաւրաց... ա. 207բ-8ա[Տաղ կիրակմտին՝ տեառն Ներսեսի ասացեալ, ձեռ. 2672, 165բ-6ա]– Որ ի դասուց հոգեղինաց... (207բ «Յիսուս Որդու գոյնն») բ. 208աբ [Այլ տաղ Յարութեան, ձեռ. 428, 8ա] – Միաշաբաթ աւր հանգըստեան... (208ա «Այսաւր ցընծա Երուսաղէմ»):
74. 208բ-10ա ՀԳ. Գանձ համաւրէն հասարակ կիրակմտից («ԱՌԱՔԵԼ») – Անճառելի լոյսըդ հայրական, Հաւր փառակից եւ համանըման... ա. 210ա Ի նոր եւ կոյս գերեզմանէն... բ. 210աբ [Այլ տաղ Յարութեան, ձեռ. 424, 132աբ] – Որ յարութեան երեկոյին... (210ա «Յիսուս Որդու գուներուն ասա՛»):
75. 210բ-1բ ՀԴ. Գանձ Յարութեան հասարակաց կիւրակէից, կարգաւ («ՅԱՐՆՍ») – Յերկնից խոնարհեալ, Բանդ յերկիր իջեալ... ա. 211բ-2ա[Յորդորակ, ձեռ. 425, 225բ](«ՀԱՅՈՑ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻՆ»)– Հաւր կամաւ իջեալ, Որդին մարմին զգեցեալ...(211բ «Յարեւելից յարեւմուտս») բ. 212աբ Ցընծան այսաւր երկինք... (212ա «Միաշաբաթ աւր հանգըստեան»):
76. 212բ-3բ ՀԵ. Գանձ Յարութեան կիւրակէից («ԳՐ») – Գերակայ գոյին, գոյից համայնին... զոր չկացեալ յուխտին /// (1 թերթ թափուած) յաւուրս կիրակի միաշաբաթի... ա. 213ա[Փոխ] («ՆԵՐՍԵՍԻ ԵՐԳ»)– Նըստեալ կանայքն ողբային... (213ա «Քրիստոս, փառաց թագաւորն») բ. 213աբ («ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ՀԱՅՈՑ»)– Կանայքն արտասուաւք լային զբարձօղն արտասուաց... (213ա գրւած է՝ «Միաշաբաթ աւր», ապա ջնջած եւ փոխարէնը՝ «Յարեւագալին գունն ասա՛»):
77. 213բ-5բ ՀԶ. Գանձ Յարութեան հասարակաց կիրակէից եւ թէ Յինանցն կամ յայլ կիրակէիցն գիշերապաշտաւն լինի, նա դու զայս գանձս ասա՛ («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գերանճառ արփի, գոլ պատճառ Էի... ա. 213բ [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐԻ Ե») – Գանձըս գրեցայ խորհըրդական... ա. 215բ («ՄԿՐՏԻՉԵ»)– Մեծ հառաչանաւք եկին յայն առաւօտին... (215բ«Յարեւելից յարեւմուտս») բ. 215բ-6ա Իւղաբերքն եկին, խունկս անոյշս բերին... (215բ «Դասքըն հրէական»):
78. 216ա-7բ ՀԷ. Գանձ Յարութեան հասարակաց կիրակէից («ՅԱՐՈՒ»)– Յարեաւ Աստըւած, / Մարգարէն գոչեաց... (216ա ստ. լս. գրչից՝ «Զգանձս որ ասես ի կիրակի՝ ի Յարութեանըն Քրիստոսի, մըտիկ արա՛ սիրով սըրտի եւ գըծողիս տո՛ւր ողորմի») ա. 217բ Տաղ Յարութեան («ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ՀԱՅՈՑ») – Կեանքըդ Հաւր անմահ մարմնով... (217բ «Ես ձայն զառիւծոյն ա[սեմ]») բ. 217բ-8ա[Տաղ ի տէր Ներսիսէ. ձեռ. 425, 225ա] («ՆԵՐՍԷՍԻ Է»)– Նոր իմն աւետեաց բարբառ նորազուարճ ձայնիւ...
79. 218ա-9ա ՀԸ. Գանձ Յարութեան հասարակ կիրակէից («ԹԵԱՆ») – Թագաւոր անմահ, / Նըստեալդ իսկ ի գահ... ա. 219աբ Տաղ Յարութեան – Դասքըն հրէական... (219ա «Անճառ միածին, Հաւրն») բ. 219բ-20ա Ով պարտիզապան, ասա՛... (219բ «Աչք իմ ծովացեալ, գե[տք]»):
80. 220ա-1բ ՀԹ. Գանձ Յարութեան հասարակ կիրակէից («ԱՌԱՔԵԼ») – Անժամանակ լոյսն արփիական... ա. 221բ-2ա Տաղ վասն Յարութեան («ԱՌԱՔԵԼԻ») – Այսաւր յարեաւ ի մեռելոց Աստուածորդին... (221բ «Սուրբն Յուղիտայ դուս[տր]») բ. 222ա Տասըն վըկայք այսօր յայտնեաց... (222ա «Յիսուս Որդու գոյնն») գ. 222աբ Նախ իւղաբերքն ըզնա տեսին...
81. 222ա-3բ Ձ. Տաղ Առաքել վարդապետէ, գանձի տեղ ասա՛, զի խորհրդաւոր է («ՏԵՐ ԱՌԱՔԵԱԼ ՍԻՒՆԵԱՑ») – Տէր մեր փառաւք այսօր յարեաւ.. (222բ «Հըրճւիմք այսաւր մե[ք]») ա. 223բ-4ա [Նոր]ին Առ[աքել վարդապետէ] («ՏԵՐ ԱՌԱՔԵԱԼ ՍԻՒՆԵԱՑ») – /// (3 տող թափուած) հառաչմամբ գոչէր յոյժգին...
82. 224ա-6ա ՁԱ. Գանձ սուրբ կուսանացն Հռիփսիմե[անց] («ՎԿԱՅԱ») – Վայելչականաց, վայելման փառաց... ա. 226ա Մեղեդի Հռիփսիմեանց («ԱՌ ՀՌԻՓՍԻՄԵ»)– Առաւօտ լուսոյ յարեւելեան ազանց... (226ա «Թէ կամիս, Ով զարմանալոյն գոյնն ասա՛յ») բ. 226աբ[Տաղ անուշ.ձեռ. 2649, 306բ] – Երջանիկն ի յարգանդէ... (226ա «Այսաւր ցընծայ Երուսաղէմ»):
83. 226բ-8ա ՁԲ. Գանձ սրբոց Գայիանեանցն («ԿԱՆԱՑ»)– Կայ խորհուրդ խորին, կազմեալ ի սըմին... ա. 228աբ Ծովային շուշան ծաղիկ... (228ա «Այսաւր ցընծա[յ] եկեղեցի»): բ. 228բ-9ա Յայնժամ սըրբոցըն Հռիփսիմեանց... (228բ «Յիսուս Որդու գոյնն փոխէ»):
84. 229ա-30բ ՁԳ. Գանձ Յովաննու Կարապետին եւ Աթանագինեայ հայրապետին եւ Անտոնի եւ Կրաւնիդեայ եւ Է. խոտարճարակացն, որ յԻննական վանս («ԳՐԻԳՈՐ»)– Գըթութեամբ քոյին, Որդիդ միածին... ա. 230բ-1ա[Այլ տաղ Յովաննու Կարապետին. ձեռ. 2672, 44աբ] – Յովաննէս, մեծ մարգարէ...(230բ «Քրիստոս փառաց թագաւոր»):
85. 231ա-3բ ՁԴ. Գանձ սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին ելն ի վիրապէն եւ գիւտ նշխարացն ալ զայս գանձս ասա՛ («ԱՌԱՔԵԼԻ Է ԱՅՍ, ԽՆԴՐԵԱԼ Է ՅՈՎԱՆԷՍ Ո ԾԱՂԿԱՒՂՆ») – Այսաւր ծագեաց լոյսն արփիական... ա. 233բ-4ա(«ՅԱՌԱՔԵԼ ՎԱՐԴԱՊԵՏԷ») – ՅԱռաքելէ մըտաւք տըխմար... (233բ «Յիսուս Որդու գոյնն») բ. 234աբ Տաղ Գիւտ նշխարաց սուրբ Գրիգորի Լուսաւորչին – Լուսաւորիչն յորժամ ի լեառըն գընաց... (234ա «Յովասափու ձայնէն») գ. 234բ-5ա Ի լեառըն Սեպուհոյ Գրիգոր աղաւթէր... (234բ «Յովասափու է գոյնն, ո՛վ եղբայր պատւելի») դ. 235ա Զենոն կայսրըն խընդիր նմա ելանէր... (235ա «Ֆարմանի Ասմանին գոյնն»):
86. 235ա-6ա ՁԵ. Յայս կիրակիս եկեղեցոյ տաւն է, զի Լուսաւորիչն ելեալ ի վիրապէն շինեաց զԷջմիածինն եւ զդիրս Հռիփսիմեանցն: Գանձ զԱստուածածնին նաւակատեացն գիտ՝ «Տաճարդ երկնայինն» եւ տաղ զայս ասա՛ – Սուրբ է տաճար տէրունական... ա. 235բ [Փոխէ զձայնն, ձեռ. 423, 198բ] – Նախ միածին Աստուածըն Բան... (235բ «Յիսուս Որդու ձայներուն ասա՛, Զայս Գ. /// փոխէ»):
87. 236ա-7բ ՁԶ. Գանձ սրբոց մանկանցն Բեթղէհեմի կոտորելոցն («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խանդաղակաթ սըրտիւ տենչալի... ա. 237բ Տաղ մանկանցն Բեթղէհէմի («Ա-Ք»)– Արթունք զըւարթունք... բ. 238ա[Մեղեդի] –Սարսեալ Հերովդէս դողայր ընդ լուր արքային...
88. 238ա-40բ ՁԷ. Գանձ Կոստանդիանոսի թագաւորին եւ մօրն նորա Հեղինէ[ին] («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գերարփիդ վերին, լոյսըդ լուսածին... ա. 240բ Մեղեդի եւ տաղ Կոստանդիանոսի թագաւորին – Այսաւր նորահրաշ տաւնիւս... բ. 240բ-1ա[Տաղ, ձեռ. 2665, 267ա]– Թագաւորդ աստուածարեալ... (240բ «Յիսուս Որդու ձայներուն»):
89. 241ա-2բ ՁԸ. Գանձ Ներսէսի հայրապետին եւ Խադայ եպիսկոպոսին («ԳՐԻԳՈՐ») – Գոյ մեզ ցընծալի...գանձիս ասողին՝ / Ծերենց Գրիգորին... ա. 242բ Տաղ Ներսէսի հայրապետին («ՆԸՎԱԳ»)– Նոր մեծահանդէս տաւնիս սուրբ հայրապետին... (242բ «Վերինն՝ Յարեւագալի գոյն, վարինն՝ Քրիստոս փառաց թագաւոր»): բ. 242բ-3ա Հընչմամբ ձայնիւ բերկրանաց... 90. 243ա-6աՁԹ. Գանձ սրբոց թարքմանչացն Սահակայ եւ Մեսրաւվբայ («ԱՌԱՔԵԼԻ Է, ՎԱՐԴԱՊԵՏԱՑՆ ԱՍԱՑԵԱԼ») – Աւրհնեալ ես, սուրբ Հայր անքըննական...(246ա «Գանձիս տաղն Սահակայ Պարթեւին գանձին յետեւն գիտ ի ԻԳ. (23) համարն եւ ասա՛ «Սուրբ վարդապետըն մեր ընտրեալ, Մեսրաւպ»):
91. 246ա-8ա Ղ. Գանձ Տապանակին Աստուծոյ, որ ի Կայիաթարիմ («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գերագոյն բարի, Աստուածդ ամենի... երգոյս երգողին / Եւ աշխատողին՝ / Ծերենց Գրիգորին... ա. 246ա [Կաֆա] «Գրիգորին» – Գանձ գեղեցիկ եւ պիտանի, րամեալ բաիւ ուրախալի... ա. 248ա Մեղեդի սուրբ Տապանակին – Այսաւր զտապանակ ուխտին...(248ա «Ի խաչին տընկեալ») բ. 248աբ [Յորդորակ ազնիւ] – Մայր հաւատոյ սուրբ հարսնարան... (248ա «Հըրճւիմք այսաւր») գ. 248բ-9ա[Տաղ եւ մեղեդի եկեղեցոյ եւ տաճարի եւ մատրանի. ձեռ. 2672, 172աբ] («ՍԻՄԷՈՆՆ»)– Սուրբ ես, տաճար երկնանըման... (248բ «Այսաւր եկեղեցի ցընծա»):
92. 249ա-50ա ՂԱ. Գանձ Վարդավառին առաջի աւուրն («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ մեզ յայտնեալ... ա. 250ա Մեղեդի Վարդավառին – Գոհար վարդըն վառ առեալ... բ. 250բ-1ա Այլ տաղ եւ մեղեդի Վարդ[ավառին] – Այսաւր ցընծայ լեառըն Թաբաւր... գ. 251աբ [Այլ տաղ Վարդավառին] – Նոր իմն ահաւոր խորհուրդ, նորեն աւետիք լերանցդ... (251ա «Յարեւագալին»):
93. 251բ-3ա ՂԲ. Գանձ Վարդավառին երկրորդ աւուրն («ԱՌԱՔԵԼ») – Այսաւր անճառ լոյսն արփիական... ա. 253աբ Տաղ Առաքել վարդապետէ ասաց[եալ] («ԱՅՍ ՅԱՌԱՔԵԼԷ Ե») – Անճառ Բանըն հայրական... (253ա «Տապանակ կազմեալ անփո[ւտ]») բ. 253բ-4ա Տեառն Ներսէսի է ասացեալ – Ի յայս խորհուրդ զերիս միայն... (253բ-4ա «Յիսուս Որդի է»):
94. 254ա-6ա ՂԳ. Գանձ Վարդավառին երրորդ աւուրն («ՆԵՐՍԷՍ») – Ներգործական Աստուած բարերար... ա. 256աբ Տեառն Ներսէսի ասացեալ – Խաւսէր բանիւ նա հարցական... (256ա «Յիսուս Որդու ձայներուն»):
95. 256բ-7ա ՂԴ. Շաբաթ աւրն Թադէոսի առաքելոյն եւ Սանտխտոյ կուսին է, դու զգանձն զառաքելոց կարգէն ասա՛ եւ տաղն զայս ասա՛ – Վարդ վայելուչք, խուռներամք... (257ա «Հըրճուիմք այսաւր») ա. [Փոխ] 257ա Մեզ բարեխաւս անդ լերո՛ւք... (257ա «Քրիստոս փառաց թագաւոր»):
96. 257բ-9ա ՂԵ. Գանձ նախահարցն Ադամայ, Աբելի, Սեթայ, Ենովք[այ] – Մեծ եւ հըզաւր անուն հրաշալի, Հայր համայնից, Աստուած կենդանի... (7րդ տնից յետոյ (258բ) «այս յետի Բ. տունն առաջի Գ. տունովն երկոտասան մարգարէիցն ասա՛ եւ յետի «Թագ անթառամ» տունն երկուքին ալ ասա՛»)* ա. 259ա-60ա Տաղ սրբոց նախահարցն Ադամայ – Որպէս Ադամն այն առաջին... (259ա «Այսաւր եկեղեցի ցընծա») բ. 260աբ Տաղ երկոտասան մարգարէիցն – Հայց[մամբ] մաքուր յորովայնից...
* «ՅետիԲ. տունն» ասելով՝նկատիունի «Վասընսոցինյիշելյապագայ...» եւ «ՍոփոնիայյազգէնՇմաւոնայ...» սկսուածքովտները, որոնցյաջորդումէ «Թագանթառամպսականվախճան...» սկսուածքովտունը:
97. 260բ-1բ ՂԶ. Եփեսոսի սուրբ ժողովոյն գանձն գի՛տ ի կարգն բուն Բարեկենդանին քով եւ ասա՛: Գանձ Շողկաթին տեսլեան Էջմիածնա («ՏԱԱԱՒԵՑ») – Տաճարդ երկնային, տուն քրիստոսային... ա. 262ա-4ա Տաղ եւ գովասանք սուրբ տաճարին Էջմիածնայ, յԱռաքել վարդապետէ – Ահա ասեմ բան գովեստի... (262ա «Յիսուս Որդու ձայներուն»):
98. 264ա-6ա ՂԷ. Գանձ Վերափոխման ամէնաւրհնեալ սրբուհւոյ Աստուածածնին, ի Մկրտիչ վարդապետէ ասացեալ («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառ հրակերպ վեհագին... ա. 266աբ Մեղեդի ծննդեան եւ Վերափոխման սուրբ Աստուածածնին – Գոհար վարդն ինքնագոյն, սիրամարգ ոսկեգոյն... բ. 266բ-7բ Յորդորակն է («Ա-Ք») – Արեւ լուսատու, տաճար Աստուծոյ Մարիամ... (266բ «Աստուած քարոզեաց եւ խըրատ ե[տուր]») գ. 267բ Տաղ Առաքել վարդապետէ («ՏԷՐ ԱՌԱՔԵԱ») – Տունկ անմահութեան բողբոջեցար, սո՛ւրբ Կոյս...
99. 267բ-9բ ՂԸ. Գանձ Վերափոխման Աստուածածնին երկրորդ աւուրն («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գոհաբանեալ սուրբ Աստուածածին, մայր անարատ Աստուծոյ Բանին... (267բ ստ. լս. կաֆայ՝ «ԳՐԻԳՈՐԻ Է» – Գանձ եմ ախորժ եւ գովելի...) ա. 269բ-70ա Մեղեդի սուրբ Աստուածածնին – Մեծացի՛ր այսօր, սուրբ Աստուածածին... (269բ «Այսաւր երեւի անտեսն ի բարձ[անց]») բ. 270ա-1ա Յորդորակ սուրբ Աստուածածնին («Ա-Ք») – Աւետիս քեզ, Մարիամ... գ. 271աբ Տաղ տեառն Ներսիսէ – Անարատ տաճար եւ առագաստ լուսոյ... (271ա «Ո՜վ զարմանալի խորհու[րդ]»):
100. 272ա-4ա ՂԹ. Գանձ Վերափոխման սուրբ Աստուածածնին, երրորդ աւուրն («ՍՏԵՓԱՆՆՈՍԻ») – Սուրբ մայրըդ լուսոյ, բնակարան Որդոյ... ա. 274աբ Խընկի ծառի նըման ես... (274ա «Քրիստոս փառաց թագաւոր») բ. 274բ-5ա Տեառն Ներսէսի ասացեալ – Այսաւր Գաբրիէլ հրեշտակապետն եկեալ... (274բ «Թէ զիւր գոյնն չես գիտեր, նաՈվ զարմանալոյն գոյնն ասա՛»):
101. 275ա-7ա Ճ. Գանձ Յովակիմայ եւ Աննայի՝ ծնողաց սուրբ Աստուածածնին: Եւ թէ ծննդեան սուրբ Աստուածածնին տաւնես, նա զայս գանձս ասա՛ («ԳՐԻԳՈՐԻ Է ՍԱ») – Գոյին անեղի, գոյին անմահի... (275ա ստ. լուսանցս կաֆայ «Գրիգորի է» – Գանձ եմ համով եւ գովելի, րամեալ բանիւ ախորժելի...) ա. 277ա-8ա Տաղ եւ ոտանաւոր ասացեալ Առաքել վարդապետի՝ վասն Ծննդեան եւ մարմնանալոյն Քրիստոսի – Աւրհնեալ Հայր երկնաւոր, ծընաւղ միածնին... (277ա «Յովասափին գոյնն ասա՛») բ. 278բ-9բ Վասն Յովակիմայ եւ Աննայի աւետեացն – Եղեւ այր մի արդար որդւոցըն Յուդայ... (278բ «Յովասափին գոյնն»):
102. 279բ-81ա ՃԱ. Գանձ Յովաննու Կարապետին եւ Յոբայ արդարոյն («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառ փառաւք պանծալի... ա. 281աբ Տաղ տեառն Ներսիսէ – ԶՅոբ յիշեսցուք զերանելին... (281ա «Յիսուս Որդու ձայնէն») բ. 281բ Բարեկամացն, որ մերձ եկին, բանիւ զզուէր զերանելին... (281բ «Այսաւր եկեղեցի ցընծա»):
281բ-2ա Գրչից. «Նիիկիայի սուրբ ժողովոյն գանձն գի՛տ ի Բուն բարեկենդանին քով եւ ասա՛ եւ զմեղապարտ գծողս յիշեա՛ ի Տէր Յիսուս»:
Գանձեր կարգաւ Համաւրէն մարգարէիցն եւ առաքելոցն եւ հայրապետացն եւ մարտիրոսացն եւ ճգնաւորացն եւ կուսանացն՝ կարգաւ մի ըստ միոջէ գրեր եմ, մինչեւ ի նաւակատեաց Խաչին շաբաթի աւրն. որն որ իւրենն զատ գանձ ունի՝ գի՛տ եւ ասա՛, եւ որն որ չունի՝ այս կարգս գի՛տ եւ ասա՛ զիւր տաղովն, զորն որ կամիս»:
103. 282ա-3ա ՃԲ. Գանձ համաւրէն հաւասար մարգարէիցն («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ ահեղ անուն հրաշալի... ա. 283աբ Տաղ համաւրէն մարգարէիցն՝ ի Ներսիսէ («Ա-Ղ») – Աստուածային խորոցն անճառ... (283ա «Յիսուս Որդու գուներուն») բ. 283բ-4ա («Ճ-Ք») – Ճըշմարիտն ի յարգանդէ... (283բ «Այսաւր եկեղեցի ցընծա»):
104. 284ա-7բ ՃԳ. Գանձ համաւրէն մարգարէիցն. զոր մարգարէ որ տօնես, զնորա տաղն գրած է, կարգաւ գի՛տ եւ ասա՛, զի խորհրդաւոր է («ԽՈՐՀՀԸՐԴՈՑՆ») – Խորհուրդ անքըննին, խորք որ չերեւին... ա. 287բ-8ա Յորժամ Դանիէլի եւ երից մանկանցն որ տաւնես, նա զգանձն կարգէն ասա՛ եւ տաղն զայս ասա՛ – Պաղատանօք մարգարէին... (287բ «Յիսուս Որդու ձայներուն») բ. 288աբ Յորժամ Զաքարիայ մարգարէին եւ Ոնոփրիոսի սուրբ հաւրն տաւնես, նա զայս ասա՛ – Զաքարիայ մարգարէին ըզեաւթնալոյս աշտանակին... (288ա «Երջանիկ մեծ զաւրական») գ. 288բ-9ա Յորժամ Եղիայի եւ Եղիսէի տաւնես, զայս ասա՛ – Յաղերս բանի քեզ ընդ բազմին... (288բ «Այսաւր եկեղեցի ցընծա») դ. 289աբ Յորժամ Եսայեայ կայծակնամաքուրին տաւնես, զայս ասա՛ – Ըզմարգարէքն յիշեմք ի յայսմ ի կարգին... (289ա «Յովասափու գոյնն») ե. 289բ-9ա Ձայնիւ գոչեմ Մանասէին... (289բ «Որ Յարութեան երեկոյին») զ. 290աբ Յորժամ Եզեկիէլի, Եզրի եւ Զաքարիայի՝ հաւրն Յովաննու եւ Ամբակումայ որ տաւնես, զայս ասա՛ – Եզեկիէլ ետես ըզՏէրն երկնային... (290ա «Յովասափի ձայնէն») է. 290բ-2ա Յորժամ Երեմիայ մարգարէին եւ աշակերտացն՝ Բարուքայ եւ Աբիմելեքեայ տաւնես, նա զայս ասա՛ – Ըզկոյսն Երեմիայ յիշեմ յիւր տաւնին... (290բ «Յովասափին գոյնն»):
105. 292ա-4ա ՃԴ. Գանձ համաւրէն առաքելոցն, կարգաւ ասա՛ («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խորհըրդազգած քո մարդեղութեանդ... ա. 294աբ [Տաղ սուրբ առաքելոցն Քրիստոսի իւթանասնիցն, ի Ներսիսէ կաթուղիկոսէ] («Ա-Ղ») – Առաքեալք Աստուածորդոյն... (294ա «Յիսուս Որդու ձայներուն») բ. 294բ-5ա [Փոխ] – («Ճ-Ք») – Ճըշմարիտ որթոյն ստեղունք... (294բ «Երջանիկ մեծ զաւրական»):
106. 295ա-6բ ՃԵ. Գանձ համաւրէն առաքելոցն («ՍԱՐԳ») – Սուրբ Երրորդութիւն, ստեղծօղ զաւրութիւն... ա. 296բ Աղաչանաւք մաքուր դասին... որք զհոսանս Հոգւոյն արբին եւ ընդհանուր մեզ արբուցին... (296բ «Յիսուս Որդու ձայներուն»):
107. 297ա-8բ ՃԶ. Գանձ համօրէն առաքելոցն («ՎԱՐԴՅ») – Վերերգեմք հնչմամբ, վերնական տարփմամբ... ա. 298բ-9բ Տաղ Առաքել վարդապետէ («Ա-Ղ») – Այգի տընկեալ էք վայելուչ... (298բ «Այսաւր եկեղեցի ցընծա») բ. 299բ-300բ [Փոխ] – («Ճ-Ք») – Ճառագայթիք ճաճանչանման... (299բ «Երջանիկ մեծ զաւրական»):
108. 300բ-3բ ՃԷ. Գանձ համաւրէն հաւասար հայրապետացն («ՎԷՇՏԱԱՍԱՆՔ Է») – Վայել է քոյին, վայելչականին... ա. 303բ Մեղեդի հայրապետաց («Ա-Թ») – Այսաւր մայր Սիոն ցընծայ տօնելով... (303բ «Յիսուս Որդու ձայնէն») բ. 303բ-4ա [Փոխ](«ՆԵՐՍԵՍԻ ԵՐԳ») – Նոր գինոյն իմաստութեան...
109. 304ա-7ա ՃԸ. Գանձ համօրէն սրբոց հայրապետաց եւ վարդապետաց («ՎԱՐԴԱՊԵՏԱՑ») – Վարդապետաց քանոն եւ սահման... (304ա ստ. լս. գրչից՝ «Զգանձս ըսկըսի՛ր անոյշ ձայնով, երեք հոգով եւ կամ չորսով...») ա. 307աբ Տաղ հայրապետաց եւ վարդապետաց – Հանդէս գումարեալ եկեղեցոյ ժողովք... (307ա «Ով զարմանալոյն գոյնն») բ. 307բ [Տաղ վարդապետաց, ձեռ. 2709, 221բ-2ա] –Այսաւր դըշխոյ պանծալի... (307բ «Քրիստոս, փառաց թագաւորն»):
110. 307բ-8ա ՃԹ. Որդոց եւ թոռանցն որ տաւնես, զգանձն հայրապետաց ասա՛ եւ տաղն զայս ասա՛ («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գովեստ քեզ, բարեաց պատճառ, Քրիստոս կենդանի... (307բ «Յարեւագալին գոյնն») ա. 308ա – Գրիգոր, պըսակն ազգի մարդկան... (308ա «Այսաւր եկեղեցի ցընծա»):
109. 308աբ ՃԺ. Գրիգորի Աստուածաբանին եւ Գրիգորի Սքանչելագործին թէ տօնես, զգանձն հայրապետաց ասա՛, եւ տաղն զայս ասա՛ («ԳՐԻԳՈՐ») – Գետ հոսեալ աստուածային... ա. 308բ [Տաղ սրբոց հայրապետաց՝ տեառն Ներսէս կաթողիկոսէ, ձեռ. 2672, 89ա] – Հայրապետաց հանուրց ազգին... (308բ «Յիսուս Որդի»):
110. 308բ-9բ ՃԺԱ. Մարութայի հայրապետին որ տօնես, նա զգանձն հայրապետացն ասա՛, եւ տաղն զայս ասա՛ – Ի քսանումէկ աւուր հայոց Մարերի... (308բ «Յովասափու»):
111. 309բ-11բ ՃԺԲ. Գանձ համաւրէն հաւասար ճըգնաւորացն ասա՛, ո՛վ եղբայր («ՃԳՆԱՒՈՐՔ») – Ճըգնաւորք ընտրեալ... ա. 311բ-2ա Տաղ ճըգնաւորաց – Աստուած բարձրեալ, Տէրդ երկնային... (311բ «Յիսուս Որդու ձայնէն»):
112. 312ա-3բ ՃԺԳ. Գանձ համօրէն կուսանացն («Ի ՓԱՌՍ») – Ի սկըզբան Էիդ... ա. 313բ Տաղ սրբոց կուսանաց – Ի կենարար փայտէն ծաղկեալ... (313բ «Խաղաղարար») բ. 313բ-4ա [Տաղ հաւասար կուսանաց, ձեռ. 2709, 225բ] – Լապտերք կուսից պայծառ վառին... (313բ «Յիսուս Որդի») գ. 314ա Այլ տաղ կուսանաց («Կ-Յ») – Կոյսք իմաստութեամբ զլապտերս հոգոց վառեալք... (314ա «Ո՜վ զարմանալոյն գոյնն»):
113. 314ա-5բ ՃԺԴ. Գանձ համաւրէն հաւասար մարտիրոսացն է («ՏԵԱՌՆ») – Տինայ առելեալ, տարմըք բարձրացեալ... ա. 315բ-6ա Տաղ մարտիրոսաց՝ Տեառն Ներսէսի ասացեալ («Ա-Ծ») – Արեգակն արդար ըզհուր սիրոյ ծագեալ... (315բ «Ո՜վ զարմանալի»):
114. 316ա-7բ ՃԺԵ. Գանձ համաւրէն մարտիրոսաց եւ նահատակաց («ՅՈՎԱՆԷՍ») – Յանեղական լուսոյն զարդարեալ... ա. 317բ-8ա Տաղ մարտիրոսաց՝ ի Ներսիսէ («Ճ-Ք») – Ճըշմարիտ վըկայք Աստուածորդոյն եղէք... (317բ «Ո՜վ զարմանալոյն գոյնն»):
115. 318ա-9բ ՃԺԶ. Գանձ համաւրէն մարտիրոսացն («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառ փառաւք զարդարեալ... ա. 319բ Տաղ մարտիրոսաց՝ ի Ներսիսէ – Տէ՛ր բարերար, Հաւր միածի՛ն... (319բ «Յիսուս Որդու գուներուն ասա՛») բ. 319բ-20ա Հատեալ լեզուաւք սըրբաբանիցն...գ. 320աբ [Յորդորակ, ձեռ. 427, 138բ] – Ընդ բազմահնար տանջման նոցին... (320ա «Այսաւր եկեղեցի ցընծա»):
116. 320բ-2ա ՃԺԷ. Գանձ համօրէն մարտիրոսաց եւ նահատակաց («ԱՌԱՔԵԼ») – Աստուածազարդ գունդն երանական... ա. 322ա-3ա Տաղ մարտիրոսաց – Անդ մարտիրոսքըն պըսակին... (322ա «Յիսուս Որդու գոյնն»):
117. 323ա-5ա ՃԺԸ. Այլ գանձ մարտիրոսաց («ՍԶԻԶՄՈ») – Սուրբըդ սըրբոց, Աստուած էական... (323ա ստ. լուսանցս կաֆայ «Սիմէոնն ե աս» – Սիրով հոգոյն գանձս գրեցաւ...) ա. 325ա Տաղ մարտիրոսաց, ի Ներսիսէ – Բայց դուք, որդի՛ք իմ սիրելիք... (325ա «Հըրճուիմք այսաւր») բ. 325աբ Յորժամ կենաց ցաւղոյն արբջիք... (325ա «Յիսուս Որդու գոյնն»):
118. 325բ-7ա ՃԺԹ. Այլ գանձ մարտիրոսաց («ԷՆՈԶՆԶ») – Երեւեցար Աստուած յայտնապէս... ա. 327աբ Տաղ մարտիրոսաց է ասաց[եալ] – Որ չարչարեացն ըզձեզ, լացցէ... (327ա «Յիսուս Որդիի ձայնէն») բ. 327բ-8ա Զայս նեղութիւնս անդ ոչ յիշէք... (327բ «Այսաւր եկեղեցի ցընծա»):
119. 328ա-9բ ՃԻ. Գանձ համօրէն մարտիրոսացն եւ այլ ամենայն սրբոց՝ հնոց եւ նորոց, յայտից եւ անյայտից («ԴԱՒԻԹԷ») – Դաւանեցէ՛ք, որդիք աւրինաց... ա. 329բ Տաղ մարտիրոսաց – Պաղատանօք Աստուածածնին... (329բ «Հըրճուիմք այսօր») բ. 329բ-30ա Հայրապետաց հանուրց ազգին... (329բ «Յիսուս Որդի Հօր միա[ծին]»):
120. 330աբ ՃԻԱ. Յորժամ Գուրիասանց որ տաւնես, զգանձն մարտիրոսաց ասա՛ եւ տաղն զայս ասա՛, զի խորհրդաւոր է – Սուրբ Գուրիաս, վըկայդ արի... (330ա «Երջանիկ մեծ զաւր[ական]») դ. 330բ-1բ Ի սոյն քաղաքն Եդեսիի... (330բ «Խաղաղարար»):
121. 331բ-2բ ՃԻԲ. Գանձ նաւակատեաց Խաչին, շաբաթի աւուրն («ԱՌԱՔԵԼ») – Անմահ արքային, անճառ անհասին... ա. 332բ-3ա Տաղ եկեղեցոյ, Առաքել վարդապետէ («ՏԵՐ ԱՌԱՔԵԱԼ») – Տաճար լուսոյ, տուն արքային... (332բ «Հըրճուիմք այս[աւր]») բ. 333աբ («ՍԻՒՆԵԱՑ») – Սիւն հաւատոյ, սեղան փըրկչին... (333ա «Այսաւր եկեղեցի ցընծա»):
122. 333բ-5ա ՃԻԳ. Գանձ Սըրբոյ Խաչին առաջի աւուրն («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառ ակն պատուական... ա. 335ա Տաղ Խաչվերացին, ի Ներսէս Լամբրաւնացոյ – Բարձրացուցէ՛ք ըզՏէր Աստուած մեր միաբան... (335ա «Ինձ ումէտ կայր եւ կու[ման]») բ. 335ա-6ա Տեառն Ներսէսի ասացեալ («ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ՀԱՅՈՑ») – Կենաց փայտ տնկեալ... (335ա «Յարեւագալին»):
123. 336ա-7բ ՃԻԴ. Գանձ Խաչվերացին երկրորդ աւուրն («ՅՈՎԱՆՆԵՍ») – Յայն եդեմական, դրախտին փափկութեան... ա. 337բ Մեղեդի Նարեկացոյն – Ես ձայն զառիւծոյն ասեմ... (337բ «Ի յելս արեւու արեւ») բ. 337բ-8ա [Փոխ] – Սեպհական սիւն պատուական... (337բ «Յիսուս Որդու ձայնէն») գ. 338ա Խաչըն սեղան է պատուական... (338ա «Երջանիկ մեծ զ[աւրական]»):
124. 338ա-9բ ՃԻԵ. Գանձ Խաչվերացին երրորդ աւու[րն] («ԱՌԱՔԵԼԻ») – Աւրհնեալ ես փայտ, կանգնեալ ի յերկրի... ա. 339բ-40ա Տաղ Առաքել վարդապետէ – Չորեքկերպեան թեւք սուրբ խաչին... (339բ «Հըրճուիմք այսաւր») բ. 340ա Այլ եւ չորս ազգ էր փայտ խաչին... (340ա Յիսուս Որդու ձայնէն»):
125. 340ա-3բ ՃԻԶ. Գանձ Խաչվերացին չորրորդ աւուրն, Ապարանից Սուրբ Նըշանին, ի Քերովբենց Յովհաննիսէ ասացեալ («ՅՈՎԱՆՆԷՍ») – Յանեղական լուսոյն խոնարհեալ... ա. 343բ-4բ Տաղ սրբոյ Խաչին («ՅՈՎԱՆՆԷՍ») – Յանեղական լոյսն ի Հաւրէ մեզ յայտնեցաւ... (343բ «Աստուած անեղ, անպար[ագրելի]») բ. 344բ-5ա Կազմեն տապան անփուտ փայտեաց... (244բ Յիսուս Որդու ձայներուն»):
126. 345ա-6բ ՃԻԷ. Գանձ Խաչվերացին հինգերորդ աւուրն, ասացեալ Յակոբ եպիսկոպոսէ Նետրարենց, վասն սքանչելագործ սուրբ Նշանին՝ Արծկոյ քաղաքէ («ՅԱԿՈԲ») – Յիսուս Քրիստոս, արքայդ համայնից... ա. 346բ-7ա Տաղ ի նոյն Յակոբ եպիսկոպոսէ – Սքանչելի սուրբ նըշանըդ պատուեալ... (346բ «Վըկայից հանդիսից հրաշ[ալի]») բ. 347աբ Խաչն եղիցի մեզ պահապան... (347ա «Այսաւր ցընծա եկեղեցի»):
127. 347բ-9ա ՃԻԸ. Գանձ Գէորգեայ բազմաչարչար զինաւորին («ԱՌԱՔԵԼ») – Աւրհնեալ է Հայր, ծընաւղ միածնին... ա. 349ա-50ա [Տաղ ի Նետրարենց Յակոբ եպիսկոպոսէ. ձեռ. 2649, 382բ-3բ](«ՅԱԿՈԲ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ») – ՅԱստուծոյ ընտրեցար դու բարի... (349ա «Սուրբ Ոսկի, քահանայդ նազելի») բ. 350աբ Նախ զսուրբ Գէորգ քերումն ածեն կախաղանին... (350ա «Ի մեղական գոլ եւ բն[ութիւն]»):
128. 350բ-2բ ՃԻԹ. Գանձ Վարագայ Սուրբ Խաչին («ԳՐԻԳՈՐԻԵԱ») – Գլուխն եկեղեցւոյ, վէմըն հաւատոյ... ա. 350բ [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐԻ Ե») – Գանձըս գրեցայ ւ ըստուգեցայ... Ի Գրիգորէ առն անիմայ, Գրեալ Խաչին սուրբ Վարագայ բ. 352բ Մեղեդի Վարագայ Սուրբ Խաչ[ին] – Այսաւր մեծ զարմանք հրաշից... (352բ «Ի Խաչին տընկեալ») գ. 352բ [Յորդորակ] – Ամփոփեալ զնըշան խաչին... (352բ «Վա՜յ իմ մեղուց[եալ]») դ. 352բ-3ա Այլ տաղ Խաչ[ին] – ԶՎարագ ասեմ ըզբաղձալին... (352բ «Յիսուս Որդու ձայնէն») ե. 353աբ Քարինք տեղոյս են պատուական... (353ա «Երջանիկ մեծ զաւրական»):
129. 353բ-5ա ՃԼ. Ողբ իշխանացն Հայոց՝ Սահակայ եւ Համազաս[պայ] – Յայս ահագին աւուրս, որ հասաք... ա. 355աբ Տաղ իշխանաց – Սուտ եւ անցաւոր աշխարհ... (355ա «Երազ է ու սուտ, եղբայր»):
130. 355բ-7բ ՃԼԱ. Գանձ եւթանասուն եւ երկու առաքե[լոց] («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գերագոյն գոյէ, գերիմաստ վեհէ... ա. 355բ [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐ») – Գանձըս գրեցայ առաքելոց... Ի Գրիգորէ յետնեալ սըրբոց... ա. 357բ Տաղ եւթանասնիցն – Եւ քում ընտրեալ եւթանասնին... (357բ «Հըրճւիմք այսաւր») բ. 357բ Որ նախ բորոտ եւ սըրբեցար*... (357բ «Երջանիկ մեծ զաւ[րական]»):
* Ծնթ. «Իգիշերիորնախեկեալ...» սկսուածքովյորդորակիհատուածէ, որոշփոփոխութիւններով:
131. 357բ-9ա ՃԼԲ. Գանձ սրբոց կուսանացն Թեկղի եւ Վառվառեա («ԱՌԱՔԵԼ ՎԱՐԴԱՊԵՏ») – Անախտ, անբիծ փեսայն երկնաւոր... ա. 359աբ Տաղ Թեկղի եւ Վառվառե[ա] – Աւրհնեալ անճառ Հայրըն գըթած... (359ա «Միաշաբաթ աւր հա[նգստեան]») բ. 359բ-60ա [Յորդորակ է] – Արդ, պաղատիմք առ քեզ յուսով... (359բ «Այսաւր եկեղեցի ցըն[ծայ]»):
132. 360ա-2բ ՃԼԳ. Գանձ սուրբ աւետարանչացն Քրիստոսի («ՄՏԻՐՈՍ») – Մեծասքանչ անուն, Սուրբ Երրորդութիւն... ա. 362բ Մեղեդի աւետարանչացն – Մաթէոս մարդ անուանեցաւ... (362բ «Վերինն՝ Միաշաբաթ աւր») բ. 362բ-3ա [Յորդորակ է. ձեռ. 2672, 297բ] («ԳՐԻԳՈՐ») – Գովեստ արժան փառաց քոյին... (362բ «Երջանիկ մեծ [զաւրական]»):
133. 363ա-4բ ՃԼԴ. Գիւտ խաչին գանձ («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խաչի քո, Քրիստո՛ս, երկիր պագանեմք... ա. 364բ-5ա Մեղեդի Գիւտ խաչին – Այսաւր զխաչափայտն սուրբ... (364բ «Ի խաչին տընկեալ») բ. 365ա Այսաւր եղեւ գալ դըշխոյին... (365ա «Այսաւր եկեղեցի ցըն[ծայ]») գ. 365աբ Ի գըտանել կենաց փայտին... (365ա «Միաշաբաթ աւր հա[նգստեան]») դ. 365բ Յայնժամ մեռեալ մի տանէին... (365բ «Երջանիկ մեծ զաւր[ական]»):
134. 366ա-7բ ՃԼԵ. Գանձ հրեշտակապետացն առաւաւտուն («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ հրաշական... ա. 367բ-9ա Բանք մաղթանաց, Առաքել վարդապետէ ասացեալ առ երկնային զաւրսն («Ա-Ք») – Անեղ, անմահ թագաւորին սուրբ զինաւորք... (367բ «Իմ եղական: Արարիչ Տէր»):
135. 369ա-71ա ՃԼԶ. Գանձ հրեշտակացն, երեկոյին («ՅՈՎԱՆՆԷՍ») – Յոյժ փառատրելի, յօէտ գովելի... ա. 371ա-2ա Տեառն Ներսէսի ասացեալ («ՆԵՐՍԷՍԻ Է ԱՅՍ ԲԱՆՍ») – Նոր տաւնիս զուարթնոց հրեշտակական դասուց... (371ա «Ո՜վ զարմանալի խորհ[ուրդ]») բ. 372ա Ձեզ ձայնակից զըւարթունք... (372ա «Քրիստոս փառաց թագաւոր»):
136. 372ա-5ա ՃԼԷ. Գանձ Յոհան Ոսկիբե[րանին] («ԱՅՍ ՅՈՀԱՆՈՒ, ՈՍԷԲԵՐԱՆԻՆ») – Աւրհնեմք զքեզ, Տէրդ ամենայնի... ա. 375աբ Մեղեդի եւ տաղ Ոսկիբե[րանին] – Ի յորովայնէ ընտրեալ... (375ա «Ի յելս արեւու արեւ») բ. 375բ-6ա Տաղ Յոհաննու Ոսկիբերանին, ի Ատոմ երիցւէ ասացեալ («Ի ԱՏՈՄ ԻՐԻՑՈՒՆ Է») – Ի հանդէս քո մեծ տաւնի... (375բ «Քրիստոս փառաց թագաւոր») գ. 376ա-7ա Առաքել վարդապետէ («ՎԱՐԴԱՊԵՏԻՆ ՅՈՀԱՆ») – Վարդապետաց թագ եւ պարծան... (376բ «Այսաւր ցընծա Երուսաղէմ»):
137. 377ա [Կաֆայ] («ԳՐԻԳՈՐ») – Գանձ եմ համեղ եւ գովելի, րամեալ բանիւ յոյժ ըղձալի... 377ա-9ա ՃԼԸ. Գանձ Նիկողայոսի հայրապետի («ԳՐԻԳՈՐ») – Գաւազան ծաղկեալ, գեղուղղէշ փայլեալ... ա. 379ա Տաղ Նիկողայոս հայրապետի – Աստուած անմահ, սուրբ թագաւոր... (379ա «Ի յելս յարեւու արեւ») բ. 379աբ Երեւմամբ սուրբ հրեշտակաց... (379ա «Այսաւր ցընծա յԵրուսաղէմ»):
138. 379բ-81բ ՃԼԹ. Գանձ սրբոյն Մինասայ, առաւաւտին («Ի ԲԱՂԻՇԵՑՈՅ») – Ի յերկնային լուսոյն հայրական... ա. 381բ-2ա Տաղ սրբոյն Մինասա առաւօտին – Տէր բարերար Հօր միածին... բ. 382բ Երմոգինեայ եւ Գրաբոսին... (382ա «Միաշաբաթ երեկոյին»):
139. 382ա-5բ ՃԽ. Գանձ սրբոյն Մինասայ, երեկոյին ասա՛յ, ո՛վ եղբայր («ԱՆԴՐԵԱԱՍՆ ԽՆԴՐԵՑ») – Անպարագիր Բանըն հայրական... ա. 385բ-6ա Տաղ սըրբոյն Մինասայ – Այսաւր նորահրաշ տաւնիւս ցընծամք...
140. 386ա-7բ ՃԽԱ. Գանձ սրբոց Եւստռատիոսեանց, խիստ ազնիւ («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառ փառաւք զարդարեալ... ա. 387բ-8ա Մեղեդի Եւստրատիոս[ի] – Առ քեզ պաղատիմք մաղթողական ձայնիւ... (387բ «Թէ խազով չես գիտեր, նա Ո՜վ զարմանալոյն գոյնն ասա՛»):
141. 388ա-90ա ՃԽԲ. Գանձ սրբոց առաքելոցն Թադէոսի եւ Բարդողիմէոսի, Յուդայի եւ Շմաւ[ոնի] (Գրիգորի է») – Գերարփի պայծառ, գոյիցըս պատճառ... ա. 388ա [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐԻ Ե») – Գանձես ասեմ ընդ ասողին, / Րամից մանկանց առագաստին...) բ. 390ա Մեղեդի եւ տաղ առաքելոցն («ԻՄԷՈՍ») – Ի լըծակցութիւն գործոյ... (390ա «Ի խաչին տընկեալ») գ. 390աբ («ԱՌԱՔԵԼՈՅՆ ԵՐԳՍ») – Արեգակն արդար, որ ի Հաւրէ ծագեալ... (390ա «Ո՜վ զարմանալի»):
142. 390բ-2ա ՃԽԳ. Գանձ Յակոբայ Մըծբընայ հայրապետին («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծահամբաւ անուն գովելի... ա. 392աբ Տաղ սրբոյն Յակոբայ («ՎԱՐԴԱՊԵՏ») – Վարժիչ հանուրց եկեղեցեայց... (392ա «Յիսուս Որդու ձայն՛ն ասա՛») բ. 392բ-3ա Այլ տաղ սրբոյն Յակոբայ («ԱՌԱՔԵԼ») – Անճառ միածին Հօրն երկնաւորին... (392բ «Դասքըն հրէական») գ. 393ա («ՎԱՐԴԱՊԵՏԻ») – Վէմն անխախտելի յալեաց աշխարհի...
143. 393ա-5ա ՃԽԴ. Գանձ Իգնատիոսի հայրապետին եւ Պաւղիկարպոսի («ԳՐԻ Ո Է Ա») – Գոհաբանական, գովասանական, գովեստ պերճական... (393ա ստ. լս.՝ Կաֆա. «Գրիգորե» – Գանձըս գրեցայ ես ի կարգի, / Րամեալ բանիւ յայս նամակի, / Իգնատիոս հայրապետի...) ա. 394բ Տաղ Իգնատիոսի հայրապետի – Ի սուրբ սերմանց առաքելոց... (394բ «Թէ խազով չես գիտեր, Յիսուս Որդու ասա՛ գոյնն ասա՛յ») բ. 395ա Իգնատիոս, մանուկ բարի... (395ա «Խաղաղարար»):
144. 395ա-6բ ՃԽԵ. Գանձ Ադդէի հայրապետին եւ Աբգարու թագաւորին («ՆԵՏԻ ԱՍ») – Նոյն քեզ վայել է... ա. 396բ Տաղ Աբգարու – Տէր բարերար Հօր միածին... (396բ «Հըրճուիմք այսաւր») բ. 396բ-7ա Այլ տաղ – Տէրն ընկալաւ սիրով զնոսին... (396բ «Այսօր ցընծա Երուսաղէմ»):
145. 397ա-9ա ՃԽԶ. Գանձ Դաւթի մարգարէին եւ Յակոբայ՝ եղբաւր Տեառն («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խորք անքըննին, անճառ անհասին... ա. 399ա-400ա Տաղ Դաւթայ մարգարէին եւ Յակոբայ առաքելոյն – Յիսուս Քրիստոս Հաւր միածին... բ. 400ա Որ ըզԴաւիթ Յեսայածին...
146. 400ա-2ա ՃԽԷ. Գանձ սրբոյն Ստեփանոսի, առաջին մարտիրոսին («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ հըզաւր անմահ թագաւոր... ա. 402ա Մեղեդի սուրբ Ստեփանոսի («Ի Ս») – Ի խաչին տընկեալ որթոյն... (402ա «Վերի մեղեդին ձայն, որ զաշխարհս արար») բ. 402աբ Տաղ սրբոյն Ստեփանոսի – Ամենեքեան ի մի բերան... (402ա «Վարինն՝ Յիսուս Որդու գոյնն ասա՛») գ. 402բ-3ա Տաղ սուրբ Ստեփանոսի («Ի ՆԵՐՍԻՍԷ») – Ի գաւազանէն Յեսսեա ստեղնեալ Ստեփանոս... (402բ «Յարեւելից յարեւմուտս») դ. 403աբ («ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԷ») – Կենդանի վըկայ մահուամբ կենդանոյն...
147. 403բ-5ա ՃԽԸ. Գանձ սուրբ առաքելոցն Պետրոսի եւ Պաւղոսի («ԻՍ ԳՐԻՉ») – Ի սպարապետին, ի սեռս երեսին... ա. 405աբ Մեղեդի Պետրոսի եւ Պաւղոսի («ՊԵՏՐՈՍԻ») – Պաղատիմք առ ձեզ, ընտրեալք... (405ա «Ձայն, որ զաշխարհս արար») բ. 405բ-6ա Տաղ առաքելոց – Պետրոս եւ Պաւղոս, քրիստոնէից պարծանք... (405բ «Ո՜վ զարմանալի խոր[հուրդ]»):
148. 406ա-8բ ՃԽԹ. Գանձ որդոցն Որոտմանց՝ Յովհաննու եւ Յակոբայ («ԳՐԻԳԳՈՐԻ Է ՍԱ») – Գեղապանծ լուսով, գեղասքանչ գունով... ա. 408բ-9բ Տաղ Որդոցն Որոտմանց – Այն, որ եկեալ տենչմամբ սըրտին... (408բ «Որ ի դասուց երկնաւ[որաց]») բ. 409բ-10ա Ապա գնացեալ Յոհաննիսին... (409բ «Այսօր ցընծայ յԵրուսաղէմ») գ. 410աբ Ասացեալ ի Ներսիսէ («ՆԵՐՍԷՍԻ ԵՐԳ») – Նոր լոյս արփենոյն վառեալ որդիքն Որոտման... (410ա «Յարեւագալին գոյնն»):
149. 410բ-2ա ՃԾ. Գանձ Բարսեղի Կեսարու հայրապետին («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խաչաբարձ սուրբ արհի պանծալի... ա. 412բ-3ա Տաղ Բասիլիոսի – Այր մի ընտիր եւ անուանի... (412բ «Յիսուս Որդու գոյնն») բ. 413աբ Ի Նիկիայ մեծ քաղաքին... (413ա «Որ ի դասուց երկնաւ[որաց]») գ. 413բ Բասիլիոս, դու ես տեղի... (413բ «Այսօր ցընծայ յԵրուսաղէմ»):
150. 413բ-4բ ՃԾԱ. Գանձ Թաբօրի եւ անդաստանի («ԳԱՆՁ ԹԱԲԱՒՐԻ») – Գանձըդ կենաց, Որդիդ միածին... ա. 414բ-5բ Աւրհնութիւն հասարակաց – Աւրհնեցէ՛ք զՀայրն Աստուած դուք ի սկըզբանէ... (414բ «Անձն իմ արի աղաւթէ»):
151. 415բ-7ա ՃԾԲ. Գանձ ձեռնադրութեան քահանայից («ԳՐԻԳՈՐՐԻ Է») – Գըթայ ի մեզ, Տէ՛ր ամենակալ... ա. 415բ ստ. լս. [Կաֆա] («ԳՐԻԳՈՐԵ») – Գանձս գրեցաւ ձեռնադրութեան, / Րամեալ բանիւ խորհըրդական, / Ի Գրիգորէ յոյժ անպիտան... բ. 417աբ Տաղ ձեռնադրութեան («Ի ՏԷՐ ԱՌԱՔԵ») – Ի մեծի հրաշափառ հանդիսի... (417ա «Վըկայից հանդիսից») գ. 417բ-8ա Ո՜վ անմահ հաց կենաց, մեզ տըւար, տէր Յիսուս...
152. 418ա-20ա ՃԾԳ. Գանձ քահանայաթաղի («ԱՌԱՔԵԼ, ՎԱՐԴԱՊԵՏԻ ԵՐԳՍ ԱՄԵ») – Այսաւր եհաս ինձ աւր վախճանի... ա. 420աբ Ողբ քահանայաթաղի – Որդիք լուսոյ Հաւրն մեծի... (420ա «Միաշաբաթ աւր հա[րութեան]»):
153. 420բ-4ա ՃԾԴ. Գանձ քահանայաթաղի («ՄԱՆՎԻԼԻ Ե») – Մեծ եւ հըզաւր անուն հրաշալի... ա. 424ա Տաղ քահանայաթաղի – Բայց ես հոգով գոլ բացակայ... (424ա «Միաշաբաթ երե[կոյի]») բ. 424աբ Քանզի ճրագի նըմանեցայ... (424ա «Այսաւր ցընծայ յԵրուսաղէմ»):
154. 424բ-6ա ՃԾԵ. Գանձ պաշտաման եւ հսկման («ԱՌԱՔԵԼ») – Անտանելիդ երկնի եւ երկրի... ա. 426ա-7ա Ողբ վասն մեռելի – Լըւարուք ըզբարբառ բերանոյս... (426ա «Վըկայից հանդիսից»):
155. 427ա-9ա ՃԾԶ. Գանձ աշխարհաթաղի («ՄԱՆՎԵԼՍ») – Մինդ ի յԷէն, Բանդ ի սկըզբանէ... ա. 429ա-30ա Ողբ մեռելթաղի – Ո՜վ քահանայք եւ վարդապետք աստուածաբան... (429ա «Ղարիպին կեանքն է լալի»):
156. 430ա-1ա ՃԾԷ. Գանձ աշխարհաթաղի եւ հանգստեան («ԱՌԱՔԵԼ ՎԱՐԴԱՊԵՏԻ») – Այսաւր եհաս հրաման Արարչէն... ա. 431ա-2բ Ողբ մեռելթաղի – Ես գիտէի զաշխարհ, թ[է] ինձ մուլք էր տըւած...
Ծնթ. 432ա «Դեռեմհասերիմհաւրըսեսգաւազան...» սկսուածքովմասիցառաջ՝ «Թէմանուկլինիվախճանեալն, նամինչիյայստեղսասա՛, եւթէերիտասարդ՝նազայսալասա՛»:
157. 432բ-3բ ՃԾԸ. ա. Ողբ ի բերանոյ մեռելոց ասացեալ է – Յերէկ հողվերաւք անցի... բ. 433բ-4ա Ողբ աւտար երկիր մեռածի – Ինձ ումէտ կայր եւ կուման վանց քո գալուտ... գ. 434ա5բ Ողբ վասն մեռելի ասացեալ («ԳԷՈՐԳ ՎԱՐԴԱՊԵՏԻ ԲԱՆՆ Ի ԲԵՐԱՆՈ ՄԵՌԵԼՈՑ») – Գոչեմ առ ձեզ ողբերգական... դ. 435բ-7ա Ողբս աղիողորմ եւ ողբալի եւ կըսկծալի, ասացեալ ի Նախաշ եպիսկոպոսի, Վասն նորահաս մանկանց մեռելոյ – Արարիչն արարածոց մեզ բարկացաւ...
Բ. [Տաղք]
– 437աբ Ցանկն է ապաշխարութեան տաղերուս, որ զխնդրեալ տաղդ դիւրեաւ գտանես. եւ զմեղ[աւոր] գրիչ[ս] յիշ[ես] (437ա «Ո՜վ եղբայր պատուելի, յորժամ Աղուհացից պահքն հասանիս, նա զայս տաղերս կարգաւ յամէն աւր զմէկն ասա՛ ի լուր ժողովրդեանն, մինչեւ ի Ծաղկազարդ, եւ այլ միջի կիւրակէիցն եւ շաբաթի աւուրցն զիւր գանձն գիտ ի կարգն եւ ասա՛, եւ այլ մընացած աւրերուն աւրն զմէկն ասա՛ կարգաւ, որ վըճարի: Եւ զմեղապարտ եւ անարժան գծողս յիշեա՛») – Ա. Նախ եւ առաջին՝ Յորժամ գըրեալքըն կատա[րին]... Լ. Յիշէ ըզբան Աւետար[ա]նին իմաստուն:
1. 438ա-41ա Ա. Տեառն Ներսէսի Կլայեցոյ ասացեալ Յաղագս կատարածի աշխարհիս եւ յաւուր դատաստանի եւ հատուցումն գործոց – Յորժամ գըրեալքըն կատարին...
2. 441ա-2բ Բ. Վասն անկելոյն Ադամայ ի դրախտէն եւ սգալոյն եւ արտասուելոյն. եւ վասն հոգեվարին եւ ճանապարհի հոգւոցն, եւ պատերազմի դիւացն եւ կայանի հոգոցն, Առաքել վարդապետէ ասացեալ – Վա՜յ այն աւուրն, որ ես ստեղծայ...
3. 442բ-4բ Գ. Վասն ահեղ դատաստանի քննութեանցն եւ յարութեան մեռելոցն, Առաքել վարդապետէ աս[ացեալ] – Յորժամ դրունք երկնից բացուին...
4. 444ա-5բ Դ. Վասն բաժանման արդարոցն ի մեղաւորացն եւ տանջանաց դըժոխոցն, Առաքել վարդապետէ աս[ացեալ] – Յետ քըննութեանց դատաստանին...
5. 445բ-7ա Ե. Ողբ եւ կշտամբանք անձին, Առաքել վարդապետէ ասաց[եալ] («Ա-Ք») – Անթիւ չարեաւք յանցեայ ես...
6. 447ա-8բ Զ. Ողբ եւ խրատ ամենեցուն, Առաքել վարդապետէ («Ի ՅԱՌԱՔԵԼԷ ԽՆԴՐԵԱՑ ՍՏԵՓԱՆՈՍՆ Ո Յ») – Ի միտ առէ՛ք զողբըս բանիս...
7. 448բ-9ա Է. Ոտանաւոր եւ ողբ, Առաքել վարդապետէ («ՅԱՌԱՔԵԼ ՎԱՐԴԱՊԵՏԷ ԱՅՍ») – Յիշելով զօր մահուն, սիրտ իմ սասանի... ա. 449աբ [Ողբ դատաստանին եւ դըժոխոցն, Առաքել վարդապետէ ասացեալ. ձեռ. 2709, 370բ-5ա]– Յորժամ Գաբրիէլ գոչէ եւ յառնեն մեռեալքն ի հողոյն...
8. 449բ-51ա Ը. Ոտանաւոր Առաքել վարդապետէ ասացեալ՝ Վասն հոգէվարի եւ յերկնային ճանապարհին եւ յօդային դիւացն հանդիպմանցն եւ հոգոց կայանին, եւ յաւուր դատաստանին եւ դժոխոց տանջանացն («Ա-Ք, ՏԷՐ ԱՌԱՔԵԱԼ») – Աչք իմ ծովացեալ, գետք յինէն հոսեալ... Թիւ հայոց մեծի ութ հարիւր տարի / Եւ յիսուն ՚ւ երեք (1404) էր մըտեալ, որ զբանս ասացի:
9. 451ա-2բ Թ. Գովասանութիւն եւ խրատ խոստովանութեան եւ ապաշխարութեան, Առաքել վարդապետէ – Եղբա՛յր, ինձ միտ դի՛ր եւ լըսէ՛...
10. 452բ-4բ Ժ. Խրատական բաներս լաւ եւ ընտիր, ի Գրիգոր վարդապետէ («Ա-Ք») – Աւրհնեալ է Հայրըն լուսոյ... (452բ «Քրիստոս փառաց թագաւոր»):
11. 454բ-5բ ԺԱ. Բանք վասն ահագին եւ սոսկալի գալստեանն Քրիստոսի, եւ դատաստանի աւուրն, եւ յանդիմանութիւն անձին եղկելոյս Վարդանայ – Յորժամ յիշեմ զաւրն ահագին...
12. 455բ-6բ ԺԲ. Խոստովանութիւն գաղտնեաց եւ խայտառակութիւն անձին – Մեղա, Տէ՛ր, ինձ ողորմեա՛, Տէ՛ր... (455բ «Աստուած իմ Յիսուս Քրիստոս»):
13. 456բ-7բ ԺԳ. Խրատ խռով չի կենալու եւ ոխ ոչ պահելոյ, Նախաշ վարդապետի ասացեալ – Անձն իմ, վա՜յ քեզ հազար բերան...
14. 457բ-9բ ԺԴ. Խրատական բաներս ագահութեան եւ անընչութեան, Նախաշ վարդապետէ – Սողոմոն, մայրն իմաստութեան...
15. 459բ-60ա ԺԵ. Խրատ հպարտ եւ ամբարտաւան մարդոց – Քան զամենայն գործըս չարի... Ո՜վ յԱռաքել անմիտ ՚ւ յիմար...
16. 460ա-1բ ԺԶ. Խրատ եւ կշտամբանք անձին, Նախաշ վարդապետի ասացեալ («Ա-Ք») – Անձն իմ, արի աղաւթէ դէմ արարաւղին...
17. 461բ-2բ ԺԷ. Ողբ ի վերայ մեղաց եւ նախատինք անձին եւ պաղատանք առ Աստուած («Ա-Ն») – Աստուած իմ, Յիսուս Քրիստոս, կենդանի եւ կենդանարար...
18. 462բ-3ա ԺԸ. Այլ ողբ ապաշխարութեան – Ողբս աղիողորմ, եղբարք...
19. 463ա-4ա ԺԹ. Այլ ողբ ապաշխարութեան յոյժ պիտանի – Անձն իմ, ընդէ՞ր ես ծուլացեր...
20. 464աբ Ի. Այլ ողբ ապաշխարութեան – Կամ առաջի քո ամաւթով... (464ա «Միաշաբաթ երե[կոյի]»):
21. 464բ-8ա ԻԱ. Ողբ դատաստանի աւուրն եւ դժոխոցն եւ անքուն որդանցն, յոյժ պիտանի – Յորժամ տարերքն դըղըրդին...
22. 468ա-9բ ԻԲ. Ողբ եւ նախատինք եւ պարսաւանք անձին եւ ահ դժոխոց («Ա-Ք») – Անհուն գետոց առեալ եմ... (468ա «Քրիստոս փառաց թագաւոր»):
23. 469բ-71ա ԻԳ. Խրատական բաներս Առաքել վարդապետէ – Արեկ ասեմ բան հրաշական...
24. 471ա-2բ ԻԴ. Խոստովանութիւն եւ նախատինք անձին – Աղտեղացայ խօար մեղաւք...
25. 472բ-3ա ԻԵ. [Յովասափու Սեբաստացւոյ] Խրատ խոստովանութեան եւ ապաշխարութեան – Հաւատամք ի Քրիստոս, Որդին միածին... Յովասափ մեղապարտ Սեբաստիացի... (472բ «Յովասափին գոյնն է»):
26. 473ա-4ա ԻԶ. Վասն յարութեան հողացեալ մարմնոյս եւ գալստեանն Քրիստոսի եւ դատաստանի եւ հատուցումն գործոց մարդկան – Արարչագործն Աստուած, ստեղծաւղ համայնին...(473բ «Յովասափին ձայնէն»):
27. 474ա-5բ ԻԷ. Խրատական բաներս Առաքել վարդապետէ («Ա-Ք») – Ամենայն փառք մարդոյ դատարկ եւ ունայն... (474ա «Յովասափու գոյնն է»):
– 475բ Ըստ անուան երգաւղի է բանս («ԱՌԱՔԵԼԻ Է») – Անիմաստ Առաքել, քեզ ճարակ արա՛...
28. 475բ-7ա ԻԸ. Խրատական բաներս ի Նախաշ վարդապետէ («Ա-Ք») – Անցանէ մեծութիւն եւ փառք աշխարհիս... (475բ «Յովասափու գոյնն է»):
29. 477աբ ԻԹ. Տաղ վասն համբերութեան – Սուրբ հայրքըն հոգեւորք մեզ աւանդեցին... (477ա «Յովասափու գոյնն է») ա. 477բ-8բ Յոյս եւ ապաւէն եւ կեանք... Նայեա՛ յաղաչանք գերոյս՝ / Յովասափ բանիս հարցական (477բ «Աստուած իմ Յիսուս Քրիստոս կեն[դանի]»):
30. 478բ-80ա Լ. Տաղ ապաշխարութեան – Յիշէ զբան Աւետարանին... (478բ «Աստուած իմ Յիսուս Քրիստոս կենդա[նի]») ա. 480աբ Խաչատուր Կեչառեցոյ («Ա-Ք») – Այս կեանքս է յերազ նըման... (480ա «Երազ է եւ սուտ, եղբայրք»):
Տե՛ս Մատենագիրքհայոց, հտ. ԺԳ., Գանձարան, ԳիրքԱ., Անթիլիաս-Լիբանան, 2008: Մատենագիրքհայոց, հտ. ԺԴ., Գանձարան, ԳիրքԲ., Անթիլիաս-Լիբանան, 2008:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆԳՐՉՈՒԹԵԱՆԺԱՄԱՆԱԿԻ
6ա Եւ զմեղապարտ եւ անարժան գծող սորա զԶաքարիայս, որ մականուամբ Ճանդէմիր կոչիմ, յիշեա՛ ի Տէր Յիսուս. եւ դու յիշեալ լիցիս ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
6բ Ով սիրելի եղբայր որ ես, / զայս քեզ խըրատ տամ որ լսես, / յորժամ ըզգանձս եղանակես, / զթուխթըն թըքով չապականես, / եւ անողորմ ի յետ չի պարզես, / հանց որ կապին վընաս գործես / կամ թէ անգէտ ձեռն արկանես, / խոզաց մարդկան կոխան շինես: / Զոր գանձ կամիս որ դու ասես, / զցանկի համարն յառաջքըն տե՛ս, / տըգիտութեամբ չի չարչարես, / այլ համարով շուտ գըտանես: / Յորժամ որ գաս ըզգանձս ասես, / գըրոց լուսանքըն չաղտոտես / եւ կամ թանաս ըզմատդ ու շրջես / եւ զիմ գըրածս ապականես, / այլ յոյժ սիրով նախախնամես, / սըրբեալ ձեռաւք, շորով բըռնես, / ի հրոյ, ի ջրոյ ի զատ պահես, / ապա զԱստուած դու տեսանես: / Երկու-երեք շորով պատես, / ի չորային տեղիս դընես, / ի պատշաճի օրն որ գիտես, / ապաբերեալ եղանակես: / յորժամ կարդաս զգանձս եւ ասես, / որ ընթեռնուս եւ որ լսես, / ըզՃանդէմիր գըրիչս յիշես / եւ ողորմի դու ինձ ասես: / 10ա Զյետնեալ գրիչս յիշեցէ՛ք ի Տէր միով ողորմիսիւ, եւ Տէր ձեզ պարգեւէ զիւրն (նման՝ 84ա):
10բ Ի թվականիս հայոց մեծի, / անցեալ հազար եւթանասնի (1621), / սեպտեմբերի ամսոյ վերջի, / աւարտեցաւ Կաֆայ քաղքի, / առ ոտըս Սըրբոյն Սարգըսի / եւ իւր որդւոյն Մարտիրոսի, / ձեռամբ նըւաստ Զաքարիայի, / այլ մականուամբ՝ Ճանդէմիրի: / Ո՛վ պատահողք այս մատենի, / հա՛յրք եւ եղբա՛րք իմ սիրելի, / յերես անկեալ կամ առաջի / եւ պաղատիմ արտասուալի, / յորժամ երգէք զսա յատենի, / քաղցըր ձայնիւ ախորժելի, / ուսուցչիս իմ տուք ողորմի / եւ Տէր Յիսուս ձեզ ողորմի:
Տե՛սԺԷ. դ., յիշ-ք, Բ., էջ 15-6:
34ա Այլեւ ստացողին եւ փողարկողին մեղաց թողութիւն (նման՝ 100ա, եւն):
90ա (ստ. լս.) Ո՛վ վեհիմաստըդ գովելի, / յորժամ երգես զսա յատենի, / մի՛ մեղադրեր ինձ՝ գըծողի, / հողս եւ մոխիրս, որ եմ հիմի: / Զի յաւրինակըն յայստեղի. / այսպէս էր, զոր ես գըրեցի, / յետոյ գըտայ բան ճըշգըրտի, / ըղորդեցի յայսմըն տեղի:
164բ Տէ՛ր Յիսուս, ողորմեա՛ եւ թողութիւն շնորհեա՛ յամենայն յանցանացն ստացողի այս սուրբ Գանձարանիս՝ շնորհալից եւ հոգիասէր տէր Մինասին, որ բազում փափագմամբ եւ սիրով ետ գրել զսա վասն պայծառութեան սրբոյ եկեղեցոյ՝ յիշատակ իւր եւ իւր ծնողացն: Թվ[ին] հայոց ՌՀ. (1621), ի Կաֆայ քաղաքի: Եւ զիս՝ զմեղապարտ գծող սորա ընդ նմին յիշեսջիք ի Տէր, եւ Աստուած զձեզ իւր սուրբ տեսոյն արժանի առնէ. ամէն:
Տե՛սԺԷ. դ., յիշ.ք, Բ., էջ 16:
331բ Քրիստոս Աստուա՛ծ, քո սուրբ եւ արժանաւոր վըկայիցս բարեխօսութեամբն փրկեա՛ եւ ազատեա՛ զըստացող սուրբ Գանձարանիս զպատուելի քահանայն՝ զտէր Մինասն անշէջ հրոյն եւ անշիջանէլի բոցոյն, հանդերձ ծնողիւքն եւ իւր նընջեցելովքն, ընդ նմին զմեղապարտ գծող սորա՝ Զաքարիայիս, եւ թղթիս կոկող զՅարութիւն դպիրն:
Տե՛սԺԷ. դ., յիշ-ք, Բ., էջ 16:
437բ Յեղկելի եւ անարժան, յետին եւ վերջին մեղապարտ Ճանդէմիր գրչակս յիշել աղաչեմ:
Տե՛սԺԷ. դ., յիշ-ք, Բ., էջ 16:
480բ Փառք եւ պատիւ Հաւրն էական, / որ է անեղ եւ անվախճան, / եւ միածնի իւրոյ ծնընդեան, / եւ փառակցի իւրոյ բղխման. / Երեքանձնեայ աստուածութեանն եւ միակամ իշխանութեանն, անցեալն յայժմոյս եւ յապագայն / եւ անզըրաւ միշտ յաւիտեան:
481ա Փառք Հաւրն՝ անեղ եւ անվախճան, / անժամանակ եւ անսահման, / ստեղծչին յԷից եւ մարմնական, / որ ըստեղծեաց կամս ապաստան, / եդ ի դրախտին վայելչական, / ետ պատուիրան չուտել միայն: / Իսկ բանսարկուն ըսկըզբնական, / յոյժ քաղցրացոյց կերն ախորժեան, / եդ ի մըտի անպատեհ բան՝ / զիա՛րդ արկցէ ի իւր կըլման: / Մըտեալ ի պորտըն թիւնական, / պատճառ աւձոյն լիցի խաբման, / դիմեաց յԵւայ մաւր մեր նախնեան, / ասէ. Զիա՞րդ ձեր պատուիրան / ոչ վայելէք աստ ճոխական, / մինչ ոչ ուտել յԱդին ծառն այն: / Թէ՝ Է՞ր ստեղծօղն ձեր բարեկամ / ձեզ ոչ յանձներ մի պըտուղն այն՝ / չուտել եւեթ առիթ խաբման, / ծնանիլ յորդիս աստուածական: / Կերեալ անդէն արտաքս անկան, / կորուսին զփառս վայելչական, / իջին խոռոջս յանդընդական, / սփածան սաղարթս յոյժ լալական: / Մինչ ժամանակ ինչ բազմազան / կացեալ անդէն խաւարական, / ոչ շատանայր այնու չարն այն, / մինչ զի էառ տիպն ըղձական: / Իսկ անըսկիզբն եւ անսահման՝ / Հաւր միակամ անանջատման, / եկեալ զգեցաւ մարմնոյն առն այն, / կանգնեաց երկրի ըզմահարձան: / Պընդեալ զմածաւ պատրօղ փայտն այն, / իսկ նա եղեւ առիթ զենման, / կախեալ ի նա մարդոյն փոխան / եւ ճաշակեալ լեղի զմըռսեան: / Բեւեռելով քառաթեւն այն՝ / եհեղ զարիւնն ի փըրկութեան, / ազատելով սեռս բանական, / մեզ ամրութեան եղեւ վահան: / Իսկ մեզ՝ որդւոցս ողորմական, / ոչ ունելով իմաստութեան, / մինչ ժամանակըս բաժանման / լեզուաց յերկուց յիւթանասնեան: / Յանկարծակի սաստիկ հընչման, / հողմով հոգոյն յոյժ մաքրական, / 481բհըրդեհելով բիծս ախտական, / ծորեալ յիմաստս Հոգոյն բղխման: / Փառս առաքեմք Հաւրն անսահման, / Որդւոյն պատիւ տամք միաբան, / Հոգւոյն՝ ներբողս անզըրաւական, / այժմ եւ ապա եւ յաւիտեան:
(յետայսու ծայրակապ՝ «Զաքարիայ գրչի»)՝
Զըրաւ անյարմար գրոյս՝ դրուատեմ ճառս այս նազելի,
սահման եւ ըսկիզբն եդեալ ծնընդեան Որդւոյն միածնի,
յանգեալ շարունակ կարգի, մինչ անտեսն երկրի մըկըրտի,
յետ որոյ ըսկիզբն առեալ սքանչելեացն զարմանալի:
Այլ եւ հրաշագեղ բանիւք զարդարեալ՝ ճառիւք զանազան
մեծի յարութեանըն Տեառն վերելեկ փըրկչին պատմական,
այլ եւ ոչ բազմաց անցեալ, իջեալ դասս հուրն անկիզական,
չըքնաղ զարդարեաց զնոսա, ծաւալեաց աշխարհ ամենայն:
Քարոզս առաքեալ յոլորտս, խըրատեալ զբաղեալս երկրական,
կալով ձիթառատ պարգեւս խընդրողաց ընձեռել բաշխման,
երիս հաստատեալ վըկայս մեզ պատգամ այնր փափագման,
յայլակերպ երեւելով, այս է փառք Հաւր ձեր նախնական:
Ամպաչու թեւեալ յառաջ եւ յափշեալ վիմին կեփայեան,
թըմբրեալ ի յահեղ տեսլեան, ցոլախիտ լուսոյն փայլակման,
ասէ. Արասցուք Տէր մեզ տաղաւար ըստ երիս անւան՝
Բաղդադ Զեբեդեա որդոցն, նըստիլ գահս աջ եւ յահեկեան:
Րահվար սորին շարի ցուց[ա]նիլ հոգւոց պանձալի՝
խոս[տա]ցեալ մաքուր կուսին, թէ էակից աւանդման քոյին
յանկարծ հրազինեաց խըմբօք, փոյթ հասեալ տենչմամբ բաղձալի
առեալ սըրբասնեալ հոգին, մեզ ցուցեալն տըւեալն ի յայտնի:
Ի քեզ եմք անձեալ որդիքս եւ յեցեալ պարիսպ շուրջանակ,
զենարան փըրկչին մեսեա եւ տեղի բարձրեալ գերունակ
նեղելոցս այլասեռից դու բուժիչ խնդրողացս արագ,
սուրբ խաչ մեզ վահան կանգնեալ, ցոլանաս աւուրն աներեակ:
Այլ եւ բազմախուռ լըցեալ սուրբ քարտէզս այս ո՛գ ներբողեան
սըրբոց եւ տէրունական, ժողովեալ պատճառք գովեստեան
հարց եւ միանձանց եւ տեարց, որք արեամբ մարտիրոսացն
գովեստ եւ խրախճան կարգեալ բազմասփիւռս յեկեղեցական:
Յայսմ ցանկացող եղեալ ոմն հասու այսըմ արուեստեան,
երաժիշտ, եռափափագ, անտրոհմամբ ի սա անձկական:
գործեալ յիշատակ իւրոյ, ծնողացն եւ զարմից լըրման.
յիշման արասջիք արժան զըստացող սուրբ տառիս յայսմիկ,
որ ճահեաց ի սմա հաւանման:
Գանձիս այս հոգիաբուղխ եւ բաշխման ընդարձակ եւ լայն,
հիբար գետօրեա սըփռեալ, քառաժեռս եւ մուտ դժուարեան
ոչինչ համարեալ ներկայս կամ յայլմէ ի յայլ վաճառման
եթ եւ մի սորին ըղձմամբ |482ա| պարապեալ ի զաւրս ամենայն:
Րաբունի՛ք, սո՛ւրբ հարք ընտրեալք, որք երգէք ձայնիւ ի յատեան
զոյգ առ զոյգ յօդիւ ոգել յանագի պըտղոյս քաղցարահամ,
ընթերցո՛ղք, լսո՛ղք սորա, սուրբ յիշման արասջիք արժան
ծընողիւք հանդերձ սեռիւք զտէր Մինաս մաքուր քահանայն:
Ի սէր սըխրալեաց անբաւ շնորհողի սուրբ գաղափարիս,
Զաքարիայ կրաւնաւորն յիշեսջիք ի մասին բարիս,
հանդերձ ծընողօք իւրովք՝ փոխելովք եւ որք ի աստիս,
փոխանակ սորին շընորհ ժառանգել յադինն հայրենիս:
Չըքնաղ եւ զարմանալի, վայելուչ պերճափառ սըրբոց,
սուրբ տաճարիս յիշատակ՝ յորջորջի տեղի Քառասնոց,
յիշատակ անջընջելի ի հանդէս սա բազմաց խընդրոց,
որովք կարասցին տանել մի առ մի ձայնիւ քաղցր երգոց:
Ի թըւականիս հայոց տումարիս մեր յաբեթական,
անցելոյ ամանակիս Ը.երորդ դարիւ հոլովման,
հազար ամ թըւով անցեալ, յարաբարդն յիւթանասնական (1621),
վերջ եւ առ ծայրի ժամուս դիմեսցուք առ Հայրն երկնական:
Ի յանգի սորին յիշել ոչ արժանս, եղկելիս բազմաց,
յորժամ ըստ սարասի վանգիւ բարձրասցի շեշտիւ եւ բըթաց,
յայնժամ կարդասցեն աւաղ, թէ չիցէ զուգաշար միմեանց,
կըրկին ըզվէրս աւելելալ, այրեսցեն զլեարդ իմ խորոված:
Յերես անկեալ աղաչեմ՝ պահողք այս սուրբ մատենիս,
խընդրել թողութիւն իմոց, նա եւ ինձ եւ ազգիս համայնից՝
Զաքարեա գըրիչս յիշել, թարմատար յոգունց յեղկելիս,
ուսուցիչս ողորմի տալ, զի եւ դու ըզնոյն լըւիցիս:
Լալագին դիմեմ առ ձեզ, ո՛վ սուրբ հարք դուք, քաղցրաբարբառ
խնդրել թողութիւն մեղացս, որ բնութեամբս կարծր եմ, խիտամառ:
Կակղասցի տալով առ իս սուրբ շնորհացդ շնչոյս տուր եւ առ,
զըրաւի ճառիս լըրման Հաւրն, Որդւոյ, Հոգւոյն տամք միշտ փառ:
Յորժամ աւր աւուր պատեհ քաղցր երգով ասէք միակամ
բարի կերակրոց ախորժ, լծակցիք միմեանց համադամ,
չըստգըտել նըւաստ գըրչիս, անպատշաճ գըրոյս զըրաւման,
ասել ըզՀայր մեր յերկինս՝ յետ սորին իրի կատարման:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 482բ (ԺԷ. դ., նոտրգիր) Դարձեալ յիշեսջիք ի Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս ըստացող սուրբ Գանձարանիս՝ զՍուրբ Քառասնից ժողովուրդն՝ զմեծ եւ զփոքր, առհասարակ զամենեսեան՝ զարսն եւ զկանայսն, որ ստացան զսուրբ Գանձտետրս հալալ արդեանց իւրոց եւ եդին յիշատակ առ ոտս Սուրբ Քառասունք անուանեալ տաճարին՝ իւրեանց հոգւոյն եւ իւրեանց նընջեցելոցն հոգւոյն: Եւ է սա ազատ, ոչ ոք չունի իշխանութիւն այսուհետեւ հանելոյ զսուրբ գիրքս այս ի յայս եկեղեցւոյս՝ ո՛չ ծախելով եւ ո՛չ գրաւելով: Եւ թէ ոք յանդգնի, զպատիժն Կայենի եւ զՅուդայի եւ զխաչահանուացն ընկալցի: Այլ խնամով պահողքն աւրհնուին յԱստուծոյ եւ ամենայն սրբոց նորա, նա եւ ի մէնջ. ամէն, Հայր մեր:
2. 2բ (1814 թ., շղագիր) 1814 փետրվարի 12 եկի եւ ի Չոռնամորու Սուրբ Խաչ՝ ի Քրիստոս ի ծառայութեան: Յարութիւն յաբեղայ Ղազարեան Ղզլարեցի:
3. 4ա (1851 թ., շղագիր) Մատթէոս քհյ. Բէկուլովի, 1851, մայիս 28:
4. 2բ (ԺԹ. դ., շղագիր) Որժամ պէս-պէս պատերազմունք եղեւ Ղրիմու երկիրն, այս անգին Քանծարանըս շատ տեղ քալցուցի, անվնաս պահեցի: Ով ոք զայս կարդայ, յիշէ զիս առջի Աստուծոյ, եւ ինքն յիշեալ լիջի ահեղ ատենին: Հայր մեր, որ երկինըս ես, սուրբ եղէ: Փոքրիք ծառայ Գրիգոր քահանայ Խըլըճիեանց:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Աա՝ «258, 2736», 1ա՝ «ՌՀ. – 1621, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «ողբ Աստուածածնի ի ԾԲ.», 71ա (գծեր), 482բ՝ «նայցիւ, օրհն, աւրհն: Աւրհնեալ Տէր մեր եւ փըրկիչ Յիսուս Քրիստոս, Հայր մեր որ երկինս է: Սարկաւվարգայ վպի, փառք Աստուծոյ», Պհպ. Եա՝ «այսպէս»:
2737
(Հատորք Ա., Բ., Գ.)
ՍՐԲՈՑ ԹԱՐԳՄԱՆՉԱՑ ՎԱՆՔ (Գանձակ) |
ՌՅԻԶ.-ՌՅԻԷ. – 1877-1878 |
ԳՐԻՉ՝ հեղինակը:
ԹԵՐԹ՝ 445 (գրչի էջակալում՝ 1-407, որ է՝ Պհպ. Ա.-203ա, 1-320, որ է՝ 209ա-367բ, 1-143, որ է՝ 374ա-445ա). չգրուած՝ 1բ, 203բ-8բ, 209բ, 368ա-73բ, 374բ, 445բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԸx12 (Ա, Գ 10, ԺԸ 8)+Ա-ԺԴx12 (Ա 11, ԺԴ 9)+Ա-Զx12 (Ա 14, Զ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29.7x20.3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (25x15-8): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 16-23: ԿԱԶՄ՝ մոխրագոյն հէնքով կանաչ ծաղկաթուղթ, մէջքը՝ բաց դարչնագոյն կտաւ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը կարգով՝ մանուշակագոյն-ծիրանի-մանուշակագոյն (երանգներն ըստ հատորների): ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, չգրուած սպիտակ թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 4ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը մաշուած, Ա. փեղկի ստորին եզրը կոտրուած, տեղ-տեղ խոնաւութեան հետքեր, զանազան բծեր. 1ա, 408բ՝ թանաքի հետքեր, թ. 194՝ ստորին եզրը կտրուած, 339բ՝ ստորին մասում բնագիրը խաթարուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-445ա [Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունի, Կիթառ հայկական]
1. 1ա-203ա [Տիտղ.] Կիթառ հայկական: Հագերգական վիպասանութիւն ազգի հայոց, աշխատասիրեաց Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունի, վանահայր Սրբոց Թարգմանչաց վանից Խաչակապու Գանձակ գաւառի: Ա. հատոր, ի 1877 ամի, ի 1 յունիսի, ի վանս Սրբոց Թարգմանչաց
– 2ա-3ա Յառաջաբանութիւն – Հարկ անհրաժեշտ կայ ի վերայ իւրաքանչիւր հայրենասէր անհատի... Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունի, վանահայր Սրբոց Թարգմանչաց վանից՝ մերձ ի Խաչակապ: Ի 1877 ամի, ի 1 յունիսի, ի վանս Սրբոց Թարգմանչաց:
– 3բՈր սրտիւ ուրախ երգէ զայս կիթառ / ի տենչ հայրենեաց զակատի իսպառ... կիթառ հայկական ի Հայկայ բարբառ / հայկազանց հնչէ վէպս հնափառ: Թ. վ. Շ.:
4ա-203ա [Մասն առաջին] Հագներգական վիպասանութիւնն նախնի Հայկազանց
ա. 4ա-15բ Յաղագս Հայկայ: Գլուխ Ա. – Հայկ դիւցազն քաջագանգուր ծնունդ, սնունդ ի վէհից / հաստաբազուկ աղեղնաւոր, դասեալ ի դասս յաւերժից... վախճանեցաւ ի հասակի հարուստ ամաց չորս հարիւր:
բ. 15բ-6բ Գլուխ Բ. – Արմենակ էր որդի Հայկայ, / որդի սիրուն, անդրանիկ / նման հօրն առաքինի կեանս վարեաց երջանիկ... ինքն չոգաւ ի գերեզման, ի սիրտ երկրի, սիրտ հողոյ:
գ. 16բ-7բ Գլուխ Գ. – Արամայիս որդի ազատ, Արմենակայ հարազատ / էր որ յաջորդեալ հօրն իւրոյ / բնակեցաւ յԱրարատ... եւ յաջորդեաց նմա սրտին Ամասիա անուանի / պայազատեալ զազգս հայոց / իւր ընդ թեւօք գովանի:
դ. 17բ-8բ Գլուխ Դ. – Ամասիա, որ էր որդի Արմայիսայ քաջազին, / որ էր սերունդ, ցեղ եւ ծնունդ, / թոռն Հայկայ դիւցազին... Զտէրութիւն Հայոց Մեծաց / յանձնեաց որդւոյն Գեղամայ / զի տիրեսցէ ինքնագլուխ / մինչ ի ծնունդ Արամայ:
ե. 18բ-20ա Գլուխ Ե. – Գեղամ որդի Ամասիա՝ արիասիրտ, ժրաջան, / Սա յաջորդեալ հօրն իւրոյ՝ աշխատասէր, քրտնաջան... ի սմանէ բաժանեցան ազգ եւ լեզուք այլեւայլ / Ուտիք, Լբնիք, Գարմանք, Գուգարք, խեցբեկոր բառ ի տայլայլ:
զ. 20աբ Գլուխ Զ. – Հարմայ որդի է Գեղամայ, հայր դիւցազին Արամայ, / որ յԱրմաւիր պայազատեալ յիւր քաջազին Գեղամայ... Զմիապետ իշխանութիւն թողեալ որդւոյն Արամայ՝ / տալ զարժանն ըստ արժանւոյն, արժան ժառանգ գոլ Հայկայ:
է. 20բ-5բ Գլուխ Է. – Արամ ծոռն ծոռան Հայկայ, թոռն քաջին Գեղամայ / երկինք Հայոց զիշխանութիւն յանձնեաց քաջին Արամայ... Կեցեալ ամն յիսուն եւ ութն, վախճանեցաւ յակողնի, / թողեալ Հայոց տէրութիւնն որդւոյ իւրում Արայի:
ը. 25բ-30ա Գլուխ Ը. – Արայ՝ որդի քաջ Արամայ, որդի, ժառանգ անդրանիկ / կայտառ, չքնաղ, բարձրահասակ, աչեղ սիրուն, գեղեցիկ... Ի հասակի վաթսուն ամաց մեռաւ զմահ քաղցր ի քուն / չեթող ժառանգ, որդի, սերուն՝ ի պահպանել Հայաստան:
թ. 30ա-5բ Գլուխ Թ. – Ի քաջ Հայկայ յաջորդեցին ցԱնուշաւան մինչ ի Սօս, / յորդւոց յորդիս յաջորդեցին քաջ նահապետք քրտնահոս... Առ կրօնս Հայաստանի չեղեն երբեք ապստամբ / խոնարհ, հըլու սուրբ օրինաց, միշտ ջերմեռանդ սրբութեամբ:
ժ. 36ա-44ա Գլուխ Ժ. – Ի տեղի վեհ քաջ Պարոյրայ որդին եկաց թագաւոր / քաջն Հրաչէ, հրածորան, ականք փայլէր փառաւոր... Վասն որոյ արժան դատեալ նստաւ Հայոց թագաւոր / տէր, դատաւոր, պետ եւ իշխան ազգիս հայոց գլխաւոր:
ժա. 44ա-8ա Գլուխ ԺԱ. – Զի յաջորդեաց քաջ Տիգրանայ որդին Վահագն դիւցածին / պայազատեաց զազգս հայոց արին Վահագն հայկածին... եառ հանգիստ, դադարեցաւ Հայոց յաղթող տէրութիւն (վերջ Հայկազանց թագաւորութեան):
– 48բ-9բ Երգ մուզայից առ նահապետս հայոց – Հայկ լայնալիճ աղեղնաւոր / լարեա՛ զաղեղդ մկնդաւոր... Քէն ու նախանձ ի մէնջ բարձցի / սուրբ սէր եղբարց Հայս եռասցի. ամէն:
ժբ. 49բ-56բ Ժամանակ անիշխանութեան Հայոց. առաջին. Գլուխ ԺԲ. – Զի յետ մահուան վեհ Վահէի անկան Հայքն յայն վիճակ... պահէա՛, Տէ՛ր իմ եւ Աստուած / զազգս հայոց անսասան. ամէն:
ժգ. 57ա-62բ Մասն երկրորդ. թագաւորութիւն Արշակունեաց. գլուխ ԺԳ. – Քետուկան ի ծննդոց նահապետին արդարոյ / շառաւիղեալ պարթեւազինք հօրն հաւատոյ, յար բարւոյ... Սա առաջին անուանեցաւ, թագաւորաց երջանիկ:
ժդ. 62բ-79ա Գլուխ ԺԴ. – Զի զկնի Վաղարշակայ որդին տիրեաց հարազատ / քաջն Արշակ դիւցազն արին, պարթեւածին պայազատ... Զվեհ քաջն, զօրավարն կացոյց գլուխ Բասափրան, / զօրսն Պարսից եւ զՀայոց արար նման յապաստան:
ժե. 79ա-82բ Գլուխ ԺԵ. – Արար բազում քաջութիւնս զօրապետն Բարսափրան՝ / երբ կացուցաւ Պարսից շահէն զօրաց իշխան, պահապան... մինչ Կեսարեայ, մինչ ի Թարսիա, մինչ ի մեծն Պաղեստին:
ժզ. 83ա-7բ Գլուխ ԺԶ. – Թագաւորեալ քաջ Արշամայ վերայ Հայոց առնաբար, / վարեաց զիշխանութիւն համեստ, խաղաղ, գառնաբար... նա երբ լուաւ՝ իսկ հաւատաց առ ՏԷր փրկիչ կենսատու:
ժէ. 87բ-100ա Գլուխ ԺԷ. – Աբգար արքայ Հայոց Մեծաց ծնգեալ ցաւօք անձնահաշ / յորժամ լուաւ Քրիստոսի փրկչին մերոյ զհրաշ... փչեալ լինէր զյետին շունչ, անդ մեռանէր հողմահար:
ժը. 100ա-8բ Գլուխ ԺԸ. – Ժամանակս թագաւորաց Սանատրկայ, Աբգարու, / ի լրանալ գուշակութեանն մարգարէին Ագաբու... Որոյ ալիք նոր էր ծաղկեալ իբրեւ կանանչ արտասէզ:
ժթ. 108բ-18բ Գլուխ ԺԹ. – Սանատրկոյ արի որդին, քաջ Արտաշէս թագաւոր / թագաւորեալ տեղի քաջին, Երեւանդայ նենգաւոր... Սիրտ ի տրոր, աչք յարտասուս, ձայն ի կական, ողբ եւ կոծ:
ի. 119ա-24 Գլուխ Ի. – Եւ յաջորդեաց Արտաշէսի որդի նորա Արտաւազդ, / որ հալածեաց զեղբայրս իւր յԱրարատայ արտալած... Աշխարեցին մահ Վաղարշայ յողբ ի կական դառնակոծ:
իա. 124ա-30ա Գլուխ ԻԱ. – Յետ Վաղարշայ որդի նորա Խոսրով արքայ առաջին / Թագաւորեաց վերայ Հայոց վաղակաւորն առաջին... Իւր քաջ բազկի զօրութեամբն տիրեաց դաշտին Արարատ:
իբ. 130բ-41ա Գլուխ ԻԲ. – Յառաջ քան նախ գահակալել քաջ Տրդատայ վեհ յարանց / քաջութիւնն հռչակեցան առաւելեալ, քան զհարց... քաջ հսկային, վեհ Տրդատայ էր կենակից տարփածու:
իգ. 141ա-50բ Գլուխ ԻԳ. – Յետ սակաւ ինչ հանդարտելոյն Տրդատ արքայ մարտից զատ / առ յամենայն ի կողմանէ ապահովեալ անձնազատ... Վայրահակեալ թշուառութեանց թշուառութիւն յաւիտեան:
իդ. 150բ-9ա Գլուխ ԻԴ. – Ի մեռանել երանելոյն քաջ Տրդատայ արքային / թագաւորին Հայոց Մեծաց, անպարտելի հսկային... Ոհ, որպիսի բարիս մարթի բոցս տալ յայս հէք յարքայէ:
իե. 159ա-83ա Գլուխ ԻԵ. – Արշակ, ասեն, ունէր վարս անհոգ, անկարգ, անոպայ / անառակեալ միշտ մոլութեամբ վարէր կեանս անտղայ... ըստ արժանւոյն սա ընկալաւ զմահ դաժան տապ ի տապ:
իզ. 183բ-9ա Գլուխ ԻԷ. – Մեծ Թէոդոս՝ փոխան Պապայ, արքայ կացոյց Վարազդատ, / զՎարազդատԱրշակունին պատուով յղեաց յԱրարատ... Երկիր բանայ զիւրն կոկորդ, զհուր ժատքէ ի ներքուստ:
իէ. 189ա-203ա Գլուխ ԻԸ. – Զի զկնի մահուան Մեծի վեհ Արշակայ Երրորդի / վիճակ ներքին Հայաստանի կայր անտէրունջ վրդովի... Անկան հայքն գերի սթար, ի ցաւս անբաժ, ցաւս անհուն: Վերջ Ա. հատոր[ո]յ Կիթառ հայկականիս:
2. 209ա-367բ [Տիտղ.] Կիթառ հայկական, Բ. հատոր: Սկսեալ ի յիշխանութենէն մարզպանաց մինչ ցբարձումն Բագրատունեաց թագաւորութեան: Երկ մատանց Թէոդորոսի վարդապետի Շիրակունոյ: Ի 1877 ամի, ի 20 նոյենբերի, ի վանս Սրբոց Թարգմանչաց, |210ա| Կիթառ հայկական: Հագներգական վիպասանութիւն ազգիս Հայոց, աշխատասիրեաց Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունի՝ վանահայր Թարգմանչաց վանից Խաչակապու: Բ. հատոր, ի 1877 ամի, ի 20 նոյենբերի, ի վանս Սրբոց Թարգմաչաց, կրկին արտագրեալ:
– 210բ Որ ուրախ սրտիւ երգէ զայս կիթառ, / ի տենչ հայրենեաց զակատի իսպառ... Կիթառ հայկական ի հայկայ բարբառ / հայկազանց հնչէ վէպս հնափառ: Հեղինակն՝ Թ. վ. Շիրակունի:
211ա-367բ Մասն երկրորդ. Իշխանութիւն մարզպանաց
ա. 211ա-26ա Գլուխ Ա. – Վռամ կացոյց զոմն իշխան Հայաստանի մարզպան / Վիհրշապուհ այր սէգ, հզօր, բարեբարւոյ, խոհական... Զայլսն դիւրաւ հանդարտեսցէ իւր ընդ կամօք ի վերջոյ:
բ. 226ա-33բ Գլուխ Բ. – Ատրորմիզդ եկեալ կալաւ զքահանայս սրբասուն, / արկեալ յորս այս ի կապ շղթայ, հայրս բարի սրբասուն... Մխիթարէ զօրս հայոց յազդու իւր բան բերկրալից:
գ. 233բ-41ա Գլուխ Գ. – Հայք ոչ գտին խաղաղութիւն եւ ոչ երբէք բնաւին՝ / ի ժամանակ մարզպանաց ու ոչ եւս տակաւին... Որ ձեռնամուխ լինել ի մանկ, մատնել ընկեր, բարեկամ:
դ. 241ա-57բ Գլուխ Դ. – Զի զկնի վերադարձի զօրավարին Միհրանայ, / չեղեւ երբէք հանգստութիւն, անդորրութիւն Վահանայ... Ոչ կառավար, այլ կողոպտիչ, Հայս արարին վայաստան:
ե. 258ա-62բ Գլուխ Ե. – Զի զկնի մահուան վեհին, բազմայաղթին Սմբատայ / ընտրեաց ազգն Սահառունին ոչինչ ընդհատ Սըմբատայ... Հոմանունն հաւոյն իւրոյ, զաշխարհ արար շէնապատ:
զ. 262բ-9ա Գլուխ Ը. – Զի զկնի հանդարտելոյ Հայաստանի ամս երկուս / եւ վերստին յարձակեցան զօրք անհամար ահարկու... Զհետ Տեառն փոյթ ընթասցուք միաուս:
է. 269բ-73բ Գլուխ Է. – Զի զկնի կալոյ Կաշմայ չորեքտասան ամս ձիգ / գոլով Հայոց նա ոստիկան, զՀայս արար նա հրձիգ... Որոյ բարի միջնորդութեամբ կրկին հաշտեալ առ ի սէր:
ը. 273բ-84բ Գլուխ Ը. – Զի ի տեղի Հոլայ տիրեաց Բագրատունին Բագարատ, / թշուառութիւն Հայաստանի վերայ մնայ անփարատ... Երկգլխանի արծիւն յաղթող, մագիլք, ճիրան ի բոսոր:
թ. 285ա-296բ Երրորդ նորոգութիւն թագաւորութեան Հայոց. թագաւորութիւն Բագրատունեաց. Գլուխ Թ. – Այլ ո՞ արդեօք Բագրատունեաց նախ թագ կապեաց ի գլուխ, / յորո՞ւմ արդօք գլխոյ վերայ ակունք փայլէր ի ցնցուղ... որ զազգս հայոց կիզաւ ի հուր մինչ ցարդ անդուլ խանձ ի խանձ:
ժ. 297ա-305բ Գլուխ ԺԱ. – Զի յետ մահուան չար Ափշնայ ազգ մեր եկաց անխաղաղ, / եւ ոյր սակս Սմբատ արքայ ոչ կարաց կալ ի խաղաղ... Համբոյր ձօնեմ ծունկ ի խոնարհ՝ Թէոդորոս Շիրակունիս:
ժա. 305բ-13բ Գլուխ ԺԲ. – Ի մեռանել վեհ Սմբատայ խոստովանող արքայի / մնացին Հայք զձեռս ի ծոց, անօգնական առ ահի... Միւսանգամ խաղաղացայց ի սէր նախնի անդստին:
ժբ. 314ա-21ա Գլուխ ԺԳ. – Երբ հաշտեցաւ Աշոտ Երկաթ ընդ բռնաւոր Աշոտոյ, / յայնժամ ազգք մեր խաղաղացաւ յազգակործան ի կռուոյ... Զօրս նոցա առնէր տապաստ որպէս ձկունս առակատ:
ժգ. 321ա-9բ Գլուխ ԺԴ. – Աշոտ Երկաթ մեկուսացաւ ի Սեւանայ ի կղզին, / յայնժամ եարբ խեղճ Հայաստան զդառնութեանն զլեղին... Մինն Աշոտ Ողորմածն, մինն մաշեց ճոխ փարտամ:
ժդ. 330ա-6բ Գլուխ ԺԵ. – Աշոտ արքայ կողմանց Վանայ, որ անուան իւր Դերենիկ, / թագաւորեալ Վասպուրական, որդի սիրուն, անդրանիկ... Խաչ ի գլուխ խրոխտալով, դարս անցուցին ի ճգուն:
– 336բ-9բ Ողբ ի մահ արժանյիշատակ Աշոտ Ողորմած արքայի Հայոց Բագրատունւոյ – Հիւանդի. Ո՞ւր ես Աշո՛տ, տէ՛ր Ողորմած... յիշեա՛ զԱշոտ զայս ցաւակէր /// (թերթը եզրահատուած՝ 1 բառ անընթեռնելի) եւ եղիցին:
ժե. 340ա-4բ Գլուխ ԺԶ. – Յետոյ մահուան քաջ Աշոտոյ Ողորմածի վեհափառ / եղեւ վիճակ Հայաստանի բարգաւաճեալ գերափառ... Ընկճումն ազգի մերում, անկանելն ի փառաց:
ժզ. 344բ-51բ Գլուխ ԺԷ. – Տեւեաց սակաւ խաղաղութիւն Հայաստանի աշխարհին / յետոյ մահուան թագաւորին վեհին Գագկայ Առաջին... Զայն գործ գործէ գազանաբար, աշխարհ բոլոր լայ իզուր:
ժէ. 351բ-5բ Գլուխ ԺԸ. – Բերկրի մի էր ի քաղաքաց Վասպուրական աշխարհին, / զոր ետ արքայն Սենեքերիմ կայսեր Վասլի վշտագին... Իսկ Հայք ինքնեաց դաւաճանեն ի նախանձուն վառեալ բոց:
ժը. 355բ-62բ Գլուխ ԺԹ. – Զի ոչ կարաց Գագիկ Երկրորդ համոզել կայսրն սէր յունաց՝ / թոյլ տալ ինքեան տիրել Անւոյն ըստ հայրենի օրինաց... Ափսոս անխելք մորոսութեան եւ պետութեանն երկառարկ:
ժթ. 363ա-7բ Գլուխ Ի. – Գագիկ արքայ մեր հարազատ անյաղթելի, սէգ առիւծ / կնքեաց կեանս թշուառ մահուամբ, ի զոհ մատչեալ որպէս բուծ... Յաւերակաց Հայաստանի յոյնքն գոռոզ եւ նենգժոտ: Վերջ Բ. հատորիս Կիթառ հայկական:
3. 374ա-445ա [Տիտղ.] Կիթառ հայկական: Գ. հատոր: Սկսեալ յիշխանութենէն Ռուբենեանց մինչ ցներկայ դարս: Երկ մատանց Թէոդորոս վարդապետի Շիրակունւոյ, |375ա| Կիթառ հայկական: Հագներգական վիպասանութիւն ազգիս Հայոց, աշխատասիրեաց Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունի՝ վանահայր Թարգմանչաց վանից Խաչակապու: Գ. հատոր, ի 1878 ամի, ի 27 յունիսի, ի Սուրբ վանս Թարգմանչաց, Ա. տետրակ
– 375բ Որ սրտիւ ուրախ երգէ զայս կիթառ / ի տենչ հայրենեաց զակատի իսպառ... կիթառ հայկական ի հայկայ բարբառ / հայկազանց հնչէ վէպս հնափառ: Հեղինակն:
376ա Մասն չորրորդ (=երրորդ). ԻշխանութիւնՌուբէնեաց
ա. 376ա-83բ Գլուխ Ա. – Յորժամ Գագիկ ըմբռնեցաւ՝ արքայն Հայոց տարաբախտ, / Կիզիստռայ ի յամրոցին մահ ճաշակեաց չարաբախտ... Եւ սկսան տիրել կրկին Կիլիկիոյ անխաբան:
բ. 383բ-9բ Գլուխ Բ. – ԹօրոսԵրկրորդ անդ վերստին ի ձեռս եբեր Հայոց թագ, / զիշխանութիւնն հօրն իւրոյ խոհեմութեան մրցանակ... Ինքն եղեւ կրօնաւոր, եմուտ յուխտն Դրազարդ:
գ. 389բ-91բ, 393ա-5բ Գլուխ Գ. – Լեւոն Երկրորդ եղեւ պարծանք Ռուբէնեանց տանն ազգին՝ / թէ՛ քաջութեամբ, թէ՛ հանճարով, թէ՛ բարեպաշտ սուրբ կարգին... ընդ ամենայն եկաց յաթոռ ամս երեսուն, նա եւ չորս:
– 391բ-2բ Երգ առ օծութիւն Լեւոնի Երկրորդի – Լեւոն քաջ արին, արքայ օծանի / ի Սիս քաղաքի, մոռանայ Անի... ձեզ արդ աւետեմ լերանց Գանձակայ: Մուզայ հայախօս Թ. վ. Շ.:
դ. 395բ-9բ Գլուխ Դ. – Որովհետեւ Լեւոն չունէր զարու զաւակ՝ յիւր ժառանգ, / որ յաջորդէր զկնի իւր, տէրութեանն չառնէր յանգ... վասն հաւատոյն Քրիստոսի, վասն խաչին տէրակիր:
ե. 399բ-406ա Գլուխ Ե. – Հեթում արքայ Առաջինն խաղաղութեան ոչ եկաց, / մինչ օրն իւր վախճանի խաղաղ մնալ ոչ կարաց... զամս ամբողջ տասնեւինն պահեաց զազգս կարգաւոր:
զ. 406բ-10ա Գլուխ Զ. – Պայազատեաց անդ ի տեղի վեհ Լեւոնի Երրորդին / Հեթում Երրորդ ծիրանածին՝ սոյն Լեւոնի քաջ որդին... իշխող Հայոց մենաստանաց հայր վեհ, իշխան, թագաւոր:
է. 410ա-22բ Գլուխ Է. – Լեւոն Չորրորդ գոլով այր քաջ, խոհեմ, գիտուն, բանիբուն / Առ ի պահել զազգս Հայոց ցայգ եւ ցերեկ գործէր գուն... որ արձակեաց ի կապանաց եւ ի բանից զԼեւոն:
ը. 422բ-4ա Գլուխ Ժ. – Զի ոչ կարաց Լեւոն արքայ թագաւորել վերստին / յետոյ իւրոյ ազատութեան ի տանջանաց մութ բանտին... հայրէնասէր այցելուաց մեծ ցաւ առ թէ սուգ տրոր:
թ. 424ա-36ա Երգ ի պատճառ վերջանալոյ թագաւորութեանն Հայոց ՊԽԲ., ի 1393 ամին – Արփին հայկազանց Մասեաց ծագեցաւ / Ընդ արշալոյսոյն պայծառ փայլեցաւ... եւ մարդասէր ընկերութիւն առ ձեռնտու անքատաց: Վերջ «Կիթառ հայկական» հագներգութեան:
– 436բ-43ա Յատուկ պարծանք Հայաստանի – Ունի պարծանք ազգ մեր հայոց այլոց ազգաց գեր ի վեր / որոյ վասն պանծայ փառօք նախնի փառօք ի վսեր... հայ չէ նա խորդ թերայոյս:
– 443բ-4բ Դրօշք թագաւորաց Հայոց – Երբ յԱրարատ դրօշ Հայոց երբ ծածանէր ի յայեր, / հրաւիրէր հայոց ի մարտ, գոչէր՝ հայե՛ր, ա՛յ հայեր... քաջ երկգլխեան արծուոյն ներքոյ պարզ զօդ ծծել ժամ ի ժամ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս տիտղ.՝ 1ա, 209ա, 210ա, 374ա, 375ա:
203ա Վերստին արտագրեալ աւարտեցաւ ձեռամբ հեղինակի սորին Թէոդորոս վարդապետի Շիրակունոյ՝ հօր վանացն Սրբոց Թարգմանչաց Խաչակապու, ի 1877 ամի փրկչական, ի ՌՅԻԶ. (1877) ամի ազգական, ի 25ն յուլիսի, ի Սուրբ վանս Թարգմանչաց:
284բ Յայսմ ամի, երբ տողեցաւ այս Կիթառս գեղանի,
զօրքն ռուսաց յաղթեաց տաճկաց անտ ի Շիրակ մերձ յԱնի
միակ հազար ութն հարիւր եօթնանասան եօթն (1877) ամաց
զօրքն ռուսաց զօրս տաճկաց յԱխուրեանի մէջ ամայ:
367բ Երկասիրութիւն Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունւոյ. վերստին արտագրեցաւ ձեռամբ իւր, ի 1878 ամի, ի 22 փետրվարի, ի վանս Սրբոց Թարգմանչաց, մերձ ի Խաչակապ:
436աՎերստին գրեալ աւարտեցաւ երեք հատոր «Կիթառ հայկական» երկասիրութիւնս Թէոդորոս վարդապետի Շիրակունւոյ, իսկ ձեռամբ իւրով, 1878 ամի, ի 24 յուլիսի, ի վանս Սրբոց Թարգմանչաց, մերձ ի Խաչակապ գէղջ՝ գաւառին Գանձակու:
Ես՝ Շիրակունիս, երբ առի վեղար,
Եկի ի Գանձակ, ուր ոչ ինչ տեղայր,
Տեղացեն զինեւ բախտից թօն, կարկուտ,
Ես տարայ սիրով, եղէ գամագիւտ: Թ. վ. Շ.:
444բ Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունի, վանահայր Սրբոց Թարգմանչաց վանից՝ մերձ ի Խաչակապ: Աւարտեցաւ կրկին իսկ ձեռամբ իւրոց «Կիթառ հայկական» երեք հատորս, երկասիրութեամբ յեղեալ Թէոդորոս վարդապետին Արթիկցո, ի 1878 ամի, ի 29 յուլիսի, ի Սուրբ վանս Թարգմանչաց Խաչակապու: Վերջ երկասիրութեանս:
445ա Իմ սիրելի՛ մակունք հայոց, գեթ կարդացէ՛ք մի անգամ / զանցս նախնեաց կալ ի յուշի որոճացէ՛ք ժամ ի ժամ. / այդ լինեցի ինձ տրիտուր՝ այսքան ճգանց փոխարէն / սովաւ խնկեմ սպաս պաշտօն ազգիս հայոց համօրէն: Թէ[ոդորոս] վար[դապետ] Շիր[ակունի]:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկին ամրացուած թերթիկին՝ «Կիթառ հայկական. հագներգական վիպասանութիւն ազգի հայոց, աշխատասիրութիւն Թէոդորոս վարդապետի Շիրակունւոյ: Հատոր Ա., Բ. եւ Գ., 1877 թիւ: Թարգմ. վանք»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 422ա՝ «1878-1375=503»՝ Կիլիկիայի Հայոց թագաւորութեան անկումին յաջորդած տարիների հաշիւն է:
2738
ԵՐԵՒԱՆ |
ՌՄԼԸ. – 1789 |
ԳՐԻՉ՝ բժիշկ Արութիւն: ՍՏԱՑՈՂ՝ բժիշկ Հայրապետ:
ԹԵՐԹ՝ 316. չգրուած՝ 1աբ, 316բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԾԳ (1-27)x12 (Բ, ԺԹ, Ի 10, Զ 11, ԻԶ 8)+3*: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ զանգ, կողքը՝ H. թ. 1, 316՝ այլ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ, «LETATE». թ. 2, 308՝ թագապսակ «GF»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29.6x18: ԳՐՈՒԹՒՒՆ՝ միասիւն (35ա-314բ, 18-20x13.5-14), երկսիւն (3ա-34բ, 19.5-23.5x13.3-14.5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 24ա): ՏՈՂ՝ 30, 35 (3ա-22բ): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն (փեղկերը, հին) եւ սեւ (մէջքը, Ի. դ.) կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ չգրուած թուղթ, Ի. դ., լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, սպիտակ չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 24ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցազարդ՝ խաչ (4ա, յետագայի): Զարդագիր՝ հանգուցագիր (84ա): Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը Ի. դ. նորոգուած, մէջքի կաշին նոր, փեղկերի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած. գրեթէ բոլոր թերթերի լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, եզրերին փոքրիկ պատռուածքներ, թանաքի թթուայնութիւնից գրադաշտը գունափոխուած, թ. 27, 186, 188, 200, 243՝ ստորին եզրերը թափուած, թ. 292, 293՝ վերին եզրը նորոգուած-ամրացուած, թ. 25, 113, 187, 201, 222, 229, 257՝ փոքրիկ անցքերով եւ պատռուածքներով, թ. 112, 166ա, 175ա, 200ա, 252ա՝ թանաքի, թ. 280-2՝ ձէթի հետքեր, լուսանցակողերը գունաթափ:
* Պրակները համարակալուած ո՛չ թէ նոյնական, այլ սկզբում եւ վերջում յաջորդական գրերով. այսպէս՝ 1ին պրակը՝ Ա-Բ, 2րդը՝ Գ-Դ... 27րդը՝ ԾԲ-ԾԳ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
4ա-313բ [Ամիրդովլաթի Ամասիացւոյ Անգիտաց անպէտ]
Տե՛ս ձեռ. 457, 3ա-324ա. Յռջբ./23ա-36բ (որոշակի տարբերութիւններով): ա/36բ-69ա: բ/69ա-71բ: գ/71բ-5ա: դ/75ա-80բ: ե/81ա-3բ: զ/84ա-98ա: է/98ա: ը/98բ-9բ: թ/100ա-6ա: ժ/106ա: ժա/106ա-9ա: ժբ/109ա-9ա: ժգ/119բ-31ա: ժդ/131բ-2բ: ժե/132բ-4ա: ժզ/134բ-54ա: ժէ/154ա-5ա: ժը/155ա-73ա: ժթ/173բ-82ա: ի/182ա-203ա: իա/203ա-14ա: իբ/214ա-21ա: իգ/221բ-9բ: իդ/230ա-2ա: իե/232ա: իզ/232ա-51ա: իէ/251ա: իը/251ա-5բ: իթ/255բ-78ա: լ/278ա-81բ: լա/281բ-94բ: լբ/294բ-5ա: լգ/295ա: լդ/295ա: լե/295բ-306բ: լզ/307ա-13բ: Յշտկ./313բ:
Ունի նաեւ.
4ա-22բ Ցանկ Մուֆրէթէտիս ի վերայ այբուբենական գրոց – Ալուսան... ուտեն թութմակ կասէ: Այս է վերջն ցանկիս, յեղբա՛յրք իմ (3աբ՝ սոյն ցանկի սկիզբը, սեւագիր):
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, 1793 թ., 1857 թ., ԺԹ. դ., շղագիր
1. (1857 թ.) 2ա [Տոմարական] – Յունվար – ԼԱ. օր... դե[կ]տ[եմ]պեր – ԼԱ. օր:
– 314բ-5ա [Գուշակութիւն] – Եթէ կամիս գիտէնայս կին տղայ բերի է կամ թէ աղչիկ... ած ջշմարիտ է:
– 316ա [Դեղագիր] – Ատամայ ցաւին կամ թէ որ ատամայ հանելուն առ վարթի կամիրըն... դուրս կայ, լաւանա:
2. (1793 թ.) 315բ [Դեղագիր] – Խանզրի – սեւ ձութ, կարի ալուր... լողայցի, լավանայ Աստուծով:
3. (ԺԹ. դ.) 316ա Մայլամ ֆռանկի – Յին խոցին եւ յին եարայ... ժանկառ Բ. մսխալ մում Գ. մսխալ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
314ա Փառք ամենասուրբ Երրորդութեան եւ մի աստուածութեան՝ Հոր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս հաւիտենից. ամէն:
Արդ, գրեցաւ գիրքս, որ կոչի Մուֆրատեթ, զոր ոմանք Տկիտաց անպետ ասեն, ի թվականութեանս հայոց ՌՄԼԸ. (1789), ի կաթողիկօսութեան Սրբոյ Էջմիածնա տեառն Ղուկասու, աստուածայպահ քաղաքն Արարատեան, որ թուրքն ասէ Էրեւան, ձեռանբն անարժան բժիշկ Արութիւնի՝ որդին Թարվեզցի Երամայի բժըշկին, ի խնդիր հանճարեղ եւ իմաստուն Հերապետ բժըշկին՝ իմացեալ զսորա խեսիաթն, որ առանց սորայ անհնար է բժըշկութիւն, զի ի սմա նախ եւ առաջ կա դեղերանց անունքն, եւ ապա՝ կերպն, եւ ապա՝ խասիաթն, եւ ապա՝ տաքն եւ հովն, եւ տարաճէքն ի տեղիս տեղիս, որ կու բուսնի կամ կու կոչի փոխանն եւ անուն բժըշկին: Վասն որոյ ի խնդիր եղեվ վերոյ Հերապետ բժիշկն այս միրհաճ գրքիս եւ հետ գրել՝ անարժանի միչնորդն Աստուածայտուր աստուածայպան վարդապետի, ի վայելումն անձին իւրոյ, եւ յետ իւրոյ մնա յիշատակ հոգւոյ իւրոյ: Բայց զայս ծանիցեն վարդապետքն եւ վարպետք պժիշկն, զի այս միաոր գրքովս թէպետ գրեալ է. «Այս ցաւոյս այսպես արա՛ կամ այնպես», դժվարին է եւ շատ վարպետ պիտիր, որ միաոր այս գրքով դեղ անէ. չթէ տայ սրտին դեղ կամ լերդին որպէս սեւ, եւ զաֆրանն եւ այլ սոցին նմանքն, որ օգտեն սրտին եւ լերդին, եւ փայծղան վնաս կորձեն, եւ թէ փայծ ղանտա դեղ որպէս ըսղուլու ֆանտարիոն եւ կապրցախին տակն դեղս իրիկամացն եւ սրտին եւ լերդին վնաս է եւ դարձեալ վասն ֆրաինտաս մահմուտիեա ստամօքին վնաս գորձէ, նոյնպէս եւ այլն՝ վասն որոյ պիտոյ է: Թուրքն սմայ Աղրապատին, որ խառն զդեղերն յորժամ Ա. ցաւոյ դեղ որ տայ, նոյն խառն դեղերն ոչ թողու զայլ դեղերն վնասել, ապայ լինի կատարեալ բժըշկութիւն, բայց ոչ եւ չկարէ լինել պժիշկն կատարէլայգոյն այս Բ. գրքովն զդեղերն թէ պատկերտ գիտացուկ զդեղերն Մուֆրադեթով եւ զշինելն եւ զխառնելն Աղրապատինովն: Այլ ոչ գիտէ զցաւն Աղրապատինովն, այլ ոչ գիտէ զցաւուն պատճառն, թէ արենէ լինել, թէ սաֆրաէ եւ թէ պալղամէ եւ թէ սեւտայէ եւ զայսոցիկ են, ցուցանէ ստացումն եւ զ|314բ|ցաւն եւ զնշանն. եւ թէ որ ցաւն է կամ ուստից է եղել կամ որպէս ցաւէ, ասէ ստածելն եւ զդեղն ի ստածմանցն եւ մէջ ընդ մէջ ասէ գի՛տ զֆիլան դեղ Աղրապատին, զի թէ ցաւ մի որ ֆիլան ցաւն է, զուր դեղն տաս ով լինի <լինի> պժըշկութիւն, եւ թէ միոյս ցաւին այլ դեղ տաս, ոչ լինի բժըշկութիւն, զի ԴՃ. եւ ԺԸ. (418) ցաւ կայ ի մէջ ստացմանցն, զի ստածմանցն գիրքն ԴՃ. եւ ԺԸ. (418) տուփ է, ամեն տուփին Ա. թղտի երես է, վասն որոյ զայս Գ. գիրքս Աստուծ պժըշկներուն պարքեւ է. կատարելկուն պժիշկ լինայ, եւ այնոքիկ անգետ են, ոչ ինչ համարին զպժըշկութիւն, նոքա ոչ գիտեն, թէ պժիշկ անունն Աստուծոյ է եւ ստոյգ Աստուծոյ է, եւ որպէս գրէ Եկլեսիաստէս, բատմէ, ասէ, թէ. «Պատուեա՛ զպշիշկն վասն հարկաւորութեան, քանզի եւ զնայ ստեղձ բարձրեալն, զի Աստուծոյ է ամենայն պժըշկութիւն եւ թագաւորէ առցէ պարքեւս, մակացութիւն պժըշկի բարձրացուցանէ զգլուխ նորա առաջի մեծամեծաց կովեցի, բարձրեալն ստեղծ յերկրէ զպժիշկականութիւն, եւ յայր խորագետ ոչ խոտեսցէ զնայ». եւ վկա բերէ զփայտն, որ զջուրն քաղցրացոյց, բայց յառաջ տանելով զբանն ասեն. «Աղաչեա՛ զՏէր եւ ի քեն ողջացուսցէ զքեզ»: Եւ դարձեալ կրկնէ եւ ասէ. «Աղաչեա՛ զՏէր զուղղեսցէ զհանկիստ նոցա եւ զպժըշկականութիւն»: Այլ որք հանդիպիք գրոյս կարթալով կամ օրինակելով, յիշեցէ՛ք յաղօթս ձեր՝ Հարայպետ պժիշկն՝ եւ զոր սիրով եւ ըղձմամպ ետ գրել զայս գրեալ գիրքս եւ զիս՝ զԱրութիւն անարժան պժիշկս, եւ զամենայն մերձաորս իմ, որ բազում աշխատութեամբ գրէցի, կատարեցի: Ով որ յիշէ, յիշեալ լիցի ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, որ օրհնեալ հաւիտեան. ամեն: Հայր մեր, որ յերկինստ ես, սուրբ եղիցի անուն քոյ, եկեսցէ արքայութիւն քոյ, եղիցի կամք քոյ որպէս յերկինս եւ յերկրի, զհաց մեր հանապազորդ (տ)ուր մեզ այսօր եւ թողս պարտիս մեր, որպէս եւ մեք թողումք մերոց պարտապանաց, եւ մի՛ տանիր զմեզ ի փորձութիւն, այլ փրկեա՛ ի չարէ, զի քոյ է արքայութիւն եւ զորութիւն եւ փարք յաւիտեանս. ամեն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 2ա(1807 թ., շղագիր) Ես՝ մեղայոր Ենօքս, այս գիրս ամեան քրիստօնէիցն ասվ թիվին ՌՄԾԶ. (1807) մարտի ԺԲ.:
2. 2բ(1857 թ., շղագիր, Ա. յաւելագրութեան գրչի) Ես՝ Մուսեսի որդի Հերայետսն, գընացի լուս գէրեզման համփուրցի, Աստուած ամէնան քրիստոնի նասիպ արասցէ, 1857 ամին 9 նոյենպերի գրեցի, Մուսեսի մեծ որդի Ուհան այս գիրսն ճշմարայպէս:
3. 2բ (1863 թ., շղագիր) 1863 ամին դտէնպերի վաղջանեց Օյհանի կին Տալլուն իրան հօր տան սպասեր կու պասպաթօվ 1 ձի մատիեան խալաթ տվին:
4. 2բ (1874 թ., շղագիր) 1874 ամի 15 մարտի Նանի վաղջանիլն օր շապաթ, Լուսայորչի օրն:
5. 2բ(1877 թ., շղագիր) 1877 ամին յունվար վեցին 6 հինգշապտի դր մօրարքունէն էլաւ:
6. 316ա (1851 թ., շղագիր) 1851 ամին յուննուվարի տասներեքին վախճանէցաւ Մուսի Ուհանօվ:
7. 2բ(1793 թ., շղագիր, Գ. յաւելագրութեան գրչի) Ես՝ մ[ա]հտեսի հէքիմ Յերայպետս, կնայցի լուս կէրէզման համփուրցի. Աստուած ամէնան քրիստոնի նասիպ արա[ս]ցէ. թիվին ՌՄԽԲ. (1793), փետրվարի Ժ. կնացի, յուլիսի Լ. (30) եկայ Էրէվան Աստուծով հասայ:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝«977, 2738», «ՌՄԼԸ.-1779, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 2ա՝ «Աստուածածին յօգօստօսի 16 Ս[ուր]պ Խաչն», 2բ՝ «անա, Է կապ, հով», 113բ՝ «այս է», 167ա՝ «1890 ամին ծնունդն ի», 198բ՝ «Մուրդ, որէ ասվապուն կա հուն իջած է», 316ա՝ «Եթէ կամիս, եթէ կամիս գիտէնաս, թէ կին տղայ բերէ կամ թէ աղչիկ»., 45բ, 80ա՝ մատիտով խզբզոցներ:
2739
ԵՒԴՈԿԻԱ (Թոխաթ) |
ՌՃՂԷ. – 1748 |
ԳՐԻՉ՝ Զաքարիա տիրացու (2բ-78բ, 191ա-202բ, 205ա-8բ, 210բ-6բ, 218ա-9ա, 220աբ, 221բ-7ա, 230ա-3ա, 234ա-7ա, 239ա, 243ա-5ա, 247ա-8բ, 253ա-7բ, 262ա-4ա, 268ա-73բ, 280ա, 282ա1, 284ա-90բ, 314ա-5բ, 323ա-4բ, 330ա-8ա, 339ա-40բ, 342ա-51բ), Յակոբ Թոխաթցի (79ա-190բ, 202բ-5ա, 209ա-10ա, 216բ-7բ, 219աբ, 220բ-1ա, 226ա, 227ա-9բ, 233աբ, 237բ-42բ, 245բ-6բ, 248բ-52բ, 257ա, 258ա-61բ, 264ա-7բ, 274ա-9բ, 280բ-3բ, 291ա-313բ, 315բ-22բ, 324բ-9ա, 338բ, 341ա, 351բ-97ա):
ԹԵՐԹ՝ 398 (ուշ էջակալում 1-786, որ է՝ 3ա-397ա). չգրուած՝ 329բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԲx10 (Ա 12, Զ 1, Ժ 6, Ը, ԺԱ չիք, ԺԲ 3)*+Ա-ԼԴx12 (Գ, ԻԲ 8, Զ, ԺԹ, Լ 11, Ը-ԺԱ, ԺԳ, ԺԵ, ԺԸ, ԻԵ, ԼԱ 10, ԺԲ, ԺԶ, ԺԷ 9, ԺԴ, Ի, ԻԷ 4, ԻԱ, ԻԳ 6, ԻԴ 2, ԻԸ 5)+1: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 30,7x21,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (27x16.5-17), միասիւն (թ. 354-97, 26x16): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ 205ա, 92ա): ՏՈՂ՝ 26-7: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, Ա. եւ Բ. փեղկերին կապգրով հնգական անգամ. «Զաքար Տիրացու», միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը կարմիր:
* Եօթերորդ պրակի համարը՝ սկզբում Է., վերջում՝ Ը., իններորդ պրակը՝ Թ., իմա՛ Ը. համարով պրակ չկայ:
Նմուշ 92ա
Նմուշ 205ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր, կենդանագիր, հանգուցագիր, հրեշտակ՝ 262ա:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, տեղ-տեղ թափուած, մէջքի եւ Ա. փեղկի եզրը նորոգուած յետագայի կաշիով. թափուած-ընկած՝ թ. 52-3ի միջեւ 9 թերթ, 78-9ի միջեւ՝ 4 թ., 106-7ի միջեւ՝ 2 թ., 173-4ի միջեւ՝ 1-2 թ., 242-3 եւ 266-7ի միջեւ՝ 1ական թերթ, իսկ 81-2ի, 148-9ի, 297-8ի եւ 329-30ի միջեւ՝ անորոշ քանակի թերթեր. թ. 209-308ի հիմքերին, թ. 322-97՝ հիմքերին եւ վերին հատուածներին խոնաւութեան հետքեր, թ. 352-5, 386-8, 397ի թափուած լուսանցները լրացուած յետագայի թղթով. 2գ՝ գրեթէ ամբողջութեամբ թափուած, պահպանուած մի փոքրիկ մաս (3 տողի սկիզբները), որը նորոգուած յետագայի թղթով, թ. 1-46, 52-3, 309-10ի, 358, 378-83՝ եզրերն ամրացուած. լուսանցակողերը գունաթափ եւ սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-52բ [Ամիրդովլաթի Ամասիացւոյ Յուսումն բժշկութեան արհեստին]
Տես 413, 10ա-35բ: Նխ./չիք: Ցանկ/2դ-3բ (սկ. թափուած՝ [ԻԹ.] ///թէ /// աժանին ///ր զգայեարանացն, որ ի մարդն կայ...)ա/3բ-4բ: բ/4բ-5բ: գ/5բ-6ա: դ/6բ-7բ: ե/7բ-9ա: զ/9ա-10ա: է/10աբ: ը/10բ-1ա: թ/11աբ: ժ/11բ: ժա/11բ-2ա: ժբ/12աբ: ժգ/12բ: ժդ/12բ-3ա: ժե/13աբ: ժզ/13բ: ժէ/13բ-5ա: ժը/15ա: ժթ/15ա: ի/15ա: իա/15բ: իբ/15բ: իգ/15բ-6ա: իդ/16ա: իե/16ա: իզ/16բ: իէ/16բ: իը/16բ: իթ/16բ-7ա: լ/17ա-8ա: լա/18աբ: լբ/18բ: լգ/18բ-9ա: լդ/19աբ: լե/19բ: լզ/19բ-20ա: լէ/20աբ: լը/20բ: լթ/20բ-1ա: խ/21ա: խա/21աբ: խբ/21բ: խգ/21բ-2բ: խդ/22բ-3ա: խե/23աբ: խզ/23բ-7բ: խէ/27բ-8ա: խը/28աբ: խթ/28բ-35ա: ծ/35ա-8բ: ծա/38բ-42ա: ծբ/42ա-4ա: ծգ/44ա-8ա: ծդ/48ա-9ա: ծե/49աբ: ծզ/50ա: ծէ/50ա-1բ: ծը/51բ-2բ: Յշտկ./չիք:
Բ. 53ա-81բ [Բունիաթայ Սեբաստացւոյ Գիրք բժշկութեան տումարի]. Ըստածումն ամենայն ցաւոց կարգաւ եւ ցուցումն նոցա
1. 53աբ Ա.[Նախ վասն Սարսամին ըստածումն՝ թէ՛ ի տաքէ եւ թէ՛ ի հովէ. ցանկից, որից՝ նաեւ այսուհետեւ] – Սարսամն, որ ի տաքէ լինի... եւ մերղէջուր տուր, որ խմէ:
2. 53բ-4ա Բ.[Վասն տասարին, որ սուտա[րի ասեն] – Տասարն, որ սուտարի ասեն, նշանն այն է... ցաւու հակառակովըն արէ եւ ըստածումն, որ օգտէ:
3. 54աբ Գ.[Վասն սուպաթին եւ սուպաթի սա[հարին] – Սուպաթ եւ սուպաթի սահարի. այսոնց երկուքն ալ ի տաք սարսամին... եւ տո՛ւր հապի շիպիեար. օգտէ:
4. 54բ-5ա Դ.[Վասն ճունուննին, որ է խեւութիւնն] – Ճունուննին, որ է խեւութեններն Դ. ազգ է... պառկելու ժամուն տո՛ւր Բ. տրամ, օգտէ Աստուծով:
5. 55աբ Ե.[Վասն մալախուլիայի, որ է խելաց պ[ակասութիւն] – Մալախուլիայ, որ է խելաց պակասութիւնն. նշանն այն է... կաթեցո՛ւր ի քիթն, փորձած է Աստուծով:
6. 55բ Զ. Վասն քատուսին, որ է խպլիկն – Քատուս, որ խըպըլիկն մէկ ցաւ մէ... որ ուտէ, շատ օգտակար է Աստուծով:
7. 55բ-6ա Է.Վասն սարային, որ է ուչուխ – Սարա, որ թուրքն ուչուխ ասէ... ամեն օր Ա. նուկի որ խմէ եւ օգտէ Աստուծով:
8. 56աբ Ը. Վասն սաքթային – Սքթայ ինքն ցաւ մի է, որ մարդուն... խառնէ ի մէջտեղ եւ հոգնայ արա՛յ, օգտէ Աստուծով:
9. 56բ Թ. Վասն հազարին ցաւին, որ է – Հազարն ցաւ մի է, որ զհաւասն կու պաթլէ... ֆալիճ ըռահշայ լակուային դեղերն է:
10. 56բ-7ա Ժ. Վասն ըռահշային, որ է ձեռաց դ[ողալն] – Ըռահշայ, որ է ձեռացն դողալն... զհով կերակուր շատ մի՛ տար4 եւ բաղնիսն մտէ:
11. 57աբ ԺԱ. Վասն ֆալիճին – Ֆալիճ, որ հայն կամնայտար ասէ... հապի մինթինն շատ օգտէ:
12. 57բ-8ա ԺԲ. Վասն լակվային, որ է երես ծռիլն – Լակվան ցաւ մի է... ի հոս խօսք շատ է եւ յերկար:
13. 58աբ ԺԳ.Վասն թաշանուշին – Թաշանուշըն եւ հուզազ Բ. ազգ է... ջրովըն լուվայ, շատ օգտէ Աստուծով:
14. 58բ-9ա ԺԴ.Վասն սավտային – Սաւտան, որ է սիրոյ տէրն... փրկէ զմարդըն ի այս ցաւէս:
15. 59աբ ԺԵ.Վասն աչացաւութեան – Աչայցաւութիւն, որ թէ արենէ լինի... կարմիր շաֆ. օգտէ Աստուծով:
16. 59բ ԺԶ.Վասն ականջացաւութեան – Յականջացաւութիւնն ինքն ի տաք քամու... ի յականջն դի՛ր, ցաւն տանի Աստուծով:
17. 59բ-60ա ԺԷ.Վասն խաշամի, որ է քթին ցաւիլն – Խաշամ, որ է քթին ցաւիլըն... յաւշանանին ջուրն շատ օգտակար է Աստուծով:
18. 60աբ ԺԸ.Վասն որոյ քիթն կաթէ եւ արու[նի] – Որոյ քիթն կաթէ եւ յարունի... յերակ առ, որ օգտէ կամօքն Աստուծով:
19. 60բ-61ա ԺԹ.Վասն զիպահանին, որ է կարմիր ու[ռէց] – Զիպահան. ինքն կարմիր ուռեց մի է... յետոյ մէհլամով ստածում արայ:
20. 61աբ Ի.Վասն զուգամին, որ է տմաղուն – Զուգումն, որ տամաղուն. եւ ինքն Բ. ազգէ... հապի ղուղիայ տո՛ւր, շատ օգտէ Աստուծով:
21. 61բ-2ա ԻԱ.Վասն հազին, որ է սալիխաֆիայ – Հազն, որ տաճիկն սուալիխաֆիֆայ ասէ... քահրիպար տան, շատ յօգտէ Աստուծով:
22. 62աբ ԻԲ.Վասն զաթըլճամին զաթըլըռիայ – Զաթըլճամ եւ զաթըլըռիայ. Զաթըլճամն ի կողիցն ի ներսն լինի... ի դուրս քաշէ, խիստ աղէկ Աստուծով:
23. 62բ-3ա ԻԳ.Վասն զաթլըռիային – Զաթըլըռիեայ թոքին ուռեցքին կասեն... զկերակուրն նշի ձէթով տան, եւ ըսպաննախն լաւ է:
24. 63աբ ԻԴ.Վասն զաթլ սատըլին – Զաթըլ սատըլ, որ է կրծոցն խոց լինալն... կարմիր ածու կաթ տան:
25. 63բ ԻԵ.Վասն խաֆաղանին – Խաֆաղանն, որ է սրտին դողալն... խռաքուն չլինի, ծարաւ շատ լինի:
26. 63բ-4ա ԻԶ.Վասն ստամոքացաւութեանն – Ստամոքացաւութիւնն, որ ի տաքէ լինի... ինչ տաք դեղեր կայ, բան տար, օգտէ Աստուծով:
27. 64ա-5ա ԻԷ.Վասն ազգի-ազգի իսալին – Իսալն ազգի-ազգի լինի. Ա. սաֆրայն... թութսու տան, ազատի կամօքն եւ օգնութեամբն Աստուծոյ:
28. 65աբ ԻԸ.Վասն նգի որ է զխիրն – Նիգ, որ է զխիրն, որ է զաւռն... ի նստայտեղն քսեն, խիստ լաւ է եւ շատ օգտէ Աստուծով:
29. 65բ-6ա ԻԹ.Վասն ղուլինճին պատճառին – Ղուլինճ եւ իրեն պատճառն այն է... ի վերան տլէ արա՛յ, ուսան դին այլ լաւ է. եւ յօգտէ Աստուծով:
30. 66աբ Լ.Վասն որ նստոյ տեղն դուս գայ – Որ է նստոյ տեղն ի դուրս գայ, որ տաճիկն խուրուճլ մախաթ ասէ... Բ. կրամ տուր, որ ուտէ, օգտէ Աստուծով:
31. 66բ ԼԱ.Վասն պատրի պարիթ ցաւին – Եւ ցաւ մի այլ կայ, որ պատի պարիթ կասեն... քամի արած կերակր, պատրաստ պահէ՛:
32. 66բ-7բ ԼԲ.Վասն որոյ լերդն ուռի – Որոյ լերդն ուռի ի տաքէ... տո՛ւր տաք ջրով եւ նռան շարապով, շատ օգտէ լաւ:
33. 67բ-8ա ԼԳ.Վասն փայծաղնացաւութեան – Փայծեղնացաւութիւնն, որ ուռէց լինի... Գ. օր Ա. Ա. խուրս խիստ լաւ է եւ օգտէ Աստուծով:
34. 68աբ ԼԴ.Վասն եարաղանին – Եարաղանն, որ է դեղնութիւնն, դեղին եւ սեւ լինայ... բժըշկն հասու պիտէ:
35. 68բ-9բ ԼԵ.Վասն ըսթսխային, որ է արծվիք – Ըսթըսխան, որ է արծուիքըն, Գ. ազգի կու լինի... Խ. (40) տրամ ջրով, շատ օգտէ:
36. 69բ 70ա ԼԶ.Վասն երիկամացաւութեան – Ի յերիկամացաւութիւնն, որ ի տաքէ... տավայըլմուշք տո՛ւր, շատ օգտէ:
37. 70ա ԼԷ.Վասն յուրթաթուլին – Յուրթլաթուլ պավլ այն է, որ... դարման դինա տո՛ւր, խիստ լաւ է, օգտէ:
38. 70աբ ԼԸ. Վասն յառնացի անդամին – Ի յառնացի զարանքն եւ ձուն եղած ցաւերն... ի վրան դնեն, խիստ լաւ է, օգտէ Աստուծով:
39. 70բ-71ա ԼԹ.Վասն որոյ արանգն խծկի – Որոյ արանգն խծկի սրտաճիկն... աւաղ լինի եւ նայ գիրութեան դեղով ստածեն:
40. 71ա-2ա Խ.Վասն զվաճարըլ մաֆասիրի – Զվաճարըլ մաֆասիրն ըրքընիսան զնքրիսն ցուցանէ... պատրաստ կենայ, թէ չէ ցաւն կու խոտէ:
41. 72ա ԽԱ.Վասն տայուլ ըլփիլին – Եւ տայուն ըլփիլ կասեն ցաւ մի... կերակուրն, որ տաք է եւ գէճ եւ յօգտէ Աստուծով:
42. 72աբ ԽԲ.Վասն ամէնօրեայ բռնած ջերման – Ամենօրեայ ռնած ջերմն, որ համակ լինի... հապի սափար ճալի լուապով ա՛ռ:
43. 72բ-3ա ԽԳ.Վասն հասպային – Հասպային եւ ղապարճուխին եւ ծաղկին... լուծելովն զմնացած ծաղիկն այլ կու անցնի:
44. 73ա ԽԴ.Վասն ուռեցքի, որ յարենէ – Ուռէցք, որ ի յարեննէ լինի, գունն կարմիր... մալհամով ըստածէ, որ ողջի:
45. 73աբ ԽԵ.Վասն բոր եւ քոսին – Բոր եւ քոս, որ լինի դալար... եւ դժար կու լինի:
46. 73բ-4ա ԽԶ.Վասն տամրակուին – Տամրակուին զդեղերն ցուցանէ, որ Բ. ազգ... քացխով քսէ՛, օգտէ Աստուծով:
47. 74աբ ԽԷ.Վասն պահաղին եւ սիկիլին – Պահաղնին եւ զսիկիլն ցուցանէ եւ այն, որ սեւ պահաղն է... եւ յետոյ մալհամով ըստածէ:
48. 73բ ԽԸ.Վասն կոտրածի – Կոտրածի կամ վաթածի եւ թէ ի միսն զարպ առած լինի... գլուխն չի հասնի. եւ ազատի Աստուծովն:
49. 74բ-5ա ԽԹ.Վասն տայուսայլապին – Տայուսալապ, որ է աղվեսայցաւն... քաղցր նուռ կե՛ր, հաւկթի դեղնուց կիսայեփ:
50. 75ա Ծ.Վասն մարդոյն որ անձն հոտի – Մարդոյն անձն հոտի... կու աջի եւ ազատի Աստուծով:
51. 75աբ ԾԱ.Վասն վնասակար եւ մահացու դեղոցն – Զվնասակար եւ զմահացու դեղերն ցուցանէ... այս են գեշ եւ զարարական դեղրունքն:
52. 75բ-6ա ԾԲ.Վասն գոդութեան, որ է ճուտամն – Գոդութիւնն, որ է ուրուկ ցաւն... քսէ՛ ի քիթն, օգտէ եւ շուտ լաւն Աստուծով:
53. 76ա ԾԳ.Վասն որ ինչ ցաւ գալոյ է նշանն – Նշան, որ զինչ ցաւ գալոց է... զոր Տէր Աստուած հեռի արացէ:
54. 76աբ ԾԴ.Վասն խոզք ցաւի, որ է խանազիրն – Խոզք, որ է խանազիրն, ի թանձր պալղամէ լինի... թապտիրովըս արա՛յ, ողջանայ Աստուծով:
55. 76բ-7ա ԾԵ.Վասն պաւասիրին – Դուռն, որ յիշէ յառաջ զպաւասիրն... քամի այլ շատի հետն:
56. 77աբ ԾԶ.Վասն սնկան ստածումն – Զսնկան զստածումն եւ զդեղերն, որ ցուցանէ... եւ իւր մահն անկից լինի:
57. 77բ-8բ ԾԷ.Վասն սնկան վնասակար դեղերին – Զսնկան զօգտայկար եւ զվնասակար դեղերն ցուցանէ... զսնկան զարիւն կու կտրէ Աստուծով:
– 79ա-80բ Ցանկ երկրորդ՝ վասն բովանդ[ակ] գլխոցն, զոր ինչ կայ ի գիրքս այս – Ա. Նախ վասն սարսամին ըստածումն թէ ի տաքէ եւ թէ ի հովէ... ՃԻԸ. Վասն մեկնութեան դեղոց:
Տե՛ս Դ. Կարապետեան, Բունիաթ Սեբաստացի, Գիրք բժշկութեան, Եր., 1987:
– 80բ-1բ Աստի ի վեր գրեմք, զոր ինչ կայ ի վերայ այբուբենական գրերուն – ՃԻԹ. Վասն աչաց ցաւու դեղեր եւ ականջացաւեր, եւ ի պաղէ ելած նուզլան յայտնէ... ՃԿԷ. Վասն բառի ամենայն դեղոց Զ. լեզուաւ:
Գ. 82ա-197բ Այս է գիրքն, որ կոչի ըստածումն, զոր ոտից մինչեւ ցգլուխն, թէ ինչ կերպ ցաւ որ լինի, կամ ինչ պատճառէ լինի՝ թէ՛ պաղէ, թէ՛ տաքէ, թէ՛ արիւնէ, թէ՛ սաֆրայէ, թէ՛ սէվտայէ եւ թէ՛ պալղամէ. զամենայնն կարգաւ խօսի, զոր ի տաճկաց թարգմանեցաւ մեծաւ աշխատութեամբ տիրացու Պօղոսին: Նորթարգմանածին մէջն երբեմն տաճկի բառ այլ գտանի. եւ այլն հայոց գրքէ է:
1. 82ա-5բ ԿԱ.[Վասն գլխացաւերուն եւ ամենայն պատճառուցն] – Յառաջ յիշեմք զգլխացաւն, զի գլխացաւոյն պատճառն Բ. լինի... իրեն պէս այլ գովելի բան չի կայ:
Ծնթ. Այս եւ յետագայ փակագծուած խորագրերը 80բ-1բ էջերի ցանկից են. այդպիսի տեղերում բուն շարադրանքի մէջ խորագրային ձեւակերպումներ եւ ձեւաւորումներ չկան, կան միայն բովանդակութեան մասին յստակ պատկերացում չտուող դարձուածներ: Վերջիններիս հետ երբեմն բերուած են նաեւ ցանկի խորագրերը՝ այսպիսով նիւթի էութիւնն աւելի յստակ է երեւում:
2. 85բ-6բ ԿԲ.[Վասն լէայ ցաւուն] – Լէայ սիրխասն իմանալ պէտք է... ի վերայ գարու ճուլապ եւ գարեջուր խմցո՛ւր, օգտէ Աստուծով:
3. 86բ-7ա ԿԳ.[Վասն սիլ մարազին] – Սիլ. այս մէկ ցաւ մի է, որ մարդն չի թողուր... նա այն ատէնն թերեաք կամ ֆօլինայ տո՛ւր, օգտէ Աստուծով:
4. 87ա ԿԴ.[Վասն նայսիանային] – Նայսիանայ մէկ մարազ մի է, որ էքսարի տամաղին... եւ հոտ վերայ զինքն խիստ օգտակար է Աստուծով:
5. 87բ-9բ ԿԵ.Խօսք ի ցաւն, որ կոչի մալախուլիայ – Այս մէկ սավտայի մարազ մի է... կերակուրներուն միշտ պատրաստ կենալ պարտ է, որ բժշկի Աստուծով:
6. 89բ-90ա ԿԶ.Սանայ. այս մէկ խելաց պակասութիւն բերօղ ցաւ մի է – Սանէ ասելն յարապի կամ տաճկի բառով խէվ առիւծ ասելի է... այլ կակուղ պահեն թեթեւ դեղերով, նա ազատի Աստուծով:
7. 90բ ԿԷ.Այլ ցաւ, որ իրենն աշախմաշըխ կասեն – Այս մէկ մարազ մի է... դեղ տան, որ բժշկին Աստուծով. ամէն:
8. 91ա-2ա ԿԸ.Խօսք ի ցաւն, որ կոչեն յօլտուրան, եւ այլք սարայ ասեն կամ այլ զատ բան – Այս ամէնն գլուխն շուրջ գալուն կու ասեն... գլուխն օծէ, խիստ շահէ Աստուծով. ամէն:
9. 92ա-3բ ԿԹ.Անքապուս, որ է՝ ծանտրն կոխելուն եւ ծանրն քայլելուն ասեն – Այս մէկ ցաւ մի է... իժիր հոտոտայ, օգտէ Աստուծով. ամէն:
10. 93բ-5ա Հ.Յասարայ, որ խալխըն խույն բռնեց ասեն – Այս ամեն ցաւ մի է, որ զմարդն... այս մէկ մուշկուլի ցաւ մի է եւ դեղանելն այլ խիստ դժար է:
11. 95ա-6ա ՀԱ. Հօխնայի մութայի վասիտ – Այս է՝ ա՛ռ վայրի ֆասլիկօն ու բազուկ... եւ խամ ջրէն պատրաստ պահէ՛, Աստուծով բըժշկի. ամէն:
12. 96ա-8ա ՀԲ.Ֆալիճ – Այս մէկ մարազ մի է, որ պազի ազաներն կու լինի՝ որպէս ձեռքն... կրկին կակուղ երերով եղէ՛, օգտէ Աստուծով. ամէն:
13. 98բ-9ա ՀԳ.Խօսք ի ցաւն, որ կոչի թէշախու, այսինքն՝ ջղերն քաշուած են՝ ասեն – Սայ եւս մէկ ցաւ մի է, որ մարդոյն սեներներն ու ջղերն կու քաշէ... ի վերայն պահելն խիստ օգտակար է այս ցաւոյս տիրոջն:
14. 99աբ ՀԴ.Սըլլէրաշի՝ արապերէն, տաճկերէն՝ այախ թեթրէմէսի – Այս է ձեռաց եւ ոտից դողալն... ջղերն եղած մարազներն տէք կու անէ Աստուծով:
15. 99բ ՀԵ.Ալխատէր՝ արապերէն. ազայու ուզմատի տաճկերէն, հայն հազան ասէ – Իր պատճառն հումայէն է... կամ պիպէրիէ եաղի, զատ օգտէ Աստուծով:
16. 99բ-100ա ՀԶ.Էլիխլաճ՝ արապերէն, եւ տաճկերէն՝ էզայ սէքթէրմեսի, հայերն մարմնայխաղ կու ասեն – Այս մարազն էքսարի աչքն կու լինի... այն խաղցած տեղն որ քրտնի՝ շատ օքտակար է Աստուծով:
17. 100ա-102բ ՀԷ.Նուզլայ – Այս մարազն ղայրի մարազէն... եւ ամենայն թեթեւ կերակուր լաւ է Աստուծով:
18. 102բ-6բ ՀԸ. [Վասն աչացաւութեան] – Այժմ գրեմք ըստացումն աչաց... սորա այլ նոյնպէս արէ՛, օգտէ Աստուծով. ամէն:
19. 106բ ՀԹ.ա.[Վասն աչաց ճերմակի եւ վատատեսութեանն] – Աչքն ճերմակ ընկնիլն ու ճերմակիլն... աչաց վատատեսութեան ամենեցուն, որ ինչ պատ/// (2 թերթ թափուած):
20. 107ա-12բ Ձ.[Վասն աչաց կարմրելուն եւ արդինքին եւ ըռմդէին, եւ աչաց բորին եւ աչաց սնկին եւ ջուր իջնելուն: Եւ որ գիշերն լոյս չի տեսնէ եւ ցեցին եւ մազին, եւ որ աչքն դուս ոստայ, եւ այլն]. Խօսք յամենայն ցեղ աչացաւութեան եւ յամենայն ցեղ պատճառի, որ յաչքն լինի. եւ նշանք յամենայն ցեղ ցաւոց, որ զաչքն ողջացուցանեն: Զայս ստածումն, որ գրել կամիմ վասն աչաց, յայլմէ գրգէ է. եւ դու զորն կամիս, զայն արա՛յ. եւ այս գրիս գրել տուեալ տիրացու Պօղոսին ջանքն այն էր, որ խիստ հարուստ գիրք մի լինէր, որ այլ գրքի կարօտ չի լինի. եւ ում ձեռքն, որ անկանի զայս գիրքն – Աչս, որ կարմրի... եւ աչքն դի8ր, օգտէ Աստուծով:
21. 113ա-5ա ՁԱ. Խօսք յամենայն ցեղ յականջցաւութեան – Յորժամ ականջն ի տաքէ ցաւի... յականջն կաթեցո8ւր, օգտակար է Աստուծով:
22. 115ա-6ա ՁԲ.Խօսք ի յամենայն ցեղ քթի ցաւոյն. եւ որ արիւն շատ երթայ – Յառաջ զայն ասենք, որ ընդ քթին... դի՛ր յիրմէն ի քիթն յամէն երեկուն, շատ օգտէ Աստուծով:
23. 116բ-8ա ՁԳ. Խօսք ի բերանացաւութիւնն, յամենայն ցեղն, եւ շրթունքն՝ որ պատառի – Երբ մարդոյն շրթունքն պատառի... եւ ա՛ծ ի լնտացն, խիստ օգտակար է:
– 118ա Եթէ այլ դեղ պիտենայ ի վերայ Բենին շատ կայ, գի՛տ եւ արա՛:
24. 118բ-20ա ՁԳ.[Վասն ամենայն ցեղ ատամնացաւի եւ ստածումն եւ նշանն] – Տե՛ս, թէ լնտերն այտոց է... նա հեշտ ելանէ ատամդ:
– 120ա Եւ այլ տեղ, որ պիտենայ, տե՛ս ի վերայ Այբին, զի այն դեղերն այլ ուժով են:
25. 120բ-2բ ՁԴ.[Վասն ամենայն ազգ փողացաւի. եւ որ տրզուկ երթայ բերան]. խօսք վասն ամենայն ցեղ փողացաւութեան, նշանք եւ դեղեր – Արդ, փողացաւութիւնն երկու ցեղ է... ետոյ դուրս քաշէ՛, որ ազատի Աստուծով:
26. 122բ-3ա ՁԵ. Վասն որ զանգկիկն ընկել լինի – Յառաջ երակ կտրէ... ի վերայ գագաթին դնես, շատ օգտէ Աստուծով:
27. 123ա-4ա ՁԶ. Վասն բրսեմի – Եւ ինքն է գունոյ կեղ... դու փոխէ՛ եւ թաժայ դի՛ր. օգտէ Աստուծով:
28. 124ա ՁԷ.Վասն սրսեմի – Եւ ինքն է սպիտակ կեղ... եւ պրսեմին այլ կամօքն Աստուծոյ:
29. 124ա-5բ ՁԸ.Այլ վասն նուզլային՝ յորժամ ի կուրծքն իջանէ եւ խիստ հազ առնէ – Իւր նշանն այն է, որ երբ մարդն ցրտանայ... զամենայն արհեստքն կու խանգարէ. բաւ է գիտնոց:
– 124ա Ծանի՛ր, սիրելի՛, նուզլայի այլ կերպ եւ ստածում կայ, որ կոչի զուգամ. գի՛տ եւ կարդա՛յ:
30. 126ա-8ա ՁԹ.Վասն այն ցաւուն գրեմք, որ ի հեջբն լինի, եւ ասեն իւրն պլղամինոս – Եւ յառաջ զիր նշանքն գրենք... շիրաբախտի ձիթով, շատ օգտէ կամօքն Աստուծոյ:
31. 128ա-9ա Ղ.[Վասն դաթառլըհին, եւ ինչ հազայ՝ խուխ եւ արիւն գայ] – Խօսք ի ցաւն, որ կոչի դաթառլըհ, որ է թոքացաւ... զի զարիւնն խիստ կտրէ Աստուծով:
32. 129աբ ՂԱ.[Վասն որ ընդ բերանն արիւն գայ] – Այլ որ ընդ բերանն արիւն գայ ործկալով կամ թքանելով... ի քմացն գայ քաշելով, նշանն այս է:
33. 129բ-31ա ՂԲ.Վասն, որ օծկայ եւ զինչ որ ուտէ փսխէ – Նորա դեղ զայս արա՛... եւ անտից խմէ, խիստ օգտակար է Աստուծով:
34. 131բ-5բ ՂԳ.Խօսք ի ստամոքսն եւ ի ցաւերն եւ զպատճառնին, որ ի ստամոքսն լինի – Երբ զստամոքսն վատուժի... ի կշտելոց լինի, մի՛ դներ, օգտէ կամօքն Աստուծոյ:
35. 136ա-8բ ՂԴ.Վասն խափանակի – Եւ ինքդ այն է, որ յանկարծակի մարդոյն ուշն գնայ... մինչեւ ի խելք գայ եւ ազատի կամօքն Աստուծոյ:
36. 139ա-43ա ՂԵ.Վասն լերդացաւութեան եւ ամենայն պատճառի, որ ի լերդն լինի եւ այտոցի, որ լերդին ցաւէ եւ դիպի – Բայց պարտ է նախ զլերդին ստեղծուածն գրել... պակաս մի արիւն թող օգտէ, եթէ Աստուած կամի:
37. 143ա-8բ ՂԶ.[Վասն մեծ լերդացաւութեան] – Ապա գրեմք մեծ լերթացաւն, որ ի ջերմութենէ լինի, եւ ինքն է մեծ նուսխայ... նա խիստ օգուտ լինի, թէ Աստուած կամի:
38. 149ա-50ա ՂԷ. Վասն արաղանի, որ է դեղնութիւն, որ է սարուլուխն – Արդ, իր նշանն այս է, որ մարդոյն աչքն դեղին դառնայ... եւ զքթին ներքեւն ծխես, զդեղնութիւնն տանի Աստուծով:
39. 150բ-1բ ՂԸ.Վասն փայծաղնացաւին – Եւ Բագրատ ասաց, երէ թէ երբ որ մարդոյն փայծաղն մեծանայ... մեղրով շաղվէ՛ եւ տո՛ւր, որ ուտէ:
40. 151բ-2բ ՂԹ.Խօսք ի ցաւն, որ կոչի ըզմաստ, որ է սըսխայ – Եւ ինքն Գ. ցեղ է, մինն կոչի զկի... եւ թէ զմաստին դեղ անէ, լերդն խըստէ:
41. 153ա-9ա Ճ.Վասն ամենայն ցեղ փորացաւութեան – Որ դիպի ի մարդոյն, թէ՛ ի թուխմայէ, թէ՛ ի հովութենէ, թէ՛ ի լերդին դիպելէ փորացաւ եւ արիւն... եւ տո՛ւր Ա. վաղն եւ Ա. իրիկունն, օգտէ խիստ:
42. 159բ-62ա ՃԱ.Խօսք ի ցաւն, որ կոչի խուլինջ – Եւ իր նշանքն այս է, որ մարդոյն փորն ցաւի... ապա գարին եւ կորեկն, եւ բրինձ եւ բակլայ շատ վնասէ:
43. 162բ-3բ ՃԲ.Վասն երիկամնացաւի – Եւ իր նշանքն այս է, որ մարդն ջերմնանայ... պահ առ պահ փոփոխէ, ողջանայ կամօքն Աստուծոյ:
44. 163բ-5ա ՃԳ.Վասն սընկան, որ ի նստոյ տեղն ցաւի – Եւ մայասուրս Գ. ցեղ է... եւ զնստոյ տեղն օծէ ի դրսէն, օգտէ, խիստ փորձած է:
45. 165ա-7ա ՃԴ.Եւ ինչ նստոյ տեղն ի դուրս գայ եւ այլ ներս չի երթայ – Ա՛ռ այրած ղուռշուն եւ լւացած... եւ ի վերայ ցանէ, կտրէ զսունկն եւ սրբէ զտեղիքն:
46. 167բ-9ա ՃԵ.[Վասն մամացին, որ գոզին ցաւն] – Վասն ամենայն ցեղ մամացի. եւ ինքն Բ. ազգ լինի... եւ թէ կարես զդեղերս արա՛յ, օգտէ Աստուծով:
47. 169ա-71ա ՃԶ.Վասն, որ ի մարդն քար ընծայի – Եւ ինքն Բ. ցեղ է, մին ցեղն յերիկամունքն ընձայի... շահաւոր կերակուրք տո՛ւր, զոր յառաջդ գրած էր:
– 171ա Եւ թէ այլ տեղ ուզես, տե՛ս ի վերայ (չգրած տեղ թողած), որ ի վերջն կայ գրեալ:
48. 171աբ ՃԷ.[Վասն, որ գոզն արգելվի կամ արիւն շռէ] – Վասն արգելածի, երբ գոզն արգելի մարդոյն եւ չկարէ շռել... տրորած աղճկան մօր կաթով, շատ օգտակար է, նախ փորձեցաք եւ ապա գրեցաք:
49. 171բ-2ա ՃԸ.Յորժամ այր մարդոյ ձուքն ուռչի – Տե՛ս թէ մարմնոյն գունովն է... ով որ զքարաւսի սերմն եփէ եւ զջուրն խմէ, շատ օգտէ:
50. 172բ-3բ ՃԹ. [Վասն, որ ի կանանց հաշիւ չի լինի] – Վասն, յորժամ ի կանանց հաշիւ չի լինի եւ ոչ գոյն լինի տեսել... եւ ապա մօտ ի յերիկն երթայ. օգտէ:
51. 174ա-6ա [ՃԺ. Վասն, որ ծածուկ անդամն տաք ելուն ելնէ, եւ հատածի եւ որոյ աղիքն վայր գայ] – (սկ. թափուած) /// որ է ղունտուզն, տրորէ եւ ի ներս կաթեցո՛ւր... դի՛ր ի վերայ ցաւուն, շատ օգտէ:
52. 176աբ ՃԺԱ.Նշանք ամէն ցեղ հեծկի – Եւ լինի հեծուկ որ ի տաքութենէ լինի... նօսր գինի ջրախառն, շատ օգտէ:
53. 176բ ՃԺԲ.Խօսք ի ցաւն, որ կոչի շանշահուայ – Եւ ինքս այն է, որ չկշտանայ... եւ ինքն խիստ փորձած է:
54. 176բ-7բ ՃԺԳ.Խօսք ի ցաւն, որ կոչի հադայ – Եւ ինքն այն է, որ փորն յասկած լուծանի խիստ... որպէս որ գրած է, շատ օգտէ Աստուծով:
55. 178ա-80ա ՃԺԴ.Խօսք ի ցաւն, որ կոչի նխրիս – Եւ ինքն զօդուած ցաւ է... նա շուտ ողջանայ կարողութեամբն Աստուծոյ. ամէն:
56. 180աբ ՃԺԵ. Յաղագս նշանացն պալղամի եւ ամենայն գէշ ցաւերոյն – Քանզի պալղամն Դ. ցեղ է... եւ մքի հինայ եւ քիմիոն եւ կապարի:
57. 181աբ ՃԺԸ.Խօսք ի ցաւն, որ կոչի դարփիլ, որ թարգմանի փշի ցաւ – Վասն այն փշի ցաւ են նմանեցուցել զինքն... զինչ գրել եմ՝ արա՛, եւ ողջանայ կամօքն Աստուծոյ:
58. 181բ ՃԺԹ.Խօսք ի ցաւն, որ կոչի դալաափ, որ է աղուես ցաւ – Եւ զինքն աղուես ցաւն վասն այն նմանեցուցել են... արա՛յ ըստ յառաջնոյն, օգտէ Աստուծով:
59. 181բ-2ա ՃԻ.Խօսք վասն թեփուկին, որ ի գլուխն լինի – Յառաջ զինքն լուա՛յ ճակընդեղի ջրով... եւ ինչ յառաջն կիր ածեն գլխոյն եւ սրբեն, օգնէ:
– 182ա Վասն գոտի ցաւուն, որ է ճուտամ մարազին ի վերայ ՃԷյին գրեցաք:
60. 182ա-5ա ՃԻԱ.[Վասն կատղած շան խածածի եւ գազանահարի] – Յորժամ կատղի շունն եւ զմարդն առեալ լինի, եւ կամ կատաղի գայլն եւ վնաս առնէ մարդոյն... դու զքերող մորհամնին զուգէ՛, որ գրած է յելունին:
61. 185աբ ՃԻԲ. Վասն օձահարի – Երբ օձն հարու զմարդն... յորժամ հարած մարդ լինի, օգտէ Աստուծով. ամէն:
62. 186աբ ՃԻԳ.Վասն կարճահարի – Ինչ զմարդն կարիճն հարու. եւ նշանն այս լինի... զարծաթն ինչ ի վերայ կապես, շատ օգտէ Աստուծով:
– 186բ Վասն ջարդածի ոսկերաց եւ այլ անդամոցն եւ վասն ամենայն ջերմանցն պատճառներն եւ դեղերն գրեցաք ի Ջէյին կարգն, գի՛տ եւ կարդա՛յ:
63. 186բ-7ա ՃԻԴ.Վասն այն ցաւուն, որ կոչեն խեչիփար, որ ելանի եւ խիստ բռանց ածէ զմարդն – Եւ յորժամ շուտ հասանիս... խառնէ ինքն բարկ քացախ, ողջ առնէ Աստուծով: Կամ ի վերայ Սէյին գրած սֆուֆէն յետեւ սպեղանիքն արա՛յ, որ վասն խոցի գրած է:
64. 187բ-9բ ՃԻԵ.Այս գլուխս խիստ գեղեցիկ է, որ կամենայ ուսանել: Վասն գուներոյ, որ է հինգ գոյն եւ Դ. նիւթ – Եւ այս Ե. գոյնս յայս Դ. նիւթէս յառաջ գայ... եւ ի սաֆրայէ եւ լերդն առողջ լինի Աստուծով. ամէն:
65. 190աբ ՃԻԶ. Խօսք եւ նշանք վասն աղեղնացաւուն – Երբ այս ցաւս դիպենայ մարդոյն, նա լեզուն կապի... կերակուր աղաւնոյ ձագ տո՛ւր, այտ է օգտակար աղեղնացաւի:
66. 191ա-2բ ՃԻԷ.[Վասն ԺԲ. (12) ամսոց խօսք]. ցուցակ վասն բժըշկութեան մարդոյն եւ յարուեստին բաժանման – Յունվար. այս ամսոյս ասորիք Քիանս Նիսան ասեն... այլ տագ բնութիւն կերակուրքն դարմանեսցի կամօքն Աստուծոյ:
67. 192բ-7բ [ՃԻԸ.]Վասն մեկնութեան դեղորէից եւ զօրութեանց նոցա– Զօրմէ զին զօրութիւն լինի, այս է դեղ զոր գրեր են... տա՛ս վաղվնէն իրինկուն, տա՛ս, խալըսի ցաւէն Աստուծով:
– 197բ (այլ՝ ԺԹ. դ. ձեռքով) Ամենայն ցեղ մայասուլի դեղ – Նախ ա՛ռ եղիճ խոտն ի նոր պտկի մէջ... տո՛ւր որ ուտէ, օգտէ:
Դ. 198ա-352բ Եւ ապա գրեմք ամենայն տեղատվութիւնքն կարգաւ ի վերայ այբուբենից, սկսեալ աչաց ցաւէն մինչեւ ֆռէնկ զահմէթին, որ գրերն լցվի Աստուծով
1. 198ա-205ա ՃԻԹ.[Վասն աչաց ցաւու դեղեր եւ ականջացաւերն եւ ի պաղէ եղած նուզլան յայտնէ] – Ա՛ռ մէկ եալտուզ ոսկի, ընոր կըշըռովն պղինձ ու կլայէկ... եւ դի՛ր աչքն, թէ այլ ուզես, տե՛ս ի ցանկն:
2. 205ա-10ա ՃԼ.[Վասն բորի եւ բերնի ամենայն ցաւի].Եւ գրեմք զդեղորայքն բարի ի բերան ի վերայ Բենին, որ է այս բերնի դեղ – Բերան, որ խոց ունենայ, կամ պօղազն... որ լուսինն ի նոր լինի, օգտէ կամօքն Աստուծոյ. ամէն:
3. 210բ-4բ ՃԼԱ.[Վասն գլխացաւի մաճուններ եւ շարբաթներ եւ հապերն]. Այլ գրեմք ի վերայ Գիմին, զոր ինչ որ կապվի Գիմիւն. Գլխայցաւի մաճուն, որ խելքն պտըտի, գլուխն պտպի – Ա՛ռ սինէմաքի նուշ, շէքէր՝ Խ. Խ. (40-40) դրամ... ցաւցած տեղն դընես, ան ատէնն տանի ցաւըն Աստուծով:
4. 215ա-7բ ՃԼԲ.[Վասն ըսթսխայի եւ ամպէր եւ միսկ եւ մոմեայ եւ շաֆերն շինելն յայտնէ].Այլ եւ գրեմք ի վերայ զդուռն զթըսխային եւ դուռն փէրվարտայներուն – Դուռըն ըսդսխայի. այս ցաւն Գ. ազգ լինի...
– 216բ-7բ Աստ գրեմք զաչաց շիաֆներն, թէպէտ ի վերայ Շային պիտէր կամ ի մէջ Այբին, քան զամենն յետեւ գրեցաւ. վասն այն աստ գրեցաւ, թողութիւն անէ՛ք – Դուռն շիաֆի, որ է պտուղ խնկի... եւ այս է վերոյգրեալ դեղերու լուանալու նշանն:
5. 218ա-9բ ՃԼԳ.Այլ եւ գրեմք ի վերայ Եչին զեախուներն ամենայն ցաւոց – Եախու, որ է մութաճլի, որ մաթայի մութաճրի... եւ տաքցո՛ւր զմոմն եւ դի՛ր, որ զահրն տանի Աստուծով:
6. 220ա-21ա ՃԼԴ.Այլ եւ գրեմք ի վերայ Զային, որ է զրուրերն – Զրուր քթէն, որ արիւն երթայ, արգիլէ: Ա՛ռ քաֆուռ անուխ... ա՛ռ յաղր ղահրայա, լոսէ եւ մաղէ՛ եւ ի վերայ ցանէ՛, բաւ է:
7. 221բ ՃԼԵ.Այլ եւ գրեմք էյարիճներն ի վերայ Էյին – Էայիճ փէխերայ, որ օգտէ բազում ցաւոց – Առ դառչին Գ դրամ... Գ. Գ. դրամ մահաճայ, սատէճ, հինտի սալիխայ, ֆլֆ տառի, ֆառաֆ, զաֆրան, տառչին /// (վերջը թափուած):
8. 222ա-9ա [ՃԼԷ. Վասն թրիաքներուն եւ թրի եւ դանակի. ստածելն եւ դեղերն եւ ջրերն եւ մալհամներն եւ թմրեցնօղ դեղերն ցուցանէ եւ թթցուներն] – (սկ. թափուած) ///ով աղեկցըներ այս դեղս Ե. օրըն կու լաւցնէ կարօղութեամբն Աստուծոյ... եւ անձն հանգիստ առնու Աստուծով:
9. 229աբ ՃԼԸ.[Վասն սպանող դեղերն յայտնէ, եւ այլ տեղ կայ գրած]. ի վերայ Ժէյին դեղ չգտաք, վասն որոյ զայն դեղերն գրեմք, որք են սպաննողք – Քուչուլան ամենայն կենդանեաց սպաննող է... չարն տանի թրեաքն Ճալալիոսին:
10. 229բ ՃԼԹ.[Վասն իրիկամնացաւին]. Ինին վերայ գրեմք զիջուածք դեղերն – Իրիկամնացաւի իջուածք որ լինի ի մաղասէ... եւ զգանձակին դեղերն տո՛ւր, օգտէ Աստուծով:
11. 230ա-3բ ՃԽ.[Վասն լուծման դեղերն եւ մաճուններն եւ որ տխմար բժիշկն սուր դեղ տայ եւ շատ լուծէ, եւ ում լեզուն կապի]. այլ եւ գրեմք ի վերայ լուծման դեղերն եւ շարպաթներն ի վերայ Լիունին – Լուծման դեղ այս է... թէ չխօսի, օշինդր դի՛ր ի վերայ լեզուին, օգ[տէ] Աստուծով:
12. 234ա-8բ ՃԽԱ.Աստ գրեմք ըզխուրսերն ի վերայ Խէյին. լաւն եւ պիտանին – Խուռստակերոյն ապուճեհին, ասէ թէ զայս խուրն հոգնայ անելով օգտէ... Գ. օր այսպէս արա՛, փարատի ցաւն Աստուծով:
13. 239ա-42բ ՃԽԲ.[Վասն ծարաւի եւ ծաղիկի եւ ծնկան եւ ծորի յակրաս].այլ գրեմք ի վերայ Ծային, զոր ինչ ունի ընդ ինքն – Ծարաւի դեղ. մարդ որ խիստ ծարաւի ունի կամ ջրփոխի... ուռեց լինի ի մարդն, ի թուխմայէ է, թէ ի /// (թափուած):
14. 243ա-6բ ՃԽԳԱստ գրեմք ի վերայ Կենին զկանանացի կերպերն եւ վասն Է. ցեղ կանանցի մարազըն, որ չեն յղանար – Կանանց հազըն բանալու. ա՛ռ կարմիր պօյայ Ե. դրամ... արձակէ զգոյնն եւ ի մէջքն զաւակ ընծայի Աստուծով:
15. 247ա-52բ ՃԽԴ. [Վասն հազի եւ հող ոտողի]. աստ ի վերայ Հոյին գրեմք զհօգնայներն եւ զհազի հէպէրն եւ այլ ամենայն հէպն – [Հ]ազի հապ որդորէ հազըն հապի սուլթանի ասեն... երբ պիտենայ ի բան տա՛ր, շատ օգտէ Աստուծով. ամէն:
16. 253ա-7ա ՃԽԵ.[Վասն ամենայն ձէթերն եւ ձեռաց շօխախն եւ ըղնկի ճաթիլն]. եւ աստ գրեմք զձէթերն ի վերայ Ձային. նախ զկարիճինն գրեմք – [Ձ]էթն կարին, որ է քուկուրդի եղն... հոռոմ ձիթով, մեղրէ մոմով մահլամ արէ. օգտէ:
17. 257բ-61բ ՃԽԶ.[Վասն ղաֆաղանի եւ աղիքն վար էկածի եւ դուռտ էշենի, որ է մօրքուրն եւ նորագիւտ մարազի դեղերն].այլ գրեմք ի վերայ Ղատին, զոր ինչ ունի ընդ ինքեան – Ղաֆայղանի համար մաճուն, ա՛ռ մարգարիտ Ե. դրամ... որ ազատի այս պիղծ ցաւուն ողորմութեամբն Աստուծոյ. ամէն:
18. 262ա-7բ ՃԽԷ.[Վասն ճուարիշներուն եւ ճուտամ մարաղուն եւ մտպուխքն].աստ գրեմք ըզճուվարիշ մաճուններն եւ զճուտամ մարաղին դեղն ի վերայ Ճէյին – Ճավարիշիս խուֆ, որ օգտէ թանծր խլթաներուն... կամ Գ. տուր, շատ օգտէ կամօքն Աստուծոյ:
19. 268ա-77բ ՃԽԸ. Աստ գրեմք զգեղեցիկ մաճուններն ի վերայ Մենին – Մաճուն մուղաւի. ա՛ռ սինէմէքի ԺԲ. (12) դրամ... ի բան տա՛ր, քանի որ պիտենայ. բաւ է:
20. 278ա-9բ ՃԽԸ. [Վասն յերեսն եղած մարազներն եւ նստատեղոյն]. այլ գրեմք ի վերայ Յի գրին, զոր պատեհ համարեցաք վասն յերեսին ցաւուն – Յերեսն զուհուր արած մարազներն... եւ վարդի եղով խառնէ՛ եւ քսէ՛, շատ օգտակար է:
21. 280ա-3բ ՃԽԹ.[Վասն նխրիսի եւ նանէ մէճունի եւ նշանք պատրուգի եւ նուաղելոյ եւ ներբանքն եւ կրունկն ճղքածի, այլ եւ նստատեղոյն].աստ գրեմք ի վերայ Նուին, զոր ինչ ունի ընդ ինքն – Նըխրիս, որ է անդամացաւն... խմէ8 անօթուց, լուծէ զփորն, հանէ զտուած դեղերն. եւ օգտէ Աստուծով:
21. 284ա-90բ ՃԾ. Վասն ամենայն ցեղ շարապներուն եւ ըմպելեաց, որ օգտէ Աստուծով – [Զ]ամենայն ցեղ ըմպելի, որ Էոսէ բըժիշկն գրեր է իւր ձեռօքն... փրփուրն առ որ թանձրնայ եւ կապի. եւ աման ա՛ծ:
22. 291աբ ՃԾԱ.[Վասն որդնացաւի]. այլ գրեմք ի վերայ Ոյին, զոր ինչ գտանեմք – Որդնացաւի, որ ի տաքութենէ լինի... եւ ժամհրօքն տո՛ւր, խիստ օգտէ ողորմութեամբն Աստուծոյ:
– 291բ Վասն անդամալուծի դեղ – Որոյ անդամներն ի վայր գայ... տո՛ւր տաք ջրով եւ ջուլպավ, խիստ փորձած է:
23. 292ա-4ա ՃԾԲ.Այլ գրեմք ի վերայ Չային՝ զոր ինչ կայ. չար խոցերն եւ չպաններն – Յայտնեմք աստ... գրած դեղերովն ըստածէ, ազատի կամօքն Աստուծոյ. ամէն:
24. 294ա-8բ ՃԾԳ.[Վասն պորտ ընկնիլն եւ պորտի պուռուն եւ պէլսովուխին եւ պատրուգներն եւ ամենայն հուկնայներն, որ է հօխնայ]. այլ գրեմք ի վերայ Պէյին – Պորտոյն ընկնելուն դեղն յայտնեմք. այս ցաւուն արապներն սախվայ թասիր ասեն... եւ զհիւանդն ի ներս նստեցո՛ւր, նա ողջանայ յԱստուծով:
25. 299ա-300ա ՃԾԴ.[Վասն դդմի ջրի եւ ջարդածի] – Ջուր դդմի, որ օգտէ բրսեմ ցաւուն... եւ դի՛ր ի վերայ կոտրածին, Գ. օրն կցէ կամօքն Աստուծոյ:
26. 300բ-8բ ՃԾԵ.Վասն ամենայն ցեղ ջերմնոտի [եւ ամենայն ազգ ջրերի] – Յաառաջ զայն գրենք, որ օր մի բռնէ... անտի ծնանի շատ ցաւեր. բաւ է այսքանն:
27. 309ա-13բ ՃԾԶ.[Վասն ռահիմին, որ է յարգանդի ցաւերն]. այլ գրեմք ի վերայ Ռային, զոր ինչ գտաք ի տաճկաց գրգէն – Ռահիմ, որ է՝ արապն ասէ... եւ աղի լեղի իւրեանց պատրաստ կենայ:
– 313բ Կենին մէջն գրած պատրոյգն արա՛ այս ցաւոյս, որ է այս նշանովս (մօտը նկարուած է նշանը):
28. 314ա-20բ ՃԾԷ.[Վասն ամենայն սֆուֆի եւ սրաճայի եւ սպեղանաց եւ վանձինն շինելիքն, որ է պանիր]. այլ եւ գրեմք ի վերայ Սէյին զսֆուֆներն – Սֆուֆ, որ օգտէ նգի եւ իսալի արեանայբերի. ա՛ռ խունկ Գ. դրամ... ի վերայ քթեթի հա՛ն, ի ցաւին տեղն դի՛ր, օգտէ Աստուծով:
29. 321ա-2բ ՃԾԸ.[Վասն վերաբերութեան եւ վարդք ցաւոց նշանք].այլ գրեմք ի վերայ Վեւին, զոր ինչ գտանի դեղորայք – Վերաբերութեան դեղն այս է. ա՛ռ ասորեկի հունտ... պատրաստ պահէ՛, որ չմեռանի հիւանդն:
30. 323ա-4բ ՃԾԹ.[Վասն տութմայի եւ տմէտ եւ տավայի միսկ մէճունի եւ տիլալթու դեղի]. այլ գրեմք ի վերայ Տիւնին, զօր ինչ ունի ընդ ինքեան – Տութմայի եւ ջուրփոխի եւ քամոյ... մեղրով խառնէ՛ եւ քըսէ՛, շատ օգտէ Աստուծով. փորցած է:
31. 325աբ ՃԿ.[Վասն րուպայի, որ է հեւք]. այլ գրեմք ի վերայ Րէյին՝ զոր ինչ գտանեմք – Րուպայ, որ է հեւքն. եւ նշանն այն է... տաք դեղեր տայ եւ զմարդն սպանանէ. բաւ է:
32. 326ա-8բ ՃԿԱ.[Վասն ցեցի, որ է սօղուլճանն]. այլ գրեմք ի վերայ Ցոյին՝ զոր ինչ ունի ընդ ինքն – Ցեց, զոր արապն տիտան ասէ... զդեղերն շատ օգտէ աստուածային կամօքն. ամէն:
33. 328բ-9ա ՃԿԲ.[Վասն հիւանդին դեղ տալու ժամն ի վերայ ԺԲ. (12) կենդանակերպին]. այժմ գրեմք ի վերայ Տիւնին՝ այս ինչ ի հիւանդին դեղ առնելոյն ժամն ի վերայ լուսնին աւուրցն, այլ եւ վասն հիւանդին կենաց եւ մահու նշանին՝ ի յայլ տեղ գրած խիստ գովելի է – Հիւանդին յորժամ կամենաս դեղ առնել... թէ ոչ վնասի մարդն:
34. 330ա-6բ ՃԿԳ.[Վասն փէնզէհիր շինելոյ եւ ամենայն ազգ փորացաւի եւ մայասիրի եւ այլ այսպիսի ցաւոց հէպ եւ մաճուն եւ դեղորայք].այլ գրեմք ի վերայ Փիւրին, որ Փիւրն ինչ որ ուն[ի]՝ աստ է – Փէնզէհիր շինելոյդ դուռն այս է... հապ արա՛յ Դ., վաղվանէ Դ. իրիկուն ուտէ:
35. 337ա-8բ ՃԿԴ.[Վասն քնի դեղոց տղայոց եւ քէյֆ տվող մաճուններն եւ քրտնեցնելոյ եւ քոսի եւ քասուք շինելոյ խրատք եւ քթի խոցի եւ տամախի].այլ գրեմ ի վերայ Քէյին, որ ինչ ունի ընդ ինքեան – Քընի մաճուն է, տղայոց քուն բերէ. ա՛ռ էկիր սօտ ըռաղանէ... սղկէ եւ ի քիթն փչէ՛, խիստ փորձած են:
36. 339ա-41ա ՃԿԵ.[Վասն օձն՝ որ մարդոյ փորն մտնէ եւ օձիկ ցաւոց դեղն եւ օձի յարկաս շինելն]. այլ գրեմք ի վերայ Օյին, զոր ունի ինքէն զինչ եւ իցէ – Օձըն, որ մարդն խաթէ. ա՛ռ աղաւնոյ ձագ... երբ պիտենայ՝ ի բան տա՛ր. եւ այդ է:
37. 342ա-52բ ՃԿԶ. Գրեմք ի վերայ Ֆէին, զխրատն ֆռէնկ զահմէթին եւ զդեր(=ղ)երն նորա – Ֆրանկ զահմէթին ցաւերն ցուցանէ եւ նորին դեղերն... հէրլէ խմէ՛ անլի. շատ օգտէ Աստուծով:
Ե. 353բ-97ա ՃԿԷ.[«Ամիրդովլաթի Ամասիացւոյ. Զօրութիւն դեղերոյն»]
[Վասն բառի ամենայն դեղոց Զ. [6] լեզուաւ. ցանկից] (ունի 6 սիւնակ՝ ա. «Անուանք դեղոց՝ տաճկի, հայոց, հռոմոց, ֆռանկի, յարապի, պարսից», բ. «Որպիսութիւնն», ա. «Աղէկն», դ. «Բնութիւն», ե. «Չափն», զ. «Դեղերու զօրութիւնն է»):
Ծնթ. Հմմտ. ձեռ. 413, 65բ-100ա, Ամիրդովլաթի Ամասիացւոյ Ախրապատին, ԻԳ.՝ Քսան եւ երեք դուռն, որ յիշէ զդեղերուն զօրութիւնն եւ զանունս հինգ լեզուաւ, զոր գրեալ եմք աստ, զորս տեսանես կարգաւ ի վերայ այբուբենից:
Զ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԹ. դ., շղագիր
1. 341բ (1804 թ.) Տաղ ուրախութեան («ՍԵՐՈԲԷ»).
Սարսափելի բարկութիւնն Տեառն մինչ մեզ հասանէր, / նախ չարարմատ չէզոք տունկն պարսկի բուսանէր, / որոյ աճեալ փշովք զսիրտս մեր խայթահարէր, / ճմլեալ զազոխ զաղիս դառն մրուր մեզ արբուցանէր, / այս պատուհաս արժանահաս, ոհ առ մեզ եհաս, / զարթիցէ նոր ողբս երգեսցէ հինն Երեմիաս:
Երկրորդ, իբրեւ յիշեալ չարիքն փոքր-ինչ հեռացան, / ըստ նոյն ցասման տարերք երկրի չարախռնեցան, / վասն որոյ բոյսք արտորից իսպառ չորացան, / եկն սովն, չքաւորաց հոգիքն քաղեցան, պա[տուհաս]:
Րենասաստ այն մեծ պատուհաս յորժամ անցանէր, / երորրդ սաստիկ մահտարաժամն իսկոյն ժամանէր, / զմեծն եւ զփոքրն ոչ խտրելով ի կենաց հանէր / եւ զմնացորդսն յերկրէ երկիր հերգեալ հալածէր. այս պա[տուհաս]:
Օր ըստ օրէ չքաւորել բնակիչք յուսային, / չորրորդ զանհուն ապրանս յանկարծ հրոյ ճարակ տային, / այս բացայայտ աղաղակն էր օրինաւորին, / զի բազումք յայնց զկողմն ունէին զԴաւիթ գազանին. այս պա[տուհաս]: Այս բացայայտ բարկութիւն էր իսկ աստուածային, / զի անմեղ տղայսն յայնձնեալ էին Սերօբ շնացողին. այս պա[տուհաս]:
Բարեխրատ եւ արդար Տէրն նորոգ զայրացաւ, / նոյն ժանդախտն հետ սակաւու կրկին գոյացաւ, / զգայութթեանց, որով մեղաք թիւն լրացաւ, / ընդ յանցանացն արժանապէս պատիժն հատուցաւ. այս պա[տուհաս]:
Էր հազար ութ հարիւր եւ չորս (1804), / օրն նոր տարի, մինչ ի Տղմուտ մուխրան / զայս ի կարճոյ յայտ արարաք / ըստ եղանակի որպէս ի չպիչապն ձայնի / անուն խոնարհ յօրինողիս դիտողաց յայտնի. այս պա[տուհաս]:
2. 2ա(նոտրգիր) [Վասն չար աւուրց] – Օ՛վ յեղբա՛յր, յամիսըն Բ. օր կայ, որ չար է, յաս յաւուրքըս պատրաստ կացէ՛ք... յայս յաւորքս պիտի լավ մսխայէթ յեղնայ, սուրայ յամութօվ չի լինի:
3. 328բ [Վասն գլխացաւի] – Եթէ գլուխ մարդու ցաւայ, կենաց դեղ յայնժամ արա՛յ, որ լուսինն ի Խոյն լինի, բայց առանց երկաթոյ եւ դեղն օգտագար գոյ մարդույն:
4. 197բ Անթառա՛մ ծաղիկ, անդատապարտ շառաւիղ, վերաբուսեալ յարմատոյն յԵսսեա, զքեզ Եսայեաս կանըխաւ վերագոչեաց եօթնարփեան շընորաց հոգւոն ընդունարան գոլ Ա[ստուածածին]:
Հմմտ. ձեռ. 1576, 23բ:
5. 252բ Մլհամ եարայի թրի լինի կամ դանակի, առաւօտուն եւ երեկոյեան... քսէ եւ վիրաց դի՛ր, լաւանայ Աստուծով:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
135բԳրեցաւ ՌՃՂԷ. (1748), ի Թոխաթ, ի խնդրոյ տիրացու Պօղոս բժշկին, ձեռամբ մեղաւոր Յակոբիս:
185բ Եւ թէ այլ դեղ ուզես, տե՛ս ի վերայ Օյին՝ շատ կայ, թէ փորն օձն երթայ կամ օձիկ լինի, գի՛տ եւ բանեցուր յայս կարգսով, պատուակա՛ն եղբայր, եւ զմեղաւոր Թոխաթեցի Յակոբ դըպիր յետին գրիչս յիշեա՛յ, զի դու յիշեալ լինիս ի Քրիստոսէ. ամէն:
266ա ՌՃՂԷ. (1748) թվին, յուլիսի ԺԴ. (14), օրն Ե.շի, Զ. ժամու կէս՝ ետ կէս աւուրն, խաւարեցաւ արեգակն, Աստուած ի բարին կատարէ:
298բ Զմեղաւոր Թոխաթցի Ակոբ դպիրս յիշել մաղթեմ:
352բՇնորհիւ եւ ողորմութեամբ եւ կարողութեամբն ամենասուրբ Երրորդութեանն՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, աւարտեցաւ գեղեցկայարմար բժշկարանս այս լաւ եւ ընտիր օրինակաց՝ ի հայոց եւ ի տաճկաց, ի խնդրոյ (1-2 բառի տեղ բաց) մահտեսի Խուլիճանի որդի տիրացու Պօղոս բժշկին, որ եւ ինքն քան զչափն աւելի աւխատեցաւ, եւ շատ կեանք մաշեց. եւ որքան տաճկաց գրոցն առած դեղորայք կայ, ինքն իւր ձեռօքն թարգմանեաց եւ օրինակեաց, որ մեք այլ գրեցաք ի վայելումն անձին իւրոյ: Արդ, որք հանդիպիք այս գեղեցիկ Բժշկարանիս կամ ընթեռնուք եւ կամ օրինակէք եւ կամ օգտիք ինչ ի սմանէ, յիշեցէ՛ք ի սուրբ յաղօթս ձեր զվերոյ գրեալ տիրացու Պօղոսն եւ աշխատասէր բժիշկն՝ հանդերձ ամենայն զար/353ա/մօքն իւրովք եւ յօժար սրտիւ տո՛ւք զողորմի, զոր Տէր Յիսուս փրկիչն ամենայնի յիշեսցէ զձեզ ի միւսանգամ գալստեանն իւրում. ամէն:
Արդ, գրեցաւ Բժշկարանս այս ի թուաբերութեան մերում տօմարի երկշրջանի, երկյոբելենի եւ եռմետասանի (532x2+100+33+551=1748), ի յամսեանն յուլիսի ԺԴ. (14), աւուրն Ե.շաբաթ, Զ. ժամուն, որ արեգակն խաւարեցաւ, եւ աստեղքն երեւեցան, ի սոյն աւուրն զրաւ եղեւ գրոյս ի քաղաքս Թոխաթ, ընդ հովանեաւ Սրբոց Խ. (Քառասուն) մանկանցն, ձեռամբ տիրացու Աւետիքի որդի՝ մեղաւոր եւ ամենաթշուառ, սուտանուն Յակոբ դպրի, որ եւ հայցեմ հանդիպողացդ այս ծաղկաւէտ բուրաստանիս՝ ներումն շնորհէք անարհեստութեանն մերում, եւ սղալանացն մերոց մի՛ ձանձրանայք վասն սիրոյն Քրիստոսի՝ եթէ կամիք, եւ զմեղաւորս այլ յիշման արժանի արարէ՛ք եւ Աստուած ողորմի՛ ասացէ՛ք, զոր Տէր Յիսուս ձեզ եւս միշտ ողորմեսցի աստ եւ ի հանդերձեալ կեանսն: Այլ եւ զայս խնդրեմ ի ձենջ, հա՛յրք եւ եղբա՛րք, որ զգիրքս լաւ պահէ՛ք, / ի հրոյ եւ ի ջրոյ խնայէ՛ք, / եւ զկողքն յետ որ շրջէք, / ամուր ձեռօք դուք բռնեցէ՛ք, / որ զկապքն չապականէք, / թքոտ ձեռօք թուխտ մի՛ շրջէք, / թէ որ այսպէս խնամ առնէք, / արքայութիւնըն ժառանգէք. ամէն: Հայր [մէր]
Նա եւս առաջին գրողն գրքիս՝ տիրացու Զաքարիայն այլ յիշեցէ՛ք, որ նա եւս առաջ Ա. քանի տետր գրած էր, մնացեալն մեք աւարտեցաք. բաւ է:
385բ (ստ. լս.) Յորժամ մտայ յուլիս ամիս, / ճանճն շատցաւ ի չարդախիս, / կու խածատեն Յակոբ գերի / 386ա/չեն թողուր հանգիստ եղկելիս, / որ հասանիմ յաւարտ գրիս, / պակասեցաւ լոյս աչերիս: / 386բԳիրքս մնայ աստ երկրիս, / ձեռքս փտի ներքեւ հողիս, / ով որ տացէ մեզ ողորմիս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 214բ (1798 թ.) Ես՝ Տաթեւացի Մեսրօպեան Պօղօսի որդի Գրիգորս, որ եղէ սարկաւագ ի սուրբ գերազօր վանըս Ստաթէի՝ յայնմ ժամանակի, յորում Ախտայ շահ անուանեալ պարսիկն եկն յերկիրըն մեր բազում հեծելովք եւ զօրօք՝ որպէս զի առցէ ի յանառիկ բերթըն Շուշի եւ ըմբռնեալ զխանն, հնազանդեցուսցէ իւրոյ թագաւորութեանն: Վասն զի ոչ կարաց յաղթել եւ առնուլ զբերթըն, այլ զի ետես թէ ոչ կարէ առնուլ, յայնժամ առեալ զզօրսն իւր, դարձաւ հետս. եւ զամենայն գեղորայք, որք կային արտաքոյ բերթին, եթէ՛ ի մերձաւորսն եւ եթէ՛ ի հեռաւորսն, միաժամու գերի արար: Քանզի յայնմ ժամանակի յերկիւղ շանն յայնմիկ Տաթեւացիք հնազանդեցան Նախչուանու, ինքեանք չուեալ չոքան եւ թողին զսուրբ աթոռս զայս ի ձեռս թշնամեաց, եւ եկեալ մտին անօրէնքն, որպէս ըստ կամաց իւրեանց հաճոյ թուեցաւ՝ նոյնպէս արարին, եւ թողին զսուրբ տունս դատարկ եւ ունայն ի յամենայն ընչից՝ եթէ՛ եկեղեցականաց, եթէ՛ արտաքոականաց եւ եթէ՛ այլ ամենայն մարմընաւոր պիտոյից, մինչ զի եւ զմիաբանքն եւս ցիր եւ ցան արարին աստ եւ անդ, եւ եղեւ լուսաշէջ եւ աղօթաշէջ սուրբ աթոռս, եւ էր թվին հայոց այս ՌՄԽԷ. (1798): (այլ ձեռքով)՝ Գամաւ Աստուծոյ ես՝ Տաթեւացի Յարութիւն, Միքաէլս:
2. 300ա (ԺԸ. դ., շղագիր) Աստուածաստեղձ ծառ, անուն Որդյույ, գին աստուածաբեր, առատ եւ հորդ, մեզ սեպական այլոց է խորդ մեղաց քավիչ, մարդկան միճնորդ, գինի, գինի, անուշ գինի, իմ սիրելեացս անոշ լինի: Ես տիրացու Պապոյս գերեցի:
3. 122բ (ԺԸ. դ., շղագիր) Բազմաշխատ հօր իմոյ տեառն Գրիգորին:
4. 123ա (1809 թ., շղագիր) Ես /// Պապա, թոռը Յարութիւնի՝ որդի տիրացու Պապաի ՌՄԾԸ.ին (1809) գրեցի:
5. 216բ (1810 թ., շղագիր) Աստուած աստեց ծառ, անուն, որդ, յուժգին, աբեր, առատ եւ հորդ մեզ սեպական, այլոց է խորդ մեոց քավիչ, մարդ, գառն, մեճնորդ, գինի, գինի, անուշ գինի իմ, սիրեացս անուշ լինի: Ղօվտն ելեալ ի Սոդօմա, չարն նախանծել ընդ նմայ, շվայտութեամբ պատրեաց զնա, յետ յանցանաց, որ հագամա, գինի, գինի, անուշ գինի, իմ սրելեաց անուշ լինի: Մելքիսեթեգ ըզքեզ մատուց մեծին Աբրահամու արպուց, հոգով ըզնայ ուրախացուց, հաց եւ գինի մեարացուց գինի: Թաթեւացի Գէորգ ազնիւ տիպրիս ՌՄԾԹ. (1810). (լս-ում)՝ Պապու թոռն:
6. 78բ (1833 թ., շղագիր) Թվին ՌՄՁԲ.ին (1833), մայիսի ԺԲ.ին (12) կէս գազ ծուն եկաւ:
Թվին ՌՄՁԲ.ին (1833), նոյեմբերի ԺԴ.ին ծույն եկաւ: Ես՝ տէր Սարգիսի թոռըն, Գրիգորի որդի Գէորգս, գրեցի:
7. 78բ (1834 թ., շղագիր) Թւին ՌՄՁԳ. (1834), մայիսի Բ.ին, օ՛վ սիրելի եղբայրք, գըշեր ես երազ տեսի /// (2-3 բառ ջնջած) գլխէն մեծ սեռը, որո (չշարունակուած):
8. 1բ (1840 թ., շղագիր) Ի 1840 ամին ես՝ տէր Սողոմօնի որդի մէլիք Անդրիասս գրեցի այս յեքիմարանս:
398բ (1840 թ.,) Ի 1840 ամին, ի 20 յունիսի երկիրն շարժեցաւ, լեառն պատառեցաւ ահակին:
9. 336բ (1840 թ., շղագիր) Ի 1840 ամին, ի 20 յունիսի /// (8 տող անընթեռնելի՝ վրան նոր յիշատակարան գրուած լինելու պատճառով) բաշին վէրէն օթախն տարվազին կըշտին պուրջն փուլ եկաւ, ուրիշ բաներ շատ իրար եկեաւ:
– (վրան յետագայում գրուած նորը եւս անընթեռնելի)՝ /// էր ասէր եկն մարախ եւ կարկուտ/// (1 տող անընթեռնելի) գիրք /// (4 տող):
10. 398բ Ես տարցու Խաչատուրս Շեկահողցի Վարդանեան, որ է յիշատակեցի իմ եղբար Խաչատուրին ի յորդին է Ղազարի. 1841կին:
11. 2բ (1840 թ.ին գրուած 10 տողանոց անընթեռնելի յիշատակարանի վրայ, ԺԹ. դ., շղագիր) Ես՝ ի ներքոյ սորին ստորագրեալ 5 օսկի Կարսոց նահանգին գնեցի գիրքս հալալ արդեանց իմոց: Աստ այս եղծած յիշատակ է ի դուռն Սուրբ Կարապետ վանուցն Նշա/// Թումայ անապատին: Տէր մեծարու քիչ նորա գրիս Յարութիւնն /// (1 տող անընթեռնելի):
12. 81բ (ԺԹ. դար, շղագիր) Մեծապատիւ եղբբեար տիրացու (էի յԱղվելէլի) Աղավէլի հօդ եմ, որ:
13. 137ա (ԺԸ. դար, շղագիր) Ծառա տերացու Եղիայ (նման 167ա):
14. 190բ (ԺԹ. դար, շղագիր) Ի /// [Ս]րբոյ Աթոռոյ առաջնորդ Մարտիրոս վարդապետէ ժամանեսցե գիր սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ:
ՆՇՈՒՄ՝ 2ա՝ «978, 2739»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 147բ անընթեռնելի, 398բ սեւով, ութանկիւն՝ «ՍՈԼԹԱՆԱԼԻ ///» (2րդ տողը անընթեռնելի):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «յամենայն ժամ աղաչանք իմ այս է առ յօրինօղդ համայն սեռից, զի կարճառօտ, յամենայն ժամ աղաչանք իմ (երիցս), յյամենայն, յաղագս ընդա աեջոյն դդդդ փշեփաի, էի, շուշահովամն յաեզ, րափոնօգ, գրչափորձարարա, աբգդ», 6 տող ջնջած, երեւում են միայն տողերի սկզբնատառերը՝ Շ, Ի, Ո, Եւ, Է, Յ», 1բ՝ «Հմր 1840, Յ (13անգամ), ի 1840 ամին ի, այս է ի թիւս, տառեր՝ ա-դ, ա-դ, ա-թ, ա-ը, ն (8 ագամ), հրաման նորին կայեր», 78բ՝ տառեր՝ ն, «Նարեգ», 81բ՝ «մաեց մեծապ աբգդեզէ», 112բ՝ «Որ արեգակն չկարէ հսյիլ առ ծորէն, տակի կեղեւն եւ յիստակէ եւ վարդեջրով սնուր, աղայ եւ մաղայ, Ե. տրամին Ա. տրամ պաղ շաքար, աբգագաաբ», 115բ՝ «Զզղարաղաճին արմատն ի կրակն դնես, որ վառի եւ ի դուրս եղած ծարէն ջուրն որ վազէ, ա՛ռ զայն ջուրն եւ ի հիւանդութիւնէ եղած խլին յա ն (18 անգամ)», 116ա՝ «օգտէ Աստուծով», 121բ՝ «բաղ մաշ խատ հօրդ եմ», 131ա՝ «Այսօր տօնէ ծըն Այսօր տօնէ ծընընդեան /// Տեառն մերոյ եւ հատնութեան տվետի Այսր արեւն արգար», 151ա՝ տառեր՝ բաաչպ, 154բ՝ «եվ փոխինդ արա՛», տառեր՝ ա-դ, 155ա՝ Գ, 162ա՝ «չընչըն չի ծառայ պապայ առնւ ատ մի որ է գուղին անուն թաթն: Որոյ եղէ ես», 167ա «Ամէն ///» 182ա՝ «Արի՛ք, եղբա՛րք, եղցուք այսօրակէս տա/// ///ե [տա]ն ահա որ քերտա», 189բ՝ տառեր՝ ա-թ, 190բ՝ տառեր ա-է, ա-ֆ, ա-ե, 214բ՝ «յաղագս մարդակազմութեան. ամեն, յաղագս մարդակա», «գգ գրչափ», 216բ՝ «ԱԱԱստուած», 229բ՝ «զիջուածք դեղերն», 237ա՝ «Աօեղին տաճար ե ճառա», 244բ՝ «Կարապետ», 254ա՝ «ի» (չորիցս), 267բ՝ «աբգ ժիլ, ֆի ֆիտասչին ճավաշ», 298բ՝ «Զմեղաւոր Թոխ», 336բ՝ «Աստուած» (չորիցս), «Աստըւած աստեղ ծառ, ի գոց ձեռաց ես ուր փախեաց, գամուր ուրեք տաա», 341բ՝ տառեր՝ ա-ը, «տեղին տաճար բանի», տառեր՝ ա-զ, 397բ՝ տառեր, աղիւսակ, որի մէջ զանազան տառեր՝ աե, յո, եզ, իթ, որ, պճ., ան ած, խզբզոց, «մեծ կարոտ, պայծառ, ամէն» (կցագրով, հնգիցս), 398ա՝ «զա աթոոոռ, Թադէի, ա-ծ», 398ա «Ի դրանէ հրեշտակահիմն սրբազան առաքելոցն Պետրոսի եւ Պօղօսի գլխաւոր առաքելոցն Քրիստոսի Գրիգոր եօթնալուս վարդապետէն (երկիցս), Աստուածաստեղծ ծառ, բարձր, Տէր», զանազան տառեր՝ է, մամ, 398բ՝ «յամենայ, եարէ, երկիգպար: ի վասն իւրն լինելոյ վասն իււրն լինելոյ Արլքանա(՞)»: 118ա, 149բ, 150բ՝ թանաքով խզբզած:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ թռչուն 150բ, 154բ, 214բ, 229բ, 261բ,262բ, հրեշտակ 155ա, մարդ՝ 245բ, մարդու գլուխ 154ա:
2740
ԹԱՐԳՄԱՆՉԱՑ ՎԱՆՔ (Գանձակ) |
ՌՅԽ. – 1891 |
ԳՐԻՉ՝ հեղինակը:
ԹԵՐԹ՝ 222 (էջակալուած 1-430, որ է՝ 1ա-215բ). չգրուած՝ 1բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Իx12 (Ա 14, Ե, Է, Թ, Ժ, ԺԲ 10, Զ 16, Ը, ԺԱ 8, ԺԹ 11, Ի 7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. սպիտակ, գործարանային ստուերագծումով (թ. 1-17, 24-6), այլ, սպիտակ, ճնշագծումներով (թ. 27-131), սպիտակ, համեմատաբար բարակ (թ. 132-215), դեղնաւուն (թ. 18-23), դեղնաւուն այլ (216-22), ճնշադրոշմներով՝ թ. 1, 4-7, 15-7, 207-8, 216 ոճաւորուած ուղղանկիւն՝ «No 5/ Способина / ИК», թ. 18-20 բոլորակ՝ «No 7», թ. 133-6, 145-8, 157-60, 169-71, 185, 193-4 ոճաւորուած բոլորակ՝ «Фабрика Платунова / No 8», թ. 222 ոճաւորուած ութանկիւն՝ «No 7»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 28,5-28.8x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (24-26x9-18): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 24-8: ԿԱԶՄ՝ սեւ զարդագծերով նարնջի ծաղկաթուղթ, մէջքը եւ եզրերը՝ սեւ կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտ ցայտկէն:
Նմուշ 4ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը եւ մէջքի ու եզրերի կաշին մաշուած. p. 215-6ի միջեւ կտրած-հանած 2 (թերեւս չգրուած) թերթ, կազմաստառները, թ. 1, 216, 220-2՝ խոնաւութեան դեղին, արտաքին լուսանցակողը եւ 123ա, 132բ, 134ա՝ թանաքի հետքերով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-215բ [Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունի, Նոր քնար հայկական]
1. 1ա [Տիտղ.] Նոր քնար հայկական, երկասիրեաց Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունի: Կրկին եւ կրկին արտագրեալ 1891 ամի, ի 12 փետրվարի, ի յազգային թուականի ՌՅԽ. 1340 (1891), ի վանս Սրբոց Թարգմանչաց Խաչակապու:
– 2ա-3ա Յառաջաբանութիւն – Զկնի կործանման բաբէլական աշտարակին... Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունի, ի յամի ազգական ՌՅԽ. (1340) եւ յամի փրկչական 1891, ի 12 փետրվարի, ի վանս Սրբոց Թարգմանչաց Խաչակապու:
– 3բ Հնչեա՛ քնար արտասու[ա]թոր, / զաղէտ հայոց սեւ բախտին... յընտիր լեզու քո հայկական / երգ աւաչեա՛ գերազանց: Թ. վ. Շիրակունի:
ա. 4ա-5ա Գլուխ Ա. Ողբերգութիւն առ մայրաքաղաքն Անի եւ ի բերանոյ նորա դիմառնութիւնն առ Հայաստան – Հայկազն Անի՛ քաղաք, գահ արքայից, / շքեզ պարիսպ քաջ հսկայից... ուրախացի՛ր, ուրախացի՛ր, / Անի՛ քաղաք, զուարճացի՛ր*... զի քո անուն գոլ անմոռաց / յորդւոց յորդիս միշտ յաւիտեան: 1852 ամի, ի գիւղն Արդիկ:
Ծնթ. 1. Այս եւ յաջորդ մի շարք միաւորներում առաջին տան վերջին տողը կրկներգ է, որ գրուած է նաեւ վերջնատողից յետոյ (աստ՝ ունի եւս 2 կրկներգ, բերում ենք միայն վերջնատողից յետոյ կրկնուողը՝ «Ուրախացի՛ր, ուրախացի՛ր, Անի՛ քաղաք, զուարճացի՛ր» սկսուածքով): Միաւորների վերջում հեղինակը գրել է գրութեան վայրն եւ ժամանակը:
բ. 5ա-6ա Գլուխ Բ. Առ մայրաքաղաք Անի – Չնաշխարհի՛կ մայր քաղաքաց, / զքեզ նման չիք յաշխարհաց... թող լան աչեր Բագրատունի, / հայրենասէր աչք գեղանի: Ի 1857, ի գիւղն Արդիկ:
գ. 6ա-7ա Գլուխ Գ. Ողջոյն ի ձօն Անւոյ – Ողջոյն քեզ, ո՛վ չքնաղ Անի, / ողջոյն, քաղա՛ք հայոց ազգի... յիս գթասցի Տէր ամենից, / զիս կորզեսցէ յայս աղետից: Ի 1862 ամի, յԱնի:
դ. 7բ-10ա Գլուխ Դ. Եղերգութիւն առ մայրաքաղաքն Անի եւ ի բերանոյ նորա դիմառնութիւն առ Հայաստան – Հայկազն, կորուցել ես առիւծ արքայք, / ի՛մ Անի, հաւաքել ես գլխոյդ չար պայք իմ ջանի... Անիս ուրախ լիներ հայոց մխիթար: Թ. վ. Շ., ի 1862 ամի, ի գիւղ Արդիկ:
– 10ա Յաւելուած – Արծիւն յաղթող եմուտ յԱնի ի կրկէս... Է հաւա[տ]չեայ Անւոյ կանգման պատուառաք:
ե. 10ա-1ա Գլուխ Ե. Երգ առ Անի գահն Բագրատունեաց ի գոյն «Ասում ես դիմացիր» տաղին – Անի՛ քաղաք՝ ակ պատուական, / որբ հայոց ազգիս հերիք մորմոքիս... ասում ես մի՛ լար, Անի՛, / մի՞թէ եմ անբան, թէ՞ անշունչ արձան... թող մնայ իմ սիրտս ի մէջ աղէտի, / միշտ, տարուէտարի: Թ. վ. Շ., ի 1859, ի գիւղն յԱրդիկ:
– 11ա Հեղինակի՝ «Ծանօթութիւն. Այս երգը տպուած է «Սոխակ Հայաստանի» երկրորդ հատորի մէջը»:
Ծնթ. Նկատի ունի հետեւեալը՝ «Սոխակ Հայաստանի. Լիակատար երգարան, Խմբագրեց Աւագ Գրիգորեան. Աշխատութիւն Ե., հտ. 2, Բաքու, տպ. Հայոց մարդասիրական ընկերութեան, 1875. VIII, 258, XIV էջ (շար. 17x5 սմ), էջ 39-40» (այսուհետ՝ «Սոխակ», Բ.):
զ. 11ա-2ա Գլուխ Զ. Եղերգանս առ Անի եւ ի բերանոյ դիմառնութիւն առ Հայս – Ասէ հայն. Ողբս յօրինել քաղցր է սրբոց, / չքնա՛ղ Անի, չքմե՛ղ Անի, շքե՛ղ Անի... աւա՜ղ մանկիկ, ափսոս գառնիկ... պարգեւանուն Շիրակունի: Երգեցաւ ի գիւղն Արդիկ, 1854 ամի:
է. 12աբ Գլուխ Է. Շէր գեղեցիկ առ Անի – Հնչեա,՛ մուսա՛յդ գեղանի, հնչեա,՛ աղո՛ւ աղաւնի... աւաղ Անի, ջան նանի... ընդէմ պարսից կայր ի բերտ: Երգեցաւ ի գիւղն Արդիկ, 1857 ամի:
ը. 12բ-5բ Գլուխ Ը. Խօսակցութիւն Մասիս եւ Արագած լերանց Հայաստանի – Ասէ Արագած. Քաղցր եւ պատուական եղբայր ի՛մ Մասիս... ձեզ ասեմ, լերի՛նք, հերիք, այդ բաւ է: Երգեց Թ. վ. Շ., 1860 ամի, ի գիւղն Արդիկ:
թ. 15բ-6ա Գլուխ Թ. Առ տիրամայր ամենասուրբ կոյսն Մարիամ – Երանի է քեզ, Տիրածի՛ն, / եղեր տաճար անճառ Բանին... աւա՜ղ, աւա՜ղ ինձ՝ եղկելոյս, / լե՛ր ջատագով, ո՛վ սուրբ կոյս... միշտ բարեխօս լե՛ր վասն հէքոյս՝/ ինձ՝ անարժան Շիրակունւոյս: Ի գիւղն Արդիկ, 1851 ամի:
ժ. 16ա Գլուխ Ժ. Տաղ առ սուրբ կոյսն Աստուածածին – Մարգարտաշար մանեակ պարանոցիդ երկնառաք... ո՛վ տիրուհի, մաքուր կոյս, / լե՛ր բարեխօս վասն հէքոյս... տո՛ւր իմ մտաց պայծառ լոյս, / ճանաչել Տէրն իմ Յիսուս: Ի գիւղ Արդիկ, 1857 ամի:
ժա. 16բ Գլուխ ԺԱ. Տաղ սիրոյ – Զքեզ գովեմ, սիրուհի՛, / սէրդ ինձ ձօնեա՛, տիրուհի՛... ժամ է ծառոց ծաղկելոյ, / ժամ է ծաղկանց բացուելոյ... սակաւ բանիւ քեզ ընծայ / բերան իմոյ ահա տայ: Թ. վ. Շ., ի գիւղն Արդիկ, 1854:
ժբ. 17ա Գլուխ ԺԲ. Յորդոր մանկանց հայոց – Ո՛վ պատանիք մեր քաջազուն, / ահա բացաւ ծաղկեալ գարուն... ջանացէ՛ք, եղբա՛րք, ջանացէ՛ք, ո՛հ... որով լինէք հոգւով պայծառ: Ի 1858 ամի, յԱրդիկ:
ժգ. 17ա-8ա Գլուխ ԺԳ. Տաղ առ Արագած – Արդ, դու, ո՛վ Արագած, որջդ այծեման... ուսումն է անգին գանձ / եւ ծաղիկ նարդոս, / հազուագիւտ նարդոս: Թ. վ. Շ. 1855 ամի, ի գիւղ Արդիկ:
ժդ. 18աբ Գլուխ ԺԴ. Տաղ ի ժամ գարնան – Այ քաղցրի՛կ առաւօտ բարելից գարնան... ըստ իւրեան կարին, որ լսողք բերկրին: Ի 1858 ամի, ի գիւղն Արդիկ:
ժե. 18բ-9բ Գլուխ ԺԵ. Յորդոր հայ տղայոց – Հիանալով կարի ափշեմ, / երբ հայկազանց նախնեաց հայիմ... արի՛ք, արի՛ք, մանկունք արի՛ք, / սերուն[դ]ք Հայկայ, քաջ պատանիք... չէ պարտ գիտել զուր աշխատանս: Ի 1856 ամի, ի գիւղն Արդիկ:
ժզ. 19բ Գլուխ ԺԶ. Շէր սիրոյ – Ե՛կ, ով իմ սիրո՛ւն սիրելի, / ե՛կ, փութա՛, արի՛... ե՛կ, ով ի՛մ սիրուն: Ի 1852 ամի, ի գիւղն Արդիկ:
ժէ. 19բ-20ա Գլուխ ԺԷ. Շէր քաղցրանուագ – Ե՛կ, ցանկալի, ազնի՛ւ թութակ... այ ի՛մ թութակ, անգին տատրակ... մեք ցնծասցուք զայս ասելով: Ի 1854 ամի, ի գիւղն Արդիկ:
– 19բ Հեղինակի՝ «Այս երգը տպած է «Սոխակի» յերկրորդ հատորի մէջը». տե՛ս «Սոխակ», Բ. էջ 99:
ժը. 20աբ Գլուխ ԺԸ. Տաղ ուրախութեանն – Թութա՛կ՝ ազնիւ թռչուն, երգէ անուշակ... արդ, եկա՛յք ցնծասցուք քաղցր երգելով / զամենայն հերծուածողք ի բաց վանելով... այլ պարտ է զբան նորին դուք պահէք: Ի 1853 ամի, ի գիւղն Արդիկ:
ժթ. 20բ-1բ Գլուխ ԺԹ. Երգ առ Վարդան բազմերախտ զօրավարն հայոց Մամիկոնեան սուրբ նահատակն – Եռանդ սրտին, հոգւով ջեռեալ զարգնայր... սպարապետ Մամիկոնեան քաջ Վարդան: Թ. վ. Շ. ի 1852 ամի, ի գիւղն Արդիկ:
ի. 22աբ Գլուխ Ի. Ի պաշարումն զօրաց հագարացւոց զքաղաքն Ալէքսանդրապօլ (հին Գումայրին) ի Շիրակ, 1853 ամի – Ալէքսանդրապօլի քաղաք աննման... եհար վանեաց, ցրուեաց ի զէն եւ ի սուր / ծախեաց զօրս հագարեան անձրեւէր անդ հուր... լեզուօք մեղր յօրինել բազմաց դուրական: Ի 1854 ամի, ի գիւղն Արդիկ:
իա. 22բ-4ա Գլուխ ԻԱ. Ներբողեան ընդհանուր նախարարի կովկասեան-արարատեան սպարապետի Բարսեղ իշխանի Բէհբուտեանց վասն յաղթութեանն զօրաց հագարացւոց ի գաւառին Շիրակայ, ի վերայ Ախուրեան գետոյ, 1853 ամի, ի 26 նոյենբերի – Թագ պարծանաց տանն Ռուսաց հռչակեալ... գերահռչակ, գերահամբաւ, գերագով. / գերաշխարհիկ քաջ իշխանդ Բեհբուտով... տիրեալ զերկիր Շարայաւան հայկազանց: Ի 1853 ամի, ի Շիրակ՝ ի գիւղն Արդիկ:
իբ. 24ա-5բ Գլուխ ԻԲ. Ներբողեան ընդհանուր սպարապետի կովկասեան Բարսեղ իշխանի Յօվսէփեան-Բեհբուտեանց, երկրորդ պատերազմի Շիրակայ՝ ընդէմ հագարացւոց, 1854 ամի – Զուարթացան դաշտք եւ լերինք, աշխարհ համայն ռուսաց... ո՛վ քաջ իշխան, մեծ Բեհբուտեան, Բարսեղ իշխան Յօվսէփեանց... դու ես պսակ, դու ես պարծանք տանս Հայոց Արամեան: Թ. վ. Շ., ի 1854 ամի, ի գիւղն Արդիկ:
իգ. 26ա-7ա Գլուխ ԻԳ. Բան առ սուրբ եկեղեցին – Ի սուրբ ծնողէդ, յորում ժամու ես ծնայ... վասն իմ՝ հէքոյս միշտ հանապազ պաղատեալ: Թ. վ. Շ., 1865 ամի, ի վանս Շօղակաթու, ի Վաղարշապատ:
իդ. 27բ-8ա Գլուխ ԻԴ. Զգացում ի թմրութեանց – Կաթոգին հառաչմամբ կենօք մաշեցայ... վայ երգեմ, վաշ կարդամ վասն եղկելոյս, / դու լե՛ր ինձ ապաւէն, ո՛վ Տէր իմ Յիսուս... աջակողմեան պարան զուարթնուց գնտին: 1851 ամի, գիւղ յԱրդիկ:
իե. 28ա Գլուխ ԻԵ. Աղերսանք զղջացի ալ սրտիւ – Լո՛ւր, Տէ՛ր իմ Յիսուս, ի քեզ պաղատիմ վասն իմ ցաւոյս... փրկի՛չ, փրկի՛չ, փրկի՛չ, / փրկեա՛ ի ցաւոյս ոհ, ոհ, որ զիս խոցոտէ... գէթ համարեա՛ զիս ոհ-ոհ-ոհ Մաղքոս չար ծառայն: Ի 1852 ամի, ի գիւղն Արդիկ:
իզ. 28բ Գլուխ ԻԸ. Տաղ յարութեան Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Ի լուսափայլ գերեզմանին... յաղթողն առնէ արտ գերեդարձ: Ի 1861 ամի, ի գիւղն յԱրդիկ:
իէ. 29աբ Գլուխ ԻԷ. Առ նահապետս Հայոց – Հայկ լայնալիճ աղեղնաւոր... բախտ, թագ հայոց չկան, ո՞ւմ կաս: Թ. վ. Շ., 1871 ամի, ի յՈւտիս՝ ի գիւղ Նիժ:
իը. 29բ-30ա Գլուխ ԻԸ. Ուղերձ առ տիրամայր սուրբ Աստուածածինն – Ո՛վ տիրուհի, կոյս գովելի... ցօղեա՛ զցօղդ ողորմութեանց: Ի 1862 ամի, ի յԱրդիկ:
իթ. 30բ-1բ Գլուխ ԻԹ. Ողբ տեառն Յիսուսի Քրիստոսի – Ցաւէ ինձ վէրդ, անո՛ւշ որդեակ... ընդ աղօտ լուսին եւ ընդ ստուերին: Ի 1863 ամի, ի գիւղ Քէշիշքանդ:
լ. 31բ-2ա Գլուխ Լ. Պատերազմ Արամայ ընդդէմ Նիւքար Մարին – Լերինք չքնաղ կայթեսցեն... արդ բարձրանայ բարձրաբերձ:
լա. 32ա-3ա Գլուխ ԼԱ. Առ սուրբ մենաստանն Հառիճոյ – Ցնծայ Հառիճ սուրբ մենաստան... վասն շահուց գործեն ի մուտ: Ի 1860 ամի, ի վանս Հառիճոյ:
լբ. 33ա-4ա Գլուխ ԼԲ. Հառաչանք ի խորոց սրտէ վասն արիութեանն – Այս բորբոք, այս շանթ, այս կրակ, այս բոց... յանկարծ այցելութեան դուռ իմն բանի: Թէո[դորոս] վարդապետ Շիրակունի, ի 1863 ամի, ի գիւղն Արդիկ:
լգ. 34ա Գլուխ ԼԳ. Տաղ զուարճութեան – Մուզա՛յք հայոց, արդ հնչեցէ՛ք անուշիկ... ծափ զծափի հարէ՛ք ուրախ, անտրուր: Ի 1861 ամի, ի գիւղն Արդիկ:
լդ. 34բ-7ա Գլուխ ԼԴ. Առ ի մահ վաղամեռիկ ամուսնոյն իւրոյ Գայիանէի Համբարձումեան Վարդանեանց – Միով ոտամբ հարկանէ մահ տալկահար... էր կողակից եւ ամուսին Թէոդորոս վարդապետին: Ի 24 ապրիլի 1863 ամի, ի գիւղն Արդիկ:
լե. 37ա-8բ Գլուխ ԼԵ. Ի մահ վաղամեռիկ նշանեալ պատանւոյն Գրիգորի Շիրակունւոյ՝ եղբօր Թէոդորոս վարդապետի, ի 1862 ամի – Այդ ի՞նչ աղէտ, այդ ի՞նչ ցաւ... աստ տապաստ արկեր ի թաւագլոր: Ի 17 սեպ. ի 1862 ամի, ի գիւղն Արդիկ:
լզ. 38բ-9բ Գլուխ ԼԶ. Ի մահ յանկարծամահ ուսումնական պատանւոյ Կարապետի Շիրակունւոյ՝ եղբօր Թէոդորոս վարդապետի, ի բերանւոյ հանգուցելոյն – Սեաւ բախտին ճակատագիր... ձեզ պահեսցէ միշտ բարեբաստ: Ի 18 օգոստոսի ի 1866 ամի, ի գիւղ Արդիկ:
– 39բ Տապանագիր – Արկածք դառնագին, դառն մահ անկարծ... մեծ սուգ պատճառեաց իմոց սիրելեաց: Ի 20 յօգոստոսի, ի 1866 ամի:
– 39բ Տապանագիր մօրն Թէոդորոս վարդապետի Շիրակունւոյ – Ո՛վ գորովագութ մայր իմ Խանբերի... զի ծուխ ծառասցի, հոտ անուշ բուրրի: Ի 21 յօգոստոսի, 1865 ամի:
– 39բ Տապանագիր Ա. որդոյ Թ. վ. Շ. – Այս իսկ է տապան իմոյ անդրանկին... ի մէնջ սա խնդրէ պաշտօն, պատարագ:
– 39բ Տապանագիր Բ. որդւոյ Թէ. վ. – Երկրորդի որդւոյս այս իսկ է տապան... դեռ մանուկ տիոց անկաւ յայս ակատ:
– 39բ Տապանագիր Գ. որդւոյ Թէ. վ. – Եղիշէ անուն կրէ յիւր ճակատ... վասն իւր եղբօրն անդ կայ ի հայցուած:
լէ. 40ա-2ա Գլուխ ԼԷ. Ուղեւորիլն սրբազան Մովսէս արքեպիսկոպոսին Գանձակեցւոյ առ ի Սպահան, ի 1864 ի 20 յունվարի – Մինչ բարձրացայք յԱրարատայ Գեղարքունիս ի Ծաղկոտ... ո՛վ ծով, զարարիչ քո յիշեա՛, զի արարած եմ ես նորա: Ի 1864 ամի, ի 20 յուն. ի Դիլիճան գիւղն:
լը. 42աբ Գլուխ ԼԸ. Ի Շիրմաց ճգնաւոր Յօհաննէս վարդապետի Մաղաքեանց հնչի առ արիւնակից թոռն իւր Մօվսէս սրբազան արքեպիսկոպոսն Գանձակեցի, ի 20 փետրվարի 1864 ամի – Եկար ի տես այս իմ շիրմաց... ես աստ ննջեմ, աստ ի շիրիմ, / Գնա՛, որդի՛ հաւատարիմ: Ի գիւղն Գառնակեր՝ ի մենաստան Ծաղկուցած:
լթ. 43ա-5բ Գլուխ ԼԹ. Ելեւէջ բախտին ի հարսանիս եւ ի մահ Գնէլայ – Առ ի՞նչ այսօր, ա՛յ դիւցազունք, առ ի՞նչ նժոյգ ոսկեսանձ... գուցէ առնեն ձեզ նետահար ի սիրտ, յոգի կարեւէր: ԹԷոդորոս վարդապետ, ի 1863 ամի, 10-12, ի Սուրբ Էջմիածին:
խ. 45բ-8աԳլուխ Խ. Առ մայրաքաղաքն հայկազանց Արմաւիր – Ա՛խ, Արմաւի՛ր, դու հայոց բախտ... գիշատեցաւ որպէս պաճար: Գրեցաւ ի Սուրբ Էջմիածին, 1863 ամի:
խա. 48բ-9ա Գլուխ ԽԱ. Առ սուրբ Սիօն – Անձկամ հանգչիլ ի քո ի ծոց... ընկա՛լ ի գիրկ եւ այց արա՛ / այցելութեան ժամ է ահա... պաշտօնէդ կալ անարատ: Ի 1863 ամի:
խբ. 49բ-51բ Գլուխ ԽԲ. Շնորհաւոր տարի եւ բարի կաղանդ, խլեսցի յարմատոյ համայն չար աղանդ – Այն ինչ արփին նսեմանայր, / այն ինչ յայստեաց տեղի տայր... դարք եւ տարիք միշտ գան, գնան / եւ յաջորդեն ճետընդճետ: Թ. վ. Շիրակունի, ի Սուրբ Էջմիածին, 1864 ամի:
խգ. 52ա-3բ Գլուխ ԽԳ. Ի շնորհաբաշխ գալուստ բարձր սրբազան Գաբրիէլ արքեպիսկոպոսի Այվազեան, ի սուրբ վանս Հառիճոյ, որ ի Շիրակ, ի 1867 ամի, յուլիսի 15ին – Բաւ է ննջէք, մանկո՛ւնք հայոց, / հի՞մ կայք տխուր, սեւաթոյր... թող տարուց տար յաւերժասցի / ի քո Հառիճ յիշատակ: Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունի, ի 1867 ամի:
– 53բ Հեղինակի՝ «Այս երգ տպած է «Սոխակ» երգարանի երկրորդ հատորի մէջ». տե՛ս Սոխակ, Բ. էջ 61-64:
խդ. 54ա-6ա Գլուխ ԽԴ. Ա. Ուղերձ– Ամենասուրբ Երրորդութիւն / Պահեա՛ Ռուսաց վեհ տէրութիւն... յուսա՛յ ինքեան գոլ մեկենաս / ձեր պատուելի ընկերաց դաս: Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունի:
– 56ա Հեղինակի՝ «Այս ուղերձը երգեալ է Բագուայ մարդասիրական ընկերութեանն տասներրորդ շրջանի յօբելեանի առթիւ, ի սուրբ վանս Խաչկապու, մերձ ի Խաչկապ, ի 1874 ամի. եւ լոյս է տեսած «Սոխակ» երգարանի առաջին հատորի մէջ»:
Նկատի ունի հետեւեալը՝ «Սոխակ Հայաստանի. Լիակատար երգարան, Խմբագրեց Աւագ Գրիգորեանց, Աշխատութիւն Բ., հտ. 1. Բաքու, տպ. Ն. Մալաֆեանի, 1874, 284, Ը. էջ (շար. 16,5x10,5 սմ), էջ 53-6»:
խե. 56ա-8բ Գլուխ ԽԵ. Շնորհաւոր գարուն եւ բարի տարեդարձ Արարատ ամսագրոյ Սուրբ Էջմիածնայ – Բացաւ արդէն, ո՛վ Արարատ, / քեզ նոր գարուն ծաղկաւէտ... յըշտեմարան յարքայութեան / զետեղեցս զազգ հայոց: Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունի գրեցաւ ի 1869 ամի, ի վանս Սրբոց Թարգմանչաց Խաչկապու:
խզ. 58բ-60բ Գլուխ ԽԶ. Երգ ոգեալ ի 20 փետրվարի 1875՝ յաւուր տօնի սրբոց Վարդանանց 1036 վկայից, ի վանս Սրբոց Թարգմանչաց, որ ի Խաչկապ: Խօսակցութիւն Եղիշէի եպիսկոպոսին Ամատունւոյ ընդ Վահանայ՝ եղբօրորդւոյն մեծին Վարդանայ Մամիկոնէի – Ասէ Եղիշէ. Լսի՛ր, Վահա՛ն, ասեմ քեզ, անտէր մնաց Հայաստան, / Կացի՛ր, Վահան, պատմեմ քեզ, անհէր մնաց Հայաստան... թող Հայաստան խրոխտայ ընդէմ Պարսից անսասան*:
Ծնթ. Այստեղ առաջին 2 տողը կրկներգ է:
խէ. 60բ-1ա Գլուխ ԽԷ. Խրախոյս Վարդանայ ի դաշտին յԱւարայր, երգեալ ի 20 փետրվարի 1875 ամի՝ ի տօնի սրբոց Վարդանանց զօրավարաց 1036 վկայից, ըստ եղանակ «Երկինք զուարթ» երգին – Լերի՛նք Հայոց, ցնծացէ՛ք, Վարդան նստաւ ի նժոյգ... նիզակք ճօճան ի յայեր, Վարդան գոչեր, ա՛յ հայեր... դարուց ի դար միշտ յարգին:
– 61ա Հեղինակի՝ «Այս երգ տպուած է ի 4 հատորի «Սոխակի»: Նկատի ունի հետեւեալը՝ «Սոխակ Հայաստանի: Լիակատար երգարան: Խմբ. եւ հրատ. Աւագ Գրիգորեանց. Աշխատութիւն Ը., հտ. IV, Բաքու, տպ. Հայոց մարդասիրական ընկերութեան, 1878, 1 չհ., Է., 248, 11 էջ (շար. 16,5x10 սմ) էջ 117-8»:
խը. 61ա-3ա Գլուխ ԽԸ. Մաղթանք – Երկի՛նք անմահ, տո՛ւր վեհ կայսեր երկար կեանս երջանիկ... ձեզ տրիտուր վարձահատոյց լիցցի երկինք, որ զօրէ: Ի 1875 ամի, ի սուրբ վանս Սրբոց Թարգմանչաց Խաչկապու:
– 63ա Հեղինակի՝ «Այս մաղթանքը տպած, լոյս տեսած է «Սոխակի» յերկրորդ հատորի մէջ». Նկատի ունի՝ «Սոխակ», Բ., էջ 102-5:
խթ. 63ա-4ա Գլուխ ԽԹ. Սուգ ի վերայ մահուան Սմբատայ թագաւորին Հայոց, որ նահատակեցաւ ի սէր Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, ի Յուսուփ յոստիկանէ Հագարացւոյ – Լացին տարերք, երկինք, երկիր... համբոյր ձօնէ ծունկ ի խոնարհ: Թէոդորոս Շիրակունի, ի վանս Սրբոց Թարգմանչաց, 1875 ամի:
63ա Հեղինակի՝ «Արտագրեալ է այս երգս հեղանակէս աշխատասիրած «Կիթառ հայկական» Բ. հատորից»:
ծ. 64ա-6ա Գլուխ Ծ. Երգ ի պատճառ վերջանալոյ թագաւորութեանն Հայոց՝ նմանեցեալ մշտամուտ արեգին (այս է յար եկին, մայր մտին) – Արփին հայկազանց Մասեաց ծագեցաւ... որք ցեց են ազգիս յայտուց անբուժ վէրք: Թ. վ. Թ., 1876 ամի, ի վանս Սրբոց Թարգմանչաց Խաչկապու:
– 64ա Հեղինակի՝ «Արտագրեալ ի «Կիթառ հայկական» յեր[ր]որդ հատորից սոյն հեղինակէ Թ. վ. Շիրակունւոյ», 66ա՝ «Հետեւեալ զերգերս արտագրեալ է ի յ«Անցք Վահանայ» յերկասիրութենէն Թէոդորոս վարդապետի Շիրակունւոյ, նուիրեալ հանգուցեալ Մակար կաթուղիկոս Առաջնւոյ»:
ծա. 66ա-7ա Գլուխ ԾԱ. Լաց Ձուիկայ՝ մօրն Վահանայ Մամիկոնէի – Ա՜խ, ի՛մ Վահան, որդի անդրանիկ... յոյս եւ հաւատը հաստատ պահէիր:
ծբ. 67ա Գլուխ ԾԲ. Երգ հարսնութեանն Ձուիկայ՝ մօրն Վահանայ Մամիկոնէի – Վահանայ Մամիկոնէի / Վասպուրական ի ծագաց... թէ հրեշտակ եւ թէ մարդ:
ծգ. 67աբ Գլուխ ԾԳ. Օրհնութիւն մօրն Վահանայ – Օրհնեսցուք զՏԷր միշտ եւ հանապազ... եւ հրեղէն ի լուս արփենից:
ծդ. 67բ-8ա Գլուխ ԾԴ. Կտակ մօրն Վահանայ – Վահա՛ն, ա՛ռ աւանդ զիմ վերջին կտակ... խնդրէն, թէ երկինք ընդ մեզ իսկ հաշտին:
ծե. 68ա-9բ Գլուխ ԾԵ. Հառաչանք, ողբք եւ հեծեծանք Վահանայ Մամիկոնէի ի ժամ յուշ կամաց ուրացութեանն – Խիղճ իւր անհանգիստ զտիւ եւ գիշեր... որք ի յԱւարայր վաստակեան անսին:
ծզ. 69բ-70բ Գլուխ ԾԶ. Անուանք մեծամեծ նախարարաց, որք անկան ընդ Վարդանայ, երգեալ իբրեւ ի բերանոյ քաջին Վասակայ՝ եղբօր Վահանայ – Ո՞ւր է Խորէն Խոռխոռունին... հաշուին եւ թիւք ընդ հազար:
– 70ա Հեղինակի՝ «Ղազար Փարփեցին գրէ. «Ի ցեղէն Արծրունեանց զմայրն Վահանայ», բայց արժան վարկած դուստր Վահանայ Ածրւնոյ գոլ, քան թէ այլ ումէք»:
ծէ. 70բ-2ա Գլուխ ԾԷ. Խրախոյս նախարարաց ի միասին – Ի գուճ գետնամած մատչիմք առ ուղերձ... զմեզ մի թողուլ, մի՛ անմխիթար:
ծը. 72աբ Գլուխ ԾԸ. Վիպասանն – Գլայր ի գիլ յեթերս յերկնից... եւ սերտ սիրով բարգաւաճ:
ծթ. 72բ-4բ Գլուխ ԾԹ. Հայկական զօրաց երգ – Յօժարեմք յօժար սրտիւ կամակար... երկի՛նք, մեզ գթա՛յ, գթա՛ մեզ արդէն: Ի 1871 ամի, ի գիւղն Նիժ:
կ. 74բ-7ա Գլուխ Կ. Երգ ազատութեան ի գերութենէն Վարդայ – Բուրվառեցաւ խունկ ծուխ հայոց... զՎարդն առ մեզ հասուցէր:
կա. 77ա-8բ Գլուխ ԿԱ. Երգ զօրաց Հայոց – Զինուորինք եմք Հայոց, զինուոր թագազուրկ... Արայի վարուց հետեւմունք արա՛: Թ. վ. Շիրակունի, 1872 ամի, ի գիւղ Նիժ:
կբ. 79ա-82բ Գլուխ ԿԲ. Նկարագրութիւն պատերազմին Վահանայ աջակցութեամբ Վախթանգայ վրաց արքայի ընդէմ պարսից Միհրան զօրապետին – Գրոհ տուեալ Հայոց զօրաց... քաջասցուք ստանալոյ լոյս պսակ:
կգ. 83ա-5ա Գլուխ ԿԳ. Երգ Բաբկէնի Սիւնեցւոյ, որ անկեալ դնիւր վիրաւոր ի դաշտին՝ յեզր Կուր գետոյ – Բաբկէն Սիւնին դիաթաւալ... արեւ իմ կենաց տեւէ յարատեւ: Ի վանս Սուրբ Ստեփանոսի Սաղիանու, 1864 ամի:
կդ. 85բ-8ա Գլուխ ԿԴ. Եղերգ Կամսարական Ներսեհի՝ տեառն Շիրակայ եւ Արշարունեաց, վասն Հրահատայ՝ հարազատ եղբօր իւրոյ, որ կայր գերի անկեալ ի ձեռս պարսից – Ներսեհ ԿամսարականՇիրակունին քաջ... որ կայր ի ծուփ կիսայար: Ի 1872, 3-12, ի գիւղն Նիժ:
կե. 88բ-90ա Գլուխ ԿԵ. Երգ առ լուսին – Ողջո՜յն քեզ, լուսի՛ն, ողջո՜յն, բարեկա՛մ... հնձեցին փունջ ի փունջ դստերք համշիրակ: Ի վանս Սրբոյն Ստեփանոսի Սաղիանու, 1864 ամի:
կզ. 90բ-1բ Գլուխ ԿԶ. Հրահատ – Կամսարական Հրահատայ / տէր Շիրակայ, տէր Հայոց... վեհն Արագած Արամեան: Ի 1871 ամի, 10-12 ամի, ի գիւղն Նիժ:
– 91բ Հեղինակի՝ «Մինչ աստ ինչքան որ երգեր գրուեցան, քաղեալ են ի յ«Անցք Վահանայ» անուանեալ յերկասիրութենէ մերմէ՝ տակաւին ձեռագիր, նու[իր]եալ յինէն տեառն Մակարայ Առաջնոյ արդէն հանգուցեալ կաթուղիկոսին ամենայն Հայոց. Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունի»:
կէ. 92աբ Գլուխ ԿԷ. Երգ աւուր օծման Երկրորդ Լեւոն արքայի Հայոց – Լեւոն քաջ արին արքայ օծանի... ձեզ արդ աւետեմ առ ի Գանձակայ: Ի սուրբ վանս Թարգմանչաց, 1876 ամի, արտագրեալ ի «Կիթառ հայկական» Գ. հատորէ՝ իմ երկասիրած:
կը. 93ա-6ա Գլուխ ԿԸ. Տեսիլ խորհրդաւոր – Ի մութ, խաւար երեկոյին... որ երեւէրն իմ աչաց: Վշտալի ԹԷոդորոս վարդապետ Շիրակունի, ի վանս Սրբոց Թարգմանչաց Խաչկապու, ի 1875 ամի, 11-12:
կթ. 96ա-7ա Գլուխ ԿԹ. Դրութիւնք կամ յառաջաբանութիւն նարեկեան սուրբ մատենին – Յոգնաթախանձ բանս աղօթից... երկասիրեալ Գրիգորի / վանականի Նարեկայ: Ի 1871 ամի, ի գիւղն Նիժ ուտիաբարբառ հայոց, արտագրեալ ի «յԱրձագանաց Նարեկայ» յերկասիրութենէն սոյն Թէոդորոս վարդապետի Շիրակունւոյ:
հ. 97ա-9բ Գլուխ Հ. – Խոր ի սրտէ կնդրուկ բանից / յորէնն Աստուած արդ խնկէ, / ընկալ Յիսուս ծուխ թախձանաց, / քան զբուրումն կնդրկի / ձայնի հառաչ, հեծեծ սրտիս... փառք Բարձրելոյդ անմահ Աստուած / յաւիտենից յաւիտեան. ամէն: Ի 1869 ամի, ի յանապատ Չարեքայ:
– 99բ Հեղինակի՝ «Ծանօթութիւն. արտագրեալ է յ«Արձագանաց Նարեկայ» յերկասիրութենէն Թէոդորոս վարդապետի ընդ Շիրակունւոյ»:
հա. 100աբ Գլուխ ՀԱ. Ըստ Նարեկին ԺԹ. – Կալ վերստին զայս յաւելուած... քեզ փառք անվախճան. ամէն:
– 100բ Հեղինակի՝ «Արտագրեալ յ«Արձագանաց Նարեկայ», դեռեւս ձեռագիր...»:
հբ. 101ա-4բ Գլուխ ՀԲ. Յիշատակարան երանաշնորհ հեղինակին նարեկեան սուրբ մատենին – Սա յիշատակ եւ յիշարան... ի դպրութեանն վերին կենաց / յաւիտենից յաւիտեան. ամէն:
հգ. 104բ-6ա Գլուխ ՀԳ. Յիշատակարան «Արձագանաց Նարեկայ» – Ձայն ի հառաչ եղերերգեալ... մերթ յուսուցչէ ի յԱրդիկ: Ի Նուխի, ի գիւղն Նիժ, երբ վարէի ուսուցչութեանն պաշտօն ուտիաբարբառ հայոց, 1872 7-12:
– 106ա Հեղինակի՝ «Ծանօթութիւն. այս վերն գրուած մի քանի երգերն արտագրեալ ի յ«Արձագանաց Նարեկայ» յերկասիրութենէ իմէ, որն որ նուիրեալ եմ 1872 ամին երջանկ[ա]յիշատակ Գէորք Դ. կաթուղիկոսին ամենայն Հայոց, ընկալաւ ի յարգանս, ի շնորհս որոյ վարձատրեաց զիս լայնջական ականակուռ խաչիւ: Արդէն յաւելացրի սոյն «Նոր Քնար»-իս մէջ ի բանադատութիւն եւ ի զբօսանս բանասիրաց, սապէս կամիմ յաջորդ գլուխներ յաւելացնել մի երկու գլուխ «Հարսարան անմահ» եւ «Նուագարան բարեըղձից» դարձեալ իմ յերկասիրութեանց»:
հդ. 106բ-9ա Գլուխ ՀԴ. Առ տիրամայր սուրբ Աստուածածինն – Նորին արթուն հսկողի / երգաբանեալ զայս գովեստ... ճառագայթիւք անաղօտ / յառեալ յաչս արծարծի:
հե. 109ա-12ա Գլուխ ՀԵ. Ի խորհուրդ անմահ հարսանեաց երգեալ – Համբուրեսցէ զիս սիրով... որ ոչ երբէք ընկլուզի:
– 112ա Հեղինակի՝ «Ծանօթութիւն. այս երգերն արտագրեալ է ի «Հարսարան անմահ»ից, հետեւեալ եւս «Նուագարան բարիղձ» իմ երկասիրութեանց»:
հզ. 112ա-20ա Գլուխ ՀԶ. Յաղագս զուտ ճշմարտութեանն ուսանելոյ յԱստուծոյ ըստ սուրբ խմբից վարդապետաց, որք ընտրեցան յԱստուծոյ – Երջանիկ է նա, որ ընտրէ... զիղձս, զինչս հԱստուծոյ: Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունի, ի գիւղն Նիժ, երբ վարէին զպաշտօն ուսուցչութեանն ուտիաբարբառ հայոց, 1872 ամի:
– 120ա Հեղինակի՝ «Այս վերտառեալ մի գլուխն արտագրեցաւ ի «Նուագարան բարեիղձ» յերկասիրութենէն, յառաջին հատոր, ի «Բանադատութիւն մերազնէից», ողջոյն այս երկասիրութիւն է չորս հատոր քառանդամ ոտաւոր, յեղաշրջեալ զԲարոյական մատեան Թումայի Գէմբացւոյ, տակաւի[ն] է ձեռագիր, կարօտ ազգասէր մեկենասի»:
հէ. 120բ-1ա Գլուխ ՀԷ. Մաղթանք առ Հոգին Սուրբ Աստուած վասն լրանալոյ երկոտասաներրորդ շրջանն Բագուայ մարդասիրական ընկերութեանն՝ յանուն սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին Հայաստանեաց – Մաղթեմք, հայե՛ր, առ Հոգին Սուրբ ի ծունկս անկեալ, գետնամած... յաւերժանալ ի սէր ազգիս, յարամնալ յարատեւ: Ի 1876 ամի, ի մայիսի 21:
հը. 121ա-2ա Գլուխ ՀԸ. Ի բերանոյ Սրբոց Թարգմանչաց վանից ուղերձ առ բարձր սրբազան Գաբրիէլ արքեպիսկոպոսն Այվազեան՝ առաջնորդն Տփխեաց – Բազմադարեան որբ մենստան՝ մենացեալ կամ անպաստ... քոյդ օրհնութեանն, քոյդ շնորհաց ձօնել նմա զմի կաթ: Ի 1876 ամի, Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունի:
հթ. 122ա-3բ Գլուխ ՀԹ. Օրօր առ շիրմաւ Աշոտ Երկաթ արքայի Հայոց – Արքայի Հայոց Աշոտ Երկաթ վեհափառ... ո՛վ քաջայաղթ, քաջաբազուկ, քաջամարտ, / քաջ տէր արքայ, քաջակորով, քաջաջարտ... Շիրակունին բաղձայ յառնել ընդ սրբոց:
ձ. 123բ-6ա Գլուխ Ձ. Ողբ ի մահ արժանյիշատակ Աշոտ Ողորմած արքային Հայոց Բագրատունւոյ. առանձին-առանձին երգեալ ամենայն վիճակի մարդկանց – Հիւանդք. Ո՞ւր ես, Աշո՛տ տէր Ողորմած... զիս բազմամեղս, որ կեամ ի լաց. ամէն, եղեցի եւ եղիցի: Ի 1876 ամի:
ձա. 126բ-9ա Գլուխ ՁԱ. Յեղափոխութիւն մարդկային բարուց – Ամենայն մարդ բանական / ունի յինքեան անմոռաց... անմահ հոգով տիրացու: Թէոդորոս վարդապետ:
ձբ. 129ա-30բ Գլուխ ՁԲ. Անցք կենաց սրբոյն Մերսոբայ բազմերախտ թարգմանչին Հայոց – Որ ի Տարօն ի գաւառին, / հ յաւանին Հացեկաց... ի սուրբ վանս անուան իւրոյ / յիշատակի միշտ յաւէտ:
ձգ. 131ա-2ա Գլուխ ՁԳ. Երգ առ Հայաստան – Մեր Հայաստան աւեր, անշէն... զուր պահանջէ զիւրն վարձ: Ի 16 յունիս 1876 ամի:
ձդ. 132աբ Գլուխ ՁԴ. Խրատ ուսանող մանկանց – Ուսումնասէր պատանեկաց պարտ է ունել փոյթ եւ ջան... դարան բազմաց յարգանդ յերկրի, ի խոր շիրիմ դամբարան: Ի Նուխ[ի], ի գիւղ Նիժ, 1872 ամի:
ձե. 132բ-3բ Գլուխ ՁԵ. Նուէր կռնկան Հայոց աշխարհաց – Կռո՛ւնկ հայոց, ճախրեա՛ յեթեր, չուեա՛ զչուդ շար ի շար... ամուր պարիսպ յապաստանի պահէ զմեզ անսասան:
ձզ. 134ա-5բ Գլուխ ՁԶ. Առ Վասպուրական արծիւն – Թռի՛ր, արծի՛ւ, ի Վարագայ, ազնիւ թռչուն սրատես... թող ուռճասցեն մանկունք հայոց, կալցեն զզէն յաղթական:
ձէ. 135բ-40ա Գլուխ ՁԷ. Աղօթք ի բանտին Սմբատայ Խոստովանողի – Հա՛յր բարեգութ, ամենակալ / Աստուած անհուն, անսահման... գթա առ իս, Տէ՛ր բարերար / հէք իմ անձին բազմամէղ, / հեղ յիս շնորք առ ի վերուստ, / առատաբար բազմացեղ... դասեա՛ սրբոց ի կաճառ: Վերջ:
Ծնթ. Այստեղ ամբողջ երկրորդ տունը կրկներգ է:
ձը. 140ա-2ա Գլուխ ՁԸ. Երգ ի յանցանելն ռուսաց կայսերական զօրաց – Յանկոյս Ախուրեան գետոյ, ի սահմանս Թիւրքիոյ... թռչի, հանգչի ի Մասիս: ԹԷոդորոս վարդապետ Շիրակունի:
ձթ. 142ա-5ա Գլուխ ՁԹ. Երգ վասն պաշարաման Կարուց բերդին եւ անակնուլի յաղթութեանն ռուսաց ի վերայ լերին, որ կոչի Ալաճայ, անդ՝ ի Շիրակ, մերձ Անի, ի 1877 ամի, ի 8ը հոկտ[եմբերի] եւ 6ը նոյեն[բերի]. սպարապետ հայկազն Միքայէլ Լոռու Մէլիքեանի – Երկինք ցնծան, արփին ի չու Նազաբան... այլ ունիմ սիրտ, ազգիս ձօնեմ ի սպաս: Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունի:
– 145ա Հեղինակի՝ «Այս վերոյ գրած երկու երգը առանձին տպած է»: Նկատի ունի այս՝ Երգ վասն պաշարման Կարուց բերդին եւ անակնունելի յաղթութեան Ռուսաց ի վերայ լերին, որ կոչի Ալաճայ, անդ ի Շիրակ, մերձ յԱնի 1877 ամի, ի 3ն հոկ. 6ն նոյեմբերի. Սպարապետութեամբ հայկազն քաջ գեներալի Լօրիս Մէլիքովի, Գանձակ, տպ. Ֆէոդորովի եւ Թառումեանի, 1878. 10 էջ (շար. 17x7,5 սմ):
ղ. 145ա-8բ Գլուխ Ղ. Գերազնիւ Ներսէս Տէր-Ներսէսեանի քսանեւհինգամեայ յամուսնութեանն առթիւ գրեալ – Ներսէս անուն բղխումն առատ... զի բացցի ձեր ուրախութեամբ վայելելոյ զախորժակ: Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունի:
ղա. 149ա-60բ Գլուխ ՂԱ. Պատգամաւորութիւն Բէլայ առ Հայկ եւ Հայկայ առ Բէլ. եւ անակնկալ յաղթութիւն Հայկայ եւ մահ Բէլայ, եւ նկարագրութիւն պատերազմին – Ասէ ԲԷլ. Երկինք կնքեաց յանմահութիւն... ծլին, ծաղկին Հայաստան: Ի Սուրբ Էջմիածին, 1864 ամի:
– 160բ Հեղինակի՝ «Կրկին արտագրեցաւ ձեռամբ Թէոդորոս վարդապետի Շիրակունւոյ, ի վանս Թարգմանչաց, 1891 ամի, ի 11ը յուլիսի, ի տօնի սրբոց Թարգմանչաց: Վերջ առաջին հատորի «Նոր քնարիս»:
2. 161ա [Տիտղ.] Նոր Քնար հայկական, հատոր կամ մասն Բ.: Երկասիրութիւն ԹԷոդորոս վարդապետի Շիրակունւոյ՝ Արդիկցի կամ Կանեցի կոչեցելոյ, վանահօրն Սրբոց Թարգմանչաց վանից ի Խաչկապու, գրեալ ի վանս Թարգմանչաց, ի 1891 ամի, ի 11 յուլիսի
– 161բ Հնչեա՛, քնա՛ր, արտասուաթոր / զաղէտ Հայոց սեւ բախտին... պահել ամբիծ եւ անարատ / մինչ ի յաւերժ յաւիտեան: Հեղինակն:
ա. 162ա-3ա Գլուխ Ա. Մաղթանք առ տէր Յիսուս վասն տառապեալ ազգիս հայոց – Արփի անստուեր / արփին հայկազանց... օրհնեալ Որդիդ մին, / օրհնեալ Սուրբ Հոգին: Վերջ մաղթանաց:
բ. 163ա-4բ Գլուխ Բ. Հայցուածք վասն նորապսակ արքային ռուսաց Աղէքսանդր Երրորդի – Հայցեմք, հայե՛ր, ամայրամս / նորապսակ արքային... դասել ի դաս ընդ սրբոց: ԹԷոդորոս վարդապետ Շիրակունի, ի վանս Վանեվանի, 1882 ամի:
գ. 165ա-7բ Գլուխ Գ. Մաղթանք առ Սուրբ Հոգին Աստուած – Արդ, աղաչեմ քո զանփոփոխ / զտէրութիւնդ սուրբ եւ ահեղ... եկայք, մանկո՛ւնք, նոր Սիօնի, / բարձրացուսցէ՛ք զՍուրբ Հոգին... ի բան ի գալ յերգ որբասաց:
–167բ Հեղինակի՝ «Արտագրեալ է ի յ«Արձագանք Նարեկից»:
դ. 168ա-70ա Գլուխ Դ. Ի շնորհաբաշխ գալուստ վիճակաւոր առաջնորդի թեմին Տփխեաց, բարձր սրբազան Արիստակէս եպիսկոպոսի Սեդրակեանց – Շնորհաբաշխ գալուստ վեհիդ, / սրբազա՛ն հայր բերկրաւէտ... որ դարուց դար կեցցեն յաւերժ / ազգասէրն անպակաս: Ի 1885 ամի, ի վանս Թար[գ]մանչաց:
ե. 170բ-2ա Գլուխ Ե. Երգ խորհրդաւոր բուրաստան՝ հայկական ոստին պինտ փակած – Հայկից տնկած բուրաստանիս / դուռը փակվեց յայս ներկայիս... հայի գլխին էն թակողը. բացվի՛ր, պարտէ՛զ:
զ. 172բ-4ա Գլուխ Զ. Խորհրդաւոր պարտէզի բացվիլը – Հայկից տ[ն]կած բուրաստանիս / դուռը բացվեց ի ներկայիս... ա՛յ իմ պարտէզ, ա՛յ բուրաստան, / դարձար պարարտ հարթ անդաստան... հայի գլխին նոյն թակողը:
է. 174բ-5բ Գլուխ Է. Զուարճութիւն հայ տղայոց ի յորդոր հայրենասիրութեանն եւ կրօնասիրութեանն – Հայրենասէր անհատը / եթէ ուղղէ իւր դատը... եւ մատենից ճոխ գզրոց:
ը. 175բ-6բ Գլուխ Ը. Ի բերանոյ Անի մայրաքաղաքին Հայոց, հանդէպ պարոն Սեատի երգոյն «Ընդէ՞ր կոչես Մասիս, Մասիս» – Ինչի՞ բոռաս Անի՜, Անի՜... թող ինձ Անիս, թող խղճալիս / բարձր բոռայ, արին Լորիս, / թուրը քաշէ հասնի Պօլիս / գուցէ հողը յետ ստանայ / քեզի համար դուռ մը բայ... հեռուստ կոչէ Անիս, Անիս:
թ. 176բ-8բ Գլուխ Թ. Ուղերձ ի հարսանիս ամուսնութեանն պարոն Մարգարայ Մարգարեանց եւ վարժուհի Հեղինէի Շահվերտեանց Չարտախլեցոյ եւ Էգէհատցոյ – Զուգացելոց սերտ սիրով... խնդրէ յաւերժ կալ առոյգ:
ժ. 179ա-80բ Գլուխ Ժ. Սուրբ Մրսովբայ բլուր այժմ Մասրատափ մեր ի Խաչկապ՝ ի վանս Սրբոց Թարգմանչաց – Ըստ ախտայոյզ լեզուաց ոմանց... շնորհիւ տօնիդ պահեա՛ ուրախ / Տէր-Ներսէսենց գերդաստան: Վերջ:
ժա. 181ա-4բ Գլուխ ԺԱ. Նորին վեհ օծութեան յաւուր տօնախմբութեանն տեառն տեառն Մակարայ Առաջնոյ վեհափառ կաթուղիկոսին ամենայն Հայոց – Այսօր տօնէ մայրն Հայաստան / զտօն վեհին վեհազանց... ծնունդ, սնունդ տուողաց: Վերջ:
ժբ. 185ա-7ա Գլուխ ԺԲ. Ի մահ գերերջանիկ վեհին Մակարայ Առաջնոյ կաթուղիկոսին ամենայն Հայոց – Ալք հայկազանց Արարատ / վիժեն զաղի զարտասուս... պահեա՛ հայոց գերդաստան: Վերջ:
ժգ. 187ա-9բ Գլուխ ԺԳ. Ուղերձ ի գալուստ անզոյգ բարերարի սուրբ մենաստանիս Թարգմանչաց պարոն Աբրահամի Առաքելեանց – Գերամեծա՛ր բարերար, / նուիրեմք քեզ մեր բարեւ... հանգիստ յերկնից ի խորան / աբրահամեան գոգ ի ծոց: Վերջ:
ժդ. 190ա-2բ Գլուխ ԺԴ. Ուղերձ ի գալուստ գերազնիւ պարոն Ռափայէլ Պատկանեանց ի վանս Սրբոց Թարգմանչաց – Շնորհաբէր քո գալուստ / չէ ի ներքուստ, այլ վերուստ... ցանկայ ծծել շէր կարագ: Ամի 1890, ի 2ը օգոստոսի, ի սուրբ վանս Թարգմանչաց:
ժե. 192բ-3ա Գլուխ ԺԵ. Նուէր ի նշան եղբայրական սիրոյ յաւուր շնորհաւորութեան աւագիրիցութեանն բարձրապատիւ Գրիգոր քահանայի Թումանեանց ընտիր բարեկամ – Ի սուրբ գահէն Արարատեան արդ ընկալար մրցանակ... արդ մուզայից ձայնին հնչին, ձայն ի դայլայլ ո[ւ] լոյս զուարթ: Վերջ: Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունի ի 1891 ամի, ի Լոփետ:
ժզ. 193բ-7ա Գլուխ ԺԶ. Գեղացի տղայ եւ գեղեցիկ աղջիկ խօսակցին իրար հետ – Տղայն. Մենք, որ սիրել սկսանք, / բարով միմեանց մենք տեսանք... կմատնեմ դատ ծեր հայի: Վերջ:
ժէ. 197բ-201ա Ի գլուխ ԺԷ., ի գալուստ բարձր սրբազան Գրիգորիս եպիսկոպոսի Աղուանեանց ի վանս Սրբոց Թարգմանչաց Խաչկապու – Շնորհաբաշխ քո սուրբ գալուստ / Հա՛յր մեր բարի, սրբազան... սոցա մաղթեսցուք զհաշտութիւն անձանց:
– 201ա Շարական, նորոգ շարադրեալ ի Թէոդորոս վարդապետէ Շիրակունւոյ, ի վերայ սրբոյն նախավկայ եւ անդրանի[կ] թագաւորին մերում Աբգարու – Մանկունք եւ համբարձի չորրորդ ձայն. Որ ընտրեցէր ի մարդկանէ հաւատարիմ... աղաչանօք սորա կեցո՛ զմեզ թագաւոր. անմահ: Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունի, ի 1876 ամի, ի 26 դեկտեմբերի:
ժը. 201բ-13ա Գլուխ ԺԸ. Որբ հայ տղայ – Որբ մանուկ եմ, տէր չունիմ... Նեռի գալը մօտեցաւ, ամեն բանը հոտեցաւ: Վերջ:
– 213բ Դու նո՛ր քնար մեր հայոց, / արի՛ մտեր ի գզրոց... սիրէ վանքը, աւատը:
– 214ա-5բ Ցանկ առաջին մասին «Նոր քնարիս» ըստ այբուբենական շարքից – Ալէսանդրապօլք քաղաք... Որբ հայ տղայ – ԺԸ., 402:
Բ. 216-22բ [Այլ չափածոյք]
1. 216ա-8ա Առ արծիւն Վասպուրական – Թռի՛ր, արծի՛ւ, Վասպուրական... Հայրիկ անուն ախորժակ:
2. 218ա-20ա Առ օծութիւնն վեհափառ հայրապետին Մկրտիչ Ա. կաթուղիկոսն ամենայն Հայոց – Աչք հայկազանց Արարատ / ուրախ ցօղեն զարտասուս... Աստուա՛ծ, լսի՛ր, մեր հայցուած: Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունի:
3. 220բ-2բ Բաղդատութիւնն Հնոյ ուխտին ընդ Նոր ուխտիս Հայոց – Հինն Իսրայէլ արդ բախտատեմք... որք յայլազգիս յակաստան: Թէ. վ. Շիրակունի:
Ծնթ. Մեզ յայտնի է նաեւ Թէոդորոս Շիրակունի վարդապետի հետեւեալ տպագիր գիրքը՝ Համառօտ դասատետր ազգային պատմութեան. Պարզ աշխարհաբառ հարց եւ պատասխանի, բաժանեալ հինգ փոքրիկ հատորներ, Աշխատասիր. Թէոդորոս Վրդպ. Շիրակունի. հտ. Ա. Հայկից մինչեւ Վահէ, Գանձակ (Ելիտզավետպոլ), տպ. Ֆէոդորովի եւ Թառումեանցի, 1879, 84 էջ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս տիտղ.՝ 1ա:
Տե՛ս Յառաջաբանութիւն՝ 3ա:
7ա Ծանօթութիւն. Երբ ի 1862 ամի բարձր սրբազան Անդրէաս եպիսկոպոսն Վեհապետեան գնաց յայցելութիւն ի քաղաք յԱնի, բախտ ունեցայ եւ ես ուղեկից լինելոյ, անդ երգեցի:
25բ Ծանօթութիւն՝ 1. Կան է գիւղ ինչ ի գաւառին Կարնոյ, մերձ ի քաղաքն Էրզերում, որ է հայրենիք Շիրակունւոյս, ուստի գաղթեալ ի 1830 ամի ի Շիրակ՝ ի մեծ գիւղն Արդիկ: 2. Արդիկ է գիւղ մերձ ի վանս Հառիճոյ, որ է տեղի սննդեան եւ զարգա[ց]ման Շիրակունոյս:
Կան է տեղի Շիրակունւոյս,
Յատուկ տեղի ծննդեան,
Արդիկ գիւղն է իմ զարգացման,
Վայր եւ տեղի սննդեան: Թ. վ. Շ.:
106ա Արթիկ է գիւղ Շիրակայ գաւառի եւ է տեղի բնակութեանն եւ սննդեան Թէոդորոս վարդապետի, որոյ բուն հայրենիքն եւ ծննդեան տեղին մերձ Կարնոյ քաղաքն մեծ գիւղն Կան, որ էր երբեմն չորրորդ դարոյն հայրենի մեծի եպիսկոպոսին Խադայ, որ էր սարկաւագ մեծին Ներսէսի, մտերիմ գործակից նորին յազգային եւ կրօնական գործողութիւնս, յետ[ոյ] եպիսկոպոս Բագրեւանդայ: Մեր սուրբ երախտագէտ եկեղեցին տօնէ զնա ընդ մեծին Ներսէսի, եւս եւ սուրբ պատարագին յիշատակի յառաջ քան զթարգմանքիչն:
130բ Ծանօթութիւն՝ 1. Ի գիւղն յՕշական, ուր թաղեալ կայ պատուական մարմին սրբոցն Մերսովբայ, վերստին նորոգի եկեղեցին հրամանաւ տեառն եւ տեառն Գէորգայ Դ. կաթուղիկոսին ամենայն Հայոց: 2. Սապէս արդէն նորոգեալ բարեզարդի սուրբ վանքն յանուն սրբոց Թարգմանչաց ի Գանձակայ Գարդմանգ գաւառի, մերձ ի Խաչկապ, որ հնուց կոչիւր Գետակցա վանք:
161ա Ծանօթութիւն. Սոյն երկասիրութեանն հեղինակ Թէոդորոս վարդապետն Շիրակունի ծնեալ է ի 1830 ամի, ի 20 յունվարի, ի գաւառին Կարինոյ, ի գիւղն Կան, մերձ Կարին քաղաքին, ոյր վասն կոչի Շ. Կանեցի, ի նոյն ամի գաղթեալ ի Կարնոյ, եկին ի Շիրակ, բնակեցան ի գիւղ Արդիկ, ուր սնաւ եւ զարգացաւ, որոյ վասն կոչի Արդիկցի, ուսումն առեալ է ի վանս Հառիճոյ, որ մերձ է Արդիկ գեղջ:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին ճնշումով՝ «Նոր քնար հայկական», 1ա՝ «982-2740», «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 101բ՝ «451 (հայոց) +551/1002 (փրկչ.)», 221բ՝ «+1, 4000 49000»:
2741
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Սիմոն:
ԹԵՐԹ՝ 425+5 (կրկն.՝ թ. 9, 18, 291, 403, 417). չգրուած՝ 3բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԼԷx12(Ա, ԻԷ 8, Գ, ԻԵ 11, ԺԳ, ԼԷ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 30,5x19-19,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (24-25x14, թ. 1-3՝ 25,5x12,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 5ա): ՏՈՂ՝ 31 (թ. 1-3՝ 33): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի (Բ. փեղկը, մէջքը, Ա. փեղկի եզրերը նոր՝ Ի. դարի կաշի), միջուկը տախտակ, աստառը սպիտակ կտաւ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա-Գ+Ե,Զ՝ չգրուած դեղնաւուն թուղթ, Ի. դ.:
Նմուշ 5ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 4ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական (4ա): Զարդագիր՝ հանգուցագիր (4ա): Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Սաղմոսք ԽԱ., ԽԳ. (լատիներէն): ԺԴ. դ., Գերմանիա: Դ՝ ստացուած 1 առանձին թերթի ընդերկայնակի հատումով: Մագաղաթ (30x20), երկսիւն (28x17.5-18), գոթական գիր (նմուշ՝ Աա), տող՝ 27-8, նոտագրուած, գոյներ՝ սեւ, կարմիր, կապոյտ (վերծանումը. տե՛սЛ. И. Киселева, Каталог рукописей и фрагментов латинсого алфавита, хранящиеися в Матенадаране, Ереван, 1980, стр. 105):
Նմուշ Աա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. 1960ական թթ-ին նորոգուած, գրեթէ բոլոր թերթերի թափուած եզրերը լրացուած եւ ամրացուած, վերակազմած հին (Ա. փեղկ) եւ նոր կաշիների միացումով, հին կազմաստառով, Ա. փեղկին գամերի անցքեր, թերթերին զանազան բծեր, խոնաւութեան հետքեր, թ. 18գդ-19ի եւ 196-7ի միջեւ ընկած 1ական թերթ, թ. 425ից յետոյ՝ ընկած թերեւս 2 թերթ, թ. 7-8ի միջեւ մէկ թերթ ներդիր աւելացրած նորոգութեան ժամանակ. թ. 291, 371, 424, 425՝ գրադաշտը վնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-425բ [Գրիգորի Տաթեւացւոյ Գիրք Հարցմանց]
Տե՛ս ձեռ. 921, 3ա-367ա. Ցանկ գրոցս՝ Ա-ԽԱ/1ա: Յառաջաբան գրոցս/1ա-2բ: Հատոր Ա. Ցանկ/3ա: ա/4ա-7բ, 18գդ, 8ա-13ա: բ/13ա-4բ: գ/14բ-8բ, 19ա-39ա: դ/39ա-40բ: Բ.Ցանկ/40բ-1ա: Նխդր/41ա-3բ: ե/ 43բ-7ա, 53բ-9բ: զ/59բ-60բ, 47ա-53բ, 59բ-62բ: է/62բ-84ա: Գ. Ցանկ/84աբ: ը/84բ-99ա: թ/99ա-113ա: Դ. Ցանկ/113ա: ժ/113բ-25բ: ժա/125բ-30: ժբ/130ա-9բ: ժգ/139բ-50բ (142ա Հողմնացոյց բոլորակ): ժդ/150բ-4ա: Ե. Ցանկ/154բ: ժե/155ա-68բ: ժզ/168բ-80ա: ժէ/180ա-7ա: Զ. Ցանկ/187ա-8ա: ժը/188ա-96բ (վերջը թափուած՝ որպէս այլոցն, այլ շնորհօք հոգոյն անընդմիջաբար եւ Քրիստոսն ///): ժթ/197ա-208բ (սկ. թափուած՝ /// առաքեալքն եւ Է. նշանաւոր աստեղքն Հ. աշակերտքն...): ի/208բ-22ա: իա/222ա-34բ: իբ/234բ-44ա (236բ Խորան վկայութեան եւ բնակավայր ԺԲ. ցեղից Իսրայէլի): իգ/244ա-53բ: Է. Ցանկ/253բ-4ա: իդ/254ա-7ա: իե/257ա-9ա: իզ/259ա-61բ: իէ/262ա-5բ: իը/265բ-7ա: իթ/269ա-73ա: Ը. Ցանկ/273ա-4ա: լ/274ա-306ա: Թ. Ցանկ/306ա-7ա: լա/307ա-21ա: լբ/321ա-8բ: լգ/328բ-36ա: լդ/336ա-48բ: լե/348բ-70բ: Ժ. Ցանկ/370բ-1ա: լզ/371ա-82ա: լէ/382ա-92ա: լը/392ա-4ա: լթ/394ա-403դ: խ/40-25ա: խա/չիք: Յշտկրն/425աբ (վերջը թափուած՝ մեծ հռետորի [հայ]ոց Յոհանու Որոտնե[ցոյ][եղի]ցի ի սմա յիշատակարան ///): Յիշատակարան Հարցմանցն Գէորգ վարդապետի/չիք:
Ծնթ. Լս-ներում բաց թողնուած բառերի լրացումներ՝ գրչութեան ժամանակի եւ յետագայի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա Զանպիտան ծառայս յիշեա՛, եւ Աստուած զքեզ յիշէ:
3ա Եւ աշխատողք ըստ ի սմայ անմոռաց յիշեսցես, աղաչեմ զհանդիպողքս, զինչ եւ իցէ գաղափառաւ, որոց եւ ձեզ դիպեսցի՝ բարի յիշումն առաջի Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. ամէն:
85ա Ա՜խ, Աստուա՛ծ, որ գրիչս չի յաջողիլ:
110ա Ո՜հ, ո՜հ, ո՜հ մեղաւորիս:
113ա Հոգի՛ Սուրբ, յօգնեա՛ տարակոյս եւ անարհեստ գրչիս՝ Սիմէոն նօտարիս եւ կարողացո՛ զտկարս ի յանկք ելանել այս սուրբ կտակիս:
124ա (ստ. լս) Տէ՛ր Աստուած, ողորմեա՛ ինձ՝ մեղսամած նօտարիս (նման 173ա, 255ա, 400ա):
187բ Յաւգնեա՛, Յիսո՛ւս, ինձ՝ տկարիս եւ անարհեստ նօտարիս, եւ տո՛ւր զօրութիւն, կարողացուցիչ Սուրբ Հոգի:
254ա Ոհ, աղաչեմ, որք հանդիպիք ի նմա, յիշէք զմեղաւոր նօտարս:
224բ Ո՜հ, որ թուղտս կոկ չէ:
154բ Տէ՛ր Աստուած, Յիսուս Քրիստոս, առաքեա՛ առ իս զօրացուցիչ Հոգիս Սուրբ ի յօգնութիւն ինձ՝ տկարիս:
236ա Եւ զմեղապարտ գծողս բերան մն յիշես:
306ա Ո՛վ իմաստուն վերծանող, աղաչեմ յիշել զանարժան Սիմոն գծողս մի Հայր մերիւ եւ անմեղադիր լինել գրիս, զի յոյժ տարէկուսութեամբ, տարտամ եւ ազգի ազգի հոգովք գրեցի, բաւ է իմաստութեան քում:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 188ա (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Յիշատակ սուրբ տառս Ագուլեցի Շահնազարին եւ հաւրն՝ Հայրապետին, եւ մաւրն՝ Խանաղին, եւ այլ ամենայն արեան առու մերձաւորացն՝ ի դուռն Սուրբ Խաչին, յերկիրն Գողթնեաց եւ ի ձորն Տրունեաց եւ ի գիւղն Ունիս:
2. 4ա (ԺԸ. դ., նոտրգիր) [Յ]իշեցէ՛ք զվերջին ըստացող սուրբ տառիս Ագուլեց[ի] մեղաւոր զառածեալ Շահնազարս, որ ստացող սորա հալալ [արդեանց իմոց] ///(մի քանի բառ ջնջուած): [Յիշեցէ՛ք] հաւրն իմ՝ Հայրապետին, եւ մաւրն իմ՝ Խանաղին, եւ դարձեալ ամենայն արեան առու մերձաւորացն իմ:
3. 199բ ԺԸ. դ., կապգիր՝ ՔԱՀԱՆԱՅ:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Գա՝ «Հմր 2741», Պհպ. Դբ՝ «2741», 1ա՝ «Հմր 2741», «984, 2741», 18գ՝ «նախկին 426րդ թերթ», 425ա՝ «Ձեռագիրս բաղկացած է 425+4 (կրկնուած 9աբ, 18գդ, 291գդ, 403գդ, 407աբ) =429 թերթերից», Պհպ. Եբ-ին ամրացուած թերթիկին՝ «Վերակազմուած է հին եւ նոր կաշիների միացումով, հին կազմաստառով: Գլխ. վերականգնիչ՝ Ա. Խաչատրեան, Երեւան, 196»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 3ա, 236բ, 274ա. սեւ թանաքով բոլորակ՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ / ԴԱՆԻԷԼ ՎԱՐԴԱՊԵՏ / ՌՃԾԷ. (1708)»,84բ սեւով բոլորակ.«ՂՈՒԿԱՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ», 137ա սեւով բոլորակ. «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ / ՆԵՐՍԷՍ», 195բ սեւով ութանկիւն. «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՍԻ/ՄՈՆ ՎԱՐԴ/ԱՊԵՏ. ՌՃՂ. (1741)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 3բ՝ «մէկ յոբելան թիվ ԾԷ.», 4ա՝ «էըզ, աեբ», 120ա՝ «վա՜յ ինձ եւ յապա բազմաց», 133բ՝ «խաչ օգնեա՛ ինձ, |134ա| ախ ինչ անեմ, որ գրիչ չէ պլսղումն»:
ՆԿԱՐՉԱՓՈՐՁ՝ 20ա, 20բ, 21ա, 22բ, 23բ, 28բ, 34բ, 35բ, եւ այլուր՝ երկգիծ բոլորակ, 22բ 28ա՝ աստղանիշ:
2742
|
ՌՄԿԶ. – 1817 |
ԳՐԻՉ՝ Յօհաննէս Վանեցի:
ԹԵՐԹ՝ 369. չգրուած՝ 1աբ, 347ա-69բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԼԱx12 (Լ 11, ԼԱ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ 1. թագով պսակուած ոճաւորուած զինանշան, մէջն աշտարակի վրայ թեւատարած արծիւ, ներքեւում՝ «GIOR MAGNANI», 2. թագով պսակուած ոճաւորուած զինանշան, տակը՝ «GM» կամ «AL MASSO»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29.5x20.5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (23.5x15.7-16): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 2ա): ՏՈՂ՝ 43: ԿԱԶՄ՝ մուգ շագանակագոյն կաշի, փեղկերին՝ բրոնզով զարդաշրջանակ, մէջքին՝ բրոնզով 7 բուսական զարդ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ մոխրագոյն հէնքով, կարմիր, դեղին, կանաչ եւ սեւ զարդանախշերով ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ բրոնզ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա,Բ+Գ,Դ. Ա, Դ՝ ծաղկաթուղթ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ մի թաթը վեր բարձրացրած թագակիր առիւծ, մասն կազմաստառի, Բ, Գ՝ չգրուած վարդագոյն թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագապսակ բուսազարդ:
Նմուշ 2ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ 2ա: Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, դեղին, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը, մէջքը մաշուած, մէջքի ստորին մասը փեղկերից անջատ, լուսանցակողերը՝ գունաթափ. թ. 350-1ի միջեւ 1 թերթ կտրած-հանած, թ. 270-1՝ հիմքից անջատ, թ. 327՝ ստորին մասը պատռուած, 341բ, 342ա՝ թանաքի, թ. 263, 272-3, 285-6, 306-14՝ դեղին հետքերով. թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-346բ [Յակոբ Նալեան, Քարոզգիրք Կիւրակէից]
Տե՛ս ձեռ. 2311, 3ա-430բ. Ընծայումն՝ 2ա: ա/2ա-8ա: բ/8բ-10բ: գ/10բ-4ա: դ/14ա-5բ: ե/16ա-9բ: զ/19բ-25ա: է/31ա-4ա: ը/25ա-9ա: թ/29ա-31ա: ժ/34ա-7ա: ժա/37ա-43բ: ժբ/43բ-7ա: ժգ/47ա-51ա: ժդ/51ա-3բ: ժե/53բ-7ա: ժզ/57բ-9ա: ժէ/59ա-64ա: ժը/64ա-7բ: ժթ/67բ-8բ: ի/68բ-72ա: իա/72ա-4բ: իբ/74բ-8բ: իգ/78բ-80բ: իդ/80բ-4բ: իե/84բ-7բ: իզ/87բ-90բ: իէ/90բ-2ա: իը/92ա-4բ: իթ/94բ-7ա: լ/97ա-100ա: լա/100ա-3ա: լբ/103ա-5բ: լգ/105բ-7ա: լդ/107ա-8ա: լե/108ա-10բ: լզ/110բ-3ա: լէ/113ա-5բ: լը/115բ-8բ: լթ/118բ-21բ: խ/121բ-4ա: խա/124ա-6ա: խբ/126ա-8ա: խգ/128ա-30ա: խդ/130ա-5բ: խե/135բ-8բ: խզ/138բ-42ա: խէ/142ա-4ա: խը/144ա-9ա: խթ/149ա-51բ: ծ/151բ-4ա: ծա/154ա-7ա: ծբ/157ա-9բ: ծգ/159բ-63բ: ծդ/163բ-8ա: ծե/168ա-71բ: ծզ/171բ-5ա: ծէ/175ա-7ա: ծը/177ա-181ա: ծթ/181ա-3ա: կ/183ա-5բ: կա/185բ-8բ: կբ/188բ-90բ: կգ/190բ-2ա: կդ/192ա-3բ: կե/193բ-6ա: կզ/196ա-8ա: կէ/198ա-200բ: կը/201ա-2բ: կթ/202բ-5բ: հ/205բ-7բ: հա/207բ-10ա: հբ/210ա-1ա: հգ/211բ-2բ: հդ/212բ-4ա: հե/214ա-6ա: հզ/216ա-8բ: հէ/218բ-21բ: հը/221բ-4բ: հթ/224բ-30բ: ձ/230բ-1բ: ձա/231բ-4բ: ձբ/234բ-9ա: ձգ/239ա-40ա: ձդ/240ա-1բ: ձե/241բ-2բ: ձզ/242բ-4ա: ձէ/244ա-7բ: ձը/247բ-50ա: ձթ/250ա-2բ: ղ/253ա-7բ: ղա/257բ-63բ: ղբ/263բ-7ա: ղգ/267ա-70բ: ղդ/270բ-1բ: ղե/271բ-4բ: ղզ/274բ-8բ: ղէ/278բ-82ա: ղը/282ա-5բ: ղթ/285բ-8ա: ճ/288ա-94բ: ճա/294բ-9ա: ճբ/299ա-301ա: ճգ/301ա-3բ: ճդ/303բ-7ա: ճե/307ա-10բ: ճզ/310բ-7ա: ճէ/317ա-9բ: ճը/319բ-20բ: ճթ/320բ-4ա: ճժ/324ա-8ա: ճժա/328ա-32ա: ճժբ/332ա-3բ: ճժգ/333բ-6բ: ճժդ/336բ-9ա: ճժե/339ա-42ա: ճժզ/342ա-4ա: ճժէ/344ա-6բ: Յիշ./346բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
346բ Իսկ եւ վերստին հեղինակեալ ի ՌՄԿԶ. (1817) թուականին հայոց, եւ ի հոկտեմբերի ամսոյ Ժ., ձեռամբ Յօհաննէս անիմաստ գրչի Վանեցւոյ:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Բա՝ «988, 2742», «ՌՄԿՁ. – 1817, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2743
|
ՈՁԱ. – 1232 |
ԳՐԻՉ՝ Տիրացու: ԾԱՂԿՈՂ՝ Գրիգոր: ՍՏԱՑՈՂ՝ Յովաննէս աւագերէց (գրչ. ժամանակի), Գրիգոր Դոփեան եւ Ասփայ (ԺԳ.):
ԹԵՐԹ՝ 374-3+1 (թռիչք՝ չկան թ. 177, 222, 266, կրկն.՝ 293). չգրուած՝ 1ա, 11ա, 15բ, 20բ, 170բ, 188ա: ՊՐԱԿ՝ 10+Ա-ԽԶx8 (Ա 11, ԺԳ 5, Ի, ԻԳ 9, ԻԲ 4, ԻԹ 6, ԼԷ, ԽԶ 7): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29,x23,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն 23,5x16, միասիւն 14x14,5 (2բ-3ա, 4բ-5ա, 6բ-7ա, 8բ-9ա, 10բ): ԳԻՐ՝ բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ 19ա), ուղղագիծ երկաթագիր («Յարուցեալ Յիսուս» 182ա-3ա, համաբարբառները, Ցրուացանկը, նմուշ 182ա), բոլորգիր (3ա, 4բ, 5ա, 6բ-7ա, 8բ-9ա, նմուշ՝ 3ա): ՏՈՂ՝ 17: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ կարմիր մետաքս. լուսանցակողերը՝ փոխնիփոխ կարմիր եւ կանաչ՝ ըստ Աւետարանների կարգի: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ (սկ.)՝ չգրուած թուղթ (Ի. դ.):
Նմուշ 3ա
Նմուշ 19ա
Նմուշ 182ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ՝ Ծնունդ՝ 15ա («Ծնունդ փրկչին»), Մկրտութիւն՝ 20ա, Խորհրդաւոր ընթրիք («Վերնատունն խորհրդոյ»)՝ 170ա, Իւղաբեր կանայք («Յարութիւն Տեառն»)՝ 114ա, «Աւարումն դժոխոցն»՝ 184ա, Աւետումն՝ 188բ («Աւետիս Գաբրիէլի առ Մարիամ»), Ննջումն Աստուածամաւրն՝ 294ա: Մատթէոս՝ 11բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 295բ: Լս-ային՝ Յիսուս բժշկելիս՝ 131ա, 247բ, 312ա (Բժշկումն երեսունեւութ տարուան հիւանդին), 332ա (Բժշկումն կուրին), Մատնութիւն՝ 173բ, Տեռատես կինն աղերսէ Յիսուսի՝ 224բ, Զակքէոս ի վերայ ժանտաթզենւոյ եւ Յիսուս՝ 267բ, Պետրոս առաքեալ՝ 284ա, 364բ, Յիսուս՝ 304ա, Յիսուս ջրհորի մօտ եւ կին մի (եզրահատման հետեւանքով միայն ձեռքն է երեւում), Յարութիւն Ղազարու՝ 341բ, Խորան՝ 1բ (կենտրոնում՝ Եւսեբիոս Կեսարացին), 2ա (կենտրոնում՝ Կարպիանոս) 3բ, 4ա, 5բ, 6ա, 7բ, 8ա, 9բ, 10ա: Ճակատազարդ՝ 12ա: Կիսախորան՝ 12ա, 115ա, 185ա, 296ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, խաչ, աքաղաղ (105բ), ծառ (155բ, 344ա), 332ա), Յիսուս (202ա, 364բ), բոլորակ (ենթավերնագրերով): Զարդագիր՝ հանգուցագիր, կենդանագիր: Գոյներ՝ կապոյտ, կարմիր, կանաչ, ծիրանի, վարդագոյն, մոխրագոյն, շագանակագոյն, սեւ, սպիտակ, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին փոքրիկ քերծուածներով, 4ական գամերն ու կապիչներն ընկած, կազմի վրայ կապիչների հիմքերի, գամերի եւ ցեցի անցքեր, եզրերին խոնաւութեան հետքեր, թ. 374ից յետոյ 2 թերթ ընկած, որոշ թերթերի լուսանցների պատռուած հատուածները յետագայի թղթով լրացուած, լուսանցազարդերը եզրահատումից վնասուած. 131ա՝ դիւահարի նկարը կտրուած, պահպանուած միայն ձեռքը, Քրիստոսի աջ ձեռքը եւ ձախ ոտքի մատները կտրուած, 247բ՝ այսահար կնոջ պատկերից կայ միայն ձեռքը, Քրիստոսի աջ ձեռքի դաստակը եւ աջ ոտնաթաթը կտրուած, 304ա՝ Նիկոդէմոսի միայն աջ ձեռքը կայ, թ. 312՝ թափուած Քրիստոսի աջ ձեռքի ափը եւ հիւանդը (պահպանւած միայն զգեստի ծալքերը), 332ա՝ կոյրի նկարից պահպանուած միայն ձեռքինը:
Ծնթ. Տերունական եօթ եւ աւետարանիչների երկու մանրանկարները գրչութեան ժամանակի պրակահաշուի մէջ հաշուած չեն. առաջին կազմման ժամանակ 1-10 թերթերը չեն պրակակալուել, յետագայում՝ դրանք համարուել են Ա., իսկ Բ. համարը կրկնուել է: Ըստ Ա. Մաթեւոսեանի՝ ձեռագիրն ունի երկու ծաղկող՝ Գրիգոր ծաղկող՝ գրչութեան ժամանակի, եւ Գրիգոր՝ ԺԳ. դարի. տե՛ս Ա. Մաթեւոսեան, Թարգմանչաց Աւետարանը.- «Էջմիածին», 1992, Թ.-Ժ.-ԺԱ., էջ 102-14: Տե՛ս նաեւ Լ. Չուգասզեան, Գրիգոր ծաղկող, Եր., 1986, Ա. Գէորգեան, Հայ մանրանկարիչներ, Մատենագիտութիւն 9-19 դդ., Գահիրէ, 1998, էջ 113):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1բ-2բ Թուղթ Եւսեբեայ:
2. 3բ-4ա, 5բ-6ա, 7բ-8ա, 9բ-10ա Համաբարբառ. կանոնք Ա-Ժ. (նաեւ ստ. լս.):
3. 3ա, 4բ-5ա, 6բ-7ա Մեկնութիւն խորանաց:
4. 7ա Նախադրութիւն – Մատթէոս Աւետարան ի կողմանէ փրկչին մերոյ ականատես եղեալ սքանչելեացն Տեառն եւ վարդապետութենէ նորին, որով եւ զՀոգին Սուրբ ընկալեալ ի վերնատանն, յետ եւթն ամի վերանալոյ փրկչին մերոյ գրեաց զիւր Աւետարանն՝ է ինչ որ յԵրուսաղէմ, եւ է ինչ որ ի Քուրշս եւ ի Պարթեւս, եւ ի Պարս, եւ յԱնտիոք քաղաքի կատարեաց եբրայեցւոց բարբառովն եւ գրով նորին եւ բովանդակեաց թիւս ՅԾԵ. (355) եւ Աւետարանս գլխաւորս ԿԹ. (69): 12ա-113ա Աւետարան Մատթէոսի:
5. 8բ Նախադրութիւն – Մարկոս աւետարանիչ աշակերտեալ Պետրոսի առաքելոյ, գրեաց զիւր Աւետարանն ի բերանոյ Պետրոսի, յետ ԺԵ. ամի վերանալոյ փրկչին մերոյ, դաղմատ գրով, որ յետոյ յԱղեքսանդրացւոց քարոզեցաւ եբրայեցւոց բարբառովն եւ բովանդակեաց թիւս ՄԼԳ. (233) եւ Աւետարանս գլխաւորս ԾԵ.(55): 115ա-83ա Աւետարան Մարկոսի (182ա-3ա Յարուցեալ Յիսուս):
6. 9ա Նախադրութիւն – Ղուկաս աւետարանիչ աշակերտեալ Պաւղոսի առաքելոյ ի Հռոմ քաղաքի, յետ քսան ամի վերանալոյ Տեառն գրեաց զիւր Աւետարանն հռովմայեցւոց բարբառովն, եւ բովանդակեաց թիւս ՅԽԲ. (342) եւ Աւետարանս գլխաւորս ՀԱ. (71): 185ա-293գ Աւետարան Ղուկասու:
7. 10բ Նախադրութիւն – Յովհաննէս աւետարանիչ գրեաց զիւր Աւետարանն յետ յիսուն եւ երկու ամի վերանալոյ փրկչին մերոյ, յունական բարբառով, յԵփեսոս քաղաքի, եւ բովանդակեաց յինքն թիւս ՄԼԲ. (232) եւ Աւետարանս գլխաւորս ԾԷ. (57): Միանգամայն տունք Աւետարանիս ՓՅ. (8300) եւ թիւս ՌՃԿԲ. (1162) եւ Աւետարանս գլխաւորս ՄԾԵ. (255): 396ա-74բ Աւետարան Յովհաննու (վերջը թափուած՝ «ասէ աշակերտն այն, զոր սիրէր Յիսուս՝ ցՊետրոս. Տէր է այն ///» ԻԱ. 7):
Ծնթ. «Մեկնութիւն խորանաց» բնագիրը եւ նախադրութիւնները՝ յետագայի (հմմտ. Յիշատակարան յետագայի՝ 10բ):
ԺԹ. դարի շղագրով գլխահամարներ աւելացուած՝ 119բ-81ա՝ Գլխ. Բ.-ԺԶ., 123ա՝ «Գլխ. Գ., 1-2 հմր. պակաս», 185ա-290ա Գլխ. Ա.-ԻԴ., 282բ՝ «աստ պակաս գրած է, 2 տուն 43-44 համարներն չկայ սրա մէջ», 327ա՝ «1 համարից մինչեւ 12 համարն չկայ Գլխ. Ը», 327ա-74բ՝ Գլխ. Ը. – ԻԱ. 7:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. (Գրչի) 183ա Զմեղապարտ գըծիչս՝ զՏիրացու յիշեցէ՛ք ի Տէր:
293գ Փառք փրկչին Յիսուսի. ամէն:
2. (ծաղկողի) 9բ (խորանների սիւների քիւերին նստած գերանների վրայ) Ի թիւս ՈՁԱ. (1232) ծաղկազարդեցաւ սուրբ 10աԱւետարանս՝ բարեխաւս առ Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր:
115ա (կիսախորանի գերանի վրայ) Տէր Աստուած ողորմեա՛ Գրիգորի ծաղկողի. ամէն, ամէն:
311ա (լուսանցազարդի բոլորակի մէջ) Թւիս ՈՁԱ. (1232) ծա[ղկեցաւ]:
3. (ստացողի) 7բ (խորանների սիւների վրայ) Տէ՛ր Աստուած, ողորմեա՛ պատուական քահանայի եւ երեւելի պարոնի՝ Յովաննիսի. ամէն:
8ա (խորանների երեք սիւների վրայ) ԶՅովաննէս աստուածազարդ քահանայ եւ զԽաչիկ հայր իւր յիշեսջիք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր:
12ա (կիսախորանի գերանի վրայ) ԶՅովաննէս աւագերէց յիշեա՛, Տէ՛ր Աստուած. ամէն:
333բ (լուսանցազարդի բոլորակի մէջ) Ողորմեա՛, Տէ՛ր Աստուած:
Տե՛սԺԳ. դ., յիշ.ք, էջ 180-181:
ՅԵՏԱԳԱՅԻՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ
1. 10բ (ԺԳ. դարի կէս, բոլորգիր) Տէ՛ր Աստուած, ողորմեա՛ Գրիգոր նկարչի եւ աշխատողաց ի սմայ:
2. 113բ (1312 թ., բոլորգիր) Յ[ամե]նառատ պարգեւացն Աստուծոյ, որ միշտ ներգործէ յարարածս զբարիս քաղցրութեան կամացն իւրոց: Արդ, որպէս յամենայն դարու, նոյնպէս եւ ի մերս նուաղեալ ժամանակիս յարոյց զքրիստոսասէր եւ զփառաւոր պարոնն, զաւրհնեալն ի կանայս՝ զԱսփայն, դուստր Տարսաիճին՝ տեառն Սիւնեաց, յազգէ Ուրպելանց, որ էր ամուսին մեծ եւ փառաւոր իշխանաց իշխանին՝ պարոն Գրիգոր: Սա ամենայն բարեպաշտութեամբ զարդարեալ, զարդարեաց զանազան սպասիւք եւ շինուածիւք զեկեղեցիս Հայաստանեաց: Ստացաւ եւ զսուրբ Աւետարանս յարդար ընչից իւրոց եւ ընձայեաց ի սուրբ ուխտն իւր Խադարի վանս,որ է գերեզմանատուն մեծ իշխանացն ազգին Դոփանց, եւ ինքն կարճաւրեայ կենաւք փոխի մահուամբ յաշխարհէս առ Քրիստոս եւ դնի ի դանբանի ի նոյն վերասացեալ սուրբ ուխտն: Իսկ ըստ մարմնոյ գլուխ նորին եւ այր՝ մեծ իշխանն Գրիգոր զարդարեալ պճնէ զսա ոսկւով եւ արծաթով՝ ի յիշատակ հոգւոյ սուրբ ամուսնոյն իւրոյ Ասփային եւ յերկարութիւն կենաց իւր եւ քրիստոսընձայ զաւակաց իւրոց, որոց յիշատակ նոցա եղիցի աւրհնութեամբ:
183ա(1312 թ., բոլորգիր) Ի ժամանակս եւ ի դարս աւուրց տիեզերակալութեան եւ արքայութեան բոլոր աշխարհաց ազգին նետողաց, որ տիրէ ի ծովէն Պոնտոսի մինչեւ ի ծովն Կազբից եւ յԵփրատ գետոյ մինչեւ յայնկոյս լերանցն Կովկասու, որոց գլուխ եւ ինքնակալ խանն աշխարհակալ Խարպանդա կոչեցեալ ի թվ[ին] հայոց ՉԿԱ. (1312): Յայսմ ժամանակի ծագեցաւ ոմն մեծ եւ երեւելի տոհմային պայազատութեամբ ի ցեղէ վեհից, ի զարմէ դիւցազանց, ի դասակարգէ քաջաց, ի գնդէ գովելեաց Գրիգոր մեծ իշխան Հայոց, տէր եւ պարոն փոքր Սիւնեաց՝Հանդաբերդոյ եւ Ականոյ եւ բարձր լերանց ծովակին Գեղամայ՝ Սոթից մինչեւ Շաւղուայգայ,/183բ/ ամուսնացեալ ընդ դստեր Տարսայիճ իշխանի՝ ընդ ամէնաւրհնեալ պարկեշտ տիկնոջն Ասփային, ծնանի ի նմանէ ուստերս եւ դստերս: Իսկ զմինն, որում անուն էր Սարգիս, նուիրէ Քրիստոսի ի ստընդիա հասակին, որ արժանաւորութեամբ ի կոչմանէ Հոգւոյն էանց ընդ ամենայն աստիճանս քահանայութեան, հասեալ ի պատիւ եպիսկոպոսութեան տանն Խաչենոյ, ընդ մարմնական տէրութեանն, զոր ունէր ի հարանց ստացեալ, ընգալաւ եւ զհոգեւոր պետութիւնն:
Արդ, յայսմ ամի, որ էր թիւս ՉԿ. (1311) փոխեցաւ յաշխարհէս Ասփայն առ Քրիստոս եւ եդաւ ի շիրմի ի սուրբ ուխտն Խադարիվանս, վասն որոյ եւ մեծ պարոն Գրիգոր նուիրէ գերեզմանի նորա ընձայս յոլով գեղորայս, այգիս եւ անդաստանս եւ զարդարէ զսուրբ ուխտն զանազան սպասիւք եւ հանդերձիւք, ընդ որս պճնել շքեղացոյց եւ զսուրբ Աւետարանս ոսկէնկար կազմածով եւ շնորհեաց գերեզմանի նորա եւ իւր նախնեացն յիշատակ, որում բարձաւղք եւ ընթերցողք սուրբ Աւետարանիս յիշեցէ՛ք զԱսփայն ի Քրիստոս. եւ յիշողքդ յիշեալ լիջիք ի Տեառնէ: 184բ Եւ գաւառք մեր յանուանէ այս է՝ Սոթգլուխ եւ Բերդաձոր եւ Ճոխանց, Հոսաբակս, Ատրենիս, Կալեր, Ուռեացփոր եւ Խորուագետ, Դվալանոց, Էրքն, Մափռէլանց եւ այլ իւրեանց միջոց Մազրենովն ի մեր նախնեաց մնացեալ հայրենիք է՝ իւրեանց չորս սահմանովն, ստոյգ եւ ճշմարիտ գրեալ ի յԱւետարանիս:
293դ (1312 թ., բոլորգիր) Զմեծ եւ զամենաւրհնեալ պարոնաց պարոն զԳրիգոր որդի Գարփին եւ զամենագով եւ զբարեպաշտ ամուսինն իւր զպարոն Ասփայն, զստացաւղք եւ զարդարիչք սուրբ Աւետարանիս յիշեսջիք ի Քրիստոս:
Ծնթ. Ամբողջը ոսկետառ, ներքեւում՝ նոյնն արտագրւած ԺԹ. դարի շղագրով, մանուշակագոյն թանաքով:
3. 114բ (ԺԹ. դ. 1843 թ., շղագիր) Ի յԵլիսաւետապօլուՆորաշէնցի մահտեսի Ալթունն Խաշնապակկուղի գլուխն ջոխտ խաչի գլխի գործն սուրբ վանքին յիշատակ է տվել:
184բ(1843 թ., շղագիր) Թարգմանիչ վանքի սեփական տվեալ յիշատակ հողերի մասին գրէմ առ քրիստոսասէր եղբարցդ: Պարսից տերութեան ժամանակէն այս հողերն տվեալ է յիշատակ, են հոգեբաժին: Այնում ժամանակի տրամն յոյժ պակաս էր, պատջառը՝ տեղէ ի տեղ փոխիլն: Այնքան էր աստուածասաստ բարկութիւն ի վերայ ազգիս հայոց, մինչեւս ոչ կարէին օրական հացս իւրեանց գտանել: Այս պատջառի թէ՛ հոգէպաժին էր եւ թէ՛ աթոռահարգ փոխանակ տրամի չքաւորութեան ոմանք վարելոյ հողէր ին տալիս: Էն ժամանակն Թարգմանիչ վանքի կութանը հաստատուն բանի էր, մինչեւ անկամ հացի պակասութեան ժամանակն մերձագա կուղէրայից օգնական լինէին: Բայց այժմ՝ ի տէրութեան Ուռուստաց, յոյժ ողորմելի մնաց տունս այս: Բացի տվեալ յիշատակ հողերէն ոչինչ չունի: Այսմ ժամանակի անքան խաղաղութիւն է, մինչեւ արք ոչ կարէն իշխել <կայն> կանանց իւրեանց: Այս խաղաղ ժամանակիս մէկ օրաւար հողն Լ. (30) մանէթ արծաթ տրամի չեն տալիս:
Այսր պատջառի ես՝ Գրիգոր վարդապետս՝ ըսպասաւոր սուրբ տանս Թարգմանչաց, տվեալ յիշատակ հողերն յականէ յանվանէ ջշմարտութեամբ գրեցի: Մերձագայ կուղի՝ Խաշնապակու անձինքն խստապարանոց էն, ոմանք կամին հողերիցն հափշտակել:
294բ (1843 թ., շղագիր) Ամի Տեառն ՌԸԽԳ. (1843), նոյեմբերի ԻԵ. (25), ես՝ ԿանձագեցիԳրիգոր վարդապետս, անարժան միապան Սրբոյն Չարեքայ, եկի ի սուրբ վանս Թարգմանչաց ՌԸԼ. (1830) թվին, որ եմ վերոյյիշեալ թիւն: Մինչ ի գալուստն իմ ի վանս այս, գիտէ Աստուած, որքան հաւատս ունէի, կարձեմ թէ հաւատով ոչ ոք էր առաւել քան զիս, որպէս ոմանք մերձայկաից իմոց, պատմում էին, յառաջայգուն վարդապետաց պնակելոց ի սմայ ոչ ոք կարաց գալ ի կարքի իւրում վասն անպատշաջ տեղոյս: Եւ ես՝ եղկելիս, այսպիսի պատմութիւնս լսելով, յառայքինութիւնս իմ յուսացայ, ապշեցաւ միտկ իմ եւ ոչ զմտաւ ածի, թէ Աստուած ամբարտաւանից հակառակ գայ, կատարեցաւ բանն տէրունեան ի վերայ իմ՝ առակ սերմնացանին, եւ եղէ կոխան ի մարդկանէ: Աղաչեմ զքեզ, Հոգիդ Սուրբ Աստուած ճշմարիտ, առաքեա՛ զցող ողորմութեան քո յիս եւ տո՛ւր կենդանութիւն մեռելոյս:
Ի տէրութեան Աղվանից, ի իշխանութեան Իսրաել կաթողիկոսին Կանձասարու ունի տվեալ կոնտակ ի սուրբ վանացն Թարգմանչաց, ձեռամբ Եփրեմ եւ Սամուել վարդապետացն, որք տիրէին մերձայկայ կուղէրայից. այնում ժամանակէ տուն այս ունի ստացեալ հողեր հոգէբաժին: Եթէ ասիցէս՝ ընդէ՞ր ոչ գրով արկին, ասեմ քեզ՝ 295աԱյնում ժամանակի էր տէրութիւնն Պարսից, ի ներքոյ իշխանութեան Ջաւատ խանի, չըկար հաստատ տէրութիւն, որ կարող լինէին հաստատել: Հողերեն անվանէ այս է Գրջըքոլուտի հողն՝ Գ. օրաւար, Տափի դուռն՝ Ա. օր[ավար], Տանձի հողն՝ վիրապանց գլխվերն՝ Բ. օր[ավար], Քերձի Խմհատն՝ Ե. օր[ավար], վանքի հողն Բ. ջոթն Է. օր[ավար], Տապանի տակն Ա. օր[ավար], Ճամբի տակն օրաջաշաւար, ջամբի գլուխն Մուսուրի տափն՝ Դ. օր[ավար], Քոլատակի հողն՝ Դ. օր[ավար], Հասարի տակն՝ Ե. օր[ավար], Մռաւանց տեղն՝ Բ. օր[ավար], Կրըկոսանց հողն՝ Գ. օր[ավար], Ղոշակոլն՝ Դ. օր[ավար], Կարմիր քարի գլուխն՝ Դ. օր[ավար], Մեծ փոսն իւր շոթերօվն՝ Ը. օր[ավար] վանքի աղբուրի Բ. կուսն՝ Գ. օր[ավար]: Իմ ականջով լսածն այս է, թէպէթ հոգեւոր Կանսիստօրայումն տէր Մոսէսն Լ. (30) օր[ավար] ասեց, որովյետեւ ես չէի տեղեակ, բայց յետոյ իմացա՝ ճշմարիտն այս է: Թէ աւել հող ունէնայն ծածկած, ես անպարտ էմ:
Գրկապի օրաջաշաւար: Բլումի տղայի գործն, զօր տւեալ է յիշատակ մահտեսի Ալթունն սուրբ վանքին Ջոխտախաչի գլուխն է երկար հողն երկու կամ երէգ օրաւար է:
4. 295ա (1889 թ., շղագիր) Փորձիւ գիտացաք, որ ի Բ. յունվարի այս է Կաղանդի օրն: Վանքի սեղանի լուսամտից շօղն արեւուն նոր կաթեց աւազանի յետեւի որմնասեան վերայն, գրեցի աստեղ, միւս տարիին փորձելոյ համար ՌՅԼԸ. (1889), ի Լ. (30) դեկտեմբերի: 25 յունվարի շօղը յետի պատին կաթեց արեւմտեան հիւսիս արկիւնում:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «Թիւ 1057, 2743», «ՈՁԱ. – 152, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2744
ԱՐՃԷՇ |
ՉԾԴ. – 1305 |
ԳՐԻՉ, ԾԱՂԿՈՂ՝Սիմէոնքհյ.: ՄԵԿԵՆԱՍ՝Սիմոնհայրապետ: ՍՏԱՑՈՂ՝Վարագայվանք:
ԹԵՐԹ՝ 302. չգրուած՝ 1ա, 7ա, 12բ, 302աբ: ՊՐԱԿ՝ 2x6+Ա-Ոx12+2: ՆԻՒԹ՝թուղթ. թ. 301-2՝ԺԷ. դ. այլթուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 30,5-30,7x23,5-24,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (23,5-24x15-15,5): ԳԻՐ՝բոլորգիր (նմուշ՝ 57ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝դրոշմազարդշագանակագոյնկաշի, դռնակով, 3ականկապիչովեւգամով, միջուկը՝տախտակ, աստառը՝կապոյտկտաւ. լուսանցակողերը՝կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝Ա,Բ+Ե.Զ՝սպիտակհաստթուղթ (Ի. դ.):
Նմուշ 57ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Չորեքկերպեան աթոռ՝ 1բ, Զոհաբերումն Իսահակայ՝ 2ա, Աւետումն՝ 2բ, Ծնունդ՝ 3ա, Երկրպագութիւն մոգուց՝ 3բ, Ընծայումն ի տաճար՝ 3բ, Մկրտութիւն՝ 4ա, Բժշկումն անդամալուծին, կոյրին, դիւահարին եւ որդւոյն այրւոյ՝ 4բ, Մատնութիւն, Քրիստոս առ Պիղատոս եւ Չարչարանք Քրիստոսի՝ 5ա, Խաչելութիւն, Յարութիւն Քրիստոսի՝ 5բ, Համբարձումն՝ 6ա, Հոգեգալուստ՝ 6բ, Մատթէոս՝ 13բ, Մարկոս՝ 94բ, Ղուկաս՝ 145բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 233բ: Խորան՝ 7բ, 8աբ, 9աբ, 10աբ, 11աբ, 12ա (խորանների վերեւում՝ զանազան թռչուններ, հատուածներ սաղմոսներից՝ 8ա՝ հմմտ. Սաղմ. ՁԳ. 4. 9բ, 10ա՝ Սաղմ. ԻԲ. 5): Կիսախորան՝ 14ա, 95ա, 146ա, 234ա (կիսախորանների վերեւում աւետարանիչների խորհրդանիշները): Լուսանցազարդ՝ թռչուն, բուսական, յուշկապարիկ, երկրաչափական, խաչ, տաճար: Զարդագիր՝ մարդագիր, կենդանագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կապոյտ, կանաչ, կարմիր, դեղին, սեւ, շագանակագոյն, վարդագոյն:
Տե՛ս Ա. Գէորգեան, Հայ մանրանկարիչներ, Մատենագիտութիւն. 9-19 դդ., Գահիրէ, 1998, էջ 683-684: Հմմտ. Հ. Յակոբեան, Վասպուրականի մանրանկարչութիւն, գիրք Ա., Երեւան, 1976, էջ 38-45:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Գիրք Բ. Թագաւորութեանց ԺԹ. 28-40, ԻԲ. 24-44: Թ. դ.: Գ+Դ՝ ստացուած 2 առանձին թերթերի ընդերկայնակի հատումով: Մագաղաթ (Գ՝ 29,5x24,5, Դ՝ 30,5x22,5), երկսիւն (Գ՝ 25x20, Դ՝ 24x19), ուղղագիծ (թեք) երկաթագիր (նմուշ՝ Աբ), տող՝ 21: Կարդալ՝ Դա, Դբ. «[զի ոչ էր ամե]նայն տուն հաւր [իմոյ]... անցին ընդ արքայի եւ կէս ժողովրդեանն [Իսրայէլի]» (ԺԹ. 28-40), Գա, Գբ՝ «անբիծ եւ յառաջագոյն զգուշացայց յանաւրէնութենէ... եւ պահեսցէ զիս ի գլուխ ազ[գաց]» (ԻԲ. 24-44):
Նմուշ Աբ
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. նորոգուած ԺԵ. եւ Ի. դդ-ում. կազմի կաշին տեղ-տեղ մաշուած, ցեցի անցքեր, մէջքի ստորին եզրի եւ կապիչներից երկուսի կաշին նոր, Ա. փեղկին մետաղական խաչի գամերի անցքեր. Պհպ. Ա, Բ, Ե, Զ՝ նոր՝ Ի. դարի. թ. 1-25, 85, 94, 96-7, 145-65, 184-94, 229, 248-533, 277-90, 294-302՝ հիմքերը կամ եզրերն ամրացուած, թափուած մասերը լրացուած յետագայի թղթով. թ. 214-21՝ մրջրի հետքերով. թերթերին զանազան բծեր, խոնաւութեան հետքեր, ստորին եզրերը գործածութիւնից կեղտոտուած, լուսանցակողերը գունաթափ եւ տեղ-տեղ սեւացած. Պատառիկ-պահպանակները դժուարընթեռնելի, Աա, Բա՝ գրադաշտը սեւացած, Ա-ի ստորին թափուած (երկրորդ սիւնեակ, ներքեւից 8 տող) հատուածը լրացուած յետագայի թղթով, բնագիրը վնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 7բ-8ա Թուղթ Եւսեբեայ:
2. 8բ-12ա Համաբարբառ. կանոնք Ա-Ժ. (նաեւ՝ լուսանցային):
3. 14ա-94ա Աւետարան Մատթէոսի:
4. 95ա-144բ Աւետարան Մարկոսի:
5. 146ա-233ա Աւետարան Ղուկասու:
6. 234ա-299ա Աւետարան Յովհաննու (300աբ Իրք կնոջն շնացելոյ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆԳՐՉՈՒԹԵԱՆԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 10ա (Գրչի) Եւ այս է վաստակ մատանց տարտամ գրչի՝ Սիմեոն եղեգնագծի, / եւ ձեզ ի վայելս յաւէտ լիցի, / եւ կաթ աղաւթից ձերոց ցաւղեսցի ինձ ի դուռն գերեզմանի, / բուսուցանել յաւրն վերջի, / որում լիցուք ձեւք արժանի,/ հանդէպ երեսացն Քրիստոսի, / յարքայական տեղ հանդիսի, / ուր քրիստոսեանքն են ի կարգի:
299ա Փա՜ռք անպարագիծ Էին, այնմ, որ ոչ են հետազաւտ, եւ ոչ զինչ պիտին, եւ ոչ քանակն համբարձելոյն յամենայն մտաց սլացման: Գոհութիւն անզնին գոյին, որ է Բան, կնիք եւ սահման Էին: Փառատրութիւն անպարիմանալի սեռին, որ է Հոգի համագոյ Էին եւ փառակից Բանին, որ տրամադրեաց զմատունս մեղսամած, վերջացեալ տկար ոգւոյ Սիմէոնի՝ նուաստ քահանայի, գրեալ եւ կարգեալ զճառս երախտեաց աստուածագործ սքանչելեացն, զոր ճշմարիտ եւ Աստուածն Բան՝ միածին Որդին Աստուծոյ՝ Յիսուս Քրիստոս, ի վախճան աւուրցս այսոցիկ կատարեաց զնշանս եւ զարուեստս, որպէս զի որք ընթերցին՝ ի միտ առցեն եւ ծանիցեն, |299բ| թե նոյն Տէր է, որ Մովսէսի հրամայեաց առնուլ գառն տարեւոր եւ յիշել զերախտիս աստուածութեան, որ յԵգիպտոս: Նոյն եւ աստ եցոյց մեզ յիշատակ չարչարանաց իւրոց, որ ոչ միայն պէսպէս նշանաւք լուսաւորեաց, այլ եւ չարչարանաց եւ մահու համբերեաց, զի գիտէր, թե լսելով զանարգանս Տեառն մերում, դարձ եղիցի ի մեղաց մերոց:
Արդ, այսմ գաղափարութեան [ցանկացեալ] երջանիկ ոմն եւ աստուածային ձրիւքն բարգաւաճեալ, աստուածապատիւ կարգաւ տէր Սիմոն, ախորժական կամաւք, մեծաւ տենչմամբ ստացաւ զսա անջնջելի արձան՝ ի մխիթարութիւն անձին եւ ի յոյս փրկութեան: Եւ ես՝ յոգնամեղս եւ փցունս ի գրչաց, յանձն առեալ, ըստ իմում կարի յանգ հանեալ կատարեցի շնորհաւք եւ ողորմութեամբն Աստուծոյ, ի թուականիս հայոց ՉԾԴ. (1305), ի քաղաքիս Արճէշ, ընդ հովանեաւ Սրբոյն Յակովբայ:
Եւ արդ, աղաչեմ զձեզ Տերամբ՝ զընթերցաւղսդ եւ զլսաւղսդ, յիշման արժանի առնել զվերոյստացեալ՝ զտէր Սիմոն՝ ստացաւղ տառիս, եւ զծնաւղսն իւր, եւ զեղբարս իւր, եւս առ|300ա|աւել ի ժամ սուրբ եւ սոսկալի պատարագին, զի արժանասցին ողորմութիւն ի Քրիստոսէ՝ Աստուծոյ մերոյ: Ընդ նոսին եւ ես՝ ամենամեղս ի գրչաց Սիմէոն, յերես անկեալ աղաչեմ յիշել եւ զիմս անարժանութիւն եւ զծնաւղսն իմ՝ զհանգուցեալսն ի Քրիստոս, ընդ որս ողորմածն Աստուած յիշողացդ եւ յիշելոցս առատապէս ողորմեսցի կրկին կենաւք եւ երկու աշխարհաւք, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Տե՛սԺԴ. դ-իյիշ-ք, էջ 36՝ունիայսյիշ-ըհատուածաբարեւ 300աէջի՝ՎարագայՍարգիսառաջնորդիյիշ-ը:
2. 6բ (ստացողի, ստ. լս.) Լուսաւորեսցէ զհոգի տէր Սիմոնի՝ աստուածապատիւ եւ երջանիկ հայրապետի՝ զստացաւղի սուրբ Աւետարանիս:
11ա (խորանի մէջ, կարմրով) Զառ ի յԱստուածուստ պատուեալ զամէներջանիկ բարեբարոյ զհայրապետ Սիմոն՝ զստացաւղ սուրբ Աւետարանացս, յիշել աղաչեմ:
94ա Զբարեբարոյ եւ զաստուածարեալ ամենիմաստ հոգեւոր տէր Սիմոն՝ զստացաւղ սուրբ Աւետարանիս, եւ զծնաւղսն իւր՝ զՆերսէս եւ զԱզիզ, եւ զհարազատ եղբարս՝ զՅոհաննէս քահանայ, եւ զնախնիսն իւր յիշել աղաչեմ, ո՛վ աստուածասէր ժառանգողք սորին:
145ա Ես՝ տէր Սիմոն՝ ծառայ ծառայիցն Աստուծոյ, ստացայ սուրբ Աւետարանս ի մխիթարութիւն անձին եւ ի յոյս փրկութեան՝ զաւակ ի Սիոն եւ ընտանեակ յԵրուսաղէմ, եւ ետու զսա նուէր ի գերադրական եւ ի հռչակաւոր սուրբ ուխտն Վարագ. որ ոք առաջնորդ եւ սպասաւոր լիցի վանացն, ի տարին Բ. ժամ պատարագ մատուսցեն հոգւոյ իմոյ անխափան. կատարիչքն աւրհնին յԱստուծոյ եւ յամենայն սրբոց եւ ի սուրբ Աւետարանացս: Եւ թե այլ ոք իմաստուն մտաւք նայեսցի, զԱստուած ողորմ[ի]ն մի՛ մոռասցի:
233ա Զաստուածապատիւ եւ զառաքելաշնորհ հայրապետն՝ զտէր Սիմոն, որ ստացաւ զսուրբ եւ զճշմարտաբան Աւետարանս ի յարդար արդեանց, եւ զհարազատ եղբայրն՝ զՅոհաննէս քահանայ, եւ զծնաւղսն յիշել աղաչեմ. եւ Քրիստոս Աստուած յիշողացդ ողորմեսցի. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1ա (ԺԴ. դ., բոլորգիր) Նոր Կիւրակէն լինի Բ. ժամ ստացողի սուրբ Աւետարանիս՝ տէր Սիմոնի եւ Յոհանէս իրի[ցու]:
94ա (ԺԴ. դ., բոլորգիր) Նոր Կիւրակէ Բ. ժամ լինի տէր Սիմոնի՝ հրամանաւ տէր Սարգսի:
233ա (ԺԴ. դ., բոլորգիր) Նոր Կիւրակէ լինի Բ. ժամ՝ մի՝ տէր Սիմոնի եւ մի՝ Յոհանէս իրիցու՝ հրամանաւ տէր Սարգսի՝ առաջնորդի սուրբ ուխտիս Վարագա:
300ա (ԺԴ. դ., բոլորգիր) Եւ արդ, ես՝ տէր Սարգիս՝ առաջնորդ սուրբ ուխտիս Վարագա միաբան ե[ղ]բայրութեան դասուս, ըստ կանոնական սահմ[ան]ի կարգեցաք հաստատուն հրամանաւ, որ յամեն տարի Նոր Կիւրակէն Բ. ժամ առնենք ստացողի սուրբ Աւետարանիս, մի՝ տէր Սիմոնի եւ մի՝ Յոհանէս իրիցու: Եւ որ յետ մեզ լինին ա[ռ]աջնորդք եւ եկե[ղ]եցայպանք, անխափան արասցեն զպ[ատարագն]///(1 տող թափուած):
2. 13ա (ԺԴ. դ., բոլորգիր) Ո՛վ բարեսէր հարք եւ եղբարք, ընթերցողք եւ լսողք, յերես անկեալ աղաչեմք զսրբութիւնդ ձեր, յիշեցէ'ք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զվերջին ստացաւղ սուրբ Աւետարանիս՝ զԲարագշահն եւ զՍաթլմիշն, որ ստացան զսա ի հալալ արդեանց իւրեանց՝ յիշա[տա]կ իւրեանց եւ իւրեանց ծնողացն՝ հաւրն՝ Դանիլին, եւ մաւրն՝ Դովլաթին:
Եւ դարձեալ աղ[աչ]եմք զձեզ եւ երես ի գետին դնեմք՝ լի բերանով Աստուած ողորմի ասացէ՛ք Բարագշահին եւ Սաթլմշին եւ իւրեանց կենակցին՝ Սուրաթին եւ Ազիզմէլիքին, եւ զաւակացն՝ Խոսրովշահին եւ Շէրիշահին, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց նոցին՝ կենդանեաց եւ հանգուցելոցն ի Քրիստոս: Եւ ձեզ՝ յիշողացդ, եւ յիշեցելոցն ողորմեսցի մարդասէրն Աստուած. եւ նմա փա՜ռք յաւիտեանս. ամէն:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի ժամ /// լիս[ուրբ] Պատարա[գին] զստացող սուրբ Աւ[ետ]արանիս՝ զԲար[ագ]շահն եւ զՍա[թլ]միշն, եւ զ[ծն]ողքն. եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոս. ամէն:
3. 301ա (ԺԷ. դ., բոլորգիր) Զվերջի նորոգօղ սուրբ Աւետարանիս՝ զաստուածահաճո, եւ զբարէմիտ եւ զաստուածասէր, զօրհնեալ եւ զհանճար կինն՝ զՆունուֆարն, եւ զհանգուցեալ այրն իւր՝ զԱզիզն, եւ զհայրն Ազըզին՝ զՄանուկն, եւ զմայրն Ազըզին՝ զԳաֆարն, եւ զԱզըզի զոքանչ՝ զՈսկիկն, որք ետուն ի հալալ արդեանց իւրեանց զսուրբ Աւետարանս վերստին նորոգել՝ յիշատակ բարի հոգոց իւրեանց եւ փրկութիւն հոգոց ննջեցելոցն:
Արդ, աղաչեմ ըզձեզ՝ ո՛վ մանկունք սուրբ եկեղեցո, որք հանդիպիք սուրբ մատենիս, լի բերանով եւ ուղիղ սրտիւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք Ազըզին, կողակցին իւրոյ՝ Նունուֆարին, հօրն՝ Մանուկին, եւ մաւրն՝ զԳաֆարն, եւ զոքանչն՝ զՈսկեկն, եւ զամենայն արեան առու մերձաւորս նորա: Յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք. եւ Աստուած ձեզ՝ յիշողացդ, ողորմեսցի, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
4. 145ա (ԺԸ. դարի այլ ձեռագրից մաս-կարկատան,որ գործածուել է նորոգութեան ժամանակ, բոլորգիր) /// եւ զամենայն արեան մերձաւորք /// (մի քանի տառ պատռուած). ամէն եղիցի. եւ զհո[գ] /// (շար. պոկուած) քս մեր զԱստուածայտուր եկեղեցապան եւ զՍտեփանոոս ի ///(շար. չիք):
5. Պհպ.Բբ (ԺԶ. դ. բոլորգիր,լս.) Տէր Աստուած քո սուրբ ծնաւղի բարէխաւսութեամբ ողորմա՛յ ամենայն հաւատացելոց եւ ստացաւղ այսմ աստուածայշունջ Աւետարարիս. Աւետա (չշարունակուած):
6. 301բ (1833 թ., նոտրգիր) Այլ եւ զայս սուրբ եւ փրկագործ Աւետարանս անկեալ էր գերի ի ձեռս այլազգաց անօրինաց, եւ բերեալ հասուցեալ աստ՝ Ղզլջայ գիւղն, եւ տեսեալ կին մի Զարթար անուն, զի անկեալ էր սուրբ Աւետարանս ի ձեռս անօրինացն, եւ ստացեալ եղեւ իւրոց հէլալ արդիանցն, եւ առեալ իւր յիշատակ ի մէջ Սուրբ Յօհաննէս եկեղեցւոյ՝ վասն իւր եւ վասն իւր ծնողացն՝ Խաչօին եւ Նուբարին, եւ քոյրն՝ Սուսմբարին, եւ եղբայր Գալուստին, եւ իւրեան համայն մերձաւոր՝ կենդանեաց եւ ննջեցելոց, զոր եւ հայցեմք՝ Տէր Յիսուս յիշատակ անջնջելի արասցէ եւ գրեսցէ ի գիրն կենաց: Եւ մանաւանդ որք հանդիպիք զայս սուրբ Աւետարանիս՝ ընթեռն[ե]լով կամ օրինակելով, յիշեցէ՛ք զվերոյ յիշեալ Զարթարն եւ իւրեան համայն ընդանիօք, զոր եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ՝ Աստուծոյ մերմէ. ամէն:
Արդ, եթէ ոք պատճառաւ ագահութեան վաճառէ սուրբ Աւետարանս կամ կըրաւէ, կամ այլեւայլ պատճառս դնէ եւ բարցցէ ի Սուրբ Յօհաննէս եկեղեցւոջն, զայնպիսիսն մասն Կայէնի եւ Յուդայի եղիցի, եւ Դադանայ եւ Աբիրոնի, Նաբադա եւ Աբիուդու, որք նենգեցին զեկեղեցուն Աստուծոյ եւ ընկալան զպատիժն: Դարձեալ այն պատիժն ի վերայ այնորիկ եղիցի, որ բարձցէ զայս Աւետարանսսոյն Սուրբ Յօհանէս եկեղեցւոջ, եւ որք մղիէթ լինին սմայ, վարձս ի Քրիստոսէ առնուն. ամէն:
Թվին ՌՄՁԲ. (1833) մարտի ամսուն, ի Ղզլջայ գիւղն ի ընդ յովանեաւ Սուրբ Յօհաննէս եկեղեցւոյ:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «1072, 2744», «ՉԾԴ. – 1305. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 6ա՝ «Հմր 2744»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 7բ՝«Աստուծոյ Աստուած, Տէր Յիսուս Քրիստոս», 8ա՝զանազան բառեր (ջնջուած):
2745
ԺԳ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 268-1+1 (թռիչք՝թ. 90, կրկն.՝թ. 242). չգրուած՝ 1բ, 265բ, 266բ, 268բ: ՊՐԱԿ՝ 6+Ա-Ցx8* (Գ 7, Ց 4)+3: ՆԻՒԹ՝թուղթ. այլթուղթ. թ. 267-8՝ԺԷ. դ., թ. 266՝ԺԸ. դ.: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29-30x20,5-21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (24x16): ԳԻՐ՝բոլորգիր (նմուշ՝ 31ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝դրոշմազարդշագանակագոյնկաշի, միջուկը՝տախտակ, աստառըշերտազարդկտաւ (Բ. փեղկիստորինմասում՝Ի. դ.-իգործուածք). լուսանցակողերը՝կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝Ա,Բ+Ե,Զ, չգրուածդեղինթուղթ (Ի. դ.):
Նմուշ 31ա
Ծնթ. Պրակներըհամարակալւածենայբուբենիտառերիյաջորդութեամբ, ո՛չըստտառերիթւայինարժէքների:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Տիրամայրըգահին՝մանուկՅիսուսըգրկին, աջեւձախկողմերում՝ԳաբրիէլեւՄիքայէլհրեշտակապետները՝ 6բ: Խորան՝ 2ա-5բ (խորաններիվերեւում՝թռչուններ): Կիսախորան՝ 7ա, 81ա, 128ա, 207ա: Լուսանցազարդ՝բուսական, երկրաչափական, թռչուն, սափոր (70բ), տաճար: Գոյներ՝կարմիր, կապոյտ, կանաչ, մանուշակագոյն, սեւ, դեղին:
Տե՛սԱ. Գէորգեան, Հայմանրանկարիչներ, Մատենագիտութիւն. Թ-ԺԹդդ., Գահիրէ, 1998, էջ 309: Հմմտ. Հ. Յակոբեան, Վասպուրականիմանրանկարչութիւն, գիրքԲ., Երեւան, 1982, էջ 19, 153:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – ՎկայաբանութիւնսրբոյկուսինՅուլիանեայ: Ժ. դ.: Ա+Բ՝ստացուած 1 առանձինթերթիընդերկայնակիեզրահատումովեւընդլայնակիհատումով: Մագաղաթ (29-29,5x20), երկսիւն (27x9,5, 28x18), ուղղագիծերկաթագիր (նմուշ՝Բա), տող՝ 16, 24: Կարդալ՝Աա, Բա՝... «///երիխաւարասէրաշխարհիս, այժմանմոլարպահեա... եւամենայն [եկեալքն] իվերայիմ», Աբ, Բբ՝ «[կապան]աւքիբանդեւզգուշագոյն [պահել]... եւըստչարութեանմտացնհնարաւորէրկենդանւոյնկլան[ելզնա]» (տե՛սՎարքեւվկայաբանութիւնքսրբոց, հտ. Բ., Վենետիկ, 1874, էջ 147-148, 149-150):
Նմուշ Բա
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. նորոգուածմիքանիանգամ, վերջինը՝ 1964 թ., որիժամանակբոլորթերթերիհիմքերըեւեզրերըլրացուածեւամրացուած, վերակազմածհին (Ա. փեղկ) եւնոր (Բ. փեղկ, մէջքեւԱ. փեղկիեզրեր) կաշիներիմիացումով, հինեւնոր (Բ. փեղկիստ. մասը) կազմաստառով. թերթերինզանազանբծեր, խոնաւութեանհետքեր. թ. 114 եւ 115՝կարուածյետեւառաջ, հինկազմութիւններիժամանակթերթերըեզրահատուած, որիհետեւանքովխորաններիվերեւներիթռչնապատկերներըեւորոշլուսանցազարդերկտրուած. Պատառիկ-պահպանակիեզրերըսեւացած, Ա.-իեզրըթափուած, գրադաշտըվնասուած, Բ.-իերկրորդսիւնեակըգրեթէամբողջովին (թողնուած 1-4 տառ) հատուած, լուսանցակողերըգունաթափ:
Ծնթ. 1. Թէեւըստթ. 6իյիշատակարններիգրեթէամէնուր (Ցուցակձեռագրաց, հտ. Ա., 1965, էջ 866-7, Հ. Յակոբեան, Վասպուրականիմանրանկարչութիւն, գիրքԲ., Երեւան, 1982, էջ 19, 153, Ա. Գէորգեան, Հայմանրանկարիչներ, Մատենագիտութիւն. Թ-ԺԹդդ., Գահիրէ, 1998, էջ 309) ձեռագիրսհամարուածէ 1351 թ. ԿիլիկեանՀայաստանումԿիրակոսԱղբակեցուգրածեւՀարունիուՅոհանքահանայիստացածմատեան, սակայնթ. 6իթղթիորակի, չափերի, տառերիգծագրութեանեւմանրանկարիհամեմատութիւնըձեռագրիմիւսթերթերի, ինչպէսնաեւԿիրակոսԱղբակեցուայլձեռագրերի (Հմր 4311, 5469) հետ, հիմքենտալիսկարծելու, որթ. 6ըեղելէայլձեռագրիմասեւմեզանյայտինչ-որժամանակմուծուելէայսձեռագրիմէջ: ՈւստիԿիրակոսԱղբակեցինայսձեռագրիգրիչը, ծաղկողնուկազմողըչէ, եւգրչութեանվայրնէլԿիլիկիանչէ, ժամանակը՝ 1351 թ. չէեւայլն:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 2աբ Թուղթ Եւսեբեայ:
2.3ա-5բ Համաբարբառ. կանոն Ա-Ժ. (նաեւ՝ լուսանցային):
3. 7ա-80բ Աւետարան Մատթէոսի:
4. 81ա-127բ Աւետարան Մարկոսի:
5. 128ա-206բ Աւետարան Ղուկասու:
6. 207ա-263բ Աւետարան Յովհաննու:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, ԺԵ. դ., բոլորգիր
Բ. 1. 264ա Գ. Տաղ Սուրբ Աստուածածնին է – Աստուածածին դու կու[ս] ես, / մեղաւ[որ]աց դու յոյս ես... մանան[այ]ով լի սափոր ես, Աստուածածի՛ն:
2. 264ա-բ Գանձ Աստուածածնին[ի Յոհաննէս Պլուզ վարդապետէ («Ա-Ք») ձեռ. 425, 101ա]– Առաջնաճաշակ պտղոյն, / մահուամ[բ] առաջին մարդոյն... սուրբ կուսին արգանդն իջեալ, / ո՛վ դու, լուսեղէն բուրվառ, մա՛յր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆԳՐՉՈՒԹԵԱՆԺԱՄԱՆԱԿԻ
2բ Զարուեստ նկարագրութեան եւ ծաղկերանգն գունոց ոչ գիտեմ: Զհամաբարբառս ընկա՛լ եւ զստ[աց]աւղ սորայ եւ զաշխատողս յիշեսջիք ի Քրիստոս. եւ Քրիստոս <եւ Քրիստոս> զձեզ յիշէ ի բարի. ամէն:
Տե՛սԺԴ. դ., յիշ-ք, էջ 389:
4ա Զստացաւղ սուրբ Աւետարանիս յիշեսջիք ի Քրիստոս բարէմտ[ութեամբ]:
80բ Զստաց[աւղ] սուրբ Աւետարանիս, եւ զաշ[խա]տողք սորա, եւ զծնաւղս իւրեանց, եւ զեղբարս յիշա՛, Քրիստո՛ս Աստուած, ողորմութեամբ քո եւ գթութեամբ, եւ թո՛ղ զանցանս ամենեցուն. եւ քեզ փա՜ռք յամենայն գոյից:
127բ Զստացաւղ [սուրբ] Աւետարանիս (1 տող չգրած՝ ստացողի անունը լրացնելու համար) եւ զաշխատող[ք սոր]ա, եւ զծնաւղս իւրեանց յիշա՛, Քրիստո՛ս Աստուած, [ող]որմութեամբ քո եւ գ[թութեա]մբ, եւ թո՛ղ զմեղս ամենեցուն՝ զընթերցողացն եւ զլսողացն. եւ որք յիշեն զմեզ բար[եմտ]ութեամբ. եւ քեզ փա՜ռ[ք] ///դ Հաւր եւ ամենա[սուրբ] Հոգոյն. այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
263բ. Փա՜ռք փառաւորեալ միանուն, եզակի եւ եռորոշ, համակերտող երից անձնաւորութեան[ն] եւ մի աստուածութեանն՝ Հաւր, եւ Որդ[ոյ], եւ Հոգոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ, եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Ռ.(1000), Ռ. (1000) եւ բիւր բերան. ամէն, եղիցի, եղիցի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 6ա (1351 թ., բոլորգիր) Զստացողք սուրբ Աւետարանիս զՅոհան քահանայ, եւ զծնաւղսն ի[ւ]ր՝ զՀարուն եւ զԽբէլ, եւ զբարի կենակիցն իւր՝ զՈսկին, զբարի ծաղկեալ զաւակ սորա՝ զՅովաննէս, եւ զՀարունն, եւ [զՍ]արգիսն, եւ զՄխիթարն, եւ զԽազարբէկն, եւ զհանգուցեալ մայր սոցա՝ զՍիրէն, եւ զկենակիցք սոցա յիշեցէ՛ք, եւ զհանգուցեալ եղբայրն՝ զՍտեփանոսն, եւ զզաւակ սոցա՝ զՅուսէփն, զԱմիրն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, որ ստացան զսա ի խալալ արդեանց իւրոց՝ յիշատակ իւրեանցն եւ ծնաւղաց իւրեանց, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց իւրեանցն, եւ յիշատակ բարի հոգոց իւրեանցն՝ ի վա[յ]ելումն բարի ծաղկեալ զաւակաց իւրեանց:
Արդ, որք հանդիպիք սմա՝ տեսութեամբ կամ կարդալով, կամ աւրինակելով, յիշեցէ՛ք զսո[ս]ա, զոր վերագոյն գրեցաք՝ զՅոհան քահանա եւ զկենակիցն իւր՝ զՍիրէն, որք բարի խոստովանութեամբ փոխեցան ի Քրիստոս: Յիշեցէ՛ք ի սուրբ եւ մաքուր աղաւթս ձեր եւ մեղաց թող[ութիւն] խնդրեցէ՛ք սոցա ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, եւ Աստուած զձեզ յիշէ իւր [խոստ]ացեալ բարիսն. ամէն:
Արդ, գրեցաւ յիշատակ[արան]ս այս թվին Պ. (1351), ի չար եւ ի դառն ժամանակիս, զի փախ[ուցեա]լ էաք յերկրէն Ախբակո, ի պատերազմէ այլազգաց /// իշխանին՝ Աշրաֆին, եւ գրեցաք յերկիրս Լեւոնոյ՝ ի բարձր /// (1-2 բառ) բացաւթեաք ի ծաղկազարդ վայէլջութիւնս եւ մ[աւտ ի յա]կունս Տիգրիս գետոյս, ի պանդոկի միոչ, զի ոչ գոյր /// (1-2 բառ) հովանոցք մեր, եւ մեք զաւրն ամենայն ահաբեկ լինէաք եւ /// (1-2 բառ) ըստ այլ, ի տեղիս տեղիս: Աղաչեմք զձեզ՝ յիշեցէ՛ք զիս՝ [զմեղ]ապարտ գրիչս, եւ զնկարող, եւ զկազմող սորա՝ զԿիրակոս [քահ]անա, եւ զծնողս իմ ի Քրիստոս. եւ Աստուած զձեզ յիշէ, եւ զմեզ եւ զձեզ հ[րաւիր]է ի խոստացեալ հանգիստն, եւ զամենայն հաւատացեալսն. [ա]մէն. եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերո, փա՜ռք յաւիտեանս. ամէն:
(գաւազանագրով)՝ [Կի]րակոսի յիշեցէ՛ք, [գա]ւասանագիրս կարդա՛յ:
Տե՛սԺԴ. դ., յիշ.ք, էջ 389՝ունիմիայնառաջինեւերրորդպարբերութիւնները:
6բ (1351 թ., բոլորգիր) Աղաչեմք զքեզ, սուրբ Աստուածածի՛ն, բարեխաւս ամենայն մեղաւ[որ]աց, բարեխաւսեա՛ քո միածնիդ՝ թողութիւն շնորհել [զ]մեղապարտ գրչիս՝ Կիրակոս քահանայիս, եւ ստացողիս Աւետարանիս՝ Հարունին եւ Յովանիսին, Սարգսին, [Մխ]իթարին, Խազարբեկին, եւ ծնաւղին՝ Յոհան քահանային՝ փոխեալ եւ հանգուցեալ յարքայութիւնն, թողու [զա]նցանս մեր եւ սոցա, զոր գործեցին. եւ Քրիստոսի մարդասիր[ին] փա՜ռք յաւիտեանս յաւիտենին. ամէն:
2. 1ա (1385 թ., բոլորգիր) Ի յամի ՊԻԹ. (1380) ծնաւ Սահակն, ի թուականի հայոց ՊԼԴ. (1385) ծնաւ Յակոբոսն: Յիսուս Տ[է]ր:
3. 264ա (ԺԶ. դ., բոլորգիր) Արդ, զվերջին ստացող սուրբ Աւետարանիս՝ Ըսկանդարս, եւ զորդին իւր՝ զՇխիճանն,եւ Միրիճանն, Մէլիքճանն, ստացաւ զսայ յիշատակ իւր եւ ծնողաց իւրոց, եւ վերոյ գրեալ որդոցն իւր, որք հանդիպիք սուրբ Աւետարանիս, լի սրտիւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք:
Դարձեալ վերջին նորոգող սուրբ Աւետարանիս՝ զԱլեգսանոս սուտանուն աբեղայ՝ անուամբ միայն եւ գործով ունայն, յաղաւթս յիշեցէ՛ք. եւ Աստուած զձեզ յիշէ. ամէն եւ եղիցի:
4. 264բ (1557 թ., բոլորգիր) Փա՜ռք համագոյ միասնական Սուրբ Երրորդութիւն՝ Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, յայժ[մ], եւ միշտ, եւ յաւիտեանս. ամէն: Զվերջին ստացաւղ Աւետարանիս՝ Միրիճանին, եւ որդւոցն՝ Մէրհապին, եւ կենակից Բէկին, Ուղուրին, եւ որդւոյն՝ Հախումին, եւ դստեր՝ Մինին, Սիրայմարգի[ն], եւ միւս որդւոյն՝ Միրիճանին, ուստայ Շեղիճանին, եւ կենակից Ղզլարին, եւ որդոցն՝ Վարդանին, եւ դստեր՝ Խանին, Խան-Սուլտանին, Նսեփին, եւ պահապան Աւետարանիս՝ տէր Մկրտչին: Ո՛վ սուրբ աստուածասէր քահանայք եւ ժողովուրդ, ով որ հանդիպիք սուրբ Աւետարանիս, յիշեցէ՛ք ի մաքրայ|265ա|փայլ յաղաւթս ձեր եւ Աստուած ողորմի ասէ՛ք. եւ Աստուած ողորմի ձեզ՝ միւսանգամ գալըստեան Քրիստոսի. ամէն: Եւ ընդ նմին այլ յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի ասէ՛ք Միրիճանին, եւ կենակից Ռումսիմին, եւ դուստր Էվատմէլիքին. ամէն. եղիցի, եղիցի:
Թվականութիւնս ՌԶ. (1557):
5. 1ա (1604 թ., նոտրգիր) Ես՝ մեղաւոր [Ակոբ]էրէցս գիրեցի զգիրս ի դառն եւ ի դժար ժամանակի, որ շահ Ապազն ելաւ ի Խորասանայ, աւեր[ե]աց զՀայոց աշխարհս՝ Առզրումայ մինչեւ ի Շրվան, յՈւսմանլուն. Գանճայու ղուլն Բ. անգամ գնաց ի երկիրն Գեղամայ, բազում գերիս գեր[ե]աց ի քահանայի[ց] եւ սարկաւաքաց, Աւեդարանաց եւ ի գրոց: Տարան ի քաղաքն Գանձակոյ, վաճառեցին որդիքն ի վեր[այ] հարցն, կինն ի վերայ յայրոն, որն Ճ. (100) մարչիլ, որն՝ Ծ. (50), այլ աւել եւ պակաս: Գ. ազգ եաղի կու շրջէր ի վերայ աշխարհիս՝ մինն՝ ղզըլպաշ, ե[ր]կրորդն՝ յուսմանլուն, երրորդն՝ եպիսկոպոսունք եւ իրիցունք՝ ղարայքէշ հայերովն: Գիտելի լինի, որ փախիր փուխարէն խիստ հալածական. եղեւ սով հացի եւ աղի, ելաւ՝ որ մէկ հոխկայ աղն Ա. շահի չէր անգանիլ ի մարդի յափ: Չարն բազմացօ, սէրն վերացօ, մեղքը սփռեցօ, ջահն եկեղեցոյ շիջօ, ժամայտեղունք խափանեցօ: Հայոց ազգին խաւար եղեւ: Գիրեցօ գիրս թիւին հայոց ՌԾԳ. (1604) էր, որ աս պատուհասէրս եղեւ: Ո՛վ հանդիպողք՝ որ կարդաք, մի բերան ողորմի ասացէ՛ք, աղաչեմ ձեզ: Հա[յ]ր մեր:
Տե՛սԺԷ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 134:
6. 268ա (1616 թ., բոլորգիր) Զվ[ե]րջին ստացող սուրբ Աւետարանիս՝ զբարէմիտ եւ աստուածայսէր զՍիմաւոն միայնայկեցն, որ էառաւ զսուրբ Աւետարանս յիշատակ իւր եւ ծնաւղացն՝ Նարկիզին, եւ հաւրն՝ Միրզիճանին, եւ կողակցին իւր՝ Հուռումին, եւ որդոցն՝ Մկրտիչին, Գիրակոսին, Միխիթարին, Գիրիգորին, եւ եղբարն՝ Դանելին, Ծապօին, եւ իւր կողակցին՝ Ասիլումին, Փարէխանին, եւ որդոյն, դսքերքն՝ Մարեանին, Խաթունին, Թզին, եւ այլ ամենայն յարեան մերձաւորացն՝ եւ կենդանացն, եւ ննջեցելոցն. ամէն: Արդ, աղաչեմք զձեզ՝ ո՛վ դասք լուսերամից եւ մանկունք սուրբ եկեղեցոյ, յորժամ հանդիպիք սուրբ Աւետարանիս, յիշեց[է՛ք] զհեզայհոգի եւ ի գերայմաքուր յաղաւթս ձեր զՍիմաւոն միայկեցն եւ զամենայն վերոյ գիրեալքս. եւ Աստուած զձեզ յիշէ. ամէն:
Ի թի[ւ]ս հայոց Ռ. էր ու ԿԵ. (1616) էր:
Տե՛սԺԷ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 573:
7. 267բ (1619 թ., բոլորգիր) Զվերջի նորաւքաւղ սուրբ Արետարանիս Դաւիթ Շատախեցի սուտանուն երէց կոչի, լաւ անունս ինչ աւգաւտ, երբ անուանս արժան չեղայ: Ես աղաչեմ զձեզ, որք հանդիպիք այսմ տառիս, ողորմի մի՛ խնայէք առ իս. Աստուած ձեզ ողորմեսց[ի] իւր գայլստան. ամէն:
Գիտելի է, որ առաջի կազմողն խիստ խամութիւն էր արել՝ կարկատանն Բ. դիմաց վերայ տուել էր, հաստացուցել, խիստ ճաբայ քաշեցինք:
Թվական հայոց ՌԿԸ. (1619) էր, մորեխն աշխարհս ամէն կէրաւ՝ Դամուրղաբէն մինչեւ Առզրում փանա[ք] արօ ամէն: Քրըստոնանք էն ձուլացէլ, այլ[ա]զգիքն էն չարացել, քահանայականքն էն մէկ մէկի հետ այլ եւ այլումն անում, դէմայդարձ դառնում: Աստուած մեր մեղացն բարկացել, աշխարհիս բարին է վերացել, ոնց որ բարին է վերացել, մարդն է քոռ ու սուտասաց դարձել, վա՜յ ինձ մեղաւոր գտցիս (=գրչիս). ամէն:
Տե՛սԺԷ. դ. յիշ-ք, Ա., 684-5:
8. 265ա (ԺԷ. դ., նոտրգիր) Ես՝ Սիմաւոնս, զիմ Աւետարանս տուի [Մ]խիթարի որդի տէր Աստուածատուրին՝ զիմ հոգոյս իշատակ: Իմ ախչկերացն դւի տալ չկայ եւ ԺԵ.տասիան (՞) /// ինձ գան, ինչ մարդ ///ին սեւերես ինծ գ/// բանիս:
9. 266ա (1738 թ., բոլորգիր) Շնորհիւ ամենազօր Սուրբ Հոգոյն Յիսուսի Քրիստոսի անզրաւ, յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Արդ, զայս բարեաց բարեպտուղք, քրիստոսասէրք մէլիք Առաքելի որդիքն, որ են հարազատ եղբայրք՝ Միրզախանն, Թամրազն, նորոգել տուին եւ կազմել զայս Քրիստոսի սուրբ Աւետարանս, իւրեանց հոգոյ խաթեր համար, պատճառ, որ վաղուց հեդ ցանկութիւն ունէին բարի յիշատակ առնելոյ, որպէս հրամայէ Տէրն մեր, թէ. «Երանի, որ ունի զաւակ Սիոն եւ ընդանի յԵրուսաղէմ» (Ես. ԼԱ., 9):
Եւս առաւել, ո՛վ հանդիպօղ, կարդացող, յիշեցէ՛ք աստուածասէր Միրզախանն, եղբայրն, որ է գրոց աշակերտ՝ Թամրազն, եւ մայրն սոցա հանգուցեալ (1-2 տող չգրած): Ի բնիկ եւ բնակարան գեւղս մեր Բերթադակ, որ դուինք մեր կամաւ յեկեղեցոյս վախմ: Ով ոք կամէ հանէ զսա՝ կամ գողանալոյ, կամ գրաւելոյ եւ կամ թէ մէկ վատ խօսելոյ, պատիժն Կայենէն առցէ եւ մասն Յուդայի լինիցէ:
Եւ դարձեալ գեղիս դօվլաթաւորքն մեր՝ Ղօվդունց Միրզախանն, Ղարիպանց Յովանէսն, քահանայքս գեղիս՝ տէր Թաթէոսն, զտէր Աւետիսն եւ զտէր Յակոբն, Աստուած սոցա միաբան եւ անսասան պահեսցէ մինչեւ իւրեանց ծերութեանն. ամէն:
Ի ժամանակս Թահմազ խանին, որ է չար եւ բռնաւոր. Աստուած սորա սիրտն քաղցրացուցանէ եւ սորա միտք կակղացուցանէ ի վերայ թալանեալ եւ տառապեալ ժողովրդեանս ամենայնի. ամէն: Յիշատակ նորին օրհնութեամբ եղիցի, / ցողն օրհնութեամբ ցողեսցի, / ի վերա ամենայն յաշխարհիս եղիցի:
Կազմեցաւ սուրբ Աւետարանս, գրեցաւ յիշատակարանս ձեռամբ Քարթմանկեցի Արիստակէս իրիցու որդի Վարդան քահանայի: Եւս թողութիւն շնորհէք մեղապարտ գրչիս:
Ի թվական ՌՃՁԷ. (1738), ի ամսոյ օգոստոսի ԺԱ.(11). եւ Քրիստոսի, նմա փառք յաւիտեանս. ամէն: Հայր մեր, որ:
10. Պհպ. Զբ (սոսնձած թերթիկին) Վերակազմուած է հին եւ նոր կաշիների միացումով, հին եւ նոր կազմաստառով: Գլխ. վերականգնիչ՝ Ա. Խաչատրեան, Երեւան, 1964 թ.:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Աա՝ «2745», Պհպ. Գա-ին ամրացուած թերթիկին՝ «Պ. – 1351, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», «Պ. – 1351», «Հմր 1132, 2745», 1ա՝ «Հմր 2745»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 264ա՝ «եղիցի, սուրբ, սուրբ Տէր Զօրութեանց», 267ա «///ւ երես այս ծախէ, դատաստան Աստուած է վկայ այս»:
ՆԿԱՐՉԱՓՈՐՁ՝ 128ա, 228բ:
2746
ՔԱՐԱՅԱՏԱԿ գիւղ (մերձ առ Կարս) |
ՉԻԹ. – 1280 |
ԳՐԻՉ՝ Եղբայրիկ: ՍՏԱՑՈՂ՝ Խիկար քահանայ:
ԹԵՐԹ՝ 248: ՊՐԱԿ՝ Ա-Ձx16 (Ա 14, Բ 6, Գ1 8, Գ2, Զ, Թ, Ի, Լ, Ծ, Կ, Դ, Ը 13, Հ 17, Ձ 8)*: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. այլ, ԺԶ. դ.՝ թ. 1, 17-20: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29,5x21,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (24x15), թ. 17-20՝ (23x16): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 66ա): ՏՈՂ՝ 21, 20 (թ. 17-20): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը՝ կապոյտ եւ սպիտակ շերտերով դրոշմազարդ կտաւ (միայն դռնակի վրայ). լուսանցակողերը՝ կարմիր:
* Պրակահամարներն այբուբենի տառերի կարգով են, ո՛չ ըստ գրերի թուային արժէքների: Յետագայ նորոգութեան ժամանակ սկզբնական Բ. պրակը բաժանուած է մասի՝ Բ. եւ Գ. համարներով, որի հետեւանքով սխալմամբ 2 պրակ ունեն Գ համարը՝ Գ1, Գ2:
Նմուշ 66ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝հանգուցագիր: Գոյներկարմիր, կանաչ, սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – 1. Ճառինչ: ԺԱ. դ.: Ա՝ստացուած 1 թերթիընդերկայնակիհատումով: Մագաղաթ (29x21), երկսիւն (23x18), ուղղագիծերկաթագիր (նմուշԱա), տող՝ 27: Կարդալ՝Աա-Աբ՝ «ՄԻ՛հեռիւեւնախանձուասէ, քանզիայսզազդումնզ///տիցնշիջուցա[նէ] զցանկութեաննեւ [զսր]տմտութեանն, ասեմ ///ովոչզնոսամիայնայլեւզաղբերսնոցա... տո՛ւրցնաիվարժումնզմարմինդ, քանզիզայսակնարկեացասելով, թեմարմնոյխնամմի՛տանիքիցանկութիւն (ԹուղթառՀռոմ., ԺԳ. 14), զիզորաւրինակզըմպելնոչարգել, այլզարբեցութիւնն /// այնպէսեւոչզամ///»:
2. «Ալիք» օրաթերթ, Հմր 38, կիրակի 11 յունիս 1906 թ.: Բ,Գ՝ստացուած 1 թերթիընդերկայնակիծալումով, ընդլայնակիհատումով: Թուղթ (29.5x44): Կարդալ՝Բբ, Գա՝տիտղոսաթերթըԱզգագրական-հրատարակչականընկերութեանյայտարարութեամբ, ՅակոբԱւետիքեանՏուգուլեանիմահուանծանուցում-ցաւակցութեամբ, «Պրօլետարականմիյաղթանակ», «Հացթուխբանւորներիմիտինգը» յօդուածներով, ԱմենայնհայոցկաթողիկոսՄկրտիչԱ-իՀրահանգ-կոնդակով: Կարդալ՝Գբ, Բա՝թ. 2 Հրահանգ-կոնդակիշարունակութեամբ, «Կենտրոնականժողով», «Մինչեւե՞րբ» յօդուածներով:
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. կազմիկաշինմաշուած, մէջքիվերինեւստորինեզրերի, Ա. փեղկիմիփոքրիկհատուածիկաշինթափուած, 3ականգամերնուկապիչները, փեղկերիաստառներնընկած, Ա. փեղկիտախտակըծռուած, թ. 248իցյետոյ՝վերջում, եղած 2 պատառիկ-պահպանակը (մագաղաթ) կտրած, թողած 21,5x2,5-3 սմչափսիհատուած. նորոգուածեւվերակազմուածԺԶ. դ.-ում, գրեթէբոլորթերթերիթափուածեզրերըլրացուած-ամրացուած, ընկածթերթերիփոխարէնաւելացուածթ. 1, 17-20ը՝համապատասխանաւետարանականհատուածներով, թ. 72-3ի, 116-7ի, 192-3իմիջեւթափուած 1ականթերթ. թերթերինխոնաւութեանհետքեր, թ. 99-100, 174-5ինմարածսնկի, թ. 116-8՝մրջրիհետքեր, լուսանցակողերըգունաթափեւսեւացած, Պատառիկ-պահպանակԱ՝խոնաւութեանհետքերով, վերինձախմասումանցքեր, եզրահատուած, ստորինմասում 12 սմ-ովընդլայնակիպատռուած, ապանորոգուած, գրադաշտըվնասուած, աւետարանիչներինկարներըկտրած-հանած՝բնագրականպակասներիպատճառնայսէ:
Նմուշ Աա
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-72բ [Աւետարան Մատթէոսի]
2. 73ա-116ա [Աւետարան Մարկոսի] (սկ. թափուած, չիք Ա. 1-8՝ /// [մկրտեսցէ ձ]եզ Հոգովն Սրբով: Յաւուրն յայնոսիկ եկն Յիսուս ի Նազարեթ... (Ա. 8-9):
3. 117ա-192բ [Աւետարան Ղուկասու] (սկ. թափուած, չիք Ա. 1-9՝ /// [մտ]եալ ի տաճարն Տեառն: Եւ ամենայն բազմութիւն ժողովրդեանն կային (Ա. 10)... Յայնժամ եբաց զմիտս նոցայ, իմանալ զգիրս: Եւ ասէ ցնոսայ, թե (ԻԲ. 45-6)... /// (վերջը թափուած, չիք ԻԴ. 46-53):
4. 193ա-247ա [Աւետարան Յովհաննու] (սկ. թափուած, չիք Ա. 1՝ /// էր Բանն, եւ Բանն էր առ Աստուած (Ա. 1)...), (247ա-8ա Իրք կնոջն շնացելոյ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
72բ Քրիստո՛ս Աստուած, բարեխաւսութեամբ սուրբ մաւր քո եւ սրբոյ աւետարանչիդ քո Մաթէոսի, գթա՛յ յԵղբայրիկ մեղաւք մեռեալ աշխատող եւ յիւրսն ամենայն, եւ ի Խիկար ճգնազգեց քահանայ՝ ստացող սորայ, եւ ի նախնիսն նորայ. եւ տո՛ւր նոցայ զկեանսդ քո յաւիտենից, եւ ամենայն քրիստոնեից՝ երկրպագուաց սուրբ անուան քո. ամէն:
116ա Քրիստո՛ս Աստուած, բ[արե]խաւսութեամբ սուրբ մաւր քո եւ /// (թափուած՝ թերթի Բ. սիւնակն ամբողջովին կտրած-հանած լինելու պատճառով):
149բ (ստ. լս.) Զազրացեալս մեղաւք Եղբայրիկ վաթսուն եւ եւթն փերթ գիրք գրեցի, եւ չգանձեցի բնաւ յերկրի շնորհաւքն Քրիստոսի:
247ա Քրիստո՛ս Աստուած, բարեխաւսութեամբ սիրելի առաքելոյ եւ աւետարանչիդ քո Յովհաննու գթա՛յ ի պատուական եղբայրն իմ Թադէոս քահանայ,եւ տո՛ւր նմայ զարքայութիւնդ երկնից. ամէն:
248ա Փառք քեզ [եզա]կի, անեղի, եռայհիւսակ [ե]ւ մշտապայծառ դաւանութեանն՝ յամենայն արարածոց եւ ի բնաւից եղականաց. ամէն, որ արժանի արար զմեռեալս մեղաւք հասանել ի վերջին գիծ սրբոյ Աւետարանիս:
Բայց գրեց[ա]ւ յամի ե[ւթ]ն հարիւերորդի քսաներորդի իններորդի (1280) ամ[ի[տումարի[ս] հայոց, ի ձեռն դառնացելոյ ումեմն սուտանուն գրչ|248բ|ի Եղբայրիկ կոչեցելոյ, ի Քարայյատակ տեղւոջ ուրեք, որոյ հանդէպ կայ մայրաքաղաքն Կարս, ուր ես միայնացեալ նստեի ամենայն չարեաւք եւ դառնութեամբ լի, ըստ խնդրոյ պա[տու]ական եղբաւր միոյ Խիկար քահանայի: Եւ աւրինակ սորայ գրեցաւ ձեռաւք իմովք յերկուց ընտրոց աւրինակաց: Եւ այս տ[ա]սն եւ վեց Աւետարան, որ գրեցի շնորհաւքն Քրիստոսի:
Քրիստո՛ս Աստուած, բարեխաւսութեամբ սուրբ մաւր քո եւ սրբոց քոց առաքելոցդ եւ աւետարանչացդ, գթա՛յ ի Խիկար ստացող եւ յիւրսն ամենայն, եւ յԵղբայրիկ եւ ի նախնիս նորին, եւ յայնոսիկ, որք Աւետարանիս ընծաայբեր լինի[ն]. եւ տո՛ւր նոցայ զկեանսդ քո յաւիտենից. ամէն:
Տե՛ս ԺԳ. դ., յիշ.ք, էջ 514 (կան 72բ, 247ա եւ 248աբ էջերի յիշ-ները):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1ա (ԺԶ. դ., բոլորգիր) Դարձեալ յիշեցէ՛ք զՊապէն եւ զհայրն իւր՝ Աթեն, եւ զմայրն իւր՝ Մաւտարն, եւ զկողակիցն՝ Այրուսխին, Աստուած զիւրեանց մեղքն թողու. ամէն: Դարձեալ յիշեցէ՛ք զտէր Ղուկասի որդիքն՝ զՄխիթարն, զտէր Հայրապետն, զԿարապետն, զԱբրահամն, զհանգուցեալ զՆահապետն, եւ զմայրն՝ զԹուրուանդէն, եւ զհօրեղբայրն՝ զՎարդումն, եւ զպապն իւրեանց՝ զտէր Մխիթարն, եւ զմամն՝ զՍաւլթանն, եւ զորդիքն՝ Ազարիէն, Անանիէն, զՍարգիսն, զՏեսունն, զԱստուած զիւրեանքն ընդ երկայն աւուրս պահէ. ամէն:
1բ (ԺԶ. դ., բոլորգիր) Դարձեալ յիշեցէ՛ք զՄխիթարն, զտէր Հայրապետն, որ կրկին գնեցին զԱւետարանս ի հալեալ ընչից իւրեանց, որ գրաւ էր տված, ել յետ թափեցինք: Ո՛վ հանդիպիք զԱւետարանիս կարդալով՝ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք զտէր Ղուկաս քահանային եւ զկողակցին Թուրուանդին եւ զտէր Մխիթար պապին, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցէ. ամէն:
2. 116բ (1682 թ., բոլորգիր) Են տարին, որ Կիրակոսի որդի տէր Պաղտայսարն աւրհնեցին՝ թվին ՌՃԼԱ. (1682) էր, մայիսի ԺԴ.-ումն (14) գրուեցաւ:
3. 116բ Գրադաշտի առաջին սիւնեակի հատման պատճառով 13 տողանի բոլորգիր յիշատակարանից (ԺԷ. դ.) մնացել են ընդամենը տողավերջերի բառերի մի քանի տառերը:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Աւետարան, հին բոլորագիր, ի թվին հայոց ՉԻԹ. (1280) Տնակերտ ///է 134», Ա. փեղկին ամրացուած թերթիկներին՝ «Հմր 7. Ի գրոց Ս. Աստուածածին եկեղեցւոյ Տնակերտ գեղջ Գողթնեաց», «ՉԻԹ. – 1280, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», «Աւետարան, հին բոլորագիր, գրեալ ի թղթի, ի ձեռն ուրումն «Եղբայրիկ կոչեցելոյ, ի քաղաքն Կարս» ի թուին հայոց «եւթն հարիւրերորդի քսաներորդի իններորդի (729. ՉԻԹ. – 1280)», տե՛ս յիշատակարան ի վերջն: Հատեալ են սկիզբն Աւետարանաց Մարկոսի, Ղուկասու եւ Յովհաննու. ի գրոց Սուրբ Աստուածածին եկեղեցւոյ Տնակերտ գեղջ Գողթնեաց: Մատ. Սահակ վ. Ամատունի, 12 յուլիսի 1906», Պհպ. Աա՝ «Տնակերտ, 1341, 2746», 1ա՝ «Հմր 1341», «1380 (ջնջած):
2747
|
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 394 (էջակալած՝ 1-769). չգրուած՝ 1ա-2բ, 3բ, 388բ-394բ: ՊՐԱԿ՝ 2+Ա-ԼԲx12+8: ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագապսակ շեղանկիւն, տակը խաղողի ողկոյզ եւ «VL»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31,5x21,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (23,5x14), երկսիւն՝ 6աբ, 382բ-8ա (24x14): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 8ա): ՏՈՂ՝ 40: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ մուգ սեւորակ կաշի (փեղկերի մէջտեղերում ձուածիր ճնշազարդ՝ նման արաբատառ ձեռագրերի կազմերին), միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ դեղին թուղթ:
Նմուշ 8ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր, մարդադէմ (37ա): Գոյն՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, եզրերը քերծուած, լուսանցակողերը կեղտոտուած, թերթերին զանազան բծեր, խոնաւութեան հետքեր, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը տեղ-տեղ գունափոխուած, թ. 183-7ի վերին եզրերը այրուած-թափուած, թ. 125, 211, 277, 302, 317՝ փոքրիկ պատռուածքներով, թ. 311՝ պատռուածքի վրայ թուղթ սոսնձուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-388ա [Յովսէփայ Փլաբիոսի Հնութիւնք հրէից]
Տե՛ս ձեռ. 2720, 3ա-309ա: Խորագիր/3ա: Բան առ բարեմիտ ընթերցօղսդ/4ա-5բ: Հրահանգ իմաստասիրաց/6աբ: ա/7ա-22բ: բ/22բ-38ա (սկ. Զ.-ից համարակալումը մէկ թուով առաջ): գ/38ա-52բ: դ/52բ-67ա: ե/67ա-84ա: զ/84ա-107ա: է/107ա-30բ: ը/130բ-55ա: թ/155ա-70բ: ժ/170բ-85բ (Ցանկ ԺԱ.-Ի. գլխոցն՝ 185բ): ժա/186ա-202բ: ժբ/202բ-22ա: ժգ/222ա-43բ: ժդ/243բ-68բ (Գլուխ ԻԶ. սխ. համարակալուած ԻԵ.): ժե/268բ-88բ: ժզ/288բ-306բ: ժէ/306բ-29բ: ժը/329բ-52ա: ժթ/352ա-69բ: ի/369բ-82ա: Ցանկ բոլոր գործոց/382բ-88ա: Այբուբենական ցանկ/չիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԹԱՐԳՄԱՆՈՒԹԵԱՆ
Տե՛ս տիտղոսաթերթ՝ 3ա:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «1346 Յովսէփոս պատմագիր, ի գրոց Աբգարու Յովհ.», Ա. կազմաստառին ամրացուած թերթիկին՝ «Հ. 11 ըստ ցուցակի Ֆ. Ն. Ֆինկի, Նուէր Մայր Աթոռի մատենադարանին հանգուցեալ Աբգար Յովհաննիսեանի ընտանիքից, ի ձեռն Ստեփանոսի Կանայանց, 1905 ամի 1ը յունիսի Վաղարշապատում», 1ա՝ «Հմր 21», «Յովսէփոս պատմագիր (ըստ ցուցակի Ֆինկի Հմր 11, ի գրոց Աբգարու Յովհաննիսեան)», «1346, 2747», «ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», «Список древней истории», 2ա՝ «Յովսէփոս Հմր 8», 3ա՝ «Հմր 1346»:
2748
Ի զանազան գաւառս, ՏԱՐՕՆ |
ՌՀԳ.–1624 |
ԳՐԻՉ՝ Անանուն Ա. (1ա-217բ, 229ա-325բ), Անանուն Բ. (218ա-26բ), Անանուն Գ. (325բ-57բ): ՍՏԱՑՈՂ եւ ՍՐԲԱԳՐՈՂ՝ Մարտիրոս վրդ.:
ԹԵՐԹ՝ 359 (ԺԹ. դ. էջակալում 1-718, որ է՝ 2ա-359բ). չգրուած՝ 1բ, 2բ, 226բ-8բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԸx12 (Թ 13, ԺԸ. կրկն.՝ 12+ 12, ԻԹ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 27,5 x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (թ. 1-60՝ 21x16, թ. 61-359՝ 21-21,5x15): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 4ա, 224ա, 335ա): ՏՈՂ՝ 30-31, 26-28 (թ. 218-26): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ 3 գամով, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ ծաղկազարդ կարմիր կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
Նմուշ 4ա
Նմուշ 224ա
Նմուշ 335ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ՝ Ճակատազարդ՝ 177ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր (207բ), մարդադէմ (197ա): Գոյներ՝ կարմիր, սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան Ղուկասու ԺԵ. 13-ԺԶ. 14, ԺԹ. 12-47: Ժ. դ.: Ա,Բ+Գ,Դ՝ ստացուած ամբողջական թերթերից, ընդլայնակի եւ ընդերկայնակի աննշան հատումով: Մագաղաթ (27x19-22,5), երկսիւն (25-26,5x17-8), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Գբ), տող՝ 21-22: Կարդալ՝ Աա-Բբ՝ «գնաց յաշխարհ հեռի. եւ անդ վատնեաց զինչս իւր... իբրեւ լսէին զայս ամենայն փարիսեցիքն՝ քանզի արծաթասէրք էին, անգոսնէին զնա» (ԺԵ. 13-ԺԶ. 14), Գա-Դբ՝ «[հե]ռի առնուլ իւր թագաւորութիւն եւ դառնալ... եւ դպիրք՝ եւ գլխաւորք ժողովրդեանն խնդրէին զնա» (ԺԹ. 12-47):
Նմուշ Գբ
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին տեղ-տեղ մաշուած, մէջքի ստորին եզրի եւ դռնակի եզրի կաշին թափուած, 3 կապիչներն ընկած, թերթերին զանազան բծեր, փոքրիկ պատռուածքներ, թ. 85ին փոքրիկ անցք, թ. 357-9ին ցեցի անցքեր, թ. 228-9ի միջեւ 1 չգրուած թերթ կտրած-հանած. Պատառիկ-պահպանակը ցեցի անցքերով, գրադաշտը տեղ-տեղ դժուարընթեռնելի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 2ա-109բ. Պատմութիւն Հայոց Մովսիսի Խորենացւոյ (խորագիրը՝ յետագայի)
Տե՛ս ձեռ. 1459, 4ա-167ա.ա/3ա-24բ: բ/25ա-71ա: գ/71ա-109բ (Ողբք՝ 107ա-9բ) (2ա-ն 3ա-ի սեւագրութիւնն է):
Տե՛ս նաեւ՝ Մովսէս Խորենացի, Պատմութիւն Հայոց, Երեւան, 1991. ձեռագրիս նկարագրութիւնը՝ էջ ԻԱ-ԻԳ.:
2. 109բ-20բ [Աշխարհացոյց]Մովսէսի Խորենացոյն – Յաղագս աշխարհագրութեան յաստուածային գիրս գրէ... ահա կատարեցան ամենայն տիեզերք եւ պատմուածք խաւսից:
Տե՛ս Աշխարհացոյց Է. դարու.- Մատենագիրք Հայոց, Անթիլիաս, 2003, թ. 2162-75:
Բ. 120բ [Մղոնաչափք] – Եւ ահա կամիմ եւ զչափ դորա համառաւտել մղոնախաղաց... եւ ի բազմավէպ պատմութենէն Պապա Աղէքսանդրացոյ. ողջ լե՛ր ի Տէր:
Գ. 121ա-8բ [Աշխարհացոյց Վարդանայ վարդապետի]
Տե՛ս ձեռ. 20, 251ա-7ա: ա/121աբ: բ/121բ-2ա: գ/122ա-5բ: դ/125բ-7բ:
Ընդարձակ խմբագրութիւնն է. տե՛ս Աշխարհացոյց Վարդանայ վարդապետի, Բարիզ, 1960:
Ե. 127բ-8ա Յայլուստ (Անուանք քաղաքաց) – Դուին քաղաքն ի Նախչուանա յարեւմտից... Անձեւացոց երկիրն, որ է Քարպահն:
Զ. 128աբ Յաղագս Է. բաժին աշխարհին, որ իմանաս, թէ որպէս են եւ կամ որչափ են երկայնք եւ կամ լայնքն, կամ զինչ կերպ մարդիկք բնակեալ են – Առաջին բաժին մարդիկ աշխարհիս բնակեալ են մարդիկ գիղատեսիլք... արեւմտից երկրին մարդն իսմայելացիք են եւ որդիք հագարաց եւ այս է երկրածինք:
Է. 129ա-33բ [Պատճառք, Առաջաբանութիւնք Պատմութեանց]
1. 129աբ Պատճառ պատմագրոց Մաթէոսի Ուռհայեցոյ եւ վանաց իրիցու – Արդ, ահա բազմաջան եւ աշխատաւոր քննութեամբ գտեալ գրեցաք... զաշխատութենէ Մաթէոսի Ուռհայեցոյ եւ վանաց իրիցու:
Տե՛ս ձեռ. 1731, Գ. բ, նաեւ՝ Մատթէոս Ոռհայեցի, Ժամանակագրութիւն, Վաղարշապատ, 1898, էջ 112-4:
2. 129բ-31բ Յառաջաբան եւ նախադրութիւն Պատմագրոց Կիրակոսի վարդապետին – Կիրք, որ ի բնութեան մարդկան, յայս հաստատեալ է խնամօք... զի յիշեսցի ի սմա անուն Կիւրակոսի:
Տե՛ս Կիրակոս Գանձակեցի, Պատմութիւն Հայոց, Երեւան, 1961, էջ 3-10:
3.131բ-2բ Յառաջաբան Պատմագրոց տեառն Միխայելի պատրիարգի Ասորոց՝ Համառաւտ ժամանակաց, քաղւածու արարեալ ի յոլովից պատմագրաց, ի վարժս բանասիրաց, սղամանակ տեսութիւն յԱդամայ մինչեւ յետին աւուրս թեւացեալ – Ես, եղբա՛րք իմ ի Քրիստոս, ուսումնասէ՛րք եւ աստուածասէրք, կարաւտ երից ժամանակաց եւ հաւաքեալ ի վէպս բազումս... յայտ արասցուք զանմիաբանութիւնն պատմողացն ի թիւս ժամանակաց, կալով մեր հաստատուն ի հաւատս:
Տե՛ս ձեռ. 1518, Ա, 1. հմմտ. Միխայէլ Ասորի, Ժամանակագրութիւն տեառն Միխայէլի Ասորւոյ պատրիարքի, յԵրուսաղէմ, 1871 թ., էջ 1-4:
3. 132բ Յառաջաբան Պատմագրոց Փոստոսի, որ է Բիւզանդ – Այս ինչ է ի դպրութիւնս երրորդ պատմութեանցս... որք միանգամ կամին սրտի մտաւք հասու լինել սմին, զոր ասելոյս եմ խոստումն:
Մատենագիրք հայոց, հ. Ա., Անթիլիաս, 2003, Փաւստոս Բուզանդ, Պատմութիւն հայոց, էջ 277:
4. 132բ-3ա Յառաջաբան Պատմագրոց Թումա վարդապետին Մեծոփեցոյ – Եւ Թումա վարդապետն գրեաց պատմութիւն Կ. (60) տարոյ՝ ի ՊԼԵ. (1386) թվականէն մինչեւ ի ՊՂԵ. (1446) ամի կատարումն իւրոյ... թաղեցին ի սուրբ ուխտն Մեծոբայ, որ առաջին էր բնակութիւն (նոյնը տե՛ս աստ՝ ԺԶ. 3, թ. 352բ):
Տե՛ս Թովմա Մեծոփեցի, Պատմագրութիւն, Աշխատասիրութեամբ Լ. Խաչիկեանի, Երեւան, 1999, ձեռ. D:
5. 133աբ [Յառաջաբան պատմագրոց Մեսրոպայ Վայոցձորեցւոյ] – Ի թվականիս հայոց ՆԺԶ. (967) եւ ի վերայդիտողութեան տեառն ՎահանայՀայոց կաթողիկոսի... ես՝ Մեսրոպ նուաստ քահանայ ի Վայոձորոյ... արդ, զայս հանեալ յԱրեւելից գրոց ի Հայոց մնացորդն պատմութեանցն:
Տե՛ս Մատենագիրք հայոց, հտ. ԺԱ., Մեսրոպ Վայոցձորեցի, Անթիլիաս, 2012, էջ 740-1:
Ը. 129բ-31բ, 133բ-176ա Համառօտ պատմութիւն ժամանակաց ի սրբոյն Գրիգորէ մինչեւ ցյետին աւուրս թեւացեալ, արարեալ Կիրակոսի ընտրեալ վարդապետի, ի մեծահռչակ ուխտն Գետկայ
Տե՛ս ձեռ. 1518, 182ա-204ա:Նխ./129բ-31բ: ա/133բ-46ա (սկ.՝ Յետ Յովսեփայ առնու զկաթողիկոսութիւնն տէր Գիւտ...): բ/չիք: գ/146ա-8բ: դ/148բ-9բ: ե/149բ-53ա: զ-է/չիք: ը/153աբ: թ/153բ-5ա: ժ-ժբ/չիք: ժգ/156բ-7բ: ժդ/158ա-60ա: ժե/160աբ: ժզ/160բ-1ա: ժէ/161ա-2ա: ժը-իգ/չիք: իդ/162ա-5ա: իե-իթ/չիք: լ/165ա-6ա: լա/166աբ: լբ-խ/չիք: խա/155ա-6բ: խբ-խէ/չիք: խը/166բ-9ա: խթ/170բ: ծ-ծբ/չիք: ծգ/169ա-70ա: ծդ/171բ-3ա: ծե/չիք: ծզ/170բ-1բ: ծէ/չիք: ծը/173ա-6ա: ծթ-կե/չիք:
– Խառը դասաւորութեամբ եւ պակասաւոր, օգտագործուած քննական բնագիրը կազմելիս, տպ. Երեւան, 1961:
Տե՛ս Կիրակոս Գանձակեցի, Պատմութիւն Հայոց, Երեւան, 1961. ձեռագիր l, նկարագրութիւնը՝ էջ ՃԲ.:
Թ. 176աբ Պատմութիւն ինչ վասն սքանչելեաց պատկերին Քրիստոսի [զոր եւ պատմեաց սուրբն Աթանաս Աղէքսանդրու հայրապետին. ձեռ. 40, 233բ-5բ] – Ի Բիւրիտոն քաղաքն, որ է սահմանս Տիւրոսի եւ Սիդովնի... տարաւ ի Կոստանդինուպօլիս եւ եդ ընդ այլ սրբութեանցն ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
Ժ. 177ա-217բ Պատմութիւն Տարաւնոյ, զոր թարգմանեաց Զենովբ Ասորւոց եպիսկոպոսն
Տե՛ս ձեռ. 1328, 242ա-333բա/177ա-8ա: բ/178ա-3ա: գ/183բ-92բ: դ/192բ-7ա: ե/197ա-200բ (խորագիրն այլ՝ Այս են հարք վանացն Գլակայ): զ/200բ-7ա: է/207բ-13բ (սկ. այլ՝ Դարձեալ զաւրաժողով եղեւ Խոսրով արքայ ի վերայ Յունաց...): ը/213բ-6բ: թ/216բ-7բ:
Ունի նաեւ՝
ա. 229ա-30ա Պատմութիւն վասն գիտելոյ զպատճառս Ծիծառնէոյ խաչին եւ թէ յումմէ բերաւ եւ կամ որպէս կայ ի Ծիծառնէ կամ յոր ժամանակի գործեցաւ – Ընդ ժամանակս թագաւորութեան Հերակղէ... եկաց իշխան ի Տարաւն ամս Լ. (30) եւ մարզպան ամս Ժ. ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
բ. 230ա-1ա Վասն մահուան Տիրանայ՝ որդոյ Վահանայեւ պատերազմին, որ յեզերս Աղի ծովուն եղեւ – Յետ այսքան պատմութեան զրուցատրութեանց սուգ ժամանեաց... ի ձիւնկերտ Տարօնոյ՝ ի Պորպ քաղաքի, ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ... ամէն:
գ. 231ա-2ա [Յիշատակարան հեղինակի] – Ժամանակագրութիւնս այս սկսեալ առ սրբոյն Գրիգորով Զենովբա Ասորոյ... եւ կատարիչք հրամանացն եղիցին աւրհնեալ յԱստուծոյ եւ ի սուրբ Կարապետէն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Ծնթ. Ձեռագիրս արձանագրուած է, սակայն օգտագործուած չէ քննական բնագրի կազմութեան մէջ՝ Յովհան Մամիկոնեան, Պատմութիւն Տարօնոյ, Աշխատութեամբ եւ առաջաբանով... Աշ. Աբրահամեանի, Երեւան, 1941:
ԺԱ. 218ա-25բ Թուղթ սիրոյ եւ միաբանութեան մեծի կայսերն Կոստանդիանոսի եւ սուրբ պապուն Սեղբեստրոսի եւ Տրդատայ Հայոցթագաւորի եւ սուրբ Լուսաւորչին Գրիգորի (Դաշանց թուղթ) – Կամաւք եւ կարողութեամբ համագոյ Սուրբ Երրորդութեանն... իսկ զայս գիրս աւանդեցաք ի ձեռն ատենադպրի հայոց արքային՝ մեծի իմաստասիրին Ագաթանկեղոսի, ի փառս Աստուծոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
ԺԲ. 226ա [Ապարանից վանից պատմութիւն, ձեռ. 991, 250բ-1ա. Վասն հրաշիցն, որ ի գիւղն Ադաբուք] – Իսկ ի վերջին ժամանակս, ի զօրանալ Նեռին... հաստատեցան հաւատացեալքն առաւելապէս ի հաւատս ճշմարիտ եւ ամենեքեան անօրէնքն երկմտեցին յընդունայն հաւատոց իւրոց: Փառք փառաւորելոյն... եւ մի աստուածութեանն. ամէն:
ԺԳ. 232ա-4ա Յաղագս պատմութեան սուրբ եւ աստուածային իւղոյն, զոր գտեալ սուրբ հարցն յարեւելք՝ յԱղուանի գիրս եւ թարգմանեցին ի հայ գիր եւ վասն մարմնոյն սուրբ Յովաննու Կարապետին – Արդ, պատմեսցուք յաղագս սուրբ իւղոյն... զոր կարդաց վարդապետն Ատոմ ի թվին ՊԾԳ. (1364), ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
ԺԴ. 234բ-57ա [Ի Պատմութենէ Ստեփաննոսի Օրբելեանի] Վասն մեծի նախարարութեանն Աւրպէլեանց, եթէ ուստ էին, եւ որպէս եւ վասն գալոյ նոցայ յայս աշխարհ եւ վասն բազում բանից եւ գործոց, զրոյցք յոլովք – Յիսկզբան նահապետութեանն աշխարհիս Հայոց եւ Վրաց... ապա որքան եւս առաւել իմն եւ իմոցն եւ զի զայս մատեան:
Տե՛ս ձեռ. 1488, կզ., կէ., հմմտ. Ստեփաննոս Օրբելեան, Պատմութիւն նահանգին Սիսական, Թիֆլիս, 1910, էջ 368-436:
ԺԵ. 257բ-310ա Սամուէլի քահանայի Հաւաքեալ ի գրոց պատմագրաց յաղագս գիւտի ժամանակաց անցելոց մինչեւ ցներկայս ծայրաքաղ արարեալ. աւգնեա՛ Տէր Յիսուս Քրիստոս:
Տե՛ս ձեռ. 481, 257բ-310ա՝ Նխ/257բ-9ա: ա/259ա-310ա: բ/չիք:
Տե՛ս նաեւ Սամուէլ Անեցի, Հաւաքմունք ի գրոց պատմագրաց յաղագս գիւտի ժամանակաց անցելոց մինչեւ ի ներկայս ծայրաքաղ արարեալ, Վաղարշապատ, 1893. հմմտ. Սամուէլ Անեցի, Հաւաքմունք ի գրոց պատմագրաց յաղագս գիւտի ժամանակաց անցելոց մինչեւ ի ներկայս ծայրաքաղ արարեալ, Երեւան, 2011:
ԺԶ. 1. 310բ-43ա Պատմութիւն համառաւտ անաւրէն Թամուրին, որ ելեալ ի յաշխարհէն Խորասանու եւ գնաց մինչեւ ի ծովն ովկիանոս, արարեալ Թումայ վարդապետի
Տե՛ս ձեռ. 1486, 169ա-96ա: ա/310բ-41ա: բ/341ա-3ա:
Ծնթ. 336բ եւ 340ա էջերում խորագրեր՝ «Վասն մահուան Յոհաննու Որոտնեցոյ եւ Մաղաքիա ճգնաւորին, որ դեղակուր եղեւ ի սանամօրէն եւ այլ վարդապետաց», «Վասն Գրիգոր Տաթեւացոյն, թէ որքան աշակերտս ժողովեցան առ նայ»:
2. 343ա-51բ [Յիշատակարան Թումայի Մեծոփեցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 1486, 196ա-204ա: ա/343ա-5բ: բ/345բ-8բ: գ/348բ-51բ:
3. 351բ-4ա Պատմութիւն մեծի րաբունապետին Թումայի, զոր արարեալ Կիրակոս բանասէր վարդապետի – Ի թվականութեանս հայոց մեծացն ՊՂ. եւ Ե.երրորդի (1446) [ե]ղեւ վաղճան մեծ վարժապետին... եւ ազատեսցէ զմեզ ի դժոխոց բարեխօսութեամբ ամենայն սրբոց:
Տե՛ս ձեռ. 1486, 204ա-6բ, 211ա:
Տե՛ս նաեւ Թովմա Մեծոփեցի, Պատմագրութիւն, Աշխատասիրութեամբ Լ. Խաչիկեանի, Երեւան, 1999, ձեռ. D:
ԺԷ. 354բ-7բ Յիշատակարան գրոցս պատմագրական, զոր շինեալ է քաջ քարտուղարն, առաքելական եպիսկոպոսն եւ աստուածաբան վարդապետն Աստուածատուր՝ քւերորդի մեծ րաբունապետին Յակոբայ Ովսանց (Վարք Մկրտչի Նաղաշ) – Փա՜ռք ամենասուրբ Երրորդութեանն՝ Հաւր եւ Որդւոյ եւ Սուրբ Հոգոյն... Յայտնեաց մեզ Աստուած ծաղիկ անթառամ, որոյ անուշահոտութիւնն ելից զտիեզերս ամենայն՝ զտէրն տիեզերալուր, զտէր Մկրտիչն՝ մականուն Նաղաշ կոչեցեալ... զաւր գալստեան Սուրբ Նշանին ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԸ. դ., շղագիր
ԺԸ. 1ա Ձեռագրիս ցանկը. 1. Մ. Խորենացու պատմութիւն 2-216... [238աբ տարբեր հատուածներ քաղաքների հեռաւորութեան միմեանցից]. 3.
Ծնթ. Կազմել է գուցէ Աբգար Յովհաննիսեանը (հմմտ. նշում 1ա). կիսատ է՝ գրուած է միայն 2 միաւոր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 120բ (գրչի) Եւ զեղկելի գրիչս յիշեցէ՛ք ի Տէր:
225բ Գրեցաւ պատմութիւնս թագաւորաց մերոց մեծաց, ձեռամբ մեղաւորիս՝ հող եւ մոխիր, փանաքի եւ թարմատար եւ կոխան ամենայն մարդոյ: Ի վայելումն քաղցրուսուց եւ երաժշտական, ամենայն գովութեանց արժանաւոր, քաջ հռըտոր Մարտիրոս վարդապետ՝ առաջնորդ Սուրբ Կարապետի. ամէն:
230ա Զփցուն գրչակս յերես անկեալ աղաչեմ՝ յիշման աղաւթից արժանի առնել. ամէն:
257ա Աստ այլ բան կա գրելոյ, օրինակ չկա:
269բ(ստ. լս.) Օրինակս սխալ է, բայց ես կարծեմ ասպէս լինել. «Ինքնօրէն ազատ ի կամս թողին ամս ԺԴ. (14)»:
Ծնթ. Սամուէլ Անեցու բնագրի «աղիկամի» բառի բացատրութիւնն է. տե՛ս 1893 թ. տպ., էջ 33:
348բ Դարձեալ եւ ինձ՝ անարժան գրչիս թողութիւն խնդրեցէ՛ք ի Քրիստոսէ:
354ա Ի թվին ՌՀԳ. (1624) գրեցաւ Պատմագիրքս յոյժ դառնագոյն աշխատութեամբ եւ փոփոխմամբ անհմուտ գրչաց եւ անհանգիստ տատանմամբ, ի գաւառէ ի գաւառ, հալածելով ի ձեռաց մահմետականաց: Բայց հանդիպողքդ վասն Աստուծոյ զսխալն ուղղեցէ՛ք եւ մեղաց թողութիւն շնորհեցէ՛ք:
2. 120բ (ստացողի) Մանաւանդ զամենամեղ եւ զապիկար Մարտիրոսս՝ լոկ անուամբ սպասաւոր բանի, որ եւ ստացող եւ ուղղող՝ ըստ կարի տկարութեանս:
136բ Յիշատակ է Պատմագիրքս Մարտիրոս վարդապետին, ի դուռն Սուրբ Կարապետին, որ է ի գաւառն Տարօնոյ, որ Իննակնեան վանք ասի եւ Գլակայ վերակոչի: Եւ որք օգտիք ի սմանէ՝ տեսանելով կամ օրինակելով եւ կամ կարդալով, յիշեսջիք զստացօղ սորա՝ զպիտականուն Մարտիրոս վարդապետ եւ զծնօղս իւր՝ զՅոհան եւ զԿուլվարդ, եւ զեղբարս իւր՝ զՍտեփանոս եւ զԱռաքէլ, եւ զքորս իւր՝ զԽրմըզ եւ զՄարգարիտ, եւ զեղբօրորդիսն իւր՝ զԿիրակոս քահանայ եւ զՏօնապէտ եւ զՍարգիս. եւ որ յիշէ ի մեղաց թողութիւն, եւ ինքն յիշեալ լիցի:
354ա Մանաւանդ ստացօղի սորա՝ պիտականուն Մարտիրոս բանասիրի եւ ծնողաց իւրոց եւ եղբարց եւ քերց, եւ վարժողաց եւ ուսուցանողաց, եւ ամենայն երախտաւորաց. ամէն:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 139-40 (աստ չկայ միայն 354ա էջինը):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 357բ (1664 թ., բոլորգիր) Զնորոգումն Սրբոյ Կարապետին ասէ, որ ի Տարօն–
Կարողութեամբ անմահ փրկչին, նորոգեցաւ վանքս վերըստին՝
երեք կըմբէթք բոլորովին, ’ւ իւրեանց սագերն ի միասին,
եւ ժամատուն Յարութենին, խուցն եւ սրահն ընդ աղբեւրին,
այլ եւ աղբեւր Լուսաւորչին, որ աղաւթիւք բըղխեալ ասին:
Այլ եւ տաճար Աստուածածնին ամէնաւրհնեալ Մարիամին,
յորում կայ դիր վարդապետին Մանկիկ անուն Ստեփաննոսին.
եւ ժամատուն դրան սորին, եւ նորոգումըն պարըսպին,
ձեռամբ նըւաստ Մարտիրոսին՝ պիտականուն վարդապետին:
Ի թուականիս մեր հայկազին հազար վաթսուն ընդ երեքին (1614).
որք ընթեռնուք զբանս ի կարգին, զմեզ յիշեցէ՛ք միշտ ի բարին:
Ծնթ. Այս Մարտիրոս վրդ.-ը թերեւս ձեռագրիս ստացողն է, որը ձեռ.-ի գրչութիւնից դեռեւս 10 տարի առաջ նորոգել է Սբ. Կարապետի վանքը:
2. 357բ (1671 թ. բոլորգիր) Զնորոգումն Սուրբ Առաքելոցն ասէ, որ է Ղազարու վանք –
Ընդ այս հիւսեալ շարըս բանի՝ ընթերցողացդ յայտնի լիցի
յաղագըս այս Պատմագըրի, որ էր եդեալ ի պատանդի.
Վարդան րաբունն այն հոգելի, որ էր տեղեաւ Բաղիշեցի,
եկեալ ի վանս Առաքելոցն, որ Ղազարու վերաձայնի:
Ընդ բազում սպասուցն, որ ի կարգի, էր սա անկեալ ի գըրաւի,
զամենեսեան առհասարակ |358ա| թափեալ <եալ> եհան, որ էր գերի:
եւ զմենաստանս հռչակելի նոր նորոգեալ զնա յոգի,
եւ ըզսագերն չորեքկուսի ընդ եկեղեցոյն Ստեփաննոսի:
նա եւ ըզպարտսն յոլովակի, զոր ԺԸ. (18) հարիւր ասին,
վճարեաց զամէն բոլորովին եւ ազատեաց ըզսա կրկին՝
ի թվականիս արամազին հազարերորդ եւ հարիւրին,
եւ ԺԳ. (13) այլ ընդ նըմին (1664). յիշման առջիք զՎարդան արին:
3. 358ա (1671 թ., նոտրգիր) Դարձեալ կրկին աղաչեմ ես՝ ամենաթշուառ եւ ապիկար ոգի՝ Վարդան վարդապետս Բաղիշեցիս, յիշել զմեզ ի կարգ աղօթից ի ժամ սուրբ զենմանն, եւ մի՛ մոռանայք զսակաւ աշխատութիւնս մեր, որ ի ՌՃԺԴ. (1665) թվին եղեւ մեզ գալ հասանել ի Սուրբ վանս Ղազարու, որ ի Տարօն, որ յանուն ԲԺ.ան (12) Սուրբ Առաքելոցն է կառուցեալ սուրբ Լուսաւորիչն մեր, որ առձայնի Մշու Սուրբ Առաքեալք վասն ուխտի եւ աղօթից: Այլ եւ լուեալ, եթէ գոն աստ անծանօթ գրեանք հոգէշունչք, եկեալ զի ընթերցմամբ օգտիցիմ: Եւ բնակչաց տեղոյս՝ ժառանգաւորք եւ վիճակաւորք, քահանայք եւ աշխարհայինք զզուեցին զունկն մեր՝ բախելով զդուռն ունկան լսելեաց մերոց ամբաստանօք՝ որպէս թէ զառաջնորդ է իւրեանց, իբրու թէ վատնեալ զինչս վանացն ընդ վայր եւ ունայն եւ արկեալ զսուրբ ուխտս ի ներքոյ ծանրաբեռն եւ անբերելի պարտուց անվճարելեաց՝ որպէս թէ ԲՌ. (2000) ղուռուշի: Եւ վանիցս Բ. եկեղեցոյն կումբէթն եւ սագերն քակեալ էին՝ Բ. ամ կայր, եւ զմինն՝ զԱստուածածնին գումբէթն շինեալ էին, եւ մեծ եկեղեցոյս մնացեալ էր, եւ շինօղքն եւ ճարտարքն, որ շինէին, թողուին եւ գնային, եւ մնայր գործս այս աստուածային խափանեալ, զի [Յովանէս վադապետն] տէրն տեղոյս թողեալ էր եւ փախուցեալ ի պատճառս բազմութեան պարտուցն: Իսկ մեր բազմադիմի բանիւք խրատեալ զսոսայ՝ համոզելով ի խաղաղութիւն, եւ ոչ կամեցան լսել մեզ, եւ մեք իբրու բանիւք եւ բազում արդեամբք ոչ կարացաք ելս գտանել իրացն, որով աւերումն լինէր ուխտիս: Եւ մեր աստ պատահեալ, վասն որոյ հարկ լինէր երաշխաւորիլ մեզ շինողացն եւ ոչ թողուլ խափանիլ շինութեանն. եւ թէ ոչ տացեն զվարձս սոցա՝ մեք տայցեմք. եւ յապկամս եւ ի հարկէ տվաք զձեռագիրս՝ փրցանիլ: Եւ էր ձեռագիրն այս, զի թէ Յովանէս վարդապետն կամաւն իւրով հրաժարի եւ ձեռագիր տայ, սակս բազմութեան պարտուցն, եւ Դաւիթ վարդապետն եւս՝ քուեր որդին նորին. եւ ի հոգեւոր տիրէն գիր բերեն, եւ յաղայէն եւ ի խանէն, եւ թէմին ամենեցուն քահանայից եւ ժողովրդոց հաւանութեամբն լինի, եւ գան զմեզ նեղեն, նա մեք վասն Աստուծոյ եւ վասն երկոտասան սուրբ առաքելոցս բարեխօսութեան գամք կանգնիմք՝ զայս անվճար եւ անհուն պարտսն օգնութեամբն Աստուծոյ վճարեմք՝ վասն Աստուծոյ, եւ ո՛չ ի պատճառս նախանձու եւ հակառակութեան եւ կամ ագահութեան: Եւ յետ տալոյ զձեռագիրս այլ ոչ կարացաք զերծանել, այլ Աստուծով եկեալ վճարեցաք օգնութեամբն Աստուծոյ ամենահզօրին եւ ողորմութեամբ եւ տրօք ամենայն հաւատացելոց զհազար եւ զութ հարիւր ղուռուշն վճարեցաք: Եւ զքումբէթն եւ զԴ. սաքն եւ զՍուրբ Ստեփանոսի եկեղեցին կրկին շինեցաք ի հիմանց, որ քակեալ էր Լանկ Թեմուրն: Եւ զայս գիրքս եւ այլս, որ գրաւ էր ի ձեռս քրդաց, Աստուծով ազատեցաք եւ տվաք զսա յիշատակ հոգւոյ մերոյ ի դուռն ՍուրբԱռաքելոցս: |358բ| Եւ որչափ հին եւ փըտեալ գրեանք կայր ի վանքս՝ թէ՛ Աւետարան եւ թէ՛ Ճաշոց եւ Այսմաւուր, եւ Ճառ եւ զՍարգիս գիրքն, եւ այլ Մեկնիչ եւ Աստուածաշունչ գրեանք՝ եղծեալ եւ փտեալ՝ Լ. (30) գիրք եւ այլ աւելի տվաք նորոգել եւ կազմել ձեռամբ Սահակ Վանեցի վարպետին, ի թվին ՌՃԻ. (1671)՝ օգնականութեամբ եւ ձեռնտվութեամբ հոգեւոր եւ հարազատ, համշիրակ եղբօր մերոյ Դաւիթ վարդապետին, որ այժմ առաջնորդ է սուրբ ուխտիս Ղազարու վանացնս՝ ընդրութեամբն Աստուծոյ եւ կամօք մեր, եւ օգնութեամբ տէր Ստեփանոս կրօնաւորին, որ է հէրպետ եւ վերակացու վանացս՝ կամօք մեր, զի զՍարգիս գրոցն եւ զՍաղմոսի մեկնչին զԼամբրօնացոյն զկազմելէն եւ զգրէլէն նա ետ զվարձն, որոյ Տէր առատատուր ողորմութեամբն վարձահատոյց լիցի: Զի Լ., Խ. (30-40) գրոցս նորոգելն եւ ի հնութենէ յառաջ ածելն եւ ի փտածութենէ ի կենդանութիւն ածելն մեծ է, քան զեկեղեցիս շինելն: Վասն որոյ յերես անկեալ աղաչեմ ես՝ մեղուցեալ սոսկանուն Վարդան վարդապետս Բաղիշեցիս՝ զհանգիպող եղբարսդ մի՛ զլանալ եւ ապախտ առնել զբազում երկս աշխատութեան մերոյ, զոր վասն յուսոյ արքայութեանն Աստուծոյ եւ բազմավէր հոգոց մերոց եւ զազրաշարաւ մեղաց մերոց քաւութեան արարաք: Այլ յիշել աղերսեմ ի սուրբ աղօթս զիս՝ զմեղապարտ Վարդանս եւ զըստ մարմնոյ ծնօղսն՝ զՂարիպ եւ զԵղիա, եւ զըստ հոգոյ՝ զԽաչատուր մեծ րաբունապետն, որոյ Տէր ողորմեսցի յահեղ աւուրն: Նա եւ՝ զԴաւիթ վարդապետն՝ զհարազատն իմ, զառաջնորդն ուխտիս, եւ զծնօղսն իւր, եւ զՅովանէս վարդապետն՝ զքեռին իւր զծերունին, եւ զտէր Ստեփանոս կրօնաւորն եւ զծնօղսն իւր, եւ զտէր Դանիէլն եւ զամենայն աշխատաւորսն յիշեեցէ՛ք: Նա եւ՝ զաշակերտեալ մանկունս իմ՝ զԱբրահամ կորովամիտ վարդապետն՝ զԱմթեցին, եւ զՍարգիս դպիր՝ որ դեգերի յնթերցմունս՝ զոր Տէր հասուսցէ ի կատար, աղօթիւք ձերովք յիշեեցէ՛ք. եւ դուք յիշողքդ զմեզ յիշեալ լիջիք առաջի ողորմածին Աստուծոյ. ամէն եղիցի:
4. 359ա (1735 թ., նոտրգիր) Արդ, պարտիս հետեւիլ չքնաղագեղ բուրաստանիս, թէ զի՞նչ ամբարեալ կայ ի սմա, զի կոչի Պատմագիրք: Նախ՝ Գ. գիրք Մօվսէսի Խորենացւոյն, բ. Կիրակոս Պատմագիրք, գ. Զենոբ Պատմագիրք, դ. Սամուէլ Պատմագիրք, ե. Թումա պատմագիրք եւ այլ բազում բանք կան հաւաքեալ ի սմայ, որ եւ ես՝ Յունան յաբեղայս, ընթերձասէր գոլով ի տիս մանկութեան, շուրջ գալով ի բազում տեղիս, եկի ի յերկիրն Մշու, ի վանքն Եղիազարու, որ կոչի Երկոտասան առաքեալք, ի թվականութեանս հայոց ՌՃՁԴ.ին (1735), ի առաջնորդութեան Իս[ա]հակ պանծալի եպիսկոպոսին, եւ սիրով ընկալաւ զթարմատարս եւ կոչեաց զիս ի կարգըս կրօնաւորութեան, եւ եբաց զդուրս գրատանն եւ ի ձեռս իմ ետ զգիրս բազումս, որոց ի բազմաց մինն այս ծաղկաւէտ բուրաստանըս է, որոյ շատ հետեւեալ կայի ի տեւէ եւ ի գիշերի: Նա եւ ի նոյն ամին եղեւ վէճ ի թեմն, որք ենն յերկրին Մշու, զի վասն <լա> լաճու ժողովվելոյն եղեւ, ուստի եւ բացեալ ընթերցաք ի Ճառագիրք մեծ, որ այսպէս կայր գրեալ, ետաւ Ցրունքա վանիցն ի թէմա, լծոց գլուխ Բ. շնկ՛՛(՞) ցորեան, Բ. նուկի եղ, աւոր մի կաթ՝ թէ՛ պախրի եւ թէ՛ տաւարի, Բ. իր զատ տարին տան գլուխ մէկ մէկ հաւ, հինկ հինկ հաւկիթ, եւ վասն լռըյին (՞): Եթէ ոք կամեսցի գոմէշ, մատակ եզ եւ կով տալ՝ իւր կամքն է, ապա թէ ոչ՝ կանոնն լեալ լծոց գլուխ կամ քիլմայ ցորեան կամ Ժ. զօլաթ դրամ հվջայ փարայ: Ով յաշխարհական ի դուրս ելանէ, նզովեալ լիցի եւ մասն Յուդի առցէ եւ տուգանք տայցէ ընդ կամելսն առաջնորդին հոգեբաժինն լիցի, ըստ կարեաց եւ կողոպ///:
5. 359բ (1795 թ., նոտրգիր) Ի թվին հայոց ՌՄԽԴ.ին (1795), ի հայրապետութեանն տեառն Ղուկաս կաթողիկոսին ամենայն հայոց Սրբոյ Էջմիածնի եւ ի տիրապետութեանն երկրին քաչՄուշեղայ Մուրատ փաշաին, եւ ի առաջնորդութեամբ սրբոյ մենաստանիս, որ եւ Ղազարու վանք վերաձայնի, տեառն տէր Յօվհաննէս Յավրանեան քաչ հռետորի, եւ ի միաբանութեանն մերոյս ժամանակի
ՎանցիԽաչատուր վարդապետի, որ անուշաձայն երգօվն էր լի,
եւ Կիրակոս տէր շուշտակի՝ ի բնիկ գեղջէ Ներքիվանցի,
եւ տէր Ղազար վարդապետի, որ էր երկրաւն Մոկեցի,
եւ տէր Գրիգոր Բուզանդացին՝ տկար գոլօվ նաի ընդ գրին:
Հուսկ ամենից փծուն գրչիս՝ տէր Յարութիւն մոնոզոնիս,
որ եմ երկրաւն Տարոնոյ, ի բնիկ գեղջենն յԱրաշոյ:
Ի դառն եւ ի նեղ ժամանակին, որ եմք գերի այլոց սեռին,
եղեւ անկումն պարսպին այս շնորհալի սրբոյ ուխդին,
յարեւելից կուսէ նորին մինչ ի հարաւ փոքու մտին,
իսկ տեսողացն հիացեալ՝ յոլով տեղոյն, որ էր փլեալ:
Եւ սուրբ ուղդիս զինչս ոչ ունէր՝ որ վերստին ըզնա կերտէր,
բայց մեզ թողեալ զպէտս մարմնոյ եւ հոգալօվ զայս գործ հոգւոյ,
իսկ ապէնիազ Տէրն բարի ետ մեր պետին սիրտ խիստ արի,
ի ձեռն առեալ զանկեալ տեղին, որ էր պարիսպն այն առաջին,
յանկ եւ կատար էհան նմին, եւ վաելուջ քան զառաջինն.
ոչ թէ միայն զանկեալ տեղին, այլ եւ բազում շինված կրկին՝
երեգտասան խուց վերստին ձեռակերտեալ ձեռամբ նորին,
Եւ գեղեցիկ բուռջ մի նորոյ՝ ոչ ոք տեսեալ անդր գոլոյ:
Գ. թաւլա նոր ի նորոյ՝ ներգոյ խծիցն սահմանելոյ,
անբան շնջոց տեղի գոլոյ՝ չորքոտանեացն բնակելոյ
յետ մեր անցմանն այսմ կենի, զի յիշատակ լիցի բարի,
որք հանդիպիք այսմ սոբեստի(=սոփերի), յիշման առնէք զմեզ աղօթի:
6. 358բ (ԺԸ. դ., շղագիր) Յայսմ մատենի գրեցաւ եօթն հարեւր տասն եւ ութն թղթահամար բովանդակ: Գէորք եպս., Հ.Կարապետ:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին ամրացուած թերթիկին՝ «Հ. 20, Նուէր Մայր Աթոռի Մատենադարանին հանգուցեալ Աբգար Յովհաննիսեանի ընտանիքից, ի ձեռն Ստեփանոսի Կանայեանց: 1905 ամի, 1 յունիսի, Վաղարշապատում», «Հմր 1380, 2748», 1ա՝ «Աբգար Յովհաննիսեանց», «ՌՀԳ. – 1624, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1բ, 2ա՝ խզբզոց (նկարչափորձ), 357բ՝ «կարւոր է յոյժ»: 294բ՝ «416+551=967» 354ա՝ «1073-1624»:
2749
ՍԱՆԿՏ ՊԵՏԵՐԲՈՒՐԳ |
ՌՄԾԸ. – 18Օ9 |
ԳՐԻՉ՝ հեղինակը:
ԹԵՐԹ՝ 96 (էջակալուած՝ 1-180, որ է՝ 4ա-93բ). չգրուած՝ 1աբ, 32աբ, 94ա-6բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Ըx12: ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ 1. «C&IHONIC» (թ. 45-7), 2. բուսական զարդաշրջանակ, կենտրոնում թագ, «1818», 3. ոճաւորուած զինանշան, մէջը՝ եղջերագաւաթ, ներքեւում «AC» (թ. 49-96), այլ թուղթ, առանց լուսագծերի (թ. 37-44): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,4x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (18x11): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 3ա): ՏՈՂ՝ 27: ԿԱԶՄ՝ գորշ ծաղկաթուղթ, մէջքն ու անկիւնները կանաչ կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ. լուսագծերով. լուսանցակողերը՝ կանաչ ցայտկէն:
Նմուշ 3ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծազկաթուղթը, մէջքի ու եզրերի կաշին մաշուած, քերծուած, տեղ-տեղ խոնաւութեան հետքեր, լուսանցներում փոքրիկ պատռուածքներ, թ. 1-6՝ եզրերն ամրացուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-93ա Ցուցակ գուշակութեանց, տրոհեալ յերկուս հատորս... Աշխատասիրեալ ի Գեղամեան Մարգար Զաքարեայ Խօճենցէ... Յամի Տեառն 1789, հոկտեմբեր Ա., ի Ս[անկտ] Պետերբուրգ:
Տե՛ս ձեռ. 2048, 2ա-80բ:Ա. ա. Խորագիր՝ 2ա: բ/2բ: գ/3աբ: Բ/4ա-31ա: Գ/31բ: Դ. ա. Խորագիր՝ 33ա: բ/33բ: գ/34ա: դ/34բ-5բ: ե/36ա-74բ: Ե/75ա-83ա: Զ/83ա-5ա:
Ունի նաեւ՝
– 86ա Յաւելուած: Իւրոյ երանեալ սրբութեան տեառն տեառն Եփրեմայ առաջներորդի, վեհապատիւ ընդհանուր հայրապետի ամենայն Հայոց – Երջանի՛կ հա՛յր եւ տէր, Վասն սոյնոյ չորրորդի տեսլեան սրբոյն Դանիէլի, թէեւ ի վերջնումն Ցուցակ գուշակութեանց անուանեալ գրքոջ իմում, որ ի 1789 ամի Տեառն, ունիմ ի վերայ սոյնոյ մետասաներորդ գլխոյ բանից սրբոյս սակաւ ինչ գրեալ... այլ իբրեւ թէ յարմար ասութիւնք ինչ վարկելով, ընկալցի սրբութիւն ձեր վասն զբօսանաց:
ա. 86բ-93ա Վասն չորրորդի տեսլեան սրբոյն Դանիէլի: Գլուխ ԺԱ. – [Բան]. Եւ ես յառաջնում ամի... [Մեկնութ.] Այսինքն՝ վասն հաստատելոյ... Ահա յաղթանակութիւն արքային Հիւսիսոյ, զոր առնելոց է ի ժամանիլ ժամանակի վախճանին գազանի: Վերջ:
Ծնթ. Սա Ե. գլխի ԺԱ. ենթագլխի լրացուած տարբերակն է, որի մասին հեղինակը նշել է յաւելուածում:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
80ա (1772 թ.) Ի Ս[անկտ] Պետերբուրգ, Ա. հոկտեմբերի, 1789, շարադրեալ եւ գծագրեալ ի Մարգար Զաքարեայ Խօճէնց: Յաջող ընթացք Մահմետի եղեւ նահանջ, մինչեւ ժամանեաց թուական փրկչին ի (նահանջ) 1772:
85ա (1794 թ.) Եւ արդ, ո՛վ շնորհունակ տէր, ընկա՛լ զփոքու բանս այս ի համբակ |85բ| գրչէ իմմէ, զոր հարկադրեալ ի թախանձից ձերոյ ազնուականութեան, իշխեցի գրել աստանօր: Եւ զօր ինչ անյարմար գտանիցէ՛ք ի սոսին, աղաչեմ զՁեզ անբասիր առնել զտկարութիւն գրչիս, քանզի ի բոլոր բանս խոստովանեալ եմ ի սմին՝ եթէ համբակութենէ եւ թէ զպակասութենէ իմմէ ի գրենաց եկեղեցական եւ արտաքին պատմութեանց, եւս եւ ի բանից հոգաբուղխ գիտնոց մեկնչաց աստուածային գրեանց, զորս գրեթէ չիք իմ բնաւ ընթերցեալ, յորոց կարիցէի գոնե դոյզն-ինչ նշոյլ իմաստութեան ընկալնուլ, զի թերեւս բանք իմ եւս ունիցէին համեմատութիւն ընդ բանից այնց լուսաւորեալ գիտնոց: Այլ նկատելով միայն ի գրուածս Հնոյ եւ Նորոյ կտակարանաց՝ հազիւ հազ զոր ինչ կարացի ըստ տկար իմացուածոյ իմոյ վերծանել, զնոյնս առեալ ի նոցունց, գրեցի աստէն՝ առ ի ցուցանել զմտերիմ հնազանդութիւն իմ: Վասն զի եւ սոքա բանք պատկանելիք էին նախապէս գրեցեալ երկոցունց հատորիցն իմոց: Եւ յուսամ, որ հաճիջիք ընկալնլոյ, եթէ ոչ իբրեւ իրի իմիք արժանւոյ ձերումդ հանճարաշատ խոհականութեան, գէթ վասն ջերմեռանդու սրտի այնորիկ, որ խոստովանի գոլ միշտ ձերոյ ազնուականութեան ամենախոնարհ ծառայ Գեղամեան Մ. Զ. Խօճէնց: Ի Ս[անկտ] Պետերբուրգ, 22 օգոստոս, 1794:
Ի ժամանիլ թիւն (ի հանգոյն) լրումն եղեւ գրքոյս ողջոյն:
Տե՛ս ձեռ. 2048, 80բ-1բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս տիտղոսաթերթք՝ 2ա, 33ա:
93ա Տէ՛ր իմ երանեալ սրբութիւն: Աստանօր ներելի անզգամութիւն իմն լինէր ինձ սոյն համարձակութիւն ասելոյ, որ եթէ գիտիցէի զլեզուն եբրայական, մանաւանդ թէ զայն, յորում ժամանակի գրեաց սուրբն զտեսիլն իւր (ըստ որում «Ի դարձի նոցա ի գերութենէ Բաբիլօնի» լեզուն եբրայական աղաւաղեալ գոլով փոխեցաւ |93բ| յԵզրասայ, որ այժմ Աստուածաշունչ գիրք նոցա ո՛չ նոյն բառ է եւ ո՛չ նոյն տառ, թէեւ ըստ մտաց բանիցն ուղիղ գրեցաւ յԵզրասայ), եւ կամ եթէ ունիցէի զիսկական ձեռս գիր սրբոյն, կամ զստոյգ օրինակ նորին, կարելի էր յայնժամ այլ առաւել բարւոք բանս յարմարելոյ, նրբին զննութեամբ զբառս եւ զտառս նորին նկատելով, յորում յոյժ կարելի է, որ գուցէ կապալայական գրունք ինչ եւս իցէին ի նմա, որպէս սովորութիւն մեծ էր եւ է առ եբրայեցիս: Բայց այժմ ի թարգմանութեանց ի թարգմանութիւնս անցեալ բանից, հազիւ թէ այսքանիկս այսպէս կարացի յարմարել եւ ոչ երբեք թէ մեկնիլ: Որ եւ աղաչեմ զսրբութիւն ձեր բարեհաճիլ ընկալնլոյ զսա վասն զբօսանաց, որոյ եւ սրբասնեալ աջոյ համբոյր խոնարհութեան մատուցանելով, մնամ ձերոյ երանեալ սրբութեան ամենախոնարհ նուաստ ծառայ Գեղամեան Մ. Զ. Խօճէնց: Ի Ս[անկտ] Պետ[ե]րբուրգ, 16 մարտի, 1809:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (1820 թ.,) Այս գիրքն կու պատկանի ղզլարայհայի՝ Յակոբ մահտեսի Ադամեան Խոջէնցին, 1820 1. 29ին Ս[անկտ] Պ[ետեր]բուրգ:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Գուշակութիւնք», 1ա՝ «49, 2749», «1809, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2750
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Անանուն Ա. (1գ-31բ), Անանուն Բ. (31բ-44բ), Անանուն Գ. (49ա-148ա):
ԹԵՐԹ՝ 149+1 (կրկն.՝ թ. 1). չգրուած՝ 1աբ, 45ա-8բ, 149աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Ե*x12+Ա-Թx12 (Թ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ 1. շրջան, վերեւում երեքնուկ, ներսում՝ խարիսխ, 2. «PA», ներքեւում երեքնուկ (թ. 115) 3.երեքնուկ, ներքեւում՝ «AP» (թ. 105)՝: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,9x15,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (թ. 1գ-5՝ 17x13, թ. 6-44՝ 17x11.5, թ. 49-54՝ 16.5x11.5, թ. 55-148՝ 16x10): ԳԻՐ՝ նոտրգիր՝ 1գ-31բ (նմուշ՝ 7ա), այլ նոտրգիր՝ 49ա-148ա (նմուշ՝ 79ա), բոլորգիր՝ 31բ-44բ (նմուշ՝ 40ա): ՏՈՂ՝ 26 (1գ-44բ), 24 (49ա-148ա): ԿԱԶՄ՝ ճնշագծերով շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԲԳ (սկ.)՝ չգրուած թուղթ, լուսագծերով:
*Առաջին համարակալման երրորդ պրակն սկզբում ունի Գ, վերջում՝ Դ համարը, իսկ չորրորդը՝ Ե, իմա՛ Դ պրակ չկայ:
Նմուշ 7ա
Նմուշ 40ա
Նմուշ 79ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան Յովհաննու Բ. 1-5, 8-10, 12-14, 16-18: Ժ. դ.: Ա. (սկ.)՝ ստացուած 1 թերթի ընդլայնակի հատումով եւ ընդերկայնակի եզրահատումով: Մագաղաթ (21x14.5), երկսիւն (19x12), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աա), տող՝ 10: Կարդալ Աբ՝ «[Գա]լիղեացւոց, եւ անդ էր մայրն Յիսուսի... ասէ մայրն /// [տաճարապետիդ] Եւ նոքա բերին... ամենայն մարդ զան[ոյշ]» (Բ. 1-5, 8-10), Աա՝ «[ա]յսորիկ էջ Յիսուս... յոչխարս եւ /// զայդ աստի... դու մեզ, զի զ[այդ]» (Բ. 12-4, 16-8):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, ցեցի անցքերով, Ա. փեղկին գամի 2 անցք, գրեթէ բոլոր թերթերի հիմքերին եւ եզրերին խոնաւութեան հետքեր, լուսանցակողերը սեւացած, թ. 66-83՝ ցեցի փոքրիկ անցքեր, 71ա՝ մատիտով խզբզած, 131բ՝ թանաքի բծեր, Պատառիկ-պահպանակը նորոգուած, հիմքից եւ մէջտեղից ամրացուած, եզրերը գունափոխուած-մգացած, Պհպ.ների եզրերը եւս մգացած, խոնաւութեան հետքերով եւ թանաքաբծերով, լուսանցակողերը գունաթափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1գ-29ա [Աւրէնք յաղթող թագաւորաց քրիստոնէից Կոստանդիանոսի եւ Թէոդոսի եւ Լեւոնի]
Տե՛ս ձեռ. 488, 87ա-103ա: Ցանկ/1գ-5ա (շարադրանքը տարբեր): Նխ./5բ-6բ (սկզբից 5 տող չգրուած, տեղը բաց՝ /// Եթէ եդ Աստուած աւրէնս մարդոյն ի ծառոյն...): ա/6բ: բ/7ա: գ/7ա: դ/7բ: ե/7բ-8ա: զ/8աբ: է/8բ: ը/8բ: թ/8բ: ժ/8բ: ժա/9ա: ժբ/9ա: ժգ/9աբ: ժդ/9բ: ժե/9բ-10ա: ժզ/10ա: ժէ/10ա: ժը/10ա: ժթ/10աբ: ի/10բ: իա/10բ: իբ/10բ: իգ/10բ: իդ/10բ: իե/11ա: իզ/11ա (համարակալուած ԻԷ): իէ/11ա(=իզ): իը/11ա: իթ/11ա(լ): լ/11ա(=լա): լա/11աբ(=լբ): լբ/11բ(=լգ): լգ/11բ(=լդ): լդ/11բ(=լե): լե/11բ-2ա(=լզ): լզ/12ա(=լէ):լէ/12ա(=լը): լը/12աբ(=լթ): լթ/12բ(=խ): խ/12բ-3ա(=խա): խա/13ա(=խբ): խբ/13ա(=խգ): խգ/13աբ(=խդ): խդ/13բ(=խե): խե/13բ-4ա(=խզ): խզ/14ա(=խէ): խէ/14ա(=խը): խը/14ա(=խթ): խթ/14ա(=ծ): ծ/14աբ(=ծա): ծա/14բ(=ծբ): ծբ/14բ-5ա(=ծգ): ծգ/15աբ(=ծդ): ծդ/15բ(=ծե): ծե/15բ-6ա(=ծզ): ծզ/16ա(=ծէ): ծէ/16աբ(=ծը): ծը/չիք: ծթ/16բ: կ/16բ: կա/16բ: կբ/16բ: կգ/16բ-7ա(=կդ): կդ/17ա(=կե): կե/17ա(=կզ): կզ/17ա(=կէ): կէ/17աբ(=կը): կը/17բ(=կթ): կթ/17բ(=հ): հ/17բ(=հա): հա/17բ-8ա (համարակալուած ՀԲ, որի հետեւանքով համարակարգը խախտուած՝ Ա-ՀԲ): հբ/18ա: հգ/18ա: հդ/18աբ: հե/18բ: հզ/18բ: հէ/18բ: հը/18բ: հթ/18բ: ձ/19ա: ձա/19ա: ձբ/19ա: ձգ/19աբ: ձդ/19բ: ձե/19բ-20ա: ձզ/20ա: ձէ/20աբ: ձը/20բ: ձթ/20բ-1ա: ղ/21ա: ղա/21ա: ղբ/21բ: ղգ/21բ: ղդ/21բ: ղե/21բ: ղզ/չիք: ղէ/21բ-2ա (համարակալուած ՂԶ): ղը/22ա(=ղէ): ղթ/22ա(=ղը): ճ/22աբ(=ղթ): ճա/22բ(=ճ): ճբ/22բ(=ճա): ճգ/22բ: ճդ/22բ (չառանձնացուած, նախորդի մէջ): ճե/22բ-3ա(=ճգ): ճզ/23ա(=ճդ): ճէ/23ա(=ճե): ճը/23ա(=ճզ): ճթ/23ա(=ճէ): ճժ/23աբ(=ճը) ճժա/23բ(=ճթ): ճժբ/23բ(=ճժ): ճժգ/23բ(=ճժա): ճժդ/23բ(=ճժբ): ճժե/23բ-4ա(=ճժգ): ճժզ/24ա(=ճժդ): ճժէ/24ա(=ճժե): ճժը/24ա(=ճժզ): ճժթ/24աբ(=ճժէ): ճի/24բ(=ճժը): ճիա/24բ(=ճժթ): ճիբ/24բ(=ճի): ճիգ/24բ(=ճիա): ճիդ/24բ(=ճիբ): ճիե/24բ(=ճիգ): ճիզ/չիք: ճիէ/24բ(=ճիդ): ճիը/25ա(=ճիե): ճիթ/25ա(=ճիզ): ճլ/25ա(=ճիէ): ճլա/25աբ(=ճիը): ճլբ/25բ(=ճիթ): ճլգ/25բ(=ճլ): ճլդ/25բ(=ճլա): ճլե/26ա(=ճլբ): ճլզ/26աբ(=ճլգ): ճլէ/26բ(=ճլդ): ճլը/26բ(=ճլե): ճլթ/26բ(=ճլզ): ճխ/26բ-7ա(=ճլէ): ճխա/27ա (չառանձնացուած, նախորդի մէջ, սկ. «եւ վասն ամենայն գիտականաց գրոց, որք են...»): ճխբ/27ա(=ճլը): ճխգ/27ա(=ճլթ): ճխդ/27աբ(=ճխ): ճխե/27բ(=ճխա): ճխզ/27բ(=ճխբ): ճխէ/27բ(=ճխգ): ճխը/27բ-8ա(=ճխգ): ճխթ/28աբ(=ճխե): ճծ/28բ(=ճխզ): ճծա/28բ(=ճխէ): ճծբ/28բ(=ճխը): ճծգ/28բ-9ա (համարակալուած ՃԽԹ, որի հետեւանքով համարակալումը խախտուած՝ ՂԶ-ՃԽԹ):
Տե՛ս Ասորական դատաստանագիրք, ձեռագրերի համեմատութեամբ լոյս ընծայեց Արսէն վարդ. Ղլտճեանց՝ իրաւաբանական դոկտոր, Վաղարշապատ, տպ. Ս. Էջմիածնի, 1917, ԺԵ., 56 էջ. տե՛ս նաեւ՝ Քաղաքային օրէնք Ներսիսի Լամբրոնացւոյ, Պարիս, 1907, էջ 9-41. այս տպագիրը եւս չունի ՂԶ. եւ ՃԻԶ. միաւորները, իսկ ԻԸ. տրոհուած է՝ ԻԸ-ԻԹ.:
Բ. 29ա-148ա [Մխիթարայ Գօշի Գիրք դատաստանի]
– 29ա Ցանկնախադրութեան – Ա. Յաղագս այնորիկ, որ նախատեն... ԺԱ. Յիշատակարան սուրբ վարդապետին, որ զայս գիրք ասաց:
Տե՛ս ձեռ. 485, 1ա-183բ: Նխդ./29բ-44բ: Ցանկ/49ա-54ա: ա/54բ-6ա: բ/56ա-61ա: գ/61ա-2ա: դ/62ա-4ա: ե/64աբ: զ/65ա: է/65ա-6ա: ը/66ա: թ/66բ: ժ/66բ-7ա: ժա/67աբ: ժբ/67բ: ժգ/67բ: ժդ/68բ-9ա: ժե/67բ-8ա: ժզ/69ա: ժէ/69ա: ժը/69բ: ժթ/69բ: ի/69բ-70ա: իա/70ա: իբ/70ա: իգ/70աբ: իդ/70բ: իե/70բ: իզ/70բ-1ա: իէ/71ա: իը/71աբ: իթ/71բ: լ/71բ-2ա: լա/72աբ: լբ/72բ-3ա: լգ/73ա: լդ/73աբ: լե/73բ: լզ/73բ-4ա: լէ/74աբ: լը/74բ: լթ/74բ-5ա: խ/75աբ: խա/75բ-6ա: խբ/76ա: խգ/76աբ: խդ/76բ: խե/76բ-7ա: խզ/77ա: խէ/77աբ: խը/77բ: խթ/77բ-8ա: ծ/78ա: ծա/78աբ: ծբ/78բ: ծգ/78բ: ծդ/78բ-9ա: ծե/79աբ: ծզ/79բ: ծէ/79բ-80ա: ծը/80ա: ծթ/80ա: կ/80աբ: կա/80բ: կբ/80բ-1ա: կգ/81ա: կդ/81աբ: կե/81բ-2բ: կզ/82բ: կէ/82բ: կը/82բ-63ա: կթ/83ա: հ/83ա: հա/83բ: հբ/83բ: հգ/84ա: հդ/84աբ: հե/84բ: հզ/84բ: հէ/84բ-5ա: հը/85աբ: հթ/85բ: ձ/85բ-6ա: ձա/86աբ: ձբ/86բ-7ա: ձգ/87աբ: ձդ/87բ: ձե/87բ-8ա: ձզ/88աբ: ձէ/88բ: ձը/88բ-9ա: ձթ/89աբ: ղ/89բ-90ա: ղա/90աբ: ղբ/90բ: ղգ/90բ-1ա: ղդ/91ա: ղե/91ա: ղզ/91բ: ղէ/91բ: ղը/91բ-2ա: ղթ/92ա: ճ/92աբ: ճա/92բ-4ա: ճբ/94ա-5բ: ճգ/95բ-6ա: ճդ/96ա-7ա: ճե/97աբ: ճզ/97բ-8ա: ճէ/98ա: ճը/98աբ: ճթ/98բ: ճժ/98բ-9ա: ճժա/99աբ: ճժբ/99բ-100ա: ճժգ/100ա: ճժդ/100բ: ճժե/100բ: ճժզ/101ա: ճժէ/101աբ: ճժը/101բ: ճժթ/101բ-2ա: ճի/102ա: ճիա/102ա: ճիբ/102աբ: ճիգ/103ա: ճիդ/103ա: ճիե/103աբ: ճիզ/103բ: ճիէ/103բ-4ա: ճիը/104ա: ճիթ/104ա: ճլ/104ա: ճլա/104ա: ճլբ/104բ: ճլգ/104բ: ճլդ/104բ-5ա: ճլե/105ա: ճլզ/105աբ: ճլէ/105բ-6ա: ճլը/106աբ: ճլթ/106բ: ճխ/106բ-7ա: ճխա/107ա: ճխբ/107բ-8ա: ճխգ/107բ-8ա: ճխդ/108ա: ճխե/108աբ: ճխզ/108բ-9ա: ճխէ/109ա: ճխը/109աբ: ճխթ/109բ: ճծ/109բ-10ա: ճծա/110ա: ճծբ/110ա: ճծգ/110աբ: ճծդ/110բ: ճծե/110բ-1ա: ճծզ/111ա: ճծէ/111աբ: ճծը/111բ-2ա: ճծթ/112աբ: ճկ/112բ: ճկա/112բ-3ա: ճկբ/113ա: ճկգ/113ա: ճկդ/113աբ: ճկե/113բ: ճկզ/113բ-4ա: ճկէ/114ա: ճկը/114աբ: ճկթ/114բ: ճհ/114բ: ճհա/114բ-5ա: ճհբ/115ա: ճհգ/115աբ: ճհդ/115բ-6ա: ճհե/116ա: ճհզ/116ա: ճհէ/116ա: ճհը/116ա: ճհթ/116բ: ճձ/116բ-7ա: ճձա/117աբ: ճձբ/117բ-8ա: ճձգ/118աբ: ճձդ/118բ-9ա: ճձե/119բ: ճձզ/120ա: ճձէ/120ա: ճձը/120աբ: ճձթ/120բ: ճղ/120բ-1բ: ճղա/121բ: ճղբ/121բ-2ա: ճղգ/122ա: ճղդ/122աբ: ճղե/122բ-3ա: ճղզ/123աբ: ճղէ/123բ-4ա: ճղը/124աբ: ճղթ/124բ: մ/124բ: մա/125աբ: մբ/125բ: մգ/125բ-6ա: մդ/126աբ: մե/126բ: մզ/126բ-7ա: մէ/127ա-8ա: մը/128աբ: մթ/128բ: մժ/129ա: մժա/129աբ: մժբ/129բ-31բ: մժգ/131բ-3բ: մժդ/133բ-4ա: մժե/134աբ: մժզ/134բ: մժէ/134բ-5ա: մժը/135ա: մժթ/135աբ: մի/135բ-6ա: միա/136ա: միբ/136աբ: միգ/136բ: միդ/136բ-7ա: միե/չիք: միզ/137ա: միէ/137աբ: միը/137բ-8ա: միթ/138աբ: մլ/138աբ: մլա/139աբ: մլբ/139բ-40ա: մլգ/140ա-1ա: մլդ/141ա: մլե/141աբ: մլզ/141բ-2ա: մլէ/142ա: մլը/142աբ: մլթ/142բ: մխ/142բ-3բ: մխա/143բ: մխբ/143բ-4ա: մխգ/144աբ: մխդ/144բ: մխե/144բ-5ա: մխզ/:մխէ/145բ-6ա: մխը/146աբ: մխթ/146բ-7ա: մծ/147ա-8ա: մծա/148ա:
Յաւելեալ ունի՝
122ա ՃՁԷ. Վասն, որ զամենայն մաւր կաթն կերել – Որ միոյ մաւր կաթամբ սնեալ... սնունդն ընդ միոյ համարեալ են:
Ծնթ. Գլխահամարները յետագայի են եւ սխալներով: Տե՛ս Մխիթար Գօշ, Գիրք դատաստանի, Երեւան, 1975, էջ 281-416 (Գ. խմբագրութիւն). բնագրի կազմութեան համար այսձեռագիրը չի գործածուել:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
148ա Զսակաւ գրիս գրողն մէկ Հայր մեղայիւ մի յիշեցէ՛ք, եւ Աստուած զյիշողդ յիշէ իւր միւսանգամ գալստեանն. ամէն. Հայր մեր որ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1ա (1804 թ., նոտրգիր) Յիշէ Դատաստանայ գիրք տէր Պետրոսին: Յիշէ Դատաստանայ գիրք տէր Պետրոսին:
148բ (1804 թ., նոտրգիր) Գրեցաւ ՌՄԾԳ.ին (1804) դեկտեմբերի ԺԸ.ին (18), որ է ձեռամբ Բաբերդցի Պետրոսին. ամէն:
2. 148բ (ժԹ. դ., սիւնակետագիր ծածկագիր) |||: ||: ||||:. |. | ||:.(Միքաէլ):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝ «Печ. Ахалцыхской градской полиции», 1ա սեւ թանաքով ութանկիւն, երիցս. արաբատառ՝ «Մուհամմեդ՞»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Դատաստանագիրք /// (1-2 բառ անընթեռնելի)», 1ա՝ «52, 2750», «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», «Հմր 164», «89»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 47ա՝ արաբանիշ թւերով հաշուարկ՝ «6100+4100+2100 ՉԼ՞», 48բ, Պահպանակ Աա՝ զանազան տառեր, 148բ՝ «Աբրահամ, Մըկըտիչ Գրիգոր, Յակոբ, Յօհաննես, Արութիւն, Աբել», «1250+551/1801»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ Պհպ. Գա՝ 2 ձեռքին խաչ բռնած մարդ՝ վերեւում գրութիւն՝ «Պետրոս գրեայց յայս պատկերս»:
2751
ԱԶՂՈՒՐ (ՏԱՅՔ) |
ՌՄՁԹ.–1840 |
ԳՐԻՉ՝ Ղունկիանոս Տէր-Ստեփանեան: ՍՏԱՑՈՂ՝ Կարապետ եպիսկոպոս:
ԹԵՐԹ՝ 289. գրչի էջակալումներ՝ 1-164, որ է՝ 1ա-82բ, 1-108, որ է՝ 86ա-139բ, 1-282, որ է՝ 141ա-281բ. չգրուած՝ 83ա-5բ, 140աբ, 249բ, 282ա-6ա, 287ա-9բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԴx12 (Ա, Գ, ԺԵ՝ 10, Է՝ 11, ԺԳ, ԻԴ՝ 16): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսադրոշմով՝ «1838», «А. ГОНЧАРОВЪ», ճնշադրոշմով՝ 11, 12, 15, 16, 19, 20 եւ այլն՝ ընդհուպ՝ 276-8, 280 (բոլորակ)՝ «Г» վերեւում թագ, եզրերի գիրը՝ անընթեռնելի, որ գուցէ վերաբերում է նոյն Гончаровъին: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,5x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (18x11,8. սահմանագծուած մատիտով, ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 3ա): ՏՈՂ՝ 23-27: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտ ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա,Բ+Գ,Դ (Ա. եւ Դ.՝ մասն կազմաստառի):
Նմուշ 3ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը եւ մէջքը մաշուած, կաշին քերծուած, թերթերին խոնաւութեան, թանաքի հետքեր. թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը փոքր-ինչ մգացած, արտատպումներ հանդիպակաց էջերին եւ արտացոլում հակառակ էջերին՝ Ա. կազմաստառին, 142բ, 282ա, 287ա. ցեցի անցքեր՝ Ա. կազմաստառին, Պհպ. Ա, Բ, թ 43, 142, 179, 192, 278-82. լուսանցներում այլ թանաքով յաւելումներ, կապոյտ մատիտով գծումներ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-82բ [Անանիայի վարդապետի Հայոց՝ Բան հակաճառութեան ընդդէմ երկաբնակաց, զոր գրեաց հրամանաւ տեառն Պետրոսի Հայոց վերադիտողի]
Տե՛ս ձեռ. 567, 6ա-112ա:Նախդ/1աբ: ա/2ա-39բ: բ/40աբ: գ/41ա-2ա: դ/42բ-55ա: ե/55ա-8ա: զ/58ա- 9բ: է/59բ-60բ: ը/60բ-3ա: թ/63ա-4ա: ժ/64աբ: ժա/64բ-5բ: ժբ/66ա-72ա: ժգ/72ա-82բ:
Տպ. տե՛ս Յ. Քէոսէյեան, Աստուածաբանական բնագրեր, ուսումնասիրութիւններ, Ա. Անանիա Սանահնեցի, Սուրբ Էջմիածին, 2000, 407 էջ:
Բ. 86ա-139բ Խօսրովկայ Թարգմանչի Հայոց՝ Առ այնոսիկ, որ ասեն բնութեամբ անձեւ, անսկիզբն ընկալել զմարդկութիւն Աստուած բան ի կուսէն
Տե՛ս ձեռ. 567, 113ա-76բ: ա/86ա-107ա: բ/107ա-10բ: գ/110բ-3բ: դ/113բ-28բ: ե/129ա-39բ:
Տե՛ս Գ. վ. Յովսէփեան, Խոսրովիկ Թարգմանիչ, Վաղարշապատ, 1899:
Գ. 141ա-249ա Յովհաննու քահանայի, Յաղագս նշանակ հաւատոյ Նիկիականն ՅԺԸ. (318):
Տե՛ս ձեռ. 567, 177ա-298բ 1. ա/141ա-2բ: բ/143ա-8ա: գ/148ա-50ա: դ/150ա-2բ: 2. ա/153աբ: բ/153բ: գ/154ա: դ/154աբ: ե/154բ-5ա: զ/155ա: է/155աբ: ը/155բ-6ա: թ/156ա-7ա: ժ/157ա-8ա: ժա/158ա-9ա: ժբ/159աբ: 3. 159բ-65ա: 4. 165ա-82բ: 5. ա/183ա-91ա: բ/191ա-3բ: գ/194ա-7ա: դ/197բ-200ա: 6. ա/200բ-2ա: բ/202ա-7ա: 7. 207ա-9ա: 8. ա/209բ-13ա: բ/213բ-5բ: գ/216ա-21բ: 9. 221բ-35ա: 10. ա/235բ-7բ: բ/237բ-43ա: գ/243բ-9ա: դ/չիք:
– 250ա-81բ Ցանկ եւ ցուցակ գլխաւոր եւ նշանաւոր բանից սրբոց մատենիցս... ի յուղղութիւն հեստելոցն ի մէնջ ի յուղղափառացս – Ադամ անապական էր ի ստունգանելն ապականացու եղեւ. Անանի, երես 94, համար 23... Օրհնելն ի Քրիստոս որպէս իմանի. Անանիայի, 30, 18:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
1աբ՝ տե՛ս ձեռ. 567, 5աբ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
286բ Ամենաբովանդակելւոյ եւ երանելւոյ բնութեան պատիւ եւ երկրպագութիւն, գոհութիւն եւ գովեստ անզրաւ յաւիտենիւ, որ ետ ինձ՝ նուաստիս, կարողութիւն օրինակել զմատեանս զայսոսիկ, զի առանց նորա ոչ ինչ կարեմք առնել, որ ըստ ձայնի սրբոյ Աւետարանին ածէ անձրեւ ի վերա արդարոյ եւ մեղաւորաց, ընդ որս եւ ես՝ անարդիւն եւ թափուր յամենայն գործոց բարութեանց, հարկադրեցայ եւ հրամանակատար լինելով հոգեւոր ծնօղին իմոյ՝ սրբազնասուրբ եւ գերընտիր տեառն տեառն Կարապետի երանաշնորհ եպիսկոպոսի, որ է դէտ, հովանի եւ կառավարիչ ՀայոցՎրաստանից եւ գաղտելոց ի Տայս: Հրամանաւ նորին իւրն պիտոյանալով օրինակեցի մատեանս գաղտականն տէր ՂունկիանոսսՏէր-Ստեփանեան, ամի Տեառն 1840 եւ հոկտեմբերի 15, ի յԱզղուր:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Պհպ. Աա՝ սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝«[Печ. Ахалцых]ской [градской полиции]».
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Ա[նա]նիա վ///, Ընդդէմ երկ[րա]բն[ա]կաց ///», Պհպ. Աա՝ «56/2751», «Հմր 220/25./», Պհպ. Բա՝ «1840 Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», 140բ՝ «110+100= էջ 290», 281բ՝ «282+278=560, թղ. 280», Բ. փեղկի կազմաստառին՝ «163 168 2182/543»:
2752
|
ՌՄԽԸ. – 1799 |
ԳՐԻՉ՝ Յարութիւն: ՍՏԱՑՈՂ՝ Պօղոս Կաղզուանցի:
ԹԵՐԹ՝ 146. գրչի էջակալում՝ 1-291, որ է՝ 1ա-145ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԸx8+2: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ 1. եռամահիկ, 2. ցլի գլուխ, վերեւում հնգաթեւ աստղ, 3. թագակիր արծիւ, 4. «GFA», 5. «HF», 6. եզրահատման հետեւանքով անընկալելի այլ պատկերներ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,3x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (18,2x12,5. սահմանագծուած վարդագոյնով, ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 2ա): ՏՈՂ՝ 30: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ. սպիտակ թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 2ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 1ա, 97բ: Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյն՝ կարմիր, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը եւ մէջքը մաշուած, քերծուած, ունի Ա. եւ Բ. փեղկերի հիմքին կարուած բաց վարդագոյն մետաքսէ էջանիշ, թերթերին խոնաւութեան հետքեր, մանր անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-4ա Հին կտակարանն համեմատեալ ի նորս՝ Վանական վարդապետի. Օգնեա՛ Յիսուս – Արեգակն՝ Տէր Յիսուս Քրիստոս, Արուսեակն՝ Յովհաննես... եւ Աթանաս. «Եւ այս կատարեցաւ»:
2. 4ա-6ա Հոմադրութիւն եկեղեցական. Յաղագս եօթանասուն աշակերտացն Տեառն, որք ըստ սփիւռս ընթացան – Դորոթէոս եպիսկոպոս Տիւրոսի՝ հնագոյն առն հեգեգեցի եւ մարտիրոսի եղելոյ... քան զիս եղեն ի Տէր, որ է օրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
3. 6աբ Յաղագս երկտասան առաքելոց – Վսեմական Դորոթէոս յիշատակումն առնէ եւ երկտասան առաքելոցն նշանակելով... զայսոսիկ Դորոթէոս Հռոմայեցի յիշատակաւ եթող:
4. 7ա Եպիփան այսպէս պատմէ – Պետրոս ի Հռոմ ի Ներօնէ կայսերէ... Ղուկաս ի Թեբաս Է.ադրունսն իւր մահուամբ»:
5. 7ա Թէ յորոց ազգաց էին առաքեալք – Պետրոս եւ Անդրէաս ի ցեղէն Նեփթաղիմի... Յովհաննէս ի ցեղէն Ղեւեայ:
6. 7ա Թէ յո՞ր լեզուս գրեցին զԱւետարանն – Մատթէոս եբրայեցերէն Մարկոս, հռոմայեցերէն՝ ի Պետրոսէ՝ ի Հռօմ քաղաքի, Ղուկաս եւ Յօհաննէս՝ յունարէն, եւ Յիսուսի այն իմոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
7. 7բ Ձայնից գիւտ ըստ փիլիսոփայից – Առաջին ի հիւսնական է... տասներրորդն ի հաւուոյ:
8. 7բ-8ա Բարսղի Կեսարու. Յաղագս ձայնից – Թէ՝ ուստի՞ գտան կամ յումմէ՞, զոր թարքմանեաց Ստեփաննոս փիլիսոփայ... ընդ ամենայն սուրբս ի Քրիստոս Յիսուս՝ ի Տէր մեր, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
9. 8ա-74ա Հարցմունք զանազանք, զոր ասացեալ է սուրբ վարդապետն Վանական եւ պատասխանք բարառնաբար
ա. 8ա-17բ Հարցմունք զանազանք, զոր ասացեալ է սուրբ վարդապետն Վանական, եւ պատասխանք բարառնաբար – Երկու աղան ի մի երկանս. մինն՝ առցի եւ միւսն՝ թողցի... Պատասխանի. Ի Կանաի հարսնիսն:
բ. 17բ-9բ Կարգ առաքելոցն. Օգնեա՛, Յիսուս – Հարցումն. Հնազանդեցոյցն յուսով: Պատասխանի. Աստուած ասաց. Արասցուք մարդ... եւ կին նորա՝ Թէոպէստիայ, եւ որդի մի՝ Կալեստիանոս:
գ. 19բ-20բ Կարգ գործոցն. Օգնեա՛, Յիսուս – Հարցումն. Զերեսն Նախավկային: Պատասխանի. Հռոմն ասել է, թէ զձեռն զերեսօքն անցոյց... եւ մօր նորա եւ իմոյ զոքանչն:
դ. 20բ-33բ Յարարածոցն դարագլուխք. Օգնեա՛, արարիչդ Աստուած – Յարեդ, Սերուք, Յայիր,Անտիոքոս Քրիստոս եւ ի կատարման դարուն ոչինչ պիտոյ են... ԽԵ. շնչաբերութիւն արու անդրանկանն, որ է ոգեծնութիւն:
ե. 33բ-6ա Ելիցն Փիլոնի – Հարցումն. Ծնունդն է եւ ապա Ելքն: Պատասխանի. Ծննդեամբք աստիս եւ ապա մահուամբք... գարշելի եղեն, կոյսն սուրբ ոչ խոտեցաւ:
զ. 36ա-7ա Առաջաբանութիւն Փիլոնի – Հարցումն. Յորում կատարեցաւ Փիլոն: Պատասխանի. Պրոխորոն ի Պատմոս, ի Ջահաւոր քաղաքի յիշել է... իսկ էգն ինն ամսեայն ՁԵ. (85), Է. ամսեանն ՂԵ. (95)...
է. 37բ-40ա Երեւեաց Փիլոնն – Հարցումն. Բան չոր[ր]որդ. Պատասխանի. Ի սկզբան. Բ. այս են ծնունդք Նոյի... ի վերայ միջնաթիկանց իւրոց:
ը. 40ա-1ա Աստուածային օրինացն այլաբանութիւն – Հարցումն. Նախ[ախ]նամութիւն է յառաջ... ասել հաստատ գիտացէ՛ք ամէնքդ:
թ. 41ա-4բ Նախախնամութիւն Փիլոնի – Հարցումն. Նախախնամութիւն: Պատասխանի. նախահոգութիւն... որք ասէին. Տապանն այն չափովն չէին լեալ:
ժ. 44բ-50բ Բարսեղ պահոց – Հարցումն. Պահոց գիրքն: Պատասխանի. Ի սատակելն Յուլիանոսի... Հարցումն. Բոնոսոս ասեն: Պատասխանի. Գազան է, որ զկոյն ձգէ եւ զորդորսն այրէ:
ժա. 51ա Հարցումն Վասն կուսութեան – Պատասխանի. Տէրն զայս ոչ եդ հարկաւ... թէ գործէ իւր չարութեան են, եւ զիս յիշեա՛:
ժբ. 51աբ Հարցումն. Ինն երանութիւնն – Պատասխանի. Ասեն, թէ ՄերկիւռիոսյԱթանասէ խնդրելի է... խորութիւն, անյայտութիւն, բարձրութիւն, անհասութիւն:
ժգ. 51բ-2բ Հարցումն. զԵրգս երգոցն – Պատասխանի. Պօղոս անուն ուսումնակից Նիւսացւոյ միայնակեաց լռէր... յանդիմանին այնու, որպէս Իսրայէլ մանանայիւն:
ժդ. 52բ-5ա Կարգ Աստուածաբանի – Հարցումն. Քրիստոս ծնեալ: Պատասխանի. Օծեալ, որ մարգարէքն ասէին... եւ համր եղեալ խափանեցաւ խորհուրդն:
ժե. 55ա-6բ Ի հօրն արձան – Հարցումն, որ են հայրապետք, որ մկրտութեան հօրն Աստուածաբանի հանդիպեցան: Պատասխանի. Ղեւոնդ եւ Թաղի Յակոբ... եւ ետ նմա Ճ. (100) արծաթի անօթ եւ Շ. (500) երիվար եւ արձակեաց յԵրուսաղէմ:
ժզ. 56բ-60ա Ճառ Կլօդոնոսի – Կալդոնոս այր պարկեշտ եւ թեթեւամիտ, հոգացօղ աղքատաց կարգել Թէոդոս ոմն... Պատասխանի. Պահլաւ է Արշակունի, ուստի սուրբն Գրիգոր է. նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
ժէ. 60բ-1ա Օձագիր է – Ես՝ Պօղոս, հալածիչ եկեղեցւոյ զաւուրս բազումս... եւ տարողին եւ անահ կացցէ ի մահուանէ շնորհիւն Աստուծոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
ժը. 61բ-71ա Պատմութիւն Աղբան, որ թարգմանի սպիտակ – Խոզ ի զենուլն զերծեալ փախեաւ... Պատասխանի. հաւատն ամբողջ եւ յոյսն հաստատ եւ սէրն ամբիծ եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք:
ժթ. 71ա-2ա Հարցումն. Մարդ ըստ քանւոյ – Ունի զկայացութիւն, Պատասխանի. Ըստ երից բարձրութիւն, խորութիւն, լայնութիւն... իսկ համբարձին զներկայումս ցուցանէ:
լ. 72ա-3բ Հարցումն. Քանի՞ թշնամի կայ մարդոյս – Պատասխանի. Գ. առաջինն է սատանայ... զերիս տիւս եւ զերիս գիշերս. եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
լա. 73բ-4ա Հարցումն. Քրիստոս յետ մկրտութեանն պահոցն ի ձեռաց մարդոյ կերակուր կերաւ – Պատասխանի. Ի Կանայ հարսանիսն... այլ եւ մի նոյն Քրիստոս, որ ճաշակի յամենեցունց:
10. 74ա-5ա Քարոզ չարչարանացն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Ասէ Պօղոս յԵբրայեցւոց գլուխ, թէ կտակ յետ մահու հաստատուն է... եւ զայլն ամենայն, որ վասն մեր կրեաց, որում փառք փրկչին Աստուծոյ մերոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
11. 75ա-6ա Ներբողեան ի սուրբ Աստուածածինն – Աստուածազարդ եւ լուսափայլ տօնախմբութեանց ամենեցուն սկիզբ եւ պատճառ տօնից... առաքեցաւ Գաբրիէլ հ[ր]եշտակ Աստուծոյ ի քաղաք մի Գալիլացւոց:
12. 76ա-7բ Դաւանութիւն – Անեղ է Աստուած եւ անսկիզբն անհասական, անհանդուրժական, անպատում... եցոյց, թէ ամենայն սկզբանց արարիչ եւ ստեղծօղ է:
13. 77բ-8բ Կրկին դաւանութիւն – Փառք փառաւորեալ միաբուն զօրութեանն... զոր այժմ յուսով նորոգեաց զամենեսին ի փառս սուրբ Երրորդութեան. ամէն:
14. 78բ-83ա Յաղագս աւուրցն հնգից գիտելոյ տերունականաց
ա. 78բ-9բ Յաղագս աւուրցն հնգից գիտելոյ տերունականաց – Արդ, յորժամ կամիցիս գիտել, զԵ.(5) աւուրքս այս յղութեան Եղիսաբեթի առաջին... Դ. լինի ԺԴ. (14) երթ Է-Է. մնայ Է., որ է շաբաթ: Այսքան յաղագս առաջին աւուրն:
բ. 79բ-80բ Ասացուք եւ վասն երկրորդ աւուրն – Արդ, յայսմ օրէ թուեա՛ մինչեւ յաւետիս սուրբ Կուսին... որ է Զ. ամիս անսխալ, մինչ ի ապրիլի Է.: Այսքան յաղագս երկրորդին:
գ. 80բ Իսկ վասն երրորդ աւուրն սոյնպէս գիտեա՛ – Արդ, աստի մինչ ի ծնունդն Քրիստոսի թուեա՛... որ է Ե.շաբթի: Այսքան յաղագս երրորդին:
դ. 80բ-1ա Եկեսցուք եւ զչորրորդ օրն ցուցցուք, որ է Մկրտութիւն Քրիստոսի – Էր թուական ԵՃ.(500)եկի ՐՆԾ. (5450)... դեռ հինն լինի եւ ոչ նորն: Այս վասն չորրորդ աւուրն, զոր ասացաւ:
ե. 81ա-3ա Եկեսցուք եւ զԵ. երորդ աւուրն, որ է Խաչելութեանն – Իսկ ի Խաչելութեանն թուական... եւ զայլ անթիւ, որ ոչ համարեցան ի քաղաքն:
15. 83բ-4բ Գրիգորի Նարեկացւոյ ասացեալ. Վասն քահանայից վախճանի բան մխիթարական – Օրհնեալ է Աստուած եւ Հայր Տեառն մերոյ՝ Յիսուսի Քրիստոսի...
16. 84բ-6ա Վասն գովութեան ժրագլուխ կնոջն – Վասն է՛ր ասէ՝ Կին ժրագլուխ թէ ոք գտանիցէ, պատուական է... ի դրունս ողորմածաց եւ ի հրապարակս քաղաքաց: Այսքան գովութիւն է բարեպաշտ կնոջ թագաւորոց:
17. 86ա-8բ Զինչ է, որ ասէ Երեմիաս – Եթէ զերկին եւ զերկիր ես լնում, ասէ Տէր: Պատասխանի. Արդ, լնու զերկին եւ զերկիր... երրորդ՝ զի զայսպիսիս հաւատայր միտք մարդկային:
18. 88բ-91 Քարոզ վասն մեծատանն եւ Ղազարու [Բարդուղիմէոսի Մարաղացւոյ. ձեռ. 2264, 116բ-27բ] – Այր մի էր մեծատուն... Ասացեալ են իմաստունքն, թէ է ակն ինչ որ տպազիոն կոչի... զի մեծատունն ի կեանս յայս էր ի յաջ ձեռն՝ ի մեծութիւն եւ ի հեշտութիւն:
19. 91ա-2բ Ո՛վ մայր հոգեւոր, ունկընդիր լե՛ր եւ հնազանդ օրինացն Աստուծոյ – Որրէս ասէ իմաստնացեալն յԱստուծոյ Սողոմոն... եւ անդրանիկ մեռելոց նոյն ինքն օրհնեալ եղիցի:
20. 92բ-3բ Յորդորակ հրեշտակաց – Աջն անեղին, եւ բազուկն հզօրին Որդին միածին... եւ Կայէն եւ Ներսէս հիւսն ի մէջ տապանակին:
21. 94ա-6ա Վասն որպիսութեան խոստովանահօրն առ խոստովանորդին – Նախ եւ առաջին՝ զի խոստովանահայր, որ է հոգեւոր բժիշկ, պարտ է գիտուն լինել... եւ դարձուցանել զնոսա ի գանձս Աստուծոյ. եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանս. ամէն:
22. 96բ-7ա Եսայի ասէ՝ ելցի ծաղիկ յարմատոյ անտի – Իսկ ծաղիկ կոչի Քրիստոս, որպէս ասէ յԵրգսն. Ես ծաղիկ դաշտաց... որպէս ասէ՝ Ել ծաղիկ յարմատոյ անտի. եւ Քրիստոս մարդասիրին փառք յաւիտեանս. ամէն:
23. 97բ-101բ Յօհաննէս վարդապետի Որոտնեցւոյ, մականուամբ Կանխեալ ի սէրն Յիսուսի, արարեալ մեկնութիւն Աւետարանին, ի բանն, որ ասէ. Եւ բանն մարմին եղեւ եւ բնակեաց ի մեզ. Յօհ. 1» – Առաջինն, զի ներտրամադրական բանս մեր ծնանելով ի մտաց. առանց մարմնոյ մերոյ... ամենամաքուր կուսին յարգանդ նորա սուրբ զամենայն կատարելով: Յօրինակն այսչափ կար:
24. 101բ-102ա Ես առ Աստուած կարդացի, եւ լուաւ ինձ երեկոյիս, ի վաղորդեան եւ ի հասարակ աւուր – Երեկոյ կենցաղս, իսկ վաղորդայն յարութիւն համօրէն... իսկ միջօրէին աղօթեմք, զի յերկնից արքայութիւնն մտցուք:
25. 102ա ԺԲ. (12) եղանակաւ ամենայն քրիստոնեայք մի են – Աստուած է ամենեցուն զընդ ստեղծման... ԺԲ. (12), զի ամենեքեան ի յարեւելս երկիրպագանեմք:
26. 102բ-4ա Արդ, քննեսցուք, զի այժմ զզանազան վերակոչութիւնս անուանց քահանայական դասուց, թէ զորպիսի զօրութիւն գործոյ ըստ անուանցն նշանակէ – Բըժիշկ կոչին յաղագս արուեստաբար բժշկելոյն զոգիս մարդկան... զի սրբեալ սրտիւն տեսլեանն Աստուծոյ արժանասցին:
27. 104ա-5բ Պատճառք Սրբոյն Ստեփաննոսի Նախավկայի տօնին – Նախասարկաւագ, առաջին վկայ կոչեցաւ... զի Ստեփաննոս պսակ թարգմանի, որում եւ զձեզ պսակակիցս արասցէ Տէր. եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
28. 106ա Եւ թիւք միահամուռք – Թիւք, չափք եւ կշիռ յոբելեան Ծ. (50) ամ է... եւ քանքար մի են թուովք: Այսքան վասն թուոց:
29. 106ա-9ա Այս է Է. խորհուրդ եկեղեցւոյ – Նախ մկրտութիւն. երկրորդ՝ դրոշմն... այսպէս եւ պահքն եւ ողորմութիւնն ոչ են ընդունելի առանց աղօթից, որ ջերմ սիրով առած մատուցանի. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
25. 30. 109բ-13ա Ի բանն, որ ասէ. Ի սկզբանէ էր Բանն եւ Բանն էր – Արդ, ասասցուք, թէ զինչ է սկիզբն եւ ի քանիս բաժանի... իսկ զբանն ստորոգեալ ի վե-րայ. եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
31. 113ա-22ա Նորին քարոզ պաշտաման պատուհասի, ի բանն Յովելայ. Փող հարէ՛ք ի Սիօն, սրբեցէ՛ք պահս, քարոզեցէ՛ք պաղատանս, ժողովեցէ՛ք – Փոփոխական է մարդոյ բնութիւն. երբեմն ի չար եւ երբեմն ի բարին... եւ այլն ամենայն խուլ եւ կոյր է. եւ Յիսուսի Քրիստոսի Աստուծոյն իմոյ փառք յաւիտեանս:
32. 122ա-3բ Վասն Հոռոմ թուականին – Ամենայն թուականք ազգաց զառաջադրութիւն իւրեանց ցուցանեն... որպէս եւ մեք զխոստովանութիւն եւ զկարգս մեր պահեմք՝ ոչ ըստ հրէից:
33.123բ-5ա Վասն օծանօղ կանանցն – Ի մէջ վարդապետաց զանազան են կարծիք վասն օծանող կանանց... այլ ի մարմին ոչ փոխեաց, զի անկուսական էր:
34. 125ա-34ա Բաղդատութիւն չորից աւետարանչաց չորից կենդանեաց – Արդ, չորք կենդանիքն, զոր ետես Եզեկիէլ... եւ ոչ թէ գողացեալ, զի գողն ոչ ծալէր զվարշամակն զմռսեալ:
35. 134աբ Յաղագս ճանաչման Աստուծոյ (տե՛ս Գր. Տաթեւացի, Գիրք հարցմանց, ձեռ. 921, 14բ-5բ) – Հարցումն. Որքան ճանաչումն Աստուծոյ: Պատասխանի. Վասն ճանաչման իւր Աստուած կազմեաց կրկին կերպիւ օրինակս... եւ միջնորդութիւն անհնար է ի կեանս այս:
36. 134բ-5բ Յաղագս աստուածաբանութեան եղանակաց (տե՛ս Պետրոս Հռոմկլայեցի, Համառօտ հաւաքումն աստուածաբանութեան, ձեռ. 129, 28բ-31բ) – Հարցումն. Ո՞րքան է եղանակ աստուածաբանութեան: Պատասխանի. Չորս... չոր[ր]որդ հրեշտակն անփոփոխ է, եւ հոգին փոփոխական:
37. 135բ-6բ Յաղագս անուան ամսոցն – Իսկ թէ զի՞նչ է անուն ամսոյն, որ կոչեմք... որ ասէ. «Իբրեւ լցան աւուրք պաշտամանն, գնաց Զաքարիայ ի տունն»:
38. 136բ-7ա Յատկութիւն աղին, թէ դուք էք աղ երկրի – Նախ, թէ զի աղն հաստատութիւն է յերկրի... այսքան բաւ շնորհօք Տեառն մերոյ՝ Յիսուսի Քրիստոսի... ամէն:
39. 137ա Ներբողեան սուրբ Աստուածածնի – Ո՛վ ամենասրբուհի Աստուածածին, պարծանք կուսութեան... եւ զուղղափառ դաւանօղքս առաջի Որդւոյ քո եւ Աստուծոյն մեր... ամէն:
40. 137բ-8ա Յաղագս խորհրդոյ Խաչին – Քանզի Խաչին խորհուրդ ի ստեղծման չորեքծագեան տիեզերաց... եւ թողութիւն մեղաց ի փառս քո, Աստուա՛ծ:
41. 138բ-40բ Յաղագս առաքինութեան – Տեսակ առաքինութեան Գ. են. պահք, աղօթք, ողորմութիւն... եւ վաթսնաւուր եւ հարիւրաւոր ի փառս Քրիստոսի:
42. 140բ-1ա Ժողովեսցէ զցորեանն ի շտեմարանս, եւ զյարդն այրեսցէ անշէջ հրով – Յարդն համեմատէ մեղաւորաց բազում կերպիւ... որով փրկեսցէ զմեզ Քրիստոս Աստուած մեր. ամէն:
43. 141ա-5ա Արթուն կացէ՛ք, զի ոչ գիտէք (տե՛ս ձեռ. 605, 82ա-90ա) – Նախախնամութիւնն Աստուծոյ եւ բարերարութիւնն յամենայն ժամ յայտնի է... զի արժանի լիցուք հասանել մասին ժառանգութեան սրբոցն ի լոյս. եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
– 145բ-6ա Ցանկ գրքոյս գլխաւոր իրաց, դասաւորեալ ըստ այբ[բ]ենական կարգի՝ առ ի դիւրաւ գտանել զիր ինչ ի յորոնելն, աշխատասիրեալ Պօղոս եւեթ քահանայէ՝ եղբօրորդւոյ տեառն Զաքարիայ ազգասեր եւ բարեկարգ վսեմափառ պատրիարգի մեծի Պօլսոյ– Աւետարանչաց սրբոցն չորից յորոց լեզուաւ գրելն 13... Ք. Քրիստոսի Մկրտութեանն 146, Օձագրի 120:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
4աՈ՛վ եղբայր, թէ քեզ հաճոյ թուի՝ դու փոխեա՛, ապա թէ ոչ՝ զիս մի՛ պարսաւեր, զի եւ ես սիրեցի եւ գրեցի, յիշեալ եւ փառաւորեալ Վանական վարդապետն, որ սադարեաց զսա առ ի յօգուտ թերավարժիցս:
72ա յիշեսջիք զեղկելիս՝ սիրօղ բանիս:
145բ (խորագրի վերջում) Եւ արդ, որք վայելէք ի հոգեշահ բանից սրբոյ մատենիս, աղաչեմ յիշել ի մաքուր մաղթանս ձեր միով Հայր մերիւ ի Տէր. ի թուին ՌՄԽԸ. (1799) եւ յունվարի Ա. ին:
145ա Շնորհիւ ամենասուրբ Երրորդութեանն յանկ ելեալ աւարտեցաւ հոգեշահ մատեանս այս ձեռամբ Յարութիւն նօտարիս, որդւոյ՝ ԵղիայիԹամզարացւոյ, յաշակերտէ Մեսրօպեան Թէոդոս դպրի աւագ՝ Եւսարի, ի վայելումն տէր Պօղոս քահանայի եղբօրորդւոյ՝ սրբազան պատրիարգի տեառն Զաքարիա:
145բ Փառք անեղին ողորմութեան
եւ գերաբուն իմաստութեան,
անբաւ, անհուն աստուածութեան
եւ համագոյ Երրորդութեան,
եւ որ հասոյց այժմ ի վախճան
գաղափարել զայս սուրբ մատեան՝
միջնորդութեամբ մօր գթութեան՝
ծնողի Բանին աստուածութեան:
Արդեամբք գոյիւք տէր Պօղոսի՝
բնիկ տեղեաւ Կաղզըվանցի,
եղբօրորդի ազգասիրի՝
Զաքարիայ տեառն վեհի
եւ բարեկարգ պատրիարգի
Բիւզանդիոյ մեծ քաղաքի,
որ ի վերայ հայոցս ազգի
ուղղադաւան Լուսաւորչի,
զոր տաժանմամբ մեծաւ գտեալ՝
որում վաղուց էր ցանկացեալ,
ի լոյս ածման պատճառ եղեալ
եւ յիշատակ իւր իսկ թողեալ:
Որք ստանայք զայս գանձ ծածկեալ՝
յիշէ՛ք յաղօթս առ Տէր կանխեալ
զտէր Պօղոսս մեղսաներկեալ,
որ աղօթից ձեր կարօտեալ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
146բ (1809թ., նոտրգիր) Եղբօրորդի տէր Պօղոսէ շնորհեալ վէքիլ Կիրակոս շնորհապերճ րափունւոյ: Աստուած բարի վայելումն տացէ. ամէն. ի ՌՄԾԸ. (1809), օգոստոսի Է.:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Պհպ. Աա սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝«Печ. Ахалцыхс[кой] град]ской полиции», 146բ՝ «Քրիստոսի ծառայ Տէր Պօղոս» 1785:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Վանական վարդապետի Համեմատութիւն Հին Կտակարանի», Պհպ. Աա՝ «Հմր 189/24», Պհպ. Աա՝ «103/2752», Պհպ. Աա՝ «ԺԸ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», Պհպ. Աա՝ «ՌՄԾԸ[.]-1809 Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2753
ԱՐՄԱ՞Շ |
ՌՄՀԶ.–1827՞ |
ԳՐԻ՞Չ, ԹԱՐԳՄԱՆԻՉ՝ Յօհաննէս Կարապետեան:
ԹԵՐԹ՝ 117. չգրուած՝ 1բ, 116բ-117բ: ՊՐԱԿ՝ 1-12x10 (2, 4, 6՝ 12, 3, 5՝ 8, 7՝ 9, 12՝ 6): ՆԻՒԹ՝ կապտաւուն թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ հրեշտակի պատկեր, «FI»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,7x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (19x13,8. սահմանագծուած մատիտով): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 29: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը դեղնաւուն թուղթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, սպիտակ թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 4ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը փոքր-ինչ մաշուած, թերթերի վրայ խոնաւութեան, սնկի հետքեր, թ. 1՝ ստորին եզրը 3սմ չափով պատռուած. ներդիր՝ ձեռագրի վիճակը եւ պարունակութիւնը բնորոշող քարտ-թերթ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-116ա [Սոաւէ, Հոգեբանութիւն]
Տե՛ս ձեռ. 2591, 1ա-139ա: 1ա [Տիտղ.] Սոաւէի հոգեբանութիւն. իտալական բնագրէ փոխեալ է հայ ի Պրուսացի տիրացու Յօհաննէս մեծիմաստ դպրէ Տէր-Կարապետեան: Թարգմանեալ ի 1827 թուականի, ի վանս Սուրբ Աստուածածին, որ յԱրմաշ: Նխբ./2ա-3ա: I/3բ-53բ: 1/3բ-14բ: 2/14բ-53բ: II/53բ-81ա: 1/54ա-61ա: 2/61ա-81ա: III/81ա-102ա: ա/81բ-4ա: բ/84ա-7ա: գ/87ա-95բ: դ/95բ-8բ: ե/98բ-100բ: զ/100բ-2ա: IV/102ա-8ա: ա/102բ-4բ: բ/104բ-8ա:
Ունի՝
108ա-16ա Ծանօթութիւնք. Ուր եդեալքն յետ թուանշանաց կրկին գաւազանաձեւ գծիւք II հեղինակին են, իսկ առանց նշանաց եդեալքն ի մէնջ յաւելան. 1: Բացատրութիւն այսր կարծեաց լիով նշանակի... 48. II. զառաջինն համարէին հինգ եւեթ... մետասան ժամս եւ ի քանի մի վայրկեանս: Վախճան:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆԹԱՐԳՄԱՆՉԻ
Տե՛ս Տիտղ. 1ա:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Հոգեբանութիւն Սուաւէի Գաղղիացւոյ», Պհպ. Աա «115/2753», 1ա՝ «Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2754
ԿԱՐԻ՞Ն |
ՌՄՀԲ. –1823 |
ԳՐԻՉ՝ Մարտիրոս (աշակերտ Գրիգորի Շէքէրճեան): ՍՏԱՑՈՂ՝ Կարապետ արքեպս.:
ԹԵՐԹ՝ 73. չգրուած՝ 1բ, 3բ, 72ա-73բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Էx12 (Ա՝ 9, Դ՝ 10, Է՝ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ 1. «LL». ոճաւորուած նախշազարդ. 2. «ЕЕ». 3. անընկալելի: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,5x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17,5x11. սահմանագծուած կարմրով, ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 27: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը՝ կարմրաւուն մետաքս, աստառը՝ ստուարաթուղթ:
Նմուշ 4ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյն՝ վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը փոքր-ինչ մաշուած, վրան իւղի հետքեր, մէջքի մետաքսը ստորին եզրում հիմքից անջատ. թերթերին խոնաւութեան, թանաքի հետքեր, թ. 3, 25՝ ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. [Նէոփիտոս. Գիրք ճակատամարտութեան]
Տե՛ս ձեռ. 935, 4ա-79բ: Գիրք/1ա: Յառաջ./2ա-3ա: ա/4ա-17բ: բ/17բ-27ա: գ/27ա-39ա: դ/39ա-68բ: Յայտարարութիւն/69աբ: Ցանկ/70ա-71բ («Ցանկ մատենիս. Ազգն հրէից ի սուրբ գրոց շուն եւ խոզ կոչի 3... Քրիստոս է ճշմարիտ Որդի Աստուծոյ 104»):
Ծնթ. Լս.-ներում սուրբգրային տեղիների նշումներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա Գաղափարեալ ի վայելս երջանկափայլ մեծի րաբունապետի՝ տեառն Կարապետ առաքելաշաւիղ սրբազան արքեպիսկոպոսի եւ աստուածակարգ ծայրագոյն վերատեսչի Կարնոյ մայրաքաղաքի եւ այլոց: Ի նորուն սրբազնութենէ հաստատեալ ի մայր դպրատան: Գրչութեամբ Շէքէրճեան նուաստ Գրիգոր յետին մանկավարժի ձեռնասուն եւ մտերիմ Մարտիրոս աշակերտի: Ի 1823 ամի Տեառն, ի յօգոստոս 7:
3ա Ամենախոնարհս ի մէջ կրօնաւորացն՝ Նէոփիտոս:
4ա Սուրբ Հոգի Աստուած
Օգնեա՛ ինձ՝ տկարիս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԹԱՐԳՄԱՆՉԻ
Տե՛ս Բովանդակութիւն՝ 1ա (ձեռ. 935, 4ա):
Տե՛ս Բովանդակութիւն՝ 69աբ (ձեռ. 935, 79աբ):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Ա. կազմաստառին՝ բոլորակ, անընթեռնելի:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Ճակատամարտութեան գի[ր]ք», Ա. կազմաստառ՝ «Ունի միկրոֆիլմ», Ա. կազմաստառ՝ «Հմր 16/90./», 1ա՝ «119/2754», «Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա. կազմաստառին՝ «Ի յայ շթեալ պտ»:
2755
ԵԱ՞Շ |
ՌՄԾԷ.– 180՞8 կամ յետոյ |
ԳՐԻ՞Չ, ԹԱՐԳՄԱՆԻՉ՝ Նէրսէս Յարութիւնեան:
ԹԵՐԹ՝ 61. չգրուած՝ 1բ, 3բ, 61ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-Եx12 (Ա, Բ՝ 11, Ե՝ 14)+1: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ 1. «AG», 2. անբաշ էգ առիւծ, 3. անընկալելի: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,1x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17,8x11,4, ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ շղագրանման նոտրգիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 35 (երբեմն՝ 28): ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը եւ եզրերը՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը՝ դեղին:
Նմուշ 4ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր, թռչնագիծ-ծաղկագիր՝ 61ա (Սահակ), կենդանագիր, հանգուցագիր: Գոյն՝ կարմիր, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը փոքր-ինչ մաշուած, թերթերի վրայ խոնաւութեան հետքեր, 8ա՝ վերին մասում գրադաշտի վրայ (13 տող) այլ կարկատան-թուղթ փակցուած, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով որոշ թերթերի գրադաշտը մգացած, տեղ-տեղ ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-60բ [Նէոփիտոս. Գիրք ճակատամարտութեան]
Տե՛ս ձեռ. 935, 4ա-78բ: Գիրք/չիք: Յռջբ./2ա-3ա: ա/4ա-15ա: բ/15բ-22բ: գ/22բ-32ա: դ/32ա-57բ: Յյտր./58աբ: Գովասանութիւն/չիք: Ցանկ/59ա-60բ:
Ծնթ. Լս.-ներում սուրբգրային տեղիների նշումներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
3ա Ամենախոնարհս ի մէջ կրօնաւորաց Նէոփիտոս:
4ա Սուրբ Հոգի Աստուած, օգնեա՛ ինձ՝ տկարիս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԹԱՐԳՄԱՆՉԻ
Տե՛ս Բովանդակութիւն 58աբ (ձեռ. 935, 79աբ):
60բ Վերջ բոլոր գրոցս ճակատամարտութեան կոչեցելոյ Նէոփիտոս: Ի Հին եւ ի Նոր կտակարանացն ունի 758 վկայութիւնս:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝1ա՝ սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝ «[Печ. Ахалцыхской градской полиции]» (անընթեռնելի):
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Ճակատամարտութիւն (2)», Ա. կազմաստառ՝ «Ունի միկրոֆիլմ», 1ա՝ «Հմր 16/73», «120/2755», 1ա՝ «1808 Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», 1ա՝ «Նէոփիտոս աբեղայի երբեմն րաբունւոյ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Կազմի Բ. փեղկ՝ Միքայէլ:
2756
ՍՈՒՐԲ ՎԱՍԻԼԻ ՎԱՆՔ |
ԺԳ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Ռստակէս: ՄԵԿԵՆԱՍ՝ Վարդեմայր (Վարդենի) Կողբացի (մայր գրչի): ՍՏԱՑՈՂ՝ Սուրբ Վասիլի վանք: ԿԱԶՄՈՂ՝ Աբրահամ (տե՛ս ձեռ. 2784):
ԹԵՐԹ՝ 108+1 (կրկն.՝ թ. 76): ՊՐԱԿ՝ ԻԴ-ԼԷx8 (ԻԴ՝ 6, ԼԳ՝ 7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,8x16,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (19,3x12,3): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 3ա): ՏՈՂ՝ 23: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտ ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա, Բ, Գ+Դ, Ե, Զ, սպիտակ թուղթ, Պհպ. Գ եւ Ե՝ մասն կազմաստառի:
Նմուշ 3ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը եւ մէջքը մաշուած. սկզբից թերի՝ սա շարունակութիւնն է Հմր 2784 ձեռագրի (տե՛ս. նաեւ աստ Պհպ. Աա՝ ծնթ. Լ. Խաչիկեանի), թերի է նաեւ վերջից, թ. 32-33ի, 38-39ի, 70-71ի միջեւ թերթեր ընկած. թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը փոքր-ինչ մգացած, թերթերին խոնաւութան, խունացման եւ թանաքի հետքեր, թերթերի ստորին մասերում ցեցի բազմաթիւ անցքեր, ներքին եւ արտաքին լս.-ներում, ստորին եզրերին եւ տեղ-տեղ գրադաշտի վրայ այլ՝ սպիտակթղթով նորոգումներ. թ. 76գդ՝ հիմքից պոկուած. որոշ թերթերի վրայ այբուբենի կարգով՝ տառերով անկանոն թերթակալում:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-3բ ԺԷ. [Երանելւոյն Յակովբայ Սրճեոյ եպիսկոպոսի ի յարութիւնն Ղազարու ասացեալ ներբողեան՝ձեռ. 2784, 154բ] – /// ինքն՝ Հայրն, կամակից է նորա յամենայն ի գործս իւր... եւ գթա՛ ի գինս արեան քո ի համաւրէն քրիստոնեայսս. եւ քեզ փա՜ռք յաւիտեան:
2. 3բ-11բ ԺԸ. Երանելւոյն աբբայ Եփրեմի Խորին Ասորւոյ՝ Ներբողեան ասացեալ ի գալուստ փրկչին յԵրուսաղէմ – Աղբեւր կենաց, յորմէ արբին մեռեալք... եւ պատիւ հանդերձական Հարբդ եւ ճշմարիտ Սուրբ Հոգւովդ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
3. 12ա-31ա ԺԹ. Տեառն Զաքարիայի Հայոց կաթողիկոսի ասացեալ՝ Ի չարչարանս փրկչին – Երէկ զմեծի եւ զհրաշափառ հինգշաբաթուն... յորում աւուր բանք սպառին ամենեցուն, եւ գործք թագաւորեն:
4. 31բ-45բ Ի. Տեառն Զաքարիայի Հայոց կաթողիկոսի ասացեալ՝ Յաւուր մեծի շաբաթուն – Յերիկեան ի գնացելում ժամու աւուրն... 32բ «...ապ[ա] թէ նշան ինչ թագաւորի///», 38բ «...եւ նոքա ի հրոյն առնուն զգոյն եւ զտիպ եւ ատրաշիկանան, եւ ի///» (շար. թափ., հմմտ. Զաքարիա կաթողիկոս Ձագեցի, Ճառք, Վենետիկ, 1995, էջ 300-341) վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
5. 45բ-50ա ԻԱ. Սրբոյն Եղիշայի Հայոց վարդապետի ասացեալ՝ Յաղագս ահաւուր եւ սուրբ Յարութեանն Տեառն – Արդ, յոյժ սիրեմ զտեղին եւ ոչ կամիմ հեռանալ ի դրացն գերեզմանին... վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտե[ան]:
6. 50բ-6բ ԻԲ. Երանելւոյն Տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի Կոստանտինուպաւլսի եպիսկոպոսապետի ասացեալ՝ Ի թերահաւատութիւն Թովմասու ի Նորում կիւրակէին – Ահա դարձեալ տաւն, ահա դարձեալ փրկութիւն ոգւոց... արդ, մատիցուք այսուհետեւ մաքրապէս սրբութեամբ՝ ընդունելով զՏէրն մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
7. 56բ-9բ ԻԳ. Ի մեծի աւուր Համբարձման Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, ասացեալ Եւսեբէ եպիսկոպոսի Աղէքսանդրու – Ահաւասաիկ կատարեցաւ, զոր ինչ մարգարեացան վասն իմ... ընդ որում եւ որով Հաւր եւ Հոգւոյն Սրբոյ փառք, պատիւ եւ իշխանութիւն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
8. 60ա-3բ ԻԴ. Ի մեծի աւուր Պենտակոստէին՝ Սրբոյն Կիւրղի Երուսաղեմի հայրապետի ասացեալ – Շնորհք հոգեւորք ճշմարտիւ պիտոյ են... այղ իւրաքանչիւր զանձինս պատրաստեսցեն առ յ[ը]նդունելութիւն երկնաւոր շնորհացն:
9. 63բ-6ա ԻԵ. Յաղագս տապանակի, որ ի Կարիաթիարիմ – Եւ խաւսեցաւ Տէր ընդ Մովսէսի... եւ արար Մովսէս՝ որպէս պատուիրեաց նմա Աստուած:
10. 66ա-70բ ԻԶ. Սրբոյն աբբայ Եփրեմի ասացեալ՝ Յայղակերպութիւնն Տեառն – Յերկրէ հունձք եւ ուրախութիւն, յայգւոյ պտուղք անթիւք... 70բ «...մի Մովսէսի եւ մի Եղիայի ///» (շար. թափ., տե՛ս Եփրեմի մատենագրութիւն, Դ., էջ 63-68):
11. 71ա-4ա [Ճառ ընդդէմ Արիոսի. տե՛ս Յիշտ. թրգմ.՝ 74ա] – /// թե ոչ էր Աստուած, Գաբրիէղ ու՞մ հրամայէր, եթէ ոչ էր մարմին ի մսուր ո՞վ եդաւ... խոստովանի եւ փառաւորէ զսուրբ զԵրրորդութիւնն եւ զմի աստուածութիւնն Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից:
–Յիշ. թարգմ. 74ա (1023 թ., բոլորգիր) Ի չորեք հարիւր յեւթանասուն եւ յերկու թուականութեանս հայոց (1023) թարգմանեցաւ ճառս ի յունականէն ի հայս, ի խնդրոյ ուսումնասիրի Դաւթի Խաղախորթի: Եւ է ընդդէմ Արիոսի, որ արարած ասէր զՈրդի եւ ո՛չ ի բնութենէ Հաւր, այսու բանիւք նա կործանի եւ ի յերկիր իսկ անի (=անկանի): Նոյն եւ Եվտիքէ, որ առ աչաւք ասաց զմարմնաւորութիւն Որդւոյն Աստուծոյ, եւ նա կործանեալ կարկի եւ ափ ի բերան խայտառակի. եւ՝ որք զնոցին մոլեգնին եւ յամառին մոլեգնաբար եւ լրբութեամբ:
Տե՛ս Ե-ԺԲ. դդ-ի յիշ-ք, էջ 83՝ առել է Հմր 995 ձեռ-ի 504բ էջից, որ տարբեր շարադրանք է:
12. 74բ-81ա ԻԷ.Սրբոյն Յակովբայ Սրճեցւոյ ասացեալ Ճառ ներբողեան ի ննջումն Սրբոյ Աստուածածնին եւ միշտ կուսին Մարիամու – Որդի Աստուծոյ, որ սիրով քո խոնարհեցար եւ իջեր յերկիր... աւրհիւնութիւն եւ փառք Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
13. 81բ-5բ ԻԸ. Պատուական ննջումն ամենասրբուհւոյ Աստուածածնին՝ մաւրն Տեառն մերոյ – Պարտ եւ արժան է գիտել զգրեալ զսքանչելիսն... եւ ի փառաւոր փոխումնն ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեան:
14. 86ա-8բ ԻԹ. Ի Նաւակատիս սուրբ եւ կաթողիկէ եկեղեցւոյ, ասացեալ երանելւոյն Կիւրղի Երուսաղէմի հայրապետի – Յաղագս սուրբ եւ կաթուղիկէ եկեղեցւոյ մարթ եւ պատշաճ էր բազում ինչ ասել... եւ գոհութեամբ փառս հանցուք ամենասուրբ Երրորդութեանն՝ Հաւր եւ Որդւոյ եւ Սուրբ Հոգւոյն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
15. 88բ-92բ Լ. Յովհաննու Ոսկեբերանի ասացեալ՝ Ի խաչն տերունական – Մի՛ ոք այսուհետեւ ամաւթ համարեսցի զպարկեշտ նշանն փրկութեան... խոնարհեցուցեալ զպարանոցս, ամենեքեան երկիր պագցուք սուրբ Երրորդութեանն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
16. 92ա-6ա ԼԱ. Յաղագս երեւման խաչին ի լեառնն Վարագ – Ընդ ժամանակս հայրապետութեանն տեառն Ներսէսի Մեծի... փառաւորելով զամենասուրբ զԵրրորդութիւնն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
17. 96ա-102ա ԼԲ. Գիւտ Սուրբ Խաչին յԵրուսաղէմ՝ ի ձեռն դշխոյին Հեղինեայ – Եւ եղեւ ի ժամանակին յայնմիկ ի թագաւորելն Կոստանտիանոսի... որում փառք եւ զաւրութիւն յաւիտեանս. ամէն:
18. 102ա-3բ ԼԳ. Գիւտ բեւեռաց Սրբոյ Խաչին – Երանելին Հեղինէ, լցեալ հաւատովքն որ առ Աստուած... որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
19. 103բ-8բ ԼԴ. Պատմութիւն սրբոյ առաքելոյն Թադդեոսի՝ յաղագս առաջին գիւտին յԵրուսաղէմ, յաւուրս Յակովբու եղբաւրն Տեառն – Եւ արդ, պատմեցից ձեզ յաղագս սրբոյ Խաչին... զի յամենեցունց փառաւորի ամենասուրբ Երրորդութիւնն այժմ եւ յաւիտեան:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
3բ Յիսուս Քրիստո՛ս, բարերար եւ բարեգործաւղ, բարեգութ, որ արարեր այսաւր հրաշալի ձայնիւ քո յարութիւն Ղազարու եւ ցուցեր նովաւ զյարութիւն ամենայն ծագաց երկրի, յորժամ գաս, ճշմարի՛տդ Աստուած, ի մէջ աստուածացելոց քոց սրբոց, ողորմեա՛ մեծաւ ողորմութեամբ քո Վարդենէ հոգւոյն եւ գթա՛ ի գինս արեան քո՝ ի համաւրէն քրիստոնեայսս. եւ քեզ փառք յաւիտեան:
11բ Բարեբանեալ սուրբ թագաւո՛ր ի վերնական հրեղէն զաւրաց եւ ի համասեռս զգալի բանականացս եւ յանբան տարերաց, ողորմեա՛ Վարդեմաւրն՝ յորժամ գաս էականդ փառաւք. եւ քեզ փառք յաւիտեանս:
31ա Տէր Յիսուս Քրիստո՛ս, Աստուած անպարագրելի եւ անհաս, ողորմեա՛ Վարդեմաւրն, որ կայ հանգուցեալ առ դուրս ՍրբոյՎասլի, յորոյ անուն այսմ ննջեցելոյ այս սուրբ կտակս գրեցաւ՝ ընծայ ՍուրբՎասլիս, սակս փրկութեան հոգւոյ նորա: Այղ եւ աղաչեմ զսուրբ քահանայսդ եւ զաստուածասէր տանուտեարքդ, եւ զբնաւին հաւատացեալսդ, զմարսդ սուրբ, հանդերձ երկիւղած սուրբ զաւակաւք, որ յայսմ հրաշագործ եւ փրկութիւնաբեր աւուրս ժողովեալ էք ի գաւիթ Սրբոյ Վասլիս, թողութիւն մեղաց հայցեցէ՛ք սրտի մտաւք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ Վարդեմաւրն հոգւոյ, որ եւ զձերն թողու Քրիստոս ի հանդերձեալ գալըստեանն իւրոյ, յորում աւուր գայ ի դատել զկենդանիս եւ զմեռեալս, յորում աւուր բանք սպառին ամենեցուն եւ գործք թագաւորեն:
45բ Յիսուս Քրիստո՛ս՝ Որդի՛ Աստուծոյ կենդանւոյ եւ կենդանարար բնաւին հաւատացելոց քոց, ողորմեա՛ Վարդեմաւրն հոգւոյն՝ քո սուրբ թաղմամբն եւ հրաշալի յարութեամբդ, եւ յարութիւն կենաց շնորհեա՛ նմա ի միւսանգամ գալըստեան քո. եւ քեզ փառք յաւիտեանս:
50ա Յարութեամբ քո, Քրիստո՛ս, յարութիւն կենաց արա՛ Վարդեմաւրն. ամէն:
56բ Յամենայնի ողորմած եւ մարդասէր Քրիստո՛ս Աստուած մեր, ողորմեա՛ Վարդեմաւրն եւ զաւակաց նորա. եւ քեզ փառք, թագաւո՛ր Քրիստոս:
59բ Յիսո՛ւս, լոյս փառացն Հաւր, որ այսաւր համբարձար հայրենին քո փառաւք, ողորմեա՛ Վարդեմաւրն եւ Սիմեովնի:
Ծնթ. Ենթադրելի է, որ Սիմէոնը Վարդեմօր ամուսինն է:
63բ Հոգի՛ Աստուծոյ, Աստուա՛ծ ճշմարիտ, որ այսաւր հանգեար յառաքեալսն ի սուրբ վերնատանն, ողորմեա՛ մեծաւ ողորմութեամբ քո Վարդեմաւրն հոգւոյ եւ հա՛ն մասն եւ բաժին ընդ սուրբս քո, եւ քեզ փառք յաւիտեանս:
66ա Որ բազմահրաշ իմաստութեամբ զարդարեցեր, Քրիստո՛ս Աստուած, զտապանակ ուխտիս, որ բերէ խորհրդաբար համեմատութեամբ զսուրբ կոյսն Աստուածածին, յորում տաղաւարեցար Աստուածդ Բան, ողորմեա՛ ՎարդեմաւրԿողբացւոյ, որ եւ տարաշխահիկ մեռաւ եւ թաղեցաւ ի դուռն Սրբոյ Վասլիս:
74ա Քրիստո՛ս, Որդի՛ Աստուծոյ, որ այսաւր արտափայլեցեր զանճառելի զլոյս աստուածութեանդ քո ի Թաբովր լերինն, ողորմեա՛ Կողբացի Վարդեմաւրն հոգւոյ եւ հա՛ն նմա մասն ընդ սուրբս քո. եւ քեզ փառք յաւիտեանս:
81ա Սուրբ եւ անարատ ծնողի քո բարեխաւսութեամբ ողորմեա՛, Քրիստո՛ս Աստուած, Վարդենէ հոգւոյն:
85բ Բարեխաւս զքեզ ունիմք, սուրբ Աստուածածի՛ն, առ որդիդ քո միածին, վասն մեր եւ վասն հոգւոց մեր ննջեցելոցն, յորժամ փողն գոչէ, եւ հրեշտակք եւ հրեշտակապետք եւ սերովբէքն սարսեալ դողան, եւ մեռեալքն ի Քրիստոս յարիցեն. դու յայնմ աւուր լե՛ր մեր ապաւէն եւ հայցեա՛ ողորմութիւն մեզ ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, որք հաւատով խնդրեմք ի քէն:
88բ Ընկա՛լ, Քրիստո՛ս Աստուած, զՎարդեմաւր հոգին ի յարկսդ յաւիտենական, ուր ուրախան[ան] ամենայն ընտրեալք քո:
92բ Խաչիւ քո, կենսատու Քրիստո՛ս Աստուած, ողորմեա՛ Վարդեմաւրն եւ թո՛ղ զամենայն զյանցանս նորա, եւ սուրբ խաչին լուսով՝ յորժամ յարեւելից լուսածագիս դու անճառ հրաշիւք, լուսաւորեա՛ զհոգի Վարդեմաւրն եւ զզաւակաց նորա, զի քեզ փառս վերառաքեսցուք:
96ա Քրիստո՛ս Աստուած, քո սուրբ նշանին բարեխաւսութեամբ, յորում հեղեր զաստուածային արիւնդ ի փրկութիւն հաւատացելոց քոց, ողորմեա՛ Վարդեմաւրն եւ զաւակաց նորա:
108բ Աստուածընկալ սրբոյ խաչի քո բարեխաւսութեամբ եւ սուրբ Աստուածածնին բարեխաւսութեամբ ողորմեա՛, Քրիստո՛ս Աստուած, Վարդեմաւրն, յորոյ անուն գիրքս գրեցաւ, եւ հա՛ն մասն եւ բաժին ընդ սուրբս քո:
Ծնթ. 31ա, 59բ, 66ա, 74ա, 96ա էջերի յիշ-ները տե՛ս ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 211-2 (էջ 211 ծնթ. «Այս կարգի յիշատակարաններ կան նաեւ 3ա, 11ա, 85բ, 92ա, 96ա եւ այլ էջերում»): Առանց բացատրութեան յիշ-ները դրել է 1239ի ներքոյ. նախորդը (էջ 210-11) 988 թ. գրուած Հմր 8906 ձեռ-ի 1239 թ. վերակազմող Տիրատուր Կողբացու 175բ էջի յիշ-նն է. այս՝ 2756ի եւ 8906ի միակ ընդհանուրը սրա ստացողի եւ նրա վերակազմողի Կողբացի լինելն է: Էջ 212 նկատի ունենալով Հմր 2786 ձ-ի յիշ-ները՝ ծնթ. «Յաջորդ համարի տակ բերուած յիշատակարանները նոյնպէս այս ձեռագրին են պատկանում, որովհետեւ Մատենադարանի Հմրք 2756 եւ 2784 ձեռագրերը միեւնոյն Ճաշոցի բաղկացուցիչ մասերն են, որ վաղուց արդէն բաժանուած են միմեանցից». այստեղ Ճաշոց է կոչել, յիշ-ների խորագրերում՝ «Ճառընտիր»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 31ա (ԺԶ. դ., անվարժ բոլորգիր) Ընդ նմին Տէր ողորմեցի Շահանդըխտին հոգոյն, որ երետ կապել. ամէն (նման՝ 108բ):
50ա (ԺԶ. դ., անվարժ բոլորգիր) Եւ Շահանդըխտին:
59բ (ԺԶ., անվարժ բոլորգիր) Աստուած Տէր, ողորմի Շահանդըխտին հոգոյն, որ երետ կազմել:
74ա (ԺԶ. դ., անվարժ բոլորգիր) Աստուած ողորմի Շահանդխտին հոգոյն, որ երետ կապել յարդար վաստակոց իւրոց. ամեն:
108բ (ԺԶ. դ., անվարժ բոլորգիր) Ընդ նմին Շահանդըխտին, որ երետ կազմել հոգոյն համար (նման՝ 81ա):
2. 85բ (ԺԶ. դ., անվարժ բոլորգիր) Մեղաց Գրիգորին զթողութիւն հոգոյն, Մարգարտին հոգոյն եւ Ճուանին, որ հանկուցեալ կան առաջի տաճարին ՍուրբՎասիլիոսին:
74ա (ԺԶ. դ., նոտրգիր) Եւ ողորմեայ Ճուանին հոգոյն. ամեն:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Ճառընտիր (Հ.)», Պհպ. Աա՝ «128/2756», Պհպ. Աա՝ «ԺԳ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», Պհպ. Աա՝ «Ընտիր ճառագրութիւն նախնեաց», Պհպ. Աա՝ մանուշակագոյն թանաքով գրուած (կարմիր թանաքով ջնջած)՝ «Սոյն գրչագիրը կազմում է Հմր 2784 գրչագրի անմիջական շարունակութիւնը, որի վերջում պահպանուած են անգամ հետքեր մի շարք թերթերի կորուստի: Նպատակայարմար ենք գտնում թողնել այս մասերը իրենց արդեան համարների տակ, զի այդ շփոթութիւնը կատարուել է, ինչպէս ցոյց է տալիս սոյն հատուածի կազմը, հնում, եւ գուցէ այդ համարներն օգտագործուել են գրականութեան մէջ: Լ. Խաչիկեան, 22/I 45», Պհպ. Աա՝ սեւ մատիտով՝ «Սոյնի 76գդ թերթը նախկինում հանդիսանում էր 2784-ի 113-րդ թերթը: Օ. Եգանեան, 10. 8. 73»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 104ա՝ «Մունսն///ց///իր»:
2757
ԱԼԻՓՈՒՂԱՐ |
ՌՃԻԸ. – 1679 |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգոր Ալիփուղարցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Մինաս Ամթեցի:
ԹԵՐԹ՝ 448+2 (կրկն.՝ թ. 1, 194). չգրուած՝ 1աբ, 339բ-44բ, 444ա-8բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԼԷx12 (ԺԹ՝ 10, ԼԷ՝ 14)+6: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ եռամահիկ, երեքնուկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,5x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (15x9,4. սահմանագծուած կարմրով, բացի՝ 95բ, 191բ, 201բ, 202աբ, 217բ. ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 25: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, վարդեակահիմք 3 մետաղէ գամով, միջուկը տախտակ, աստառը մոխրագոյն մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր, մէջքի մօտ սեւ կորագծով սահմանագծուած սպիտակ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա, Բ, Գ + Դ, Ե, սպիտակ թուղթ:
Նմուշ 4ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 1ա: Ճակատազարդ՝ 345ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, խաչ՝ 246բ, տաճար՝ 256ա: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր, մարդագիր, կենդանագիր՝ մարդու դէմքով՝ 287բ, երկրաչափական՝ մարդու դէմքով՝ 289ա: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, վարդագոյն, նարնջագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի մէջքը եւ եզրերը մաշուած, 3 կապիչներն ընկած, ստորին գամն ընկած, մնացել է վարդեակը. երկու փեղկերը երկու տեղից երկայնակի կոտրուած. թերթերին տեղ-տեղ խոնաւութեան, խունացման հետքեր, արտատպումներ հանդիպակաց էջերին՝ 1բ, 444ա, ԺԹ. դարի երկրորդ կէսին արուած՝ սեւ մատիտով բնագրային նշումներ եւ կապոյտ մատիտով ընդգծումներ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1գ-339ա [Տօնապատճառ]
1. 1գ-4բ Զընթերցուածս, որք յեկեղեցիս ուղղափառաց կարգեալ ի սուրբ առաքելոցն, ընդ նմին եւ մեկնութիւն Թ.ն եւ Ժ.անց (19) ընթերցուածոց, որ ի Հիպողիտայ եւ ի Նեքտառեայ եւ Յոհաննու Ոսկեբերանէ եւ այլոց սուրբ վարդապետացն ասացեալ վասն Յայտնութեան եւ Ծնընդեան Տեառն եւ հաւատոյ հաստատութեան ընդդէմ երկաբնակացն, վկայութիւնք Տեառնեղբօրն եւ Կիւրղի Երուսաղեմայ սուրբ հայրապետին – Յորժամկամիցի շինուածս ոք հաստատել... եւ արարին զայն իւրեանց աւետիս եւ ծնունդ:
2. 4բ-7ա Յեկեղեցական պատմութենէ, զոր երկրորդեալ է Սարկաւագ վարդապետի – Ի յարութենէն Քրիստոսի մինչեւ ցԲեկտորՀռոմայեցւոց եպիսկոպոսն, որ էր երեքտասաներորդ ի Հռոմ քաղաքի... եւ ստուգէ ինքն զմիութիւն իւրոյ Ծնընդեանն եւ զՄկրտութեանն զխորհուրդ:
3. 7ա-9ա Սամուէլի եւ Պօղոսի եւ այլոց վարդապետացն՝ Վերլուծութիւն ընթերցուածոց որոց (= Գրոց) – Արդ, բազումք ի վարդապետաց եկեղեցւոյ վասն խնդրոյս այսորիկ... վասն այսորիկ ասէ, որ բազմաչեայք քերօբէիցն անտեսանելին:
4. 9աբ Եթէ զինչ խորհուրդ իմասցուք վասն աւուր ճրագալուցին, որ սկիզբն է, եւ ճրագալուց եւ արտաքոյ ութօրեայ թուոցն եւ ի թիւ պահոց Զ. կարգ կանոնին ունի – Հայրն աստուածաբանութեան՝ Գրիգորիոս, ասէ վասն Մեծի Պասեքին... ի վախճան աւուրցս խօսեցաւ ընդ մեզ Որդովն, որ ծնաւ ի սուրբ Կուսէն:
5. 9բ-11ա Իսկ յերիկունն յունվարի ի հինգն ժողովին ի հովանոցն – Այսինքն՝ եկեղեցի, որ յայտնէ մեզ զժողովիլն, յանձեռագործ խորանն վերին Երուսաղէմի... որ ի վերայ քէրովբէիցն նստէր:
6. 11ա-52ա Յաղագս Ծնընդեանն Քրիստոսի ի ներքս ի յայրին առ մսրովն
ա. 11ա-8բ Արդ, մտանելով ի ներքս՝ ի յայրն նախաձայն աւետարանութեամբ ասի... զոր արարի փրկութիւն հոգոց եւ մարմնոց. Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
բ. 18ա-9բ Իսկ ի կատարմանն Դանիէլի ընթերցումն, որ վասն Նաբոգոդոնոսորա թագաւորին քաղդէացւոց... մեծ տնօրէնութեամբ Որդւոյն Աստուծոյ Յիսուսի Քրիստոսի յԱստուծոյ մերոյ, փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
գ. 19բ-27բ [Առաջին աւուր] – Յառաջին աւուր արարչութեանն ասաց Աստուած. Եղիցի լոյս... ասացեալ է զմիտս սաղմոսին եւ զընթերցուածիս վերագոյն:
դ. 27բ-30բ [Երկրորդ աւուր] – Յերկրորդումն աւուր արար Աստուած զհաստատութիւն զջրեղէն յարկն... շնորհօք Քրիստոսի Աստուծոյ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
ե. 30բ-1ա Նախ զառաւելութիւն երից աւուրցն ասացից: Երից աւուրց արարչութեանն լոյսն... եւ յանապատս աղբերաբար առաքեցան յանապատի աշխարհի եւ ի քաղաքի յապառաժի:
զ. 31ա-2բ [Երրորդ աւուր] – Յերկրորդումն աւուր ասաց Աստուած. Հանցէ երկիր բանջար... սակայն զպատուհասն արգելոյ:
է. 32բ-3բ Յերրորդ դարոյն հազարեկին ջրհեղեղն եկն եւ ապականեաց զերկիր... եւ ստուերաւն զճշտութիւն դրոշմեալ:
ը. 33բ-6բ [Չորրորդ աւուրն]– Ի չորրորդ աւուրն ստեղծումն լուսաւորացդ... եւ զկատարումն էառ յայտնութեամբն Քրիստոսի:
թ. 36բ-9բ [Հինգերրորդ աւուրն] – Ի հինգ երորդում աւուր արարչութեանն լցեալ աստուածային հոգով գիտութեամբ... ի բարձրութիւնս երկնից Քրիստոսիւ Յիսուսիւ՝ Տէրամբ մերով, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
ժ. 39բ-43բ [Վեցերորդ աւուրն] – Աւուրն վեցերորդ եւ գործք նորա զարմանալի է... մեռանել ի վեցերորդ աւուր ուրբաթու:
ժա. 43բ-7բ [Եւթներորդ աւուրն] – Յաւուրն եւթներորդի ոչ գործին գործք... մարդն դրամ ասի, եւ անդրադարձութեամբ՝ դրամն մարդ:
ժբ. 47բ-52ա [Ութերորդ աւուրն] – Ութերորդ աւուրն կանոնն կատարի Սուրբ Յարութիւնն... եւ ի յարութեանն ընդ յարուցելոյն Քրիստոսի յառնեն փառօք:
7. 52ա-4ա Թէ վասն էր զկնի աստուածայայտնութեան աւուրցն՝ զյիշատակ Պետրոսի եւ Աբիսողոմա տօնէ եկեղեցի Քրիստոսի, եւ զկնի՝ զմեծին Անդոնի, եւ ապա՝ զթագաւրին Թէոդոսի – Այսպէս ուսաք յաւանդութենէ սուրբ հարցն եւ վարդապետացն... եւ եղջիւր նորա բարձր եղիցի փառօք:
8. 54ա-62ա Յաղագս Քառասնօրեայ գալստեան Տեառն ի տաճարին
ա. 54ա-6բ Պարտ է գիտել վասն Սիմէովնի... երեք հարիւր եւ քառասուն եւ երկու ամաց էր:
բ. 56բ-7բ Իսկ յԵրուսաղէմ գալն վասն զի յայնմ աւուր... որ ի վեր անցանէ, քան զամենայն միտս:
գ. 57բ-62ա Իբրեւ լցան աւուրք սրբութեան նոցա ըստ օրինացն Մովսիսի... զի զարմանար, թէ անգիտացաւ սուրբ Կոյսն:
9. 62ա-3բ Աւետարանն Ղուկասու – Եւ երթային ծնօղքն նորա ամի ամի յԷրուսաղէմ ի տօնի Զատկին. արդ, այս ի Մովսիսէ աւանդեցաւ... ուսուցանէր ի ժողովուրդս նոցա փառաւորեալ յամենեցունց եւ օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
10. 63բ-8ա Պատճառ վասն Առաջաւորի պահոցն – Բազում պատճառք են Առաջաւոր պահոցն... նմա փառք ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն յաւիտեանս. ամէն:
11. 68ա-71բ Վասն Քառասնորդաց պահոցն
ա. 68ա-71ա Մերձեալ է արքայութիւնն Աստուծոյ... յարութեամբ փրկչին զմեզ ի ծառայութենէ մեղաց:
բ. 71բ Վասն երախայիցն ընթերցուածոց մեկնութիւն – Ամենայաղթ սուրբ նշանն փայլեաց... ի հրէից եւ ի հեթանոսաց. արդ երանելին Կիւրեղ:
գ. 71բ Ընթերցուած վարդապետութեանն – Այս է վերնագիրն, որ վասն երախայիցն կարգեաց... ի խրատ եւ ի վարդապետութիւն նոցա եւ ապաշխարողաց:
12. 71բ-6ա Ի գիր անկելոցն ի սուրբ Քառասներորդն, որ հանդերձեալ էին կնիք առնուլ, որ է վերնագիր, իսկ զերեխայքն, որ ասի ի գիր անկանել, այսինքն՝ կնիք առնուլ ի մեծի հինգշաբթի աւուրն
ա. 71բ-5ա Ոմանք այսպէս ասացին հինգշաբթին, եւ ոմանք ճրագալուցին... որում մեք արժանի լիցուք հասանել շնորհօքն Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
բ. 75ա-6ա Զայս իբր կարգեաց զընթերցուածս երանելին Կիւրեղ... որ առ հռոմայեցիսն, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
13. 76ա-80ա Վասն էր չորեքշաբաթուն ընթերցուածն երկու եւ ուրբաթուն երեք
ա. 76աբ Վասն զի չորեքշաբաթն ի դէմս կնոջն ունի զվերաբերութիւն խորհրդոյն... վասն այսորիկ զչորեքշաբաթ եւ զուրբաթ առաւել պարսպին եւ պատուեն. ընթերցուածօքն:
բ. 76բ-80ա Խորհուրդ առաջին չորեքշաբաթին. յԵլից ընթերցուածոց մեկնութիւն – Այս են անուանք որդւոցնԻսրայեղի՝ մտելոցն յԵգիպտոս...նոյն պահեսցէ հաստատուն եւ անշարժ յամենայն գործս արդարութեան. ամէն:
14. 80ա-1ա Առաջին հինգշաբաթին՝ առաքելական թղթոյն, որ առ Հռոմայեցիսն – Թէ ոչ գիտէք եղբա՛րք, զի որ միանգամ մկրտեցան ի Քրիստոս... եւ խոտորեցուցանէին զնոսա յայնպիսի յուսոյ, որ Քրիստոսիւ տուան, եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
15. 81աբ Վասն է՛ր ի չորեքշաբաթ եւ ուրբաթ ընթերցուած կարգեցան – Զի չորեքշաբաթուն վասն նախամօրն եդաւ... հաղորդ լիցուք փոխելով եւթներեակեն՝ ի նոր եւթներեակն:
16. 81բ-2բ Վասն է՛ր ուրբաթուն երեք ընթերցուածօք վարի կարգն – Վասն զի արուն կատարեալ է բնութեամբ... այլ այս տակաւին յուսով՝ մինչեւ ի կատարումն հանդիսի պահոցն:
17. 82բ-3ա Խորհուրդ առաջին շաբաթու ուրբաթին, եւ տեսութիւն նորին ընթերցուած Երկրորդ օրինաց – Քանզի յուրբաթու Ադամ առ զկենդանութիւն... եւ շաբաթն բովանդակ յԵրրորդութեանն խորհուրդ օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
18. 83ա-9բ Լո՛ւր Իսրայէղ. ամենայն ծնունդք սուրբ աւազանին որդիք երկրորդ Ադայ[=մ՞] եմք՝ Նոր Իսրայէղ կոչեցեալք ի Քրիստոսէ... եւ շաբաթն բովանդակ յԵրրորդութեանն խորհուրդ օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
19. 89բ-92ա Երկուշաբաթոջն ընթերցուած ի թագաւորութեանց
ա. 89բ-90ա Երկուշաբաթի օրն այս կանովն ի Սուրբ Յարութիւնն երեք-երեք ընթերցուածօք... որով Աննա ամլութեամբ ընկալաւ զՍամուէլ պտուղ խնդրուածոցն իւր:
բ. 90ա-2ա Այր մի էր յԱրեմաթեմայ, Նասիփայ. Նասիփ բնակութիւն կամ գեւղ ասի... եղիցին ականջաց քոց ի լսել զձայն աղօթից իմոց:
20. 92ա-5ա Երկրորդ շաբաթու երեքշաբաթին ընթերցուած Առաջին Թագաւորաց – Նստաւ կինն եւ սնոյց զորդին... լո՛ւր ինձ, զի կարդացի առ քեզ. ողորմեա՛ց եւ լո՛ւր ինձ:
21. 95ա-8ա Երկրորդ շաբաթու չորեքշաբաթին կարգն ի Սիովն կատարի – Քանզի ստուեր հանդերձելոց բարեացս ունէին օրէնքն...
ա. 95աբ Քանզի ստուեր հանդերձելոց բարեացս ունէին օրէնքն... զայսպիսի փրկութիւն Մովսէս օրինօքն բարձեալ ունէր:
բ. 95բ-8ա Իբրեւ մեծացաւ Մովսէս ի կատարումն հասակի... օրհնել եւ սաղմոս ասել քեզ փառաց քոց Տէր Աստուած իմ:
22. 98ա-101բ Հինգերորդ աւուրն կանովն ի Սուրբ Յարութիւնն կատարի – Հեղի ծերացեալ էր յոյժ, զայս զօրինացն Մովսիսի իմասցուք... այսու յուսով հանգեայց մինչեւ յաւիտեան:
23. 102ա-7բ Երկրորդ ուրբաթուն ի Սիովն կատարի յԵրկրորդ աւրինացն ընթերցուածս – Զի զառաջին օրէնսն ոչ պահեցաք... եւ փառացն հաղորդ լինիցիմք:
24. 107բ-9ա Երրորդ շաբաթու երկուշաբաթին ի յառաքելական ընթերցուածոյ մեկնութենէ – Զգոյշ լերո՛ւք, զի մի՛ ոք իցէ, որ զձեզ կողոպտիցէ: Այս ցուցանէ զչարահնար բանսարկութիւն... որ ի փրկչէն աշակերտացն ասացաւ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
25. 109ա-10ա Յերրորդումն շաբաթուն երեքշաբաթի աւուր ընթերցուածոց մեկենութիւն – Արդ, ժամ է զնոյն ինքն զընթերցուածն մերձ դնել... այժմ զամենակալ անունն յաղերսաւոր բանից սրբոյն Երեմիայ. Ամենակալ մեծ անուն Տէր:
26. 110ա-6ա Երրորդումն շաբաթու չորեքշաբաթին յԵլից վասն Եւայի խորհուրդ – Յետ աւուրց բազմաց մեռաւ թագաւորն Եգիպտացւոց... ի ժամանակի որպէս ամաչեսցեն, ի ժամանակի ամաչելոյ սատանայի:
27. 116ա-20ա Խորհուրդ երրորդ ուրբաթին յԵրկրորդ աւրինաց – Եղբայր իմ դարձեալ զգուշացուցանէ զհաւատացեալս... ասելով. Արձակեալ ես ի հիւանդութեանց քոց մեղաց:
28. 120բ-1ա Ի չորրորդումն շաբաթին երեքշաբաթին ընթերցուածոց մեկնութիւն – Ամենակալ մեծ անուն Տէ՛ր. արդ, ամենակալ ասի Աստուած... հիմն ասի գոլ երկինք երկրի, ստեղծօղն աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
29. 121ա-5բ Չորրորդումն շաբաթի չորեքշաբաթի Յովբայ ընթերցուածոց մեկնութիւն – Ո՞վ է դա, որ թագուցանէ յինէն... նա յիս բնակեսցէ, եւ ես ի նմա, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
30. 125բ-8ա Որ ի չորեքշաբաթւոջ եւ յուրբաթւոջ աւուր ի տասներրորդ ժամուն ժողովին ի սուրբ Սիովն. այսպիսի է վերնագիր ընթերցուածիս – Զի Սիովն հնոյն է օրինակ... ի յիշատակ նորին խորհրդոյ եւ ճշմարտութեան:
ա. 125բ-6ա Զի Սիովն հնոյն է օրինակ... որով յուսով առաջին մարդն վրիպեցաւ:
բ. 126ա-8ա Մի՛ եղիցի քեզ այլ Աստուած բաց յինէն... ի յիշատակ նորին խորհրդոյ եւ ճշմարտութեան:
31. 128բ-31ա Ի չորրորդումն շաբաթուն չորեքշաբաթի աւուր. յԵլից ընթերցուածոց մեկնութիւն – Արդ, երթեալ ժողովեսցես զծերակոյտ որդւոցն Իսրայեղի, զոր օրինակ Մովսէս իջեալ յԵգիպտոս... որ Քրիստոսի փրկութեանն օրինակ դրոշմեցան ի հնումն:
32. 131ա-2բ Հինգշաբաթի օր յառաքելական ընթերցուածոց մեկնութիւնն – Հաւատամք եւ ի մի Տէր Յիսուս Քրիստոս... յորոց եւ զմեզ ազատեա,՛ Քրիստո՛ս Աստուած մեր, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
33. 132բ-7բ Իսկ ուրբաթուն յԵրկրորդ աւրինացն – Զաւետեաց խոստումն ունի յերկիրն Պաղեստինացւոց... զի եւ մեք նախանձաւորք լիցուք ի փառս Աստուծոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
34. 137բ-8բ Հինգերորդ երկուշաբաթին յառաքելական ընթերցուածոց մեկնութիւն – Այսինքն՝ յէութենէ Հօր Աստուած յԱստուծոյ... Ահա կոյսն յղասցի, եւ ծնցի որդի օրհնեալ յաւիտեանս:
35. 138բ-9բ Հինգերորդ երեքշաբաթին ընթերցուածոց մեկնութիւնն – Ահա կոյսն յղասցի եւ ծնցի որդի. զայն, որ յառաջ քան զյաւիտեանս էր... Տէ՛ր, ո՞ հաւատաց լրոյ մերոյ:
36. 139բ-44բ Իսկ հինգերորդ չորեքշաբաթուն ընթերցուածն յԵլից – Ասէ Տէր ցՄովսէս. Ի մէջ ամպոյն եւ միգին եւ մառախլին. զոր օրինակ մէգ եւ մառախուղ անտես գործէ... որք դառնան ի չարաց եւ յուսով ապաշխարեն:
37. 144բ-6բ Հինգերորդ հինգշաբաթւոջն աւուր Եսայեայ ընթերցուածոց մեկնութիւն – Տէ՛ր, ո՞ հաւատաց լրոյ մերոյ. այր մի ի հարուածս, քանզի ետ զթիկունս իւր ի հարուածս մտրակացն Պիղատոսի... ես Դանիէլ տեսանէի ի տեսլե՛՛:
38. 146բ-51ա Խորհուրդ հինգերորդ շաբաթու ուրբաթուն. ընթերցուած յԵրկրորդօրինաց մեկնութենէ – Ի ժամանակին յայնմիկ ասէցիս Տէր. «Կոփեա՛ դու».
ա. 146բ-50բ Յորժամ աղօթիւք ապրեցոյց զժողովուրդն... այլ պայծառութեամբ Աստուծոյ կենդանւոյ ծառայեմք եւ ճշմարտի, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
բ. 150բ-1ա [Հ]արցումն. Յաղագս Քառասնորդաց Պահոց ընդէր պահեն պնդութեամբ... մինչեւ ի վախճան աշխարհի համբերութեան տուօղն աւրհնեալ յաւիտեան:
39. 151ա-3բ Վեցերորդ երկուշաբաթին ի Դանիէլի տեսութեանն մեկնութիւն – Ես՝ Դանիէլ, տեսանէի ի տեսլեան գիշերոյ: Գիշեր աստ զժամանակ գերութեանն կոչէ... ընթերձուածն ի Կորնթացւոց առաջին թղթոյն:
40. 154աբ Վեցերորդ երեքշաբաթուն ի Կորնթացւոց թղթոյն մեկնութիւն – Այլ վասն հոգեւորացն, թէպետ եւ բաժինք շնորհաց են... եւ եղեւ ի վերայ իմ ձեռն Տեառն:
41. 154բ-9ա Իսկ վեցերորդ չորեքշաբաթին յԵլից – Եւ ասէ Տէր ցՄովսէս. Յերթալդ քում եւ ի դառնալդ: Մովսէս տպաւորութիւն Քրիստոսի ի հայրական փառացն եկեալ... եւ աստուածաբանութեան վարդապետն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր:
42. 159ա-63ա Տեառն Յոհաննու Ոսկէբերանին ասացեալ է
ա. 159ա-62բ Զի յորժամ կամի Աստուած նշանս առնել... ոչ ըստ կարգի գնացից մարդկան յոստոստից գնայր: Այլ ասէ՝ Եղեւ ի վերայ իմ ձեռն Տեառն եւ եհան զիս հոգին Տեառն... որպէս զի ի գրելոցս ուսցիս:
բ. 162 -3ա Ընթերցուածս ի Տիմոթիեայ յերկրորդ թղթոյն – Զայս գրեմ առ քեզ... վերացաւ փառօք ի փառս:
43. 163ա-6բ Խորհուրդ վեցերորդ ուրբաթուն եւ տեսութիւն նորին յԵրկրորդ օրինացն – Այս ընթերցուածս լի է յուսով աւետեաց... զոր առաքեալ եւ սաղմոսն, զոր խորհուրդ պատմեն:
44. 166բ-75բ Վասն յարութեանն Ղազարու ի շաբաթու
ա. 166բ-8ա Ի վեցերորդ շաբաթուս կատարեմք զյիշատակ Ղազարու մահուանն... ի գերեզմանացն արտաքս ածել նման Ղազարու:
բ. 168ա-73բ Է՞ր ոմն հիւանդ: Հիւանդութիւն ըստ իմանալի տեսութեան... ի ձեռն աւազանին Մկրտութեան. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
գ. 173բ-5բ Եւ է՞ր մերձ Զատիկն հրէից: Զպասեքն, որ յԵգիպտոս տօնեցին... որում լիցի մեզ արժանաւոր գտանել շնորհօք Տեառն մերոյ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
45. 175բ-93ա Ի մեծի աւուր տօնին, որ Ողոգոմեանն կոչի օրհնեալ օր, եւ ի գալուստ Տեառն յԵրուսաղէմ – Յելանել նորա յԵրիքովէ: Յայնժամ կոչեցաւ... ի Քրիստոսի միւսանգամ գալստեանն, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
46. 193ա-8ա Խորհուրդ մեծի երկուշաբաթին եւ տեսութեան նորին – Իսկ Զատկի շաբաթուն կանովն Պահոցն զատեալ ի Քառասնիցն... եւ արեամբ նահատակին նոցանէ պատրաստել առնուլ զնա:
47. 198ա-206ա Խորհուրդ մեծի երեքշաբաթին եւ տեսութիւն նորին. ընթերցուած ի Ծնընդոց – Ունելով զՄովսէս այր հին, պատմելով զաղէտս անցից... եւ վայ այնոցիկ, որ ի մասինն Եսուա:
48. 206ա-13ա Խորհուրդ Մեծի Դ.շաբաթին եւ տեսութեան նորին – Չորեքշաբաթի օր չորս աւուր արարչութեանն է... եւ փրկութեան որդոցն Ադամայ մատնեցաւ:
49. 213բ-24բ Ի խորհուրդ Մեծի հինգշաբաթին եւ ի տեսութիւն նորին – Ի հինգերորդ աւուր արարչութեան, յորում ամենայն ուղղակք... եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
50. 225ա-31բ Եւ ապա պատարագ մատչի, եւ նոյնժամայն երթան ի Սուրբ Սիովն, եւ այս կանոն կատարի – Սաղմոս կցուրդ. Պատրաստ արարեր առաջի իմ զսեղան: Սեղան զսուրբ խորհուրդն զկենդանարարն... քաջալերիչն ամենեցուն աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
51. 231բ-46ա Եւ նոյնժամայն ելանեն ի լեառն Ձիթենեաց եւ անդ կատարեն զերեկոյեանպաշտօնն, եւ ար[ար] ի նոյն զհսկումն գիշերւոյն – Աստուածաբանն վեց թիւ ասէ զաշխարհս՝ ի բարձրութիւն երկնից... եւ այդ մերոյ կենդանութիւն պարգեւեաց մահացեալ ծնօղացս քո:
52. 246բ-56ա Իսկ այգւոյ ուրբաթոյն դնի պատուական փայտ խաչին առաջի սրբոյն Գողգոթայ, եւ ժողովուրդն երկիր պագանեն, մինչեւ ի վեցերրորդ ժամն կատարի երկրպագութիւնն – Իսկ այլ ոչ, զի խաչողքն երկիր պագանէին կատակելով... այլ զսոյն ուսուցանէ, հայեսցին ի նա յոր խոցեցինն:
53. 256ա-7ա Յետ կատարման Աւետարանին իսկոյն մտանեն ի սուրբ մատրանն, եւ այս կանովն կատարի. Ընթերցուած յԵրեմիայ մարգարէէ – Տէ՛ր, ծանո՛յ ինձ, եւ ծանեայց, որ բազում խորհուրդ քննութեան ունի, զոր Կիւրեղ երանելին հրամայէ... վասն զի յարեաք ընդ նմա, որում փառք յաւիտեանս:
54. 257ա- Յորժամ Համբարձին վճարի. Աւետարան ըստ Մատթէոսի – Իբրեւ երեկոյ եղեւ, եկն այր մի: Ապա ասեն՝ Սուրբ Աստուած... յարութիւն պարգեւելով նմա եւ ծնընդոց նորա:
55. 257ա-8բ Ի թաղումն Տեառն – Այր մի Յովսէփ, որ էր նախարար... եւ Յակոբ եդ սնարս, ննջեաց եւ ետես զտեսիլ սանդղոցն:
56. 258բ-63ա Թէոփիլոս աշակերտ Յովհաննու – Նոր երկինք այսօր յերկրի հաստատեցաւ... թէպէտ ջերմ էին ի սպասաւորութիւն Տեառն ամենայն ուրեք:
Ծնթ. 262բ՝ բնագրի կարեւոր տեղին ընդգծող ձեռնանիշ:
57. 263աբ Խորհուրդ մեծի Ճրագալուցին աւուրն եւ տեսութիւն նորին – Արդ, զպատիւ աւուրս բազմայեղանակ բանիւք... զի օրս այս ոչ ունի զաստեացս ինչ խորհուրդ, այլ ի հանդերձեալն հայի:
58. 263բ-73բ Շաբաթ օրն երեկոյն սուրբ Զատկին սաղմոսէ եպիսկոպոսն ի Սուրբ Յարութեանն ի մետասան ժամուն.
ա. 263բ-5բ Վասն այսօրիկ երգէ մարգարէն ի դէմս նախահօրն... ոչ հրամայեցաւ յայնմ աւուր դնել ծունր յերրորդ ժամէ ի վեր:
բ. 265բ-7բ Ընթերցուածս յԵլից – Եւ խօսեցաւ Տէր ընդ Մովսէսի... եւ ի սիրտ մարդոյ ոչ անկաւ, պատրաստեաց Աստուած սիրելեաց իւրոց:
գ. 267բ Ընթերցուած չորրորդ Յովնանու – Աւրինակ Քրիստոսի ի նաւին ի քուն լինել... թողեալ լիցի տունդ ձեր աւերակ:
դ. 268ա Հինգերորդ ընթերցուածն յԵլից – Ծովահերձ ճանապարհն մեզ ի յերկինս ելանելն... աստ աւարտի, որ ի Ծնընդեանն Քրիստոսի ընթերցուածն յԵլից:
ե. 268աբ Վեցերորդ ընթերցուածն յԵսայեա – Որ եկեղեցւոյ առձայնէ զյարութիւն Քրիստոսի լուսընկալ հրամանն... եւ յաւուրսն քառասնիցն յԵսայայ մարգարէութիւնն:
զ. 268բ-9ա Եւթներորդ ընթերցուածն, որ առ Յոբ – Այս զՔրիստոսի թաղմանն եւ ի դժոխս իջանելոյն նկարագրէ մեզ... արդ, լցաւ Յովբայ ընթերցուածսն, որ յուրբաթսն:
է. 269ա Ութ ընթերցուածն՝ Եղիայի վերացումն – Զի Յարութիւնն եւ զՀամբարձումն նշանակէ... յամենայն ժամ ընդ Տեառն լինիցիմք:
ը. 269աբ Իններորդ ընթերցուածն յԵրեմիայէ, որ ասէ – Եկեսցեն աւուրք, եւ տաց ձեզ ուխտ նոր... եւ էած ի դատ:
թ. 269բ Տասներորդ ընթերցուածն յԵսուայ – զՄովսէսի վախճանելն եւ զԵսուայ զօրաւորութիւնն... որ նկարագրէ յինքեան զխորհուրդ իմոյն Քրիստոսի:
ժ. 270աբ Ընթերցուածն յԵզեկիէլէ – Զյարութիւն մեռելոց պատմէ... աստ կատարեցաւ որ վասն յարութեան մեռելոց ընթերցումն:
ժա. 270բ-3բ Իսկ վերջին ընթերցուածն ի Դանիէլէ մարգարէէ – Պատմէ զՔաղդէացոց բռնաւորին... զի յերկուց վկայից հաստատութիւնն առնու, որ ասացաւն ի Մատթէոսէ եւ Յոհաննու:
59. 273բ-5ա Ի յարութիւն Քրիստոսի եւ ի սուրբ Պասէքն – Յակոբ յորժամ կամեցաւ զխաշինս զատել ի միմեանց... ոմանք նահատակութեամբ, եւ այլք կուսութեամբ եւ կրօնաւորութեամբ:
60. 275ա-7բ Ի մեծի աւուր Պասեքին – Ժողովին ի սուրբ Յարութիւնն յերրորդ ժամուն եւ սկսանիցին ասել. Ահաւոր եւ սքանչելի է... եւ որ ի կարգին է օգտակար խրատն:
61. 277բ-82բ Վասն Նոր կիրակէին – Նաւակատիկք ասի, այսինքն՝ նորոգումն, զոր եւ աստուածաբան զՆաւակատեաց ճառն... շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ Յիսուս Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
62. 283ա-6ա Վասն շաբաթին եւ նորին խորհրդոցն – Յիշեսջի՛ր դու, ասէ, զօրն շաբաթ... որով զեւթնեկիցս խորհուրդ բարւոք աւարտեմք ի մեզ յայժմու յաւիտենիս:
Ծնթ. 284բ՝ բնագրի կարեւոր տեղին ընդգծող ձեռնանիշ:
63. 286ա-7բ Հարցումն. Զի՞նչ խորհուրդ է յիսուն օր պահք... Պատասխանի. – Յորժամ յԱստուծոյ մոլորեցան մարդիկ... տասն եւ երկու երաժշտապետաց առաքելոցն յեկեղեցի սուրբ:
64. 287բ-8բ Յաղագս՝ որ յետ Յարութեանն տօնեմք զյիսուն օր, առանց պահոց եւ ծունր դնելոյ կատարեմք՝ հանդերձ աւետարանչօքն – Ցուցանէ մեզ գարնանային ժամանակն ազատիլ ամենայն կենդանեաց... եւ չարքն ի տանջանքն յաւիտենականք:
65. 288բ Հարցումն. Զի՞նչ է, որ զբանն առաջին Զատկին կարդամք եւ Համբարձմանն – Զի որպէս կրկին էր իջանելն Քրիստոսի... եւ համբարձաւ յերկինս. այս է կրկին կարդալն:
66. 288բ-9ա Վասն համբարձման Տեառն յերկինս – Ամենայն տօնք աստուածայինք, որ վասն մերոյ փրկութեան կատարին... կոչելովն ջրով եւ հոգով զնորածնեալսն յարքայութիւնն երկնից:
67. 289ա-98բ Երեւեալ նոցա աւուր քառասուն – Զի՞նչ է խորհուրդ Խ. (40) աւուրն, որ ի հնումն վարի... հեթանոսք կատարեալ թիւ կոչեն զնա... մի խոյ մատչէր ի քաւութիւն ամենայն ժողովրդեանն եւ մի՝ քահանային:
68. 298բ-301ա Պատճառք երկրորդ գալստեանն – Զտօնս զայս տօնէն ոչ միայն որդիք մարդկան... ի Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
69. 301ա-8ա Վասն գալստեան Սուրբ Հոգւոյն – Յառաջինս եւ ի վերջինս մի եւ նոյն է խնամք Արարչին... եւ սուրբ առաքեալքն հաստատեցին մատուցանել զպատարագն յերրորդ ժամու:
70. 308ա-313ա Տեառն Ստեփաննոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի ասացեալ՝ Վասն նախերգանի աղօթիցն, որ կատարի ի գիշերի – Որպէս նեղեալ ոք ի չար թշնամեաց... զուարթաթռիչ ճեպին ամպօք ի հանդիպումն Աստուծոյ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
71. 313ա-5բ Պատասխանի – Խորհուրդ մեծ եւ ի վեր քան զկար մեր, բայց զօրութեամբ Քրիստոսի կարեմք ուսանել... աստ նափորտ սրբութեան խաչազգեցիկ ժողովրդեամբն Քրիստոսի:
72. 315բ-6ա Նորին տեսէք զարմանալի մեկնութիւն – Ասէ Տէր ցՄովսէս. Տեսցես զամենայն, որ ցուցաւ քեզ... գոյն մարմնոյն պատրուակ վարագուրին մորթն:
73. 316ա-7ա Հարցումն. Զի՞նչ է այս երեք քառասունքս նաւակատիկքս, զի ոչ գոյ մսակերութիւն ի մէջ քրիստոնէից: Պատասխանի. – Նաւակատիքս բարձրագոյն խորհրդով տեսանի... այս է նաւակատիք ոչ ճաշակել ի մսոյ:
74. 317ա-22բ [Պ]ատճառ [Վ]արդաւառի [տ]օնին – Վասն է՞ր Յակովբ մեծն, որ Եղբայր Տեառն կոչեցաւ... փառս տացուք սուրբ Երրորդութեանն՝ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
75. 322բ-30ա Մեկնութիւն Առակացն Սողովմոնի – Բազում ինչ իրօք Սողովմոն օրինակ էր Քրիստոսի... եւ առ նա թռչել, որ եղեն:
76. 330ա-9ա Նորին եւ այլոց վարդապետաց ի նոյն խորհուրդ եկեղեցւոյ – Նաւ է եկեղեցի, նաւապետ՝ Հայր, նաւաւար՝ Որդի, նաւահանգիստ՝ Սուրբ Հոգին... եւ միոյ տէրութեանն եւ աստուածութեանն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Բ. 345ա-443բ Մեկնութիւն ընթերցուածոց, զոր արարեալ է տեառն Գրիգորիսի Արշակ(=ր)ունեաց քորիսկոպոսի – Զհարկ բանիս, զոր պահանջեցեր յինէն փութապէս յաղագս աստուածային ընթերցուածոցն... շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս տպ. Մատենագիրք հայոց, հտ. Զ., Անթիլիաս-Լիբանան, 2007, էջ 31-91(Ա-[ԼԵ.]). այստեղ տպուած են Ա-ԼԵ. գլուխները, իսկ մնացեալ՝ ԼԶ.-Կ. համարները տե՛ս ստորեւ:
– 394բ-5ա ԼԶ. Մեկնութիւն ընթերցուածոց, թէ յումմէ եդաւ կամ որպէս եւ կամ զինչ խորհրդեամբ՝ մի ըստ միոջէ – Արդ, երանելի եղբայր Տեառն Յակոբոս... զի հաշտեսցի ընդ արարածս:
– 395աբ ԼԷ. Դարձեալ այլ խորհուրդ նայի բանս այս – Արեգակն էր Ադամ, եւ լուսին Եվայ... յայնժամ ծագեսցեն արդարքն յար":
– 395բ ԼԸ. Յաղագս խնդրո ընթերձուածոցն կարգեալ յեկեղեցի – Առաքեաց Կիւրիղոս յԱղեքսանդր՝ առ Պետրոս... եւ անապական պահեաց վասն իւր զընթերցուածն:
– 395բ-6ա ԼԹ. Ընթերձուած ի գիր անկելոց – Զի՞նչ է գիր անկելոցն առ սուրբն Կիւրեղ... եւ զամենայն չար ի բաց ընկեցէ՛ք:
– 396ա Խ. Խրատ առաջին ի գիր անկելոցն – Լուացարո՛ւք, սրբեցարո՛ւք՝ զմկրտութիւն ցուցնէ... զոր չիցէ տեսեալ զրահետ վարել:
– 396ա-9բ ԽԱ. Հարցումն յաղագս ընթերձուածին առաջին շաբաթին եւ երկրորդ շաբաթին, զոր բազմախուռ ընթերձուածովք եւ ողբաձայն սաղմոսիւք Կիւրեղ զընթերցուածն գրեաց. եւ կամ է՞ր աղագաւ յերկրորդ շաբաթու պահոցն զկարգն վերագոյն եդ, զընթերձուածն եւ զսաղմոսն նոյնպէս զշաբաթ Մեծի Զատկին եւ զայլ շաբաթսն նուազագոյնս եւ միադիմիս, քահանայն ասէ – Մովսէս մարգարէն յորժամ հրաման առ... թէ յագք եւ լիք հացիւ նուաղեցան:
– 399բ-403բ ԽԲ. Դարձեալ այլ բան ի գրոց Ծնընդոց – Հրէայքն, որ պարծեալ էին յօրէնսն... զոր պատրաստեաց Աստուած սիրելեաց իւրոց:
– 403բ-11ա ԽԳ. Մեկնութիւն ընթերձածոց աղուհացից Մեծի պահոց – Ընթերձուածն յԵլից զԵւայի ունի խորհուրդ... այտ առաջին բան Հաւատամին. եւ Քրիստոսի փառք:
– 411ա-2բ ԽԴ. Յաղագս յարութեանն Ղազարու մեկնութիւն – Ղազարու մեռելութիւնն զնախաստեղծին բերէ զօրինակ... որոց լիցի ամենեցուն մեզ հասանել, շնորհօք Տեառն:
– 412բ-3բ ԽԵ. Պատճառ գալստեանն փրկչին յաւուր Ծաղկազարդին յԷրուսաղէմ – Աւուրս տօնախմբութիւն զերկոցունց բարձրագոյն... եւ ի վախճան աւուրց եկն աշխարհս:
– 414ա-5ա ԽԶ. Մեծի երկուշաբաթին վասն թզենւոյն – Յորժամ երթայր Յիսուս ընդ առաւօտն, քաղցեաւ... ի թագաւորել Նեռինն եւ ապա լինի կատարած. Քրիստոսի փառք յաւիտեանս:
– 415ա-7ա ԽԷ. Յաղագս Մեծի երեքշաբաթի աւուրն վասն Նոյի – Եւ այս են ծնունդքն Նոյի... յաղագս այնորիկ եդ զաղեղն ի յամպն ուխտ յաւիտենական:
– 417ա-9ա ԽԸ. Կանոն Մեծի աւուր չորեքշաբաթին – Իսկ չորրորդում աւուր լուսաւորքն եղեն... եւ աւազակն եմուտ ի դրախտն:
– 419ա-22ա ԽԹ. Մեծի աւուր Ե.շաբաթին բաղարջակերաց եւ ոտնալուային խորհուրդ – Իսկ յաւուր Ե.շաբաթոջ, յորում ամենայն ղօղակք... ոչ միայն զԱդամ, այլ զամենայն արժանացեալսն:
– 422բ Ծ. Թէ զի՞նչ է, որ ի ծնընդեան ճրագալուցին երեկոյի ժամ սկսանինք, այսինքն՝ Խոնարհեցո՛յ եւ ապրեցո՛յ. եւ զինչ ի կարգին է, իսկ յարութեան ճրագալուցին ոչ ասեմք ժամ երեկոյին – Այս է պատճառն, զի դեռեւս տակաւին ի մարմնի եմք... բայց միայն ի հանդերձեալսն հայի խորհուրդն:
– 422բ-3բ ԾԱ. Յաղագս Զատկին, թէ զի՞նչ է – Յակոբ յորժամ կամեցաւ զխաշինսն զատել... շնորհօք Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որում վայել [է] փառք եւ զօրութիւն յաւիտեանս. ամէն:
– 423բ-4ա ԾԲ. Յաղագս Նոր կիրակէին, թէ ընդէ՛ր ասի Նոր կիրակէ եւ դարձեալ նաւակատիք – Զոր եւ Աստուածաբանն զնաւակատեաց ճառն յայսմ աւուր խօսեցաւ... եւ ընդ Քրիստոսի լինել ի հանդերձեալսն. եւ նմա փառք:
– 424ա-5ա ԾԳ. Յաղագս Պենտէկոստէին – Տօն բաղարջակերացն, զի խոստովան լինիցին... իսկ երկրորդ զնորս հաստատէ. ցայս վայր բաւական է իմաստնոց:
– 425ա-6ա ԾԴ. Յաղագս յինանցնէ մեկնութիւն – Զի օր Ծ. (50) պահք եւ սուգ եւ տրտմութիւք, այլ եւ ողբաձայն սաղմոսք... եւ չարքն ի տանջանսն. այս է պատճառ յինանցն:
– 426ա-8բ ԾԵ. Մեկնութիւն յաղագս տապանակին Տեառն – Թէ զի՞նչ օրինակէր տապանակն... եւ Տեառն շնորհօքն Աստուծոյ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
– 428բ-9ա ԾԶ. Յաղագս Վարդավառին – Ամենայն աստուածային տօնք զանցեալ իրացն ունին... եւ երրորդ՝ այսօր ի Թաբօր լերինն:
– 429աբ Մեկնութիւն Առակացն ի խորհուրդ յաւուր Վարդավառին – Ուրախ լե՛ր, երիտասա՛րդ, ի բաց արա՛ զսրտմտութիւնդ... որդիք մարդկան եւ ոգիք նոցա նորափետուր զարդարին:
– 429բ-30ա Այլ բան առակաց – Եւ դարձցին ամպք զկնի անձրեւաց... եւ զերծանել յարքայութիւնն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. ամէն:
– 430ա-1ա ԾԷ. Մեկնութիւն յաղագս աւուր վերափոխման սուրբ Աստուածածնին – Վասն զի առաջին կոյսն Եւայ յղացաւ զցաւս... զսաղմոսն առակէ ի Քրիստոս օրինակաւ:
– 431ա ԾԸ. Թէ վասն է՛ր ի Ճ. (100) ամ շինեաց Նոյ զտապանն – Զի թերեւս զղջասցին եւ ապաշխարեսցեն... զՀոգւոյն շնորհքն ասէ, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
– 431ա-2ա ԾԹ. Մեկնութիւն յաղագս Տեառնընդառաջին – Արդ, ծերունին Սիմէովն որ ՅԽԴ. (344) տարի ապրել օրինակ զԱդամա... բարեբանութեամբ ծանեան զՏէրն ըստ Ողոգոմեանն աւուրն:
– 432ա-40ա Կ. Գրիգորիսէ Աշարու քորիսկոպոսէ՝ Յաղագս Խ.եկի (40) պահոցն – Վասն ընդարձակագոյն եւ երկայնագոյն ասելոյ եւ գրելոյ... միասնական սուրբ Երրորդութեանն փառք եւ պատիւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
– 440ա-1ա Յաղագս Գիւտի նշխարաց սրբոյն Ստեփաննոսի – Որպէս ի գործս առաքելոցն պատմի... եւ վերայփոխեաց զմեծապայծառ պարգեւս անդ:
– 441ա-3բ Թէ որպէս վերափոխեցաւ յԷրուսաղէմէ ի Կոստանդնուպօլիս մարմին սրբոյն – Արդ, իբրեւ անցին ամք Ե. շինուածոյ տաճարին սրբոյ... շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1.Գրչի 18բ Զաշխատող օրինակիս եւ զիւր վարդապետն յիշեսջի՛ք եւ գրեսջի՛ք ամենայն օրինակ:
52ա Քրիստո՛ս Աստուած, քո սուրբ տնօրէնութեամբդ ողորմեա՛ ստացողի սուրբ գրոցս Մինաս րաբունապետին եւ աստուածաբանութեան վարդապետին, եւ ինձ՝ մեղաւոր գրչիս, կարդացողաց եւ լսողաց (նման՝ 101բ, 137բ):
76բ Գրչիկս յիշեա՛:
81բ Եւ մեղաւոր գրչակս յիշեա՛ (նման՝ 76բ, 206ա):
120ա Զստացող տառիս՝ զմեծ րաբունապետին՝ զՄինասն յիշեա՛ ի Տէր (նման՝ 168ա, 193ա, 198ա, 246ա, 282բ):
144բ Եւ յիշեն զստացող գրոյս՝ զՄինաս քաջ րաբունապետն եւ մեղաւոր քարտուղար՝ Գրիգորն:
151ա Մանաւանդ զստացող սուրբ գրոյս՝ զՄինաս վարդապետն, որ է Ամթեցի, եւ մեղաւոր Գրիգոր գրիչս Ալիփուղարցի յիշե[ցէ՛ք] (նման՝ 213ա):
159ա Եւ զիս՝ մեղաւոր փծուն Գրիգոր գրիչս, որ է Ալիփուղարցի, եւ ստացող սուրբ գրոյս զՄինասն, րաբունապետ եւ աստուածաբանութեան վարդապետն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր, եւ դուք յիշեալ (նման՝ 153բ):
224բ Գրեցաւ եւ աւարտեցաւ Մեկնութիւն ընթերցուածոցս ձեռամբ Գրիգորի գրչի ի գեւղէն Ալիփուղարու, ի դուռն Սուրբ Աստուածածնայ, թվին ՌՃԻԸ. (1679), ի հոկտեմբերի ամսոյ ԺԸ. (18), ի վայելումն Մինաս վարդապետին, որ է յԱմթեցի: Քանզի յոյժ եռանդոտ սիրով բերեալ էր զօրինակ գրոյս ի սուրբ քաղաքէն յԵրուսաղէմայ, եւ հրամայեաց ինձ՝ Գրիգորի գրչի, գրել զսա ի վայելումն անձին իւրոյ. եւ յետ մահուան մարմնոյ իւրոյ՝ յիշատակ ի դուռն Սուրբ ԱթոռոյնԷջմիածնայ: Արդ, որք հանդիպիք՝ միով ողորմեայիւ վասն Աստուծոյ յիշեսջի՛ք ի սուրբ եւ յաստուածային յաղօթս ձեր, եւ Աստուած զձեզ եւ զծնօղս ձեր զամենայն յիշեսցէ իւր սուրբ արքայութիւնն, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
422ա Նաեւ ստացող սորին զՄինաս վարդապետ յԱմթեցի, հանդերձ հոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնօղօք առնել արժանի յայսմ երանութեան. ամէն:
432ա Որում եւ զմեզ արժան արասցէ, եւ՝ զՄինաս վարդապետն յԱմթեցի (նման՝ 246ա, 282ա, 419ա):
Լուսանցակողին. կարմիր հէնքի վրայ սեւով. վերին՝ «ԸՆԹԵՐՑՈՒԱԾՈՑ ՄԵԿՆԻՉ», ստորին՝ «ԹՎ. ՌՃԻԸ. (1679)»:
2. Ստացողի 339ա Արդ, հայցեմ ի ձենջ յիշել յաղօթս ձեր սուրբ զմեղօք վիրաւորեալ ոգի զբազմամեղս Մինաս լոկ անուամբ եւեթ անուն վարդապետս յԱմթեցի, հանդերձ ծնօղօք իմովք՝ զհոգեւոր ուսուցիչն իմ՝ զտէր Մարկոս վարդապետն Շէնքուղցի, եւ Աստուած ողորմի ասել նմա. նա եւ մարմնաւոր ծնօղաց իմոց. հօրս՝ մահտեսի Առաքելին, մօրս՝ Հռիփսիմէին, որ յետ Ծ. (50) աւուր ծնընդեան իմում փոխեալ է աստեացս առ Տէր, նա եւ մամուն իմում՝ բարեբարւոյ մահտեսի Պահրոյ, որ բազում ճգամք սնուցեալ է զիս, որով մաղթեմ ասել նոցա Աստուած ողորմի, նա եւ ինձ՝ Մինաս վարդապետի, որ ըստացաւ զԳիրս ընթերցւածոց մեկնչիս փափաքանօք բազմօք՝ ի վայելումն իմոյս անձին, եւ յետ մահուանս իմոյ ետու եւ գրեցի իմով ձեռամբս յիշատակ ի դուռն մօրն հանուրց ՀայոցՍուրբ լուսածաւալ ԱթոռոյնԷջմիածնի՝ վասն քաւութեան բազմաց մեծաց մեղաց իմոց, զի այսու եղիցի գտանել ինձ զքաւութիւն յաւուր մեծի գալստեանն Քրիստոսի՝ միջնորդութեամբ սուրբ հօրն մերոյ՝ արփիաւորչի ամենից ՀայոցԳրիգորի Լուսաւորչի սրբոյ եւ շնորհօք աստուածաէջ տեղոյն եւ տաճարի Սուրբ Էջմիածնի: Արդ, ոչ ոք չունի իշխանութիւն յետ մահւան իմոյ քակօղ լինել կտակագրեալ յիշատակիս, զի մի՛ պատժեցցին, այլ մնասցէ յիշատակ ի Սուրբ Էջմիածին ի Աթոռն Սուրբ, մինչեւ ի կատարած աշխարհի: Վասն որոյ ես՝ Մինաս յԱմթեցի, գրեցի զյիշատակարանս իմոյ ձեռամբս ՌՃԼԵ. (1686) թվին հայոց, ի քաղաքն Թօխաթ, եւ զմեզ յիշատակօղքդ սրտիւ յիշեալ լիջի՛ք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերմէ:
443բ (ստացողի) Յիշեցէ՛ք զստացօղ գրոցս՝ զՄինաս վարդապետն յԱմթեցի, հանդերձ հոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնօղօք իւրովք, որ ստացաւ զայս ի վայելումն անձին իւրոյ եւ եդ յիշատակ ի Սուրբ ԱթոռնԷջմիածնի: Արդ, որք ընթեռնուք եւ կամ օրինակէք, յիշեշջէք յաղօթս ձեր ողորմեայիւ միով զմեղուցեալ Մինաս, եւ դուք զնոյն ի Քրիստոսէ ընկալջիք: Ես՝ Մինաս վարդապետս, գրեցի զյիշատակարանս ՌՃԼԵ. (1686) թվին, ի քաղաքս Թօխաթ, սեպտեմբեր ամսոյ Գ., ի կաթողիկոսութեան տեառն ԵղիազարուՀռոմկլաեցւոյ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1գ (երկիցս), 71բ, 224բ. բոլորակ՝ «ՄԻՆԱՍ / ՎԱՐԴԱՊԵՏ», 1գ, 224բ, 443բ. ութանկիւն՝ «ԳԻՐՔՍ / ՍՈՒՐԲ ԷՋՄ/Ի[Ա]ԾՆԱ Է»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Մեկնութիւն [Ըն]թերցուածոց տօնից եկեղեցւոյ (1)»,Պհպ. Աա՝ «171/2757», «ՌՃԻԸ[.]-ՌՃԼԵ[.]-1679-1686 Մ[եսրոպ] եպիսկոպոս»,Պհպ. Գբ. մատիտով՝ «Յիշատակարան Մինաս վարդապետի Յամթեցւոյ, գրել ի Թօխաթ, ՌՃԼԵ. (1686) 339ա եւ 443, 224բ «ձեռամբ Գրիգորի գրչի ի գիւղէն Ալիփուղարու, ի դուռն Սուրբ Աստուածածնայ, թվին ՌՃԻԸ. (1679), ի հոկտեմբերի ամսոյ ԺԸ. (18), ի վայելումն Մինաս վարդապետին, որ է յԱմթեցի: Քանզի յոյժ խանդոտ սիրով բերեալ էր զօրինակ գրոյս ի սուրբ քաղաքէն յԵրուսաղեմայ եւ հրամայեաց ինձ Գրիգորի գրչի գրել զսա», 68ա լս-ում մատիտով՝ «Մեկնութիւնս՝ աստի սկսեալ է Գրիգոր եպիսկոպոսի Արշարունեաց, տե՛ս տպագիրն», 165բ լս-ում մատիտով՝ «Տպագիրն մինչ աստ ունի: Ըստ Ճաշոցին ուղիղ է գրքերի թիւը եւ Գ.րդն է Ես. ԽԶ. 3. – Լուարո՛ւք ինձ, տո՛ւնդ Յակովբայ», 394բ՝ «2. 1454, էջ 131 բացայայտութիւն յաջամբ առաջաւորացն... – Արդ, երանելի եւն»,Պհպ. Դա.՝ «353 379 380 392 393 394 а б в»:
2758
ԶՄԻՒՌՆԻԱ |
ՌՄԾԱ. –1802 |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Ստեփաննոս Տփխիսեցի:
ԹԵՐԹ՝ 126 (գրչի էջակալում՝ 1-208, որ է՝ 4ա-192ա). չգրուած՝ 1ա-3ա, 80բ-1բ, 109ա-26բ: ՊՐԱԿ՝ 1-11x12 (1՝ 14, 6, 10՝ 10, 11՝ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. կապոյտ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «HR» եւ թագապսակ գծային ոճաւորումով զինանշան, մէջը՝ եղջերագաւաթ, ներքեւում՝ «GR»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,1x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17,1x12,4. ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 12ա): ՏՈՂ՝ 26: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, սպիտակ թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 12ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը ցեցակեր, տեղ-տեղ քերծուած, մաշուած, թերթերին խոնաւութեան, խունացման, սնկի եւ թանաքի հետքեր. թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը մգացած. արտատպումներ հանդիպակաց էջերին՝ Ա. կազմաստառ, Պհպ. Աբ, ստ. լս-ում՝ յիշագրերի մեծ մասը:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3բ-108բ [Անդրէասի Կապադովկացւոյ Մեկնութիւն Յայտնութեանն Յովհաննու. ձեռ. 2520. 256ա-342ա]
Տե՛ս ձեռ. 1161, 80ա-168բԻ տիեզ. ժողովոյն/4ա-5բ: Գլուխք Յայտ./5բ-7ա: Ի Յայտ. Յովհ./7ա-10ա: ա/10ա-2բ: բ/13ա-5ա: գ/15ա-6ա: դ/16ա-7ա: ե/17ա-8ա: զ/18ա-9բ: է/19բ-20բ: ը/20բ-1բ: թ/21բ-3բ: ժ/23բ-6բ: ժա/26բ-7բ: ժբ/27բ-8բ: ժգ/28բ-30ա: ժդ/30ա: ժե/30բ-1ա: ժզ/31բ-2ա: ժէ/32աբ: ժը/32բ-4ա: ժթ/34ա-6բ: ի/36բ-8բ: իա/38բ-40ա: իբ/40աբ: իգ/3ա: իդ/40բ: իե/40բ-1բ: իզ/41բ-3բ: իէ/43բ-5բ: իը/45բ-6բ: իթ/46բ-8ա: լ/48ա-9բ: լա/49բ-50ա: լբ/50ա-1ա: լգ/51ա-4բ: լդ/54բ-9բ: լե/59բ-60բ: լզ/60բ-2բ: լէ/62բ-4ա: լը/64աբ: լթ/64բ-6ա: խ/66աբ: խա/66բ-67ա: խբ/67ա-8ա: խգ/68ա-9ա: խդ/69ա-70ա: խե/70ա-72ա: խզ/72ա: խէ/72աբ: խը/72բ-4ա: խթ/74ա: ծ/74բ-5ա: ծա/75ա-6ա: ծբ/76ա-7բ: ծգ/77բ-9ա: ծդ/79ա-80ա, 82աբ: ծե/82բ-6ա: ծզ/86ա-7ա: ծէ/87ա-8ա: ծը/88ա-9բ: ծթ/89բ-90բ: կ/չիք: կա/91աբ: կբ/91բ-2ա: կգ/92ա-3բ: կդ/94ա-5բ: կե/95բ-6բ: կզ/96բ-7բ: կէ/97բ-102բ: կը/102բ-3բ: կթ/103բ-4բ: հ/104բ-5ա: հա/105աբ: հբ/105բ-7ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԹԱՐԳՄԱՆՉԻ
107բ-8ա. տե՛ս ձեռ. 1161, 79բ (թերի), ձեռ. 2520, 343ա-4ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
108բ (1657 թ., նոտրգիր) Ասեալ օրինակի թիւն էր գրեալ այսպէս. Գրեցաւ մեկնութիւն տեսլեան Յովհաննու Աւետարանչի Աստուածաբանի եւ սիրեցելոյն Յիսուսի ի թուականիս հայոց ՌՃԶ. (1657), ի թագաւորութեանն Պարսից Փոքր շահ Աբազի եւ ի հայրապետութեան Սուրբ Էջմիածնայ ՋուղայեցիՅակոբ վարդապետ կուսակրօնի, ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ եւ երջանկի:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ. էջ 762:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
108բ Գրեցաւ դարձեալ այս Մեկնութեան Յայտնութեան գիրքս Յովհաննու յիԶմիւռին քաղաքին, ՌՄԾԱ. (1802), ապրիլի 6ին աւարտ ի հայրապետութեան տեառն Դաւթի սրբազնասուրբ կաթողիկոսին եւ ի յառաջնորդութեան յԶմիւռին քաղաքի Կեսարացի Մարտիրոս սրբակրօն արհիեպիսկոպոսի եւ երանաշնորհ վարդապետի, որոյ հոգեսուն զաւակի՝ Ստեփաննոս գրասէր վարդապետի Տփխիսեցւոյ, ի վայելս անձին իւրոյ ի փառս Քրիստոսի փրկչին մերոյ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Ներս. Լամբրոն., Մեկնութիւն յայտնութեան Յովհաննու (3)», կազմի վրայ՝ խզբզոցներ, նկարափորձ (թռչուն), Պհպ. Աա՝ «190/2758 Ի վ. Գ. Ս. Աշ. Մ.», 1ա՝ 2 տող ռուսերէն անընթեռնելի, 1ա՝ «1802, Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ Պհպ. Ա. ճնշագծուած վարդեակ, մէջը՝ «ԻԳ»:
2759
ԿԱՐԻՆ |
ՌՄՀԴ. –1825 |
ԳՐԻՉ՝ Սարգիս Համշէնցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Կարապետ արքեպիսկոպոս Կարնոյ:
ԹԵՐԹ՝ 115. չգրուած՝ 1բ, 112ա-5բ: ՊՐԱԿ՝ 1-10x10 (2, 4, 6՝ 14, 8՝ 12, 10՝ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ «AG» եւ էգ առիւծ՝ առանց բաշի: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,6x 16,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (18,5x11. սահմանագծուած. ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 4ա), բոլորգիր (նմուշ՝ 105ա): ՏՈՂ՝ 29: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, երկու փեղկերի վրայ (18,8x12,7) ուղղանկիւն թղթէ զարդաշրջանակ, մէջը՝ աստղանիշեր եւ գծանիշեր, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտ:
Նմուշ 4ա
Նմուշ 105ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը փոքր-ինչ քերծուած, թերթերի վրայ խոնաւութեան, խունացման, թանաքի հետքեր, ցեցի անցքեր՝ 1-5, 17:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-111ա [Պետրոս Բերթումեան, Մեկնութիւն Յայտնութեան Յովհաննու առաքելոյ: Համառօտ եւ ծաղկաքաղ հաւաքեալ ի զանազան մեկնչաց եւ շարադրեալ ըստ մտաց նոցա, ի Պետրոսէ արքեպիսկոպոսէ Նախիջեւանեցւոյ Աղամալեան]
Տե՛ս ձեռ. 4487, 1ա-55ա: ա/2ա-11ա: բ/11ա-8բ: գ/18բ-25բ: դ/25բ-9ա: ե/29ա-33ա: զ/33ա-9ա: է/39բ-42բ: ը/42բ-6բ: թ/46բ-52ա: ժ/52ա-4բ: ժա/54բ-9բ: ժբ/60ա-6բ: ժգ/66բ-72ա: ժդ/72ա-6բ: ժե/76բ-8բ: ժզ/78բ-82բ: ժէ/82բ-6ա: ժը/86ա-9ա: ժթ/89ա-93ա: ի/93բ-7ա: իա/97բ-105բ: իբ/106ա-11ա:
Բ. 117բ [Ոտանաւոր ասացեալ յօրինօղէ գրքոյս]
Տե՛ս. ձեռ. 4487, 55բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա Ի հայրապետութեան լուսանկար Սրբոյ եւ մեծի Աթոռոյն Էջմիածնի երիցս երանեալ տեառն տեառն Եփրեմի սրբազնասուրբ կաթողիկոսի ամենայն Հայոց, եւ ի պատրիարգութեան սրբոյ Երուսաղէմի տեառն Գաբրիէլի երջանկազարդ արհիեպիսկոպոսի, եւ ի պատրիարգութեան Կոստանդնուպօլսոյ տեառն Կարապետի արհեպիսկոպոսի, հրամանաւ տեառն Կարապետ սրբազան արքեպիսկոպոսի Կարնոյ եւ այլոց՝ ծայրագոյն վերատեսչի եւ ուսումնասէր մեծի րաբունապետի, գաղափարեցաւ բաղդատութեամբ ի յընտիր օրինակաց, ի ձեռն գրչութեամբ նորին սրբազնութեան ամենանուաստ աշակերտի եւ սպասաւորի Սարգիսսոսկ անուամբ դպրի Համշէնցւոյ: 1825, փետրուար 5ին, յարքեպիսկոպոսարանս Կարնոյ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Ա. փեղկի կազմաստառին՝ սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝«Печ. [Ахалцы]хской гр[ад]ской пол[иции]» (սկիզբը եւ վերջը անընթեռնելի):
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Պետրոս Բերթումեան, Մեկնութիւն յայտնութեան Յովհաննու», Ա. փեղկի կազմաստառին՝ «Հմր 225/61/», 1ա՝ «Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», «192/2759»:
2760
ԿԱՐԻՆ |
ՌՄՀԶ. –1827 |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգոր Շաքարճեան Կարնեցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Կարապետ արքեպս. Կարնոյ:
ԹԵՐԹ՝ 179. չգրուած՝ 1բ, 2բ, 174բ-179բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԶx12 (Ա, Ժ՝ 11, Բ, Զ, Է՝ 10, ԺԶ՝ 7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ «GN» եւ «A»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,6x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17x9,7. սահմանագծուած. ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 27: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտ ցայտկէն:
Նմուշ 4ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը ցեցակեր, եզրերը եւ մէջքը փոքր-ինչ մաշուած, թերթերի ստորին աջ եզրերը խոնաւացած, խունացած, մի քանի թերթի եզրերը պատռուած. արտատպում հանդիպակաց էջին՝ Ա. կազմաստառ, ցեցի անցքեր՝ թ. 27, 29-32:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-174ա Մեկնութիւն սրբազնագործ բանից անմահարար խորհրդոյ սրբոյ պատարագի, արարեալ ի տեառնէ Ներսիսէ հոգեփայլ սրբոյ արքեպիսկոպոսէ Տարսոնի Կիլիկոյ տան, գաղափարեալ բաղդատութեամբ ոմանց ընտիր օրինակաց
Տե՛ս ձեռ. 441, 45ա-117բ: Ցանկ/չիք: ա/3ա: բ/3բ7բ: գ/7բ-8ա: դ/8ա-10բ: ե/10բ-1ա: զ/11ա-8ա: է/18աբ: ը/19աբ: թ/20աբ: ժ/20բ: ժա/21ա-2ա: ժբ/22աբ: ժգ/23ա: ժդ/23բ-9բ: ժե/29բ-30բ: ժզ/30բ-1ա: ժէ/31բ-2ա: ժը/32բ-8բ: ժթ/38բ-9ա: ի/39ա-42բ: իա/42բ-3ա: իբ/43ա-6բ: իգ/46բ-8ա: իդ/48ա-9ա: իե/49ա-50ա: իզ/50բ-1ա: իէ/51աբ: իը/51բ: իթ/51բ-2ա: լ/52աբ: լա/52բ-5ա: լբ/55ա-6ա: լգ/56ա-7բ: լդ/57բ-8ա: լե/58ա-9ա: լզ/59ա-60ա: լէ/60ա-4ա: լը/64աբ: լթ/65ա-8բ: խ/69ա-72բ: խա/72բ: խբ/73աբ: խգ/73բ-4ա: խդ/74աբ: խե/75ա-6ա: խզ/76աբ: խէ/76բ-7ա: խը/77բ-8բ: խթ/79ա-80բ: ծ/80բ-1ա: ծա/81ա-91ա: ծբ/91ա-2ա: ծգ/92ա-3բ: ծդ/93բ-9ա:ծե/99ա-101բ: ծզ/101բ-10բ: ծէ/110բ-3ա: ծը/113ա-27ա: ծթ/127բ-8ա: կ/128ա-9բ: կա/129բ-31ա:կբ/131ա-9ա: կգ/139ա-40բ: կդ/140բ-1բ: կե/141բ-2ա: կզ/142ա-3բ: կէ/144ա-6բ: կը/146բ-7ա: կթ/147բ: հ/148ա-9ա: հա/149աբ: հբ/149բ-51ա: հգ/151աբ: հդ/152ա-58ա: հե/158ա-9ա: հզ/159աբ: հէ/159բ-60բ: հը/160բ-61ա: հթ/161ա-2բ: ձ/162բ: ձա/162բ-3ա: ձբ/163աբ: ձգ/163բ-9բ: Յիշատ. նախագաղ. օր./169բ-74ա (ձեռ. 441, 123ա-4բ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2ա Ի զբօսանս հոգւոյ գրասիրի տեառն Կարապետի ազգաշահ սրբազան արքեպիսկոպոսի Հայոց եւ ծայրագոյն վիճակաւոր վերատեսչի բնակչաց Կարնոյ մայրաքաղաքի եւ այլոց, գրչութեամբ ձեռնասուն աշակերտաց նորին սրբազնութեան մտերմի Գրիգորի ապարդիւն մանկավարժի Շաքարճեան Կարնեցւոյ, ի շնորհիւ նորուն սրբազնութեան հաստատեալ մայր դպրատան Կարնոյ. ի 1827 ամի Տեառն, ի մարտի 20:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա՝ սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝ «[Печ. А[халцы]хской градской пол[иции]» (շար. դժուարընթեռնելի):
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին՝ «Ներսէս Լամբրոնացի, Մեկնութիւն պատարագին», 1ա՝ «195/2760», 1ա՝ «Հմր 193/48/», 1ա՝ «1827 Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2761
ԵՐՈՒՍԱՂԷՄ |
ՌՃԻԹ. – 1680 |
ԳՐԻՉ՝ Երեմիա: ՍՏԱՑՈՂ՝ Նահապետ վրդ.:
ԹԵՐԹ՝ 535+4 (կրկն.՝ թ. 1, 32, 318, 498). չգրուած՝ 1աբ, 1դ, 534ա-5բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԽԵx12 (ԽԵ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ 1. շեղանկիւն ողկոյզ, 2. գլանաձեւ պատկեր, մէջը՝ «AP©PI» վերեւում՝ բուսական զարդ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,6x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (16x11. ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 35-37: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի՝ դռնակով, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ կարմիր կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա, Բ+, Գ, Դ, թուղթ, չգրուած. լուսագծերով:
Նմուշ 4ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 1գ: Ճակատազարդ՝ 95ա, 174բ, 246ա, 306ա, 354բ, 395բ, 473ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, յուշկապարիկ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի մէջքը, եզրերը եւ դռնակը մաշուած, երեքական կապիչները, նրանց մետաղէ վարդեակ հիմքերը եւ վարդեակահիմք մետաղէ գամերն՝ ընկած, տեղ-տեղ խոնաւութեան, խունացման հետքեր, ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա Մեկնութիւն Սաղմոսացն Դաւթի, արարեալ ի Ներսիսիէ Լամբրօնացւոյ.
Տե՛ս ձեռ. 990, 2ա-730բ: Նխդր./չիք: Նխ./չիք: ա/1գ-95ա: բ/95ա-174բ: գ/174բ-245բ: դ/246ա-305բ: ե/306ա-54ա: զ/354բ-95բ: է/395բ-473ա: ը/473ա-533բ: Յիշ. յեղ./չիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
473ա Ստացօղ տառիս յոյժ ցակալի,
Նահապետ վարդապետ արի,
գովեալ գնտին սուրբ Պետ[ր]ոսի
ի բարեաց լի եւ անթերի:
Որ ցանկացաւ հոգով իլի
այս քաղցրահամ բուրաստանի.
մեծին Դաւթի երգարանի՝
մեկնեալ Ներսէս Լամբրոնացի:
Ետ գծագրել տենչմամբ իլի
յԵրուսաղէմ սուրբ քաղաքի,
թվին հայոց մեծաց զարմի
ՌՃԻ. եւ իննի (1680):
Մաղթեմ յիշել զստացող տառի՝
զվերոգրեալ սպասաւոր բանի,
նա եւ զթարմատ մեղօք է լի
զԵրեմիայ սորին գծողի.
եւ Տէր Աստուածըն ամենի
ողորմեսցի զմեզ յիշողի:
533բ Եւ որպէս դիւրին է նաւավարին ի ցամաք ելանել, նոյնպէս դիւրին է եւ ցնծութիւն գրագրին Աստուծով ի կատարն հասանել:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Պհպ. Գա. (ԺԸ. դ., նոտրգիր) «Յիշատակ է գիրգս/// վարդապետին»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 95ա, 174բ, 246ա, 306ա՝ անընթեռնելի:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Ներսէս Լամբրոնացի, Մեկնութիւն սաղմոսաց (2)», Պհպ. Աա՝ «203/2761», Պհպ. Աա՝ «ՌՃԻԹ. – 1680 Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2762
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 121 (գրչի էջակալում՝ 1-236, որ է՝ 1ա-119բ). չգրուած՝, 51աբ, 120ա-1բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԲx10 (Գ՝ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ եւ այլ՝ եզրահատման հետեւանքով անընկալելի պատկերներ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,7x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (15,5x9,5. սահմանագծուած): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 23: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտ եւ կարմիր ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա, Բ+Գ, Դ, սպիտակ, չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 4ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – (գծանկարային) Ճակատազարդ՝ 1ա, 52ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ թռչնագիր, կենդանագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, տեղ-տեղ ցեցակեր. թերթերին խոնաւութեան, խունացման եւ սնկի հետքեր, արտատպումներ հանդիպակաց էջերին՝ Պհպ. Բա, 51ա. ցեցի անցքեր՝ Ա. եւ Պհպ. Բ, 119:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-37բ [Բանք տոմարականք՝ Յովհաննու Սարկաւագի]
Տե՛ս ձեռ. 2180, 430ա-63բ: ա/1ա-3ա: բ/3ա-8ա: գ/8ա-13բ: դ/13բ-7ա: ե/17ա-9ա: զ/19ա-20բ: է/20բ -1ա: ը/21ա-5բ: թ/25բ-6ա: ժ/26բ-8ա: ժա/28ա-9ա: ժբ/29ա-34բ: ժգ/34բ-5ա: ժդ/33ա-7ա: Եւ զայս գիտեսջիր/37աբ:
Բ. 37բ-50բ [Այլք բանք տոմարականք]
Տե՛ս ձեռ. 2180, 464ա-75ա: 1/37բ-9բ: 2/42աբ: 3/42բ-5բ: 4/45բ-9ա: 5/49ա-50բ:
ՅԱՒԵԼԵԱԼ՝
1. 40ա-1ա Ասասցուք եւ վասն երկրորդին, որ է աւետեաց Աստուածածնին – Արդ, այսմ օրէ թուեա՛ մինչեւ Աւետիս սրբոյ Կուսին... Զ. ամիս անսխալ, մինչեւ յապրելի Է.: Այսքան յաղագս երկրորդ աւուրն:
2. 41աբ Իսկ վասն երրորդի աւուրն այսպէս գիտեա՛ – Արդ, աստի մինչ ի ծնունդն Քրիստոսի թուեա՛... մնա Ե., որ է Ե.շաբթի: Յաղագս երրորդին այսքան:
3. 41բ Եկեսցուք զչորրորդն ցուցցուք, որ է Մկրտութիւն – Իսկ ի Մկրտութեան Քրիստոսի էր թուական Շ.եկին (532)... մնայ Ա., որ է կիրակի: Այս վասն չորրորդ աւուրն ասացաւ:
4. 41բ-2ա Եկեսցուք եւ ասասցուք զԵ.երրորդ աւուրն, որ է Խաչելութեան – Իսկ ի խաչելութեան Քրիստոսի էր թուական Շ.եկին (532)... օրագիւտ արա՛ եւ գի՛տ, զօր Խաչելութեան ուրբաթ:
Գ. 52ա-117ա Անանիայի Շիրակունոյ Համարողի առ խոստացեալսն
Տե՛ս ձեռ. 2180, 478ա-537ա: ա/52ա-3ա: բ/53բ-57ա: գ/57ա-60ա: դ/60ա-2ա: ե/62ա-71ա: զ/71ա-4բ: է/74բ-5ա: ը/75ա-6ա: թ/76ա-80ա: ժ/80ա-8բ: ժա/88բ-9ա: ժբ/89ա-91բ: ժգ/91բ: ժդ/91բ-2ա: ժե/92ա: ժզ/92ա: ժէ/92բ: ժը/92բ: ժթ/92բ-4ա: ի/94աբ: իա/94բ: իբ/94բ: իգ/94բ-5ա: իդ/95ա: իե/95ա: իզ/95ա: իէ/95ա: իը/95բ: իթ/95բ: լ/95բ-6ա: լա/96աբ: լբ/96բ: լգ/96բ: լդ/96բ: լե/96բ-7ա: լզ/97ա: լէ/97աբ: լը/97բ: լթ/97բ-8ա: խ/98ա: խա/98ա-9ա: խբ/99ա-100ա: խգ/100ա: խդ/100ա: խե/100աբ: խզ/100բ: խէ/101ա: խը/101աբ: խթ/101բ: ծ/101բ-2ա: ծա/102ա: ծբ/102աբ: ծգ/102բ-3ա: ծդ/103ա: ծե/103աբ: ծզ/103բ-4ա: ծէ/104ա: ծը/104աբ: ծթ/104բ: կ/104բ: կա/104բ-5ա: կբ/105ա: կգ/105ա: կդ/105ա: կե/105ա: կզ/105աբ: կէ/105բ: կը/105բ: կթ/105բ: հ/105բ-6ա: հա/106ա: հբ/106աբ: հգ/ 107բ: հդ/107բ-8ա: հե/108ա: հզ/108ա: հէ/108ա-10ա: հը/110ա-1ա: հթ/111բ-3բ: ձ/113բ-5ա: ձա/115բ-6ա: ձբ/116բ-7ա:
Ծնթ. հգ. համարից սկսած՝ 2762 եւ 2180 ձեռագրերի նիւթերի յաջորդական կարգը տարբեր՝ խառն է:
ՅԱՒԵԼԵԱԼ՝
1. 106բ ՀԳ. Զի՞նչ է տեսանել զնահանջ կամ ԹԺ.երեակ (19) – Զայսոսիկ այժմ տեսանել յառաջ քան... զի բազմապատիկն անսահման է:
2. 106բ-7ա ՀԴ. Զի՞նչ է՝ ա՛ծ ի վերայ ԹԺ.երեկին (19) – Զօրն եկամուտ, որ ժողովէ... եթող զայն օրն:
3. 107ա ՀԵ. Զի՞նչ է՝ Ե՛րթ ըստ նահանջիցն Ա. եւ թող – Այս խափանք միայն են... Ա. նահանջի թող:
4.107ա ՀԶ. Զի՞նչ է ԺԷ. (17) ապրիլի եւ կամ ԻԵ.ն (25) մարտի ո՛չ նահանջ եւ ո՛չ բազմապատիկ – Այս եկամուտ աւուրն անկումն է... Ե. ամսեան, ժամս ԺԴ. (14):
5. 107աբ ՀԷ. Զի՞նչ է, որ ի մարտի եւ յապրելի լինի ԺԳ.աներորդն (13) զատկաց – Այս ի յիշատակ Տեառն ի ժամանակի չարչարանացն... զի հաւասար եւ համախոհ կատարեսցին բնաւքս:
6. 107բ ՀԸ. Զի՞նչ է, որ ի փետրուարի վերջին աւուրն անկանի օրն նահանջի – Սա բան միայն է եւ ոչ օր... եւ յեղանակաց աճումն:
Դ. 117ա-9բ [Քաղուածոյ բանք]
Տե՛ս ձեռ. 2180. 538բ-40բ:ա/117ա: բ/117ա: գ/117բ: դ/117բ: ե/117բ: զ/118ա: է/118ա: ը/118ա: թ/118ա-9բ:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ անընթեռնելի, Պհպ. Աա՝ «209/2762», Պհպ. Աա՝ «ԺԸ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», 56ա՝ «Լուս., յճխպտ Բարսեղ», 56բ՝ «Փիլոն», 119ա՝ «740/1291», Բ. փեղկի կազմաստառին՝ «19x5/95»:
2763
ԿԱՐԻՆ |
ՌՄՀԷ. – 1828 |
ԳՐԻՉ՝ ոմն աշակերտ մեկենասի: ՄԵԿԵՆԱՍ՝ Գրիգորի Շաքարճեան Կարնեցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Գէորգ վրդ. Տէր-Դաւթեան Ձորագեղցի:
ԹԵՐԹ՝ 122 (գրչի էջակալում՝ 1-235, որ է՝ 2ա-119ա). չգրուած՝ 1բ, 119բ-22բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԱx12 (Ա՝ 11, Թ, Ժ՝ 10, ԺԱ՝ 7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ 1. զինանշան, մէջն անընկալելի պատկեր, 2. բուսական զարդանախշ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23x15,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (16,3x10,4. սահմանագծուած. ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 3ա): ՏՈՂ՝ 22: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը եւ փեղերի եզրերը շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտ ցայտկէն:
Նմուշ 3ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր (2ա): Գոյն՝ վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի մէջքը եւ եզրերը մաշուած, թերթերին խոնաւութեան հետքեր. ձեռագրի բովանդակութիւնը եւ վիճակը բնորոշող ներդիր թերթ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա Շարունակութիւն կամ հաստատութիւն յառաջագոյն գրեալ մերում տեսարանի կամ յայտնի ապացոյց նոր հերձուածօղ լինելոյ վերապատուելի հ. Միքայէլի Չամչեանց եւ բոլոր միաբանութեան իւրոյ՝ քաղեալ ի բուն ձեռագիր գրուածոյ իւրոյ, զոր իբր հրաշիւք ձգեցաք ի ձեռս մեր յամի 1815, մարտ 4:
1. 2ա-18բ [Խնդիր Ա.] – Զոր ինչ միանգամ գրեալ էր յառաջին անդ մերումս տեսարանի երեւեցուցչի մոլար վարդապետութեանց աբբայեանց... գուցէ մնա՞ց եւ այլ ինչ այս միմիայն ասել՝ ես քեզ մեղայ, եւ այսմ եւս յուսամ հանդիպել (վերջ խնդրոյն մարդեղութեան մինչեւ յերես 167):
2. 18բ-104բ Խնդիր Բ.
ա. 18բ-22բ Ի վերայ բղխման Հոգւոյն Սրբոյ – Եւ արդ, վ. հ. Միքայէլ Չամչեանց յաւարտ հասուցեալ զառաջին վիճաբանութիւն իւր ըստ խելաց եւ ըստ մտաց իւրոց... ի վերայ ձայնին, որպէս ի բազում տեղիս գրոց իւրոց զայս այսպէս պնդէ:
բ. 23ա-6բ Ի վերայ Խաչեցարիւ երգելոյ զսուրբ Աստուածն – Յանդնդախոր պտոյտեաց ալեաց ծովու նման է այս խնդիր... որ կարօղն է տանել՝ տարցի, եւ որ ունիցի ականջս լսելոյ՝ լուիցէ:
գ. 27ա-59բ Ի վերայ եկեղեցւոյ – Եւ արդ, խուզել զայս խնդիր պիտանի է, քան զամենայն... եւ տեսցուք, թէ զի՞նչ խօսի զայնմանէ եւ որով արդարացուցանէ զեկեղեցին Հայոց:
դ. 59բ-69բ Ի վերայ վերջին օծման – Սքանչելի է ճարտարամտութիւն եւ ճարպկութիւն վ. հ. Միքայէլի՝ նոր պաշտպանին ուղղափառութեան Հայաստանեայց եկեղեցւոյ... ահա սուր, որով վերջին զօրութեամբ իւրով մխեաց ի սիրտ միսիոնարաց, եւ վէրքն ոչ գիտեմ որպիսի՞ տեղովք ունի բժշկիլ:
ե. 69բ-95ա Վէճ վ. հ. Միքայէլի Չամչեանց ի վերայ ջրախառնութեան, համառօտիւ քաղեալ ի ձեռագիր մատենէն իւրմէ – Այս խնդիր ի մէջ ահագին մատենի վ. հ. Միքայէլի, նոր պաշտպանչին ուղղափառութեան... ուստի զայս ի բաց թողեալ, սկիզբն արասցուք սակաւուք եւս քաղել զբանս նորա, որ եւ ի վերայ տօնի Ծննդեան եւ Մկրտութեան Տեառն:
զ. 95ա-9ա Վէճ վ. հ. Միքայէլի Չամչեանց՝ նոր պաշտպանին ուղղափառութեան հայոց, որ իվերայ տօնի Ծննդեան եւ Մկրտութեան, հա[մա]ռօտիւ քաղեալ ի բուն ձեռագիր մատենէն իւրմէ – Թէպէտ չէին կամք մեր ի սոյն խնդիրս պատաղիլ սակս թեթեւութեան նիւթոյն... որով դադարէր ամենայն վէճ հակառակութեան ի վերայ այսպիսի նիւթոյ, յերես՝ 377:
է. 99ա-104բ Վէճ վ. հ. Միքայէլ Չամչեանց ի վերայ քաւարանի, համառօտիւ քաղեալ յընդարձակ ձեռագիր մատենէն իւրմէ – Յոյժ ճարտար ոք է վ. հ. Միքայէլ Չամչեանց՝ նոր պաշտպան ուղղափառութեան Հայոց եկեղեցւոյ... ուխտիւք տենչացեալ փափագիմք եւ ի նոյն վայելել ախորժիմք ի փառս Քրիստոսի փրկչին մերոյ եւ Աստուծոյ. ամէն:
Ծնթ. Այլ ձեռքով՝ «Ի հայր Միքայէլ վարդապետէ Չամչեան 1776 երես»:
ը. 105ա-10ա Յայտարարութիւն դաւանութեան վ. հ. Պօղոս վարդապետի Թընկրեան՝ աշակերտի վ. հ. Միքայէլի Չամչեանց, զոր գրեաց ի վերջին միաբանութեան եւ հրատարակեաց թէ՛ առ հայս, եւ թէ՛ առ ուղղափառս, որով իւրաքանչիւր ոք քաջ իմանայ, թէ քանի՞ ազգակցութիւն ունի այս դաւանութիւն ընդ վերոյգրեալ բանսն հ. Միքայէլին: Յայտարարութիւն ողջամիտ դաւանութեան մեր Հայաստանեայց եկեղեցւոյ – Եկեղեցին Հայաստանեայց ի սկզբանէ եւ այսր ընդունի եւ դաւանի զուղղափառ հաւատս ճշմարտութեան... քան զոր չիք այլ ինչ թշնամութիւն մեծ եւ անօրէնութիւն անտանելի:
–110բ-1բ Գլխաւորումն բանից – Որով եւ վերջին դատումն մտաց մերոց՝ յայտ յանդիման եւ ակներեւ ողջամտաց առնեմք առաջի... զոր ոչ կարեմք ուրանալ, զի աչօք բացօք տեսանեմք եւ տեսեալ իսկ եմք. Վերջ:
–112բ-9ա Ցանկ մատենիս – Հայաստանեայց սուրբ եկեղեցի, վասն զրպարտչացն, տիրական լռութեամբ ակնկալէ այցելութիւն բարձրելոյն... վերջին օծումն է խորհուրդ եկեղեցւոյ, բայց օծանելն իւղով չէ հարկաւոր յոյժ ըստ մեծին Խոսրովու Անձեւացեաց եպիսկոպոսի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
2ա (1815թ., նոտրգիր) Տե՛ս Բովանդակութիւն՝ 2ա:
112ա (1815թ., 1822 թ., նոտրգիր) 1815, փետրուար 12, ի Կոստանդնուպօլիս: Իսկ այժմ գաղափարեցաւ յամի Տեառն 1822, մայիսի 22, ձեռամբ ապարդիւն իբր սարկաւագ Յօհաննու՝ սպասաւորի Սրբոյ Միածնաէջ Աթոռոյ ծայրագոյն նուիրակ Աստուածատուր արքեպիսկոպոսի սրբազան վարդապետի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
112ա Յորմէ օրինակեցաւ եւ այս՝ հոգունակութեամբ ն[ուաստ] Գրիգորի վարժապետի Շաքարճեան Կարնեցւոյ, ի ձեռն ուրուք յաշակերտաց իւրոց, ի 1828, յունվար 10, ի Մայր դպրատան հայոց՝ որ ի Կարնոյ քաղաքի: (Այլ ձեռքով)՝ Ի զբօսումն եւ ի վայելս Տէր-Դաւթեան ընթերցասէր Գէորգայ խաչակիր վարդապետի Ձորագեղցւոյ եւ ասպետի կայսերութեան Ռուսաց:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա՝ սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝«[Печ. Ахалцыхской г]радск[ой] п[олиции]» (դժուարընթեռնելի):
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Հ. Միքայէլի Չամչեան, շարունակութիւն տեսարանի 2», 1ա՝ «233/2763», 1ա՝ «Հմր 19/72/», 1ա՝ «1828 Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2764
ԿԱՐԻ՞Ն |
ՌՃԿԸ. –1719ից յետոյ |
ԳՐԻՉ՝ Իգնատիոս:
ԹԵՐԹ՝ 174: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԶx12 (ԺԵ՝ 2, ԺԶ՝ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագապսակ բոլորակ, մէջը սրտիկ, ցածում խաղողի շեղանկիւն ողկոյզ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,8x16,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (14,2x10,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 2ա): ՏՈՂ՝ 25: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը՝ կարմիր կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը սպիտակ թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա. + Բ՝, սպիտակ, չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 2ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 1ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ շագանակագոյն, կարմիր, կապոյտ, կանաչ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը եւ մէջքը՝ մաշուած, թերթերին խոնաւութեան, խունացման, թանաքի հետքեր, եզրերը տեղ-տեղ պատռուած, անհարթ, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը մգացած. ցեցի անցքեր՝ 29, 34, արտատպումներ հանդիպակաց էջերին՝ կազմաստառ Ա, Պհպ. Աբ, 3ա, 123ա, 141ա:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-173ա Համառօտ պատմութիւն ժամանակաց ի սրբոյն Գրիգորէ մինչեւ ցյետին յաւուրս թեւացեալ, արարեալ Կիրակոս ընտրեալ վարդապետի, ի մեծահռչակ ուխտն Գետ[կ]այ
Տե՛ս ձեռ. 1518, 181ա-260բ: Նխրգ./1ա-4ա: ա/4ա-51բ: բ/52ա-68բ: գ/69ա-72ա: դ/72ա-4ա: ե/74ա-9ա: զ/79ա-81ա: է/81ա-2ա: ը/82ա-3ա: թ/83ա-5ա: ժ/85ա-9ա: ժա/89ա-90բ: ժբ/90բ-1բ: ժգ/91բ-3բ: ժդ/93բ-6ա: ժե/96ա-7ա: ժզ/97ա-8ա: ժէ/98ա-9ա: ժը/99ա-101ա: ժթ/101ա-2ա: ի/102ա-4ա: իա/104ա-5ա: իբ/105ա-6բ: իգ/106բ-7բ: իդ/107բ-11բ: իե/111բ-2բ: իզ/112բ-3բ: իէ/չիք: իը/114ա -5ա: իթ/115ա-7ա: լ/117ա-8ա: լա/118աբ: լբ/118բ-20բ: լգ/120բ-1բ: լդ/121բ-3ա: լե/123ա-4բ: լզ/124բ-5ա: լէ/125ա-6ա: լը/126բ-7ա: լթ/127ա-8ա: խ/128ա-9ա: խա/129աբ: խբ/129բ-32բ: խգ/132բ-8բ: խդ/չիք: խե/139ա-40ա: խզ/140աբ: խէ/140բ-2ա: խը/142ա-5բ: խթ/145բ-6ա: ծ/146ա -8ա: ծա/148ա-50բ: ծբ/չիք: ծգ/150բ-2բ: ծդ/152բ-6ա: ծե/156ա-7բ: ծզ/157բ-8բ: ծէ/158բ-9բ: ծը/159բ-62բ: ծթ/162բ-4բ: կ/164բ-7բ: կա/167բ-8բ: կբ/168բ-9ա: կգ/169բ-70բ: կդ/170բ-1ա: կե/171ա-3ա:
Ծնթ. Որոշ տեղերում կան լս-ային սրբագրութիւններ: Տե՛ս Կիրակոս Գանձակեցի, Պատմութիւն Հայոց, Աշխատասիրութեամբ Կ. Ա. Մելիք-Օհանջանեանի, Երեւան, 1961, էջ ՃԳ-ՃԴ. եւ 3-399, ձեռ. n:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
53բ Ձեռս երթա, գիրս մնայ:
88ա Տիեարցտ իմոց աղ[ա]չեմ սղալութեան գրիցս ո՛չ մեղադրել, զի կարի անպատշաճ է տեղն եւ շատազրոյց:
148ա Եւ Իգնատիոս գծագիրս յիշել մախթեմ:
152բ Արդ, աղաւթիւք նորա տացէ Աստուած խաղաղութիւն աշխարհի, եւ մանաւան[դ] Իգնատիոս գրչի:
173ա Աւրհնեալ է Տէրն իմ Յիսուս Քրիստոս:
173բ [Ա]ւրհնեալ է Տէրն իմ Յիսուս Քրիստոս. եւ գոհանամ զնոյն ամենապարգեւի Հօրն անսկզբնականի, Որդոյն ծնօղ անճառելի, եւ Հոգոյն բղխողի աղբիւրաբար անհատ եւ աննուազ, եւ դաւանիմ զայսպէս եւ անկեալ երկիր պագանիմ եւ հառունչահոս սրտիւ եւ արտօսրալից աչօք օրհնեմ եւ փառաւորեմ առ այն, որ ետ ինձ՝ նուաստիս եւ ամենայանարգիս, եւ չանարգիս իսկ կարողութիւն, որ ածի զսա առ եզր, եւ զի թէպէտ ամենայնիւք սարասիւք մեղանչեմք եւ լինիմք անարժան աստուածապարգի բարեացն, այլ նա ինքն իսկ գթած է եւ ողորմած եւ ո՛չ անսա մեղանաց մերոց, սակայն փորձութեամբ խրատէ եւ ողորմութեամբ իւրով մխիթարէ եւ պարգեւաց իւրոց արժան առնէ:
Դարձուցից զբանս իմ եւ յայտ արարից տէարցդ իմոց՝ որ պատահեցաւ ի մերում ժամանակի:
Իսկ յորժամ էր թուականն հայոց հազարորդի հարիւորորդի վեցից տասանց եւ ութներորդի (1719) կալուածւոյ ի յամարայնոյ եղանակին, յամսեանն յունիսի Ժ. եւ (բաց).ին, որ էր օր Բ.(երկու)շաբթի՝ ի լուսանալ Գ.(երեք)շաբթի, մէջ գիշերոյ, ի հաւախօսս նախնոյն, որ ամենեքեան ննջեին ըստ սովորական բնութիւնս մարդկայնոյ, եղեւ յանկարծակի ի՛ր ինչ հնչումն սաստ[ի]կ, իբրեւ թէ կարկտախառն հողմ, զկնի նորուն գոռումն ահագին, ոչ որպէս գոռումն ամպոյ, այլ ի սանդարամետէ անթնդոց յուժգնագի բախմամբ |174ա| եւ պառպատմամբ յերկրի: Եւ եղն շարժ անաս<ես>ելի եւ անպատմելի երկրին Կարնոյ, քանզի տկարամտութեամբ ո՛չ կարեմք մի ըստ միոչէ ի ձեռն քարտիսի ներտառականի ըստ նոյնոյ տեսակի ճառել, այլ մանաւանդ վիպասանական արհեստի արկից առաջի նազելեացտ, զի ոչ է այս իր առանց քարտիսի մնալ յաղագս աստուածախրատ բարկութեանն, այլ արժան է պատմութեան, զի երկիւղ Տեառն ընթերձմամբ արկից զսիրտս մեր: Դարձցուք ի կարգ բանին. եւ յորժամ յորոտայր երկիր, դողայր հաստակառուց թանձրութիւնն նորա, իբր թէ գրաստ ինչ, որ ոչ կարէ մարդ ընթանալն նորա, առ ուղղակի կայ առնել ի վերայ նորա: Եւ այսմ ժարժմանէս փլուզեալ ցնդեցան ամենայն շինուածք գեւղօրէիցն, եւ մնացին ներքեւ փլուզելոցն մարդ եւ անասունք, խայտառակեալ դէմքն եւ պատռոտեալ յորովայնքն իւրեանց, հեձամղձուք լեալ մեռան ամենեքեան: Զի յորժամ շարժէր երկիր՝ առաւել շարժմանէն ոստեցուցանէր շինուածքն ի տեղոջէ իւ[ր]մէ, եւ ընթանայր խառնախուռն լինելով քարք եւ կերանք, եւ մարդք ընդ նոսա զարկուցանէր առաջի շինուածոցն եւ զնոյն եւս կործանմամբ ի բաց ցնդեին: Եւ անդ էր տեսիլ այնուհետեւ զաղէտ տրտմագինք եւ զաշխար արժանի ողբոց, քանզի մինչ խուզիլն հողոց, մեռանէին մարդիք ներքեւ տապալմանցն, եւ հանէին մանկունք առաջի հարցն իւրեանց |174բ| կիսամեռք, եւ հոլովք մեռեալք, կուսանք առաջի մարցն, կին ընդ առաջի մարցն, այր ընդ կնոջն եւ այլն ըստ նոյն կարգի: Եւ զմեռեալսն ո՛չ կարէին մի ըստ միոջէ թաղել, այլ խորացուցանէին վեհ մի մեծ եւ արկանէին ի միջի նորա զութն եւ Ժ.(տաս)ն միատեղ եւ թաղեալ երթային: Արդ, եւ անդ էր տեսիլ զարտօսր աչաց, աղաղակ ձայնից եւ բեկումն միջաց, բաղխումն քրձից, քանզի բաժանեցան հարք ի որդոց, մայրք՝ ի դստերաց, բարեկամք՝ ի բարեկամաց. տեարք՝ ի յ[ը]նջից, քայքայեցան, բեռեկտեցան, մեկուսացան, անգիւտ լեալք ի միմիանց, զի յորժամ հանեին զմեռեալսն ի փլուզելոցն, ոչ կարեին ճանաջել՝ իմն եւ քոյն իցէ: Ահագին էր շարժս այս, զի յորժամ շարժէր, թուլանային եւ լքանէին ձեռք արի արանց, զի ի Տեառնէ էր բեկումն եւ վրէժխնդիր գործոց մեցոց, քանզի ոչ սովորական էր շարժս այս, այլ յայտնապէս պատիժ պատուհասի էր ստգանք մեղանացս: Կայ գեօղ մի Իլիճա, որում էր մօտ նորա ջերմուկ, շինեալ էր կամարաձեւ ի վերայ նորա կրօք, ի այ[ս]մ շարժմանէս բեկբեկեցեալ ի տեղոջէ իւրմէ, զարկուցեալ ի մէջ ջերմուկի, եւ եղեւ հողաբլուր, եւ կորեաւ, իսկ եւ այլում տեղոջէ երեւեցան սեաւ ակունք: Նա եւ գեօղ մի Խաչկավանք, զոր շինեալ է առաջնոց ժամանակաց, որում ասեն, թէ մասն ինչ կա խաչափայտէն Քրիստոսի անդ, ի արեւելից կուսէ պատառեցաւ որմն: Այլ եւ ի մօտ քարորի բըղխեաց աղբիւր մի քաղցր, որոց ջրաղացի միոյ բաւական էր, որքան կայր շարժն, կայր աղբիւրն, իսկ յորժամ դադարեաց շարժն, դադա /// (շար. թափ.):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 111ա (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Ձեռըս կերթայ, գիրըս մնայ: Յիշա՛յ զիս, օվ կարդացող եւ տո՛ւր ողորմի, ասելով. Աստուած ողորմի:
2. 1ա (ԺԹ. դ. սկիզբ, նոտրգիր) Գի՛ր, քեզ ասեմ, արի՛ գընայ օրհնեալ քաղաքդ Արզընկան,Դվնիկ. գի՛ր, քեզ ասեմ, արի՛ գընայ օրհնեալ քաղաքդ Արզընկան, Դվնիկ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝1ա (անընթեռնելի):
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Կիրակոս վարդապետի Գանձակեցւոյ, Պատմագրութիւն 1», Պհպ. Աա՝ «242/2764», Պհպ. Աա՝ «ՌՃԿԸ.-1719, Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 31ա՝ «Թ. ՌՄ[ԽԱ]. (1792)”», 23ա՝ «Այս է ալալ գին թամալն է», 26ա՝ «Ալալ գին է, տեղն է», 49ա՝ «Ասաց», 53բ՝ «Ձեռս երթայ, գիրս մնայ», 111ա՝ «Ձեռս երթ», 122բ՝ այբուբեն, 122բ՝ «Թէոդու»:
2765
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 87+1 (կրկն.՝ թ. 56): ՊՐԱԿ՝ 1-12x8 (1՝ 2, 2՝ 9, 12՝ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,5x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17x11,7. չորս կողմից թանաքով սահմանագծուած. ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 2ա): ՏՈՂ՝ 18-19: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը՝ կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտ ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա-Բ. (սկ.) սպիտակ, չգրուած թուղթ:
Նմուշ 2ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի մէջքը եւ փեղկերի եզրերը մաշուած, թերթերին խոնաւութեան, թանաքի հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-86բ [Պատմութիւն ժամանակաց, արարեալ Ստեփան[ն]ոսի Տարօնեցւոյ՝ Ասողնիկ կոչեցելոյ]
Տե՛ս ձեռ. 1894, 4ա-100բ: 1/1ա-31բ: Ցանկ/չիք: 2/31բ-79բ: Ցանկ/31բ-32ա: 3/80ա-86բ: Ցանկ/80ա-82բ:(Ա-ԽԸ. Գ-ից յետոյ՝/// շար. չիք): 4/չիք:
Տե՛ս Ստեփանոս Ասողիկ, Պատմութիւն տիեզերական, Երկրորդ տպագրութիւն, Ս. Պետերբուրգ, 1885, 438 էջ: Հմմտ. Մատենագիրք Հայոց, ԺԵ. հատոր, Ժ. դար. Պատմագրութիւն, Երկու գրքով, Գիրք Բ., Անթիլիաս – Լիբանան, 2010, էջ 619-832. ձեռ. I:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին՝ «Ստեփ. Ասողնիկ, Պատմագրութիւն 2», Ա. փեղկին՝ «Ցուցակ հային սոսաց 12, որ ամենայն բանեայ թէ այն ասաց, թէ որ թպէ նորին» (՞), կազմաստառ Ա՝ «94 97 14 14 16/64», Պհպ. Աա՝ «254/2765 1848 Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2766
[ԱՍՏՐԱԽԱՆ] |
[ՌՄՀԴ.-ՌՄՀԷ. – 1825-1828] |
ԳՐԻՉ՝ Գէորգ Խուբեանց:
ԹԵՐԹ՝ 192+1 (կրկն.՝ թ. 113. գրչի էջակալում՝ 2-381, որ է՝ 2բ-191ա). չգրուած՝ 1բ, 191ա-2բ: ՊՐԱԿ՝ 1-16x12 (1, 2՝ 13, 16՝ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. կապոյտ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ 1. օղակ, 2. «МУШ» ներքեւում՝ 18... 3. «ФПР», 4. «КФММ», 5. շրջանաձեւ ցանկապատի ներսում սաղաւարտով մարդ, ձեռքին նիզակ, դիմացը՝ետեւի թաթերի վրայ կանգնած թագակիր առիւծ՝ ձեռքին սուր: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,3x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (19x14,2. աջ, ձախ եւ ստորին կողմերից սահմանագծուած. ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 21-26: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը՝ կարմիր կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, սպիտակ, չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 4ա
ՎԻՃԱԿ բաւարար. կազմի եզրերը եւ մէջքը մաշուած, թերթերի վրայ խոնաւութեան, խունացման եւ թանաքի հետքեր, թերթեզերքը մաշուած, մանր պատռուածքներ, անհարթ, թ. 113գդ՝ վերին մասից կտրած 18 տողի չափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-190բ [Գեորգ Խուբեանց, Յաղագս վարուց եւ գործոց կաթողիկոսաց Էջմիածնայ. 1737-1822 թթ.]
– 2բ-84ա ստ. լս. 2ական տողով [Չափածոյ Նախաբան. ծայրակապ՝ «Ի Գէորգ Մելքիսեդեկեան Խուբով Խաղբակեան հայկազն իշխանէ լալով սգալով ժողովեալ անպատեհ սրբազնագ»] – Ի գլուխս գրոց եւ յերգս ողբոց արժան է գրել զայս բան սգալի, / կարդալ ողբալ եւ հառաչել սրտիւ գոչել, զի է զգալի... Ուղղեաց կարգեաց բարեդրութեամբ՝ սահման կոպար եդ բնաւ անցի / ոչ լիովին գրեալ զգործոցն, այլ հակիրճ իմն ճառեալ անցի:
Ծնթ. Ստ. լս-ում սուրբգրային քաղումների հասցէներ:
1. 2ա-3ա Պրակ Առաջին. Սգալի զարթուցիչ – Ողբալի ողբարան Հայոց՝ բացօղ առականց... զի եւ ինքն գթացեալ ողորմեսցի դարձեալ:
2. 3աբ Պրակ 2. Ցաւակրական ողբերգութեամբ ճառեալ որպիսութիւն կաթողիկոսացն ի Ղազարու սկսեալ – Ի 1737 թուոջ Քրիստոսի ի յընտրելն զՂազար եպիսկոպոս Ջահակցի ի կաթուղիկոսութիւն սրբոյ գահին Էջմիածնի... մեծաց եւ փոքունց առ հասարակ եւն, որպէս տեսցի ի ստորեւ:
3. 3բ-4բ Պրակ 3. Կանոն եւ կարգ կաթուղիկոսի ընտրութեան – Սովորութիւն եւ ծէս նախնեաց հոգելեացն էր ի բնէ... քանզի ոսոխն անգութ՝ իբրեւ զառիւծ, մանաւանդ նմին հանդէպ գոչէ եւ այլն:
4. 4բ-5ա Պրակ 4. Յաղագս որպիսի ընտրութեան Ղազար կաթուղիկոսի – Ի 1737 թուոջ, ի յընտրութեան Ղազարու ընտրեցին զԳրիգոր պատրիարգն Երուսաղէմի... բանադրեաց զՂազար եւ նզովաւք արգել ո՛չ յիշել զանուն նորին, յիւրումն վիճակի:
5. 5աբ Պրակ 5. Վասն օծման Ղազար կաթողիկոսի – Բայց ի 1738 թուոջ յօծմանն Ղազարու կաթողիկոսի... վասն որոյ եւ ի կարճոյ համառօտեմք:
6. 5բ-6բ Պրակ 6. Վասն բռնակալութեան Ղազարու կաթողիկոսի – Ապա մինչ ըստ աշխարհակալաց բռնացելոց... ըստ խնդրոյ Ֆաթալի խանին, զոր եւ զկնի հինգ ամսոց հանին:
7. 6բ-7ա Պրակ 7. Վասն խստագոյն տանջանօք տառապացուցանելոյ նորա զեպիսկոպոսունս – Արդ, որպէս պատմի զայնմանէ հայրապետէ... ո՞ր բռնաւոր զայս գործեաց, զոր Տէր մեր հոգեւոր գործեաց:
8.7աբ Պրակ 8. Վասն խաբանօք զՊետրոս բերեալ նորանոր տանջանօք չարչարելոյն – Ապա մինչ խայտառակութիւն անձին... եւ բռնաւորաց բռնութեամբ բերել տալ կամեցաւ, բայց ոչ յաջողեաց:
9. 7բ-8ա Պրակ 9. Վասն սպանման Նատր շահի եւ թագաւորելոյ Շահռուհի եւ Ատլ շահի – Ապա ի 1747 թուոջ Նատր շահ յաւուր միում խորհուրդ ետ... եւ զեղբայր իւր Իբրահիմ եդ մարզպան ի Սպահան:
10. 8աբ Պրակ 10. Վասն մատնելոյ Ղազարու զիշխանսն Երեւանու Հայոց – Յայնմ ամի մինչ կամեցաւ կաթողիկոսն... վասն զի միաբանիցն աղաղակք լցին զականջս վշտալուր ազգին:
11. 8բ-9ա Պրակ 11. Վասն աքսորելոյն զՂազար եւ նստուցանելոյն զՔիւթիւր – Զյայսպէսեաց ծփանց ո՛չ յագեալ Ղազարու... եւ Պետրոս՝ յԱթոռն կաթուղիկոսութեան (հանապազ յայսպիսի երկպառակութենէ զօրացեալ խրախուսէ համբառնալ զգլուխ չարագլուխն ո՛ եւ իցէ):
12. 9բ Պրակ 12. Վասն կուրացուցանելոյ զԱտլ շահ, եւ թագաւորելոյ Իբրահիմայ, եւ ելման Ղազարու ի Սեւանայ – Ի նմին ամի Իբրահիմ մարզպան՝ եղբայր Ատլ շահայ արքային Պարսից... կացեալ ի կաթողիկոսութեան ամիսս 10, ահա կաթուղիկոսավայել գործ արդարութեան:
13. 9բ-10բ Պրակ 13. Վասն այլոց արարմանց Ղազար կաթուղիկոսի – Պատմեցից եւ զայլ արդարութիւնս նորին Ղազարու կաթուղիկոսի... եւ ինքեան զդրամն միայն ժողովել եւ այլն:
14. 10բ-2ա Պրակ 14: Վասն առաջին նուիրակի աշխարհին Հնդկաց – Ապա քան զայն յառաջ Սահակ անուն վաճառական ոմն Երեւանցի... վասն զի ծանեան որպիսի ոք լինիլ եւ զինչ լեզու ունիլն:
15. 12աբ Պրակ 15. Վասն որպիսութեան նուիրակ Սիմէօն սարկաւագի – Զկնի այնքան թախանձանացն առեալ Սիմէօնի... զի աստ ոչ գտանին (թողեալ յիւրում տեղւոջ պատմել, դարձցուք ի կարգ բանիս):
16. 13ա-4ա Պրակ 16. Վասն դիմելոյ Սիմէօն նուիրակի ի Սուրբ Աթոռն – Ապա բաց յանհամար գանձուցն... շնորհեսցէ Տէր վայելել ձեզ բարեաւ եւ արդարութեամբ. եւ այն է բարին:
17. 14բ-5բ Պրակ 17. Վասն մտանելոյ Սիմէօնի ի Սուրբ Աթոռն եւ ձեռնադրելոյն – Ի մտանելն յԷջմիածին Սիմէօն սարկաւագի... ողջ լե՛ր հայրապետ Հայոց եւ հայր իմ հոգեծին:
18. 15բ-6ա Պրակ 18. Վասն վաղճանման Ղազարու եւ կաթուղիկոսութեան Մինասայ – Ապա յետ այնքանեաց անհանգիստ տառապանաց անձին եւ այլոց... հանդարտութեամբ վարեալ զիշխանութիւն կաթուղիկոսութեան յամիսս 20, փախեցաւ յանանցն ի 12 մայիսի 1753 ամի:
19. 16ա-7ա Պրակ 19. Վասն յԵրուսաղէմ գնալոյ Սիմէօն վարդապետի ընդ Եաղուբ աղային – Իսկ ի 1752 թուոջ գնաց յուխտ յԵրուսաղէմ... եւ թղթակցութեամբ զպասքումն ծարաւութեանց սիրելութեանն ոչ զօրէին զովացուցանել, մինչեւ դէպ եղեն:
20. 17ա-8ա Պրակ 20. Վասն քարոզութեան քօսայի եւ Մուսայի – Գոյր յԵրուսաղէմ եւ Մօսէս վարդապետ ոմն բարձրահասակ... զմեծահարուստ եւ զամենափարթամ զթագաւորապատիւ հանրահռչակ հոգելոյս իշխանն ի կենաց յայնմ ամի:
21. 18աբ Պրակ 21. Վասն մահուն Մինաս կաթողիկոսի եւ ընտրութեանն Աղէքսանդրի եւ այլոց – Իսկ հեզահամբոյրն Մինաս կաթողիկոս մինչ ի 1753 թւոջ վաղճանեցաւ... ի վանս Սուրբ Լուսաւորչին, ի 1760 ամի:
22. 19ա-20ա Պրակ 22. Վասն որպիսութեան վարուց Յակոբայ կաթողիկոսի – Սոյն այս Յակոբ Շամախեցի էր այր ճգնազգեաց... որոյ եւ կցեալ ի կաթուղիկոսութեան ամս 3 եւ ամիսս 4 վախճանեցաւ:
23. 20բ-1ա Պրակ 23. Վասն ընտրութեան եւ օծման Սիմէօն կաթողիկոսի Երեւանցւոյ – Յայն աւուրսն Սիմէօն եպիսկոպոս Երեւանցի՝ նուիրակն Պօլսոյ... զոր եւ օծին ի 20 ապրիլի, ի 1763 թուոջ, յերեւման Խաչի Կիւրակէին:
24. 21աբ Պրակ 24. Վասն բարեկարգութեան Սիմէօն կաթուղիկոսի – Զյետ օծման Սիմէօն կաթուղիկոսի... Սուրբ Աթոռն Էջմիածին, որպէս ի ծոց մօր կայ:
25. 22աբ Պրակ 25. Վասն ընծայամատոյց գոլոյ Սիմէօն հայրապետին, կայսրուհւոյն եւ շահին – Յարաժամ հոգալով նորա զազգային բարեկարգութեանց... այսպիսի ջանադրութեամբ ապահովացուցանել զհայկազնեայս տքնէր միշտ:
26. 23ա-5ա Պրակ 26. Վասն գժտութեան ի մէջ Սիմէօն կաթուղիկոսի եւ Աբրահամ վարդապետի – Մինչ ամենաչար բանսարկուն հին թշնամի... եւ դարձաւ ի Սուրբ Էջմիածին եւ անդուստ չուեաց:
– 25ա Հեղինակի՝ «Ցայս վայր զպատմութիւնս ընթերցեալ կամ ի ծերաց լուեալ գրեցի, եւ այսմ հէտէ զականատես եղեալսս գրեմ»:
27. 25ա-8բ Պրակ 27. Վասն շինուածոց Սիմէօն կաթուղիկոսի – Բայց Սիմէօն կաթուղիկոս ի խաղաղանալ երկրին... իբր թէ ի մեռանիլ տեառն վայելողի, որպէս թէ մեռաւ եւ ի վայելելին եւ այլն:
28. 28բ-30ա Պրակ 28: Վասն որպիսի դաւանութեան թարգմանին եւ կերլեացն ֆռանկաց – Բայց թարգման նոցին Ստեփան անուն... ապա եւ փափքն մեր հրամայեն թարց զենման արեամբ ուտել եւ պարարիլ:
29. 30ա-1բ Պրակ 29. Վասն այլ շինուածոց Սիմէօն հայրապետի – Յետ այնոցիկ շինեաց Սիմէօն հայրապետ նաեւ զարտաքին մարագս... եւ ըստ չափու իւրոցն վշտալի եւ ցաւակոծ կենաց:
30. 31բ-2բ Պրակ 30. Վասն քաջարթուն հետեւողութեան օրինաց Սիմէօն հայրապետի – Հոգայր մանաւանդ եւ երկնէր ի սրտի զցայգ եւ զցերեկ... եւ եղեւ քարոզ վասն որպիսութեան հատուցման եւ պատժոց անհնազանդից եւ այլն:
31. 32բ-5բ Պրակ 31. Վասն որպիսի բարեկարգելոյ նորա զկարգ ուսմանց աթոռայնոցն – Արդարեւ իբրեւ հովիւ քաջ... եւ հիւծեալ տոչորեին ցամաքեալ ոսկերք երանելոյն ի բովս զբաղմանց եւ հիւանդութեանց:
32. 36ա-8ա Պրակ 32. Վասն երկարատեսութեան Սիմէօն հայրապետի եւ պահպանելոյն նորա զկաթուղիկոսացուս յԱթոռն – Ամենաշրջանկատ երկարատեսութեամբ զօրհասն... այլ քաջ գիտէր, զի յայնմ հետէ արգելեալ լինին հրամանք մեռելոց:
33. 38աբ Պրակ 33. Վասն վարուց եւ կենցաղավարութեանց Սիմէօն հայրապետի – Հարկ վարկանեմ պատմել եւ զաստուածահաճոյ վարուց... մանաւանդ ի գալ հիւրից եւ երգօք հոգեւորօք բերկրիլն:
34. 39ա-40ա Պրակ 34. Վասն անդուլ աշխատանաց Սիմէօն հայրապետի – Իսկ եւ անդադար աշխատանացն պտուղք էին... ժխտեաց գլխովին եւ ոչ կամեցաւ վճարել:
35. 40ա-2բ Պրակ 35. Վասն աւերման Հերակլի զԵրեւան. եւ տառապանաց Սիմէօն հայրապետի – Ուստի ի 1879 թուոջ մինչ յայտ եղեւ Հերակլայ... եւ կրէին գրաստք Էջմիածնի եւ արքայի:
36. 43աբ Պրակ 36: Վասն պատերազմելոյ Հերակլի ընդ Երեւանցւոց եւ պաշարելոյ զբերդն եւ մահուան Սիմէօն հայրապետի – Յայնմ օրէ սաստկացուցեալ զմարտն... ի 26 յուլիսի, ի Պայծառակերպութեան կիրակէին, ի 1780 ամին:
37. 44ա-5բ Պրակ 37. Վասն որպիսի զգաստ մահուան Սիմէօնի եւ ընտրութեան Ղուկասու – Այսօրինակ անըմբերելի ցաւակրութեամբ մարմնոյ եւ հոգւոյ... խղճահարեալ ստրջացան,վասն որոյ եւ զֆերմանն հանեալ յղեցին:
38. 45բ-6բ Պրակ 38. Վասն արտաքսման սպասաւորաց Սիմէօն վեհապետին ի Վեհարանէն – Գրեալ պատարագին եւ պօլսեցւոց եւ զանազան առաջադրութիւնս... եւ ասաց. Թող աստ մնայ ի գանձարանն, եւ երբ պիտայեսցի, տարցես. եւ այլն:
39. 46բ-7բ Պրակ 39. Վասն մահուան մահտեսի Սիմէօնի եւ հրդեհման բնակարանի նորին – Իսկ ի կենդանութեան Սիմէօնի հայրապետին... մինչ հայր եւ մայր իմ հոգելոյսք կենդանի էին (որպէս գրեալն է):
40. 48ա-9բ Պրակ 40. Վասն վարուց Ղուկաս կաթուղիկոսի – Իսկ Ղուկաս կաթուղիկոս իբրեւ եգիտ զհանգստութիւն... եւ զի՞նչ յօժարաբար ընծայեն, բաւականագոյն է:
41. 49բ-50բ Պրակ 41. Վասն որպիսութեան եւ մահուան Իսահակ արքեպիսկոպոսին – Իսահակ արքեպիսկոպոս ի մեծն Պօլսի... վասն որոյ հատուսցէ նմա Տէր յիւրն ամենալի գանձարանէ զհատուցումն:
42. 51ա-4ա Պրակ 42. Վասն որքանութեան աշակերտաց մերոց եւ զի՞նչ ուսմանց նոցին – Ուսանօղք յինէն երեք դասք էին... այլ ամենեքեան յագարակս եւ ի վաճառս վաղվաղեն. եւ այլն:
43. 54ա-6բ Պրակ 43. Վասն աւերման Թիֆլիզու եւ աւարման զարդուց Աթոռոյն – Որպէս ի վերայ պատմեցաւ... կամ քառապատիկ զգինսն հատուսցեն (զորոյ լիակատարն գրեալ եմք ի Պատմութեանն Հայաստանի):
44. 56բ-8բ Պրակ 44. Վասն ունակութեանց եւ բարուց Ղուկաս կաթուղիկոսին – Իսկ Ղուկաս կաթուղիկոս ունակացեալ էր չորիւքս... ուրեմն Սիմէօնն վատնեալ էր, եւ ինքն՝ ոչ:
45. 58բ-60բ Պրակ 45. Վասն անտանելի տառապանաց Կուչուրեան Ստեփաննոս եպիսկոպսին – Ըստ սովորութեանն զԿուչուրեան Ստեփաննոս եպիսկոպոսն Մուլքանաչի (այսինքն՝ տասանորդօղ) եդ ի գեղջն Էջմիածնի... քան զանբան կարկամեցուցեալ շլացուցնէ զմտացն անգամ լուսաւորութիւնս. եւ այլն:
46. 60բ-2ա Պրակ 46. Վասն առաքման Ղուկասու զԵփրեմ եպիսկոպոս ի Ռուսաստան նուիրակ – Նմին նման եւ վասն նախանձու... եւ Ղուկաս կաթուղիկոս վաղճանեցաւ ի 1799, դեկտեմբերի 29, եւ թաղեցին ըստ օրինին:
47. 62ա-3ա Պրակ 47. Վասն ծագման հակառակութեանց հակառակաթոռ կաթուղիկոսացն՝ Դանիէլի եւ Դաւթի. եւ իսպառ նուաղելոյ եւ (ո՞ գիտէ), որպէս նշմարի՝ եւ վերջանալոյ եւս կաթուղիկոսութեանն Հայոց եւ լքեալ խանգարելոյ Աթոռոյն Էջմիածնի – Զկնի ննջման հանգուցեալ տեառն Ղուկասու կաթուղիկոսին... այլ եւ համանգամայն զհօտն վատնել, եթէ ոչ ընդունեցեալ լիցի ինքն:
48. 63աբ Պրակ 48. Վասն գնալոյ Դաւթի ի Պօլիս եւ վասն ընտրութեան Յօվսէփայ եպիսկոպոսին – Իսկ յարուցիչն չարեաց եւ աննինջ նպաստիչն... եբաց զանփակելի դրունս անհամար վնասուց, որպէս յայտնին յառաջիկայդ:
49. 63բ-5ա Պրակ 49. Վասն պատրիարգութեան Դաւթի եւ աքսորանաց եպիսկոպոսաց ոմանց – Ուստի խնդամիտ սրտիւ աճապարեաց... որ եւ դարձաւ անդրէն փութանակի յԷջմիածին՝ անդ յագեցուցանել զծարաւ բաղձանացն:
50. 65ա-6ա Պրակ 50. Վասն առ իս գրելոյ Յովսեփ կաթուղիկոս անուանելոյն զդիտմունս իւր – Գրեաց առ իս Յօվսէփ կաթուղիկոս անուանեալնյԱշտարխանու... եւ գործէր ըստ Յուդային, այսինքն՝ Մի՞թէ ես իցէմ:
51. 66բ-7ա Պրակ 51. Վասն վերստին մահսարագրութեան միաբանաց եւ խաբեութեանն Դաւթի – Վերստին սիւնհոդոսին ժողով գումարեալ... վասն որոյ հրամայեաց բերել տալ յԵրեւան զբոլոր միաբանսն Էջմիածնի:
52. 67աբ Պրակ 52. Վասն կոչելոյ խանին զմիաբանսն եւ հարկադրելոյն վասն Դաւթի – Ի ժողովել հրամանատարացն զմիաբանսն յԱթոռայ անտի... զի երդումն վնաս ինչ ո՛չ գործէ ձեզ եւ մեզ:
53. 68ա-9ա Պրակ 53. Վասն խորհրդեանն միաբանացն եւ պատասխանելոյ խանին – Ելեալ միաբանացն ի պալատէ խանին... որովք գաղտնիք եւ գողօնք իւր ոչ մերկապարանոցէին:
54. 69ա-70ա Պրակ 54. Վասն խարդաւանութեան Աստուածատուր եպիսկոպոսին – Արիցեալ եւ նորա անկանէր... եւ արգելիչ բարեաց գտաւ յայնժամ:
55. 70բ-1ա Պրակ 55. Վասն ստանալոյ խանին զկաշառն Դաւթի եւ կաթուղիկոսացուցանելոյն – Իսկ Մահմատ խանն շտապեալ ի ստանալ զայն գումար... քակտելոյն աներկբայ մնային սպասեալքն (Գրծ. 5. 38):
56. 71բ-2ա Պրակ 56. Վասն պատուելոյ Դաւթի զտաճիկսն եւ անարգելոյն զհոգեւորսն – «Օրհնութեանցն յայնժամ հեռի եղեալ յոչ կամեցօղէն» (Սղմ. 108. 18)... զլսելիս բարեբարոյ ընթերցասիրաց է փոյթ փութալի. եւ այլն:
57. 72ա-3ա Պրակ 57. Վասն գալստեանն Դանիէլի ի յԻւչքիլիսայ եւ օծանելոյն անդ – Զկնի ոչ բազմաց աւուրց հասեալ Դանիէլի...ոչ գիտէին խաղալ զայսպիսի տղայական խաբեբայութեամբ խաղս եւ այլն:
58. 73ա-4ա Պրակ 58. Վասն բռնակալութեան Դաւթի եւ փախստեանն միաբանացն – Յայն ժամանակսն անտանելի նկատեալզբռնաբար խստութիւնսն Դաւթի... եւ երջանիկ վայելչութեամբ եւ յարգանօք կեալ:
59. 74ա-5ա Պրակ 59. Վասն որքանութեան ծախուց Դաւթեանցն ի Պօլիս – Իսկ Դաւթեանցն ծախուց որքանութիւն (ի Պօլիս կամ յայլ ուրեք)... ընդ վայր կորուսանելն փոյթ ինչ ո՛չ համարեցան, այլ յուսահատութեամբ դարձան:
60. 75ա-6ա Պրակ 60. Վասն անխնայ վատնելոյ Դաւթեանցն դարձեալ ի Պօլիս – Լուեալ զայս համբաւ Դաւթեանցն ի Պօլիս... եւ անաշխատ եւ անպատճառ եւս սատանային, ո՞հ, թէ զո՞րն գրեցից:
61. 76ա-80բ Պրակ 61. Վասն ոմանց տումարացն ծախուց որքանութեանց – Այսու եւ զայլսն զննել կարելի է... եթէ գլուխն այն, ա՞յլքն որպէս. դարձցուք ի կարգ բանին:
62. 81ա-4ա Պրակ 62. Վասն Ներսիսի որպիսի ծննդեան եւ զարգացմանն – Հաստատէին արժանահաւատք բազումք... եւ ազգաւ եւ ընտանեօք ողնաբեկ խորտակմամբ կորնչիլ (1 Թգ. 4. 18). վասն որոյ թողցի:
63. 84ա-5ա Պրակ 63. Վասն ըղձակատարութեանց արբանեակաց տառապակրութիւն ազգի Հայոց – Քանզի վասն չար ըղձից իւրեանց... գայթակղեցուցին սիւնքն կարծեալք, զպարզամիտ եւ ջերմեռանդ ազգն Հայոց:
64. 85բ-6ա Պրակ 64. Վասն մատուցումն անթիւ կաշառաց ի Պօլիս երկոցունց կողմանցն – Պարապ ի Պօլիս չգտեալ եւ դաւթեանցն յառատաձեռնելոյ զգումարս կաշառացն... եւ ի պատիժ մահուան մտանեալ հրատարակել էր (ահա մեզ առանց արծաթոյյ յԱստուծոյ ընտրեալ կաթուղիկոս):
65. 86աբ Պրակ 65. Վասն գողանալոյ ոսկեղինաց, գոհարեղինաց եւ այլ զարդուց – Այսպիսի սնոտի պատճառօք իբր հաստատեալ գոլ կարծելն... եւ յետ աւուրց ինչ փոխեցաւ ի տուն Գաբրիէլի:
66. 86բ-7ա Պրակ 66. Վասն գողանալոյ Դաւթի զգեղարդն աստուածամուխ ընդ այլ զարդուց – Յայնմ միջոցի յաւուր կաղանդին չորեքշաբթի, ի 1802 ամի... եւ ի կաշառակուր խեղդելոց բարեբանեալ գովեսցին եւ այլն:
67. 87բ-8ա Պրակ 67. Վասն բացման գեղարդունակ արկեղն – Կոչեալ եւ զիս անդ յայնմ գիշերի... զինչ օգուտ, կորայս զհազւագիւտն ժամ բազմաշահ, թէ եւ ստերջացաւ բազմիցս:
68. 88բ-9ա Պրակ 68. Վասն յորդարելոյ իմ զիշխանսն յընկրկեցութիւն ազատութեան գեղարդեանն – Փակեալ զարկղն անդէն, կնքեցաք նոյնպէս ըստ առաջնոյն... եւ ողբալով հետեւեալ եկին ընդ իս 24 ոգիք, ուր եւ ես գնայի:
69. 89ա-91բ Պրակ 69. Վասն որպիսի ժողովելոյ եւ խորհրդակցութեան զարկղն տանելոյ – Յընթանալն մեր առ արհին... այնք եւս ի հարկէ՝ ի պատկառանաց եւ ի յանարգանաց իմոց հարկադրեալք. եւ այլն:
70. 91բ-2բ Պրակ 70. Վասն ժամանելոյ մեր յԱթոռն եւ յափշտակելոյ Դաւթի զարկղն բռնութեամբ – Յանագանիլ ուղորդացս՝ հնացեալն աւուրք չարութեան... եւ խղճալիքն սրտահատեալ գայթակղութեամբ՝ յաւետել իւրաքանչիւրոցն աշխարհաց:
71. 92բ-4ա Պրակ 71. Վասն ամբոխման միաբանացն եւ անպատմելի անցից գիշերի ճրագալուծին – Յետ այսց ամենայն անցից... մերս հասարակաց զի՞նչ մնայ առնել. եւ այլն:
72. 94ա-6ա Պրակ 72. Վասն զկնի մեր հրաւիրակս յղելոյն Դաւթի – Յղեաց ապա եւ հրաւիրակս առ մեզ... եւ կրկին խայտառակիս, եւ տարաձայնութիւն չարագոյն բարձրանայ, վասն որոյ լաւ է չխօսիլդ:
73. 96աբ Պրակ 73. Վասն առաքելոյն Դաւթի զկաշառս եւ փակման դրանց վանացն – Ի մէջ գիշերին յետ արձակումն ժողովոյն... եւ դարձան խնդալով, կատակելով եւ հայհոյելով:
74. 96բ-9ա Պրակ 74. Վասն բանադրելոյն Դաւթի զՔեալ Յօհաննէս եւ զԶօրաբն – Յետ սակաւ միջոցի ոչ արբուցանել կարողանալով զծարաւ մախանացն... բայց Անտօն վարդապետ բժիշկն ազատեաց դեղթափ դեղօք եւն:
75. 99աբ Պրակ 75. Վասն ամէնաողորմածաբար շնորհելոյ զղրամատ Դանիէլ կաթուղիկոսին – յԱմենուստ կուսէ վիշտք եւ վտանգք յայնպիսիհոգեւորաց բազմանալոյն... ի մեղս՝ ամօթ վարկանին դառնալ յառաքինութիւնս. եւ այլն:
76. 100ա-1բ Պրակ 76. Վասն սուտ մուրհակս սահմանելոյն Դաւթի յանուն Դանիէլի – Իբրեւ գիտաց Դաւիթ, թէ... վասն որոյ եդ ի կշիռ, թէ ոչ մեռանիլ, անպատճառ մեռուցանել. եւ այլն:
77. 101բ-2բ Պրակ 77. Վասն սուտ եւ բռնաբար մահսարագրութեանցն վասն Դաւթի – Տե՛ս դու ինձ, թէ որպիսի մորթ երկաթի... յայտ առնելով, թէ Ահա գայ բռնութեամբ ստորագրեցուցեալ սուտ վկայութիւն եւ այլն:
78. 103ա-4ա Պրակ 78. Վասն որովք յղելոյ զմահսարսն. եւ առ իս գրեցեալ թղթոցն յայլուստ – Թէպէտ զիւր բռնադատ մահսարսն ակամայ ինձ... գուցէ կողմնակի ընթացուք թերուղի մնասցէ. եւ այլն:
79. 104ա-5ա Պրակ 78. Վասն գրելոյ առ իս եպիսկոպոսացն, թէ վատնեաց զամենայն. եւ այլն – Բայց քան զամենեսեան առաւել... եւ ոչ տիրիլ ի գործոյն ընդդէմ կոչմանն, այսինքն՝ իշխեցեալ. եւ այլն:
80. 105ա-8ա Պրակ 80. Վասն Անտօն խաբեբայի գալստեանն յԷջմիածին եւ փախստեանն – Առ սրբազանն Եփրեմ առաջնորդ... եւ փչեաց ի նոյնում նենգութեան. թարց զղջման եւ մեղայի:
81. 108ա-9ա Պրակ 81. Վասն խաբանօք խոշտանկելոյն զիս Դաւթի – Ի վերայ ամենայնի այսոցիկ ակն ածելով... զի զչեղեալսն առնելով զարմացուցանէր մինչ զռամիկսն:
82. 109բ-10ա Պրակ 82. Վասն ողոքանօք ներել խնդրելով խիլայելոյն զիս Դաւթի – Յետ այնքան անարգանաց... յորում զ112 աշակերտս եւ զքահանայսն ուսուցանէի:
83. 110բ-2բ Պրակ 83. Վասն փախստեանն արհւոյն Յօհաննու. եւ խանձատելոյն զսպասաւոր նորին – Զաւարտ անհիմն եղեռնագործութեանց անկայուն նկատելով... անկեալ եդաւ դի անկենդան յորոց գերչաց արդեօք, եթէ ոչ յոչխարամորթ գազանաց. եւ այլն:
84. 113ա-դ Պրակ 84. Վասն Շարիֆ փաշային եւ կաշառամատոյց լինելոյ Կուչուրեանին – Յայն միջոցն եւ Շարիֆ փաշայն... երկոսին ի Ղազարապատն ի միում սենեկի շղթայեալ անսուաղ տայր տքնել. եւ տեւեցին ցութն աւուրս (113բ՝ 12 տող թանձր թանաքագծերով ջնջած, յաջորդ թերթերի՝ 18 տողը կտրած, 4 ջնջած):
85. 113դ-5ա Պրակ 85. Վասն գալստեանն Ցիցինովի եւ առարկայից Շարիֆ փաշայի – Իսկ քան զայս յառաջ ի 1803 ամի ժամանեալ... եւ ազատեցաք զնոսա կատարելապէս ի բանտահեղձ եւ սովալլուկ մահուանէ:
86. 115աբ Պրակ 86. Վասն առաքման իբր դեսպանաց խանիցն, այսինքն՝ Էյնալ խանի եւ այլոց – Ընդ պայծառ Թէմուրազ Օրբելիանին... ի գերեզմանս օտարաց ամփոփել հրամայեաց:
87. 116ա-7ա Պրակ 87. Վասն ձեռնադրութեան Գէորգ եւ Աստուածատուր քահանայից – Յամենայն անկանոն եւ անսահման ապօրինաւորութեան... այլ յեկեղեցւոջ Անանիայի առաքելոյն ձեռնադրեալ, անդէն մնացին:
88. 117աբ Պրակ 88. Վասն առաքման Ասլան բէկի ի Թիֆլիզ. եւ պատգամաց Շահզատային – Յետ երթեւեկութեան Էյնալ խանի... եւ ի չարագոյն չարեաց ոչ երբէք ձանձրացաւ (Սղ. 35. 5). եւ այլն:
89. 117բ-8բ Պրակ 89. Վասն ժողովելոյ խանիցն զբնակիչս ի բերդն եւ գալստեանն պարսից – Յանագանիլ խանին ընդդէմ հրամանի կուսակալին... եւ յիւրաքանչիւր պատգամատրութեանն 200 ռուբլի տայր դէրվիշին (սակս բազմավտանգ գոլոյ ճանապարհացն (ասէին):
90. 118բ-9բ Պրակ 90. Վասն դարձման կուսակալին յԵրեւանու յԷջմիածին – Ի դառնալ կուսակալին հանդերձ զօրօք... բայց զի՞նչ օգուտ, զի պատրեալ անցուցաք. եւ այլն:
91. 119բ-21ա Պրակ 91. Վասն դարձման միաբանացն ընդ զօրացն ի Թիֆլիզ – Դարձ արարեալ եւ միաբանաց Աթոռոյն... եթէ զբովանդակն պատմել ձեռնարկցից, քարտէն եւ մելան սղանան:
92. 121ա-2բ Պրակ 92. Օրինակ ամբաստանական թղթոց Ներսիսի յարհւոյն Յօհաննու – Ներսէս վարդապետ առ ի բարերարել մեծերախտ բարերարին իւրում... վասն որոյ եւ մեր յառասպելս գրեալ զզուեցուցանել չկամելով, թողաք զայլսն:
93. 122բ-4ա Պրակ 93. Այլ օրինակ չարախօսութեանց գանգատանացն Ներսիսի – Լցեալ ապա զթերթս բազումս... աղօթարար վասն անգին կենացդ ջերմեռանդ ծառայ վեհազննութեան ձեր նուաստ աբեղայ Ներսէս, յուլիսի 19, ի Նոր Նախիջեւան:
94. 124բ-5բ Պրակ 94. Ճշմարտութեան կշիռ որպիսութեան գործելոցն Ներսիսի – Ոչ այսչափ միայն, այլ յոյժ անխիղճ... եւ որպէս թէ զվեհանձնութիւն իւր մեզ ցուցնէ, զի շնորհազարդեալ եւ այլն գրեալ են:
95. 125բ-8բ Պրակ 95. Այլ հայելի արդարութեան եւ կշիռ խղճմտանաց պատասխան գրեցմամբ – Թողլով զբազմառիթ սրտահատ... որք խուն իմն անհաճոյ թուլոց գրեալքն են. եւ այլն:
96. 129ա-30բ Պրակ 96. Վասն յԷջմիածին գնալոյ շահին եւ տանելոյ զԴանիէլն – Դարձցուք դարձեալ ի կարգ բանին... եւ պատրաստեցաւ ի գնալ շահն ի վաղուեանն:
97. 131ա-2ա Պրակ 97. Վասն դարձման շահին եւ գերութեանն Դանիէլի – Մատնելոյն Դաւթի ի սպանումն զԴանիէլն... զայսոսիկ տեսիլս գրեալ էին մեզ ի Մօսկով բազումք:
98. 132բ-3ա Պրակ 98. Վասն տառապեցուցանելոյ զմիաբանսն Դաւիթ կաթուղիկոսի – Իսկ Դաւիթ մինչ ոչ ետես զիղձ իւր լցեալ... եթէ ոչ անհաւան եւ պախարակիչ առ ամենեսին եւ յամենեցունց:
99. 133աբ Պրակ 99. Վասն ի բանտ կապելոյ ի Թիֆլիզ զՍահակ Մէլիքեանն – Ազդեաց կուսակալին ի Թիֆլիզ Յօհաննէս արհին... ի դուռն ողորմութեան դիմել եւ զողորմութիւն վասն նոցա գտանել. եւ այլն:
100. 133բ-5բ Պրակ 100. Վասն կապտելոյ Դաւթի զգոյս Աթոռոյն – Մինչ չեւ եւս գնացեալ էի ի Թիֆլիզ... որ ոչ յայլոց դիպուածոց, եթէ ոչ ի սրբութեանցն պատճառեալ:
101. 135բ-6բ Պրակ 101. Վասն բերելոյ Նեսվետայեվ եներալի զզարդ Աթոռոյն եւ զժողովուրդն Հայոց – Ապա յամենալս իմ ի Թիֆլիզ... անդամալոյծ բանտարկեալ եւ ընչաթափ կողոպտեալ:
102. 136բ-7բ Պրակ 102. Վասն պէս-պէս պատուհասելոյն Դաւթի զբազումս – Ի փախուցանել պատրաստիլն Դաւթի... եւ ոչ որպէս դահիճ եւ բանտապետ, վասն որոյ խոնարհեալ անկեալ երեսօք՝ լռեցաւ:
103. 137բ-9ա Պրակ 103. Վասն զանգթաբար պատժելսն Դաւթի զերեսօքն հարկանելն սարդարի – Ասաց սարդարն դարձեալ վասն անցելոցն եւս... եւ կիրք ողբալի միաբանացն նորին:
104. 139ա-41ա Պրակ 104. Վասն ի Թիֆլիզ մնալոյն իմոյ եւ խնդրամատոյց գոլոյս – Վերջ ամենայնի մինչ իԹիֆլիզ...եւ նոքա հետեւէին ըստ հրամանին պատրաստութեան, զի ելցեն:
105. 141բ-3բ Պրակ 105. Վասն վրդովելոյ Ներսիսի զբազումս եւ պատճառելոյ զատելութիւնս – Բայց բարեսիրտնԵփրեմ... ուստի «որոյ հոգւոյ գոլն, այսու եւս յայտ լինի» (Ղուկ. 9. 55)
106. 143բ-4բ Պրակ 106. Դարձեալ վասն խռովարարութեանցն Ներսիսի – Որ եւ յօրէ մտանելոյն առ սրբազանն Եփրեմ... եւ պատմէ համարձակ զելիցն, զի ի չափահաս եղէ այժմ:
107. 145աբ Պրակ 107. Վասն յանդուգն սնափառութեանցն Ներսիսի – Ապա մինչ ըստ ամենայնի տիրեաց կամաց... եւս խորհուրդ ետու յուղարկել առ Դանիէլ, եւ արար այսպէս:
108. 145բ-7ա Պրակ 108. Վասն գնալոյ Ներսիսի առ Դանիէլ կաթուղիկոս – Ապա ի գնալ Ներսիսի առ Դանիէլ կաթուղիկոս... եւ ասպականեաց նոցին Կամսարականաց եւս կոխեալ զԱշտարակն:
109. 147ա-9բ Պրակ 109. Վասն մամօնայպաշտութեան եւ սնափառութեան եպիսկոպոսաց – Քանզի յետ հոգելոյս հայրապետացն Յակոբայ եւ Սիմէօնի մեծի... ընդ մեր եւս պատասխանատու զնոսա գիտելով. եւ այլն:
110. 149բ-51բ Պրակ 110. Վասն բերելոյ Ահմատխանի զԴանիէլ եւ նստուցանելոյ կաթուղիկոս – Յորժամ ասպանջական Դանիէլի... եւ հաստատեցին զԴանիէլ՝ զհաստատեալն եւ ի Ն. Կ. մեծութենէ:
111. 152ա-5ա Պրակ 111. Ի գնալն Ներսիսի առ Դանիէլ, թէ զի՞նչ ինչ գործեաց – Ապա որպէս ի վերայ ասացաւ... վասն որոյ գործէին անիրաւութիւնք անգրելիք:
112. 155բ-6բ Պրակ 112. Վասն վրէժխնդրութեան սարդարին եւ տուգանելոյն զՆերսէս – Ի լսել սարդարին զհամբաւ ինքնագլուխ... թեթեւացուցին զպատիժ մահուանն Ներսիսի եւ համախոհիցն:
113. 156բ-7բ Պրակ 113. Վասն տուժելոյն Ներսիսի զայլ եւս տուգանս վասն Վրթանիսի ե այլւն – Իսկ Ներսէս՝ զհոգեկիցն իւր Վրթանէս... եւ ամբարտաւանութեան ըղձից, զոր աշխարհ ոչ բովանդակէ:
114. 157բ-8ա Պրակ 114. Վասն ընտրութեան Եփրեմ կաթուղիկոսին եւ նենգութեան ոմանց – Ի հրաւիրելն զԵփրեմի կաթուղիկոսութիւն... եւ սաստեաց Ներսիսի ոչ առնել զայն խստապարանարոց ժանտութիւն:
115. 158ա-62ա Պրակ 115. Վասն հրաւիրակացն Եփրեմայ ի կաթուղիկոսութիւն – Ապա ի հրաւիրել զԵփրեմ առաջնորդն... եւ լուեալ՝ ազատեցաւ ի տառապանաց մտատանջութեանն. եւ այլն:
116. 162ա-5ա Պրակ 116. Վասն այլ արարմանց Ռէթէոս հրաւիրակին – Յայսպիսի վրդովմունս եւ ի խռովարարութիւնս... կամ ընդ այս ինչ կնոջ նստաւ եւ այլն, եւ այլն. զորս անլսելիս ասեն:
117. 165ա-6ա Պրակ 117. Վասն համեմատելոյ արարմանց Ռէթէոսի ընդ Պօղօս եպիսկոպոսին – Եթէ զայսոսիկ գործս բաց յԱշատարակեցւոց... եւ յայլուր արարեալ մինչ զ16.000 տնաւորսն ֆռանկացուցեր. եւ այլն:
118. 166ա-7բ Պրակ 118. Վասն եւ ոմանց գործոց գեղարդակիր արհւոյն՝ համեմատելով սոցա – Լսելոյ արժանի գործք Յօհաննէս արհւոյն... յանձնցաք աւագ լուսարար արքեպիսկոպոսին:
119. 167բ-8բ Պրակ 119. Վասն դառնալոյ արհւոյն փախստեամբ ի Թիֆլիզու – Իսկ արհին Յօհաննէս զկնի... կրեաց զտանջանս անտանելիս նահատակաբար, որպէս տեսցի:
120. 168բ-72ա Պրակ 120. Վասն անխնայ տանջելոյն պարսից զՅօհաննէս արհին – Ի գոռալ եղբօր շահին Պարսից... եւ զաշտարակս վասն նոցա բարձրացուցանեն. եւ այլն, եւ այլն:
121. 172բ-4ա Պրակ 121. Վասն պարգեւատրեալ դարձման կաթուղիկոսին ի Ս. Պ.Բուրգայ – Եւ այնպէս՝ մինչ կաթուղիկոսն տակաւին... յորժամ անկաւ ի մէջ անհաւատարմաց եւ նենգաւոր թշնամեաց մանաւանդ:
122. 174ա-5բ Պրակ 122. Վասն որպիսի ուղ[ղ]որդութեան տեառն Եփրեմայ կաթուղիկոսին – Եւ ի չուել կաթուղիկոսին ի Ս. Պ. Բուրգայ... մարգարէութիւնն յանձն իւր կատարեցաւ, որպէս գրեցաւ:
123. 176աբ Պրակ 123. Վասն ի Թիֆլիզ մտանելոյ Եփրեմ կաթուղիկոսին – Ի մտանել կաթուղիկոսին իԹիֆլիզ... եւ ի չարախօսաց չարակնեալ եւ մատնեալ. եւ այլն:
124. 177ա-8ա Պրակ 124. Վասն յԷջմիածին գնալոյ Եփրեմ կաթուղիկոսին – Ելեալ ի Թիֆլիզու նովին մեծարանօք... եւ այսու կենօք կառավարիւր կաթուղիկոսն Հայոց:
125. 178բ-80ա Պրակ 125. Վասն դառնալոյ Կարբեցւոյն յԷջմիածին ի նուիրակութենէ – Եւ այնպէս բռնակալեալ նոցա ոչ կաթուղիկոսական... եւ խաբէկան կեղծաւորութեամբ հանդերձցաւ ելանել անտի:
126. 180բ-1բ Պրակ 126. Վասն որպիսի ելանելոյն Ներսիսի յԱթոռոյն եւ համախոհից նորին – Քանզի եւ Գրիգոր վարդապետ հարազատ գանձապետ կաթուղիկոսին... եւ ընդդէմ ամենայն օրինաց առնէ, եւ անմեղ է:
127. 181բ-4ա Պրակ 127. Վասն գալստեանն հաճի Նանային – Մինչ տակաւին էր Ներսէսն յԱթոռոջն... զոր յայտնի կամ անյայտ կլնել ունին ի հարկէ:
128. 184բ-5ա Պրակ 128. Վասն որպիսի արարմանց եւ արդարութեանց Ներսիսի – Ոչ թէ զամենայն արարս նորին բովանդակել... դատեսցեն արդարազննին խոհականք:
129. 185ա-8ա Պրակ 129. Վասն յԱրցախ գնալոյ կաթուղիկոսին եւ մերկանալոյ իկաթուղիկոսութենէն – Ի գալն յԱրցախկաթուղիկոսին յԵփրեմայ... վասն որոյ եւ ի նոցունց կողմանէ Աստուծով մխիթարեմք:
130. 188ա-90ա Պրակ 130. Վասն վերադառնալոյ Կարբեցւոյն ի վիճակացն Պօլսոյ եւ գերելոյն – Ապա ի վերադառնալ Կարբեցւոյն ի Կարին... զգենուլ ինքնին. արդարեւ սքանչանալի լրբութիւն:
131. 190աբ Պրակ 131. Վասն պատասխան գրելոյ շահզատային առ Ներսէսն – Ծանուցեալ իսկոյն շահզադային զխորամանկութիւն Ներսիսի... բայց զի՞նչ օգուտ. էանց:
Տե՛ս Գ. Տէր-Վարդանեան, Գէորգ Խուբովի նորայայտ երկը իբրեւ ԺԸ-ԺԹ. դարերի Հայաստանի եւ հայ-ռուսական յարաբերութիւնների պատմութեան սկզբնաղբիւր.- Բանբեր Մատենադարանի, հտ. 13, Երեւան, 1980, էջ 192-202 (ստորագրուած՝ Յու. Վարդանեան):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս Բվնդ՝ 25ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (ԺԹ. դ., շղագիր) Ի վայելում Յ. Եառալեանց:
1ա (ԺԹ. դ., շղագիր) Անչափ գանձ է այս, զոր կտեր պահեա՛ եւ մի՛ կորուսաներ:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «[Պ]ատմութիւն ///ամառ/// գրակ/// կաթուղի[կ]ոսաց ///» (դժուարընթեռնելի),Պհպ. Աա՝ «259/2766», Պհպ. Աա՝ «ԺԹ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «[Բ]գդեզէըթժիլ, վերմակ, որ է եօրղան»
2767
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 465+4 (կրկն.՝ թ. 1, 466, 467, 468). չգրուած՝ 36աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԽԱx12 (Ա՝ 11, Բ, Ե, Զ, Ը, ԺԲ, ԺԵ, ԻԲ, ԻԷ, ԻԸ, Լ, ԽԱ՝ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ էգ առիւծ՝ առանց բաշի, «AG»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23x17,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17,5x12,2. սահմանագծուած. ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 2ա): ՏՈՂ՝ 28: ԿԱԶՄ՝ մուգ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ:
Նմուշ 2ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Գոյներ՝ կարմիր, նարնջի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, տեղ-տեղ քերծուած, թերթերի վրայ խոնաւութեան հետքեր. առաջին պրակի 1ին թերթը դարձուած է Ա. փեղկի կազմաստառ, որի տակ գիր է նշմարւում. թերթակալումն արուած թանաքով՝ Մատենադարան մտնելուց առաջ, 343բ՝ գրադաշտի վրայ փակցրած 3 տողի լայնքի այլ թուղթ. մանր անցքեր թ.՝ 15, 45, 97, 368:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-465բ [Պատմութիւն չորից ժողովոցն, որ ի Նիկիայ, ի Սարդիկիայ, ի Կոստանդնուպօլիս եւ Յեփեսոս]
Տե՛ս ձեռ. 1776, 4ա-327ա: ա/1գ-35բ: բ/37ա-57բ: գ/58ա-76բ: դ/77ա-465բ: [«Նախապատմութիւն սուրբ ժողովոյն Եփեսոսի»]/77ա-85բ: 1/86ա-147ա: 2/147ա-318բ: ա/147ա-226բ: բ/226բ-31ա: գ/231բ-3ա: դ/233բ-9ա: ե/239բ-53բ: զ/254ա-318բ: է/չիք: 3/319ա-465բ:
– Յիշ. թարգմ. 35բ (ԺԷ. դ., նոտրգիր) Թարգմանեալ ի նուաստ Յակոբ դպրէն, ի լեզուէն յունաց եւ լատինացւոց, ի փառս Աստուծոյ եւ ի զուարճութեան Հայկազունեաց:
Լս-ներում սուրբգրային քաղուածքների տեղիների նշումներ:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Պատմութիւն տիեզերական ժողովոց համառօտ 1», Պհպ. Աա՝ «268/2767», «ԺԸ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», «Հմր 179», «4.»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Պհպ. Աա՝ անընթեռնելի:
2768
(Բաղկացած է չորս տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ՝ 159+1 (կրկն.՝ թ. 1աբ): ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը՝ շագանակագոյն եւ սեւ կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, լուսանցակողերը գունաթափուած, կազմաստառների տակ տպագիր թերթեր (անընթեռնելի), թերթերին խոնաւութեան, խունացման, թանաքի հետքեր, գրադաշտը սահմանագծուած:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «[Յօ]վհաննու սարկաւագի [Բ]երիացւոյ. Վէպ Կարթագինեայ»: 1գ՝ «278/2768», 1գ՝ «ԺԹ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԿԷ.–1818 |
ԳՐԻՉ՝ԶաքարիաԳուլասպեանցՏփխիսեցի (4ա-21ա, 21բ-25ա), Անանուն՝ 29ա-66բ: ՍՏԱՑՈՂ՝Ստեփաննոսարքեպս. ԵնօքեանՏփխիսեցի:
ԹԵՐԹ՝ 67+1 (1աբ, 1գդ-67. գրչիէջակալում՝ 1-34, որէ՝ 4բ-21աեւ 230-305, որէ՝ 29ա-66բ). չգրուած՝ 1աբ, 1դ, 2բ, 3բ, 25բ-8բ, 29բ, 67աբ: ՊՐԱԿ՝ 1-6x14 (1՝ 13, 2, 5՝ 11, 3՝ 5): ՆԻՒԹ՝կապոյտթուղթ. լուսագծերովեւլուսադրոշմներով՝ 1. թագակիրոճաւորուածզինանշան, մէջըեղջերագաւաթ, որիտակ՝ «CalHONIG», 2. 1աբ՝անընկալելիպատկեր, 3. 1գդ՝ «GFA»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,9x15,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (17,5x12,7. ստ. լս.՝յիշագրեր): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 17ա): ՏՈՂ՝ 24-31:
Նմուշ 17ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը մգացած, թ. 18, 19՝ հիմքից պոկուած. արտատպումներ հանդիպակաց էջերին՝ 1ա, 1դ, 15ա, Թ. 5, 43՝ ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-10բ [Տիտղ.]ՎԷՊ ԿԱՐԹԱԳԻՆԵԱՅ. յօրինեալ Յօհաննու սարկաւագի Բերիացւոյ՝ առն աստուածիմաստի եւ քաղցրաբանի, որ ծաղկեցաւ ի յութ եւ տասներրորդ դարու: Իսկ այժմ օրինակեալ եղեւ յեղծեալ ձեռագրէ, աշխատասիրութեամբ ուրումն հեքացելոյ յիմաստիցն ճաշակէ, ի Սուրբ Էջմիածին.
ա. 4ա Վէպ Կարթագինեայ.Նախաբանք – [Յիշ. հեղ-ի] Գիտեմ՝ սիրելի է քեզ, քա՛ջդ գիտնական, կանգնումն կարդացեալ հագներգութեանցն հանդէս, վասն որոյ եւ զրոյցս ինչ կարգել զկնի կարեւոր համարիմ քեզ եւ որոց ընդ քեզ՝ առնել վերծանելեացն զբօսանս, քանզի ոչ ակն ի տեսանել եւ ոչ ունկն ի լսել ունիլ զյագուրդ ազդեաց բանն կանխագիր: Եւ թէպէտ անոճ եւ տգեղ տեսակս ունիլ տեսանիցին բանիցս յերիւրք, բայց առ այն ի գութ գորովոյ զիջանել ժտեմ, յիշել, թէ այն ինչ յատուկ է դեռավարժից բազմասխալն լինել: Ուրեմն, կարեկցաբար եւ ողջամիտ սիրով ընկա՛լ զայս, իբր զբռնալիր ափալիցն եւեթ ջուր նուիրեալ առատասիրտն այն արքայի:
բ. 4բ-9ա [Վէպք] – Զրուցեն հին աւուրց մատեանք եւ հասու առնեն զմեզ... եւ զօրութեամբ արեան նորա խորտակել զզօրութիւն նոցա եւ զհնարս. ամէն:
գ. 9աբ Վերջաբանք – Բայց դու ե՛կ, տե՛ս ինձ, թե զի՞նչ ի միում եւ զի՞նչ ի միւսում գործեաց գինին... սակաւուք զսովաւ իմաստասիրեալ աշխատասիրեալ:
դ. 9բ-10ա Համառօտութիւն բանիս ճոխութեան – Նախ քան զայս ճոխ ճառեցի զախտին շուայտութեան... եւ բարեկրութեանց տիրանել մեծաց:
ե. 10աբ [Տաղ]Ի նոյն կարգ բանք չափականք – Գինին րախատու մտաց եւ սըրտից, / սակաւ ըմպողաց մայր է շատ օգտից... Եւ մեք գործեսցուք այս վեպի վըճառ:
Բ. 11ա-2բ Դրուատ ի վերայ սրբազան քահանայապետին ամենայն Հայոց՝ ամենապատիւ տեառն Եփրեմայ հոգեպայծառ կաթողիկոսի,ասացեալ ի մեծի հանդիսի՝ ընդառաջաւորութեաննորին բարձր սրբազնութեանն, ի տէր Ստեփաննոս շնորհափայլ վարդապետէ Ենովքեան Տփխիսեցւոյ՝ բնիկ միաբանէ Սուրբ Էջմիածնի, յամի Տեառն 1820, ի հոկտեմբեր 9 (որ է այժմ արքեպիսկոպոս եւ ծայրագոյն նուիրակ ի սուրբ Աթոռոյն ի վերայ Զմիւռնեայն նահանգին)
ա. 11ա-2բ Բնաբան – Հոգին Սուրբ բարձրաձայնեալ աւետարանէ բերանով մարգարէին Զաքարիայ... ի պարծանս մեծի Մայր Աթոռոյս Սուրբ Էջմիածին:
Գ. 12բ-16ա Նորին տեառն Ստեփաննոսի արքեպսիոկոպոսի Ենովքեան արարեալ յաբեղայութեան իւրում՝ յամի տեառն 1820, նոյեմբեր 6- Դրուատ ի վերայ նորին սրբազնակատար քահանայապետութեան ամենայն Հայոց տեառն Եփրեմայ, ասացեալ ի բազմախումբ հանդիսի հրաշափառ օծութեան նորին
ա. 12բ Բնաբան – Ընտրելագոյն օրիորդքն եւ թագուհիքն մեծի արքային Սողօմօնի... բարձրասցի թագաւոր մեր յըշտեմարանս եւ ի գահոյս մեր:
բ. 12բ-3ա Յառաջաբանութիւն – Ուրախ լերո՛ւք, խնդացէ՛ք, որդիք լուսոյ նոր մեր Սիովնի... բարձրասցի թագաւոր մեր յըշտեմարանս եւ ի գահոյս մեր:
գ. 13ա Առաջարկութիւն – Ապաքէն եւ մեք ամենեքեան մանկունք առագաստի... եւ թագաւորութեան նորոյս Իսրայելի՝ բնաւից ազգաց մերազնէից:
դ. 13ա-5բ Հաստատութիւն – Դարձուցեալ ուրեմն զբանս մեր առ քեզ... ո՛վ Հայր մեր հոգեւոր:
ե. 15բ-6ա Վերջաբանութիւն – Իսկ մեք ամենեքեան շնորհածին որդիք... ամենապատիւ բարձր սրբազնութեան քում, այժմ եւ յաւիտեանս ժամանակաց. ամէն:
Դ. 16բ-9բ Նորին տեառն Ստեփաննոսի արքեպիսկոպոսի ասացեալ յաբեղայութեան իւրում՝ յամի Տեառն 1811, ի մայիսի 4. Ներբողական ծանուցումն ի տօնի Սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի, առաջի բազմականաց, ի մեծահանդէս հացկերութի ամենապատիւ տեառն Եփրեմայ սրբազնակատար կաթողիկոսի ամենայն Հայոց
ա. 16բ Բնաբան – Ընտրելագոյն օրիորդքն մեծիմաստ արքային Սօղոմոնի... տարածեալ զսէր ի դստերացն Երուսաղէմի:
բ. 16բ-7ա Յառաջաբանութիւն – Չըքնաղակերտ արքայական գահաւորակս այս Սօղոմոնի... յատուկ այցելութեամբ, ողորմութեամբ եւ ճշմարտութեամբ:
գ. 17ա Առաջարկութիւն – Ապաքէն մեծ է գովութիւն... ի սմին է ինքն Քրիստոս փառաց թագաւորն երկնի եւ երկրի:
դ. 17աբ Մասն առաջին – Ասացաք նախ, թէ է ամենագեղեցիկ... գահաւորակ արար իւր արքայն Սօղոմոն ի փայտիցն Լիբանանու. եւ այլն. որ ի կարգին է բան:
ե. 17բ-8բ Մասն երկրորդ – Երկրորդ ասացաք, թէ հրաշակերտօղն սորին... գահաւորակ արար. եւ այլն:
զ. 18բ-9բ Վերջաբանութիւն – Այլ քանզի ի մերումս յայս ժամանակի նոր մեր այս Սօղոմոնն Քրիստոս փառաց թագաւորն... եւ հարազատութեան այժմ եւ յաւիտեանս ժամանակաց. ամէն:
Ե. 19բ-21ա Ծանուցումն վասն վախճանման Յովսէփ կայսերն Նէմցէու ի թուին ՌՄԼԹ. (1790): Ներբողական կերպիւ ասացեալ եղեւ ի քաղաքն Ռօման, ի Սուրբ Աստուածածին եկեղեցին Հայոց, ի Չորրորդ կիւրակէին Մեծի Պահոց, ի մարտի 3. յամի Տեառն 1790, ի ներկայութեան ազնուականացն Գերմանիու, որք ի Ռօման, ի տէր Յովսէփ սրբազան արքեպիսկոպոսէ – Յանուն Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ. ամէն: Բարեպաշտօն ժողովուրդք, ներկայանալով մեր այսօր... որք են ենթ իշխանութեան երկուց կայսերացն մեծաց:
Զ. 21բ-5ա Սրբոյ Էջմիածնի բնիկ միաբան Բերթումեան Պետրոս արքեպիսկոպոսի ասացեալ Քարոզ ի բանն Յայտնութեան՝ Յիշեա՛ ուստի անկար. եւ այլն:
ա. 21բ-3ա [Մասն Առաջին] – Յորժամ բարեգութ եւ մարդասէրն Աստուած կամեցաւ զազգն Իսրայէլի... վասն այսորիկ ասէ. Յիշեա՛ ուստի անկար:
բ. 23բ-5ա Մասն 2. Եւ ապաշաւեա՛ – Համախմբեալ հոգեւոր եւ յայտ լիցի... վասն որոյ ասէ. Յիշեա ուստի անկար եւ ապաշաւեա՛:
գ. 25ա Մասն 3. Եւ զառաջին գործն քո գործեա՛ (միայն այս):
Ծնթ. շարունակութիւնը՝ 25ա-28բ՝ չգրուած, իսկ 29ա-66բ՝ այլ ձեռքով:
Է. 29ա Պսակազարդ երջանիկ տեառն տեառն Ստեփաննոսի՝ բարեկարգ արքեպիսկոպոսի մեծի Զմիւռնոյս եւ համայն վիճակաց սորին ուղերձ նուիրանաց պատկառաւոր իմն խոնարհութեան – Հրամանոյն վեհագունից զօրինաւոր եւ զկարելին... եւ ամենայն սրտէ բազմիրանեան ձեր սրբազնութեան նուաստիկ ծառայ Միրզայեան տէր Յովհան Վանանդեցի վարժապետ քահանայ Զմիւռնոյս Սուրբ Ստեփան եկեղեցւոյ:
Ը. 30ա-59բ Յաղագս պատուոյ քահանայից [թրգմն. Վարդան կրօնաւոր. տե՛ս ձեռ. 5063, 5ա-44ա] – Գերագոյն է յոյժ պատիւն քահանայական... կա՛լ զանձն քո ի խոնարհութեան:
ա. 30բ-2ա Գլուխ առաջին. Թէ արքայական է քահանայութեանն պատիւ – Գուցէ անախորժ իմն թուեսցի այս ըստ աշխարհի... եւ առաւել եւս բարձրագոյն, քան զայն:
բ. 32ա-3բ Գլուխ երկրորդ. Թէ քահանայք գեր ի վերոյ են քան զմարդիկ, եւ են հրեշտակք – Գերունակ բարձրութիւն քահանայական աստիճանի... հրեշտակական գերաշխարհիկ զօրութեանցն գեր ի վերոյ է այս աստիճան: Ընդհանուր յերես 46:
գ. 33բ-4բ Գլուխ երրորդ. Թէ քահանայք են սիրելիք եւ բարեկամք Աստուծոյ – Անզուգական է այս պատիւ... որքան մեծագոյն է եւ սուրբ միզանն Աստուծոյ, քան զԱրտաշեսին:
դ. 34բ-6ա Գլուխ չորրորդ. Թէ քահանայքն են Աստուած – Զամենայնիւ հրաշափառագոյն եւ զաստուածայնագոյն պատուոյ... որպէս եւ սպառնացեալ նոցա Աստուած:
ե. 36ա-7ա Գլուխ հինգերորդ. Հաստատութիւն քահանայական գերազանցութեան բանիւք սրբոց հարց – Բազմապատիկ են ապաքէն բանք սրբոց... որք ճաշակեն ի մարմնոյ նորա եւ ըմպեն յարենէն:
զ. 37աբ Գլուխ վեցերորդ. Զարմանաւոր միաւորութիւնն Քրիստոսի ընդ քահանայն ի սուրբ հաղորդութեան – Նոյն ինքն յաւիտենական ճշմարտութիւն Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս... եւ արիւն նորա զարդարեաց զծնօտս մեր:
է. 37բ-9բ Գլուխ եօթներորդ. Թէ ո՞րքան ճշտիւ համար պահանջեսցի ի քահանայից յաւուրն դատաստանի – Ով թէ ո՞րքան եւ որպիսի՞ տարբերութիւն լինիցի... ծանրագոյն եւս դատիցիմք յարարչէն աշխարհի:
ը. 39բ-41ա Գլուխ ութերորդ. Թէ որքա՞ն կատարելութիւն եւ սրբութիւն պահանջի ունիլ քահանային – Կատարելութիւն եւ սրբութիւն կնիք են քահանայից... յաղօթարանս ունիլ զհանգիստ ջերմեռանդ աղօթիւք:
թ. 41ա-2բ Գլուխ իններորդ. Թէ յանցանք քահանայից ծանրագոյնս վշտացուցանեն զԱստուած – Ահագին է այս ճառ, եղբա՛րք, ահագին է եւ սարսափելի... սանձել եւ արմատախիլ առնել պարտաւորեցաք:
ժ. 42բ-6ա Գլուխ տասներորդ. Թէ զիա՞րդ անաչառ պատժէ Աստուած զքահանայս վասն մեղաց – Առանց ակնառութեան է արդարեւ վրէժխնդրութիւն դատաստանին Աստուծոյ... եւ զանբասիր վարս յանձին ստասցուք ի շինութիւն մեր եւ ամենայն աշխարհի:
ժա. 46ա-7ա Գլուխ մետասաներորդ. Թէ որքա՞ն պարտաւորութիւն է քահանայից օրինակ բարեաց լինիլ ժողովրդեան – Այս պարտաւորութիւն անտի յառաջանայ... եւ այլ ամենայն հարկաւոր եւ ի բարի ձիրս հոգւոյ:
ժբ. 47ա-8ա Գլուխ երկոտասաներորդ. Թէ ո՞րքան հարկաւոր է քահանայից առնիլ զգիտութիւն – Որք ի բարձրագոյն խորհրդոցն կարգեալ են ի սպաս պաշտաման... որով լիցի մեզ ազատութիւն յանզերծ դատապարտութեան անտի:
ժգ. 48ա-50ա Գլուխ երեքտասաներորդ. Թէ որքա՞ն զազրոտի է անմաքուր պղծութիւն ի քահանայս – Գարշ եւ աղտեղի է ապաքէն պղծութիւն մարմնական... ի բաց հրաժարի մերձենալ:
ժդ. 50ա-1ա Գլուխ չորեքտասաներորդ. Թէ պարտ է քահանայից պահել զողջախոհութիւն օրինակաւ քրմացն – Զոր օրինակ հրեշտակային է բարձրութիւն քահանայական աստիճանի... եւ բոլորովին ի նոյն բեւեռեցէ՛ք:
ժե. 51ա-2ա Գլուխ հնգէտասաներորդ. Թէ պարտ է քահանայից հրաժարիլ յաշխարհական զբազմանց եւ յաստուածայինսն պարապիլ – Զբաղմունք կենցաղականք եւ հոգք աշխարհայինք փուշ են վնասակար... որ ապականիչն է հոգւոյն բարելաւութեան:
ժզ. 52ա-3բ Գլուխ վեշտասաներորդ. Թէ պարտաւոր են քահանայք խորշիլ յունելոյ զինչս – Աղքատութիւնն է մի ի գլխաւոր ուխտիցն... որ համայն շքեղութեանց է պանծագոյն:
ժէ. 53բ-5ա Գլուխ եօթեւտասաներորդ. Թէ զի՞նչ պարտաւորութիւն է ունողաց զեկեղեցական հասոյթս – Եկեղեցական հասոյթքն են մշտնջենաւոր իրաւունք ինչ... որք կարող են հնարել զապրուստս վայելչականս:
ժը. 55ա-8ա Գլուխ ութնեւտասաներորդ. Թէ ցանկութիւն պատուոյ եւ իշխանութեան զեղծումն է եկեղեցականաց – Չիք ուրեք, չիք երբէք այնպիսի վնասակար եւ ապականիչ բարեկարգութեան... զինքն ածեալ մուծանէ:
ժթ. 58ա-9բ Գլուխ իննեւտասաներորդ. Խօսակցութիւն Քրիստոսի ընդ երանուհի կուսին Պրիկիդեայ – Երանելի այս կոյս ըստ իւրումն ջերմեռանդութեան... ի դժոխս քան զայլ՝ ո ոք եւ իցէ ի մարդկանէ:
Թ. 60ա-6բ Յաղագս թերութեանց, որք հանդիպին ի մատուցման սրբոյ պատարագին
ա. 60աբ Պրակ Ա. – Խորհուրդ սոսկալի սուրբ պատարագին ըստ ամենաբարձր իւր գերակայութեան... եւ թոյլ տան թերութեան ինչ անկանիլ յամենասուրբն յայն մատակարարութիւն:
բ. 60բ-2ա Պրակ Բ. Յաղագս նիւթոյ պատարագին եւ պակասաւորութեանց նորա – Նիւթ մատուցման սուրբ պատարագին... ըստ աւանդութեան սուրբ եկեղեցւոյ մերոյ:
գ. 62ա-3բ Պրակ Գ. Յաղագս տեսական բանի սուրբ պատարագին եւ պակասութեան նորա – Տեսական բանք կատարիչք բարձրագոյն խորհրդոյ... ոչ է պարտ կրկնել:
դ. 63բ-6ա Պրակ Դ. Յաղագս պակասութեան կատարիչ պաշտօնէին – Պաշտօնեայ կատարիչ աստուածային խորհրդոյս է ճշմարիտ... բարեբանութիւն ընդ Հօր եւ ընդ Հոգւոյն Սրբոյ. այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեան:
ե. 66աբ Առազդեցութիւն հեղինակին, առանց ինչ յաւելման – Վա՜հ, ո՛վ թշուառական քահանայ, որ մեռեալ ես յերկինս... որոյ արգանդն դրախտ եղեւ Որդւոյն Աստուծոյ եւ սրբարան Հոգւոյն Սրբոյ. Վերջ:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԹ. դ.
2ա Պատուականութիւն ձեր, եթէ բարեհաճեսցի մանաւանդապէս առ մեզ խօսի, քան առ այլս աւանդելով զխրատս զայսոսիկ – Մի՛ բնաւ պատուեր զհարուստ անիրաւ եւ բռնաւոր ո[ք] եւ մի՛ արհամար[հ]եր զաղքատ եւ զտնանկ ոք արդար... 8. Մի՛ բնաւ առներ զչար ինչ վասն նենգութեան եւ մի՛ գործեր զխոտս վասն ագահութեան:
Որ իւրում տեառն քաջ ծառայ է,
Նա հարազատ լաւ ծառայ է,
Ոչ ինչ է գին լաւ ծառայի,
Մինչեւ նաեւ թիւ ծառայի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
4աԻ 1818, սեպտեմբերի 26 գծեալ եղեւ վէպս Կարթագինեայ, ի վայելումն Ստեփաննոս շնորհապսակ սրբազան արքեպիսկոպոսին Ենօքեան Տփխիսեցւոյ, որ ի մայրագահն Սուրբ Էջմիածին:
10բ Վախճան վիպասանութեանս. Ընկա՛լ, ո՞ ծայրացեալ սէր եւ պսակագեղ թագ գլխոյ իմոյ, զդոյզն ինչ երկասիրութիւն ձեռին իմում, գոգեա՛ եւ մտաց, զոր բերկրալիր սրտիւ նուիրեմ քեզ, զի սխրալի է ինձ յոյժ առ յինէն առնուլ եւ քեզ առձօնել այն, զի որ ինչ իմ է, քոյ է, եւ որ ինչ քո՝ իմ, վասն որոյ եւ սպասահարկելս իմ քեզ՝ պարծանք ինձ վարկուցեալ մնամ: Սրբազնութեան ձերում խոնարհագոյն ծառայ՝ Զաքարիա սեւակիր Գուլասպեանց Տփխիսեցի:
ՅԵՏԱԳԱՅԻ ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ
2ա (1863թ., շղագիր) Ի 24 փետրուարի, 1863 ամի մի վերին կարգի աջակողմեան ատամս հանի առանց ցաւելոյ:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 72 (68-139): ՊՐԱԿ՝Ա-Թx8 (Թ՝ 6)+2: ՆԻՒԹ՝սպիտակթուղթ. լուսագծերովեւլուսադրոշմով՝թագովզարդայինզինանշան, տակը՝ «DA»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,5x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (18,5x13,5-15. ստ. լս.՝յիշագրեր): ԳԻՐ՝շղագիր (նոտրանման) (նմուշ՝ 70ա): ՏՈՂ՝ 23-29 (138ա-9բ՝ 43-49):
Նմուշ 70ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թերթերի եզրերը մաշուած, փոքր-ինչ ծալուած, անհարթ, թ. 68-9՝ ցեցի անցքեր, թ. 137 եւ 138 միջեւ անորոշ քանակի թերթեր թափուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 68ա-137բ Համառօտ խնդիրք. ծայրաքաղ արարեալ ի պէս պէս երեւելի եւ յընդունելի եւ ի հաստատուն հեղինակաց:
1. 68ա-96բ Գլուխ առաջին. Յաղագս խորհրդոյ ապաշխարութեան
ա. 68ա-9ա Յօդուած առաջին. Յաղագս զղջման – Խնդիր Ա. Արդեօք որ զղջացեալ ի վերայ մահացուաց ոչ երբեք զղջասցի... տե՛ս ի Կրովիքս թիւ 672 եւ Լիգուորի Գ. 44:
բ. 69ա-76ա Յօդուած երկրորդ. Յաղագս խոստովանութեան – Խնդիր Ա. Որ զթիւ մեղաց իւրոց մահացուաց առաւել ասասցէ... յաղագս իրաւաբանութեան յօդուած երրորդ:
գ. 76ա-9ա Յաղագս իրաւաբանութեան, յօդուած Գ. – [Խնդիր] Ա. Վաւե՞ր է խոստովանութիւն նորընծայ քահանայից... եւ ապաշխարողաց մեծագոյ օգուտ լիցի կառավարելոյ նոցա եւս գիտութենէ:
դ. 79ա-88բ Յօդուած չորրորդ. Յաղագս պաշտօնի եւ պարտաւորութեան – [Խնդիր] Ա. Ժողովրդատէրն կոչեալ ի լսել զխոստովանութիւն հարճին... վասն անպատութեան խորհրդոյն դել" լիք" կրո":
ե. 89ա-92ա Յօդուած Ե. Յաղագս կնքոյ խոստովանութեան – [Խնդիր] Ա. Արդեօ՞ք օրէն իցէ վարել ի խոստովանութենէ ստացեալ գիտութեամբ... ո՛չ է վճռեալ, այլ վճռելի, Պո." 23:
զ. 92ա-3ա Յօդուած Զ. Յաղագս վճարման խորհրդոյ խոստովանութեան – [Խնդիր] Ա. Որ զապաշխարան ներելի մեղաց ոչ կատարեսցէ, մեղանչէ... որ կատարէ զապաշխարանս, առ Լիք" 522:
է. 93ա-6ա Յօդուած Է. Յաղագս հրապուրողաց ի խոստովանութիւն – [Խնդիր] Ա. Երբ քահանայն հաւանեսցի միայն... ի լսել զխոստովանութիւն նորին այսպէս դի". եւ այլ առ Պո" 584:
ը. 96աբ Յօդուած Ը. Յաղագս հրամանի կղերիկոսաց – [Խնդիր] Ա. Ո՞վ անկանի ի բանադրութիւնս եւ եր՞բ... չարաչար ստոր եւ գրելոցս պատժեսցին:
2. 96բ-121ա Գլուխ երկրորդ. Յաղագս խորհրդոյ պսակին
ա. 96բ-100ա Յօդուած Ա. Յաղագս հարսնախօսութեան – [Խնդիր] Ա. Զի՞նչ առ իսկութիւն հարսնախօսութեան խնդրի: Պատասխանի. Նախ խնդրի փոփոխ... իսկ ըստ երկրորդին ստորասեն առհասարակ աստուածաբանք:
բ. 100ա-11ա Յօդուած 2. Յաղագս խորհրդոյ պսակին – [Խնդիր] Ա. Ի պսակի հարկաւո՞ր է դիտումն մարմնաւոր զուգաւորութեան... եւ հոսելն արտաքս երբեմն-երբեմն է պատահական:
գ. 111ա-4ա Յաղագս բաժանման ամուսնացելոց – [Խնդիր] Ա. Ո՞ր օրինաց է անլուծանելի պսակն: Պատասխանի. Անլուծանելի լինել պսակին լրացելոյ է... զոր թէ արարեալ իցէ կարգ, յայնժամ առ լիգ. հասարակաց:
դ. 114ա-5բ Յաղագս պարզ արգելման. Մասն առաջին – [Խնդիր] Ա. Կարէ՞ արդեօք պապն դնել զեղծին... եւ հեռացուցանեալ զնոսա ի մեղաց նոյն:
ե. 115բ-21ա Մասն երկրորդ. Յաղագս եղծիչ արգելմանց – [Խնդիր] Ա. Քանի՞ են եղծիչ արգելք պսակի: Պատասխանի. Են հնգետասան եւ են մոլորութիւն... մտանելոյ ի կօրն եւ ի մշտնջենաւոր ողջախոհութենէ:
3. 121ա-137բ Ի վերայ իրաւանաց եւ արդարութեան
ա. 121ա-5ա Յօդուած Ա. Յաղագս գողութեան եւ յափշտակութեան – Որ աշխարհ ոք զսակաւ ինչ գողանայ դիտաւորութեամբ... կարէ վարել գաղտի փոխարինութեամբ բիլ." նոյն:
բ. 125բ-37բ Ի վերայ հատուցման – Արդեօք ո՞յր իցեն ինչքն, որք յետ մահուան ուրուք մնան առանց օրինաւոր ժառանգի: Պատասխանի. Յորժամ չիք ոք... ասէ կտակ, զի հատուսցեն ժառանգ իմ արդ /// (շար. թափուած):
Բ. 138ա-9բ (այլ ձեռքով) Թուղթ յումեմնէ առ ծնողս իւր յԵրուսաղեմայ – Հոգեսիրաց մանաւանդ թէ տիրապէս սիրելեացդ յԱստուծոյ բարեխրատ ծնողաց իմոյ ողջոյն... այլ դուք դոցա, ապա թէ ո գուցէ եւ աստուածամարտ գտանիցիք, այսինքն՝ (բարոյ///նեով) ի բաց չարիք /// (շար. թափուած):
ՁԵՌԱԳԻՐ Գ.
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 12 (140-151). չգրուած 144ա-51ա: ՊՐԱԿ՝ 1x12: ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսագծերովեւլուսադրոշմով՝թագակիրառիւծ, տակը՝ «ANGELO», «PEDEMONTE»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,5x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (17,7x11,9): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 141ա): ՏՈՂ՝ 31-33:
Նմուշ 141ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թերթեզերքը անհարթ-անկանոն:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 140ա-3բ Տեսութիւն սրբոյ պատարագի. ծաղկաքաղ արարեալ ի Յօհաննու Գառնեցւոյ եւ յայլոց – Նախ պատրաստութիւն պիտի պատարագիչ քահանայն եւ յամենայնի ի ստացումն շնորհացն Աստուծոյ... զի ոչ ի կեանս յայս, այլ եւ ի հանդերձեալն օգնէ սուրբ պատարագն: Վերջ:
ՆՇՈՒՄ՝ 151ա «Համառօտ սահմանք եւ բաժանմունք եւ [պ]արագայք մասանց բանի արուեստի քերականութեան»
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 140ա կցագիր գրչափորձ (չորիցս) «Անաստաս, Ստեփանոս, արուեստ» (ընթերցումը՝ երկբայելի):
ՁԵՌԱԳԻՐ Դ.
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 8 (152-9). չգրուած՝ 159աբ: ՊՐԱԿ՝ 1x8: ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսագծերովեւլուսադրոշմով՝եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 20,7x15,4: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (18-18,5x11. ստ. լս.՝յիշագրեր): ԳԻՐ՝բոլորգրանմաննոտրգիր (նմուշ՝ 156ա): Տող՝ 30-34:
Նմուշ 156ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 152ա [Յաղագս կենդանակերպից] – (սկ. թափ.) /// եւ Ջրհոսն, Կոյսն եւ Ձուկն. եւ սոքայ վեցեքին մուղապիլայ հայեցքն միմեանց... եւ ինքն ջրային տեղ լինի Զօհրէյին է եւ Օտարիիտին հայեցք:
ա. 152ա Պատմութիւն ԲԺ.ան (12) կենդանակերպիցն – Տեղեակ լե՛ր եւ գտեա՛յ զկենդանակերպսն ամէն ժամ... եւ յանժամ մահ բերէ մարդուն:
բ. 152ա-3ա Անուանք կենդանակերպիցն – Թէպիթ, որ կոչին անշարժք եւ ԲԺ.ան (12) կենդանակերպից... Այբն եւ ապա Եջն եւ ի վերեւն՝ Ա, Բ, Գ եւ այլ ԼԶ. (36) գիրն:
գ. 153ա-5ա [Թուաբանական աղիւսակ]– Ի թվական արհեստէն աղիւսակս եւ երկու դիհեն ըսկիզբն... 154բ-5ա [Աղիւսեակ բազմպատկութեան այբբենական՝ 154բ՝ 18 սիւն՝ Ա-Ղ եւ 37 տող՝ Ա-Ք, Ա, 155ա՝ 19 սիւն՝ Ճ-Ք, Ա. եւ 37 տող՝ Ճ-Ք, Ա-Ճ]:
դ. 155բ-8ա Անանիայ Շիրակունոյ երիցս երանեալ վարդապետն. Վասն որպիսութեանն կէնաց իւրոց – Ես՝ Անանիայ Շիրակացի, ի յԱնանիայ գեղջէ... եւ ամենայն գոյացելաքս տե՛ս զԱյբ, զԲեն քան:
ե. 158բ Հայեցք Լուսնի Արեգական արպերէն եւ հայրէն – [Լուսնացոյց. աղիւսակ բազմապատկութեան այբբենական՝ 3 սիւն՝ Ա., ԺԲ., ԺԲ. եւ 30 տող՝ Ա. (1) – Լ. (30)]:
2769
ԲՈՒՄԲԱՅԻ |
ՌՄԾԳ. – 1804 |
ԳՐԻՉ՝ Յակոբոս արքեպս.: ԳԾԱԳՐՈՂ, ԹԱՐԳՄԱՆԻՉ՝ Յարութիւն Սահակեան Ջուղայեցի:
ԹԵՐԹ՝ 160 (գրչի էջակալում՝ 1-184, որ է՝ 7ա-100ա եւ 1-153, որ է՝ 102ա-160ա). չգրուած՝ 1բ-5բ, 6բ, 100բ, 101բ, 142բ, 144բ, 145բ, 146բ, 147բ, 150աբ, 154բ, 160բ: ՊՐԱԿ՝ 1-7x25 (1՝ 27, 3՝ 23, 5՝ 29, 6՝ 14, 7՝ 17): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ 1. «ST», թագապսակ զինանշան, մէջը՝ եղջերագաւաթ, 2. «CURTEIS & SONS 1799», 3. «1801»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,3x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17-17,5x13,3. սահմանագծուած. ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 28ա): ՏՈՂ՝ 20-29: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ դեղին:
Նմուշ 28ա
ԳԾԱԳՐԵՐ՝ 23բ, 32բ, 34աբ, 36ա, 38ա, 40ա, 41բ, 44բ, 45ա, 46ա, 47ա, 48ա, 50բ, 67ա, 68բ, 144ա, 145ա, 146ա, 147ա եւ այլն. նաեւ՝ աղիւսակներ բազմաթիւ էջերում:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի մէջքը եւ եզրերը մաշուած, Ա. եւ Բ. փեղկերը ստորին մասից կիսով չափ հիմքից անջատ, թերթեզերքին խոնաւութեան հետքեր, մանր պատռուածքներ, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով որոշ թերթերի գրադաշտը փոքր-ինչ մգացած. արտատպումներ հանդիպակաց էջերին՝ 1ա, 160բ, ցեցի անցքեր՝ թ. 21, 22. մէջն ունի ձեռագրի բովանդակութիւնը եւ վիճակը նկարագրող ներդիր թերթ. 22,5x35 չափսի, ծալումներով ներդիր փակցուած թերթեր՝ 144-7:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
6ա [Տիտղ.] Աղիւսակք աստղաբաշխականք: Յօրինեալք եւ ի լոյս ընծայեալք հրամանաւ եւ ձեռնտուութեամբ Մեծին Լուդովիկոսի: Յորս աւանդին ընթացք Արեւու եւ Լուսնոյ եւ այլոց մոլորակաց՝ ըստ երեւելոյ ի դիտողութեանց սոսկապէս, ոչ ինչ ուշ եդեալ դրութեան ինչ: Նշանակին եւ եւս տեղիք գլխաւոր աստեղաց հաստատութեան երեւելոց ի մերում հորիզանի: Առաջի դնի եւ եւս կարճ ի կարճոյ եղանակն գործադրութեան հաշուի՝ հանդերձ երկրաչափական ապացուցութեամբ խաւարմանց՝ գտելոց սոսկ վերլուծութեամբ ուղղագիծ եռանկեանց:
Յաւելան՝
Ստորագրութիւն, կազմութիւն, գործածութիւն աստղաբաշխական ինչ գործեաց՝ կարգելոց առ նորանոր գործածութիւնս եւ ազգի ազգի առաջարկութիւնս՝ կարի կարեւորս աստեղաբաշխից եւ աշխարհագրաց: Յարմարեալ ըստ միջօրէի արքունի դիտարանին Փարիզու, ուր կատարեցան դիտողութիւնքն ի նոյն իսկ հեղինակէն Փիլիպպոսէ Տէ Լա Հիրեայ՝ արքունի վարժապետէ ուսումնական գիտութեանց եւ յընկերութենէ արքունի ճեմարանին մակացութեանց:
[Յիշ. թրգմն.] Թարգմանեալ ի Հ[այր] Մատթէոս վարդապետէ Մաղաքեան՝ ի միաբանութենէ Մխիթարայ մեծի Աբբայի: Ի խնդրոյ Ջուղայեցի պարոն Յարութիւնի Սահակեան: Յամի Տեառն 1795: Ի Վենէտիկ, ի վանս Սրբոյն Ղազարու:
Ա. 7ա-160ա [Աղիւսակք աստղաբաշխականք]
1. 7ա-12բ [Առաջաբան հեղինակի]Պայծառափայլ առն տեառն տեառն Յովհաննու Պօղոսի Բիգնոնեաց աբբայի ուխտին Սրբոյն Կուինտիոսի, գահանիստ բարձակցի եւ արքունի ճեմարանին գիտութեանց գահագլխի – Իբրեւ այնինչ իրազեկ եղէ, ո՛ պայծառափայլ աբբաս... ի լնուլ զիմ պարտս, այլ եւ իմոցս առ քեզ յարգանաց եւ պաշտօնասիրութեան: Գրեցաւ ի դիտարանիս ի Կաղանդս (այսինքն՝ յառաջին աւուր) նոյեմբերի, 1702: Մտերիմ ծառայ Փիլիպպոս Տէ Լա Հիրէ:
2. 13ա-6ա Գործածութիւն աղիսակաց: Յաղագս բեկբեկման (շառաւիղաց աստեղաց) – Յամի Տեառն 1681. սկիզբն արարի մեծաւ խնամով...
ա. 13բ-4ա Յաղագս բարձրութեան բեւեռին Փարիզու յարքունի դիտարանին եւ մեծագոյն խոնարհման Արեւու կամ խոտորման Ծիր խաւարման – Դիտողութիւնք, որք եղեն յարքունի դիտարանին՝ յաւուրս արեւադարձից: Յամառնային արեւադարձին երեւելի միջօրական բարձրութիւն... իսկ լրումն սորա, որ է բարձրութիւն բեւեռին, 48.50.0 զ:
բ. 14ա Դիտողութիւնք բեւեռային աստեղն – Ի ձեռն բազմապատիկ դիտողութեանց... իսկ զբարձրութիւն հասարակածին, 41. 10. Գ:
գ. 14աբ Ի դիտողութեանց եղելոց առ հասարակածաւ. հաստատես զվերոյ գրեալ տարակայութիւն արեւադարձից ի միմեանց – Երեւելի աստեղաբաշխ ազնուականն Դիշէր... կազմելոց հասարակ հայեցիկ խողովակաւ, որովք վարեցաւ Մարկրաֆֆիոս:
դ. 14բ-6ա Յաղագս սովորական աւուր – Օրն աստղաբաշխական, որով վարիմք յայսոսիկ աղիւսակս... իբրեւ ի տեսարան համօրէն տիեզերաց:
3. 16ա-7բ Կանոն Ա. Յաղագս ուղղութեան ժամանակի – Երրեակ է ուղղութիւն քաղաքական ժամանակի... ըստ այլեւայլ տարակայութեան նորա ի հեռակետէն:
ա. 18ա Օրինակ հաշուի հաւասարութեան ժամանակի – Եթէ խնդրեսցի հաւասարութիւնն ժամանակի... ունիմք առաջի դնել ի յաջորդ կանոնի:
4. 18ա-9բ Կանոն Բ. Գտանել զճշմարիտ տեղի Արեւու ի Ծիրն խաւարման, եւս եւ զճշմարիտ տարակայութիւն նորա ի հեռակետէն ի սահմանելինչ երեւելի ժամանակի հասարակ թուականին Քրիստոսի – Զառաջ եդեալ ժամանակն վերածեալ յաստղաբաշխականն... լինի ճշմարիտ կամ հաւասարեալ տարակայութիւն (գաղափարանշան՝ կլոր՝ մէջտեղում մէկ կէտ). 8.20՛.57.42:
Ծնթ. Աստղագիտական որոշ եզրեր գրուած են գաղափարանշաններով, որոնք այս եւ յետագայ տեղերում արտայայտում ենք գրային տարբերակով:
5. 19բ-21ա Կանոն Գ. Գտանել զճշմարիտ տեղի Լուսնոյ ի պարունակ նորա եւ զճշմարիտտարակայութիւն նորա ի հեռակետէն ի նշանակեալ ինչ ժամանակի հասարակ թուականին Քրիստոսի – Զառաջ եդեալ երեւելի ժամանակն ուղղեալ... ճշմարիտ տարակայութիւն նորա ի հեռակէ[տէն] 2.13.13.7:
6. 21բ-2ա Կանոն Դ. Գտանել զճշմարիտ տեղի հատուածոյ ելից Լուսնի ի սահմանեալ ինչ ժամանակի – Ուղղեալ զժամանակն ըստ օրինի նախընթաց կանոնի... եւ ճշմարիտ տեղի Առիւծին (այսինքն՝ հատուածոյ ելից) 24.20.36:
7. 22աբ Կանոն Ե. Գտանել ի սահմանեալ ինչ ժամանակի զճշմարիտ լայնութիւն Լուսնոյ – Ի ճշմարիտ տեղւոյ Լուսնի բարձր զճշմարիտ տեղի... լայնութիւն ճշմարիտ հիւսիսային 5.3.25:
8. 22բ-3ա Կանոն Զ. Վերածել առ Ծիրն խաւարման զճշմարիտ տեղի Լուսնոյ, եւս եւ զբաղադրեալ ընթացս Լուսնոյ ի միում ժամու, որով վարիմք ի գտանել զճշմարիտ ծնունդ եւ լրումն Լուսնոյ – Յաղիւսակն 22 վերածութեան Լուսնոյ առ Ծիրն խաւարման... կամ ճշմարիտ երկայնութիւն (գաղափարանշան՝ Լուսիի) 7. 43. 38 (գաղափարանշան՝ Կշեռք):
9. 23ա-4բ Կանոն Է. Գտանել զհորիզոնական տրամագիծ Լուսնոյ եւզհորիզոնական տեղազանութիւն նորա, եւ զհեռաւորութիւն կեդրոնի Լուսնոյ ի կեդրոնէ Երկրի – Ի ձեռն ճշմարիտ տարակայութեան ի հեռակետէն գտանիցես... զոչ ինչ ասացաք զվերագունից:
10. 24բ-7բ Կանոն Ը. Գտանել ի սահմանեալ ինչ ժամանակի զճշմարիտ երկայնութիւն եւ զլայնութիւն վերին եւ ստորին մոլորակաց: Ի վերայ երկայնութեան – Ա. Պարտ է զսահմանեալ երեւելի ժամանակն վերածել... [26բ-7ա՝ աղիւսակ աստղաբաշխական. 4 սիւն եւ 10 բաժանում]:
Ծնթ. Աղիւսակները ներկայացնում ենք ըստ ուղղահայեաց սիւների եւ հորիզոնական բաժանումների (երբեմն՝ տողեր են), այստեղ եւ այսուհետեւ ամէն բաժանում ունի հիմնականում 3-6 տող:
11. 28աբ Կանոն Թ. Ի սահմանեալ ինչ ժամանակի խնդրել զմիջական աւուրս Լուսնոյ կամ զաւուրս անցեալս ի նախընթաց միջական ծննդենէ Լուսնոյ, եւս եւ գտանել զժամանակն, յորում ունի դիպիլ անմիջապէս հետեւեալ միջական ծնունդ եւ լրումն Լուսնոյ – Զառաջ եդեալ ժամանակն ուղղեալ երրեակ... ոյր վասն չէ հարկ յառաջ բերել զօրինակ:
12. 28բ-30բ Կանոն Ժ. Եդեալ զժամանակ միջական ծննդեանն եւ լրման կամ զի՞նչ եւ իցէ ժամանակ անմիջական նախընթաց կամ հետագայ ճշմարիտ ծննդեանն եւ լրման, գտանել զժամանակ ճշմարիտ ծննդեան եւ լրման, այսինքն՝ զուգընթացութեան եւ յանդիմանակացութեան լուսաւորաց եւ զկէտն Ծիր խաւարման, ուր դիպի ընթացակցութիւն նոցա: Արդ, ասի ճշմարիտ ընթացակցութիւն, յորժամ տեղի արեւուն կամ նորին հակակայն համեմատի առ տեղին Լուսնոյ վերածելոյ առ Ծիրն խաւարման – Եթէ առաջի եդեալ ժամանակն իցէ երեւելի... իսկ Լուսնին. 6՛ 26՛.43". Զոհալ (գաղափարանշանով):
13. 30բ-1բ Կանոն ԺԱ. Գտանել յառաջագոյն զխաւարումն, որ հանդերձեալ իցէ պատահել ի ծննդեան ինչ կամ ի լրման – Գումարեսջիր զհորիզոնական տեղազանութիւն... վասն որոյ յառաջ եդեալ լրման Լուսնոյ ունի պատահել խաւարման Լուսնոյ:
14. 31բ-54բ Կանոն ԺԲ. Յորում աւանդի բացատրութիւն խաւարմանց: Նախագիտելիք ի վերայ երկաքանչիւր խաւարմա[ն]ց – Նախ այնչափ համարիմք զհեռաւորութիւնն Արեւու...
ա. 32բ-4ա Նախընթաց հաշիւք կամ ներածութիւն առ երկոսին խաւարմունս – Երեքին հետագայ ձեւքդ բաղկացուցանեն զմիմիայն ձեւ... որ դոյզն աշխատութեամբ վճարի:
բ. 34ա-5ա Յաղագս խաւարման Լուսնոյ – Ուղղեալ զհորիզոնական տեղազանութիւն Լուսնոյ... լինի ժամն սկսանելոյ նորին ելանէլ ի ստուերէն:
գ. 35աբ Չափ խաւարման – Ի խաւարմունս ըստ մասին գտանի չափ... ճիշդ եւ անվրէպ յանդիման արասցէ զչափն խաւարման:
դ. 35բ-7բ Առաջին օրինակ: Հաշուի խաւարման Լուսնոյ – Առցուք ի ձեռին զճշմարիտ լրումն... որ է 16 մատնաչափ եւ 4 մասն:
ե. 37բ-8բ Երկրորդ օրինակ: Հաշուի խաւարման Լուսնոյ – Առաջի տեսանեմք զճշմարիտ լրումն լուսնոյ... որ է մատնաչափ եւ 9 մասն:
զ. 38բ-9բ Վասն խաւարմանց Արեւու կամ Երկրի – Խաւարումն, զոր սովորութիւն է կոչել խաւարումն Արեւու... գտանին երեւոյթք խաւարմանց այս մեր առաջի եդեալ եղանակաւս:
է. 40ա Գտանել զսկիզբն, զաւարտ եւ զչափ խաւարմանն երեւելոյ ի սահմանեալ ինչ տեղւոջէ: Սահմանք – Ի հետագայ ձեւդ կոչեմ տեղազանութիւն տեղւոյն... եթէ սահմանեալ տեղին Լ[ուսինն] գտցի ի միջօրականին:
ը. 40ա-1բ Ի նշանակեալ ինչ ժամու գտանել զտեղազանութիւն սահմանեալ ինչ տեղւոյ եւ զանկիւն տեղազանութեան նորա: Կանոն առաջին – Դիցուք, թէ Ան ՊՉ է կիսագունդն Երկրի... ի տեղի փոխաբերելոց նոցին ի մակարդակի:
թ. 41բ-3ա Զերեւելի պարունակն Լուսնոյ ՃԷ վերածելի ի պարունակ երեւեալ յառաջի եդեալ տեղւոջէ ի սահմանեալ ինչ ժամու: Կանոն երկրորդ – Ծանուցեալ զճշմարիտ տեղի Արեւու... որով գտանի եւ մնացեալ մասն ԴՌ ուղիղ գծին ՃՌ:
ժ. 43ա-6ա Գտանել զայլեւայլ երեւոյթս խաւարմանց: Կանոն Գ. Կետն Դ. ի վերոյ եդեալ ձեւդ...
I. 44ա-5ա Ուղղութիւն նախընթաց հաշուին: Հետագայ ձեւդ յարակցեսցի ընդ նախընթացսն – Թէպէտ եւ երեւելի պարունակ (կամ շաւիղ ընթացից)... պարտ է ի կիր առնուլ զուղիղ գիծն ԼՏ փոխան գծին ԼԴ:
II. 45ա-6ա Ուղղութիւն կիսատրամագծի աղօտաստուերին Լուսնոյ – Ասացաք ի սկզբան, թէ կիսատրամագիծն... զի չնչին իմն է եւ կարի նուազագոյն:
ժա. 46ա-54բ Գտանել ի սահմանեալ ինչ ժամու յառաջ եւ յետ ծննդեանն Լուսնոյ զայն մասն երկրի, որ անկանի ընդ ստուերիւ Լուսնոյ եւ լինի անդէն կեդրոնական խաւարումն կամ ծանուցեալ զլայնութիւն խնդրեալ տեղւոյն, գտանել զտեղին եւզժամուն: Կանոն Դ. Նախ դիցուք, թէ կէտն Ի ձգեալ իցէ...
I. 48ա-50ա Յաղագս նկարագրելոյ զպատկեր խաւարման Արեւու ի ձեռն գծի – (Աստղաբաշխական բոլորակ) Գտեալ զամենայն, զոր առաջի եդաք...
II. 50ա-4ա Պիտանի է յոյժ այս գծանիշ պատկեր խաւարման, առ հաստատութիւն ստուգութեան եւ անվրիպութեան հաշուին: Օրինակ հաշուի խաւարման Արեւու – Գի՛տ զժամանակ ճշմարիդտ ծննդեան խաւարեալ Լուսնոյ... որք առնեն 10 մատնաչափ եւ 36 մասն:
III. 54աբ Գտանել զայն տեղի երկրի, յորմէ ի սահմանեալ ինչ ժամու երեւի կեդրոնական խաւարումն – Առաջի դնեմք գտանել զտեղին յօրինակի... ի յառաջ բերել զօրինակս սոցա:
15. 54բ-73բ Կանոն ԺԳ. Գտանել զտարբերութիւն երկայնութեան երկուց տեղեաց երեսաց երկրի՝ դիտելով ի նոսա զերեւոյթ ինչ խաւարման Լուսնոյ կամ Արեւու. ծանուցեալ յառաջագոյն զբարձրութիւն բեւեռի կամ զլայնութիւն տեղեացն այնոցիկ՝ ի ձեռն խաւարմանց Լուսնոյ – Եթէ դիտեալ երեւոյթքն իցեն համատեսակ...
ա. 56ա Ի ձեռն խաւարմանց Արեւու – Աստանօր առ ի դիւրութիւն զդիտարանն կոչեմ... գտանի անկիւնն ՉՃՕ հանդերձ կողմամբ ՕՃ:
բ. 56ա-7բ Հայեաց ի հետագայ ձեւդ – Եթէ յաւելցես կամ բարձցես յանկեանէն... ուղղեալ տրամագծի Արեւու:
գ. 57բ-8բ Գտանել զսոյն ի վերայ գծանիշ պատկերի խաւարման Արեւու – Եթէ ոք քաջ հասու լեալ իցէ... որով եւ տարբերութիւն երկայնութեան տեղեացն գտանի ըստ վերոյ գրեալ օրինակին:
դ. 58բ Բացատրութիւն քառորդի եւս եւ վեցերորդի եւ այլոց մասանց բոլորակի, եւ գործածութիւն նոցա – Ի գլխաւոր գործիս համօրէն գործնական աստղաբաշխութեան... եւս եւ որոց փոքր ի շատէ տեգերեալ իցեն յաստղաբաշխական գիտութիւնս:
ե. 58բ-65ա Ձեւք այսր ստորագրութեան նկարեալ կան յառաջին տախտակին – Զայնմ քառորդէ միայն հանդերձեալ եմք ճառել աստանօր... զոր պատշաճագոյն եւ դիւրին դատի:
զ. 65աբ Երկրորդ եղանակ ուղղելոյ զդիրս ապակեաց դիտական – Առ այս գործադրութիւն պահանջի տեղի ինչ... ձգելոյ ընդ երկայնութիւն փողոյն առ մակերեւոյթ ջրոյն:
է. 65բ-6ա Երրոր[դ] եղանակ – Պարզ է այս եղանակ, այլ խնդրէ զտարժանաւոր դիտողութիւնս... ունիմք ասել ի ստորեւ:
ը. 66աբ Ի վերայ շարժական քանոնի քառորդին – Արդ, մնայ մեզ բացատրել զկազմութիւն... եւ ուղղելով առ առարկայս (որով ձեւանան անկիւնք տարակայութեան նոցա):
թ. 67ա-71բ Ստորագրութիւն խոշորացուցին եւ գործածութիւն նորա – Խոշորացոյցն է գործի պիտանի յոյժ... եւս եւ անձուկ միջոցաց այլեւայլ տեղեաց յերեսս Երկրի:
ժ. 71բ-3ա Ի վերայ դիտողութեան աստեղաց – Դիտողութիւնք աստեղաց կատարեալք ի ցերեկի... գտանի եւ խնդրեալ անկիւնն գագաթային:
16. 73բ-4ա Կանոն ԺԴ. Յանցանել աստեղաց հաստատութեան ընդ ո եւ իցէ միջօրական շրջանակ ուղղել զառկախեալ ժամացոյցն ըստ միջական ընթացից Արեւու – Դիտեալ զժամն ժամացուցին ի ժամանել աստեղն... ի միջոց չորից շրջանաց աստեղն հաստատութեան:
17. 74բ-89ա Կանոն ԺԵ. Յարմարել զժամացոյցն ճշմարիտ ընթացից Արեւու, կամ որ նոյն է՝ խնդրել զժամն ժամացուցին, յորում անցանէ կեդրոն Արեւուն ընդ միջօրական շրջանակն – Ապաքէն դիւրին լինէր այս գործադրութիւն...
ա. 75աբ Առաջարկութիւն Ա. – Գտանել զանկիւնն յԱրեւու ԲՍԶ... յորում խնդրի չափ այսր անկեան. տե՛ս ի l ձեւ յերրորդ տախտակին:
բ. 75բ Առաջին եղանակ – Անկիւնն յԱրեւու ԲՍԶ է գնտաձեւ... որ ընդ մէջ դիտողութեանն եւ ոչ ուղղեալ միջօրէին:
գ. 75բ-6ա Կանոն գտանելոյ զանկիւննԲՍԶ – Որպէս բաղդատի ծոցն ՍԶ կամ ծոցն լրման... առ ծոցն ա[ն]կեան յԱրեւ ԲՍԶ:
դ.76աբ Երկրորդ եղանակգտանելոյ զանկիւնն յԱրեւու – Նոյն անկիւնն յԱրեւու գտանի եւ եւս անաշխատ... եւ ի մէջ գծին վստահութեան, որ կայ ի նոյն դիրս:
ե. 76բ-7ա Երրորդ եղանակ գտանելոյ զանկիւնն յԱրեւու եւ այն նա եւ առանց ծանուցեալ գոլոյ բարձրութեան բեւեռին, եւ բարձրութեան Արեւու ի վերայ հորիզոնին, եւ ի ժամու դիտողութեանն լոկ ի ձեռն խոնարհման Արեւու – Այս եղանակ պահանջէ կատարել գէթ զերկուս դիտողութիւնս... զոր ունէաք գտանել:
զ. 77աբ Ապացուցութիւն – Դիւրին է ապացուցութիւն այսր եղանակի... լիցի անկիւնն յԱրեւու, որ էր ցուցանելին:
է. 77բ-8ա Յօրինել զաստիճան վերածութեան առ զուգահեռականս հասարակածին – Երկարաձգեալ զշառաւիղն ՉՏ... յորոց ձգեսցին գիծք առ երկոտասան մասունս գծին ՏԴ:
ը. 78աբ Գտանել զվերածութիւնն առանց աստիճանի – Մարթ է զանց առնել զաստիճանաւ վերածութեան... Աղիւսակ վերածութեան (3 սիւն եւ 10 տող):
թ. 78բ-9ա Առաջարկութիւն Բ. Ծանուցեալ զանկիւնն յԱրեւու եւ զխոնարհումն նորա, գտանել զուղղութիւնն երեկոյեան դիտողութեան առ ի ձեռս բերելոյ զճշմարիտ միջօրէն – Այսու համեմատութեամբ վերլուծանի առաջարկութիւնս... ելանէ ուղղութիւնն 21" երկրորդական ժամու:
ժ. 79ա-80ա Նոյնն այլազգի ձեռն վերոյիշատակեալ նկարուն մերոյ – Բաժինք կամ երկոտասան մասունք գծին... իբր ի բազումս ոչ ներածէ զգալի ինչ փոփոխութիւն յուղղութեան:
ժա. 80ա-1ա Ապացուցութիւն եղանակին գտանելոյ զչափ ուղղութեանն, երբ ծանուցեալ իցէ անկիւնն յԱրեւու – Յայտ է ի յառաջ բերեալ օրինակաց... զոր ինքեանք հնարեալ էին:
ժբ. 81ա-5ա Ի վերայ դիտողութեան խաւարմանց – Ի դիտողութիւնս խաւարմանց սկիզբն եւ աւարտ... զի նովաւ գտցի եւ ժամն խաւարման եւ լուսաւորութեան կեդրոնի բծին:
ժգ. 85աբ Անուանք գլխաւոր մասանց երեւելի դիմաց Լուսնոյ. տե՛ս ի տախտակն Դ. – [աղիւսակ՝ 5 սիւն եւ 10 տող]... դիւրութիւն կազմութեան նորա յանդիման առնէ զպատուականութիւն մեքենային:
ժդ. 85բ-6բ Բացատրութիւն եւ գործածութիւն մեքենային, որով գտանին խաւարմունք Լուսնոյ եւ Արեւու, եւս եւ ամիսք եւ լուսնական ամք, հանդերձն վերադրօք – Այս մեքենայ բաղկանայ յերից բոլորակ թղթեայ... գործին ըստ իւր համօրէն թուոց եւ մասանց:
ժե. 87ա Թուականք ամաց լուսնոյ ըստ գործածեալ ժամանակի, որ սկսանի ի մէջ գիշերոյ առաջիկայ աւուրց ըստ հասարակ հաշուի համարաց միջօրէիւ ընդ միջորէիւ ի Փարիզու – Ամք լուսնի: Գործածեալք օր... զի միանգամայն ընդ գործւոյն յանդիման լիցին:
ժզ. 87բ-9ա Եղանակ գործածութեան մեքենայիս – Յառաջարկեալ ամի Լուսնոյ գիտ զաւուրս... եւ այսպէս ի ճահ պատահեն եւ դիտողութիւնքն:
18. 89աբ Կանոն ԺԶ. Եդեալ զժամ կամ զճշմարիտ եւ զերեւելի ժամանակ անցանելոյ աստեղ ինչ հաստատուն կամ մոլորակի ընդ շրջանակն միջօրական գտանել զտարբերութիւն ուղղորդ ամբարձման, որ ի մէջ աստեղն հաստատութեան կամ մոլորակին եւ ի մէջ Արեւու – Զնշանակեալ ճշմարիտ ժամանակն... յորում կեդրոն Լուսընթագին անցանէ ընդ միջօրեայն:
19. 89բ-90ա Կանոն ԺԷ. Եդեալ զտարբերութիւն ճշմարիտ ժամանակաց անցանելոյ երկուց աստեղաց հաստատութեան կամ միոյ աստեղ հաստատութեան եւ մոլորակի ընդ միջօրականն, գտանել զտարբերութիւն ուղղորդ ամբարձման երկոցունցն – Զսահմանեալ ժամանակն, որ ընդ մէջ անցից նոցա... յորում խնդրի տարբերութիւնն ուղղորդ ամբարձման:
20. 90աբ Կանոն ԺԸ. Վասն դիտելոյ զմիջօրական բարձրութիւն աստեղաց – Առաւել դժուարագոյն է զետեղել զքառորդն անվրէպ... յորում անցանէ աստղն ընդ միջօրեայն:
21. 90բ-2ա Կանոն ԺԹ. Եդեալ զմի եւ զնոյն կամ դոյն ինչ անհաւասարաչափ միջօրական բարձրութիւնս երկուց աստեղաց հաստատութեան. զմին ընդ հիւսիս եւ զմիւսն ընդ հարաւ, եւ ծանուցեալ յառաջագոյն զխոնարհումն նոցա. գտանել զբեկբեկումն յաստիճանն բարձրութեան հաստատուն աստեղաց եւ զճշմարիտ բարձրութիւն բեւեռի կամ հասարակածին ի տեղւոջ դիտողութեանն – Եթէ յերեւելի միջօրական բարձրութիւն...
ա. 91բ-2ա Այլ ինչ եղանակ դիտելոյ զբեկբեկումն – Մարթ է եւ եւս գտանել զչափ բեկբեկմանն... յառաջ գայ ճշմարիտ բարձրութիւն բեւեռին:
22. 92ա-3բ Կանոն Ի. Գտանել դիտողութեամբ զժամանակ գիշերահաւասարին եւ արեւադարձին – Ծանուցեալ զբարձրութիւն հասարակածին եւ զբեկբեկումն Արեւու... առ ի գտանելոյ զճշմարիտ ժամանակ արեւադարձին:
23. 93բ-96ա Կանոն ԻԱ. Գտանել զհայեցուածս մոլորակաց – Ծանուցեալ զերկայնութիւն երկուց մոլորակաց...
ա. 94ա-6ա Կազմութիւն ստուերացուցակի եւ գործածութիւն նորա առ ի դիտելոյ զմիջօրական բարձրութիւն Արեւու – Անուամբ ստուերացուցակի ոչ այլ ինչ իմացեալ լինի... եւ ապա ի ժամ դիտողութեանն բացցի վերստին:
24. 96ա-100ա Կանոն ԻԲ. Գտանել զչափ երկայնութեան հասարակ առ կախեալ ծանրութեան, որոյ իւրաքանչիւր երթեւեկութիւնն կատարեսցի ի միում երկրորդական րոպէի – Նախ հաստատեալ ի վերայ որմոյն...
ա. 96բ-7ա Գործածութիւն 56 աղիւսակին – Յայտ է ի գործնական աստղաբաշխութենէ եղանակն... եւ ահա այսպէս գտանի ոչ ուղղեալ ժամ միջօրէին:
բ. 97ա Յառաջին դիտողութէնէ ի 21՛ բարձրութեան – Ի ժամն երեկոյեան 2. ժամ 7՛. 49"... եւ գտանիցես զանհաւասարեալ րոպէ ի միջօրէին 11.50.26.զ:
գ. 97ա-100ա Յերկրորդ դիտողութէնէ ի 21՛.20՛. բարձրութեան – Յաւելեալ ի ժամն երեկոյեան 12 ժամս լինի... որով գրեթէ բադնի եր[ր]որդ մասն հաշուին: Վախճան:
25. 101ա, 102ա-147ա Աղիւսակք
ա. 102ա Աղիւսակ Ա. – Վերածութիւն մասանց հասարակածին ի միջական ժամանակ [աղիւսակ՝ 4 սիւն եւ 9 բաժանում]:
Ծնթ. Աղիւսակների մի մասը վերջում ունեն «Գործածութիւն» խորագրով հրահանգներ:
բ. 102ա Աղիւսակ Բ. – Վերածութիւն միջական ժամանակի ի մասուն հասարակածին [աղիւսակ՝ 6 սիւն եւ 9 բաժանում]:
գ. 102բ Աղիւսակ Գ. – Հաւասարութիւն ժամանակի վասն ամաց Տեառն 1700 լրացելոյ [աղիւսակ՝ 13 սիւն եւ 8 բաժանում]:
դ. 103ա-4ա Աղիւսակ Դ. – Դասաւորութիւն երեւելի տեղեաց, հանդերձ տարբերութեամբն ժամանակին, զոր պարտ է յաւելուլ կամ բառնալ ի ժամանակէ միջօրէին Փարիզու կամ արքունի դիտարանին՝ նշանակելով միանգամայն աջ բարձրութիւն բեւեռի իւրաքանչիւր նոցա [աղիւսակ՝ 3 սիւն եւ 20 բաժանում]:
ե. 104բ Աղիւսակ Ե. – Բեկբեկումն շառաւիղաց [աղիւսակ՝ 6 սիւն եւ 8 բաժանում]: Տեղազանութիւն Արեւու [աղիւսակ՝ 2 սիւն եւ 4 բաժանում]:
զ. 105ա Աղիւսակ Զ. – Խոնարհումն իւրաքանչիւր աստիճանաց Ծիր խաւարման [աղիւսակ՝ 8 սիւն եւ 8 բաժանում]:
է. 105բ-6բ Աղիւսակ Է. – Ուղիղ ամբարձումն իւրաքանչիւր աստիճանաց Ծիր խաւարման [աղիւսակ՝ 9 սիւն եւ 21 բաժանում]:
ը. 107աբ Աղիւսակ Ը. – Յաղագս անկեանն, զոր գործէ Ծիրն խաւարման ընդ միջօրականին, ընդ արեւելս՝ ի կիսագունդն հիւսիսային [աղիւսակ՝ 8 սիւն եւ 16 բաժանում]:
թ. 108աբ Աղիւսակ Թ. – Ուղիղ ամբարձումն եւ խոնարհումն գլխաւոր աստեղաց հաստատութեան երեւելոց ի կիսագունդն մեր ի 1700 լրացեալ ամին [աղիւսակ՝ 6 սիւն եւ 64 տող]:
ժ. 108բ Աղիւսակ Ժ. – Երկայնութիւն եւ լայնութիւն գլխաւոր աստեղաց հաստատութեան կիսագնդոյն մերոյ ի 1700 լրացեալ ամին [աղիւսակ՝ 5 սիւն եւ 18 տող]:
ժա. 109ա-10ա Աղիւսակ ԺԱ. – Միջական ընթացք Արեւու [Աղիւսակք՝ 1. Դարք կամ Արմատք՝ 4 սիւն եւ 2 բաժանում, 2. Յետ Քրիստոսի՝ 4 սիւն եւ 5 բաժանում, 3. Յամիսս հասարակ տարւոյ՝ 4 սիւն եւ 4 բաժանում, 4. Յամս շարունակեալս եւ հաւաքեալս՝ 4 սիւն եւ 10 բաժանում, 5. Յաւուրս՝ 3 սիւն եւ 9 բաժանում, 6. Ի ժամս եւ ի րոպէս՝ 4 սիւն եւ 11 բաժանում]:
ժբ. 110ա Աղիւսակ ԺԲ. – Կիսատրամագիծ Արեւու եւ տեւողութիւն անցանելոյ տրամագծի նորա ընդ միջօրական գիծն [աղիւսակ՝ 3 սիւն եւ 14 բաժանում]:
ժգ. 110բ-1ա Աղիւսակ ԺԳ. – Հաւասարութիւն կետրոնի Արեւուն: Բարձ յիջանելն [աղիւսակ՝ 8 սիւն եւ 16 բաժանում]:
ժդ. 111բ Աղիւսակ ԺԴ. – Տրամագիծ Արեւու. միաժամ ընթացք նորա եւ տարակայութիւն յԵրկրէ ի ձեռն նշանակաց [աղիւսակ՝ 5 սիւն եւ 8 բաժանում]:
ժե. 112ա-3ա Աղիւսակ ԺԵ. – Միջական ընթացք Լուսնոյ [Աղիւսակք՝ 1. Դարք կամ արմատք՝ 4 սիւն եւ 2 բաժանում, 2. Յետ Քրիստոսի՝ 4 սիւն եւ 5 բաժանում, 3. [Յամիսս հասարակ տարուոյ]՝ 4 սիւն եւ 4 բաժանում, 4. Յամս շարունակս եւ հաւաքեալս՝ 4 սիւն եւ 9 բաժանում, 5. Իրպէս եւ յերկրորդականս՝ 4 սիւն եւ 10 բաժանում, 6. Յաւուրս՝ 4 սիւն եւ 8 բաժանում, 6. Ի ժամս, րոպէս եւ ՛՛ եւն՝ 4 սիւն եւ 11 բաժանում]:
ժզ. 113բ-4ա Աղիւսակ ԺԶ. – Հաւասարութիւն կետրոնի Լուսնոյ: Բարձ յիջանելն [աղիւսակ՝ 8 սիւն եւ 16 բաժանում]:
ժէ. 114բ Աղիւսակ ԺԷ. – Ուղղութիւն Լուսնոյ եւ հատուածոյն [աղիւսակ՝ 9 սիւն եւ 10 բաժանում]:
ժը. 115ա Աղիւսակ ԺԸ. – Ընթացք Լուսնոյ ժամաւոր: Տրամագիծ եւ տեղազանութիւն նորա հորիզոնական եւ տարակայութիւնն յԵրկրէ [աղիւսակ՝ 6 սիւն եւ 9 բաժանում]:
ժթ. 115բ-6ա Աղիւսակ ԺԹ. – Յետին հաւասարութիւն Լուսնոյ. տարակայութիւն Լուսնոյ յԱրեւու [աղիւսակ՝ 16 սիւն եւ 16 բաժանում]:
ի. 116բ Աղիւսակ Ի. – Յաղագս հաւասարութեան հատուածոյ Լուսնի եւ համեմատական մասնկանց յարելի ընդ հեռաւորութեան Լուսնոյ յԱրեւու: Բարձ յիջանելն [աղիւսակ՝ 8 սիւն եւ 10 բաժանում]:
իա. 117ա Աղիւսակ ԻԱ. – Լայնութիւն Լուսնոյ միջական եւ վերադիր մասն նորա [աղիւսակ՝ 8 սիւն եւ 9 բաժանում]:
իբ. 117բ Աղիւսակ ԻԲ. – Վերածութիւն պարզ ճշմարիտ տեղւոյ Լուսնի առ Ծիրն խաւարման եդեալ զխոտորումն պարունակի Լուսնոյ ի Ծիր խաւարմանց 5°. 1՛. 30": Բարձ յիջանելն [աղիւսակ՝ 5 սիւն եւ 9 բաժանում]:
իգ. 118ա Աղիւսակ ԻԳ. – Ուղղութիւն հորիզոնական տրամագծի Լուսնոյ. տեղազանութիւնն եւ հեռաւորութեան նորա յԵրկրէ [աղիւսակ՝ 14 սիւն եւ 12 բաժանում]:
իդ. 118բ Աղիւսակ ԻԴ. – Տրամագիծք Լուսնոյ ըստ հինգ-հինգ աստիճանաց բարձրութեան կեդրոնի Լուսնոյ ի վերայ հորիզոնին [աղիւսակ՝ 10 սիւն եւ 5 բաժանում]:
իե. 119ա Աղիւսակ ԻԵ. – Տեղազանութիւն հորիզոնական Լուսնոյ առ իւրաքանչիւր հինգ-հինգ աստիճանս բարձրութեան կեդրոնի Լուսնոյ ի վերայ հորիզոնին [աղիւսակ՝ 10 սիւն եւ 5 բաժանում]:
իզ. 119բ Աղիւսակ ԻԶ. – Խոտորումն պարունակի Լուսնոյ ի շրջանակէ լայնութեան առ մերձաւոր հատուածաւն, (նշանակեալ) ըստ տասն-տասն նախնական մասին ցուցակի լայնութեան վասն խաւարմանց [աղիւսակ՝ 9 սիւն եւ 9 բաժանում]:
ԻԷ. 120ա Աղիւսակ ԻԷ. – Անկիւնն ՏՃԷ բառնալի յանկեանէն ՏՃՉ, վասն խաւարմանաց [աղիւսակ՝ 12 սիւն եւ 7 բաժանում]:
իը. 120բ Աղիւսակ ԻԸ. – Վերադիրք վասն ծննդեան եւ լրման Լուսնոյ [Աղիւսակք՝ 1. 2 սիւն եւ 7 բաժանում, 2. Ամք հասարակք՝ 3 սիւն եւ 5 բաժանում, 3. Շրջանք ծննդեանց Լուսնոյ՝ 4 սիւն եւ 9 տող]:
իթ. 121ա-2ա Աղիւսակ ԻԹ. – Միջական ընթացք Երեւակին՝ (գաղափարանշանը) [Աղիւսակք՝ 1. Դարք կամ արմատք՝ 4 սիւն եւ 4 բաժանում, 2. Յետ Քրիստոսի՝ 4 սիւն եւ 5 բաժանում, 3. [Յամիսս հասարակ տարւոյ]՝ 4 սիւն եւ 4 բաժանում]:
լ. 122բ-3ա Աղիւսակ Լ. – Հաւասարութիւն կեդրոնի Երեւակին: Բարձ յիջանելն [աղիւսակ՝ 16 սիւն եւ 8 բաժանում]:
լա. 123բ Աղիւսակ ԼԱ. – Նշանակք հեռաւորութեան Երեւակին յԱրեգականէ առ իւրաքանչիւր աստիճանս ճշմարիտ կամ հաւասարեալ տարակայութեան նորա ի հեռակետէն [աղիւսակ՝ 8 սիւն եւ 8 բաժանում]:
լբ. 124ա Աղիւսակ ԼԲ. – Խոտորումն Երեւակին [աղիւսակ՝ 8 սիւն եւ 9 բաժանում]:
լգ. 124բ Աղիւսակ ԼԳ. – Վերածութիւն Երեւակին [աղիւսակ՝ 5 սիւն եւ 10 բաժանում]:
լդ. 124բ Աղիւսակ ԼԴ. – Հաւասարութիւն Առիւծ Երեւակին [աղիւսակ՝ 3 սիւն եւ 7 բաժանում]:
լե. 125ա-6ա Աղիւսակ ԼԵ. – Միջական ընթացք Լուսնթագին [Աղիւսակք՝ 1. Թուականք կամ առաջին ամք դարուց՝ 4 տող եւ 3 սիւն, 2. Յետ Քրիստոսի՝ 4 սիւն եւ 5 բաժանում, 3. [Յամիսս հասարակ տարւոյ]՝ 4 սիւն եւ 4 բաժանում, 4. Յամս շարունակեալս եւ հաւաքեալս՝ 4 սիւն եւ 9 բաժանում, 5. Յաւուրս՝ 5 սիւն եւ 11 բաժանում]:
լզ. 126բ-7ա Աղիւսակ ԼԶ. – Հաւասարութիւն կեդրոնի Լուսնթագին: Բարձ յիջանելն [աղիւսակ՝ 16 սիւն եւ 9 բաժանում]:
լէ. 127բ Աղիւսակ ԼԷ. – Նշանակք հեռաւորութեան Լուսնթագին յԱրեգականէ յիւրաքանչիւր աստիճանս ճշմարիտ տարակայութեան նորա ի հեռակետէն [աղիւսակ՝ 8 սիւն եւ 8 բաժանում]:
լը. 128ա Աղիւսակ ԼԸ. – Խոտորումն Լուսնթագին [աղիւսակ՝ 5 սիւն եւ 9 բաժանում]:
լթ. 128բ Աղիւսակ ԼԹ. – Վերածութիւն Լուսնթագին [աղիւսակ՝ 5 սիւն եւ 9 բաժանում]:
խ. 129ա-30ա Աղիւսակ Խ. – Միջական ընթացք Հրատին [աղիւսակք՝ 1. Թուականք կամ առաջին ամք դարուց՝ 4 սիւն եւ 3 բաժանում, 2. Յետ Քրիստոսի՝ 4 սիւն եւ 5 բաժանում, 3. [Յամիսս հասարակ տարւոյ]՝ 4 սիւն եւ 4 բաժանում, 4. Յամս շարունակեալս եւ հաւաքեալս՝ 4 սիւն եւ 9 բաժանում, 5. Յաւուրս՝ 5 սիւն եւ 11 բաժանում]:
խա. 130բ-1ա Աղիւսակ ԽԱ. – Հաւասարութիւն կեդրոնի Հրատին: Բարձ յիջանելն [աղիւսակ՝ 16 սիւն եւ 9 բաժանում]:
խբ. 131բ Աղիւսակ ԽԲ. – Նշանակ հեռաւորութեան Հրատին յԱրեգականէ յիւրաքանչիւր աստիճանս ճշմարիտ կամ հաւասարեալ տարակայութեան նորա ի հեռակետէն [աղիւսակ՝ 8 սիւն եւ 8 բաժանում]:
խգ. 132ա Աղիւսակ ԽԳ. – Խոտորումն Հրատին [աղիւսակ՝ 5 սիւն եւ 9 բաժանում]:
խդ. 132բ Աղիւսակ ԽԴ. – Վերածութիւն Հրատին [աղիւսակ՝ 5 սիւն եւ 9 բաժանում]:
խե. 133ա-4ա Աղիւսակ ԽԵ. – Միջական ընթացք Արուսեկին [աղիւսակք՝ 1. Թուականք կամ առաջին ամք դարուց՝ 4 սիւն եւ 3 բաժանում, 2. Յետ Քրիստոսի՝ 4սիւն եւ 5 բաժանում, 3. [Յամիսս հասարակ տարւոյ]՝ 4 սիւն եւ 4 բաժանում, 4. Յամս շարունակեալս եւ հաւաքեալս՝ 4 սիւն եւ 9 բաժանում, 5. Յաւուրս՝ 5 սիւն եւ 11 բաժանում]:
խզ. 134բ-5ա Աղիւսակ ԽԶ. – Հաւասարութիւն կեդրոնի Արուսեկին. Բարձ յիջանելն [աղիւսակ՝ 16 սիւն եւ 9 բաժանում]:
խէ. 135բ Աղիւսակ ԽԷ. – Նշանակ հեռաւորութեան Արուեսկին յԱրեգականէ յիւրաքանչիւր աստիճանս ճշմարիտ տարակայութեան նորա ի հեռակետէն [աղիւսակ՝ 8 սիւն եւ 8 բաժանում]:
խը. 136ա Աղիւսակ ԽԸ. – Խոտորումն Արուսեկին [աղիւսակ՝ 5 սիւն եւ 9 բաժանում]:
խթ. 136բ Աղիւսակ ԽԹ. – Վերածութիւն Արուսեկին [աղիւսակ՝ 5 սիւն եւ 9 բաժանում]:
ծ. 137ա-8ա Աղիւսակ Ծ. – Միջական ընթացք Փայլածուին [աղիւսակք՝ 1. Թուականք կամ առաջին ամք դարուց՝ 4 սիւն եւ 3 բաժանում, 2. Յետ Քրիստոսի՝ 4 սիւն եւ 5 բաժանում, 3. [Յամիսս հաւասար տարւոյ]՝ 4 սիւն եւ 4 բաժանում, 4. Յամս շարունակեալս եւ հաւաքեալս՝ 4սիւն եւ 7 բաժանում, 5. Յաւուրս՝ 6 սիւն եւ 9 բաժանում]:
ծա. 138բ-9ա Աղիւսակ ԾԱ. – Հաւասարութիւն կեդրոնի Փայլածուին: Բարձ յիջանելն [աղիւսակ՝ 16 սիւն եւ 9 բաժանում]:
ծբ. 139բ-40ա Աղիւսակ ԾԲ.– Նշանակք հեռաւորութեան Փայլածուի յԱրեգականէ յիւրաքանչիւր աստիճանս ճշմարիտ տարակայութեան նորա ի հեռակէտէն [աղիւսակ՝ 14 սիւն եւ 7 բաժանում]:
ծգ. 140բ Աղիւսակ ԾԳ. – Խոտորումն Փայլածուի [աղիւսակ՝ 5 սիւն եւ 9 բաժանում]:
ծդ. 141ա Աղիւսակ ԾԴ. Վերածութիւն Փայլածուի. Բարձ յիջանելն – [աղիւսակ՝ 5 սիւն եւ 9 տող]:
ծե. 141բ Աղիւսակ ԾԵ. – Երագութիւն աստեղաց հաստատութեան, քան զմիջական ընթացս Արեւու [աղիւսակ՝ 2 սիւն եւ 7 բաժանում]:
ծզ. 142ա Աղիւսակ ԾԶ. – Հաւասարութեան միջօրէին գտելոյ ի ձեռն համաչափ բարձրութեանց Արեւու, նշանակեալ առ իւրաքանչիւր աստիճանս խոնարհման Ծիր խաւարման. ըստ լայնութեան արքունի դիտարանին Փարիզու [աղիւսակ՝ 8 սիւն եւ 12 բաժանում]: Աւարտ աղիւսակաց:
ծէ. 143ա Օրինակ ծննդեան Լուսնի – Գտանել զճշմարիտ ծնունդն Լուսնոյ, որ հանդերձեալ է ծնանիլ յամի Տեառն 1783, յամսեանն մարտի, ի դիտարանին Փարիզու... ընթացք Լուսնոյ ի միում ժամու 34.1, ընթացք Արեւու ի միում ժամու բարձ 2,30, մնացորդ՝ 31,31:
ծը. 143բ Օրինակ լրման Լուսնոյ – Գտանել զճշմարիտ լրումն Լուսնոյ, որ հանդերձեալ է լրանալ յամի Տեառն 1783 յամսեանն մարտի, ի դիտարանին Փարիզու սկսեալ ի միջօրական աւուրց... ընթացք Լուսնոյ ի միում ժամու 32,26", ընթացք Արեւու ի միում ժամու 2,29, մնացորդն մո՛յծ ի կանօն 29,57:
ծթ. 144ա Տախտակ Ա. – [նկար՝ Գործիք աստղադիտական]:
կ. 145ա Տախտակ Բ. – [նկար՝ Աղիւսակ աստղաբաշխական հաշուումների]:
կա. 146ա Տախտակ Գ. – [նկար՝ Բոլորակ ըստ ամսոց]:
կբ. 147ա Տախտակ Դ. – [նկար՝ Աստղաբաշխական քարտէզ]:
Բ. 151ա-4ա Յօրինեալ յայլոյ ումեմնէ. Գիւտ խաւարման Լուսնոյ եւ Արեգական – Ընթացք Լուսնոյ այնպէս փոփոխական է... Ութնեւտասնամեայ շրջան խաւարման Լուսնոյ եւ Արեգական: Սկսեալ յամէ Տեառն 1768 (Ա.-ԺԸ.)... ԺԸ. 1785: Ոչ գոյ խաւարումն Լուսնոյ: Արեգակն փետր. 9: 1: օգոստ. 4: 14:
Գ. 155ա-7բ [Աղիւսակք] – Համաձայնութիւն ամսոց Հռօմայեցւոց, Լատինացւոց, Ազարիայ եւ Հայոց:
Դ. 1. 158աբ [Աղիւսակք] – Վերադիր, եօթներակ, գիր տարւոյ [աղիւսակ՝ 22 սիւն եւ 28 տող]... ի յեօթն մասունս՝ ըստ թուոյ եօթներեկաց:
2. 159ա-60ա Գիր տարւոյն այսպէս գի՛տ – Կա՛լ հանապազ զթիւն 26... եւ մի ուղուկն 4 մատնաչափ եւ 3 ուղուկն՝ մի թիզ, որ է 12 մատնաչափ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
148ա Յիշատակարան օրինակողի Աստղաբաշխական գրքոյս. Ի կեանս մարդկան չիք ինչ պիտանագոյն, քան զիմաստասիրութիւնն, վասն զի ըստ վեհիմաստին Սողոմօնի՝ զմարդն բարեկամս Աստուծոյ եւ մարգարէս առնէ. Իմս. Է. 27 [«բարեկամս Աստուծոյ եւ մարգարէս յարդարէ»]:
Արդ, մարդս գոլով պատկէր արարչին ամենայնի, եւ ըստ իմացական մասին կցորդ իմանալեաց անմահից հանապազ ազնուագունիցն ունի ցանկալ եւ հետեւիլ, եւ յարաժամ ի նոյնս բերիլ եւ նոքօք զուարճանալ, եւ փառաւորել զարարչապետն ամենեցուն Աստուած, որ է աղբիւր ամենայն իմաստութեան եւ գիտութեան. ըստ որում՝ նա ինքն է իմաստութեան առաջնորդ եւ իմաստնոց ուղղիչ: Իսկ նոքա, որք սիրեն զտգիտութիւն՝ քան զուսումն իմաստութեան, այնպիսիքն ըստ պաճարաց անասնոց ընդ երկրաւ ունին միայն զկէնցաղավարութիւն իւրեանց, եւ նոքօք պատաղին եւեթ ըստ մարմնոյ եւ ո՛չ կամին ընտրել զարժանն, յորոց ի դէմս ասէ Ժողովօղն. «Եկն եւ խաւարաւ գնաց, եւ ի խաւարի անուն նորա ծածկեցաւ». Ժող. Զ. 4: Վասն այնորիկ նախախնամութիւն Աստուծոյ առնելով զմարդն հաղորդ իւրում գերազանցեալ բարութեանն, կացոյց իբրեւ զհաւատարիմ տնտես եւ իմաստուն ի վերայ ամենայն պարգեւաց իւրոց, զի մի՛ մնասցէ ոք ի խաւարի տգիտութեան, եւ պատուիրեաց իւրաքանչիւրոց ըստ իւրում շնորհացն, զոր ընկալեալ է, մատակարարել ըստ արժանոյն եւ տալ ծառայակցացն ի ժամու զկերակուր իմաստութեան եւ գիտութեան իւրոյ, եւ ո՛չ առնել այսու ամենայնիւ ապախտ զինքեան տուեալն շնորհ, որով փայլի իմացականութիւնն եւ լուսաւորի միտքն բանական: Եւ հասեալ ի կատարումն եւ յեզր ամենայն գիտութեանց, լինի յայնմ հետէ վեհ ի յարարածս եւ յատկանայ ի նոսին: Ահաւասիկ առ այս նկատեալ իմաստնոյն Սողոմօնի եւ քան զամենայն մեծութիւնս եւ զփառս աշխարհի |148բ| նախամեծար համարեալ զիմաստութիւնն, զայս միայն եւեթ խնդրեաց յԱստուծոյ շնորհել ինքեան, որպէս ասէ. «Խնդրեցի ի Տեառնէ աղօթիւք, եւ տուաւ ինձ հանճար, կոչեցի եւ եկն ինձ հոգի իմաստութեան, եւ նախամեծար ընտրեցի զնա, քան զիշխանութիւնս եւ զաթոռս, ոչինչ համարեալ զայնս առ նորա համեմատութեամբն» (Իմս. Է. 7): Յայն սակս ունէր Սողոմօն ի տուչութենէն Աստուծոյ զհամայն աստղաբաշխական եւ զփիլիսոփայական գիտութիւնս, որ եղեւ սկիզբն եւ հեղինակ համօրէն փիլիսոփայից, որպէս նա ինքն Սողոմօն խօսի զինքենէ ի դէմս Աստուծոյ՝ յասելն. «Նա ետ ինձ զանվրէպ գիտութիւն զեղելոց, գիտել զհաստատութիւն աշխարհի եւ զազդեցութիւն բնութեանց, զսկիզբն եւ զկատարած եւ զշրջիլ ժամանակաց, զտարերաց փոփոխմունս եւ զաստեղաց դիրս» [Իմստ. Է. 17-19]: Ապա առ ի նազելի ցուցանել զգիտութիւն իւր եւ յորդորել զբազումս ի նոյն ասէ. «Առանց նենգութեան ուսայ եւ առանց նախանձու բաշխեցից եւ զմեծութիւն նորա ոչ թագուցից» [Իմստ. Է. 13]:
Արդ, այսր բանի մեծիմաստին Սողոմօնի աշակերտեալ բազմահմուտ եւ գերահանճար աստղաբաշխ փիլիսոփայն Պիլիպպոս Տէ Լա Հիրէն՝ շարադրօղն այսորիկ Աստղաբաշխական գրոցս, աննախանձաբար ուսուցանէ զգիտութիւն իւր եւ բաշխէ հետեւողաց եւ աշակերտելոց այսմ փիլիսոփայական արուեստի աստղաբաշխութեանս:
Բազմավաստակ տքնութեամբ հետազօտեալ ի բազում ամս եւ մաշեալ զկեանս իւր ի սոյն, ինքնին յօրինեալ զզանազան եւ զպէս-պէս մեքենայս եւ զգործիս դիտողութեան՝ առ ի չափել զընթացս Արեգական եւ Լուսնի եւ զանազան աստեղաց եւ կէնդանակերպից, եւ գիտել զնոցին խաւարմունս՝ թէ յե՞րբ եւ յորու՞մ ժամանակի, որոց սակս եւ զբազմակերպ օրինակս աւանդեալ այնց, որք ունիցին զտենչ հետեւման եւ ուսման սոյնոյ սքանչելի արուեստիս, որպէս եւ տեսանէք ի սոյն գիրս պէս-պէս օրինակաւ աւանդեալ:
Այլ արդ, մինն ի բազմաց՝ հետեւօղն հոգետարփ ըղձանօք այսմ |149ա| գերապանծ արուեստի գիտութեանս իմաստնապերճ պարոն Յարութիւնն Սահակեան Ջուղայեցի՝ այր երեւելի եւ ուղղափառ եւ որդի հարազատ սրբոյ եկեղեցւոյս Հայաստանեայց, ուսեալ եւ մակացու լեալ անթերի սոյնոյ արհեստի աստղաբաշխութեանս, թարգմանեցուցեալ է զայսոսիկ գիրս ի լատինական լեզուէ ի հայ բարբառ, որպէս յայտ է ի սկզբան տետրակիս, թէ ո՞ւր եւ յումմէ՞ լինիլն թարգմանեցեալ: Եւ մեք մինչդեռ էաք ի Հնդիկս՝ գոլով գնացեալ անդ յաղ[ա]գս գործոյ նուիրակութեան Սրբոյ Աթոռոյնէջմիածնի, պատահեցաւ մեզ ի Բումբայի եւ յորդորեաց օրինակել զսոյն օգտաւէտ եւ պիտանի տետրակս աստղաբաշխական գիտութեան՝ ի նախկին թարգմանեալ ուղիղ եւ անսխալ օրինակէն: Եւ զբովանդակ ձեւսն գործեաց չափման եւ դիտողութեան ինքնին՝ նկարելով զիւրաքանչիւրն ի տեղիս իւրեանց (լս-ում՝ «ի գրելն իմ զսոյն տետրակ նա եւ զ56 աղիւսակսն, որ ի սմին») եւ զբովանդակ նոցին հաշիւն համարոյ եւ այլ եւ ամենայն ինքնին իւրով ձեռամբ գծագրեաց, որպէս զի եւ սոյն օգտակար եւ պիտանի գիրք գտցի ի Սուրբ Աթոռոջն առ յապայս յիշատակի, թերեւս լինի ոք հետեւօղ եւ ուսանօղ այսմ արհեստի աստղաբաշխութեանս՝ ի պայծառութիւն ազգի:
Այս եւս յուշ լիցի ընթերցասէր եւ ուսումնատենչ սիրելեաց, զի որպէս գրեցեալն էր իսկ օրինակն այսմիկ գրքոյս՝ թէ՛ ըստ կէտիցն եւ թէ՛ ըստ առոգանութեանն, նոյնպէս գրեցաք եւ մեք առանց կէտ ինչ յաւելացուցման եւ պակասեցուցման. ըստ որում՝ սոյնպիսի գիրք ո՛չ են հանգոյն եւ նման այլոյ հասարակ մեկնողական եւ վարդապետական գրեանց, այլ ի ստերիւրիլն միոյ կիտի կամ բթի եւ շեշտի՝ համանգամայն խանգարի եւ խաւարի իմացուած բանին, որպէս յայտ է գիտնոց: Նմին իրի որպէս տեսաք, նոյնպէս գրեցաք:
Ապաքէն հանդիպօղքդ այսմիկ Աստղաբաշխութեան արուեստի գերապանծ գրքոյս՝ օրինակօղքդ կամ ընթերցօղք եւ ուսանօղքդ, յիշեսջի՛ք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զգիտնական եւ զբարենախանձ ըղձիւ հետեւօղն այսորիկ իմաստութեան՝ զյիշեալ պարոն Յարութիւնն|149բ|Ջուղայեցի եւ զիւրայինսն ամենայն, որ եղեւ պատճառ գրեցման գրքոյս: Հուսկ յետոյ եւ զօրինակօղ սորին՝ զՅակոբոս արքեպիսկոպոս անարժան զյետին միաբանս սրբոյ գահին Միածնաիջի՝ հանդերձ հոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնողօք իմովք, զի եւ դուք լինիջի՛ք յիշեալք ի վերինն կէնաց դպրութեան ի Քրիստոսէ՝ Աստուծոյ մերմէ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Օրինակեցեալ եղեւ յամի Տեառն 1804 եւ ի մերումս թուականի ՌՄԾԳ. (1804), ի սեպտեմբերի 8 սկսեալ եւ ի հոկտեմբերի 9 աւարտեալ, ի նաւահանգիստն Բումբայի, ընդ հովանեաւ ՍուրբՊետրոս եկեղեցւոյն:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «[Տ]ումար [ա]ստղաբա[շ]խական», 1ա՝ «287/2769», 1ա՝ «ՌՄԾԳ. – 1804 Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2770
ԿԵՍԱՐԻԱ |
ՌՄԾԴ. – 1805 |
ԳՐԻՉ՝ Մեսրոպ Պօլսեցի:
ԹԵՐԹ՝ 360 (գրչի էջակալում՝ 1-705, որ է՝ 3ա-355ա). չգրուած՝ 1աբ, 2բ, 43ա, 85ա, 355բ-60բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԼԶx10 (Ա՝ 12, ԼԶ՝ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «AC» եւ վահանաձեւ զինանշան, մէջը դիմագծերով լուսին: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,2x 16,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17,5x11,3. սահմանագծուած կարմրով. ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 24: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա,Բ+Գ,Դ,Ե. կապոյտ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ բուսական, թագով զինանշան, մէջն անընկալելի պատկեր եւ «ЯМЬСЯ»:
Նմուշ 4ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը եւ մէջքը մաշուած. Ա. պրակը՝ պոկուած, Բ. պրակը՝ թուլացած. թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, թերթեզերքին եւ կողքերին մանր պատռուածքներ, տեղ-տեղ ցեցի անցքեր. 35բ, 85ա, 85բ՝ գաղափար օրինակի բնագրական պակասի պատճառով կիսով չափ չգրուած եւ յետագայում չլրացուած, ունի ձեռագրի բովանդակութեան եւ վիճակի նկարագրական ներդիր թերթիկ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա Գիրք, որ կոչի Տօնապատճառ:
2ա-355ա [Տօնապատճառ]
1. 3ա-10բ Պատճառ տօնի Դաւթի եւ Յակոբայ – Ամենայն տօնից եւ հոգեւոր ուրախութեանց սկիզբն է տօն Ծննդեան... որոց աղօթիւք խնայեսցէ Քրիստոս յեկեղեցի իւր սուրբ, եւ փառք յաւիտեանս. ամէն:
2. 11ա-2բ Յարմարումն բանից ասացուածոց ի Թագաւորութեանց գրոց, Յովհանիսի վարդապետի Եկեղեաց գաւառի, յԵզնկայ քաղաքէ, Յաղագս մարգարէին Դաւթայ – Եւ զղջացաւ Տէր, զի թագաւորեցոյց զՍաւուղ: Աստուածային բնութիւն պարզ է... եւ արձակեաց զծերակոյտն:
3. ա. 13ա-6ա Դրուատ գովեստի վասն սրբոյն Ստեփաննոսի Նախավկային Քրիստոսի – Աստուածազարդ շուք տօնիս լուսակազմ երեւմամբ իւրով... այլ համառօտիւք աւարտեսցուք զբանս ի <ի> փառս Աստուծոյ:
բ. 16ա-22ա Ստեփաննոս այր լի շնորհօք եւ այլն – Եւ ոչ ի հարց եւ ի հաւուց ազգաբանին սուրբք... եւ զայն օր եւս տօն կարգեցին, որ է օգոստոսի Բ. ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. ամէն:
4. 22ա-8բ Պետրոսի եւ Պօղոսի գլխաւորաց առաքելոցն Քրիստոսի – Յաստուածարար սքանչելեացն բազումք, զոր իմանամք եւ բանիւ ասել... ի վերայ մեր քաղցրութեամբ եւ մարդասիրութեամբ, եւ նմա փառք յաւիտեանս:
5. 28բ-35բ Յովհաննու եւ Յակովբու որդւոց Որոտման – Աստուածահրաման պատուէր ունէր Իսրայէլ զսկիզբն տօնին... եւ հեշտազերծ լինել ի խաւարաշօշափ արգելարանէն. ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ. ամէն:
6. 36ա-42բ [Յաղագս յայտնութեան ճրագալուցին. ձեռ. 2021, 29բ-38ա] – (սկ. թափ.) /// Երկրպագեալ ի հարցն ի վերայ երկրի... Որդւոյ մկրտիլ, Հոգւոյ իջնել Հօր ձայնին:
7. 43բ-6ա [Առաջին աւուրն արարչութեան] – Յառաջին աւուրն առաջին երկին եղեւ... եւ մեզ բժշկեսցէ Քրիստոս զխոր վիրաւորեալքն ի փառս անուանն իւրոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեան. ամէն:
8. 46բ-8ա Մեկնութիւն ի բանն, որ ասէ. Քանզի երեւեցան շնորհք Աստուծոյ – Քանզի երեւեցան շնորհք Աստուծոյ փրկիչ ամենայն եւ այլն, այսինքն՝ քարոզեցաւ ճշմարտութիւն... զի մի՛ ոք իցէ, ասէ, որ զձեզ արհամարհիցէ:
9. 48բ-52բ Ի Մատթէոսի Աւետարանէն, որ ասէ. Յայնժամ գայ Յիսուս ի Գալիլեայ – Աստուածայինքն ոչ ըստ մարդկայնոցս բերին ակամայ շարժումն... եւ ոչ հրեշտակս կամ հրեշտակապետս պատրաստէ լինել մեզ մկրտութեամբն, այլ որդիս Աստուծոյ:
10. 53ա-62բ Պատճառ սուրբ Աւետարանին՝ Ներսէսի կաթողիկոսի Հայոց – Բնութիւնք արարածոց իմանալեաց եւ զգալեաց ոչ ունին... լինի անթերի չորեքտասանիցն թիւն:
11. 63ա-5բ Դարձեալ այլ տեսութիւն ի խորհուրդ սուրբ Ծննդեան – Եւ Յիսուսի Քրիստոսի ծնունդն էր այսպէս: Քանզի ասաց յառաջագոյն, թէ՝ Յակօբ ծնաւ զայրն Մարիամայ... Յովսէփ որդի Դաւթի, եւ Քրիստոսի փառք:
12. 65բ-74բ Դարձեալ ի խորհուրդ Յայտնութեանն – Յայնժամ վարեցաւ Յիսուս յանապատ ի Հոգւոյն՝ փորձել ի սատանայէ: Եւ ընդէ՞ր ի ծննդենէ անտի... զի Աստուած անփորձ է յամենայնի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
13. 75ա-84բ Ի բանն Յովհաննու աւետարանչի, որ ասէ. Ի սկզբանէ էր բանն.եւ այլն – Քանզի Աստուծոյ երեւումն իմանալի արեգակն ծագեաց... եւ է միով բնութեամբ (այսչափ, չշարունակուած. տե՛ս Վիճակ):
14. 85բ-91բ [Յաղագս մարմնոյ եւ հոգւոյ] – Եկն. Եւ ուստի՞ գայ, որ զամենայն լնու... եւ բեռնաւորք եւ ես հանգուցից զձեզ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն (սկզբից թերի. տե՛ս Վիճակ):
14. 92ա-3բ Պատճառք Առաջաւորաց – Յոլովք են բանք վասն այսր Պահոց, այլ զսակաւսն ասասցուք... եւ խնդրօղ վրիժուց ոչ պահողացն եւ պատուհասօղ, եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս:
15. 93բ-101բ Խորհուրդ Տեառնընդառաջին ի փետրուարի ԺԴ. (14) Քառասնօրեայ գալստեան Տեառն ի տաճարն ըստ օրինացն – Ի գալ մեծի թագաւորի ոչ միայն երեւելիքն եւ ճոխքն խնդան... եւ արժանապէս ընծայել նովաւ ի հաճոյս Հօր եւ Հոգւոյն Սրբոյ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
16. 102ա-4ա Քառասնօրեայ Գալստեանն Տեառն ի տաճարն – Աստուածային ամենառատ բարերարութեանն իրակերտութիւն... ընդ մոգուցն ընծայաբեր լիցուք:
17. 104բ-13բ Յաղագս Բուն Բարեկէնդանին պատճառք – Խորհուրդ եկեղեցւոյ նման է գանձի ծածկելոյ... եւ նմա փառք ընդ Հօր եւ ընդ Հոգւոյն Սրբոյ յաւիտեանս:
18. 113բ-5բ Մեկնութիւն Աւետարանին, որ ըստ Մատթէոսի – Ճրագ մարմնոյ ակն է. էթէ ակն քո առատ է... որով ցուցանելոցն էր օրինակ համեմատութեան:
17. 116ա-8ա Տեսութիւն մարգարէութեանն, որ ըստ Եսայեայ – Գոչեա՛ զօրութեամբ եւ մի՛ խնայեր, բարձրացո՛ իբրեւ փողոյ զբարբառ քո... առ ամենայն կարօտեալսն եւ նեղեալսն այլովքն հանդերձ:
18. 118բ-20բ Յաղագս առաջին Չորեքշաբաթին – Բովանդակ իսկ քառասնորդացս չորեքշաբաթի եւ ուրբաթի ընթերցուածք... յորում նուիրեմք քեզ զհաճելին պատարագ:
19. 120բ-3ա Կանոն առաջին Ուրբաթուն – Կերպարան ընթերցուածիս ցուցանէ զառաջին ստեղծուածոյն Ադամայ... զի նոր Իսրայէլ գոլով, օրհնեցից զքեզ յաւիտեանս եւ առ յապա:
20. 123ա-5ա Աղուհացիցն երկրորդ Կիրակէին առաւօտուն, Աւետարան, որ ըստ Ղուկասու – Իբրեւ տիւ եղեւ, ել եւ գնաց յանապատ տեղի առանձինն, վասն զի զայն գիշերն օթանս կալաւ... ի ցամաք գնաց զհետ նորա ի վերինն Երուսաղէմ:
21. 125ա-9բ Տեսութիւն Աւետարանին, որ ըստ Մատթէոսի ճաշոյն – Սովորութիւն է Աստուծոյ, յորժամ նոր օրէնս դնէ մարդկան. նախ մեծամեծ սքանչելիս ցուցանէ... շնորհիւ նորա եւ ողորմութեամբ, եւ նմա փառք ամենայն յաւիտենից. ամէն:
22. 129բ-30բ Կանոն երկրորդ Չորեքշաբաթին աղուհացիցն – Այս կանոն ի Սիօն կատարի ընդ այլսն պատկերակից աւուրսն... զի բարձրացաւ ողորմութիւն քո ի վերայ մինչեւ յաւիտեան:
23. 130բ-2ա Կանոն երկրորդ Ուրբաթի աղուհացիցին – Եւ սոյն եւս աւուր կանոն ի Սիօն կատարի... այժմ ցորեան ատոք ամբարին յըշտեմարանս եկեղեցւոյ:
24. 132ա-4ա Երրորդ Կիրակէին առաւօտուն՝ Աւետարան որ ըստ Ղուկասու – Եւ եղեւ ընդ աւուրսն ընդ այնոսիկ ել ի լեառն՝ կալ յաղօթս... ուստի զմեզ փրկեսցէ Քրիստոս Աստուած մեր. եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
25. 134ա-40բ Տեսութիւն Աւետարանին Ճաշոյ – Առն միոջ էին երկու որդիք, ասէ կրտսերն ցհայրն... այսպէս մարդկան մեղքն առ սատանայի մեղք:
26. 140բ-2ա Երրորդ Չորեքշաբաթի աւուր աղուհացիցն – Եւ այս կանոն ի Սիօն ընդ նախկի իմաստիցն... որ խորհէրն չար ի վերայ իմ:
27. 142ա-4բ Երրորդ Ուրբաթուն աղուհացիցն – Աստանօր զգուշացուցանէ զապաշխարօղսն ոչ հպարտանալ... եւ աստուածատեսականն պատուէ կողմամբ:
28. 144բ-7ա Չորրորդ Կիրակէին առաւօտուն Աւետարանին, տեսութիւն, որ ըստՂուկասու – Մի՛ երկնչիր հօտ փոքրիկ, զի հաճեցաւ: Փոքր հօտ ոմանք զազգս մարդկան ասացին... եւ մտանէ ի փառս Աստուծոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից:
29. 147բ-52ա Տեսութիւն Աւետարանին Ղուկայ Ճաշոյն – Եւ ասէ առ աշակերտսն. «Այր մի էր մեծատուն...»... քան զորդիս լուսոյ յազգս իւրեանց:
30. 152ա-3ա Կանոն Չորրորդ Չորեքշաբաթին – Արդ, երթեալ ժողովեսցես զծերակոյտ որդւոցն Իսրայէլի... առաջնորդեաց եւ ինքեամբ նորոյ ժողովրդեանս ի հաւատ եւ յարդարութիւն:
31. 153ա-5ա Կանոն չորրորդ Ուրբաթուն – Եւ եղեւ յետ Խ. (40) տունջեան եւ Խ. (40) գիշերոյ... ծանիցի Աստուած յերկինս ի վեր եւ յերկիր ի խոնարհ:
32. 155աբ Հինգերորդ Կիրակէին առաւօտուն՝ Աւետարան Մարկոսի – Ի Մարկոսի Աւետարանս Տեառն ասացեալ առ աշակերտսն... զմեզ զգուշացոյց յամենայն ժամ պատրաստ կալ եւ սպասել:
33. 155բ-8բ Տեսութիւն Ճաշոյ Աւետարան Ղուկայ – Իբրեւ հարցաւ ի փարիսեցւոցն, թէ՝ Ե՞րբ գայցէ արքայութիւնն Աստուծոյ... փառաւորելով զսուրբ Երրորդութիւնն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
34. 158բ-9բ Կանոն Ե. Չորեքշաբաթի աւուրն – Եւ աստ առնու Մովսէս նշան ահաւոր զգաւազանին յօձ... եւ բազմապատիկ երանութեանց արժանասցին յուսացեալքն ի Տէր:
35. 159բ-61բ Կանոն հինգ Ուրբաթուն – Ի ժամանակին յայնմիկ ասէ ցիս Տէր. Կոփեա՛ դու քեզ երկուս տախտակս... եւ գնացք մեր առաջնորդեսցին ի ճանապարհն ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեան:
36. 162ա-6ա Վեցերորդ Կիրակէին ճաշուն, Աւետարան Մատթէոսի – Իսկ փարիսեցիքն իբրեւ լուան... որ է օրհնեալ ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից:
37. 166ա-7ա Կանոն վեց Չորեքշաբաթին – Եւ ասէ Տէր ցՄովսէս. Յերթալդ քում եւ ի դառնալդ յԵգիպտոս... եւ մխիթարեցեր զիս մինչ ի սուգ մեղացն կայի:
38. 167բ-8բ Կանոն վեց Ուրբաթուն – Քանզի երկիրն, յոր մտանելոց էք ժառանգել, ոչ իբրեւ զերկիրն եգիպտացւոց է... սաղմոս. Տէր Աստուած փրկութեան իմոյ ի տուէ կարդացի:
39. 169ա-75ա Կարգ եւ խորհուրդ Ղազարու – Այս տօն, զոր կատարէ եկեղեցի ի շաբաթու տերունական... որ է օրհնեալ յաւէրժապէս ընդ Հօր եւ ամենասուրբ Հոգւոյն յաւիտեան յաւիտենից. ամէն:
40. ա. 175ա-7ա Խորհուրդ Գալստեանն Տեառն յԵրուսաղէմ յաւուր Ողոգոմեանն, Աւետարան Մարկոսի ՃԺԶ. Եւ գան յԵրիքով – Զսուրբ արմաւենեացս օր զոր եւ օրհնեալ օր անուանեմք մեք.. յասելն Մարկոսի աւետարանչի վասն Տեառն եթէ:
բ. 177ա-92ա Եւ գան Երիքով – Արժան է գիտել, թէ ուստի՞ գայր... որ է օրհնեալ ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն, այժմ եւ միշտ յաւիտեանս:
41. 192բ-4բ Կանոն Մեծի Երկուշաբաթին – Այսր շաբաթու պահք Մեծի Պասեքին ազատարար տերունական յարութեանն... տացին ստացուած ժառանգութեան ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
42. 195ա-8ա Կանոն Մեծի Երեքշաբաթին – Ըստ կարգի առաջնոյն եւ այս ի ծննդոց պատմութիւն... անդր կարկառել զհայեցուածս մտաց աչաց:
43. 198ա-9բ Կանոն Մեծի Չորեքշաբաթի – Եւ երեւեցաւ Աստուած Աբրահամու առ կաղնեաւն Մամբրէի... ի զանխուլ տեղւոջ, զի մատնեսցէ զնա:
44. 200ա-8ա Կանոն մեծի Հինգշաբաթին – Այսմ աւուր սահմանեալ կանոնս մեծախորհուրդ է... այսպէս եւ կատարմամբ յիշատակին յառաջի կայիցն զգուշացուցանէ, եւ նմա փառք:
45. 208ա-11բ Կանոն Մեծի Ուրբաթին չարչարանացն Քրիստոսի – Զկնի մեծի երեկոյին հնոյ եւ օրինաւոր Զատկին... եւ սիրոյ սրբութեան նորա հաղորդեսցուք ի Քրիստոս Յիսուս՝ ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս:
46. 211բ-3ա Դարձեալ ի խորհուրդ Մեծի Ուրբաթուն – Եկեսցէ հասցէ Տէր Աստուած իմ, եւ ամենայն սուրբք ընդ նմա... որում փառք յաւիտեան՛՛: Առ զսա եւ ի միւսանգամ գալուստն:
47. 213ա-6բ Դարձեալ ի նոյն խորհուրդ ի Մատթէոսի Աւետարանին մեկնութենէն – Յառաջնում աւուր բաղարջակերացն մատեան աշակերտքն... անմահին վասն մեր մեռելոյ փառք յաւիտեան:
48. 216բ-20բ Յաղագս ճրագալուցին խորհրդոյ – Զի որպէս զգալի արարածքս յաւելուածով հասին ի կատարելութիւն... զպտուղ յարութեանն եւ կենարար մարմնոյն՝ փառաւորելով զյարուցեալն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
49. 220բ-1բ Աւետարանին Մատթէոսի տեսութիւն – Մատեաւ, ասէ, Յովսեփ եւ խնդրեաց զմարմինն... այլ զհակառակն անձին գործել:
50. 222ա-3բ Վասն Զատկին սրբոյ – Իսկ կիրակէն առաւօտուն ժողովին ի մատուռն... եւ զանգիտութեան կամօքն Հօր եւ հաճութեամբ Հոգւոյն Սրբոյ յաւիտեանս՛՛:
51. ա. 224ա-33բ Տեսութիւն եւ յարմարումն Աւետարանին, որ Յովհանն եւ այլոցն Աւետարան – Յետ այսորիկ աղաչեաց զՊիղատոս Յովսէփ, որ յԱրիմաթայ... մինչեւ ի կատարած աշխարհի աստուածութեամբն:
բ. 233բ-4բ Այլ միտք յոմանց ասացեալ: Մի մերձենար յիս – Ոմանք ասեն, թէ զիս յայտ արասցէ... յարուցելոյն եւ առ Հայր վերացելոյն փառք յաւիտեանս:
52. 234բ-44բ Յելից մեկնութենէ ի խորհուրդ աւուրս – Խօսեցաւ Տէր ընդ Մովսիսի եւ ընդ Ահարոնի յերկրին Եգիպտացւոց... եւ ժրաջան աշխատութեամբ եւ աներկբայ հաւատով, եւ նմա փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
53. 244բ-6բ Կանոն Նոր Կիրակէին – Եւ յետ ութ աւուր դարձեալ էին ի ներքս աշակերտքն... եւ զանվախճանն ընդունին կեանս հաւատով յանուն նորա:
54. ա. 247ա-8բ Պատճառք տօնի առշխարհամատրանի, թէ վասն էր յայսմ աւուր կատարի, սուղ բան ի Դաւթայ – Ի շինելն Կոստանդիանոսի Մեծի զԵրուսաղէմի եկեղեցիսն... եւ զամենասուրբ Հոգին երգաբանել յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
բ. 248բ Այլ – Տօնիս խորհուրդ ոչ որպէս ոմանք կարծեցին մարտիրոսաց յիշատակելով... որ է Կաթուղիկէ, եւ Քրիստոս գլուխ նոցին:
56. 249ա Պատճառ երեւման Խաչին – Չարչարանքն Քրիստոսի փրկութիւն եղեւ մարդկան ազգի... ցուցեալ ի Քրիստոս Յիսուս, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
57. 249բ-56բ Յաղագս վերացման Տեառն, ի Ղուկայ Աւետարանին մեկնութենէն – Ամենայն տօնք տնօրինականք, զոր պաշտէ եկեղեցի ահաւոր եւ հրաշալիք են... որում փառք եւ պատիւ եւ օրհնութիւն յաւիտեանս՛՛:
58. 256բ-9բ Դարձեալ ի Համբարձումն – Անսահմանելին եւ բնութեամբ բարին Աստուած... եւ զմարդիկ, որ սպասաւոր էին դիւաց, առ ինքն ժողովեաց:
59. 259բ-60բ Ի գալստեանն խորհուրդ – Արդ, իբրեւ ուսան վերինքն, թէ նա է Բանն Աստուած... ի վերայ հողեղէն յաւանակի եկն առ մեզ, եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
60. 260բ-3ա Ի խորհուրդ Ծաղկազարդին, որ ասի Երկրորդ Գալուստ – Զտօնս զայս տօնեն ոչ միայն որդիք մարդկան... եւ առնուլ վարձս վաստակաց ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեան:
61. 263աբ Դարձեալ ի նոյն խորհուրդ Ծաղկազարդին – Եւ վաղվաղակի ուսեալք երկնայնոցն զբազմապատիկ իմաստութիւնն Աստուծոյ... փառաւորաց ողորմութեամբ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
62. 263բ-6ա Յաղագս, որ յետ Յարութեանն տօնեմք Ծ.(50) օր առանց Պահոց եւ ծունր դնելոյ, հանդերձ չորիւք Աւետարանօք. Հարցումն եւ պատասխանին – Հարց: Զի՞նչ պատճառ է՝ Ծ. (50) օր Պահք եւ տրտմութիւն եւ ողբաձայն Սաղմոսք...Պատասխանի: Յորժամ յԱստուծոյ մարդիկ մոլորեցան... նոյնպէս ի գերեզմանն, եւ յերկինս ել առ Հայր, որում փառք յաւ՛՛:
63. 266բ-72ա Ի սուրբ եւ ի հրաշափառ իջումն Հոգւոյն Սրբոյ ի դասս առաքելոց – Բարի է Աստուած եւ բարւոյ ամենայնի արարիչ... ընդ Հօր եւ ընդ Որդւոյ, որ է օրհնեալ, գովեալ եւ փառաւորեալ յաւիտեանս յաւ՛՛:
64. 272ա-5բ Պատճառ Նաւակատեաց եկեղեցւոյ ի Տրէ ամիս ի Դաւթայ – Ի բազմաց զանազանից կարծեաց զանխուլ մնալոյ... եւ ամենասուրբ Հոգւոյն փառակցի յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
65. 276ա-82բ Յաղագս տապանակին խորհրդոյ – Եւ արար Բեսելիէլ զտապանակն յանփուտ փայտից... կենաց հացին արժանիս արասցէ Քրիստոս Աստուած մեր, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
66. 283ա-93բ Յաղագս Պայծառակերպութեան Տեառն մերոյ ի Թափոր լերին – Եւ երեւելի արեգակն ի ծագելն իւրում ոչ զոք թողու անլոյս... որ եւ խնայեսցէ ի մեզ յայնժամ ողորմութեամբն իւրով, եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
67. 293բ-300ա Յաղագս Շողակաթին սակաւ ինչ պատճառ – Անդրդուելի հիմն հաստատութեան Կաթուղիկէ եկեղեցւոյ... հանդերձ կենդանարար Սուրբ Հոգովն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
68. 300բ-9ա Ի ննջումն ամենօրհնեալ Աստուածածնին – Ի մէջ ամենայն հոգեւոր տօնից պայծառագոյն երեւի տօնս Փոխման Աստուածածնին... արասցէ ողորմութիւն Տէր Աստուած ամենայն աշխարհի, եւ նմա փառք յաւիտեանս:
69. 309բ-15բ Ի նոյն աւուր Փոխման Աստուածածնին ի նորին բանսն տեսութեան – Պարծանք Կաթուղիկէ եկեղեցւոյ եւ հիմն հաւատոյ գոլ... եւ Իսահակայ փրկութեամբ զբոլոր ազգաց փրկութիւն ճշմարտապէս:
70. 315բ-7բ Պատճառ Նաւակատեաց Սուրբ Խաչին – Մեծ է իմաստութիւն յաղագս Պահոց եւ Նաւակատեաց... ի յաւիտենական բարութիւնսն վայելել:
71. 318ա-9ա Պատճառք սրբոյ Խաչին, որ ի ԺԴ. (14) կատարի սեպտեմբերի – Ի ժամանակս Մեծին Կոստանդիանոսի, որ կոչի ամ խաղաղութեան մերոյ... եւ այսոքիկ բաւականասցին նպաստաւորութիւն բանասիրաց՝ նախաշաւիղ ատենաբանութեան:
72. 319ա-24ա Ի բանն, որ ասէ. «Զի ճառ խաչին Կորնթացւոց» – Կորնթոս քաղաք է յԵլլադա առաջին, եւ յոլովք իւիք ի հինսն... ոչինչ զօրեցին, այլ յամօթ եղեն:
73. 324բ-5ա Նախերգան – Ամենայն տօնից տերունականաց եւ համաբուն հոգեւոր ուրախութեանց... ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեան:
74. 325բ-7բ Յաղագս հիմնարկութեան եկեղեցւոյ – Ժողովէ աստուածային քահանայապետն ի տեղին նուիրեալ... ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. ամէն:
75. 327բ-31բ Կանոն օրհնութեան Նաւակատեաց եկեղեցւոյ – Մտանեն երեկոյին ի հսկումն յեկեղեցին, զի արթուն եւ զուարթունս... եւ գոհացօղ ձայնիւ փառս վերառաքեսցուք ամենասուրբ Երրորդութեանն յաւիտեանս յաւիտենից:
76. 331բ-41ա Յաղագս խորհրդեանեկեղեցւոյ – Բարեբանեցէ՛ք զԱստուած յեկեղեցիս մարգարէականն... եւ փառաւորեսցուք զՀայր եւ զՈրդի եւ զՀոգին Սուրբ այժմ եւ միշտ:
77. 341ա-3բ Կարգ ձեռնադրութեան սարկաւագաց եւ քահանայից – Օրէնք եկեղեցւոյ անխափան միշտ ունին յինքեան... եւ հանգուսցուք զյօժարութիւնս մեր ի փառս Աստուծոյ:
78. 344ա-51բ Ի յաւետիքն առ սուրբ Կոյսն Մարիամ. Պատմութիւն, որ ըստ Աւետարանին Ղուկասու – Եւ յամսեանն վեցերորդի առաքեցաւ Գաբրիէլ հրեշտակ... եւ սպասաւոր զնա ցուցեալ այսր խորհրդոյ փրկութեան:
79. 351բ-3ա Յաղագս հրեշատակապետացն եւ ամենայն երկնաւոր զօրացն – Օրհնեցէ՛ք զՏէր, ամենայն հրեշտակք նորա... յանձին իւրոյ օրհնութիւն զայսոսիկ զամենեսեան առեալ օժանդակ:
80. 353բ-5ա Ո՞ դնէ յամպս զգնացս իւր, եւ շրջի նա ի վերայ թեւոց հողմոց – Այսոքիւք զառ ի յամենայնի սիրելութեանցն յայտնեաց... եւ զօրութիւնն կապ եւ սահման էր սոցա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
175ա Զգրօղ լուսազարդ մատենիս՝ զՄեսրոպ աբեղայս, յիշեսջի՛ք ի Քրիստոս:
341ա Զմեղապարտ գրօղ՝ Մեսրոպ աբեղայ, յիշել աղաչեմ, ո՛վ սուրբ մակացուք:
343բ Ծանի՛ր, ո սիրելի՛ ընթերցօղ, ի վերայ խոստացեալ բանս, որ վասն քահանայութեան ասելոց էր, ոչ գոյր ի ձեռագիրքն, որում ես գաղափարեցի, մի՛ մեղադրէք:
355ա Աւարտեցաւ գիրքս այս, որ կոչի Տօնապատճառ, արարեալ ի Յովհաննէս վարդապետէ Գանձակեցիէ, մականուամբ Տօնասէր: Յօրինեաց սա ընդարձակ ի վերայ ընթերձուածոց եւ խորհրդոյ տերունական տօնից եւ գլխաւոր սրբոց, յերիւրեալ ըստ պատշաճի աւուրցն քարոզս եւ վարդապետական խրատս, ուր եւ յոլովակի առաջի դնէ ի խորհուրդ այնց տօնից զհարազատ ճառս կամ զհատուածս բանից նախնի հարց, քաղեալ ի գրոց նոցին, ձեռամբ անարժան եւ մեղսամած Մեսրոպ իբր աբեղայէ մեծի Պօլսեցւոյ, ի թուականիս հայոց 1254 (1805), ի Սուրբ Կարապետ շնորհատու վանս, որ ի մեծն Կեսարիա. բաւ է:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Յովհ. վարդապետի Գանձակեցւոյ, Տօնապատճառ 2.», Պհպ. Աա՝ «296/2770», «ՌՄԾԴ. – 1805 Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2771
ԱՄԻՐԴՕԼՈՒ ՎԱՆՔ (ԲԱՂԷՇ) |
ՌՃԾԲ. – 1703 |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգոր: ՄԵԿԵՆԱՍ՝ Վարդան վարդապետ Բաղիշեցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ աշակերտք մեկենասի:
ԹԵՐԹ՝ 545+4 (կրկն.՝ թ. 1, 114, 154, 398). չգրուած՝ 1գդ, 2բ, 3ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԽԶx12 (ԽԶ՝ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ 1. եռամահիկ, 2. գծային խաչ՝ վերին թեւի ծայրին երեքնուկ, կողքային մի թեւին՝ «A», միւսին՝ «C», 3. «BMZ»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (16x11,3. կարմրով սահմագծուած): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 7ա): ՏՈՂ՝ 32-34: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, Ա. փեղկին 3 կապիչների մետաղէ գամերի հիմք-վարդեակներ, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա-Բ. (վջ). թուղթ, սպիտակ, չգրուած:
Նմուշ 7ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Դաւիթ թագաւոր՝ 3բ: Կիսախորան՝ 4ա: Ճակատազարդ՝ 451բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, յուշկապարիկ, տաճար, խաչ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, սեւ, սպիտակ, նարնջի, մոխրագոյն, մանուշակագոյն, շագանակագոյն, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի մէջքի եւ եզրերի կաշին մաշուած, 3 կապիչներն՝ ընկած, գամերը՝ ջարդուած, ընկած. լուսանցակողերը գունաթափ, սեւացած, թերթերին տեղ-տեղ խոնաւութեան, խունացման ու բորբոսի հետքեր, եզրերը՝ անհարթ, Ա. փեղկի կազմաստառին, թ. 168, 307, 381՝ ցեցի անցքեր, 174բ՝ լուսանցազարդի ներկերը տարածուած էջի վրայ, պահպանակ թերթերը կտրած հանած՝ միայն հիմքերն են մնացել:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-474բ [Տօնապատճառ]
1. 4ա-12ա Ի տօնի Դաւթի մարգարէի եւ Յակովբու՝ եղբօրն Տեառն – Սկիզբն տօնից եւ հոգեւոր ուրախութեանց ամենայն հաւատացելոց է... որոց աղօթիւք խնայեսցէ Քրիստոս յեկեղեցի իւր սուրբ:
2. 12ա-20բ Ի յիշատակի Նախավկային –Աստուածազարդ շուք տօնիս, լուսակազմ երեւմամբն իւրով... եւ զայն օր տօն եւս տօն կարգեցին, որ է օգոստոս ամսոյ յԲ. ի փառս Քրիստոսի:
3. 20բ-7ա Ի տօնի սրբոց առաքելոցն Պետրոսի եւ Պօղոսի – Յաստուածարար սքանչելեացն բազումք են...
ա. 26ա-7ա Նիկիայ ժողով – [Յ]ուլիոս Հռովմայ, Աղէքսանդի՝ Աղէքսանդրոս... Պետրոս ասէ ի թխտին իւրում:
4. 27ա-33ա Յովհանու եւ Յակոբայ – Աստուածահրաման պատուէր ունէր Իսրայէլ... եւ հեշտազերծ լինել ի խաւարաշօշափ արգելարանէն. ամէն:
5. 33ա-40ա Յաղագս յայտնութեան ճրագալուցին – Ըստ աստուածագործ նորոյ արարչութեանս սկիզբն հիմն եւ արմատ է... եւ լինել եղբայր նորա:
6. 40ա-58ա [Առաջին աւուրն արարչութեան] – Արդ, որպէս յառաջին աւուրն արարաւ լոյսն եւ փարատեցաւ խաւարն...
ա. 40ա-2ա Այլ օն առ եսն կրկնելով զերեսանակ բանիս... մինչեւ միանայ ընդ նմա ի հասակն առեալ զգլուխն յանզրաւական յաւիտեանս Հօրն կամեցութեամբ:
բ. 42ա-8բ Եւ Յիսուսի Քրիստոսի ծնունդն էր այսպէս... եւ եղեւ հնոյն Ադամայ մարմին նոր միաւորութեամբ ընդ նորոգողին յանապականութիւն:
գ. 48բ-51բ Եւ ի ծնանելն Յիսուսի ի Բեդղէհէմ Հրէաստանի, յաւուրս Հերովդի արքայի... թէ զմէօք զանց արարեալ զհեթանոսս ընտրեաց:
դ. 51բ-8ա Յայնժամ Հերովդէս գաղտ կոչեաց զմոգսն... Յիսուս Քրիստոս Բանդ Աստուած վասն սուրբ եւ մաքուր ծննդեան քո եւ մարմնառիկ տնօրէնութեանդ:
7. 58ա-61բ [Երկրորդ աւուրն արարչութեան]– Յերկրորդ աւուր կանոնն ի մատրանն կատարի...
ա. 58բ-61բ Եւ հովիւքն էին ի տեղւոջն յայնմիկ... իւր անճառ խորհրդոյն. եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
8. 61բ-9բ [Երրորդ աւուրն արարչութեան] – Յերրորդ աւուրն զարդարեցաւ երկիր...
ա. 62բ-9բ Եւ եղեւ յաւուրս Հերովդի արքայի Հրէաստանի... այլ միայն առ մարդկան այսպիսիքս ասացեալ լինին:
9. 69բ-73ա [Չորրորդ աւուրն արարչութեան] – Ի չոր[ր]որդ աւուրն եղէն լուսաւորքդ... որով առաւել եւս հաստատէր առ խոստումն զխորհուրդ սրտին:
10. 73ա-7բ [Հինգերորդ աւուրն արարչութեան] – Ի հինգերորդ դարուն մկրտեաց Մովսէս զժողովուրդն...
ա. 73բ-7բ Յարուցեալ Մարիամ յաւուրսն յայնոսիկ, գնաց առ Եղիսաբեթ... բառնալով զվատթարն կարծիս:
11. 77բ [Վեցերորդ աւուրն արարչութեան] – Ի վեցերորդում ստեղծաւ Ադամ եւ պատկերաւ պատուեցաւ... եւ էր ոմն հիւանդ Ղազարոս յօրինակ Ադամայ:
12. 77բ-8ա [Եւթներորդ աւուրն արարչութեան] – Յեւթն հանգաւ Աստուած ի գործոց... եւ հանգիստ անաշխատ արժանաւորաց եւ սրբոց Աստուծոյ:
13. 78ա-80ա [Ութերորդ աւուրն արարչութեան] – Ութերորդին կանոնն կատարի ի յարութիւնն...
ա. 78բ-9ա Կիւրղիանու եպիսկոպոսի – Արդ, աւետիքն ի Է.ն ապրիելի եղեւ... այլ մ՛ի տօնախմբութիւն երեցունց:
բ. 79ա Շարական Եփրեմի Ասորւոյ – Խուզ սիմաւ բրիշէ... Թարգմանութիւն. [Հ]աստատեալ է ի գլուխ անուան քո... ծնանելով ի յունվարի ի վեցն:
գ. 79աբ Հիպողիտեայ – Սրբաբանի ի ծնունդն եւ մկրտութեանն Տեառն գլուխ մի ըստ աւետեաց... բաժանելով յոմանց, որպէս զԶատիկն հրէից:
դ. 79բ-80ա Իբրեւ լցան աւուրք Ը.՝ թլփատել զնա – Թէպէտ եւ այնքան բարձրագոյն Աւետարանի... եւ աղ չարչարանս կատարելոց:
14. 80ա-5բ Պատճառ <եբրայ> Եբրայեցւոց թու[ղ]թս թըւի, թէ չիցէ Պօղոսի, սրբոյն Եփրեմի: Պատճառ թղթոյն Հե[բրայեցոց] – Յսկիզբն թղթոյն ծուփ եւ խնդիր անկաւ գիտել...
ա. 82ա-5բ Բազում մասամբք եւ բազում օրինակօք կանխաւ խօսեցաւ... զի օծցէ զմեզ ի հոգի:
15. 85բ-95բ Պատճառ Քրիստոս ծնեալ ճառին – Աստուածայայտնութեանս խորհուրդ յայտնապէս քարոզեալ ծանուցաւ...
ա. 90ա-5բ Գրիգորի Աստուածաբանի Նազազեցւոյ՝ Ի յայտնութիւնն Տեառն – Բազում Գրիգորք էին, վասն այնորիկ գաւառաւն ծանուցանէ... եւ կնիք կուսութեան անլուծանելի յետ ծննդեանն մնալով:
16. 95բ-6բ Պատճառ Առաջաւոր Պահոց – Յոլովք են բանք վասն այսր պահոց, այլ զսակաւսն ասասցուք... եւ վրէժխնդիր ո՛չ պահողացն եւ պատուհասող, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
17. 96բ-103ա [Վասն] Քառասնօրեա գալստեանն – Փետրուարի ամսոյ, որ օր չորեքտասան է, քառասներրորդք է Տեառն մերոյ... կատարել զտօն տնտեսութեան եւ արժանապէս ընծայիլ նովաւ ի հաճոյս Հօր եւ ամենասուրբ Հոգւոյն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեան:
18. 103ա-16բ Յաղագս Բուն Բարեկենդանին – Խորհուրդք եկեղեցւոյն սուրբ, որպէս է գանձի ծածկելոյ...
ա. 105ա-6ա Իսկ է շաբաթ պահոցս – Ըստ իմաստնոյ Է.ամսեայ ծնեալ մանկունքն ապրին... եւ անթերի լրմամբ Աստուծով աջողեալ:
բ. 106աբ Արդ, զՅակովբայ գրեալ կարգս տօնից – Հաւատացեալքն, որ յԵրուսաղէմ յառաջ քան զաւերն... եւ բարեգործք Աստուծով զօրացեալք:
գ. 106բ-7բ Եւ յուրբաթուն ընթերցուածքն ի խորհուրդ նորոգման առաջնահօրն մերոյ մարդոյ – Զի յուրբաթու ստեղծաւ ի մուտն Նիսանայ... զտեղի անկելոյն. շնորհօք եւ ողորմութեամբ Տեառն Աստուծոյ մերոյ եւ փրկչին՝ Յիսուսի Քրիստոսի, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
դ. 107բ-8բ Արդ, զայս քաջութիւնս տեսեալ արի սպառազէնն Քրիստոսի... արդ, այս է սահման խորհրդաւոր՝ եդեալ սրբոցն անսասան յաւիտեան:
ե. 108բ-10բ Իսկ ի շաբաթու յիշատակ մարտիրոսաց – Այս է տեսութիւն զկնի ուրբաթու, զի տեսին զՏեառն չարչարանս յաւուր ուրբաթու... եւ արժանի արասցէ յարութեանն իւրոյ եւ յարքայութեանն եւ նմա փառք այժմ եւ մի՛՛:
– 109աբԱրդ, նախ ի շաբաթի սրբոյն Թէոդորոսի տօն եդաւ... 109բ Եւ յերկրորդ շաբաթուն՝ Կիւրղի, վասն ընթերցուածոցս... 109բ Երրորդ շաբաթուն Յովհաննու... 109բ Չորրորդ շաբաթուն սուրբ քառասնիցն... 109բ-10ա Հինգերորդ շաբաթուն սրբոյն Գրիգորի չարչարանքն... 110աբ Վեցերորդ շաբաթուն Ղազարու յարութեանն...
զ. 110բ-5ա Է եւ այլ իմն պատճառ, զի յաւուր սգոյ եւ կրից ճգնութեան յիշումն առնէ մեզ մեծի երախտեաց մարմնացելոյն վասն մեր – Ահա հայեսցուք խոհեմ մտօք... որով լցուցանելոցն էր օրինակ համեմատութեան:
է. 115ա-6բ Երկրորդ Աւետարանս եւ ընդ այլոց շաւիղս մօտաւորս ցուցանէ – Զպահոցն սրբութիւն յասելն՝ Զգոյշ լերո՛ւք... զի որպէս զօրութիւնն բազմէ:
19. 116բ-9բ [Պատճառ] երկրորդ կիրակէին – Արդ, զինչ ընթերցմունք են այս աւուր յԱւետարանէ յԵսայեայ...
ա. 117բ-9բ Տէ՛ր, ողորմեա՛ց մեզ, զի ի քեզ յուսացաք – Աղօթք են այս տանն Յուդայ... որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
20. 119բ-24բ [Պատճառ] երրորդ կիրակէին – Սքանչելահրաշ են խորհուրդք միաշաբաթուց աղուհացիցս...
ա. 121ա-2բ Եւ եղեւ ընդ աւուրսն ընդ այնոսիկ ել ի լեառն... արդ, եւ վա՛յի արժանաւորք, ուստի զմեզ փրկեսցէ Քրիստոս Աստուած, եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
բ. 122բ-4բ Ասաց Տէր՝ Հաշտեալ եմ ընդ քեզ, տառապեա՛լդ... զի յայսմ հետէ արքայութիւնն Աստուծոյ բռնադատի շնորհօքն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
21. 124բ-8ա[Պատճառ] չորրորդ կիրակէին – Սքանչելահրաշ համեմատութեամբ կարգեալն են առ միմեանս...
ա. 125ա-6ա Արդ, զի յանցելում կիւրակէին Ղուկայ աւետարանութիւնն առաւօտուն ասաց... եւ լուսատու լիցի քեզ Քրիստոս:
բ. 126ա Բաղդատութիւն Աւետարանին Ղուկայ – Արդ, տէրունական ինքնահրաման խօսքն առակաւոր դեղ բժշկութեան է կենաց... իմաստունք են յազգս իւրեանց, քան զորդիս լուսոյ:
գ. 126ա-8ա Աւետարան Ղուկայ – Մի՛ երկնչիր, հօ՛տ փոքրիկ... որ պահեն զտունս իւրեանց ի գողոց:
22. 128ա-36ա [Պատճառ] Հինգ կիրակի – Ահաւոր եւ մեծ է խորհրդոյն Աստուծոյ զօրութիւն...
ա. 129բ-30բ [Եսայի] – Այսպէս ասէ Տէր, զոր օրինակ... զի մի՛ սատկեսցուք զմահն յաւիտենից այլօքն հանդերձ:
բ. 130բ-3ա Առաքեալ – Այսուհետեւ, եղբա՛րք իմ, ուրախ լերո՛ւք ի Տէր... եւ մեք մի՛ մեղիցուք, զի մի՛ հեռասցի ի մէնջ Աստուած, եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
գ. 133ա-6ա Իբրեւ հարցաւ ի փարիսեցւոցն, թէ ե՞րբ գայցէ արքայութիւնն Աստուծոյ... եւ արդարքն մխիթարեսցին՝ փառաւորելով զսուրբ Երրորդութիւնն յաւիտեանս. ամէն:
23. 136ա-41ա Պատճառ վեցերորդ կիրակէին. Օգնեա՛ Յիսուս Քրիստոս – Այն, որ նախ քան զսայ հինգերորդ կարգք... ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
24. 141ա-6բ Կարգ եւ խորհուրդ յարութեանն Ղազարու – Այս տօն, զոր կատարէ եկեղեցի ի շաբաթու... ժամանեալ յանզրաւական ուրախութիւնն ի Քրիստոս Յիսուս՝ ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւերժապէս ընդ Հօր եւ ամենասուրբ Հոգւոյն այժմ եւ միշտ:
25. 146բ-60ա Խորհուրդ գալստեան Տեառն յաւուր Ողոգոմենին – Զսուրբ արմաւենեաց օր, զոր եւ աւրհնեալ օր անուանեմք... ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
26. 160ա-2բ Կանոն Մեծի Երկ[ու]շաբաթին – Այս շաբաթու պահք Մեծի Պասեքին ազատարար տէրունական յարութեանն... խնդրեցէ՛ք զարք՛՛ Աստուծոյ, որով տացի նա ստացուած ժառանգութեան ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
27. 162բ-5բ [Կանոն]Մեծի աւուր Երեքշաբաթին – Ըստ կարգի առաջնոյն եւ այս եւս ի Ծննդոց պատմութիւն երկրորդի լինելութեան... անդր կարկառել զհայեցւածս մտացն աչաց:
28. 165բ-7ա [Կանոն] Մեծի Չորեքշաբաթին խորհուրդ – Եւ երեւեցաւ Աստուած Աբրա[հ]ամու առ կաղնեաւն Մամբրէի... զի մատնեսցէ զնա նոցա:
29. 167ա-74ա [Կանոն] Մեծի աւուր Ե.շաբաթին – Այսմ աւուր սահմանեալ կանոն մեծախորհուրդ է... յառաջկայիցն զգուշացուցանէ. եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
30. 174բ-89ա [Կանոն] Յաւուր Մեծի Ուրբաթին – Որպէս զի մեծ են գործք քո, Տէ՛ր, զամենայն ինչ իմաստութեամբ արարեր... եւ պատուական մահուան քո:
31. 189ա-93բ Յաղագս ճրագալուցին խորհրդոյ – Զի որպէս զգալի արարածք յաւելուածովք հասին ի կատարելութիւն...
ա. 193աբ Աւետարան Մատթէոսի – Մատեաւ, ասէ, Յովսէփ եւ խնդրեաց զմարմինն... եւ կամաւ գործէին զչարիս:
32. 193բ-203ա Ըստ Յոհաննու Աւետարանին – Յետ այսորիկ աղաչեաց զՊիղատոս Յովսէփ, որ յԱրեմաթեա էր...
ա. 203ա-4բ Վասն Զատկին քեզ վայել է աւրհնութիւն – Իսկ ի կիւրակէին առաւօտուն ժողովին ի մատուռն... զմեղացն աղջամուղջ եւ զանգիտութեան կամօք Հօր եւ հաճութեամբ Սուրբ Հոգւոյն:
33. 204բ-6ա Պատճառ տօնի աշխարմատրանն, թէ վասն էր յայսմ աւուր – Ի շինելն Կոստանդիանոսի Մեծի զեկեղեցիսն... եւ միածնի նորա երկրպագել եւ զամենասուրբ Հոգին երգաբանել յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
34. 206ա-11բ Յաղագս վերացման՝ ի Ղուկայ Աւետարանէն. Մինչդեռ տակաւին չը՛՛ – Ամենայն տօնք տնօրինականք, զոր պաշտէ եկեղեցի... ճգնակիցս լինել նոցա եւ հաղորդս Հոգւոյն Սրբոյ, որում պատիւ եւ փառք եւ աւրհնութիւն յաւիտեանս. ամէն:
35. 211բ-8ա Յոհաննու Ոսկիբերանին՝ Ի Գործոց մեկնութենէ սկիզբն – Բազմաց անգիտելի է մատեանս... այլ ի Պենտէկոստէին, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
36. 218ա-20ա Երկրորդ գալստեան պատճառ – Եղիցին գօտիք ձեր պնդեալք, եւ ճրագունք՝ լուցեալք... այլ ըստ կարի նմանեսցուք. նուաստքս այսքանեաց փառաւորաց ողորմութեամբն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի:
37. 220ա-5ա Յաղագս իջման Սուրբ Հոգւոյն յառաքեալս – Բարի է Աստուած եւ բարւոյ ամենայնի արարիչ... տեսեալ դիմօք եւ բնութեամբ եւ աստուածութեամբ եւ զօրութեամբ եւ կամօք միաւորեալ ընդ Հօր եւ ընդ Որդոյ. այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից:
38. 225ա-6բ Յոհաննու Ոսկիբերանի՝ Հաւատամք ի մի Աստուած, Հայր ամենակալ – Մեզ մի է Աստուած Հայր... իսկ Սաբինոս Մակեդովնիոյ եպիսկոպոս ընկալաւ զհամագոյութիւնն:
39. 226բ-32ա Յաղագս տապանակին խորհրդոյ – Եւ արար Բեսելիել զտապանակն յանփուտ փայտից... կենաց հացին արժանաւորեսցէ Քրիստոս Աստուած մեր, որ է աւրհնեալ յաւ՛՛:
40. 232ա-40բ Յաղագս տօնի Վարդավառին – Երեւելի արեգակն ի ծագելն իւրում ոչ զոք թողու անլոյս... եւ խնայեսցէ ի մեզ յայնժամ ողորմութեամբ իւրով, եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
41. 240բ-1ա Յոստոսի, որ երրորդ եպիսկոպոս Երուսաղէմի, ի ձեռն Յակոբայ եղբորն Տեառն – Լռեաց քահանայութիւնն Ղեւտական, եւ հաստատեցաւ քրիստոսականս... նուէր դիւաց եւ ո՛չ պատարագ Աստուծոյ:
42. 241աբ Այլուստ – Յորժամ չոգան սուրբ Լուսաւորիչն Գրիգոր եւ քրիստոսապսակ արքայն Տրդատ ի Հռովմ... ուսոյ մեզ խոստովանութիւն հաւատոյ. եւ ուսոյց զնոսա յերկար:
43. 241բ-7ա Յաղագս Շողակաթին սուղ ինչ պատճառ – Անդրդուելի հիմն հաստատութեան Կաթուղիկէ... ընդ որում աւրհնի Հայր ամենակալ, հանդերձ կենդանարար Սուրբ Հոգւովն. յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
44. 247ա-55ա Ի նընջումն Աստուածամօր կուսին – Ի գերազանց լուսոյն պայծառացան ամենայն արարածք... զի յայնմ աւուր ողորմութիւն գտանեմք ի Քրիստոսէ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
45. 255ա-62բ Վարդանայ վարդապետի՝ Յաղագս Նաւակատեաց եկեղեցւոյ, ի բան առաքելոյ տեսութիւն յայն, որ ասէ. Քրիստոս եկեալ քահանայապետ – Հա՛ն ի գերազանց լուսոյն, պայծառացան արարածք անստուեր... եւ ի հասեալ ժամս նորանալ եւ եկեղեցանալ ի փառս Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս:
46. 262բ-71ա Ի խորհուրդ սուրբ եկեղեցւոյ – Բարեբանեցէ՛ք զԱստուած յեկեղեցիս՝ մարգարէականն հրամայէ բան... զանմահականն ճաշակելով զպտուղ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր. ամէն:
47. 271ա-4բ Յաղագս սրբոյ եկեղեցւոյ՝ ի տօնին, որ ի Տրէ ամսեան կատարի – Ի բազմաց զանազան կարծեաց եւ զանխուլ մնալոյ...
ա. 273ա-4բ Զայսոսիկ ընկալեալ զաւանդ, հաւանելի վարկաք քան զայլ ինչ իմացուածս... եւ ազատագոչ ձայնիւ հանցուք զփառս եւ զպատիւ ամենակատար եւ համագոյ Երրորդութեանն՝ Հօր ամենակալի եւ Որդւոյ նորա իսկակցի եւ ամենասուրբ Հոգւոյն փառակցի:
48. 274բ-81բ ԽԸ. Յաղագս սրբոյ եկեղեցւոյ՝ յԱռակացն – Աստուածային իմաստութեամբն լցեալ առակախօսն Սողոմովն... զկնի վճարման կենցաղոյս շնորհօք եւ մարդասիրութեամբն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
49. 281բ-8ա Ի մեծի տօնի սրբոյ Խաչին, զոր Խաչավերաց ասեմք – Ի ժամանակս Մեծին Կոստանդիանոսի, որ կոչի նա ամ խաղաղութեան մերոյ...
ա. 282բ-8ա Եւ ահա արք Զ. գային ընդ ճանապարհ բարձու դրանն, որ հայի ընդ հիւսիսի... եւ սրբոցն դասուց արժանապէս փառաւորեսցուք զամենասուրբ զԵրրորդութիւնն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեան:
50. 288ա-90ա Յաղագս հիմնարկութեան եկեղեցւոյ – Ժողովէ աստուածային քահանայապետն ի տեղին նուիրեալ զդասս... վասն զի ի վերուստ քարոզաւն, ընթերցուածովք եւ Աւետարանաւն. ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ աւրհնելոյն յաւիտեանս. ամէն:
51. 290ա-4ա Նաւակատիկք եկեղեցւոյ – Մտանեն երեկոյին ի հսկումն յեկեղեցին, զի արթուն եւ զուարթունս պարտին լինել... եւ գոհացօղ ձայնիւ փառս վերերգեսցուք ամենասուրբ Երրորդութեանն յաւիտեանս. ամէն:
52. 294ա-7բ Պատճառ սրբոց մարտիրոսացն – Յորժամ լուսաւորին հարք հոգեւորք, ընդ նմին եւ որդիքն լուսաւորին... այլ վաստակելոյ եւ ամբարելոյ հանդերձելոյ ժամանակին:
53. 297բ-8բ Վասն սրբոց նախահարց – Նախահարք ասին Աբրա[հ]ամ, եւ որք զկնին նորա են աստուածապաշտք... եւ փառաւորեցին զՔրիստոսի մարդանալն վասն մերոյ փրկութեան, եւ նմա փառք եւ պատիւ ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն այժմ եւ միշտ:
54. 298բ-319ա Ի խորհուրդ Մեծի Ուրբաթուն կամաւոր եւ փրկագործ չարչարանաց եւ մահու Տեառն մերոյ՝ Յիսուսի Քրիստոսի, ի բանն Եսայեա. Տէր ո՞ հաւատաց լրոյ մերոյ. Տեսութիւն սրբոյ հօրն եւ մեծ հռետորին՝ Գրիգորի Սկեւռայցւոյ, զոր արարեալ է ի խնդրոյ բարեպաշտ իշխանին Կոստանդեայ՝ տեառն Լամբ[ր]օնի – Աստուածային խորհրդոցն հազարապետն զարմանալին Պօղոս...
ա. 315ա-7բ Զայսքան առատութիւն աստուածապարգեւ շնորհի, որ յաննախանձ պարգեւորէն... փրկեացն զքեզ Իսրայէղի Աստուածն՝ ամենայն երկրի կոչեսցի:
բ. 317բ-8բ Արդ, այս է փրկութեան խորհուրդ յայս հայեցուցանեն... զյօժարութիւնն գործոյ հաւասարել:
գ. 318բ Որ եւ զմերս աստուածասէր իշխողի եւ տէրունական տօնից... յամենայն արարածոց յիմանալեաց յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
55. 319ա-30բ Բացայայտութիւն առաջին քարոզին գիշերոյ՝ [Խոսրովայ Անձեւացեաց եպիսկոպոսի. ձեռ. 2273, 266ա] – Ընդ Աստուծոյ եւ վասն Աստուծոյ խօսելով ամենայն արթնութեամբ...
ա. 320ա-3բ Զարթուցեալքս ամենեքեան ի հանգստենէ քնոյ, զոր շնորհ – Յիսկզբան բանիցս ցուցանէ զԱստուծոյ խնամսն... զառաւել պիտոյսն յայտ առնելով:
բ. 323բ-5բ Աղօթք. Զքէն գոհանամք, Տէ՛ր Աստուած մեր – Վասն զի հրամայեաց քարոզն գոհանալ զԱստուծոյ... եւ է ամէնն եբրայեցի բարբառովն՝ այո եւ արդարեւ:
գ. 325բ-6ա Խաղաղութիւն ամենեցուն – Վասն այսր խաղաղութեան երկայն բանիւք ի բազում գիրս խօսի... եւ մանաւանդ սրբոյն Յովհաննու անդ զուսումնասէրն առաքեսցուք:
դ. 326ա-30բ Հրամայէ սարկաւագն. Աստուծոյն երկրպագեսցուք – Քանզի եւ այսպէս է օրէն պարգեւառուին... կարեն պատրաստել բանք Սուրբ Գրոց:
56. 330բ-7բ Քարոզ վասն ի գիշերի եւ ի տըւնջեան եւ յամենայն – [Ք]անզի բաղձացեալ սաղմոսերգողին երանութեանցն բաժանորդ լինել...
ա. 335բ-7ա Ի գիշերի եւ ի տըւնջեան եւ յամենայն ժամու – Աստանօր զկարդալն առ Աստուած ցուցանէ պատճառ լսելի լինելոյն... քանզի զայս յայտ առնէ յարելն ի նոյն ի փառաբանութիւն եւ ի պատիւ ամենասուրբ Երրորդութեանդ այժմ եւ՛՛:
բ. 337աբ Հովիւ քաջ, հովիւ բարի եւ յաւիտենական – Քաջ հովիւ է, որպէս եւ ինքն ասաց, զի զանձն իւր եդ... դու ես Տէր կենաց եւ տըւօղ ողորմութեան, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
57. 337բ-43բ Քարոզ. Վասն ուղղելոյ զգնացս մեր ի ճանապարհս խաղաղութեան – Զի՞նչ է ուղղել զգնացս, անծուկ զճանապարհն ասաց Տէրն...
ա. 340բ-2բ [Մեկնութիւն աղօթից]՝ Տէր երկնի եւ երկրի, արարիչ ամենայն արարածոց – Նայեա՛ յիսկզբան աղօթիցս, զի անդ բարերարութեանն Աստուծոյ պատճառս յուզէ... եւ զայս արարեալ սկսանի քահանայն:
բ. 342բ-3բ Քում ամենազօր եւ յաղթողտէրութեանդ – Կրկնի ամենայն ծունր եւ երկիր... տալով զխաղաղութիւնն եւ առնելով:
58. 343բ-6ա Քարոզ. Վասն գտանելոյ մեզ զշնորհս եւ զողորմութիւն – Բազում անգամ յայտարարի, թէ տուրք ձրիք շնորհք կոչին... եւ մեր եղբարցն հոգալոյ:
59. 346ա-56ա Յուդայ զքեզ աւրհնեն եղբարք քո, ձեռք քո ի վերայ թիկանց թշնամեաց քոց – Կորիւն առիւծոյ Յուդայ ի շառաւիղէ ելեր, որդեա՛կ...
ա. 346բ-56ա Ասաց Աստուած մարգարէին առաջնոյն եւ յետ բարեկամին իւրոյ Մովսեսի... պտղաբերեալք ի ցնծութիւն կթողաց հրեշտակաց եւ մարդկան վայելչութեամբ:
60. 356ա-63ա Աւրհնեալ ես, աստուածազարդ քրիստոսապսակեալ փա՛յտ սուրբ – Ամենայն բարեկամի եւ սիրելւոյ գալուստք ուրախարարք են...
ա. 356բ-9ա Յետ կատարման տնօրէնութեանն Աստուծոյ մերոյ եւ վերացմանն յերկինս – Փայտն փրկութեան անխնամ թաղեալ... առնէ անդրէն անդրադարձ պատասխանի:
բ. 359ա-63ա Զառ ի յաստուածուստ պատուեալ զերիցս երջանիկ հայրապետից մեծի զաթռակալի սրբոյն Գրիգորի Հայոց Մեծաց վերադիտողի – Զաստուածահրաման խնդիր հարկապահանջութեան եկեղեցական գործառնութեան... զուարճանայ ի փառս պսակողին իւրոյ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
61. 363ա-6բ Յոբ՝ Երկիր եւ ի նմանէ ելցէ հաց – Վերագոյն ասաց, թէ նիւթք պատուականք յերկրէ ելանեն... շահեալ զանձինս եւ զԱստուած, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
62. 366բ-78բ ՅԱռակաց – Արմատ եւ սկիզբն ամենայն բար[եա]ց է իմաստութիւնն...
ա. 368ա-78բ Տէր ստացաւ զիս սկիզբն ճանապարհաց իւրոց ի գործս իւր – Յառաջ քան զյաւիտեանս... զի մի՛ եւ մեք զնոյն կրեսցուք յանաչառ դատաւորէն Աստուծոյ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
63. 378բ-89ա Խորհուրդ Վարդավառին – Խորխուդ (=խորհուրդ) աւուրս յանուանէն իւրմէ բացայայտի...
ա.– 381բ-9ա Եւ արդ, զՈւրախ լե՛ր երիտասարդս ի Սաղոմովնէ – Վարդավառիս ընթեռնուլն այս է... եւ գնալ ըստ կամաց դատաւորին Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
64. 389ա-94ա [Խորհուրդ]Խաչի – Դարձեալ, եթէ ի նաւ ոք ելանիցէ եւ ընդ ամեհի ալիսն ճանապարհորդէ... որով լինի արդարութիւն ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ աւրհնելոյն յաւիտեանս:
65. 394ա-6ա Դաւթի քահանայի ի բանն մարգարէական, որ ի Մաղաքիայ, եթէ՝ Որդի փառաւոր առնէ զհայր, եւ ծառայ երկնչի ի տեառնէ իւրմէ – Ամենայն մարգարէքն իբրեւ զպատգամաւորս յԱստուծոյ առաքեցան... յաղագս ուսուցանելոյ մեզ զհեզութեան եւ զնուաստախոհութեան կրօնս ի փառս Աստուծոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
66. 396ա-401բ Նախադրութիւնք թղթոյն Յակոբայ – Արդարն Յակոբոս, որ էր ըստ մարմնոյ եղբայրն Տեառն մերոյ...
– 396բ-401բ [Քաղուածք ի Ճառից]
ա. 396բ Ա. (լս-ից)՝ [Յակոբայ] – Յակոբոս Աստուծոյ եւ Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ երկոտաս[ան ազգացդ. ս]ովորութիւն է իւրաքանչիւր ումեք առաքելոցն... նախ ողջունէ իբրեւ զխաղաղութեան աւետարանիչ:
բ. 396բ-7ա Դիդիմոսի – Որպէս մարդիկ, որ յաշխարհի յաշխարհական գիրս... եւ փորձութիւնն ուրախութեան արժանի այսմ նիւթ լինելով:
գ. 397աբ Ոսկիբերանի – Անեղծ սիրոյ կապանք եւ նեղութիւն... եւ յաւելցի նմա զօրութիւն:
դ. 397բ Կիւրղի Աղէքսանդ[րացւոյ] – Քանզի նախատէ միայն զթերահաւատութիւնն... զի նորա պարգեւն հաւատացէ:
ե. 397բ-8ա Կիւրղի [Աղէքսանդրացւոյ] – Թշնամանօղ է յայտնապէս եւ հայհոյիչ Աստուծոյ... հրաժարեսցուք ի չար ախտէս յայսմանէ:
զ. 398աբ Պիմենի հօր՝ յիններորդ պատուիրանէն – Բա՛րձ ի քէն յերկմտութիւնն... զի ոչ վայրապար ի մարդկանէ մտածութիւն եկեսցէ:
է. 398բ Եւ յետ սակաւուց – Մի՛ բազում վարդապետս լինիք եղբարք... յաստուածակոյս կողմ կալով ընդ երկիր ստորաքարշիլ:
ը. 398բգ Ոսկէբերանի – Քանզի ուսուցանել առանց առնելոյ... քանզի բազում ինչ յանցանեմք ամենեքեան:
թ. 398գ Սեւեռի [= Սեւերիանոսի] – Թէպէտ եւ բազում ինչ մեղանչեմք... որ կարօղ է սանձահարել զամենայն մարմին իւր:
ժ. 398գ-9ա Կիւրղի [Աղէքսանդրացւոյ] – Սահմանեալ մտաց եւ իմաստութեան ցուցակ... սատանայի եւ դիւաց լինի կառք:
ժա. 399ա-400ա Ի Յեսուայ Սիրաքեանց – Բազումք անկան ի բերանոյ սրոյ... եւ լեզուոյ միայն տկարանամք տիրել:
ժբ. 400ա-1ա Բարսղի – Եթէ սիրեսցես զկեանս, արասցես... ելից զայն հռետորութեամբք վասն Քրիստոսի:
ժգ. 401ա Ոսկէբերան – Սուսեր է լեզուն սրեալ, բայց մի՛ զայլս խոցոտեսցուք նովաւ, այլ զմեր յանցանաց վիշտս հոգասցուք (այսչափ):
ժդ. Իսիքիոսի – Որպէս սուսերն պատրաստէ ի հատանել... եւ ոչ աղտաղտին տեղւոջ ջուր քաղցր առնել:
ժե. 401աբ Ոսկէբերանի – Արտաքոյ է այսպիսի խորհուրդ աշակերտաց Քրիստոսի... թէ ոչ թողուս, եւ ոչ քեզ թողցի:
67. 401բ-5ա Նախադրութիւն առաջին թղթոյն Պետրոսի – Պետրոս ինքնին գրեաց զայս թուղթ, առ որ ի սփիւռս հրէայք հաւատացեալք էին...
ա. 401բ-2ա Պետրոս առաքեալ Յիսուս Քրիստոսի ընտրոց նժդեհից... զոր այժմ աստուածացեալ Որդովն ի մարմնի գնեաց եւ Հոգւովն սրբեաց:
բ. 402ա-3բ Որոգենի – Քանզի յառաջատես հաւատամք զԱստուած լինել... որ մերձ է առ քրտամբքն եւ հատուցումնն:
գ. 403բ-4բ Ոսկիբերանի – Արդարք նեղին, զի պսակեսցին... փառք ի բարձունս Աստուծոյ տային ցնծութեամբ:
դ. 404բ Թէոդորիտոնի. Ի մեկն[ութենէ] սաղմոսաց երկնից երկինք Տեառն են – Յայս երկինս ոչ ոք ել... ամուր եւ բարձր կոչէ երկին, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
68. 405ա-7բ Նախադրութիւն առաջին թղթոյն Յովհաննու – Յովհաննէս, որ զԱւետարանն գրեաց նոյն առաքէ թուղթ առ հաւատացեալսն...
ա. 405բ-7բ Թուղթ Յովհաննու – Որ էրն ի սկզբանէ, զորմէ լուաքն... եւ համախոհք եղեալ Աստուծոյ զկատարեալն ըն[դ]գրկէք ուրախութիւն:
69. 407բ-16բ [Քարոզ ի բանն] – Որդեակ աճեցեալ Յովսեփ, որդեակ իմ նախանձելի...
ա. 411բ-6բ Վասն որոց կատարեցան բովանդակացեալքս ի զաւակն աւետեաց... արժանի արասցէ զմեզ Քրիստոս յաղթութեան եւ պսակի նորա, շնորհիւ ողորմութեան իւրոյ աւրհնեալն յաւիտենից յաւիտեանս. ամէն:
70. 416բ-25ա [Քարոզ Վարդանայ՝ ի բանն] – Նայեցարուք երկինք եւ խօսեցայց եւ լուիցէ երկիր զպատգամս բերանոյ իմոյ... եւ իմաստութիւն նորա ոչ գոյ բաւ, նմա աւրհնութիւն, գոհութիւն եւ փառք յաւիտըեանս. ամէն:
71. 425ա-30ա [Վարդանայ վարդապետի. Տեսութիւն ի բանն նախամարգարէին Մովսեսի] – Զի հուր բորբոքեցաւ ի բարկութենէ իմմէ... մասնակցելով զմեզ ողորմութեամբ. եւ ողորմածին Յիսուսի Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
72. 430ա-7բ Յաղագս տարեմտին՝ ի Վանական վարդապետէն ասացեալ. Օգնեա՛, Յիսուս – Աստուծով իմաստնացեալն Սողոմոն... ի փառս տուողին ամենայն բարեաց, որում փառք այժմ եւ՛՛:
73. 437բ-40ա Պատճառ Նոր Կիրակէի եւ Աւետարանաց կարդացման – Ոմն յիմաս[տ]նոցն ասացեալ է, թէ՝ Ամենայն օրէնք աստուածայինք... եւ ի տանջել զմեղաւորս. եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
74. 440ա-1բ ՀԴ. Աստուածազգե[ա]ց Իգնատիոսի. Յաղագս կարգաց եկեղեցւոյ – Աստուածապետական առաջնորդն մեր լուսաւոր, սիրեցեալն ի Տեառնէ... քաւունակ թեւօք պարփակեն, աւրհնեն զԱստուած. ընդ որս եւ մեք փառաւորեսցուք զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին. ամէն:
75. 441բ-4ա ՀԵ. (լս-ից) Դրուատ ասացւածոյ՝ ի բանս Եսայեայ, որ ասէ – Վասն այսորիկ այսպէս ասէ Տէր... ցուցեալ պտուղս արժանիս ապաշխարհութեան, ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք, փառք յաւիտեանս. ամէն:
76. 444ա-51բ ՀԶ. (լս-ից) Վասն կարգաց եկեղեցւոյ եւ տան թագաւորի, զոր աշխատեալ են – Զի՞նչ գործ մարդոյ զաստուածապաշտութիւնն ծանեաք...
ա. 450բ-1բ Խորհուրդ պատարագի – Խորհուրդ մեծ եւ ի վեր քան զկար մեր, որ զօրութեամբն Քրիստոսի կարեմք անուանել... թէ կամիս զպճղնաւորն հանդերձ քահանայից եւ զայլն ամենայն:
77. 451բ-74ա [Ընթերցուածք ի Գրոց Սրբոց]
ա. 451ա-4ա [Գործք Զ. 8 – Ը. 2] – Ստեփաննոս այր լի շնորհօք եւ զօրութեամբ... եւ արարին կոծ մեծ ի վերայ նորա:
բ. 454աբ [Յովհ. ԻԱ. 15-19] – Պետրոս եւ Պօղոս: Եւ իբրեւ ճաշեցին, ասէ ցՍիմովն Պետրոս... ասէ ցնա՝ Ե՛կ զկնի իմ:
գ. 454բ [Յովհ. ԻԱ. 20-25] – Յակոբ եւ Յովհաննէս: Դարձաւ Պետրոս եւ տեսանէ զաշակերտն... որ թէ գրեալ էին:
դ. 454բ-5ա [Մտթ. Ա. 18-25] – Եւ Յիսուսի Քրիստոսի ծնունդն էր այսպէս... եւ կոչեաց զնուն նորա Յիսուս:
ե. 455աբ [Մտթ. Բ. 1-15] – Եւ ի ծնանելն Յիսուս ի Բեթղէէմ Հրէաստանի... յԵգիպտոսէ կոչեցից զորդի իմ:
զ. 455բ [Մտթ. Բ. 16-23] – Յայնժամ իբրեւ ետես Հերովդէս... Նազովրեցի կոչեսցի:
է. 455բ-6ա [Ղկ. Բ. 8-20] – Եւ հովիւք էին ի տեղւոջն յայնմիկ... եւ տեսին որպէս պատեցաւ նոցա:
ը. 456ա-7ա [Ղկ. Ա. 5-25] – Եւ եղեւ յաւուրս Հերովդի արքայի Հրէաստանի... բառնալ զնախատինս իմ ի մարդկանէ:
թ. 457ա [Ղկ. Ա. 26-38] – Եւ յամսեանն վեցերորդի առաքեցաւ Գաբրիէ[լ] հրեշտակ յԱստուծոյ... եւ գնաց ի նմանէ հրեշտակն:
ժ. 457աբ [Ղկ. Ա. 39-55] – Յարուցեալ Մարիամ յաւուրսն յայնոսիկ գնաց... եւ զաւակի նորա յաւիտեան:
ժա. 457բ [Ղկ. Բ. 21] – Եւ իբրեւ լցան աւուրք Ը... մինչ չեւ յղացեալ էր զնա յորովայնի:
ժբ. 457բ-8ա [Եբր. Ա. 1-13] – Բազում մասամբք եւ բազում օրինակօք... եւ ամք քո ոչ պակասցեն:
ժգ. 458աբ [Ղկ. Բ. 22-40] – Եւ իբրեւ լցան աւուրք սրբութեան նոցա... եւ շնորհք Աստուծոյ էին ի վերայ նորա:
ժդ. 458բ-9ա(լս-ից)՝ Առակաց[=Մտթ. Զ. 22-30] – Ճրագ մարմնոյ ակն է... որչափ եւս առաւել զձեզ, թերահաւա՛տք:
ժե. 459ա [Եսայի ԼԳ. 2-11] Եսայի՝ (լս-ից) – Տէ՛ր, ողորմեա՛ց մեզ, զի ի քեզ յուսացաք... արդ, տեսջիք եւ յամօթ լիջիք:
ժզ. 459աբ [Ղկ. Զ. 12-23] Առակաց՝ (լս-ից) – Եւ եղեւ ընդ աւուրսն ընդ այնոսիկ ել ի լեառն կալ յաղաւթս... ըստ դմին օրինակի առնէին մարգարէացն հարքն իւրեանց:
ժէ. 459բ-60ա [Եսայի, ԾԴ. 10-ԾԵ. 1] Եսայի՝ (լս-ից) – Ասաց Տէր հաշտեալ... ո՞ որ ծարաւիդ էք, երթայք ի ջուր:
ժը. 460աբ [Ղկ., ԺԲ. 32-40] – Մի՛ երկնչիր հօտ փոքրիկ... ոչ կարծիցէ՛ք գայ որդի մարդոյ:
ժթ. 460բ [Եսայի, ԿԵ. 8-15] – Այսպէս ասէ Տէր, զոր օրինակ... եւ զձեզ Տէր սատակեսցէ:
ի. 460բ-1ա [Փիլիպ. Գ. 1-14] – Այսուհետեւ, եղբա՛րք իմ, ուրախ լերո՛ւք ի Տէր... ի կէտ կոչմանն Աստուծոյ ի Քրիստոս Յիսուս:
իա. 461աբ [Ղկ., ԺԸ. 1-8] – Ասաց եւ առակ մի նոցա առ այն... արասցէ վրէժխնդրութիւն նոցա վաղվաղակի:
իբ. 461բ [Ղկ., ԻԱ. 34-38] – Զգոյշ լերո՛ւք անձանց... ի տաճարն լսել ի նմանէ:
իգ. 461բ-3ա [Յովհ., ԺԱ. 1-46] – Եւ էր ոմն հիւանդ Ղազար ի Բեթանիայ... եւ պատմեցին նոցա, զոր արար Յիսուս:
իդ. 463աբ [Մրկ. Ժ. 46 – ԺԱ. 11] – Եւ գան յԵրիքով, եւ ընդ ելանելն նորա... ել ի Բեթանիա երկոտասանիւքն հանդերձ:
իե. 463բ-4ա [Ա. Կորնթ. ԺԱ. 23-32] – Զի ես ընկալայ ի Տեառնէ... զի մի՛ ընդ աշխարհի դատապարտեսցուք:
իզ. 464ա-5բ [Ղկ., ԻԲ. 1-65] – Մերձեցաւ տօն բաղարճակերացն... հայհոյութեամբ խօսէին ի նա:
իէ. 465բ-7բ [Ղկ., ԻԲ. 66-ԻԳ. 49] – Եւ իբրեւ այգ եղեւ, ժողղովեցաւ ծերակոյտ... ի Գալիլէէ տեսանէին զայն:
իը. 467բ [Մտթ., ԻԷ. 62-66] – Ի վաղիւ անդր, որ է յետ ուրբաթուն... եւ կնքեցին զվէմս հանդերձ զօրականօքն:
իթ. 467բ-8ա [Յովհ., ԺԹ. 38-Ի. 18] – Յետ այսորիկ աղաչեաց զՊիղատոս Յովսէփ... եւ զայս ինչ ասաց ցնա:
լ. 468աբ [Ղկ., ԻԴ. 41-53] – Մինչդեռ տակաւին չհաւատային... գովէին եւ աւրհնէին զԱստուած:
լա. 468բ [Գործք, Ա. 1-5] – Զբանն առաջին, զոր արարի վասն ամենայնի... ոչ բազում աւուրցս այսոցիկ:
լբ. 468բ-9բ [Գործք, Բ. 1-21] – Եւ ի կատարել աւուրցն Պենտէկոստէից... կարդասցէ զանուն Տեառն կեցցէ:
լգ. 469բ [Եբր., Թ. 11-15] – Այլքս եկեալ քահանայապետ հանդերձելոցն... առցեն հրաւիրեալքն ի ժառանգութիւն յաւիտենից:
լդ. 469բ-70ա [Ժող., ԺԱ. 9-ԺԲ. 7] – Ուրախ լե՛ր, երիտասա՛րդ, ի մանկութեան քում... եւ հոգին դարձցի առ Աստուած, որ ետ զնա:
լե. 470աբ [Մտթ., ԺԶ. 28-ԺԷ. 9] – Ամէն ասեմ ձեզ, զի իցեն ոմանք ի սոցանէ... մինչեւ Որդի մարդոյ ի մեռելոց յարիցէ:
լզ. 470բ [Առակք, Թ. 1-6] – Իմաստութիւն շինեաց իւր տուն... եւ ուղղեսջիք գիտութեամբ զհանճար:
լէ. 470բ [Իմաստ., ԺԴ. 1-7] – Դարձեալ թէ ի նաւ ոք ելեալ... որով լինի արդարութիւն:
լը. 470բ-1ա [Եզեկ., Թ. 2-6] – Եւ ահա արք վեց գային ընդ ճանապարհ... բայց յորոյ վերայ նշանն իցէ, մի՛ մերձենայցէ՛ք:
լթ. 471աբ [Եսայի, ԾԳ. 1-ԾԴ. 5] – Տէ՛ր, ո՞ հաւատաց լրոյ մերում... ամենայն երկրի կոչեսցի:
խ. 471բ-2ա [Յակոբայ թղ., Ա. 1-12] – Յակովբոս Աստուծոյ եւ Տեառն Յիսուս Քրիստոսի ծառայ... խոստացաւ սիրելեաց իւրոց:
խա. 472աբ [Յակոբայ թղ., Գ. 1-13] – Մի՛ բազում վարդապետք լինիք եղբարք... ցուցցէ զգործս իւր հեզութեամբ իմաստութեանն:
խբ. 472բ-3ա [Ա. Պետր. թղ., Ա. 1-12] – Պետրոս առաքեալ Յիսուս Քրիստոսի... գոնէ ընդ աղօտ հրեշտակք:
խգ. 473ա [Ա. Յովհ. թղ., Ա. 1-4] – Որ էրն ի սկզբանէ, զորմէ լուաք... զի ձեր ուրախութիւնն կատարեալ իցէ:
խդ. 473աբ [Յոբ., ԻԸ. 5-28] – Երկիր, եւ ի նմանէ ելցէ հացէ... եւ մեկնելն ի չարեաց հանճար:
խե. 473բ-4ա [Ծն., ԽԹ. 8-21] – Յուդա՛յ, զքեզ աւրհնեսցեն եղբարք քո... աճեցուցեալ արմատօք զգեղեցկութիւն:
78. 474աբ [Գրիգորի Աստուածաբանի Անձիանձու եպիսկոպոսի. Խաւսք ի յայտնութիւնն Տեառն – Քրիստոս ծնեալ լինի. փառաւորեցէ՛ք...
79. 474բ [Ի տօնի սրբոյ խաչին՝ ասացեալ վարդապետաց] – Աւրհնեալ ես, աստուածազարդ քրիստոսապսակեալ փա՛յտ սուրբ...
Բ. 474բ-9ա Պատճառ թղթին, որ առ Կորընթացիս – Կորնթոս քաղաք է յԵլլադայ առաջին... զայն որ թուէր յիմարութիւն՝ ուղղեաց. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս:
Գ. 1. 479ա Սրբոյն Եփրեմի՝ Պատճառ Գաղատացոց թղթին – Գաղատացիքն աշակերտեցան անդ ի Պօղ[ո]սէ... յասելն իւրում այսպէս:
2. 479ա-2ա Ոսկիբերանի՝ Պատճառք թղթոյն Գաղատացւոց – Բազում ցասմամբ լի է սկիզբն բանիս... եւ ի փառս վերաբերել զբանս յաւերժապէս. եւ յամենայն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Դ. 482ա-8ա Գիր հաւատոյ խոստովանութեան Հայեաստանեացս եկեղեցւոյ՝ գրեալ ի Ներսիսէ Հայոց կաթուղիկոսէ՝ յեղբօրէ Գրիգորիսի Վկայասիրի, ի խնդրոյ գերապատիւ փեսային ինքնակալ թագաւորի Հոռոմոց Ալէքսիոսի... եւ զակաղացւոյ կարգաւորութիւն հարցն սրբոց աւանդից ընկալեալ, որ է այսպէս – Խոստովանիմք զամենայն սուրբ Երրորդութիւն՝ զՀայր եւ զՈրդի եւ Սուրբ Հոգին... վարձս բարեաց ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, որում փառք եւ զօրութիւն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Ե. 488ա-98ա Գրիգորի Երուսաղեմացոյ՝ Սահմանք զանազանք, արշեալք (այսպէս) ըստ սրբոց եւ ծայրագոյն վարդապետաց. Յաղագս տարբերական եւ այլ եւ այլ անուանց – Զի՞նչ Աստուած: Աստուած վսեմական եւ ինքնաբուն գոյութիւն...
ա. 488ա-97ա Հարցմունք կարճառօտաբար – Չորիւք գլխովք վարի ամենայն իրողութիւն... եւ փաղանունաբար ստորագրիլ, եւ որ ի կարգին:
բ. 497բ-8ա Ճառասան յաղագս բնութեան – Բան եւ սահման եւ բնութիւն զմիոջէ ասին... իսկ անձեռնընդել զվայրենեացն:
Զ. 498ա-507ա [Սահմանք փիլիսոփայականք]
ա. 498ա-503ա Սահմանք փիլիսոփայականք – Սահման դնելով իմաստասիրական բանի, այսինքն՝ բանականի... բնութիւն հրեշտակաց սկսեալ եւ ոչ դադարեալ:
բ. 503ա-4բ Բարոյականի յեղանակի սահման – Արդ, բաղձականին յարձակման գոլով սկիզբն ի յախտս ճանապարհի... եւ առնելով զկամս սոցա:
գ. 504բ-5բ Սահմանք իմաստասիրականք միջակք – Ողջութիւն է չափակցութիւն ի մարմնի տարերց, այսինքն՝ ջերմոյ, ցրտոյ... տրամադրութիւն գործողական, ձեռարկութեամբ աշխատութեան:
դ. 505բ-7ա Բանականի մասին սահմանք – Սկիզբն մարմնոյ բնաւորականաւ բնաւորականի սկիզ[բ]ն մարմին... յորմէ հեշտութիւնք եւ տրտմութիւնք:
Է. 507ա-15ա [Բանք բնագիտականք եւ բժշկագիտականք]
ա. 507աբ Մասունք մարմնոյ – Ուղիղ է մասն մարմնոյ, զշաղկապն կենաց յինքեան ունելով... կերակուր կենդանւոյ ի փրկութիւն մարմնոյ:
բ. 507բ-8ա Յաղագս տնկոց վերջին գլուխ – Տունկ է կենդանի երկրային կամ էութիւն շնչաւոր... եւ կամ որպէս ստորասութիւն եւ բացասութիւն:
գ. 508ա Նիւսացւոյ – Երանութիւն է պարառութիւն ամենայն ըստ բարւոյն իմանալեաց... իմաստութեամբ եւ հանճարով բարեկարգէ իմաստակարարութիւն:
դ. 508ա-15ա Ի Բժշկարանէն. Յաղագս բնութեան մարդոյ – Ի չորից գոյացեալ ասի մարդ... զբովանդակն ինքն գիտէ, եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
Ը. 515ա-43ա [Բանք Անանիայի Շիրակացւոյ]
ա. 515աբ Յաղագս շրջագայութեան Երկնից, թէ որպէս յիմաստասիրացն թըւեցաւ – Գործք Աստուծոյ մեծամեծք են... զոր Աստուած խառնեաց ի միասին:
բ. 515բ-6ա Յաղագս Անձրեւաց, թէ զի՞նչ է – Յաստուածային խորս իմաստութեան մարդկան... եւ որ ինչ <ի> նման է սոցին:
գ. 516ա Յաղագս Բալոյ – Բալ լինի ի նօսրութենէ ամպոց... զոր Աստուած կարգեաց յօգուտ մեր:
դ. 516աբ Յաղագս Որոտման, թէ զի՛նչ է կամ ուստի՛ – Որոտումն լինի՝ յորժամ վարին հողմք... զի հարաւային օդն թանձր է զամպն:
ե. 516բ Յաղագս Ձեան – Ձիւն լինի՝ յորժամ ի հարաւակողմ խոնարհի արեգակն... եւ ինչ սեղմապէս ձիւն ասի:
զ. 516բ Յաղագս Կարկուտի – Կարկուտ լինի ի հողմոց... զոր ոչ ոք կարէ հասու լինել ստուգապէս:
է. 516բ-7ա Յաղագս անուանց Հողմոց – Որ բարեխառնապէս լինին հողմք... եւ մառախուղ զլերամբն պատեալ լինին:
ը. 517ա Յաղագս Փոթորիկ հողմոյ, զոր ի բաղաջանս եւ յառասպելս վիշապ հանել ասեն – Փոթորիկն հողմ է, որ յերկրէ ի վեր ելանէ... եւ այս է, զոր վիշապ հանել ասեն:
թ. 517ա Յաղագս, որ յՕդդ նշան լինի պէս-պէս – Բազում եւ զանազան տեսիլք, որ յօդդ լինին... սակաւ բոլորեալ լինի, գուշակէ ամպոց:
ժ. 517բ Յաղագս Աղբերց բնութեան – Աղբերացն բնութիւնք են այսպէս... եւ Հիպոկրատեայ ուսմանն ճարտարապետք ասացին:
ժա. 517բ Յաղագս Շարժման, թէ ուստի լինի – Շարժումն լինի ի հողմոց բնութենէ... է որ զօրագոյն, եւ է որ մեղմագոյն:
ժբ. 517բ-8ա Արիստոտել է ընդդէմ որոյ ասեն Աստուած զտարերսդ այսպէս առադրէ – Թէ գոլով սոցա շարժութիւն յայլմէ զօրութենէ... նա է Աստուած արարիչ եւ շարժօղ զամենայն:
ժգ. 518ա-9բ Անանիայի՝ Յաղագս Երկնի – Արդ, որովհետեւ ի մտաւորն եկաք բան... զի դրախտն ի յերկրիս, եւ ոչ յերկինս իմանի:
ժդ. 519բ-21բ Յաղագս Երկրի – Զերկիր ոմանք ի բարեաց փիլիսոփայիցն ասացին... երկնից ի հիմանց, եւ սիւնք նորա դողան:
ժե. 521բ-3ա Յաղագս Ծովու – Զծովէ ասեն խելագարեալ փիլիսոփայքն հեթանոսաց... զի մի՛ դարձցի ի ծածկել զերկիր:
ժզ. 523ա-4ա Յաղագս Երկնային զարդուդ – Որ ինչ յաղագս երկնային զարդուդ ի մէջ քաղդէացւոցն... հակառակութենէ աշխարհ առցէ զտեւողութիւն:
ժէ. 524ա-6բ Յաղագս, որ ի մէջ Երկնի եւ Երկրի շարժման – Ամենայն արարածքս առ ի յօգուտ մարդկան եղեն... եւ օդովն վերաբերեալ անդէն ամփոփի:
Ժը. 526բ Յաղագս Կաթինդ Ծրոյ – Կաթինդ Ծիր որ անուանեցին, ոչ այնպէս է... այս է նորա պատճառն ճշմարիտ:
Ժթ. 526բ-7ա Յաղագս Հիւսիսային աստեղաց – Աստեղացդ, զորս կոչեն բեւեռս... այլ առ ի մեծ օգուտ մարդկան եւ ի փառս արարչին. ամէն:
ի. 527ա-30ա Յաղագս Լուսնի – Զերկրորդ լուսաւորէդ բիւր բանք են ճառեալք... գեր ի վերոյ գիտասցէ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
իա. 530ա-4բՅաղագս Արեգական – Յոյժ սիրելի է ինձ ի միաւորութեանց նոցա... ճանաչել զարարիչն ամենայնի, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
իբ. 534բ-7բ Յաղագս կենդանատեսակացդ – Խումբք աստեղացդ, որ անուանեալ կոչին կենդանատեսակք... Ե. ծովու է եւ Ա. մասն ցամաքի:
իգ. 537բ Պօղոսի Աղէքսանդրացւոյ՝ Նախերգան ի ներքսածութեան յոյժ – Գեղեցկաբար, ո՛վ որդի սիրելի, կրօնամովն ստագրօղս... մոլորութիւն լեալ իցէ նոցա ի կենդանատեսակացն վերաբերութիւն:
537բ-43ա [Յաղագս կենդանակերպից]
իդ. 537բ Յաղագս կենդանատեսակ բոլորատեսութեան – Կենդանատեսակ բոլորակութիւն շարժի առշեղապէս... ունի մասունս Կ. (60) եւ մանր երկրորդակս Կ. (60):
իե. 537բ-8ա Յաղագս Խոյի – Արդ, է սկիզբն կենդանատեսակ բոլորութեան... եւ է յայսմիկ կենդանատեսակի երկնամիջոց երկրական տրամադրութեանց:
իզ. 538ա Յաղագս Ցլուն – Երկրորդ կենդանատե[ս]ակն է Ցուլն իգական... եւ ամանակաց ԻԵ.ից (25) առաջիկայ նահանգին:
իէ. 538աբ Սակս Եկաւորոյն – Երիր կենդանատե[ս]ակն է Եկաւորին արական... աւարտի գարնանային ժամուն յեղանակ, որ կոչի օդ:
իը. 538բ Յաղագս Խեցգետոյն – Չորիր կենդանատեսակ է Խեցգետին իգական... եւ յայսմ կենդանատեսակի աշխարհոյին ժամադէտն:
իթ. 538բ Յաղագս Առիւծուն – Հինգերորդ կենդանատեսակ է Առիւծն արական... եւ Գ. մասունս եւ ամանակս ԼԵ. (35):
լ.538բ Յաղագս Կուսանակին – Վեցերորդ կենդանատեսակ է Կուսանակն իգական... աւարտի ամառային ժամուն յեղանակն, որ կոչի հուր:
լա. 538բ-9ա Յաղագս Կշռոյն – Եւթներորդ կենդանատեսակ է Կշիռն արական... եւ է երկրական տրամադրութեանն կէտ եթերական:
լբ. 539ա Յաղագս Կորին – Ութերորդ կենդանատեսակ է Կորն հաստատուն աշնանային... Բ. եւ Գ. մասունս, եւ ամանակս ԼԵ. (35):
լգ. 539ա Յաղագս Աղեղնաւորին – Իններորդ կենդանատեսակ է Աղեղնաւորն երկտարրական... աւարտի աշնանային ժամուն յեղանակ, որ կոչի երկիր:
լդ. 539աբ Յաղագս Այծեղջերն – Տասներորդ կենդանատեսակ է Այծեղջիւրն իգական... եւ երկրական տրամադրութեան կէտ սուզական:
լե. 539բ Յաղագս Ջրահեղն – Մետասաներորդ կենդանատեսակ է Ջրահեղն արական... ի ժամու միում եւ Բ. մասանց եւ ամանակաց ԻԷ. (27):
լզ. 539բ Յաղագս Ձկանցն – Երկոտասան կենդանատեսակ է Ձկունք իգական... աւարտի ձմեռային եղանակ, որ է ջուր:
լէ. 539բ-40բՎերագլխութիւն – Երկոտասան կենդանատեսակացն ըստ իւրաքանչիւր տարբերութեանց... Ջրհոսն՝ եգիպտացւոց, Ձկունքն Հնդկաց աշխարհին:
լը. 540բ-3ա Յաղագս խառնարան աստեղաց – Շնաստղն խողովակն, վարքն, ծիծառն, արջն... այսոքիկ են, որ շարժումն առնեն եւ ի քան հաստատել են ի վերայ երկրի: Այսոքիկ են բովանդակութիւնք, զոր ասեմք: Բովանդակութիւն ամենեցուն սոցա է Աստուած, որում փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Տե՛ս Ա. Գ. Աբրահամեան, Անանիա Շիրակացու մատենագրութիւնը, Երեւան, 1944, էջ 318-334:
Թ. 543բ-4ա [Տաղ] Ի չափ երկտա[ս]անիցն. Պարզեալ ոտից հոմերական արհեստի սուղ ինչ բան (ծայրակապ, սկզբնատառերը՝ «Գեորգ պատանին եգրեաց (հաւանաբար՝ երգեաց)», վերջնատառերը՝ «Գրիգորի վարդապետին») – Գրութեան տառիս ներցուցողի զփառս տօնից եղեւ նպաստ... Ցնծալ պարիլ ընդ բազմելոցն յառագաստին Երրորդութեանն երգել զփառս միշտ ընդ նոսին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
20բ Որոյ բարեխօսութեամբն ողորմեա՛, Քրիստո՛ս, ամենայն հաւատացեալք, մանաւանդ ստացողի գրոցս՝ Վարդան քաջ րաբունապետին եւ ծնողացն իւրոց՝ Եղիային եւ Ղարիպին, եւ մեղապարտ Գրիգոր գրչիս. եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն (նման՝ 12ա, 33ա, 73ա, 103ա, 116բ, 128ա, 136ա, 160ա, 165բ, 189ա, 206ա, 220ա, 225ա, 240բ, 255ա):
58ա Յիսո՛ւս Քրիստոս, Բանդ Աստուծոյ, վասն սուրբ եւ մաքուր ծննդեան քո եւ մարմնառիկ տնօրենութեանց ողորմեա՛ ստացողի սուրբ գրոցս՝ Վարդան քաջ րաբունապետին եւ ծնողացն՝ Եղիային եւ Ղարիպին, եւ եղբարցն՝ Խաչատուրին եւ Խաօշխաբարին, եւ եղբօրորդւոյն՝ Ներսէս վարդապետին, եւ ինձ՝ մեղապարտ Գրիգոր գրչիս, եւ ծնողացն իմոց, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն (նման՝ 61բ, 69բ, 95աբ, 192բ-3ա, 281բ, 416բ):
78ա Յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զստացող գրոցս:
318բ Ո՛վ մանկունք սուրբ եկեղեցւոյ, ընթերցօ՛ղք եւ վայելօ՛ղ սուրբ գրոցս, յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զերանեալ քաջ րաբունապետն զՎարդան վարդապետ՝ զստացօղս մատենիս, եւ զծնօղս նորին՝ զԵղիայն եւ զՂարիպն, եւ զեղբարսն՝ զԽաչատուրն եւ զԽօշխաբարն, եւ զեղբօրորդին՝ զՆերսէս վարդապետն, եւ զամենայն ազգայինսն, նա եւ զանպիտան եւ զմեղսամած Գրիգոր գրիչս եւ զծնօղսն իմ՝ զԱւետիս քահանայն եւ զՍառայ, աղաչեմ յիշել եւ Աստուած ողորմի ասել, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի. ամէն (նման՝ 451բ):
544բ Փառք եռանձնական աստուածութեանն եւ եզաբուն բնութեան, միասնական տերութեանն եւ ինքնիշխան թագաւորութեանն՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, ի բնաւիցս վերառեսցի գոյից այժմ եւ յանեզրն հանդերձեալ յաւիտենի. ամէն: Ուստի յերեքերեւեան լուսոյն գերահրաշ արփիանշոյլ փաղփիցն արտաթորմանէ, անթերի լրութեամբ յաւէտ առլցեալ երիցս երանեալ սրբազանիցն գուպարք աստուածայնոց, որեարցն սրբոցն ասեմ հայրապետացն խմբից, որք յետ առաջնոցն լուսաւորչացն տիեզերաց նախնի ընտրելոցն առաքելականն դասու, որք ի ճշմարիտն լուսոյ անընդմիջաբար հպմամբ ի ճահ արփաւորեալք լոյս աշխարհի, յանսուտ բերանոյն բաղանուանեցան: Երկրորդականն սոքա ժամանեալք գահու կամ որպէս ի դէպ է ասել՝ նման սարաս պտտուց բարգաճեալ ճոխութեամբ, զի ո՛չ միայն լուսաւորք, այլ եւ լուսատուք եւ բոցաճաճանչ ճառագայթիւք, ընդ նոսին եւ հոյլք վարդապետաց եկեղեցւոյ սրբոյ եւ խումբք հռետորաց, ճարտարաց, բանասիրաց, հոգեհանճար գիտնականաց, աստուածուսոյց փիլիսոփայից, մանկանց եկեղեցւոյ սրբոյ եւ որդոց վերին Սիովնի, որք ի յանցնիւր դարս եւ ի ժամանակս զփրկականն իրագործութիւնս ներտնօրինեցեալ Բանին Աստուծոյ, զաստուածային առատաձիր պարգեւացն մեզ տըւչութեանն զխորհուրդս հոգեհունչ մատենից ասացուածութեանց պիտառութեամբ առաքելաւանդ աստուածխօսութեանցն վիպագրութիւն ի նոյն ինքն ի Հոգւոյն Աստուծոյ օժանդակեալք, ձեռնտուութեամբ աստուածայինցն արձանագրութեանց, անծածուկ յայտնութեամբ բացերեւոցեալ սուրբ եկեղեցւոյ, շտեմարանեցին մթերք անծախելի եւ գանձ անկողոպուտ՝ զԿարգադրութիւնս տօնից տերունականաց խորհրդոյն, հանդերձ բացայայտութեամբ եւ որպիսութեան պատճառին՝ ի բազմաց ծածկելոյ յայտարարութեամբ, ի պայծառութիւն սրբոյ մօր |545ա| մերոյ Կաթուղիկէի եւ ի բերկրումն հոգ[ե]ւորական տօնասիրաց քրիստոսասէր ժողովրդոց: Մի՛տ նա յաւէտ ի հաստատութիւն ուղղափառ հաւատոյ եւ ի վանումն օձտողացն զճշմարտութիւն խանգարչաց նորոյս Իսրայէղի: Միանգամայն եւ ի դաստիարակութիւն բարեպաշտ քաղաքավարութեան ի Քրիստոս հաւատացելոց, որում յոքնատենչ ըղձիւք բաղձացեալ քաջ հռետորն եւ բանիբուն ճարտարն, միջամուխ մակացուն աստուածայնոյ տառից՝ սրբազան վարդապետն Վարդան՝ սպասաւոր բանի, որոյ օժանդակեալ կամացն, բարեսէր յօժարութեամբ եւ ձեռնտու օժանդակութեամբ սուրբ ծերունին՝ աստուածապատուեալ արհի եւ պանծալի քաջ րաբունապետն՝ Վարդան աստուածաբան վարդապետն, որ ի նուազեալ ժամանակիս առաքինասէր վարուք պայծառացեալ, իբրեւ զարեգակն փայլէ յաշխարհի, զոր Տէր Յիսուս շնորհեսցէ զսա եկեղեցւոյ իւր ընդ երկայն ժամանակս՝ խաղաղական կենօք, ընդ նմին եւ զհամապատիւ ինքեան՝ զձեռնասուն որդեակս իւր հոգեւոր՝ զեղբօրորդին իւր զՆերսէս վարդապետն, եւ զԳրիգոր վարդապետն եւ զՍարգիս վարդապետն, եւ զԶաքարիայ վարդապետն եւ զայլ Բ. Յովհաննէս վարդապետսն, եւ զԱբրահամ վարդապետն եւ զայլ միահամուռ վարդապետս եւ զկուսակրօն աբեղբայրս, որոց կամօք եւ յօժարութեամբ յանկ ելեալ կատարեցաւ Պատճառ նամակս տօնից՝ ի լրումն բաղձանաց տեառն Վարդանայ, ի վայելումն անձանց կրթասիրաց աշակերտելոց վերագրելոց, եւ յետ աստեացս վճարման՝ յիշատակ անջընջելի ինքեան ի դուռն Սրբոյն Յովանու Մկրտչի, եւ նախաժաման եղեալ ծնողացն ի Քրիստոս հօրն՝ Եղիայի եւ մօրն՝ Ղարիպի, եւ եղբարցն՝ Խաչատուրի եւ Խօշխաբարի, եւ ամենեցուն արեան մերձաւորի, որոց յիշատակն աւրհնութեամբ եղիցի: Եւ եղեւ աւարտ գրչութեան սորա ի ձեռն անիմաստ եւ մեղսամած անձին՝ Գրիգորի՝ ի խնդրոյ տեառն Վարդանայ աշխարհալոյս վարդապետի՝ յիշատակ բարի ինքեան եւ ծնողաց |545բ| իւրոց, ի նահանգիս Բաղէշ կոչեցելոյ, ի թուականիս Հայկազունի սեռի ՌՃԾԲ. (1703) ամին, ընդ հովանեաւ Սրբոյն Յովաննու Կարապետին՝ մականուամբ Ամիրդօլու վանք վերաձայնելոյ, ի հայրապետութեան տեառն Նահապետի ամենայն Հայոց եւ ամիրապետութեան Սահաթ խանի: Արդ, ո՛վ մանկունք սուրբ եկեղեցւոյ, կրթասէր անձինք յերկս իմաստութեան՝ հանդիպողք այսմ մատենիս, բոլորով սրտիւ յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զերիցս երանեալ զքաջ րաբունապետն՝ Վարդան, եւ զծնօղս իւր առ Քրիստոս եւ լի բերանով Աստուած ողորմի ասացէ՛ք նմին եւ ծնողացն իւրոց եւ եղբարցն՝ փոխեցելոցն առ Քրիստոս, որ յաւուրս ծերութեան իւրոյ փափաքեալ այսմ մատենիս եւ ետ զսա գծագրել առ ի վայելումն անձանց աշակերտելոցն իւրոց վերագրելոցն: Եւ դուք, սիրելի եղբա՛րք մեր, որք հանդիպիք այսմ տառիս եւ ընթերցեալ օգտիք ինչ ի նմանէ եւ կամ հարեւանցի ակամբ տեսեալ, աղաչեմ զամենեսեանդ՝ սրտի մտօք եւ լի բերանով Աստուած ողորմի ասել ստացողի սուրբ գրոցս՝ տեառն Վարդանայ հեզահոգի եւ առաքինասուն վարդապետի, եւ ծնողացն իւրոց բարի՝ Եղիային եւ Ղարիպին, եւ եղբարցն՝ Խաչատուրին եւ Խօշխաբարին, եւ եղբօրորդւոցն՝ Ներսէս վարդապետին եւ տէր Սահակին, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց նորին, նա եւ ինձ՝ անիմաստ գրչիս Գրիգորի եւ ծնողացն իմոց՝ Աւետիս քահանայի եւ Սարրայի: Եւ անմեղադիր լերո՛ւք անյարմար գրչութեանս եւ սղալանաց, եւ թողութիւն շնորհեցէ՛ք, զի աղքատ գոլով՝ փութայի ի գրելն, եւ կար մեր այս էր: Եւ ձեզ՝ յիշողացն, եւ յիշեցելոցս, առհասարակ ամենեցուն Աստուած ողորմեսցի յիւր միւսանգամ գալստեանն եւ իւր սուրբ արքայութեանն արժանիս արասցէ զամենեսեանդ. ամէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1գ սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝«Печ. Ах[алцыхской градской п]олиции».
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Յովհ. Գանձակեցւոյ, Տօնապատճառ 3.», 1բ՝ «Ի Մխիթարեան animus», 1գ՝ «297/2771», «ՌՃԾԲ.-1703 Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», «Հմր 167», 1գ՝ «51,/»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա «Ի Թումասից հասած է շատ բարեւ Պապուն. ես մեղաւոր եւ անարժան հող եւ մոխիր տիրացու Պապայ», 1բ՝ այբուբեն, ներքեւում՝ «Աստուած ի գրածի» եւ «Ի Թումասից ասից հասցէ, զոր բերում», 1գդ, 2ա, 80ա՝ խզբզոց:
2772
ԺԳ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 293+1(կրկն.՝ թ. 166): ՊՐԱԿ՝ Ա-Ժx12 (Ա՝ 14, Ժ՝ 10) + Ա-ժԵx12 (Ա՝ 10, ԺԳ՝ 14, ԺԵ՝ 6): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23x16,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (18,3x13. սահմանագծուած): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 12ա): ՏՈՂ՝ 28 (լս-ում՝ տողանշման ասեղի անցքերը): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը կարմիր մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
Նմուշ 12ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցազարդ՝ թռչուն, բուսական, տաճար: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի մէջքի վերին եւ ստորին մասերը թափուած, երեքական կապիչները եւ վարդեակահիմք գամերն՝ ընկած, Ա. եւ Բ. փեղկերին չորսական անցք՝ խաչի տեսքով (գուցէ մետաղէ խաչեր է ունեցել), թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, ցեցի անցքեր, մանր պատռուածքներ, արտատպում հանդիպակաց էջին՝ 1բ. մագաղաթի բնական անցքեր՝ թ. 36, 37, 49, 51, 69, 86, 164, 183, 213, 238, 243, 249, 258, թ. 204-8՝ վերին աջ հատուածում լուսանցը եւ գրադաշտը խունացած, պատառոտուած, թ. 292-3 միջեւ մէկ թերթ ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-126ա [Ներսիսի Լամբրոնացւոյ Խորհրդածութիւնք ի կարգս եկեղեցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 441, 1ա-45ա: ա/68ա-80ա: բ/2ա-14բ: գ/80ա-8ա: դ/88ա-103բ: ե/14բ-22բ: զ/Չիք: է/103բ-14ա: ը/114ա-21ա: թ/22բ-3բ: ժ/23բ-4բ: ժա/24բ-6ա: ժբ/26աբ: ժգ/26բ-7բ: ժդ/27բ-8ա: ժե/28աբ: ժզ/28բ-9ա: ժէ/29աբ: ժը/29բ-30բ: ժթ/30բ-2ա: ի/32ա: իա/32ա-3ա: իբ/33աբ: իգ/33բ-4բ: իդ/34բ-5ա: իե/35բ-6ա: իզ/36ա-8բ: իէ/38բ-44ա: իը/44աբ: իթ/44բ-5բ: լ/45բ-6բ: լա/46բ-7ա: լբ/47ա-9բ: լգ/49բ-51ա: լդ/51բ-2ա: լե/52աբ: լզ/52բ-4բ: լէ/54բ-60բ: լը/60բ-8ա: լթ/121ա-2ա: խ/122ա-6ա:
Տե՛ս Սրբոյն Ներսէսի Լամբրոնացւոյ «Խորհրդածութիւնք ի կարգս եկեղեցւոյ եւ մեկնութիւն խորհրդոյ պատարագին», Վենետիկ, 1847, էջ 1-192՝ ա-լը., էջ 227-36՝ լթ-խ.:
Բ. 126ա-292բ [Մեկնութիւն պատարագամատոյց աղօթից, արարեալ Ներսէսի Լամբրոնացւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 441, 45ա-117բ Ցանկ/չիք: ա/126ա: բ/126ա-30ա: գ/130ա: դ/130ա-2ա: ե/132ա-3ա: զ/133ա-8բ: է/138բ-9ա: ը/139ա-40ա: թ/140աբ: ժ/140բ: ժա/140բ-2ա: ժբ/142աբ: ժգ/143ա: ժդ/143ա-9բ: ժե/149բ-50ա: ժզ/150ա-1ա: ժէ/151ա-2ա: ժը/152ա-8բ: ժթ/158բ: ի/159ա-62բ: իա/162բ: իբ/162բ-6բ: իգ/166բ-7բ: իդ/167բ-8բ: իե/168բ-9բ: իզ/169բ-70ա: իէ/170աբ: իը/170բ: իթ/170բ-1ա: լ/171աբ: լա/171բ-4ա: լբ/174ա-5ա: լգ/175ա-6բ: լդ/176բ-7ա: լե/177ա-8բ: լզ/178բ-9բ: լէ/179բ-83ա: լը/183ա-4ա: լթ/184ա-8ա: խ/188ա-91բ: խա/191բ-2ա: խբ/192աբ: խգ/192բ-3ա: խդ/193ա-4ա: խե/194ա-5ա: խզ/195աբ: խէ/195բ-6բ: խը/196բ-8ա: խթ/198ա-9բ: ծ/199բ-200ա: ծա/200ա-10բ: ծբ/ 210բ-1բ: ծգ/211բ-3ա: ծդ/213ա-8ա: ծե/218ա-20բ: ծզ/220բ-30ա: ծէ/230ա-2բ: ծը/232բ-48բ: ծթ/248բ-9ա: կ/249ա-51ա: կա/251ա-2բ: կբ/252բ-61բ: կգ/261բ-3ա: կդ/263ա-4ա: կե/264ա-5ա: կզ/265ա-6բ: կէ/266բ-9բ: կը/269բ-70բ: կթ/270բ-1ա: հ/271ա-2բ: հա/272բ: հբ/272բ-4բ: հգ/274բ-5ա: հդ/275ա-81ա: հե/281ա-2բ: հզ/282բ: հէ/282բ-3բ: հը/283բ-4ա: հթ/284ա-5բ: ձ/285բ: ձա/285բ-6ա: ձբ/286աբ: ձգ/286բ-92բ (մէկ թերթ ընկած, պակաս է մի քանի տող «...զղջանայ, որպէս ասաց վերագոյնն զայսպիսի երկիւղիւս եւ յուսովս ա///»):
Տե՛ս Սրբոյն Ներսեսի Լամբրոնացւոյ, «Խորհրդածութիւնք ի կարգս եկեղեցւոյ եւ մեկնութիւն խորհրդոյ պատարագին, Վենետիկ, 1847, էջ 237-516:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա՝ սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝ «[Печ. Ахалцыхской градской полиции]» (անընթեռնելի):
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Ներսէս Լամբրոնացի, Քննութիւն կարգաց եկեղեցւոյ եւ աղօթից», 1ա «329/2772», «Հմր 184», 1ա՝ «49/», «ԺԴ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա «Ճշմ խորհ շուրջ ձգէվ վ, մահւոթեձ Պօղոս, Աբիսողոմ նսլան», 2ա՝ «Այսաւր զու[ար]ճացեալ սա///ն/// երկնայի[ն] զարճար», 133ա՝ (ստ. լուս.) «Տէր իմ յոյս»: 293ա՝ «ԶԶՔ», 293բ՝ «Զոր ոյ Գրիգոր»:
2773
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 93+1 (կրկն.՝ թ. 1). չգրուած՝ 24բ, 48բ, 64ա-71բ, 72բ, 91ա-93բ: ՊՐԱԿ՝ 1-4x24 (4՝ 22): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. ճնշադրոշմով՝ 12-35, 60-71՝ «ФАБРИКИ СЕРГБЕВА No 6»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (13,4-14x21. մատիտով միայն աջից սահմանագծուած): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 2ա): ՏՈՂ՝ 23-35: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը՝ սեւ թուղթ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ. վերին լուսանցակողը կանաչ ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 2ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի մէջքը եւ եզրեր մաշուած, թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, արտատպումներ հանդիպակաց էջերին՝ Ա. կազմաստառ, 1բ, 64ա, 91ա:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-90ա Աստուածաբանութիւն տեսական՝ ի պէտս զարգացելոց, Գաբրիէլ եպիսկոպոսի Այվազեան
Ա. 1ա ՏԵՍԱԿԱՆ ԱՍՏՈՒԱԾԱԲԱՆՈՒԹԻՒՆ Ա.
1. 1ա-10բ Ըստ ուղ[ղ]ափառ վարդապետութեան Հայաստանեայց եկեղեցւոյ., համառօտեալ ի պէտս զարգացելոց. Ներածութիւն.
ա. 1գ-2ա Ա. Սահման Աստուածաբանութեան. Յայտնութիւն. յայտնեալ կրօն. աղբիւրք աստուածաբանութեան – 1.Աստուածաբանութիւն է գիտութիւն, որ խօսի զԱստուծոյ եւ զաստուածային իրաց... յամենայն խնդիրս յերկոսին աղբիւրս յայսոսիկ, այսինքն՝ ի Ս. Գիրս եւ յաւանդութիւն:
բ. 2ա-6բ Ս. Գիրք. Բաժանմունք նորա. բնագիր եւ թարթ(=գ)մանութիւն մեկնիչ Ս. գրոց – Ս. Գիրք կոչին մատեանքն, որք գրեցան... այլաբանօրէն եկեղեցի Քրիստոսի, իսկ խորհրդաբար՝ արքայութիւն երկնից:
գ. 6բ-10ա Աւանդութիւն նախնական, մովսիսական քրիստոսական կամ առաքելական, ճշմարիտ աւանդութիւն: Աւանդութիւն աղբիւրն է աստուածաբանութեան: Աւանդութիւնն պահպանի ի Կաթողիկէ եկեղեցւոջ: Կաթողիկէ եկեղեցի եւ համաձայնութիւն նոցա – Յերիս բաժանի աւանդութիւնն՝ ի նախնական, ի մովսիսական եւ ի քրիստոսական... ոչ կարէ խաբել, եւ ոչ խաբել, այլ անսխալ է եւ անմոլոր:
դ. 10աբ Զօրութիւն բանականութիւն յաստուածաբանական խնդիրս – Մարդկեղէն միտք կամ բանականութիւն, մարդ, որ չկարէ լինել աղբիւր աստուածաբանութեան... եւ ի պաշտպանել քրիստոսական կրօնից ընդդէմ անհաւատութեան եւ պէս-պէս մոլորութեանց:
ե. 10բ Բաժանումն եւ առարկայ աստուածաբանութեան – Աստուածաբանութիւնն բաժանի յերկուս մասունս... որոյ առարկայ է խրատ քրիստոնէական վարուց:
2. 10բ-23ա Աստուածաբանութիւն վարդապետական. նախագիտելիք
1. 10բ-1ա Սահմանեւ առարկայ վարդապետական աստուածաբանութեան, բովանդակութիւն վարդապետական աստուածաբանութեան – Վարդապետական կամ տեսական աստուածաբանութիւնն է ուսումն... հանգանակին Գրիգորի Սքանչելագործի եւ Աթանասի Մեծի: Երկրորդ մասն ճառէ զաստուածային տնտեսութենէ:
– 11աբ Սահմանք եկեղեցական ժողովոց – Դաւանութիւնք եւ ընդհանրականթուղթք սրբոց հարց ոմանց... երկրորդ մասն ճառէ զաստուածային տնտեսութենէ:
2. 11աբ Մասն Ա. Բովանդակութիւն եւ բաժանումն – Յառաջնում մասին վարդապետական աստուածաբանութեան... Բ. Յաղագս երից անձանց ամենասուրբ Երրորդութեան:
1. 11բ Հատուած առաջին. Յաղագս միայն Աստուծոյ ըստ էութեան – Առաջին ճշմարտութիւնն եւ աղբիւր ամենայն ճշմարտութեանց եւ գիտութեանց է գոյութիւնն Աստուծոյ... եւ պարսաւէ եւ պատժէ զնա վասն չարին:
ա. 11բ-4ա Հռովմէական եկեղեցի մինչեւ ցվեշտասաներորդ... բայց միածին Որդին, որ է ի ծոց Հօր, նա պատմեաց (Յով. Ա. 18):
բ. 14ա-6բ Անուն Աստուծոյ ստորոգելիք նորա ըստ կենդանութեան եւ ըստ էութեան յատկութեան աստուածային կամաց – Որ ինչ անսահման է,չկարէ ունել ըստ ինքեան կանոն ինչ... վարձահատոյց լինի նոցա եւ զօրինակսն պատուհասէ:
գ. 16բ-7ա Միութիւն Աստուծոյ – Յանսահման կատարելութեան աստի հետեւի... զնոյն ճշմարտութիւն հաստատեց եւ բազմապատիկ վկայութիւնք Հին եւ Նոր Կտակարանաց:
2. 17ա-21բ Հատուած Բ. Յաղագս երից անձանց ամենասուրբ Երրորդութեանն
ա. 17ա-9ա Մի Աստուած յԵրրորդութիւն կամ Երրորդութիւն ի մի աստուածութիւն: Վկայութիւն ի Ս. Գրոց՝ Հնոց եւ Նորոց – յԱստուած, որ մի է ըստ էութեան... իսկ անուամբ, յատկութեամբ եւ ներգործութեամբ իրապէս զանա[զա]նեալք ի միմեանս:
բ. 19ա-20բ Աստուածութիւն Հօր կամ առաջնոյ անձին Երրորդութեան: Աստուածութիւն Որդւոյ կամ երկրորդ անձին եւ Հոգւոյն Սրբոյ կամ երրորդ անձին – Աստուածութիւն առաջնոյ անձին ամենասուրբ Երրորդութեան... այլ միշտ ընդ Հօր եւ ընդ Որդւոյ կարգեալ եւ թուեալ. եւ այլն, եւ այլն:
գ. 20բ-1բ Առնչութիւնք եւ անձնաւորական յատկութիւնք երից անձանց ամենասուրբ Երրորդութեան – Երեք անձին ամենասուրբ Երրորդութեան՝ Հայրն, Որդին եւ Հոգին Սուրբ... որով ջնջի անձնաւորական զանաչառութիւնն, որ ընդդէմ վարդապետութիւն երրորդութեան:
21բ Մասն երկրորդ՝ Աստուածաբանութիւն վարդապետական. Բովանդակութիւն եւ բաժանումն – Բովանդակութիւն երկրորդ մասին վարդապետական աստուածաբանութիւն է... Ա. յաղագս արարչագործութեան աշխարհի, Բ. յաղագս հրեշտակաց, Գ. յաղագս մարդոյ:
21բ-3ա Հատուած առաջին. Յաղագս արարչագործութեան աշխարհի
ա. Աստուած է արարիչ տիեզերաց... զկատարումն ներգործութեամբ Որդւոյ եւ կատարելագործութեամբ Հոգւոյն Սրբոյ:
Բ. 24ա ԱՍՏՈՒԱԾԱԲԱՆՈՒԹԻՒՆ Բ.
ա. 25ա-6բ [Հատուած Ա.] – Ապա խորհեցաւ զերկրորդն աշխարհ՝ զնիւթականն եւ զտեսանելին... դիտաւորութեանց արարչին՝ տեղի տան չարեաց:
բ. 26բ-8բ [Հատուած] Բ. Նախախնամութիւն Աստուծոյ, պահպանութիւն տիեզերաց բնական եւ բարոյական, եղանակք պահպանութեան, ղեկաւորութիւն տիեզերաց, զազատութիւն մարդոց ո՛չ խափանէ նախախնամութիւն Աստուծոյ, չարիք ոչ խափանին նախախնամութիւն Աստուծոյ – Նախախնամութիւն կոչի կամքն Աստուծոյ եւ ներգործութիւն, որ պահպանէ զտիեզերս... առ ի նմանէ վասն առաւելագոյն բարւոյ, այն է՝ վասն ազատութեան:
28բ-33բ Հատուած Բ. Յաղագս հրեշտակաց
ա. 28բ-30ա Զի՞նչ հրեշտակն իցէ, գոյութիւն հրեշտակաց, յատկութիւն նոցա, հրեշտակք ունին միտս եւ կամս, բաժանումն նոցա – Անունս հրեշտակ ըստ բնիկ նշանակութեան... եւ կոչեցան չար հրեշտակք կամ դեւք կամ այսք չարութեան, որոց գլխաւորն է սատանայ:
բ. 30ա-2ա [Հատուած] Բ. Յատկութիւն եւ բարոյական վիճակ բարի հրեշտակաց, թիւ նոցա եւ դասակարգութիւն, պաշտօն նոցա եւ յարաբերութիւն առ մարդիկ, յարգութիւն առ հրեշտակս – Բարի հրեշտակք գեր ի վերոյ են, քան զմարդիկ... նուիրելով յանուն նոցա տաճարս եւ խնդրելով զբարեխօսութիւն նոցա:
գ. 32ա-3բ [Հատուած] Գ. Չար հրեշտակք եւ թիւ նոցա, յանցանք դիւաց, յատկութիւն եւ վիճակ նոցա, յարաբերութիւն նոցա առ մարդիկ – Գոյութիւն չար հրեշտակաց... «գայ սատանայ եւ հանէ զբան ի սրտից նոցա, զի մի՛ հաւատացին եւ ապրեսցի» (Ղուկ. Ը. 12):
33բ-9ա Հատուած Գ. Յաղագս մարդոյ
ա. 33բ-6ա Գլուխ առաջին. Յաղագս արարչութեան եւ անկման մարդոյ եւ սկզբնական մեղաց. Ա. Արարչութիւն մարդոյ, կա[զ]մութիւն մարդկային բնութեան եւ կատարելութիւն նորա, նպատակ ստեղծման մարդոյն, պարգեւք տուեալք յԱստուծոյ եւ պատուիրանն – Զկնի արարչութիւն աշխարհի ամենասուրբ Երրորդութիւնն... այսինք՝ հեռանալ ի կենաց Աստուծոյ (Եփես. Դ. 18), եւ թէ մարմնաւորն նոցա, քատկտումն մասանց մարմնոյն:
բ. 36բ-9ա Բ. Անկումն մարդոյ, հետեւութիւն անկմանն, ծանօթութիւն անկմանն, սկզբնական մեղք եւ ժառանգականութիւն սկզբնական մեղաց, մնացորդք բարւոյ – Արարիչն Աստուած յորժամ տալոց էր յերկիր ի ժառանգութիւն... զի յարութիւն նորին բնածին է ի մարդումս:
39բ-61ա Գլուխ Բ. Յաղագս վերանորոգութեան մարդկային բնութեան կամ յաղագս խորհրդոյ մարդեղութեան եւ փրկագործութեան
ա. Մարդկութիւնն կարօտի հնարից, փրկութեան տնտեսութիւն Աստուծոյ՝ ի վերանորոգել զմարդկութիւն, շնորհ եւ փրկութիւն ընդհանուր է – Քանզի մարդկայինս բնութիւն ոչ կարէր իւրով զօրութեամբ հատուցումն առնել... զի մի՛ եղծանիցէ զազատութիւն մարդոյն:
բ. 41ա-6բ Բ. Թէ ընդէ՞ր ոչ վաղվաղակի երեւեցաւ փրկիչն: Պատրաստութիւն հեթանոսաց յընդունիլ զփրկիչն: Հրէայք գործի լինին պատրաստութեան հեթանոսաց, ընտրութիւն եբրայական ազգին, ակնկալութիւն նահապետաց: Մովսէս՝ առաջնորդ Իսրայելի, եւ տուչութիւն ստուերական օրինաց: Տուչութիւն յայտնութեան զգալստենէ փրկչին ի Դաւթայ մինչեւ ցՄաղաքիայ: Ակնկալութիւն գալստեան Մեսիային իշխանութենէ տաճարին մինչեւ զՀերովդէս Եդովմայեցի: Լրումն ժամանակի գալստեան փրկչին – Փրկիչն ոչ վաղվաղակի երեւեցաւ... ի գեղմն իմանալի, զոր երբեմն ետես Գէտէօն (Դատ. Զ. 36):
գ. 46բ-7ա, 49ա-53բ Գ. Երկրաւոր կեանք եւ վարք Յիսուսի Քրիստոսի, յղութիւն եւ ծնունդ, երեսնամեայ կեանք նորա մինչեւ ցմկրտութիւն: Մկրտութիւն եւ փորձելն ի սատանայէ, ընտրութիւն առաքելոց եւ քարոզութիւն նորա, խորհուրդ քահանայապետիցն, չարչարանք, մահ, յարութիւն եւ համբարձում յերկինս – Միածին Որդին Աստուծոյ, արեգակն արդարութեան (Մաղաք. Դ. 2, Ղուկ. Ա. 71)... մինչեւ զգենուցուք զզօրութիւն ի բարձանց (Ղուկ. ԺԴ. 16. 26):
Գ. 48ա ԱՍՏՈՒԱԾԱԲԱՆՈՒԻԹՒՆ Գ.
25. 48ա-53բ Մարիամաւ հանդերձ, որ խօսեցեալն էր նմա եւ էր յղի. (Ղուկ. Բ. 3-4) – Արդ, ի Բեթղեհեմ ծնաւ Մարիամ զորդին իւր... մինչեւ զգենուցուք զաւրութիւն ի բարձանց (Ղուկ. ԻԴ. 16, 26):
դ. 53բ-7բ Դ. Յիսուս Քրիստոս՝ ճշմարիտ Մեսսիա կամ փրկիչ աշխարհի, Յիսուս Քրիստոս՝ ճշմարիտ Աստուած եւ Որդի Աստուծոյ, Յիսուս Քրիստոս՝ ճշմարիտ մարդ եւ Որդի մարդոյ, կարեւորութիւն մարդեղութեան վասն փրկագործութեան – Յիսուս Քրիստոս է ճշմարիտ Մեսսիան՝ փրկիչն աշխարհի. Նախ, զի երեւեցաւ յերկրի... զի ի նմա մեղք ոչ էին (Ա. Յով. 9. 5):
ե. 57բ-61ա Ե. Աստուածային եւ մարդկային բնութիւնք միաւորեալք ի մի անձն Բանին Աստուծոյ, միաւորութիւն երկուց բնութեանց է անշփոթ եւ անընդհատ, անայլայլելի է միաւորութիւն բնութեանցն ի մի Քրիստոս, եւ թէ յի՞նչ միտս ասի ի Քրիստոս մի կամք եւ մի ներգործութիւն, հետեւանք միաւորութեան երկուց բնութեանց ի Քրիստոս, միշտ կուսութիւն սրբոյ կուսին եւ աստուածութիւն նորա – Խորհրդով մարդեղութիւն Աստուծոյ եւ մարդկութեան միաւորեցան ի Քրիստոս... եւ զի Աստուած ճշմարտապէս է ծնեալ, ապա զիա՞րդ ոչ է աստուածային, որ ծնաւն:
1. 61ա-2ա Յիսուս Քրիստոս է ճշմարիտ մարգարէ, քահանայապետ եւ թագաւոր – Տէրն մեր առ փրկել զազգ մարդկան... եւ գալոց է դատել զկենդանիս եւ զմեռեալսն, որոյ թագաւորութեանն ոչ գոյ վախճան (Յայտն. Ա. 5-7, ԺԷ. 14, ԺԹ. 16, Ի. 11):
2. 62ա-3բ Բովանդակութիւն վարդապետութեան փրկագործութեան հաւատք եւ բարի գործք – Յիսուս Քրիստոս մարդկային բնութեամբ դիմեաց ի մահ, զի ապրեցուսցէ զմարդկութիւնն՝ յարուցեալ եւ նորոգեալ կենօք... զոր ես առաքեցից ձեզ ի Հօրէ... նա վկայեսցէ վասն իմ՛՛ (Յով. ԺԵ. 26):
72ա ՅԱՒԵԼՈՒԱԾՔ ԱՍՏՈՒԱԾԱԲԱՆՈՒԹԵԱՆ
1. 73ա-4ա Երրորդութեան դաւանութեան վերայ – Բոլոր քրիստոնէից եկեղեցիք հաստատուն կհաւատան Ա. Թէ միայն մէկ Աստուած կայ... եւ եկեղեցւոյ ճշմարիտ աւանդութեանց հակառակ է:
2. 74ա-77բ Մարգարէութիւնք գլխաւոր ապացոյցք են Սուրբ Գրոց անշունչ կամ ներշնչութեամբ Հոգւոյն Աստուծոյ գրուած լինելուն
ա. 74ա-6աՈր եւ իցէ, մարդ կարող է կարծեօք գտնել... եւ այսպէս Բաբելոն անվախճան լռութեան եւ կատարեալ մէջ թաղուեցաւ:
բ. 76աբ Բարձ մի՞թէ անհոյակապ շէնքերն... որ հաշիւն իւր հօտն այն կողմերն պտտցնելու համարձակի:
գ. 76բ Բարձ քրոբէք, որ սուրբ են խումբ-խ[ումբ] տեղեր տեղ չուել... իւր վրանին տակ աչքը գցել եւ հանգչել:
դ. 76բ-7բ Մեծ ժամանակ անցնելով կարելի է... զի աստուածային յայտնութիւնքն մարգարէութեանց կատարմամբ խիստ լաւ կապացուցուի:
3. 77բ-79բ Մնացորդք աւանդութեան
ա. 77բ-8բԵւրոպացի ճանապարհորդք յԱրեւելս... որք խառն եւ անկարգ սխալ պատմուած եւն:
բ. 78բ Բ. Չինական պատմութիւնս գրէ դարձեալ... այս մեծ պատահարին մեկնութիւնն տուին խիստ ծիծաղելի կերպով:
գ. 79աբ Գ. Հին քաղդեացի, դամասկացի եւ եգիպտացի ժողովուրդներ... հարիւր ոտք խորութեան տակ թաղուած, երկրիս ներքեւը փլած անտառներով:
4. 79բ-80ա Հանգանակ Նիկեական – Հաւատամք ի մի Աստուած, Հայր ամենակալ... զայնպիսիւն նշանակէ կաթուղիկէ առաքելական եկեղեցի:
5. 80աբ Հանգանակ Կոստանդնապօլսոյ – Հաւատամք ի մի Աստուած ի Հայրն ամենակալ, արարիչ երկնի եւ երկրի... եւ ակն ունեմք յարութեան մեռելոց եւ կենաց հանդերձեալն յաւիտենին:
6. 80բ Հանգանակ Առաքելոց անուանեալ – Հաւատամ յԱստուած Հայր ամենակալ, արարիչ երկնի եւ երկրի... ի յարութիւն մարմնոյ եւ ի կեանս յաւիտենական:
7. 80բ-81ա Շարունակութիւն մարգարէութեանց – Աստուածաշունչ Սուրբ Գրոց մարգարէական մասերը աչքէ անցուցած ժամանակնիս... որոնք երէկուան պատահուած բաներու պէս են:
ա. 81ա Տիւրոս ծովեզերեայ վաճառաշահ մի քաղաք էր... փառաւորութիւն այլ եւս ձեռք չբերաւ:
բ. 81աբ Աստուած Եզեկիէլ մարգարէին հրամայեց... Աստուծոյ հրամանն անգիտութեամբ ի գործ դրաւ:
գ. 81բ-2ա Դարձեալ 2300 տարիէն աւելի էր... որոյ վասն կասէ ձկնորս իրենց ուռկանը կչորացնեն:
8. 82ա-3բ Եգիպտոսի վրայով եղած հին ժամանակի պատմութիւններն... որոյ իշխանութիւնն եւս թրքաց սուլտանի կողմանէ տրուած է:
9. 84ա Նկատենք սա մարգարէական խօսքերը – «Այլ յորժամ տեսանիցէ՛ք շուրջ զօրօք զԵրուսաղէմ... եւ Երուսաղէմ եղիցի կոխան ազգաց, մինչեւ կատարեսցի ժամանակք հեթանոսաց» (Ղուկ. ԻԱ. 2-24):
ա. 84ա-85բ Դիտողութիւն Առաջին. – Յիսուս Քրիստոս իւր առաքելոց եւ աշակերտաց... սակայն այն ժամանակի հաւատացելոց փրկութիւն առիթ եղաւ:
բ. 85բ-88ա Դիտողութիւն Բ. – «Եւ Երուսաղէմ եղիցի կոխան ազգաց... եւ թէ Երուսաղէմի մէջ երբեք մարդորսական դրութեան պաշտօնն չպիտի կատարուի:
10. 88աբ Մարդեղութեան վարդապետութեան վերայ – Մեր ժամանակի բողոքականաց մեծ մասը... կուսութիւն յետ ծննդեան մնալ կալ անապական» (շարական):
11. 88բ-90ա Փրկագործութեան վարդապետութիւն վերայ – Հռովմէական եկեղեցին փրկագործութեան վարդապետութեան մէջ... արդեանց կարծեցեալն գանձն մոլորական ցնորք մ’է:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Գաբրիէլ եպիսկոպոսի Այվազեան, [Աստուածաբան]ութիւն տեսական ի պէտս զարգացելոց 1.», Պհպ. Աա՝ «351/2773», «Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», 1ա, 25ա՝ «23 թերթ», 23բ, 47բ՝ «Քսան եւ երեք թերթ», 49ա՝ «15 թերթ» 63բ՝ «Տասն եւ հինգ թերթ», 73ա՝ «17 թերթ», 90բ՝ «Տասն եւ եօթն թերթ»:
2774
ՌՄՂԴ. – 1845 |
ԹԵՐԹ՝ 26 (գրչի էջակալում՝ 4-42, որ է՝ 3ա-22ա). չգրուած՝ 1աբ, 2բ, 23ա-5ա, 26բ: ՊՐԱԿ՝ 1x24+2: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. բոլորակ ճնշադրոշմով՝ 4-19՝ «///СКОЙФАБРИКИ No6»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22x18,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (14,4x13,5. չորս կողմից սահմանագծուած. ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 26-28: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ սեւ կաշի, աստառը՝ սպիտակ թուղթ:
Նմուշ 4ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը ցեցակեր, մաշուած, քերծուած, թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, ցեցի անցքեր՝ Ա. փեղկ, 1աբ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
– 2ա [Տիտղ.] Գլուխ եկեղեցւոյ կամ Հռովմայական եկեղեցիին պահանջմունքները: Եւ Քրիստոս գլուխ է եկեղեցւոյ. Եփես. Ե. 23: Ի Զմիւռնիա (իսկն տըպեալ է) ի տպարանի Կուլիէլմոս Կռիֆիտի, 1840, յորմէ օրինակեալ ի 1845 ամի:
1. 2ա-22բ Հռովմայի եկեղեցիին պահանջմունքները – Ամենուն յայտնի է, որ Հռովմայի պապը իրէն համար կըսէ, թէ ինքն՝ տիեզերական եպիսկոպոսը... ուրեմն թող ամէն մարդ առանց վախի ինքըզինքին համար քննէ ու Աստուծոյ Հոգին բոլորը Յիսուսի ճշմարտութիւնը գիտնալու առաջնորդէ (վերջ):
Ծնթ. Գլուխ եկեղեցւոյ կամ Հռովմեական եկեղեցիին պահանջմունքները: Զմիւռնիա, տպ. Գուլիէլմոս Գրիֆիտի, 1840. 77 էջ:
ՅԱՒԵԼՈՒԱԾ (ԺԹ. դ., 2 թերթ՝ 245-26. 11,2x14,4. շղագիր) 25բ՝ 13 տող, 26ա՝ 9 տող).
25բ-6ա Յաթոռ շնորհաց նստեալ կոչէ Յիսուս – Ես եմ լոյս աշխարհի... ողորմութիւն ճշդով սերմանել՝ ոչ պայծառ գնան առաջի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս Տիտղ. 1գ:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «1», 1ա ներդիր փակցուած 17,6x11,8 չափսի թերթի վերայ. «Հմր 1 Գլուխ եկեղեցւոյ կամ հռովմէական եկեղեցւոյ պահանջմունքները. քառածալ, շղագիր, գրեալ ի թղթի, օրինակեալ յամի փրկչին 1845, ի տպեալէն, անուն օրինակողին՝ անյայտ», «413/2774», «1845 – Մ[եսրոպ] եպիսկոպոս»:
2775
ԺԴ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Անանուն (2ա-211բ), Սիմէոն (212ա-223բ):
ԹԵՐԹ՝ 222+1 (կրկն.՝ թ. 193): ՊՐԱԿ՝ 1-19x12 (17՝ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,5x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (18,5x 11,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 22ա): ՏՈՂ՝ 20: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա. (վջ), թուղթ, չգրուած:
Նմուշ 22ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր (2ա): Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, դարչնագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Ճառ ինչ: ԺԱ. դ.: 1 թերթ՝ թ. 1. կարուած հակառակ դիրքով. բոլոր կողմերից եզրահատուած, ծալուածք ելուստը սսնձած 12բ էջին: Մագաղաթ, 21,5x15,8. երկսիւն, 22 տող, ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աա): Կարդալ՝ Աբ՝ «///զի ունի դա/// աչեայ յինէն/// սէր, զինչ է այդ... մեք, որ ուստեք ///յզս յո գիտեմք/// նե/// ի///», Աբ՝ «»///եքա///իկա եւ ///տին տայնթրիս ///ք ե/// հայ մեծ գոր///... պատասխանի ետ Պաւղոս. կորուսեր ///յի կոնայւոյ եւ ///զոր ինձ ///»:
Նմուշ Աա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի մէջքը մաշուած, 3 կապիչները եւ վարդեակահիմք գամերն՝ ընկած. ԺԸ. դ. նորոգուած՝ որոշ թերթերի եզրերը տեղ-տեղ նորոգուած-լրացուած այլ թղթով, հիմքերն ամրացուած. թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, մանր պատռուածքներ եւ ցեցի բազմաթիւ անցքեր. թ. 212ա-23բ՝ այլ ձեռքով. միայն հետեւեալ էջերն ունեն պրականիշեր. 211բ՝ ԺԸ., 215բ՝ ԺԹ., 218ա՝ Ի., 220ա՝ ԺԹ., լս-ներում կան մատիտով յետագայ բազմաթիւ նշումներ. թերթեր թափուած ընդմէջ՝ թ. 194-5ի, 211-2ի, 214-5ի, 215-6ի, 220-21ի, լուսանցակողերը՝ գունաթափուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 2ա-223բ [Մխիթարայ Գօշի. Գիրք դատաստանի]
Տե՛ս ձեռ. 485, 1ա-20բ, 20բ-183ա
– 1ա-20բ [Նախադրութիւն Գրոց դատաստանի] Նխդր./2աբ: ա/2բ-4ա: բ/4ա-9ա: գ/9ա-10բ: դ/10բ-2ա: ե/12ա-4ա: զ/14ա-9ա: է/19ա-23բ: ը/23բ-33ա: թ/33ա-6ա: ժ/36ա-8բ: Ունի գլուխ ԺԱ. «Յիշատակարան Սակաւուք»/ 38ա-41ա:
2. 20բ-183ա [Գիրք դատաստանի] – [Ցանկ Գրոցս դատաստանի – Ա. Վասն իսկ զբան դատաստանին եւ վասն վիճակի դատաւորաց... ՄԾԱ. Վասն որք յաւարէ եւ յալափէ վաճառեն եւ գնեն]/41ա-8բ ա/49ա-52ա: բ/52ա-61ա: գ/61ա-3ա: դ/63ա-6բ: ե/66բ-8բ: զ/68բ-9բ: է/69բ-71բ: ը/71բ: թ/71բ-2բ: ժ/72բ-3բ: ժա/73բ-4ա: ժբ/74աբ: ժգ/74բ-5բ: ժդ/75բ-6բ: ժե/76բ-7բ: ժզ/77բ-8ա: ժէ/78աբ: ժը/78բ: ժթ/78բ-9ա: ի/79աբ: իա/79բ: իբ/79բ-80ա: իգ/80ա: իդ/80աբ: իե/80բ-1ա: իզ/81ա: իէ/81աբ: իը/81բ-2բ: իթ/82բ: լ/82բ-3ա: լա/83ա-4ա: լբ/84աբ: լգ/84բ-5ա: լդ/85ա: լե/85աբ: լզ/85բ-6ա: լէ/86աբ: լը/86բ-7ա: լթ/87աբ: խ/87բ-8ա: խա/88ա: խբ/88բ: խգ/88բ-9ա: խդ/89աբ: խե/89բ: խզ/89բ-90ա: խէ/90աբ: խը/90բ: խթ/91ա: ծ/91աբ: ծա/91բ-2ա: ծբ/92աբ: ծգ/92բ: ծդ/92բ-3ա: ծե/93աբ: ծզ/93բ-4ա: ծէ/94աբ: ծը/94բ-5ա: ծթ/95ա: կ/95աբ: կա/95բ: կբ/96ա: կգ/96ա-7ա: կդ/97աբ: կե/97բ-8բ: կզ/98բ: կէ/98բ-9ա: կը/99ա: կթ/99աբ: հ/99բ: հա/99բ-100ա: հբ/100աբ: հգ/100բ-1ա: հդ/101ա-2ա: հե/102ա: հզ/102ա: հէ/102աբ: հը/102բ-3ա: հթ/103աբ: ձ/104ա: ձա/104աբ: ձբ/104բ-6ա: ձգ/106ա-7ա: ձդ/107ա: ձե/107աբ: ձզ/107բ-8ա: ձէ/108աբ: ձը/108բ-9բ: ձթ/109բ: ղ/109բ-10բ: ղա/110բ-1ա: ղբ/111ա-2ա: ղգ/112ա: ղդ/112աբ: ղե/112բ-3ա: ղզ/113ա: ղէ/113աբ: ղը/113բ-4ա: ղթ/114աբ: ճ/114բ-5ա: ճա/115ա-7ա: ճբ/117ա-20ա: ճգ/120ա-1ա: ճդ/121ա-3ա: ճե/123աբ: ճզ/123բ-4ա: ճէ/124ա-5ա: ճը/125աբ: ճթ/125բ-6ա: ճժ/126աբ: ճժա/126բ-7բ: ճժբ/127բ-8ա: ճժգ/128աբ: ճժդ/128բ-9ա: ճժե/129ա: ճժզ/129աբ: ճժէ/129բ-30ա: ճժը/130բ: ճժթ/130բ-1ա: ճի/131ա: ճիա/131աբ: ճիբ/131բ-2ա: ճիգ/132աբ: ճիդ/132բ: ճիե/133ա: ճիզ/133բ: ճիէ/133բ-4ա: ճիը/134ա: ճիթ/134բ: ճլ/134բ: ճլա/134բ-5ա: ճլբ/135ա: ճլգ/135աբ: ճլդ/135բ-6ա: ճլե/136աբ: ճլզ/136բ-7ա: ճլէ/137ա-8ա: ճլը/138աբ: ճլթ/138բ-9ա: ճխ/139ա: ճխա/139աբ: ճխբ/140աբ: ճխգ/140բ-1ա: ճխդ/141աբ: ճխե/141բ-2ա: ճխզ/142ա-3ա: ճխէ/143աբ: ճխը/143բ: ճխթ/143բ-4ա: ճծ/144աբ: ճծա/144բ: ճծբ/145ա: ճծգ/145աբ: ճծդ/145բ-6ա: ճծե/146աբ: ճծզ/146բ-7ա: ճծէ/147աբ: ճծը/147բ-8ա: ճծթ/148ա-9ա: ճկ/149աբ: ճկա/149բ: ճկբ/149բ-150ա: ճկգ/150ա: ճկդ/150աբ: ճկե/150բ-1ա: ճկզ/151աբ: ճկէ/151բ: ճկը/151բ-2ա: ճկթ/152աբ: ճհ/152բ-3ա: ճհա/153ա: ճհբ/153աբ: ճհգ/153բ-4բ: ճհդ/154բ: ճհե/154բ-5ա: ճհզ/155ա: ճհէ/155աբ: ճհը/155բ: ճհթ/155բ: ճձ/155բ-7ա: ճձա/157ա-8ա: ճձբ/158աբ: ճձգ/158բ-60բ: ճձդ/160բ-1բ: ճձե/161բ-2բ: ճձզ/162բ-3ա: ճձէ/163աբ: ճձը/163բ-4ա: ճձթ/164աբ: ճղ/164բ-6ա: ճղա/166աբ: ճղբ/166բ-7ա: ճղգ/167ա: ճղդ/167ա-8ա: ճղե/168ա-9ա: ճղզ/169աբ: ճղէ/169բ-70բ: ճղը/170բ-2բ: ճղթ/172բ: մ/172բ-3ա: մա/173ա-4ա: մբ/174ա-6ա: մգ/176ա-8ա: մդ/178աբ: մե/178բ: մզ/178բ-9բ: մէ/179բ-81բ: մը/181բ-2ա: մթ/182ա-3ա: մժ/183ա: մժա/183ա-4ա: մժբ/184ա-7բ: մժգ/187բ-91ա: մժդ/191աբ: մժե/191բ-2ա: մժզ/192աբ: մժէ/192բ-3բ: մժը/193բ: մժթ/193բ-դ: մի/193դ-4ա: միա/194աբ: միբ/194բ (շար. թափուած՝ «...եւ խաղաղական մերոց կենացս զընդդէմսն///»): միգ/չիք: միդ/չիք: միե/195ա-205բ (սկ. թափուած՝ «///իսկ արդ, անե՞ղք իցեն կամ ինքնեղք...»): միզ/205բ-6ա: միէ/206աբ: միը/206բ-7բ: միթ/207բ-8ա: մլ/208ա-9ա: մլա/209աբ: մլբ/210ա-1ա: մլգ/211աբ, 212ա (շար. թափուած՝ «...եւ թէ ի գիշերի կարծիցէ ոք///(1 թերթ թափ.), 212ա՝ ///սպանեալն, յորոյ վերայ խնդայ...» (220աբ կրկն.՝ նոյն նիւթն է՝ «Յաղագս դատաստանաց կամայ եւ ա[կամայ սպանութեանց]»՝ «Ակամայ սպանութիւն լինի... իսկ եթէ ակամայ եւ թշնամի պատաճ///»): մլդ/212աբ*: մլե/212բ-3ա: մլզ/213աբ: մլէ/213բ-4ա: մլը/214աբ: մլթ/214բ, 221ա: մխ/221ա-2ա: մխա/222աբ: մխբ/222բ-3ա: մխգ/223աբ, 215ա: մխդ/215ա: մխե/215աբ, 218ա: մխզ/218աբ, 217ա: մխէ/217աբ: մխը/217բ (շար. թափ.՝ «...խոզերամակն Գերգեսացոց, զի ուխտ///»: մխթ/216ա (սկ. թափ.՝ «///մահանայ: Արդ, [այսպիսի վնասուս կանոն]ական լիցի դատաստան...»): մծ/216աբ, 219աբ: մծա/219բ:
* Այս եւ յաջորդ միաւորների սկսուածքներում «Վասն» բառի փոխարէն առկայ է՝ «Յաղագս»:
Տե՛ս Մխիթար Գօշ, Գիրք Դատաստանի, աշխ. Խ. Թորոսեանի, Գ. խմբագրութիւն, Երեւան, 1975, էջ 283-416:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
219բ զՍիմեոն գրիչ յիշեցէ՛ք, ի Տէր, աղաչեմ: Փառք ամենայսուրբ Երրորդութեանն՝ Հաւր եւ Որդ[ւ]ոյ եւ Հոգ[ւ]ոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 72բ (ԺԵ. դ., ստ. լս., շրջանակների մէջ, անարուեստ բոլորգիր) Ստեփանոս Լալուկ վարդապետս Թավրեզեցիս ի յաղաւթս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս. |73ա| ով որ յիշէ, յիշեալ լիցի առ Քրիստոս Աստուած. ամէն:
2. 1բ (Պհպ. 1617 թ., նոտրգիր) Ի թուին հա[յ]ոց ՌԿԶ. (1617), յամսին Մարգաց գումարեցաւ զաւրն Պարսից ԽՌ. (40.000) թիւ զաւրին, զաւրագլուխ Ամիրգունին. ելաւ գնաց յաշխարհ Հոռոմին: Վա՜յ եւ եղուկ հայու զազգին եւ մեղաւոր Ղազար իրիցս, որ տեսայ, զեղուկ եւ զվա՜յ Հաեայստանիս, վա՜յ, վա՜յ, վա՜յ ինձ:
Ծնթ. Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 608: 211ա, 223ա էջերինը տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 337-8:
3. 211ա (1629 թ., բոլորգիր, լս., նորոգման թղթի վրայ) Կարդացողաց եւ լսող (այսպէս) ողորմին. ամէն: Հա՛ր մեր, որ յերկինքտ ես. ամէն: Կ (՞) Թվին ՌՀԸ. (1629). ամէն:
223ա (նոյն ձեռքով, 1629 թ., բոլորգիր) Նազարն յիշայ. ամէն. եւ ինքն աւրհնեալ եղէցի. ամէն:
125ա (նոյն ձեռքով, 1629 թ., բոլորգիր) Խաջայ Նազարն:
124բ (նոյն ձեռքով, 1629 թ., գումարագիր-ծածկագիր) ԿԺ. Ա. ՏՌ. ՇՃ. ՑՌ. ԵԳ. ՇՃ. ՑՌ. ՄՄ. (Հարուը(=թ)ուն):
4. 84բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Յանուն յԱստուծոյ էս մեր գիր է ղարիպան առաջս, ով զես գիրս կարդայ եւ մեզ իշնայ, յԱստուծոյ զինն աւջնայ: Աստուած իւր տա, որ շատ մարդ չն մոռնայ Աստուած եւն ակս լինեն նա///:
213բ-214ա (նոյն ձեռքով, ԺԸ. դ., նոտրգիր) Ես ղարիպութիւնս եկի այ ախբերք հետ ինձ էր խռովն դառցարքեմ քեմ: Ես աստր չեն գալու ու խապեց մերու առջեւ անցար շատ մին խաւսել, ետ ինձ սապեդն շատ մին էլ ձեմ եկ խաւսեցար: Հետ մին ընկել իր իմ առաջ /// կտռ ընկար, հիկաթ, |214ա| եւ առաջն ու եկ առաջն ի ղարիպութիւնն:
5. 59բ (1848, շղագիր) Հայ(՞) Կարապետ Մկրտիչ Տէր-Մարգարեանց 1848:
121բ (1848, շղագիր) Հայ(՞) Կարապետ Մկրտիչ Տէր-Մարգարեանց 1848, մայիս 20, գրեցաւ յաւուրն երկուշաբթի:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 6բ բոլորակ, եզերուած ցորենահասկով, մէջտեղում 4-5 տող գիր՝ անընթեռնելի: 9բ, 32բ՝ գծազարդային, առանց գրի:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «1. Գօ[շ] Մխիթար[այ]. Դատաստան[աց Գիրք]», վերին լուսանցակողին սեւ թանաքով՝ «ԴԱՏԱՍՏԱՆԱԳԻՐՔՍ ԲԱՂîԱՍԱՐԱՅ», 2ա՝ «416/2775»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «Չհղլի պկի աղբեր զավհրզկի էրերնոցս Ղազարի աղբեր աղչիկ հօր Անթակրին», Պհպ. Աբ՝ «Գիր Աստուծոյ ողորմես», «Ա. խրատ Աստուած չետայ» եւ անընկալելի գրչափորձեր, խզբզոցներ 3ա (Պաւղոսի առաքելոյ առ Հռոմայեցիս թուղթ, ԺԲ: 19)՝ «Եւ ասէ տէր. իմ է վրէժխնդրութիւն, եւ ե[ս] հատուցից», 43ա՝ «Ես Մասիդ Տէր Ովանեսին որդին»:101բ՝ «Ձ» (մետասանիցս), 150ա՝ «Ծառայս Յիսուսի»:
2776
|
ՉՁԴ. – 1335 |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգոր երէց (թ. 11-263): ՍՏԱՑՈՂ՝ Եղիա արքեպս.:
ԹԵՐԹ՝ 273+2 (կրկն.՝ թ. 176, 246): ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԳx12 (Ա 10, ԺԵ 11, ԻԲ-ԻԳ 8)+10: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,8x15,4 (թ. 1-263), 21,5x15,7 (թ. 264-73): ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն՝ թ. 1-263 (15x10,5), միասիւն՝ թ. 264-73 (16x12,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր՝ թ. 11-263 (նմուշ՝ 35ա), այլ բոլորգիր՝ թ. 1-10 (նմուշ՝ 6ա), նոտրգիր՝ թ. 264-73 (նմուշ՝ 267ա. ծածկագիր՝ 191ա, 200ա, 201ա): ՏՈՂ՝ 21 (թ. 1-263), 33, 21 (թ. 264-73): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի՝ դռնակով, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Գ-Դ. (սկ.)՝ չգրուած թուղթ:
Նմուշ 6ա
Նմուշ 35ա
Նմուշ 267ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ –Կիսախորան՝ 33ա, 182ա: Ճակատազարդ՝ 219ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, խաչ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր, մարդադէմ: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, վարդագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Ճառ ինչ: ԺԱ. դ.: 1 թերթ - Ա. (սկ.)՝ ստացուած ընդլայնակի ծալումով եւ ընդերկայնակի եզրահատումով (բնագիրը կտրուած): Մագաղաթ, 21x17,5, միասիւն (21x13), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աբ), տող՝ 19: Կարդալ. Աա՝ «/// իւրում /// կոչեաց /// հայր ի /// զհոգի իմ... դասակից իւրեանց եւ առնեն նոքա ի վերուստ ///»: Աբ՝ «/// որք սիրելեացն ///: Յաւրինեն զպատրաստութիւն, զանազան կերակրոցն տպաւորեն խումբս... նոյն աւրինակ ճշմարիտ մայրս ձեր եկեղեցի, կոչեաց զբազ///»:
Նմուշ Աա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, կապիչներն ու գամերը ընկած: Լուսանցակողերի կարմիրը մասամբ թափուած. թերթերը խոնաւութեան հետքերով, պհպ. Ա., թ. 1-5ի վերին լս-ում, թ. 271-3ի ստ. անկիւնում ցեցի անցքեր, 263բ էջի յետագայի յիշատակարանը ջնջած-աղաւաղած. ձեռագիրը հիմնաւորապես նորոգուած՝ բոլոր թերթերի թափուած հիմքերը, մաշուած անկիւնները ամբողջովին լրացուած ԺԷ. դ.ում:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-176դ [Մխիթար Գօշի Գիրք դատաստանի]
Տե՛ս ձեռ. 485, 1ա-183բ: [Նխդր.]/1ա-25բ: [Ցանկ գրոցս]/25ա-32ա: ա/33ա-5բ: բ/35բ-43ա: գ/43ա-4բ: դ/44բ-7բ: ե/47բ-8բ: զ/48բ-9ա: է/49բ-50բ: ը/50բ: թ/50բ-1բ: ժ/51բ: ժա/51բ-2ա: ժբ/52աբ: ժգ/52բ: ժդ/52բ-3բ: ժե/53բ-4բ: ժզ/54բ: ժէ/54բ-5ա: ժը/55աբ: ժթ/55բ: ի/55բ-6ա: իա/56ա: իբ/56ա: իգ/56բ: իդ/56բ: իե/56բ-7ա: իզ/57ա: իէ/57աբ: իը/57բ-8ա: իթ/58ա: լ/58աբ: լա/58բ-9բ: լբ/59բ: լգ/59բ-60ա: լդ/60ա: լե/60աբ: լզ/60բ-1ա: լէ/61աբ: լը/61բ-2ա: լթ/62աբ: խ/62բ-3ա: խա/63ա: խբ/63աբ: խգ/63բ-4ա: խդ/64ա: խե/64աբ: խզ/64բ: խէ/64բ-5ա: խը/65աբ: խթ/65բ: ծ/65բ-6ա: ծա/66ա: ծբ/66աբ: ծգ/չիք: ծդ/66բ-7ա: ծե/67ա: ծզ/67աբ: ծէ/67բ-8ա: ծը/68ա: ծթ/68ա: կ/68բ: կա/68բ-9ա: կբ/69ա: կգ/69աբ: կդ/69բ-70ա: կե/70ա-1ա: կզ/71աբ: կէ/71բ: կը/71բ: կթ/71բ-2ա: հ/72ա: հա/72բ: հբ/72բ-3ա: հգ/73աբ: հդ/73բ: հե/73բ-4ա: հզ/74ա: հէ/74աբ: հը/74բ-5ա: հթ/75աբ: ձ/75բ-6ա: ձա/76աբ: ձբ/76բ-7ա: ձգ/77աբ: ձդ/77բ-8ա: ձե/78աբ: ձզ/78բ-9ա: ձէ/79աբ: ձը/79բ-80ա: ձթ/80աբ: ղ/80բ-1ա: ղա/81աբ: ղբ/81բ-2ա: ղգ/82ա: ղդ/82աբ: ղե/82բ-3ա: ղզ/83ա: ղէ/83աբ: ղը/83բ-4ա: ղթ/84ա: ճ/84աբ: ճա/84բ-6բ: ճբ/86բ-8բ: ճգ/88բ-9բ: ճդ/89բ-91ա: ճե/91ա-2բ: ճզ/92աբ: ճէ/92բ: ճը/93աբ: ճթ/93բ: ճժ/93բ-4բ: ճժա/94բ-5ա: ճժբ/95աբ: ճժգ/95բ-6ա: ճժդ/96աբ: ճժե/96բ: ճժզ/96բ: ճժէ/96բ-7բ: ճժը/97բ: ճժթ/97բ-8ա: ճի/98ա: ճիա/98աբ: ճիբ/98բ-9ա: ճիգ/99աբ: ճիդ/99բ: ճիե/99բ-100ա: ճիզ/100աբ: ճիէ/100բ: ճիը/100բ-1ա: ճիթ/101ա: ճլ/101ա: ճլա/101աբ: ճլբ/101բ: ճլգ/101բ-2ա: ճլդ/102ա: ճլե/102աբ: ճլզ/102բ-3ա: ճլէ/103աբ: ճլը/103բ-4ա: ճլթ/104աբ: ճխ/104բ-5ա: ճխա/105ա: ճխբ/105աբ: ճխգ/105բ-6ա: ճխդ/106աբ: ճխե/106բ-7ա: ճխզ/107աբ: ճխէ/107բ-8ա: ճխը/108ա: ճխթ/108աբ: ճծ/108բ-9ա: ճծա/109ա: ճծբ/109աբ: ճծգ/109բ: ճծդ/109բ-10ա: ճծե/110աբ: ճծզ/110բ-1ա: ճծէ/111աբ: ճծը/111բ-2ա: ճծթ/112աբ: ճկ/112բ-3ա: ճկա/113աբ: ճկբ/113բ: ճկգ/113բ: ճկդ/113բ-4ա: ճկե/114աբ: ճկզ/114բ: ճկէ/114բ-5ա: ճկը/115աբ: ճկթ/115բ: ճհ/115բ-6ա: ճհա/116ա: ճհբ/116աբ: ճհգ/116բ-7ա: ճհդ/117աբ: ճհե/117բ: ճհզ/117բ: ճհէ/117բ-8ա: ճհը/118ա: ճհթ/118ա: ճձ/118ա-9ա: ճձա/119ա-20ա: ճձբ/120աբ: ճձգ/120բ-1ա: ճձդ/121ա-2ա: ճձե/122աբ: ճձզ/122բ-3ա: ճձէ/123ա: ճձը/123բ: ճձթ/123բ-4ա: ճղ/124ա-5ա: ճղա/125աբ: ճղբ/125բ: ճղգ/125բ-6ա: ճղդ/126աբ: ճղե/126բ-7ա: ճղզ/127ա-8ա: ճղէ/128աբ: ճղը/128բ-9ա: ճղթ/129աբ: մ/129բ-30ա: մա/130աբ: մբ/130բ-1ա: մգ/131աբ: մդ/131բ-2ա: մե/132աբ: մզ/132բ-3ա: մէ/133ա-4բ: մը/134բ-5ա: մթ/135աբ: մժ/135բ-6ա: մժա/136աբ: մժբ/136բ-9բ: մժգ/139բ-42բ: մժդ/143ա: մժե/143աբ: մժզ/143բ-4ա: մժէ/144աբ: մժը/144բ-5ա: մժթ/145աբ: մի/145բ-6ա: միա/146աբ: միբ/146բ-7ա: միգ/147աբ: միդ/147բ-8ա: միե/148ա-60բ: միզ/160բ: միէ/160բ-1ա: միը/161ա-2ա: միթ/162ա: մլ/162ա-3ա: մլա/163աբ: մլբ/163բ-4բ: մլգ/164բ-6բ: մլդ/166բ-7ա: մլե/167աբ: մլզ/167բ-8ա: մլէ/168աբ: մլը/168բ-9ա: մլթ/169աբ: մխ/169բ-70բ: մխա/170բ-1ա: մխբ/171աբ: մխգ/171բ-2ա: մխդ/172աբ: մխե/172բ-3բ: մխզ/173բ-4բ: մխէ/174բ-5ա: մխը/175աբ: մխթ/175բ-6ա: մծ/176ադ: մծա/176դ:
Տե՛ս Մխիթար Գոշ, Գիրք դատաստանի, Երեւան, 1975, Գ. խմբ., էջ 281-416 (ձեռագրիս մասին էջ ՃԺԱ-ՃԺԲ.՝ Ձ.):
Բ. 177ա-218բ [Աւրէնք յաղթող թագաւորաց քրիստոնէից Կոստանդիանոսի եւ Թէոդոսի եւ Լեւոնի թագաւորաց հռովմայեցւոց]
Տե՛ս ձեռ. 488, 87ա-103ա: [Ցանկ]/177ա-81բ (ունի մինչեւ ՃԺ. Դարձեալ ի նոյն խորհուրդ): [Նխդր.]/182ա-4ա: ա/184աբ: բ/184բ: գ/184բ-5ա: դ/185աբ: ե/185բ-6բ: զ/186բ-7ա: է/187ա: ը/187աբ: թ/187բ: ժ/187բ: ժա/187բ: ժբ/188ա: ժգ/188աբ: ժդ/188բ-9ա: ժե/189աբ: ժզ/189բ: ժէ/190ա: ժը/190ա: ժթ/190ա: ի/190աբ: իա/190բ: իբ/190բ: իգ/190բ-1ա: իդ/191ա: իե/191ա: իզ/191ա: իէ/191ա: իը/191աբ: իթ/191բ (համարակալուած` Լ., որի հետեւանքով ԻԹ-ՂԵ համարակալուած՝ Լ-ՂԶ): լ/191բ: լա/191բ-2ա: լբ/192ա: լգ/192ա: լդ/192աբ: լե/192բ-3ա: լզ/193ա: լէ/193ա: լը/193աբ: լթ/193բ-4ա: խ/194աբ: խա/194բ: խբ/194բ: խգ/195ա: խդ/195աբ: խե/195բ: խզ/195բ-6ա: խէ/196ա: խը/196ա: խթ/196ա: ծ/196աբ: ծա/196բ-7ա: ծբ/197աբ: ծգ/197բ-8ա: ծդ/198աբ: ծե/198բ: ծզ/198բ-9ա: ծէ/199աբ: ծը/199բ: ծթ/199բ: կ/199բ-200ա: կա/200ա: կբ/200ա: կգ/200աբ: կդ/200բ: կե/200բ-1ա: կզ/201ա: կէ/201աբ: կը/201բ: կթ/201բ: հ/201բ-2ա: հա/202ա: հբ/202աբ: հգ/202բ: հդ/202բ: հե/202բ-3ա: հզ/203ա: հէ/203ա: հը/203ա: հթ/203աբ: ձ/203բ: ձա/203բ-4ա: ձբ/204ա: ձգ/204աբ: ձդ/204բ: ձե/204բ-5ա: ձզ/205աբ: ձէ/205բ-6ա: ձը/206ա: ձթ/206աբ: ղ/206բ-7ա: ղա/207ա: ղբ/207աբ: ղգ/207բ: ղդ/207բ: ղե/207բ-8ա: ղզ/չիք: ղէ/208ա: ղը/208ա: ղթ/208աբ: ճ/208բ-9ա: ճա/209ա: ճբ/209ա: ճգ/209աբ: ճդ/չիք: ճե/209բ (համարակալուած` ՃԴ., որի հետեւանքով ՃԵ-ՃԺ համարակալուած՝ ՃԴ-ՃԹ): ճզ/209բ: ճէ/209բ: ճը/209բ-10ա: ճթ/210ա: ճժ/210աբ: ճժա/չիք: ճժբ/210բ: ճժգ/210բ: ճժդ/210բ-1ա: ճժե/211ա: ճժզ/211ա: ճժէ/211աբ: ճժը/211բ: ճժթ/211բ: ճի/211բ: ճիա/211բ-2ա: ճիբ/212ա: ճիգ/212ա: ճիդ/212ա: ճիե/212ա: ճիզ/չիք: ճիէ/212աբ: ճիը/212բ: ճիթ/212բ: ճլ/212բ: ճլա/212բ-3ա: ճլբ/213աբ: ճլգ/213բ: ճլդ/213բ-4ա: ճլե/214աբ: ճլզ/214բ-5ա: ճլէ/215ա: ճլը/215ա: ճլթ/215աբ: ճխ/215բ: ճխա/215բ-6ա: ճխբ/216ա: ճխգ/216աբ: ճխդ/216բ: ճխե/216բ: ճխզ/216բ-7ա: ճխէ/217աբ: ճխը/217բ-8ա: ճխթ/218ա: ճծ/218ա: ճծա/218աբ: ճծբ/218բ: ճծգ/218բ:
Յաւելեալ ունի՝
191բ ԻԹ. Նայ եւ մարդ, որ ոչ ունի հրաման ի թագաւորէ... ինքն մեռանի յաւրինացն:
Տե՛ս Ն. Ակինեան, Ներսէս Լամբրոնացի, Վիեննա, 1956, էջ 244:
Գ. 219ա-223բ Համառաւտ ժողովումն աւրինացս վերստին
Տե՛ս ձեռ. 488, 103ա-5ա: ա/219ա: բ/219ա: գ/219ա: դ/219աբ: ե/219բ: զ/219բ: է/219բ: ը/219բ: թ/219բ: ժ/219բ: ժա/219բ: ժբ/220ա: ժգ/220ա: ժդ/220ա: ժե/220ա: ժզ/220ա: ժէ/220ա: ժը/220ա: ժթ/220աբ: ի/220բ: իա/220բ: իբ/220բ: իգ/220բ: իդ/220բ: իե/220բ: իզ/220բ: իէ/220բ-1ա: իը/221ա: իթ/221ա: լ/221ա: լա/221ա: լբ/221ա: լգ/221ա: լդ/221ա: լե/221ա: լզ/221աբ: լէ/221բ: լը/221բ: լթ/221բ: խ/221բ: խա/221բ: խբ/221բ: խգ/221բ: խդ/221բ-2ա: խե/222ա: խզ/222ա: խէ/222ա: խը/222ա: խթ/222ա: ծ/222ա: ծա/222ա: ծբ/222ա: ծգ/222աբ: ծդ/222բ: ծե/222բ: ծզ/222բ: ծէ-ձե/չիք:
Յաւելեալ ունի՝
222բ Զկախարդս մի՛ ապրեցուցանիցէք...
222բ Որ դից զոհիցէ, սատակեսցի...
222բ-3ա Զպանտուխտն մի՛ չարչարիցէք...
223ա Զամենայն զայրի եւ զորբ մի՛ չարչարիցէք...
223ա ԶԱստուածս քո մի՛ բամբասիցես...
223ա Զանդրանիկս որդոց քոց ինձ տացես...
223ա Եւ զհամբաւ սուտ մի՛ ընդունիցիք...
223ա Մի՛ յաւժարեսցիս ընդ բազումս...
223ա Եւ մի՛ ողորմեսցիս տնանկին...
223բ Եւ եթէ պատահեսցես եզին թշնամոյ քո...
224բ Եւ եթէ տեսանիցես զգրաստ ընկերի քո...
223բ Մի՛ խոտորեցուսցես զիրաւունս տնանկին...
Տե՛ս Ն. Ակինեան, Ներսէս Լամբրոնացի, Վիեննա, 1956, էջ 256:
Դ. 223բ-7բ Նըւաստ Յոհանիսի արարեալ Երգս ոտանաւոր: Ի դեկտեմբերի ամսոյն եղեւ բան խաւսել ընդդէմ երկաբնակացն. Դաւանութիւն ուղղափառ ըստ խնդրոյ հոգեւոր եղբաւրս մերոյ Ասլանի եւ այլ քրիստոնէիցս Թավրիժի, զոր սիրով խնդրեալ –Եկա՛յք այսաւր, որդի՛ք մարդկան, / քրիստոնէից ազգ հայկազան... Ես Յոհաննէս Տարբերունի, / որ զսակաւ բանքս երգեցի... Յիշման առնել զիս արժանի, / զեղբայր Ասլանս փառաւք ի լի, / եւ զայլ եղբարսդ Թավրիժի, / յիշելիք ձեզ զայս գրեցի, / եւ թողութիւն ինձ խնդրեցի, / եւ Քրիստոսի մարդասիրին / փառք եւ պատիւ յամենայնի:
Տե՛ս Յովհաննու վարդապետի Տարբերունւոյ Դաւանութիւն հաւատոյ, «Ճռաքաղ» ամսագիր, հրատարակեալ ի Մսերայ մագիստրոսէ Մսերեանց եւ ի Զարմայրայ Մսերեանց, հտ. Բ., Մոսքուա, 1861 (տետրակ ԺԴ.), էջ 221-7:
Ե. 227բ-31բ [Ի հասարակաց խրատուց Յովհաննու Երզնկացւոյ, ձեռ. 485, 237բ] Վասն յիշոցատվաց –Իններրորդ կանոն գրեմ վասն ահեղ եւ մեծ եւ դառն զարհուրելի մեղացն... եւ դատարկ յաղքատաց տուրս դատապարտին յԱստուծոյ, եւ այս բաւական է:
Տե՛ս Է. Բաղդասարեան, Յովհաննէս Երզնկացին եւ նրա խրատական արձակը, Երեւան, 1977, էջ 163-6, 171-2 (այս նոյն խրատի մէջ միահիւսած են «Վասն յիշոցնատուաց» եւ «Վասն աղաւթից» խրատները):
Զ. 231բ-4բ Որպէս այր մի վաճառական ի խնդիր ելեալ մի պատւական մարգարտի, եւ իբրեւ լինի գտանել զնա, ուրախ լինի: Նոյնպէս տէր Մաթէոս զաղաւթս Նարէկացոյ, որ մականուն Ձագայարոյց կոչի, որ ասացեալ ներբողեան առ Տէր Աստուած, որ է յէութեանն –Անհասանելի իսկութիւն, անճառ էութիւն, անեղ բնութիւն... աւրհնեալ սուրբ Գրիգորիս, աւրհնեալ սուրբ Ներսէս:
Է. 234բ-49բ Թուղթ Եսայեայ ի տէր Մաթէոսն –Խոյակապ եւ հռչակաւոր աստուածապահ քաղաքիտ եւ բնակչաց՝ տէրանց եւ ծառայից... բանն մարմին եղեւ եւ բնակեաց ի մեզ:
Տե՛ս Թուղթ Եսայեայ վարդապետի առ Տէր Մատթէոս, «Ճռաքաղ» ամսագիր, հրատարակեալ ի Մսերայ մագիստրոսէ Մսերեանց եւ ի Զարմայրայ Մսերեանց, հտ. Բ., Մոսքուա, 1860 (տետրակ Ժ), էջ 157-64, 1861 (տետրակ ԺԳ), էջ 205-11:
Ը. 249բ-58բ Հարցումն երիտասարդի միոյ տխմարի եւ պատասխանի սուրբ հաւրն Մակարայ վասն ամենայն գործոց առաքինի – Ասէ երիտասարդն ցծերն. Հա՛յր, կամիմ ուսանիլ եւ խնդրել ի քէն... բայց զաղքատն անտես մի՛ առնէր:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ՝ ԺԷ. դ.
Թ. 1. 264ա-6ա (բոլոգրանման նոտրգիր) Նամակ [Յովհաննու Օրպէլի եւ եպիսկոպոսաց, վարդապետաց Սիւնեաց ի պատասխանի թղթոյ Կոստանդնի Բ. կաթողիկոսի Հայոց] – Աստուածպետականին ամենայն գլխոյ շնորհօք լցեալ... զոր խորամանկութեամբ հնարեցար եւ սիրոյ աղագաւ բաժանեցեր սուրբ աթոռոյն եւ գլխոյն մերոյ:
Տե՛ս Նամակ Յովհաննու Օրպէլի եւ այլոց եպիսկոպոսաց եւ վարդապետաց Սիւնեաց ի պատասխանի թղթոյ Կոստանդնի Բ. կաթողիկոսի Հայոց, «Ճռաքաղ» ամսագիր, հրատարակեալ ի Մսերայ մագիստրոսէ Մսերեանց եւ ի Զարմայրայ Մսերեանց, հտ. Բ., Մոսքուա, 1860 (տետրակ Գ.), էջ 39-43:
2. 266բ-71ա (նոտրգիր) [Յոհանիսիկ վարդապետի համառօտ պատմութիւն] –Արդ, զնեղութիւն եւ զդառնութիւն վշտաշատ ժամանակիս ո՞վ կարէ ընդ գրով արկանել, ո՛վ եղբարք... աւրհնեալ է Աստուած, զի վերջն նմայ է գիտելի:
Տե՛ս Մանր Ժամանակագրութիւններ, XIII-XVIII դդ., Յովհանիսիկ Ծարեցու ժամանակագրութիւնը (XVI դ.), հ. II, կազմեց Վ. Յակոբեան, Երեւան, 1956, էջ 235-49, հմմտ., Յոհանիսիկ վարդապետի համառօտ պատմութիւն, «Ճռաքաղ» ամսագիր, հրատարակեալ ի Մսերայ մագիստրոսէ Մսերեանց եւ ի Զարմայրայ Մսերեանց, հտ. Ա., Մոսքուա, 1859, էջ 69-76, 105-12:
ՎԻՄԱԳԻՐ ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹԵԱՆՑ ՕՐԻՆԱԿՈՒԹԻՒՆՔ, ԺԷ. դար
1. 271բ (1214 թ., նոտրգիր) Շնորհիւն ամենայկալին Աստուծոյ, Հաւր եւ Միածնի Որդոյ նորա Քրիստոսի եւ պարքեւաւք ամենայսուրբ Հոգւոյն, ես՝ Արզուխաթունս, նուաստ աղախին Քրիստոսի, դուստր մեծ իշխանաց իշխանին Քրդին, ամուսին Վաղտանկայ թագաւորազնոյ՝ տեառն Հաթերքոյ եւ ամենայն Վերին Խաչենոյ: Յուսով մեծ շինեցի զՍուրբ Կաթողիկէս ի տեղոջ հանգըստարանի առն իմոյ եւ զաւակաց իմոց՝ Հասանայ՝ անդրանկին իմոյ եւ Գրիգորի, որ կեսաւրեայ վաղճանելոյ, որ վասն իմ մեղաց խրատեաց զիս Աստուած եւ էբարձ ի գլխոյ իմոյ զերկոսեան պսակն վայելուճ, զի անդրանիկ իմ Հասան ըսպանաւ ի թուրքաց պատերազմին վասն քրիստոնէական հաւատոցս: Եւ զկնի իւր Է.ից (7) ամսոց եւ զկերտսեր որդին իմ Գրիգոր տէրն կոչեցեալ՝ զպարտ բնութեան հատուցանելով, վճարեաց զկենցաղս, եւ փոխեցան առ Քրիստոս, սուք անմխիթար թողլով թշվառացելոյ մաւրս իւրեանց: Այլ զի կենդանութիւն իւրեանց յոյս ի մտի եդեալ էր նոցա շինել զեկեղեցի յայսմ տեղոջ, եւ ոչ ժամանեցին վասն արագայհաս լինելոյ ի վերայ նոցա մահուն, ինձ աւանդեցին անդարձիւ կատարել զփափակ սրտից նոցա եւ իմ անձն առեալ մեծահաս եւ աշխատութեամբ շինեցի զքաւարանս վասն |272ա| փրկութեան հոգոց նոցին եւ դստերաց եւ ամենայն զարմից: Արթ, աղերսեմ ’ւ հայցեմ, որք երկիր պաքէք սուրբ խորանիս, յիշեցէ՛ք աղօթս զվերոյգրեալսն ի սմայ: Կատարեցաւ սուրբ քաւարանս ի թվականութեանս հայոց ՈԿԳ. (1214), ի փառս Աստուծոյ եւ նորոգութեան սուրբ ուխտիս, եւ սահմանեցաք ժառանգութիւն եկեղեցոյս՝ գիւղս եւ ագարակս իւրեանց սահմանօքն զԱպահեն եւ զԵզնարածանաց եւ զԲճանց եւ զԿանանչաորն Վայոյ Ձորոյ եւ երկու տուն ի չափարոյ: Եւ հաստատեցաք կամակցութեամբ եղբարցս զաւագ խորանին պատարագն անուան վերոյգրելոցս կատարի եւ խափան, եթէ ոք յայսմ վճըռի խափանումն առցէ՝ իշխանաց կամ առաջնորդ տեղոյս կամ ոք որ խափանէ՝ յոյս նորա, որ առ Քրիստոս, եւ ինքն դատապարտի յԱստուծոյ:
Հմմտ. Դիւան հայ վիմագրութեան, պրակ Ե., Արցախ, Երեւան, 1982, էջ 198-9 (708՝ Դադիվանք):
2. 272ա (1182 թ., նոտրգիր) Ես՝ Հասան որդի Վախտանկայ, տէր Հաթերքու եւ Հանտայբերթու, Խաչոյբերթոյ եւ Հավախաղացին, կացի աւաքութեան զամս Խ. (40), շատ պատերազմաւ յաղթեցի թշնամեաց իմոց աւգնութեամբն Աստուծոյ, եւ եղեն ինձ Զ. որդի, եւ զբերթերս եւ զգաւառս ետու նոցա, եւ ես եկի վանքս՝ առ եղբայրն իմ տէր Գրիգորն եւ եղի կրօնա[ւ]որ, եւ բերի Ազուա զխաչաքարս աշխատութեամբ |272բ| եւ բազում հնար<ար>իւք եւ կանկնեցի սուրբ նշանս՝ հոգոյ իմոյ յիշատակ արդար վասն ձեր հոգոյտ, որք ընթեռնոյք, յաղաւթս յիշեցե՛ք: Թվին ՈԼԱ. (1182):
Տե՛ս Դիւան հայ վիմագրութեան, պրակ Ե., Արցախ, Երեւան, 1982, էջ 198 (707՝ Դադիվանք):
3. 272բ (1182 թ., նոտրգիր) Ես՝ Մամայ թագուհի, ամուսին Հասանայ, դուստր Կուրիկեայ թագաւորին, կացիւք աւագութիւն ամս Լ. (30) ես եւ այր իմ: Եւ թողեալ զհայրենիք մեր որդոց մերոց եւ եկաք ի վանքս, մօտ ի տէր Գրիգոր: Ես եւ որդին մեր ի հոմանունն, որին եւ զգեցաք զձեւ միանձանց եւ կանկնեցի զխաչս յիշատակ հոգոյ իմոյ, որք երկրպագէք, յաղաւթս յիշեցէ՛ք: Թվին ՈԼԱ. (1182) էր:
Տե՛ս Դիւան հայ վիմագրութեան, պրակ Ե., Արցախ, Երեւան, 1982, էջ 215 (762՝ Դադիվանք):
4. 272բ (1312 թ., նոտրգիր) Աւգնութեամբն Աստուծոյ, ես՝ Մամքան ամուսին արիակին Հասանայ եւ որդիքս մեր Գրիգոր, տէր գոլով տեղոյս հայրենաւք, եւ մեր պարոնէքս հաստատեցին ՉԺԶ. (=ՉԾԶ.` 1307) թվին, տվաք զԾովայտէղն, զՃանճանց, զՋոլպէկանց*: Ես՝ Գոիգոր, տվի զՁագոնեանց հողէրն՝ զմեր բաժինն իւր չորեցովն, որդի իմ տէր Սարգքիս եւ միայբանքս սահմանեցին սուրբ ըՍտեփանոսի տաւնեն |273ա| ժամն, որ լինի ի մաւրն եւ ամուսնոյն իմոյ Ասփէին: Ով ոք զժամն խափանէ եւ կամ ընծայքն մի՛ արի Աստուծոյ, Մոխրբաքս մեր բաժին տվաք: ՉԿԱ. (1312) թվականին:
* Սկզբում գրել է Գոլպէկանց, յետոյ դարձրել է Ջոլպէկանց:
Տե՛ս Դիւան հայ վիմագրութեան, պրակ Ե., Արցախ, Երեւան, 1982, էջ 206-7 (724՝ Դադիվանք):
5. 273ա (1265 թ., նոտրգիր) Կամօ Աստուծոյ ես՝ Սմբատ յիշխանս, որդի մեծին Լպարտին միայբանեցայ սուրբ ուխտիս Դաթեւ վանուցս, առաջնորդութեամբ տէր Աթանասին եւ գնեցի զԽոնտալանց իգիին: Եւ Եզեքիս զիմ գնած ձիթայհանքն եւ այլ արթինք ըստ կարի եւ զԿանաչայոր գեղն, այլն որ հաստատեցի անեն խարջովն անչար եւ ետու Սուրբ <սուրբ> Կաթուղիկիս, տէր Աթանասն եւ այլ միայբանքն սահմեցին մեզ Զատկին, Յարութեան կիրակի օրն զամէն զեկեղեցիքս պատարագ: Արդ, ով խլէ զմեր տվածն կամ զժամն խափանէ, ԳՃԺԸ. (318) հայրապետացն նզով ածէ: Թվին ՉԺԴ. (1265):
Տե՛ս Դիւան հայ վիմագրութեան, պրակ Ե., Արցախ, Երեւան, 1982, էջ 206 (722՝ Դադիվանք):
6. 273բ (1201 թ., նոտրգիր) Յորժամ էր թիւն ԶՃԾ. (1201), բարեպաշտ պատրիկն Վասակ՝ թոռն Գուրիկեայ թագարորին, որդի Հասանա, որդոյ Սոկռա տեառն Հաթերքոյ, Հանդաբերթու, Հավքախաղացին, եղբայր Վախտանգ նորին աթոռակալի երեր զխաչս եւ ոչ կարաց կանկնել վասն ապարապութեան, քանզի երթեալ եղեւ ի Գոլոշ[տ]եան, եւ առ զնայ անօրինաց օգնութեամբն Աստուծոյ եւ բնակեցոյց անդ որդին իւր, եւ ինքն նահատակեցաւ ի վերայ քրիստոնէից, եւ իջեալ լոյս ի վերայ ի տեսութիւն բազմաց, եւ եդ ԶՃԾ. (1201) թվին կանկնեցին որդիքն նորա Խոյդան եւ Խոչաղն՝ յիշատակ հոգոյ նորա: Եւ երկարութիւն կենաց իւրեանց, որք երկրպագէք, աղօթս յիշեցէ՛ք:
Տե՛ս Դիւան հայ վիմագրութեան, պրակ Ե., Արցախ, Երեւան, 1982, էջ 129-30 (432՝ Խադարի կամ Խադայի վանք):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
142բ Զտէր Եղիա արհեպիսկոպոսն, որ ըստացաւ զԳիրս Դատաստանի, ամենայն ազգականաւք յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, ընդ նմին եւ զգծողս:
166բ Զտէր Եղիա արհեպիսկոպոս, որ ըստացաւ զԳիրս Դատաստանի յիշատակ իւր եւ ծնաւղաց իւրոց եւ ամենայն ազգականաց իւրոց, որք աւգտիք ի սմանէ, յիշեցէ՛ք յաղաւթս ձեր ի Քրիստոս զվերոյգրեալսդ եւ լի սրտիւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք. եւ որ յիշէ, ինքն յիշեալ եղիցի ի Քրիստոսէ. ամէն: Ընդ նմին եւ զմեղապարտ գծողս յիշել աղաչեմ:
191ա (սիւնակետագիր ծածկագրով) |:.|:.|||::||::.||||: (գծողս):
200ա (սիւնակետագիր ծածկագրով) |::.|||::||||::.|||:|. (Թումա):
200բ Զըստացող այս կտակիս՝ / Դատաստանի Գրոց նօմոսիս, / զտէր Եղիայ յոյժ ծերունիս, / որ է պարծանք մեր ամենիս, / ով ընթերձողք այս նաւմոսի, / դուք յիշեցէ՛ք զնա ի բարի / հանդերձ ազգաւքն ամենայնիւ / ասցէ՛ք, թէ՝ Աստուած քեզ ողորմի, / եւ զիս՝ գծողս յոյժ եղկելի, / յիշել մաղթեմ ի յաղօթի, / որ եւ ստեղծաւղ Տէրն ամենի, / առհասարակ ողորմեսցի / ձեզ յիշողացդ զմեզ ի բարի / եւ յուսողացս ամենայնի / եւ թողութիւն մեղաց լիցին / այժմ եւ յաւուր դատաստանին. ամէն:
201ա (սիւնակետագիր ծածկագրով) |...||.....|||.....||||..|||...||..|||.....|.......||||...||||....|.||..........||||.........|.....|......|.|||..|.......|||.... (Գծշս*, յիշէ Տէր Աստուած զքեզ. ամէն):
* Ծածկագրում վրիպել է, ող-ի փոխարէն գրել է շս, պէտք է կարդալ՝ գծող:
223բ Գրչի սորա եւ ստացողի, / Քրիստոս գթածն ողորմեսցի. ամէն. յունիս ԻԵ. (25) գծողս աստ հասաւ:
259ա Յիշատակարան– Ապէնիազ եւ անկարաւտ ի սկզբանէ երեքսրբեան,
Զարհուրելի եւ սոսկալի անուն երրեակ մի տէրութեան,
Երեք թվով բնութեամբ ի մի յոյժ ահարկու ճառել զայս բան,
Զի իմաստնոց սրբազանից է հնարաւոր որք հմտանան,
Որք սրբութեամբ տքուն կենաւք ի յաշխարհէ հրաժարեցան,
Ամենեւին մաքուր սրտիւ յԵրրորդութիւնն միացան,
Նոքայ լինին ճառողք վեհից եւ անհասիցն աստուածաբան:
Թէ չէ մեզ երբ վաելեսցէ, որք երկրասէրքս եմք անարժան,
Ձկտիլ ի վէր, քան զբնութիւնս անճառելեացն վիպասան,
Այլ գոհութիւն վերառաքել Երրորդութեանդ միասնական,
Փառաւորել զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին միշտ յաւիտեան:
Վասն հրաշից, որ երեւի, որք ի սկզբան ներգործեցան,
Ասաց, ’ւ եղեն նախ առաջին, որով երկինք գոյացան,
Ի յայսմ աւուր զօրք երկնայինք փառաբանիչք, որ կարգեցան,
|259բ| Իսկ յեթերին հողմ հակառակ, որք հրամանաւ կան միաբան:
Նայ եւ բնութիւնք խաւարային հալածեցաւ, եւ լոյսք ցուցան,
Իսկ ի յերկրորդ աւուր դարձեալ ջուրք ի ջրոց բաժանեցան,
Նոյն եւ հողոյս նիւթ երեւեալ, եւ արարածք հաստատեցան,
Զի արարածք եւ հրեղինաց զաւրք ի միմեանց բաժանեցան:
Նոյն հրամանաց յերրորդ յաւուր տունկք բիւրաւորք եւ բոյսք բուսան,
Ի չորրորդումն աւուր ստեղծեալ զլուսաւորքդ որ ի փայլման,
Եւ զմարգարիտ շարժուն եւ անշարժ, նըւազ եւ պայծառ, որք կարգեալ կան:
Զհինկ աւուրն արարչութեան ի ջրոց բխեալ սեռք կայտառեան,
Եւ աւդայինք թռչունք թեւաւք, որք են ի յօդդ թեւական:
Դարձեալ խորհուրդ լինի նախնոյն, ծնունդ ի հողոյս Դ. նիւթական,
Եւ յօրինեալ ի յուրբաթի, պատկեր գեղով տիպան նման,
Զոր մարգարէն նախապատմէ, շինեաց զտիպն իւրո նման:
Պատւեալ անճառ |260ա| եւ հրաշալի, որ եւ հրեղէնքն հիացան:
Եդեալ իշխան ամենեցուն, որք հրամանաւն իւրով ստեղծան,
Դարձեալ պատիւ եդեալ նմին, չէ բարի ոք լինել միայն,
Այլ ի կողէն սահմանելով կին գեղեցիկ եւ <եւ> աւգնական,
Զոր տեսեալ նախաստեղծին եւ խաւսեցաւ բան հրեշտական:
Նայ կոչեսցի կին, ի յառնէ իւրմէ առեալ է յոյժ նման,
Եդաւ աւրենք եւ պատւիրան վասն պտղոյն ոչ ճաշակման,
Զոր նախանձեալ փառաց անկեալն, եւ սկիզբն արար նոցա խաբման:
Եհան յանճառ լուսոյն զրկեալ, էած յաշխարհս ըստորնական,
Գերեաց բազում ժամանակաւք ի գուբն ածեալ դժոխական,
Կարծեաց տիրել շատ ժամանակ առնել զմարդիկ իւր սեփհական:
Մըռմռալով վերայ բնութեանս, եւ մանրելով զինչ չար գազան,
Զինչ խոնարհեալ մինն ի յէից իջեալ յարգանդն կուսական,
Եւ Լ. (30) ամ կատարեալ խորհրդարար խաչելութեանն,
Ի գերեզմանըն Ղազարու արտասւելով վերայ բնութեանս:
|260բ| Ուրախացոյց զանկեալ բնութիւնս ի Ղազարու ձայնիւ գոչմանն,
Երեւեցոյց, թէ փրկութիւն լինի բնութեանս ադամական,
Մինչեւ եկեալ կամաւ ի խաչ, որ առաքեալքն ամէն փախեան:
Խոնարհեցոյց զիւր սուրբ գլուխն, գոչեաց ահեղ բանք հրաշական,
Աստուա՛ծ, Աստուա՛ծ իմ, է՞ր թողեր զբնութիւնս ի քէն յոյժ հեռական:
Զհոգին առ Հայր իւր աւանդեաց, վէմք ի վիմաց պատառեցան,
Երկիր հիմամբք պատառէին, եւ գերեզմանք մահու բացան:
Եւ օրինաց հին վարագուրն վերուստ ի վայր պատառեցան,
Դարձեալ եկից ի յարութիւնն, որով կանայք յառաջ տեսան
Եւ պատմեցին ամենեցուն սուրբ զյարութիւնն երեքսրբեան:
Փառք եւ պատիւ եւ գոհութիւն վասն այս հրաշիցս, որ գործեցան,
Երրորդութիւն միասնական, որ անըսկիզբն է ’ւ անվաղճան:
Այս ամենայն սքանչելիքս, որ սուրբ գրաւքս մեզ ցուցան
Ի յԱդամայ եղեւ սկիզբն մինչեւ ի յայս նոր թվական
Եւթն հարիւր ՁԴ. (1335), որ զաւրացան յազգն հագարեան՝
|261ա| Իսմայելեանք եւ մոգականք, որք ընդ իրար կան միաբան:
Ի յայսմ ամի էր զաւրութեամբ յոյժ զաւրացեալ Բուսայիթ ղան
Եւ ընդ իւրոյ իշխանութեամբ ունէր զաշխարհս ամենայն:
Ի Խորասան տիրել ուժգին, մինչեւ ի գետն Ամու անուան,
ԶԱսորեստան եւ զՄիջագետն եւ զԲաբել աշխարհն ի լման,
ԶԿիլիկիայ եւ զՀոռոմք, նայ եւ զաշխարհն Պալհաւեան:
Նայ եւ զյաթոռ սաղմոսողին, եւ զգաւառն վրացական,
Ժանդաբարու եղեալ գազան, քրիստոնէից ազգիս հայկեան:
Է ծարաւի մերո արեան, գազանարբու կարճի նըման,
Նայ մարտ եդեալ յեկեղեցիս եւ տապալէր զամէն սահման,
Եւ խորհուրդ չար միտս ունելով՝ կապուտ կտաւ եդեալ նշան:
Կռփահարեալ յամէն դիմաց, զմեզ առնէին հալածական,
Փրկչին հրամանքն աստ կատարի՝ յԱւետարանն որ մեզ կարդան,
Ի ժողովոյն իւրեանց պղծի, զձեզ արտաքսեն վարըստական,
|261բ| Մեծ բռնութեամբ լինէր տիրել, ուրախալի անվրիպական,
Ի յայսմ ամի էր թագաւոր ազգիս հայոց յոյժ գիտնական,
Լեւոն անուն յազգէ մեծաց եւ հարազատ յոյժ աննման:
Այս ամենայն բանքս, որ աստի անտի ի մի ժողովեցան,
Վասն միոյ պատւականի, որ յայս վայրի ներգործեցան:
Եպիսկոպոս մի հրաշալի, բազմաց պատւած եւ մեծ ցուցան,
Տէր Մաթէոս սա անուանի, որբոց ’ւ այրեաց եղեալ պաշտպան՝
Հետեւելով փրկչին ձայնի, հոգալ զաղքատս ’ւ ածել սեղան,
Յոլով աղաւթս առանձնական, սա կատարէր արիական:
Եթէ Աստուած փրկեաց զաշխարհս ի խաբողէն իւրմէ սահման,
Բայց հիացումն զիս պատեաց, զինչ սա հոգայր զազգս մարդկան,
Զի հողեղէն մարդ յաշխարհի զանձըն կամաւ տվեալ մահուան:
Ի յաշխարհէ չհրաժարելով եւ տիրելով երանութեան,
Ահա տեսաք նոր սքանչելիք եւ կատարեալ զփրկչին հրաման:
|262ա| Թէ՝ Վաճառէ, զոր ինչ ունիս, լե՛ր իմ գանձին վաճառական,
Ըզմեծութիւնն ոչ թողլով, ստացաւ զակունքն պատւական:
Գանձէ զգանձն իւր ի յերկինս, փառաւորեաց զԱստուածըն բան,
Դառն եւ ի վիշտ ժամանակիս, որ քրիստոնեայք մեղաւք մեռան:
Զսովորական մեղքն չթողուն, արհամարհել զպատւիրան,
Անւամբ կոչեալ են քրիստոնեայք, գործով հեռի յոյժ անպիտան:
Չխոստովանեալ զծածուկ բան, լուկ հաղորդին յոյժ անարժան,
Ապիրատ ’ւ անբարտաւան, յեկեղեցոյ դուռն ոչ երթան,
Ոչ սրբոց տաւն մեծարեն, ոչ աւտարաց դնեն սեղան,
Տէրն ոչ արար ընդ մեր մեղացն, աստուածութեան կամք քաղցրացան:
Յարոյց կրկին կանկնող բնութեանս, ըստ առաջին մաթէոսեան,
Լուսաւորիչ սուրբ հաւատոյս, որպէս Գրիգոր Պարթեւական,
Որ զշարժեալ թիւն մահաբեր իժիցն արար փախըստական,
Քաղկեդոնի չար աւանդելով զՆեստոր առնէր թշառական:
|262բ| Այլեւ զալիս բռնաւորաց քաղցրացուցեալ յոյժ աննման,
Որք հանապազ մեծ վիշտ կամին փոքրիկ գնդիս այս պետրոսեան,
Իսկ սայ նման սուրբ Գէորգեայ, Թէոդորոս չարին սուզան,
Եւ սուրբ Սարգսի յոյժ զաւրութեամբ Մեռկեռոսի խաչիւ նշան:
Եւս առաւել տէր Մաթէոս, փայլեաց ի յազգս հայկազան,
Որպէս զարծիւ սլանալով առ թագաւոր եւ ընդ իշխան:
Շիջուցանէր զբարկութիւն, որ բորբոքէր բաբելական,
Յոյժ տրտմութիւն փարատեցաւ, ի խաւարէն զերծեալ լուծան:
Զտիւ եւ զգիշեր ոչ դադարեալ զաղաւթս առնել, որ իւր սահման,
Ոչ թէ լսել եմ եւ գրել, այլ իմ տեսած է զինչ գրեցան,
Կամք ունէի յերկար ասել, թէ կարդացաւղքն չձանձրանան,
Պիտէր ի յայս ժամանակիս սուրբըն Ներսէս աստուածաբան,
Որ նայ պատվէր, զինչ որ արժեր, զիմ հոգեւոր Տէրս պատւական:
|263ա| Թէ չէ ես ինչ արժան լինիմ ի դէմ մարդկաց խաւսել մէկ բան
Եւ կամ շինել ոտանաւոր անճառիցս այս վիպասան,
Զի մեղուցեալ եւ ապիկար, տկար ոգի անձն անարժան,
Այլ զի տեսի զայս բարութիւնս, որ յիմ աւուրս գործեցան:
Յայնժամ եւ զիս ստիպումն հոգոյս յաղթեաց ’ւ ասել ետ ինձ զայս բան,
Բայց թէ կամիս հարցող լինել, չեմ յայս տեղեացս ես բնական,
Այլեւ աւտար ի սահմանացս եւ անբնակ մոլորական:
Չունիմ դադարք ի մի տեղի, ոչ մի աւուր հանգըստարան,
Եւ թէ զանունըս հարցանես, Գրիգոր չէրեց եմ անարժան,
Որ կարգեցի յայսմն տառի տունըս թվով Ճ. (100) եւ քսան:
Տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 268-9, Հմր 332:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 32ա (1531 թ., նոտրգիր) Ես՝ Դաւիթ երեց, անունս ունեմ եւ զծոլ, առի սուրբ գիրքս աստուածային ի իշատակ ինձ եւ ծնուղաց իմոց եւ հաւր իմոյ՝ Ճահանշային եւ մայր իմոյ՝ Մուտամ փաշային՝ հանգուցեալ ի Քրիստոս, եւ որդին իմ՝ Հաբրամ եւ առ ամենայն եւ Մըկրտիչ եւ աւակ որդին իմ՝ Թաթիոս եւ արեան մերձաւորաց իմոց, առի իշատակ ինձ, ի վաստակ[ոց] իմոց առի Թուրայմի///, Փիրիճան///, ///էսին ///ՋՁ. (1531) թվ[ական]իս հա[յոց]:
263բ (1531 թ., նոտրգիր) Ես՝ Թաթիոս սարգաւաք գիրեցի ի հայոց թվիս ՋՁ. (1531), Քրիստոս իմ Աստուած, եւ փառաւոր առեմ զսայ, Աստուած Հայր իմ բարձր արարից զսայ . ամէն:
2. 32բ (ԺԶ. դ., բոլորգիր) Եւ ես՝ Դաւիթ երեց, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս լի բերանով եւ ուղիղ սիրտիւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք եւ իւր կողայկցին: Մինն Աստուած ողորմեսցէ եւ Կուլստանին, Շամիամին եւ իւր ծնողաց. ամէն: Եւ ես՝ երեց անարժ[ան] Դաւիթ, եւ կողակից իմ՝ Շամամ խատուն, լի բերանով եւ ուղիղ սիրտիւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք. եւ Քրիստոսի փառք յօիտեան. ամէն:
3. 32բ (ԺԶ. դ., բոլորգրանման նոտրգիր) Արդ ես՝ Դաւիթ երէցս, տվի իմ սրտի կամաւս զսուրբ գիրքս Յոհանէս վարդապետին՝ իմ հոգոյս անմահ յիշատակ, ով որ կարդայք կամ աւրինակէք, յիշեցէ՛ք առաջի անմահ գառին Քրիստոսի Աստուծոյ, եւ Աստուած զձեզ յիշէ իւր միւսանգամ գալստեանն. ամէն: Աստուած ողորմի Գուլիխանին, Աստուած ողորմի Սիմաւոնին. ամէն:
258բ (ԺԶ. դ., բոլորգրանման նոտրգիր) ԶՅոհանէսս Ծարեցի, / կարմիրս որ սեաւ ես խառնեցի, / յիշէլ խնդրեմ զիս ի բարին, / յիշողքդ առցջիք հազար զմէկին. ամէն:
4. 264բ (ԺԶ. դ., նոտրգիր, ստ. լս.) Զմեծ վարդապետն Յոհանէս զՋհանշենց կոչեցեալ՝ զստացող գրոցս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, ո՛վ հանդիպողք, եւ Աստուած ձեզ յիշէ, եւ թէ կամիք զփոքր Յոհանէսիկս վասն Աստուծո, այլ յիշեցե՛ք Աստուած ողորմեայիւ, աղաչեմ:
5. 266ա (1600 թ., նոտրգիր) Փառք, պատիւ եւ գոհութիւն Հօր եւ Որդոյ եւ Սուրբ Հոգոյն. ամէն: Արդ ես՝ մեղուցեալ Ծարեցի նըւաստ Յոհանես վարդապետս, որդի Մելքոնին, որդոյ Միրզաջանին, յորդոյ Ջհանշահի, որոյ որդի նորին մեծ վարդապետն Յոհանէս ի ՋՁ. (1531) թվին ստացել էր այս սուրբ Գիրքս Դատաստանաց: Եւ ես ի Ռ. եւ ի ԽԹ. (1600) թվիս նորոգել տվի զսուրբ մատեանս՝ յիշատակ ինձ եւ կրկնակի ծնողացն իմոց՝ Մելքոնին եւ Փիանդին եւ եղբարցն իմ՝ Թումայ իրիցոյն եւ նորին որդոյն՝ Ռստակես իրիցոյն եւ միւս եղբօրն իմ՝ Միրզին եւ հանգուցելոյն ///լուխանին եւ քւերցն իմ՝ Փարին, Խանսուլթանին, Նազլուխանին, եւ հօրեղբօրն իմոյ՝ Յուղուրլուին եւ յամենայն |266բ| արեան մերձաւորացն մերոյ՝ կենդանեաց եւ ննջեցելոց: Արդ, աղաչեմք ձեզ, որք պատահիք եւ յօգտիք ինչ ի սմանէ, յիշեցէ՛ք զմեծ վարդապետն Յոհանէս եւ զիս՝ զփոքր Յոհանիսիկս եւ զիմ ծնողքն, եւ սրտի մտօք Աստուած ողորմի ասացէ՛ք մեզ եւ յամենայն վերոյգրելոցս ի սմայ: Եւ Քրիստոս Աստուած, որ յառատն է ի տուրս բարեաց, ձեզ յիշողացդ եւ մեզ յիշեցելոցս առհասարակ ողորմեսցի ի յօրն յահեղին. ամէն: Նորոգեցաւ սուրբ կտակս ձեռամբ յԱլեքսանոս կրօնաւորի, Աստուած զինքն ընդ սրբոյն յԱնտոնի եւ Կրօնիդեայ եւ եօթնից ընկերացն դասակցեսցէ, եւ ծնողաց նորին ողորմութիւն պարգեւեսցէ. ամէն:
6. 32բ (1723 թ., նոտրգիր) Ես յառաւել յիշեցէ՛ք ըզԹօվմաս վարդապետս, որ եմ եղբօրորդի վերոծրեալ րաբունապետին Յոհանէսի, եւ դուք յիշեալք լինիք ի Քրիստոս Աստուած. ամէն: Գրեցաւ թվիս ՌՃՀԲ. (1723), որ մեր խեղջ ազգս քրիստոնէից շատ գոտորվեցան ի ձեռաց շուն, անօրէն մահմատականաց ի երկրիս Գեղամայ:
7. 263ա (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Ո՛վ ընդերձողք դադաստանի, / ուղիղ մտօք վերծանողի, / մի՛ ըստ յաչս դատապարտի, / զի մի՛ կալցի վերին յուղի, / գո՛յ դադաւոր մեզ համայնի:
8. 1ա (ԺԸ. դ., նոտրգիր, ստ. լս.) Ի վաելումն Սամուէլ վարդապետին:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «[Գօ]շ Մխիթար[ի Դ]ատաստանա[գիրք], (2) Դատաստանագիրք [Մխիթարի Գօշի], Ոտանաւոր վասն [խրատուց] յիշոցնատուաց ի Յովհաննեսէ յումեմնէ, նորա միւս աղաւթքն Նարեկացոյն կանոնական հայեաց վարդապետի առ Մատթէոսն, եւ երիտասարդի ումեմն սուրբ հօրն Մակարայ պատասխանի», պհպ. Բա՝ «417/2776», պհպ. Բա.ին սոսնձած թուղթ՝ «ՋՁ. - 1531, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա (սեւ թանաքով ութանկիւն)՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՍԱՄՈՒԷԼ ՎԱՐԴԱՊԵՏ, 1187 (1738)»: 271բ՝ երկիցս (սեւ թանաքով բոլորակ, լս.)՝ վատ դրոշմուած, անընթեռնելի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Բա՝ «գամն միձա, նոյնպէս եւ զտվայրն, այսինքն զվարձանս, որ եմ ահր///», 32ա՝ «Ի. մսխլ աառ ժա», 118ա լս.՝ «ճճճք», 119ա լս.՝ «տարոյ», 119բ՝ «ակնկալ»:
2777
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՅԻԹ.-ՌՅԼ. – 1880-1881 |
ԳՐԻՉ՝ հեղինակը:
ԹԵՐԹ՝ 143. չգրուած՝ 19բ, 143աբ: ՊՐԱԿ՝ 1-20x4 (1՝ 16, 2, 4՝ 2, 3, 20՝ 6, 5՝ 7, 11, 13, 15, 17՝ 12, 12՝ 20): ՆԻՒԹ՝ թուղթ ճնշադրոշմով՝ պհպ. Բ, թ. 4, 24, 28-30 (ութանկիւն)՝ « ТАТАРОВСКОЙ ФАБРИКИ, ПРОТАСЬЕВА No 5», թ. 8, 12, 16, 17, 25, 54-5, 58-9, 62-3, 66-7, 70-1, 74-5, 82-3, 86-7, 90-1, 94-5, 114-5, 118-9, 122-3, 126-7, 130-1, 134-5, 138-9, 140 (ութանկիւն)՝ «ФАБРИКИ СЕРГЬЕВА, No 7», թ. 20, 34, 38-9, 42, 46, 50 (ութանկիւն)՝ «ФАБРИКИ СЕРГЬЕВА, No 6», թ. 98, 102, 106, 110 (ութանկիւն)՝ «N 7»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17x14,5): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 2ա): ՏՈՂ՝ 17-28: ԿԱԶՄ՝ դարչնագոյն ծաղկաթուղթ, մէջքը եւ Ա., Բ. փեղկերի հիմնամասերը՝ դարչնագոյն մոմլաթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ+Գ` սպիտակ չգրուած թուղթ (պհպ. Ա., Բբ, պհպ. Գ.), մասն կազմաստառի (պհպ. Ա, Գ):
Նմուշ 2ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, թերթերին զանազան բծեր, բոլոր պրակների առաջին թերթի առաջին էջի վերին լս.ում կան այսպիսի մակագրութիւններ՝ «պհպ. Բա՝ 1 տետրակ, 8ա՝ 2 տետրակ... 138ա՝ 34 տետրակ, 142ա՝ տետրակ»:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-142բ [Եկեղեցական իրաւաբանութիւն]
1. 1ա-4բ Ներածութիւն. 1. Իրաւաբանութեան դրութիւնը հայկական դպրութեան մէջ — Հայկական դպրութեան մէջ տակաւին մուտք չէ գործել իրաւաբանութիւն կոչուած գիտութիւնը... նշանաւոր տեղ է բռնում իւր նշանակութեամբ եւ ընդարձակութեամբ եկեղեցական իւրաւաբանութիւն կոչուած ճիւղը:
2. 4բ-5բ 2. Եկեղեցական իրաւաբանութիւն — Իրաւաբանութեան այն ճյուղը, որ կոչվում է եկեղեցական իրաւաբանութիւն... կազմում է երկնային թագաւորութիւն:
3. 5բ-10ա 3. Գիտութեան անունը — Չնայելով իւր մեծ նշանակութեան, չնայելով իւր ազդեցութեան... եւ աւելի լաւ արտահայտում է գիտութեան ամբողջութիւնը:
4. 10ա-5բ 4. Եկեղեցի — Մեր գիտութեան յատուկ անուան վերոյբերեալ բացատրութիւններից պարզ երեւում է... կաթողիկէ կամ ընդհանրական եւ առաքելական:
5. 16ա-9ա 5. Շարունակութիւն նախընթաց յօդուածի — Նախընթաց բացատրութիւններից մենք պարզ տեսնում ենք... եւ պետք է կազմել իրաւաբանութեան նիւթ կամ առարկայ:
6. 20ա-3բ 6. Եկեղեցու տարբերութիւնը պետութիւնից եւ այլ տեսակ հասարակական ընկերակցութիւններից — Մենք տեսանք, որ եկեղեցին է մի կրօնական ընկերակցութիւն... որ կազմում է եկեղեցական իւրաւաբանութեան առարկայ:
7. 24ա-7բ 7. Իրաւունք իբրեւ հիմն եկեղեցական իրաւաբանութեան — Նախընթաց «3 մէջ բացատրելով մեր գիտութեան զանազան անունները... որոց փոխադարձ յարաբերութիւններից կկազմուի էական իրաւունք — jus substantiole.
8. 28ա-33բ 8. Եկեղեցական իրաւունքի բովանդակութիւնը — Նախընթաց բացատրութիւններից մենք տեսանք, որ եկեղեցին թէեւ հետամուտ է լինում հոգեւորակրօնական նպատակներին... փոխվում է նորա արտաքին դրութիւնը եկեղեցական ընկերակցութեան մէջ. եւ այլն:
9. 34ա-8բ 9. Եկեղեցական իրաւաբանութեան տեղը միւս իրաւաբանական գիտութիւնների դասակարգում — Մենք տեսանք, որ եկեղեցին ունի իւր իրաւունքը... եւ նորա ուսումնասիրութիւնը յանձնել այդ գիտութեան[ը]:
10. 38բ-41բ 10. Եկեղեցական իրաւաբանութիւնը իբրեւ գիտութիւն եւ նորա նպատակը — Եթէ եկեղեցական իրաւունքը, որպէս վերը տեսանք... եւ չէ կարող յանձն առնել ոչ մի ուրիշ իրաւաբանական կամ աստուածաբանական գիտութիւնը:
11. 42ա-5բ 11. Եկեղեցական իրաւաբանութեան յարաբերութիւնը ուրիշ գիտութիւնների հետ իբրեւ նորա օժանդակիչներ — Թէպէտ նախընթաց դասախօսութեան մէջ մենք հաստատեցինք... հայոց եկեղեցական իրաւաբանութեան համար:
12. 46ա-9բ 12. Եկեղեցական իրաւաբանութեան յարաբերութիւնը ուրիշ գիտութիւնների հետ իբրեւ նորա օժանդակիչներ (շարունակութիւն): բ. Իրաւաբանական շրջանից — 1. Իրաւաբանական փիլիսոփայութիւն եւ պատմութիւն նորա... եւ բազմակողմանի հետազօտութիւններ պարունակող գրքերով եւ պարբերական հրատարակութիւններով:
13. 50ա-3բ 13. Եկեղեցական իրաւաբանութեան ոճը կամ մեթօդը — Իւրաքանչիւր գիտութիւնը իւր նիւթերը հետազօտելու եւ մշակելու համար գործ է դնում... բոլոր իրաւաբանական գիտութիւնների վերաբերմամբ (կշարունակուի):
14. 54ա-7բ 14. Եկեղեցական իրաւաբանութեան ոճը կամ մեթօդը (շարունակութիւն) — 5. Փիլիսոփայական: Գիտութիւնը չպետք է բաւականանայ ներկայով... մենք եւս կհետեւինք այսպիսի բարդ ոճին:
15. 58ա-61բ 15. Դասաւորութիւն նիւթերի կամ եղանակ - սիսթեմա աւանդման եկեղեցական իրաւաբանութեան — Նիւթերի կամ բովանդակութեան դասաւորութիւնը... ծանօթացնել ձեզ մի քանի նշանաւոր սիսթեմների հետ (կշարունակուի):
16. 62ա-5բ 16. (շարունակութիւն) — 1. Վալտէր. Ուսուցչապետ (պրօֆեսսօր) Բօնի (Գերմանիայում) համալսարանում... գիրքը կարդացվում է մեծ բաւականութեամբ իւր վսեմ ոճի շնորհիւ:
17. 66ա-9բ 17. (շարունակութիւն) — 4. Բուս.: Ուսուցչապետ Ֆրէյբուրգի համալսարանում... եւ զուրկ չէր լինի ներքին ամբողջութիւնից եւ կանոնաւորութիւնից:
18. 70ա-3բ 18. (շարունակութիւն) — 5. Շուլտէ: Գերմանական նշանաւոր հեղինակների շարքում... արտայայտում են եկեղեցու ընդհանուր ձայնը եւ հանճարը (իմաստութիւնն). (կշարունակուի):
19. 74ա-7բ 19. (շարունակութիւն եւ վերջ) — Ֆրանսիայում եկեղեցական իրաւաբանութիւնը դեռեւս չէ ստացել... եկեղեցու յարաբերութիւնը պետութեան հետ:
20. 78ա-81բ Մասն Առաջին: Պատմութիւն: 20. Աղբիւրները եկեղեցական իրաւունքի եւ եկեղեցական իրաւաբանութեան — Իրաւաբանութեան մէջ ընդհանրապէս աղբիւր - fons բառը երկու գլխաւոր նշանակութիւն ունի... նոքա փոխում են դորա նշանակութիւնը (կշարունակուի):
21. 82ա-5բ 21. (շարունակութիւն) — Թէպէտ Նոր Կտակարանի մէջ կան, ինչպէս տեսանք... սոյն հարցը կբացատրենք հետեւեալ դասին (կշարունակուի):
22. 86ա-9բ 22. (շարունակութիւն) — Մենք տեսանք, որ աստուածային իրաւունքը... աստուածային իրաւունքին շատ քիչ է մնում դրական նշանակութիւն (կշարունակուի):
23. 90ա-3բ 23. (շարունակութիւն) — 4. Բոլոր նախընթաց բացատրութիւններից արդէն... ընդունում են բոլոր տեղական ճշմարիտ քրիստոնէական եկեղեցիները առանց բացառութեան:
24. 94ա-7բ 24. Ընդհանուր օրէնսդրական աղբիւրներ: 3. Ընդհանուր աւանդութիւն — Երրորդ ընդհանուր օրէնսդրական աղբիւրը ընդհանուր եկեղեցական աւանդութիւնն է... չեն հանի այդպիսի կանոն՝ հարկաւորութիւն չունենալով առ այն:
25. 98ա-101բ Բ. հատուած: 25. Տեղական եկեղեցու օրէնսդրական աղբիւրներ — Մենք տեսանք, որ ընդհանուր օրէնսդրական աղբիւրներից բղխում են այնպիսի օրէնքներ... պատրիարքի օրէնսդրական հեղինակութիւնից:
26. 102ա-5բ 26. Տեղական եկեղեցու օրէնսդրական աղբիւրներ: 1. Արեւելեան եկեղեցու օրէնսդրական աղբիւրներ (շարունակութիւն) — Երբեմն հայրապետական օրէնսդրական հեղինակութիւնը դառնում է բաւական ընդարձակ... կամ հեղինակութիւնը իբրեւ օրէնսդրական աղբիւր եկեղեցու համար (կշարունակուի):
27. 106ա-9բ 27. Տեղական եկեղեցու օրէնսդրական աղբիւրները: 2. Արեւմտեան եկեղեցու օրէնսդրական աղբիւրներ — 1. Սուրբ գիրք: Ինչ նշանակութիւն, որ ունի Սուրբ գիրքը... նախատիպ դարձաւ եւրոպական ուրիշ կոնկորդատուսների համար (կշարունակուի):
28. 110ա-3բ 28. Տեղական եկեղեցու օրէնսդրական աղբիւրները: 2. Արեւմտեան եկեղեցու օրէնսդրական աղբիւրները (շարունակութիւն) — 8. Արեւմտեան եկեղեցու մէջ առանձին օրէնսդրական աղբիւրի... պետք է հաստատութիւն ստանայ պետութիւնից:
29. 114ա-7բ 29. Տեղական եկեղեցու օրէնսդրական աղբիւրները: 4. Ռուսաց եկեղեցու օրէնսդրական աղբիւրները — Ռուսաց եկեղեցին, դուստր լինելով յունաց եկեղեցու... պատկանում է անշուշտ եկեղեցական ժողովին (կշարունակուի):
30. 118ա-21բ 30. Տեղական եկեղեցու օրէնսդրական աղբիւրներ. 5. Հայոց եկեղեցու օրէնսդրական աղբիւրներ (վերջ) — Որպէս յայտնի երեւում է ազգային պատմութեան տեղեկութիւններից... եւ այդպէս էին ճանաչում միշտ մեր կաթողիկոսները, ինչպէս վերը յիշեցի:
31. 122ա-5բ Բաժին Երկրորդ. Գրաւոր օրէնսդրական աղբիւրներ: Ա. հատուած: 31. Ընդհանուր գրաւոր օրէնսդրական աղբիւրներ — Իւր տեղում (19 տետրակ) մենք ասացինք... եւ նոցա քանակութեան կամ թուի հարցը:
32. 126ա-9բ 32. Ընդհանուր գրաւոր օրէնսդրական աղբիւրներ: Առաքելական կանոններ (շարունակութիւն) — Նախընթաց բացատրութիւնների հիման վերայ... նոքա յօրինուած են 3րդ դարում, գոնեա վերջերում (կշարունակուի):
33. 130ա-3բ 33. Ընդհանուր գրաւոր օրէնսդրական աղբիւրներ: Առաքելական կանոններ (շարունակութիւն) — 2. Ինչ որ վերաբերվում է առաքելական կանոնների թուին... մաս առ մաս մտնում էին կանոնագրքերի մէջ եւ այլն (կշարունակուի):
34. 134ա-7բ 34. Ընդհանուր գրաւոր օրէնսդրական աղբիւրներ: 2. Առաքելական սահմանադրութիւններ (շարունակութիւն) — Առաքելական սահմանադրութիւնները պարունակելով իւրեանց մէջ... թէ՛ մեր եւ թէ՛ արտաքին եկեղեցական կանոնների մասին:
35. 138ա-40ա 35. Ընդհանուր գրաւոր օրէնսդրական աղբիւրներ — 3. Իւր տեղում մենք տեսանք, որ եկեղեցու աստուածային հիմնադրից... իսկ աւելի շատերը չկան Ս. Բարսղի կանոնների մէջ:
36. 140բ-2բ 36. Տեղական եկեղեցիների գրաւոր օրէնսդրական աղբիւրներ — Իւր տեղում մենք տեսանք, որ տեղական եկեղեցիները... ու պատրիարքարանի գրութիւնները, իսկ Ռուսաստանի սահմաններում (չշարունակած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Պհպ. Բա Եկեղեցական իրաւաբանութիւն. Դասախօսութիւններ Սուրբ Էջմիածնի Գէորգեան ճեմարանի Ա. լսարանում, ի 1880/81 ամի:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «[Վահա]ն վ. Բաստա[մեան]ց, Եկեղեցական իրաւաբանութիւն», պհպ. Աա՝ «419/2777», պհպ, Աա-ին փակցուած թուղթ՝ «Հմր 1, Եկեղեցական իրաւաբանութիւն, աշխատասիրութեամբ բազմաշխատ հանգուցեալ Վահան վարդապետի Բաստամեան, դասախօսեալ ի ճեմարանի Մայր Աթոռոյ Սրբոյ Էջմիածնի յամէ 1880 ց1881, գրեալ ի թղթի, շեղագիր, ձեռամբ հեղինակին, քառածալ, բաղկացեալ ի հարիւր քառասուն եւ երկու թերթից, վերջն թերի [Վրթանես վարդապետ]», «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», պհպ. Բա՝ «34 տետր, վերջն թերի, 142 թերթ»:
2778
ՏՓԽԻՍ |
ՌՅԻԱ. – 1872 |
ԳՐԻՉ՝ Իսահակ Սահառունի:
ԹԵՐԹ՝ 178, չգրուած՝ 140բ, 177բ-8բ: ՊՐԱԿ՝ 30+10+24+2+24+26+14+26+22: ՆԻՒԹ՝ թուղթ ճնշադրոշմներով՝ Ա. կազմաստառին (ձուածիր)՝ «ВСЕРОССIИСК No Д 17 ВЫСТАВКА», թ. 16-31, 80-90, 97-101, 104-5, 111-7, 125-6, 129-39 (ութանկիւն)՝ «ФАБРИКИ No 6 СЕРГЪЕВА», թ. 33, 35, 37, 39, 127-8, 165, 172, 174-5, 178 (ութանկիւն)՝ «ФАБРИКИ No 6 СЕРГЪЕВА», թ. 41-4, 66-7 (ութանկիւն)՝ «ФАБРИКИ No 6 СЕРГЪЕВА», թ. 53-60 (ձուածիր)՝ անընկալելի: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (անկակոն՝ 18,5x9, 15,5x15): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 2ա): ՏՈՂ՝ 19-24: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ, մէջքը եւ Ա., Բ. փեղկերի հիմնամասերը՝ սեւ կաշի: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ.՝ սպիտակ չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 2ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի մէջքը եւ եզրերը մաշուած, թերթերին տեղ տեղ խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-176բ [Նուագարան, Երգ երգոց օրհնութիւն օրհնութեամբ գերիմաստի արքային Սողոմոնի՝ որդւոյ Դաւթի թագաւորի Հրեաստանեայց, բացատրեալ տաղաչափական եղանակաւ ի հրաշաքարոզ Պետրոս վարդապետէ Նախիջեւանցւոյ Բերդումեան Աղամալեանց՝ ոսկիաբան մեկնչէ աստուածային տառից սքանչելի բանահիւսութեամբ]
Ա. 1ա-40բ Երգարան կոչեցեալ Յիսուս փեսայ, երգեալ ի Պետրոս վարդապետէ Նախչուանցւոյ Բերթումեան ի վերայ Երգոց երգոյն, համառօտ մտօք
ա. 1ա-5ա Գլուխ առաջին – Յիսուս փեսայդ եկեղեցւոյ / լո՛ւր զաղաղակ իմոյս հոգւոյ... առիթ լիցի քոյդ խուսելւոյ:
բ. 5բ-9բ Գլուխ երկրորդ – Ես դու փեսայ, ծաղիկ դաշտաց / գոլ քաղելի համայն ազգաց... զի զմիտ միայն սիրտ իմ խնդրեաց:
գ. 10ա-4ա Գլուխ երրորդ – Ո՜վ օրիորդք իմ փեսայի, / լուարո՛ւք դիպուածս աղետալի... զի եւ փառացդ հասից մշտի:
դ. 14բ-8բ Գլուխ չորրորդ – Փեսայն կազմեալ ըստ իւր անձին / գահաւորակ զեկեղեցին... զի տունկս առ մէջըն զարգասցին:
ե. 19ա-24ա Գլուխ հինգերորդ – Շնորհազարդ հարսն անապական, / երախտագէտ արդարաբան... խորին խորհուրդ յայսյառեցան:
զ. 24բ-8բ Գլուխ վեցերորդ – Եղբօրորդին իմ բարերար / հեթանոսաց էջ ի կաճառ... հանել մշակս, հնձել իսպառ:
է. 28բ-32բ Գլուխ եօթներորդ – Ի սոմնացիդ զինչ դիտէք մեր, / որ մեզ եղեւ բանակաբեր... յաստուածաշունչ ի գանձէդ մեր:
ը. 33ա-7բ Գլուխ ութերորդ – Աստանօր հարսըն փառաւոր, / ի փեսայէն պսակաւոր... խօսեալ դառնայ ցարքայն նոր:
թ. 37բ-8բ Զհամբարձմանէն. [գլ. 9] – Արդ, բարձրացի՛ր, մե՛ր թագաւոր / ի շտեմարան քո երկնաւոր... գալ ի վախճան երգոյս բոլոր:
ժ. 38բ-9բ Ձայն հարսին առ փեսայն. [գլ. 10] – Համբուրեա՛ զիս, փեսա՛յդ հոգւոց, ի բերանոյդ համբուրից / զի բարի է ստինք շնորհացդ, / քան գինիս այս մրրալից... յաղբեր կողիդ յորդահոս, ծարաւի է:
ժա. 39բ-40բ Ձայն փեսային առ հարսն. [գլ. 11] – Պայծառացար, ո՛վ աղաւնի իմ միակ, / գեղեցիկդ ի կանայս, եդեր ի գլուխդ զաստեղայեռ սուրբ պսակ... որով լցեալ պարարեսցի սիրտ իմ զոր, / գեղեցիկ, գեղեցիկ ես մերձաւոր իմ՛՛:
Բ. 41ա-62ա Ողբ ասելի ապաշխարօղ մեղաւորաց, երգեալ ի նոյնոյ ի վերայ ողբոց սրբոյն Երեմիայի
ա. 41ա-6բ Գլուխ առաջին – Յիսուս փեսայ իմ սիրական, / յոր հարսնացայ յօր փրկութեան... վասն այն հայցեմ նոցա տուգան:
բ. 47ա-50բ Գլուխ երկրորդ – Դուստր Սիօնի հարսն իմ հոգին, / իբրու պայծառ բոլոր լուսին... զինեւ մեղաց զօրք պարառին:
գ. 50բ-5բ Գլուխ երրորդ – Աստուած հզօր յիս նկատեաց, / յաղքատութիւն իմ խնայեաց... հալածեա՛ զայնս քոյդ յերեսաց:
դ. 55բ-9ա Գլուխ չորրորդ – Զիարդ շլացաւ ոսկիս պայծառ, / ոսկիաթագ հոգիս կայտառ... փորձ առնելով զքոյդ իսպառ:
ե. 59բ-61ա Ի վերայ աղօթից սրբոյս զուգաոտք, որոյ բանից եւ անցք աշխարհիս մերոյ արեւելեան եղեւ զուգորդ – Յանցս մեր անձանց արդ, Տե՛ր, յիշեա՛, / մեր նախատինս տե՛ս եւ նայեա՛... որ խրատու ձեռնակարկառ դիտես ածել ի փառս անճառ:
– 61ա-2ա Առ բարեմիտ ընթերցօղս – Ի վախճանի երկուց ոտանաւորացս զերիս ունիմ ծանուցանել... արդ, այսչափ ինչ գիտացեալ՝ ո՛ղջ լե՛ր Տէրամբ. ամէն:
Գ. 62ա-176բ [Նորին տաղարան]
ա. 62աբ Երգ աղերսախառն ի մուտ նոր տարւոյն. Ա. («Ի Պետրոսէ») – Ի գալ տարւոյն հին կատարած / գոհանամ ես զքեն, Տե՛ր Աստուած... հասո՛ քոյին անճառ փառաց:
բ. 63ա-4ա Երգ առ Տեր Աստուած. Բ. («Աստուած») – Ամենասքանչ խոր էութիւն՝ անքննին եւ անմատոյց / ի բաղազանութեան երից դու միայն եւեթ էակ... որով առ տեսութեանդ անճառս գտայց արդէն յոյս ունակ:
գ. 64բ-5ա Երգ առ Հայր Աստուած. Գ. («Պետրոսի է») – Պատճառ ես դու հանուրց էից եղելոց, / այլեւ սկիզբն միածնիդ, որ քո ի ծոց... ի ձայն բարձր ի վեր, առ քեզ հոգւով՛՛:
դ. 65ա-6ա Երգ առ Որդին Միածին. Դ. («Ի Պետրոսէ») – Իմանալի ջրոյն բղխումն անսպառ, / ուրախարար բաժակ յստակ եւ անխառ... բղխեա՛ ինձ, Տէ՛ր Յիսուս, զաղբիւր ջուրց կենաց:
ե. 66աբ Երգ առ Հոգին Սուրբ աղերսաբար. Ե. («Պետրոս») – Պանծալի եւ սուրբ աղաւնի, / մարդկան ազգի դու ընտանի... ի բորբոքել զսէր հոգեւոր զքեզ աղաչեմ, ո՛վ Սուրբ Հոգի:
զ. 66բ-7բ Երգ առ սուրբ Երրորդութիւնն աղերսաբար. Զ. («Պետրոսէ») – Պայծառ արփիդ հասարակաց Երրորդութիւն, / Հայրդ՝ ակն, Որդիդ՝ լոյս, Հոգիդ՝ ջերմութիւն... խօսիլ արժան զառարկայից ներկայ նիւթոյս:
է. 67բ-8ա Ողբ ի դիմաց Ադամայ. Է. («Պետրոսի») – Պայծառ արփւոյդ ի պատկեր հողս ստեղծայ, / ո՜հ ստեղծայ, աւաղ, / յոլովամեղծ շնչով օձին առեղծայ... օտարանալս, որք ի քէն, Տէ՛ր փառաց, ո՜հ, Տէ՛ր՛՛, ես արդ մեռայ՛՛:
ը. 68ա-9ա Ողբ ընդ Ադամայ՝ վասն ելիցն ի դրախտէն. Ը. («Ի Պետրոսէ») – Ի յանսահման խնդութենէդ ելեալ արտաքոյ, աւաղ, / նշդեհացեալ յարահեծեմ բիւր չարեաց ներքոյ... զի պանդխտութիւն իմ եղեւ ընդ երկար:
թ. 69ա-70ա Ողբ ընդ Ադամայ աղերսախառն. Թ. («Ի Պետրոսէ») – Ի հզօր աջոյ Հօրդ անեղի ի հողոյ ստեղծայ, / ի տիպ փառաց ճառագայթից եւ կերպագրեցայ... յազատ իմ կեանս արա՛ գերեդարձ:
ժ. 70ա-1ա Ժ. Բաղձանք առ վերինն Սիօն («Պետրոսի») – Պարտաւորիս հանդէպ հընչեալ ձմեռնաբերն այն հիւսիս, / զեռանդագին անձն իմ պաղոյց, սառնացուցեալ բոլոր զիս... զի մի՛ ահաբեկ առնուցոյր առիւծագոչ դեւն զիս, դեւն զիս:
ժա. 71բ-2ա ԺԱ. Յորդորանք առ արքայութիւնն, ստորագրական սահմանաւ – Արքայութիւն է մարգարիտ, / լե՛ր դու խնդրօղ այնմ ճշմարիտ... ընկեա՛ զհոգդ առ Տէր Քրիստոս, այնու ստացի՛ր, ուրախացի՛ր:
ժբ. 72ա-3ա ԺԲ. Երգ աւետեաց սրբոյ կուսին, երգեալ ի տես պատանեկութեան – Ի յանսահման Էէն սահմանեալ յառաջ, / մինչ չէին ածեալ էք յանէից յառաջ... չառնել անտես զՊետրոս՝ ծառայս իւր խոտան:
ժգ. 73աբ Ներփողեան առ սուրբ Աստուածածինն. ԺԳ. («Պետրոս») – Պայծառ կուսիդ ձօնեմ ներփօղ, / գեղմն մաքուր ընկալեալ ցօղ... յարփիդ ի սուրբ եհար խորան:
ժդ. 73բ-5ա ԺԴ. Երգ աւետեաց ծննդեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի – Այսօր երկիր խաղաղացաւ, աւետիս, / որ յԵւայէ վրդովեցաւ, աւետիս... զի ծնար դու զՀօրն մեծին, աւետիս:
ժե. 75բ-6ա ԺԵ. Շնորհակալութիւն զՀօրէ եւ զՀոգւոյն՝ զառաքողաց Բանին – Ամենախնամ Հայր գթութեանց, Տէ՛ր եւ Աստուած հոգեսէր, / քեզ հանապազ զգոհութիւն վերերգեսցէ բերան մեր... զի լոյս ցուցար հեթանոսաց, առ որ հոգւոյս ակն ըղձայ:
ժզ. 76բ-7ա Երգ ծննդեան Քրիստոսի, որպէս առաւօտ լուսոյ. ԺԶ. («Ա-Ք») – Աստղ առաւօտու, արեգակն արդար, / այսօր մեզ ծագեալ... քաւչապետ Յիսուս, քաւել զմեզ եկեալ, քաւեա՛ զերգաբանս:
ժէ. 77բ-8ա Առ մայրն սիրոյ սիրածին. ԺԷ. – Աստուածածին՝ մայր տարփման, / սէր է, սէր է մայրդ սիրոյ... դիել զստինդ ինձ ո՞ տայր, գեղեցիկ եւ՛՛:
ժը. 78ա-9ա Երգ մկրտութեան Քրիստոսի. ԺԸ. – Այսօր ի ջուրն Տէրն խոնարհի, աւետիս, / ջուրբ լուանայ զմեղս աշխարհի, աւետիս... սպան՝ հատեալ զգլուխն ընդ տտան, աւետիս:
ժթ. 79ա-81ա Առ սուրբն Յովհաննէս երգեալ ի համբակութեան. ԺԹ. («Ի Պետրոսէ բանս ծագեցեալ է, Պետրոս») – Ի սկզբանէ ընտրեալ յԷէն, / բանականաց դու ի սէռէն... տացուք միշտ փառս վայելչապէս:
ի. 81բ-2բ Երգ ի տօնի ճգնաւորաց. Ի. («Պետրոսի») – Պարք սուրբ արանց տեսականաց, որք զաշխարհէ ամբաստան, / ի յըզբազմանց փախեալ դիմեն առ քեզ անքոյթ մենաստան... եւ յանջրդի անապատէն թռեայց յանապատդ ազատ, ամբոխեալ եմ՛՛:
իա. 82բ-3բ Երգ ի տօնի զինաւորաց. ԻԱ. («Պետրոս») – Պարծանք համայն զինաւորաց, զօրագլուխ հաւատոյ, / որ զինեցեր զզինաւորս զինու խաչին խորհրդոյ... որով չարին պարանոցի ոտն իմ լիցի յարակաց:
իբ. 84ա-5ա Երգ աղերսական Տեառնընդառաջին. ԻԲ. («Պետրոսի») – Պտուղ լուսոյ յեսսեան բուսոյ շառաւիղեալ ծագեցար, / իսկ ութօրեայ սիրով կըրից սուր կրեալ թլփատեցար... թողեալ զոր կանս ձգել առ քեզ կապանօք սիրոյ քո նոր:
իգ. 85բ Լուսինեակն հառաչէ ի ձմեռն առ վարդն, որպէս Սիմէօն, որ հառաչէր առ գալուստ օծելոյն. ԻԳ. («Վարդ») – Վասն քո գերիս, ով թագաւոր ծաղկանց անուանեալ, սէ՛ր իմ, / յարաժամ գոչեմ, աղաղակեմ լալով կականեալ... երբ առարկիցիս աչաց իմոց բոսորագունեալ:
իդ. 86աբ Երգ Բարեկենդանին. ԻԴ. («Պետրոս») – Պայծառ արփին արդ բարձրացաւ, / հալման սառին ժամ է արդէն... քաղցրաբառին ժամ է արդէն:
իե. 86բ-7ա Դարձեալ երգ բարեկենդանին. ԻԵ. («Ի Պետրոսէ ասացեալ է») – Ի հայրական ծոցոյ ծընունդ, Տէ՛ր Յիսուս, / որով հռճուին հրեշտակաց գունդք, Տէ՛ր Յիսուս... բարեաց պատճառդ յաւէտ յարգել:
իզ. 87ա-8բ Դաւանութիւն հաւատոյ՝ ի տօնս սրբոց հայրապետաց. ԻԶ. («Պետրոսէ») – Պարուց սրբոց հայրապետաց, որք զինու քո վառեցան, / ընդդէմ ջոկից հերձուածողաց ախոյեան հանդիսացան... մի՛ ոք օցտեալ ելցէ արտաքս՝ լինիլ հոգւով գայլակուր:
իէ. 88բ-9բ Դարձ առ Աստուած, ի բազմանց անցաւոր աշխարհիս. ԻԷ. – Պատաղելով ներզբաղմանց, փշահեղձոյց թառամեցար, անձն ի՛մ, / հետեւելով ունայնութեանց, հողմահալած երեւեցար, անձն ի՛մ... զի Տէր ընտրեալ զքեզ իւր արար, անձն ի՛մ, ընտրելն իմա աստ առ կոչումն ի կարգ սրբազան:
իը. 89բ-90ա Ապաշաւ զկնի թռուցման առթին անզգուշաբար, ի խնդրոյ Յովսեփայ վարդապետի. ԻԸ. – Յանկարծ բերին եղկելւոյս մի աւետիս, / թէ աղաւնւոյ մի ազնուի նշանիս, նշանիս... շարժեսցէ զՏէրն իմ տալ զընտիրս աղաւնեաց, որոց համար՛՛:
իթ. 90աբ Տէ՛ր, ընկերել ինձ փութա՛. ԻԹ. – Միայնութիւնն ոչ է բարւոք, սէ՛ր իմ Յիսուս, / հաստատեցեր զմարդն ընկերօք... ե՛կ, լե՛ր ընկեր հոգւոյս հապճեպ, այսպէս՛՛:
լ. 91աբ Երգ ապաշխարութեան խոստովանաբար. Լ. – Եկ, Տէ՛ր Յիսուս, ողորմեա՛ ինձ, / ողորմութեան ժամ է արդէն... ե՛կ խաւարեալ աչաց, ի՛մ լոյս, ողորմութեան ժամ է արդէն:
լա. 92աբ Երգ յուսադրութեան ծանր մեղաւորաց. [ԼԱ.] – Ուրախացի՛ր, անձն իմ, ընդէ՞ր տրտում ես, / զի երեսաց իմոց փրկիչ Աստուած է... ըզբերան քո հառաչանօք առ նա բա՛ց, զի երեսաց՛՛:
լբ. 92բ-3բ Յառաջին կիւրակէին Մեծի պահոց. զԱդամայ ստեղծման երգն ասա՛ եւ կամ զերգ մոլորեալ ոչխարին, որ հետեւի. ԼԲ. – Մոլորեցայ որպէս ոչխար կորուսեալ, / խնդրեա՛ զծառայս քո, մի՛ թողուր կորուսեալ... գոչէ լալով առ քեզ Պետրոս վարդապետ, զի զպատուի՛՛:
լգ. 93բ-4բ Ի սկզբան Մեծի պահոց / լուա՛ զսիրտդ ի չարեաց քոց, / թեքեա՛ զոտ քո ամբարտաւան, / ըզմեղս քո լե՛ր խոստովան: / Միտ դի՛ր Մեծի Տեառն առակին, / գոչեա՛ հանգոյն անառակին. / Երկրորդ կիւրակէին երկրորդ երգն Ադամայ անկմանն ասա՛, երրորդ կիւրակէին ձայն անառակին. ԼԳ. – Մեծամտեալ ես ի յանձն իմ վիսացայ, / առ Հօրդ բարւոյ կեալ ապահով չկամեցայ... ի պար եւ յերգս ընդ քեզ ցնծալ անվախճան, մեղայ, Հա՛յր՛՛:
լդ. 94բ-5ա Աղերս մեծատան. ԼԴ. – Ամենատէր եւ մեծանուն, / որ արարեր զիս մեծատուն... գերագոյն են, քանզի բանք քո յարուցելոց վկայութեանց:
լե. 95բ-6ա Վտանգ հոգեւոր նաւոյս ի բերմանց կենցաղոյս. ԼԵ. («Պետրոսէ») – Ի մէջ մեղաց ծովու նաւորդս դիպեցայ ամեհի ալեաց, աւաղ, / որ զնաւակս իմ անձնաւոր ուժգնակի բաղխմամբ քայքայեաց... ըստ անուանակցիս ձեռն տուեալ, յընկղմանէս առ քեզ վերած:
լզ. 96բ-7ա Աղերս առ Աստուածամայրն. ԼԶ. («Պետրոս») – Պտուտելով նաւակ հոգւոյս պտուտի, սէ՛ր իմ, պտուտի, / ի կենցաղոյս ծով պատելով ներպատի, սէր իմ, ներպատի... որ ի ծով այս աշխարհի շինեաց տապան զեկեղ՛՛:
լէ. 97բ-8ա Չորրորդ կիւրակէի ի վերայ տնտեսին. ԼԷ. («Ա-Է») – Ամենակալ, ամենատէր եւ տիրապէս մեծատուն, / որ կացուցեր ի մէջ տան քո գոլ ինձ տնտես գերարթուն... զի ի լուծել տնտեսութեանս տարցեն զիս անդ, նոքա ուր:
լը. 98բ-9ա Հինգերորդ կիւրակէի ի վերայ դատաւորին անիւրաւութեան. ԼԸ. – Դատաւոր անաչառ եւ արդարադատ, / Անխաբ եւ անկաշառ յիրաւունս հաստատ... կատարել զիրաւունս ըստ գործոց անձն իւր:
լթ. 99ա-100բ Գովեստ Խոր Վիրապին. ԼԹ. («Ի Պետրոսէ») – Իմ հոգեւոր սրբոյ հօր, սրբոյ հօր, սրբոյ աղօթարան Վիրապ Խոր, / զոր շնորհեցեր մեզ այսօր պարգեւ նոր... դու ծագօղ մեզ աստղ արփայ գերռեմփայ:
խ. 100բ-1ա Երգ Ծաղկազարդին. Խ. – Պետ եւ իշխան թագաւորաց, / նստեալ ընդ Հօր յաթոռ փառաց... խաչիդ հզօր գաւազանաւ:
խա. 101բ-3ա Ողբ Աստուածածնին՝ վասն Որդւոյն յամեցմանն. ԽԱ. – Ես ունիմ ինձ մէկ սիրելի, որում ոչ գոյ համեմատ, / ո՛չ ի յերկինս, եւ ո՛չ յերկրի, զի է էից անբաղդատ... եւ մանկացեալ նոր յարութեամբ, սիրով վառեալ առ քեզ գայ, սուրբ կո՛յս:
խբ. 103ա-4ա Աղերս Տիրամօրն առ Գաբրիէլ. ԽԲ. – Էմմանուէլն բնութեամբ հսկօղ եւ արթուն, ո՜հ եւ արթուն, / Յիսուս փեսայ միածինն իմ սէր անուն... ե՛կ, բարեկամ, զարթո՛ զաչս իմ ի քնոյ:
խգ. 104ա-5ա Երգ ի վերայ խաչելութեան Տեառն. ԽԳ. («Պետրոս») – Պայծառապէս Աստուծոյ Հօր արդարութիւնն երեւի, / քանզի արդար սուրըն զարթնու ի վերայ այս մեծ հովուի... զորոյ հոսումն արեան ըմպօղ հոգի ի կեանս սնանի:
խդ. 105աբ Երգ նեղութեան. ԽԴ. («Պետրոս») – Պաղատելով հայցեմ ի քէն, Տէ՛ր փառաց... նովին սիրով շարժեալ սիրել զատելիս, ներեա՛, Տէր, այնոցիկ, որք՛՛:
խե. 106ա-7բ Երգ աւագ ուրբաթի որպէս Առաւօտ լուսոյ. ԽԵ. («Ա-Ք») – Աստուած իմ Յիսուս, / արարիչ հոգւոյս... քաւութեան տախտակ, քառաթեւիւ քով քաւեա՛ զերգաբանս:
խզ. 108ա-9ա Աղերս առ խաչեալն Յիսուս. ԽԶ. – Դիմեմ առ քեզ խոցեալ հոգւով, ճարտարապե՛տ բժշկաց, / զի հակառակ հոգւոյս մարմինս աւա՜ղ պէս-պէս ախտիւք զիս գերեաց... բուժեա՛ զհոգիս բազմավէր:
խէ. 109ա-10ա Երգ վկայութեան խղճի մտաց. ԽԷ. – Ըստ անկելոյն Երիքովի յուղի ռահ, աւաղ, աւաղ... զի զաւազակն խրախճանակից Հօրն արար, Հօրն արար:
խը. 110ա-1ա Երգ հրաշափառ յարութեան աղերսակերպ. ԽԸ. («Պետրոս») – Պայծառ արփիդ արդարութեան, որ ի մարմնի ծագեցար, / նովին մարմնով վասն իմ խաչեալ ի շիրիմ խոնարհեցար... պայծառ տեսոյդ ըղձանամ, խանդակաթ եմ սիրով, Տէ՛ր Յիսուս, երեւիլ ինձ, երբ իցէ:
խթ. 111ա-2բ Դարձեալ երգ Յարութեան. ԽԹ. – Այսօր ի սէր հարսիդ սուրբ փեսայն փառաց, / ուրախ լե՛ր եկեղեցի, մտեալ ի դառնագոյն ծով չարչարանաց... զի փեսայն քո ցանկալի, յարեաւ, այլ ոչ մեռանի:
ծ. 112բ-3բ Իղձ փեսային առ եկեղեցի՝ ի տիպ աղաւնւոյ. Ծ. («Պետրոս») – Պայծառատես չքնաղադէմ ազնիւ թռչուն գերապանծ, / ներգովելեաց մի միայնակ հոմասեռից քոց գերազանց... փախի՛ր ի մեղաց, յախտաւոր գրկաց, ե՛կ սիրելի իմ՛՛:
ծա. 113բ-4ա Առ եզակն հարսն՝ ի տիպ նարդոսի. ԾԱ. — Ի մէջ ծաղկանց պատուական, / հոտառատ զմայլական... էօծ սիրով սուրբ նիւթ քոյ, ազնիւ ծաղիկդ նարդոս:
ծբ. 114բ-5ա Իղձ բանաւոր արտուտին առ վարդն իմանալի. ԾԲ. («Պետրոսի») — Պիւլպիւլ եմ ես խստին տեւեալ ձըմեռան, / խոր հառաչմամբ սպասելով ամառան... ի մէջ բնաւից միայն զքեզ սիրեցի, գեղեցիկ իմ՛՛:
ծգ. 115բ-6բ Երգ փառաւոր համբարձման. ԾԳ. («Քրիստոս») – Քո սուրբ, անճառ տնօրէնութեամբ, որ ի յերկնից խոյացար... զիս ի գլխոյ սանիթայ նստեալդ՛՛:
ծդ. 116բ-7բ Խրատ երիտասարդաց. ԾԴ. — Ունկն դի՛ր ինձ, երիտասա՛րդ, / իմաստութեան խնամ տա՛ր արդ... այլ գործ պարկեշտ եւ հեզ յարամնալն է:
ծե. 118աբ Երգ սրբոյն Գրիգորի ելիցն ի վիրապէն. ԾԵ. – Այսօր նոր արեւ ծագեալ ի նորահրաշ Խոր վիրապէն, / փարատեաց կռապաշտութեան զխոր խաւարն ի հայկազնէն... սպառեաց զհոտ կռոց յաբեթական ազգուտակէն:
ծզ. 118բ-9ա Երգ եկեղեցւոյ. ԾԶ. – Այսօր նոր դրախտ տնկեցաւ ի փշաբեր անդաստանին, / որ կենաց պտղով ելից զաշխարհս ամէն Հայաստանին... նոր խորան մեզ յարմարեալ ըստ ձեւոյն, յոր հոգւովն ետես:
ծէ. 119ա-20ա Երգ Հռիփսիմեանց. ԾԷ. – Ի յարեւմուտս բուսեալ գեղեցիկ շուշան, / ի յարեւելս ցուցեալ մեզ գարնան նշան... յըզբաղմանց ճողոպրեալ թոռնիկս առ քեզ տա՛ր, ծառայել առ քո սուրբ հրաշագործ դրան:
ծը. 120աբ Երգ Սրբոյ Էջմիածնի. ԾԸ. – Էջմիածին մայր մեր դուստր է Սիօնի, / գերազանցեաց զմայր իւր լեալ յոյժ գեղանի... վասն այն իղձ իմ ի գով րաբունիք հիմանց շարժին:
ծթ. 120բ-1ա Գովեստ սրբոյ Սաղիմայ. ԾԹ. («Պետրոս») – Պարծանք համայն դու քաղաքաց, / մեծ արքային աթոռ փառաց... ի ծոցդ գթածաբար, մա՛յր հոգեծին իմ շնորհազան:
կ. 121ա-2բ Ողբ ի դիմաց Սրբոյ Էջմիածնի առ շրջակայ վանորայսն. Կ. («Պետրոսի է») – Պճնազարդեալ վերին փառօք ես թագուհի գերապանծ, / Իջի ի դաշտն Արարատեան իբր աղաւնի ի բարձանց... վերականգնեա՛ կործանեալ տունսդ վերստին լուսանըկար, / առաւելլով փառս վերջինս առաջնոյն գերակատար:
կա. 122բ-3բ Տաղ սրբոյ Ներսէսի. ԿԱ. («Պետրոսի») – Պայծառ լուսոյն շառաւիղ, շառաւիղ, / բիւր բարուց քանոն ուղիղ... հանգոյն մեծին Յօհաննու յոյժ նման:
կբ. 123բ-4բ Երգ Վարդավառին. ԿԲ. («Պետրոս») – Պետդ վերնոյ հրահանգել զմեզ խոնարհեցար առ ի ստոր, / աւետաւոր քարոզութեամբ պարգեւեցեր զօրէն նոր... եւ վայելել դէմ յանդիման զԵրրորդութիւնն փառաւոր:
կգ. 125ա-6բ Երգ Աստուածածնին՝ որպէս առաւօտ լուսոյ. ԿԳ. («Ա-Ք») — Արեւելք արփւոյն, արեգական քո, աղերսեա՛ վասն իմ... քոյր իմ պանծալի քաւիչն մեր մաղթեա՛ քաւել զերգաբանս:
կդ. 127աբ Երգ մարգարէից. ԿԴ. («Պետրոս») – Պետութեան Սուրբ Հոգին փառաց, / գոլ մարգարէ զձեզ հաստատեաց... շարժեցիք զմեզ ի սէր փրկչին, իբր երաժիշտ քաղցրիկ երգով:
կե. 127բ-8բ Երգ վերափոխման. ԿԵ. («Պետրոսէ») – Պայծառացեալ հոգւով սուրբ կո՛յս, Աստուածամա՛յր տիրածին, / ի յաւանդման հոգւոյդ պատիւ, էջ յերկնից քոյդ միածին... առ որ եւ իմ վերաթեւիլ անձըն յոգւոց ելանէ, բարեխօս՛՛:
կզ. 128բ-9ա Դարձեալ առ Աստուածածինն. ԿԶ. («Պետրոսէ») – Պտո՛ւղ բնութեանս, քաղցր եւ բարի տեսոյդ կարօտիմ, / գտար յայգւոջ մեր աշխարհի սիրոյդ կարօտիմ... հա՛ն զիս առ քեզ շնորհաց սանդուղք, սի՛՛:
կէ. 129աբ Դարձեալ երգ ցնծութեան առ նոյն. ԿԷ. — Պատուեալ դու մա՛յր, դու մա՛յր, շնորհալի դու մա՛յր / արփիահրաշ տեսլեամբ ցանկալի դու մա՛յր... ածել շնորհօք որդիս առ քեզ շոյտ, դու մա՛յր:
կը. 129բ Դարձեալ երգ ցնծութեան առ նոյն. ԿԸ. («Մարիամ») — Մօրն Եսայի ազատիչ դուստր Մարիամ / ազատեա՛ զիս պարտաւոր ուստր Մարիամ... պարանոցին կացո՛ զոտս յար, Մարիա՛մ:
կթ. 130ա-1ա Երգ Հոգւոյն Սրբոյ գալստեան. ԿԹ. («Ի Պետրոսէ») – Ի հին աւուրց սուրբ աթոռոյն յորդ գետ հրեղէն, / թրծեա՛ զանօթս ախտատամուկ եւ կաւեղէն... ծածկել սիրով մեղաց իմոց զբազմութիւն:
հ. 131ա-2բ Երգ Հոգւոյն Սրբոյ, որպէս զնորաստեղծեալն. Հ. («Պետրոս») – Պետ համայնից հոգի անհուն, / բղխումն Հօր առօղ յՈրդւոյն... այրել սիրոյ աստի կապանս, դիմեալ ի վեր, թողեալ զոր կանս:
հա. 132բ-4բ Երգ Հոգւոյն Սրբոյ, որպէս առաւօտ լուսոյ. ՀԱ. («Ա-Ք») — Աստուած իմ հոգի / անճառ քո շնորհի, արա՛ արժանի... քուն մահու սթափել, քնար հոգւոյս յարգել, քեզ ըզփառս երգել:
հբ. 134բ-5ա Երգ աւետարանչաց. ՀԲ. («Պետրոս») – Պաղպաճաբուղխ յեդէմ տանէ, աւետեաց ջուր, / ի քառ առաջս բաժանեցիք դուք գետք մաքուր... կանգնեալ հանդէպ պաշտեն զխաչեալ Տէր մեր ինեւ:
հգ. 135աբ Ի խաչվերացին յանդիմանութիւն խաչելոյն. ՀԳ. – Սիրով սիրելւոյդ Որդի մարդոյ Բանս Հօր կոչեցայ, / աւաղելի, ոհ, աւաղելի ոհ, Բանս Հօր կոչեցայ... որ վասն հոգւոյդ կենդանութեան զմահ յանձն առի:
հդ. 136աբ Երգ խաչվերացին. ՀԴ. («Պետրոս») – Պատիւ խաչին է բարձրագոյն, / ուստի Յակոբ այր սրբագոյն... զքոյն բերէ խորհուրդ պայծառ, յոր կախեցաւ Աստուծոյ գառ:
հե. 136բ-7ա Երգ փափագողաց առ Յիսուս. ՀԵ. – Նորոգ ինձ աւետիս բերէ՛ք զՏեառնէ իմմէ Յիսուսէ... յաւիտեանն Տէր սիրօղն է զիս, աւաղ, դուք ինքնին՛՛:
հզ. 137բ-8ա Երգ զղջման առ հաղորդութիւնն. ՀԶ. – Յիսուս անմեղ գառն Աստուծոյ, / բա՛րձ զմեղս իմ ճաշակմամբ քո... կենդանացո՛ ձագս քո յարեան:
հէ. 138ա-9ա Երգ սրբոց առաքելոց. ՀԷ. («Պետրոս») – Պայծառ արփիք ջերմ լուսաբեր, / առ հոլովեալք ընդ տիեզեր... առէ՛ք ընծայ նախկին բանս, այբուբենից տառից կարգաւ:
հը. 139աբ Երգ եւ աղերս առ Աստուածածինն. ՀԸ.(հայատառ թուրքերէն, «Պետրոս») — Պիր կեօվէրչին սէն պինազիր... Կիւշ էյլէ տույ շուֆի ղանի վալ՛՛, Պետրոս իպնուն Քուրթար ջանի, Քուրթուր՛՛:
հթ. 139բ-40ա Երգ վարդապետաց. ՀԹ. – Վարդապէտք սուրբք հոտաւէտ վարդ, / եկեղեցւոյն Աստուծոյ զարդ... իսկ մեղսասէրք կրկնամեռք, սոդոմական խնձորաբերք:
ձ. 141աբ Երգ մարտիրոսաց. Ձ. – Զօրագլխոյն սուրբ հաւատոյ, / ըմբռնեցեալ յանոյշ հոտոյս... բոսորազգեստ արիւնահոս, բարեխօս լե՛ր առ Տէր Քրիստոս:
ձա. 142աբ Երգ սրբոց կուսանաց. ՁԱ. – Մեծի կուսին դուք մաքուր քոյր, / գեղածաղիկ նարդոսաբոյր... ի ժամ թաղիլն ի հող տապան, լերո՛ւք Հոգւոյն դուք փաստաբան:
ձբ. 142բ Խրատ վասն թշնամեաց. ՁԲ. — Զթշնամիս պարտիմք սիրել / նաեւ նոցա բարերարել... նոցին համայն զխէթ եւ քէն:
ձգ 143աբ Ողբերգութիւն ի մահու մեծ վարդապետաց. ՁԳ. («Պետրոսի») — Պայծառացեալ տեսականօք / պճնազարդեալ գործնականօք... Տէ՛ր, արա՛ զմեզ քեզ արժանի, քեզ արժանի:
ձդ. 143բ-4ա Երգ ձմեռնացեալ ծերոց՝ առ ի զգաստանալ. ՁԴ. – Իբրեւ զգետ ժխոր դարիւ ամբարձեալ, / ի մանկութեան գարնան ուղխիւ առյորդեալ... ի նորոգել զհնութիւնդ, զի մանկասցին նման նմա:
ձե. 144բ Քառանկիւնի ուր չորս, Յիսուս բաց ի յերկուցն – Յիսո՛ւս իմ սէր, սի՛րտ իմ, որ իբր հիւսեալ Սինայ, / իբր առ Մովսէս բնակիլ սիրով էջ սուրբ փեսայ... սերտեա՛ ի սիրտս սէր հաստատուն, հաւատ եւ յոյս, / յենուլ ի քեզ սիւն սերտ ոգւոյս հիւսօղ, Յիսո՛ւս:
ձզ. 145ա Այլ ձեւ – Աղբիւր բացեալ ի տան Դաւթի, / Բացեալ մաքրէ քաւիչ որդի... Ծագող բանն մեզ լոյս, ընկալ ի հաճոյս:
1. 145ա Նորին շարական աղերսակերպ — Աստանօր զկնի տաղից դնէմք զոմանս շարականս... իսկ եթէ ձայնաւոր, է շարական:
2. 145աբ Շարական գաւազան տալոյ. ԲԿ. — Որ հաճեցար անչափ սիրով կոչել ի կարգ զիս քարոզչաց... ուղղել զընթացս սիրով առ քեզ:
3. 145բ-6ա Աղերս շարականակերպ առ ստեղծօղն. ԲԿ. — Որ ստեղծեր զիս յոչնչէ անչափ սիրով մարդ կենդանի... զիս անարատ ըստ արժանի քոյդ վայելման:
4. 146ա Աղերս շարականակերպ առ իշխանն Աստուած. ԱԿ. — Համատարած իշխան էից անճառ սիրով... զօրացո՛ զհոգիս պարտել զամբարձեալն:
5. 146բ Աղերս շարականակերպ առ Հայրն Աստուած. ԱԿ. — Հայր ամէնօրհնեալ, որ ձօնեցեր մեզ զմիածինդ... նորին թեւօքն հասանիլ յանքոյթ օթեւանդ:
6. 146բ Աղերս շարականակերպ առ Բանն Աստուած. ԱԿ. — Բան անքննելի, որ բանական գոյիւ պճնեցեր... զծնունդս մեղաց նուիրեա՛ զիս ի փառս Հօր:
7. 146բ-7ա Աղերս շարականակերպ առ Հոգին Սուրբ. ԱԿ. — Հոգիդ ճշմարիտ, քոց զինուորաց զէն անպարտելի... բնակեա՛ ի յանձին իմում՝ զօրանալ եօթանց պարգեւացդ:
8. 147ա Աղերս շարականակերպ առ Սուրբ Երրորդութիւնն. ԱԿ. — Ամենասուրբ Երրորդութիւն, զքեզ աղաչեմ... մեզ ցուցեալ գոլ սրբութեան քեզ ի բնակութիւն:
9. 147բ Աղերս առ բարին Աստուած. ԲՁ. որպես ստուգութեամբն — Որ տնկեցեր զնորս Եդեմ մշակ հոգւոց... ի ժառանգել զքեզ բարութիւն:
10. 147բ-8ա Աղերս առ միակն Աստուած՝ որպէս անժամանակդ — Հայր անսկիզբն եւ սկիզբն սկզբնաւորաց հեռացեալս... միացո՛ ընդ քեզ բնակեալ յիս շնորհօք:
11. 148ա Աղերս առ անհունն Աստուած. ԲՁ. որպէս նշանաւ — Որ ստեղծեր զիս վասն քո Հայր բարեգութ... զիս փաղաղիչ, ցօղաբեր հողմ երկնաշունչ:
12. 148աբ Աղերս առ պարզն Աստուած. շարականակերպ. ԲԿ. — Որ ձուլեցեր զիս ի պատկեր քո պանծալի... ծագեա զարփիդ ի սիրտս պարզ նկատել զնախատիպդ:
13. 148բ Շարական աղերսակերպ առ անփոփոխն Աստուած. ԲԿ. — Հայր լուսոյ անեղական եւ անփոփոխ աստուածութիւն... ի մի սասանեցայց դարձեալ առ քեզ բերօղ յուղւոյն:
14. 149ա Շարական աղերսակերպ առ անմահն Աստուած. ԲԿ. — Հա՛յր Աստուած, աղբիւր կենաց... կենդանացո՛ զանձն իմ փչեալ զոգիսդ եօթնեսին:
15. 149աբ Շարական աղերսակերպ առ ամենակարօղն Աստուած. ԳԿ. — Հայր ամենազօր թագաւոր փառաց... դասեա՛ գեղեցիկ կարգաւ՝ գոլ զարհուրելի լէգէօն զօրաց:
16. 149բ Շարական աղերսակերպ առ իմաստութիւնն Աստուծոյ. ԳԿ. — Իմաստաստեղծ Հա՛յր ամենակար... կարացից առնել զկամսդ բարիս:
17. 149բ-50ա Շարական աղերսակերպ առ հոգեւորն Աստուած. ԲԿ. — Հա՛յր Աստուած, որ միշտ սիրես զպաշտօնեայս քոյս հոգեւորս... կարել ընդունիլ զանապական Հոգւոյդ պարգեւ:
18. 150ա Շարական աղերսախառն առ փառաւորեալն Աստուած. ԳԿ. — Հա՛յրդ փառաց, զքեզ փառաւորեմ... շնորհօք որպէս զՄովսէս փառօք քոյդ շնորհաց:
19. 150բ Շարական աղերսակերպ առ տենչալին Աստուած. ԳԿ. — Հա՛յր զմայլական, առարկայ հոգւոց... լցուսցես կոկորդս դառնացեալ մեղօք:
20. 150բ-1ա Շարական աղերսակերպ առ ամէնառատն Աստուած. ԳԿ. — Հա՛յրըդ բարի, աղբիւր բարութեան... ընչաքաղց բերա՛ն, լի՛ց քոյդ բարեօք, զքեզ համայն տալով:
21. 151ա Շարական աղերս առ խաղաղասէրն Աստուած. ԲՁ. — Հա՛յր բարեգութ, մեծ թագաւոր խաղաղութեան... խօսիլ ընդ Հոգւոյդ խաղաղ սրտիւ:
22. 151աբ Շարական առ նախախնամօղն Աստուած. ԲՁ. — Հա՛յր գթութեան, խոստացար մարգարէիւն հանել ի մէնջ... զխունկ ծխեա՛ բուրել Հօր հոտ անուշ:
23. 151բ Շարական առ երկայնամիտ Աստուած, որպէս անժամանակդ. ԴՁ. — Աստուած դատաւոր արդար... Հոգի՛ Աստուծոյ, ողորմեա՛:
24. 152ա Շարական աղերսակերպ առ ամենափարթամն Աստուած. ԳԿ. — Ամենակալ մեծանուն մեծացուցիչ աղքատաց... լցո՛ զաղքատըս հոգւով:
25. 152աբ Շարական առ ողորմածն Աստուած. աղերսակերպ. ԳԿ. — Ի սէր յաւիտենական սիրով զիս Հայր... լուսաւորեա՛ զաչս հոգւոյս:
26. 152բ Շարական առ կատարեալն Աստուած. ԴԿ. որպէս մարգարէն —Հա՛յր գթած բաւական Աստուած... եւ այնու գոլ կատարեալ:
27. 152բ-3ա Շարական առ հրաշագործն Աստուած. ԴԿ. — Գեղեցկութեանց յօրինիչ, ճարտարապետ գեղեցիկ... ցո՛յց, Հոգի՛. եւ շատ է ինձ:
ձէ. 153աբՔառանկիւնի («Գրիգոր») – Գահոյք րամից իսկի գոյին ոգւով գտար, / Երկոտասան կրիւք յղկեալ տաճար գոհար... եւ միւսն ի պատիւ Վկայասիրին, որպէս եւ ի բանից անտի յայտ իսկ է:
ձը. 153բ Եռանկիւնի («Ներսէս») – Նոր զարդ երկրիս րամեան սիւն... միջինն՝ զՇնորհալին եւ վերջինն՝ զԼամբորանացին:
1. 153բ-4ա Տէր ողորմեայք աւուր պատշաճի. նախ Յարութեան — Եկեղեցւոյ փեսայ Յիսո՛ւս, / ի յարութեան առաւօտոյս... յաւուրս ամէն կիւրակէի գալ ժամ նաեւ յերեկոյին:
2. 154աբ Ի տօնի Աստուածածնի — Աստուածածի՛ն կոյս Մարիամ / առ ոտս քոյին անկանիմ, լամ... լնուլ զբանն ընդ մերդ է:
3. 154բ-5ա Ի Համբարձման — Որ ի յերկինըս համբարձար / եւ ընդ աջմէ ծնողիդ նստար... դասեալ խառնեա՛ սրբոցդ երամ:
4. 155ա Ի տօնի Հոգեգալստեան — Հոգի Աստուած աղբիւր շնորհաց / որոտալով էջ ի բարձանց... զի տեսութեանդ լիցուք արժան:
5. 155բ Ի Վարդավառի — Որ ի լերինն պայծառացար / եւ իբրեւ վարդ այսօր բացար... զմայլիլ տեսլեամբ վարդիդ պայծառ:
6. 155բ Ի Սրբոյ Խաչին — Դանիէլեան բարձրաբերձ ծառ / ընդ հովանեաւ քո զմեզ առ... ձօնել Հօր իբր այգւոյ մշակ:
7. 155բ-6ա Ի տօնի Ծննդեան — Բան ծոցածին Հօր բարերար / հանգեալ ի կոյսն ստասջիք ծրար... անախտ ձենօք քեւ ցնծալ յար:
8. 156ա Ի տօնի առաքելոց — Բանին կենաց քարոզք պայծառ / առաքելոց սրբոց կաճառ... սրբել հոգւոց մեր մեղաց քոց:
9. 156աբ Ի տօնի մարգարէից — Սուրբ մարգարէք կրօղք Հոգւոյն / զմարդեղութիւն աստուածորդւոյն... հեղուլ առ մեզ Հոգւոյն հոսան:
10. 156բ Ի տօնի վարդապետաց — Վարդապետք վարդք անուշահոտ / սուրբ գիտութեանց տուօղք զհոտ... առ ծովն Աստուած ածէ՛ք զմեզ հետ:
11. 156բ-7ա Ի տօնի սրբոց հայրապետաց — Առաքելոց սրբոց յաջորդ / սուրբ հայրապետք հոգւոց որսորդ... պահպանեցէ՛ք ի գայլ դիւաց:
12. 157ա Ի տօնի մարտիրոսաց — Քարինք զմրուխտ եւ կարկեհան / յղկեալ տաշեալք ի չարչարան... ածէ՛ք եւ զմեզ լեալ ձեռնաձիգ:
13. 157աբ Ի տօնի կուսանաց — Յաղթեալ զմարմին իբր անդամանդ / ի փեսային սէր խանդակաթ... սանձեցէ՛ք սիրտս մեր ախտայոյզ:
14. 157բ Ի տօնի ճգնաւորաց — Թեւօք հոգւոյն արծաթապատ / լքեալ զշէն եւ ըզպալատ... տո՛ւք հետեւիլ առ հին կենաց:
15. 157բ-8ա Յաւուրս պահոց — Որ զքառասունն սուրբ պահեցեր / զդասն ճաշակն քաղցրացուցեր... վասն աղուհացին եւ շաբաթապահոց գրեցաւ:
16. 158աբ Յաւուրս երաշտութեան – Ամէնողորմ գթած Հայր ծեր, / լո՛ւր քաղցրութեամբ զաղաչանս մեր... շնորհեա՛ զանձրեւդ ի լիութիւն, բառնալ զսով եւ զսղութիւն, Տէր ողորմեա՛:
17. 158բ-9ա Յաւուրս նեղութեան – Ամենախնամ Տէ՛ր երկնաւոր, / հայեա՛ց ի յազգս անթագաւոր... զի առ նեղեալքս լցցի քո բան, եղէց առն նմա ի նեղութեան, Տէր ողորմեա՛:
18. 159ա-62բ Երգ ասացեալ ի համբակութեան աղերսակերպ – Առ քեզ դիմեմ հառաչանօք անդադար, / առ եղկելիս ծառայս գթա՛ տիրաբար... ի փառաւորել զմի տէրութիւնդ եռանձնեայ:
19. 163ա-70ա Խրատ առ նորընծայ կրօնաւորս, ասացեալ ի համբակութեան – Աստուածային Հոգւոյն տաճար կազմել զհոգիդ կամեցար... որ յաչո անփոյտ առեալ գերան, / հարկեմ այլոց, թէ շիւղըդ հան:
20. 170ա-4ա Խրատ մանկանց՝ ի համբակութեան ասացեալ — Անեղ էակին էից ստեղծօղ / եւ յարաժամ նոցին տածօղ... առցեն բերան մանկունք դասի:
21. 174բ-6բ Եւ քանզի չիք հարկաւորագոյն առ զարգացումն մանկանց եւ երիտասարդաց, քան եօթն առաքինութինքն, վասն որոյ ի վախճանի չափաբանական գրքկանս եւ զնոսա համառօտապէս դնեմք տաճկաւար, զի առցեն ի բերան (հայատառ թուրքերեն) — Ֆաշիլէթլեր սէրֆիւրաղի իհթիգաթ / փաւլօս անկայ վէրիր զարիֆ պուեքհադ... չօք տիլէրսէն կէր կիւն վերէ հագ հիպա:
Հմմտ. ձեռ. 2861, 1ա-56բ:
Ծնթ. ստ. լս.ներում կան գրչի ծանօթութիւններ. 4բ՝ «Թուի, թէ պարտ է ասել յարութեան», 5ա՝ «Յօրինակին պակասի բառ մի», 6ա՝ «Որպէս ինձ թուի, աստ պակասի ժ տառն, որով լինի ախորժանց», 9բ՝ «Պարտ է լինել ընդ ընկերաց», 12բ՝ «Աստ պակասին բառք ինչ», 15ա՝ «Թուի թէ ի տառն սխալմամբ գրչի է յաւելեալ», 15բ՝ «Փոխանակ ո տառին, պարտի դնել օ տառ», 46ա՝ «Աստ պակասի բառ մի, որ թուի լինել յօդուածքս», 47բ՝ «Յօրինակին պակասի բառ մի», 54բ՝ «Աստանօր պակասի երկու տող ի տանէն, որպէս նախընթաց եւ յետագայ տանց տողահամարքն ցուցանեն», 59ա՝ «Պարտի լինել դու եւ ոչ դեւ», 64ա՝ «Ի լուսանցն գրեալ է տեսութեանդ», 90բ՝ «Տառադարձութեամբ յաջմէ ի ձախ կարդայ Պետրոս», 112ա՝ «Այս տաղ յաւուրս յարութեան երգի ի բազում ամաց հետէ ի Սուրբ Էջմիածին զկնի պատարագին», 124բ՝ «Փոխանակ այս բառին պարտի լինել նորին», 125բ՝ «Ժ. տառիւ տունն պակասի յօրինակին», «Յօրինակին պակաս է բառ մի», 127ա՝ «Թէիւ տունն պակասի», 144բ՝ «Բաց ի յերկուցն ասելով նշանակէ զառաջին եւ զվերջին բառսն ոտանաւորիս», 148ա՝ «Որպէս ինձ թուի, պարտի գոլ ԱԿ. եւ ոչ ԲՁ., զի նշանաւն է ԱԿ.», 152բ՝ «Պարտի լինել գեղեցկացար»), 173ա՝ «Յօրինակին պակասի բառ մի»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
176բԱրդ, ի վախճանի, որք ընթեռնուք զսակաւ երկս մեր, զոր մեծ սիրով ձօնեմ ձեզ, եթէ օգտիք ինչ ի սմանէ, յիշեսջի՛ք ի մաքուր մաղթանս ձեր զՊետրոս մեղսամած վարդապետս Աղամալեան եւ զծնօղս իմ՝ զԲերթում եւ Թամարիս, եւ զեղբարսն իմ՝ զՊօղոս եւ Մկրտում, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ. ամէն: Նա թէ ոք գաղափարեսցէ, սակաւ այս բան մի զատուսցէ (նման՝ 174ա՝ ջնջած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
177ա Ծանօթութիւն վասն գրելոյ զյառաջաբանութիւն սոյն մատենի — Բաց յայսմանէ են երջանիկ վարդապետիս Բերթումեանց եւ այլ բազում հեղինակութիւնք, յորոց ոմանք հասին առ մեզ, որք են. 1) Աղօթագիրք, 2) Աստուածանմանութիւն, 3) Աղբիւր բացեալ, 4) Կշիռ արդարութեան, 5) Մեկնութիւն գրոցն Յոբայ եւ 6) Ոտանաւոր տաճկերէն կոչեցեալ Լուլույիթեր, յորոց առաջինքն գտանին ի թանգարանի (գրադարան) Սրբոյ Էջմիածնի, իսկ վերջինն, հանդերձ Յիսուս փեսային, առ իս: Աւագ քահանայ Իսահակ Սահառունի, ի 4 մայիսի 1872 ամի, ի Տփխիս:
ՆՇՈՒՄ՝մէջքին՝ «Պետրոս վ. Բերդումեան, Երգարան կոչեցեալ Յիսուս փեսայ», պհպ. Աա՝ «N 421/2778, Երգարան Պետրոսի վարդապետի Բերդումեան, քառածալ, գրեալ ի թղթի ի ձեռն աւագ քահանայ Իսահակ Սահառունւոյ, ի 4 մայիսի, 1872, ի Տփխիս (տե՛ս ի վերջն, երես 177), Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
2779
|
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 90. չգրուած՝ 1ա-2բ, 13բ, 34ա-8բ, 48բ-9բ, 52բ, 56աբ, 90բ: ՊՐԱԿ՝ 38+10+2+4+2+18+16: ՆԻՒԹ՝ թուղթ՝ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (թ. 1-56)՝ թագապսակ թեւատարած արծիւ, թագապսակ ոճաւորուած շրջանակ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (անկանոն՝ 22x14,5, 19x14,5, 19x13,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր՝ թ. 3-33 (նմուշ՝ 14բ), այլ ձեռք՝ թ. 39-55 (նմուշ՝ 43ա), թ. 57-90 (նմուշ՝ 60ա): ՏՈՂ՝ 28-9: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ, մէջքը եւ փեղկերի հիմնամասերը՝ սեւ կաշի: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ սպիտակ չգրուած թուղթ (Աա, պհպ. Բ.), մասն կազմաստառի:
Նմուշ 14բ
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. թերթեզերքըմաշուած, խոնաւութեանհետքեր, ցեցի անցքեր, մէջքիստորինհատուածը՝ցեցակեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-33բ [Հաւաքումն իմաստնալից բանից Թովմայի Գեմբացւոյ եւ Ղուկայ]
1. 3ա-13ա [Բանք Թովմայ Գեմբացւոյ] — Ոչ յագին աչք ի տեսութենէ եւ ոչ լնանին լսելիք ի լրոյ... այլ ամբողջապէս զքեզ տաս Աստուծոյ եւ միաւորիս ընդ նմա շնօրհօք:
Ծնթ. Լս-ներում ունի նիւթերի բնորոշումներ. 4ա՝ «Գեղեցիկ է յամենայնի փորձանաւորաց, սաղմոս», 4բ՝ «Ճգնաւորաց, վարդապետաց», 5ա՝ «Խիղճմտաց», 5բ՝ «Գեմբացւոյն աղօթք գեղեցիկ յամենայնի ընթերցման եւ քարոզի», «Զշնորհ հայցել», 6ա՝ «Գովութիւն Աւետարանի», «Սէր», 6բ՝ «Չար խորհրդի», «Մտածմունք», «Ծառայութիւն Աստուծոյ. Ե.շաբաթ», 7ա՝ «Հատուցումն», «Հնազանդութիւն», «Դիտաւորութիւն յամենայն իրս առնելիս», 7բ՝ «Յանձնարարութիւն», «Համբերութիւն, «Շնորհ բնութիւն», 8ա՝ «Ի տկարութենէ յառաջ գայ նեղութիւնն», «209. Խաղաղութիւն», «Չար խորհրդոյ», «Չդատել զոք», «Խաղաղութիւն», «Միտք աղօթիւք», «Սիրտ», 8բ՝ «235. Աղօթք փորձութեան», «Իմաստութիւն եւ գիտութիւն զանազանք», «Բնութիւն շնորհ», «Կրօնաւորաց», «Իմաստունք», «Համբերութիւն», «Սէրն Աստուծոյ», «Ծառայ Աստուծոյ», 9ա՝ «Ազատք, ոյք են ի յամենայն ըզնէ (՞)», «Խորհուրդ», 9բ՝ «Զղջումն ուստի գայ», «Խոնարհ», «Սէր անկարգ», «Վարժ ոչ ի բանս, այլ ի գործս», 10ա՝ «Չլսել զբանս անարգ», «Անմիտ համբերել նախատանաց դատաստանն», «Համբերել», «Աշխարհիս վիշտն եւ թշուառութիւնն», «Վերին աշխարհի երանութիւնն», 10բ՝ «Չար խորհուրդ», «Աղօթքս եւ յամենայն ժամանակս սէր», «Զբարին կամիմք եւ զչարն առնիմք», «Զղջացելոց», 11ա՝ «Շնորհ եւ բնութիւն», 12բ՝ «Շնորհ», «Քրիստոս ճանապարհ եւ ճշմարիտ կեանք», «Բանն Քրիստոսի», «Հաղորդութիւն», 13ա՝ «Հաղորդութիւն», «Մտածելն զՔրիստոս տնօրէն», «Բ. հարկաւորք», «Քահանայական պաշտօն», «Շնորհ ջերմեռ՛՛»:
2. 14ա-33բ [Բանք Ղուկասու] — Պէսպէս գոլով ճաշակք քմաց ի տեղէ լինել... եւ այնքան խոտի, որքան ճանաչի:
Ծնթ. Լս-ներում ունի նիւթերի բնորոշումներ. 14ա՝ «Սէր», «Ծառայ», «Ապերախտ», «Կոյր», 14բ՝ «Գործել», «Լոյս», «Շնորհ», «Գ. թշնամիք», «Տեսական», 15ա՝ «Կրօնաւոր վարդապետք», «Կրօնաւոր, ով է առնել կրել», «Աստուծոյ վճարումն կրօնաւորի», «Ինքեան վճարումն», 15բ՝ «Հասարակաց է հաղորդելի», «Կատարելութիւն», «Սէր», «Պակասութիւն», «Օրինակ», 16ա՝ «Խնդութիւն», «Ծառայութիւն», «Առաքինի», «Ինքնագլխութիւն», «Ուսն ի սիրոյ», «Շնորհ, առաքինութիւն, կատարելութիւն, ծառ», «Հատուցումն», «Աշխատութիւն», «Սէր, տենչ», 16բ՝ «Փորձութեան շահն», «Անձնասիրութիւն», «Կատարել», «Թշնամի», «Բամբասանք», «Միայնութեան սիրով, ծնունդ, ծառ», «Կատարելութիւն», «Առողջութիւն», «Սէր», «Կատարելութիւն, սէր», 17ա՝ «Իմ զերկրաւոր կամք Հօր», «Խոնարհութեան պահպանութիւն», «Ճանաչման շահն», «Ուխտ», «Կախումն», «Գ. ուխտքն Գ. թշնամեաց յաղթեն», «Անկարութիւն», 17բ՝ «Բեռն», «Ուխտ», «Խոստանալ», «Հարկն բնութեան կամաց», «Կամք», «Գործ ի կամաց», «Ուխտիւ գործք ողջախո՛՛», «Գործ», 18ա՝ «Գ. հարկաւորք, իրք, եռանդ», «Փոյթ», «Ուրախութիւն», «Խաչիլ ումեք», «Աշխարհական կարգաւոր», 18բ՝ «Զգայութիւնք», «Զինուոր», «Գ. համբակք հարկաօր», «Վարդապետք», «Աշխարհի Գ. ցանց, Քրիստոսի մեծութիւնք, աղքատութիւն», 19ա՝ «Յանցաւորի», «Սէր», «Միջոցօք լինի իրի ստացումն», «Գ. խափանիչք ըղձի», 19բ՝ «Գ. հարկարութիւնք հիմանց», «Ողջակէզ», «Տուրք», «Պատերազմական», «Օրենք», «Գ. աղքատք», 20ա՝ «Վասն վարդապետաց», «Ագահութիւն», «Աղքատութիւն», 20բ՝ «Փուշ», «Յարումն», «Խոստում», «Ոսկի», «Յոյս», «Պարիսպ», «Պահպանութիւն», «Աղքատ», «Հասարակութեան զհետ երթալի», 21ա՝ «Ցանկութիւն», «Ողջախոհութիւն», «Երկիւղ», «Մարդ», «Առաքինութիւն», «Ողջախոհութիւն», «Ողջախոհ», «Գեղեցկութիւն ողջախոհութեան», «Մարմին», «Ժուժկալութիւն, անժուժկալութիւն», 21բ՝ «Անառակութիւն», «Հայելի», «Հաճոյք», «Չափաւոր կերակուր, զգայութիւնք են դրունք», «Չար», «Դատարկութիւն աշխատութեան», «Ողջախոհ», «Կիրք», «Առաջնորդ հնազանդ», 22ա՝ «Ընծայ», «Կրօնաւորք, հնազանդութիւն», «Յաղթութիւն անձին», «Գ. ուխտք», «Բան քարոզչաց պարտէզ», «Խորհուրդ մտոց», «Հնազանդ օգուտն», 22բ՝ «Դ. հաճոյականք», «Համբերութիւն», «Հեզութիւն ներհակն անկարգ բարկութեան», «Բարկութիւն», «Նմանն Քրիստոսի», 23ա՝ «Յօժարութեամբ հնազանդութիւն», «Կարծիք, միտք, կամք, հնազանդութիւն», «Հնազանդութիւն», «Հպատակ», «Պատիւ պատկերին առ հիելին էր», 23բ՝ «Խոնարհ», «Խաբին», «Խոնարհութիւն», «Խոնարհ», «Հպարտութիւն», «Խոնարհութիւն», 24ա՝ «Գովութիւն, պուկ խոնարհաց», «Սէր», «Սէրն է յօդ », 24բ՝ «Սէր», «Սէր ընկերին», «Լուր», 25ա՝ «Անիրաւութիւն», «Երախտիք», 25բ՝ «Մեռուցումն», «Ընտրողութիւն», 26ա՝ «Մարմինն զոհելի է», «Կիրք», «Կրօն է դպրոց», «Անտարբեր», «Տեղի չփոխելի է», «Առաջնորդաց ներհակն», 26բ՝ «Կարգաւորաց պարկեշտութիւն է դէպ», «Ցոփ է դէպսիզ», 27ա՝ «Աղօթք», «Աղօթք չար խորհուրդ», «Յարատեւութիւն», «Կարգաւորաց», 28ա՝ «Խոնարհ», «Յարատեւութիւն Բ. ծայրքն՝ մեղկութիւն, յամառութիւն», «Առաջադրութիւն», «Սկզբունք արհամարհել», «Պատիւ», «Սկզբունք կատարելութեան», «Միտք կամք, կարծիք, համարումն, յանդգնութիւն, յամառութիւն», 29ա՝ «Միտք», «Հաւատ», «Միտք դատաւոր», «Կամքն Գ. պակասութիւնք» 29բ՝ «Միտքս բարի է», «Զգայական բաղձանք», «Դատարկութիւն», 30ա՝ «Միջոցք գեղեցիկ ասողի եւ լսողի հոգեւորաց», «Ճանաչելոյ շահն», «ԶԱստուծոյ խօսիլ», «Զառաքինութեանց խօսիլ», «Լեզու», 30բ՝ «Տէր ծառայ ժրաջան», «Ծառայ հեղգ», «Սէր», «Խաղաղութիւն», «Մեղք», «Կիրք, իղձք, թշնամիք», 31ա՝ «Անկռիւ լինիլ», «Վիճաբանիլ», «Կռիւ», «Նեղութիւն», «Նեղութիւն», 31բ՝ «Լեզու», «Անուն աւերել է զոր», «Յանդի՛՛», 32ա՝ «Խղճահարութիւն», 32բ՝ «Խղճահարութիւն», «Խոստովանահօր», «Հետաքրքրութիւն, չարապորտ (՞)», 33ա՝ «Փրկութիւն հոգւոյ», «Փառամոլութիւն», «Եպիսկոպոսութիւն», 33բ՝ «Բանադրանք»:
Բ. 39ա-55բ [Սիմէոնի Երեւանցւոյ, Քարոզք]
–39ա-41ա Առաջաբանութիւն եւ առազդեցութիւն ինչ [յ]աղագս առաջիկայ Քարոզգրգոյս ի հեղինակէն արարեցեալ — Առատապարգեւն Աստուած, որ ի յստեղծելն... գոլով ի բաց ընկենուք, ողջ լերո՛ւք ի Տէր, ի Սիմէօնէ յապարդիւն վարդապետէ Երեւանցւոյ եւ ի պաշտօնէէ Սրբոյ Էջմիածնի ի մեծ քաղաքն Կոստանդինուպօլիս, ի գործս նուիրակութեան, ի ՌՄԷ. (1758) թուոջն միում:
1. 41ա-3բ Քարոզ ի յԱւետիքն հրեշտակապետին առ կոյսն Մարիամ, ի բան սրբոյ Աւետարանին եւ յամսեանն վեցերորդի առաքեցաւ [Ա.] — Այս փրկագործ եւ հրաշալի խորհուրդ նախապէս գոյր ի միտս Աստուծոյ... վասն որոյ ասէ՝ Եւ յամսեանն վեցերորդի առաքեցաւ Գաբրիել:
2. 43բ-6ա Քարոզ նորին Սիմէօնի ի Վերափոխումն Սրբոյհույ Աստուածածնին, ի բանն Սօղօմօնի, թէ՝ Մի է աղաւնի իմ: Պրակ 74 [ՀԶ.] — Գրեալ է ի պատմութիւնս, թէ երբեմն յԱթէնս ի մէջ իմաստասիրաց... ի միասին եդեալք տօնին այսու խորհրդով:
3. 46բ-8ա Քարոզ նորին Սիմէօնի ի յերկրորդ կիւրակէն Սրբոյ Աստուածածնին, ի բանն սաղմոսի, թէ՝ Կալար զաջոյ ձեռանէ իմմէ, ի խորհուրդս քո առաջնորդեցեր ինձ եւ փառօք ընկալար զիս: Պրակ 75 [ՀԷ.] — Ասացաք ի յանցելումն, թէ սուրբ կոյս Մարիամ մի է... գինի ոչ ունին, ըստ այսմ եւ զայլսն պակասութիւնսն:
4. 50ա-2ա Քարոզ նորին Սիմէօնի՝ Վարդավառին, դարձեալ ի բանն Աւետարանին, թէ՝ Եւ յետ վեց աւուր առնու զՊետրոս. եւ այլն: Պրակ 72 [ՀԴ.] — Այլակերպութիւնն Քրիստոսի, զոր այսօր տօնէ... ընդունի զկեանս յաւիտենականս, դմա լուարո՛ւք. եւ այլն:
5. 53ա-5բ Քարոզ նորին Սիմէօնի ի յԱյլակերպութիւն Քրիստոսի Աստուծոյ, ի բանն, թէ՝ Եւ յետ վեց աւուր առնու Յիսուս ընդ իւր Պետրոս եւ զայլն [ՀԳ.] — Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս զիւր անճառելի եւ պարագրելի զօրութիւնն... եւ տողւոյն, եթէ պիտոյասցի ըստ ժամանակին:
Հմմտ. ձեռ. 2212, 124ա-5ա, 125բ-7ա, 272բ-4բ, 275ա-6բ, 268բ-70բ, 266ա-8ա:
Գ. 57ա-90ա [Մեկնութիւն Ծննդոց]
1. 57ա-64բ Զգործոյ Զ.երրորդ աւուր — [Բն.] Ի վեցերորդ աւուր ետ զբնակ երկրի, որպէս ի 5ում աւուր ջրոյ եւ օդոյ... [Մեկն.] Եւ ասէ. Հանցէ երկիր զոգի կենդանի... եւ գործք ձեռաց նորա պատմէ հաստատութիւն: Սաղմոս 18. 1: Վախճան վեցօրեայ արարչագործութեանն Աստուծոյ: Կատարեցաւ գիրքն վեցօրէի:
2. 64բ-75ա Գլուխ երկրորդ — [Բն.] Առագրումն հանգստութեանն Աստուծոյ ի շաբաթոջ եւ ի շաբաթու սրբացումն: Երկրորդ, համարն 8. Տնկումն դրախտին եւ չորեքկին նորին գետքն: Երրորդ, համարն 18. Քարշումն Եւայի ի կողէն Ադամայ: Չորրորդ, համար 28. Կացուցումն ամուսնութեան ի յԱդամ եւ յԵւայ (կատարեցան երկինք եւ երկիր եւ ամենայն զարդ նոցա): [Մեկն.] Արդէն մինչ ի վեցերորդ աւուր կատարեցան ամենայն... դարձեալ մոլորիլ եւ պատրիլ: Այսպէս Սկօթոսն:
3. 75ա-83բ Գլուխ երրորդ — [Բն.] Օձն փորձէ զԵւա: Նա մեղանչէ ընդ Ադամայ, ուստի 8 համարն կշտամբութիւն յԱստուծոյ: Երկրորդ, 14 համարն. Օձն անիծանի յԱստուծոյ եւ խոստանի Քրիստոս Ամենափրկիչն: Երրորդ. Եւա եւ Ադամ դատապարտին ի յաշխատանս, ի ցաւս եւ ի մահն, եւ ապա 23 համարն մերժին ի դրախտէն, եւ առաջի նորա դնի պահապան քերովբէ՝ բոցեղէն սրով: [Մեկն.] Զի՞ է ասաց Աստուած՝ Մի՛ ուտիցէք. եւ այլն: Վարդապետ Օգոստինոս ասէ... կամ արգելանել կերպիւ իւիք կարէ:
4. 83բ-6բ Գլուխ չորրորդ — Ադամ ծնաւ զԿայէն... եւս կայ կռապաշտութիւն, եւս ոմանք թէ ոչ:
5. 86բ-8ա Գլուխ հինգերորդ — Բաղհիւսի ազգաբանութիւնն Ադամայ Սեթաւ մինչեւ առ Նոյ... զիս ոչ յիշէ գիրն:
6. 88աբ Գլուխ 6երորդ — (Եւ ստրջացոյց) Աստուած ոչ ստրջանայ, այլ այս ասէ նմանօրէն... թէեւ իցեն գազանաբարոյք:
7. 89աբ Գլուխ 8 — Նուազի սակաւ առ սակաւ եւ ապա եզերի ջրհեղեղ եւ Աստուծոյ... եթէ շինէր, հնար էր:
8. 89բ-90ա Գլուխ 13 — [Բն.] Աբրամ ի Ղովտայ զէնէն բաժանի. Ղովտ զՍօդօմ ընտրէ, Աբրահամ՝ զՔանան, զոր ի 14 համարն նմա Աստուած ցուցանէ եւ խոստանայ: [Մեկն.] Եւ էին մեղաւորք առաջի Տեառն... կոխելիք, անպիտանք եւ այլն, որպէս եղեւն իսկ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Պհպ. Աբ (1864 թ., շղագիր) Այսոքիկ տետրակք ըստ յարմարութեան նիւթոյն եւ գրիցն հաւաքեալ ի թղթոց հանգուցեալ Ղուկաս արքեպիսկոպոսի, ետու կազմիլ ի մի գիրք, զի մի՛ հետզհետէ կորիցէ՝ թերթատեալ եւ արտաքոյ ցուցակի մնալովն, ի 15 հոկտեմ. 1864, ի Սուրբ Էջմիածին, նուաստ Վրթանէս վարդապետ:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «Թովմայի Գեմբացւոյ Հաւաքումն իմաստալից բանից», Ա. կազմաստառին՝ «Հմր 1, ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս], Հաւաքումն իմաստնալից բանից Թովմայի Գեմբացւոյ եւ Ղուկայ, քառածալ, նօտրագիր, գրեալ ի թղթի, թիւն եւ տեղին եւ անուն գրողին անյայտ: Պարունակին ի սմա. ա. Հինգ քարոզք Սիմէօն վարդապետի (որ եւ կաթողիկոս) Երեւանցւոյ, հանդերձ առաջաբանութեամբն, յԱւետիքն հրեշտակին առ սուրբ կոյսն Մարիամ, ի Վերափոխումն սրբոյ Աստուածածին, յԵրկրորդ կիւրակէն Սրբոյ Աստուածածնի, ի Վարդավառն եւ ի յԱյլակերպութիւն Տեառն, բ. Ի մեկնութենէ Ծննդոց, թերեւս Պետրոս վարդապետի Բերդումեանց, հատուած մի սկսեալ ի վեցերորդ աւուր Արարչագործութենէն մինչեւ ցբաժանումն Աբրահամու ի Ղովտայ, մաքուր շաղագիր եւ հարթ շարադրութեամբ գրեալ», պհպ. Աա՝ «474/2779»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «Պօղոս դարձեալ Աբրահամ: Կիրակոս վարդապետի շաղկապ վեցզօրայ թուականեան եւ Զ. չմնաց: Պօղոսին Ճ. ճամչլէ էվէլ, ուր սարկաւագնին իլամն առաք Խ. Ղուկասու: Տիրացու տրուպ Տեօվլէթ Էհկեամ տէր Առաքել 13»: 48բ՝ «արարե Յովսէս»:
2780
ԿԱՐԻՆ |
ՌՄԿԹ. – 1820 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Մինաս Ոսկերչեան:
ԹԵՐԹ՝ 72. չգրուած՝ 1բ, 3բ, 67բ-72բ (վերին աջ եւ ձախ անկիւններում գրչի էջակալում՝ 1-127, որ է՝ 4ա-67ա): ՊՐԱԿ՝ Ա-Զx12 (Ա, Զ 11, Բ 16, Դ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով եւ լուսադրոշմերով՝ թագապսակ առիւծ եւ «I M C»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23x 16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (18x12): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 5ա): ՏՈՂ՝ 29: ԿԱԶՄ՝ բաց դարչնագոյն դրոշմազարդ կաշի՝ կենտրոնում ծաղկաթուղթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտ ցայտկէն:
Նմուշ 5ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյն՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերն ու մէջքը մաշուած, թերթերին աղտոտուածութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-67ա Գիրք ճակատամարտութեան կամ ընտրողութեան այն, որ ունի ընդ ազգին հրէից վասն օրինաց նոցին եւ ծիսից, վկայութեամբ Սուրբ Գրոց Հին եւ Նոր կտակարանաց, արարեալ յումեմնէ Նէոփիտոս անուն յունաց աբեղայէ, որ երբեմն րաբունի ազգին հրէից, եւ թարգմանեալ ի մոլտովանու լեզուէ ի հայ բարբառ, աշխատութեամբ տէր Ներսէս քահանայի Հայկազնոյ, յամի Տեառն 1808, ի մայիսի 20, ի քաղաք Եաշ
Տե՛ս ձեռ. 935, 4ա-82բ: Յառաջ. շարադրողի/2ա-3ա: ա/4ա-15ա: բ/15բ-23բ: գ/24ա-34բ: դ/35ա-63բ: Յայտարարութիւն/64աբ: [Գովասանութիւն]/չիք: Ցանկ/65ա-7ա:
Ծնթ. Լս-ներում ունի սուրբգրային քաղուածքների յղումներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա Իսկ այժմ գաղափարեցաւ ըստ կարի սրբագրութեամբ ի հայրապետութեան տեառն Եփրեմի սրբազան կաթուղիկոսի ամենայն Հայոց՝ ձեռամբ Ոսկերչեան Մինասայ նուաստ աշակերտի Գրիգորի վարժապետի Շաքարճեան Կարնեցւոյ, ի վայելս անձին իւրոյ, յամի Տեառն 1820 եւ ի մերս թուոջ ՌՄԿԹ. (1820), յունվար 1, ի մայր ուսումնարանի Կարնոյ:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «Նէոփիթոս աբեղայի», 1ա՝ «476/ 2780», «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա. կազմաստառին՝ «Այբուբեն՝ Ա-Կ»:
2781
|
ԺԳ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 279. չգրուած՝ 16բ, 51բ-2ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-Դ (խառն՝ Ա 10, Բ 19, Գ 8, Դ 15)+Ի-Ա*x12 (ԺԸ 11, ԺԴ 6, Է, Գ 10, Զ 9, Դ 13, Ա 8)+4: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,8x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (19,5x12): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (տարբեր՝ ըստ գրիչների. նմուշ՝ 14ա, 28ա): ՏՈՂ՝ 26: ԿԱԶՄ՝ սեւ կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ սպիտակ չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
* Գրչի պրակահամարները դրուած են հակառակ կարգով՝ վերջից առաջ:
Նմուշ 14ա
Նմուշ 28ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լս-ային. – Յովհաննէս Մկրտչի գլուխը ի վերայ սկուտեղի՝ 13ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն: Զարդագիր՝ թռչնագիր հանգուցագիր: Գոյն՝ վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած. Պհպ. Ա.ի կէսը լայնքից կտրած, թերթերին խոնաւութեան հետքեր, զանազան բծեր, թ. 137ը պոկուած, ունի թերթերի ետուառաջութիւն. կարդալ՝ թ. 1-14, 16-23, 15, 24-123, 136, 138-82, 184-202, 183, 203-24, 137, 225-43, 124-35, 264-75, 252-63, 244-51, 276-9, թ. 1-2ի միջեւ 2, 139-40ի միջեւ 6, 214-5ի, 224-5ի, 275-6ի միջեւ 1ական, 232-3ի միջեւ 3, 251-2 միջեւ 4 թերթ ընկած. 1476 թ. Բոլորաձոր անապատում Զաքարիա եւ Աբրահամ աբեղայ եղբարները ծաղկել, նորոգել են ձեռագիրը՝ լրացնելով պակաս թերթերը՝ թ. 2-14, 16, 23, 25-7, 29-30, 37-46, 51-2, 279՝ տե՛ս յետագայի յիշ.ք՝ 1բ, 13ա, 279ա:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. ա. 2ա-13ա[Կանոն Յարութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի](սկ. թափուած) /// զնա երթալ յերկինս, ապա դարձան Երուսաղէմ... 13ա-4բ, 16ա-8բ Շաբաթ առաւաւտու. [Յիշատակ է գլխատման սրբոյն Յովհաննու Մկրտչին]. Սղ. Աստուած փառաւորեալ ի խորհուրդս սրբոց...
2. 25բ-7ա [Կարգ Աւետեաց սուրբ Աստուածածնին]. Ապրիէլի Զ. Տաւն է Աւետեաց Աստուածածնին. Սղ., Կց. Տէր ասաց զիս: Ընթրց. յԱռակաց — Ի պտղոյ արդարութեան բուսանի ծառ կենաց...
1. բ. 18բ-23բ, 15աբ, 24ա-5բ, 27ա-37բ Բ. Կիրակէ. [Կրկնազատիկ] — Տէր հովեսցէ զիս, եւ ինձ ինչ ոչ պ[ակասեսցի]...
գ. 37բ-54ա [Երրորդ կիրակին. Աշխարհամատրանն է տաւն]. Ճաշ. Սղ. Ականջաւք մեր...: Ընթրց. ի Գործոց Առաքելոց — Իբրեւ կատարէին աւուրք բազումք...
դ. 54ա-72ա Դ. Կիրակէ — Քեզ վայել է աւրհնութիւն, Աստուած ի Սիոն...
ե. 72ա-87ա Ե. Կիրակէ — Խոնարհեցւո՛, Տէ՛ր, զունկն քո...
զ. 87ա-96ա Զ. Կիրակէ — Խոստովան եղերուք Տեառն... 96բ-103ա Ի Համբարձման առաւաւտուն. Սղ. ԽԶ., Կց. Համբարձաւ Աստուած աւրհնութեամբ...
է. 103ա-18ա Է. Կիրակէ. Կրկին Ծաղկազարդին առաւաւտուն զառաջի Ծաղկազարդին կարդա՛: Կց. Լերինք ցնծասցեն: Սղ. ՂԷ. Աւրհնեցե՛ք զՏէր...
3. ա. 118ա-23բ, 136աբ, 138ա-9բ[Կանոն Հոգւոյն Սրբոյ գալստեանն] Ը. Կիրակէի. Պենտակոստէի առաւաւտուն: Կց. Հոգի քո բարի: Սղ. ՃԽԲ. Տէ՛ր, լո՛ւր աղաւթից իմոց... եւ եբրաեցերէն Կապպաթա: Էր ուրբաթն Զատկի /// (վերջը թափուած): բ. 140աբ [Երկրորդ կիրակէին. Երկուշաբաթի. Սրբոց Հռիփսիմեանց..., ձեռ. 982, 335բ-6ա] (սկ. թափուած) /// աւետիքն պարգեւեալ են, զի նոքիմք աստուածեղէն փառացն լիցիմք հաղորդակիցք... 140բ-1ա Երեքշաբաթի. Սրբոց Գաիանանց... 141ա-3ա Հինկշաբթի. Մանկանցն Բեդղեեմի... 143ա-4ա Շաբաթ աւր. Յովանու եւ Աթանագինէ...
գ. 144ա-5բ [Երրորդ] Կիրակէ եկեղեցւո. եւ այս կան. կատ. Սղ. ԽԷ. Աստուած հիմունս ա՛րկ.: Ընթրց. յԱռակաց — Աստուած իմաստութեամբ հիմունս ա՛րկ երկրի... 145բ-6բ Երկուշաբաթի. Սարգսի եւ Բագոսի... 146բ-8ա Երեքշաբաթի. Սրբւոյն Գրիգորի ելն ի Վիրապէն... 148աբ Հինկշաբթի. Նունեա եւ Մանեա... 148բ-9բ Շաբաթ աւր. Կոստանդիանոսի թագաւորին...
դ. 149բ-50բ [Չորրորդ կիրակէին]. Երկուշաբաթի. Պահք սրբւոյն Գրիգորի ու շաբաթ աւր. Տաւն գիւտ Ոսկերացն...
ե. 150բ-1ա [Հինգերորդ կիրակէին].Երկուշաբթի. Ներսիսի եւ Խադա... 151ա-2բ Երեքշաբթի. Դանիէլի եւ երից մանկանցն... 152բ-3ա Հինկշաբթի. Թարգմանչացն Սահակա եւ Մեսրովպա... 153ա-5ա Շաբաթ աւր. Զաքարիա մարգարէին...
զ. 155ա-6բ[Վեցերորդ կիրակէին]. Երկուշաբթի. Տրդատա Աշխէն տիկնւոջ եւ Խոսրովիդխտւո... 156բ-7բ Երեքշաբթի. Ռըստակիսի, Վրթանիսի, Յուսկանն, Գրիգորիսի եւ Դանիէլի... 157բ-8բ Հինկշաբթի. Աբրահամու եւ Խորինա... 158բ-60ա Շաբաթ աւր. Եղիսէի մարգարէի...
է. 160ա-1բ [Եւթներորդ կիրակին]. Երկուշաբթի. Պահք Վարդավառին: Շաբաթ աւր. Տապանակին Տեառն...
4. ա. 161բ-3բ[Կանոն Պայծառակերպութեան Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ ի Թափօր լերինն] Կիրակի Վարդավառի: Եւ այս կանոն կատարի. Սղ. ԺԴ., Կց. Տէ՛ր, ով կացցէ ի: Ընթրցս. յԱռակաց — Ուրախ լե՛ր, երիտասա՛րդ... 163բ-5ա Երկուշաբթի. Եսաեա մարգարէի... 165ա-6ա Երեքշաբթի. Յիզտբուզտի... 166ա-7ա Հինկշաբթի. Սանդխտո... 167ա-8ա Շաբաթ աւր. Թադէոսի առաքելւոյն...
բ. 168ա-9ա [Երկրորդ կիրակին]. Երկուշաբթի. Շուշանա... 169աբ Երեքշաբթի. Կիպրիանոսի եւ Յուստինա կուսի... 169բ-73բ Հինկգշաբթի. Նախահարցն Աբրահամու, Սահակա, Յակոբա, Յովսէփա, Մովսէսի, Ահարոնի, Սամուէլի, Յեսվա եւ այլոց նախահարցն... 173բ Շաբաթ. Հասարակաց:
գ. 173բ-4բ [Երրորդ կիրակէին].Երկուշաբթի Սահակա եւ Յովսէփա... 174բ-9բ Երեքշաբթի. Երկոտասան մարգարէիցն... 179բ-80ա Հինկշաբթի. Մակաբաեցւոցն... 180ա-1ա Շաբաթ. Էփեսոսի սուրբ ժողովոյն...
դ. 181ա-2բ [Չորրորդ կիրակին]. Երկուշաբթի. Պահք Աստուածածնին: 181ա-2բ Շաբաթ. Նաւակատիկ...
Ծնթ. Այս կանոնը հաւանաբար սխալմամբ կրկնուած է նաեւ 276ա-8բ էջերում:
5. ա. 182բ, 184աբ [Կանոն վերափոխման Սուրբ Աստուածածնին] Կիրակի Աստուածածնին փոխման. Սղ. ՃԼԱ., Կց. Ա՛րի, Տէ՛ր, ի հանգիստ քո. Ընթրց. յԵսաեա մարգարէէ — Եւ յաւել Տէր խաւսել ընդ Աքազու... 184բ-5ա Հինգշաբթի. Քրիստափորի... 185ա-6ա Շաբաթ. Հասարակաց:
բ. 185ա-6ա [Երկրորդ կիրակին]. Երկուշաբթի. Մեսրովպա... 186ա-7բ Երեքշաբթի ու Հինկշաբաթի. Հասարակաց: Շաբաթ աւր. Թումաի առաքելոյն...
գ. 187բ-90ա [Երրորդ կիրակին]. Երկուշաբաթի. Եզեկիէլի, Եզրի եւ Զաքարիա... 190աբ Երեքշաբթի. Նիկիա սուրբ ժողովւոյն... 190բ-1բ Հինկշաբթի. Եղիշէի վարդապետի... 191բ-3ա Շաբաթ աւր. Յովաննու Մկրտչի...
դ. 193ա-4ա [Չորրորդ կիրակին]. Երկուշաբթի. Պահք Սրբո Խաչին: Շաբաթ աւր. Նաւակատիկ...
6. ա. 194ա-202բ, 183աբ, 203ա[Կանոն վերացման Սրբոյ Խաչին] Կիրակին Սուրբ Խաչին տաւն է. Սղ. Գ., Կց. Նշանեցաւ առ մեզ լոյս երես: Ընթրց. Ա. յԱռակաց — Դարձեալ, թէ ի նաւ ոք ելանիցէ... 203ա-4ա Նոեմբերի ԻԴ. Սրբոյն Պաւղիկարպոսի Զմեւռնա եպիսկոպոսի... 204ա-5բ Դեկտեմբերի Ի. Իգնատոսի եպիսկոպոսի... 205բ-6բ Սեպտեմբերի ԻԳ. Սրբւո կուսին Թեկղի եւ Վառվառա եւ վկաին Դեմետրեա, որ ի Թէսաղոնիկն... 206բ-8բ Դեկտեմբերի ԺԱ. Սրբոց առաքելոցն Բարթողոմէոսի եւ Յուդաի... 208բ-11ա Դեկտեմբերի ԺԵ. Սրբոյն Յակովբա Մծբնա հայրապետին...
բ. 211աբ [Երկրորդ կիրակին]. Երկուշաբթի. Պահք սրբւոյն Գէորգա: Շաբաթ աւր. Գէորգա տաւն է...
գ. 211բ-3ա [Երրորդ] կիրակին. Վարագա Սուրբ Խաչին. Սղ. Դ., Կց. Նշանեցաւ առ մեզ: Ընթրց. Ա. յԱռակաց — Փայտ կենաց է ամենէցուն... 213ա-4ա Երկուշաբթի. Դաւթի Դվնեցո... 214աբ Էրեքշաբթի. Իշխանացն Համազասպա եւ Սահակա... 214բ Ահկի Բ. ՀԲ. առաքելոցն /// (թափուած) |215ա| ի նմին տան ագանիջիք, ուտիջիք եւ ըմպեսջիք...
դ. 215ա-6ա [Չորրորդ կիրակին]. Մարերի ի Ժ. Գիւտ սրբո խաչին: Շաբաթ աւր. Փիլիպպոսի առաքելւոյն...
ե. 216ա-7ա [Հինգերորդ կիրակին]. Կիրակին Խաչգիւտ. Սղ. Դ., Կց. Նշանեցաւ առ մեզ լոյս: Ընթրց. յԵսաեա մարգարէէ — Տէ՛ր, Հա՛յր մեր, Տէ՛ր դատաւոր մեր... 217ա-8ա Անդրէի առաքելոյն... 218ա-9ա Բարդողիմէոսի այլ յառաջ գտի՛ր եւ կարդա՛յ: Սրբոյն Յակոբա... 219ա-21ա Դաւթի եւ Յակովբա... 221ա-4բ Սրբոյն Ստեփաննոսի... որ սիրէ զանձն /// (վերջը թափուած): 137ա (սկ. թափուած) /// առաւել քան զդոսայ... 137աբ, 225աբ Յակովբու եւ Յովհաննու... 225բ-6բ Աթանասի, Բարսղի Աստուածաբանի, Նիւսացո, Գրիգորի Սքանչ[ելագործի], Յովհաննու, Կիւրղի, Եփրեմի եւ նոցին նմանեաց սուրբ հարցն...
7. 226բ-8ա[Կանոն Սրբոյ Ծննդեան եւ Յայտնութեան Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ] Աստուածայայտնութեանն ճրագալուցին սուրբ պատարագին. Սղ. Բ., Կց. Տէր ասաց ցիս՝ Որդի իմ ես դու: Պաւղոսի առաքելո ի Տիտոսի թղթոյն ընթրց. — Քանզի երեւեցաւ շնորհն Աստուծոյ...
ա. 228ա Յերկրորդում աւուրն ժողովին ի մատրանն ի վկա[յ]արանն սրբոյն Ստեփանոսի, եւ այս կանոն կատ[արի]. Սղ. Է., Կց. Տէ՛ր որպէս զինու: Ընթրց. ի Գործոց Առաքելոց — Ստեփանոս այր: Գրած է ի սուրբ Ստեփաննոսի տաւնին գործքն եւ Աւետարանն, անդ գտի՛ր եւ կարդա՛:
բ. 228ա-9բ Ի յերրորդում աւուրն ժողովին ի սուրբ մատրանն ի քաղաքին յաւուր կիրակէի, եւ այս կանոն կատարի. Սղ. Բ., Կց. Տէ՛ր ասաց ցիս: Պաւղոսի առաքելո յԵբրաեցւոց թղթոյն ընթրց. — Բազում մասամբք եւ բազում աւրինակաւք...
գ. 229բ-30ա Ի չորրորդում աւուրն ժողովին ի սուրբ Սիոն, եւ այս կանոն կատարի. Սղ. ՃԹ., Կց. Ի վաելչութիւն սրբոց: Պաւղոսի առաքելո ի Գաղատացւոց թղթոյն ըն[թրց.] — Զայս ասեմ ցորքան ժամանակս ժառանգն...
դ. 230ա-1բ Ի հինկերորդում աւուրն ժողովին ի սուրբ լեառն Ձիթենեաց, եւ այս կանոն կատարի. Սղ. ՁԸ., Կց. Բարձր արարէ՛ք զՏէր Աստուած: Պաւղոսի առ[աքելո] յԵբրաեցւոց թղթոյն ընթ[րց.] — Զի ոչ էք մատուցեալ առ լեառն...
ե. 231բ-2բ Ի վեցերորդում աւուրն ժողովին ի Ղազարուն, եւ այս կանոն կատարի. Սղ. ԻԹ. Տէ՛ր, հաներ ի դժոխոց: Պաւղոսի առաքելո ի Թէսաղոնիկեցւոց Ա. թղթոյն ընթրց. — Ոչ կամիմ եղբարք, եթէ տգետք իցէք... եւ որ ընդ նմա էին հրեայքն լա[ցին] /// (վերջը չիք):
զ. 233ա [Ի եւթներորդ աւուրն. Աւետարան ըստ Ղուկասու] (սկ. թափուած) /// [պատե]աց ի խանձարուրս եւ [եդ] զնա ի մսուր, զի ոչ գոյր նոցայ տեղի յիջեվանին:
է. 233աբ Յաւուրն ութերորդի ///լովին ի սուրբ Յարութեան յաւուր Թլփատութեան Տեառն մերո Յիսուսի Քրիստոսի, եւ այս կանոն կատարի. Սղ. ՂԷ., Կց. Եցոյց Տէր զփրկութիւն իւր: Պաւղոսի առաքելո ի Կողոսացւոց թղթոյն ըն[թրց.] — Զգոյշ լերո՛ւք, մի՛ ոք իցէ, որ զձեզ կողոպտիցէ...
8. 233բ-5ա Նաւասարդի Ա. [Յաւուր տաւնի] Յովաննու Մկրտչի եւ այս կանոն կատարի: Սղ. ՂԸ., Կց. Աստուած փառաւորեալ է ի խ[որհուրդս]: Ընթրց. յԱռակաց — Զձեզ աղաչեմ, ո՛վ մարդիկ...
9. ա. 235ա-6ա[Առաջին կիրակէ յետ ութաւրէիցն. Սղ. Քեզ վայել է: Ընթրց. յԻսայայ մարգարէէ — Ուրախ լե՛ր ամուլ..., ձեռ. 982, 39բ-40բ] 235ա-6ա Յունուարի ամսո ԺԱ. Յիշատակ է Պետրոսի եւ Աբիսողովմայ... 236ա-7ա Յունուարի ԺԷ. Անտոնի Անապատականի... 237աբ Յունուարի ԺԹ. Թէոդոսի թագաւորի... 237բ-8բ Մարգաց ԻԷ. Վահանա Գողթան Տեառն... 238բ-9բ Հրորտից ԺԵ. Կիւրակոսի եւ Յուղիտա... 239բ-40բ Մարերի ԻԴ. Սրբոյն Սարգսի...
Ծնթ. Այսուհետեւ նկարագրութեան մէջ չենք արտայայտել՝ Չորեքշաբաթ եւ Ուրբաթ պահք օրերը (ինչպես նաեւ այն բոլոր օրերը, որոնք որեւէ սրբի տօն չեն):
բ. 240բ-1բ [Երկրորդ կիրակէին]. Երկուշաբաթ աւր. Սրբոց Ատոմեանց... 241բ-2բ Երեքշաբթի աւր. Սրբոց Քաւշիցն... 242բ-3ա Հինկշաբաթի. Սրբոց Ոսկեանց... [Շաբաթ աւր]. 243աբ Սրբոյն Սահակա Պարթեւին...
գ. 243բ, 124աբ [Երրորդ կիրակէին]. Երեքշաբթի աւր. Սրբոց Վարդանանց... 124բ-6ա Հինկշաբթի աւր. Սրբոց քահանաիցն Ղեւոնդեանց... 126ա-7ա Շաբաթի աւր. Սուրբ հայրապետացն Կոստանդինուպաւլսի...
10. 127ա-8ա Փետրուարի ԺԴ. Քառասնորդք Ծննդեանն Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի: Սղ. ՂԷ., Կց. Տեսին ամենայն ծագք: Պաւղոսի առաքելոյն ի Գաղատացւոց թղթոյն ընթրց. — Ապա աւրէնքն դաստիարակ եղեն մեզ ի Քրիստոս Յիսուս...
11. ա. 128ա-31բ[Բուն Բարեկենդանին]. Կարգ աղուհացիցն առաջի կիւրակէին. Ընթրց. յԵսաեա մարգարէէ — Գոչեա՛ զաւրութեամբ եւ մի՛ խնաեր... 131բ-3ա Շաբաթն աւր. Թէոդորոսի զաւրավարին...
բ. 133ա-5բ, 264ա-5ա [Արտաքսման. Երկրորդ] կիրակէին. Ընթրց. յԵսաեա մարգարէէ — Տէ՛ր, ողորմեաց մեզ, զի ի քեզ յուսացաք... 265ա-6ա Երկրորդ շաբաթ աւրն. Կիւրղի եպիսկոպոսի Երուսաղէմացո...
գ. 266ա-9բ [Անառակի. Երրորդ] կիրակէին. Ընթրց. յԵսաեա մարգարէէ — Ասաց Տէր. Հաշտեալ եմ ընդ քեզ, տառապեա՛լդ եւ խախտեալդ... 269բ-70բ Երրորդ շաբաթ աւրն. Յոհաննու Երուսաղեմի հայրապետին...
դ. 270բ-5ա [Տնտեսի. Չորրորդ] կիրակէին. Ընթրց. յԵսայեա մարգարէէ — Այսպէս ասէ Տէր... 275աբ Չորրորդ շաբաթ աւրն. Սրբոց քառասնիցն... ամենայն աղաւթիւք եւ խնդրուածովք աղ/// (վերջը թափուած):
ե. 252ա-4բ [Դատաւորի. Հինգերորդ կիրակէի...] 254բ-6ա Հինկերրորդ շաբաթ աւրն. Սրբոյն Գրիգորի...
զ. 256ա-61բ [Գալստեան. Վեցերորդ] կիրակէի. Ընթրց. յԵսաեա մարգարէէ — Այսպէս ասէ Տէր... 261բ-2բ [Յիշատակ Յարութեան Ղազարու] Յառաջ քան զվեց աւր աւրինաւոր Զատկին: Շաբաթ աւր ի տասներորդ ժամուն ժողովին ի Ղազարոնն, եւ այս կանոն կատարի. Սղ. Տէ՛ր, հաներ ի դժոխոց...
12. ա. 262բ-3բ, 244ա[Արմաւենեաց]. Կիրակէին յաւուր արմաւենեացն ժողովին ի սուրբ մատրանն ի քաղաքի, եւ այս կանոն կատարի. Սղ. ՂԷ., Կց. Լերինք ցնծասցեն: Պաւղոսի առաքելո յԵփեսացոց թղթոյն ը[նթրց.] — Աւրհնեալ է Աստուած եւ Հայր Տեառն մերո Յիսուսի Քրիստոսի...
բ. 244ա-5ա Ի մեծի հինկշաբաթի յետ արձակման երախաիցն, ժողովին ի սուրբ Սիոն, եւ այս կանոն կա[տարի]. Սղ. ԻԲ., Կց. Պատրաստ արարեր առաջի իմ: Պաւղոսի առաքելո ի Կորընթացւոց թղթոյն ընթ[րց.] — Զի ես ընկալա ի Տեառնէ...
13. ա. 245ա-6բ[Կանոն Յարութեան տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի] Կանոն Սրբո Զատկին. Սղ. Քեզ վա[յ]ել [է աւ]րհնութիւն: Պաւղոսի առաքելո ի Կորընթացոց թղթոյն ըն[թրց.] — Ցուցանեմ ձեզ, եղբա՛րք, զաւետարանն իմ...
14. 246բ-8բ[Կարգ Աւետեաց սուրբ Աստուածածնին] Երկրորդ շաբաթն. Աւետեաց Աստուածածնին. Սղ. ԿԷ., Կց. Տէր տացէ զբան ոյք աւ[ետարանեն]: Ընթրց. յԱռակաց — Ի պտղո արդարութեան բուսանի ծառ կենաց...
13. բ. 248բ-9բ [Երրորդ] Կիւրակեան աշխարհամատուռն. Սղ. ԿԷ., Կց. Յեկեղեցիս աւրհնեաց: Ընթրց. յԱռակաց — Պատուեա՛ զՏէր ի քոց արդար վաստակոց...
գ. 249բ-51բ [Հինգերորդ կիրակի]. Մայիս ամսո, որ աւր Է. է, ժողովին առաջի սրբո Գողգոթաի զաւր երեւելո նշան ի Խաչին յերկնից, եւ այս կանոն կատարի. Սղ. ՂԶ., Կց.: Պատմեսցեն երկին: Թուղթ Կիւրղի եպիսկոպոսի Երուսաղէմացո առ Կոստանդիանոս թագաւոր. Վասն երեւելո Սրբո Խաչին յերկնից — Թագաւորի աստուածասիրի եւ բարէպաշտի Աւգոստոս Կոստանդեա... զի ի Մաթէոսի Աւետարանին հանդերձելոց իրացն գիտ/// (վերջը թափուած):
Ծնթ. Այս կանոնը կրկնել է նաեւ լրացնողը՝ 2ա-25բ, 27ա-118ա:
15. 276ա(սկ. թափուած) /// ողորմութիւն եւ ի վերայ Իսրայէլին Աստուծոյ...
16. 276ա-8ա [Կանոն Պայծառակերպութեան Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ ի Թափօր լերինն] Այս Վարդավառին է. Երեկունն զկնի արձակմանն այս կանոնն կատարի: Սղ. ԺԴ. Տէ՛ր, ո՞վ կացցէի: Ընթրց. յԱռակաց — Քանզի ճաճանչէ Աստուծոյ զաւրութեանն... 278աբ Սրբոյն Գրիգորի չարչարանացն եւ ի Վիրապն ընկնելոյ... այլ ես Տեառն ակն կալայց եւ սպասեցից ի Աստուծոյ փրկ/// (վերջը թափուած):
Հմմտ. ձեռ. 982, 2ա-528բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1բ (1476 թ., բոլորգիր, ծաղկողի) ԶՏէր Խաչատուր հոգով բարի,
Յիշեա՛ յաղօթս, ով երիցանի,
Եւ զԱբրահամ մեղօք ի լի
Յիշեա՛յ ի Տէր, ո՛վ սիրելի,
Զի զխորանս ծաղկեցի,
Մեղ մի՛ դնէք, թուղթ էր Թավրէժի:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 457 (623):
2. 13ա (1476 թ., բոլորգիր, ստ. լս.) Շաբաթ աւր սրբոյն Յովհաննու Կարապետի առաւաւտուն կարդա՛ եւ Զաքարա յիշեա՛յ:
279ա (1476 թ., բոլորգիր) Յիշատակարան է սուրբ գրոցս — Փա՜ռք անբաժանելի եւ միասնական սուրբ Երրորդութեանն՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ այժմ եւ անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն: Արդ, եղեւ կրկին նորոգումն սորա ի թվականիս հայոց մեծաց ՋԻԵ. (1476), ի ղանութեան Պայանդուր Հասանբէկին՝ որդոյ Աւթմանբէկին, ի կաթողիկոսութեան տեառն Սարգսի եւ յահրիեպիսկոպոսութեան մերոյ նահանգիս տէր Յոհանիսի, ի յիշխանութեան պարոն Ջումին, եւ որդոց նորին՝ Ղալայբէկին, Ուլուսբէկին, Թումանբէկին, պարոն Հայկազին եւ եղբարց նորին՝ պարոն Ամիր-Վասակին, Հաղբակին, Ամիր-Հասանին: Աւարտեցաւ ձեռամբ Զաքարիայ կուսակրաւն աբեղայի եւ եղբաւր սորին՝ շնորհալի Աբրահամ աբեղայի, զպակասն գրել եւ ի վասլայելն, ի ծաղկելն եւ ի կազմելն ի սուրբ մենաստանս, որ անուամբ յորջորջի Բոլորաձորոյ անապատ, առ դրան Սուրբ Աստուածածնիս եւ շնորհաբաշխ Սուրբ Կարապետիս եւ սրբոց ճգնաւորաց հանգըստարանիս, ի յառաջնորդութեան սուրբ ուխտիս նուաստ ի բանասիրաց Աւագտէր անուն կոչեցեալ եւ այլ միեղէն եղբայրութեանցս, որ աստ են ժողովեալ, ի խնդրոյ մաքրամիտ եւ սրբասէր Մովսէս քահանայի եւ |279բ| կնոջն իւր (անունը չգրած, տեղը բաց թողած) եւ որդոցն (անունները չգրած, 1 տողից աւելի բաց թողած) եւ դստերացն (անունները չգրած, 1 տող բաց թողած) լսելով զայն, թէ՝ Երանի, որ ունիցի զաւակ ի Սիոն եւ ընտանեակ յԵրուսաղէմ: Արդ, որք հանտիպիք սմայ տեսանելով կամ օրինակել[ով] յիշեսջի՛ք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զՄովսէս քահանայն, ամենայն ընտանաւք հանդերձ, եւ զի[ս]՝ զանարժանս Զաքարա հաբեղայ, որ միայն զանունս ունիմ եւ ոչ զգործս, զի յոյժ հնացեալ էր եւ փտեալ: Բազում աշխատանաւք եւ չարչարանաւք նորոգեցի սուրբ գիրս, որ կոչի Ճաշոց: Կրկին անգ[ամ] աղաչեմ զհանտիպողք սմա, զի յիշեջիք ի սրբայհաճոյ յաղաւթս ձեր զհայրն իմ՝ Տէրտէր եւ զմայրն իմ՝ Գոնցա՝ հանկուցեալ ի Քրիստոս, եւ դուք յիշեալ լիջ[իք] ի միուսանգամ գալուստն Քրիստոսի. ամէն:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 400 (501):
3. 279բ (1523 թ., բոլորգիր) Եւ արդ, ես՝ Վրթանէս քահանայս եւ յամուսին իմ՝ Գուլպէհար, առինք զսուրբ գիրքս, որ կոչի Ճաշոց՝ յիշատակ մեզ եւ ծնողաց մերոց՝ հօր իմոյ՝ Ամիրին եւ մօր իմ՝ Ուլուխաթունին եւ որդոցն իմ՝ Յովանիսին, Խաչանիսին, Վարդանին եւ Աթանէս սարկաւագին եւ դստերացն իմ՝ Գուլվարդին եւ Բեկիխաթունին: Որք, հանդիպիք սմա տեսանելով կամ օրինակելով, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զՎրթանէս քահանայս եւ զիւր արեան մերձաւորսն եւ լի բերանով զԱստուած ողորմին ասացէ՛ք, աղաչեմ, եւ յԱստուածն յամենայնի ձեզ ողորմի աւուրն ահագին. ամէն: Թվական Հայոց ՋՀԲ. (1523):
4. 1ա (ԺԷ. դ., բոլորգիր) Ես՝ տէր Մարտիրոս եպիսկոպոս, ծախեցի զՃաշոցս Խոնձին՝ անդուստ[ր] էր եւ անորդին, որ որդի ելնէ, երանի որ ունից զաւակ ի Սիոն եւ ընդանի Երուսաղէմ անտաւի եւ անծախ, ոչ ինքն, ոչ իւր հայրն՝ Աւակ եւ մայրն՝ Նէրկիզ եւ եղբայրն նորա Ահանէս եւ եղբայրք նորա իւրեանց յիշա[տակ] է, նոքա ետուն գին սուրբ գրոցս. Ի. (20), եթէ կայ (՞) այս այ է ի ետ ոչ իմ <իմ> ազգ մար տւիչել է անպաճ/// (՞):
5. 29ա (ԺԶ., նոտրգիր, ստ. լս.) Բ. թուխտս յաւել է, շրջէ այն դեհն, հրեշտակ Տեառն կարդա՛:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «1. Ճաշոց», պհպ. Աա՝ «479/2781, ԺԳ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «Ես տէր Մարտիի», 1բ՝ «Արիստակիսի եւ վարդապետին Գրիգորիսի խնդաղ»:
2782
|
ԺԵ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Զաքարիա սրկ.: ՍՏԱՑՈՂ՝ Խէրանշահ:
ԹԵՐԹ՝ 392: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԼԵx12 (Ա 8, Բ 13, Գ 10, Ե 4, Ը, ԻԹ, ԼԳ 11, ԺԴ 14, ԺԹ 1, ԼԵ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (21,5x13): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 170ա): ՏՈՂ՝ 32-33: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն մոմլաթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ աստառը՝ սպիտակ թուղթ:ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ սպիտակ չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 170ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի մէջքը մաշուած, Ա. եւ Բ. փեղկերը Ի. դ. վերակազմուած մոմլաթով, լուսանցակողերը կեղտոտուած, թերթերին խոնաւութեան եւ բորբոսի հետքեր, գրադաշտը տեղ-տեղ մաշուած, թերթերի թափուած եզրերը լրացուած յետագայի թղթով. 205աբ էջերի յիշատակարանը խոնաւութեան հետեւանքով մասամբ ջնջուած, անընթեռնելի. 383բ լս.՝ պարսկերէն բանաստեղծութիւնը թերթի, վնասուածութեան հետեւանքով անընթեռնելի. կկզբից 4 (գուցէ 1-2ը չգրուած), թ. 31-2ի, թ. 71-2ի, թ. 313-4ի, 360-1ի միջեւ 1ական, թ. 46-7ի միջեւ 8, թ. 204-5ի միջեւ 11, վերջից 3 թերթ ընկած. թ. 18ը կարդալ 9-10ի, իսկ թ. 19ը՝ 31-2ի միջեւ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-28ա [Նուաստ վարդապետի Յոհանիսի Ե[ր]զնկացոյ Խրատ հասարակաց քրիստոնէից, քահանայից եւ ժողովրդոց՝ ի կանոնական սահմանաց առաքելոց, սրբոց եւ հայրապետաց եւ վարդապետաց եւ սուրբ հօրն մերոյ Վարդ[անայ] վարդապետի, որ յամենայնէ ժողովեցի եւ գրեցի]
Տե՛ս ձեռ. 228, 71ա-108բ: Նխդր./1ա (սկ. թափուած՝ /// պարտ էր, որպէս այն, որ վասն թզենւոյն...): ա/1բ-3բ: բ/3բ-5ա: գ/5ա-6ա: դ/6ա-8ա: ե/8ա-9ա: զ/9աբ, 18ա: է/18աբ, 10ա: ը/10ա-1ա: թ/11ա-3ա: ժ/13ա-4ա: ժա/14ա-6ա: ժբ/16ա-7բ, 20աբ: ժգ/20բ-2բ: ժդ/22բ-3բ: ժե/23բ-5ա: ժզ/25ա-6բ: ժէ/26բ-7ա: ժը/27ա: ժթ/27ա-8ա:
Տե՛ս Է. Բաղդասարեան, Յովհաննէս Երզնկացին եւ նրա խրատական արձակը, Երեւան, 1977, էջ 143-201, ուր օգտագործուած չէ այս ձեռագիրը, որը որոշակի տարբերութիւններ ունի տպագրի եւ ձեռ. 228ի հմմտ.:
Բ. 28բ-392բ[Ճառք զանազանք]
1. 28բ-31ա ԺԹ. Նորին Յոհանու Ոսկիբերանին ասացեալ ի նոյն խորհուրդ վասն ննջելոցն — [Քրիստոս] էառ, երկիր պագեսցուք ստեղծիչն վերըստին ստեղծանէ... բայց միայն ապաւինելով ի մարդասիրութիւնն Աստուծոյ՝ արժանի լիցուք գտանել ի նմանէ ողորմութիւն:
2. 31աբ, 19աբ Ի. Նորին Յոհանու Ոսկիբերանին ասացեալ վասն տղայոց ննջեցելոց — Այսմիկ հոգ տանել կարեւոր է, եւ զայս խորհել ի տըւէ եւ ի գիշերի... արդ, մի՛ առժամանակեայքդ նա[խանձաբէկ լինիք] /// (վերջը թափուած):
Տե՛ս ձեռ. 991, 46ա-8բ:
3. 32ա-4բ [ԻԱ. Սուրբ հօրն Թէոփիլոսի ասացեալ վասն արտասուաց եւ խոստովանութեան] — (սկ. թափուած) /// ամենայն տիեզերս ծաւալումն, զվերանալն արդարոց՝ լուսեղէն ամպօք... որ ի վեր ելանէ պատիւ նորա, քան զանմարմնոցն... Յիսուս Քրիստոս խաչեալ թագաւորն մեր:
Տե՛ս ձեռ. 991, 48բ-51ա:
4. 34բ-7բ ԻԲ. Գէորգեայ վարդապետի ասացեալ վասն հաղորդութեան սուրբ պատարագի — Արեամբն Քրիստոսի փրկեալ եւ ազատեալ եղբայրք իմ ի Քրիստոս... զի յագեսցին փառօքն աստուածային:
5. 37բ-43բ ԻԳ. Ողբ պիտանի վասն մեռելոց ի սի[ր]ելեաց վերայ եւ ազգականաց, ի Գրիգոր վարդապետէ — Արդ, առան ի մէնջ սուրբքն եւ առ Աստուած գնացին... եւ արդարքն երթիցեն ի կեանսն յաւիտենական, ի տեսն աստուածային:
6. 44ա-6բ ԻԴ. Պատմութիւն վասն անքուն որդանցն եւ վասն խստութեան նոցա, ասացեալ Վարդան վարդապետի — Արդ, եկայք ժողովուրդք եւ մաքրափայլ աղօթիւք ձերոյ... եւ որպէս Աստուծոյ թագաւորութիւն սկիզբն եւ վախճան ոչ /// (վերջը թափուած):
Տե՛ս ձեռ. 991, 79ա-82բ:
7. 47ա-50ա [ԻԷ. Պատմութիւն Ներսէսի հայրապետին եւ Խադա եպիսկոպոսին] — (սկ. թափուած) /// յարհեպիսկոպոսապետէն յԵւսեբայ եւ եղեւ մեծ հրաշս անդ... բայց արդ յերկինս է դատաւոր, նմա չմնաց նմանաւոր:
Տե՛ս ձեռ. 2890, 150բ-3բ:
8. 50ա-7բ ԻԸ. Պատմութիւն սրբոյն Բագարատայ եպիսկոպոսին — Սուրբն Բագարատ աշակերտ էր սրբոց առաքելոցն... եւ սուրբն էր բարէխօս նմա առ Տէր եւ վասն մեր:
9. 57բ-64բ ԻԹ. Վկայաբանութիւն սրբոյն Գէորգա զօր[ա]վարին – Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի թագաւորութեանն ոչ սկիզբն աւուրց... որք նահատակեցան եւ առին զպսակն կենաց:
10. 64բ-7բ Լ. Պատմութիւն Վարագայ Խաչին – Ընդ ժամանակս ընդ այնոսիկ յաւուրս Կղօդիա կայսեր... ի պաշտպանութիւն Սուրբ Խաչին, որ է մինչեւ ցայսօր ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
11. 67բ-9բ ԼԱ. Պատմութիւն սրբոցն հրեշտակապետացն Գաբրիէլի եւ Միքայէլի եւ ամենայն երկնային զօրացն – Յաւուրս անաստուածութեանն, յորում զկուռս ձեռագործ աստուած պաշտէին...
ա. 69բ-71ա Պատճառ յաղակս երկնայնոց դասուցն, թէ որպիսիք են փառաբանութիւնք նոցա, եւ ոյք են ի նոսա առաջինք, եւ ոյք են միջինք եւ կամ վերջինք — Իսկական էութիւն եւ գերաբուն աստուածութիւնն ամենասուրբ Երրորդութիւնն... որով նուաճեն զհաւատացեալքս ի պաշտաւն եւ ի փառաբանութիւն Աստուծոյ:
բ. 71աբ Տեառն Ներսիսի ասացեալ մաղթանք առ հրեշտակապետնսն Գաբրիէլ եւ Միքաէլ եւ առ ամենայն զաւրս երկնից — Արդ, պաղատիմք առ հոգեղէնսդ մեք տկարքս... զերիտասարդս մարզելով յառողջ խորհուրդս եւ ի մաքուրս /// (թափուած) |72ա| Զանծին բարեաց ծնօղ բանիս, / մի՛ մոռանայք տօնաւղք տօնիս / զՆերսէս եղբայր հայրապետիս, / որոյ անուն տէր Գրիգորիս, / յորմէ խնդրոյ զիջեալ ըստ իս / յարմարեցաւ շինուած ճառիս: / Եւ եղանակ շարականիս / առ ի պատիւ մեծի տօնիս: / Արդ, յիշեցէ՛ք ընդ Տեառն եւ զիս, / լսօղք վերնոցըն գովեստիս, / եւ դու յիշեալ առ Տէր ունիս / լինիք յերկնից նորոյն բարիս: Ասացաւ եւ գրեցաւ ճառս ի տէր Ներսիսէ՝ եղբաւրէ տեառն Գրիգորիսէ կաթուղիկոսի Հայոց, ի խնդրոյ նորին, ի ԶՃԺԱ. (1162) թուականիս:
Տե՛սձեռ. 1511, 143բ-8ա:
12. 72ա-8ա ԼԱ. Պատմութիւն սրբոյն Յակոբայ Մըծբնայ հայրապետին – Սքանչելագործ հայրապետն Յակոբ հաւրաքեռորդի էր սրբոյն Գրիգորի հայոց Լուսաւորչի... եւ բազում բժշկութիւնք լինին նովաւ ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
13. 78ա-81ա ԼԲ. Պատմութիւն Դաւթի մարգարէին — Եւ ասէ Տէր ցՍամուէլ՝ Մինչեւ յերբ սուք առնիցիմ... եւ երթայր Դաւիթ եւ իմաստնանայր շնորհիւ Տեառն Աստուծոյ:
14. 81ա-2բ ԼԳ. Վկայաբանութիւն սուրբ առաքելոյն [Յակոբայ՝ եղբաւր Տեառն] — [Ի ժամանակի] յա[յ]նմիկ իբրեւ բողոքեաց Պօղոս ի կայսր, առաքեցաւ ի Հռոմ... ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
15. 82բ-7ա ԼԴ. Պատուական հօրն մերոյ Եփրեմի Խորին Ասորոյ ասացեալ ներբողեան ի սուրբ Նախավկայն – Նախավկայն Քրիստոսի եւ անդրանիկն մարտիրոսաց սուրբն Ստեփանոս... յԱստուծոյ մեծարեցան, պատւեցան եւ փառաւորեցան:
–87ա-8ա Վկայաբանութիւն սրբոյն Ստեփանոսի Նախավկային — Նախավկայն Քրիստոսի սուրբն Ստեփանոս էր յեաւթանասուն... եւ անդ բազում նշանս առնէ ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
16. 88ա-95ա, 96բ ԼԵ. Գործք սրբոց առաքելոցն Պետրոսի եւ Պօղոսի եւ թէ զի՞արդ կատարեցան ի Հռոմ — Այն ինչ իբրեւ լուան զգնալն Պօղոսի հրէայքն ի Հռոմ... եւ այնպէս կատարեցան ի Քրիստոս բարի հաւատով:
17. 96բ-101բ ԼԶ. Պատմութիւն սուրբ առաքելոցն Յոհաննու եւ Յակոբայ — Սիրելի աշակերտքն Քրիստոսի Յակոբոս եւ Յոհանէս քըւէր որդիք էին Յիսուսի... եւ դարձաք ի քաղաքն՝ փառաւորելով զՀայր եւ զՈրդի եւ զամենասուրբ Հոգին ճիշտ:
18. 101բ-8ա ԼԷ. Պատմութիւն վարուց սրբոյն Բարսղի Կեսարացւոյ հայրապետին եւ այլ սրբոցն — Այս մեծ եւ սքանչելի այրս Աստուծոյ Բասիլիոս... եւ հասեալ ի բարւոք ծերութեան՝ հանգեաւ ի Քրիստոս:
19. 108ա-13ա ԼԸ. Պատմութիւն գալըստեան մոգուց թագաւորացն յերկրպագութիւն նորածին թագաւորին – Ահա մոգ յարեւելից եկին հասին յԵրուսաղէմ՝ երեք թագաւորք... եւ աստղ երեւէր ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
20. 113ա-5բ Խ. Երանելոյն Եփրեմի Խորին Ասորոյ ասացեալ յաւետիս կուսին Մարիամու եւ ի ծնունդն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Սքանչելի է ծնունդ քո, Որդի՛ Աստուծոյ, եւ դժւարին է բերանոյ իմոյ խօսել... զոր լըւաւ զնոյն աւետարանեաց աստուածամաւրն:
21. 115բ-9բ ԽԱ. Նորին <ս>սրբոյն Եփրեմի վասն գալըստեան հրեշտակապետին Գաբրիելի առ կոյսն Մարիամ – Ընկալեալ ծառային զհրովարտակ մեծ թագաւորին... եմուտ որդի թագաւորի ընդ դրունս լսելեաց կուսին:
22. 119բ-23բ ԽԲ. Նորին Եփրեմի Խորին Ասորոյ ասացեալ յաւետիս կուսին Մարիամու եւ յղանալ յարգանդի նորա Բանին Աստուծոյ — Եկեալ հրաման մեծի արքային առ Մարիամ... եւ հաւատացո՛յ զՅովսէփ, զի եւ նա զբազումս հաւատացուսցէ:
23. 123բ-6բ ԽԳ. Նորին սրբոյն Եփրեմի Խորին Ասորոյ ասացեալ վասն հաւատալոյն Յովսեփայ ի ծնունդն Քրիստոսի՝ երեւմամբ հրեշտակապետին Աստուծոյ — Եւ մինչդեռ յայնպիսի խորհրդոցն տագնապէր Յովսէփ... եւ Ադամայ մեծ յոյս հաշտութեան ի բառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
24. 126բ-8բ ԽԴ. Նորին երանելոյն Եփրեմի Խորին Ասորոյ ասացեալ ի ծնունդն Քրիստոսի եւ ի փառաբանութիւն հովացն եւ մոգուց թագաւորացն – Ընթացեալ հրեշտակացն, աւետարանեցին հովւացն... Տէ՛ր Յիսուս, Հաւր քում փառաբանութիւնն եւ Սուրբ Հոգոյդ երկրպագութիւնն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեան:
25. 129ա-32բ ԽԵ. Պատմութիւն յաղագս փախըստեան Տեառն յԵգիպտոս՝ ի Հերոդէէ — Եւ երեւեցաւ հրեշտակ Տեառն Յովսեփայ եւ ասէ՝ Արի՛, ա՛ռ զմանուկդ... դողութեամբ պաշտէին զնոսա յընչից իւրոց:
26. 132բ-5ա ԽԶ. Պատմութիւն սրբոյն Պետրոսի հայրապետին եւ Աբիսողոմայ սարկաւագին – Սուրբ հայրապետն Պետրոս Աղեքսանդրացի էր ի յամս ամբարիշտ թագաւորացն Դիոկղետիանոսի եւ Մաքսիմիանոսի... ըստ Տեառն մերոյ Աստուծոյ Թ. ամիս յորովայն կուսին:
27. 135ա-7բ ԽԷ. Վարք եւ յիշատակ մեծին Անտոնի անապատաւորի – Մեծն Անտոն եգիպտացի էր եւ քրիստոնեայ... եւ անդ աւանդեաց ամենայն կրաւնաւորաց եւ անապատաւորեաց աշակերտելոցն ի նմանէ ի փառս Քրիստոսի:
28. 137բ-9ա ԽԸ. Յաղակս թագաւորութեան Թէոդոսի, թէ որպէս եւ ուստի եղեւ – Վաղէս կայսրն ըստ արժանի խորհրդոյն զյաւիտենական գեհենին... եւ բարի վարիւք հանգեաւ ի Քրիստոս յարաց ամսոյ ի ԺԲ. (12) ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
29. 139ա-45ա ԽԹ. Երանելոյն Եփրեմի Խորին Ասորոյ ասացեալ ի գալուստ Տեառն աստուածորդոյն քառասնօրեա ի տաճարն – Որ անսկիզբն ես յէութեան անբաժանելի բանդ Հօր... ուրախացո՛յ զմեզ ի հաւատս եւ ի յոյս եւ սէր քո:
30. 145ա-7բ Ծ. Պատճառք վասն առաջաւորաց պահոցն, արարեալ Վանական Վարդապետի, վասն հակառակացն եւ այպանողացն զսուրբ պահս – Յոլովք են բանք վասն պահոցն առաջաւորաց, այլ զսակաւն ասասցուք... եկա՛յք, աւրհնեա՛լք Հաւր իմոյ, ժառանգեցէ՛ք պատրաստեալ ձեզ զարքայութիւն ի սկզբանէ աշխարհի:
31. 147բ-52բ ԾԱ. Երեքշաբաթի առաջաւորաց պահոցն Յովհանու Ոսկիբերանին ասացեալ — Արդ, կամիցիս լեալ ուսանել, թէ որպիսի՞ զարդք են մարդկան պահք... իսկ պահքն եւ աղաւթքն կանգնեցին եւ հաստատեցին... ողորմութեամբն իւրով Քրիստոս Աստուած մեր:
32. 153ա-6բ ԾԲ. Առաջաւորաց պահոց չորեքշաբաթ աւուրն երանելոյն Յոհանու Ոսկիբերանին ասացեալ վասն քարոզութեան Յունանու – Տեսէ՛ք զԱստուծոյ զաւրութիւնն, տեսէ՛ք զԱստուծոյ մարդասիրութիւնն... ի տանջանս վախեցաւ եւ Ղազարոս ի փառս եւ ի հանգիստն յաւիտենից:
33. 157ա-60բ ԾԳ. Թուղթ սիրոյ եւ միաբանութիւն մեծի կայսերն Կոստանդիանոսի եւ սրբոյ պապին Սեղբեստրոսի եւ Տրդատայ Հայոց արքային եւ սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին – Կամաւք եւ կարողութեամբ համագոյ սուրբ Երրորդութեանն... եւ կենաց պատճառ յաւիտենական ազգաց յազգս ի փառս Աստուծոյ մերոյ:
34. 160բ-5ա ԾԴ. Ի նոյն բանէ է այս բանս – Պատմեաց մեզ փառաւոր ֆրէրս մեր Տրդատիոս... զայս գիրս աւանդեցաք ի ձեռն ատենադպրի հայոց արքային՝ մեծիմաստին Ագաթանգեղի, ի փառս Քրիստոսի անմահ թագաւորին, որոյ թագաւորութիւն անսկիզբն է եւ անվախճան:
35. 165ա-6բ ԾԵ. Աւանդութիւն հրէիցն վասն ողորմութեան, առ ի գտանել զողորմութիւն — Այր ոմն մեծատուն [յազգէն Իսրայէլի], եւ մոռացեալ էր զյոյսն, որ առ Աստուած... եւ ծնաւ ի կուսէն ի Բեղղահէմ, ի տուն հացի, նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս 2890, 324բ-6ա:
36. 166բ-9ա ԾԶ. Անանիայի հոգէնուագ իմաստասիրի Խրատք ոգէշահք զղջման եւ արտասուաց – Ով Աստուածասէր սիրելի եղբայր, խնդրող սիրոյն Աստուծոյ... զի ձեռք ձեր լինեն արեամբ, եւ զպահոցն ասէ՝ ոչ զայդպիսի պահս ընտրեցի, ասէ Տէր:
37. 169բ-72ա ԾԷ. Ի նոյն բանէ խրատ եւ զղջումն արտասուաց — Արք Բ. ելին ի տաճարն՝ կալ յաղօթս... այսպէս եւ միտք բղխեն զյոլովութիւն ախտից ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
38. 172ա-3ա ԾԸ. Նոյն բանք հոգեշահ ի յԱնանիայ իմաստասիրէ — Վասն այնորիկ եւ դու մինչդեռ այս օրդ առաջիկա պնդեա՛ իբրեւ այր... դու մի՛ ծուլասցիս հասանել շնորհին ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէրն, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
39. 173ա-4բ ԾԹ. Յոհանու խրատք կանոնական – Յոյժ ահագին եւ սոսկալի եւ ահեղ է աւրն դատաստանին Աստուծոյ... հաւատովք կատարեալք եղիցին ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
40. 174բ-9բ Կ. Տեսիլ սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին մերոյ, որ ետես եւ հրեշտակն Աստուծոյ եւ հարցեալ ի նմանէ. Ուսաւ շատ լուծմունս տարակուսանաց մարդկան — Յաւուր միում կայր սուրբն Գրիգոր Լուսաւորիչն մեր եւ աղօթէր ըստ իւրում սովորութեանն... եւ հրեշտակապետն Գաբրիել ի պատասխանելոյ, փառաւորեցին զՀայր եւ զՈրդի եւ զամենայն Սուրբ Հոգին:
41. 179բ-86բ ԿԱ. Վկայաբանութիւն սրբոյն Սարգսի զաւրավարին եւ որդոյն նորա Մարտիրոսին եւ այլ զինաւորացն, որք ընդ նոսա կատարեցան – Ի ժամանակս թագաւորութեանն հռոմայեցւոցն մեծին Կոստանդիանոսի կայսեր... ի թըւականիս հայոց ՈԷ. (1158) ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
42. 186բ-9ա ԿԲ. Վկայաբանութիւն սրբոց Ատոմանցն, որք կատարեցան ի Հայք, ի Պարսից – Ի ժամանակս Յազկերտի պարսից արքայի ծաղկեալ էր քրիստոնէութիւն... սոքա այսպէս նահատակեցան ի փառս Քրիստոսի:
43. 189բ-93բ ԿԳ. Վկայաբանութիւն սրբոց քաւշիցն Սուքիասանցն խոտաճարակ ճգնաւրացն, որք կատարեցան ի Սուկաւէտ – Նահատակք ոմանք, որ գնացին զհետ Սաթենայ տիկնոջ ի յԱլանաց ի Հայս... յայտնեսցին նշխարք սրբոց վկայիցն Սուքիասանց ի փառս Քրիստոսի:
44. 193բ-5բ ԿԴ. Վկայաբանութիւն սրբոց Ոսկեացն, աշակերտաց Թադէոսի՝ առաքելոյն Քրիստոսի — Գրի մեւս եւս այլ պատմագիր ի կողմանս Յունաց, այր մի ընթերցասէր Տատիանոս անուն... եւ յիշողաց անւանց իւրոց աստ եւ յապայն առ պսակիչն սրբոց իւրոց Քրիստոս Աստուած մեր:
–195բ-6բ Այլ պատմութիւն յայլոց պատմագրաց — Այս սուրբ Ոսկեանքս դեսպանք էին ի Հռոմոց առ Սանատրուկ արքայն Հայոց... եւ յետոյ սրով կատարէ ԺԷ. (17) ոգին ընդ Սուքիասին:
45. 196բ-9ա ԿԵ. Պատմութիւն վարուց սուրբ հայրապետին Սահակայ Պարթեւի՝ որդոյն Ներսեսի – Յաւուրս սուրբ հայրապետին Իսահակայ, որդոյ սրբոյ հայրապետին Ներսեսի...
–199ա-200բ Տեսիլ մարգարէութեան սրբոյն Սահակայ Պարթեւի Հայոց հայրապետի, զոր ետես յԱյրարաթ գաւառի, ի Վաղարշապատ քաղաքի: Յորժամ նստէր ի սուրբ յեկեղեցւոջն՝ ի վերայ բեմբին, մերձ առ սեղանն Աստուծոյ ի սուրբ Կաթուղիկէին: Արդ, գրեսցուք զտեսիլն, որ են բանք հօր եւ Յիսուսի Քրիստոսի եւ Հոգւոյն Սրբոյ կարմրադեղով — Եւ ահա յանկարծակի բացաւ հաստատութիւնն երկնից... զոր ինչ միանգամ լինելոց է, եցոյց զամենայն:
–201ա-4բ Մեկնութիւն տեսլեան սրբոյն Սահակայ, զոր եցոյց նմա հրեշտակն, ասաց. Մի ըստ միոջէ զյայտնութիւն բանիցն հրամանաւն Աստուծոյ, Հօր եւ Որդոյ նորա Յիսուսի եւ ամենասուրբ Հոգոյն — Եւ արդ, լո՛ւր, եւ պատմեցից քեզ զմեկնութիւն մեծի յայտնութեանդ... եւ վասն զի ոչ գոյր նմա որդի, բայց /// (վերջը թափուած):
Տե՛սձեռ. 1732, 16ա-31ա:
46. 205ա [ԿԶ.] (սկ. թափուած) ///ցան սաստիկ հարւածովքն, թշնամիք նորա... եւ մի՛ լիցի ցանկացող գործոց նորա, այլ գործակից եւ մասնակից սուրբ նահատակացն Վարդանանցն:
47. 206ա-9ա ԿԷ. Երանելոյն Եփրեմի Խորին Ասորոյ ասացեալ վասն քառասնորդաց պահոց — Ի շաւիղս փառաց քոց, Տէ՛ր, ընթանան միտք իմ... կնքեալ պահեսցի ի ներքոյ մատանոյն Աստուծոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
48. 209բ-13ա ԿԸ. Երանելոյն Եփրեմի Խորին Ասորոյ ասացեալ վասն ողորմութեան – Ոսկի՝ որչափի տանիցէ, երկիւղ է յականահատաց... որ շնորհեաց մեզ զպատւիրանս պահոց ի պատել զվէրս մեր, շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի:
49. 213ա-6ա ԿԹ. Երանելոյն Եփրեմի Խորին Ասորոյ ասացեալ՝ Վասն պահոց սրբութեան — Պահք յայտնիք ծածուկ պահօք բովանդակին... ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
50. 216ա-9ա Հ. Առաջին հինգշաբաթ աւուրն վասն երախայիցն, որ ասի կարգ անկելոցն — Երախայից ընծայութեան ընթերցւածքս կարգեալ են ի Կիւրղէ... եւ արեամբն փրկին յանցաւորքն, ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս:
51. 219բ-23ա ՀԱ. Յոհանու Ոսկիբերանին ասացեալ՝ Վասն պահոց եւ վարուց առաքինութեան – Պահք ի սուրբ սրտէ եւ յանկեղծ հաւատոց պատեալ պահէ... եւ կան համարձակութեամբ առաջի ահաւոր բեմբին Քրիստոսի յոյսոյն մերոյ:
52. 223ա-6բ ՀԲ. Պատմութիւն եւ վկայաբանութիւն սրբոյն Թէոդորոսի զօրավարին եւ ընկերաց նորին – Քաջ զորականն Քրիստոսի սուրբն Թէոդորոս էր ի ժամանակս ամբարիշտ թագաւորացն Մաքսիմիանոսի... եւ կարգեցին զայս տօնն ամ յամէ տօնել ամենայն քրիստոնէից՝ զտօն սրբոյն Թէոդորոսի ի փառս Քրիստոսի:
53. 226բ-31ա ՀԳ. Երկրորդ կիրակէին. Յոհաննու Ոսկիբերանին Կոստանդնու եպիսկոպոսի ասացեալ ի կոչումն Պետրոսի յառաքելութիւն — Յորժամ վարդապետն բարեփառ, յայնժամ աշակերտն դիւրահաւան... քանզի հանեալ զնաւն ի ցամաք... այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
54. 231ա-4բ ՀԴ. Երանելոյն Յոհանու Ոսկիբերանին ասացեալ վասն խոստովանութեան եւ ապաշխարութեան — Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս եցոյց մեզ, թէ անհնար է առանց եղբայրասիրութեան... փրկեսցէ զմեզ ի հրոյն յաւիտենից եւ դառն տանջանաց:
55. 234բ-9ա ՀԵ. Երանելոյն Յոհանու Ոսկիբերանին ասացեալ վասն խոստովանութեան եւ ապաշխարութեան – Տեսէ՛ք յառաջնումն կիրակէին զպատէրազմն եւ զյաղթութիւնն... զի ողորմած եւ մարդասէր ունիմք փրկիչ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
56. 239ա-43ա ՀԶ. Երանելոյն Յոհաննու Մանդակոնացոյ ասացեալ՝ Վասն ընդունելի եւ անընդունելի ողորմութեան – [Բազում գա]ղտաձիգ նետիւք վիրաւորէ սատանայ զմարդիք... եւ թողութիւն մեղաց արասցէ մեզ եւ ննջեցելոց մերոց:
57. 243ա-7ա ՀԷ. Երանելոյն Յոհանու Մանդակունեցւոյ ասացեալ՝ Վասն երդմանց սովորութեան, որ ի չարէն է — Յոյժ չար են ամենայն սովորութիւնք չարին... զի երկնից արքայութեանն հասանել կարասցուք շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի:
58. 247ա-50բ ՀԸ. Սրբոյն Յոհանու Մանդակունեցւոյ ասացեալ՝ Վասն թատերաց եւ գուսանաց — Ուր երթեալ դադարեցից եւ լացից զահեղ անաւրէնութիւնս... եւ հանդիպիլ անանցն [բ]արութեանցն ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
59. 250բ-4ա ՀԹ. Երկրորդ շաբաթու պահոցն քառասնորդաց շաբաթ աւրն՝ Կիւրղի Երուսաղէմայ հայրապետին — Յաւուրս Կոստանդեա հերձւածող արքային... եւ անդ սատակեցաւ ըստ բանի սրբոյն Կիւրղի:
60. 254ա-8բ Ձ. Երանելոյն Յոհանու Ոսկիբերանին ասացեալ՝ Յանառակ որդին — Առն միոջ էին Բ. որդիք: Դէմք առակիս... եւ հանդերձեալ բարեացդ հասուք ընդ ամենայն սուրբս ի Քրիստոս ի Տէր մեր:
61. 258բ-60ա ՁԱ. Երանելոյն Բարսղի Կեսարացոյ ասացեալ՝ Վասն պահոց – Շաբաթ տըւաւ հրէից ազգին եւ ասացաւ, թէ՝ Հանգիցէ գրաստ քո... յորմէ փրկէ զմեզ Աստուած յամենայն մեղաց եւ յորոգայթից թշնամւոյն:
62. 260բ-6ա ՁԲ. Երանելւոյն Յոհանու Մանդակունեցւոյ ասացեալ՝ Յաղակս տեսչութեան քահանայից [ի] վերայ ժողովրդեանն Աստուծոյ, որպէս հովիւ զխաւտս ոչխարաց — Արդ, ես լի ամենայն յանցանաւք եւ ունայն ի վարուց առաքինութեանց... կայցեն առաջի Քրիստոսի ընդունել զանթառամ փառաց պսակն եւ մտանել յարքայութիւն Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս:
63. 266ա-70ա ՁԳ. Սրբոյն Յոհանու Մանդակունեցւոյ ասացեալ՝ Վասն չբա[մ]բասելոյ զքահանայս եւ զվարդապետս — Զ[մ]ըթերք սգոյ եւ աղջամուղջ տրտմութեան... որոց եւ մեզ ամենեցուն լիցի հասանել ի Քրիստոս ի Տէր մեր, որում փառք եւ զօրութիւն յաւիտեանս:
64. 270ա-5ա ՁԴ. Երանելոյն Յոհանու Մանդակունեցւոյ ասացեալ՝ Վասն ողորմութեան եւ աղքատսիրութեան – Մի՛ ոք տղայական բարուք եւ անընտրողական մտօք ժպըրհեսցի ի մատակարարութիւն Բանին Աստուծոյ... մեծապայծառ խնդութեամբ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
65. 275բ-9ա ՁԵ. Երանելոյն Յոհանու Մանդակունեցոյ ասացեալ վասն մխիթարութիւն աղքատաց — Զի՞նչ ասացից եւ կամ զի՞նչ խաւսեցայց, զո՞րս թողից եւ կամ զո՞րս պատմեցից... բազում նեղութեամբ ի հանգիստն մտցուք... փառք եւ զօրութիւն յաւիտեանս. ամէն:
66. 279ա-80ա ՁԶ. Վկայաբանութիւն սրբոյն Յոհաննու Երուսաղէմայ հայրապետին — Եւ եղեւ երբեմն, զի սարկաւագ ոմն եկն յԵրուսաղէմէ... հանգեաւ ի Քրիստոս բարի վարուք ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
67. 280ա-3բ ՁԷ. Չորրորդ կիրակէին երանելոյն Յոհաննու Ոսկիբերանին ասացեալ ի մեծատունն եւ ի Ղազարու — Էր ոմն մեծատուն եւ ագանէր բեհեզս եւ ծիրանիս եւ ուրախ լինէր... ըստ գործոց ընտրութիւն լիցի ի Տեառնէ մերմէ Յիսուսէ Քրիստոսէ:
68. 283բ-7ա ՁԸ. Երանելոյն Կիւրղի Երուսաղէմայ հայրապետին արարեալ՝ Կոչումն ընծայութեան յամենակալն եւ յընթերցւածն Երեմիայէ աստուածամեծ խորհրդովք – Ի հաւատալոյն անտի յԱստուած զամենայն բազմաստւածն մոլորութիւն կարճեմք... արժանի լիցիս մտանել առաջի ամենակալին Աստուծոյ... որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
69. 287ա-91ա ՁԹ. Կոչումն ընծայութեան յարարիչն երկնի եւ երկրի, երեւելեաց եւ աներեւութից եւ ընթերցւածն Յոբայ, որ ասէ. Ո՞վ է դա, որ թագուցանէ յինէն զխորհուրդս սրտի – Մարմնաւոր աչօք ումեք տեսանել զԱստուած անհնարին է... զի՞արդ արարչին նոցա հասու լինել կարեմք, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
70. 291ա-3բ Ղ. Չորրորդ չորեքշաբաթին ի Կիւրղէ բանից ասացեալ — Զի հրաման ել յԱստուծոյ եւ ասաց. Բխեսցէ երկիր զխաշն եւ գազան... Բայց տագնապել եւ ստիպել չունի իշխանութիւն... եւ Քրիստոսի Աստուծոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
71. 293բ-8ա ՂԱ. Ի Ղուկասու Աւետարանի մեկնութենէ ասացեալ – Թզենի ոմն անկեալ յայգւոջ իւրում... զի առաւել եւս պտղաբերեսցի զանմահական պտուղն ի Քրիստոս Յիսուս, ի Տէր մեր:
72. 298բ-301բ ՂԲ. Հինգերորդ ուրբաթուն կարդա՛յ զմեկնութիւն Աւետարանին — Արթուն կացէ՛ք, զի ոչ գիտէք, թէ ե՞րբ Տէր տանն գայցէ... զի խոստացելոց բարեացն հասանել կարասցուք շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի:
73. 301բ-3ա ՂԳ. Վկայաբանութիւն սրբոց քառասնիցն, որք ի Սեբաստիայ կատարեցան — Ի ժամանակս Լիկիանոսի կռապաշտ արքային, որ էր փեսայ Կոստանդիանոսի բարեպաշտին... եւ այսպիսի միաբանութեամբ նահատակեցան սուրբ քառասուն մանկունքն:
Տե՛սձեռ. 5334, 36բ-42ա:
74. 303ա-5ա ՂԴ. Հինգերորդ կիրակէին. երանելոյն Յոհանու Ոսկիբերանին ասացեալ ի մաքսաւորն եւ ի փարիսեցին — Է. երրորդ եւս ճանապարհք ապաշխարութեան... եւ յորժամ ի սուրբ սրտէ լինի զփրկութիւն պատարագի, գործէ ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
75. 305բ-9բ ՂԵ. Երանելոյն Եփրեմի Խորին Ասորոյ ասացեալ՝ Վասն զղջման եւ խոստովանութեան – Որք Սուրբ Հոգւոյն ցանկացեալք եւ աստուածային սիրոյն բաղձացեալք... եւ մտեալ վայելեցէ՛ք զանանց բարութեանցն վայելչութիւնս:
76. 309բ-11բ ՂԶ. Երեքշաբաթին. նորին Եփրեմի Խորին Ասորոյ ասացեալ՝ Վասն խրատու – Յորժամ երիտասարդն էիր, պարտ էր քեզ խորհել զաներեւոյթսն... զի մի՛ անյոյս եղիցուք յԱստուծոյ մարդասիրութենէն:
77. 311բ-4բ ՂԷ. Նորին սրբոյն Եփրեմի Խորին Ասորոյ ասացեալ՝ Վասն ոչ լուծանելոյ զչորեքշաբաթն եւ զուրբաթն եւ վասն յիշոցնատըւաց — Արդ, որ ոք լուծանէ զպահս ուրբաթին եւ զչորեքշաբաթին, ոչ միայն մեղանչէ... եւ ոչ հայր զորդի կարէ փրկել եղբ/// (թափուած) |314ա| ///կերին Աստուծոյ յանարգ մեղացն հանէ՛ք... զի անդ ի Հաւրէ Աստուծոյ աւրհնեսցո՛ւք շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի:
Տե՛սձեռ. 5349, 33ա-8ա:
78. 314բ-9ա ՂԸ. Երանելոյն Յոհանու Մանդակունեցւոյ ասացեալ՝ Վասն հարւածոց եւ պատուհասից — Բազում են կերպարանք պատուհասից եւ սպառնալիքն Աստուծոյ... առ ի լնուլ զամենայն պակասութիւն չքաւորութեան ձերոյ... որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
79. 319ա-22բ ՂԹ. Յոհանու Մանդակունեցւոյ ասացեալ՝ Վասն անառակ արբեցողացն – Մեծաւ սգով եւ ցաւագին արտասւաւք պարտ է մեզ պատմել... զի վախճան մեր ի բարին կատարեսցի շնորհօքն Յիսուսի Քրիստոսի:
80. 322բ-8բ Ճ. Պատմութիւն սրբոյն Գրիգորի մեր Լուսաւորչին ծնընդեանն եւ սնընդեանն եւ տաւն չարչարանացն եւ ելանելոյ ի Խոր վիրապէն – Յետ մահւանն Աղէքսանդրի Մակեդոնացոյ Արշակ քաջ յազգէն Պարթեւաց... որ միշտ առաջի ամենասուրբ Երրորդութեանն բարեխօսէ վասն ամենայն աշխարհի:
81. 328բ-32ա ՃԱ. Վեցերորդ կիրակէին երանելոյն Յոհանու Ոսկիբերանին ասացեալ՝ Ի տասն կուսանսն եւ ի գալուստն Քրիստոսի Աստուծոյ – Յորժամ զմտաւ ածեմ զդիւրածախ կենցաղոյս շրջանակս... զի եւ երկնից արքայութեանն արժանի լիցուք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր:
82. 332ա-6բ ՃԲ. Սրբոյն Յոհանու Մանդակունացոյ ասացեալ՝ Վասն ապաշխարութեան — Արմատք դեղոց բժըշկաց զցաւս մարմնոց առողջացուցանեն... եւ նովաւ ժառանգել զանանց բարութեանց վայելչութիւնսն ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
83. 336բ-9բ ՃԳ. Տեառն Յոհանու Մանդակունեցւոյ ասացեալ՝ Վասն պահոց պնդութեան — Ազդոյ եւ աւգտակար եւ կարեւոր են պահոց պնդութիւնն... եւ ոչ եւս յիշեցից զանօրէնութիւնս քո, որոյ ողորմութեանն եւ զմեզ արժանիս արասցէ Քրիստոս Աստուած մեր:
84. 339բ-42բ ՃԴ. Երանելոյն Յոհաննու Ոսկիբերանին ասացեալ՝ Վասն աղքատսիրութեան եւ ողորմութեան – Փառաւորեսցուք զբազումողորմն Աստուած, զյաճախագութն, զմարդասէրն... յորժամ փրկեսցէ զմեզ Քրիստոս:
85. 342բ-6բ ՃԵ. Երանելոյն Յոհանու Ոսկիբերանին ասացեալ՝ Ի մեկնութիւն առակաւոր բանի Աւետարանին, որ ասէ. Այր մի իջանէր յԵրուսաղէմէ յԵրիքով եւ անկաւ ի ձեռս աւազակաց — Այր զԱդամ ասէ... շինէ ինքեան զարքայութիւն ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
86. 346բ-50բ ՃԶ. Սրբոյն Յոհանու Մանդակունեցւոյ ասացեալ՝ Վասն [զ]գուշութեամբ եւ երկիւղիւ մերձենալ ի մարմին եւ յարիւն Որդոյն Աստուծոյ – Սոսկան ոսկերք իմ դողութեամբ, եւ սարսափի անձն իմ հիացեալ... եւ դողութեամբ հաղորդեսցո՛ւք ի պատուական մարմնոյ եւ ի կենարար յարենէ Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի:
87. 350բ-6ա ՃԷ. Երանելոյն Յակոբայ Սրճոյ եպիսկոպոսին ասացեալ՝ Ներբողեան ի յարութիւն Ղազարու — Բա՛ց զշրթունս իմ՝ խաւսել վասն քո... առ զօրութեանն իւրոյ գործեաց առ մեռեալն, փառաբանութիւն Որդոյն Աստուծոյ:
88. 356ա-60ա ՃԸ. Աւուր մեծի եւ հրաշափառ գալըստեանն Քրիստոսի, որ է աւր առաջին արարչագործութեան Աստուծոյ, որպէս եւ ասէ մարգարէն աստուածախաւս Մովսէս – Ի սկզբանէ արար Աստուած զերկին եւ զերկիր, իսկ Հայր՝ Բան Որդի... Ովսանա, ի բարձունս Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ:
89. 360բ-2ա ՃԺ. [Պատճառ աւագ երկուշաբթին. Վասն արարչութեանն Աստուծոյ — Եւ ասաց Աստուած]. Եղիցի՛ հաստատութիւն ի մէջ ջրոցդ... որպէս դեղնուցն եւ է գործ երկրորդ /// (թափուած) |361ա| եւ ոչ պտուղ կերակուր... զամենայն հոգս ձեր ընկեցէ՛ք ի նա, զի նա է, որ հոգայ վասն ձեր:
Տե՛սձեռ. 2890, 296ա-8բ:
90. 362ա-4բ ՃԺ. Պատճառ աւագ երեքշաբաթ աւուրն, թէ զի՞նչ արար Աստուած— Եւ ասաց Աստուած. Ժողովեսցին ջուրք ի ժողովս իւրեանց... իսկ մեղաւորքն ծանրացեալ մեղօք ի վայր մնան... եւ մասնակից սրբոցն արասցէ:
91. 364բ-7բ ՃԺԱ. Պատճառ աւագ չորեքշաբաթին՝ Վասն արաչութեան Աստուծոյ — Եւ ասաց Աստուած. Եղիցին լուսաւորք ի հաստատութիւն երկնից... որով մաքրիմք ի մեղաց եւ արժանանամք Հոգւոյն շնորհաց ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ:
92. 367բ-70բ ՃԺԲ. Պատճառ Ե.րրորդ աւուր արարչութեանն Աստուծոյ — Եւ ասաց Աստուած. Հանցեն ջուրք զեռունս շնչոց կենդանեաց... եւ արդ, նորս սկսաւ ի փրկութիւն աշխարհի:
93. 370բ-2բ ՃԺԳ. Պատմութիւն վեցերորդ աւուրն արարչութեան Աստուծոյ եւ խորհուրդ վեց դարուն եւ կատարման յաւագ ուրբաթու չարչարանացն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Յաւուր ուրբաթու ասաց Աստուած. Հանցէ՛ երկիր շունչ կենդանի... վասն փրկութեան Ադամայ նախաստեղծին եւ ծընընդոց նորին:
94. 372բ-6բ ՃԺԴ. Երանելոյն Թէոփիլոնիսի ասացեալ ի գերեզմանն աստուածընկալ – Նոր երկինք այսօր ի յերկրի հաստատեցաւ... բանտարգելացն՝ ազատութիւն, բանտապանացն՝ յիմարութիւն, յաւիտենից մեռելոցն՝ յարութիւն, ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր:
95. 376բ-81ա ՃԺԵ. Նորին Թէոփիլոսի աշակերտի Յոհանու Ոսկիբերանի ասացեալ վասն թաղման եւ յարութեան Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ — Ով ոք ոչ հիանայ ընդ արարչութիւնն հրաշափառ... զի ետես անդ զարարիչն զփրկիչն Յիսուս Քրիստոս:
96. 381ա-4ա ՃԺԶ. Պատմութիւն վասն թաղման եւ յարութեան Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ — Եւ իբրեւ երեկոյ եղեւ, եկն այր մի, որում անուն էր Յովսէփ... [աշա]կերտացն Քրիստոսի եւ մկրտեցան յանուն Հաւր [եւ Որդւոյն եւ Հո]գւոյն Սրբոյ եւ քարոզեցին զՔրիստոս:
Տե՛ս ձեռ. 992, 459բ-62ա:
97. 384բ-90բ ՃԺԷ. [Երանելոյն Եփրեմի Խորին Ասորոյ] ասացեալ Ներբողեան պատմագրաբար ի սուրբն Յովաննէս Կարապետն եւ ի Մկրտիչ Քրիստոսի եւ ի կաքաւումն աղջկանն — Հրաւիրելով կոչեցաւ, լեզու իմ յուրախարար բարիս... եւ տօնողացս առհասարակ բարեաց լիութիւն եւ առողջութիւն:
Տե՛ս ձեռ. 992, 462ա-6ա:
98. 390բ-2բ ՃԺԸ. Երանելոյն Յակոբայ Սրճոյ եպիսկոպոսի ասացեալ ներբողան ի սուրբ Յարութիւն — Այսաւր ուրախութիւնն մեծ լի խնդութեամբք զարհուրեցուցանէ... ապա ոչ գիտէք, եթէ աշակերտք /// (վերջը թափուած):
Տե՛ս Գիրք եւ ճառ հոգեշահ, Կ. Պօլիս, 1722, էջ 289-302:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ ԺԷ. դ.
Գ. 95բ-6ա [Բանաստեղծութիւնք]
1. 95բ (պարսկերեն) — یکی بینو یکی دانو یکی گویی
ابرو باد و مه و خرشید فلک درکارند ...
شرطی انصاف نباشد که تو فرمان نبری (Մէկը տեսնում է, մէկն իմանում, մէկն էլ խօսում... ամպը, քամին, մէգն ու արեւը անհրաժեշտ են, արդար պայման չի լինի, որին չհնազանդուես):
2. 95բ جهان ای برادر نماند بکس
دل نادر جهان آفرین بند و نبس (Աշխարհը, եղբա՛յր, ոչ մէկին չի մնայ, Արարչի մեծ սիրտն է որոշում)
3. 95բ زوزه نی مرد و نیک...
خواجا علیک سلام (Բարի մարդու սրնգի ձայնը, խոջա՛, բարեւ)
4. 96ա (արաբերէն) — لا تطلبن من الغريب مضاحكا ولا تلومن عليه بطول البكاء
فان الضحك للغريب عجيب والبكاء للغريب نصيب (Մի՛ պահանջէք անծանօթից ծիծաղ եւ մի՛ դժգոհէք, եթէ նրա առաջ լացեցիք, քանի որ ծիծաղելը նրա հետ տարօրինակ է համարւում, իսկ լացելը նրա առաջ իր ճակատագիրն է):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆԳՐՉՈՒԹԵԱՆԺԱՄԱՆԱԿԻ
3բ Ողորմի Քրիստոս ըստացողի գրոցս Խէրանշին եւ ծնօղաց՝ Մեթարին, Ուլուխաթունին եւ եղբարց՝ Շիրաքին եւ Միրաքին եւ գծողիս (նման՝ 28ա, 87ա, 101բ, 128բ, 173ա, 254ա, 280ա, 287ա, 322բ, 367բ, 381ա):
8ա Որ ողորմի Քրիստոս ըստացողի գրոցս Խէրանշին, ծնօղաց՝ Մեթարին եւ Ուլուխաթունին, եւ հօրեղբօրն՝ Յակոբին, Մելքոնին եւ Ստեփանոսին. ամէն (նման՝ 260ա, 266ա):
11ա Որ ողորմի Քրիստոս ստացողի գրոցս Խէրանշին եւ ծնողացն՝ Մեթարին եւ Ուլուխաթունին եւ կնոջ՝ Քնքուշին եւ զաւակաց՝ Յակոբին, Գուլամիրին:
16ա Որ ողորմի Քրիստոս Խէրանշին եւ հօրեղբօր որդոց՝ Յովնանին եւ որդոց՝ Կարապետին, Յովսէփին, Անդրիասին. եւ Զաքարա մեղաւոր գրչի:
20բ Զի Տէրն ողորմի ըստացողի գրի Խէրանշայ պապի եւ Զաքարայ գրչի. ամէն եղիցի:
23բ Որ ողորմի Խէրանշին եւ ծնողաց նորին (նման՝ 43բ, 160բ, 169ա, 189ա, 193բ, 270ա, 279ա, 298ա, 311բ, 360ա, 384ա):
26բ Որ ողորմի ստացողի սուրբ գրոցս Խէրանշին եւ ծնողաց՝ Մեթարին եւ Ուլուխաթունին եւ զաւակաց՝ Յակոբին, Գուլամիրին, Խօջամիրին (նման՝ 165ա, 223ա, 231ա, 293բ, 350բ):
31ա Մանաւանդ ստացողի գրոցս Խէրանշին, Մեթարին, Ուլուխաթունին, Շիրաքին եւ Միրաքին եւ Ամիրին (նման՝ 82բ, 174բ, 209ա, 219ա, 247ա, 275բ, 342բ, 370բ):
34բ Մանաւանդ զստացողս գրոցս Խէրանշին եւ ծնօ[ղ]ս նորա եւ զդստերս՝ զԹազագուլ, Տաթլուն, զՆարին եւ զգծողս սորեայ (նման՝ 108ա, 147բ, 166բ, 216ա, 336բ, 362ա):
37բ Մանաւանդ զստացողս գրոցս Խէրանշէն եւ կնոջ՝ Արեւխաթունին, Քնքուշին եւ զաւակաց եւ ամենայն ազգակ[անաց] նոցա (նման՝ 139ա):
50ա Որոյ աղօթիւքն ողորմի Քրիստոս ստացողի գրոցս Խէրանշին եւ կնոջ՝ Արեւխաթունին, Քնքուշին եւ զաւակաց՝ Յակոբին, Գուլամիրին, Խօջամիրին. ամէն (նման՝ 96բ, 123բ, 135ա, 213ա, 301բ):
57բ Մանաւանդ ստաց[ողին] զԽէրանշէն եւ հօրեղբօրն՝ Յակոբին, Մելքոնին, Ստէփանոսին եւ որդոց՝ Պռօշին, Եզդանբաղշին (նման՝ 88ա, 115բ, 119բ, 126բ, 132բ, 172ա, 196բ, 243ա, 283բ, 309բ, 319ա, 372բ):
64բ Սոցա բարեխաւսութեամբ Քրիստոս Աստուած ողորմեա՛ ստացողի գրոցս Խէրանշին եւ հորեղբօր որդոց՝ Յովնանին եւ որդւոց՝ Կարապետին, Յովսեփին, եւ Անդիասին, կնոջ՝ Շախումին եւ հարսին՝ Սօլթանին (նման՝ 78ա, 137բ, 145ա, 152բ, 186բ, 205ա, 303ա, 328բ, 339բ, 356ա):
67բ Քրիստոս Աստուած, յորժամ գաս ի միւսանգամ գալստեանն եւ սուրբ խաչն առաջի քո, յայնժամ խաչի լուսով լուսաւորեա՛յ զհոգի Խէրանշին եւ ծնօղաց եւ եղբարց՝ Շիրաքին եւ Միրաքին, Ամիրին եւ Սամբուլին. ամէն (նման՝ 314բ):
72ա Որք հանդիպիք սմա, յիշեցէ՛ք ի Տէր զստացօղ գրոցս զԽէրանշին եւ զծնօղս եւ զկողակիցս իւր՝ զԱրեւխաթուն եւ զՔնքուշ եւ զաւակս՝ զՅակոբ, զԳուլամիր. ամէն:
81ա Որ ողորմի Քրիստոս Խէրանշին եւ զաւակաց՝ Խօջամիրին եւ Թազագուլին:
113ա Որ ողորմի ստացողի գրոցս՝ Խէրանշին եւ եղբարց՝ Շիրաքին եւ Միրաքին եւ որդոց նոցին՝ Ամիրին եւ Սամբուլին, ինձ՝ մեղապարտ Զաքարիայի (նման՝ 234բ):
156բ Որում եւ մեզ արժանիս արասցէ Յիսուս Քրիստոս Աստուած մեր, մանաւանդ զստացող գրոցս զԽերանշէն եւ զծնողս իւր՝ զՄէթար, զՈւլուխաթուն եւ զՇիրաք եւ զՄիրաքն, Ամիր եւ Սամբուլէն եւ զԳուլըստեան եւ զԳաւզալաղէն եւ զԽօ[ն]ձէն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս: Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զԽէրանշէն եւ զծնօղս իւր եւ զամենայն ազգականս եւ զհօրեղբարս՝ զՅակոբ եւ Մելքոն, զՍտեփանոս եւ որդոց նոցին, եւ զիս՝ զմեղաւոր գրիչս Զաքարայ սարկաւագս եւ զծնօղս իմ (չշարուանակած):
179բ Որոց աղօթիւքն ողորմի Քրիստոս Խէրանշին եւ եղբօրորդոյ՝ Ամիրին եւ Սամբուլին եւ կնոջն՝ Արեւխաթունին եւ Քնքուշին եւ զաւակաց նոցին:
205ա Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զԽէրանշէն եւ զծնօղս եւ զեղբարս իւր՝ Շիրաքն եւ զՄիրաք եւ զաւակս իւրեանց եւ զկողակիցս՝ զԱրեւխաթուն եւ զՔնքուշ եւ զաւակս՝ զՅակոբ, զԳուլամիր եւ զԽոջամիր, զԹազագուլ, զՏաթլուն եւ զՆարին, զԹաճում եւ զգծողս (նման՝ 250բ, 258բ, 291ա, 305ա, 332ա):
226բ Որոյ աղօթիւքն ողորմի ստացողի գրոցս Խէրանշին եւ ծնողաց՝ Մեթարին, Ուլուխաթունին, կնոջ՝ Արեւխաթունին, Քնքուշին եւ զաւակաց նոցին:
239ա Անյիշաչար եւ անոխակալ Աստուած ողորմեա՛ ստացողի գրոցս Խէրանշին եւ ծնողաց նորին եւ հօրեղբօր որդոցն՝ Պռօշին, Յովանէսին եւ որդոց՝ Կարապետին, Յուսէփին, Անրիասին (նման՝ 346բ):
364բ Մանաւանդ զստացող գրոցս Խէրանշին եւ եղբօրորդոց՝ Յովանսին, Կարապետին, Յուսէփին եւ Անդրիասին եւ կանաց՝ Շահումին, Սօլթանին եւ Գօզալաղին, կարդացող:
376բ Որ ողորմեսցի ստացողի գրոցս Խէրանշին եւ ծնօղաց՝ Մեթարին եւ Ուլուխաթունին եւ եղբարց՝ Շիրաքին եւ Միրաքին եւ որդոց՝ Ամիրին եւ Սամբուլին եւ կնոջ՝ Արեւխաթունին եւ Քնքուշին եւ զաւակաց:
390բ Մանաւանդ ստացողի գրոցս Խէրանշին եւ դստերաց՝ Թազագուլին, Տաթլուին, Նարընին եւ հօրեղբօր՝ Յակոբին, Մելքոնին եւ Ստեփանոսին եւ որդոց՝ Պռօշին, Եզդանբախշին եւ եղբօր որդոց՝ Յովաննէսին, Կարապետին, Յուսէփին եւ Անդրիասին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 205ա (ԺԶ. դ., բոլորգիր) Դարձեալ, կրկին անգամ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զՂազար կրաւնաւորն՝ զսրբասէրն եւ զբարէմիտն, զի կան/// եւ զհանճարեղս /// եւ զլռակեացն եւ զամենայն վարիւց/// աւնա/// իւցն ա/// սայ է /// ի Տեառնէ /// երանեալ է ///, որ ունիցի զաւակ ի Սիոն եւ ընտանեաք յԵրուսաղէմ |205բ| եւ սայ ընդ այն նախանձեալ եւ կատարեաց զհրամանս տերունական անսուտ բանից: Արդ, ես՝ յետինս ի քահանայից եւ անպիտանս ի կարգաց կրաւնաւորաց Ղազար անուն, ետու զանաւթքս սուրբ եկեղեցոյն եւ զգեստս սուրբ պատարագին ի գեաւղս Վշտաւնք ի ձեռն քահանայիցն՝ տէր Մարտիրոսին, տէր Ներսէսին, վարդապետաց՝ հոգեւոր հաւրն ///, տէր Մարտիրոս կրաւնաւորին եւ Զաքարիա դպրին եւ Միրզայ [մահ]դասուն կամակ[ցութեամբ] քըւերն իմոյ՝ Յուղիդին եւ իւր որդոցն՝ Ղազարին եւ Կիրակոսին, եւ մի՛ [ոք իշխեսցէ հեռ]ացնել զսայ [ի դրանէ] սուրբ տաճարացս Սուրբ Յակոբի եւ Սուրբ Սարգսին եւ ///ոչ յիմոց եւ ոչ ///, քըւերց եւ ոչ ///ոց նոցա կամ ծախել կամ///զ կամ դաւի անել: [Եւ թէ ոք] յանդգնի կամ լրբի /// ի զպատիժ սոդոմէացւոց եւ զմասն Յուդային եւ զխաչահանողաց առցէ, ինքն մինչեւ ցքառասուն պորտ ազգին իւրոյ. ամէն: Այո՛յ, այո՛յ, եղիցի եւ եղիցի:
2. 1ա (1889 թ., շղագիր, ստ. լս.) Նուէր սուրբ Էջմիածնայ Մատենադարանին Գաբրիէլ Յոհաննիսեանց 12, V, 1889:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «4. Ճառընտիր», պհպ. Աա՝ «2782», 1ա՝ «485/2782»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 23բ լս., պարսկերէն՝ « یکی بینو یکی دانو یکی گویی», 24ա լս. պարսկերէն՝ անընթեռնելի:
2783
(Բաղկացած է երկու տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ՝ 265-1 (թռիչք՝ թ. 202-4): ՊՐԱԿ՝ 1-26x10 (1, 20՝ 11, 2, 3, 6, 7, 13, 15, 21, 23, 24՝ 12, 8, 9, 12, 22, 25՝ 8, 26՝ 4): ԿԱԶՄ՝ մուգ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ+Գ՝ չգրուած թուղթ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը Ի. դ. նորոգուած հին եւ նոր կաշիների միացումով, լուսանցակողերը մասամբ գունաթափուած, կեղտոտուած. պրակաւորումը նորոգողի, որի հետեւանքով պրակները պրականիշերի հետ չեն համընկնում:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
|
ՊԾԸ. – 1409 |
ԳՐԻՉ՝Գրիգորվրդ. (1ա-126բ, 177ա-219բ), Վարդան (127ա-77ա): ՍՏԱՑՈՂ՝Ստեփանոսաբղյ. Շահուռեցի, Աննա, Հոռօփսիմ, Յովսէփերէց:
ԹԵՐԹ՝ 219 (թ. 1-219): ՆԻՒԹ՝թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն՝ 1ա-126բ, 177ա-219բ (21x14), 127ա-77ա (20,5x13,5): ԳԻՐ՝բոլորգիր՝ 1ա-126բ, 177ա-219բ (նմուշ՝ 13ա), 127ա-77ա (նմուշ՝ 127ա): ՏՈՂ՝ 32-6 (1ա-126բ, 177ա-219բ), 25-34 (127ա-77ա):
Նմուշ 13ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ — Ճակատազարդ՝ 127ա: Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Գոյներ՝ կարմիր, դարչնագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թերթերին զանազան բծեր, խոնաւութեան հետքեր, եզրահատումից վնասուած, նորոգուած Ի. դ., որոշ թերթեր սխալ տեղադրուած. թ. 32-86 պէտք է լինի 219-20ի, թ. 130-1ը՝ 126-7ի, թ. 174ը՝ 181-2ի, թ. 212ը՝ 209-10ի միջեւ. թ. 3-4ի, թ. 31-2ի միջեւ անորոշ քանակի, թթ. 17-8ի, 53-4ի, 86-7ի, 211-2ի, 219-20ի միջեւ 1ական, թ. 22-3ի միջեւ շուրջ 3, թ. 86-7ի միջեւ շուրջ 2, թ. 99-100ի միջեւ շուրջ 10, թ. 159-60ի միջեւ շուրջ 5, թ. 201-2ի միջեւ շուրջ 7 թերթ ընկած. նիւթերի մի մասի ընդարձակ, մի մասի համառօտ լինելու հետեւանքով թափուած թերթերի քանակը յստակ որոշել անհնար է:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-3բ Յաղագս սրբոց մարտիրոսացն ասացեալ ի սրբոց վարդապետացն — Յիշատակ յաւիտենից եղիցի արդարոյն, ասէ Դաւիթ... եւ զանողորմ ըսպաննողացն զսպասաւորաց /// (վերջը թափուած):
Բ. 4ա-11ա [Ճառք Յովհաննէս Երզնկացւոյ]
1. 4ա-7ա Գրիգոր Սանահնեցին, որ եւ գրեցաւ ի գլուխ եղբայրութեանն, եւ ես՝ նըւաստ Յոհանէս Եզընկայեցիս գրեցի զսահման եւ զխրատ եղբայրութեան, եւ զշահաւէտ աւգուտն, որ ի սմանէ առաջնորդութեամբ Սուրբ Հոգոյն — Բանն Աստուած, որ բանիւ գոյացոյց զարարածս ամենայն... եւ զայլսն աւգտեցուցանեն եւ զամենայն բանս բարի, խրատով գլխաւորացն արասցեն ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
Տե՛ս Յովհաննէս Երզնկացի, Մատենագրութիւն, հտ. Ա., Երեւան, 2013, էջ 397-405, ուր ձեռագիրս օգտագործուած է (ձեռագրիս մասին տե՛ս էջ 12՝ Է.):
2. 7ա-11ա Նորին Յոհանէս վարդապետի Եզընկայեցւոյ կըրկին կանոնք եւ խրատք տղայահասակ մանկանց աշխարհականաց, որք մարմնաւոր եւ երկրաւոր խորհրդով վարեն զկեանս աշխարհիս, զորս եւ մեք աստուածային աւրինացն եւ ի Սուրբ Գրոց ուղղեմք զայնպիսիսն ի հոգեւորն, շնորհօքն Աստուծոյ — Աստուածային առաքեալն Պօղոս գրէ Առ Հռոմայեցիսն, թէ որ ըստ մարմնոյ են... եւ Աստուած շնորհաւոր առնեն եղբարքն. ամէն եւ եղիցի:
Տե՛ս Յովհաննէս Երզնկացի, Մատենագրութիւն, հտ. Ա., Երեւան, 2013, էջ 406-16:
Գ. 11բ-2բ Նորին Յոհանու առաքելաշնորհ եւ բանիբուն վարդապետի՝ Բան խրատական եւ յորդորումն յաղօթս զառաջին մանկտաւագն Յակոբ, զոր փոխեաց ի մարմնաւորէն ի հոգեւորն, աւրհնեաց զնա եւ ետ նմա գօտի եւ ասաց առ նա զերգս ոտանաւոր — Յակոբ, զարթի՛ր ի քնոյ մեղաց, / սըրտի մտօք ականջըդ բա՛ց... փառք ի բարձունս վեր առաքել / զԵրրորդութիւնդ աւրհնաբանել:
Դ. 13ա-31բ Նըւաստ վարդապետի Յոհանու Եզընկայեցւոյ՝ Խրատ եւ կանոն հասարակաց քրիստոնէից՝ քահանայից եւ ժողովրդոց, ի կանոնական սահմանաց առաքելոց, սրբոց եւ հայրապետաց եւ վարդապետաց եւ մանաւանդ սուրբ հաւրն մերոյ Վարդանայ վարդապետի, յորոց ժողովեցի եւ գրեցի: Օգնեա՛ Յիսուս
Տե՛ս ձեռ. 228, 71ա-108բ: Նխդր./13ա-4ա: ա/14ա-6ա: բ/16բ-7ա: գ/17աբ (եւ կամ օտար եւ ժանկ եւ /// (վերջը թափուած): դ/18ա-9բ (սկ. թափուած ///մէ ի վայր քան զերիս եւ զչորս ազգն...): ե/19բ-20բ: զ/20բ-1բ: է/21բ-2բ: ը/22բ (սուտ խաւսի, զի սուտ ///նի /// (վերջը թափուած): թ-ժ/չիք: ժա/23ա (սկ. թափուած /// տիճանք սիրոյն...): ժբ/23ա-5ա: ժգ/25բ-6բ: ժդ/27ա-8ա: ժե/28ա-9բ: ժզ/29բ-31ա: ժէ/31աբ: ժը/31բ: ժթ/31բ (եւ կամ զերեսն արիւնել եւ կամ սեա/// (վերջը թափուած):
Տե՛ս Է. Բաղդասարեան, Յովհաննէս Երզնկացին եւ նրա խրատական արձակը, Երեւան, 1977, էջ 143-80, ուր ձեռագիրը չի օգտագործուել:
Ե. 1. 87ա-8ա [Երանելոյն Յոհաննու Ոսկեբերանի՝ Վասն չսգալոյ զվախճանեալսն, մանաւանդ որ տղայք անարատք թողին զայս կենցաղս. ձեռ. 944, 16ա-20ա] — /// (սկ. թափուած) բարբառ լեզուին, խռովկոտն սիրտ, բազմախորտիկն... յիշեա՛ եւ զՅոբայն, որ ասաց. Տէր ետ եւ Տէր էառ, եղիցի անուն Տեառն աւրհնեալ:
2. 88բ-91ա ԺԱ. Նորին Յոհանու Ոսկեբերանին ասացեալ՝ Ի նոյն խորհուրդ. Վասն ննջեցելոց — Քրիստոս էա՛ռ, երկըրպագեսցո՛ւք, ստեղծիչն վերըստին ստեղծանէ... բայց միայն ապաւինելով ի մարդասիրութիւնն Աստուծոյ՝ արժանի լիցուք գտանել ի նմանէ ողորմութիւն:
3. 91ա-2բ Նորին Յոհանու Ոսկեբերանին ասացեալ Վասն տըղայոց ննջեցելոց — Այսմիկ հոգ տանել կարեւոր է... եւ եղիցի անուն Տեառն աւրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
4. 92բ-3ա Նորին Յոհաննու — Աղէ՛, ասա՛ ինձ, ո՛վ կին դու... եւ նովաւ ժառանգեմք զարքայութիւնն երկնից, եւ նմա փառք յաւիտեան. ամէն:
Զ. 93ա-5բ Սուրբ հաւրն Թէոփիլոսի ասացեալ Վասն արտասւաց եւ խոստովանութեան մեղաց — Յորժամ միտքդ զբաղեալ լինի հետ մեղաց... որ ի վեր ելանէ պատիւ նորա, քան զանմարմնոցն:
Է. 95բ-9բ ԺԴ. Երանելւոյն Հիպողիտայ եպիսկոպոսի ասացեալ Վասն կատարածի աշխարհիս եւ վասն Նեռինն եւ միւսանգամ գալըստեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ՝ մարգարէութիւն — Եւ արդ, լուարո՛ւք, եղբա՛րք, զբանս մարգարէական տառից... եւ մարմին զգենու, այլ ոչ ի կու/// (վերջը թափուած):
Ը. 1. 100ա-22բ Թուխթ տեառն Գրիգորիսի հայոց կաթողիկոսի, գրեալ եղբօր նորին Ներսեսի եպիսկոպոսի, հրամանաւ նորին ի Միջագետս Ասորւոց կոչեցեալ նահանգին. Յաղագս որ անդ մերոյս ազգի քահանայից հակառակաբանելոյ... եւ այլ ինչ որ յայսպիսեաց, ի խընդրոյ ումեմն աստուածասիրի Առեւծ անուն իշխանի Թըլգուրանն աւանի: Օգնեա՛ Յիսուս — Արդ, թեպէտ եւ տէրունական հրամանն յորդորէ զմարդիկք քըննել զգիրս... եւ ի խաղաղ նաւահանգիստն խոստացելոցն բարութեանց ի Քրիստոս Յիսուս, ի Տէր մեր:
Թ. 122բ-4ա Տեսիլ սրբոյն Աթանասի Աղեքսանդրու հայրապետի — Ամենեցունցն Աստուած սքանչելի տեսիլ երեւեցոյց մարգարէիցն... եւ տացէ մեզ ամենեցուն լըսել զերանաւէտ բարբառն:
Ժ. 124ա-6բ ԺԸ. Գէորգեայ վարդապետի ասացեալ Վասն հաղորդութեան սուրբ պատարագին — Արեամբն Քրիստոսի փրկեալ եղբարք իմ ի Քրիստոս... զի յագեսցին փառաւքն աստուածային, որում զմեզ արժանիս արասցէ [Տէր] Աստուածն մեր:
ԺԱ. 130ա-1բ ԺԹ. Թուխթ ընդհանրական տեառն Յակոբայ Հայոց կաթողիկոսի, որ ի Հռոմկըլայն — Յակոբ ծառայ Աստուծոյ եւ Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի... յամենայն կիրակէի ընթերցի՛ք զայս բանս ի լուր ժողովրդեան ձերոյ եւ զերծի՛ք ի դատաստանացն Աստուծոյ:
ԺԲ. 1. 127ա-9բ, 132ա-7ա ԻԱ. Թուղթ ընդհանրական տեառն Ներսիսի հայոց կաթողիկոսի առ համարէն համասեռից ազինս, որոց տեսչութիւն հաւատացաւ նմա ի Տեառնէ — Ներսէս ծառայ Աստուծոյ եւ ողորմութեամբ նորին կաթողիկոս Հայոց ընդհանուր հաւատացելոց Աստուծոյ... առ որս արժան է, նախակարգել զբանս:
2. 137ա-47ա [Առ կրօնաւորս խարազնազգեացս, որ ի վանորայս] — Եւ արդ, առաջինս ընդ գերաշխարհիկսդ վարուք եւ քաղաքավարութեամբ խաւսեսցուք... եւ այս ինչ սակաւուք առ աշակերտեալ եղբարսդ ասացեալ ի մէնջ ի փառս Աստուծոյ աւարտեցի բանս, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
3. 147բ-50ա Տեառն Ներսիսի ասացեալ առ առաջնորդաց սուրբ ուխտից վանականաց — [Փ]ոքր ինչ եւ առաջնորդացդ ի յերկինս ճանապարհորդելոցն... զի ամենէքեան արժանասցուք խոստացելոց բարեացն, որ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
4. 150ա-7ա Տեառն Ներսիսի ասացեալ առ առաջնորդս եկեղեցւոյ, որ են յաշխարհի, որ կոչին եպիսկոպոս — Խաւսեսցուք եւ առ դասս եպիսկոպոսաց սրբոց, որ էք տեսուչք... յաւդեալք իցեն գործովք*:
5. 157ա-61ա [Առ դասս քահանայից] — Եկեղեցիք ընդհանուր ազգաց քրիստոնէից... եւ վայրենաբարոյս առաւել զաւրանայ /// (թափուած) |160ա| չարութեան, որ ի ներքոյ երկնից... որովք աւրինադրեցին զմանկունս եկեղեցւոյ ի փառս Աստուծոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն*:
* Այս միաւորները տպագրի հմմտ. ունեն որոշակի տարբերութիւններ:
6. 161ա-72բ Տեառն Ներսիսի ասացեալ առ իշխանս, որ ըստ աշխարհի են — Փոփոխեսցուք եւ զաստուածային պատուիրանացն խրատ եւ առ ձեզ... զի որով չափով չափէք, չափեսցի ձեզ. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
7. 172բ-3բ Առ զինուորաց դասս — Խաւսիմք ըստ կարգի եւ առ դասս զինուորացդ... որք խրատեն զձեզ՝ պահել զպատուիրանս Աստուծոյ /// (վերջը թափուած):
8. 175ա-6ա [Առ երկրագործս եւ համօրէն ժողովրդականսդ] — /// (սկ. թափուած) զոր աւանդեմք ձեզ... որով արքայութեանն լինիջիք ժառանգորդս ի Քրիստոս Յիսուս:
9. 176ա-7ա Առ կանաց դասս — Պատուէր տամք եւ կանանց ազգի... հանդերձ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս Ներսէս Շնորհալի, Թուղթ ընդհանրական, Երեւան, 1995, էջ 51-62, ուր այս ձեռագիրը չի օգտագործուել:
ԺԳ. 177ա-219բ ԻԲ. Համառաւտ Մեկնութիւն Արարածոյ գրոցն հաւաքեալ ի Մեկնութենէն Վարդանայ վարդապետի [առն հոգելի եւ իմաստնոյ, աշխատութեամբ Գրիգորի վարդապետի. ձեռ. 1096, 1ա-62ա] — Արդ, գիտել պարտ է զանուն գրոցս, որ կոչի Արարածք, եւ ասի Ծընունդք... ի կեանս յանմահութիւն յարաձգական յաւիտեն/// (թափուած) |202ա| /// ըստ որում ասէ՝ Ոչ այս ամենայն ժողովեալ... |211բ| աւասիկ դեռեւս եկի /// |213ա| ի տունն Լաբանայ եւ էառ զՀռաքէլ... եւ կորիւն առիւծու ի շառաւեղէ ելեր ինքն ի սուրբ հարանցն՝ յԱբրահամու, յԻսահակայ /// (վերջը թափուած):
ԺԴ. 32ա-7ա Խաւսք իմաստասիրականք եւ խրատք հասարակաց ամենայն մարդկան — Որդեա՛կ, նախ ի լեզուէ քումմէ... եւ այս բաւական խրատ է իմաստնոց, որ ուսանել կամիցին:
ԺԵ. 37ա-40բ Խրատք հոգեշահք եւ աւգտակարք, զոր ասացեալ է ճըգնազգեաց եւ միայնաւոր վարդապետին Յովհանէս Գառնեցւոյն — Ծառայակիցս ձեր ի Քրիստոս Յիսուս Յովհանէս Գառնեցի... ո՛ղջ լերուք ի սէրն Աստուծոյ եւ ի համբերութիւնն Յիսուսի Քրիստոսի:
ԺԶ. 40բ-9ա Աստուածաբանութիւնք՝ արտաքին իմաստասիրացն եւ այլ առակախաւսութիւնք նոցա — Հերմէս նշանաւոր փիլիսոփայ ասաց... ասէ իմաստունն. Ապա զոր դու տալ կարես, այն ինձ ոչ են ի պէտս:
ԺԷ. 1. 49ա-53ա Երանելւոյն Եփրեմի Խորին Ասորւոյ ասացեալ Վասն պահոց եւ ողորմութեան — Ի շաւիղս փառաց քոց, Տէ՛ր, ընթանան միտք իմ... կնքեալ պահեսցի ի ներքոյ մատանւոյն Աստուծոյ:
2. 53ա-4ա Երանելւոյն աբբայ Եփրեմի Խորին Ասորւոյ ասացեալ Վասն պահոց եւ ողորմութեան — Շաբաթ տըւաւ հրէից ազգին... զվաստակս ձեռացն ուտել /// (թափուած) |54ա|եանդ եւ ոչ զգուշացուցանիցես զնոսա քարոզելով... զի արժանաւոր լիցիք լսել զերանաւէտ բարբառ կենարարին մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի:
3. 54ա-8ա Երանելւոյն Եփրեմի Խորին Ասորւոյ ասացեալ ի զըղջումն եւ ի խոստովանութիւն մարդոյն, յապաշխարութիւն — Որք Սուրբ Հոգոյն են ցանկացեալք... եկայք աւրհնեալք Հաւր իմոյ եւ մտեալ վայելեցէ՛ք զանանց բարութեանց զվայելչութիւնս:
ԺԸ. 58բ-62ա Պատմութիւն վասն անքուն որդանցն եւ վասն խըստութեան նոցա, ասացեալ Վարդան վարդապետի — Արդ, եկայք ժողովուրդք Աստուծոյ... եւ ընդ արդարոցն զարքայութեան հանգիստն ժառանգեսցուք շնորհաւք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի:
ԺԹ. 62ա-4բ Երանելւոյն Եփրեմի Խորին Ասորւոյ ասացեալ բան խրատական ոգոց համայնից — Ո՛վ եղբայր, յորժամ երիտասարդն էիր... զի գթած եւ ողորմած է Տէր, երկայնամիտ եւ բազմողորմ:
Ի. 1. 64բ-8ա Յոհանու Ոսկիբերանին ասացեալ Վասն ողորմութեան եւ աղքատասիրութեան — Արդ, փառաւորեսցո՛ւք զմարդասէրն Աստուած զբազումողորմն... որոյ գթութեամբն եւ մեզ ողորմեսցի:
2. 68ա-72ա Երանելւոյն Յոհաննու Ոսկիբերանին ասացեալ ի Մեկնութիւն առակաւոր բանի Աւետարանին, որ ասէ. Այր մի իջանէր ի յԵրուսաղէմայ յԵրիքով... — Այր ոմն զԱդամ ասէ... շինէ ինքեան արքայութիւն ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
ԻԱ. 72բ-6ա Երանելւոյն Յոհանու Մանդակունեցւոյ ասացեալ Վասն ահիւ մերձենալոյ ի հաղորդութիւն մարմնոյ եւ արեան Որդոյն Աստուծոյ — Սոսկան ոսկերք իմ դողալով... հաղորդեսցո՛ւք ի պատւական մարմնոյ եւ ի կենարար յարենէ Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի:
ԻԲ. 76բ-80բ Երանելւոյն Իգնատիոսի եպիսկոպոսի եւ հոգելի վարդապետի արարեալ Մեկնութիւն Ղուկասու Աւետարանին, ի դարձ անառակին առ Հայրն երկնային — Առն միոջ էին Բ. որդիք... եւ հանդերձեալ բարեացն հասցո՛ւք ընդ ամենայն սուրբս նորա:
ԻԳ. 80բ-6բ Երանելւոյն Յոհանու Մանդակունեցւոյ ասացեալ Վասն տեսչութեան քահանայից ի վերայ ժողովրդեանն Աստուծոյ՝ որպէս հովիւ զհօտ իւր — Արդ, ես լի ամենայն յանցանօք... զի այսպէս ամենեքեան կատարե///(վերջը թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 7ա (Գրիգոր վրդ. գրչի) Որ ողորմի ստացողաց գրոցս եւ գծողի սորին՝ Գրիգորի՝ բանի սպասաւորի (նման՝ 204բ):
12բ Զստացող լուսազարդ գրոցս եւ զգծող սորին աղաչեմ յիշել ի Տէր Աստուած ողորմայիւ, զի եւ ձեզ ողորմեսցի:
23ա Զանպիտանս յամենայնի զԳրիգոր գըծող անձն եղկելի յիշման արէ՛ք արժանի, որ զայս բանս գըրեցի աւգտութեան ամենայնի:
25ա Գըծող Գրիգորի:
26բ Որոյ եւ զմեզ արժանիս արասցէ Քրիստոս, մանաւանդ զստացող գրոցս:
29բ Որ ողորմի ստացողի գրոցս Շահուռեցի Ստեփանոս աբեղային եւ ծնօղաց նորին. ամէն եւ Գրիգոր գըծողին:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 319 (429):
31ա Որ ողորմի ստացողի գրոցս՝ Ստեփանոս աբեղային:
32ա /// (սկ. թափուած) զաստուածային աւրհնութեանց արժանաւորսն՝ զԹադէոսն եւ զՄաթէոսն եւ զքոյր նոցին՝ զայրի Թագուհին արժանի արասցէ Քրիստոս սրբոց պսակին. ամէն, եւ զԳրիգոր գըծող պիտականուն վարդապետ, որ ժողովեալ է զգիրս աւրինացն Աստուծոյ եւ համառաւտել ի մի զԼինելութիւն արարածոցս եւ զԾընընդոցն, ի փառս արարչին արարածոց՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սըրբոյ: Յելիցն Ադամայ ի դրախտէն մինչ ի վախճանն Մօսեսի ԳՌ. եւ ԷՃ. ու ԻԶ. (3726) ամ է, եւ ի մահւանէն Մովսէսի մինչ ի Քրիստոս Ռ. ու ԴՃԿԸ. (1468) ամ է, եւ ի Քրիստոսէ մինչ յայս, որ գիրքս գրեցաւ Ռ. ու ԴՃ. եւ ԺԱ. (1411) ամ է, զի ՊԾԸ. (1409) ամին գրեցաւ:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 99 (100):
37ա Զստացող լուսազարդ գրոցս՝ զԱննայն՝ համեստ եւ հաւատարիմ տանտիկին, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ զծնաւղսն նորին՝ զԹօդան եւ զԱղւոր տիկինն (նման՝ 80բ):
40բ Որ ողորմի ստացողի գրոցս՝ բարեպաշտ եւ աստուածասէր տիկնոջն Աննային եւ ծնողաց նորին՝ Թօդանին եւ Աղւոր տիկնայ, եւ զաւակացն՝ Աննային՝ Թադէոսին եւ Մաթէոսին արեւշատութիւն, կեանք եւ բարութիւն (նման՝ 53ա,):
49ա Ով հանդիպողք այսըմ գրի, / ընտիր բանիցըս գովելի, / զմեզ յիշեցէ՛ք դուք ի բարի, / յորժամ լըսէք զայս յատենի, / մեզ ասացէ՛ք Տէր ողորմի, / սրբագըրչի եւ ստացողի, / Աննայի ’ւ իւրոյն ծնօղի, / Աղւոր տիկնայ եւ Թօդանի, / այլ եւ իւրոցըն զաւակի, / ստացողի մաւրն Աննայի, / Թադէոսի, Մաթէոսի / եւ հաւրն նոցին այն Մըկըրտչի:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 319 (429):
54ա Որ ողորմի ստացողի գրոցս՝ համեստ եւ հարկեւոր տիկնոջն Աննային եւ իւր ծնողացն՝ Աղւոր տիկնայ եւ Թօդանին եւ զաւակաց նոցին՝ Փօլատին եւ Մուրատին:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 99 (100):
58ա Մանաւանդ ստացողաց գրոցս ողորմի Տէր Աստուած եւ տացէ նոցա լըսել զերանաւէտ բարբառն Բեկերուն եւ Այխաթունին, Աննային եւ ծնողաց նորին՝ Աղւոր տիկնայ եւ Թօդանին. ամէն եւ եղիցի (նման՝ 62ա):
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 319 (429):
64բ Որ ողորմի ստացողի գրոցս Աննային եւ ծնողաց նորին՝ Աղւոր տիկնայ եւ Թօդանին եւ Գրիգոր գըծողին (նման՝ 122բ, 124ա, 126բ):
68ա Մանաւանդ ստացողի՝ գրոցս՝ Հոռօփսիմին եւ Ստեփանոսին:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 320 (429):
72ա Որ ողորմի ստացողի գրոցս Աննային եւ ծնողաց նորին՝ Աղւոր տիկնայ եւ Թօդանին, այլ եւ զաւակաց Աննային՝ Թադէոսին եւ Մաթէոսին եւ Խութլումելէքին եւ հաւրն նոցին՝ Մկրտչին. ամէն. եւ Գրիգոր գըրչին՝ պիտականուն վարդապետին:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 320 (429):
76ա Որ ողորմի ստացողի գրոցս հաւատարիմ եւ համեստ տանտիկնոջն Աննային եւ ծնաւղաց նորին՝ Աղւոր տիկնայ եւ Թօդանին եւ զաւակաց նոցին՝ Փօլատին եւ Մուրատին, այլեւ զաւակացն Աննային՝ Թադէոսին եւ Մաթէոսին եւ Խութլումելէքին. ամէն եւ եղիցի:
88ա Որ ողորմի ստացողի գրոցս Յու|88բ|սէփ երիցուն եւ Վարդկայ հոգոյն եւ Գրիգորի մեղապարտ՝ գծողին եւ ծնողաց նորին. ամէն (նման՝ 91ա):
93ա Զստացող լուսազարդ գրոցս զՍտեփանոսաբեղայն զՇահուռեցին յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ զգծողս:
95բ Որոյ եւ զմեզ արժանիս արասցէ Յիսուս Քրիստոս խաչեալն թագաւորն մեր, մանաւանդ զստացող գրոցս զՍտեփանոս աբեղայն եւ զԳրիգոր գըծողն ծնողօք իւրեանց. ամէն: Նայ եւ զԱննայն եւ զզաւակսն իւր՝ զԹադէոսն եւ զՄաթէոսն եւ զԽութլուխաթունն:
147ա Տէր Աստուած ողորմեսցի գծողի սորա եւ որոց զամէնն ասասցեն:
2. 173բ (Վարդան գրչի) Արդ, աղաչեմ զամենեսեան, որք աւգտիք ի սմանէ, յիշեցէ՛ք ի սուրբ աղաւթս ձեր զՎարդան մեղապարտ գրիչ եւ զծնողսն մեր եւ զամենայն ազգայինսն: Յիշեցէ՛ք եւ զԹորոս երաժիշտ, որ զաւրինակս ետ, եւ Աստուած յիշեսցէ:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 320 (429):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 177ա (ԺԵ. դ., բոլորգիր) <Կ> Տանուտէր տարուն այսպէս գի՛տ. կա՛լ ըզհայոց մեծ թուականն, Ե. թիւ ի բա՛ց երթ եւ զայլն երթ ԺԲ.-ԺԲ. (12-12), եւ որ մնայ՝ սկիզբն ի Խոյէն արա՛յ, եւ ուր թիւ սպառի, այն է տարուն Տանուտէր, եւ զիս՝ Բարսեղ հաբեղ[այ] յիշեցէ՛ք, եւ Աստուած ըզձեզ յիշէ:
2. 131բ (1688 թ., բոլորգիր) Ես՝ Վիքս (՞) գիրեցի, թվին ՌՃԼԷ. (1688):
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «2783»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝47բ, 127ա լս.՝ զանազան տառեր եւ բառեր, 131բ՝ « աւրհնութիւն, ի մէնջ ամենայն յաւժար»: 150ա՝ «ձեռն գոլով ի բարեաց ժամանակիս:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
|
ԺԳ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 45 (թ. 220-65): ՆԻՒԹ՝թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (20x13): ԳԻՐ՝բոլորգիր (նմուշ՝ 221ա): ՏՈՂ՝ 25:
Նմուշ 22ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թերթերին զանազան բծեր, խոնաւութեան հետքեր, թափուած հատուածները լրացուած-նորոգուած Ի. դ., սկզբից եւ վերջից անորոշ քանակի թերթեր թափուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 220աբ [Մասն ճառի] — (սկ. թափուած) /// զի յԱստուծոյ եղեալք են, ասէ, տեսի յերկինս զգործս մատանց... եւ դար[ձեալ] ուրախ եղերո՛ւք, հեթանո՛սք, եւ այլն:
Բ. 221ա-6բ Բանք իմաստասիրաց եւ ուղղափառ վարդապետաց Վասն գազանաց եւ սողնոց եւ ոյք ի նոսին սահմանեալ կան. յաղագս աւրինակի մեղաւորաց եւ արդարոց, որ կան ի սահմանին Աստուծոյ — Բարւախաւսն ասէ. Զառիւծ է, որ թագաւորէ ի վերայ ամենայն անասնոց... փառացն արժանաւորք լիցուք, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
Գ. 1. 226բ-38ա Պատճառք Սաղմոսաց, զոր արարեալ է տեառն Բարսղի եւ Յոհաննու Ոսկէբերանի — Ամենայն գիրք Աստուածաշունչք եւ աւգտակարք... վասն զի այլ յայլմէ ապականութեամբք լցեալ լինին ժանդացուցանելով զոգիսն:
2. 238ա-45բ [Ճառք Յովհաննու Ոսկեբերանի] — Արդ, մի՛ նստիցիս յաթոռ ժանդից եւ կալցիս հաղորդութիւն ընդ մարդկան... որով նըւաճեն զհաւատացեալս ի պաշտաւն եւ ի փառաբանութիւն Աստուծոյ. եւ նմա փառք յաւիտեանս:
Տե՛ս Ս. Յովհան Ոսկեբերան, Ա. Ճառք, Բ. Ի մեկնութեանց Սուրբ Գրոց, Էջմիածին, 2008, էջ 289-96, ուր ձեռագիրը օգտագործուած է (ձեռագրիս մասին՝ էջ 34):
Դ. 245բ-59ա Երանելոյն Յոհանու Ոսկեբերանի ի Ղուկասու Աւետարանին մեկնութենէ, որ յաղագս թլփատութեան Տեառն մերոյ — Եկն Քրիստոս եւ զգեցաւ մարմին... ճառ բարիսն ի Քրիստոս Յիսուս, Տէր մեր ընդ /// միանգամայն ///:
Ե. 259բ-65բ Խորհուրդ քառասնաւրեայ ընծայման ի տաճարն — Քանզի առաջինքն ի ստուերին ի յաւրինակ այսոցիկ նկարագրեցան... եւ զՅովսէփ ծնողական անւամբ պատւէ ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մեր[ոյ] /// (թափուած):
2784
ՍՈՒՐԲ ՎԱՍԻԼԻ ՎԱՆՔ |
ԺԳ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Ռստակէս: ՄԵԿԵՆԱՍ՝ Վարդեմայր (Վարդենի) Կողբացի (մայր գրչի): ՍՏԱՑՈՂ՝ Սուրբ Վասիլի վանք: ԿԱԶՄՈՂ՝ Աբրահամ (հմմտ. ձեռ. 2756):
ԹԵՐԹ՝ 160: ՊՐԱԿ՝ Գ-ԻԳx8 (Գ 4, Դ, Զ, Ը-Թ 7, ԺԵ-ԺԶ 7, Է 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,5x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (18x 11): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 32ա): ՏՈՂ՝ 22: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ դարչնագոյն կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
Նմուշ 32ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյն՝ կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան Ղուկասու Ա. 1-17, 32-33, 41-52: Ժ. դ.: ԱԲ+ԳԴ՝ ստացուած 1ական թերթերի ընդլայնակի ծալումով եւ ընդերկայնակի եզրահատումով (բնագիրը կտրած): Մագաղաթ (31,5x24), երկսիւն (22x16), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աա), տող՝ 20-1: Ունի՝ բուսական լուսանցազարդ (կարմիր, կանաչ)՝ Աբ: Կարդալ. Գբ, Դա, Գա, Դբ՝ «Քանզի բազումք յաւժարեցին վերստին կարգել զպատմութիւնն... առաջի նորա հոգւով զաւրութեամբ Ե[ղիայի]» (Ա. 1-17): Աա, Բբ՝ «///ւ թագաւորեսցէ ի վերայ տանն Յակովբայ ի յաւիտեանս եւ թագաւորութեան նորա... եւ ետ ողջոյն Եղիսաբեթի» (Ա. 32-3): Աբ, Բա՝ «Եւ եղեւ իբրեւ լուաւ զողջոյնն Մարիամու Եղիսաբեթ... Արար զաւրութիւն բազկաւ իւրով» (Ա. 41-52):
Նմուշ Աա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի մէջքի կաշին մաշուած եւ ստ. մասից պոկուած, եզրերը նոյնպէս մաշուած, ցեցակեր, դռնակն ու կապիչներն ընկած, հիմքերը կան. սկզբից ընկած 2 պրակ՝ Ա-Բ., առաջին բնագրի սկզբից պակաս 8 թերթ՝ 4 Բ. պրակից, 4՝ Գ. պրակից, թ. 4-5ի, 11-2ի, 26-7ի, 97-8ի, 104-5ի միջեւ 1ական, թ. 43-4ի միջեւ 2 թերթ ընկած, ձեռագրիս շարունակութիւնը տե՛ս ձեռ. 2756, թերթերի եզրերը մաշուած, խոնաւութեան հետքերով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-6բ [Ճառ Գրիգորի Աստուածաբանի, ասացեալ ի սուրբ ծնունդն Քրիստոսի եւ ի սուրբ կոյսն Մարիամ — Քրիստոս ծնեալ լինի, փառաւորեցէ՛ք... երեւելի արարածոյս եւ խոր]հուրդ եկեալ իմանալւոյն թագաւոր... այլեւ զինքն մատնեաց /// (թափուած) |5ա| [կենսագործե]լով զմեռեալս, որպէս պարտ էր եւ զքեզ չար կարծեաւք մեռեալդ... մաղթեմք, որքան հասանելի է կապեցելոցս մարմնով ի Քրիստոս Յիսուս, ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս Գիրք եւ ճառ հոգեշահ, Կ. Պոլիս, 1722, էջ 7-28:
2. 6բ-32ա Գ. Երանելւոյն աբբա Եփրեմի ներբողեան ասացեալ ի ծնունդն Քրիստոսի — Սքանչելի է ծնունդ քո, Որդի՛ Աստուծոյ... սլացեալ յերկնից եւ էջ /// (թափուած) |12ա| [թէ առաքիչն քո խօ]սի՝ դողայ երկիր... եւ զգեցեալ է զմարմին /// (թափուած) |27ա| աւետարանեմք ձեզ ուրախութիւն մեծ... եւ քեզ անդադար աւրհնութիւն եւ Սրբոյ Հոգւոյն երկրպագութիւն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Տե՛ս Սրբոյն Եփրեմի Մատենագրութիւնք, հտ. Դ., Վենետիկ, 1836, էջ 9-34:
3. 32ա-41բ Դ. Յիշատակ երանելւոյն Պետրոսի եպիսկոպոսի, Աղեքսանդրի եւ Աբեսողովմայ. Վկայաբանութիւն սրբոյն Պետրոսի հայրապետի եւ Աբեսողովմայ սարկաւագի նորին — Ի թագաւորութեանն Դեոկղիտիանոսի կայսեր էր հալածումն մեծ եկեղեցւոյն Աստուծոյ... այսպէս կատարեցաւ սուրբ հայրապետն Պետրոս ի փառս ամենասուրբ Երրորդութեանն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
4. 41բ-5ա Ե. Ի պատմութենէ վարուցն երանելւոյն Անտովնի Անապատականի. Սկիզբն — Նախանձ բարւոյ առաքինութեան հաստատեալ առ միանձունս... թողեալ սակաւ մի եւ քեռ /// (թափուած) |44ա| բազում անգամ յետ չորից աւուրց ճաշակէր... բայց նա ըստ իւրում սովորութեանն առանձինն ամփոփեալ ի վանս իւր, յաւելուլ ի վարս իւր:
Տե՛ս ձեռ. 993, 76բ-8բ:
5. 45ա-51ա Զ. Յիշատակ Կոստանտւանոսի թագաւորի մեծի, Սոկրատայ պատմագրի ի կայսերական գրոց — Թեոդոս Մեծ՝ որդի Գրատիանոսի ամս ԺԷ. (17)... որ յետ Թեոդոսի Փոքու ընկալաւ զթագաւորութիւնն:
6. 51ա-6ա Է. Առաջաւորի բարեկենդանին Դանադայ (= Գէնադեայ) եպիսկոպոսի Կոստանտւնուպոլսի ի Նինուէացիսն — Այսպէս ասէ ապա մարգարէն Դաւիթ... ելցէ վասն մեր ի պատերազմ Յիսուս... նմա վայել է աւրհնութիւն եւ գոհութիւն եւ ճշմարիտ փառաբանութիւն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
7. 56ա-8բ Ը. Թուղթ առ ի Ներսէսէ եպիսկոպոսէ՝ յեղբաւրէ տեառնն Գրիգորիսի կաթողիկոսի Հայոց, Պատասխանի թղթոյն Գեորգեայ եպիսկոպոսի Արեւելայնոյ՝ առաջնորդի սուրբ ուխտին Հաղբատայ, Յաղագս հետազաւտելոյ առ ի ստուգութիւն զպատմութիւնս երանելւոյ նահատակին Քրիստոսի սրբոյն Սարգսի Զաւրավարի — Որոց բաղձալի է ճշմարտութիւնն յիրս եւ ի բանս... զոր ընկալաք գրով ի նախասացեալ սրբոյ ուխտին սպասաւորաց, որ է այսպէս:
8. 58բ-78բ Վկայութիւն սրբոյն Սարգսի եւ որդւոյ նորա Մարտիւրոս անուն կոչեցեալ եւ այլոց զինուորաց, որք ընդ նոսա վկայեցին յաւուրս ամպարիշտ թագաւորացն Յունաց եւ Պարսից՝ Յուլիանոսի եւ Շապհոյ — Ի ժամանակս թագաւորութեանն Հռովմայեցւոց մեծին Կոստանտւանոսի... զԳրիգորիս կաթողիկոս, յորոյ հայրապետութեան ժամանակի եղեւ թարգմանութիւն ճառիս:
9. 78բ-94ա Թ. Սրբոյն Բարսղի եպիսկոպոսի ի գալուստ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի քառասնաւրեայ ի տաճարն — Զամենայն տաւնախմբութիւնս պարտ է մեզ կատարել սաղմոսիւք... եւ յամենայնի գոհացաւղք լիցուք, զի այսու կարասցուք ամենեքեան հասանել հանդերձելոց բարեացն ի Քրիստոս Յիսուս, ի Տէր մեր, ընդ որում... ամէն:
10. 94բ-9ա Ժ. Սրբոյն Նեքտառեայ Կոստանտինուպոլսի եպիսկոպոսի Յաղագս տաւնի սուրբ եւ ճգնազգեաց վկային Թեոդորոսի — Յառաջնում ամի Յուլիանոսի մինչդեռ նորընծայ էր ի թագաւորութեանն... ոչինչ յառաջելով խորամանգ ապիրատ խորհրդոցն... /// (թափուած) |98ա| զհոգիս մեր առնէ... հանդերձելոց բարութեանցն եւ երկնից արքայութեանն արժանի լիցուք: Շնորհաւք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ եւ փրկչի Յիսուսի Քրիստոսի, որում վայելէ փառք... ամէն
Տե՛ս Նեկտարիոս պատրիարք Կ. Պոլսոյ (հրատարակեց՝ Ա. Յ. Սրճունի), Յաղագս տաւնի սրբոյն Թէոդոսի, «Էջմիածին», 1975, Ժ., էջ 24-26:
11. 99ա-103ա ԺԱ. Պատմութիւն սրբոյն Թեոդորոսի — Ի ժամանակին, յորում Մակեդովնացին Աղեքսանդր՝ Փիլիպեանն կոչեցեալ... յայնժամ եղեւ ծանաւթութիւն եւ սէր բարեպաշտին Եվսեբեայ առ երանելին Թեոդորոս... ամէն:
12. 103ա-10բ ԺԲ. Վկայաբանութիւն սրբոյն Թեոդորոսի — Մաքսիմիանոս եւ Մաքսինտէս թագաւորք առաքեցին... ուր կային, աստուածք նոցա եր/// (թափուած) |105ա| եւ դատաւորն հրամայեաց արկանել զնա... կատարեցան երկոքեան սուրբ վկայքն Քրիստոսի՝ Թեոդորոս եւ Կալինիկէ բարի խոստովանութեամբ յանուն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի... ամէն:
Տե՛ս ձեռ. 941, 173ա-5բ:
13. 111ա-8ա ԺԳ. Վարք սրբոյն Կիւրղի Երուսաղէմի հայրապետին եւ վկայութիւն նորին — Ի Ժամանակս թագաւորելոյ մեծին Կոստանտիանոսի բարեպաշտի... այլ նա ընդ երկոսեան քաջապէս մարտուցեալ, երկոցունցն յաղթեաց խաչիւն Քրիստոսի, եւ յանպատմելի կեանսն փոխեցաւ ի Քրիստոս ի Տէր մեր, որում վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ, այժմ եւ միշտ եւ յ[աւիտեան]:
14. 118բ-25բ ԺԴ. Այլ եւս վկայաբանութիւն սրբոյն Կիւրղի եպիսկոպոսի, եւ է սա առաջին — Միածին Որդին եւ Բանն Աստուած, որ յառաջ, քան զամենայն... եւ ամենեքեան աւրհնէին զամենասուրբ Երրորդութիւն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
15. 125բ-33բ ԺԵ. Վկայաբանութիւն սրբոց քառասնիցն, որք կատարեցանն ի Սեբաստիա վասն անուանն Քրիստոսի — Ընդ ժամանակս Լիկիանեայ թագաւորի էր հալածումն քրիստոնէից... եւ արդ, սոքա այսպէս կատարեալք ի նահատակութեան, փայլեն իբրեւ լուսաւորք... ամէն:
16. 134ա-54բ ԺԶ. Երանելւոյ եւ սուրբ հաւրն մերոյ Յովհաննու Ոսկեբերանի Կոստանտինուպօլսի եպիսկոպոսապետի Ներբողեան ի սուրբ Լուսաւորիչ մարտիւրոսն եւ քահանայապետն Հայւոց Մեծաց Գրիգորիոս — Աստուածազարդից արանց գովասանութիւնք բազում եւ զանազան են... գովեմք եւ զհոգի նորա սուրբ, զոր դու քարոզեցեր էակից Հաւր եւ Որդւոյ... ամէն:
17. 154բ-60բ ԺԷ. Երանելւոյն Յակովբայ Սրճէոյ եպիսկոպոսի Ի յարութիւնն Ղազարու ասացեալ ներբողեան — Բա՛ց զշրթունս իմ՝ խաւսել վասն քո, Որդի՛ Աստուծոյ... եթէ կամակից է հաւրն եւ (շար. տե՛ս ձեռ. 2756, 1ա-3ա):
Տե՛ս Գիրք եւ ճառ հոգեշահ, Կ. Պոլիս, 1722, էջ 126-43:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
6բ Աղաչեմ զսուրբ տաւնասէրսդ՝ զՔրիստոսի պաշտաւնեայսդ եւ զհաւատացեալ ժողովուրդսդ, մեղաց թողութիւն խնդրեցէ՛ք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ ի սուրբ լուսաւորութեանս աւուր Վարդենէ հոգւոյն, որ կայ հանգուցեալ ընդ աջմէ կողմանէ՝ առ դրանս Սուրբ Վասլիս, յորոյ անուն սուրբ գիրքս սկսուաւ ի յանաւգուտ որդւոյ իւրոյ, եւ ընծայ նմին Սուրբ Վասլի:
31բ (կազմողի, տարբեր, աւելի մանր եւ խիտ գրով, ստ. լս.) Զսակաւ աշխատողս եւ զկազմողս զԱբրահամս եւ զհանգուցեալ հայրն իմ՝ զՅովանէս աղաչեմ յիշել, եւ Աստուած՝ զձեզ:
32ա Ծննդեամբ քո, Քրիստո՛ս, որ յայտնեցար անճառ միութեամբ ի փրկութիւն հաւատացելոց քոց, ողորմեա՛ Վարդեմաւրն եւ հանգո՛ ընդ սուրբս քո:
41բ Քրիստո՛ս Աստուած, քահանայապե՛տ եւ հովուապե՛տ բարի եւ յաւիտենական, բարեխոսութեամբ սուրբ հայրապետիս քո Պետրոսի, ողորմեա՛ Վարդեմաւր աղքատ հոգւոյ, որ կայ հանգուցեալ ի դամբարանի առ դրան Սուրբ Վասլին յաջոյ կողմանէ:
45ա Մաղթողական աղաւթիւք սուրբ ճգնաւորին քո, Քրիստո՛ս Աստուած, բարեխաւսութեամբ սուրբ հաւրն հոգեւոր Անտովնի Անապատականի ողորմեա՛ տարաշխարհիկ ննջեցելոյն Վարդենէ, յորոյ անուն աշխատեցայ ի սմա:
51ա Թագաւո՛ր թագաւորաց Տէր Յիսուս Քրիստո՛ս, ողորմեա՛ ննջեցելոցն Վարդենէ, յորոյ անուն սուրբ պատմութիւնս կատարեցաւ:
56ա Զաղքատ հոգի զՎարդեմաւր, որ կայ ննջեցեալ ընդ աջմէ դրան Սուրբ Վասլին, յիշեսջի՛ք ի Քրիստոս, ո՛վ սուրբ աղաւթարարք եւ հաւատացեալ ժողովուրդ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
78բ Աղաչեմ եւ ես՝ նուաստ գծաւղս Ռստակէս զաստուածապատիւ քահանայսդ եւ զհաւատացեալ ժողովուրդդ ի Քրիստոս, զի յիշեսջիք առաջի Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի զմայր իմ վախճանեալ, որ կայ եդեալ ի գերեզմանի առ դրան Սրբոյ Վասլի, ընդ աջմէ կողմանի, ի ներքոյ կոփածոյ վիմի կածր տապանի, յորոյ անուն սուրբ պատմութիւնս աւարտեցաւ ի փառս Աստուծոյ. ամէն: Եւ Քրիստոս Աստուած իւր մեծ ողորմութեամբն զձեզ յիշէ յիւրում յահագին գալստեանն. ամէն:
94ա Բարեխաւսութեամբ սուրբ եւ հրաշալի անարատ ծնողի քո, Քրիստո՛ս, ողորմեա՛ Վարդեմաւր հոգւոյն, յորոյ անուն եւ այս սուրբ ճառս աւարտեցաւ ձեռամբ անպիտան եւ կարի նուաստ յորդւոյս:
99ա Փառաւորեալ քո վկայիս բարեխաւսութեամբ ողորմեա՛, Քրիստո՛ս Աստուած, Վարդեմաւր հոգւոյն, որ կայ առ դուրս սուրբ տաճարի Սուրբ Վասլի, յորոյ յանուն եւ այս սուրբ պատմութիւնս աւարտեցաւ:
110բ Փառա՛ց թագաւոր Յիսուս Քրիստո՛ս, որ զաւրացուցեր զսուրբ խոստովանաւղն ճշմարիտ աստուածութեանդ քո՝ զսուրբ վկայն Թեոդորոս, ողորմեա՛ բարեխաւսութեամբ սորա եւ ամենայն սրբոց Վարդեմաւր հոգւոյն, որ կայ ի գերեզմանի առ դուրս Սուրբ Վասլիս, յորոյ անուն սուրբ պատմութիւնս գրեցաւ եւ ընծայ նորին Սուրբ Վասլի:
125բ Շնորհաբուղխ աղաւթիւք եւ մաղթողական պաղատանաւք սրբոյ եպիսկոպոսիս քո Քրիստոս եւ ճշմարիտ վկայի, ողորմեա՛ Վարդեմաւրն եւ թո՛ղ զամենայն զյանցանս նորա զկամայ եւ զակամայ եւ քեզ փառք յաւիտեան (նման՝ 133բ):
154բ Բարեխաւսութեամբ սուրբ քահանայապետիս Գրիգորի եւ համաւրէն Հայաստանեայց Լուսաւորչի ողորմեա՛, Քրիստո՛ս Աստուած, անպիտան աղախնոյ քո Վարդենէ եւ այնոցիկ, որք հաւատով ասեն. ամէն:
Տե՛ս ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 212-3 (167)` 6բ, 32ա, 45ա, 78բ, 94ա, 154բ էջերի յիշ-ները:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 56ա (ԺԵ. դ., անվարժ բոլորգիր) Ընդ նմին զՇահանդուխտն, որ երետ կազմել:
2. 78բ (ԺԵ. դ., անվարժ բոլորգիր, ստ. լս.) Բարեխաւսութեամբ սրբոց, որ աստ կան, ողորմեսցի Շահանդըխտին հոգոյն, որ երետ կազմեալ յարդար ընչից իւր:
3. 94ա (ԺԵ. դ., անվարժ բոլորգիր) Տէ՛ր Աստուած, ողորմի Շա[հա]նդըխտին, որ երետ կազմել
4. Պհպ. Բա (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Ով որ կաթայ, ասէ Աստված ողորմի նջէցէլոց, գրողաց, լնողաց. ամէն:
ՆՇՈՒՄ՝մէջքին՝ «8. Ճառընտիր», կազմաստառին փակցուած թուղթ՝ «Այս գրչագրի անմիջական շարունակութիւնը կազմուած է առանձին եւ կրում է մեր Մատենադարանի 2756 համարը, Լ. Խաչիկեան, 22/I 45 թ., սոյնի նախկին 113 թերթը տե՛ս Հմր 2756 թերթը 76գդ, ստորագրութիւն (Օ. Եգանեան), 10.8.73 թ., ԺԳ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», 1ա՝ «489/2784»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ պհպ. Աա՝ «այն», պհպ. Աբ՝ զանազան տառեր, պհպ. Բա՝ «Աստուծոյ այն իւր միայն, Քիպատա, Ա-Ե», պհպ. Բբ՝ «յայսօր անճառ լոյսն, էաէազ»:
2785
|
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 213. չգրուած՝ 1աբ, 183բ (վերին ձախ անկիւնում գրչի էջակալում՝ 2-425, որ է՝ 2բ-213բ): ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԹx10 (Ա 11, ԺԹ 2)+1-3x10: ՆԻՒԹ՝ թուղթ՝ լուսագծերով եւ լուսադրոշմերով` «ALMASSO», թեւատարած արծիւ, որ ներքեւում՝ «G F A», թագապսակ գաւաթ, ծայրերը բուսական ոճաւորմամբ ուղղանկիւն, որ մէջ՝ «NICOLO POLERIE FIGLJ»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,7x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17,5x13,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 17ա): ՏՈՂ՝ 30: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի՝ Ա., Բ. փեղկերին ոսկեգոյն եզերազարդ-շրջանակներ, մէջքին՝ ոսկեգոյն աստղազարդեր եւ զարդագծեր, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ ծաղկաթուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ-Դ՝ սպիտակ չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի (պհպ. Ա., Դ.):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերն ու մէջքը մասամբ մաշուած, թերթերին զանազան հետքեր:
Նմուշ 17ա
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա Ճառ ի վերայ աստուածաբանական առաքինութեան հաւատոյ. Ի վերայ աստուածաբանական առաքինութեանս հաւատոյ ցուցցուք յառաջիկայդ զերկու ինչ յերկու խնդիրս, յառաջնումն ասասցուք ի վերայ նոյն իսկ առաքինութեանն հաւատոյ, իսկ յերկրորդումն ի վերայ կանոնաց նորա, որ են Սուրբ Գիրք, աւանդութիւն եւ եկեղեցի, ի սոսա յարեսցուք եւ զերրորդ խնդիր ի վերայ Հայաստանեայցս եկեղեցւոյ առանձինն, զի ի բանս ընդհանրական եկեղեցւոյ ոչ գոյ խօսիլ ի վերայ սորա ըստ պիտոյին
I. 2ա-29ա Խնդիր Առաջին. Յաղագս նոյն իսկ առաքինութեան հաւատոյ
ա. 2ա-9ա Պրակ Ա. Յաղագս ունակութեան, ենթակայի, ներգործութեան հաւատոյ — Աստուած ունակութիւն կամ կարողութիւն ճանաչի իւրով առարկայիւ... ունիս տեսանել առ դիպուած գետս:
բ. 9ա-13ա Պրակ Բ. Յաղագս բազմապատիկ վարդապետութեանց, որ ի վերայ իրաց հաւատոյ — Յետ ասելոյ զհաւատոյ պարտ է ասել կարգաւ ի վերայ առարկայի նորա... պարտ է խօսիլ զնոցանէ մասնաւորապէս:
գ. 13ա-7ա Պրակ Գ. Յաղագս սահմանի ծանօթութեան մասանց հաւատոյ — Մասն հաւատոյ առեալ լինի երրակի... որչափ մերձաւորագոյն է երիտասարդութեան:
դ. 17ա-9ա Պրակ Դ. Յաղագս բաժանման մասանց հաւատոյ — Հարց. Զի՞արդ բաժանին մասունք հաւատոյ: Պատասխանի. Մասունք հաւատոյ նախ բաժանին յերկուս... այլ յաղագս հրամայեալ վարդապետութեան այսչափ բանք:
ե. 19ա-21բ Պրակ Ե. Յաղագս ուղիղ կամ ուղղափառ վարդապետութեան, որ չէ հրամայեալ, եւ եւս յաղագս թիւր վարդապետութեան — Զուղիղ վարդապետութիւն բաժանեցաք ի վերոյ (7. 1.) ի հրամայեալ եւ յոչ հրամայեալ... յորոց մի է Փրանկիսկոս Բունդէոս լուտերական:
զ. 21բ-3բ Պրակ Զ. Յաղագս բանիցն այնոցիկ, որք հետեւին յասացելոցս ի պրակս յայսոսիկ — Յասացելոյս հետեւին նախ, թէ այն միայն է բան հաւատոյ... այլ զայսցանէ տեսցես ի ներքոյ:
է. 23բ-7ա Պրակ Է. Յաղագս հերետիկոսութեան — Հարց. Որպէ՞ս սահմանի հերետիկոսութիւնն: Պատասխանի. Սահմանի կամաւոր եւ յամառ մոլորութիւն իմացութեան... այլ զոր ունէր կամ զոր ունելոց է:
ը. 27բ-9ա Պրակ Ը. Յաղագս հերձուածողութեան — Հարց. Զի՞նչ է հերձուծողութիւն: Պատասխանի. Է կամաւոր հերձումն (մկրտելոյն)... եւ զիշխանութիւն իրաւասութեան ըստ ասացելոցս ի վերջոյ (7. 7.):
II. 29ա-134ա Խնդիր Երկրորդ. Յաղագս կանոնաց հաւատոյ
Ա. 29ա-38ա Պրակ Ա. Յաղագս Սուրբ Գրոց — Երեք են կանոնք հաւատոյ, այսինքն՝ է Սուրբ Գիրք, աւանդութիւնք եւ եկեղեցի... յաւելեալ են ի նմա ինչ-ինչ աւելորդ ծանուցման անարժանս տպագրութեան:
Բ. 38բ-41բ Պրակ Բ. Յաղագս աւանդութեան — Աւանդութիւն երբեմն առեալ լինի լայնաբար... որ է կենդանի կանոն հաւատոյ:
Գ. 41բ-8բ Պրակ Գ. Յաղագս եկեղեցւոյ — Հարց. Զի՞նչ է եկեղեցին ընդհանրապես: Պատասխանի. Եկեղեցին յատկապէս առեալ... որք գրեցին զամենայն գործս առաքելոց, ոչ յիշատակեն զայնս:
Դ. 48բ-134ա Պրակ չորրորդ. Յաղագս ժողովոց եկեղեցւոյ — Ի խնդիրս հաւատոյ կամ բարուց անսխալ է եկեղեցին...
1. 52բ-5բ Գլուխ Ա. Յաղագս առաջին Նիկիոյ ժողովոյն — Մեծն Կոստանդիանոս հրամանաւ պապին Սեղբեստրոսի ի չորրորդ դարուն, յամի Տեառն 325... այլ եւ սահմանեաց քսան գլուխս կանոնաց ի շինութիւն եկեղեցւոյ:
2. 55բ-8ա Գլուխ Բ. Յաղագս առաջին ժողովոյն Կոստանդնուպօլսոյ — Ի Թէոդոսէ Մեծէ ի չորրորդ դարուն՝ յամի 381, ի ժամանակս պապին Դամասոսի... կամ ըստ այլոց երիս գլուխս կանոնաց ի շինութիւն եկեղեցւոյ:
3. 58ա-61ա Գլուխ Գ. Յաղագս ժողովոյն Եփեսոսի — Ի Թէոդոսէ Փոքուէ հրամանաւ պապին Կելեստիանոսի ի հինգերորդ դարուն... եւ ութ գլուխս կանոնաց ի շինութիւն եւ կարգաւորութիւն եկեղեցւոյ:
4. 61ա-8ա Գլուխ Դ. Յաղագս ժողովոյն Քաղկեդոնի — Ի Մարկիանոսէ կայսերէ հրամանաւ Ղեւոնի ի Քաղկեդոն... այլ զսոցանէ ունիս տեսանել ստորեւ:
5. 68ա-75ա Գլուխ Ե. Յաղագս երկրորդ ժողովոյն Կոստանդնուպօլսի — Իբրեւ վախճանեցաւ բարեացապարտն Մարկիանոս... իսկ ի վերայ այլոցն ասասցուք ի համառօտ ի յաջորդ գլուխդ:
6. 75ա-128ա Գլուխ Զ. Յաղագս այլ վեշտասան ընդհանրական ժողովոցն: Յաղագս վեցերորդ ընդհանրական ժողովոյն, որ է երրորդ ժողովն Կոստանդնուպօլսի — Եւ ոչ ցայս վայր վերջացաւ չարիքն Եւտիքեայ միաբնակ հայհոյութեանն...
ա. 76ա-7բ Յօդուած Ա. Յաղագս եօթներորդ ընդհանրական ժողովոյն, որ է երկրորդ ժողովն Նիկիոյ — Քսէնայիաս ոմն պարսիկ աշակերտեալ Պետրոսի Թափչի... որք եւ կոչին նոր պատկերամարտք:
բ. 77բ-83բ Յօդուած Բ. Յաղագս ութերորդ ընդհանրական ժողովոյն, որ է չորրորդ ժողովն Կոստանդնուպօլսի — Յաւուրս կայսերութեան Միքայելի որդւոյ Թէոփիլոսի... այսուհետեւ ի վերայ արեւմտեան ընդհանրական ժողովոյն ի համառօտն փութասցուք:
գ. 83բ-5ա Յօդուած Գ. Յաղագս իններորդ ընդհանրական ժողովոյն, որ է առաջին ժողովն Լատերանու — Ի մայրաքաղաքն ի Հռովմ է հոյակապ տաճար մի կանգնեալ... որ ի վերայ քաղաքին Երուսաղէմի:
դ. 85ա-6ա Յօդուած Դ. Յաղագս տասներորդ ընդհանրական ժողովոյն, որ է երկրորդ ժողովն Լատերանու — Գումարեցաւ ժողովս յեկեղեցին սրբոյն Յովհաննու... եւ ի նորոգութիւն եկեղեցական իրաւանց:
ե. 86ա-7ա Յօդուած Ե. Յաղագս մետասաներորդ ընդհանրական ժողովոյն, որ է երկրորդ ժողովն Լատերանու — Գումարեցաւ ժողովս յեկեղեցին սրբոյն Յովհաննու... եթէ ոչ ընտրեսցի յերկուց մասանց կարդինարաց:
զ. 87ա-9բ Յօդուած Զ. Յաղագս երկոտասաներորդ ընդհանրական ժողովոյն, որ է չորրորդ ժողովն Լատերանու — Գումարեցաւ ժողովս ի Լատերան յԵննովկենտիոսէ... որ ի վերայ խոստովանութեան եւ զատկական հաղորդութեան:
է. 90աբ Յօդուած Է. Յաղագս երեքտասաներորդ ընդհանրական ժողովոյն, որ է առաջին Լուգդոնեան — Այս ժողով գումարեցաւ ի Լուգդոն քաղաքի Գաղղիոյ... եւ ի ժողովս յայս տուաւ կարդինարաց կարմիր գտակն:
ը. 90բ-1ա Յօդուած Ը. Յաղագս ԴԺ.երորդ ընդհանրական ժողովոյն, որ է երկրորդ ժողովն Լուգդոնեան — Այս ժողով գումարեցաւ ի Լուգդոն քաղաքի... եւ եւս կարգեցան 31 գլուխք սահմանազատութեանց ի շինութիւն եկեղեցւոյ:
թ. 91բ-3ա Յօդուած Թ. Յաղագս ԵԺ.երորդ ընդհարական ժողովոյն, որ է ժողովն Վեննական — Գումարեցաւ ժողովս ի Վեննայ, այլ ոչ ի Վեննայն, որ է գաւառն Աւստրեայ... ուստի եւ Կղեմէս հինգերորդ հրատարակեաց զնոսա:
ժ. 93ա-4ա Յօդուած Ժ. Յաղագս վեշտասաներորդ ընդհանրական ժողովոյն, որ է ժողովն Պիզայու — Այս ժողով ոչ գումարեցաւ հրամանաւ ծայրագոյն քահանայապետին, այլ ի կարտինարաց... վասն որոյ գումարեցաւ այլ ընդհանրական ժողով, զորմէ ցուցցուք յառաջիկայդ:
ժա. 94ա-8բ Յօդուած ԱԺ. Յաղագս եօթնուտասաներորդ ընդհանրական ժողովոյն, որ է ժողովն Կոստանդեան — Այս ժողով գումարեցաւ ի Կոստանդեայ քաղաքի... վասն որոյ եւ է սա ի կարգէ ընդհանրական եւ տիեզերական ժողովոց:
ժբ. 99ա-100ա Յօդուած ԺԲ. Յաղագս ութուտասներորդ ընդհանրական ժողովոյն, որ է ժողով Բասիլէյեան — Ի վճարիլ Կոստանդեան ժողովոյն... բայց ոչ հաստատեցան ի Հռովմայ քահանայապետէն:
ժգ. 100ա-10բ Յօդուած ԺԳ. Յաղագս իննուտասաներորդ ընդհանրական ժողովոյն, որ է ժողովն Փլորէնտեան –Այս ժողով գումարեցաւ նախ ի Փերարայ եւ ապա ի Փլորենտիայ... վասն որոյ յունաց եկեղեցին ոչ անուանի հերետիկոս՝ ըստ ասացելոցս ի վերոյ (7. 2. 4. 8.):
ժդ. 110բ-1ա Յօդուած ԺԴ. Յաղագս քսաներորդ ընդհանրական ժողովոյն, որ է հինգերորդ ժողովն Լատերանու — Այս ժողով գումարեցաւ ի Յուլիոսէ... եւ սահմանեաց ինչ-ինչ իշխանութիւն եկեղեցւոյ:
ժե. 111ա-4բ Յօդուած ԺԵ. Յաղագս Ի. եւ միերորդ եւ վերջին ընդհանրական ժողովոյն Տրիտենտեան — Այս ժողով ի Տրիտենդոն քաղաքն Իտալիոյ... յանձն առնումք ի յաջորդ յօդուածդ խօսիլ առանձինն ի համառօտ:
ժզ. 114բ-28ա Յաւելուած պատմական ի յօդուածդ առաջիկայ ի վերայ աղանդաւորաց ժամանակիս
a. 114բ-20բ Մասն Ա. Յաղագս Լուտերոսի եւ պղծալից մոլորութեանց նորա — Մարտինոս, որ անուանեալ կոչի Լուտերա, էր յազգէ սաքսոնաց... կամ յառաջ եկելոց ի պատճառս նորա:
b. 120բ-1բ Մասն Բ. Յաղագս լուտերականաց եւ բիւրագլուխ բաժանման աղանդաւորացն, որք եղեն զհետ նորա — Լուտերականք, որպէս յառաջ նշանակեցաք, կոչեցան Բողոքարկուք... զնոցանէ ասասցուք կարգաւ յառաջիկայ:
c. 121բ-4ա Մասն Գ. Յաղագս Նիկողայոսի Ստորկեանց եւ կրկնակնունք հերետիկոսաց — Նիկողայոս Ստորկեանց ի Սիլեզիոյ, յառաջ յարեցաւ... այսուհետեւ ասասցուք ի վերայ այլոց դերալուտերական հերետիկոսաց:
d. 124աբ Մասն Դ. Յաղագս Կարոլոտադիոսի եւ հերետիկոսութեան խորհրդականաց — Անդրէաս Կարոլոտադիոս գերմանացի, աւագ սարկաւագ եկեղեցւոյն... եւ այս այժմ հասարակ սովորութիւն է ի մէջ լուտերականաց:
e. 124բ-5ա Մասն Ե. Յաղագս Զուինգլիոսի Թակրամենտականի եւ հետեւողաց նորա — Ուլիկոս Զուինգլիոս կանոնիկոս Դիգուրիոն քաղաքի... մեռաւ Զուինգլիանոս ամաց քառասուն եւ ութից:
f. 125բ-8ա Մասն Զ. Յաղագս Կալուինոսի Սանկրամետականի եւ Կալուինեանց — Ի մէջ սակրամենտեանց երեւելի եղեւ... որ ի վերայ ընդհանրական ժողովոցս:
7. 128ա-34ա Գլուխ Է. Յաղագս ոմանց մասնաւոր կամ գաւառական երեւելի եւ ընդունելի ժողովոց եւ հերետիկոսութեանց դատապարտելոց ի նոցանէ
ա. 128աբ Յաղագս առաջներորդ ժողովոյն Կարթագինու յերկրորդ դարուն եւ յաղագս նովարիոսեանց — Յամին 253 ի ժամանակս Կուռնելիոսի ծայրագոյն քահանայապետին... ոչ բժշկի, նզովեմք եւ եղիցի նզովեալ:
բ. 128բ Յաղագս երկրորդ ժողովոյն Հռովմայ յերրորդ դարուն եւ յաղագս հայրաչարչարաց եւ սաբելեանց — Յամին 258 ի ժամանակս Ստեփաննոսի ծայրագոյն քահանայապետի գումարեցաւ ժողովն ի Հռովմ... եւ շարժէ ի կեանս զբանական ստեղծուածս:
գ. 129ա Յաղագս առաջին եւ երկրորդ ժողովոյն Անտիոքայ յերրորդ դարուն եւ յաղագս Պօղոսի Սամաստացւոյ — Յամին 266 եւ դարձեալ յամի եւ 272, ի ժամանակս Դոնէսիոսի... եւ այնպէս վտարեցաւ Սամոսատացին:
դ. 129ա-30բ Յաղագս երրորդ եւ չորրորդ ժողովոյն Կարթագինու ի հինգերրորդ դարուն եւ յաղագս Պեղագոսի — Յամին 412 ի ժամանակս Եննովկենտիոսի... ջանան, թէ գոնէ շարժեսցեն:
ե. 130բ-3բ Յաղագս երկրորդ Արուսիկեան ժողովոյն ի վեցերորդ դարուն եւ յաղագս Կիլսապեղագիանոսաց, ուր եւ յաղագս Յանսենիոսեանց եւ այլոց — Յամի Տեառն 529 գումարեցաւ ժողովս յԱրաւսիկայ քաղաքի... զի գէթ լռեսցեն ի վասն այսր խնդրոյ:
զ. 133բ-4ա Յաղագս Տուրոնեան ժողովոյն, որ ի ԱԺ.երորդ դարուն յաղագս Բերենգարիոսի — Յամի 1055 Վիկտոր երրորդ ծայրագոյն քահանայապետն... ունի ընթեռնուլ ի գիրս պատմութեանց ժողովոց:
III. 134բ-83ա Խնդիր Գ. Յաղագս Հայաստանեայց եկեղեցւոյ առանձին — Յետ խօսելոյ ի վերայ կաթողիկէ եկեղեցւոյ առհասարակ եւ ի վերայ որպեսութեան նորա... Պրակ Ա. Յաղագս այնց, որք վերաբերին ի ծանօթութիւն Հայաստանեայցս եկեղեցւոյ — Քանզի Հայաստանեայցս եկեղեցի փակի ընդ անուամբ արեւելեան եկեղեցւոյ...
1. 134բ-7բ Գլուխ Ա. Յաղագս արեւելեան եկեղեցւոյ եւ բաժանման եւ որոշման նորա յարեւմտականէն — Եկեղեցին առհասարակ առեալ բաժանի յարեւմտեան եւ յարեւելեան... աւանդել համառօտ զծանօթութիւն Հայաստանեայցս եկեղեցւոյ առանձինն:
2. 137բ-40բ Գլուխ Բ. Յաղագս առաջին հիման կամ սկզբան Հայաստանեայցս եկեղեցւոյ — Որպէս աստուածայինքն վկայեն տառք... եւ ընդ սահմանս ինչ մերոյ աշխարհիս:
3. 141ա-51ա Գլուխ Գ. Յաղագս շինութեան Հայաստանեայցս եկեղեցւոյ ի սրբոյ Լուսաւորչէն մերմէ Գրիգորէ — Սանատրուկ` քեռորդին Աբգարու, իբրեւ բազում թշնամութեամբ հալածէր զքրիստոնեայս...
ա. 144ա-6ա Յօդուած Ա. Յաղագս քահանայապետութեան կամ պատրիարգութեան Հայաստանեայցս եկեղեցւոյ եւ նախ յաղագս պատրիարքութեան եւ պատրիարգաց եկեղեցւոյ առհասարակ — Յետ ցուցանելոյ զսկիզբն եւ զկարգումն Հայաստանեայցս եկեղեցւոյ... ոչ կարեն ունել ի նմա զաթոռ իւրեանց:
բ. 146ա-51ա Յօդուած Բ. Յաղագս հայրապետութեան եւ հայրապետաց Հայաստանեայց եկեղեցւոյ — Հայրապետն կամ եպիսկոպոսն, որ իշխէ ի վերայ ազգին... զի ասեն ոմանք, թէ նա արդ եւս իցէ կործանեալ:
4. 151ա-83ա Գլուխ Դ. Յաղագս կանգնման կամ կանգուն մնալոյ Հայաստանեայցս եկեղեցւոյ ի կայի իւրում — ԶՀայաստանեայցս եկեղեցի, որպէս ցուցաք մինչեւ ցայս վայր, հիմնեցին սուրբ առաքեալքն...
ա. 152բ-5ա Յօդուած Ա. Թէ իցե՞ն եւ քանի՞ ինչ իցեն մոլորութիւնք ի մէջ Հայոց — Բազումք բազմօրինակ խօսեցան ի վերայ մոլորութեանց Հայոց... եւ գրովք ջատագովք եղեն այսպիսի մոլորութեանց եւ զի՞արդ:
բ. 155ա-9ա Յօդուած Բ. Թէ ո՞վ են եւ քանի՞ ոմանք, որք յազգի մերում գրեցին եւ հաստատեցին զմոլորութիւնս եւ զի՞արդ — Զմոլորութիւնս, զորս համարեցաք ի յօդուածդ նախընթաց, ոչ հնարեցան յազգի մերում... սակայն արքայութիւն Աստուծոյ ոչ բանիւք է, այլ զօրութեամբ:
գ. 159ա-63ա Յօդուած Գ. Թէ Սիւնեցին, Տաթեւացին եւ այլք եւ աշակերտեալք սոցա զի՞արդ հաստատեցին զմոլորութիւնս իւրեանց եւ նախ թէ որպէ՞ս հաստատեցին զնոսա վկայութեամբք — Սակաւ են ի նոսա, որք գրեալք իցեն գիրս ինչ... զի՞արդ հաստատեցին սոքա զմոլորութիւն պատճառօք:
դ. 163ա-70բ Յօդուած Դ. Թէ Սիւնեցին, Տաթեւացին եւ այլք զի՞արդ հաստատեցին զմոլորութիւնս իւրեանց պատճառօք — Ի հաստատութիւն պատճառաց, զորս ի մէջ բերեն երկրորդ լուսաւորիչքս այսոքիկ... այլ նաեւ ընդ միմեանս մարտեան:
ե. 171ա-3ա Յօդուած Ե. Թէ զի՞արդ Սի[ւ]նեցին, Տաթեւացին եւ այլք ի հաստատել զքառեակ գլուխս մոլորութեանց Հայոց միաձայնեցան ընդ այլ բազում մոլորեցուցիչս — Քանզի որք միանգամ զհիմն բանից իւրեանց ոչ արկին... եւ յայլ բանս հաւատոյ եւ խորհրդոյ եկեղեցւոյ:
զ. 173բ-83ա Յօդուած Զ. Յաղագս առանձնական մոլորութեանց ինչ Սիւնեցւոյն, Տաթեւացւոյն եւ համախոհից սոցա — Սոքա առ անգամ մի վրիպեալ յուղիղ շաւղաց ճշմարտութեան... եւ եթէ զինչ պատճառօք յիշատակ[ակ]ցեցաք սակաւ մի վերագոյն:
B. 184ա-213բ [Բանք զանազանք]
1. 184ա-5ա Չորեքտասաներորդ — Երրորդ եւ չորրորդ ամուսնութիւն անօրէնութիւն է... զկանոնն զայն ոչ ընդունեն եւ վարդապետք հայոց:
2. 185ա-7ա Թէ որպէս անմիաբան են ընդ միմեանս Որոտնեցին, Տաթեւացին եւ այլք, որք կատարեցին զմոլորութիւնս զայսոսիկ — Ոչ միայն առանձնական մոլորութեանց իւրեանց... եւ առաւել ի նոյն անձնական մոլորութեանսն, զորս նշանակեցաք. յօդ. 6:
3. 187ա-9բ Յաղագս մոլորութեանց, զորոց ամբաստանեն զՀայաստանեայցս եկեղեցւոյ՝ յոյնք եւ այլ ոմանք — Մինչեւ ցայժմ յայտնեցաք զամօթալիսն... զի սրբեսցի ստութիւն նոցա:
4. 189բ Օրինակ նախատանաց եւ այպանացն Սահակայ — Ոչ միայն ոչ ընդունի զքահանայութիւնն Հայոց... կամ ի բերան իսկ առնուլ:
5. 189բ-213բ Օրինակ չարաչար մեկնութեանց, որ ի բանսն գրեալս յանուն սրբոյն Նիկոնի — Ի հինգն յունվար (ասէ Նիկոն) յերեկոյին տօնէն զաւետումն... այլ անուն միոյ ուրումն հնոց աղանդաւորաց որպէս եպիկուրեանց, մանիքեցւոց, աստուածականաց եւ այլն:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «1. Անյայտ հեղինակի ճառ ի վերայ աստուածաբանական առաքինութեան հաւատոյ», Ա. կազմաստառին փակցուած թուղթ՝ «ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», 1ա՝ «491/2785»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ պհպ. Դա՝ «Այբուբեն՝ Բ-Ղ»:
2786
|
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 207. չգրուած՝ 155բ-63բ, 166ա-207բ (վերին աջ եւ ձախ անկիւններում գրչի էջակալում՝ 1-285, որ է՝ 1ա-143ա): ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԴx12 (Ա, Գ, Թ 10, Դ 8, Է 7, Ը 20, Ժ 18, ԺԱ 9, ԺԳ 14, ԺԴ 11)+23+19: ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «J W HATMAN 263»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,8x19,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (22,5x15,2): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 5ա): ՏՈՂ՝ 25-30: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Աբ (սկ.)՝ սպիտակ չգրուած թուղթ:
Նմուշ 5ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի մէջքը եւ եզրերը մաշուած, թերթերին տեղ-տեղ խոնաւութեան հետքեր, լուսագծերը թոյլ արտայայտուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա [Տիտղ.] Ճառք ընտիրք. ասացեալք ի սուրբ եւ յաստուածաբան հայրապետաց, ի կատարեալ յաստուածութիւնն Քրիստոսի եւ ի կատարեալ մարդկութիւնն Քրիստոսի եւ ի սուրբ կոյսն Մարիամ, ընդդէմ հերեսիովտապետացն Արիոսի եւ Մակեդոնի եւ Նեստորի եւ Եւտիքի՝ չորիւք երիվարեան կառացն սատանայի: Հաւաքեալ ի մեծէ Ճառընտրէն, որ ի վանս Սուրբ առաքելոյն Թադէի ի Մուշ, ի ձեռն Կոլոտիկ Յովհաննու սեւակրիս Հերմոնի վանից, ի ժամանակս հայրապետութեան տեառն եւ տեառն Կիրակոսի Խորիվիրապցւոյ ամ[ենայն] Հայոց կաթողիկոսի Սրբոյ էջմիածնի, յամի Տեառն 1441
ա. 1ա-2ա Երանելւոյն Կիւրղի սրբոյ եպիսկոպոսի Աղեքսանդրացւոյ գովեստ ի սուրբ Աստուածածինն, զոր ասացեալ է յԵփեսոսի սուրբ ժողովն — Լուսաւորէ մեզ բանս եւ շնորհօք լցեալ... զի Մարիամայ սրբոյ կուսէն ծնեալն, որում փառք յաւիտեանս:
բ. 2բ-6ա Երանելւոյն Թէոդորոսի սրբոյ եպիսկոպոսի Անկիւրիոյ ասացեալ ի Ծնունդն փրկչին, զոր ընթերցան ի ժողովն Եփեսոսի — Պայծառ առաջակայ տօնիս ստորագրութիւն զհասարակաց... եւ զարքայութիւն Աստուծոյ փոխանակ այսոցիկ ժառանգել շնորհօք Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
գ. 6ա-8ա Խօսք երանելւոյն Պրոկղի սրբոյ եպիսկոպոսի ի նստելն Նեստորի ի մեծ եկեղեցւոջն Կոստանդնուպօլսի, եթէ Աստուածածին է կոյսն, եւ ծնեալն ի նմանէ ո՛չ Աստուած մերկ եւ ո՛չ մարդ սոսկ, այլ Էմմանուելն, այս է՝ Աստուած եւ մարդ յերկուց բնութեանց միացեալ եւ առանց խառնակութեանց եւ առանց փոփոխմանց է մի Աստուած եւ Տէր Յիսուս Քրիստոս — Կուսական տօնս այսօր, եղբա՛րք, զլեզուս մեր ի բարեբանութիւն կոչէ... զի երկնից բարութեանց հանդիպեսցուք ի Քրիստոս Յիսուս, ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
դ. 8ա-9ա Երանելւոյն Պրոկղի սրբոյ եպիսկոպոսի Կոստանդնուպօլսոյ խօսք ի մեկնութենէ մարգարէին Զաքարիայ, ի բերան ճրագացն, որ ի վերայ աշտանակին, որ օրինակէր զսուրբ Աստուածածինն — Եւ զարթոյց զիս հրեշտակն, որ խօսէր յիս... մինչեւ ելցէ իբրեւ զլապտեր արդարութիւն իմ, եւ իբրեւ զջահ բորբոքեալ, փառք իմ եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
ե. 9ա-13ա Երանելւոյն Փիլաքսինոսի Նաբովկայ սրբոյ եպիսկոպոսի Պատճառ հաւատոյ վասն պատմութեան տիեզերական եւ ընդհանուր սուրբ ժողովոյն Եփեսոսի եւ վասն անօրէն հայհոյութեանն Նեստորի, ի խնդրոյ տեառն Կոմիտասայ Հայոց կաթողիկոսի — Ստորագրութիւն իրացս եղելոց, զոր պահանջեցեր յինէն... զհանդիսիցն յերկիի փութացեալ ժառանգել զպսակ ի փառս ամենասուրբ Երրորդութեան՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
զ. 13ա-5ա Երանելւոյն Պրոկղի սրբոյ եպիսկոպոսի Կոստանդուպօլսոյ ասացեալ ի Ծնունդն Քրիստոսի Որդւոյն Աստուծոյ եւ ի Նախավկայն Քրիստոսի սուրբն Ստեփաննոս — Երեւելի արեգակնս ընդ երկնաւ ծագելով... յերկնաւոր մշակէն յարմարացելոյ, որում փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
է. 15բ-6ա Երանելւոյն Պրոկղի սրբոյ եպիսկոպոսի Կոստանդնուպօլսոյ ասացեալ ի յԱւետիս սուրբ Աստուածածնին — Այսօր արեգակն արդարութեան ծագեաց... ծնաւ զարարիչն՝ մարդ եղեալ, որում փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ը. 16ա-7բ Երանելւոյն Գրիգորի Սքանչելագործի սրբոյ եպիսկոպոսի Նեոկեսարու գովեստ յԱւետիս սուրբ Աստուածածնին — Այսօր հրեշտակական դասուք օրհներգութիւնք պայծառանան... զխորհրդական կերակրոյն պարգեւեսցէ զհաղորդութիւն, որում փառք յաւիտեանս:
թ. 17բ-20ա Երանելւոյն Գրիգորի Սքանչելագործի սրբոյ եպիսկոպոսի Նեոկեսարու՝ գովեստ ի ծնունդն Քրիստոսի — Խորհուրդ մեծ եւ սքանչելի տեսանեմք... հանդերձ կենդանարար եւ ազատիչ Սուրբ Հոգւովն, այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ժ. 20աբ Երանելւոյն Գրիգորի Սքանչելագործի սրբոյ եպիսկոպոսի Նեոյկէսարու Խօսք ի ծնունդն Քրիստոսի — Բանն Աստուած մարմնացեալ յերկնի երեւեցաւ... եւ նորոգ կենաց առնել արժանաւորս, նմա փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ժա. 20բ-1բ Երանելւոյն Աթանասի սրբոյ եպիսկոպոսի Աղեքսանդրու Գովեստ ի սուրբ Աստուածածինն — Անճառ է խորհուրդն, որ ի ձեռն սուրբ կուսին երեւեցաւ... եւ նորին երանութեանն հասցուք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ժբ. 21բ-2ա Երանելւոյն Աթանասի սրբոյ եպիսկոպոսի Աղեքսանդրու խօսք ի ծնունդն Քրիստոսի — Անդ ի վեցերրորդում աւուրն եղեւ Ադամ... եւ ի ծոց կուսին ոչ գերահրաշեալ փառացն եւ ոչ նուազեալ:
ժգ. 22բ-6ա Երանելւոյն Յովհաննու Ոսկեբերանի սրբոյ եպիսկոպոսի Կոստանդնուպօլսի ասացեալ Ներբողեան ի Ծնունդն եւ ի Գալուստն քառասնօրեայ ի տաճարն — Օրհնեալ է Աստուած, որ Էն եւ Է, եւ միշտ Է... շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի, ընդ որում Հօր միանգամայն եւ Հոգւոյն Սրբոյ փառք, պատիւ եւ զօրութիւն, այժմ եւ:
ժդ. 26բ-7բ Երանելւոյն Յովհաննու Ոսկեբերանի սրբոյ եպիսկոպոսի Կոստանդնուպօլսի ասացեալ Ներբողեան ի սուրբ Յարութիւնն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ — Պայծառ է Զատիկս, ժողովո՛ւրդք... այլ դէմ յանդիման ընդ ամենայն սուրբս նորա փառաւորելով զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ժե. 27բ-9բ Երանելւոյն Գրիգորի սրբոյ եպիսկոպոսի Նիւսացւոյ՝ Խօսք ի կոտորումն մանկանցն ի Բէթլէհէմ ի Հերովդէէ — Դարձեալ ծերունիս ես առ բանիցս ածիմ... ի հայրապետին Աբրահամու գոգն ենթադրեաց, որում փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ժզ. 29բ-34ա Երանելւոյն Եպիփանի սրբոյ եպիսկոպոսի Կիպրացւոյ Ներբողեան ի սուրբ Աստուածածինն եւ ի միշտ կոյսն Մարիամ — Զփայլեալ ճառագայթս Աստուածածնին զահագին եւ զանհասելի զօրութիւն... Երրորդութիւն անբաժանելի եւ համագոյ, փառաւորեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ժէ. 34ա-5ա Երանելւոյն Տիմոթէոսի սրբոյ եպիսկոպոսի Աղեքսանդրու ասացեալ Ի սուրբ կոյսն Աստուածածին եւ յողջոյնն Եղիսաբեթի բան ճշմարտութեան — Մի արդեօք վայրապար ինչ մայր ինքեան մարմնանալ կամելով... երկրպագեմք համագոյ Երրորդութեան, զի նմա է փառք եւ ունողութիւն այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ժը. 35բ-6բ Երանելւոյն Անթիպատրոսի սրբոյ եպիսկոպոսի ասացեալ Գովեստ ի Յայտնութիւն Տեառն — Հրաշափառ է տօնախմբութիւնս այսօր, եղբա՛րք... որք անլռելի ձայնիւ հանապազ բարեհամբաւեն սուրբ զԵրրորդութիւնն, այժմ եւ անվախճան, յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ժթ. 36բ-9բ Երանելւոյն աբբայ Եփրեմի Խորին Ասորւոյ ասացեալ գովեստ ի հրաշալի պայծառակերպութիւն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ — Յերկրէ հունձք եւ ուրախութիւն յայգւոյ... խոստովանի եւ փառաւորէ զԵրրորդութիւնն եւ զմի աստուածութիւնն՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Սուրբ Հոգւոյն, որում վայելէ փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ, այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ի. 39բ-40բ Երանելոյն Զենոբայ սրբոյ եպիսկոպոսի Եմեսու ասացեալ ի մեծի չորեքշաբթի աւուրն Խօսք ընդդէմ Յուդայի — Մինչդեռ անդէն իսկ խորհրդեան էին քահանայապետքն... զոր նոքա խնդրէին, որում իշխանութիւն եւ փառք յաւիտեանս ժամանակաց օրհնեալ. ամէն:
իա. 40բ-1ա Երանելւոյն Եւսեփեայ սրբոյ եպիսկոպոսի Եմմասու ասացեալ Ի մատնութիւնն Քրիստոսի, ընդդէմ Յուդայի — Փութասցո՛ւք, եղբա՛րք, ի խաչին Քրիստոսի... մահ ընդ մահու կենդանութեան արարածոց, որում փառք եւ զօրութիւն յաւիտեանս. ամէն:
իբ. 40բ-3բ Երանելւոյն Բարսղի սրբոյ եպիսկոպոսի Կեսարու Կապադովկացւոյ ասացեալ Խօսք ի ծնունդն Քրիստոսի եւ վասն անօրէն հայհոյութեանն Արիոսի — Քրիստոսի ծնունդն իւրականն եւ առաջինն... եւ զտեսիլն Աստուծոյ ետես աչօք իւրովք բացօք, ծագեսցէ:
իգ. 44ա-6բ Այս յիշատակարան վասն Քրիստոսի: Թուղթ Պիղատոսի դատաւորի, զոր գրեաց յաղագս Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի եւ առաքեաց առ Տիբերիոս կայսր՝ ի Հռոմ քաղաք, եւ չարաչար մահ Պիղատոսի եւ ամենայն քահանայապետաց եւ դպրաց եւ ազգին հրէից՝ ի ձեռն Լիկիանոսի նախարարի — Ի ժամանակին յայնմիկ յետ խաչելութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի... փառաւոր լինէր անունն Յիսուսի Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ առ ամենեսեանն, որում փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
իդ. 46բ-9ա Պատմութիւն սրբոյն Դիոնէսիոսի եպիսկոպոսի Արիսպագացւոյ, որ էր որդի Սոկրատայ Ֆլխօրի Աթենացւոց, որ կոչի իմաստասիրաց քաղաք — Պատմեաց մեզ յաղագս անձին իւրոյ... որպէս պարտ է պատուել զՏէրն մեր Յիսուս Քրիստոս, որում վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից:
իե. 49բ-55ա Երանելւոյն Եբրեմի Խորին Ասորւոյ՝ խօսք ասացեալ յաղագս ապաշխարութեան Նինուէացւոց — Ահա հրաման հասեալ առ մարգարեն Յովնան... օրհնութիւն Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս. ամէն:
իզ. 55բ-9ա Երանելւոյն սրբոյ աբբայ Եփրեմի Խորին Ասորւոյ ասացեալ Ի գալուստն Տեառն ի տաճարն քառասնօրեայ եւ ի ծերունին Սիմէօն — Որ անսկիզբն ես յէութեան անպարագրելի... եւ քեզ փառք հանդերձ Հարբ եւ Սուրբ Հոգւովդ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
իէ. 59բ-63բ Երանելւոյն աբբայ Եփրեմի Խորին Ասորւոյ Ներբողեան պատմագրաբար, ասացեալ ի Յովհանու Մկրտիչն եւ ի կաքաւումն Հերօդիադայ — Հրաւիրելով կոչեցաւ լեզու իմ յուրախարար... եւ ամենայն հաւատացեալք անդադար օրհնեցէ՛ք զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
իը. 64ա-5բ Ճշմարիտ պատկեր եւ օրինակ անիրաւ դատաստանին ընդդէմ Քրիստոսի, որ ի Վեննայ, ի ներքոյ երկրի ի վէմ քանդակեալ գտաւ, զորոյ զճշմարիտ գաղափարն օրինակեցաք առանց այլայլութեան, որպէս տեսաք ի Կոստանդնուպօլիս: Վճիռք եւ ստորագրութիւնք անօրէն ժողովոյն ծերակուտին հրէից վասն ի մահ խաչի դատելոյ զփրկիչն Յիսուս, որ անուանեցաւ Քրիստոս — Սաբեա ասէ. Բարձցո՛ւք ի մէնջ զմոլորեցուցիչն... — 64բ-5բ Այս է նիւթ սրբալոյս միւռոնին — 1. Էօտի պալասան, որ է պալասանի փայտն ...... 20 տրամ... 57. քիպրիզ՝ սերմն է ընկուզի նմնայն, ֆարսէրէն սորա ջաֆղի սարկ ասեն....... 05, 58. ասարօն ..... 10:
իթ. 66ա-72ա Գրիգորի Աստուածաբանի ասացեալ Ի սուրբ ծնունդն Քրիստոսի եւ ի սուրբ կոյսն Մարիամ — Քրիստոս ծնեալ լինի, փառաւորեցէ՛ք... հաստատելի է կապեցելոյս մարմնով ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
լ. 72ա-6բ Ճառ երանելւոյն Յակոբայ Մծբնայ եպիսկոպոսի՝ ասացեալ յաղագս աստեղն եւ մոգուցն եւ մանկանցն Բեթլէհէմի — Ծագումն մեծ, որ լցեր զաշխարհս... ամենայն մկրտելոց, ծնելոց, հեթանոսաց ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
լա. 76բ-81ա Ճառ երանելւոյն Յակոբայ Սրճեցւոյ եպիսկոպոսի՝ ասացեալ ի գալուստ փրկչին ի Բեթանիայ ի յարութիւնն Ղազարու — Բա՛ց զշրթունս իմ՝ խօսել վասն քո... զի քան զակունս պատուական ես, / պատուականիդ ծառայ եմ ես:
լբ. 81բ-9բ Ճառ Յակոբայ Սրճեցւոյ եպիսկոպոսի ասացեալ ի յօր մեծի ուրբաթին, չարչարանաց Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի յիններորդ ժամուն — Այլեւ զաւազակն, որ հրաւիրեցաւ ի դրախտն... տո՛ւր եկեղեցւոյ ըստ չորս կողմս աշխարհի, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
լգ. 90ա-5բ Ճառ երանելւոյն Գրիգորի Նիւսացւոյ եպիսկոպոսի՝ ասացեալ ի թաղումն Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի եւ ի Յովսէփ Արեմաթացին — Գովելի է ինձ եւ այս եկեղեցական օրենք... եւ քեզ ընդ Հօր եւ ընդ Հոգւոյդ Սրբոյ վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
լդ. 95բ-102ա Ճառ սրբոյն Եպիփանու Կիպրացւոյն՝ ասացեալ դարձեալ ի սուրբ թաղումն Քրիստոսի եւ ի Յովսէփ Արիմաթացին — Զի՞նչ այս այսօր լռութիւն բազում յերկրի... որ զմեզ յապականութենէ յարոյց Քրիստոս Աստուած մեր, որում վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
լե. 102ա-8բ Ճառ երանելւոյն Յակոբայ Սրճեցւոյ եպիսկոպոսի՝ ասացեալ ի սուրբ Յարութիւն Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի եւ ի զինուորսն, որք պահէին զգերեզման նորա — Յարութիւն քո, Քրիստո՛ս, զարթուցանէ զիս ճառել... միածինն փրկեաց զմեզ արեամբն իւրով, միածնին Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
լզ. 108բ-12ա Ճառ նոյնոյ Յակոբայ Սրճեցւոյ եպիսկոպոսի՝ ասացեալ դարձեալ ի սուրբ Զատկին — Այսօր ուրախութիւն մեծ լի ընտրողութեամբք... այսուհետեւ ոչ մեռանի, եւ մահ նմա ոչ եւս տիրէ... եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
լէ. 112բ-8ա Ճառ Յակոբայ Սրճեցւոյ եպիսկոպոսի՝ ասացեալ ի Նոր կիւրակէն եւ ի սուրբ առաքեալն Քրիստոսի Թովմաս — Յորժամ յարեաւ հովիւն քաջ ի մեռելոց... եւ փառք Քրիստոսի, որ խոնարհի յամենայն խնդրուածս, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
լը. 118ա-24բ Ճառ նոյնոյ Յակոբայ Սրճեցւոյ եպիսկոպոսի՝ ասացեալ ի Համբարձումն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի — Զարթի՛ր, քնա՛ր իմ, եւ երգեա՛ զօրհնութիւնս միածնին... եւ բարեբանեալ է Հոգին Սուրբ, որ լուսաւորեաց զմեզ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
լթ. 125ա-9բ Ճառ նոյնոյ Յակոբայ Սրճեցւոյ եպիսկոպոսի՝ ասացեալ յաղագս հին խորհրդոց, որ ի մարգարէսն եւ ի նահապետսն գուշակեցաւ Հոգւով Սրբով — Ի ծով խորհրդոց քոց ահա իջանեմ... եւ հայրապետք պատուեն զնա եւ փառաւորեն Աստուած ճշմարիտ... յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
խ. 129բ-35ա Ճառ նոյնոյ Յակոբայ Սրճեցւոյ եպիսկոպոսի՝ ասացեալ ի խորհուրդ տապանակին — Ո՛վ ամենակարող Տէր իմ Յիսուս... եւ ի կատարման ճառիս կատարեալ սիրոյ քոյ հանդիպեսցուք եւ փառաւորեսցուք զքեզ ընդ Հօր եւ ամենասուրբ Հոգւոյդ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից:
խա. 135ա-8ա Ճառ սրբոյն Յակօբայ Սրճեցւոյ՝ ասացեալ ներբողեան ի ննջումն սրբուհւոյ Աստուածածնին — Որդի Աստուծոյ, որ սիրով քով խոնարհեցար... օրհնեա՛ երկնաւոր փեսայդ... յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
խբ. 138բ-42բ Տեսիլ ի Սահակայ Պարթեւի Հայոց հայրապետին, զոր ետես ի Վաղարշապատ քաղաքի, մինչ սարկաւագն էր — Արդ, ունկնդիր լերո՛ւք ինձ... յիշատակ նորա օրհնութեամբ եւ աղօթք նորա ի վերայ մեր ամենեցուն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
խգ. 143ա-5բ Ճառ Պրոկղոսի վերատեսչին Ելիզոյ՝ ասացեալ ի մէջ մեծի ժողովարանին Կոստանդնուպօլսոյ, առաջի Նեստորին, վասն մարդեղութեանն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի — Այսօր կուսական տօնախմբութիւնն զլեզուն մեր ի գովասանութիւն հրաւիրէ... ժամանեսցուք յերկնից արքայութեանն ի յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
խդ. 145բ-6բ Ճառ Կիւրեղ վերատեսուչին Աղեքսանդրիայու՝ ասացեալ յԵփեսոս, յառաջ քան զըմփիռնիլն իւր ի պարոնէն եւ ի ձեռս զինուորաց մատնիլն — Երանելի Դաւիթ մարգարէն ցուցանելով զմեծ քաջութիւնն... եւ խոստովանելոց է զմեզ նովաւ եւ ընդ նմա Հօր Աստուծոյ փառք եւ իշխանութիւն յաւիտեանս. ամէն:
խե. 146բ-7բ [Ճառ իմն] — Օրհնեալ Տէր, որ ի հինգ նկանակէն յագեցոյց ի հազարս բազումս... զի զսուրբսն ուրախ արարէ՛ք, ուրախ լիջի՛ք ընդ հրեշտակս նորա:
խզ. 147բ-52ա Երանելւոյն Մովսիսի քերթողահօրն վասն Վարդավառի տօնին ասացեալ — Լուսաւոր եւ պայծառ է խորհուրդ մերձաւոր տօնիս... առեալ պարգեւս ընդ թագաւորելն ի լոյս ի նոյն ինքն՝ ի Յիսուս Քրիստոս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
խէ. 152բ-5ա Մովսէսի Խորենացւոյ մեծի իմաստասիրի պատմութիւն յաղագս փոխման Աստուածածնի եւ նկարեալ պատկերի նորա անատի (՞), զոր եթող սրբուհին նշխար վասն աշխարհի — Հրաւիրեալ սուրբ Կուսին ի փոխումն առ որդի իւր... եւ անդադար խնդրուածք վասն խաղաղութեան աշխարհի հայեցեալ ի Քրիստոսէ, որ է օրհնեալ յաւէտ:
–164ա-5բ Ցանկ գրոց մատենիս — Երանելւոյն Կիւրղի սրբոյ եպիսկոպոսի Աղեքսանդրացւոյ ասացեալ գովեստ ի սուրբ Աստուածածինն, զոր ասացեալ է յԵփեսոսի սուրբ ժողովն ........ 1... Տեսիլ ի Սահակայ Պարթեւի Հայոց Հայրապետի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
Տե՛ս տիտղ.՝ 1ա:
ՆՇՈՒՄ՝մէջքին՝ «1. Ճառք աստուածաբան վարդապետաց», պհպ. Աա՝ «493/2786», «ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», պհպ. Բբ՝ «J W HATMAN 263»:
2787
ՍԿԵՒՌԱՅ |
ՉԿԳ. – 1314 |
ԳՐԻՉ՝ Ներսէս: ՍՏԱՑՈՂ՝ Կոստանդին Պեհեսնցի:
ԹԵՐԹ՝ 344. չգրուած՝ 2բ, 343ա-4բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԹx12 (Ա 13, ԺԸ 11, ԻԹ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,3x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (18,5x10,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 12ա): ՏՈՂ՝ 20: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ. (թ. 342-3ի միջեւ)՝ սպիտակ չգրուած թուղթ (պհպ. Ա, Բա):
Նմուշ 12ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ –Կիսախորան՝ 5ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր, մարդադէմ: Գոյն՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը, մէջքը մաշուած, կապիչներն ու գամերն ընկած, լուսանցակողերը մասամբ գունաթափուած, կեղտոտուած, թերթերին խոնաւութեան հետքեր, սկզբից 1 թերթ կտրած-հանած, թ. 344ը եւ Բ. փեղկը հիմքից անջատ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-2ա [Աղաւթք] — Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած ամենակալ, արարիչ ամենայն արարածոց, որ անյէութենէ եւ անգոյութենէ ի գոյութիւն ածեր... եւ քեզ փառս վերառաքեմք ընդ Հաւր եւ Սուրբ Հոգոյդ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից:
Ծնթ. Աղօթքը հանդիպում է որպէս մաս «Կանոն հաղորդութիւն տալոյ» (ձեռ. 179, 569բ), «Աւրհնութիւն աղի» (ձեռ. 179, 571բ) կանոնների մէջ:
–3բ-4ա [Ցանկ] — Ա. Հիմնարկէք աւրհնել... ԽԸ. Զպղծեալ ջրհորն աւրհնել:
1. 4բ-14բ [Ա.] Յովհաննու Հայոց կաթողիկոսի հիմնարկութիւն սրբոյ եկեղեցւոյ — Ժողովեալ աստուածայնոյ քահանայապետին զսրբազան դասս պաշտաւնէիցն...
2. 14բ-37ա [Բ. Կանոն եկեղեցի աւրհնելոյ] — Իսկ ի նաւակատիս եկեղեցւոյն յերեկորեա հսկումն առնեն... 3. 37աբ Գ. Կանոն հանդերձեղէն, սպաս աւրհնելոյ — Տանին յեկեղեցին, առաջի բեմին ի վեր ունելով սարկաւագացն...
4. 37բ-8ա Դ. Կանոն սկւոյ եւ մաղազմայի աւրհնելոյ — Լուանան նախ ջրով եւ ապա գինով յեկեղեցւոջն...
5. 38ա-42բ Ե. Կանոն աւազան աւրհնելոյ — Որ ունի զսկիզբն փրկութեան շնորհին վերածնելոցն, վասն զի դեռ չէ կատարեալ եկեղեցին...
6. 42բ-3ա Զ. Կանոն զնկարեալ եկեղեցի աւրհնել — Յերեկորեա հսկումն առնեն եւ յերրորդ ժամուն կան ի մէջ եկեղեցւոյն...
7. 43աբ Է. Կանոն յորժամ նոր դուռն դնեն եկեղեցւոյ — Հաստատեն ի տեղւոջ իւրում եւ ասեն զՃԺԷ. սաղմոսն. Խոստովան եղերո՛ւք Տեառն...
8. 43բ-58ա Ը. Կանոն նաւակատեաց եկեղեցւոյ պղծելոյ յանաւրինաց եւ զշարժեալ սեղանն վերստին հաստատել — Մտանէ եպիսկոպոսն քահանայիւքն եւ սարկաւագաւքն եւ համաւրէն ժողովրդաւքն...
9. 58բ-9ա Թ. Կանոն նորակերտ գրոց — Տանին յեկեղեցին եւ հանեն յամբ[ի]ոնն՝ ունելով սարկաւագացն ի վերայ բազկացն...
10. 59բ-61ա Ժ. Կանոն ժամահար աւրհնելոյ — Բերեն յեկեղեցին առաջի բեմին եւ լուանան նախ ջրով եւ ապա գինւով...
11. 61ա-77բ ԺԱ. Կանոն խաչ աւրհնելոյ — Բերեն յեկեղեցին եւ լուանան նախ ջրով եւ ասեն սաղմոս ի Կ. Լո՛ւր, Աստուա՛ծ, աղաւթից իմոց...
12. 77բ-83ա ԺԲ. Կանոն տեառնական աւրհնելոյ — Ածեն զնուիրեալն ի դուռն եկեղեցւոյն եւ առաջի խաչին դնեն...
13. 83աբ ԺԳ. Աւրհնութիւն աղի — Ասեն Սաղմոս ի թիւ. Աստուա՛ծ, ողորմեա՛ մեզ...
14. 83բ-6բ ԺԴ. Կանոն ոգեհանգիստ առնել կամ պատարագ մեռելոյ — Ասեն սաղմոս ի թիւ ԼԱ. Երանի ում թողութիւն եղեւ...
15. 86բ-7ա ԺԵ. Աւրհնութիւն սեղանոյ տեառնականի եւ պատարագի — Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած ամենակալ, Հա՛յր Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի...
16. 87ա-9բ Աւրհնութիւն հատի պատարագի — Գոհանամք եւ փառաւորեմք զքեզ, բարերար եւ բազմագութ Տէր...
17. 89բ-90ա ԺԶ. Աւրհնութիւն հատի մարտիրոսաց — Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած ամենակալ, արարիչ ամենայն արարածոց...
18. 90ա-101ա ԺԷ. Կանոն մկրտութեան, յորժամ քրիստոնեայ առնեն — Նախ չէ պարտ յեկեղեցին թողուլ...
19. 101բ-5ա ԺԸ. Կանոն հաղորդութիւն տալոյ — Առնու քահ[անայն] զփրկական խորհուրդն եւ խաչ առաջի եւ բուրվառ եւ մոմեղէնս եւ երթայ առ հիւանդն...
20. 105բ-19բ ԺԹ. Կանոն զամենայն վախճանեալ ի հանգիստ յուղարկելոյ — Ասեն զԾ.երորդ սաղմոս. Ողորմեա՛ ինձ Աստուած...
21. 119բ-24բ [Ի. Այգոյն] — Իսկ յորժամ յայգալաց ժողովին, յերկրորդում աւուրն գան ի գերեզմանն եւ ասեն Սաղմոս ՃԻԹ. Կցուրդ. Եղիցի՛ ականջաց քոց ի լսել...
22. 124բ-33ա ԻԱ. Կանոն ապաշխարաւղ առնել — Առնու քահ[անայն] զեկեալն յապաշխարութիւն եւ երթա ի դուռն եկեղեցւոյն...
23. 133ա-46ա ԻԲ. Կանոն մեծի հինգշաբաթին զապաշխարաւղսն արձակել — Ժողովէ քահ[անայն] զապաշխարաւղսն ի դուռն եկեղեցւոյն եւ ասեն գոբողայս Զ...
24. 146ա-61ա ԻԳ. Կանոն մեծի հինգշաբաթուն Ոտնլուային, ըստ որում ասաց Յիսուս, թէ աւրինակ մի ետու ձեզ, զոր արարեալ է տեառն Եփրեմի Խորին Ասորոյ, զոր թարգանեաց սուրբ դիտապետն հայոց մեծաց Գրիգորիս Վկայասէրն — Ի տասներորդ ժամուն զկնի կատարման սրբոյ պատարագին ժողովին ի գաւիթս եկեղեցւոյն...
25. 161բ-8ա ԻԴ. Կանոն մոնազն հերակտրութեան եգիպտացւոց եւ սրբոյ լերինն եւ Պաղեստին, որք զկրաւնաւորութիւն յանձն առնուն ի Քրիստոս, կարգ այս է — Ածեն զնուիրեալն ի դուռն եկեղեցւոյն եւ ասեն սաղմոս ի թիւ [ԻԴ.] Առ քեզ Տէր համբարձի...
26. 168աբ ԻԵ. Կանոն ձեռնադրութեան սարկաւագ կանաց, որ են սարկաւագուհիք — Ասի սաղմոս ԽԴ. Բղխեսցէ սիրտ իմ զպատգամս քո բարիս...
27. 168բ-72ա ԻԶ. Կանոն զարմտիս աւրհնել եւ զհնձան — Սաղմոս [ԿԴ.] Հովիտք բազում արասցեն ցորեան...
28. 172ա-4բ ԻԷ. Կանոն խաչալուայ առնել առ ի բժշկութիւն տնկոց, բուսոց, հաւտից եւ ամենայն վտանգաւոր նեղութեանց — Ասի Սաղմոս Դ. Կցուրդ. Նշանեցաւ ի մեզ լոյս երեսաց քոց...
29. 174բ-88բ ԻԸ. Կանոն ջուր աւրհնելոյ — Նախ ասի սաղմոս, կցուրդ. Ձայն Տեառն ի վերայ ջուրց...
30. 189ա-94ա ԻԹ. Կանոն պսակ աւրհնելոյ — Ասի Սաղմոս Ի. Տէ՛ր, զաւրութեան քում ուրախ եղիցի...
31. 194ա-5ա [Լ. Կանոն պսակ վերացուցանելոյ] — Ի վերացուցանել զպսակն ասի սաղմոս ԽԴ. Լո՛ւր դուստր եւ տե՛ս...
32. 195աբ ԼԱ. Աղաւթք վասն երաշտութեան — Քարոզ. Լուիցէ Տէր ձայնի աղաչանաց մերոց...
33. 195բ-6ա ԼԲ. Աղաւթք, որ պիղծ ինչ կերեալ իցէ — Տէր Աստուած մեր, որ ի սուրբս բնակեալդ ես...
34. 196աբ ԼԳ. Որ կերակուր միայն պղծեալ է. Աղաւթք — Տէր Աստուած մեր, որ յանուն գլխաւորի սրբոյն Պետրոսի առաքելոյ ի ձեռն տեսլեան բանին աւրինադրեցեր...
35. 196բ ԼԴ. Աղաւթք ի վերայ երդմնահարաց — Աստուած, որ զմարդոյ բնութիւն փոփոխական եւ տկար գիտես...
36. 197ա-8ա ԼԵ. Կանոն զնշխարս սրբոց ի հանգիստ փոխել — Դնի ուր արժան է, եւ ասէն սաղմոս ՃԺԵ. Պատուական է....
37. 198ա-204բ ԼԶ. Կանոն խաղող աւրհնելոյ — Սաղմոս Դ., կցուրդ. Նշանեցաւ ի մեզ լոյս երեսաց...
38. 204բ-13բ ԼԷ. Կանոն, յորժամ տղայ վախճանի — Ասեն Սաղմոս [ԻԴ.] Առ քեզ, Տէ՛ր, համբարձի, առ քեզ, Տէ՛ր, կարդացի...
39. 213բ-6ա [ԼԸ. Կանոն Այգոյն] — Այգոյն երթան ի գերեզմանն. Սաղմոս. Եղիցի անուն Տեառն աւրհնեալ...
40. 217ա-33բ ԼԹ. Կանոն թաղման սարկաւագաց — Նախ լուանան սարկաւագունքն եւ ագուցանեն սպաս սարկաւագութեան... — 233բ գրչի ձեռքով սխալմամբ գրուած՝ «Կանոն ձեռնադրութեան կաթողիկոսութեան», ապա ծնթ.՝ «Նոյն կատարի, որ յեպիսկոպոսութեան կատարի, բայց միայն զանունն փոխեն, թէ յեպիսկոպոսութենէ ի կաթողիկոսութիւն եւ նափորտամբն բաժանի, զի հայրապետ հինգկրկին արկանէ, արքեպիսկոպոսն չորեքկին, մետրապաւլիտն երեքկին, եպիսկոպոսն կրկին, երէցն զերկուսին ուսովքն, սարկաւագն զահեակուսովն, կէս սարկաւագն զահեակ բազկաւն, սարկաւագուհին զմիջովքն յահեակ կողմանէ»:
41. 233բ-313ա Խ. Կանոն, յորժամ եպիսկոպոսն կամ քահանայ կամ ուխտի առաջնորդ վախճանի — Առնու եպիսկոպոսն զբազմութիւն ուխտին եւ երթան ի տեղին, ուր զհանգիստն պատրաստեն եւ ասեն սաղմոս ՁԹ., կցուրդ. Զգործս ձեռաց մերոց...
–255բ-7բ Մահ Յերեմիայ մարգարեի — Երեմիայ մարգարէ էր յԱնաթովթ Բենիամենի յազգէ քահանայիցն...
–298բ-303բ Հանգիստ Սրբոյն Յովհաննու — Էր ընդ եղբարս երանելին Յովհաննէս մեծաւ ուրախութեամբ ի Տէր...
– 309ա-10բ Աղաւթք կնքման գերեզմանին, զոր ասացեալ է սրբոյն Բարսղի — Գոհանամք զքէն, Հա՛յր Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի...
42. 313ա-20ա [ԽԱ. Այգոյն քահանայաթաղի] — Իսկ ի միւսում աւուր առաւաւտուն ժողովին ի գերեզմանն եւ այս կանոն կատարի. Սաղմոս. ԻԹ., կցուրդ. Ընդ երեկոյս հանգիցեն...
43. 320ա-3բ [ԽԲ. Կանոն երրորդ աւուրն] — Ի յերրորդում աւուրն երթան ի գերեզմանն եւ ասեն Սաղմոս ՃԻԹ. Եղիցի՛ ականջաց քոց...
44. 323բ-7ա [ԽԳ. Կանոն չորրորդ աւուրն] — Ի չորրորդում աւուրն երթան ի գերեզմանն եւ այս կանոն կատարի. Սաղմոս ՁԵ. Եդին զիս ի գբի...
45. 327ա-9բ [ԽԴ. Կանոն հինգերորդ աւուրն] — Ի հինգերորդ. Սաղմոս, կցուրդ. Աստուած աւգնականի...
46. 329բ-32ա [ԽԵ. Կանոն վեցերորդ աւուրն] — Ի վեցերորդ աւրն. Սաղմոս. Ի խորոց կարդ[ացի առ քեզ, Տէ՛ր]...
47. 332ա-5ա [ԽԶ. Կանոն եօթներորդ աւուրն] — Ի յեւթներորդ աւուրն. Սաղմոս ԽԲ. Դա՛տ արա ինձ, Աստուա՛ծ...
48. 335ա-8ա [ԽԷ. Կանոն ութերորդ աւուրն] — Ի յութ աւրն գան ի գերեզման. Սաղմոս Ճ. Յողորմութիւն եւ յիրաւունս...
49. 338ա-41ա [ԽԸ.] Կանոն զպղծեալ ջրհոր աւրհնելոյ եւ զոր ի նմա ջուր սրբելոյ — Գնան ի ջրհորն նշանաւ սուրբ խաչիւն եւ սուրբ եղովն եւ ասեն սաղմոս ԻԸ...
Տե՛ս Մայր Մաշտոց, հտ. Ա., Գիրք Ա., աշխ. Գ. Տէր-Վարդանեանի, Սբ. Էջմիածին, 2012:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
58ա Զստացաւղ տառիս զարժանապատիւ եւ զառաքելաշնորհ սրբազան արհիեպիսկոպոսն սուրբ ուխտիս Սկեւռայի զտէր Կոստանդին եւ զծնաւղս իւր եւ զհոգեւոր որդեակն իւր՝ զկուսակրաւն քահանայն զՅակովբ, աղաչեմ յիշել ի Քրիստոս Աստուած ողորմայիւ, եւ որ յիշէ, ինքն եղիցի յիշեալ ի Քրիստոսէ. ամէն: Ընդ նմին աղաչեմ յիշել եւ զիս՝ զանարժան գրողս Ներսէսուկ եւ զծնաւղս իմ. ամէն, ամէն:
83ա Զարհիեպիսկոպոսն եւ զսրբասնեալ առաջնորդ սուրբ ուխտիս Սկեւռայի զտէր Կոստանդին աղաչեմ յիշել ի Տէր ծնողիւք հանդերձ, ընդ նմին եւ զախմար գրողիկս Ներսէս. եւ որ յիշէ, ինքն եղիցի յիշեալ ի Քրիստոսէ. ամէն: Աստուած ողորմի. ամէն:
161ա Բարեխաւսութեամբ եւ աղաւթիւք սուրբ առաքելոցն Քրիստոս Աստուած, որում զոտս լուացեր ի սուրբ վերնատանն, լուա՛յ եւ մաքրեա՛ ի մեղաց եւ ի միւսանգամ քո գալստեանդ յարութիւն եւ կեանք եւ ողորմութիւն պարգեւեա՛ աստուածապատիւ տէր Կոստանդեա՝ ստացաւղի տառիս եւ ծնողաց իւրոց եւ ամենայն զարմից, նաեւ հոգեւոր որդւոյ իւրոյ Յակովբայ քահանայի՝ գնացելոյն առ Քրիստոս: Ընդ նմին աղաչեմ յիշել եւ զիս՝ զվատթար գրողիկս Ներսէսուկ եւ զծնաւղս իմ, եւ որ յիշէ, յիշեալ լիջի ի Քրիստոսէ եւ որոց ամէն ասէն. ամէն:
161ա (ստ. լս.) Աստուած ողորմի:
188բ Աղաչեմ զընթերցաւղսդ յիշել ի Տէր զառաքելաշնորհ արհիեպիսկ[ոպոս] առաջնորդ սուրբ ուխտիս Սկեւռայի զտէր Կոստադեա Պեհեսընցի եւ զծնաւղս իւր: Ընդ նմին եւ զվատթար գրողիկս՝ Ներսէս:
341ա Փա՜ռք անքակ միակին եւ երիցն անձին, անբաւ եւ անպատում սուրբ Երրորդութեանն յաւիտեանս. ամէն: Յամս ՉԿԳ. (1314) ես՝ Կոստանդին եպիսկոպոս Պեհեսնցի, / ոգւով տառապեալ յամէն բարի / եւ Աստուծով առաջնորդ աստուածաբնակ ուխտի այս Սկեւռայի, / յաղագս բարի իմոյ յիշատակի / ի տեսանելն իմ յայսմ ամի, / զգեղն Սուրբ Սիմաւոնոյ եկեղեցի, / աղքատ ի գրոց եւ յայլ սպասուց սրբարանի / եւ մանաւանդ ի հարկաւորէն, որ ամենայն աւուր է յոյժ պիտանի: Ես ետու գրել զանուանելս Մաշդոց, որ զամենայն քահանայական իրագործութեան խորհրդածութիւն յինքն ունի հաւաքեալ, եւ |341բ| տամ զսա մնացական ի գեղն Սուրբ Սիմաւոնու եկեղեցին, որ Սուրբ Սիմաւոն անուն կոչի, յիշատակ ինձ եւ իմոցն ծնողաց եւ երախտաւոր քեռոյն իմոյ՝ Յոհանէս քահանայ, որ մականուն Կարմիրվանեցի կոչի եւ քաղցրիկ մաւրն իմոյ՝ Աղուոր տիկնայ եւ հաւրն իմոյ՝ Վասլի եւ արեամբ նահատակեալ հարազատ եղբաւրն իմոյ՝ Սարգսի եւ որդւոյ իւրոյ՝ Աւշնի եւ մեծ մաւրն իմոյ՝ Պահրի, նաեւ այլ մեծ մայրերոյն իմոյ եւ մեծ պապերոյն: Նաեւ յոյժ սիրելի ձեռասունդ հոգեւոր որդեկին իմոյ, նաեւ երախտաւոր սպասաւորին իմոյ Յակովբայ քահանայի, որ մահու չափ նահատակեցաւ ընդ իս ի բանդ, ի կապանս, ի ծովու եւ ի ցամաքի, նաեւ չորս ամաւք յաւտարութեան պանդխտանալ յաշխարհին Ֆռանգաց եւ երկու ամաւք յառաջ քան զգրել սուրբ գրոցս փոխեցաւ ի Քրիստոս: Վասն սիրայորդոր փութոյ պրճիս եւ յաւժար կամաւք աշխատելոյ ի վերակացութիւն շինութեան պրճիս եւ եթող ինձ |342ա| մեծ եւ անմխիթար սուգ, յիշատակ նորա աւրհնութեամբ եղիցի, եւ հանգիստ նորա ընդ արդարոցն լիցի: Նաեւ միւս սիրելի եւ ձեռասունդ հոգեւոր որդեկի իմոյ՝ արեամբ չափ նահատակելոյ ընդ իս ի Հռոմկլայն եւ ի Պեհեսնի՝Ստեփանոս քահանայ, նաեւ ի սուրբ ուխտիս իւրով արեամբն նահատակեցաւ յանաւրինաց ի սպասաւորութիւն սուրբ եկեղեցւոյս ի կեցոցքն Սուրբ Սիմաւոն ոչ հայրպետ կամ հաւքցաւղ գոլով, ապա սպասաւոր իմոյ նուաստութեանս, զիմ թերին լնլով. յիշատակ եւ նորայն աւրհնութեամբ եղիցի ի Տէր, եւ համաւրեն իմոյ բնաւ զարմի: Արդ, աղաչեմ զամենեսեան՝ զքահանայս եւ զսարկաւագունս եւ զկրաւնաւորսն, որք ժառանգք լինիք յայսմ եկեղեցիս, խնամ տանել այսմ գրի, զի մի՛ ապականեսցի, որպէս եւ տեսի յայսմ եկեղեցի, զի ապականեալ էր յանփոյթ առնելոյ, եւ աղաչեմ պահել զսա յամենայն վնասուց. եւ զմեզ |342բ| յիշել եւ մեղաց թողութիւն ի Քրիստոսէ խնդրել, եւ որ սրտի մտաւք զմեզ յիշեն Որդին Աստուծոյ, Հարբ եւ Սուրբ Հոգւովն, որ շարժեաց զմեզ զանշարժ հոգիս յայսմ գործ բարի, անշարժ պահեսցէ զձեզ յամենայն առաքինութիւնս եւ ի գալստեան իւրում յիշեսցէ յիւր ողորմութիւնն եւ ի հանդերձեալն ընդ սուրբս իւր դասեսցէ եւ պսակեսցէ ի փառս իւր եւ ի պարծանս մեզ, եւ ննջեցելոց մերոց եւ ձերոց հանգիստ շնորհեսցէ. եւ որոց զամէնն ասէն. եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն, ամէն: Ընդ նմին եւ ես՝ տառապեալ գրողս Ներսէս, յերես անկեալ աղաչեմ յիշել ի Քրիստոս զիմ զանարժանութիւնս եւ զծնաւղս իմ եւ զբնաւ զարմն եւ զպատուական քահանայ զհաւրեղբայրն իմ՝ զՍտեփաննոս գրիչ՝ զսնուցիչն իմ եւ զուսուցիչն, որ յայսմ ամի փոխեցաւ ի Քրիստոս. յիշատակ նորա աւրհնութեամբ լիցի, եւ սխալանացս եւ խոշորութեանս աղաչեմ չլինել մեղադիր, եւ որ յիշէ սրտի մտաւք, ինքն եղիցի յիշեալ ի Քրիստոսէ. եւ որ զամէն ասէ:
Տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 106-7, Հմր 139:
342բ (ստ. լս.) Աստուած ողորմի իրենց հոգւոյն. ամէն, այդպէս ասա՛:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 216բ (1392 թ., բոլորգիր) Անհուն հնարիս / Ու անճարակ բանիս/ Որ դիպա գերիս: / Ի թվիս Հայոց ՊԽԱ. (1392):
2. 3ա (1471 թ., նոտրգիր) Ես անարժան ծառայս Սուրբ Աննային հաստատեցա /// ի թվին ՋԻ.՞ (1471) (թերթը կտրած):
3. Պհպ. Բա (ԺԹ. դ., շղագիր) Ընդ սմին եւ զիս զկարկատող գրոյս զՍահակ վ. Ամատունի յիշել մաղթեմ:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «3. Մաշտոց մայր, ի թուին հայոց ՉԿԳ. (1314)», պհպ. Աա՝ «ՉԿԳ. - 1314, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 3ա՝ «Յիշատակ է Մաշտոցս ///, բարձր արարէք զՏէր Աստուած մեր երկիր, հաստատեցաւ սիրտ իմ ի Տէր եւ բարձ, հաստատեցաւ սիրտ իմ, յիշատակ է Մաշտոցս /// գողանայ կամ /// հայր ///»: 58ա (լս.)՝ յիշատակարան: 343բ՝ «ղ, ղ, ղաղ, յամենայն ժամ աղաղակեմ, յամենայն ժամ աղաչեմք որպես»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 343բ՝ ճակատազարդ:
2788
ԱՂԹԱՄԱՐ |
ՋԺԲ. – 1463 |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգոր քահանայ (139բ-375բ) եւ որդին՝ Թումայ քահանայն (3բ-139բ. երկուսի գիրը լիովին նոյնական է): ՍՏԱՑՈՂ՝ Մարտիրոս:
ԹԵՐԹ՝ 375. չգրուած՝ 1բ, 2բ: ՊՐԱԿ՝ 2+Ա-ԼԲx12 (ԺԲ 10, ԺԷ, ԻԶ 11, ԼԲ 5): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 27x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (20x13): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 26ա): ՏՈՂ՝ 19-21: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի՝ դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը շերտազարդ կտաւ:ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ+Ե+ԸԹ՝ չգրուած թուղթ:
Նմուշ 26ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լս-ային – Սկիհ՝ 27ա, Աւետարան գրակալի վրայ՝ 58բ («Կանոն գիրք աւրհնելոյ»), 227ա («Կարգ ընթերցողութեան»), 228ա («Կարգ երդմնեցուցչացն»), Սափոր եւ գաւաթ՝ 140բ, Դուռ եւ բանալի եկեղեցւոյ («Կարգ դռնապանին»)՝ 226բ: Կիսախորան՝ 4ա: Ճակատազարդ՝ 14բ, 46ա, 72ա, 84ա, 167բ, 202ա, 217բ, 260ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, տաճար, խաչ, թռչուն, յուշկապարիկ, սափոր: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր, մարդադէմ: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, դեղին:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – 1. Աւետարան Յովհաննու, Է. 39 - Ը. 13: Ժ. դ.: ԳԴ (սկ.)՝ ստացուած 1 թերթի ընդերկայնակի ծալումով եւ ընդլայնակի երկտակումով (եզրահատուած հաւանաբար միայն վերին լս-ից): Մագաղաթ (34x26), երկսիւն (29,5x20,5), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Դա), տող՝ 17: Կարդալ՝ Դբ-Գբ՝ «Զի Յիսուս չեւ էր փառաւորեալ... Ասեն ցնա փարիսեցիքն. Դու վասն անձին քո վը[կայես]» (Է. 39-Ը. 13): 2. Աւետարան Ղուկասու ԻԲ. 57-60, 67-70, 71-ԻԳ. 2, 8-11: Ժ. դ.: ԶԷ (վերջից)՝ ստացուած 2 թերթերի ընդերկայնակի ծալումով եւ ընդերկայնակի, ընդլայնակի հատումով (բնագրի արտաքին սիւնը եւ վերին 2 տողը կտրած): Մագաղաթ (32x26), երկսիւն (25x12,5), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ` Զա), տող` 15: Կարդալ՝ Էբ՝ «Իսկ Պետրոս ուրացաւ եւ ասէ... ասէ Պետրոս. Այր» (ԻԲ. 57-60), Էբ՝ «Ասէ ցնոսա. Եթէ ասացից ձեզ... Եւ նա ասէ ցնոսա» (ԻԲ. 67-70), Զբ՝ «եւս պիտոյ է մեզ վկայութիւն... եւ ասէր զանձնէ՝ եթէ» (ԻԲ. 71-ԻԳ. 2), Զա՝ «ինչ լիեալ՝ տեսանել ի նմանէ...եւ այպն արարեալ՝ արկ զնովաւ» (ԻԳ. 8-11):
Նմուշ Դա
Նմուշ Զա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, ցեցի անցքերով, կապիչներն ու գամերը ընկած. պահպանակներին եւ թերթերին խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա, 2ա Ցանկ Մաշտոցիս — Նախ եկեղեցոյ հիմնարկէք ......4... Յիշատակարան.............373:
Ծնթ. Ցանկն աւելացուել է 1567 թ. (տե՛ս Յետ. յիշ.՝ 2ա):
2. 3բ-14ա Կանոն հիմնարկութեան եկեղեցոյ՝ Յոհանու Մանդակունեցոյ Հայոց կաթուղիկոսի արարեալ — Ժողովէ եպիսկոպոսն զդասս... եւ եպիսկոպոսն ասէ զաղաւթս զայս. Բարեխաւսութեամբ սուրբ Աստուածածնին եւ ամենայն սրբոց քոց...
3. 14ա-21ա [Կանոն եկեղեցի աւրհնելոյ] — Իսկ ի նաւակատեաց եկեղեցոյն յերեկորեա հսկումն լինի... Կարգաւորութիւնք եւ խրատք աւրհնութեան եկեղեցոյ — Ժողովէ եպիսկոպոսն ի յերրորդ ժամուն զդասս պաշտօնէիցն ի դուռն եկեղեցոյն...
4. 21ա-5բ [Կանոն աւազան աւրհնելոյ] — Եւ եպիսկոպոսն եւ այլ քահանայքն վառեալ մոմեղինօք եւ անուշահոտ խնկօք իջանեն ի բեմբէն ի մէջ եկեղեցոյն...
5. 25բ-7ա [Եկեղեցւոյ դուռն աւրհնել] — Ելցէ եպիսկոպոսն ամենայն ուխտիւն ի դուր, եւ լուանան զդուռն եւ զսեմն եւ զբարեւորն եւ զայլ տեղիս աւծմանն...
6. 27ա-8բ [Ծածկոց եւ շուրջառ, սկիհ եւ մաղզըման աւրհնելոյ] — Եւ մտանեն յեկեղեցին, եւ ելանէ եպիսկոպոսն հանդերձ պաշտօնէիւքն ի բեմբն, եւ դնեն զհանդերձս սրբութեան զսկիհն եւ զմաղզըմանն...
7. 28բ-45բ [Եկեղեցի աւրհնելոյ] — Եւ ապա մտանեն ի ժամ, եւ այս կանոն կատարի. Սաղմոս, կցուրդ. Մտցի առաջին սեղանոյ...
8. 45բ-57ա Կանոն նաւակատեաց եկեղեցոյ, պղծելոյ յանօրինաց եւ զշարժեալ սեղանն վերստին հաստատել — Մտանէ եպիսկոպոսն հանդերձ քահանայիւքն եւ սարկաւագօքն յեկեղեցին...
9. 57բ Կանոն զնկարեալ եկեղեցի աւրհնելոյ — Յերեկորեա հսկումն արասցեն եւ յերրորդ ժամուն գան ի մէջ եկեղեցոյն...
10. 58ա Կանոն խունկ աւրհնելոյ — Տանի քահանա յեկեղեցին եւ ի վեր ունի ձեռամբն եւ ասէ զաղօթս. Ամենակալ Տէր Աստուած մեր...
11. 58աբ Կանոն աւրհնութեան նորակերտ գրոց — Տանին յեկեղեցին եւ հանեն յամբիոնն, ունելով սարկաւագն ի վերայ բազկացն...
12. 58բ-61ա Կանոն խաչալուա առնելոյ — Սաղմոս, կցուրդ. Նշանեցաւ առ: Ընթերցուած ի Չորրորդ Թագաւորութենէ. Եւ ասեն արք քաղաքին ցԵղիսէէ...
13. 61ա-2բ Կանոն ժամահար աւրհնելոյ — Բերեն առաջի բեմբնին եւ լուանան ջրով եւ ապա գինով...
14. 62բ-3բ Աղօթք ի վերայ այնոցիկ, որ պիղծ ինչ կերակուր կերեալ իցէ — Տանի քահանայն ի դուռն եկեղեցոյն եւ ասեն շարական. Աւրհնեմք զքեզ անըսկիզբն Հայր Որդոյդ...
Ծնթ. 62բ-3ա ստ. լս. գրչից՝ «Թէ Բ. կամ Գ. մարդ հանդիպի, նա զկարմիր գիրն ասա՛ եւ թէ մէկ՝ նա զգրեալն»:
15. 63բ-7ա Կանոն զամենայն արմտիս աւրհնելոյ — Առնու քահանայն զխաչն եւ զԱւետարանն եւ երթայ առ մթերեալ արմտիսն եւ ասեն Սաղմոս. Աստուա՛ծ, ողորմեա՛ մեզ...
16. 67ա-9ա Աւրհնութիւն հատի պատարագի — Գոհանամք եւ փառաւորեմք զքեզ, Տէ՛ր Աստուած մեր...
17. 69ա Աւրհնութիւն հատի մարտիրոսաց — Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած մեր, արարիչ ամենայն արարածոց...
18. 69աբ Աղօթք ի վերայ երդմնահարաց — Տէ՛ր Աստուած, որ զմարդկան բնութիւնս տկար եւ փոփոխական գիտես...
19. 69բ-70ա Աղօթք վասն երաշտութեան — Տէ՛ր Աստուած մեր, որ յաղագս առ քեզ նախանձուն լուար Եղիայի մարգարէին...
20. 70ա-1ա Կանոն զնշխարս մարտիրոսաց ի հանգիստ փոխելոյ — Տանին ի տեղի, ուր արժան է դնել, եւ ասեն Սաղմոս. Յիշեա՛յ, Տէ՛ր, զԴաւիթ...
21. 71աբ Կանոն խաչ փոխելոյ — Ասի Սաղմոս. Երանի ամենեցուն, [որք] երկնչ[ին], եւ ասէ զաղօթս. Աստուած յաւիտենական...
22. 71բ-2ա Բաժակ աւրհնելոյ — Տէր Աստուած մեր, որ զամենայն ինչ իմաստութեամբ արարեր...
23. 72ա-83բ Կանոն, յորժամ զաւթաւրեա մանկունսս եւ կամ որքան իցէ՝ մկրտել կամիցին — Բերէ մանկաբարձն զտղայն առ քահանայն նախ ի դուրս գաւթի եկեղեցոյն...
24. 83բ-96բ Կանոն հարսանեաց պսակ աւրհնելոյ — Տանի քահանայն զփեսայն եւ զհարսն ի դուռն եկեղեցոյն եւ դնէ զաջ ձեռն հարսին ի յաջ ձեռն փեսային...
25. 96բ-7բ [Պսակ ի վայր առնելոյ] — Իսկ զկնի եօթն աւուր երթայ քահանայն ի տուն փեսային եւ ասէ Սաղմոս. Լո՛ւր, Աստուա՛ծ, աղօթից իմոց...
26. 97բ-104ա Կանոն Տեառնական աւրհնելոյ — Ածեն զխոստացեալն ի դուռն եկեղեցոյն առաջի խաչին...
27. 104աբ [Կանոն աղ աւրհնելոյ] — Եւ աղ աւրհնեն եւ ասեն զաղօթս. Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած, արարի՛չ ամենայն արարածոց...
28. 104բ-5ա Աւրհնութիւն սեղանոյ տեառնականի — Ասեն Սաղմոս. Քեզ վայել է աւրհնութիւն...
29. 105ա-17ա Կանոն աստուածայայտնութեանն ջուր աւրհնելոյ — Երթան ի ջուրն զկնի պատարագին եւ ասեն Սաղմոս. Ձայն Տեառն ի վերայ ջուրց...
30. 117ա-27ա Կանոն ապաշխարող առնելոյ — Առնու քահանայն զեկեալսն յապաշխարութիւն եւ տանի ի դուռն եկեղեցոյն...
31. 127ա-39բ Կանոն մեծի հինգշաբաթին զապաշխարողսն արձակելոյ — Ժողովէ քահանայն զապաշխարողսն ի դուռն եկեղեցոյն եւ ասեն Սաղմոս ի թիւ Զ., գուբղայ. Առ քեզ, Տէ՛ր, համբարձի...
Ծնթ. 127բ ստ. լս. գրչից՝ «Թէ կայ ապաշխարող, թէ ոչ՝ զկարգն կատարեա՛»:
32. 139բ-52ա Կանոն մեծի հինգշաբաթին Ոտնալուային. Ըստ որում ասաց Յիսուս՝ Աւրինակ մի ետու ձեզ, զոր ասացեալ է Տեառն Եփրեմի Խորին Ասորոյ, զոր թարգմանեաց սուրբ դիտապետն Հայոց Գրիգորիս Վկայասէրն — Ի տասներորդ ժամու զկնի կատարման սուրբ պատարագին ժողովին ի գաւիթս եկեղեցոյն...
33. 152ա-9բ Մեծի հինգշաբաթին ժամատուն աւրհնելոյ — Աւրհնեալ է ամենասուրբ Երրորդութիւնն ի բարձունս...
34. 159բ-64ա Քարոզ պատուիրանին, զոր զեկուցանէ քահանայն ժողովրդեանն՝ յառաջ քան զպատարագն — Ելանէ ի բեմբն, առնու զԱւետարանն ի գիրկն, կարկառէ զձեռս իւր եւ ասէ զպատուիրանս զայս ի լուր ամենայնի. Լուարո՛ւք ինձ, որդեա՛կք իմ...
35. 164ա-7բ Կանոն հաղորդ տալոյ — Առնու քահանայն զփրկական խորհուրդն եւ խաչ առաջի եւ բուրվառ եւ երթայ առ հիւանդն...
36. 167բ-80բ Կանոն զամենայն ննջեցեալսն թաղմամբ ի Քրիստոս յուղարկել — Ասեն կանոն. Զերկինք պատմենն եւ աւրհնութիւն եւ փառս տացի...
37. 180բ-5ա [Այգոյն] — Իսկ ի յայգալացն երկրորդ աւուր առաւօտուն գան ի գերեզմանն. Սաղմոս, կցուրդ. Եղիցի՛ն ականջք քո...
38. 185բ-7բ Կանոն եօթներորդ աւուրն — Սաղմոս. Տէ՛ր, լո՛ւր աղօթից [իմոց], աղաղակ իմ...
39. 188ա-94բ Կանոն, յորժամ տղայ վախճանի — Ասեն Սաղմոս, գոբղայս Դ. Առ քեզ Տէր համբարձի...
40. 195ա-6բ [Այգոյն] — Այգոյն երթան ի գերեզմանն. Սաղմոս, կցուրդ. Եղիցի՛ անուն Տեառն աւրհնեալ...
41. 196բ-8բ [Եօթ աւուրն] — Եօթ աւուր առաւօտուն գան ի գերեզմանն. Սաղմոս. Որպէս սիրելի են...
42. 198բ-201ա [Հոգէհանգիստ առնել] — Ընթերցուած ի Գործոց առաքելոց. Այնպէս պաշտեմ զհայրենի Աստուածն...
43. 201բ Աւրհնութիւն աղի — Սաղմոս. Աստուած ողորմեա՛ մեզ...
44. 202ա-17ա Կանոն խաչ աւրհնելոյ — Բերեն յեկեղեցին եւ լուանան նախ ջրով եւ ասեն ի թիւ Սաղմոս. Լո՛ւր, Աստուա՛ծ, աղօթից իմոց...
45. 217բ-59բ Կանոն ձեռնադրութեան քահանայութեան իւրաքանչիւր աստիճանաց — Ածեն զնուիրեալն ի դուռն եկեղեցոյն եւ եպիսկոպոսն զգենու զգեստն հայրապետական...
ա. 226բ-7ա Առաջին կարգ դռնապանին — Եւ յետ ծխելոյ խունկ եպիսկոպոսին սուրբ սեղանոյն շարականաւ...
բ. 227ա-8ա Երկրորդ կարգ ընթերցողութեան — Սարկաւագն քարոզէ. Եւ եւս խաղաղութեան, ժողովուրդն. Տէ՛ր, ողորմեա՛ եւ ասէ. Աղաչեսցուք զԱստուած Հայր ամենեցուն...
գ. 228աբ Երրորդ կարգ երդմնեցուցչացն — Քարոզէ սարկաւագն. Եւ եւս խաղաղութեան, ժողովուրդն՝ Տէ՛ր, ողորմեա՛ եւ ասէ. Եղբա՛րք պատուական...
դ. 228բ-30ա Չորրորդ կարգ աստիճանի ջահընկալն — Ածէ առաջի եպիսկոպոսին աւագ սարկաւագն զնուիրեալն եւ քարոզէ. Եւ եւս խաղաղութեան...
ե. 230ա-4ա Հինգերորդ կարգ կէս սարկաւագին, որ է դպիրն — Ածէ զնուիրեալն աւագ սարկաւագն առաջի եպիսկոպոսին, տեառնագրէ եւ ասէ. Ուրախ եղէ՛, ես ոյք ասէ...
զ. 234բ-42բ Կանոն, յորժամ սարկաւագ ձեռնադրեն — Զգենու եպիսկոպոսն եւ այլ սուրբքն ըստ աւրինի յատեան եկեղեցոյն...
է. 242բ-59բ Կանոն ձեռնադրութեան քահանայի — Զգենու եպիսկոպոսն ըստ աւրինի ի սրբատուն եկեղեցոյն քահանայիւքն եւ սարկաւագաւքն հանդերձ...
–256բ-9ա Գանձ ձեռնադրութեան («Գրիգորի է») — Գըթա՛յ ի մեզ, Տէ՛ր ամենակալ, եւ լո՛ւր բնութեանս մեր տկարացեալ...
–259աբ Տաղ ի տէր Առաքելէ («Տեր Առաքքիալ ասէ») — Տարփացեալ ըղձանամք Տէր Յիսուս քոյդ զեղմանցդ...
46. 260ա-345ա Կանոն, յորժամ եպիսկոպոս կամ քահանայ կամ ուխտի առաջնորդ կատարի մահուամբ ի Քրիստոս, կարգ զայս կատարեսցեն — Նախ երթան քահանայքն հանդերձ ժողովրդեամբն ի տեղի հանըգստեանն եւ ասեն սաղմոս ողբաձայն. Զգործս ձեռաց մերոց...
47. 345ա-54բ [Կանոն երկրորդ աւուր այգոյն] — Իսկ յերկրորդումն աւուրն յայգալացսն գան ի գերեզմանն, եւ այս կանոն կատարի. Սաղմոս, կցուրդ. ողբաձայն. Ընդ երեկոյս հանգից...
ա. 347ա-8ա Եղիշէի Վարդապետի ասացեալ — Ահեղ եւ զարմանալի է գալուստն Քրիստոսի եւ ահաւոր դատաստանն...
բ. 348ա-9ա Սրբոյն Թադէոսի ասացեալ յաղագս հոգոցն հանգուցելոց եւ ի յարութիւն մեռելոց — Արդ, հոգի ամենայն մարդոյ, որ ելանէ ի մարմնոյն, է նոցա աւթեվանք եւ բնակութիւնք ի հանգստեան...
48. 354բ-9ա Կանոն երրորդ աւուրն — Երթան ի գերեզման, եւ այս կանոն կատարի. Սաղմոս, կցուրդ. Եղիցի՛ն ականջ...
–355ա-6ա Գրիգոր Աստուածաբանին ի բանէն, որ ի մահն Մաքսիմոսի ուսումնակցի իւրոյ — Ո՛վ եղբա՛յր սիրելի եւ մերձաւոր հոգոյ, երկրորդ Յովնաթան մեզ...
49. 359ա-61ա Կանոն չորրորդ աւուրն — Երթան ի հանգիստն, եւ այս կանոն կատարի, Սաղմոս, կցուրդ. Հոգի քո բարի...
50. 361բ-4ա Կանոն հինգ աւուրն — Սաղմոս, կցուրդ. Ընդ երեկոյս հան[գից]...
51. 364բ-5բ Կանոն վեց աւուրն — Սաղմոս. Սիրեցի զի լուից: Ընթերցուած Յեսայեայ Մարգարէի. Եւ ասասցեն յաւուր յայնմիկ...
52. 366ա-9ա Կանոն եօթն աւուրն — Սաղմոս, կցուրդ. Հոգի քո բարի առ...
ա. 369բ-71բ Գանձ թաղման ննջեցելոց («Մանվելս») — Մինդ ի յԷէն, Բանդ որ ի Հաւրէ...
բ. 371բ-2բ Ողբ ի վերայ գերեզմանի — Ո՛վ քահանայք եւ վարդապետք աստուածաբանք...
Ծնթ. Բոլոր կանոնների խորագրերը ստ. լս-երում նշուած:
Տե՛ս Մայր Մաշտոց, հտ. Ա., Գիրք Ա., աշխ. Գ. Տէր-Վարդանեանի, Սբ. Էջմիածին, 2012:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
3բ Աւգնեա՛ Սուրբ Հոգի Աստուած ճշմարիտ:
14ա Զստացող սորա զՄարտիրոս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի, եւ մեղաւոր գծողիս. ամէն:
45բ Քրիստո՛ս Աստուած, քո անարատ ծնօղի բարեխաւսութեամբ ողորմեա՛ ստացողի գրոցս Մարտիրոսին եւ ծնօղացն՝ Աստուածատրուն եւ Մրուաթին եւ եղբարցն՝ Սահակայ եւ Շիրինշահին եւ կենակցացն՝ Խալիմին եւ Ջուխարին եւ զաւակացն՝ Կարապետին եւ Առաքելին եւ դստերն՝ Մլքանին, Յակոբին եւ կենակցին՝ Խութլուին եւ ամենայն արեան մերձաւորաց Աստուած ողորմի ասացէ՛ք. ամէն:
57բ Զստացող գրոցս զՄարտիրոս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
62բ Զստացող սորա յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի. ամէն:
83բ Լուսաւորիչ հոգոց եւ մարմնոց Քրիստոս Աստուա՛ծ, լուսաւորեա՛ զհոգի ստացողի սուրբ տառիս՝ զՄարտիրոսին եւ ծնօղաց՝ Աստուածատրուն եւ Մրւաթին եւ եղբարցն՝ Սահակայ եւ Շիրինշախին եւ կենակցացն՝ Խալիմին եւ Ջուխարին եւ որդոցն՝ Կարապետին եւ Առաքելին, Յակոբին եւ կենակցին իւր՝ Խութլուին եւ դստերն՝ Մլքանին եւ քո սուրբ տեսոյդ արժանի արա՛. ամէն (նման՝ 97ա, 105ա, 117ա, 139բ, 159բ, 185ա, 187բ, 194բ, 196բ, 201բ, 217ա, 259բ, 344բ, 354բ, 361ա, 364ա, 365բ, 369ա, 372բ):
96բ Եւ Աստուած ողորմի ասեն ստացողի սորա. ամէն:
373ա Յիշատակարան սուրբ գրոցս — Փա՜ռք փառաւորեալ, անբաժանելի եւ համապատիւ միասնական սուրբ Երրորդութեանն՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ: Աւրհնութիւն եւ գոհութիւն եւ փառաբանութիւն յամենայն եղական բնութենէս՝ յերկնաւորացն եւ յերկրաւորացս եւ յամենայն գոյից, այժմ եւ միշտ եւ յանըսպառ յաւիտենին. ամէն: Որ ետ կարողութիւն տկար եւ մեղուցեալ անձին իմոյ եւ տարտամ ոգոյ՝ հասանել ի վերջին գիծ աստուածաշունչ տառիս, որ է սա հիմն հաւատոյ քրիստոնէից եւ հաստատութիւն կարգաց եկեղեցոյ, սա է լուսաւորիչ հոգոց մարդկան, սա է ուրախութիւն եւ ցնծութիւն կենաց մարդկան, սա է զարդարիչ աւուր մահուան եւ յոյս ննջեցելոց եւ մխիթարիչ սգաւորաց: Սովաւ ուղղաւորին ամենայն կարգք եկեղեցոյ եւ աւրհնին եւ սրբին ամենայն ինչ ի պէտս մեր: Սովաւ քահանայք զուարճանան ի գործս իւրեանց եւ որոշեալ ազգս մարդկան յորդեգրութիւն կոչին Աստուծոյ Հաւր, եւ առանց սորա ո՛չ մահ կատարի եւ ո՛չ կեանք: Զոր տեսեալ զսորայս մեծութիւն աստուածասէր եւ |373բ| հաւատարիմ քրիստոնայն Մարտիրոս եւ ցանկացող եղեալ այսմ աստուածունակ տառիս եւ լուսափայլ մարգարտիս եւ ստացաւ զսա ի հալալ եւ ի քրտնաջան յարդար վաստակոց իւրոց՝ յիշատակ հոգոյ իւրոյ եւ ծնօղաց իւրոց՝ Աստուածատրուն եւ Մրուաթին եւ կենակցացն՝ Հալիմին եւ Ջօխարին եւ զաւակացն՝ Կարապետին, Առաքելին եւ Մլքանին, Յակոբին եւ կենակցին՝ Խութլուին եւ եղբարցն՝ Սահակին եւ Շիրինշահին եւ այլ ամենայն ազգականացն իւրոց եւ արեան մերձաւորացն, որով վայելեսցեն զսա մանկունք սուրբ եկեղեցոյ եւ ուրախասցին սովաւ հանապազ ընթերցմամբ եւ յիշեսցեն անմոռաց յիշմամբ յերկնագնաց յաղօթս իւրեանց զՄարտիրոս եւ զծնօղս իւր՝ զԱստուածատուր եւ զՄրւաթ եւ կենակիցքն եւ զզաւակսն եւ զեղբարսն եւ լի բերանով եւ ուղիղ սրտիւ Աստուած ողորմի ասեն, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի. ամէն: Եւ արդ ես՝ անպտուղս ի բարեաց, ամենամեղս եւ անարժանս ի մէջ կարգաւորաց, Գրիգոր սոսկանուն քահանայ, տեսի ըզսէր եւ զփափաք սորա, զոր ունէր առ հոգեւորսն, եւ իմով իսկ տկարութեամբս յանձն առի |374ա| եւ ամենակարող զօրութեամբն Աստուծոյ կատարեցի զսա մեղսամած մատամբ իմով՝ յաստուածաբնակ կղզիս Աղթամար, ընդ հովանեաւ ամենայաղթ գմբեթայարկ Սուրբ Խաչիս եւ շնորհաբաշխ աջի սուրբ Լուսաւորչին ի հայրապետութեան տեառն Զաքարիայի, որ եղեւ պատրիարգ ընթհանրական ամենայն հայկազան տոհմիս: Ի թուականիս Հայոց յին հարիւր եւ ի ԺԲ. (1463), ի դառն եւ ի վշտալից ժամանակիս, որ կամք ընդ հարկի ազգին նետողաց: Եւ արդ, աղաչեմք զդասդ լուսերամից, որք հանդիպիք սմա տեսութեամբ կամ կարդալով կամ աւրինակելոյ, յիշեցէ՛ք ի սուրբ եւ յերկնագնաց յաղօթս ձեր զյառաջ յիշեցեալ ստացող սուրբ գրոցս զՄարտիրոս եւ զծնօղսն իւր՝ զԱստուածատուր եւ զՄրուաթ եւ զկենակիցքն իւր՝ զՀալիմ եւ զՋօհար եւ զորդիսն իւր՝ զԿարապետ եւ զԱռաքել, եւ զդուստրն իւր՝ զՄլքան, եւ զեղբարքն իւր՝ զՍահակ եւ զՇիրինշահ, եւ զխորթն իւր՝ զՅակոբ, եւ զկենակիցն նորա՝ զԽութլու, եւ զզաւակսն նորա (դատարկ թողած 8 տողերի վրայ այլ ձեռքով գրուած՝ «Եւ զՄուրատն եւ զՍտեփանոս, եւ զԱւիտիս, եւ զԱտոմ, եւ զԹարթիփշայ, եւ զԹանգհաթուն, որ տարաժամ փոխեցան ի Քրիստոս Աստուած») |374բ| եւ զայլ ամենայն ազգատոհմքն նորա՝ զկենդանիսն եւ զննջեցեալսն, մանաւանդ յիշեցէ՛ք եւ լիակատար սրտիւ եւ բոլորախօս լեզուաւ եւ լի բերանով Աստուած ողորմի ասացէ՛ք Մարտիրոսին եւ նախնեաց նորին, զի եւ դուք ողորմութիւն գտջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ յաւրհնութեան պահուն. ամէն: Եւ արդ, ես՝ Մարտիրոս անարժան ծառայս Աստուծոյ ստացայ զմայրս հաւատոյ զսուրբ գիրքս զայս, որ կոչի Մաշթոց, զի սա է յաւրինիչ եւ կատարող ամենայն քրիստոնէական աւրինացս, յիշատակ հոգոյ իմոյ եւ ծնօղացն իմոց եւ եղբարցն, եւ ետու զսա ընծայ եւ նուէր ի դուռն ամէնաւրհնեալ Սուրբ Աստուածածնին, յաստուածապահ եւ յանուանի գեօղն ի Հօրգոմ, որով հրճուեսցին սովաւ հանապազ մանկունք եւ սպասաւորք սուրբ եկեղեցոյս՝ սրբասնեալ եւ պատուական քահանայքն՝ Մկրտիչ, Ներսէս եւ Մխիթար եւ այլք, որք հանդիպին եւ յիշեսցեն ի սուրբ յաղօթս իւրեանց եւ լի բերանով Աստուած ողորմի ասասցեն, զի եւ նոքա ընկալցին զողորմութիւն յամենեցունցն Աստուծոյ. ամէն: Դարձեալ ես՝ Մարտիրոս, տուի եւ նուիրեցի զսուրբ գիրքս զայս Հօրգոմու Սուրբ Աստուածածնին՝ յիշատակ ինձ եւ ծնօղաց իմոց, եւ մի՛ ոք իշխեսցէ հեռացուցանել զսա ի դրանէ Հօրգոմու Սուրբ Աստուած|375ա|ածնին, ո՛չ ի կարգաւորաց եւ ո՛չ յաշխարհականաց, ո՛չ ի մերոց եւ ո՛չ յաւտարացս, եւ եթէ ոք յանդգնի եւ հեռացուցանէ կամ գողանալով կամ ծախելով կամ գրաւելով, դատապարտեսցի յԱստուծոյ եւ յամենասուրբ Աստուածածնէն եւ զանէծքն զաւձին եւ զԿայենին ժառանգեսցէ եւ զմասն զՅուդային եւ զայլ խաչահանուացն առնէ ինքն եւ կամակիցքն իւր, եւ մի՛ եղիցի նոցա թողութիւն, մի՛ յայսմ աշխարհիս եւ մի՛ ի հանդերձելումն, այլ բարկութիւնն աստուածային մնայ ի վերայ նոցա, եւ ընդ սատանայի տանջին յատակն դժոխոց, հանդերձ ծնօղաւք եւ ամենայն զարմօք. ամէն: Այլ եւ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զպատուական եւ ընտրեալ հեզահոգի քահանայն զԱռաքել Աղթամարցին, որ յորդորիչ եւ միջնորդ եղեւ այսմ բարի գործոյս, առաջնորդեսցէ նմա Քրիստոս Աստուած ի վերինն Երուսաղէմ եւ տացէ նմա զերկնից արքայութիւնն եւ զանբաւ բարութիւնն եւ զանըսպառ ուրախութիւնն, հանդերձ ծնօղօքն իւրովք. ամէն: Եւ ընդ արժանաւորացն զանարժան գծողս զԳրիգոր մաղթեմ յիշել ի սուրբ եւ յընդունակ յաղօթս ձեր եւ լի բերանով Աստուած ողորմի ասել, նաեւ զծնօղսն մեր զԽաչիկ եւ զԱզիզմէլէք եւ զեղբայրն իմ՝ զհռչակաւոր քարտուղարն զԹումայ կրաւնաւորն, |375բ| որ ուսոյց մեզ զարուեստ գրչութեանս, եւ զորդին իմ՝ զԹումայ քահանայն, որ աշխատեցաւ ի կոկել թղթիս եւ մինչ ի յՈտնալուայն նա գրեաց, եւ զայնոսիկ երախտաւորք են մեզ ի հոգեւորն եւ ի մարմնաւորն, յիշեցէ՛ք ի Տէր եւ ուղիղ սրտիւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք, եւ ինքն Քրիստոս Աստուած, որ առատն է ի տուրս բարեաց եւ տուող ողորմութեանց, յիշողացդ եւ յիշեցելոցս ի սմա առհասարակ ողորմեսցի եւ լսել տայ ձեզ եւ մեզ զերանաւետ բարբառն յաւուրն դատաստանի. Եկա՛յք, աւրհնեալք Հաւր իմոյ, ժառանգեցէ՛ք պատրաստեալ ձեզ զարքայութիւնն ընդ ամենայն սուրբս եւ սիրելիս անուան իմոյ կրկին կենօք եւ երկու աշխարհաւք: Եւ յամենայնի գոհացողական փառատրութիւն մատուսցուք Հաւր եւ Որդոյ եւ Սուրբ Հոգոյն այժմ եւ միշտ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 198-9 (246):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 2ա (1567 թ., նոտրգիր) Զմեղաւոր Սահակն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, ով որ յիշէ, յիշեալ լիցի ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ. ամէն, ամէն: Թվ. ՌԺԶ. (1567) մարգաց ԻԸ. (28) սեպտեմբեր ԻԳ. (23):
2. Պհպ. Գա (1734 թ., նոտրգիր) Օվ որ կարդայ, Ա. բերան ողմի ասէ Մաշտոցի ///, ԲԺ. պազի տէր Գիրակոսի, թիւն ՌՃՁԳ. (1734):
3. 3ա (1894 թ., շղագիր) Կարկատեցի 1894 թուին եւ ցանկը կարգի դրի, մատենադարանապետ՝ Սահակ վ. Ամատունի:
Ծնթ. Ցանկի խորագրերի դիմաց գրել է կանոնների համապատասխան էջերը եւ աւելացրել պակասող 2 խորագրերը:
Պհպ. Եա (Ս. վ. Ամատունու ձեռքով, 1894 թ., շղագիր) Զկարկատող գրոյս յիշել մաղթեմ:
ՆՇՈՒՄ՝մէջքին՝ «Մաշտոց Մայր, գրեալ ի ժամանակս Զաքարիա Աղթամար[եցւոյ] (հ///) ///գրին», Ա. կազմաստառին սոսնձած թերթիկ՝ «ՋԺԲ. — 1463, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», պհպ. Աա՝ «2788», 1ա՝ «498/2788»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝Պհպ. Գա՝ «այբուբեն՝ ա-զ», 1ա՝ «հաստատ», 1բ՝ «զայ, զամ, մազ, ա, բ, գ, քայ զասմ զամ»: 2ա՝ «յիշեայ Տէր», 372ա (ստ. լս.)՝ «Թիվ Ռ. ///»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 1բ՝ զարդագրով Ա, Ե, Խ, Ւ:
2789
|
ԺԲ. դար |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Սարգիս, Ստեփաննոս:
ԹԵՐԹ՝ 186: ՊՐԱԿ՝ Ե-Մx12 (Ե 10, Մ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25,5x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17x10): ԳԻՐ՝ ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ 30ա): ՏՈՂ՝ 17: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ դրոշմազարդ կտաւ:ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ+ԳԴ՝ չգրուած թուղթ:
Նմուշ 30ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ — Կիսախորան՝ 58ա:Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. վերակազմուած է նոր կաշիով, նոր կազմաստառով, նոր գծագրութեամբ, Ա-Դ. պրակները չիք, սխալմամբ թ. 179ը դրուած է վերջում՝ թ. 186ից յետոյ. թերթերին խոնաւութեան հետքեր, որոշ թերթեր անընթեռնելի. թ. 2ի հիմքի մօտ՝ մէջտեղում մի հատուած թափուած է, թ. 15ի ստորին արտաքին անկիւնի հետ ընկած է մի քանի գիր, թ. 16ից պահպանուած է միայն վերին 6 տողի հիմքի նեղ եւ դէպի ցած նեղացող մի շերտ, թ. 33ից կայ միայն հիմքի մի նեղ շերտը, մնացեալ թերթերի թափուած լուսանցները լրացուած յետագայի թղթով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-129բ [Մաշտոց]
1. 1ա-102բ [Կանոն յորժամ եպիսկոպոսն կամ քահանայ կամ ուխտի առաջնորդ վախճանի, ձեռ. 2787, 233բ-313ա] — (սկ. թափուած) /// այլ ես ընտրեցի զձեզ եւ եդի զձեզ...
2. 102բ-9ա [Կանոն երկրորդ աւուրն] — Աւետարան ըստ Յովհաննու. Տէր մեր Յիսուս ասէ. Եթէ ոչ հատն ցորենոյ...
3. 109ա-12բ Կանոն երրորդ աւուրն — Առաւաւտուն գան ի գերեզմանն. Սաղմոս ՃԻԱ. Ողբաձայն եղիցի՛ ականջ քո ի լսել զձայն...
4. 112բ-7բ Կանոն չորրորդ աւուրն — Ասի Սաղմոս. Հոգի քո բարի առաջնորդեսցէ ինձ...
5. 117բ-21բ Կանոն հինգերորդ աւուրն — Սաղմոս ԾԳ., կցուրդ. Ահա Աստուած, աւգնական ի՛մ...
6. 121բ-5ա Կանոն վեցերորդ աւուրն — Սաղմոս. Սիրեցի, զի լուիցէ Տէր...
7. 125ա-9բ Կանոն եւթներորդ աւուրն — Սաղմոս. Տէ՛ր, հաներ ի դժոխոց, զա՛նձն իմ...
Տե՛ս Մայր Մաշտոց, հտ. Ա., Գիրք Ա., աշխ. Գ. Տէր-Վարդանեանի, Սբ. Էջմիածին, 2012 (ձեռագրիս մասին մանրամասն տե՛ս էջ 67-9, «Քահանայաթաղի» կանոնն ըստ այս ձեռագրի լրիւ հրատարակուած՝ էջ 491-565):
Բ. 130ա-86բ Երանելւոյն Գրիգորի եպիսկոպոսի Նիւսացոյ՝ Ի վարս եւ ի սքանչելիս սրբոյն Գրիգորի Սքանչելագործի Կեսարու եպիսկոպոսի — Այլ որպէս առ ի յոմանց եղեալ էր կամ ի սկզբանէ բնակեալ ի քաղաքի... զոր միայն խոստովանէին գոլ ճշմարիտ զԱստուած Գրիգորի եւ ամենայն /// (վերջը թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
129բ Քրիստոս Աստուած նորոգեսցէ զհոգի ստացողաց սորա զՍարգսի եւ զՍտեփանոսի յիւրում գալստեանն:
ՆՇՈՒՄ՝ պհպ. Աա՝ «2789», 1ա՝ «499/2789, Հմր 109», պհպ. Գբ.ին սոսնձած թուղթ՝ «Վերակազմված է նոր կաշվով, նոր կազմաստառով, նոր գծագրությամբ: Գլխ. վերականգնիչ՝ Ա. Խաչատրեան, Երեւան, 1975 թ.»:
2790
|
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 60. չգրուած 1աբ, 2աբ, 60բ (վերին աջ եւ ձախ անկիւններում գրչի էջակալում՝ 1-115, որ է՝ 3ա-60ա): ՊՐԱԿ՝ Ա-Եx12: ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «Dang՚me», ձուածիր շրջանակ՝ մէջը բուսազարդեր: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (16x11): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 18ա): ՏՈՂ՝ 22: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը եւ Ա., Բ. փեղկերի հիմնամասերը՝ սեւ կտաւ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ սպիտակ չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 18ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյն՝ սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, թերթերին տեղ-տեղ խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-60ա [Նեմեսիոսի Յաղագս բնութեան մարդոյ]
Տե՛ս ձեռ. 470, 2ա-115ա: Ցանկ/չիք: ա/3ա-12ա: բ/12ա-24բ: գ/25ա-8ա: դ/28ա-9բ: ե/29բ-34բ: զ/34բ-6ա: է/36ա-9ա: ը/39ա-40բ: թ/40բ-1բ: ժ/41բ: ժա/41բ-2ա: ժբ/42աբ: ժգ/42բ-4ա: ժդ/44ա-5ա: ժե/45ա-6բ: ժզ/46բ-7ա: ժէ/47ա-9բ: ժը/50ա: ժթ/50բ*: ի/50բ-1ա: իա/51ա: իբ/51բ-2բ: իգ/52բ-3ա: իդ/53ա-4ա: իե/54աբ: իզ/54բ-5ա: իէ/55ա-7բ: իը/57բ-8ա: իթ/58ա-9ա: լ/59բ-60ա (վերջը չշարունակած): լա-խբ/չիք: [Յիշ. թարգմ.]/չիք:
* Հմր 470 ձեռագրի նկարագրութեան մէջ վրիպում կա՝ ժթ միաւորը նշանակուած չէ, իրականում ձեռագրում կայ եւ զբաղեցնում է 62բ-3ա էջերը:
Տե՛ս Նեմեսիոսի փիլիսոփայի Եմեսացւոյ, Յաղագս բնութեան մարդոյ, Վենետիկ, 1889, էջ 9-162:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
3ա (1882 թ., շղագիր, ստ. լս.) Ն[ուաստ] Յովհաննէս ծ[այրագոյն] վարդապետ Գրիգորեան առաջ[նորդական] տեղ[ապահ] հայոց Պուլկարիոյ, յունվար 27, 1882, ի Րուսճուք:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «1. Մարդակազմութիւն Նիւսացի Գրիգոր եպիսկոպոսի», պհպ. Աա՝ «520/2790», 2ա՝ «Նիւսացւոյն Գրիգորի եպիսկոպոսի (ապա մատիտով)՝ ասացեալ վասն մարդակազմութեան թարգ. ի յունէ ձեռամբ Ստեփաննոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի», «ԺԹ. դ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
2791
ԿԱՐԻՆ |
ՌՄՀ. – 1821 |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Կարապետ աղա:
ԹԵՐԹ՝ 160+2 (կրկն.՝ թ. 1՝ երկիցս). չգրուած 1աբ, 1դ, 10բ, 156ա-60բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԴx12 (, Զ, ԺԲ-ԺԳ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ՝ լուսագծերով եւ լուսադրոշմերով՝ բուսական ոճաւորմամբ բոլորակ, «F F»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17x11): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ` 34ա): ՏՈՂ՝ 32: ԿԱԶՄ՝ դարչնագոյն կաշի՝ Ա., Բ. փեղկերին ոսկեգոյն եզերազարդ-շրջանակներ, մէջքին՝ ոսկեգոյն աստղազարդեր եւ զարդագծեր, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ բրոնզ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ+ԳԴ՝ սպիտակ չգրուած թուղթ՝ լուսագծերով եւ լուսադրոշմերով՝ կիսալուսին, աստղ, խաչապսակ թագ, «B J», մասն կազմաստառի (պհպ. Ա., Դ.):
Նմուշ 34ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյն՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի մէջքը եւ եզրերը մասամբ մաշուած, տեղ-տեղ քերծուած, թերթերին տեղ-տեղ խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1գ-155ա Գիրք մեկնութեան Երգոց երգոյն Սողոմօնի արքայի Իսրայէլի՝ հաւաքեալ ի Յակօբայ իբրու վարդապետէ Կարնեցւոյ Սիմոնեան, ըստ մասին ի Սուրբ Էջմիածին եւ ըստ մասին ի Կարին, ի խնդրոյ տեառն Աբրահամու իմաստապերճ վարդապետի եւ հռչակաւոր արքեպիսկոպոսի Զմիւռնւոյ վայելչազարդ մայրաքաղաքի՝ արդէն ի Տէր հանգուցելոյ, ի գերապայծառ հայրապետութեան ազգիս Հայոց՝ ի լուսանկարն Սուրբ Էջմիածին տեառն Ղուկասու սրբազան կաթուղիկոսի եւ երջանիկ հայրապետի, ի ՌՄԼԱ. (1782) թուոջ հայոց, յամսեանն սեպ. Ա.:
Տե՛ս ձեռ. 1162, 2ա-216ա: Յիշ. հեղ/չիք: Յառաջաբ./1ե-3բ: Մեկն. մակագր./4ա-10ա: Նխդր./11ա: ա/11ա-44ա: Նխդր./44աբ: բ/44բ-65բ: Նխդր./65բ: գ/65բ-79ա: Նխդր./79ա: դ/79ա-97բ: Նխդր./97բ: ե/98ա-113բ: Նխդր./113բ-4ա: զ/114ա-26բ: Նխդր./126բ: է/126բ-40ա: Նխդր./140ա: ը/140բ-52բ: թ/152բ-5բ (խորագիրը՝ չիք): Յիշ. հեղ./չիք: Ցանկ Երգ Երգոց/չիք: Ցանկ մեկն./չիք:
Յաւելեալ ունի՝
155ա Եւ արդ, մինչ ցայս վայր եւ մեք ժողովեալ հաւաքեցաք զմեկնութիւն սորին, որքան եւ մերս կարն եբեր, բայց զսրբագրութիւն սորին յանձնեմ ամենակալ թագաւորին երկնի եւ երկրի, քանզի ընդ ծերութեանս եւ տկարութիւն խառնեալ՝ չտայ թոյլ բանալ յաչացս, այլ եթէ Տէր կամեսցի եւ տայցէ առողջութիւն, յայնժամ վերստին դառնալ ի սկզբանէ մինչ ցաւարտ նորապէս սրբագրել, ապա եթէ կոչատէրն ստիպեսցէ, յայնժամ թողում զայն հարազատ եղբարց իմոց, ուղղափառ վարդապետաց մերոյս եկեղեցւոյ՝ հաւատարիմ եղելոցն առ ի սրբագրել, բայց եւ այնպէս զի ոչ ինչ բարձցէ ի միջոյն կամ աւելորդ բան ինչ խառնեսցէ ի նա, այլ ըստ արհեստին ուղղեսցէ բանից եւ բառից յետ եւ յառաջ դրութիւնն մեկնեսցէ, եւ նախադրութեանց զաւելին բարձցէ եւ զպակասն լցուսցէ՝ ըստ պահանջման տեղոյն, այսքան միայն խնդրեմ եւ եթէ քան զայս աւելի առնել ժպրհեսցի, յայնժամ առաջի ահաւոր ատենի անաչառ դատաւորին զձեռս իմ արկանեմ զօձիս նորին եւ խնդրեմ զիրաւունս:
Ծնթ. Երգ երգոցի այս մեկնութիւնն արտայայտուած չէ հետեւեալ գրքում. Եզնիկ եպս. Պետրոսեան, Արմեն Տեր-Ստեփանեան, Սուրբ Գրքի հայերէն մեկնութիւնների մատենագիտութիւն, Երեւան, 2002, էջ 43:
Հմմտ. Մեկնութիւն Երգ երգոց, Յակոբ վարդապետ Կարնեցի Սիմոնեան, Կալկաթայ, 1820, էջ 1-377:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
155բ (ստացողի) Համառօտ յիշատակագիր — Անհուն է արդարեւ խորք շնորհաց եւ խնամք գթութեան ամենառատ հաստչին բոլորից, յորմէ ընդ դարս-դարս անձն իւր անհատ ազգի բանեղինաց ի Քրիստոս Յիսուս պանծացեալ ազանց՝ ոմն բնականաբար եւ ոմն գերբնապէս ըստ իւրաքանչիւր կարի՝ հանգոյն հայելեաց վճիտ պարզութեան եւ նսեմ որակութեան՝ առընկալեալ զերկնապարգեւն ճառագայթից նշոյլ, առաջի մտաւորական տեսարանաց անարգել բացափայլեցուցանեն զիմաստիցն լուսոյ գեղեցկութիւն: Ըստ այսմ օրինակի ի սոյն այս առատազեղ աղբերէ տօնելի շնորհաց արբեալ՝ տէր Յակօբ բարեյիշատակ րաբունին Կարնեցի ընձեռեալ է մանկանց եկեղեցւոյ մեծիմաստին Սողօմոնի հոգեշունչ բանից՝ Երգ երգոց ասացելոյ մեկնաբանականս տեսութիւն, որ այժմ բարձր հրամանաւ տեառն աստուածաշնորհ Կարապետարքեպիսկոպոս արժանավայել ծայրագոյն վերատեսչի Կարնոյ մայրաքաղաքի գաղափարեալ աւարտեցաւ, ըստ խնդրոյ Կարնեցի մեծանուն Յակօբ գերապայծառ ամիրայի՝ հարազատ որդւոյ, ներհեղական շնորհիւ աստուածեան հոգւոյն ի մանկական տիոց անտի զարգացելոյ եւ ընթերցասիրական գովելի ձրիւ պանծացելոյ գրասէր Կարապետ աղայի՝ ի վայելս անձին իւրոյ, ի վերոյիշեալ ազգասէր ամիրայի հաստատեալ Կարնոյ ուսումնարանի, ի 1821 ամի Տեառն եւ ի նոյեմ. 1:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «2. Յ. վ. Կարնեցւոյ, Մեկ. Երգոց երգոյն», պհպ. Բա՝ «530/2791», 1դ՝ «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1գ (սեւ թանաքով բոլորակ)՝ «ԳՐԻԳՈՐ/1897»:
2792
ԵՐՈՒՍԱՂԷՄ |
ՌՃԿԹ. – 1720, ՌՄԺԶ. – 1767 |
ԳՐԻՉ՝ Աբրահամ Կրետացի (թ. 1-96), Խաչատուր Կ. Պոլսեցի (թ. 97-263): ՍՏԱՑՈՂ՝ Մինաս:
ԹԵՐԹ՝ 264. չգրուած՝ 1աբ, 5բ, 258բ, 263բ-4բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԲx12: ՆԻՒԹ՝ թուղթ՝ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ խաղողի ողկոյզ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,5x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն՝ թ. 1-96 (15,5x10,5), թ. 97-263 (16x10,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր՝ թ. 1-96 (նմուշ՝ 87ա), թ. 97-263 (նմուշ՝ 110ա): ՏՈՂ՝ 29: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա-Գ+ Դ-Զ.՝ սպիտակ չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ աքաղաղ, «R. REMLSET ENROUFRGII END», մասն կազմաստառի (պհպ. Գ., Դ.):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ — Ճակատազարդ՝ 2ա: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, սեւ:
Նմւոշ 87ա
Նմուշ 110ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մասամբ մաշուած, ցեցակեր, Պհպ. Ա-Գ.՝ ցեցի անցքերով, Պհպ. Գ.՝ պոկուած, լուսանցակողերի կարմիրը մասամբ թափուած, թ. 97-232ի գրադաշտը թանաքից գունափոխուած, խոնաւութեան հետքերով, թ. 252ը կիսով չափ կտրած-հանած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-258ա Համառօտ ժողովումն մեկնութեան սուրբ մարգարէին Եսայեայ, ի լուսաւոր մեկնչացն Տեառն Եփրեմի Խուրի Ասորոյ, Յոհաննու Ոսկէբերանի, Կիւրղի Աղեքսանդրացւոյ, հրամանաւ տեառն Հայոց Հեթմոյ լուսաւոր վարդապետին Գեւորգեայ
Տե՛ս ձեռ. 1208, 1ա-190բ: Նխդր./2ա-5ա: ա/6ա-21ա: բ/21ա-9ա: գ/29ա-36բ: դ/36բ-8ա:ե/38ա-46ա (միաւորն ամբողջական է ի տարբերութիւն ձեռ. 1208ի):զ/46ա-52բ: է/52բ-60բ: ը/60բ-7ա: թ/67ա-75ա: ժ/75ա-81բ: ժա/81բ-6բ: ժբ/86բ-7ա (սկ. չիք՝ Օրհնեցից զքեզ Տէր, զի բարկացար ինձ վասն...): ժգ/87ա-9ա: ժդ/89ա-92ա: ժե/92ա-4բ: ժզ/94բ-6ա: ժէ/96ա-7բ: ժը/97բ-9ա: ժթ/99ա-102ա: ի/102ա-3բ: իա/103բ-6ա: իբ/106ա-9ա: իգ/109ա-11բ: իդ/111բ-4ա: իե/114բ-7ա: իզ/117ա-21ա: իէ/121ա-3ա: իը/123ա-8բ: իթ/128բ-33բ: լ/134ա-8բ: լա/138բ-9բ: լբ/139բ-42ա: լգ/142ա-7ա: լդ/147ա-8բ: լե/148բ-50բ: լզ/150բ-1բ: լէ/151բ-4բ: լը/154բ-8ա: լթ/158ա-9ա: խ/159ա-67ա: խա/167ա-70բ: խբ/171ա-5բ: խգ/175բ-8բ: խդ/178բ-81բ: խե/181բ-7բ: խզ/187բ-9ա: խէ/189ա-90ա: խը/190ա-3ա: խթ/193ա-7բ: ծ/197բ-200բ: ծա/200բ-5բ: ծբ/205բ-9ա: ծգ/209ա-16բ*: ծդ/216բ-20ա: ծե/220ա-2բ:ծզ/222բ-5բ: ծէ/225բ-8ա: ծը/228ա-31բ: ծթ/231բ-4բ: կ/234բ-7բ: կա/237բ-9բ: կբ/240ա-1ա: կգ/241ա-5բ: կդ/245բ-7ա: կե/247ա-51բ: կզ/251բ-8ա:
Ծնթ. Լս-ներում ունի աղբիւրների յղումներ, սրբագրում-լրացումներ: Տե՛ս Եզնիկ եպս. Պետրոսեան, Արմեն Տեր-Ստեփանեան, Սուրբ Գրքի հայերէն մեկնութիւնների մատենագիտութիւն, Երեւան, 2002, էջ 56: Հմմտ. Գէորգ Սկեւռացի, Մեկնութիւն մարգարէութեանն Եսայեայ, Էջմիածին, 2010, էջ 25-558 (ձեռագրիս մասին՝ էջ 21՝ Հմր 42):
* 210ա ստ. լս-ում ունի գրչի ծանօթութիւն՝ «Զայս տեղս լաւ տե՛ս, զնշանագիրսն ի տեղն իւր գի՛տ եւ կարդա՛յ»:
Բ. 259ա-62ա [Գրիգորի Տաթեւացւոյ] Քարոզ վասն ննջեցելոց, ի բանն Յօբայ. Ողորմեցարուք ինձ, ողորմեցարուք ինձ, ո՛վ բարեկամք, զի ձեռն Տեառն մխեաց զիս [Ամառան, ՃԾԲ.] — Ասեն իմաստունք. Յորժամ որք երթայ ի ճանապարհ... եւ նմա, Հօր իւրում եւ Սուրբ Հոգւոյն փառք եւ պատիւ եւ երկրպագութիւն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն, Հայր մեր, որ յերկինս ես:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 2ա (Աբրահամ գրչի, ստ. լս.) Տէ՛ր Յիսուս, զսկսեալն իմ դու աւարտեա՛յ եւ կատարեա՛յ: Սեպտեմբերի Ե. սկսայ:
25բ (ստ. լս.) Ո՜հ, ո՜հ, ո՜հ, զի այսօր կտակարար վանցի Ստեփանոս վարդապետն՝ այր ծեր եւ առաքինի, |26ա| յորս էաք վէքիլ Յովհաննէս վարդապետն՝ Երուսաղեմցին, եւ Թորոս պարոնտէրն Ստամպոլցին եւ աթո|25բ|ռակալ ժամօրհնող Յովանէս վարդապետն Բաղշցին, եւ ես՝ տրուպս Կրետացի Աբրահամ յոք|26ա|նամեղ պիտակս, որ իններորդ ամի առաջնորդութեան իմոյ ի Թէքիրտաղ եկի յուխտ եւ երկր|25բ|պագութիւն սրբոց տեղեացս, յորում ամի շինեցաւ եւ նորոքեցաւ Սուրբ Յարութեան գմբէթս|25բ| եւ ամենայն ազգաց տեղիքն. թվին ՌՃԿԹ. (1720), սեպտեմբերի ԻԴ. (24)՝ որ եւ զմեկնիչս գրեցի:
35ա (ստ. լս.) Վա՜յ ինձ եւ երանի իւրն, զի այսօր վանցի Ստեփանոս վարդապետն վախճանեցաւ, որ էր այր ծեր՝ սուրբ եւ առաքինի, հոկտեմբերի* Ա. շաբաթի երեկոյս, որ է կիրակմուտ գիշերոյ Բ. ժամին, ՌՃԿԹ. (1720) թվին:
* Սկզբում գրել է «սեպտեմբեր», յետոյ ներքեւում համապատասխան նշանով ուղղել՝ դարձնելով «հոկտեմբեր»:
2. 262բ (ստացողի) Փա՜ռք, պատիւ, պաշտօն, գոհութիւն եւ երկրպագութիւն անեղին եւ միշտ գոյին, անսկզբան եւ անվախճան թագաւորութեանն՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, որ մշտածաւալ իւրով բարերարութեամբն խնամէ ընդ հնազանդութեան իւրոյ ինքեան անզուսպ իշխանութեան զամենայն գոյս, որով եւ ամենիցն տայ ըստ իւրն կամաց՝ ըստ իւրաքանչիւր չափու շարժիլ ի գործնականն, տեսականին առաջնորդութեամբ, եւս առաւել զայնս, որք անկիրթքն են նորին ներհունապէս շնչմանն տեսութեան, ուստի եւ յառաջացան մեզ ընդ իշխանութեամբ ձեռին հզօրին լինել ձեռնտուութեամբ բաղձանաց եւ սիրոյ լուսաւոր մեկնութեան սկիզբն մարգարէին Եսայեայ, որ գոլով ունօղ նոյնին, սակաւ մի յառաջ մինչեւ ի յութ տետրն եւ վասն մնացելոյն տենչայի միշտ ունել եւ ոչ բաւէր կարն իմ հասու լինել այնմ, ապա զկնի ժամանակս ի ժամանակի քառերրորդի ծայրագոյն քահանայապետի եւ փոխանորդի սրբոց առաքելոցն մերոց Թադէոսի եւ Բարդուղիմէոսի, եւ սրբոյ հօրն մերոյ Գրիգորի Լուսաւորչին, տեառն Սիմէօնի սրբազան կաթողիկոսի առ դրան մեծի քաւարանի, այս է՝ մօրս ամենայն եկեղեցեաց Սրբոյս Էջմիածնի, բաշխմամբ խնդրողացս ի ձիրս նախկնոյ եւ պարզ միակին ստացայ եւ զմնացեալսն՝ յիններորդ տետրէն ըսկսեալ մինչեւ ի վերջն ձեռնտուութեամբ գրեցման ումեմն Խաչատրոյ զգօնամիտ եւ գործնական վարդապետի Կոստանդնուպօլսեցւոյ, ի վայելումն ուսումնասէր եւ սրբասուն մանկան՝ անարատ հարսինս Քրիստոսի եւ ի յիշատակ մեղսաներկ անձին վեհիցդ ծառայի Մինասայ, ըստ ներքնոյն եւ արտաքնովն սեւազգեցի, յամի կենարարին 1767 եւ ըստ մերում թուաբերութեանս ՌՄԺԶ. (1767), յուլիս ամսոյ Ը., որ ըստ վարուցս եւ ըստ եղկելի կացութեան անձինս ընդ փոքու թիւն յիշատակագրութեանս եւ զայս քանի մի տող անկիւնաւորս շարեցի: |263ա| (քանզի)
Որ յայս, կենցաղս, անքոյթ, գնայ,
Կենցաղս, ինքեան, լըլկիչ, ստանայ,
Անքոյթ, լըլկիչն, հոգւոց, գրաւիչ,
Գնայ, ստանայ, գրաւիչ, ինքեան*:
Այս իմ անձինս իսկ սիրատենչ եղբայր եւ քեզ խրատ այս,
Զի դու մի՛ կար բարեաց ունայն,
Մի՛ կար մտօքդ դատարկ աման,
Բարեաց դատարկ անձըն պղծի,
Ունայն աման պղծի միայն,
Իսկ եւ երկոցունցս խրատ չափեցի եւ այս,
Զի միք, հոգւով, լիցուք, արթուն,
Հոգւով, զշնորհս, ունօղ, հոգւոյն,
Լիցուք, ունօղ, զվարս, բարիս,
Արթուն, հոգւոյն, բարիս, բաշխի*
Ի համայնից բարեաց պարգեւողէն,
Որ է օրհնեալ ի յաւիտեանս. ամէն:
* Ե՛ւ հորիզոնական, ե՛ւ ուղղահայաց գծերով նոյն կերպ է կարդացւում:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «1. Եփրեմի Խուրի Ասորւոյ այլ հարց՝ ջնջած, Գէորգ վարդապետի, Մեկ. Եսայեայ մարգարէի», «Եսայեայ մեկնութիւն, 153», պհպ. Աա՝ «538/2792», «ՌՄԺԶ. - 1767, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝պհպ. Զբ՝ «1824/1767/57», «Христофору Артемову, господину Жигореву, целебесъ, штансъ капитану, Гербакову, Сумостра, Бороневу, Зурабькову»:
2793
|
ԺԴ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 77. չգրուած՝ 1ա, 77բ: ՊՐԱԿ՝ Ե-ԺԱx12 (, Ե 9, ԺԱ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24x14: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (20x14): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 34ա): ՏՈՂ՝ 39: ԿԱԶՄ՝ սեւ կաշի (Ի. դար), միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ սպիտակ չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 34ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. սկզբից եւ վերջից թերթերը թափուած, Ա-Դ. պրակները չիք, թ. 74-7ի վրայ ցեցի անցքեր, թերթերին տեղ-տեղ խոնաւութեան հետքեր, մասամբ մաշուած, թ. 2-4ի ստ. աջ անկիւնները խոնաւութիւնից փտած եւ թափուած, բնագիրը վնասուած, թ. 9-10՝ անջատ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1բ-4բ [Գլուխ երրորդ] — (սկ. թափուած) /// ունել զմեզ ան///ատ թողու եւ զի բազում անգամ այս լինի... այժմ նրբաբար խոկասցուք զբանս նոցայ:
2. 4բ-17ա Կատարեցաւ գլուխն երրորդ, եւ սկսանի գլուխ չորրորդ — Հետեւի պատասխանեալ Ելիփազ Թեմնացի ասէ. Թէ սկսանիցիմք խօսել ընդ քեզ... եւ յետ կատականացն յաւել զմիտս եւ ասաց:
3. 17ա-20ա Կատարեցաւ հինկերորդ [=չորրորդ] գլուխն եւ սկսանէ [հինգերորդ] — Զայր յիմար սպանանէ բարկութիւն... եթէ ոչ այնոքիկ, որք տակաւին չարիացակուրք տկարանան:
4. 20ա-35բ Կատարեցաւ գիրք հինկերորդ, եւ սկսանի գիրք վեցերորդ — Պահելօվ զճշմարտութիւն ճառի, կամիմ զասացուածս երանելոյն Յոբա... վասն զի ընդ չար ընկրկի աղեղն հզօրին, իբրեւ հարկանիցէ զքաղաքացին:
5. 35բ-49ա Կատարեցաւ գիրք վեցերորդ, եւ սկսանի գիրք Է.երրորդ — Զոմանց զմիտս ձաղանքն առաւել... զորս ծանրութիւն ընդրութեան ոչ հաստէ, քամի թեթեւութեանն ցրէ:
6. 49ա-63ա Կատարեցաւ գիրք էօթներրորդ, եւ սկսանի ութերորդ — Այժմ առաջ ընթացեալ գիրքս յիշատակեցաք... եւ այնու անդադար ներգործի, զի զգուշանան:
7. 63ա-72ա Կատարեցաւ գլուխ Է.երորդ, եւ սկսանի ութ — Պատասխանեալ իսկ Բաղտատ Սօքացի ասէ. Մինչեւ յե՞րբ խօսիս զայդպիսիսդ... վաղվաղակի առ մշտընջենական տանջանս յափշտակին:
8. 72ա-7ա Կատարեցաւ Ը.երորդ, եւ սկսանի գիրք իններորդ — Միտք թիւրք, եթէ անգամ մի ի հակառակութիւն անկանիցին... եւ ոչ օկտակարաբար իւր[աքան]չիւր աղաչանք ընդ յառաջ ելանէ, յորժամ Աստուած իմն/// (վերջը թափուած):
Ծնթ. Յոբի գրքի այս՝ անյայտ հեղինակի, անանուն մեկնութիւնը վերագրուել են Վանական վարդապետին՝ Եզնիկ եպս. Պետրոսեան, Արմեն Տեր-Ստեփանեան, Սուրբ Գրքի հայերէն մեկնութիւնների մատենագիտութիւն, Երեւան, 2002, էջ 46:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «542/2793, 101», «ԺԴ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», թ. 1-2ի միջեւ ամրացուած թերթիկ՝ «Մեկնութիւն Յովբայ, նուէր յԱստրախանայ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝1ա՝ «442՝ ջնջած, աբշ, Յօբայ»:
2794
ԱՍՊԱՀԱՆ (ՆՈՐ ՋՈՒՂԱ) |
ՌՃԺԶ. – 1667 |
ԳՐԻՉ՝ Յոհան երէց:
ԹԵՐԹ՝ 344+1 (կրկն.՝ թ. 1). չգրուած՝ 1բգ, 240բ, 262բ-3ա, 344աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԸx12 (Ժ, ԺԶ, ԺԸ, ԻԲ-ԻԳ 10, ԺԹ 8, Ի՝ երկիցս,)+11: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24x18,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն՝ թ. 1-209 (17x12,6), թ. 210-7 (19x14), թ. 218-63 (16x14,5), թ. 264-333 (17x15,5) թ. 334-43 (18,5x13): ԳԻՐ՝ բոլորգիր՝ թ. 1-218, թ. 264-314, թ. 334-43 (նմուշ՝ 7բ), նոտրգիր՝ թ. 219-63, թ. 315-33 (նմուշ՝ 317ա): ՏՈՂ՝ 33 (թ. 1-217), 31 (թ. 218-66), 23 (թ. 267-321), 34-5 (թ. 322-33), 25 (թ. 334-43): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի՝ դռնակով, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ ծաղկաւոր կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա. (սկ.)՝ թուղթ:
Նմուշ 7բ
Նմուշ 317ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ (գծանկարային) –Ճակատազարդ՝ 71բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, տաճար: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյն՝ սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը եւ մէջքը մաշուած, գամերն ու կապիչները ընկած, դռնակը կծկուած, քրքրուած, լուսանցակողերի կարմիրը թափուած, կեղտոտուած, թերթերին խոնաւութեան հետքեր, եզրերը մաշուած, թ. 204ի ստ. հատուածի 1/5 մասը պատռած, թ. 241ը պոկուած, թ. 253-4ի, 273-4ի միջեւ 1ական, 263-4ի միջեւ 2 թերթ ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1դ-208ա [Վարդանայ Արեւելցւոյ Մեկնութիւն Սաղմոսաց]
Տե՛ս ձեռ. 1119, 5բ-304ա: Նխդր./1դ-6բ: 1/7ա-26ա: Նխդր./26ա: 2/26ա-48ա: Նխդր./48ա: 3/48ա-71ա: Նխդր./71ա: 4/71բ-91բ: Նխդր./91բ: 5/91բ-115ա: Նխդր./115ա: 6/115ա-38ա: Նխդր./138ա: 7/138բ-64բ: Նխդր./164բ-5ա: 8/165ա-205բ: Յիշատակարան/205բ-6ա: 9/206ա-8ա:
Ծնթ. Տե՛ս Եզնիկ եպս. Պետրոսեան, Արմեն Տեր-Ստեփանեան, Սուրբ Գրքի հայերէն մեկնութիւնների մատենագիտութիւն, Երեւան, 2002, էջ 24:
Բ. 208ա-9բ Առաքել վարդապետէ ասացեալ («Ի վարդապետէն Առաքելէ [ն՞]վագն Գէորգ քահանայ անբէե») — Իմանալի այս բուրաստան / երգս ի հոգոյն աստուածական, / որով Դաւիթ էր ենթական, / գրիչ Հոգոյն իմաստութեան... եւ Քրիստոսի մարդասիրի, / փառք եւ պատիւ անլռելի, / այժմ եւ յաւէտ ապագայի, / անարժանէս ամէն ազգի:
Գ. 210ա-4բ Հարցմունք.
ա. 210աբ Յաղագս գինոյ եւ արբեցութեան — Հարց. Զի՞նչ շահ ի գինոյն... Պատասխանի. Չափաւորն ոչ է խոտեալ ի Սուրբ Գրոց... եւ որք դիտենն զգիներբուքն: Այսքան առ այս:
բ. 210բ-1ա Վասն համբերութեան – Հարց. Զի՞նչ շահ համբերութեան: Պատասխանի. Առաջին, զի Աստուած օգնական լինի... զի Դաւիթ՝ զԱստուած ողորմած գթած եւ երկայնամիտ կոչէ:
գ. 211ա-2ա Վասն ճանապարհի – Ճանապարհ կոչի աստի կեանքս... այսինքն՝ ի մեղաց մարմնոյ:
դ. 212բ-3բ Վասն օրինացն – [Հարցումն] Վասն է՞ր ճրագ կոչի օրէնքն Մովսէսի: Պատասխանի. Հին օրէնքն ճրագ կոչի... եւ այլ իրաց երկնչի՝ տեսանելով զպատուհաս մեղացն:
ե. 213բ-4ա Վասն պատառել ծովուն – [Հարց.] Քանի՞ նշան եղեւ ի պատառիլ ծովուն: Պատասխանի. Վեց... զայն այլ յետոյ սաստէ եւ տանջէ:
զ. 214աբ Վասն Ժ. հարուածոց Եգիպտոսի – Հարց. Վասն է՞ր Ժ. հարւածօք եհար զԵգիպտոս: Պատասխանի. Վասն Ե. տանջանօք չարչարանաց... այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Դ. 214բ-8բ [Աղօթք Վարդան Այգեկցւոյ]
ա. 214բ-5բ Արքա ինքնակալ եւ իշխան զօրեղ եւ մշտընջենաւոր... փառաւորութեամբ աւրհնեցից զքեզ ընդ ամենայն լեզուս ընդ Հօրն լուսոյ եւ ընդ Հոգոյն Սրբոյ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից:
բ. 215բ-7ա Ի յԱստուած անեղ Հօրէն լուսո... ասաց այն աւրհնութեամբ եւ աւրհնեսցի զձեզ. ամէն:
գ. 217բ-8բ Ի տեղի հառաչմանն Պետրոսի առաջի Յիսուսի Քրիստոսի ի խորոց սրտէ մաղթանք աղերսանօք — Տէ՛ր իմ Յիսուս Քրիստոս, ձայն ընդանի, բան հայրենի... որպէս զվէմն քո զերանելին զՊետրոս եւ քեզ աւրհնութիւն եւ փառք ամենայնի:
Ե. 219ա-25ա Յաղագս մանկանց՝ առ ի կրթութիւն եւ վարժումն ի կրօնս քրիստոնէութեան
ա. 219աբ [Գլուխ առաջին] — Հարց. Դու քրիստոնեա՞յ ես: Պատասխանի. Այո՛, ես քրիստոնեայ եմ շնորհօքն Քրիստոսի... որ է դուռն նեղ եւ անձուկ:
բ. 219բ-21ա Գլուխ երկրորդ. Հաւատոյ — Հարց. Որքա՞ն է աստիճան հաւատոյ: Պատասխանի. Երկոտասան բանք առաքելոցն... ասէ զբառս զայս, որ նշանակէ եղիցի կամ այո:
գ. 221ա-2ա [Գլուխ երրորդ.] Վասն տէրունական աղօթից — Հարց. Գիտե՞ս զՀայր մեր որ յերկինս: Պատասխանի. Այո՛, գիտեմ... նաեւ յաւէտ մեր պահապան հրեշտակն, որոյ եմք յանձնեալք:
դ. 222աբ [Գլուխ] չորրորդ. Վասն տասանց բանից օրինացն — Հարց. Քանի՞ք են օրինացն բանք... Պատասխանի. Տասն են բանք օրինացն Աստուծոյ... առ ի բաց հանել զնա ի նմանէ, որ է իսկապէս զրկանք:
ե. 222բ-3ա [Գլուխ] հինգերորդ. Յաղագս եօթեանց խորհրդոց եկեղեցոյ — Հարց. Քանի՞ք են խորհուրդք եկեղեցոյ... Պատասխանի. Եօթն են խորհուրդք... եւ զօրութիւն ընդդէմ սատանայի ի վերջնում ժամանակի:
զ. 223աբ [Գլուխ] վեցերորդ. Յաղագս աստուածայնոյ առաքինութեանց — Հարց. Որքա՞նք են աստուածայինք առաքինութիւնք: Պատասխանի. Երեք, այսինքն՝ հաւատ, յոյս, սէր... աղաչել զԱստուած վասն կենդանեաց եւ մեռելոց եւ վասն մեղաց:
է. 223բ-4ա [Գլուխ] եօթներորդ. Վասն սկզբնականաց եւ ներգործականաց մեղաց — Հարց. Որքա՞նք են ազգ մեղաց: Պատասխանի. Երկու, այսինքն՝ սկզբնական եւ ներգործական... հատանել զվարձս մշակաց, չորքս այսոքիկ են սարսափելիք:
ը. 224աբ [Գլուխ] ութերորդ. Յաղագս առաքինութեանց — Հարց. Քանի՞ք են առաքինութիւնք... Պատասխանի. Դարձեալ եօթն են... եւ զնոցին աղօթսն եւ զկեանս Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի:
թ. 224բ [Գլուխ] իններորդ. Յաղագս դիտաւորութեան՝ Ողջոյն քեզ Մարիամին — Հարց. Ո՞յք են հնգետասան տնօրէնութիւնք: Պատասխանի. Հինգ ուրախութեան են... հինգերորդն՝ թագիւ պսակումն նորին:
ժ. 224բ-5ա [Գլուխ տասներորդ]. Յաղագս պատուիրանաց եւ ինն երանութեանց սրբոյ Աւետարանին եւ մասանց հոգւոյ — Հարց. Քանի՞ք են պատուիրանք աւետարանականք: Պատասխանի. Երկու: Առաջինն՝ Սիրեսցես զՏէր Աստուած քո... կամք՝ ընտրողութիւն, յօժարութիւն, իսկ անբանք՝ ցանկութիւն, բարկութիւն:
Զ. 225ա-7բ [Գրիգորի Կեսարացւոյ, ձեռ. 519, 109ա] Անուանք քաղաքաց (այբբենական՝ «Ա-Ք») — Աւետաց երկիրն Երուսաղէմ է... Քեբրոն Երուսաղեմայ այն դեհն է:
Է. 1. 228ա-38բ [Աբուսայիդայ, Յաղագս կազմութեան մարդոյն]
Տե՛ս ձեռ. 466, 222ա-37ա: Նխդր./228աբ: ա/228բ-9բ (խորագիրը՝ չիք): բ/229բ: գ/229բ-30ա: դ/230աբ: ե/230բ: զ/230բ-1ա: է/231ա: ը/231աբ: թ/231բ-2ա: ժ/232ա: ժա/232ա: ժբ/232աբ: ժգ/232բ: ժդ/232բ-3ա: ժե/233ա: ժզ/233աբ (խորագիրն այլ՝ Վասն բնութեան մարդոյն, որ ի չորից տարերաց գոհանայ): ժէ/233բ-4բ:
Ունի՝
— 227բ Ցանկ մարդակազմութեան. Այս ինչ կայ ի գիրքս — ա. Նախ յառաջ վասն կազմութեան... իա. Վասն մարմնախաղացին:
Տե՛ս Абусаид, О строении человека, Աբուսայիդ, Յաղագս կազմութեան մարդոյն, Ереван, 1974, էջ, 109-53, ուր ձեռագիրս օգտագործուած չէ:
2. 234բ-8բ ԺԹ. Վասն բնութեան մարդոյն եւ չորից տարերաց — Ի չորից գոյացեալ ասի մարդն... աւարտեցաւ մարդակազմութեան գիրքս:
Ը. 238բ-56բ Հաքիմագիրք բժշկապետացն ամենայնի
— 238բ-40ա Ցանկ հաքիմարանին — ա. Վասն խոտին, որ արբենայ... ճղզ. Վասն որ մարդին սիրտն, որ սանջու բռնէ:
ա. 241բ Ա. [Վասն խոտին, որ արբենայ] — Խոտ մի արփենայ ասեն զանունն ի թիւթաց...
բ. 241բ-2ա Բ. Պատմութիւն համասփիռ ծաղկին — Խնդրեա՛ զնա, յորժամ ցուլն լինի...
գ. 242ա Գ. [Վասն ղուլ բլղամար ծաղկին] — Բոյս մի այլ կայ, զոր տաճիկն ղուլ բլղամար անուանէ...
դ. 242ա Դ. [Վասն մարդածաղկին] — Դեղ մի կայ, մարդոյ ծաղիկ ասեն...
ե. 242ա-3բ Ե. Յաղագս խոտին, որ լօշտակ ասեն — Հունարէն ապիաս լեղի կոչի...
զ. 243բ Զ. [Վասն մաճուն շինելոյ՝ Բագարատայ] — Ասացեալ է Բագարատ բժիշկն, թէ ոք կամի մաճուն շինել...
է. 244ա Է. [Վասն այլ ցեղ մաճունի գլխացաւի] — Այլ մաճուն շինել է գլխացաւի, աչացաւի...
ը. 244ա-6ա Ը. [Աչացաւի դեղք՝ 55 դեղատոմս] — Դեղ աչաց. ա՛ռ զեղրկան ծաղիկն...
թ. 246ա-7ա Թ. [Գլխացաւի դեղք՝ 16 դեղատոմս] — Գլխացաւի. խաղողի որթուն տերեւն եւ զոստն ծեծեն...
ժ. 247ա Ժ. [Վասն գէլգլխոյ՝ 3 դեղատոմս] — Դեղ գէլգլխոյ. կէս չարէք սեւ ձութ...
ժա. 247ա ԺԱ. Վասն ականջայ ցաւիեւ կամ իրք մտէ— Ա՛ռ սապռ եւ ջրով տրորէ...
ժբ. 247ա ԺԲ. Աղօթք խոցի — Քրիստոս գայր աշակերտօքն եւ էառ ձայն լալոյ...
ժգ. 247ա ԺԳ. [Վասն մարդոյն, որ ձուկն ուռի] — Թէ մարդոյ ձուքն ցաւի կամ ուռի...
ժդ. 247ա ԺԴ. Մաճուն շինելու — Ա՛ռ զշաքար Ա. լաւթ թուզ...
ժե. 247ա ԺԵ. Գէլգլխոյ շինելու — Ա՛ռ մանուշակ ու վարդ, նունուֆար...
ժզ. 247աբ ԺԶ. [Այլ դեղ գէլգլխոյ] — Գէլգլխոյ ա՛ռ զուռին ծառին կճեպն...
ժէ. 247բ ԺԷ. Այլ դեղ գլխոյ — Ա՛ռ շատ երկրամայր, որ է շուվուլքան...
ժը. 247բ-8ա ԺԸ. Դեղ ականջի — Թէ իրք մտնէ՝ զկտաւտի ձէթն ականջտ կաթեցոյ...
ժթ. 248աբ ԺԹ. [Վասն խոցի, որ անկարծ ելնէ] — Որ շլինքն խոցք ընկել լինի կամ այլ տեղ...
ի. 248բ Ի. Վասն մլհամի — Ա՛ռ զնռան կեղեւն, եփէ...
իա. 248բ ԻԱ. [Վասն] մլհամ բաղտատի — Ա՛ռ սպիտակ մոմ եւ սեւ այծու երիկամի ճրագու...
իբ. 248բ ԻԲ. [Վասն] մլմհամ թագաւորական — Որ ուտէ զաւէր միսն եւ բերէ զաղէկ միսն...
իգ. 248բ ԻԳ. Վասն մլհամի ժանկառ — Որ ուտէ զմսայմոլն եւ սրբէ զխոցն...
իդ. 248բ ԻԴ. Վասն կարմիր մլհամի — Որ ցամաքցնէ խոցն եւ կատարեալ մորթ բերէ առ սպիտակ մոմ...
իե. 249ա ԻԵ. Դեղ բերանի — Ա՛ռ քար զառիկ եւ մուրտասանկ եւ կալէքար...
իզ. 249ա ԻԶ. Վասն ակռա ցաւի — Առ զգղխոթորն ու զմէջն փորէ...
իէ. 249ա ԻԷ. [Վասն] քարշել ատամանց — Զդաղձն եփէ եւ բերանտ առ...
իը. 249ա ԻԸ. [Վասն] հիւանդին յորժամ լեզուն կապվի — Կանեփտի ձեթն ի բերանքն քսէ...
իթ. 249ա ԻԹ. Թէ հիւանդն նեղի եւ շատ եւ քրտնիլ չկարէ — Զ[ը]ղտին բուրտն ի ներքեւն ծխէ...
լ. 249ա-50ա Լ. Վասն փորայցաւի, որ արիւն երթայ — Ա՛ռ քաղցր թթու նռան կեղեւն...
լա. 250ա ԼԱ. [Վասն] որոյ նստոյտեղն ի վայր գայ — Սխտորն հոռոմ ձեթով տապկէ...
լբ. 250ա ԼԲ. Վասն սնկան — Ով աւր այծու մորթու վերայ նստի, ողջանայ...
լգ. 250ա ԼԳ. Վասն ջերմի — Աւշարակ, որ է աւշաղ, զօրութիւնն ունի...
լդ. 250ա ԼԴ. Վասն քամոյ — Որ մէջքն կզացել է, ա՛ռ սպեպղնի սերմն...
լե. 250ա ԼԵ. Դեղ քամոյ — Ա՛ռ զաւշինտր, ծեծէ եւ ձեթով եփէ...
լզ. 250ա ԼԶ. Այլ դեղ քամոյ. խիստ լաւ — Ա՛ռ զքուչուլան, Դ. կտոր արա՛յ...
լէ. 250ա ԼԷ. Վասն ամ[ենայն] ազգ ձէթ շինելոյ — Աւշինտրի ձէթ այսպէս արա՛յ...
լը. 250ա ԼԸ. Վասն մազտաքի ձիթոյ — Ա՛ռ հոռոմ ձէթ կամ շիրիկ...
լթ. 250ա ԼԹ. Վասն վարդի ձիթոյ — Որ է մուֆայդիլ եւ լատիֆ, օգնէ...
խ. 250աբ Խ. [Վասն կարմիր վարդի ձէթոյ] — Ա՛ռ կարմիր վարդն դալար, զտերեւն բաժանէ...
խա. 250բ ԽԱ. Յաղագս մանուշակի ձիթոյ — Որ է յով եւ գէջ աւգտէ, բորոր օծանեն...
խբ. 250բ ԽԲ. Վասն դդմի — Որ է հով եւ գէճջ, օգտէ ամենայն ազգ գլխացաւի...
խգ. 250բ ԽԳ. Վասն աւծանելիք ամենայն ձիթոյ — Ամենայն ցաւոց, որ ի ջղերն կենայ...
խդ. 250բ ԽԴ. Կղմինտրի ձէթն — Բազում խասիաթ ունի. ա՛ռ նոր կղմինտր կարմիր եւ փուրխ...
խե. 250բ ԽԵ. Դեղ ճճոյ — Ա՛ռ զլայն տերեւն կամ զիւր խոզիթն...
խզ. 250բ-1ա ԽԶ. Վասն այլ ցեղ ճճվաց — Ա՛ռ զնռնիճն, որ ի գայնէ հան...
խէ. 251ա ԽԷ. Այլ դեղ ճճու — Ա՛ռ ամրաւ եւ քաղցր մարուխ...
խը. 251ա ԽԸ. Վասն որդէծութեանն, վասն տափակ ճճի — Որ ընծային նոքայ ի բնութենէ մարդոյն...
խթ. 251ա ԽԹ. [Վասն քամու եւ ցաւոց] — Այս է դեղն, զոր գրեմ յանուն Աստուծոյ...
ծ. 251ա Ծ. [Վասն ճճվին, որ սիրտն լինի] — Եւ մորմորելաքն, որ ի մէջ խոսին բուսանի վասն ճճին...
ծա. 251ա ԾԱ. Վասն հիւանդի, որ սավդայի պէս լինի, որ խելք չունենայ — Ա՛ռ զտղտի տերեւն հնդովն...
ծբ. 251ա ԾԲ. Մարդ, որ հազայ ու նաֆասն չի դառնայ — Զգաւճոյ մօրու բանճարն...
ծգ. 251ա ԾԳ. Վասն կերակրոյ, որ ի վեր բերէ եւ չի դադարի — Ա՛ռ զնռան գլուխն եւ շաքար աղա՛յ...
ծդ. 251ա ԾԴ. Վասն խոցի եւ փշի — Եղեգան տակն ծեծէ...
ծե. 251ա ԾԵ. Ձու անկի, թէ մեծ մարդ է, թէ տղայ — Եւ չամիչ եւ կամ սեւ խաղողի կուտ...
ծզ. 251ա ԾԶ. Մարդ, որ յարանքն քար լինի — Ա՛ռ զասպառան ծաղիկն, եփէ եւ ԺԲ. (12) աւր խմէ...
ծէ. 251ա ԾԷ. Թէ տղին ձուքն ի վայր գայ — Ա՛ռ նշաստակ քացախ եւ ձէթ տլէ արա՛յ...
ծը. 251ա ԾԸ. Թէ մարդն սպիտակ գոզէ — Մեղր եւ քացախ խառնէ՛ եւ տո՛ւր...
ծթ. 251բ ԾԹ. Թէ ոք՝ մեծ կամ փոքր է, շռէ ի տեղն — Զխոզի բուշտն այրէ՛...
կ. 251բ Կ. Թէ ոք չի կարէ գոզել — Բզէզն ի ջուրն ձգէ...
կա. 251բ ԿԱ. Մարդ, որ ի անկողն գոզէ — Զլափստրիկ արիւնն ցորցո՛յ եւ լոսէ՛...
կբ. 251բ ԿԲ. [Գոզի դեղ] — Եւ որ անկողին գոզէ, տատասկ եւ դաղձն եփէ...
կգ. 251բ ԿԳ. [Ոջլի դեղ] — Ոջլի դեղ ա՛ռ սպանդ եւ պախրի լեղի...
կդ. 251բ ԿԴ. Այլ դեղ ոջլի — Ա՛ռ չամիչ, ա՛ռ ոսկէ բորակ...
կե. 251բ ԿԵ. Տափակ ոջլի դեղ — Ա՛ռ կանեփայտն եւ ծխէ ի տունս...
կզ. 251բ ԿԶ. Մարդ, որ արիւն թքանէ — Ա՛ռ կաթն եւ այծու ճրագու...
կէ. 251բ ԿԷ. [Վասն] սրտացաւի — Զեղիճի տակն բուռն մի քաղէ՛ եւ ծեծէ՛...
կը. 251բ ԿԸ. [Վասն] լերդացաւի, թոքայցաւի, թիկնայցաւի — Ստրկոյ տակն աղա՛յ, որ է շաղաղուլն...
կթ. 251բ ԿԹ. [Վասն ծովային եպէնէսի] — Ծովային եպէնէսն, որ ի հուրն շրջի...
հ. 251բ Հ. [Վասն ջրայկարճի] — Այլ կա ջրային մի քան զկանաչ մոլէզ...
հա. 251բ ՀԱ. [Վասն սալամինդրասի] — Մէկ այլ կայ սալամինդրաս են կայծանայ...
հբ. 251բ ՀԲ. [Վասն ջայլամի] — Հաւ մի այլ կայ, ջայլամ ասեն...
հգ. 251բ ՀԳ. [Վասն օքսունդիբակէ հաւի] — Հաւ մի այլ կայ, անունն օքսունդիբակ է...
հդ. 251բ ՀԴ. Վասն որ զդեղն անփութ առնեն — Ասացին հիմաստնասէրքն, թէ այսոքիկ...
հե. 251բ-252ա ՀԵ. Նասուրի դեղ — Առ զեղէգն եւ բարձրւենեկ եւ շէկ բորակ...
հզ. 252ա ՀԶ. [Վասն խանդմանդ քարի] — Ով աւր զխնդմանդ քարն առ իւր պահէ...
հէ. 252ա ՀԷ. [Վասն] հաւկուրի — Ա՛ռ զգալախազն եւ աղա՛յ...
հը. 252ա ՀԸ. [Վասն աղիք ցաւելոյ] — Ում որ աղիքն, զչամանն աղա՛յ...
հթ. 252ա ՀԹ. [Վասն ոտաց ցաւելոյ] — Թէ մարդու ոտքն ցաւի, ա՛ռ զջորու շեռն...
ձ. 252ա Ձ. [Վասն առիւծի խասլիաթի] — Առիւծին խասլիաթն այս է, ա՛ռ զճրագուն եւ աւծ զքեզ...
ձա. 252ա ՁԱ. [Վասն չքնանալոյ ի վերայ ձիոյ] — Ով կամի ձիուն վերայ չի քընենայ, ա՛ռ զառեկ...
ձբ. 252ա ՁԲ. Վասն մարդկութեանն եւ միջացաւի — Ա՛ռ զաղվեսու ձուքն, եւ է խոտ մի ծաղկի տակ...
ձգ. 252ա ՁԳ. Վասն ամենայն ազգ ցաւի — Ա՛ռ զայս տակս թաժայ ի քարէ...
ձդ. 252ա ՁԴ. [Վասն] արգիլածի — Ա՛ռ ակնմոմ եւ լեղի պատրուկք արա՛յ...
ձե. 252ա ՁԵ. [Դեղ]փայծղան — Ա՛ռ զթուզն եւ քացխով եփէ...
ձզ. 252ա ՁԶ. Թէ մարդոյ նստոյ տեղն գէշ վերք ելնէ — Զթզի տերեւն եւ զկաթն քսես...
ձէ. 252աբ ՁԷ. Մարդոյ բերնէն թէ հոտ գայ — Ա՛ռ մանանեխ եւ պղպեղ եւ զանջապիլ...
ձը. 252բ ՁԸ. Վասն ղօլինջ քամոյ դեղ — Ա՛ռ զսեւ հնդիկն, ծեծէ՛...
ձթ. 252բ ՁԹ. Թէ ուզես, որ մազ բուսանի — Ա՛ռ զտզրուկն, ծեծէ՛ եւ լի՛ց քացախն...
ղ. 252բ Ղ. Այլ ցեղ — Ա՛ռ զշան կաթն եւ յոր տեղ հասցնես...
ղա. 252բ ՂԱ. Ակռայցաւի — Ա՛ռ Գ. կամ Դ. գլուխ սխտոր, ջարդէ...
ղբ. 252բ ՂԲ. Թէ հիւանդն ծանր լինի — Գիտել կամենաս՝ մահու է, թէ կենաց...
ղգ. 252բ ՂԳ. Թէ հիւանդն մաշի եւ դեղ չօգտէ — Ա՛ռ Գ. ձվի դեղնուց եւ ճաշակ մի ձէթ...
ղդ. 252բ ՂԴ. Գիճութիւնն, որ տղայոց ականջն լինի — Ա՛ռ ծայրի մի փուրտ...
ղե. 252բ ՂԵ. Բերնէն թէ հոտ գայ — Ա՛ռ զքարքարոսն եւ զարկու ցցախն մեղրով խառնէ՛...
ղզ. 252բ ՂԶ. Թէ ջրվաթն արգիլի ի ականջն կարդայ — Գ. հետ բարի հանգիս յարեւի հանգիս...
ղէ. 252բ ՂԷ. Որ շռել չի կարէ — Զքարաւսն եփէ՛ ջրով եւ զբանջարն...
ղը. 252բ ՂԸ. Վասն ճճոյ — Որ խաւսքն կապի եւ ջուրն գնայ ի բերնէն...
ղթ. 252բ ՂԹ. Ոջլի դեղ — Զաղուէսին ճրագուն հալէ...
ճ. 252բ-3ա Ճ. Որ աւգնէ խոցի — Ելունդի քար ա՛ռ ի կարծի երակի...
ճա. 253ա ՃԱ. Գինի շինելոյ — Ա՛ռ կարմիր կղմիտր, աղա՛յ մանր...
ճբ. 253ա ՃԲ. Որ չկարէ ջրվաթել — Զմատի տեղն ծեծեն եւ զջուրն լնուն...
ճգ. 253ա ՃԳ. Թէ մարդոյ այրութիւն շուտ անցանի — Ա՛ռ զպախրոյ լեզուն չորուցուր փշրէ...
ճդ. 253ա ՃԴ [Վասն մահու դեղի] — Որ զբազայի միսն ուտէ խորոված...
ճե. 253ա ՃԵ [Վասն խոցի, որ շուտ ծայր տայ] — Ով որ զբազայի ծիրտն մեղրով խառնէ...
ճզ. 253ա ՃԶ. [Վասն] աղից խոստուկի — Թէ զապանոս փայտն աղայ, ուտէ...
ճէ. 253ա ՃԷ. [Վասն] աչացն սպիտակն հանելոյ — Աղաւնոյ աջ թեւն արիւն կայ...
ճը. 253ա ՃԸ. Վասն ըմպելոյ ջրոց — Եղեւ ընտրութիւն բժշկապետացն՝ հնդկաց եւ յունաց...
ճթ. 253ա ՃԹ. Վասն սեւ մաղձի — Ասեն բժիշկ հնդկաց...
ճժ. 253ա ՃԺ. [Վասն պլղամն սրբելոյ] — Պարսից բժիշկն ասացին, թէ ոք զկոտման հունդն ամենայն աւգուտ է...
ճժա. 253ա ՃԺԱ. [Դեղ անահութեան ի գարնան, ամարան] — Ասեն բժիշկն, թէ օգնութիւն մարդուն...
ճժբ. 253ա ՃԺԲ. [Դեղ անահութեան յաշնան, ի ձմեռան] — Ով աւր աշունն ամէն ամիս Է. կոճ զանջայպիլ ուտէ...
ճժգ. 253աբ ՃԺԳ. Վասն երակաց առնուլ — Թէ զինչ խասիաթ ունի գրել է հին եւ նոր հաքիմնին...
ճժդ. 253բ ՃԺԴ. Հիւանդն մահու է, թէ կենաց — Երբ ջուր ուզէ, տո՛ւր ջուր...
ճժե. 253բ ՃԺԵ. Հիւանդն, որ մաշի եւ յերկարի, եւ ոչինչ դեղ չօգնէ — Ա՛ռ Գ. ձվի դեղնուց...
ճժզ. 253բ ՃԺԶ. Թէ հիւանդին լեզուն կապի — Զբորէ լեղին, զերդ ոլոռնայ հատ արա՛յ...
ճժէ. 253բ ՃԺԷ. Հազի դեղ — Ա՛ռ զչոր կաղինն, լոսէ՛...
ճժը. 253բ ՃԺԸ. Հազն որ խիտ լինի — Զսխտորն խօրվէ եւ մատն-մատն ի մեղրն թաց...
ճժթ. 253բ ՃԺԹ. [Վասն] հազի — Զթուզն տաքցո՛ւր եւ զԷ. ղնկի չափ...
ճի. 253բ ՃԻ. Այլ դեղ հազի — Զբողկն խորովէ՛ եւ տաք տաք մեղրով կե՛ր...
ճիա. 253բ ՃԻԱ. [Վասն] հազի — Զվարդն եւ զմեղր եւ զգինի ընդ յիրար խառնէ՛...
ճիբ. 253բ ՃԻԲ. Կերակուր հալելոյ դեղն այս է — Զչոր վարդն մանր աղա՛յ...
ճիգ. 253բ ՃԻԳ. Գէշ եւ քաղցր խոցերու — Գիճաճճին ա՛ռ եւ ի վերայ գետնին շաքրով լոսէ՛...
ճիդ. 253բ ՃԻԴ. Մարդոյ, որ քթէն արիւն երթայ եւ չի կանգնի — Զայս արա՛յ. զկաղնի ծառին պտուղն...
ճիե. 254ա ՃԾԴ. Գլխացաւի մաճուն — Խարայ հալիլայ, սարու հալիլայ...
ճիզ. 254ա ՃԾԵ. Վասն աչից, որ զարկուց ուռենայ — Ա՛ռ զբակլի ալուրն եւ սպիտակ գինի...
ճիե. 254ա ՃԾԶ. Երբ աչից արտասուքն գայ — Նայ իւր գոզէն յաչքն կաթեցոյ...
ճիզ. 254ա ՃԾԷ. Աչաց զարմանագործ դեղ — Ա՛ռ զանօշանտր, որ է նշադիր...
ճիէ. 254ա ՃԾԸ. Աչացն, որ ջուր գայ — Ա՛ռ մանուշակին թուփն, մանուշակովն չորցու...
ճիը. 254ա ՃԾԹ. Վասն աչաց, որ ջուրն երթայ — Ա՛ռ զկակվու լեղին, ի աչքն կաթեցո՛յ...
ճիթ. 254ա ՃԿ. Վասն գլխոյ — Տերեւ ուռի մատի տեղ...
ճլ. 254ա ՃԿԱ. Վասն սրտացաւի — Ա՛ռ ԺԵ. (15) հատ սերկեւելի կուտ...
ճլա. 254ա ՃԿԲ. [Վասն սունկի եւ քամու] — Ով որ ընծ մորթու վերայ նստի, սունկ չի լինի...
ճլբ. 254ա ՃԿԳ. Վասն միջացաւի — Ա՛ռ զապուզայտն, որ է պուզիատի տակն...
ճլգ. 254ա ՃԿԴ. Կինն, որ կաթն չունենայ — Հին արի եւ նոր մեղր...
ճլդ. 254ա ՃԿԵ. Կինն, յորժամ որ տղայն ի փորն մեռանի — Զդաղձն եփէ՛ եւ տո՛ւր...
ճլե. 254ա ՃԿԶ. Կնոջն, որ տղաբերքն խախտի — Յետուստ կամ առաջուստ կամ ի այր կու հանդիպի...
ճլզ. 254ա ՃԿԷ. Թէ մարդոյ ծածուկ մարմինն քորի — Ա՛ռ հինայ եւ զմախտակ, վայրի մանանեխի հունդ...
ճլէ. 254ա ՃԿԸ. Աւձահարի եւ կատղած շանն — Զպանիրն քաջ քացախով տրորէ...
ճլը. 254ա ՃԿԹ. Վասն որ կատղած շունն զմարդ խածանէ — Ա՛ռ զթթին տերեւն, ծեծէ...
ճլթ. 254ա ՃՀ. Վասն կերակրոյ, որ ի վեր բերէ եւ չի դադարի — Ա՛ռ զնռան գլուխն եւ շաքար աղա՛յ...
ճխ. 254աբ ՃՀԱ. Տղի որ ձուգն ի վայր գայ — Ա՛ռ նշաստակ, քացախ ու ձէթ...
ճխա. 254բ ՃՀԲ. Տղայն, որ շռէ ի տեղն — Զխոզի բուշտն եփէ եւ ջրով տո՛ւր...
ճխբ. 254բ ՃՀԳ. Տղայն, որ տեղն շռէ — Զխօսողին զլերդն եփէ...
ճխբ. 254բ ՃՀԴ. Ակռացաւի — Ա՛ռ զգխտորն ու զմէջն փորէ...
ճխգ. 254բ-5ա ՃՀԵ. Դեղ փորացաւի որ խիստ երթայ — Ա՛ռ ԺԷ. (17) դրամ մազտաքէ...
ճխդ. 255ա ՃՀԶ. Վասն սրտացաւի — Ա՛ռ ԺԵ. (15) հատ սերկեւելի կուտ...
ճխե. 255ա ՃՀԷ. Որոյ նստատեղն ի վայր գայ — Զսխտորն հոռոմ ձիթով տապկէ...
ճխզ. 255ա ՃՀԸ. Ամէն փորացավի դեղ — Եւ հիւանդի զկերակուրն ամառն հով տո՛ւր...
ճխէ. ՃՀԹ. Վասն միջաց ցաւի, աղէց ցաւի — Տաք նեխոյդենոյ տակ, որ է ծորենտակ...
ճխը. 255ա ՃՁ. Վասն մաշացաւի, որ է բարակացաւ — Ուտէ եւ ըմպէ եւ ոչ լաւանայ...
ճխթ. 255ա ՃՁԱ. Վասն միջացաւի — Ա՛ռ զապուզայտն, որ է պուզիայտնտակն...
ճծ. 255ա ՃՁԲ. Վասն ջերմի — Օշարակ, որ է օշախ, զօրութիւն ունի...
ճծա. 255ա ՃՁԳ. Վասն ջերմի — Ա՛ռ Գ. ուռի փայտի կտոր...
ճծբ. 255ա ՃՁԴ. Դեղ քամոյ — Ա՛ռ զօշինտր, ծեծէ եւ ձիթով եփէ...
ճծգ. 255ա ՃՁԵ. Վասն փայծաղն դեղ — Առ զթուզն ու քացխով եփէ...
ճծդ. 255ա ՃՁԶ. Մարդոյն, որ ընդ քիթն արիւն երթայ եւ ոչ դադարի — Աղաւն[ո]յ արիւն կաթեցո՛յ...
ճծե. 255բ ՃԶԷ. Մարդ որ արիւն թքանէ — Ա՛ռ կաթն եւ այծու ճրագու...
ճծզ. 255բ ՃՁԸ. Վասն սրտացաւի — Զեղճին արմատն բուռ մի քաղէ...
ճծէ. 255բ ՃՁԹ. Պորտն դեղ — Զսեւ շան սեռն հասու ա՛ռ...
ճծը. 255բ ՃՂ. Ճաւարիշի ճալինուս — Զայիք մատային շահ ունի...
ճծթ. 255բ ՃՂԱ. Եղնաւձին որ արապն շահմըլաֆայի ասեն — Այդ, որ եղն տաք է եւ կտրուկ...
ճկ. 255բ-6ա ՃՂԲ. Մարդի ձուն որ քամի ընկնի ուռի — Սապրի սաղութայ Դ. մսխալ...
ճկա. 256ա ՃՂԳ. Արախէն որ մաւրէ կու լինի — Շատ լալուն ձուն կուռի...
ճկբ. 256ա ՃՂԴ. Մարդն որ գոզկապ լինի — Խամ մոմն թրիաքն խառնէ...
ճկգ. 256ա ՃՂԵ. Մարդն որ աւձ կծէ — Ֆլֆուլն վեր ծեծեն...
ճկդ. 256ա ՃՂԶ. Մարդին սիրտն որ սանջու բռնէ — Սէվ ուլն մորթեն, սիրտն խանեն...
ճկե. 256ա ՃՂԷ. Գոզկապի բանն քամոց ձգէ — Թանին ջուրն առ ի լիմոնին խետ խառնէ...
ճկզ. 256ա ՃՂԸ. Բոլոր գինձն տլոց դի՛ր — Դի՛ր դասղունք, յիստակ քամէ՛...
ճկէ. 256ա ՃՂԹ. Ատամնացաւի — Անթիւպաս եպիսկոպոսն յիշէ...
ճկը. 256ա Մ. Քամին որ ի սիրտն մտանէ — Ա՛ռ զկոտման հունդն եւ ձագուց մեղրով կե՛ր:
ճկթ. 256ա ՄԱ. Ի վերայ ճէինէ ուլապպաց — Կուլապ մատային ասէ, թէ ինքն զանձին տաքութիւն տանի...
ճհ. 256ա ՄԲ. Աւպի պալասան սնուցած. Սինայ — Սինային որդին ասէ, թէ օգտէ լերդին...
ճհա. 256աբ ՄԳ. Աւարիշ ուսղուֆ. եւ ասէ Ապուճարեհն — Թէ օգտէ թանձր քամուն... աւգտէ Աստուծով:
Թ. 256բ-63բ Բառ ի վերայ ամենայն բժշկական վարդապետացն: Պատմութիւն վասն դեղերուն («Ա-Պ») — Ա. Աշրաս, որ խնդրեն, որ է պրուխն, որ է փայլկտուկ... Պէպունէճ, որ է իրիցուկն /// (վերջը թափուած):
Տե՛ս ձեռ. 413, 178ա-89ա:
Ծնթ. Ունի գունատ թանաքով յետագայի լրացումներ՝ 259բ Թրմուս, որ է ճարճրի մորի, 259բ Լուղ շպլեղն, որ է զաղ սեւ լուխ, որ է արչասպ, 259բ Լօշտակ, որ է ֆաղարայ, որ է սպտակագին, 260ա Խոլնճան, որ է խսրովի տարոյ խաղմանքայ:
Ժ. 264ա-7ա Գալ Մուհամատին ի Հայս — (սկ. չիք) ///իստոնէից: Ասէ եպիսկոպոսն անկարացեալ եմ մարմնովս... Եւ բարեպաշտն Վարդպատրիկ գնաց յերկրպագութիւն Սուրբ Նշանին Վարագայ ի փառս Քրիստոսի:
ԺԱ. 267ա-78ա [Նուաստ վարդապետի Յոհանիսի Երզնկացոյ Խրատ հասարակաց քրիստոնէից, քահանայից եւ ժողովրդոց՝ ի կանոնական սահմանաց առաքելոց սրբոց եւ հայրապետաց եւ վարդապետաց եւ սուրբ հօրն մերոյ Վարդանայ վարդապետի, որ յամենայնէ ժողովեցի եւ գրեցի]
ա. 267ա-9բ Կանոն վասն աղաւթից մարդկան — Արդ, պարտ է քրիստոնէին աւուրն Գ. հետ աղօթք առնել... գթալ տնանկի եւ տես հիւանդի:
բ. 269բ-71ա Յաղագս շնութեան եւ պոռնկութեան — Քրիստոնէայք մի՛ անկցին յախտ շնութեան... որ վասն շնութեանն բան՝ թէ քանի մեղք են, գրեցաք:
գ. 271ա-2ա Եւ այժմ գրեմք վասն գողութեան. Յաղագս գողութեան — Զի գողն Աստուծոյ հակառակ է եւ սրբոցն անհնազանդ... վա՜յ ինձ եւ գողոցն եւ զրկողացն ի թիւս հազարաց:
դ. 272ա-3ա Կանոն վասն երդման — Ո՛չ է պարտ քրիստոնէին երդնուլ սուտ... եւ այն ստութեամբ յոլովագոյն, որոյ մեղաց չիք վեհագոյն:
ե. 273ա-5ա Յաղակս պսակի եւ խրատ վասն ամուսնութեան — Չորրորդ գրեմք կանոն այնոցիկ, որք սրբութեամբ սնանին... զոր եւ արգելուն կանոնք սրբոց հարանցն, յառաջին ժա/// |274ա| եւ էրէցն, որ պսակէ պատրաստ պատարագի... զի մեծ վնաս է եւ տան քակտիչ:
զ. 275ա-6բ Կանոն վասն յիշընցաց եւ հայհոյութեան — Իններորդ կանոնս գրեմք վասն ահեղ եւ մեծ, դառն եւ սոսկալի մեղացն... որով ստեցին, յանձինս իւրեանց ընդունիցին:
է. 276բ-8ա Տասներորդ կանոնս գրեմք վասն ատելութեան — Արդ, ոչ է պարտ քրիստոնէից ատել զիրարս... եւ հարկ ի վերայ կայ, որ առնեն եւ օրէնքն Աստուծոյ հրամայեն:
Տե՛ս Է. Բաղդասարեան, Յովհաննէս Երզնկացին եւ նրա խրատական արձակը, Երեւան, 1977, էջ 171-2, 157-9, 159-60, 161-2, 154, 163-6, 166-8, ուր ձեռագիրս օգտագործուած չէ (հմմտ. ձեռ. 228, 99բ-100ա, 86բ-8բ, 88բ-90ա, 90ա-1բ, 82ա-6ա, 92բ-5ա, 95ա-7բ):
ԺԲ. 278բ-307բ [Բանք զանազանք]
1. 278բ-81ա Պատճառք վասն Առաջաւորաց պահոցն, արարեալ Վանական վարդապետի Վասն հակառակացն եւ այպանողացն զսուրբ պահս — Յոլովք են բանք վասն պահոցն առաջաւորաց... ժառանգեցէ՛ք պատրաստեալ ձեզ զարքայութիւնն ի սկզբանէ աշխարհի:
2. 281ա-7բ Պատճառ Առաջաւորացն պահոց, ասացեալ սուրբ եւ ուղիղ վարդապետաց — Վասն այսորիկ պահք առաջաւորաց, քանզի արարիչն Աստուած յառաջ եդի՛ր... ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
3. 287բ-90բ Պատմութիւն վարուց սուրբ հայրապետին Իսահակայ Պարթեւի՝ որդոյն Ներսէսի — Յաւուրս սուրբ հայրապետին Իսահակայ... ի մեծ եկեղեցին ի Վաղարշաբաթ քաղաքի:
4. 290բ-2բ Տեսիլ մարգարէութենէ սրբոյն Սահակայ Պարթեւի Հայոց հայրապետի, զոր ետես յԱյրարաթ գաւառի, ի Վաղարշապաթ քաղաքի, յորժամ նստէր ի սուրբ եկեղեցւոջն, ի վերայ բեմբին, մերձ առ սեղանն Աստուծոյ՝ ի սուրբ Կաթուղիկէին: Արդ, գրեսցուք զտեսիլն, որ են բանք Հօր եւ Յիսուսի Քրիստոսի եւ Հոգոյն Սրբոյ կարմրադեղով — Եւ ահա յանկարծակի բացաւ հաստատութիւնն երկնից... զոր ինչ միանգամ լինելոց է, եցոյց զամենայն:
5. 292բ-7բ Մեկնութիւն տեսլեան սրբոյն Սահակայ, զոր եցոյց նմա հրեշտակն, ասա՛յ մի ըստ միոջէ զյայտնութիւն բանիցն հրամանաւ Աստուծոյ Հաւր եւ Որդոյ նորա Յիսուսի եւ ամենասուրբ Հոգւոյն — Եւ արդ, լո՛ւր, եւ պատմեցից քեզ զմեկնութիւն մեծի յայտնութեանդ... ի փառս Աստուծոյ, Հաւր եւ Որդւոյ նորա Յիսուսի Քրիստոսի եւ ամենազօր Հոգւոյն ճշմարտի. ամէն:
6. 297բ-303ա Երանելւոյն Յովհաննու Մանդակունեցւոյ ասացեալ Վասն ողորմութեան եւ աղքատսիրութեան — Մի՛ ոք տղայական բարուք եւ անընտրողական մտաւք... վայելեսցուք մեծապայծառ խնդութեամբ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
7. 303ա-7բ Յովհաննու Մանդակունեցւոյ ասացեալ Վասն մխիթարութեան աղքատաց — Զի՞նչ ասացից եւ կամ զի՞նչ խօսեցայց... վայելեսցուք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք եւ զաւրութիւն յաւիտեանս. ամէն:
ԺԳ. 307բ-14բ [Դաւանութիւն սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին] — Գոհանամք զքէն Տէ՛ր Աստուած իմ, որ արժանի արարեր զիս... քեզ փառք Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, այժմ [եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն]: Եւ ապա ի ծունկս անկեալ բաց գլխով եւ արտասուօք առաջի քահանային եւ ասասցէ նախ զդաւանութիւն սուրբ Լուսաւորչին՝ ըստ ուղղափառ հաւատոյ եւ առաքելական կանոնաց այսպէս — Հաւատամ եւ խոստովանիմ զամենասուրբ զԵրրորդութիւն... Եւ Քրիստոս արձակէ զքեզ ի յերկինս. ամէն: Հայր մեր, [որ] յեր[կինս ես]:
ԺԴ. 315ա-32բ [Յաղագս տեսլեան սրբոյն Գրիգորի մերոյ Լուսաւորչին՝ զիջումն Միածնին ի Վաղարշապատ քաղաքի, ձեռ. 1458, 151բ-83ա] — Արդ, եկա՛յք, եղբա՛րք, զօգուտն վասն հասարակացն... եւ փառաւորեմք առ հասարակ ի միասին զՍուրբ Երրորդութիւն, այժմ եւ յանվախճան յաւիտեանսն. ամէն: Եւ եղիցի, եղիցի:
Տե՛ս Ագաթանգեղայ Պատմութիւն հայոց, Տփղիս, 1909, էջ 373-474 (ՂԹ.-ՃԻԷ.):
ԺԵ. 332բ-3բ Ուխտ սիրոյ եւ միաբանութիւն մեծին կայսերն Կոստանդիանոսի եւ սուրբ պապուն Սեղբեստրոսի եւ Տրդատայ Հայոց արքայի եւ զԼուսաւորիչն Գրիգորի — Կամօք եւ կարողութեամբ համագոյ Սուրբ Երրորդութեան... հրամանաւ Տրդատայ արարէ՛ք ի կողմանս Ատըրպատականայ եւ արա/// (վերջը թափուած):
ԺԶ. 334ա-43բ [Սաղմոսք Դաւթի, Ա. 1 - ԺԷ. 44] — Երանեալ է այր, որ ոչ գնաց ի խորհուրդս ամբարշտաց... փրկեսցէ զիս Տէր ի հակառակութենէ ժողովրդոց եւ կացուսցէ զիս ի /// (վերջը թափուած):
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, ԺԸ. դ.
ԺԷ. 1ա, 241ա, 248բ, 256ա [Դեղագիտարան]
1. 241ա Վասն անբժշկելոյ քասմային տեղն այս է — Լ. (30) մսղալ ղարաչօրակ օթի արէ սեւ սօնիջ...
2. 241ա Շարպաթի ֆրանկի վասն սրբելոյ մարդ — Զ. իստիլ գարի քասնի տերեւ...
3. 241ա Վասն գօզկապի կամ քար լինի մէջ ղրկելոյ աղիքին տեղն այս է — Այն պօղոջ, որ պուփոսլիկ ասեն...
4. 241ա Մլհամ վասն տուղլուպալղամ խոցին, որ կամիրի երեսն եւ ի ձեռն եւ ամենայն անձին... բայց ես՝ նուաստ Վլաս վարդապետս ըՍտամպօլցի, Յովսեպ անուն քրիստոնէէ հարցուցի, որ նայ զփորձն առեալ եւ այլքն եւս է բժշկեալ:
5. 241ա Այս է տեղն գուրայ, որ թորքերէն պաղայ ասեն եւ այլ կռեհիկ քռցու — Էն գուրայն լինի, որ անջրտի տեղ գտնուի... ձուկն է, լոր, այծ է եւ ամենայն խժոր կերակրէ, պահէ, զինքն լաւանայ Աստուծով:
6. 248բ (ստ. լս.) Մլամ խոցի — Ա՛ռ որձ այծու ճրագու...
7. 248բ(ստ. լս.) Ա՛ռ Դ. դրամ սլիկոն, Դ. դրամ սպտակատեղ...
8. 256աԼատան. Բ. մսղալ զէթ եաղի, քամոյ դեղ է:
ԺԸ. 1ա [Եկեղեցական հանդերձք] — Ա. շու[ր]ճառ, Ա. սկի, Բ. պաղպատ, Ա. փորի ուրար, Ա. վակաս, Բ. շապիկ, Ա. գոտի, Ա. եղլուղ, Ա. տետր:
257ա Վրացերէն մխեդրուլի անբանով հայերէն, ԺԸ. դ․ «Կղմինտր: ինչ է ե․ղուր. / Ձեթն խիստ․․․․ ում / չիմ իմանում թե կղմի/նտր ինչ է:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
26ա Եւ զիս՝ մեղսամած Յոհան քահանայ գրիչս յիշեա՛յ:
71ա Յիշեսջի՛ք ի Քրիստոս զՅոհան քահանայն եւ կողակիցն՝ Ղատամղութլուն եւ որդիքս իմ՝ Մանուկն, Մաղաքիէն, եւ զդուստրն իմ՝ Ծաղիկն. ամէն:
91բ Եւ զիս՝ անարժան Յոհան քահանայս գրչակս յիշեա՛յ ի Տէր:
138ա Նուաստ եւ անպիտան, եւս եւ երես մեղօք եւ թարմատար, հոգնամեղ եւ տխմար եւ պղերգ գրչի Յոհան իրիցւի. / քանի դատիս ի յետ մեղաց / ու շահ չունիս անցաւորաց, / ընկղմեալ ես մէջ ի մեղաց, / գիշեր ու ցերէկ նստի՛ր ի լաց, / մի՞թէ լսէ Տէրն ողորմած, / անտես չառնէ զգործս ձեռաց, / հաւասար առնէ զիւր սիրելեաց, / մեղքդ չյիշէ, թողնու ի բաց: / Ով հանդիպող յայսմ տառի, / մէկ բերան ինձ ողորմի ասի, / եւ Աստուած իւրն ողորմի, / արժան լինի տեսոյն Քրիստոսի / եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
209բ [Փ]ա՜ռք եռակի, սեռակի, եռահիւսակի, անբաժանելի այժմ եւ անզրաւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Որ ետ կարողութիւն մեղսամած տկար անձամբ եւ սուտ գրիչ Յոհան էրէց ներողութեամբն Աստուծոյ եւ աջողմամբ Սուրբ Հոգոյն ձրագրեցի զայս անկողոպտելի գանձս աստուածային շահաւէտ հոգոց եւ դաստիարակ մանկանց Սիոնի, զոր թարքմանեալ հոգիընկալ հայրն հասարակաց սրբասնեալ վարդապետն Վարդան: Արդ, ես՝ թափուրս ի բարեաց եւ փշաբեր յանդաստանս, պղերգ հոգի, տառապեալ անձամբ Յոհան էրէցս գրեցի սուրբ Մեկնիչս Դաւթայ ի թվին Հայոց ՌՃԺԶ. (1667) ի քաղաքն Ասպահան, ի գեօղն Ջուղայ, ի դու[ռ]ն Սուրբ Յակոբայ Մծբնայ հայրապետին, թագաւորութիւն փոքր շահ Այպասին, ի առաջնորդութիւն պարոն Աստուածատուրին: Որք հանդիպիք սմայ կարդալով կամ օրինակելով՝ եւ մի բերան ողորմի ասացէ՛ք ինձ եւ իմ ծնօղացն, եւ Աստուած զձեզ յիշէ իւր միւսանգամ գալըստեանն. ամէն: Հայր մեր, որ յերկինս, սուրբ եղիցի: Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զտէր Յոհանն եւ կողակիցն իւր՝ Ղատամղութլուն եւ զորդիքն՝ Մանուկն, Մաղաքիէն, եւ զդուստրն՝ Ծաղիկն եւ զքոյրն իմ՝ Գուլումն. ամէն: Դարձեալ յիշեցէ՛ք Ազարիէն եւ կողակիցն իւր՝ Գուլապխանն եւ զորդին՝ Պրոյխորոնն եւ զդուստրն իւր՝ Եզտիխասն. ամէն: Դարձեալ յիշեցէ՛ք Մանուկն եւ զկողակիցն՝ Եզտիխանն եւ զորդիքն՝ Մկրտումն, Զաքարիէն, Աբիսողոմն եւ զդուստրն իւր՝ Մարիամն. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1ա (1695 թ., նոտրգիր) Ես Տէր /// գիրեցի թվին ՌՃԽԴ.ին (1695): Տէր Ղազարըս գիրեցի թվին ՌՃԽԴ.ին (1695):
2. 1ա (1718 թ., նոտրգիր) Գիրեցի թվին ՌՃԿԷ. (1718) ուլիսի ԺԷ. (17):
3. 257ա (ԺԸ. դ., նուսխուրի, ստ. լս., վրացատառ հայերէն) Ինչ ղադար ձէթն խիստ լաւն է, խոմ չիմ իմանում, թէ կողմինդ ինչ է:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «Վարդան վարդապետի, Մեկնութիւն Սաղմոսի», 1ա՝ «545/2794, ՌՃԺԶ. — 1667, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 48ա, 91բ, 227բ (ոճաւորուած բոլորակ)՝ ջնջած, անընթեռնելի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պհպ. Աա՝ «բարով Ռ. (1000) բարի եղբար, ոչ ոք ասեմ, թէ մայր խաչեցելոյն զի լաս, մար խաչեցելույնն ոչ ոք ասէ, թէ, Գրիգոր գրվեցաւ, որ է վասն որպէսութեանն համար, Ես Գիրգորս գրեցի»: Պհպ. Աբ՝ «///ստ բարով Ռ. (1000) բարի հասցէ եղբայր Թաթոսին հարուն եմք ///, ի բարին, ժիր եւ առողջ ագտիսն Ղեպէոս ասաց, /// րամեալ, րամեալ մարդկան ազգ ժողովեն, որդ աւետին: Ես եմ կորուսեալ ոչխար, մոլորեալ քո ի սուրբ հոտէնէն, հովիւ քաչ ի վայր ///»: 1բ՝ «Կալալ դրամ մարդ շալակ, կարալ մարդ դրամ շալակ: Ոչ ոք ասէ թէ ես եմ, ես ասացի, թէ ես եմ, օվ ոք ասէ թէ ես եմ, լինի որպէս եւ ես եմ: Ոչ ոք ասէ թէ ես եմ մնաօն եւ բազում յանցանս: Մեղայ քեզ Տէր Յիսուս Քրիստոս, Աստուած իմ»: Պհպ. Աբ, 1աբ՝ թուաբանական հաշուարկներ: 344ա՝ «Գրչափորձ է համէն, գրչափորձ է, եւ զիս մի Մկըրտում ծառայ յիշեայ լիջիք Հայր սուրբ ըզքեզ, կցագիր՝ «Տէր Առաքել»: 334բ՝ «Գրչափորձութիւն, Ղէոնդեանց»:
2795
ՕՐԹԱԳԻՒՂ |
ՌՄՀ. – 1821 |
ԳՐԻՉ՝ Նազարէթ Գէորգեան Կասմցի:
ԹԵՐԹ՝ 150. չգրուած՝ 1աբ, 150աբ (գրչի էջակալում՝ 2-296, որ է՝ 2բ-149բ): ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԵx10 (Ա 11, ԺԵ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ ամրոցի աշտարակ՝ վրան թեւատարած արծիւ՝ եզերուած բուսազարդերով, վերը՝ եղջերուի գլուխ, իսկ ցածում աստղ եւ «GIOVANNI BATTISTA», նաեւ թագապսակ սկիհ, թեւատարած արծիւ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,5x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17,5x13): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 3ա): ՏՈՂ՝ 24: ԿԱԶՄ՝ դարչնագոյն կաշի՝ Ա., Բ. փեղկերին ոսկեգոյն եզերազարդ-շրջանակներ, մէջքին՝ ոսկեգոյն աստղազարդեր եւ զարդագծեր, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «IAVARRNNI» ներառուած բուսազարդումով ուղղանկեան մէջ, որի վրայ դիցաբանական կերպար, իսկ պատկերի ներքեւում. «GHIGIIOTTJ», մասն կազմաստառի:
Նմուշ 3ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, թերթերին տեղ-տեղ աղտոտուածութեան հետքեր, 2ա էջի կնքադրոշմը դժուարընթեռնելի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-149բ Մեկնութիւն Պատարագամատոյց աղօթիցն, արարեալ Ներսէսի Լամբրոնացւոյ
Տե՛ս ձեռ. 441, 45ա-117բ: Ցանկ/չիք: ա/2աբ: բ/2բ-6բ: գ/6բ-7ա: դ/7ա-9ա: ե/9աբ: զ/9բ-15բ: է/15բ-6ա: ը/16ա-7ա: թ/17աբ: ժ/17բ-8ա: ժա/18ա-9ա: ժբ/19ա-20ա: ժգ/20աբ: ժդ/20բ-6բ: ժե/26բ-7ա: ժզ/27ա-8ա: ժէ/28ա-9ա: ժը/29ա-34բ: ժթ/35ա: ի/35ա-8բ: իա/38բ-9ա: իբ/39ա-42բ: իգ/42բ-4ա: իդ/44ա-5ա: իե/45ա-6ա: իզ/46աբ: իէ/46բ-7ա: իը/47ա: իթ/47աբ: լ/47բ-8ա: լա/48ա-50ա: լբ/50ա-1ա: լգ/51ա-2բ: լդ/52բ-3ա: լե/53ա-4ա: լզ/54ա-5ա: լէ/55ա-8բ: լը/58բ-9ա: լթ/59ա-63ա: խ/63ա-6ա: խա/66աբ: խբ/66բ-7ա: խգ/67աբ: խդ/67բ-8ա: խե/68ա-9ա: խզ/69աբ: խէ/69բ-70ա: խը/70բ-1բ: խթ/71բ-3ա: ծ/73աբ: ծա/73բ-82ա: ծբ/82ա-3ա: ծգ/83ա-4ա: ծդ/84ա-8բ: ծե/88բ-90բ: ծզ/90բ-8ա: ծէ/98ա-100ա: ծը/100ա-12բ: ծթ/112բ-3ա: կ/113ա-4բ: կա/114բ-5բ: կբ/116ա-23ա: կգ/123ա-4ա: կդ/124ա-5ա: կե/125աբ: կզ/125բ-7ա: կէ/127ա-9բ: կը/129բ-30ա: կթ/130աբ: հ/130բ-1բ: հա/131բ: հբ/131բ-3ա: հգ/133աբ: հդ/133բ-9ա: հե/139ա-40ա: հզ/140ա: հէ/140ա-1ա: հը/141աբ: հթ/141բ-2բ: ձ/142բ: ձա/142բ-3ա: ձբ/143ա: ձգ/143բ-8բ: Յիշ. սրբոյն Ներսէսի/149աբ:
Տե՛ս Ն. Լամբրոնացի, Խորհրդածութիւն սրբազան պատարագի, Երուսաղէմ, 1842, էջ 1-179:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
149բ Օրինակեցաւ ի նուաստ նօտար Նազարէթէ Գեորգեան Կասմցւոյ, ի 1821, ի 23 օգոստոսի, յՕրթագիւղ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 2ա (1879 թ., շղագիր, ստ. լս.) Ն[ուաստ] Յովհաննէս ծ[այրագոյն] վարդապետ Գրիգորեան առաջ[նորդական] տեղ[ապահ] հայոց Պուլկարիոյ, 1879, նոյեմբեր 3, ի Ռուսճուք:
2. 149բ (ԺԹ. դ., շղագիր) Ես՝ նուաստ Յովհաննէս ծայրագոյն վարդապետս Գրիգորեան, ծախու առած եմ զայս Մեկնութիւնս ի Կ. Պօլիս, ի վայելումն բարեպաշտից, գին 20 ֆռանք:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 2ա, 149բ (սեւ թանաքով ձուածիր բոլորակ)՝ «ՊԵՏՐՈՍ / ՎԱՐԴԱՊԵՏ / 1261 (1812)»: 2ա (կանաչ թանաքով բոլորակ)՝ «ՅԻՍՈՒՍԻ ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ, 1874»:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «2. Ներսիսի Լամբրօն, Մեկ. պատարագի», 1ա՝ «558/2795, 1821, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
2796
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 70 (գրչի էջակալում՝ 1-140, որ է՝ 1ա-70բ): ՊՐԱԿ՝ Ա-Թx8 (Թ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,7x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (18x12,3): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 1ա): ՏՈՂ՝ 23: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը եւ Ա., Բ. փեղկերի հիմնամասերը՝ մոխրականաչաւուն մոմլաթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտ եւ մանուշակագոյն ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ սպիտակ չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 1ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-70բ Արիստակէս պատմագիրք. Պատմութիւն Արիստակիսի վարդապետի Լաստիվերտցւոյ Վասն անցիցն անցելոց ի յայլասեռն ազգաց, որք շուրջ զմեօք են անց ընդ աշխարհս Հայոց
Տե՛ս ձեռ. 1482, 90ա-111ա: ա/1ա-3բ: բ/3բ-7բ: գ/7բ-9ա: դ/9բ-12ա: ե/12աբ: զ/12բ-4ա: է/14աբ: ը/14բ-5ա: թ/15ա-8ա: ժ/18ա-24բ: ժա/24բ-9բ: ժբ/29բ-32բ: ժգ/32բ-3բ: ժդ/33բ-4բ: ժե/34բ-5ա: ժզ/35ա-40բ: ժէ/40բ-4ա: ժը/44ա-9բ: ժթ/49բ-50ա: ի/50բ: իա/51ա-4ա: իբ/54ա-7բ: իգ/57բ-62ա: իդ/62ա-4ա: իե/64ա-7ա: իզ/67բ-70ա:
Ունի՝
70աբ Ցանկ գլխոց պատմութեանցս — Անցք ընդ աշխարհիս հայոց ..... Ա... Յաղագս թագաւորութեանն Յունաց, որ ի թագաւորէն Պարսից ձերբակալ եղեւ եւ արձակեաց զնա պատուով ...... ԻԵ.:
Արիստակէս վարդապետ Լաստիվերցի.- Մատենագիրք հայոց, հտ. ԺԶ. (ԺԱ. դար), Երեւան, 2012, էջ 493-525 (Ա. Տէր-Վարդանեան, Արիստակէս Լաստիվերցու մատենագրութիւնը) եւ 526-633՝ բնագիրը, միւս երկերը՝ էջ 634-52 (ձեռագրիս նկարագրութիւնը՝ էջ 504):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1բ (1882 թ., շղագիր) Ն[ուաստ] Յովհաննէս ծ[այրագոյն] վարդապետ Գրիգորեան առաջ[նորդական տեղապահ] հայոց Պուլկարիոյ, յունվար 27, 1882, ի Ռուսճուք:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «1. Պատմութիւն Արիստակիսի Լաստիվերցւոյ», պհպ. Աա՝ «625/2796, ԺԹ. դ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
2797
|
ՌՄԼԴ. – 1785 |
ԳՐԻՉ՝ Պետրոս Կեսարացի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Զաքարիա պատրիարք Պոլսոյ:
ԹԵՐԹ՝ 455. չգրուած՝ 1ա-3բ (գրչի էջակալում՝ 1-878, որ է՝ 4ա-442բ): ՊՐԱԿ՝ 3+Ա-ԼԷx12 (ԼԷ 20): ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով եւ լուսադրոշմերով՝ զինուոր՝ ձեռքին նիզակ, թագադիր առիւծ՝ ձեռքին սուր, «PROPATRIA», «DA», թագապսակ, բուսազարդերով ոճաւորուած բոլորակ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,3x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն՝ թ. 4-291 (19x12), երկսիւն՝ թ. 292-455 (19x12,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 16ա): ՏՈՂ՝ 36 (թ. 4-291), 45 (թ. 292-455): ԿԱԶՄ՝ տպարանային ճնշումով, ոսկեգոյն զարդաշրջանակով կարմիր կաշի (Ա. փեղկի կենտրոնում՝ Տիրամայր, Բ. փեղկի կենտրոնում՝ Խաչելութիւն), մէջքը՝ տպարանային ճնշումով ոսկեգոյն զարդեր, դ, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ բրոնզ, բուսական ճնշազարդերով: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ-Գ՝ չգրուած թուղթ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ խաղողի ողկոյզ, «D G»՝ մէջտեղում աստղ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերն ու մէջքը մասամբ մաշուած, խոնաւութիւնից գրադաշտը գունափոխուած:
Նմուշ 16ա
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
4ա-455ա [Յակոբ Նալեան, Քարոզգիրք Կիւրակէից]
Տե՛ս ձեռ. 2311, 3ա-430բ: Ընծայումն/4ա: ա/4ա-12բ: բ/12բ-6ա: գ/16ա-20բ: դ/20բ-2բ: ե/22բ-7ա: զ/27ա-34ա: է/42ա-5բ: ը/34ա-9ա: թ/39բ-42ա: ժ/46ա-9բ: ժա/49բ-57բ: ժբ/57բ-61բ: ժգ/61բ-6ա: ժդ/66ա-9բ: ժե/69բ-74ա: ժզ/74ա-6ա: ժէ/76ա-82բ: ժը/82բ-7բ: ժթ/87բ-9ա: ի/89ա-93բ: իա/93բ-7ա: իբ/97ա-103ա: իգ/103ա-5բ: իդ/105բ-11ա: իե/111ա-5ա: իզ/115ա-9ա: իէ/119ա-21բ: իը/121բ-5բ: իթ/125բ-8բ: լ/128բ-33ա: լա/133ա-7ա: լբ/137ա-40բ: լգ/140բ-2բ: լդ/142բ-4ա: լե/144ա-7բ: լզ/147բ-50բ: լէ/150բ-4ա: լը/154ա-8ա: լթ/158ա-62ա: խ/162ա-5բ: խա/165բ-8ա: խբ/168ա-70բ: խգ/170բ-3բ: խդ/173բ-81բ: խե/181բ-5ա: խզ/185ա-90ա: խէ/190ա-3ա: խը/193ա-9բ: խթ/199բ-203ա: ծ/203ա-6ա: ծա/206ա-10ա: ծբ/210բ-3բ: ծգ/213բ-9ա: ծդ/219ա-26ա: ծե/226ա-30բ: ծզ/230բ-5բ: ծէ/235բ-8ա: ծը/238ա-43բ: ծթ/243բ-6բ: կ/246բ-50ա: կա/250ա-4ա: կբ/254ա-6բ: կգ/256բ-9ա: կդ/259ա-61ա: կե/261ա-4ա: կզ/264ա-7ա: կէ/267ա-71ա: կը/271ա-3բ: կթ/273բ-7բ: հ/277բ-80ա: հա/280ա-4ա: հբ/284ա-6ա: հգ/286ա-8ա: հդ/288ա-90ա: հե/290բ-3ա: հզ/293ա-6բ: հէ/296բ-9բ: հը/299բ-303ա: հթ/303ա-10ա: ձ/310ա-1բ: ձա/311բ-5ա: ձբ/315ա-20ա: ձգ/320ա-1բ: ձդ/321բ-3ա: ձե/323ա-4բ: ձզ/324բ-5բ: ձէ/326ա-30ա: ձը/330ա-2բ: ձթ/332բ-6ա: ղ/336ա-41բ: ղա/341բ-8ա: ղբ/348ա-51բ: ղգ/351բ-5բ: ղդ/355բ-7ա: ղե/357ա-60ա: ղզ/360բ-4բ: ղէ/364բ-8բ: ղը/368բ-72ա: ղթ/372ա-5ա: ճ/375ա-82ա: ճա/382ա-7ա: ճբ/387ա-9բ: ճգ/389բ-92բ: ճդ/392բ-6բ: ճե/396բ-400բ: ճզ/400բ-8բ: ճէ/408բ-11բ: ճը/411բ-2բ: ճթ/412բ-7ա: ճժ/417ա-21բ: ճժա/421բ-6ա: ճժբ/426ա-8ա: ճժգ/428ա-31ա: ճժդ/431ա-4բ: ճժե/434բ-7բ: ճժզ/437բ-40ա: ճժէ/440ա-2բ: Յիշ./442բ: Ցանկ գլխոց/չիք: Ցանկ... ըստ այբուբենից/443բ-50բ: Օրհնութիւն/չիք:
Ունի՝
450բ-5բ Այսքան խրատք առաջին եւ յետագայ ցանկիս — Մինչեւ ցաստ եղեալ ցանկս նախընթաց է գրեալն... Օրհնութիւնն Քրիստոսի ի վերայ հացին եւ բաժակին ...... ա. 780, 799:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
4ա (հեղինակի) Զգործս ձեռաց մերոց ուղիղ արա՛ ի մեզ, Տէ՛ր, եւ զգործս ձեռաց մերոց յաջողեա՛ ի մեզ:
443ա Առ բանասէր յարգի ընթերցօղսդ — Արդ, վերստին օրինակեցաւ սոյն մատեանս ի թուին կենսատուին մերոյ փրկչին Յիսուսի 1785, եւ յաւարտն եհաս ամսեանս հոկտեմբերի 12, յաւուրն կիւրակէին, որ եւ հասուցանողին կատարմանն տեսութեան բիւր փառք եւ անհուն գոհութիւն անդադար մատուցաք եւ մատուսցուք, որ արժանացոյց զապիկարութիւն մեր տեսանել զաւարտումն սորին եւ վայելմանն տիրանալ գոնէ սոյն սարասիւ, յորս ցուցանի, որոյ վասն ունիմ զաղերսանս արկանել առ յարգի ընթերցողացդ, եւս իցէ թէ եւ վայելողացդ, ըստ որում անհաւաստի է կեանք մեր, զի մի՛ ի մեղադրանս ընկալջիք զաւարտօղս սորին, եւ մեք զպատճառն յուշ արկցուք, զինչ իցէ, զի ունէաք զջերմութիւն սիրոյ վայելմանն մատենիս եւ կարի թախանձանօք որոնէաք եւ ոչ կարէաք գտանել զլիակատարն սորա, եւ մինչ տեսաք զսա գոլով կիսակտուր ի ձեռն ուրումն գրագրի, յոյժ աղերսանօք ի կատարելն նոյն գրիւ հրաւիրեցաք, եւ նորին ոչ բերելով զկար յինքեան, հրաժարեալ ի տանելոյն ի գլուխ եւ պատճառելով զոչ ունիլ զառանձնակի խուղ օր ըստ օրէ զերկարել ունէր, որոց յապաղմանն գործոց քաջապէս տեղեակք են փորձառուքն, վասն որոյ եւ յանճարանալն մեր՝ գնեցաք այսպիսի թերութեամբն եւ սկսեալ բազում աշխատանօք յայլ օրինակէ դոյզն առ դոյզն գծեալ ի ձեռս մեր, հազիւ կարացաք սոյն կերպիւ աւարտելով ստանալ, ուրեմն ըստ խոհեմութեան ձերումդ ազնուութեան ապաստան առեալ զյուշ ածումն զհոգիս համայնից անցաւորաց մեղսամածի իմոյ՝ Կեսարիոյ Պետրոս եւեթ անուամբ աբեղայի՝ յետինս ի ծառայից Տեառն մերոյ Զաքարիա ազգասէր պատրիարգի մեծի Պօլսոյ, ի ձեռնասուն աշակերտաց խնդրի, որոյ ընդ հովանեաւ իսկ եղեւ ստանալ, վասն որոյ տացէ Տէր զկեանս երկարս եւ խաղաղականս, հանդերձ ամենայն յարգելի պաշտօնէիւք, յորոց ոմանք զօրինակս տալով եւ ոմանք եւս քան զեւս առաւել յորդորելով եւ բազում աշխատանս կրելով, թէ՛ յորոնելն եւ թէ՛ միջնորդելն եղէն օժանդակք եւ ձեռնտուք, որոց ամենայնից եւ ձերդ հատուսցէ հատուցանօղն բարեաց զբիւրապատիկն աստ եւ ի հանդերձեալն, բաւ առեալ ո՛ղջ [լ]երուք:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «4», պհպ. Աա՝ «708/2797, 1785, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
2798
ՎԱՐԱԳ, ՎԱՆ |
ՌՄԿ. – 1811 |
ԳՐԻՉ՝ Յարութիւն [Վանեցի, ձեռ. 2621] (թ. 1-173), Անանուն (թ. 176-220): ՍՏԱՑՈՂ՝ Յարութիւն, Պօղոս վարդապետք (եղբարք):
ԹԵՐԹ՝ 231. չգրուած՝ 1աբ, 174ա-5բ, 221ա-31բ (Յարութիւն գրչի էջակալում՝ 1-458, որ է՝ 2ա-225ա): ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԲx8 (Ա 9, ԻԲ 6)+1-6x10 (5-6՝ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով եւ լուսադրոշմերով՝ թագապսակ առիւծ, «AFG», երեք սունկ, բուսական ոճաւորմամբ բոլորակ՝ մէջտեղում «A G»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,5x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն՝ թ. 1-173 (19x13), միասիւն՝ թ. 176-8 (18,5x13): ԳԻՐ՝ նոտրգիր՝ թ. 1-173 (նմուշ՝ 11ա,), այլ ձեռք՝ թ. 176-220 (նմուշ՝ 181ա): ՏՈՂ՝ 42 (թ. 1-173), 28-9 (թ. 176-220): ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ դեղին, կարմիր ցայտկէն:
Նմուշ 11ա
Նմուշ 181ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ — Լս-ային. Տաճար՝ 204ա, մոլորեալ ոչխար՝ 205ա, փարիսեցի եւ մաքսաւոր՝ 214բ, թզենի՝ 215բ, հեծեալ զօրավար՝ 216բ: Կիսախորան՝ 176ա (վերը փողհար երեք սերովբէ, մէջը՝ արեւ, լուսին, երեք հրեշտակ՝ ձեռքներին նիզակ, գուրզ, հասկ, մուրճ), 179ա (ճոխ, վերը փողհար երկու սերովբէ, մէջը՝ Հոգեգալուստ, գառն Աստուծոյ): Ճակատազարդ՝ 3ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ թռչնագիր, մարդ, մարդադէմ: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, դեղին, շագանակագոյն, վարդագոյն, սեւ:
Ծնթ. Մանրանկարչութեան երկու մասերը տարբեր ձեռքերով, տարբեր ոճի յարդարանք ունեն. երկրորդ մասի յարդարանքը նմանեցուած է ինչ-որ տպագիր գրքի թե՛ ճակատազարդերի, թե՛ լուսանցազարդերի եւ թե՛ զարդագրերի առումով եւ գծանկարային է:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերն ու մէջքը մասամբ մաշուած, ցեցի անցքերով, լուսանցակողերը կեղտոտուած, խոնաւութիւնից գրադաշտը գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-173բ [Սիմէոն Երեւանցի, Քարոզգիրք]
Տե՛ս ձեռ. 2212, 15ա-91ա, 124ա-324բ: Բան աղերսանաց.../2բ-3ա: Նախերգանք քարոզից/չիք: Դարձեալ նախերգ./չիք: Դարձեալ նախերգ. ի Յօնան/չիք: 1. ա/3ա-8ա: բ/8ա-11ա: գ/11ա-2բ: դ/12բ-3ա: ե/13ա-4բ: զ/14բ-5ա: է/15բ-20ա: ը/20ա-30ա: թ/30բ-6բ: ժ/36բ-42ա: ժա/42ա-7ա: ժբ/47ա-9ա: ժգ/49ա-51բ: ժդ/52ա-4ա: ժե/54ա-7ա: 2. Յառաջաբան/չիք: ա/57ա-8ա: բ/58ա-9բ: գ/59բ-60բ: դ/60բ-1բ: ե/61բ-2բ: զ/62բ-3բ: է/63բ-5ա: ը/65ա-6ա: թ/66ա-8բ: ժ/68բ-9բ: ժա/69բ-70բ: ժբ/70բ-2ա: ժգ/72ա-3ա: ժդ/73ա-5ա: ժե/75ա-6ա: ժզ/76բ-7բ: ժէ/77բ-8բ: ժը/78բ-9բ: ժթ/79բ-81բ: ի/81բ-3ա: իա/83ա-4ա: իբ/չիք: իգ/84ա-5ա: իդ/85բ-6բ: իե/86բ-7բ: իզ/87բ-9ա: իէ/89ա-90ա: իը/90ա-2ա: իթ/92ա-3ա: լ/93ա-4ա: լա/94ա-5բ: լբ/95բ-6բ: լգ/96բ-7բ: լդ/97բ-8բ: լե/98բ-9բ: լզ/99բ-101ա: լէ/101ա-2ա: լը/102ա-3ա: լթ/103ա-4ա: խ/104ա-5բ: խա/105բ-7բ: խբ/չիք: խգ/107բ-8ա: խդ/108ա-9ա: խե/109ա-10ա: խզ/110աբ: խէ/111աբ: խը/111բ: խթ/111բ-3ա: ծ/113ա-4բ: ծա/114բ-5բ: ծբ/115բ-21բ: ծգ/121բ-2բ: ծդ/123ա-4ա: ծե/124ա-5ա: ծզ/125ա-6բ: ծէ/126բ-7բ: ծը/127բ-8բ: ծթ/128բ-30ա: կ/130ա-1ա: կա/131բ-2բ: կբ/132բ-3բ: կգ/133բ-4բ: կդ-կե/չիք: կզ/134բ-5բ: կէ/135բ-6բ: կը/136բ-8բ (խորագիրը տարբեր՝ Քարոզ նորին Սիմէօնի ի գիւտն նշխարաց սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին մերոյ...): կթ/138բ-40ա: հ/140բ-1բ: հա/141բ-2բ: հբ/143աբ: հգ/143բ-5ա: հդ/145ա-6ա: հե/146ա-7ա: հզ/147ա-8բ: հէ/148բ-50ա: հը/150աբ: հթ/150բ-2ա: ձ/152բ-3ա: ձա/153ա-4ա: ձբ/154ա-5բ: ձգ/155բ-6ա: ձդ/156աբ: ձե/156բ-7բ: ձզ/157բ-9ա: ձէ/159աբ: ձը/160ա-1ա: ձթ/161աբ: ղ/161բ-2բ: ղա/162բ-3ա: ղբ/163ա-4բ: ղգ/165աբ: ղդ/165բ-6բ: ղե/166բ-7ա: ղզ/167ա-8բ: ղէ/168բ-9ա: ղը/169բ: ղթ/170աբ: ճ/170բ-1ա: ճա/171աբ: ճբ/172աբ: ճգ-ճդ/չիք: ճե/171բ-2ա: ճզ/173աբ: Ցանկ/չիք:
Բ. 176ա-220բ [Գիրք, որ կոչի Աղբիւր բացեալ, արարեալ եւ շարադրեալ տեառն Պետրոսի վարդապետի Նախիջեւանցւոյ Աղամալեան]
Տե՛ս ձեռ. 2, 12ա-90բ: Բան առ բարեմիտ ընթերցօղս/176ա-8բ: Որդորակ/ 220աբ: ա/179ա-81ա (սկ. տարբեր՝ Հաշտութիւնն է առաքինութիւն ազնիւ...): բ/181ա-2ա: գ/182ա-3ա: դ/183ա-4բ: ե/184բ-6բ: զ/186բ-7ա: է/187ա-8ա: ը/188ա-9ա: թ/189աբ: ժ/189բ-90բ: ժա/190բ-2ա: ժբ/192բ-4ա: ժգ/194աբ: ժդ/194բ-5բ: ժե/195բ-7ա: ժզ/197ա: ժէ/197ա-9բ: ժը/199բ-201բ: ժթ/201բ-3ա: ի/203ա-4ա: իա/204աբ: իբ/204բ-5ա: իգ/205աբ: իդ/205բ-6ա (գլխահամարը եւ խորագիրը՝ չիք): իե/206ա-9բ: իզ/209բ-11բ: իէ/211բ-3բ: իը/213բ: իթ/214աբ (գլխահամարը՝ չիք): լ/214բ-5բ: լա/215բ-6բ: լբ/216բ-9ա: Անկիւնաւոր առ առակսն/219բ:
Ունի՝
— 219բ Ոտանաւոր գրգոյս շինողի ի վերայ անուան իւրոյ («Պետրոսի») — Պարտաւորիս հանդէպ հնչեալ ձմերնաբեր այն հիւսիւսոյ... զի մի՛ ահաբեկ առնուցոյր առիւծագործ դեւն զիս:
Տե՛ս Աղբիւր բացեալ, արարեալ Պետրոսի եպիսկոպոսի Բերթումեան Աղամալեանց, Էջմիածին, 1857, էջ 1-207, հմմտ. Ս. Գրքի Մեկնութիւններ, Դ., Պետրոս արքեպիսկոպոս Բերդումեան, Աղբիւր բացեալ, Ս. Էջմիածին, 2008, էջ 57-336 (ձեռագիրս այս գրքում յիշատակուած չէ՝ էջ 337):
Գ. 1. 220բ Շընորհակալութիւն — Յիսուս որդի Հօր Միածին, / եղեր որդի Սրբոյ Կուսին... Ո՛վ առաւօտ խաղաղութեան, / ծագօղ արփոյն ճշմարտութեան, / լուսոյդ մաղթեա՛, մա՛յր գթութեան, / ծագիլ յիս լոյս ողորմութեան:
2. 220բ [Ողբ եւ սուգ վասն մեծի աւուր խաչելութեան տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որ ասէ. Օգնեա՛, Հոգի Սուրբ Աստուած, Յակոբ պատրիարգէ շարադրեալ, ձեռ. 668, 2ա] — Ո՛վ ամենաչքնաղ եւ գեղեցիկ հարսնդ երկնաւոր փեսային... Արդ, լուարուք, լուարուք ո՞վ (չշարունակած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2ա Գիրք քարոզի, արարեալ եւ յարմարեալ ի Սիմէօն սրբազան հայրապետէ եւ գերերջանիկ կաթուղիկոսէ ամենայն Հայոց, որ եւ այժմ գաղափարեցեալ եղեւ ի խնդրոյ Լմայ սուրբ անապատի առաջնորդ Յարութիւն զգօնամիտ վարդապետին եւ ճգնակիր քաջաքարոզ Պօղոս վարդապետին, երկուց եղբարցն հարազատաց, ի վայելումն իւրեանց անձանց, ձեռամբ գրաւեր, նօտար եւ մեղսակիր, անիմաստ եւ անպիտան Յարութիւնիս՝ որդւոյ Միքայէլեան Արեւելցւոյ, ի թուականութեան հայկազեան տօմարիս մերում ՌԲՃԿ. (1811), հունիս ամսոյ Ժ. եւ Է.ին, (17), ի յերկիրս Վասպուրական, ընդ հովանեաւ ամենազօր Սրբոյ Նշանին Վարագայ:
173բ Յիշատակարան — Շնորհիւ ամենակարող եւ ամենազօրին Աստուծոյ աւարտեալ եզերեցաւ զգրեցումն Քարոզի գրքոյս, ի վայելումն զգօնամիտ եւ հանճարեղդ տեառն Յարութիւն վարդապետին եւ արժանաժառանգ վերադիտին Լմայ սրբոյ անապատին եւ եղբօրն՝ իմաստնաճոխ, քաջաքարոզ եւ ճգնակիր տեառն Պօղոս վարդապետին՝ զոյգ հարազատ արենակից եղբարցն, եւ ի մի շաւիղ խաչակիր ընթացողացն եւ հետեւողացն Յիսուսի վարդապետին՝ փրկչին տիեզերաց, որ եւ ըղձափափագ տենչանօք եւ սիրաբորբոք բաղձանօք ստացան եւ ետուն ի գրել նուաստագունեղ եւ մեղսակիր Յարութիւն նօտարիս անպիտանիս: Եւ որք հանդիպիք սմա, ընթեռնելով եւ կամ օրինակելով, յիշել աղաչեմ զմեզ ի Քրիստոս միով Հայր մերիւ, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի նոյնոյ կենարարէն. ամէն: Ի թուին հայոց ՌՄԿ. (1811), հոկտեմբեր ամսոյ լրումն, ի Վան:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «1. Մաղթողագիր Սիմէօն կաթողիկոսի», 1ա՝ «714/2798, ՌՄԿ. — 1811, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
2799
|
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 132. չգրուած 1ա-2բ, 3բ-4բ, 126ա-31ա, 132աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԱx12 (Ա 14, ԺԱ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով եւ լուսադրոշմերով՝ «1819», սլավոնատառ «ПЛФУ»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,3x19,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (18,5x14): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 9ա): ՏՈՂ՝ 28-38: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը կարմիր:
Նմուշ 9ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ — Խորան՝ 3ա (գծանկար): Գոյն՝ վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը ցեցի անցքերով, մաշուած, հիմքի մասում Ա. փեղկը ձեռագրից մասամբ անջատ, լուսանցակողերը մասամբ գունաթափ, կեղտոտուած, թերթերը խոնաւութեան հետքեր, թ. 110, 132ը պատռած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-125բ Քարոզգիրք, արարեալ Մելքի[սե]դեկ քահանայի
1. 5ա-21ա Վարեցաւ Յիսուս յանապատ ի Հոգւոյն՝ փորձել ի սատանայէ (Մատթէ, 4 գլուխն): Բնաբան [Ա.] — Մեծ օգտութիւն է եւ օրինակ հաւատացելոց՝ տեղին անապատի, ուր ածաւ Քրիստոս, յորում ուսանին յաղթահարել զխորամանկութիւնս եւ զպեսպէս փորձութիւնս սատանայականս:
– 5աբ Առաջարկութիւն — Ելանէ Քրիստոս Որդին Աստուծոյ յանապատ քառասնեկի աւուրբք... մինչ ես բացայայտեցից զնոսին համառօտ բանիւք:
ա. 5բ-12ա Մասն առաջին — Մեծ հայրն գրոց Օգոստինոս վկայէ, թէ նախ քան զգալուստն Քրիստոսի էին մարդիկք... ընդդէմ քեզ ինքեա՞ն լինիս անողորմ, աւաղ կուրութեանդ:
բ. 12ա-21ա Մասն երկրորդ — Վարեցաւ Յիսուս յանապատ: Ընդէ՞ր ասէ Մարկոս... առատութեամբն նոյնոյ Յիսուսի Քրիստոսի Տեառն մերոյ, որում փառք, իշխանութիւն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
2. 21ա-33ա Բնաբան (Բ.) — Յորժամ եկեսցէ Որդի մարդոյ փառօք իւրովք, եւ ամենայն հրեշտակք նորա ընդ նմա: Մատթէոսի 25 գլուխն:
–21ա Առաջարկութիւն — Գիրքն առ Եզեկիէլիւ գրեցեալ ներքոյ եւ արտաքոյ նշանակէ զդատաստանն ընդհանրական, յորում լինին ողբք, երգ եւ վա՜յք:
ա. 21ա-8ա Առաջին մասն — Խորհուրդ մեծ եւ նշանաւոր յայտնեցաւ մարգարէին Եզեկիէլի... եւ ինձ արարէ՛ք, զի փոքր-ինչ հանգեայց:
բ. 28բ-33ա Մասն երկրորդ — Զի քաղցեայ, եւ ետուք ինձ ուտել... ոչ կարեմ ածել ի մէջ զբանս բազումս:
3. 33բ-45բ Բնաբան (Գ.) — Եւ ի մտանելն նորա յԵրուսաղէմ՝ դղրդեցաւ քաղաքն ամենայն, եւ ասէ. Ո՞վ իցէ սա: Մատթէոս 21 գլուխ: Հարցմանց չորից քաղաքացն... հանդերձ գործովքն Քրիստոսի:
–33բ Առաջարկութիւն — Որովհետեւ նախապետական իրքն վսեմագոյնք... մինչ ես սկիզբն արարից ասելոյ:
ա. 33բ-41ա Առաջին մասն — Չորեքին քաղաքք զգերազանցութիւնս Որդւոյն Աստուծոյ նկատելով... ի հարկաւորութեան ձերում եւ ի նեղութեան. բաւ է:
բ. 41ա-5բ Մասն երկրորդ — Որդին Աստուծոյ յԱւետարանի աստ եցոյց զչորս դէմս... սա փարթամացուցանէ զմեզ գանձիւք առաքինութեան եւ բարեօք յաւիտենականօք. բաւ է:
4. 45բ-58ա Բնաբան (Դ.) — Մատեան առ Յիսուս դպիրքն եւ փարիսեցիքն եւ ասեն. Վարդապե՛տ, կամիմք ի քէն զնշան ինչ տեսանել: Մատթէոս 12 գլուխ: Ցուցանէ Քրիստոս ժողովրդեանն հրէից եւ նինուէացւոց... մահուան եւ յարութեան նորին:
–45բ-6բ Առաջարկութիւն — Լուայք յերեկեան աւուրն, թէ Որդին Աստուծոյ ունէր զչորս դէմս... որպէս ունիմք լսել ի քարոզի աստ շնորհիւ Տեառն:
ա. 46բ-53ա Մասն Առաջին — Վարդապե՛տ, կամիմք ի քէն զնշան ինչ տեսանել... յուսադրական ապաւինութեամբ առ նա դիմեսցուք, որ ամենահեզն է եւ խոնարհ սրտիւ:
բ. 53ա-8ա Մասն երկրորդ — Թէպէտ ի մի կողմանէ ցուցանէ փրկիչն մեր... եւ ի հանդերձելումն զփառս արժանասջիք ընդունել. ամէն:
5. 58բ-67բ Բնաբան Ե. — Եւ ահա կին մի քանանացի ի սահմանաց անտի ելեալ աղաղակէր ասելով. Տէ՛ր, ողորմեա՛ց ինձ: Մատթէի 15: Քանանուհւոյ ապաշխարութեան եւ ողորմութիւն վասն դստերն... եւ պճնազարդեն զհոգիս մեր:
–58բ Առաջարկութիւն — Յերեկեան աւուրն հայեցեալ տեսիք զՔրիստոս... փրկութեան հոգւոց ձերոց մատուցանեմ:
ա. 59ա-64ա Մասն առաջին — Ոսկեբերանն սուրբ մտեալ ի քննութիւն ծաղկանց... զի առ վախճան իւր ածեալ, լիցի քարոզք եւ ժողովեսջիք զպտուղս:
բ. 64ա-7բ Մասն երկրորդ — Ի մէջ բազմաց առաքինութեանց հաճոյականց... զայս շնորհեսցէ ձեզ Աստուած, որ յաւիտենականն է եւ կեայ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
6. 68ա-77ա Բնաբան Զ. — Եւ էր յԵրուսաղէմ ի Պրօպատիկէ աւազանին հինգ սրահք: Յօհաննու 3 գլուխ: Չորս գետք բղխեն ի Քրիստոսէ... չորեքին մասունք աշխարհի սրբագործին:
–68ա Առաջարկութիւն — Ի մտախոհ լինելն իմ զգերահռչակ եւ զմեծասքանչ իրաց... եւ լինիլ բնակարան Հոգւոյն Սրբոյ արդիւնաւորեսջիք:
ա. 68ա-72բ Մասն առաջին — Ի մէջ այլոց իրաց, որք զքաղաքն Երուսաղէմ... տո՛ւք եւ տո՛ւք զողորմութիւն աղքատաց:
բ. 72բ-7ա Մասն երկրորդ — Այնքան ծածուկ եւ խորհրդաւորք են այնք բանքն դաւթեան... զոր շնորհեսցէ ձեզ այն, որ ամենակարն է եւ օրհնաբանեալ յաւիտեանս. ամէն:
7. 77ա-84ա Բնաբան (Է.) — Ո՞վ է սա, որ երեւեալս է իբրեւ զառաւօտ, գեղեցիկ որպէս զլուսին, ընտիր իբրեւ զարեգակն, իբրեւ զհիացումն կարգեալ: Երգոց 6: Ներբողք գովեստից Մարիամու Կուսին... որ եւ կոչի առաւօտ, երկիր օրհնեալ եւ բերդ բարձրակառոյց:
–77աբ Առաջարկութիւն — Եթէ նուաստ եւ ստորահակ տարրս այս երկրի... աստղ՝ ինքն Մարիամ եւ թի[ւ]ք աղօթք ձեր:
ա. 77բ-81բ Մասն առաջին — Ամէնիմաստ թագաւորն այն Սողոմոն... զի գայ գիշեր, յորում ոչ ոք կարէ գործել:
բ. 81բ-4ա Մասն երկրորդ — Իբրեւ զհիացումն կարգեալ, կամելով արուսեկին զնախկին մարդկան... եւ վերընկալ ի ժամ մահուն. ամէն:
8. 84ա-92ա Բնաբան (Ը.) — Էառ Յիսուս զՊետրոս եւ զՅակոբոս եւ զՅովհաննէս եղբայր նորին: Մատթէոս 17: Յարժանագոյն լեառն Թաբօր... եւ զխորհիլ զխորհրդածութիւնս ամենասուրբ Երրորդութեանն, եւ այլակերպութեանն Քրիստոսի:
–84աբ Առաջարկութիւն — Փախի՛ր, եղբօրորդի՛ իմ, եւ նմանեաց այծեմանց... բացատրեցից զհարկաւոր միջնորդս համառօտաբար:
ա. 84բ-9ա Մասն Առաջին — Արդ, արար Աստուած զբանական ստեղծուածն... այսօր պայծառակերպութեամբն իւրով ի լերինն Թաբօր:
բ. 89ա-92ա Մասն երկրորդ — Փախի՛ր, եղբօրորդի՛ իմ, եւ նմանեաց այծեմանց, կամ որթուց եղանց... զոր շնորհեսցէ ամենակալն Աստուած ձեզ եւ ինձ միանգամայն. ամէն:
9. 92բ-9բ Բնաբան Թ. — Ես երթամ եւ խնդրեցէ՛ք զիս, եւ ի մեղս ձեր մեռանիցիք... ասացելոցն յԱւետարանին ի Քրիստոսէ:
–92բ Առաջարկութիւն — Կայծակնամաքուր մարգարէն Եսայեաս՝ բարձրացուցեալ զձայն իւր... զի մի՛ մեռանիցիք ի մեղս անլսողութեան:
ա. 92բ-6բ Մասն առաջին — Ի մէջ այլոց նեղութեանց եւ աւերածութեանց... զմեղս ձեր ողորմութեամբ քաւեսջիք:
բ. 97ա-9բ Մասն երկրորդ — Քրիստոս իբրեւ զճշմարիտ Որդի Աստուծոյ... զյաւիտենական փառսն քոյ ժառանգեսցին անվերջ եւ անվախճան յաւիտենիւ. ամէն:
10. 100ա-8ա Բնաբան (Ժ.) — Յաթոռն Մովսիսի նստան դպիրքն եւ փարիսեցիքն: Մատթէոսի 23 գլուխն: Երեք են ծառք խորհրդականք... հնազանդութեան եւ խոնարհութեան:
–100ա Առաջարկութիւն — Որպէս մարմին շարակցեալ է ընդ գլխոյ... ունիմք մանրամասնաբար խոկալ:
ա. 100ա-3բ Մասն առաջին — Երեք են ծառք, որք կարին անուանիլ ծառք գիտութեան... որ տէրն եկեղեցւոյն սրբոյ:
բ. 103բ-8ա Մասն երկրորդ — Զերկուս կանոնս սահմանեաց Որդին Աստուծոյ... զոր շնորհեսցէ ձեզ Հայր եւ Որդի եւ Հոգին Սուրբ. ամէն:
11. 108ա-15բ Բնաբան (ԺԱ.) — Իբրեւ ելանէր Յիսուս յԵրուսաղէմ, էառ զերկոտասան աշակերտսն իւր առանձին: Մատթէի 20 գլուխն: Զծրարս ստաշխի... ընդ կնքով խորհրդոյ:
–108աբ Առաջարկութիւն — Ամենագթած փեսայն Քրիստոս կացեալ ի վերայ սեղանոյ խաչին... սիրով եւ ամենաջերմեռանդ փափագմամբ ընկալնուլ:
ա. 108բ-11բ Մասն առաջին — Մեծահռչակն այն Արտաշէս ի միում գիշերի... զի արիւն Յիսուսի սրբէ զմեզ յամենայն մեղաց:
բ. 111բ-5բ Մասն երկրորդ — Յայնժամ մատեաւ առ նա մայր որդւոցն... եւ օրհնեալ լիցին հոգիքն, որք զարդարին նոքօք. ամէն:
12. 116ա-25բ Բնաբան (ԺԲ.) — Այր ոմն էր մեծատուն եւ ագանէր բեհեզս եւ ծիրանիս, եւ ուրախ լինէր հանապազ առատապէս: Ղուկասու 16 գլուխ, 19 համար: Ընդ պատմութեամբ... խոկալ մեզ առաջադրի:
–116ա Առաջարկութիւն — Երեւի այսօր ի թատրոնի սուրբ եկեղեցւոյ... մեծագոյն խոկմամբ կշռեցէ՛ք:
ա. 116ա-21բ Մասն առաջին — Ի մէջ յոգունց առածից, զորս ոսկեղէնն այն բերան Հոգւոյն Սրբոյ... եւ այնց կարօտ զաղքատն առնեն յաւիտենականաբար երջանիկ:
բ. 121բ-5բ Մասն երկրորդ — Նախ քան զցուցանելն իմ ձեզ երկոցունց պատկերացս զվախճան... կարասցեն ելանել եւ բարձրանալ յերկինս. ամէն:
Ծնթ. Լս-ներում ունի սուրբգրային քաղուածների յղումներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
131բ (գրուած հակառակ դիրքով՝ էջի վարից վեր) Քարոզգիրք, տէր Մելքիսեդեկ քահանայի արարեալ:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «1. Քարոզք, տէր Մելքիսեդեկ քահանայի», 1ա՝ «716/2799, ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
2800
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 183. չգրուած՝ 1բ, 76բ-8բ: ՊՐԱԿ՝ 3x12+9x20 (1-3՝ 10, 6՝ 18, 9՝ 19): ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով (թ. 1-36): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,5x15,5 (թ. 1-36), 25,5x17 (թ. 37-183): ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն՝ թ. 1-36 (18,5x13,5), թ. 37-183 (23x16,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 5ա): ՏՈՂ՝ 25-6 (թ. 1-36), 31-4 (թ. 37-183): ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ:
Նմուշ 5ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, թերթերը խոնաւութեան հետքերով, թ. 1՝ վերին հատուածը պատռած, լրացուած յետագայի թղթով, որի հետեւանքով 1ա էջի գրուածը անընկալելի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-183բ [Յովհանու Ոսկեբերանի Մեկնութիւն Եսայեայ մարգարէի]
ա. 2ա-10բ [Գլուխ Բ.] — «Ժամանակաց, զսոյն եւ մարգարէս ասէ...»: Իսկ լեառն զեկեղեցի կոչէ... քան զամենեսեան պայծառագոյն երեւեսցի, վայելեալ յԱստուծոյ օգնականութեանն:
բ. 10բ-22ա [Գլուխ Գ.] — «Ահաւասիկ Տէր, Տէր զաւրութեանց բարձցէ ի Հրէաստանէ...»: Զոր աւրինակ բժիշկ ճարտար մերթ խարիցէ... այլ զի յատակսն հասանիցես:
գ. 22ա-3ա [Գլուխ Դ.] — «Յաւուր յայնմիկ բուռն հարկանիցեն եւթն կին...»: Զնուազութիւն մարդկանն, որ ի պատերազմացն լինելոց էր... սակայն կարող է փրկել եւ ապրեցուցանել:
դ. 23ա-30բ [Գլուխ Ե.] — «Աւրհնեցից զսիրեցեալն յաւրհնութիւն այգւոյ»: Երկեցոյց տրտմականաւքն ուրախ հեշտականաւքն... խաւար խստութեան ի վարանս տուայտութեան նոցա:
ե. 30բ-7ա [Գլուխ Զ.] — Եւ եղեւ յամին, յորում մեռաւ Ոզիայ...»: Եւ զի՞արդ իցէ, զի զայլ ժամանակսն... եւ հասանիցեն յառաջին առաքինութիւնսն:
զ. 37ա-44ա [Գլուխ Է.] — «Եւ եղեւ յաւուրս Աքազու որդւոյ...»: Զոր բազում անգամ ասացի... եւ զըմշակս եւ ըզգործ երկրի:
է. 44ա-9ա [Գլուխ Ը.] — «Եւ ասէ Տէր ցիս...»: Թուի, եթէ բաժանեալ իմն իցեն... զի ուսանիցիք ըզկռոցն վատթարութիւն:
ը. 49ա-53ա [Գլուխ Թ.] — «Հապա նախ զայդ արբ վաղվաղակի...»: Զպատիժսն ասէ արբ նախ... այլ անդէն ի նմին չարիս կործանեալ կային:
թ. 53ա-6բ [Գլուխ Ժ.] — «Վա՜յ, ոյք գրեն զչարիս...»: Իսկ այլքն ասեն. Վա՜յ, ոք հաւաստեաւ... կամ իրս ինչ վճարիցէ:
ժ. 56բ-60բ [Գլուխ ԺԱ.] — «Բղխեսցէ գաւազան յարմատոյն յԵսսեայ»: Այլ թարգմանքն, թէ ի կոճեղէն... որ անցին ընդ նոսա:
ժա. 60բ [Գլուխ ԺԲ.] — «Եւ ասասցես ասէ...»: Զի յԱստուծոյ եւ ի բարկութեանն իբրեւ... այլ կոչեմ համարձակ զամենեսեան:
ժբ. 60բ-3բ [Գլուխ ԺԳ.] — «Տեսիլ բաբելացւոցն»: Ակիղաս ասէ. Կառք բաբելացւոցն... Սիմաքոս ասէ Քրաիքուս, Թէոդոտիտովն՝ Եւ բարբառ կիիմ, Եբրայեցին՝ Իւանիիմ:
ժգ. 63բ-8ա [Գլուխ ԺԴ.] — «Վաղվաղակի հասեալ եւ գա...»: Զի առին զթագաւորութիւնն բաբելացւոց մարք եւ պարթեւք... զի յայտ յանդիման լիցի Աստուծոյ զաւրաւիգն աւգնականութիւնն:
Ժդ. 68ա-9ա [Գլուխ ԺԵ.] — «Տեսիլ եւթներորդ...»: Արդ, եւ զմովաբացւոցն ճառէ... առաքեցից ընդ ամենայն երկիր ի մուրողութիւն եւ ի թափառականութիւն:
ժե. 69աբ [Գլուխ ԺԶ.] — «Մի՞թէ վէմ ապառաժ իցէ...»: Այսինքն՝ աւերակ յաւգնականութենէ... եւ մնասցէ սակաւաւոր եւ ոչ պատուական:
ժզ. 69բ-70բ [Գլուխ ԺԷ.] — «Տեսիլ եւթներորդ պատգամ ի վերայ Դամասկոսի...»: Նաեւ զպատճառսն եւս ասէ... վասն նոցա կրեցին զպատիժսն:
ժէ. 70բ-1բ [Գլուխ ԺԸ.] — «Վա՜յ, թեւաց երկրին նաւաց...»: Եւ ոչ զաւրաւիգն աւգնականութիւնն քո... զի մի՛ անձանց ինչ զուղղութիւնսն համարիցի, այլ Աստուծոյ:
ժը. 71բ-4բ [Գլուխ ԺԹ.] — «Տեսիլ եգիպտացւոցն...»: Ակիւղաս ասէ. Ի վերայ թանձու փոգրոգւոյ... զոր խնդրէ Աստուած:
ժթ. 74բ-6ա [Գլուխ Ի.] — «Ժ. [Տասներորդ] տեսիլ...»: Այլքն ասեն՝ Թարան... մի ապաստան լինել ի մարդիկ աւգնականութեան, այլ յԱստուած:
ի. 76ա [Գլուխ ԻԱ.] — ԺԱ. [Մետասաներորդ] տեսիլ Անապատի ծովուն...»: Ակիւղաս ասէ. Կառք անապատի... որ պատմեցաւ ինձ, որ արհամարհելոց:
իա. 79ա-81ա Երանելոյն տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի ի մարգարէն Եսայիաս մեկնութիւնն — «Տեսիլ չորքոտանեաց յանապատի ի նեղութեան եւ յանձկութեան»: Քանզի ամբարշտութիւնս ընկալան յանձին... մարթի զայս իմանալ եւ վասն հանդերձեալ աշխարհին դատաստանի:
իբ. 81աբ, 183աբ [Գլուխ ԼԱ.] — «Վա՜յ, այնոցիկ, ոյք իջանեն յԵգիպտոս...»: Զի՞նչ ինչ կայցէ, քան զայն անմտութիւն... |81բ| եւ ի փախուստ դարձին... ապա եւս առաւել եւ պատիւս վայելիցեն:
իգ. 183բ, 81բ-3ա [Գլուխ ԼԲ.] — «Զի ահաւասիկ թագաւոր արդար...»: Քանզի ոչ սակաւ երախտիք են յԱստուծոյ... |81բ| տեսանիս զի աստ յառաջագոյն ասէ զյաղթութիւնն զԵզեկիայ... պատրաստիցեն զարմտիս յշտեմարանս կենաց:
իդ. 83ա-8ա [Գլուխ ԼԳ.] — «Վա՜յ, այնոցիկ, որ թշուառեցուցանիցեն զձեզ...»: Զի՞նչ խաւսիսդ, զի եթէ թշուառեցուցանիցեն... եթէ եղիցի Յեբուսացին իբրեւ զհազարապետն:
իե. 88ա-9ա [Գլուխ ԼԴ.] — «Մատերո՛ւք, հեթանո՛սք...»: Տեսցուք, զի՞նչ ասիցէ... մարթի ուսումնասիրաց եւ ի նոր ինչ առնու:
իզ. 89ա-90բ [Գլուխ ԼԵ.] — «Ուրախ լե՛ր, անապա՛տ ծարաւի...»: Կրկին ասէ զանապատն... ի փախուստ դարձան հետակորոյս եղեն:
իէ. 90բ-2ա [Գլուխ ԼԶ.] — «Եւ եղեւ ի չորեքտասաներրորդ ամի...»: Սքանչելի էր այրս այս... զնոյն աւրինակ յանձին ունէր:
իը. 92ա-5ա [Գլուխ ԼԷ.] — «Քուրձ զգեցաւ...»: Տե՛ս զպատերազմ, տե՛ս զմարտն եւ զկռիւ... յայտ է զի ամենեւին լի ես տկարութեամբ:
իթ. 95ա-8բ [Գլուխ ԼԸ.] — «Եւ եղեւ, ասէ, ի ժամանակին յայնմիկ»: Եւ ոչ վայրապար յաւել մարգարէն... այն լիցի նշան:
լ. 98բ-9բ[Գլուխ ԼԹ.] — «Ի ժամանակին յայնմիկ...»: Եւ զի՞նչ առաքեաց արդեաւք... զի՞արդ տայր խրախոյս:
լա. 99բ-111բ [Գլուխ Խ.] — «Մխիթարեցէ՛ք, մխիթարեցէ՛ք, զժողովուրդս ի՛մ...»: Եւ ոչ վայրապար ինչ կրկնէ... եւ ի չարչարելն եւ ի կեցուցանել:
լբ. 111բ-4բ [Գլուխ ԽԱ.] — «Նորոգեցարուք առ իս, կղզիք»: Ակիւղաս ասէ. Պապանձեցարուք... եւ ապա առնուցուս ի միտ զտկարութիւն նոցա:
լգ. 114բ-21ա [Գլուխ ԽԲ.] — «Յակովբ, ծառա իմ...»: Որպէս եւ Դաւիթ ուրեք Քրիստոսի... եւ ոչ յայլ ումեքէ տանջի:
լդ. 121ա-3ա [Գլուխ ԽԳ.] — «Եւ արդ, այսպէս ասէ Տէր...»: Եւ արդ, մի մէն ի չարեաց... սակայն եւ այնմ շնորհ ունի:
լե. 123ա-5ա [Գլուխ ԽԴ.] — «Բայց այժմ, լո՛ւր, Յակո՛բ, ծառայ իմ...»: Զայս ասելով յայտ առնէ... որպէս բաբելացեաւքն եւ Յուդայիւք եւ այլովքն բազմօք:
լզ. 125ա-130բ [Գլուխ ԽԵ.] — «Այսպէս ասէ Տէր...»: Յայտ է, եթէ ինքն աւծ զնա... եւ ոչ յայլ ումեքէ:
լէ. 130բ-132ա [Գլուխ ԽԶ.] — «Անկաւ Բէլ...»: Մանաւանդ զի եւ առանց այնր իսկ անկանին... այլ եւ փառաւորք եւս լինիցին:
լը. 132ա-133ա [Գլուխ ԽԷ.] — «Է՛ջ, նի՛ստ յերկրի...»: Տե՛ս զիարդ հրամանաւ տա հրաման... եւ դու ուստի՞ կարիցես ապրել:
լթ. 133ա-6բ [Գլուխ ԽԸ.] — «Լուարո՛ւք զայս տունդ Յակոբա...»: Իսկ այլքն ի ջրոյն Յուդա ասեն... զի եւ սգան իսկ ոչ ցաւոցն:
խ. 136բ-40բ [Գլուխ ԽԹ.] — «Լուարո՛ւք ինձ, կղզի՛ք...»: Ակիւղաս ասէ. Ազգք, Թէովդիտովն, ժողովուրդք... եթէ ես արարի, եւ ոչ նոքա ինչ:
խա. 140բ-2բ [Գլուխ Ծ.] — «Այսպէս ասէ Տէր, ուր է թուղթն ապահարզանի...»: Չհամարիմ միայն զբարեացն... զի ցուցցէ, թէ ոչ գոյ լոյս ի գործս նոցա:
խբ. 142բ-50բ [Գլուխ ԾԱ.] — «Լուարո՛ւք ինձ, որ զհետ երթայք իրաւանց...»: Առ նոսա ասէ. Ո՞վ իցէ, ո՞ր ոսոխն իցէ... եւ ապա իբրեւ զտաճարակապուտս գողութեամբն սատակեցան:
խգ. 150բ-2բ [Գլուխ ԾԲ.] — «Զարթի՛ր, զարթի՛ր, Սիո՛վն...»: Քանզի բազումք եւ յայնժամ ունէին... եւ ամենայն չարեաց իսկ պատճառք հպարտութիւն է:
խդ. 153ա-8բ [Գլուխ ԾԳ.] — Տէ՛ր, ո՞ հաւատաց ի լուր մեր...»: Բազուկ Տեառն, այսինքն՝ նշան ինչ աստուածագործ զաւրութեանն... զի խաչն լուծումն եղեւ մեղաց:
խե. 158բ-61ա [Գլուխ ԾԴ.] — «Ուրախ լե՛ր, ամո՛ւլ...»: Ակիւղաս ասէ. Երգեա՛ բարւոք զաւրհնութիւնդ... որ լինելոց էր նոքա յետ գերութեանն եւ բարութիւնքն հաստատունք:
խզ. 161ա-2բ [Գլուխ ԾԵ.] — «Որ ծարաւիդ եք, երթայք ի ջուրն...»: Զլիութիւնն, որ հանդերձեալն էր լինել... վասն զի նոքա յետ դարձին չեղեն արժանի պարգեւաց:
խէ. 162բ-7բ [Գլուխ ԾԶ.] — «Այսպէս ասէ Տէր. Զգոյշ կացէ՛ք իրաւանց...»: Զոր աւրինակ, յորժամ կամիցի զնոսա ապրեցուցանել... եւ բարկ եւ անմիտ լինի:
խը. 167բ-9ա [Գլուխ ԾԷ.] — Եւ արդ, տե՛ս «Կորեաւ, ասէ արդարն»: Զի միմիայն ողջ ի մէջ բազում հիւանդաց... իբրեւ զծով ալեաւք ծփեսցին:
խթ. 169ա-72ա [Գլուխ ԾԸ.] — «Գոչեա՛ զաւրութեամբ եւ մի՛ խնայեար...»: Զի դժուարինք էին, զոր ինչ ասելոցն էր... զի բերան Տեառն խաւսեցաւ զայս:
ծ. 172ա-4ա [Գլուխ ԾԹ.] — «Մի՞թէ չիցէ ձեռն Տեառն...»: Տե՛ս, զի ոչ կամի, եթէ ի մի արդարութիւնն միայն... եւ հանապազ կացցեն:
ծա. 174բ-5ա [Գլուխ Կ.] — «Լո՛յս առ, լո՛յս առ, Երուսաղէ՛մ...»: Ակիւղաս եւ այլն ասեն. Արի՛ եւ լուսաւորեաց... զի սակաւաւորսն հազարաւոր եղիցի, եւ կրտսերն՝ յազգ մեծ:
ծբ. 175ա-8ա [Գլուխ ԿԱ.] — «Հոգի Տեառն ի վերայ իմ...»: Եւ այն իսկ իցեն պատճառք... եւ նմին նմանող եղիցին:
ծգ. 178ա-9ա [Գլուխ ԿԲ.] —«Վասն Սիովնի ոչ լռեցից...»: Ինձ այսպէս թուի... ի նոցա ծուլութենէ լինի:
ծդ. 179ա-82բ [Գլուխ ԿԳ.] — «Իսկ այս ո՞վ է, որ դիմեալ գայ...»: Զի սովորութիւն է մարգարէի... այլ եւ վասն ի ձեռաց թողլոյ:
ծե. 182բ-3ա [Գլուխ ԿԴ.] — «Եթէ բացցես զերկինս, դողումն կալցէ...»: Տե՛ս, զիարդ ամենայն ուրեք զզաւրութենէն ճառէ... վերացան ի մէնջ եւ դու ան:
Ծնթ. Կան բացթողումներ գրչի կողմից, ինչպես երեւում է, գաղափար օրինակի անընթեռնելի լինելու պատճառով (նոյն պատկերը նաեւ տպագրի մէջ է):
Տե՛ս Երանելւոյն Յովհաննու Ոսկեբերանի Մեկնութիւն Եսայեայ մարգարէի, Վենետիկ, 1880, էջ 1-472:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «726, 4», Ա. կազմաստառին՝ «Հմր 4, Քարոզգիրք», 1ա՝ «729/2800», «Բայց /// մազբ/// Դաւիթ /// եւ միւսն առաջի/// ///րատ, աստուածապաշտ, մեկնեալ յամենայն տարուէ///»:
2801
[ՆՈՐ ՋՈՒՂԱ՞] |
ՌՃԽԷ.-ՌՃԽԸ. – 1698-1699 |
ԳՐԻՉ՝ Մկրտիչ քհյ.:
ԹԵՐԹ՝ 336+3 (կրկն.՝ թ. 1, 77, 265). չգրուած՝ 1բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԹx12 (ԻԹ՝ 3): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,3x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17x10,5. կարմրով սահմանագծուած): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 3ա): ՏՈՂ՝ 33: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը դրոշմազարդ կտաւ. Ա. փեղկի կենտրոնում՝ խաչելութիւն (ճնշումով), իսկ Բ. փեղկի կենտրոնում՝ Քրիստոս. դռնակին դրոշմած՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՏԷՐ ՄԿՐՏԻՉ. ԹՎԻՆ ՌՃԽԸ. (1699). ԱՄԷՆ» լուսանցակողերը կարմիր. մէջքի մօտ սեւ կորագծով սահմանագծուած սպիտակ:
Նմուշ 3ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 1գ: Ճակատազարդ՝ 23բ, 105բ, 119բ, 138բ, 176ա, 246բ, 273բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն: Զարդագիր՝ թռչնագիր, կենդանագիր: Գոյներ՝ կարմիր, սեւ, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, 3 կապիչներն ու վարդեակահիմք գամերն ընկած, լուսանցակողերը գունաթափուած. ԺԹ. դ. նորոգուած (տե՛ս թ. 24, 30 եւ այլն). վերջից պակասաւոր, թերթերին խոնաւութեան, խունացման, սնկի հետքեր, պատռուածքներ, ցեցի բազմաթիւ անցքեր, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը մգացած, արտաքին լուսանցակողերին էջանիշ թելեր՝ թ. 23, 105 (թելն ընկած), 119, 128, 175, 246, 273:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա.1գ-320բ [Պետրոսի Արագոնացւոյ Գիրք յաղագս մոլութեանց]
Տե՛ս ձեռ. 66, 122ա-273ա [Յառաջաբան]/1գդ: 1. ա/1դ-23ա: բ/23բ-105ա: գ/105բ-19ա: դ/119բ-38ա: ե/138բ-75բ: զ/176ա-246ա: է/246բ-73ա: ը/273բ-309բ: 2/309բ-16բ: 3/316բ-20բ:
Բ. 321ա-333բ Հարանց վարք Ֆրանկաց
Տե՛ս ձեռ. 789, Բ. ձեռ., 6բ-411բ ա/321ա-2բ: բ/322բ-3բ: գ/323բ-4ա: դ/324աբ: ե/324բ: զ/324բ-6ա: է/326աբ: ը/326բ-9ա: թ/329աբ: ժ/329բ-30ա: ժա/330ա-2բ: ժբ/332բ-333բ: ժգ/333բ-4ա: ժդ-հա/չիք:
ՅԱՒԵԼԵԱԼ՝
334աբԿրօնաւոր ոմն սատանայական ատելութեամբ վառեալ հակառակէր հօր վանացն... աստի կենացս ելից, որ եղեւ իսկ որպէս ասացն:
334բ-6բ Յաղագս դատաստանին Աստուծոյ – Յամին մարդեղութեանն Քրիստոսի... ոմանք ի նոցանէ յառաջելով բարձրաձայն աղաղակէին///(շար. թափուած):
Ծնթ. Միաւորների սկզբում, որպէս սկսուածքի նշան՝ բոլորակի վրայ խաչ՝ պարզ գծագրութեամբ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1գ (ստ. լս.) Սկիզբն գրոյս եղեւ թիւն ՌՃԽԷ. (1698), յուլիսի Ը., Նախայ Ի. (20):
76բԶՄկրտիչ էրէցս՝ գծձողս յիշեա՛:
146աՎասն սիրոյն Որդոյն Աստուած ասասջիք, թէ Աստուած ողորմի այս մոլութեանց գրող՝ տէր Մկրտչին հոգոյն:
246աՈ՜վ սրբասնունդ եւ կրճատեալդ սրտիւ, յամենայն ախտակրութեանցս մոլեցուցանողացս, յորժամ հանդիպեսցի յառման մատենից ընթերցման եւ կամ ածանցման՝ զերեսս եդեալ յենթ ներբանից յերկաքայլ անուաց շրջեցուցանողաց զպատուական մարմինս ձեր, ես՝ տրուպս, յետնեալս յամենից, Մկրտիչ եւեթ անուն քահանայս, թաղծեալ եւ դառնացեալ սրտիւ աղաչեմ, զի միակերտիւ Հայր մերիւ յիշեսցես եւ զմեղանացս անհունից զթողումն հայցեսցես ընդ ծնօղացս իմոց՝ Աղաթեղէ եւ Անայէ, եւ ընդ հարազատ որդեացս իմոց՝ Ոհաննիսին եւ Պետրոսին, զոր եւ Քրիստոս Աստուած ընդ երկայն աւուրս պահեսցէ, վայելեսցեն բարգաւաճեալ անձամբ. ամէն: Գրեցաւ թիւն ՌՃԽԸ. (1699), յամսեանն մարտի Ե. եւ Նիրհան ամսին Ի.ումն (20):
319բ-20ա (ստ. լս.) Աւարտեցաւ Եօթն մոլութեանց |320ա| գիրքս՝ թիւն ՌՃԽԸ. (1699), մարտի Լ. (30):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Ա. կազմաստառին (1880 թ., տպագիր ձեւ՝ լրացուած շղագրով, սպիտակ թուղթ, 10,8x13,4) Նորին վեհափառութեան տեառն տեառն Գէորգայ Դ.ի երկնապարգեւ հայրապետի եւ պաշտպանի հայկեան մատենագրութեան նուէր ի խոնարհ ծառայէ Համազասպ քահանայէ Տէր-ԱւետիքեանցNօ, 14ն, «14» սեպտեմբերի, 1880 ամի, ի Շուշի:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 273բ ստ. լս. (բոլորակ, մաշուած, թանաքը տարածուած, անընթեռնելի):
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին՝ «5», 1ա՝ «727/2801», 1բ էջին ամրացուած ներդիր թերթ (սպիտակ, ծալուած, ընդհ.՝ 17,9x22,3)՝ «N 5 Քարոզգիրք ի վերայ զանազան ունակութեանց մարդոյ, եթէ՛ չար եւ եթէ՛ բարի, մեծադիր, կիսածաւալ, գրեալ ի թղթի, վերջն թերի: Թուակ. ՌՃԽԷ. (1698) տե՛ս 1 երես, յիշատակարան ՃԻԵ. գլխի վերջում գրիչ Մկրտիչ քահանայ ՌՃԽԸ. (1699): Գրքի կազմը նոյն ՌՃԽԸ. (1699) թուի է, տե՛ս կազմի արձանագրութիւնը», հակառակ կողմում՝ «ՌՃԽԷ.-ՌՃԽԸ.-1698-1699 Մ[եսրոպ] [եպիսկոպոս]», 303բ մատիտով՝ «Վ. վարդապետութիւն»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 20բ, 26բ, 51ա, 54բ, 57բ, 66ա, 69ա, 71ա, 77գ, 106բ, 115ա, 156բ, 164բ, 184ա, 186ա, 191բ, 195բ, 204բ, 206ա, 209բ, 250բ, 277ա լս-ում՝ «Սկիզբն ասա՛յ քարոզի», 97բ՝ «Վասն բանադրանց», 116բ՝ «Քարոզում լաւ է †», 117բ՝ «Վասն մեղաց ոչ է պարտ տանել †»:
2802
ՌՂԳ. – 1644 |
ԳՐԻՉ՝ Սրապիոն սրկ.: ՍՏԱՑՈՂ՝ Մէհրուբան:
ԹԵՐԹ՝ 135: ՊՐԱԿ՝ Ա-Դ (Ա, Գ՝ 11, Բ, Դ՝ 10) + չհամարակալած 8 պրակ՝ խառն. 8+12+12+12+8+16+8+17: ՆԻՒԹ՝ թուղթ (ճնշադրոշմով՝ Պհպ. Դա (քառանկիւն) անընկալելի). լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ 1. գծային խաչ՝ վերին թեւն աւարտւում է երեքնուկով, կողային թեւերից մէկը՝ «V», միւսը՝ «P», 2. թագ, վերեւում վեցթեւեան աստղ, ապա՝ վերեւում՝ մահիկ կամ եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,7x18,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17,5x13՝ անկանոն): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 116ա): ՏՈՂ՝ 24-27: ԿԱԶՄ՝ անզարդ, սեւ կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ վերինը կապոյտ, միւս երկուսը՝ դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ., դեղնաւուն թուղթ +Գ-Դ.՝ ներդիր երկծալ թուղթ, Ա., Բ. մասն կազմաստառի:
Նմուշ 116ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 1ա: Զարդագիր՝ թռչնագիր (միայն՝ 1ա): Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը ԺԹ. դ.-ի վերջին նորոգուած, նաեւ՝ թերթերի հիմքերը կարկատուած, սոսնձուած. լուսանցակողերը գունաթափուած, թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, ցեցի անցքեր. գրադաշտը տեղ-տեղ, առաւել չափով՝ ձեռագրի սկզբում եւ վերջում գունափոխուած, թերթերի զգալի մասը հիմքից թուլացած, պոկուած (յատկապէս՝ վերջում). թ. 131-2ի միջեւ ընկած 1 թերթ. արտատպումներ հանդիպակաց էջերին՝ 17բ, 134բ, վերջը՝ թափուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-50բ [Ղուկասու Լօռեցւոյ Քարոզք]
Տե՛ս ձեռ. 746, 1ա-236բ. ունի միայն. ա/1ա-6բ: բ/7ա-12բ: գ/13ա-20ա: դ/20ա-38բ: ժդ/38բ-46բ: ժզ/49բ-50բ:
Յաւելեալ ունի՝
1. 46բ-9բ Քարոզ ի բանն, որ ասէ՝ Հայեցայ Աստուած ի Հաբէլ եւ ի պատարագս նորա, ի Կայէն եւ ի զոհս նորա ոչ հաճեցաւ – Յորժամ արար Աստուած զմարդն առաջին... վարձք ոչ առնուն ամենեւին. ամէն:
Բ. 51ա-6ա [Յակոբայ Ղրիմեցւոյ. ձեռ. 696, 48ա-53բ)] Յայլմէ քարոզ Մեծի Ուրբաթին. Սուք ի բան առաքելոյն՝ Կտակ [յետ] մահուան հաստատուն է (Եբր., Թ, 17)– Սովորութիւն է մարդկան, յորժամ մեռանի ոք ի յայլ տեղիս եւ առնէ կտակ, եւ թէ ոք երթայ եւ տայ գուժ ընթանեաց նորա... եւ քօ է զնայ ամենայն մեղաց ի ձեռն զղջման եւ ողորմութեան եւ խոստովանութեան եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ եւ փառք:
– 56ա (Յիշ. հեղ-ի) Արդ, ես՝ Յակոբ մեղաւոր Ղրիմեցի, որ ի Խաչելութեան քարոզս աշխատեցայ, աղաչեմ զձեզ ի սէր խաչելութեան Քրիստոսի, զի ի սոսկալի աւուրս Աստուած ողորմի հրամայեցէ՛ք մեղուցեալ հոգոյս եւ մեր ամենեցուն:
Ծնթ. Հմմտ. Գրիգորի Տաթեւացւոյ. Ձմերան, ՃԻԹ.: Տաթեւացու Քարոզգրքի՝ Յակոբ Ղրիմեցու խմբագրութեան ինքնագիր յիշ-ը տե՛ս ԺԵ. դ., յիշ.-ք, Ա., էջ 653-5:
Գ. 56աբ [Ցանկ]Խրատ կանոնական համառաւտ – Ա. Յաղագս հաւատոյ... Ծ. Որք վերայկոչին յեպիսկոպոսութիւն (56ա ստ. լս., գրչից. «Կանոնաց ցանկերն է»):
Ծնթ. Չունի տպ.-ի՝ «ԽԳ. Յաղագս եպիսկոպոս կամ այլ եկեղեցական, որ արբենայ» միաւորը:
– 57ա-75բ Նուաստ վարդայպետ[ի] Յովհաննիսի Ե[ր]զնկացոյ. Խրատ հասարակաց քրիստոնէից, քահանայից եւ ժողովրդոց, ի կանոնական սահմանաց առաքելոց սրբոց եւ հայրապետաց եւ վարդապետաց եւ սուրբ հօրն մերոյ՝ Վարդան վարդապետի, որ յամենայնէ ժողովեցի եւ գրեցի
Տե՛ս ձեռ. 228, 71ա-127ա. 1. Նխդր./57ա-8ա (57ա ստ. լուսանցս, գրչից. «Մաղթանք Վարդան վարդապետի ասացեալ»): ա/58ա-60ա: բ/60ա-1բ: գ/61բ-2բ: դ/62բ-4բ (ունի՝ 63ա Կանոնք սուրբն հարցն, 63ա-4բ Կանոնք սուրբ հայրապետացն): ե/64բ-5բ: զ/65բ-6ա (գրիչը այս միաւորը չի նշել, որի արդիւնքում մէկ թուահամարով առաջ է ձեռ. 228ից): է/66ա-7ա (սկ. այլ՝ «Եւթերորդ բան կանոնական...»): ը/67աբ: թ/67բ-8բ: ժ/68բ-70ա: ժա/70ա-1ա: ժբ/71ա-2ա (խորագիր՝ «Յաղակս...»): ժգ/72ա-3ա: ժդ/73աբ (խորագիր՝ «...հաղորդութեան»): ժե/չիք: ժզ/73բ-4բ: ժէ/չիք: ժը/74բ (խորագիր՝ «Յաղակս...»): ժթ/74բ-5բ: ի/75բ (խորագիր՝ «Յաղակս Խ.(40)ունք կատարել մեռելոյն=[ձեռ. 228, 107աբ «Սահակայ է կանոնքս»], արտացոլուած ձեռագիր ցանկում՝ 56ա]): իա, իբ/չիք: 2./չիք:
Ստ. լս-ներում. կանոնների խորագիրները. տե՛ս Է. Մ. Բաղդասարեան, Յովհաննէս Երզնկացին եւ նրա խրատական արձակը, Երեւան, 1977, էջ 139-203 (այս ձեռագիրը չի օգտագործուել):
Դ. 75բ-135բ [Կանոնք զանազանք]
Ծնթ. Տպագրի համեմատ կան տարբերութիւններ՝ կանոնների աւելի եւ պակաս, տարբեր դասաւորութիւն:
1. 75բ-7ա [Կ]անոնք սրբոյն Աթանասի եպիսկոպոսին: Եւ երեւեցաւ այր մի անաւրէն եւ Արիոս անուն: Իսկ երանելին Աթանաս հայրապետն յորդայբուխ արտասուաւք եւ աղաւթիւքն բերանէր եւ կանոնք կարգէր. գլուխ ՂԱ.: [Ցանկ կանոնացն.] – Ա. [Վասն] երախայի, որ դիւահարի եւ մկրտիլ խնդրէ... ՁԸ. Վիպասանացն:
Տե՛ս Կանոնագիրք Հայոց, հտ. Ա., Երեւան, 1964, էջ 282-90. կանոնացանկը եւ առաջաբանը՝ տպագրից տարբեր:
2. 77ա-82բ Կանոնք սրբոյն Աթանասի հայրապետին. Հարցումն եւ պատասխանիք նորա. Ա-[ՁԷ]:
Տե՛ս «Կանոնագիրք Հայոց, հտ. Ա., Երեւան, 1964, էջ 290-328: ԺԸ/չիք (սակայն գլխանիշը կայ): ԻԲ/չիք (ԻԲ. գլխանիշը դրուած է ԻԳ. կանոնի մօտ): Լ/չիք (գրչի ծնթ.՝ 79բ «Այս բ. տուն գրած է»): ԼԲ, ԼԳ, ԼԷ, ԼԸ, ԽԸ, ԾԵ, ԾԶ, ԾԸ, Կ, ՀԱ, ՀԳ, ՀԶ, ՀԷ, ՀԹ/չիք (գրչի ծնթ.՝ 82ա «ՀԷ., ՀԸ., ՀԹ. գի՛տ»/: ՁԱ., ՁԵ., ՁԸ./չիք:
Ունի մի կանոն, որ չկայ տպագրում, արտացոլուած՝ նաեւ ձեռագիր ցանկում. «[ՁԹ. Վասն] ուրացողի. [Հարց]. Եթէ ոք զՔրիստոս ուրանայ եւ անարգէ զօրէնս Քրիստոսի, զի՞նչ է պարտ առնել նորա. [Պատասխանի]. Զամենայն աւուրս կենաց իւրոց պարտ է լալ եւ սգալ նմայ եւ ապաշխարել. եւ աւր մահուան արժան է ի սուրբ խորհրդոյն տալ նմայ վասն Աստուծոյ մարդասիրութեան, վասն զի ոմանք ձեռնարկեցին կարգեալք յինքեանց զասացեալ ծածուկսն եւ մակախառնեալ զԱստուածայշունչ գիրս»:
Ստ. լս. գրչից՝ 81բ-2ա «Կանոնք Աթանասի»:
3. 82բ-4ա Կանո[ն]ք սրբոյն ԳրիգորիՊարթեւի ՀայոցԼուսօորչիյօելումնիՆիկիականկանայս (=կանոնս) է. Ա.-[Լ.]- Քահանայի, որ ի մեղս զառածի...
Տե՛ս Կանոնագիրք Հայոց, հտ. Ա., Երեւան, 1964, էջ 243-9: Ցանկ/չիք: Ձեռագիրը Լ. կանոնից յետոյ ունի յաւելագրութիւն. 83բ-4ա «Եւ ա՞րդ, զայս ամենայն գրեցաք առ ի փորձելոյ զիւրաքանչիւր չափ ապաշխարութեան, զի մի՛ զոք կորուսցուք յայսպիսացս, այլ զարհուրեսցուք ի ծանր դատաստանէն եւ յահագին եւ ի մեծ հատուցմանէն. յաւուր Տեառն մեր ընկալցուք զայսպիսիսն եւ աւգնեսցուք հանդերձ աղաւթիւք եւ պատարագօք եւ յափշտակեսցուք զնոսա յորոգայթից սատանայի, որպէս եւ զանձինս մեր կարասցուք զերծանել ի յաւիտենական տանջանացն Քրիստոսիւ Յիսուսիւ՝ Տէրամբ մերով. նմայ փառք յաւիտեանս. ամէն:
Ստ. լս. գրչից՝ 82բ-3ա «Կանոնք սուրբ Լուսօորչին է»:
4. 84ա-96բ Տէր Յոհաննու ասացեալ ի խնդրոյ սրբոյ Բարսեղի սահմանադրութիւն. Վասն պէս-պէս եւ բիւրայպատիկ ախտից. Ա.-[ՄԿԶ.] – Ա. [Թ]է ոք ապականէ զէգ յանկարծօրէն, բռնաբարոյ... Կանոն ՃՂԶ... եւ յաւելուլ եւ կարճել ըստ ողորմութեան Աստուծոյ եւ պահս եւ յաղօթս երկիւղիւ Աստուծոյ:
Տե՛ս Կանոնագիրք Հայոց, հտ. Բ., Երեւան, 1971, էջ 101-80: Կանոնակարգութիւնը տարբեր: Զ., ԼԹ., ԿԹ., ՀԴ., Ձ., ՁԲ-ՁԴ., ՁԹ., ՂԲ., ՂԶ., ՂԷ., ՃԺԱ., ՃԺԴ., ՃԺԷ., ՃԼԲ-ՃԼԵ., ՃԽԷ., ՃԿԹ., ՃՀԲ-ՃՀԳ., ՃՀԶ., ՃՁԵ., ՃՁԹ., ՄԳ-ՄԴ., ՄԷ., ՄԸ., ՄԺԲ., ՄԺԴ-ՄԺԶ., ՄԼԲ., ՄԼԴ., ՄԽԴ-ՄԽԸ., ՄԾԵ-ՄԾԹ., ՄԿ-ՄԿԴ., ՄԿԷ-ՄՀԲ/չիք: ՃԾԹ., ՃԿ.՝ մասամբ տարբեր:
ՄԽ. կանոնից յետոյ՝ որպէս յաւելագրութիւն, ունի մի այլ կանոն եւս, ձեռագրում համարը՝ ՃՁԹ. 96ա «Իսկ եթէ մինն կուսան եւ միւսն՝ այրի եւ այլ վարք սրբութեամբ են, արժան է տալ նոցա զպսակն աւրհնութեան»:
Ստ. լս-ներում՝ գրչից՝ 87բ-8ա, 89բ-90ա «Կանոնք Յոհաննու»:
5. 96բ-116բ Կանոնք սուրբ վարդապետին Դաւթայ հոգեցելոցն որդ[ւոյ] Ալարակայ (= Ալաւկայ). [Բ.-ԿԹ., Բ. [Վասն մկան անկելոյ ի յաղ.Արդ, ի փոքրագոյն եւ յանարգ, ի գող եւ ի կծծի մկան... [Կանոն Բ. եւ Կանոն. ԿԹ.] – Վասն օտարացն զինչ պարտ է առնել, զի բազում հոգեւոր վտանկ հասանի. Վասն իրացս այսոցիկ. Եթէ ոք անցանի ընդ սահմանեալ կանոնսդ, պատժի:
Տե՛ս Ա. Աբրահամեան, Դաւիթ Ալաւկայ որդու կանոնները.- «Էջմիածին» ամս., 1952/Թ-Ժ., էջ 48-57, ԺԱ-ԺԲ., էջ 56-67, 1953/Ա., էջ 56-62, Բ., էջ 53-60, Գ., 51-63: Նխդր. կանոնի գրոց/չիք: Ա., Դ., Է., Ժ., ԻԲ., ԻԷ., ԼԸ-ԼԹ., ԽԱ., ԽԳ., ԽԵ., ԾԷ-Կ., ԿԹ-ՀԱ., ՀԷ., Ձ., ՁԵ., ՁԷ., ՁԹ-ՂԱ., ՂԳ-ՂԷ/չիք: Ցանկ գրոյս/չիք: Մի շարք կանոններ համառօտուած են: Դ. կանոնը ձեռագրում առանձնացուած եւ համարակալուած չէ, ձոյլ է Գ. կանոնի հետ: Այս ձեռագիրը տպագրի մէջ չի օգտագործուել. այստեղ կան կանոններ, որոնք տպագրում չկան:
– 101ա ԺԹ. Վասն կրաւնաւորաց բարեկամաց – Այլ ի կրաւնաւորաց բարեկամաց եւ սիրելեաց մի՛ ոք իշխեսցէ յորդէգիր լինել մօր եւ կնքահայր մանկան...» (ԻԳ. կանոնից յետոյ, ձեռագրում համարը՝ ԺԹ.):
– 115բ-6բ ԿԹ. Կանոնք ժամարարաց – Եթէ ոք ի հաւատացելոց ի Մահմետի օրէնս դառնայ կամաւ իւրով եւ ուրանայ զՏէր Յիսուս Քրիստոս առանց երկիւղի մահու եւ սպառնալեաց եւ հայհոյէ զխաչն եւ զեկեղեցի եւ անարժան բանիւք անարքէ զխորհուրդ փրկութեան մերոյ եւ թլփատի, մինչեւ ցօր մահուն իւրոյ արտաքոյ եկեղեցոյ, ապաշխարէ ջերմ արտասուօք եւ ողորմութեամբ եւ շաբաթայպահութեամբ: Իսկ վարդապետին հայելով՝ յորդ ապաշխարութիւն թեթեւացուցանէ եւ ծնրայդրութիւն հարկի աւուրցն յերկար ժամանակացն: Եւ եթէ ախտ, հիվանդութիւնի անկանի, եւ երկիւղ մահու լինի, յետին թոշակէն մի՛ զրկեսցի:
Իսկ եկեղեցի եթէ Խ. (40) օր առանց պատարագի մնայ, պարտ է նոր աւրհնել, բայց թէ խնկարկութիւնք եւ լուցմունք լինի, ո՛չ է պարտ աւրհնել, այլ դրուատ ինչ կարդալ եկեղեցոյ՝ աւրհնութեանց կարգէն:
Եթէ գազան կամ անասուն մտնէ, պարտ է աղօթս կարդալ:
Խաչ, որ փտի, կամ մաղըզման, կամ այլ անաւթ, աւազան մանրի, ոչ է պարտ այրել եւ կամ կոխան ձգել, այլ թաղել ի սուրբ տեղի:
Եւ եթէ խաչ, ոսկի կամ արծաթ՝ մանրի ի յոլով մասունս, պարտ է վերըստին կազմել, այլ ոչ կրկին աւրհնել, զ[ի] մի անգամ աւրհնեալ է:
Եթէ բաժակ կաթէ ի սուրբ խորհրդոյն ի վերայ սեղանոյ զգեստի, ոչ է պարտ |116ա| կտրել, այլ մաքրել: Իսկ եթէ քահանայի ըսգեստն հասանէ, պարտ է կտրել եւ թաղել ի պատշաճ տեղոջ եւ ո՛չ այրել:
Իսկ ի ժամ խորհրդածութեան, յորժամ սպաս կազմէ քահանան, պարտ է բաժակ ըստ բաւականութեան ածել ըսկիհն:
Իսկ յորժամ սկիզբն արարեալ է պատարագին՝ զՏէր Աստուած զօրութեանցն, ո՛չ է պարտ զանմատոյցն խառնել ընդ աւրհնեալ բաժակն: Իսկ յորժամ ի սեղանն հանէ զխորհուրդն եւ ճապաղի բաժակն, չկայ ինչ այսպիսոյն շատ կարգ, այլ բաժակ արկանէ եւ մատուսցէ զպատարագն, եւ վասն զգուշութեան իւրոյ Դ. օր կացցէ արտաքոյ եկեղեցոյն: Իսկ զկնի պատարագին պարտ է մաքրել զսկիհն եւ զմաղըզմանն եւ զձեռն ցամաքեցուցանել եւ զստէպ հանել ի վերայ սեղանոյն:
Իսկ փշրանս՝ թէ անկեալ է եւ կամ թռեալ, եւ զայն եւս որոնելով գտեալ՝ ճաշակեսցէ, եւ ապայ բաժակն, որ մնացեալ է, ողողիցէ զմատունսն: Իսկ թէ յետ կատարման խորհրդոյ մասն ինչ կամ փշրան ինչ գտցէ ի վերայ սեղանոյն եւ անմատոյց բաժակօն, զձեռն մաքրեալ է եւ ըմպեալ է ի բաժակէն, Ա. աւր պահեսցէ եւ մէկէլ օրն՝ յետ պատարագին ճաշակեսցէ:
Ասեն, թէ որ զհիւանդն հաղորդէ, այն օրն չէ պարտ պատարագ առնել:
Եթէ ոք յեպիսկոպոսաց ոչ է արժան սուրբ խորհրդոյն, մի՛ իշխեսցէ ձեռնադրութիւն առնել, զի իւրովին կորուս զշնորհս Հոգւոյն Սրբոյ, զիա՞րդ այլում շնորհս բաշխել կարասցէ, եւ մի՛ եկեղեցի աւրհնել, զի վարձական օտարաց, որ այլ առնել պատարագն:
Եթէ յանդգնի ոք ի քահանայից, որ չեւ է առնել զաւծումն եպիսկոպոսութեան, եւ էրեց զոք ձեռնադրէ, դարձեալ կրկին պարտ է ձեռնադրել, եւ |116բ| զմկրտեալն ի նմանէ՝ մկրտել, զի զոր ինչ առնէ այնպիսին, չէ ընդունելի, եւ ինքն, որ զայս իրքս համարձակեց՝ թէ իւր կամօք գայ ի զղջումն, մինչ ի վախճան մի՛ առցէ զկարգն իւր, եւ ԲԺ.ն (12) ամ ապաշխարէ, եւ եթէ այլ սխալանս ոչ ունի, ի ներքոյ բեմին հաղորդի ընդ ապաշխարողսն:
Կրաւնաւոր, որ ի գիւղ բնակէ եւ ի նոյն տարոջն վախջանի, մի՛ ոք ի քահանայից իշխեսցէ այնպիսոյն հաղորդ տալ ի կենդանութեան կամ ի վախճանել՝ զյետին թոշակ, կամ թաղել զնայ ընդ կրօնաւորական կարգի եւ կամ ժամ առնել, եթէ ոք յանդգնի եւ լուծանէ զկանոնդ, լուծցի ի կարգէն:
Քահանայ, որ կրօնաւորի, ոչ է պարտ խոստովանութիւն առնել կանաց կամ հաղորդ տալ, կամ մկրտութիւն առնուլ՝ որպէս ամուսնաւոր քահանայ, բայց եթէ երկիւղ մահու լինի եւ չլինի այլ քահանայ, անփութ չարասցէ, այլ մկրտէ, եւ թէ անփութ արասցէ, եւ անհաղորդ եւ անկընուք մեռանին, եւ նա տգիտութիւն առնէ, այլ քահանայութիւն առնել չէ պարտ: Բայց եպիսկոպոս գիտէ՝ զինչ որ առնէ:
Քահանայ, որ կրօնաւորի, ոչ է պարտ կնունք առնել, պսակ առնել կամ կնքաւոր լինել կամ մաւրքիր կամ քուրգիր առնել: Զի եթէ հարազատ եւ ճշմարիտ ազգական է, թողուլ հրամայէ Քրիստոս եւ հրաժարել, ասէ, ի ծնօղաց եւ յեղբայրց:
Վասն օտարացն զի՞նչ պարտ է առնել. զի բազում հոգեւոր վտանկ հասանի վասն իրացս այսոցիկ: Եթէ ոք անցանի ընդ սահմանեալ կանոնսդ՝ պատժի»:
6. 116բ-20ա Ի խնդրոյ Թումայ վարդապետին սուրբ ուխտին Մեծոփայ. եւ սուրբ վարդապետն Յակոբ Ղր[ի]մեցի. Յաղակս ազգականութեան – Գիտելի է, զի ազգականութիւն տարորոշեալ անձանց է եւ ո՛չ անհատին... Վասն որոյ հոգեւոր ծնօղաց տուփն Ե. են եւ հոգեւորն Դ. (117բ, 119աբ՝ Աղիւսակք ազգականութեան):
7. 120ա-2ա Խոստովանութիւն եւ դաւանութիւն ամենայսուրբ Երրորդութեանն – Մեղայ ամենայսուրբ Երրորդւոթեան՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ. ամէն... եւ արժանի եղիցիք լսել զձայնն երկնաւոր կոչման, ի Քրիստոս Յիսուս ի ՏԷր մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն. Հայր՛՛:
8. 122ա-4ա Սահմանք եւ կանոնք, զոր եդեալ են առաքեալքն ի ձեռն Կղէմեայ հայրապետինն (Ա.-ԻԷ.) – Ա. [Ե]թէ ոք հեղձուցանէ զտղայն կամ իբրեւ զհեղ, կամ ի շնութիւն... ԻԷ... եւ կամ դատէ, դատեսցի, զի խնամի աշխարհականն, այլ ոչ կատարել կարէ:
Ցանկ կանոնացն (Ա.-ԻԷ.)/չիք: ԻԷ. կանոնը լրիւ չէ:
Տե՛ս Կանոնագիրք Հայոց, հտ. Ա., Երեւան, 1964, էջ 101-13:
9. 124ա-8բ Սահմանք եւ կանոնք սուրբ առաքելոյն Թադէոսի (Ա.-ԼԳ.):
Տե՛ս Կանոնագիրք Հայոց, հտ. Բ., էջ 19-40:
ա. 124ա Առաջի բանն կանոնին առաքելոյն Թադէոսի – Ի գալն նորա յՈւրհայ քաղաքն՝ լուսաւորել զնոսա մկրտութեամբ սուրբ աւազանին, ձեռնադրեցան եպիսկոպոսունք, քահանայք, սարկաւաքունք, եւ հաստատեցան վարդապետք օրէնսուսուցք. եւ եղեւ պայծառութիւն եկեղեցո եւ սեղանոյ Աստուծոյ: Կամեցաւ գնալ անտի եւ քարոզել այլոց քաղաքաց զԱւետարանն Քրիստոսի եւ կացոյց իւրն փոխանակ զԱդդէ կերպասայգործն: Եւ ժողովեցան ամենեքեան հարցանել զնայ զամենայն կարգս եկեղեցո եւ զկրօնս քրիստոնէից. եւ նա պատմեաց նոցա ըստ հրամանի փրկչին:
բ. 124աբ [Ցանկ կանոնացն] – Ա. Վասն եպիսկոպոսի, որ խնամի ազգս, որ ի... ԼԳ. Վասն Քառասնորդ եւ սուրբ պահոց:
գ. 124բ-8բ Կանոնք սուրբ առաքելոյն Թադէոսի. Հարցմունք եւ Պատասխանիքն. [Ա.-ԼԳ.] – Հարցումն առաջին. Որպէ՞ս պարտ է եպիսկոպոսին կալ ի տեսչութիւն եկեղեցոյ: [Պատասխանի]. Պարտ է եպիսկոպոսին անարատ լինել... զայս աւրէնսդրութիւնս ես՝ Ադդէ, աշակերտ սուրբ առաքելոյն Թադէոսի, գրեցի, որպէս լուայ ի սրբոյն ամենայն հաւատացելոց ի Քրիստոս:
10. 128բ-9ա Կանոնք Փիլիպ[պ]ոսի առաքելոյն – Կանոնք, զոր հրամայեալ է Փիլիպոս առաքեալն Խ. (40) տուն, զոր կարգեացյք հրամանաւ նորա Յովհաննէս աւետարանիչն եւ մայր Տեառն՝ բարեխաւսել նմայ, նախուառաջն՝ ինքեան թողութիւն ասէ Փիլիպպոս, որ զանհաւատ քաղաքն կործանեաց եւ յանդիմանեցաւ ի Տեառնէ վասն բարկացողութեան, եւ ի նմանէ ընկալան մանկունք եկեղեցոյ: Գ.իցս (երիցս) միանգամ արժան է, եւ աւելի ոչ հրամայեմք, բայց սահմանել աղաւթսն անխափանս կատարես[ց]է մատուցողն, եւ ի մէջ կանոնացն կարդացմունք եղիցի առաքելականս եւ խունկս արկանել ի մէջ կանոնացն, եւ ամենայն աւուր սպաս առնել եկեղեցոյն եւ ամենայն Ժ. աւր գիշերայպաշուն առնել եւ սաղմոսել ընծայիւք: Իսկ Խ. (40) հրամայեաց առնել զաւուրս ԽԸ. (48) վասն թողութեան մեղաց կենդանեաց եւ մեռելոց՝ ըստ ԽԸ. (48) քաղաքացն Եսուայ, որով ապրէին մահապարտեալքն ի նոսա ապաստանեալք: Իսկ զհասն հրամայեաց ԽԸ. (48) երկդրամանն տալ եկեղեցին՝ ըստ կատարման աւուրցն խորհ[ր]դոյ, զոր ի յանդրանկաց պահանջէր Աստուած տալ քահանայական ազգին Ղեւտացոյց, զոր իւր անուանեաց, փոխանակ ի եգիպտացոյց անդրանկանցն կործանելոց, զի սպազաւոր էին: Իսկ եթէ յաղակս աղքատութեան պակաս իցէ քան զԽԸ. (48) երկդրամանն, հաւանութեան քահանային արժան է, քանզի մեծ, զաւրաւոր է ուխտս այս առ մեռեալս եւ առ կենդան|129ա|իս, քանզի այսպէս հաւատաց եկեղեցի Աստուծոյ: Եթէ անդունդսն տարտարոսաց լինի հոգին եւ Ժ. կնքով կնքեալ իցէ, զի մի՛ ոք կարիցէ յիշատակել առաջի Աստուծոյ ի փրկութիւն, բայց որք սրբութեամբ եւ աղաւթիւք կատարեն զուխտս զայս, կարեն փրկել զընռնեալսն (այսպէս), կարէ փշրել զԺ. կնիքն վասն Աստուծով ի ներքին դժոխոցն ի վեր երկինս թռուցանել զհոգին: Եթէ ի հաւատս միայն իցէ վախճանել եւ ո՛չ անաստուածութեան եւ ի հայհոյութիւն, վասն որոյ եւ ամենայն գունդք հրեշտակաց բազմութեան, այսպիսի անոշայհոտութեան ցանկութեան վարդայգոյն արեանն Քրիստոսի սուրբ զենմանն գրոհ տվեալ ի վերուստ խուսափելով՝ անդ հասանեն ի սպասաւորութիւն, եւ լինի յայն աւուրն տաւն, պատարագն եւ տուն Աստուծոյ եւ բնակարան հրեշտակաց. յօիտեանիս յօիտենից. ամէն:
Հմմտ. Կանոնագիրք Հայոց, հտ. Բ., Երեւան, 1971, էջ 41-5:
11. 129ա-31բ Կանոնք եւ սահմանք, որ եդեալ են ի սուրբ Կաթողիկէ եկեղեցի ի սուրբ եւ ի մեծ ժողովն Նիկիայ, որ հաւատայ համար ժողովեցան՝ հրամանաւ մեծ թագաւորին՝ Կոսդանդիանոսի արքային. Ա.-[ԺԷ.] – Զի շնորհք Հոգոյն Սրբոյ հեղեալ ի վերուստ ի սիրտս նորաբողբոջ սուրբ հայրայպետացն... եւ [Վասն] այնորիկ, որ կտրեցին կամաւք երկրաւորիս անդամոց իւրեանց, զի ի ձեռն ա[յ]նր կեղծաւորութեան... [Կանոն ԺԳ.]... եւ սարկաւագու իշխանութիւն այն է՝ եւ հանել ի բեմն եւ իջուցանել եւ ///(թափուած):
Տե՛ս Կանոնագիրք Հայոց, հտ. Ա., Երեւան, 1964, էջ 114-31: Ցանկ/չիք: Կանոնակարգութիւնը՝ տարբեր: Զ., Է., ԺԱ., ԺԵ., ԺԸ-Ի./չիք: Ը. կանոն՝ համառօտ, տարբեր:
12. 132աբ [Կանոնք Կեսարեայ. Բ.-Թ.]
Տե՛ս Կանոնագիրք Հայոց, հտ. Ա., Երեւան, 1964, էջ 168-76: Ցանկ եւ սկիզբ կանոնացն/չիք: Ա., Է., Ժ./չիք: Կանոնակարգութիւնը՝ տարբեր: Միաւորը սկսվում է Զ. կանոնի վերջից՝ «///ութեան. եւ զլոյսն բարեաց անդադար սփռեսցեն» տողով: Այնուհետեւ՝ Բ. կանոն՝ համարը՝ Ի., համառօտ. «Եւ կուսանաց, որ յառաջ, քան զհարսանիսն շնան... [Կանոն Բ. եւ Կանոն Ը.] Մի՛ արգելցէ ի նմանէ վարդապետն, զի մի՛ ի հին սովորութիւն դարձին միտք նոցա, այլ ողորմութեամբ եւ գթով տնանկանց ցաւեսցին եւ յետին թոշակին արժանի լինին՝ թէ՛ այր, թէ՛ կին. կանոն այտ է»: Թ. կանոնը տե՛ս 134աբ, համարը՝ ԼԳ.:
13. 132բ-4ա 132աբ [Կանոնք Անկիւրեայ. Ա.-Ժ.] եւ [Կանոն Ա.] – Եւ քահանայից, որք բռնութեան հեթանոսաց դեռ չեն տանջեալ. [Կանոն Ա. եւ Կանոն]... Ո՞չ գրեալ է. «Առ արտաքինսն իմաստութեամբ գնասջիր», զի մի՛ անուն Աստուծոյ վասն ձեր հայհոյի ի մէջ հեթանոսաց:
Տե՛ս Կանոնագիրք Հայոց, հտ. Ա., Երեւան, 1964, էջ 151-67: Ցանկ, առաջաբան կանոնացն, Ե., Զ., ԺԱ-Ի. կանոնք/չիք:
14. 134բ-5բ 132աբ [Կանոնք Նէոկեսարեայ. Բ.-ԺԶ.] – [Կանոն Բ.] Կին եթէ լիցի Բ.եղբարց, մերժեսցեն ի միմեանց... [Կանոն ԺԶ.]... եւ պեղծն ի սրբոցն ի բաց պարզեսցի, քանզի Տէրն մեր երեսնամեա էր, յորում զաւծումն մկրտութեան եւ քահանա/// (թափուած):
Տե՛ս Կանոնագիրք Հայոց, հտ. Ա., Երեւան, 1964, էջ 177-87: Ցանկ, առաջաբան կանոնացն, Ա., Գ., Զ., ԺԷ.-Ի. կանոնք/չիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
6բ Տէր Աստուա՛ծ, թողութիւն շնորհեա՛ ըստացողի գրոցս՝ Մէհրուբանին, եւ որդոյն՝ Զուրապին, Փարսադանին:
8ա (ստ. լս.) Վա՜յ զիս, որ մոլորեալ եմ յաշխարհիս, զի ի մեղս եւ անբժշկելիս:
10ա (ստ. լս.) Վա՜յ զիս, որ կամաւ կորուցի զմեղաւք ի հոգիս, քահանայ լաւ իմացիր ու քարոզէ ժողովրդիդ:
11ա (ստ. լս.) Իմաստութիւն եւ արդարանալն ոչ թէ մեղաւք իլի՝ իբրեւ զիս:
12բ Տէր Աստուած փրկեսցէ զամենայն հաւատացեալս յանուան իւրոյ, եւս առաւել ըստացող գրիս (անուան տեղը՝ բաց):
13ա (ստ. լս.) Վերա ասացեալ լսաւղաց եւ կատարողաց արքայութենէ:
14ա ստ. լս.) Վա՜յ ինձ, որ ոչ եմ կացեալ Աստուծոյ պատուիրանին:
15ա (ստ. լս.) Վա՜յ զիս, այլ մոլորեալ գրագրիս, որ մեղաւք լցեալ անցաւոր յիս:
16ա (ստ. լս.) Վա՜յ զիս, այլ ոչ եմ հոգոց փրկաւղ, այլ եմ յիմար եւ սպանող:
16բ (ստ. լս.) Սախին, որ բերնէդ |17ա| թուք չելնէ վերայ գրին:
24ա (ստ. լս.) Վա՜յ զիս, որ ես եմ մոլոր մարմնով ու մեղաց գերիս:
20ա Որոց փրկեսցէ Քրիստոս եւ զամենայն հաւատացեալս անուան իւրոյ: Որոց աղաւթիւքն ողորմի Քրիստոս Աստուած ըստացողի սուրբ գրոցս:
38բ Յորոց փրկեսցէ զմեզ Քրիստոս Աստուած այնպիսի ոխակալութենէ եւ անհաշտ խռովութենէ զամենայն հաւատացեալս անուան իւրոյ՝ զՍրապիոն գծողս. ամէն:
46բ Յորոց արժանի արասցէ զՍրապիոն սարկօագս. ամէն:
56ա Թվ. ՌՂԳ. (1644):
Տե՛ս ԺԷ. դ., յիշ-ք, Գ., էջ 143՝ միայն 6բ, 46բ էջերի յիշ-ները:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (1797 թ., նոտրգիր. Յովսէփ Արղութեանի ձեռքով. հմմտ. ձեռ. 3031, 45բ) Սանահնու վանից յայրէն հանեցաւ, 1797. ՌՄԽԶ. թուին:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Գա-Դա (ԺԹ. դ., շղագիր, երկթերթ դեղնաւուն թուղթ. Գ (22,3x17,9), Դ (22,3x17,9), ձեռ. համառօտ նկարագրութիւն) «Քարոզգիրք գրեալ ի վերայ թղթոյ, անյայտ գրչաւ եւ թուականաւ, քառածալ բոլորգիր՝ գրուած 1797 թուից առաջ, տե՛ս եր. 1: Ի սմին բովանդակին. 1. Զանազան քարոզք առ մեղաւորս... 4... ի խնդրոյ Թովմայ վարդապետին Ս. Ուխտին Մեծոփայ եւ ս. վարդապետն Յակոբ Ղր[ի]մեցի, Յաղագս ազգականութեան», Պհպ. Գա՝ «Հմր 6», «2802 (Էջմիածին Հմր 728, ՌՂԳ. 1644)», Պհպ. Դա՝ «Վ. Վարդապետեանց», 45ա՝ կարմրաւուն մատիտով՝ «Դարդ», 96բ՝ «Գ. Ա.», 122ա՝ «Մեղայի»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 18ա՝ «Փարց///լայտ», 23բ ստ. լս-ից՝ «Քրոջ», 40բ (ԺԸ. դ.)՝ «Մեղաւորի, որ յուսայհատի, Աստուած ողորմած է», 135ա (ԺԸ. դ., նոտրգիր)՝ «Եթէ կինն, որ առ Աստուած փոխի, ոչ է պարտ մօր»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 38բ՝ խաչանման պատկեր:
2803
Ս. ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԼ.-ՌՄԼԵ. – 1781-1786 |
ԹԵՐԹ՝ 409+4 (կրկն.՝ թ. 114գդ, 114եզ, 202, 236. գրչի էջակալում՝ 1-818, որ է՝ 1ա-409բ). չգրուած՝ 47բ, 235բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Ը (Ա՝ 44, Բ՝ 49, Գ՝ 46+2 (114գդ, 114եզ), Դ՝ 45, Ե՝ 50+1 (202), Զ՝ 63+1 (236գդ), Է, Ը՝ 56): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ 1. թագապսակ ծաղիկ, 2. շեղանկիւն ողկոյզ, 3. «М. GAROL», 4. «DV», 5. առիւծ, 6. անընկալելի՝ գրադաշտի եզրահատման պատճառով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,5-23,8x17-17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (19-20,5x9,5-11,5, անկանոն. ստ. լս.՝ յիշագրեր՝ 316ա-21ա): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 1ա): ՏՈՂ՝ 32-35: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա, Բ, Գ + Դ, Ե, Զ, սպիտակ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. Ա, Բ, Դ՝ առիւծ, ներքեւում՝ «A», Գ, Ե, Զ՝ թագ, տակը՝ «F.C ALCINARD TOSCOLANO»:
Նմուշ 1ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին տեղ-տեղ քերծուած, եզրերը եւ մէջքը մաշուած, թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, ցեցի անցքեր. թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը մգացած, արատպումներ հանդիպակաց՝ Պհպ. Գբ, Դա եւ ետեւի՝ Պհպ. Աա էջերին. ներդիր թերթեր՝ 114գդ, 114եզ, 202, 235, 236գդ, ստ. լուսանցը կտրուած՝ թ. 96. այլ ձեռք՝ 114գ-զ, մի այլ ձեռք՝ 316բ-21բ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-409բ [0րինակք գրութեանց Ղուկասու Կարնեցւոյ]
Ծնթ. Նկարագրուած է ըստ գրչի արած բաժանումների. կոնդակների մի մասը տպուած է՝ Դիւան հայոց պատմութեան, Նոր շարք, գիրք առաջին,, հտ. Ա.՝ 1780-1785, Երեւան, 1984, 594 էջ, Դիւան հայոց պատմութեան, Նոր շարք, գիրք առաջին, հտ. Բ.՝ 1786-1792, Երեւան, 2003, 803 էջ: Ճաշակ տուած լինելու համար առաջին երկու միաւորը մէջ բերելով, յաջորդ թղթերի միօրինակ սկսուածքները չենք գրել, բերել ենք միայն բովանդակութեան մասին պատկերացում տուող խորագրերը եւ աւարտները: Թղթերի վերջում երբեմն կան ողջոյնի եւ օրհնութեան յաւելեալ խօսքեր, որոնք համառօտ բերել ենք՝ նշելով միայն հասցէատէրերի անունները: Նամակների ժամանակագրական կարգը երբեմն խառն է, ամսաթուերը յաճախ չգրաուծ՝տեղերը բաց են. բոլոր այդպիսի տեղերում աստղանիշ ենք դրել:
[1782]
1. 1աբ Թուղթ օրհնութեան, շնորհակալութեան եւ յորդորանաց ի Ղարս, առ Սրբոյ Աթոռոյս գանձապետ մահտեսի Եղիայն. վասն նորապէս հասուցեալ գանձանակադրամին, որոյ աղագաւ կոնդակ եւ՛ս գրեցաւ ի վերայ քաղաքին – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Տէր Ղուկաս կաթուղիկոս եւ ծայրագոյն պատրիարգ ամենայն Հայոց, առաքելականի եկեղեցւոյս Քրիստոսի, նաեւ լուսազարդ մեծի Աթոռոյս Սրբոյ Էջմիածնի. Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան... ի ՌՄԼԱ. (1782) թուոջս եւ ի յունիսի Ա.:
2. 1բ-2բ Թուղթ օրհնութեան ի Մարսվան, առ Սրբոյ Աթոռոյս գանձապետ մահտեսի Թադէոսն, եւ առ նորին կենակից Մարիամն, որում եւ շնորհակալութիւն եւս, զի յղեալ էին ընդ որդւոյն իւրեանց՝ Մելքոնին զԲ. ղուռուշ դրամս յանուն Սրբոյ Աթոռոյս – Յորմէ ժամանեսցի աստուածային օրհնութիւնն... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782) թուոջս մերում եւ ի յունիսի*:
3. 2բ-3բ Թուղթ ի Պօլիս, առ Մասեհեան պարոն Եսային. ի պատասխանի նորին յայսմ թուոյ մարտի ԺԷ. (17) գրեալ թղթոյն, որ եւ յղեալ էր զմի սկհւոյ ծածկոց: Առ որ օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782), ի յունիսի*:
4. 3բ-4բ Թուղթ ի Վան, ի վերայ Պարիկենց մահտեսի Սահակին, Ալամին, Վարդանին եւ Յակոբին: Օրհնութիւն եւ յանձնարարութիւն յաղագս նուիրակ Յակոբ վարդապետին... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782), ի յունիսի ամսոյ:
5. 4բ-5բ Թուղթ ի Բայազիտ, առ Մարգար աղայն. վասն Սրբոյ Աթոռոյս առ ինքն լեալ քանի ամեայ գանձանակադրամին՝ առ ի տալ:
6. 5բ-6բԹուղթ ի Բայազիտ, ի վերայ Սահակ աղային Արապկերցւոյ՝ օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն, վասն ջատագովութեանն առ սուրբ հաւատս մեր, եւ ընդդիմակայութեանն ընդդէմ ախթարմայիցն՝ առաջի մովպետին Բայազտոյ, որ այժմ ի խնդրոյ Սրբազանին վրէժխնդիր լինէր նոցա, եւ հարկ էր դառնալ առ մեզ... ի ՌՄԼԱ. (1782), ի յուլիսի*:
7. 6բ-7բ Թուղթ ի Դարբանդ, առ Սահակեան մահտեսի Վարդանն. ի պատասխանի յանցեալ թուոյ նոյեմբերի ամսոջն գրեալ թղթոյ նորին, յորում եւ վասն գանձանակին Սրբոյ Աթոռոյս, եւ այլ եւս բանք:
8. 7բ-8բ Թուղթ եւս ի Դարբանդ, առ պարոն Պօղոսն, որ զկնի վախճանման գանձապետ իւզբաշի Եսայուն՝ սա՛ շրջեցուցանէր զգանձանակն Սրբոյ Աթոռոյս, առ որ օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն, եւ պատուէր՝ զարդիւնսն Սրբոյ Աթոռոյս յանձնել այժմ ի մէնջ յայն կողմունսն եւ անդ յղեցեալ վարդապետին, առ ի բերել... որ առ մեզ իսկ վերաբերի, որ եւ առնե՛՛ (այսչափ):
9. 9ա-10ա Թուղթ ի Ղնըղ, առ մահտեսի Վարդումն. ի պատասխանի քանեաց գրեանց նորին՝ յայլ եւ այլ աւուրս գրեցելոց, վասն զանազան բանից... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782) եւ ի յուլիսի*:
10. 10ա-1բ Թուղթ շնորհակալութեան ի Նուխի եւ ի Վարդաշէն, առ քահանայսն եւ իշխանսն [այսինքն՝ առ պարոն Պետրոսն, մահտեսի Պետրոսն, մահտեսի Հազարապետն, պարոն Հայրապետն, մահտեսի Յովհանէսն եւ մահտեսի Յակոբն]. ի պատասխանի շնորհաւորական թղթոյն նոցա... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782) թվին եւ ի*:
11. 11բ-2ա Թուղթ ի Շուշու Դղեակն, առ Սրբոյ Աթոռոյս գանձապետ պարոն Աստուածատուրն՝ պատուէր, զի զգանձանակադրամն, զոր ունի ի պատրաստի առ ինքն, տացէ աստի յղեցեալ վարդապետին մերոյ... զի ի գալն յայդր եւ առ ձեզ սիրով ընկալցիս
– 12ա գրչի ցուցում «Ե՛րթ ի միւս տետրն եւ ի Շամախու գանձապետ Դաւթի թղթոյն գրեա՛ զՈղջ լերն, հանդերձ նշանաւն՝ որ ի լուսանցն»: Նամակների մէջ կան գրչի այլ ցուցումներ, որոնք այստեղ չենք բերում՝ խուսափելու համար լրացուցիչ բացատրութիւններից, որոնցով ցուցակիս արդէն իսկ մեծ ծաւալն անհարկի աւելի կմեծանար. այդպիսիք թողում ենք նամակների հրատարակչին: Իսկ թղթերի վերջում երբեմնակի առկայ յաւելեալ ծանուցումները ներկայացնում ենք ամբողջապէս:
12. 12բ-3ա Թուղթ ի բերբն Շուշու, առ տէր Յովաննէս աւագ քահանայն, ըստ վերոյգրեալ թղթոյդ ոճոյն:
13. 13բ-4բ Թուղթ ի Թիֆլիզ, առ մէլիք Աւետիքն. ի պատասխանի նորին թղթոյն, որով զկոնդակ էր խնդրեալ ի վերայ բոլոր երկրին, յաղագս Հալուաբարու Անապատին իւրեանց, զի երկրացիքն այնու զկամաւոր ողորմութիւնս տացեն ի շինութիւն նոյն Սրբոյ Անապատին: Զոր ահա գրեալ յղեաց սրբազան Վեհըն եւ ծանուցանէ այսու թղթով զյղելն... ի ՌՄԼԱ. (1782), յօգոստոսի ԻԲ. (22):
14. 14բ-5բ Թուղթ ի Թօխաթ, առ Թադէոսեան մահտեսի Գրիգոր աղայն. ի պատասխանի նորին թղթոյն, որ վասն ուրումն Գրիգոր տղայի զյանձնարարութիւնս էր գրեալ, առ ի ընդունիլ եւ պահել յԱթոռոջս: Առ որ գրէ, այնպէս առնել... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782) եւ յօգոստոսի*:
15. 15բ-6բ Թուղթ ի Թարվէզ, առ Համատանցի Յովաննէսն. վասն արդեանց ինչ յանուն Սրբոյ Աթոռոյս, որ առ նա... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782) թուոջս եւ ի սեպտեմբերի Ի. (20):
16բ (լս-ում) Իսկ ի վերջոյ զայս եւս ծանի՛ր. զի մինչ գրեալ էաք զթուղթս, հանդերձ պարոն Ալէքսանի թղթովքն, յետին թուղթդ եւս, որ ի սեպտեմբերի ԺԴ. (14) էին գրեալ եւ յատուկ փայեկաւ յղեալ, էհաս առ մեզ, յորում զոր ինչ գրեալ էիր՝ իմացաք: Բայց պարոն Ալէքսանն եւ թէ զնորին խնդրեալ կոնդակն եւ զայլ թուղթսն գրեցաք եւ յղեցաք, զորս շուտով յղել ջանասցես եւ զառ քեզ հասանիլն դոցա եւ զքո յըղելդ մեզ յիմացս տացես: Կրկին ողջ լե՛ր:
16. 16բ-7ա Թուղթ յանձնարարութեան վասն նուիրակի... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782) թուոջս եւ ի սեպտեմբերի Ի. (20):
17. 17բ-8ա Թուղթ ի Ռէշտ, առ պարոն Ալէքսանն. ի պատասխանի նորին երից թղթոցն՝ յայլ եւ այլ տեղեաց եւ ի զանազան ժամանակս գրեցելոց... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782), ի սեպտեմբերի Ի. (20):
18. 18բ-9ա Թուղթ ի Պօլիս, առ Անանիեան մահտեսի Կարապետն, յաղագս հոգածութեան Գրիգոր պետի եղբօր այրի կնոջ առնելեացն, զորս թողեալ անդ առ պարտապանսն, ինքն որբովքն իւր եկեալ էր եւ ի գեղջս մեր բնակեալ... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782), ի սեպտեմբերի Ի. (20):
19. 19աբ [Թուղթ ի Թիֆլիզ] – Յորմէ ժամանեսցի սիրոյ, ողջունի, օրհնութեանց եւ շնորհաց ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց, հարազատ զաւակացդ եւ ճորտիցդ Սրբոյ Աթոռոյս, բարեպաշտիցդ եւ մեծահաւատիցդ, այսինքն՝ Բատալի որդի պարոն Յօհանիդ եւ որդւոյն քոյ՝ Եսայուն, եւ եղբօրորդւոյն քոյ՝ Յարութիւնին, եւ միւս եղբօր որդւոցն քոց՝ Յակոբին եւ Սիմօնին:
20. 20ա-1ա Թուղթ առ գործակալն Սրբոյ Աթոռոյս պարոն Ալէքսանն, որ ի Ռէշտ. ի պատասխանի նորին ի սեպտեմբերի Բ. գրեալ թղթոյն վասն զանազան բանից... ի ՌՄԼԱ. (1782) եւ ի հոկտեմբերի Ե.:
21. 21աբ Թուղթ ի յՈւռուսաճուղ, առ գանձապետսն Սրբոյ Աթոռոյս պարոն Անուշն եւ Աւէտն. ի պատասխանի թղթոյն նոցա, յորում միամտութիւն վասն ԵՃԾ. (550) ղուռուշ գանձանակադրամին, զոր յանձնեալ էին նուիրակ՝ Մեսրոպ պետին, եւ նա հասուցեալ էր ի Սուրբ Աթոռս. նա եւ վասն նոր նուիրակին յանձնարարութիւն... (21բ գրչից)՝ Ե՛րթ ի 32 երեսն եւ զմնացորդն ի նուիրակի յանձնարարութեան թղթոյն գրեա՛ եւ վերջացո՛. ի ՌՄԼԱ. (1782), ի հոկտեմբերի...
22. 21բ-2ա Թուղթ ի Նախիջեւան, առ տէր Մկրտիչն, օրհնութիւն եւ սէր, փոխանակ մեղադրութեանն, զոր վասն իրիք յանցանաց ընկալեալ էր... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782) թուոջս մերում, ի հոկտեմբերի ամսոյ... եւ ի շնորհածաւալ Աթոռս Սուրբ Էջմիածին: – 22ա Ողջոյն եւ օրհնութիւն առ մէլիք պարոն Յովսէփն:
23. 22բ-3ա Թուղթ ի Թիֆլիզ, առ վրացի Աւթանտիլ բէկն. վասն տալոյն Սրբոյ Աթոռոյս զխառատ Աւետիսն այս երկրացի, զոր յառաջ վարեալ էին աստի... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782) թուոջս եւ ի հոկտեմբերի ԺԸ. (18):
24. 23աբ Թուղթ ի Բայազիտ, առ տէր Վահանն. ի պատասխանի նորին թղթոյն, որ վասն զանազան իրաց գրեալ էր, եւ ընդ ի Պօլսոյ եւ ի Կարնոյ եկեալ գրեանց յղեալ էր յատուկ փայեկաւ... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782) թուոջս եւ ի հոկտեմբերի ԻԱ. (21):
25. 23բ-4բ Թուղթ առաջներորդ առ նուիրակն Սրբոյ Աթոռոյս՝ Եփրեմ վարդապետն, որ ի Խօյ, ի պատասխանի թղթոյն նորա:
26. 25աբ Թուղթ ի Պօլիս, առ դերձակ Սարգիսն, որ վասն որդւոյն իւրոյ Առաքելին (զոր սակս անխելքութեանն յղեալ էր մնալ աստ), տուեալ էր Սրբոյ Աթոռոյս զԻ. (20) ղուռուշ... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782) եւ ի հոկտեմբերի...
27. 25բ-6ա Թուղթ ի Գեօլա, ի Հօքամ գիւղն, առ Աստուածատուրն, Մարգարն, Մկրտիչն եւ Յարութիւնն, որք ի գալն իւրեանց յուխտ ի Սուրբ Աթոռս, խոստացեալ էին զիրս ինչ, զորս եւ յղեալ էին այժմոյս... ի ՌՄԼԱ. (1782), ի նոյեմբերի*:
28. 26աբ Թուղթ ի Բայազիտ, առ Մարգար աղայն. ի պատասխանի նորին թղթոյն, որ վասն ԻԱ. (21) թուման գանձանակադրամին Սրբոյ Աթոռոյս, որ առ ինքն էր, գրեալ էր առ Սրբազանն, թէ յետ վեց ամսոյ տացից, որ եւ ըստ նոյն պայմանին՝ զսանատ մի եւ՛ս էր յղեալ ընդ թղթոյն... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782) թուոջս եւ ի դեկտեմբերի ամսոյ):
29. 27աբ Թուղթ յանձնարարութեան ի մեծն Պօլիս, առ տիրացու Սարգիսն, ընդ նուիրակին նորոյ՝ Իսահակ վարդապետին:
[1783]
30. 27բ-8բ Թուղթ ի Մոսկով, առ Սմպաթեան աղայ Յովաննէսն. ի պատասխանի նորին թղթոյն, զոր ընդ տօկտօր Եակօբին գրեալ էր... գրեցաւ ի 1783 թուոջ փրկչին, ի յունվարի 17 եւ ի լուսակառոյց Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
31. 28բ-30ա Կոնդակ ի Թարվէզ, առ բոլոր ժողովուրդսն. վասն հաստատելոյ դարձեալ զԹադէոսն ի գործն գանձապահութեան Սրբոյ Աթոռոյս, եւ պատուէր՝ զի ամենեքեան օժանդակեսցեն տէր Յովսէփ աւագ քահանային ի նորոգութեան եկեղեցւոյն իւրեանց, որ ի շարժէն փլեալ էր, եւ այժմ նորոգէին... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս եւ ի յունվարի ամսոյս Ի. (20):
32. 30ա-1ա Թուղթ առ Խօյայ եւ Սալմաստու եւ կողմանցն նուիրակ Եփրեմ վարդապետն. ի պատասխանի նորին թղթոյն, զոր ընդ թղթոց Սալմաստու եւ Հաղբակու իշխանացն գրեալ էր առ Սրբազանն՝ խնդրելով վասն առաջնորդին իւրեանց՝ Ստեփան վարդապետին, զկոնդակ վերահաստատութեան... ի ՌՄԼԲ. (1783), ի յունվարի եւ այլն:
33. 31բ Փուսուլայ առ Եփրեմ վարդապետն:
34. 32աբ Թուղթ ի Կարին, առ քահանայսն եւ իշխանսն. ի պատասխանի բազմակնիք մահսարին նոցա, որք բողոքեալ էին վասն լրբութեանց Անանիա չերիցուն եւ խնդրեալ միաբանութեամբ պատժել զնա, որոյ բանադրանքն ըստ արժանւոյն է (32ա «Է՝ ի միւս տետրոջն, ի 95 երեսն»)... ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս եւ ի փետրվ[ա]րի*:
35. 33աբ Թուղթ մեղադրանաց առ Բայազտոյ նուիրակ Կարապետ վարդապետն, որ ի բազում տեղիս զանօգուտ եւ զխռովութեան բանս առնէր եւ խստութեամբ վարիւր ընդ ամենեսեան... ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս եւ ի փետրուարի ԺԴ. (14):
36. 34ա-5ա Թուղթ ի սուրբն Սաղիմ, առ Բստացի մահտեսի Զաքին, որ զԳՌ. (3000) ղուռուշ էր խոստացեալ տալ Սրբոյ Աթոռոյս, որոյ ԵՃ.ն (500) տուեալ էր, եւ զԲՌԵՃ.ն (2500) եւս տալոց էր... ի ՌՄԼԲ. (1783) թվին, ի մարտի*:
37. 35աբ Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ Կեսարացի Բարսեղ ամիրայն. ի պատասխանի նորին թղթոյն, զոր ընդ Կեսարացի Յարութիւն վարդապետին գրեալ էր՝ խնդրելով առ ի ձեռնադրել զնա եպիսկոպոս:
38. 36ա Առ Կեսարացի Կիւլապեան Յակոբ ամիրայն, ըստ նախագրեալ թղթոյդ... (36ա «Եւ զայլն՝ ի վերին թղթոցդ գրեսցես մինչեւ ցվերջն եւ եզրացուսցես»): Ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս եւ ի փետրվարի*:
39. 36բ-7բ Թուղթ առ սրբոյ Երուսաղէմի պատրիարք Յովակիմ վարդապետն. ի պատասխանի թղթոյն նորին, զոր ընդ Յարութիւն եւ Պետրոս վարդապետացն՝ միաբանիցն իւրոց, գրեալ էր առ ի ձեռնադրել զնոսա եպիսկոպոսունս, ի պաշտօնատարութիւն սրբոց Յակոբեանց Աթոռոյն... ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս եւ ի մարտի Բ.:
40. 37բ-8ա Թուղթ ի Թիֆլիս, առ պօլկովնիկ տօխտօր Եակօբն. ի պատասխանի թղթոցն նորա երկուց, զորս այժմ գրեալ էր՝ ծանուցանելով զսէր եւ զջատագովութիւնս իւր առ Սրբազանն եւ առ Սուրբ Աթոռս: Առ որ սէր, շնորհակալութիւն եւ օրհնութիւն:
41. 38բ Թուղթ առ աւագ քահանայսն Թիֆլիզու. հարկ, զի զմոմն ինքեանք ժողովեսցեն եւ յանձնեսցեն անդ գործակալացն մերոց՝ յղել ի Սուրբ Աթոռս: Զի յայսմ ամի վասն մոմաժողովութեան վարդապետ ո՛չ յղեցաւ, այլ միայն կոնդակն գրեալ առաքեցաւ:
42. 39ա-40ա Թուղթ ի յԱմստէրդամ, առ Սաւալանեան պարոն Առաքելն. յիշելով զթուղթ գրելն առ նա եւ առ Մասեհեան պարոն Ալէքսանն յառաջ քան զայս, եւ զօրհնութիւն տալով շնորհակալութեամբ հանդերձ վասն տալոյն զԲՌ. (2000) գուլտի յանուն Սրբոյ Աթոռոյս, եղբօրն իւրոյ՝ պարոն Յովաննէսին, որ ի Զմիւռին, որպէս զի որքան ինքն կենդանի է, ամ յամէ զարդիւնսն այն փողոյն Յովաննէսն հասուսցէ Սրբոյ Աթոռոյս, իսկ մինչ վախճանիցի, զԲՌ. (2000) գուլտին հասուսցէ... ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս եւ ի մարտի*:
43. 40ա-1բ Կոնդակ օրհնութեան ի վերայ Ղումղափուի ժողովրդեանն, վասն գանձապետութեան ի Պօլիս պարոն Մարտիրոսին եւ պարոն Յովաննէսին եւ մահտեսի Ծատուրին, եւ վասն արտելմանն ի գանձապետութենէ Յակոբ ամիրային Կեսարացւոյ, որ ի վաղուց գանձապետ էր... ի ՌՄԼԲ. (1783) եւ ի մարտի ելն:
44. 41բ-2ա Թուղթ ի յարտաքին վիճակսն Պօլսոյ, առ Սրբոյ Աթոռոյս նուիրակ Գալուստ վարդապետն, յիշումն վասն քան զայս յառաջ յղեալ ԲՌԸՃԼ. (2830) ղուռուշի ղապզին եւ հարկ, զի Պօլսոյ նուիրակին ԲՌ. (2000) կամ այլ աւելի դրամս հասուսցէ ի հարկաւոր պէտս Սրբոյ Աթոռոյս... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս մերում, ի... ի լուսակառոյց եւ շնորհածաւալ Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
45. 42բ-3ա Սկիզբն կոնդակին առաջնորդականի, որ տուաւ Սրբոյն Թադէոսի առաքելոյ վանից նորոգ առաջնորդ կարգեցեալ Սահակ վարդապետին Փառակեցւոյ, զոր ի վիճակաց նոյն վանիցն քահանայք եւ իշխանք եկեալ տարան... (43ա «Ե՛րթ զմնացորդն ի հին տետրէն եւ ի ԻԲ. (22) երեսէն գրեա»): Ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս եւ ի մարտի ԻԷ. (27):
46. 43աբ Թուղթ առ քահանայսն, իշխանսն եւ ժողովուրդսն Բայազտոյ. ի պատասխանի մահսարին իւրեանց, զոր գրեալ էին եւ ընդ Խօյեցւոյ մահսարին ի ձեռն իւրեանց եւ Խօյեցւոյ քահանայիցն եւ իշխանացն ոմանց յղեալ՝ խնդրելով զառաջնորդ վասն Սրբոյն Թադէոսի առաքելոյ վանիցն: Որ եւ սրբազանն զԻսահակ վարդապետն Փառակեցի յղեաց առաջնորդ՝ վերոյ գրեալ կոնդակաւդ... ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս մերում, ի մարտի ԻԷ. (27), եւ*:
47. 44աբ Թուղթ առ Կարնոյ ժողովուրդսն. յաղագս օրինազանցութեանց ոմանց սաստ, եւ պատուէր՝ չառնել... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի յապրիլի ամսեան... ի լուսակերտ եւ հանրաուղղիչ Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
[1782]
48. 45աբ Թուղթ ի Թիֆլիզ, առ մահտեսի Յակոբջանն մահտեսի Յովհաննիսեան. ի պատասխանի նորին թղթոյն, եւ յանձնարարութիւն վասն մահտեսի Խաչատուրին... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782) թուոջս, ի յունիսի... եւ ի լուսակառոյց Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
49. 46ա-7ա Թուղթ ի Թիֆլիզ, առ Միրզայ Գեօրկինն եւ Միսայէլն. ի պատասխանի թղթոյն նոցա, զոր գրեալ էին առ Սրբազանն, եւ խնդրեալ շնորհել Սարգսի ումեմն զկոնդակ շրջաբերական... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782) թուոջս, ի յունիսի Ի. (20):
[1781]
50. 48աբ Թուղթ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան ի Գօրի, առ Յարութիւն ոմն. վասն արարեալ լաւութեան ինչ նորա առ Սուրբ Աթոռս... գրեցաւ ի ՌՄԼ. (1781) թուոջս եւ ի յունիսի ԻԳ. (23):
[1782]
51. 48բ-9ա Թուղթ ի Կարին, առ մահտեսի Տայի Յովաննէսն եւ Գօրօյեան մահտեսի Խաչատուրն. ի պատասխանի թղթոյ նոցին, որ վասն թարզիզադէ Յովաննէսի հաշուոյն գրեալ էին առ Սրբազանն... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782) թուոջս, ի յունիսի*:
52. 49բ-50ա Թուղթ ի Կարին, առ խոջայ Յովաննէսն. միամտութիւն ի կողմանէ հաշուոյն վերջացուցման ի միւս երեսն յիշեցելոյ... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782) թուոջս մերում, ի յունիսի... եւ ի Սուրբ Աթոռս՛՛:
53. 50աբ Թուղթ ի Թիֆլիզ, առ Միրզայ Գեօրկինն եւ Միսայէլն. ի պատասխանի թղթոյն նոցա, զոր գրեալ էին առ Սրբազանն, վասն տէր Դաւիթ քահանային՝ տալ նմա զկոնդակ ժողովարարութեան... [ի ՌՄԼԱ. (1782) թուոջս], ի յունիսի Լ. (30):
54. 50բ-1բԹուղթ ի Շուշի, առ տէր Յովաննէսն. նախ՝ վասն արդեանց գանձանակին Սրբոյ Աթոռոյս՝ չարկանել ի ձեռս խաբեբայից, եւ երկրորդ՝ վասն մահտեսի Էլօյեան Ստեփանին յանձնարարութիւն... գրեցաւ թուղթս կարի շտապով, ի ՌՄԼԱ. (1782) թուոջս, ի յուլիսի մուտն, եւ ի լուսակերտԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
55. 51բ-2բ Թուղթ ի Պօլիս, առ Յարութիւն ոմն. վասն յղեալ Դ. ոսկւոյն յանուն Սրբոյ Աթոռոյս՝ օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն... ի ՌՄԼԱ. (1782) եւ ի յուլիսի ԺԴ. (14):
56. 52բ-3բ Թուղթ ի Նուխի, առ գանձապետն Սրբոյ Աթոռոյս՝ պարոն Նիկողայոսն. ի պատասխանի նորա յանցեալ թուոյ՝ սեպտեմբերի Ժ. գրեալ թղթոյն: Եւ օրհնութիւն, եւ պատուէր, զի զոր ինչ արդիւնք գոն առ ինքն՝ Սրբոյ Աթոռոյս՝ յանձնեսցէ (անուան տեղը՝ բաց) վարդապետին, զոր այժմ յղեցաք յայն կողմն՝ ի ժողովել զգանձանակադրամսն Սրբոյ Աթոռոյս, հանդերձ այլովք հոգեկան տրօք, ուր եւ իցեն... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782) թուոջս եւ ի յօգոստոսի ամսոյ*:
57. 54ա-5ա Թուղթ ի Շամախի, առ Սրբոյ Աթոռոյս գանձապետ պարոն Դաւիթն, ըստ ոմանց մտաց վերոյ գրեալ թղթոյդ եւ պատուէր՝ զորպիսածանոյց թուղթ գրել:
58. 55աբ Թուղթ ի Նորշէն գիւղն, որ է արտաքոյ բերդին Շուշու, առ նորին վերակացու մէլիք Մանուչարն, սէր եւ օրհնութիւն եւ յորդորումն:
59. 56ա Թուղթ ի յԱմիթ, առ տիրացու Գասպար ոմն. ի պատասխանի նորին թղթոյն, ի յունիսի սկիզբն գրեցելոյ... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782) թուոջս, ի յօգոստոսի*:
60. 56բ-7ա Թուղթ ի յԱնդրիանուպօլիս, առ մահտեսի Յովաննէսն, մահտեսի Ստեփանն, մահտեսի Գասպարն եւ միւս մահտեսի Յովաննէսն մահտեսի Վարդազարեան. ի պատասխանի թղթոյն նոցա, զոր գրեալ էին առ Սրբազանն, եւ յղեալ զԳրիգոր տղայ ոմն ընտանի իւրեանց՝ ի պահել յԱթոռոջս ընդ երկար ժամանակս... գրեցաւ թուղթս ի ՌՄԼԱ. (1782) թուոջս մերում, ի յօգոստոսի ամսոյ ԻԶ. (26), ի լուսակառոյց եւ ի շնորհաբուղխԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
61. 57ա-8ա Թուղթ ի Թարվէզ, առ քահանայսն եւ իշխանսն. ի պատասխանի նոցին աւագ քահանայ տէր Յովսէփի թղթոյն, որ գրեալ վասն օգնութեան եկեղեցւոյն իւրեանց փլելոյ ի շարժէն... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782) թուոջս, ի սեպտեմբերի Ի.(20):
62. 58բ-9ա Թուղթ ի Ռէշտ, առ Նաւասարդն եւ Յովաննէսն. վասն գոյից անհիշատակ Աւետին հանգուցելոյ, որ Աթոռոյս պա՛րտ է լինիլ, եւ նոքա առ ինքեանս էին գրաւեալ... գրեցաւ՛՛:
63. 59աբ Թուղթ ի յԱստապատ, առ նորին մէլիք պարոն Ստեփանն. ի պատասխանի թղթոյն իւրոյ, որ վասն տէր Մկրտչին զարձակումն էր խնդրեալ ի մեղադրանացն:
64. 60աբ Թուղթ օրհնութեան առ կանայս, որք տայցեն զհոգեբաժին, զկտակ, զքառասնից եւ կամ զայլ այսպիսի տուրս... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782) թուոջս եւ ի հոկտեմբերի Ի. (20):
65. 60բ-1ա Ի Պօլիս, առ մահտեսի Կարապետ ոմն, որ յառաջագոյն եկեալ ի Սուրբ Աթոռս եւ չունելով զդրամ յայնժամ, այժմ էր տուեալ զդարպասն իւր Ի. (20) ղուռուշ, յանձնելով անդ նուիրակ Մինաս պետին: Եւ զԻ. (20) ղուռուշ եւս յայլոյ կողմանէ էր յղեալ՝ որպէս յայտնի ի ներքոյ... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782), ի նոյեմբերի ԺԲ. (12):
66. 61բ Թուղթ ժողովարարութեան վասն ուրումն Յովհաննէս մարդոյ, ի վերայ բնակչացն ի ճանապարհին սրբոյն Սաղիմայ... գրեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782), ի նոյեմբերի:
67. 62ա-3ա Թուղթ ի Զմիւռին, առ Մոսկով կոչեցեալ պարոն Յովաննէսն, վասն ոմանց իրաց, որ ահա ցուցանի... գրեցաւ՛՛ ի նոյեմբերի ելն:
68. 63աբ Թուղթ ի Բայազիտ, առ Արապկերցի Սահակ աղայն. շնորհակալութիւն վասն յղեալ ընծային ընդ տէր Վահանին, եւ ի կողմանէ այլոյ իմն բանի եւս ազդումն... սիրանիշս եւ սրտադիւրս առ մեզ, որովք ընկալցիս զ՛՛ (այսչափ):
[1783]
69. 64ա-5բ Թուղթ առ Կարնեցիսն, որք կային առանց առաջնորդի, մեղադրախառն սիրով խրատ, զի զօգուտն հոգւոց իւրեանց ընտրեսցեն... ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս եւ ի յունվարի ԻԱ. (21):
70. 66ա-7ա Թուղթ ի Կարին, առ Եփրիկեան մահտեսի Գրիգորի որդի մահտեսի Յակոբն՝ Հաճի պապայ կոչեցեալ. ի պատասխանի երկուց թղթոցն նորին՝ յայլ եւ այլ միջոցի գրեցելոց, եւ այլ եւս բանք... ի ՌՄԼԲ. (1783) եւ ի յունվարի ԻԳ. (23):
71. 67բ-8բ Սկիզբն կոնդակին, որ գրեցաւ ի նորոգութիւն առաջնորդութեան Ստեփան վարդապետին ի վերայ Բարդուղ[ի]մէոսի առաքելոյ վանիցն եւ վիճակացն՝ ըստ խնդրոյ նոցին ժողովրդոցն, որք զՎարդան վարդապետն բազմակնիք թղթով յղեալ էին առ Սրբազանն՝ վասն սոյն իրի... (68բ «Ե՛րթ ի հին տետրէն, գրեա՛ զկանոնսն եւ վերջացո՛»): Ի ՌՄԼԲ. (1783) եւ ի յունվարի ելն:
72. 68բ-9բ Առ Սալմաստու մէլիքսն եւ քեանդխուտայսն. ըստ վերոյ գրեցելոյ կոնդակիդ մտաց... ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի յունվարի եւ այլն:
73. 69բ-70ա Առ Հաղբակու մէլիքսն եւ քեադխուտայսն. ըստ օրինակի վերոյ գրեցելոյդ: Բայց ի սմա այլ իմն հարկաւոր բան եւս:
74. 70ա-1ա Թուղթ բանադրանաց ի Կարին, առ չիք Անանիա լիրբ էրէցն, որ զանթիւ հայհոյութիւնս եւ լրբութիւնս եւ զխռովութիւնս արարեալ անդ առ քահանայսն եւ առ ժողովուրդսն, գրեալ էին նոքա զբազմակնիք մահսար առ Սրբազանն, գանկատելով զնմանէ, եւ խնդրեալ էին յոյժ աղերսանօք, պատժել զնա ըստ արժանւոյն... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783), ի փետրվարի եւ ի սարսափելի Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
75. 71բ Թուղթ առ քահանայսն եւ իշխանսն Կարնոյ. ի պատասխանի բազմակնիք թղթոյն նոցա, որք բողոքեալ էին վասն լրբութեանց Անանիա չերիցուն եւ խնդրեալ էին միաբանութեամբ՝ պատժել զնա ըստ արժանւոյն (որոյ բանադրանաց գիրն ահա ի վերդ գրեցաւ) (71բ գրիչը թղթի մի փոքր մասը գրել է, յետոյ ջնջել, ապա գրել. «Այս գի՛տ թէպէտ ա՛ստ սկսեալ եղեւ գրիլ, բայց ի միւս տետրն գրեցաւ լրապէս»):
76. 72աբ Կոնդակ առաջնորդական ի վերայ Ախլցխայու եւ շրջակայիցն, յանուն Ղօշավանից եւ Ղարսայ առաջնորդ Յովաննէս վարդապետին... եւ կանոնօք հարցն սրբոց, ուրեմն ի (72բ «Ե՛րթ ի հին տետրն եւ գրեա՛ զհինգ պատուէրսն եւ վերջացո՛»):
77. 72բ-3ա Ի Պօլիս, առ մահտեսի Խտըրն Կեսարացի, որ զթուղթ էր գրեալ ընդ իւր քաղաքացի Յարութիւն վարդապետին, եւ զընծայիկս ինչ յղեալ Սրբազանին:
78. 73բ-4բ Կոնդակ առաջնորդական վասն Աստուածատուր վարդապետին եւ նոր եպիսկոպոսին ի վերայ Մշու Սրբոյ Կարապետի վանից միաբանիցն եւ բոլոր թէմի եւ վիճակի նորին ժողովրդոցն. ի պատասխանի մահսարին նոցա... եւ մի յոգւոց հանելով (74բ «Գրեա՛ եւ զայլ պատուէրսն ի յառաջնորդական կոնդակի օրինակէն, որ ի հին տետրն շարադրանաց»):
79. 74բ-6բ Թուղթ առ արքայն Վրաց Հերակլէս, շնորհաւորութիւն վասն նորակերտ տպագրատանն, եւ շնորհակալութիւն վասն բառնալոյն զկաթուղիկոս անունն ի յԻսրայէլէ առաջնորդէն Հախպատու: Եւ խնդիր, զի զնոյն սահմանն իւր հաստատ պահեսցէ: Այլ եւ բան ի կողմանէ Հախպատու միաբան Դաւիթ պետին (զոր Գեօրկին խանն էր յղեալ առ ի ձեռնադրիլ եպիսկոպոս), թէ յի՞նչ վիճակի վերայ կամիք ձեռնադրել, ծանուսջի՛ք, զի այնու անուամբ արասցուք:
80. 77աբ Թուղթ շնորհակալութեան ի Թիֆլիզ, առ բոլոր մերային ժողովուրդսն, որք զԲարսեղ անուն ոմն հանդերձ որդւովքն ազատեալ էին ի ձեռաց լէզկեաց, եւ ընծայեալ էին միաբանութեամբ՝ ճորտ Սրբոյ Աթոռոյս... ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս մերում, ի մարտի Ժ.:
81. 77բ-8ա Թուղթ ի Զմիւռին, առ Մոսկով կոչեցեալ պարոն Յովաննէսն, շնորհակալութիւն վասն հարազատական արարմանցն – Յորմէ ճշմարիտ սիրով եւ կարօտիւ... ի Սրբոյ Իջման տեղոյս Քրիստոսի եւ զօրհնութիւնս ի մէնջ. ամէն. գրե*:
82. 78բ-80ա Թուղթ ի մեծն Պօլիս, ի վերայ հասարակութեանն, վասն Մուրատեան Յակոբ ամիրայի վէքիլութեանն՝ ի կողմանէ Սրբոյ Աթոռոյս ի վերայ անդ եղեալ բոլոր վախուպ տանցն եւ խանութիցն սորին, որ յանձն էր առեալ հանդերձ Յարութիւն որդւովն կատարել զայն գործ... ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի մարտի ելն:
83. 80ա-1ա Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ Մուրատեան Յակոբ ամիրայն, շնորհակալութիւն վասն յանձն առնլոյն զվէքիլութիւն եւ զմութավէլութիւնն վախուպ տանցն Սրբոյ Աթոռոյս, որք անդ, որոյ աղագաւ կոնդակ եւս գրեցաւ, որ ահա ի վերդ է:
84. 81բ-4ա Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ Մինաս վարդապետն մեր. ի պատասխանի նորին քանեաց թղթոցն, որ վասն զանազան բանից... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի յապրիլի ԺԸ. (18), եւ ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին:
85. 84ա-6բ Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ Սրբոյ Աթոռոյս գործաւարտ նուիրակ Մինաս վարդապետն. ի պատասխանի նորին ի մարտի ԺԹ. (19) եւ ի ԻԲ. (22) գրեալ թղթոցն՝ վասն զանազան իրաց եւ իրակութեանց:
86. 87ա-8ա Թուղթ վասն արձակման բանադրանաց տէր Անան քահանային ի վերայ Կարնոյ քաղաքի ժողովրդեանն հասարակապէս: Եւ սաստ՝ վասն չհասութիւն առնելոյ... ի ՌՄԼԲ. (1783) եւ ի մարտի ԻԷ. (27):
87. 88աբ Կարնոյ առաջնորդական կոնդակի միջարկեալ բանն, որ գրեցաւ վասն Բերդումեան Պետրոս վարդապետին՝ ի գնալն անդ յառաջնորդութիւն... (88բ «Ի հին տետրէն ի (բաց թողնուած տեղ) երեսէն գրեա՛ ցվերջն») գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, եւ ի յապրիլի Դ.:
88. 89ա-90ա Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ մահտեսի Յարութիւն ամիրայն. իբր ի պատասխանի նորին յանցեալ ՌՄԼԱ. (1782) թուոյ օգոստոսի ԺԶ. (16) գրեալ թղթոյն՝ ընդ Նախիջեւանցի Պետրոս վարդապետին... ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի յապրիլի ԺԸ. (18):
89. 90բ-3ա Թուղթ առ Ռուսաց երկրի մերազնէիցն նուիրակ եւ առաջնորդ Յովսէփ վարդապետն. ի պատասխանի ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս եւ ի մարտի ամսեանն գրեալ թղթոյ նորին... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս մերում, ի յապրիլի ԻԵ. (25), եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
90. 93աբ Թուղթ ի Կարին, առ տիրացու Յարութիւնն Արեւելցի, որ յառաջ քան զայս, եկն յուխտ ի Սուրբ Աթոռս, եւ այժմ շնորհակալութեան թուղթ էր գրեալ եւ յղեալ հանդերձ ընծայիկիւ ընդ Կարապետին... ի ՌՄԼԲ. (1783), եւ ի յունիսի*: – 93բ (Լս-ում) Ողջոյն եւ օրհնութիւն առ մահտեսի Կարապետն, պարոն Գրիգորն եւ զաւակունս նորին:
91. 94աբ Թուղթ առ մեծին Պօլսոյ պատրիարք Զաքարիա վարդապետն. ի պատասխանի նորին երկուց թղթոցն, զորս ընդ Կեսարացի Յարութիւն եւ ընդ Սրբոյ Երուսաղէմի միաբան՝ միւս Յարութիւն վարդապետացն գրեալ էր՝ խնդրելով առ ի ձեռնադրել զնոսա եպիսկոպոս:
92. 95աբ Թուղթ ի Պօլիս եւ ի Ղումղափու, առ նորոգ գանձապետսն մեր՝ պարոն Յովաննէսն, պարոն Մարտիրոսն եւ մահտեսի Աստուածատուրն, վասն հաստատելոյն զնոսա գանձապետ, եւ զկոնդակ գրելոյն, յորում եւ յորդորանք... գրեցաւ ի*:
93. 96աբ Թուղթ առ Պօլսոյ պատրիարք Զաքարիա վարդապետն. շնորհակալութիւն վասն ջանացողութեանցն օգտից Սրբոյ Աթոռոյս, եւ վասն սաստելոյն Բստացի եւ աստ հանգուցեալ մահտեսի Սիմէօնի Միրսախոռացն՝ ասելով, թէ յընչից նորին ձեզ ինչ ո՛չ հասանի, եւ վասն յարքունուստ ֆէրման հանելոյն ի խափանումն նոցին դիտմանցն... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս մերում եւ յապրիլի ԺԸ. (18):
94. 97ա-8ա Թուղթ օրհնութեան յերկիրն Ռուսաց, առ Նոր Նախիջեւանու ժողովուրդսն. ի պատասխանի որպիսածանոյց թղթոյ իշխանացն եւ դատաւորացն նոցին... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) եւ ի յապրիլի ԻԵ. (25):
95. 98բ-9բ Թուղթ ի Թիֆլիզ, առ պօլկովնիկ Եակուբն. ի պատասխանի յապրիլի ԺԹ. (19) գրեալ թղթոյն, որով ծանուցեալ էր զԻսրայէլ կաթուղիկոսն հանել տալն ի Հախպատու եւ խնդրեալ էր զՊետրոս պետն առաքել անդ առաջնորդ, որում շնորհակալութիւն գրեցաւ եւ վասն Պետրոս պետին բացասութիւն, զի աստ չէր, եւ թէ՝ թեմացիքն մահսարաւ խնդրեսցեն զո՞վ ոք եւ կամին, եւ մէք յղեսցուք. եւ այլ եւս բան... ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, եւ ի յապրիլի ելն:
96. 99բ-100ա Թուղթ ի Խօյ, առ արապկերցի, արզրումցի եւ վանցի վաճառականսն, որք զբազմակնիք թուղթ էին գրեալ՝ խնդրելով առ ի բանադրել եւ պատժել զանդրէն եղեալ զՌափայէլ եւ զՅակոբ անիծեալ ախթարմայսն, որք կամէին յայլս եւ՛ս սերմանել զչար աղանդն իւրեանց... ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս եւ ի մայիսի*:
97. 100ա-1ա Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ Մուրատեան Յակոբ ամիրայն,. ի պատասխանի նորին ի մարտի 22 գրեալ թղթոյն, որ եւ զՍրբոյ Աթոռոյս վախուպ տանց դաւթարն (որոց միւթաւէլի էր) եւ արդեանց ելումտից հաշիւսն գրեալ եւ ծանուցեալ էր... ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, եւ ի մայիսի Ժ.:
98. 101բ-2ա Թուղթ ի Գեանջայ, առ Իսրայէլ կաթուղիկոսն. ի պատասխանի նորին ՌՄԼԲ. (1783) թուոյս յապրիլի ԻԷ. (27), ի Թիլֆիզու գրեալ թղթոյն, զոր ի յելանելն ի դիտողութենէն Հախպատու հրամանաւ արքային եւ ի գնալն դէպ ի Գեանջայ բնիկ վիճակն իւր, յայնժամ էր գրեալ... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, եւ ի մայիսի ամսսեան ԺԸ. (18):
99. 102բ-3ա Թուղթ ի Հալապ, առ պարոն Մինասն. ի պատասխանի թղթոյն, զոր գրեալ էր՝ ծանուցանելով զտեղւոյ դիտողութեան վերստին անկանիլն ի կողմն Սսեցւոց. եւ զ'ի ՌՄԼ. (1781) թուոյ մայիսէն (յորում գանձապետ էր կարգեցեալ Սրբոյ Աթոռոյս) մինչեւ ցՌՄԼԱ. (1782) թուոյ հոգտեմբերի Ի.ն (20) եղեալ ԱՃՁԷ. (187) մարչիլ գանձանակադրամնն ԺԷ. (17) մարչիլ եւ ԻԵ. (25) փարայ դրամն շահեցուցանելն եւ (ջնջած՝ «ի Կարին հասուցանելն») <եւ> առ Սուրբ Աթոռս առաքելն... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս եւ ի*: – 103ա (լս-ից) Ողջոյն եւ օրհնութիւն առ մահտեսի Ստեփանն:
100. 103բ-4ա Թուղթ ի վերայ Կարսայ, Կարնոյ, Թօխաթու եւ այլ ոմանց տեղեաց, վասն ուրումն Սիմօն անուն քահանայի Վրաց (որ իբր գնայր ի Սաղիմ), զի զողորմութիւնս տացեն նմա վասն ճանապարհական թոշակի... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս մերում, ի յունիսի ամսոյ... ի լուսակառոյց եւ յերկնահանգէտ Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
101. 104բ-5ա Թուղթն փոխեցաւ յայս միտ, թէ յաղագս նորոգութեան փլչելի եկեղեցւոյն գեղջն իւրեացնց պարտի ժողովս առնել... ապա ուրեմն պարտիք կատարել՛՛ (105ա «Ի ձախմէ զթուղթդ շրջէ՛ք եւ գտեալ զայս _ նշանս, գրեա՛ անտի մինչեւ ցվերջն»):
102. 105աբ Թուղթ ի Կարին, առ մահտեսի Եղիա ոմն, օրհնութիւն եւ սէր. ի պատասխանի նորին թղթոյն, որ զեղբօրորդին իւր՝ զԿարապետն, յղեալ էր յԱթոռս՝ յուխտ, եւ վասն նորա զյանձնարարութիւն էր գրեալ... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս եւ ի յունիսի*:
103. 105բ-6ա Ի Թարվէզ, առ քարհատաց պետ վարպետ Յօսէփն, որ անդ նուիրակ Եփրեմ վարդապետին խոստացեալ էր, թէ զմարմար քարինս հատանել տացից, որ յղեսցես ի Սուրբ Աթոռն՝ ըստ խնդրոյ Սրբազանին... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի յունիսի*:
104. 106բ-8ա Թուղթ օրհնութեան ի Շապիօն Ղարահիսար, առ ժողովուրդսն. ի պատասխանի բազմակնիք թղթոյն նոցա, որք գրէին իբր շնորհաւորութիւն հայրապետութեան Սրբազանին եւ զգանկատ զմոլի ժողովարարաց: Առ որս շնորհակալութիւն եւ պատուէր, զի զօրինաւոր ժողովարարսն ընկալեալ եւ անգամ մի ժողովս տուեալ՝ շուտով ուղեւորեսցեն, իսկ զխաբեբայսն բնաւ ընդունիցին, այլ վարեսցեն ի միջոյ իւրեանց... ի ՌՄԼԲ. (1783) եւ ի յունիսի ԻԶ. (26):
105. 108ա-9բ Կոնդակ օրհնութեան եւ յորդորանաց ի վերայ Գօրեցւոցն, որք զփայտեայ խախտեալ եկեղեցի մի իւրեանց կամէին նորոգել՝ գմբեթաւոր եւ պայծառ, քան զառաջինն... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի յունիսի ԻԶ. (26):
106. 109բ-10ա Թուղթ օրհնութեան ի մեծն Պօլիս, առ մահտեսի Ղարտաշեան Յովաննէսն եւ Թադէոսն. ի պատասխանի թղթոյն նոցա, որ ընդ պարոն Յակոբջան անուն ուխտաւորին գրեալ էին՝ յղելով ընդ նմա եւ զԺ. կանգուն լեղակագոյն կտոր կապացու... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի յուլիսի Դ.:
107. 110աբ Առ մահտեսի Միրիջան եւ Եփրեմ ամիրայն ի Պօլիս. ի պատասխանի նոցա, որք գրեալ էին զյանձնարարութիւն վասն Ստեփաննոսի ուրումն... (110բ «Տե՛ս ի (տեղը բաց՝ չգրած) երեսն սոյն տետերս եւ գրեա՛ մինչեւ ցվերջն»): Ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս եւ ի յուլիսի ԺԴ. (14):
108. 111ա-2ա Թուղթ առ Խօյու եւ Թարվիզու նուիրակ Եփրեմ վարդապետն. ի պատասխանի նորին՝ ի մայիսի ԺԵ. (15) գրեալ թղթոյն՝ յաղագս զանազան բանից... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի յուլիսի Ժ., եւ ի յաստուածեան գահս Սուրբ Էջմիածին:
109. 112աբ Թուղթ առ Հաշտարխանու եւ կողմանցն նուիրակ եւ առաջնորդ Յովսէփ վարդապետն. վասն նորադարձ Ստեփանին ժողովս առնել տալոյ... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս եւ ի յուլիսի ամսոյ ԺԲ. (12):
110. 113ա-4ա Թուղթ օրհնութեան առ Պրուսայու համայն մերազնեայ էսնաֆսն, որք կերտեցուցեալ էին վասն Սրբոյ Աթոռոյս Սուրբ Լուսաւորչի սեղանոյն զարծաթեայ գոգնոց մի՝ յորդորմամբ նուիրակ Ջուղայեցի Գալուստ վարդապետին... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս եւ ի յուլիսի ամսոյ Ի. (20):
111. 114ա-5ա Թուղթ ի յարտաքին վիճակս Պօլսոյ, ի Տաւշանլու առ հայրապետն մահտեսի Կիրակոսն եւ մեր գանձապետ մահտեսի Յարութիւնն, շնորհակալութիւն վասն լաւութեանցն առ Սուրբ Աթոռս եւ առ նուիրակ Գալուստ վարդապետն... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս եւ ի յուլիսի 1:
112. 115բ-6ա Թուղթ առ մէլիք Ադամի եղբայր՝ Յովսէփ բէկն. վասն մահուան մէլիք Ադամին մխիթարութիւն... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս եւ ի յուլիսի ամսոյ ԺԸ. (18):
113. 116բ-8բ Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ Սրբոյ Աթոռոյս նուիրակ Իսահակ վարդապետն. ի պատասխանի ի մայիսի Ժ. եւ ի յունիսի Ժ. ի Պօլսոյ եւ յառաջ քան զայնս ի Թօխաթու գրեալ թղթոցն՝ վասն զանազան բանից... ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս եւ ի յուլիսի ԻԶ. (26):
114. 118բ-20ա Փուսուլայ առանձնակի առ նոյն Իսահակ վարդապետն... ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս եւ ի յուլիսի ԻԶ. (26):
115. 120ա-1ա Թուղթ ի Վան, առ Ախիջան աղայի եղբայր Գէորգն. ի պատասխանի թղթոյն եւ վերստին յանձնարարութիւն վասն նուիրակ Յակոբ վարդապետին... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս եւ ի յօգոստոսի մուտն:
116. 121ա-2ա Թուղթ սիրոյ առ Պօլսոյ պատրիարգ Զաքարիա վարդապետն. ի պատասխանի քանեաց թղթոցն նորին՝ յառաջ քան զայս յայլեւյայլ միջոցի գրեցելոց... այսպէս գիտացեալ, լե՛ր ողջ ի Տէր (122ա «Թիւն ի վերոյ է»):
117. 122բ-4բ Թուղթ ի Պետրպօլք, առ ազնիւ Յովաննէս աղայն Եղիազարեան. ի պատասխանի նորին՝ ի 1783 թուոջ փրկչին եւ յապրիլի ԺԲ. (12) գրեալ թղթոյն ի կողմանէ առաջադրեալ իրակութեանն Ռուսաց... գրեցաւ ի 1783 թուոջ փրկչին, ի սեպտեմբերի Ե. եւի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին (124բ Ողջոյն եւ օրհնութիւն առ Յարութիւն աղային):
118. 125ա-7ա Թուղթ առ Հաշտարխանու եւ Ռուսաց երկրի նուիրակ եւ առաջնորդ Յովսէփ վարդապետն, իբրու ի պատասխանի վեցից թղթոցն նորին (որք ի ներքոյ յիշին)՝վասն զանազան իրաց, մինչ զկոնդակ եւ զսրբալոյս մեռոն եւս յղեաց Սրբազանն՝ վերանորոգելով զնուիրակութիւնն եւ զառաջնորդութիւնն... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) եւ ի սեպտեմբերի Ե.:
119. 127ա-8ա Թուղթ ի Սչովայ, առ աղաչայ Յովաննէսն եւ առ որդիսն իւր՝ Նիկողայոս, Գրիգոր եւ Վարդերես աղայսն, վասն առաջնորդի, որք հանդերձ համայն ժողովրդովքն թախանձանօք զառաջնորդ խնդրէին, եւ սրբազան Վեհըն զՈւռումէլու նուիրակ Ստեփաննոս վարդապետն իբր առաջնորդ կարգեաց նոցա, եթէ հաճիցին ընդ միմեանս... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի սեպտեմբերի... եւ ի լուսապայծառԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
120. 128բ-30ա Կոնդակ իբրու առաջնորդութեան վասն Ուռումէլու նուիրակ Ստեփաննոս վարդապետին, ի վերայ Սջովայու, Պօթիշանու, Եաշու, Ֆօքշանու եւ այլ եւս նոցին մերձակայից տեղեաց մերազնեայ ժողովրդեանն, որք յառաջագոյն ի հոգելոյս տէր Սիմէօն կաթուղիկոսէն զառաջնորդ խնդրեցին, եւ նա խոստացաւ թէպէտ յղել, բայց մերձ ընդ մերձ փոխեցաւ յաշխարհէ, եւ մնացին նոքա ցարդ առանց առաջնորդի, վասն որոյ տրտնջէին: Ուստի յարդեանս Սրբազանն զնուիրակն առաջնորդ կարգեաց նոցա (որպէս եւ ի ներքոյ լիապէս յիշի)... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի սեպտեմբերի ԻԲ. (22), եւ ի բարձրագահԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
[1784]
121. 130բ-1բ Թուղթ շնորհաւորութեան ի Հաշտարխան, առ պարոն Մկրտումն՝ գործակալն մեր, զոր այժմ ժողովուրդքն տեղւոյն մերազնեայք կացուցեալ էին իւրեանց ժողովրդապետ... գրեցաւ յամի կենարարին մերոյ, 1784 եւ ի յունվարի... ի յաստուածակառոյց եւ յադինատիպԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
122. 131բ-3ա Թուղթ օրհնութեան եւ յորդորանաց առ երկրորդն տէրութեանն Ռուսաց՝ Գրիգոր քնէազ Ալէքսանդրիչ Պօտէմկինն, յորում եւ այլ դիտմունք... գրեցաւ ի թուոջ փրկչին 1784, ի յունվարի 16, եւ ի լուսակերտ Աթոռս ամենայն Հայոց, ի Սուրբ Էջմիածին, որ ի դաշտս Արարատեան:
123. 133ա-4ա Թուղթ ծանօթութեան, սիրոյ եւ օրհնութեան ի Թիֆլիզ, առ նորեկ պօլկովնիկ Դանիէլիչ Ստեփանն, ի շնորհաւորութիւն գալստեանն եւ վասն Մէլիքով Սարգիս զինուորի գալստեան եւ վերադառնալոյն յիշումն... գրեցաւ յամի փրկչին 1784, ի յունվարի ԺԶ. (16), եւ ի լուսակառոյցԱթոռս ամենայն Հայոց ի Սուրբ Էջմիածին:
124. 134աբ Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ դերձակ տիրացու Սարգիսն, ի կողմանէ որդւոյ նորին՝ խեղճ Առաքելին... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի յունվարի... եւ ի լուսակերտԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
125. 135աբ Ի մեծն Պօլիս, առ հացագործ Մարտիրոս ամիրայն. ի պատասխանբի յունիսի Գ. գրեալ թղթոյն ընդ Մինաս պետին մերոյ, որ եւ զԳ. ոսկի էր յղեալ, առ որ օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, եւ ի յունվարի ամսոյ*:
126. 135բ-8բ Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ Սրբոյ Աթոռոյս նուիրակ Իսահակ վարդապետն. ի պատասխանի ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի հոկտեմբերի ԻԹ. (29) եւ ի նոյեմբերի ԺԶ. (16) գրեալ թղթոցն, ի միասին առ Սրբազանն ժամանեցելոց... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի յունվարի ելն, եւ ի՛՛(138բ՝ լս-ից. «Օրհնութիւն առ տառապխանայի Ստեփաննոս ամիրայն, հացագործ Մարտիրոս ամիրայն»):
127. 139աբ Թուղթ օրհնութեան եւ մխիթարութեան առ ի Թիֆլիզ, առ Աստուածատուր աղայի որդիսն՝ Գաբրիէլն եւ Յակոբն. վասն մահուան մօրն իւրեանց, յորում եւ յորդորումն, վասն Ե. թուման խոստմունքին մօրն իւրեանց՝ վասն Սրբոյ Աթոռոյս, զի տացեն վէքիլին մերոյ... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի փետրուարի... եւ ի բարձրագահԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
[1783]
128. 140աբ Թուղթ առ Թարվիզու եւ Խօյու նուիրակ Եփրեմ վարդապետն. ի պատասխանի թղթոյն նորա, զոր գրեալ էր ընդ Խօյու քեաթխուտայիցն եւ քահանայիցն՝ մինչ եկեալ էին նոքա ընդ Բայազտցւոցն՝ խնդրել զառաջնորդ վասն Սրբոյն Թադէոսի առաքելոյ վանիցն... ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, եւ ի մարտի ամսոյ ԻԸ. (28):
129. 140բ-2բ Կոնդակ ժողովարարութեան ի յերկիրն Ռուսաց եւ ի Շիրուան, Շամախի, Նուխի եւ յայն կողմունսն. վասն Գօրու Սուրբ Ստեփաննոս եկեղեցւոյն օգնութիւն առնելոյ, զի զգեստն նորին եւ ամենայն եկեղեցական սպասքն այրեցեալք էին... գրեցաւ գիրս շրջաբերական ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս մերում, ի յապրիլի մուտն, եւ ի լուսանկարԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
130. 142բ-4բ Թուղթ առ Հաշտարխանու եւ կողմանցն նուիրակ եւ առաջնորդ Յովսէփ վարդապետն. ի պատասխանի երից թղթոցն... գրեցաւ ի թուոջ կենարարին 1783, ի յապրիլի... ի լուսաբուղխԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
131. 145ա-6բ Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ նոր նուիրակ Իսահակ վարդապետն. ի պատասխանի նորին ի Կարնոյ գրեալ թղթոցն, եւ վասն այլոց եւս բանից:
132. 147ա-8բ Թուղթ առ Հերակլ արքայն Վրաց. ի պատասխանի նորին թղթոյն, զոր գրեալ էր, թէ աստի մի ուրուք խօսք եւ բան, քան զիմսն յառաջասցի առ ձեզ եւ այլն, եւ ծանուցեալ էր զԳեանջայու Իսրայէլ կաթուղիկոսն հանելն ի Հախպատու եւ յղելն ի Գեանջա: Եւ վասն Հախպատու եւս զառաջնորդ էր խնդրեալ... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783), եւ յապրիլի*:
133. 148բ-9բ Թուղթ երկրորդ առ մեծին Պօլսոյ նորոգ նուիրակ Իսահակ վարդապետին. ի պատասխանի նորին Բ. թղթոցն, զորս ի ճանապարհէն, որ ի մէջ Կարնոյ եւ Թօխաթու գրեալ էր՝ ծանուցելով զորպիսութեանց իւրոց միայն... ի ՌՄԼԲ. (1783), եւ ի մայիսի Ժ.:
134. 149բ-51բ Ի Թիֆլիզ առ պօլկովնիկ Եակուբն. ի պատասխանի նորին Բ. թղթոցն, զորս գրեալ էր առ Սրբազանն. ի պատասխանի սորին յապրիլի գրեալ թղթոյն, որ է ի (տեղը բաց՝ չգրած) երեսն: Եւ զի գրեալ էր Սրբազանն, թէ Հախպատու առաջնորդն ի թեմականացն պարտի ընտրիլ եւ մահսարաւ նոցին խնդրիլ, գրէ սա, թէ կարծելով թէ զայդ յարքայի թուղթն եւս իցես գրեալ, չետու արքային, դեռեւս առ իս է. եւ այլն: Եւ թէ զՄինաս վարդապետն Պօլսոյ նուիրակ ի գալն շուտով յղեսցես: Առ որս բանք եւ պատասխանիք... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, եւ ի մայիսի ամսոյ ԺԸ. (18):
135. 151բ-2բ Թուղթ ի Թիֆլիզ, առ արքայն Վրաց Հերակլ. ի պատասխանի տաճկերէն թղթոյն, զոր ընդ Ալիխան ծառային իւրոյ գրեալ էր առ Սրբազանն, զի գրեսցէ ի մեծն Պօլիս, որ եւ ԳՃ. (300) թումանի թուղթ առնուլ տուեալ՝ բերել տացէ վասն տպելի գրոց ի նոր տպարանի նորին, որ եւ զԳՃ. (300) թումանի բարաթագիր էր գրեալ առ Ջաղատենց Ստեփանն՝ հասուցանել զնոյն դրամսն Սրբազանին... ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, եւ ի մայիսի*:
136. 153աբ Թուղթ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան ի Խօյ, առ տիրացու Բաբայ ոմն, որ անդ զլաւութիւնս էր արարեալ նուիրակ Եփրեմ վարդապետին, եւ Սրբազանին եւս զԲ. ոսկի աջահամբոյր էր յղեալ... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի յունիսի... (153բ՝ լս-ից. «Ողջոյն եւ օրհնութիւն առ Թաղիանոսն, տիրացու Միրզանց):
137. 154աբ Թուղթ ի Թիֆլիզ, առ Անտօնիոս աւագ սարկաւագն՝ որդին Հերակլայ արքայի. ի պատասախանի սիրոյ գրոյն նորա, զոր ընդ թէրզի Զազային գրեալ էր, յանձնարարութիւն վասն նորին... գրեցաւ ի 1783 թուոջ փրկչին, ի յունիսի ԻԶ. (26), եւ ի լուսանկար Աթոռս ամենայն Հայոց, ի Սուրբ Էջմիածին:
138. 154բ-5ա Ի Բայազիտ, առ Սահակ աղայն, ընդ որդւոյն... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի յունիսի ԻԶ. (26), եւ իՍուրբ Էջմիածին:
139. 155աբ Թուղթ ի Թիֆլիզ կամ ի Սուրբ Կարապետ անապատն Վրաց, առ Էփթուիմէ վարդապետն. ի պատասխանի երկուց թղթոցն նորա... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի յունիսի ԻԶ. (26), եւ ի լուսակերտ Աթոռս ամենայն Հայոց, իՍուրբ Էջմիածին:
140. 156ա-7ա Թուղթ ի Մօզտօք, առ զօրապետն Ռուսաց. ի պատասխանի նորին թղթոյն ընդ Եփրեմ հարիւրապետին գրեցելոյ... գրեցաւ ի 1783 թուոջ փրկչին, ի յունիսի 28, եւ ի լուսանկար Աթոռս ամենայն Հայոց ի Սուրբ Էջմիածին, որ ի դաշտս Արարատեան:
141. 157բ-9բ Սկիզբն եւ այլ հարկաւոր միջարկեալ բանք ժողովարարութեան թղթոյ, որ տրեցաւ Նոր Նախիջեւանացի տէր Յարութիւնին՝ ի վերայ Հնդկաց՝ վասն շինութեան Նոր Նախիջեւանու աւագ եկեղեցւոյն, զոր շինէին յանուն Սրբոյ Լուսաւորչին... [գրեցաւ ի 1783 թուոջս], ի յուլիսի ԺԲ. (12), եւ ի լուսանկար Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
142. 160աբ [Թուղթ] առ Չարազցի Գէորգն եւ մահտեսի Մինասն. ի պատասխանի թղթոյն յանձնարարութեան, զոր ընդ տղային իւրեանց Յակոբջան աղային գրեալ էին... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի յուլիսի ամսոյ*:
143. 160բ-1ա Ըստ նոյն մտաց առ հացագործ Միքայէլ ամիրայն եւս, ի մեծն Պօլիս... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, եւ ի յուլիսի*:
144. 161բ-2ա Կոնդակ յոյժ համառօտ ի յՈւռհա. վասն գանձապետին մերոյ՝ խոջայ Կարապետին վերահաստատութեան եւ վասն այլ ինչ իրի... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, եւ ի յուլիսի Դ.:
145. 162ա-3ա Թուղթ մխիթարութեան եւ օրհնութեան ի յԱրցախ, այսինքն՝ ի Խամսա, առ հանգուցեալ մէլիք Ադամի որդիսն. յաղագս մահուան հօրն իւրեանց՝ նոյն մէլիք Ադամին... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի յուլիսի ԺԷ. (17), եւ ի լուսանկարԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
146. 163բ-4բ Թուղթ մխիթարութեան ի մեծն Պօլիս առ մահտեսի Յով<վ>աննէս ամիրայն. վասն մահուան հօրն իւրոյ՝ Համբարձում ամիրային... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի յուլիսի ամսոյ Ի. (20):
147. 164բ-6ա Թուղթ առ Հաշտարխանու եւ կողմանցն նուիրակ եւ առաջնորդ Յովսէփ վարդապետն. վասն երիցս անգամ գրեալ թղթոցն՝ իբր համառօտ պատասխանի... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի յուլիսի ԻԶ. (26), եւ ի լուսանկարԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
148. 166բ-7ա Թուղթ օրհնութեան ի Վան, առ Յարութիւն աղայն, որ զհօրեղբօրն իւրոյ՝ մահտեսի Սիմէօնի կտակ արարեալ՝ ապրշմեայ խալիչայն տուեալ էր նուիրակ Յակոբ վարդապետին... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, եւ ի*:
149. 167ա-8ա Թուղթ ի Վան, առ Պարիկեան Սահակ աղայն. յանձնարարութիւն վասն տեղւոյն նուիրակ Յակոբ վարդապետին... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի յօգոստոսի մուտն, եւ իՍուրբ Էջմիածին:
150. 168ա-9բ Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ մահտեսի Յարութիւն ամիրայն. ի պատասխանի նորին սիրոյ գրոյն, ընդ Իզնիմիդու դէտ Պետրոս վարդապետի աշակերտ՝ Յովակիմ պետին գրեցելոյ, որով վասն նորա խնդրեալ էր ձեռնադրել եպիսկոպոս եւ փութով դարձուցանել, զոր եւ կատարեաց Սրբազանն յառաջագոյն, բայց յայնժամ անձեռնհաս գոլով, այժմ գրեաց զայս թուղթս... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի... եւ իՍուրբ Էջմիածին:
151. 169բ-70բ Թուղթ ի Հաշտարխան, առ Շամախու Սրբոյ Աթոռոյս հին գանձապետ Դաւիթն. ի պատասխանի թղթոյն, զոր գրեալ էր այժմ եւ հանդերձ ընծայիւ յղեալ... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի*:
152. 171աբ Թուղթ առ Աղթամարու նորոգ կաթուղիկոսն՝ տէր Կարապետ. ի պատասխանին նորին թղթոյն՝ զկնի օծմանն գրեցելոյ... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի յօգոստոսի ամսոյ ԻԱ. (21):
153. 171բ-3ա Կոնդակ ի վերայ Ղրիմու մնացորդ ժողովրդեանն, մխիթարութիւն եւ պատուէր, զի զՌուսաց երկիր նուիրակ եւ առաջնորդն Յովսէփ վարդապետն գիտասցեն ինքեանց նուիրակ եւ առաջնորդ: Ըստ որում, զի այն կողմն եւս անկեալ էր այժմ ընդ իշխանութեամբ կայսերուհւոյն Ռուստաց... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի սեպտեմբերի Ե., եւ իՍուրբ Էջմիածին:
154. 173բ-4բ Թուղթ ի Մօսկով, առ Ներսէս աղայն. ի պատասխանի նախկին եւ շնորհաւորական թղթոյն իւրոյ... գրեցաւ ի 1783 թուոջ փրկչին, ի սեպտեմբերի Ե., եւ ի լուսանկար Աթոռս Սուրբ Էջմիածին (174բ՝ լս-ից. «Ողջոյն եւ օրհնութիւն առ կապիտան պարոն Աստուածատուր, Միքայէլ, Յովսէփ եւ Յովակիմ աղազատէիցն»):
155. 175աբ Թուղթ ի Կարին, առ Թարզիզատէ խօջայ Յօհաննէսն... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի սեպտեմբերի Է., եւ իՍուրբ Աթոռս Էջմիածին:
156. 175բ-8բ Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ տեղւոյ նուիրակ Իսահակ վարդապետն. ի պատասխանի ի յուլիսի Զ. գրեալ թղթոյ նորին, վասն զանազան բանից... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի սեպտեմբերի ԻԲ. (22), եւ ի լուսածորանԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
157. 178բ-80բ Դարձեալ թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ Սրբոյ Աթոռոյս նուիրակ Իսահակ վարդապետն. ի պատասխանի սեպտեմբեր ամսոյ ի Գ. գրեալ թղթոյն, յաղագս բազում որպիսութեանց... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, եւ ի դեկտեմբերի Ի. (20):
[1784]
158. 180բ-1բ Թուղթ մխիթարութեան ի Պետրպօլք, ի վերայ աղայ Գրիգոր Կանպանովին. վասն մահուան կնոջն նորա՝ Յուստիանէին... գրեցաւ ի թուոջ փրկչին 1784, ի յունվարի 16, եւ ի յերկնահանգէտԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
159. 181բ-2բ Թուղթ ի Մօզտօք, առ Ասլանեան պարոն Ստեփաննոս թարգմանն, օրհնութիւն եւ յորդորումն առ ի հարազատութիւն... գրեցաւ ի թուոջ փրկչին 1784, ի յունվարի ԺԶ. (16), եւ ի լուսակիրԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
160. 182բ-3ա Թուղթ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան ի մեծն Պօլիս, առ Ռապցի թութունճի մահտեսի Մարտիրոսն եւ առ որդիսն. վասն հարազատութեանցն առ նուիրակ Իսահակ վարդապետն եւ մանաւանդ վասն խոստանալոյն յղել ամ յամէ ի Սուրբ Աթոռս զԵ., Ե. (հնգական) ղուռուշ ժամուց, որ եւ յայսմ ամի տուեալ էր նուիրակին... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս մերում, ի յունվարի*:
161. 183բ-4ա Կոնդակ շնորհակալութեան ի Պօլիս, առ մերազնեայ սափրիչսն Պալաթու. վասն նորահաստատելոյն ի մէջ իւրեանց զգանձանակ յանուն Սրբոյ Աթոռոյս, եւ զԵ. ղուռուշ երախայրին եւս տալոյն... (184ա «Ե՛րթ դարձեալ ի յիշեալ թուղթն եւ անտի վերջացո՛»): Գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի յունվարի*:
162. 184բ Ի Կարնոյ քաղաքի կոնդակոջն, որ վասն շնորհակալութեան երկուց ամաց գանձանակադրամից նոցին գրեցաւ, այս ներքոյ գրեալ բանքս եւս՝ վասն հաստատութեան աւագ քահանայութեան տէր Աբրահամին, խառն գրեալ եղեւ... իսկ որք կատարէք զհոգեւոր հրամանս մեր, եղի" (այսչափ):
[1783]
163. 185ա-7ա Թուղթ ի Նոր Նախիջեւան, առ քահանայսն եւ ժողովուրդսն. ի պատասխանի ի 1783 թուոջ փրկչին եւ յապրիլի 24 գրեալ թղթոյն նոցա, որք վասն նորակերտելի եկեղեցւոյն խնդրեալ էին զկոնդակ շնորհել ժողովարարութեան ի վերայ Հնդկաց երկրին՝ ի յօգուտ ինքեանց, զոր եւ կատարեաց Սրբազանն... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի սեպտեմբերի Ե., եւ իՍուրբ Էջմիածին:
164. 187բ-8բ Թուղթ օրհնութեան եւ յանձնարարութեան առ Սչովայու քաղաքի եւ կամ նոյն կողմանց եւս իշխօղ պարոն Էնծէնպէրք իշխանն (որ է Նամսայ) վասն մերազնէիցն, որք ի Սչովայ եւ վասն նոր կարգեցեալ առաջնորդ Ստեփաննոս վարդապետին (որ նուիրակ եւս էր Ուռումէլու)... գրեցաւ ի 1783 թուոջս փրկչին, ի սեպտեմբերի 20 եւ ի լուսակառոյց Աթոռս ամենայն Հայոց ի Սուրբ Էջմիածին, որ ի Վաղարշապատ:
165. 189ա-90ա Փուսուլայ առանձին առ Պօլսոյ նուիրակ Իսահակ վարդապետն. վասն բազում բանից՝ ըստ որում գրեցեալ թուղթն է ի վերոյ ի 352 համարն սոյն տետերս... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, եւ ի սեպտեմբերի ԻԲ. (22):
166. 190ա-1ա Թուղթ սիրոյ առ Գեօրկին խանն՝ որդին արքային Վրաց Հերակլայ, շնորհաւորութիւն նորոգ կին ածելոյն, զկնի մահուան առաջին կնոջն:
167. 191բ-2ա Թուղթ առ Ղարահիսարցի մահտեսի Բաղտասարն եւ մահտեսի Դաւիթն, որք ի Ղարահիսար զմէկ տուն էին տուեալ վախմ Սրբոյ Աթոռոյս, եւ ինքեանք ի Թօխաթ են... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի հոկտեմբերի... եւ ի շնորհածաւալԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
168. 192աբ Ի յԱտրանա, առ մահտեսի Գէորգն, որ ի Թօխաթ զԻ. (20) սինի էր շինեցուցեալ եւ յանձնեալ նուիրակ Յակոբ պետին, եւ յետ մեռանելոյ նորա անդ, ընդ այլ արդեանցն հասին ի Սուրբ Աթոռս... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, ի հոկտեմբերի... եւ ի լուսածորանՄայր Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
169. 193աբ Թուղթ ի Թիֆլիզ, առ մէլիք Աւետիքն. ի պատասխանի նորին թղթոյն, զոր գրեալ էր առ Սրբազանն, զի վասն եղբօրն իւրոյ՝ Իւանէին, որ գնացեալ էր ի Բաղդատ եւ ի Շամ, գրեսցէ յայն կողմն առ մերայինսն զբանս, զի մուղայէթ լիցին նմա եւ ձեռնտուք... գրեցաւ ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջս, եւ ի դեկտեմբերի ԻԵ. (25):
[1784]
170. 193բ-4բ Թուղթ ի Պետրպօլք, առ Ջուղայեցի Մանուչարեան պարոն Մարգարն եւ Փիլիպպոսն. յիշումն ի յանցեալ ամին առ սոսա գրեալ թղթոյն, եւ եւս վասն նորոգման առաջնորդութեան եւ նուիրակութեան Յովսէփ վարդապետին, եւ սէր եւ օրհնութիւն եւ յորդորմունք... գրեցաւ ի 1784 թուոջ փրկչին, եւ ի յունվարի ԺԶ. (16):
194բ (լս-ից) Այլ եւ հոգելոյս Հայրապետին մերոյ շարադրեալ Պարտավճար գիրքն յառաջ քան զայս տպագրեցեալ աւարտեցաւ: Յորմէ զմի հատ ահա ընդ թղթոյս առաքեցաք առ Յովսէփ աստուածիմաստ վարդապետն՝ հասուցանել առ ձեզ, զոր ընկալեալ վայելեսջիք ընթերցմամբ առ ի բարին՝ ունելով ի մտի զՍուրբ Աթոռս մայրս ձեր: Ողջ լերուք ի Տէր:
171. 195ա-6ա Թուղթ օրհնութեան եւ այլ դիտմանց առ զօրապետն Ռուսաց, որ է ի կողմանս Մօզտօքու, առ Պաւլ Սարգէիչ Պօտէմկինն... (ջնջած)գրեցաւ ի 1784 թուոջ փրկչին, եւ ի յունվարի ԺԶ. (16):
172. 196բ-8ա Թուղթ առ Ռուսաց երկրի մերազնեայցն նուիրակ եւ առաջնորդ Յովսէփ վարդապետն. ի պատասխանի երկիցս գրեալ թղթոցն նորա, ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոջն, ի նոյեմբերի 15 եւ ի 18՝ յաղագս զանազան իրաց եւ իրակութեանց... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս մերում, եւ ի յունվարի ԺԶ. (16):
173. 198ա-9ա Ի մեծն Պօլիս, առ գանձապետն Սրբոյ Աթոռոյս պարոն Յովաննէսն, որ զհանգուցեալ Քեօստանջեցի մահտեսի Պետրոսի կին՝ մահտեսի Նազլուի զտունսն ըստ կտակ առնելոյ նորին վաճառեալ էր, զկէս գինն տուեալ Սամաթիոյ Սուրբ Գէորգ եկեղեցւոյն եւ զկէս գինն, որ էր Գ. քէսայ, տուեալ էր Սրբոյ Աթոռոյս՝ յանձնելով անդ նուիրակ Իսահակ վարդապետին... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս մերում, ի յունվարի ելն, եւ ի լուսակառոյցԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
174. 199ա-200ա Ի մեծն Պօլիս, առ Ստեփաննոս ամիրայն. ի պատասխանի թղթոյն, գրեցելոյ ընդ Մինաս վարդապետին եւ ի շնորհակալութիւն վասն յղեալ ԱՃ. (100) ռուպի տրոցն, հանդերձ սիրով եւ օրհնութեամբ... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի յունվարի ելն, եւ իՍուրբ Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
175. 200բ-1ա Թուղթ առ պատրիարքն Պօլսոյ Զաքարիա վարդապետն, ի հոկտեմբերի 18 գրեալ թղթոյն եւ շնորհակալութիւն վասն ընծային՝ յղեցելոյ նմին... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի յունվարի... եւ ի լուսա՛՛ (201ա «† Թուղթ նաեւ առ տպագիր տիրացու Պօղոսն»):
176. 201բ-3ա Թուղթ ի սուրբն Սաղիմ, առ պատրիարգն նորին՝ Յովակիմ վարդապետն. ի պատասխանի Բ.ուց թղթոցն նորին, ի ՌՄԼԲ. (1783), եւ յօգոստոսի Ժ. գրեցելոյ, եւ միւսոյ եւս, որ անթիւ էր եւ ի շնորհակալութիւն վասն ընծայիկին յղեցելոյ, որք ահա ի ներքոյ յիշին... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի յունվարի ելն, եւ ի լուսակառոյցԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
203ա Ողջոյն եւ օրհնութիւն առ համայն սիրագումար միաբանից սրբոց Յակոբեանց առաքելոց հիահրաշ Աթոռոյդ Սրբոյ, եպիսկոպոսաց, վարդապետաց, աբեղայից, սարկաւագաց եւ ամենայն եկեղեցական դասուց:
[1786]
177. 202գդ Ի Բաղդատ, առ Ալէքսան աղայն (սկիզբն տե՛ս ի 328 երես): Օրհնեալ պարոն Ալէքսանիդ եւ աստուածախնամ տան քում եւ բնա՛՛: Էջմիածին, զի ըստ որում խրատիմք ի հոգեշահ բանից գրոց (տե՛ս ի 409 երեսն)... գրեցաւ ի ՌՄԼԵ. (1786) թուոջս, ի յօգոստոսի... (202դ «Ողջոյն եւ օրհնութիւն առ պարոն Մարկոսին եւ Ղուկասին»):
[1784]
178. 203աբ Ի Թիֆլիզ, առ հիւսն Աթապէկի կին Լալիթարսն (եւ առ փոքր որդիսն), ի կողմանէ աւագ որդւոյն իւրեանց՝ հիւսն Պաղտասարին, շնորհակալութիւն եւ օրհնութիւն, զի եկեալ նա յԱթոռս, զՀերակլ արքայի Վրաց ընծայեալ տպագրութեան դազկեահն յարմարապէս կառոյց ի տպարանի մերում... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի փետրուարի ԺԵ. (15) եւ ի բարձրագահԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
179. 204աբ Թուղթ մխիթարութեան ի մեծն Պօլիս, առ Ստեփաննոս ամիրայն. վասն եղբօր իւրոյ՝ Յովհաննէս ամիրայի մահուանն, յորում եւ շնորհակալութիւն եւ յանձնարարութիւն վասն նուիրակին մերոյ:
180. 205ա-6ա Թուղթ մխիթարութեան ի մեծն Պօլիս, առ Պալաթու եկեղեցւոյ գանձապետն մեր՝ Իսահակ ամիրայն, վասն մահուան եղբօրն իւրոյ՝ Ղազար ամիրային եւ սիրելեացն իւրոց՝ Մուրատեան Յովաննէս եւ նոյն եկեղեցւոյ միւթավէլի միւս՝ Յովաննէս ամիրայիցն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784), եւ ի փետրուարի*:
181. 206ա-7ա Թուղթ շնորհակալութեան առ այնպիսիս գրելի, որք առաւել հարազատք իցեն Սրբոյ Աթոռոյս եւ նուիրակին բազմակերպ ձեռնատուութիւնս ցուցեալ, որ գրեցաւ ի Պօլիս, մահտեսի Մարտիրոսին... ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս եւ ի փետրուարի*:
182. 207ա-8ա Թուղթ մխիթարութեան եւ յորդորանաց առ սհաթչի Բարդուղիմէոս ամիրայն եւ եղբարսն... ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, եւ ի փետրուարի*:
183. 208բ-9ա Մխիթարութիւն ի Թիֆլիզ, առ մէլիք Աւետիքն. վասն եղբօրն՝ Միրիշքեար խանէին, որ ի Մսրու ճանապարհին վախճանեալ էր... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի մարտի ԺԵ. (15), եւ իՍուրբ Էջմիածին:
184. 209աբ Թուղթ մխիթարութեան ի Թիֆլիզ, առ աստ հանգուցեալ մահտեսի Յակոբջանի դուստր Պատօնօն: Առ որ եւ ըստ կտակի նորին հրամայեցաւ Ժ. թուման հասանիլ ի յառաջնորդէն մերմէ... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի մարտի... եւ իՍուրբ Աթոռս Էջմիածին:
185. 210աբ Թուղթ գանձապետ հաստատելոյ, որ գրեցաւ արդ ի Դուխուրղան, առ պարոն Սահակն, զոր նոր էր գանձապետ եդեալ Սրբոյ Աթոռոյս տեղւոյ նուիրակ Եփրեմ վարդապետն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի մարտի... եւ իՍուրբ Էջմիածին:
186. 210բ-1ա Առ պարոն Թադէոսն՝ գործակալն մեր, որ ի Թաւրէզ, շնորհակալութիւն վասն նուիրակ Եփրեմ պետին եւ այլ բանի... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի մարտի... եւ ի հրաշազարդ Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
187. 211բ-2ա Առ մահտեսի Կիրակոսն՝ ի Զմիւռին, որ յիշատակ էր տուեալ սրբոյ Աթոռոյս զմի ոսկեայ սկիհ... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784), եւ յապրիլի*:
188. 212բ-3ա Թեթեւ կոնդակ ի յՈւռումէլի. վասն հանգուցեալ նուիրակին մերոյ՝ Ստեփաննոս վարդապետին, եւ վասն հաստատութիւն նորին սպասաւոր Գրիգոր վարդապետին, ի գործն նուիրակութեան, զաւարտեալ զմնացելն... որպէս զի նախապէս տիրեսցէ ամենայն ժողովեալ արդեանցն եւ ընչից լուսահոգ՛՛ (213ա «Ի հոգելոյս հայրապետի տետրն, ի ՆՀԶ. (476) երեսն գտեալ, ուղղակի գրեա՛ անտի եւ վերջացո՛»):
189. 213բ-5ա Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ դիւլպէնդճոց գլխաւորսն, այսինքն՝ առ պարոն Մէյրամղուլին, մահտեսի Կարապետն Տրճանենց, պարոն տիրացու Գէորգն եւ պարոն Կարապետն Նուրեան. խնդիր, զի Զմիւռնոյ դիւլպէնդճոց գործն մի՛ խափանեսցեն, այլ հրաման առցեն յարքունուստ՝ դարձեալ ի գործ արկանել նոցա զարհեստն իւրեանց եւ կենցաղավարիլ... ի ՌՄԼԳ. (1784), եւ ի մայիսի ԺԶ. (16):
190. 215ա-6ա Կոնդակ ժողովարարութեան ի վերայ երկրին Ռուսաց. վասն Սուլխան Դիւանենց ի Գօրի եղեալ աւեր եկեղեցւոյն, զոր կամէին նորոգել, եւ պակասաւոր գոլով՝ զօգնութիւն խնդրէին (սկիզբն կոնդակիս ի վերուստ, ի 282 երեսէն գրեա՛ եւ ե՛կ աստ)... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, եւ ի մայիսի ԻԱ. (21):
191. 216ա-7ա Թուղթ ի Պօլիս, առ Ջուղայեցի Պօղոսեան պարոն Խաչիկն. շնորհաւորութիւն գալստեանն ի յերկրէն Ռուսաց՝ անդ եւ մխիթարութիւն վասն մահուան քեռն իւրոյ եւ այլեւս բանք... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս եւ ի մայիսի ԻԹ. (29). (217ա «Ողջոյն եւ օրհնութիւն առ պարոն Պօղոսն»:
192. 217բ-8ա Թուղթ ի Ղազախ, առ Հաչաջուր գիւղի քեօխվայսն՝ վասն Աւետիս ծերունի վարդապետին, զոր յետ մահուան առաջնորդին իւրեանց՝ Մանուէլ վարդապետին, զնա էին առաջնորդ խնդրեալ... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի մայիսի Լ. (30) եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
193. 218աբ Թուղթ ի Շուշի, առ նոր գանձապետն Սրբոյ Աթոռոյս՝ պարոն Բարաքիայն. հաստատութիւն գործոյն եւ յիշումն վասն յառաջ անտի հասեալ գանձանակադրամին ընդ Յակոբ վարդապետին... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս եւ ի յունիսի*:
194. 219ա Առ Շամախու հին գանձապետն՝ Յակոբն. ի պատասխանի թղթոյն:
195. 219բ-20բ Թուղթ ի Բաքու, առ քահանայսն եւ իշխանսն. ի պատասխանի հասարակ թղթոյն իւրեանց, որք զգանգատ գրէին զԵղիազարէն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի յունիսի... եւ իՍուրբ Էջմիածին:
196. 220բ-2բ Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ Յարութիւն ամիրայն՝ վասն գժտութեանն ոմանց իշխանաց ի կողմանէ նոր Տօնացուցին, որք ասացեալ էին պատրիարքին՝ բառնալ զայն եւ դարձեալ զհինն հաստատել: Առ որ պատուէր եւ յորդորումն՝ արգելս տալ այնմ խորհրդեան... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս եւ ի յօգոստոսի ԻԶ. (26):
197. 222բ-4ա Կոնդակ ի Կիւմիշխանայ, շնորհակալութիւն վասն յղեալ ընծային նոցա՝ արծաթեայ գիւլապտանին եւ բուխուրտանին, եւ կանոնադրութիւն նոր անխառն կալ ընդ հերձուածօղս ախթարմայսն, եւ մի՛ զբարեկամութիւնս եւ զընտրութիւնս առնել ընդ նոսա... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի յօգոստոսի ԻԶ. (26):
198. 224ա-5ա Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ Արեւելցի տիրացու պարոն Գէորգն եւ Աստուածապահն. ի պատասխանի թղթոյն իւրեանց՝ ի մարտի ԻԱ. (21) գրեցելոյ ի կողմանէ անցիցն, որ ոմանք զտարաձայնութիւն էին ցուցեալ, թէ մեք զնոր Տօնացոյցն ոչ կամիմք գործ ածել, եւ դարձեալ կամէին լռել, ստրջացեալք... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի յօգոստոսի ԻԶ. (26), եւ իՍուրբ Էջմիածին:
199. 225աբ Թուղթ առ Կարնոյ առաջնորդ Պետրոս վարդապետն Նախիջեւանցի՝ առ ի գալ, զի գանկատէին զնմանէ տեղացիքն եւ խնդրէին հանել յառաջնորդութենէ իւրեանց... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս եւ յօգոստոսի ԻԶ. (26):
200. 226ա-7ա Թուղթ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան ի Ղզլար, առ Անդրիասի որդի պարոն Բաղտասարն, վասն յիշատակութեանն Սրբոյ Աթոռոյս, ձեռամբ Յովսէփ վարդապետին... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի սեպտեմբերի... եւ իՍուրբ Էջմիածին:
201. 227բ-8բ Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ Պալատու կողման իփակչիսն, օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն. վասն նորապէս հաստատելոյն ի մէջ իւրեանց զգանձանակ յանուն Սրբոյ Աթոռոյս՝ յորդորմամբ նուիրակ Իսահակ վարդապետին մերոյ եւ զԺ. ղուռուշ եւս արդիւնս տալոյն ի նմանէ Սրբոյ Աթոռոյս... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) եւ ի*:
202. 229աբ Թուղթ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան առ ի Բայազիտ նստօղ Արապկերցի Սահակ աղայն. վասն յղեալ ինչ ընծայիցն եւ վասն յղեալ ճոթիցն ի կողմանէ պարտուցն առեցելոյ ի դրամոց Աթոռոյս միամտութիւն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի սեպտեմբերի ԺԶ. (16) եւի Սուրբ Էջմիածին:
203. 229բ-30բ Թուղթ ի Սուրբ Երուսաղէմ, առ Սրբոց Յակոբեանց վանից միաբան Յարութիւն եւ Պետրոս վարդապետսն. ի պատասխանի թղթոյն իւրեանց, անտուստ գրեցելոյ... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս մերում, ի սեպտեմբերի ԺԹ. (19) եւ ի լուսակառոյցԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
204. 230բ-1ա Թուղթ շնորհակալութեան ի Պօլիս, առ Պալաթու գանձապետ Իսահակ ամիրայն. վասն հասուցեալ գանձանակադրամիցն նուիրակացն մերոց՝ Մինաս եւ Սահակ վարդապետացն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի հոկտեմբերի ԺԴ. (14), եւ իՍուրբ Էջմիածին:
205. 231աբ Առ Իւսկիւտարու Սուրբ Խաչ եկեղեցւոյ գանձապետ Ղազարոսն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի հոկտեմբերի ԺԴ. (14) եւ իՍուրբ Էջմիածին:
206. 231բ-2բ Թուղթ շնորհակալութեան ի մեծն Պօլիս, առ Պետրոս ամիրայի որդի Մկրտիչ ամիրայն. վասն տալոյն յիշատակ Սրբոյ Աթոռոյս զԱ. արծաթեայ շամատան վասն հոգւոյ հօրն՝ ձեռամբ Մինաս վարդապետին... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս եւ ի հոկտեմբերի ԺԴ. (14):
207. 233աբ Առ Թագաւոր եւ Մուրատ անուամբք երկուս ոմանս՝ օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն վասն շնորհելոյն նոցա զտուրս Սրբոյ Աթոռոյս ձեռամ[բ] տիրացու Յակոբին... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի հոկտեմբերի ԺԴ. (14) եւ ի լուսակառոյցԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
208. 234ա Կոնդակ շնորհակալութեան ի մեծն Պօլիս, ի վերայ Էիպու Բրտաց էսնաֆին. վասն նոցին հասուցեալ գանձանակական արդեանցն... ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, եւ ի նոյեմբերի*:
209. 234բ Հախպատու Սուրբ Նշանի վանից առաջնորդ Դաւիթ վարդապետի առաջնորդական կոնդակի միջարկեալ բանքն են... գրելով նամակ օրհնութեան եւ կարգելով զնա առաջնորդ, իսկ (այսչափ):
210. 235ա (21,2x11,7 չափսի ներդիր թերթի վրայ)՝ [Մասն թղթոյ իմն] – ///զի գրեալ էաք նմա յայնմիկ կոնդակոջն զպատուէր, առ ի գալ ի Սուրբ Աթոռս... վաղվաղակի կատարեցաք զխնդիր ձեր՝ պարտիք եւ՛՛ (235ա «Գրեա՛ յօրինակէն, որ է ի հին տետրն, ի ԻԹ. (29) երեսն»):
211. 236ա-7ա Թուղթ մխիթարութեան առ Տագէս ամիրայի փեսայ Գրիգոր ամիրայն. վասն մահուան ընտանւոյն իւրոյ՝ Յովհաննէս ամիրային... ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս եւ ի փետրուարի*:
[1786]
212. 236գդ (լս-ից) Կրկին եւս առ մէլիք Մէճլումն՝ վասն մահուան որդւոյն, ի Թիֆլիզ (սկիզբն տե՛ս ի 471 երեսն)... գրեցաւ ի ՌՄԼԵ. (1786) թուոջս, ի յօգոստոսի 1 եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
[1784]
213. 237ա-8ա Թուղթ ի Պօլիսն մեծ՝ դարձեալ յաղագս մխիթարութեան առ Չօպանենց Պօղոս ամիրայն, ի կողմանէ հօրեղբօրն իւրոյ՝ Յակոբ ամիրային եւ կնոջն նորին եւ զաւակացն, որք ժանտախտիւն մեռեալ էին... ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի փետրուարի... (ոչ գրեցաւ ողջոյնս ի թղթոջն). (238ա «Ողջոյն եւ օրհնութիւն առ Չօպան եւ Գաբրիէլ աղայսն»):
214. 238բ-9ա Թուղթ օրհնութեան ի Պօլիս, առ Երեմիա ոմն, որ ի հիւանդանալն ցաւով ժանտամահին, խոստումն արարեալ Սրբոյ Աթոռոյս զԻԵ. (25) ղուռուշ, ապա ի յառողջանալն կատարեալ էր՝ տալով անդ նուիրակին մերում Սահակ վար[դապետին]... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, եւ ի փետրուարի*:
215. 239աբ Թուղթ շնորհակալութեան ի Պօլիս, առ մահտեսի Եղիազար եւ մահտեսի Վարդերես ամիրայս. վասն յղելոյն նոցա ընծայ զԱ. բռնօթւոյ տուփ ընդ Մինաս վարդապետին եւ այլ լաւութեանցն... ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս եւ ի փետրուարի ելն:
216. 240աբ Թուղթ ի Թիֆլիզ, առ Բլրցի պարոն Մինասն. ի պատասխանի ի 1233 թուոյն յունվարի ԻԳ. (23) գրեալ թղթոյն, որ ի պանդխտութեանն ըղձայր օրհնութեան գրով մխիթարիլ... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի մարտի... եւ ի Սուրբ՛՛:
217. 240բ-1բ Թուղթ ի Գօրի, առ Սուրբ Ստեփաննոս եկեղեցւոյ վիճակեալ ժողովուրդսն. ի պատասխանի թղթոյն նոցա, որք գրեալ էին վասն ուրումն քահանայի, թէ զթուղթ ինչ ունելով յոմանց, կամի տիրել եկեղեցւոյն: Առ որս գրեցաւ Սրբազանն, թէ այն քահանայն զթուղթս իւր բերցէ կամ յղեսցէ, զի տեսեալ՝ զիրաւունս արարից, բայց թէ ոչ, չարաչար պատժելոց եմ... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի մարտի... եւ ի բարձրագահԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
218. 241բ-2ա Ի Դուխուրղան, առ Աստուածատուրն, որ զայգի էր վաճառեալ Սրբոյ Աթոռոյս եւ զգիր գրեալ... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի մարտի... եւ իՍուրբ Էջմիածին:
219. 242բ-4բ Կոնդակ ի վերայ Թիֆլիզու. մեղադրութիւն թուլամորթ քահանայից եւ բանադրանք չՅակոբ երեցու ուրումն, որ զթիֆիլտար Յովաննէսն պսակեալ էր ընդ չհաս կնոջ ծածկաբար: Եւ վասն նոյն Յովաննիսին եւս, թէ վասն արքայի եւ որդւոյ իրիճայ գրելոյն եւ իւր մեղայգրութեանն չարարաք ընդ բանիւ, այլ այսու պայմանաւ, որ եկեալ յԱթոռս, յանձն առնուցու զմեղսաքաւիչ ապաշխարութիւն: Եւ առ այս բանք... ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, եւ յապրիլի*:
220. 245ա-6ա Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ տեղւոյ նուիրակ Իսահակ վարդապետն. վասն <վասն> հոռոմ Պապայ Վասիլին եւ խոջայ Անաստասին ի յԵրեւան, ի կողմանէ յարքայէն Վրաց առնլեաց հէսապին, նա եւ՝ տպագիր տիրացու Պօղոսի առնլեաց եւ մեզ հասուցելոցն աղագաւ եւս... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784), ի յապրիլի ԺԳ. (13), եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
221. 246աբ Թուղթ ի Զմիւռին, առ հանգուցեալ Մալխասի կողակից Վարդուհին, որ յաղագս առն եւ Յօհան որդւոյն յիշատակ է տուեալ մի արծաթեայ ջահ՝ ձեռամբ Փիլիպպոս վարդապետին... ի ՌՄԼԳ. (1784), եւ յապրիլի*:
222. 246բ-9ա Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ տեղւոյ նուիրակ Իսահակ վարդապետն. ի պատասխանի ի փետրուարի Ի. (20) գրեալ թղթոյ նորին վասն զանազան բանից... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի յապրիլի ԻԷ. (27), եւ իՍուրբ Էջմիածին:
223. 249ա-50բ Թուղթ ի Զմիւռին, առ գլխաւոր քահանայսն եւ իշխանսն. ի պատասխանի թղթոյն նոցա, զոր գրեալ էին վասն մահուան առաջնորդին եւ նուիրակին իւրեանց՝ Եսայի վարդապետին հանգուցելոյ... ի ՌՄԼԳ. (1784), եւ ի մայիսի*:
224. 251ա-3բ Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ նուիրակ Իսահակ վարդապետն. ի պատասխանի ի մարտի ԺԸ. (18) գրեալ թղթոց նորին եւ վասն այլոց բանից եւս... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի մայիսի ԺԶ. (16) եւ իՍուրբ Էջմիածին:
225. 253բ-4բ Թուղթ սիրոյ եւ յանձնարարութեան վասն նորառաք նուիրակին ի վիճակսն Պօլսոյ՝ Փիլիպպոս վարդապետին, առ պատրիարք Զաքարիա վարդապետն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի մայիսի... եւ իՍուրբ Էջմիածին:
226. 254բ-5բ Թուղթ սիրոյ եւ յանձնարարութեան ի մեծն Պօլիս, առ մահտեսի Յարութիւն ամիրայն. վասն արտաքին վիճակաց նուիրակ Փիլիպպոս վարդապետին... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի մայիսի... եւ իՍուրբ Էջմիածին:
227. 256ա-8ա Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ նուիրակն տեղւոյն՝ Իսահակ վարդապետն. ի պատասխանի ի մարտի ԻԶ. (26) գրեալ թղթոցն, եւ վասն արտաքին վիճակացն Պօլսոյ նոր նուիրակ Փիլիպպոս վարդապետին յանձնարարութեան եւ այլեւս ոմանց բանից:
228. 258բ-9ա Փուսուլայ առանձին առ Իսահակ վարդապետն... ի ՌՄԼԳ. (1784) եւ ի մայիսի ԻԹ. (29):
229. 259ա-60ա Թուղթ առ իշխանսն Բաղիշու յանուանէ, շնորհակալութիւն վասն նուիրակ Յակոբ վարդապետին եւ յորդորումն առ ի հաստատուն պահել զչորեքեան եկեղեցեաց գանձանակսն, որք յանուն Սրբոյ Աթոռոյս սահմանեցեալ են անդ... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս եւ ի յունիսի ամսոյ Գ.:
230. 260աբ Թուղթ ի Բաքու, առ գանձապետն մեր՝ Եղիազարն. ի պատասխանի թղթոցն, զորս ընդ գանձանակաց արդիւնաժողով Յակոբ վարդապետին գրեալ էր եւ զընծայս էր յղեալ: Առ որ շնորհակալութիւն վասն գանձանակին եւ ընծայիցն, եւ վասն վիճոյն իւրեանց խրատ եւ պատուէր... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի յունիսի*:
231. 261ա-2բ Կոնդակ վասն սրբոց վանորէից ժողովարարութեան, ի վերայ ընդհանուր ազգի մերոյ, որ արդ գրեցեալ եղեւ վասն Սրբոյն Յովհաննու Մկրտչի վանիցն՝ Իւչքիլիսէ կոչեցելոյ, որ ի ներքոյ պարտուց անկեալ էր... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս մերում, եւ ի յունիսի ԺԸ. (18), ի լուսակառոյց եւ յերկնահանգէտԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
232. 263աբ Թուղթ օրհնութեան ի յԱնդրիանուօպօլիս, առ մահտեսի Յովաննէսն, մահտեսի Գասպարն եւ մահտեսի Կարապետն. վասն ԺԱ. (11) ղուռուշ լուսագնոյն, զոր յղեալ էին ընդ Կարապետին (որպէս եւ յամենայն ամի յղէին)... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի յունիսի... եւ ի լուսակերտԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
233. 263բ-4ա Թուղթ առ Իզնիմիդու առաջնորդ Պետրոս վարդապետն եւ նորին աշակերտ Յովակիմ վարդապետն. ի պատասխանի թղթոյ նոցին ընդ ուխտաւորացն գրեցելոյ, առ որս շնորհակալութիւն վասն աջահամբուրին առաքեցելոյ... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս եւ ի յունիսի*:
234. 264բ-5բ Թուղթ առ Պօլսոյ պատրիարք Զաքարիա վարդապետն. ի պատասխանի ի մարտի ԻԱ. (21) գրեալ թղթոյն, զոր ընդ նուիրակին ի միասին էին գրեալ, յաղագս տարաձայնական զրուցաց ոմանց իշխանացն, ի կողմանէ նոր Տօնացուցին, որք խնդրեալ էին ի պատրիարգէն բառնալ զնորն եւ անդրէն հաստատել զհինն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի յօգոստոսի ԻԶ. (26) եւ իՍուրբ Էջմիածին:
235. 266աբ Թուղթ սաստիւ ի Պօլիս, առ Բատալն. վասն տալեացն Սրբոյ Աթոռոյս միաբան Յակոբ վարդապետին, զի շուտով հասուսցէ անդ տեղւոյ նուիրակ Իսահակ վարդապետին... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի մայիսի Ա. եւ ի բարձրագահ Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
236. 266բ-7ա Թուղթ առ Իսահակ վարդապետն՝ վասն վերոյ գրեալ բանիդ... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի մայիսի Ա., եւ ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին:
237. 267բ-72ա Դարձեալ թուղթ առ Իսահակ վարդապետ նուիրակն մեծին Պօլսոյ. ի պատասխանի բազմահատոր թղթոց նորին, յայսմ միջոցի ի միասին գրեցելոյ յոյժ երկարօրէն բանիւք հարկաւորութեանց... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի յօգոստոսի ԻԶ. (26) եւ իՍուրբ Աթոռս Էջմիածին:
238. 272աբ Թուղթ շնորհակալութեան ի Պօլիս, ի վերայ Խասգիւղի ժողովրդեանն. վասն գանձանակական արդեանց նոցին՝ հասուցելոց նուիրակ Մինաս եւ Իսահակ վարդապետացն, ձեռամբ Յովհաննէս ամիրային, որ ի զարմէ Հովուեանցն էր... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի հոկտեմբերի ԺԴ. (14) եւ իՍուրբ Էջմիածին:
239. 272բ-3բ Թուղթ շնորհակալութեան ի Պօլիս, առ Պալաթու դպիրսն. վասն յիշատակ տալոյն նոցա զխաչ մի՝ ձեռամբ նուիրակ Իսահակ վարդապետին... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի հոկտեմբերի ԺԴ. (14) եւ իՍուրբ Էջմիածին:
240. 273բ-4ա Թուղթ շնորհակալութեան վասն գանձանակական արդեանց ի մեծն Պօլիս, առ ժողովուրդսն Սրբոյ Աստուածածին եկեղեցւոյն, որ ի Ղումղափու... ի ՌՄԼԳ. (1784) եւ ի հոկտեմբերի ԺԴ. (14):
241. 274աբ Դարձեալ շնորհակալութիւն վասն գանձանակի արդեանց, առ Ղալաթիոյ Սրբոյ Լուսաւորչի եկեղեցւոյ ժողովուրդսն... (274բ «Եւ զայլն յօրինակէն գրեա՛ եւ վերջացո՛»): Ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, եւ ի հոկտեմբերի ԺԴ. (14):
242. 274բ-5ա Դարձեալ շնորհակալութիւն վասն հասեալ գանձանակադրամից առ Իւսկիւտարու Սուրբ Խաչ եկեղեցւոյ ժողովուրդսն... ի ՌՄԼԳ. (1784) եւ ի հոկտեմբերի ԺԴ. (14):
243. 275աբ Առ Իւսկիւտարու Սուրբ Կարապետ եկեղեցւոյ ժողովուրդսն... ի ՌՄԼԳ. (1784), եւ ի հոկտեմբերի ԺԴ. (14):
244. 276ա-7ա Շնորհակալութիւն առ Օրթագեղու ժողովուրդսն՝ վասն գանձանակադրամին իւրեանց, եւ վասն Բ. արծաթեայ շամատան յիշատակացն տալոյ Սրոբյ Աթոռոյս՝ ձեռամբ Մինաս վարդապետին... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի հոկտեմբերի ԺԴ. (14) եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
245. 277ա-80ա Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ Սրբոյ Աթոռոյս նուիրակ Իսահակ վարդապետն. ի պատասխանի թղթոց նորին ի յօգոստոս ԺԲ. (12) գրեցելոց... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս եւ ի հոկտեմբերի ԺԴ. (14):
246. 280բ Ի Փուսուլայոջ գրեցաւ, բայց դեռ չյղեցաւ (ընդ վերին թղթոյդ):
247. 281ա-2բ Թուղթ ի յերկիրն Ռուսաց, առ մերազնեայցն նուիրակ եւ առաջնորդ Յովսէփ վարդապետն. ի պատասխանի յօգոստոսի 10 գրեալ թղթոյն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի հոկտեմբերի ԻԹ. (29) եւ ի լուսակառոյցԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
248. 282բ-3ա Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ հացագործաց էսնաֆի գանձապետն Սրբոյ Աթոռոյս՝ Միքայէլ ամիրայն, շնորհակալութիւն յաղագս գանձանակական արդեանց հասուցելոյ առ նուիրակն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս մերում, ի նոյեմբերի ԺԸ. (18) եւ իՍուրբ Աթոռս Էջմիածին:
249. 283բ Կոնդակ ի Պօլիս, առ Սիւզանաճոց էսնաֆին, շնորհակալութիւն վասն հասուցեալ գանձանակադրամի... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս եւ ի նոյեմբերի ԺԸ. (11):
250. 284աբ Կոնդակ ի վերայ Թիֆլիզու եւ բոլոր երկրին Վրաց՝ վասն զօգնութիւն առնելոյ եւ զիմտատիայս տալոյ Հախպատու վանիցն՝ առ ի ազատիլ ի պարտուցն, զոր ունէր (284ա «Սկիզբն տե՛ս ի վեր անդր, ի 521 երեսն եւ ապա ե՛կ աստ»)... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի նոյեմբերի ԺԶ. (16) եւ իբարձրագահ Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
251. 284բ-5ա Թուղթ ի Թիֆլիզ, առ տէր Աբրահամն, ի կողմանէ Հախպատու վանից եւ նորին առաջնորդի բանիցն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս մերում, ի նոյեմբերի ԺԸ. (18) եւ ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին (285ա՝ լս-ում. «Դարձեալ եւ զայս ծանի՛ր. Զի մինչ զթուղթս գրեալ եւ աւարտեալ էաք, ժամանեաց առ մեզ ձեռամբ տիրացու Սիմօնին թուղթ քո, որ գրեցեալ էր ի նոյեմբերի մուտն, զոր եւ ընթերցեալ ծանեաք զամենայն գրեալսդ, զոր ինչ խնդրեալ էին վասն Դաւիթ վարդապետին, մեք յառաջնամէ իսկ եմք կատարեալ: Իսկ վասն անբարի հետեւմանց անհարազատից եւս որ ծանուցեալ էիր, առ այնս զառաքելոյնն ունիմք ասել, թէ՝ Ապիրատն ընկալցի ըստ ապիրատութեանն իւրում: Ահա զԴաւիթ վարդապետին խոստացեալ թուղթս մեր ի պահարանոջ եդեալ յղեցաք ընդ թղթոյս ի ձեռս քո, զորս հասուսցես նմա: Կրկին ողջ լեր»):
252. 285բ-6բ Թիֆլիզու առաջնորդական կոնդակի սկիզբն է եւ միջարկեալ բանքն, որք ըստ պատշաճի ներկայիս գրեցան, մինչ Սրբազանն եբեր անտի զԿարապետ վարդապետն եւ յղեաց ի տեղի նորա զՄարտիրոս վարդապետն առաջնորդ... ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի նոյեմբերի... եւ իՍուրբ Էջմիածին:
253. 286բ-7բ Թուղթ առ արքայն Վրաց Հերակլ. յանձնարարութիւն վասն նորոգ առաջնորդին տեղւոյն՝ (անուան տեղը՝ բաց) վարդապետին... գրեցաւ ի 1784 թուոջ փրկչին, ի դեկտեմբերի... եւ ի լուսակառոյց Աթոռս ամենայնՀայոց ի Սուրբ Էջմիածին:
254. 287բ-8բ Թուղթ օրհնութեան ի Ղարս, առ Գաբրիէլն եւ Մարիամն, որք զտունն իւրեանց վախուպ էին արարեալ Սրբոյ Աթոռոյս, յորում եւ սաստ, ի դէմս որոց կամիցին նենգութեամբ հանել ի ժառանգութենէ Աթոռոյս զվախուպն զայն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի... եւ իՍուրբ Էջմիածին:
255. 288բ-9ա Թուղթ առ Ախլցխայու մերայինսն՝ վասն ոմանց բանից ընդ նոյն տեղացի տէր Սահակ քահանային... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի դեկտեմբերի... եւ ի բարձրագահԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
256. 289բ-90ա Թուղթ առ Զմիւռնոյ Աստուածատուր աղայն Ապրօյեան. ի պատասխանի երկուց համօրինակ թղթոց նորին՝ վասն զանազան բանից հանգուցեալ Եսայի վարդապետին, գրեցելոց ի յօգոստոսի ամսոյ 7... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի դեկտեմբերի ԻԱ. (21) եւ իՍուրբ Էջմիածին (290ա «Ողջոյն եւ օրհնութիւն առ Մարգար, Մատթէոս, Յակոբ, Պետրոս եւ Գալուստ աղազատէիցն»):
257. 290բ-2ա Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ Արեւելցի Տրջանենց մահտեսի Կարապետն, մխիթարութիւն վասն եղբօրն՝ ծերունի Մկրտչին, աստէն վախճանեցելոյ, եւ շնորհակալութիւն վասն ԲՃ. (200) ղուռուշին, զոր ի վերայ առաջնոյ ԴՃ. (400) ղուռուշին տուեալ էր վասն պարսպին ի ներքոյ շուրջանակի առուոյ եւ աղբեր նորոգմանն,եւ յորդորումն ի սէր եւ ի հարազատութիւնն հաստատուն կալ... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի դեկտեմբերի ԻԳ. (23), եւ ի բարձրագահ Աթոռս Սուրբ Էջմիածին (292ա «Ողջոյն եւ օրհնութիւն առ պարոն Հայրապետն»):
258. 292բ-3բ Կոնդակ ընդհանրական ժողովարարութեան վասն Մշու Սուրբ Կարապետի վանիցն, որ յայսմ ամի ի յահագին գետնաշարժէ բազում աւերութեամբք վնասեցեալ էր (292բ «Զսկիզբն կոնդակիս, նա եւ զմէջն ի 282 երեսն տե՛ս, իսկ զմիջարկեալ բանսն աստէն գրեմք ահաւասիկ»)... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս մերում, ի դեկտեմբերի ելն, ի լուսակառոյց եւ ի բարձրագահ Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
[1785]
259. 294աբ Թուղթ առ արքայն Վրաց Հերակլէս. ի պատասխանի թղթոյն նորա, զոր ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոյ դեկտեմբերին գրեալ էր վասն Գօչգօչանենց Աւթանտիլեան Բէժանի աստ ի պահեստի եդեալ կայիցն, առ ի յղել անդ իբրու առ ընտանիսն նորա... գրեցաւ ի թուոջ կենարարին 1785, ի յունվարի Դ. եւ ի լուսակերտԱթոռս ամենայն Հայոց ի Սուրբ Էջմիածին:
260. 295աբ Թուղթ սիրոյ եւ օրհնութեան առ մահտեսի Ստեփան ամիրայն Իպօյենց, որ ի յԱդրանա, վասն նախածանօթութեանն, եւ յաղագս Ե. ղուռուշ տրոցն, զոր ընդ տեղւոյ առաջնորդ Միքայէլ պետին յղեալ էր... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի յունվարի ԺԶ. (16) եւ իՍուրբ Էջմիածին՛՛:
261. 295բ-6բ Կոնդակ առաջնորդական, միանգամայն եւ վկայական եպիսկոպոսութեան վասն Միքայէլ վարդապետին, ի վերայ Անդրիանուպօլսոյ... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս մերում, ի յունվարի ԺԶ. (16) ի լուսակառոյց եւ բարձրագահԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
– 296բÈ Դարձեալ զայս եւս գիտասջիք, սիրելի եւ հոգեւոր որդի՛ք մեր, զի շնորհածին զաւակդ Սրբոյ Աթոռոյս եւ մեր Միքայէլ աստուածիմաստ վարդապետդ, որովհետեւ մինչեւ ցարդ ոչ էր վաղվաղեալ առնուլ զգաւազան ծայրագոյն վարդապետութեան՝ համբերելով, զի զկնի եպիսկոպոսութեանն ընդունիցի վայելչապէս եւ յոյժ պատկանաբար, վասն որոյ յետ ձեռնադրելոյ մեր զդա եպիսկոպոս՝ ըստ բարեպատեհ խնդրոյ իւրոյ, ի մէջ սրբոյ քրիստոսակերտի տաճարիս, ի ներկայութեան յոգնախումբ եպիսկոպոսաց, վարդապետաց եւ այլ աստիճանաւորաց եւ ժողովրդոց, շնորհիւ Տեառն Աստուծոյ տուաք եւս դմա զծայրագոյն վարդապետական գաւազան եւ ճոխացուցաք գերապատիւ աստիճանօք էկլէսիաստական իշխանութեան: Ուստի եւ ահա գրեցաք աստէն առ սիրելիսդ, զի ծանիջիք զդա ի Սրբոյ Աթոռոյս եւ ի մէնջ շնորհակալ արքեպիսկոպոս: Ապա ուրեմն՛՛:
262. 297աբ Ի Պետրպօլք, առ Ման[ու]չարեան Մարգար եւ Փիլիպպոս աղայսն. վասն իրաց ինչ եւ մանաւանդ վասն Նամսայի կայսեր եւ նորին դեսպանի թղթոցն, զորս գրեցաք: Պատուէր սոցա եւս՝ հոգ տանիլ առ ի գլուխ գալ խնդրոյն մերոյ, որ վասն ի Սիչով առաջնորդ յղելոյ... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի փետրուարի ԺԵ. (15) եւ ի գերապայծառԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
[1784]
263. 298ա-9ա Թուղթ մխիթարութեան ի մեծն Պօլիս, առ մահտեսի Համբարձումեան մահտեսի Յովաննէս ամիրայն. վասն մահուան որդւոյ նորին՝ Մկրտչին, եւ այլոց եւս բարեկամացն, որք ահա ի ներքոյ յիշեալ լինին... ի ՌՄԼԳ. (1784), ի փետրուարի*:
264. 299աբ Դարձեալ թուղթ մխիթարութեան առ Մուրատեանն Յովհաննիսի ամիրայի քոյր Յուլիանէն եւ կենակից Բրաբիոնն, յորում եւ շնորհակալութիւն վասն տալոյ նոցա զԾ. (50) ղուռուշ հոգեբաժին ի կողմանէ Յովաննէսին... ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, եւ ի փետրուարի*:
265. 300ա-2ա Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ Սրբոյ Աթոռոյս նուիրակ Իսահակ վարդապետն. ի պատասխանի ի ՌՄԼԲ. (1783) թուոյ ի դեկտեմբերի Գ. գրեալ թղթոյն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի մարտի Դ. եւ իՍուրբ Էջմիածին:
266. 302աբ Թուղթ առ արքայն Վրաց Հերակլ. ի պատասխանի թղթոցն նորին, որ յաղագս ոմանց բանից... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի յապրիլի... եւ իՍուրբ Աթոռս Էջմիածին:
267. 303աբ Ի Կարին, առ Թարզիզատէ Յովաննէսն, որ զՍրբոյ Աթոռոյս միաբան Յակոբ վարդապետին սանատով տալացու դրամն այլում տալ կամէր... ի ՌՄԼԳ. (1784) եւ յապրիլի ԺԱ. (11):
268. 303բ-4ա Թուղթ ի Հախպատ, առ նորին նոր առաջնորդ կարգեցեալ Դաւիթ վարդապետն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, յապրիլի... եւ իՍուրբ Էջմիածին:
269. 304ա-5ա Թուղթ ի Բասրա, առ Յարութիւնեան Ստեփաննոս աղայն եւ առ Բեթխէհէմեան պարոն Յովաննէսն. վասն ԵՌ. (5000) ղուռուշ փօլիցային, զոր արարեալ էին ի Պօլիս՝ հասանիլ Սահակ վարդապետին (յումմէ գոլն անյայտ) եւ ոմանց բանից եւս յիշումն եւ յորդորումն ի սէր եւ հարազատութիւն առ Սուրբ Աթոռս... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, եւ ի յապրիլի*:
270. 305բ-7ա Կոնդակ ի վերայ յԱմթայ քաղաքին, շնորհակալութիւն վասն գանձանակադրամին երկուց եկեղեցեացն, զորս ընդ նուիրակ Գրիգոր պետին յղեալ էին, եւ ապա զի զնուիրակութիւն չէին տուեալ, առ այն մեղադրութեամբ բան... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի մայիսի... եւ ի լուսակառոյցԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
271. 307բ-8բ Թուղթ ի Զմիւռին եւ ի վիճակսն վասն մահուան Սրբոյ Աթոռոյս նուիրակ եւ տեղւոյն առաջնորդ Եսայի վարդապետին, կարգելով ի տեղի նորին զքեռորդի նորին՝ զՄիքայէլ վարդապետն, զի մինչեւ ի լրումն ժամանակի նուիրակութեանն կատարեսցէ զգործսն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի մայիսի ամսոյ ԺԶ. (16) եւ ի բարձրագահԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
272. 308բ-9բ Թուղթ ի Զմիւռին, առ Աստուածատուր աղայն Ապրօյեան. ի պատասխանի թղթոյն, զոր յատկապէս էր գրեալ ընդ հասարակ թղթոյ իշխանաց տեղւոյն, եւս վասն մահուան Եսայի վարդապետին եւ այլոց ոմանց բանից... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784), ի մայիսի ԺԶ. (16) եւ իՍուրբ Էջմիածին:
– 309բԶայս եւս ծանի՛ր, ազնի՛ւ սիրելիդ իմ. Զի մինչ զթուղթս գրեալ էաք, էհաս առ մեզ եւ միւս թուղթն քո՝ գրեալ ի մարտի ԻԲ. (22)- ընդ երկրորդ թղթոյ օրհնեալ իշխանացդ- եւ իմացեալ զխնդիր ձեր, թուղթ գրեցաք ի մեծն Պօլիս, առ նշանաւորսն Արեւելցւոց, զորոյ երկարապէսն ի հասարակ թղթոյն մերմէ իմանալոց ես: Այլ եւ փայեկին մեղադիր մի՛ լինիցիք վասն յամելոյն, զի աստ ԺԲ. (12) օր պահեցաք մեք վասն պատաղեալ գոլոյ մեր բազմազան ցաւովք եւ անձեռնհաս լինելոյ ի վճարել զպատասխանագրութիւն ձեր:
273. 309բ-10բ Թուղթ սիրոյ եւ յանձնարարութեան առ Իզնիմիդու առաջնորդ Պետրոս վարդապետն, ընդ արտաքին թէմիցն նուիրակ Փիլիպպոս վարդապետին... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջ, ի մայիսի... եւ իՍուրբ Էջմիածին (310բ «Ողջոյն եւ օրհնութիւն առ Յովակիմ վարդապետն»):
274. 310բ-11ա Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ նուիրակն, ընդ Փիլիպպոս վարդապետին, բաց ի միւս մեծ թղթոյն, որ յառաջ քան զայս էր յղելոց առ նա ի Կարնոյ... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի մայիսի ԻԹ. (29), եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
275. 311աբ Թուղթ օրհնութեան առ Շամախու եկեղեցւոյ միւթավէլի տիրացու Յարութիւնն, որ ընդ մեր գանձանակաժողով Յակոբ վարդապետին զտուրս յղեալ էր ի Սուրբ Աթոռս... ի ՌՄԼԳ. (1784), եւ ի յունիսի*:
276. 311բ-2բ Կոնդակ գործակալութեան եւ վէքիլութեան Սրբոյ Աթոռոյս ի Գեօրի եւ ի Վրացտուն եւ ի շրջակայսն վասն փոքր տէր Սահակին, մինչ վախճանեալ էր մեծ տէր Սահակն, որ էր հօրեղբայր սորին, որ եւ յառաջ քան զայս եւս կարգեցեալ էր գործակից նմին վասն ծերութեանն եւ անկարութեանն նորա... ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, եւ ի յունիսի*:
277. 312բ-3ա Թուղթ առ Յովաննէս կաթուղիկոսն Գանձասարու. ի պատասխանի թղթոյն ընդ մեր Յակոբ վարդապետին գրեցելոյ, եւ վասն յղեալ խալիչային իբր շնորհակալութիւն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի յունիսի... եւ ի լուսակառոյցԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
278. 313աբ Առ Իսրայէլ կաթուղիկոսն, ի Գեանջայ. ի պատասխանի թղթոյն ընդ մեր Յակոբ վարդապետին գրեցելոյ... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի յունիսի... եւ իՍուրբ Էջմիածին:
279. 314աբ Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ նուիրակ Իսահակ վարդապետն. յիշումն թղթոց աստ հասանելոյն ընդ ուխտաւորացն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի յունիսի... եւ իՍուրբ Էջմիածին:
280. 315ա-7ա Թուղթ առ Հաշտարխանու նուիրակ եւ առաջնորդ Յովսէփ վարդապետն. ի պատասխանի քանեաց թղթոց նորին՝ յայլեւ այլ միջոցս գրեցելոց:
281. 317ա-8ա Դարձեալ առ Յովսէփ վարդապետ դէտն Հաշտարխանու. ի պատասխանի յետին երկու թղթոցն... ի ՌՄԼԳ. (1784), եւ յուլիսի Ժ.:
282. 318բ-9ա Առ Պօլսոյ նուիրակ Իսահակ աստուածաբան վարդապետն... գրեցաւ 1233, ի յուլիսի 16:
283. 319բ Առ տէր Վահանն եւ Սահակ աղայն, որք ի Բայազիտ. վասն զտիրացու Անանիայն ի Սուրբ Աթոռս յղելոյ... ի ՌՄԼԳ. (1784), ի յուլիսի 17:
284. 319բ-20բ Այսքան եւս գրեցաք ի թղթոջ Սահակ պետին եւ նուիրակին Պօլսոյ:
285. 320բ-1բ Առ Յովսէփ վարդապետ առաջնորդն Հաշտարխանու. ի պատասխանի ի յունիսի 30 եւ ի յուլիսի 6 գրեալ թղթոյն իւրոյ... գրեցաւ 1233 եւ յօգոստոսի Ա.:
286. 322ա-4ա Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ պատրիարքն եւ իշխանսն հասարակապէս՝ վասն կամիլոյն ոմանց ոչ նոր Տօնացուցիւն վարիլ, այլ հնովն: Պատուէր եւ յորդորումն՝ խափանել զայն կամսն եւ բառնալ զտարաձայնութիւնն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի յօգոստոսի ԻԶ. (26), եւ իՍուրբ Աթոռս Էջմիածին:
287. 324բ-5ա ///իսկ եւ լսեմք, թէ ի յաղուհացի կիւրակէսն զՅարութեան յիշատակ կատարէք... տեսից թէ որպէս յանձն առնուք" (325ա «Շրջեա՛ զհանդիպակայ թուղթդ, եւ ի միւս երեսն գտեալ զայս՝ գրեա՛ եւ վերջացո՛»):
288. 325ա-6ա Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ Մարգար ամիրայն, եւս վասն վերնոյ թղթոյդ բանին համառօտապէս, որ եւ առ ոմանս եւս գրեցաւ... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս եւ յօգոստոսի ԻԶ. (26):
289. 326ա-7բ Թուղթ ի Կարին, առ քահանայսն եւ իշխանսն. ի պատասխանի մահսարականի թղթոյն նոցա, որք զառաջնորդէն գանկատեալ էին վասն զբազումս անարժանս ի քահանայս ձեռնադրելոյն եւ այլոց անվայել իրաց, եւ զշարժէն մեծէ եւս ծանուցանելով, զաղօթս եւ զաղաչանս առնել էին խնդրեալ: Առ որս գրեաց զմխիթարութիւն եւ զօրհնութիւն վասն երկիւղալից լինելոյն նոցա ի շարժէն եւ վասն առաջնորդ Պետրոս պետին եւս սրտադիւրութիւն, թէ՝ Գրեցաք նմա գալ, ուղեւորեսջիք սիրով... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս եւ ի յօգոստոսի ամսեան ԻԶ. (26):
290. 327բ-8ա Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ Արեւելցի տիրացու Գէորգն եւ Աստուածապահն. վասն թէմէսուկին իւրեանց յետս դարձուցանելոյն եւ հաշուի նորին... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի յօգոստոսի ԻԶ. (26) եւ իՍուրբ Աթոռս Էջմիածին (328ա «Ողջոյն եւ օրհնութիւն առ Աննա խաթունն»):
291. 328բ-9բ Թուղթ օրհնութեան ի մեծն Պօլիս, ի Խասգիւղ, առ Յովաննէս աղայն՝ գանձապետն Սրբոյ Աթոռոյս, որ զգանձանակական արդիւնս էր հասուցեալ Մինաս եւ Իսահակ վարդապետացն մերոց՝ նուիրակացն Պօլսոյ (զորս եւ նոքա հասուցեալ էին յԱթոռս), եւ զմիամտութեան թուղթս էր խնդրեալ առ ժողովուրդսն եւ առ ինքն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի հոկտեմբերի ԺԴ. (14) եւ իՍուրբ Էջմիածին:
292. 329բ-30ա Թուղթ օրհնութեան ի մեծն Պօլիս, առ մահտեսի Խաչատուր ոմն Կարսեցի, որ տուեալ էր նուիրակ Իսահակ վարդապետին զկարպետ մի՝ յիշատակ Սրբոյ Աթոռոյս... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, եւ ի հոկտեմբերի ԺԴ. (14):
293. 330ա-1բ Թուղթ շնորհակալութեան առ Պօլսոյ Ղումղափուի Սուրբ Աստուածածնի եկեղեցւոյ գանձապետսն, այսինքն՝ առ պարոն Յովաննէսն, Մարտիրոսն եւ մահտեսի Աստուածատուրն, վասն հասուցեալ գանձանակական արդեանց՝ հասուցելոց ձեռամբք Մինաս եւ Իսահակ վարդապետացն նուիրակաց... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի հոկտեմբերի ԺԴ. (14), եւ ի լուսակառոյցԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
294. 331բ Կոնդակ շնորհակալութեան վասն հասեալ արդեանց գանձանակի ի Պօլիս, առ Պալաթու Սուրբ Հրեշտակապետ եկեղեցւոյ ժողովուրդսն... Քրիստոսիւ զօրացեալ Սահակ ամիրային (331բգ «Գնա՛ վերստին յօրինակէն գրեալ վերջացո՛»): Ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, եւ ի հոկտեմբերի ԺԴ. (14), ի Սուրբ Էջմիածին:
295. 332ա Թուղթ շնորհակալութեան ի մեծն Պօլիս, առ տառապխանայի էսնաֆն. վասն գանձանակական արդեանց նոցին հասելոյ առ Սուրբ Աթոռս՝ ձեռամբ Իսահակ պետին... անխափան շրջեցուցանել զգանձանակն՛՛ (332ա «Դարձեալ գրեա՛ յօրինակէն եւ վերջացո՛»): Ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս եւ ի հոկտեմբերի ԺԴ. (14):
296. 332բ-3բ Թուղթ ի Սուրբ Կարապետի վանսն, որ ի Մուշ, առ նորին դէտ Աստուածատուր վարդապետն. ի պատասխանի թղթոյն գրեցելո, մխիթարութիւն վասն յայսմ ամի եղեալ շարժին անդէն, որ յոյժ զաւերս գործեալ, եւ առ այլ իրս եւս բանք... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս եւ ի հոկտեմբերի ԻԷ. (27):
297. 333բ-4ա Թուղթ շնորհակալութեան առ ի Պօլիս եղեալ վանցիսն, շնորհակալութիւն վասն հասուցեալ գանձանակական արդեանց... եւ դուք ըստ տրոց եւ ողորմութեանց՛՛ (334ա «Յօրինակէն վերջացո՛»): Ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, եւ ի նոյեմբերի ԺԸ. (18) ի Սուրբ Էջմիածին:
298. 334ա-5ա Թուղթ առ Հախպատու վանից թեմ ժողովուրդսն. վասն հաստատելոյ զԱշխարհպէկն եւ զՍոլոմօն դիւանն վէքիլ նոյն սուրբ վանիցն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս մերում, ի նոյեմբերի ԺԶ. (16) եւ իՍուրբ Էջմիածին:
299. 335բ-6ա Թուղթ ի Թիֆլիզ, առ Աշխարհպէկն. ի պատասխանի թղթոյն իւրոյ, եւ առ Սօլոմօն դիւանն՝ պատուէր հաւատարմութեամբ եւ արիութեամբ կալ ի գործն իւրեանց... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի նոյեմբերի ԺԶ. (16) եւ իՍուրբ Էջմիածին:
300. 336ա-7բ Թուղթ ի Պօլիս, առ Ջուղայեցի Պօղոսեան պարոն Խաչիկն՝ վասն Ատենի ժամագրքի տպելոյն եւ բացառութիւն խնդրոյն, որ խնդրեալ էր զՅովսէպոս պատմագիրն տպագրել... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս մերում, ի նոյեմբերի ԺԸ. (18) եւ ի լուսակառոյցԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
301. 337բ-8ա Թուղթ ի Թիֆլիզ, առ Սրբոյ Աթոռոյս տէրունի եւ ծուխ ժողովուրդսն, զորս առաջ քան զայս՝ տէր Յօհան քահանայ ոմն հովուէր, բայց այժմ ի վախճանիլ նորին, գրեալ էին զբազմակնիք թուղթ առ Սրբազանն՝ տալ զինքեանս տէր Ղազարին ծուխ: Վասն որոյ գրէ առ նոսա հրաման, զի զտէր Ղազարն ինքեանց հովուօղ ծանիցեն, եւ նա հովուեսցէ զնոսա ի կողմանէ Սրբոյ Աթոռոյս... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784), ի դեկտեմբերի Գ., եւ իՍուրբ Էջմիածին(338ա՝ լս-ում. «Ողջոյն եւ օրհնութիւն առ պարոն Աղալօն»):
302. 338բ-9բ Թուղթ ի Հնդիկս, ի Բումբայու դատաստանատունն, առ դատաւորսն տեղւոյն, վասն Շօռօթեցի հանգուցեալ Ղազարի վարիս չունելոյն ի վերայ աշխարհի, զի ի Պօլսոյ զոմն վարիս ձեւացուցեալ, գրեալ էին ի յԻնկիլթէռու արքունական դատաստանատունն՝ առ ի յափշտակել զինչս նորին յետամնացս, որոց սակս հանգուցեալն կտակ արարեալ, զԷմնիազեան մահտեսի Յարութիւն աղայն էր բանակատար կարգեալ յետ իւր ի վերայ կայիցն՝ առ ի մատակարարել, եւ ետ նորին եւս վախճանիլոյ կտակագիրն, կայր մնացեալ առ նորա որդի Ստեփաննոս աղայն... գրեցաւ ի 1784 թուոջ փրկչին, ի... եւ ի լուսակառոյցԱթոռս ամենայն Հայոց ի Սուրբ Էջմիածին, որ ի դաշտս Արարատեան:
303. 340ա-1բ Թուղթ ի Բասրա, առ մահտեսի Յարութիւն աղայի որդի Ստեփաննոս աղայն, եւ առ Սրբոյ Աթոռոյս գործակալ պարոն Յովաննէսն՝ վասն հասանելոյ աստ Հնդկաց նուիրակ Գրիգոր վարդապետին եւ իւրեանց հաշուագիր եւ յղեալ ընծայից յափշտակեցմանն ի ճանապարհին: Ապա հարկ, զի ըստ գրեցելոյ Գրիգոր պետին, շուտ գրեալ յղեսցեն զնոյն հաշուագիրն եւ վասն Ղազարի կայիցն, որ պօլսեցիք զվարիս էին ձեւացուցեալ: Հարցումն, թէ պիտո՞յ է, եւ մեզ գրել ի Բումբայու դատարանն վասն ստութեան վարիսին, թէ՞ ոչ... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի դեկտեմբերի ԻԳ. (23):
304. 341բ-2ա Թուղթ ի յՈւռուսճուղ, առ պարոն Անոյշն եւ Աւէտն, շնորհակալութիւն վասն հանելոյն զհանգուցեալ նուիրակ Ստեփաննոս վարդապետի թէմէսուկով տուեալ դրամսն առ ոմանս, եւ հասուցեալք ի Պօլիս, եւ յորդորումն, զի զառ այլ ոմանս մնացեալսն եւս ջանասցեն հանել, եւ առ այլ հարազատական արարս իւրեանց օրհնութիւն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի դեկտեմբերի ԻԱ. (21) եւ իՍուրբ Էջմիածին:
305. 342բ Ղապզ առ մեծին Պօլսոյ նուիրակ Իսահակ վարդապետն, վասն ԳՃՀ. (370) ղուռուշին հասուցելոյ... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի դեկտեմբերի 17 եւ իՍուրբ Աթոռս Էջմիածին(ամբողջ էջը թթանաքագծերով ջնջած):
306. 343ա-4ա Թուղթ ի Թիֆլիզ, առ Հախպատու վէքիլ կարգեցեալ Սողոմօն Դիւանն եւ Աշխարբէկն. ի պատասխանի թղթոյն նոցա ի դեկտեմբերի ԺԲ. (12) գրեցելոյ, վասն ոմանց իրաց... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի դեկտեմբերի ԻԳ. (23) եւ իՍուրբ Էջմիածին:
307. 344աբ Թուղթ շնորհակալութեան ի Վան, առ Պարիկեան մահտեսի Սահակ աղայն եւ եղբարսն, շնորհակալութիւն վասն նուիրակ Յակոբ վարդապետին եւ դարձեալ յանձնարարութիւն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի դեկտեմբերի ԻԶ. (26) եւ իՍուրբ Աթոռս Էջմիածին (344բ «Ողջոյն եւ օրհնութիւն առ պարոն Վարդանն, պարոն Ալամն եւ պարոն Յակոբն»):
[1785]
308. 345ա-6բ Թուղթ ի Կարին, առ մերայինսն՝ վասն հաստատութեան առաջնորդութեանն անդ Նախիջեւանցի Պետրոս վարդապետին, ընդ որում յառաջ զտարաձայնութիւն ինչ էին անցուցեալ, իսկ այժմ զոմանս պայմանս դնելով ընդ նմա, եւ հաճիլով ընդ մնալս վերստին, զբազմակնիք թուղթ էին գրեալ առ Սրբազանն եւ զնա անդ թողուլ խնդրեալ... գրեցաւ ի նոր թուոջս ՌՄԼԴ. (1785), ի յունվարի... եւ իՍուրբ Էջմիածին:
309. 347աբ Թուղթ օրհնութեան առ մահտեսի Աստուածատուրն, եղբայրն Ադրանայու դէտ Միքայէլ պետին, որ ի Պօլիս. վասն յղեալ 5 ղուռուշին եւ Ա. կտոր խազնայ մուշամպային ընդ եղբօրն յիշեցելոյ, որ եկեալ եպիսկոպոս ձեռնադրեցաւ եւ վերադարձաւ... զի զճշմարիտ սէրդ եւ զհաւատարմութիւնդ անպակ՛՛ (347բ «Ի ձեռաց օրինակն տե՛ս եւ վերջացո՛ անտի»): Գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի յունվարի... եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
310. 347բ-8ա [Թուղթ] յԱդրանա, առ մահտեսի Յովաննէս եւ Յարութիւն ամիրայսն, եւս վասն Միքայէլ վարդապետին... ի ՌՄԼԴ. (1785), ի յունվարի ԺԶ. (16). (348ա «Ողջոյն եւ օրհնութիւն առ մահտեսի Յովհաննէս ամիրան, եղբօրորդւոյն քոյ՝ մահտեսի Կարապետ ամիրան, մահտեսի Գրիգոր աղայն, մահտեսի Մկրտիչ Չէլէպն եւ հանգուցեալ մահտեսի Գասպարեան Համբարձում Չէլէպն»):
311. 348բ-9ա Թուղթ առ տօքտօր Յակոբն, ի յերկիրն Ռուսաց, սէր եւ բարեկամութիւն, եւ վասն թղթոցն մերոց, որք առ Նամսայի կայսերն եւ նորին դեսպանն, խնդիր, զի թէ ինքեան հանդիպիցի թարգմանել, լաւապէս թարգմանեսցէ ըստ մտաց գրուածոցն... գրեցաւ ի 1785 թուոջ փրկչին, ի փետրուարի... եւ ի լուսակառոյցԱթոռս ամենայն Հայոց ի Սուրբ Էջմիածին, որ ի դաշտս Արարատեան:
312. 349բ-50ա Փուսուլայ առանձին առ Հաշտարխանու նուիրակ եւ առաջնորդ Յովսէփ վարդապետն, ընդ այն թղթոյն, որ շարադրեցեալ է ի ներքոյ ի (տեղը բաց՝ չգրած) երեսսն*:
313. 350բ-2ա Թուղթ մեղադրութեան եւ թեթեւ բանադրանաց առ ոչ Յովհաննէսն թարզիզատէ, որ ի Կարին, յաղագս զՍրբոյ Աթոռոյս սանատով դրամն ոչ տալոյն՝ յետացուցանելով եւ այլեւայլ առնելով... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի փետրուարի... եւ ի սոսկալիԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
314. 352աբ Թուղթ ի Կարին, առ առաջնորդ Պետրոս եւ նուիրակ Դանիէլ վարդապետն եւ վէքիլ պարոն Հայրապետն, վասն վերոյ գրեալ թղթոյդ... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի փետրուարի ԺԲ. (12) եւ իՍուրբ Էջմիածին:
315. 353աբ Առ Հերակլն, ի կողմանէ հանգուցեալ Բէժանի, ի Կարապետէն աստ յղեալ կայիցն, որ նա կրկին գրեալ էր, յղել առ ինքն, եւ ի Բէժանի մնացորդացն եւս զվէքիլլամայ էր յղեալ վասն Ստեփանին: Ուստի եւ Սրբազանն յանձնեաց Ստեփանին յղել՝ առնելով զտասանորդն ըստ կտակի Բէժանին, վասն որոյ եւ արքային այսպէս ծանուցանէ ի պատասխանի թղթոյն... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի մարտի ամսոյ... եւ ի լուսակերտ Աթոռս ամենայն Հայոց իՍուրբ Էջմիածին:
[1784]
316. 354աբ Թուղթ ի Կարին, առ Հաճի պապայ կոչեցեալ մահտեսի Յակոբ աղայն. ի պատասխանի յօգոստոսի 1 գրեցեալ թղթոյն, ընդ բազմակնքոյն իւրեանց վասն ոմանց բանից... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) եւ յօգոստոսի ԻԶ. (26):
– 354բ (Ի լուսանց նոյն թղթոյն գրելի է) Ողջոյն եւ օրհնութիւն առ Բաղտեան մահտեսի Սահակն:
317. 355ա-6ա Կոնդակ յորդորական ի վերայ Թիֆլիզու վիճակին, վասն նուիրակութեանն Սրբոյ Երուսաղէմի, որ տրեցաւ յԵրուսաղէմէ եկեալ Ֆարմանօղլի կոչեցեալ Սարգիս ծերունի վարդապետին... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի յօգոստոսի ելն եւի Սուրբ Էջմիածին:
318. 356աբ Թուղթ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան ի մեծն Պօլիս, առ մահտեսի Յարութիւն ամիրայի կին Տիրուհին, որ զմէկ խաչ էր տուել յիշատակ Սրբոյ Աթոռոյս... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս եւ ի հոկտեմբերի ԺԴ. (14):
319. 357ա-8ա Թուղթ առ սրբոյ Երուսաղէմի պատրիարք Յովակիմ վարդապետն. ի պատասխանի թղթոյ նորա ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոյ, ապրիլի Զ. գրեցելոյ: Միամտութիւն վասն Գէորգ վարդապետին անտի եկելոյ եպիսկոպոսանալոյն եւ շնորհակալութիւն վասն ընդ նմա յղեալ ընծայիցն: Եւ վասն Թիֆլիզու նուիրակին իւրեանց, որ եկեալ աստի գնաց, Ֆարմանօղլի Սարգիս վարդապետին յիշումն ինչ... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի սեպտեմբերի ԺԹ. (19) եւ իՍուրբ Աթոռս Էջմիածին:
320. 358աբ Շնորհակալութիւն առ Ղալաթիոյ Սրբոյ Լուսաւորչի եկեղեցւոյ գանձապետ պարոն Խաչատուրն. վասն հասուցեալ գանձանակական արդեանց... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի հոկտեմբերի ԺԴ. (14) եւ իՍուրբ Էջմիածին:
321. 359աբ Թուղթ ի վերայ Իւսկիւտարու Սուրբ Կարապետ եկեղեցւոյ նորոգ գանձապետ տիրացու Բարսեղին, հաստատութիւն նմա ի գործն, եւ շնորհակալութիւն վասն հօրն եւ իւրն հասուցեալ գանձանակադրամիցն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս եւ ի հոկտեմբերի ԺԴ. (14):
322. 360ա-1ա Թուղթ շնորհակալութեան ի Պօլիս, առ տառապխանայի Ստեփաննոս ամիրայն. վասն անդէն եղեալ էսնաֆի գանձանակի արդեանցն, որ հասուցեալ էր Աթոռոյս, ձեռամբ նուիրակ Իսահակ պետին... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս մերում, եւ ի հոկտեմբերի ամսոյ ԺԴ. (14) ի Սուրբ Էջմիածին:
323. 361ա-2ա Թուղթ առ Կոստանդնուպօլսոյ նուիրակ Իսահակ վարդապետն. պատուէր, զի նախ՝ զՂումղափուի նուիրակութիւնն վճարեսցէ, եւ ապա՝ զմիւս եկեղեցեացն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս եւ ի հոկտեմբերի ԺԴ. (14), իՍուրբ Էջմիածին:
324. 362բ Կոնդակ ի մեծն Պօլիս, առ Դօլբանտճոց էսնաֆն, շնորհակալութիւն վասն գանձանակական արդեանց իւրեանց, ձեռամբք Մինաս եւ Իսահակ վարդապետացն հասուցելոց... արի եւ ժիր լինի ի հոգեշահ գործն իւրեանց՛՛ (362բ «Գրեա՛ դարձեալ անտի եւ վերջացո՛»): Ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս եւ ի նոյեմբերի ԺԸ. (18)»:
325. 362բ-3ա Թուղթ շնորհակալութեան առ հացագործաց էսնաֆն, եւս վասն գանձանակական արդեանց հասուցելոց նուիրակացն մերոց... արի եւ ժիր լինի՛՛ (363ա «Դարձեալ երթ անդ եւ վերջացո՛»): Ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս եւ ի նոյեմբերի ԺԸ. (18):
326. 363ա Առ Իւսկիւտարու ղահֆաճոց, սափրչաց եւ մէյխանաճաց էսնաֆսն, շնորհակալութիւն վասն հասուցեալ գանձանակադրամիցն... ի նոյեմբերի ԺԸ. (18):
327. 363ա-4ա Թուղթ շնորհակալութեան ի մեծն Պօլիս, առ տօլպէնտճոց էսնաֆի գանձապետսն Սրբոյ Աթոռոյս՝ տիրացու պարոն Գէորգն եւ Աստուածապահն, շնորհակալութիւն վասն հասուցեալ գանձանակական արդեանց, ընդ որս եւ այլ մանր բանք... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, եւ ի նոյեմբերի ԺԸ. (18).(364ա «Ողջոյն եւ օրհնութիւն առ Աննա խաթունն»):
328. 364բ-6բ Թուղթ առ Պօլսոյ նուիրակ Իսահակ վարդապետն՝ վասն ծանուցանելոյ զոմանս իրս եւ իբր պատասխանի թղթոյ նորին ի սեպտեմբերի ԺԱ. (11) գրեցելոյ... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի նոյեմբերի ԺԸ. (18) եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
329. 366բ-7ա Թուղթ յանձնարարութեան ի Թիֆլիզ, առ տէրունի եկեղեցեաց մերոց աւագ քահանայսն. վասն նորոգ առաջնորդ Մարտիրոս վարդապետին, որ գնայր այժմ, յետ գալոյ անտի նուիրակ եւ առաջնորդ Կարապետ վարդապետին... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս մերում, ի նոյեմբերի... եւ ի լուսակառոյցԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
330. 367բ-8բ Թուղթ առ մէլիք Աւետիք, որ ի Թիֆլիզ շնորհակալութիւն վասն յղելոյն զկողոպուտս եւ զժամուցս եղբօրն իւրոյ՝ հանգուցեալ Միրիշքեար Իւանէին, եւ վասն նորոգ առաջնորդին եւս յանձնարարութիւն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի նոյեմբերի... եւ իՍուրբ Էջմիածին:
– 368բ Զայս եւս ծանի՛ր, սիրելի՛դ մեր, զի ահա եւ քեզ յայտնի է, որ հարկաւոր հոգալիքն մեր, որք ի քաղաքոջդ պատահին ի ձեռն սիրելի որդւոյն մերոյ եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ ճորտ Ենովքին հոգացեալ լինին, իսկ լսեմք, թէ տեղւոյդ գզիրքն եւ գրգիտքն նեղացուցանեն զնա ի կողմանէ տան եւ այլ կերպիւ եւս, կարի եւ յոյժ անհանգիստ առնեն: Վասն որոյ եւ նա յուսահատեալ կամի ի մի կողմն երթալ ի քաղաքէդ: Ուստի գրեմ սիրելւոյդ, զի թէպէտ քաղաքիդ նեղութիւնն եւս շատ է ի ներկայս (զոր Աստուած ի հանգստութիւն փոխարկեսցէ), սակայն ի սէր մեր եւ Սրբոյ Աթոռոյս պատուիրեսցես գզրաց եւ գրգտաց, որ չնեղացուսցեն զնա, զի միգուցէ յուսահատեալ՝ ընտանիսն թողցէ եւ տարագրեսցի յայլ տեղիս: Այլ կայցէ յայդր եւ Սրբոյ Աթոռոյս եւ մեր բանիցն եւս հոգ տարցէ: Ահա զԵնովքն քեզ յանձին, եւ դու Աստուծոյ: Կրկին ողջ լե՛ր:
[1785]
331. 369ա-71ա Թուղթ առաջին ի Հնդիկս՝ ի Մատրասն, առ Շահամիր աղայն. ի պատասխանի թղթոց նորին ընդ ժամանակս-ժամանակս գրեցելոց առ հանգուցեալ Հայրապետն եւ առ նորոգ սրբազան վեհապետս մեր: Օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն սակս յառաջ եւ այժմ ընդ նուիրակ Գրիգոր վարդապետին յղեալ ընծայիցն (յիշելով եւ զմինչեւ ցայժմ թուղթ չգրելոյ պատճառն), եւ յորդորումն ի սէր եւ ի հարազատութիւն Սրբոյ Աթոռոյս եւ իւր: Եւ վասն նոր նուիրակին եւս յանձնարարութիւն... գրեցաւ ի 1785 թուոջ փրկչին եւ ի մերս ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի մայիսի ԻԲ. (22), եւ ի լուսակառոյց Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
332. 371աբ (լս-ում) Զայս թուղթս Բ. գրեցաք: Զմինս այժմ յղեցաք, եւ զմիւսն եւս յետոյ եմք յղելոց ընդ նոր նուիրակին, քանզի զկնի սուղ ժամանակի զնուիրակն եւս պատրաստեալ առաքելոց եմք: Եւ յայնմ օրինակոջ թղթոյս, այլեւս որ ինչ հարկաւորիցի, յայնժամ գրելոց եմք... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի յօգոստոսի ԻԷ. (27), եւ ի բարձրագահԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
[1784]
333. 372ա-3ա Թուղթ ի Զմիւռին, առ Միքայէլ վարդապետն, որ նոր էր կարգեցեալ նուիրակ եւ առաջնորդ. ի պատասխանի նորին երկուց թղթոցն գրեցելոց ի յօգոստոսի Է. եւ ի ԺԲ. (12)... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, եւ ի դեկտեմբերի ԻԱ. (21):
334. 373բ-6ա Թուղթ առ Իսահակ վարդապետն՝ նուիրակն Պօլսոյ. ի պատասխանի թղթոց նորին, ի սեպտեմբերի ԻԵ. (25) եւ ի հոկտեմբերի Դ. գրեցելոց, յաղագս յոլովից իրաց եւ իրակութեանց... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի դեկտեմբերի ԻԱ. (21) եւ իՍուրբ Էջմիածին:
335. 376աբ Թուղթ ի Վան, առ Ախիջան աղայի եղբայր պարոն Գէորգն. ի պատասխանի թղթոյ նորին, եւ շնորհակալութիւն յաղագս յղեալ ընծայիցն, եւ ձեռնտուութեան նուիրակին մերոյ, եւ յորդորանք առ այն... գրեցաւ ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջս, ի դեկտեմբերի ԻԶ. (26) եւ ի Սուրբ Էջմիածին (376բ «Ողջոյն եւ օրհնութիւն առ պարոն Յարութիւնն»):
[1785]
336. 377ա-8ա Թուղթ օրհնութեան առ ի Քէանղրի եղեալ մերայինսն՝ ի պատասխանի թղթոյն նոցա գանկատանաց, զորս գրեալ էին զնուիրակ Յարութիւն պետէն՝ ի յորս շփոթ ինչ անցանելով: Սա մեռոն չէր տուեալ նոցա եւ բանադրեալ էր, եւ նոքա վիրաւորեալ, զգանկատէին գրեալ առ սրբազանն եւ զնուիրակութեան տուրսն ի Թօխաթ յղեալ, վասն որոյ սրբազանն այժմ Յարութիւն պետին զօրհնութիւն գրեցուցեալ առ նոսա, ինքն եւս գրէ, թէ Թօխաթու նուիրակին գրեցէ՛ք զմեռոն յղել վասն ձեր եւ այլն... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս մերում, ի յունվարի... եւ ի գերապայծառԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
337. 378ա-9ա Թուղթ յորդորանաց ի Դաշտ գիւղն, որ է վիճակ Սրբոյն Թօմայի առաքելոյ վանիցն, զի զարդիւնս տացեն նոյնոյ վանիցն իւրեանց, վասն զի յերկար միջոցս ոչ տային զհասս եւ զիրաւունս եւ խղճալի առաջնորդն վասն պակասութեանցն բողոքէր... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) եւ ի յունվարի (բաց):
338. 379բ-80բ Թուղթ առ Կարնոյ իշխանսն, յիշումն վասն կոնդակ գրելոյն ի վերայ հասարակութեան նոցա, եւ հաստատելոյն վերստին զՊետրոս պետն ի յառաջնորդութիւնն՝ ըստ խնդրոյ իւրեանց: Եւ զի բամբասէին զՍրբոյ Աթոռոյս վէքիլ պարոն Հայրապետն, թէ ի դրամոյ Աթոռոյս օգտի: Եւ նա վասն այսր հրաժարիւր: Վասն այն պատուէր գրէ՝ չբամբասել զնա կամ թէ զայլ ոմն հաւատարիմ ընտրել եւ ցուցանել, որ վաքիլ կարգեսցի... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի յունվարի ԺԶ. (16):
339. 381ա-2ա Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ նուիրակ Իսահակ վարդապետն. ի պատասխանի ի հոկտեմբերի ԺԸ. (18) եւ ի նոյեմբերի ԺԳ. (13) գրեալ երից թղթոցն յաղագս զանազան իրաց եւ իրակութեանց... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, եւ ի յունվարի ԺԸ. (18):
340. 382բ-4ա Թուղթ ի Պետրպօլք, առ ազնիւ Յովաննէս աղայն. վասն ոմանց բանից, նա եւ՝ վասն ի Սչովայ առաջնորդ յղելոյ աղագաւ առ Նամսայի կայսրն եւ առ դեսպանն նորին գրեալ թղթոցն աղագաւ հարկ, զի տացէ դեսպանին եւ խօսեսցի եւ հոգ տարցէ... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի փետրուարի ԺԵ. (15) եւ ի լուսակառոյցԱթոռս ամենայն Հայոց ի Սուրբ Էջմիածին:
341. 384ա-6ա Թուղթ ի յերկիրն Ռուսաց, առ մերազնեայցն նուիրակ եւ առաջնորդ Յովսէփ վարդապետն. ի պատասխանի ի հոկտեմբերի 6 ի նոյեմբերի 10 եւ ի դեկտեմբերի 14 գրեալ թղթոցն նորին, վասն զանազան բանից... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի փետրուարի ԺԵ. (15) եւ իՍուրբ Էջմիածին:
342. 386բ-7բ Թուղթ ի Զմիւռին, առ Աստուածատուր աղայն. ի պատասխանի չորիցս գրեալ թղթոց նորին ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոյ, հոկտեմբերի եօթնէն մինչեւ ցՌՄԼԴ. (1785) թուոյս մարտ ամսոյ ԻԶ. (26), յաղագս հաշուոցն եւ իրաց եւ իրակութեանց հանգուցեալ Եսայի վարդապետին, եւ նորին յաջորդ՝ Միքայէլ վարդապետին: Եւ զի զքսուրս եւ զգեստս ինչ էին յղեալ ի նոյնոյ հանգուցեալ Եսայի վարդապետին կողմանէ... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի յապրիլի*:
343. 388ա-91բ Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ նուիրակ Իսահակ վարդապետն. ի պատասխանի բազմաց թղթոց նորին ընդ ժամանակս-ժամանակս գրեցելոց վասն զանազան իրաց եւ իրակութեանց, ի յանցեալ թուոյ դեկտեմբերի ԺԶ.էն (16) մինչեւ ցնոր ՌՄԼԴ. (1785) թուոյս փետրվարի Թ... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի մայիսի Զ. եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
[1786]
344. 391բ Կցորդ ներքին թղթոյդ Յարութիւն աղային... գրութիւն կցորդ բանիցս եղեւ ի ՌՄԼԵ. (1786) թուոջս մերում, ի... եւ ի հրաշանուն Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
[1785]
345. 392ա-3ա Թուղթ առաջին ի Հնդիկս, ի Կալկաթայ քաղաքն, առ հանգուցեալ Պետրոս Աղայեան Յարութիւն աղայն եւ մայրն նորա՝ Դաստակիւլ խաթունն, յիշելով զվախճան հոգելոյս հայրապետին, եւ զիւր յաջորդելն, եւ զմինչեւ ցայժմ թուղթ ոչ գրելոյ պատճառսն, եւ շնորհակալութիւն սակս ընդ նուիրակ Գրիգոր վարդապետին յղեալ յատուկ տրոցն եւ իրացն ընծայելոց, օրհնութիւն եւ յորդորումն ի սէր եւ ի հարազատութիւն Սրբոյ Աթոռոյս եւ ինքեան: Արտահանեցեալ ի Շահամիր աղայի թղթոյն, որ շարադրեալ գոյ ի վերոյ ի 737 եւ յայլ քանի մի հետեւեալ երեսսն (392ա «Սկիզբն իսկ անտի է գրելի»)... ի ՌՄԼԴ. (1785), մայիսի ԻԲ. (22). (393ա «Ողջոյն եւ օրհնութիւն առ մօրաքոյրԿատարինէն»):
346. 393ա-4ա Թուղթ ի Բաղդատ, առ պարոն Ալէքսանն. ի պատասխանի թղթոյն նորա ընդ Գրիգոր վարդապետին ի ՌՄԼԳ. (1784) թուոջն եւ յօգոստոսի ԻԵ. (25) գրեցելոյ... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի մայիսի... եւ իՍուրբ Էջմիածին:
347. 394բ-5բ Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ Ասլան ամիրայն, միամտութիւն վասն փօլիցային ի կողմանէ Ալէքսան եղբօրն հասուցելոյ Իսահակ վարդապետին մերոյ՝ Պօլսոյ նուիրակին, եւ այլեւս բանք... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի մայիսի... եւ ի լուսակերտ գահսՍուրբ Էջմիածին:
348. 395բ-7բ Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ Իսահակ վարդապետն. ի պատասխանի երից թղթոց նորին՝ ի մարտի ԻԷ. (27), եւ ի յապրիլի Գ. գրեցելոց վասն զանազան բանից... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի մայիսի ԻԲ. (22) եւ իՍուրբ Էջմիածին:
349. 397բ-8բ Թուղթ ի Կարին, առ Հաճի Ալի փաշայի սառաֆ խոջայ Կարապետն. ի պատասխանի թղթոյն, որով խնդրեալ էր, զի զվանից տեղւոյն տէրունի թեմ բօշայսն, տէր Ղազարին (զոր ինքն էր ձեռնադրեցուցեալ) յանձնեցուսցուք հովուել: Առ որ զինչ գրելն ի ներքոյ, իմա ի գիրս... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի յունիսի Գ. եւ իՍուրբ Աթոռս Էջմիածին:
350. 398բ-9բ Թուղթ ի մեծն Պօլիս, ի Ղատի գիւղն, առ տեղւոյ նշանաւոր անձինսն, որք բաց ի հասարակական նուիրակութենէն տեղւոյն, որ կտրուածք է, տուեալ էին եւս յատկապէս զԳ., Գ. (երեքական) ղուռուշ նուիրակ Իսահակ պետին, վասն որոյ շնորհակալութիւն գրի առ նոսա... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի յունիսի... եւ ի լուսակառոյցԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
351. 399բ-401բ Թուղթ ի մեծն Պօլիս, առ նուիրակ Իսահակ վարդապետն. ի պատասխանի թղթոյն նորին ի մայիսի ԺԵ. (15) գրեցելոյ վասն ոմանց բանից... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի յունիսի Ժ. եւ իՍուրբ Էջմիածին:
352. 401բ-2ա Թուղթ ի յերկիրն Ռուսաց, առ նուիրակ եւ առաջնորդ Յովսէփ վարդապետն. վասն ուրումն Սահակի Թիֆլիզեցւոյ, որոյ հօրեղբօրորդին ի յԱնդրիա սպանեցեալ, գնայր վկայականաւ ի տիրել կայիցն: Պատուէր, զի մուղայէթ եւ ձեռնտու լիցի... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի յունիսի Ժ. եւ իՍուրբ Էջմիածին:
353. 402բ-3ա Թուղթ առ Սօրսրայ առաջնորդ Յարութիւն վարդապետն. ի պատասխանի ի մայիսի ԻԸ. (28) գրեալ թղթոյն, վասն ոմանց իրաց... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի յունիսի ելն եւ ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին:
354. 403բ-4ա Թուղթ ի Պօլիս, առ մահտեսի Ղարտաշեսն Յովաննէսն եւ Թադէոսն. ի պատասխանի թղթոյն նոցա, եւ շնորհակալութիւն վասն յղելոյ նոցա զչորս Հալապի չուխայ... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս եւ ի յուլիսի Ը.:
355. 404աբ [Թուղթ] ի յԱդրանա, առ մահտեսի Յովհաննէսն, հայրն՝ Գրիգորին, որ աստ ի դպրատանն վասն յղեալ Գ. ոսկւոյն (404ա «Սկիզբն ի վերին թղթոյդ գրեա՛»)... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի յուլիսի Ը. եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
356. 405աբ Թուղթ օրհնութեան ի մեծն Պօլիս, առ պարոն Թօմասի որդի տիրացու Երեմիայն, որ ըստ խնդրոյ հօրն, որ յուխտ էր եկեալ աստ, ընդ ինքեան գրեցաւ առ նա... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի յուլիսի Ը. եւ ի լուսակառոյց եւ ի շնորհասփիւռԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
357. 405բ-7ա Թուղթ ի յԱդրիանուպօլիս, առ մահտեսի Գէորգն. ի պատասխանի թղթոյն ի մարտի ԺԵ. (15) գրեցելոյ՝ մխիթարութիւն վասն մահուան Յովհաննէս որդւոյն, եւ շնորհակալութիւն վասն յղեալ աջահամբուրին: Եւ տուեալ Ա. փոքր վարագուրին վասն սրբոյ իջմանտեղւոյս եւ Ա. շուրջառին, եւ վասն շահելոյն զնուիրակն մեր... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, ի յուլիսի... եւ ի բարձրագահԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
358. 407ա-8ա [Թուղթ] ի յԱդրանա, առ մահտեսի Յովաննէս եւ մահտեսի Կարապետ ամիրայսն եւ մահտեսի Գրիգորն եւ խոջայ Խաչատուրն. վասն տրոց եւ յիշատակին ի կողմանէ հանգուցեալ Գասպարին... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս մերում, ի յուլիսի... եւ իՍուրբ Էջմիածին:
359. 408աբ Ի Թիֆլիզ, առ Սրբոյ Սաղիմայ նուիրակ Սարգիս վարդապետն. ի պատասխանի ի մարտի ԻԸ. (28) գրեալ թղթոյ նորին վասն ոմանց իրաց... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785), յօգոստոսի (բաց):
360. 409աբ Թուղթ առ Բաղդատու գործակալն մեր՝ պարոն Ալէքսանն, որ զհաշիւն տուեալ, ելեալ էր ի գործոյն. շնորհակալութիւն վասն արդեանցն հասուցելոց ի ձեռն նուիրակին, եւ յորդորումն, զի նոր գանձապետ եւ վէքիլ պարոն Փանոսին ձեռնտու լիցի եւ ի հարազատութեանց մի վերջասցի... գրեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) թուոջս, եւ յօգոստոսի... (409բ «Ողջոյն եւ օրհնութիւն առ պարոնՄարգար աղայն»):
Ծնթ. Լս.-ներում կան բնագրային բազմաթիւ յաւելումներ, լրացում-սրբագրութիւններ, ջնջումներ, գրչի ցուցումներ: Նամակներին եւ նրանց հասցէատէրերին վերաբերող բնորոշումներ՝ 75ա, 147ա, 152ա, 286բ, 294ա, 353ա՝ «ÈԱրքայիդ Հերակլայ», 129բ՝ «ÈԿայսերն մեծի», 131բ՝ «Վեհն քնէազ Գրիգոր Ալէքսանդրիչ Պօտէմկինիդ», 132աբ, 156ա, 171բ, 172բ՝ «ÈԿայսերուհւոյն», 133բ, 174ա, 181ա, 194ա, 195բ՝ «ÈԿայսերուհւոյն մեծի եւ թագազարմ որդւոյն նորին եւ թոռանցն եւ ամենայն ժառանգորդաց կայսերութեանն», 156ա՝ «Վեհն Պաւլ Պօտէմկինիդ», 156բ՝ «ÈՔնէազին», 187բ՝ «ÈՄեծի կայսերն Յովսեփայ», «Վեհն բարձրապատիւ պարոն Էնծէնպէրք գերամեծար իշխանիդ», 195ա՝ «ÈՊաւլ Սարգէիչ Պօտէմկին», 383ա՝ «ÈԱմենաբարեպաշտ կայսերուհւոյն մեծի»:
Բ. 114գ-զ(ԺԸ. դ. վջ., նոտրգիր, լայնակի ամրացուած երկթերթ, սպիտակ թուղթ. 114գ (15,7x10,4), 114դ (15,7x10,3) [Մեկնութիւնք Սուրբ Գրոց] – ///գործն ապաշխարութեան պահքն եւ հառաչանքն ըզհոգին առոգեալ պարարեն եւ աստ քացուցանեն... ապա թէ յամէ հատցես զդա, զի տապար |114դ| առ արմին ծառոյ կայ: Ամենայն ծառ, որ ոչ առնէ պտուղ բարի, հատանի եւ ի հուր արկանի եւ այրի, իսկ որ տան զպտուղ բարի, սրբին եւ դարմանեն զնա, զի առաւել եւս պտղաբերեսցի զանմահական պըտուղն ի Քրիստոս Յիսուս՝ ի Տէր մեր:
– 114դ (Գրչի յիշ.)Զի ողորմեսցի ստացողի սուրբ գրոցս՝ պարոն Ամնադնին եւ Շաղբէկի տիկնոջն եւ Ամնադնի կենակցին՝ Ալմայ խաթունին եւ քըւերն՝ Խաթունաղին եւ զաւակաց իւրեանց. եւ ինձ՝ մեղապարտ Ներսէս գծողի եւ ծնօղաց իմոց՝ Աստուածատուր քահանային եւ Խումարին, կարդացողիս եւ լսողացդ. ամէն եղիցի: |114ե| Ո՛չ խրատ ծերոց եւ ո՛չ բանք իմաստնոց վասն այնորիկ մեղաւ նախահայրն մեր... զի թէպէտ պարտաւորեցաւ, այլ փրկեցաւ |114զ| եւ ողորմութիւն գտաւ, զի անգիտութեամբ մեղաւ: Եւ զի Տէր մեր եղեւ երկրորդ Ադամ... եւ ոչ իբրեւ զԱստուած փառաւորեցին կամ գոհացան:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 114ե՝ «Տէր մերժեր զմեզ իսպառ իս իս»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա (Գրչի. աղերս) Յանուն Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ եղիցի վճարումն տետերս՝ բարւոք շարադրութեամբք, ի փառս նոյնոյ ամենասուրբ Երրորդութեանն, որ է օրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ՅԵՏԱԳԱՅԻ ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ
Պհպ. Աա (ԺԸ. դ., անարուեստ շղագիր) Մայիսի Է.ին աստուածարեալ սրբազան Վեհիս մերոյ տուկունին սիսեռ եդաք:
60ա (1818թ., շղագիր) 1818, հոկտեմբերի 28. ԺԲ.:
ՆՇՈՒՄ՝Ա. փեղկին (նոտրգրով)՝ «Համար 2. Օրինակք կոնդակաց Ղուկաս կաթողիկոսին, գրեալ ի թուին հայոց ՌՄԼԱ. (1782) մինչեւ ցՌՄԼԴ. (1785) թիւն, ի Սուրբ Էջմիածին», Պհպ. Աա՝ «752/2803», «ՌՄԼԱ.-ՌՄԼԴ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 5ա վերին լս-ում՝ «Յայլս շնորհաց քո լոյս ոչ է»:
2804
ՎԱՐԱԳ (ԱՒԱՆՑ ԳԻՒՂ) |
ՌԽԹ. – 1600 |
ԳՐԻՉ՝ Մարտիրոս Մոկացի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Շահալամ եւ որդին՝ Դաւիթ: ԾԱՂԿՈՂ, ԿԱԶՄՈՂ՝ Զաքարիա Աւանցի: ԹՈՒՂԹ ԿՈԿՈՂ՝ Մարտիրոս, Պաւղոս:
ԹԵՐԹ՝ 268+2 (կրկն.՝ թ. 12, 13). չգրուած՝ 1ա-2ա, 3բ, 4ա, 7բ, 8ա, 9բ, 10ա, 11բ, 12ա, 12դ, 13ա, 13դ, 14ա, 15բ, 16ա, 17բ, 18ա, 19բ, 20ա, 21բ, 22ա, 23բ, 24ա, 25բ, 26ա, 27բ, 28ա, 29բ, 30ա, 31բ, 32ա, 33բ, 35ա, 105բ, 106ա, 215բ, 216ա: ՊՐԱԿ՝ 1-3x11 (2՝ 13) + Ա-Իx12 (Ի՝ 7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. միայն թ. 1՝ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ ոճաւորուած պատկեր: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25,5x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (20x11,4. անկանոն, կարմով սահմանագծուած): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 51ա, ծածկագրեր՝ 22բ, 35բ): ՏՈՂ՝ 23-24: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, 3ական կաշէ կապիչով եւ փայտէ գամով. Ա. փեղկի վերին աջ անկիւնում փոքր խաչեր կախելու համար նախատեսուած վարդեակահիմք մետաղէ օղակ, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ ծաղկաւոր, շերտազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա., թ. 1+Բ., թուղթ. Պհպ. Ա.՝ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ երեքնուկ, ձախ կողմում պարզ գծագրութեամբ խաչ, աջում՝ «D»:
Նմուշ 51ա
Նմուշ 22բ
Նմուշ 35բ
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Արարչագործութեան Է. աւուրք՝ 2բ, 3ա, 4բ, 5ա, 5բ, 6ա, 6բ, Տեսիլ Եզեկիէլի՝ 7ա, Արարումն Եւայի՝ 8բ, Մեղսագործութիւն՝ 9ա, Աւետում՝ 10բ, Ծնունդ՝ 11ա, Ընծայումն՝ 12բ, Մկրտութիւն 12գ, Պայծառակերպութիւն՝ 13բ, Յարութիւն Ղազարու՝ 13գ, Մուտքն յԵրուսաղէմ՝ 14բ, Ոտնլուայ՝ 15ա, Խաչելութիւն՝ 16բ, Թաղումն Քրիստոսի՝ 17ա, Աւերումն դժոխոց՝ 18բ, Յարութիւն՝ 19ա, Համբարձումն՝ 20բ, Հոգեգալուստ՝ 21ա, Երկրորդ գալուստն՝ 22բ, Չորեքկերպեան Աթոռ՝ 23ա. Տոհմաբանութիւն Քրիստոսի՝ 36բ-8ա. Մատթէոս՝ 35բ, Մարկոս՝ 106բ, Ղուկաս՝ 149բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 216բ: Խորան՝ 24բ, 25ա, 26բ, 27ա, 28բ, 29ա, 30բ, 31ա, 32բ, 33ա: Կիսախորան՝ 36ա, 107ա, 150ա, 217ա: Լս-ային՝ Յովհաննէս Մկրտիչ՝ 40բ, Հրեշտակ՝ 151բ, Հովիւ՝ 154բ, Ղազարոս՝ 240ա, Յուդա՝ 253բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, կենդանական, թռչուն յուշկապարիկ, տաճար, Քրիստոսի հրաշագործութիւնների անձանց եւ սրբերի նկարներ՝ 55ա, 81ա, 61ա, 102բ, 120ա, 130ա, 132բ, 146բ, 152բ, 197ա, 210ա, 236բ, 258ա: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, մարդագիր, կենդանագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ ոսկի, կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, սպիտակ, սեւ, մանուշակագոյն, շագանակագոյն, վարդագոյն. հարուստ գունապնակի մէջ գերակշռում է կարմիրը:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին, եզրերը եւ մէջքը՝ թեթեւ մաշուածքներով, մէջքի կաշին, կապիչներները եւ գամերը Ի. դ. նորոգուած Մատենադարանում. լուսանցակողերը մասամբ գունաթափուած, թերթերի ծայրերը մաշուած, տեղ-տեղ ցեցակեր, փոքր պատռուածքներ, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը տեղ-տեղ գունափոխուած, արտաքին լուսանցակողերին էջանիշ գործուածքի շերտեր եւ թելեր՝ թ. 55, 123, 225 (կապոյտ), 89, 138, 239, 258 (կանաչ), 102, 146, 210 (կարմիր), 185, 226 (դեղին):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 24բ-5ա Եւսեբի թուղթ առ Կարպիանոս:
1. 25բ-33ա Համաբարբառ. Կանոնք Ա-Ժ.:
2. 34աբ Գլուխք: 36ա-104ա Աւետարան Մատթէոսի:
3. 104ա Նախադրութիւն: 104բ-5ա Գլուխք: 107ա-47բ Աւետարան Մարկոսի:
4. 147բ-8ա Նախադրութիւն: 148բ-9ա Գլուխք: 150ա-213ա Աւետարան Ղուկասու:
5. 213աբ Նախադրութիւն: 214բ-5ա Գլուխք: 217ա-62բ Աւետարան Յովհաննու (262աբ՝ «Իրք կնոջն շնացելոյ»):
Ունի լս. համաբարբառ՝ 2-7 տող:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1.(գրչի) 104ա ԶՄարտիրոս գծաւղս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
148աԵւ զՄարտիրոս Մոկացիս յիշեցէ՛ք, յորժամ աւրինա[կ]ես: Թվին ՌԽԹ. (1600) գրեցաւ:
212բ (ստ. լս.) Գրեցաւ ձեռամբ սուտանուն Մարտիրոսիս Աւետարանս:
262բՓառք Աստուծոյ լուսոյն մեծի,
Արարողին ամենայնի,
Երրեակ անձանցն անճառելի,
Միակն բնութեանն անքննելի:
Հաւր Աստուծոյ ծնողին բանի,
Որդւոյ ծնընդեանն անպատմելի,
Հոգւոյ բըխմանն անսպառելի,
Յանցեալն, յայժմուս, յապագայի:
Ամենազաւր Տէրն էական
ստեղծեալ զմարդն յիւր կերպարան,
եդ ի դրախտին անմահութեան,
պատուէր տըւեալ հնազանդութեան:
Զոր նա զկացեալ ի պատուիրանն,
եղեւ մահու մեղաց կոխան.
իսկ բարեգութ կամք հայրենին,
ամենազաւր մարդասիրին,
ոչ հանդու[ր]ժեաց իւր պատկերին,
թողուլ ի ձեռըս<տ> բանսարկուին:
Ի վեց դարուն օուրս հասեալ,
ըզ|263ա|Գաբրիէլ պետն առաքեալ,
Մարիամու կուսին ազդեալ,
զուրախութեան ձայնըն տուեալ:
Յորժամ սուրբ Կոյսըն հաւանեալ,
Բանն Աստուծոյ առ նա իջեալ,
ի յարենէ Կուսին առեալ,
անճառապէս միաւորեալ:
Ծնանի յայրին աղքատաբայր,
բայց կուսութեամբ՝ աստուածաբար,
յերկրի շրջեալ խոնարհաբար,
այլ սքանչելեօք իշխանաբար:
Ի չարչարանս գայ մարդկաբար,
մերով բնութեամբս ճշմարտաբար,
պնդեալ ի փայտըն մահարար,
զոր մեզ եղեւ կենդանարար:
Իջեալ ի գուբ ստուերաբար,
զոր մարգարէն նախ ազդ արար,
յարեաւ փառաւքն տիրաբար,
զմահկանացուքս անմահարար:
Երեւեցաւ մետասանին,
յետ յարութեանն աստուածային,
զաջըն մեկնեալ աւրհնեաց զնոսին,
եւ վերացաւ փառաւք յերկինս:
Իսկ ի լրման յոբելինին,
էջ առ նոսա Աստուած Հոգին,
անճառ շնորհօք լցոյց զնոսին,
եւ ամրացոյց ընդդէմ չարին:
Իսկ յետ եւթն ամաց անցեալ,
Մատթէոսի սկիզբն արարեալ,
զ0ետարան Տեառն գրեալ,
եբրայեցոց բառիւն յայտնեալ:
Ի մարդկութիւն Տեառն սկըսեալ,
յԱբրահամէ ազգաբանեալ՝
մինչ յարութիւն իւր աւարտեալ,
՚Ւ աշակերտաց նոր առաքեալ:
Այլ եւ անուն սմա կոչեցեալ,
խորհրդա|263բ|բար է ծանուցեալ,
զոր երգ կենաց մեզ քարոզեալ,
ի մահուանէ զմեզ փրկեալ:
Երից հնգից անցեալ ամաց,
Մարկոս հոգւով զիւրն գրեաց,
որ Պետրո[սի] աշակերտեալ
եւ հրամանաւ նորին գըրեաց:
Զոր կարճառաւտ բանիւ ճառեաց,
առի[ւ]ծաբար յառաջ խաղաց,
Եգիպտացոց ազգին պատմեաց,
նոցին լեզուովն շարագրեաց:
Բարձր աշտարակ սա անուանած,
քաղաք շինեալ ապաստանաց,
զի որք փախչին յայսոց չարաց,
սովաւ լինին ամրափակած:
Քըսանւ<եր>երկու ամաց յետոյ,
մեծըն Ղուկաս կրկին գրելոյ,
ի բերանոյ Տեառն անաւթոյ,
Առաքելոյն Տարսոնացոյ:
Նախ յԱնտիոք քարոզելոյ,
լեզուաւ գծեալ տա ասորոյ,
այլ եւ անուն իւր կոչելոյ,
Նոր յարութիւն թարգմանելոյ:
Երկար բանիւ մեզ պատմելոյ,
եզին նման մեղմով գնալոյ,
ի Յովսեփա սկիզբն առնելոյ,
մինչ ի յԱդամ զազգն ասելոյ:
Իսկ յետ յիսուն ամաց անցման,
փրկչին մերոյ սուրբ Համբարձման,
չորրորդ գրէ զիւրըն Յովհան՝
այն որ կոչի Աստուածաբան:
Ի յԵփեսոս իւր սեփհական,
որ է եւ անդ իւր գերեզման,
ի յոյն լեզու հոռոմական,
զարմանալի բանիւ սկըսկման:
|264ա|Արծուանըման ամբարձական,
սկսեալ յանեղ Բանն իսկական,
Որդի կոչի սա Որոտման,
այլ եւ հնազանդ պատշաճական:
Եւ թէ վասն է՞ր է չորեսին,
Աւետարանս Տեառն Յիսուսին,
բազում խորհուրդ աստ ցուցանին,
թէ պիտ դընես յաւժարագին:
Նախ՝ ի յաթոռն աստուածային,
որ քառադէմ կերպիւ կոչին,
որպէս է այն հանգիստ նորին,
սոյնպէս եւ այս քարոզ նըմին:
Այլ եւ ի գետն ադենական,
որ ի յերկրի իջեալ գընան,
նոքա մարմնոյ զաճումըն տան,
սովաւ հոգիք կենդանանան:
Նըշանն <յա> յաղթան
քառեակ թուով դըրոշմեցան,
նովաւ հոգիք մեր փրկեցան,
սորին շնորհօք հաստատեցան:
Եզեկիէլ զկառքըն տեսեալ,
նոյն եւ ի սա աւրինակեալ,
նոքա քառեակ շաւղաւք գնացեալ,
սոյն սա ի չորս կողմ ընթացեալ:
Փառք Աստուծոյ Հաւրն էական,
անեղ Որդոյն համանման.
Հոգւոյն Սրբոյ նոյն էութեան,
այժմ եւ յաւէտ եւ անվախճան:
Այլ եւ զստացող մեծ այս գանձի,
աստուածախաւս սուրբ կտակի,
լուսասաղարթ բուրաստանի,
անմահութեան այս աղբերի:
Ռետին կենաց պարգեւողի,
մեծապայծառ այս մարգարտի,
տիրա|264բ|քարոզ սուրբ նամակի,
անճառ շնորհաց պարգեւողի:
Արփիահրաշ լոյս ծագա[ւ]ղի,
աւետալուր բարբառողի,
միջնորդ մարդկան ընդ Քրիստոսի,
արքայութեան խոստացողի:
Ի կարդալոյն ժամանակի,
՚ւ աւրինակող ոք թէ լինի,
հանգուցելոյնըն պարոն Դօթի,
Յիշողք լինիք յեկեղեցի:
Եւ գրեցաւ սա ի թվաբերութեանս հայոց Ռ. եւ ԽԹ. (1600), եւ առաջնորդի սուրբ ուխտիս Վարագայ տէր Ստեփանոս արքեպիսկոպոսի եւ ձեռամբ անարժան եւ սուտանուն Մարտիրոսի՝ անարհեստ գրչի, եւ ուսուցչի իմոյ՝ տէր Գիգորի:
Ծնթ. Գրիչը 264աէջիստ. լս. լրացրելէ, առանցտեղադրմաննշանդնելու՝ «Այսամենայն, որայստկայինծաղկանման»:
2. (ծաղկողի) 22բԶմեղապարտ Զաքարայ նկարողս մի բերան յիշեայ, եւ Աստուած զքեզ յիշեայ. ամէն (նոյնը նաեւ՝ գաւազանագիր եւ գումարագիր ծածկագրերով):
24բ Աւարտեցաւ սուրբ Աւետարանս ի ՌԽԹ. (1600) թվին. թէ զմեղապարտ Զաքարա նկարողս եւ զկազմողս մի բերան կու յիշես, թէ չէ՝ նա դու գիտես, ազիզ տէրտէ՛ր:
25աԱստուած ողորմի ասացէ՛ք հօրն իմոյ՝ տէր Յովանիսին, որ յայսմ ամի փոխեցօ առ Քրիստոս, որ անմայր էր պահեր զիս, յիշեցէ՛ք [ի] Քրիստոս:
35բ Զմեղայպարտ Զաքարայ նկարողս մի բերան յիշման արժան արա՛յ, եւ Աստուած զքեզ յիշէ (նոյնը նաեւ՝ թուանշանագիր, գաւազանագիր եւ սիւնակետագիր ծածկագրերով): Աւարտեցաւ ի ՌԽԹ. (1600) թվին, եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
105ա Զմեղսամած Զաքարա նկարող եւ զկազմող Աւանցիս մի բերան յիշեցէ՛ք, եւ Աստուած զձեզ յիշէ. ամէն:
266աԵւ արդ, ես, յամենայն թշւառականս եւ անարժան նկարող եւ կազմող մեղապարտ Զաքարէս, յամենայն ժամ ողբամ զեղկելի անձն իմ դառնապէս եւ աղաչեմ զամենիսեան եղբա[յ]րական սիրով ողբալ զիմ անարժանութիւնս եւ յիշել յերկնագնաց յաղաւթս ձեր զեղկելիս եւ զծնօղքն իմ՝ զտէր Յովաննէսն եւ զՈւլուխաթուն, եւ զկենակիցն իմ՝ զՄահմուռն, եւ դեռաբոյս որդին իմ՝ զԿարապետն, եւ զեղբարն իմ՝ զԱշխիբէկն, եւ ամենայն արեան մերձօրացն. ամէն:
Աւարտեցաւ սուրբ Աւետարանս ի գեաւղաքաղաքս, որ կոչի Աւանց, ընդ հովանեաւ Սուրբ Գրիգոր Լուսօորչին եւ Սուրբ Յովհաննէս Մկրտչին: Եւ քահանայք գեաւղիս՝ զտէր Յակոբ աւաքերէցն եւ զտէր Սարգիսն, եւ գեաւղի տանուտէրքն՝ զըռէս Խէրապետն, զըռէս Ախշիբէկն, զպարոն Պետրոսն, զպարոն Մկրտիչն, զպարոն Սանասարն եւ զխաւջա Պաւղոսն, եւ զխաւջա Ծատուրն եւ զՈւլիբէկն, եւ զՊետրոսն, որ եկօ զԱւետարանի գին Լ. (30) ղռօշ կշըռեաց: |266բ| Եւ զաշակերտքն իմ՝ զտէր Մարտիրոսն եւ զՊաւղոս սարկօագն, որ աշխատեցան ի կոկել թղթիս. եւ զՊաւղոսն եւ տէր Սաւղոմոն եւ զԱստուածատուրն, որ միջնորդ եղեն այս բարի բանիս, յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք նոցա. ամէն:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք զառաջ յիշեցեալսն՝ զՇահալամն եւ զփեսայն իւր՝ զխաւջա Մուրատն, եւ զխօջա Մուրատի եղբայր՝ զԽանղուլին եւ զամենայն արեան մերձօորսն յիշեցէ՛ք, եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք. ամէն. Հայր մեր, որ:
3. (ստացողի) 22բ Զստացող սուրբ Աւետարանիս՝ զԴօիթն, որ ունի ի ձեռին եւ խնդրէ զթողութիւն մեղաց իւրոց:
104աԶստացող սուրբ Աւետարանիս, զհաւատարիմ կինն՝ զՇահալամն, որ ստացաւ զսուրբ Աւետարանս յիշատակ որդոյ իւրոյ՝ Դաւթին, եւ ետ ի դուռն Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորչին. յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի. ամէն:
148աԶստացող սուրբ Աւետարանիս զհաւատարիմ կինն՝ զՇա[հ]ալամն, որ էառ զսուրբ Աւետարանս յիշատակ իւր եւ ծնաւղացն իւրոց՝ Բաղդուն եւ կողակց[ին] իւրոյ՝ Թաթէոսին եւ որդւոցն՝ Դաւթին եւ Մկրտչին, եւ դստերացն՝ Մարիանին եւ Նուբարին, եւ ամենայն արեան մերձաւորացն, յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք նոցա. ամէն: Աւարտեցաւ սուրբ Աւետարանս ի դուռն Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորչին, ի ՌԽԹ. (1600) թվին:
214աԶստացող սուրբ Աւետարանիս զՇահալամն, որ էառ զսուրբ Աւետարանս ի հալալ յարդեանց իւրոց, յիշատակ բարի հոգւոյ իւրոյ եւ որդոցն՝ Դաւթին եւ Մկրտչին, եւ դստերն՝ Մարիանին, եւ կողակցին՝ խաւջա Մուրադին, եւ միւս դստերն՝ Նուբարին, եւ խօջա Մօրտի [=Մուրա՞տ] որդոցն՝ Աշահնադարին, Սահակին, Ամիրխաւջին, եւ դստերն՝ Գուլուն, եւ եղբօրն՝ Խանղուլին, եւ հոգեւոր եղբաւրն՝ տէր Սաւղոմոն քաչ եւ արի կրաւնաւորին, որ եղեւ միջնորդ այս բարի բանիս եւ հրաշալի Աւետարանիս, եւ տարեալ եդի դուռն Սուրբ Գրիգոր Լուսօորչին եւ Սուրբ Ստեփաննոս Նախավկաին, յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ձեզ յիշէ. ամէն:
265աԱրդ, ստացող սուրբ Աւետարանին, զհաւատարիմ կինն զՇահալամ, որ ի յայս դառնացեալ ժամանակիս ցանկացող եղեւ այսմ աստուածաշունչ բուրաստանիս եւ աստուածախաւս մատենիս եւ լուսափայլ մարգարտիս՝ յիշատակ բարի հոգւոյ իւրոյ եւ ծնօղաց իւրոց՝ Բաղդին ու Ջիհանին, եւ կողակցին իւրոյ՝ Թաթոսին, եւ որդոյն իւրոյ՝ Դաւթին, եւ կողակցին՝ Գաւզալաղին, եւ որդոյն՝ Դայուդ խանին, եւ դստերն՝ Նուբարին, եւ միւս որդոյն՝ Մկրտչին, եւ դստերացն՝ Մարիանին եւ Նուբարին. ամէն:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք Թաթոսին եւ եղբարցն՝ Յովանիսին եւ Մաթէոսին, եւ ծնաւղացն՝ Եղիին եւ Նուկբարին, եւ քւերց՝ Հռիփսիմին եւ Ջահանբախտին, եւ Թաթէոսի հաւրեղբօր՝ Ալէքսանոսին եւ որդոյն՝ Նաւասարդին, եւ ամենայն արեան մերձօորցն: Եւս առաւել՝ Վարդանին եւ որդոյն՝ Մարտիրոսին, եւ ամենայն ազգականաց նոցին, եւ որք ի սմա մասն ունին. ամէն:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք զառաջ յիշեցեալսն՝ զաստուածասէր եւ զբարի կինն՝ զՇահալամն, եւ զծնօղքն իւր՝ զԲաղդին եւ զՋի[հ]ան[ին], եւ զեղբարքն՝ զԷդգարշէն եւ զԳրիգորն, |265բ| եւ կողակիցն՝ զԹաթէոս, եւ զորդիքն՝ զԴաւիթն եւ զՄկրտիչն եւ դստերքն՝ Մարիանէն եւ զՆուբարն, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն. ամէն:
Դարձեալ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք Շահալամն, որ ստացաւ զսուրբ Աւետարան ի հալալ յարդեանց իւրոց եւ եդ ի վանքն ի Շոռոթո, ի դուռն Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորչին եւ Սուրբ Ստեփաննոս Նախավկային՝ յիշատակ իւրն եւ ամենայն արեան մերձօորացն, մի՛ ոք յիշխեսցէ հեռացուցանել զսա ի դրանէ Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորչին՝ ո՛չ ծախելով եւ ո՛չ գրօելով. եթէ ոք յանտգնի, զպատիժն Յուդայի եւ զխաչ խանողացն առցէ. ամէն:
Դարձ[եալ] յիշեցէ՛ք զվանից միաբանքն՝ զտէր Ազարիէն, զտէր Փիլիպոսն, զտէր Նահապետն, զտէր Գր[ի]գորն, զտէր Սողոմոն, զՄարտիրոս մահդասին, որ բազում ամ է, որ աշխատէ ի վանքս, եւ յայլ միաբանիցս, որ լաւ խնամ տանիք ի վերայ սուրբ Աւետարանիս եւ պահէք ի հրոյ եւ ի ջրոյ, եւ Աստուած զձեզ պահէ յամենայն պատիժ պատուհասէ եւ յամենայն յորոգայթէ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 267բ(1647 թ., բոլորգիր, նուիրատու՝ Մարգարէ) Շահպազ եկաւ այս աշխարհս գերի արաւ, տարովՍպ[ա]հան. այս Աւետարանս, սուրբ Լուսաւորչին Աջն անօրինաց ձեռքի է: Դ. տարէն ետն լսեցանք, թէ Աւետարանն, Աջն Ղարադաղումն է: Վանից միաբանն լսեցան, թէ Աւետարանն, Աջն Ղարադաղումն է. գնացին ոչ բերին, թէ՝ Մեք կարիլ չենք Ղարայւդաղն գնալ, մեզանէ բէզար չէնք:
Ես՝ տէր Աւետիս, իմ որդի տէր Մարգարա, իմ որդի Բէկի ղալաւուզ բռնեցի, ԶՌ. (6000) դիան տուի ղալաւուզին, տարաւ ճանապարհ նշանց ետուր, հետեւս տարանք, գնացինք տունն գտինք: Իրան տանն հիւր կայր, գնացինք մէկ այլ <այլ> տան վեր եկինք: Ապայ խիստ անօրէն մարդ էր, մարդ ձգեց ետեւներ: Մէկ շահի ղուլ կայր այնտեղն, մեր կարդացրած աշակերտ էր, գնացինք այն բերինք, մէջն ձգեցինք, ԺԵՌ. (15000) դիան տուինք, ետ առինք, բերինք գեղս: Խիստ թանկութիւն էր՝ սումար Ե. մարչիլ: Կանչեցին եկեղեցին գեղիս խօճէնին՝ խօճա Արզանին, խօճա Ծատուրն, խօճա Նաւըռուզն կանչեցին, բերին Փա|268ա|նոսն, Մուրատն, եկեղեցին: Մեք ասացինք, թէ՝ Այս թանկութիւն ժամանակիս մեք գնացինք, առինք-բերինք, թէ հիմա գինն կուտաք, ձեր Աւետարանն ձեզ կուտամ, թէ վաղն՝ ԺԲ. (12) թուման այլ տայք, որ տալ չեմ: Նոք[ա] ասին, թէ՝ Մեք Աւետարանն գրեցինք, տուինք վանքն, նոքա չկարացին պահել, երբ որ դու այտչափ չարչարուեցար, գնացիր Ղարադաղն, նեղացար, առիր, բերիր՝ Աւետարանն քո է, քեզանէ այնչափ խնդիրք ունեմք, որ մեր անունն ջննջես ոչ: Բազում ժամանակ պահեալ եմ իմում տանն, տուի ի դուռն Սուրբ Լուսաւորչին վախմն:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք, ով սրբազան եւ լուսաճաճանք, լուսաթըռիչք երամք, յիշեցէ՛ք զտէր Աւետիսն եւ որդին՝ տէր Մարգարէն, որ բազում չարչարանօք եւ աշխատանօք ծերացեալ է, յիշեցէ՛ք զՎարդանն, զՎրթանէսն եւ այլ որդիքն իմ, կողակից Խաթունին, փոքր որդի Բէկուն, ապաշխարող դուստր Խաթունին, որդի Առաքելին, դուստր Մարթին, Հռիփսմին, Մարիամին, որդի Բէկին եւ իւր կողակից Խունդիկն:
(Այստեղից՝ Վառվառա գրչի)՝ Ես՝ տէր Մարգարէս, արծաթ առի՝ որն առի, որն ժողովեցի, այս սուրբ Աւետարանս եւ սուրբ Աջն պատուեցի. իմ սրտիս օժարութեամբն այս սուրբ Աւետարանս տուի ի դուռն Սուրբ Լուսաւոր|268բ|չին եւ ի ձեռն վարժապետի, որոյ անուն կոչի Առաքել վարդապետ, որ է սուրբ եւ անարատ, որ բնակեալ է առաքինի վարուք ի վանքն. այս սուրբ Աւետարան տուի ի ձեռս նորա: Եւ եթէ այտր ով ոք կա, եթէ՛ կրօնաւոր եթ[է՛] քահան[այ]ս. ո՞վ ոք միտ արասցէ եթէ Աւետարանիս արծաթ քակտելոյ, գողանալոյ կամ ծաղելոյ կամ Սուրբ Լուսաւորչին դրանէն հանելոյ, նայ զպատիժն ընդ [Յ]ուդաի եւ ընդ Պիղատոսի, խաչ հանողացն առցէ:
Գրեցաւ ձեռամբ յիշատակարանս բազմավեհ, մեղօք լցեալ, կոյս անուանեալ Վառվառէս, որ միայն անուն [ուն]իմ եւ ո՛չ գործ. թուին ՌՂԶ. (1647):
Տե՛սԺԷ. դ., յիշ-ք, Գ., էջ 253-4:
2. 267ա(ԺԷ. դ., անարուեստ բոլորգիր) Ուլոյբէկ, Ջանիբէկ, Ամիրբէկ, որդի Խանիարին. Աւետարանս յեսիր էր, անաւրինաց ձեռէ թափեց Քրիստոսի երետ մեզ Ղարդաշ սարկաւաքն՝ որդի Ուլոյբէկին, գեղին առաջնորդ Շիրումն քուրին, ՃԶՌ. (106.000), ԶՃ. (600) դեկան տէր Աւետիսին, տէր Մարգա[ր]ին անէ առինք, Աւ[ետ]արանն տվիք:
Ծնթ. Գրիչըգուցէսկզբումսխալէգրել՝ «ՃԶՌ.» ապամոռացել՝չիջնջել, եւգրելէուղիղը՝ «ԶՃ.»:
3. 268բ(1791 թ., անփոյթ շղագիր) Մեք՝ ի ներքս թո[ւ]ղտ գրեալ օր մի գեղ(՞) բնակիչ թռահիցցի (՞) տէր ԳէորգՏէր-Յակոբեանց, որ եկաւ Յակոբ կուրչիով ասաց ինձ. «Տէ՛ր հայր, մի էսպէս Աւետարան կայ մին թորք մուտին»: Ես ել ելամ, գիացիմ խապար իմ այ մարդին անուն ինչի ասաւ Մվդալի խանի ասեց'մ. Տուր տանեմ, ասաց. Չեմ տալ, քսանեւյինգ թուման գտամ. Չես տալ, Չեմ տալ, ես էլ հանամ քսանյինգ թուման, առամ պերամ իմ տունիս, հազար եօթայ յարուր յինանասուն մէկ (1791), մայիսի յինգին:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա մատիտով՝ «2804», 2ա՝ «788/2804», 2ա՝ «ՌԽԹ. 1600»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝34ա՝ «Սաւար», 60բ՝ «Որդոյ մարդոյ», 153ա՝ «Յովաննէս է»:
2805
ԱՊՐԱԿՈՒՆԻՍ (ԵՐՆՋԱԿ) |
ՌԼԹ. – 1590 |
ԳՐԻՉ, ԾԱՂԿՈՂ, ԿԱԶՄՈՂ՝ՅոհանԱստապատցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ՍօլթանխօջաԱստապատցի:
ԹԵՐԹ՝ 256-1 (թռիչք՝թ. 2). չգրուած՝ 74ա, 122ա, 199ա: ՊՐԱԿ՝Ա-ԻԱx12+3: ՆԻՒԹ՝թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,7x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (18,3x12): ԳԻՐ՝բոլորգիր (նմուշ՝ 206ա): ՏՈՂ՝ 21 (լս-ում՝տողանշմանասեղիանցքեր): ԿԱԶՄ՝դրոշմազարդշագանակագոյնկաշի, դռնակով, Ա. փեղկինդրոշմուածպատուանդանովզարդհիւսխաչ, Բ. փեղկին՝նոյնպիսիգեղեցիկուղղանկիւն, միջուկը՝տախտակ, աստառը՝շերտազարդկտաւ. լուսանցակողերը՝կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Բ) +1 (Գ), դեղնաւունչգրուածթուղթ, աւելացրածնորոգմանժամանակ:
Նմուշ 206ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մատթէոս՝ 1բ, Մարկոս՝ 74բ, Ղուկաս՝ 122բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 199բ: Լս-ային՝ Մարիամ Մագդաղենացի՝ 71բ, Գաբրիէլ հրեշտակ՝ 125ա, Յովսէփ Արիմաթացի՝ 250ա: Կիսախորան՝ 3ա, 75ա, 123ա, 200ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն՝ կտցի մէջ ձուկ՝ 245ա, տաճար: Զարդագիր՝ մարդագիր, կենդանագիր, հանգուցագիր թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, դեղին, սեւ, շագանակագոյն (լուսանցազարդերը եւ զարդագրերը մեծ մասամբ շագանակագոյնով, գծանկարային):
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Ճաշոց (Ընթերցուածք ի ԳրոցԾննդոց, յԱւետարանէն ըստ Մատթէոսի): Ժ. դ.: 1 (Ա) + 1 (Դ), ստացուած թերթերի եռակողմ եզրահատմամբ: Մագաղաթ՝ 21,3x15 (Ա), 22,2x16,5 (Դ), երկսիւն՝ 21,8x16 (Ա), 23x16,5 (Դ), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աա), տող՝ 16 (Ա), 17 (Դ): Կարդալ՝ Աա, Աբ՝ Աւետարան Մատթէոսի, ԻԵ, 27-43՝ «///արկանել զարծաթդ իմ ի սեղանաւորս... եւ ոչ զգեցուցէ՛ք զիս եւ <եւ> ոչ գողակ»: Դա, Դբ՝ Գիրք Ծննդոց, Զ, 22-Է, 1-15՝ «[զոր պատուիրեաց] (այս 1 տողը խունացած, չի երեւում) նմա Տէր Աստուած, նոյնպէս եւ արար... Նոյի տապան [անդր եր]կու երկու յամեն///»:
Նմուշ Աա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին, անկիւնները եւ դռնակը մաշուած, Ա. փեղկը ժամանակին եղել է առատ կոստղապատուած, այժմ կան կոստղերի գամերի անցքերը, Բ. փեղկին եղել է հաւասարաթեւ մետաղէ խաչ, որը նոյնպէս ընկած է, մնում են գամերի անցքերը. 3ական կապիչները եւ փայտէ գամերն ընկած, դռնակը ծալծլուած, եզրերը մաշուած, աստառն ընկած, Պտռ.-պհպ.՝ խունացած, ցեցակեր, մագաղաթը ծալքեր տուած, լուսանցակողերը գունաթափուած, Ի. դ. նորոգուած՝ թերթերի եզրերը լրացուած, հիմքերն ամրացուած, թերթերին խոնաւութեան, խունացման (յատկապէս՝ վերին լս.), սնկի հետքեր, տեղ-տեղ ցեցի անցքեր, արտաքին լուանացակողերին էջանիշ թելեր՝ թ. 31, 71, 83, 185, 194, 211 եւ 56, 109, 117, 119, 163 (թելն ընկած):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1աՆախադրութիւն: 3ա-73աԱւետարանՄատթէոսի:
2. 73բՆախադրութիւն: 75ա-120բԱւետարանՄարկոսի:
3. 121աՆախադրութիւն: 123ա-98աԱւետարանՂուկասու:
4. 198բՆախադրութիւն: 200ա-54բԱւետարանՅովհաննու:
Ծնթ. Ունի լս. համաբարբառ՝ 2-6 տող: Որոշ թերթերի վերին լս-ներում ԺԹ. դ. անփոյթ գրով՝ աւետարանիչների անունները:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
72ա (ստ. լս.) Անմեղադիրլե՛ր, զիօրինակնէրսղալ:
73աՈրժամդրախտինդուռնբանաք,
մտնուքիներս, <ուր>ուրախանաք,
պտղէնուտէքեւանմահանաք,
Աստապատուվարդապետքեւքահանայք,
զանարժանՅոհանգրիչս
իաղաւթսձերչմոռանաք:
255աՓառքհամագոեւմիասնականսուրբԵրրորդութեանն՝ՀաւրեւՈրդւոյեւՀոգոյնՍրբոյ, յաւիտեանս. ամէն: ՇնորհիւՏեառնմերոյՅիսուսիՔրիստոսիսկսայեւողորմութեամբնորինկատարեցիզսուրբԱւետարանս, որէբաննաստուածաինեւամենայնտնաւրէնութիւննՔրիստոսի: ԵւիմովտկարացեալանձամբսբազմամեղսուտանունՈհան /// (1 բառջնջած), Յոհանախմարգրիչ, յանկեւաւարտհանեալ, զարդարեցիզսագրովեւծաղկովնեւկազմելովն: Զայսդառնժամանակիսեւիչար, զորանաւրէնազգքնԻսմայելիզաւրացեալենիվերայքրիստոնէիցվասնծովացեալմեղացմերոց, եւբազումչարչարանաւքեւնախատանաւքնեղենզտառապեալյազգսքրիստոնէից, զորՏէրԱստուածհատուցանէնոցա:
Եւարդ, գրեցաւսաիթվականիսհայոցՌԼԹ. (1590), իհայրապետութեանտեառնտէրԱռաքէլկաթողիկոսին, գրեցաւ|255բ|զսուրբԱւետարանսիյերկիրնԵրինջակայ, իգեաւղնԱպրակունիս, ընդհովանեաւՍուրբԿարապետիեւՍուրբՍտեփանոսՆախավկային, իթագաւորութիւնսօլթանՄուրատխանինաւարտեցաւ: Եւարդ, չորիցԱւետարանացսխորհուրդբազումաւրինակեաւցուցանի. նախ, զիԴ. գետելանէյԵդեմայեւոռոգանէզաշխարհս՝Փիսոն, Գեհովն, ՏիգրիսեւԵփրատէս, նոյնպէսեւբանքսուրբԱւետարանիլցցէզտիեզերսամենայնքարոզութեամբեւոռոգանէզցամաքեալնբնութիւնսմարդկանհաւատովսուրբԵրրորդութեանն. եւչորէքկերպիւտեսանիյաթոռաստուածութեան՝մարդ, առիւծ, եզն, արծիւ. Մա[տ]թէոս՝մարդ, Մարկոս՝առիւծ, Ղուկաս՝եզն, Յոհան՝արծիւ: Եւչորսկողմաշխարհիս՝արեւելք, արեւմուտ, հիւսիսեւհարաւ: Եւչորսթեւքխաչին, չորսանգիւնսեղանւոյն, չորս|256ա|ճակատեկեղէցւոյնեւչորսգիրանուանսուրբԵրրորդութեան՝Հայր, Որդի, Հոգի: Եւչորստարերքաշխարհիս՝հողեւջուր, հողմեւհուր, որգոյացեալէիփառսարարչին: ԵւԴ. կերպիւխաւսիԱւետարանս. պատգամեւաւետիք, պատուիրանեւսպառնալիք, իպայծառութիւնսուրբեկեղէցւոյեւլուսաւորութիւնազգիմարդկանհաւատացելոց, զորտեսեալզգանձսաստուածաին, որէԲաննԱստուծոյեւխորհուրդմարդեղութեաննՔրիստոսի, արդ, ցանկացաւղեղեւսուրբԱւետարանիսմահդասիՍօլթանխօջէնԱստապատեցի, որստացաւզսուրբԱւետարանսհալալընչիցնեւարդարվաստակոցնիւրոյ՝յիշատակիւրնեւիւրծնօղացն՝հաւրնիւրոյԲաշարաթինեւմաւրն՝Գուլչիչաքին, եւկողակցինիւրոյ՝Փաշայինեւերկուսամուսնացեալկողակիցն՝Չիւնիկին, եւորդոցն՝Ամիրխասին, Գալուստն, Յովանէսնեւդուստրն՝Չիչաքն, Թամամն, Քուլիչայն, Շահանինօղլանն, |256բ|եւեղբայրց՝Ասկանդարին, Ամիրխօջինեւքուրն՝ԱնայԽաթունին, եւհարսն՝կողակիցԱմիրխասին, Քուլիչայինեւմիւսհարսն՝Ումրիշատին, եւթոռն՝Բաշարաթն, որԱւտուլմուսայ, որդիքԱմիրխասինեւդուստրն՝ՍօլթանՄէլիքին, Եդարին, Խումարին, Բանաւշին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
49բ(1757 թ., լս-ում՝մատիտով)СиеЕвангелепринадлежитжителиНахичеванскомугородуМихаилуМеликьБабаханову |50ա| Господину:
50ա(1757 թ., շղագիր) Աստուածաջողիբաննստորագրոյսայսգրքիս:
167բ (1757 թ., շղագիր, լս-ում՝մատիտով) Ես՝ՄիքայելՄելիքԲաբախանովս, ըստացաայսսուրբգիրքնիհազարեօթնհարիւորիսունեօթն (1757) ամի, Մարքարակազմարարիցն: Վասնայսօրիկ, նապարտէրԳրիգորԱնդրիասովին, այսինքն՝իմհօրն, 9 մաներծաթփողեւոչկարողացաւհատուցանելպարտքնայն, եւառմեզեթողզերկուսս|168ա|սուրբգիրքս. մինն՝սուրբԱւետարան, եւմիւուսն՝սուրբնԱստուածաշունչ. եթողվասնոչկարողութեանիւրումհատուցանելզպարտքն:
198ա(1757 թ., շղագիր, լս-ում՝մատիտով) ԻքաղաքնՆախիջեւանուբնակիչ՝ՄիքայելՄելիքԲա[բա]խանով:
181բ(1757 թ., շղագիր, լս-ում՝մատիտով) ՈվորստորագրեալէայսսուրբԱւետարանս, եթէմեռեալէ՝ասասցուք. Աստուածհոգինլուսաւորէ, եւթէկենդանիէ՝ասասցուք. Աստուածբաննաջողեսցէ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝64բ՝ «Нахичеванской», 122ա՝ «ՍուրբՂուկասԱւէտարանիչ», 133բ՝ «Միքայէլարաքելոյ», 198ա՝ «ԱւետարանըստՂուկասու», 256բ՝ «ԱյսսուրբԱւետարան/// Տէրկու», 256բ՝ «Քուլիչային», 256բ՝ «Государ»:
ՆՇՈՒՄ՝1ա՝ «815/2805», 1ա՝ «ՌԼԹ. 1590 Մ[եսրոպ]եպիս[կոպոս]»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝200ա՝ԱւետարանիչՅովհաննէսիդէմքը:
2806
ՄՈԿԱՑ ԳԱՒԱՌ (ՍՈՒՐԲ ԽԱՉ ՎԱՆՔ) |
ՉԾԵ. – 1306 |
ԳՐԻՉ՝Վարդանկր.: ՍՏԱՑՈՂ՝ԿարապետքհյԱծկորեցի:
ԹԵՐԹ՝ 297 (գրչիանկանոնթերթակալում՝Ա-ՃԽԴ., որէ՝ 1ա-294ա). չգրուած՝ 6ա-8բ: ՊՐԱԿ՝ 6+[Ա]-ԻԴx12 (ԺԲ 10, ԺԳ 11)+6: ՆԻՒԹ՝թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,5x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (18,5x 11,5): ԳԻՐ՝բոլորգիր (նմուշ՝ 36ա): ՏՈՂ՝ 20: ԿԱԶՄ՝դրոշմազարդշագանակագոյնկաշի,դռնակով, միջուկըտախտակ, աստառըկարմիրկտաւ. լուսանցակողերըդեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 3 (Ա-Բ, Դ) + 3 (Ե, Ը-Թ), թուղթ, դեղնաւուն, չգրուած:
Նմուշ 36ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Խորան՝ 1ա-5բ (10 հատ): Կիսախորան՝ 9ա, 86ա, 138ա, 225ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, տաճար, յուշկապարիկ: Զարդագիր՝ մարդ, կենդանագիր, թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, շագանակագոյն, սեւ (լուսանցազարդերը եւ զարդագրերը մեծ մասմամբ շագանակագոյնով, գծանկարային):
Ծնթ. Խորանները յետագայում վերանկարել են ու գունազարդել՝ կապոյտ, կանաչ, դեղին, սեւ գոյներով. տե՛ս Աստղիկ Գէորգեան, Անանուն հայ մանրանկարիչներ. Մատենագիտութիւն. Թ-ԺԷ. դդ., Գահիրէ, 2005, էջ 91:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – 1 (Գ) + 2 (Զ, Է): 1. 1 թերթ՝ Գաբ, մագաղաթ (մագաղաթէ քուղով կարկատած-աւելացրած), Վրացերէն, ԺԶ. դ․, 23,8x12, միասիւն (23,8x10), 18 տող, մխեդրուլի, Բովանդակութիւն՝ Անորոշ: 2. Ճառ ինչ: ԺԲ. դ.: Զա-Էբ՝ մագաղաթ. ստացուծ մէկ թերթի ընդլայնակի ծալումով: 23,5x15,3. երկսիւն (20x14,5), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Զա), տող՝ 12-14: Մագաղաթը խոնաւութիւնից փտած, մգացած, անընթեռնելի. բերում ենք ընթերցվող մասերը. կարդալ՝ Էբ՝ «///քանա վդու/// զայն եկ շին զգարս/// ասեն///», Զա՝ «///յն խոստովան/// եթե չկայ տանայ հաւր եւ զինչ զինչ եւ կամ ի ճո///ուն...», Էա՝ «///եան են աղաւթք/// ել մեղաց...», Զբ՝ «///եթե զսուր ծեծիցեմք՝ որպէս զմաքսաւորն...»:
Նմուշ Զբ
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին ամբողջապէս նորոգուած. թերթերի հիմքերն ամրացուած, եզրերը՝ լրացուած (երբեմն՝ այլ ձեռագրի թղթով՝ 3ա, 7բ, 15ա եւ այլուր), Ա. փեղկի կոստղերը, 3 կապիչները եւ փայտէ գամերն ընկած, լուսանցակողերը գունաթափուած. պրականիշերի մի մասը գրուած չէ, թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, որի արդիւնքում գրադաշտը վնասուած է (յատկապէս վերին մասը), ցեցի անցքեր, արտաքին լուսանցակողին էջանիշ գործուածքի շերտ եւ թել.՝ թ. 84 (կարմիր), թ. 287-97՝ գրադաշտը վերին լս. (2-7 տող) եւ արտաքին լս. կողմից վնասուած, թերթեր խառն, ճիշտ կարգը՝ 2, 5, 4, 3. վերին մասերը թափուած՝ թ. 292, 293՝ 3ական տող, թ. 296՝ 2ական տող, թ. 297՝ 4-5ական տող:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1աբԹուղթԵւսեբեայ:
2. 2ա-5բՀամաբարբառ. Կանոնք՝Ա-Ժ (չիք՝Թ.):
3. 9ա-85բԱւետարանՄատթէոսի:
4. 86ա-137աԱւետարանՄարկոսի:
5. 138ա-224բԱւետարանՂուկասու:
6. 225ա-89բԱւետարանՅովհաննու:
Ունի լս. համաբարբառ՝ 2-6 տող:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
290աՓառքամենասուրբԵրրորդութեանն՝ՀաւրեւՈրդոյեւՍուրբՀոգոյն, յաւիտեանսյաւիտենից. ամէն: ՇնորհիւՏեառնամենակալին, նորինաւգնականութեամբաւարտեցաւեռահրաշեւհոգիազարդսուրբԱւետարանս, զորէրշաղկապելաւետարանչացնըստբազմերանգգունոցեւիմ[ի] ոստանանկելովհանճար, զորարուեստակելանուշոցացծաղկանցիւղեփեցականկազմութեամբ, որըստհոգոցնյատկութեամբիմանիզանազանորակութեամբ, գաղափարութեամբըստյոքունցարփիացելոցնդասակցութեանց, առիյեկեղեցոյյարմարումն, յաւդիւխաղաղութեամբգլխոյնպատշաճեալ, զիյայսմանէէկատարելութիւն: ՉորքԱւետարանքիբազումպատճառէ. չորեքկերպեանկենդանիք՝մարդ, առիւծ, ցուլ, արծիւ, չորքչիւթք (=նիւթք) աշխարհիս՝հող, ջուր, հուր, աւդ. հակառակք [ե]նհաշտելիքեւսիրելիքանքակտելիք |290բ|,չորք-չորքգիրանուանԵրրորդութեանն՝Հայր, Որդի, Հոգի. չորքգետքբղխելիդրախտէն՝Փիսոն, Գիհոն, Տիգրիս, Եփրատես. չորքանգիւնսեւեղջիւրքսեղանոյն. չորքդէմքխաչին, եւայլբազումպատճառս, յորսգաղափարիչորքենաւետարանիչքս: Զիթէպէտեւբազումքիսոսա, որերեւիններհակքմիմեանց, այլքաջճշմարիտքեւյոյժմիաբանքմիմեանց: Արդ, Աւետարանկոչի, որպատմէմեզզեղելբարութիւնսզխաղաղութիւն, որեղեւհրեշտակացեւմարդկան, զքակտումնբռնութեանթշնամոյնկենացմերոց, զաւարումնդժոխոց, զազատութիւնհոգոց, զընդաջմէԱստուծոյնստեալբնութիւնմարդկութեանս: ԲայցգրեցաւլուսազարդԱւետարանսիթուիսհայոցՉԾԵ. (1306), իգաւառիսՄոկաց, իվանքս, որկոչիՍուրբԽաչ, ընդհովանեաւՍուրբԱստուածածնինեւայլբազմաժողովմասանցս: Եւեթէկամիցիք|291ա|գիտել, թէո՞վեղեւառիթ, կամէ՞րաղագաւստացաւզսա, Կարապետսրբայսէրեւպատուականքահանա, իգեղջէորկոչիԱծկոր, քահանաբարեմիտեւերկիւղածյԱստուծոյ, զմտաւածելովմիշտեւհանապազզաւրելիցիւրոյյաշխարհէս. եւասէրյոգոցհանելով, թէ՝Յետանցմանիմոյո՞վյիշեսցէզիսառաջիԱստուծոյ՝տրաւքեւպատարագաւք, իձեռնքահանաից, ապազայսգտեալնեցուկեւյոյսփրկութեանհոգոյիւրոյ, իյարդարեւիհալալվաստակոցիւրոցետտրամադրեալզաստուածահրաւէրքարոզսուրբԱւետարանս՝յիշատակիւրեւծնողացիւրոցփոխնակիեւմաւրիւրոյ, որկոչիԵղնիկ, եւհարազատեղբարցիւրոց, սաեղիցինոցահունանցիցիվերայհրեղէնգետոցն. սայեղիցինմաանծախականսեղանեւպատարագմշտազենիկ. սաեղիցինմայիշ|291բ|ատակհոգեւորեւ [զաւա]կմշտնջենաւ[որ]. սաեղիցինմայոյսփրկութեանեւտեղիապաստանի՝իբազմարանաստուածաինընթրեացն, որզսիրելիսնիւրժողովէ, եւինքնանցեալպաշտէսեղանոյն: Եւ [ա]յսույուսովեւհաւատովստացաւզսայիշատակբարիհոգոյիւրոյ, իձեռնսրբասէրքահանաիցեւաստուածահաճոյվերծանողացդ: Ո՜վսիրալի՛րեղբ[արք], աղաչեմզձեզսիրովնԱստուծոյ, մի՛ոքժպրհեսցիեւզլացողգտանիասացելոցսիմէնջ. եւիւիքաղագաւզինչեւիցէպատճառ՝իմեկնելջանազսայիյարկացՍրբոյնԳրիգորի. եւորքլսէքիբարբառոյսորա՝մեղացթողութիւնխնդրեցէ՛քստացողիսորա՝Կարապետքահանաիեւծնողացիւրոց, եւամենայնզարմիցիւրոց: Եւզիս՝զսուտանունկրաւնաւորզՎարդան՝զգրողսորայ, աղաչեմյիշելեւմեղացթողութիւնխնդրել, եւԱստուածյիշողացդողորմի. ամէն, ամէն:
Յիշ-իս խիստ համառօտումը տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 45:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 137բ(ԺԴ. դ., բոլորգիր) Քրիստո՛սԱստուած, բարեխաւսութեամբաւետարանչիՄարկոսիողորմեայստացողիսուրբկտակիս՝Պռոշին, եւծնողացիւրոց, եւամենայնզարմիցիւրոց:
224բ (ԺԴ. դ., բոլորգիր) Քրիստո՛սԱստուած, բարեխաւսութեամբսուրբաւետարանչիսՂուկասու, յորժամգասփառաւքհայրենիեւհատուցանեսըստգործոցիւրեայքանչիւրոց, յաջայկողմանտդասեայզստհացողսորայ՝զՊռոշնեւզծնողսնիւրեւզամենայնազգեայտոհմիւր:
2. 137բ(ԺԵ. դ., բոլորգիր) ԹողութիւնխնդրեմՅիսուսէՔրիստոսէյամենայկալէնիՏեառնէ, մի՞թէողորմեսցիյաւիդենիցհրոյն, եւյինքնաւրհնեալեղիցիյամենայնարարածոցբերանովն, եւՔրիստոսիփառքյաւիտեանս. ամէն:
3. 292ա(ԺԶ. դ., բոլորգիր) ՓառքամենասուրբԵրրորդութեան՝ՀաւրեւՈրդոյեւՀոգոյնՍրբոյ, յաւիտեանսյաւիտենից: ԱստուածԲանն՝գործակիցՀաւրեւՍուրբՀոգոյն, ստեղծեալզերկինսեւզերկիր, զերկինսձգեացիբրեւզկամարեւվայելչայցոյցզնայզաւրաւքանմարմնականհրեշտակացդասուք, իփառաբանութիւնանմահԱստուած, այլեւպայծառացոյց/// (3 տողպատռուած) ակա/// ///ոյցլուսնի/// ռազարդացաս[տե]ղաւքն: Զերկիրսգեղազարդեացազգի-ազգիծառովքեւբուսովքեւերեւելիծաղկաւք, եւզանազանպտղովքյաւրին[ե]ացիհամսեւիհոտսեւիտեսակս, եւլցոյցզաւդսթռչնաւքեւզերկիրսգազանաւքեւանասնաւք, գետովքեւաղբերակամբք: Յետամենեց|292բ|[ուն] ///արգ ///ոյԱստուած/// կացոյցզն/// յՏէրեւթագաւորեւիշխանիվերայամենայնստորնայնոցսզգալիաշխարհիս, եւզամենեսեանհնազանդեցոյցընդձեռամբմարդոյն, զորստեղծաստուածաինաջովն, եւեդզնաիդրախտինաստուածատունկ, իմէջկենացմահու: Պատուիրանետնմաչուտելիծառունգիտութեանբարոյեւչարիեւ [խ]ոստացաւնմա, զիյետպահելոյպատուիրանինբարձրացուցանելզնայեւսգերագոյնփառսանմահութեան. իսկնապատր[ե]ալիբանսարկուէն՝իձեռնկնոջն, որջամբեցոյցխափմամբ՝իբրեւտղայոյզպտուղնհրաժարեալ: Եւվասնզիոչպահելովզպատուիրաննաստուածագիր, սողոսկեցաւիվայելչատեսեւիպայծառդրախտէն, եւարտաքսընկ|293ա|եցաւիտրտմալիցյերկիրսայս, եւփոխանակաւրհնութեան, զանէծսցաւագինսժառանգեաց, եւփոխանականմահութեան, զմահընկալաւ: Եւյետոյանցանելոյժամանակացեւմեռանելոյնորաեւծննդոցիւրոց, զորգրաւեացխաբողբանսարկունզամենեսեանիդժոխսեւչարչարէրանողորմ: Դարձեալո՛չկարացանտեսառնելԱստուածողորմածիւրանոխակալնեւմարդասէրբնութեամբն՝տեսանելովզուրստեղծուածնյայնպիսիդառնաբերնչարչարանս, այլգթացեալհայրախնամողորմութեամբիւրովյազգմարդկան, առաքեացզմիածինՈրդին՝զծոցածիննիւր, որեկնեւզգեցաւմարմինբովանդակապէսիսրբոյԿոյսէն, առնըլովզմերսամենայն, բացիմեղաց, եւխառնեաց |293բ| զանշաւշափելիեւզանմահաստուածութիւնիմահկանացումարմինսմեր, զորէառիսուրբկուսէն, ծնաւինմանէԱստուածեւմարդկատարեալ, անբաժանելիմիովբնութեամբ, կուսածինմարմնով, կամաւՀաւրեւՍուրբՀոգւոյն: Եւշրջեցաւիվերայերկրիանյայտաբարամսերեսուն, եւկատարեալհասակաւեկնիմկրտութիւնիՅորդանան, զիլուասցէզմեղսԱդամ[այ], վկաելովՀաւրիվերուստ՝Դայէորդիիմսիրելի, իջմամբՀոգոյնՍրբոյ, յայտ[ն]ելովզաստուածութիւնամենայնտիեզերաց. եւսքան[չ]ելագործեալզաւրութիւնիմարդիկ, մեռեալսյարոյց, կաղսգնացոյց, դեւսհալածեաց, զդիւահարսսգաստացոյց, զբորոտսսրբ[ե]աց, զանդամալոյծհաստատեաց, զհիւանդսբժշկեաց, եւզամենայնցաւսի |294ա| <ի>մարդկանէվերացոյց: Որտեսեալապերախտազգնհրէիցեւնախանձեալընդբարէգործութիւն, մատնեցինզնահեթանոսացդատաւորին՝իդատաստանմահու, զորինքնկամաւետզանձնեւո՛չիհարկէ. բեւեռեցինիվերայփրկաւէտփայտին. արեգակնխաւարեցաւ, եւլուսինծածկեացզլոյսիւր, աստեղքչքանային, երկիրշարժեցաւ, վէմքպատառեցան, եւվարագոյրտաճարինհերձաւյերկուս: [Ե]ւյորժամինքնկամեցաւ, մեռաւիխաչինմարմնով, եւկենդանիէրաստուածութեամբ, աւանդեացզմարդկայինհոգինիձեռնՀաւր, խոցեցաւիկողն, զիզվէրսկողածնինջընջեսցէ, ելիկողիցնարիւնեւջուր, որբերէզխորհուրդհաղորդութեանմերոյարիւննսուրբեւմկրտութեանջուրն, եդաւիգերեզ[մ]անիիբրեւզմարդեւյարեաւյաւուրերր|294բ|որդիիբ<ե>րզԱստուած. [ե]ւյետյարութեաներեւեցաւառաքելոցնսրբոց, եւքառասներորդաւուրկատարմաննաւրհնեացզնոսաեւհամաբարձաւառՀայր՝իյերկինս: [Ե]ւառաքեացզփառակիցնիւրզՀոգինՍուրբ, որեկնիվերնատուննեւիմաստնացոյցզսուրբզառաքեալսնիմաստութեամբեւգիտութեամբ, եւզլեզուն, որցրուեցաւյաշտարակէն, եւանդժողովեցաւիվերնատուննիմի՝իձեռնՀոգւոյնՍրբոյ: ԻսկսուրբառաքեալքնհրամանաւնՏեառնվիճակեցինզտիեզերսամենայնեւելինքարոզելընդամենայնաշխարհսզԱւետարանՔրիստոսիեւյուսուցիցամենեցոյնսուրբզԵրրորդութիւնեւզմիաստուածութիւն. նաեւզխորհուրդտնաւրէնութիւնՔրիստոսի, դարձուցանելզաշխարհսյանգիտութենէյաստուածգիտութիւն: Հաստատեցինեկ|295ա|եղեցիքեւմկրտեցինզհաւատացեալսնյանունՀաւրեւՈրդոյեւՀոգոյնՍրբոյ, կարգեցինյամենայնտեղիսեպիսկոպոսունս, երիցունսեւսարկաւագունս, եւինքեանքփոխեցանիյաշխարհէսմահուամբ, եւորք՝չարչարանաւքյանունՔրիստոսի, [ի]սկյետնոցաելինհոգիազարդհայրատետքեւզորոմ, զորսերմանեցինզուղղափառեւզճշմարիտհաւատսիմարդիկ: Եւյորժամհաստատեցաւկարգքրիստոնէութեան, եկեղեցիքեւքահանագործութիւն, եւսահմանեցանյեկեղեցիքմատեանքյառաքելականքեւաւետարանականք, զորանուանեալԱւետարանկոչի, զորմիահամուռիմիտեղժողովեցին՝իբրեւզծաղիկսեւզպտուղսազգի-ազգի՝բազմահամսեւքաղցրաճաշակիտաւնստէրունականաց, զհեշտու|295բ|թեամբուրտաւնենուղղափառմանկունքեկեղեցոյ, զորտեսեալզայսպիսիգանձսաստուածաինեւպայծառլուսովբարէբարոյեւաստուածասէրտանուտէրն՝պարոնՄէհէրն, եւցանկանցեալայսմաստուածաինփարթամգանձուսցսեւջերմեռանդսիրովՀոգոյնՍրբոյեւմեծփափաքմամբստացաւսայյիշատակհոգոյիւրոյեւծնողացն, հաւրն՝Ապովինեւմաւր՝Գուլիստանին, կենացկին՝Նարինխաթունին, եւեղբարց՝ՄոհումշինեւԷտիլճանին, եւորդոցնորին՝պարոնԲէկլարինեւՄուզաւարինեւՍարգսի, եւզթոռսնորին՝զտէրԲարսեղքահանէն, որվերստիննորոգելերետզսուրբԱւետարանն՝յիշատակհոգոյիւրոյեւծնողացիւրոց՝ՄուզաւարինեւՇաշմուղամարին, եւկենակցին՝Խանաղին, |296ա| եւպարոնԲէկլարինեւկենակցին՝Այգոյնփաշինեւորդոց՝Սաթըլմշին, Թարղիղուլունեւ [պ]արոնՄուաւարին, եւորդոց՝տէրԲարսեղին, ԱկոբճանինեւՄէհէրին, եւմաւրսոցա՝Շաշմուղամբարին, Սարգսինեւկենակցին՝Շարհիփաշին, որդոցն՝Առաքելին, եւազգացնամենեցուն՝կենդանեացեւհանգուցելոցն, եւամենայնարեանմերձաւորացն: Որպ///(պատռուած) ենզա[ւ]ակ /// սուրբեկեղեցոյեւուրախասցինսովաւհանապազընթերցմամբեւյիշեսցենանմոռացյիշմամբյերկնագնացյաղաւթսնիւրեանց, զյառաջյիշեցեալստացողգրոցս՝Մէհէրն, եւթոռննորա՝Բարսեղքահանայն, ծնաւղս՝Շաշմուղամար, եւզազգնամենայնառհասարակ. մանաւանդյիշելեւլիբերանով, ուղիղսրտովԱստուածողորմիասէ՛ք: |296բ| /// (2 տողպատռուած) իժամ/// գինյ/// լեւԱստուածողորմիասել, եւդուք՝հանդիպեալքդսմա, պատուականհա՛յրքեւեղբայր, ընթերցո՛ղեւլսա՛ւղք, յերեսանկ[ե]ալաղաչեմզսրբութիւնսձերասասջիքլիկատարբերանով՝Աստուածողորմիասասցէ՛ք. ՔրիստոսճշմարիտԱստուած, յորժամգայսհայրենիփառաւք՝դատելզամենայնարարածսքո, բարեխաւսութեամբսուրբԱստուածածնին, ծնողինքոեւամենայնսրբոցքոցքաղցրայլուրբառբառովկոչա՛յյանուանէզծառայսքո՝զՄէհէրսեւզԲարսեղքահանայն, եւզծնողս՝զՄուզաւարնեւզՇաշմուղամբարն, եւզամենայնազգատոհմն. ընդնոսինեւզիս՝զանարժանգրիչս՝զՈվանէսքահանայն, եւկրկինաղաչեցէ՛քզՏէրեւհայցեցէ՛քպաղատանաւքեւասացէ՛ք, թէողորմածեւմարդասէրԱստուածտ|297ա| /// (վերին 4 տողըպատռուած) ինհ/// րիեւհա/// մծառայքիմմ[տէ՛]քյուրախութիւնՏեառնձեր՝ընդսուրբեւսիրելիանուանիմոյ, եւժառանգեցէ՛քզարքաութիւնիմ. ամէն: Դարձեալաղաչեմզձեզ, ովսուրբքեւսիրեցեալիՔրիստոսէ, աստուածախաւսհարքեւեղբարք, վերըստինյիշմանարժանիարարէ՛քզըստացողսորա՝զսԲարսեղք[ահանայ] /// (վերին 4 տողըպատռուած) ստ/// եւփոքուկենդա///ցեւհանգուցելոց, զորյառաջյիշեցաք, եւՔրիստոսԱստուած, որառատնէիտուրսբար[ե]աց, տացէձեզզանըսպառզուրախեւ ///ութիւնյ[ի]շ[ե]լ[ո]ցդեւյիշեցելոցդկրկինկենաւքեւերկուաշխար[հ]աւք, եւՔրիստոսիԱստուծոյմերոյփառքյաւիտեանս. ամէն:
4. 297բ (1674 թ., բոլորգիր) /// (վերին 4 տողըպատռուած) ետիոր/// լո/// սինեւկ[ողակցոյ]ն [իւ]րոյՍանդուխտինեւորդոյն՝Վարդանին, եղբօրնիւրոյ՝Գրիգորին, եւզոքանչԽուռումին, եւհանգուցեալորդոցնիմոց՝Արզումանին, [Կիրակ]ոսին, եւծնօղացն՝[Կար]ապետինեւԽանզա[դին], իդուռնՍուրբՎ[արդ]անայզօրավարին, իթվինՌՃԻԳ. (1674):
ՆՇՈՒՄ՝Պհպ. Ա՝ «2806», Պհպ. Գա.՝ «813/2806», Պհպ. Գա.՝ «ՉԾԵ.-1306Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝8բ, 137բ, 198բ (ԺԵ. դ., բոլորգիր)՝ «Կալաշ, մարդ, կատակ, դրամ, շալակ», 138ա (ԺԵ. դ., բոլորգիր)՝ «ԱւետարանըստՂուկասոյբժծքութիյամենայնցօոց», 203բ՝ «Աբգդ»:
2807
ԺԵ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Մատթէոս:
ԹԵՐԹ՝ 279+1 (կրկն.՝ թ. 198): ՊՐԱԿ՝ Բ-ԻԵx12 (Ա չիք, Բ 8, ԺԴ, ԺԶ 10, ԺԵ 9)+3: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (19,3x12): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 11ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, դեղնաւուն, չգրուած թուղթ, վերջին նորոգման ժամանակի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լս-յին՝ Յովնանը կէտի երախում՝ 46ա, Ետեւի ոտնաթաթերին կանգնած առիւծ, երախում՝ մարդու գլուխ՝ 257բ, Սերովբէ՝ 252ա: Ճակատազարդ՝ 150ա, 178բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, բուսական՝ մարդու դէմքով (69բ), տաճար, խաչ, յուշկապարիկ, կենդանական, թռչուն: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, դեղին:
Նմուշ 11ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին ցեցակեր, խիստ մաշուած, անկիւնները պոկուած, դռնակը պահպանուած մասամբ, 3ական կապիչները եւ փայտէ գամերն ընկած, լուսանցակողերը գունաթափուած, սկ. եւ վերջը թափուած, թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, ցեցի անցքեր, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը գունափոխուած, որոշ թերթեր եզրահատուած. ունի հին եւ նոր՝ 1960 թ. նորոգումներ. թերթերի հիմքերն ամրացուած, պակասող եզրերը՝ լրացուած եւ այլն, ներքին լս-ը նորոգուած՝ 15ա, 64ա, 79ա, 85աբ, 86բ-7ա, 88ա, 89ա, 90ա, 91ա, 92ա, 93բ, 98բ-9ա, 101ա, 104ա, 110բ-1ա, 113ա, 144ա, 146ա, 150ա, 160բ, 164ա-5բ, 169ա, 200ա, 201ա, 202ա, 204ա, 205բ, 216ա, 218ա, 225ա, 228ա, 230բ-2ա, 238ա, 239ա, 240ա, 246ա (տպագիր թղթով), 16ա, 95բ, 102ա, 108ա, 114ա, 226ա, 250ա (այլ ձեռագրի թղթով). թ. 182՝ հիմքից պոկուած, թ. 279 (յիշ.)՝ պահպանուած է մասամբ՝ 3-4 սմ լայնքի շերտով. արտատպում հանդիպակաց թերթերին՝ 2ա, 15բ, 27ա, 89բ, 184բ, թափուած թերթեր՝ Պհպ. Ա.- թ. 1ի, թ. 4-5ի, 8-9ի, 58-9ի, 150-1ի, 169-70ի, 276-7ի, 277-8ի, 278-9ի միջեւ. խառնուած թերթերը կարդալ՝ 160-164 (թերթ ընկած)-163-167-161-168-162-166-165-169-170, նաեւ՝ 194-218-227-204-217-195-203-228:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. [Գ.] [Գանձծննդեանչորրորդաւուր]/չիք: ա. 1ա [ՏաղԾննդեան], [Փոխէ] – Ովզարմանալիխորհուրդզայսմեզյայտնեալ...
2. 1ա-3աԴ. ԳանձԾննդեան՝իԽաչատուրվարդապետէ («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – ԽորանփառացԱստուծոյԲանին, մայրկենսատուին՝Էմմանուէլին... ա. 3աՄեղեդիոգեալիՆերսեսէ, անոյշասա՛ «Նե» – ՆորԵդեմբանաւորտընկոյն...բ. 3բ-4ա [ՏաղԾննդեան], [Փոխէ] – Հըրճուիմքայսաւրմեքհոգեպէս, տաւնիւսմաքուրսուրբկուսական...գ. 4աՏէրԿոստանդեա – Այսաւրբերկրինմարմնովյերկրի...(մասնէնախորդի):
3. 4աբԵ. ԳանձԾննդեանԹլգուրանց[ւոյ] («ՅՈՎ») –Յանեղականլուսոյնխոնարհեալ, յերկնիցիջեալեւառմեզեկեալ... զորաւրհնութիւնըստկարիմըտացքեզմատուսցուք/// (թերթընկած, գանձը՝թերի):
4. 5ա-6բ [ՔարոզՊետրոսիհայրապետինեւԱբիսողոմայսարկաւագին. «[Վ]արդ»] – [Վերն]ականտարփմամբ, վեհազարդգոչմամբ...ա. 6բ-7աՏաղԾննդեան, իՆերսիսէոգեալ («ՏՐՆԵՐՍԵՍԻԵ») – Տէրփառացանճառ, ծընեալյառաջքանզյաւիտեանս...բ. 7աբՅորդորակ («ԵՐԳՆԵՐՍԻՍԻԱՅՍԷ») – Երգնորաւետեացբարբառ...գ. 7բ-8աԱյլտաղԾն[ն]դեանասա՛յ. եւզմեղաւորսյիշեա («Ա-Կ») – Անմահիցարքայնեւսրովբէիցնանտես...
5. 8ա-9աԳանձութաւուրթըլփատութեան, իԳրիգորվարդապետէասացեալ («ԳՐ...Ր») – Գոչումնըղձագին, / գովեստքաղցրագին, / գառինդերկնային...ա. 9ա-10աՈւթաւրեատաղթլփատութեաննՔրիստոսի, ՍրիկԿոստանդեա– ԱնըսկիզբընբանըդՀաւրծընեալյառաջ...բ. 10աՅորդորակէ – Ըստոյգմանկանցմանուկցուցաւ... (մէջտեղիցթերի, թերթէընկած):
6. 10ա-2աԶ. ԳանձԾըն[ն]դեան. Խաչատուրվարդապետի («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խընդայխորան, տաճարդԱստուծոյ, մայրըդլուսոյ...ա. 12աբԱյլտաղԾն[ն]դեանխորհըրդաւորեւգեղեցիկ («Ա-Թ») – ԱնճառէխորհուրդսըրբոյՅայտնութեան, անհասխորհըրդով...բ. 12բ-4բԳովեստսուրբԱստուածածնին, ՅոհանուՊլզոյասացեալ («Ա-Ք») – Առաջնաճաշակպըտղոյնմահուաննառաջինմարդոյն... (11բստ. լս. «ԳանձԾն[ն]դեան»):
7. 14բ-6բԷ. ԳանձՏեառնընդառաջին, իՄկրտչէասացեալ («ՄԿՐՏԻՉ») – ՄիասնականսուրբԵրրորդութիւն, բարեբանեալանբաւզաւրութիւն...ա. 16բՄեղեդիեւտաղՏեառնընդառաջի. Աւգնեա՛, Յիսո՛ւս – ՄըտեալիտաճարնայսաւրաւծեալնԱստուած...բ. 16բ-7բՓ[ոխէ] – Քրիստոսփառացթագաւորնայսաւրեկիրյընծայումն...գ. 17բ-8աՓ[ոխէ] – ԱյսաւրցընծայԵրուսաղէմեւզուարճացեալպայծառանայ...(15բ, 17աստ. լս. «Տեառնընդառաջին»):
8. 18ա-20աԸ. ԳանձՅովհաննուԿարապետին («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառփառաւքպանծալի, այսաւրցընծայսուրբեկեղեցի...ա. 20աբՄեղեդիեւտաղեր, ՅովհաննուԿարա[պետին] – Քեզմատուցանեմքայսաւր, / ՔրիստոսմիածինըդՀաւր...բ. 20բ-1աՓ[ոխէ] – ՄըկըրտիչընՔրիստոսի՝մեծկարապետընՅովհաննես...գ. 21ա-2աՄեղեդիանոյշ՝իՍրիկԿոստ[անդեայ] – Իդասըսհրեղինացյաւդեալմիանամք...դ. 22ա-3աԱյլտաղՅովհաննու, իՆերսիսէոգեալ («Ա-Ք») – ԱնմարմնոցընհրեղինացմարմնովհաղորդսուրբՅովհանէս...(19աստ. լս. «ՅովաննուԿարապետին», 20ա՝ «ԿարապետինեւՅովաննու»):
9. 23ա-7բԹ. ԳանձՊետրոսիՀայրապետին, իտէրՄխիթ[արայ] («ՎԱՐԴԱՅՊԵՏԻ») – Վերերգեմքհընչմամբ, վերնականտարփմամբ... Իստ. լս.՝ 25ա, 26ա՝ «ՊետրոսիՀայրեւԱբիսողոմի»:
10. 27բ-30բԺ. ՔարոզԱնտովնիԱնապատականիմեծճգնաւորի («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խրատմարդասիրիարարչագործին, որյիսկըզբաննեդաւիդրախտին...ա. 30բ-1աՄեղեդիեւտաղԱնտոնիԱնապատականի – Անտո՛ն, ոստանապատի, հովտացլերանցաղբերականց...բ. 31աբՓ[ոխէ] – Անձամբխոնարհիմիճըգնութիւնըսքո, ովսուրբհայրԱնտոն... (29աստ. լս. «ԱնտովնիԱնապատականի»):
11. 31բ-5բ Գանձ թագաւորաց, ի Մըխիթար[այ] («ՀԻՆԳԷԻԱՍԱՆ») – Համագոյական Հաւր սահման եւ Բան Հոգւոյդ իսկական... ա. 35բ-6ա Մեղեդի եւ տաղ թագաւ[որաց] («ՆԵՐՍԵՍԻ Է») – Նորահրաշ տեսիլ եւ գերագոյն, քան զբնութիւն... բ. 36աբ Փ[ոխէ] – Բարձրացիր դըշխոյ իմանալիդ Սիովն... (34ա, 35ա, 36ա ստ. լս. «Թագաւորաց»):
12. 36բ-9բ ԺԲ. Գանձ Վահանա Գողթեան տեառն («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խորան քեզ ողբ, Մայր Կաթուղիկէ...(37ա, 38ա ստ. լս. «Վահանայ Գողթնացոյն», 39ա՝ «Գողթնացոյն Վահանայ»):
13. 40ա-1բ Գանձ համաւրէն մարտիրոսաց («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառ փառաւք զարդարեալ յիշատակաւ սըրբոցըն բերկրեալ... ա. 41բ-2ա Մեղեդի եւ տաղ, ի Ներսիսէ ասացեալ («Ճ-Ջ») – Ճըշմարիտ վըկայք աստուածորդւոյն եղեալք... բ. 42աբ Յորդորակ է (լս-ից՝ Փ[ոխէ] («Ռ-Ք») – Ռահիւք յաշխարհի հալածանաւք ըզձեզ յաշխարհըն վերին...(41ա, 43ա ստ. լս. «Մարտիրոսաց»):
14. 42բ-5ա ԺԳ. Գանձ համաւրէն մարտիրոսաց, Կեչառեց[ոյ] («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խոնարհեալ Բանին Աստուծոյ, դուք բանաւոր գառինք հրազինեալք... ա. 45ա Տաղ համաւրէն մարտիրոսաց («Ա-Թ») – Արեգակն արդար ըզհուր սիրոյ ծագեա... բ. 45ա-6ա Փ[ոխէ] («ԲԱՆ Ի ՎԿԱՅՍՆ») – Բանիւ աւետաւոր բարառնաբար բարբառեց...
15. 46ա-8բ ԺԴ. Գանձ առաջաւորաց ի Նինուէ («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գոյիդ կատարեալ գերալըրացեալ, գերահրաշացեալ...
16. 48բ-51ա ԺԵ. Գանձ սրբոյն Սարգսի զաւրավա[րի] («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառ փառաւք զարդարեալ եկեղեցիք... ա. 51բ Մեղեդի եւ տաղ. Սոյն աւուրս սրբոյն Սարգսի («ՅԱԿ») – Յառաջտեսողէ յանմահին բան է ընդրեալ սուրբ Սարգիս... բ. 51բ-2բ Փ[ոխէ] («ԵՒ ԳՈՎԵՍՏ ԲԱՆԻՑՍ ԱՅՍ ՄԵՍ») – Երջանիկ մեծ զաւրական եւ Քրիստոսի յաղթող վկայ... (49բ, 50բ ստ. լս. «Սրբոյն Սարգսի», 52ա՝ «Սարգսի զաւրավարին»):
17. 52բ-4բ ԺԶ. Գանձ սրբոց Սուքիասանց, որ ի Սու[կաւետ] («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառ տաւնիւս ըղձալի, ուրախանան մանկունք Սիովնի... (53բ ստ. լս. «Սուքիասանց քաւշից»):
18. 54բ-8ա ԺԷ. Գանձ սրբոց Ոսկեանցն յակունս Եփրատայ ի վայել[ումն] («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խոստովանիմք ըզքեզ միածին, որ միացար անձամբ ի մարմին... (55բ ստ. լս. «Ոսկեանց քահանայից»):
19. 58ա-62ա ԺԸ. Գանձ սրբոց թարգմանչացն, տէր Մխիթար («ԲԱ. ՔԱՐՈԶԻՑ») – Բարձրեալ անքըննին, բնաւից լրութիւն... (58բ՝ «եւ ցաւաւք ծընեալնդաւձին ոխա///», 59ա՝ «///ցեալ հողն ի հող դարձեալ կենաւք տատանեալ...») (59աբ, 60բ, 62ա ստ. լս. «Թարքմանչացն», 60ա՝ «Սահակա Մեսրովպա», 61ա՝ «Մեսրովպայ եւ Սահակայ»): ա. 62բ-3 Տաղ գանձիս ասա՛յ («Ա-Ք») – Այսաւր մայր Սիոն, ցընծայ տաւնելով, բանա զառագաստն... (թ. 58ից յետոյ թերթ է ընկած):
20. 63ա-6ա ԺԹ. Գանձ Ղեւոնդեանց քահանայից («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խաղաղարար Աստուած Սուրբ Հոգի, աղբիւր անսպառ... (63բ, 65ա ստ. լս. «Ղեւոնդեանց քահանայից»): ա. 66ա Տաղ սուրբ քահանայից Ղեւոնդ[եանց] – Ի հանդէս տաւնի ձեր խրախացեալ... բ. 66աբ [Փ][ոխէ] – Հովիւք նըմանեալ քաջ եւ արի հովուին...
21. 66բ-9բ Ի. Գանձ Վարդանաց քաջ եւ արի նահատակացն («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խրամատեալ կանոնք աւրինի, հաւր համայնից սըրբոյն Գրիգորի...
22. 69բ-74ա ԻԱ. Գանձ հայրապետաց, ի տէր Մխիթար[այ] («ՎԷՇՏԱՍԱՆՔ Է») – Վայել է քոյին, վայելչականին, վառեալ աթոռին...(71ա ստ. լս. «Հայրապետացն Կոստանդնուպօլսոյ», 72բ՝ «Սուրբ հայրապետացն»):
23. 74ա-9ա ԻԲ. Գանձ Աղուհացից Կիր[ակէի], տեառն Մխիթար[այ] աս[ացեալ] («ԵՐԵՒԱՆԵՑԻՆ») – Երգ յաւերժական երգեմք բանական, երից դիմական... (75ա, 76ա ստ. լս. «Աղցից Կիրակէից»):
24. 79ա-82ա ԻԳ. Գանձ սրբոյն Թէոդորոսի զաւրավար[ի] («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խընջոյս հարսանեաց եւ նաւակատեաց... ա. 82աբ Մեղեդի ի Սրիկ Կոստանդեա, զինուորացն Թէոդ[որոսի] – Քաջամարտիկ մեծ զինուորին Թեոդորոսի յաղթող վըկայի... բ. 82բ-3բ Փ[ոխէ] – Խաղաղարար նոր թագաւոր քո զինուորացըն հոգեւոր...(81բ ստ. լս. «Թէոդորոսի զաւրավարի», 82բ՝ «Թէոդորոսի զինաւ"»):
25. 83բ-5բ ԻԴ. Գանձ Երկրորդ Կիրակէ Աղցից («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գեղապանձ լուսով, գեղասքանչ գունով... ա. 85բ-7ա Տաղ /// յո՞յս աւուրս ոգեալ. ասա՛ եւ զալեվորս յիշեա – Իբրեւ եղեւ տիւ ցերեկին, / Ելեալ գընաց յանապատին... (84բ, 85բ, 86բ՝ «Երկրորդ Կիրակի Աղցից»):
26. 87ա-90ա ԻԵ. Գանձ սրբոյն Կիւրղի՝ Երուսաղէմի հայրապե[տի] («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խորհուրդ անյայտ, ծածկեալ յաւիտեանց... (88ա, 89ա ստ. լս. «Կիւրղի Երուսաղէմի հայր»):
27. 90ա-2ա ԻԶ. Գանձ Երրորդ Կիրա[ակէի], յԱնառակ որդի («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ տիրական, անհաս, անճառ, անըսկըզբնական... (91ա՝ «Անառակ որդւոյն»):
28. 92ա-5ա ԻԷ. Գանձ սրբոյն Յովհաննու, Երուսաղէմի հայրապե[տի] («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խորհուրդ կենաց, պատճառ գալըստեան...
29. 95ա-7ա ԻԸ. Գանձ Չորրորդ Կիրակ[էի], առ մեծա[տան] եւ Ղազար[ու] («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ տիրական, որ նորոգեաց զաշխարհս ամենայն...
30. 97ա-9ա ԻԹ. Գանձ սրբոց Քառասնից, որք ի Սեբաստիա կատարեցան («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ հըզաւր անմահից արքա... ա. 99ա-100ա Տաղ Քառասնիցն Սեբաստիո մանկանցն («ԳՐԻԳՈՐԻ ԵՐԳՍ ԱՅՍ») – Գունդք սուրբ վըկայիցն ի սոսկալի պատերազմին... բ. 100ա Փ[ոխէ] («ՔԱՌԱՍՈՍՆ») – Քրիստոս փառաց թագաւոր, / Փառաւորեալդ ի զուարթնոց... (98ա, 99ա ստ. լս. «Քառասնիցն, որք ի Սեբաստիա»):
31. 100ա-2ա Լ. Գանձ Հինկերորդ Կիրակէին, առ Դատաւ[որն] («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ անքըննին, որ գըթացար յազգըս մարդկային...(101ա ստ. լս. «Դատաւորն»):
32. 102ա-5ա ԼԱ. Գանձ սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ հըզաւր անմահից արքա, Յիսուս Քրիստոս աւրհնեալ յարակայ... ա. 105աբ Մեղեդի եւ տաղ Լուսաւորչին – Գրիգորիոս առաքինի հըսկող Քրիստոսի զինուոր... բ. 105բ-6բ Յորդորակ է Փ[ոխէ] – Բ[ար]ձրացիր դըշխոյ փառաւք յաւրս...(102բ, 104ա՝ ստ. լս. «Լուսաւորչին Գրիգորի», 105բ՝ «Լուսաւորչին»):
33. 106բ-10բ ԼԲ. Գանձ Վեցերորդ Կիր[ակէին], ի խորհուրդ գալ[ստեան] – Աստուած անքըննին, / Անհաս ինքնութիւն,/ Անեղ էութիւն... (107բ, 109ա ստ. լս. «Գալստեան», 108ա՝ «Գանձ Վեցերորդ Կիրակէի»),109բ-10ա՝ «Գալստեան Վեցերորդ Կիրակէի. ի տէր Առաքե|110ա|լէ Սիւնեաց եպիս[կոպոսէ]»:
34. 110բ-2բ ԼԳ. Գանձ Ղազարու յարութեանն. Օգնեա՛ Հոգիդ Սուրբ («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խորհուրդ յառաջ քան զիսկըզբանէ, ի հարաշարժ յաշխարհաստեղծէ... ա. 112բ-3ա Մեղեդի եւ տաղ Ղազարու – Աւետիս Մարիամու մատուցանեմք... բ. 113ա [Փոխէ] – Ձայն կենդանատուն ձայնէր Ղազարէ արեկ արտաքս... գ. 113բ-4ա Փ[ոխէ] – Ձայնն այն, որ զաշխարհս եստեղծ, ձայն տայր Մարիամու եղբաւրն... (111բ, 112բ՝ «Ղազարու յարութեան», 113բ՝ «Ղազարու»):
35. 114ա-8ա ԼԴ. Գանձ մեծի տաւնի Ողոգոմեանն, որ է Ծառ[զարդար] («ՀԱՅՑԷ ՏԻՐՈՎ») – Համագոյական, / Հաւր սահման եւ բան... ա. 118բ Մեղեդի գալստեան Տեառն յԵրուսամէմ – Անեղանելիդ Աստըւած հրաշալի փառաւք երեւեալ մարմնով... բ. 118բ-9ա Յորդորակ է – Այսաւր գալըստեամբ քո Տէր ցընծացաւ երկիր...(115ա ստ. լս. «Ծառզարդի Ողոգոմեան», 116ա՝ «Ծառզարդին»):
36. 119ա-21ա Այլ գանձ Ծառզարդարին, ի Խաչատուր[է] («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խընդայ Սիովն, խորան բերկրալի, աթոռ Դաւթի... ա. 121աբ Տաղ սոյն աւուր երգեա քաղցրաբարբառ եղանակի – Այսաւր գալըստեամբ Աստուածորդւոյն... բ. 121բ-2ա Փ[ոխէ] – Այսաւր ցընծան արարածք խրախճանապէս աւրհնութեամբ...
37. 122ա-5բ ԼԶ. Գանձ Մեծի Երկուշաբաթին, Գրիգորի Ծեր[ե՞նցի] («ԳՐԻԳՈՐԻ Ե ՍԱ») – Գերագոյն էից,գերահրաշ գոյից, գերիմաստ վեհից... (123ա, 124ա՝ «Մեծի Երկուշաբաթին»): ա. 125բ-6ա Տաղ սոյն աւուրս՝ Մեծի Երկուշաբաթի – Անդ ի մէջ դրախտին երեք անձինք էին...
38. 126ա-9ա ԼԷ. Գանձ Մեծի Երեքշաբաթի, Գրիգոր վարդապետի («ԳՐԻԳՈՐ») – Գործ արարչական, գերահրաշական, գըթով գոյացան...(127ա, 128ա՝ «Մեծի [Երեք]շաբաթի»): ա. 129աբ Տաղ Մեծի Երեքշաբաթին յառաւօտին – Որք ընկալայք ի գործ զքանքար տէրունական... բ. 129բ-30ա Փ[ոխէ] – Ի քո սոսկալի ձայնէդ սարսափմամբ ոսկերքս դողան...
39. 130ա-2ա ԼԸ. Գանձ Մեծի Չորեքշաբաթին, ազնիւ («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ անեղին, որ կայր ծածկեալ... ա. 132աբ Տաղ Մեծի Չորեքշաբաթին – Գառն անարատ պատարագ, որ զմեղս բառնաս զաշխարհի... բ. 133աբ [Այլ տաղ նմին աւուր] – Հիանան այսաւր դասըք հրեշտակաց տեսեալ ըզմարդիկ... (131ա ստ. լս. խորագիրք՝ «Մեծի Չորեքշաբաթի»):
40. 133բ-7բ ԼԹ. Գանձ Մեծի Հինգշաբաթի, տէր Մխ[իթարայ] («ԶՊԱԿՍՈՐԴՍ») – Զահեղ զանքըննին զխորհուրդըս խորին... ա. 137բ-8ա Տաղ Մեծի Հինգշաբաթի – Անհաս խորհըրդով քառանիւթեայ տարրիւ պատկեր... բ. 138աբ Փ[ոխէ] – Լըքեալ լուծանէր մինն ի յընտրեալ գառանցն... (134բ, 135բ, 136բ, 137ա՝ «Մեծի Հինգշաբաթի»):
41. 138բ-41ա Խ. Կրկին գանձ Մեծի Հինգշաբաթին («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ ահագին... ա. 141ա-2ա Տաղ գանձիս Մեծի Ե.շ[ի] (Հինգշաբթի) («Հ-Ա») – Հոսեալ հրեղինացըն հաւաքեալ կային զաւրըք...
42. 142ա-6բ ԽԱ. Գանձ Աւագ Մեծի Ուրբաթուն, Խաչատուր («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խորհուրդ սոսկալի, անիմանալի, անճառելի եւ անքըննելի... ա. 146բ Տաղ Ուրբաթ գիշերո անոյշ – Զարհուրեալ զաւրացն երկնաւորաց խըմբից... (146բ՝ «...աւգնեա իմ Տէր Յիսուս: Առատաձեռնեայ աշակերտին///»): բ. 147ա [Աւագ Ուրբաթուն երեկոյին], [Փոխէ] – /// (սկ. թափուած) թեան, / Դու առագաստ մաքրական... (144ա, 145աբ՝ «Մեծի Ուրբաթի»):
Ծնթ. Թ. 146ից յետոյ՝ թերթ կամ թերթեր են ընկած, ուստի ա. եւ բ. տաղերը թերի են. մէկը՝ վերջից, միւսը՝ սկզբից:
43. 147ա-9բ ԽԲ. Գանձ Մեծի Շաբաթու Ճրագալուցին Խաչատուր վարդապետի ասացեալ («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խորհուրդ հանգըստեան եւթներորդ դարին ըստ գրեցելոյ... ա. 149բ-50ա Մեղեդի եւ տաղ Մեծի Շաբաթի – Որ եղելոցըս շնորհ բաշխէ, / Ըզնա պարգեւ Յովսէփ հայցէ... բ. 149բ-50ա [Յորդորակ] – Խունկ եւ զըմուռ նըշան թաղմանն...
44. 150աբ ԽԳ. Գանձ Յարութեան, ի տէր Մկրտչէ («ՄԿՐ...») – Մարդասիրութեամբ Որդիդ միածին եկեալ ի խընդիր եղծեալ պատկերին... (150բ՝ «...ի վիմին նըստեալ եւ զյարութիւնն աւետա///». վերջից՝ թերի՝ թերթ ընկած (150բ ստ. լս. «Յարութեան Տեառն»):
45. 151ա-4ա [Գանձ Թաղմանն Տեառն՝ Ճրագալուցի Զատկին ասացեալ Մխիթարայ վարդապետի] («[Տ]Ե...ՆԱԿԱՆ») – [Տէր տէրունական...] եւ քեզ հաճոյական, հիւսել տաղական, շար մարգարտական... ա. 154ա Մեղեդի Յարութեան Տեառն մերոյ՝ Յիսուսի Քրիստոսի – Աւետիս միշտ աւետեաց, / Հընչումն Տերըն մեր յարեաւ... բ. 154աբ Յորդորակ – Յարեաւ փառաց թագաւորն աւետիս... գ. 154բ Փ[ոխէ] – Ձայն աւետեաց կանանցն երգէր նըման փողւոյն... (սկիզբից թերի՝ թերթ ընկած):
46. 154բ-7բ ԽԴ. Գանձ Յարութեանն Տեառն, ի Խաչատուր վարդապետէ («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խորհուրդ հրաւիրման կամաց Արարչին, Հաւրն երկնաւորի... ա. 157բ Մեղեդի Յարութեան եւ յորդորակ («ՆԱ») – Նոր ձայն աւետեաց հրեշտակապետն այսաւր... բ. 157բ-8ա Փ[ոխէ] («ՆԵՐՍԵՍԻ Ե») – Նոր իմն աւետեաց բարբառ նորազուարճ ձայնիւ... (156ա ստ. լս.՝ «Յարութեան»):
47. 158ա-9բ ԽԵ. Գանձ Յարութեանն ի Մկրտչէ եպիսկոպոսի («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ աւետեաց ձայն ուրախալի, / Գոչէր Գաբրիէլ պետըն հրաշալի... ա. 160ա [Գրիգորի Նարեկացւոյ, տաղ Յարութեան] – [Սէր յառաւօտէ...]... Կամ սիրոյ շըրջան, կամ սիրոյ շըրջան առեալ, / Աստեղք բոլորեալ (այսչափ): բ. 160ա Դարձեալ յայտնի այլանըման առ ծովակին տիբերական... գ. 160աբ Փ[ոխէ] («Ա-Լ») – Արմատ անմահութեան, որ տընկեցար ի մէջ երկրի... դ. 160բ Մեղեդի անոյշ, Յարութեան («ԿՈՍՏԱՆ») – Կանանցըն կանխեալ եկին ի գերեզմանն, զեւղս անոյշս բերին... ե. 160բ, 164ա Փ[ոխէ] («ԴԻՆ») – Դարձան խընդութեամբ յոյժ խընկաբերկայքն... զ. 164աբ Այլ տաղ Յարութեան – Դասքըն հրէական էին պահապան սուրբ գերեզմանին... (վերջից՝ թափ., 164բ՝ «... Ասէ Ադամա. Տեսէք յորժամ գայ///»):
է. 163ա///արիք դէմ նորա, / նըշան կա ի մարմնոյն վերայ, / նըշան բեւեռացն ոտիցն եւ ձեռաց. / Յորժամ խոցեցին նայ երկինք ՚ւ երկիր դողաց. / Զինաւորն եբաց զկող մարմնոյն կենաց, / Ջուր ՚ւ արիւն մարդկան կենարար ի մարմնոյն բըղխեաց: / Փառք Հաւր անեղին, ւ Որդւոյն միածնին, / Պատիւ Սուրբ Հոգոյն, որ այսաւր ըզմեզ նորոգեաց:
Ծնթ. Սկ. թափուած, թերթերը՝ խառնուած, ճիշտ կարգը՝ 160-164-163, բայց սրանց միջեւ եւս թերթեր են ընկած:
48. 163աբ, 167աբ, 161աբ ԽԷ. Գանձ նոր Կիրակէին, ի Գրիգոր վարդապետէ («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գաղտնի խորհըրդին գուշակեալ ի հին գունդ մարգարէին... ա. 161բ, 168ա Մեղեդի Յարութեան (լս-ում՝ Նոր Կիրակէ) – Այսաւր նոր արեւ հարեալ, / Ի նորահրաշ արեգակնէ... բ. 168ա Յորդորակ – Միաշաբաթ երեկոյին, / Եմուտ փակեալ դրամք առ նոսին... գ. 168բ, 162ա Այլ տաղ Նոր Կիրակէին – Ով քաղցրաձայնեալ քաղցրախաւսէր երգով...
49. ԽԸ. 162աբ, 166աբ, 165աբ, 169ա ԽԶ. Գանձ Աշխարհամատրեան եկեղեցոց, Մկրտիչ («ՄԿՐՏԻՉ») – Մաքրեալ տաճար սուրբ տերունական աստուածընկալ լուսաճեմ խորան... ա. 169ա Մեղեդի եկեղեցոյ անոյշ – Քրիստոս եկեալ քահանայապետըն սուրբ... բ. 169աբ Այլ մեղեդի եկեղեցոյ եւ յորդորակ («ՆԱ») – Նորազուարճ խընդութեամբ բերկրեա ցընծալով... գ. 169բ Տաղ Եկեղ[եցոյ] (լս.՝ Եւ Էջմիածնին) – Սուրբ է տաճար տէրունական, եկեղեցի աստուածական... (վջ. թափուած՝ 169բ՝ «...եկեղեցի կանգնեալ խորան///»):
50. 170ա-1բ [Գանձ Համբարձման Մկրտչի] («[ՄԿ]ՐՏԻՉ». սկ. թերի՝ թափուած) – [Մեծապայծառ տաւնիս ահագին...]... ացն իւրոց ակնարկեաց, / ըզքերովբէսն աթոռ յաւրինեաց... ա. 171բ Տաղ ազնիւ եւ պիտանի («ԱՆԴՐԻԱՍԻ») – Այսաւր անդրանիկ Հաւր միածին Որդին... բ. 171բ-2ա Փ[ոխէ] («ՎԱՐԴԱՊԵՏ») – Վեհից թագաւորն այսաւր առ հայր մտանէ...
51. 172ա-5ա ԽԹ. Գանձ մեծահրաշին՝ ի Մաթէոսէ («ՄԱԹԷՈՍԻ ԽՆԴՐԵԱՑ ԳՐԻԳՈՐ») – Միակդ ի յէից, մինդ անտես յաչից, որ մերձ ես սըրտից...
52. 175ա-7բ Ծ. Գանձ հսկման Կիրակէի, Գրիգոր վարդապետէ («ԳՐԻԳՈՐԻ Ե») – Գերանճառ արփի, գոլ պատճառէի գոյից ամէնի... ա. 177բ-8ա Տաղ հըսկման Կիր[ակէի], ի տէր Ներսիսէ («ՆԵՐՍԵՍԻ Ե ԲԱՆՍ») – Նոր ծաղիկ պայծառ ցուցաւ, / Այսաւր ի նոր գերեզմանէ... բ. 178աբ Փ[ոխէ] («ՄԿՐՏԻՉԵ») – Մեծ հառաչանաւք եկին, յայնմ առաւաւտին...
53. 178բ-81բ ԾԱ. Գանձ գալստեան Սուրբ Հոգւոյն: Աւգն[եա] («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ հըզաւր Հոգի Աստուծոյ, անճառ մըտաց անհաս խորհըրդոյ... ա. 181բ-2ա Տաղ անոյշ, ի տէր Ներսիսէ – Աստանաւր ծագեաց լոյս աւետեաց կենաց... բ. 182ա Տաղ ի տէր Ներսիսէ (Նվագե Հոգւոյս տըվողին իմաստ բանի ընդ ձայնի») – Ներհիւսեսցուք քաղցր եղանակ, / Վայելչագեղ երրեակ անձանց...
54. 182բ-5ա ԾԲ. Գանձ Երկրորդ աւուր գալըստեանն Հոգւոյն («ՅՈՎԱՆՆԷՍ») – Յաւէտ իսկապէս ընդ Հաւր միապէս եւ աստուածապէս... ա. 185աբ Ի մեծի աւուրս տաւնիս, / Հոգիդ սուրբ իջեալ յերկնից... բ. 185բ-6ա Տաղիս յորդորակ է՝ Հոգոյն Սրբոյ – Ով անմահ հաց կենաց, մեզ տուար Տէր Յիսուս...
55. 186ա-90բ ԾԳ. Գանձ սրբոց Հռիփսիմեանց («ՎԿԱՅԱԿԱՆԱՑ») – Վայելչականաց, վայելման փառաց, վերնապար կառաց... ա. 190բ-1բ Տաղ ի տէր Ներսիսէ. Կուսանաց («ԱՌ ՀՌԻՓՍԻՄԵ») – Առաւաւտ լուսոյ, արեւելեան ազանց... բ. 191բ Փ[ոխէ] («ԿՈՅՍՆ Է») – Կենդանի վըկայք, կոյսք իմաստունք եւ սուրբք...
56. 191բ-4ա ԾԴ. Գանձ Գըլակայ վանից Սուրբ Կարապետին, ի Գրի[գորէ] («ԳՐԻԳՈՐ») – Գոյիդ հըզաւրի Աստուծոյդ մեծի եւ բարերարի...
57. 194ա+218ա–21ա ԾԵ. Գանձ սրբոց մարգարէիցն, Մխիթար[այ] («ԽՈՐՀԸՐԴՈՑՆ») – Խորհուրդ անքըննին, խորք, որ չերեւին... ա. 221աբ Տաղ սուրբ մարգարէից («ՆԵՐՍԷՍԻ») – Նորահրաշ տաւնիւս, տեսանողացըն ցընծասցուք... բ. 221բ-2ա Յորդորակ («Ա-Ռ») – Աստուածային խորոցն անճառ խորհըրդածուք սուրբ մարգարէքն... գ. 222բ Փ[ոխէ] («Ս-Ք») – Սոփոնաս եւ Անգէաս, Ամովս Յովսէ եւ Միքիաս...
58. 222բ-4ա ԿԳ. Գանձ մանկանցն Բեթղահէմի («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խանդաղակաթ սըրտիւ տենչալի երամք աղաւնեաց... ա. 224աբ Տաղ մանկանցն Բեդղեհէմ[ի] – Սարսեալ Հերովդէս, դողայր ընդ լուր արքային... բ. 224բ-5ա («Ա-Ք») – Արթունք զըւարթունք, / Բանին բանաւոր ծիծռունք...
59. 225ա-7բ+204ա ԿԴ. Գանձ սրբոց Կուսանաց եւ մարտիրոսաց «Ի փառս Տեառն) – Ի սկըզբան էիդ, / Ի լուսոյ լուսիդ...
60. 204ա-6ա ԾԸ. Գանձ ամենայն ճգնաւորաց («Ճգնաւորէ») – Ճըգնաւորք ընտրեալ, / Ճշմարիտ ընտրեալ, / Զմարմին ձեր ճընշեալ...
61. 206բ-11ա ԾԹ. Գանձ Լուսաւորչին որդոց եւ թոռանց («ՏԱՒՆԻՑ ԱՆԵԼ») – Տաճար երկնային, տուն քրիստոսային, տեղի անմահին...
62. 211ա-3բ Կ. Գանձ Ներսէսի հայրապետ[ին] եւ Խադա եպ[իսկոպոսի] («ԳՐԻԳՈՐ») – Գոյ մեզ ցընծալի եւ ուրախալի Հայոցս Արամի... ա. 213բ-4ա Տաղ ի Սրիկ Կոստանդեայ – Հընչմամբ ձայնիւ բերկրանաց, / Գովեմք զհայրըդ շնորհաց... բ. 214ա («ՆՎԱ») – Նոր մեծահանդէս տաւնիս սուրբ հայրապետիս, / Քաղցրաձայն երգով գոչեմք ի յեկեղեցիս...
63. 214ա-7ա ԿԱ. Գանձ առաքելոցն երկոտասանիցն («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խորհըրդազգած քո մարդեղութեանդ, զորս ընտրեցեր յառաջ գիտութեամբ... ա. 217աբ Տաղ ազնիւ ի տէր Ներսիսէ («ԵՐԳՍ ԱՅՍ ՆԵՐՍԻՍԻ») – Եկայք զուարճացեալ...
64. 217բ, 195ա-7բ ԿԲ. Գանձ սուրբ Տապանակին («Ի ԽՆԴՐՈՅ ՎԱՐԴԱՊԵՏԻՆ ԳՐԻԳՈՐԻՆ») – Իմաստութիւն Հաւր անճառական, եւ փառակից Սուրբ Հոգւոյն բըղխման... ա. 197բ-8ա Տաղ Տապանակին – Այսաւր զտապանակ ուխտին, / Ըզխորհուրդ մարմնոյ Փըրկչին... բ. 198աբ Յորդորակ է («ԿԱՐԱՊԵՏ ԱՆԱՐԺ») – Կաթուղիկէ եկեղեցիս, / մայր սուրբ լուսոյ հարսնարանիս...
65. 198բգդ-9բ ԾԶ. Գանձ Վարդավառին, Մկրտ[իչէ] («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ մեզ յայտնեալ... ա. 199բ Մեղեդի Վարդավառի. անոյշ ասա՛ թէ գիտ – Արփիական, ը՜, լոյսն, որ ի ծոց Հաւր... բ. 199բ-200ա Փ[ոխէ] – Աստանաւր տեսիլ ահեղ ի լեառըն Թաբաւր... գ. 200աբ Տաղ Վարդավառի, պիտանի եւ անոյշ – Գաւհար վարդըն վառ առեալ... (199ա ստ. լս. «Վարդավառ է»):
66. 201ա-3բ ԾԷ. Գանձ Փոխման ամէնաւրհնեալ սուրբ Աստուածած[նի] («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառ հրաշակերպ վեհին, / Սաւառնացեալ տեսլեամբ ահագին... ա. 203բ, 228աբ Տաղ Փոխման սուրբ Աստուածածնին – Այսաւր Գաբրիէլ հրեշտակապետն եկեա... բ. 228բ-9ա Փ[ոխէ] – Անարատ տաճար եւ առագաստ լուսոյ...
67. 229բ-32ա ԿԵ. Գանձ Խաչվերացման աւուրն («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խորհուրդ ընտրեալ յառակ գուշակէ...
68. 232բ-4բ ԿԶ. Գանձ Սրբոյ Խաչին («ՅՈՎԱՆՆԷՈՍ») – Յեդեմական տընկոյն աւրհնութեան եղեր... ա. 234բ-5ա Մեղեդի ի տէր Ներսիսէ, Խաչի («ՆԵՐՍԻՍԻ Է») – Նոր դրախտին եկեղեցոյ, ծառ կենաց տընկեալ ի մէջ... բ. 235ա-6ա («ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ՀԱՅՈՑ») – Կենաց փայտ տընկեալ ըզքեզ, տընկողին զԵդեմ...
69. 236ա-8բ ԿԷ. Գանձ Գէորգեա զաւրավարին («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խընդայ հրաւէր,մանկո՛ւնք Սիովնի, ձեզ աւետիս ձայնիւ բերկրալի... ա. 238բ-9ա Մեղեդի անոյշ, սրբոյն Գէորգե[այ] («Ի ԿՏ») – Ի հանդիսական տաւնիս, / Երգելով զերգըս հեշտալիս... բ. 239ա [Տաղ եւ Յորդորակ] – Րամեալ ըզկիրըս տանջանաց, / Զերկունս հանուր ընդ քո վըշտաց... (238ա ստ. լս. «Գէորգեա զաւրավարին»):
70. 239բ-42ա ԿԸ. Գանձ Վարագայ Խաչին, ի Գրիգոր վարդ[ապետէ] («ԳՐԻԳՈՐԻ Ե ՍԱ») – Գլուխն եկեղեցոյ, վէմըն հաւատոյ, նեցուկըն յուսոյ... ա. 242աբ Տաղ Վարագայ Սուրբ Խաչին – Այսաւր մեծ զարմանք հրաշից... բ. 242բ [Յորդորակ] – Ամփոփեալ զնըշան խաչին ի Վասպուրական երկրին... գ. 243ա Այլ տաղ Խաչի, ազնիւ եւ պիտանի – Այսաւր ի ձեռըն խաչին, / Եւ պատուական վըկային... դ. 243աբ Փ[ոխէ] Այլ ձայն (լս-ից) – Այս սուրբ նըշանս երկնային...
71. 243բ-6ա ԿԹ. Գանձ Գիւտ Սուրբ Խաչին, Խաչատուր վարդապետէ («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խաչի քո Քրիստոս երկիրպագանեմք... ա. 246ա Մեղեդի Խաչի, ի Գրիգոր Նարեկեց[ոյ] – Ես ձայն զառիւծուն...(244բ ստ. լս.՝ «Խաչգիւտ է»):
72. 246ա-9ա Հ. Գանձ առաքելոցն Եւթանասնիցն, ի Գրիգոր վարդապետէ («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գերագոյն գոյէ, գերիմաստ վեհ է... ա. 249ա Տաղ առաքելոցն – Աղաչանաւք մաքուր դասին... (247ա, 248բ ստ. լս. «Եւթանասնից առ»):
73. 249բ-51բ ՀԱ. Գանձ Նիկողայոսի հայրապետի. Գրի[գորի] («ԳՐԻԳՈՐ») – Գաւազան ծաղկեալ, / գեղաղէշ փայլեալ... ա. 251բ-2ա Տաղ նորին – Որ ի յեւթեանց սեանց մին ցուցեալ... (250բ՝ «Նիկողայոսի»):
74. 252ա-4ա ՀԲ. Գանձ սրբոց հրեշտակապետացն՝ Գաբրիելի եւ Միքայելի, եւ ամենայն եր[կնային զօրացն] («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառ խորհուրդ հրաշական... ա. 254ա Մեղեդի հրեշտակաց, անկոյշ («ԳՐԻ») – Գովեստ բերկրանաց քաղցրաձայնեալ երգեմք... բ. 254աբ Յորդորակ է («ԶԱՒՐԱՎԱՐ») – Զաւրք երկնային զըւարթնոց...
75. 254բ-6բ ՀԳ. Գանձ սրբոյն Յակովբայ Մծբնա հայրա[պետի] («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծահըռչակ անուն գովելի... ա. 256բ-7ա Մեղեդի («ՄԱԹՈՍ») – Մեծի հանդիսի աւուրս... բ. 257աբ Փ[ոխէ] («ՎԱՐԴԱՊԵՏԻՆ») – Վարժից հանուրց եկեղեցեաց...
76. 257բ-9բ ՀԴ. Գանձ Իգնատիոսի եւ Պաւղիկարպոսի, Գրիգոր վարդապետի («ԳՐԻԳՈՐԻՈՍԱ») – Գոհաբանական, / ձայն նըւիրական... ա. 259բ [Տաղ] – Ի սուրբ սերմանց առաքելոցն... բ. 259բ-60ա Փ[ոխէ] – Իգնատիոս, մանուկ բարի...
77. 260ա-2բ ՀԵ. Գանձ սրբոց առաքելոցն Թադէոսի եւ Բարդողիմէոսի, Յուդայի եւ Շմաւոնի, ի Գրիգոր վարդապետէ («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գերարփի պայծառ, համայնից պատճառ... ա. 262բ-3ա («ԲԱՐԴՈՂԻՄԷՈՍ») – Բանն որ ի Հաւրէ ծագեալ... բ. 263աբ Փ[ոխէ] («ԱՌԱՔԵԼՈՅՆ ԵՐԳՍ») – Արեգակն արդար, / լոյս ի Հաւրէ ծագեալ...
78. 263բ-6ա ՀԶ. Գանձ Դաւթի մարգարէին եւ Յակովբա առաքել[ոյն] («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խորք անքըննին, / անճառան հասին... ա. 266աբ [Տաղ Դաւթի մարգարէին եւ Յակոբայ առաքելոյն](«ՅՈՀԱՆԵՍ») – Յիսուս լոյս ծագեալ յաշխարհս... բ. 266բ-7ա Փ[ոխէ] («ՅՈՀԱՆԵՍԻ») – Յակովբոս ընտրեալ վըկայ որդի Յովսեփայ...
79. 267ա-9ա ՀԷ. Գանձ սըրբոյն Ստեփաննոսի Նախա[վկայի] («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ հըզաւր անմահ թագաւոր... ա. 269աբ Մեղեդի ի տէր Ներսիսէ («Ի ՍՏԵՓԱՆՆՈՍ») – Ի խաչին տընկեալ որթոյն... բ. 269բ-70ա Փ[ոխէ] («Ի ՆԵՐՍԻՍԷ») – Ի գաւազանէն յԵսսեայ ստեղնեալ Ստեփանոս... գ. 270աբ Փ[ոխէ] («ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԷ») – Կենդանի վըկայ մահուամբ...
80. 270բ-4ա ՀԸ. Գանձ սրբոց առաքելոցն Պետրոսի եւ Պաւղոսի («ՍԱՐԳԻՍ ԳՐԻՉ») – Սուրբ Երրորդութիւն, ստեղծաւղ զաւրութիւն... ա. 274ա Մեղեդի եւ տաղ Պետրոս[ի] եւ Պաւղոսի («ԳՈ») – Գըլուխ եկեղեցոյ եւ վէմ հիմնական շարժելի... բ. 274աբ Փ[ոխէ] – Պետրոս եւ Պաւղոս, քրիստոնէից պարծանք... գ. 275ա Փ[ոխէ] («ԱՌԱՔԵԼՈՅՆ») – Այսաւր ցընծացէ՛ք, եղբարք... դ. 275աբ Փ[ոխէ] («ՊԵՏՐՈՍԻ») – Պաղատիմք առ ձեզ, ընտրեալք...
81. 275բ-7բ ՀԹ. Գանձ որդոցն Որոտման՝ Յակովբա եւ Յոհաննու, Գրիգոր վարդապետէ («ԳՐԻԳԳ... Է ՍԱ») – Գերապանծ լուսով, գեղասքանչ գունով...(276բ՝ «...որ ընդ լուր բանին մատ///», 277աբ՝ «///իվն յայտնեսցի աստուածաբանի... յորժամ եւ բազմի յաթոռ///». 277ա ստ. լս. «Որդոց որոտմանց»):
Ծնթ. Գանձը միջից եւ վերջից թերի է՝ 276-277րդ թերթերից յետոյ թերթեր են թափուած:
82. 278աբ (սկ. թափ.) [Գանձ ս. Բարսղի հայրապետին] («[ԽԱՉԱՏՈ]ՒՐ») – [Խաչայբարձ արեւի պանծալի...]... ուրուկին լուծելոյ [ի խոր]... ա. 278բ Տաղ սուրբ հայրապետ Բարսղի («ԽԱՉԱՏՈՒ[Ր]») – Խոնարհիմք հոգւով մաղթողական ձայնիւ... (վջ. թափ. 278բ՝ «...յաղաւթանըս էր հիւսից: Իիա///»): բ. 279ա [Մասն տաղի]:
Ծնթ. թ. 278րդից յետոյ թերթ է ընկած:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
7բԱսա՛յ եւ զմեղաւորս յիշե՛ա (նման՝ 7ա, 118բ, 203բ):
62բԵւ զմեղաւոր գըծողս յիշ[ե՛ա]:
85բ Տաղ [ի] սոյն աւուրս ոգեալ ասա՛ եւ զալեւորս յիշե՛ա:
90բԱնառակին ասա՛ եւ զանառակ գծողս յիշե՛ա:
125բ-6ա (ստ. լս.) Յիշեցէ՛ք զպատուական եւ զկուսակրաւն քահանայ՝ զՅով[հաննէսն], |126ա|, որ յորդ եւ առատ մեղր ջամբեցոյց մեզ, յաղաւթս յիշ[եա՛]:
168ա(ստ. լս.) Ո՜վ բարի (՞) յեղանակողք, եթէ ծա[նր] է ձեզ, նա «Յիսուս Որդոյ» յեղանակն է, եւ ինձ թողութիւն շնորհեա (էջի վերեւում՝ «Միաշաբաթ երեկոյին... տաղն է»):
204ա (արտաքին լս. նորոգուած, յիշ. մի մասը՝ սպիտակ թղթի տակ) Արդ, ո՜վ/// բարի, միածնի Որդի, բարեխնամ պ///գի, տըաւղըդ բանի, ինձ անարժա[նիս] /// քեզ փառք յամենի: Ողորմի:
217բ(տաղին կից)՝ Երգող տաղիս, յիշէ զՄա[տ]թէոս:
249աԶմեղապարտ ծրողս յիշե՛ա, աղաչեմ, ով երգողք:
279աբ (պահպանուած՝ լոկ փշրանքներ, դժուարընթեռնելի) Փառք /// [Եր]րորդութեան, հաս///. Շնորհիւ Տեառն /// Աստուած /// արդ եւ/// Գանձարան /// [փ]ծուն գրչ/// անիսէ ի սա/// խոհ անպի[տ]/// զոր շարատո/// մերով փըծուն/// մատամբս եւ պ///յարմար, կամանչ/// |279բ| ///շես, զի լի/// որկ/// ի սէր արք/// ել: Արդ, գրեցաւ Աստուած/// [գան]ձուցն Աստուծոյ ի հռչակա[ւոր]/// աբնակ մայրաքա[ղաքիս] [Աստուած]ածնի եւ ի հրաշա[փառ] ///: Արդ, աւարտ /// ի մեծ թվա[կա]ն[իս]/// Արծն եւ ի թագաւոր[ութեան]/// էր եւ երկ[իւ]ղածն/// ասանկ նաւք եւ/// Գանձարանին/// որ ստացա/// յիշատակ իւ[ր]/// ի որուն ոչինչ աւ/// կամ ///ամա/// եմ զասն///եժն/// ով կամ գաղա[փարող] /// [յաղաւ]թս ձեր ըստ/// [Յո]վանն եւ վթռ/// կ գն/// աա փոխեալ/// Աստուածածնին: ///այ ելէք իսմ/// լս զքարտ[եզ]/// յիշեալ լինիք. ամէն: (2 տող՝ չգրած) ///անեղացան մեզ/// մեր ստարամես///:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 249բ (1679 թ., նոտրգիր, արտաքին լս-ը՝ եզրահատուած) [Թ]վին ՌՃԻԸ. (1679), [յ]ունիս ամս[ի] Դ. օրն, դըղըրդեալ շարժեցաւ յերկիրս Ա[ր]ա[ր]ատե[ան]:
2. 3ա(ԺԸ. դ., նոտրգիր) Գոհար վարդն ին[ք]ագոյն սիրայմարքն ոսկէ է:
40բ(ԺԸ. դ., նոտրգիր, նոյն ձեռքով) Հ<հ>աւատասցի, զոր եւ խօսեցայ եւ ես խոնարհ հեզ է յոյժ, |41ա| Խնկի ծառի նման ես, / Պտուղ դու քաղցրայհամ ես, / Ես գրեցի Ղազ[արու] գալըստ[եան]:
3. 3ա(ԺԸ. դ., անարուեստ բոլորգիր) Յիշեա՛ հոգիս Ազարիին (նման՝ 6ա, 9ա, 12ա, 16ա, 19բ, 26բ, 30ա, 35ա, 39բ, 44բ, 48բ, 51ա, 54բ, 57բ, 61բ, 65բ, 69ա, 89բ, 91բ, 94բ, 96բ, 99ա, 101բ, 104բ, 109բ, 112բ, 117բ, 121ա, 124բ, 128բ, 131բ, 136ա, 140բ, 146ա, 153ա, 156բ, 159բ, 167բ, 217ա):
82ա(ԺԸ. դ., նոտրգիր) Աստուած ողորմի Ազարին (նման՝ 87ա, 95ա, 110բ):
90ա(ԺԸ. դ., անարուեստ բոլորգիր) Յիշատակ է գանձս Ազարին եւ իւր կողակցին՝ Սայիբ Սուլթին:
92ա (ԺԸ. դ., անարուեստ բոլորգիր) Աստուած ողորմի Շահվէլու որդուն՝ Ազարին:
97ա (ԺԸ. դ., անարուեստ բոլորգիր) Գանձս Ազարին է:
4. Բ. կազմաստառին, մատիտով (ԺԹ. դ., շղագիր) Աչքդ խաւարի, յիշատակարան կտրո՛ղ. Ս. վ. Ա. [Սահակ վարդապետ Ամատունի (՞)]:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին՝ «2. Գանձարան», 1ա՝ «818/2807»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 12բ՝ «Այր», 26բ՝ «Ձա Ձայն Տեառն», 52ա՝ խառն տառեր «ԶՅՅԲԴ», 70բ՝ «Հաստատուն արուն», 70բ՝ «հակտես ծառիհ», 106ա՝ «Խընդաձաձահ է էրաշ արքայ հմարէաալ», 122ա՝ «Թոռամնեալ է», 155ա՝ «Աահա աա... հհհհհհ», 156բ՝ «Հնում, նում, տախսհ», 169բ՝ «Արդ, աւրհնեալ է Հայր Որդոյ միածնի՞», 174բ՝ «Գիրան», 185ա՝ «Այս[աւր] Գաբրէլ», 217ա՝ «Լի ճանայտ իմւ», 219բ՝ «Երմոնին փառաւք միածնին յիշեա»:
2808
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄԼ.-ՌՄԼԱ. – 1781-1782 |
ԳՐԻՉ՝ Բրաբիոն:
ԹԵՐԹ՝ 460+1 (կրկն.՝ թ. 1. գրչի էջակալում՝ 1-898, որ է՝ 8ա-456բ). չգրուած՝ 1աբ,1գ-4բ, 5բ, 113բ, 124բ, 268բ, 344բ, 457բ–60բ: ՊՐԱԿ՝ 1+Ա-ԽԸx8 (Ա՝ 13, Բ-Զ, Ը, ԺԹ, ԻԱ-ԻԵ, ԻԷ, ԻԹ՝ 12, Է՝ 14, Թ, ԻԶ՝ 9, ԺԱ, ԺԸ, ԼԶ՝ 6, ԺԲ՝ 5, ԺԷ՝ 7, Ի՝ 15, ԻԸ, Լ, Խ՝ 10)+4՝ թ. 457-60: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ 1. ոճաւորուած զինանշան, վերեւը՝ թագ, ներքեւում՝ «D&CBLAUW», 2. թագապսակ բոլորակ, որի եզերաշրջանակի մէջ՝ «PROPATRIA LES©UB///», մէջը՝ մահիկով պսակուած գաւազան, որից աջ՝ «S», ձախ՝ անընկալելի պատկեր, ներքեւում՝ անհասկանալի գիր. շրջանակից դուրս, կողքին՝ մի տող գիր՝ «D///», 3. բուսական ոճաւորմամբ զինանշան, ներքեւում՝ «HONIC», կողքը՝ «J. LIONIG & ZOONEN», 4. շրջանակ, մէջը՝ «GR», վերեւում թագ եւ դափնու երկու տերեւ, 5. ցանկապատուած տարածք, մէջը՝ եռաժանիով մարդ, որի առջեւում թագակիր առիւծ, մի ձեռքում՝ սուր, միւսում՝ նիզակներ, վերեւում՝ «IKW PROPATRIA»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,4x18,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (1. 6ա-108բ՝ 16,8x 12,9, 2. 109ա-172բ՝ 18,2x13,6, 3. 173ա-268ա՝ 17,8x14,4, 4. 269ա-456բ՝ 17,8x13,2): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (գրչափոխութեամբ՝ 1. 5ա-7բ, 109ա-172բ, 269ա-457ա, 2. 8ա-108բ, 3. 173ա-268ա. նմուշք. խիտ՝ 10ա, խոշոր՝ 110ա, միջին՝ 179ա): ՏՈՂ՝ 32-33 (8ա-108բ), 27 (109ա-172բ, 269ա-456բ), 30 (173ա-268ա): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը կապտաւուն մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
Նմուշ 10ա
Նմուշ 110ա
Նմուշ 197ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր (միայն՝ 8ա): Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին տեղ-տեղ քերծուած, անկիւնները՝ թեթեւակի մաշուած, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքվ գրադաշտը մգացած, որի հետեւանքով լուսադրոշմները լաւ չեն երեւում. գրադաշտը կարմրով սահամագծուած (բացի՝ 173ա-268ա). ստ. լս.՝ յիշագրեր (6բ-108բ՝ միայն Բ. երեսներին). արտատպումեր հանդիպակաց էջին՝ 1բ, 4բ, 457ա եւ արտացոլք հակառակ էջերին՝ 457բ. 8ա՝ վերի մասում 14 տողի չափ բաց թողնուած տեղ՝ հաւանաբար կիսախորան-ճակատազարդի համար. թերթերի հիմք-ելուստներ ընդմէջ թերթից՝ 108-9 (1), 166-7 (1), 172-3 (2), 268-9 (3), 312-3 (2):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
5ա-456բ [Մինասայ Վաղարշկերտցւոյ. Քարոզք]
5ա [Տիտղ. թ. Ա.] Մինասայ Վաղարշկերտցւոյ, անարդիւն վարդապետի քարոզք, արարեալ ըստ իւրումն ըղձից եւ բարեսէր կամաց, ի խնդրոյ որդիացելոյն իւրոյ եւ ուսումնասէր աշակերտի՝ Գէորգեայ սարկաւագի, ի փառս միոյն Աստուծոյ եւ ի զբօսանս դեռավարժ եւ ուսումնասէր մանկանց Սրբոյ եւ Մեծի շնորհածաւալ Աթոռոյն Էջմիածնի:
6ա [Տիտղ. Բ.] Գիրք քարոզութեան. բաժանեալ յերկուս հատորս: Հատոր առաջին: Սրբոյ եւ մեծի, անյաղթելի եւ սարսափելի Աթոռոյն Էջմիածնի միաբան, համանգամայն իսկ եւ ծայրագոյն նուիրակ մեծի կայսերապերճ մայրաքաղաքիս Կոստանդնուպօլսոյ, տեառն Մինասայ սրբափայլ արհիեպիսկոպոսի եւ աստուածաբան բարեսէր վարդապետի արարեալ: Եւ գրեցեալ ի հայրապետութեան սրբոյ եւ մեծի, տիեզերահռչակ եւ հանրաիշխօղ, լուսակառոյց եւ քրիստոսահիմն Աթոռոյն Էջմիածնի՝ տեառն Ղուկասու երիցս երանեալ սրբազնակատար եւ գերընտիր կաթողիկոսի եւ ծայրագոյն պատրիարգի ամենայն Հայոց:
1.6բ-7բ (Նախաբան հեղ.-ի) Բան առ բարեմիտ ընթերցօղսդ – Բարեպէս ուսուցին մեզ հարք սուրբք՝ աստուածապաշտութեամբ կեալ յայսմ աշխարհի... զի եւ դուք լինիջիք յիշեալք ի նոյն բարին, որում փառք եւ երկիրպագութիւն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Ծնթ. Լս-ում սուրբգրային քաղուածքների յղումներ:
2. 8ա-14բ Առաջաբանութիւն քարոզից՝ ի յամենայն դեռավարժ քարոզչաց ասելի. մինչ քարոզն ըստ ուրին ի յատենի աստուածեանն սքանչելանուն Աթոռոյն Սրբոյ Էջմիածնի ասել հանդիպեսցի, տեառն Մինասայ գերիմաստ եւ աստուածաբան վարդապետի ասացեալ: Գլուխ առաջին – Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ եւ Տեառն անախտ եւ անարատ հարսին... եւ ակն կալայց եւ սպասեցից Աստուծոյ փրկչին... ամէն:
Ծնթ. Լս.-ներում կան գրչի ձեռքով արուած բնագրային բազմաթիւ սրբագրում-յաւելումներ:
3. 14բ-5ա Նորին Մինասայ վարդապետի դարձեալ յառաջաբանութիւն քարոզաց, եւս ի նոյն սրբոյ առն Մովսիսի Խորենացւոյ առեալ, պատշաճօղ ըստ առաջնոյն առ Սուրբ Աթոռս աստուածեան յոյժ ընդարձակ մտօք, բայց կարի կարճ եւ համառօտ բանիւք ի նոյն «Պիտոյից գրոցն» հանեալ, որ է այսպէս: [Գլուխ Բ.] – Զինչպիսի՞ բանս ասիցէ, որ զմիջոց երկրիս բնակեալ զառաջինն տեսեալ... զորոյ ջրովն սրբեցան յորդահոս գետքն ԲԺ.ան (12) առաքեալքն սուրբք Յիսուսիւ Քրիստոսիւ՝ Տերամբ մերով... ամէն:
4. 15ա-20ա Նորին Մինասայ վարդապետի քարոզ ի լուսակերտ եւ յաստուածակազմ Աթոռն Սրբոյ Էջմիածնի եւ յամենագով հայրն մեր՝ ի սուրբն Գրիգոր Լուսաւորիչն, ի բանն սրբոյն Պօղոսի, թէ՝ Քանզի ակն ունէր հիմամբք հաստատելոյ քաղաքին, որոյ ճարտարապետն եւ արարիչն Աստուած է եւ այլն. (յԵբրայեցւոց 11 գլուխն եւ 10 համարն): [Գլուխ Գ.] – Որպէս զի մեծ են գործք քոյ, Տէ՛ր, եւ յոյժ խոր են խորհուրդք քոյ... ի մեկնութիւն շինութեան սրբոյ եւ մեծի քաղաքին Աստուծոյ՝ Էջմիածնի... ամէն:
5. 20ա-3բ Նորին Մինասայ վարդապետի դարձեալ քարոզ ի վերայ Սրբոյն Էջմիածնի, ի նոյն բանն սրբազան առաքելոյն Պօղոսի, զի ասէ, թէ. Քանզի ակն ունէր... (Եբրայեցւոց 11 գլուխն, 10 համար): [Գլուխ Դ.] – Ասէ ուրեմն ծայրագոյն գագաթն աստուածաբանից սուրբն Դիոնէսիոս Արիսպագացին... կրկնակի հարքն մեր՝ սուրբն Գրիգոր եւ մեծն Աբրահամ... ամէն:
6. 24ա-30բ Նորին Մինասայ վարդապետի դարձեալ քարոզ ի լուսահեղոյս եւ յաստուածակերտ Աթոռն Սրբոյ Էջմիածնի, ի նոյն բանն սրբազան առաքելոյն Պօղոսի, թէ. Քանզի ակն ունէր... (Եբրայեցւոց 11 գլուխն, 10 համար): [Գլուխ Ե.] – Վասն քաղաքի բազում բանք են յամենայն ուրեք... որոց հասին փառաց եւ շնորհաց... ամէն:
7. 31ա-5բ Նորին Մինասայ վարդապետի դարձեալ քարոզ ի վերայ սարսափելի Աթոռոյն Սրբոյ Էջմիածնի եւ երանեալ հօրն մերոյ՝ Սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին, ի նոյն բանն Սրբոյն Պօղոսի... Գլուխ Զ. – Մեծ է սէրն Աստուծոյ, քան զամենայն մեծութիւն... հիմամբք հաստատելոյ քաղաքին եւ այլն, զորս եւ տեսցես... ամէն:
8. 36ա-41բ Նորին Մինասայ վարդապետի քարոզ դարձեալ ի սուրբն Գրիգոր, ի բանն, թէ. Հաւատովք որ Գրիգորն կոչեցաւ, ունկնդիր եղեւ Սուրբ Գրոց ելանել ի տեղին, զոր առնլոց էր ի ժառանգութիւն, ել գնաց եւ ոչ գիտէր յո՞ երթիցէ: Գլուխ Է. – Քարոզն սրբոյ եկեղեցւոյն Քրիստոսի երանելի անօթն ընտրութեան... հեռացեալքս ի հարազատ որդիութենէ սրբոյն Գրիգորի... ամէն:
9. 41բ-6ա Նորին Մինասայ վարդապետի քարոզ դարձեալ ի սուրբն Գրիգոր, ի բանն, եթէ. Հաւատովք պանդխտեցաւ յերկրին Քանանացւոց եւ թէ՝ խորանօք բնակեցաւ եւ այլն. (Եբր. 11. 9). Գլուխ Ը. – Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս ի կենարար վարդապետութեանն իւրում... վայելելով զանընկալելի երջանկութիւնն երկնային գաւառին... ամէն:
10. 46բ-52ա Նորին Մինասայ վարդապետի քարոզ դարձեալ ի սուրբն Գրիգոր, ի բանն, եթէ. Հաւատովք բնակեցաւ յերկրին աւետեաց՝ իբրեւ յօտարութեան. եւ այլն (Եբր. 11. 9 համար): Գլուխ Թ. – Զճառն հաւատոյ ոչ ոք կարէ բովանդակել բանիւ... ունիցի բաժին ի Հոգւոյն Սրբոյ ամենայն ի շինութիւն եղիցի... ամէն:
11. 52բ-8ա Նորին Մինասայ վարդապետի քարոզ դարձեալ ի սուրբն Գրիգոր... (Եբր. 11. 9): Գլուխ Ժ. – Ամենայն ինչ, որ ոչ ի հաւատոց է, մեղք են... որոյ ճարտարապետն եւ արարիչն Ատուած է... ամէն:
12. 58բ-62ա Նորին Մինասայ վարդապետի դարձեալ քարոզ ի վերայ Սրբոյ Էջմիածնի, ի բանն սրբոյն Պօղոսի, զի ասէ. «Քանզի ակն ունէր հիմամբ հաստատելոյ քաղաքին...» (Եբր. 11. 10): Գլուխ ԺԱ. – Արարիչն ամենեցուն Աստուած՝ ըստ Սուրբ Գրոց ի սկզբանէ արար... հասանիլ ի մասն վիճակի սրբոցն ի լոյս... ամէն:
13. 62բ-8բ Նորին Մինասայ վարդապետի քարոզ դարձեալ ի նոյն բանն սրբազան առաքելոյն Պօղոսի, որ ասէ, եթէ. Քանզի ակն ունէր հիմամբք հաստատելոյ քաղաքին եւ այլն (Եբր. 11. 10): Գլուխ ԺԲ. – Զճառն քաղաքին Աստուծոյ ասել մտաց այնոցիկ է որք... զի արժանի լինիցիմք առնուլ զպսակն լուսոյ... ամէն:
14. 68բ-75բ Նորին Մինասայ վարդապետի քարոզ դարձեալ ի նոյն բան առաքելոյն, զի ասէ. «Քանզի ակն ունէր...» (Եբր. 11. 10): Գլուխ ԺԳ. – Ցանկալի է ինձ քաղաքն Աստուծոյ... լինիլ արժանի գոլ որդի եւ բնակիչ ասացեալ սուրբ քաղաքացս այսոցիկ... ամէն:
15. 76ա-83ա Նորին Մինասայ քարոզ վասն ողջունի, ի բանն Տեառն մերոյ եւ Աստուծոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որ ասէ. «Յոր տուն եւ մտանիցէք, ասասջիք նախ եթէ՝ Ողջոյն տանս այսմիկ» (Ղուկ. Ժ. 5): [Գլուխ] ԺԴ. – Արդ, գիտելի է, զի Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս, երկնաւոր վարդապետն մեր եւ ճշմարիտ հովիւն... եւ զայլս այսպիսիս ըստ կարեացդ ասասցես, ո՜վ քարոզիչ:
16. 83ա-9բ Նորին Մինասայ քարոզ վասն ողջունի, դարձեալ ի նոյն բանն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որ ասէ. «Յոր տուն եւ մտանիցէք, նախ"» (Ղուկ. Ժ. 5): [Գլուխ] ԺԵ. – Արդ, ասացեալ մեր յաղագս նիւթական եւ տեսական տանց... լինելով ձեզ արժանի կեցուցիչ սրբոյ եւ փրկարար ողջունի... ամէն:
17. 90ա-4բ Նորին Մինասայ քարոզ ի նոյն բանն, եթէ. Յոր տուն եւ մտա... (Ղուկ. Ժ. 5): [Գլուխ] ԺԶ. – Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս ըստ նախասահմանելոյն Աստուծոյ... եւ ես ջուր ետու. օգնական լիցի աստէն մեզ... ամէն:
18. 94բ-102ա Նորին Մինասայ քարոզ ի նոյն բանն, եթէ. Յոր տուն եւ՛՛ (Ղուկ. Ժ. 5): [Գլուխ] ԺԷ. – Եւ արդ, ասացեալ մեր ըստ մերոց կարեաց վասն նիւթական... յամենայն գործս բարիս ըստ մարդասէր կամաց իւրոց... ամէն:
19. 102ա-8բ Նորին Մինասայ վարդապետի քարոզ ի նոյն բանն, եթէ. Յոր տուն... եւ այլն (Ղուկ. Ժ. 5): [Գլուխ] ԺԸ. – Ամենաբարին Աստուած Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս, խաղաղութիւնն աշխարհի... երկնչիցեմք ի նմանէ եւ սպասիցեմք նմա. ամէն:
20. 109ա-13ա Նորին Մինասայ գթառատ վարդապետիս մեծի քարոզ Ծննդեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, ի բանն սրբոյն Պօղոսի, որ ասէ. «Քանզի երեւեցաւ շնորհն Աստուծոյ, փրկիչ ամենայն մարդկան (Տիտ. 2. 11): [Գլուխ] ԺԹ. – Սովորութիւն է գրոց անուամբ ինչ յատկացուցանել զԱստուած... ի ձեռն քահանայական դասուն... ամէն:
21. 114ա-6բ Նորին տեառնս մեծի քարոզ զկնի Առաջաւորաց Պահոց սուրբ Սարգսի կիւրակէին, ի բանն, որ ասէ. «Երթա՛յք, գործեցէ՛ք մի՛ զկորստական կերակուրն», եւն (Յօհ. 6. 27): [Գլուխ] Ի. – Ճշմարիտ երանութիւնն յոյսն աշխարհի եւ կեանքն յաւիտենական... արժանի առնելով զմեզ ի մասն վիճակի սրբոցն ի լոյս... ամէն:
22. 117ա-24ա Նորին տեառնս մեծի քարոզ ի Քառասնօրեայ գալուստն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի ի տաճարն, ի բանն սրբոյ Աւետարանին, որ ասէ. «Եւ իբրեւ լցան աւուրք սրբութեան նորա», եւն (Ղուկ. Բ. 22): [Գլուխ] ԻԱ. – Ընդ առաջ ելցուք այսօր հոգւով եկեալ... եւ նա է պատճառ մեզ կենաց եւ փրկութեան:
23. 125ա-7բ Նորին տեառնս մեծի ծանուցումն Տեառնընդառաջին երեկոյին, ի բանն թէ. Եւ իբրեւ լցան աւուրք սրբութեան նորա (Ղուկ. Բ. 22), մինչեւ ցայն, որ ասէ. «Եւ տալ պատարագս ըստ ասացելոյն յօրէնս Տեառն զոյգս տատրակաց կամ երկուս ձագս աղաւնեաց» (Ղուկ. Բ. 24): Գլուխ ԻԲ. – Զխորհուրդ սրբոյ տօնիս որքան բերել կարէ մերս տկարութիւն... ասել եւ մեզ ինքեան. Սո՛ւրբ, սո՛ւրբ, սո՛ւրբ Տէր զօրութեանց. եւ այլն:
24. 128ա-37բ Նորին տեառնս մեծի քարոզ Բուն Բարեկենդանին, ի բանն իմաստնոյն, որ ասէ. «Ամենայն ի ժամանակէ եւ ժամ ամենայն իրաց ի ներքոյ երկնից» (Եկկլ. Գ. 1). (Գլուխ ԻԳ.) – Հանճարեղ առաջնորդն տանն Իսրայէլի... եւ ընդ ժողովրդեան իւրում հանցուք ինքեան (այս է՝ Տեառն մերոյ Յիսուս Քրիստոսի)... ամէն:
25. 137բ-60բ Նորին տեառնս մեծի քարոզ դարձեալ Բուն Բարեկենդանին եւ Առաջին շաբաթուն, ի բանն, որ ասէ. «Ճրագ մարմնոյ ակն է, այլովքն հանդերձ» (Մթ. Զ. 22). (Գլուխ ԻԴ.) – Արարիչն Աստուած զկնի ստեղծանելոյն... զի ուսուցիչն ձեր Քրիստոս է... ամէն:
26. 161ա-6բ Նորին տեառնս մեծի քարոզ Քառասնորդաց Մեծի Պահոց Առաջին շաբաթուն, դարձեալ ի նոյն բանն, որ ասէ. «Ճրագ մարմնոյ ակն է» եւն՛՛ (Մթ. Զ. 22). (Գլուխ ԻԵ.) – Իբրեւ զի բարի է Իսրայէլի Աստուած... եւ մի շիջուսցես զճրագդ Իսրայիլի:
27. 167ա-72բ Նորին Մինասայ՝ բազմաշխատ եւ գթառատ վարդապետի մեծի քարոզ Պահոց ի բանն Յովելեայ մարգարէին, որ ասէ. «Սրբեցէ՛ք պահս, քարոզեցէ՛ք պաղատանս» եւ այլն (Յովել՛՛ 1. 14). (Գլուխ ԻԶ.) – Զքառասնօրեայ Պահոցս պնդութիւնն ուսուցանեն մեզ... զի արժանի լիցուք հանդերձեալ փառացն անվախճանից ի Քրիստոս Յիսուս՝ ի Տէր մեր... ամէն:
28. 173ա-9ա Նորին Մինասայ վարդապետի մեծի քարոզ ի բանն, թէ. Արթուն կացէ՛ք այսուհետեւ եւ յամենայն ժամ աղօթս արարէ՛ք, զի արժանի լինիցիք զերծ՛՛ (Ղուկ ԻԱ. 36). (Գլուխ ԻԷ.) – Բազում ինչ են ի Սուրբ Գիրս խրատականք եւ օգտակարք... համարձակ դիմօք ընդ սուրբս եւ ընդ սիրօղս անուան իւրոյ... ամէն:
29. 179բ-85բ Նորին Մինասայ վարդապետիս մեծի քարոզ ի նոյն բանն, թէ. Արթուն կացէ՛ք... եւն (Ղուկ. ԻԱ. 36). (Գլուխ ԻԸ.) – Երկու են պատուիրանք Տեառն յայսմիկ բանի... զպատրաստեալն ձեզ զարքայութիւնն ի սկզբանէ աշխարհի... ամէն:
30. 185բ-91բ Նորին Մինասայ վարդապետի մեծի քարոզ ի բանն սրբոյ Աւետարանին, որ ասէ. «Առն միոջ էին երկու որդիք» այլովքն հանդերձ (Ղուկ. ԺԵ. 11). (Գլուխ ԻԹ.) – Ըստ ուղիղ մեկնչաց սրբոյ Աւետարանիս... որ առատն է ի տուրս ողորմութեան... ամէն:
31. 192ա-200բ Նորին Մինասայ վարդապետի մեծի քարոզ երկրորդ յԱնառակ որդին, ի բանն, որ ասէ. «Ասաց կրտսերն ի նոցանէ ցհայրն. Հա՛յր, տուր ինձ բաժին, զոր ինչ անկանի յընչիցդ» (Ղուկ. ԺԵ. 12). (Գլուխ Լ.) – Զճառն կրտսեր որդւոյն բովանդակել ոչ ոք կարէ... նման նմին արդարացեալք եւ ոչ դատապարտեալք... ամէն:
32. 201ա-7ա Նորին Մինասայ վարդապետի մեծի քարոզ երրորդ դարձեալ յԱնառակ որդին, ի բանն որ ասէ. «Եւ նա բաժանեաց նոցա զկեանսն» (Ղուկ. ԺԵ. 12). (Գլուխ ԼԱ.) – Մեծ է սէրն Աստուծոյ առ իւր ստեղծուածսն... եւ զոր ինչ կարգ բանին մեզ վարդապետէ... ամէն:
33. 207ա-15ա Նորին Մինասայ վարդապետի մեծի քարոզ չորրորդ դարձեալ ի նոյն ճառ Անառակին, ի բանն որ ասէ. «Եւ յետ ոչ բազում աւուրց ժողովեալ զամենայն կրտսեր որդւոյն, գնաց յաշխարհ հեռի». եւն (Ղուկ. ԺԵ. 13). (Գլուխ ԼԲ.) – Քնարն Հոգւոյն Սրբոյ, եւ արագագիր դպիրն... այսուհետեւ զայլս դատել, դատապարտեալս մեղօք... ամէն:
34. 215ա-25ա Նորին Մինասայ վարդապետի բազմաշխատի քարոզ հինգերորդ դարձեալ յԱնառակ Որդին, ի բանն որ ասէ. «Եւ իբրեւ սպառեաց զամենայն, եղեւ սով սաստիկ յաշխարհին այնմիկ». եւն (Ղուկ. ԺԵ. 14). (Գլուխ ԼԳ.) – Երանելի հայրն մեր սուրբն Եւագրիոս... արածել զխոզս անառակ վարուք եւ անօրէն գործովք... ամէն:
35. 225բ-31բ Նորին Մինասայ վարդապետի մեծի քարոզ վեցերորդ դարձեալ յԱնառակ որդին, ի բանն որ ասէ. «Եւ նա ցանկայր լնուլ զորովայն իւր յեղջերէն, զոր խոզքն ուտէին». եւ այլն (Ղուկ. ԺԵ. 16). (Գլուխ ԼԴ.) – Գիտելի է, զի ի յառաջ անցեալ քարոզիդ... եւ գտանիցէր եւս ոչ ինչ օգտիւր: Եւ այս ահա շատ է մեզ յաղագս այսմ խօսիլ... ամէն:
36. 231բ-7ա Նորին Մինասայ վարդապետի մեծի քարոզ եօթներորդ դարձեալ յԱնառակ որդին, ի բանն որ ասէ. «Եւ եկեալ ի միտս իւր՝ ասէ. Քանի՞ վարձկանք են ի տան հօր իմոյ հացալիցք». եւն (Ղուկ. ԺԵ. 17). (Գլուխ ԼԵ.) – Ուսուցիչն ամենեցուն եւ վարդապետն եկեղեցւոյ իւրոյ սրբոյ... եթէ ոչ գտից զհնարն իմոյս փրկութեան: Եւ այսքան առ այս բաւ է... ամէն:
37. 237բ-44ա Նորին Մինասայ վարդապետի մեծի քարոզ ութներորդ յԱնառակ որդին, դարձեալ ի բանն որ ասէ. «Քանի՞ վարձկանք են ի տան հօր իմոյ հացալիցք». եւն (Ղուկ. ԺԵ. 17). (Գլուխ ԼԶ.) – Մաքրեալն յորովայնէ եւ սրբեալն յարգանդէ... եւ ես աստ սովամահ կորնչիմ: Եւ այսքան ինչ ասացեալ բան, առնեմք ճառիս զմնացորդսն... ամէն:
38. 244ա-51բ Նորին Մինասայ վարդապետի մեծի քարոզ իններորդ՝ դարձեալ յԱնառակ որդին, ի բանն որ ասէ. «Յարուցեալ գնացից առ հայրն իմ եւ ասացից՝ Հա՛յր, մեղա՛ց յերկինս». եւ այլն (Ղուկ. ԺԵ, 18). (Գլուխ ԼԷ.) – Ճառդ յայտնի է եւ բազումք ի բանիցդ... մի՛ ելցուք յերեսաց քոց արտաքս... ամէն:
39. 251բ-60բ Նորին Մինասայ բազմերախտ եւ գթառատ վարդապետի մեծի քարոզ տասներորդ՝ դարձեալ յԱնառակ որդին, ի բանն որ ասէ. «Եւ նա յարուցեալ եկն առ հայրն իւր». այլովքն հանդերձ (Ղուկ. ԺԵ. 20). (Գլուխ ԼԸ.) – Որպէս ի սկզբան անդ ի նախկին բանն մեր ասացաք... կատարեալք սովաւ շնորհեաց հայրն որդւոյն... ամէն:
40. 261ա-8ա Նորին Մինասայ յոգներախտ եւ բազմաշխատ վարդապետի մեծի քարոզ մետասաներորդ՝ դարձեալ յԱնառակ որդին, ի բանն որ ասէ. «Եթէ ասաց հայրն ծառայից իւրոց՝ եթէ վաղվաղակի հանէք զպատմուճանն առաջին, եւ ագուցէ՛ք դմա». եւ այլն (Ղուկ. ԺԵ. 22). (Գլուխ ԼԹ.) – Քարոզն սրբոյ եկեղեցւոյն եւ քնարն... եւ գրեցաք ի մեր վարդապետութիւն:
41. 269ա-79ա Նորին Մինասայ անարգամեծար վարդապետի մեծի քարոզ տնտեսին, ի բանն որ ասէ. «Այր մի էր մեծատուն, որոյ էր տնտես». եւ այլն (Ղուկ. ԺԶ. 1). (Գլուխ Խ.) – Փրկիչն աշխարհի եւ բժիշկն հիւանդութեան ազգի մարդկան... հաւատարիմ տնտեսսն տացէ մեզ զվարձս բարեաց շնորհօք եւ ողորմութեամբ իւրով... ամէն:
42. 279բ-84բ Նորին Մինասայ մեծահոգի վարդապետի մեծի քարոզ դարձեալ տնտեսին, ի նոյն բանն որ ասէ. «Այր մի էր մեծատուն, որոյ էր տնտես». եւն (Ղուկ. ԺԶ. 1). (Գլուխ ԽԱ.) – Վարդապետք սրբոյ եկեղեցւոյ եւ ուղիղ քարոզիչք... որպէս բանն է, եթէ՝ Զկնի եւ գտաւ իմաստուն եւ այլն... ամէն:
43. 285ա-94ա Նորին Մինասայ խնամագութ վարդապետի մեծի քարոզ դարձեալ ի նոյն բանն. «Այր մի էր մեծատուն, որոյ էր տնտես, եւ եղեւ զնմանէ ամբաստանութիւն, որպէս թէ վատնիցէ զինչս նորա» (Ղուկ. ԺԶ, 1). (Գլուխ ԽԲ.) – Յիշատակաւ բանից ըղձալեաց գայ ի միտս... զի իմաստութեամբ արար եւ զայլսն, որ զկնի սորա... ամէն:
44. 294բ-300բ Նորին Մինասայ գորովագութ եւ յոգնաշխատ վարդապետի մեծի դարձեալ քարոզ տնտեսին, ի բանն որ ասէ. «Կոչեաց Տէրն զտնտեսն եւ ասէ ցնա. Զի՞նչ է այս, որ լսեմս զքէն, տո՛ւր զհամար տնտեսութեան քոյ». եւ այլն (Ղուկ. ԺԶ. 2). (Գլուխ ԽԳ.) – Կարգ բանից առակիս ի սկզբան ճառիս զմեզ... որ Տէրն է փառաց եւ Աստուած ամենայն մխիթարութեան Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս... ամէն:
45. 301ա-5ա Նորին Մինասայ գթածահայեաց վարդապետի մեծի դարձեալ քարոզ տնտեսին, ի բանն որ ասէ. «Եւ կոչեալ զպարտապանս Տեառն իւրոյ». եւն (Ղուկ. ԺԶ. 5). (Գլուխ ԽԴ.) – Շնորհ ունիմ Աստուծոյ, զոր պաշտեմն ի նախնեաց մտօք... զանօրէնութիւն, քան զխօսս արդարութեան եւ այլն... ամէն:
46. 305բ-12բ Նորին Մինասայ գորովագութ վարդապետի մեծի քարոզ հաւատարիմ եւ իմաստուն տնտեսի, ի բան իմաստնոյն, որ ասէ. «Բազում դստերք ստացան զմեծութիւն». եւ այլն (Սող. ԼԱ. 29). (Գլուխ ԽԵ.) – Սովորութիւն է Սուրբ Գրոց միշտ, մինչ կամին... տո՛ւք նմա ի պտղոյ շրթանց նորա. այս է զգովութիւն եւ զփառս... ամէն:
47. 313ա-22ա Նորին Մինասայ քաղցրուսոյց եւ գթառատ վարդապետի մեծի քարոզ դատաւորին, ի բանն, որ ասէ. «Դատաւոր մի էր ի քաղաքի ուրումն». եւն (Ղուկ. 18. 2). (Գլուխ ԽԶ.) – Ընտրութիւնք գործոց մարդկային կենաց... փրկելով զմեզ յերեւելի եւ յաներեւոյթ թշնամեաց... ամէն:
48. 322բ-36բ Նորին Մինասայ գորովագութ վարդապետի մեծի քարոզ դարձեալ, ի նոյն բանն որ ասէ. «Դատաւոր մի էր ի քաղաքի ուրումն, յԱստուծոյ ոչ երկնչէր» եւ այլն (Ղուկ. ԺԸ, 2). (Գլուխ ԽԷ.) – Էակացն քննիչք իմաստունքն Յունաց... դատ արա՛ ինձ յոսոխէ աստի իմմէ... ամէն:
49. 337ա-44ա Նորին Մինասայ գորովալիր վարդապետի մեծի քարոզ դարձեալ ի նոյն բանն, որ ասէ. «Դատաւոր մի էր ի քաղաքի ուրումն, եւ թէ միտքն զղջացեալ եկն յուղղութիւն» եւ այլն (գլուխ ԽԸ.) – Ժամանակ ամաց մերոց անդադար... փրկելով զմեզ յամենայն երեւելի եւ աներեւոյթ թշնամեաց... ամէն:
50. 345ա-58բ Նորին Մինասայ բարեխրատ վարդապետիս մեծի քարոզ գալստեանն, ի բանն զոր ասէ. «Տէրն ասեմ ձեզ, թէ ոչ եւս տեսանիցէ՛ք զիս յայսմ հետէ, մինչեւ ասիցէ՛ք. 0րհնեալ, եկեալ յանուն Տեառն (Մթ. 23. 39). (Գլուխ ԽԹ.) – Թշուառ կացութեան կենաց պատահեալ... ի սկզբանէ աշխարհի զարքայութիւնն երկնից... ամէն:
51. 359ա-74ա Նորին Մինասայ ազնուաագութ վարդապետիս մեծի քարոզ Ծաղկազարդին, ի բանն մարգարէին որ ասէ. «Ուրախ լե՛ր յոյժ, դուստր Սիօնի». եւն (Զաք. Թ. 9). (Գլուխ Ծ.) – Զուարճալի է պատկե[ր] աւուրս... սրբութեամբ զտօնս փառաց աստուածութեան իւրոյ... ամէն:
52. 374բ-86բ Նորին տեառնս մեծի քարոզ դարձեալ ի նոյն բանն խորհուրդ, ի նոյն բան մարգարէին որ ասէ. «Ահա, թագաւոր քո գայ առ քեզ». այլովքն հանդերձ (Զաք. Թ. 9). (Գլուխ ԾԱ.) – Որք ի լուրջս են, գիտեն հաւաստեաւ... զամենեսին զձեզ ձգեցից առ իս... ամէն:
53. 386բ-90բ Նորին տեառնս մեծի քարոզ եւ ծանուցումն ըստ պահանջման ծիսի՝ վասն լուսագնի եկեղեցւոյն յաւուր Ծաղկազարդի երեկոյին, ի բանն որ ասէ. «Յայնժամ նմանեսցի արքայութիւնն երկնից տասն կուսա[նաց]» (Մթ. ԻԵ. 1). (Գլուխ ԾԲ.) – Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս, լուծիչն տարակուսանաց... առաւել թողութիւն գտցէ ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերմէ... ամէն: Եւ այլ այսպիսիք բանք:
54. 390բ-2բ Նորին տեառնս մեծի ծանուցումն վասն ապաշխարութեան, ասացեալ յաւուր Աւագ Չորեքշաբաթի, ի բանն որ ասէ. «Ապաշխարեցէ՛ք, զի մերձեալ է արքայութիւնն երկնից» (Մթ. Գ. 2, Դ. 16). (Գլուխ ԾԳ.) – Սովորութիւն է բժշկաց միշտ ջանալ եւ հոգ տանիլ... եւ մխիթարութիւն ամենայն վշտացելոց եւ այլն:
55. 393ա-427բ Նորին տեառնս մեծի կտակ Մեծի Ուրբաթու չարչարանաց Տեառն մերոյ եւ Աստուծոյ Յիսուսի Քրիստոսի, ի բանն Զաքարիայ. «Զարթի՛ր սուր ի վերայ» (Զաքար. 13. 7). (Գլուխ ԾԴ.) – Ուրախ լե՛ր, եկեղեցի՛ սուրբ, յիշատակաւ ձայնի փեսային քո... ըստ առատ բարեաց պարգեւաց իւրոց... ամէն:
56. 428ա-30բ Նորին տեառնս մեծի քարոզ աւետաւորութեան Զատկի Յարութեանն Քրիստոսի, ի բանն Դաւթի որ ասէ. «Այսօր է, զոր արար Տէր» (Գլուխ ԾԵ.) – Զուարճալի պատկեր աւուրս եւ շնորհաբաշխ խորհուրդ տօնիս... նորոգեսցի որպէս արծուոյ մանկութիւն քո... ամէն:
57. 430բ-41ա Նորին տեառնս մեծի քարոզ երկրորդ աւուր Զատկի Յարութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է օր մեռելոց, ի բանն որ ասէ. «Ամէն, ամէն ասեմ ձեզ, եթէ ո՛չ հատն ցորենոյ անկեալ յերկիր մեռանիցի, ինքն միայն կեայ, ապա եթէ մեռանիցի, բազում արդիւնս առնէ» (Յովհ. ԺԲ. 24). (Գլուխ ԾԶ.) – Գարունն յորժամ ծագէ... եթէ ահա ես եւ մանկունք իմ... ամէն:
58. 441բ-8բ Նորին տեառնս մեծի քարոզ Նոր Կիւրակէին, առ թերութիւնն Թօմայի, ի բանն որ ասէ. «Իսկ Թօմաս մի յերկոտասանիցն անուանեալն երկուորեակ, ոչ էր ընդ նոսա». եւ այլն (Գլուխ ԾԷ.) – Ձրիական պարգեւք աստուածային... երանի որոց ոչ իցէ տեսեալ հաւատասցեն... ամէն:
59. 449ա-56բ Նորին Մինասայ բարեխրատ վարդապետիս մեծի քարոզ Յարութեան, ի բանն որ ասէ. «Բայց ի միաշաբաթուն վաղ, քաջ ընդ առաւօտն» եւն (Ղուկ. ԻԴ. 1). (Գլուխ ԾԸ.) – Զճառն սրբոյ եւ մեծի փառաւոր Յարութեանն Քրիստոսի... ոչ եմք մեք բաւական ամենեցուն: Եւ ոչ եւս ներէ մեզ ժամս ասել... ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՀԵՂԻՆԱԿԻ
102ա(կից՝ քարոզին) Տե՛ս, ո՛ բարեմիտ վարդապետ, զի այս յետին բաներս համառօտ գրեցի, որոց միտքն ընդլայնելն քեզ դիւրին է, ուրեմն զմեզ անբանբաս թողլով աշխատեաց եղբայր, քանզի մեք միայն զբառսն կարճեցաք, իսկ միտքն ընդարձակ է. եւ ողջ լե՛ր ի սէր եղբօր քոյ՝ Մինասայ՝ բանիցս շարօղ վարդապետի:
127բ(կից՝ քարոզին) Եւ այսպէս տարեալ զբանն, աւարտեսցես զքարոզդ գեղեցիկդ ինձ՝ ի վարդապետս անդրանիկ որդի իմ՝ տէր Գէորգ համեստ վարդապետ, ողջ լե՛ր ընդ որդւոյ իմում՝ Իգնատեայ վասն իմ:
457աԳիտութիւն լիցի բարեմիտ ընթերցողացդ, զի հատորիս մնացեալ տետերքն յաղագս թանձր չլինելոյ, ըստ որում փոքրադիրք են տետերքս, ի յայլ տուփ մտին եւ կազմեցան, որ թէ՛ այս տուփս, եւ թէ՛ այն՝ երկուսն ի միասին մի գիրք են եւ մի հատոր: Որպէս ցուցանեն ձեզ տետրաթիւքն եւ թղթահամարքն եւ ցանկն, զորս եթէ կամիցի ոք օրինակել, պարտի ի վերայ մեծադիր տետրից գրել, զի չափաւոր լիցի դրութիւն գրքոյս ընդ երկայնութեան եւ լայնութեանն, եւ թանձրութիւնն, եւ ի մի տուփ մտցեն յերկոսին տուփսն եղեալ տետերքն:
Ես այսչափ ինչ իբր ազդեցութիւն սիրելեացդ գրեցաւ աստէն, զի գիտասջի՛ք, եթէ բանք հատորիս մինչեւ ցայս վայր եղեալքն չեն միայն, այլ են եւ այլք, որք յայլում տփի կան:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
6աԻ թուոջ փրկչին մերոյ 1781 եւ ի թուոջն մերում՝ ՌՄԼ. (1781), ընդ հովանեաւ բազմերախտի եւ հոգեծնի հօրն մերոյ Սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչի եկեղեցւոյն, որ ի Կոստանդնուպօլիս:
108բԳաղափարեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782) թուականիս մերոյ, ձեռամբ անարժան Բրաբիոն գրագրուհւոյս, ի Կոստանդնուպօլիս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1գ (ԺԹ. դ. վջ., շղագիր) Գրիչ՝ «Բրաբիոն գրագրուհի». Կ.Պօլիս եր. 202, ՌՄԼԱ. (1782):
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «2. Քարոզգիրք Մինասայ վարդապետի Վաղարշկերտցւոյ», 1գ՝ «820/2808», 1գ՝ երկիցս՝ «Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա «Գրէ»:
2809
ՌՄԿԴ. – 1815 |
ԳՐԻՉ՝ Բրաբիոն:
ԹԵՐԹ՝ 74 (գրչի էջակալում՝ 2-148, որ է՝ 1բ-74բ). չգրուած՝ 39բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Էx12 (Է՝ 2): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ 1. «AM», 2. վեցաթեւ աստղերով՝ թագապսակ վահան, որից վերեւ՝ մահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25,6x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (18x11,6. սահմանագծուած. թերթերի բ. երեսների վերջում յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 2ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ մուգ շագանակագոյն կաշի, մէջքը սեւ կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը դեղնաւուն թուղթ. լուսանցակողերը՝ դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, դեղնաւուն չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 2ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցազարդ՝ բուսական (25ա): Զարդագիր՝ թռչնագիր (1ա, 25ա, 40ա): Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, շագանակագոյն, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, անկիւնները՝ մաշուած, մէջքի կաշին նորոգուած, թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը տեղ-տեղ մգացած, թերթերին գունանիւթը տեղ-տեղ տարածուած, լուսանցներում մատիտով խզբզոցներ. գլխագրերը առանձնացուած. արտատպումներ հանդիպակաց եւ հակառակ էջերին՝ Պհպ. Աբ., 32բ, Պհպ. Բա.:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-24բ Կանոն օրհնութեան սրբոյ միռոնին – Այսպէս արասցեն. Յաւուր Մեծի Հինգշաբաթոջն, ի ժամ սուրբ պատարագին, զսուրբ միռոնն թափեն յաման արծաթի... անբիծ եւ մաքուր եւ անաղտ, որ հանապազ բուրես յանձինս մեր եւ սրբոց քոց, եւ քեզ վայել են անլռելի խոստովանութիւն, այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն: 0րհնութիւն հիւանդաց ձիթի. Երդմնեցուցանէ այսպէս. Երդմնեցուցանեմ զքեզ, պիղծ հոգի՛ դիւական, զի հալածեսցիս յայս ձիթէս ամենայն նենգութեամբ քո, յանուն Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, զի լիցի սա յօծ:
Բ. 25ա-39ա Կանոն յորժամ կաթուղիկոս ձեռնադրեն – Յորժամ հանդերձեալ լինին բարձրացուցանել զոք ի պատիւ կաթուղիկոսութեան... եւ ապա կարդան զլիդանիայն, եւ ապա փառս տըուեալ սրբոյ Երրորդութեան, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն: Եւ սկսանին առաջի կաթուղիկոսին շարական ԳՁ. Այսօր ուրախացեալ ցնծան. եւ երդան մինչ ի տեղի կերակրոյն:
Գ. 40ա-62ա Կանոն եպիսկոպոս օրհնելոյ կարգ – Յորժամ հանդերձեալ լինին եպիսկոպոսք կացուցանել զոք՝ ամենայն ժառանգաւորք եկեղեցոյն, բոլոր բնակչօք գաւառին... Աւետարան. Հունձք բազում էին, եւ մշակք սակաւ: Արդ, աղաչեցէ՛ք զՏէր հնձոց, զի հանցէ մշակս ի հունձըս իւր: Աղօթք ի լրումն պատարագին. Աղաչեմք զքեզ, Տէ՛ր Աստուած, հատուսցես զբազմապատիկ փոխարէնս ողորմութեամբ քո եւ պարգեւես մեզ հանգիստ երկնից արքայութեանդ բարերարութեամբ քո, շնորհօք Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որում՛՛:
Դ. 62ա-74ա Կարգաւորութիւն օրհնութեան թագաւորի՝ ըստ մեծի եկեղեցւոյն Հռօմայ – Յորժամ ժառանգաւորքն եւ ժողովն ընտրեն զոք բարձրացուցանել թագաւոր, գան յարքունի ապարանսն արքեպիսկոպոսն եւ եպիսկոպոսունքն... Իսկ վաղիւն գան յարքունիսն իշխանքն եւ տիկնայքն եւ սպասաւորեն իւրաքանչիւր գործովն ուրախութեամբ աւուրս որչափ եւ կամին, բայց գրեմք, որ պատշաճն Ը. օր է:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
74բ(1380 թ., նոտրգիր) Նուաստ Կոստանդան կաթուղիկոս գտայ զՇարադրութիւնս հայրապետացն Հայոց, գրեալ ձեռամբ սուրբ հօրն մերոյ՝ Ներսէսի արքեպիսկոպոսի Տարսոնի, եւ ետու գրել աստ, որ է այս:
74բ(1380 թ., նոտրգիր) Ի մեծ թուիս հայոց ՊԻԹ. (1380) ամի, յօգոստոս ամսոյ ԺԵ. (15), ի չորեքշաբաթի օր հանգեաւ ի Քրիստոս պատուականի Հայոց՝ տէր Կոստանդին երկրորդ Լամբրոնացին, որոյ յիշատակ նորին օրհնութեամբ եղիցի:
Տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 534՝ 74բ, 74բ էջերի յիշ-ները:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
74բ Գաղափարեցաւ գիրս ի թուականիս մերոյ ՌՄԿԴ. (1815), յունվարի ԻԷ. (27), ձեռամբ Բրաբիոն գրագրւոյս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա(ԺԹ. դ., նոտրգիր) [Ն]իկողոս խոր [թ]շվառն եւ/// քանի/// Գրիգոր, [Մա՞ր]տիրոսս 127///122 [փե]տերվարի 8:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին մատիտով՝ «Ունի միկրոֆիլմ», 1ա՝ «853/2809»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝1ա մատիտով՝ «Աստուած սեր է», 1ա մատիտով՝ «1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 փետերվարի Ա», 1ա ստ. լս. մատիտով՝ «Աստուած», 24ա՝ «Տէր», 24բ մատիտով՝ «Ն», 74բ մատիտով՝ «Որ էն», 74բ մատիտով՝ «Աստուած որ էն», 74բ՝ «Թւի քցա»:
2810
ՌՄԷ. – 1758ից յետոյ |
ԹԵՐԹ՝ 84: ՊՐԱԿ՝ 1-10x10 (1՝ 6, 7, 8, 9՝ 8, 10՝ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. կապոյտ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ 1. «С», «Э», «ВФ». 2. նետ եւ աղեղ, «CP» եւ «18///», թ. 57-84՝ այլ, սպիտակ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագով զինանշան, մէջը՝ եղջերագաւաթ, ներքեւում՝ «WANDERLEY» կամ «WANDERLEY» կամ «УФіП»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,7x17,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (թ.՝ 1-56. 17,5x12,4, թ.՝ 57-84. 20x13,5. սահմանագծուած. ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրանման բոլորգիր (նմուշ՝ 19ա), նոտրգիր՝ 1ա-6բ, 81աբ, 82ա (նմուշ՝ 2ա): ՏՈՂ՝ 21-25, 31-33: ԿԱԶՄ՝ սեւ կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը կապոյտ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ (վջ) Ա, կապոյտ, չգրուած թուղթ:
Նմուշ 2ա
Նմուշ 19ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցազարդ՝ բուսական (1ա): Զարդագիր՝ թռչնագիր (1ա): Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, դեղին:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին ցեցակեր, անկիւնները մաշուած, Բ. փեղկի վերին եզրի կաշին եւ տախտակը մկնակեր, լուսանցակողերը գունաթափուած, վերին լուսանցակողը՝ սեւացած, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով որոշ թերթերի գրադաշտը մգացած, թերթերին խոնաւութեան, խունացման, սնկի հետքեր, ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-84բ Սիմէոնի Երեւանցւոյ Քարոզգիրք.
Տե՛ս ձեռ. 2212, 124ա-318ա. Ունի միայն. ա/1ա-3ա: բ/3ա-6բ («...վճարեաց զանարատ պատկերն Աստուծոյ ///»): գ/65ա-7բ: ե/70ա-3ա: է/73ա-6բ: ը/76բ-80բ: ժ/7ա-11բ: ժա/11բ-4բ: ժգ/26բ-9ա: ժդ/29բ-33բ: իգ/38ա-41ա: լբ/35ա-8ա: լգ/24ա-6բ: ծ/21ա-4ա: 16բ [Նախերգանք քարոզի] (հթ. միաւորի խորագրից առաջ) «Նախերգանք քարոզի եւ ողջոյն նախ քան զքարոզ – Աստուածագումար, քրիստոսասէր եւ ուղղադաւան հաւատացելոցդ ի Քրիստոս եւ նորին ամբիծ արիամբ գնեալ ժողովրդականացդ խմբից մեծած եւ փոքունց յայտ եւ գիտութիւն լիցի, քանզի Քրիստոս Աստուածն մեր, որ իսկապէս խաղաղութիւն է եւ կեանք հոգոց մարդկան, ի ինքն հաւատացելոց, որ արար զխաղաղութիւն յերկինս եւ յերկրի»: հթ/17ա-9բ: ձդ/41ա-4բ: ղէ/60ա-1բ: ղը/61բ-3ա: ճ/34ա-5ա (սոյն քարոզը սկզբից մինչեւ «...զզօրութիւն միշտ բուսուցանելոյ///», տե՛ս 33բ, շրջուած): ճա/58բ-60ա: ճբ/57ա-8բ: ճե/63ա-4բ:
ՅԱՒԵԼԵԱԼ ՈՒՆԻ՝
1. 15ա-6բ Ե. [Քարոզ] – Իմաստնացեալն Աստուծոյ Սօղօմօն այսպէս հրամայէ... յաւիտենական բարեացն հասուցանէ, արդ օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
2. 19ա-20բ Է. Քարոզ. Վասն ողորմութիւն տալոյ – Սրբազան առաքեալն Պօղոս միշտ խրատէ մեզ... խօսեցեալ, թէ կամիս ողորմութեամբ ազատեայ, ողջ լե՛ր ի Տէր. ամէն:
3. 44բ-6ա ԺԶ. Քարոզ սիրելոյ – Եւ ի առաջին պատվիրանն սէրն է... զվերակացոյս մեր պարտ եմք սիրել եւ պատուել, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
4. 46աբ ԺԷ. Քարոզ վասն ողորմութեան – Այսպէս հրամայէ մարգարէն... ազատէ ի դժողային տանջանաց զմեզ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
5. 47ա-9ա Քարոզ ի բանն սրբոյ Աւետարանին, որ ասէ. «Մի՛ երկնչիր հօտ փոքրիկ, զի հաճեցաւ հայր ձեր տալ ձեզ զարքայութիւն» եւ այլն – Առաջինն, թէ ով է հօտ փոքրիկ... եւ թէ երթա՛յք յինէն, անիծեա՛լք, որ փրկեցէ Տէր Աստուած. ամէն:
6. 49բ-51ա ԺԸ. Ծանուցումն ի վերայ նոր[ո]գ ննջեցելոյ – Տրտմազգեաց ժողովրդոցդ, որք հաւաքեալ էք այսօր... եւ զնորոգ ննջեցելոց հոգին Տէր լուսաւորեցէ. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
7. 51բ-2բ ԺԹ. Խրատ վասն կնքելոյ եւ դրոշմի – Արդ, քրիստօնէյութեան ըսկիզբն... մանաւանդ ծնողքն քառասուն օր սրբութեամբ պիտի մնան, ողջ լերո՛ւք ի Տէր. ամէն:
8. 53ա-4բ Քարոզ վասն յուշունցնատուի – Իններորդ կանոնս գրեմք վասն ահեղ... որոյ Տէր Աստուած այնպիսոյն դարձ տացէ:
9. 55ա-6բ. Ի. Վասն մեղա տալոյ – Մեղայ եւ մտօքս բանիւ եւ գործով... ճանապարհն չգնալով մեղայ Աստուծոյ, մեղայ Աստուծոյ, Հա՛յր սուրբ, զքեզ ունիմ:
10. 67բ-70ա ԻԷ. Նորին Սիմէօնի քարոզ ի Քառասնօրեայ գալստեանն Քրիստոսի, ի Բանն որ ասէ. «Հուր եկի արկանել յերկիր». եւն – Ըստ սրբոյն Դիոնէսիոսի, որ յաւէտն... առաջի յանդիման գալոց էք յօր մի:
11. ա. 81ա-2ա ԼԱ. Քարոզ Գ. Ի շաբաթի աւուրն ի վերայ սրբոյն Գէորգեայ մեծի վկային Եփս. 6. 11... եւ քանի զինուք սպառազինեալ էր – Գիտելի է, զի ոմանք ի զինուցն են ի պահպանութիւն անձին զինուորին... այսինքն՝ աշխարհի մեկ ի մեղաց փախչէր յերկինս:
բ. 82ա-3ա Մասն երրորդ, թէ որպիսի եւ քանի պսակաւ պսակեցաւ սուրբն Գէորք – Յայտնութեան Բ. 10 ասի՝ Առ հրեշտակն եպիսկոպոսն Զմիւռնոյ... ի՞նչ խնդրեմք ի գառս իւր ի յօգուտ փրկութեան մերոյ. ամէն:
12. 83բ-4բ ԼԲ. Քարոզ ի բանն, որ ասէ. «Արդ, կացէ՛ք» – Նախախնամութիւնն Աստուծոյ յամենայն յայտնէ առ իւր յարարածս... եւ գործել զարդարութիւն եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն (84բ Նախերգանք քարոզի, տե՛ս բով. 16բ (նման):
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Բնաբ. քարոզչաց 41.», Ա. կազմաստառին, 1ա՝ «ԺԸ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», 1ա՝ «887/2810»:
2811
ՉՂԷ. – 1348 |
ԳՐԻՉ՝ Յոհանէս: ՍՏԱՑՈՂ՝ Ստեփանոս կուսակրաւն:
ԹԵՐԹ՝ 165+2 (կրկն.՝ թ. 1գդ, 1եզ). չգրուած՝ 1բ, 1դ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԴx12 (Զ, ԺԴ՝ 11, Ը՝ 9, ԺԳ՝ 16): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,5x16,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (20,5x13): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 22-28: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ 1 կապիչով (2ն ընկած), միջուկը տախտակ, աստառը դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը կարմիր:
Նմուշ 4ա
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան Մարկոսի ԺԴ. 41-58: ԺԱ. դ.: 1 (Ա.) + 1 (Բ.), ստացուած մէկ ամբողջական թերթի կիսումով եւ մի կէսը սկզբում, միւսը՝ վերջում տեղագրելով: Մագաղաթ (Ա.՝ 23,4x15,6, Բ.՝ 22,7x15,9), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Բա), երկսիւն (Ա՝ 18,5x12, Բ՝ 19x14), տող՝ 9-11, Պհպ. Աաբ՝ ստ. լս-ում համաբարբառ (ուղղագիծ թեք երկաթագիր, 2-4 տող): Կարդալ՝ Բբ-Աբ-Բա-Աա. Բբ՝ «///վախճան: Եկն ժամ, եւ ահա մատնի... Յուդա Սկարիովտացի մի///», (ԺԴ. 41-43), Աբ՝ «///եւ բրաւք ի քահանայապետիցն... եւ տարջիք զգուշութեամբ...» (ԺԴ. 43-44), Բբ՝ «...եւ մատուցեալ վաղվաղակի... եւ եհար զծառայ քահանայապետին///» (ԺԴ. 45-47), Աբ՝ «///եւ ասէ ցնոսա... այղ զի լցցին գիրք մար...» (ԺԴ. 48-49), Բա՝ «...գարեիցն: Յայնժամ թողին... ունեին զնա երիտասարդքն///» (ԺԴ. 49-51), Աա՝ «///եւ տարան զՅիսուս... ի ներքս իսկ ի գաւիթ...» (ԺԴ. 53-54), Բա՝ «...քահանայապետին, եւ նստէր... եւ ոչ գտանեին///» (ԺԴ. 54-55), Աա՝ «///ան միմեանց՝ ոչ էին վկայութիւնքն... զայդ ձեռագործ եւ զե///» (ԺԴ. 56-58):
Նմուշ Բա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի մէջքի եւ Բ. փեղկի ստորին մասի կաշին պատռուած, դռնակի կաշին ծալուած, 3 կապիչներից 2ը եւ 3 փայտէ գամերն՝ ընկած, Բ. փեղկի կազմաստառի կտաւը դռնակի մասում պատռուած, լուսանցակողերը՝ գունաթափուած, թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, ցեցի անցքեր, թերթեզերքը մաշուած, փոքր-ինչ ծալուած, թերթ(եր) թափուած՝ ընդմէջ թ. 90-91ի, 164-5ի, նաեւ՝ թ. 165ից յետոյ (վջ.) 1 թերթ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ե-148ա [Բարսղի Կեսարացւոյ Հարցողաց գիրք]
Տե՛ս ձեռ. 436, 212ա-71ա. 1. ա/1ե-4բ: բ/4բ-10ա: Ցանկ գրոցս ամենայն (Ա.-ՅԿԱ.)/10ա-5ա: 2/15բ-146բ (թափ.՝ 90բ՝ «...եւ առաւաւտուն ուրախութիւն պատառեցեր///», 91ա՝ «///եշտութեամբ եւ առանց գայթակղութեան, իբր զի այլոցն ամենեցուն...»): 3/146բ-7բ: 4/147բ-8ա:
Հմմտ նաեւ ձեռ. 822: Տե՛ս Gabriella Uluhogian, Basilio di Cesarea, Lovanii in aedibus E. Peeters, 1993, tomus 19, 310, նաեւ՝ Gabriella Uluhogian, Basilio di Cesarea, Lovanii in aedibus E. Peeters, 1993, tomus 20, 230:
Բ. 148ա-9ա Սրբոյն Բարսղի. Թուխտ առ հաւատաւորս – Քոյրք սուրբք եւ առաքինիք, ճգնաւոր եւ արգելաւորք... որ մտանէք ի յառագաստն հարսանեացն:
Գ. 149ա-65ա [Բարսղի Կեսարացւոյ. Պահոց գիրք]
1. 149ա-59ա Երանելոյն Բարսղի արհեպիսկոպոսի Կապկադոկացոց ասացել՝ Յաղագս Պահոց – Փողեցէ՛ք, ասէ, ի նոր ամսեան փողով... եւ հանդերձեալ յաւիտենին հատուցման տենչալեացն զմեզ յարդարութեանն Քրիստոսի, զի նմա վայել է փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
2. 159ա-64բ Նորին սրբոյն Բարսղի եպիսկոպոսի՝ Ի պահսն քառասներորդաց ասացեալ – Մխիթարեցէ՛ք, ասէ քահանայք զժողովուրդն եւ խաւսեցարուք յականջս Երուսաղեմի... եւ արբեցութեամբ խառնբնդորեալք զվաւաշոտութիւն ընդունին///(1 թերթ ընկած, տե՛ս տպ. մինչեւ էջ 92)*:
3. 165աբ [Երանելւոյն Բարսղի Կեսարացւոյ ասացեալ՝ Վասն Պահոց] – Արասցէ, այլ զոր վարդապետի եւ ոչ յիւրմէ ընտրեալ... այլ ըստ հանդիպման, որպէս եւ յանդամոց մարմնոյն///:
Տե՛ս Ս. Բարսեղ Կեսարացի, Գիրք պահոց, Աշխատասիրութեամբ Կիմ Մուրադեանի, Էջմիածին, 2008, էջ 463-97 (Ծանօթագրութիւններ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
10ա (կարմրով) Յիշեա՛ [զ]Յովհանէս (նման՝ 4բ, 51ա, 53ա, 63ա, 65ա, 67աբ, 68ա, 73բ, 75աբ, 76աբ, 77բ, 78բ, 79բ, 81ա, 83բ, 84բ, 85ա, 88բ, 90ա, 92բ, 94բ, 98բ, 100աբ, 101բ, 102աբ, 103ա, 104բ, 105ա, 106ա, 111ա, 112բ, 116բ, 118ա, 119ա, 120բ, 121աբ, 122բ, 123աբ, 125ա, 127ա, 128բ, 129ա, 130աբ, 131բ, 134բ, 137բ, 144ա):
78ա (կարմրով) Յիշեա՛ զՅոհանէս մեղաւոր (նման՝ 105ա, 136բ, 142ա, 143ա):
78բ (կարմրով) ԶՅոհանէս յիշէ վասն Աստուծոյ:
15աՅիշեա՛ զՅովհանէս անարհեստ եւ զփցուն գրիչս եւ անմեղադիր լե՛ր, զի սիրո է պտուղ, եւ ոչ այլ ինչ իրաց:
146բՔրիստո՛ս Աստուած, քո սուրբ եւ ընտրեալ հայրապետին՝ Բարսղի բարեխաւսութեամբ, եւ աղաչանաւք ամենայն սրբոց եւ սիրողաց քոց, ողորմեա՛ ստա[ցա]ւղի գրոց, որ ջերմեռանդ սիրով խնդրեաց՝ Ստեփանոս կուսակրաւն կրաւնաւորի, ընդ նմին եւ անարժան գծողիս՝ Յոհանէս արգելականի, եւ անմեղադիր լերո՛ւք խոշորութեան գրոյս, զի սիրո է պտուղ, եւ ոչ այլ ինչ իրաց: Յիշեցէ՛ք եւ զՅակոբ սպ[աս]աւոր մեր եւ զՄխիթար պատանեկ. եւ ինքն, որ առատն [է] ի տուրս, ձեզ եւ մեզ ողորմեսցի, որ է աւրհնեալ յաւիտենս. ամէն: Ի թվականիս ՉՂԷ. (1348) գրեցաւ գիրքս:
Միայն 146բ էջի յիշ-ը տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 373:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
83բ (ԺԶ. դ., նոտրգիր) Աւեր է բան. այս մէկ տետրս քակտեցի, շինեցի. թողութիւն շնորհեցէ՛ք ///:
87ա (ԺԶ. դ., նոտրգիր) Ժ. թուխտս մինչեւ Թ. տետր աւեր է, մէկզմէկ է խառնուել. ուղարկես [սուրբ] (՞), անապատումն Հարցողաց կայ. բերես, այնով գրես (նոյն ձեռքով 83ա՝ 2 տող ջնջուած, անընթեռնելի):
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին՝ «Մեկնութիւն Ղու[կ]ասու Աւետարանին 42», 1ա՝ «888/2811», 1ա՝ «ՉՂԷ.-1348 Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», 85բ, 87բ, 88ա, 89ա, 90ա՝ «Խառնուած է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ1գ՝ «Խոստովանեցուք տեառն Ղիքար», 35ա ստ. լս.՝ «Աստուածածին»:
2812
ԺԳ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Յովաննէս քհյ:
ԹԵՐԹ՝ 256 (ունի հին անկանոն եւ խառն թերթակալում): ՊՐԱԿ՝ 4+Ա-Լx10 (ըստ այբուբենի կարգի. Զ, Ղ՝ 9)+Ա-[Ը]x10 (թռիչք՝ չիք Բ. պրակ՝ Ա, Գ... Ը՝ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ (այլ թուղթ՝ թ. 1-4): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,3x17, անկանոն՝ հիմնականում նորոգուածութեան հետեւանք (թ. 1-4՝ 22,1x14,7): ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (20,5x13): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 8ա, լրացման՝ նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 20 (երբեմն՝ 19): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, Ա. փեղկին դրոշմուած պատուանդանով զարդահիւս խաչ, Բ. փեղկին՝ նոյնպիսի շրջանակ, մէջը՝ ուղղանկիւն, միջուկը տախտակ, աստառը դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա-Գ+Դ-Զ, դեղնաւուն չգրուած թուղթ, աւելացրած նորոգման ժամանակ:
Նմուշ 4ա
Նմուշ 8ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 71ա, 119ա, 201բ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ դեղին, սեւ, կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը Մատենադարանում Ի. դարում նորոգուած. փեղկերի եզրերի կաշին լրացուած, մէջքը ամբողջապէս փոխուած, թերթերի հիմքերն ամրացուած, եզրերը լրացուած. կազմի փեղկերի կաշին գունաթափուած, ցեցի անցքեր, մետաղէ գամերի մի քանի անցք, լուսանցակողերը գունաթափուած. թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, եզրերն անհարթ, սկզբի 4 թերթը (Մատթէոս՝ Ա. 1 – Բ. 22) ընկած թերթերի փոխարէն լրացուած ԺԸ. դ., վերջից պակասաւոր. թափուած թերթեր ընդմէջ թ.՝ 4-5ի (2), 44-45ի (1), նաեւ՝ խառնուած. կարդալ՝ 155, 161, 157, 158, 159, 160, 156, 162, 163:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-70բ Աւետարան Մատթէոսի (թ. 1-4՝ Ա. 1 – Բ. 22՝ ընկած թերթերի փոխարէն լրացուած ԺԸ. դ., իսկ (Բ. 23 – Դ. 16 թափուած՝ 4բ «...եւ եկեալ բնակեցօ///», 5ա՝ «///ոց նստէին յաշխարհի եւ ի ստուէր...», թ. 44-5ի միջեւ 1 թերթ թափուած (Ի. 21-ԻԱ. 1)՝ 44բ «...եւ նա ասէ ցնա. Զի՞նչ կամիս///», 45ա՝ «///եւ ասէ ցնոսա. Երթայք ի գեաւղդ...»):
2. 71ա-118ա Աւետարան Մարկոսի (117բ-8ա «Յարուցեալ Յիսուս»):
3. 119ա-201ա Աւետարան Ղուկասու:
4. 201բ-256բ Աւետարան Յովհաննու (վջ. պակասաւոր, թափուած. (ԺԹ. 28 – ԻԱ. 25) 256բ՝ «... զի կատարեսցի ի գիրն///»):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
70բՍուրբ Աւետարան. Քրիստո՛ս, քո զաւրութեամբդ զաւրացո՛ զիս եւ տո՛ւր ինձ կարողութիւն՝ տկարիս եւ ծովացեալ մեղաւորիս՝ Յովաննիսիս, գծողի սորա, եւ աւգնական լե՛ր: Սուրբ Աւետարա՛ն, եւ լե՛ր ինձ յոյս, եւ հասո՛յ զիս ի յաւարտումն յորդահոս աղբիւրացս սուրբ աւետարանչացս, եւ ողորմեա՛ ինձ եւ յիշողաց մերոց. ամէ[ն]:
Յիշ. 70բ՝ տե՛ս ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 919:
118աՍուրբ Աւետարան: Քրիստո՛ս, քո սուրբ հայրական եւ միւսանգամ գալստեամբդ ողորմեա՛ ինձ՝ եղսայսիրիս, անարժանիս Յովանիսիս՝ծրողիս սորա, եւ սուտանուն կոչեցեալ քահանաիս ողորմեսցիս, Քրիստո՛ս Աստուած, |118բ|աստ եւ ի հանդ[երձ]եալն. եւ ողորմեսցի նոցայ Քրիստոս՝ որք սրտի մտաւք յիշեն զմեզ. ամէն, ամէն:
201աՔրիստո՛ս Աստուած, քո անչափ ողորմութեամբդ ողորմեա՛ ինձ՝ Յովանիսիս, մեղացեալ ծառայիս գծողիս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 118բ(ԺԴ. դ. բոլորգիր) Շնորհիւ ամենակալին Աստուծոյ Հօր եւ Յիսուսի Քրիստոսի՝ Որդոյ նորա, եւ Հոգոյն ճշմարտի, ես՝ նուաստ եւ անպիտան ծառայ Աստուծոյ Սարգիս, եւ ամուսին իմ Նազխաթուն տեսաք զսուրբ եւ զաստուածաին լուսընկալ Աւետարանս եւ ցանկացաք սմայ մեծաւ փափաքմամբ եւ ջերմեռանդն սիրով, լսելով զասացեալն ի սուրբ մատենից, եթէ՝ Երանի որ ունիցի զաւակ ի Սիոն եւ ընդանի ի յԵրուսաղէմ: Եւ տուաք ի հալալ ստացուածոց մերոյ ինչս, եւ ստացաք զսուրբ Աւետարանս եւ շուրջառ մին, եւ տուաք ի ձեռն որդոյ մերոյ՝ Բեների, ի վայելումն անձին իւրոյ եւ զաւակաց իւրոց, եւ յիշատակ հոգւոց մերոց, եւ ծնօղաց, եւ ամենայն ազգականաց:
2. 70բ(ԺԵ. դ., բոլորգիր) Աղաչեմ զձեզ, ո՛վ սուրբ քահանայք, յիշեցէ՛ք, <յիշեցէ՛ք> զԴաւիթ սուտանուն քահանայ եւ զծնողս իմ ի Քրիստոս, զԳալուստ սարկաւագ (մնացեալ 4 տողը մաշուած, անընթեռնելի):
Ծնթ. 119ա՝ անընթեռնելի 6 տող, գրչութիւնը՝ նման 70բ էջում եղածին:
3. 1ա(1726 թ., նոտրգիր) Յիշ[ա]տակ է սուրբ Աւետարանս Զուրապին<ին>, տան մեծին եւ փու(=ք)րին, Աստուած ողոր[մե]աց. ամէն: Գիրեաց թվին ՌՃՀԵ. (1726):
ՆՇՈՒՄ՝Պհպ. Աա, Գա մատիտով՝ «2812», 1ա՝ «894/2812», կողքը՝ «ԺԴ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», Պհպ. Դբ՝ «Վերակազմուած է հին եւ նոր կաշիների միացումով, հին կազմաստառով: Գլխ. վերականգնիչ՝ Ա. Խաչատրեան, Մատենադարան 24/XII 63 թ.»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 151բ՝ «Հոգի Սուրբ եկեսցէ ի քեզ, եւ զաւրութիւն հովանի ու պահայպան լիցի ի վերայ քո»:
2813
[ՎԱՍՊՈՒՐԱԿԱՆ] |
ԺԵ. դարի կէսեր |
ԳՐԻՉ՝ Կարապետ քհյ: ՍՏԱՑՈՂ՝ Յովանէս տանուտէր: ԾԱՂԿՈՂ՝ Մուրատ սրկ.: ԹՈՒՂԹ ԿՈԿՈՂ՝ Խաչատուր քհյ, Յովանէս սրկ.:
ԹԵՐԹ՝ 260+2 (կրկն.՝ թ. 61, 130. վրացատառ հետագայ թերթակալում թ. 1-139՝ բ. երեսներին). չգրուած՝ 3բ, 201ա, 260աբ: ՊՐԱԿ՝ 4+Ա-ԻԲx12 (ԺԳ՝ 11, ԺԷ՝ 7, ԻԲ՝ 10)+2: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,5x17,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (20x12): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 27ա): ՏՈՂ՝ 23: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը դեղնաւուն թուղթ, Ա. փեղկի կենտրոնում՝ խաչելութիւն, Բ. փեղկի կենտրոնում՝ Համբարձում, իսկ Ա. եւ Բ. փեղկերի չորս անկիւններում՝ չորս աւետարանիչները. լուսանցակողերը կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ (սկ.) Ա., դեղնաւուն՝ վերջին նորոգման ժամանակի թուղթ, չգրուած:
Նմուշ 27ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Յարութիւն՝ 1ա, Համբարձումն՝ 1բ, Հոգեգալուստ՝ 2ա, Երկրորդ գալուստն՝ 2բ (ցածում՝ պատկերուած ստացողները՝ Յոհանէս, Թումայ, Խէրխաթուն, Անդրէաս), Քրիստոս ի վերայ չորեքկերպեան աթոռի եւ կշռումն հոգւոց՝ 3ա, Մարկոս՝ 76բ*, Ղուկաս՝ 124բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 201բ. լսնց-յին՝ Մարիամ Մագդաղենացի՝ 74բ, Յովսէփ Արիմաթացի՝ 121բ, 197ա, 253բ: Խորան՝ 4ա, 4բ, 5ա, 5բ: Կիսախորան՝ 6ա, 77ա, 125ա, 202ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, յուշկապարիկ, տաճար: Զարդագիր՝ հրեշտակ (6ա), կենդանագիր, թռչնագիր, հանգուցագիր, բուսական մարդու դէմքով (45բ, 203ա, 242բ): Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, սպիտակ, սեւ, շագանակագոյն, մանուշակագոյն, վարդագոյն:
* Յարդարանքը հմմտ. ընդ ձեռ. 7627, որի ծաղկողը նոյն Մուրատն է, որ յետոյ քահանայացել է՝ Կարապետ անունով. հօր անունը Յովհաննէս էր, մօրը՝ Շարմելիք: Աղթամարում եւ Արծկէում նկարազարդած միւս ձեռագրերն են՝ ՄՄ Հմր 5417, 4850, 4775. 1450-1471 թթ.: 76բ՝ Մարկոս աւետարանչի նկարի մօտ գրուած է՝ «Մատթէոս»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին եւ փեղկերը ցեցակեր, անկիւնները մաշուած, 3ական կապիչներն ու վարդեակահիմք գամերն՝ ընկած, լուսանցակողերը գունաթափուած, խունացած. ունի ԺԷ.-ԺԸ. դդ. նորոգում, թերթերի մի մասի ներքին եւ արտաքին լուսանցները նորոգուած այլ թղթով. թերթերին խոնաւութեան, խունացման, սնկի (ներքին լս-ում) հետքեր, ցեցի անցքեր, թերթերը բարակնցած, թափուած թերթ(եր) ընդմէջ թ. 5-6ի, 257-8ի. մատնահետք՝ 14բ. լուսանցազարդերը եւ զարդագրերը մեծ մասամբ կարմիր եւ կապոյտ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 4ա-5բ Համաբարբառ. Կանոնք՝ Բ, Գ, Ե, Զ (չիք՝ Ա., Դ., Է-Ժ.):
2. 6ա-76ա Աւետարան Մատթէոսի:
3. 77ա-123բ Աւետարան Մարկոսի (122բ-3բ «Յարուցեալ Յիսուս»):
4. 125ա-200բ Աւետարան Ղուկասու:
5. 202ա-57բ Աւետարան Յովհաննու (վջ-ը թափուած. կայ՝ 257բ «... դարձաւ Պետրոս եւ տեսանէ զաշակերտն, զոր սիրէր Յիսուս, զի երթայր զկնի, որ եւ անկաւ զլա///» (ԻԱ. 20-25):
Ունի լս. համաբարբառ՝ 2-5 տող:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. (Գրչի) 5ա (ստ. լս.) Յօրինակն էլ չէ գրած, եւ յայլ օրինակէ խառնակ գու գէր, անմեղա[դիր] լե՛ր:
76աԶստացող սուրբ Աւետարանիս, զաստուածասէր տանուտէրն՝ զՅովանէս, եւ զծնօղսն իւր, եւ զկենակիցն իւր՝ զԽէրխաթունն, եւ զորդին՝ զԹումայ, որ փոխեցաւ ի Քրիստոս, աղաչեմք զձեզ, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ լի բերանով Աստուած ողորմի ասացէ՛ք նոցա, եւ ինձ՝ մեղաւոր գծողիս. եւ ողորմածն Աստուած մեզ եւ ձեզ ողորմեսցի. ամէն:
123բՔրիստո՛ս Աստուած, բարեխաւսութեամբ ամենայն սրբոց քոց, ի քո փառաւորեալ միւսանգամ գալստեան՝ յորժամ գաս հայրական փառօք՝ ի դատել զամենայն արարածս քո, ողորմեա՛յ ստացօղի սուրբ Աւետարանիս աստուածասէր տանուտրոջն՝ Յովանիսին, եւ իւր ծնօղացն՝ Անդրիասին եւ Մինային, եւ կենակցին՝ Խէրխաթունին, եւ որդուն՝ Թումային, եւ ամենայն ազգականաց նորա, եւ դասաւորեա՛ ընդ սուրբս քո՝ ի յարքայութեան քում, եւ թողութիւն մեղաց շնորհեա՛ ամենայն սխալանաց նոցա: Եւ ինձ ողորմեա՛ Կարապետ մեղաւոր եւ անարժան գծողիս, եւ մեր ծնօղացն եւ կարդացօղացն, եւ Աստուած ողորմի ասողացն. ամէն:
258ա(սկ. թերի՝ թափուած) /// յորդոր լսողացն: Յաւրինակ եղջերուին, որ ի յոլովութեան հրական մասինն ցանկայ հանապազ փափագմամբ ի յաղբիւրս ջուրցս, ըստ բանի երջանկին Դաւթայ: Այսպէս եւ Յովանէսս, ի յոլովութենէ մեղացն իւր վարկեալ եւ ի խղճէ մտացն հարեալ եւ ի սպառնալեաց անշէջ գեհենոյն տոչորեալ, զաստուածախօս կտակս զայս արար ճարակ փրկութեան հոգոցն իւր եւ իւր տղային՝ Թումային, ի յաներելի գեհենին եւ պաշար երկնաձիգ ճանապարհին, որ եւ հասուցանէ զնոսա առ Աստուած: Եւ ետ գծագրել զսուրբ Աւետարանս զայս ջերմեռանդ սիրով աստուածասէր տանուտէրն Յովանէս, ի հալալ վաստակոցն իւր՝ յիշատակ բարի հոգոյ իւրոյ եւ ծնողացն իւր. հօրն՝ Անդրէասին, եւ մօրն՝ Մինային, եւ որդոյն՝ Թումային, որ երիտասակաւ (=երիտասարդ հասակաւ) փոխեցաւ առ Քրիստոս, եւ կենակցին՝ Խէրխաթունին, եւ դստերացն՝ Եղիսին եւ Շնախվորին, եղբարցն՝ Հայրապետին եւ Յակոբին, քըւերցն իւր՝ Ղըսմաթին եւ Թագուխուն, եւ ամենայն արեան մերձաւորացն Յովանիսին: |258բ| Իսկ ես՝ ունայնս եւ թափուրս յամենայն հոգեւոր բարեմասնութեանց եւ հեծեալս եւ մաշեալս վերջին աղքատութեամբ, մեղաւոր եւ անարժան ծառայս ծառայիցդ Աստուծոյ՝ Կարապետ սուտանուն քահանայ, լուայ զփափագ եւ զսէր Յովանիսին, զոր ունէր առ հոգեւորն, եւ տկար անձամբ յանձն առի կատարել զհարցուածս սրտիցն Յովանիսին. եւ գծագրեցի մեղսամած մատամբս զաստուածախօս սուրբ Աւետարանս ի լաւ յօրինակէ: Արդ, աղաչեմք զամեն[ես]եան սիրովն Քրիստոսի, որք հանդիպիք սուրբ Աւետարանիս՝ տեսութեամբ եւ կամ կարդալով, եւ կամ օրինակաւ, լիակատար բերանով եւ ուղիղ մտօք Աստուած ողորմի ասացէ՛ք ստացողի սորա՝ Յովանիսին, եւ իւր ծնօղացն՝ Անդրասին եւ Մինային, եւ կենակցին՝ Խէրխաթունին, եւ որդոյն՝ Թումային, որ հանգեաւ ի Քրիստոս, եւ դստերացն իւր՝ Եղիսին եւ Շնախվորին, եւ եղբարցն իւր՝ Հէրապետին եւ Յակոբին, եւ քըւերցն՝ Ղսմաթին եւ Թագուխուն, եւ այլ ամենայն ազգականացն եւ արեան մերձաւորացն նորա, կենդանեացն եւ հանգու|259ա|[ցել]ոցն ի Քրիստոս: Մանաւ[անդ ի] ժամ սուրբ եւ սոս[կալի] հաշտարար եւ մեղսաքաւիչ սուրբ պատարագին, լի բերանով եւ ուղիղ մտօք Աստուած ողորմի ասել Յովանիսին, եւ իւր ծնողացն, եւ իւր տղային՝ Թումային, որ փոխեցաւ ի Քրիստոս. ամէն: Յիշել աղաչեմ ի Քրիստոս զիս՝ զանարժան եւ զեղկելի, եւ զմեղսաթաւալ գծողս զսուրբ Աւետարանիս՝ զԿարապետ, որ լի եմ մեղօք եւ անօրէնութեամբ. վա՜յ ինձ, ի թիւս հազարաց, նաեւ ըզծնօղսն մեր՝ զՍտեփանոս քահանայ, եւ զՓաշա՝ զմեծ պապն իմ՝ զՅոհանէս քահանայ, եւ զեղբայրն իմ՝ զՅովանէս քահանայ, եւ զքոյրն՝ զԱրմանի, եւ զկենակիցն իմ՝ զՇարմելէք, եւ զտղայսն մեր, որ փոխեցան առ Քրիստոս, արտասուալից պաղատանօք աղաչեմք զսրբութիւնդ ձեր, ո՜վ մանկունք եկեղեցո, որ միոյ Աստուած ողորմի ասելոյ արժանի առնէ՛ք զմեզ, եւ աննախանձ կամօք մեր մեղացն թողութիւն հայցեցէ՛ք յԱստուծոյ, զի սովոր է ողորմածն Աստուած այլոց աղաչանօք այլոց ողորմիլ, որ եւ ձեզ եւ մեզ ողորմեսցի Քրիստոս Աստուած. ամէն: Դարձեալ, կրկին անգամ յերես անգեալ աղաչեմք զձեզ, ո՜վ |259բ| պատուական հա՛յրք եւ եղբա՛յրք, ընթերցօ՛ղք եւ լսօ՛ղք, որք հանդիպիք սմա, կրկին յիշման արժանի արարէ՛ք եւ բոլորախաւս լեզուաւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք ստացօղին՝ Յովանիսին եւ իւր ծնողացն, եւ զաւակին՝ Թումային՝ տղա հասակաւ գնաց առ Քրիստոս յոյսն ամենեցուն, յորոյ նորա յանուն գրեցաւ սուրբ Աւետարանս, եւ ինձ՝ գծողիս, եւ իմ ծնօղացն, եւ ինքն՝ Քրիստոս Աստուած, որ առատն ի տուրս բարեաց եւ ողորմութեան ձեզ յիշողացդ եւ մեզ յիշեցելոցս ի սմա ստացօղի սորա՝ Յովանիսին եւ իւր տղային՝ Թումային, եւ ինձ՝ մեղապարտ գծողիս, եւ յիշողացդ, հանդերձ ամենեցուն առհասարակ տացէ Քրիստոս Աստուած զառատ ողորմութիւնն իւր եւ զերկնից արքայութիւնն, եւ ինքն եղիցի աւրհնեալ, գովեալ եւ փառաւորեալ յամենայն արարածոցս, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զԽաչատուր քահանայ եւ զՅոհանէս սարկաւագն, եւ զմայրն նոցա՝ զՇարմելէքն, Աստուած ողորմի ասացէ՛ք նոցա, որ աշխատեցան ի թղթի կոյկելն, եւ Աստուած յիշէ զձեզ:
2. 2բ(Ծաղկողի. խաչի տակ, կապոյտ ժապաւէնի վրայ) զՄուր[ատ] սարկաւաքս յիշեցէ՛ք. ա[մէն]:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 76ա(ԺԸ. դ., անարուեստ բոլորգիր) Դարձ[եալ] աղաչեմ զեղբայրութիւնն ձեր, մանկուք եղ՛՛կոց (=եկեղեցոյ), որ չի հեռայցու[ց]անէք ի դրանէ Սուրբ Քարի Աստուածայծէս. եւ որք յանդգ[ն]ի ո հեռայցուցանէ սուրբ Աւետարանս, զանէծցք Կանէնի առցէ եւ մասն Յուդայի առցէ. ամէն:
2. 124ա(1802 թ.,խորանի կամարի տակ, բոլորգիր) Այիս սուրբ Աւետարանս Սուրամու ավաք քահանա[յ] տէր Միքէլին է, որ ետ Լուսաւորչին Սուրբ եկէղէցին, թվին ՌՄԾԱ. (1802):
77ա(1886 թ., ստ. լս., շղագիր] 1886 ամի. ընթերցայ զսուրբ Աւետարանս եւ գտայ ի սմա բազում եւ հոլով սխալմունք եւ անհամեմատութիւն ի գրութենէ [անդ] ըստ համեմատութեան մեր ժամանակի:
3. 123բ(1874 թ., շղագիր) Ի նորընծայութեան ժամանակին, ուր Յովսէփի կին Շուշան առաջի անգամ ծնաւ զՅովհաննէս, |124ա| Շուշան ծնաւ զՎասօ ի դէմ լուսանալոյն, ի 3ն մարտի 1874 ամի, ի տօնի Տինտեսի երրորդ կիրակի. գրեցաւ աստ վասն ապագայից իմանալոյ, եւ զկնի ութերորդ աւուր մկրտեցաւ ի Սուրբ Գրիգորի Լուսաւորչայ եկեղեցւոյ, ի ձեռն Աբգար Տէր Յակոբեանց: (Նոյն ձեռքով, ստ. լս.)՝ Յ3ն ապրիլի աւուր, ի յԱւագ երեքշաբթի անցանելոյ եւ ի մէջ գիշերի ծնաւ:
4. 77ա (ԺԹ. դ., շղագիր) Զաքար սարկաւագ Առիւծեաց:
5. 77ա(վրացերէն, մխեդրուլի, ԺԹ. դ.) «სურამელი. არივწაშვილი. დეკანოზი. ტერმიქელასია. ვინც. უამის. ნებით․ანწარიტაცოს. ან. მიპაროს. ამ. მახარობელის. მარკოზის. მადლი. გაუწყრეს, სურმისეკლესიასარის»՝ «Սուրամցի Արիվծաշւիլի աւագ քահանայի Տէր-Միքէլեանի է․ որ առանց նրա թոյլտուութեան կամ յափշտակիցէ կամ գողանայցէ Մարկոզիս շնորհք բարկութիւն ընդունիցի Սուռամի եկեղեցւոյ է» (ընթերցումը եւ թարգմանութիւնը Բեռնար Ուտիէի):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝6ա, 77ա, 125ա, 202ա ոճաւորուած քառանկիւն՝ «Քրիստոսի ծառայ / տէր Միքայէլ, 1807՞/ (շար. վրացերէն)՝ ՏէրՄիքելա,მ[ი]ქ[ე]ლ[ა]»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Աւետարան/// 56», Ա. կազմաստառին՝ «ԺԶ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», 1ա՝ «902/2813»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 13բ, 16ա, 17ա, 32բ, 34բ, 85բ, 97բ, 102բ, 177բ, 178բ, 182ա, 238ա, 239բ, 241բ՝ «Պաշպանէ», 12ա, 23բ, 24ա, 30ա, 37ա, 39բ, 40ա, 47բ՝ «Բժշկ[ի]», 29ա՝ «Զառաջաւ»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 76ա մարդանման անընկալելի պատկեր, 260բ դէմ դիմաց երկու թռչուն՝ կտուցները միացրած:
2814
ԳԵՏԿԱՅ ՎԱՆՔ |
ԺԳ. դար |
ԳՐԻՉեւԾԱՂԿՈՂ՝Մխիթարիչ: ՍՏԱՑՈՂ՝Գրիգորքհնյ:
ԹԵՐԹ՝ 183. չգրուած՝ 1աբ, 2բ, 7ա-8բ: ՊՐԱԿ՝ 8+Ա-Նx8 (ըստայբուբենիկարգի՝ = 1-22, Ն՝ 7): ՆԻՒԹ՝թուղթ. դեղնաւուն: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,4x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (19,5x13): ԳԻՐ՝բոլորգիր (նմուշ՝ 46ա. թ. 89՝ԺԸ. դ. լրացում՝նմուշ՝ 89ա): ՏՈՂ՝ 24 (թ. 89՝ 26): ԿԱԶՄ՝դրոշմազարդշագանակագոյնկաշի (ամբողջութեամբնոր), միջուկըտախտակ, աստառըվանդակազարդկտաւ. լուսանցակողերըկարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝Ա-Բ+Գ-Դ, թուղթ, դեղնաւուն. աւելացուածնորոգմանժամանակ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 1թ, 56ա, 91բ, 147բ: Զարդագիր՝հանգուցագիր (1թ, 56ա, 91բ): Գոյներ՝կարմիր, սեւ:
Նմուշ 46ա
Նմուշ 89ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թերթերը խոնաւութիւնից քայքայուած են. թ. 1-9՝ կան միայն հիմքերի փոքր մասերը, թ. 10-20՝ արտաքին սիւնակը զգալիօրէն վնասուած, մնացածը՝ վնասուած գրադաշտի արտաքին եզրերը. թ. 1ա եւ էջ՝ 2բ սկզբնապէս չգրուած, 2ա՝ յիշատակարան (՞). 1974 թ. ամբողջապէս նորոգուել է, նաեւ՝ կազմն ու կազմաստառը (տե՛ս Նշում, Պհպ. Գբ), թերթերի հիմքերն ամրացուած, եզրերը լրացուած. լուսանցակողերը գունաթափուած, կեղտից մասամբ սեւացած, թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, եզրահատման արդիւնքում պրականիշերի եւ լս. համաբարբառի մի մասը վնասուած. թերթեր խառն. կարդալ՝ 3, 5, 4, 6, 7, 9, 12, 14, 10, 15, 11, 13, 16, 17:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 3աբԹուղթԵւսեբեայառԿարպիանոս:
2. 4ա-7բՀամաբարբառ (թերի՝միայն 6 կանոն):
3. 9աՆախադրութիւն: 9ա-10աԳլուխք: 10բ-55աԱւետարանՄատթէոսի (սկ. թերի (չիք՝Ա. 1 – Ա. 12) 10բ՝ «///աւՅեքոնիայ ///աթիէլ...» (Ա. 12):
4. 63աբՆախադրութիւն: 63բ-4աԳլուխք: 64ա-97բԱւետարանՄարկոսի (97աբ «ՅարուցեալՅիսուս»):
5. 98բՆախադրութիւն: 98բ-9բԳլուխք: 99բ-154բԱւետարանՂուկասու:
6. 154բՆախադրութիւն: 154բ-5աԳլուխք: 155բ-183բԱւետարանՅովհաննու (183բ՝ԺԵ. 6 «... եւիհուրարկանեն՝եւայրի///», վջ. պակասաւոր (չիք՝ԺԵ. 7 – ԻԱ. 25):
Ունի ստ. լս. համաբարբառ՝ 2-6 տող:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
9ա(ճակատազարդիտակ) Աւգնեա՛Հոգիտ,Սո՛ւրբԱստուած, ան[ա]րժանեւմեղաւորգրչիս՝Մխի[թ]արչիս, եւաւարտեա՛զսախաղաղ///:
10աԶստաց[ող]/// [Աւետար]անիս/// [ան]արժան/// իվանի/// առ (մնացեալը՝թափուած):
50ա(ստ. լս.) Վաշեաւրինակիսեւիւրգրաւղիս: Շատուբազումվարդապետքենհաւանել: Կիւրակոսիէհաւանած, ԳրիգորիՄուրղանեցւոյնաւրինակ:
53բ(ստ. լս.) Վաշեաւրինակիսգրաւղիս,
Գրոցհմուտգիտնականիս,
Վարդապետացընտրելբանիս,
Եւինչարնեմգերիս.
Բնութեանգրոցս/// (եզրահատուած):
55աԱստուա՛ծ, ողորմիաւրինակիսգրաւղին, Հրաշափառէ, բայցեսպանդուխտեմուիպահսխի /// (եզրահատուած), ///մեմ, մի՛մեղայդրէք:
61բ(ստ. լս.) Քրիստո՛սԱստուած, ողորմիՄանասիեւՍիմէոնիպատանեկին, զիերկոսեանքնխեղճմեռանանյիշ[ատակ]:
64աՏէ՛ր, ողորմեաԳրիգորոեւՄխիթարիչգրչի (մինչեւայստեղերկաթագիր) իքումգալստեանդ, յորժամգասհատուցանելըստիւրաքանչիւրգործոց: (խոշորբոլորգիր, կարմիրթանաքով. ստ. լս.)՝Եղբա՛յր, թողութիւնարա՛, խալատեցայիցանկիս, յառաջառակմշակացայգւոյնէեւապա՝ցուցեալՅիսուսիզշինուածտաճարին: Զբնութեանգիրքսկուքննեաք. եսմոռացայգրել, յետոյգրեցի:
64ա(վերնագրինկից, ճակատազարդիտակ) Մխ[իթարիչ]գրիչ:
99բԶստացաւղսուրբԱւետարանիս՝զԳրիգորքահանայեւզանարժանգրիչս՝զՄխիթարիչսյիշեսջի՛քիՔրիստոս:
153բ(ստ. լս.) ԻԳրիգորայՄուրղանեցոյնաւրինակէնէ, եւշատերեւելիվարդապետացհաւանածղորդ /// (եզրահատուածամբողջտողը):
154բ(ստ. լս.) Զցանկսսաստիկդժուարձգեցիյիրար, եւաշխատանաւք. զՄխիթարիչսյիշեա՛:
155ա (ստ. լս.) Կիւրակոսվարդապետնիւրնգրելետ, որվարդապետացվարդապետէրեւերեւելի: Եւեսզշատնվասնաւրինակիգրեցի, եղբա՛յր, աւրինակլաւէ, իԳետկայվանքս, որէվարդ/// (եզրահատուած):
155աԶսրբազանքահանայնզԳրիգորմիայնաւոր՝ստացաւղսուրբեւպատուականԱւետարանիս, եւզանարժանգրիչս՝Մխիթարիչս, ործրեցիիգովելիաւրինակէ, ուղիղեւլիարուեստիւ, իբանեւիգիր, իտունեւիստոր, եւիգրադարձս, եւյեղանակս, եւիվանկս, եւյառոգանութիւնս, զորկոչենԳրիգորիՄուրղանեցոյ՝իբազմացվկայեալ՝ըստյաւժարութեանմերումյաջողեացմեզԱստուած: ԲայցգիտէայսսուրբԱւետարանս, որչափկարացիպահաւքեւպանդըխտութեամբգրեցի, վասնզիգրոցաշակերտէի. եւզմիտքսիվերայկալայվասնղորդութեան, վասնզիվարդապետք, որտեսանէին՝հաւանէին: ԱղաչեմզձեզյիշելզմեզիՔրիստոս. ամէն, ամէն:
Տե՛ս ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 399-400՝ ձ-իս հետեւեալ յիշ-ները՝ 147ա 9ա, 50ա, 53բ, 55ա, 61բ, 64ա, 99բ, 153բ, 154բ, 155ա:
ՆՇՈՒՄ՝Պհպ. Աա, 1ա՝ «2814», 9ա՝ «905/2814», Պհպ. Գբ-ինամրացուած 4,3x7,5 չափսիսպիտակթղթիվրայ՝ «Վերակազմուածէնորկաշիով, նորկազմաստառով, նորգծագրութեամբ: Գլխաւորվերականգնիչ՝Ա. Խաչատրեան, Երեւան 1974 թ.»:
2815
ԺԵ. դար |
ՍՏԱՑՈՂ՝Ջանբուղայ:
ԹԵՐԹ՝ 248: ՊՐԱԿ՝Ա-ԻԲx12 (Ա՝ 4, Է, ԺԱ, ԺԷ, ԺԸ՝ 11, ԻԲ՝ 8): ՆԻՒԹ՝թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,5x16,1: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (15,5x11,2): ԳԻՐ՝բոլորգիր (նմուշ՝ 24ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝դրոշմազարդշագանակագոյնկաշի, միջուկըտախտակ՝Ա. փեղկի, ստուարաթուղթ՝Բ. փեղկի. մէջքըեւԲ. փեղկիեզրերըսեւկաշի, աստառըդաջածոյկարմիրկտաւ՝Ա. փեղկի, դեղնաւունթուղթ՝Բ. փեղկի. լուսանցակողերըկարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝Ա+Բ, չգրուածթուղթ, մասնկազմաստառի:
Նմուշ 24ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Նկար բնագրի մէջ. Անառակ որդու վերադարձը՝ 167բ (ուղղանկիւն շրջանակի մէջ մարդկային երկու գլուխ). լս-ային՝ Ուսուցումն աշակերտաց՝ 83բ (մարդկային երկու գլուխ), Այր՝ ի ծնէ կոյր՝ 218բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, տաճար: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր, բուսական մարդու դէմքով, կենդանագիր: Գոյներ՝ կարմիր, դեղին, կանաչ, կապոյտ, շագանակագոյն, վարդագոյն, նարնջի:
Ծնթ. 68ա, 116ա, 194ա անուանաթերթերի կիսախորանների տեղերը բաց՝ չլրացուած, զարդագրերի մի մասը եւ 68ա էջի լուսանցազարդն արուած մատիտով, յետագայում:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը Մատենադարանում նորոգուած է 1944 թ. (տե՛ս Նշում, Պհպ. Բբ). նախկին կազմից մնացել է միայն Ա. փեղկը, որի կազմաստառի կտաւը գունաթափուած, վերին մասում՝ պատռուած. կաշին մաշուած, վերին մասում՝ մեծ անցք, 3ական կապիչները եւ գամերն ընկած. մէջքը եւ Բ. փեղկը նորոգուած, լուսանցակողերը գունաթափուած, սեւացած: Սկզբից եւ վերջից պակասաւոր, թերթերին խոնաւութեան, խունացման, սնկի հետքեր, ցեցի բազմաթիւ անցքեր՝ յատկապէս սկզբի եւ վերջի թերթերին. թերթեզերքը մաշուած, խունացած, տեղ-տեղ պատռուած. 68, 116, 194 թերթերից առաջ մէկական թերթ կտրած-հանած, որոնք երեւի նախատեսուած են եղել աւետարանիչների դիմանկարների համար եւ, դատելով անուանաթերթերով՝ նկարազարդուած չեն եղել, թ. 46՝ ստորին լուսանցը կտրած, թ. 70՝ անկիւնագծով ստորին կէսը ընկած՝ գրադաշտը վնասելով. թ. 183՝ կիսով չափ հիմքից անջատ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-67բԱւետարանՄատթէոսի(սկիզբը՝Ա. 1 – Դ. 10 թափուած) – «///սատանա[յեւահա]՝հրեշտակքմատ[եան] եւպաշտէին...» ([Դ. 11]...):
2. 68ա-115բԱւետարանՄարկոսի(տե՛սՎիճակ, 70ա /// «...եւզոքա[նչՍիմով]նիդնէր [ջերմաց]եալ [վաղվաղա]կի/// 70բ՝իմտանելարեգականն...» (թափուած՝Ա. 30-32), 70բ «... [եւոչ] տայրխաւ[սելդիւացն], զի/// 70բ՝եւգնացզհետնորաՍիմովն...» (թափուած՝Ա. 34-35):
3. 116ա-93բԱւետարանՂուկասու:
4. 194ա-247բԱւետարանՅովհաննու:
Ունի լս. համաբարբառ՝ 2-5 տող:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
67բՄեղսամածգծողիսողորմեա՛, Տէ՛ր, եւստացաւղիսյիշեա՛, Տէ՛ր. ամէն:
193բԶմեղաւորսեւզանարժանսյիշեա՛իՔրիստոս:
247բ///ամենայնի, անեղԷինեւգոյացուցչինբնաւից, անվախճանեւանսահմանէացուցչին, սահմանիչեւկատարումնբոլորէիցս, երիցսմիակին, եզակիեւմիումաստուածութեան, որանշարժգոլով՝շարժ[եա]լարարածսիկեանսեւիփրկութիւն. էիցԷակնեւկենդանեացկեանքն, որանփոփոխգոլովմիշտյէութեան, անեզրեւանվայրափակն, լրումնեւբովանդակիչամենայնի, եւյամենայնսէ, եւյամենայնէանհասէ, որպէսիմասունսեւիբոլորս, |248ա| եւինքնո՛չմասնեւո՛չբոլոր, որպէսթէզմասնեւզբոլորզամենայնինքնունելով, եւկրէզամենայնբանիւզաւրութեանիւրոյ, գերալիրգոլով՝լընուզամենայն, եւանհասէյամենայնէ, որումբանեւիմաստութիւնեւլեզուտըւեալբոլորէէիցս /// հանա[պազ] աւրհնութիւնիփառսՀաւրեւՈրդոյեւՀոգւոյնՍրբոյ, այժմեւյաւիտեանսյաւիտենից. ամէն: ԻսկչորիցԱւետարանչացնխորհուրդբազմաւրինակիմնցուցմանմբտեսանի. զիոմանքասեն, թէչորիցաւետարանչացն /// (2 տողմաշուած) արեւ/// հար/// մաստի/// [Աւ]ետարանն/// ոմանցհաճոյթուեցաւ [ըս]տչորիցմշտա[հոս]/// (2 տողմաշուած) [տա]լառիտիեզերացառոգումն՝Փիսոն, Գեհոն, Տիգրիս, Եփրատէս, եւսոցագոլովնմանապէսթուովուռճացեալք, իկենդանականաղբերէնոռոգանելզպասքեալմիտսմարդկայինբնութիւնս: ՆոյնաւրինակըստտեսութեաննԵզեկիելի |248բ|(12 տողջնջուած, մաշուած, երեւումենառանձինտառեր, բառեր) ///ան/// տեսանել/// անիփա/// ուիմա[նալ] ի/// ամբսի/// նա/// ս/// ա/// (5 տողլրիւանընթ.) ///րնսհողեղինացնանմահիցզմահկանացուսառնելհաղորդս, զորեւտեսեալզսորայսնանճառփրկագործութեանխորհուրդ, բարեմիտեւերկիւղածԱստուծոյՋան[բ՞]ուղէնեւՄոմեղէնսստացաքըզ (14 տողջնջուածմաշուած, երեւումենառանձինտառեր, բառեր) ///յիշ/// ոյր/// ///իմոյիր/// ասէ/// իմ/// խա/// ակցինիմոյ/// մամ/// թ/// շին/// [եւզաւակացիմ]ոց՝Մոմեղինին, [Աւե]տիսին, Շաբուդ[աղ]ին, պարոնՍարգըսին, Տէրտէրին, Միրիջանին, Անդրոնիկին, ԱնէշէլինեւՋուհարին, Կարապետին, Գուլքանին ///(թափուած):
Ծնթ. 247բ էջի 1ին սիւնակի 7 տող, 2րդի 2 տող մաշուած, անընթեռնելի: 248բ էջի մասը՝ սկսելով «զոր եւ տեսեալ» բառերից, տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 530, ուր նաեւ ծնթ.՝ «Յիշատակարանի պատմական մասի տողերի մեծ մասը խունացել, ջնջուել ու դարձել են անընթեռնելի»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «906/2815», Պհպ. Բբ՝ «Կազմըվերանորոգուածէ 1944 թուիհոկտեմբերին, Մատենադարանիկազմատանը.Լ. Խաչիկեան»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝27բ՝ «Եւսարպեցվաղվաղակի», 32ա՝ «Ես, եսքեզասեմդուեսջէմեի», 33ա՝ «Յյետ», 54ա, 56ա, 188բ՝խզբզոց, անընակելիպատկեր, 57ա՝ «Արկանելեւ, եւ, եւ»,188ա՝ «Ընկեմիչիժօվամենայնիս»:
2816
ԿԱՐՍ |
ՉԼԹ. – 1290 |
ԳՐԻՉ՝Յոհանէսերէց: ՍՏԱՑՈՂ՝Յակոբքհյ:
ԹԵՐԹ՝ 292. չգրուած՝ 1ա, 2բ, 3բ, 4բ, 5բ: ՊՐԱԿ՝Ա-Ճx16 (ըստայբուբենիկարգի, Ա՝ 11, Բ՝ 12+4 (թ.՝ 271-4. տե՛սՎիճակ), Ճ՝ 7)+2: ՆԻՒԹ՝թուղթդեղնաւուն. այլ՝ 291, 292՝սպիտակ. թ.՝ 291 լուսագծերով, թ.՝ 292 լուսագծերովեւլուսադրոշմով՝բոլորակ, մէջը՝ «AIA» (՞): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,5x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (18,3x11,5): ԳԻՐ՝բոլորգիր (նմուշ՝ 45ա): ՏՈՂ՝ 21 (լս-ում՝տողանշմանասեղիանցքեր): ԿԱԶՄ՝շագանակագոյնկաշիդռնակով, Ա. փեղկըկոստղազարդ (պատկերուածշրջանակեւխաչ), մէջտեղում՝մետաղէպարզխաչ (7մմհաստութեամբ, վրան՝խաչեալՔրիստոսիխորաքանդակպարզունակպատկերը), միջուկը՝տախտակ, աստառը՝ասեղնագործկանաչմետաքս. լուսանցակողերը՝կարմիր:
Նմուշ 45ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Գուշակումն մարգարէից՝ 1բ, Բժշկումն անդամալուծին՝ 2ա, Առաքեալք ի նաւի՝ 2ա, Բաշխումն նկանակի եւ ձկան՝ 3ա, Թացեալ պատառ՝ 4ա, Մատնութիւն՝ 4ա, Քրիստոս խաչընդուս՝ 5ա: Խորան՝ 8ա-11բ (8 հետ): Կիսախորան՝ 12ա, 84բ, 136ա, 218բ: Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, սեւ, սպիտակ, շագանակագոյն, մանուշակագոյն, նարնջի:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Մարգարէութիւն Դանիէլի. Գ. 3-15: ԺԲ. դ.: 1 (Ա) + 1 (Բ), Ա՝ արտաքին կողմերից եզրահատուած, Բ՝ բուն ձեռագրի վերին լուսանցը ներկայ ձեռագրի կարի տակ՝ կարուած մէջքին: Մագաղաթ (24,2x16): Միասիւն Ա. (19x13,5), Բ. (14x13,5), բոլորագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աա), տող՝ 12 (Ա), 9 (Բ): Կարդալ՝ Բբ, Բա, Աա, Աբ: Բբ (Գ. 3-5)՝ «///նոսոր: Եւ կային առաջի պատկերին... եւ զա[մե]նայն ազգաց արուեստակ[անա]///», Բա (Գ. 7-8)՝ «///զձայն փողոյն սրնգի եւ զտաւղի... զհրէից առ Նաբուքո///», Աա (Գ. 11-13)՝ «///նկանիջիք եւ երկիրպագանիցէ՛ք պատկերին... սրտմտութեամբ եւ բարկու///», Աբ (Գ. 14-15)՝ «///պատասխանի ետ Նաբուքոդոնոս[որ]... [պատկե]րին, զոր արարի, ապա թէ///»:
Նմուշ Աա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին ցեցակեր, եզրերը, յատկապէս մէջքը՝ խիստ մաշուած, 3 կապիչներն ընկած, 3 մետաղէ գամերը պահպանուած, տարբեր մասերից ընկած 167 կոստղ. նորոգուած 1980ական թթ. (նաեւ՝ հնում). թերթերի եզրերը լրացուած, հիմքերն ամրացուած, հին նորոգման ժամանակ մանրանկարները եզրահատուած. լուսանցակողերը գունաթափուած, թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, եզրերը մաշուած, ցեցակեր, արտաքին լուսանցակողերին ամրացուած սպիտակ էջանիշ թելեր՝ թ. 35, 152, 180, 231, 245. թերթեր խառն. կարդալ՝ 14, 271, 15, 16, 274, 17, 18, 272, 19, 20, 273, 21, ապա՝ 61, 63, 62, 65, 64, 66... 270, 275, բոլոր մանրանկարների ներկերը արտացոլուած թերթերի հակառակ երեսներին. թ. 1-11՝ կարուած այս՝ սխալ կարգով՝ 1, 2, 6, 7, 3, 8, 9, 10, 11, 4, 5:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
–6բ-7բ [ՑանկգլխոցչորիցԱւետարանաց]
7աՑանկիմասինգրչիցցուցում. «Արդ, յորիգլխոյկամիցիսընթեռնուլ, գտցեսներքնագրովնզհանգոյնսմիմեանց»:
1. 8ա-11բՀամաբարբառ. ԿանոնքԱ.-Ժ.:
2. 12ա-84աԱւետարանՄատթէոսի (թերթերխառն, տե՛ս՝Վիճակ):
3. 84բ-135բԱւետարանՄարկոսի:
4. 136ա-218աԱւետարանՂուկասու:
5. 218բ-87աԱւետարանՅովհաննու:
Ունի լս. համաբարբառ՝ 2-5 տող:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԷ. դ. սկիզբ, բոլորգիր
292բԱստուածինմարՔրիստոսի, իմյոյսնդույաււուրմեեծի... զիժամանեցինինձ/// թմահուճանած///(աղօթքանմանբանաստեղծական 24 տող):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
218ա(գրչի) Սուրբաւետարանչիսբարեխաւսութեամբ, Քրիստո՛սԱստուած, ջնջեա՛յզձեռագիրյանցանացաշխատողիսորայեւստացողի, եւզծնողացնոցայ. ամէն, ամէն:
287աՓառքերիցանբաւից, անհասիցեւանկարիցկարելեաց, անբաժանելիմիաս[ն]ականսուրբԵրրորդութեանն: Փառքփրկչինեւյիշատակգրչին, աւրհնութիւնՀաւր, աւրհնութիւնՈրդոյ, աւրհնութիւնՍուրբՀոգոյն, յամենայնարարածոցեւյանարժանբերանոյս, որհասոյցզիսյաւարտումնաստուածախաւսմատենիս, զիորպէսուրախութիւնէ |287բ| նաւաւարիհասանելինաւահանգիստ, նոյնպէսեւգրչին՝վերջինգծին: ՇնորհիւեւողորմութեամբՀաւրեւներողութեամբՈրդոյ, եւաւգնականութեամբՍուրբՀոգոյնսկսայեւկատարեցիզսուրբԱւետարանսիթուաբերութեանսհայոցՉԼԹ. (1290), իմայրաքաղաքսԿարս, ընդհովանեաւՍրբոյԱստուածածնին, ձեռամբամենայմեղեւեղկելիգրչի՝Յոհանէսիրիցոյ, իփառսՔրիստոսի: Արդ, յոյժփափագանաւքետգրելզսուրբԱւետարանսՅակոբքահանա՝իզարդկաթողիկէեկեղեցոյեւիվայելումնմանկանցառագաստի, եւյիշատակիւրեւծնողացիւրոց՝ԹամարինեւՊապուկին՝փոխեցելոյնառՔրիստոս, եւհաւրիւրոյ՝Մխիթարասրբասէրքահանայի, եւեղբաւրնորին՝Տաւնկանն, եւմաւրիւրոյ՝Մամխաթ|288ա|ունին՝փոխեցելոյնառՔրիստոս, եւեղբարցիւրոց՝ԿիրակոսքահանայիեւՆիկողայոսի, որերկոտասանամեայիՔրիստոսփոխեցաւ, եւքերցիւրոց՝Խաթերուն, եւփոխեցելոցնառՔրիստոս՝ԱզզինեւԹագոհէ:
Արդ, աղաչեմզամենեսեան, որքլուսաւորիքիսմանէեւկամաւրինակէք, յիշեսջիքառաջիզենլոյնՔրիստոսիզՅակոբերէց, ընդնմինեւզկենակիցիւր՝զՄամքանն, ընդնոսինեւզծնողսնիւրեանցեւզեղբարսն, եւզքուրսն: Ընդնոսինեւզիս՝զամենամեղեւզսուտգրիչ՝Յոհանէսերէց, եւզծնողսնիմ, եւզեղբայրն, եւզքուրսնյիշելոյարժանիարարէ՛ք, եւՔրիստոսԱստուած, որառատնէիտուրսպարգեւաց՝յիշողացդեւյիշեցելոցսառհասարակողորմեսցիիգալստեաննիւրում. եւնմափառքյաւիտեանս:
Յիշեսջի՛քեւզՍամուխհոգեւորեղբայրմեր, եւզկենակիցիւր՝զՍեդէթ, եւզծնողսննոցայ, որզնշաշտակսետունԱւետարանիս:
288ա(ստ. լս.) Ո՜վաստուածասէ՛րեղբարք, անմեղադիրլերո՛ւքխորշորու[թ]եանգրիս, զիյոյժշտապովգրեցաւ՝իքսանաւր:
Յիշ. 287ա, 288ա՝ տե՛ս ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 652-3:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 288բ(1318 թ., բոլորգիր) Արդ, ես՝Յովաննէսքահանա, բազումփափագանաւքգնեցիզԱւետարանսսուրբիզարդսուրբեկեղեցոյեւիվայելումնանձինիմո, եւյիշատակինձեւծնողացիմոյ. հաւրնիմո՝Սարգ[ս]ի, եւեղբաւրնորա՝ԱղերինեւՄիթարինեւՄքթոնին, եւպապինիմո՝Դեղին՝փոխեցելոցսառՔրիստոս:
Արդ, աղաչեմզամենեսեան, որքլուսաւորիքիսմանէկամաւրինակէք, յիշեսջի՛քառաջիզենլոյնՔրիստոսիզհայրնիմ՝զՍարգիս, եւզմայրնիմ՝զՄիլերն, եւզիս՝զտարժանեալսմեղաւք՝զՈվաննէսքահանա, եւզկենակիցինիմ՝զԽաթունն, եւզեղբարսնիմ՝զԽութուխն, եւզկենակիցնորա՝զՏիկինն, եւզմիւսեղբայրնիմ՝զԱբասն, եւքուերքնիմ՝զԹուխթանիեւզԱրապխաթունն, եւզՇնավորտիկինն, եւզաւակսնիմ՝զՄարիրոսինեւզՄաթոսնեւԶաքէոսն, եւզոնքանչնիմ՝զՍաթութն, |289ա| եւզորդիյնորա՝զՅովաննէսն, եւզայլզբազումազգականսնիմոց, որոչենյիշատակելյայսմնվայրի, յիշեսջի՛քիսուրբեւիմաքրայփայլյաղաւթսձերառհասարակզամենեսեան, եւինքն, որառատէիպարգեւսմարդկան՝ԲաննԱստուածառատպարգեւէզողորմութիւնձեզ՝յիշողացտեւմեզ՝յիշատակելոցս, առհասարակամենեցուն, եղիցի, եղիցի. ամէն: Իթուաբերութեանսհայկազե[ա]նտոմարիսՉԿԷ. (1318): Ո՜վսուրբկարդացողքսուրբԱւետար[ան]իսՔրիստոսի, միոբանիվարգջիքասելո, թէ՝ՏէրԱստուա՛ծ, ողորմեա՛սուտանունքահանայիՄարգարէծրողին. ամէն:
2. 289ա(1464 թ., բոլորգիր) ԿամաւանեղինԱստուծոյեւողորմութեամբնորինես՝Տիրացուէրէցս, գնեցիզսուրբԱւետարանսիհալալարդեանցիմոց՝յիշատակինձեւծնողացիմոց, կենակցինիմոյ՝Մարիամին |289բ|, զաւակացիմոց, դեռ[ա]բոյսեւնորաբողբոջպատանոյն՝ՅոհանէսսարկաւաքինեւԳալստին, եւայլամենայնարեանմերձաւորացեւերեխտաւորաց: Արդ, երեսանկեալաղաչեմզձեզ, ո՛վդասքսուրբքահանայից, որքաւկտիքիսմանէկարդալովկամաւրինակելով, զմեզեւզմերննջեցեալսնիսուրբյաղաւթսձերյիշեցէ՛ք, եւԱստուածզձեզյիշէ. ամէն: |290ա| Արդ, ես՝կրսերսյորդիսեկեղեցոյ, պարտականսբիւրքանքարաց, ՏիրացուաւաքէրէցսյԱխլցխոյ, ետուզսուրբԱւետարանսեւզարծաթիսկինիմյիշատակիՍուրբԳրիգորեկեղեցին՝յիշատականջինջինձեւծնողացիմոց. պապինիմոյ՝Տիրացուքահանային, եւհաւրնիմոյ՝Յոհանէսքահանային, եւեղբարցնիմ՝Գալըստին, ԱստուածատրինեւՔրիստոսատուրին, եւզաւակինիմոյ՝Մխիթարչին, որէրդպիրեւԲԺ.ան (12) ամացփոխեցաւառՔրիստոսեւէթողմեզսուքանմ[խ]իթար:
Արդ, աղաչեմզձեզ, ո՜վսո՛ւրբքահանայք, զմեզեւզմերննջեցեալսնիսուրբյաղաւթսձերյիշեցէ՛ք, եւԱստուածզձեզյիշէ. ամէն: |290բ| Մի՛ոքյանդգնեսցիեւյափշտակելջանայզմերհոգոյյիշատակսիսուրբեկեղեցոյս: Եւեթէոքյանդգնիեւգողանայկամծախէ, ընդանլուծանելիկապանաւքմնասցէեւմերմեղացստիրանայ, իսկպահպանողքնեւխնամատարքնաւրհնինյԱստուծոյեւյամենայնսրբոցնորայ. ամէն: ԵդաւյիշատակսՋԺԳ. (1464) թվինհայոց: Զեղկելիգրիչս՝զԽաչատուրէրէցսյիշելաղաչեմ:
3. 289բ(ԺԴ. դ., բոլորգիր) Եւս առաւել աղաչեմ, զդաս սո՛ւրբ քահանայից, յիշեցէ՛ք ի սուրբ եւ ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր, զկաւշկար Քարիմատինն եւ զկենակիցն իւր՝ զՄսրմէլիքն, եւ զծնաւղսն իւր. զհայրն՝ զԿիրակոսն, եւ զմայրն իւր՝ զՆարին խաթունն, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն իւր, որ ետ վերստին նորոգել զսուրբ Աւետարանս ի հալալ ընչից իւրոց, զոր եդեալ էր զսուրբ Աւետարանս Տիրացու աւագէրէցն ի Սուրբ Գրիգոր եկեղեցին: Որ ոք որ լիակատար սրտիւ ասէ զՏէր ողորմին, նա ողորմի նմայ Քրիստոս ի յաւուրն դատաստանի:
Ծնթ. Այսերկու՝ 289ա-90բեւ 289բէջերի (Հմր 2 եւ 3) յիշ-ներըտե՛սԺԵ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 226-7:
4. 6ա(ԺԶ. դ., նոտրգիր) † Սուրբ աւետարանչացս բարեխաւսութեամբ՝ Մաթէոսի, Մարկոսի, Կուկասու եւ Յոհանու, ողորմեայ տէր Ակոբի որդուն՝ պարոն Լեւ[ոն]ին եւ կողակցին իւրոյ՝ Խոնձայխաթունին եւ որդոյն իւրոյ՝ Սարգսին, զոր Տէր Աստուած տացէ իւրեանցն զերկնից արքայութիւն եւ դասեսցէ զնոսայ ի դասըս հրեշտակաց եւ հանգուսց[է] ի կայեանս արդարոց, ուր անպատում ուրախութիւն է. ամէն: Ով ոք հնանդիպիք՝ ի քահանայիցտ, պարոն Ասլանին աջողումն եւ երգարաւրէ խնդրեցէ Աստուծոյ, որ ի Սուրբ Լուսաւորիչն կանթեղ կախեց, եւ Աստուած յիշողացտ [ող]որմեսցի իւր առատ ողորմութենէն. ամէն:
5. 290բ (1610 թ., բոլորգիր) Փառք ամենասուրբ Երրորդութեանն՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Սուրբ Հոգոյն, որք Աստուծոյ սիրոյն հրով վառին, միշտ յԱստուած խոկան, յաստուածային իրողութիւնսն փութան բանիւ եւ իրաւք, բանիւ՝ ի դաւանելն եւ յաղաւթելն, եւ իրաւք՝ ի վաստակ գործոյ անձանձրոյթ |291ա|, նայ եւ սիրեն արձան եւ յիշատակ բարի ի փառս Աստուծոյ կակնել. եւ այն սիրով, որպէս երանելի քահանայս տէր Մէլքիսէթս բոցով սիրոյն Աստուծոյ կենդանախարուկեալ ստացաւ զսուրբ Աւետարանս՝ անձին ի վայելս եւ ապագայն՝ յիշատակ իւր եւ ծնողաց իւր՝ Մարիամին եւ հաւրն՝ Ասայտուրին: Արդ, ոք հանդիպիք եւ աւգտիք, յիշեցէ՛ք ի բարին Քրիստոս զտէր Մէլքիսէթն եւ զծնաւղսն իւր, որ բարուոք ծնան եւ ուղղութեամբ սնուցին եւ Աստուծոյ ավանդեցին, նայ եւ զհամաւրէն զարն, զկենդանի եւ զմեռեալ: Եւ որ ոք յիշէք, սրտի մտաւք յիշեսցէ, եւ զձեզ Որդին Աստուծոյ աւրն, զոր ոչ փոխանակէ գիշեր, եւ տացէ ձեզ որ յիշէք եւ որոց յիշին զանբաւ բարիսն: Աղաչեմ եւ ես՝ մեղաւորս (ջնջուած 1 անուն) արժանի, զանարժանս ծառայիս՝ Մէլքիսէդիս, իմ հաւրեղբաւրն՝ Ըռոստէվանին, եւ եղբաւրն իմ՝ Առաքելին, որ մանկանուն Նասոյ կօսին |291բ|, որ ազգական չեն յիշվել բազում ժամանակ, պապն իմ՝ պարոն Վարդ, եւ զհայրն իմ՝ Աստծայտուրն, մայրն իմ՝ Մարիամ եւ զհաւրողբերն՝ Ըռոստէվան, եւ զկողակիցն իմ՝ Մարիամն, որ հանգուցեալ էն առ Քրիստոս, եւ զանարժանս առնել եւ յիշել յաղաւթս, զի մեձ յուսով յանկանիմ խնամոցն Աստուծոյ եւ այն աղաւթիցն ձեր միչորդելով Մելքիսէթ քահանայս, որ չեմ արժան անուանիս: Եւ մանաւանդ սոսկալի եւ անարին զենմանն առաջ, որում երկինք բանի եւ Հօր հաշտի, Հոգին իջանէ, եւ հաւատով սրտիւ մտաւք ասացէ՛ք՝ Տէ՛ր, թո՛ղ զանեզր նորա զմեղս եւ զՄելքիսէտ քահանէս, աղաչեմ, եւ զդասակից եւ ընկերակից իմ՝ տէր Սահակն, եւ զեղբայրորդիքն իմ՝ նո[ր]այբողբոջ սարկաւագ Աստատուրն, Ըռոստէվան. Տէր Աստուածն վայելել տացէ մինչ ի խորին ծերութիւն: Որ դրինք սուրբ Աւէտարանս հալալ ընչից մերոց ի քաղաքն Գաւրի, ի դոռն Սուրբ Տէրիմաւրն: ///ծախելով կամ գրաւելով (2 տող ջնջուած, դժուարընթեռնելի) թող մեր մեղաց տէր լինի զԱստաս|292ա|ին: Մասնութ/// ցի առցէ զ///ին կ/// եկ/// յի առցէ») պահաւղքն աւրհնին ի յԱստուծոյ, կամ կարդալով մի բերան ողորմի ասէ՛ք: Թվականիս ՌԾԹ. (1610):
Տե՛սԺԷ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 359-60:
6. 289բ(ԺԷ. դ., բոլորգիր, կազմողի, ստ. լս.) Կազմող Գրիգոր էրէցս՝ զՂարալի որդի, յիշել աղաչեմ ի Տէր, եւ Աստուած [ձ]եզ յիշէ. ամէն:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Աւետարան Կարս խաչ///իէ 62», 1ա՝ «908/2816», 1ա՝ «ՉԼԹ. – 1290 Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝166բ՝ «Թաւթափեսջիք», 287բ՝ «Իանւրեր Տէր Աստուած հրն», 290բ՝ «Աստուած աորկարամառ յիս յյյյ քեզ», 291ա՝ «Զալ», 291բ, 292աբ՝ խզբզոցներ, անկապակից միաւորներ (դժուարընթեռնելի):
2817
ԿԱՐԻՆ |
ՉԽԹ. – 1300 |
ԳՐԻՉ՝Ստեփանոս, լրացնող՝Յակովբ: ԿԱԶՄՈՂ՝Յակովբ (լրացնողգրիչը): ՍՏԱՑՈՂ՝Յոհանծերունի. նաեւ՝ՇեխիաղայեւԲաբաԶախիյար:
ԹԵՐԹ՝ 202: ՊՐԱԿ՝Ա-ՃԲx12 (համարներնըստգրերիայբբենականկարգի, Ա, Ղ՝ 10, Ե՝ 1 (թ. 47), Զ, Է՝թափուած, Ը՝ 3, Խ՝ 8)+2: ՆԻՒԹ՝թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,5x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (18,5x11): ԳԻՐ՝բոլորգիր (նմուշ՝ 78ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝սեւկաշի, մէջքըկապոյտկտաւ, միջուկըստուարաթուղթ, աստառըսպիտակթուղթ. լուսանցակողերըդեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝Ա+Բ, սպիտակչգրուածթուղթ, աւելացուածնորոգմանժամանակ, մասնկազմաստառի:
Նմուշ 78ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Խորան՝ 1ա, 1բ (գծանկարային): Կիսախորան՝ 2ա, 71ա, 147ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն: Զարդագիր՝ մարդագիր, թռչնագիր, հանգուցագիր, կենդանագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. նորոգուած թէ՛ հնում (ԺԹ. դ.՝ թերթերի հիմքերը ամրացուած, եզրերը՝ լրացուած, երբեմն այլ ձեռագրի թղթով՝ 21բ, 62աբ, տպ. թղթով՝ 15ա, 18բ, 26ա, 27բ, 31բ, 91ա, 92ա, 93բ, 94բ, 95բ, 112ա, 119ա, 120ա, 122ա, 124ա, 125բ, 129բ, 135ա, 136ա, 137բ, 138բ, 153բ, 155ա, 160բ, 161բ, 162բ, 174բ, 182բ-3բ), որոշ թերթերին նորոգումներ այլ՝ սպիտակ թղթով գրադաշտի վրայ արուած կարկատանների ձեւով) եւ թէ՛ Մատենադարանում 1970ի շուրջ. կազմը ամբողջապէս փոխուած, պատրաստուած 1940ական թթ.-ին. լուսանցակողերը՝ գունաթափ, թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, որոշ էջերի գրերը գունաթափուած, երբեմն՝ անզանազանելի (թ. 36, 40, 47-9 եւ այլն), շատ թերթեր եզրահատուած (լուսանցազարդերը՝ վնասուած), փոքր պատռուածքներ, մաշուածութիւն, սկզբում եւ վերջում՝ ցեցակեր, թ. 1 եւ 85՝ կարուած հակառակ դիրքով, թ. 80-1՝ հիմքից անջատ, թափուած թերթեր ընդմէջ թ. 46-7ի (մօտ՝ 8-9 թերթ), 47-8ի (մօտ՝ 40-44 թերթ), 155-6ի (1 թերթ), 163-4ի (1 թերթ), թերթեր խառն. կարդալ՝ 27, 29, 28, ապա՝ 85, 88, 86, 87, 89:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1աբՀամաբարբառ. կանոնք՝Ը., Թ., Ժ. (չիք՝Ա.-Է.):
2. 2ա-47բԱւետարանՄատթէոսի(կայ՝ 46բ «...ՏէրողորմեացմեզորդիԴաւթի///», 47ա՝ «///եւապաեկեսցէկատարած...», շար. թափուած (ԻԴ. 31ից)՝ 47բ՝ «...փողովմեծաւեւժողովեսցենզ///» (թափուած՝Ի. 32 – ԻԴ. 14):
3. 48ա-70բԱւետարանՄարկոսի(սկիզբըթափուած՝սկ.՝Է. 5. «///ապահարցանենզնափարիսեցիքն...»), 69բ-70բ՝ «ՅարուցեալՅիսուս»):
4. 71ա-146աԱւետարանՂուկասու:
5. 147ա-200աԱւետարանՅովհաննու(թափուած՝Դ. 38-53. 155բ «...իվաստակսնոցամտ///», 156ա՝ «///զայսդարձեալերկրորդնշան...», Է. 17-32. 163բ՝ «...իցէարդեւք, եթէես///», 164ա՝ «///զիկալցինզնա...», 199բ-200ա՝ «Իրքկնոջնշնացելոյ»):
– 200աԶայսշնորհՏեառնսքանչելեացԵւսեբիասէ, յԵկեղեցականպատմութենէ. թէիհեբրայեցիԱւետարանէընկալաւեկեղեցիիյերրորդդպրութենէՅԼԹ. (339): ԳլխինբանիւՊապիայ. իսկեթէիկարգնկամիսդուգրել, զսա, իՅովհաննէ, գի՛տզՁԶ. (86) համար[ն] եւգրեա՛զկնիայնմբանի, որասիթէ՝Քննեա՛եւտե՛ս, զիմարգարէիԳալիլեէոչյառնէ: Ո՜եղկելիանձինս:
– 201բ-2ա [ՆախադրութիւնքչորիցԱւետարանաց] – Մատ[թ]էոսաւետարանիչն, որեւականատեսլեալսքանչելեացնՏեառն... Յովհաննէսաւետարանիչականատեսլեալսքանչելեացնզ/// զիւրԱւետարաննյԵ[փ]եսոսքաղաքիյուն[ա]րէնբարբառովյե/// ամիվերանալոյ /// բաւանդակեալ /// ՄԼԲ. (232) եւաւետարա/// (թափուած):
Ունի լս. համաբարբառ՝ 2-8 տող: Որոշ թերթերի վերին լս-ներում աւետարանիչների անունները:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
146բՈ՜վդա՛սքլոյսերամիցեւկայճառատեղաց, յորժամընթեռնուքզսուրբԱւետարանս, յիշեսջի՛քիսուրբյաղաւթսձեր՝զՇեխիաղայեւզԲաբաԶախիյարի, որըստացանսուրբԱւետարանսիհալալընչիցիւրեանցեւարդարվաստակոցիւրեանցեւընծայեցինՏէրունեացՍուրբըՍտեփանոսին՝անջինջյիշատակիւրեանց, ասելովզբաննկենացթէ՝ԵրանիորունիցիզաւակիՍիոնեւընդանիյԵրուսաղէմ:
200ա (Գրչի) ՓառքամենասուրբԵրրորդութեանն, որսկիզբնէեւկատարածամենայնիեւյամենայնիաւրհնեալնյաւիտեանսյաւիտենից. ամէն: Արդ, գրեցաւգանձարանսայսփարթամացուցիչհոգւոցեւմարմնոց՝սովաւվարժելոցիթուականիսհայոցՉԽԹ. (1300), |200բ| իքաղաքիսԿա[ր]նոյ, որկոչիԹ[է]ոդապաւլիս, ընդհովանեաւՍրբոյն [Ս]արգ[սի], ՍրբոյնՍահա[կայ]եւՍուրբԱստուածածնիս, իթագաւորութեանարեւելեանաթոռոյնԽազանխանին՝բարեպաշտեւխնամարկուազգիսքրիստոնէից, որեւիժամանակիսյայսմիկզխրոխտանալեւզբորբոքումնազգացիսմայէլակա[նա]ցշիջոց, տաճիկանուանելով, եւյարաժամմտանէրիդիւաբնակն, որկոչիմզկիթ, այլզսէրնեւզգութնունիառազգս<հ>քրիստոնէից, եւժողովե[ա]լանթիւբազմութ[իւնս], գնացեալյաշխարհնՀրէաստանեւառե[ա]լբազումքաղաքացեւխաղաղութեամբդարձեալյարեւելս: ԻսկյայսմամիվերստինժողովեալզզաւրսիւրեւդիմեալկամելովյաշխարհնԵգիպտոսի, եթէՏէրկամեսցի, որոյՏէրԱստուածշնորհեսցէնմաերկայնժամանակ: ԵւիհայրապետութեանտեառնԳր[իգ]որիսի, եւիթագ[աւ]որութեանՀայոցՀե[թ]մոյ, [զի] վասնբազումբա[րու]թեանՄիայնակեցանուանեն, որոյՏէրԱստուածշնորհեսցէզնոսայեկեղեցոյիւրումսրբոյընդերկայնաւուրսուղիղվերակացութեամբ |201ա| եւմերոյսրբասնեալեպիսկոպոսի՝տէրԲարսղի:
Գրեցաւտառսաստուածապատումեդեմաբու[խք]առավտակհոսմամ[բչ]որք///ումն, քառանկիւն, քառանիւթ, եւ[ս] տիեզերաբողբոջելզվայրիդալարւոջ, հովիտսնխոնարհատեսակեւշուշանափակքրքմազարդեալանուշահոտութեամբկենաւքիկեանսն, ձեռամբՍտեփանոսի, յոյժ [մե]ղուցեալեւանարհեստգծողիեւանարժանիկարգսկոչեցելոցինեղժամանակի, զիսաստկացաւհարկապահանջութիւնիվերայերկրիս, եւեղեւսովսսաստիկ, ընդամե/// (1,5 տողանընթեռնելի) արարչին ///ժեալիվերայմերի /// պատուհա[ս]///ոցկոր///ել: Արդ, աւրհնեալէփառքՏեառնիտեղւոջսրբութեանիւրոյ:
Արդ, ստացաւզսուրբտառսաստուածապատումպատուականծերունինՅոհանեւտիկինՍոգիկն(՞)յարդարվաստակոցիւրեանց, զաւակիՍիովնլինելեւընդանիյԵրուսաղէմնվերինն՝յիշատակիւրեանցեւծնաւղացիւրեանցեւզաւակացն, կենդանեացեւհանգուցելոցն՝ՀերիքտիկնայեւՎարդետիկնայ, Բալհաւին |201բ|, ///(1 բառ) Ներսիսին, ///անկանն, ՄայրտիկնայեւԼոյստիկնայ, ՄարգրիտինեւՎարդըրկանն, ՊալհաւինեւՍթլկանն, Խընձորոսկէ, ՆորոգիսինեւԱրեւտիկնա, Տաւնատիկնայ, ՏունգերոյնեւՇատարեւին, Արջկուն, Մարեմտիկնայ:
Քրիստո՛սԱստուած, բարեխաւսութեամբսրբոցսաւետարանչ[աց]ս՝Մաթէոսի, Մարկոսի, Ղուկասու, Յոհաննու [ող]որմա՛յամենայնհաւա[տ]ացելոց՝կենդանեացեւ [հա]նգուցելոց, եւորաստ [վեր]ագրեցաք, գրեսցեսզն[ոսա] իգիրկենդանութեան. ամէն: Արդ, աղաչեմզամենեսեան, ո՜վպատուակա՛նքահանայքեւհռետորգծագիրք, յորժամկարդայքկամգաղափարէք, յիշեսջի՛քիմշտապաշտաւնյաղաւթսձերզերախտաւորքսորա, եւզիս՝զբազմամեղծրողսզՍտեփանոս, եւզձեզՏէրյիշեսցէ, որեւաւրհնեալյաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 861-2 (ձեռ-իս՝ 200ա-1բ), ուր ծնթ.՝ «Ձեռագիրը խիստ քայքայուած է եւ մաշուած»:
88բ (Կազմողի) Զսակաւաշխատողս՝Յակովբանարժանս, որպակասնգրեցիեւկազմեցի, յիշեցէ՛քիսուրբյաղաւթսձեր, եւԱստուածզձեզյիշէ:
Ծնթ. Յակովբ լրացնող գրիչ-կազմողի գրածներն են հաւանաբար՝ թ. 41-4, 47, 52, 53, 85, 86, 88:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 3բ(1670 թ., բոլորգիր, ստ. լս.)՝Զան///անգա/// [ա]նարժանյիշեցէ՛քիՔրիստոս. եւԱստուածզձեզյիշէ. ամէն: Թվին՝ՌՃԺ[Թ՞]. (1670):
2. 70բ(ԺԸ. դ, նոտրգիր) Որ<որ>ողորմիստացողիսուրբԱւետարանիս, որստացաւիհալալընչիցիւրոց՝յիշատակիւրեւննջեցելոցն: Արդ, յիշեցէ՛քզբարէմիտեւհէզայհոգիԱմիրղուլին, որփոխեալէառՔրիստոս, եւկողակիցնիւր՝Սուլթան, եւսիրելիորդին՝ ///(անունը՝ջնջուած):
3. 202բ(1700 թ., նոտրգիր, եղծուած, դժուարընթեռնելի) ///առցեայլ///ցէ///զզմեզ/// յիսայեան, որսուրբԱւետարանս ///իձեռտվինիթվինՌՃԽԹ. (1700). ամէն, Հայր:
ՆՇՈՒՄ՝1ա «909/2817», 200ա՝մատիտովստ. լս.՝ «ՉԽԹ=749+551=1300 Աւետարանս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝146ա՝տառեր, 202բ՝ «///էստէրՄարտիրոսյիշեցէ՛ք»:
2818
ԺԶ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Եսայի:
ԹԵՐԹ՝ 193 (2-194). չգրուած՝ 2աբ, 56բ, 91բ, 92բ, 194բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԷx12 (Ա, Ե, ԺԳ՝ 11, Թ, ԺԷ՝ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,2x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (20x15,8): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 34ա): ՏՈՂ՝ 23: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ մուգ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) +1 (Դ). սպիտակ չգրուած թուղթ, աւելացրած 1950ականների նորոգման ժամանակ:
Նմուշ 34ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր (գծանկարային):
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Խորանք. Համաբարբառ կանոնք՝ Ա. (Պհպ. Գա), Բ. (Պհպ. Գբ), Ե., Զ. (Պհպ. Բբ), Է., Ը. (Պհպ. Բա). չիք՝ Գ., Դ., Թ., Ժ.: ԺԱ. դ.: 2՝ Բ. եւ Գ. (սկզ.). ստացուած 2 թերթի ստորին մասերի ընդլայնակի հատումով եւ եզրահատումով. ամէն թերթի հիմքում, կարից յետոյ՝ 2 սմ լայնքով շերտ՝ ելուստի տեսքով: Մագաղաթ (22x19), տողք աղիւսակի՝ 13-19, բոլորգիր (նմուշ՝ Բբ): Կարդալ՝ Գա, Գբ, Բբ, Բա՝ «Կանոնք՝ Ա-Բ, Ե-Ը»: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, սեւ, շագանակագոյն:
Նմուշ Բբ
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. 1950ական թթ. նորոգուած Մատենադարանում. կազմը, սպիտակ թղթից նոր աստառ, վրան փակցուած հին աստառի կտաւը, պահպանակները՝ աւելացուած, թերթերի հիմքերը ամրացուած, եզրերը՝ լրացուած. կազմի կաշին թեթեւակի քերծուած, անկիւնները պոկուած, 3 կապիչները եւ փայտէ գամերն ընկած. լուսանցակողերը գունաթափուած, մանրանկարների պահպանման եւ միմեանց հետ շփումից պահպանելու համար չհամարակալուած թափանցիկ ներդիր-թերթեր ընդմէջ՝ Պհպ. Ա-Բ.ի, Պհպ. Գ.ի եւ թ. 2ի: Թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, ցեցի անցքեր, մանր պատռուածքներ, գրադաշտը նարնջագոյնով սահմանագծուած՝ 3բ-5ա, 93բ-6ա, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը մգացած, տեղ-տեղ խոշոր անցքեր՝ նորոգուած թափանցիկ թղթով, որոշ թերթերի զարդագրերի կարմիր ներկը տարածուած գրադաշտի վրայ, թերթերի եզրահատման հետեւանքով Աւետարանների գլխահամարները եւ պրականիշերի մի մասը վնասուած՝ կտրուած, արտաքին լուսանցակողերին էջանիշ թելեր՝ թ. 44 (դեղին), 82, 90, 140, 174 (կարմիր), 57, 93, 123, 150, 158 (կապոյտ), էջ 3ա (առաջին սիւնակի 8 տողի չափ) եւ 57ա, 150ա վերին մասերը կիսով չափ բաց թողնուած՝ հաւանաբար ճակատազարդի եւ կիսախորանների պատկերման համար, թերթեր խառն. կարդալ՝ 108, 112-115, 109-111, 116:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 3ա-56ա Աւետարան Մատթէոսի:
2. 57ա-91ա Աւետարան Մարկոսի:
3. 93ա-149բ Աւետարան Ղուկասու:
4. 150ա-93ա Աւետարան Յովհաննու:
Ծնթ. Աւետարանների սկզբում ԺԸ. դ. ձեռքով, բոլորգրով խորագրերը. 3ա՝ «Սուրբ Աւետ[ար]անս Մա[տ]թէոսի», 57ա՝ «Սրբոյ Աւետարանս Մա[ր]կոսի», 93ա՝ «Սրբոյ Աւետարանս Ղուգասու», 150ա՝ «Ս[ր]բոյ Աւետարանս Օհաննու»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
91ա (կարմրով) ՅԵսաի գրիչ յիշեցէ՛ք:
193բՓա՜ռք անհաս վեհի, / անկարօտ հզօրի, / անբաւ մեծի, / աննիազ բարերարի՝ / Հօր անսկըզբնականի, / Որդւոյ սկըսբնակցի. / Հոգւոյ գոյակցի, / ապէնիազ արարչի / եւ բնաւից բարձաւղի, / ամենից փրկչի, / բոլորից ազատչի / Հօր կամեցողի / այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 194ա(ԺԷ. դ. կէս բոլորգիր, յետագայի ստացողի) Դարձեալ յիշեցէ՛ք զՊէկին, ըստացաւ ի սուրբ Աւետարանս յիշատակ իւր, եւ ծնաւղն իւր՝ Վերմիշն, եւ մայրն՝ Անթառամն, եւ որդին իմ՝ Սարուխանն, եւ եղբայրն իմ՝ Սարգիսն, Բոզին, եւ քոյրն իմ՝ Հեղինէն, եւ որդին իւր՝ Ծատուրն, եւ դուստրըն՝ Պեկի Սուլտանն: Ո՜վ եղբա՛յրք, ո՞վ որք հանդիպիք, ողորմի ասէ՛ք Պէկին, Աստուած ձեզ ողորմի իւր գալըստեանն. ամէն:
2. 92ա(1668 թ., բոլորգիր) Արդ, մեք՝ տէր Դաւիթս, իմ եղբարքս՝ Սանդրին, Մկրտիչն, իմ որդիքս՝ Մովսէսն, Սարգիսն, Շահումն, Առաքելն, իմ եղ[բ]օր որդի՝ Վահրին, մեր հայր՝ Յիմպաթին, իմ մայր՝ Խաթունփաշին, գնեցինք մեք ի հալալ ընչից մերոց՝ մեր հոգոյ յիշատակ, ի գիւղս Տանղի. քահանայք սորին՝ տէր Մելիքսէթ, տէր Ոսկանն, Զաքարիայ սարգաւակին, քէվխայ Մկր[տ]չին եւ Տանղի մեծի եւ փոքու, ամենեցուն Աստուած ողորմի ասացէ՛ք. կրկին անգամ ողորմի ասացէ՛ք տէր Դաւթին, որ հանգեաւ առ Քրիստոս. Սանդրիս, Մկրտչին յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք սոցայ, եւ ձեզ լիցի ողորմութիւն ի Քրիստոսէ. ամէն: Գրեցաւ յիշատակարանս թվին հայոց ՌՃԺԷ.ին (1668), ձեռամբ Յովաննէս եպիսկոպոսի. մի բերան ողորմիի, թէ արժ[ան]ի [համար]եսջիք ասել՝ դուք առնուք ի Քրիստոսէ. Հա՛յր: (շար. կարմիր թանաքով եւ նոտրանման բոլորգրով)՝ Դարձեալ յիշեցէ՛ք Սանդրին եւ զկինն իւր՝ Գուզալն, եւ զդուստերքն իւրեանց՝ Մարինոսն, Մարճանն, եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք. Ա. բերան ողորմի ասացէ՛ք տէր Մարտիրոսին. եւ ձեզ լիցի ողորմութենէ ի Քրիստոսէ. ամէն: Հայր մեր:
3. 91ա(1680 թ., նոտրգիր, յետագայ կազմողի) Վերջին կազմող սուրբ Աւետարանիս, սուտանուն Ոհանէս սարկաւանքս ի գուղս Պասընջաղոյ, ի դուռս Սուրբ Աստուածածնի եգեղեցոյս, եւ ի հայ[ր]այպետութիւն ի ձեռս Սիմէոն կաթողիկոսին եւ թուիս հայոց ՌՃԻԹ.ին (1680): Ո՛վ կարդաք, մի ողորմի ասացէ՛ք. Աստուած ձեզ ողորմեսցի. ամէն, Հա՛յր մեր:
ՆՇՈՒՄ՝ 2ա՝ «929/2818», 3ա մատիտով՝ «2818», 56բ՝ մի քանի տառ, վրացերէն, մխեդրուլի, ԺԹ. դ.:
2819
ԺԵ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Մարկոս քհյ: ՍՏԱՑՈՂ՝ Մարկոս քհյ (գրիչը), Յովհանէս աբղյ:
ԹԵՐԹ՝ 422. չգրուած՝ 396բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԼԶx12 (Ա 7, Դ, Է, ԺԱ, ԼԶ 10, Ե՝ 11, ԼԷ՝ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,7x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (20,2x12,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 226բ): ՏՈՂ՝ 31-41 (լս-ում՝ տողանշման ասեղի անցքեր): ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը կարմիր վանդակազարդ կտաւ. լուսանցակողերը կարմիր:
Նմուշ 226բ
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 1ա, 42ա (թ. 396ա՝ 6 տող չգրուած՝ խորագրի համար): Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն (մի մասը գծանկարային՝ 142բ, 162բ, 165բ, 184ա եւ այլն): Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, վարդագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Թուղթ առ Գաղատացիս. Բ. 6-8, 10-14: Ժ. դ.: Ստացուած 1 թերթի 3 եզրերի հատումով: Մագաղաթ 1 (22,6x16,8), երկսիւն (22,6x15,2), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աա), տող՝ 15: Կարդալ՝ Աբ-Աա. Աբ՝ «///Ոչ///զի ինձ կարծեալքն այսպիսի ինչ... զ[ի] [մեք ի] հեթանոսս///» (Բ. 6-8): Աա. «///ս փութա[զն]ոյն առնել... ասեմ ցԿեփաս առաջի ամե///» (Բ. 10-14):
Նմուշ Աա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եւ մէջքի եզրերը մաշուած, ցեցի մի քանի անցք. դռնակը, 3ական կապիչներն ու գամերն ընկած, լուսանցակողերը գունաթափուած, կազմաստառների կտաւը թափուած, կան եզրերի շերտերը, ԺԹ. դ. նորոգուած՝ սպիտակ նոր թղթով կարկատուած թերթերի հիմքերը (թ. 2, 3 եւ այլն. թ. 421՝ ստ. լս.՝ լրագրի թղթով) եւ պակասող անկիւնները, թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, ցեցի անցքեր, մանր պատռուածքներ, թ. 108-109, 232՝ գրադաշտի վերին մասը մասնակի (6-7 տողի չափ) վնասուած, թերթ(եր) թափուած ընդմէջ թ. 420-421ի, թ. 361՝ հիմքից անջատուած, պոկուած, թ. 390-4՝ գրադաշտի կենտրոնում վառուածքի անցք:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-421բ [Տօնապատճառ]
1. 1ա-12ա [Ա.] [Առաջին. Դաւթի մարգարէ[ի] եւ Յակովբ առաքե[լոյ]. ցանկից՝421ա] – Եւ զղջացաւ Տէր, զի թագաւորեցոյց զՍաւուղ... այսպէս եւ Քրիստոս յերկրի զքահանայութիւնն եւ զթագաւորութիւնն. եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
2. 12ա-23բ Բ. Յովհաննու Ոսկէբերանի եւ Աթանասի եւ Պրոկղի Նէքտառւոյ Կոստանդինուպաւլսի հայրապետի՝ ի սուրբ Նախասարկաւագն Ստեփանոս ասացեալ – Զգալի արեգականս զերկնաւս ծագելով, զարուսեակն ընդ ինքեան ունելով... ժողովեալս ի լուսափայլ ծաղկանց Յովհաննու Ոսկէբերանի է եւ նորին աշակերտին՝ Պրոկղի, եւ Նեքտառի աթոռակցին եւ Աթանասի եւ Եփրեմի է:
3. 23բ-5ա Գ. Մասնաւոր ինչ ի գիւտ նշխարացն սրբոյն Ստեփանոսի եւ որք ընդ նմա. Գամաղիէլ աւրէնսդիրն, որ ի գործս առաքելոցն բարուոք խրատեաց զհրէայսն: Եւ Նիկոմիդոս, որ ի Քրիստոսէ ի ջրոյ եւ ի հոգւոյ ասաց. Զարքայութիւնն ընդունել, Նեքտառի ասացեալ – Զի որպէս ի գործս առաքելոցն պատմի եւ ասի բան... եւ վերափոխեաց զմեծապայծառ պարգեւն զսուրբն Ստեփանոս Նախավկայն Քրիստոսի, որում փառք պսակողին զսուրբս իւր յաւիտեանս. ամէն:
4. 25ա-7բ Դ. Եւ թէ որպէ՞ս վերափոխեցաւ յԵրուսաղէմէ ի Կոստանդինուպաւլիս, յառաջասացեալ յԱղեկսանդրոսէ վկայասիրէ՝ սենեկապետէ արքայի, ի ձեռն կնոջ նորա՝ Յուլիոսէ ի Կոստանդինուպաւլիս – Արդ, իբրեւ անցին ամք հինգ շինուածի տաճարին սրբոյ, Աղէկսանդրոս փոխէր յաշխարհէս յԵրուսաղէմ քաղաքի... Ստեփանոսի, որ է անդրանիկ ամենայն մարտիրոսաց գնդին, զի նոցին պսակացն արժանասցուք՝ շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
5. 27բ-31բ Ե.Անանիայի վարդապետի՝ ի խորհուրդ կատարման առաքելոյն Պետրոս[ի] – Իսկ երանելին Պետրոս հասեալ ի տեղի կատարմանն... զի զկապեալ ոտս նախահաւրն արձակեսցէ Աստուածն իմ, եւ նմա փառք յաւիտեանս:
6. 31բ-4ա Զ. Ի յիշատակի Պետրոսի եւ Պաւղոսի՝ ի Յովհաննու Աւետարանին մեկնութենէ – Ասէ ցնոսա Յիսուս. Եկա՛յք, ճաշեցէ՛ք. եւ ոչ ոք յաշակերտացն իշխէր հարցանել, թէ դու ո՞վ ես... որով ուրախ արար զերկնայինսն եւ զերկրայինս միանգամայն եւ աւարտեցաւ ի փառս Աստուծոյ, որում փառք յաւիտեանս:
7. 34ա-5ա Է. Յովհաննու Ոսկէբերանի՝ Ի Գործոց մեկնութենէ. Յաղագս Յակովբայ եղբաւր Յովհաննու – Ընդ ժամանակս ընդ այնոսիկ սովորութիւն է գրոց զկարգս ժամանակաց... եւ հրեշտակաց դասակցութեամբ յաւիտեանս, որում փառք վերառաքեսցուք արար[ի]չս յաւիտենից, որ է աւրհնեալ յաւիտեան:
8. 35ա-8ա Ը. Պատճառ սուրբ Աւետարանին Յովհաննու՝ ի Յոհաննէ [Ոսկեբերանէ – Որք արտաքին հանդ]իսիցն(ձեռ. 2039. 31ա-33բ)լինի տեսողք, յորժամ զբռնամարտիկ ոք մեծազաւր... հաղորդին նորա չարչարանացն եւ փառացն արժանաւորին Քրիստոսի, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
9. 38ա-9ա Թ. Մեկնութիւն Աւետարանին Յովհաննու – Դարձաւ Պետրոս եւ տեսանէր զաշակերտն... կարաւտասցի եւ այլ բանիցն, որ յաղագս հաւատոց ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս:
10. 39ա-41ա Ժ. Չորից գլխաւորաց տաւնից, որ են Աթոռք կարգեալ Չորեքկերպեան, մարգարէն Դաւիթ եւ Յակովբոս առաքեալն, սուրբն Ստեփաննոս եւ հաւատոյ ամոլքն՝ Պետրոս եւ Պաւղոս, եւ Որոտման որդիքն՝ Յովհաննէս եւ Յակովբոս – Արդ, սքանչելատես մարգարէն Եզեկիէլ... որք ընդ տէրունական աթոռովն լծանին, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
11. 42ա-5ա ԺԱ. [Սուրբ վարդապետացն ասացեալ՝ Վասն Յայտնութեան եւ Ծննդեան Տեառն եւ հաւատոյ հաստատութեան՝ ընդդէմ երկաբնակացն. վկայաբանութեամբ Տեառնեղբօր Յակոբայ եւ Կիւրղի Երուսաղէմի հայրապետին. ձեռ.2039, 37ա-9բ] – Ամենայն ոք, որ կամի շինուածս հաստատ... եւ փառս տացուք հին աւուրց տղայացելոյ Բանին յաւիտեան եւ յաւիտեանս յաւիտէնից. ամէն:
12. 45ա-6բ ԺԲ. Յեկեղեցական պատմութենէ, զոր երկրորդեալ է Սարկաւագ վարդապետի – Ի Յարութենէն Քրիստոսի մինչեւ ցԲեկտոր Հռովմայեցւոց եպիսկոպոսն... ստուգէ ինքն զմիութիւն իւրոյ Ծննդեանն եւ զՄկրտութեան խորհուրդն, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
13. 46բ-8բ ԺԳ. Սամուէլի եւ Պաւղոսի եւ այլոց վարդապետաց՝ Վերլուծութիւն ընթերցուածոց գըրոց – Արդ, բազումք ի վարդապետաց... վասն այսորիկ ասէ, որ բազմաչեայ քրովբէիցն անտեսանելին է. նմա փառք յաւիտեանս:
14. 48բ-50ա ԺԴ. Իմասցուք եւ վասն խորհրդոյ աւուր Ճրագալուցին, որ սկիզբն է եւ է արտաքոյ ութաւրեա թուոցն եւ ի թիւ պահոց զկարգ կանովն ունի – Աստուածաբանն Գրիգորիոս վասն Մեծի Պասէքի...
ա. 49ա-50ա Իսկ երիկուն Յունուարի հինգն ժողովին ի հովանոցն, այսինքն՝ յյեկեղեցի – Յայտնէ մեզ զժողովիլն յանձեռագործ խորանն... որ ի վերայ քերովբէիցն նստէր, նմա ծննդեանն եւ երկնային թագաւորութեանն փառք եւ երկրպագութիւն յաւիտեանս. ամէն:
15. 50ա-7ա ԺԵ. Յաղագս Ծննդեանն Քրիստոսի ի ներքս ի յայրին՝ առ մսրովն – Արդ, մտանելով ի ներքս ի յայրն...
ա. 56ա-7ա Իսկ ի կատարմանն Դանիէլի ընթերցումն, որ վասն Նաբուգոդոնոսորայ թագաւորին Քաղդէացւոց – Պատկեր կանգնեալ Բէլայ... այսաւր ուրախացեալ հոգւով, բերկրեալ մարմնով, մեծ տնաւրէնութեամբ Որդւոյն Աստուծոյ՝ Յիսուսի Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
16. 57ա-63ա ԺԶ. Ի Յայտնութեան առաջի աւուրն – Յառաջին աւուր արարչութեանն... ասացեալ է զմիտս սաղմոսիս եւ զընթերցուածիս վերագոյն. եւ նմա փառք յաւիտեանս:
17. 63ա-5բ ԺԷ. Երկրորդ աւուրն արարչութեան – Յերկրորդումն աւուր արար Աստուած զհաստատութիւնն... ազատութիւն ի մեղաց եւ որդէգրիլ Հաւր, շնորհաւք Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
18. 65բ-8ա ԺԸ. Երրորդ աւուրն արարչութեանն – Նախ՝ զառաւելութիւն երիցն աւուրցն արարչութեանց... եւ ստուերաւն զճշմարտութիւնն դրոշմել, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս:
19. 68ա-71ա ԺԹ. Չորրորդ աւուրն արարչութեան – Ի չորրորդում աւուրն ստեղծումն լուսաւորացդ... եւ զկատարումն էառ յայտնութեամբն Քրիստոսի. եւ նմա փառք յաւիտեանս:
20. 71ա-3բ Ի. Հինգերորդ աւուրն արարչութեան – Ի հինգերորդումն աւուր արարչութեանն... ի բարձրութիւնս երկնից Քրիստոսիւ Յիսուսիւ՝ Տերամբ մերով, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
21. 73բ-7ա ԻԱ. Վեցերորդում աւուրն – Աւրն վեցերորդ եւ գործքն նորա զարմանալի է... մեռանել ի վեցերորդ աւուր ուրբաթու, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
22. 77ա-80բ ԻԲ. Յեւթներորդում աւուրն արարչութեան – Յաւուրն եւթներորդի ոչ գործին գործք, այլ կատարումն... մարդն դրամ ասի եւ անդրադարձութեամբ դրամն՝ մարդ. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս:
23. 80բ-4ա ԻԳ. Ութերորդում աւուրն – Ութերորդ աւուրն կանովնն կատարի ի Սուրբ Յարութիւնն... ի յարութեանն ընդ յարուցելոյն Քրիստոսի յառնեն փառաւք, որում պատիւ եւ զաւրութիւն եւ փառք յաւիտեանս. ամէն:
24. 84բ-6ա ԻԴ. Յաղագս Պետրոսի եւ Աբիսողոմայ յիշատակի, եւ թէ՝ վասն է՞ր զկնի Աստուածայայտնութեան աւուրց զյիշատակ Պետրոսի հայրապետի եւ Աբիսողոմայ սարկաւագի տաւնէ եկեղեցի Քրիստոսի, եւ զկնի՝ զմեծին Անտովնի, եւ ապա՝ զթագաւորին Թէոթոսի – Այսպէս ուսաք յաւանդութենէ սուրբ հարցն... եւ եղջիւր նորա բարձր եղիցի փառաւք, եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս:
25. 86ա-92բ ԻԵ. Յաղագս Քառասնաւրեայ գալստեան Տեառն ի տաճարն – Պարտ է գիտել վասն Սիմէոնի...
ա. 88բ-92բ Ի Ղուկայ Աւետարանէ – Իբրեւ լցան աւուրք սրբութեան նոցա... այլ տո՛ւր փառս հիանալի տնաւրէնութեանն Քրիստոսի, որում վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
26. 92բ-3բ ԻԶ. Ի Ղուկասու Աւետարանէն – Եւ երթային ծնաւղքն նորա ամի ամի յԵրուսաղէմ... ուսուցանէր ի ժողովուրդս նոցա՝ փառաւորեալ յամենեցուն, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
27. 93բ-7ա ԻԷ. Պատճառք Առաջաւորի պահոցն – Բազում պատճառք են Առաջաւոր պահոցն... նախատաւնակ Ծննդեան եւ Մկրտութեան եւ Յայտնութեան Տեառն, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
28. 97բ-100ա ԻԸ. Յաղագս Քառասներորդաց պահոցն – Մերձեալ է արքայութիւնն Աստուծոյ... զմեզ ի ծառայութենէ մեղաց, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
29. 100աբ ԻԹ. Վասն երայխայիցն ընթերցուածի մեկնութիւն – Ամենայաղթ Սուրբ Նշան փայլեաց ի յերկնից... ի խրատ եւ ի վարդապետութիւն նոցա եւ ապաշխարողաց:
30. 100բ-3բ Լ. Ի գիր անկելոցն ի սուրբ Քառասներորդն, որ հանդերձեալ էին կնիք առնուլ, որ է վերնագիր, իսկ զերախայքն, որ ասի. ի գիր անկանել, այսինքն՝ կնիք առնուլ ի Մեծի հինգշաբաթի աւուրն – Ոմանք այսպէս ասացին հինգշաբաթին... անձն, որ մեղիցէ, նոյն եւ մեռցի եւ ասէ:
31. 103բ-4ա ԼԱ. Երեքշաբաթի Եզեկիէլ ասէ – Գշ. Արդարութիւն արդարոյն ի վերայ նորին եղից[ի]... յառաքելական թղթոյն, որ առ հռովմայեցիսն. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
32. 104ա-7բ ԼԲ. Վասն է՞ր չորէքշաբաթուն ընթերցուածն երկու եւ ուրբաթուն՝ երեք – Դ.շ.՝վասն զի չորեքշաբաթն ի դէմ կնոջն ունի զվերաբերութիւն... զուրբաթ առաւել պարսպեն եւ պատուեն ընթերցուածաւք:
ա. 104ա-7բ Խորհուրդ առաջին չորէքշաբաթին՝ Յելից ընթերցուածոց մեկնութենէն – Այս են անուանք որդոցըն Իսրայէլի՝ մտելոցն յԵգիպտոս... անշարժ յամենայն գործս արդարութեան. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս:
33. 107բ-9բ ԼԳ. Առաջին հինգշաբաթին՝ յառաքելական թղթոյն, որ առ Հռովմայեցիսն – Ե.շ.՝ թէ ոչ գիտէք, եղբա՛րք, զի որ միանգամ ի Քրիստոս...
ա. 108աբ Վասն էր ի չորեքշաբաթ եւ յուրբաթ ընթերցուած կարգեցան – Զի չորեքշաբաթուն վասն նախամաւրն եդաւ... երեակ/// ցուք ի կեանս/// [փա]ռք յաւիտեանս:
բ. 108բ-9բ Թէ վա[սն հինգշ]աբաթուն երեք ընթ[երցուած]ովք վարի կ[ա]րգն – Վասն զի արուն կատարեալ է բնութեամբ, վասն այսորիկ եւ յուրբաթուն... մինչեւ ի կատարումն հանդիսի պահոցն եւ աւրէնսդիրն Քրիստոս աւրհնեալ է յաւիտեանս:
34. 109բ-15բ ԼԴ. Խորհուրդ Առաջին ուրբաթին եւ տեսութիւն նորին եւ ընթերցուածս Յերկրորդ <օրին> աւրինացս – Ք[անզի] յուր[բաթ]ու Ադ[ամ առ կ]ենդան[ութիւն, տե՛ս ձեռ. 2042, 83բ-8բ]...
ա. 109բ-11ա Լո՛ւր, Իսրայէ՛լ, ամենայն ծնունդք սուրբ աւազանին... զկիրս չարչարանացն Ադամայ եւ ծննդոց իւրոց յասելն իւրում այսպէս:
բ. 111ա-2ա Յովբայ է – Եթէ կշռելով ոք կշռէր զբարկութիւն... աստուածախաւս բարբառովն ի մխիթարութիւն վշտացելոցս, որ ասէ:
գ. 112ա-5բ Եսայի (լս-ից) – Մխիթարեցէ՛ք, մխիթարեցէ՛ք զժողովուրդ իմ... եւ շաբաթն բովանդակ յԵրրորդութեանն խորհուրդ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս:
35. 115բ-8ա ԼԵ.Երկրորդ երկուշաբաթին ընթերցուածն ի Թագաւորութեան Առաջին – Բ. Բ.շ.՝ երկուշաբաթի աւր ի սուրբ Յարութիւնն...
ա. 116ա-7բ Այր մի էր յԱրեմաթեմայ. Նասիփայ... կաթն ջամբել եւ <եւ> ոչ հաստատուն կերակուր:
բ. 117բ-8ա Սողոմոն (լս-ից) Ճանաչել զիմաստութիւն եւ զխրատ... ի լսել զձայն աղաւթից իմոց, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս:
36. 118ա-20բ ԼԶ. Երկրորդ աւուրն ընթերցուածն – Բ. Գ.շ. Եւ նստաւ կինն եւ սնոյց զորդին... ողորմեա՛ց եւ լո՛ւր ինձ, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
37. 120բ-3բ ԼԷ. Չորէքշաբաթուն կարկն ի Սիովն կատարի – Բ. Դ.շ.՝ Քանզի զստուեր հանդերձելոց բարեացս ունէին...
ա. 121ա-2ա Իբրեւ մեծացաւ Մովսէս ի կատարումն հասակի... տեսեալ Յովէլ զայսպիսի փրկագործութիւնս, հրամայէ:
բ. 122ա-3բ Յովէլ (լս-ից) – Փող հարէ՛ք զայդ ի Սիովն, քարոզ կարդացէ՛ք... աւրհնել եւ սաղմոս ասել փառաց քոց, Տէ՛ր Աստուած իմ, որ ես աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
38. 123բ-7բ ԼԸ. Հինգերորդ աւուրն ի Սուրբ Յարութիւնն կատարի – Բ. Ե.շ.՝եւ Հեղի ծերացեալ էր յոյժ...
ա. 126ա-7բ Երեմիա (լս-ից)Իսկ Երեմիա մարգարէ ասէ. Լուարուք զպատգամս Տեառն... զի արժանաւորեցայց ես հանգստեան արդարոցն, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
39. 127բ-32բ ԼԹ. Երկրորդ Ուրբաթուն ի Սիովն կատարի. յԵրկրորդ աւրինացն ընթերցուածս – Զի զառաջին աւրէնսն ոչ պահեցաք...
ա. 128բ-9բ Յոբայ (լս-ից) – Ճշմարիտ գիտեմ, եթէ այդ այդպէս է... իսկ Եսայի մարգարէ զժամանակ խաչին յայտնէ ասելով:
բ. 129բ-32բ Եսայի (լս-ից) – Ել ի վերայ լերինդ բարձու, աւետարանի՛չդ Սիովնի... յանել խաւար մեղաց բանտէն, եւ քեզ փառք յաւ, յաւիտեանս՛՛:
40. 133ա-4ա Խ. Երրորդ երկուշաբաթին՝ ի յառաքելական ընթերցուածոց մեկնութենէ – Բ.շ.՝ զգուշ լերո՛ւք, զի մի ոք իցէ, որ զձեզ կողոպտիցէ... որ ի փրկչէն աշակերտացն ասացաւ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս:
41. 134աբ ԽԱ. Յերրորդումն շաբաթուն երեքշաբաթի աւր. մեկնութենէ ընթերցուածոց – Գ. Գ.շ.՝ արդ, ժամ զնոյն ինքն զընթերցուածն մերձ դնելովդ... յաղերսաւոր բանից սրբոյն Երէմիայ: Ամենակալ մեծ անուն Տէր Դ. բշ:
42. 134բ-9ա ԽԲ. Յերրորդ չորեքշաբաթին. յԵլիցն՝ Վասն Եւայի – Գ. Դ.շ.՝ յետ աւուրց բազմաց մեռաւ թագաւորն Եգիպտացւոց...
ա. 137ա-9ա Յովէլ (լս-ից) – Քաջալերեա՛, երկի՛ր, խնդա՛ եւ ուրախ լե՛ր... ի ժամանակի ամաչելոյ սատանայի:
43. 139ա-42բ ԽԳ. Խորհուրդ Երրորդ ուրբաթին՝ յԵրորդ աւրինացն – Գ. Զ.շ.՝ (լս-ում՝ «Նորոգեցարուքն է», «Եշ. չկար յօրինակն»)դարձեալ զգուշացուցանէ զհաւատացեալս...
ա. 140ա-1բ Յովբ (լս-ից) – Արդ, եւ դուք մարդիք իցէք... զոր եւ մարգարէն Եսայի վկայէ:
բ. 141բ-2բ Իսայի (լս-ից) Յակովբ ծառայ իմ, աւգնական եղէց նմա... արձակողին փառս տացուք, որ է աւրհնեալ յաւիտեան:
44. 142բ-3ա ԽԴ. Ի Չորրորդումն շաբաթին երկուշաբաթին ընթերցուածին մեկնութիւն – Դ. Բ. շ.՝ ամենակալ մեծանուն Տէր... հիմն ասի գոլ երկինք երկրի, որում արարիչն աւրհնեալ յաւիտեանս:
45. 143ա-51ա ԽԵ. Չորրորդումն շաբաթուն երեքշաբաթին. Մեկնութիւն Յովբայ ընթերցուծին – Դ. Գ.շ.՝ ո՞վ է դա, որ թագուցանէ յինէն զխորհուրդս...
ա. 146բ-9ա Որ է չորէքշաբաթով եւ յուրբաթւոջ աւուր ի տասներորդ ժամուն ժողովին ի Սուրբ Սիովն. այսպէս է վերնագիր ընթերցուածի – Դ. Դ.շ.՝ զի Սիովն հնոյն էր աւրինակ եւ նորոյս ճշմարտութիւն... ճըշմարտութեան եւ տնաւրինեցելոյն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս:
բ. 149աբ Ի չորրորդումն շաբաթուն չորեքշաբաթի. յԵլից ընթերցուածին մեկնութենէ – Արդ, երթեալ ժողովեսցես զծերակոյտ որդւոցն Իսրայէլի... իբրեւ աւետաւոր ընթացեալ առ ազգս մարդկան:
գ. 149բ-51ա Յովէլ (լս-ից) Եղիցի յաւուրս յետինս եւ ի ժամանակին... որում հինաւուրց եւ տղայացելոյն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
46. 151աբ ԽԶ. Հինգշաբաթի աւուր յառաքելական ընթերցածին մեկնութենէն – Դ. Ե.շ. Հաւատամք եւ ի մի Տէր Յիսուս Քրիստոս յՈրդին Աստուծոյ... փառս տացուք յայսմ յաւիտենիս եւ յապագայն, որ է աւրհնեալ յաւիտեան:
47. 152ա-5բ ԽԷ. Իսկ ուրբաթուն յԵրկրորդ աւրինացն – Աւետեաց խոստումն ունի <երկի> երկիրն Պաղեստինացւոց...
ա. 153ա-4բ Յոբայ (լս-ից) – Լուայ այդպիսի բան մխիթարիչք չարաց... եւ յիշեցուցանէ զիւր ձրի ողորմութեան շնորհն:
բ. 154բ-5բ Իսկ Եսայի – Ոչ այժմ կոչեցի զքեզ Յակովբ... զի եւ մեք նախանձաւորք լիցուք ի փառս Աստուծոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
48. 155բ-60բ ԽԸ. Հինգերորդ երկուշաբաթին յառաքելական ընթերցուած մեկնութենէ – Ե.Բ.շ. Այսինքն՝ յեութէնէ Հաւր, Աստուած յԱստուծոյ, լոյս ի լուսոյ...
ա. 156բ-7ա Հինգերրորդ երեքշաբաթին ընթերցուածնին. Մեկնութիւն մետ – Ե.Գ.շ.՝ Ահա կոյսն յղասցի եւ ծնցի որդի... Տէ՛ր, ո՞ հաւատաց լրոյ մերում:
բ. 157ա-8բ Իսկ ի հինգերորդ չորեքշաբաթին ընթերցուածն յԵլից – Ե. Դ.շ.՝ Ասաց Տէր ցՄովսէս ի մէջ ամպոյն եւ միգին եւ մառախլին... եւ տեսեալ զՅովէլ զմեծ մարգարէն Մովսէս, զաւրացեալ շընորհաւք յաւրինակ Քրիստոսի ասէ:
գ. 158բ-60բ Յովէլ (լս-ից) – Քարոզ կարդացէ՛ք յազգս... զհոգիս մեր նորոգ քոյին շնորհիւդ. եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
Ծնթ. ԽԸ. համարից թռիչք Ծ., չիք ԽԹ. համարը:
49. 160բ-2բ Ծ. Հինգերորդ հինգշաբաթոջ աւուրն. ընթերցու[ածին] յԵսայայ. Մեկնութիւն – Ե. Ե.շ.՝Տէ՛ր, ո՞ հաւատաց լրոյ մերոյ...
ա. 162աբ Ընթերցուածն ի Կորընթացւոց Թղթոյն առաջին – Յորժամ տացէ ի ձեռս զթագաւորութիւնն Աստուծոյ... ես Դանիէլ տեսանէի ի տեսլեան:
50. 162բ-65բ ԾԱ. Խորհուրդ Հինգերորդ ուրբաթոյն՝ յԵրկրորդ աւրինացն – Ե.Զ.շ.՝ Ի ժամանակին յայնմիկ, յորժամ աղաւթիւք ապրեցոյց...
ա. 163ա-4ա Յովբայ – Մինչեւ յե՞րբ աշխատ առնէք զիս բանիւք... մարգարէիւն Եսայեաւ մխիթարէ, յառաջագոյն մարգարէանայ:
բ. 164ա-5ա յԵսայի (լս-ից) – Այսպէս ասէ Տէր ցըԿիւրոս... այլ պայծառութեամբ Աստուծոյ կենդանւոյ ծառայեմք եւ ճշմարտի, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս:
գ. 165աբ Հարցումն. Վասն ձկան ուտելոյ – Ընդէ՞ր ոմանք յաւուրս աղուհացիցն ուտեն ի հայոց, եւ ոմանք՝ ոչ... համբերութեան տուողն աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
51. 165բ-7բ ԾԲ. Վեցերորդ երկուշաբաթին Դանիելի տեսութեանն Մեկնութիւն – ԶԲ.շ. Ես՝ Դանիէլ տեսանէի ի տեսլեան գիշերոյն... առաքեալ զնա Տէր եւ Աստուած քարոզեաց, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
52. 167բ-8ա ծգ. ԾԳ. Վեցերորդ Երէքշաբաթոյն ի Կորնթացւոց թղթոյն մեկնութենէ – Զ.Գ.շ.՝ Այլ վասն հոգեւորացն, թէպէտ եւ բաժինք շնորհացեն... եւ եղեւ ի վերայ իմ ձեռն Տեառն:
53. 168ա-71բ ԾԴ. Իսկ Վեցերորդ չորեքշաբաթին՝ յԵլից մեկնութենէն – Եւ ասէ Տէր ցՄովսէս. Յերթալըդ քում...
ա. 170ա-71բ Յաղագս որոյ եւ մարգարէն Զաքարիայ աւետարանէ զմեծին Աստուծոյ զգալուստն ասելով – Ուրա՛խ լեր, դուստր մաւր Սիովնի... ազատեա,՛ Տէ՛ր, ի բանսարկուին բռնութենէ, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
54. 171բ-4բ ԾԵ. Տեառն Յովհաննու Ոսկէբերանի ասացեալ՝ Հինգշաբաթի աւուր – Զ. Ե.շ.՝ Զի յորժամ կամի Աստուած նշանս առնել...
ա. 171բ-4ա Եզեկիէլ (լս-ից) – Եղեւ ի վերայ իմ ձեռն Տեառն... որպէս զի ի գրելոցս ուսցիս:
բ. 174աբ Ընթերցուածն ի Տիմոթեայ յԵրկրորդ թղթոյն (Տիմոթէոս՝ լս-ից) – Զայս գրեմ առ քեզ, զի ակն ունիմ... եւ վերացաւ փառաւք ի փառս, եւ նմա վայել է փառք եւ երկրպագութիւն յաւիտեանս. ամէն:
55. 174բ-7բ ԾԶ. Խորհուրդ վեցերորդ ուրբաթոյն եւ տեսութիւն նորին. յԵրկրորդ աւրինացն – Զ. Զ.շ.՝ Այս ընթերցուածս լի է յուսով աւետեաց... սաղմոսն զնոյն պատմեն, որում փրկողին Աստուծոյ մերում փառք յաւիտեանս. ամէն:
56. 177բ-84ա ԾԷ. Վասն Յարութեանն Ղազարու ի շաբաթու – Ի վեցերորդ շաբաթուս կատարեմք զյիշատակ Ղազարու մահուանն...
ա. 178ա-82բ Եւ էր ոմն հիւանդ Ղազարոս, հիւանդութիւն ըստ իմանալի... ի կենաց այժմոյս ի կեանս յաւիտենից փառք յաւիտեանս. ամէն:
բ. 182բ-4ա Մեկնութիւն Աւետարանիս – Եւ էր մերձ Զատիկն հրէիցն զպասէքն... լիցի մեզ արժանաւոր գտանիլ շնորհաւք Տեառն մերոյ՝ Յիսուսի Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
57. 184ա-98ա ԾԸ. Ի մեծի աւուր տաւնի Ողոգոմենից, որ կոչի Աւրհնեալ աւր, եւ ի Գալուստ Տեառն յԵրուսաղէմ – Յելանել նորա յԵրիքովէ...
ա. 196բ-8ա Արմաւենեաց տօնին – Իսկ արմաւենեաց աւուրն կանովնն օրինակ ունի... մեզ՝ հողեղինացս ի Քրիստոսի միւսանգամ գալստեանն, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
58. 198բ-203ա ԾԹ. Խորհուրդ Մեծի երկուշաբաթին եւ տեսութիւն նորին – Իսկ Զատիկի շաբաթուն կանովն պահոցն...
ա. 199բ-200ա Սողոմոն – Ճանաչել զիմաստութիւն եւ զխրատ... հրամայէ քահանայից՝ իբրեւ առաջնորդաց եկեղեցւոյ:
բ. 200աբ Եսայի (լս-ից) – Մխիթարեցէ՛ք, մխիթարեցէ՛ք, զժողովուրդ իմ... մինչեւ ի միւսանգամ գալուստն յամել:
գ. 201ա-3ա Ի Մաթէոսի Աւետարանին մեկնութենէ – Եւ այգուցն դարձաւ ի քաղաքն՝ զմիւսանգամ գալուստն նշանակէ... հաղորդս լինել ի վերինդ Էրուսաղէմ, եւ աւրհնել զքեզ յաւիտեանս եւ յաւիտենից յաւիտեանս ընդ Հաւր եւ Հոգւոյդ Սրբոյ. ամէն:
59. 203ա-10ա Կ. Ի խորհուրդ Մեծի երեքշաբաթին եւ տեսութիւն նորին. ընթերցուածն ի Ծննդոց – Ունելով զՄովսէս այր հին...
ա. 206ա-7ա Եւ առակացն Խրատ առ մանկունս եկեղեցւոյ, որ ասէ Սողովմոնի – Իմաստութիւն շինեաց իւր տուն... Սիովնի ի լեառն բարձր եւ ի զաւրութիւն ուժոյ:
բ. 207աբ Եսայի է – Ել ի վերայ լերինդ բարձու... աշխարհիս հայր լինել Նոյյի զկնի Ադամայ:
գ. 207բ-8ա Մաթէոսի Աւետարանին մեկնութենէ – Որպէս աւուրք Նոյի... եւ ոչ էբաց նոցա:
դ. 208ա-10ա ՅԱւետարանին մեկնութենէն է բանս – Թէ իցեն երկու ի մի մահիճս... եւ երանութեանց դասուն արժանացուսցէ զմեզ, եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
60. 210բ-6բ ԿԱ. Ի խորհուրդ Մեծի չորեքշաբաթին եւ տեսութիւն նորին – Չորեքշաբաթի աւուր, չորս աւուր արարչութեանն է...
ա. 213բ-4բ Առակացն եւ Զաքարիայի ընթերցուածս – Զայս միտս ցուցանեն. Որդեա՛կ, մի՛ խափեսցեն զքեզ արք... երթալ յերկինս յանկոխ անապատն:
բ. 214բ-7ա Վասն Լ. (30) արծաթին – Զի արծաթի էր դահեկան ժամանակին... վասն կենաց մարդկան եւ փրկութեան որդւոցն Ադամայ մատնեցաւ. եւ նմա փառք:
61. 217ա-43բ ԿԲ. Հինգերորդ աւուրն արարչ[ութեան] – Ի հինգերորդումն աւուր արարչութեանն լցեալ աստուածային Հոգով...
ա. 226բ-32ա Եւ ապա պատարագ մատչի, եւ նոյնժամայն երթան ի Սուրբ Սիովն, եւ այս կանովն կատարի – Սաղմ. Կցուրդ. Պատրաստ արարեր առաջի իմ զսեղան... զերկիւղ մահու եբարձ, քաջալերիչն ամենեցուն աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
բ. 232բ-43բ [Եւ նոյնժամայն ելանեն] ի լեա[ռն ձիթենեաց եւ անդ] կատա[րեն զերեկոյեան պա]շտաւնն, [եւ յար ի նոյն] զհս[կումն գիշերոյն. ձեռ. 2039, 174բ]– Աստուածաբանն վեց թիւ ասէ զաշխարհս... յիմանալեաց գոյիցն եւ ի զգալի արարածոցս յաւիտենից յաւիտեանս (խորագիրը պատռուած):
62. 243բ-52բ ԿԳ. Ի աւուրն Ուրբաթոյն դնի [պատուական] փայտ խաչին առ[աջի սրբոյն Գող]գոթայի, եւ ժողովուրդն երկրպագեն մինչ վեցերորդ ժամն կատարի երկրպագութիւնն, իսկ այլ ոչ – Զի խաչողքն երկիր պագանէին կատակելով...
ա. 251բ-2բ Յետ կարդացման Աւետարանին իսկոյն մտանեն ի սուրբ մատրանն, եւ այս կանովն կատարի, եւ ընթեռնուն ընթերցուածս յԵրեմիայ մարգարէէ – Տէ՛ր, ծանո՛ ինձ, եւ ծանեայց, որ բազում խորհուրդ... որում պարգեւատուին Քրիստոսի մեք փառս տացուք յաւիտեանս:
63. 252բ-7բ ԿԴ. Ասացեալ ի թաղում Տեառն – Այր մի Յովսէփ, որ էր նախարար արդար...
ա. 253բ-7բ Թէոփիլոսի՝ աշակերտին Յովհաննու. Վասն գերեզմանին Տեառն – Նոր երկին[ք] այսաւր յերկրի հա[ս]տատեցաւ... Տեառն ամենայն ուրեք ի տնաւրինականսն, որում կենարարին Տեառն Աստուծոյ փառք յաւիտեանս:
64. 258ա-66բ ԿԵ. Խորհուրդ Մեծի շաբաթին Ճրագալուցի աւուրն եւ տեսութիւն նորին – Արդ, զպատիւ աւուրս բազմայեղանակ բանիւք...
ա. 258ա-62բ Շաբաթ աւուր Մեծի ճրագալուցն ի սուրբ Զատկին երիկուն սաղմոսէ եպիսկոպոսն ի Սուրբ Յարութեանն, ի մետասան ժամոյն – Վասն այսորիկ երգէ մարգարէն ի դէմս Նախահաւրն... արդ, լցաւ Յովբայ ընթերցուածս, որ յուրբաթոյն:
բ. 262բ-6բ Ութ ընթերցուածն – Եղիայի վերացումն զՔրիստոսի Յարութիւնն... յերկուց վըկայից հաստատութիւն առնու, որ ասացաւն:
65. 266բ-70ա ԿԶ. Ի Յարութիւն Քրիստոսի եւ ի սուրբ Պասէքն – Յակովբ նահապետն յորժամ կամեցաւ զխաշինս զատել...
ա. 267բ-70ա Իսկ ի մեծի աւուր Պասեքին, յերրորդ ժամուն ժողովին ի Սուրբ Յարութիւն եւ սկսանին ասել – Ահաւոր եւ սքանչելի է խորհուրդ փրկութեան մերոյ... եւ որ ի կարգին է՝ աւգտակար խրատն, եւ Քրիստոսի Աստուծոյն մերոյ, որ յարեաւն ի մեռելոց, փառք յաւիտեանս. ամէն:
66. 270ա-4ա ԿԷ. Ի խորհուրդ Նոր Կիւրակէին – Նաւակատիք ասի, այսինքն՝ նորոգումն... հանդիպեսցուք արժանապէս հաղորդ գտանել, շընորհաւք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
67. 274ա-7ա ԿԸ. Վասն շաբաթին եւ նորին խորհրդոցն – Յիշեսջի՛ր դու, ասէ. զաւրն շաբաթ... խորհուրդ բարւոք աւարտեմք ի մեզ յայժմու յաւիտենիս, եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս:
68. 277ա-9ա ԿԹ. Հարցումն. Զի՞նչ խորհուրդ է յիսուն աւուր պահք... Պատասխանի. Յորժամ յԱստուծոյ մոլորեցան մարդիկ...
ա. 278բ-9ա Յաղագս, որ յետ Յարութեան տաւնենք զյիսուն աւր զսոյն առանց պահոց եւ ծունր դնելոյ. Կատարեմք հանդերձ չորք աւետարանչաւքն – Ցուցանէ մեզ զգարնանային ժամանակն... եւ չարքն ի տանջանս յաւիտենականս, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս:
69. 279ա-87բ Հ. Հարցումն. Զի՞նչ է, որ զբանն առաջին Զատկին կարդամք եւ Համբարձմանն– Պատասխանի. Զի որպէս կրկին էր իջանելն...
ա. 279բ-87բ Ի Համբարձման Տեառն – Ամենայն տաւնք աստուածայինք որ վասն մերոյ փրկութեան... խնայեա՛ եւ մի՛ կորուսաներ, եւ քեզ փառք յաւիտեանս:
70. 287բ-90ա ՀԱ. Պատճառ Երկրորդ գալստեան Տեառն Ծաղկազարդի – Զտաւնս զայս տաւնեն... ժառանգեցէ՛ք պատրաստեալ ձեզ զարքայութիւն ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
71. 290ա-6բ ՀԲ. Վասն գալստեան Սուրբ Հոգւոյն – Յառաջինս եւ ի վերջինս միեւնոյն խնամք արարչին... որքան թերի եւ կատարեալ հաւատան յամենասուրբ Երրորդութեանն՝ ի Հայր եւ յՈրդի եւ ի Հոգին Սուրբ, եւ փառս նմա տացեն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
72. 296բ-8ա ՀԳ. Յաղագս նախահարցն – Նախահարք ասին. Աբրահամ... յարդար նշանակք էին գալստեան Բանին եւ մերոյ փրկութեան, եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
73. 298բ-301բ ՀԴ. Յաղագս սուրբ մարգարէիցն – Քանզի պարք մարգարէիցն վասն Քրիստոսի... ըստ այնմ, թէ Քրիստոս եկեալ քահանայ յաւիտենից. եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
74. 301բ-7ա ՀԵ. Յաղագս Յովհաննու Մկրտչի՝ Անանիայի վարդապետի ասացեալ – Ի ձեռն առեալ զիմաստս Հոգւոյն... զի լցցէ զամենայն եւ եղիցի յառաջացեալ յամենայնի, զի եւ մեք փառաւորեսցուք զՀայր եւ զՈրդի եւ զՀոգի Սուրբ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեան:
75. 307ա-8ա ՀԶ. Սրբոյն Ստեփանոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի ասացեալ՝ Վասն նախերգանք աղաւթիցն, որ կատարի ի գիշերի – Որպէս նեղեալ ոք ի չար թշնամեաց... մատուցանել պատարագ եւ հանդերձելոց փառացն արժանի լինել ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
76. 308ա-15ա ՀԷ. Ստեփանոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի ասացեալ՝ Յաղագս եկեղեցաւրհնեացն կարգաց՝ թէ զի՞նչ է խորհուրդն – Վէմն անտաշ եւ անկոփ...
ա. 309ա-15ա Խորհուրդ եւ կարգաւորութիւն եկեղեցւոյ – Ուրախ լե՛ր, եկեղեցի՛... որում գլխոյն Քրիստոսի Աստուծոյն մերոյ անդամքս փառս տացուք ընդ Հաւր եւ Հոգւոյն Սրբոյ, այժմու կենաւքս եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
77. 315բ-22բ ՀԸ. Ստեփանոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի եւ այլոց վարդապետաց՝ Ի խորհուրդ եկեղեցւոյ – Նաւ է եկեղեցի, նաւապետ Հայր... երիս անձնաւորութեանն եւ մի տէրութեանն եւ աստուածութեանն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
78. 322բ-6ա ՀԹ. Աւրհնութիւն երից մանկանցն – Նշանակ է յարութեանն Քրիստոսի... վերանալ ընդ արդարս քո ի վերինդ Էրուսաղէմ, աւրհնել զքեզ յաւիտեան եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
79. 326ա-8բ Ձ. Յաղագս Տեառն ի խաչ ելանելոյն եւ ժամուցն – Խորհուրդս այս մեծ եւ ի վեր քան զկար մեր է...
ա. 326բ-8ա Եւ դարձեալ իմասցուք զՅարութիւն Տեառն, եւ թէ զի՞նչ է յերրորդ ժամու զսգեստաւորիլ քահանապետին – Յերրորդ ժամու զգեստաւորիլ քահանայապետին... աստ նափորտ սրբութեան խաչազգեցիկ ժողովրդեամբն Քրիստոսի:
բ. 328աբ Յաղագս պատմուճանին – Եւ ասէ Տէր ցՄովսէս... զգեցողին զկերպարանս ծառայի Քրիստոսի Աստուծոյ մերում փառք եւ երկրպագութիւն ընդ Հաւր եւ ընդ Հոգւոյն Սրբոյ յաւիտեան եւ յաւիտեանից յաւիտեանս. ամէն:
80. 328բ-33ա ՁԱ. Յաղագս տա[պա]նակին – Եւ արար Բեսէլիէլ զտապանակն... հարիւր եւ քառասուն եւ չորս հազար մարտիրոս ի կամս Աստուծոյ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս:
81. 333բ-4ա ՁԲ. Վասն Երից քառասնից նաւակատեացս, զի ոչ գոյ մսակերութիւն ի մէջ քրիստոնէից. Աղուհացից ամառան եւ յիսնակաց եւ ի մեծի Տեառն չարչարանաց աւուրս – Նաւակատիքս բարձրագոյն խորհրդով... տուողին սուրբ աւրինաց, բնութեանս մերում փառք յաւիտեանս:
82. 334ա-48ա ՁԳ. Պատճառ Վարդավառի տաւնին – Վասն է՞ր Յակովբոս Մեծն, որ Եղբայր Տեառն կոչեցաւ...
ա. 338ա-48ա Ոսկէբերանի՝ (լս-ից)Յովհաննու Աւետարանին մեկնութենէ – Ամէն ասեմ ձեզ. Են ոմանք, որ աստ կան... կամ ըստ այնմ, որ ասաց. Հա՛յր, փառաւորեա՛ զՈրդի քո, փառաւորելոյն Քրիստոսի Աստուծոյ մերում, փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
83. 348բ-55ա ՁԴ. Մեկնութիւն Առակացն Սողոմոնի – Բազում ինչ իրաւք Սողովմոն աւրինակ էր Քրիստոսի... ճանաչել զԱստուած հոգւոց եւ առ նա թռչիլ, որ եղեն, եւ նմա փառք եւ երկրպագութիւն յաւիտեանս եւ յաւիտենից յաւիտեանս. ամէն:
84. 355ա-61ա ՁԵ. Վասն սուրբ առաքելոցն Քրիստոսի – Սքանչացաւ տեսողն եւ ասէ. Ոչ ինչ արար Աստուած իրս ինչ... զսոսա երկոտասանս առաքեաց Յիսուս Քրիստոս Աստուած եւ Տէր մեր, եւ նմա փառք յաւիտեանս՛՛:
85. 361բ-65բ ՁԶ. Ներբողեան գովեստ համօրէն գնդից սուրբ առաքելոցն երկոտասանից. նախապատիւ պետացն գլխաւորացն – Անթառամ սիրոյն ծաղիկք... եւ ախորժելի բնակարանք փառաբանիչք անեղին աւրհնելոյն յաւիտեանս. ամէն:
86. 366ա-70բ. ՁԷ. Յաղագս եւթանասուն եւ երկու առաքելոցն – Ղամէք, որ յետ սպանանելոյ...
ա. 368ա-70բ Վասն եւթանասուն եւ երկու սրբազան աշակերտացն Քրիստոսի – Իսկ յեւթանասնիցն ճառք... որում յամենայնի փառք եւ մշտնջենաւոր գովեստ անդադար երգւոցն. ընդ Հաւր եւ ընդ Որդւոյ եւ ընդ Սուրբ Հոգւոյն այժմ եւ միշտ եւ՛՛:
87. 370բ-5ա ՁԸ. Պատմուճանին Ահարովնի եւ Վակասին (372ա-3ա, 374ա ստ. լս-ում՝ «Աւետարանչացն», 375ա՝ «Աւետարանչին Յոհաննու») – Ի նախնումն եւ յառաջին լինելութենէ մարդոյն... որք հաղորդին զնոյն չարչարանս, զի զնոյն փառս ընկալցին ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
88. 375բ-80ա ՁԹ. Պատճառ աւետարանչին Յովհաննու – Ի սկզբանէ էր Բանն, եւ ինքն Բանն Աստուած էր... ճշմարտապէս ժառանգք Աստուծոյ եւ ժառանգակից Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
89. 380ա-1ա Ղ. Մեկնութիւն խորանաց Աւետարանին – Առաջին խորանն չորս դեղաւքն... Մատթէոս, Մարկոս, Ղուկաս, Յովհաննէս. փառք սուրբ Երրորդութեանն յաւիտեանս. ամէն:
90. 381ա-7բ ՂԱ. Զաքարիայի Հայոց կաթուղիկոսի եւ Մովսէսի Քերդողի ասացեալ՝ Ի փոխումն Աստուածամաւրն եւ պատկերի նորին – Արարիչն արարծոց արար... ժառանգել զհայրենիսն, որ պատրաստեալ է սրբոցն. եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս:
91. 387բ-90բ ՂԲ. [Վասն] պատկերի [Սրբ]ուհւոյն – Հրաւիրեալ լինէր Աստուածամաւրն փոխմամբ... այլ ընդ սուրբս նորա փառաւորելով զամենասուրբ Երրորդութիւնն այժմ եւ յաւիտենից:
92. 391ա-5բ ՂԳ. Ի Ղուկասու Աւետարանէն ասացեալ – Եւ ել հրաման յՈգոստոս կայսերէ... ի վերայ լերանց եւ բլրոց որպէս ասէ (չշարունակուած՝ 395բ էջի բ. սիւնի 31 տողը չգրուած):
93. 396ա-401բ [ՂԴ.][Պատճառ «Սուրբ Աստուածածնին, որ հայք «խաչեցար»] ասեն, եւ հերձուածողքն՝ ոչ: «Սուրբ Աստուած, Սուրբ եւ հզաւր, Սուրբ եւ անմահ, որ խաչե[ցար» ձեռ. 2039, 301ա-5բ] – Սրբասացութիւնս հանապազ երգի... եւ ինքն յումմեքէ ոչ քննի, վասն զի այնմ վայել է փառք եւ պատիւ, որ Տէրն է երկնի եւ երկրի. եւ անուն նորա փառաւորեսցի յաւիտեան եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
94. 401բ-8ա ՂԵ. Պատճառ սրբոյ Խաչին – Ամենայն բարեկամի եւ սիրելոյ... եւ հաճեցաւ բնակիլ. այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
95. 408ա-10բ ՂԶ. Ի Սուրբ Խաչն փրկչական – Եւ ձգեաց Մովսէս զգաւազանն... եւ առաքեալքն գիտացին զնա Բան ի Հաւրէ, որով փառաւորի Հայր ընդ Որդւոյ եւ ընդ Սուրբ Հոգւոյն յամենայն գոյիցս այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
96. 410բ-4ա ՂԷ. Վանական վարդապետի ասացեալ. Յաղագս տարւոյ մտից – Աստուծով իմաստացեալն Սաղովմոն... փառք եւ երկրպագու[թիւն] յամենայն արարածական գոյութեանց, յաւիտեան եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
97. 414բ-19բ ՂԸ. Մեկնութիւն առակացն, որ վասն տզրկին – Տզրկին երեք դստերք եին... եւ զպատրաստեալ բարիսն վայելեսցուք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
– 421աբ [Ցանկ՝ Ա.-ՂԸ.]– [Ա.][Առաջին. Դաւթի մարգարէ[ի] եւ Յակովբ առաքե[լոյ]... ՂԸ. Յառակացն, որ վասն տզրկին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
12ա Քրիստո՛ս Աստուած, քո սուրբ մարգարէին Դաւթի բարեխաւսութեամբն եւ ամենայն քոց սրբոց, յիշեա՛ թագաւորութեամբդ զհոգի անարժան ծառայիցս քոց Մարկոսիեւ ծնողաց սորին՝ զՅովանիսին եւ զԹուրվանտին,եւ զամենայն արեան մերձաւորաց, եւ պարգեւեա՛յ հանգիստ ի վերինդ Երուսաղէմ, եւ քեզ փառք յաւիտեանս (նման՝ 198ա, 267բ, 290ա, 380ա):
23բ. Պսակիչ Քրիստո՛ս, քոց արժանաւորացն՝ սրբոյն Ստեփանոսի արեամբ ներկեալ Նախավկային քո պսակաց արժանի արա՛ զհոգի Մարտիրոսի եւզԳոհարտիկնա,եւ զաւակաց իւրեանց՝ զՅոհաննէս քահանային եւ զՅովանիսին,եւ զկենակցի իւր՝ զԹուրվանդի,եւ զամենայն արեան մերձաւորաց սոցայ, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
27բ Քրիստո՛ս Աստուած, քո սուրբ արեամբ նահատակեալ վկայիս բարեխաւսութեամբ սրբոյն Ստեփանոսի, թողութիւն շնորհեա՛ Մըղպէլ մարապետին եւ ծնողաց իւրոց, եւ դստեր իւրոյ՝ Զապլու տիկնա,եւ զաւակաց իւրոյ փոխեցելոցն ի Քրիստոս՝ պարոն Շնոֆորինեւ պարոն Ասաթին, եւ պարգեւեա՛ մասն եւ բաժին ընդ սուրբս քո: Ընդ նոսին եւ զանպիտան անձն զգրիչ սորին՝ Մարկոս,եւ զծնաւղսն իմ, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
31բ Զմեղաւք ներկեալ գրիչս եւ զամենայն արեան մերձաւորս արժանի արա՛, Տէ՛ր, երկնից արքայութեանդ եւ անթառամ պսակացդ, բարեխաւսութեամբ գլխաւոր առաքելոյն սրբոյն Պետրոսի, եւ քեզ փառք:
34ա Քրիստո՛ս Աստուած, քո սուրբ առաքելոցն բարեխաւսութեամբ՝ գլխաւորացս Պետրոսի եւ Պաւղոսի, թողութիւն շնորհեա՛ Աղբրացին եւ եղբաւր իւրում՝ Եմրանին (գրչի յաւելում՝ «եւՎարդազատին»)՝ փոխեցելւոցն առ Քրիստոս, եւ ծնողաց իւրոց, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց եւ դասեցո՛յ յերկնային խորանսդ, եւ քեզ փառք յաւիտեանս:
35ա Սորին սուրբ առաքելոյս Յակովբու բարեխաւսութեամբ ողորմեա՛, Քրիստո՛ս Աստուած, կարդացողաց եւ լսողաց եւ ամենայն հաւատացելոց քրիսնոնէից, եւ որք զամէնն ասեն, եւ ինձ՝ մեղապարտ գրչի, եւ քեզ փառք յաւիտեանս:
38ա Ո՜վ պատուակա՛ն, սուրբ ընթերցաւղք, որք այսմ կտակի հանդիպիք սուրբ տառիս, յիշեսջի՛ք ի մաքրափայլ աղաւթս ձեր զՅովհանէս՝ զփոխեցեալն ի Քրիստոս, եւ զծնաւղս նորին, եւ զեղբայր նորին՝ զՅովանէս,եւ թողութիւն ի մեղաց խնդրիցէ՛ք յԱստուծոյ, եւ Աստուած զձերն թողցէ յայսմ յաւիտենի եւ ի հանդերձելումն, եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
39ա Քրիստո՛ս Աստուած, քո յոյժ սիրեցեալ աշակերտիս բարեխաւսութեամբ սիրոյ անուն սուրբ աւետարանչիս, ողորմեա՛ ստացողի սորա Մարկոսի, եւ ծնողաց իւրոց՝ Յովանիսին եւ Թուրվանդին, եւ քուրոչ սորա՝ Մելիքին եւՄարիանէ, եւ որք զմեզ սնուցին հոգեւոր գթով, եւ կենակցին իւրոյ՝ Մամտիկնայ (գրչի յաւելում՝ «եւ ստացողի գրոցս՝ զՅովանէս աբեղաին, եւ եղբաւրն՝ Յոհանէս աբ[եղաին]»), եւ պարգեւեա՛ զերկնաւոր հանգիստ քո սոցա եւ ամենայն հաւատացելոց քոց, եւ քեզ փառք՛՛ (նման 155բ, 348ա):
41ա Քրիստո՛ս Աստուած մեր, քո սուրբ աթոռոցս աւրինակի քրովբէական աթոռոյդ, դոցին մարմնականացս եւ նոցին անմարմնականացն չորեքկերպիցն բարեխաւսութեամբ ողորմեա՛ Տաւնկան եւ կենակցի իւրոյ՝ Զարդրկանն, եւ եղբաւր իւրոյ՝ Գիներուն, եւ ծնողաց իւրեանց՝ Ատուրին, եւ այլ զաւակացն՝ մեծի եւ փոքեր, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց սոցին: Եւ մաքրեա՛ ի յանցանաց չորեքնիւթին բնութեանց միմեանց հակառակին, եւ դասեցո՛յ յա[ր]դար մասին զհոգի սոցին ընդ քո դասին: Եւ զանպիտան գրչի սորին, / Զարեամբն ներկեալ անձն ի տղմին / լուաշնորհաւք աւազանին, / որ վերստին կանգնի կրկին. / կարդացողաց եւ ունկնդրին / բան թողութեան ի քէն լիցին, / կարող յամենայնի Տէ՛ր, / եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն՛՛: (գրչի յաւելում)՝ Ստացաւղ գրոյցս՝ զՅովանէս աբեղան, եւ զեղբայր սորին՝ զՅոհանէս աբեղան, եւ զծնողսն իւրեանց՝ զՎարդան քահանայ, եւ զկենակիցն իւր՝ զՇարերն, եւ զամենայն ազգականա իւր յիշեա՛, Քրիստո՛ս, զկարդացողսն եւ զլսողս. եւ Քրիստոսի մարդասիրին փա՜ռք յաւիտեանս:
45ա Քրիստո՛ս Աստուած, ողորմեա՛ քո ճշմարիտ դաւանողացս համաւրէն հայկականիցս, որ եւ յամաւթ արասցես զհերձուածսն, որք ատեան զճշմարտութիւն, եւ քո ճշմարիտ հաւատացելոցս տացես զանմահ կեանսդ աշխատողի եւ աւգնականաց ի գիրս սուրբ տառիս, եւ քեզ փառ՛՛:
46բ Զաշխատող սորա՝ Մարկոս անարժան քահանայ յիշեսջի՛ք ի Տէր, եւ Աստուած զձեզ յիշէ (նման 50ա, 93բ, 132բ, 168ա, 277ա, 410բ):
48բ ԶՅակոբնեւ զհայր նորին՝ զՍարգիսնեւ զմայրն իւր՝ Մամատիկիննեւ զամենայն արեան մերձաւորսն իւր յիշեսջի՛ք ի Տէր, սո՛ւրբ ընթերցողք, եւ Աստուած զձեզ յիշէ ի գալստեանն իւրում, եւ նմա փառք՛՛:
56ա Զշնորհաւղ աւրինակիս զԱնտոն քահանայ եւ զանպիտան գրիչս յիշեսջի՛ք յաղաւթս (նման՝ 35ա, 86ա, 123բ, 355ա, 375ա, 390բ):
57ա Ծննդեամբ քո, Տէ՛ր, եւ հինաւուրց աստուածութեամբդ ողորմեա՛ կարդացողաց եւ լսողացս. ամէն:
65բ Յերկից զգայութեանց մասանց մեղաց տեսակէ ազատեա՛ զանձինս մեր, Քրիստո՛ս, եւ քեզ ընձայեցո՛ փառս տալ մեծաձայն, զի դու ես փառաւորեալ յաւիտեանս յաւիտենից:
68ա Յերրորդի խորհրդոց մասանց մեղաց ցանկականէ պահեա՛ զմեզ, Տէ՛ր, եւ քեզ փառք, ամենակարո՛ղ Տէր:
71ա Ի չորրորդի որդի մասանց զգայականացս չարին բերմանց մաքրազարդեա՛ զմեզ, Տէ՛ր, եւ քեզ փառս տացուք յաւիտեանս:
84ա Քրիստո՛ս Աստուած, քո սուրբ տնաւրէնութեամբդ ողորմեա՛ Պատուակնայ,եւ ծնողաց իւրոց, եւ կենակցի իւրոյ՝ փոխեցելոյն ի կենցաղոյս առ Քրիստոս (անուան տեղը՝ բաց), եւ զաւակաց իւրոց՝ Շնֆոր պարոնին եւՄամտիկնայ,եւ ամենայն զարմից եւ ազգականաց երկնաւոր առագաստիդ արժանացո՛ զսոսայ եւ ողորմեա՛ կարդացողաց եւ լսողաց, եւ որք ամէնն ասեն, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
92բ Քրիստո՛ս Աստուած, քո սուրբ ծերոյն Սիմէովնի բարեխաւսութեամբն արձակեա՛ զմեզ ի կապանաց մեղաց. եւ քեզ փառք յաւիտեանս:
97ա Քրիստոս Աստուա՛ծ, քո սրբոց պահողացն աղաւթիւքն ողորմեայ Առաքելին որ ի Քրիստոս փոխեցաւ եւ ծնողացն նորին եւ ստացողի գրոցս Յովանէսի եւ ամենայն մերձաւորաց իւրոց. եւ որք յիշէք, յիշեալ լիջի՛ք:
100ա Քրիստո՛ս Աստուած, քո սուրբ ազատեցուցիչ արեամբդ մաքրեա՛ զմեզ ի չար խորհրդոց եւ ազատեա՛ ի բանսարկին բռնութենէ, եւ քեզ փա՛՛:
115բ Քրիստո՛ս Աստուած, քո սուրբ չարչարանաւքդ եւ քո սուրբ հայրապետացս բարեխաւսութեամբ ըստ մարմնոյ եղբաւր սրբոյն Յակովբայ եւ մեծին Կիւրղի հայրապետին ողորմեա՛ անարժան ծառայի քո Մարկոսի, եւ ծնողաց սորա՝ Յովանիսին եւ Թուրվանդին, եւ երկրորդ ծնողի եւ սնուցողի՝ Յոհանէս քահանային եւԹամամտիկնայ, եւ թողութիւն շնորհեա՛ մեղուցեալ անձանց սոցա եւ հանգիստ յարքայութեան քում. եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
118բ Քրիստո՛ս Աստուած, քոց սրբոց բարեխօսութեամբ թողութիւն շնորհեա՛ Գիշուկինեւ ծնողաց իւրոց, որ աւգնական եղաւ գրոցս, եւ հատո՛յ նոցա, Քրիստո՛ս, միւսանգամ գալստեամբդ զվարձս նոցա. եւ քեզ փառք:
127բ Ո՜վ սո՛ւրբ ընթերցողք այսըմ կտակի, յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զԱռաքելն եւ զմայրն իւր, որ ծառայեաց չափ ժամանակաւ, զՍիրամայրքհաւատվորն եւզՄամատիկին հաւատվորն, եւ զծնողսն իւրեանց: Թողութիւն հայցեցէ՛ք առաջի Տեառն հոգւոց սոցին. եւ Աստուած զձերն թողցէ այսմ եւ ի հանդերձեալն, եւ նմա փառք (նման՝ 216բ-7ա):
142բՔրիստո՛ս Աստուած, որ այց արարեր կորուսելոցս, գթա՛ ի հոգի Մարտիրոսին եւ կենակցի իւրոյ՝ Գորխաթունին եւ իւրեանց զաւակի՝ Յոհանէս քահանայի եւ կենակցի իւրոյ Թամամտիկնայ՝ փոխեցելոցն առ Քրիստոս, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց նոցա պարգեւեա՛ հանգիստ յարքայութեան քում եւ թողութիւն շնորհեա՛ մեղապարտ գրչիս, եւ կարդացողաց եւ լսողաց, եւ քեզ փառք յաւիտեանս:
146բ Քրիստո՛ս Աստուած, քո սուրբ նահատակին Յովբայ բարեխաւսութեամբն տո՛ւր համբերութիւն թշուառացեալ անձին իմոյ՝ փցուն գրչի, եւ երկնային պսակացդ արժանացո՛յ ըզծնաւղսն իմ՝ զհայրն իմ զՅովանէսն եւ զմայրն իմ զԹուրվանդան, եւ զհոգեւոր ծնաւղսն իմ՝ զԳաբրիէլ միայնակեցն, եւ զհայրն իւր՝ զԿոստանդն, եւ զկենակիցն իւր՝ զԱւագտիկինն, հանգո՛յ արքայութեանդ քում. եւ քեզ փառք յաւիտեանս:
165բ Զստացաւղ այսմ մատենի, որ ձեռամբ իւրով գծագրեաց զսա՝ զՄարկոս անարժան անձն, եւ զկենակից իւր՝ զՄամտիկինն եւ զծնողսն իւր (գրչի յաւելում՝ «եւ ստացողի գրոցս Յովհանէս աբեղայիս եւ եղբաւր նորա՝ Յոհանէս աբ[եղային] եւ զծնաւղսն իւր»), յիշեսջի՛ք յաղաւթս առ Աստուած, սո՛ւրբ ընթերցողք, զի փոխեցելոցն յաստի կենացս տացէ Տէր հանգիստ եւ ի միւսանգամ գալստեանն պսակակից եւ փառակից արասցէ սրբոց կամարարաց իւրոց, եւ զորս ի մարմնի են՝ ուղղափառ դաւանութեամբ կեալ, եւ ի հերձուածողական աղանդոյ անվրէպ պահեսցէ Քրիստոս աղաւթիւք սրբոյն Յակովբայ Տեառնեղբաւրն եւ սրբոյն Կիւրղի հայրապետին, եւ կարդացողաց եւ լսողաց թողութիւն յանցանաց շնորհեսցէ Քրիստոս. եւ նմա փառք յաւիտեանս:
Ծնթ. Գրիչը սկզբնապէս ձեռագիրը գրել է պատուիրատու չունենալով, բայց հնարաւոր գնորդ-ստացողի անունը գրելու համար ազատ տեղ է թողել, որը եւ գրել է ժամանակ անց. տե՛ս այստեղ՝ փակագծերի մէջ չակերտուած մասը. նոյնը տե՛ս նաեւ 34ա, 39ա, 41ա, 407բ-8ա, 419բ էջերի յիշատակարաններում:
177բ Զտարագրեալս ի բանսարկութենէն / եւ զգերեալս ի պատրողէն, / աւար առցես ի գերողէն, / եւ ի յանլոյս խաւար բանդէն:
182բ Քրիստոս Աստուա՛ծ, քո կենագործութեամդ, որ զՂազար կոչեցեր ի գերեզմանէն, կենագործեա՛ զհոգի Մղպէլ մարապետին եւ զորդոյ իւրոյ՝ զփոխեցեալն ի Քրիստոս զԱսատին, եւ կենդանի զաւակին Զապլու տիկնայ, որ առաւել յոյժ երախտաւորէր գորովագութ գթութեամբ ի վերայ մեր, եւ միոյն զոր առ մեզ ցաւակցեցաւ հարիւրապատիկ՝ բիւրապետիկ պատրաստեա՛ զքո երկնից արքայութիւնդ իւր եւ ամենայն արեան մերձաւորաց, եւ ինձ՝ անպիտան գծագրի:
184ա Եւ զիս՝ զմեղաւք մեռեալ ոգիս կենսագործեա՛, Քրիստո՛ս, յարուցիչդ մեռելոց, որպէս զՂազարուն եւ նորոգեա՛ ի կեանս քո. եւ քեզ փառք յաւիտեանս:
210ա. Փեսա՛յ երկնաւոր Քրիստոս, ընդ հարսնացեալ մաքուր հոգւոցն կարգեա՛ զհոգիս զհոգեւոր ծնաւղին իմոյ՝ Զապլուտիկնա, որ յոյժ գթալի խնամով աշխատեցաւ ի դէմս մեր. եւ Քրիստոսի փառք:
232ա. Քրիստո՛ս Աստուած, քո կամաւոր չարչարանաւքտ ողորմեա՛ Մարտիրոս նորընծայ քահանայի եւ կենակցին իւրո[յ]՝ փոխելոյն առ Քրիստոս, եւ ծնողաց նոցին, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց. եւ քեզ փառք:
243բ Քրիստո՛ս Աստուած, քո կամաւոր խոնարհութեամբդ ողորմեա՛ Սիրունին, եւ կենակցին իւրոյ Մինային, եւ զաւակաց իւրեանց՝ Աւագին եւ Տիրացուին, եւ Բախդիարին, եւ քվեր իւրեանց՝ Աննային, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց սոցա պարգեւեա՛ զքո երկնից զարքայութիւնդ, եւս առաւել՝ Աւագին, որ յոյժ երախտաւոր էր առ մեզ՝ աւգնականութեամբ մարմնաւոր պէտս. ողո՛՛ Քրիստոս Աստուած իւր եւ՛՛:
257բ Քրիստո՛ս Աստուած, քո կենարար խաչելութեամբդ եւ կամաւոր մահուամբդ, որ վերածեր զբանդարկեալ հոգիսն ի դժոխոց, վերաբերեա՛ զհոգի ծառայից քո՝ Գրիգորիսի, զկենակցի իւրոյ՝ զՏաւնայի, եւ զաւակաց իւրեանց՝ զՅակոբին եւ զԱւէտին, եւ քւերց սոցա՝ զՄինային եւ ըզՄարգարտին, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց սոցա, որ աւկտակար եղեան գրոցս. եւ քեզ փառք (նման՝ 301բ):
287բ Մարմնացեալդ միութեամբ մարմնով Բանդ Հաւր, Քրիստո՛ս Աստուած մեր, քո սուրբ Համբարձմամբդ համբարձցես զմեզ, Տէ՛ր, ի ծովացեալ աշխարհէս մեղաց եւ արժանացուսցես վերին հարսնարանիդ՝ դասակցելով ընդ կամարարս անուանդ քում, զի եւ զմեզ արժանացուսցես փառաւորել զԵրրորդութիւն եւ զմի աստուածութիւնդ. յաւիտէնից յաւիտեանս:
296բ Աղբեր կենաց հոգիդ շնորհաց, / բաշխաւղ առատ սուրբ պարգեւաց, / զմեզ նորոգեա՛ ի հնոյ մեղաց, / տաճար լինել քոյին կամաց, / փառս տացուք այժմ յապագայց:
298ա. Քրիստո՛ս Աստուած, քո սուրբ նահապետացն բարեխաւսութեամբ ողորմեա՛ Մարկոսինեւ ծնողաց նորին՝ Յովանիսին եւԹուրվանդին, նաեւ ողորմութեամբդ քո ողորմեա՛ որք երախտաւոր են առ մեզ՝ հոգիահեզի ծերոյ Աւագին եւ եղբարցն իւրում՝ փոխեցելոցն առ Քրիստոս՝ ԲախտիարիեւՏիրացուի, եւ ծնողաց սոցին՝ Սիրունին եւՄինային,եւ քւեր իւրեանց՝ Աննայի, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց սոցա՝ կենդանեացն եւ հանգուցելոցն առ Քրիստոս, եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն (նման՝ 381ա):
315ա Զապլու տիկին եւ զծնաւղս նորին՝ զՄղպէլ մարապետն, եւ զքուրն իւր՝ Մարիան տիկինն, եւ զծնողսն սոցին՝ զփոխեցեալսն առ Քրիստոս, եւ զամենայն արեան մերձաւորս, յիշեցէ՛ք ի Տէր, սո՛ւրբ ընթերցողք, եւ Աստուած զձեզ յիշէ յիւր բարիսն:
322բ Քրիստո՛ս Աստուած, քո սրբոց հրեշտակաց եւ երկնաւոր զաւրացդ բարեխաւսութեամբ եւ երկրաւորաց սրբոց եկեղեցականաց աստիճանաւորաց բարեխօսութեամբ ողորմեա՛ Եղիազարու Ասորոյն եւ կենակցի իւրոյ, եւ զաւակաց սոցին՝ Փաւլատին եւ Մարիանէ, եւ Թուրվանտին, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց. եւ քեզ փառք յաւիտեանս:
361աԱստուա՛ծ եւ Տէր ամենայնի, / արհնեալ դասուցն հրեղինի, / զանկեալս ի գործս յոյժ անբարի / մի՛ մատնեսցես չար ոսոխի, / այլ ի յերկրէս այս ըստորնի / վերածիցես յանքոյթ վայրի. / եւ քեզ փառք յամենայնի:
365բՔրիստոս Աստուա՛ծ, քո սուրբ առաքելոցս բարեխաւսութեամբ՝ գլխաւորացս երկոտասանից, ողորմեա՛ հաւրեղբաւր մերում Յոհանէս քահանայի՝ զմեզ սնուցողի. եւ կացոյց ի չափ հասակի, այնմ երանութեանն արա՛յ զնա արժանի, եւ զծնողսն նորին՝ Մարտիրոսի եւ Գոհարի, եւ զամենայն արեան մերձաւորի, եւ կենդանիքս տացուք քեզ փառք այժմի եւ յաւիտենի:
381ա ԶԱւագն եւ զեղբարսն նորին՝ զԲախտիարն եւզՏիրացուն յիշեսջի՛ք ի Տէր, եւ Աստուած զձեզ յիշէ. եւ նմա փառք:
387բ Յիսո՛ւս՝ միածին Որդի, քո սուրբ ծնողիդ բարեխաւսութեամբն ողորմեա՛ Մղպէլ մարապետին՝ փոխուցելոյն առ Քրիստոս ի յայսմ տարոջ՝ ի գծագրել գրոյս, եւ ջնջեա՛ զձեռագիր յանցանաց նորա, եւ հանգստեան ժամ արժանացո՛ ի կեանս քո, եւ քեզ փառք յաւիտեանս:
401բ Քրիստո՛ս Աստուած, որ խաչեցար վասն մեր եւ թաղեցար ի գերեզմանի, զթաղեալքս ի մեղս վերածեա՛ ի կեանսդ. եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
407բ Անբարբառ բարեխաւս ազգի մարդկան, յայնմ ատենին եւ այժմ դրոշմ եւ պահապան հաւատացելոցս սուրբ Խաչդ տէրունական, անպարտելի նշան եւ սուզիչ բանսարկուին ի խորս անդնդական, հանդերձ տոհմիւն մահմետական, որ բանսարկուին են |408ա| բնակարան, որով տանջէին անդ անվախճան, իսկ մեզ զէն եւ գաւազան, պարիսպ ամուր եւ ընդդէմ ներհակին՝ վահան: Յորժամ յարեւելից ծագիս եւթնպատիկ պայծառ քան զարեգակն՝ իմանալի փառաւք, զերկրպագուս քո եւ զհաւատացեալքս փրկեա՛ եւ որոշեա՛ ի ձախակողման գնդէն եւ յաջեայսն դասեցո՛ եւ ողորմութեան մասին արժանեցո՛ զաշխատող մատենիս՝ զհողոյ ծնունդս Մարկոս, եւ զհայր սորին՝ զՅովանէս, եւ զմայրն՝ զԹուրվանդան, եւ զհաւրեղբայրն իմ՝ զՅոհաննէս քահանայ, եւ զկենակիցն իւր՝ զԹամամտիկինն, եւ զաւակսն իւրեանց յիշատակ հոգւոյ զՍամուէլ քահանայ, զԴանիէլն եւ զՅովէլն, եւ զքոյրն իւրեանց՝ զՄասիայն: Նա եւ զսուտանուն քահանայ Մարկոս եւ զկենակից իւր՝զՄամտիկին (գրչի յաւելում՝ «եւ ստացող գրոցս զՅովանէս աբեղանեւ զեղբայր սորին՝զՅոհանէս աբեղան եւ զծնաւղսն իւր՝ Վարդան քահանան»)՝ եւզամենայն արեան մերձաւորսն տեսլեան փառացդ արժանացո՛, քանզի քեւ պարծիմք ի վերայ դիւաց գնդին, եւ ողորմեա՛ տաւնողացս, եւ կարդացողաց եւ լսողաց, եւ քեզ փառք, եւ արարչիդ մերոյ, որ ի քեզդ է յաւիտեանս:
414ա Նորոգա՛ւղ ազգի մարդկան՝ Տէ՛ր մեր Յիսուս Քրիստոս, նորոգեա՛ զհոգի Աւագին քո միւսանգամ գալստեամբն, յորժամ գայցես եւ մեզ՝ անպիտան գծողիս. եւ քեզ փառք:
419բՄարմնով խաչեալդ Աստուած փառաց, / ի մեղսասէր բռնաւորաց / եւ ի յայժմոյս հերձուածողաց / հա՛ն ի մարմնոյ նախատանաց, / հոգւոյս զգեցո՛ զփառս երեսաց: / Եւ ծնողաց մերոց նախնեաց՝ / յուսով ի քեզ հայեցողաց, / լուա՛ զՀոգւոյ տիղմ մեղաց, / մարմնոյն զհանդերձս տացես շնորհեաց. / եւ քեզ փառք այժմ եւ յապագայց. ամէն: (գրչի յաւելում)՝ Եւ ստացող գրոցս զՅովհանէս աբ[եղան], եւ զեղբայր սորին՝ զՅոհանէս աբեղան, եւ ծնողս իւր՝ Վարդան սոսկանուն քահանան, եւ մայրն իւր՝ Շարերն, եւ զքոյրս իւր՝ զԲաւնբոսն եւ զՓոքրտիկին, եւ հաւրեղբայրս իւր՝ Ստեփանոս աբեղան, եւ զԳրիգոր,եւ զՅոհան, եւ զԳրոցն, եւ զԾաղիկն յիշեսցջի՛ք ի սուրբ եւ մաքրափայլ յաղաւթս ձեր, եւ որք յիշէ՛ք, յիշեալ լիջի՛ք ի Քրիստոսէ՝ Աստուծոյ մերոյ, որ աւրհնեալ է յաւիտեանս. ամէն:
420ա Փա՜ռք ամենակալին Աստուծոյ, երիս անձնաւորու[թե]անն եւ մի տէրութեանն յամենայն արարածական բնութեանցս, յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Աստանաւր յանգեալ կատարեցաւ տառս աստուածապատում տաւնից տէրունականաց, որ եւ յայտնի ցուցանէ սա զպատճառս գրաւորական աւրինաց եւ զդէմս եւ զմիտս մարգարէական եւ առաքելական ընթերցմանց Հին եւ Նոր կտակարանաց, որով սուրբ վարդապետք Հոգւովն Աստուծոյ սրբութեամբ եւ արդարութեամբ, աշխատութեամբ եւ տքնութեամբ առին պատուէր յարարչէն՝ գրով արձանացուցել վկայութեամբ ճշմարիտ վկայիցն Աստուծոյ, եւ հաստատել ի վերայ վիմի հաւատոյ, որ եւ կայ շինեալ անշարժ ի վերայ Բանին Աստուծոյ Հաւր, որ արար զերկոսեանն մի, քակելով զթշնամութիւնն, եւ զարդարելով զեկեղեցի իւր: Եւ տալ խաղաղութիւն Հայաստանեացեւ ճշմարիտ դաւանողաց զմիութիւն Բանին եւ մարմնոյն մի Աստուած անճառ միաւորութեամբ, ի վեր քան զմիտս եւ զխորհուրդ, եւ ի բաց կալ ի հերձուածողական աղանդոյ, եւ յերկնաբնակաց նոցին կրաւնիցն, որք ըստ մարմնոյ կամաց սնոտի յուսով ձեւացուցանեն զաւրէնս եւ ընդդէմ հակառակ զինին առաքելոց եւ մարգարէից՝ ասել. Բ. բնութիւն մարմնացելոյ Բանին Աստուծոյ: Եւ յաւդական ձայնիւ տան լսելիս մարմնասիրաց, որք դիւրախաբ լինին ի սնոտի եւ յունայն վարդապետութենէ խաբեբայ բանից նոցա, քանզի նախ Մովսէս յանդիմանէ զնոսա, թէ՝ Տեսանիցէք զկեանս ձեր կախեալ զփայտէ, որով տեսին հրեայքն մարմնով եւ յոչ հաւատալոյն՝ անկենդան մնացին: Որպէս եւ այժմ՝ կուր աչաւք հայեցողք յաւրէնս՝ տեսանել զուղիղ ճանապարհն ոչ կարեն, եւ շրջին դիակիր մարմնով՝ ունելով զմեռեալ հոգիս իւրեանց: Եւ Եսայի ասէ, թէ՝ Նորա վիրաւքն բժշկեցաք, որ է Բանն Աստուած, որով անբժշկելի մնացին թերահաւատքն: Եւ Դաւիթ ասէ. «Եդին զիս ի գբի ներքնում», որ է ի դէմս Որդւոյ, որով մարմնով միացեալ եդաւ ի գերեզմանի եւ յարուցեալ յերորդ յաւուր, արար փրկութիւն հոգոցն, որ ի բանտին եւ յուսով՝ ամենայն հաւատացելոց: Եւ անյոյսք եւ երկրաբնակքն մեռանին հոգւ[ո]վ եւ մարմնով, զի հայհոյեցին զտնաւրինական խորհուրդ Որդւոյն Աստուծոյ, զոր Հայր վկայեաց Որդւոյ, թէ՝ Հաճեալ եմ, եւ Հոգին Սուրբ էջ ի վերայ նորա: Յանդիմանութիւն ոչ սակաւ |420բ| կրեն ժողովն հերձուածողաց ի մարգարէիցն, զոր ի հնումն պարսաքարեն բանիւք զճակատ սոցա:
Եւ արդ, ի նորումս դէմ յանդիման յառաքելոցն յամաւթ լինին, զոր եւ Պաւղոս ասէ. «Նովաւ ունիմք զփրկութիւն, այս է՝ արեամբ Յիսուսի»: Եւ դարձեալ, թէ՝ Հաշտեցաք ընդ Աստուծոյ մահուամբ արեան Որդւոյն նորա: Եւ Աւետարանիչն Յովհաննէս ասէ, թէ՝ Արիւն Որդւոյն Աստուծոյ սրբէ զմեզ ի մեղաց: Եւ Պետրոս՝ Քրիստոսի չարչարելն մարմնով ասէ. Որով մեք զփրկութիւն գտաք, այլ սոսկ մարդ դաւանողացն զնա՝ ոչ ոք եգիտ զփրկութիւն, քանզի հոգով մեռելոցն կամ յառնելն մարմնով եւ մտանել <եւ մտանել> ի տանջանսն է, կամ բնաւ ոչ յառնելն ի կեանս անմահականս»:
Եւ զթերահաւատութիւն մարդապաշտ ժողովոյն այսպէս իմա՛, թէպէտ եւ մարգարէիցն եւ առաքելոցն ո՛չ հաւատան, եւ ո՛չ գլխովին Քրիստոսի, որ դէմ ընդդէմ լսեն զպատասխանին ի բերանոյ նորա, որ ասաց. «Ես եւ Հայրն իմ մի եմք [եւ]՝ Որ ետես զիս, ետես զՀայր»: Եւ՝ Թէ ոչ կերիջիք զմարմին Որդւոյ մարդւոյ, ոչ ունիք կեանս յանձինս: Ադամայ ասաց Տէրն. «Ի միոյ ծառին, որ է ի մէջ դրախտին, ի բաց կալ ի նմանէ»: Եւ նա կերաւ եւ զանէծս ժառանգե[աց] ///րեիցն: Ասաց Տէրն, թէ՝ Մա[րմ]ին իմ ճշմարիտ ըմբելի, որ ուտէ՝ կեցցէ յաւիտեան: Եւ նոքա յետս կացին եւ ասացին, թէ՝ Դու մարդ ես, եւ զանձն քո Աստուած առնես, եւ սովամահ կորեան: Նոյնպէս եւ այժմոյս հերձուածողք, որ խաւսին զհայհոյութիւն ընդդէմ Որդւոյն Աստուծոյ՝ ըստ Նեստորի եւԱրիոսիեւԱ[ր]տեմոնի եւՄարկիանոսիեւ ժողովոյն Քաղկեդոնի, զոր եւ սոքա սոսկ մարդ դաւանեն զանճառ ծնունդն ի Մարիամայեւ ապականացու ասեն զմարմին Բանին Աստուծոյ: Զոր եւ Իսայի պարսաքարէ զբերանս նոցա, թէ՝ Մարմին նորա ոչ ետես զապականութիւն: Այլ ինքնեանք, որ զհայհոյութիւն խաւսեցան եւ նոցին հաւանքն, որ խաւսին այժմ՝ դնելով յերկինս զբերանն իւրեանց, նոքա ապականեսցին եւ ապականելոց են: Եւ սոքա, որ ժպրհեցան. կէսք՝ անյուսութեամբ եւ կամապաշտութեամբ, կէսք՝ հեշտութեամբ եւ մարմնոյ ցանկութեամբ, կէսք՝ հպարտութեամբ եւ այլ բազում չարեաւք, եւ ոչ երկեան ի սպառնալեաց գեհենէն եւ յահեղ դատաւորէն Աստուծոյ ի խաւարաւ անյուսութեանն ընկղմեցան ի/// (շար. թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 41բ (1631 թ., նոտրգիր) Թվին հայոց ՌՁ. (1631) ամին ես՝ նուաստ հոգի Խաչատուր բանի սպասաւորս, եկի նուիրակ Սուրբ Էջմիածնայ, հրա[մա]նաւ տեառն իմոյ՝ Մովսէս կաթողիկոսին, [ո]ր էր կրկին լուսաւորիչ մեր Հայոց ազգիս. եւ զամենայն կարգ եւ կրօնք խանկարեալ էր <յու>ծուլ առաջնորդաց, վերըստին հաստատեաց եւ կալաւ զարժանաժառանկ յաթոռ հայրայպետութեան թվին ՌՀ. եւ Է. (1628):
2. 419բ (ԺԷ. դ., նոտրգիր) Վերջին ըստացող գրոցս, որ ըստացաւ եւ գնեաց իւր հալալ վաստակոցն, զՏաւնապատ[ճ]առս եւ յիշատակ Վարդան աբեղային եւ ի[ւ]ր ծընողացն՝ Կիրակոսին, եւ մաւրն՝ Ուլուխաթունին, եւ եղբաւրն՝ Ղուկասին, քրոչն՝ Լուսխաթունին, եղբաւրն՝ Վարդանին, Մանուշակին, <որդ>եւ որդոյն՝ Բաղտասարին. ամէն: Ողորմի ասացողաց. ամէն:
3. 422ա (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Ես՝ անարժան Անդրեաս ծառայ Աստուծոյ. ամէն (գրչափորձի ձեւով):
4. 422բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Գրեց այս գիրս մեղօոր ձեռովն Մանվելըն. ասաց թէ Աստուծ սա այս գիրքս ի Սուրբ Էջմիածինն յիշատակ դնողին, Աստուած իւր մեղսացն թողութիւն շնորէ. ամէն (գրչափորձի ձեւով):
422բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Յիշատակ է անարժան եւ սուտանուն եւ մեղաւոր (անունը ջնջուած) յիշէ Աստուած ձեզ, յիշէ Աստուած:
422բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Դարձեալ Աստուած կարգեց այս գիրս մեղօոր [կար]դացողաց. ամէն:
41բ՝ տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 432-433:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ.Աա.՝ «957/2819», 1ա՝ «ԺԶ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 422ա՝ «Ացաեջ անացաջորայ», 422բ՝ խզբզոց, հայերէն տառեր, 422բ (ԺԹ. դ.)՝ «ՄԿՐՏԻՉ»:
ՆԿԱՐՉԱՓՈՐՁ՝ 422բ՝ թռչուններ:
2820
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 118+1 (կրկն.՝ թ. 1. գրչի էջակալում՝ 1-5, ապա շար.՝ զ-իա, որ է՝ 1գ-11ա). չգրուած՝ 1բ, 105բ-6բ: ՊՐԱԿ՝ [Ա]-Ժx12 (1՝ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ 1. եռամահիկ, 2. եռամահիկ, վերեւում՝ «L» (թ. 113), 3. «FC», 4. ոճաւորուած վահան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,3x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (19,5x13, անկանոն. ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 86ա): ՏՈՂ՝ 26-49: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ բոլորգիր ձեռագրի իրար սոսնձուած թերթերից, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտ եւ կարմիր:
Նմուշ 86ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը գունաթափուած եւ մաշուած, լուսանցակողերը գունաթափուած, թերթերին խոնաւութեան, խունացման, սնկի եւ ներկի հետքեր. 72բ-83բ՝ այլ ձեռքի խոշոր նոտրգիր. առաջին պրակի համարը՝ 1, ո՛չ Ա., 2ա՝ մատնահետք, թ. 118ից յետոյ պոկուած 1 թերթ, որից մնացել է միայն լուսանցի մասը՝ ամէն տողի սկզբում՝ 1-4 տառ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1գ-83բ Մեկնի յառաջաբանութիւն Առաջին Կիւրակէի գալստեան Տեառն: Բան առաջին. Զերից պատգամաւորացն, զորս առաքէ այսօր եկեղեցին մեզ զՔրիստոսի գալստենէ հոգունակապէս գուշակողաց եւ Պատրաստեաց ընդդէմ Տեառն Աստուծոյ քոյ Իսրայէլի. Ամովս Գ. 12: Յորժամ թագաւոր կամ իշխան ոք մեծի արժանապատուութեան առ քաղաք իմն է գալոց...
1. 3ա-4բ Բան երկրորդ. Զընկալմանէ Քրիստոսի, որ հինգ պատճառօք զնա ընկալնուլ պարտիմք – Ահա թագաւոր քո գայ քեզ հեզ՝ հեծեալ յէշ եւ յաւանակի իշոյ. Մատթէոս 21. 5: Եթէ իշխան ոք առ մեզ գալոց... զոր ոք արձակիցէ՛ք ի վերայ երկրի, եղիցի արձակեալ յերկինս:
2. 4բ-6ա Բան երրորդ. Զնոյն Կիւրակէէ, յորում ամբոխն գովաբանէ՝ Օրհնեալ, որ գայ. եւ այլն գեղեցկապէս մեկնի – Օրհնեալ, որ գայ յանուն Տեառն այս ամբոխս տեսանելով... Յօհան 12. 13. 17: Ելին ընդառաջ նորա... բայց հսկէ արդարութիւնն (մինչ ես առից զժամանակ եւ այլն. Սաղմոս 74. 3). եւ այլն:
3. 6ա-8ա Երկրորդ Կիւրակէի գալստեան Տեառն. բան առաջին զշարժմանէ քառակի ստեղծուածոց, այսինքն՝ երկրայնոց բնականաց եւ իմացականաց յերկրորդում գալստեանն Քրիստոսի – Եղիցին նշանք յարեգակ եւ ի լուսինն... Ղուկաս 21. 25: Ի նախանցեալ կիւրակէսն ասացաւ... ոչ առանց երկիւղի անդ կան:
4. 8ա-9բ Բան երկրորդ. Զնոյն նիւթոյ. Յայնժամ տեսցեն զՈրդի մարդոյ եկեալ ամպօք եւ զօրութեամբ բազմօք. եւ այլն. Մատթէոս 24. 30 – Որպէս ասէ Իզիտորոս ընգրգոջ ծայրագունի բարւոյ... եւ ընդդէմ նոցա տայցեն զվկայութիւն:
5. 9բ-14ա Բան երրորդ. Ուստի ի վերոյ. Յայնժամ տեսցեն զՈրդի մարդոյ եկեալ ամպով եւ մեծաւ հանդիսիւ. Մատթէոս 24. 30 – Իմաստուն դատաւորն քառակաբար... եւ ապա զանձն իւր ետ վասն արդարութեան:
6. 14ա-7ա Բան երրորդ. Զքառեակ բանտէ, զոր յայսմ աշխարհի, որ ունէ Յօհաննէս – Մինչ լուաւ Յօհաննէս ի բանտին զգործսն Քրիստոսի. եւ այլն. Մատթէոս. 11. 2: Բազումք լուան զբանսն Քրիստոսի... այն որ արտահանէ զնա ինքեան ի հարս առնոյր:
7. 17բ-20բ Բան երկրորդ. Զնոյնոյ, որպէս Յօհաննէս վասն երից առաքեցաւ, այսինքն՝ առ ի ընթանալն առ ի աղաղակել եւ առ ի ուղղել բացայայտի. Եսայի 40. 3. Մատթէոս 3. 3 Ես ձայն բարբառոյ յանապատի ուղղեցէ՛ք զճանապարհս Տեառն. Յօհաննէս 1. 23 – Ի մէջ հրէից երեք կարծիք գոլ տեսանին... բազմապատիկ առաքինութեանց (զգեցուսցէ զքեզ զանազան գունովք. Էզէկիէլի. 16. 10):
8. 20բ-2բ Բան առաջին. Ի վերայ Աւետարանին, յորում ի վարժումն մեր եւ ի տեղեկութիւն բազմաց անձանց լինի յիշումն – Էին հայր եւ մայր նորա զարմացեալք ի վերայ բանիցն, որք խօսէին զնմանէ. Ղուկաս 2. 33: Ոչ միայն Բանք Քրիստոսի եղեն մեզ... եւ ես խորհիմ զարտասուաց մօրէ:
9. 22բ-3բ Բան երկրորդ. Զնոյնոյ, յորում բախումն մեծի երկիւղի առ մեզ պատկանի. մակագիր մեծի պատւոյ, իղձ մեծի սիրոյ եւ սուր մեծի ցաւոյ առ մայրն Աստուծոյ պատկանեալ առ նշանադրին – Եւ ասաց Սիմէօն առ Մարիամ... Ղուկաս 2. 34: Սիմէօն լցեալ ոգով սրբով, մարգարեցաւ... ի ծնանելն կրեաց ի ժամանակի չարչարանացն:
10. 23բ-4բ Բան երրորդ. Զնոյնոյ, յորում Աստուծոյ արդարութիւնքն դնին. նորին ողորմութիւնն գովի եւ չարութիւն մարդոյն ցուցանի – Ահա սա կայ ի գլորումն եւ ի կանգնումն բազմաց ի մէջ Իսրայէլի եւ ի նշան հակառակութեան. Ղուկաս 2. 34: Ի յԱստուած են Բ. ... գնաց տրտում, զի ունէր զբազում ինչս. Մատթէոս 19. 22:
11. 24բ-6ա Բան առաջին. Յորում զինչ մարքն առ որդին, զինչ որդիքն առ ծնօղն եւ որպէս իւրաքանչիւր ոք յինքն ունիլ պարտի, ցուցանի – Մինչ եղեւ Յիսուս երկոտասան ամաց ելանեալ նոցա յԵրուսաղէմ ըստ սովորութեան աւուրն տօնի. եւ այլն. Ղուկաս 2. 42 համարն: Ըստ սրբոյն Օգոստինոսի ոչ միայն... քաղցր առ Աստուած եւ շնորհալի, որքան առ ընկերն:
12. 26ա-7բ Բան երկրորդ. Զնոյնոյ, յորում ցուցանի, թէ Քրիստոս որպէս կորուսանի եւ որպէս գտնի եւ որպէս պահի. Մնաց մանուկն Յիսուս յԵրուսաղէմ եւ այլն. Ղուկաս 2. 43 – Զի բազումք են, որք կորուսանեն... զինչ հաղորդութիւն լուսոյ ընդ խաւարի. 2 Կորընթացւոց 6. 14:
13. 27բ-9ա Բան երրորդ. Որպէս Քրիստոս խնդրելի է ըստ իւրում ժամանակի, ըստ իւրում տեղւոջ եւ ըստ իւրում կերպի. Հայր քո եւ ես տառապեալ խնդրէաք զքեզ. Ղուկաս 2. 48 – Բազումք են, որք զՅիսուս խնդրեն... 1 իբրեւ զծով եռացեալ, որ ոչ գիտէ հանդարտիլ:
14. 29աբ Բան առաջին. Յորում հարսանիքս գովին ի տեղւոյ ի խրախճանէ եւ ի խրախճանարարաց եւ յսպասաւորաց – Եւ յաւուրն երրորդի հարսանիք էին ի Կանայ Գալիլեացւոց, եւ անդ էր մայրն Յիսուսի. Յօհաննէս 2. 1: Ըստ Պետայի՝ Տէրն կամեցաւ գտանիլ... զի սրտական սիրով սիրեցէ զնա:
15. 29բ-30ա [Բան]. երկրորդ – Այսոքիկ հարսանիքս գովելիք են ի խրախճանէ... եւ վասն այսոցիկ զհամոյ գինոյն լաւապէս կարեր ենթադատեալ:
16. 30ա-1ա Բան երրորդ. Զերեակ ամուսնութենէ. Հարսանիք էին ի Կանայ Գալիլեացւոց եւ այլն. Յօհաննէս. 2. 1 – Թէպէտ ողորմելի հերետիկոսքն ստեն... աստուածութիւնն միաւորեալ էր ընդ մարմնոյն ի մահուան, ի գերեզմանին եւ ընդ Հոգւոյն ի դժոխս:
17. 31ա-2բ Բան երրորդ. Զոմանց առ ամուսնութիւնն պատկանողաց – Հարսանիք եղեն ի Կանայ Գալիլեացւոց. խնդրէ Առքօլոս, թէ Օֆռոստոս փիլիսոփայն... զի զկնի բարւոյ առն գտեալ էր զչարն:
18. 32բ-4ա Բան առաջին. Զմեղաց, յորում տեսակն խօթութեան. կերպն բժշկելոյ եւ հմտութիւն բժշկին յայտնի – Ահա բորոտ մի երկիր պագանէր եւ ասէր. Տէր... մի՛ կամիք յառաջք զժամանակն դատել, մինչեւ գայցէ Տէր. 1 Կորընթացւոց 4. 6:
19. 34ա-5բ Բան երկրորդ. Ցուցանի, թէ զի՛նչ առ հիւանդն, զի՛նչ առ բժ[ի]շկն, եւ զի՛նչ առ երկաքանչիւրն ի միասին պատկանի – Տէ՛ր, եթէ կամիս, կարօղ ես զիս սրբել. Մատթէոս 8. 2: Ահա հիւանդն պատկանի բժշկին... արդարոյն ողորմութիւն առն իբրեւ զքսակ ընդ ինքեան. Էկլեսիասէստ 17. 18:
20. 35բ-7ա Բան երրորդ. Յորում հիւանդին թշուառութիւնն, հարիւրապետին թախանձումն եւ բժշկին մեծ բժշկութեան կաթուղիկոսին բացայայտի – Մանուկ իմ անկեալ կայ ի տան անդամալոյծ եւ այլն. Մատթէոս. 8. 6: Որպէս բորոտիւն, այսպէս անդամալուծիւն... եւ զբան բարեգթութեան ունէ ի սիրոջ:
21. 37ա-40ա Բան առաջին. Զայնց, որք զապաշխարութիւն սկսին, թէ ի կողմանէ ապաշխարողին, եւ թէ ի կողմանէ Աստուծոյ ողորմողին պատահիլ սովորք են – Ելանելն Յիսուսի ի նաւակն՝ հետեւեցան նմա իւր աշակերտքն. Մատթէոս 8. 23: Պատահի ցանգ, որ յորժամ ոք սկսի... եւ ի ճոխ հանգստութեան. ահա որքան ճոխք են:
22. 40ա-1բ Բանն երրորդ. Զնաւակէ խաչին, զի՛նչ պատճառն, զի՛նչ ծառն, զի՛նչ առագաստն, որ վաճառողն եւ զի՛նչ վաճառելի, զի՛նչ գնի – Ելանելն Յիսուսի ի նաւակն եւ այլն. Մարկոսի 3. 9: Ըստ երանելւոյն Ջերոնիմոսի ի վերայ... զերրորդէն ասի. «Մի՛ երկնչիր հօտ փոքրիկ» եւ այլն:
23. 41բ-3ա Բան առաջին. Յորում բացայայտի, թէ որ է, որ սերմանիցէ, զի՛նչ է ագարակն, զի՛նչ ցորեանն, զի՛նչ որոմն, ո՛յք ննջողքն, ո՛վ է այր թշնամին, ո՛վ սերմանեաց եւ ո՛յք են հնձողքն – Նման արքայութիւնն երկնից առն, որ սերմանիցէ զսերմն բարի յագարակի իւրում. Մատթէոս 13. 24: Զառակս զայս սերմանողի բարւոյ... զանազան տանջանց հրոյ գեհենոյն ենթարկէ զանազանութիւնն յանցանաց:
24. 43ա-4ա Բան երկրորդ. Զի՞նչ ագարակաւն. պատճառք յորոց որոմունքն բուսանին, եւ ո՛վ զնոսա վերասերմանեաց՝ բացայայտէ – Տէ՛ր, մի՞թէ ոչ զսերմն բարի սերմանեցեր յագարակի քում եւ այլն. Մատթէոս 13. 27: Ագարակս այս են հաւատացելոց սիրտքն... ընթանայր թիւր բերանով, զի սուտ է եւ հայրն նորա:
25. 44ա-5բ Բան երրորդ. Զպատժոյ դատապարտեցելոց եւ զփառացն Աստուծոյ ընտրեցելոց – Ժողովեցե՛ք նախ զորոմն եւ կապեցե՛ք զնա ի խրձունս՝ առ ի այրել ցորեն. եւ այլն. Մատթէոս 13. 30: Ոչ կամեցաւ Տէրն... զուարճանան ներկայութեամբ այնք երանեալ ընկերակցութեանցն:
26. 45բ-6բ Բան առաջին. Ո՛րն է այս այգիս, ո՛վ տանուտէրն, ո՛յք մշակքն, ո՛յք այսոքիկ ժամքս, ի՛նչ այս դահեկանս, ո՛վ տնտեսն եւ ի՛նչ ամբաստանումն այն ցուցանի – Նման է արքայութիւնն երկնից առն տանուտէրն, որ ել առաւօտու՝ ածել մշակս յայգի իւր. Մատթէոս 20. 1: Տէրն մերն ցանկ ընդ ամբոխին... եւ որ արդարն է, տամ ձեզ:
27. 46բ-8ա Բան երկրորդ. Զի՞նչ այգեաւ նշանակի, վասն ո՞յր մշակքն ի նմա արկանին, եւ զի՞նչ վարձ նոցա խոստացեալ լինի – Գնացե՛ք եւ դուք այգին իմ, եւ զոր ինչ արժանն է՝ տաց ձեզ. եւ այլն. Մատթէոս 20. 4: Զայս բանս ասաց Տէրն... եւ թէ յԱստուծոյ ոչ ի բաց ընկենանին (մի՛ ընկենուր զիս ի ժամանակի ծերութեանն իմում):
28. 48ա-9բ Բան երրորդ. Որ ածէ զմեզ առպաշխարութիւնն բանիւ, օրինակաւ եւ խոստմամբ – Եւ իբրեւ երեկոյ եղեւ, ասաց Տէր այգւոյն տնտեսին իւրոյ. եւ այլն. Մատթէոս 20. 8: Այսու այգեաւս կարեմք... եւ սակաւք են, որք գտանեն զնա եւ այլն:
29. 49բ-51ա Բան առաջին. Զչորից առ բարի սերմանողն պահանջեալ, այսինքն՝ զգողութիւն, հրամանատարութիւն, նախատեսութիւն եւ համբերութիւն – Եւ սերմացան սերմանեալ զսերմն իւր. Մատթէոս 13. 4: Սովորութիւն Տեառն էր միշտ... այսինքն՝ մինչեւ առ խորին ծերութիւն:
30. 51ա-3ա Բան երկրորդ. Զկրկին սերմանէ մեզ հարկաւոր է. մինն՝ Բանն Աստուծոյ, եւ միւսն է ողորմութիւնն. եւ ընդէ՞ր երկաքանչիւրն սերմն ասի – Սերմն է Բանն Աստուծոյ. Ղուկասու 8. 11: Զկնի որոյ ասացաւ զսերմանողէ... որք ի վերայ այսպիսեաց սերմանեն՝ երանելիք են:
31.53ա-4բ Բան երրորդ. Զկրկնակէ երկրէ, այսինքն՝ զբարւոյ եւ զչարէ, յորս սերմն անկանի – Իսկ որ անկաւ յերկիր բարի. եւ այլն. Մատթէոս 13. 8: Այնք են, որք բարի եւ լաւագոյն սրտիւ... (հեզութեամբ զգործս քոյ կատարեա՛ եւ ի վերայ մարդկան սիրեա՛ զփառս):
32. 54բ-6բ Բան առաջին. Զչարչարանաց Քրիստոսի ըստ կարգի Աւետարանին, այսինքն՝ զի մատնեսցի, այպանիցի, ձաղիցի, թքանիցի եւ սպանցի եւ յերիր աւուր յարիցէ – Ահաւասիկ ելանեմք յԵրուսաղէմ... Ղուկաս 18. 31: Որպէս ասէ սուրբն Գրիգոր... աղօթից սրտի մեծ աղաղակաց եւ յարատեւական լացից:
33. 56բ-8ա Բան երկրորդ. Սակս կուրութեան ազգի մարդկան, որ չարչարանօքն Քրիստոսի լուսաւորացաւ – Կոյր ոմն նստէր յանցս ճանապարհին մուրացիկ. Ղուկաս 18. 35: Այսու կուրիւս նշանակի... մեռեալ քան զանզգալագոյն եւ հոտեալ քան զգարշելագոյնն:
34. 58բ-60ա Բան երրորդ. Յորում ցուցանի, թէ մինչ զԱստուած գովել պարտիմք զաշխարհ, զմարմին եւ զսատանայ զնորին թշնամիսն պատուեմք – Ամենայն ժողովուրդն, որ ետես, ետ փառս Աստուծոյ. Ղուկասու 18. 43: Զկնի որոյ մինչ Տէրն լուսաւորեաց... ոչ կարէ ընդ Աստուծոյ բոլոր սրտիւ շրջիլ, որ իգաց մերձեցմանն հպի:
35. 60բ-2ա Բան առաջին. Զփորձութենէ, թէ որպէս սատանայն զՔրիստոս եռեակաբար փորձեաց եւ եռեակաբար յաղթեալ մնաց – Վարեցաւ Յիսուս յանապատ ի Հոգւոյն՝ փորձիլ ի սատանայէ. եւ այլն. Մատթէոս [4. 1]: Որպէս Քրիստոս կամեցաւ մեռանիլ... զի թերեւս զիրաւունս ինչ ի նոսա գտանիցէ:
36. 62բ-4բ Բանն երկրորդ. Զչորից ոգեաց, զորոց ի յԱւետարանումն լինի յիշումն, այսինքն՝ աստուածային, մարդկային, չար եւ հրեշտակային – Վարեցաւ Յիսուս յանապատ ի Հոգոյն՝ փորձիլ. եւ այլ. Մատթէոս 4. 1... եւ ցնծային ամենայն որդիքն Աստուծոյ. Յոբայ 38. 7):
37. 64բ-6բ Բան երրորդ. Զծոմապահութենէ. ընդէ՞ր Խ. (40) ծոմ պահեմք եւ յորոց պարտիմք բաց կալ եւ զգործադրութենէ նորին, զսատանայէ փորձողէ եւ զհրեշտակաց սպասաւորաց լինի յիշումն պահել զԽ. (40) տիւ եւ զԽ. (40) գիշեր, ապա քաղցեաւ. Մատթէոս 4. 2 – Յայսմիկ Աւետարանումն զերից լինի յիշումն... Քրիստոսի սպասաւորեցին զկնի կատարելոյ, զԽ.որդկան (40) պասն:
38. 66բ-8բ Բան առաջին. Յորում ցուցանի ողորմիլն Քրիստոսի, խնդիր քանանացոյն, տանջումն դստերն, լլկումն սատանայի եւ ցաւակցութիւնն աշակերտաց – Ելեալ Յիսուս ի կողմանս Տիւրոսի եւ Սիդոնի. Մատթէոս 15. 23: Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս զբազում... եւ նմա վասն մարդկայնոյ ազգին խոնարհաբար երկրպագէին:
39. 68բ-70բ Բան երկրորդ. Որպէս քննեցին զՔրիստոս՝ խնդրելով զխոնարհութիւնն, զհամբերութիւն, զհաւատ եւ զցաւակցութիւն ընդ ինքեան էառ – Ահա քննեցի կինն ի սահմանաց ելեալ աղաղակեաց. Ողորմեա՛ ինձ, որդի՛ Դաւթի. Մատթէոս 15. 23: Յորժամ առ թագաւոր ոք պարտի... այնքան թախանձական ձայնիւ խնդրեաց:
40. 70բ-2բ Բան երրորդ. Դնի քննեցին ի յօրինակ պարզ աղօթից, խորին խոնարհութեամբ մեծի հաւատոյ, հաստատութեան եւ արիութեան – Ողորմեա՛ ինձ, Տէ՛ր, որդի Դաւթի, դուստր իմ չարաչար այսահարի. Մատթէոս 15: Եթէ Աստուած յառաջադրիցէր արանց... այլ ըստ կերպի մոմոյ առ Քրիստոս ածիլ ինքեան թոյլ ետ:
41. 72բ-83բ [Քաղուածք ի Սուրբ Գրոց եւ մեկնութիւնք համառօտք] – (լս-ից՝ Ղուկաս 11. 14) Զի սատանայն եւ մանաւանդ յայսմիկ... (լս-ից՝ Տիմօթէոս. 4. 4)... եթէ ուտիցէք եւ եթէ ըմպիցէք կամ զայլ ինչ առնիցէք. զամենայն ինչ զփառս Աստուծոյ արարէ՛ք. եւ այլն:
Ծնթ. Քաղուածքներն արուած են՝ Ղուկաս, Ովսէ, 2 Պետրոս, Էկլեսիասէստ, Յայտնութիւն եւ այլ գրքերից:
Բ. 84ա-118բ [Քարոզք զանազանք]
ա. 84ա-91բ [Աղէքսանդրի Ջուղայեցւոյ. Քարոզ Մեծի ուրբաթուն սգոյ, ի բանն առաքելոյն Պօղոսի, որ ասէ. Եթէ Տէր Յիսուս ի գիշերին յորում մատնիւր, էառ հաց, գոհացաւ, եբեկ ետ նոցա եւ ասէ՝ Առէ՛ք, այս է մարմին իմ... տե՛ս ձեռ. 1103, 165բ-93ա] – Կանխաճառութիւնք մարգարէիցն, որ վասն կամաւոր եւ սար[ս]ափելի չարչարանացն... չարչարեցելոյն, խաչեցելոյն, թաղեցելոյն եւ յարուցելոյն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ ընդ Հօր իւրոյ եւ Սուրբ Հոգւոյն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
բ. 92ա-105ա Կտակ՝ ի Յակօբոս պատրիարգէ Կոստանդինուպոլսւոյ արարեալ (տե՛ս ձեռ. 2147. 54ա-69ա)–Տխրադէմ եւ սգալից աւուրս ժողովելոցդ՝ ի ծոց տրտմազգեստ մօրս լուսոյ սրբոյ եկեղեցւոյ... որ նա ինքն բժշկեսցէ զմեզ եւ զձեզ եւ զամենայն հաւատացեալս անուան իւրոյ, որ կայ եւ թագաւորէ ընդ Հօր եւ Հոգւոյն Սրբոյ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
գ. 107ա-9բ Քարոզ վասն ծառի (տե՛ս ձեռ. 736, 132բ-56բ) – Ծառ բարի՝ պտուղ բարի առնէ, եւ ծառ չար՝ պտուղ չար առնէ. Մատթէոս Է. գլուխ. ԺԷ. համարն. Վարդապետք ասեն. թէ է՛ ծառ ինչ, որ լատիներէն անգնուս քասթուս... այսինքն՝ որդիքն իւր, զի գնեաց զմարդիկ մահուամբ:
դ. 110ա-5բ [Նորին Սիմէօնի վարդապետի. Քարոզ վասն ողջունի. ի բանն Քրիստոսի, որ ասէ. թէ՝ յոր տուն մտանիցէ՛ք, նախ ասասջի՛ք՝ Ողջո՜յն տանս յայսմիկ... տե՛ս ձեռ. 25, 326ա-33ա] – Ամենաբարի բնութիւն, ամենաբաւական ողորմութիւն եւ ընդհանրածաւալ գթութիւն Աստուծոյ... բաշխելով ի ձեզ, բաւականասցուք. եւ Քրիստոս մարդասիրին յաւիտեանս:
ե. 115բ-7ա Քարոզ [վասն] ողջունի. [ի] բանն, որ ասէ. Յոր տուն կամ քաղաք մտանիցե՛ք, նախ ասասջիք՝ Ողջոյն տանս այսմիկ, զոր տամք, ո՛չ է անզօր եւ սոսկս բան, որպէս տան հասարակ մարդիկ, այլ յոյժ զօրաւոր է, վասն զի նոյն ինքն զՔրիստոս նշանակէ (տե՛ս ձեռ. 82, 253բ-5ա) – Զի, յորժամ վարդապետք, քահանայք եւ կարգաւորք ողջոյն տան հաւատացելոց... տուն կամ քաղաք մտանիցե՛ք, ողջոյն տայցե՛ք. վերջ եղեւ:
զ. 117բ-8բ [Քարոզ վասն խաչի] – Գիտութիւն լիցի աստուածասիրութեանց, զի շնորհիւ Տեառն... եւ երկրորդաբար զայլ հաւատացեալս, որք են հետեւողք եւ աշակերտեցեալքս Քրիստոսի:
Ծնթ. Լս.-ում սուրբգրային տեղիների յղումներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա Հայրապետ, Եղիս[ա]բեթ ծնօղքն, մահտեսի Մկրտիչն տասն ղուրուշ կ[ա]նթեղի յիշատակի եդ սուրբ վանիցն:
1ա Յիշեա՛, Տէ՛ր, զհանգուցեալ հոգի տէր Յօհան[ն]էս եւ զկենդանեացն՝ զկողակցւոյն իւրում Ն[ա]զլունի, եւ սոցին որդւոյ՝ մահտեսի Աւետին, եւ սորին որդւոյն՝ տիրացու Յարութի[ւ]նի, որ ետ Ա. ոսկի յիշատակի յանուն սուրբ վանից ՚ի ձեռս իմ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
118բ (ԺԹ. դ., շղագիր) Աւագ սարկաւագ տիրացու Բարսեղ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 19աոճաւորուած բոլորակ, մէջը պարզ գծագրութեամբ խաչ, որի երկու կողմում ետեւի թաթերի վրայ ծառս եղած, վեր նայող առիւծներ, աջ ու ձախ կողմերում՝ եկեղեցիներ, վերեւում՝ աղաւնակերպ Սուրբ Հոգի՝ «Քրիստոսի ծառայ Ս. Վ. 1890»:
ՆՇՈՒՄ՝1ա՝ «966/2820», 1ա՝ «ԺԸ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», 1բ՝ «Հմր 17»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա. կազմաստառին՝ «Արապան. Քիսին, Սովրաս, Պէսնի, Ալպստ[ա]ն, Տերենտէ», «Աւագ դպիր», «Միտս մնաց է երե/// վասն մուրջաքերմանը(՞)», 1ա՝ «Մեկնութիւն», 66ա՝ «Արի սե///», Բ. կազմաստառին՝ «Մարիամ ///ինձ»: Բ. փեղկին՝ «Ս. Խաչ(՞)»:
2821
ԿԱՐԻՆ |
ՌՄԱ. – 1752 |
ԳՐԻՉ՝ Յովհաննէս Էրզրումցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Աբրահամ Աստապատցի*:
ԹԵՐԹ՝ 265+1 (կրկն.՝ թ. 141. գրչի էջակալում 1-214, որ է՝ 1ա-107բ). չգրուած՝ 15աբ, 108ա, 111բ, 263ա-5բ: ՊՐԱԿ՝ 15+Ա-Ըx12+4+1-13x12 (4, 8՝ 10, 13՝ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ եռամահիկ, ապա՝ «GC», սրանց ներքեւում՝ «N» կամ «MB», ապա՝ «D» կամ «EA», «CG», «AA»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,8x15,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17,5x10,4. անկանոն, սահմանագծուած. ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 19ա): ՏՈՂ՝ 26-30: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, փեղկերի կենտրոնում՝ խաչ, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ, մասն պրակի. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
Նմուշ 19ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 1ա, 18ա, 112ա, 114ա, 142ա, 157բ, 165բ, 184ա, 189բ, 215ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր, կենդանագիր մարդագիր: Գոյներ՝ դեղին, կանաչ, կապոյտ, կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, մէջքը պատռուած. լուսանցակողերը գունաթափուած. ԺԹ. դ. նորոգուած՝ թ. 99, 108, 237 եւ այլն. թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, զանազան բծեր, թանաքը տեղ-տեղ տարածուած, թ. 107-108ի միջեւ կտրուած երկու թերթի հիմքի շերտերը. ցեցի անցքեր՝ թ. 56, 145-6, էջ 174ա՝ գրադաշտի լայնքի կիսով չափ ներքին լուսանցի կողմից 12 տող չգրուած տեղ. արտատպում հանդիպակաց էջերին՝ 254բ, 263ա, թ. 107-8ի միջեւ թերթ(եր) թափուած:
*Տե՛ս Յ. Ս. Անասեան, Հայկական մատենագիտութիւն, Ե.-ԺԸ. դդ., հ. Ա., Երեւան, 1959, 89-95:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-14բ [Աբրահամու վարդապետի Աստապատեցւոյ], Կտակ Մեծի ուրբաթու. Վասն չարչարանաց եւ խաչելութեան Տեառն մերոյ՝ Յիսուսի Քրիստոսի, ի բան առաքելոյն Պօղոսի, թէ Կտակ յետ մահու հաստատուն է. Օգնեա՛ Սուրբ Հոգի Աստուած – Սովորութիւն է մարդկան, յորժամ մեռանի ոք մի յայլ տեղիս... զխոստովանութիւնս քաւէ զյանցանս նոցա:
Բ. 16ա-107բ [Պետրոսի Հռոմկլայեցւոյ Համառօտ հաւաքումն աստուածաբանութեան] Համառօտաբար գումարումն հաւաքաբանականի աստուածաբանութեանս մատեան ի բազմազանից սրբոց գրեանց նրբից եւ արտաքնոց եւ աստուածաբան վարդապետաց, գեղեցիկ շառաւիղօք եւ ցանկալի տեսողաց, վասն առ ի պատրաստ գոլոյ ի պէտս մտառութեան եւ սերտողութեան բանասիրաց, ոչ թէ իմաստնոց եւ գիտնականաց, այլ նմանեաց իմոց իմաստակաց եւ տգիտաց, եւ եւս թէ մոռացկոտաց, հաւաքեալ ի նուաստ մեղսամած պիտակ Պետրոսէ Հռոմկլաեցւոյ, ի վարժարանս Սրբոյ Էջմիածնի: Օգնեա՛ տկարութեանս իմում, Հոգի՛տ Սուրբ Աստուած ճշմարիտ. ամէն:
Տե՛ս. ձեռ. 129, 3բ-95բ. Յռջբ./16աբ: Ցանկ/16բ-7ա: ա/18ա-9բ: բ/19բ-28ա: գ/28ա-31բ: դ/31բ-9բ: ե/39բ-42բ: զ/43ա-6ա: է/46ա-68ա: ը/68ա-73ա: թ/73ա-7ա: ժ/77ա-80բ: ժա/80բ-107բ (շար. թափուած՝ 107բ «...սրբոց հրեշտակապետացն Գաբրիէլի եւ Միքայէլի եւ յամենայն երկնային զօրացն վասն եր/ախ (յիշագիր)///»):
17բ [Թրգմ. յիշ.] Երրորդութիւն գերագոյ եւ գերագոյնդ Աստուած եւ գերագոյն բարութիւն քրիստոնէից, վերատեսուչ յաստուածայնոյն իմաստութեան, ուղղեա՛ զմեզ ի խորհրդականացն ասացելոց, գերանծանօթ եւ գերաճաճանչ եւ ծայրագոյն գագաթն, ուրանօր պարզքն եւ արձակքն եւ անփոփոխելիքն աստուածաբանութեան խորհուրդք ըստ գերալուսութեան, թաքնախորհուրդք լռութեան միգով ի խաւարչտի զգերերեւակայութեան վերայ փայլեալ եւ ամենայբազում ամենաշօշափութեամբն եւ աներեւութիւ գերագոյն գեղեցկօքն պայծառութեամբք գերալիր արարեալ զանաչեայս իմացութիւնս: Արդ, ինձ այսոքիկ ըղձալիք լիցին, բուռն հարկանել զթարքմանութենէ բանիս, որ ասէ աստուածային եւ սրբազանն Պողոս՛՛:
Գ. 108բ-261ա [Բարթուղիմէոսի Մարաղացւոյ Մեկնութիւն վեցօրէից (թրգմ. Յակոբ Կողբացի)]
Տե՛ս ձեռ. 1659, 1ա-349բ. 108բ-11ա/Ցանկ գրոց Վեցօրէից (Ա.-ԼԵ.) – Ա. Յաղագս՝ թէ զի՞նչ է ասելն՝ Սկզբանէ ստեղծեաց Աստուած... ԼԵ. Թէ մեղքն Ադամա ծանրագոյն էր, քան զԵւային: Նախերգանք/112ա-3բ Գիրք Յաղագս Վեցօրեայ գործոց արաչութեան. առաջին աւուրս – Սքանչելի եղեւ գիտութիւն քո, ասէ սաղմոսերգուն Դաւիթ: Ասեն վարդապետք, թէ մարդն է բաղադրեալ ի հոգւոյ... (Յիշ. թրգմ.)՝ 113բ Վասն այսորիկ ի զանազան մեկնութեանց սրբոց հաւաքեցի զսակաւ բանքս զայսոսիկ եւ կարգեցի ի մի, դատապարտեալս Յակոբ Կողբացի (= Քռնեցի), թարգմանելով ի լատին բարբառոյն ի հայ լեզու, ի փառս Աստուծոյ եւ ի յօգտութիւն ընթերցօղաց: 1. ա/114ա-31ա (սկ.՝ «Եւ արդ, սկանիմք նախ զսկիզբն բանից Ծննդոցն Գրոց, որ ասէ. Ի սկզբանէ...»): բ/131ա-42ա: 2/142ա-57բ: 3/157բ-65բ: 4/165բ-184ա: 5/184ա-9բ: 6/189բ-215ա: 7/215ա-20ա: 8/220ա-61ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
14բ (Գրչի. բոլորգիր) Հաւաքեցաւ կտակս ձեռամբ Աբրահամու վարդապետի Աստապատցւոյ, ի բանից Յակոբայ Ղրիմեցւոյ, Յովհանիսի Ջուղաեցւոյ եւ յայլ մեկնչաց, ի 1200 (1751) թվոջ, փետրվարի ԻԲ. (22)՛՛:
214բ Միտք մարդկային տկար գոլով՝ սխալի, բայց անսխալ մինն միայն գտանի:
261ա Յիշատակարան գրքոյս. Յոգնատեսակ եւ ամենասքանչ դիմօք արուեստից ներգործէ աներեւոյթ ազդմամբ շնորհք ամենազօր Հոգւոյն սրբոյ, յորս եւ կամի ըստ քանակութեան ներընդունօղին եւ տանելոյ յինքն բաւականութեամբ ընդ հաւատոյն բոլորութեան, քանզի են ոմանք, որք բազմասփիւռ վճիտ եւ յաւէտ պարզ ունելով զգերապաճոյճ աստուածաբնակ տաճար ճեմարանին, արքայանիստ հանգստեան ներքին մարդոյն, յաւէտ գունակ-գունակ ընձիւղեալ բերեն զբոյսս ըղձալիս՝ երկնառաք գետոցն ոռոգմամբ, որք ի Հոգւոյն յարազուարճ բղխմամբ յաճումն բազմաբեղուն, զարդարեալ ի յանդաստանս եղտիւր|261բ|աց: Զբողբոջս սաղարդափթիթ աստղատարած յղփացեալ, սակս ակօսապատառ եւ արօադրեալ ունելոյ զիմաստս խոհականին: Զանդաստանս բանականն երկրի, երկնախնամ մշակողին առգործելով պատուաստեալ յորթն հայրատունկ՝ ի գերաբունն իմաստից, ուռ տաշտաւոր լեալ եւ քաղցրաճաշակ: Ուստի ճմլեալ գինին ուրախարար ճաշակմամբ առաքինասէր վարուց, որ ի յարբումն տալ պատշաճի՝ գերագոյն, վեհին եւ բոլորիցն պետին:
Արդ, որպէս է տեսանել յերկրաբոյսս բուրաստանի զանազան եւ բազմադիմի տնկոցն սաղարթ՝ ազգի-ազգի տեսակօք, նա եւ զպտղոցըն զտիպս եւ զկրական որակութեանց զհամս, զի ո՛չ եզ առ մու քատակեալ երեւին համադամ, այլ զանազանին ի միմեանց բազում տեսակօք, որոց բնաւն է ի վայելումն: Բայց ճաշակելիքն կիրթք են եւ զքաջն ի վատթարէն ճանաչեն ընտրողական իմասիւք: Ըստ դմին օրինակի եւ ձեւով տարազու սեռս մարդկութեանս ըղձալով երկնաչու եւ լուսաճեմ պողոտային արքայականի, որոյ կատարումն է գերագոյնն ազնիւ ծառոյ, բացի եւ հաւատարիմն եւ արժանի երկնային խորանացն: Վասն զի որովք հետիւք հորդեցին երկնաչու շաւիղս, բազումք ի մարդկանէ ապրելոցն հոյլք՝ ըստանալով ըստացան զպտուղս անթառամս, աղօթիւք եւ սրբութեամբ զկերակուր տիրականին, ի պարարումն Հոգւոյն՝ յաւէտ պիտանի:
Արդ, որպէս վերնագոյնն յիշեցաք, ըստ օրինակի իմաստութեան հնարք յոլովք, որք ի ստորնայնոցս աւարտին սեռից, սակս իմաստնագոյն լինելոյն, քան զծնեալսն ի լուսոյ ըստ տէրունեան հրամանին: Քանզի նախնիքն ամուսնացեալք հաճոյք երեւին, իսկ ոմանք հրեշտակակենցաղ կուսութեամբ ընտրեցան, այլք՝ փարթամութեան հասին, եւ կէսք՝ աղկաղկութեամբ վեհացն: Ոմանք մարդասիրութեամբ ճոխացան, եւ այլք՝ անտեսութեամբ գերազանց եղեն, բազումք հեզութեամբ յարեցան, իսկ այլք՝ քինախնդութեամբ դրու|262ա|ատեցան: Եւ որք ան[ն]ուազութեամբ վերաթեւեցան, եւ են, որք՝ չափավայելլովն արժանացան, են՝ որք միահողոյն ցրուելովն յարգեցան, եւ են՝ որք օրըստօրէ տրօքն առատացան, տինա որք ի բնաւից ընչից կորզեցան, եւ են որք բարւոք տնօրինիչք եղեն ընչից իւրեանց:
Արդ, որպէս եցոյց օրինակս, բազմատեսակ է բարուոք ճանապարհին ընթանալն: Որք անսայթաք լինիցին, մատակարարք ըստ հաւատարիմ տնտեսին, եւ զՀոգին Քրիստոսի յինքեանս ունելով՝ բազմադիմի բուսուցանեն զբոյսս, որ ի բղխմանէ Հոգւոյն՝ ոռոգի յանձինս իւրեանց: Բայց իմս ամենաթշուառ պարտաւորութիւն, որ յասացելոյս տարաձիգ եղեալ եւ անթուելի ներհակօք ներքնայնովս բծուորեցեալ, ո՛չ յիմաստատեսակս եւ ո՛չ ի գործնականս ներմղեալ, այլ սնոտի ունայնութեամբ կենիս ցաւօք վարակեալ: Եւ հաշեալ հեծէի զանցեալ նանրութեամբ զկեանս իմ, սարսելով յապագայ դատաստանին հատուցմանէ. եւ անստոյգ եղեալ թողութենէ եւ զփրկութիւնէ՝ բոլոր անդամիւք դողամ:
Արդ, ի յայս անձկութիւնս գոլով, սահմանեցի նախ անձին իմոյ եւ ապա այլոց՝ իբր զսպեղանիս կարգեալ զգիրքս զայս, որպէս զի տկարութիւն յիշողութեանս յաջախ ընթերցմամբ սորին կազդուրիցի: Ուստի եւ արդեամբ իմով ետու գրել ի քաղաքս Կարին, ի յոր ի բազում ժամանակս ի գործ նուիրակութեան Սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի վշտակրաբար կայի, ընդ հովանեաւ Սուբուհւոյ Աստուածածնի բազմախորան եկեղեցւոյն եւ ի հայրապետութեանն տեառն Մինասայ արփիափայլ կաթողիկոսի եւ երանեալ հօր մերոյ՝ սրբոյ Լուսաւորչին արժանաւոր յաջորդի. ի բազմավրդով եւ յալէկոծեալ ժամանակի՝ ի ՌՄԱ. (1752) թուականիս հայոց եւ յուլիս ամսոյ Գ.:
Արդ, թեպէտ ի գիրս յայս բազում եւ անստոյգ բան գտանի արտադրեալ |262բ| ի սորին հեղինակէ, վասն գոլոյն հերձիգ եւ հետեւօղ կրօնիցն լատինացւոց եւ ո՛չ յարմար մերս դաւանութեան, բայց դիտումն մեր ո՛չ էր վասն սխալական մտացն, այլ ճշմարտութեան, որ ի սմա ճառիւր: Քանզի երկրագործն ո՛չ զփուշն, այլ զցորեանն ժողովէ, եւ ձկնահանն ի ջրոյ հանեալ յոռկանէն, զզազիր զեռունս մերժէ եւ զձկունս յաման իւր հաւաքէ: Ուրեմն եւ ես՝ անհուն բարեացն Աստուծոյ պարտաւոր Աբրահամ վարդապետս Աստապատցի եւ աշակերտ գիտնական վարդապետին Յովսեփայ ի Տէր հանգուցելոց եւ Մեսրօպայ վարդապետին Գանձակեցոյ, ստացայ զգիրքս՝ առ ի թողուլ յետ իմոյ անցման յիշատակ յաւիտենական ինձ եւ ծնողաց եւ եղբարց իմոց՝ առ Տէր փոխեցելոց: Որպէս զի որք ընթեռնուցուն եւ օգտիցին ի սմանէ՝ յիշեսցեն յաղօթս իւրեանց զիս՝ զտառապեալս, եւ վերոյգրեցեալ հոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնօղսն իմ, ամենայն ընտանեօքս, ընդ որս ձեզ եւ մեզ այցելութիւն եղիցի ի գալստեանն Քրիստոսի. ամէն:
Իսկ գաղափարեցաւ գիրքս ձեռամբ անարհեստ Յովհաննէս գրչէս Էրզրումեցւոյ. յիշել աղաչեմ ի Տէր զիս՝ բազմասխալս, զի եւ Տէր յիշեսցէ՛ զձեզ յաւուրն վերջում. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԹԱՐԳՄԱՆՉԻ
Տե՛ս Բվնդ.՝ 17բ, 113բ:
ՆՇՈՒՄ՝Ա. կազմաստառին՝ «ՌՄԱ.-1752, Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», 1ա՝ «969/2821»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա. կազմաստառին խառն բառեր՝ «Վասն որոյ, Մարիամին, մայր իմ նէրից, Նարեկ, սիրելի վվ», նաեւ՝ խզբզոցներ, տառեր, Բ. կազմաստառին՝ խառն բառեր. «Ժամանակն, հայր իմ, չարեցաւ յին. ույս յիմ, իմոյ զայսին, բայց ամենայն արտեօք, առաքելոյ մայր ինչ, ծառօք», 262բ՝ «Ամէն»:
2822
ԺԸ. դար (1755ից յետոյ) |
ԹԵՐԹ՝ 422-3 (տե՛ս Պհպնկ. գրչի էջակալում՝ 1-801, նաեւ՝ Ա.-ԸՃԱ., որ է՝ 3ա-399ա). չգրուած՝ 1բ, 2ա, 414բ, 416բ-21բ, 422աբ: ՊՐԱԿ՝ 2+1-35x12+1 (35՝ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ 1. ոճաւորուած զինանշան՝ մէջի պատկերն անընկալելի, 2. գծանկար խաչ՝ թեւերի ծայրերին շրջանակներ, 3. «1742»՝ վերը թագ, ցածում՝ շեղանկիւն ողկոյզ, 4. հայերէն Ս գրի եռապատիկի նման գծապատկեր, որի վերին ծայրերն աւարտւում են շրջանակներով, 5. «FINDE C&BLACHE GHABEVII DAVPIHIR»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,8x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (21x13,6. գրադաշտը սահմանագծուած. ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 14ա): ՏՈՂ՝ 43: ԿԱԶՄ՝ տպարանային. կարմիր կաշի, փեղկերին՝ եզերազարդեր եւ մէջքին՝զարդեր բրոնզով, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ դարչնագոյն եւ կապտաւուն երանգներով ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (թ. 1-2) +1 (թ. 422), այլ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ առիւծ:
Նմուշ 14ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի անկիւնների կաշին մասամբ մաշուած, կազմաստառը տեղ-տեղ ցեցակեր, լուսանցակողերը գունաթափուած. թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, ցեցի անցքեր, թ. 27-38, 106-7, 339-52, 365, 400-14՝ թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը մգացած, թ. 69՝ ստ. մասում անմաքուր ջրի բիծ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-414ա [Յակոբ Նալեան. Քարոզգիրք]
Տե՛ս ձեռ. 2311, 3ա-430բ Ընծայումն/3ա: ա/3ա-10բ: բ/10բ-3ա: գ/13ա-7ա: դ/17ա-9ա: ե/19ա-23ա: զ/23ա-30ա: է/38ա-41բ (քարոզ Թ.): ը/30ա-5բ (քարոզ Է.): թ/35բ-8ա (քարոզ Ը.): ժ/42ա-5բ: ժա/45բ-52բ: ժբ/52բ-6բ: ժգ/56բ-60բ: ժդ/60բ-3բ: ժե/63բ-8ա: ժզ/68ա-9բ: ժէ/69բ-75ա: ժը/75ա-9բ: ժթ/79բ-80բ*: ի/81ա-4բ: իա/84բ-7բ: իբ/87բ-92բ: իգ/92բ-4բ: իդ/94բ-8բ: իե/98բ-102ա: իզ/102ա-5բ: իէ/105բ-7բ: իը/107բ-10բ: իթ/110բ-3ա: լ/113ա-6բ: լա/116բ-9բ: լբ/119բ-22բ: լգ/122բ-4ա: լդ/124ա-5բ: լե/125բ-8ա: լզ/128ա-30բ: լէ/130բ-3բ: լը/133բ-7ա: լթ/137ա-40ա: խ/140ա-3ա: խա/143ա-5բ: խբ/145բ-7բ: խգ/147բ-50ա: խդ/150ա-6բ: խե/156բ-9բ: խզ/159բ-63ա**: խէ/163ա-5բ: խը/165բ-70բ: խթ/170բ-3բ: ծ/173բ-6ա: ծա/176ա-9ա: ծբ/179ա-82ա: ծգ/182ա-6ա: ծդ/186ա-91ա: ծե/191ա-4բ: ծզ/194բ-8բ: ծէ/198բ-200բ: ծը/200բ-4բ: ծթ//204բ-7ա: կ/207ա-10ա: կա/210ա-3բ: կբ/213բ-5բ: կգ/215բ-7ա: կդ/217ա-8բ: կե/218բ-21ա: կզ/221ա-3բ: կէ/223բ-6ա: կը/226ա-8ա: կթ/228ա-31ա: հ/231ա-3ա: հա/233ա-6ա: հբ/236ա-7բ: հգ/237բ-8բ: հդ/238բ-40ա: հե/240ա-2բ: հզ/242բ-5բ: հէ/245բ-8բ: հը/248բ-52բ: հթ/252բ-9ա: ձ/259ա-60բ: ձա/260բ-4ա: ձբ/264ա-8բ: ձգ/268բ-70ա: ձդ/270ա-1բ: ձե/271բ-3ա: ձզ/273ա-4ա: ձէ/274բ-8ա: ձը/278ա-81ա: ձթ/281ա-4ա: ղ/284ա-90ա: ղա/290ա-6բ (399աբ լրացում խաչանշանով/նոտրգրով): ղբ/296բ-300ա: ղգ/300ա-4ա: ղդ/304ա-5բ: ղե/305բ-9ա: ղզ/309ա-13բ: ղէ/313բ-7բ: ղը/317բ-21բ: ղթ/321բ-4բ: ճ/324բ-33ա: ճա/333ա-8բ: ճբ/338բ-41ա: ճգ/341ա-4բ: ճդ/344բ-8բ: ճե/348բ-52բ: ճզ/353ա-61բ: ճէ/361բ-4ա: ճը/364ա-5բ: ճթ/366ա-70բ: ճժ/370բ-5բ: ճժա/375բ-80բ: ճժբ/380բ-3ա: ճժգ/383ա-6ա: ճժդ/386ա-9բ: ճժե/389բ-93ա: ճժզ/393ա-5բ: ճժէ/395բ-9ա: Յիշ./399ա: Ցանկ գլխոց.../չիք: Ցանկ գլխաւոր մտաց.../400ա-10բ(նոտրգրով): Այբբենական ցանկ/411ա-4ա (նոտրգրով): 0րհնութիւն/չիք:
* ԺԹ. քարոզի համարը վրիպմամբ է՝ ԺԷ. (երկիցս՝ ԺԷ., ապա՝ ԺԸ., Ի. համարի փոխարէն), ըստ այդմ՝ մինչեւ ԽԸ. քարոզը կայ երկու համարի տարբերութիւն՝ (ԺԷ.-ԽԶ=ԺԹ.-ԽԸ.):
** ԽԶ. քարոզի համարը սխալմամբ գրուած է ԽԵ. (երկիցս), ըստ այդմ՝ կայ երեք համարի տարբերութիւն, որ շարունակւում է մինչեւ վերջին քարոզը, որ ունի ոչ թէ ՃԺԷ. այլ ՃԺԴ. համարը (ԽԶ.-ՃԺԴ.=ԽԹ.-ՃԺԷ.):
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԸ. դ., նոտրգիր
415ա-6ա Քարոզ ողջունի, ի բանն որ ասէ. Որ տուն կամ ի քաղաք մտանիցէ՛ք, ասացէ՛ք ողջոյն տանս այսմիկ, եւ այլն – Վարդապետք եկեղեցւոյ ասեն, թէ ողջոյնս այս ոչ է անզօր եւ սոսկ բան, որպէս տան հասարակ մարդիք... եւ այս է, որ ասէ. Որ տուն մտանիցէ՛ք, ասասջիք ողջոյն տանս այսմիկ. եւ այլն: Որ եւ արժանաւորեսցէ զամենայն հաւատացեալս օրհնեալ յարութեանն իւրոյ՝ Քրիստոս Աստուած մեր. նմա փառք եւ պատիւ անզրաւ յաւիտեանս. ամէն:
Ծնթ. Լս-ում նոտրգրով յետագայի բազմաթիւ բնագրային յաւելում-սրբագրութիւններ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
399ա տե՛ս ձեռ. 2311, 420բ:
3ա Զգործս ձեռաց մերոց ուղիղ արա՛ ի մեզ Տէր, եւ զգործս ձեռաց մերոց յաջողեա՛ մեզ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
2բ(1897թ., շղագիր) Նուէր մատենադարանին Աթոռոյ Սրբոյ Էջմիածնի, ի Խորէն աւագ քահանայէ Միրզաբէգեանց, Բագու քաղաքի, ի 5 սեպտեմ. 1897 ամի:
ՆՇՈՒՄ՝1ա՝ «972/2822», 1ա՝ «ԺԸ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2823
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՅԳ. – 1854 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝Գէորգվրդ. Բզնունեանց:
ԹԵՐԹ՝ 73+1 (կրկն.՝ 1. գրչիէջակալում՝ 2-98, որէ՝ 6ա-54ա). չգրուած՝ 1ա-դ, 2ա-4բ, 5բ, 53բ, 64ա-73բ: ՊՐԱԿ՝ 6+Ա-[Ը]x8 (Ա, Բ, [Է]՝ 10, Զ՝ 6): ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսադրոշմով՝թ. 6-55՝ «ձձԸՂծ», ներքեւում՝ «1827»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25,4x20,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (19,5x16,4, անկանոն. մատիտովսահմանագծուած. ստ. լս.՝յիշագրեր): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 6ա): ՏՈՂ՝ 28-33` 2ա-53ա, 18-26՝ 54ա-63բ: ԿԱԶՄ՝կապոյտթուղթ, մէջքըշագանակագոյնկաշի, միջուկըստուարաթուղթ, աստառըսպիտակթուղթ. լուսանցակողերըկապոյտցայտկէն:
Նմուշ 6ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, անկիւնները մաշուած, Զ. պրակից յետոյ Է. եւ Ը. պրակահամարները նշուած չեն. թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը գրեթէ ամբողջապէս մգացած. մատնահետք՝ 32ա:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 5ա [Տիտղ.] ՎահանհաւատոյուղղափառութեանՀայոց, շարադրեալուղիղքննութեամբեւաստուածաբանականոճով, անպատրուակդիտողութեամբեւբացայայտեզերօք, աշխատասիրութեամբտեառնհօրՄիքայէլվարդապետիՉամչեան, 1776 ամի:
Վկայեալյաղագսուղղափառութեանսորին՝ըստնրբազննինքննութեանսուրբժողովոյնՀռովմայ, որկոչի «Տարածութիւնհաւատոյ» եւվերնագրականդրոշմիւսրբազանպապինեօթներորդՊիոսիքահանայապետի: Համառօտեալիբունսկզբնագիրմատենէն՝ծաղկաքաղհաւաքմամբգլխաւորխնդրոց, նովինշարադրութեամբիսկհեղինակին, առանցփոփոխելոյեւոչբառմիանգամ, յումեմնէճշմարտասիրէ: 0րինակեալիվայելսանձինիւրոյ՝ԳէորգվարդապետիԲզնունեանց՝հարազատլուսարարիսրբոյԱթոռոյնԷջմիածնի, ի 6նօգոստոսի, 1854 ամի, ինոյնսուրբվանսԷջ[միածնի]:
Տե՛ս ձեռ. 1936, 1ա-64բ Առաջաբանութիւն/6ա-7բ: ա/7բ-9բ: բ/10ա-2բ: գ/12բ-4բ*: դ/14բ-6ա (Հինգերորդ): ե/16ա-27ա (Ժ.երորդ): զ/27ա-32բ: է/32բ-7բ (Խնդիր Թ.): ը/37բ-49ա (Խնդիր Է.): թ/49ա-50բ (Խնդիր Զ.): ժ/50բ-2բ (Խնդիր Դ.): Վերջաբան/52բ-3ա:
*14բ Կից կայ հետեւեալ յաւելումը. «Համառօտօղն գործոյս ոստոստեալ ի բանս հեղինակին, զառաջինն զկնի եւ զյետինն առաջոյ դասակարգեալ է. եւ զութերորդուն իսպառ ընդոստեալ: Եւ մեք ի նոյն կարգ ընթանամք, միայն զգլխահամարն խնդրոց ըստ հեղինակին եդեալ»:
Հմմտ. տպ. Մ. Չամչեան, Վահան հաւատոյ, Կալկաթա, 1873, 118 էջ:
Բ. 54ա-63բ [Թուղթք]
1. 54ա-8բԹուղթնորինվ. հօրՄիքայէլվարդապետիՉամչեան, որգրէառաշակերտսիւրիվանսՍրբոյնՂազարու, իՎենետիկ. ՎասնգողութեանՎահանհաւատոյկոչեցեալմատենին: Վերապատուելիվարդապետացտեառն-տեառն, հայրՄկրտիչվարդապետիեւհայրԻգնատիոսվարդապետի, իՏէրխնդալ – ԶգիրվերապատուելութեանձերոյգրեալիՀռօմայ, ի 6 դեկտ[եմբերի] ընկալայի 16 փետրվարի, 1816. ընթերցեալառաջիմերայնոցզամենայնզբանսդ... իգիրսթուղթմիհամառօտառսրբազանժողովն, որմատուսջիքսրբազանՀօրն: Ողջլերո՛ւք:
2. 58բ 0րինակհամառօտթղթոյն – ՍրբազանՀա՛յր, երկուսգիրսգրեցիառսրբազանժողովն՝իբրեւբողոք... իձեռնսրբութեանդ, որոյհայրագութտեսչութեաննյամենայնիհնազանդ: 1816, փետրուարի 25, ծառայՀայրՄիքայէլՉամչեան:
3. 59աբԹարգմանութիւնարդարվճռոյՊիոսԷ.երորդպապինՀռոմայ՝վասն «Վահանհաւատոյ» կոչեցեալմատենինեւհեղինակինորուն՝հայրՄիքայէլվարդապետիՉամչեան – Զգիրքնկոչեցեալ «ՎահանհաւատոյուղղափառութեանՀայոց», մատուցինյատեան... ԳամիլլոսՍբարցիանիատենադպիրքննութեանժողովոյն: 59բ (Յիշ. թրգմ.) ԹարգմանեալիՀռոմ, իլատինականէնիհայ, իհայրԻգնատիոսվարդապետէՓափազեան՝յաշակերտէամենապատիւտեառնՄխիթարայմեծիԱբբայի. ի 17 սեպտեմբերի, 1815:
4. 60ա-3բՅայտարարութիւնողջամիտդաւանութեանՀայաստանեայցսուրբեկեղեցւոյ, իհայրՊօղոսվարդապետէԹնկրեան՝յաշակերտէհայրՄիքայէլվարդապետէՉամչեան, զայսգրեալիՊօլսոյառՍուրբԱթոռնԷջմիածին – ԵկեղեցինՀայաստանեայցիսկզբանէեւայսրընդունիեւդաւանիզուղղափառհաւատսճշմարտութեան...որպէսգրէմեծնԽոսրովիմեկնութեանժամագրքի. Վախճան:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս Տիտղ. 5ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՀԵՂԻՆԱԿԻ
53աԻՀ. ՄիքայէլվարդապետէՉամչեան:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԹԱՐԳՄԱՆՉԻ
Տե՛ս Բվնդ.՝ 59բ:
ՆՇՈՒՄ՝1ա՝ «980/2823», 1գ՝ «1854Մ[եսրոպ]եպիս[կոպոս]», 5ալս-ում՝«Մ[եսրոպ]եպիս[կոպոս]»:
2824
ՌՄՀ. – 1821 |
ԳՐԻՉ՝հեղինակը:
ԹԵՐԹ՝ 82 (գրչիէջակալում՝ 2-153, որէ՝ 3բ-79ա). չգրուած՝ 1աբ, 2աբ, 79բ-82բ: ՊՐԱԿ՝ 1-7x12 (6՝ 10): ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսադրոշմով՝ «JWHATMAN 263»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25,4x20,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (20,1x15,3. մատիտովսահմանագծուած): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 7ա): ՏՈՂ՝ 25: ԿԱԶՄ՝նախշազարդկապտաւունթուղթ, մէջքըշագանակագոյնլաթ, միջուկըստուարաթուղթ, աստառըդեղնաւունթուղթ. լուսանցակողերը՝վերինըկապտաւուն, միւսերկուսըդեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝Ա-Բ+Գ-Դ. դեղնաւունթուղթ, մասնկազմաստառի:
Նմուշ 7ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 3ա (մատիտով գծանկար, եւրոպական ոճի ծաղկազարդեր):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի թուղթը մասամբ քերծուած, անկիւնները մաշուած, թերթերին խոնաւութեան հետքեր, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը տեղ-տեղ գունափոխուած, արտատպում հանդիպակաց էջին՝ 2բ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-79աԹադէոսԱնդրիանուպօլսեցի. Հոգեշահխրատք
1. 3ա-6աՔարոզԱ. Յաւուրտարեմտի. յաղագսերախտագիտութեան: Բնաբան. Ե՛տինձ, Տէ՛ր, զլեզուսզվարձիմ, եւնովաւգոհացայցզնմանէ. Սիրաք. 30 – Իմաստունքասեն, թէ՝երախտաւորասիայն, որտայձրի... զիլեզումերվարձքմերէըստիմաստոյն:
2. 6ա-8բՔարոզԲ. Յաւուրտարեմտի. յաղագսկարճութեանմարդկայինկենաց: Բնաբան. Ցո՛յցինձ, Տէ՛ր, զկատարածիմ. ՍաղմոսԼԸ. 5) – ԱմենաբարիարարիչնԱստուածզմարդկայինսբնութիւն... եւգիտասցուք, թէորչա՞փինչպակասեալէիմէնջ:
3. 8բ-11բՔարոզԳ. Յաւուրտարեմտի. յաղագսանչափբարերարութեաննԱստուծոյեւպարտաւորութեանմերոյերախտագէտլինելոյ: Բնաբան. 0րհնեա՛անձնիմ, զՏէ՛ր, եւմի՛մոռանարզամենայնտուրսնորա. ՍաղմոսՃԲ. 2 – ԸստբանիսրբոյնԲարսղիեօթնալոյսհայրապետի... առանցմեղացհասանիլարժանիարասցէ:
4. 11բ-4աՔարոզԴ. ՅաւուրանարատյղութեանսրբոյԿուսինՄարիամուիյԱննայէ: Բնաբան. Ամենեւինգեղեցիկեսմերձաւորիմ, եւարատինչոչգոյիքեզ (Երգ [Երգոց.] Դ. 7) – Իհրաշափառաւուրստօնախմբութենէ, սուրբեկեղեցի... հանապազհովանիլիցիիվերայհամայնիցդ:
5. 14բ-6աՔարոզԵ. ՅաւուրանարատյղութեանսրբոյԿուսինՄարիամուիյԱննայէ: Բնաբան. Բազումդստերքստացանզմեծութիւն, բայցդուառաւելեղեր (Առակ. ԼԱ. 29) – ԿրկինարարչագործութիւնընթեռնումքիՍուրբԳիրս... որիձեռննորաբաշխիամենեցուն:
6. 16ա-7բՔարոզԶ. ՅաւուրԾննդեանսուրբԱստուածածնի: Բնաբան. ՈւրախութիւնաշխարհիծնաւզՄարիամ, ամուլնԱննա – Այսանցաւորաշխարհսունիզերկուսդրունս... որէանհունարժանաւորութիւն:
7. 17բ-9բՔարոզԷ. ՅաւուրԾննդեանսուրբԱստուածածնի: Բնաբան. Բազումդստերքստացանզմեծութիւն, բազումքարարինզզօրութիւն, բայցդուառաւելեղերեւանցուցերզամենեքումբք (Առակ. ԼԱ. 29) – Մեծամեծիրքգործեցանընդդարս-դարս... այլսամիայնեղեւմայրՅիսուսի, մայրշնորհացեւմայրեկեղեցւոյ:
8. 20ա-1բՔարոզԸ. ՅաւուրԾննդեանսուրբԱստուածածնի: Բնաբան. Իջցէորպէսզանձրեւիվերայգեղման, որպէսցօղ, զիցողէյերկիր (ՍաղմոսՀԱ. 6) – Սովորութիւնէյաշխարհիաստիծնունդզաւակիուրախանալծնողաց... ՅիսուսՔրիստոսպարգեւեսցէամենեցունզշնորհսողորմութեան:
9. 21բ-3բՔարոզԹ. ՅաւուրերիցամացընծայելոյսրբոյԿուսինիտաճարն: Բնաբան. Համբուրեսցէզիսիհամբուրիցբերանոյիւրոյ (Երգ. Ա. 1) – Այսուհետեւմի՛պարծեսցիերկինքվասն... իվերինտաճարներկնիցարքայութեանմտանելարժանասցուք:
10. 23բ-5բՔարոզԺ. ՅաւուրաւետմանսրբուհւոյԿուսինՄարիամու: Բնաբան. Ուրախլե՛ր, բերկրեա՛լդ, Տէրընդքեզ (ՂուկասԱ. 28) – Մեծէայսօրեայուրախութիւնսուրբեկեղեցւոյ... եւամենեցունմեղացներումնշնորհեսցէ:
11. 26ա-7աՔարոզԺԱ. ԻճրագալուցիյաւուրԾննդեանՔրիստոսի. յաղագսհոգեւորապէսպատրաստութեանհաւատացելոցառտօնախմբութիւնԾննդեաննՔրիստոսի: Բնաբան. Էլէ՛քեւտեսէ՛ք, դստե՛րքՍիօնի, յարքայնՍողօմոնզպսակն, որովպսակեացզնամայրիւր՝յաւուրփեսայութեանիւրոյեւյաւուրուրախութեանսրտինորա (ԵրգԳ. 11) – Յաւուրյայսմիկ, որէճրագալոյցեւնախընթացօր... պարտէմեզելանելեւտեսանելզհրաշափառԾնունդնՔրիստոսի, որոյշնորհիւեւայլն:
12. 27ա-9աՔարոզԺԲ. ՅաւուրԾննդեաննՔրիստոսի. յաղագսթէ՝ԲարեգործհաւատացեալքմիայնկարենզՅիսուստեսանել: Բնաբան. ԵկայքերթիցուքմինչեւցԲեթլեհեմ (Ղուկաս. Բ. 15) – ԻգերահրաշԾննդեանՏեառնմերոյՅիսուսիՔրիստոսի... եւիհանդերձեալնզյաւիտենականփառսերկնիցարքայութեան:
13. 29ա-31աՔարոզԺԳ. ՅաղագսպատրաստելոյիսուրբԾնունդնՔրիստոսի: Բնաբան. ՊատրաստեացընդդէմՏեառնԱստուծոյքոԻսրայէլի (Ամովս. Դ. 12) – ԸստորումմերձեցաւգերահրաշտօնգերամաքուրԾննդեանն... իգերահրաշտօնիամենասուրբԾննդեանփրկչինմերոյ:
14. 31ա-2աՔարոզԺԴ. ՅաւուրսուրբԾննդեաննՔրիստոսի: Բնաբան. Եւիբրեւմտինիտուն, տեսինզմանուկնհանդերձՄարեմաւմարբնիւրով (Ղուկաս. Բ. 11) – ԱրեգակնարդարութեանՔրիստոս, ծննդեամբիսրբոյԿուսէն... եւծաղկեցուսցէզամենեսեանօրհնութեամբեւշնորհիւամենասուրբԾննդեանիւրոյ:
15. 32ա-3աՔարոզԺԵ. ՅաւուրԾննդեաննՔրիստոսի. յաղագսմեծիուրախութեանիսուրբԾնունդն: Բնաբան. Աւետարանեմձեզուրախութիւնմեծ (Ղուկաս. Բ. 10) – ԱրդարեւսքանչելիէօրսհրաշափառԾննդեաննՔրիստոսի... լցուսցէզամենեսեանօրհնութեամբեւշնորհիւամենասուրբԾննդեանիւրոյ:
16. 33ա-4բՔարոզԺԶ. ՅաւուրսուրբԾննդեաննՔրիստոսի. յաղագսթէբարեգործհաւատացեալքկարենզՅիսուստեսանել: Բնաբան. Աւետարանեմձեզուրախութիւնմեծ, զիծնաւձեզայսօրփրկիչ (Ղուկաս. Բ. 10) – Քրիստոսծնաւեւյայտնեցաւ, ձեզեւմեզմեծաւետիք... եւիհանդերձեալաշխարհիյաւիտենականփառացնորա:
17. 34բ-6բՔարոզԺԷ. ՅաւուրԾննդեանՔրիստոսի. յաղագսթէ՝հաւատացեալքլինինորդիքլուսոյ: Բնաբան. Եսլոյսեկիյաշխարհ (Յոհաննու. ԺԲ. 46) – Ինախկինստեղծագործութեան... աւետարանեմձեզուրախութիւնմեծ:
18. 36բ-7բՔարոզԺԸ. ՅաւուրԾննդեաննՔրիստոսի. յաղագսուրախութեան, ործագեցաւԾննդեամբՏեառնմերոյ: Բնաբան. Աւաւասիկաւետարանեմձեզուրախութիւնմեծ (Ղուկաս. Բ. 10) – Կանխասացութիւնքմարգարէիցեւամենայննախագուշակօրինակք... ապաեւմեքցնծասցուքառաքինութեամբիԾննդեանփրկչին, որոյշնորհիւնեւայլն:
19. 37բ-9բՔարոզԺԹ. ՅաւուրԾննդեաննՔրիստոսի: Բնաբան. ՔանզիերեւեցաւշնորհնԱստուծոյփրկիչամենայնմարդկան (Տիտոս. Բ. 11) – Յառաջնումաւուրմեծիեւհրաշափառտօնիս... որպէսեւայսշնորհերեւեցաւըստբնաբանիս:
20. 39բ-40աՔարոզԻ. ՅաւուրԾննդեաննՔրիստոսի: Բնաբան. ԵւմոգքնաստեղբնշանաւեկինիԲեթլեհէմեւիյայրինմատուցինզընծայսխորհրդոյ – Դաւիթյետնուիրելոյզամենայննիւթստաճարին... տեսանելզծնեալփրկիչնմերՅիսուսեւայլն:
21. 40ա-1աՔարոզԻԱ. ՅաւուրԾննդեաննՔրիստոսի: Բնաբան. ԵկայքերթիցուքիԲեթլեհէմ (Ղուկաս. Բ. 15) – Զորհովիւքներգելովաւետիստայինաշխարհի... նոյնուրախութիւննյաւիտեանբնակեսցիիձեզ:
22. 41ա-2բՔարոզԻԲ. ՅաղագսԾննդեաննՔրիստոսի, յայսիսկթէբարեգործհաւատացեալքմիայնկարենզՅիսուստեսանել: Բնաբան. ԵկայքերթիցուքմինչեւցԲեթլեհեմ (Ղուկաս. Բ. ԺԵ.) – ՃառագայթեւկերպարանէութեանՀօրԲաննԱստուած, յորժամծնաւիսրբոյԿուսէն... այլՅիսուսվասնմերմանկացեալն՛՛:
23. 42բ-4աՔարոզԻԳ. ՅաւուրսԾննդեաննՔրիստոսի, իմէջութօրէից. յաղագսթէընդՏիրամօրնգտանիՅիսուս: Բնաբան. Եւիբրեւմտինիտուն, տեսինզմանուկնհանդերձՄարեմաւմարբնիւրով (Մատթէոս. Բ. 11) – ՅիսուսՔրիստոսծննդեամբյամենասուրբԿուսէն... բացէմեզդուռներկնաւորաշխարհի՝արքայութեաներկնից:
24. 44ա-5բՔարոզԻԴ. ՅաւուրԾննդեաննՔրիստոսի. յաղագսթէ՝ընդՏիրամօրնգտանիՅիսուս: Բնաբան. Եւիբրեւմտինիտուն, տեսինզմանուկնհանդերձՄարեմաւմարբնիւրով (Մատթէոս. Բ. 11) – Իմանալիարեգակնարդարութեանփրկիչնմեր... բացէմեզդուռներկնաւորաշխարհիարքայութեաներկնից:
25. 45բ-7աՔարոզԻԵ. ՅաւուրԾննդեաննՔրիստոսի. յաղագսթէ՝Յիսուսէճշմարիտխաղաղութիւն: Բնաբան. ՓառքիբարձունսԱստուծոյեւյերկիրխաղաղութիւն – ԻհրաշափառաւուրսսուրբԾննդեանփրկչինմերոյ... որեւշնորհիւհրաշափառսուրբԾննդեանիւրոյեւայլն:
26. 47ա-8աՔարոզԻԶ. ՅաւուրսուրբԾննդեաննՔրիստոսի. յաղագսթէ՝մեծեղեւուրախութիւնմարդկանծննդեամբՏեառնմերոյ: Բնաբան. Աւետարանեմձեզուրախութիւնմեծ (Ղուկաս. Բ. 10) – ԻգերահրաշկուսականծննդեանՏեառնմերոյՅիսուսիՔրիստոսի... անանցանելիօրհնուեամբօրհնեսցէձեզ:
27. 48ա-50աՔարոզԻԷ. ՅաղագսՄկրտութեանՏեառնմերոյ: Բնաբան. ՅայնժամգայՅիսուսիԳալիլեէիՅորդանան (Մատթէոս. Գ. 13) – Ո՜վանճառշնորհացմեծահանդէսաւուրս... եւզՍուրբՀոգինետեսաղաւնակէրպ:
28. 50ա-1աՔարոզԻԸ:. ԻՄկրտութիւնՏեառն: Բնաբան. ՅայնժամգայՅիսուսիԳալիլէէիՅորդանան (Մատթէոս. Գ. 13) – Խորհուրդմեծեւսքանչելիայսօրյայտնեցաւ... ամենասուրբԵրրորդութիւննտացէ. եւայլն:
29. 51ա-2աՔարոզԻԹ. ԻՄկրտութիւննՔրիստոսի: Բնաբան. ՅայնժամգայՅիսուսիԳալիլէէիՅորդանան (Մատթէոս. Գ. 13) – Քրիստոսծնաւեւյայտնեցաւ, ձեզաւետիք... կատարելոյարժանիարասցէզամենեսեանզմեզ:
30. 52ա-3աՔարոզԼ. ԻՄկրտութիւնՏեառնմերոյ: Բնաբան. ՅայնժամգայՅիսուսիԳալիլէէիՅորդանան (Մատթէոս. Գ. 13) – Մա՛յրմեր, սո՛ւրբեկեղեցի, այսօրիյառաւօտեան... որեւշնորհիւսուրբՄկրտութեանՏէրԱստուած՛՛եւայլն:
31. 53ա-4բՔարոզԼԱ. ԻՄկրտութիւնՏեառնմերոյ: Բնաբան. ՅայնժամգայՅիսուսիԳալիլէէիՅորդանան (Մատթէոս. Գ. 13) – Խնդրեսցուքյեռանձնեայմիութենէ... լցուսցէիփառսաստուածութեանիւրոյ:
32. 54բ-6աՔարոզԼԲ. ԻՄկրտութիւնՏեառնմերոյ: Բնաբան. ՅայնժամգայՅիսուսիԳալիլէէիՅորդանան (Մատթէոս. Գ. 13) – Ո՜վանճառելիշնորհացմեծահանդէսաւուրս... եւզՍուրբՀոգինետեսաղաւնակերպ:
33. 56ա-8աՔարոզԼԳ. ՅաւուրութերորդօրԾննդեանՏեառն. յաղագսանուանակոչութեանՏեառնմերոյ: Բնաբան. Եւիբրեւլցանաւուրք՝ութնթլփատելզնա, եւկոչեցաւանուննորաՅիսուս (Ղուկաս. Բ. 21) – Այսութերորդօրգերահրաշծննդեան... ապամի՛այլինչաղտեղիբանելցէանտի:
34. 58ա-9բՔարոզԼԴ. ԻվերայանուանակոչութեաննՔրիստոսի: Բնաբան. ԵւկոչեցաւանուննորաՅիսուս, որկոչեցեալէրիհրեշտակէն (Ղուկաս. Բ. 21) – Անունդնելիրիիմիք... զօրացուսցէզձեզմիշտզբարիսգործել:
35. 59բ-61բՔարոզԼԵ. ՅաւուրանուանակոչութեաննՔրիստոսի: Բնաբան. ՅանունՅիսուսիՔրիստոսիամենայնծունրկրկնեսցի, երկնաւորաց, երկրաւորացեւսանդարամետականաց (Փիլ. Բ. 8) – Կրկինզարմանքէիխորհուրդայսօրեայ... տացէամենեցունցսհոգիզգաստութեանեւհոգիշնորհացեւայլն:
36. 61բ-3բՔարոզԼԶ. ՅաւուրՏեառնընդառաջի. յաղագսթէ՝փառացՏիրամօրնարժանիլինիմքիյուսբառնալովզխաչննեղութեան: Բնաբան. Մի՛հայիքյիս, զիեսեմսեւացեալ (ԵրգԱ. 5) – Այսօրեայմեծահանդէստօնախմբութեանկրկինենպատճառք... ոչկարէարժանաւորլինել:
37. 63բ-6աՔարոզԼԷ. ՅաւուրՏեառնընդառաջի. յաղագսթէ՝ըստՍիմէօնի, սրբութեամբընդունիլկարեմքզՔրիստոս: Բնաբան. ՅանկարծակիեկեսցէիտաճարիւրՏէր, զորդուքնխնդրէք (Մաղաքիա. Գ. 1) – Մաղաքիամարգարէայսօրեայհանդէս... նաեւտացէաշխարհիսխաղաղութիւնեւայլն:
38. 66ա-8աՔարոզԼԸ. ՅաւուրՏեառնընդառաջի. յաղագսթէ՝փառացՏիրամօրնարժանիլինիմք, իյուսբառնալովզխաչննեղութեան: Բնաբան. ՅանկարծակիեկեսցէիտաճարիւրՏէր, զորդուքնխնդրէք (Մաղաքիա. Գ. 1) – Մարդկայինսբնութիւնիսկզբանանդիշնորհսստեղծաւ... չէինձարժանի (Մատթէոս. Ժ. 38), ասէփրկիչնմեր:
39. 68ա-9աՔարոզԼԹ. ՅաւուրՏեառնընդառաջի. յաղագսթէ՝բարեգործութիւնառանցհաւատոյոչէհաճոյԱստուծոյ: Բնաբան. ՅանկարծակիեկեսցէիտաճարիւրՏէր, զորդուքնխնդրէք (Մաղաքիա. Գ. 1) – Աստէնգիտելիէ, զիԲաննԱստուածնախեկնիկուսական... տեսանելզլոյսնիմանալի, աստշնորհօքեւիհանդերձեալնփառօք:
40. 69ա-70բՔարոզԽ. ՅաւուրՏեառնընդառաջի. յաղագսթէ՝սրբութեամբընդունիլկարեմքզՔրիստոսիսիրտսմեր: Բնաբան. ՅանկարծակիեկեսցէիտաճարիւրՏէր, զորդուքնխնդրէք (Մաղաքիա. Գ. 1) – Այ[ս]օրմայրմեր՝սուրբեկեղեցի, մեծհանդիսիւ... տացէաշխարհիսխաղաղութիւնեւայլն:
41. 70բ-1աՔարոզԽԱ. ՅաւուրՏեառնընդառաջի. յաղագսթէ՝ըստչարչարանացնհատուցանէԱստուածզփառս: Բնաբան. ՅանկարծակիեկեսցէիտաճարիւրՏէր, զորդուքնխնդրէք (Մաղաքիա. Գ. 1) – Մաղաքիամարգարէնզայժմեանհանդէսհարիւրաւորամօք... ինախնեացիւղագինշնորհելսրբոյեկեղեցւոյս:
42. 71բ-3աՔարոզԽԲ. ՅաւուրՏեառնընդառաջի. յաղագսթէ՝փառացՏիրամօրնարժանիլինիմքիյուսբառնալովզխաչննեղութեան: Բնաբան. ԵւիբրեւլցանաւուրքսրբութեաննորաըստօրինացնՄովսէսի՝ածինզնայԵրուսաղէմյանդիմանառնելՏեառն (Ղուկաս. Բ. 22) – Թէպէտամենայնսուրբքունելովզպարգեւս... բարեխօսվասնարդարոցեւմեղաւորաց:
43. 73ա-5բՔարոզԽԳ. ՅաղագսառաջինգալստեաննՔրիստոսի. յաղագսգերազանցսիրոյնՈրդւոյնԱստուծոյառմարդն: Բնաբան. Ահաւասիկես, առաքեա՛զիս (Եսայի. Զ.) – ԱյսվեցերորդԿիւրակէՄեծիպահոցանուանի... ուրխոստովանութիւննդատապարտի:
44. 75բ-9աՔարոզԽԴ. ՅաւուրառաջինգալստեանՏեառնմերոյյաշխարհ, իՎեցերորդկիւրակէիՄեծիպահոց: Բնաբան. Իմէջերկուցկենդանեացնծանիցիսդու, իմերձենալամացնյայտնեսցիսեւիհասանիլժամանակիներեւեսցիս (ՄարգարէԱմբակում. Դ.) – ԸստկարգիաւուրցԿիւրակէիցՄեծիպահոցս... յայնժամծանեաւզանչափութիւնսիրոյնԱստուծոյառմարդիկ:
45. 79աՔարոզԽԵ. (այսչափ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
3աՕգնեա՛ՀոգիդՍուրբ, Աստուա՛ծ: Բարոյականհոգեշահխրատք՝յերիսհատորսբաժանեալք. նախ՝իվերայտօնիցտէրունականաց. երկրորդ՝իվերայսրբոց, եւերրորդ՝իվերայբարուցմարդկան՝իկրթութիւնեւյուղղութիւնյաստուածայինառաքինութիւնս: Այսառաջինհատորգրեալիվերայտէրունականտօնախմբութեանց, իԹադէոսէվարդապետէԱնդրիանուպօլսեցւոյ, յաշակերտէտեառնՊօղոսիաստուածաբանպատրիարգիԱնդրիանուպօլսեցւոյ. յամիՏեառն 1821 եւիփետր[ուարի] 3, սկիզբնարարեալիփառսԱստուծոյ:
ՆՇՈՒՄ՝Պհպ. Բ.՝ «986/2824», «1821 Մ[եսրոպ]եպիս[կոպոս]»:
2825
ՍՈՒՐՂԱԹ |
Պ.-ՊԱ. – 1351-1352 |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգոր քհյ Թորոսանց:
ԹԵՐԹ՝ 253. չգրուած՝ 1ա: ՊՐԱԿ՝ [Ա-ԻԱ]x12 (ԻԱ՝ 13): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. 1ա-2բ (յաւելագրողի) լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ երեքնուկ, ներքեւում՝ անընկալելի գծապատկերներ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,6x15,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17,5x11,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 185ա), նոտրգիր՝ 1ա-2բ 253աբ. նմուշ՝ 253ա: ՏՈՂ՝ 24 (լս-ում՝ տողանշման ասեղի անցքեր): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանագոյն կաշի, դռնակով, Ա. եւ Բ. փեղկերին՝ խաչեր, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր. մէջքի մօտ սեւ կորագծով սահմանագծուած սպիտակ:
Նմուշ 185ա
Նմուշ 253ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լս-ային՝ Աբդլմսեհ, վերեւում ձեռնանիշ՝ 208ա: Կիսախորան՝ 3ա: Ճակատազարդ՝ 184ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, արագիլ՝ կտցի մէջ օձ՝ 96ա, տաճար: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ շագանակագոյն, կանաչ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. վերակազմուած ԺԸ. դ., կազմի եզրերի կաշին մաշուած, երկու կապիչներն ու գամերն ընկած, լուսանցակողերը՝ գունաթափուած. թերթերին խոնաւութեան, խունացման եւ բորբոսի հետքեր. գրուած են միայն հետեւեալ պրակահամարները՝ Թ., Ժ., ԺԱ., ԺԵ.-ԺԹ., ներքին լուսանցների գրադաշտի գիրը խոնաւութեան հետեւանքով աւելի կամ պակաս չափով լուծուած, ցեցի անցքեր՝ թ. 3, 32, 33, 151-62, 184-202, 209-15, 241, 250-3. թ. 133ա-4բ՝ վառուածի հետեւանք, անկումներ գրադաշտի վրայ՝ լրացուած կարկատան թղթերով, արտատպումներ հանդիպակաց էջերին՝ 20բ, 243ա, թ. 241-253՝ հիմքից թուլացած-անջատուած, կարերը մասամբ քանդուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. [Յոհաննու Մայրեվանեցոյ. Ճառք]
Տե՛ս ձեռ. 2081, 1ա-189բ. Ունի միայն. 2/23ա-30բ: 3/ 30բ-9բ: 4/77ա-81բ: 5/156ա-63ա: 6/138բ-46բ: 7/107ա-113ա: 8/126բ-33ա: 9/59բ-69ա: 10/146բ-56ա: 11/53բ-9բ: 12/69բ-77ա: 13/133ա-8բ: 14/87ա-93ա: 15/81բ-7ա: 16/93ա-6ա: 17/39բ-45բ: 18/96ա-101ա: 19/101ա-6բ: 20/45բ-53բ: 21/3ա-9բ: 22/9բ-16ա: 23/163ա-4ա: 24/164ա-6բ: 25/167ա-8ա: 26/168ա-70բ: 27/170բ-83բ: 28/113ա-26բ:
ՅԱՒԵԼԵԱԼ ՈՒՆԻ՝
16բ-23ա Գ. Յոհաննու Մայրեվանեցոյ ասացեալ՝ Վասն պահոց պնդութեան – Ազդոյ է եւ աւգտակար պահոցն պնտութիւն... ընդ նմին վայելել զանանց բարութիւնսն ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
Բ. 184ա-252բ [Պատմութիւնք եւ վկայաբանութիւնք]
1. 184ա-91ա ԻԹ. Պատմութիւն առն Աստուծոյ Ալեքսիանոսի կամաւոր աղքատի, որ է որդի Եփրեմիանոսի – Այր մի էր ի քաղաքին Հռովմայեցւոց՝ մեծատուն յոյժ... եւ մեք արժանի լիցուք ընդ սրբոյն այ[սորիկ] փառաւորել զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ զ[Հոգին] այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
2. 191ա-200ա Լ. Երանելոյն Յովհաննու ճգնաւորին, որդոյ Եւտրոպիոսի կամաւոր աղքատացելոյն վասն Քրիստոսի – [Ի] ամս ժամանակաց թագաւորութեանն Արկադէոսի... ի նմին տեղւոջ մերձ յորդին իւրեանց ի փառըս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
3. 200ա-8ա ԼԱ. Պատմութիւն երանելի առն Աստուծոյ կամաւոր աղքատացելոյն որդոյ թագաւորին Հռովմայ – Արք, եղբայրք եւ հայրք, հանդերձ կանամք... որոց եւ մեք հաղորդեսցուք բարեխաւսութեամբ սրբոյս ի Քրիստոս Յիսուս՝ ի Տէր մեր, որում վայել է փառք յաւիտեանս. ամէն:
4.208ա-24ա ԼԲ. Վկայաբանութիւն սրբոյն Աբդլմսեհի, որ թարգմանի՝ ծառայ Աստուծոյ – Աստանաւր սկիզբն արասցուք պատմութեանն... յորոց ոսկերս հանգուցեալ է Քրիստոս Աստուած մեր, որում վայել է փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
5. 224ա-35բ ԼԳ. Վկայաբանութիւն նահատակութեան սուրբ եւ փառաւորեալ ճգնազգեաց մարտիրոսին սրբուհոյն Վառվառայ կուսին եւ երանելոյն Յուլիանեայ – [Ը]նդ ժամանակս թագաւորութեանն Մաքսիմիանոսի ամբարիշտ... եղիցի նոցա առողջութիւն ոգւոց եւ մարմնոց ի փառս ամենասուրբ Երրորդութեանն, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
6.235բ-42բ ԼԴ. Վարք եւ քաղաքաւարութիւն սրբոյն Թէոդորայ – Յաւուրս ժամանակացն Զենոնի բարեպաշտ արքային Հոռոմոց... նստուցին զնայ առաջնորդ հայր վանիցն՝ փառաւորելով զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
7. 242բ-52բ ԼԵ. Վկայութիւն սրբուհոյն Մարիանէ, որ կատարեցաւ յԱնտիոք քաղաքի – Յետ Յարութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի... իսկ մեզ թագաւորելո Տեառն եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի՝ Աստուծոյ մերոյ, որում փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Տե՛ս տպ. Տեառն Յովհաննու Մանդակունւոյ Հայոց Հայրապետի ճառք, 2րդ տպագր. (Մատենագիտութիւնք նախնեաց ԻԲ.), Վենետիկ, 1860, ՌՅԹ., 220 էջ:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ. ԺԶ. եւ ԺԸ. դդ.
1. 253ա (ԺԶ. դ., նոտրգիր) [Վասն խոստովանութեան] – Ա. Պարտ է քահանային, որ է իրք զխոստովան որդոյն պահէ... Է. ///քն ///սէ մասնաւոր կըհանրանան զխելնա///ութիւն ///կութիւնս իմա կամ մարդ մի Տեառն այսպէս խթի///:
2. 1ա-2բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Ցանկ մատենիս, որ կոչի Ճառընդիր – Ա. Նախ՝ Յաղագս խոստովանութեան... ԼԵ. Վասն Մարիանէ ահարկու դիւաց:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
30բ Ընդ նմին եւ գծողի սորայ ողորմեսցի Քրիստոս, յորում վայել է փառք այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն:
69ա Եւ արդ, ողորմեայ գծողի սորայ՝ Գրիգորի Թորոսանց:
81բԶմեղապարտ զԳրիգորս յիշեսջի՛ք. [ամէն]:
183բ Ծագմամբ սգալի արեգականս՝ տարորոշի գիշերային խաւար, իսկ ի ծագել արեգականն արդարութեան Հաւր ծոցածին Բանն՝ մերժեցան ամենայն խաւարածին ծնունդք դիւացն: Եւ հիմնեցաւ սուրբ եկեղեցի, յորում փայլեալք սուրբ վարդապետացն հոյլք՝ ի լուսաւորել զտիեզերս: Ուստի եւ սուրբս այս՝ Յոհան Մայրեվա[նեցի], երկրորդ՝ Յոհան հանգունակ հօրն Ոսկեբեր[անի] լուսազարդ բանիւ գլխաւորեալ ԻԸ. (28) կանոնս՝ ըստ արեգական կատարման ընթացից, որ եւ փափաքեալ սմայ պարոն (անուան տեղը բաց՝ չգրած), եւ գրեցաւ ձեռամբ իմով՝ Գրիգորի Թոր[ոսանց], Պ. (1351):
235բ Զթարգմանող եւ զյաւրինող զՊատմութեան սրբոց վկայիցս զտէր Գրիգորիս Հայոց կաթողիկոս յիշեսջի՛ք ի սրբամատոյց յաղաւթս ձեր: Ընդ նմին եւ զիս՝ զանարժան քահանայս՝ զԳրիգոր Թորոսանց, եւ զծնողսն իմ եւ զստացող գրոցս (տեղը բաց` չգրած):
Ծնթ. Առաջին նախադասութիւնը տե՛ս Ե.-ԺԲ. դդ. յիշ-ք, էջ 138:
252բ Գրեցաւ պատմութիւն սուրբ վկայիցս եւ [խ]րատքս վարուց ի թվին հայոց ՊԱ. (1352), յունվար Ժ., ձեռամբ մեղապարտ քահանայի Թորոոս[անց Գ]րիգորի, ի քաղաքս Սուրղաթս,առ դուռն Սուրբ Աստուածա[ծն]իս: Արդ, աղաչեմ զձեզ մեղաց թո[ղ]ութիւն խնդրեցէ՛ք յԱստուծոյ ծնողացն իմոց՝ մեծ Թորոս քահանայի, եւ մաւրն իմոյ, եւ կենակցին իմոյ, եւ եղբարցն իմոց, եւ Քրիստոս զձերն թողցէ. ամէն: Եւ զսղալու|252ա|թիւն գրոցս ուղղեցէ՛ք եւ մի՛ բամբասէք: Եւս յիշեսջի՛ք զստացող սորայ (տեղը՝ բաց) եւ զծնողսն իւր (տեղը բաց՝ չգրած):
252բ՝ տե՛ս ԺԴ. դ., յիշ-ք, էջ 402. գիտէ նաեւ 235բ էջի յիշ-ը, բայց 1351ի շարքում չկան թէ՛ այդ եւ թէ՛ 183բ էջինը:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 253բ(1668 թ., նոտրգիր, գրչափորձի ձեւով)Եկայ ես ի այս տեղս թվին ՌՃԺԵ.ին (1666). եւ Քրիստոսի մա/// աւրն կիրակի, յունիսի Ժ. եւ Յակո(՞) աշայկերտ եղ///: Ո՜վ եղբա՛յրք իմ, մի՛ մեղայդրէք, յիշեսցի[ք [ի մաքրա]փայլ աղաւթս ձեր եւ դուք յիշեալ լինիցի[ք]///, զի մարմնոյ մարմին է եւ հոգ[ի]///, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն: Մարմին Հաւրէն կառ///, յետին կամա/// հոգին ալ Հաւրէն կառ///:
Ծնթ. Տողավերջերը ծածկուած են սպիտակ թղթով արուած կարկատանի տակ:
2. 69ա(ԺԸ. դ., նոտրգիր)Նաեւ վերստին թարմատար Աթան[ա]ս փոքր աշխատողի եւ զեղծելոցն շինողի եւ ծրողի:
81բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր)Նաեւ զԱթան[ա]ս՝ նորոգօղ մատենիս, յիշել աղաչեմ:
Ծնթ. Այս Աթանասը նոտրգրով լրացրել-վերականգնել է որոշ թերթերի վնասուած մասերը:
3. 1ա(ԺԹ. դ., շղագիր)Ճառընտիր մի հատ գրչեայ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա, 1բ (երկիցս) բազմանկիւն՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՄԱՏԹԷՈՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ. ՌՃԽԶ. (1697)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 253բ՝ «Հոգի չալ հաւր, էչի (շար. սպիտակ թղթի տակ) հոգ», 253բ հանգուցագիր մեծատառ «Ա», որի մէջ՝ «Ֆ Տէր Սահակաւ»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակը կիսով պոկուած, վրայի գիրը՝ անընթեռնելի, 1ա՝ «990/2825», 1ա՝ «ՊԱ.-1352 Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2826
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 248-6 (տե՛ս Պհպնկ. գրչի էջակալում՝ 1-484, որ է՝ 4ա-245բ). չգրուած 245աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Խx6 (Խ՝ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,9x17,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17x11,8. սեւով սահմանագծուած. ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 15ա): ՏՈՂ՝ 25: ԿԱԶՄ՝ մուգ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը՝ ներքին կողմը գրուած թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 3 (թ. 1-3) + 3 (թ. 246-248), սպիտակ թուղթ:
Նմուշ 15ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, եզրերը պատռուած. լուսանցակողերը գունաթափուած. թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով վերջին մի քանի թերթերի գրադաշտը մգացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-243ա [Ղուրան]
– 4ա [Տիտղ.թ.] Գիրք, որ կոչի Ղուրան: Գլուխ առաջաբանութեան գրեալ ի Մաքայ, որ պարունակէ զեօթն տունս – Անուն Աստուծոյ, բարեգթոյ եւ ողորմածի, օրհնութիւն եղիցի բարեբարեգութ եւ ողորմածի Աստուծոյ թագաւորին, յաւուր դատաստանին քեզ երկիր պագանեն, ի քէն հայցեմք զօգնութիւն, առաջնորդեա՛ց մեզ ի ճանապարհ ուղիղ՝ ի ճանապարհս այնոցիկ, որոց շնորհս բաշխեցեր, ընդդէմ որոց ո՛չ բարկացար. եւ ո՛չ մոլորեալ եղիցուք:
1. 4բ-23բ Գլուխ [առաջին]. Յաղագս երնջին, գրեալ ի Մաքայ, որ պարունակէ զերկու հարիւր ութսուն եւ եօթն տունս – Անուն բարեգութ եւ ողորմած Աստուծոյ. Ես եմ ամենիմաստ Աստուած, չիք տարակուսութիւն յայս գիրս, առաջնորդէ ի ճանապարհ ուղիղ... տո՛ւր մեզ զողորմութիւն քո, զի դու ես Տէր մեր, շնորհեա՛ մեզ յաղթութիւն ընդդէմ անհաւատից:
Ծնթ. Լս.-ներում յաճախադէպ լուծմունքներ եւ նշումներ:
2. 23բ-34ա Գլուխ երկրորդ. Յաղագս տանն Յովակիմայ, որ պարունակէ զերկու հարիւր տունս: Գլուխ տանն Յովակիմայ – Անուն բարեգութ եւ ողորմած Աստուծոյ. Ես եմ Աստուած ամենիմաստ, միմիայն է Աստուած կենդանի եւ յաւիտենական... մարտերո՛ւք վասն հաւատոյ, երկերո՛ւք յԱստուծոյ եւ երանիք եղիջիք. ամէն:
3. 34բ-45ա Գլուխ երրորդ, որ պարունակէ հարիւր եօթանասուն տունս: Գրեալ ի Մատինայ – Անուն Աստուծոյ բարեգթոյ եւ ողորմածի. Ո՜վ ժողովո՛ւրդք, երկերո՛ւք ի Տեառնէ ձերմէ... մի՛ մոլորիք յուղիղ ճանապարհէ, զի ամենագէտ է:
Ծնթ. Խորագրերի վերջում առկայ՝ «Գրեալ ի Մաքիայ», «Գրեալ ի Մատինայ», «Անուն բարեգութ եւ ողորմած Աստուծոյ» դարձուածներն այսուհետ չենք բերում:
4. 45ա-53ա Գլուխ չորրորդ. Յաղագս սեղանոյ, որ պարունակէ հարիւր քսան տունս – Ո՜վ դուք, որք հաւատայք յԱստուծոյ, թոյլ ունիք ուտել զսուրբ կենդանիս... մնասցեն անդ յաւիտեանս ընդ շնորհս իմ ի մեծամեծ երանութեան, Աստուած թագաւոր է երկնից եւ երկրի, է ամենակարող:
5. 53ա-61բ Գլուխ հինգերորդ. Յաղագս խաշանց, որ պարունակէ հարիւր եւ եօթանասուն տունս – Օրհնութիւն Աստուծոյ՝ ստեղծողի երկնի եւ երկրի, խաւարի եւ լուսոյ... է մանրայոյզ առ ի պատժել զամբարիշտս, բարեգութ է եւ ողորմած բարեպաշտից:
6. 62ա-71բ Գլուխ վեցերորդ. Յաղագս միջնորմոյ յարանուանելոյ, յարապերէն ահարաւ, որ է տեղի ի մէջ դրախտին եւ ի մէջ դժոխոց, յորում մարդիկ ոչ կրեն զտանջանս: Պարունակէ հարիւր եւ վեց տունս – Ես եմ Աստուած ամենիմաստ եւ ամենաճիշտ... գովեն զնա եւ երկիր պագանեն խոնարհութեամբ:
7. 71բ-5բ Գլուխ եօթներորդ. Յաղագս աւարի, որ պարունակէ զեօթանասուն եւ հինգ տունս – Անուն բարեգութ եւ ողորմած Աստուծոյ. Հարցցեն ի քէն, որո՞յ է աւար... ժառանգ եղիցին յազգականաց իւրեանց, այսպէս Աստուած հաստատեաց ամենաւէտ է եւ ամենիմաստ:
8. 75բ-82բ Գլուխ ութերորդ. Յաղագս դարձման կամ ըստ այլոց թարգմանչաց՝ Յաղագս որոյ, որ պարունակէ զհարիւր քսան եւ եօթն տունս – Հրովարտակ Աստուծոյ եւ մարգարէի նորա առ անհաւատս. ընդ որս խաղաղութիւն արարիք... հպատակ եմ կամաց նորա, տէր է վայելչականի աթոռոյն:
9. 82բ-7բ Գլուխ իններորդ. Յաղագս Յօնանու, որ պարունակէ զհարիւր ինն տունս – Ես եմ Աստուած ողորմած: Պատուիրանք պարունակեալ յայս գիրս բղխեն... եւ ակն ունիմ դատաստանին Աստուծոյ, չիք իրաւագոյն դատաւոր, քան զԱստուած:
10. 87բ-93ա Գլուխ տասներորդ. Յաղագս օդի, որ պարունակէ հարիւր քսաներեք տուն – Ես եմ Աստուած ողորմած: Նշանք պարունակեալն յայս գիրս... հպատակ եղերուք կամաց նորա, գիտէ զամենայն գործս ժողովրդեան:
11. 93բ-8բ Գլուխ մետասաներորդ. Յաղագս Յովսեփայ, որ պարունակէ զհարիւր տասներեք տունս – Ես եմ Աստուած ողորմած: Այս նշան նշանք են գրոց, որ մեկնէ զբարին ի չարէն... եւ ուսուցանէ ուղղադաւանից զճանապարհս փրկութեան:
12. 98բ-101ա Գլուխ երկոտասաներորդ. Յաղագս որոտման, որ պարունակէ զքառասուն եւ երեք տունս – Ես եմ Աստուած ամենիմաստ եւ ողորմած. այս պատուիրանք պատուիրանք են գրոց... ո՞վ է, որ գիտէ զգրեալս ի մատեան աստուածային վայելչութեան:
13. 101ա-3բ Գլուխ երեքտասաներորդ. Յաղագս Աբրահամու, որ պարունակէ յիսուն տունս – Ես եմ Աստուած ողորմած. յղեցաք առ քեզ գիրք՝ առ ի հանել զժողովուրդ ի խաւարէ... զի է միմիայն Աստուած իմաստունք յիշեսցեն:
14. 103բ-5ա Գլուխ չորեքտասաներորդ. Յաղագս ձորոյն Հեժիրի, որ պարունակէ զեօթանասուն եւ եօթն տունս – Ես եմ Աստուած ողորմած: Այս նշանակ նշանակ են Ղօրանին... բայց գովեա՛ եւ երկրպագեա՛ Տեառն քում, մինչեւ ի մահ:
15. 105բ-10ա Գլուխ հնգետասաներորդ. Յաղագս մեղուի, որ պարունակէ հարիւր քսան եւ ութ տունս – Պատիժ Աստուծոյ ոչ է հեռի... որք ունին զերկիւղ նորա առաջի աչաց իւրեանց:
16. 110բ-5ա Գլուխ վեշտասաներորդ. Յաղագս յանցման կամ գիշերային ճանապարհի, որ պարունակէ հարիւր եւ զմետասան տունս – Տաճիկք հաւատան, զի Մահմէտ յայս գիշերային ճանապարհի ել յերկինս ընդ Գաբրիէլ հրեշտակին... մեծութիւն նորա լրական է եւ ամենակատար:
17. 115ա-9ա Գլուխ եօթն եւ տասներորդ. Յաղագս այրի, որ պարունակէ զհարիւր եւ տասն տունս – Օրհնեալ եղիցի Աստուած, որ յղեաց զՂօրան առ ծառայ իւր... բարի գործս արարէ՛ք եւ երկիր պագէ՛ք միմիայն Աստուծոյ, որ ո՛չ ունի ընկեր:
18. 119բ-22ա Գլուխ ութ եւ տասներորդ. Յաղագս Մարիամու, որ պարունակէ զիննսուն եւ ութ տունս – Աստուած է վարձատրիչ, առաջնորդ բարեպաշտից... ու՞ր է անուն եւ յիշատակ նոցա:
19. 122ա-6ա Գլուխ ինն եւ տասներորդ. Յաղագս արապեան տառից, թէ եւ հէ, որք նշանակեն զերանութիւնս եւ զդժոխս, որ պարունակէ հարիւր երեսուն եւ հինգ տունս – Ո՛չ տուաք Ղօրան առ ի նեղացուցանել զքեզ... որք երթան զճանապարհ ուղիղ եւ ո՛չ մոլորին:
20. 126բ-30ա Գլուխ քսաներորդ. Յաղագս մարգարէից, որ պարունակէ զհարիւր եւ զերկոտասան տունս – Մերձենայ օր, յորում ժողովուրդ տալոց է... ոչ է որպէս ասէք դուք:
21. 130ա-3բ Գլուխ քսան եւ միերորդ. Յաղագս ուխտաւորութեան, որ պարունակէ զեօթանասուն եւ եօթն տունս – Ո՜վ ժողովո՛ւրդք, երկերո՛ւք յԱստուծոյ... եւ հպարտ աստուածային վայելչութեան՝ հատուցանելով զտասանորդս. Աստուած Տէր ձեր է:
22. 134ա-6բ Գլուխ քսան եւ երկուերորդ. Յաղագս ուղղադաւան հաւատացելոց, որ պարունակէ զհարիւր տասն եւ ութ տունս – Աներկբայաբար ուղղադաւան հաւատացեալք երանիք եղիցին... դու ամենողորմ ես:
23. 137ա-40ա Գլուխ քսան եւ երեքերորդ. Յաղագս լուսոյ, որ պարունակէ զեօթանասուն եւ չորս տունս – Յղեցաք զայս գլուխս, որ պարունակէ զպատուիրանս մեր... ծանուցանէ մարդկան զգործս նոցա, ամէնագէտ է:
24. 140բ-3ա Գլուխ քսան եւ չորսերրորդ. Յաղագս Ղօրանին, որ պարունակէ զեօթանասուն եւ եօթն տունս – Օրհնեալ եղիցի Աստուած, որ յղեաց զՂօրան առ ծառայ իւր... մերձ է ժամանակ պատժոյ յանցանաց ձերոց:
25. 143ա-7ա Գլուխ քսան եւ հինգերորդ. Յաղագս բանաստեղծաց, որ պարունակէ զերկու հարիւր եւ եօթն տունս – Աստուած ամենամաքուր է, ամենալուր եւ ամենիմաստ: Այս նշանակ նշանակ են մատենի... անարդարք ճանաչեսցեն ապա զյարութիւն իւրեանց ի մեռելոց յաւուր դատաստանի:
26. 147բ-50բ Գլուխ քսան եւ վեցերրորդ. Յաղագս մրջեան, որ պարունակէ զիննսուն եւ զերիս տունս – Աստուած ամենամաքուր է եւ ամենալուր. այս խորհուրդք խորհուրդք են Ղօրանին... Տէր քո գիտէ զամենայն գործս մարդկան:
27. 151ա-5ա Գլուխ քսան եւ եօթներրորդ. Յաղագս պատմութեան, որ պարունակէ զութսուն եւ ութն տունս – Աստուած ամենամաքուր է, ամենալուր եւ ամենիմաստ. այս խորհուրդք խորհուրդք են գրոց... գումարեսցին առաջի նորա յաւուր դատաստանի առ ի դատիլ:
28. 155ա-8ա Գլուխ քսան եւ ութերորդ. Յաղագս սարդի, որ պարունակէ զվաթսուն եւ ինն տունս – Ես եմ Աստուած ամենիմաստ. մարդիկ հաւատացին, զի բաւ էր ասել... Աստուած է ընդ այնոսիկ, որք գործեն զբարիս:
29. 158բ-60բ Գլուխ քսան եւ իններորդ. Յաղագս Յունաց, որ պարունակէ զվաթսուն տունս – Ես եմ ամենիմաստ Աստուած: Յոյնք յաղթեցան ի սահմանս Պարսից... զի անհաւատք սասանեսցեն զհաստատութիւն քո:
30. 160բ-2ա Գլուխ երեսուներորդ. Յաղագս լողմանի, որ պարունակէ զերեսուն եւ չորս տունս – Ես եմ ամենիմաստ Աստուած: Այս պատուիրանք պատուիրանք են գրոց... միայն Աստուած գիտէ, յորում տեղւոջ մեռցիս, ամենագէտ է, ամենագէտ:
31. 162ա-3ա Գլուխ երեսուն եւ միերորդ. Յաղագս երկրպագութեան, որ պարունակէ զհարիւր եւ երեսուն տունս – Ես եմ ամենիմաստ Աստուած: Ստուգապէս այս գիրքս յղեցաւ ի Տեառնէ ամենայնի... բայց տեսցես զպատիժ նոցա:
32. 163բ-6բ Գլուխ երեսուն եւ երկուերորդ. Յաղագս հերձուածոց կամ ըստ այլոց զինուորական գնտից, որ պարունակէ զութսուն եւ եօթն տունս – Ո՜վ մարգարէ, երկի՛ր յԱստուծոյ եւ մի՛ հնազանդիր անհաւատից... որք հնազանդին նմա:
33. 167ա-9բ Գլուխ երես[ու]ն եւ երեքերորդ. Յաղագս Սաբայի, որ պարունակէ զյիսուն եւ չորս տունս – Օրհնեալ եղիցի Աստուած. Տէր է ամենայնի, որ է յերկինս եւ յերկրի... զի երկմտեցան ի պատուիրանաց օրինաց Աստուծոյ:
34. 169բ-71բ Գլուխ երեսուն եւ չորսերորդ. Յաղագս ստեղծողին, կամ ըստ այլոց՝ Յաղագս հրեշտակաց, որ պարունակէ զքառասուն եւ հինգ տունս – Օրհնեալ եղիցի Աստուած, ստեղծօղ երկնի եւ երկրի... պատժեսցէ զնոսա ըստ արժանեաց, ամենատես է:
35. 172ա-4ա Գլուխ երեսուն եւ հինգերորդ. Յարանուանեալ ո՛վ մարդ, որ պարունակէ զութսուն եւ ութն տունս – Ո՜վ մա՛րդ, երդնում քեզ ի Ղօրան լի վարդապետութեամբ... գումարեսցին ամենեքեան առ ի դատիլ:
36. 174բ-7ա Գլուխ երեսուն եւ վեցերորդ. Յաղագս դասուց, որ պարունակէ զութսուն տունս – Երդնում ի դասս հրեշտակաց, որք երկրպագանեն Աստուծոյ... Ողջոյն եղիցի՛ մարգարէից եւ օրհնութիւն յաւիտենական Տեառն ամի:
37. 177բ-9բ Գլուխ երեսուն եւ եօթներորդ. Սաթի, որ է յաղագս ճշմարտութեան, որ պարունակէ զութսուն եւ ութ տունս – Երդնում ի Ղօրան, զի այս գիրք ուսուցանէ զճանապարհ փրկութեան... ճանաչեցէ՛ք ապա զճշմարտութիւն պարունակելոց ի նմա:
38. 179բ-83ա Գլուխ երեսուն եւ ութերորդ. Յաղագս խմբից, որ պարունակէ զեօթանասուն եւ հինգ տունս – Այս գիրք յղեցաւ յամենակարող եւ ամենիմաստ Աստուծոյ, յղեցաք զնա առ քեզ... եւ ասասցեն՝ Աստուած դատ արար ստեղծուածոց իւրոց, ուղղութեամբ վայել է փառք եւ օրհնութիւն Տեառն ամենայնի. ամէն:
39. 183ա-7ա Գլուխ երեսուն եւ իններորդ. Յաղագս ուղղադաւանից, կամ ըստ այլոց՝ Յաղագս բարեգթոյ, որ պարունակէ զութսուն եւ հինգ տունս – Աստուած է խոհեմ եւ իմաստուն: Այս գիրք յղեցաւ յամենակարողէ... ամենայն անհաւատք դատապարտեսցին:
40. 187ա-9բ Գլուխ քառասներորդ. Յաղագս մեկնութեան, կամ ըստ այլոց՝ Յաղագս երկրպագութեան, որ պարունակէ զյիսուն եւ չորս տունս – Ղօրանն յղեցաւ ի բարեգութ եւ ողորմած Տեառնէ... եւ գումարման ամենեցուն առաջի նորա առ ի դատիլ. Աստուած ամենագէտ է:
41. 189բ-91բ Գլուխ քառասուն եւ միերոցդ. Յաղագս խրատու, որ պարունակէ զյիսուն եւ զերիս տունս – Աստուած է խորագէտ եւ իմաստուն, վայելչական, ամենալուր եւ ամենակարող: Աստուած յղեաց առ քեզ զնոյն ներշնչմունս... որ տրամադրէ եւ կառավարէ զամենայն ինչ:
42. 191բ-4ա Գլուխ քառասուն եւ երկուերորդ. Յաղագս զարդու, կամ ըստ այլոց՝ Յաղագս ոսկւոյ, որ պարունակէ զութսուն եւ զինն տունս – Աստուած խորագէտ է եւ իմաստուն: Երդնում ի գիրք, որ ուսուցանէ գործել... ի վերջնում ճանաչեսցեն անագան զմոլորութիւնս իւրեանց:
43. 194բ-5բ Գլուխ քառասուն եւ երեքերորդ. Յաղագս ծխոյ, որ պարունակէ զյիսուն եւ զինն տունս – Աստուած է խորագէտ եւ իմաստուն: Երդնում ի գիրք, որ մեկնէ զբարին ի չարէ... սպասեա՛ ժամանակի պատժոյ յանցանաց:
44. 195բ-7ա Գլուխ քառասուն եւ չորսերորդ. Յաղագս ծնրադրութեան, որ պարունակէ զյիսուն եւ զինն տունս – Աստուած է ամենախոհեմ եւ իմաստուն. երկինք եւ երկիր նշանակ են միութեան նորա... եւ ոչ կարասցեն դառնալ առ Աստուած. վայել է փառք եւ օրհնութիւն ամենայն ուրեք Տեառն ամենայնի, ամենակարող է եւ իմաստուն:
45. 197բ-9ա Գլուխ քառասուն եւ հինգերորդ. Յաղագս Հէկաֆի, որ է ձոր ի սահմանս Արաբստանի, որ պարունակէ զերեսուն եւ հինգ տունս – Աստուած է ամենախոհեմ եւ ամենիմաստ: Ստեղծաք զերկինս եւ զերկիր եւ զամենայն... որք անհնազանդ եղիցին պատուիրանաց նորա:
46. 199ա-200բ Գլուխ քառասուն եւ վեցերորդ. Յաղագս Մահմէտի, կամ ըստ այլոց՝ Յաղագս մարտի, որ պարունակէ զութսուն եւ զութն տունս – Բարի գործք անօգուտ են ամբարշտաց... ստեղծէ զայլ մարդիկք ի տեղիս ձեր, որք լաւագոյն եղիցին, քան զձեզ:
47. 200բ-2բ Գլուխ քառասուն եւ եօթներորդ. Յաղագս բացման, կամ ըստ այլոց՝ Յաղագս յաղթութեան, որ պարունակէ զքսան եւ զինն տունս – Բացաք քեզ զբացումն յայտնի, զի թողցէ քեզ Աստուած... հաւատասցեն յօրէնս նորա եւ բարի գործս արասցեն:
48. 202բ-3բ Գլուխ քառասուն եւ ութերորդ. Յաղագս վանդակապատից, կամ ըստ այլոց՝ Յաղագս որմոց, որ պարունակէ զտասն եւ ութ տունս – Ո՜վ հաւատացեա՛լք, մի՛ լաւ համարիք զգործս ձեր... եւ տեսանէ զամենայն գործս ձեր:
49. 203բ-5ա Գլուխ քառասուն եւ իններորդ. Յաղագս տառին արաբացւոց, որ է Քաֆ, կամ ըստ այլոց՝ Յաղագս դատեալ իրի, որ պարունակէ զքառասուն եւ հինգ տունս – Երդնում ի Ղօրան արժանագով, զի բնակիչք Մեքիոյ զարմանան... որք երկիցեն ի տանջանաց պատրաստելոյ վասն անհաւատից:
50. 205ա-6ա Գլուխ յիսուներորդ. Յաղագս սփռեալ իրաց, որ պարունակէ զվաթսուն տունս – Երդնում ի հողմս, որ հոսեն զփոշի ի վերայ երեսաց երկրի... պատիժ անկցի ի վերայ նոցա յաւուր դատաստանի:
51. 206բ-7բ Գլուխ յիսուն եւ միերորդ. Յաղագս լեռան, որ պարունակէ զերեսուն եւ զինն տունս – Երդնում ի լեռան, յորոյ վերայ խօսեցաւ Աստուած ընդ Մովսէսի... օրհնեա՛ զնա ի գիշերի եւ նախ քան զերեւումն աստեղաց:
52. 207բ-8բ Գլուխ յիսուն եւ երկուերորդ. Յաղագս աստեղ, որ պարունակէ զվաթսուն տունս – Երդնում յաստղն, որ աներեւութանայ... ոչ երկիր պագանիցէք նմա:
53. 208բ-10ա Գլուխ յիսուն եւ երեքերորդ. Յաղագս Լուսնին, որ պարունակէ զյիսուն եւ հինգ տունս – Օր դատաստանին մերձենայ, Լուսինն ցելաւ յերկուս... եւ բնակեսցին յաւիտեանս մերձ ի Տէր գերավայելուչ եւ ամենակարող:
54. 210ա-11ա Գլուխ յիսուն եւ չորսերորդ. Յաղագս ողորմածին, որ պարունակէ զտասն եւ ութ տունս – Ողորմածն ուսոյց զՂօրան. ստեղծ զմարդ եւ ետ նմա զբանաւորութիւն... զոր Տէր ուրանայք բաց ի Տեառնէ ձերմէ. օրհնեալ եղիցի անուն Աստուծոյ Տեառն քո, որում վայել է պատիւ եւ փառք յաւիտեանս:
55. 211ա-2ա Գլուխ յիսուն եւ հինգերորդ. Յաղագս դատաստանի, որ պարունակէ զիննսուն եւ զինն տունս – Օր դատաստանին եկեսցէ, ոչ ոք կարէ ուրանալ... է աներկբայ ճշմարտութիւն, մեծացո՛ զանուն Տեառն քո ամենակարողի:
56. 212բ-4ա Գլուխ յիսուն եւ վեցերորդ. Յաղագս երկաթոյ, որ պարունակէ զքսան եւ զինն տունս – Ամենայն ինչ, որ է յերկինս եւ յերկրի մեծացուցանէ զփառս Աստուծոյ... բաշխէ զնա, որում իսկ կամի, հաւաստեաւ անչափ է:
57. 214ա-5բ Գլուխ յիսուն եւ եօթներորդ. Յաղագս վիճաբանութեան, որ պարունակէ զքսան եւ զերկու տունս – Աստուած լուաւ զբան կնոջն, որ վիճաբանէ ընդ քեզ... որք հնազանդ եղիցին աստուածային պատուիրանաց՝ երանիք եղիցին:
58. 215բ-7ա Գլուխ յիսուն եւ ութերորդ. Յաղագս աքսորանաց, որ պարունակէ զքսանս եւ չորս տունս – Որ ինչ է յերկինս եւ յերկրի մեծացուցանէ զփառս Աստուծոյ... որ ինչ է յերկինս եւ յերկրի, մեծացուցանէ զփառս նորա, ամենակարող է եւ իմաստուն:
59. 217ա-8ա Գլուխ յիսուն եւ իններորդ. Յաղագս փորձման, որ պարունակէ զտասն եւ ութ տունս – Ո՜վ դո՛ւք, որք հաւատայք, մի՛ հնազանդիք թշնամեաց մերոց... որք յառաջ մեռան յամբարշտութեան իւրեանց:
60. 218բ-9ա Գլուխ վաթսուներորդ. Յաղագս կարգի, որ պարունակէ զտասն եւ չորս տունս – Ամենայն ինչ, որ է յերկինս եւ յերկրի, գովեսցէ զԱստուած... եւ յաղթօղք դարձան ի մարտէ:
61. 219աբ Գլուխ վաթսուն եւ միերորդ. Յաղագս գումարման, որ պարունակէ զմետասան տունս – Ամենայն ինչ, որ է յերկինս եւ յերկրի, գովեսցէ զԱստուած... որ է գերազանցաբար հարուստ եւ փարթամ միմիայն Աստուած:
62. 219բ-20ա Գլուխ վաթսուն եւ երկուերորդ. Յաղագս ամբարշտաց, որ պարունակէ զմետասան տունս – Յորժամ ամբարիշտք եկեսցեն առ քեզ, ասասցեն վկայ եմք... գիտէ զամենայն գործս ձեր:
63. 220բ-1ա Գլուխ վաթսուն եւ երեքերորդ. Յաղագս խաբէութեան, որ պարունակէ զտասն եւ ութ տունս – Աստուած ինչ, որ է յերկինս եւ յերկրի, գովեսցէ զԱստուած... գիտէ զներկայ, զանցեալ եւ զապագայ, է ամենակարող եւ ամենիմաստ:
64. 221ա-2ա Գլուխ վաթսուն եւ չորսերորդ. Յաղագս արձակման կանանց, որ պարունակէ զտասն եւ ութ տունս – Յորժամ արձակիցէք զկանայս ձեր... եւ զայսքան զերկիրս սահմանէ նոցա, զոր իսկ կամի, զի ծանիցէք, թէ ամենակարող է եւ ամենագէտ:
65. 222ա-3ա Գլուխ վաթսուն եւ հինգերորդ. Յաղագս արգելման, որ պարունակէ զերկոտասան տունս – Ո՜վ մարգարէ, ընդէ՞ր արգելուս, զոր Աստուած թոյլ տայ քեզ... հաւատաց ի բանս Տեառն իւրոյ եւ գրոց. է ի թիւ հնազանդից:
66. 223ա-4ա Գլուխ վաթսուն եւ վեցերորդ. Յաղագս թագաւորութեան, որ պարունակէ զերեսուն տունս – Գովեալ եղիցի այն, առ որ պատկանի թագաւորութիւն աշխարհի... ո՞վ տացէ ձեզ զայլ ջուր կամ զաղբիւր վասն պիտոյից ձերոց:
67. 224ա-5ա Գլուխ վաթսուն եւ եօթներորդ. Յաղագս գրչի, որ պարունակէ զյիսուն եւ երկու տունս – Երդնում ի գրիչ եւ յամենայն, որ գրեալ է... յղեցաւ առ ի խելամուտ առնել զաշխարհս:
68. 225ա-6ա Գլուխ վաթսուն եւ ութերորդ. Յաղագս ճշմարտացուցման, կամ ըստ այլոց՝ Յաղագս դատաստանին, որ պարունակէ զյիսուն եւ զերկու տունս – Ճշմարտացուցումն մերձենայ, ճշմարտացուցումն մերձենայ. Աստուած ո՛չ ուսոյց քեզ զժամանակ աւուրն ճշմարտացուցման... Ղօրանն է իսկական ճշմարտութիւն. օրհնեալ եղիցի անուն ամենակարող եւ գերավայելուչ Աստուծոյ:
69. 226աբ Գլուխ վաթսուն եւ իններորդ. Յաղագս ելման, որ պարունակէ զքառասուն եւ չորս տունս – Ոմանք հարցին, յորժա՞մ եղիցի օր դատաստանին... այս է օր նախաքարոզեալ:
70. 227աբ Գլուխ եօթանասուներորդ. Յաղագս Նոյի, որ պարունակէ զքսան եւ ութ տունս – Նախ քան զպատժել զմարդիկ, առաքեցաք զՆոյ քարոզել... եւ կործանեա՛ զանարդարս:
71. 227բ-8ա Գլուխ եօթանասուն եւ միերորդ. Յաղագս դիւաց, որ պարունակէ զքսան եւ ութ տունս – Ասա՛ ցժողովուրդ, ազդ արար ինձ Աստուած... եւ անպակաս համար պահէ յամենայնի:
72. 228բ-9ա Գլուխ եօթանասուն եւ երկուերորդ. Յաղագս երկնչոտի, որ պարունակէ զքսան տունս – Ո՜վ երկնչոտ, արի՛ ի գիշերի աղօթս արա՛ առ Աստուած... զոր գործեալ իցէք եւ զվարձս մեծամեծս: Հայցեցէ՛ք յԱստուծոյ զթողութիւն մեղաց ձերոց, բարեգութ է եւ ողորմած:
73. 229ա-30ա Գլուխ եօթանասուն եւ երեքերորդ. Յաղագս փաթաթելոյ, որ պարունակէ զյիսուն եւ զեօթն տունս – Ո՜վ փաթաթեալ, արի՛ եւ քարոզեա՛ ժողովրդեան զտանջանս դժոխոց... ունիցի զերկիւղ նորա առաջի աչաց իւրոց, եւ հայցեսցէ զթողութիւն մեղաց յաստուածային վայելչութենէ:
74. 230աբ Գլուխ եօթանասուն եւ չորսերորդ. Յաղագս յարութեան, որ պարունակէ զքառասուն տունս – Ո՛չ երդուայց յօր դատաստանին... մի՞թէ որ զայս արար, կարող չէ յարուցանել զմեռեալս:
75. 230բ-1բ Գլուխ եօթանասուն եւ հինգերորդ. Յաղագս մարդոյ, որ պարունակէ զերեսուն տունս – Մարդ մնաց ժամանակ ինչ առանց ունելոյ յիւրեան ինքեան... եւ պատրաստեաց զկարծրասաստ տանջանս անարդարոց:
76. 231բ-2բ Գլուխ եօթանասուն եւ վեցերորդ. Յաղագս Նազիաթի, որ պարունակէ զյիսուն տունս – Երդնում ի կանայս, որք բանան, կամ որք մերկացուցանեն... յոր հաւատասցեն, եթէ ոչ հաւատան ի Ղօրան:
77. 232բ-3ա Գլուխ եօթանասուն եւ եօթներորդ. Յաղագս աւետեաց, որ պարունակէ զքառասուն տունս – Զի՞նչ հարցանեն ի միմեանց ամբարիշտք... եւ ամբարիշտք ասասցեն. «Լաւ էր մեզ լինիլ հողմ եւ փոշի»:
78. 233ա-4ա Գլուխ եօթանասուն եւ ութերորդ. Յաղագս այնոցիկ, որք խլեն, որ պարունակէ զքառասուն եւ վեց տունս – Երդնում ի հրեշտակս, որք խլեն զհոգիս ի մարմնոց... թէ մի գիշեր միայն մնացին ի գերեզմանի, յորժամ յարիցեն:
79. 234աբ Գլուխ եօթանասուն եւ իններորդ. Յաղագս կուրի, որ պարունակէ զքառասուն եւ երկու տունս – Մարգարէ գալարեաց զճակատ եւ զերեսս իւր... ունիցին զերեսս ծածկեալ հողով եւ փոշեաւ:
80. 234բ-5ա Գլուխ ութսուներորդ. Յաղագս բոլորութեան, կամ ըստ այլոց՝ Յաղագս փաթաթման գթակական կամարի – Յորժամ բոլորութիւն արեգական երեւեսցի... եթէ ոչ հաճոյ լինիցի Աստուծոյ Տեառն բոլորից:
81. 235աբ Գլուխ ութսուն եւ միերորդ. Յաղագս բացման երկնից, որք պարունակէ զտասն եւ եօթն տունս – Հոգիք ճանաչեսցեն զչարն եւ զբարին... եւ Աստուած միայն կատարելապէս տիրեսցէ:
82. 235բ-6ա Գլուխ ու[թ]սուն եւ երկուերորդ. Յաղագս այնոցիկ, որք սուտ կշռօք կշռեն, որ պարունակէ զերեսուն եւ վեց տունս – Որ սուտ կշռօք կշռեն եւ սուտ չափով չափեն... զոր գործեալ իցեն յերկրի:
83. 236աբ Գլուխ ութսուն եւ երեքերորդ. Յաղագս հերձման, որ պարունակէ զքսան եւ հինգ տունս – Օր դատաստանին երեւեսցի, յորժամ երկին հերձցի... բարի գործս գործեն՝ զամբաւ վարձս ընկալցին:
84. 236բ-7ա Գլուխ ութսուն եւ չորսերորդ. Յաղագս կենդանակերպից, կամ ըստ այլոց՝ Յաղագս բերդից, որ պարունակէ զքսան տունս – Երդնում ի կենդանակերպազարդ երկինն, երդնում ի հրեշտակս... հաւաստեաւ պատուական Ղօրան գրեալ է ի մատենի, որ պահի յերկինս:
85. 237ա Գլուխ ութսուն եւ հինգերորդ. Յաղագս աստեղ կամ հիւսիսային աստեղ, որ պարունակէ զտասն եւ եօթն տունս – Երդնում յերկինն եւ յաստղն, որ ուսուցանէ... հանդուրժեա՛ եւ համբերեա՛ ընդ անհաւատս:
86. 237բ Գլուխ ութսուն եւ վեցերորդ. Յաղագս վեհաբարձին եւ ամենակարողին, որ պարունակէ զտասն եւ եօթն տունս – Բարձր արա՛ զանուն Տեառն քո վեհաբարձի եւ ամենակարողի... այս գրեալ է ի հին գիրս Աբրահամու եւ Մովսէսի:
87. 238ա Գլուխ ութսուն եւ եօթներորդ. Յաղագս ծածկման, որ պարունակէ զքսան եւ վեց տունս – Մի՞թէ ոչ լուեալ իցեն ճառել յաղագս ծածկման... ի տալոյ զհամար գործոց իւրեանց:
88. 238բ-9ա Գլուխ ութսուն եւ ութերորդ. Յաղագս առաւօտու, որ պարունակէ զերեսուն տունս – Երդնում յառաւօտ ի տասներորդ գիշեր ամսոյն... մո՛ւտ յընկերութիւն երանելեացն ի դրախտին:
89. 239ա Գլուխ ութսուն եւ իններորդ. Յաղագս գաւառի կամ քաղաքի, որ պարունակէ զքսան տունս – Ոչ երդուայց յայս գաւառ... եւ ապա փակեսցին ի հուր դժոխոց:
90. 239բ Գլուխ իննսուներորդ. Յաղագս Արեգական, որ պարունակէ զտասն եւ հինգ տունս – Երդնում յարեգակն եւ ի լոյս նորա... Աստուած անխնայ պատժեաց զնոսա:
91. 239բ-40ա Գլուխ իննսուն եւ միերորդ. Յաղագս գիշերի, որ պարունակէ զքսան տունս – Երդնում ի նսեմութիւն գիշերի, ի նշոյլ տունջեան... զոր արարեալ իցէ վասն սիրոյն Աստուծոյ:
92. 240ա Գլուխ իննսուն եւ երկուերորդ. Յաղագս ծագեալ արեգական, որ պարունակէ զտասն տունս – Երդնում ի պայծառումն ծագելոյ արեգական... եւ պատմեա՛ զշնորհս, զոր արար քեզ Աստուած:
93. 240բ Գլուխ իննսուն եւ երեքերորդ. Յաղագս ուրախութեան, որ պարունակէ զութն տունս – Ասէ Աստուած՝ Մի՞թէ ոչ ուրախ արարի զսիրտ քո... վաստակեա՛ եւ սիրեա՛ զՏէր քո:
94. 240բ Գլուխ իննսուն եւ չորսերորդ. Յաղագս թզոյ, որ պարունակէ զութն տունս – Երդնում ի թուզս եւ ի ձէթս ի լեառն Սինայի... մի՞թէ Աստուած ոչ է դատաւոր դատաւորաց:
95. 241ա Գլուխ իննսուն եւ հինգերորդ. Յաղագս մածեալ արեան, ըստ այլոց՝ Յաղագս ընթերցման, որ պարունակէ զտասն եւ ութ տունս – Ընթերցի՛ր զՂօրան եւ սկիզբն արա՛ անուամբ Աստուծոյ... հնազանդութիւն աստուածային պատուիրանաց մերձեցուսցէ զքեզ յԱստուած:
96. 241աբ Գլուխ իննսուն եւ վեցերորդ. Յաղագս փառաց կամ զօրութեան, որ պարունակէ զհինգ տունս – Յղեցաք զՂօրան ի գիշերի փառաց եւ զօրութեան... եւ ողջոյն տան հաւատացելոց, մինչեւ ի ծագել արեգական:
97. 241բ Գլուխ իննսուն եւ եօթներորդ. Յաղագս ուսուցման, որ պարունակէ զութն տունս – Որք գիտեն զգիրս եւ հաւատան ի բազում Աստուածս... պատրաստեալ երկիւղածաց աստուածային վայելչութեան:
98. 241բ-2ա Գլուխ իննսուն եւ ութերորդ. Յաղագս դողման երկրի, որ պարունակէ զութն տունս – Յորժամ դողասցէ երկիր եւ ձգեսցէ մարմինս արտաքոյ գերեզմանաց... եւ որ գործեալ իցէ զբարի ծանրութեամբ շամանդաղի միոջ վարձատրեսցի:
99. 242ա Գլուխ իննսուն եւ իններորդ. Յաղագս ձիանց, կամ ըստ այլոց՝ Յաղագս դարձի, որ պարունակէ զտասն եւ մի տունս – Երդնում ի ձիս եւ ի հնչիւն, զոր առնեն ոտիւք... յայտնեսցէ զամենայն ծածկեալ խորհուրդս մարդկան, եւ թէ ամենագէտ է:
100. 242աբ Գլուխ հարիւրերորդ. Յաղագս նեղութեան, որ պարունակէ զտասն եւ մի տունս – Յորժամ երեւեսցի վերջին նեղութիւն, զորոյ ժամանակ ոչ ասեմ քեզ... երթիցեն ի հուրն անպատում ջերմութեամբ:
101. 242բ Գլուխ հարիւր եւ միերորդ. Յաղագս առատութեան, որ պարունակէ զութն տունս – Ճշգրտիւ բոլոր ջան ձեր եւ հոգ մինչեւ ի գերեզման է... յայնժամ հարցէք, որ է դրախտ:
102. 242բ Գլուխ հարիւր եւ երկուերորդ. Յաղագս երեկոյի, որ պարունակէ զերիս տունս – Երդնում ի ժամ երեկոյի, թէ մարդիք յօժար են ի կորուստ իւրեանց, բաց յայնցանէ, որք բարի գործս գործեն եւ սիրեն ճշմարտութիւն եւ զհաստատութիւն ի բարին (այսչափ):
103. 242բ-3ա Գլուխ հարիւր եւ երեքերորդ. Յաղագս հալածանաց, որ պարունակէ զեօթն տունս – Վա՜յ եւ եղո՜ւկ այնմիկ, որ հալածանէ զմերձաւոր իւր... ի այրելոց զսիրտ ամբարշտաց ի բոց, կապեալս հաստ սեանց:
104. 243ա Գլուխ հարիւր եւ չորսերորդ. Յաղագս փղաց, որ պարունակէ զհինգ տունս – Մի՞թէ ոչ նկատեցեր, զիա՞րդ Տէր քո արար ընդ այնոսիկ... արար զնոսա նման հատից, սերմանելոց յագարակի եւ կերելոց ի թռչնոց:
Բ. 243ա-4բ [Պայմանագիր Մահմատի ընդ Հայոց] Վասն քրիստոնէից ազգի համար կաթուղիկոսներաց Մավիէ ձեռագրովն եւ ներքոյ գրեալ փէղամպրին ջամիաթին հուզուրումն. էլ ով որ, որ հազիր էր ամէրանին մի ըստ միոջէ ներքոյ գրած է, որ Մէյտինայ գրեցաւ – Մահմատ փէղամպարին գրածն, Աստուծոյ ահտին վերէն... լաքին չուրի դատաստանն ամալ անեն, էս վկայի առաջի գրեցաւ:
– 244բ Օմար Խաթաբ, Օսման՝ Աֆանի որդի, Ալի՝ Ապիթալուպի որդի... Մավիէն իւր ձեռնովն գրեց փեղամպարին ասմունքովն, օրն երկուշաբաթի, երեք տարի ըստ ամիս հորիցն անցանց: Էլհէմտիւրիլլահ րապպիլ ալէմին վէյսսէլամ:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «991/2826», 1ա՝ «ԺԸ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», 1ա մատիտով՝ «Ի 55 եւ 51 գլուխ վասն հոգալից ուրախութիւնն գրէ», Բ. փեղկի կազմաստառին՝ «274 430»:
2827
ԽԱՉԱԿԱՊՈՒ ԹԱՐԳՄԱՆՉԱՑ ՎԱՆՔ |
ՌՅԼԹ. – 1890 |
ԳՐԻՉ՝ հեղինակը. Թէոդորոս Շիրակունի Արդիկցի:
ԹԵՐԹ՝ 78 (գրչի էջակալում՝ 1-149, որ է՝ 1ա-75ա). չգրուած՝ 1բ, 75բ–8բ: ՊՐԱԿ՝ 1-4x19 (2, 3՝ 20): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,5x18,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17,7x16,5, անկանոն): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 13ա): ՏՈՂ՝ 12-17 (տպարանային, ստուերագծերով): ԿԱԶՄ՝ ծաղկթուղթ, մէջքը եւ փեղկերի եզրերը մուգ դարչնագոյն լաթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը կարմիր ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, թուղթ մասն կազմաստառի:
Նմուշ 13ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի թղթի անկիւնները մաշուած, ցեցի անցքեր՝ կազմին, Ա. եւ Բ. Պհպ., թ. 1-9, 75-8:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-74բ [Թէոդորոսի Շիրակունւոյ. Նուագարան]
1. 1ա [Տիտղ.] Նուագարան բարեիղձ. չորրդորդ հատոր, աշխատասիրեաց Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունի՝ վանահայր Թարգմանչաց վանից Խաչակապու: Կրկին արտագրեալ ձեռամբ իւրով ի 1890 ամի, ի 15 մարտի:
2. 2աբ Գիրք չորրորդ. Յաղագս խորհրդոյ սուրբ հաղորդութեան – Առ սուրբ խորհուրդ հաղորդութեան, ջերմեռանդիւ հրաւէր...
ա. 2բ-12ա Գլուխ Ա. – Եթէ քանի յոյժ բերկրանօք պարտ է դիմել առ Յիսուս... ես հանգուցից զձեզ սիրով գոգ արդարոյն անզբաղ:
բ. 12ա-6բ Գլուխ Բ. – ԹԷ տեսանի մեծ բարութիւն սէր Աստուծոյ առ մարդիկ... ազգի մարդկան պարգեւ տուեալ ի մէնջ յերկինս ելանէր:
գ. 16բ-20բ Գլուխ Գ. – Յաղագս թէ՝ օգտակար է ստեպ-ստեպ հաղորդիլ... որ ոչ գոյ բան իմաստութեանդ տեզերի չեն բաւամանէն:
դ. 20բ-5ա Գլուխ Դ. – Յաղագս թէ՝ բազում բարիք արանց սրբոց պարգեւին... առաւելցի ի սերտ հոգի իմ եռանդեան ախորժակ:
ե. 25բ-9ա Գլուխ Ե. – Յաղագս թէ՝ որքան մեծ է սուրբ խորհուրդս եւ յարգի... աստուածային սուրբ սեղանոյն առնէ զմեզ գոլ հաղորդ:
զ. 29ա-30ա Գլուխ Զ. – Հետաքրքիր ոք հարցանէ ի վերայ մեր կրթութեանն... աստուածային պատարագի, որ կեանք պասքեալ ծարաւի:
է. 30ա-3բ Գլուխ Է. – Յաղագս թէ՝ քննութեան խղճի մտաց ըստ բերման... այլ ամենայն թողցի նմա մեղաց զառիթս անպատկառ:
ը. 33բ-5բ Գլուխ Ը. – Յաղագս թէ՝ սուրբ նուիրման Քրիստոսի ի խաչին... Տէ՛ր իմ գթած, մի՛ արկանել զազգս Հայոց ի տարժան:
թ. 35բ-9բ Գլուխ Թ. – Եթէ զմեզ եւ զամենայն, զոր ինչ մեր է հԱստուծոյ... այժմ եւ ապայ ողորմութեամբդ ընդ մեզ լիցի, եղիցի:
ժ. 39բ-46ա Գլուխ Ժ. – Յաղագս ’ի հաղորդութեանց չէ պարտ դեռ առ ի բաց կալ... քան թէ քոյին ախորժակաց եւ եռանդան, խակ եւ խամ:
ժա. 46ա-53ա Գլուխ ԺԱ. – Թէ մարմինն Քրիստոսի եւ Սուրբ Գիրքն առանձին... ծառայեցուք քեզ ջերմագոյն յայսմհետէ ըստ մեր կար:
ժբ. 53ա-6բ Գլուխ ԺԲ. – ԹԷ որ պարտ է հաղորդելոցն լինել զգաստ եւ արթուն... թարց զբաղմանց առանց հոգոց, հոգւով մնալ կենդանի:
ժգ. 56բ-9բ Գլուխ ԺԳ. – ԹԷ պարտ է միշտ պատրաստ մնալ, հոգւոց բարի, ջերմեռանդ... յօդել սերով սրտի իմոյ ի քեզ մի յօդ ի բերկրան:
ժդ. 59բ-62ա Գլուխ [Ժ]Դ. – Յաղագս թէ՝ վառեալ իղձ ի եռանդ ստաց անդստին... ի սուրբ կոչման վիճակ նոցա համադասել առ հաղորդ:
ժե. 62ա-5բ Գլուխ ԺԵ. – Թէ զշնորհ սէր եռանդեան խոնարհութեամբ անձին կոչ... առ ի փառս, առ ի պատիւ Տէր Աստուած առ հայցուած:
ժզ. 66ա-7բ Գլուխ ԺԶ. – Թէ պարտ է մեզ զկարիս մեր Քրիստոսի առնել յայտ... սքանչելի զուգաւորեալ զդասս արի արդարոց:
ժէ. 68ա-71բ Գլուխ ԺԷ. – Յաղագս թէ՝ վառեալ մերոյ եւ ըղձականն փափաքման... զիս տառապեալ միշտ արասցեն գոլ արժանի անդ յիշման:
ժը. 71բ-4բ Գլուխ ԺԸ. – Չէ պարտ մարդոյ լինել երբէք վայրաքննին խուզարկու... Չէին արդէօ՞ք սքանչելի՝ ոչ անպատում եւ անհաս. վերջ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս Տիտղ.՝ 1ա:
75աՓառք Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ՝ ամենասուրբ Երրորդութեանն եւ մի աստուածութեանն, մի տէրութեանն, մի զօրութեանն, մի բնութեան, միասնական աստուածութեան, Հօր՝ ծնողի Որդւոյ եւ բղխողի Հոգւոյն Սրբոյ, եւ Որդոյն ծնելոյն ի Հօրէ յաւիտենից, եւ Հոգւոյն Սրբոյ՝ բղխելոյն ի Հօրէ անզրաւ, եւ բարեխօսութեամբ տիրամայր սուրբ Աստուածածնայ, կրկին անգամ գրեալ աւարտեցաւ չոր[ր]որդ հատ[որ] բարեիղձ նուագարանիս՝ երկասիրութեամբ եւ ձեռամբ հեղինակին՝ Թէոդորոս վարդապետի Շիրակունւոյ Արդիկցւոյ, ի 1890 ամի, ի 14 սեպտենբերի, ի վանսՍրբոց Թարգմանչաց, նոյն վանից վանահայր՝ Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունի: Ամի ազգական ՌՅԼԹ., 1339 ամի (1890): 1000 300 30 9:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Աա՝ «998/2827»:
2828
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 129 (գրչի էջակալում՝ 1-256, որ է՝ 2ա-128բ). չգրուած՝ 1աբ, 51բ, 97աբ, 129աբ: ՊՐԱԿ՝ 1+Ա-ԺԳx10 (Է, ԺԲ՝ 8, ԺԳ՝ 12): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. կապտաւուն, թ. 62-89՝ սպիտակ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ 1. «GM», կողքը՝ «MEP», 2. հրեշտակ, վերեւում՝ «AMIA», կողքը՝ «MEP», 3. «VB» (երկիցս), 4. «MEP», կողքը՝ հրեշտակ՝ ձեռքին դրօշ, որ վրայ՝ «LEBA///(1 տառ) NDO» (՞): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (18x12,5. կարմիրով սահմանագծուած): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 7ա): ՏՈՂ՝ 23: ԿԱԶՄ՝ կարմրաւուն արհեստական կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը շագանակագոյն ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ+ԳԴ, թուղթ, չգրուած, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 7ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերի կաշին թեթեւակի մաշուած, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը գունափոխուած, որի պատճառով լուսադրոշմները դժուարընկալելի, թ. 11-12ի միջեւ 1 թերթի հիմք-ելուստ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. [Յովսեփայ Արցախեցւոյ. Գիրք տեսական փիլիսոփայութեան]
– 2աբ Յառաջաբանութիւն – Ծանի՛ր, ո՜վ ընթերցօ՛ղ, զի որպէս աներեւոյթքն Աստուծոյ... իսկ երկրորդն՝ զկանոնս բնաբանութեան, համաբնաբանութեան եւ բարոյականին:
2բ Հեղ.-ից. «Սկիզբն արարեալ հնգից եզերացն Պորփիւրոսի»:
1. 3ա-51ա [Գիրք առաջին. Յաղագս տրամաբանութեան] – Յաղագս հնգից եզերացն Պորփիւրոսի, որք են սոքա՝ սեռ, տեսակ... ի հակասութիւնն արկանեն զանզգոյշս: Վերջ տրամաբանութեան:
Ծնթ. Ունի Ա.-ԾԵ. ենթավերնագիր. այսպէս՝ 3ա՝ «Եւ նախ յաղագս սեռի», 3ա՝ «Յաղագս տեսակի» եւ այլն:
2. 52ա-128բ [Գիրք երկրորդ]
ա. 52ա-62բ Յաղագս բնաբանութեան – Արդ, որովհետեւ ոչ լինի առանց տեսութեան բնաբանութեան... պահպանողական պատճառ կամ այլ անուամբ: Վերջ բնաբանութեան:
Ունի Ա.-Ի. ենթավերնագիր. այսպէս՝ 52ա-3բ «Յաղագս սկզբանց զգալի բաղադրութեան», 53բ-4ա «Յաղագս տրամադրութեան». եւ այլն:
– 63ա [Յառաջաբանութիւն] – Աստ ունիս տեսանել զթագուհին ամենայն գիտութեանց՝ զհամաբնաբանութիւնն... փառաւորեալ եւ պատուականացեալ ըստ ամենայնի:
բ. 63բ-96բ Յաղագս համաբնաբանութեան – Ոմանք կամեցան նոյնացուցանել զհամաբնաբանութիւնն ընդ տրամաբանութեան... կանխէ անհուն յաւիտենիւ քան զնոսա: Վերջ համաբնաբանութեան:
– 96բ Գիտելիք ինչ – Յարանուանէ, այսինքն՝ բացատրէ զերկուս իրս... եւ թիւն է քանակութիւն:
Ունի Ա.-Ի. ենթավերնագիր. այսպէս՝ 63բ-5ա «Յաղագս սկզբանց համաբնական էակի», 65աբ «Յաղագս կացուցիչ սկզբանց էակաց». եւ այլն:
գ. 98ա-128բ Յաղագս բարոյականի – Սա է գրքոյկն բարոյական, որ ծածկեալ ունի յինքեան... ներհականաց եւ միւսն՝ ’ի վերջոյ: Վերջ բարոյականին:
– 98բ Յառաջաբանութիւն – Ծանի՛ր, ո՜վ սիրելի՛ ընթերցօղ, զի այս մասն բարոյական փիլիսոփայութեան... եւ զչարիս անգոսնել:
Ունի Ա.-Թ. ենթավերնագիր. այսպէս՝ 99ա՝ «Յաղագս պատճառաց բարոյական գիտութեան», 99ա-103բ՝ «Յաղագս բարոյական ներգործութեանց կամ յաղագս կամաւորի, եւ մանաւանդ յաղագս ազատ կամաւորի» եւ այլն:
Ծնթ. Լս.-ում բնագրային յաւելում-լրացումներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
2բ (ԺԹ. դ. վջ., շղագիր) Ի գրոց Պօղոս վարդապետի Տէր Մարգարեանց:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ.Աա՝ «999/2828»:
2829
ՉՁԲ. – 1333 |
ԳՐԻՉ՝ Յովաննէս: ՄԵԿԵՆԱՍ՝ Սիմէոն: ՍՏԱՑՈՂ՝ Դաւիթ, Սարգիս քահանայք, Յոհաննէս սարկաւագ եւ Մարտիրոս:
ԹԵՐԹ՝ 301. չգրուած՝ 9ա, 234ա: ՊՐԱԿ՝ 8+Ա-ԻԵx12 (Ա՝ 12, Բ, ԺԲ, ԺԳ՝ 11, ԻԵ՝ 7)+1: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24x18,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (18x13), միասիւն՝ 2բ-3ա (11,7x10), 301աբ (301ա՝ 22x15, 301բ՝ 11x11,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 24ա): ՏՈՂ՝ 21, 19: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը շերտազարդ մետաքս. լուսանցակողերը կարմիր:
Նմուշ 24ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մատթէոս՝ 9բ, Մարկոս՝ 84բ, Ղուկաս՝ 141բ, Յոհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 234բ: Լս-ային՝ Բարտիմէոս կոյր ծառի տակ, ծառի վրայ արագիլի բոյն՝ մէջը արագիլը եւ 3 ձագ, ծառն ի վեր բարձրացող օձ՝ 117բ, Աւետում (Գաբրիէլ հրեշտակապետ եւ Մարիամ Աստուածածինը որպէս «Ե» զարդագիր)՝ 144ա, Հովիւ՝ 148ա, Կոյր ոմն՝ 209ա, Ծառ, վրան թռչնաբոյն՝ երեք ձագով, բնին մօտեցող մայր թռչունը եւ ծառն ի վեր բարձրացող օձ՝ 211բ, 273բ, Հարսանիք ի Կանա (մատռուակ)՝ 239ա, Հիւանդ այր ի Պրոպատիկէ աւազանին՝ 247բ: Խորան՝ 2բ-7ա (10 հատ): Կիսախորան՝ 10ա, 85ա, 142ա, 235ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, կենդանական, մարդ, տաճար, յուշկապարիկ, խաչ, խաչ՝ ներքեւում բուսական յարդարանքի մէջ առիւծի գլուխ՝ 134ա, Թեւատարած արծիւ՝ կտցի մէջ նապաստակ՝ 114ա, Կապիկ՝ կանգնած պատուանդանին՝ 183բ, Եղջերու՝ 61բ, 166բ, 196ա, 231բ, 298բ: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր, մարդագիր, կենդանագիր, բուսական՝ մարդու դէմքով, թռչնագիր՝ մարդու դէմքով, կենդանագիր՝ մարդու դէմքով, յուշկապարիկ: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, սեւ, սպիտակ, վարդագոյն, շագանակագոյն, մանուշակագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աղօթք ինչ, Մասն Ճաշոցի: Ժ. դ.: 2 (Ա-Բ), սկզբում, ստացուած 1 ամբողջական թերթի ընդլայնակի երկտակումով: Մագաղաթ (23,3x16), երկսիւն (Ա՝ 18,6x14,5, Բ՝ 18,3x11), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Բբ), տող՝ 19 (Ա), 13 (Բ): Կարդալ՝ Աա, Բբ, Աբ, Բա. 1. Աղօթք ի՞նչ (Աա, Բբ). Աա՝ «///մի՛ կորինչիցիք ի ճանապարհացս արդարութեան, զի ձայն ցնծութեան փրկութեան յարկս արդարոյ եւ այս դուռն... Բբ՝ «...որպէս զի ի տաճարի նորա ամենեքեան ասացուք... ամէն»: 2. Մասն Ճաշոցի (Բբ՝ 2 տող, Աբ, Բա). (սկ.՝ Մեսեդի սուրբ ետահարք ու յեբրայեցւոց թղթոյն Պաւղոսի) «Ունել ունէր եւ առաջինն իրաւունս պաշտ|Աբ|մանն... հայր իմ, որ ետ ինձ զնո///» (մագաղաթի մէջտեղում կարի տակ ծածկուած-եղծուած 2 տող). տե՛ս եւ հմմտ. «Ճաշոց», Վաղարշապատ, 1872, էջ 499):
Նմուշ Բբ
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին եւ Բ. կազմաստառը ցեցակեր, մաշուած, Ա. փեղկին գամերի անցքեր՝ հաւանաբար երբեմնի ունեցած խաչերինը, 3 կապիչներն ընկած, 3 մետաղէ գամերը պահպանուած, թուլացած, մէջքը Ի. դարում նորոգուած. հնում՝ ըստ ամենայնի 1752 թ. նորոգուած (տե՛ս յիշ. 301աբ), թերթերը եզրահատուած, որի արդիւնքում լուսանցազարդերի մի մասը վնասուած, թերթերի եզրերը եւ հիմքերը նորոգուած սպիտակ կամ այլ՝ նոտրգիր ձեռագրի թղթով (թ.՝ 1, 294-5), թ. 38, 137, 227, 248, 281, 294՝ ձեռագրի եւ կաշուի կտոր էջանիշներ արտաքին լուսանցներին մէջտեղում, լուսանցակողերը գունաթափուած. թ. 1, 282՝ հիմքից անջատուած. թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, ցեցի անցքեր, եզրերը մաշուած, թ. 301՝ աւելացուած է յետագայում, որի շարունակութիւնն է կազմաստառ Բ.:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-2ա [Ստեփանոսի Սիւնեցւոյ. Մեկնութիւն խորանաց] – Առաւել հրաշից արժանի... յառաքեալսն եւ ի մարգարէսն առ նորա կատարեալ... ամէն:
Տե՛ս Վ. Յ. Ղազարեան, Մեկնութիւնք խորանաց, Ս. Էջմիածին, 2004, էջ 83 (E-N 2829), 255-262:
Բ. Աւետարան
1. 2բ-3ա Թուղթ Եւսեբեայ:
2. 3բ-7ա Համաբարբառ. Կանոնք՝ Ա-Ժ.:
3. 7բ-8բ Գլուխք: 10ա-83բ Աւետարան Մատթէոսի: 83բ Թելադրութիւն:
4. 83բ-4ա Գլուխք: 85ա-139բ Աւետարան Մարկոսի (138բ-9բ՝ «Յարուցեալ Յիսուս...»):139բ Թելադրութիւն:
5. 140ա-1ա Գլուխք: 142ա-232ա Աւետարան Ղուկասու: 232ա Թելադրութիւն:
6. 232բ-233բ Գլուխք: 235ա-300բ Աւետարան Յովհաննու (300աբ՝ «Իրք կնոջն շնացելոյ...»): 300բ Թելադրութիւն:
Աւետարանիչների մանրանկարների մէջ նրանց նուիրուած քառատող ձօներ՝ 9բ, 84բ, 141բ, 234բ.
9բ «Մատթէոս մարդ վասն այն ցուցաւ, / Զի զմարդկութիւն տեառն սկսաւ, / յԱբրահամէ պատմէ կարգաւ / Եւ զորս արար մինչեւ յարեաւ»:
84բ «Իսկ Մարկոսի ասի առիւծ, / զի սիգաճեմ է չէ գծուծ, / էր ագյորս այս ըմբըռն (այսպէս), բուծ, / սոյն հարթ արար զբանս իւր խծուծ»:
141բ «Այլ թէ զՂուկաս եզն էր գրեցին, / որպէս նա իսկ հերկէ զգետին, / կրկին անխոնճ վասն պտղին, / սոյնպէս յերկարեն բանք սմին»:
234բ «Իսկ Յոհաննէս արծուանման, / թռաւ մտաւք անհասական, / առ ի պատմել բանիւ մարդկան, / զանճառն յէիցս հանրակակ»:
Ունի լս. համաբարբառ՝ 2-5 տող:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
8բ Յեւթն հարիւր թուականին,
Յութսուն երկրորդ սկսեալ ամին (1333),
Ի Հայկան ազգի սեռին,
Ի Թորգոմա մեծի զարմին,
Ի նեղութեանց ժամանակին,
Զոր այլազգիքն նեղէին,
Զքրիստոնեայք նախատէին,
Զեկեղեցիսն քակէին,
Եւ ըզհիմունսն շարժէին,
Քահանայք նստեալ լային,
Եւ ժողովուրդք գումարէին:
Եւ այսպէս է՞ր հանդիպէին,
Վասն մեղացն, որ գործէին,
Որ բազմացեալ էր առ նոսին,
Որպէս զջուրս հեղեղատին:
Որպէս եւ ես կամ ի նմին,
Զգայարանաւքս տասնեսին,
Բազում չարիք, որ գործեցին,
Զայրի հոգիս կողոպտեցին,
Վէրս ի վերայ սորա եդին,
Եւ կիսամահ թողեալ գնացին.
Մի՞թէ գթայ Տէրն ամենին,
Նորոգեսցէ զրկեալ այրին՝
Միայնակեցն ծերունին:
Յետոյ եկեալ նայ ի մտին,
Եւ զղջացեալ ըստ անառակին,
Զոր եւ գործեաց կրտսեր որդին,
Զոր հեռացեալ եղեւ նմին,
Ի տարաշխարհ, որպէս պատմին,
Զինչս վատնեաց զհայրենին,
Եւ սովամահ լինէր հացին,
Եւ ոչ ոք էր, որ տայր նմին,
Եւ նա ցանկայր ի յեղջիւրին,
Զոր անբան խոզքն ուտէին:
Յետոյ դարձեալ առ հայրենին,
Անկեալ ի գիրկս իւր ստեղծաւղին,
Թէ՝ Հա՛յր, մեղա քեզ ի յերկին.
Եւ գթացեալ հայրն առ նմին,
Ի ձեռս նորա ետ զմատանին,
Զեզն եզէն զպարարակին,
Եգիտ զմեռեալն զիւր որդին:
Նոյնպէս գտաւ այն ծերունին՝
Անուանակից Սիմէոնին,
Յաշխատանաց իւրոց չնչին,
Ի յարծաթոյ ժանկահարին,
Ստացաւ զգանձս աստուածային՝
Ի յիշատակ հոգւոյ նմին:
Զսա ետ ի ձեռս քահանային,
Որ յանուանէ Դաւիթ կոչին,
Եւ հայրազատ որդեաց նորին,
Սարգիս անուն քահանային,
Եւ Յոհաննէս սարկաւագին,
Եւ յետ նորա Մարտիւրոսին,
Զոր արժանի լինել նոցին,
Զսա ընթեռնուլ յեկեղեցին:
Յայնժամ յիշեն զգծող սորին՝
Զտառապեալ անձն ի բարին,
ԶՅովաննէս անարժանին,
Զմեղաւք ծածկեալն ի մէջ տղմին:
Տե՛ս ԺԴ. դ-ի յիշ.-ք, էջ 255-6:
139բ Քրիստո՛ս, Որդի՛ Աստուծոյ եւ Աստուա՛ծ ճշմարիտ, ողորմեա՛ ստացողի / աստուածախաւս աւետարանչի, / որ էր աշակեր[տ] Պետրէ վիմի, / որ եւ Մարկոս անուն կոչի՝ / ի բառէ եբրայեցի. / ոմն անուն այլ ծերունի / եղեւ փափագ այնմ բանի, / թէ՝ Երանի որ ունիցի, / իւրն զաւակ ի Սիովնի. / զսա ետ գրել յիշատակի, / զոր ընթեռնուն յեկեղեցի / քահանայք կարգ ըստ կարգի, / եւ զնա յիշեն յայն ժամի, / որ Տէրն յաթոռն ողորմութեան բազմի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 301ա (1519 թ., բոլորգիր, յետագայ կազմողի) Փա՛ռք ամենասուրբ Երրորդութեանն՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, որ ետ կարողութիւն տկար անձին իմոյ՝ Թադէոս քահանայիս Բաղիշեցոյ, որ կազմեցի զսուրբ Աւետարանս ի դուռն Սուրբ Կիրակոսի, ի թվին ՋԿԸ. (1519), յիշատակ պարոն Գորգին /// (շար. թափուած):
Ծնթ. 301ա յիշատակարանի 4 տողից յետոյ շարունակութեան վրայ այլ՝ սպիտակ թուղթ է փակցուած եւ վրան գրուած յաջորդ յիշատակարանը՝ 301աբ:
2. 301ա(1752 թ., նոտրգիր) Յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք տէր Յովսէփին, իուր կողակից Վարդերին, որ ետ զիւր նշան եւ գնեաց զսուրբ Աւետարան՝ յիշատակ իւր որդուն եւ Գրիգորին, որոյ յիշատակն օրհնութեամբ եղիցի: Դարձեալ յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի աս[ա]ցէ՛ք Յովսէփ քահանային եւ իւր կողա[կ]ցին՝ Վարդերուն, եւ որդի Գրիգորին, եւ Բ. Աւդլուն, որ փոխեալն է առ Քրիստոս. եւ դստերաց՝ Կաքւկէն, Մարինոսին, Բ. Աղօթին, Ըթարին՝ փոխեալն է առ Քրիստոս, եւ հօրն՝ Աւդլուն, մորն՝ Լալիսին, եւ պապն՝ Սաւարին, մամուն՝ Գուլաղին, եւ քուերցն, եւ եղբարցն, որ փոխեալն առ Քրիստոս Աստուած, որոյ յիշատակն օրհնութեամբ եղիցի. ամէն: Թվին ՌՄԱ. (1752), մայիսի Դ. օրն, Բ. շաբթի՝ որ գրեցի գիւղս Աղի, ի դուռն Սուրբ Ստեփաննոսին: |301բ| Եւ Աստուած ողորմի աս[ա]ցէ՛ք ինձ՝ մեղապար[տ], անպի[տ]ան եւ անարժան գծօղ Կոսիս (՞) ոչ թէ գործօք, այլ անուանբս միա[յ]ն, որ եկի ի վանք Մե[ծ]ոփա, բազում նախատի[ն]ս կր[ե]ցի, որ Աստուած զձեզ փրկ[ես]ցէ այսպիսի զուր զրպարտանացն: 0րհնեալ է վանայր, որ զայտ յիշատակ գր[ե]ցի. որ ինձ ող[որ]մի ասէ՝ Աստուած իւր ողորմի. ամէն:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «1000/2829», 1ա՝ «ՉՁԲ. – 1333»:
2830
ՅԻՇՈԽԻ ՎԱՆՔ |
ՌԺԳ. – 1564 |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգոր աբղյ:
ԹԵՐԹ՝ 218+2 (կրկն.՝ թ. 1աբ, 1գդ). չգրուած՝ 1բ-1դ, 100բ, 166բ, 217բ, 218բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԹx12 (ԺԹ՝ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. դեղնաւուն: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (18,2x11): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 20-29 (լս-ում՝ տողանշման ասեղի անցքեր): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, 3ական կաշիէ կապիչներով եւ փայտէ գամերով, Ա. փեղկին՝ դրոշմուած պատուանդանով հիւսկէն խաչ, գամուած մետաղեայ երեք հաւասարաթեւ խաչ՝ ընդելուզուած քարերով (2 քար՝ հաւանաբար մարջան. վերինը՝ խաչի կենտրոնում, մէջտեղինը՝ խաչի վերին թեւին միայն, միւս 4 ակնախոռոչները դատարկ, ստորինը՝ պարզ, առանց ակների), վերին խաչի աջ թեւին մետաղէ օղակ՝ վրան ամրացուած տարբեր չափերի սրտաձեւ 3 մետաղէ փլաք. միջուկը տախտակ, աստառը շերտազարդ կտաւ. լուսանցակողերը կարմիր:
Նմուշ 4ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մարկոս Աւետարանիչ՝ 63բ (անաւարտ): Կիսախորան՝ 1ա, 1ե, 64ա, 101ա, 167ա: Լուսանցազարդ՝ տաճար, յուշկապարիկ, խաչ, բուսական թռչուն, վարդեակ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն, կապոյտ, կանաչ, դեղին, սեւ:
Ծնթ. 1ա էջի կիսախորանը անյաջող նկարուած լինելու պատճառով հաւանաբար խոտանէ համարուել: Կիսախորանների տակ ուշ ձեռքով գրուած են աւետարանիչների անունները՝ 1ե՝ «Մաթէօս», 64ա՝ «Մարկս», 101ա՝ «Ղուկաս», 167՝ «Յօահանէս»:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան Յովհաննու Դ. 31-44: Թ. դ.: 1(Ա)+1(Բ), ստացուած 1 թերթի ընդլայնակի կիսումով եւ եզրահատումով. Պհպ. Ա՝ ծալուածքի ելուստը կպած 10բ էջին, Պհպ. Բ՝ կպած 225ա էջին: Մագաղաթ Ա. (22,9x15,1), Բ. (22,6x15,2), երկսիւն. Ա.՝ 21,3x14,9, Բ.՝ 21,5x12, բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Բա), տող՝ 9 (Ա.), 7 (Բ.): Կարդալ՝ Աա, Բբ, Աբ, Բա. «աշակերտքն եւ ասէին. Ռաբբի... զի ինքն իսկ Յիսուս վկա»:
Նմուշ Բա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. նորոգուած Ի. դարում՝ Մատենադարանում. մէջքի վերին եւ ստորին եզրերի կաշին նորոգուած նոր կաշուով, վերականգնուած վերին կապիչը եւ գամը, կազմի կաշին թեթեւակի մաշուած, Ա. փեղկին բազմաթիւ անցքեր՝ նախկինում ունեցած մետաղէ զարդերի հետքեր. լուսանցակողերը գունաթափուած. թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, մանր պատռուածքներ, թերթերի երկայնքը ընդհանուր չափերից երբեմն պակաս է, անհաւասար՝ թ. 5, 6, 20, 21 եւ այլն, արտաքին լուսանցակողերին էջանիշ թելեր՝ թ. 63, 100 (կապոյտ, սպիտակ հիւսկէն), 166 (կանաչ). աւետարանիչներին պատկերելու համար չգրուած, մաքուր թողնուած էջեր են՝ 1դ, 100բ, 166բ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ե-63ա Աւետարան Մատթէոսի:
2. 64ա-100ա Աւետարան Մարկոսի:
3. 101ա-66ա Աւետարան Ղուկասու:
4. 167ա-216ա Աւետարան Յովհաննու (215բ-6ա՝ «Իրք կնոջն շնացելոյ»):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
216աՓա՜ռք ամենասուրբ Երրորդութեանն՝ Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, միում բնութեան եւ ի միում աստուածութեան յաւիտեանս. ամէն: Որ զաւրացոյց զտկարութիւնս իմ՝ հասանել ի վերջին գիր գրոյս այսմիկ: Աստանաւր յանկ ելեալ կատարեցաւ սուրբ Աւետարանս ի լաւ եւ յընտիր աւրինակէ, ի թարգմանչէն մեծի Սահակա հայրապետին, զոր ի փրկչէն ասացաւ, ձեռամբ յոգնամեղ, անիմաստ գրչի եւ անարժան գծողի՝ Գրիգոր սուտանուն աբեղի, ի դուռն Սուրբ Աստուածածնին, որ Խոնարհ Կտուր անուանի, եւ կոչի Յիշոխի վանք. ի թվին Ռ. եւ ի ԺԳ. (1564), ի դառն եւ ի դժար ժամանակի, յորոյ սաստ|216բ|իկ հրամանէ մեծի խոյանդքարին, ելեալ ժողովեցին զքրիստոնէից տղայքն եւ արարին մեծ սուք<մեծ> եւ տրտմութիւն ծնողացն, եւ ազգականաց եւ ամենայն քրիստոնէից, յորոց փրկեսցէ զմեզ Քրիստոս Աստուած յայսմ որոգայթէ. ամէն:
Եւ արդ, աղաչեմ զամենեսեան, որք հանդիպիք սմա կարդալով կամ աւրինակելով՝ յիշեսջի՛ք յաղաւթս ձեր զգծող սորա՝ զանարժան Գրիգոր աբեղայս եւ զծնաւղսն իմ՝ զՄորճիկն եւ զՄարթան, եւ զեղբայրն իմ, եւ որ յիշէ եւ լի սրտիւ Աստուած ողորմի ասէ. նա ինքն յիշեալ լիցի ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 216բ (ԺԶ. դ., բոլորգիր) Դարձեալ յիշեսջիք յաղաւթս ձեր զստացող սուրբ Աւետարանիս՝ զԱլանչին, եւ զհայրն իւր՝ զՅոհանէսն, եւ զմայրն իւր՝ զՆոնոֆարն, եւ զկենակիցն իւր՝ զՄելիհատն, եւ զԱստուածատուրն, եւ զՃերմակն, եւ զԱխիճանն, եւ զԽաչատուրն, եւ զՆուրիճանն, որ ստացան զսա ի հալալ ընչից իւրեանց. եւ եդին յիշատակ ի դուռն Սուրբ Ագսէնտին, ի ձեռն Ստեփ/// (9 տող ծածկուած սպիտակ թղթով) |217ա| եւ խնամով պահողքն աւրհնին յԱստուծոյ, եւ անխնամքն՝ պատժին:
2. 217ա (ԺԸ. դ., նոտրգիր) 9 տող ջնջած:
3. 217ա (1827 թ., շղագիր) Ի թուին հայոց ՌՄՀԶ. (1827), Աղապապն եւ զՄանուկն, երկոքին եղբարքն փոխեցան յաշխարհէս առ Քրիստոս, յորում ժամանակի կարի յոյժ սաստկացաւ ախտ ժանտախտին, եւ գրեթէ ի միում աւուր կոտորէր աւելի քան ըզվատսուն եւ կամ զեօթանասուն մարդ. եւ տեւեաց այսպէս մինչեւ յամիսս չորս կամ հինգ:
4. 218ա(1898 թ., շղագիր) Նուէր Ս. Էջմիածնայ թանգարանին ի յիշատակ ծնօղաց իմոց, 1898թ. 20ն ապրիլի, ք. Քութայիս, Յովսէփ քհնյ Ամիրաղեանց:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «1007/2830», 1ա՝ «ՌԺԳ-1564 Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», 216ա՝ «Վերջ», 216ա՝ «Հմր 3/1013թ.»:
2831
ՏԱԹԵՒ |
ՌՃԸ. – 1659 |
ԳՐԻՉ՝ՄկրտիչԼէհցիաբղյ, Անանուն (լրացնող՝թ. 182-213, 385-7): ՍՏԱՑՈՂ՝Շատիկուանապատիեղբայրութիւն:
ԹԵՐԹ՝ 387-6 (տե՛սՊհպ.). չգրուած՝ 1ա-3ա, 383բ, 387բ: ՊՐԱԿ՝ 3+Ա-ԼԳx12 (Ա, ԺԵ՝ 11, ԺԸ՝ 8, ԼԳ՝ 3)+3: ՆԻՒԹ՝թուղթ. այլ՝սպիտակ՝թ. 1-3, 182-213, 385-7, լուսագծերովեւլուսադրոշմով՝ոճաւորուածզինանշան, մէջը՝եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,7x17,4: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (18x13. միայն 182ա-213բստ. լս.՝յիշագրեր): ԳԻՐ՝բոլորգիր (նմուշ՝ 15ա), լրացնողիանարուեստբոլորգիր՝թ. 182-213 (նմուշ՝ 183ա), լրացնողիշղագիր՝թ. 385-7 (նմուշ՝ 386ա): ՏՈՂ՝ 25: ԿԱԶՄ՝դրոշմազարդշագանակագոյնկաշի, միջուկը՝տախտակ, աստառը՝թուղթ. մասնպահպանակի. լուսանցակողերը. վերինըեկեղեցի, որիտակկապգիր՝ «Յովսէփ», միւսերկուսը՝հաւասարաթեւ, ոճաւորխաչեր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 3 (թ. 1-3) + 3 (թ. 385-7), այլթուղթ. տե՛սնաեւՆիւթ:
Նմուշ 15ա
Նմուշ 183ա
Նմուշ 386ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 4ա: Ճակատազարդ՝ 249ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, 2 աքաղաղ՝ 154բ, կենդանական, տաճար: Զարդագիր՝ կենդանագիր, հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, դեղին, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի մէջքը եւ եզրերը մաշուած, Բ. փեղկի կաշին քերծուած. ունի ԺԸ. դ. նորոգում, որի ժամանակ աւելացուել են թ. 1-3 (չգրուած), 182-213 (անարուեստ բոլորգիր), 385-7 (շղագիր). թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր (յատկապէս՝ ստ. լս-ներում), ցեցի անցքեր, եզրերին մանր պատռուածքներ. արտատպումներ հանդիպակաց էջերին՝ 3բ, 387բ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-39ա [ՆերսիսիԼամբրոնացւոյ. Ատենաբանութիւն] ՅաստուածախումբեւիտիեզերականժողովնՏարսոնի, որեղեւիշրջանիընթացիցժամանակիՈԻԶ. (1177) թվականինհայոց, հրամանաւհամահրեշտակկաթողիկոսինՀայոցԳրիգորիսի՝եղբօրորդւոյսրբոյնՆէրսիսի՝յաջորդիառաքելականաթոռոյսրբոյնԳրիգորի, եւքրիստոսապսակարքայինՀայոցԼեւոնի, սակսմիութեանեկեղեցւոյՀայոցեւՀոռոմոց: ԽօսքԱտենականսրբոյնՆէրսիսի՝այնմքաղաքիաթոռակալիեւաստուածաբանվարդապետի – Ո՜վհա՛րքսուրբք, եւպետքճշմարտութեան... լիցուքխաղաղարարքսորդիքԱստուծոյՀօր, անվաղճանխաղաղութեան... յաւիտեանս՛՛:
Տե՛ս Սրբոյն Ներսեսի Լամբրոնացւոյ, Ատենաբանութիւն վասն միութեան եկեղեցւոյ եւ ճառք ի համբարձումն Քրիստոսի եւ ի գալուստ Հոգւոյն Սրբոյ, Կալկաթա, 1851, էջ 1-72:
Բ. 39ա-45ա [ՆերսիսիԼամբրոնացւոյ]. ԳլխադրութիւնքՀոռոմոց, զորսպահանջենառիմէնջիպէտսխաղաղութեան, ընդորսեւլուծմունքառընթերեդեալք – Նզովեցէ՛քզասօղսնզմիբնութիւնիՔրիստոս... եւդուքձեզէնտուքզիրաւն:
Գ. 45աբ [ՆերսիսիԼամբրոնացւոյ]. Խնդիրքհայոցիհոռոմոց– Ամենայնմեղուցեալքըստիւրաքանչիւրյանցանաց... իՀայաստանսսեռմինչեւիսպառ:
Դ. 45բ-181բ [ՆերսիսիԼամբրոնացւոյ. Խորհրդածութիւնքիկարգսեկեղեցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 441, 1ա-45ա. ա/45բ-60ա: բ/60ա-74ա: գ/74ա-82բ: դ/82բ-99ա: ե/99բ-108ա: զ/108ա: է/108ա-19բ: ը/119բ-27ա: թ/127աբ: ժ/127բ-9ա: ժա/129ա-30ա: ժբ/130բ-1ա: ժգ/131ա-2ա: ժդ/132ա: ժե/132ա-3ա: ժզ/133աբ: ժէ/133բ-4ա: ժը/134ա-5ա: ժթ/135ա-6բ: ի/136բ-7ա: իա/137աբ: իբ/137բ-8ա: իգ/138ա-9բ: իդ/139բ-40ա: իե/140աբ: իզ/140բ-3բ: իէ/143բ-9ա: իը/149ա-50ա: իթ/150ա-1ա: լ/151աբ: լա/151բ-2ա: լբ/152ա-4բ: լգ/154բ-6բ: լդ/156բ-7բ: լե/157բ-8ա: լզ/158բ-60ա: լէ/160բ-7ա: լը/167ա-75ա: լթ/ 175բ-6բ: խ/176բ-81բ:
Տե՛ս Սրբոյն Ներսեսի Լամբրոնացւոյ, Խորհրդածութիւնք ի կարգս եկեղեցւոյ եւ մեկնութիւն խորհրդոյ պատարագին, Վենետիկ, 1847, էջ 1-236:
Ե. 181բ-358ա [ՆերսիսիԼամբրոնացւոյ. Մեկնութիւնպատարագամատոյցաղոթից]
Տե՛ս ձեռ. 441, 45ա-117բ. Ցանկ/չիք: ա/181բ-2ա: բ/182ա-6ա: գ/186աբ: դ/186բ-8բ: ե/188բ-9ա: զ/189ա-95բ: է/195բ-6ա: ը/196բ-7ա: թ/197ա-8ա: ժ/198ա: ժա/198ա-9բ: ժբ/199բ-200ա: ժգ/200աբ: ժդ/200բ-7ա: ժե/207ա-8ա: ժզ/208ա-9ա: ժէ/209ա-10ա: ժը/210ա-5բ: ժթ/216ա: ի/216ա-20ա: իա/220աբ: իբ/220բ-4ա: իգ/224ա-6ա: իդ/226ա-7բ: իե/227բ-8բ: իզ/228բ-9ա: իէ/229բ-30ա: իը/230ա: իթ/230աբ: լ/230բ: լա/231ա-3բ: լբ/233բ-4բ: լգ/234բ-6բ: լդ/236բ-7ա: լե/237ա-8ա: լզ/238ա-9բ: լէ/239բ-43բ: լը/243բ-4բ: լթ/244բ-9ա: խ/249ա-53ա: խա/253աբ: խբ/253բ-4ա: խգ/254աբ: խդ/254բ-5բ: խե/255բ-6բ: խզ/256բ-7բ: խէ/257բ-8ա: խը/258ա-60ա: խթ/260ա-1բ: ծ/261բ-2ա: ծա/262բ-73ա: ծբ/273ա-4ա: ծգ/274բ-5բ: ծդ/275բ-81բ: ծե/281բ-4ա: ծզ/284ա-93բ: ծէ/293բ-6ա: ծը/296ա-312ա: ծթ/312աբ: կ/313ա-4բ: կա/315ա-6ա: կբ/316ա-25բ: կգ/325բ-7ա: կդ/327ա-8ա: կե/328աբ: կզ/328բ-30ա: կէ/330ա-3բ: կը/333բ-4ա: կթ/334աբ: հ/334բ-6ա: հա/336աբ: հբ/336բ-8ա: հգ/338բ-9ա: հդ/339ա-46ա: հե/346ա-7ա: հզ/347աբ: հէ/347բ-8բ: հը/348բ-9ա: հթ/349ա-50բ: ձ/350բ: ձա/350բ-1ա: ձբ/351աբ: ձգ/351բ-8ա:
Տե՛ս Սրբոյն Ներսեսի Լամբրոնացւոյ, Խորհրդածութիւնք ի կարգս եկեղեցւոյ եւ մեկնութիւն խորհրդոյ պատարագին, Վենետիկ, 1847, էջ 237-516:
Զ. 358ա-83ա [ՆերսիսիԼամբրոնացւոյ]. ՀարցաքննութիւնառօրէնսՔրիստոսիեւհաստատութիւն [եկեղեցականաստիճանաց]
Տե՛ս ձեռ. 632, 355բ-80բ. ա/358ա-68բ: բ/368բ-76ա: գ/376բ-83ա:
Տե՛ս Սրբոյն Ներսեսի Լամբրոնացւոյ, Խորհրդածութիւնք ի կարգս եկեղեցւոյ եւ մեկնութիւն խորհրդոյ պատարագին, Վենետիկ, 1847, էջ 517-555:
– 384ա-7աՑանկէսուրբգրոյս [Ա.-ՃԼ.] – Ա. ԳլուխԱ. ԵւառաջինվասնսիրոյեւմիաբանութեանՀայոցընդՀոռոմոց... ՃԼ. Վասնինոյնխորհուրդդարձեալ, յորումթէզմերազգունիմքիշխանութիւնդատելեւոչայլս (385ա-7բ՝ԽԷ.-ՃԼ. գլուխները՝շղագիր, նորոգող-լրացնող-կազմողիձեռքով, տե՛սՅետգյյիշ.՝ 387ա):
Ծնթ. Լս.-ում բնագրային լրացում-յաւելումներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
45բՅիշատակարանսայլուրուքէ: Զստացողիսկեանք, զստացօղսնիւրյոգի, զստացօղսՆէրսէս, յոյժվերջացեալյաշակերտութիւնեւյորդիութիւնհամանունսուրբհօրս, որոյփափագմամբտառիցստրփանօք, հարեալյոգիսիրով, յաւելիզսաիմթերսաստուածայինշտեմարանաց՝ըստկրկնակինեւսմաղթելովամբարել: Արդ, եղիցիյիշատակերիցնիմիբանյօդաւորելմեզզսոյնտուողինեւստացողին՝ընդաշխատելումն. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
45բՍտացողացեւգրչիսՔրիստոսԱստուածգթութեամբողորմեսցի. ամէն:
60աԶսուրբգրոցսստացօղսնզսուրբուխտնՇատկունորաշէնանապատիսմիաբանեղբայրութիւնս, հանդերձգծագրիւս, ծնողիւքիւրովքյիշեցէ՛քիՔրիստոս:
156բԻսուրբպատարագնզողորմելիգրիչսիսուրբեղբարցդյիշելաղաչեմ (նման՝ 119բ, 160ա):
175աԶընթերցո՛ղքդ, զսրբասնո՛ւնդհարքեւեղբարքդ, իծունկսանկեալաղաչեմյիշելառաջիՔրիստոսիզգրիչս, ծնողիւքիմովքշնորհէզմեզթողութիւն (նմանիք՝ 215բ, 274ա, 312բ):
253աԳրիչսեղկելի, / սուրբաղօթիցդծարաւի, / շնորհեցէ՛քինձսիրալի:
262աՈ՜վընթերցո՛ղդ, յորմէօգտիս, / եւբերկրեսցիսմ[տ]օքդընդբանիս, / յորժամկացցեսիսուրբբեմիս / եւխօսեսցիսմտօքյերկինս, / յիշեա՛եւզգրիչսընդհամայնիս:
338աՈ՛վսիրակա՛նեղբարք, յոյժկարօտիմյիշելզգրիչսիձէնջմիշտեւհանապազ, վասնփոքուաշխատութեանսզբազումնշնորհեցէ՛քաղքատիս, զիառատքէք:
358աՀայցեմզսուրբեղբարսդգրիչսբծաւոր, / սրբելաղօթիւքդզանձնիմմեղաւոր, / յիշելեւզծնօղսիմիմաղթանսբանաւոր, / ողորմութիւնշնորհելյայնօրնահաւոր:
383աՆերսէսորէտեսօղ: ԹվինՌՃԸ. (1659), նոյեմբ[երի] Ա. աւարտեցաւիփառսՔրիստոսիփրկչինմերոյ, ձե[ռա]մբՂազարիորդւոյ՝ԼէհցիՄկրտիչապեղիս, իվանսնՏաթեւուիՂաբան, յօրնԳ.շաբթի, յորումձիւնանկանէր: ԵրախտաւորացմերեւաշխատաւորիսպասաւորՅակոբինՏէրտացէվարձսընդգրչիս, ասացէ՛ք. ամէն:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 860՝ 60ա, 358ա, 383ա էջերի յիշ-ները:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 3բ(1773 թ., շղագիր) ՍտացայզսուրբգիրքսՍանահնեցիՅովսէփարքեպիսկոպոսԱրղութեցի, միաբանՍուրբԷջմիածնիեւաշակերտտեառնՍիմէօնսրբազանեւբազմաշխատկաթուղիկոսիամենայնՀայոց. 1773, ՌՄԻԲ.:
2. 387ա(ԺԸ. դ. կէս, շղագիր) Իվերջցանկիսզաշխատօղսեւզգծօղսյիշեցէ՛քիՔրիստոս, յորմէեւդուքեղիջի՛քյիշեցեալքիկրկնակիկեանսձեր, իգթութիւնսեւյողորմութիւնսնորին:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝4աութանկիւն՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻԾԱՌԱՅՅՈՎՍԷՓՎԱՐԴԱՊԵՏ 1215 (1766)», 4անախորդիներքեւում, բոլորակ՝անընթեռնելի:
ՆՇՈՒՄ՝1ա՝ «Հմր 3», 1ա՝ «ՌՃԸ-1659 Մ[եսրոպ]եպիս[կոպոս]», 1ա՝ «1008/2831»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝Բ. փեղկիաստառին՝ «ԺԵ. (15) եւԽԱ. (41) գլ[ուխք] տե՛սվասնհոգւոյ. գայիշխանաշխարհիսեւյիսինչոչգտ"»:
2832
ԱՂԹԱԼԱՅ |
ՌՃԺԶ. – 1667 |
ԳՐԻՉ, ԾԱՂԿՈ՞Ղ՝ՍարգիսերէցԱխտալեցի:
ԹԵՐԹ՝ 250+2 (կրկն.՝թ. 216, 228). չգրուած՝ 71ա, 192ա, 249ա-50բ: ՊՐԱԿ՝Ա-ԻԱx12 (Զ՝ 13, ԻԱ՝ 11): ՆԻՒԹ՝թուղթ. թ. Ա, Բ, 71՝մագաղաթ. թուղթըլուսագծերովեւլուսադրոշմներով՝ 1. «PA», երկուգրիմէջտեղումերեքնուկ, 2. թագապսակուածաստղ, տակըմահիկկամթագինմանուողպատկեր, որիտակէլաստղեւմահիկ, 3. «GB», երկուգրիմէջտեղումերեքնուկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 20x14,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (13,8x9,8): ԳԻՐ՝բոլորգիր (նմուշ՝ 24ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝դրոշմազարդշագանակագոյնկաշի, մետաղէ 2 բոլորակահիմքգամովեւ 1 կաշիէկապիչով, միջուկը՝տախտակ, աստառը՝շերտազարդմետաքս. լուսանցակողերը՝եռանկիւնեւշեղանկիւննախշազարդ (կարմիր, կանաչ, սեւ): ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ԱԲ. (սկ.), մագաղաթ:
Նմուշ 24ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Խորան (անաւարտ-գծանկարային)՝ Պհպ. Աա: Մատթէոս՝ 1բ, Մարկոս՝ 71բ (մագաղաթի վրայ), Ղուկաս՝ 117բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 192բ: Լս-ային՝ Գաբրիէլ հրեշտակ՝ 119բ: Կիսախորան՝ 2ա, 72ա, 118ա, 193ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական թռչուն, տաճար, խաչ: Զարդագիր՝ կենդանագիր, թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, դեղին, կապոյտ, սեւ, նարնջի, շագանակագոյն, մանուշակագոյն:
Ծնթ. Ձեռագրի նկարազարդման, նաեւ՝ գրչի եւ ծաղկողի նոյնականութեան մասին տե՛ս Աստղիկ Գեւորգեան, Անանուն հայ մանրանկարիչներ, Մատենագիտութիւն. Թ-ԺԷ. դդ., Գահիրէ, 2005, էջ 500:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին փոքր ինչ մաշուած, տեղ-տեղ քերծուած, կաշիէ 2 կապիչներից վերինը ընկած, Ա. փեղկին՝ հաւանաբար նախկինում եղած մետաղէ խաչի 4 անցք, թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, ցեցի անցքեր, առաջին երկու թերթը՝ Ա, Բ, ծառայում են որպէս պահպանակ, բայց միաժամանակ ձեռագրի մասն են. առաջին կազմման ժամանակ թերթերի մի մասը եզրահատուած, որի հետեւանքով լուսանցազարդերի մի մասը վնասուած. արտաքին լուսնացակողերին էջանիշթելերի հիմքեր եւ անցքեր (թելերը՝ ընկած) թ.՝ 19, 82, 136, 202:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. Աբ-ԲբԳլուխք: ԲբՆախադրութիւն: 2ա-69աԱւետարանՄատթէոսի:
2. 69աբԳլուխք: 70աՆախադրութիւն: 70աբԹելադրութիւն: 72ա-114բԱւետարանՄարկոսի(113բ-4բ՝ «ՅարուցեալՅիսուս»):
3. 114բ-6աԳլուխք: 116աբՆախադրութիւն: 116բԹելադրութիւն: 118ա-90բԱւետարանՂուկասու:
4. 190բ-1աԳլուխք: 191աՆախադրութիւն: 191բԹելադրութիւն: 193ա-246բԱւետարանՅովհաննու(246աբ՝ «Իրքկնոջնշնացելոյ»):
– 247ա [ՀամաբարբառԲժշկութեանեւՀանգստեանԱւետարանաց]
ա. 247աԲժշկութեանԱւետարանայսպէսգի՛տ – Մա[տ]թէոսԺ., ԿԸ., ՀԵ... եւգտանեսզծնէկոյրն:
բ. 247աՀանգստեանայսպէսգի՛տ – Մա[տ]թէոսիԺԷ., ՃԻ., ՄԺԳ... չորքդէմխաչին... ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
247բՓա՜ռք, համագոյ, համազոյգ, համակշիռ, անբաժանելիեւմիասնականսուրբԵրրորդութեան՝ՀօրեւՈրդոյեւՀոգոյնՍրբոյ, յայժմեւմիշտեւյաւիտեանսյաւիտենից. ամէն: Արդ, գրեցաւսուրբԱւետարանսիզարդեւիպայծառութիւնսուրբեկեղեցոյ, իպարծանսազգիքրիստոնէազարմոյ. սայէհիմնհաւատոյ, սայէճրագմարմնոյեւղամբարհոգոյ, սայէդրախտեդեմական, սայէաղբիւրանմահական, սայէԲաննԱստուծոյեւբարբառնՔրիստոսի, սայէպարիսպամրութեանեւպսակհաւատացելոց, զիսովաւյաղթեսցուքանօրէնթշնամոյն. սաէճանապարհճշմարտութեան, սայէառաջնորդեւլուսաւորիչհոգոցմերոց, զիսովաւգտցուքհանգիստանձանցմերոց, զիսովաւմտցուքիկեանսնյաւիտենականս: Փա՜ռքամենակալինՏեառնԱստուծոյմերոյ, որետկարողութիւնտկարիսեւանարժանիս:
Արդ, եւես՝սուտանունՍարգիսէրէցսԱխտալէցի, որզանունսու|248ա|նիմեւոչզգործս, որպէսասէԳիրն, թէ՝Մեռեալեմհոգովսմիայնկամմարմնովս, նոյնպէսեւեսկամնեխեալեւփտեալ, որչեմարժանիքահանայկոչելոյ, այլակնունիմիՏեառնէԱստուծոյմերմէ, որնայէյոյսեւապաւէնյուսացելոցիւրոց. թէպէտեւեսմեղաւորեմ, այլնամեղացքաւիչէ, որպէսվկայենԳիրքն, թէ՝Ո՛չկամիմեսզմահմեղաւորին, այլզդառնալնորաիչարճանապարհէն. նոյնպէսեւձեզողորմեսցիյոյսնամենեցուն. ամէն: Զորեւես՝անարժանսեւանպիտանս, գրեցիսուրբԱւետարանսիգեօղնԱղթալայ, իդուռնսուրբնահատակացն՝ՍահակայեւՅովսեփայ, եւայլսրբոցն, որքաստկանհաւաքեալ: Աւարտեցաւգիրքսիթվինհայոց՝ՌՃԺԶ.ին (1667), իհայրապետութիւնՀայոցտեառնտէրԱկոբի, իառաջնորդութիւնսուրբուխտիսՀախպատայ՝տէրԱւետիսարհեպիսկոպոսի: Արդ, երեսսանկեալաղաչեմզամենեսեանսդ, որքհանդիպիքսմակարդալովեւկամօրինակելով, յիշեցէ՛ք |248բ| զիս՝զանպիտանս, եւհայրնիմ՝տէրԿիրակոսքահանայն, եւմայրնիմ՝Բանաւշայն, եւկողակիցնիմ՝Հիրիքնազանն, եւեղբայրնիմ՝Ասծատուրն, Սահակսարկաւագն, Մինասսարկաւագն, Կիրակոսնեւորդիքնիմ՝Թումայսարկաւագն, Թամազն, եւեղբայրորդիքնիմ՝Գասպարն, Զուրապն, Աստուածընդերկայնաւուրսարասցէձեզեւնոքայ: Ովորզմեզարժանիառնէքյիշելոյ, եւդուքյիշեալլիջիքիՏեառնէԱստուծոյմերոյ, որէաւրհնեալյաւիտեանսյաւիտենից. ամէն:
Ո՜վսո՛ւրբհայրքեւեղբայրք, խնդրեմիձէնջ՝թողութիւնշնորհեցէ՛քսղալարանացսեւխոշորութեանգրոյս, եւթանաքիս, եւայլբանիպակասութեան, զիկարմերնայսէր. Բ. եւերեքօրինակէընդրեցիեւապայգրեցի՝ոնցօրինակնէր, հանցսայէ, Քրիստոսնվկայէ:
Սարգիսէրէցսանպիտան, / տեսանողացոտիցկոխան. / եւորառնէքյիշմանարժան, / եւձեզաւրհնէանմահարքայն: / Վա՜յզիս՝մեղաւորիս, / եւամենայնմեղսասիրիս. / Հայրմեր, որերկինքդես, սուրբեղ՛՛:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 116բ(ԺԸ. դ., բոլորգիր) Ես՝ՆուրալուորդիՍարգիսս, Աստուածածնիտօնկիրակիօրնգնեցի. պատարագնիմնա, որգամԱխտալայ,ՆորաշէնԱստուածածնինուխտնէլկատարեմ, ժամնէլառնեմք: Քանիիմզուռիաթնկայ, էսբանիսխափանողնաստուածուրացլինի:
2. 117ա(ԺԸ. դ., նոտրանմանբոլորգիր) Ես՝պարոնՆաբիս, եկիտէրՍարգսիտուն, տէրՍարգիսն՝իմհոգեւորհայրբռնեցհամասալայ, ովորայլեւայլբռնէէսբանս, ինքնսեւերեսլինի:
3. 1ա(1801 թ., շղագիր) ՅիշատակէսուրբԱվետար[ա]նսԲաստամենցՍտեփանին, իձեռնԴուշէթուավաքքահան[այ]՝տէրՇմօվանիձեռն, որքանիկարդ[այ] ինքն, կամիրորդին, մերնջեցլուցնողորմիասեն: ԹվինՌՄԾ. (1801):
1ա(մէկտող՝վրացերէն, մխեդրուլի, ԺԹ. դ) «Բաստամենց Ստեփանայի նուեր (՞) է»:
Ծնթ. 250ա (ԺԸ. դ., նոտրգիր, 9 տող յիշ., ջնջած, զանազանելի միայն առանձին տառեր):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝1ա, 2ա, 72աութանկիւն, երկուտողվրացերէն, մխեդրուլի, ԺԹդ․ «Տէր ///»:
ՆՇՈՒՄ՝կազմիմէջքին (հակառակդիրքով)՝ «Հմր 62», Աաթերթ՝ «2832»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝Աաթերթ՝ «ՂուկասիհանգըստանՃԾԱ., տաճարիՄԽԸ., իծննդեանՏէրնմերո, ՕհանիհանգըսԽ, ՄաթէոսիհանգըստենՃԽ., տաճարիՂԲ., ՄԽԲ. տաճարին, ՄարկոսիհանգըստինԽԳ., տաճարինՃԼԷ.», 4ա, 5ա՝ «ԻծննդեանՏեառնմերոյՅիսուսիՔրիստոսի». այլէջերումեւս՝նմանօրինակ, բովանդակութեանըվերաբերողյետագայիձեռքովգրչափորձեր:
2833
ԺԶ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Անդրէաս (՞):
ԹԵՐԹ՝ 223. չգրուած 42ա, 170ա: ՊՐԱԿ՝ [Ա]-ԻԱx12 (Ա՝ 6, Բ՝ 7, Գ, ԺԸ, ԻԱ՝ 13, Դ՝ 11, Ե՝ 8, Զ՝ 10, ԺԷ՝ 14, թռիչք՝ ԺԲ, ԺԳ)+9: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (21x14,5. անկանոն): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 104ա), յաւելագրութեան՝ նոտրգիր՝ 153բ-4ա, 162բ-3ա, 169բ (նմուշ՝ 169բ): ՏՈՂ՝ 23-30: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, մէջքը եւ եզրերը մուգ շագանակագոյն կաշի (Ի. դ.), միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ կարմիր մետաքս (նորոգման ժամանակ ամրացուած նոր վանդականախշ կտաւի վրայ). լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա-Գ+Դ-Զ, դեղնագոյն թուղթ, աւելացուած նորոգման ժամանակ (Ի. դ.):
Նմուշ 104ա
Նմուշ 169բ
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան-գլխազարդ՝ 72ա, 131ա: Ճակատազարդ՝ 17ա, 37ա, 61ա, 85ա, 100ա, 117ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, յուշկապարիկ, խաչ, վարդեակ: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. 1970ական թթ. նորոգուած Մատենադարանում. կազմը նորոգուած հին եւ նոր կաշիների զուգակցուածով. հին կազմից պահպանուած փեղկերի երեսների կաշիները, որոնք նորոգելուց յետոյ դրուել են սխալ դիրքով (կապիչների եւ գամերի անցքերը մէջքի կողմ), հին կարմիր մետաքսէ կտաւը ամրացուած նոր վանդակազարդ կտաւի վրայ, պահպանակները՝ աւելացուած, հիմքերը՝ ամրացուած, եզրերը՝ լրացուած. լուսանցակողերը գունաթափուած, կեղտից գրեթէ սեւացած: Սկզբից եւ վերջից պակասաւոր, թափուած թերթ(եր) ընդմէջ թերթից՝ 8-9 (4-5 թերթ), 9-10 (1), 11-12 (1), 26-27 (1), 201-202 (1), 215-216 (1), թերթեր խառն. կարդալ՝ 12-16-13-14-15-17, 219-222-220: ԺԱ. պրակին յաջորդում է ԺԴ. պրակը՝ ԺԲ. ԺԳ.՝ թռիչք. թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, մանր պատռուածքներ, ցեցի անցքեր, խոնաւութեան հետեւանքով գիրը որոշ թերթերին աւելի կամ պակաս չափով լուծուած, խորագրերի եւ երբեմն՝ երեւի ճակատազարդերի պատկերման համար բաց թողնուած, չգրուած տեղեր՝ 21ա (6 տողի չափ), 23ա (3 տող), 28բ (4-5 տող), 48բ (6 տող), 66ա (3-4 տող), 148բ (6 տող), 165բ (5 տող), 179բ (7 տող), 195բ (3 տող), 196բ (13 տող). թերթերի եզրահատման հետեւանքով լուսանցազարդերի մի մասը վնասուած, թ. 153-4, 162-3, 169-170 զոյգ են՝ նախկինում մէկ թերթ են եղել, յետոյ շերտազատուել են:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-223բ [Ժամագիրք ատենի]
Տե՛ս ձեռ. 435, 4ա-156բ. Ա. 1-3/, 4. ա/չիք (թափ.) բ/1ա-11բ (սկ. թափ.1ա՝ «///առներ զմեզ/// մեզ ըստ հեզութեան/// մ ողորմութեան քում... քննեցին զանօրէնութիւն///»*), (8բ՝ «...զի զերկարութիւն տուընջեանս խաղաղութեամբ եւ ամենայն մտադիւր զու///», 9ա՝ «///եւ զխոնարհս տեսանէ յերկինս եւ երկրի...», եւ 9բ «...Պարծեսցին ի քեզ սիր///», 10ա՝ «///Զաղաւթս իմ Տեառն տաց...»): գ/12ա-7ա (սկ. թափ. 12ա՝ «///Փառք Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն սրբոյ... Եւ եւս խաղաղութիւն...» տե՛ս տպ. էջ 102): դ/17ա-20բ: ե/20բ-5ա: զ/25ա-37ա (26բ՝ «...որոց աղաւթիւքն եւ///» 27ա՝ «///Անկեալ առաջի քո բարերար...»): է/37ա-48բ: ը/48բ-61ա: թ/61ա-71բ:
* Տե՛ս տպ. Ատենի Ժամագիրք, Վաղարշապատ, 1891, էջ 62-101:
Բ. 72ա-196ա [Սաղմոսարան]
Տե՛ս ձեռ. 435, 158ա-277բ ա/72ա-153ա, 154բ-62ա, 163բ-9ա, 170բ-96ա: բ/չիք:
ՅԱՒԵԼԵԱԼ ունի՝
– 196ա [Սաղմոս]– Փոքր էի ես եղբարս իմ եւ կրսեր ի տան հաւր իմոյ... Եւ հատի զգլուխ նորայ. Եւ բարձի զնախատինս յորդոցն Իսրաէլի: Տունք Ե.:
Ծնթ. 196ա (Սղ-ից առաջ) Յայս Սաղմոսս ինքնագիր Դաւթի է, արտաքոյ թըւոյ ի ժամանակի, զի ել նա նահատակ ընդդէմ Գողիադու, առաջի Սօուղա եւ ամենայն զօրացն Իսրայէղի:
2. 196բ-223բ [Տօնացոյց]
Տե՛ս ձեռ. 2441, 3ա-196ա. 1. ա-զ/չիք: 2. ա/196բ-8բ: բ/198բ-201բ: գ/201բ (թափ. «...ծնընդեան ահ. ակ. արեգական արդար///»): դ/202աբ (սկ. թափ. 202ա՝ «///արհնեցէ՛ք զՏէր յա[ր]հ[ն]ութիւն նոր զիսք առակ...»): 3. ա/202բ: բ/202բ-3ա: գ/203ա-5ա: դ/205ա-12ա: 4. ա/212ա-3բ: բ/213բ-4բ: գ/214բ: դ/215աբ, 216ա (215բ՝ «...զբերան իմ բացի առօւ///», 216ա՝ «///այր մի փարսով ծնընի հոգոյն...»): ե/ 216ա-7բ: 5. ա/217բ-9բ: 6/219բ, 222աբ: 7. ա/222բ, 220ա: բ/220ա-1ա: գ/221աբ: դ/221բ, 223ա: 8. ա/223աբ: բ/223բ (վջ. թափ. «...ինդոսի եւ դոմնայի եւ գղերկիսի քահանային եւ երկուց///»), գ/չիք: դ/չիք:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ. ԺԸ. դ., նոտրի տարրերով բոլորգրով.
1. 153բ-4ա [Հաւատամք] – Խոստօվանիմք եւ հաւատամք ամէնակատար սիրտիւ զՀարն... զհատուցումըն գործոց արդարոցն կենաք հաւիտենական եւ մեղաւորացն տանջա[ն]ք յաւիտենական:
2. 162բ-3ա [Փառաբանումն Գաբրիէլ հրեշտակապետի] – Ես իսկի չեմ արժան քեզ առնուլ բերան, էտ ինչպէս պան էր Գապըըրել հրեշտակ... Թիվին ՌՄՃԽ. (1791) Հարապետին վախջանվիլը:
3. 169բ [Վասն մարդկային կենաց] – Մարդ կայ սուտօվ կապրի, մարդ կայ՝ ըղուրդօվ, մա[ր]դ գայ գըմեռնի է, մասնը հաղըրդօվ... ըստեղծօղ Տիեառըն մեղահոր անձինիս Տէր արի օգնագան Գափըրել հրեշտակ:
Ծնթ. 165բ ստ. լս, 2 տող այս յաւելագր-ների անարուեստ բոլորգրով. «Երգիրըն ման գուգաս ոտնայկող գանես արթարոց, մեղայորաց հոգիգին գն հանես մեղաոր տէր Սարգիսիս|166ա| ինչպէս ալ կանես»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
125ա Անդրէասս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
71բ (1626 թ., նոտրգիր) Աստուած փառօորէ Սմօոն միայնակէցն, որ առօ Ժամու գիրքս՝ յիշատակ հոգոյն ի թվ[ին] ՌՀԵ. (1626):
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ, էջ 208:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Աա, 1ա՝ «2833»,Պհպ. Գա՝ «Ունի կար եւ աստառ 2833», 174բ՝ «Հաղորդ արա՛ զիս Տէր յամենայն երկիւղածաց քոց, որոց պահեալ են զպատիրանս քո»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 6բ, 8բ, 71բ, 171բ, 172ա, 173բ, 174ա, 178ա՝ այբուբեն, խզբզոց, 45ա, 57բ, 60բ, 65բ-6բ, 70ա, 78բ, 98ա, 115ա-6ա, 152ա, 162ա՝ տառեր, 67ա՝ «Ես Խաչուր» (այսպէս), 126բ՝ «Փանի փանիսափանի», 145ա՝ «Մարտի Դ. շողկը տունըն անկաւ մեծ պահոց մէկ շապաթ անցաւ մէկ շափտին Գ. շապաթ օրըն. ամէն», 164բ՝ «Թվ. ՌԺԶ.», 174բ՝ «Ես՝ Պօղոս, օրդի Շահի, ես Պո ե|175բ| Ես՝ Վարդան, օրդի փաշի: Ես՝ Սհիդ, որդի Սապսուղ: Ես՝ Յաբօբ, որդի Շուկի: Ես՝ Արայպետ որդի», 203ա՝ «Ես Վարդան, ես Օվանէս, Ես Կիրիկոր, Ես Յակօբ, ես Պողոս, ես Կասպար, ես Սանում, ես Խաչդուր, ես Բաղդիր», 221ա (նոտրգրով)՝ «Գիրքս յիշատակ հարազատ է ի Կիրիգորն» (մի քանի բառ անընկալելի):
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ գծանկարային ոճաւորուած նախշազարդեր, լզ.-ի կրկնօրինակումներ՝ 25ա, 36ա, 141ա-2ա եւ այլն), 123բ (անընկալելի):
2834
ԺԸ. դարի վերջ |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Մկրտիչ վրդ. Պօլսեցի Առաքելեան:
ԹԵՐԹ՝ 161 (գրչի էջակալում՝ 1-305, որ է՝ 5ա-159ա). չգրուած՝ 1բ-2ա, 4ա, 106աբ, 159բ-61բ: ՊՐԱԿ՝ 4+Ա-ԺԴx12 (Թ, ԺԴ 6)+1: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ ոճաւորուած զինանշան, մէջը՝ եղջերագաւաթ, վերեւում՝ անընկալելի գրութիւն. թ.՝ 1-4, 160-1՝ այլ, սպիտակ թուղթ, թ. 155-9՝ կապոյտ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թ. 1, 161՝ բուսական ոճաւորմամբ զինանշան, մէջը թեւատարած արծիւ, ներքեւում՝ «GIOR MAGNANI», թ. 2, 3, 4՝ «VG», թ. 160՝ «ALMASSO», թ. 155-9՝ ոճաւորուած զինանշան, մէջը՝ եղջերագաւաթ, որից վեր լատինատառ անընկալելի գրութիւն: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,1x18,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (19,4x15,8. կարմրով սահմանագծուած. թերթերի բ. էջերին յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 3ա): ՏՈՂ՝ 40: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի՝ փեղկերին ոսկեգոյն եզերազարդով (նաեւ՝ մէջքին), միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, լուսագծերով, մասն կազմաստառի, Աա եւ Բբ երեսները կազմաստառի ծաղկաթղթի շարունակութիւնը:
Նմուշ 3ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – աթոռին բազմած մարդու նկարի մատիտով ուրուագիծ՝ 4բ (տակը գրուած. «Վարդան վարդապետ, շնորհաց օդարան, / մեկնէ զՄովսիսի Հինգ գրոցն բան»): Ճակատազարդ՝ 5ա, 56ա, 79բ, 86ա, 92ա, 107ա: Զարդագիր՝ մարդագիր (5ա): Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, դեղին, սեւ, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին թեթեւակի քերծուած, անկիւնները՝ քիչ մաշուած, լուսանցակողերը գունաթափուած, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը մգացած, լուսադրոշմները՝ դժուարընկալելի, տեղ-տեղ թանաքի եւ ներկի հետքեր. վերին հիմքին կարուած, ձեռագրի ամբողջ երկայնքով ձգուող մետաքսէ 2 կանաչ էջանիշ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-105ա [Վարդանայ Արեւելցւոյ Մեկնութիւն Հնգամատենին]. Մեկնութիւն Արարածոց, արարեալ լուսաւոր վարդապետութեամբ Վարդանայ [Արեւելցւոյ] Հայոց վարդապետի.
Տե՛ս ձեռ. 1139, 2ա-102բ 1/2բ: ա/2բ-3բ: բ/5ա-55ա: 2/55ա: ա/55բ: բ/56ա-78բ: 3/79ա: ա/79բ-85ա: 4/85բ: ա/86ա-91ա: 5 /91բ: ա/92ա-105ա: Յիշատակարան/105ա:
Բ. 105բ-59ա Մեկնութիւն Յոբայ, արարեալ Վանական վարդապետի
Տե՛ս ձեռ. 1166, 1ա-99ա Յառաջաբ./105բ: 1/107ա-14ա: 2/114ա-6ա (խորագիր՝ «Յորդորակ»): 3/116ա-8բ: 4/118բ-9բ: 5/119բ-22ա: 6/122ա-3ա: 7/123ա-6ա: 8/126ա-7ա: 9/127ա-9ա: 10/129ա-30ա: 11/130ա-1բ: 12/131բ-2բ: 13/132բ-3բ: 14/133բ-4բ: 15/134բ-6բ: 16/136բ: 17/137աբ: 18/137բ-40ա: 19/140ա-3բ: 20/143բ-4ա: 21/144ա-5ա: 22/145ա-6ա: 23/146աբ: 24/146բ-8բ: 25/148բ-52բ: 26/152բ-6բ: 27/156բ-9ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա (խորագրին կից) Ի վայելումն Ակնցի Սառաֆ-Առաքելեան Պօլսեցի Մկրտիչ վարդապետի:
85ա (բնագրին կից, վջ.) Եւ ակնկալութիւն նորա եւ իւրոցն եւ Վարդանայ վարդապետի ողորմութեամբ ի նմանէ եւ ինձ՝ տառապեալ ոգւոյս. փառք յաւիտեանս. ամէն:
91ա (բնագրին կից, վջ.) Եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք, եւ մեզ մեղուցելոցս ողորմութիւնն ի նմանէ. այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա (շեղանկիւն)՝ «Քրիստոսի ծառայ / Մկրտիչ վարդապետ, / 1815», 159ա բոլորակ, ներսից ոճաւորուած, թանաքի տարրալուծման արդիւնքում դժուարընթեռնելի «///Ծ/// երոս 1764» (՞):
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «1086/2834», կողքում՝ «ԺԸ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ խզբզոց, 3բ՝ «Ասաց եւ եղեն»:
2835
ՇՈՒՇԻ |
ՌՄՁ. – 1831 |
ԳՐԻՉ՝ԳրիգորՏէր-ԱւագեանՆախիջեւանցի:
ԹԵՐԹ՝ 128 (գրչիէջակալում՝ 2-248, որէ՝ 2ա-125բ). չգրուած՝ 1բ, 126ա-8բ: ՊՐԱԿ՝ 1-16x8: ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսադրոշմներով՝ 1. «1827», 2. «УФАН», 3. « Вф» մէջտեղումանընկալելիպատկեր, 4. «КИ», ներքեւում՝ «1830 СЕГАНС.»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,7x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (16,5x11,5. անկանոն. սեւովսահմանագծուած. ստ. լս.՝յիշագրեր): ԳԻՐ՝նոտրգիր (գրչափոխութեամբ. նմուշ՝թ. 1-108՝ 5ա, 109-125՝ 111ա): ՏՈՂ՝ 1ա-108ա՝ 22-27, 109ա-23բ՝ 19, 124ա-5բ՝ 28-33: ԿԱԶՄ՝դրոշմազարդշագանակագոյնկաշի, միջուկըստուարաթուղթ, աստառըթուղթ. լուսանցակողերը՝կարմիր:
Նմուշ 5ա
Նմուշ 111ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին ցեցակեր, տեղ-տեղ քերծուածքներ, մէջքի ստորին մասը պոկուած, մաշուած, լուսանցակողերը գունաթափուած, ձեռագիրը վերջից պակասաւոր. թղթի սկզբնական թերութիւնները գրչի ձեռքով կարկատուած, թերթերի եզրերը մաշուած, փոքր պատռուածքներ, ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-107բ [ՅովսէփայԱրցախեցւոյ. Գիրքտեսականփիլիսոփայութեան]
1. 1ա [Տիտղ.] Գիրքտեսականփիլիսոփայութեան, հաւաքեալիՅօսեփայաստուածիմաստվարդապետէԱրցախեցւոյ, իյօգուտհետեւողացարտաքինգրոցգիտութեան, դիւրալուրոճիւ, բաժանեալյերկուսգիրքս, որոցառաջիննէՏրամաբանութիւն, եւերկրորդն՝Համաբնաբանութիւն:
– 2աբՅառաջաբանութիւնգրոցս – Ծանի՛ր, ո՛վընթերցօղ, զիորպէսաներեւոյթքնԱստուծոյ... եւերկրորդն՝համաբնաբանութիւն:
2բՀեղ.-ից. «ՍկիզբնարարեալհնգիցեզերացնՊորփիւրոսի»:
2. 3ա-44ա [Գիրքառաջին. Յաղագստրամաբանութեան]
–3ա-4բ [Յառաջաբանութիւն] – Ամենայնստեղծականգործքեւպատճառքանդրադարձինառմիմեանս... եւզգացողականզօրութիւնիմչկայր:
ա. 4բ-44աՅաղագսհնգիցեզերացնՊորփիւրոսի, որքենսոքա՝սեռ, տեսակ, տարբերութիւն, յատուկեւպատահումն – Արդ, սոքակոչիններածութիւնքՊորփիւրի, իբրզիհամբակք... իհակասութիւնարկանենզանզգոյշս: ՎերջՏրամաբանութեան:
3. 44բ-107բ [Գիրքերկրորդ]
–44բ-6բԲնաբանութեանմասունքաննիւթաւորբոլորի... – Զիորպէսգոյացականտեսակնէառաջինիգոլն... եւամենայնանկենսաւորքայլաշարժք:
ա. 47ա-76բՅաղագսհամաբնաբանութեան – Ոմանքկամեցաննոյնացուցանելզհամաբնաբանութիւնընդտրամաբանութեան... յաւիտենիւքանզնոսա: Յաղագսհակասութեանն... ունինզանպատշաճգոլ: Վերջհամաբնաբանութեան:
բ. 77ա-99աՅաղագսպատճառացբարոյականգիտութեան – Պատճառքբարոյականգիտութեան... այլիպակասութենէանձնիշխանութեան: Աւարտբարոյականուսման:
–99բԱյսիսկէիբնաբանութենէ. Յաղագսզգայութեանց – Ամենայնզգայութիւնքհինգեն. հինգ՝ներքինեւհինգ՝արտաքին... իմիջիերկոցունեդեալէ:
գ. 99բ-107բՅաղագսբնաբանութեան – Արդ, որովհետեւոչլինիառանցտեսութեանբնաբանութեան... ջերմ, հուր, ցուրտ, ձիւն: Վախճանգրոցս:
Ծնթ. Գլուխները ունեն ենթավերնագրեր, տե՛ս ձեռ. 2828 Բովանդակութիւն:
Բ. 108բ-23բՀամառօտմեկնութիւնյաղագըստրամաբանութեան, արարեալիՊաղտասարԴպրէԿոստանդնուպօլսեցւոյ – Տրամաբանութիւննյունարէնասի՝Դիալիքդիկէ, որէասելերկուասացուած... որհպագոյնգոլովնոցազնոցանէմիայնկարէստորոգելեւոչզընդհանրէ:
Գ. 124ա-5բՍահմանինայսկանոնքառիորոշելզպիտանիեղանակսհաւաքաբանութեանյանպիտանեաց
ա. 124աԿանոնառաջին – Միջնորդեզրնպարտիիմիումեւյառաջարկութեանց... եւոչընդերկուցբաժանեալմասանց:
բ. 124բԿանոներկրորդ – Ոչինչեզրէտրամաբաշխելիյեզրակացութեան... որպէսաստփոխանակմիայնմարդոյն:
գ. 124բ-5աԿանոներրորդ – Իսոսկմասնաւորացոչինչեզրակացուցանի... ու" ոմնքարոչէգոյացութիւն:
դ. 125աբԿանոնչորրորդ – Իսոսկբացասականացոչինչհետեւի... ուրեմնոչինչբանականէկենդանի:
ե. 125բԿանոնհինգերրորդ – Եզրակացութիւննհաւաքաբանութեանմիշտտկարագոյն... ուրեմնոմնմարդէզգայուն: Բայց (յիշագիր)///(շար. թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա (խորագրինկից) ԵւարտագրեալիԳրիգորՏէր-Աւագեանէս՝յաշակերտէնորինիմաստախոհվարդապետին, իվայելսզսավերծանողաց. իհայրապետութեանՍրբոյԷջմիածնիտեառնեւտեառնԵփրեմի՝սրբազնագոյնեւառաքելաշաւիղկաթողիկոսինամենայնՀայոց, յամիՏեառն 1831 եւիթուականութեանՀայոցՌՄՁ. (1831), եւիյուլիսի 20 աւուրն, իդղեակնՇուշի, որկայիյԱրցախնահանգի:
107բԳրիգորՏէր-ԱւագեանՆախ[ի]ջեւանցի (նման՝ 123բ):
108աԳերամաքուրբնութեանբարիՀոգւոյդՍըրբոյ,
եւիսկակցիդանճառբնութեանՀօրեւՈրդւոյ,
վայելէփառսվերառաքելձայնիւերգոյ,
’ւօրհնել, գովելանլըռելիբանիւքօրհներգոյ:
Որզթեւսքոյդշնորհացիյիսծաւալեցեր,
եւզաչսքումդողորմութեանյիսթեքեցեր,
եւո՛չանտեսզմեղուցեալըսարարեր,
զամենեւինզապստամբեալսզանարգեցեր:
Իմէջրամեալմանկանցիծոցաւազանին
զիսամօթովոչկացուցերշնորհօքքոյին,
այլօգնեցերինձիգրելզայսգործդժուարին,
որառաւելջանիցեւկրիցմեծփոյթունի:
Վասնորոյզքէնզպարգեւողէդշնորհսամենից,
եւզտուողէդզպարգեւսբարիվերուստյերկնից,
երկնաւորացեւերկրայնոցհամայնբնութեան,
գոհմեծունիմմթացեալսմռայլիւտգիտութեան:
Երկրորդելովզբանիմառքեզ, Տէրդբոլորից,
մեծաւձայնիւաղաղակեմխորոցսըրտիս,
տո՛ւրզգթութիւնըդքոշնորհիպարսաւելոյս,
եւողորմեա՛յամենեցունցաւաղելոյս:
Արդ, խընայեա՛իվերայիմեւքաղցըրլե՛ր,
դասասութեանիմումդույարօժանդակլե՛ր,
որպաղատիմառքեզառՏէրըդբընաւից,
զիդուեսյոյս, ՚ւապաւէնիմյաւիտենից:
ԳրիգորՏէր-Աւագեան:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. Ա. կազմաստառին (1837, նոտրգիր) 1837 դեկ. 10, ԴասառիՏրամաբանութիւնն. Գիրքտեսականփիլիսոփայութեան:
2. Ա. կազմաստառին (ԺԹ. դ., շղագիր)ԱրշակՏէր-Միքելեան(նման՝ 1ա):
3. 1բ(1904 թ., 4x7,6 չափսիտպագիրպիտակ)Ս. Էջմիածնիմատենադարանին՝համաձայնկտակիվաղաթառամդոկտորաստուածաբանութեան՝ԱրշակՏէր-Միքելեանինուիրումէնրաեղբայր՝ՍեդրակՏէր-Միքելեանը.Հմր [15] (նման՝ 24բ, 64բ):
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «Հմր 1091/2835», 1ա՝ «Մ[եսրոպ]եպիս[կոպոս]», 1բ՝մատիտով՝ «ՁեռագիրՀմր 15»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝94ա, 128բ՝խզբզոցներ, «/// ՇուՇուշի», Բ. կազմաստառին՝ռուսերէն՝խզբզոցներ, Բ. կազմաստառին՝ «Մինսհաթումներկուերեսնտասնեւհին[գ] զարկ» (նոյնը՝ներքեւումմատիտով):
2836
ՎԱՍՊՈՒՐԱԿԱՆ |
ԺԶ. դ. վջ. (1600ի շուրջը)* |
ԳՐԻՉ՝ Աւետիս Թացւեցի: ԿԱԶՄՈՂ՝ Յակոբ երէց:
ԹԵՐԹ՝ 247. չգրուած՝ 70բ, 71ա, 115ա-6ա, 189բ-90ա, 247աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԱx12 (ԺԷ՝ 11, ԻԱ՝ 6)+2: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,6x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (17,3x11,2. կարմրով սահմանագծուած, բացի՝ 241բ-7բ): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 28ա): ՏՈՂ՝ 23: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ 2 կապիչով, Ա. փեղկին դրոշմուած պատուանդանով գեղեցիկ խաչ, կենտրոնում՝ մետաղէ ոճաւորուած խաչ, որի ներքեւում նմանօրինակ փոքր խաչ, Բ. փեղկին՝ նեղ, ծայրերից շեղանկիւն զարդ. միջուկը տախտակ, աստառը ծաղկաւոր կարմիր կտաւ. լուսանցակողերը կարմիր. մէջքի մօտ սեւ կորագծով սահմանագծուած սպիտակ:
Նմուշ 28ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մատթէոս՝ 1բ, Մարկոս՝ 71բ, Ղուկաս՝ 116բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 190բ: Լս-ային՝ Յովհաննէս Մկրտիչ՝ 7բ, 193ա, Կոյր ոմն՝ 25ա, Արեւ՝ մարդադէմ՝ 55բ, Մարիամ Մագդաղենացի՝ 69ա, Բարտիմէոս կոյր՝ 98ա, Յովսէփ Արիմաթացի՝ 113բ, 186ա, 240բ, Գաբրիէլ հրեշտակ՝ 119ա, Մարիամ՝ 119բ, Հովիւ՝ 122ա, Համր ոմն՝ 151ա, Այր ի ծնէ կոյր՝ 214ա, Ղազարոս ի Բեթանիայ՝ 219ա, Յուդա՝ 235ա: Կիսախորան՝ 2ա, 72ա, 117ա, 191ա: Լուսանցազարդ՝ յուշկապարիկ, տաճար, բուսական, թռչուն, կենդանական: Զարդագիր՝ մարդագիր՝ (ծաղրածու՝ 2ա), կենդանագիր, հանգուցագիր թռչնագիր, բուսական՝ մարդու դէմքով: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, դեղին, կապոյտ, սպիտակ, սեւ, մանուշակագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – 1 (Ա) + 1 (Բ): ա. 1 (Ա): Աւետարան Ղուկասու. Զ. 49 - Է. 1, 4-5, 8, 11: Ժ. դ.: Մագաղաթ, 22,8x16, ստացուած 1 թերթի ընդլայնակի ծալումով եւ կիսումով, ծալքի ելուստը կպած 12բ էջին: Երկսիւն (7,2x20,5), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աբ), տող՝ 6 (1 տող ծածկուած կարի տակ): Կարդալ՝ Աբ, Աա՝ Աբ (առաջին սիւնեակ)՝ «///հողոյ առանց հիման... եւ իբրեւ կատարեաց///» (Զ. 49-Է.1), Աբ (երկրորդ սիւնեակ)՝ «///զնա ստէպ՝ եւ ասէին... նա շինեաց մեզ» (Է. 4-5): Սկ. 1 տող աստառի տակ՝ Աա (առաջին սիւնեակ)՝ «///լ ընդ իշխանութեամբ... եւ այղում եթէ եկ եւ///» (Է. 8): Աա (երկրորդ սիւնեակ)՝ «///եւ եղեւ ի վաղիւն... եւ աշակերտքն նորա///» (Է. 11): բ. 1 (Բ) Ճաշո՞ց 1. Գիրք Ելից (Բբ), 2. Մարգարէութիւն Յովնանու (Բբ, Բա), 3. Գիրք Սիրաքայ (Բա) ԺԱ. դ.: Մագաղաթ, 22,7x16, ստացուած երկու տարբեր թերթեր մէջտեղից իրար կարելով, ծալքի ելուստը կպած 246ա էջին: Երկսիւն (20x15,5), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Բբ), տող՝ 16: Բբ 1-2 տող կազմաստառի տակ՝ Կարդալ՝ Բբ, Բբ-Բա, Բա. 1. Բբ՝ «///առաքեցեր զհողմն քո... առաջնորդեցեր արդարութեամբ ժողովրդեան քում///» (ԺԵ. 10-13)», 2. Բբ՝ «///կին վիճակս եւ ել վիճակն Յովնանու... թէ յերեսաց Տեառն փախուցե///»(Ա. 7-10), շար.՝ Բա՝ «///հոգւոյ իմոյ զՏէր... եւ եղեւ բան Տեառն առ Յով///» (Բ. 8-Գ. 1), 3. Բա՝ «///լոյս քո, եւ հեթանոսք ծագել... եւ ազգաց, եւ ժողովրդոց» (Կ. 3-5):
Նմուշ Աբ
Նմուշ Բբ
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերի կաշին մաշուած, կաշիէ 3 կապիչներից ստորինը եւ փայտէ 3 գամերն ընկած, Ա. փեղկի կենտրոնում ոճաւոր մետաղէ խաչ, որի ներքեւում նմանատիպ փոքր խաչ եւ բազմաթիւ անցքեր, որոնք վկայում են այլ խաչերի երբեմնի գոյութեան մասին. արտաքին լուսանցակողերին էջանիշ թելեր՝ թ. 18, 73, 130, 200 (մոխրագոյն), 143 (կարմիր), թերթերը եզրահատուած, վրաները խոնաւութեան, խունացման հետքեր, ցեցի անցքեր:
* Ձեռագրիս ժամանակի եւ գրչի համար տե՛ս ձեռ. 1903:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 2ա-70աԱւետարանՄատթէոսի:
2. 72ա-114բԱւետարանՄարկոսի:
3. 117ա-89աԱւետարանՂուկասու:
4. 191ա-245աԱւետարանՅովհաննու:
Ունի լս. համաբարբառ՝ 2-7 տող:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1բ(ստ. լս.) Աւրսայսմիաշաբաթեւսկիզբնաջողակ, աւգնեա՛, ՀոգիՍուրբԱստուած:
70աԶամենամեղտառապ[ե]ալԱւետիսմեղսամածԹացւեցիյիշեցէ՛քիՔրիստոս:
189աԶազրագործեւզմեղսամածզանյիշելիԱւետիսԹացվեցիյիշեցէ՛քյաղաւթսձեր:
244բ(ստ. լս., եզրահատուած) ԳրեցաւսուրբԱւետարանսձեռամբամենամեղեւանգետ, սուտ|245ա| գրչի՝չարագործեւանարժաներիցու՝ԱւետիսԹացւեցոյ: |245բ| Ո՛վգրեցայն, պիտիրաւարտայ՝կարմիրգրերնգրեա՛ու///ի:
245աՓա՜ռքամենասուրբԵրրորդութեան՝երիսանձնեամիտէրութեանեւմիաստուածութեանն. հանցուքաւրհնութիւնեւփառսՀաւրեւՈրդւոյեւՍուրբՀոգւոյն: ԳիրքտէրունեանԱւետարանիՏեառնմերոյՅիսուսիՔրիստոսի, աւետարանեալիչորիցաւետարանչաց՝ըստպատւոյքառագծեանանւան՝Հայր, ՈրդիեւՀոգիՍուրբ, իքառակերպնստեալյաթոռ, իքառաթեւանմարմնոցնգովեալ, քառագիրե՛ւԱդամ, Ադինե՛ւԵդեմ, |245բ| յորմէեւաղբեւրքառակիբաժանեալվտակաւք. եւզքառակուսականաշխարհսարբուցեալեւզգոյացեալսիքառիցտարերցըստքառակիտարբերութեանմերոյ, եւքառահոլովեղանակօքտարոյշրջագայութեանբոլորեալքառաթիւեւՄովսիսեանգիրքեդեալիտապանակին, քանզիԵրկրորդումնԱւրինացնյետԼԸ. (38) ամիգրեցաւեւիկողմանէտապանակինեդաւ, եւո՛չիտապանակին: [Զ]մեծիմարգարէինԵզեկիելիեւզհրաշիցտեսողինզտեսիլասեմ, քանզիտեսանէրիհիւսիսոյքառադէմկենդանիս, զուարակեւմարդ, առեւծեւարծուի, իքառահոլովանիւսքառալծեալ, գերիվերոյունելովզահեղեւսուրբանունն, եւնշանակէմարդն՝զՄատթէոս, իմարդոյեւյՈրդւոյմարդոյսկսեալզԱւետարաննիւր///(շար. թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 246ա (1623 թ., կազմողի. անարուեստբոլորգրովգրուածիբրեւշարունակութիւնգրչիգլխաւորյիշատակարանի)Ուստիտեսեալզսորաանճառփրկագործութեանխորհուրդ, հաւատարիմքահանայնտէրՅակոբն (անունը՝ջնջած) եւըստացաւզսուրբԱւետարանս՝յիշատակիւրհոգունեւիւրծնօղացն. հօրն՝տէրԳրիգորին, եւմօրն՝Ջանաղին, եւեղբա[ր]ցն՝Աւետիսին, եւիւրկողակցին՝Էթարին, Նարգուլին, եւորդոցն՝Մերսոփին, Յակոբին, դստերն՝Մարգարտին, կողակցին՝Վարդանին, որդոյն՝Խլղաթին, միւսդստերն՝Ջանաղին, միւսեղբօրն՝Բարսեղին, կողակցին՝Գուլիհասին, որդոցն՝Մուրատին, Մուքաելին, միւսեղ[բ]օրն՝Մէսրոփին, եւքուրոջն՝Սալչուկին, տէրՅակոբուկողակցին՝Ինահին, եւորդոյն՝Յովանիսին, եւդստերն՝Հուշուշին, եւհօրեղբօրորդոյն՝Յոհանիսին, եւիւրկողակցին՝Մարգարտին, եւիւրորդոյն՝Ոսկանին, տէրՄարգարին, եւի[ր] քեռուորդուն՝Աղաչանին, եւկողակցին՝Ջանաղին, եւիւրորդոցն՝Շիրաքին, եւքորոջն՝Յամանսօլթանին, եւսառօել՝Յոհանինեւիւրծնօղացն, եւիւրամենայնարեանմերձաւորացն. ամէն: |246բ| Դարձեալյիշեցէ՛քեւԱստուածողորմիասացէ՛քտէրՊօղոսին, տէրՅովանիսին, տէրԿիրակոսին, տէրՂազարին, ժամհայրՇաղկէն, զգեղիտանուտէրքն՝մահդասիՀայրապետին, Մարգարին, Ատոմին, Ղազարին, Մուրատին:
ՍուրբԱւետարանսկազմեցաւիթվինՌՀԲ. (1623), ձեռամբանիմաստեւփծունգրչի, պիտականունՅակոբէրիցիս, իդու[ռ]նՍուրբէջմիածնայ, իՎանքաղաքին: Եւինձ՝մեղաւորիսթողութիւնխնդրեցէ՛ք. Աստուածձեզեւմեզողորմեսցի. ամէն:
Ես՝Աւետիս, զԱւետարանսկազմելտուիեւետուիդուռնՍուրբՅովանիսին՝անջինջյիշատակիմհոգունեւիմծնօղացն: Մի՛ոքյիշխեսցէհեռացուցէսայ. ո՞վյանտքնի, պատիժնյԱստուծոյառցէ. ամէն. Հա՛յրմեր:
Իմացումլիցիձեզ՝մե՛ծեւփո՛քր, որես՝տէրՊօղոսս, մահդեսիՀերապետն, ծախեցինքզոխֆտներնԱւետիսին, առինքզդրամնիվերայեկեղեցին, հանինքզեկեղեցինշինեցինք: Յետոյմարդդօէչանէ, թէանէդաւի՝նայանէծքնյԱստուծոյառցէ. ամէն:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 91-92:
2. 189ա (1623 թ., նոտրգիր) ԶանարժանՊողոսյիշեցէ՛քիՔրիստոս:
3. 1ա(1904 թ., շղագիր) ՆուէրՍ. ԷջմիածնիձեռագրատանՍուլթանբէգգիւղիբնակիչ՝ՀամբարձումքահանայՏէր-Վարդանեանից, 1904 ամի, 28-նյունիսի, Սուլթանբէգ:
ՆՇՈՒՄ՝1ա՝ «Հմր 1120», 1ա՝ «ՌԿԲ-1623 առաջՄ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», 1ա՝ «1120/2836»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝113ա՝ «Ասայինձվար»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝73ա, 235ա՝մարդկայինգլուխ, 159բ՝առիւծ, 225ա՝ցուլ:
2837
ՉՀԳ. – 1324 |
ԳՐԻՉ՝Վարդան:
ԹԵՐԹ՝ 262+1 (կրկն.՝թ. 173. գրչիթերթակալում՝Ա-ՀԲ, որէ՝ 1ա-72ա, ապաթ. 73-262 սահմանումունի «Ա-ՂԶ.» անկանոնհամարակալում): ՊՐԱԿ՝Ա-ԼԳx8 (ԼԳ՝ 7): ՆԻՒԹ՝թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,3x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (19x12. անկանոն): ԳԻՐ՝բոլորգիր (նմուշ՝ 10ա): ՏՈՂ՝ 21-22: ԿԱԶՄ՝դրոշմազարդշագանակագոյնկաշի, դռնակով, միջուկըտախտակ, աստառըկարմիրկտաւ. լուսանցակողերըկարմիր:
Նմուշ 10ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մարկոս աւետարանիչ՝ 73ա: Լս-ային՝ Յովհաննէս Մկրտիչ՝ 32բ, Կայիափայ՝ 62ա, Յովհաննէս Մկրտչի գլուխը՝ բուսական լուսանցազարդի մէջ՝ 88ա, Հովիւ՝ 229բ: Ճակատազարդ՝ 1ա, 73ա, 124ա, 202բ: Լուսանցազարդ՝ տաճար, խաչ, յուշկապարիկ, թռչուն, բուսական, Աքաղաղ՝ 119ա, 251ա: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, դեղին, սեւ, սպիտակ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – 2 (Ա-Բ)+1 (Գ): Ա-Բ՝ ծալքի ելուստը կպած 8բ էջին: 1) Ա, Գ՝ Յովհան Ոսկեբերան, Մեկնութիւն Մատթէի: ԺԲ. դ.: Թուղթ՝ Ա. (23x14,7), Գ (23x15,2). բոլոր կողմերից եզրահատուած, երկսիւն՝ Ա. (22,3x14,6), Գ (22,5x12,9), տող՝ Ա. (22), Գ (22), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Գա): Կարդալ՝ Աա-Աբ, Գա-Գբ: Աա-Աբ. «///ռաջի, մար/// տակս առա/// նչ հանգոյն... զայս ա/// ոչ եթէ զնուէրս///» (տե՛ս Յովհաննու Ոսկեբերանի Կօստանդիանուպօլսի եպիսկոպոսի, Յաւետարանագիրն Մատթէոս, Գիրք կրկին, Վենետիկ, 1826, Ճառ ԻԵ., էջ 718-719): Գա-Գբ. «///րիսեցիք, քանզի ընդ ամենայն ազգացն ցանեալ եին... պահանջէր նոյնպէս զերկոսեան առ///էին, որք զկա///» (տե՛ս նոյն տեղում, Ճառ ԻԶ., էջ 722-723): 2) Բա-Բբ՝ Աւետարան Մարկոսի. Ը. 19-29: Ժ.-ԺԱ. դդ.: Մագաղաթ (22,7x14,7), եզրահատուած արտաքին եւ ստորին եզրերից, երկսիւն (20,2x11,7), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Բբ), տող՝ 19: Բա՝ դժուարընթեռնելի, խունացած, գունաթափ: Զարդագիր՝ հանգուցագիր «Ե» տառը (Բբ): Գոյներ՝ կապոյտ, կարմիր, կանաչ, սեւ, ոսկի: Կարդալ՝ Բա-Բբ. «///ժամ զեւթ/// ակն ի/// (1 բառ) հազարսն/// նի... ասէ/// իսկ դու/// ուստէք/// զինէն թ///» (Ը. 19-29):
Նմուշ Գա
Նմուշ Բբ
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, ցեցակեր. փեղկերի եւ մէջքի եզրերի կաշին պոկուած, դռնակը՝ քրքրուած, 3ական կաշիէ կապիչները եւ փայտէ գամերն ընկած, աստառի կտաւը եւ լուսանցակողերը գունաթափուած. թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, ցեցի անցքեր, մանր պատռուածքներ, անհարթ, բարակած.եզրահատման հետեւնաքով լուսանցազարդերի մի մասը վնասուած, որոշ թերթեր հնում՝ ԺԸ. դ., նորոգուած այլ՝ բոլորգիր (1բ, 34բ, 53ա, 60բ-1ա, 127ա, 130բ, 199ա եւ այլն) եւ նոտրգիր (միայն՝ թ. 242) ձեռագրերի թղթերով կամ չգրուած թղթով (16ա, 46ա, 72ա, 124բ, 126ա, 128ա եւ այլն):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-73աԱւետարանՄատթէոսի:
2. 73ա-123բԱւետարանՄարկոսի(123աբ՝ «ՅարուցեալՅիսուս»):
3. 124ա-202աԱւետարանՂուկասու:
4. 202բ-60աԱւետարանՅովհաննու (259բ-60ա «Իրքկնոջնշնացելոյ»):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
260աՓառքեզակի, եռահիւսակդաւանութեանն, ապենիազին, կատարեալեւանսահմանելիԱստուծոյՀաւր, ԱստուծոյՈրդոյ, ԱստուծոյՀոգւոյ, յաւիտեանս. ամէն: ՇնորհիվնՏեառնամենակալիեւնորինաւգնականութեամբն, աւարտեցաւեռահրաշեւհոգիազարդԱւետարանս, զորէրշաղկապ|260բ|եալերանեալաւետարանչանցնըստբազմերանգգունոցիմիոստայնանկելովհանճար, զորարուեստակեալանուշոցացծաղկանցեւղեփեցականկազմութեամբ, որըստՀոգւոյնյատկութեամբիմանի, զանազանորակութեամբքգաղափարելովըստյոքունցարփիացելոցնդասակցութեանց՝առիյեկեղեցւոյարմարումն, յաւդիւխաղաղութեամբգլխոյնպատշաճեալ, զիյայսմանէկատարելութիւննչորքԱւետարանքիբազումպատճառէ. չորեքկերպեանկենդանիք՝մարդ, առիւծ, ցուլ, արծիւ, չորքնիւթքաշխարհիս՝հող, ջուր, հուր, աւդ, հակառակքանհաշտելիքեւսիրելիքանքակտելիք, չորքչորքգիրանուանԵրրորդութեանն՝Հայր, Որդի, Հոգի. չորքգետքբղխեալիդրախտէն՝Փիսովն, Գիհոն, Տիգրիս, Եփրատ. չորսանգիւնսեւեղջիւրքսեղանոյն, չորքդէմքխաչին. եւայլբազումպատճառս, յորսգաղափարիչորեքեանաւետարանիչքս. զիթէպէտեւբազումբանքիսոսա, որերեւիններհակքմիմեանց, այլ |261ա| քաջճշմարիտք, եւյոյժմիաբանքմիմեանց:
Արդ, գրեացՄաթէոսիխնդրելոյհրէիցհաւատացելոցն, որքէինյԵրուսաղէմ, զկնիԸ. ամիհամբառնալոյփրկչին, իլեզուհեբրաեցի, յԵրուսաղէմքաղաքի, զորառեալԹովմաիքարոզէՀնդկաց, եւԲարդողիմէոս՝ԴելմաստանիեւԱմրանաեւամենայնարեւելից. իսկՄարկոսգրէիհրամանէՊետրոսիվիմիվարդապետինիւրոյ՝յԱղեկսանդրքաղաքի, իլեզուեգիպտացի, զկնիԺԱ. (11) ամի, եւաւետարանէյԵթոպէէեւիԼիւրիկիա, եւլուսաւորէզարեւմուտս: ԻսկՂուկասյառաջագոյնաշակերտգոլովԳաղիանոսիբժշկապետի, որեւինքնէրարուեստիւբժիշկ, յետոյաշակերտիսրբոյնՊաւղոսի, որեւհրամանաւնորագրէզկնիԺԸ. (18) ամի, իլեզուհռոմաեցի, յԱնդիոքքաղաքի, եւքարոզէիԲիւթանիայեւյամենայնՄակեդոնիայ: ԻսկՅովհաննէսորդիԶեբեդեայ, ՈրդիՈրոտման, որդիսուրբԿուսին, որփարեցաւնզսարսափելիպարանոցաւնանմատոյցլուսոյն, զվերինն |261բ| որոտալովաւետէեւաւետարանէ, զկնիԾԳ. (53) ամիգրեացյԵփեսոսքաղաքիեւլուսաւորէզամենայնԱսիայ: Արդ, Աւետարանկոչի, որպատմէմեզզեղեալբարութիւնսն, զխաղաղութիւն, զորեղեւհրըշտակացեւմարդկան, զքակումնբռնութեանթշնամոյնկենացմերոց, զաւերումնդժոխոց, զազատութիւնհոգւոց, զընդյաջմէԱստուծոյնսս(=տ)եալմարդկութեանս:
ԲայցգրեցաւլուսազարդեալԱւետարանսիլուսալրականժամանակի, ի [թ]ուաբերութեանՀայկազնեանԱբեթականտոմարիսՉՀԳ. (1324), ձեռամբանպէտեւբազմամեղՎարդանգրչի:
Միայն վջ. պարբերութիւնը տե՛ս ԺԴ. յիշ-ք, էջ 191:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
262ա(ԺԵ. դ., բոլորգիր) ԱյսմաստուածախաւսեւաստուածաբանսուրբԱւետար[ան]իսցանկացայփափաքմամբհոգեւորսիրով՝զաստուածաշունչկտակս, աստուածաբաներգս, քառաբուխաղբերսեւգանձանկողոպտելիտանԱստուծոյ, զաւակիՍիոնեւընդանակյԵրուսաղէմ. ճրագմարմ[ն]ոյեւղամբարհոգոյ, արդարոցեւամենայնսրբոցպարծանքս, եկեղեցոյանթառամպսակս, հօատացելոցաւետաւորս, մեղուցելոյսքաւարան՝յիշատակտէրՈվանիսնուէրհայրԲաբաճանին, որդոցնորին՝յՌըստակիսին՚ւՎրդանիսինուՆերսէսին, դստերն՝Գուլիքին, որիՔրիստոսփոխեցան. մայրնորին՝ՆարինինեւկենդանիեղբաւրննորինԽոցադեղինիւրԲաբաճանին, եւանդրանիկորդին, որիԱստուածփոխեցաւ. Ուհանիսին: Եւարդ, ես, արտասուալիդիմաւքաղերսեմյիշելիսուրբաղաւթսձեր. եւԱստուածզձեզյիշէ. ամէն:
ՆՇՈՒՄ՝Ա. կազմաստառինամրացուած 5x7,1 չափսիսպիտակթղթիվրայ. «Հմր 9 Աւետարան, գրեալթ. հայոցՉՀԳ.», ներքեւում՝ «Հմր 1123/2837» եւ «Մ[եսրոպ]եպիս[կոպոս]»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝Պհպ. Բա՝այբուբեն, առանձինտառեր, անկապակիցբառեր, 261բ՝յիշ-իվջ՝ «Աստուածախօս»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 262բ՝ թռչուններ:
2838
ՀԱՅՈՑ ԹԱՌ |
ՉԽԶ. – 1297 |
ԳՐԻՉ՝Գրիգոր: ՍՏԱՑՈՂ՝Քուրդեւամուսինը՝Ասլեր:
ԹԵՐԹ՝ 250+1 (կրկն.՝թ. 1). չգրուած՝ 1բ, 187բ: ՊՐԱԿ՝Ա-ԼԲx8 (ԺԴ՝ 7, ԼԲ՝ 4): ՆԻՒԹ՝թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,8x16,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (17,5x12): ԳԻՐ՝բոլորգիր (նմուշ՝ 47ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝դրոշմազարդշագանակագոյնկաշի, դռնակով, միջուկըտախտակ, աստառըշերտազարդմետաքս. լուսանցակողերըկարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 3 (Ա-Գ) + 3 (Ը-Ժ), դեղնաւունչգրուածթուղթ, աւելացուածնորոգմանժամանակ, 2 (Դ-Ե) + 2 (Զ-Է), մագաղաթ, չգրուած (բացիՊհպ. Զա՝ տե՛ս Յետագայի յիշ.):
Նմուշ 47ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 1դ, 66ա, 110ա, 188ա: Լս-ային՝ հրեշտակ (112ա): Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, խաչ: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, սեւ, սպիտակ, մանուշակագոյն (զարդագրերը մեծ մասամբ գծանկարային):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին թեթեւակի մաշուած, մանաւանդ անկիւնները, ամբողջապէս, նաեւ՝ կազմը, նորոգուած 1970ական թթ., շատ թերթեր եզրահատուած, հիմքերը ամրացրած, եզրերը լրացուած., կազմի 3ական կապիչներն ու երկաթէ գամերն ընկած, լուսանցակողերը գունաթափուած. թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր. արտատպումներ հանդիպակաց էջերին՝ Պհպ. Եա, 1բ, 65բ, 187բ, արտաքին լուսանցակողին էջանիշ կապոյտ թել՝ թ.՝ 201. մագաղաթէ Դ., Զ., Է. Պհպ.-ների վրայ բնական խոշոր անցքեր. ընկած թերթ թ.՝ 109-10ի միջեւ, թ. 206՝ ԻԶ. պրակահամարի փոխարէն գրիչը սխալմամբ գրել է ԺԶ.:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1գ-65բԱւետարանՄատթէոսի:
2. 66ա-109բԱւետարանՄարկոսի(109աբ «ՅարուցեալՅիսուս», 109բ՝վջ. 4 բառթափուած «...զբաննհաստատեինամենայնշն[շ]ան///»):
3. 110ա-87աԱւետարանՂուկասու:
4. 188ա-200ա, 201բ-49աԱւետարանՅովհաննու:
Ունի լս. համաբարբառ՝ 2-6 տող:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
65բ(ստացողի) ԶստացողքսուրբԱւետարանիս՝զՔուրդն, եւզամուսինիւր՝զԱսլերն, յիշեցէ՛քիՔրիստոս:
187աԶԳրիգորգրիչ՝անարժանծառայսծառայիցդԱստուծոյյիշեսջիքաղաչեմ: ԶաստուածասէրնզՔուրդնեւզամուսիննիւր՝զԱսլերն, որստացանզսուրբԱւետարանսիհալալընչիցիւրեանց, յիշեսջիքի<ի>սուրբյաղաւթսձեր, ընդնմինեւզծնողսնսոցայ՝զՄեհեւանեւզՏաքտիկին, եւզԱւանշահնեւզՍտեփանոսքահանայեւզՍուքիասն, եւզԱղուտխաթունեւզԱմիրնյիշեսջիքառաջիզենլոյնՔրիստոսի, եւԱստուածզձեզյիշեսցէ: ԸնդնմինեւզՅովանէսյիշեսջիքսրտիմտաւք:
249բՓառքամենայսուրբԵրրորդութեանն՝ՀաւրեւՈրդւոյեւՀոգւոյնՍրբոյ, այժմեւյաւիտեանսյաւիտենից. ամէն: ԻթուականութեանսՀայւոյՉԽԶ. (1297), իթագաւորութեաննբարեպաշտեւաստուածասերթագաւորինՀայւոցՀեթմոյ՝մեծիեւյաղթողի, եւիկաթողիկոսութեանՀայւոցտեառնԳրիգորի, եւյաշխարհակալութեանՂազանղանին, եւիմերոյսնահանկիտերութեան՝ԽոշաքինեւԶաքարիայի՝որդոյնորին, եւիտերութեանմերոյսուրբուխտիսՀայոցԹառայ՝պարոնԲեսութայինեւԽոյանձային, (մօտմէկտողչգրուած) իդառնեւյանբարիժամանակի, աւարտեցաւսուրբԱւետարանսձեռամբԳրիգորոյ՝նուաստեւփցունգրչի, յոգնամեղեւփանաքիեղբաւր, իսուրբեւիհռչակաւորեւյաստուածաբնակուխտիս՝ՀայւոցԹառյորջորջելոյ, ընդհովանեաւ |250ա| կաթողիկէեկեղեցոյսուրբՍիոնիեւաստուածընկալՍուրբԱմենայփրկչիս.իձեռնսորաբա[զու]մսքանչելիքեւպէս-պէսբժշկու[թիւ]նքկատարին:
Արդ, աղաչեմզամենեսեան, որքաւգտիքիսմանէընդաւրինակելովեւկամընթերցմամբվայելելով, յիշեսջիքառաջիզենլոյնվասնմերամենամաքուրգառիննՔրիստոսիզստացողպատգամացսՏեառնզՔուրթն, եւզամուսինիւր՝զԱսլերն, եւզծնողսնոցայ՝զՄեհեւանեւզՏաքտիկին, եւզայլսնամենայն, որստացանզսաիւրյիշատակեւծնողացիւրոց, որպէսզիյոյսնմեր՝Քրիստոս, շն[որ]հեսցէթողութիւնյանցանացնոցա: Վասնորոյես՝մեղաւորս, Գրիգորգրիչ, աղաչեմյիշելիՔրիստոսեւզիս, եւզծնաւղսնիմ, զԱբրահամուսուցիչնիմեւզՄխիթարիչհայրիմ, եւզՄամխաթունմայրիմ, եւզեղբարս, զիբազումաշխատանաւքեւահիւգրեցիզսա, եւար[արէ՛ք] ողորմութիւնառիմսաղքատու[թիւ]ն |250բ|, եւհայցեցէ՛քիՔրիստոսէ, ո՜վդասքլուսերամից, մեղուցելոյսթողութիւնգտանելյաւուրնմեծի, եւիմ[ո]ցծնողացն, որքըստմարմնոյեւըստհոգւոյ. եւԱստուածորառ[ատն] էիպարգեւսձիրսեւանթերիեւանկատաւտյամենայնի, տացէմասնբարիամենեցուն՝յանբաւեւյանչափմեծութեանգանձուցողորմութեաննիւրոյ, յիշողացդեւյիշելոցս, եւինքնեղիցիաւրհնեալյաւիտեանսյաւիտենից. ամէն, ամէն: Իվերայամենայնիփոխատունբարեաց ///(3 տառ) տացէվարձսբարեացդեռաբոյսք[ա]հանայիեւմերսիրելիհոգեւորեղբաւր՝Մխիթարայ, որաւգնականեղեւիգործսուրբԱւետարանիս:
65բ, 187ա, 249բ տե՛ս ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 796-7:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 200բ(1416 թ., բոլորգիր) ՓառքամենասուրբԵրրորդութեան՝ՀաւրեւՈրդոյեւՀոգոյնՍրբոյ, որէաւրհնեալյամենայնարարածոց, յիմանալեացեւիզգալեաց, եւյամենայնբոլորմասանց, իթուականութիւնհայկազեացտումարիյութհարիւրԿԵ. (1416), իհայրապետութեաննտեառնտէրՅակոբայեւյառաջնորդութեաննտէրԽաչայտրի, զորՏէրԱստուածտացէսորայերկարժամանեւաթոռոյնհաստատութիւն. ամէն:
Արդ, ցանկալիեւբարեսէր, եւբարիանունեւաստուածայհաճոյքրիստոնաս՝Խաչայտուրս, եկեալիմիտսիւրբարիեւհետեւաւղեալըստտէրունեանձայնին, զորգոչէթէ՝Նմանեցաւաքարքայութիւններկնիցառնվաճառականի, որխնդրիցէմարգարիտսգեղեցիկս. նոյնպէսեւսորայթողեալզշահընչեղութեանաշխարհիս, զորոմանքվայրագնացընթացիւքհետեւինուղղէգնացութեամբիտարաշխարհեւանկանինիձեռսաւազակացեւսրայխողխողկորըչին, եւոմանք՝իծովուալեացտարայ|201ա|բերեալծփին, առոչինչհամարեալզլառնացեալզկուտակումնջուրցն՝վասնսիրոյշահիցվաճառացն, եւընդվայրեւվայրապարմեռանինեւդատրակինիկենաց: Արդ, պատվելիքահանաս՝Խաչայտուրս, առոչինչհամարեալզկենցաղսայս, զսուտապատիրպաճուճանքսեւզփառսսոցա, իխնդիրելեալանգինմարգարտիսեւզլուսաբորբոքմատենիսաստուածապատումնաւետայբերսուրբԱւետարանիս, որգնեացզսաԽաչատուրսիյարդարվաստակոցիւրոց, եւեդզսայյիշատակհոգոյիւրոյեւծնողացիւրոց՝ՊիտեւանինեւԿիրայխաթունին, եւՇնոֆորին՝իւրառաջիկողայկցին, եւամենայնարեանմերձաւորացն. ամէն, որիՔրիստոսենհանգուցեալ. ՔրիստոսԱստուածոչյիշեսցէզնոց[ա] զանցանս. ամէն:
Արդ, ո՞վսո՛ւրբդասքքահանայից, յորժամամբառնայքզսուրբԱւետարանսիժամսոսկալիսուրբպատարակին, յայնմահեղատենինյիշեսջիքյաղաւթսձերզԽաչայտուրսեւզամենայնարեանմերձաւորսորա. եւզԿարապետքահանասյիշելիՏէր, որգնեացեւետԽաչայտուրսըսս (=ըստ) իմոյվայելչութեան, որո՛չծախելով, ո՛չայլոցտալով, որմնասցէընդիմումազգի. եւՔրիստոսի, փառ[ք] յաւիտ[եան]ս. ամէն:
2. Պհպ. Զա(1652 թ., բոլորգիր) ԶվերջիննորոգելտվաւղսուրբԱւետարանիստէրԱստուածատուրքահանայնեւզհանգուցեալհայրնիմ՝տէրԳասպարնեւզմայրնիմ՝Գուլիզստանն, եւզկուսակրաւնքոյրնիմ՝Ուղիտէն, որնաետուրվարձնկազմելոյ, եւզամուսիննիմ՝Գուզալն, եւորդոցնիմ՝Զատիկն, Մէլքոնն, Գասպարն, Բաղտասարնեւայլքվերցնիմ՝Գուլիստանն, Հէրիքնազն, յիշատակհոգոյիմոյեւծնաւղացնիմ. ամ[էն]: Արդ, ովոքհանելջանակամծախէ, ՅԺԸ. (318) հայրապետացննզովածլինի, մասնՅուդայիառնուեւանէծքնԿայէնի. ամէն:
ԻհայրապետութեանՀայոցտեառնՓիլիպպոսի, իյառաջնորդութեանմերՍարգիսարհեպիսկոպոսին: ԿազմեցաւձեռամբսուրբԱւետարանսԹումանիորդիՍարգիսքահանային, իթվականիսհայոցՌՃԱ. (1652), իտանսՏաշրու, իյերկիրսԼօռու, կազմեցաւիիդո[ւ]ռնՍուրբԼուսաւորչին, իգիւղաքաղաքնԴսեղու:
Ծնթ. Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 491:
ՆՇՈՒՄ՝Պհպ.Աա՝մատիտով՝ «2838», Պհպ. Դա-ինամրացուածսպիտակթուղթ (5x6,9)՝ «Հմր 6 Աւետարանգրեալթ. հայոցՉ... ՉԽԶ-1297 Մ[եսրոպ]եպիս[կոպոս], Հմր 1124/2838»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝Պհպ. Դա՝ «Բի», Պհպ. Դա՝ «Սուրբանուանեալ», Պհպ. Դբ՝ «Բարօվռբարիտրայպի», 1ա՝ «Գ. Ա. աբգդեզԱյսգիրնպատկանիտիրացու», Պհպ. Էբ՝ խզբզոց:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝1բ՝ մարդու պատկեր:
2839
ՉԾԳ.-ՉԾԴ. – 1304-1305 |
ԳՐԻՉ՝ Անանուն Ա՝ 3ա-124բ, Անանուն Բ՝ 126ա-231բ: ՍՏԱՑՈՂ՝ Յովհաննէս քհյ:
ԹԵՐԹ՝ 231+1 (կրկն.՝ թ. 11). չգրուած՝ 72բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԳ+21 (Ժ պրակը կրկնծ. խառն՝ Ա՝ 13, Բ, Գ, ԺԳ՝ 6, Դ, Թ՝ 8, Ե, Է՝ 4, Զ, Ժ՝ 10, Ը, Ժ՝ 7, ԺԱ, ԺԲ՝ 12)+Ա-Խx8 (համարներն ըստ գրերի այբուբենի կարգի. Խ՝ 2): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ 1. նախշազարդ ոճաւորուած պատկեր-շրջանակ, մէջը «AP», 2. մահիկ, ցածում՝ հնգաթեւ աստղ. 3. ոճաւորուած թագ. այլ թուղթ, լրացնողի՝ թ. 1-2, 3՝ վերին 5 տողի շերտը, 32, 72, 113, 114, 123, 125: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (19x11. անկանոն): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ Ա. գրչի՝ 22ա, Բ. գրչի՝ 140ա, լրացնողի՝ 125ա): ՏՈՂ՝ 18-20: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց դարչնագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը կարմիր ծաղկադրոշմ կտաւ. լուսանցակողերը կարմիր:
Նմուշ 22ա
Նմուշ 125ա
Նմուշ 140ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 15բ, 19ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ): 1. Մարգարէութիւն Եսայայ. ԼԱ. 4-8 – ԼԲ. 4: Ժ. դ.: Մագաղաթ (21,5x14,3), ստացուած թերթերի եռակողմ եզրահատմամբ, բացի հիմքից. երկսիւն (18,3x11), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աա), տող՝ 13: Կարդալ Աա, Աբ, Բա, Բբ. Աա՝ «///թիւն մատնեսցին եւ ի սաստկութիւնենէ... եւ փրկեսցէ, եւ կեցուսցէ: Դարձարուք» (ԼԱ. 4-6): Աբ՝ «...ոյք խորհիք խորհուրդս... ոչ յերեսաց սուսերի եւ երիտասա...» (ԼԱ. 6-8), Բա՝ «...րդք նորա ի պարտութիւն... իրաւամբք տիրեսցեն եւ ե...» (ԼԱ. 8-ԼԲ. 2): Բբ՝ «...ղիցի մարդն, որ թաքուցանիցէ... եւ լեզուք թոթովք արագ///» (ԼԲ. 2-4):
2. 2 (Գ-Դ): Յոհան Ոսկեբերան, Մեկնութիւն Յովհաննու Աւետարանին: ԺԱ. դ.: Մագաղաթ (22,7x14,8), ստացուած մէկ թերթի ընդլայնակի ծալումով եւ ընդերկայնակի եզրահատումով, ամրացուած հակառակ դիրքով, միասիւն (20,5x9,5), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Գբ), տող՝ 20: Կարդալ՝ Դա-Գբ-Գա-Դբ՝: «///չափ առաւել եւս... զի տակաւին արգել արասցե///»: Գբ «///պէս արժան էր այլ///առնէին արհաւիրքն... թէ ասիցէ ոք ուստի բնաւ///»: Գա«///մի զհամբերութիւն ընդարձակամտութեան կնոջն... յայնմ իսկ տը///»: Դբ «///այս. այլ յորժամ ասաց թէ Գիտեմ Տէր... թեպէտ եւ մեռանի կեն///»: Այլ թարգմանութիւն. հմմտ. տպ. 1717, էջ 681-685:
Նմուշ Աա
Նմուշ Գբ
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի անկիւնների եւ մէջքի կաշին մաշուած, 3ական կապիչները եւ փայտէ գամերն ընկած, լուսանցակողերը գունաթափուած. նորոգուած եւ վերակազմուած 1692 թ.՝ թերթերի հիմքերն ամրացուած, եզրերը լրացուած (հիմնականում այլ ձեռագրի թղթով՝ 9բ, 10բ, 11բ, 19ա, 24բ-25ա եւ այլն, երբեմն՝ տպագրի թղթով՝ թ. 4-5, 34բ-5ա, 56բ-7ա, 59բ եւ այլն. որոշ թերթերին նորոգումներ սպիտակ թղթով՝ կարկատանի ձեւով), եզրահատումից լուսանցազարդերը եւ պրակահամարները վնասուած. այս նոյն թուականին են լրացուել նաեւ բնագրի թափուած մասերը: Ժ. պրակը կրկնուած. թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, ցեցի անցքեր, եզրերը մաշուած, տեղ-տեղ պատռուած, անհարթ, խոնաւութիւնից գրադաշտը գունափոխուած, կեղտոտուած, տեղ-տեղ բնագիրը վնասուած, դժուարընթեռնելի. 3ա՝ վերին մասում գրադաշտի 7 տող վնասուած. 83ա՝ վերին մասում 6 տող թողած չգրուած՝ հաւանաբար ճակատազարդի համար. թափուած թերթ(եր)՝ ընդմէջ թ. 18-19ի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-231ա [Մաշտոց]
1. 1ա-10ա Կանուն մկըրդտութեան – Ասէ սաղմոս [ՃԼ. 1].Տէր ոչ բարձրացաւ, Գ. անգամ ասէ. եւ քահանայն ասէ զաղօթս. Տէ՛ր Աստուած մեր, Աստուա՛ծ բարերար...
2. 10ա-5ա Կարգաւորութիւն հարսանեաց – Մտանիցեն յեկեղեցին եւ ասեն ժամամուտ. Ուրախ լե՛ր կամ հարսնացեալ... Ընթերցուածս ի Ծնընդոց. [Ա. 26-28] Եւ ասաց Աստուած...
3. 15աբ Կանոն վերացուցանելո զպսակն – Յաւուրն ութերրորդի ասեն սաղմոս ի թիւ ԽԴ. Բխեսցէ սիր[տ իմ զպատգամս քո բարիս]. եւ ասէ զաղաւթս. Տէր Աստուած, որ յամենայն ժամ ընդ մեզ ես...
4. 15բ-8բ Կանոն ջուր աւրհն[ելոյ] – Սաղմոս կց.՝ [ԻԸ. 3]. Ձայն Տեառն. Ընթերցուած Չորրորդ Թագաւորութենէ [Դ. թագ. Բ. 19-22]. Եւ ասեն արք քաղաքին... 18բ (շար. թափուած)...եւ յաւուրս Յեսուա սքանչելագործեցեր///:
5. 19ա-28ա Կանոն վաղճանելո տղաի – Ասեն գոբեղայս առ քեզ, Տէ՛ր... եւ ասէ զաղաւթս զայս. Հա՛յր երկնաւոր, քաղցր եւ երկայնամիտ...
6. 28ա-31բ Կանովն հաղորդ տալոյ – Առնու քահանայն զմարմին եւ զարիւն Տեառն... եւ ասէ զաղաւթս զայս. Տէ՛ր Աստուած ամենակալ...
7. 31բ, 47ա-58բ Կանոն Մեծի հինգշաբաթին Ոտնայլուսային... զոր արարեալ սրբոյն Եփրեմ Խորին Ասորոյ, զոր թարգմանեաց սուրբ հայրապետն Հայոց Մեծաց Գրիգորոս Վկայասէր – Ի Ժ.-երրորդ ժամուն զկնի կատարման սուրբ պատարագին... սպաս խորհրդեան լուացմանն/// (շար. թափուած): (կրկն.)՝ 47ա Կանովն Մեծի հինգշաբաթին Ոտնայլուային... զոր արարեալ...
8. 32ա-46բ Կանովն զամենայն ննջեցեալսն առ Քրիստոս յուղարկելոյ – Ասեն զերկինքն պատմեն...Եւ քահանայն ասէ զաղաւթս զայս. Աստուած յաւիտենական, անսկիզբն, անիմանալի...
9. 58բ-61ա Կանոնք [բ]եմբեսացութեան, զոր զեկուցանէ քահանայն ժողովրդեանն – Առնու քահանայն զխաչն եւ զԱւետարան... – Լուարո՛ւք ինձ, որդեա՛կք իմ...
10. 61ա-72ա Կանոն նաւակատեաց եկեղեցոյ պղծելոյ անաւրինաց եւ շարժելո սեղանոյ – Մտանէ եպիսկոպոսն հանդերձ քահանաիւքն... Որ ընդունիս զաղաչանս ժողովրդեան...
11. 73ա-6ա Կանովն հ[ան]գ[ի]ստ առնելոյ կամ պատարագ մեռելոյ – Ասեն սաղմոս ի թիւ ԼԱ. Երանի ում թողութիւն... Ընթերցուած Առակաց՝ [Գ. 9-15]. Պատուեա՛ զՏէր ի քոոց արդար վաստակոց...
12. 76բ-82բ Կանովն Տեառնականի – Ածեն զնուիրեալն ի դուռն եկեղեցւոյն... Ընթերցուած յՂեւտացւոց [Ա. 1-13]. Եւ կոչեաց Տէր զՄովսէ[ս]...
13. 83ա-97ա [Կ]անոն խաչ աւրհնելոյ – Բերեն յեկեղեցին եւ լուան ջրով... Ընթերցուած յԱռակաց [Գ. 13-26] [Ե]րանեալ է այր, որ եգիտ...
14. 97ա-112բ Կանովն ջուր աւրհնելոյ յաւուր Յայտնութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի – Առնու քահանայն զխաչն... Ընթերցուածս ի Չորրորդ թագաւորութեան [Դ. Թագ. Բ. 19-22]. Եւ ասեն արք քաղաքին...
15. 113ա-33բ Կանոն Հինգշաբաթին աւուրն զապաշխարողսն արձակելոյ – Ժողովէ քահանայն զապաշխարողսն ի դուդն եկեղեցոյն. եւ ասեն սաղմոս գոբողայս՝ ԻԳ. [= ԻԴ. 1]. Առ քեզ, Տէ՛ր, համ...
16. 134ա-231ա Կանոն յորժամ եպիսկոպոս կամ քահանայ կամ ուխտի առաջնորդ կատարի մահուամբ ի Քրիստոս – Զայս կարգաւորութիւն արասցեն. նախ՝ երթան քահանայք ի տեղի հանգստին հանդերձ ժողովովն եւ ասեն սաղմոս ողբաձայն ՁԹ. [17]. Զգործս ձեռաց մերոց ուղիղ արա՛. ԸՆթերցուած յԱռակաց՝ [Թ. 1-6]. Իմաստութիւն շինեաց իւր տուն...
Ծնթ. Ի լուսանցս բնագրային յաւելումներ գրչից, ստ. լս-ներում կանոնների համառօտ խորագրերը:
Տե՛ս եւ հմմտ. Մայր Մաշտոց, Հտ. Ա, Գիրք Ա, աշխատասիրութեամբ Գէորգ Տէր-Վարդանեանի, Սբ. Էջմիածին, 2012, 921 էջ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
61ա Վա՜ ինձ, վա՜յ ինձ՝ մեղաւորիս:
133բ Տէ՛ր Յիսուս Քրիստոս, քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն: Ի թուականիս ՉԾԳ. (1304):
231բ Յամի Չ. եւ Ծ. եւ Դ. (1305) թուականիս հայոց, ի թագաւորութեանն ազգին նետողաց Խարպանդի, ի հայրապետութեանն տեառն Ներսէ[ս]ի: Արդ, յայսմ ժամանակի քահանայ ոմն, անուն կոչեցեալ նմա Յովաննէս, ցանկացող եղեալ այսմ տառի՝ ի տղայական հասակի, եւ ստացաւ զսա յիշատակ հոգոյ իւրոյ եւ ծնողաց իւրոց, եւ զաւակի իւր՝ յետ իւր: Արդ, վայելել տացէ Քրիստոս Աստուած զտառս զայս Յովաննէս քահանայի՝ առողջ անձամբ եւ խաղաղական կենաւք. ամէն: Արդ, որք հանդիպիք սմա՝ կարդալով կամ աւրինակելով, յիշեսջիք ի Տէր զՅովաննէս [քա]հանայ եւ ծնողսն իւր, աղաչեմ:
Միայն այս՝ 231բ էջի յիշ-ը տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 35:
147բ Աւա՜ղ, աւա՜ղ, Ռ. (1000) աւա՜ղ զլալագին եւ զաղիողորմ համ|148ա|բաւս, որ լսեցաք, եթէ ազգն տաճկաց զաւրացան ի վերա |147բ| քրիստոնէից, եւ յարեան իբրեւ գայլք արիւնարբու, |148ա| եւ արկին ձեռս ի սուրբ եկեղեցի, եւ յանխնա խողխողէին, |147բ| եւ զառաջնորդս սուրբ եկեղեցեաց սպանանեին, որ եւ ի մեզ |148ա| իսկ հասին: Եւ այս եղեւ վասն չար եւ դառն գործոց իմոց |147բ| /// (շար. կտրուած՝ 4-5 բառ):
165ա Սղալ էր աւրինակն եւ երկդիմի:
200ա (ստ. լս.) Աւա՜ղ, Ռ. (1000) աւա՜ղ զաղիողորմ [գ]ոյժս, որ լուաք յայսմ աւե/// վասն Սարգսի///(շար. կտրուած):
230բ (ստ. լս, կտրուած) Ձմեռնամուտ է Խրորտից ի ԺԹ. (19):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 32բ (1573 թ., բոլորգիր) Աստուած ողորմի Յովասափ տնտեսին, որ բազում զմեզ կերակրեաց, Աստուած անդամ զինքն վարձայհատոյց արասցէ, անմահական կերակրովն կերակրեսցէ զինքն՝ հանդերձ ծընաւղաւքն իւրով. ամէն: Թվականութեան հայոց ՌԻԲ. (1573) գրեցաւ Անանիայի պիտան անունն:
2. 72ա(1692 թ., բոլորգիր) Կազմեցաւ ձեռամբ Ովասաբ իրիցէ թվին ՌՃԽԱ. (1692):
125բ (1692 թ., բոլորգիր) Կազմեցաւ հրամանաւ Բարսեղ արհեպիսկոպոսին, յիշատակ իւրն եւ իւր հօրն՝ պարոն Թէմուրին եւ իւր մօրն (տեղը՝ բաց) եւ իւր եղբայր՝ պարոն Փարսատանին եւ պարոն Բայրամին յիշեցէ՛ք, եւ դու յիշեալ լիջիք առաջի Աստուծոյ: Թվին ՌՃԽ. եւ Ա. (1692), գրեցաւ Ովասաբ իրիցէ:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Աա-ին ամրացուած 5x6 չափսի սպիտակ թղթի վրայ՝ «Հմր 17 Մաշտոց գրեալ թ. հայոց ՉԾԴ., Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս], Հմր 1225/2839»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 83ա՝ «Հաստատէ», 95ա, 96բ՝ «Երանեալ», 99ա՝ «Յաւուրս չյար», 117բ՝ «Ապաշ», 230ա «///ողոյց տերով մէկ կրակն վաժս կա///սակից լեկի վարժելի վկայութենէ///, 231բ՝ «Հանապ»:
2840
ԺԲ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Խաչատուր: ՍՏԱՑՈՂ՝ Մեսրոբ:
ԹԵՐԹ՝ 230: ՊՐԱԿ՝ Ա-Վx8 (ըստ այբուբենի կարգի, ընդամէնը 30 պրակ. Ա, Գ, Ը, Ղ, Ջ, Ս՝ 6, Բ, Վ՝ 7)+4: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. այլ թուղթ (տե՛ս Վիճակ): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (19,3x12): ԳԻՐ՝ անցման (արեւելեան) բոլորգիր (նմուշ՝ 47ա), բոլորգիր (լրացման՝ նմուշ՝ 51ա): ՏՈՂ՝ 25: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ վանդակազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
Նմուշ 47ա
Նմուշ 51ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 1ա, 18բ, 19բ, 43ա, 65բ, 73բ, 79բ, 80ա, 86բ (2 հատ), 92բ, 93ա, 96բ, 98բ, 121բ, 135ա, 164ա: Բաժանազարդ (հիւսկէն)՝ 42բ, 65ա, 73ա, 121ա, 135ա, 138բ, 142ա, 177ա, 181ա: Վերջնազարդ՝ 86ա, 129բ, 134բ, 138բ, 140բ, 190ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, խաչ, ձեռնանիշ՝ 80ա: Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյներ՝ շագանակագոյն, սեւ, մուգ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, քերծուած, ցեցի անցքեր (նաեւ՝ կազմաստառներին), 3ական կաշիէ կապիչները եւ փայտէ գամերն ընկած, դռնակը կտրուած-ընկած, մէջքի վերին եւ ստորին եզրերի կաշին քրքրուած. կազմի Ա. փեղկը թուլացած, հիմքից հեռացած մօտ 5 սմ, լուսանցակողերը գունաթափուած, վերին եւ ստորին լուսանցակողերը սեւացած, թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, ցեցի անցքեր, եզրահատումից լուսանցազարդերի եւ պրականիշերի մի մասը վնասուած, թ. 6՝ հիմքից պոկուած, թերթերի մաշուած մասերը լրացուած, կարկատուած, ընկած թերթերի փոխարէն յետագայում՝ ԺԵ. դ. գրուած-լրացուած՝ թ. 2-6, 51, 53-60, 130-1, 166-9, 174, 191, 201-7, 213-26, ընդլայնակի կտրած՝ թ. 90 (մէկ տող), 166 (երկու տող), 131՝ (մէկ տող), թափուած թերթեր՝ ընդմէջ թ. 6-7 ի (3), 16-17ի (2), 131-132ի (1), 226-227ի (1), թերթեր խառն. կարդալ՝ թ. 1, 228, 227, 230, 229, 2, 3:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1աբ, 228աբ, 227աբ, 230աբ, 229աբ [Պաւղոսի առաքելոյ առ Հռոմայեցիս թուղթ. ունի՝ Գլուխ Ա. 1 – Դ. 5] (ձեռագրի հին թերթերից) – Պաւղոս ծառա[յ] Քրիստոսի Յիսուսի կոչեցեալ... համարին հաւատք նորա յարդարու///:
2. 2աբ Գլուխք Հռոմայեցւոց թղթոյն Պօղոսի: 3ա-18բ Առ Հռոմայեցիս. Ունի՝ Գլուխ Ա. 1 – Գլուխ Դ. 3, Զ. 16 – ԺԴ. 15, ԺԵ. 28 – ԺԶ. 28 (Թափ.՝ Գլուխ. Դ. 3 – Զ. 16) 6բ՝ «...հաւատաց Աբրահամ յԱստուած եւ համարեցաւ նմա///», 7ա՝ «///արդարութեան: Այլ շնորհք Աստուծոյ...», թափ. (ԺԴ. 15 – ԺԵ. 28) 16բ՝ «...նմա է պիղծ, զի եթէ վասն///», 17ա՝ «///եւ կնքեալ զպտուղն նոցա///»):
3. 18բ-9բ Գլուխք Առաջնոյ թղթոյն Կորնթացւոց: 19բ-42ա Առ Կորնթացիս Առաջին թուղթ:
4. 42բ-3ա Գլուխք Երկրորդ թղթոյն Կորնթացւոց: 43ա-57բ Առ Կորնթացիս Բ. թուղթ:
5. 57բ-8ա Գլուխք Գաղատացւոց թղթոյն: 58ա-65ա Առ Գաղատացիս թուղթ:
6. 65ա Գլուխք Եփեսացւոց թղթոյ: 65բ-73ա Թուղթ առ Եփեսացիս:
7. 73աբ Գլուխք Փիլիպեցւոց թղթոյն: 73բ-9բ Առ Փիլիպեցիս:
8. 79բ-80ա Գլուխք Կողոսացւոց թղթոյն: 80ա-6ա Առ Կող[ոս]ացիս:
9. 86բ Գլուխք Թեսաղովնիկեցւոց Առաջնոյ թըղթոյն: 86բ-92բ Առ Թեսաղոնիկեցիս թուղթ Առաջին:
10. 92բ-3ա Գլուխք Թեսաղոնիկեցւոց Երկրորդ թղթոյն: 93ա-6ա Առ Թեսաղոնիկեցիս Երկրորդ թուղթ:
11. 96բ-8ա Գլուխք թղթոցն Եբրայեցւոց: 98բ-120բ Առ Եբրայեցիս:
12. 121աբ Գլուխք Տիմոթեայ Առաջին թղթոյն: 121բ-9բ Առ Տիմոթեոս թուղթ Առաջին:
13. 130ա Գլուխք Երկրորդ թղթոյն, որ առ Տիմոթէոս: 130ա-4բ Առ Տիմոթէոս թուղթ Երկրորդ (Թափ. (Բ. 15 -Գ. 2) 131բ՝ «...զանձն քո ընտիր կացուցանել ա///», 132ա՝ «///հաւանք ծնաւղաց, անշնորհք, անսուրբք...»):
14. 135ա Գլուխ թղթոյն, որ առ Տիտոս: 135ա-8բ Առ Տիտոս:
15. 138բ Գլուխք թղթոյն, որ առ Փիլեմոն: 138բ-140ա Առ Փիլեմովն եւ առ Արքիպպոս սարկաւագ եւ առ Ապփիա: 140աբ Վերագիր, Թելադրութիւն, Նաւարկութիւն (տե՛ս ձեռ. 187, 444բ):
16. 140բ-2ա Տեսիլ Եսայի մարգարէի: 142ա-226բ [Մարգարէութիւն Եսայայ] (թափ. վջ. մասը (ԿԶ. 12-24) 226բ՝ «...ահաւասիկ ես դարձուցանեմ ի դո///»):
Ծնթ. Լս-ներում բնագրային յաւելում-լրացումներ: Ստ. լս-ներում երբեմն գրքերի խորագրերը (12բ «Առ Հռոմայեցիս», 31բ-2ա՝ «Առ Կորնթացիս |32ա| առաջին» եւ այլն):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2բԶգծօղ սորա աղաչեմ լի սրտիւ յիշել ի Տէր:
19բՍուրբ առաքեա՛լ Քրիստոսի, աղաչեմ վասն քո չարչարանացն յիշե՛ա զստացաւղն եւ զծրողն քո սուրբ Աւետարանիս, եւ քաոութեանս քո սուրբ, առաջի ատենին Քրիստոսի՝ զՄեսրոբն, զայլ եղբայրսն, եւ զծնաւղսն իւր, առնել ողորմութիւն նոցա ի յաւուրն յայնմիկ. ամէն. եւ ինձ՝ մեղաւորիս. ամէն:
42աՏէ՛ր Յիսուս, ողորմեա ստացողին յաւիտեան, Մերսոբին. ամէն:
65աՔրիստո՛ս Աստուած, ողորմե՛ա ստացողին եւ ծնաւղաց իւրոց, բարեխաւսութեամբ սուրբ առաքելոյն:
73աԶստացող սուրբ առաքելոյս զՄեսրոբն, եւ զծնաւղսն իւր, եւ զեղբարսն, եւ զծրիչն յիշեցէ՛ք ի Տէր, աղաչեմ:
86աԶԽաչատուր անպիտան գծողս եւ ըզստացաւղս զսորին աղաչեմ անմոռաց յիշել ի սուրբ յաղաւթս ձեր, եւ եղիջիք յիշել ի Տէր. ամէն:
Տե՛ս Ե.-ԺԲ. դդ. յիշ-ք, էջ 344՝ 42ա էջինը. նոյն տեղում, էջ 322՝ 19բ, 73ա, 86ա էջերինը:
92բԶստացաւղն յիշե՛ա, աղաչեմ:
129բԶստացող սուրբ եւ աստուածային գանձիս՝ զՄեսրոբն եւ զծնաւղսն իւր, եւ զեղբարսն իւր յիշեցեք ի սուրբ եւ ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր անմոռաց, եւ նոյն ինքն զձեզ՝ Տէր Յիսուս Քրիստոս յիշէ. ամէն:
134բՍուրբ առաքեա՛լ Քրիստոսի, յիշե՛ա առաջի ատենին զստացող սորա տ./// (շար. նորոգման կարկատան թղթի տակ՞):
164բ(ստ. լս.) Լո՛ւր զձայն աղաղակի յուսացելոցս ի քեզ, փրկեա՛յ զմեզ ի նեղչաց:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 2բ(ԺԸ. դ., անարուեստ նոտրգիր) Այս է, որ Յօնան էկավ մեր տուն, այս գիրն թողեց աստ, ոչ գիտեմ վասն ինչ պատճառի մնաց, հիմայ մէկն սորայ անուն չի կիտայ՝ ինչ այ:
2. 158ա (ստ. լս. ԺԸ. դ., բոլորգիր) Ողբացէ՛ք, զի մերձ է օր Տեառն, եւ բեկումն յԱստուծոյ հասեալ է:
3. 80ա(ԺԸ., դ., նոտրգիր) 4 տող ջնջուած, անընթեռնելի, նշմարելի են միայն առանձին տառեր:
4. 30բ(1828 թ., նոտրգիր) Թվին ՌՄՀԷ. (1828) էր, ես տէր Յարութիւն:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «1137», Ա. կազմաստառին ամրացուած 4,8x6,9 չափսի սպիտակ թղթի վրայ՝ «Հմր 12 Կտակարան, թիւն անյայտ լինել հնագոյն», ներքեւում սեւով՝ «Հմր 1137/2840», կողքում՝ «ԺԲ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝2ա՝ այբուբեն, 2ա՝ «Ես, ես տէր Արութիւնս գրեցի», 2բ՝ «Հանդերձ», 57բ՝ «Մեք քքքք եւեւ քքքքքքքք»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝19բ՝ «Պ» հանգուցագրի նմանօրինակում:
2841
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 93 (գրչի էջակալում՝ 1-184, որ է՝ 1ա-92բ). չգրուած՝ 85բ-6բ, 93աբ: ՊՐԱԿ՝ 1-10x10 (6, 8՝ 8, 10՝ 7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. տպարանային, ուղղանկիւն ստուերագծումներով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25,5x20,1: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (22,3x16,8): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 25: ԿԱԶՄ՝ սեւ լաթ, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը դեղնաւուն թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, թուղթ, դեղնաւուն, չգրուած, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 4ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի անկիւնները եւ մէջքը փոքր ինչ մաշուած, թ. 10՝ հիմքից անջատ, թանաքի տարածում՝ թ. 34ին եւ հանդիպակաց 33բ էջին:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-92բ Սրբազան պատմութիւն Հին Ուխտի
Ծնթ. Հին Կտակարանի հակիրճ ու ամփոփ վերաշարադրանքը՝ արեւմտահայերէն աշխարհաբարով, հաւանաբար պատրաստուած իբրեւ ուսուցողական ձեռնարկ:
1. 1ա-5բ Ա. Ամենահին ժամանակ:
Ծնթ. Իւրաքանչիւր գլուխ ունի ենթամիաւորներ, որոնց միայն խորագրերն ենք նշում, քանզի հանրայայտ նիւթեր են:
ա. 1ա-2ա Աշխարհի եւ մարդու ստեղծումը: բ. 2աբ Դրախտ: գ. 2բ-3բ Անկում: դ. 3բ-4ա Գայէն եւ Աբէլ: ե. 4ա-5ա Ջրհեղեղ: զ. 5աբ Բաբելոնի աշտարակին շինութիւնը:
2. 6ա-32ա Բ. Նահապետական ժամանակ:
ա. 6աբ Աբրահամ: բ. 6բ-7ա Աբրահամ եւ Ղովտ կը զատուին իրարմէ: գ. 7աբ Աբրահամ կազատէ զՂովտ: դ. 7բ-8ա Աբրահամ կ’ընդունի խոստումներ: ե. 8ա-9ա Աբրահամ կը միջնորդէ Սոդոմի եւ Գոմորի համար: զ. 9ա-10ա Սոդոմի եւ Գոմորի կործանումը: է. 10ա-1ա Իսահակի ծնունդն ու զոհիլը: ը. 11աբ Սարայի մահը: թ. 11բ-3ա Իսահակին հարսանիքը: ժ. 13աբ Աբրահամի մահը: ժա. 13բ Եսաւ եւ Յակոբ: ժբ. 13բ-5ա Յակոբի խաբէութիւնը: ժգ. 15աբ Յակոբի փախուստը: ժդ. 15բ-6ա Յակոբի երազը: ժե. 16ա-7ա Յակոբ Լաբանի քով: ժզ. 17ա-8ա Յակոբ կը փախչի Լաբանի քովէն: ժէ. 18ա-9բ Յակով եւ Եսաւ կը հաշտուին իրարու հետ: ժը. 19բ-21ա Յովսէփ եւ անոր եղբայրները: ժթ. 21աբ Յովսէփ Պետափրէսի տան մէջ: ի. 21բ-4ա Յովսէփի բարձրանալը: իա. 24ա-7ա Յովսէփի եղբայրները կուգան Եգիպտոս: իբ. 27ա-9բ Յովսէփ կը ճանչցնէ ինքզինք իւր եղբայրներուն: իգ. 29բ-31բ Յակոբ Եգիպտոսի մէջ: իդ. 31բ-2ա Յովսէփի մահը:
3. 32բ-54բ Գ. Դատաւորներու ժամանակ:
ա. 32բ-3ա Մովսէս: բ. 33աբ Մովսէսի ծնունդն ու ազատումը: գ. 33բ-4ա Մովսէսի փախուստը: դ. 34ա-5բ Մովսէս կը կանչուի Աստուծմէ: ե. 35բ-8ա Իսրայելացիք կ’ելնին Եգիպտոսէն: զ. 38աբ Իսրայելացիք կանցնին Կարմիր ծովէն: է. 38բ-40 Իսրայելացւոց չուն անապատին մէջ: ը. 40ա-1ա Յոթորի խրատը: թ. 41ա-2բ Տասնաբանեայ պատուիրանները: ժ. 42բ-3բ Ձուլածոյ որթը: ժա. 43բ-5ա Քանանացւոց երկիրը կը լրտեսուի: ժբ. 45ա-6ա Մովսէսի մահը: ժգ. 46ա-8ա Յեսու կը տիրէ Քանանացւոց երկրին: ժդ. 48աբ Յեսուի մահը: ժե. 48բ-50ա Մնացեալ դատաւորները: ժզ. 50ա-1բ Սամփսոն: ժէ. 51բ-2բ Հռութ եւ Բոոս: ժը. 52բ-4բ Հեղի եւ Սամուէլ:
4. 55ա-85ա Դ. Թագաւորներու ժամանակ:
ա. 55ա-6բ Սաւուղ: բ. 56բ-7բ Յովնաթանի քաջագործութիւնը: գ. 57բ-8ա Սամուէլ կը հրաժարի իւր պաշտօնէն: դ. 58աբ Սաւուղի անհնազանդութւնը: ե. 58բ-9ա Սաւուղ եւ Դաւիթ: զ. 59աբ Դաւիթ կուգայ Սաւուղին պալատը: է. 59բ-61ա Դաւիթ եւ Գողիադ: ը. 61ա-3ա Դաւիթ կ’ատուի Սաւուղին եւ կը սիրուի Յովնաթանէն: թ. 63ա-4ա Դաւիթ վեհանձնաբար կը վարուի Սաւուղի դէմ: ժ. 64ա-5բ Սաւուղի մահը: ժա. 65բ-6բ Դաւիթ իբրեւ թագաւոր: ժբ. 66բ-7բ Դաւթի մեղանչումը: ժգ. 68ա-9բ Աբիսողոմ: ժդ. 69բ-70բ Դաւթի մահը: ժե. 70բ-2ա Սողոմոն թագաւորը: ժզ. 72ա-3բ Սողոմոն կը շինէ Երուսաղէմի տաճարը: ժէ. 73բ-4բ Սողոմոնի փառքը, անկումը եւ մահը: ժը. 75ա-6ա Ռոբովամ եւ Յերոբովամ: ժթ. 76ա-8ա Եղիա: ի. 78ա-9ա Աքաաբի յանցանքը. Եղիայի մահը: իա. 79ա-81ա Իսրայելի թագաւորութեան եւ Յուդայի թագաւորութեան կործանումը: իբ. 81ա-5ա Բաբելական պետութիւնը եւ անոր վախճանը:
5. 87ա-92բ Ե. Մարգարէք Հին Ուխտի:
ա. 87ա-8ա Ամովսի յանդիմանական քարոզը: բ. 88աբ Ամասիայի զրպարտութիւնը: գ. 88բ-9բ Ապագայի պատկերը: դ. 89բ-90բ Հարաւային թագաւորութեան կրօնական կեանքը: ե. 90բ-2ա Ազգերու խաղաղութիւնը: զ. 92աբ Դաւթի տան խաղաղութեան թագաւորը:
ՆՇՈՒՄ՝Ա. կազմաստառին՝ «Հմր 1156», Պհպ. Աա՝ «Հմր 1156/2841 ձեռ. Կ. Եզեանի», «ԺԹ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝1ա, 80բ բոլորակ, կանաչաւուն թանաքով՝ «ՍԱՆԱՍԱՐԵԱՆ ՎԱՐԺԱՐԱՆ, ԿԱՐԻՆ»:
2842
(Հայատառ թուրքերէն)
ԿԱԼԿԱԹԱ (՞)* |
ԺԹ. դ. Բ. քառորդ |
ԳՐԻՉ՝ տարբեր. շուրջ 15-20 ձեռք:
ԹԵՐԹ՝ 101+1 (կրկն.՝ թ. 39). չգրուած՝ 1ա, 39աբ, 39գդ, 40բ-2բ, 65ա, 78բ, 95բ, 96ա, 97ա-8ա, 99բ, 100բ, 101աբ: ՊՐԱԿ՝ 1-10 (խառն՝ 1՝ 6, 2, 7՝ 10, 3՝ 16, 4՝ 12, 5՝ 18, 6՝ 11, 8՝ 14, 9՝ 5): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ վահանաձեւ զինանշան, մէջը մարդադէմ կիսալուսին: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 15,6x23 (կազմուած թերթի լայնքով): ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (14x18,5. անկանոն. մատիտով սահմանագծուած): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 7ա, 14ա, 34ա եւ այլն. առնուազն 15-20 ձեռքի գործ): ՏՈՂ՝ 8-30 (լս-ում՝ տողանշման ասեղի անցքեր): ԿԱԶՄ՝ տպարանային, կարմրաւուն կաշի ոսկեզօծ եզերազարդով, մէջտեղում ծաղկազարդ դրոշմ (նաեւ՝ մէջքին), միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը դեղնաւուն թուղթ. լուսանցակողերը դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, դեղին, չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 7ա
Նմուշ 14ա
Նմուշ 34ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. նորոգուած Ի. դարում. մէջքի ստորին ընկած եզրը նոր կաշիով լրացուած, թերթերը եւ կարերը ամրացուած. կազմի եզրերի կաշին մաշուած, լուսանցակողերը գունաթափ, որոշ թերթեր տողագծուած (10, 11, 74, 75 եւ այլն), թերթերին բազմաթիւ խզբզոցներ, թանաքի հետքեր:
* Գրուած է տարբեր ժամանակներում եւ տեղերում, միակ յիշատակարանում՝ 40ա (տե՛ս ստորեւ), ունենք 1830 թ. եւ Կալկաթա անունը, բայց հնարաւոր չէ, որ ամբողջը գրուած լինի այդտեղ եւ այդ տարում: Շատ խառնագիր ձեռագրիս բոլոր գրերի նմուշները տալն անիմաստ ենք համարում:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ծնթ. Բովանդակության բաժնի նկարագրութիւնն արուած է Վերա Սահակեանի օգնութեամբ:
1. 1բ Ըռեվանու խան քալմադի պէս նե է պիլմէսէն, / Մէջդիլդէ սուլթան քալմադի պէս նէ է պիլմէսէն... Հէմ եօբէրէմ, հէմ պիշլէրիմ պէս:
2. 2ա-5բ [Սիրային 22 խաղիկներ]
ա. 2ա Նէ տերտէ, նէ տէրմանէ, նէ տերտէ...
բ. 2ա Պէնի սէնտէն, / Ճօշկուն սուհ պէնի սէնտէն...
գ. 2ա Տէրտի պէն, / Տէր մանա պէն տէրտի պէն...
դ. 2ա Պէնի եար, / Ճօշկունսուհուն պէնի եար...
ե. 2բ Պեն տիլէ, / Պեն պպքդան պեն տիլէ...
զ. 2բ Եաքան եար, / Եա հիճրանա եաքան եար...
է. 2բ Եաքան եա... / (վջ.) Եարին հաք տիվանընա եաբըշըրէմ եաքանա:
ը. 2բ Եարաի, / Ֆիթլ պիլուր եարաի...
թ. 2բ Էքսէրի վուռ քիթութսուն էքսէրի...
ժ. 3ա Քէաշլէրին են միլդիր կուզէլ...
ժա. 3ա Պօյուն օուչկուն պուր կուզէլ...
ժբ. 3ա Շու պաղըն արպի էքին...
ժգ. 3ա Չըքտըզըմ եէնիշ օլմազ...
ժդ. 3բ Սուլար պաշտան պուլանուր...
ժե. 3բ Շու տուղլար օլմասայտի...
ժզ. 3բ Աք կուլում եօյամայօյր...
ժէ. 3բ Մօռմէնէքշէ կուլկիւ քէնպէ...
ժը. 4ա Էլին քօսան դեղիմէ...
ժթ. 4ա Քաշլէրին էյտի հրէն եար...
ի. 4ա Քաշլէրին միլտէն ինճէ...
իա. 4ա Չըքարտըն քօշէ պէնի...
իբ. 4բ Աքկուլում եօյեան տէկէլ...
3. 4բ-5բ Քարանֆիլսին պիպէռսին, / Սէն հէբիսին պէն կուզէլսին... Պուլուրսուն սէն մէվլայէն:
4. 6ա [Սիրային խաղիկ] – Խաթա սայը ապայեաէթ, /... Պէն սայը պիլմէզիտիմ եօյթէթիմ եսրա սայը:
5. 6բ Ղօշմա – Օյան գարիպ պիւլպիւլ պահար էրիշտի, / Կիւզելլեր կիւլշանե ազիմէթ էյլէր... Տելի փիյմարինե հասիյեթ են էյլեր:
*Ծնթ. Տաղերի վերին լս-ներում երբեմն նշուած են նրանց բանաստեղծական չափերը, ինչպէս՝ ղօշմա (խօշմա, քօշմա), քէրէմ, միւսէթտեղ, տասիթան եւ այլն, որոնց մի մասի բացատրութիւնն աստղանիշով տալու ենք նկարագրութեան ընթացքում:
*Ղօշմա (Քօշմա) – Սազով երգելու համար հեջէ տաղաչափութեամբ գրուած ժողովրդական բանաստեղծութեան տեսակ, որի մէջ առաջին, երկրորդ եւ չորրորդ տողերը եւ միւս տների չորրորդ տողերը լինում են իրար նման: Թեման՝ սեր կամ պատմական իրադարձութիւն:
6. 7ա Ղօշմա – Էյ կիւզել հիւսնիւնտէ օլ թազէ կիւլիւն, / Թութուպ պիրեր պիրեր տերմետիմմի պեն... Էլ թութուպ իւզիւմէ պաքմատըն մըսեն:
*Ծնթ. Տաղերի մեծ մասի մօտ նշուած է՝ «Գրեցի» (7ա-8ա, 45ա, 81բ եւ այլն):
7. 7բ Ղօշմա – Պեն սենի պելմեզքեն շահի լեվենտիմ, / Կէլիպ պիր հըշմըլա գա[լ]գմատըն մըսէն... Եանըպ եաքըլդըքճազ եաքմատըն մըսեն:
8. 8ա Ղօշմայ – Սէն պէնի միւքթէլա էտիւպ նէվճիվան, / Աքլըմը զայիտէն սէն տէյիլ միսին... Հէմ խաքի քայ իտէն սէն տէյիլ միսին:
9. 8բ Ղօշմայ – Աղըլմեյ խօնչէյի պաղի լեթաֆ էա, / Պուլպուլլերին զարի պալայէ չըքդի... Վար իսե հուզուրի մեվլայե չըքդը:
10. 9ա Ղօշմա – Րեֆթար իտիպ պենիմ թաղէ ճիվանըմ, / Կիյենմիշ գուլանմըշ ագսատելենմիշ... Աըն չիւն նազիրի իֆդայելենմիշ:
11. 9բ Ղօշմա – Պէն սէնի սէվէրէմ քէնտի էֆէնտիմ, / Նէ գաչընըպ պէնտէն մուպհէմլէնիրսին... Սագավէթտէ շահի էտհէմ լէնիրսին:
12. 10ա Միւսէթտեղ – Էֆէնտիմ մահճէմալինտէ նէտիր հօշ րէնկի ահմէրլիք, / Վէրիր տէհրէ զխեալէր շէվքի հիւսնիւն մահի էնվէրլիք... Նազիրի գիմ սէսիզ գալտըմ հէման սէն պիր քէնահըմսըն:
13. 10բ Միւսէթտեղ – Պահար վագթինտէ էմ ճանա սիւրէր պէվրանի պուլպուլլէր, / Կէզէր կուլլէր արասընտա իտէր սէյրանի պուլպուլլէր... Թէքէլլեւմլէ թէպէսիւմլէ գըլար էլվանի պուլպուլլէր:
14. 11ա Միւսէթտեղ – Տիլա ուսթատի հաղըգ, / Հագիգէթ գավլէ սատըգ... Օհալի տիլդէ նաթըգ:
15. 11ա Տերունիմ շէհրի եըգըլտի պութուն պուրճի խէրապ օլտու, / Ֆիրագի աշգա եանտը պու պէնիմ ճիսմիմ քէպապ օլտու... Վիսալի նարէ եանըք:
16. 11բ Միւսէթտեղ (1 քառատող) – Նէտէնտիր աշըգընտան էյ բերի քէքար քաչարսըն, /... (վջ.) Սէֆալէր էյլէյիպ անլէրիլլէ պատէ իչէրսըն:
17. 11բ Տաղըտթըն ագլըմի զուլֆիւն կիպի հեբ քերուշան էթտին, / Տուշուր տուն աշգի սէվրայէ պէնիմ հալիմ եաման էթին... Զանայ էթտիճէյին ճէվրիճէ ֆատէն վազ կեչէրսըն:
18. 12ա Էվէլ պէնիմ նաղլը եարըմ, / Սէվէրիմ քիմսէլէր պիլմէզ... Եւ նարըմ քիմսէլէր պիլմէզ (աջ լս-ում՝ նաքարաթ. «Սէվտիմ սէնի իթմէմ ինքար կէօնիւլ սէնպէ քըլտըքարար»):
19. 12բ Տասքիթան – Սէնէ պէն իքիիւզ պիլ օ ալթըտա, / Իմտատ էթտի պիզէ օլ կանի եէզտան... Սէնալէրլէ օլտունտա իպատէթ:
*Ծնթ. Տասիթան (Դասիթան) – Սա նոյն Դեսթանն է, հայերէն՝ ասք:
20. 13ա Նիկահըլա մէսրուր օլտում, / Ալտանըպ աքլընա ուհտում... Պու ճէֆալէր նէ է լազըմ:
21. 13բ Պազի հուսնուն տիլարասի, / Քօսմա տըր քայէթ էտասի... Ղահէթ եար աշմիշ ալ սանա:
22. 14ա Զուլֆունուն դարի զեայի նազըրամտըր շանէսի, / Օլ հումային կամզէնի ճիսմիմ սատէտ հանէսի... Շէմի հուսնուն էյքէրի տիլտիր պու շէզ քէրվանէսի:
23. 14բ Սէնսըն կուզէլլէրըն շահը, / Պենի մէճնուն իթմէ պալը... Ալմարու հրում սէն հէյբերի:
24. 15ա Հէյ քամէթի սէրվի պուլէնթ, / Քիմսէ եօքտուր սանա մէնէնտ... տերդիմէ էյլէ պիր չարէ:
25. 15բ Պէնիմ հէյ շուհի տէվրանըմ, / Քաչմա պէնտէն րուհի րէվանըմ... Կէճէ կունտուզ ֆիքրիմ սէնտէ (աջ լս-ում նաքարաթ. «Եըլտըզ կիպի նազիք հանըմ, հէր անցէ սէնսին սուլթանըմ»):
26. 16ա-7ա Նիչին պու ճանէ վերտի նիւր, / Էյ լէհէման շէվքի սուրուր... Կոյս պէր կէւլլիւ նէսր անպէրին (նաքարաթ՝ 16ա «Շահըմ ցըրազանէ պռուրուր», 16բ՝ «Սէվայի ճան սէն կիպի եօսմայ պիլպէրի», 17ա՝ «Ղարքի սապահ ուռուշի տիւյէք»):
27. 17բ-8ա Շարքի – Պիր մէլէք սիմայ հէյ նազէնիմ, / Շէմմէ պեհզէր կիւլ ճէմալին... Քիմ աճըր ղայրրը տիլի պիչարէեէ (18ա՝ «Տուհտու մէճպուր եօլտիւ զումը նէվճի վանամեան»):
28. 18բ Աշըքընա քէվրէստէ սին, / Տահի քուչուք նէվրէստէ սին... Անճաք պուտուր պէնիմ տէրդիմ (ստ. լս. նագարար. «Էլա բետի նասէ խարօ քուչչուք միհալ իբսիհ իհու»):
29. 19աբ Տասիթան – Էվվէլա եօզիքէն տիւնեայա կէլտիմ, / Զահտի իքրարի խուտայտէն ալտըմ... Օլպույի ամպէրի սարապէն ալտըմ:
30. 20ա-1ա Պու քօշմա – Նիճէ քուլ օլմաիմ էֆէնտի սանա, / Սէնճիլէյին ճանա քըհմէթ պուլումմազ... Հաթըրայ կէլմէզ մի թուղի քըհամ էթ:
31. 21բ Մուպարէք ճէմալին նաշըք օլմուշ տիլ, / Կէօյնիւմ տէ կէօղում տէ իւեիւլ օլմուշտուր... Թիքէնսիզ կիւլ պուլմաք մուհալ օլմուշտուր:
32. 22ա Դիվանի –Պիր տէյնէ սիւխան իւչրէ քանէ րիւշօլտուկէօ, / Թիւքէնմէյէ չարէ եօք էսմանէ տուշօլդու կօնուլ... Շօյլէ պիր վաքիտ եախըր զէմանէ տուշօլտու կօնիւլ:
*Ծնթ. Դիվանի – Բանաստեղծութիւնների ժողովոծու:
33. 22բ Քէսիք քէրէմ – Պիր մէլէք սիմաննըն ետէյիմ մէթեին, / Կէլմէմիշ նազիրի ճիհանէ կ[ե]օզլէր... Պաք տըքճա քըհայեօր պու ճանայ կեօզլէր:
*Ծնթ. Քէսիք քերեմը թուրքական ժող. երաժշտութեան մէջ հատուկ մի եղանակող երգուող երգերի շարք է:
34. 23ա Սէմահի – Ճէմալին տան նիքապին աչիւզուն, / Նառի կեօրսունլէր... Ճիհէր պիհրանի կեօրսունլէր:
*Ծնթ. Սեմահի (սեմայի). Ժողովրդական բանաստեղծական արուեստի մէջ ութ ոտք ունեցող բանաստեղծութիւններ, որոնք գրուած են ղօշմա տաղաչափութեամբ եւ ասւում են որեւէ երաժշտական նուագարանի ընկերակցութեամբ: Բաղկացած են լինում նուազագոյնը երեք, առաւելագոյնը՝ հինգ տնից: Թեման՝ բնութիւն, գեղեցկութիւն, բաժանում եւ նմանօրինակ զգացմունքային խորը բնոյթ ունեցող քնարական հարցեր: Հիմնականում գրւում է հեջէ տաղաչափութեամբ, սակայն հանդիպում են նաեւ արուզ տաղաչափութեամբ:
35. 23բ-4ա Սէմայի – Պու պաղտա սալընան սերվիւ պիւլէնտիմ, / Ներտէ պէն ներտէ... Պէնի պէրտար իտէն զիւլֆիւ քէմենտիմ, ներտէ պէն ներպէ:
36. 24ա Տուպէյիթ – Հասրէթ վար եարի կեօրմէզէ, / Սարի մըլտէզ մավի յըլտըզ... Խան ասլըմա շապան տէրլեր:
37. 24բ Սէմայի – Տիլա օլ շուխ հիճապ էյլէր պու կիւն, / Լէր մէնտէլէն միշտիր... Էսիրի տէրտի մէնտլէր զէնճիրէ հէբ, / Պէնտէլէն միշտիր:
38. 25աբ Քէրէմ – Սաղ օլսուն սէվտիիմ կէչտիմպու սէրտին, / Վարսըն ըռաքը պիլէ տիլ եարան օլսուն... Էյրի քըլըճ քընտա փասլամ մալըտըր:
39. 26աբ Պու քէսիկ քէրէմ – Նիճէ քուլ օլմայիմ հէյ ճանըմ սանա, / Սէն ճիլէյին ճանա քըյմէթ պուլուն մաղ... Պիր պիհնէն քալմատի:
40. 27ա Գազէլ – Էյ ֆէլէկ եանտըմ էվենդէն տատ էլինդէն տատը հէյ, / Նալէյի ահիլէ չարէ գըլ մատըմ իմ տատը հէյ... Պու հալիլի հասդէտիլ մէն շէհրինա պաղտատը հէյ:
41. 27բ Գալէնդէրի – Սէյր էյլէ սէնէմ շիմտի պու լէշկէրտէ եանարվար, / Աշկընլա սէնին օլ եէդի ֆէշկէրտէ եանարվար... Պիլ սէնճիլէ եին տէրտիլէ հէր եէրդէ եանարվար:
*Ծնթ. Գալէնդէրի – Ժողովրդական գրականութեան մէջ սազով երգուող տաղաչափական ձեւ: mefûlü mefâîlü mefâîlü այս չափի մէջ գրուած իւրաքանչիւր ժողովրդական բանաստեղծութիւն կոչվում է Գալէնդէրի:
42. 28ա Սէմայի – Պէնիմ շու աշգ էլինդէն չէքդիճէեիմ հէր զէմանաթէշ, / Օլուր շօլ պուտի ահըմ զէմինի ասիւման աթէշ... Սեօեիւն մէզ պիր չընար վէշկիւլ շէնիչրէ կիւլսիթան աթէշ:
43. 28բ Ղազէլ – Անտէլի պան կիւլշանինդէ էֆղան պէնիմ կիւլշան սէնին, / Գալտըմ աշկըն զէնճիրինտէ գան պէնիմ սէհրան սէնին... Եազմազա տէստիմդէ քալէմ պէնիմ ֆէրման սէնին:
44. 29ա Գալէնպէրի – Արզում շու պէնիմ քեւմիլի իրֆան էլին էօքսէմ, / Պէզմ իչրէ հէման շայիրի մէյտան էլին էօքսէմ... Պիր միւրշի տիլ սահիպի էվզան էլին էօքսէմ:
45. 29բ Գալէնտէրի – Նէվ պահար օլուպ ղօնչէյի կիւլֆէմլէր աչըլտը, / Զար իթմէղ իչիւն օլտիլի էվսէմ լէր աչըլտը... Զէյն օլտու ճիհան մէճլիսի հիւրրէմլէր աչըլտը:
46. 30ա Գալէնտէրի – Սէյր էյլէ կէօնիւլ արսէյի ալէմ տէ նէլէրվար, / Կէօքլէրտէ մէլէք մի կիւզէլ ատէմտէ նէլէրվար... Էհլի սուեէնի կէլ արա պու տէմտէ նէլէրվար:
47. 30բ Գալէնտէրի – Պին նազիլէ պէն սէվկիւլիւ ճանանի պէօյիւթտիւմ, / Թա թըֆլէքէն օլ ճիլվէլի սիպեանի պէօյիւթտիմ... Կէլ սագի տէտիմ մէճլիսի տէվրանի պէօիւթտիւմ:
48. 31ա Գալէնտէրի (Գանէնդէրի) – Սէյր էլլէտիմ օլտիլպէրի կիւլ րույիլէ կէչտի, / Հէփ քէնտի կիպի պիր իքի տիլճույիլէ կէչտի... Հայֆաքի տիլա պօշ եէրէ գայկուեիլէ կէչտի:
49. 31բ Պիր տիլպէր սէվտիմ քի եուվա իչրէ ճիւճիւք տիւր, / Րուխլէրի զիպա միսքէթի էլմա քիւճիւճիւք տիւր... Չալդըքլարը թամիշուրի (՞) քեման դիւմրիւ տիւտիւք դիրն:
50. 32աբ Քաղէր – Կէլմիշ օ կիւզէլ հանէ քէրիմ իթմէդէ թըգթգ, / Վուրտուքճա էօթէր զարպիլէ օլ շաղշաղը շըգշըգ... Նազիրի թէզ էթիմ տէն կէօր պու կիւն շահի ճիհանկիթ:
51. 33ա-8բ Տունը դէ ալի հօճաեա դեդի – Պաշընա դեօն տունկիւմ կիւլ իւզլու հօճա, / Խօճա պէն Թիլֆիզէ վարմալը օլդում... Հեյ ազիզ մէհմանըմ սին սեֆա կելդին:
52. 40ա (Հայերէն) – Դալալի հայ ճանիման, ճանիման, / Դալ" ջախտար արին ճանիման... Դալ" ձեռքըտ ոսկե ապըրճան, / Դալ" քու անունըտ մարիճան:
*Ծնթ. Ունի 2 հայերէն բանաստեղծութիւն՝ 40ա, 100ա:
53. 43ա Եէդի եըլտըր կիւլ ճէմալիմ կիւլմէդի, / Սէնդէն պանա պօղռու խապէր կէլմեդի... Եար սէնին կելդեկին պելէմէ դիմպէն (Կէրդէկ կէճէսի էսպապինի մէթիթի):
54. 43բ Իչդիմ նուշ էյլէդիմ աշքըն դօլուսին, / Սէրիմ չէքսեն շահսենէմըն պելասեն... Աք թօբուղա լայիք օլտի կէյ սենեմ:
55. 44ա Սէմայի – Հապիպա լէպի լալին սանիթ քիմ չէհ զէմ զէմ տիր, / Պիւթուն թէշնէյի գանտըրտը թիւքէմէզ ճամի զէմ զէմ տիր... Տիղիլմիշ վէշ նիւքթէլէրին թապըյիմ միւպ հէմտիր:
56. 44բ Քօշմա – Ֆէլեկըն սիթէմի պանա նէտէնդիր, / Պէնիմ քուպլարըլան իւրֆէթիմմի վար... Պէնիմ սէնտէն քայթու իլահիմմիմ վար:
57. 45աբ Պու (անաւարտ) – Կէճէ կունտուզ հասրէթենի չէքէրէմ, / Քօյնընտաքի պիր չիֆտ նարէ սէվտիկիմ... Եա կիւզէլ սէվմէէ ֆերմանըմմը վար:
58. 46ա-9ա Տասիթան – Տէֆի սէվտա իչուն տիւշտիւմպիր եօլա, / Եօլում տիւշտիւ կէլկէլ իւմանէ... Սեօղիւն տերսեն սըզմաղ քիւլլիւ ճիհանե:
59. 49բ-57ա Տասիթան – Էյլենիրքեն պիր կիւն քենտի հալիմտե, / Կեօնիւլ ճօշ եյլետի կելտի կիւֆթարե... Քի էօյտ էթտի պանա թարղի իրֆանի:
60. 57բ-61ա Տասիթան – Սէնէ պին իքի եիւզ պիլ օ ալթըտա, / Իմտատ էթտի պիզէ օլ կանի եզտան... Սեօյլեդիմ շեօյլե պիր լեզիզ թասիթան:
61. 61բ Նիզուն ճէվր իդերսին էֆէնդիմ պանա, / Պէնիմ հըզմէթիմդէ քուսուրում մի վար... Պենիմ սէնդէն քայրա ումուտումմաւվար:
62. 62ա Տեդիմ տիլպէր քիմին սինսէն, / Տեդի տիլպէր սէնին էմպէն... Տեդի տիլպէր եւբարէմ պէն:
63. 62բ-3ա Քէրէմ – Տիհարի քուրպէթտէ քալտըմ չարէսիզ, / Պիր հալիմ պէն սօրար աղնաեանըմ եօք... Եէօլընայ սէր քօյմուշ պէնտէն զի եւ պէ:
64. 63բ-4ա Ղօշմա – Եահ հէրճայի պիլպէր նէյլէտիմ սանա, / Պանա սէվիլմէյի արէյլէ միսին... Պանայ տաղլէր զէթան թիթեն:
65. 64բ Քէրէմի, քէս քէրէմ – Քուրպէթ եէլտե պիր իշ կէլդի պաշըմայ, / Ֆէլէյին սիթէմի պանա անդ օլտու... Պիլմէզ միսին արա եէրդէ անտ օլդու:
66. 65բ Սէմահի – Պուն այ տէվրի զէման դիրլէր, / Սանա քալմազ եալան տունեայ... Պու պաղի կիւլիստան տունեայ:
67. 66ա Սէմահի – Հարազի աղնըեա էթին, / Կուզէլ հօշունտու հօշ օլսուն... Կուզէլ հօշունտու հօշ օլսուն:
68. 66բ Քէրէմ – Չըքտըմ ուճա տաղա սէյրան էթ մէ է, / Եար իլէ կէզ դիկիմ եէրլէր բէրուշան... Եօլմատի մուհապէթ թեէլլէր քերուշան:
69. 67ա Աճէմի – Դէտուն իմդէ պիր աթէշ վար քազիլէր, / Խատրէ իլա սեօնեն տավադէ կիլդիր... Սէվդիկիմ պէն տեօնէն դավա դէյելդիր:
*Ծնթ. Աճէմի (Աջէմի) – Խաղի տեսակ:
70. 67բ Սէմահի – Քու մէհդապըմ պունայ, / Ճէվրու ճէֆայտր էթմէ սուլթանըմ... Եարին սանայ տըր եթմէ սուլթանըմ:
71. 68ա Սէմահի – Ալա եքդէն մու պառլատը, / Պու սէվտայի թարիքատէն... Չէքերլէր չարքի չէն պէրդէն:
72. 68բ Զամանէ հիլէ պազօլդի ասլա տօղռու դօստ քալմադի, / Հէբիսի իազէ կիւլիճի սեօղինէ սատըք քալմադի... Պու եօմէրէ տերդ վէրիւպ դէրման միւխթաճ էյլէէ:
73. 69ա Թէճլիս – Պէյ աղալար կեօնիւլ պէօյլէ քէրուշան, / Նէ աճայիպ ֆիթիլ եաղի եանդրըր... Քարիպին աթէշի դաղի եանդրըր:
74. 69բ Թէճլիս – Հէքմէթի խուդուեա աքըլ եէթէրմի, / Շէմու սէհէր ըրահմէթ նար եայլանըր... Դօղար ճէմրան էդեր նարի եայլանըր:
75. 70ա Վարսաղ – Րուպէրու կէլէն սէլվի սէլաթին, / Սաքըն հուսնին շավքը պէնի եանդրըր... Զիլիա կիպի նէվճի վանի եանդրըր:
76. 70բ Շարքըրաստ ուսելի սէմայի (մատիտով) – Պիւլպիւլ քիպիֆերեատ իտիմ կիւլլերէ, / Թեօշիւմ եաշր տեօնտիւ աքան սելլերէ... Եէթեր զալիմ (՞) եէթէր հաքտան պուլարան (նաքարաթ. «Ֆերեատ իտեմ զալիմ (՞) սենին ելինդեն, / Հեքվարիտէմ եաման սենին տիդենտեն):
77. 71ա Դիվանի – Նաքլիդէյիմ մէթահ օլ իազ պէն էվէլա տէրդիմ պէնիմ, / Հէրկեօնէ սէմաէյ օլմիշ աշնա դէրտիմ պէնիմ... Թաքսիմ օլմազ նէհիսապտր հէյ դիլա տէրդիմ պէնիմ:
78. 71բ Դիվանի – Սէյրէդին դօսթլար պէնիմ վիւճուդդէ հէր եէրիմ եանար, / Աթեշի աշքընլա թա կեօքլերդէ էխթէրիմ եանար... Էլդէ քալէմիմ թութուշուր դէստդէ դէֆտերիմ եանար:
79. 72ա Դիվանի – Նիչուն շաղ օլուպ կիւլմէսսին սերդէ էֆքարըն մի վար, / Պէնիմ կիպի աշքա տիւշիւպ ահիլէ զարըն մի վար... Հէր վաքիթին պիր դէյիլ քէրի սէրդէ էսէրին մի վար:
80. 72բ Տիվանի – Էյլէ քէրէմ իւշաքընա ազլէթ մէ աման, / Թէշրիֆ էյլէ պէզմիմիզէ պիր կէճէ հէման... Պէն սանա կեօնիւլ վէրէլի օլմուշէմ պէնդէ:
81. 73աբ Աճէմի – Նազմու կիւզար էդիւպ կէլէն պիր քերի, / Պու կիւն կիւզէլլէրին մէշվէրէթդիր... Եօ եէթէր տիւն եալըք օ եէդէր ինամ:
82. 74ա Դիվանի – Պիզէ պիր ճէմալի պէյազ տուխդէր օլսա էլվերիլ, / Խուբ եթիշմիշ պիր նէվճիվան քուսէ օլսա էլվէրիր... Ճիհանդա օլմասա էշի էքպէր օլսա էլվէրիր:
83. 74բ Եարընզան այրըլըպ ապտալ օլանլար, / Ալ յէրինդէ քարա պաղլար դօլանըր... Եաշ դեօքէր կեօզիւնդէն աղլար դօլանըր:
84. 75ա Քէրէմի – Պու ահու զար պէնի էյլեդի հէլաք, / Վար մի օլա թապիպ պիլէ տէրդիմի... Պիր դահի վերմէսին խուլա (՞) տերդիմի:
85. 75բ-6ա Դիվանի – Հէյ պէջասսըզ սէնդէքի դիլպարէ կէլիր եաղըզըմ, / Սէնին իչուն եանղըզըմ օթլարա կէլիր եաղըզըմ... Կիւզէլիքդէ մահպուպլուք եօնճա հէյ:
86. 76բ Քէրէմ – Պէ միւվրէթ սէվայի կիմ պիր ինսաֆէյլէ, / Պիզլէրք եազանա աթմեաք միւվրէթմի... Պու քէսիմ դիվանէ իթմէք միւվրէթմի:
87. 76բ Տուպէյիթ – Ուլընըպտէ կէլէն տիլդէ, / Սանա քուլլար օլայիմի... Ինթեզզամըն ալայըմը:
88. 77ա Քէրէմ – Հէյ աղալէր պէնիմ դիպէմին եաշի, / Սիլինմէզ պիր զաման պէյլէ կիդերպու... Պիլենմէզ պիր զաման պէյլէ կիդերպու:
89. 77բ Դիվանի – Արշի քուրշի հալք էյլէմիշ եարադան իւսիւնդէդիր, / Հաքիքէթ իլէ թարիքէթ եօլէրքան իւսդունդէդիր... Հաքլըլար հաքինի ալսար հաք դիվան իւսդինտէդիր:
90. 78ա Քէրէմ – Հէյ աղալէր եաման դէրդիմ վար պէնիմ, / Պիրալլահ դիւան քօռքմազ պանա նազ սաթար... Պաղդատի թուռնալէր կէչտի պիր քաթար:
91. 79ա Քէրէմի – Հէյ սույի քէլվարդէ պէնիմ էֆէնդիմ, / Թախտի մուճալանըն սուլթանի սէնսին... Ճումլէ դիլպէրլէրին խուպանի սէնսին:
92. 79բ Դիվանի – Սէվմիշէմ պէնդիլպէրի թաղէ ճիվանըն սեօյլէսին, / Ճանըմըն ճէնանի եար նազլի ճէնանըմ սեօյլէսին... Պիր մէլէք նէսլի սէնէմ խօնճէ դիհանըմ սեօյլէսին:
93. 79բ Դիվանի (1 քատառող) – Աքլըմի ալդի պէօ կիւն պիր նէվճիվանըն կիւլմէսի, /... (վջ.) Խըշիլէ պաքդըքճա օլ չէշմի շահանըմ սօյլէսին:
94. 80ա Դիվանի – Սէվդիկիմ սէրեանս չըքմիշ պազա պայրամ կունլէրի, / Կեօկ իւզինի պուլութ ալմիշ եազա պայրամ կիւնլէրի... Փատիշահլար քազէպ իթմէզ քուլա պայրամ կունլէրի:
95. 80ա Տուհպէյիթ – Սինէն իւզրէ սէյրէ չըքմիշ, / Եար սէնին աղա փէրչէմին... Քօռքոռ էմ եաղա փէռչէմին:
96. 80բ Քէսիք քէրէմ – Պին պին սէլամ օսլուն դօստա եարանա, / Խամա թէպդիլ օլդի իֆրատ չաղըմըզ... Թարլէնե պու ղապիլ օլուր ղարըմըզ:
97. 80բ-1ա Կէլ տիլպէր սենին իլեն պադէ իչելիմ, / Պու կուն զէվքու սէֆասի դիր կեօյնումըն... Քէնդի հիւսնի րիզասի դիր կեօյնումըն:
98. 81ա Քէրէմ – Եանըբ եաքըլդըղըմ հէյ շահի խուպան, / Աշքըն ալաֆէնը նար մի սանըրսըն... Հեր օլուր օլմազի եար մի սանարսըն:
99. 81բ Քէրէմ – Հէրքիմ նազլու եարդան խապէր կեթիրսէ, / Խանպապամ եէրինէ դեն խան էյլերիմ... Պիր ճանըմ վար օնա քուրպան էյլերիմ:
100. 81բ-2ա Քէրէմ – Էռզուռումըն կէդիկին դէ եօլ աշտըմ, / Չաղըրըրեմ քադըր ալլահ աման հէյ... Կերիմ ասլըմ իւզին եօլիւմ աման հէյ:
101. 82ա Քէրէմ – Ասըլմ կեօչմիշ վեթանըն տան էլինդեն, / Վար ըրաքըպ հաթըրճըղըն հօշ օլսուն... Պունի դե չէքէրիմ վարսըն պէշ օլուն:
102. 82բ Պէյ աղալէր քիմէ թարիֆ ելյէիմ, / Դիյէ պիլմէմ սէհեր յէլինե եազըք... Դէստէ դէստէ կիտէն կիւլինէ եազըք:
103. 82բ Տուպէհիթ – Պէն եարի թէհնադէ պուլսամ, / Թութսամ իքի եաքասընտան... Քեէր քայտի թօքասին տէն:
104. 83ա Դիվանի – Րուֆդուլաէմ հաթրըմտան ֆիքրիմտէ եար էքսիք դեհիլ, / Եար ճէմալին կեօրմէյէլի ինթիղար էքսիք դէկիմ... Չերե դերիւլարտա պիր մուղայիր իւրիւզ կար էքսիք դէհիլ:
105. 83ա Տիւպէյիթ – Շու քարշըտան կէլեն դիլպէր, / Կէլեն դիլպէր պին եաշասըն... Ֆիլանդել պիր պին եաշասանն:
106. 83բ Հայըն ֆէլէկ պիզէ նելէր էյլեդի, / Աթթունդէն թունէ քարելերիմիզ... Դօստլարըմըղ կէյ սին քարէ լերիմիզ:
107. 83բ-4բ [Սիրային խաղիկներ՝ 11]
ա. 83բ Էզէլքի աշըքա վէրիլդի պադէ...
բ. 83բ Յեար սէնին եօլընդա օլմիշէմ դիլպար...
գ. 83բ Սէն աղլաիւպ իւրֆանիի կիւլմէսին...
դ. 84ա Դէտիմ կեօնիւլ սէվմէ եուզլար խուպենի...
ե. 84ա Ուլու դիվանլարա սեօյլենիր ադըմ...
զ. 84ա Էզել պաշտան պու մանէիյ պիլէնլէր...
է. 84ա Ճեմալի իւսիւֆը այնի յաքուպըն...
ը. 84ա Խէմերդէ շօյլետէ կիւնէշնե եաքլար...
թ. 84բ Սէնի դեհի արզուլէմիշ կէլմիշէմ...
ժ. 84բ Իկիպ օլան քավկա դիլեր քան դիլեր...
ժա. 84բ Քուրպանի տեր սուլթանըմը խանըմը...
108. 84բ Դիվանի – Եա իլահի պիր նազար քոլպու կեօքսսմընօ քամիվար, / Նուշիդէն կէլսուն պէրուէյ ելդի աշքն ճամիվար... Զերէ դիլլէրպե դէստանսըն հէրքեշին պիր շանիվար:
109. 85ա Թէճլիս – Կէնե խայալի դալտի պէնի, / Սերդեն այազաթաք խալի պօղազտան... Քամզէսի իւզիւնդե եալի պօղազտան:
110. 85ա Դիվանի – Հէյ թէրու կեալ եանաղ իւզրէ հալա տամլանմիշ եանար, / Հեճապընտան թէր սէզուլիւֆ խալա տամլամիշ եանար... Քաքըն նուրի քապրիւնտէքի սալա տամլանմիշ եանար:
111. 85բ Դիվանի – Թա էզէնդէն աշըք օլտում պիր քաշլարի եայեա պեն, / Քերթաֆի հիւսնինի եօքշաթմիշէմ այա պէն... Եա նիճէ քան աղլամաիմ դիւշմիշէմ սէվտա եազին:
112. 85բ-6աՊիվանի – Տիլպիրին սադէ ֆէհմինդէն դիւրի եէքտա սերբուլուր, / Թէբլինսե քայմաք դօստաղըն կէվէրի լալ սերբուլուր... Եօյլէ պաք իւզիւմէ իւզկիւլէ տիլպէր:
113. 86ա Տուպէյիթ – Ֆէլէկ նիչուն աղլատուրսըն, / Պէնի պուն տա եարըմ օնտա... Պէնի պունտա եարըմ օնտա:
114. 86բ Քաթէ հաւատան իւչարսըն եէնդիր էյիմ կեօնիւլ սենի, / Իւքսէք ալչաք կիւլդալինէ, քօնտուրսիմ կեօնեալ սէնի... Քեսդիրէյեմ կեօնեալ սէնի:
115. 86բ Էմրահ – Քաշի կեօզի քարէլինին, / Ախ էլինդէն, վախ էլինդէն... Ախ էլենպէն, վախ էլենտէն:
116. 87ա Դիվանի – Հէյ աղալար արտեյիլմի կիւլտի պինդէ խարպիթէր, / Պուդէպիր պաշքա աթաշդը իւրէկի եանար թութէր... Քալք կիտելիմ հարամ օլուն:
117. 87բ Խօշմա – Պէնի պիւպիւլ կիպի նալեան էյլէյէն, / Եանաղընտա օլան կիւլլէր դէյիլմի... Օլ զալըմ մընաֆըք եէլլէր դեհիլ մի:
118. 87բ-8ա Խօշմա – Վէրմիշ խուդրէթին տէն օլ կիւլի խէնտան, / Եանազին պիր խօնչէ կիւտիւր էֆէնդիմ... Սեօյլէ քի քաբումտա քուլտուր էֆէնդիմ:
119. 88ա Քէրէմ քէս – Պիլմէզէմ քի նէճէպ օլմէլէկ սիմա, / Նիչուն կէլիւպ մէհլի մուհապէթ իթմէզ... Պիզէ պիր բուսէճիք ինայէթ իթմէզ:
120. 88բ-9ա Թահմիզ Մուհանմազ [կրօնական բնոյթի բանաստեղծութիւն] – Հաք եարաթտի մէլայիքի ահդ եաման իւսդիւնդէտիր, / Հէր նէ քի վար պու ալէմդէ պիրմիզան իւսդիւնդէտիր... Եվալլահ պիլէն իւսդայեա նասէյեթ իչենդետի:
121. 89բ Թէճլիս – Ճէմալին ճէնէթդիր այ եարա մէհթաճ, / Ճումա կիւնի էլվան ղընա եա խարաճ... Ճէլիլ ճապալ դէյի չաքար եւ խարաճ:
122. 89բ-90ա Թէճլիս – Քիւնզար յուստա քիեար կեօրտում եարի սաք, / Քիւսար ինսան կեօրմէ իչուն աչաք չաք, / Քիրսիզ օլմա սէն էր եազա աչաք չաք:
123. 90ա Թէճլիս – Մէզէթինի չէքէր տիհանըն ասալ, / Լէ չէրդէն կէզ ճէնան խէյու էլիֆդալ... Լաինտի եարաթդի խէյսուն էլիֆտալ:
124. 90բ Դիվանի – Հէյ սաչը սիւնպիւլ նէդէնդիր րուհլարըն կիւլթալանըր, / Քաքլըն անպեր զիւլֆընմուհի լէպլէրին սէֆալանըր... Խամ ուճընտան ճէֆա եէթէր պու եօմէր խանթալանմիշ:
125. 90բ Դիվանի – Շու պենիմ դիվանէ կեօյնում աշքա եար օլմիշ պու կիւն, / Պիլպիւլ էմ կիւլինէ քօնտում կիւլիւմ խալ օլմիշ պու կիւն... Կիզլի աշըրդըք սէվդաի սըռ աշքար օլմիշ պու կիւն:
126. 91ա Դիվանի (2 տող, անաւարտ) Շօյլէ պիր դիվանէ էմքի դիլ շիքար էյլէր պէնի, / Անըն օ պէն ճիրի զուլֆըն մուշկու վարէյլէր պէնի ///:
127. 91ա Աճէմի – Կինէ չըքդըմ իւճէ տաղլար պաշընա, / Տահի էրզուռումըն տիւղի կեօրիւմէզ... Եօքլարըմ դէֆտէրի եազիւ կեօրիւմէզ:
128. 91բ Աճէմի – Հալիմի սեօյլէյիմ սէլամըմ կեօթիւր, / Կիդէրիսեն ճէնսնա սէն սէհերյէլի... Ինսաֆա կէլ սեօյլէ սէն սէհերյէլի:
129. 91բ Թէճլիս – Էկէր կիդէրիսէն դօսդըն պաղընա, / Դէստ էյլէ խօնչասին իւզէ իւզէ չըք... Սէքսէնէ դօքսոնա իւզէ իւզէ չըք:
130. 92ա Քէրէմ – Իստէրիմ դանըշամ դուդի պիլիմլէ, / Լութֆ էդիւպէմ պիր դէմ շիրին ֆէմ կէլմէզ... Պու խըռիթ տարըն տեսդինէ ճէմ կէլմէզ:
131. 92աբ Քէրէմ – Կէզէրքէն պիր տէրդէ դիւրշդիւմ քազիլէր, / Շու պէնիմ տէրտիմտէն պիլէն օլմադի... Պէնիմ կիպի մէճնուն օլա օլմադի:
132. 92բ Քէրէմ – Էրի կեօնիւլ քըյաս իթմէ հէրճամի, / Տուռու կեօլ սունասի եէշիլ պաշ օլուր... Չունքէ պէն քերվանէ աշքաթաշ օլուր:
133. 93ա Քէրէմ – Նիճէ օդլանմայըմ, նիճէ եանմայըմ, / Շիմայի կեօյնում խուռէմ զէյէ պաղլանմիշ... Շիմայի կեօյնում խուռէմ զէյէ պաղլանտի:
134. 93բ Քէշիշ Օղլի – Պիզդեն սէլամ օլսուն Քէշիշ Օղլինէ, / Պիյէն քուրպէթ էլդի տուռմասսըն կէլսին... Ալէմ պիլիր ինթիզարըմ վար պէնիմ:
135. 94ա Ինսան Օղլի պիր աչըլմազ կիւլ կիդի, / Եէրիշդի էյամի սօլդի դէ կիթի... Պիլմէյէն լէր դէսին կէլդի դէ կիթի:
136. 94աբ Պէնիմ տէրդիմ կիպի դերտէ, / Կերիֆտար օլմասսըն քիմսէ... Քէրվազի աշըքըն իւրիւշան օլուր:
137. 94բ Հէր տեմ սեօյլէյէյիմ կիւզէլլե մէթիին, / Պաշըմա սօկպիթեն պու զուլումաթին... Աշտը ճակըմ պաղլար խաս օլտի պու կիւն:
138. 95ա Աշըղայ ըրուեատա վերըլսայ պատայ, / Պու ղուտրաթ մէյիտր ալիչղան տերլար... Սիղայ թիւրքմէն տէկիչ թերքիման տերլար:
139. 96բ Պի շէք վամ վար ֆէլէկ էլիդէն, / Կէթիրմէշ թուռապի քուլա պապէյլէր... Պէդասըլա սօրուն ճիպ ինքար էյլէր:
140. 98բ Աշըք Քարիպին մասալի պիր – Պիր պերաթ կէճէսի դիլէկ տիլէտիմ, / Շուքուր մուրադիմի վէրդի հաք պէնիմ... Մաքսուտա վէրիլտի քութա օ դէ Թիլֆիզ տիյարընդ:
141. 99ա Նե միւշկիւլտիւր աշըքլարըն կիւզէլի, / Եէթիր վէրսէվտիկեմ պանա իւչ կիւլի... Աքսինէն սինէմէ կէթիր սարսենեմ:
142. 100ա Ձմռն ձմեռեն (հայերէն 10 տող) – Հզօրն բորէաս ծէրունին կչճռեալ, / Զերկնից զկամարս համան զերգեալ... Զսառնամանիս առ մեզ ածեալ հա ///(անաւարտ):
*Ծնթ. Գրի անփութութեան պատճառով ընթերցումները շատ կէտերում երկբայական են:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
40աՀինդիստնի պազարին մէջ է 1830,տված Կալկաթա:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկի վրայ սպիտակ պիտակ՝ «24»,Պհպ. Աա՝ «1202/2842», «ԺԹ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»,Պհպ. Աա՝ նարնջագոյն մատիտով՝ «6», ներքեւում՝ կապոյտով՝ «6»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պհպ.Աա՝ «Էլթ», 1ա՝ «Ի Աստուած ծառայ», ներքեւում՝ խզբզոցներ, 1բ՝ «Նանմն», 3ա՝ «6 6Էնրհրմր», 6ա՝ «Փիլիպպոս», «Պէնիմ եարիմ աղարլար մահալէ», 24բ՝ «Պու շիշէմ միշտսե դին», 39բ՝ «Приказъ Саркису Аышинову сполученій сегоявшиия комнъ. Вишявь камсда. Благадъшельнейшая исп///», 65ա՝ խզբզոց, 72ա՝ «Սերիմ դեն յարութիւնն», 74ա՝ «Էճման», 99ա՝ «Պունլար եէթդիլէր միւրադլէր ինէ ճումլէդէ եէթիշսեն քէն դի Միւրադինէ: Սէնտէ էթիշ Մուրատէն», 101բ՝ «Աղարեաման թազ աղաեամամէ ամազա ասպաիտապանաթաղէճան աչազ աչավահաամա քսս»,Պհպ. Բա՝ թուային աղիւսակ (9 տող եւ 8 սիւնակ),Պհպ. Բբ՝ ռուսերէնով մի քանի բառ (դժուարընթեռնելի):
ՆԿԱՐՉԱՓՈՐՁ՝ 7ա մարդ, 78բ՝ (մատիտով)՝ մի կենտրոնից բխող երկրաչափական գծեր:
2843
ԱՂԹԱՄԱՐ |
ՊԳ. – 1354 |
ԳՐԻՉ՝ Կարապետ կր.: ԾԱՂԿՈՂ՝ Զաքարայ*: ՍՏԱՑՈՂ՝ Անանիա տանուտէր:
ԹԵՐԹ՝ 318. չգրուած՝ 1ա, 12բ, 13ա, 16ա-17բ, 316աբ, 318աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԶx12 (Ա՝ 21, ԺԲ, Ի, ԻԱ՝ 11, ԺԴ, ԺԵ՝ 10, ԻԶ՝ 15)+1: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. այլ թուղթ՝ թ. 317-8, լուսագծերով. եւ թ. 16-7 նաեւ լուսադրոշմով՝ նետ եւ աղեղ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,2x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (18,5x11): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 65ա): ՏՈՂ՝ 22: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, 2ական կաշիէ կապիչներով եւ վարդեակահիմք մետաղէ գամերով, միջուկը տախտակ, աստառը դրոշմազարդ կտաւ, դռնակինը շերտաւոր մետաքս, կազմի Ա. փեղկին բոլորակաձեւ՝ Մատթէոս եւ Յովհաննէս աւետարանիչների ու նրանց խորհրդանշանների ոսկէջուր արծաթադրուագ պատկերները՝ երիզուած 14ական ակնախոռոչներով (ակներն՝ ընկած), Ա. եւ Բ. փեղկերին՝ ոսկեդրոշմ խաչ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա-Բ+Գ-Դ. դեղնաւուն չգրուած թուղթ, աւելացուած նորոգման ժամանակ:
Նմուշ 65ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Չորեքկերպեան աթոռ՝ 1բ, Զոհաբերումն Իսահակայ՝ 2ա, Աւետումն՝ 2բ, Ծնունդ 3ա, Երկրպագութիւն մոգուց՝ 3բ, Ընծայումն ի տաճար՝ 4ա, Կոտորումն մանկանց՝ 4բ, Մկրտութիւն՝ 4բ, Պիղատոս յատենի՝ 5ա, Քրիստոս կրէ զխաչ իւր՝ 5ա, Խաչելութիւն՝ 5բ, Աւերումն դժոխոց՝ 6ա, Իւղաբեր կանայք՝ 6ա, Համբարձումն՝ 6բ, Հոգեգալուստ՝ 7ա: Մատթէոս՝ 13բ, Մարկոս՝ 99բ, Ղուկաս՝ 153բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 245բ: Լս-ային՝ Յովհաննէս Մկրտչի գլուխը բուսազարդի վրայ՝ 116ա: Խորան 10՝ 7բ-12ա (7բ, 8ա, 8բ, 9ա, 9բ, 10ա, 10բ, 11ա, 11բ, 12ա): Կիսախորան՝ 14ա, 100ա, 154ա, 246ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, կենդանական, յուշկապարիկ, տաճար, խաչ, թռչնագլուխ էակ՝ 190ա, վարդեակ: Զարդագիր՝ մարդագիր, կենդանագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, սեւ, վարդագոյն, շագանակագոյն, մանուշակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. նորոգուած թէ՛ հնում (1730 թ., տե՛ս յետագայի յիշ.՝ 317աբ)՝ կազմը փոխուած, թերթերի եզրերը լրացուած, հիմքերն ամրացուած, մանրանկարները մեկուուսացնող ներդիր թերթեր դրուած, թէ՛ Մատենադարանում՝ կազմի մէջքը, փեղկերի եզերքը լրացուած, կապիչները եւ պահպանակներն աւելացուած. լուսանցակողերը մասամբ գունաթափուած, վերակազմելիս եզրահատուած, որի հետեւանքով լուսանցազարդերի եւ պրականիշերի մի մասը վնասուած, թերթերին խոնաւութեան, խունացման, ցեցի անցքեր, մանրանկարներն իրարից մեկուսացնող ներդիր՝ չհամարակալուած դեղին թերթեր ընդմէջ թ. 1-2ի, 2-3ի, 4-5ի, 9-10ի, 10-11ի. թանաքը շագանակագոյն՝ 288բ (վջ. 3 տողը) եւ 289ա-313բ. 3-4 թերթ թափուած թ. 15ի եւ 18ի միջեւ. 1730ի նորոգման ժամանակ թափուածների փոխարէն աւելացրել են չգրուած սպիտակ երկու թերթ՝ 16, 17:
*Տե՛ս Աստղիկ Գէորգեան, Հայ մանրանկարիչներ, Մատենագիտութիւն, Թ-ԺԹ. դդ., Գահիրէ, 1998, էջ 189:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 7բ-8ա Թուղթ Եւսեբեայ:
2. 8բ-12ա Համաբարբառ. Կանոնք՝ Ա-Ժ:
3. 14ա-99ա Աւետարան Մատթէոսի (թափուած՝ Ա. 20 – Դ. 1. 15բ՝ «...ահայ հրեշտակ Տեառն ի տես///», 18ա՝ «///աւ Յիսուս յանապատ ի հոգւոյն...»):
4. 100ա-152բ Աւետարան Մարկոսի:
5. 154ա-244բ Աւետարան Ղուկասու:
6. 246ա-312ա Աւետարան Յովհաննու:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
12ա(խորանի ստ. մասում, կարմրագիր) Զաքարայ ծաղկողս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
99ա (ստացողի) Յիշե՛ա Քրիստոս Աստուած յարքայութեան քում զստացողք սորա՝ զԱնան, եւ զկենակիցն, եւ զծնաւղսն նոցա, եւ զորդիսն՝ զԹադէոս, եւ զԹումայ, եւ զՍարգիս, եւ զազգն ամենայն, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
152բ (ստացողի)Քրիստո՛ս Աստուած, յիշեայ յարքայութեան քում զստացող սորա՝ զԱնանիայ, եւ զկենակիցն՝ զԿալինիկէ, եւ զծնաւղսն նոցա՝ զՄովսէս, եւ զԳեղեցտիկին, եւ զորդիսն՝ զԹովայ, եւ զԹադէոս, եւ զՍարգիս, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն (նման՝ 153ա):
245ա(ստացողի) Քրիստո՛ս Աստուած, Որդի՛ Աստուծոյ, յիշե՛ա յարքայութեան քում զԱնանիայ, եւ զկենակիցն՝ զԿալինիկէ, եւ զծնաւղսն նոցա, եւ զծաղկեալ զաւակսն, եւ զամենայն արեան մերձաւորքն, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
312բՓառք ամենասուրբ Երրորդութեանն՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ. այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Յամին յութ հարիւրերորդի եւ երրորդի թուաբերութեանս հայոց (1354) գրեցաւ սուրբ Աւետարանս յորդորառատ բղխմամբ յաստուածային Հոգոյն՝ յարբումն պասքելոց անձանց եւ ի զարդ պայծառութեան նորոյ Սիոնի, եւ ի լուսաւորութիւն մանկանց առագաստի, ձեռամբ անարժան Կարապետի սուտանուն կրաւն[աւ]որի, զոր գրեցի զսա յաստուածաբնակ կղզիս Աղթա[մա]ր կոչեցեալ, ընդ հովանեաւ Սուրբ Խաչիս, եւ Սուրբ Նշանիս անապատի, եւ աստուածամուխ սուրբ Գեղերդեանս, ի հայրապետութեան տէր ԴաւթիՀայոց վերադիտողի, ի դառն եւ ի վշտալից ժամանակիս: Արդ, այսմ աստուածային եւ աստուածախաւս|313ա| սուրբ Աւետարանիս ցանկացող եղեալ աստուածասէր եւ հարկեւոր տանուտէրն Անան եւ սրբասնունդ սարկաւագն Թադէոս՝ ծաղ[կ]եալ զաւակն իւր, եւ յոյժ փափագմամբ եւ եռանդմամբ սրտիւ ետուն գրել զսա ի հալալ եւ ի յարդար վաստակոց իւրեանց, ի վայելումն անձանց եւ յիշատակ հոգոց իւրեանց եւ ծնաւղացն՝ Մովսեսի եւ Գեղեցտիկնայ, եւ կենակցին իւրոյ՝ Կալինիկոյ, եւ նորին ծնաւղացն, եւ զաւակացն՝ Թովմայի եւ Սարգսի, եւ եղբարցն Անանիայի, Իսրայէլի եւ Զաքարիայի քահանայի՝ հանգուցելոյն ի Քրիստոս, եւ Յովսեփայ սարկաւագի՝ ուսումնակցի Թադէոսի, եւ որդոցն Իսրայէլի, Հայրապետայ եւ Կարապետի, եւ Մովսեսի, եւ Մարգարոյ՝ որդոյ Զաքարիայի, եւ այլ ամենայն արեան մերձաւորաց, եւ ետուն զսա անջինջ յիշատակ ի սուրբ եկեղեցի. որք ընթե|313բ|ռնուն հաւատով եւ հոգով, եւ Աստուած ողորմի ասեն ստացողաց սորա՝ Անանիայի, եւ կենակցին՝ Կալինիկէի, եւ այլ ամենայն վերոյիշողացն. ամէն: Եւ արդ, ես՝ ունայ[ն]ս ի գործոց բարեաց, փցունս ի գրչաց, սուտանուն Կարապետ, աղաչեմ զամենեսեան զհանդիպեալսդ յիշեցէ՛ք յաղաւթս ձեր զԱնանիայ տանուտէրն, եւ զԹադէոս սարկաւագ, եւ զԹումայ, եւ զՍարգիս՝ զվերոյ յիշեցեալսն եւ զազգն ամենայն՝ զկենդանիք եւ զհա[ն]գուցեալսն. ամէն: Ընդ նոսին եւ զմեր անարժանութիւնս յիշելոյ արժանի արարէք՝ զԿարապետ, եւ զմեր ծնողսն, եւ զԶաքարիայ՝ ծաղկող սորա, եւ զնորին ծնողքն, եւ Քրիստոս Աստուած զձեզ յիշեսցէ յիւր արքայութիւնն. եւ նմայ փա՜ռք յաւիտեանս. [ա]մէն:
Տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 408-9 (առաջին նախադասութիւնը չունի):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 314ա(1454 թ., բոլորգիր) Եւ արդ, ի վերջին ժամանակիս գերեալ եղեւ սուրբ Աւետարանս ի յանաւրինաց: Եւ մեք՝ հարազատ եղբարքս՝ Աւետիս կրաւնաւոր եւ Մելքիսէթ աբեղայս՝ թոռն պարոն Թադէոսին, ստացաք զսուրբ Աւետարանս ի հալալ ընչից մերոց՝ յիշատակ բարի հոգւոց մերոց եւ ծնողաց մերոց՝ Թումայի, եւ Իսթերի, եւ հաւրեղբաւրն մերոյ՝ Առաքելի, եւ որդոյն Խաչատրոյ, եւ այլ ամենայն ազգականաց մերոց: Աղաչեմ զձեզ, ո՜վ սո՛ւրբ հարք եւ երբարք, որք հանդիպիք սմա՝ կարդալով եւ լսելով, յիշեցէ՛ք յաղաւթս ձեր զիս՝ զԱւետիս կրօնաւորս, եւ զեղբայրն իմ՝ զՄելքիսէթ աբեղա, եւ զծնողքն մեր եւ զամենայն արեան մերձաւորքն, եւ ուղիղ մտաւք եւ լի բերանով Աստուած ողորմի ասացէ՛ք: Այլ եւ զհամշիրաք՝ եղբայրն մեր, զԲարսեղ կրօնաւորն, որ առ Աստուած փոխեցաւ, եւ զհոգեւոր մայրն զՄըրուաթն |314բ|: Այլ եւ զբարի շառաւիղքն պարոն Թադէոսին՝ զԱնանն եւ զծնաւղքն իւր՝ զԱսլանմէլէքն, եւ զկենակիցն իւր՝ Շամշախաթունն, զպարոն Իսրայէլն՝ զփոխեցեալն ի Քրիստոս, այլ եւ զպարոն Թումէն, եւ զծնողքն իւր՝ զԽալիֆէն, եւ զամենայն արեան մերձաւորքն՝ զառաջինքն եւ զվերջինքս, եւ բոլոր սրտիւ եւ լի բերանով Աստուած ողորմի ասացէ՛ք, եւ ինքն, որ առատն է ի տուրս բարեաց՝ Քրիստոս Աստուած, ձեզ՝ յիշողացդ, եւ մեզ՝ յիշեցելոցս առհասարակ ողորմեսցի. ամէն: Ընդ նոսին եւ զտարայժամ վաղջանեալս ի Քրիստոս՝ զդեռաբոյս ծաղիկն՝ զԳօզալղօչն, եւ զմայրն իւր՝ զՍօլթան խաթունն, եւ բոլոր սրտիւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի. ամէն: Թվին ՋԳ. (1454):
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 48-9:
2. 315աբ(1569 թ., բոլորգիր) Եւ արդ, ի վերջին նորոգեցի սուրբ Աւետարանս: Այլ եւ յիշատակով, որ հոգով եւ մարմնոյ (այսպէս), եւ ծնաւղացն եւ երկու եղբէրս՝ Ղուկազս եւ Սանումն, մեր հաւրն՝ Մանուալ, եւ մայրն՝ Խոտում, եւ իմ եղբայրն՝ Քրիստոս հանգուցեալ՝ Աղամ, որդոցն, քոերք իմ՝ Պէկիսի, Նապաթ եւ Ղուկազայ, եւ իւր կողակիցն՝ Պէկիսի, Խոտի (այսպէս), եւ որդոցն՝ Աթայ, Մաթէոս, Ղեւունդ, Մանկասար, Պաղդասար, եւ ես՝ Սանումնս, կազմիլ տուի՝ հոգոյ իմոյ եւ կողակիցն իմ Խանի՝ հանգաւ ի Քրիստոս, միւս կողակիցն իմ՝ Խոտի, դստերն՝ Շահում, Նազաղայ, Թիլի, Խաթուն, Հէրէք, Նուկպար, եւ որդին՝ Փարհատ, Սալի՝ յիշատակ մեզ եւ ծնողացն առհասարակ. ամէն: Ո՛վ կարդայ կամ աւրինակէ, լի բերանով Աստուած ողորմայ ասէ, Աստուած զձեզ յիշի. ամէն: |315բ| Ղարիպ էի, Դաթեւեցի, եւ խիստ նեղացել էի իմ մեղաւքն, բայց զձեր աղաւթս ապաւինելով՝ նորոգեցի սուրբ Աւետարանս ի թուականիս ՌԺԸ. (1569): Տէ՛ր Աստուած՝ Յիսուս Քրիստոս, յիշե՛ա զիս ի քում արքայութեանդ, յորժամ գայս փառաւք Հաւր գեւղս, որ գոչէ Դրախտիկ, տանուտէր Թանումն (այսպէս). ո՛վ կարդայ կամ աւրինակէ, Աստուած ողորմի ասէ՛ք, որ մեզ շատ կերակրեցաւ եւ աշխատեցաւ Աւետարանիս, Աստուած զինքն յիշի իւր մու(=իւ)սանգամ գալըստեան. ամեն. Քրիստոսի փառք յաւիտեանս:
3. 245ա(1626 թ., բոլորգիր) Որ ողորմի ստացողի սուրբ Աւետարանիս, որ ստացաւ սա ի հալալ ընչից իւրոց՝ յիշատակ իւր եւ ննջեց[ե]լոցն: Արդ, յիշեցէ՛ք զբարէմիտ եւ հեզահոգի Ամիրղուլին, որ փոխեալ է առ Քրիստոս, եւ կողակիցն իւր՝ Սաւլթան, եւ սիրելի որդին իւրոց՝ Սարուխանն, (աջ լս-ում այլ ձեռքով. «Եւ կողակիցն իւր՝ Մարիմն»), որ նորահասակ փոխեցաւ առ Քրիստոս եւ բազում սուգ եթող ծնօղացն, եւ քոյրն իւր՝ Շնահաւորն, եւ դուստր սորա Աղասօլթանն, Եդարն, Ամիրխան: Այլ եւ յիշեցէ՛ք Յախիճան, եւ կողակիցն իւր՝ Թուրվանդէն, եւ որդին իւր Միքաէլ, եւ հանգուցեալ որդին իւր Գրիգորն, Շահզամանն, Մըրվարին. զՋանաթէն, եւ կողակիցն իւր՝ Սալվարն: Այլ եւ դարձեալ յիշեցէ՛ք Աղազարն, եւ կողակիցն իւր՝ Սաւզգեարն: Դարձեալ, կրկին անգամ յիշեցէ՛ք զվերոգրեալս ի սմայ եւ ստացողի սորա՝ Սաւլթանն, որ ստացաւ զսա եւ ետ ի վայելումն Միքայէլին՝ յիշատակ իւր եւ ամենայն արեան մերձաւորացն՝ կենդանեաց եւ ննջեցելոցն. ամէն: Որք յիշէք՝ յիշեալ լիջիք. թվին ՌՀԵ. (1626) գն[ե]ցաւ:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 208:
4. 317աբ(1730 թ., նոտրգիր) Նորոգեալ կազմեցաւ հրաշալի սուրբ Աւետարանս հալալ արդեամբն Տօրօնեցի պարօն Պօղոսին, եւ ծնողացն՝ Վարդանին եւ Ուստիանին, եւ եղբարցն՝ Համզային, Աթանասին, Կիրակոսին, Աւագին, եւ քվերցն՝ Հռիփսիմէին, Հերիքնազին, Մարգարտին, եւ հօրեղբօրն սոցին՝ Պօղոսին: Այլ եւ յիշեցէ՛ք ի Տէր զվերոյիշեցեալ Տօրօնեցի Պօղոսս, եւ զկողակիցն իմ՝ Երինան, եւ ծնողացն՝ մահտեսի Մարութային, եւ Ծովինարին, եւ Շուշանին, եւ որդոյն՝ Այտինին, թոռանն՝ Դաւթին, եւ որդւոցն իմոյ՝ Գէորքին, ըՍտեփանին եւ Վարդանին, եւ դստերցն իմ՝ Նազլուին եւ միւս Նազլուին, եւ երկրորդ ամուսինն իմ՝ Շահսանամն, եւ ծնողացն՝ Պաղտասարին, եւ մօրն՝ Մուրատսուլթանն, եւ եղբօրն՝ Պէկնազարին: Այլ եւ յիշեցէ՛ք ի Տէր զհայր հօրն իմոյ՝ Միրզէվէլին եւ կողակիցն, որ է մամն իմ՝ զՀէրիքն, եւ զհայր մօրն իմոյ՝ |317բ| զՆերսէսն, եւ զմայր մօրն իմոյ՝ որ է մամիկն իմ՝ զՓաշան, եւ այլ մեծ պապն իմ՝ Համզան, եւ եղբօրորդիքն իմ՝ Առաքելին, Մաթէոսին եւ Աթանասին, եւ դուստր եղբօրն իմոյ՝ Մարգարտին, եւ այլ ամենայն արեան առու զարմիցն եւ մերձաւորացն իմ, որ հանգուցեալ են առ Քրիստոս ի հող տապանի, եւ են, որ կենդանիք են, ասացէ՛ք Աստուած ողորմի. եւ դուք, որ միով Հայր մերիւ որ յիշէք, զնոյնն ընկալջիք ի Քրիստոսէ յուսոյն մերմէ յաւուրն այցելութեան. ամէն: Թըւին հայոց ՌՃՀԹ. (1730), բազում աշխատանօք ոսլայեց[ի], նշայեցի, կոկեցի եւ դժուարութեամբ իրար ձգեցի եւ կազմեցի, զոր տեսանէքդ եւ անմեղադիր լերուք, զի կար իմ այսքան էր. խնդրեմ յիշել զփոշիս ոտիցն ձեր՝ զՆերսէսս եւ զուսուցիչն իմ՝ միով Հայր մերիւ: Յիշեցէ՛ք ի Տէր զՏօրօնեցի պարօն Պօղոսն, զի նորա արդեամբն նորոգեցաւ. ասացէ՛ք՝ Հա՛յր մեր յերկինս:
ՆՇՈՒՄ՝Ա. կազմաստառին ամրացուած 10,9x5,6 չափսի սպիտակ թղթի վրայ՝ «Հմր 2 Ի գրոց Ս. Քրիստափոր եկեղեցւոյ Վերին Ագուլեաց Գողթնեաց», ներքեւում՝ «1249/2843», ապա՝ «Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», Պհպ. Աա մատիտով՝ «2843», Պհպ. Բ. եւ թ. 1 միջեւ ամրացուած 17x11,2 չափսի սպիտակ թղթի վրայ. «Աւետարանն բոլորգիր գրեալ ի թղթի ի ձեռն Կարապետ կրօնաւորի ի յԱղթամար կղզւոջ, ի թուին հայոց ՊԳ. (1354), ի հայրապետութեան տեառն Դաւթի, յիշատակարան ի վերջ Յովհ. Աւետարանի: Ի գրոց Ս. Քրիստոսափոր եկեղեցւոյ Վերին Ագուլեաց Գողթնեաց: Մատ. Սահակ վ. Ամատունի, 13 յուլ., 1906»:
2844
ՉՁԶ. – 1337 |
ԳՐԻՉ՝Աստուածատուրդպիր:
ԹԵՐԹ՝ 176. չգրուած՝ 101ա: ՊՐԱԿ՝Ա-ԺԶx12 (Ա՝ 1, Է՝ 11, ԺԶ՝ 8): ՆԻՒԹ՝թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,3x16,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (20,5x12,5, անկանոն): ԳԻՐ՝բոլորգիր 1ա-84բ (խոշոր), 85ա-176բ (մանր. նմուշ՝խոշոր՝ 6ա, մանր՝ 117ա): ՏՈՂ՝ 23 (թ. 1-84), 21-29 (թ. 85-176): ԿԱԶՄ՝դրոշմազարդշագանակագոյնկաշի. Ա. փեղկինդրոշմուածպատուանդանովզարդահիւսխաչ, Բ. փեղկին՝ուղղանկիւն՝հիւսկէնշրջանակիմէջ, միջուկըտախտակ, աստառըդրոշմազարդկտաւ (Ա.՝Աստուածածինը՝մանուկՅիսուսըգրկին, խորանազարդիմէջ, Բ.՝ծաղկազարդպատկեր): ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝Ա-Գ+Դ-Զ, թուղթ, դեղնաւուն, չգրուած՝աւելացուածԻ. դ. նորոգմանժամանակ:
Նմուշ 6ա
Նմուշ 117ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 65բ, 102ա, 145ա: Լս-ային՝ Գաբրիէլ հրեշտակ՝ 103ա, Եղիսաբեթ՝ 103բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական թռչուն, յուշկապարիկ: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, սպիտակ, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. Ի. դարում Մատենադարանում հիմնովին նորոգուած, կազմի կաշին թեթեւակի քերծուած, մէջքը եւ եզրերը նորոգուած նոր կաշիով, թերթերի հիմքերն ամրացուած, եզրերը լրացուած, աստառը մասամբ ցեցակեր, Ա. փեղկի վերին մասում նշմարելի՝ հաւանաբար հնում ունեցած կոստղերի 5 անցք, 3ական կաշիէ կապիչներն ու փայտէ գամերն ընկած, ձեռագիրն սկզբից պակասաւոր, 1ին պրակից կայ միայն 1 թերթ (տե՛ս Բվնդկ.), թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, եզրերն անհարթ՝ հիմնականում նորոգման հետեւանք:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-65ա Աւետարան Մատթէոսի (սկ. թափ.՝ Ա. 1 – Ե. 16: 1ա՝ «///երկինս է: Մի համարիք, եթէ եկի լուծանել...» (Ե. 16):
2. 65բ-100բ Աւետարան Մարկոսի:
3. 102ա-44ա Աւետարան Ղուկասու:
4. 145ա-76բ Աւետարան Յովհաննու:
Ունիլս. համաբարբառ՝ 2-11 տող:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆԳՐՉՈՒԹԵԱՆԺԱՄԱՆԱԿԻ
176բ Թվին ՉՁԶ. (1337) /// զմեղապարտ դպիր՝ զԱստուածատուրն, եւ զծնողսն իմ/// [ա]րժանի առնէք, աղաչեմ, եւ Քրիստոս զձեզ յիշէ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՅԵՏԱԳԱՅԻ
144բ(1692 թ., նոտրգիր) Ես՝ տէր Մինասն, այր կիրս կրցի, անմեղայդիր կացէ՛ք. թիվն ՌՃԽԱ. (1692):
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Աա, Գա. մատիտով՝ «2844», Ա. կազմաստառի եւ Պհպ. Աա-ի միջեւ, հիմքին ամրացուած 11,9x14,9սմ չափսի սպիտակ թղթի վրայ. «Աւետարան բոլորագիր, գրեալ ի թղթի, ի «Թվ. ՉՁԶ. (1337) [մե]ղապարտ դպր [դպիր] զԱստուածատուրն...» յիշատակարան ի վերջն: Զկէս Աւետարանիս ի սկզբէն գրեալ ի ձեռն այլոյ ուրումն, թերի: Մատենադարանապետ Սահակ վարդապետ Ամատունի», ներքեւում՝ «1250/2844» եւ «Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», Պհպ. Եբ-ին ամրացուած 4,4x7,3 սմ չափսի թղթի վրայ. «Վերականգնուած է հին եւ նոր կաշուով, հին կազմաստառով: Գլխ. վերականգնիչ՝ Լ. Աղաբէկեան, Երեւան, 1977 թ.»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝65ա՝ «Աւետարան ըստ Մարկոսի», 101բ շրջանակի մէջ՝ «Եւ եղեւ ի շաբաթու երկրորդումն առաջնուն անցանել նմայ ընդ առտորայսն եւ աշակերտքն նոր այս կորզէին, հասկ շփէին ընդ ափ եւ ուտէին: Եւ ոմանք ի փարսեցցոն ասեն ցնոսայ. Զինչ գործէք, որ չէ», ներքեւում՝ «Սրբոյ Աւետարանն Ղուկասի», 101բ՝ «Աւետարանն ըստ Ղուղասի», 144բ՝ «Սրբոյ Աւետարանն Ոյհաննոյ. Ի («Ի» տառը թռչնագիր) սկզբան է էր Բանն, եւ Բանէնն առ Աստուած», 144բ՝ «Աւետարան ըստ Ոյհանում»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 78բ՝ լուսանցազարդի կրկնօրինակում, 100բ՝ խաչ, վրան թռչուն, 144բ՝ «Ի» տառը նկարափորձի տեսքով:
2845
ԽԻԱՐ ԳԻՒՂ (ՔՈՒՔԻԱՆԱՅ ԵՐԿԻՐ) |
ՌԾ. – 1601 |
ԳՐԻՉ, ԾԱՂԿՈՂ, ԿԱԶՄՈՂ՝ Ղազար երէց Ագուլեցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Բագիջան:
ԹԵՐԹ՝ 269. չգրուած՝ 1ա, 3ա, 5ա, 6բ, 7ա, 87ա, 135ա, 206ա, 263աբ, 268բ, 269բ: ՊՐԱԿ՝ 13+Ա-ԻԲx12 (Ա, ԺԳ՝ 11, Բ, Է՝ 14, Գ, ԺԷ, ԺԸ, ԺԹ՝ 10, ԺԶ՝ 9)+1: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ մարդադէմ կիսալուսին, տակը շրջանակ, որի մէջ խաչ կամ խարիսխ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,3x15,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (16,5x11,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 19ա): ՏՈՂ՝ 18-23: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ 1 կաշիէ կապիչով, Ա. փեղկին դրոշմուած գեղեցիկ եզերազարդ, մէջը՝ պատուանդանով խաչ, Բ. փեղկին նոյնպիսի եզերազարդ, մէջը՝ ուղղանկիւն զարդ եւ տերեւազարդեր, Ա. փեղկի կենտրոնում ականակուռ մետաղէ խաչ՝ 4 ակով (աջ եւ ձախ՝ սադափ, կենտրոն՝ սաթ, ներքեւ՝ մարջան. խաչի վերին քարն ընկած (հաւանաբար՝ մարջան), ակնախոռոչը դատարկ), որի վերեւում 4 կոստղ. միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ վանդակազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա-Դ+Ե-Զ, թուղթ, չգրուած:
Նմուշ 19ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Թաղումն՝ 1բ, Ծնունդ՝ 2ա, Յարութիւն՝ 3բ, Համբարձումն՝ 4ա, Երկրորդգալուստն՝ 5բ, Ընծայումն՝ 6ա, ՅարութիւնՂազարու՝ 7բ, Ահեղդատաստան՝ 8ա (նորոգմանժամանակտերունականմանրանկարներիշարքիճիշտկարգըխախտուած), Մատթէոս՝ 13բ, Մարկոս՝ 87բ, Ղուկաս՝ 135բ, ՅովհաննէսեւՊրոխորոն՝ 206բ: Լս-ային՝Այրմի՝ 29բ, Կոյրոմն՝ 31ա, 37բ, 235ա, ՄարիամՄագդաղինացի՝ 85ա, ՅովսէփԱրիմաթացի՝ 133ա, 201բ, 260բ, Գաբրիէլհրեշտակ՝ 137բ, Հովիւ՝ 140բ, Մանուկոմն («Մատուցանառնամանկտի»)՝ 186բ, ՂազարոսիԲեթանիայ՝ 240ա: Խորան՝ 8բ (Եւսեբեոս), 9ա (Կարպիանոս), 9բ, 10ա, 10բ, 11ա, 11բ, 12ա, 12բ, 13ա: Կիսախորան՝ 14ա, 88ա, 136ա, 207ա: Լուսանցազարդ՝տաճար, խաչկենդանական, բուսականթռչուն, կերակրովլիաման («ԵւարարինանդյարուցեալՂազարուընթրիս...»)՝ 243ա: Զարդագիր՝մարդագիր, թռչնագիր, հանգուցագիր, կենդանագիր, բուսական՝մարդադէմք, հանգուցագիրմարդադէմք: Գոյներ՝կարմիր, կանաչ, սեւ, դեղին, կապոյտ, նարնջագոյն, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. կազմիկաշինթեթեւակիքերծուած, Ա. փեղկիխաչիակներիցմէկնընկած, խաչիներքեւումմիանցք՝հաւանաբար 1 կոստղընկած, 3 կապիչներից 2ը (մնացելէմիայնստորինը) եւ 3 փայտէգամերից 2ը (մնացելէմիայնվերինը)՝ընկած. նորոգուածԺԸ. դ., լուսանցակողերըգունաթափուած, թերթերինխոնաւութեան, խունացմանհետքեր, եզրերըմաշուած, անհարթ, երբեմն՝պատռուածքներով. թանաքիթթուայնութեանհետեւանքովորոշթերթերիգրադաշտըմգացած, թ. 262՝հիմքիցանջատ, այսթերթիցյետոյընկածիփոխարէննորոգմանժամանակդրուածսպիտակ, չգրուածմիթերթ՝թ. 263: Մանրանկարներիմիմասիներկերըարտացոլուածթերթերիհակառակերեսներին, բազմաթիւարտատպումներհանդիպացեւհակառակէջերին, կարմիրներկթափուած՝ 119բ, նոյններկիբծեր՝ 117ա-9ա, 120ա. արտաքինլուսանցակողերինամրացուածէջանիշսպիտակթերթիկներ՝ուղենիշմակագրութիւններով՝ 30, 42, 69, 80, 84, 89, 97, 123, 130, 132, 146, 172, 193, 198, 201, 217, 219, 238, 256, 260:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 8բ-9աԹուղթԵւսեբեայ:
2. 9բ-13աՀամաբարբառ. Կանոնք՝Ա-Ժ.:
3. 14ա-86բԱւետարանՄատթէոսի:
4. 88ա-134բԱւետարանՄարկոսի(134աբ «ՅարուցեալՅիսուս»):
5. 136ա-205բԱւետարանՂուկասու:
6. 207ա-62բ, 264ա-5բԱւետարանՅովհաննու(թափուած 1 թերթ՝Ի. 25- ԻԱ. 7. 262բ՝ «...եւարկիցզմատունսիմիտ///», 264ա՝ «///ՍիմովնՊետրոսիբրեւլուաւ...»):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆԳՐՉՈՒԹԵԱՆԺԱՄԱՆԱԿԻ
266ա[Փ]առքամենայսուրբԵրրորդութեանն՝ՀաւրեւՈրդոյեւՀոգոյնՍրբոյ, այժմեւմիշտեւյաւիտեանս. ամէն: [Շ]նորհօքեւողորմութեամբաստուածայինխնամոցն, որընդհանուրզգալապէսեւմասնաւորմասնականաց, իմանեալիեւհանուրիզգալեացսյայտնութենէառնուզհաւատ, յորոցմասնականքնունողքհանրիցեւկրաւղքմասին՝ըստկարիիգլուխ, եւմիւսունհրաժեշտ՝սակսլաւագունինհաստատունունակութեան, եւհանուրքնունողքմասինեւկրողքնորունանբաժքիպտղոյ՝յայնցորոցկամաւքհրաժարեցին, որոյսատարութիւնմերսհեղքութեանաւժանդակեղեալյաւարտումնյղձից, ստոյգ|266բ|ա[բ]անութիւնսրբոյԱւետարանիս, որոյճշմարտութիւնիտե[ս]իլսկրկինաչաց, եթէդիտեսցեսիձեռինառեալ, բայցա[յ]լուրսկսեալեւայլուրզրաւել, այլորոցերկնեցեալեւայլոցծնեալ, ճշգրիտպատճառսոցինորպէսթւեսցիանյաղտտենչանացնառաւելութիւնսուրբաւետարանութիւն: Զորցանկացեալաստուածայինաւետաւորտառիցսքրիստոնէիումեմնսրբասիրի՝Բագիջանանուն, ըստացաւզսայիհալալընչիցեւարդարվաստակոցիւրոց՝յիշատակիւրեւծնաւղացն, հաւրնիւր՝Մուրադինեւմաւրնիւր՝Սադին, եւեղբաւրն՝հանգուցեալԴանիէլին, եւկնոջն՝Մրվաթին, քւերացն, Շահզդին, Յեդարին, Նսեֆինեւդստերացն՝Ղութլիշահ, Մալիքին, եւհաւրեղբայրնիւր՝ըռեսԱղաջանին, եւորդոցն՝ԱռաքելինեւԹանղրիվերանին, |267ա| եւպապնիւր՝Բագիջանին, եւմամնիւր՝Մարթային, եւջոջպապնիւր՝Վարդանին, եւայլխաւրեղբայրքհաւրնիւրոյ՝Յաղուբշահին, եւիւրորդոյն՝տէրՎարդանինեւայլխաւրեղբարցնորին՝Մսրշահին, Գուլիարին, Ղազարին, Խդրշահին, Պետոսին, Յավադին, Դանիէլին, ՉոլախԱվրահային, ԽուդայԱյվերան[ին], [Բագ]իջանինեւամենայնարեանմերձաւորացն, առհասարակամենեցուն. ամէն: (266բստ. լս.՝գրչիձեռքով՝ «Յիշեցէ՛քզԴիլշատնեւզՅեթարն»):
[Գ]րեցաւԱւետարանսձեռամբանարժանՂազարիրիցուԱգուլեցի, իթվականիսհայոցՌ. եւԾ. (1601) ամին, յիշատակարանս՝յաւուրնորումԱվլիայբեգնսպանեցին, ձեռամբՉոլախԱմիրխանին |267բ| [յա]ւրսամ[ս]ոցնյունիսեւըղզիրանիիԻԱ. (21), աւրնկիրակի, իգեաւղնԽիարայ,որմինչեւյիշատակարանսգրելԳ. դիրփախուստեղանք:
ԳրեցաւսուրբԱւետարանսիյերկիրնՔուքիանայ, իգեօղնԽիարայ, ընդհովան[ե]աւՍուրբԱստուածածնինեւՍրբունՍարգսի, իթագաւորութիւնՏաճկացսուլթանՄհամադին, որյաւուրսնորինայնչափհալածումնլինելքրիստոնէից, մինչեւհայրքզորդիսվաճառէին, եւթագաւորութիւնղզլբաշիցսոլթանԱբասփաչահին, որխիստբարէկամէրքրիստոնէիցազգին: Երանիէրմեզ, թէթագաւորեալիվերայմերզնատեսանէինք, իկաթողիկոսութիւն՝տէրՄելքսեթին, իհայրապետութիւն՝տէրԳրիգորեպիսկոպոսին, աւագիրիցութիւներկրիս՝տէրՄկրտչինեւտէրՎարդանին: |268ա| [Դ]արձեալյիշեցէ՛քզմեղաւորՂազարգրիչսեւզծնաւղսնիմ՝Խուդադատն, եւզԽումարխաթունն, եւեղբայրն՝Յակոբոսն, եւհոգեւորեղբայրնիմ՝Ղազարի՝Նաջար, եւզհոգեւորմայրքնիմ՝զՄերշանեւզՓաշայ, որմինչեւԱւետարանսգրել, ամենաւրմերկերակուրեւսպասառնէին: Բայցսղալանացեւպակասութեաննթողութիւնարէք, որմերա/// գիրեւծաղիկեւկազմնայսէ: Դարձեալյիշեցէ՛քզաւրինակտւողԱւետարանիս՝զՅովանէսերէցն: Արդ, հանդիպո՛ղքսմայ, յիշեցէ՛քիմաքրափայլյաղաւթսձերստացաւղԱւետարանիսեւզփծունգրիչս, ո՞վզմեզյիշէ, Աստուածզնայյիշէյամենայնժամ, եւՔրիստոսիփառքյաւիտեանս. ամէն. Հա՛յրմեր:
Տե՛սԺԷ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 8-9:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 269ա(1754 թ., շղագիր) ՅիշատագէսուրբԱւէդարնաիստէրԲարսեղինէուշնույցիԱլեաւաձցիտէրԲարսեղինո[րդ]ինտէրԲարսեղինէուրգողայգիցԿուլին, որթին՝Հարութէնին, Հասրաթին, քորայ՝Սանամին, Ասլիին, նախնիանցպնականդէղէրայքոքեանայէն (՞) ԱյսսուրբԱւէդարանթարանդարածէրէ/// տէրԲարսեղգինէձէուրհարլարվասդագօց. այլեւայլչկայթէինչմարդ, որգնիՅուդայիեւԳայէնիպատժիճարնի. իողջլուք. ամէն: ՌՄԳ.ին (1754):
2. 2բ(1862 թ., շղագիր) ՅիսուսիեւՔրիստոսիծառայեւսուրբԵրրորդութեանն, եւմիւսսուրբՀօրս, ՈրդոյեւՍրբոյՀոգւոյնգահիս: 1862, 2, 9 (սեպտեմբեր):
3. Պհպ. Դ. (1885 թ., շղագիր, մատիտով) 1885 ամի, յունիսի 12 ԱվատաարանինԲարամստւ (՞) սուլաշիցՂազարԲաղտասարեան:
4. 4բ (ԺԹ. դ., անարուեստբոլորգիր, կապոյտթանաքով) ԳրուածէսուրբԱւետարանսիթուականհայոցՌԾ.=1050ին, իսկիթուականփրկչի՝ 1601ին, թիւսնորոգողՄարգարեղաւ:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «1251 Աւետարանին թղթեայ, գրեալ ի թվին ՌԾ. (1601)», Պհպ. Աա՝ «1251/2845», Պհպ. Ա.-ին ամրացուած 11,1x17,7 սմ չափսի սպիտակ թղթի վրայ. «Աւետարան թղթեայ, բոլորգիր, գրեալ ի ձեռն Ագուլեցի Ղազար երիցու «Ի թվին ՌԾ. (1601). յաւուրն, յորում Ավլիաբէգն սպանեցին՝ ձեռամբ Չոլախ Ամիրխանին. ի գեաւղն Խիարայ. ի յերկիրն Քուքիանայ, ի թագաւորութեան Տաճկաց սուլթան Մհամադին, որ յաւուրս նորին այնչափ հալածումն լինել քրիստոնէից, մինչեւ հայրք զորդիս վաճառէին. եւ ի թագաւորութեան ղլլբաշից սոլթան Աբաս փաշահին, որ խիստ բարեկամ էր քրիստոնէից. ի կաթողիկոսութեան տէր Մելքսեթին» Ունի ի վերջն զընդարձակ յիշատակարան: Մատենադարանապետ Սահակ վ. Ամատունի», նոյն թղթի վրայ ՌԾ. թուականի կողքը՝ «Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», 1ա՝ «1240», 156բ (նոտրգիր)՝ «Թուղթ մի անկեր է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 2բ՝ տառեր, 18բ (նոտրգիր)՝ «Գապած մարդոյ առցակելոյ Աւեդանան այս է յայնժամ վարեցաւ Յիսուս», 265բ՝ «Ողջուն ընդ քեզ Մարիամ լի շնորհօք, ուրախ լե՛ր բերկրեալ ա», 265բ,Պհպ. Եբ՝ «Ի սուրբ եւ փառաոր», 268բ՝ «Գրուած է», 269բ՝ «Աղօթք Աննայի մօրըն Սամուելի առջնէրորդ թագաւ», նոյն էջի ներքեւում՝ «Աղօթք Աննայի», Պհպ. Զբ՝ «Դերձ զարթիր Տէր Աստուած իմ ի հրա»:
2846
[ՎԱՆ] |
ՋԻ. – 1471 |
ԳՐԻՉ՝Վարդաներէցեւորդին՝Նիկողայոսքհյ. (239ա-303ա): ՍՏԱՑՈՂ՝Արթուխշահտանուտէր:
ԹԵՐԹ՝ 307. չգրուած՝ 3բ, 238ա: ՊՐԱԿ՝ 13+Ա-ԻԶx12 (Է, ԺԹ՝ 10, ԻԴ՝ 11, ԻԵ՝ 6, ԻԶ՝ 5): ՆԻՒԹ՝թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,7x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (15,7x10,5): ԳԻՐ՝բոլորգիր (նմուշ՝ 20ա): ՏՈՂ՝ 21 (լս-ում՝տողանշմանասեղիանցքեր): ԿԱԶՄ՝դրոշմազարդշագանակագոյնկաշի, դռնակովեւ 1 կաշիէկապիչով. Ա. փեղկըարծաթէտախտակկրկնակազմ՝կենտրոնումոսկեզօծարծաթէխաչելութիւն, տակը՝Ադամիգանգը, խաչելութեանշուրջըհրեշտակադէմոսկեզօծբոլորակներ (14) եւփեղկիշուրջը՝կոստղեր (38, մէկը՝ընկած), Բ. փեղկը՝դրոշմազարդհիւսկէնեզերազարդ, որիմէջխաչ. միջուկը՝տախտակ, աստառը՝ծաղկադրոշմկտաւ. լուսանցակողերը՝կարմիր:
Նմուշ 20ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ծնունդ, հովիւների եւ մոգերի երկրպագութիւն՝ 1ա, Ընծայումն՝ 1բ, Պայծառակերպութիւն՝ 2ա, Յարութիւն Ղազարու՝ 2բ, Մուտք յԵրուսաղէմ՝ 3ա, Ոտնալուայ՝ 4ա, Խաչելութիւն՝ 4բ, Աւերումն դժոխոց՝ 5ա, Թաղումն՝ 5բ, Յարութիւն՝ 6ա, Համբարձումն՝ 6բ, Մկրտութիւն՝ 7ա, Հոգեգալուստ՝ 8ա, Երկրորդ գալուստն (ներքեւում ծնրադիր աղերսող պատուիրատուները՝ Արթուխշահ եւ Դովլաթ)՝ 8բ, Քառակերպեան աթոռ եւ հոգիների կշռում՝ 9ա: Մատթէոս՝ 14բ, Մարկոս՝ 94բ, Ղուկաս՝ 149բ, Յովհաննէս եւ Պրաւխորոն՝ 238բ: Լս-ային՝ Մարիամ Մագդաղենացի՝ 91ա, 144բ, Յովսէփ Արիմաթացի՝ 232ա, 298ա: Խորան՝ 9բ, 10ա, 10բ, 11ա, 11բ, 12ա, 12բ, 13ա, 13բ, 14ա: Կիսախորան՝ 15ա, 95ա, 150ա, 239ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, կենդանական, թռչուն, տաճար, խաչ, յուշկապարիկ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր, բուսական՝ մարդադէմք: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, դեղին, սեւ, շագանակագոյն, մանուշակագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Ա-Բ+Գ-Դ: 1. Յայսմաւուրք. 10-14 սեպտեմբեր: Վրացերէն: ԺԲ. դ․, Երկու թերթ՝ սկզբում. Ա-Բ, մագաղաթ (21,5x15,5), միասիւն (19,5x12,5), նուսխուրի (նմուշ՝ Բա), տող՝ 26:
Նմուշ Բա
2. Աւետարան Ղուկասու. ԺԵ. 9-13: Ը. դար: Երկու թերթ՝ վերջում. Գ-Դ, ստացուած 1 ամբողջական թերթի ընդլայնակի երկտակումով, եզրահատուած, Գա եւ Դբ՝ չգրուած: Մագաղաթ (բացուածքի չափսը՝ 29,2x21), երկսիւն (բացուածքի չափսը՝ 26,9x20), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Գբ), տող՝ 6՝ Գբ, 7-8՝ Դա: Կարդալ՝ Գբ, Դա. «Եղերուք ընդ իս, զի գտի... ասէ կրտսերն ի/// (6 բառ կտրուած)... որ անկանի... զի կեայր անառակութեամբ»:
Նմուշ Գբ
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի 3 կաշիէ կապիչներից 2 (բացի՝ վերինը) ընկած, իսկ կրկնակազմը դրուելու ժամանակ 3 փայտէ գամերը հանուած. լուսանցակողերը գունաթափուած. թերթերին խոնաւութեան, խունացման հետքեր, եզրերը մաշուած, բարակած, թափուած թերթ(եր) թ. 306-7ի միջեւ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 9բ-10ա Թուղթ Եւսեբեայ:
2. 10բ-14ա Համաբարբառ. Կանոնք՝ Ա-Ժ:
3. 15ա-92բ Աւետարան Մատթէոսի:
4. 92բ-3ա Նախադրութիւն: 93ա-4ա Գլուխք: 95ա-146բ Աւետարան Մարկոսի (145բ-6բ՝ «Յարուցեալ Յիսուս»):
5. 146բ-7ա Նախադրութիւն: 147ա-9ա Գլուխք: 150ա-236ա Աւետարան Ղուկասու:
6. 236բ Նախադրութիւն: 236բ-7բ Գլուխք: 239ա-303ա Աւետարան Յովհաննու:
Ունիլս. համաբարբառ՝ 2-7 տող:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆԳՐՉՈՒԹԵԱՆԺԱՄԱՆԱԿԻ
303բՓա՜ռք համագոյ, անբաժանելի եւ միասնական սուրբ Երրորդութեանն՝ Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Ի ծագման ճշմարիտ արեգականն եւ ի յայտնիլ Աստուածն Բանի. նորազուարճ բերկրանօք պայծառացան արարածք ամենայն, զի զթափանցիք եւ զգերազանցեալ լոյսն ընդ յաւիտենիս խառնելով գեղազարդեալ փարթամութեամբ, անպարագիտ եւ աստուածունակ բնութեամբ, զարթ եւ նախահայրն յըստուերամած նիրհմանէն եւ խաչակարկառ բեւեռապինդ բազկօք ազատեցաւ ի խաւարային եւ ի մեղսասէր բանտէն, եւ ի ձեռն չորից ա[ւ]ետարանչացն, որ գետօրէն եւ բղբջահոս բխեն ի տանէն տէրունի, |304ա| ի յայգիս հայրատունկ ծաղկեցաւ արգանդ մօր մերոյ Սիոնի, եւ ծնաւ անթիւ կաճառս աստեղաց եւ տրամափայլեաց գունակ-գունակ զդասս մարգարէից, զջոկս առաքելոց, զպարս եւթանասնիցն, զերամս հազարաց, զթիւս հայրապետաց, զընտրութիւնս վարդապետաց, զխորանս մարտիրոսաց, զպարս վկայից. այսքանէօք իմաստութեամբ լցաւ արարածս ամենայն, քան զջուրս բազումս, որ ծածկեն զծովս: Արդ, այսմ աստուածեղէն գանձիս եւ լուսափայլ մարգարտիս ցանկացաւ աստուածասէր տանուտէրն Արթուխշէն, եւ կենակիցն իւր՝ Դովլաթն, եւ ետուն գրել զսա յիշատակ բարի հոգոյ իւրեանց եւ ծնողաց իւրեանց՝ Քարիմշին, եւ Մարթախաթունին, եւ զաւակացն՝ Պարոնշին, եւ Քարիմշին, եւ թոռինն՝ Մուրադին, |304բ| որ տարաժամ մահուամբ փոխեցան ի Քրիստոս: Աւրինակ մի եղջերուն եղեալ հոգեւոր եւ աստուածասէր տանուտէրն Արթուխշէն եւ կենակիցն՝ Դովլաթն, որ յոլովութենէ հրական մասին բաղձայ աղբեր ջուրց՝ ըստ բանին երջանկին Դաւթի, ապաւինեալ ի մարդն ճշմարիտ եւ ի Գառն Աստուծոյ, զոր պատմէ աւետաբարբառն Մատթէոս, վստահացեալ յառեւծն խրոխտական՝ ի հզօրն Յիսուս: Զոր օրինակ ծանուցանէ մեզ Մարկոս, օժանդակեալ յեզն պարարակ եւ ի զուարակն արդիւնական: Զոր յայտ առնէ քաջաբանն Ղուկաս, բուռն հարեալ յարծուաթռիչ բարձրութեանն, որ բերէ ի վերայ միջնողանն: Որպէս եւ գրէ որդին օրինաց, որ բերէ զօրինակ աստուածաբանն Յոհաննէս: Արդ, զայս պատուականակս շափիւղայ, ուր կայ հան|305ա|գուցեալ Աստուածն Իսրայեղի եւ զկառս Եզեկիէլի, որ պարագրէ զլոյսն արտափայլեալ, առեալ բարեպաշտ տանուտէրն Արթուխշէն եւ կենակիցն իւր Դովլաթն, որ տանի առ հանդերձեալ դատաստանն Աստուծոյ, վասն զի յաշխարհիս լալոտ աչօք եւ տրտում կացին ի վերայ իւրեանց զաւակացն՝ սրտաբեկ եւ սրտահառաչ, զի իբրեւ զՈբայ փորձանք եկն ի վերայ սոցա, որ զրկեցան յորդոց եւ ի դստերացն, վասն զի զմին որդին ի ճանապարհ սպանեցին, եւ մինն ի տունն մեռաւ, եւ մին որբ մնաց սոցա մխիթար, եւ նա էլ զարգացաւ, եւ եհաս մահն, եւ զնա միջաբեկեաց, եւ սոքա մնացին ողորմ ու լալի ի վերայ աշխարհի: Եւ յետոյ ետուն գրել զսուրբ Աւետարանս՝ յիշատակ իւրեանցն եւ իւրեանց զաւակացն, եւ իւրեանց ծնողացն: Եւ դո՛ւք՝ հանդիպո՛ղք սորա, ընթերցո՛ղք եւ լսո՛ղք, լի բերանով Աստուած ող|305բ|որմի ասացէ՛ք Արթուխշին եւ Դովլաթին, եւ որդոցն՝ Պարոնշին եւ Քարիմշին, եւ այլ տղայոցն, եւ որբիկ Մուրադին, եւ նորին մօրն՝ Խաթունփաշին, եւ Արթուխշի հօրն՝ Քարիմշին, եւ մօրն՝ Մարթախաթունին, եւ եղբօրն՝ Դովլաթշին, եւ Դովլաթի հօրն՝ Էվատշին, եւ Աւագտիկնոջն, եւ քւերցն՝ Դիլշատին եւ Խայխաթունին, եւ այլ ամենայն արեան մերձաւորացն սերտ սիրով Աստուած ողորմի ասացէ՛ք: Եւ ինքն, որ հանգուցիչն է ամենայն ննջեցելոց, հանգուսցէ զսոցա հոգին ի յիւր արքայութիւնն, եւ խաչի լուսոյն եւ իւր սուրբ տեսլեանն արժանի առնէ եւ զձեզ՝ զկարդացողսդ եւ զլսողսդ, հանգուսցէ ի գոգն Աբրահամու. ամէն: Եւ արդ, ես՝ անարժան գծողս՝ Վարդան սուտանուն էրէց, տեսի զսէր եւ զփափաք սոցա, յանձն առն զսուրբ Աւետարանս եւ |306ա| ողորմութեամբն Աստուծոյ կատարեցի ի քաղաքս, որ կոչի [Վան] (ջնջուած), ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածնին եւ Սուրբ Վարդան զօրավարին՝ ի թուականութեանս հայոց ՋԻ. (1471), ի հայրապետութեանն տեառն Ստեփանոսի, եւ Արիստակիսի՝ Բ. կաթողիկոսացն, ի թագաւորութեանն Հասան բէկին, որ եսպան զՋհանշէն եւ տիրեց բոլոր աշխարհիս: Եւ դո՛ւք՝ հա՛րք եւ եղբա՛րք, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զվերոյ յիշեցեալն՝ զԱրթուխշէն եւ զհօրեղբայրն՝ զՍուլթանշէն, եւ զնորին որդին՝ զԱւետիսն, եւ զքոյրն՝ զՈւլուսխաթունն, եւ զայլ ամենայն արեան մերձաւորք սորա, եւ զիս՝ զմեղապարտ գծողս՝ զՎարդան սուտանուն էրէց, եւ զիմ ծնօղսն եւ զիմ եղբարքն, եւ զորդիքն իմ՝ զՆիկողայոս քահանայն, որ զՅոհան գլուխն նա գրեաց, եւ զմիւս որդին՝ զՅովաննէսն, որ երիտասարդ հասակաւ ի Քրիստոս փոխեցաւ, եւ զայլ ամենայն արեան մերձաւորքն իմ, եւ զայնոսիկ, որ ի վերայ մեր երախ|306բ|տիք ունին, սերտ սիրով եւ բոլոր սրտիւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք: Եւ ինքն, որ առատն է ի տուրս բարեաց, ձեզ եւ մեզ ողորմեսցի, եւ նմա փա՜ռք յաւիտեանս. ամէն: Դարձեալ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք Արթուխշի քեռուն՝ Ստեփանոսին, եւ որդուն՝ Մխիթար[ին], եւ Աստուած ձեզ ողորմի. ամէն:
Տե՛սԺԵ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 320-21:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 306բ(ԺԵ. դ., բոլորգիր) Ընդ առաջին ըստացողին՝ զվերջին ստացող սուրբ Աւետարանիս՝ զտէր Անանիէն, եւ ծնաւ[ղ]քն իւր՝ զհայրն զԴօլուաթիարն, զմայրն զԽասրաթն, զեղբայրքն՝ Սպանդիարն, զՍարգիսն, զԳուլիարն, զՀէրապետն, եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք սոցա, որ ստացան զսուրբ Աւետարանս ի հալալ յարդեանց իւրեանց՝ յիշատակ յետ իւրեանց, զի որք ընթեռնուք զսուրբ Աւետարանս, բոլորով սրտիւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք սոցա, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի. ամէն: Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զսա:
2. 149ա(1648 թ., նոտրգիր) Կամօն ամենակալին Յիսուսի Քրիստոսի ես՝ Մկրտիչ աբեղէս, ծախեցի զսուրբ Աւետարանս՝ իմ հայրենիք, ծախեցի իմ եղբօրորդոցն՝ Էվազին, Պօղոսին, Ա. թուման զգինն առի, էլ ոչ ում դօէ չկայ՝ ո՛չ եղբօր, ո՛չ քվեր, ո՛չ եղբօրորդոյ, ո՛չ քվերորդոյ, ո՛չ ազգի, ո՛չում դօէ չկայ: Իմ եղբայր Գրիգորն վկայ, Փանոսն վկայ, Հայրապետն վկայ: Ով որ դօէ, ան Գ. թուման տեղաց հաքիմին տայ: Ռայիս դիվանն վկայ, Այդինն վկայ, Գդուրիկն վկայ: Թվին ՌՂԷ. (1648):
Տե՛սԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 298:
3. 238ա(1648 թ., նոտրգիր. վրան թուղթ փակցուած, դժուարընթեռնելի) Զվերջին ըստացօղ սուրբ Աւետարանիս՝ հանգուցեալ առ Քրիստոս, բարիամիտ եւ հեզայհոգի ռայիս Յովիկն եւ կողակիցն իւր՝ խաթուն Եղիսէն եւ արհնեալ որդիքն իւր, զպարոն Էվազն եւ պարոն Պօղոսն, որ յետ մահուան պարոն Յովիկին, խաթուն Եղիսէն եւ որդիքն՝ պարօն Էվազն եւ Պօղոսն գնեցին հալեալ արդեամբք եւ վաստակոց իւրեանց՝ անջինջ յիշատակ իւրեանց հոգոյն եւ ծնօղացն՝ Յովիկին, խաթուն Եղիսին, պարոն Էվազին, Պօղոսին, հարսինն՝ Մարիամին, զի Քրիստոս բարուց տրոց իւրեանց վարձահատուց լ[ի]նի. ամէն: Թվին ՌՂԷ. (1648):
4. 307ա(1652 թ., բոլորգիր) Փա՜ռք ամենայն սուրբ Երրորդութեան այժմ եւ անզրաւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Դարձեալ աղաչեմ զձեզ, ո՛վ սուրբ քահանայք եւ վարդապետք, յորժամ ընթեռնուք զսուրբ Աւետարանս զայս, յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ սուրբ յաղաւթս ձեր զվերջին ըստացաւղս՝ Ղուբաթն*, կողակիցն՝* Մուրվաթն*, որդիքն իւրեանց՝ Միրվանարիջան*, Մուրատ*, Մարգարան*, որ ըստացան զսայ ի հալալ վաստակոց իւրոց՝ յիշատակս հոգոց իւրեանց, եւ ետուն ի դուռն Սուրբ* Գէորք* զաւրավարին*, ի յերկիրն (մէկ բառ՝ խազուած, դժուարընթեռնելի) Խօ, ի գեաւղն որ գոչի Մահլազան*: Յիշեցէ՛ք լի բերանով եւ ուղիղ սրտիւ, եւ հաստատուն հաւատով Աստուած ողորմի ասացէ՛ք, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի աղհեղ դատաստանին. ամէն: Հայր մեր: Թվին Ռ. եւ ՃԱ. (1652):
Ծնթ. Աստղանշակիրբառերըթանաքագծովջնջուծ: Տե՛սԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 491:
5. 307ա(ԺԷ. դ., նոտրգիր) Զսուրբ Գէվորգ զօրաւար, զքեզ աղաչեմ՝ մի՛ անտես առներ զկարճմտութիւ[ն]ս անմխիթարին, որ է ծառայի ծառա քո:
6. 307բ(1721 թ., նոտրգիր) Դարձեալ յիշեցէ՛ք զվերջին ստացօղս՝ զՏշօղլումա ռէս Մալխաս, որդիքն իւր՝ Գրիգոր, զՂազար, Սարգիս, զՊողոս, Պետրոս, զկողակիցն իւր՝ Ալթունին, զեղբարն իւր՝ Խօջօին, Բդրիկսանին, Ալմաստին, Ասլիկին Գ., Գուհարին, Մարգրտին, Սանօին, Էթարին: Դարձեալ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք Գրիգիորի պապուն՝ Յուսէփին, կողակցուն՝ Փէրօզին, թոռուն՝ Յուսէփին, որդոյն՝ Խօջօին, որդոցն՝ Շահինին, Նէկօին, Գասպարին, կողակցուն՝ Դաստագուլին եւ նընչեցեալք իւր՝ Նէկօին, Շահէնին, Ասպատրուն, Յարոնին, մօրն Նէրգղին, Յօվօին, կնոջ՝ Նազլուխանի[ն], որդոցն՝ Մխօին, Խաչատրին, Էլէքսան[ին], կնոջ՝ Ալթունին, որդոցն՝ Սիմոնին: Դարձեալ յիշեցէ՛ք զմուղդսի Մալխ[ա]սն եւ որդիքն իւր՝ զռէս Գրիգորն եւ փոքր որդի իւր՝ Յուսէփն, որ գնեց զսուրբ Աւետարան հալալ վաստակոց իւրոց՝ յիշատակ իւր հոգոյն <յիշատակ>. ոչ ոք իլախա չունի, կամ օվ ծախէ կամ գրաւէ՝ անէցք Կայենի առնէ եւ մասն Յուդայի: Թվին ՌՃՀ. (1721), յունվարի Է.ին ծրեցաւ:
7. 7բ(1724 թ., բոլորգիր) Յիշատակ է սուրբ Աւետարանս Տաշօլումեցի Յովսէփի որդի Մալխասին, որ գնեցի զսա ի հալալ ընչից իմոց, ի ձեռաց անօրինաց: Եւ թէ ոք հանդիպի սմա՝ կարդալով կամ օրինակելով, միաբերան ողորմի ասացէ՛ք զծնողաց իմոց՝ Փէրօզին, եւ իմ հանգուցեալ որդոցն՝ Սարգիսն, Նիկողաոսն, եւ իմ եղբայրքն՝ Շահինն, Յովսէփն: Թվին ՌՃՀԳ. (1724): Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զԳրիգորն, զԲ. Մխիթարն, Ասլիխանն, Գասպարն, միւս Նիկողայոսն, Խօջամիրն, Ղազարն, Պողողսն, Պետրոսն, Ալմազն, միւս Ասլխանն, Բ. Գօհարն |8ա|: Դարձեալ ողորմի ասացէ՛ք Մալխասին, ծնողացն՝ Յովսէփին, Փէրօզին եւ իմ կողակից Ալթունին:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին՝ «1232 Աւետարան, բոլորագիր, ի թղթի գրեալ ի թվին ՋԻ. – 1471: Ի սկիզբն ունի զ2 թերթ մագաղաթ խուցուրի վրացերէն գրով», Ա. կազմաստառին փակցուած 11x17,8 չափսի սպիտակ թղթի վրայ. «Ի սկիզբն ունի զերկու թերթ մագաղաթ խուցուրի վրացերէն գրով: Աւետարան բոլորագիր, գրեալ ի թղթի, ի ձեռն Վարդան երիցու «ի քաղաքս որ կոչի Վ[ան], ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածնին եւ Սուրբ Վարդան զօրավարին, ի թուականութեանս հայոց ՋԻ. (1471), ի հայրապետութեանն տեառն Ստեփանոսի եւ Արիստակիսի Բ. կաթողիկոսացն, ի թագաւորութեանն Հասան բէկին, որ եսպան զՋհանշէն եւ տիրեց բոլոր աշխարհիս» յիշատակարան ի վերջն: Ուր եւ յիշատակարան յետին ստացողի՝ տէր Անանիայի եւ այլ յիշատակարան գրեալ «ի թվին Ռ. եւ ՃԱ. (1652)» յորում անուն ստացողին է եղծեալ: Ի վերջ Մարկոսի Աւետարանի ընթեռնումք – «Ես՝ Մկրտիչ աբեղէս, ծախեցի զսուրբ Աւետարանս.. իմ եղբօրորդոցն Էվազին, Պօղոսին.. (եղծեալ) թուման զգինն առի.. թվին ՌՂԷ (1648)»: Մի կողմն ս. Աւետարանիս է համակ արծաթապատ: Մատենադարանապետ Սահակ վ. Ամատունի», նոյն թղթի վրայ լս-ում՝ «ՋԻ. 1471 Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», 1ա՝ «1232/2846»:
2847
ՆԻԺ ԳԻՒՂ, ԹԱՐԳՄԱՆՉԱՑ ՎԱՆՔ (Գանձակ) |
ՌՅԺԹ.-ՌՅԻԱ. – 1870-1872 |
ԳՐԻՉ՝հեղնակը՝ԹէոդորոսՇիրակունի:
ԹԵՐԹ՝ 345 (գրչիէջակալում՝ 1-684, որէ՝ 1ա-345բ). չգրուած՝ 1բ, 325աբ: ՊՐԱԿ՝Ա-ԻԹx12 (Ա 9, Բ, ԺԲ 10, Ե, Ը 14): ՆԻՒԹ՝թուղթ. ճնշադրոշմով՝թ. 1-20, 32- 58, 83, 96, 250, 262, 286, 298, 310, 322՝ութանկիւն՝ «ФАБРИКИ /No 6 / СЕРГЕEBA», թ. 20, 202, 214՝ութանկիւն՝ «ФАБРИКИ /No 5 / СЕРГЕEBA», թ. 45՝ոճաւորուածբոլորակ՝ «ФАБРИКИ / ПЛАТУНОВА /No 6 1/2», թ. 70, 84, 108, 120, 132, 142, 154, 166՝ութանկիւն՝ «ТАТАРОВСКОЙ /No ПРОТАСБЕВА 5 / ФАБРИКИ», թ. 178, 190՝ուղղանկիւն՝ «ВЫСОЧАЙШЕ УТВ. / КОМПАНИИ / УГЛИЧСКОЙ / ФАБРИКИ», թ. 226՝ոճաւորուածեզրերովքառանկիւն՝ «КОНН[СКОЙ] /No 5/ РА[ЗАНЦЕВЫХ]՞» թ. 238՝ոճաւորուածբոլորակ՝ «ФАБРИКИ / СУМКИНА /No 6», թ. 334՝բոլորակ՝ «КОННСКОЙ ФАБРИКИ РАЗАНЦЕВЫХ»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 34,4x21.2-21,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասին (29-30,5x17-8): ԳԻՐ՝շղագիր (նմուշ՝ 121ա): ՏՈՂ՝ 26-28: ԿԱԶՄ՝կանաչհէնքովծաղկաթուղթ, մէջքըեւփեղկերիանկիւններըսեւկաշի, միջուկըստուարաթուղթ, աստառըսպիտակթուղթ. լուսանցակողերըկանաչցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝Ա-Բ+Գ-Դ՝չգրուածսպիտակթուղթճնշադրոշմով (Ա,Գ)՝ութանկիւն՝ «ФАБРИКИ /No4 / СЕРГЕEBA», Ա՝մասնկազմաստառի:
Նմուշ 121ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը մաշուած, քերծուած, եզրերինըը թափուած, ստուարաթուղթը բացուած, շերտազատուած, Բ. փեղկի ստուարաթուղթը կազմուած տպագիր թերթերից՝ ծաղկաթղթի տակից տեսանելի են տպագիր տառեր, թ. 9-10ի միջեւ չգրուած 1 թերթ կտրած-հանած, թ. 16, 17, 48, 69, 118՝ թանաքի հետքեր, 177բ՝ դեղնաւուն բծեր, թ. 189՝ թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գիրն արտացոլուած հակառակ երեսին:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-324բԱրձագանքՆարեկայ: ԻքերթողականհագներգութիւննյեղաշրջեալզՆարեկեանՄատեաննաղօթից: ԵրկասիրեացԹէոդորոսվարդապետ (այլձեռքով՝ «աբեղայի») Շիրակունի, միաբանՍրբոյԷջմիածնի: Ի 1870 ամիփրկչական, իՌՅԺԹ. ամիազգականի 20 նոյենբերիիգիւղնՆիժ
– 2ա-3աՅառաջաբանութիւն – ՄարդբանականստեղծեալիգերագոյակարարչապետէնԱստուծոյ... խնդրեմսիրովընկալնուլզդիւզնաքեայզաշխատասիրութիւնսիգզրոցհայկաբանմատենից՝որպէսզլումայնտառապեալայրւոյնիգանձանակտէրունի: ՄնամսպասարկուլրութեաննազգիսհայոցԹէոդորոսվարդապետՇիրակունի,ի 1870 ամի, ի 20 նոյ[եմբերի] /// [իՆիժ] (մէկտողանընթեռնելի՝թղթիեզրահատմանպատճառով):
– 3բԴրութինքմատենիս – Յոգնաթախանձբանսաղօթից, օգտակարս... ՄատեանընտիրՈղբերգութեանն՝բանսաղօթիցյարակայերկասիրեալԳրիգորիվանականիՆարեկայ:
ա.4ա-5աԳլուխԱ. Խորիսրտէ. կնդրուկբանից, յորԷննյԱստուածարդ՝խնկի, / ընկալՅիսուսծուխթախձանաց, քանզբուրումն՝կնդրկի– Ձայնիհառաչհեծեծսրտիս / եւզաղաղակձայնողբոց... քաւիչմեղացգովեալիփառս, անճառելի, անսահման, / փառքբարձրելոյդանմահԱստուածյաւիտենիցյաւիտեան:
բ. 5ա-8բԳլուխԲ. [Բնաբան] – Ա. Կա՛լվերստինզայսյաւելուած, / կրկինհեծեծթախձանաց / նոյնհսկողինառքեզԱստուած, / Զաղերսբանիցմաղթանաց: / Բ. Խորոցսրտէքեզնուիրի, / ո՜վբարերար, Տէ՛րԱստուած, / Ընկա՛լիգութքոհայրական / արթունդիտիսզհայցուած* – Ա 1*.Եւարդ, քանզիբարձրեալնյԱստուածշրթամբքկարդասյօդաւոր... ամէն. քեզփառքՏէրարարիչյաւիտենիցյաւիտեան:
* Այս յաւելուած-բնաբանը քառատողը, ամէն երկտողի դիմաց առկայ Ա. եւ Բ. համարներով հանդերձ, կրկնւում է Գ-ՂԴ. գլուխներում՝ սկզբնատողերից առաջ. սա միւս միաւորների մէջ չենք բերել: Բոլոր միաւորների տները երկտողեայ են եւ համարակալուած են, ասենք՝ 1-89, որ այս «Բնաբան»ի տների քանակն է: 1 համարին նախորդող Ա. գիրը եւս բնագրային է:
գ.8բ-12աԳլուխԳ. – Ա. 1. Տէ՛րիմ, Տէ՛ր, Տէ՛րինքնաբուն, տուիչկենացպարգեւաց... եւընդունիսփառսյամենիցեւփառք, պատիւբերանի / քեզվայելէփառքգոհութեան, / անմահհզօրԱստուա՛ծԲան, / այժմեւապայ. ամէն, / քեզփառքյաւիտենիցյաւիտեանն:
դ.12ա-3բԳլուխԴ. – Ա. 1. Եւարդ, քանզիիսկզբանկալայխօսիլՏէրընդքեզ... որեւունիսՏէրամենայն / եւիքենէամենայն, / քեզփառք, պատիւյամենեցունց / յաւիտենիցյաւիտեան:
ե.13բ-6աԳլուխԵ. – Եւարդ, եսեմերկրածին, մարդանկայուն, անցաւոր... ՈրդիդԱստուած, ԱստուածԲարձրեալ, / քեզօրհնութիւնգոհութեան, / քեզփառքպատիւյամենայնի / յաւիտեանիցյաւիտեան:
զ. 16ա-8աԳլուխԶ. – Իսկարդ, առայսզի՞նչգոյբարւոք, զի՞նչվայելուչ, զի՞նչօգուտ... նոքօքեւզայլսիմասնասջիր, / թէպէտեւոչբովանդակ:
է. 18ա-20աԳլուխԷ. –Զիմի՛երբէքզփրկութեաննվստահութիւննկտրեցից... ո՞վէքդուք, ո՞վ, իբացկացէ՛ք / եւոչգիտեմեսզձեզ:
ը.20աբԳլուխԸ. –Եւարդ, անձնիմ՝անձկորուսեալ, զի՞նչգործեսցես, ո՞ւրթագչիս... եւհատուածեալիյօրհնելոցտարամերժեալ, տարակաց:
թ.20բ-3աԳլուխԹ.– Ա. 1. Եւարդ, զի՞նչքեզարժանաւոր, շարահիւսեմ, բամբասան... քեզփառք, պատիւվերուղերձեմք / յաւիտենիցյաւիտեան:
ժ.23ա-4աԳլուխԺ.– Ա. 1. Եւարդ, քանզիյոյժմիապէսիմահմատնենկորստեան... գոհութիւնմատուցանիմիաբան / այժմեւապայմիշտանդադար / յաւիտենիցյաւիտեան. ամէն:
ժա. 24ա-6բԳլուխԺԱ. – Ա. 1. Եւարդ, յետինսդաւանողաց, ես՝ունայ[ն]սիբարեաց... քոյդմեծութեանն, իմաստութեանն, / ահեղ, հզօրտէրութեանն / միշտվայելէփառքեւպատիւ / յաւիտենիցյաւիտեան:
ժբ.27ա-8բԳլուխԺԲ. – Ա. 1. Եւարդ, քանզիըստյառաջնումյաւէտզղջումնսկսայ... զիդուես, Տէ՛ր, փառաւորեալ, / յարարածոցյամենայն, / այժմեւապայ, միշտ, անդադար, / յաւիտենիցյաւիտեան:
ժգ.28բ-9բԳլուխԺԳ. – Ա. 1. Աստուածհզօր, Տէրբարերարեւահաւորմարդասէր... զիՔրիստոսէՏէրերկայնամիտ, / զքաղցրութիւնփրկութեանն, / քեւքաւութիւն, քեզփառք, պատիւ, / յաւիտենիցյաւիտեան:
ժդ.30ա-1բԳլուխԺԴ. – Ա. 1. Արդ, պաղատիմառքեզ, Տէ՛րիմ, լոյսիլուսոյճառագայթ... բարեբանեալՏէրահաւոր, / յաւիտենիցյաւիտեան:
ժե.31բ-4աԳլուխԺԵ. – Ա. 1. Իսկարդ, դարձեալաստուստառսոյնիհեծութիւնվերստին... միայնօրհնեալդգովեալիփառսյամենայնիյամենայն / այժմեւապայ, միշտհանապազ, յաւիտենիցյաւիտեան:
ժզ. 34ա-5աԳլուխԺԶ.– Ա. 1. Եւարդ, դո՛ւ, Տէ՛ր, միայնԱստուածԱստուածբարձրեալերկնաւոր... քեզփառք, պատիւյամենայնիմատուցանիիբերան / այժմեւապայյաւիտենիցեւանզրաւյաւիտեան:
ժէ. 35ա-7բԳլուխԺէ.– Ա. 1. Արդ, աղաչեմխնամակալդ՝վտանգելոցսատարիչ... յաւիտեանսյաւիտենիցծուխծառանայփառազարդ:
ժը.37բ-40բԳլուխԺԸ.– Ա. 1. Արդ, ես՝ծնունդմեղացորդիսեւմահացուերկանցբեր... իվտանգիսկարդամառքեզ, Տէ՛րիմ, իժամնեղութեանն:
ժթ.40բ-2բԳլուխԺԹ.– Ա. 1. Նայեա՛ց, Տէ՛րիմամենատեսջինջեւմաքուրտեսութիւն... բազմապարգեւԱստուածութեաննօրհնեալ, գովեալյաւիտեան:
ի. 42բ-5բԳլուխԻ.– Ա. 1. Տէր, Տէ՛րԱստուած, անոխակալերկայնամիտ, բարեգութ... բարեխնամՏէրամենից, յուսացելոցեսպաշտպան / քեզվայելէփառքեւպատիւյամենայնիյաւիտեան:
իա. 45բ-7բԳլուխԻԱ.– Ա. 1. Քանզիիցենանձամբիմովինքնագրաւառիմահ... քեզյաղթութիւնն, քեզմեծութիւննյաւիտենիցյաւիտեան:
իբ. 47բ-9աԳլուխԻԲ.– Ա. 1. Դարձեալկրկինայլաբանեմինոյնբարբառշարունակ... քեզեւՀօրքո, ՀոգւոյդՍրբոյպատիւեւփառքանսպառ:
իգ.49ա-51բԳլուխԻԳ.– Ա. 1. ՏէրեւԱստուածամենայնիյամենայնէզօրաւոր... ամենայնիւփառսստացեալքեզփառք, պատիւմիաբան / յերկնայնոցեւյերկրայնոցայժմեւապայաւիտեան:
իդ.51բ-3բԳլուխԻԴ.– Ա. 1. Եւարդ, որո՞ցզիս, ո՞րխնդրոցարժանաւորվարկանիմ... միշտյաւիտեանքեզգոհութիւնՀօրեւՀոգւոյդգոյակից:
իե.54ա-7աԳլուխԻԵ.– Ա. 1. Բայցարդ, քանզիորիվերայայսքանէայսգերութեանց... յաւուրմեծիդքոյդգալստեանյաւիտեանսահաւոր:
իզ.57ա-9բԳլուխԻԶ.– Ա. 1. Եւարդ, ահաստուգապէսիրաւաբարասացից... զիդուես, Տէ՛ր, երկայնամիտ, ներող, գթած, բաւարար / քեզփառք, պատիւյամենայնէ. ամէն, քեզփառքբարերար:
իէ.59բ-63աԳլուխԻԷ.– Ա. 1. Եւարդ, քանզիընդողբաձայնարանցիսուգթախձելոց... քեզգոհութիւն, քեզօրհնութիւն, քեզվայելէմիաբան. ամէն, քեզփառք, Տէրարարիչ, յաւիտենիցյաւիտեան:
իը.63ա-7աԳլուխԻԸ.– Ա. 1. Եւարդ, զո՞րսաստյայտնեցիցյաղագսո՞յցտայցեմցոյց... բարեվիճակ, հարթ, հաւասար, զուգակշիռյաւիտեան. ամէն:
իթ.67բ-71աԳլուխԻԹ.– Ա. 1. Եւարդ, միայնդուսկիզբն, դուեւբարեացեսպատճառ... Տէրհամայնից, ՏԷրահաւոր, Տէրթագաւորանսահման. ամէն, քեզփառք, միշտվայելէյաւիտենիցյաւիտեան:
լ. 71ա-3բԳլուխԼ.– Ա. 1. Եւարդ, բանիսճշմարտեսցի, ո՜վբարերարողորմած... ոչէբարի, օրերջանիկ, ոչբարութիւնառանցքս / քեզվայելէփառքեւպատիւյաւիտեանսմշտագոյ. ամէն:
լա. 74ա-7բԳլուխԼԱ.– Ա. 1. Եւարդ, քանզիբազմացուցիպայմանբանիսդառնաղէտ... երգօրհնութիւնյամենայնի, երգովխնկիյաւիտեան. ամէն:
լբ. 77բ-81աԳլուխԼԲ.– Ա. 1. Եւարդ, ես, Տէ՛ր, յետնեալգոլովինախադասբարութեանց... երգգոհութեաննիյանմահիցվերառաքիմիաբան / ամէնքեզ, փառքիշխանութեանդյաւիտենիցյաւիտեան:
լգ.81ա-6աԳլուխԼԳ.– Ա. 1. Արդ, զյամարպտուղբանիսճառզղջականպաշտաման... եւքեզհզօր, երգսրբասացյաւիտենիցյաւիտեան. ամէն:
լդ. 86ա-93բԳլուխԼԴ.– Ա. 1. Արդ, կրկնեմառայսոքիկթշուառսրտիսիղձքյօժար... յաւիտեանսյաւիտենիցքեզնուիրեմքպատիւ, փառք. ամէն:
լե. 93բ-6աԳլուխԼԵ.– Ա. 1. Եւարդ, Տէ՛րիմ, Տէ՛րզօրութեանց, վեհ, մեծութիւն, սուրբ, ահեղ... երկիրիպագ, ծունկխոնարհիմք, այժմեւապայ, ցայգեւտիւ. ամէն:
լզ. 96բ-8ա[ԳլուխԼԶ.]– Ա. 1. Եւարդ, քանզիյոյժանթիւենյաճախեցեալգերազանց... օրհնեալկրկին, օրհնեալմէկինեւվերստինօրհնեալԲան, / յամենայնիօրհնաբանեալյաւիտենիցյաւիտեան. ամէն:
լէ.98ա-100բԳլուխԼԷ.– Ա. 1. Արդ, այդգումարքեւգումարտակքվերադա[ս]եալքխումբառխումբ... եւքեզընդՀօր, ՀոգւոյդՍրբոյփառքվայելէանխաբան / այժմեւապայ. ամէն, քեզփառքյաւիտենիցյաւիտեան:
լը.100բ-3բԳլուխԼԸ.– Ա. 1. Բայցարդ, որպէսերբեմնյայլյընթերց[ու]ածքգրեցի... Տէրբարերար, բազմապարգեւ, Քրիստոսանմահթագաւոր / օրհնեալ, գովեալ, այժմեւապայ, կանուխկամթէանագան, / բարեբանեալիբազմերախտյաւիտենիցյաւիտեան:
խ. 103բ-5աԳլուխԽ.– Ա. 1. ԱմենակալամենավայրԱստուածհզօր, բարերար... զիդումիայնօրհնեալընդՀօր՝առիգովեստսուրբՀոգւոյն / յաւիտեանսյաւիտենից. ամէն, քեզփառքգերաբուն:
խա.105բ-6աԳլուխԽԱ.– Ա. 1.ՈրդիդԱստուած, Տէրկենդանի, յամենայնիօրհնեալԲան... քոյինլրմամբբովանդակեսզտիեզերսամենայն / քեզօրհնութիւնառիբարձունսեւքեզընդՀօրեւՀոգոյդ / վայ[ե]լէփառքյաւիտեանս, քեզգոհութիւնՏէրՈրդւոյդ:
խբ.106ա-7աԳլուխԽԲ.– Ա. 1.Տէ՛րիմԱստուած, Տէ՛րբարերար, Տէ՛րգթութեան, փրկութեան... անդէնառքեզսիրովյարիմեւհեղուսիմիպատուաստ / փառաւորեալյամենայնիՏէրբարերարանսահման / օրհնեալգովեալմիշտեւյաւէտ, յաւիտենիցյաւիտեան. ամէն:
խգ.107ա-8աԳլուխԽԳ.– Ա. 1. Բժշկականկրթեալարուեստներհունհմուտեւճարտար... եւիքէնէամենեցունսկիզբնպատճառբոլորից... յաւիտեանսյաւիտենիցքեզդաւանիմքձեռնամած. ամէն:
խդ.108ա-10բԳլուխԽԴ.– Ա. 1. Աստուածհզօր, Տէրանսահման / ծնունդդՀօրհարազատ... Աստուածութիւննպարագրեալմիեւյե'իցիյանձանց... Օրհնեալ, գովեալ, միշտհանապազ, այժմեւյաւէտյարակայ, / յաւիտեանսյաւիտենից, միշտյարաժամեսներկայ. ամէն:
խե. 110բ-4բԳլուխԽԵ.– Ա. 1.Եւարդ, ահազլոյսբարեացտնկեալարդէնիսրտի... կարօղ, գթածեւկամեցող, հնարաւորյամենայն / օրհնեալ, գովեալյամենայնիյաւիտենիցյաւիտեան. ամէն:
խզ. 114բ-7աԳլուխԽԶ.– Ա. 1. Արդ, եսյաւէտվրիպեալկամիյամենայնիպատիժ... դուողորմած, դուխնամող, դումարդասէրանսահման / դուբազմագութանոխակալ, օրհնեալ, գովեալյաւիտեան. ամէն:
խէ.117ա-8աԳլուխԽԷ.– Ա. 1.Եւարդ, զի՞նչգոյաստէնասելամաչելոյսզի՞նչարժան... եւյօդեսցէիՀայր, յՈրդի, իՍուրբՀոգինհայրաբուղխ... քեզընդնմին, ընդսուրբՀոգւոյնյաւիտենիցյաւիտեան. ամէն:
խը.118բ-25աԳլուխԽԸ.– Ա. 1.Բարձրեալհզօր, անսկիզբնանբովանդակեւանեղ... անճառելիմիտէրութիւն, իշխանութիւնհամագոյ / այժմեւապայփառքվայելէիփառսյանճառմշտագոյ:
խթ.125ա-8բԳլուխԽԹ.– Ա. 1.Եւարդ, մեղքնմի՛տիրեսցենկայսերականպատկերիս... արքայութիւնն, անեղծութիւնքեզպատկանիանվաղճան / քեզվայելէփառքեւպատիւյաւիտենիցյաւիտեան. ամէն:
ծ. 128բ-32աԳլուխԾ.– Ա. 1.Եւարդ, քանզի, որպէսոչէթարցյԱստուծոյքաւութիւն... պահպանութիւնսրտիիմոյեւիմհոգւոյպահապան / բարեբանեալամենայնիյաւիտենիցյաւիտեան. ամէն:
ծա.132ա-6բԳլուխԾԱ. – Ա. 1.Եւարդ, առո՞քերկրածինպաղատեցայցձեռնիծոց... անմահութեանցպարգեւատուՔրիստոսիմեզհանգչիցիս / քեզվայելէփառքեւպատիւ, Քրիստո՛սանմահթագաւոր... ամէն, քեզփառքահաւոր:
ծբ.136բ-9աԳլուխԾԲ.– Ա. 1. Օրհնեալես, Տէ՛ր, յէութեաննքումմիշտանսահման, տիրաբար... բարեբանեալՀոգւոյդՍրբոյյաւիտենիցյաւիտեան:
ծգ.139ա-43աԳլուխԾԳ.– Ա. 1. Տէ՛ր, Տէ՛րհզօր, ՏէրզօրութեանցՏէրահաւոր, Տէրկենաց... եւհամօրէնտարակուսեալյանցաւորացօգնական / եւքեզընդՀօր, ՀոգովդՍրբովփառք... յաւիտեանսմիշտ. ամէն:
ծդ.143ա-5բԳլուխԾԴ.– Ա. 1. Եւարդ, կարողյամենայնիառյամենայնգործանկար... Տէ՛րբարեգութ, Տէ՛րմարդասէր, ՏէրեւԱստուածապաւէն, / օրհնեալ, գովեալյաւիտեանսյաւիտենիցեւամէն:
ծե.145բ-8բԳլուխԾԵ.– Ա. 1. Եւարդ, քանզիսլացեալգոլհոգոյսթեւօքիթռիչ... որանսահմանփառօքընդՀօրեւընդՀոգւոյդփրկարար / եւքեզընդՀօր, ՀոգւոյդՍրբոյմիշտվայելէ... յաւիտենիցյամսանթիւ:
ծզ. 148բ-51աԳլուխԾԶ.– Ա. 1. Իսկզառիթսնմահուդիպուած, դժոխարմատիմծառոյս... գինեգործելզօրեղութեամբեւանվթարպաշտպանել / եւքեզ, հզօ՛ր, փառքվայելէ... յաւիտենիցյաւիտեան:
ծէ. 151ա-3աԳլուխԾԷ.– Ա. 1. ՔրիստոսԱստուածամենազօրանունբարիահաւոր... զիքեւէ, Տէ՛ր, արդարութիւնն, ձեռամբքոէթողութիւն / քեզվայելէփառք... յաւիտենիցյաւիտեան:
ծը.153ա-5աԳլուխԾԸ.– Ա. 1.Օրհնեալգովեալ, Տէ՛րիմՅիսուս, ընդՀօրքոյինբարձրելոյն... զիիվայրգլորիցիմք, իվայրսահեալառսայթաք / եւքեզընդՀօր... յաւիտեանսամայրտիւ:
ծթ.155ա-7աԳլուխԾԹ.– Ա. 1. Եսհաւատամեւվկայեմ / իմոյսմտացգիտութեամբ... օրհնեալընդՀօր, ՀոգովդՍրբովբարեբանեսմիշտիգով / յաւիտեանսյաւիտենից. ամէն, քեզփառքքաղցրիգով:
կ.157ա-62բԳլուխԿ.– Ա. 1.Եւարդ, քանզիոչվայելէչարեացլինիլօրհնաբան... այցելութեամբարա՛այց / եւքեզընդՀօր, Հոգւոյդսրբոյփառք... փառքյամսանթիւ:
կա.162բ-7աԳլուխԿԱ.– Ա. 1.Եւարդ, ընդէ՞րինձպատշաճիյարամնալիսոսին... Տէ՛րթագաւոր, ՔրիստոսԱստուած, Աստուածգովեալերկնաւոր / յաւիտեանսյաւիտենիցփառքքեզ, հզօ՛ր, ահաւո՛ր:
կբ. 167ա-8բԳլուխԿԲ.– Ա. 1. Այլարդ, ընդէ՞րոչյաւելիցգրեցելոցիվերայ... եւյամենայնյաւիտեանսերգաբանիսքաղցրերգով. ամէն:
կգ.168բ-73աԳլուխԿԳ.– Ա. 1.Տէ՛րբարերարեւբազմագութ, Տէ՛րեւԱստուա՛ծմարդասէր... գոհաբանիսիբնակչացերկնի, երկրի, յովկեան / գովաբանիսյարարծոցյաւիտենիցյաւիտեան. ամէն:
կդ.173ա-5բԳլուխԿԴ.– Ա. 1.Եւարդ, քանզիառամենայնյամենայնիուղիղբան... յամենայնիպարգեւատուՏէրարարիչբոլորից / փառաւորեալյաւիտեանսյաւիտենիցյողջյէից:
կե. 175բ-8բԳլուխԿԵ.– Ա. 1.Եւարդ, նախնիսամբարշտացյանցաւորացհեղինակ... տո՛ւրինձ, տո՛ւր, Տէ՛ր, ողորմութիւնդքո, փրկութիւնդանսահման / առյամենայնձայնգոհաբան, օրհնեալ, գովեալյաւիտեան. ամէն:
կզ. 178բ-84աԳլուխԿԶ.– Ա. 1.Եւարդ, որոքառցէզայսդեղսպեղանիմաղաթանց... քումփրկութեաննյաւուրմեծիեսսպասեմյաւիտեան / եւքեզընդՀօր, ՀոգւովդՍրբովփառք, վայելէյաւիտեան:
կէ. 184ա-5բԳլուխԿԷ.– Ա. 1.Բայցարդ, քանզիյոյժարդարէբանեւդատնիրաւանց... ընդիսկութեաննմեծիդլրմանփառքվայելէմիաբան / յաւիտեանյաւիտենից. ամէն, քեզփառքգոհաբան:
կը. 185բ-9աԳլուխԿԸ.– Ա. 1.Եւարդ, առիցվերագրեալսահարկութեանյիշատակ... զիդումիայն, Տէ՛ր, ճանաչիս, Աստուա՛ծհզօրփառաւոր / միշտընդՀօրքում, ՀոգւովՍրբովյաւիտեանսդարաւոր. ամէն:
կթ. 189ա-91աԳլուխԿԹ.– Ա. 1.Եւարդ, քանզիեւվասնզիիձեռնմեծիանմահիդ... եւյազատելկենագործելզհարուածեալսկարեվէր / այժմեւապայ. ամէն, քեզփառքյաւիտենիցյաւիտեան:
հ. 191ա-3բԳլուխՀ.– Ա. 1. Եւարդ, քանզիվերամբարձեալզընթացսբանիսառիվեր... օրհնեալ, գթած, քեզվայելէփառքեւպատիւքաղցրերգով / յաւիտեանսյաւիտենիցբարեբանիսյերգերգով:
հա.194ա-9բԳլուխՀԱ.– Ա. 1.Եւարդ, քանզիերջանիկենփառաւորեալքպարքսրբոց... եւքեզընդՀօր, ՀոգովՍրբովմիշտվայելէփառք, պատիւ / փառքեւպատիւ, իշխանութիւնյաւիտեանսամայրտիւ. ամէն:
հբ. 199բ-202բԳլուխՀԲ. – Ա. 1. Այլ, ահա, ձեզասեմ, եղբա՛յրք, եկեղեցիքմիանձանց... օրհնեալյերկինս, գովեալյերկրի, բարեբանեալմիշտյաւէտ / յաւիտեանսյաւիտենիցյամենայնիբերկրաւէտ. ամէն:
հգ. 202բ-5աԳլուխՀԳ. – Ա. 1. Տէ՛րթագաւոր, բարձրեալհզօր, ամենակալ, ահաւոր...երէկ, այսօր, նոյնեւապայաստուածութիւննանսահման / յաւիտեանսյաւիտենիցդուկաս, մնասանվաղճան. ամէն:
հդ.205ա-8աԳլուխՀԴ.– Ա. 1.Արքայհզօրերկնաւոր, բոլորեցունՏէրԱստուած... երկայնամիտ, ներող, գթած, օրհնեալ, գովեալյաւիտեան / յաւիտեանսյաւիտենից, միշտանվաղճան, յաւիտեան. ամէն:
հե. 208ա-24աԳլուխՀԵ. – Ա. 1. Արդ, զմայլեալեւընկղմեալ, զինեւծածկեալիսպառ... այնիմհաւատյԵրրորդութիւնն, այսիմայրնիմլուսափառ / զայսիմսրտիւխոստովանեալդաւանութիւնուղղափառ:
հզ. 224ա-6աԳլուխՀԶ. – Ա. 1. Աստուածանմահ, Տէրողորմած, բազմախնամ, բարեգութ... ամէն, քեզփառք, այժմեւապայդարուցիդարանվախճան:
հէ. 226ա-8բԳլուխՀԷ. – Ա. 1.Եւարդ, քանզիօրէօրհնեալ, օրհնաբանեալ, խնկելի... օրհնեալփառօք, գովեալյերկինս, քոյդգթութեամբմիշտխնկիս / բարեբանեալողորմութեամբմիշտհանապազկնդրկիս:
հը. 228բ-32աԳլուխՀԸ. – Եւարդ, անկեալվերայյերկրի, յերեսիհողգետնամած... Տէ՛րիմՅիսուսՔրիստոսԱստուած, օրհնեալ, գովեալ, ահաւոր... ամէն, քեզփառքբարձրեալԱստուածյաւիտենիցանվախճան:
հթ.232ա-6աԳլուխՀԹ.– Ա. 1. Յիշեա՛զիս, Տէ՛ր, Տէ՛րգթութեանց, սիրողարդարիրաւանց... Տէ՛րիմՅիսուսՔրիստոսԱստուած, բարեբանիսյերգիգով / օրհնեալգթածյաւիտեանսերգաբանիսմիշտերգով. ամէն:
ձ. 236ա-9աԳլուխՁ.– Ա. 1.Եւարդ, հաշիմիծուփվարանյայսքանչարեացիվերայ... արդ, վայելէնմապատիւ, փառք, գոհութիւնիբերան / յաւիտեանսյաւիտենիցամէնասեմքմիաբան:
ձա. 239ա-41աԳլուխՁԱ.– Ա. 1.ԸնդհայացուածոցԱստուածածնինամբիծ, մաքուրմաղթանաց... թուակցութեամբՀոգւոյդՍրբոյանճառելիանմահի / միշտվայելէփառքեւպատիւ... քեզփառքՏէրԱստուած:
ձբ.241ա-7աԳլուխՁԲ. – Ա. 1.Տէ՛րիմԱստուած, Տէ՛րբարերար, բազմապարգեւթագաւոր... կրկինկապեսանլոյծ, անքակհոգի, մարմինիմիկապ / եւքեզընդՀօր... փառքյամայրտիւ:
ձգ.247ա-52բԳլուխՁԳ.– Ա. 1.Բարձրեալհզօրեւանքննին, անսկիզբնեւանեղ... քեզօրհնութիւնբուրիխնկիիբրզբուրումնկնդրկաց / քեզվայելէփառքեւպատիւ... յաւիտենիցյաւիտեան:
ձդ.252բ-4աԳլուխՁԴ.– Ա. 1.Արքայհզօր, երկնաւոր, Տէրեւարքայահաւոր... առամենայնեսբաւականյամենայնումբովանդակ / օրհնեալ, գովեալյաւիտեանսյաւիտենիցանքանակ:
ձե.254ա-6աԳլուխՁԵ.– Ա. 1.Իսկարդ, քանզիմարմնովմիայնլինելնիմլուրջեւարթուն... արդ, ասասցենընդմեզիբանհամաբարբառեղիցի / զուգամասնկցորդութեամբնուագեսցենեղիցի:
ձզ.256ա-8աԳլուխՁԶ.– Ա. 1.Ընդայսխորոցհառաչանացընդթախծութիւնն՝սոյնողբոց... Տէրյամենայնյամենայնիօրհնեալ, գովեալյաւիտեան. / ամէն, քեզփառքամենօրհնեալյաւիտենիցյաւիտեան:
ձէ.258ա-61աԳլուխՁԷ. – Ա. 1. Եւարդ, քանզիելիկատար, եհասաւարտիգլուխ... միտէրութիւնօրհնաբանեալմիշտհանապազյաւիտեան / յաւիտեանսյաւիտենիցամէն, քեզփառքանսահման:
ձը. 261ա-4աԳլուխՁԸ.– Ա. 1.Եւարդ, բղխեալջուրիմկամաց, յայտիցհեղեալառիյուս... յաւիտեանսյաւիտենիցփառաբանիսիբարձանց / իմահացուացեւյանմահիցերգաբանիսյերգանանց. ամէն:
ձթ. 264աԳլուխՁԹ.– Ա. 1.ԱստուածեւՏէր, կեանք, արարիչ, Տէրողորմած, Տէրգթած... փառքեւպաշտօնմատուցանիիմիբերանգոհաբան / յաւիտեանսյաւիտենից. ամէն, քեզփառքանվախճան:
ղ.264ա-9բԳլուխՂ. – Ա. 1. ԲարեբանեալԱստուածհզօր, երկնաւոր, թագաւոր... զուգակցապէսփառաւորեալընդՀօրեւՀոգւոյդգերագոյ / օրհնեալ, գովեալ, բարեբանեալանբաւելիառանբաւ... փառքանզրաւ:
ղա.269բ-74աԳլուխՂԱ.– Ա. 1.Տէ՛րիմ, Տէ՛ր, Տէ՛ր, Տէ՛րգթութեանց, Տէրբարերար, Տէրգթած... յաւիտեանսյաւիտենիցխնկիառքեզպատուառաք / ամէն, քեզփառք, անմահԱստուածվասնիմզենարպատարագ:
ղբ. 274ա-86բԳլուխՂԲ.
– 274աբա. Ահախնկինուագանուշառսուրբփայտներջանիկ... լերինք, բլուրք, դաշտքեւհովիտքտանարձագանքընդայնձայն (ա-ժգ):
– 274բ-86բԱ. 1.Արդ, գոհանամզքէն, Տէ՛րիմ, Տէ՛րբարեգութ, մարդասէր... անեղծ, անմահիշխանութիւնն, անունահեղ, ահաւոր / փառքքեզանմահմատուցանիքեզձեռնամածմիաբան... յաւիտեան:
ղգ.286բ-318աԳլուխՂԳ. [Բնաբան]. Կալվերստինզայսյաւելուած... Ուղերցաղօթքթարգմանօրէն. վասնիւղոյսսրբալոյս, / յորջորջումնմեռոնբղխողպատշաճեդաւսուրբիւղոյս* – Ա. 1. Սուրբահաւոր, անունանճառ, բարձրեալհզօր, անպատում... այսսուրբիւղսզինավառէգալբնակիլիյակատ / կոչնակնիձայնզարթուցանէշահատակելիճակատ:
*Բնաբանն այստեղ 2 տող աւելի է:
ղդ.318ա-21բԳլուխՂԴ.– Ա. 1.Աստուածանմահյաւիտենից, Բանծոցածինանսահման... վայելչականգոհութեամբնբարեբանեմքմիաբան / այժմեւապայ՝յաւիտեանսյաւիտենից, յաւիտեան. ամէն:
– 321բՎախճանԱրձագանացնարեկեանմատենիսերիցերանեալսրբոյնԳրիգորիՆարեկացւոյ,ամիազգականՌՅԻԱ. (1872) եւիփրկչական 1872 ամի, ի 27նյունվարի: ԲարեխօսութեամբեւարժանահայացմաղթանօքերանաշնորհեւհրեշտակրօնվարդապետիսսրբոյնԳրիգորիՆարեկացւոյ, եւմանաւանդամենառատշնորհօքՀոգւոյնՍրբոյ, աւարտեցաւերկրորդօրինակսհագներգականԱրձագանացՆարեկեանսսուրբմատենիս,աշխատասիրութեամբբազմամեղԹէոդորոսվարդապետիՇիրակունւոյ՝նորՔռթենաւորի, իՍուրբվանսԹարգմանչաց, որմերձիԽաչակապգեղջ, իգաւառինԳանձակայԱղուանից:
ԻժամանակվեհտէրութեանինքնակալինՌուսաց
ԱղեքսանդրիԵրկրորդի՝վեհկայսերնկայսերաց,
Որընդիւրեւնուաճեցոյցզազգսղեկացմարդագող,
ԽաղաղացոյցզՀայաստան, Կովկասնյահէնկայիդող:
Յամանակսհամազգայինպատրիարգինծայրագոյն,
ԿաթուղիկեացկաթուղիկոսՄիածանաէջսուրբգահոյն,
ՎեհԳէորգայիսկՉորրորդի, ազգասիրիվեհյարանց,
Ուսումնատենչհայրապետի, լուսաւորչիհայազանց:
ԻխրախոյսվեհանձնութեաննհոգիառեալՀայաստան,
Որկայրանկեալօրհասականհոգիսբերանապաստան,
Իխրախոյսսրբազանութեաննարշաւենմիտքասպարէզ,
Որիվաղուցմատնեալկայինտգիտութեաննողջակէզ:
Որպէսկայսերողորմութեամբազատեցաքիղեկաց,
Որքգերէինզազգսհայոց, թէերթողաց, թէեկաց,
Սապէսվեհիսգթութեամբն, զերծաքիժանտմախանաց,
Եւիձեռացտգիտութեաննազգակործանճիրանաց:
Օ՜նդուքեկայք, մանկո՛ւնքհայոց, խնդրեսցուքմեքզօրարեւ,
Արեւկենացվեհապետիսամայրամսյարատեւ. ամէն:
– 322ա-3բՅիշատակարանհեղինակիսուրբմատենիս, որկոչիՆարեկ, սրբոյնԳրիգորիՆարեկացւոյ՝երանաշնորհեւհրեշտակակրօնվարդապետի, աստուածաբանհռետորի, վանացվանականի, Վասպուրականաշխարհի: ՍայիշատակեւյիշարանսուրբմատենիսդրութեաններկասիրեալԳրիգորէհրետորէՆարեկեան – Ըստհոլովմանսուրընթացիցամանակացեւամաց... որովեւդուքյիշեալլիջիք, գրեալկենացիմատեան / իդպրութեաննվերինկենացյաւիտենիցյաւիտեան:
– 323բՅիշատակարան. հեղինակիհագներգականԱրձագանացնարեկեանսուրբմատենիս՝ԹէոդորոսվարդապետիՇիրակունոյ, Արթիկցիկոչեցելոյ – Ձայնիյաւաղեղերերգեալմենաստանէնյարակայ / առնոյնձայննտանարձագանքլերինք, բլուրքՇիրակայ: / ՁայնիհառաչաղերսարկեալմենաստանէնՆարեկայ, / առայնձայննտանարձագանքմայրքեւնոճիքՆարեկայ: / Վասպուրական, որիծագացհնչեցաւձայնեղերգան, / վէմքսեպացեալք, վանք, վանօրայքզարձագանսնմատան: / Վասպուրականխորիծագաց, որդարուցդարհնչիձայն, / ողջՀայաստան, Գանձակ, Շիրակարձագանսնմատան: / Գըրիգորիարթունանուան, հռետորինՆարեկայ / առձայննորինետարձագանսՇիրակունինՇիրակայ: / ԳրիգորիսրբակրօնրաբունւոյնՆարեկայ / ետարձագանսպարգեւանունՇիրակունինՇիրակայ: / Ես՝բազմամեղՇիրակունիս, դատարկկարասանիմաստ, / վստահացայտալզարձագանսարթունհովուինգերիմաստ: / Ես՝մեղապարտՇիրակունիս, դատարկգլուխ, պօշկարաս, / յանդգնեցայարձանանալյուսմանհանդէսմեկենաս: / Յանդգնութեաննիմոյներելիմազգայնոցմատչիմհայց, / գէթյիսնաւորակամբհայելեւյիմգրգոյկառնելայց: / /324ա/ ԱյսԱրձագանքՇիրակունւոյնբերքէքրտանցճակատի / Թէոդորոսվարդապետի, Քռթենաւորանհատի: / Շարահիւսեալարձագանսորպէսսիրենարդարդիք / իվարժապետվարդապետէ՝մերթբնակակէրնիյԱրթիկ: / Իհոլովիլյաբեթական/թուականինզիւրշրջան/միակհազար, երեքհարիւր/քսանեւմի (1872) բոլորման/իգալիգիլամացփրկչին/թուականիսփրկչական/միակհազար, ութնհարիւր/եօթան[ա]սուներկոքեան (1872) /աւարտեցաւԱրձագանս՝աշխատանացերկ, երկունք, /դադարեցաւՇիրակունւոյսանհարթգրիչեւիրտունք: /Այսչէրիմկար. ՀոգինԱստուածեղեւհիքոյսզօրաւիգ, /որյամենայնարարածսհեղուշնորհքզերթալիք: /Յալեացյալիսբախբախելովզըտէ, մաքրէպարզծորան, / Երրորդութեաննառնէդադար, աստուածութեաննօրօրան: / Յարուցանէյանարգնիւթէգործսյարգի, պատուական, / բանազունկսխլից, համերցտայզլեզուպերճաբան: / Բանիմաստնւոյնառայսգայճահ, իճահյարմար, վայելուչ, / զորաւաչէրյիւրնիկիթառիսուրբմատեանհոգեշունչ: / Զիորհանէիյանարգէզբանպատուեալպերճիմաստ, / ասէԱստուած, զինալիցիիմսուրբբերանգերիմաստ: / Զիբնութիւնբազումյիրստայզայսմանէմեզիցոյց / արարչականիմաստութեաննէհաւաստիտարացոյց: / Զի՞նչէշերամ, ո՞չապաքէնանարգճճիանպիտան, / բայցգործնորայարգիվեհս՝գերքանզոսկիպատուական: / Զի՞նչէմեղու, ո՞չապաքէնխայթիչճճիյոյժնիհար, / այլգործնորապատուիվեհս՝մինչաստուածեանիտաճար: / Զիես՝մեղու, անգործկարծեալ, դատարկակաց, բնաւեր, / ետումեղրհամադամս, մեղրբանիսիվաւեր: / |324բ|Խնդրեմիձէնջ՝մեծաց, փոքունցգէթյաւելյայսաննախանձ, / բառնալիմէնջզչարգազան, նախանձնասեմ, մարդախանձ: / Ըստմարդկայինտկարմտաց՝սխալանացգոլներում- / հայցեմիձէզ՝բանասիրաց, ներողութեամբտալներում: / Յիշելմաղթեմյընթերցողացնուաստութիւնիմանքատ, / զիդուքեւսյիշեալլիջիքյարքայութեաննյանանքատ: / Հայցեմմաքուրյաղօթսձերյիշելհէքսառբարին, / զիդուքյիշմանլիջիքարժանիյՈղիմպեանկամարին: / Գթայոգիսննջեցելոց, Տէ՛րիմգթած, ողորմած, / Յուսովիքեզհանգուցելոց, որքզիսյիշենառԱստուած. ամէն: / ՅամիԱզգականՌՅԻԱ. (1872) եւփրկչական 1872, ի 28 յունվարի, իՍուրբվանսԹարգմանչաց՝մերձիգիւղնԽաչակապ:
Բ.326ա-44բ[ՆերբողեանառՄարիամԱստուածածին]– Բնաբան.Ա. Նորինարթունհսկողի / Երգաբանեալզայսգովեստ / Գրիգորիսրբասունշարահիւսեալքաջարուեստ: Բ. ԱռՏիրուհինյամբիծկոյս / Տիրամայրնյանարատ / յԱստուածածիննմաքուրկոյս / մեզյոյսկենացանձնազատ: – Ա. 1 Գոմարքխմբիցսուրբդասուց / լուսարբենիցերջանկաց... 512. Անժամանակէինմայր / դուբարձրելոյնմայրեւկոյս / անժամանակբարեխօս / մեղաւորացհաստատյոյս. ամէն: Վերջ:
ՅորդաբուխշնորհօքՀոգւոյնՍրբոյեւանդառնալիբարեխօսութեամբսրբոյԱստուածածնիյանգելեալաւարտեցաւզԱրձագանսգոմարխմբիցներբողեանիտիրամօրն, երկասիրութեամբբազմամեղտրուպամենիցԹէոդորոսվարդապետիՇիրակունոյ՝նորՔռթենաւորի (այլձեռքով՝ «Գովեսցէզքեզընկերքո, եւմի՛քոբերան». ապա՝անհասկանալիստորագրութիւն): ԻվանսՍրբոցԹարգմանչաց, մերձիԽաչակապ, ամիԱզգականՌՅԻԱ. եւփրկչական 1872 ամի, ի 30 մարտի:
– 345աբԱղօթքվաղմենի, ուղերձառՏիրամայրն – Ողջոյնքեզ, կո՛յս, կո՛յսՄարիամ, լիշնորհօքխոնարհ, հեզ... ուրդասքսրբոցյաղթականաց / երգեննորերգ՝երգաբան. ամէն: Վաղճանյաւելուածոյս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. Տե՛սԲվնդկ.՝ 1ա, 321բ, 323բ, 344բ:
Պհպ. ԲաՈւղերձառԳէորգԴ. վեհափառկաթուղիկոսնԱմենայնՀայոցեւծայրագոյնպատրիարգառաքելականմայրեկեղեցւոյկաթուղիկէԷջմիածնի –Ձե՛րդաստուածարեալվեհափառութիւն, յօրէգահակալութեանձերդվեհափառօծութեաննիհամազգայինՄայրԱթոռսՍրբոյԷջմիածնի, զգացեալ, թէգրաւորաշխատութիւնյարգիյաչսվեհափառութեանդ, եւմիակփափագեւհոգսձերձգտի, զիիւրաքանչիւրոքպարապեսցիիմտաւորաշխատութիւնս, առայնխրախոյսվստահացեալ, ցանկացայըստիմովսանփանաքինկարեացարձանացուցանելզինչինչգրաւորաշխատութիւնս: Վասնորոյձեռնիգործարկիյեղաշրջելզնարեկեանսուրբմատեաննիտաղաչափականհագներգութիւնհնգետասանոտնեայքառանդամ, ահազնոյնզերկասիրութիւննուիրեմձերդաստուածարեալօծութեան՝առլրումնմեծահոգփափագանացձերոց, եւխորինակնածութեամբաղերսեմբարեհաճիլսիրովընկալուլզսաիբրեւզլումայնաղքատիկայրւոյիմեծաշնորհգանձանակհայրապետականխնամոցձերոց, եւգէթմիանգամքաղցրակամբյառելիսա, զիայնլիցիինձմեծինմխիթարութիւնհոգւոյ, եւանբասիրկացուցանելզիսվասնմարդկայինսխալանացիսմագտանելոց: ՅետինսպասաւորԹէոդոսվարդապետՇիարկունի, ի 22նյօգոստոսի 1872 ամի, իվանսՀառիճոյ:
ՆՇՈՒՄ՝կազմիմէջքիպիտակին՝ «ԳրիգորիՆարեկացւոյաղօթք. տաղաչափութիւնԹէոդորոսաբ[եղայէ]», Պհպ. Աա՝ «228, 2847», Բա՝ «ԱրձագանքՆարեկայ», 1ա՝ «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2848
ՆՈՐԱՎԱՆՔ (Վայոց ձոր) |
ՉԽԱ. – 1292 |
ԳՐԻՉեւԾԱՂԿՈՂ՝Մոմիկ: ՍՏԱՑՈՂ՝Յովանէսկր. եւեղբայրը՝Թադէոս:
ԹԵՐԹ՝ 320. չգրուած՝ 1ա-2բ, 93ա, 150ա: ՊՐԱԿ՝Ա-ԼԹx8 (Ա, ԼԹ 9, Գ, Թ, ԻԱ, ԼԲ 10, ԻԲ 6)*: ՆԻՒԹ՝թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32,5x24: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (21.5x15): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ 39ա): ՏՈՂ՝ 17: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի (Ա. եւ Բ. փեղկերը), Ա. փեղկին դրոշմուած պատուանդանով հիւսկէն խաչ, Բ. փեղկին բարդ յօրինուածքով խաչապատկեր. մէջքը եւ փեղկերի եզրերը՝ Ի. դ-ի դարչնագոյն մոմլաթ. միջուկը տախտակ, աստառը շերտազարդ կապոյտ կտաւ (նորոգման աստառը՝ թուղթ). լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Գ՝ չգրուած սպիտակ թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 39ա
* ԺԸ. պրակից (թ. 149) յետոյ պրակահամարները չշարունակած, թ. 150ից յետագայի նոր շարքով համարներ՝ Ա-Ի՝ դրւած պրակների առաջին էջի ձախ եւ վերջին էջի աջ անկիւններում:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մարկոս եւ Պետրոս («Մարկոս աւետարանիչ, Պետրոս վկայէ»)՝ 93բ, Ղուկաս («Ղուկաս աւետարանիչ»)՝ 150բ, Պրոխորոն («Պռոխորոն»)՝ 246բ: Կիսախորան՝ 3ա, 94ա, 151ա, 247ա: Լուսանցազարդ՝ տաճար, խաչ, բուսական, սափոր (5բ, 273ա) արմաւենի (225ա), 273ա: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, մանուշակագոյն, ոսկի, սպիտակ, սեւ:
Տե՛ս Ա. Գէորգեան, Հայ մանրանկարիչներ, Մատենագիտութիւն. Թ-ԺԹ. դդ., Գահիրէ, 1998, էջ 445:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան Ղուկասու Դ. 21-34: Ժ. դ.: Բ. (վերջում): Ստացուած մէկ թերթի ընդլայնակի եզրահատումով: Մագաղաթ, 31x22.5, երկսիւն (25x20), բոլորգիծ երկաթագիր(նմուշ՝ Բա), տող՝ 17: Կարդալ՝ Բաբ՝ «Եւ սկսաւ ասել ցնոսա. «Այսաւր լցան գիրքս այս... զի՞ կայ՝ մեր եւ քո Յիսուս Նազովրացի եկիր կորուսանել»: Ունի ստ. լս. համաբարբառ:
Նմուշ Բա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. նորոգուած Ի. դ-ում, վերակազմած հին կաշիի (փեղկերը) եւ նոր՝ դարչնագոյն մոմլաթի (փեղկերի եզրերը եւ մէջքը) զուգակցումով, նոր կազմաստառով (հին կազմաստառի կտորներն ամրացուած նորի վրայ). կազմի կաշին մաշուած, տեղ-տեղ քերծուած, 3ական գամերն ու կապիչներն ընկած, լուսանցակողերը գունաթափ. գրեթէ բոլոր թերթերի հիմքերը կամ եզրերն ամրացուած, թ. 1-2ի թափուած վերին լս-ը եւ եզրերը, թ. 246ի, 262ի ստ. լս-ը լրացուած յետագայի թղթով. 175ա՝ թանաքի հետքեր, թ. 182՝ ստ. լս-ին փոքր անցք, 94ա եւ 151ա՝ լուսանցազարդերն արտատպուած հանդիպակաց՝ 93բ եւ 150բ էջերին. Պատառիկ-պահպանակը վերեւից եզրահատուած, եզրերը խոնաւութիւնից գունափոխուած, ստ. եզրը լրացուած թղթով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 3ա-92բ Աւետարան Մատթէոսի:
2. 94ա-149ա Աւետարան Մարկոսի:
3. 151ա-246բ ԱւետարանՂուկասու:
4. 247ա-316ա ԱւետարանՅովհաննու:
Ունի ստ. լս. համաբարբառ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
92բ (կարմրով) Տէ՛ր Աստուած Յիսուս Քրիստոս, բարեխաւսութեամբ քո սուրբ չարչարանացն եւ սուրբ կենսաբեր յարութեանդ ողորմեա՛ց ստացողաց սորայ՝ Յովանէս քաջաջան եւ բազմերջանիկ կրաւնաւորի, եւ հարազատ եղբաւր իւրոյ՝ Թադէոսի, եւ ծնողաց իւրեանց, եւ մեղուցեալ ծրողիս. եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս ԺԳ. դ., յիշ.ք, էջ 679:
149աMOMHK (Մոմիկ)գրիչս:
Ծնթ. Անունը եւ յաջորդ բառի «ի» գիրը՝ յունատառ. տե՛ս ԺԳ. դ., յիշ-ք, էջ 679:
149բ (կարմրով) Քրիստո՛ս Աստուած, յոյս արարածոց, զյուսացեալսն ի քեզ՝ զԹադէոս եւ զՅովանէս սրբասնեալ քահանայք յիշեա՛ ողորմութեամբ քո, բարեխաւսութեամբ ծնօղի քո եւ միջնորդութեամբ ամենայն սրբոց քոց եւ սիրողաց. եւ ինձ՝ անպիտան գծօղիս, եւ քեզ ընդ Հօր եւ ընդ ամէնասուրբ Հոգւոյդ փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս ԺԳ. դ., յիշ.ք, էջ 679:
316աՓառք եռակի, եզակի, միաբուն, միասնական երեք անձնաւորութեան եւ մի տէրութեան՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Սուրբ Հոգւոյն, որ արժանի արար զանպիտան, զփցուն եւ զփանաքի գրիչս հասանել ի վերջին գիծս: |316 բ| Հրամանն տերունի, որ միշտ գոչէ յականջս հասարակաց, թե՝ Գանձեցէ՛ք ձեզ գանձ անպակաս յերկինս, որ ո՛չ ցեց ուտէ եւ ո՛չ ուտիչ ապականէ, ստիպեաց զոմն ի դասէ երջկանց, ի լուսերամ կրաւնաստանիս քահանա եւ կրաւնաւոր Յովանէս վերաձայնեալ, յորդիս եկեղեցոյ, անդրանիկ ի համակարգսն պայծառ, ի կղերսն նախագահ, իմացեալ զախցաւորիս, եւ բուռն հարեալ զմշտնջենաժառանգն, կամեցաւ ստանալ զաւակ ի Սիովն եւ ընտանիս յԵրուսաղէմ, այսինքն՝ ի նորս եկեղեցի, եւ երանաւետ շնորհին արժանաւորիլ: Եւ բարեյորդոր փութով ստիպեաց զտկարութիւն ապիկար քարտուղարիս՝ Մոմիկ կոչեցելոյ, դրոշմել ի քարտենի զգիծ եւ զնկար |317ա| զաստուածեան քառառաջ վտակացն հոսմունս, որք մշտասահ կայլակաւք կենահրաւէր պայմանաւ զկիպիկոն ձեւ Դեմետրէի ոռոգեալ դաշնաւորեցին, եւ հրեղէն կաթլաւքն լուծին զհիւսսային խստաշունչ աւդոցն դառնադաժան կարծրութիւնն խաւարամած բնութեանս. եւ գարնան ընդոստ որոտմամբն հարաւասիք աւդով սաղարթաւորեալ, պտղաբերեցին զանտաստանս ոգւոց, այսինքն՝ զաւետապատում մատեանս չորից աւետարանչացն՝ Մատթէի, Մարկոսի, Ղուկայ եւ Յոհաննու:
Զոր եւ իմ իսկ ի սիրոյ բռնադատեալ, կամեցա լնուլ ըստ կարի զբարեյաւժար կամացն կարիս, յեցեալ յոյսն հասարակաց, զանձն ի գործ արկի եւ յեռեալ, յաւդեալ, յարմարեալ, յաւրինեալ, տառատպեալ գծագրեցի |317բ| եւ բովանդակեցի յամս աստուածապատիւ եւ հոգեւոր տեառն Ստեփանոսի Հայոց կաթողիկոսի եւ աստուածապահ թագաւորին Հայոց Հեթմոյ՝ որդոյ Լեւոնի, յաշխարհակալութեան ընթհանուր աշխարհիս ազգին նետողաց, յիշխանութեան այսմ նահանգի աւրհնելոյն եւ բարեպաշտին, գեղեցկածաղիկ երիտասարդին եւ քաջսպահիկ մենամարտին Էլիկումին, եւ եղբարց իւրոց, որդւոց ամէնաւրհնեալ պարոնին՝ աթաբակ Տարսայիճին, ի նահանգիս Սիւնեաց, ի գաւառիս Վայոյ Ձոր, ի փաբնակ եւ ի հոյակապ եւ ի հռչակաւոր մենաստանիս Նորավանս կոչեց[ել]ոյ, յարքունապատիւ գահոյս հայրապետութեան, գերափառ եւ մեծապատիւ, հրաշազան, ամէնիմաստ, հզաւր իմաստասիրի եւ բանիբուն րաբունապետի եւ արհիական քաւչապե|318ա|տի եւ վերադիտողի տանս Սիւնեաց տեառն՝ տէր Ստեփանոսի՝ առաջնորդի սուրբ ուխտիս, ընդ հովանեաւ երկնաճեմ եւ աստուածակերտ քաւարանացս, կարողութեամբ Աւագ Սուրբ Նշանիս եւ աստուածընկալ Սուրբ Խաչիս, եւ այլ բազմագումար սրբոցս, որք աննման գոլով՝ իբր զարեգակն ջահաւոր փայլեն յաշխարհիս Հայոց, ի նոր շրջագայութեանս ՄԹ. (1293), ի չորեքտասան յոբէլոնիս՝ ԽԱ. թվոց յաւելմամբ (1292), եւ ի ԽԹ. ընտիքտիոնիս՝ Զ.իւ աճեցեալ (1292), յեւթնեկ հարիւրիս եւ ի քառեկ Ժ.եկիս՝ միակիւ պսակեալ (1292)*:
Եւ արդ, ահայ նախագրեալ հայրս նազելի Յովանէս եւ եղբայր իւր Թադէոս ստացան զսա գանձ հոգեւոր եւ փարթամութիւն անկապուտ եւ անկշիռ, յիշատակ հոգոյ եւ վայելք մարմնոյ, ի պէտս մաքրաբնակ անապատին եւ ցանկալի մենանոց|318բ|ին, ի բնիկ բնակութեանն իւրեանց Ուռոյքարոյ, որ պատւեալ էր եւ գովեալ ի հին արանց սրբոց, որք եւ հնտակեր եւ խոտաբուտ կենաւք հրշտակացան եւ անդէն հանգեան ի քարաժայռ ձորակին եւ յանուշահամ աղբերականն, եւ եդին յարկեղ սուրբ եկեղեցւոյն իւրեանց Սրբոյն Գէորգայ: Վասն որոյ յերեսս անկեալ մաղթեմ զվայելողսդ եւ զհանդիպողսդ սուրբ Աւետարանիս՝ անմոռաց յիշմամբ հայցել ի Տեառնէ զթողութիւն մեղաց, եւ առնել արժանի աղաւթից եւ պատարագի զստացողք սորա՝ զՅովաննէս եւ զԹադէոս, զի թերեւս ի ձեռս ձեր գտցեն զողորմութիւն յաներեկ աւուրն դատաստանի, ի Քրիստոսէ Աստուծոյն մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Յիշեսջիք եւ զբազմերջանիկ քահանայն զԴասապետն, որ ըստ մարմնոյ՝ ազգ եւ ըստ հ|319ա|ոգոյ՝ հայր եւ սնուցիչ, ընդ նմին եւ զմայրն իւր՝ զԾամոսկի, նայ եւ զծնաւղս նոցա՝ զՎանիկն եւ զՄաստունն, եւս առաւել զկիսաւրեայ տիաւք փոխեցեալն խեղճ մահւամբ զկրտսեր եղբայրն իւրեանց՝ զՅովասաբն, եւ յոլով կսկիծ եւ անմխիթար սուգ եթող տեսողաց եւ ազգայնոց իւրոց:
Այլ եւ ես՝ տառապեալս Յովանէս, եւ եղբայր իմ՝ Թադէոս, որ ի բազում ամաց փափագէաք այսմ աստուածաշունչ մատենի, եւ ըստ ժամանակիս պատշաճի հարկեալ զոմն եղբայր սիրելի Մոմիկ անուն, բազմիմաստ եւ հանճարեղ յարուեստ գրչի եւ նկարագրութեան, որ եւ սայ ելից զփափագ եւ զտարփումն սրտից մերոց, որ եւ Տէր Յիսուս յաւուրն աներեկի հատուսցէ սմա եւ լցուսցէ զտարփումն ոգւոյ իւրոյ:
Արդ, աղաչեմք զամենեսեան՝ որք հանդի|319բ|պիք այսմ մատենի, զվերասացեալ ծնաւղսն մեր եւ զայլ ազգայինս մեր՝ զքոյրսն մեր զՄամքան եւ զՏաւսախն, եւ զԲազմոց, եւ զմիւս Բազմոց. եւ զհաւրքոյրն իմ՝ զՏաճար, եւ զհաւրեղբայրն իմ՝ զԴմլիկն, եւ զամուսին իւր՝ զՈսկի. եւս եւ զհանիկսն մեր՝ զԾամոսկի եւ զԲախտաւորն. եւ զմեզ՝ զմեղապարտ ստացողքս Յովանէս եւ Թադէոս յիշման արժանի արարէք, եւ Յիսուս յոյսն արարածոց մեզ՝ յիշելոցս, եւ ձեզ՝ յիշողացդ, առհասարակ ողորմեսցի այժմ եւ յանվաղճան յաւիտեանսն. ամէն:
Այլ եւ ես՝ թարմատար եւ անարիս ի սարկաւագս եւ անարհեստս ի գրիչս Մոմիկ, զերեսս ի մայր մածուցեալ՝ աղաչեմ սղալանաց եւ խոշորութեանն անմեղադիր լինել, զի բեկ սրտիւ եւ թախանձեալ մարմնով գրեցաւ: Աղաչեմ եւս յիշել զբազմերախտի ուսուցիչն իմ՝ զՅովասաբ կուսակրօն քահանայ:
* Թուականների վերծանութիւնը՝ «նոր շրջագայութեանս ՄԹ.»՝ 209+1084=1293, «չորեքտասան յոբէլոնիս՝ ԽԱ. թվոց յաւելմամբ»՝ 14x50+41=741x551=1292, «ԽԹ. ընտիքտիոնիս՝ Զ.իւ աճեցեալ»՝ 49x15+6=741+551=1292, «յեւթնեկ հարիւրիս եւ ի քառեկ Ժ.եկիս՝ միակիւ պսակեալ»՝ 700+40+1=741+551=1292: Տե՛ս ԺԳ. դ., յիշ.ք, էջ 677-9:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 320ա(ԺԴ. դ., բոլորգիր) Ես՝ Սամարս, ետու զիմ ղատիփայն Աւետարանիս ծածկոց, որ ոչ ով չհանէ յԱւետարանէս. եւ զիս յաղաւթս յիշեցէ՛ք:
2. 320ա(ԺԴ. դ., բոլորգիր) Փառք եռակի, եզակի, միաբուն, միասնական երեք անձնաւորութեան եւ մի տէրութեան՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Սուրբ Հոգոյն. հրաման տէրունի, որ միշտ գոչէ յականջս հասարակաց, թէ՝ Գանձեցէ՛ք ձեզ գանձ անպակաս յերկինս, որ ո՛չ ցեց ուտէ եւ ո՛չ ուտիչ ապականէ, ի լուսերամ կրաւնաւորաստանիս, Մարտիրոս քահանայ եւ կրաւնաւոր վերայձայնեալ՝ յորդիս եկեղեցոյ, անդրանիկ ի համայկարգսն պայծառ, իմացեալ զաղցաւորիս եւ բուռն հարեալ զմշտնջենաժառանգն, կամեցաւ ստանալ զաւակ ի Սիոն եւ ընդանիս յԵրուսաղէմ: Արդ, ահա նախագրեալս հարսն նազելի Մարտիրոս կրաւնաւորն ստացաւ զսա գանձ հոգեւոր եւ փարթամութիւն անկապուտ եւ անկշիռ, յիշատակ հոգոյ եւ վայելելք մարմնոյ, ի պէտս մաքրաբնակ անապատի, որ կոչի Մաղ|320բ|արդավանք, ընդ հովանեաւ Սուրբ Ստեփաննոսի, Սուրբ Աստուածածնի, Սուրբ Գէորգայ զաւրավարի, վասն որոյ երես անկեալ մաղթեմ զվայելողսդ եւ զհանդիպողսդ սուրբ Աւետարանիս՝ անմոռաց յիշմամբ հայցել ի Տեառնէ զթողութիւն մեղաց, եւ առնել ի արժանի աղաւթից եւ պ[ա]տարագաց զվերջին ստացողս սորայ՝ զՄարտիրոս քահանայն, զհայր իւր՝ զԽաչիկ եւ զմայրն իւր՝ զՄէրիկն, եւ իւր եղբաւրն՝ Յովանէսին, եւ իւր քուերն՝ Մէլիքին եւ եղբաւր դստերացն՝ Շահմէլիք եւ զՄրվաթն, եւ զթոռն՝ Ազատ, եւ զմօր քուեր որդին՝ Յովհանէս քահանայն, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց: Յիշեսջիք զբազմերջանիկ զվարպետն իմ՝ զՂուկաս քահանայն. կրկին աղաչեմ զլուսերամ դասք քահանայից, յորժամ ընթեռնոյք կամ աւրինակէք, յիշման արժանի արարէ՛ք. եւ Յիսուս՝ յոյսն արարածոց, մեզ՝ յիշելոցս, եւ ձեզ՝ յիշողացդ առհասարակ, ողորմեսցի այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն, եղիցի: Եւ ես՝ Մարտիրոս աբեղայս, ետու զսուրբ Աւետարանս եւ մին ձեռն քթեթ եւ մին քահանայ[ա]թաղ ընձայ սուրբ ուխտիս Մաղարդավանիցս: Ով որ հեռացուցանէ կամ ծախէ, կամ գրաւէ՝ մասն Յուդայի առցէ եւ խաչահանուացն: (այլ ձեռքով վերջում աւելացրած)՝ Եւ սանայհէրն իմ՝ զպարոն Բաղշայիշն, յաղաւթս յիշեցէ՛ք:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Աա՝ «Հմր 2848», 1ա՝ «22, 2848», «ՉԼԹ. – 1290, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 3ա՝ «2848»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝287բ՝ «Ես Տէր ի գչայ Դիոս չա»:
2849
ԴԱՒՐԷԺ |
ՌՄՂԷ. – 1838 |
ԳՐԻՉ՝հեղինակը:
ԹԵՐԹ՝ 105 (գրչիէջակալում՝ 1-191, որէ՝ 1ա-96բ). չգրուած՝ 97ա-105բ: ՊՐԱԿ՝ 1-10x12 (7՝ 10, 9՝ 4, 10՝ 7): ՆԻՒԹ՝թուղթ. ճնշադրոշմով. թ. 12, 24, 36, 48, 60, 72, 82, 94, 98՝բոլորակ՝ «АСЕЕВСКОЙ / А No 4 / ФАБРИКИ»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 34,8x21,1: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն. թ. 1-78 (28.5-30.5 x15.5-16.3), թ. 79-96 (31x17): ԳԻՐ՝շղագիր (նմուշ՝ 64ա): ՏՈՂ՝ 32-42: ԿԱԶՄ՝վարդագոյնթուղթ, մէջքըեւփեղկերիանկիւնները՝շագանակագոյնդրոշմազարդկաշի, միջուկը՝ստուարաթուղթ, աստառըսպիտակթուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝Ա. (սկ.)՝սպիտակ, չգրուածթուղթ, լուսագծերով:
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. կազմիստուարաթուղթըտեղ-տեղմաշուած, գունաթափ, թ. 1-22՝գրադաշտիվերինմասըթանաքիթթուայնութեանհետեւանքովգունափոխուած, թ. 36, 39, 48՝գրադաշտինպատռուածքներ, թ. 105իցյետոյ 5 չգրուածթերթկտրած:
Նմուշ 64ա
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-96բՊատասխաննորակրօնտետրակիկրկնակնունքանաբաբիսմիսինորայից, այնէ՝ԼուտերցեւԿալվինեանց, իՂազարվարժապետվարդապետէՏէրՄարտիրոսեան, նահատակեալՏէրՂեւոնդեանց, ի 1838 ամի, ի 9 մարտի, յուսումնարանՀայոցԼուսաւորչականաց, որիԴաւրէժքաղաքՊարսից (2ա)
– 1ա-2ա [Նախերգան]. ՀայազգիլուսաւորչադաւանկրօնասէրսիրելեացնդոյզնծանուցումնզվարուցԼուտերի՝աղանդապետինսոյննորակրօնիցն, զորոցառաջիկայբանսէ – ՄարտինոսԼուտերգերմանացի, էրկրօնաւորիկարգէհարցնՕգոստինեանց... փութայբանսիբժշկութիւնաւասիկ: Լուտերաձաղ՝յանդիմանիչ, այնէ՝կշտամբիչ:
– 2ա-4բ [Նախաբան] – Ազգասէրհոգի, հարազատզաւակմեծինԳրիգորիպարթեւազին, չէրեւչէինչտեղի... խօսեսցուքիվերայնորաեւապազայլոցնկարգաւ, միըստմիոջէ:
ա. 4բ-10բԱ. Վասնխաբէականճակատագրոցննորակրօնտետրակիննայնորիկ – Բնականբարքենբնութեանբորենիգազանին... եւյորժամլինի, առնէորդիգեհենիկրկին, քանզինքն:
բ. 10բ-2աԲ. Իվերայվիճակիմարդոց – Դարքճշմարտութեանքրիստոսականթագաւորութեանփրկաւէտաւուրց, յորլցաւերկիր... պատառեալզնաընդունինզծայրսնեւթերանանզմիջինն:
գ. 12ա-3աԳ. ՅաղագսխորհրդականմարմնոյեւարեանՏեառն, եւերիցվիճակացմարդոյնիհասարակի – Ծանրանայրյիրաւիգործս, թէիմէջբերեաքզամենայնաստուածաբանիցնբանսն... մինչչեւիցէկատարեալյաղթութեամբզախոյանն՝իձեռսբերեալկամիլուծխոնարհութեանզնանուաճեալ:
դ. 13ա-5աԴ. Իվերայառաջինվիճակիեւհոգեղինութեանբանականհոգւոյիհասարակի – Մարթէրմեզզխնդիրսճոխագոյնբնականօրինակօքապացուցանել... որպէսեւդեւք, ընդորսեւհրովդատելոցենիվերջինաւուր:
ե. 15ա-6բԵ. Իվերայհոգեղինութեանբանականհոգւոյյատկապէս – ՀոգեղէնլինիլնբանականհոգւոյսմերոյոչմիայնՍուրբԳրովքհաստատի... օրըստօրէյաւելուզանհատսնոյնսեռիցեւտեսակաց, եւլնուզտեղիապականելոցեւմահացելոց:
զ. 16բ-25բԶ. ԻվերայխորհրդականմարմնոյեւարեանՏեառնմերոյՅիսուսիՔրիստոսի, այսինքն՝իվերայպատարագինյատկապէս – Իսկզբնաւորութեանբանիս, որիվերայպատարագինսրբոյ... եւվասնհեռացուցանելոյնասէ. Եթէաջձեռքնքոկամակնգայթակղեցուցանէզքեզ, խլեա՛զնաեւընկեա՛իքէն:
է. 25բ-9աԷ. Յաղագսաստուածաբանականառաքինութեանցհաւատոյ, յուսոյեւսիրոյ – Հաւատոյքնոչինչիւիքայնպէսըմբռնինկամհաստատինիմեզ... թէեւգովելիէիգործաշխարհական, այլզկնիօրինաւորգիտելոյզիւրնեւայլն:
ը. 29բ-44աԸ. ՅաղագսճանաչելոյեւզբարեխօսութեաներանելեացհրեշտակացեւսրբոցնԱստուծոյ – ԱպաքէնորպէսՍամայէլնչար, վիշապնանդնդական... միայնզայսերեսիլուսանցիցնշանակեալտեղիսնտեսանելյԱստուածաշունչՍուրբԳիրն:
թ. 44ա-6աԹ. Յաղագսամեներանեալկուսինեւհրամանիկուսանացն, որիՍուրբԳիրնիհասարակի – Տագնապէինձյամենայնկողմանց, եւսարսափեալսասանիանձնիմ... զմիկինունիլ, թէոչ, որոցյիսկապէսյայտնութիւն, ամենայնինչքոմերկապարանոցխայտառակին:
ժ. 46ա-8աԺ. Յաղագսվկայութեանեւգովութեանկուսանացն, որքիՍուրբԳիրսն – Որպէստեսաքինախընթացյօդուածն, Լուտերնսակսպաշտելոյզիւրանասնականցանկութիւնսն... ննջենզքունմահու, զյառնելովերբեքցգարուննյարութեան, յորփոխելբնութեանցնէանհնար:
ժա. 48բ-53աԺԱ. ՅաղագսմշտնջենաւորկուսութեանամեներանեալկուսինՄարիամու՝մօրփրկչինմերոյ – Ցուցաքկանխաւ, թէնոյնչարալեզուլուտերականքն... նմաննսիրէզնմաննեւխորշիյաննմանոյն, ըստիսկառածիբնաբանից:
ժբ. 53բ-7բԺԲ. ՅաղագսգերազանցութեանփառացեւշնորհացսրբոյկուսինՄարիամու, քանզամենայնարարածոց – ԳլխաւորաբարզերկուինչլեզուագարէԼուտերն... եւաշխարհսբաւականոչէինտանելզգիրսն, զորսեթէօրըստմիոջէգրեալէին:
ժգ. 57բ-65աԺԳ. Յաղագսկուսակրօնութեանվարդապետացնեւեպիսկոպոսաց, եւայլոցկուսակրօնից – Վերագոյնգրեցաք, թէԼուտերնյետապախտառնելջանալոյզկարգն... դժնդակինչպատուհասանցինհամարիեւզբարումնչար:
ժդ. 65բ-70աԺԴ. Յաղագս՝թէպարտէխոստովանիլանձնիւրաքանչիւրզմեղսիւր, եւզայնմիայնքահանայինիծածուկ – ՅապստամբիլնԼուտերիառաքելականշաւղացկաթողիկէ... զիծանիցենկրօնասէրքնզպաշտամունսնայսպիսիզրուցացյազգսմուծելոյ. ամէն:
ժե. 70բ-6բԺԵ. ՅաղագսՊահոց – Զիթէվասնխոստովանութեան (որպէսգրեցաք) բազումքյառնեն... առնուլիբերանընդկրօնասէրջերմեռանդիսզբանմարգարէն, թէես, ինեղելզնոսա, քուրձզգենուիեւխոնարհառնէիպահօքզանձնիմեւայլն:
ժզ. 76բ-84բԺԶ. Յաղագսնիւթականեկեղեցւոյեւսրբոցմատրանցեւտաճարացն, եւառինոսինեդեալզարդուցնեւզգեստուցսրբապաշտութեանց, սրբալոյսիւղոյնմեռոնիեւօծութեանցքահանայից – ՎաղուրեմնտեղեակմերելովԼուտերի... այդպիսիգայթակղութեանվարդապետութիւնսյեղեգնջախջախեալեւիպատրոյկնառկայծեալիմիտսնոցալցուցանելով:
ժէ. 85ա-96բԺԷ. Վասնխղճիմտաց, իհասարակի – Համառօտեւհարեւանցիիմնյիշատակեցաք... որքոչինչնշոյլիմնիւիքգտանինցուցեալիՔրիստոսէյառաքելոցնորաոչ /// (չշարունակուած):
Լս-ներում կան աստուածաշնչեան քաղուածքների համարներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2աՏե՛սԲվնդկ.:
ՆՇՈՒՄ՝Պհպ. Աա՝ «ՎարքաղանդապետինԼութերի», «284/2849», «1838, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», Պհպ. Աաեւկազմիմէջքիպիտակին՝ «ՂազարվարդապետիՏէրՂեւոնդեան, ՏեսութիւնքընդէմԼութերիեւլութերականութեան»:
2850
ԺԸ. դար |
ԳՐԻՉ՝Աբրահամդպիր (6բ-118բ, 126ա-40բ), Անանուն (120ա-1ա, 145ա-61ա):
ԹԵՐԹ՝ 179. չգրուած՝ 1ա-6ա, 48բ-53բ 89բ-90բ, 119աբ, 121բ-5բ, 141ա-4բ, 162բ-77ա, 178ա-9բ: ՊՐԱԿ՝ 1-4x16 (2՝ 14, 4՝ 7)+Ա-ԻԱx6 (ԺԲ, ԺԹ 6, ԺԸ 8, ԻԱ 4): ՆԻՒԹ՝թուղթլուսագծերովեւլուսադրոշմով՝քառակուսումէջ՝ «Ф 9» «Т 1», թագազարդոճաւորզինանշան, որիմէջկանգնածարջ՝ուսինկացին, «РЭМР»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 33,3x20.7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն՝թ. 54-140 (27.5x15-6), միասիւն՝թ. 1-48 (27x15), 145-62 (28x15): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 54ա): ՏՈՂ՝խառն՝ 37-43: ԿԱԶՄ՝գորշծաղկաթուղթ, մէջքը՝կարմիրկաշի, միջուկը՝ստուարաթուղթ, աստառը՝սպիտակթուղթ. լուսադրոշմով՝ «Ф 9»:
Նմո 54ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ մարդադէմ Գ՝ 54ա:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը եւ մէջքի կաշին մաշուած, թերթերի անկիւնները գործածութիւնից կեղտոտուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա.54ա-71բ[ԱմիրդովլաթիԱմասիացւոյ] Ուսումնբժշկութեանէայս. յառաջնկուցուցանէ, թէզայսուսումնորպէսուսանին
Տե՛ս. ձեռ. 413, 10ա-35բ: Նխ./54ա: Ցանկ/54ա-5ա: ա-ծը/55ա-71բ: (ե-իը, խթ-ծ, ծգ-ծէ/չիք): ա/55աբ: բ/55բ-6ա: գ/56աբ: դ/56բ-7բ: ե-իը/չիք: իթ/57բ-8ա: լ/58աբ: լա/58բ-9ա: լբ/59ա: լգ/59ա: լդ/59աբ: լե/59բ-60ա: լզ/60ա: լէ/60աբ: լը/60բ: լթ/60բ: խ/60բ-1ա: խա/61ա: խբ/61ա: խգ/61ա-2ա: խդ/62աբ: խե/62բ: խզ/62բ-3ա: խէ/63աբ: խը/63բ-4բ: խթ-ծ/չիք: ծա/64բ-8ա: ծբ/68ա-70ա: ծգ-ծէ/չիք: ծը/70ա-1ա: Յիշատակարան գրքոյն/71աբ: Այլ կու յիշեմ չուր գեղեցիկ/71բ:
– Ցանկում կան բոլոր միաւորների (Ա-ԾԸ.) խորագրերը:
Բ. 71բ-101ա [ԱմիրդովլաթիԱմասիացւոյԱխրապատին՝ըստՄուսաիբն-Մայմունի]
Տե՛ս. ձեռ. 413, 35բ-106բ: Նխ. եւ ցանկ/71բ-2բ: ա/72բ-4ա: բ/74աբ: բ/74աբ: գ/74բ-5ա: դ/75ա-6բ: ե/76բ-8բ: զ/78բ-80բ: է/80բ-2բ: ը/82բ-4բ: թ/84բ-6ա: ժ/86ա-8ա: ժա/88ա-9ա: ժբ/89ա (միայն խորագրի սկիզբը): ժգ/չիք: ժդ/91ա (սկ. թերի՝ [ԺԹ.] Շիա ֆի մուոայ, որ օգտէ աչաց կարմրութեան...): ժե/91ա-3բ: ժզ/93բ-5բ: ժէ/95բ-6ա: ժը/96ա-7բ: ժթ/97բ-8բ: ի/98բ-101ա: իա-իբ/չիք: իգ/6բ-48ա: իդ-իե/չիք:
– Ցանկում կան Ա-ԻԵ. միաւորների խորագրերը:
Գ. 101ա-121ա[Ախրապատին]
ա. 101աԱ. [Վասնաչաց. ցանկից] – Առդահնայֆոանկիփիրոզայեաղութմարճան...
բ.102աԲ. [Վասնաչաց, որջուրիջնու. ցանկից]– Զխարազայնտրորէեւբազկեջրով...
գ. 101աԳ. [Վասնաչացլուսաւորելոյ.ցանկից] – Եթէձկանլեղինիկոյրմարդուաչքն...
դ.101աԴ. [Վասնաչաց.ցանկից]– ԵւդարձեալԺ., տասնհաւկթիսպիտակուցլից...
ե. 101աԵ. Աչացն, որարտասունքերթայ – Նարգեզնպտղտիծաղիկնառ...
զ. 101աբԶ. Աչաց– Առհնդիթութխայորէկապուտ...
է. 101բԷ. [Վասնաչաց,ցանկից] – Դարձեալբանէ (բռնէ) օձմիեւկախէ, որճանճն...
ը.101բԸ. [Վասնհազի. ցանկից] – Շանխեարճղկէճորնհանէ...
թ.101բԹ. Մարդուքամիլինի –Չեչմիխմորյետբաց...
ժ. 101բԺ. Մարդիքամիլինի – Ջրիքարաոզովնտրօրէամենքամինկուհանէ...
ժա.101բԺԱ. Այլխուցի, ուռածի, որցաւի – Քասիայծխեք, այսէքասիեն...
ժբ.101բԺԲ. Այլեարայի, խոցի, թէայլուրել – Մարազռունէայսանէա՛ռ...
ժգ.101բԺԳ. Այլեարայի – Ա՛ռճիկարիսեւուցնկապեքանիանգամ...
ժդ.102աԺԴ. Մարդուոտկի, ձեռքիսզունցաւոյմե, որուռչիտաքութիւնտանի – Առմէքիչսարուցեխբաշարաղով...
ժե.102աԺԵ. Այլսըզի – Ա՛ռտասնգլուխսխտոր...
ժզ.102աԺԶ. Այլսըզվի – Ա՛ռարեշիալուր, գինովեփէ...
ժէ. 102աԺԷ. Այլսըզվիոտքնթէձեռք– Ա՛ռԵ. դրամֆարֆիոն...
ժը.102աԺԸ. Այլսըզվի – Ա՛ռմեքիչբակլիալուր, մէքիչգրէճնիալուր...
ժթ. 102աԺԹ. Այլսըզ[ի] –Ա՛ռԺ. դրամըռըչենիԵ. դրամդանայսաղս...
ի. 102աԻ. Վասնջերմիկամսրտումնզաֆրայլինի– Ա՛ռդադռուսեմեդիգուսԳ. զուռեշկայ...
իա. 102աԻԱ. Այլջերմիդեղ– Գ. գերգրեայսանունքս...
իբ.102աբԻԲ. Այլջերմիդեղ – Ա՛ռմեկգոնթռուկկարմերփակովԳ....
իգ. 102բԻԳ. Վասնուռոց, որմարդուձեռքթէոտքցուրտտարածէ, ուռի – Լավպաշարաղովցեխխառնէ՛...
իդ. 102բԻԴ. Այլո[ւ]ռուցկի, ործակումչի – Աղաւն[ոյ] քաքնմեղրովխառնէ՛...
իե.102բԻԵ. Այլո[ւ]ածմարդուփորինիսն, որո[ւ]ռչիօրըստօրնմեծանայ, այսէդեղն– ՄէկդրամմումեայմէկդրամբադամիեղովԳ. օր...
իզ.102բԻԶ. Մարդուվրէնուռոցդուսգայ, ործակվելչիլինի – Կատվիքաքնքացախովեփէ...
իէ.102բԻԷ. Այլբերանկամփորնուռուցդուրսգայ – Ա՛ռմէկքանիքեբրի, որէգոզիԱ.-Ա. (1-1) հատմորթի...
իը.102բԻԸ. Այլուռցի, մարդուբերանուռչիկամերեսիխոցի – Ա՛ռշավթալոյկղեզն, կրակիվրենդի՛ր...
իթ. 102բԻԹ. Այլուռուցկիկամբողազինո[ւ]ռչի – Ա՛ռո[ւ]ռիտերեւնծեծէ, ջուրնմզէ...
լ. 102բԼ. Այլմարդուո[ւ]ռոցդուրսգայպարծամ– Ա՛ռմէքիչոսպնջրովեփէ՛եւա՛ռշորիվրէն...
լա. 103աԼԱ. Այլուռոցիծակիլու – Ա՛ռսոխն, կոտորիջրովխաշիրերա՛ռ...
լբ.103աԼԲ. Այլդեղուռուցկիմարդիսիրտնկամփորնո[ւ]ռի – Ա՛ռմածուն, քսէ՛ո[ւ]ռածտեղն...
լգ. 103աԼԳ. Մուռոցկիմարդուհանդիպեպի – Այսհրեշտակացանունքսգրէ՛ուռածդեղէն...
լդ.103աԼԴ. Այլմարդուսիրտկամփավդե, որուռուցկիհանդիպի– Ա՛ռմոմեայեւլատանմայեասի...
լե. 103աԼԵ. Այլմարդուուտնորո[ւ]ռչի, տակնկարմրի– Ա՛ռմէքեչկուտատուկիխուտ...
լզ. 103աԼԶ. Վասնգլոխոյչորխոցի – Ա՛ռծտիթեփուռնեփէ...
լէ. 103աԼԷ. Այլչորխոցի– Ծիտինծեռտնզքացախովքսիս...
լը. 103աԼԸ. Այլմարդուգլոխն, որխոցդուրսգայ – Ա՛ռթուցուեաղիաղլուխմորտասանք...
լթ. 103աԼԹ. Այլբարդու (=մարդու) գլուխորքաչալլինի – Ա՛ռեղուինձովանհանէ, թակէ...
խ.103աԽ. Այլմանդրերեխոցգլուխնորջրիխոցդուրսգայկամղզայմուղկայ – Ա՛ռԵ. դրամմուրդասակ, Բ. դրամուկէսգելերմանի...
խա. 103աբԽԱ. Վասներիխայիցգլխոնջրիխուցդուսգայ – Ա՛ռպախրիեղղաթրան, հաւկթիդեղնոց...
խբ. 103բԽԲ. Այլգլոխխոցերեխայոց – Ա՛ռըռեւանդնեօղովհարզէգցէրգլոխ. օգտէ:
խգ. 103բԽԳ. Այլգլխիխոցիերեխոց – Ա՛ռքուքուրթնեղովհարէ...
խդ. 103բԽԴ. Այլերեխան, ործնանի, յետեւգլուխնջրայխոցդուստայ, այնմինչեւտարինկուքաշէ... – Այսփորցելիմք. ա՛ռԱ. թասովքամածմածուն, միքիչկաթածէ...
խե.103բԽԵ. Վասնհազի, որմարդհազոյմլենիբալղամգայսրտեն – ԱռԱ. դրամդանայսաղզքցեր...
խզ.103բԽԶ. Այլհազիերեխանորհազուտ – Ա՛ռճերմակախլուղընախճականմօրկաթնով...
խէ. 103բԽԷ. Այլհազիդեղ – Աճիթազանջրովեփէ՛, խմէ՛. օգտէ...
խը.103բԽԸ. Այլհազիեւպալղամի– Ա՛ռԵ. դրամշահդանխունկ, ԺԵ. (15) դրամնապաթշաքար...
խթ.103բԽԹ. Այլհազիդեղ – Հավիթուխումննապաթշաքարովջրիմեչնգցի՛ր, խմէ՛:
ծ.103բԾ.Այլօգտակարէպալղամեկամայլուրեշբժիշկխոցի – ԱռԿ. (60) դրամքուքուրդ, Ի. (20) դրամնեշադիր, ծեծէ՛...
ծա. 103բ-4աԾԱ. Այլպալղամիթէմարդուսսերտնցաւում, թէհամիկերակուրհալելուասէդեղն– Ա՛ռԵ. դրամղարայզետայ, որշիվշենեյց...
ծբ.104աԾԲ. Այլանճարհազի – Դաւշանմօրթէ՛, արունխմէ՛, օգտէԱստուծով: Այլհազիդեղ – Հաւկիթնթառխաշէ՛, կառաժնթակէ՛...
ծգ.104աԾԳ. Այլդուղլուբալղամենհապ – Ա՛ռԺ. դրամքուքուրդ, դրամնեշադրովհապշինի...
ծդ.104աԾԴ. Այլգլխունուզլայեկայմարդու – Ա՛ռԱ. դրամքարաղմատանի, կեսդրամթակացզաֆայ...
ծե.104աԾԵ. Այլգլխուցաւի– Առաֆեօն, վարդիջրովտրորէ, գագաթնդիր. օգտէ:
ծզ. 104աԾԶ. Այլգլխուցաւի – Ա՛ռօտողղարայղարաֆելդարէֆիլ...
ծէ. 104աԾԷ. Այլգլուխցաւի– Ա՛ռզաֆրանվարդիջրովխառնէ...Վասնմարդորհիւանդէ, ինչորուտէեւյետձգէ, դեղնայսէ – Ա՛ռհաւկիթն, քիչեփեԺԵ. (15) դրամճերմակբիպարթակե...
ծը.104աԾԸ. Այլմարդորհիւանդէ, քունչէանում, սերտնկուդողայ, գերովսընկան, դեղումնդինջչէկանալ, այսէդեղն – Ա՛ռաղաւնոյբալենմորթէ, Ա. կշտէնճղէ...
ծթ.104աԾԹ. Այլյեվանդմարդուքունորչլինիտանում – Ա՛ռաղաւնուծերտն, քացախովշաղաղէ, ճակատնկապէ. օգտէ:
կ. 104աԿ. Այլքունիդեղ – Սամիթննծեծէ, կովիեղովճակատնկապէ, քունտանէ:
կա.104աբԿԱ. Այլ, գլուխմազն<մազն>որվերտայ – Մկանքաքնջրովշաղ|104բ|աղէ, գլուխնքսէ...
կբ. 104բԿԲ. Որուզեսքեզվրենմազչըբուուսնի– Ա՛ռզազուղն, որէդազարուկ, գցի՛րլաւքացախիմէչն, մեռնի...
կգ. 104բԿԳ. Վասնմադայբանալումարդումեջնաս, որփակէ, կերակուրչիկարեուտել– Ա՛ռԳ. դրամսենայմաքի, խիարիսերմն...
կդ. 104բԿԴ. Այլմարդոյկապածի– Եւա՛ռբոխկն, ծեծէեւջուրմզէ՛, խմէ՛...
կե. 104բԿԵ. Այլկերակուրհալելու – Ա՛ռղապուխնհանածսեւհալելայ, ԺԲ. (12) դրամշաքար...
կզ.104բԿԶ. Մարդիմինտեղ, որջրիխոցդուրստայ, որկաց, որշատանայեւջուրնքցէ, այսէդեղն– Առաւուտուցվերկա՛ց, անլվայմեկղազանիյետկիսեւդեղնվրէնթքէ...
կէ. 104բԿԷ. Վասնմարդի, որարանքնքորլինի – Ա՛ռբոխկն, սեվելօվիկաթնովեփէ...
կը. 104բԿԸ. Վասնֆռանկիեարայիքոսիդեղնայսէ– Ա՛ռկօրնամանովընկրակինվրէներեքուլդառնայ...
կթ. 104բԿԹ. Վասնօծելեքֆռանկիխոցի – Ա՛ռսուլամանիԱ. դրամ, ջիվայԶ. դրամ...
հ. 104բ-5աՀ. Վասնֆռանկի, բորոտիկամեւսրաջայի – Ա՛ռԺԵ. (15) դրամդարչին, ծեծէ՛Ժ. դրամխինայ...
հա.105աՀԱ. Այլֆռանկիքուսի – Ա՛ռԲ. դրամմուրադասանք, Բ. դրամգօշտաշի...
հբ. 105աՀԲ. Վասնֆռանգիխոցի, քոս<ս>ի – Ա՛ռմազու, գօզտաշիկնայֆեր...
հգ. 105աՀԳ. Այլգեշքուրի, քուսի – Ա՛ռԱ. հաւկիթխամջերմակընվերած...
հդ. 105աՀԴ. Վասնսրաջայի – Ա՛ռնորելածերեխինմօրէն...
հե. 105աՀԵ. Վասնշռենայրունգալն... այսէդեղն – Դըդմենսերմնղայունղարփուզիխիարիսերմնթակէ՛...
հզ.105աբ. ՀԶ. Այլջրվթէնարունգալն –Ա՛ռշրիշնեւնշաստան, ջրովտրորէ՛...
հէ. 105բՀԷ. Այլջրվեթն, որղավզլինի – Ա՛ռճընճղուկիծերտն, ջրովտրորէ՛...
հը. 105բՀԸ. Վասնկաբզելածմարդու – Ա՛ռսխտոր, խունկ, մազտակ...
հթ.105բՀԹ. Այլջրվեթենջրելոյ, մեչքնթոլլինի– Ա՛ռհաւինփորինքարքուջրն, միջիփառնհանէ՛...
ձ. 105բՁ. Այլերեխային, որտեղնշռէ – Ա՛ռդօվշանինարիւն, չորցո՛ւգինով...
ձա.105բՁԱ. Մաջուն, որջրվեթիչիբանօղիմեչքնթուլլինի... – Ա՛ռԻ. (20) դրամղարազերայ, Բ. դրամզաֆրան...
ձբ. 105բՁԲ. Մարդորտեղնշոէ – Հաւկիթնխրօվէ՛, քչեփնհանէ՛, լաւթակէ՛...
ձգ.105բՁԳ. Այլմարդ, որղաբզեելածփորեն– Ա՛ռԺ. դրամարդարեղ, Ե. դրամշաքար...
ձդ. 105բ-6աՁԴ.Վասնաչքայցաւի, մարդուաչքնորցաւի, արիւնկուխէ– Ա՛ռԵ. սեւնուխոդ, այնորքաշօվնոսպկամըսպանդիսերմն...
ձե.106աՁԵ. Այլաչքնորթխբածլինի– Ա՛ռմէկնորփառչ, մէչննլե՛ցմարդուշէռն...
ձզ. 106աՁԶ. Այլգուզիզ, որաչկինլուսնաւելանայ – Ա՛ռճերմակաղաւնոյծերտն, սուրմինխառնէ՛, աչնքաշէ՛:
ձէ.106աՁԷ. [Աչքի] Այլ – Յինզեիթունեղնմելովաչքնքաշէ՛, գարտանբանայ, արունքաշէ՛. օգտէ. Աստուծով:
ձը.106աՁԸԱյլ, աչկնորխաւարի– Ա՛ռխոզինփորինեղն, հալէ՛, թեւովնաչքնքաշէ՛, լուսբերի:
ձթ. 106աՁԹ. Այլաչքն, որթխպիկամքուրտայկամարտասունքգնայ–Ա՛ռկարմիրմարջանկամեաղութիկտուր...
ղ. 106աՂ.Այլ [աչքի] – Քարավուզտակնծեծե՛, ջուրնմերզէ՛, աչքնլվանայ. օգտէ:
ղա.106աՂԱ. Այլաչքումն, որմազկանանչին – Մազնտակովնհանէ, գոնթռուկինարունտեղնկաթցո՛ւր. օգտէ:
ղբ. 106աՂԲ. Այլմազիդեղ, աչկիքեփրին – Եթէայնաչքինմազնքաշէհանէ...
ղգ.106աՂԳ. Վասնբերանէնհոտգալուն – Ա՛ռմշմշԵ.-Ե. (5-5) հատդռչէ՛, ամէնօրԵ. հատկեր...
ղդ. 106աՂԴ. Այլբերանհուրած – Ա՛ռսամիթ, լավքացախովեփէ՛, բերանդլե՛ց...
ղե. 106աՂԵ. Այլբերանհոտէ –Ա՛ռթուզն, չորացո՛ւր, թակէ՛, բերանդքսէ՛, հոտնգնայ. օգտէ:
ղզ.106աՂԶ. Մարդուաչքնորմէկզադիդեփչիկամչօփանկանի, ուռչի – Ա՛ռգառանթոքնտաք-տաքկտրէ՛, վրենկապ...
ղէ.106աՂԷ. Այլբերնիցաւի, կեռքնորտուրուրգայայնսինկակասին – Ա՛ռԲ. դրամաղ, Ա. կտորչրափետտաշէ...
ղը.106աբՂԸ. Վասնմարդուքնթենորարունգնայ– Ա՛ռթալաթին, քերէ՛...
ղթ. 106բՂԹ. Այլքինթնարուն, որգնումէ, դադարումչի– Ծիծերնակիբունենմեքիչցխենա՛ռ, ջրովտրորէ...
ճ.106բՃ. <Ա>Այլմարդուվրան, որկոնթռուկդուսգայ – Ձգանսերտնհանէ՛, քսի՛այն...
ճա. 106բՃԱ. Մարդինձենը, որվերգայ– Ա՛ռբակլան, ծեծէ՛, թռչէ՛մինչեւԳ. օր...
ճբ. 106բՃԲ. Մարդիբերանինմեչնցաւինուզլայե– Ա՛ռսմբախն, ծեծե՛բերանդմենԲ. անգամ...
ճգ. 106բՃԳ. Վասնկեռքիցաւի – Ա՛ռԲ. դրամօտուլղացեար, Բ. դրամմազու...
ճդ. 106բՃԴ. Այլդեղկեռքիցաւի – Ա՛ռԱ. դրամկընֆարայ, Ա. դրամմումիայ...
ճե. 106բՃԵ. Այլդեղկռքի – Գարիներաքուլնաղիյետխառնէ...
ճզ.106բՃԶ. Այլորթնածկեռքի – Ա՛ռհալվայյինդիմեկկտուր...
ճէ. 106բՃԷ. Այլորթնածկռքիդեղ – Ա՛ռպռասայինսերմն, ըսպանդիսերմն...
ճը. 106բՃԸ.Այլկռքիդեղ –Ա՛ռավելեկիտակռին, ջրովխաշէ՛...
ճթ.106բՃԹ. Այլկռքիդեղ, որուզիսայլկեռքտչիցաւի – Ա՛ռլօշտակնյեմեշնթակէ...
ճժ. 106բ-7աՃԺ. Այլկռքինուզլայիդեղ – Ա՛ռնռանքչիպն, լավքացախովեփե՛..
ճժա.107աՃԺԱ. Վասնկեռքիցաւի – Ա՛ռԱ. ոսպիչափաֆիոն, դե՛րմոմիմիչումն...
ճժբ. 107աՃԺԲ. Այլկռքիդեղ– Ա՛ռթողտինեղն, հանէ՛, բանպակով...
ճժգ. 107աՃԺԳ. Վասնականջիխուլացածինդեղն – Ա՛ռտղտեն, տակնհանէ՛, լվա՛յ, կտրէ՛, զէեթունիեղովեփէ...
ճժդ.107աՃԺԴ. Այլականջացաւի –Սեւբուխկնծեծէ, ջուրնքամէ, այնջրենԴ. կաթ...
ճժե.107աՃԺԵ. Այլականջացաւի – Սխտուրնթակէ՛, ջուրնմռզէ՛Ա. թասիմիջումն...
ճժզ. 107աՃԺԶ. Այլականջիդեղ –Աղաւնոյլեղինականջնկաթացուր...
ճժէ.107աՃԺԷ.Այլականջնդեղ –Աղաւնոյլեղինականջնկաթացուր. օգտէ:
ճժը.107աՃԺԸ. Այլականջիդեղ – Ակռաւիարունկաթացուր, լաւանայ...
ճժթ. 107աՃԺԹ. Այլականջին, որգեշհոտգայ, որթնկայմէջն – Ա՛ռձէթ, կաթացրո՛ւմէչնկամլեղիեւմեղրխառնէ...
ճի.107աՃԻ. Այլականջի, խուլիդեղ – Ա՛ռազուղյեփրաղունկանանչտերեւն, ծեծէ՛...
ճիա. 107աՃԻԱ. Այլականջացաւի– Մէքեչխոռնդի՛փեչումն, եփէ՛...
ճիբ.107աբՃԻԲ. Վասնմարդուսերտնուժբերէ, սերմնաւելացնէ– Ա՛ռոչխարինմիսն, լաւեփէ՛, միսնհանէ՛...
ճիգ. 107բՃԻԳ. Վասնանծնինզօրութիւնտալուկամներսինցաւնկտրէ – Ա՛ռմազտաքեխունկ, զանջապելԶ.-Զ. (6-6) դրամ...
ճիդ. 107բՃԻԴ. Մարդորկուզիտղայնծնելու, աղչիկչալնի – Գիշերնձախհաւկիթընքղովկապէ...
ճիե. 107բՃԻԵ. Վասնդեղորայրութիւնշատանայ – Ա՛ռԳ. մսխալծտիծերտ, Գ. մսխալհաւաժիվայ...
ճիզ.107բՃԻԶ. Վասնմայիլդեղ – Մուռդայսանքիկռաժ, զաֆրան, ափիոն, խունկբարեբարծեծե՛...
ճիէ. 107բՃԻԷ. Այլմայասելիդեղն – Ա՛ռխոզիկաթն, մեկնորիբրեղհողէ՝մէչնլե՛ց...
ճիը. 107բՃԻԸ.Այլմայասելի– Ա՛ռմածունքամածլավ, որջուրչիմանայ...
ճիթ. 107բՃԻԹ.Այլմայասելի – Ա՛ռոխտիշեռն, անօթիցԳ. օրԱ.-Ա. (1-1) արաղիթասովխմէ՛:
ճլ. 107բ-8աՃԼ. Այլմայասելի – Ա՛ռմէկմսխալմոմ, հալէ՛...
ճլա.108աՃԼԱ. Այլփորնորցաւի – Ա՛ռառչիլեղին, արաղովթռչէ՛եւգիշերնդե՛րայազումն...
ճլբ. 108աՃԼԲ. Այլ – Գխտորնհաւկթիվրէնցանէ՛, կե՛ր...
ճլգ.108աՃԼԳ. Այլծեծնորուռչի – Ա՛ռգինձ, եփե՛այնջրով, բակլիալուր, նուխոտիալուրով...
ճլդ. 108աՃԼԴ. Այ[լ] կընգանծեծնորցամաքի, կաթչտայ – Ա՛ռբակլայն, նոխուտնխաշէ՛...
ճլե. 108աՃԼԵ. Վասնփարտայվերկալուննմարդուն, որդապակելնի– Ա՛ռ<առ>հաւկիթն, հանէ՛...
ճլզ. 108աՃԼԶ. Այլմարդիձուն, որուռչի, ցաւացնի – Ա՛ռլիմոնիջուրնմէկթասով...
ճլէ. 108աՃԼԷ. Այլմարդուփարտենվերգայ – Ա՛ռսարուազբան, դռչերջրով...
ճլը. 108բՃԼԸ. Այլվասնճոճուվայդեղ, որփորումնճեճոյկայ – Ա՛ռկէսդրամըռաստուխ, տաշիջրովեփտայ...
ճլթ. 108բՃԼԹ. Այլճիճվիդեղ – Ա՛ռմէկդրամկէսխորասանիծեծէ...
ճխ.108բՃԽ. Պռընօսայ, որէփորքշելույ – Ա՛ռԺԵ. (15) դրամըռազիանայյեալապրլե՛ց...
ճխա.108բՃԽԱ. Վասնմէչքումնցաւումլինի – Դանայխունկթակէ՛, երաղշուրովմէչքթռչէ՛...
ճխբ. 108բՃԽԲ. Այլմէչքցաւի – Ա՛ռբոխկնեւմենքիչքարեաղթակէ՛յետն, ծեծէ՛...
ճխգ.108բՃԽԳ. Վասնմարդոյպորտնորդուսգայ, դեղնայսէ– Ա՛ռզանունխէն, որէտազարուկ, թակէ՛...
ճխդ. 108բՃԽԴ. Այլմարդուպորտորցաւիլորիդեղնայսէ – Ա՛ռտաքջուր, ձէթովաղմէկտեղխառնէ...
ճխե.108բ-9աՃԽԵ. Վասնսարըլըղիդեղ– Ա՛ռԱ. ճերմակղազ, մորթէ՛, լեղինարաղով...
ճխզ.109աՃԽԶ. Այլդեղսարըլղի –Ա՛ռերկուդրամճերմակնէֆտ. Ժ. դրամնապաթշաքար, խմե՛, օգտէ՛:
ճխէ. 109աՃԽԷ. Դեղդալաղի, որտալախունէ– Չորեքշաբաթօրնգնա՛յ, վերկա՛ց...
ճխը.109աՃԽԸ. Վասնսրտացաւի – Ա՛ռեզանլեղին, լաւգինովխամացո՛ր, օգտէԱստուծով:
– Այլսրտայցաւիկամարունթքէ–Ա՛ռեկերեւըռազեանայԺ.-Ժ. (10-10) դրամ, Դ. դրամխունկ...
ճխթ. 109աՃԽԹ. Այլսրտիդեղ, մարդիսիրտնործանդրանայ... – Ա՛ռկապլիբալզամուլֆերիսանիսատիս...
ճծ. 109աՃԾ. Վասննիրսիքամի, որներսնքամիլնե, ցաւացնէ – Ա՛ռսաֆարինայչօփիչինիըռեւանդ, լաւծեծե՛...
ճծա.109աՃԾԱ. Այլսանջուիդեղ, մարդորսանջունիսրտինկամկշտին, թէփորում, թէմէչկումն – Ա՛ռԱ. մեխսալկանֆարայքեսկուն...
ճծբ.109աՃԾԲ. Վասնկոլինջի, որկոլինջունէմեչքն – Ա՛ռկոջալալան՛քչեվնհանէ,՛կէսնկտրէ, կուլտո՛ւր...
ճծգ. 109բՃԾԳ. Այլկոլունջիդեղ– Ա՛ռսեւբիպարն, ճերմակբիպարն...
ճծդ.109բՃԾԴ. Վասններսցաւելոյմարդոյ – Ա՛ռմումեայ, ծեծէ՛բադամեղով...
ճծե. 109բՃԾԵ. Վասնմարդոյ, որեարայունի, եարելավելիմիսնկոխիլէթողումչի, որեարէնժերի... – Ա՛ռԱ. դրամշապ, Ա. դրամգօգարչիչար...
ճծզ.109բՃԾԶ. Մարդ, որգինայմոլէ, որուզիանկիցկտրելոյ – Ա՛ռսնկնկանկաթնկամմկանլեղին, խառնէ, գինովխմեցուր:
ճծէ. 109բՃԾԷ. Մարդ, որբետնաֆասէ, շատշնութիւնկընկայյետեւքալէ– Ա՛ռցնցռկինարունկամծեռտն...
ճծը.109բՃԾԸ. Մարդիյերեսն, որլէքայկայ, այսովհանիքլաքեն – Ա՛ռբոխկիսերմնկամշապբարայբարքաշէ՛, ծեծէ՛, մեղրովխառնէ՛...
ճծթ.109բ-10աՃԾԹ. Մարդորկուզեյերեսինգունկարմիրլինի – Ա՛ռղուիմջունբորանկամքիթրայ... – Մարդորշունկծածէ – Ա՛ռյինպանիրն, քացախովեփե՛, խմցո՛ւր, նոյնբանինօգտէԱստուծով:
ճկ.110աՃԿ. Մարդոյվրայնորթօմրով, որէքերքինջ, որդուսգայայսէդեղն – Կռաժնլավքացախովհարայ, քսէ՝մէկինմէկկտրի. օգտէԱստուծով:
ճկա.110աՃԿԱ. Մարդորկապածլինի – Ա՛ռմիսկզաֆրանվարդիջրով...
ճկբ. 110աՃԿԲ. Այլկապածմարդի– ԱյսանունքսկարդայջրինվերայԷ. անգամ...
ճկգ. 110աՃԿԳ. Մարդորկապածլինի – Ա՛ռԳ. աղպրէջուր, այսանունքգրէ, գցերջուրն...
ճկդ. 110աՃԿԴ. Այլկապածմարդուն – Ա՛ռԷ. թուռլուերկաթ, գցերկրակնմէչն, կարմրի...
ճկե. 110աՃԿԵ. Մարդորօձահարի – ԱյսանունքսվրէնջրիկարդայԳ. անգամ...
ճկզ.110աՃԿԶ. Որկամիսօձչիմերձենայքեզ – Մէքիչվարդիտակռիկվարդպահէ՛, ոչմոտենայքեզօձն:
ճկէ.110աբՃԿԷ. Մարդիխելքնորդայլնուղէ, գլուխնտախտկացիբրեւշուշանմանգուքայ – Ա՛ռըշբերիտուսպզուռիկշուշիմեչլից...
ճկը.110բՃԿԸ. Մարդուորկատաղածշուննկծէ – Թըթիտերեւնծեծէ՛, վրենկապէ՛. օգտէ:
ճկթ. 110բՃԿԹ. Վասնդեղզարհուրածի – Աղօթկովգիշերուցէրեկերթեմնեցուցանիմ...
ճհ. 110բՃՀ. Այլամենմահուցաւուցդեղէ– Ա՛ռթուրինջիքչեփն, թակէ, գինովեփէ, խմէ, օգտէԱստուծով:
ճհա.110բ-1աՃՀԱ. Աղօթքդեւահարաց, կամամէնխոցելնու, կարդաք. օգտէԱստուծով– Քրիստոս, Աստուած, որվասնմերմարմնացար...
ճհբ. 111աՃՀԲ. Մարդումինտեղնորկրակովերածէուռչի– Ա՛ռհակթինդեղնուցն, վարդիեղովխառնէ՛, քսէ՛ուռուցին. լաւանայԱստուծով:
ճհգ. 111աՃՀԳ. Սաւտայիմարդիհապնայսէ– Քիպապեայխուլենջան, զանջաֆիլ, դարայֆիլ...
ճհդ.111աբՃՀԴ. Ֆռանկքոսիդեղէսելվացանայսէ– Ա՛ռսուլուղալեանգլուխն, խնայլե՛ց...
ճհե. 111բՃՀԵ. Այսէիմջանիսդեղն, որդօխտորնինձտվեց – Ա՛ռկէսֆունբսուրմայտաշի, որէըռասթողհաւանգիմիչումն...
ճհզ. 111բՃՀԶ. Այսէդեղինքաշն – ՄինչեւԹ. նամարայգրելիմքներքեւն...
ճհէ. 111բ-2աՃՀԷ. Մարդիորմինտեղնցաւումէքամէկամցրտէնիեկած, թէ՛ջրում, թէ՛ոտքն, թէ՛ձեռք, ինչտեղորցաւումէ՝այսդեղօվսշինիք – Ա՛ռԱ. մսխալթանձուխաթայի, Ե. մսխալմուռդասանք...
ճհը. 112աՈրգուզիսքոյթշնամինքինզէահքաշէկամքեզվրէնչմեծանայ, այսանունքսգրէաղվեսիմօրթուվրայ, աջկոռտկապէ՛– Ադամզխասիմաշտնիսայիդանայ...
ճհթ. 112աբՃՀԹ. Գերջերմիգրելու – ՅանունՀօրեւՈրդուեւՀոգունՍրբոյ, ակաստատասիաս...
ճձ. 112բՃՁ. Վասնխուստուկիերեկացաւիեւգոզկապի– Ա՛ռզշարդախոկինտերեւն, լաւծեծեր...
ճձա.112բՃՁԱ. Մարդոյպնդէեւղապզէ – Ա՛ռաֆիոնԲ. դրամ, զաֆրանԴ. դրամ...
ճձբ. 112բՃՁԲ. Եւդարձեալ– Խոտմիկայ, որղըզըլբերմայկասին, ղամեշկունմանի...
ճձգ. 112բՃՁԳ. Դարձեալ– Քաքլիկօթինձգէ՛իջուրնեւթուղմնաԺԵ. (15) օր... Եւդարձեալ – Զբղեղնիջուրնձգէ...
ճձդ.112բՃՁԴ. Մարդորտուզլոյպալզամինհապ – ԵւգօզտաշիԵ. դրամ, դեղինզռնեխԺ. դրամ...
ճձե.112բՃՁԵ. Վասնկանանցյղանալու, մաջումսորընջանի, որօգտէամենայնհովցաւի... – Ա՛ռսորընջանԺ. դրամ, պղպեղԵ. դրամ...
ճձզ.112բՃՁԶ. Խալեայ, ինքն՝մուխտատիլէեւտաքութիւնունիիւրհոտնօգտէ... – Ա՛ռսուքեւմուշք, քաֆուրեւամբարկէս-կէսդրամ, լատանԱ. դրամ...
ճձէ. 113աՃՁԷ. Վասնկանանց, որքոչյղանան– Գալիանոսասէ, թէպատճառնայէ, որարգանդն...
ճձը.113աՃՁԸ. [Վասնկանանց, որոչյղանան] – Սահակնասէ, թէ. Հարգանդնառողջպիտիորկիննպատիղաւորլինի...
ճձթ. 113աՃՁԹ. Եւդարձեալ– Ա՛ռզայծեմանլեղինեւաղուսուձուերնեւպղպեղ...
ճղ. 113աՁՂ. [Այլյղանալոյ. ցանկից] – Այլեւնապաստակիխախացնօծելովկամխմելով...
ճղա.113աՃՂԱ. Վասնայնոցիկ, որքիկարգսկանանցոչլինինեւգունոչտեսանին – Ա՛ռկղմուխ, եփէ՛ջրով...
ճղբ.113բՃՂԲ. Այլեւ – Ա՛ռճավշերեւմուռօշաղեւղանդարիոն...
ճղգ.113բՃՂԳ. Վասնայնկանանցն, որքլուսինշատտեսանին –Ա՛ռզեղջորն, որիծառնլինի, դերիպտոկնեւեփէջրով...
ճղդ.113բՃՂԴ. Այլեւ– Ա՛ռոսպնկտուածեւնռանկեղեւեւգխթորմիաչայփ...
ճղե. 113բՃՂԵ. Թէկիննյետծնալեիննվերջնցաւքաշէ– Զաֆրանեւաղաւնոյծերտնկարագով...
ճղզ.113բՃՂԶ. Եւկանանցհազնկապիեւգոյնչիտեսանէ– Թէիտաքլինինշանեւպատճառնայնէ, որերակնիկապլինի...
ճղէ. 113բ-4աՃՂԷ. Վասնամուլկանանց– Ա՛ռմատիմիչափֆիթեզ, թաթախէ՛իձուիդեղնուց...
ճղը. 114աՃՂԸ. Դարձեալ– Զորձգայլոցլեղինպաղշաքարովտո՛ւր...
ճղթ. 114աՃՂԹ. Վասնյղանալոյ– Ա՛ռսագուճրագու, մանուշակ, տուղտ...
մ. 114աՄ. Վասնայնկանանց, որքզտղայնիփորնչկարենպահել– Ա՛ռկարմիրվարդ, նռանվարդեւգազմազու...
մա.114աՄԱ. [Վասնմանուկչանցուցանելոյ,ցանկից] – Թէկիննքահրուպարնվրանպահէ...
մբ. 114աՄԲ. ՀապԳալիանոսի, որօգտէկնոջյղանալոյ– Ա՛ռսապրեւշահմիհանդալեւմուկլ, որէքարայխունկն, խարիկուն...
մգ. 114աՄԳ. Հապսնկան – Ա՛ռանծարութակերգխտուրԵ.-Ե. (5-5) դրամ, հաւկթիդեղնոցովհապարա՛:
մդ.114աՄԴ. Հապսնկան, որարունգնըմ– Ա՛ռղարդաշղանիԺ. դրամ, սումաղԵ. դրամսիսեռիչափհապարա:
մե. 114աբՄԵ. Դեղնիկրիսցաւի – Ա՛ռսինամաքիսորանջանթորթիթտարչինի...
մզ.114բՄԶ. Վասնմուլայքուրի – Յառաջյարունտո՛ւրառնուլեւապաա՛ռչիր...
մէ. 114բՄԷ. Դեղքոսի– Ա՛ռձեթեւձիւթ, սապրեւծիրանիդառնկոտ...
մը.114բՄԸ. Վասնըխտաւորիեւյինքնայնցաւնէ, որհանկարծակիգիտինդիպիեւփրփրի– ԵւէԳ. ցեղէ, մէկիգլուխն, Բ. իզօդուածքն...
մթ. 114բ-5ա. ՄԹ. Մաճունսասալիոս, որօգտէքեապուսիեւըխտաւորի, քանիորհինլինի– Ա՛ռսուսալիոսԺ. դրամ, օտլղարա, ստախօտօս, ղարիկոնկէս-կէսդրամ...
մժ. 115աՄԺ. Եւայն, որիսաւտայէհիւանդութիւնչորլինիեւբարականայեւկերակուրշատուտէ – Դեղնայնէ, որքանիմիհեղաֆթիմոնիմտպուխտաս...
մժա.115աբՄԺԱ. Մաճուն, որօգտակարէայնցաւոյն, որուխտաւորտանէզմարդնեւգիտենայն, թէդեւէէ– Ա՛ռբոլորզրեւանդ, որէորդնտակնեւսպան, որէանգուժատն...
մժբ. 115բՄԺԲ. Իսկեթէտղայոցուխտաւորութեանդիպի, մշկադեղնտաս, շատօգտէ, Աստուծով: Զորեւես՝Ամիդօլվաթբժիշկսփորձեցիտղայոցնզայս – Ա՛ռրեւանդԲ. դրամ, դեղինհալիլայիկեղեւԳ. դրամ...
մժգ. 115բ-6աՄԺԳ. [Վասնդիւահարի. ցանկից] – Բազմումիլըլկանքդիւաց...
մժդ.116աՄԺԴ. Եւեթէզի՞նչէլուսնոտն – Զիինորանալլուսնինդեւնլլկէզմարդն...
մժե. 116բՄԺԵ. Չեմայրիկկազմելոյ – Ա՛ռղուսաթիսալապեւցրդոյպտուղ... – Դարձեալ՝մարդորսուստանդամլինայ– Ա՛ռքօշիլեղիԺ. դրամ, աղրղորայ...
մժզ.116բ-7աՄԺԶ. Օծելիք, ործածուկմարմինամրացնէեւպնդէեւմերձաւորութիւնյաւելցնէ – Ա՛ռղուստիձեթԻԴ. (24) դրամ, պզրճարճերԺ. դրամ... – Վասնսերմնայկաթի –Զպախրուլեզունչորացոյեւաղայեւմեղրովտո՛ւր...ԱյլեւամէնօրԲ. մսխալկուսատիսայլտաս... ԱսէՃալիանոս, թէ. Մարդնորիմիջացնխացկի...
մժէ.117աբՄԺԷ. ՊատմութիւնթրեաքիՖարուխին, որթարքմանիփրկողիւր – Առաջինօգնութիւնայնէ, որպահէզմարդն...
մժը.117բՄԺԸ. Դավայիմուշկ – ԱսենՋալեանոսեւՊղատոնեւայլամենայնբժշկապետքթէԽ. (40) ծեղօգտութիւնկայիսայ...
մժթ.117բ-8աՄԺԹ. Դեկբարդինշանք– Ա՛ռդեղէնզռնեխեւկարմեր...
մի.118աՄԻ. Լաքիշինելոյ, որթուխտնմօհրեն – Ա՛ռիներկրարէնեփածլօքն, որջուրնառածլինի...
միա. 118աՄԻԱ. Սմբարշինելոյ – Ա՛ռսպիտակմումԵ. դրամեւմուշկԲ. դանկ...
միբ. 118աՄԻԲ. Մուշկշինելոյճէյրան– Ա՛ռղազալիարիւնեւչորացոյ...
միգ. 118աՄԻԳ. Շինելոյռավանդ – Զխաւրծլիտակնհա՛նզհաստնեւկտրատէեւիկարմիրգինումէջն...
միդ.118բՄԻԴ. Զհայելինայսպէսդեղէ – Ա՛ռԴ. դրամսնդիկեւմէկդրամմուշթարի...
միե.118բՄԻԵ. Աֆիոնշինելոյ – Ա՛ռԳ. բաժինդառնչեր, լուա՛յ...
միզ. 118բՄԻԶ. Ապանօղշինելեւամենայնցեղփայտսեւներկել...– Ա՛ռզփայտ՝զորեւկամիս, դե՛րշտիջրիմէջն...
միէ. 118բ (Այլձեռքով) ՄԻԷ. Վասնմումիեղհանելու, որօգտիամէնիրաց... Ճծցեղցաւոցդեղէ– Եւա՛ռԱ. բաժինլավիստակմում, Բ. բաժինլաւիստաւճերմակաղ... որըլինիեղիստակեւբանտու:
– 120ա-1բ[Ցանկ] – Վասնաչաց 1... Վասնմումիեղհանելու 227:
Ծնթ. Ցանկը եւ համարակալումը Անանուն գրչի:
Դ. 126ա-40բԲառքբժըժկարան [իԳալիանոսէեւյայլոց] մեկնութիւնմտածելոյեւընթեռնուենթադատելովկուիվերայհասուլինիհամայնիցդեղերոյն, որպէսըստվերգրեալեն – Աշրասորխնդրեն, որէպրուկն... ֆահպանատակարապգայուպանիալատիննֆէօնիայտաքէեւչորԱ. տարաճայ: Վերջ:
Տե՛ս ձեռ. 413, 178ա-89ա:
Ե. 145ա-61ա [Դեղագիրքալքիմիականք]
ա. 145ա-9բԴուռնարեգական – Սնդիկիվերցնիլնզայսարա՛. դուռնկունմանի, արա՛, մի՛վախիլ, առորչափորկամիսսնդիկ... (47 միաւոր)
բ. 149բ-54աԴուռնլուսնիԱստուծոյողորմութեամբ – Ա՛ռալումէնԴ.Ճ. (400) դրամ... (54 միաւոր).
գ. 154աբԴուռնԱրուսեկայսպիտակացուցանել –Ա՛ռթառթիռեւբարութԲ. բարաբար, ընտրէ՛, լոսէ՛իւրեանք... (7 միաւոր)
դ. 154բ-6բԴուռնԼուսնթագիկանկնացնելոյ – Ա՛ռապիկին, որղաթրեցիրիւրջուրն... (28 միաւոր)
ե. 157ա-8աԴուռնՓայլածուկկապելոյ – Ա՛ռմոմ, շինէբոլորորպէսխնծոր, ծեծէզինքն... (31 միաւոր)
զ. 158աբԴուռնմարգարիտ, որէ – Ա՛ռմանդրմարգարիտըսպիտակեւզաղէկնեւլոսէզինքնլաւ...
է. 158բ-61ա [Զանազան] Դուռնճաւահիրշինելոյ, պլօս, ակներ, զապիկններկելոյ, մինայի, կարմիրեաղոթ, կարմիյաղեզ, ճավզիհէմամանի, թինքառի, պէճէթ, կարմիրակներ, կարմիրեաղութ, պատճէնշինելոյ, ապիկիներկելոյսպիտակ, շուտովհալելոյ, ջոհարճանաչելոյ, կակղութեանհրատին, թալխիարձակելոյ, արծաթիկրացնելոյ:
Զ.161բ-2ա [Դեղագիր]
ա.161բ-2ա(Այլձեռքով) Դեղվասնքարի – Նշանքարինայնէ, որգոզնքիչ-քիչգայ... Ա՛ռխիարիեւսեխիեւձմերուկիկուտ...
բ. 162ա(Շղագիր) [Ստածումնքարիցաւին]– Թիմօնն, որնմանէձիրայի, օգտէքարիցաւի... Ռակիաչքն, սեւբոխկիջուրը, լիմօննեւնշիիւղնզանկելեւխմելիմիասին, օգտէքարիցաւին:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԹ. դ.
Է. 177բԲանալիգաւազանագիրծածկագրի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
140բԲժիշկարանէպատվական / եւկարացեալքենբանական, / ովընթեռնուիհաւաստիւ / պարտէհասիւբոլորտառիւ: / Մտածելով՝ոչսխալի / տառքնբառիւքնյարմարի, / յուսումառնուխնթրելով, / կամիյինքնմիյարգոլով: / Տառքնտողէ 5 զանազան / սեպտեմբերիհին[գ] եւտասանէն (15) / եւբաղկիեւէակին / բոլորբառքնհամայհըպին: / Ովոքբանիսհմուտանայ, / ամէնարվեստիտիրանայ, / նմանեցաքերեւակին՝ / ըստուվերչափեցեալյագագին, / երկնանցբեւեռնմանգամին / դպրէնուաստԱբրահամին: ԶայսբառարանսնկարեցաքայլոցգրոցփիլիսոփայացեւհռեդորիիմաստնայգունիցթարքմանչացԳալիանոսիզարդարեալգրկուգսանթերիընթեռնու: Ովոգիցէ, յրչէ (յիշէ՞), յիշեալլիցիանմայԳառինԱստուծոյ:
ՆՇՈՒՄ՝1ա՝ «41, 2850», «ԺԷ. – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», կազմիմէջքիպիտակին՝ «Ամիրտօվլաթիբժշկարան»:
2851
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄԼԱ. – 1782 |
ԳՐԻՉ՝ Բրաբիոն:
ԹԵՐԹ՝ 153 (գրչի էջակալում՝ 1-149, որ է՝ 12ա-86ա, 1-54, որ է՝ 90ա-116բ, 1-14, որ է՝ 118ա-24բ). չգրուած՝ 1բ-11բ, 29բ*, 38բ*, 78բ-9բ*, 87ա-9բ, 117աբ*, 125ա-153բ: ՊՐԱԿ՝ 11+Ա-Էx12 (Ա՝ 11, Է՝ 7) + Ա-Գ (Ա՝ 11)+1-3x10 (3՝ 8)+1: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ «HR», թագապսակ ոճաւորուած զինանշան, ներքեւում՝ «GR»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 34,1x22,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (28.5x17. կարմրով սահմանագծուած. բ. էջերի ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 106ա). խորագրերը, ենթախորագրերը եւ սկզբնատողերը կարմրով եւ կապոյտով, միաւորների սկզբնատառերը կապոյտով, երբեմն նաեւ չգրած՝ յետագայում լրացնելու նպատակով (տե՛ս 16բ, 18ա եւ այլուր): ՏՈՂ՝ 65-67: ԿԱԶՄ՝ մագաղաթ, մէջքը՝ սեւ լաթ, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ, դեղնաւուն, չգրուած, նորոգման ժամանակի (Ի. դար): ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) + 1 (Բ)՝ թուղթ. դեղնաւուն, չգրուած, մաս կազմաստառի:
Նմուշ 106ա
* Չգրուած 29բ, 38բ, 78բ-9բ, 117աբ էջերը գրադաշտի սահմանագծեր ունեն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, քերծուած, թափուած (Բ. փեղկ), գործածութիւնից վրան զանազան բծեր, խիստ կեղտոտուած, խոնաւութիւնից դեղին հետքեր, մէջքը Ի. դարում նորոգուած, լուսանցակողերին խոնաւութեան հետքեր, նորոգուած, գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր եւ դեղին հետքեր. գրադաշտը խոնաւութիւնից խիստ գունափոխուած, յաճախ չգրուած մասերում արտատպուած հանդիպակաց էջի եւ արտացոլուած հակառակ երեսի գրութիւնները (տե՛ս 11բ, 12ա եւ այլուր), թ. 22, 152՝ հիմքից մասամբ անջատուած, թ. 100-1՝ հիմքից անջատ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 12ա-29ա Գրիգորի եպիսկոպոսի Նիւսեա Խօսք յինն երանութիւն
Տե՛ս ձեռ. 436, 7ա-41բ. ա/12ա-3ա: բ/13ա-4ա: գ/14ա-5ա: դ/15ա-6բ: ե/16բ-8ա: զ/18ա-9ա: է/19ա-20բ: ը/20բ-1բ: թ/21բ-3ա: ժ/23ա-4ա: ժա/24ա-5ա: ժբ/25ա-6բ: ժգ/26բ-8ա: ժդ/28ա-9ա*:
*Լս-ներում բովանդակային բնորոշումներ. 14բ «սահման սգոյ», 15բ, 20ա, 23ա «սահման», 17ա «սահման ողորմութեան», «մէկ այլ սահման», 22բ «Սողօմօնէ բանս», 25ա «հայրն», 28ա «Վասն ծառայից տեարց խրատ», 28բ «Վասն անօրինաց սիրոյն, թէ չար է»:
Բ. 30ա-8ա Յորդորումն մանկանց ի կուսութիւն: Նորին Գրիգորի Նիւսացոյ Յաղագս կուսութեան, եթէ սեփհական եւ աստուածայնոյ եւ անմարմին բնութեանն կուսութիւնն
Տե՛ս ձեռ. 470, 216ա-287ա. ա/30ա: բ/30ա-1բ: գ/31բ-2ա: դ/32աբ: ե/32բ: զ/32բ: է/32բ-3ա: ը/չիք: թ/33աբ (Թ. գլխի մօտ դրուած է. Ը համարը, իսկ Թ. գլխանիշը՝ նոյն գլխի՝ «Քանզի ո՞րքան ինչ է...» հատուածի՝ 33ա-3բ, հմմտ. ձեռ. 420. 11ա, 12ա): ժ/33բ-4ա: ժա/34աբ: ժբ/34բ-5ա: ժգ/35ա: ժդ/35աբ: ժե/35բ: ժզ/35բ-6ա: ժէ/36ա: ժը/36աբ: ժթ/36բ: ի/36բ-7ա: իա/37ա: իբ/37ա-8ա:
Գ. 39ա-51բ Գրիգորի եպիսկոպոսի Նիւսացւոյ Խօսք նորին Ժողովողին: Մեկնութիւն առաջիկայ բանիցս. Բան Առակին, Բանք ժողովողին, որդւոյ Դաւթի թագաւորի Իսրայէլի յԵրուսաղէմ
Տե՛ս ձեռ. 436, 42ա-68ա. ա/39ա-40բ: բ/40բ-1բ: գ/42ա-3ա: դ/43բ-4բ: ե/45ա-6բ: զ/46բ-7բ: է/47բ-9բ: ը/50ա-1բ:
Լս-ներում բովանդակային բնորոշումներ. 39ա, 41բ, 42ա, 46բ, 48ա «սահման», 50ա «սահման սիրելութեան», «սահման ատելութեան»:
Դ. 52ա-78ա Գրիգորի եպիսկոպոսի Նիւսացւոյ Թուղթ յաղագս Երգոյ Երգոց
Տե՛ս ձեռ. 436, 70ա-122բ. Թուղթ/52աբ: ա/52բ-4բ: բ/54բ-6բ: գ/56բ-8բ: դ/58բ-61ա: ե/61ա-3բ: զ/63բ-5բ: է/65բ-8բ: ը/68բ-9բ: թ/69բ-71բ: ժ/72ա-3ա: ժա/73ա-5ա: ժբ/75աբ: ժգ/76աբ: ժդ/77ա-8ա:
Ե. 80ա-2ա [Գրիգորի Նիւսացւոյ] Լուծմունք Ինն երանութեան գրոց
Տե՛ս ձեռ. 55, 363ա-78բ. Պատճառ Ինն երանութեան գրոց/80ա: ա/80աբ: բ/80բ: գ/80բ: դ/80բ-1ա: ե/81ա: զ/81ա: է/81ա: ը/81աբ: թ/81բ: ժ/81բ: ժա/81բ: ժբ/81բ-2ա: ժգ/82ա: ժդ/82ա:
Զ. 82բ-3ա Յորդորումն մանկանց ի կուսութիւն [Պատճառ եւ Լուծմունք. Բան Ա-ԻԲ.] – Բարսեղ եւ Աստուածաբանն պատշաճ համարեցան գովել զկուսութիւնն... [Բան]. Բազմաց կանխաւ: Լուծմունք. Պատուասէր մարդիկ, որ կամեցան... երբ ինքն կենդանի է, եւ ո՛չ է մեռեալ մեղացն:
Հմմտ. ձեռ. 55, 378բ-83ա:
Է. 83ա-4ա Գրիգորի Նիւսացոյ Բանք ժողովողի [Պատճառ եւ Լուծմունք. Մեկնութիւն ժողովողին գրոց] – 83ա [Պատճառ]. Ասացեալ է ստուգապէս, եթէ Նիւսացոյ է բանս, զի յառաջագոյն ամոլքն հաւատոյ Գրիգոր Աստուածաբան եւ Բարսէղ խորհեցան գրել զճառս, զոր եւ Աստուածաբան գրեաց, եւ դժուարին էր հասկանալոյ, հարկեցին զԳրիգոր Նիւսացի իւր օգտակար բանիւն գրել:
ա. 83ա [Բան առաջին] – [Բան]. Յիմաստիցն անյայտութիւն հանդիսաւոր հմտութիւն: Լուծմունք. Հանդիսիս հմուտ եւ իմաստուն... դարձեալ ի հանդերձեալ բարեացն որ լինելոց է, ի միջին աւուրն յիշատակ չարեացն ջնջի:
բ. 83ա Բան երկրորդ – [Բան]. Զի ոչ ըստ նմանութեան բազմաց: Լուծմունք. Այս, որ Սողօմօն ամբաստանէ... այսինքն՝ ցաւի, թէ եւ զայլ մեծամեծսն թող գիտէի:
գ. 83ա Բան երրորդ* – [Բան] Եւ արդ, զի՞նչ է յարմարութեամբ: Լուծմունք. Արդ, զին՞չ ուսանիմք... զի մի անկանիցին յախտս:
*Ծնթ. Չունի՝ «Բան չորրորդ» (հմմտ. ձեռ. 621, 19բ). բնագիրը տրոհուած չէ հատորների (հմմտ. ձեռ. 498), այլ միայար գլխահամարներով է:
դ. 83աբ Բան հինգերորդ – [Բան]. Տե՛ս զդաժանսն: Լուծմունք. Զխիստ խորագէտսն, զոր ատենական կոչեն... մարդ կոչէ զիմաստունն եւ արօտական՝ զանասնաբարոյսն:
զ. 83բ Բան վեցերորդ – [Բան]. Այս առաջի: Լուծմունք. Բանիս իմաստութեանն սկիզբն ո՛չ փոքր աշխատութիւն ունի ի քննել զսա... այլ եւ զամենայն կեանքս մեր զգուշալի ուղղէ բանքս այս:
է. 83բ Բան եօթներորդ – [Բան]. Աճեցոյց: Լուծմունք. Այս բանիւս Ժողովողն զօրացոյց զլսօղսն... եւ թէ ոչ՝ ընդէ՞ր քննես զբնութիւն:
ը. 83բ Բան ութերորդ – Երկու սէր յիշէ՝ մին մաքրական է, եւ միւս՝ աղտեղի, եւ իմաստուն է, որ ընտրել կարէ... յաւիտեան եւ երկայն զժամանակս եւ զգալիքս իմացի՛ր:
Ը. 83բ-6ա Յաղագս Երգո Երգոցին [Պատճառ եւ Լուծմունք Երգ երգոց գրոց Գրիգորի Նիւսացւոյ. տե՛ս ձեռ. 621, 21ա] – 83բ-4ա [Պատճառ]. Զգիրքս զայս, ասեն, գրեաց Գրիգոր ի խնդրոյ թագաւորին Թէոդոսի... եւ այլ ասեն ի հասարակ ի յամենայն գրոց ի Հին եւ Նոր կտակարանաց, զառակաւոր բանքս ժողովեցի: Թէ Աստուած ժամանակ տայ, ես զայդ այլ գիրք առնեմ:
ա. 84ա [Բան առաջին]Գրիգորի Նիւսացւոյ – Հին մարդ՝ զմեղսն ասէ եւ պատմուճան լուսաւորէ զմկրտութիւն... իսկ նա եւ յառագաստն իւր էած զհարսն ի յանճառելիսն:
բ. 84ա Բան երկրորդ – Զսպասք խորանին ընդ հոգոյ առաքինութեան համեմատէ... որ է բանն յորդորէ ի բարձրագոյնսն զհարսն գովասանութեամբն:
գ. 84աբ Բան երրորդ – [Բան]. Որ գործեաց զյաղթութիւնն: Լուծմունք. Յայտնի է, զի որպէս ընդ նաւ ոչ կարէ այլ իրք պատերազմել... ինքն է մշակ, եւ ինքն է այգէգործող, եւ ինքն է ողկոյզ:
դ. 84բ Բան չորրորդ – [Բան]. Ահա գեղեցիկ ես, մերձաւո՛ր: Ձողկ՝ քարաթոթոշ, բիբ՝ սեւութիւն աղիցն է... եւ վասն այն յիշէ զայս վարդապետ հարսն, զի ուսանիցին զնոցա վարսն ստանալ եւ մաքրութեան հետեւել:
ե. 84բ-5ա Բան հինգերորդ – [Բան]. Եւ ոչ անյերկուանալի: Լուծմունք. Երկբայելի եղեւ ի ձայնէն հարսն այնու... թէ հրեշտակս եւ թէ զառաքեալսն մի է:
զ. 85ա Բան վեցերորդ – [Բան]. Պատշաճ վարկանիմ դնել նախ առաջին: Լուծմունք. Զոր վասն հարսինն յառաջ ասացաւ... կամ պահապանքն զնորոյս յաւելումն, որ նոր Իսրայէլ կոչեցան:
է. 85ա Բան եօթներորդ – Բազում իրօք լաւագունօքն օրինակի ի գրոց Սողօմօնի՝ Քրիստոսի... որպէս Տէրն ասաց՝ Երանի, որ սուրբն են սրտիւք, եւ նա է արմատ ամենայնի:
ը. 85ա Բան ութերորդ – [Բան]. Մովսէս վասն երրորդ երկնից ոչ պատմեաց. Սանիրա[յ] եւ Ահերմոնի: [Լուծմունք]. Բ. բլուրք են բարձրագոյն, քան զՅորդանան... թէպէտ եւ երկոքեան միով անուամբ վարին՝ քոյր եւ հարսն ասեն:
թ. 85աբ Բան իններորդ – [Բան]. Բայց զաստուածաշունչ բանիցս այսոցիկ քննելով զիմաստս: Լուծմունք. Թէ զիմաստք բանիս հասկանալ... եւ ոչ բանն դադարեաց ի ձեռն տալոյ նորա:
ժ. 85բ Բան Ժ. – [Բան]. Եւ գերակայք ըստ բարձրութեանն երկնից: Լուծմունք. Դաւիթ ասէ՝ Տեսից զերկինս զգործս մատանց... կոյր զգայութիւն է շօշափելիքն, զոր բնութիւնս կուրաց ետ զայն:
ժա. 85բ Բան ԺԱ. (11) – [Բան]. Եւ այսոքիկ ի մեծամեծաց Տեառն պատուիրանաց: Լուծմունք. Մին այս է ի պատուիրանացն Քրիստոսի... բայց այժմ սահման գիտութեանս այս է, որ զանճառելի գիտութիւնն երեւելօքս իմանայցեմք, զոր ձեռն ասէ:
ժբ. 85բ Բան ԺԲ. (12) – [Բան]. Ղեակն, ուր նաւապետն նստի: [Լուծմունք.] Զի իմանայցի այնոքիւք... զանգիտութիւն, ասէ, յաստեւորէն ի զօրաւորէն:
ժգ. 85բ-6ա Բան ԺԳ. (13) – [Բան]. Գերանդին Ի. (20) կանգուն երկայն եւ Ժ.՝ լայն, որ ամենեւին չերդնուն եւ որ զպատուիրանն Տեառն պահէ: [Լուծմունք]. Ի վերայ գերանդոյն վազէ... այսպէս զգուշանայ վարդապետութիւն, զի մի՛ օտար ինչ խառնեսցի ի ներս:
ժդ. 86ա Բան ԺԴ. (14) – [Բան]. Յարմարական բանս ունի: Լուծմունք. Յարմարութիւն ունին ծնօտիցն սահմանն... [Բան]. Եւ զի անկանի վայր: Լուծմունք. Բանսարկուն:
– 86բ [Ցանկ առարկայական] – [Ա.] Վասն ծառայից տեարց խրատ՝ 33... [ԽԴ.] Վասն Դեկղեա կուսի՝ 131:
Թ. 90ա-116բ [Գիրք, որ կոչի Ըզգօն, արարեալ սրբոյն Յակոբայ Մծբնայ հայրապետին, ըստ խնդրոյ սրբոյն Գրիգորի մերոյ Լուսաւորչին]
Տե՛ս ձեռ. 498, 1ա-166ա. Ցանկ/չիք: Յռջբ./90ա: 1. ա/90ա-1բ: բ/91բ-3բ: գ/93բ-5ա: դ/95ա-6բ: ե/96բ-8բ: զ/98բ-101ա: է/101ա-2բ: ը/102բ-4ա: թ/104ա-5բ: ժ/105բ-6բ: 2(հմմտ. ձեռ. 498, 126ա-66ա). ա/106բ-8ա (ժա): բ/110բ-2ա (ժդ): գ/108ա-9ա (ժբ): դ/109ա-10բ (ժգ): ե/112ա-3ա (ժե): զ/113ա-4ա (ժզ): է/114ա-5ա (ժէ): ը/115ա-6բ (ժը): Ուշիմ ընթերցօղ…/118ա:
– 118ա-24բ Ճառ մի վասն հակառակութեան եւ հերձուածոց, որք լինին ընդ գաւառս ուրեք ուրեք: Եւ վասն հպարտութեան եւ ամբարտաւանութեան, եւ վասն մարտի մաքառման բարձրաձգութեան գլխաւոր իշխանութեան – Առցուք զխորհուրդ ի մէջ հասարակաց... որդիք երկնաւոր Հօրն ժառանգելոց են զարքայութիւն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
124բ Գաղափարեցաւ ի ՌՄԼԱ. (1782) թուականիս մերոյ: Ձեռամբ անարժան Բրաբիոն գրագրուհւոյս, ի Կոստանդնուպօլիս:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկին կապոյտ թանաքով՝ «2851», 1ա սեւ թանաքով «62/2851», 1ա-ին փակցուած վարդագոյն պիտակին «2851» (հաւանաբար մէջքին փակցնել հնարաւոր չի եղել), «ՌՄԼԱ. 1782, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», թ. 152բ-ին փակցուած 20x5.5 չափսի թերթիկին, շղագիր «Նալով (՞) հրեայքն բարեգործին զպատուասիրութիւնն եղեգամբ առաջի կարկառէին (՞) ամենայն իրօք ոչ անգիտանամք զասացեալս՝ Մերկացայ զպատմուճան իմ, կատարեա՛լ իմ, վասն գլուխ իմ լցաւ ցօղօղ եւ վարս[ի]ւք [Երգ Երգոց, Ե. 2-3]»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա սեւ թանաքով, շղագիր «0գնեա՛յ Հոգիդ Սուրբ Աստուած ճշմարիտ»:
2852
ՓԱՌԱԿԱՅ գիւղ |
ՌՃԿԶ. – 1717 |
ԳՐԻՉ, ԾԱՂԿՈՂ՝ Եզեկիէլ երէց: ՄԵԿԵՆԱՍ՝ Միքայէլ խօճայ: ՍՏԱՑՈՂ՝ Սուրբ Շամունէի եկեղեցի Փառակայ գեղջ:
ԹԵՐԹ՝ 20: ՊՐԱԿ՝ 1x20: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (22x11.5. սեւով սահմանագծուած): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 10ա), որոշ հրահանգներ եւ փոքր հատուածներ նոտրգրով (նմուշ՝ 11ա). խորագրերը, ենթախորագրերը եւ սկզբնատողերը՝ կարմրով: ՏՈՂ՝ 30: ԿԱԶՄ՝ թուղթ. կազմուած բոլորգիր Գանձարանի (ԺԵ. դար) տարբեր թերթերի պատառիկների կցմցումով (ձեռագիրը ստուարաթղթէ թղթապանակի մէջ է, վերջինիս Ա. փեղկի աստառին գրուած է. «Պահպանակը պատրաստուած է 1944 թուի հոկտեմբերին, Մատենադարանի կազմատանը. Լ[եւոն] Խաչիկեան»):
Նմուշ 10ա
Նմուշ 11ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Հաղորդութեան խորհրդապատկեր (ցածում՝ սարկաւագ եւ քահանայ)՝ 1բ: Լս-յին – Զգեստաւորեալ քահանայ՝ 6բ, 7բ, 8բ, 18ա, քահանայ՝ հաղորդութեան բաժակով՝ 10աբ, 12ա, 13բ, 14բ, 15բ: Կիսախորան՝ 2ա: Ճակատազարդ՝ 10ա, 14բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, վարդագոյն, մանուշակագոյն, գորշ, սեւ, սպիտակ, բրոնզ: Կազմի Ա. փեղկին՝ Խաչելութիւն (գոյներ՝ կանաչ, կարմիր, սեւ), Բ. փեղկի կազմաստառին՝ Զարդագիր՝ «Ք» (գոյներ՝ սեւ եւ կարմիր):
Տե՛ս Աստղիկ Գէորգեան, Հայ մանրանկարիչներ. մատենագիտութիւն, Թ-ԺԹ. դդ., Գահիրէ, 1998, էջ 165-6:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի թերթերը մաշուած, խոնաւութիւնից եւ գործածութիւնից խունացած, սեւացած, գրադաշտը գունափոխուած, եզրերը մաշուած-թափուած, կազմի մանրանկարը գունաթափուած, խոնաւութեան եւ գործածութեան հետեւանքով սեւացած. նորոգուած, ձեռագրի թերթերից որոշ հատուածներ պատռուած-ընկած. գրադաշտը տեղ-տեղ զգալիօրէն վնասուած, յետագայում այլ՝ սպիտակ թղթով նորոգուած-ամրացուած. գրադաշտի վնասուած մասերը շինծու բոլորգրով, երբեմն նաեւ անարուեստ շղագրով լրացուած. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, մոմի, իւղի եւ սնկային հիւանդութեան հետքեր, խոնաւութիւնից թերթերին տեղ-տեղ դեղին հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա, 2ա-20ա [Խորհրդատետր]
Տե՛ս ձեռ. 2385, 69ա-156բ. 1/1ա-6ա: ա/1ա, 2բ-3ա: բ/3աբ: գ/3բ-5բ: դ/5բ-6ա: 2/6ա-9բ: ա/6ա: բ/6բ-7ա: գ/7ա-8ա: դ/8ա: ե/8բ-9ա: զ/9աբ: 3/9բ-19բ: ա/9բ-11ա: բ/11ա-6բ: գ/16բ-7ա: դ/17ա-9բ: 4/19բ-20ա: ա/19բ-20ա: բ/20ա: գ/20ա: Չիք՝ «Մարմին քո անապական...» եւ «Քանզի բազում ինչ եցոյց...»:
Բ. Կազմի բաղկացուցիչ պատառիկներ՝ ԳԱՆՁԱՐԱՆ.ԺԵ. դար.
1. Ա. եւ Բ. փեղկերի ստորին մասում հակառակ դիրքով՝ [Գանձ վարդավառին] – (սկ. թափուած) ///մեզ [անսաս]ան, / Քահանայից՝ հոգի զգ[ա]ստութեան, սարկաւագ[աց՝ վ]արս անախտական... [ար]ժանանալ Տեառն արքայութե[ան] (գրչի յիշ.՝ «Եւս առաւէլ տէր արա [արժ]ան, զՄիրաք եւ զկին յ[արք]այութեան: Ողորմ[եայ]»):
Տե՛ս Մատենագիրք Հայոց, ԺԴ. հատոր, Գանձարան, Գիրք Բ., Անթիլիաս-Լիբանան, 2008, էջ 1077:
2. Ա. եւ Բ. փեղկերի ստորին մասում հակառակ դիրքով՝ [Տաղ վարդավառին, ի Գրիգորէ Նարեկացւոյ (քաղուածու)] – Գօհար վ[ար]դըն ի վառեալ, / [Ի վեհից] վարսիցն նըր/// (շարունակութիւնը հորիզոնական դիրքով փակցուած նոյն թերթի պատառիկին՝ 1ին սիւնակ) ///[տ]աւիղ տըւողին, / Զոր եր[գ]էր Դաւիթ հրաշալին... Աստեղքն ամէն շող/// ///լ:/ Շողն յամպէն/// արեգակնէն, ///միշտ եւ յաւիտեանս:
Նոյն տեղում, էջ 1050:
3. Բ. եւ Ա. փեղկերին հորիզոնական դիրքով փակցուած պատառիկին՝ [Տաղ շրջակ համով ասայ*] – ///ստանօր տեսիլ ահեղ ի լեառըն Թաբօր... ի նըմա խոնարհեալ: (շարունակութիւնը Ա. եւ Բ. փեղկերի ստորին մասում փակցուած պատառիկին՝ հակառակ դիրքով՝ 2-րդ սիւնակ) Երիցս երանեալ ար/// հինգ գըլխաւորօք... հայրական ///ռօք: Հայր վըկայելով... (շարունակութիւնը հորիզոնական դիրքով փակցուած նոյն թերթի պատառիկին՝ 2-րդ սիւնակ) յամպոյն. Դա է իմ Որդի... Մեզ ողորմութիւն, եղբա՛յրք, տօնիս տօն///:
Նոյն տեղում, էջ 1078:
4. Ա. փեղկի վերին լուսանցում հորիզոնական դիրքով փակցուած պատառիկին՝ [Յորդորակ ազնիւ*] – ///[աւրին]ակ քեզ եւ նըման///, [դու խո]րանին աննիւթա[կան]... Նըմայ Յեսու մեծ [զաւրակ]ան, եւ Քեզ, Յիսուս, Հօր մի[ական]///:
*Նոյն տեղում, էջ 1117:
5. Ա. փեղկի վերին լուսանցում հորիզոնական դիրքով փակցուած պատառիկին՝ Գանձ վարդավառին կիրակին – Մեծ եւ ահեղ [խորհ]ուրդ մեզ յայտնեալ... ծովակէն/// ///լ, շնորհօք որսորդ ///[մար]դկան արար[եալ], ///[Այսաւր] ի լեառն///:
Նոյն տեղում, էջ 1076:
6. Ա. փեղկի կազմաստառին՝ [Գանձ վարդավառին] – Չորեքկերպեան աթո՛ռ տիրական, պըճնեալ ակամբ սուրբ երկոտասան... ողորմութեամբ քո լինել արժան:
Նոյն տեղում, էջ 1077(որոշ տարբերութիւններով):
7. Ա. փեղկի կազմաստառին՝ Մեղեդի սուրբ եկեղեցւոյ – Քրիստոս եկե///, ///[քահ]անայապետ/// Ի քեզ մտանէ տաճար [լուս]ակիր... որդւոց մարդկա[ն]/// [սուրբ] Աւազանաւ[ն]/// [Յոր]դէգրութիւն հօր///:
Նոյն տեղում, էջ 1112:
8. Ա. փեղկի կազմաստառին [Գանձ] – ///ռաջ գուշակեալ մար/// ///էից, նախագուշակեալ: ///մական ազդմամբ ձեւ /// բազում մասամբք/// (այսչափ):
9. Ա. փեղկի կազմաստառին [Գանձ] – ///սէս նըկատմամբ օձին,/ Զկեանսըն կոխեալ ասաց ի փայտին,/ Յեսու Նաւեայ՝ տիպն անորակին, ի գայիսոնն/// (այսչափ):
10. Բ. փեղկի կազմաստառին՝ [Գանձ առ սուրբ Տիրամայրն] – ///որեալ, փայտ կիպար առեալ,/ զտիպ քո նըկարեալ/ եւ ձեւակերպեալ,/ քեզ յաղերս ածեալ,/ ըզվէմն անուանեալ եւ զանօթն ընտրեալ... քաղցրաձայն երգեալ,/ զՏիրամայրդ աւրհնեալ,/ այլ դու յուսացեալ, Միածնին քո գալ,/ կանխաւ խօսեցեալ,/ վասն որոյ եկեալ,/ հրեղինօք վառեալ///:
11. Բ. փեղկի կազմաստառին՝ [Գանձ] – ///Աստուածային, շու/// կուսին: Յոհ/// պատէր ըզմ/// եւ որ ծնօղին/// ձայնիւ, երգ/// ընծայ... Տաճար երկն[ային],/ տուն անբաւին, է/// ///ձօղին: Դու, սի՛ւն ///հին, բարեխօս բար/// ///դոցս Եւային: Բար/// մարմին ի նաշդագ ///ն գերեզմանին ///լինին, ազգ հրէա///:
12. Բ. փեղկի կազմաստառին՝ Գանձ – ///գեալսն Երրորդութեան ու քեզ աւրհնութիւն ընդ ///ին թագաւորին... ///որեաց տաճարապետն, ըզորդին, ան՛՛: Քեզ երգեմք զերգս աւրհնութեան ընդ ամենասուրբ Երրորդութեան: Ուրա///:
13. Բ. փեղկի կազմաստառին՝ Գանձ եկեղեցւոյ եւ խաչի – Քրիստոսական հաւտին քաւարան... ի քեզ մայրագործ/// [սեղ] ան: Ի քեզ յայտնեալ///:
Նոյն տեղում, էջ 1195 (որոշ տարբերութիւններով):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
20ա Գրեցաւ Խորհուրդ պատարագիս եւ ծաղկեցաւ ձեռամբ Եզեկիէլ մեղաւոր երիցու, ի թուականութեան մերում ՌՃԿԶ. (1717) ամին, հովմայեցւոց ամսոյ յուլիսի ամսոյ ԻԳ. (23): Արդ, ստացաւ զսուրբ Խորհուրդ սուրբ պատարագիս աստուածասէր խօճայ Միքայէլն՝ վասն իւր ծնողացն հոգոյն եւ եդ ի անառիկն ի Սիօն ի Սուրբ Շամունէի եկեղեցին, ի գեւղն Փառակայ: Դարձեալ յիշեսջի՛ք, ո՜վ սրբազան դասք վարդապետաց եւ ջոկք քահանայից, յիշեսջի՛ք ի սուրբ յաղօթս ձեր զմեղսաներկ Եզեկիէլ կոչեցեալ էրէցս եւ զհանգուցեալ հայրն իմ ըստ մարմնոյ /// (պատռուած) քահանայն ուսուցօղ /// (մի քանի տառ՝ պատռուած)... [ր]իս (՞), որ գնացեալ է [ի] Քրիստոս ի յոյսն բնաւից. ամէն: |20բ| Դարձեալ յիշեսջի՛ք ի Քրիստոս զստացող սուրբ Խորհրդատետրիս՝ աստուածասէր պարոն Միքայէլն, Սահակն, զծնողքն, հայրն՝ Թաթին, մայրն՝ Սառան, եւ զհանգուցեալ եղբարքն՝ Վանին եւ Թեւանն, եւ զքւերքն, եւ այլ ամենայն ազգայինքն իւր. եւ դուք յիշեալ լիջի՛ք ի Յիսուսէ Քրիստոսէ՝ կենարարէն մերմէ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 20բ (1751 թ., նոտրգիր) Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս Աստապատեցի Սամուէլն, որ ըստացաւ սուրբ Խորհրդատետրս իւր հալալ եւ արդար վաստակոց իւրոց/// Բայազիթու բերթի/// Աստուածածնին յիշեց[է՛ք]/// ///մալին եւ մայրն՝ Եթ/// յիշեալ լիջի՛ք առ[աջի]/// անմահ գառի[ն Աստուծոյ]/// Թվին ՌԲՃ. (1751)/// յունվարի/// քսան///:
Ծնթ. Թերթի պատռուած մասի վրայ կարկատան-թուղթ փակցրած, յիշատակարանի մի մասը ծածկած:
2. 1ա (1841 թ., շղագիր) Ո՛վ պատարագիչք, յիշեսջի՛ք զնոր ստացօղ գրքոյս՝ յԱշտարակցի կոյս Հռիփսիմէս, որ եմ ըսպասա[ւ]որ Սուրբ Կարմրաոր ուխտին, եւ ծնօղն իմ՝ Աբրահամ եւ Շահնաբաթն, ի եղպայրն իմ հանգուցեալ՝ Եղազարն եւ Շողակաթն, եւ կենդանի քոյրն իմ՝ Եղինարն, եւ դուք յիշեալ լիջի՛ք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերմէ, որ է թվին փրկչին 1841, փետրվարի 22սին:
3. 1բ (1880 թ., շղագիր) Զայս Խորհրդատետր ետ բերել Տ. Տ. Գէորգ Դ. կաթողիկոս Ամենայն Հայոց ի վանից Սեւանայ՝ առ ի համեմատել ընդ այնպիսեաց՝ վասն ի նորոյ տպագրել տալոյ զայնպիսին, ուստի եւ տպագրութիւն նորոյն յայսմիկ 1880 ամի, հրամանաւ նորին օծութեան՝ եդաւ այս Խորհրդատետր ի գրադարանի Սրբոյ Էջմիածնի:
4. 20բ (ԺԹ. դ., շղագիր) Յարապետ Մանուկով Ղուլոյեանց:
5. Կազմի Ա. փեղկին (ԺԹ դ., շղագիր) Վանից Սեւանայ:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին՝ «Խորհրդատետր (2.)», «ՌԿԶ. (1717),Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 1ա՝ «80/2852»:
2853
ՌՃԻԴ. – 1675 |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Խաչատուր կր. Ջուղայեցի:
ԹԵՐԹ՝ 22 (գրչի էջակալում՝ 1-20, որ է՝ 3ա-12բ, յետագայի էջակալում մատիտով՝ 21-39, որ է՝ 13ա-39ա). չգրուած՝ 2ա, 22բ: ՊՐԱԿ՝ 1x22: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. հաստ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32x22,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (23.5x15. 15ա էջի գրադաշտի սահմանագծերը՝ բազմագոյն շրջանակ): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 13ա). խորագրերը, ենթախորագրերը եւ սկզբնատողերը կարմիր, կապոյտ, վարդագոյն թանաքով, երբեմն՝ ոսկով: ՏՈՂ՝ 24. գծումներ՝ ճնշումով: ԿԱԶՄ՝ երկրաչափական ճնշագծերով մուգ շագանակագոյն կաշի, վրան բրոնզով տպարանային զարդանախշեր, 2 կապիչով, միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա՝ սկզ.). թուղթ, սպիտակ, չգրուած՝ Աբ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
Նմուշ 13ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Պատարագի մատուցում՝ 2բ (քահանայ եւ 6 սարկաւագ, վերը՝ Խաչելութիւն, խաչի վրայ՝ «ՅՆԹՀ»՝ Յիսուս Նազովրեցի՝ թագաւոր հրէից, նաեւ՝ խոյր, հաղորդութեան բաժակ, բաց գիրք եւ այլ մանրամասներ), բնագրի մէջ. Աղօթք եպիսկոպոսի՝ 5ա, քահանայն ծածուկ աղօթէ՝ 11աբ, 14բ, Խորհրդաւոր ընթրիք եւ Խաչելութիւն՝ 13բ («ՅՆԹՀ»): Լս-ային – Սուրբ Հոգի եւ ծնրադիր կրօնաւոր՝ 9բ, վեցթեւեան քերովբէ՝ 13ա: Կիսախորան՝ 3ա: Ճակատազարդ՝ 1բ, 12ա (կիսախորանաձեւ), 13բ (կիսախորանաձեւ): Լուսանցազարդ՝ բուսական, խաչ՝ 18բ: Զարդագիր՝ մարդագիր, կենդանագիր, չգունաւորած գծանկարային կենդանագիր «Ե»՝ 22ա: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, մանուշակագոյն, նարնջի, շագանակագոյն, ոսկի, վարդագոյն, սեւ, գորշ, սպիտակ:
*Տե՛ս Ա. Գէորգեան, Անանուն հայ մանրանկարիչներ. մատենագիտութիւն, Թ-ԺԷ. դդ., Գահիրէ, 2005, էջ 523:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, մաշուած, տեղ-տեղ թափուած, անկիւնները եւ մէջքի վերին մասի կաշին մաշուած-թափուած, կազմի զարդանախշերի բրոնզը թափուած, 1 կապիչն ընկած, 2 կապիչները մաշուած, ձեւափոխուած, լուսանցակողերի կարմիրը մասամբ գունաթափուած. նորոգուած, գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, մոմի, իւղի եւ սնկային հիւանդութեան հետքեր, թերթերը մաշուած, խոնաւութիւնից եւ գործածութիւնից տեղ-տեղ դեղին հետքեր, խունացած, մասնաւորապէս՝ արտաքին ստորին անկիւնները սեւացած, գրադաշտը մասամբ գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1բ, 3ա-21ա [Խորհրդատետր]
Տե՛սձեռ. 2385, 69ա-156բ. 1/1բ-7բ: ա/1բ, 3ա-4ա: բ/4բ: գ/4բ-7ա: դ/7աբ: 2/7բ-10բ: ա/7բ: բ/7բ-8ա: գ/8ա-9ա: դ/9ա: ե/9ա-10ա: զ/10աբ: 3/10բ-20բ: ա/10բ-2ա: բ/12ա-7բ: գ/17բ-8բ: դ/18բ-20բ: 4/20բ-1ա: ա/20բ-1ա: բ/21ա: գ/21ա: Չիք՝ «Մարմինքոանապական...» եւ «Քանզիբազումինչեցոյց...»:
Յաւելեալունի՝
– 22ա [Աւետարանն ըստ Յոհաննու (Գլ. ԻԱ., 15-8)] – ///[ասէ ցՍիմովն] Պետրոս Յիսուս. Սիմօն Յօնանու, սիրե՞ս զիս առաւել քան զդոսա... անձամբ անձին գօտի ածէիր, եւ երթայիր [յո եւ կամէիր] եւ յորժամ/// (չշարունակուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆԳՐՉՈՒԹԵԱՆԺԱՄԱՆԱԿԻ
2բ (մանրանկարի եզրերին, երկաթագրով) Յ[ի]շատ[ա]կ է զԽորհրդ[ա]տետրս տէր Խ[ա]չ[ա]տ[ո]ւրին եւ ուս[ո]ւցիչն իմ՝ զՄա[տ]թէոս աստուածաբ[ան] վ[ա]րդապ[ե]տին, եւ Սարգսին, եւ որ ծնօղքն իմ՝ Զ[ա]ք[ա]րիէն եւ զՈսկին յ[ի]շեցէ՛ք եւ «Աստուած ող[ո]րմի» ասացէ՛ք. ամէն: Ծաղկեցի թվ[ին] ՌՃԻԴ. (1675), ս[ե]պտ[ե]մբ[ե]րի ամսոյն ԺԸ. (18):
13բ (մանրանկարի եզրագծով, երկաթագիր, դժուարընթեռնելի) Յ[ի]շեցէ՛ք ի Քրիստոս զԽաթուն նուրահարսն եւ դստերն, մանուկ Վարդանին, ի վայելումն տէր Խաչիկ կրօնաւորին, որ է ազգաւ Ջուղայեցի, որ բազում աշխատութեամբ ստացաւ զսա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 16ա (ստ. լս., 1812 թ., բոլորգիր) Յիշատակ է նըրբանըկար եւ սրբամատոյց սուրբ Խորհրդատետրս ի տաճար Սրբոյն Յովհանու մեծի Մկրտչին՝ ձեռամբ Սարգիս շընորհունակ վարդապետին Շիրակվանցոյ ի ՌՄԿԱ. (1812) թուոջս, ի մուտն ապրիլի: Յիշօղքտ յիշեալ լիջի՛ք ի Քրիստոս[է] /// (ստ. լս-ը կարկատած այլ թղթով, մի քանի տառ ծածկուած):
2. 21բ (1820 թ., նոտրգիր) Յամի Տեառն 1820 եւ ի հայոց ՌՄԿԹ. (1820) մեծահաւատ իշխանն Շապին Ղարահեսէարցի աղայ Յօհաննէսն եկն յուխտ եւ յերկրպագութիւն Սրբոյ Կաթուղիկէ Էջմիածնի եւ ի յիջեւանելն ի սուրբ ուխտս մեծին Յօհաննու Մկրտչի, ըստ իւրոյ բարեմտութեանն զգառնով ոչխար մի ստացեալ փողով՝ եդ յիշատակ իւր եւ բարեպաշտ ծնողաց իւրոց՝ եւ Եալմանեան հանգուցեալ ի Քրիստոս Գրիգորի եւ մահտեսի Խանումի, որոց յիշատակն օրհնութեամբ եղիցի, եւ ի մատուցեալ սրբոց պատարագացն, որ ի սրբոյ տաճարիս, նոցա մասն եւ բաժին եղիցի, եւ որք յիշեն զսոսայ, յիշեսցին ի Քրիստոսէ ի տիեզերական հրապարակին. ամէն:
3. 1ա (1880 թ., շղագիր) Զայս Խորհրդատետր ետ բերել Տ. Տ. Գէորգ Դ. կաթողիկոս Ամենայն Հայոց՝ ի Սուրբ Աստուածածնի վանից Հառիճոյ՝ առ ի համեմատել ընդ այլ եւս բազում օրինակ Խորհրդատետրից՝ վասն ի նորոյ տպագրել տալոյ զայնպիսին, ուստի եւ յետ տպագրութեան նոր Խորհրդատետրի յայսմիկ 1880 ամի, հրամանաւ Նորին 0ծութեան՝ եդաւ այս Խորհրդատետր ի գրադարանի Մայր Աթոռոյս Ս[ուրբ] Էջմիածնի՝ ի բարւոք պահպանութիւն:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին, շղագրով. «Խորհրդատետր», Պհպ. Աա՝ շղագրով՝ «Օրինակ Ղփչաղի (=Հառիճայ) վանից, ԺԷ. դար», «84/2853», շղագիր՝ «ՌՃԻԴ. – 1675,Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2854
ԺԸ. դար |
ԳՐԻՉ՝ԱնանունԱ. (թ. 1ա-222բ), ԱնանունԲ. (223ա-63ա):
ԹԵՐԹ՝ 270. չգրուած՝ 1բ, 4բ, 94ա-6բ, 178բ-9բ, 195ա-201բ, 263բ-70բ (): ՊՐԱԿ՝ 1-23x12 (1՝ 11, 16՝ 10, 19՝ 9): ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսագծերովեւլուսադրոշմներով՝ցանկապատիմոտզինուորականհանդերձանքովայր, ձեռքին՝նիզակ, աջկողմում՝ «Ըթ» եւբուսականզարդանախշ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32,3x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (ԱնանունԱ՝ 25:5x16. ԱնանունԲ՝ 27,5x16.5. սեւմատիտովսահմանագծուած): ԳԻՐ՝նոտրգիր (ԱնանունԱ՝նմուշ՝ 108ա, ԱնանունԲ՝ 229ա). խորագրերըկարմիրթանաքով: ՏՈՂ՝ԱնանունԱ՝ 58-62, ԱնանունԲ՝ 38. գծումները՝ճնշումով: ԿԱԶՄ՝դրոշմազարդմուգշագանակագոյնկաշի, միջուկըտախտակ, աստառըսպիտակթուղթ. լուսանցակողերը՝կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 3 (Ա-Գ) + 3 (Դ-Զ)՝սպիտակթուղթ, լուսագծերովեւլուսադրոշմներով՝ «PM», «ժԺ». չգրուած՝Աբ, Բբ-Գբ, Դա-Զբ:
Նմուշ 108ա
Նմուշ 229ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյն՝ կարմիր (ամբողջն ուրուագծային):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, խիստ մաշուած, մակերեսի շերտը թափուած՝ տեղ-տեղ երեւում է միջուկ-տախտակը, մէջքին, Բ. փեղկին, Պհպ. Ա-Գ, Դ-Զ, թ. 1-2, 264-70՝ ցեցի անցքեր, կազմաստառների սպիտակ թուղթը կիսով չափ պոկուած. միջուկ-տախտակը բաց, լուսանցակողերի կարմիրը գունաթափուած. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, խոնաւութեան հետեւանքով գրադաշտին ջրի լայն հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-93բ [Տիտղ.՝ Անալոճիայ] Գիրք, որ կոչի, այսինքն՝ համեմատութիւնն Հնոյ եւ Նորոյս կտակի, յորում նախ կացութիւնն Հնոյ կտակին, յետոյ համակամութիւնն եւ միաբանութիւնն ընդ Նորոյս կտակի մեկնաբանի: Շարադրեալ նախ ի Մարտինոսէ Պէքանեան աստուածաբան վարդապետէ՝ ի Յիսուսեան կարգէ, լեզուաւ լատինականաւ, եւ անտի թարգմանեցեալ ի հայկական լեզու ի Պետրոսէ վարդապետէ Թիֆլիզեցոյ
Տե՛ս ձեռ. 87, 1ա-299բ. Յռջբ./1ա: Ցանկ գլխոց/1ա-3բ: Առազդեցութիւնք ի թարքմանչէ /4ա: 1/4ա-9բ: 2/9բ-14ա: 3/14ա-7բ: 4/17բ-9բ: 5/20ա-5ա: 6/25ա-7ա: 7/27ա-35բ: 8/35բ-40ա: 9/40բ-2ա: 10/42ա-5բ: 11/45բ-9բ: 12/49բ-53բ: 13/53բ-7բ: 14/57բ-61ա: 15/61ա-8բ: 16/68բ-79ա: 17/79ա-81բ: 18/81բ-2բ: 19/82բ-3բ: 20/83բ-6ա: 21/86ա-8բ: 22/88բ-9ա: 23/89ա-90բ: 24/90բ-1ա: 25/91ա-2ա: 26/92ա-3բ:
Բ. 97ա-263ա [Ճառք եւ քարոզք]
1. 97ա-101ա Ի ՃԽ. (140) սաղմոսն, որ ասէ. «Տէ՛ր, կարդացի առ քեզ». Յոհաննիսի Եզնկայեցոյ ասացեալ յատեանն Դրազարկոյն ի հռչակաւոր եւ մեծն անապատին գնալով անտի տեսեալ – Անզուգական եւ անբաղդատելի սիրոյն Աստուծոյ... յանարգ պէտս վարելոյ եւ անօթ եւ գործի լինել օրհնութեանն Աստուծոյ. Հօր եւ Որդւոյ եւ՛՛:
2. 101ա-5ա Յաղագս Վարդավառի տօնին ի ՁԸ. (88) սաղմոս, ի բանն մարգարէին, որ ասէ. «Քոյ են երկինք, եւ քո է երկիր զաշխարհ լրիւ» – Արար Աստուած զեկեղեցի՝ երկինք ի վերայ երկրի... եւ ամենայն տնօրինական անուանցն ներգործութեան արժանաւոր կրօղի, մեզ խորհրդոց, Քրիստոսիւ Յիսուսիւ՝ Տերամբ մերով, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
3. 105ա-7բ Ի մարգարէական բանն, զոր գոհացողական խոստովանութիւն, երգեաց ամենասրբուհի կոյսն Մարիամ Աստուածածին, օրհնութիւն եւ գոհութիւն անհամեմատ պարգեւացն Աստուծոյ՝ Հօր եւ միածնի Բանին իւրոյ, զոր եւ ասէ. «Մեծացուցէ անձն իմ զՏէ՛ր»՝ Յոհաննէսի Երզնկայ աշխատասիրեալ ի շարադրութիւն բանիցս – Հրաշական իմն զարմացմամբ հիապատում վարդապետութեամբ... որում արժանի արասցէ Քրիստոս զհաւատացեալս անուն իւրոյ. եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
4. 107բ-11բ Նորին Յոհաննիսի արկեալ բան ինչ յարմարական ի ԾԹ. (59) սաղմոսն, որ ասէ. «Աստուա՛ծ, մերժեցեր եւ աւերեցեր զմեզ»: Նորագիւտ շաւղօք երեւեցուցեալ զզօրութեան փոխիս եւ յոլով ժողովումն բանից ի խորհուրդ խաչին, ի վարժումն ուսումնասէր եղբարց: Նախերգանք քեզ, որ պիտի՝ ասա՛, եւ ի սկսանելն ի մեկնութիւն բանիցս ասա՛, բայց նախ զվերնագրիս զօրութիւն տեսցուք, որ ասէ սաղմոսի Դաւիթ արձանագիր. «Ի զառանցելոց ժամանակաց առ ուսմանէ, ի ժամանակի, զի հրձիգ արար ի Միջագետս Ասորոց եւ զԱսորեստան եւ Սողուբայ եւ դարձին հարկանէ Յովաբ զձորն Աղտրցի ԺԲ. Ռ.ս (12.000)» – Գիտել արժան է, զի ոչ է այնքան... ի լուացումն եւ ի մաքրութիւն մեղաց նորա, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
5. 111բ-3ա Նորին Յոհաննէս վարդապետի Երզնկայեցւոյ ի ժամ սուրբ պատարագին ասացեալ եւ ի բան սաղմոսին, որ ասէ. «Մատի՛ք առ Տէր եւ առէք զլուցս» – Զուարճանան բարգաւաճեալքն յանձնաւորական հրճմունս... եւ փառս մատուսցուք, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
6. 113ա-4ա Նորին նախերգան Յաղագս պատուելոյ զբանն եւ կամ անպատուելոյ – Ամենեցուն ժամանակ եւ ժամ որպէս իրի ընդ երկնաւ... այլ եւ ի ժամանակս կենաց իւրոց զերկայնութիւն (տե՛ս անդ, էջ 115-21):
7. 114ա-9ա Նորին Յոհաննու վարդապետի Եզնկայեցւոյ՝ Ի տօնի Ծնընդեան եւ Մկրտութեանն Քրիստոսի, ասացեալ ի թագանիստ քաղաքն ի Սիս, յատեան տօնախմբութեան – Բազումք ըստ բազում պատճառաց տօնս ուրախականս... եւ զարդարութիւն օրինացն կատարեաց ի մեզ:
8. 119ա-22ա Նորին Յօհաննու վարդապետի ասացեալ՝ Ի բանն առաքելոյ, որ ասէ. «Ամենայն անձն, որ ընդ իշխանութեամբ է, ի հնազանդութիւն կա[ցցէ]»: Յաւուրն յորում օրհնեցան ձիաւորք արքայորդիքն մեր՝ Հեթում եւ Թորոս եւ այլ մանկունք իշխանաց, եւ որք յարքունական սպասաւորացն – Յարաժամ բաղձանօք նոր լուր եւ նորատես եւ նորագործ սիրելի... ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է օրհնեալ ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյ. այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեան:
9. 122բ-9բ Յոհաննու վարդապետի Եզնկացւոյ՝ Ի բան մարգարէին Դաւթի. «Սքանչելի եղեւ գիտութիւն քոյ յի[ս]», յԱնաւարզա խօսեցեալ առ տէր Գրիգոր վարդապետ եւ եպիսկոպոս – Զիմաստութիւն տեսականին եւ գործնականին զատ քննութիւն... եւ ուղիղ հաւատոյ դաւանութեամբ փառաւորեալ զամենասուրբ զԵրրորդութիւնն, որ է օրհնեալ յաիւտեանս. ամէն:
10. 129բ-33բ Նորին Յօհաննու վարդապետի Եզնկայեցւոյ՝ Ի Մեծի ուրբաթին, ի խորհուրդ Խաչելութեանն – ԶԲանն Աստուծոյ խորհուրդ փրկագործ տնօրէնութեանն պատմել... բարիսն վայելեսցուք ի Քրիստոս Յիսուս՝ ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
11. 133բ Նորին Յօհաննու վարդապետի Եզնկայեցւոյ՝ Յորդորակ ասացուածքի եկեղեցոյ, ի խնդրոյ սուտ վարդապետի Կուռիկոսցոյ» – Բայց զի՛նչ քեզ ընծայս արժանաւոր... եւ ի գոհութիւն Աստուծոյ մերոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
12. 133բ-6բ Յօհաննէս Եզնկայեցոյ ի ԺԷ. (17) սաղմոսն. «Սիրեցից զքեզ, Տէր, զօրութիւն իմ». Ի բանից ժողովեալ սուրբ գրոցս – Երանական եւ անսահման բնութեանն Աստուծոյ... զի Աստուած ի մեզ բնակեցուսցուք, եւ մեք յԱստուած, ի Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
13. 136բ-9բ Նորին ԼԴ. (34) սաղմոսն. «Դատեա՛, Տէ՛ր, զա[յնոսիկ]», ի Սուրբ Գրոց զօրութենէ ընդարձակութիւն բանից – Աստուածային երջանիկ եւ բարեբնութեանն ամենառատ... եւ մեք ուրախասցուք յաղթութեամբն ի Քրիստոս Յիսուս՝ ի Տէր մեր, որում վայել է փառք:
14. 139բ-41բ Նօրին Յօհաննու Եզնկայեցոյ ի ԾԲ. (52) սաղմոս, որ ի գլուխ կանոնին. «Մի՛ նախանձեր, եւ վասն զօրութեան իմաստութեան եւ անզգամ մասինն» – Որք մակացութեան բժշկական արհեստին... եւ լոյս անճառելի իմաստութեանն ճոխացեալ ի Քրիստոս Յիսուս՝ ի Տէր մեր, որում փառք՛:
15. 141բ-5ա Նորին Յօհաննէս Եզնկայեցոյ ի Հ.րորդ (70) սաղմոսն, որ ի գլուխ կանոնին «Ողորմեա՛» եւ վասն զօրութեան յուսոյն, որ առ Աստուած – Կերպարան եւ պատկեր եւ նմանութիւն Աստուծոյ եղեւ մարդ... եւ զմեղօք անդամալոյծքս բժշկեսցէ եւ յարուցեալ կանգնեսցէ եւ նմա փառք յաւ՛՛:
16. 145ա-7բ Նորին Յօհաննու Եզնկացւոյ ՁԸ. (88) սաղմոսին. «Զողորմութիւնս քո, Տէ՛ր, յաւիտեան օրհնեցից» – Անքննելի խորոցն Աստուծոյ տեսողն... թէ պիտոյ իցէ, յերկար յորդորակ արա՛ ի վերայ ողորմութեան (տե՛ս անդ, էջ 319-36):
17. 148ա-51ա Նորին ի ՃԺԷ. (117) սաղմոսն – Խոստովա՛ն եղերուք Տեառն, զի քաղցր է... եւ թէ զատ թուի ասացուածս, ի վերջն թո՛ղ եւ զոր քեզ պիտի՝ ասա՛:
18. 151ա-3բ Նորին ՃԺԸ. (118) սաղմոսն, Ի բան որ ասէ՝ Իշխանք հալածեցին զիս ի նանիր – Սաղմոս այս բազում դէմս իմաստութեան... ի խորհուրդ փրկութեան մերոյ ի Քրիստոս Յիսուս, ի Տէր մեր, որում փառք յա՛՛:
19. 153բ-9ա Նորին Յոհաննու Եզնկայեցոյ ասացուածք ի բանս աղօթից սրբուհւոյն Աննայի, որ ասէ. «Հաստատեցաւ՛՛» – Որք յանդընդական խորս լայնատարած ծովու մխին... եւ այն հալեալ մաքրեսցի:
20. 159ա-62բ Յօհաննիսի Եզնկայեցւոյ արարեալ՝ Յարմարութիւն բանից ասացուածի ի Թագաւորութեան գրոցս, յաղագս Դաւթի մարգարէին – Եւ զղջացաւ Տէր, զի թագաւորեցոյց զՍաւուղ... եւ զմարգարէութիւն եւ թագաւորութիւն. եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
Ծնթ. 1-20 համարակիրՃառերնըստձեռագրիսկարգիտե՛սՅովհաննէսԵրզնկացի, Մատենագրութիւն, հտ. Ա., աշխ. Ա. Երզնկացի-Տէր-ՍրապեանիեւԷդ. Բաղդասարեանի, խմբ. Գ. Տէր-Վարդանեանի, Երեւան, 2013, էջ 34-113, 122-232, 253-318, 337-69, 428-58, 562-83. ձեռագիրսայստեղգործածուած-համեմատուածէՃպայմանանիշով:
21. 163ա-4բ [Տիրատուր վարդապետի արարեալ Քարոզ Յաղագս Ծննդեան Տեառն. ձեռ. 969, 98ա] – Բայց աստանօր պարտ վարկանեմ սակաւ ինչ յապաղումն ինչ առնել... յանձն առնուլ վասն հաճոյից սիրելոյն. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
22. 164բ-5բ [Ի Տիրատուր վարդապետէ. տե՛ս 165բ] Դարձեալ քարոզ ի բան սուրբ Աւետարանին, որ ասէ. «Ի սկզբանէ էր Բանէն» – Արդ, ասասցուք, թէ զինչ է սկիզբն եւ քանի՞ս բաժանի... ի սկզբանն ի վերայ. եւ նմա փառք յաիւտեանս. ամէն: Ի Տիրատուր վարդապետէն:
23. 165բ-7բ Մաթոս [Ջուղայեցի. տե՛ս ձեռ. 710, 101բ] վարդապետի Քարոզ ի բանն. «Ես եմ հովիւն քաջ» – Գերազանց բարոյն Գ. են յատկութիւնք... արդ, Տէ՛ր Յիսուս, նայեա՛ց յանպիտան ծառայքս քո, ողորմեսցի ի միւսանգամ գալստեանն. ամէն:
24. 168ա-72ա Տեառն Առաքելի՝ Սիւնեաց եպիսկոպոսի արարեալ Քարոզ ի բան Սողոմոնի, որ ասէ. «Գեղեցիկ ես, մերձաւո՛ր իմ». Երգոց 4. 1 – Անեղական բնութիւնն եւ անճառից թագաւորն... ի դասս լուսեղինացն յանսպառ ուրախութիւնսն. ամէն:
25. 172ա-6ա Տեառն Առաքելի վարդապետի՝ Սիւնեաց եպիսկոպոսի արարեալ Քարոզ Ծննդեանն, ի բան Սողոմոնի. «Ես ծաղիկ դաշտաց եւ շուշան հովտաց» – Ասէ, ուրեմն, յԵրգս երգոցն՝ անեղական բնութիւնն... եւ լցցին ամենայն բարութեամբ: Այսքան բաւեսցին ի տեսութիւն բանիս:
26. 176բ-8ա Ի թուականիս հայոց ՉԽԲ. (1303) նստի յաթոռ հայրապետական Հոռոմկլայն տէր Գրիգոր, այր հանճարեղ եւ կարի յոյժ գիտնական, հրամանաւ Հեթում թագաւորի. (գրչից՝ «սակայն է համախոհ քաղկեդոնացւոց») Թուղթ վասն հաւատոյ եւ կարգաց եկեղեցւոյ, յԱրեւելեան աշխարհէս առ կաթողիկոսն Հայոց տէր Գրիգոր, որ վասն կասկածանաց ինչ ակն ածեալ եպիսկոպոսացն աշխար[հ]իս, գրեցին զայս նամակ ուղղափառութեան միաբանութեամբ, ի ձեռն տեառն Ստեփաննոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի եւ գահէրէց մետրապօլտի, որ է պրօտայֆրօնէս Մեծաց Հայոց – Աստուածային անյաղթ զօրութեամբն բարձրացեալ... սուրբ եկեղեցոյ Գրիգորիս կաթուղիկոս Հայոց: Եւ Տէրն տերանց հովանասցի տիրական գլխոյդ*:
ա. 177բ-8ա Ձեռնարկութիւն միաբանութեան եպիսկոպոսաց Արեւելից եւ վարդապետաց եւ իշխանաց մեծաց –Մեք՝ տէր Սարգիս եւ տէր Գրիգոր ի նոյն վիճակէ... նզովեալ եւ որոշեալ լիցին ի սուրբ հարցն մերոց եւ յաստուածարեալ եպիսկոպոսացս:
բ. 178ա Սրբոյն Գրիգորի Սքանչելագործի՝ Յաղագս ճշմարիտ հաւատոյ ամենասուրբ Երրորդութեանն, զոր ուսաւ ի սրբոյն Յօհաննու աւետարանչէն, ակնարկութեամբ եւ հրամանաւ ամենասուրբ եւ միշտ կուսին Մարիամու Աստուածածնին –Մի Աստուած, Հայր Բանին կենդանոյ... այլ անփոփոխելի եւ անայլայլելի Երրորդութիւնն սուրբ միշտ:
*Տե՛սԳիրքժողովածոյընդդէմերկաբնակաց, ՆորՋուղայ, 1688, էջ 450-79:
27. 180ա-3բ Վահրամայ [Րաբունւոյ. ձեռ. 1632, 176բ] վարդապետի, որ Գրիգորիս կոչեցեալ, ասացեալ՝ Յաղագս սրբոյ Երրորդութեանն եւ միոյ աստուածութեանն եւ փրկական տնօրէնութեանն Քրիստոսի. օգնեա՛ Սուրբ Հոգի Աստուած – Հաւատամք եւ խոստովանիմք մի աստուածութիւն յերիս անձնաւորութիւնս... ի վերայ ամենեցուն աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
– 183բ (Յիշ. հեղինակի) Այսոքիկ աստուածաբանական բանք շարադրեալ ի մերս նուաստութենէ Վահրամ վարդապետի, ի հրամանէ մեծի թագաւորին Լեւոնի: Վասն որոյ եթէ ինչ արժանաւոր եւ պիտանացու յասացեալս գտցի՝ Աստուծոյ շնորհ, որ զկամելն ետ մեզ եւ զառնելն, իսկ եթէ նուաստագոյն եւ դուզնաքեայ ի շահս օգտութեան, քանզի սխալագոյն եւ թիւր ինչ ոչ ունիմ ասել գտանել ի գրեցեալքս՝ որպէս զանձն իմ եւ զայլս հաւանեցուցանել աստուածային գրոց վկայութեամբ, որ են ի սոյն շարադրութիւն առադրեալ: Սակս որոյ զայնքան թիւրութիւն իմոյ տկարութեանս վարկանիջիք, որ վասն երկրաքարշ եւ մեղսասէր գոլոյ ըստ մարմնոյ եւ ըստ հոգւոյ՝ ո՛չ կարացի ի բարձրագոյնսն եւ յաստուածային խորս մտանել եւ յայսմանէ՝ փարթամութիւն բարձրագունից մտաց ընծայել: Վասն որոյ բարէսէր կամօք չափաւոր այս աշխատութեան թողութիւն անչափից մեղաց իմոց հայցեսջիք յանբաւաբաշխն բարեաց Աստուծոյ:
– 183բ (Յիշ. գաղափարի) Այլ եւ ստացողի սորա տեառն Ստեփաննոսի արքեպիկոպոսի՝ մայրաքաղաքին Տարսոնի. վերջ:
Ծնթ. ՍաՎահրամՐաբունիիերկիգաղափարօրինակիյիշատակարաննէ, այդպատճառովբերեցինքհէնցայստեղ:
28. 183բ-5բ Քարոզ. Գնացք գետոց ուրախ առնեն զքաղաքն Աստուծոյ եւ սուրբ արար[եալ] – Նա եւ սովորութիւն է զիրեն զօրութիւն յանուանէն բացայայտել... բայց վասն չափաւոր պիտոյից աւարտումն արասցուք եւ փրկչին օրհնութիւն ի վեր առաքեսցուք այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս. ամէն (հմմտ. ձեռ. 631, 89ա):
29. 185բ-8բ [Բարթուղիմէոսի Մարաղացւոյ. տե՛ս 2183, 19բ]՝Զի որպէս փայլակն, որ ելանէ յարեւելից եւ երեւի մինչեւ մուտս արեւու, այնպէս եղիցի գալուստն Որդոյ մարդւոյ –[Աստուածա]ա[յ]նոց արանց առաքելոց եւ մարգարէից ի Հոգւոյն ընկալեալ... նոյնպէս եւ մեք զայն ամենայն զմտաւ ածելով, ակն կալցուք երանելի յուսոյն եւ յայտնութեան փառաց մեծին Աստուծոյ եւ փրկչին մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
30. 188բ-92ա [Բարթուղիմէոսի Մարաղացւոյ. տե՛ս 3321, 312բ]՝ Քարոզ Ծննդեան Տեառն ի կուսէն, ի բանն, որ ասէ. Բան[ն] մարմին եղեւ եւ բնակեաց ի մեզ – Արդ, ի չորից աւետարանչաց պատուականագոյն գտանի... Բանն մարմին եղեւ եւ բնակեաց ի մեզ. այսչափ առ այս:
31. 192ա-3ա [Մատթէոսի Ջուղայեցւոյ. տե՛ս ձեռ. 2157, 176ա]՝ Քարոզ վասն մահու, ի բանն. Մահ մեղաւորին չար է – Արդ, ի բանէս յայսմանէ ընդդիմակ սորա իմանալի է... որ եւ բոլորիցս հաստչին տացուք միշտ փառք եւ իշխանութիւն եւ պատիւ եւ զօրութիւն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
32. 193ա-4բ Քարոզ սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին, ի բանն Դաւթի մարգարէին, որ ասէ. «Տէ՛ր, ո՞վ կացցէ ի խորանի քում կամ ո՞վ բնակեսցէ ի լեառն սուրբ քոյ» – Ի մարդոյն յառաջնոյն յԱդամայ մինչեւ ի վերջին արդարն... ի ձեռն նորին բարեխօսութեանն առ Տէր՝ փրկիչն մեր, որում վայել է փառք:
33. 202ա-12ա Զսրբոյ Երրորդութենէ.
ա. 202աբ Բան առաջին. Յորում ընդէ՛ր Հօր Աստուծոյ կարողութիւն, Որդոյն իմաստութիւնն, Հոգոյն Սրբոյ բարութիւնն ստորոգի բացայայտէ. «Էր այր ոմն ի փարիսեցւոց» – Տօն Երրորդութեանն ի հնումն... եւ կերպիւ ինչ յերես նորա ընդդէմ ասէ եւ առ ի ողորմիլ ածէ. վ[երջ]:
բ. 202բ-3բ Բան երկրորդ. Յորում Նիկոդիմոսի մեծ խոհեմութիւնն ի խնդրելն, եւ Քրիստոսի մեծ իմաստութեամբ պատասխանելն բացայայտի. «Ամէն, ամէն ասեմ քեզ, եթէ ոք ոչ ծնցի վերստին, ոչ կարէ տեսանել զարքայութիւնն Աստուծոյ». Յոհ. 3. 5 – Սուրբն Նիկոդիմոս զփրկութիւն հոգոյ իւրոյ... զոր եւ մեք արժանասցուք մասնակցելով ընդ նոսին փառաց եւ՛՛:
գ. 203բ-4բ Բան երրորդ.Զամենասուրբ եւ զանբաժանելւոյ Երրորդութենէ – Որպէս ասէ սուրբն Հերոնիմոս... եւ սուրբն Հերոնիմոս ի վերջն սաղմոսաց զնա երգելի հաստատեաց, եղեւ վերջ այսմ քարոզի Աստուածատրոյ եւ Շնորհալւոյ:
դ. 204բ-5բ Բան առաջին. Յորում փարիսեցուոց բարի սկիզբն, չար յառաջադիմեցումն եւ վատթարագոյն ելն բացայայտի... յորմէ թշնամեաց մուտ տրի ամրացեալ ոչ է այսմ քարոզի եւս եղեւ վերջ:
ե. 205բ-6ա Բան երկրորդ. Որպէս մաքսաւորն մեղանչողաց, ապաշխարողաց եւ արդարոց զօրնական ունի... ոհ, անձն իմ, կորուսեալ լուր սուրբ գրոց եւ քննեա՛:
զ. 206բ-7ա Բան երրորդ. Զչորս տեսակաց հպարտութեան, նաեւ խոնարհութեան, որք, այսինքն, առ խոնարհութիւնն ածեն եւ առ բարիսն, որք ի նմանէ յառաջագային... լո՛ւր խրատուց սրբոց վարդապետաց եւ կրթեա՛ զքեզ խոնարհ:
է. 207ա-8ա Բան առաջին. Զտեսութենէ ճանապարհին եւ հայրենւոյ... արդ, անձն իմ եղկելի, ծանեա՛ զքեզ եւ զսխալանս քո:
ը. 208աբ Բան երկրորդ. Զսիրելութենէ Աստուծոյ եւ ընկերին... արդ, լո՛ւր անձն իմ չարասէր, ատեա՛ զքեզ եւ սիրեա զՏէր:
թ. 208բ-9բ Բան երրորդ. Յորում զինչ առ մեղքն տրամադրէ, նեղութիւնքն, որք ի նմանէ հետեւին եւ ընդդէմ այնմ դեղք արտայայտնին... լո՛ւր անձն իմ, մեղսալի գրոյն եւ զգաստացիր յանօրէնութեանց քոց:
ժ. 209բ-10ա Բան առաջին. Յորում ի բաց քարշէ զմեզ Քրիստոս ի սիրոյ երկնայնոց, զի ածիցէ զմեզ առ սիրելութիւնն երկնայնոց... եւ մինչ բառնայ, են փորձառումն. վերջ:
ժա. 210ա-1ա Բան երկրորդ. Յորում երից սեռից մարդկանց, որք ի յԱւետարանումն շօշափին, լինի յիշումն... կորնչին վատթարագոյն տանջմամբ: Վերջ բանիս:
ժբ. 211ա-2ա Բան երրորդ. Որպէս զմեծ ապաւինութիւն ի յԱստուած վասն նորին բարեգթութեանն ունիլ պարտիմք եւ զի ունի ամենայնից զնախագիտութիւն ապառնեաց եւ զորպիսի ի մեզ կարօտութիւն իցէ, գիտէ... իբրեւ զփայտ չոր ի յանապատին եւ Քրիստոսի յուսոյն մերոյ փառք:
Ծնթ. ա-ժբ. միաւորներըհմմտ. ձեռ. 404, համապատասխանաբար՝ 140ա, 142ա, 144ա, 197ա, 199ա, 201ա, 207ա, 209ա, 211ա, 218ա, 220ա, 221բ:
34. 212ա-9բ [Բ]անք պիտանիք ի պէտս առձեռն քարոզութեան ի վերա սրբուհւոյ Աստուածածնին եւ նորին անախտ եւ մաքուր Ծննդեանն, այլն վասն անճառ, անշըփոթ միաւորութեանն Քրիստոսի եւ նորին տնօրէնութեանն եւ ուրեք ուրեք զգովութենէ վարուց սրբոյն կուսին, ժողովեցեալ ի բանից սրբոյն Գրիգորի Նարեկացոյն եւ ի նորին մեկնչէ եւ յայլոց բանից սրբոց վարդապետաց՝ առ միմեանս համեմատեալ եւ վկայութեամբ ճոխացեալ յԱբրահամու վարդապետի Աստապատցւոյ, ի բան իմաստնոյն Սողոմոնի, որ ասէ ի գիրս Երգոց, թէ. «Ամենեւին գեղեցիկ ես, մերձաւո՛ր իմ, եւ արատ ինչ ոչ գոյ ի քեզ». օգնեա՛յ Հոգիտ Սուրբ. ամէն – [Գ]իտելի է, զի դուք հրեշտակաց եւ ամենայն երկնային զօրաց զանազան գովութեամբ... քանզի թէ անդաստանն մաքուր էր, նաեւ՝ բուսեալն ի նըմանէ:
35. 219բ-21բ Քարոզ ի վերայ Ելման ի Վիրապէն սրբոյն Գրիգորի մեր Լուսաւորչի, ի բանն Մաթեւոսի 19.2. «Այր դուք, որք եկիք զկնի իմ...» [տե՛ս ձեռ. 34, 232բ] – [Ե]րբգեղեցիկ Յովսէփ քաջագոյն գտաւ ի մարտի... մաքրափայլ աղօթ սուրբ Լուսաւորչին՝ հօրն հոգեւոր:
36. 221բ-2բ [Վասն գովութեան եւ պատուելութեան սրբոյն Գրիգորի մերոյ Լուսաւորչին. տե՛ս ձեռ. 34, 241բ] – Գովեսցուք զայս փառաւորագոյնս եւ զծնողս մեր ի սիրականութեան իւրեանց... բեւեռս երկաթիս ընկալան երկնագնաց:
37. 223ա-49ա [Պետրոսի Արագոնացւոյ Վասն եւթն մահու չափ մեղացն. հմմտ. ձեռ. 117, 152ա] Երեւեցաւ նշան յերկինս. եւ ահաւասիկ վիշապ հրեղէն մեծ, որոյ էր գլուխք Է. եւ եղջիւրք Ժ. եւ ի վերայ գլխոց նորայ Է. խոյր, եւ տուտն նորա քարշէր զԳ. մասն աստեղաց երկնից, եւ ընկեաց զնա յերկիր՝ ի տեսանել Յօհաննու – Ասէ Պօղոս թէ՝ Ի նախանձէ բանսարկութեանն եմուտ մահ յաշխարհ... իսկ բղջախոհութիւն հարուածօք գանին. եւ Քրիստոսի Աստուծոյն մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
38. 249ա-55բ Քարոզ Բարդուղիմէոս ֆռանկ եպիսկոպոսի, ասացեալ ի բանն Մաթէոսի. «Գնացէ՛ք, քարոշեցէ՛ք, աշակերտեցէ՛ք զամենայն հեթանոս, ուսուցէ՛ք նոցա պահեալ կամ զոր ինչ պատուիցի ձեզ» – Վարդապետք ասեն, թէ՝ Անպատշաճ է... եւ ոչ խնայեցի սրտի մտօք խնդրօղացն:
39. 255բ-60բ [Բարթուղիմէոսի Մարաղացւոյ. տե՛ս 3321, 165բ]Քարոզ վասն պատարագի խորհրդոյ – Էառ Յիսուս հաց, օրհնեաց... կամ եւս գեղեցկագոյն որչափ գիտիցէ ոք՛՛:
40. 260բ-3ա [Բարթուղիմէոսի Մարաղացւոյ. տե՛ս 5097, 62բ] Քարոզ Փոխման Աստուածածնին – Գրեալ է ի Յօհաննու տեսլեանն՝ ԺԲ. գլուխ. Եւ նշան երեւեցաւ յերկինս... նոյնպէս Քրիստոս արար մօրն իւրում, որում փառք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐՕՐԻՆԱԿԻ
Տե՛ս Տիտղ.՝ 1ա:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին, շղագրով «Համեմատու[թիւն]/ (Անալօճիա)/ Հին եւ Նոր կտակարանի (2.)», Պհպ. Աա՝ սեւ թանաքով «105/2854», շղագիր «ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս» Պհպ. Բա՝ մատիտով «Համեմատութիւն Հին եւ Նոր կտակարանաց (Անալօճիա)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պհպ. Զբ՝ կարմիր թանաքով նոտրգիր «անձինք նըիրեալք սիրոյն»:
2855
(Բաղկացած է երկու տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ՝ 179: ԿԱԶՄ՝բացեւմուգ՝խայտաբղէտդրոշմազարդշագանակագոյնկաշի, միջուկըտախտակ, աստառը՝չիք*: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ).կապտաւունթուղթ (Ա-Բ), լուսագծերովեւլուսադրոշմով՝շեղանկիւնողկոյզեւ «DC». սպիտակթուղթ (Գ-Դ), լուսագծերովեւլուսադրոշմով՝եռամահիկ, կիսաշրջանովպսակուածբանալիեւ «VZ», վերեւում՝ «C». չգրուած՝Աբ, Բա, Գա-Դբ. որպէսԱ, Դ՝կազմիցանջատուածնախկինաստառներնեն:
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. կազմիկաշինքերծուած, մաշուած, մէջքիվերուվարիկաշինտեղ-տեղթափուած, Ա. փեղկիաստառին՝կարմիրներկիհետք, պահպանակներիեզրերըխոնաւութիւնիցդեղնած, Պհպ. Ա՝պատռուածք-անցքեր, Պհպ. Դ՝հիմքվերինմասիցմասամբանջատուած. գործածութեանեւխոնաւութեանհետեւանքովզանազանբծեր, դեղինհետքեր:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
ՄԱՇՏՈՑ ՀԱՅՐԱՊԵՏԱԿԱՆ
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 48 (թ. 1-48. գրչիէջակալում՝ 1-94, որէ՝ 1ա-47բ). չգրուած՝ 13աբ, 46բ-7բ: ՊՐԱԿ՝ 13+Ա-Գx12 (Գ՝ 10)+1 (թ. 48՝ծաղկաթուղթ): ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսագծերովեւլուսադրոշմով՝թագապսակոճաւորուածզինանշանեւ «IB»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31,5x 21,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (25.5x15. կարմրովսահմանագծուած. ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 5ա). խորագրերը (բոլորգիր), ենթախորագրերըեւ սկզբնատողերը՝ կարմրով: ՏՈՂ՝ 31. գծումները՝ ճնշումով:
Նմուշ 5ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 14ա (գծանկարային, անաւարտ): Գոյներ՝կարմիր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
ա. 1ա-12բ Կանովն աւրհնութեան սրբոյ մի[ւ]ռոին – Այսպէս արասցեն. յաւուր Մեծի հինգշաբաթւոջն, ի ժամ սուրբ պատարագին զսուրբ միռոնն թափեն յաման արծաթի եւ խառնեն ի հին միռոնէն ի ներս... վասն զի դու իսկ ես միռոն, անբիծ եւ մաքուր եւ անաղտ, որ հանապազ բուրես յանձինս մեր եւ սրբոց քոց, եւ քեզ վայել են անլռելի խոստովանութիւն, այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն: Աւրհնութիւն հիւանդաց ձիթի. երդմնեցուցանէ այսպէս – Երդմնեցուցանեմ զքեզ, պի՛ղծ հոգի դիւական, զի հալածեսցիս յայս ձիթէս ամենայն նենգութեամբ քո, յանուն Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, զի լիցի սա՛ յաւծ՛՛:
բ. 14ա-30ա Կանո[վ]ն եպիսկոպոս օրհնութեան կարգ – Իսկ յաւուրն յորում պատշաճի ձեռնադրութիւնն, նախ շաբաթ օր՝ մօտ յերեկոյին աղօթսն գայ հայրապետն... ի վերայ բազմաց կացուցից զքեզ, մո՛ւտ յուրախութիւն Տեառն քոյ:
գ. 30ա-8ա Կանո[վ]ն կաթուղիկոս ձեռնադրելոյ – Յորժամ հանդերձեալ լինին բարձրացուցանել զոք ի պատիւ կաթողիկոսութեան տանս Հայոց. նախ ընտրել պարտ է ըստ կաթուղիկէ եկեղեցեացն սահմանի... Եւ սկսանի առաջին կաթողիկոսն շարական. «Այսօր ուրախացեալ ցնծան»: Եւ երթան մինչ ի տեղի կերակրոյն:
դ. 38ա-45բ Կարգաւորութիւն օրհնութեան թագաւորի, ըստ մեծի եկեղեցւոյն Հռօմայ – Յորժամ ժառանգաւորքն եւ ժողովն ընտրեն զոք բարձրացուցանել թագաւոր, գան յարքունի ապարանսն արքեպիսկոպոսն եւ եպիսկոպոսունքն... Իսկ վաղիւն գան յարքունիսն իշխանքն եւ տիկնայքն, եւ սպասաւորեն իւրաքանչիւր գործովն ուրախութեամբ՝ աւուրս որչափ եւ կամին, բայց գրեմք, որ պատշաճն Ը. օր է:
Ծնթ. Լս-ներում՝սուրբգրայինյղումներ (1բ, 6աեւայլուր), յետագայիսրբագրումներ (37ա, 38աեւայլուր), ցուցումներՅովսէփարքեպիսկոպոսիձեռքով (տե՛սյիշ. յետագայի)՝ 20բ «Իմերնո՛չգոյերեքանունքն», 26ա «Աստպարտինզսուրբմեռոննվերաբերելհանդիսիւ, որպէսկարգնէսուրբեկեղեցւոյմերոյեւայլն»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
1. 38ա Զերջանիկ սուրբ հայրապետն Հայաստանեաց զտէր Կոստանդին՝ զստացօղ սորին յիշեսջի՛ք ի Քրիստոս պատահօղք սըմին:
2. 46ա Ձեռքն այն չորանայ եւ աչքն կուրանայ, ով ոք որ ի սուրբ գրոցս պարապ տեղիքն գրիչ դնելով, այլ որիշ՝ իրմէն ի զատ բան գրէ, յանդգնաւղքն ընդ կապանաւք եղիցին. ամէն:
3. 46ա (1380 թ.) Ի մեծ թուիս հայոց ՊԻԹ. (1380) ամի, յաւգոստոս ամսոյ ԺԵ. (15), ի չորեքշաբաթի օր հանգեաւ ի Քրիստոս պատուական հայրապետն Հայոց՝ տէր Կոստանդին Երկրորդ Լամբրոնացին, որոյ յիշատակ նորին աւրհնութեամբ եղիցի:
4. 45բ (1610 թ., բոլորգիր) Նըւաստս Կոստանդին կաթողիկոս գտայ զշարադրութիւնս հայրա|46ա|պետացն Հայոց, գրեալ ձեռամբ սուրբ հաւրն մերոյ Ներսէսի՝ արքեպիսկոպոսի Տարսոնի, եւ ետու գրել աստ, որ է այս՝ ԴԸ. (՞) ՌԾԹ. (1610)*:
*Ծնթ. Առաջիներկուսըորպէսգրչութեանժամանակի, վերջիներկուսըորպէսյետագայիյիշ-ներառկայեն 1311 թ. գրուած՝հանրայայտՍսիՀայրՄաշտոցում. տե՛սՄայրցուցակհայերէնձեռագրացՄեծիՏաննԿիլիկիոյկաթողիկոսութեան, կազմեց՝ԱնուշաւանվարդապետԴանիէլեան, Անթիլիաս-Լիբանան, 1984, էջ 97-8:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. Պհպ. Բբ (1791 թ., շղագիր, Յովսէփ արքեպս. Արղութեանցի ձեռքով) Ո՛վ որդի Սուրբ Էջմիածնի եւ Սուրբ Լուսաւորչին, զգուշ լե՛ր ի կարդալդ սոյն գիրք, չխաբիս, զի ի չիք հերձուած աղթարմայից է ձեռամբ է գրեալ եւ ըստ բոլորին այլայլեալ, որպէս տեսանես: Յովսէփ արքեպիսկոպոս Ռուսաց երկրի հայոց ազգին: 1791, յուլիսի 15, ի Սանկթ Պետերբուրղ:
1ա (ստ. լս., նոյն ձեռքով) Յաղթարմայից գրած է, զգո՛ւշ լեր, զի ի բազում տեղիս այլայլեալ են սուրբ գրութենէ եկեղեցւոյն մերոյ:
18բ (նոյն ձեռքով) Աղթարմայի գրած է գիրս, զգուշութեամբ կարդայ, ո՛վ ուղղափառ որդի Սուրբ Էջմիածնի:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
ՊԱՏՄԱԳԻՐՔ
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 131 (թ. 49-179. գրչիէջակալում՝ 1-262, որէ՝ 49ա-179բ).չգրուած՝ 179բ: ՊՐԱԿ՝Ա-ԺԱx12 (Գ՝ 11): ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսագծերովեւլուսադրոշմով՝շրջան, կենտրոնումթեւատարածարծիւեւ «VC»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31,5x21,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (24x12. սեւովսահմանագծուած, ստ. լս. յիշագրեր): ԳԻՐ՝շղագրանմաննոտրգիր (նմուշ՝ 81ա): ՏՈՂ՝ 35. գծումները՝ ճնշումով:
Նմուշ 81ա
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 49ա-84բ [Մեսրովպայ Վայոցձորեցւոյ] Պատմութիւն սրբոյն Ներսէսի հայրապետին
Տե՛սձեռ. 702, 4ա-126ա. ա/49ա-51բ: բ/51բ-4ա (գրչիկողմիցչառանձնացուած): գ/54ա-7ա: դ/57ա-9ա: ե/59ա-61ա: զ/61ա-3ա: է/63ա-5ա: ը/65ա-7բ: թ/67բ-70ա: ժ/70ա-6ա: ժա/76ա-80ա: ժբ/80ա-2ա: ժգ/82ա-4բ (յիշ. տե՛ս 84ա) ժդ-իբ/չիք:
Տե՛սՄեսրոպՎայոցձորեցի, աշխ. Գ. Տէր-Վարդանեանի, Մատենագիրք Հայոց, ԺԱ. հատոր, Ժ. դար, Պատմագրութիւն, Անթիլիաս-Լիբանան, 2010, էջ 631-743:
Բ. 84բ-178ա [Մատթէոսի Ուռհայեցւոյ Ժամանակագրութիւն]
Տե՛ս ձեռ. 1731, 77-273բ. ա/84բ-114ա, բ/114ա-63բ (գրչի կողմից չառանձնացուած), գ/164ա-78ա (գրչի կողմից չառանձնացուած, վերջը թերի՝ «...եւ արծաթ առեալ գնաց ի Վահկայն, եւ զմիւս եղբայրն, զկնի տանէր եւ դնէր զօրս ի բերդին պահապանս. եւ Քրիստոսի մարդասիրին եւ օրհնելոյն փառք յաւիտեանս. ամէն»): դ/ չիք:
*Ծնթ. Տե՛ս ՄատթէոսՈւռհայեցի, Ժամանակագրութիւն, Վաղարշապատ, 1898 (ձեռագրիս բնագրի վերջըտե՛սէջ 321):
– 179ա Ցանգ պամութեան գրքոյս – ա. Պատմութիւն սրբոյն Ներսէսի հայրապետին... ժբ. Վասն մահուան քաջին Մուշեղայ՝ զօրավարին Հայոց եւ Վրաց, ի թագաւորէն Վարազդատայ, որ էր եղբօրորդի թագաւորին Պապայ:
Ծնթ. ՑանկումարտացոլուածենմիայնՄ. ՎայոցձորեցուՊատմութեանգլուխները:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
1. 84ա Արդ, այս համառօտ ասացաւ, զայլս ամենայն ի սուրբ Վարդանանց գրոցն գտցես զբովանդակն: Արդ, ի սրբոյն Գրիգորէ հայոց Լուսաւորչէ մինչեւ ցայսօր շարադրին ամք ՈԿԲ. (1213): Ես Մեսրօպ՝ ազգակից սրբոյն Յովսէփայ երեց, իմացուցանեմ վասն նորայ, զոր ոմանք ասեն, եթէ եպիսկոպոս գոլով նորա չէ ճշմարիտ, վասն զի Ղեւոնդ էրէց Վանանդացի, որ է նահատակակից սրբոյն Յովսէփայ, յաւուրս սրբոյն Վարդանայ ի ժամ մարտիրոսութեան ասէր ցՅովսէփ. «Յառաջ մարտի՛ր, զի դու աստիճանաւ վեր ես»: Աստիճան ասաց, եւ ո՛չ աթոռ, զի երիցուն յորժամ ձեռնադրի եպիսկոպոս կամ կաթողիկոս, յայնժամ լինի աթոռոյն տուն քահանայութեան: Եւ արդ, յառաջ քան զվախճանելն Սահակայ եպիսկոպոսի տայր զտեղապահութիւն աթոռոյն սրբոյն Գրիգորի Մեսրօպայ վարդապետին, եւ Մես\84բ\րոպ տայր Յովսէփ երիցու: Եւ ի շփոթմանէ ժամանակին ո՛չ ժամանեաց ձեռնադրել Յովսէփ եպիսկոպոս կամ կաթողիկոս, այլ մնաց էրէց եւ ի նմին վախճանեալ:
Եւ արդ, զայս հանեալ յԱրեւելից գրոց ի Հայոց մնացորդացն պատմութեանց եւ ետու որդւոց յետ իմոյ սուրբ աւազանին ծննդեամբն Վահանայ Մամիկոնոյ, ի գիւղն, որ կոչի Ղարժի: Արդ, ոյք ընթեռնոյք կամ օրինակէք, յիշեցէ՛ք յարժանաւոր յաղօթս ձեր, վերոյ յիշեցեալք ի սմա. եւ Աստուած զձեզ յիշէ. ամէն:
Հմմտ. ձեռ. 1770, 261բ:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին, շղագրով՝ «Մաշտոց / ձեռնադրութեան / եպիսկոպոսի, / օծման կաթուղիկոսի / եւ միւռոն օրհնութեան (2.)», մէկ այլ պիտակի՝ «5», Ա. փեղկի կազմաստառին կապոյտ թանաքով՝ «28 (ջնջած)» Պհպ. Աա՝ «134/2855», «ԺԹ. [դար], Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 178բ «Մատթէոս պատմագիրք», Պհպ. Դա՝ «վերջ»:
2856
ԶԱՄԱՒՉԱՅ (Լեհաց երկիր) |
ՌԽԴ. – 1595 |
ԳՐԻՉ, ԾԱՂԿՈՂ, ԿԱԶՄՈՂ՝ Յակոբ դպիր, Անանուն (թ. 464բ-78բ): ՍՏԱՑՈՂ՝ Յովաննէս Կաֆացի:
ԹԵՐԹ՝ 478+2-6 (կրկն. թ. 123, 446, թռիչք՝ թ. 171-8): ՊՐԱԿ՝ Ա-[Խ]x12 (Ա՝ 10 Խ՝ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագապսակ ոճաւորուած զինանշան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32,5x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (25x14): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 340ա, Անանունի նմուշ՝ 467ա): ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, մէջքը եւ եզրերը մուգ շագանակագոյն կաշի (Ի. դ.), միջուկը՝ տախտակ, աստառը վանդակազարդ կտաւ (Ի. դ.). լուսանցակողերը կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա-Բ)+2 (Դ-Ե). դեղնաւուն թուղթ (Ի. դ.), չգրուած՝ Աբ, Բաբ, Դա-Եբ:
Նմուշ 340ա
Նմուշ 467ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մովսէս. «///(6-7 տառ թափուած)ՐԱՅ ՄՈՎՍԷՍԻ Է»՝ 3բ, Ադամ եւ Եւայ. «ԵՎԱՅ Է, ԱԴԱՄ Է»՝ 3բ, Սամուէլ մարգարէ եւ Դաւիթ մարգարէ. «ՍԱՄՈՒԷԼ, ԴԱՒԻԹ»՝ 252բ, Սողոմոն արքայ եւ Ռոբովամ արքայ. «ՍՈՂՈՄՈՆ, ՌՈԲՈՎԱՄ»՝ 252բ: Կիսախորան՝ 4ա, 253ա: Ճակատազարդ՝ 1ա, 108ա, 153ա, 165ա, 182ա, 209ա, 278ա, 297ա, 320ա, 340բ, 363ա, 410բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն՝ 410բ: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր (165ա). ենթախորագրերը եւ սկզբնատողերը կարմիր եւ կապոյտ թանաքով: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, նարնջի, վարդագոյն, սեւ, շագանակագոյն:
*ԾՆթ. Ա. Գէորգեան, Հայ մանրանկարիչներ. մատենագիտութիւն. Թ-ԺԹ. դդ., Գահիրէ, 1998, էջ 467:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան Մարկոսի. Զ. 47 – Է. 1: Թ. դար: 1 (Գ)՝ սկզբից, ստացուած մէկ թերթի եզրահատումով. մագաղաթ, 30x18. երկսիւն (28.5x18.5), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Գա), 16 տող. գծումները՝ ճնշումով: Կարդալ՝ Աաբ «///[Եւ իբրեւ եր]եկոյ [եղեւ, էր] նաւն [ի մէջ ծո]վուն, [եւ ին]քն ի ցամաքի: [Եւ] ետես զնոսա [հ]ողմակոծեալս ի վարելն... եւ ժողովեցան առ նա փա[րի]սեցի[քն]///»:
Նմուշ Գա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, մաշուած, տեղ-տեղ՝ յատկապէս Բ. փեղկը՝ ճաքճքած, Ա. փեղկին՝ ցեցի անցքեր, 3 կապիչներն ընկած. լուսանցակողերը մաշուած՝ կարմիրը մասամբ գունաթափ. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով խունացած, զանազան բծեր, դեղին հետքեր, մոմի, իւղի եւ սնկային հիւանդութեան հետքեր. որոշ թերթեր մաշուած, ծայրէծայր նորոգած եւ վերակազմած, վերջին թերթերը (թ. 471-8) սխալ կարած՝ յաճախ հիմքին ամրացուած արտաքին լուսանցի կողմից. բովանդակութիւնը խառնուած, կարդալ հետեւեալ կարգով՝ 470բ, 476ա-7բ, 472աբ, 475աբ, 478աբ, 474բա, 473բա, 471բա (տե՛ս Բվնդ.), թ. 1-28, 471-8՝ արտաքին լուսանցները մաշուած-թափուած, յետագայում այլ թղթով ամրացուած-լրացուած. գրադաշտը վնասուած, թ. 459-70՝ ցեցի անցքեր, Պատառիկ-պահպանակի վերին մասը թափուած. յետագայում այլ թղթով ամրացուած-լրացուած. գրադաշտը վնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-208բ [Վարդանայ Արեւելցւոյ Մեկնութիւն Հնգամատենին]
Տե՛ս ձեռ. 1139, 2ա-102բ. 1/1ա (խորագիրը այլ՝ «Նախադրութիւն Ծնընդոց տեսութեան սրբոյ հաւրն Վարդանայ առ խրամատենի»): ա/1ա-3ա: բ/4ա-107ա: 2/107բ (Անխորագիր, ունի յաւարտ՝ «Այս նախադրութիւն առ իմաստուն հեղինակն է...»՝ նման ձեռ. 1003, 105բ) ա/108աբ: բ/108բ-52ա: 3/152բ: ա/153ա-64ա: 4/164աբ: ա/165ա-81ա (խորագիրը այլ՝ «Նախադրութիւն Թուոց»): 5/181աբ: ա/182ա-208ա (խորագիրը այլ՝ «Նախադրութիւնք Երկրորդ աւրինացն»): Յիշատակարան հեղինակի/208բ:
Բ. 209ա-462ա, 464բ-78բ [Հին կտակարան. մասն]
1. Յեսու. Նխ./չիք: Գլ./չիք: Գրք./209ա-27բ:
2. Դատաւորք. Նխ. 228բ: Գլ./228աբ: Գրք./229ա-48ա:
3. Հռութ. Նխ./228բ-9ա: Գրք./248ա-50բ:
4. Թագ. Ա. Նխ./251բ-2ա: Գլ./250բ-1բ: Գրք./253ա-76բ:
5.Թագ. Բ. Գլ./ 276բ-7բ: Գրք. /278ա-95բ:
6. Թագ. Գ. Գլ./ 295բ-6բ: Գրք./297ա-318ա:
7.Թագ. Դ. Գլ./ 318ա-9բ: Գրք./320ա-39ա:
8.Մնաց.Բ. Գլ./ 339ա-40բ: Գրք. /340բ-62բ:
9. Եզր Ա. Նխ./362բ: Գլ./չիք: Գրք. /363ա-74ա:
10. Եզր Բ. Հանգամանք գլխոց/չիք: Գրք./ 374ա-6բ (մինչեւ Գլ. Ե., 14):
11. Նեեմի. Նխ. /376բ-7ա: Գլ./չիք: Գրք./ 377ա-85բ:
12.Յուդիթ. Նխ./չիք: Գրք./385բ-96ա:
13. Տովբիթ. Նխ./չիք: Գրք./396ա-402բ:
14. Եսթեր. Նխ./չիք: Գրք/402բ-10ա (մինչեւ Գլ. Ժ., 8):
15. Մակաբ. Ա. Նխ./410ա: Գլ./չիք: Գրք./410բ-35բ:
16. Մակաբ. Բ. Նխ./չիք: Գլ./չիք: Գրք./435բ-54ա:
17. Մակաբ. Գ. Նխ./ 454ա: Գլ./չիք: Գրք./454ա-62բ:
18. Դանիէլ. Նխ./464բ: Գլ./464բ-5բ: Գրք./ 465բ-70բ, 476ա-7բ «... հարճք քո եւ կանայք քո ըմպէին նոքօք գինի, եւ զԱստուածս զոսկեղէնս եւ զարծաթեղէնս՝ եւ զպը[ղնձիս]///» (Գլ. Ե., 23), 472աբ (սկիզբը՝ թափուած. Գլ. Է., 2) «///[Դանի]էլ տեսանէի ի տեսլեան գիշերոյ, եւ ահա չորք հողմք երկնից բախէին զծով մեծ...», 475աբ, 478աբ, 474բա, 473բա, 471բա:
Գ. 463բ-4բ [Յակոբայ Բաթուկենց Թոխաթեցւոյ*] Ողբ ի վերայ Աւլախաց երկրին (46 քառատող) – Լալով ասեմ ողբերգական, / արտասուելով հառաչական. / այս անողորմ բանքս, որ եղան՝ / ի մեր մեղացըն գործեցան: / Ի թվին հայոց Ռ. ամին, / ԽԳ. աւելորդին (1594) / չար վոյվոտայ մի յայտնեցաւ / այս Աւլախաց փոքրիկ երկրին... զԵրեմիան հաստատեցին / իշխան եղեալ վերայ երկրին. / նստեալ քաղաքն ի Սէչովին՝ / աթոռ է հին ժամանակին:
Տե՛սՈւշմիջնադարիհայբանաստեղծութիւնը, հտ. Ա., աշխտ. ՅասմիկՍահակեանի, Երեւան, 1986, էջ 531-9 (այսձեռագրում 13 քառատողպակասէ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
3ա Զգործս ձեռաց իմոց/// ինձ Տէր, զգործս ձե/// ///աջողեա ինձ Աստուած///: Զսկսեալս իմ դու կ[ատարեա՛]///: Սկսաւ գիրս աստուածային /// ԺԷ. (17) աւուր Բ.շաբաթի Աղուհացի///:
107ա Ով ընթերձող եղբայրք բարի, / որք հանդիպիք այս կտակի, / զձեզ աղաչեմ արտասուելի, / մի՛ մոռանայք զգծող գրի:
156բ Յորժամ զայս տետրակս կու գրէի, անպիտան հողս աւրհնուեցայ սարկաւագ ի տէր Յովաննէս արհիեպիսկոպոսէն, ի թվականութեանս հայոց ՌԽԴ. (1595), ի յունիս ամսոյ Ը., աւրն կիւրակի՝ մեծ եւ հրաշալի Պեն[տ]եկոստէին աւրն. աղաչեմ յիշել ի սուրբ յաղօթս ձեր:
164ա Եւ ինձ տառապեալ ոգւոյս, փառք յաւիտեանս. ամէն:
208ա Կատարեցաւ Ե. գիրքս Մովսէսի՝ շնորհաւքն Աստուծոյ, որ ունի յինքեանս ժամանակս երից հազարաց ԷՃ. եւ Ը.ից ամաց (3708). եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանս. ամէն: Զմեղաւոր եւ զանարժան զհողս յիշեցէ՛ք, եղբա՛յրք, աղաչեմ զձեզ:
462բ Փառք եւ պաշտաւն եւ գոհութիւն՝
Երրորդական աստուածութիւն,
Մի տէրութիւն, մի բնութիւն,
Անքննելի Է յէութիւն:
Հայր անստեղծ Է, անքննին,
Որդի ծնունդ իսկականին
Հոգին բղխումն է անեզրին.
Հաւասար Հաւր Հոգին 'ւ Որդին:
Միասնական աստուածութիւն,
Անյաղթելի սուրբ զօրութիւն,
Քրիստոս՝ փրկիչ ամենեցուն
Եկեալ յաշխարհ՝ մարմնոյ բնութիւն:
Որ ետ ինձ կարողութիւն՝
Յոյժ տկարիս մեծ զօրութիւն,
Ես՝ անպիտան գծող գրոյն
Կատարեցի զսա ի բուն:
Այս սուրբ մատեանս աստուածային՝
Աստուածաշունչ Հին կտակին,
Նախամեծար մարգարէին
Աստուածախօսըն |463ա|Մովսէսին:
Եւ յետ նորա Յեսու Նաւին,
Դատաւորացըն առաջին
Յետ Յեսու՝ այլք դատեցին,
Մինչեւ հասեալ Սամուէլին:
Թագաւորաց Իսրայէլին՝
Սաւուղ, Դաւիթ, Սողոմոնին,
Ռոբովամ անիմաստին
Եւ այլք եդեալ կան ի կարգին:
Եզր եւ Յուդիթ ու Մակաբէին,
Որք գրեցան ամենեւին,
Շնորհաւք փրկչի Տեառն Յիսուսի
Կատարեցաւ բանքս ի բարին:
Արդ, գրեցաւ բանքս տառիս՝
Աստուածաշունչ սուրբ կտակիս,
Ի դուռըն Սուրբ Աստուածածնիս՝
Ի Զամաւչայ, Լէհաց երկրիս:
Ձեռամբ իմոյ՝ յոգնամեղիս
Եւ խըխայթեալ մեղաց գերիս,
Եւ անիմաստ փցուն գրչիս՝
Յակոբ սուտանուն դպիրիս:
Զի գործ բարի չունիմ ի յիս,
Այլ սպառեալ կամ ի չարիս
Զքեզ աղաչեմ՝ որ հանդիպիս,
Յիշման առնես զիս արժանիս:
Եւ ուսուցիչ հոգոյ ծնաւղիս՝
Զտէր Յովաննէս անուն բարիս
Եպիսիկոպոսն Կաֆայիս՝
Ստացող գրոյ սրբոյ տառիս:
Եւ ծընողացս մարմնականիս՝
Ալթուն անուն եւ Աննայիս,
Զձեզ աղաչեմ, ո՛վ սիրելիս
Որ մէկ'մ ասես՝ «Տէր ողորմիս»:
Աւարտեցաւ թվականիս
ՌԽԴ. (1595) աւելիս,
Նոյեմբերի Ի. (20) երկուքիս
Աւրն շաբաթ, լոյս կիրակի:
Շնորհաւք լցւի ընթերցող գրիս
Որ եւ ասէ մեզ՝ «Ողորմի»ս,
Արհնեալ Աստուած ամենայնիս,
Որ ետ կարողութիւն մարմնիս՝
Աւարտ հանել զգիր տառիս:
Տէր Յովաննէս Կաֆացին՝
Եպիսկոպոս սուրբ եւ արհին,
Որ փափաքեաց նայ այս գրին
Զի էառ իւր հոգոյ որդի:
Ուսուցանող խրատիչ բանին,
Ամենեցուն յոյժ պիտանին,
Զսա ստացաւ արդար հոգին
Ի վայելումն իւրոյ անձին:
Արհնեալ է Հայր մերոյ փրկչին
Գովեալ Որդին իւր Միածին,
Բարեբանեալ է Սուրբ Հոգին
Անփորձ ստացող սորին:
Հա՛րք եւ եղբա՛յրք դուք միաբան,
Զձեզ աղաչեմ զամենեսեան՝
Որ հանդիպ դուք ի յայս բան,
Մի՛՛ խնայէք զ«Հայր մեղա»ն:
Ո՛վ եղբայրք, մի՛ մեղադրէք
Խոշորութեան եւ սղալանաց գրոյս,
Կամ ծաղկանացն, որ ծաղկեցի,
Կամ զկապսն, որօք կապեցի,
Զի ոչ էի աշակերտեալ
Ո՛չ միոյն՝ ո՛չ գրագրի եւ այլն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 109բ (ԺԷ. դ., բոլորգիր) Զանարժանս ընդ ան[ա]րժանաւորս յիշեցէ՛ք, ո՛վ եղբայրք, զԳրիգոր սարկաւագ:
2. 156բ (1712 թ., բոլորգիր) ԶՍտեփաննոս նորահաս աբեղայս Աստուծով գրեցի զայս Մեկնութեան գիրքս թուին ՌՃԿԱ.ին (1712)՝ վասն անձինս վայելման, յիշեցէ՛ք աղաչեմ:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Աա՝ մատիտով «2856», Պհպ. Գա՝ սեւ թանաքով՝ «144/2856»՝ հակառակ դիրքով, «ՌԽԴ. – 1595, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», 1ա՝ մատիտով՝ «2856», 5ա՝ շղագիր՝ «Կնիազ Իւան Զախարչին է», 171բ՝ մատիտով «թռիչք է կատարուած, 171-178 – 6 թերթ», 478բ՝ կապոյտով՝ «478+2-6=474 (մատիտով շարունակած) թերթ, թռիչք է կատարուած 472-477 թերթերի վրայով», Պհպ. Դբ՝ մեքենագիր՝ «Վերակազմուած է հին եւ նոր կաշիների միացումով, նոր կազմաստառով: Գլխ. վերականգնիչ՝ Ա. Խաչատրեան, Երեւան, 1965»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 156բ՝ «շնորհօք», 471ա՝ «արգին ի կուբըն եւ գէշ գէշ///, որս պատառեցան անդունդ եւ եղէն որպէս ըզփոշի եւ այնէր»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 152բ՝ զարդագիր «Ե»:
2857
ԺԸ. դար (1766ից յետոյ*) |
ԹԵՐԹ՝ 106. չգրուած՝ 1բ-2ա, 84ա-106բ: ՊՐԱԿ՝ 1-14x8 (1՝ 7, 9՝ 10, 11, 12՝ 6, 14՝ 5): ՆԻՒԹ՝հաստթուղթ, լուսագծերովեւլուսադրոշմով՝եռամահիկեւբուսականզարդանախշ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 27x19,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (21.5x14.5): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 32ա): ՏՈՂ՝ 30-33: ԿԱԶՄ՝շագանակագոյնդրոշմազարդկաշի, միջուկը՝ստուարաթուղթ, աստառը՝ձեռագրիթղթից, չգրուած:
Նմուշ 32ա
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. կազմըքերծուած, տեղ-տեղմաշուածեւպատռուած, մէջքիվերուվարիկաշինմաշուած-թափուած. գործածութեանեւխոնաւութեանհետեւանքովզանազանբծեր, դեղինհետքեր, գիրըանփոյթ՝ջնջումներովեւյետագայիսրբագրմամբ:
*Ծնթ. Գրչութեանժամանակը՝ըստյունարէնգրութեան՝ 2բ, 3ա, 4աբ, 5աբ, 6աբ, 7աբ, 8ա, 10բէջերիձախսիւնակումգրուածտարեթուի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
– 2բ-12ա 1766 թ. [Հաշուապահական ելեւմտից մատեան. յունարէն]
12բ-83բ Համառօտ մեկնութիւն սուրբ մարգարէյին Եսայեայ, ի լուսաւոր մեկնչաց սրբոյն Եփրեմի, Յօհաննու Ոսկիբերանին եւ Կիւրղի Աղէքսանդրացւոյ հայրապէտին՝ հրամանաւ տեառն Հայոց Հեթումայ թագաւորի, արարեալ ի Գէորգայ վարդապետէ
Տե՛ս ձեռ. 1208, 1ա-190բ. – Նխդր./12բ-5ա: ա/15ա-29ա: բ/29ա-36բ: գ/36բ-44ա: դ/44ա-6ա: ե/46ա-52բ: զ/52բ-8ա: է/58ա-66բ: ը/66բ-73ա: թ/73ա-9բ: ժ/79բ-83բ: (վերջը՝թերի «...իսկնորաթիկունսարարեալզեգիպտացինոչ///»:
Ծնթ. ԳէորգՍկեւռացի (ԺԳ. դ.), Մեկնութիւն մարգարէութեանն Եսայեայ, բնագիրը՝ Յասմիկ Բադալեանի, խմբ.-բ՝ Գէորգ Տէր-Վարդանեանի, Էջմիածին, 2010,էջ 21:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին, նոտրգիր. «Գէորգ վարդապետի / Մեկնութիւն / Եսայեայ / մարգարէութեանն / (1.)», 1ա՝ «152/2857», «֊ 161/26 (ջնջած)», «ԺԸ. [դար]»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝1ա սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝«Печать Ахалцыхской градской полиции»:
2858
|
ՌՄԳ. – 1754ից յետոյ |
ԹԵՐԹ՝ 480 (գրչի սխալներով էջակալում՝ 1-951՝, որ է՝ 4ա-479ա). չգրուած՝ 1ա-2բ, 3բ, 480աբ: ՊՐԱԿ՝ 3+1-40x12 (1՝ 11, 40՝ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ եւ քառամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31,4x22,9: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (26.5x16.5. կարմրով եւ նարնջիով սահմանագծուած): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 224ա. ստ. լս.՝ յիշագրեր. խորագրերը կարմիր եւ նարնջի): ՏՈՂ՝ 35-41: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ թուղթ. սպիտակ, չգրուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 3 (թ. 1-3)+ 1(Ա)՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագով պսակուած շեղանկիւն ողկոյզ եւ «PA», մասն կազմաստառի, չգրուած՝ 1բ-2բ, 3բ, Պհպ. Ա. լուսանցակողերը՝ նարնջի:
Նմուշ 224ա
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, քերծուած, տեղ-տեղ թափուած, վրան զանազան բծեր, մէջքի վերին մասի կաշին մասամբ անջատ, Ա. փեղկիվերինաջանկեանկաշինպոկուած, Բ. փեղկին՝ կարմիր ներկի հետք, լուսանցակողերը մասամբ սեւացած. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, կազմաստառները, թ. 1, Պհպ. Ա.՝ խոնաւութիւնից դեղնած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
4ա-479ա[Յակոբայ վարդապետի Նալեան՝ Կրթութիւն աստուածաբանական զխորհրդոցն եկեղեցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 400, 4ա-497բ. Նխդր./4ա: 1/4ա-16բ: 2/16բ-45բ: 3/45բ-54ա: 4/54ա-127բ: 5/127բ-300բ. ա/128ա-50ա: բ/150ա-77ա: գ/177ա-231բ: դ/231բ-51բ: ե/251բ-300բ: 6/300բ-13ա: 7/313ա-54բ: 8/354բ-479ա:
– 479ա [Յիշատակարան հեղինակի] – Փառք քեզ, Աստուա՛ծ, յաղագս ամենայնի, որ ի ծովահանգոյն ողորմութենէ քումմէ կաթիլ մի շնորհաց ներհեղեալ ի միտ վերջնոյս քոյոյ ծառայի, հասուցեր յաւարտ եւ զայս մի ծաղիկ ի բազմաց տերեւոց՝ ի փառս անուան քոյ՝ եռանձնեայ տէրութեանդ եւ անբաժանելի միասնական աստուածութեանդ, եւ ի պատիւ սրբուհւոյ ամենօրհնեալ Աստուածածնի՝ իմոյ պաշտպանի. վերստին փառք քեզ: Աւարտեցաւ գիրքս Է. խորհրդոց յամի Տեառն 1754 եւ հայոց ՌՄԳ. (1754), յունիսի Ժ., յերկրորդի ամի պատրիարքութեան մերում մեծի մայրաքաղաքիս Կոստանդնուպօլսոյ, յերրորդ ամին նոր սկսելոյ. Յակօբ անարժան ծառայ՝ պատրիարք մեծին Բիւզանդեայ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 479բ (ԺԸ. դար, նոտրգիր) Գիրքս այս, որ կոչի Մեկնութիւն սրբոց եօթեանց խորհրդոց, ես՝ Ներսիսեան Յովհաննէս իբր վարդապետս ստացայ ի վայելս անձին իմոյ:
2. 3ա (ԺԹ. դար, նոտրգիր) Մեկնութիւն եօթն խորհրդոց Հայաստանեայց ամենաբարեպաշտ առաքելական եկեղեցւոյ սրբոյ, արարեալ մեծիմաստ աստուածաբան Յակոբոս պատրիարգին Կոստանդնուպօլսւոյ, յերկրորդ ամի պատրիարգութեան իւրոյ, յամի ազգական 1203 (1754) եւ փրկչական 1754, յունիսի 10, ի Կոստանդնուպօլիս, ի թագաւորանիստ մայրաքաղաքն:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին, շղագրով՝ «Յակոբ ///ի / Նալեան/ Մեկնութիւն / եօթն խորհրդոց եկեղեցւոյ (2.)», մէկ այլ թերթիկին, նոտրգրով՝ «///երք եօթնից խորհրդոց ///պատրիարգի արարեա///», 1ա՝ սեւ թանաքով «165/2858», շղագիր՝ «1764, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2859
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 120 (գրչի էջակալում՝ 1-240, որ է՝ 1ա-120բ): ՊՐԱԿ՝ 1-11x12 (1՝ 4, 2՝ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. սպիտակ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 33,5x22: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (27x16.5. գրադաշտը շրջանակուած սեւով): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 36ա): ՏՈՂ՝ 24-32: ԿԱԶՄ՝ կանաչ ծաղկաթուղթ, միջուկը այլ ձեռագրի՝ իրար սոսնձուած թերթերից ստացուած ստուարաթուղթ, մէջքն ու անկիւնները՝ բաց շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, աստառը՝ թուղթ. սպիտակ, չգրուած. լուսանցակողերը՝ կապոյտ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա)+1 (Բ)՝ թուղթ. չգրուած (Աբ, Բաբ), մաս կազմաստառի:
Նմուշ 36ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, թ. 1ի ստորին լուսանցը պատռուած, կազմի ծաղկաթուղթը տեղ-տեղ թափուած, անկիւնների ու մէջքի կաշին մաշուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-120բ[Անանիայի Սանահնեցւոյ Մեկնութիւն Աւետարանին Մատթէի]
– 1ա-4բ [Թուղթ ընծայական՝ Անանիայի Սանահնեցւոյ Թուղթ առ Դիոսկորոս].Սուրբ Աւետարան համառաւտ՝ Անանիայի հայոց վարդապետի, ի խնդրոյ հայր Դէոսկորոսի, զոր յետոյ իմ աղաչեալ զլուսաւորիչ վարդապետն Սարկաւագ՝ ըստ մականութեան, երկրորդ լուսաւորչայազին* եւ յաղագս սիրոյն, զոր էր առ իմ անպիտանութիւն, բազում բանի եւ աշխատութիւն կրեաց յաղագս այսր տառիս – Ընկալայ զհրաման տեառն իմոյ հաւր Դիոսկորոսի... արժան անբանից գովասանաց:
*Ծնթ. Գրչական վրիպում է. ճիշտ ձեւը տե՛ս ձեռագիր 2686, 2ա՝ «լուսաւ[որիչ] հայ ազ[գ]ին»:
– 5ա-10ա [Նախադրութիւն] – Ասեն յիմաստասիրաց Փիղովն վասն անհաս իմաստից Աստուծոյ տեսութեան ոչ միայն յիւրոց մտաց, այլ եւ յայլոց հնագունից... զոր Մաթէոս գրեաց եբրայեցւոցն, յաւել իւրում այսպէս:
10բ-120բ [Մեկնութիւն Մատթէ ի] – Գիրք լինելոյ Յիսուսի Քրիստոսի՝ որդւոյ Դաւիթ. Այսու փոքր բանիւ փակեաց... այլ ինքն է աղբիւր բարութ[եան]*/// (վերջը՝ թափուած):
*Ծնթ. Ընդօրինակուած ձեռ. 2686ից, որի եղծուած, անընթեռնելի հատուածներն այստեղ նշուած են բազմակետերով: Ձեռագիրն օգտագործուած է հետեւեալի մէջ՝ Անանիա Սանահնեցի, Մեկնութիւն Աւետարանին Մատթէի, աշխատասիրութեամբ՝ Յակոբ Քյոսէյեանի, Սուրբ Էջմիածին, 2007:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին, նոտրգրով՝ «Անանիա վարդապետի Սանահնեցւոյ / Մեկնութիւն Մատթէոսի Աւետարանին / (20)», Պհպ. Ա.՝ կանաչ թանաքով նոտրգիր «N (ջնջած) 93, Մեկնութիւն Յովհաննու (ջնջած, ուղղած՝ Մատթէոսի) Աւետարանի ի Անանիայ վարդապետէ Սանահնեցւոյ», սեւ թանաքով՝ 179/2859, «ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Պհպ. Ա. սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝ «[Печать Ахалцыхской градской полиции]». հմմտ. ձեռ. 2687, Պհպ. Բա:
2860
ՌՄԾԶ. – 1807 |
ԹԵՐԹ՝ 143. չգրուած՝ 122աբ, 140ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-Էx20 (Ա՝ 22, Է՝ 21): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ եւ «CEA»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32x22,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (28.5x19.5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (1աբ, նմուշ՝ 1ա), նոտրգիր (1բ-138բ, նմուշ՝ 81ա), շղագիր (140բ-2բ, նմուշ՝ 141ա): ՏՈՂ՝ 26 (շղագիր), 39-41 (նոտրգիր): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ ձեռագրի թղթից, չգրուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա, Բ՝ սկզբից)՝ ձեռագրի թղթից, չգրուած (Բաբ):
Նմուշ 1ա
Նմուշ 81ա
Նմուշ 141ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, տեղ-տեղ թափուած, Ա. փեղկի ներքին կողմում կազմի կաշուի վերին եզրը տախտակից անջատ, աստառն ընկած. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, գիրը՝ ջնջումներով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 1ա-136ա [Ներսիսի Լամբրոնացւոյ Մեկնութիւն Սաղմոսաց]
Տե՛ս ձեռ. 990, 8ա-730բ. Նխ./չիք: ա-բ/չիք: գ/1ա-51ա: դ/51բ-97ա: ե/97ա-136ա (գրչից՝ 132բ, ձախ լուսանցում. «Մէկ տուն պակաս է»): զ-ը/չիք: Յիշատակարան հեղինակի/136ա:
2. 136բ-8բ Աղօթք Ամբակումայ մարգարէի երգով. զբոլոր գուբղայս ի դէմս խաչելութեանն է [Բան]. Տէր զլուր լուայ եւ երկեայ – Այս աղօթք է, զոր մատոյց նա առաջի Աստուծոյ... ի լուր զարհուրական պատմութիւն, որ զեգիպտացւոցն: Ի վերայ խաչին նետաձիգ եղեւ ի սատանայի գլուխն, ջարդեաց եւ ընկղմեաց յանդունդս*///(չշարունակուած):
*ԾՆթ. Տե՛ս Ներսիսի Լամբրոնացւոյ, Մեկնութիւն սրբոց երկոտասան մարգարէից, Կ. Պօլիս, 1825-6, էջ 149-55:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ ԺԹ. դ., շղագիր. երեքն էլ տարբեր ձեռքերի
1. 139բ [Յաղագս Պիղատոսի եւ կնոջ նորա] Այժմիկ դատաստան է – Լուաւ զայս, բայց ոչ երկեալ... ուստի մնաց ամօթապարտ ըստ ամենայնի եւ երկիւղիւ լի:
2. 140բ-2բ [Քարոզ ի բան]. Ապաշխարեցէ՛ք, զի մերձեալ է արքայութիւնն երկնից Աստուծոյ – Ամենապարզ բնութիւնն ոչ գտաւ... զի զեօթն կորուսեալ պարգեւս:
3. Կազմի Ա. փեղկի միջուկին՝ [0րինակ նամակի] – Զի թէպէտ կարի [ի]մն յանդգնութիւն է... ոչ մնաց թագուցել միակն (՞) ի յայտ մեծ տերութեան քում:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
51ա Զբազմամեղ գրող սորին զՄխիթար սեւաւորն եւ զծնօղսն նորին հոգեւոր եւ մարմնաւոր, եւ զՄկրտիչ վարդապետն, որ զնիւթ գրոցս պատրաստեաց՝ աղաչեմ յիշել առ յոյսն բնաւից Աստուածն ամենից, զի եւ նա յիշեսցէ զձեզ յիւր արքայութեանն երանաւէտն ձայնիւ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
136ա Ի ՌՄԾԶ. (1807), նոյեմբերի ԺԶ. (16) շնորհիւ Սրբոյ Հոգւոյն զսկիզբն արարի գրելոյ զՄեկնութիւնս երից կանոնացս այսոցիկ, յաւուր ուրբաթի, յամսեանն վերոյ գրեցելոյ, եւ շնորհիւ չարչարանաց Տեառն մերոյ յաւարտեցաւ ի ԺԳ. (13) մարտի, ի նոյն աւուր ուրբաթի: Շնորհիւ կենսատու խաչի, Տէ՛ր, պահեա՛ զամենայն հաւատացեալս ի քեզ ի կամս ողորմութեան քո, եւս առաւել զայնոսիկ՝ ընթեռնուն զսա. եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1ա (ստ. լս., ԺԹ. դ., շղագիր) Անապատին Ծաղկոցաց Գանձակու:
2. 143ա (ԺԹ. դ., շղագիր, հայատառ հին սլաւոներէն) Ազբուկի վետի շլաշօլ տօբրոյ եստ ժւէտէ զէմլա իժէ ի գագոյ լուտի մսլետի նաժ օն պակոյ ըսցի ըսլով տվէրտօ ու փէրթ խէր ցի զէրք շա զչա եսերի եաթ է եու եայ քիտա իժիցայ:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին, նոտրգրով՝ «Ներսիսի / Լամբրոնացւոյ / Մեկնութիւն / սաղմոսաց / (3.)», մէջքին փակցուած այլ թերթիկին՝ «6»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա. փեղկին՝ նոտրգրով դժուարընթեռնելի չկապակցուող տառեր, Ա. փեղկի միջուկին՝ (նոտրգիր) «Իսկ հայրախնամ սիրով գթամ ի քեզ թեպէտ բազում դարն առաջին ապականեալ, զի սուրբ, անսուրբ միմեամբ շաղեալ», «արդարն չէր, զի ի չարէ», «Դառ, բայց բառ», նաեւ՝ զանազան խզբզոցներ, թուեր, Պհպ. Աա՝ նոտրգիր. «Ի ձեր», (շղագիր) «Եւ մայրաւ է, եւ մայրաւ է», «204/2860», շղագիր «ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս» Պհպ. Աբ՝ «Զի սիրտք նոցա խոտորեալք են, եւ սուր է ի շրդուն նոցա», 49ա՝ «գրչափորձութիւն», 139ա՝ «Հասցէ գիրըս ի», 142բ՝ դժուարընթեռնելի «Օ, եղբարք սիրեցեալք, մեծ է///», 143ա՝ «խունկ ոչ բուրէ ի բուրվառի», «Մարտիրոս սուրբ նահատակ, որի սրոյ մահուամբ կատարեցայ ի բպ», դժուարընթեռնելի՝ «Բայակամ Կիրակոսեանց, ցանկութիւն բարեացակամ արասցես», նաեւ՝ ռուսատառ անընթեռնելի գրութիւն, զանազան նշումներ, ռուսատառ այբուբեն, 143բ՝ (նոտրգիր) «Ամենայն գիրք ի վերուստ են իջեալ, ամենայն խօսկ նոցա, յԱստուծոյ սեպականեալ: Ապաշխարեցէ՛ք, զի մերձեալ է արքայութիւն», Բ. փեղկի աստառին՝ (նոտրգիր) «Յունիս», զանազան գծեր:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 138բ՝ 2 մարդու պատկեր՝ մակագրութեամբ՝ «Ղուկաս դպիր, յունիս ամսոյ»:
2861
ԱՍՏՐԱԽԱՆ |
ՌՄՀԲ. – 1823 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Գաբրիէլ Պատկանեանց:
ԹԵՐԹ՝ 138 (գրչի էջակալում՝ 1-110, որ է՝ 2ա-56բ). չգրուած՝ 1բ, 119բ: ՊՐԱԿ՝ 1-13x12 (1, 5՝ 11. 2, 6, 7, 10՝ 10. 11՝ 9. 13՝ 7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. սպիտակ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագակիր երկգլուխ արծիւ, «1821» եւ «Ф Д Я»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32.5x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (29.5x16.5. սահմանագծուած մատիտով): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 47ա): ՏՈՂ՝ 32. գծումները՝ ճնշումով: ԿԱԶՄ՝ բաց եւ մուգ շագանակագոյն խայտաբղէտ հէնքով ծաղկաթուղթ, մէջքը եւ անկիւնները՝ բաց շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. սպիտակ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (Բ. փեղկի կազմաստառ)՝ «Ф Д Я». լուսանցակողերը կապոյտ եւ կարմիր ցայտկէն:
Նմուշ 47ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը քերծուած, պատռուած, տեղ-տեղ՝ առաւելապէս արտաքին եզրերը՝ մաշուած-թափուած, մէջքի եւ անկիւնների կաշին մաշուած, քերծուած, մէջքի վերուվարի կաշին մասամբ թափուած. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-56բ Նուագարան, Երգ երգոց. օրհնութիւն օրհնութեամբ գերիմաստ արքային Սաղոմոնի՝ որդւոյ Դաւթի թագաւորի Հրէաստանեայց, բացատրեալ տաղաչափական եղանակաւ ի հրաշաքարոզ Պետրոս վարդապետէ Նախիջեւանցւոյ Բերդումեան Աղամալեանց՝ ոսկիաբան մեկնչէ աստուածային տառից, սքանչելի բանահիւսութեամբ
1. 2ա-16բ Նուագարանն անուանեալ Յիսուս փեսայ, երգաբանեալ ի Պետրոս հրաշաքարոզ վարդապետէ Բերդումեան, ի տեսութիւն բանից Երգոց երգոյն Սօղոմոնի, համառօտ բացատրութեամբ չափաբանեալ
ա. 2ա-3բ Գլուխ առաջին – Յիսուս փեսայդ եկեղեցւոյ / լո՛ւր զաղաղակ իմոյս հոգւոյ... առիթ լիցի քոյդ խուսելւոյ:
բ. 3բ-5ա Գլուխ երկրորդ – Յիսուս փեսայ ծաղիկ դաշտաց / գոլ քաղելի համայն ազգաց... զի զմիտ միայն սիրտ իմ խնդրեաց:
գ. 5ա-7ա Գլուխ երրորդ – Ո՜վ օրիորդք իմ փեսայի, / լուարո՛ւք դիպուածս աղէտալի... զի եւ փառացդ հասից մշտի:
դ. 7ա-9ա Գլուխ չորրորդ – Փեսայն կազմեալ ընդ իւր անձին / գահաւորակ զեկեղեցին... զի տունկս առ մէջն զարգասցին:
ե. 9ա-11ա Գլուխ հինգերորդ – Շնորհազարդ հարսն անապական, / երախտագէտ արդարաբան... խորին խորհուրդ յայսյառեացն:
զ. 11ա-2բ Գլուխ վեց – Եղբօրորդին իմ բարերար / հեթանոսաց էջ ի կաճառ... հանել մշակս, հնձել իսպառ:
է. 12բ-4ա Գլուխ եօթն – Ի սոմնացիդ զինչ դիտէք մեր, / որ մեզ եղեւ բանակաբեր... յաստուածաշունչ ի գանձէդ մեր:
ը. 14ա-5բ Գլուխ ութն – Աստանօր հարսն փառաւոր, / ի փեսայէն պսակաւոր... խօսեալ դառնայ ցարքայն նոր:
թ. 15բ-6ա Զհամբարձմանէն. գլ. 9 – Արդ, բարձրացի՛ր, մե՛ր թագաւոր / ի յշտեմարան քո երկնաւոր... գալ ի վախճան երգոյս բոլոր:
ժ. 16աբ Ձայն հարսին առ փեսայն. գլ. 10 – Համբուրեա՛ զիս, փեսա՛յդ հոգւոց, ի բերանիցդ համբուրից / զի բարի է ստինք շնորհացդ, քան գինիս այս մրրալից... Յիսուս երեւիլ քեզ, երբ եկից:
ժա. 16բ Ձայն փեսային առ հարսն. [գլ. 11] – Պայծառացար, ո՛վ աղաւնի իմ միակ, / գեղեցիկդ ի կանայս, եդեր ի գլուխդ զաստեղայեռ սուրբ պսակ... որով լցեալ պարարեսցի սիրտ իմ զոր, / գեղեցիկ, գեղեցիկ ես մերձաւոր:
2. 16բ-24ա Ողբ ասելի ապաշխարօղ մեղաւորաց, երգելի ի նոյնոյ ի վերայ ողբոց սրբոյն Էրուսաղեմի
ա. 16բ-8բ Գլուխ առաջին – Յիսուս փեսայ իմ սիրական / յոր հարսնացայ յօր փրկութեան... վասն այն հայցեմ նոցա տուգան:
բ. 18բ-20ա Գլուխ երկրորդ – Դուստր Սիօնի հարսն իմ հոգին, / իբրու պայծառ բոլոր լուսին... զինեւ մեղաց զօրք պարառին:
գ. 20ա-1բ Գլուխ երրորդ – Աստուած հզօր յիս նկատեաց / յաղքատութիւն իմ խնայեաց... հալածեա՛ զայնս քոյդ երեսաց:
դ. 21բ-3ա Գլուխ չորրորդ – Զիարդ շլացաւ ոսկիս պայծառ / ոսկիաթագ հոգիս կայտառ... փորձ առելով զքոյդ իսպառ:
ե. 23աբ Ի վերայ աղօթից սրբոյս զուգաոտք, որոյ բանից եւ անցք աշխարհիս մերոյ արեւելեան եղեւ զուգորդ – Զանցս մեր անձանց արդ, Տե՛ր, յիշեա՛, / մեր նախատինս տե՛ս եւ նայեա՛... որ խրատու ձեռնակարկառ դիտես ածել ի փառս անճառ:
– 23բ-4ա Առ բարեմիտ ընթերցօղս – Ի վախճանի երկուց ոտանաւորացս զերիս ունիմ ծանուցանել... արդ, այսչափ ինչ գիտացել՝ ո՛ղջ լե՛ր Տէրամբ. ամէն:
3. 24ա-55ա Նորին տաղարան
ա. 24ա Երգ աղերսախառն ի մուտ նոր տարւոյն – Ի գալ տարւոյն հին կատարած / գոհանամ ես զքեն, Տե՛ր Աստուած... հասո՛ քոյին անճառ փառաց:
բ. 24բ Երգ առ Տեր Աստուած – Ամենասքանչ խոր էութիւն՝ անքննին եւ անմատոյց / ի բաղազանութեան էից դու միայն եւեթ էակ... որով առ տեսութեանդ անճառ գտայց արդէն յոյս ունակ:
գ. 24բ-5ա Երգ առ Հայր Աստուած – Պատճառ ես դու հանուրց էից եղելոց / այլ եւ սկիզբն միածնիդ, որ քո ի ծոց... ի ձայն բարձր ի վեր, առ քեզ հոգւով աղաղա՛՛:
դ. 25աբ Երգ առ Որդին միածին – Իմանալի ջրոյն բղխումն անսպառ / ուրախարար բաժակ յստակ եւ անխառ... բղխեա՛ ինձ, Տէ՛ր Յիսուս, զաղբիւր ջուրց կենաց:
ե. 25բ Երգ առ Հոգին Սուրբ աղերսաբար – Պանծալի եւ սուրբ աղաւնի / մարդկան ազգի դու ընտանի... ի բո[ր]բոքեալ զսէր հոգեւոր զքեզ աղաչեմ:
զ. 25բ-6ա Երգ առ սուրբ Երրորդութիւն աղերսաբար – Պայծառ արփիդ հասարակաց Երրորդութիւն, / Հայրդ՝ ակն, Որդիդ՝ լոյս, Հոգիդ՝ ջերմութիւն... խօսիլ արժան զառարկայից ներկայ նիւթոցս:
է. 26աբ Ողբ ի դիմաց Ադամայ – Պայծառ արփւոյդ ի պատկեր հողս ստեղծայ / ոհ ստեղծայ, աւաղ, / յոլովամեղծ շնչով օձին առ եղծայ... օտարանալս, որք ի քէն, Տէ՛ր փառաց, ո՛հ, Տէ՛ր փառաց, աւաղ:
ը. 26բ Ողբ Ադամայ վասն ելիցն ի դրախտէն – Ի յանսահման խնդութենէդ ելեալ արտաքոյ, աւաղ, / նժդեհացեալ յարահեծեմ բիւր կարեաց ներքոյ... զի պանդխտութիւն իմ եղեւ:
թ. 27ա Ողբ ըստ Ադամայ աղերսական – Ի հզօր աջոյ Հօրդ անեղի ի հողոյ ստեղծայ / ի տիպ փառաց ճառագայթից եւ կերպագրեցայ... յազատ իմ կեանս արա՛ գերեդարձ:
ժ. 27աբ Բաղձանք առ վերինն Սիօն – Պարտաւորիս հանդէպ հնչեալ ձմեռնաբերն այն հիւսիս, / զեռանդագին անձն իմ պաղոյց, սառնացուցեալ բոլոր զիս... զի մի՛ ահաբեկ առնուցոյր առիւծագոչ դեւն զիս, դեւն զիս:
ժա. 27բ-8ա Յորդորանք առ արքայութիւն, ստորագրական սահմանաւ – Արքայութիւն է մարգարիտ, / լե՛ր դու խնդրօղ այնմ ճշմարիտ... ընկեա՛ զհոգդ առ Տէր Քրիստոս, այնու ստացի՛ր, ուրախացի՛ր:
ժբ. 28աբ Երգ աւետեաց սրբոյ կուսին, երգելի ի տես պատանեկութեան – Ի յանսահման Էէն սահմանեալ յառաջ,/ մինչ չէին ածեալ էքս յանէից յառաջ... չառնել անտես զՊետրոս՝ ծառայս իւր խոտան:
ժգ. 28բ Ներբողեան առ սուրբ Աստուածածինն – Պայծառ կուսիդ ձօնեմ ներբօղ, / գեղմն մաքուր ընկալեալ ցօղ... յարփիդ ի սուրբ եհար խորան:
ժդ. 28բ-9ա Երգ աւետեաց ծննդեան Տեառն – Այսօր երկիր խաղաղացաւ, աւետիս, / որ յԵվայէ վրդովեցաւ, աւետիս... զի ծնար դու զՀօրն մեծին, աւետիս:
ժե. 29բ Շնորհակալութիւն զՀօրէ եւ զՀոգւոյն սրբոյ՝ զառաքողաց Բանին – Ամենախնամ Հայր գթութեանց, Տէ՛ր Աստուած իմ հոգեսէր, / քեզ հանապազ զգոհութիւն վերերգեսցէ բերան մեր... զի լոյս ցուցար հեթանոսաց առ, որ հոգւոյս ակն ըղձայ:
ժզ. 29բ-30ա Երգ ծննդեան Քրիստոսի, որպէս առաւօտ լուսոյ – Աստղ առաւօտու, արեգակն արդար, / այսօր մեզ ծագեալ... քաւել զմեզ եկեալ, քաւեա՛ զերգաբանս:
ժէ. 30բ Առ մայրն սիրոյ սիրածին – Աստուածածին՝ մայր տարփման, / սէր է, սէր է մայրդ սիրոյ... դիել զստինդ ինձ ո՞ տայր, գեղե՛՛:
ժը. 30բ-1ա Երգ մկրտութեան Քրիստոսի – Այսօր ի ջուրն Տէրն խոնարհի, աւետիս, / ջուրբ լուանայ զմեղս աշխարհի, աւետիս... սպան՝ հատեալ զգլուխն ընդ տտան, աւետիս:
ժթ. 31աբ Առ սուրբն Յօհաննէս երգեալ ի համբակութեան – Ի սկզբանէ ընտրեալ յԷէն, / բանականաց դու ի սէռէն... տացուք միշտ փառս վայելչապէս:
ի. 32ա Երգ ի տօնի ճգնաւորաց – Պարք սուրբ արանց տեսականաց, որք զաշխարհէ ամբաստան, / ի բազմանց փախեալ դիմէն առ քեզ անքոյթ մենաստան... եւ յանջրդի անապատէն թռեայց յանապատդ ապատ, ամբոխեալ եմ վերայ:
իա. 32աբ Երգ ի տօնի զինուորաց – Պարծանք համայն զինուորաց, զօրագլուխ հաւատոյ, / որ զինեցեր զզինուորս զինու խաչին խորհրդոյ... որով չարին պարանոցի ոտն իմ լիցի յարակայ:
իբ. 32բ-3ա Երգ աղերսական Տեառնընդառաջին – Պտուղ լուսոյ յեսսեան բուսոյ շառաւիղեալ ծագեցար, / իսկ ութօրեա սիրով կրից սուր կրեալ թլպատեցար... թողեալ զոր կանս ձգեալ առ քեզ կապանօք սիրոյ քո նոր:
իգ. 33ա Լուսինեակն հառաչէ ի ձմեռն առ վարդապետն, որպէս Սիմէօն, որ հառաչէր առ գալուստ օծելոյն – Վասն քո գերիս, ով թագաւոր ծաղկանց անուանեալ, սէ՛ր իմ, / յարաժամ գոչեմ, աղաղակեմ լալով կականեալ... երբ առ որակիցիս աչաց իմոց բոսորգունեալ:
իդ. 33աբ Երգ Բարեկենդանին – Պայծառ արփին արդ բարձրացաւ, / Հալման սառին ժամ է արդէն... քաղցրաբառին ժամ է արդէն:
իե. 33բ-4ա Դաւանութիւն հաւատոյ ի տօնս սրբոց հայրապետաց – Պարուց սրբոց հայրապետաց, որք զինու քո վառեցան, / ընդդէմ ջոկից հերձուածողաց ախոյեան հանդիսացն... մի՛ ոք օժտեալ ելցէ արտաքս՝ լինիլ հուգւոջ գայլակուր:
իզ. 34ա Երգ բարեկենդանի – Ի հայրական ծոցոյ ծնունդ, Տէ՛ր Յիսուս, / որով հրճուին հրեշտակաց գունդ, Տէ՛ր Յիսուս... բարեաց պատճառդ յաւէտ երգել, Տէ՛ր Յիսուս:
իէ. 34աբ Դարձ առ Աստուած, ի բազմանց անցաւոր աշխարհիս – Պատաղելով ներ զբաղմանց, փշահեղձոյց թառամեցար անձն իմ, / հետեւելով ունայնութեանց, հողմահալած երեւեցար անձն իմ... զի Տէր ընտրեալ զքեզ իւր արար անձ՛՛:
իը. 34բ Ապաշաւ զկնի թռուցման առթին անզգուշաբար, ի խնդրոյ Յովսեփայ վարդապետի – Յանկարծ բերին եղկելոյս մի աւետիս, / թԷ աղաւնոյ մի ազնուի նըշանիս, <նշանիս>... շարժեսցէ զՏէրն իմ տալ զընտիրս աղաւնեաց, որոց համար՛՛:
իթ. 34բ-5ա Տէ՛ր, ընկերել ինձ փութա – Միայնութիւնն ոչ է բարւոք, սէ՛ր իմ Յիսուս, / հաստատեցար զմարդն ընկերօք... ե՛կ, լե՛ր ընկեր հոգւոյս հապճեպ, այսպէս իմ՛՛:
լ. 35ա Երգ ապաշխարութեան խոստովանաբար – Եկ, Տէ՛ր Յիսուս, ողորմեա՛ ինձ, / ողորմութեան ժամ է արդէն... ե՛կ խաւարեալ աչաց իմ լոյս, ողորմութեան ժամ է:
լա. 35բ Երգ յուսադրութեան ծանր մեղաց(=ւ)որաց – Ուրախացի՛ր, անձն իմ, ընդէ՞ր տրտում ես, / զի երեսաց իմոց փրկիչ Աստուած է... զբերան քո հառաչանօք առ նա բաց, զի երեսաց՛՛:
լբ. 35բ-6ա Յառաջին կիւրակէին Մեծի պահոց. զԱդամայ ստեղծման երգն ասա՛ եւ կամ զերգ մոլորեալ ոչխարին, որ հետեւի – Մոլորեցայ որպէս ոչխար կորուսեալ, / խնդրեա՛ զծառայս քո, մի՛ թողուր կորուսեալ... գոչէ լալով առ քեզ Պետրոս վարդապետ, զի զպատ՛՛:
լգ. 36ա Ի սկզբան Մեծի պահոց / լուա՛ զսիրտդ ի չարեաց քոց, / թեքեա՛ զուշ քո անպարտաւան, / ըզմեղս քո լե՛ր խոստովան: / Միտ դիր Մեծի Տեառն առակին, / գոչեա՛ հանգոյն անառակին. / Երկրորդ կիւրակէին ձայն անառակին – Մեծամտեալ ես ի յանձն իմ վիսացայ, / ամռ Հօրդ բարւոյ կեալ ապահով չկամեցայ... առ անառակս դիմեա՛ գթով հայրական: Մեղա՛՛:
լդ. 36աբ Աղերս մեծատան – Ամենատէր եւ մեծանուն, / ’ր արարեր զիս մեծատուն... գերագոյն են քանզի բանք քո, յարուցելոց վկայութեանց:
լե. 36բ Վտանգ հոգեւոր նաւոյս ի բերմանց կենցաղոյս – Ի մէջ մեղաց ծուու նաւորդս դիպեցայ ամեհի ալեաց, աւաղ, / որ զնաւակս իմ անձնաւոր ուժգնակի բաղխմամբ քայքայեաց... ըստ անուանակցիս ձեռն տուեալ, յընկղմանէս առ քեզ վերած:
լզ. 37ա Չորրորդ կիւրակէի ի վերայ տնտեսին – Ամենակալ, ամենատէր եւ տիրապէս մեծատուն, / որ կացուցեր ի մէջ տան քո գոլ ինձ տնտես գերարթուն... զի ի լուծել տնտեսութեանս տարցեն զիս անդ, նոքա ուր:
լէ. 37բ Հինգերորդ կիւրակէի ի վերայ դատաւորին անիւրաւութեան – Դատաւոր անաչառ եւ արդարադատ, / Անխաբ եւ անկաշառ յիրաւունս հաստատ... կատարել զիրաւունս ըստ գործոց անձն իւր:
լը. 37բ-8ա Գովեստ Խոր Վիրապին – Իմ հոգեւոր սրբոյ հոր, սրբոյ աղօթարան Վիրապ Խոր, / զոր շնորհեցեր մեզ այսօր պարգեւ նոր... դու ծագօղ մեզ աստղ արփայ գեր ռեմփայ:
լթ. 38ա Երգ Ծաղկազարդին – Պետ եւ իշխան թագաւորաց, / նստեալ ընդ Հօր յաթոռ փառաց... խաչիդ հզօր գաւազանաւ:
խ. 38աբ Աղերս առ Աստուածամայրն – Պտուտելով նաւակ հոգւոյս պտուտի, սէ՛ր իմ, պտուտի, / ի կենցաղոյս ծով պատելով ներ պատի, սէր իմ, ներ պատի... որ ի ծով այս աշխարհի շինեաց տապան զեկեղեցի:
խա. 38բ-9ա Ողբ Աստուածածնին վասն Որդւոյն յամեցման – Ես ունիմ ինձ մէկ սիրելի, որում ոչ գոյ համեմատ, / ո՛չ ի յերկինս, ո՛չ եւ յերկրի, զի է էից անբաղտադ... կամ դառնալ յիս ոչ կամի, ոչ գի՛՛:
խբ. 39աբ Աղերս Տիրամօրն առ Գաբրիէլ – Էմմանուէլն բնութեամբ հսկօղ եւ արթուն, ո՜հ եւ արթուն, / Յիսուս փեսայ միածինն իմ սէր անուն... ե՛կ, բարեկամ, զարթո՛ զաչս իմ ի քնոյ:
խգ. 39բ-40ա Երգ ի վերայ խաչելութեան Տեառն – Պայծառապէս Աստուծոյ Հօր արդարութիւնն երեւի, / քանզի արդար սուրն զարթնու ի վերայ այս մեծ հովուի... զորոյ հոսումն արեան ըմպօղ հոգի ի կեանս սնանի:
խդ. 40ա Երգ նեղութեան – Պաղատելով հայցեմ ի քէն, Տէ՛ր փառաց... նովին սիրով շարժեալ սիրել զատելիս, ներեա՛՛:
խե. 40ա-1ա Երգ աւագ ուրբաթի. որպէս Առաւօտ լուսոյ – Աստուած իմ Յիսուս, / արարիչ հոգւոյս... քառաթեւիւ քով քաւեա՛ զերգաբանս:
խզ. 41ա Աղերս առ խաչեալն Յիսուս – Դիմեմ առ քեզ խոցեալ հոգւով, ճարտարապե՛տ բժշկաց, / զի հակառակ հոգւոյս մարմինս աւա՜ղ պէս-պէս աղտիւք զիս գերեաց... եւ ես մարմնով աշխարհի, գթա՛ յիս Տէր:
խէ. 41աբ Երգ վկայութեան խղճի մտաց – Ըստ անկելոյն Երիքովի յուղի ռահ, աւաղ, աւաղ... զի անառակն խրախճանակից Հօրն արար, Հօրն արար:
խը. 41բ-2ա Երգ հրաշափառ յարութեան աղերսակերպ – Պայծառ արփիդ արդարութեան, որ ի մարմնի ծածկեցար, / նովին մարմնով վասն իմ խաչեալ ի շիրիմ խոնարհեցար... պայծառ տեսոյդ ըղձանամ, խանդակաթ եմ սիրով, Տէ՛ր Յիսուս, եր՛՛:
խթ. 42ա Դարձեալ երգ Յարութեան – Այսօր ի սէր հարսիդ սուրբ փեսայն փառաց, / ուրախ լե՛ր եկեղեցի մտեալ ի դառնագոյն ծով չարչարանաց... ուր եկեր իբրու զմեղրն զաւարն յարութեամբ, ու՛՛:
ծ. 42աբ Իղձ փեսային առ եկեղեցի ի տիպ աղաւնոյ – Պայծառատես չքնաղադէմ ազնիւ թռչուն իմ գերապանձ, / ներ գովելեաց մի միայնակ հոմասեռից քոց գերազանց... ե՛կ սիրելի իմն, գեղեցիկ աղաւնի, զի՛՛:
ծա. 42բ-3ա Երգ փառաւոր համբարձմանն – Քո սուրբ, անճառ տնօրենութեամբ, որ ի յերկնից քո ելեալ... ի գլխոյ նանիրաց նստեալդ յաջմէ Հօր միա՛՛:
ծբ. 43ա Երգ Հոգւոյն Սրբոյ գալստեան – Ի հին աւուրց սուրբ աթոռոյն յորդ գետ հրեղէն, / թրծեա՛ զանօթս ախտատամուկ եւ կաւեղէն... ծածկեալ սիրով մեղաց իմոց ըզբազմութիւն:
ծգ. 43աբ Տաղ ծննդեան Քրիստոսի՝ Տեառն մերոյ – Ի քիմս հոգւոյն անմահութեան հուրն ի տրախդէն արդ բուրեցաւ, աւետիս, / քանզի ծաղիկն ի յարմատոյն յԵսսեա այսօր երեւեցաւ... որ եւ հարեալ զպատկեր չարին մեզ թագաւոր արձանացաւ:
ծդ. 43բ-4ա Ի խաչվերացին յանդիմանութիւն խաչելոյն – Սիրով սիրելւոյդ Որդի մարդոյ բանս Հօր կոչեցայ, / աւաղելի, ոհ, աւաղելի ոհ, բանս Հօր կոչեցայ... զմահ յանձ առի:
ծե. 44ա Երգ ըղձման առ հաղորդութիւնն – Յիսուս անմեղ գառն Աստուծոյ, / բա՛րձ զմեղս իմ ճաշակմամբ քոյ... կենդանացո՛ ձագս քո յարեան:
ծզ. 44աբ Երգ փափագողաց առ Յիսուս – Նորոգ ինձ աւետիս բերէ՛ք զՏեառնէ իմմէ Յիսուսէ... յաւիտեանն Տէր սիրօղն է զիս, աւ՛՛ դուք:
ծէ. 44բ Երգ վկայութեան խղճի մտաց վասն իմ անձին – Ըստ անկելոյն յԵրիքովի, աւաղ, աւաղ... զի անառակն խրախճանակից Հօրն արար, Հօրն արար:
ծը. 44բ-5ա Երգ աղերսախառն յաւուրս երաշտութեան – Ամէնողորմ գթած Հայր մեր, / լո՛ւր քաղցրութեամբ զաղաչանս մեր... շնորհեա՛ զանձրեւդ ի լիութիւն, բառնալ զսով եւ զսղութիւն:
ծթ. 45ա Յաւուր նեղութեան – Ամենախնամ Տէ՛ր երկնաւոր, / հայեա՛ց ի յազգս անթագաւոր... զի առ նեղեալքս լցցի քո բան, եղէց առն նմա ի նեղութեան:
կ. 45ա Երգ վարդապետաց – Վարդապէտք սուրբք հոտաւէտ վարդ, / եկեղեցւոյն Աստուծոյ զարդ... իսկ մեղաւորք ծառայք երկնամեռք, սոդոմական խնծորաբերք:
կա. 45բ Երգ վերացման Սուրբ Խաչին – Պարծանք համայն քրիստոնէից, / կանգնեալ ի գլուխ եկեղեցեաց... զի ես աթոռ Տեառն ամենից, հանգոյն քառակերպին փառաց:
կբ. 45բ Ողբ Տիրամօրն առ խաչին, որ գրէթէ այսպէս ասէր ի լալ իւրում – Վա՛յ ինձ, որդեակ, կուրաց լուսածագ, / զի՞արդ այսօր ետուն քեզ ապտակ... ի խաչին, զի՞արդ զքեզ տեսի:
կգ. 46ա Ձայն Յիսուսի առ գերիմաստ Պետրոս վարդապետն Նախիջեւանցի, որ ասաց ի յետին հիւանդութեան իւրում՝ ի մահճի, եւ գրեաց 0շականցի Գրիգոր վարդապետն – Պետրոս անուանակիր մեծ աշակերտիս, / է՞ր ես ինձնէ հեռանալիս... գիտեմ խոստովանիս, թէ սուտք են համայն: Էրես, էրես, ըղձիւ աշխարհ մնա:
կդ. 46ա-7բ Երգ ասացեալ ի համբակութեան – Առ քեզ դիմեմ հառաչանօք անդադար, / առ եղկելի ծառայս գթա՛ տիրաբար... ի փառաւորել զմի տէրութիւնդ եռանձնեա՛:
կե. 47բ-8բ Խրատ առ նորնծայ կրօնաւորս, ասացեալ ի համբակութեան – Աստուածային հոգւոյն տաճար կազմել զհոգիդ մինչ ցանկացար... խոնարհութիւն պատուական զյետեւօղս յաւէտ ինքեան, հանէ ի փառս անճառական:
կզ. 48բ-9ա Ճիհանի ալէմ, հեպ պանապաքպ, փէրփտաշ օլունուզ, ազսամ աղզըմը, սէօյլէսին տիլիմ, շէքվամ քէնտիմտէն, ռէպպիմ ռահմէյլէ, ռէպպիմ ռահմէյլէ, ռէպպիմ ռահմէյլէ (Հայատառ թուրքերէն) – Կիւնահ խրսըզը, պուլտում պէլամը... էօլում ուքուսում վէափիլ հաքիմ րէպպ՛՛:
կէ. 49աբ Գովեստ սրբոյն Սաղիմայ – Պարծանք համայն դու քաղաքաց, / մեծ արքային աթոռ փառաց... ի ծոցդ գթածաբար, մա՛յր հոգեծին իմ շնորհազան:
կը. 49բ Երգ սրբոց աւետարանչաց – Պաղպաջաբուղխ եդէմ տանէ, աւետեաց ջուր, / ի քաւառջս բաժանեցիք դուք գետք մաքուր... կանգնեալ հանդէպ պաշտէ զխաչեալ Տէր մեր ինեւ:
կթ. 49բ-50ա Երգ սրբոց առաքելոց – Պայծառ արփիտ ջերմ լուսաբեր, / առ հոլովեալք ընդ տիեզեր... առէ՛ք ընծայ նախկին բանս, այբուբենից տառից կարգաւ:
հ. 50ա Երգ խաչվերացին – Պատիւ խաչին է բարձրագոյն, / ուստի Յակոբ սրբագոյն... զքոյն բերէ խորհուրդ պայծառ, յոր կախեցաւ Աստուծոյ գառ:
հա. 50աբ [Անխորագիր] – Պճնազարդեալ վերին փառօք ես թագուհի գերապանծ, / Իջի ի դաշտն Արարատեան իբր աղաւնի ի բարձանց... վերայկանգնեա՛ կործանեալ քունսդ վերստին լուսանկար, վայ եւ եղուկ:
հբ. 50բ-1ա Երգ Հոգւոյն Սրբոյ, որպէս զնորաստեղծ – Պետ համայնից Հոգի անհուն, / բղխումն Հօր առօղ յՈրդւոյն... այրել սիրոյ աստի կապանս, դիմեալ ի վեր թողեալ զոր կանս:
հգ. 51ա Տաղ սրբոյն Ներսիսի – Պայծառ լուսոյն շառաւիղ, շառաւիղ, / բիւր բարուց քանօն ուղիղ... հանգոյն մեծին Յօհաննու յոյժ նման հոգիահր՛՛:
հդ. 51բ Երգ Հրիփսիմեանց – Ի յարեւմուտս բուսեալ գեղեցիկ շուշան, / ի յարեւելս ցուցեալ մեզ գառնան նշան... յզբաղմանց ճողոպրեալ թոռնիկս առ քեզ տա՛ր, ի գոյն կարմիր եւ սպիտակին:
հե. 51բ Երգ սրբոյն Գրիգորի ելիցն ի վիրապէն – Այսօր նոր արեւ ծագեալ ի նորահրաշ Խոր վիրապէն, / փարատեաց կռապաշտութեան զխոր խաւարն ի հայկազնէն... ըսպառեաց զհոտ կռոց յաբեթական ազգուտակէն:
հզ. 51բ-2ա Երգ եկեղեցւոյ – Այսօր նոր դրախտ տնկեցաւ ի փշաբեր անդաստանին, / որ կենաց պտղով ելից զաշխարհս ամէն Հայաստանին... մեզ յարմարեալ ըստ ձեւոյն, յոր հոգւոյն ետես:
հէ. 52ա Երգ Սրբոյն Էջմիածնի – Էջմիածին մայր մեր դուստր է Սիովնի, / գերազանցեաց զմայր իւր լեալ յոյժ գեղանի... վասն այն իղձ իմ ի գով րաբունիք հիմանց շարժին:
հը. 52աբ Երգ վերափոխման սուրբ Աստուածածնին – Պայծառացեալ հոգւով սուրբ կո՛յս, Աստուածամա՛յր տիրածին, / ի յաւանդումն հոգւոյդ պատիւ, էջ յերկնից քոյդ միածին... առ որ եւ իմ վերաթեւիլ անձըն Հոգւոյ ելանէ, բարեխօս լե՛՛:
հթ. 52բ Երգ Վարդավարին – Պետդ վերնոյ հրահանգիլ զմեզ խոնարհեցար առ ի ստոր, / աւետաւոր քարոզութեամբ պարգեւեցեր նոր... եւ վայելել դէմ յանդիման զԵրրորդութիւնն:
ձ. 52ա-3ա Երգ մարգարէից – Պետութեամբ Սուրբ Հոգին փառաց, / գոլ մարգարէ զձեզ հաստատեաց... շարժեցիք զմեզ ի սէր փրկչին, իբր երաժիշտ քաղցրիկ երգով:
ձա. 53ա Առ Աստուածածինն – Պտո՛ւղ բնութեանս, քաղցր եւ բարի տեսոյդ կարօտիմ, / գտար յայգւոջ մեր աշխարհի սիրոյդ կարօտիմ... ածեալ շնորհօք որդիս առ քեզ շոյտ դու մա՛յր:
ձբ. 53աբ Երգ մարտիրոսաց – Զօրագլխոյն սուրբ հաւատոյ, / ըմբռնեցեալ յանոյշ հոտոյս... բոսորազգեստ արիւնահոս, բարեխօս լե՛ր առ Տէր Քրիստոս:
ձգ. 53բ Երգ սրբոց կուսանաց – Մեծի կուսին դուք մաքուր քոյր, / գեղածաղիկ նարդոսաբոյր... ի ժամ թաղիլն ի հող տապան, լերո՛ւք հոգոյն դուք փաստաբան:
ձդ. 53բ-4ա Երգ ձմեռնացեալ ծերոց՝ առ ի զգաստանալ – Իբրեւ զգետ ժխոր դարիւ ամբարձեալ, / ի մանկութեան գարնան ուղխիւ առյորդեալ... ի նորոգել զհնութիւնդ, զի մանկասցին նման նմա:
ձե. 54ա Երգ եւ աղերս առ Աստուածամայրն – (Հայատառ թուրքերէն) Պիր կեօվէրճին սէն պինազի... Կիւլ էյլէ տույ շուֆի շանի վալ՛՛, Պետրոս իպնուն Քուրթուր ճանի, Քուրթուր ճանի:
ձզ. 54աբ [Անխորագիր] – Գահոյք թամից իսկի գոյին ոգւով գտար, / Երկտուն կրիւք յղկեալ տաճար գոհար... եւ միւսն վկայասէրին որպէս եւ ի բանիցն յայտէ:
ձէ. 54բ [Անխորագիր] – Աղբիւր բացեալ ի տան Դաւթի, / Բացեալ մաքրէ քաւիչ որդի... Ծագող բանն մեզ լոյս, զբանն ի հոգւոյս:
ձը. 54բ Եռակիւնի – Նոր զարդ երկրիտ [Ա]րամեան սիւն... երկնաշունչ րոտմամբ սրտի եւ պերճապէս:
ձթ. 54բ-5ա Քառանկիւնի ուր չորս, Յիսուս բաց յերկուցն: Եւս քառանկիւնի – Յիսո՛ւս իմ սէր, սիրտ իմ, որ իբր հիւսեալ Սինայ, / իբր առ Մովսէս բնակիլ սիրով էջ սուրբ փեսայ... սերտեա՛ ի սիրտս սէր հաստատուն, հաւատ եւ յոյս, / յենուլ ի քեզ սիւն սիրտ ոգւոյս հիւսօղ, Յիսո՛ւս:
– 55ա-6բ Ցանկ գլխոց Տաղարանիս, հանդերձ համարովք երեսացն թղթոց եւ նշանակութեամբ իւրաքանչիւրոց գլխոց, եւս ի վերայ Երգոց երգոյն համառօտ մտօք չափեալ ոտիւք երգ ի Պետրոսէ – Ա. Յիսուս փեսայդ եկեղեցւոյ... ճը. Քառանկիւնի, ուր չորս Յիսո՛ւս, տեսանի բաց յ[երկուց]ն:
– 57ա-60ա Նախերգանք առ աստուածասէր ազգդ իմ. «Ոչ լուցանեն զճրագ եւ դնեն ընդ գրուանաւ, այլ ի վերայ աշտանակի, եւ լոյս տայ ամենեցուն, որք ի տանն իցեն», Մատթէոս, Ե. 15 – Կարողութիւն տեսութեան բերիլ ասի առ իւրն... Յովհաննէս արքեպիսկոպոս Ներսէսեան Հայոց Ռուսաստանու:
Բ. 60ա-119ա [Գիրք, որ կոչի Աղբիւր բացեալ...]
Տե՛ս ձեռ. 2, 12ա-90բ. «Բան առ բարեմիտ ընթերցօղսդ»/ 60ա-3ա: «Յորդորակ»/63աբ: ա/64ա-6ա: բ/66բ-8ա: գ/68ա-9ա: դ/69ա-71բ: ե/71բ-3բ: զ/73բ-4բ: է/74բ-5բ: ը/75բ-7ա: թ/77ա-8բ: ժ/78բ-9ա: ժա/79ա-82ա: ժբ/82ա-4բ: ժգ/84բ-5ա: ժդ/85ա-6ա: ժե/86ա-8ա: ժզ/88աբ: ժէ/88բ-91բ: ժը/92ա-4բ: ժթ/94բ-6բ: ի/96բ-8ա: իա/98աբ: իբ/98բ-9ա: իգ/99աբ: իդ/99բ-100բ: իե/100բ-5բ: իզ/105բ-7բ: իէ/107բ-10բ: իը/110բ: իթ/110բ-1բ: լ/111բ-2բ: լա/112բ-4ա: լբ/114ա-7բ: «Անկիւնաւոր, առ առակսն»/118ա-9ա:
Տե՛ս Աղբիւր բացեալ, արարեալ Պետրոսի եպիսկոպոսի Բերթումեան Աղամալեանց, միաբանի Սրբոյ Էջմիածնի, յառաջաւոր վարդապետութեան Քրիստոսի, Վաղարշապատ, տպ. Ս. Էջմիածնի, 1857:
Գ. 120ա-38բ [Գիրք, որ կոչի Կշիռ արդարութեան]
Տե՛ս ձեռ. 175, 189ա-211բ. ա/120ա: բ/120բ-1բ: գ/121բ-9ա: դ/129ա-30բ: ե/130բ-1ա: զ/131ա-2ա: է/132ա-4ա: ը/134աբ: թ/134բ-5ա: ժ/135ա-6ա: ժա/136ա-8բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
56բ Վախճան Երգոց երգոյն Սաղոմոնի բացատրութեան եւ զանազան երգոց հիւսելոց ի Պետրոսէ աստուածիմաստ վարդապետէ Նախիջեւանցւոյ Բերդումեան Աղամալեանց, որ արդարեւ ըստ բովանդակելոցն ի նմա հոգենուագ երգոց եւ երաժշտական դաշնակութեանց կոչեցաւ արժանապէս Նուագարան:
Ի 1823, ի վախճան ապրիլի, յԱստրախան: Ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածնի աւագ եկեղեցւոյն օրինակեալ, աւարտեցաւ ձեռամբ ստացողիս դպիր Գաբրիէլ՝ Սերովբէ Վարժապետեան Պատկանեանց՝ ուսուցիչ Աստրախանայ հայոց հոգեւոր ուսումնարանի եւ քարտուղար հոգեւոր խորհրդարանի:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին, դժուարընթեռնելի՝ «Պետրոս եպիսկոպոսի / Բերդումեան / Յիսուս փեսայ», մէկ այլ թերթիկին՝ «217», 1ա՝ «217/2861»,«1823/ Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2862
ՏՓԽԻՍ |
ՌՅԶ. – 1857 |
ԳՐԻՉ՝ հեղինակը: ՍՏԱՑՈՂ՝ Գէորգ վրդ. Արամեանց:
ԹԵՐԹ՝ 70+1 (կրկն. թ. 1. գրչի էջակալում՝ 13-137, որ է՝ 7ա-69ա). չգրուած՝ 1աբ, 1դ-2ա, 5բ, 6բ, 36բ, 37բ, 38բ, 51աբ, 52բ, 68բ, 69բ, 70աբ: ՊՐԱԿ՝ 1-6x12 (1՝ 7, 6՝ 16): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. թերթերի վերին ձախ անկիւնում ութանկիւն ճնշադրոշմ. «СУРСКОЙ No 6 ФАБРИКА», կենտրոնում՝ «СЕРГЬЕВА»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 34,8x22: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (29.5x17. սահմանագծուած սեւով): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 69ա): ՏՈՂ՝ 19-23: ԿԱԶՄ՝ սեւ ծաղկաթուղթ, մէջքը՝ կարմիր կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. չգրուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա. (1)+Բ. (1)՝ թուղթ. սպիտակ, չգրուած (Աբ, Բաբ), մաս կազմաստառի:
Նմուշ 69ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը քերծուած, տեղ-տեղ՝ առաւելապէս անկիւնները՝ մաշուած-թափուած, մէջքի վերուվարի եզրերի կաշին մաշուած-թափուած. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1գ-69ա [Կարապետի Թորոսեան Չմշկածագեցւոյ Ներքին եւ Արտաքին ապացոյցք քրիստոնեական կրօնի]
1գ [Տիտղ.] Ներքին եւ արտաքին ապացոյցք քրիստոնեական կրօնի եւ եղծք ընդդիմութեանց հակառակորդաց, յօրինեաց Կարապետ Թորոսեան Չմշկածագցի. Հատոր կրօնական, յամի Տեառն 1857 եւ ի փետրուար 1ն, ի քաղաքն Տփխիս
– 3ա-5ա Յառաջաբան – Ի սկզբանէ ոմանք աստուածային կրօնքն... կպարտաւորեն զիս իրենց երախտեաց ի յաւիտեանս:
1. 6ա-36ա Ներքին ապացոյցք: Գիրք առաջին
ա. 7ա-10բ Աստուծոյ համար: Հանդէս առաջին – Այս տիեզերքը, եթե հներէն ոմանց գիտցան... ապա ուրեմն գոյ Աստուած:
բ. 11ա-3բ Երրորդութեան համար: Հանդէս երկրորդ – Եւ ամէն ստեղծական գոյութիւնները... ապա Աստուած է Երրորդութիւն:
գ. 13բ-8ա Տիեզերացս համար: Հանդէս երրորդ – Քանզի զգալի լուսաւորներէն ցօղաւոր... մարդիկ տեսակնին կը ջնջեն:
դ. 18բ-22բ Հոգւոյ անմահութեան համար: Հանդէս չորրորդ – Եւ Ծիր կաթինէն վեր բնաւ... ապա գոյ Հոգի անմահ:
ե. 23ա-5ա Աներեւութից համար: Հանդէս հինգերորդ – Մարմին մարմին է, մինչեւ նիւթերուն վերջն հասած... որ ուրիշ ծառերն ալ այնպէս լինին:
զ. 25ա-6բ Չարին համար: Հանդէս վեցերորդ – Չարը հրեշտակներէն ոմանք իրենք իրենցմէն յոչնչէ յառաջ բերին... եւ թէ որ անասնոց օրինաց պէս լինէին ընտրութեամբ, բարի եւ չար չէինք առնել:
է. 26բ-31բ Հրաշից համար: Հանդէս եօթներորդ – Եւ թէ մարդիկ՝ Ադամ եւ Եւայ... ապա ուրեմն գոն աստուածային հրաշք:
ը. 31բ-2բ Եկեղեցւոյ համար: Հանդէս ութերորդ – Տէ՛ր, յիշեա՛ զեկեղեցի քո, զոր ստացար... ես ընդ ձեզ եմ մինչեւ ի կատարած աշխարհի:
թ. 32բ-4ա Ընդհանուր գայթակղութեանց համար: Հանդէս իններորդ – Երբ եւ իցէ ամէն ապահովութիւն... եւ այլ այսպիսիօք յայտ է, թէ գայթակղութիւնք չեն ի սկզբանէ:
ժ. 34բ-6ա Դատաստանին համար: Հանդէս տասներորդ – Մինչեւ ցայս վայր Աստուած զգալի... արդարակորով եղծ եւ պատասխաններ տայ: Վերջ Ներքին ապացուցից:
– 37ա Ցանկ – Ա. Աստուծոյ համար – 13... Դատաստանի համար – 68:
2. 38ա-50բ Արտաքին ապացոյցք: Գիրք երկրորդ[=Քաղուածք եւ վկայութիւնք ի Սուրբ Գրոց]:
ա. 39աբ Ա. Ելից, գլ. Գ., 14. «Ես եմ Աստուած, որ էն», Ծնն. գլ. Ա. 1. «Ի սկզբանէ արար Աստուած զերկին եւ զերկիր»... ի տարերս տկարս եւ յաղքատս:
բ. 39բ Բ. Ծննդ., գլ. Ա., 26. «Արասցուք զմարդ», նոյն գլ. Բ., 18 «Արասցուք դմա օգնական»... որ աղաղակէ՝ աբբա՛ հայր:
գ. 40ա Գ. Նիւթն. Ծննդ., գլ. Ա., 17. «Եւ ետ Աստուած զլուսաւորս ի հաստատութեան երկնից՝ լուսատու լինել յերկիր»... զի մի՛ սասանեսցի յաւիտեան:
դ. 40բ Դ. Ծննդ., գլ. Ա., 27. «Եւ արար Տէր Աստուած զմարդն ըստ պատկերի եւ ըստ նմանութիւն իւրում»... ամենայն մարդկան զենելոց վասն Բանին Աստուծոյ:
ե. 40բ-1ա Ե. Հրեշտակք. Ծննդ., գլ. ԺԹ., 1. «Եւ եկին երկու հրեշտակքն ի Սօդօմ»: Նոյն գլ. ԻԸ., 12 «Եւ հրեշտակք ելանէին եւ իջանէին ընդ նա»... ուր էր գազանն եւ սուտ մարգարէն:
զ. 41բ Զ. Ծննդ., գլ. Ա., 31. «Եւ ետես Աստուած, զոր արար, եւ ահա բարի են յոյժ»: Նոյն գլ. Զ. 5 «Եւ իբրեւ ետես Տէր Աստուած, եթէ բազմանան չարիք մարդկան»... մեղայ յերկինս եւ առաջի քո: Տե՛ս ի տասներորդն հանդէս:
է. 41բ-3բ Է. Աստուածայայտնութիւն. Ծննդ., գլ. Գ., 9. «Ո՞ւր ես, Ադա՛մ» նոյն գլ. Դ., 9 «Եւ ասէ Տէր Աստուած ցԿայեն, Ո՞ւր Աբէլ եղբայր քո»... յիմմէ անտի առնուցու եւ պատմեսցէ ձեզ: Գործ գլ. Բ., 2:
ը. 43բ-8ա Ը. Ծննդ., գլ. Բ., 17. «Բայց ի ծառոյն գիտութեան բարւոյ եւ չարի մի՛ ուտիցէք»: Նոյն գլ. Ը. 20 «Եւ եհան ողջակէզ ի վերայ սեղանոյ»... եթէ ոչ, զի էջ նախ ի ստորին կողմն երկրի:
թ. 48ա-9ա Թ. «Աստուածպաշտութեամբ միշտ յառաջնութիւնը». Ծննդ., գլ. Բ., 17, նոյն, գլ. Դ., 4, նոյն, գլ. Զ. 8, նոյն, գլ. Թ., 1, նոյն, գլ. ԺԴ., 18 «Զի քահանայ էր Աստուծոյ բարձրելոյն»... եթէ այլ ոք եկեսցէ յիւր անուն, զնա ընդունիցիք:
ժ. 49բ-50բ Եզեկ., գլ. ԼԷ., 1-10. «Եւ եմուտ ի նոսա շունչ եւ եղեն կենդանիք եւ կանգնեցան կացին ի վերայ ոտից իւրեանց»... եւ զյարդն այրեսցէ անշեջ հրով: Վերջ Արտաքին ապացուցից:
3. 52ա-68ա Եւ եղծք ընդդիմութեանց հակառակորդաց: Գիրք երրորդ:
ա. 53ա-4ա Անաստուածութեան եղծ առաջին – Աստուծոյ համար այն մեր հանդէսներուն... որ է Աստուած, ապա ուրեմն գոյ Աստուած:
բ. 54ա-5ա Միանձնադաւանութեան եղծ երկրորդ – Եւ Երրորդութեան համար ալ հակառակորդներէն ոմանք... որ այս իսկ է Երրորդութիւն, ապա եւ Աստուած է Երրորդութիւն:
գ. 55բ-8բ Հին եւ նոր տիեզերաբանութեան եղծ երրորդ – Նա թէ տիեզերացս համար մեր հանդէսներուն... եւ աներեւոյթքն Աստուծոյ երեւելեօքս իմացեալ տեսանին:
դ. 58բ-60բ Հոգեմարտութեան եղծ չորրորդ – Հոգւոյ անմահութեան համար... անհամար ճշմարիտ վկայութիւններ չէին կարկառեր:
ե. 60բ-2բ Աներեւութից ընդդիմութեանց եղծ հինգերորդ – Աներեւութից համար մեր հանդէսներուն հակառակորդք... եւ եթէ այս սահմանէն վեր երջանիկ առնէր Աստուած, զԱստուած պէտք էր ստեղծէր:
զ. 62բ-3ա Չարութեան եղծ վեցերորդ – Չարին համար մեր հանդեսներուն հակառակորդն՝ Աստուած ինչպէ՞ս չարի պատճառ չէ... եւ այլ այսպիսիներն ալ ի վերայ բնաւորութեան դաստիարակութեան յեղանակներ են, որ այնպէս չլինին:
է. 63բ-4ա Հրաշամարտութեան եղծ եօթներորդ – Հրաշից համար մեր հանդեսներուն հակառակորդներէն ոմանք... կհամոզուի իբրեւ թէ «իշխանաւ դիւաց հանէ դա զդեւս», որ դեւեր չպիտի լինէին:
ը. 64ա-5ա Եկեղեցւոյ ընդդիմութեանց եղծ ութերորդ – Եկեղեցւոյ համար մեր հանդէսներուն հակառակորդներէն ոմանք կասեն... որ այն իրենց բաւական դատապարտութիւն է:
թ. 65ա-6ա Գայթակղութեանց եղծ իններորդ – Գայթակղութեանց համար մեր հանդէսներուն հակառակորդներէն կռապաշտներ... եւ ոչ հրեշտակ եւ մարդ, որ երկրորդը եղած չէ:
ժ. 66բ–8ա Դատաստանի ընդդիմութեանց եղծ տասներորդ – Դատաստանին համար հանդէսներուս հակառակորդն, Աստուած ազատ մեղաց պատճառ չէ... կարծեմ թէ բարութեան պատճառ կլինիմք եւ չարի բնաւ երբէք: Վերջ եղծից ընդդիմութեանց հակառակորդաց:
– 69ա [Ցանկ] – Եղծք Ա. Անաստուածութեան – 105... Ժ. Դատաստանի ընդդիմութեանց – 132:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս Տիտղ.՝ 1գ:
2բ Ընծայեմ զայս երեսուն հանդէսս՝ ճակատագրեալ Ապացոյցք քրիստոնէական կրօնի եւ Եղծք ընդդիմութեանց հակառակորդաց երկասիրութեան իմոյ առ գերապատիւ Գէորգ վարդապետն Արամեանց՝ տալով նմա զիրաւունս ի գործ դնել որպէս նմա հաճոյ իցէ, հեղինակ՝ Կարապետն Թորոսեան Չմշկածագցի, ի 1857 հոկ[տեմբեր] 27-ն, ի Տփխիս:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին, դժուարընթեռնելի. «Ներքին եւ արտաքին / ապացոյցք / քրիստոնեական կրօնի», Պհպ. Աա՝ «231/2862»,«Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2863
ԱԺԴԱՐԽԱՆ |
ՌՄԽԷ. – 1798 |
ԳՐԻՉ՝ԱնանունԱ. (թ. 1ա-91բ), ԱնանունԲ. (թ. 95ա-214բ): ՍՏԱՑՈՂ՝Թադդէոսվրդ.:
ԹԵՐԹ՝ 214 (գրչիէջակալում՝ 1-240, որէ՝ 95ա-214բ). չգրուած՝ 92ա-4բ (կանգրադաշտիսահմանագծերը): ՊՐԱԿ՝ 1-18x12 (8՝ 10): ՆԻՒԹ՝թուղթ. կապտաւուն, լուսագծերովեւլուսադրոշմով՝ոճաւորուածզինանշան՝կենտրոնումմահիկեւփոքրվեցթեւեանաստղ, «1795», «ANSC»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 33,5x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (ԱնանունԱ՝ 25.5x14. գրադաշտըսահմանագծուածսեւմատիտով, ԱնանունԲ՝ 28.5x14. սահմանագծուածսեւով, ստ. լս.՝յիշագրեր): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 21ա՝ԱնանունԱ, 124ա՝ԱնանունԲ). բնաբաններըեւընդգծումները՝բոլորգիր: ՏՈՂ՝ 28-35 (ԱնանունԱ), 45 (ԱնանունԲ): ԿԱԶՄ՝բացշագանակագոյնկաշի, միջուկը՝ստուարաթուղթ, աստառը՝կարմրաւունծաղկաթուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ). կապտաւունթուղթ, լուսագծերովեւլուսադրոշմով՝ոճաւորուածզինանշան՝կենտրոնումմահիկեւփոքրվեցթեւեանաստղ, «1795», «ANSC», չգրուած՝Աբ, Բբ, Գա-Դա, Պհպ. Աա-ինեւՊհպ. Դբ-ին՝փակցուածկազմաստառիշարունակութիւնծաղկաթուղթը:
Նմուշ 21ա
Նմուշ 124ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, քերծուած, ճաքճքած, տեղ-տեղ թափուած, վրան զանազան բծեր եւ ցեցի անցքեր, եզրերը եւ անկիւնները մաշուած-թափուած, մէջքի վերին եզրի կաշին պոկուած, լուսանցակողերը խոնաւութիւնից դեղ-նած. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր. թ. 174՝ ստորին լուսանցը պատռուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-82բ [Պլատօն Աբեղայի] Ուղղափառ կրթութիւն կամ համառօտեցեալ քրիստոնէական աստուածաբանութիւն
1ա [Տիտղ.Ո]ւղղափառ կրթութիւն կամ համառօտեցեալ քրիստոնէական աստուածաբանութիւն՝ առ ի գործ ածել Նորին Կայսերական Բարձրութեան պայծառագունեղի ամենայն Ռուստաց ժառանգի, բարեպաշտ թագաւորին, արքայազնէի եւ մեծի քնեազին՝ Պաւլ Պետրովիչին: Շարադրեալ ի Նորին Կայսերական Բարձրութեան յուսուցչէ՝ Պլատօն աբեղայէ ի թուին 1765: Ի Սանկթ Պետրբուրխ, ի կայսերական դպրատան: Թարգմանեցեալ ի ռուստաց լեզուէ ի հայ բարբառ յոգնատաժան աշխատութեամբ գերապատիւ թագաւորական թարգմանիչ՝ ի Ստեփաննոսէ Ասլանեան, որ ի քաղաքէն յԱժդարխանու եւ ի յազգէ հայոց: Ի հայրապետութեանն լուսանկար մօրն մերոյ Սուրբ Աթոռոյն Էջմիածնի՝ տեառն տեառն Սիմէօն սրբազան եւ գերընտիր կաթուղիկոսի ամենայն Հայոց: Ի 1778 թուոջն փրկչի, ի քաղաքն յԱժդարխան
– 1բ-4ա [Թուղթ առ իշխանն Պաւէլ] Նորին Կայսերական Բարձրութեան բարեպաշտ թագաւորին՝ արքայազնէի եւ մեծի քնեազին՝ Պաւլ Պետրովիչին՝ պայծառագունեղի Ամենայն Ռուստաց Կայսերական Աթոռոյն ժառանգի եւ այլոց, եւ այլոց – Ողորմածագունե՛ղ Տեառն, պայծառագունե՛ղ թագաւոր, ժառա՛նգ բարեպաշտօն արքայազնեայ եւ մե՛ծ քնիազ: Վասն բարեպատուութեան եւ իմաստութեան բանիւն Աստուծոյ... եւ լցուսցէ զՁեզ հոգի երկիւղի Աստուծոյ: Պայծառագունեղ թագաւոր, ժառա՛նգ ձերոյ կայսերական բարձրութեան, ամենախոնարհ եւ ամենայօժար աղօթօղ առ Աստուած աբեղայ Պլատօն:
– 4բ Առ ընթերցողս – Մեծ օրինակն Նորին Կայսերական Բարձրութեան պարտ է զարթուցանել զծնօղս... եւ լինիցիմ արժանի աթոռոյ հարցն իմոց (Իմաստութեանն Սօղօմոնի, Գլուխ 9):
1. 5ա-15բ Մասն առաջին: Վասն գիտութեան Աստուծոյ բնականաբար, որ ձեռնտու լինի հաւատն աւետարանական – 1. Գիտութիւն մարդոյ սկսանի ի գիտութենէ ինքն ինքեան (լս-ում՝ հարց. «Յորմէ՞ սկսանի գիտութիւն մարդոյ», 2 Կորնթ. 11-31)... քանզի արդարութիւնն Աստուծոյ ի հաւատոց անտի Յիսուսի Քրիստոսի յամենայն հաւատացեալս եւ ի վերայ ամենայն հաւատացելոց:
Ծնթ. 15բԳրչիցուցում՝ «ՄինչցայսվայրիդատողութենէառողջմտացապացուցեալեղեւառբերելովիկատարեալբացայայտութիւնեւզվկայութիւնսՍուրբԳրոց, բայցհետեւեալմասնհաստատիմիայնիվերայԲանինԱստուծոյ, սակայնեւբնականգիտութիւնքառիհաստատութիւնբանինիգործածեալլինին»:
2. 16-55ա Մասն երկրորդ: Վասն հաւատոյ աւետարանականի – Զոր միջնորդ, որ առ ի հաշտեցուցանել զԱստուած եւ կանգնել զբնութիւնն մեր՝ գիտութիւն մարդոյ գտանել ո՛չ զօրէ, զայն յայտնեն մեզ Գիրք Սուրբք (լս-ում՝ «Վասն Յայտնութեան»)... զոր պատկանէր առ հաւատն եւ առ յոյսն, որք են առաջին առաքինութիւնք քրիստոնէականք:
3. 55ա-82բ Մասն երրորդ: Վասն 0րինացն Աստուծոյ – 1. Հաւատ առանց գործոց մեռեալ է: Ի հանգանակն Հաւատոյ բաւական գրեալ կայ վասն հաւատոյ եւ յուսոյ... եւ լցուցեր զիս ամենայն աշխարհական բարութեամբ քով, մի՛ մերժեր զիս եւ ի յերկնային արքայութենէ քումմէ:
Բ. 83ա-8ա Դատողութիւն Յաղագս Մելքեսեդեկի: Իւրոյ Կայսերական Բարձրութեանն մատուցեալ ի 1764 թուոջ, յամսեանն նոյեմբերի – Ամենապայծա՛ռ տէր եւ ժառա՛նգ: Բազմիցս նկատեցի ես զարժանագով յօժարութիւնն ձերոյ... դու լուսաւոր առնես զճրագ իմ, Տէր: ձերոյ Կայսերական Բարձրութեանն ամենախոնարհ աղոթօղ յԱբեղայ Պլատօն:
Գ. 88բ-91բ Առ Դատողութիւնն այն: Իւրոյ Կայսերական Բարձրութեանն արժանացուցանէ զհեղինակն գրով պատասխանւոյ, օրինակաւս այսորիկ – Արժանապատիւ հա՛յր, զդատողութիւնն ձեր յաղագս Մելքեսեդեկի յատուկ բաւականութեամբ իմով ես ընթերցայ... ի կատարեալ վեպրապատուութիւն, զոր ես ունեմ առ Ձեզ: Յատուկն ենթագրեցեալ է իւրոյ Կայսերական Բարձրութեանն սեպհական ձեռամբ՝ Պավել, այսինքն է՝ Պողոս: Նոյեմբերի 20 յաւուրն: 1764 թուոջ:
Դ. 95ա-214բ [Քարոզգիրք]
1. 95ա-7ա Քարոզ ընծա[յ]եցման ի տաճարն ամէնօրհնեալ Սուրբ Աստուածածնին. Լո՛ւր դուստր եւ տե՛ս, խոնարհեցո՛ զունկն քո, մոռա՛ զժողովուրդ քոյ, զի ցանկացաւ թագաւոր գեղոյ քոյ. Սղմս. 44, 12 – Այսօր յայտնապէս կատարեցաւ մարգարէութիւն քոյ, ո՛վ ծիրանազգեացդ Դաւիթ... եւ հանգիցէ զշնորհ ողորմութեան ամենասուրբ Հոգւոյն նորա ի հոգիս եւ ի միտս մեր այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
2. 97ա-9բ Քարոզ վասն երաշտից, ջրհեղեղաց եւ սաստիկ անձրեւաց, կամ այլ պատահարաց – Անքննելի է մարդկային մտաց կամք եւ խորհուրդն Աստուծոյ, որով նա զոմանս բարձրացուցանէ եւ զոմանս՝ խոնարհեցուցանէ... եթէ ոք լուիցէ ձայնի իմում եւ բանայցէ զդրունսն, մտից առ նա եւ ընթրիս արարից առ նա:
3. 100ա-2ա Եփիփանի բան, ասացեալ ի թաղման: Ամենաբարեպաշտ ինքնակալի ամենայն Ռուսաց Մեծին Պետրոսի, ի արքայանիստ քաղաքի Սանկթ Պետրբուրգ, յամի Տեառն 1725: Մարտի մին – Զի՞նչ է այս, ցո՞ ժամանեցաք եւ մնացաք կենդանի, ո՛վ ազգդ Ռուսաց... ո՞վ եւ որպիսի ոք եթող զքեզ, տե՛ս նաեւ, թէ որպիսի եթող զքեզ: Վերջ:
4. 102ա-4ա Քարոզ աղուհացի առաջին շաբաթի երեքշաբաթի աւուր – Ո՛չ հոգայ Աստուած այնքան վասն այլ իրաց, որքան վասն փրկութեան հոգւոց մարդկան... եւ մխիթարեալ վասն ամենայնի փառս ի վեր առաքեսցուք, Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
5. 104բ-6բ Քարոզ աղուհացի առաջի[ն] շաբաթի չորեքշաբաթի աւուր – Տեսանելով զձեզ, ո՛վ սիրելի ժողովուրդք, յամենայն աւուր փափակմամբ ժողովեալքդ ի տաճարս այս սուրբ... որում փառք, պատիւ եւ յերկրպագութիւն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
6. 106բ-7բ Քարոզ սուրբ Յարութեան կիրակէին – Ո՛վ աստուածասերք, ապա յե՞րբ, եթէ ո՛չ այժմ հարկ է կանխապէս երգել ձայնիւ զբանն մարգարէին Դաւթի... եւ զի ընկալցուք եւ ժառանգեսցուք զպտուղս փրկարար յարութեան քո. ամէն:
7. 107բ-9բ Երկրորդ քարոզ սուրբ Յարութեան – Լուսաւորեաց զմեզ ամենահրաշ ամենաուրախ աւուրս յարութեանն Քրիստոսի, ո՛վ օրհնեալ ծնունդք եկեղեցւոյն Աստուծոյ... զի արժանի լիցուք կալ ի դասս որդոցն Յարութեան. ամէն:
8. 109բ-11բ Քարոզ Պէնտէկոստէի յաւուր գալստեան Հոգւոյն Սրբոյ – Մեծ է, սիրելի՛ք, եւ ի վեր քան զամենայն բանս մարդկային, յողորմութենէ Աստուծոյ շնորհեցեալ մեզ պարգեւ... որում ընդ Հօր եւ ընդ Սրբոյ Հոգւոյն փառք, պատիւ եւ իշխանութիւն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
9. 111բ-3բ [Խօսք յաւուր ծննդեան տիրապետուհւոյ Կայսերական մեծութեան ամենաբարեպաշտ թագուհւոյն՝ Եկատերինա Ալեքսէովնայի] – Յանուն Հօր եւ Որդւոյ եւ Սրբոյ Հոգւոյն. ամէն: Հասարակ սովորութիւն է ի յաշխարհական գործս կենցաղավարութեան... լինիմք սիրելիք ինքնակալուհւոյն մերոյ, արդիւնարարք հայրենեաց եւ երանելիք մշտնջենական. ամէն:
10. 114ա-8բ [Խօսք վասն օրէնսդրութեան Եկատերինա կայսերուհւոյն] – Յանուն Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ. ամէն: Եթէ եկեալ ոմն ի յայս սրբազան տաճար... զի Աստուած քննելոց է զսիրտս ձեր եւ դատելոց զխորհուրդս ձեր. ամէն:
11. 118բ-21ա [Խօսք յաւուրն բարձրանալոյ ի վերայ Կայսերական Աթոռոյն ամենայն Ռուսաց տիրապետուհւոյ զԵկատերինա Երկրորդն]. «Փառաւոր արարէ՛ք զԱստուած ի մարմինս ձեր եւ յոգիս, որ է յԱստուծոյ». Կորնթ. Զ. 20 – Ի մէջ երեւելի արարածոց անհամար բազմութեանց՝ միայն մարդն է սքանչելագոյն... եւ զի արժանի լիցուք եւ մեք լինիլ ի նմանէ փառաւորեցեալք յաւիտենականութեամբ. ամէն:
12. 121ա-7ա Յանուն Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ. ամէն: «Իմ կերակուր այն է, զի արարից զկամս այնորիկ, որ առաքեաց զիս եւ կատարեցից զգործսն նորա». Յօհան. Դ. գլուխ, 34: Ասացեալ վասն կառավարութեան – Զի որպէս զանազանք են վեհագոյն եւ բարոյական խրատք եւ պատուիրանք... զի որ սերմանէն եւ որ արբուցանէ եւ որ հնձէ առհասարակ ցնծասցեն. ամէն:
13. 127ա-34ա Յանուն Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ. ամէն: Բան վասն կառավարութեան – Անուանի եւ հռչակաւոր հասարակութիւնս այս համոզմամբ ամենաօգոստափառ կայսերուհւոյն իւրեանց... ի վերայ մեր օգոստափառ կայսերուհին մեր եւ ինքնակալուհին, վասն ճշմարտութեան, վասն հեզութեան եւ արդարութեան. ամէն:
14. 134ա-5բ Խօսք ասացեալ նոյն սրբազնագոյն Անտօնիէի՝ առ ամենայն տեարս դատաւորս ժողովեցեալսն, յետ օրհնելոյ ջրոյն եւ նովաւ սրսկելոյ զպալատսն տեղակալական կառավարութեան, յորում եւ Նորին սրբազնութիւնն կատարեաց զխորհուրդ ջրօրհնութեանն – Առաքեալք ի բարձանց ընդ ամենայն քաղաքս եւ ի շէնս... առանց ամօթոյ համարձակաբար կարէ ասել, զգործն կատարեցի, զորս ետուր ցիս, զի արարից:
15. 135բ-8բ Սրբազնասուրբ կառավարիչ սինօդէ ամենայն Ռուսաց ուղղափառ եւ բարեպաշտ որդւոցդ եկեղեցւոյն Աստուծոյ՝ խնդալ ի Տէր – Նախասահմանութիւնն աստուածային հաճեցաւ... եւ զմեզ արժանիս արասցէ երանութեանց այսմ եւ ի հանդերձեալ կենաց, զորս բոլորով սրտիւ եւ աղօթիւք հովուական առ Աստուած յօգնութիւն խնդրեմք:
16. 138բ-41բ Ի ստանալոյ յաւուր ուրախութեան լրոյ յաղագս թագադրութեան տեառն կայսեր Պաւել Պետրովիչին՝ 1797, ապրիլի 5ումն ասացեալ – Այս փառք եւ մեծապատ[ու]ութիւն առ կատարեալ հանդէս օծութեան... եւ ջերմեռանդ լերո՛ւք առաջի օծելոյ նորա ի թագաւորութիւն Ռուսաստանեաց թագաւորաւն թագաւորաց. ամէն:
17. 141բ-4ա Ի բանն, թէ՝ Զինչ արարից, զի ոչ ունիմ տեղի, ուր ժողովեցից զբարիս. Ղուկաս, գլ[ուխ] ԺԲ. համար 17 – Մարդ ինքն զինքեան անհանգիստ առնէ յոյժ... կե՛ր օրհնութեամբ, ա՛րբ գոհութեամբ եւ ուրախացի՛ր երանական յուսոյ նախազգացութեամբ. ամէն:
18. 144բ-7բ Բան առ սկիզբ Նոր տարւոյ առաջին աւուր, 1766 ամին – Ընթանալով ընդառաջ ի շաւիղս կենաց մերոց, սիրելի՛ ունկնդիրք, արժանացաք մեք մտանել... մինչեւ արժանի լիցուք ընդ քեզ իսկ՝ ցնծալ յերանական յաւիտենականութեանն. ամէն:
19. 147բ-9բ Առ ծաղկազարդ կիւրակին բան: «Ասացէ՛ք դստեր Սիօնի. Ահա թագաւոր քոյ գայ քեզ հեզ». Մատ., ԻԱ. համար 5 – Տեսանելով այսօր զեկեղեցին Աստուծոյ... այսուհետեւ չես ծառայ, այլ որդի, եթէ որդի եւ ժառանգ՝ Աստուծոյ՝ Յիսուսիւ Քրիստոսիւ:
20. 149բ-51բ Յաւուր Մկրտութեան Տեառն, թէ «Որք մի անգամ ի Քրիստոս մկրտեցայք, զՔրիստոս զգեցեալ էք». Գաղատացւոց Գ. 27 համար – Ո՞րպիսի մեծափառ կամ բարւոք ասել, արքայական հանդերձս զգեցաք մեք՝ օրհնեալ քրիստոնեայք... եւ ակն կալցուք երանելւոյ յուսոյն եւ յայտնութեան փառաց մեծին Աստուծոյ եւ փրկչին մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի. ամէն:
21. 151բ-4ա Բան ի վերայ քառասնօրեայ գալստեան Տեառն ի տաճարն – Թուի թէ՝ առեալ ծերունոյն Սիմէօնի զնախայաւիտենական մանուկն ի գիրկս իւր... այլ ընդ արդարոյն Սիմէօնի՝ արժանի՛ լիցուք երանական վիճակին, շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ՝ Յիսուսի Քրիստոսի Աստուծոյն մերոյ. ամէն:
22. 154ա-6ա Բան ի վերայ Աւետեաց սուրբ Աստուածածնին – Յորժամ հրեշտակն աւետէր ամեներանեցելւոհոյ կուսին... էջցի Հոգին Սուրբ առ մեզ, եւ զօրութիւն բարձրելոյն հովանի լիցի ի վերայ մեր. ամէն:
23. 156ա-9ա Տաց քեզ փականս արքայութեան երկնից. Մատ., 16 գլուխ, 19 համար – Համագումարեցելոցս մեզ ի յայսմ տաճարի ի ձեռն Տեառն գթառատի... ուրախացուսցէ ամենաբարին Աստուած զամենապայծառ ինքնակալուհին մեր եւ զմեզ զամենեսեան. ամէն:
24. 159ա-62ա Բնաբան. Եւ համբերութեամբ ձերով ստասջիք զհոգիս ձեր. Ղուկ., ԻԱ. (21) գլուխ, 19 համար – Թէ եւ մեք ոչ լուիցէաք զվարդապետութիւն Աւետարանիս... զի որքան բարձրագոյն մայրս այս ուրախասցի յորդի իւր, այնքան եւս մեք լիցուք ուրախ երկոքումբքն:
25. 162ա-5ա Բնաբան. Քաջալերեցարուք՝ ես եմ, մի երկնչիք. Մատ., ԺԴ. 27 – Թէպէտ մեք այժմ ոչ գտանիմք ի մէջ այնպիսոյ երկիւղի ընկղմեալք... բայց հանդարտեցուցին անգին արդիւնքն Քրիստոսի, քաջալերեցարո՛ւք եւ մի երկնչի՛ք. ամէն:
26. 165ա-8ա Բնաբան. Եղերո՛ւք գթածք, որպէս եւ Հայրն ձեր գթած է. Ղուկաս, Զ. գլուխ, 36 համար – Արդ, թէեւ Աւետարանն սուրբ ոչ ի յիշումն ածիցեր մեզ զողորմութենէ... եւ Աստուածն ամենից մխիթարութեանց յորդորէ զմեզ լինիլ ողորմածս, եւ այնու լինիլ նման նմա եւ կոչիլ որդիք բարձրելոյն. ամէն:
27. 168ա-70բ Բնաբան. Որդեա՛կ, յիշեա՛, զի ընկալար անդէն զբարիս քո՝ ի կեանսն քում եւ Ղազարոս, նոյնպէս զչարչարանսն. Ղուկաս, ԺԶ. գլուխ, 25 համար – Ըստ որում՝ ոմանք հարստութեամբ եւ այլովք բարեօք աշխարհիս ճոխանան... յամենայն պղծութենէ հոգւոյ եւ մարմնոյ, կատարեսցո՛ւք ըզսրբութիւն ահիւն Աստուծոյ. ամէն:
28. 170բ-3ա Բնաբան. Մարիամ մասն բարի ընտրեաց, որ ոչ բարձցի ի սմանէ. Ղուկաս, Ժ. գլուխ, 42 համար – Ընդ հոգեկանի ցնծութեամբ մերոյ՝ տօնելով զտօն ամենօրհնեցելոյ... զի եւ մեք բնակեսցուք ի տան սրբոց քոց ընդ ամենայնից քեզ բարեհաճոյացելոյ. ամէն:
29. 173ա-5բ Բնաբան. Գիրք ծննդեան Յիսուսի Քրիստոսի, որդւոյ Դաւթի, որդւոյ Աբրահամու. Մատթէոս, Ա. գլուխ, 1 համար – Նոյն իսկ սկիզբն գրոց Աւետարանի է մեզ սկիզբն ուրախութեան... զի նա իբրեւ ոստ Բեթլէհեմի՝ զաղքատութիւն հոգւոց մերոց՝ հարստասցուսցէ աստուածային իւրով ներկայութեամբն. ամէն:
30. 175բ-8ա Բնաբան. Եւ խնդրէր Զաքէ զՅիսուս տեսանել. Ղուկ., ԺԹ. գլուխ, 3 համար – Որպէս յաղեղանէ ելեալ նետն ուղղապէս առ նպատակ ընթանայ... զի արժանասցուք եւ մեք տեսանել զլոյս փառաց քոց ի լոյս երանելի երեսաց քոց. ամէն:
31. 178ա-80բ Բնաբան. Եկեսցէ Որդի մարդոյ փառօք իւրօք. Մատ., ԻԵ. 31 – Էր գալուստ առաջին, լինելոց է եւս եւ երկրորդ, առաջինն էր հանդարտ... իսկ յորժամ զմտաւ ածցցուք զվախճանն մեր՝ յիրաւի կամ ոչ մեղիցուք կամ ի մեղս ոչ հնասցուք. ամէն:
32. 180բ-3ա Բնաբան. Որդեա՛կ, թողեալ լիցին քեզ մեղք քո. Մարկոս, Բ. գլուխ, 5 համար – Ահա քաղցրահայեաց տեսարան եւ ապացուցութիւն բնութեանս մերոյ տկարութեան... յայտնի լինելոց է կատարելապէս, թէ ուր ոչ գոն մեղք, անդ ոչ գոն եւ հիւանդութիւնք. ամէն:
33. 183ա-6ա Բնաբան. Այդ ազգ ոչ իւիք ելանէ, եթէ ոչ պահօք եւ աղօթիւք. Մարկոսի, Թ. գլուխ, 28 համար – Ընթերցուածս յայսմ օրեայ Աւետարանի պատմութեան նկարագրէ... եւ վասն այն աղօթեմք քեզ, Հա՛յր երկնաւոր, զի դու ինքնին ուսուսցես մեզ աղօթել:
34. 186ա-9բ Բնաբան. Ես այդ իսկ ծնեալ եմ եւ ի դոյն իսկ եկեալ եմ յաշխարհ, զի վկայեցից ճշմարտութեանն. Յօհ., ԺԸ. 37 – Լուեալ աշխարհի զբանս զայսոսիկ, զորս յառաջ ածէ ինքն ճշմարտութիւնն... ասա՛ եւ մեզ, ո՛վ ողորմած՝ զխաղաղութիւն թողում ձեզ, զխաղաղութիւն զիմ տամ ձեզ. ամէն:
35. 189բ-92ա Բնաբան. Ուր գանձ ձեր է, անդ եւ սիրտք ձեր եղիցին. Ղուկ., ԺԲ. 34 համար – Սիրտ մեր ինքն ըստ ինքեան է միայն հասարակ մասն մարմնոյ... ի վարձատրութիւն՝ սակս առ հայրենիս, իսկ ի գանձ՝ սակս սիրոյ նորա, որ առ նա:
36. 192ա-5ա Բնաբան. Ամենայն, որ խոստովանեսցի յիս առաջի մարդկան, խոստովանեցայց եւ ես զնմանէ առաջի Հօր իմոյ, որ յերկինս է. Մատթէոս, Ժ. գլուխ, 32 համար – Եկեղեցի այսօր փառաւորէ զառաքինութիւն ամենից սրբոց... արժանասցուք եւ երկնային պայծառ հանդիսիցն մասնակցիլ. ամէն:
37. 195ա-8ա Բնաբան. Ի վերայ այդր վիմի շինեցից զեկեղեցի իմ. Մատ., ԺԶ. 18 – Միտք մեր զերկուս տաճարս՝ անզետեղելի աստուածութեան կարէ ներկայացուցանել ինքեան... եւ ամենից ռուսաց ակնկալութիւնն լրութեամբ նորին. ամէն:
38. 198ա-201ա Բնաբան. Արդ, դի՛ք ի սիրտս ձեր, մի՛ յառաջագոյն կրթել՝ տալոյ պատասխանի. Ղուկ., ԻԱ. 14 համար – Արք իմաստասէրք քննութիւն առնեն, թէ յորմէ՞ սկսանել պարտ է մարդոյ զուղղութիւն իւր... հոգի քո սուրբ հանգիցէ ի վերայ նոցա, եւ զօրութիւն քո հովանասցի ի վերայ նոցա. ամէն:
39. 201բ-3բ Բան ի վերայ ապաշխարութեան – Ապաշխարութեամբ լինի փրկութիւն մեղուցելոյն... զապաշխարանսն ունայնացուցանէ: Արդարեւ, այս եւս օձին է խաբէութիւն: Բաւ է:
40. 203բ-14բ Կտակ չարչարանաց Տեառն, ի գիշերի Աւագ Ուրբաթին – Ապաքէն Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս, մինչ ի Բեթանիայ ընթրէր... զի եւ մեք խաղաղացեալք հոգւով եւ մարմնով արժանի լիցուք փառս մատուցանել քեզ՝ խաղաղարարիդ մերոյ, ընդ Հօր եւ ընդ Սրբոյ Հոգւոյն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐՕՐԻՆԱԿԻ
Տե՛ս Տիտղ.՝ 1ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆԳՐՉՈՒԹԵԱՆԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա (1798 թ., ստացողի) Թադդէոս վարդապետինս է գիրքս այս, զոր յատուկ արդեամբ իմով ետու գրել, յամի Տեառն 1798, յԱժդարխան քաղաքի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1ա (ԺԹ. դար, նոտրգիր) Իսկ այժմ Ստեփաննոս եպիսկոպոսինս է Ենօքեան:
2. 1ա (ԺԹ. դար, շղագիր) Բայց այժմ սա իմս է:
3. 1ա (ԺԹ. դար, շղագիր) Եւ այժմ ոչ միոյնդ է, եւ պատկանի Մայր Աթոռոյս (ստորագրութիւն անընկալելի):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Պհպ. Բա՝ սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝ գրեթէ անընկալելի.«[Печать Ахалцыхской градской полиции]». հմմտ. ձեռ. 2687, Պհպ. Բա:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին, նոտրգրով՝ «Ուղղափառ/ կրթութիւն», Պհպ. Աա՝ «Որ ոք ցանկայ լինիլ քարոզիչ ժողովրդոց, նախ գործովք քարոզեսցէ նոցա եւ ապա բանիւ», Պհպ. Բա՝ սեւ թանաքով «237/2863», մատիտով՝ «N 15/17 (սեւ թանաքով ջնջած)», «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2864
Ս. ՊԵՏԵՐԲՈՒՐԳ |
ՌՄԾԴ.-ՌՄՁԵ. – 1805-1836 |
ՂԱՐԱՍՈՒ քղք. (Ղրիմ), ՍԵՒԱՆ
ԳՐԻՉ՝ Մանուէլ Կիւմիւշխանացի, Անանուն (թ. 119բ-36բ):
ԹԵՐԹ՝ 138+1 (կրկն.՝ թ. 49). չգրուած՝ 109բ-19ա, 137բ-8բ: ՊՐԱԿ՝ 1-12x12 (1՝ 10, 12՝ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. կապտաւուն, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ «1813» եւ ոճաւորուած «AH»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 33.5x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (30x16): ԳԻՐ՝ շղագիր (թ. 1ա-109ա, նմուշ՝ 59ա), նոտրգիր (թ. 119բ-36բ, նմուշ՝ 134ա): ՏՈՂ՝ 23-53: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը՝ կարմիր կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ տպարանային գծումներով թուղթ, սպիտակ, չգրուած (Ա) եւ կապտաւուն թուղթ, լուսագծերով, չգրուած (Բ): ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա՝ սկզբ.)՝ տպարանային գծումներով թուղթ, մաս կազմաստառի, չգրուած, լուսանցակողերը կապոյտ ցայտկէն:
Նմուշ 59ա
Նմուշ 134ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը մաշուած, տեղ-տեղ թափուած, մէջքի կաշին մաշուած, քերծուած, տեղ-տեղ թափուած, վրան զանազան բծեր, սեւ հետքեր. լուսանցակողերի կապոյտ ցայտկէնը խոնաւութիւնից եւ մաշուածութիւնից հազիւ նշմարուելի, Ա. փեղկի ստորին աջ անկիւնում ծաղկաթուղթը պոկուած, գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, գրադաշտը խոնաւութիւնից եւ թանաքի թթուայնութիւնից տեղ-տեղ խիստ գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1աբ [Մանուէլի Կիւմիւշխանացւոյ Թուղթ առ Մխիթարեանս, ծայրակապ՝ «Ի Յարութիւն Աստուածատուրեան Վաղարշապատեցւոյ» 35 քառատող] – Ի Վէնէտիկ՝ վանս Ղազարեանց, / հոգեւոր հարցդ մեր հայկազեանց, / ոյք պերճացեալ ի մէջ գրեանց՝ / շառաւիղէ Մխիթարեանց... Յարմարողիս սոյնոյ բանի / յուլիս ամսոյ քսան եւ եօթնի, / հազար եւ ութը հարիւր ութի՝ / Սանկտ Պետերբուրգ զընծայս կրթին:
Բ. 2ա-24բ, 32ա-3բ [Թուղթք Մանուէլի Կխմիշխանացւոյ]
1. 2ա-13բ Ընտրութեամբ Սուրբ Հոգւոյն՝ որպէս ի վերնատանն, ի Վէնէտիկ, ի վանս սրբոյն Ղազարու եւ յանուն Աստուծոյ ժողովեալ գերապատուելի հարք եւ տեարք – Յարքունի պալատան[ն]՝ զկնի անբաւ գանձուց... Մնամ իմա կատարեալ վերապատւութեամբ՝ շնորհօք Սուրբ Հոգւոյն գումարեալ գերապատուելի հարց[դ] եւ ողորմած տեարցդ՝ ամենախոնարհ ծառայ (իսկն գրեցեալ է): Մանուէլ վարդապետ Շահինով Կիւմիշխանացի՝ Գրիգ[ո]րիպօլու եւ Ղրիմու յաջորդ հայոց: 1814: Դեկ[տեմբերի] 4, ի կայսերաբնակ Ս[անկտ] Պ[ետերբո]ւրգ:
2. 14ա-5բ [Թուղթ առ Յակոբ Ջրպետեան]. ձերոյ ազնուութիւն գերիմաստ պռօֆեսօր՝ պարոն Յակոբ Ջրպետեան – Իմ ըստ հոգւոյ ծանուցեալ բարեկա՛մ, յառաջ, քան զմարմնոյդ վերնային նախախնամութեամբ բարեսէր հոգւոյդ գեղեցիկ ենդադատութենէն եղաք... Մնամ գերիմաստ ազնուութեան ձերոյ ամենախոնարհ աղօթարար ծառայ (իսկն գրեցեալ է). Մանուէլ վարդապետ Շահինով Կիւմիւշխանացի: 1814: Դեկ[տեմբերի] 4, ի կայսերաբնակ Ս[անկտ] Պետերբուրգ:
3. 16ա-22ա Առ Կոստանդնուպօլսոյ քաղցրատեսիլ Պողօս արքեպիսկոպոս եւ պատրիարգն Հայոց, ի Մանուէլ վարդապետէ, ազգակցական ցաւակցութեամբ ազդարարութիւն – Գիտէ վեհափառութիւն ձեր, որ ողորմելի ազգ մեր մերձ ի հինգ հարիւր ամն... եւ մնամ վասն քո հոգւոյդ փրկութեանն ցանկացօղ եւ հանապազ առ ամենազօրն Աստուած աղերսօղ (իսկն գրեցեալ է) Մանուէլ վարդապետ, եւ յաջորդ Գրիգորիպօլու եւ Ղրիմու հայոց. 1820: Նոյեմ[բերի] 24, ի Ղարասու քաղաք, թիւ 55:
4. 22բ [Թուղթ առ Պօղոս Ադրիանապոլսեցի] Գերյարգելի երբեմնական Պողոս պատրիարգ արքեպիսկոպոսիդ՝ ըստ առաջնոյ գրութեանս համառոտ ծանուցումն – Զառաջինն ազգակցական ցաւակցութեամբ գրեցեալս... Մնամ գերյարգութեանդ ամենախոնարհ ծառայ (իսկն գրեցեալ է) Մանուէլ վարդապետ: 1825: Յունվ[ա]րի 25: Ի Ղարասու:
5. 23ա-4բ [Առ Եփրեմ կաթողիկոս]. Առ կաթուղիկոսն՝ վասն աբբացւոց գրեցելոյ օրինակին, ի Մանուէլ վարդապետէ – Սրբազնանկա՛ր վեհապետ, ողորմած տէ՛ր եւ հա՛յր: Ի 1811 թուականէն ի կողմանէ առաջնորդ սորին Բարձր սրբազնութեան... Որ եւ մնամ ձերդ Բարձր սրբազնակատար վեհապետութեան ողորմած տէր, ամենախոնարհ ծառայ Մանուէլ վարդապետ (իսկն գրեցեալ է). 1821: Յունիսի 8, ի Ղարասու, թիւ 73:
6. 32ա-3բ [Թուղթ առ Յովհաննէս պատրիարք Կոստանդնուպօլսեցի]. Յարգապատիւ Հայոց պատրիարգիդ Կոստանդինուպօլսոյ տեառն Յովհաննու արքեպիսկոպոսի մատչի – Արդարեւ, ի բազմաց ժամանակաց հետէ բաղձայր հոգի իմ... Մնամ ձերոյ Բարձր սրբազնութեան ողորմած տէր, ամենախոնարհ ծառայ Մանուէլ վարդապետ եւ յաջորդ Գրիգորիպօլու: 1805, հոկտ[եմբերի] 8, ի Գրիգորիպօլ:
Գ. 25ա-31բ [Մանուէլի Կիւմիւշխանացւոյ Ընդդէմ տումարին Լեւոնի] Փորձաքար տպեալ տումարին Լեւոն փափին Առաջնոյդ – Բան առ բարեմիտ ընթերձասէրն, որք հետախոյզք են հանել զպատուականն յանարգէն, եւ կոչիլ բերան Աստուծոյ: Լուարո՛ւք, հա՛րք եւ եղբա՛րք, եւ անաչառ քննութեամբ ի միտ առեալ... Տէր է օրհնեալ եւ օրհնաբանեալ՝ այժմ եւ միշտ եւ անզրաւ յաւիտեանս (իսկն գրեցեալ է) Մանուէլ վարդապետ: 1826: Մայիսի 15, ի Ղարասու քաղաք:
Դ. 34ա-109ա Անձնական պատմութիւն Կիւմիւշխանացի Մանուէլ վարդապետի Ալթունեանի կամ Շահինովի: Յօրինեալ յինքենէ՝ ի Սիւնեաց գաւառ, ի ծովակին Գեղամայ, ի Սեւան կղզի, յանապատն Սուրբ Աստուածածնի եւ Սուրբ Առաքելոց: 1830 ըստ փրկչին, եւ ըստ հայոց ՌՄՀԹ. (1830), սեկտեմբերի 15 սկսեալ՝ յաւուր Մեռելոցի՝ Սուրբ Խաչվերացի, վաթսուն երկու ամեայ իւրոյ կենաց հասակի – Զգործս ձեռաց իմոց ուղիղ արա՛ ինձ, Տէ՛ր. Եւ զսկսեալս իմ դու կատարեա՛ եւ եղիցի հոգի քո խառնեալ ի սա, զորմէ գիտելիքն, պարզապէս գայցեմ ի յայտ: Ի դարս շնորհաց՝ երջանիկ մեր հարց... ո՛չ եւս անագանեսցէ շնորհաբեր գալուստ Նորին բարձր սրբազնութեան:
Ծնթ. Բաժանուածէ 51 հատուածի. «1. Տեղիքծնողացնիմոց, յորոցեւես, 2. Հայրենիքնիմեւտարաբաղտութեամբպահպանումնիրերաց, 3. Որպիսութիւնծննդեանիմոցեւտարապարտներկայկենօքկեալնիմ... 51. ՅելանելնիմիԹիֆլիզու». որոնքնոյնկարգովկաննաեւտպագրում՝ԴիւանՀայոցպատմութեան, ԳիրքԺԲ., ՄանուէլԿիւմիւշխանեցի. մասիԱ., ծանօթութիւններովհրատարակեցԳիւտԱղանեանց, Թիֆլիս, 1917 (էջԱ-Բ.՝ «Նիւթերիցանկ»՝Ա-ԾԱ.): ՆոյնիայլխմբագրութիւնէՀմր 6523 ձեռագիրը, որիտպ. տե՛սՀամառօտութիւնծննդեանեւդիպուածոցՄանուէլՇահինեանԿիւմիւշխանացիպատմաբանիս. 1835, իՍուրբԽաչվանսՂրիմոյ, հրատ. Բաբգէնվարդ. ԱղաւելեանցիեւՏիրայրծ. վարդապետի [Տէր-Յովհաննիսեանց], «Արարատ», Ս. Էջմիածին, 1915/Թ-Ժ., էջ 741-74, ԺԱ-ԺԲ./866-902, 1916, Ա-Բ./96-104, Գ-Դ./273-7, Ե-Զ./390-3, Է-Ը./592-8, Թ-Ժ./727-9, 1917/Ա., էջ 63-7, Բ-Գ., էջ 148-55, Զ-Է., էջ 507-16, Թ-ԺԲ., էջ 750-64: Նոյնհեղինակիննէնաեւ՝ «ՊատմութիւնանցելոցՍեւանայվանուց, արարեալՄանուէլվարդապետիԿիւմիւշխանացւոյ, ի 1830 ամիիՍեւան»՝ըստՀմր 7554 ձեռ-ի, որտե՛ս «Արարատ» ամսագիր, Վաղարշապատ, 1871, մայիս՝Հմր 1, էջ 10-7, յունիս՝Հմր 2, էջ 81-9, յուլիս՝Հմր 3, էջ 144-54, օգոստոս՝Հմր 4, էջ 211-6, սեպտեմբեր՝Հմր 5, էջ 261-3. սրաառանձնատիպհրատ-ննէ՝ «ՊատմութիւնանցիցանցելոցՍէվանայվանուց, արարեալՄանուէլվրդպ. Կիւմիւշխանեցւոյ, ի 1830 ամիիՍէվան, Վաղարշապատ, իտպ-իՍրբոյկաթուղիկէԷջմիածնի, ՌՅԻ. -1871» (115 էջ):
Ե. 119բ-36ա [Մարգարէութիւն Հերոնիմոսի]
119բ [Տիտղ.] Մարգարէութիւն, զոր ետես երանելի եւ սրբազան քահանայս Հերոնիմոս Ագաթանգեղոս, որ էր ի կարգէն սրբոյն մեծին Բարսղի, եղեալ ի Մեսեքիս քաղաքն Սիկիլիա կղզոյն, յամի Տեառն 1279ին: Իսկ զկնի յամի Տեառն ի լոյս ածեալ 1555ին ի յիտալական բարբառ, ի հայր հնագունեղ տէր Յակովբէ, որ էր ի կարգէն սրբոյն Բենետիքտոսի: Ապա թարգմանեալ ի յիտալական բարբառոյ ի յոյն բարբառ ի սրբակրօն վանահօրէ՝ ի տէր Պոլինտոսէ: Եւ զկնի ապա ժամանակաց թարգմանեալ ի յունական բարբառոյ ի հայ բարբառ, ի յետին ծառայէ ումեմնէ: Յամի Տեառն 1816:
– 120ա-1ա Ներածութիւն – Ես՝ ծառայս Յիսուսի Քրիստոսի եւ ճշմարտին Աստուծոյ եւ փրկչին ազգի մարդկան Հէրոնիմոս Ագաթանկեղոս անուանեալ... ընթերցայ արդ զգրեալ մատեանն մագաղաթեայ, որ էր ի ձեռս արջատեսակ կենդանւոյն, որ ունէր յինքեան զհետագայ բանս:
ա. 121ա-2ա Գլուխ Ա. – Կոստանդիանոս շինեաց զքաղաքն եւ Կոստանդիանոս աւերեսցէ... եւ զոր ինչ ունէր յինքեան մագաղաթս զայն յայտնեաց Աստուած ծառայի իւրում Ագաթանգեղոսի, որպէս տեսի ի կարգի հետեւելոցն:
բ. 122ա-3բ Գլուխ Բ. – Տեսի ի ներքոյ ոտից անգեղ զերիս ոսկիակազմ արքայական թագս... տէր զօրութեանց թագաւոր Իսրայելի, զի յետ երեգ հարիւրերրորդի կատարեսցի, այսպ[է]ս է եւ այսպէս եղիցի:
գ. 123բ-4բ Գլուխ Գ. – Գերմանիէ՛, Գերմանիէ՛, վա՜յ Գերմանիէ՛, զի զքեզ տեսանեմ անմիաբանս... ի յարեւելս գտցես զբարեբաղտութիւն քո արեւելեան կարգ եւ կրօն ուղղութեանն փայլեսցէ ի քեզ. ամէն. ամէն. ամէն:
դ. 124բ-5բ Գլուխ Դ. – Ո՜վ փառամոլ քաղաք, ներկեալ արեամբ մարդկային... լե՛ր հաւատարիմ եւ հաստատուն մինչ ցմահ, զի առցես զպսակն երկնային երանութեանն:
ե. 125բ-6բ Գլուխ Ե. – Ո՜վ, ճան[ա]չումն խորին եւ անչափ եւ խորութիւն անմատչելի... որ երգի ընդ արեւելս, յորում բնակիմ ես. ամէն:
զ. 126բ-8բ Գլուխ Զ. – Ո՜վ նախահաւ եւ թոռն, լուայ զձայն որ խօսէր, հայեաց ընդ հարաւ... թողցէ որդոյ իւրոյ հանդերձ կենօք զօժանդակութիւն ինչ:
է. 128բ-9բ Գլուխ Է. – Լուայ զձայն հրեշտակին, որ պահէր զերկրորդ քաղաքն աշխարհի... մինչեւ ի ժամանակս, յորում երգեսցես օրհնեալ եկեալ յանուն Տեառն, ո՛վ խղճալի Աւեսդրիայ:
ը. 129բ-32ա Գլուխ Ը. – Հայեցայ ընդ հիւսիս, որպէս հրամայեցաւ ինձ, եւ ահա ամպ մի լուսերանգ ճառագայթեալ մեղմընթաց հողմավարեալ գայր... եւ տեսցեն մարդիկք զգործս ամենակարողութեան իւրոյ, որպէս լինի եւ այնպէս եղիցի. ամէն:
թ. 132ա-3ա Գլուխ Թ. – Լուայ զձայն, որ այսպէս՝ Ռուսիա՛, զարթիցես արդ ի քնոյդ... ո՜վ սրբազան օրիորդ, մանուկն դարձցի ի յաթոռս, բայց տեսանիմ զնա լինել փառաւոր եւ խաղաղ. ամէն:
ժ. 133ա-4բ Գլուխ Ժ. – Պողոնիա՛, Պողոնիա՛, անհանգի՛ստ Պողոնիա, ամբարիշտ զաւագ, տեսանեմ զքեզ կաղացեալ ի վերայ անստուգութեան քո... տրտմութիւնք, հոգք եւ տառապանք եւ գերութիւնք բերցեն առ քեզ պարգեւս բարեբաղտութեանն. ամէն:
ժա. 134բ-6ա Գլուխ ԺԱ. – Ի կողմանս հիւսիսոյ, ի վերայ բարձրագոյն բլրոց երեւին երեք հրկիզութիւնք... սուրբ եւ անմահ ողորմեայ մեզ սմա միայնոյ երեքսրբեան փառատրութիւն, արքայութիւն եւ զօրութիւն վայել է այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Վերջ:
– 136բ Ի վայելումն ընթերձողիս զայս եւս յայլմէ օրինակէ արտահանեալ է – Թագաւորութիւն արիւծուն, այսինքն օսմանացւոց, վախճան ունիցի... ի տեսութիւն բանի Խուրանին:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ. ԺԹ. դ., շղագիր
ա. 137ա Օսմանցի թագաւորի վէզիր Րաղիպ փաշայի գուշակութիւնն է (չափածոյ, հայատառ թուրքերէն) – Սէնէ պին իւզ սէքսէն իքի իւչ կէլէ, / Էֆրինճի Մօսկոֆ իլէ սէֆէր օլայ... պիր, իքի, իւչ, տեօրտ, պէշ, քէաֆ իլէ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 109ա (1859 թ., շղագիր) Ընթերցեալ զկենսագրութիւն մեծապատիւ ուսուցչին մանկութեան տիոցս եւ բարերարին իմոյ Մանուէլ վարդապետի (զոր իւրով մատամբ գծագրեալ), անձամբ տեսի ճշմարտել բանի երեւելի իմաստնոյն «ոճն է մարդն ինքն», զի հոգի մատենագրին ի բանս նորին. քօլլեժսքի սովէթնիք Սարգիս Խորասանով. ի 1859 ամի, 3 ապրիլի:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմաստառին փակցուած 24.3x32.5 չափսի թերթին, նոտրգրով՝ «Մանուէլ վարդապետի Կիւմիւշխանացւոյ Պատմագրութիւն ժամանակաց եւ սինօդական ժողովոյն: Գրութիւնք նորա առ Մխիթարեանս, առ Շահան Ջրպետեան, առ Պօղոս արքեպիսկոպոս Ադրիանապօլսեցի եւ առ Եփրեմ կաթուղիկոս, նորին Մանուելի ընդդէմ տումարին Լեւոնի առ Յովհաննէս արքեպիսկոպոս պատրիարք Կ. Պօլսոյ, գուշակութիւն Ագաթանգեղոս քահանայի հռովմէադաւանի, գուշակութիւն Ռաղիբ փաշայի ի թրքերէն: Նոտրագիր, քառածալ, գրեալ ի թուղթ բամբակեայ ի Սեւան անապատին», Պհպ. Ա. «ԺԹ. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 1ա՝ սեւ թանաքով՝ «245/2864»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 117բ՝ նոտրգիր «Մանուէլ, եայի»:
2865
ՂԱՐԱՍՈՒ (ԽԻԶԱՆ) |
ԺԳ. դար, ՌԺԶ. – 1567 |
ԳՐԻՉ՝Յոհան (Ա), ԻգնատիոսՂարասուեցի (Բ՝թ. 1-25, 33-44, 70-5, 80, 81, 107-16, 135-6): ՍՏԱՑՈՂ՝ՆերսէսԳնունեցի (Բ):
ԹԵՐԹ՝ 312: ՊՐԱԿ՝Ա-Պx12 (համարներնըստայբուբենիկարգի. Ա, Ծ, Հ՝ 14, Բ՝ 8, Դ՝ 11, Զ, Ն՝ 13, Լ, Պ՝ 10, Կ՝ 9, Ձ՝ 16): ՆԻՒԹ՝թուղթ. դեղնաւուն: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 33,5x24,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (26x18՝Ա, 25x17.5՝Բ): ԳԻՐ՝բոլորգիր (նմուշ՝ 51ա՝Ա, 110ա՝Բ. ծածկագիր՝ 2ա). խորագրերըեւսկզբնատողերըկարմիրեւշագանակագոյնթանաքով: ՏՈՂ՝ 28 (Ա), 29 (Բ). գծումները՝ճնշումով: ԿԱԶՄ՝մուգշագանակագոյնկաշի, վրանփակցուածհինկազմիդրոշմազարդշագանակագոյնկաշին (Ի. դար), միջուկը՝տախտակ, աստառը՝նախշազարդկտաւ. լուսանցակողերը՝կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա)+1 (Դ)՝հաստթուղթ, սպիտակ, չգրուած՝Աբ, Դաբ:
Նմուշ 2ա
Նմուշ 51ա
Նմուշ 110ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մովսէս Խորենացի եւ Սահակ Բագրատունի «Սահակ Բագրատունին խնդալն Մովսէս Խորենացոյ բան»՝ 3բ: Խորան՝ 8աբ, 22բ, 23ա, 25ա: Կիսախորան՝ 4ա: Ճակատազարդ՝ 22ա, 34ա, 36ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, ոճաւորուած խաչ՝ 132բ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր (նաեւ մարդադէմ՝ «Զ»՝ 9ա): Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, դեղին, վարդագոյն, սեւ, շագանակագոյն, գորշ, նարնջի, սպիտակ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – 1. Աւետարան Մարկոսի. Ե. 39 – Զ. 10: Թ. դար: 1 (Բ), սկզբում, ստացուած մէկ թերթի ընդլայնակի եւ ընդերկայնակի եզրահատումով: Մագաղաթ: 33x22: Երկսիւն (28.5x20.5): Ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Բա): 21 տող. գծումները՝ ճնշումով: Կարդալ՝ Բբա. «///Մտեալ ի ներքս ասէ [ց]նոսա... [Յոր] տուն մտանի[ցեք, ան]դէն աւթեվա[նս կալջիք]///»: 2. Աւետարան Յովհաննու. Ը. 24-42: Թ. դար: 1 (Գ)՝ վերջում, ստացուած մէկ թերթի ընդլայնակի եւ ընդերկայնակի եզրահատումով: Մագաղաթ: 33x22.5: Երկսիւն (29.5x19.5): Ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Գբ): 22 տող. գծումները՝ ճնշումով: Կարդալ՝ Գբա. «///[Ի մեղս] ձեր մեռա[նիցիք], զի թե ոչ... [Եթէ Աստուած] էր հայր [ձեր, սիրէիք] արդ[եաւք զիս]///»:
Նմուշ Բա
Նմուշ Գբ
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, մաշուած, տեղ-տեղ թափուած, անկիւնների կաշին մաշուած-թափուած, 3 կապիչներն ընկած, լուսանցակողերի կարմիրը գունաթափուած, կեղտից սեւացած. երկիցս՝ 1567 եւ 1684 թթ. նորոգուած, թերթերի արտաքին լուսանցների պատռուած-ընկած որոշ հատուածներ յետագայում այլ՝ սպիտակ թղթով նորոգած-ամրացրած (գրադաշտը չվնասուած). գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, մոմի, իւղի եւ սնկային հիւանդութեան հետքեր, խոնաւութիւնից թերթերին տեղ-տեղ դեղին հետքեր, գրադաշտը գունափոխուած, դեղնած, թ. 117՝ սխալ տեղադրած, կարդալ թ. 106ից յետոյ, 65ա՝ պատռուածք-անցք, բրոնզի ներկի հետքեր՝ 80ա. էջ 229բ՝ անմաքուր ջրի հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2բ-135ա [Հայոց պատմութիւն՝ յերիս հատուածս, ասացեալ Մովսիսի Խորենացւոյ, ի խնդրոյ Սահակայ Բագրատունւոյ]
Տե՛սձեռ. 1459, 4ա-167ա. 1/2բ-33բ: 2/34ա-90բ: 3/90բ-135ա:
Ծնթ. Ձեռագիրս l պայմանանիշովօգտագործուածհետեւեալիմէջ՝ՄովսէսԽորենացի, ՊատմութիւնՀայոց, քննականբնագիրըեւներածութիւնըՄ. Աբեղեանիեւ Ս. Յարութիւնեանի, Երեւան, 1991, Հմր 29, էջ ԺԹ-ԻԱ., որի վերատպութիւնն է՝ Մովսէս Խորենացի, Հայոց պատմութիւն, Մատենագիրք Հայոց, Բ. հատոր, Ե. դար, Անթիլիաս-Լիբանան, 2003, էջ 1736-2196 (պայմանանիշը՝ I):
Բ. 137ա-242ա [Ստեփաննոսի եպիսկոպոսի Տարօնեցւոյ Պատմութիւն ի սկզբանց]
Տե՛ս ձեռ. 1482, 55ա-89բ. Ցանկ/137ա: ա/137ա-154ա: Ցանկ/154ա: բ/154ա-189ա: Ցանկ/189ա-90ա: գ/190ա-242ա:
Ծնթ. A պայմանանիշովօգտագործուածէհետեւեալի մէջ՝ Ստեփանոս Տարաւնեցի Ասողիկ, Պատմութիւն տիեզերական, աշխ. Գուրգէն Մանուկեանի, Մատենագիրք Հայոց, ԺԵ. հատոր, Ժ. դար, Պատմագրութիւն, Գիրք Բ., Երեւան, 2011, էջ 617-829:
Գ. 242բ-311բ Պատմութիւն Ըռաստակիսի Լաստիվերցոյ վարդապետի Վասն անցիցն անցելոց ի յայլասեռ ազգաց, որ շուրջ զմեւք են
Տե՛ս ձեռ. 1482, 90ա-111ա: ա/242բ-4բ: բ/244բ-8բ: գ/248բ-50բ: դ/250բ-3ա: ե/253աբ: զ/254ա-5ա: է/255աբ: ը/255բ-6ա: թ/256ա-9ա: ժ/259ա-66բ: ժա/266բ-71բ: ժբ/271բ-4բ: ժգ/274բ-5բ: ժդ/ 275բ-6ա: ժե/276ա-7ա: ժզ/277ա-83ա: ժէ/283ա-6բ: ժը/286բ-92ա: ժթ/292աբ: ի/292բ-3ա: իա/293ա-6բ: իբ/296բ-300ա: իգ/300ա-4բ: իդ/304բ-6բ: իե/306բ-9ա: իզ/309ա-11բ:
Ծնթ. Ա. պայմանանիշով օգտագործուած է հետեւեալի մէջ՝ Արիստակէս Լաստիվերցի, Վասն անցիցն անցելոց ի յայլասեռն ազգաց, որ շուրջ զմեւք են, աշխ. Գուրգէն Մանուկեանի, առաջաբանը՝ Գէորգ Տէր-Վարդանեանի, Մատենագիրք Հայոց, ԺԶ. հատոր, ԺԱ. դար, Երեւան, 2012, էջ 493-652:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, 1630 թ., նոտրգիր
1. 312բ [Կարապետի Բաղիշեցւոյ Կարգ վարդապետացն մերոց] – Այս են կարգ վարդապետաց մերոց... եւ Գրիգոր՝ ի Թորոսի աշակերտացն է:
Տե՛սԿարգվարդապետացնՀայոց, աշխ. Գ. Տէր-Վարդանեանի.- «Էջմիածին», 1980, Բ.-Գ., էջ 20-31 (ստորագրուած՝ԳէորգՅունանեան). նաեւ՝ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 377-8:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆԳՐՉՈՒԹԵԱՆԺԱՄԱՆԱԿԻ
Ա. ԺԳ. դար. 189ա Հա՛յր, մի՛ մոռանար զաշխատութիւնս իմ, որ գրեցի, շատս ի լի սրտէ առ Աստուած: Ի Քրիստոս ողորմեա՛ Յոհանայ՝ քարոզի սորա, յանկաշառդ դատաւորութեանն եւ յանակնանելի ատէնին, յորժամ [դ]ատես զտիեզերս:
242ա Յաղագս գրչի յիշատակ: Արդարութեան եւ իմանալի արեգակն ի գարնանաբեր ծոցածաւալ ծագողութեանն, ի յադին աստուածակերտ ծառաստանս, տանս ազքանազեան թորգոմապետ գրոհի, ի ձեռն երկաքանչիւրոց դասուց սրբազանից՝ եւթանասնից եւ երկոտասանց, զԲարթողիմէոս եւ զԹադէոս հոգիակիրտ ածողութեամբ սերմանեցին զբանն կենաց, ակն արկելով քաջ հովուապետին Քրիստոսի՝ զարթուցանել զտէր ագարակին ի խորափիտ գբին, որոյ արեան վտակաւք շաչման ձայնէր առ նահատակն՝ «Արի, որ ննջեսդ, զի մի՛ թշնամին որոմնացան յանդգնեսցի զիւրն»: Վասն որոյ ելանէր բազմատանջ հայրն հաստահեղուս հիմամբ արեամբ վկայիցն, որոյ շաղեալ էր երկիրն, այնու շինել զսուրբ կաթուղիկէ, անդուստ եւ այսր որեարք աստուածայինք հովուապետեալք, եւ ի կատարել ընթացից արեգականն ընդ իւր տարաւ զնշոյլս լուսոյ իւրոյ, նա եւ չքացաւ գիշերավարն, եւ արուսեակն ոչ երեւի: Բայց ես՝ միգապատեալս, որ զնոցայցն յիշատակ երկրորդեցի ձեզ, ո՛վ ծնունդք սրբութեան, ողորմութիւնն ի ձեռս ձեր է, զի ես հատայ տապարատանջ: Այղ, ձեր է աւր փրկու/242բ/թեան եւ ժամանակ ընդունելի, ողորմեցարուք շանս սովամահի, տո՛ւք ողորմութիւն ինձ եւ եղբարց իմոց, ե՛ւ ծնողաց, ե՛ւ Քրիստոս Աստուած ի մեծի սոսկալի աւուրն զնա, որ զմեզ յիշելոյ արժանի արասցէ, սրբոց առաքելոցն, եւ մարգարէիցն, եւ մարտիւրոսացն մասին արժանի արասցէ. ամէն:
Աղաչեմ, մի՛ անփոյթ առներ, եւ Տէր հատուսցէ քեզ զվարձս քո: Ընդ նմին եւ ես՝ յետինս յամենեսեան եւ քան զբնաւս յանցաւորս, եւ անթիւ մեղաւք ծանրաբեռնեալս, եւ արժանիս բազում մահուց եւ ոչ մի կենաց, խաւարամածս ոգւով՝ Յոհան գրիչ, աղաչել յիշել յաղաւթս առաջի Քրիստոսի զի՛ս եւ զծնաւղսն իմ, եւ զեղբայրն իմ, եւ զԲամբկոցն, որ յուսով սատարեաց ինձ ի գործառնութիւնս, որպէս զի աղաւթիւք ձեր գտցուք ողորմութիւն ի Քրիստոսէ, եւ Տէր տացէ զտրիտուրն ձեզ բազումս. ամէն:
309ա Քրիստո՛ս Աստուած, որ հատուցանես ամենեցուն զվարձս, հատո՛ Բամբկոցին հարիւրապատիկ, զի ի քէնէ եմք եղեալ եւ քո ողորմութեանդ սպասեալ մնամք, մի՛ ճշմարտութեամբ քո քննեսցուք, այղ գթութեամբ քո քաւեսցուք եւ քեզ փառս վերառաքեսցուք յաւիտեանս յ՛՛:
Բ. 1567 թ. 8ա ԶՆերսէս վարդապետն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, զջահն լուսոյ եւ զարեգակն արփիափայլ, եւ զջեռուչիցն սառուցեալ սրտից, որ եռափափագ սիրով ետ գրել զսա, ի վայելումն անձին իւրոյ եւ յիշատակ հոգոյ իւր: Որք հանդիպիք սմայ, յիշեցէ՛ք ի բարին Քրիստոս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ յիւր արքայութիւնն. ամէն:
8բ Զքաջ հեռետոր եւ զանյաղթ փըլիսոփայն, զՆերսէս րաբունապետն, որ բազում ջանիւ ետ գծագրել զսա՝ յիշատակ բարի հոգոյ իւր եւ ծնօղացն իւրոց եւ ամենայն զարմիցն: Որք օգտիք ի սմանէ, յիշման արժանի արարէք, ո՛վ սուրբ ընթերցողք եւ լսողք, եւ դուք յիշեալ լիցիք ի Քրիստոսէ՝ Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
23ա Վա՛յ քեզ, տառապեա՛լ Իգնատիոս՝ մեղաւք ի լի ՚ւ ողորմելի:
35բ Զշնորհազարդ եւ զբանիբուն, զհանճարեղ եւ զիմաստուն Ներսէս րաբունապետ Գնունեցին յիշեցէ՛ք ի բարին Քրիստոս, որ աշխատութեամբ ժողովեաց զհնացեալ եւ զեղծեալ թխթեր սորա եւ զպակասն ետ գրել՝ յիշատակ հոգւոյ իւրոյ, եւ դուք՝ հանդիպողք սորա, լի բերանով «Աստուած ողորմի» ասացէ՛ք, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի. ամէն:
135ա (1567 թ.) Փա՜ռք անհասի, անճառի, անեղի, անմահի, ամենակարողի, ամենաբաւի, ամենազօրի եւ արարողի ամենայն էիցս յանէից, Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյ Սրբոյ, անձամբ եւ դիմօք տրոհեալ, այլ իսկութեամբ, անսկզբնութեամբ, զօրութեամբ, իշխանութեամբ, անեղ էութեամբ միաւորեալ, նմա աւրհնութիւն եւ փառք յամենայն էիցս. ամէն: Որ կարողացոյց զիս՝ զթմբրեալս յամենայն տեսակս մեղաց, զանյիշելի եւ զեղկելի, մեղսասէր եւ զխաբեբայ Իգնատիոսս, ծրագրել զպակասութիւն գրոցս՝ զպատմութիւն թագաւորացն մերոց, ի Յաբէթէ սկսեալ մինչ ի Սահակ հայրապետ Պարթեւն: Աղաչեմ զձեզ զամենեսեան, յիշելոյ եւ թողութիւն խնդրելոյ յանոխակալ եւ յանյիշաչար Տեառնէն զՆերսէս վարդապէտն՝ զքաջ հեռետոր եւ յանյաղթ փ[ի]լիսոփայն, եւ զծնօղսն իւր՝ ըստ մարմնոյ. զհայրն՝ զՄեհէրն, եւ զմայրն՝ զՔնքուշն, եւ զեղբայրքն՝ զՅոհանէսն, եւ զՎարդանէսն, եւ զեղբօրորդին՝ զՅակոբ սարկաւագն, /135բ/ այլ եւ զամենայն ազգականսն եւ զամենայն արեան մերձաւորս իւր՝ զկենդանիս եւ զհանգուցեալսն. ամէն: Արդ, աղաչեմ զամենեսեան զմանկունսդ սուրբ եկեղեցւոյ, զի որք օգտիք ի սմանէ՝ կարդալով եւ կամ աւրինակելով, եւ կամ հարեւանցի տեսանելով, յիշեսջի՛ք ի սուրբ եւ յերկնաթռիչ յաղօթս ձեր առաջի անմահ գառինն Աստուծոյ զհեզահոգի եւ զսրբասէր, զանձանձիր ուսուցանողն՝ զՆերսէս վարդապէտն եւ զծնօղսն իւր՝ զՄեհէրն եւ զՔնքուշն, եւ զերկու հարազատ եղբարքն՝ զՅոհանէսն եւ զՎարդանէսն, եւ զամենայն վերոյ գրեալսն ի սմայ, եւ որք մասն ինչ ունին ի սուրբ գիրքս: Եւ թողութիւն մեղաց խնդրեցէ՛ք ի Քրիստոսէ եւ բոլոր սրտիւ եւ լի բերանով «Աստուած ողորմի» ասացէ՛ք ամենայն վերոյ գրելոցս ի սմայ, զի ձեզ դիւրին է եւ մեզ կարի եւ յոյժ պիտանի: Եւ ինքն, որ առատն է ի տուրս բարեաց, ձեզ՝ յիշողացդ, եւ մեզ՝ յիշեցելոցս տացէ զիւր երկնային արքայութիւնն: Եւ նմայ փառք յաւիտեանս. ամէն:
Եւ արդ, գրեցաւ պակասութիւն գրոցս մինչեւ ցայս վայր, եւ աստի յառաջ այլ օրինակ ոչ կայր, որ գրէի: Բայց այսքան բանքս գրեցաւ յերկիրս Խիզնայ, ի մեծ թվականիս հայոց ի Ռ. եւ ի ԺԶ. (1567) ամի, ի գիւղս որ կոչի Ղարասու, ընդ հովանեաւ սուրբ տաճարիս, որ յանուն Սրբոյն Գէորգայ զօրավարին կառուցեալ կայ, ի հայրապետութիւն մերոյ Աղթամարցոյ տեառն Գրիգորիսի, եւ սրբոյն Էջմիածնին տէր Միքայիլին: Յայսմ ամի գրեցաւ սայ ի դառն եւ ի չար ժամանակիս, որ յամենայն կողմանաց խաղայ բարկութիւն ի վերայ քրիստոնէից, քանզի կեղեն եւ կեղեքեն անօրէնքն հարկապահանջութեամբ առաւել քան զչափն: Եւ այս ամենայն վասն ծովացեալ մեղաց մերոց:
Արդ, յերեսս անկեալ աղաչեմ կողկողագին պաղատանօք զմանկունսդ սուրբ եկեղեցւոյ, զի յիշման արժանի առնէք զիս՝ թմբրեալս յամենայն տեսակս մեղաց, զանյիշելի եւ զեղկելի գծողս՝ զԻգնատիոսս, զանարգս եւ զանպիտանս, անարժանս /136ա/ եւ ապիրատս, եւ ամենայն մեղօք եւ աղտեղութեամբ զառածեալս, մեղսասէր, խաբեբայ եւ ո՛չ քահանայ. եւ զծնօղսն իմ՝ զԱռաքել քահանայն եւ զԳուլբահարն, եւ զուսց[ո]ւցիչն իմ՝ զշնորհազարդ եւ զբանիբուն Յովսէփ վարպետ Աղթամարցին, եւ զմիւս վարպետն իմ՝ զՍուրբ Թումայեցի Դաւթենց տէր Ստեփանոսն, որ զշարակներն ինձ դաս է ասեր, եւ զամենեսեան, որ ի վերայ մեզ երախտիք ունին՝ թէ՛ հոգեւոր եւ թէ՛ մարմնաւոր: Եւ թողութիւն մեղաց խնդրեցէ՛ք, յորժամ զանարիւն գառնն զենջիք, եւ յօժար կամօք եւ ուղիղ մտօք «Աստուած ողորմի» ասացէ՛ք ամենայն վերոյ գրելոցս ի սմայ, զի ասաց Տէրն, թէ՝ Որով չափով չափէք, չափեսցի ձեզ: Նա եւ զայնոսիկ, որք հոգաբարձութեամբ խնամեն եւ լաւ պահեն, զմատն չըթանան եւ զթուղթն շրջեն. Քրիստոս Աստուած զնոսա խնամէ ընդ հովանեաւ թեւոց իւրոց. ամէն: Եւս առաւել զսիրասնունդ եւ սրբասէր աշակերտքն քաջ րաբունոյն Ներիսի՝ զՄկրտիչն եւ զՅովանէսն յիշեսջի՛ք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր, եւ դուք յիշեալ լիջի՛ք յանմոռաց գութն Աստուծոյ. ամէն: Այլ եւ աղաչեմ զամենեսեանդ անմեղադիր լինել խոշորութեանն եւ սխալանացն, զի տգէտ եմ գրոց գիտութեան եւ անյարմար ի գծագրութեանն: Վասն այն ներել հայցեմ եւ աղաչեմ զաւելորդն բառնալ եւ զպակասն լնուլ, եւ բարերարն Քրիստոս զձեր զամենայն հոգեւոր եւ զմարմնաւոր պակասութիւնն լնու. եւ նմա փա՛ռք յաւիտեանս. ամէն:
136ա Զերկըս սակաւ իմոյս մատանց / ընկա՛լ ի սէր քոյին կամաց, / Ներսէս վարդապետ իմ սիրեցած / եւ բարեկամ ինձ ի սրտաց: / Ներսէս րաբունի, քաղցր եւ բարի, / ընկա՛լ զսա քեզ հաճելի, / թէպէտ որ չէ ախորժելի, / այլ քեզ լիցի ընդունելի: / Առ ի յիշել զմեզ ի բարի՝ / յաղօթելոյն ժամանակի, / յիշել եւ զիս ի նմին ժամի, / այլ եւ ի ժամ պատարագի: / Սա յիշատակ քեզ եղիցի / եւ ծնօղացըն քո բարի՝ / Մեհէրին եւ Քնքուշին, / եւ ամենայն ազգատոհմին: / մեղօք լըցեալ նըւաստ ոգի՝ / Իգնատիոս Ղարասւեցի, / զքեզ աղաչեմ, հա՛յր սուրբ բարի, / յիշատակել զիս յաղօթի. / նայ եւ իմոցն ամենայնի՝ / հարց եւ եղբարց եւ վարպետի, / Տէրըն բարեաց ողորմեսցի / ի սոսկալի օրն ատենի. ամէն:
136բ Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զՆերսէս քաջ րաբունին, որ ետ վերըստին նորոգել զգիրքս զայս՝ յիշատակ իւր եւ ծնաւղացն. հօրն՝ Մեհերին եւ մօրն՝ Քընքուշին, եւ հարազատ եղբարցն՝ Յոհանիսին եւ Վարդանիսին, եւ զաւակաց նոցին. ամէն: Եւ եդ ի դուռն խնդրակատրու Սուրբ Աստուածածնին՝ ոխֆ, թէ ով ծախէ կամ գրաւէ, կամ հեռացնէ, նայ զանէծքն զԿայէնին առցէ եւ զխաչհանողացն. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 136բ (1684 թ., բոլորգիր) Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս Աստուած զերիցս երանեալ եւ հեզահոգի զքաջ րաբունին զԱւետիք վարդապետ՝ զտեսուչ եւ զառաջնորդ մայրաքաղաքին Բաղիշոյ, որ վերստին ետ նորոգել զսուրբ գիրքս, ի փրկութիւն հոգւոյ իւրոյ եւ յիշատակ անձին իւրոյ, եւ բարի ծնօղաց՝ հօրն եւ մօրն, եւ հոգեւոր հարազատ որդւոցն՝ Ստեփաննոս վարդապետին եւ Մեսրոպ վարդապետին, ե՛ւ տէր Ներսեսին, ե՛ւ տէր Նահապետին. ի թվականին հայոց ՌՃԼԳ. (1684), եւ դարձեալ եդ յիշատակ ի դուռն խնդրակատար վանից՝ Տիրամայր Սուրբ Աստուածածնին, զոր Տէր Աստուածն ամենայնի տացէ նմա վարձս ըստ տրիտուր անձին իւրոյ, եւ ընդ ԲԺ.ն (12) վարդապետացն դասակից եւ պսակակիցս արասցէ հանդերձ իւրայովքն. ամէն:
Նորոգեցաւ եւ կազմեցաւ վերստին սուրբ տառս ձեռամբ ամենամեղ եւ սուտանուն գրչի՝ Դաւիթ մեղապարտ Ճնճղկի եւ որդոյն իմոյ՝ Ստեփանոս սարկաւագի. ամէն:
2. 312բ (1714 թ., նոտրգիր) Ես՝ Պետրոս կաթողիկոս Բերիացի, դարձեալ եկա ի վանքն ի Սուրբ խնդրակատար, ՌՃԿԳ. (1714) թվին, ի ուլիս ամսուն ԺԳ.ին (13), օր չորեքշաբաթին:
3. 1բ (1725 թ., նոտրգիր) Ի թվականիս հայկան սեռից ՌՃՀԴ.ին (1725) յԱւաք պահոց մարտի Բ. միջոցի Գ.շաբթի աւուրն, երեք ժամ գիշերուն լուս սաստիկ ճառագա[յ]թեալ յերկ[ն]ից ի վերայ Խնդրակատար Աստուածածնի կաթողիկէին, որ ակներեւ ամենայն միաբանք տեսին եւ ուրախ եղեն:
4. 1բ (1768 թ., նոտրգիր) Ես տիրացու Խչատուր Բաղշեցի զայս գիրս բժշկարար Սուրբ Աստուածածին գրեցի յաւուր յինգշաբաթի Համբարձման սուրբ կիւրակի, որ ամէն հայկազան սեռք ի նոցանէ կու փ[ա]ռաւորի թւին հայոց ՌՄԷԺ.ին (1768):
5. 1ա (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Վասն այս ողորմելի Յարութեն անուն քրիստոնէիս, որ է սայ յերկրէս Բաղշու, յառաջ մեծատուն էր եւ ապա չքաւորեալ, ելեալ ի յերկրէս, թէ՝ Երթամ ցայլ երգիր, անկաւ ի ձեռս անողորմ անօրինաց, որ եւ զԲ. տղայս առին ի նմանէ, եւ շիւարեալ՝ ոչ գիտէր զինչ առնէր:
(Նոյն ձեռքով, էջի ստորին մասում) Չքաւորեալ ախքատացաւ, ունելով Բ. տղայս, առեալ փախեան ի քաղաքէն, ի ձեռս պարաղի միոյ այլազգի, որ գերիվարեցին, զԲ. որդիք, եւ գնացեալ ի գիւղ մի իջեւանեցան եւ ողորմելիս այս գնացեալ անկաւ ի վերայ ոտի լալագին դիմ/// գլխաւոր պայրամի (՞) եւ խնդրէր որդիքն առ սէր գլխաւոր /// (մի քանի բառ անընթեռնելի):
6. 312ա (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Այս է նախնեացն մերոց պատմութիւնք, այսինքն՝ Սմբատայ եւ այլ պատմչաց, որ գտինք ի Սուրբ Սարգիս եկեղեցին թէմ է Սուրբ Աւեխու, սոյն գիրքս Աւեխու վանքինն է:
7. 4ա (ԺԷ. դ., նոտրգիր) Պիտանի եւ համեղախօս գիրքս վիպասանութեան [Խնդրակատրու՝ (քերած, դժուարընթեռնելի)] վանքին է (աւելացրած ԺԸ. դարիայլ ձեռքով) Աւեխու:
8. Պատառիկ-պահպանակ Գա (ԺԸ. դ., շղագիր) Այս է յիշատակ <է> սուրբ գիրքն Գրիգոր վարդայպետին, /// որ տայ սուրբ գիրք իւր հալալ վաստակոց:
9. 2ա Սիւնակետագիր ծածկագիր, անվերծանելի, գրչափորձանման (տե՛ս նկարը):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 3ասեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով, դժուարընթեռնելի՝«[Печать Ахалцыхской градской полиции]». հմմտ. ձեռ. 2687, Պհպ. Բա:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Աա՝ սեւ մատիտով «Հմր 2865»: 1ա՝ սեւ թանաքով՝ «249/2865», «ՌԺԶ.- 1567, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: Պհպ. Գա՝ մատիտով «309»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա «Ի վեց հարիւր թըւական հայոց, յինն հարիւր չորք Հոռոմոց, ի տկար» (այսչափ), նոտրգիր՝ «Փառք պարգեւողին Աստուծոյ յա[յ]տ լիցի ձեզ՝ սիրելի որդեկացդ մերոյ, որ ըստ արժանեաց ձերոց առնէք եւ շէն եւ պայծառ կենօք մնայք յաշխարհիս, եւ յետ ելանելոյ յաշխարհէս զաւիտենական ուրախութիւն ընկալջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մեր. ամէն», նոտրգիր՝ «Այսաւր անճառ լուսոյն ծագումն, / ի փրկութիւն մեր կատարումն, / ընդ խոնարհի ի վերնատուն, / ըստուերական տունից լրում, / նախ քան զը[ն]թրիսն խորհրդոյ, / սփածաւ ղենջակարկաւղ լուսոյ եւ ջուր առեալ ծառաբար, զոտս լըւանայր զաշակերտաց. բաւ է, այսպէս ասէ Տէր, աա», նոյնը՝ թերի, չնչին տարբերութիւններով, տարբեր գրութիւններով, մի քանի անգամ, բոլորգիր՝ «Աբգարայ մեծն, որ է Աստուած, ետ զիմաստութիւն ի սիրտն մարդոյ, որ է առ զերկնից շրայ գնալ զաստեր եւ զարեգական ընդացմուք իմանա», անարուեստ նոտրգիր՝ «Այս է յիշատ[ա]կ Յովանէսի Չորթանի վարդեր (այսչափ) նաեւ՝ անկարեւոր, կցկտուր գրութիւններ, խզբզոցներ, հայատառ այբուբեն, բոլորգիր՝ «Աբգարայ»: 1բ նոտրգիր՝ «Ոսկի խնծոր ի վերայ խայդաղաւնի, Պողոս նստեալ աթոռին պատմէր զե[ր]ազ Պետրոսին, Պետրոս՝ երազտ ի բարին», անարուեստ նոտրգիր՝ «Պապօյ միրզա Պօղօս, Պէտրոս, Սալիբին, Յանոյ, Շաեն, Մինաս, Յարութեն, Սիմոն, Յօվանէս, Մէլքոն, Բ. Խչօյ, Դաւիթ, Յօխօյ, Մարկոս, Պողոս, Վրդոյ, Գզպօյ»: 2ա նոտրգիր, տարբեր ձեռքերով՝ «Շաւարշան Արտազ, որ է այժմ Մակու», «Նարեկ իմ ի քաղաքի մի կերոն», «Այսօր անճառ լուսոյն ծագումն ի փրկութեան», «Այսօր անճառ լուսոյն ասցուք ամենեքեան, միաբանութեամբ «Տէր ողորմեա» երգս յանեղական, երգեմք բանական, երիցդ միական իւ նմանս աննման ձեռ», «Յեսու՝ որդի Նաւեան յաջորդեաց զԻսրայէլ ամս Խ. (40)», «Արշակ առաջին եւ Վաղարշակ, Արշակ, Արտաշէս քաջն, Ե[ր]ուանդ, Արտաւազդ, Արգամ, Աբգար, Անանուն», «Նայիմ ի քեզ, Տէ՛ր իմ, գդաց (=գթած) լե՛ր բարէգութ եւ ողորմած, զի յուժ տկար է շնորհաց», «Կալաշ մարդ կատակ՝ դրամ շալակ» նաեւ՝ կցկտուր, անկարեւոր գրութիւններ, հայատառ այբուբեն, զանազան խզբզոցներ: 16ա՝ «աբգդ, աածծ»: 22ա՝ նոտրգիր՝ «Ես եմ, ես եմ, որ ջընջեմ, ըզմեղս մեր որպէս զամբս երկնից»: 23ա նոտրգիր՝ «Յաւուրս Եղայի էր Զարմայր»: 44ա նոտրգիր՝ «Աստ 1ին որմ որում հասանեալ Տիգրան»: 44բ այբուբեն «ա-ճ»: 63ա շղագիր՝ «սա, սարթինեկ, ա»: 64ա շղագիր՝ «ին, եկ»: 74ա նոտրգիր, ընդօրինակած բնագրից՝ «պահապետի պահլաւ, քանզի ի վերայ զաւրացէր այր նորա եւ այս կարգաւորութեամբ, արտօան ամս ԼԱ. (31) զսայ սպանեալ ստահրացւոյն Արտաշիրի՝ որդւոյ Սասանայ բառն»: 78ա նոտրգիր՝ «այսպէս»: 93բ բոլորգիր՝ «երէգ, որ է գեհան»: 107ա՝ «աբգ», տառեր, խզբզոցներ: 115բ անարուեստ նոտրգիր՝ «Յոհան», զանազան խզբզոցներ: 131ա նոտրգիր՝ «սկիզբն գրգոյս»: 138ա-41ա բոլորգիր, ստորին լուսանցներում՝ «Թվական է»: 140բ նոտրգիր, ստ. լս.՝ «գրեցաւ քամուրճի Յակոբէ»: 151բ բոլորգիր, ստ. լս.՝ «Այ, վայ, ինձ խիս»: 152բ նոտրգիր, ստ. լս.՝ «Յակոբ»: 154ա նոտրգիր, ստ. լս.՝ «գրեցաւ Սազանդի (՞) Յակոբէ»: 163բ բոլորգիր, ստ. լս.՝ «յայսմ ամի եդաւ, թվականն է հայոց»: 166բ նոտրգիր, ստ. լս.՝ «Յակոբն գրեաց»: 167ա նոտրգիր՝ «Յակոբինն է»: 190ա, 205բ նոտրգիր, ստ. լս.՝ «Գրեցաւ Յոհաննեսէ»: 216ա բոլորգիր, ստ. լս.՝ «Ա՛խ, վա՛յ ինձ»: 231բ՝ նոտրգիր, արտաքին լս.՝ «Արա՛ եւ զիս, Տէ՛ր»: 274ա զանազան խզբզոցներ: 304բ նոտրգիր, ստ. լս.՝ «զի սրբութիւնն»: 312ա նոտրգիր՝ «Յորձապտոյտ մեղօք լցեալ անձն իմ եղկելի, ածուխային գունով ներկեալ հոգիս իմ գերի»: 312բ՝ «աբգդեզէը», «թվ. ՌՀԹ. (1630)», այբուբեն՝ «ա-ժ»: Պհպ. Գա՝ «աբգ» (գ-ն՝ ջնջած):
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 312ա՝ թռչնագիր «Ա», 312բ՝ թռչնագիր «Ա», անարուեստ ծաղիկ եւ թռչուն:
2866
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄՀԸ. – 1829 |
ԳՐԻՉ՝Յովհաննէսաբղյ. ԳէորգեանՇահխաթունեանցՇահրիարցի:
ԹԵՐԹ՝ 109 (գրչիէջակալում՝ 1-44, որէ՝ 3ա-24բ. 45-141, որէ՝ 26ա-73բ, 142-70, որէ՝ 75ա-89ա, յետագայիէջակալում՝ 172-196, որէ՝ 90ա-102ա, ա-ժգ., որէ՝ 103ա-9ա). չգրուած՝ 1բ, 2բ, 25աբ, 74աբ, 89բ, 102բ-9բ: ՊՐԱԿ՝ 1-9x12 (1՝ 9, 3՝ 14)+2: ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսագծերովեւլուսադրոշմներով՝առիւծեւ «FAG»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 34,5x23,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (30x18.8): ԳԻՐ՝նոտրգիր, շղագրիտարրերով (նմուշ՝ 71ա). խորագրերը՝բոլորգիր: ՏՈՂ՝ 34-41: ԿԱԶՄ՝կանաչծաղկաթուղթ, մէջքըկարմիրկաշի, միջուկը՝ստացուածհնատիպգրքերիիրարսոսնձածթերթերից. աստառըթուղթ, սպիտակ, չգրուած:
Նմուշ 71ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը քերծուած, պատռուած, տեղ-տեղ, առաւելապէս անկիւնները՝ մաշուած-թափուած, ստորին արտաքին անկիւնը՝ մկնակեր, Բ. փեղկի վերին եզրը մաշուած-թափուած. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-89ա Պատմութիւն Աղուանից, արարեալ Մովսեսի Կաղանկատուացւոյ ի նոյն ազգէ եւ յաշխարհէ. սկիզբն առնէ ի ծննդոցն Յաբեթի եւ հասուցանէ զվախճան իններորդ դարուն շարակարգելով զպատմութիւն հայրենի աշխարհին, իշխանութեանն, քրիստոնէական լուսաւորութեանն եւ յաջորդութեան հոգեւոր իշխանութեան եւ զայլ պարակայս վերաբերեալս ազգի եւ աշխարհի իւրոյ
Տե՛ս ձեռ. 1531, 231ա-377ա. 1. 3ա-24բ Հատոր առաջին. Նախերգան սակս պատմութեանց Աղուանից: Ցանկ/90աբ: ա/3ա: բ/3ա: գ/3աբ: դ/3բ: ե/3բ-4ա: զ/4ա: է/4աբ: ը/4բ: թ/4բ-5ա: ժ/5աբ: ժա/5բ-7բ: ժբ/7բ-8ա: ժգ/8աբ: ժդ/8բ-10բ: ժե/10բ: ժզ/10բ-1բ: ժէ/11բ-2բ: ժը/12բ-3բ: ժթ/13բ-5ա: ի/15բ: իա/15բ-7բ: իբ/17բ-8ա: իգ/18ա-9բ: իդ/19բ-20ա: իե/20աբ: իզ/20բ-1բ: իէ/21բ-2ա: իը/22աբ: իթ/22բ-3բ: լ/23բ-4բ:
2. 26ա-73բ Երկրորդ պատմութիւն արեւելիցս Աղուանից նահանգիս:
Ցանկ/91ա-2ա: ա/26ա-7բ: բ/27բ-9ա: գ/29աբ: դ/29բ: ե/30ա: զ/30աբ: է/30բ-2ա: ը/32ա: թ/32աբ: ժ/32բ-4ա: ժա/34ա-6ա: ժբ/36ա-7բ: ժգ/37բ-8ա: ժդ/38բ-42ա: ժե/42աբ: ժզ/42բ-3բ: ժէ/44աբ: ժը/44բ-5բ: ժթ/45բ-6բ: ի/46ա-7ա: իա/47աբ: իբ/47բ-8ա: իգ/48աբ: իդ/48բ: իե/48բ-9ա: իզ/49աբ: իէ/49բ-51ա: իը/51ա-2ա: իթ/52ա-3բ: լ/53բ-4բ: լա/54բ-5ա: լբ/55ա: լգ/55ա-7ա: լդ/57ա-8ա: լե/58բ-9ա: լզ/59աբ: լէ/60աբ: լը/60բ-1ա: լթ/61աբ: խ/61բ-3բ: խա/63բ-6բ: խբ/66բ-7ա: խգ/67աբ: խդ/67բ: խե/67բ-8բ: խզ/68բ-9ա: խէ/69աբ: խը/69բ-71ա: խթ/71ա-2ա: ծ/72աբ: ծա/72բ-3ա: ծբ/73աբ:
3. 75ա-89ա Հատոր եր[ր]որդ պատմութեան Աղուանից:
Ցանկ/92բ: ա/75աբ: բ/76ա: գ/76աբ: դ/76բ: ե/77ա: զ/77ա: է/77աբ: ը/77բ-8բ: թ/78բ-9ա: ժ/79աբ: ժա/79բ-81ա: ժբ/81աբ: ժգ/81բ: ժդ/82աբ: ժե/82բ: ժզ/82բ-3ա: ժէ/83բ: ժը/83բ-4ա: ժթ/84ա-5բ: ի/85բ-6ա: իա/86ա-7ա: իբ/87ա-8ա: իգ/88ա-9ա:
Ունի.
– 89ա Անուանք կաթողիկոսաց Աղուանից, որ ի վերջին սոյն այս գլուխ բովանդակին եւ թիւք ամաց եւ ամսոց իշխանութեան նոցին – Սուրբ Եղիշայ... Տէր Մովսէս՝ Զ. (6. անունների սիւնակի վրայ՝ վերից վար գիծ քաշած):
– 93ա-102ա Ցանկ մտաց Պատմութեանս Աղուանից այբուբենական կարգաւ շարայարեալ – Աբաս կաթուղիկոս հալածէ զհերձուածսն ի սահմանացն Աղուանից՝ Բ. հատոր, գլուխ Ը., համար 57... Ց. Ցռի քաղաք Աղուանից, որոյ եւ բնակիչքն իսկ ապստամբին յիշխանութենէ նոցին Աղուանից՝ համար 15:
Ծնթ. Ցանկերը 1. «ԱնուանքկաթուղիկոսացԱղուանից, որիվերջինսոյնայսգլուխբովանդակինեւթիւքամացեւամսոցիշխանութեաննոցին»՝ 89ա, 2. «ՑանկիւրաքանչիւրգլխոցերիցհատորոցպատմութեանսԱղուանից»՝ 90ա-2բ, 3. «ՑանկմտացՊատմութեանսԱղուանիցայբուբենականկարգաւշարայարեալ)» բնագրիցյետոյտեղադրելէՅովհաննէսՇահխաթունեանցը. այսմասինտե՛սԱլեքսանՅակոբեան, ՄովսԷսԿաղանկատուացու «Աղուանիցպատմութեան» ձեռագրերը.- «ԲանբերՄատենադարանի», հտ. ԺԵ., Երեւան, 1986, ՄովսէսԿաղանկատուացի, ՊատմութիւնԱղուանիցաշխարհի, քննականբնագիրըեւներածութիւնը՝ՎարագԱռաքելեանի, Երեւան, 1983:
Շղագրովյետագայիսրբագրումներտե՛ս 39ա, 51բեւայլուր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆԳՐՉՈՒԹԵԱՆԺԱՄԱՆԱԿԻ
2ա Այս մատեան բովանդակեալ յերիս հատորս գտանէր ի գրանոցի մեծի Աթոռոյս Կաթուղիկէ Էջմիածնի, հնագոյն գրչութեամբ՝ եղելոյ ի վաղ ժամանակս ի մենաստանին Յովհանավանաց, որ մերձ ի Կարբի, ի վերայ Քասաղ գետոյ՝ յարեւմտից նորա, ի ժամանակի անդ առաջնորդութեան այնր վանաց Համազասպայ, որ ունէր յիշատակարան ի սկիզբն պատմութեան՝ յայս օրինակ. «Այս պատմութիւն իմաստասիրական ոչ գոլով ի սուրբ մենաստանիս ի վանս Յովհաննու, ես՝ տէր Համազասպս, բազում փափագանաւք ի խնդիր էի, զի յետ իմ մնասցէ ինձ ընծայ ընդ մեծամեծս ի սուրբս այս Սիովն Կաթուղիկէի: Արդ, աղաչեմ զձեզ, մանկո՛ւնք սուրբ առագաստի, հայցել ի Քրիստոսէ զթողութիւն յանցանաց մերոց. եւ ինձ՝ եղկելի գրչիս»: Սոյն վերոյիշատակեալդ Համազասպ եկաց առաջնորդ սոյն վանաց յամի Տեառն 1279, եւ էր ի տոհմէ Մամիկոնեանց, այր ահարկու եւ փառացի, ըստ ուսուցանելոյ արձանագրութեանն այսր վանաց, որ ի Զաքարիա սարկաւագէ՝ միաբանէ նոյն վանացն Յովհաննու: Արդ, նոյն առաջին գաղափարի Պատմութեանս, գոլով կարի մեծադիր եւ դժուարընթերց, օրինակեցի ես ինքնին զայն ի սոյն յայս՝ ի պարապումն ինձ ի հարկաւոր դէպս, եւ յաւելի եւս ի վախճանին զցանկ մտացն բովանդակ, ըստ այբուբենական կարգի, յամի Տեառն 1829, ի Սուրբ Էջմիածին, Յովհաննէս աբեղայ Գէորգեան Շահխաթունեանց Շահրիարցի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (ԺԹ. դ.)Исторiя происхожденiя Агвановъ, жителей Русскихъ мусульманскихъ провинцiй, Мойсея Кагкантваци, списанная съ древней рукописи, хранящейся въ Эчмiадзинскай Библiотекъ, Армянскимъ Архимадритомъ (?) Иоаннесамъ Шахатуновымъ.
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «250/2866», «1829, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 27ա՝ վրացատառ. «ունագիռա», 35ա, 39ա՝ վրացատառ. «Տփիլիսի»:
2867
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 78 (գրչիէջակալում՝ 1-153, որէ՝ 1ա-77ա). չգրուած՝ 77բ, 78աբ: ՊՐԱԿ՝ 1-7x12 (2, 4՝ 10, 7՝ 8)+2: ՆԻՒԹ՝թուղթ. ճնշադրոշմներով՝ թ. 1-26, 31-4՝ վերին ձախ անկիւնում ձուածիր՝ դափնու 2 ոստ, մէջը՝ «НоП», տակը՝ «УБФ»(տե՛ս 26ա), թ. 27-30, 35-78՝ վերին ձախ անկիւնում՝ ոճաւորուած ուղղանկիւն՝ «ФАБРИКИ/ No 6 /АРИСТАРХОВА» (տե՛ս 35ա): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 33,7x21,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (29,5x17,5. գրադաշտըշրջանակուածսեւթանաքով): ԳԻՐ՝շղագիր (նմուշ՝ 33ա): ՏՈՂ՝ 28-38: ԿԱԶՄ՝ծաղկաթուղթ, մէջքըեւանկիւնները՝բացշագանակագոյնդրոշմազարդկաշի, միջուկը՝ստուարաթուղթ, աստառը՝հաստթուղթ, չգրուած. լուսանցակողերը՝ կապոյտցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝Ա. +Բ՝. հաստթուղթ, սպիտակ, չգրուած (Աբ, Բաբ), մաս կազմաստառի:
Նմուշ 33ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը մաշուած, մէջքի եւ անկիւնների կաշին մասամբ մաշուած-թափուած.գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-77ա [Պատմութիւն Սեբէոսի]
Տե՛ս ձեռ. 2639, 488ա-548ա: ա/1ա-3ա: բ/3ա-5ա: գ/5ա: դ/5ա-6ա: ե/6ա-8ա: զ/8բ-9բ: է/9բ-10բ: ը/10բ-2ա: թ/12ա-3ա («...Ապա եկն ինքն Անուշ Ըռուան Խոսրով*»): ժ-ժա/13ա-8ա: ժբ/18ա-20բ: ժգ/20բ: ժդ/20բ-1ա: ժե/21աբ: ժզ/21բ-2ա: ժէ/22ա-3ա: ժը/23ա: ժթ/23բ: ի/23բ-4բ: իա/24բ-5ա: իբ/25աբ: իգ/25բ-6ա: իդ/26ա: իե/26բ-7ա: իզ/27ա: իէ/27ա-8ա: իը/28ա-9բ: իթ/29բ-30ա: լ/30ա-1ա: լա/31աբ: լբ/32ա-3ա: լգ/33ա-4բ: լդ/34բ-6բ: լե/37ա-8ա: լզ/38ա-9բ: լէ/39բ-40ա: լը/40ա-3բ: լթ/43բ-4բ: խ/44բ-6ա: խա/46ա-8ա: խբ/48ա-51բ: խգ/51բ-2ա: խդ/52ա-5բ: խե/55բ-7ա: խզ/57ա-66ա: խէ/66ա-7բ: խը/67բ-9բ: խթ/69բ-71բ: ծ/71բ-3բ: ծա/73բ-4բ: ծբ/74բ-7ա:
*Ծնթ. Այստեղից սկսած մինչեւ ԺԲ. գլուխը բնագրի յաջորդականութիւնը խախտուած՝ ընդօրինակած ետեւառաջութեամբ, Ժ. եւ ԺԱ. գլուխներում՝ հատուածների շփոթ, մի ամբողջ հատուած պակաս. այս մասին տե՛ս Պատմութիւն Սեբէոսի, աշխատասիրութեամբ Գ. Աբգարեանի, Երեւան, 1979, էջ 239, ծան. 161:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Պհպ. Աա սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝ «[Печать Ахалцыхской градской полиции]». հմմտ. ձեռ. 2687, Պհպ. Բա:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին, նոտրգիր. «Սեբէոսի / պատմագրութիւն», Պհպ. Աա՝ «252/2867», կանաչ թանաքով նոտրգիր՝ «Պատմութիւն Սեւերիանոսի («Սեւերիանոսը»-ը ջնջած, սեւ թանաքով ուղղած՝ «Սեբէոսի»)», «N 12/76, 92 (ջնջած)», «ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2868
(Բաղկացած է երկու տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ՝ 519: ԿԱԶՄ՝բացվարդագոյնծաղկաթուղթ, միջուկը՝ստուարաթուղթը, որստացուածէհնատիպգրքիիրարսոսնձուածթերթերից, մէջքըեւանկիւնները՝սեւկաշի, աստառը՝սպիտակթուղթ, լուսագծերով (Ա. փեղկիկազմաստառ) եւսովորական (ձեռագրիթղթից՝Բ. փեղկիկազմաստառ). լուսանցակողերը՝կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. կազմիծաղկաթուղթը, մէջքիեւանկիւններիկաշինքերծուածմաշուած, տեղ-տեղթափուած, Ա. փեղկիստորինանկեանկաշինընկած. գործածութեանեւխոնաւութեանհետեւանքովզանազանբծեր, դեղինհետքեր (թերթերիվիճակնաւելիմանրամասն՝տե՛սՁեռագիրԱ. եւՁեռագիրԲ.):
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
ՏՓԽԻՍ |
ՌՄՂԹ.-ՌՅԱ. – 1850-1852 |
ԳՐԻՉ՝ Թադէոս Միհրդատ Աստուածատրեան Միհրդատեանց:
ԹԵՐԹ՝ 148 (թ. 1-140, 346-53. գրչի էջակալում՝ 2-288, որ է՝ 2բ-138ա եւ 346ա-53բ). չգրուած՝ 1աբ, 4բ, 138բ-40բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԸx8 (ԺԷ, ԺԸ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 33,6x24,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (30x18.5. սահմանագծուած սեւ մատիտով): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 53ա): ՏՈՂ՝ 31-41:
Նմուշ 53ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, թանաքի հետքեր, 1-115 թերթերի ստորին արտաքին անկիւնները խոնաւութիւնից դեղնած եւ կոշտացած, Դ. պրակը (թ. 346-53) եւ թ. 346-ը սխալ տեղադրած, կարդալ հետեւեալ կարգով՝ թ. 24, 347-53, 346, 25 (տե՛ս Բովանդակութիւն). գրադաշտը մասամբ գունափոխուած, 346բ-7ա՝ զանազան ներկերի հետքեր, ԺԶ. եւ ԺԸ. պրակների կարերը թոյլ, թ. 136-40՝ ստորին անկիւներն անկանոն եզրագծերով մաշուած-թափուած, լուսանցագրութիւնները եզրահատումից վնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-130ա, 346ա-53բ Պատմութիւն Սիւնեաց, զոր արարեալ է Ստեփաննոսի արքեպիսկոպոսին Սիւնեաց, որ մականուամբ կամ ազգաւ Ուրպէլեան ձայնի, որոյ իւր գրութիւն սկսանի այսպէս՝ (Նախերգանք հեղինակին)*. Հանդեսք բանից քաղցրավէպ պատմութեանց տանըս Սիսական, հրաշահիւս յօրինուածովք յարմարեալ զյիշատակարանս հնոցն՝ նուաստ եւ ապիկար ոգւոյ Ստեփաննոսի՝ Սիւնեաց այցելուի եւ նախագահ մետրապօլտի, որդւոյ մեծափառ իշխանաց իշխանին Տարասայիճին, որ եւ կոչի սա Յիշատակաց մատեան: Ի սակս լուսաւորութեան աշխարհիս Սիւնեաց:
*Ծնթ. Փակագծերըգրչիննեն: Ստ. լս. գրչիցուցում՝ 2ա «Չիքիբնագիրն «Նախերգանք», «Եդեալնէրիգլուխցանկին, զորմեքաստեդաք, եւցանկնբաղդատելպարտինընթերցօղքհետգլխակարգութեանցնեղելոցիմատենիաստ, վասնզիգոյտարբերութիւն, բայցմեքորպէսգտաք, նոյնպէսզգուշութեամբպահեցաքիբնագրին, վասնհաւատարմութեանհանդիպողաց»:
Տե՛սձեռ. 1488, 1բ-213ա. Ցանկ/2բ-4ա: Ա/չիք: Բ/5ա-130ա: ա/5ա-6բ: բ/6բ: գ/6բ-7ա (նախորդմիաւորիցչառանձնացուած): դ/7աբ: ե/7բ-8բ: զ/9աբ: է/9բ-10բ: ը/10բ-1ա: թ/11ա-3ա: ժ/13ա-4ա: ժա/14ա-5բ: ժբ/15բ-6բ: ժգ/16բ: ժդ/17աբ: ժե/17բ: ժզ/18աբ: ժէ/18բ-20ա: ժը/20ա-1բ: ժթ/21բ-2բ: ի/22բ-4ա: իա/24բ, 347ա-9ա: իբ/349աբ: իգ/349բ-51ա: իդ/351ա: իե/351բ-2ա: իզ/352ա-3բ, 346ա: իէ/346աբ, 25ա: իը/25բ-7ա: իթ/27ա-9բ: լ/29բ-30ա: լա/30ա-3բ: լբ/33բ-6բ: լգ/36բ-7ա: լդ/37աբ: լե/37բ: լզ/38աբ: լէ/38բ-42բ: լը/43ա-7ա: լթ/47ա-50բ: խ/50բ-2ա: խա/52ա-4ա: խբ/54աբ: խգ/54բ-5բ: խդ/55բ-6բ: խե/56բ-7բ: խզ/57բ-8բ: խէ/58բ-9ա: խը/59ա-60ա: խթ/60ա-1բ: ծ/61բ-3բ: ծա/63բ-5բ: ծբ/66ա-9ա: ծգ/69ա-70ա: ծդ/70ա-1բ: ծե/71բ-3ա: ծզ/73ա-4բ: ծէ/74բ-5բ: ծը/75բ-7ա: ծթ/77ա-8ա: կ/78ա-80բ: կա/81ա-2բ: կբ/82բ-3ա: կգ/83բ-4բ: կդ/84բ-6բ: կե/86բ-90ա: կզ/90ա-106բ: կէ/107աբ: կը/107բ-11ա: կթ/111ա-6ա: հ/116ա-9ա: հա/119ա-24ա: հբ/124բ-5ա: հգ/125բ-6բ: հդ/127ա-30ա:
Ծնթ. Լս-ներումգրչիծանօթութիւնք:
Յաւելեալունի՝
ա. 130ա-1ա [Երեմիայի վարդապետի*] Հուլավարն՝ այսք են գիւղօրէից [Տաթեւու. ձեռ. 1488, 213ա-4ա] – Տաթեւ՝ Մատթէոս իրիցանց աղբինքն... Ղարաքիլիսէն Ժ.էն Բ. է, ըստ այնմ եւ Կիրակոսիկ, որ է Աղքեանդ:
Ծնթ. Տե՛սՅիշատակարաննախագաղափարօրինակի՝ 130բ:
բ. 131ա Սրբոյ Աթոռոյս արտօրէից անուանքն եւ որքանութիւն տանելութեան նոցին են այսոքիկ – Սատանայի կամրջի բերանն տեղի՝ Բ. սօմար, Ուղտաքարն տեղի՝ Բ. սօմար... Տաշտունի հողն տեղի՝ Բ. սօմար եւ կէս բակլայի:
գ. 131աբ Իսկ խոտատեղիքն են սոքա – Ղազլակապն՝ Քարահունջի գետէն մինչ ի ծակսն... կեռ Տամբալառքէն մինչ ի գետն:
դ. 131բ Սրանոցքն Սրբոյ Աթոռոյս եւ տեղիք են սոքա – Մին սրանոց Յախլաթեան[ն] է... որ այժմոյս սա միայն շէն եւ այլքն՝ աւէր:
ե. 131բ Այլեւ Սրբոյ Աթոռոյս այգիքն եւ հնձանքն են սոքա – Բ. այգի, Ա. հնձան ի Մեղրու Փոքր թաղն... եւ Ընկուզուտն՝ յԱթոռոյս ներքոյ:
զ. 131բ Այլ արդ, ճառեալ մինչեւ ցայս վայր զմարմնական կալուածոց, գաւառաց եւ արտօրէից եւ այլոց իրաց, ժամ է այսուհետեւ դառնալ ի հոգեւորն կոյս եւ զհամայն ի թէմի եւ ի վիճակի մերում միջի կառուցեալ վանս եւ անապատս թուել: Նա եւ վերջապէս զՍուրբ Աթոռոյս եպիսկոպոսացն կարգս շարել: Արդ, Սրբոյ Աթոռոյս ի բոլոր թէմի եղեալ վանք եւ անապատք են սոքա (տե՛ս ձեռ. 1488, 220բ) – Մեղրու Սուրբ Յօհաննէս անուն վանքն... Կարճեւանու Սուրբ ուխտն Յօհաննու եւ Ծիծեռնակու սուրբ վանքն:
է. 131բ-7բ Իսկ կարգ, թիւ, անուանք եւ գործք Սրբոյ Աթոռոյս եպիսկոպոսացն այսոքիկ են, զորս ի հետեւեալսդ ցուցանիցէ* (տե՛ս ձեռ. 1488. 220բ-4ա) – Տէր Սուրբ Յօհան Որոտնեցին վարդապետն... Նախ քան զհիւանդութիւնն հոգեւոր ծնողի իմոյ՝ տեառն Մարտիրոս սրբազան արքեպիսկոպոսի եւ վերադիտողի Սրբոյ հրաշալի Ուխտիս, այսքան յոգնապիսի աշխատակրութիւնք ադինասարաս Սիովնի սրբոյ տանս Ստաթէի, յիշատակ իւրն յաւիտենական: Եւ այնու հիւանդութեամբ հանգեաւ ի Քրիստոս յոյսն բնաւից, որոց զմարմինն եդաւ ի հանգստի՝ ի միջի ժամատանն յետի դասուն, կից որմոյն հիւսիսային կողմանն, որոյ զհոգին Տէր լուսաւորեսցէ: Թիւ վախճանի՝ 1830 ամի եւ 14 հոկտեմբերի:
Տե՛ս Ստեփաննոս Օրբէլեան, Պատմութիւն նահանգինՍիսական, հտ. Ա. եւ Բ., աշխ. Կարապետ Շահնազարեանցի, Փարիզ, 1859, էջ 274-94 (Յաւելուած):
ը. 137բ-8ա Տաթեւու վանից սուրբ տաճարի հարաւային սեան վերայ արձանագրի օրինակն է – Այս գիր յիշատակի եւ արձան անջնջելի՝ իմ Տարսայիճիս իշխանաց իշխանի... եւ ջնջեալ լիցի յոյս (=յայս) կենացս եւ ի հանդերձելումն. ամէն: Եղիցի, եղիցի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
1. 130բ (1730 թ.) Զայս Յօհաննէս վարդապետի դաւթարիցն առեալ՝ աստ գրեցաք, թուին ՌՃՀԹ. (1730): Որ Երեմիայ վարդապետին գրեալն [էր] թուին ՌՃԽԱ. (1692), մայիսի Ժ.: Էր Տաթեւու վանքին բահրեքն, որ է մուլքն: Ես՝ տէր Աղեքսանդրս, գրեցի յայն սիահիցն:
2. 127ա (1846 թ.) Ո՜վ ընթերցօղք, սիրագումար հարք եւ եղբայրք, յընթեռնուլ ձեր զայս քաղցրավէպ մատեան, աղաչեմ եւ աղերսեմ միոյ Հայր մերիւ յիշել զարժանահաս յաղօթս ձեր՝ զՄկրտիչ անարժան եւ մեղսամած վարդապետս Շուխիով՝ յերկրէն Արարատեան եւ ի գեղջէն Աշտարակայ, ի միաբանութենէ Սրբոյ Էջմիածնայ, աւագ սարկաւագութեամբ եկեալ ի սուրբ եւ առաքելաշէն բարձրադիտակ վանս Տաթեւայ եւ աստ ընկալայ կոչումն վարդապետութեան ի հոգեւոր տեառնէ իմմէ Մարտիրոս սրբազան արքեպիսկոպոսէ ի 1825 ամին, եւ կեցեալ աստ միաբանութեամբ: Այլ եւ խնդրեմ յիշել զհոգեւոր եւ զմարմնաւոր ծնողսն իմ, զի եւ դուք լիջի՛ք յիշեալ առաջի Տեառն մերոյ եւ փրկչին՝ Յիսուսի Քրիստոսի, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն: Զայս մատեանս բազում նեղութեամբ գրեցի ի խնդրոյ բազմահանճար տէր Խաչատրոյ Տէր-Աստուածատրեան՝ յԱշխարեան գեղջէ, զոր եւ Տէր տացէ նմա բարի վայելումն, յիշմանն առնելով եւ զիս: Կատարեցաւ ի 1846 ամի, ի 17 մարտի: Բայց սկզբնաւորութիւնն ի սոյն ամի, յսկիզբն յունվարի*:
*Ծնթ. Գրչիցուցում՝ 127ա «Դարձեալյիշատակարանգաղափարողէմատենիս»:
137բ (1846 թ.) Եւ ես՝ հոգեծին որդի նորին Մկրտիչ վարդապետս, ամենայն բազմադիմի անցիցն ներկայ եւ ականատես եղեալ իսկ, վասն որոյ գրեցի ստուգիւ: Վասն որոյ խնդրեմ յընթերցողացդ՝ յիշման արժանի առնել նախ զհոգեւոր եւ զմարմնաւոր ծնողսն իմ եւ ի վախճան ամենայնի՝ յիշել ի բարի հայցուածս ձեր՝ զՄկրտիչ վարդապետս Շուխեանց:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆԳՐՉՈՒԹԵԱՆԺԱՄԱՆԱԿԻ
2ա Գաղափարեցաւ (ի հայրապետութեան տէր տէր Ներսէսի սրբազնակատար կաթուղիկոսի Արարատեան Մայր Աթոռոյ Սրբոյ Էջմիածնի եւ ընդհանրական քահանայապետի ընդհանուր սեռից Հայկայ) յօրինակէն եղելոյ, որ գաղափարեալ էր ի բնագրէն տէր Սարգիս արժանապատիւ վարդապետին Հասան Ջալալեան՝ ի Տաթեւու վանից, եւ մեք ի նոյն գաղափարէ օրինակեցաք 1850, մայիսի 21, ի Տփխիս, եւ յետոյ օրինակ ինչ բաւական եւ ընդարձակագոյն անկեալ ի ձեռս իմ 1852 ամին, ի ձեռն Մարկոսեան պարոն Գրիգորի Զմիւռնացւոյ, որոյ գրիչն օրինակեալ էր ի նոյն եւ ի նմին բնագրէն եղելոյ ի Տաթեւայ վանս 1846 ամին, որպէս տեսցի ի վերջոյ յիշատակարան գրչին: Մեք ի սոցին օրինակացն գաղափարեցաք, բայց խոստովանիմք, թէ գոն սխալանք գրչի, մանաւանդ վերջոյ կատարեալ օրինակն, որոյ գրիչն անհմուտ երեւի, որպէս ունիմք իւրեան ձեռագիրն: Արդ, եթէ ընթեռնուք եւ օրինակէք զսոյն, յիշեսջի՛ք միով Հայր մերիւ զԹադէոս Միհրդատս Տէր-Աստուածատրեանն Միհրդատեանց, եւ դուք յիշեալ լինիջի՛ք ի Տեառնէ մերմէ. ամէն:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին,նոտրգրով, դժուարընթեռնելի. «[Ստ]եփաննո[ս] ե[պ]իս[կոպոսի] Սիւնեացպ[ատմութիւն]/// / Պատմութիւն/// [երկրին] Աւետեաց», 1ա՝սեւթանաքով՝ «255/2868», «1854, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», Բ. փեղկիկազմաստառինսեւթանաքովթուաբանականհաշուարկ՝ «321+147=468»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
ՍԱՄԱԹԻԱ |
ՌՅԳ.– 1854 |
ԳՐԻՉ՝ՅարութիւնԱտովմՅակոբեան: ՍՏԱՑՈՂ՝ԹադէոսՏէր-ԱստուածատրեանՄիհրդատեանց:
ԹԵՐԹ՝ 371 (թ. 141-345, 354-519. գրչիէջակալում՝ 13-742, որէ՝ 148ա-345բ, 354ա-519բ). չգրուած՝ 141աբ, 142բ, 147բ, 187աբ, 220բ, 280աբ, 389ա, 430բ, 513բ: ՊՐԱԿ՝Ա-ԽԹx8 (Ա, Բ՝ 12, Դ, Ը, ԺԱ, ԻԸ, ԻԹ, ԼԲ, ԼԶ՝ 7, Լ, ԼԱ, ԼԴ, ԽԱ, ԽԷ՝ 6, ԽԹ՝ 4. ԻԶ՝չիք, իմա՛թռիչք՝ԻԵ-ԻԷ.): ՆԻՒԹ՝թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 33,6x24,8 (թ. 340 եւ 343՝ 31.5x21.5): ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (23.5x15. սահմանագծուածսեւմատիտով): ԳԻՐ՝շղագիր (նմուշ՝ 181ա): ՏՈՂ՝ 31:
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. գործածութեանեւխոնաւութեանհետեւանքովզանազանբծեր, թանաքիհետքեր, 141ա՝խիստկեղտոտուած, թ. 141, 168-9, 363, 373՝հիմքիցանջատ, գրադաշտըմասամբգունափոխուած:
Նմուշ 181ա
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 142ա-345բ, 354ա-519բ Մարիանոս Մոռոնի Պատմութիւն Սրբոյ Երկրին:
– 142ա [Տիտղ.] Պատմութիւն Սրբոյ երկրին, նորապէս ի լոյս ածեցելոյ ի Մարիանոս Մօռօնէ հօրէ ի Մալէոյ, ուսուցչէ, քարոզչէ, մեծաւորէ կարգին Փոքրկանց Օսէրվանկի կոչեցելոյ, ի գաւառին Միլանու, առաքելական վարդապետէ ի յԱրեւելս պահպանէ ասացելոյ Սրբոյ Երկրին եւ մեծաւորէ սրբազանի լերինն Սիօնի: Բաժանեալ ի յերկուս մասունս, որոց առաջնումն ընձեռի զՍրբոյ Երկրին ըստ ինքեանն, զիւրոց ուխտաւորացն եւ մերձակայ տեղեացն եւս, եւ զխորհրդոցն եղելոց ի նմա, յորում գտանին գիրք ութն: Եւ յերկրորդումն՝ զժառանգողացն եւ զբնակողացն ի նմա եւ զսովորութեանց եւ մանաւանդ զսրբոյ Ֆրանչիսկոս հօրէ, զիւրոց կրօնաւորացն Սրբոյ Երկրին եւ զմեծաւորէն՝ ըստ իւրոց իշխանութեանցն, շնորհացն, այսինքն՝ պարգեւացն եւ ներողութեանցն շնորհեալ նոցա, այսինքն՝ մեծաւորացն, կրօնաւորացն ի Սրբոյ Առաքելական աթոռոյ: Գործ եւ զանազան պատմութիւն ո՛չ այնքան հետաքրքիր, որքան ջերմեռանդ եւ օգտակար ո՛չ միայն ընտանի կրօնաւորացն Երուսաղեմի եւ ուխտաւորացն, այլ եւս իւրաքանչիւրոյ կրօնաւորի, խոստովանահօր, պատմիչի, աշխարհացուցչի եւ այլոց: Մասն առաջին. նուիրեալ եւ ընծայեալ գերազանցագոյն եւ պայծառագոյն տեարց՝ Կարտինալաց սրբազանի ժողովոյն Փռօփակնանտայ ֆիտէ, այսինքն՝ համագումարին հաւատոյ
– 143աբ Գերազանցագոյն եւ պայծառագոյն տեարք – Որպէս շարժառիթ մասնաւոր պատճառն, որով դրդեալ ի մեծաւորաց... եւ յամենայնից ընկալնանի պատուով եւ հետազօտութեամբ ընթեռնանի: Գերազանցութեան ձերոյ խոնարհագոյն ծառայ հայր Մարիանոս ի Մալէոյ, ապրիլի ԻԹ. (29), յամի Տեառն ՌՈԿԹ. (1669) ներտպեցաւ ի Փիաչենցա քաղաքի:
– 144ա-5բ Առ բարեպաշտ եւ առաքինի ընթերցօղդ – Յամի Տեառն ՌՈԽԲ. (1642), յորժամ եղէ ի յԵրուսաղէմ, առաջին անգամ ստորադրեալ... որ խնդրեմ քեզ ի յերկնից ամենայն երջանկութիւն:
– 146ա Վերահաստատութիւնք – Գիրք Սրբոյ Երկրի նորապէս ի լոյս ածեալ առ նշանագրեալ... տուեալ ի վանս Ֆրանչիսկոսի ի Լաուտայ կոչեցեալ, ԻԱ. (21) աւուրն փետրուարի, յամի ՌՈԿԶ. (1666):
– 146աբ Հայր Ֆուլճենցիոս Սթէլլայ կոչեցեալ ուսուցիչ ի Միլան գաւառի վկայէ – Հայր Պօնավենտուրայ կապալլոս ի կարգէն Փոքրկանց... ո՛ղջ լե՛ր ի Տէր եւ աղօթեա՛ վասն մեր: Հայր Պոնավենտուրայ Կապալլոս աբբայ:
– 146բ Ի տեղի կնքոյ հայր Անճելլոս Նապուլուսոյ՝ փոխանորդ աբբայի – Հրամանաւ գերապայծառագոյն հօրն քննչի... Ստեփաննոս Փոռթափոլիոյ՝ փոխանորդ աբբային: Ալթոկրատոս վերակացու:
– 147ա Թարգմանեալ ի Ղուկասու վարդապետէ Խարբերտցւոյ իտալական լեզուէ ի հայ բարբառ՝ գործակցութեամբ Մաղաքիայ դպրի Կոստանդնուպօլսեցւոյ՝ ազնուի միոյ եղբօր: Յամի Տեառն ՌԷ[Ճ]ԻԵ. (1725) եւ հայոց ՌՃՀԴ. (1725), ի Կոստանդնուպօլիս, ի փառս մեծին Աստուծոյ:
1. 148ա-86բ Գիրգ առաջին Սրբոյ Երկրին. ի հասարակի իւրոյ որպիսութեան եւ թէութեանցն իւրոց ուխտաւորաց – Յաղագս՝ թէ զի՞նչ իցէ Սուրբ Երկիրն... նա եւ զայլ սովորութիւնս երկրին պարտի իմանալ:
Ունի՝ա/ 148ա-9աԳլուխԱ.: բ/149աբԳլուխԲ.: գ/149բ-50բԳլուխԳ.: դ/150բ-1աԳլուխԴ.: ե/151բ-2բԳլուխԵ.: զ/153ա-5աԳլուխԶ.: է/155բ-7աԳլուխԷ.: ը/157ա-9աԳլուխԸ.: թ/159ա-60բԳլուխԹ.: ժ/160բ-1բԳլուխԺ.: ժա/161բ-2բԳլուխԺԱ.: ժբ/162բ-4բԳլուխԺԲ.: ժգ/165ա-6բԳլուխԺԳ.: ժդ/166բ-9աԳլուխԺԴ.: ժե/169ա-70աԳլուխԺԵ.: ժզ/170ա-1բԳլուխԺԶ.: ժէ/171բ-2բԳլուխԺԷ.: ժը/172բ-4բԳլուխԺԸ.: ժթ/174բ-6աԳլուխԺԹ.: ի/176ա-8աԳլուխԻ.: իա/178ա-80աԳլուխԻԱ.: իբ/180ա-2աԳլուխԻԲ.: իգ/182բ-3բԳլուխԻԳ.: իդ/184ա-5աԳլուխԻԴ.: իե/185ա-6բԳլուխԻԵ.:
2. 188ա-220ա Գիրք երկրորդ Սրբոյ Երկրին – Յաղագս տեղեացն եւ սրբազանիցն, որք են ի ծովէ առ յԵրուսաղէմ... զոր աստ ընկալաւ Մարիամ Մագդաղենացին:
Ունի՝ա/ 188ա-9բԳլուխԱ.: բ/189բ-91բԳլուխԲ.: գ/191բ-3աԳլուխԳ.: դ/ 193ա-4բԳլուխԴ.: ե/ 194բ-5բԳլուխԵ.: զ/195բ-7աԳլուխԶ.: է/197ա-8բԳլուխԷ.: ը/198բ-9բԳլուխԸ.: թ/199բ-200աԳլուխԹ.:ժ/200բ-1աԳլուխԺ.: ժա/201ա-2բԳլուխԺԱ.: ժբ/202բ-3բԳլուխԺԲ.: ժգ/203բ-5աԳլուխԺԳ.: ժդ/205ա-6բԳլուխԺԴ.: ժե/206բ-8աԳլուխԺԵ.: ժզ/208ա-9բԳլուխԺԶ.: ժէ/209բ-10աԳլուխԺԷ.: ժը/210բ-2աԳլուխԺԸ.: ժթ/212աբԳլուխԺԹ.: ի/213ա-4աԳլուխԻ.: իա/214աբԳլուխԻԱ.:իբ/214բ-6աԳլուխԻԲ.: իգ/216բ-7աԳլուխԻԳ.: իդ/217բ-8աԳլուխԻԴ.: իե/218ա-9աԳլուխԻԵ.: իզ/219ա-20աԳլուխԻԶ.:
3. 221ա-79բ Գիրք երրորդ Սրբոյ Երկրին – Յաղագս տաճարին Յարութեանն Քրիստոսի եւ իւրոյ սրբազան տեղեացն... փշովն նշանակի դառնութիւնն խաչին, փուշն այն չարչարանքն խաչին է:
Ունի՝ա/221ա-2բԳլուխԱ.: բ/222բ-4բԳլուխԲ.: գ/224բ-6բԳլուխԳ.: դ/226բ-8աԳլուխԴ.: ե/228բ-30աԳլուխԵ.: զ/230ա-1բԳլուխԶ.: է/ 231բ-3աԳլուխԷ.: ը/233բ-5աԳլուխԸ.: թ/235ա-6բԳլուխԹ.: ժ/236բ-8բԳլուխԺ.: ժա/238բ-40աԳլուխԺԱ.: ժբ/240ա-1աԳլուխԺԲ.: ժգ/241բ-2բԳլուխԺԳ.: ժդ/243ա-4աԳլուխԺԴ.: ժե/244բ-5բԳլուխԺԵ.: ժզ/245բ-7աԳլուխԺԶ.: ժէ/247բ-9բԳլուխԺԷ.: ժը/249բ-51աԳլուխԺԸ.: ժթ/251ա-4աԳլուխԺԹ.: ի/254ա-5աԳլուխԻ.: իա/255ա-7բԳլուխԻԱ.: իբ/257բ-60բԳլուխԻԲ.: իգ/260բ-1բԳլուխԻԳ.: իդ/261բ-70բԳլուխԻԴ.: իե/270բ-2աԳլուխԻԵ.: իզ/272ա-3աԳլուխԻԶ.: իէ/273աբԳլուխԻԷ.: իը/274ա-5աԳլուխԻԸ.: իթ/275բ-7բԳլուխԻԹ.: լ/277բ-9բԳլուխԼ.:
4. 281ա-329բ Գիրք [չորրորդ] Աւետեաց Երկրին – Յաղագս սրբազանից եւ տեղեացն, որք գտանի շուրջ զսուրբ քաղաքաւն յԵրուսաղեմի... ի յեկեղեցական պատմութեան ԺԱ. (11) գլուխն:
Ունի՝ա/281աբԳլուխԱ.: բ/282ա-3աԳլուխԲ.: գ/283բ-4բԳլուխԳ.: դ/284բ-6աԳլուխԴ.: ե/286ա-7աԳլուխԵ.: զ/287ա-8աԳլուխԶ.: է/288աբԳլուխԷ.: ը/289ա-90աԳլուխԸ.: թ/290ա-1աԳլուխԹ.: ժ/291ա-3աԳլուխԺ.:ժա/293ա-5աԳլուխԺԱ.: ժբ/295ա-7աԳլուխԺԲ.: ժգ/297ա-8բԳլուխԺԳ.: ժդ/299ա-300բԳլուխԺԴ.: ժե/300բ-1բԳլուխԺԵ.: ժզ/302աբԳլուխԺԶ.: ժէ/302բ-5աԳլուխԺԷ.: ժը/305ա-6բԳլուխԺԸ.: ժթ/306բ-7բԳլուխԺԹ.: ի/307բ-9բԳլուխԻ.: իա/309բ-11աԳլուխԻԱ.: իբ/311ա-2աԳլուխԻԲ.: իգ/312ա-3աԳլուխԻԳ.: իդ/313ա-4բԳլուխԻԴ.: իե/314բ-5բԳլուխԻԵ.: իզ/315բ-7բԳլուխԻԶ.: իէ/317բ-9աԳլուխԻԷ.: իը/319ա-20բԳլուխԻԸ.: իթ/320բ-2աԳլուխԻԹ.: լ/322ա-3աԳլուխԼ.: լա/323ա-4բԳլուխԼԱ.: լբ/324բ-6աԳլուխԼԲ.: լգ/326ա-7բԳլուխԼԳ.: լդ/327բ-9բԳլուխԼԴ.:
5. 330ա-88բ Գիրգ հինգերրորդ Սրբոյ Երկրին – Սրբազան տեղեացն Հրէաստանի է... եւ անհաւատի ոգւոյն յիշատակ հաստատեալ զարյանն աղի:
Ունի՝ա/330ա-1բԳլուխԱ.: բ/331բ-4աԳլուխԲ.: գ/334ա-5բԳլուխԳ.: դ/335բ-6բԳլուխԴ.: ե/336բ-8բԳլուխԵ.: զ/338բ-41աԳլուխԶ.: է/341ա-3աԳլուխԷ.: ը/343ա-4բԳլուխԸ.: թ/344բ-5բ, 354աԳլուխԹ.: ժ/354ա-6աԳլուխԺ.: ժա/356ա-7աԳլուխԺԱ.: ժբ/357ա-9աԳլուխԺԲ.: ժգ/359ա-61աԳլուխԺԳ.: ժդ/361ա-4աԳլուխԺԴ.: ժե/364ա-5բԳլուխԺԵ.: ժզ/365բ-6բԳլուխԺԶ.: ժէ/366բ-7բԳլուխԺԷ.: ժը/368ա-9աԳլուխԺԸ.: ժթ/369ա-70աԳլուխԺԹ.: ի/370աբԳլուխԻ.: իա/370բ-2աԳլուխԻԱ.: իբ/372ա-3աԳլուխԻԲ.: իգ/373ա-4բԳլուխԻԳ.: իդ/374բ-6աԳլուխԻԴ.: իե/376ա-7աԳլուխԻԵ.: իզ/377բ-8աԳլուխԻԶ.: իէ/378ա-9բԳլուխԻԷ.: իը/379բ-81աԳլուխԻԸ.: իթ/381ա-2աԳլուխԻԹ.: լ/382ա-3աԳլուխԼ.: լա/383ա-4բԳլուխԼԱ.: լբ/384բ-5բԳլուխԼԲ.: լգ/385բ-7աԳլուխԼԳ.: լդ/387ա-8բԳլուխԼԴ.:
6. 390ա-429ա Գիրգ վեցերրորդ Սրբոյ Երկրին – Յաղագս սրբազանի տեղեաց, որք գտանին գնալով ի Դամասկոս... զի այս իրաւի ոչ է յարեւելական Սրբոյ Երկրին, այլ հիւսիսական եւ այլն:
Ունի՝ա/390ա-2աԳլուխԱ.: բ/392ա-3աԳլուխԲ.: գ/393ա-4աԳլուխԳ.: դ/394ա-5աԳլուխԴ.: ե/395աբԳլուխԵ.: զ/395բ-6բԳլուխԶ.: է/396բ-8բԳլուխԷ.: ը/398բ-9բԳլուխԸ.: թ/399բ-400բԳլուխԹ.: ժ/400բ-2աԳլուխԺ.: ժա/402ա-3բԳլուխԺԱ.: ժբ/403բ-5աԳլուխԺԲ.: ժգ/405ա-7բԳլուխԺԳ.: ժդ/407բ-9աԳլուխԺԴ.: ժե/409ա-10բԳլուխԺԵ.: ժզ/410բ-1բԳլուխԺԶ.: ժէ/411բ-3աԳլուխԺԷ.: ժը/413ա-4բԳլուխԺԸ.: ժթ/414բ-6աԳլուխԺԹ.: ի/416ա-7աԳլուխԻ.: իա/417ա-8բԳլուխԻԱ.: իբ/418բ-20աԳլուխԻԲ.:իգ/ 420ա-1աԳլուխԻԳ.: իդ/421բ-2աԳլուխԻԴ.: իե/422ա-3բԳլուխԻԵ.: իզ/423բ-5աԳլուխԻԶ.: իէ/425ա-6աԳլուխԻԷ.: իը/426աբԳլուխԻԸ.: իթ/ 426բ-8աԳլուխԻԹ.: լ/428ա-9աԳլուխԼ.:
7. 431ա-73բ Գիրգ եօթներրորդ յաղագս Սրբոյ Երկրին – Յաղագս ճանապարհին Դամասկոսի առ Բերիայ... բայց այսօր այս քաղաքս ոչ ունի զյիշատակ ինչ:
Ունի՝ա/431ա-2բԳլուխԱ.:բ/432բ-4աԳլուխԲ.: գ/434ա-5բԳլուխԳ.: դ/435բ-6բԳլուխԴ.: ե/436բ-8բԳլուխԵ.: զ/438բ-40բԳլուխԶ.: է/440բ-1բԳլուխԷ.: ը/442ա-3բԳլուխԸ.: թ/443բ-5աԳլուխԹ.: ժ/ 445բ-6բԳլուխԺ.: ժա/447ա-8աԳլուխԺԱ.: ժբ/448ա-9բԳլուխԺԲ.: ժգ/449բ-51աԳլուխԺԳ.: ժդ/451ա-2բԳլուխԺԴ.: ժե/452բ-4աԳլուխԺԵ.: ժզ/454ա-5բԳլուխԺԶ.: ժէ/456ա-8աԳլուխԺԷ.: ժը/458ա-9բԳլուխԺԸ.: ժթ/459բ-61աԳլուխԺԹ.: ի/461ա-2բԳլուխԻ.: իա/462բ-3բԳլուխԻԱ.: իբ/463բ-5աԳլուխԻԲ.: իգ/465ա-6բԳլուխԻԳ.: իդ/466բ-8աԳլուխԻԵ. (ըստցանկի՝միաւորԻԴ.): իե/468ա-9աԳլուխԻԵ. (առանձնացումը՝ըստցանկի): իզ/469ա-70աԳլուխԻԶ.: իէ/470ա-1բԳլուխԻԷ.: իը/471բ-3բԳլուխԻԸ.:
8. 474ա-513ա Գիրգ ութերրորդ Սրբոյ Երկրին – Յաղագս յԵգիպտոսի, լերինն Սիօնի եւ Կիպրոսի... ընդ ստորադրեցելոյն հայրն կործանման եւ աւերմանց:
Ունի՝ա/474ա-5բԳլուխԱ.: բ/475բ-7աԳլուխԲ.: գ/477ա-9աԳլուխԳ.: դ/479ա-80աԳլուխԴ.: ե/480բ-1բԳլուխԵ.: զ/481բ-2աԳլուխԶ.: է/482ա-4աԳլուխԷ.: ը/484ա-5բԳլուխԸ.: թ/485բ-6բԳլուխԹ.: ժ/486բ-8աԳլուխԺ.: ժա/488ա-9աԳլուխԺԱ.: ժբ/489ա-90բԳլուխԺԲ.: ժգ/490բ-2բԳլուխԺԳ.: ժդ/492բ-3աԳլուխԺԴ.: ժե/493ա-4բԳլուխԺԵ.: ժզ/494բ-6աԳլուխԺԶ.: ժէ/496ա-8աԳլուխԺԷ.: ժը/498ա-9բԳլուխԺԸ.: ժթ/499բ-501բԳլուխԺԹ.: ի/501բ-2բԳլուխԻ.: իա/502բ-3բԳլուխԻԱ.: իբ/503բ-4բԳլուխԻԲ.: իգ/504բ-6աԳլուխԻԳ.: իդ/506ա-7աԳլուխԻԴ.: իե/507ա-8աԳլուխԻԵ.: իզ/508ա-9աԳլուխԻԶ.: իէ/509ա-11բԳլուխԻԷ.: իը/511բ-3աԳլուխԻԸ.:
– 514ա-9բ Ցանկ – Յաղագս գլխոցն առաջնոյ մասին՝ Առաջին գիրք: Յաղագս՝ թէ զինչ իցէ Սուրբ երկիրն... ԻԸ. Յաղագս ժառանգողացն Կիպրոսի: Վերջ ցանկիս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆԳՐՉՈՒԹԵԱՆԺԱՄԱՆԱԿԻ
142ա Ի վայելումն Միհրդատեանց Տէր-Աստուածատրեան պարոն Թադէոսի, զոր գաղափարեաց Յարութիւն Ատովմ Յակոբեանն, յաշակերտաց Սամաթիոյ սուրբ Սահակեանն դպրոցի. ի Սամաթիայ, 1854, յուլիս 10:
2869
ՏԱԹԵՒ |
ՌՄՂԵ. – 1846 |
ԳՐԻՉ՝ՄկրտիչվարդապետԱշտարակեցի (Շուխեանց*)
ԹԵՐԹ՝ 236. չգրուած՝ 19բ-20բ, 32աբ, 41ա-4բ, 56բ, 74բ, 94բ, 104ա-6բ, 158բ, 179բ-80բ, 206բ, 236բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-[ԺԵ]x12 (Ա, Բ, Ը, Թ, ԺԲ՝ 10, Է, ԺԳ՝ 6)+ԻԱ-ԻԹx12 (ԻԱ, ԻԳ՝ 10, ԻԵ՝ 4, ԻԶ՝չիք**, ԻԹ՝ 6): ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսադրոշմով՝ «1846 չ.». ճնշադրոշմ՝թերթերիվերինձախանկիւնում՝թագապսակբոլորակ. «///ДУЖОКОЙ Т. ТРОИЦКОЙ Ф///»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 33,5x21,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (28.5x18.5. գրադաշտըշրջանակուածսեւթանաքով): ԳԻՐ՝շղագիր (նմուշ՝ 37ա): ՏՈՂ՝ 22-33: ԿԱԶՄ՝շագանակագոյնծաղկաթուղթ, միջուկը՝ստուարաթուղթ, մէջքըեւանկիւններըմուգշագանակագոյնկաշի, աստառըսպիտակթուղթ, լուսանցակողերըկարմիրցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝Ա-Բ. + Գ-Դ., թուղթ, սպիտակ, չգրուած՝Աբ-Բբ, Գա-Դբ, մասնկազմաստառի:
Նմուշ 37ա
*Ծնթ. Գրչի, տեղի եւ թուականի ճշտումներն ըստ նախորդ՝ Հմր 2868 ձեռագրի. տե՛ս 127ա, 137բ. Յիշատակարան նախագաղափար օրինակի:
*Ծնթ. Թռիչք՝ պրակահամար ԻԵ-ԻԷ., պրակների առաջին էջերին մատիտով նշուած են մայր օրինակի (ձեռ. 6271) էջերը՝ արտայայտուած հետեւեալ կերպ՝ «ի 144 – ց156, յ274 – ց288» եւ այլն:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր «Ա»՝ 159ա: Գոյներ՝ սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը քերծուած, պատռուած, տեղ-տեղ՝ առաւելապէս արտաքին եզրերը՝ մաշուած-թափուած. մէջքի եւ անկիւնների կաշին մաշուած, քերծուած, վերին եւ ստորին հիմքերի կաշին մաշուած-թափուած, Բ. փեղկին՝ ցեցի անցք. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր. գրադաշտը մասամբ գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-225ա [Ստեփաննոսի Օրբէլեան, Պատմութիւն տանն Սիսական]
Տե՛ս ձեռ. 1488, 1բ-213ա. Ցանկ/1ա-3ա: Ա/3աբ: Բ/4բ-225ա: ա/4բ-6բ: բ/6բ-7ա: գ/7աբ (նախորդ միաւորից չզատուած): դ/7բ-8բ: ե/8բ-10ա: զ/10ա-1ա: է/11ա-2ա: ը/12աբ: թ/12բ-5բ: ժ/15բ-7ա: ժա/17ա-9ա, 21ա: ժբ/21աբ: ժգ/21բ-2ա: ժդ/22ա-3ա: ժե/23ա: ժզ/23բ-4ա: ժէ/24ա-6ա: ժը/26ա-7բ: ժթ/27բ-8բ: ի/28բ-30բ (գրչի ցուցում՝ «Ճակատագիրն յետագայ վիպաց եղծեալ էր»՝ նոյնը մատիտով): իա/31աբ, 33ա-6ա: իբ/36ա-7ա: իգ/37ա-9ա: իդ/39աբ: իե/39բ-40բ: իզ/45ա-7ա: իէ/47ա-8բ: իը/48բ-50բ: իթ/50բ-3բ: լ/54ա: լա/54ա-6ա, 57ա-9ա: լբ/59ա-63ա: լգ/63բ-4ա: լդ/64աբ: լե/64բ-5ա: լզ/65ա-6ա: լէ/66ա-72ա: լը/72ա-4ա, 75ա-81ա: լթ/81ա-8բ: խ/88բ-92ա: խա/92ա-4ա, 95ա-6բ: խբ/96բ-7բ: խգ/97բ-9բ: խդ/99բ-101բ: խե/101բ-3ա: խզ/103աբ, 107ա-8ա: խէ/108աբ: խը/109ա-11բ: խթ/111բ-4բ: ծ/114բ-8ա*, 119աբ: ծա/118բ-9ա, 119բ-22բ: ծբ/122բ-8բ: ծգ/128բ-30ա: ծդ/130ա-2բ: ծե/132բ-6ա: ծզ/136ա-8բ: ծէ/138բ-40ա: ծը/140ա-2բ: ծթ/142բ-4ա: կ/144ա-9ա: կա/149ա-51ա: կբ/151բ-2ա: կգ/152բ-4բ: կդ/154բ-8ա, 159ա: կե/159ա-64ա: կզ/164ա-79ա, 181ա-9բ: կէ/189բ-90բ: կը/190բ-6ա: կթ/196ա-204բ: հ/204բ-206ա, 207ա-9ա: հա/209բ-16ա: հբ/216բ-8ա: հգ/218ա-20ա: հդ/220ա-5ա*:
* 118աստ. լս. գրչից՝ «Ծանօթութիւն. իվերոյգրեալնշանէս # թո՛ղզգրեալսնմինչեւցնոյնպիսինշանն #, որիվերայմիւսթերթին, եւանդէնսկսեալընթերցի՛րմինչցնշանս (բոլորակնշան), եւապաեկեալդարձեալսկսեա՛ինշանէս (բոլորակնշան) սոյներեսիսկարդա՛մինչցվախճանն»:
Տե՛ս ՍտեփաննոսՕրբէլեան, Պատմութիւննահանգին Սիսական, հտ. Ա. եւԲ., աշխ. Կարապետ Շահնազարեանցի, Փարիզ, 1859, էջ 43-346 եւ 5-273:
Յաւելեալունի՝
ա. 3բ-4ա [Վկայագիր Գեղարքունոյ տանուտէրաց] – Մեք՝ Գեղարքունոյ տանուտէրքս եկինք Սուրբ Տաթեւու... սուրբ առաքելոյս անիծեալ եղիցի. ամէն: Եւ եղիցի:
Տե՛սՍեդրակԲարխուդարեան, ԳեղարքունիքիմելիքներնուտանուտերերըըստՏաթեւիվանքիմիփաստաթղթի.- «ԲանբերՄատենադարանի», Երեւան, 1967, էջ 192-227:
բ. 4աբ [Ընծայագիր] – Ես՝ Շոռոթեցի Ջհանբէկանց մահտեսի Յովսէփի որդի Ջհանբէկս մէկ արծաթէ խաչ... ի թուականութեանն հայոց ՌՃԽ. (1691), ամսեանն մայիսի քսան եւ չորսին, ի գիւղն Շոռոթ: Աստ հանդիպեալ, սրբազան րաբունապետն շնորհեցաւ իւր ձեռն, օրհնութիւնն անպակաս լ[ի]ցի ի ձէնջ. ամէն:
գ. 4բ [Ընծայագիր] – Թվին ՋԻԲ. (1473) ամի Բաղաբերդու գաւառի քիտիգանցի 0հաննէսին որդիքն՝ Կոստանդն, Մարկոսն, Թէոդորոսն, ետուն սրբոյ առաքելոյս Ստաթէի վախուբ մեծ գետին ան կողմն... ով ոք որ այս բանիս ընդդիմանայ՝ թէ հայք, թէ թուրք, նզովեալ եղիցին ի հօրէ եւ ի մօրէ:
դ. 225ա-6բ [Երեմիայի վարդապետի*. տե՛ս ձեռ. 1488, 213ա-4ա, նաեւ ձեռ. 2868, 130բ-1ա]հուլավարն այսք են գիւղօրէից [Տաթեւու] – Տաթեւ՝ Մատթէոս իր[ից]անց աղբինքն... Ղարաքիլիսէն Ժ.էն Բ. է, Կիրակոսիկ, որ է Աղքէանդ:
*Ծնթ. Տե՛սՅիշատակարաննախագաղափարօրինակի՝ 225բ:
ե. 226բ-7ա Սրբոյ Աթոռոյս արտօրէից անուանքն եւ որքանութիւն տանելութեան նոցին են այսոքիկ* – Սատանի կարմունջի բերանն՝ Բ. սօմարի, Ուղտաքարն տեղի՝ Բ. սօմարի... Տաշտունի հողն տեղի Բ. սօմարուկէս բակլայի:
զ. 227ա Իսկ խոտատեղիքն են սոքա – Ղազալկապն՝ Քարահունջի գետէն մինչ ի ծակսն... կեռ Տամբալառքէն մինչ ի գէտն:
է. 227ա Սրանոցքն Սրբոյ Աթոռոյս եւ տեղիք նոցա են սոքա – Մին սրանոց Հախլաթեանն է... որ այժմոյ սա միայն շէն եւ այ[լ]քն՝ աւեր:
ը. 227ա Այլ եւ Սրբոյ Աթոռոյս այգիքն եւ հնձանքն են սոքա – Բ. այգի, Ա. հնձան ի Մեղրու Փոքր թաղն... եւ Ընկուզուտն՝ յԱթոռոյս ներքոյ:
թ. 227աբ Այլ արդ, ճառեալ մինչեւ ցայս վայր զմարմնական կալուածոց, գաւառաց եւ արտօրէից եւ այլոց իրաց, ժամ է այսուհետեւ այսոքիկ ի շնհէր (այսպէս) դառնալ ի հոգեւորն կոյս, եւ զհամայն [ի թէմի] եւ ի վիճակի մերում միջի կառուցեալ վանս եւ անապատս թուել, որք ներկայապէս շէն Աստուծով: Նա եւ վերջապէս զՍուրբ Աթոռոյս եպիսկոպոսացն կարգս շարել: Արդ, Սրբոյ Աթոռոյս ի բոլոր թէմի եղեալ վանք եւ անապատք են սոքա – Մեղրու Սուրբ Յօհաննէս անուն վանքն... Կարճեւանու Սուրբ ուխտն Յօհաննու եւ Ծիծեռնակու սուրբ վանք:
ժ. 227բ-34բ Իսկ կարգ, թիւ, անուանք եւ գործք Սրբոյ Աթոռոյս եպիսկոպոսացն այսոքիկ են, զորս ի հետեւեալսդ ցուցանիցէ* – Ա. Տէր սուրբն Յօհան Որոտնեցին վարդապետն... Նախ քան զհիւանդութիւն հոգեւոր ծնողի իմոյ տեառն Մարտիրոս սրբազան արքեպիսկոպոսի եւ վերադիտողի Սրբոյ հրաշալի Ուխտիս, այսքան յոգնապիսի աշխատակրութիւնք ադինասարաս Սիովնի սրբոյ տանս Ստաթէի, յիշատակ իւրն յաւիտենական, որոյ բժշկապետն Տէր Քրիստոս տացէ առողջութիւն ըստ հոգւոյ եւ ըստ մարմնոյ. եւ այսուհետեւ զոր ինչ նորոգութիւնք եղիցի սրբոյ տանս, ողջ լինօղն գրեսցէ ըստ արժանւոյն:
*Տե՛ս Ստեփաննոս Օրբէլեան, Պատմութիւն նահանգին Սիսական, հտ. Ա. եւ Բ., աշխ. Կարապետ Շահնազարեանցի, Փարիզ, 1859, էջ 274-94 (Յաւելուած):
ժա. 235աբ Տաթեւու վանից սուրբ տաճարի հարաւային սեան վերայ արձանագրի օրինակն է – Այս գիր յիշատակի եւ արձան անջնջելի է... եւ ջնջեալ լիցի յոյս (=յայս) կենացս եւ ի հանդերձելումն. ամէն: Եղիցի, եղիցի:
Ծնթ. 226բ-234բ էջերի՝ ե-ժա. միաւորների համար տե՛ս ձեռ. 2868, 131ա-8ա:
– 236ա (գրչից) Ծանօթութիւնք – ա. Յերեք հարիւր երեսուն եւ հինգ երեսն գրեալ էր ի լուսանցս թերթից այս ներքոյ գրեալ յիշատակարան քանի մի տօղքս, վասն չլինելոյ տեղւոյն անդր մուծանելոյ, եւ կամ վասն յապագայ ժամանակի գրելոյ, փոխեցաւ այսր, որ ունէր օրինակ զայս. «Ագուլեցի Ղուլունց Թումաս, որ այժմ բնակի ի բերդաքաղաքն Շուշի, ետ յիշատակ մէկ ջրաղաց Հարանց անապատի գետումն սուրբ վանքիս Տաթեւու, յիշատակ օրհնութեամբ եղիցի եւ իւր ծնօղաց հոգիքն Տէր լուսաւորեսցէ, ամէն»:
բ. Յերեք հարիւր երեսուն եւ եօթն յերեսս թերթից նշանակեալ աղբիւր ի միասին կայր գրեալ եւս նոյնպէս քանի մի շար ի լուսանցս, անտի այսր փոխեցաւ ի չլինելոյ տեղւոյն գրելոյ, որ ունէր օրինակ զայս. «Այս աղբիւր շինեալ է արդեամբք Հին Ջուղայեցի, այժմ Թիփլիզ բնակեալ աղայ Շերմազանովի, որոյ 1846 յամի յուլիսի 15ին կանգնեաց, ողորմի նորա 14. կլաս (այսպէս) Վարդան Վարդանովն, արձան մի՝ յիշատակ հանգուցեալ հօր իւրոյ Շերմազանի Վարդանեանց, ի ձեռն Սիմէօն արքեպիսկոպոսին»: Վախճան:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
1. 4ա (1710 թ.) ՌՃԾԹ. (1710) թուին, ես՝ ամենեցունցդ ծառայ եւ ձեր ոտացդ կոխան Գրիգոր վարդապետս, որ եմ ի գեղջէն Սուրբ Էջմիածնի, զայս սուրբ գիրքս ի խնդրոյ Աղէքսանդր կաթուղիկոսին օրինակեցի, եւ ես բազմաբան շահեցա[յ] ի գրգոյս:
2. 225բ (1730 թ.) Զայս Յօհաննէս վարդապետի առեալ՝ աստ գրեցաք թուին ՌՃՀԹ. (1730), որ Երեմիայ վարդապետին գրեալն [էր], թուին ՌՃԽԱ. (1692) մայիսի Ժ.: Էր Տաթեւու վանքին բահրէքն, որ է մուլքն: Ես՝ տէր Աղեքսանդրս գրեցի յայն սիահիցն:
3. 235բ (1830 թ.) ՌՄՀԹ. (1830) թուին հայ[ոց] եւ յամսեանն օգոստոսի, հրամանաւ ողորմածագունեղ տեառն մերոյ սրբազան Մարտիրոս արքեպիսկոպոսի եւ առաջնորդի Սիւնեաց Հայոց զսուրբ գիրքս զայս չորրոր[դ]ում անգամ կազմեալ նորոգեցաւ ձեռամբ չնչին խոնարհ ծառայ Մաղաքիաս անուն սեւաւորիս, որ բնական տեղեաւ Դարաշամբեցի, եւ այժմ միաբանեալ ի հայրենի մեծահռչակ աթոռն մեր ի սուրբ վանս Ստաթէի. եւ որք հանդիպիք սմա, երես անկեալ աղաչեմ՝ յիշել ի սուրբ մաքուր աղօթս ձեր զիս, զհոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնօղսն իմ, որ եւ դուք <յիշեալ> յիշօղքդ յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերմէ այժմ եւ միշտ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆԳՐՉՈՒԹԵԱՆԺԱՄԱՆԱԿԻ
234բ (1846 թ.*) Գծօղ քանի թերթ թղթոցս նախայիշեալ երկնանման աթոռոյս սրբոյն Ստաթէի դէտ եւ վերատեսուչ առաքելաշաւիղ տեառն Մարտիրոս սրբազան արքեպիսկոպոսի հոգեծին որդի Մկրտիչ վարդապետս՝ յԵրեւանու Աշտարակ գիւղացիս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս յոյսն:
*Ծնթ. Յիշատակարանիթուականը՝ըստձեռ. 2868, 127ա՝Յիշատակարաննախագաղափարօրինակի:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին, շղագրով. «Ստեփաննոս/// / Սիւնեաց/ պատմութիւն///», մէկ այլ թերթիկին՝ «11», Ա. փեղկի կազմաստառին շղագրով՝ «Ստեփաննոսի Օրբէլեան Սիւնեաց պատմութիւն», Պհպ. Ա.՝ «256/2869», «1846, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», Բ. փեղկի կազմաստառին կապոյտ մատիտով՝ «Алб. при /// (անընկալելի երկու բառ)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա. եւ Բ. փեղկերի կազմաստառներին՝ զանազան խզբզոցներ:
2870
ՌՄԼԴ-ՌՄԽ. – 1785-1791 թթ. շուրջ* |
ԳՐԻՉ, ԹԱՐԳՄԱՆԻՉ՝ Յարութիւն Դաւթեան Դիլանեանց Ջուղայեցի:
ԹԵՐԹ՝ 460+1 (կրկն.՝ թ. 1. գրչի էջակալում՝ 1-897, որ է՝ 1գ-449ա). չգրուած՝ 449բ-51բ, 454ա-60բ (454ա-6ա՝ կան սահմանագծերը): ՊՐԱԿ՝ Ա-[ԼԹ]x12 ([ԼԸ]՝ 6, [ԼԹ]՝ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. սպիտակ հաստ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ «РФJЯ» եւ պատուանդան, վրան եղջերու, աջ կողմում՝ «-4», ներքեւում՝ «1787» (թ. 1-420), «ЯМСЯ» եւ թագապսակ գծային զինանշան, մէջը գառն, ուսին երկսայրի կացին, ներքեւում՝ «1785» (թ. 450-60). կապտաւուն հաստ թուղթ (թ. 420-49)՝ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «ЯМБСЯ» եւ տապարակիր արջ, գլխավերեւում՝ թագ, ներքեւում՝ «1791»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 33.5x22: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (26.5x14.5.սահմանագծուած սեւ մատիտով): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 316ա). ընդգծումները՝ բոլորգիր: ՏՈՂ՝ 27-58: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, Ա. փեղկի վերին մասում փակցուած սրտաձեւ թուղթ, վրան՝ անընթեռնելի մակագրութիւն, անկիւնները եւ մէջքը՝ դրոշմազարդ մուգ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ կապտաւուն թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա՝ սկզբ.). թուղթ, կապտաւուն, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «ЯМБСЯ», մասն կազմաստառի:
Նմուշ 316ա
*Ծնթ. Գրչութեան ժամանակի համար տե՛ս Նիւթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Տարբեր տպագիր նկարներից կտրուած հատուածներով զարդաշրջանակ, կենտրոնում՝ այլ տպագիր թուղթ, վրան՝ Ալեքսանդր Մակեդոնացու դիմանկարը՝ մակագրութեամբ «Աղէքսանդր Մակեդոնացի», նկարի ներքեւում տպագիր՝ «Մեծն Աղէքսանդր Մակեդոնացի, ի Սանկթ Պետրբուրղ փորագրեալ: Ի 1793 յամի Տեառն ՌՄԽԲ. (1242)»՝ 1ա:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը քերծուած, տեղ-տեղ՝ առաւելապէս անկիւնները՝ մաշուած-թափուած, նաեւ՝ մէջքի վերուվարի կաշին, լուսանցակողերի կարմիրը թափուած, կազմի փեղկերին եւ Պհպ. Ա.՝ լրիւ, իսկ թ. 1-6, 445-60ին տեղ-տեղ՝ ցեցի անցքեր, գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, գրադաշտը մասամբ գունափոխուած, թ. 1ը հիմքից անջատուած, ներքին եւ ստորին եզրերը մաշուած-թափուած, թ. 11՝ հիմքից մասամբ անջատ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. [Տիտղ.] 1ա-449ա Գիրք պատմութեանց Մեծին Աղէքսանդրի՝ թագաւորին Մակեդոնացւոց, արարեալ Կուինդոս Կորտիոս լաթին պատմաբանէ, որ էր առ տէրութեամբ Վեսպասիանոսի կայսերն հռօմեացւոց. յաղագս կենաց, վարուց, մեծամեծ գործոց, արիաբար պատերազմաց եւ արագ-արագ յաղթահարութեանց նորա: Թարգմանեցեալ ի լաթինականէ ի ռուստաց լեզու: Հատոր առաջին: Իսկ այժմ արտահանեցեալ անտի ի բարբառս հայոց Յարութիւնի Դաւթեան Դիլանեանց Ջուղայեցւոյ:
1. 1գ-49աԳԻՐՔԱՌԱՋԻՆ
ա. 1գ-4բԳլուխԱ.ԿեանքեւգործքԱղեքսանդրեայՄեծին, որյաղթեացեւհնազանդեցոյցզթագաւորութիւննՊարսիցեւՅունաստանեաց – Բազումքիյունացանտիգրեալենզորպիսութենէնորին... բոլորաշխարհացճանապարհսբացեալպատրաստէին:
բ. 4բ-8բԳլուխԲ. – ԵւՓիլիպպոսզբոլորդիտաւորութիւնեւզհոգսիւրեդեալ... բոլորանդամօքեւամենայնզգայարանօքիւրովք:
գ. 8բ-12աԳլուխԳ. – Եւյորժամեղեւնմահասանիլիյարբունսհասակին... կամառաքինութեամբ, կամմոլութեամբառիշխանաւորանձինսփոխարինին:
դ. 12ա-4բԳլուխԴ. – Իբանաստեղծացհեղինակացնհնագունիցնախապատուելիէ... գոլԱղեքսանդրեայիսկապէս, թէպէտոչթարցերկբայութեան:
ե. 15ա-9բԳլուխԵ. – Այսոքիւքեւսոցինասարասքարիականմեծագործութեամբ... ասացզբանսհետեւեցեալսիմէջժողովոյնֆիվեացւոց (սրբագրած՝ «թեբաեցւոց») այսպէս:
զ. 19բ-23աԳլուխԶ. – ԹէեւՓիլիպպոսլինիցէրիՄակեդոնիայեւզօրքնԱթենացւոց... քանզխառնակչացնորինԱթենացւոց:
է. 23ա-7աԳլուխԷ. – ԵւապաԴիմոսթենէսընկալեալզհաճութիւնիհասարակութենէ... որքանուամբպատանւոյմիոյզարհուրեցուցանելմարթէ (սրբագրած՝ «ձեզհաւատան»):
ը. 27ա-9բԳլուխԸ. – ՅետաւարտելոյբանիցնԴիմոսթենեայֆիվեացի (սրբագրած՝ «թեբայեցիք») յանկարծակիիբրեւայլիմնփոխեցան... եւենթնոցինիշխանութեանեղելոցազգացնբարբարոսաց:
թ. 29բ-33բԳլուխԹ. – Արդ, իյընթացսկենացմարդկայիներջանկութիւննոչլինիթարցփորձութեան... ըստկանացիտկարութեանվարեացանպատմելիչարութեամբ:
ժ. 33բ-5բԳլուխԺ. – ԻսկԱղեքսանդր, որոյբացակացութեաննմայրնորազայնսարար... փոխանորդքնորազանցարարեալոչկատարեցին:
ժա. 36ա-8բԳլուխԺԱ. – ԲայցԱղեքսանդրսակսյառաջածմաննախադրութեանիւրոյ... կոտորեցինզերեքհազարսիթշնամեացն:
ժբ. 38բ-42աԳլուխԺԲ. – ԶկնիդժպատեհխաղացմաննիվերայՍիրմարքային... եւինքնառՏաւլանդացիսնպանդխտանալարշաւեաց:
ժգ. 42ա-5բԳլուխԺԳ. – Եւընդժամանակսընդայսոցիկբոլորհակառակորդքնիշխանութեանն... անդաստաննիւրեանցՅունացընծայեցին:
ժդ. 45բ-9աԳլուխԺԴ. – ՅաղագսաւերմանեւանկմաննԹեբայոյբազումնախագուշակութիւնս... հնազանդեցոյցնաինքեանզՅունաստան, պատասխանեաց՝շուտափութութեամբ:
2. 49բ-89աԳԻՐՔԵՐԿՐՈՐԴ
ա. 49բ-51բԳլուխԱ. – ԻսուղժամանակիմինչեւցսպանումնՓիլիպպոսիարքայինՄակեդոնացւոց, թագաւորեացիՊարսԴարեհ... իդիմիկալբազմութեաննթշնամեաց՝դարձաւիԸռետէ:
բ. 51բ-4աԳլուխԲ. – ԸնդժամանակսնընդայնոսիկկատարեացԱղեքսանդր... սակսնշանակեցեալպատերազմականացնախապատրաստութեանց:
գ. 54ա-7աԳլուխԳ. – Եւիգալգարնան՝ժողովեալյամենուստզզինուորս... յորմէիյԵւրոպիոյնաւեացկառուցանելզմեհեան:
դ. 57ա-60աԳլուխԴ. – ԵւչուեացանտիԱղեքսանդրառդաշտն... զիոչառաքէզդրամ, թէեւխնդրիցեննոքա:
ե. 60ա-4աԳլուխԵ. – ԵւԱղեքսանդրհասեալմինչեւցկալուածսնՄեմնոնեայ... թողեալառյինքնզսակաւինչսիյաւարացն:
զ. 64ա-8բԳլուխԶ. – Զկնինախյիշեալպատերազմինգնացնա... որպէսզիայնուզհմուտանձինսառաւելհիացուսցէ:
է. 68բ-71բԳլուխԷ. – Ինոյնիսկժամանակիզմիւռնացիք... եւկարգեացզնագլխաւորքուրմնոյնչԱստուծոյն:
ը. 71բ-5աԳլուխԸ. – ՅորժամԱղեքսանդրվերնյիշեցեալկերպիւ... եւիժամընթրեացզչափաւորճաշ:
թ. 75բ-8աԳլուխԹ. – Եւզկնիայսրամենայնիգրեթէբոլորերկիրն... այլզիմարտնչիցեսընդդէմնմա:
ժ. 78ա-81բԳլուխԺ. – Ընդայնժամանակպաշարեալքնիքաղաքին... ցայժմանուանիկղզինայնԿինեդօպօլիս, այսինքն՝քաղաքսոդոմէական:
ժա. 81բ-6աԳլուխԺԱ. – ԶկնիկատարեցելոցյիշեցելոցգործոցկամեցաւԱղեքսանդր... իսկմեքաստյիշեցաքըստպատահման:
ժբ. 86ա-9աԳլուխԺԲ. – ԴարձեալԱղեքսանդրառիկողմնթողեալ... եւզհասսսահմանեալհամահաւասարչափովընդայլմիտիլենացիս:
3. 89բ-127աԳԻՐՔԵՐՐՈՐԴ
ա. 89բ-90բԳլուխԱ. – Ընդժամանակսնընդայնոսիկ՝ուղեւորեացԱղէքսանդրզԿլեանդրհանդերձդրամովքվարձելզօրսիՊելլոպոնիդա... եւետունզինքեանսհանդերձբերդիւիձեռսնորա:
բ. 90բ-2աԳլուխԲ. – Յետայնորիկեկինառնահրեշտակքաթենացւոց... վասնորոյյոյժցանկացաւԱղեքսանդրկատարելմարգարէութիւննայն:
գ. 92ա-3բԳլուխԳ. – ԵւանդշուրջզԱղեքսանդրեաւկայինփռիգացիք... նախեկեալէրիՄակեդոնիոյԿապադովկիաուղեւորեցաւ:
դ. 93բ-4բԳլուխԴ. – ԻսկԴարեհլուեալզլուրմահուաննՄեմնոնեայ... սակսշտապմանկոչելզնոսաանկարելիէր:
ե. 95ա-6բԳլուխԵ. – ԻսկԴարեհոչայնքան, այլիրօքբաւականութիւնսունէր... եւհրամայեացթաղելզմարմիննորա:
զ. 96բ-7բԳլուխԶ. – ԵւէրայրոմնՏիմօդեսորդիՄենթօրեայ... հրամայեացզօրացիւրոցընթանալառԵւփրատէս:
է. 97բ-9աԳլուխԷ. – ԻհնումնսովորութիւնէրզօրացնՊարսիցելանելիբանակէն... իմիջակետինկախեալարծիւոսկեղէնտարածեալթեւօք:
ը. 99ա-100աԳլուխԸ. – ԱռաւելշռայլութիւնտեսանիւրիզարդուցնԴարեհի... եւբազմութեամբզօրացիւրոցփքանայր:
թ. 100ա-1աԳլուխԹ. – ԸնդժամանակսնընդայնոսիկԱղեքսանդրյանձնեալ... ընդբազումոռոգեցուցիչանդվտակացեղելոց:
ժ. 101բ-2բԳլուխԺ. – Երկուենարժանիքյիշատակելոյգետք... եմուտիքաղաքնյինքենէպահպանեցեալ:
ժա. 102բ-3բԳլուխԺԱ. – ԻմէջքաղաքինհոսէրզգետնԿիդնոս... եւընկերակիցնհարկադրութեամբյափշտակիիմէնջտարաժամմահուամբ:
ժբ. 103բ-4աԳլուխԺԲ. – ԸնդայնժամանակԱղեքսանդրսկսաւդիւրութեամբշնչառութիւնսունիլ... զիմիկարծիցինյումեքէերկբայելիք:
ժգ. 104բ-5աԳլուխԺԳ. – ԳոյրիթիւսերեւելիբժշկացառեալիՄակեդոնիոյ... եւկնքեալզգիրնիւրովկնքովեդընդսնարաւիւրով:
ժդ. 105բ-6աԳլուխԺԴ. – Զկնիանցելոյերկուցաւուրց... ետհամբուրելՓիլիպպոսիզձեռն:
ժե. 106ա-7աԳլուխԺԵ. – Դարձեալայնպիսիզօրութիւնսգոյրիսպեղանին... ստացաւնայամենիցզսէրեւզպատիւոչսակաւ:
ժզ. 107ա-8աԳլուխԺԶ. – ԻսկԴարեհլուեալզհամբաւսակսհիւանդութեանԱղեքսանդրի... ինքնընդհամբաւոյնժամանեացիմիասին:
ժէ. 108բ-9աԳլուխԺԷ. – ԵւԱղեքսանդրհասեալզօրօքիւրովքիքաղաքն... գուցէառանցերկբայութեանհրամանաւթագաւորին:
ժը. 109բ-10բԳլուխԺԸ. – ԱրդէնզօրքնՅունաց, զորՏիմօդեսստացաւ... առաւելփառամոլութիւնքէին, քանզիսկութիւնճշմարտութեան:
ժթ. 110բ-1բԳլուխԺԹ. – ԴարձեալԴարեհբոլորգանձսիւրեւպատուականզինչս... անդրպատկանիւրիճակատմտանել:
ի. 112աբԳլուխԻ. – Դարձեալորպէսհասարակաբարպատահիմարդկան... եւառեալզզէնսինքնսկսաւկարգաւորելեւսահմանելզնոսա:
իա. 112բ-3բԳլուխԻԱ. – ԵւԴարեհտեղեկացեալիձեռնշինականաց... զիյորժամվշտանայմիանդամ, վշտանայամենայնմարմին:
իբ. 113բ-4աԳլուխԻԲ. – ԻսկզօրքնՊարսիցկառուցեալկարգեալէին... եւզայլբազմութիւնկանանցնէինիմէջտեղւոջզօրացն:
իգ. 114ա-5աԳլուխԻԳ. – ԵւԱղեքսանդրզհետեւակզօրն, յորումբոլորամրութիւնն... իկողմանէհետեւակացնընթանալկարէր:
իդ. 115ա-6բԳլուխԻԴ. – Յորժամերկուզօրքն, այսինքն՝ԱղեքսանդրեայեւԴարեհի... պտղաւէտեւբարելիդաշտացնՊարսիցփոխեցէ՛ք:
իե. 116բ-7բԳլուխԻԵ. – Եւյորժամմերձեալհասինառմիմեանսիբրեւնետաձիգ... եւիյետուստզիւրայինսնհարկադրէինարիանալեւիդիմիկալ:
իզ. 117բ-8աԳլուխԻԶ. – ԵւԱղեքսանդրոչպակասքանըզզինուորսեւզզօրավարս... ինքնթեթեւվէրսընկալաւ, տեգաւյաջկողմնազդեր:
իէ. 118բ-9աԳլուխԻԷ. – Եւերիվարքն, զորսլծեալքէինզկառսԴարեհի... արգելառնէրփախստեանիւրեանց:
իը. 119բ-20աԳլուխԻԸ. – Բայցյոյնք, որքէինիթիւսզօրացնԴարեհիընդկառավարութեամբԱմինթեայ... կամընկալցենզյաղթօղթագաւորն:
իթ. 120աբԳլուխԻԹ. – Այլբոլորիցաչքեւսիրտքդարձանառգերեցեալ... այնպիսիբազմութեաննմեծյաղթութիւնսարարին:
լ. 121ա-2աԳլուխԼ. – ԵւԱղեքսանդրայնպէսարշաւելովզհետԴարեհի... որխոնարհեալէրիվերայծնկանց:
լա. 122ա-3աԳլուխԼԱ. – ԵւիմիւսումաւուրնմեծաւհոգացողութեամբկատարեացԱղեքսանդր... քանզիեւսաիբրեւԱղեքսանդրէհամարելի:
լբ. 123ա-4աԳլուխԼԲ. – Արդ, եթէԱղեքսանդրյայնպիսիժուժկալութեամբմնայցէր... սակաւինչընդունիցէրիայսմանկանէզմտերմութիւն:
լգ. 124ա-5աԳլուխԼԳ. – ԵւապաելեալԱղեքսանդրիվրանէն... կամէրաւարքնայնքապրեցուցանել, մատուցանելթշնամւոյն:
լդ. 125ա-6աԳլուխԼԴ. – Զհետելանողացնիքաղաքէնընթանայինբազումք... առիժողովելզաւարսնզայնոսիկ:
լե. 126ա-7աԳլուխԼԵ. – Եւապահասինմակեդոնացիքեւառայնոսիկ... եւպահերզայնսիյիշողականութեանիւրում:
4.127բ-94աԳԻՐՔՉՈՐՐՈՐԴ
ա. 127բ-8բԳլուխԱ. – Դարեհ, որ, նախտէրեւիշխանէրայնքանզօրացբազմութեան, եւնստելովիվերայբարձրագահկառի՝առաւելնմանհանդիսաւորութիւնսկատարողի, քանթէ... եւինմանէընդունելզերդումն:
բ. 128բ-9բԳլուխԲ. – ԵւԱղեքսանդրպատասխանգրեաց... զորետնմաբարեյօժարկամաւ:
գ. 129բ-30բԳլուխԳ. – Եւանտիանցեալ՝եհասնաիՍիդոնքաղաք... յորոցշարժիւրյայնմժամանակիբոլորնԱսիա:
դ. 130բ-1աԳլուխԴ. – Եւապանոքա, որքիվերանդրյիշեցան... իտիրապետութիւնմիաւորելովընդնորատէրութեան:
ե. 131ա-2բԳլուխԵ. – Ընդժամանակսնընդայնոսիկ... որումարարզապստամբութիւն:
զ. 132բ-3բԳլուխԶ. – ԶկնիԻսսայինպատերազմէմնացորդքզօրավարքնԴարեհի... յորմէայլքնամենայնքնկախեալքէին:
է. 133բ-4բԳլուխԷ. – ԱյնուժամանակաւբոլորնՍիւրիաեւՓիւնիկէ... պաշարմաննտանելկամտեւելկամեցան:
ը. 134բ-5աԳլուխԸ. – ՔանզիքաղաքնԾուրիցամաքերկրէբաժանի... ընթանայրսակսամենիցկարեացիւրեանց:
թ. 135բ-6բԳլուխԹ. – ԵւայսպէսզկնիընդունելութեանՏիւրացւոց... եւզաշտարակսիԼիբանանլեռնէածին:
ժ. 136բ-7աԳլուխԺ. – Եւապալցինմակեդոնացիքզծովն... իսկինքնհեծելազօրօքնչուեացընթացաւիԱրաբիա:
ժա. 137բ-8աԳլուխԺԱ. – Ընդայնրժամանակիտիւրացիքլցին... հազիւնշմարանսեգիտայնքանմեծշինուածոց:
ժբ. 138աբԳլուխԺԲ. – Յայնժամմակեդոնացիքամենեքեան... արձակեցաւիվերայերիցնեւընկղմեացզնոսա:
ժգ. 139աբԳլուխԺԳ. – ԵւիմիւսումաւուրԱղեքսանդրյարեալդիմեաց... ըստմեծիմասինխախտեալքեւվնասեալք:
ժդ. 140աբԳլուխԺԴ. – Իբրեւինոյնժամանակիեկինառծուրացիս... որքանզՏիւրոսլցեալզարդարեցին:
ժե. 140բ-1աԳլուխԺԵ. – Այլեւոմանքիծուրացւոցյորդորելովխորհուրդ... առինքեանսոչսակաւիթշնամեացիւրեանց:
ժզ. 141բ-2աԳլուխԺԶ. – ՅայնժամԱղեքսանդրանգէտսեղեալ, թէզինչարասցէ... այլեւնախապէսսակսայնուրախութիւնսառնէին:
ժէ. 142աբԳլուխԺԷ. – ԵւԱղեքսանդրեայպատահեացՆաւերմաւնգնալ... զոմանսընկղմեացիծովեւզոմանսիգերութիւնէառ:
ժը. 143ա-4աԳլուխԺԸ. – Եւզկնիանցելոցերկուցաւուրց... հարկաւորութիւնքնոչթողացուցինզնասկսել:
ժթ. 144ա-5աԳլուխԺԹ. – ՏիւրոսկամԾուրառեցաւ, զկնիեօթնամսեայ... ջատագովութեանմարդասիրինՀռօվմայ:
ի. 145բ-6բԳլուխԻ. – ԻնոյնիսկժամանակիբերեալմատուցինԱղեքսանդրի... զիեսեւընդծովանցեալեմիսկ:
իա. 146բ-8աԳլուխԻԱ. – Եւայսթագաւորքկամիշխանքայնպիսիկերպիւգրեցին... կամթիաքարշքնիՆաւերամիիւրեանցկարգեցին:
իբ. 148աբԳլուխԻԲ. – ԵւըստպատահմանԱրիստօնիկտիրապետիշխանն... եւմակեդոնացիքնզհնազանդեցուցեալժողովրդեանոչինչվնասեցին:
իգ. 148բ-9աԳլուխԻԳ. – ԻսկԴարեհոչունելովբնաւինզյոյսվասնհաշտութեան... որսակաւքաղաքապահզօրօքջատագովէրզքաղաքնզայն:
իդ. 149բ-50աԳլուխԻԴ. – ԵւԱղեքսանդրվերահասուեղեալտէրութեանց... եւհրամայեացտալնշանյետսդարձման:
իե. 150ա-1աԳլուխԻԵ. – Եւզայսպատահումնպաշարեցելոցնայնքանհամարձակեցոյց... որպէսզյաղթանակողուրախութեամբդարձաւիքաղաքն:
իզ. 151ա-2բԳլուխԻԶ. – ԵւԱղեքսանդրդեռյառաջքանզառողջանայլոյ... ոչայնքանյուսովհաւատայր, որքանառազգնիւրհայրենի:
իէ. 152բ-3աԳլուխԻԷ. – ԵգիպտացիքգոլովիբնուստհակառակքտերութեաննՊարսից... գնալառհարցուկնԺուպիթետայԱմմոնայ:
իը. 153բ-4բԳլուխԻԸ. – Վասնդժուարութեանճանապարհինբացայայտեցին... իլայնատարածանապատիանդկայինաւուրսչորս:
իթ. 154բ-5բԳլուխԻԹ. – Եւյորժամմերձեցեալհասինմերձհարցկին... զերիսքարեայպարիսպսբարձրացեալսիտեղիամրոցի:
լ. 155բ-6բԳլուխԼ. – Իներսնագոյնցանկոջնգոյրպալատնհնագոյնտիրապետաց... եւտայցէնոցաանսուտպատասխանիս:
լա. 156բ-7բԳլուխԼԱ. – Եւինոյնժամու, յորժամԱղեքսանդրմերձկացեալհարցուկնդիոյն... այժմդարձայցառներկայեղեալբանսմեր:
լբ. 158ա-9բԳլուխԼԲ. – ՅորժամԱղեքսանդրյետսդառնայրյԱմոննեայիծովու... զկերակուրսիւրեանցինմանէստանալհարկաւորին:
լգ. 160ա-1աԳլուխԼԳ. – ՅորժամԱղեքսանդրնաւեալընթանայրառներքինկողմնջրոյն... յայտնելզօրացնզճանապարհորդութիւնառԵւփրատէս:
լդ. 161ա-2աԳլուխԼԴ. – ԻսկԴարեհլուրստացեալ, թէԱղեքսանդրելեալէ... որպէսզիառինչ, որվերարձակիցի, հատանիցէեւվնասեսցէիգլորիլն:
լե. 162ա-3աԳլուխԼԵ. – ԱյսպիսիկերպիւԴարեհկառուցեալեւսպառազինեալզզօրսիւր... հրամայեացհաւասարելընդգետնի:
լզ. 163ա-4բԳլուխԼԶ. – ԵւյորժամծանուցինԱղեքսանդրեայնոքա... քանզի «տիգր» կամ «տէգ» իլեզուսպարսիցտէգննշանակէ:
լէ. 164բ-5աԳլուխԼԷ. – ԵւԱղեքսանդրզհետեւակզօրնիւրիբրեւզթեւսբաժանեալ... միայնկորուսինիաղխիցիւրեանցոչսակաւ:
լը. 165աբԳլուխԼԸ. – Մարթէրգլխովինխորտակելզօրքնմակեդոնացւոց... եւստացաւմեծգովասանութիւն:
լթ. 166ա-7աԳլուխԼԹ. – ԵւկացեալանդԱղեքսանդրաւուրսերկուս... կրկիննորոգեալքարիացանյուսովյաղթութեան:
խ. 167ա-8աԳլուխԽ. – ԵւԱղեքսանդրբարւոքհամարեացչյամեցուցանել... եկացԱղեքսանդրիմիումտեղոջաւուրսչորս:
խա. 168ա-9աԳլուխԽԱ. – ԵւապակալեալեղեւզգիրսգրեցեալիԴարեհէ... ոչվասնցանկութեանսրտին, այլվասնմխիթարելոյզնոսա:
խբ. 169բ-70բԳլուխԽԲ. – Միննիներքինեացիսպասութագուհւոյնեղելոց... եւողորմածյաղթօղթշնամւոյնիմոյ:
խգ. 170բ-2աԳլուխԽԳ. – ԵւվասնայնորիկթէպէտզկնիերկիցսունայնխնդրուածոցնԴարեհի... ողորմութիւնսցուցերնմա, որքանոչոքառնիցէրերբէք:
խդ. 172աբԳլուխԽԴ. – ԵւԱղեքսանդրարտաքսառաքեալզդեսպանսնիտաղավարէն... ընծայսշնորհել, քանթէվաճառել:
խե. 172բ-4աԳլուխԽԵ. – Վերջապէսածինկրկինզդեսպանսնիտաղավարն... որլուանյԱղեքսանդրէ, յայտնեցինԴարեհի:
խզ. 174ա-5բԳլուխԽԶ. – ԻսկԴարեհառանցյապաղմանառաքեացընդառաջ... եւկարգաւորեալձախոյթեւնզօրացնԴարեհի:
խէ. 175բ-6աԳլուխԽԷ. – Եւյաջոյթեւզօրացնորասահանեցաւիհայոց... ինոյնիսկտեղւոջհաստատելզբանակն:
խը. 176բ-7աԳլուխԽԸ. – ԵւՄազէ,որկայրիվերայբարձրբլրոյ... յորմէզբոլորզօրքնթշնամեացտեսանելկարէր:
խթ. 177բ-8բԳլուխԽԹ. – ՅայնժամԱղեքսանդրունեացառաջիաչացն... արթնութեամբշարժեալք՝արձակեացառիհանգչիլ:
ծ. 178բ-9բԳլուխԾ. – ԻսկԴարեհյուսացեալ, թէԱղեքսանդրզայնարասցէ... իխորինքունմտեալ՝ննջեաց:
ծա. 179բ-80բԳլուխԾԱ. – Եւիմիւսումաւուրառաւօտեանեկեալզօրավարքն... սկսեացկարգադրելեւկառուցանելզզօրսն:
ծբ. 180բ-1բԳլուխԾԲ. – Իվերայաջոյթեւոյնզօրացնկարգեցաւ... քանզյետկոյսեղեալսնամրացուցեալքէին:
ծգ. 181բ-2բԳլուխԾԳ. – Զկնիայսպիսիկարգադրութեանցզօրացիւրոց... իճանապարհընթանալյորդորէրասելովայսպէս:
ծդ. 182բ-3բԳլուխԾԴ. – Յետանցանելոյնմերայսքանելիընդարձակագոյնբազումերկրեաց... եւզմերձպատահեալզինուորս, որքշուրջզնովաւկային:
ծե. 183բ-6աԳլուխԾԵ. – ԵւԴարեհգոլովիվերայահեակթեւոյ... թէպէտարիութեանկամփոքրոգութեանօրինակսցուցանիցեմ:
ծզ. 186ա-7բԳլուխԾԶ. – ԸնդժամանակսնայնոսիկկամեցաւԱղեքսանդր... ոչծանեանզհաճութիւնկամացնորա:
ծէ. 187բ-8աԳլուխԾԷ. – ԸնդայնժամանակԱմինթոս՝զօրավարնհեծելազօրացնԱղեքսանդրեայ... միչեւարիւնաքամլեալքմեռեալյերկիրանկանէին:
ծը. 188բ-9բԳլուխԾԸ. – ԸնդժամանակսնընդայնոսիկԱրետ, որգնացեալէր... կողմնթագաւորինփառաւորիլ:
ծթ. 189բ-90բԳլուխԾԹ. – Դարձեալոչգիտեմ, արդեօքերեւակայութիւն... յայտնիլինէրնոցա, թէուրփախչիԴարեհ:
կ. 190բ-1բԳլուխԿ. – Եւահեակթեւնզօրաց, որպէսիվերյայտարարաք... իԲաբելոնընթմնացելոցզօրացնիւրոցյաղթեցելոց:
կա. 191բ-2բԳլուխԿԱ. – ԵւԴարեհհանդերձսակաւարամբփութացեալ... զթագաւորնիւրեանցԴարեհգովաբանէին:
կբ. 192բ-3բԳլուխԿԲ. – ԻսկԱղեքսանդր, որպէսվերնյայտնեցաք... իբանակնամբողջթարցվնասու:
կգ. 193բ-4աԳլուխԿԳ. – Եւինոյնպատերազմինայնքանպարսիկքսպանեցան... եւնոքաայնպիսիմեծթագաւորիարժանաւորքէին:
5. 194ա-237աԳԻՐՔՀԻՆԳԵՐՈՐԴ
ա. 194բ-5բԳլուխԱ. – ԶորինչանցսանցինընդայնժամանակառկառավարութեամբնԱղէքսանդրեայիՅունաստանեւիԼիւրիկէկամՓռիւգիա... գնացեմուտիսահմանսնՄեդացւոց:
բ. 195բ-7աԳլուխԲ. – Ոչզկնիբազումժամանակիկամաւհնազանդեցան... իկպրոյանտիբաւականային:
գ. 197բ-8աԳլուխԳ. – ՅորժամԱղեքսանդրառԲաբիլօնմօտեցաւ... սկսաւզինչսեւզգանձստեսանել:
դ. 198ա-9բԳլուխԴ. – Դարձեալ, զորինչպատկանիվասնգեղեցկութեան... իսկբարձրութիւննէիբրեւքսանհինգկանգուն:
ե. 200ա-1աԳլուխԵ. – Իվերուստբերդինայնգոյկախեալայգիք... որքզարհամարհանսմաքրութեանմարտավարութիւնհամարեն:
զ. 201ա-2աԳլուխԶ. – ՏիրօղքնԱսիոյզօրքնՄակեդոնացւոց... եւհետեւակացնիւրաքանչիւրոցերկուհարիւրդենարկամդահեկանս:
է. 202բ-3բԳլուխԷ. – Յետայնպիսիկարգադրութեանցնչուեալ... եւիտունջեանզծուխկախեալիձողոյ:
ը. 203բ-4բԳլուխԸ. – ՅորժամԱղեքսանդրընթանայրառքաղաքնՇուշանկամՍուս... թշնամիդուտէրզկերակուր, իներքոյոտիցքոցդնի:
թ. 204բ-5աԳլուխԹ. – ԵւԱղեքսանդրիգնալնիւրումիՊարս՝զքաղաքնՍուսկամՇուշան... իբրեւսիրելագոյնմայրիմՈլիմպիադայ:
Ծնթ. Գրչից՝ 205աստ. լս. «Աստսղալմամբդատարկթողելոյ՝ո՛չինչգոյգրելոյ»:
ժ. 205բ-6բԳլուխԺ. – Զկնիմխիթարելոյզնաբանիւքնայնոքօք... առկիցպահպանէինզնավահանօք:
ժա. 207աբԳլուխԺԱ. – ՎերջապէսՏավրօներեւեցաւզօրօքնիւրովք... մինչեւցխորինՊարսանընդհատտարածին:
ժբ. 208ա-9աԳլուխԺԲ. – Յետաւերածմանյիշեալբոլորկողմանցն... ընդորզօրքնյետսդառնալհարկաւորեցան:
ժգ. 209ա-10բԳլուխԺԳ. – ԵւետԱղեքսանդրզբանակիւր... եւառողջարար, քանզամենայնկողմանսնԱսիայ:
ժդ. 210բ-1բԳլուխԺԴ. – Յետբացայայտութեաննորինսակսճանապարհի... թողեալանցքնայնառանցպահպանութեան:
ժե. 211բ-2բԳլուխԺԵ. – Եւինքներրորդումպահուգիշերին... ընդմիմեանսհարմամբմեծհնչիւնառնէին:
ժզ. 212բ-3բԳլուխԺԶ. – Եւապաիմիւսումաւուրզցանկալիառաւօտ... որընթանայրզօրօքնկարիաճապարմամբեւշեշտակի:
ժէ. 213բ-4բԳլուխԺԷ. – ԵւհաստատեացԱղեքսանդրինոյնտեղւոջ... եւիքաղաքէնյայնմանէերկուստադիոնբացատութեամբեդզբանակնիւր:
ժը. 215աբԳլուխԺԸ. – Անդամատքյոյնքայնքելեալիբանակէն... որքիխղճութեանմերումզմեզսկսանճանաչել:
ժթ. 215բ-6բԳլուխԺԹ. – ԶկնիաւարտմանԵվտեմօնեայ... հողագործութիւնսառնել, վարելարտսեւտնկելայգիս:
ի. 216բ-8աԳլուխԻ. – ԵւիմիւսաւուրկոչեացԱղեքսանդրզզօրապետսեւզնախարարս... եւինմինեղեալՂաբարէկամԳաբարէտուեցաւԱղեքսանդրեայ:
իա. 218ա-20աԳլուխԻԱ. – ԵւԱղեքսանդրվասնպահպանութեանբերդինՊերսապօլոյ... ստացեալքեղէն, բովանդակնիընծայսելին:
իբ. 220աբԳլուխԻԲ. – ԴարձեալԱղեքսանդրեայհոգեկանձիրն... եւզգործիսնիհուրնընկեցին:
իգ. 221ա-2աԳլուխԻԳ. – ԱյսպէսկործանեցաւտուննբոլորյԱրեւելից, ուստիբազումազգք... զհետԴարեհիընթանալեւգտանելզնակամեցաւ:
իդ. 222ա-4աԳլուխԻԴ. – ԻսկԴարեհընդայնժամանակիԵկբատանսէր... կամպատերազմաւստանամինձփառսմշտնջենական:
իե. 224ա-5բԳլուխԻԵ. – ԱմենեքեանլուեալզասացեալսնԴարեհի... եւտէրդմերզյանձնեցեալննմաիշխանութիւն:
իզ. 225բ-6բԳլուխԻԶ. – Ոչենզարմանք, եթէԴարեհոչկարացհամբերել... եւընդունիցէզմեծահոգութիւնպատկանաւորնթագաւորաց:
իէ. 226-7աԳլուխԻէ. – ԻսկԲեսոսեւՆաբարզանշարժեալբաղձանօք... եւվասնիբացկալոյնթողութիւնխնդրել:
իը. 227բ-8աԳլուխԻԸ. – Ընդժամանակսնընդայնոսիկառաքեալքնինոցանէ... յորմէմիայնոյերկնչէր, աճապարէրազատել:
իթ. 228ա-9աԳլուխԻԹ. – ԻսկՊատրօն՝զօրապետնՅունացհրամայեաց... վասնայնջատագովելկարեն:
լ. 229աբԳլուխԼ. – ԹէպէտԲեսոսյունարէնոչհասկանայր... վասնցուցանելոյԴարեհիզհաւատարմութիւնիւր:
լա. 229բ-30բԳլուխԼԱ. – ՍակայնԲեսոսկամէրիսկոյնսպանանելզԴարեհ... իպատրաստիկայինսպառազինեալք:
լբ. 230բ-1բԳլուխԼԲ. – ԸնդժամանակսնընդայնոսիկկոչեալԴարեհ... զթագաւորնիւրեանցողբալովգովէին:
լգ. 231բ-2բԳլուխԼԳ. – Եւպարսիկքլուեալզաղաղակողբոց... իյետկոյսկառացնորինընթանային:
լդ. 232բ-3բԳլուխԼԴ. – Աղեքսանդրծանուցեալ, թէԴարեհելեալէ... առաջինկարգնընդվերջինկարգացնմիանալ:
լե. 233բ-4բԳլուխԼԵ. – Եւզկնիընթանալոյերիցհարիւրստադիոնաց... զորսառԴարեհիսպասաւորութիւնկային, սպանինանդ:
լզ. 235ա-7աԳլուխԼԶ. – Զկնիկատարելոյայնցամենիցարարողութեանց... ընդզծովարկանենզինքեանսկատարելապէս:
6. 237բ-79բԳԻՐՔՎԵՑԵՐՈՐԴ
ա. 237բ-40աԳլուխԱ. – Ընդժամանակսնընդայնոսիկ՝յորժամիրագործութիւնքնայնքկատարեինիյԱսիայ, իՅունաստանեւիՄակեդոնիայեւսգոյինխռովութիւնքեւվրդովմունքյոյժբազում... իբանակնիւրսրտմտեալիվիրացիւրոց:
բ. 240ա-1աԳլուխԲ. – Բայցսակայնլակեդեմոնացիքիմարտնչելոյ... իվերայզինուցիւրոցփչեացզհոգին:
գ. 241ա-2աԳլուխԳ. – Իպատերազմինայնսպանեցանիլակեդեմոնացւոց... քանզԱղեքսանդրեայյաղթութեաննզԴարեհմերձԱրբելիոյ:
դ. 242ա-3բԳլուխԴ. – ԲայցԱղեքսանդրուսեալճահաւորեցաւհամբերել... ըստերեւելիցեղինորինճահաւորարժանապատութեամբ:
ե. 243բ-5բԳլուխԵ. – ԵւանտիեհասԱղեքսանդրիՊարթեւս... եւասացիլուրականջսնոցազբանսզայս:
զ. 245բ-8աԳլուխԶ. – Չէզարմանք, սիրել՛իքիմզինուորք, զիդուք... եւոչթէսրտմտութեանվասնփառացանուաննոցա:
է. 248ա-9աԳլուխԷ. – Եւլուանզօրքննորայոյժմտերմութեամբզասացեալբանսննորա... ըստբանիցբնակչացնկալցենզեզինսնինշանհաւաստութեան:
ը. 249ա-50բԳլուխԸ. – ԳոլովԱղեքսանդրչորսաւուրսիմիումտեղւոջվասնհանգստութեանզօրաց... իսկվերջիննառյարեւմտեանկողման:
թ. 250բ-2աԳլուխԹ. – ՋուրքԿասպիցծովոյնոչայնքանաղիեն... իտեսչութիւնՖրադատեայըստառաջնոյ:
ժ. 252ա-3աԳլուխԺ. – ԶկնիմտանելոյնԱղեքսանդրեայիվերջինսահմանսն... որոցկապանօքպահելհրամայեաց:
ժա. 253բ-4աԳլուխԺԱ. – ԳաւառնՎրկանիսահմանակիցէր... ծածկաբարզմակեդոնացիսնետահարառնէին:
ժբ. 254ա-5աԳլուխԺԲ. – ԵւԱղեքսանդրիբրեւզորսսգազանաց... մանաւանդըստներքինոյնայն:
ժգ. 255ա-6բԳլուխԺԳ. – Վրկանայ,որպէսվերնյիշեցաւսահմանակիցէր... եւԱղեքսանդրիՊարթեւսճանապարհորդեցաւ:
ժդ. 256բ-7բԳլուխԺԴ. – ԱրդէնսկսաւԱղեքսանդրյայտնապէսթոյլտալ... որքնոյնպէսծառայէինիբաւականութիւնախտիցնորա:
ժե. 257բ-8բԳլուխԺԵ. – Այնպիսիքարարողութեամբքնորաեւօտարազգաց... քանլքանիլեւդադարիլիսովորութեանցպատերազմականաց:
ժզ. 258բ-9բԳլուխԺԶ. – Եւվասնայնորիկընթացեալգնացինյերկիրն... եւէինսոքաթուովիբրեւերեքտասանհազարսպառազինեալանձինք:
ժէ. 259բ-60աԳլուխԺԷ. – Եւթողեալիվերայպաշարմաննոցին... հնազանդեցանեւետունզինքեանսիհպատակութիւն:
ժը. 260ա-1աԳլուխԺԸ. – ԵւանտիդարձաւԱղեքսանդրառԿրատեր... զիմի՛սպանցիյԱղեքսանդրեայփախեաւիՀնդկաստան:
ժը. 261ա-2աԳլուխԺԹ. – Եւապաեղենաւուրսիննյորմէհետէբանակն... զԴիօկսեն, զԱրխեպօլեւզԱմինթ:
ի. 262ա-3աԳլուխԻ. – ՆիկօմախմեկնեալիԴիմնեաց... եւյայտնեացմիըստմիոջէզամենայնասացեալսնԿեբալինեայ:
իա. 263աբԳլուխԻԱ. – ԵւԱղեքսանդրիսկոյնարշաւեցոյցզսուրհանդակ... իսկոյնգլորեալփչեացզհոգին:
իբ. 264աբԳլուխԻԲ. – ԿոչեացԱղեքսանդրզՖիլօթիպալատն... միըստմիոջէյայտնեացյատենին:
իգ. 264բ-5աԳլուխԻԳ. – ԿրատերյոյժսիրելիէրԱղեքսանդրայ... այսուկերպիւաւարտեացԿրատերզբանսիւր:
իդ. 265բ-6աԳլուխԻԴ. – Նոյնպէսեւայլքամենեքեանառանցերկբայութեան... զիկացցենանդսպառազինեալքիպատրաստի:
իե. 266ա-7աԳլուխԻԵ. – Եւապաընդամենայնուրեքիյելսեւիմուտս... եւորպիսիպատահմամբմեռեալ:
իզ. 267ա-8աԳլուխԻԶ. – ՅետայնորիկելԱղեքսանդր,եկնիմէջժողովոյն... ընդձեզլինիլնիմո՛չհամարեմզիսորբ:
իէ. 268ա-9բԳլուխԻԷ. – ԵւընթերցաւզգիրնՊարմենիոնեայ, որանկեալէր... եթէոչստացայցհատուցումնվրիժու:
իը. 269բ-71աԳլուխԻԸ. – ԵւապահրամայեացմուծանելզՖիլօթ... եւապաինքնելիժողովոյանտիեւգնաց:
իթ. 271ա-4բԳլուխԻԹ. – ՅայնժամՖիլօտսկսաւխօսիլեւասէ... եւզկնիբանիցնՖիլօթեայածինպահապանքնզնաիբանտ:
լ. 274բ-6աԳլուխԼ. – ԳոյրիթիւսզօրավարացնոմնանունԲելօն... առորվերջապէսամենեքեանհամաձայնեցան:
լա. 276աբԳլուխԼԱ. – Յետաւարտմանհամաձայնխորհրդոյն... խոստանալովյայտնելզամենայն, զորինչգիտէ:
լբ. 277ա-8աԳլուխԼԲ. – Ընդայնժամանակերեւելիազնուականքն... թէպէտչարութեաննբնաւինեսչեմմասնակից:
լգ. 278բ-9բԳլուխԼԳ. – Իսկնոցահրամայեալկրկինչարչարէին... յայնժամեւիբարեկամացննորաոչոքաւաղեացվասնՖիլօթեայ:
7.280ա-323աԳԻՐՔԵՕԹՆԵՐՈՐԴ
ա. 280ա-1աԳլուխԱ. – Զօրքն, որք, նախ, դատելովշշնջէինյականջսմիմեանց, թէիրաւամբսպանաւՖիլօթվասնչարգործոցիւրոց... տեգօքխողխողեալսպանինզնա:
բ. 281ա-2աԳլուխԲ. – Զկնիբառնալոյանտիզմարմիննորա, հրամայեաց... եւորպէսերկեցոյցզնամեծաւգոռոզութեամբ:
գ. 282ա-5աԳլուխԳ. – ՅայնժամԱմինթոսունելովզհրամաննմատուցանել... քանզիմեքբարկութեաննորինքեւեմքենթարկեալք:
դ. 285ա-6աԳլուխԴ. – Ինոյնիսկժամանակի, յորժամԱմինթոս... եղբարցդիմոց, քանզընդդէմիմոյինքեան:
ե. 286ա-7աԳլուխԵ. – Յայնժամբոլորբազմութիւննոչմիայնյարտասուաց... եւիտեսանելնզքեզ, ոչերկնչիցի:
զ. 287ա-8աԳլուխԶ. – Պօլիտամանտազատեալայնպիսիզարհուրանաց... զթուղթսն, զորսընձեռիցէՊօլիտամանտնմայ:
է. 288ա-9աԳլուխԷ. – ՅորժամՊօլիտամանտհեռուստնշմարեաց... եւգլուխնառաքեացառԱղեքսանդր:
ը. 289ա-90աԳլուխԸ. – ԱյսպիսիվախճանստացաւՊարմենիոս... եւվասնսակաւութեանզօրացնոչինչգործծածկիւրյաչացնորա:
թ. 290ա-1աԳլուխԹ. – Զկնիայնպիսիարարողութեան, կարգեացԱղեքսանդր... հազարհետեւակսեւվեցհարիւրհեծելազօրս:
ժ. 291աբԳլուխԺ. – ԵւինքնԱղեքսանդրհանդերձզօրօքնգնացեալ... եւիմօտոյհազիւթէինչտեսանիլկարէ:
ժա. 291բ-2բԳլուխԺԱ. – Յայսանապատեւանմարդաբնակդատարկտեղւոջ... որքիճանապարհինմնացեալէինեկեալհասին:
ժբ. 292բ-3բԳլուխԺԲ. – ԵւանտիընթացաւզօրքնիլեառնԿովկասու... եւքաղաքսայսիբնակչացնանուանեցաւԱղեկսանդրեայ:
ժգ. 293բ-4աԳլուխԺԳ. – ԻսկԲեսոսարագութեամբնԱղեքսանդրեայզարհուրեալ... կամեցեալիսեղանիանդյաղթելԱղեքսանդրիիբացուստ:
ժդ. 294բ-5բԳլուխԺԴ. – ԳոյրինոյնխրախճանիոմնԿօբարանունՄեդացի... իսկԿօբարիժամուվրդովմաննծածկաբարելեւառԱղեքսանդրդիմեաց:
ժե. 295բ-6բԳլուխԺԵ. – ԵւԲեսոսունէրութնհազարարսպատերազմականս... եւնոքօքկերակրելմինչհասանելյերկիրնԲակտրիացւոց:
ժզ. 296բ-7աԳլուխԺԶ. – ԵրկիրնԲակտրիացւոցբազմազանյատկութիւնսունի... սկիւթացիքընթանանառԲեսոսյօգնութիւննմա:
ժէ. 297բ-8աԳլուխԺԷ. – ԻնոյնիսկժամանակիծանուցինԱղեքսանդրեայ... զկնիսպանմաննորաիբրեւզերեւելիկողոպուտ:
ժը. 298բ-9աԳլուխԺԸ. – ԵւյանձնեացԱղեքսանդրզկառավարութիւննբակտրիացւոց... քանզիըմպողքնիփսխելհարկադրէին:
ժթ. 299ա-300աԳլուխԺԹ. – ԵւԱղեքսանդր, որվասնայնպիսիմեծփորձութեանվրդովեալխռովէր... բոլորզօրքնվեցաւուրսհազիւանցինյայնկոյսգետոյն:
ի. 300բ-1բԳլուխԻ. – ԵւԱղեքսանդրինոյնիսկժամանակի... զիայնուհետեւմտերմութեամբծառայելխոստասցին:
իա. 301բ-2բԳլուխԻԱ. – ԵւհասեալանտիԱղեքսանդրիփոքրիկքաղաքմի... այլեւոչտեսեալզՄելիտինէ:
իբ. 302բ-3բԳլուխԻԲ. – ԵւանտիգնացԱղեքսանդրառԴանոբգետ... զիինոյնտեղւոջ, յորումսպանեացնազԴարեհ, մահացուսցենզնա:
իգ. 303բ-4աԳլուխԻԳ. – Ընդժամանակսնընդայնոսիկմակեդոնացիք... եւընկալաւզժողովուրդսնոցայիշխանութիւնիւրեւտիրեացնոքօք:
իդ. 304ա-5աԳլուխԻԴ. – ԵւելանտինստաւԱղեքսանդրիգահաւորակ... եւմնալառՍկիւթացիսն, որքբնակինյայնկոյսԲօսֆօրայ, որէԲոսոր:
իե. 305ա-6աԳլուխԻԵ. – Վասննորքաղաքիընտրեացտեղիհիմնարկութեան... իմէջգիշերինսպանինզնոսազամենեսին:
իզ. 306ա-7աԳլուխԻԶ. – ԻսկԱղեքսանդրսրտմտեալվասնայնպիսիյանդգնութեան... եւզկնիտիրելոյնկործանեալաւերեցինմինչեւյատակսնորին:
իէ. 307աբԳլուխԻԷ. – ԵւառաքեացանտիԱղեքսանդրզՄենեդեմ... եւհալածելոյիգետոյանտիըզզօրնմակեդոնացւոց:
իը. 308ա-9աԳլուխԻԸ. – ԳետնԴանոբէ, որբաժանէԲակտրիացիս... թէորպէսլինիցինգործոցնվախճան:
իթ. 309ա-10աԳլուխԻԹ. – Քրմացհասարակսովորութիւնէրհայիլ... բարւոքէմեռանիլինձ, քանզրկելառաջիկայվտանգսն:
լ. 310ա-1աԳլուխԼ. – Զայսոսիկասացեալնակարիհանդարտութեամբ... իզոհէանուամբբախտիդքո:
լա. 311ա-2աԳլուխԼԱ. – Դարձեալզկնիանցիցնեղելոցփութով... իվերյիշեցեալպատահմաննկորստեանզօրացն:
լբ. 312ա-3աԳլուխԼԲ. – ԴարձեալԱղեքսանդրսակսայնցգոլովիմէջտրտմութեան... զորսծերակոյտնիհրեշտակացնասացայսկերպիւ:
լգ. 313ա-5բԳլուխԼԳ. – Եթէչաստուածքնհաճիցէին... այսուկերպիւՍկիւթացինայնզբանսիւրաւարտեաց:
լդ. 315բ-6աԳլուխԼԴ. – ԵւԱղեքսանդրընդդէմնմինպատասխանեաց... մինչգրեթէվահանսնամենիցծակոտքեալէինիբազումտեղիս:
լե. 316ա-7աԳլուխԼԵ. – Եւապայորժամլաստքնառափնգետոյնհասեալկացին... եւվիրաւորեցանիբրեւհազարանձինս:
լզ. 317ա-8աԳլուխԼԶ. – Յայսպատերազմիահէբազումքապստամբք... եւբոլորչափհասակսնկոտորելանխնայ:
լէ. 318աբԳլուխԼԷ. – ԳաւառնՍօգեացըստմեծիմասինդատարկեւանբնականապատէ... ոչսակաւքանզմակեդոնացիսզթագաւորնսիրէին:
լը. 319աբԳլուխԼԸ. – ԵւթողեալԱղեքսանդրկառավարելզիշխանութիւննՍօգեաց... որքհրամանատուքլինին:
լթ. 319բ-20բԳլուխԼԹ. – ԵւթէպէտԱղեքսանդրզայլամենայնզանազանտեղիս... եւանմատչելիզառիվերտեղիսհօտսանասնոցարածեալիցէ:
խ. 320բ-1բԳլուխԽ. – Եւնոքաիսկոյնածեալկացուցինառաջինորա... յերկրորդումպահուհրամայեացնոցագնալօգնականութեամբնԱստուծոյ:
խա. 321բ-2աԳլուխԽԱ. – Եւնոքաառեալընդինքեանսկերակուրսերկուց... ոչեղեւտեսանիլինչհարկիւգնացիհանգչիլ:
խբ. 322ա-3աԳլուխԽԲ. – ԵւիծագիլառաւօտուԱղեքսանդրնախինքնետես... եւառայնպատկանեալտեղիսնյանձնեացԱրտաբազեայիվերակացութիւն:
8. 323բ-74աԳԻՐՔՈՒԹԵՐՈՐԴ
ա. 323բ-4աԳլուխԱ. – Աղեքսանդրտիրեալզլեառնայնհանդերձբնակչօքն, որոյառնումնո՛չայնքանմեծինչէր... հնազանդեցուցանելոյնՍօգեացիՄսրղանդչուեաց:
բ. 324ա-5բԳլուխԲ. – Անդ, եկնառնաԲերդես, որումառաքեցեալէրառբնակիչսն... եւբաշխեացբոլորզօրացիւրոց:
գ. 326ա-7աԳլուխԳ. – ԵւանտիդարձաւգնացԱղեքսանդր... որքհիանալիեւանհաւատալիգործսգործեցին:
դ. 327աբԳլուխԴ. – ԱյսցեւսոցինանմանբանիցնԱղեքսանդրեայ... վասնորոյԱղեքսանդրառաւելբորբոքեցաւբարկութեամբ:
ե. 327բ-8բԳլուխԵ. – ԵւապաԿլիտեւսառաւելյանդգնեցաւջատագովել... քանզպատասխանինհօրքոԺուփիթեռայ:
զ. 329աբԳլուխԶ. – ԲայցԱղեքսանդրյայնպիսիբարկութիւնշարժեցաւ... գնաահաառՓիլիպպոս, առՊարմենիոսեւառԱտտալի:
է. 329բ-30բԳլուխԷ. – Այսէբնականեւիծնէախտբոլորազգիմարդկան... յայտնապէսպատիժբարկութեաննոյնՔամովսայիցէ, որէչաստուածարբեցութեան:
ը. 330բ-1աԳլուխԸ. – Դարձեալեւզայսառաւելվրդովէր... եւինքնգնացեհասիԿսենիպպ:
թ. 331բ-2աԳլուխԹ. – ԿողմնկամգաւառնայնսահմանակիցէընդՍկիւթիա... եւարձակեցաւիվերայլեռանզօրօքիւրովք:
ժ. 332ա-3աԳլուխԺ. – Դարձեալչեւեւսհասեալիլեառնընթանայրգետն... զորսխոստացեալէրՕկսատրնմա:
ժա. 333ա-4աԳլուխԺԱ. – ԵւԱղեքսանդրթողեալընդառաջհեծեալսն... զորարարինորպէսհրամայեացն:
ժբ. 334ա-5աԳլուխԺԲ. – ՅետայնորիկծանուցեալԱղեքսանդրի... եւայլնխոստացաւզկամսառնիւրկատարելանփոփոխ:
ժգ. 335ա-6աԳլուխԺԳ. – Սպիտամենտուեալզինքնիխաբս... իտեղիմեռեալՄազէիզԴիտամեն:
ժդ. 336աբԳլուխԺԴ. – Յետկատարելոյյիշեալգործոցնյերիցամսոց... իբրեւզխաւարգիշերիանցուցանէին:
ժե. 336բ-7բԳլուխԺԵ. – ԲայցմիայնԱղեքսանդրիյայնցփորձութեանցանյաղթելի... ստացեալաւարացանտիանասունսերեսունհազար:
ժզ. 338ա-9աԳլուխԺԶ. – Եւանտիգնացեալեհասիկողմն... այլկեղծաւորեալարտաքուստիբրհաւանութիւնստային:
ժէ. 339ա-40աԳլուխԺԷ. – ԴարձեալիմտիեդեալունէրչուելգնալիՀնդկաստան... գարշելիարարողութեամբքապականեցին:
ժը. 340-1աԳլուխԺԷ. – ՅայնմժամանակիէրոմնԱրղիվեացի... եւօրինակտալպատուոյթագաւորականի:
ժթ. 341ա-2աԳլուխԺԹ. – ԶայնբոլորբանսնյայտնապէսառԿալլիսֆեն... յաղթօղսհամարելզնոսաեւոչյաղթեցեալ:
ի. 342ա-3աԳլուխԻ. – ԱսացելոցբանիցնԿալլիսֆենեայ... վասնորոյհատուցանելնմազվրէժնփութովեգիտզառիթն:
իա. 343ա-4աԳլուխԻԱ. – Առմեծամեծիշխանսնմակեդոնացւոց... զորսեւկոչեցանինոյնչարխորհուրդ:
իբ. 344ա-5աԳլուխԻԲ. – Դարձեալչարաբարոյիցնայնցյոյժդժուարինէր... մնացանդմինչեւցերկրորդժամնտունջեան:
իգ. 345ա-6աԳլուխԻԳ. – Եւապամիւսընկերքնոցաեկեալփոխեցինզնոսա... խորհրդակցացիւրոցմիըստմիոջէյայտնեացնմա:
իդ. 346աբԳլուխԻԴ. – ՎասնԿալիսֆենայիսկապէսյայտնիէր... վասնո՞յրնեղութեանեւզայրացմանկամեցանկորուսանելզնա:
իե. 347աբԳլուխԻԵ. – Եւնոքաամենեքեանզահիհարեալքիբրեւ... մինչեւցսպանումնհամբերութեամբլուիցեն:
իզ. 347բ-8բԳլուխԻԶ. – ԵւյորժամհազիւդադարեցոյցԱղեքսանդր... այսկերպիւաւարտեացԵրմօլայզբանսիւր:
իէ. 348բ-51բԳլուխԻԷ. – ԵւԱղեքսանդրընդդէմբանիցնորապատասխանեաց... վասնսաստկութեամբվարելոյընդնմա:
իը. 351բ-2բԳլուխԻԸ. – ԱյլվասնյապաւելոյզտրտունջսնժողովրդացԱղեքսանդր... ոչերկարբացակայութիւնսունին:
իթ. 352բ-4աԳլուխԻԹ. – Դարձեալծովահայեացտեղիսն... եւշուրջնմինբուսեալհերսնսափրելզամենայն:
լ. 354ա-5աԳլուխԼ. – Սակայնթագաւորքնոցաշռայլութեամբք... իյօգնութիւնեւպահպանութիւնթագաւորին:
լա. 355ա-6աԳլուխԼԱ. – Ո՞հաւատալկարէ, զիգոլովնոքայայնպիսիշռայլկացութեան... եւհեռանալյառաջակայգործոյսպատմութենէ:
լբ. 356ա-7աԳլուխԼԲ. – ԶկնիմտանելոյԱղեքսանդրեայ... եւմակեդոնացիքծանեանզմերձիլնիւրեանցենթքաղաքին:
լգ. 357ա-8աԳլուխԼԳ. – ՅորժամԱղեքսանդրզզօրնիւրածեալկացոյց... եւինոյննուագիարբեալքխենեշացեալքէին:
լդ. 358բ-9աԳլուխԼԴ. – ԵւանտիգնացեալեհասԱղեքսանդր... վասնմարդկանհարկաւորութեան:
լե. 359բ-60բԳլուխԼԵ. – ՅորժամԱղեքսանդրվերահասուլինէրզշինութենէբերդին... բայցծնեալմանուկնԱղեքսանդրանուանեցաւ:
լզ. 360բ-1աԳլուխԼԶ. – ԵւԱղեքսանդրառաքեացանտիզՊօլիսպերխօն... եւծառայելյօժարիմք, զորինչեւհրամայիցէ:
լէ. 361բ-2աԳլուխԼԷ. – Իյեօթնաւուրսվիհսնեւզխորխորատսն... ոչարշաւեալզհետնոցա:
լը. 362ա-3աԳլուխԼԸ. – ԴարձեալետեսԱղեքսանդր, զիանկարելիէ... յայնձնեացիկառավարութիւնՍիսօկօստեայ:
լթ. 363ա-4աԳլուխԼԹ. – Եւանտիճանապարհարարեալչուեացգնաց... որքիհեռուստիբրեւզաշտարակսերեւէինտեսողաց:
խ. 364աբԳլուխԽ. – ԱղեքսանդրնախվարկուցեալիբրՕմֆիս... եւջատագովիցենզմիմեանս:
խա. 365աբԳլուխԽԱ. – ԻսկՕմֆիսըստհաճութեանԱղեքսանդրեայ... ինքեանքչարչարիչքենանձանցիւրեանց:
խբ. 365բ-6բԳլուխԽԲ. – ԵւիմիւսաւուրեկինդեսպանքառԱղեքսանդր... նմանքէինգեղեցկութեանդիմացեւհսկայութեանհասակինորին:
խգ. 366բ-7աԳլուխԽԳ. – Իսկմակեդոնացիքո՛չմիայնառթշնամիսն... իյեզրէգետոյանտիտեսանէին:
խդ. 367բ-8բԳլուխԽԴ. – ԵւԱղեքսանդրմտախորհլինելով՝ոչգիտէրզինչառնել... պատրաստեցանկացինկարգաւ, սպասէինայլեւսհրամանի:
խե. 368բ-9աԳլուխԽԵ. – ԵւապաբաժանեացԱղեքսանդրզզօրսն... իվերայահեակթեւիննոցաարշաւեացմեծաւհամարձակութեամբ:
խզ. 369ա-70աԳլուխԽԶ. – Եւյորժամընդամենայնտեղիսճակատմարտինյօրինել... գերազանցէրհասակաւբարձրութեան, քանզայլմարդիկք:
խէ. 370ա-1աԳլուխԽԷ. – ԵւհայեցեալԱղեքսանդրեայառթագաւորն... այլեւզբոլորզօրնիմեծշփոթումնառածին:
խը. 371բ-2բԳլուխԽԸ. – Մինչեւցայնրժամանակմակեդոնացիքընդամենայնտեղիս... հարկադրեցաւպարածածկիլիւրայնովքնառժամանակինչ:
խթ. 372բ-3աԳլուխԽԹ. – ԸնդայնժամանակեղբայրնՏակսիլ... իձեռսյաղթօղինԱղեքսանդրեայ:
ծ. 373ա-4աԳլուխԾ. – ԵւԱղեքսանդրվարկուցեալ... այնքանեւսառաւելյաւելումնփառացիւրոյհետեւին:
9.374բ-412աԳԻՐՔԻՆՆԵՐՈՐԴ
ա. 374բ-5բԳլուխԱ. – Աղեքսանդրուրախացեալվասնայնպիսիյիշմանարժանիյաղթութեանն... ուրեմնԱղեքսանդրառնագնասցէ:
բ. 375բ-6բԳլուխԲ. – ԵւԱղեքսանդրյետյաղթելոյնզՊօվրոս... եկեալէանյաղթելիիսկապէսզօրքաստուածային:
գ. 376բ-7բԳլուխԳ. – Աղեքսանդրվասնաւերածմանկողմանցնայնց... իգեղեցիկկանանցգեղեցիկզաւակսծնանիցին:
դ. 377բ-8բԳլուխԴ. – Քաղաքն, յորումբնակէրյիշեալազգն... զամենայն, զորինչինմանէհրամայեսցի:
ե. 378բ-80աԳլուխԵ. – ԵւեկացԱղեքսանդրառՖեշելաւուրսերկուս... իպտղոցյաղթութեանցնստելովիտան:
զ. 380ա-2բԳլուխԶ. – ՎերջապէսթողեալԱղեքսանդրզմտացիդատողութիւն... առյիսզխոտորեալեւփոխարկեալսիրտքձեր:
է. 382բ-3աԳլուխԷ. – Եւզկնիաւարտմանբանիցնորազինուորքնայլեւսոչինչետուն... զինավասնխնդրանացզօրացնբացայայտնիցէթագաւորինիյարդիւնսնոցա:
ը. 383բ-4բԳլուխԸ. – ՅայնժամմատուցեալԿենոսառԱղեքսանդր... այլզիբարւոքէ, լսիցեսզբանսնոցա, քանզաղակեւհառաչանս:
թ. 384բ-6աԳլուխԹ. – ՅետաւարտմանբանիցնԿենոսիբոլորզօրն... իյարմարաւորտեղեացհանելիզօրացներբեմնիցամաք:
ժ. 386ա-7աԳլուխԺ. – Այնպիսիկերպիւնաւեալհասիննոքամինչեւցբերան... իսկիհարաւոյկողմանէԱկեսինեւԻդասպ, որքիմիասինմիանան:
ժա. 387աբԳլուխԺԱ. – Դարձեալիբերանինհոսեցելոցգետոցկոհակսնյորժամիծովնգնան... եւմատոյցզոհսգնացանտիերեսունստադիոն:
ժբ. 387բ-8բԳլուխԺԲ. – ԵւանտիհասեալԱղեքսանդրյերկիրնՕկսիդրակաց... եւոչեթէփախչիլիՀնդկաստանայ:
ժգ. 388բ-9աԳլուխԺԳ. – Իսկարդամենայնռամկականամբոխք... միայնգերեալզբոլորբանակնոցա, դարձաւ:
ժդ. 389ա-90աԳլուխԺԴ. – ՎերջապէսեհասնաիքաղաքնՕկսիդրակացւոց... մնալմիայնիբրեւյանապատիիբացթողանեցեալ:
ժե. 390աբԳլուխԺԵ. – ԵւգոլովԱղեքսանդրմիայնակ, որպէսվերնյիշեցաւ... առնաձգէինեւնետսսլացուցանէին:
ժզ. 390բ-1աԳլուխԺԶ. – ԵւԱղեքսանդրկացեալիվերայծնկացյոյժնեղութեամբ... կոչելովզթշնամիս, որքցանկանմարտնչիլ:
ժէ. 391ա-2աԳլուխԺԷ. – ԸնդայնժամանակՊեվկեստիմիւսկողմանէքաղաքինհարեալ... կամթեթեւամտութիւնհանգոյնարատութեան:
ժը. 392ա-3աԳլուխԺԸ. – ՅորժամտարանզԱղեքսանդրիտաղավարն... եւմեծաւյուսովվասնառողջութեաննորամիամտեալդարձանիբանակն:
ժթ. 393աբԳլուխԺԹ. – ԵւԱղեքսանդրանցուցեալանդաւուրսեօթն... կամիքծանուցանելինձվասնարձակմանթշնամեաց:
ի. 393բ-4բԳլուխԻ. – ԱռայնԿրատեր, որումյերեւելիիշխանացյանձնեցեալէր... այսինքն՝բոլորհասարակացկենդանութիւն:
իա. 394բ-6բԳլուխԻԱ. – ՅոյժհաճոյեւախորժթուեցաւԱղեքսանդրեայ... եւեկացանդինքնոչսակաւժամանակ:
իբ. 396բ-7բԳլուխԻԲ. – Ընդժամանակսնընդայնոսիկ, յորժամզասոսիկայսպէսլինէր... յորսԱղեքսանդրբնակեցուցեալէր՝թողեալգնացին:
իգ. 397բ-8բԳլուխԻԳ. – ԸնդայնժամանակեկեալհասինառԱղեքսանդր... պայմանտուեալգօտեմարտելընդնմա:
իդ. 398բ-9բԳլուխԻԴ. – ԵւիմիւսումաւուրԱղեքսանդրվասնկարիթախանձանաց... եւծանեաւզսուտմատնումննորին:
իե. 399բ-400բԳլուխԻԵ. – ՀրեշտակքնՀնդկաց, զորսարձակեալէրգնալիտունս... զիընկալցիզնոսաիհպատակութիւնիւր:
իզ. 400բ-2աԳլուխԻԶ. – ԵւԱղեքսանդրընկալաւզազգնՍաբրակացիխնամակալութիւնիւր... եւյոյժբազմութիւնսգերեցանեւվաճառեցան:
իէ. 402աբԳլուխԻԷ. – ՄուսիկանքկրկինապստամբեցանյԱղեքսանդրէ... սաստիկճակատամարտինարիաբարկառավարէրզզօրսիւր:
իը. 402բ-3բԳլուխԻԸ. – ՍակայնԱղեքսանդրյոյժտրտմեցաւվասնՊտղոմէոսի... իկղզիիմն, որկայրիմէջգետոյնայն:
իթ. 404ա-5աԳլուխԻԹ. – Անդհարկեղեւնմամնալոչսակաւժամանակ... եւոչզարհուրելովանցիցնպատահմանց, զորսապահետեւեաց:
լ. 405ա-6աԳլուխԼ. – Քանզիյերրորդումժամուտունջեանսկսաւծովնովկիանոս... ոչմիայնհակառակութիւնս, այլեւզկագսեւզկշիռսլինէին:
լա. 406ա-7աԳլուխԼԱ. – Եւապայաւելորդութենէջուրցնզբոլորդաշտսն... եւըստամենայնիպարտրաստլինիլ, յորժամջուրնյաւելասցի:
լբ. 407ա-8աԳլուխԼԲ. – Յետանցուցանելոյզբոլորգիշերն... իհարկէմտանիցէնկամիՀնդիկէսգետկամիԵւփրատէս:
լգ. 408ա-9բԳլուխԼԳ. – Յետանցուցմանձմռանեւզկնիայրեցմանզանպիտանացեալնավուց... մինչեւցյեզրաշխարհացգնացեալէինստանալզաւարսյօտարաց:
լդ. 409բ-10բԳլուխԼԴ. – Եւապազկնիսովունհետեւացմահտարաժամ... եւպահէկապանօքմեծաւզգուշութեամբ:
լե. 410բ-2աԳլուխԼԵ. – ԵւյանձնեացԱղեքսանդրզկառավարութիւնն... որքանկարէշռայլութիւննընդդէմխստութեան:
10.412բ-49աԳԻՐՔՏԱՍՆԵՐՈՐԴ
ա. 412բ-3բԳլուխԱ. – ԵւինոյնիսկժամանակիդարձաւեկնառԱղեքսանդրԿլեանդր, Սիտալկ, ԱգաֆոնեւԵրակոն, որքըստհրովարտակիԱղեքսանդրեայսպանինզՊարմենիոս... զորսածեալէրԿրատերառԱղեքսանդր:
բ. 413բ-5բԳլուխԲ. – ՅետսակաւուցժամանակացդարձաւեկնեւՆեարխընդՕնիսիկրատեայ... եւզիշխանութիւննթագաւորութեաննԱվիսարեայյանձնեացորդւոյնորին:
գ. 415բ-6բԳլուխԳ. – Եւյետայնուգնացեալեհասնաառ... երբեմնվասնյափշտակութեան, երբեմնվասնապստամբութեան:
դ. 416բ-7բԳլուխԴ. – Եւապայորժամզսուտեւիզուրբարուրանքնայնքփութացան... այլեւառատաձեռնութեամբմեծպարգեւաբաշխնայնքանբարութեանցսպանինիզուր:
ե. 417բ-9աԳլուխԵ. – ԻնոյնժամանակիՖրադատ, առ, որկարծիքգոյր... եւկարօտընծայիցառամենայնինչյօժարեցուցանելկարէ:
զ. 419ա-20աԳլուխԶ. – Վասնորոյերեսունցռկանաւօքանցիննոքաառխորշն... իդիմիկալվրդովմանցբարբարոսաց:
է. 420ա-1աԳլուխԷ. – Դարձեալնախքանզգումարումնյիշեալզօրաց... թէնոքա, որոցհրամայեցիմնալառյիս:
ը. 421բ-2բԳլուխԸ. – Բոլորզօրքնմիաձայնգոչէր... եւթէորքանյինէնմիայնոյկախի:
թ. 422բ-3բԳլուխԹ. – ՎերջապէսԱղեքսանդրելյաթոռոյնիւրմէխոյացեալ... ասացնազհետեւեցեալբանսիձեռնթարգմանչիայսպէս:
ժ. 423բ-4բԳլուխԺ. – ՅորժամեսգնայիյԵւրոպիոյիյԱսիա... ասացցԱղեքսանդրզբանսզայսհետեւեցեալ:
ժա. 425ա-31բԳլուխԺԱ. – Մինչեւյե՞րբպատժեսզմեզ, նաեւըստսովորութեան... բայցըստանդադարխնդրանացնոցինթոյլետունմտանելառԱղեքսանդր:
ժբ. 431բ-2բԳլուխԺԲ. – Եւտեսեալզօրացնզնաամենեքեանսկսանարտասուսհեղուլ... այնքանմեծիտրտմութեանգայրիմիտսիւրեանց:
ժգ. 432բ-3աԳլուխԺԳ. – Զայնլուեալմակեդոնացւոցեւբարբարոսաց... ումեմնթերեւսպալատականսպասաւորի:
ժդ. 433բ-4բԳլուխԺԴ. – Եւնոցագոլովիմէջայնպիսեացզանազանմտածութեանց... բարեհաճութեաննԱղեքսանդրիառՍիլիղամբայեւգթութեանառզայլգերիսն:
ժե. 435ա-6աԳլուխԺԵ. – Արդարեւ, եթէառանցախտակրութեանդատիցի... որքմիանգամայնգոնեայսակաւմասնէբախտաւորութեանցնմասնակիցեղեն:
ժզ. 436ա-7աԳլուխԺԶ. – ԸնդնմինժամանակիԲաբելօն, ուրզբանպատմութեանս... իսկմինչեւցայնվայրո՞վկառավարիցէկարգաւորեալսահմանեցէ՛ք:
ժզ. 437ա-8բԳլուխԺԶ. – ՅետաւարտելոյբանիցնՊերդիկկեայ՝Նեարխսկսաւասել... քանզիինչքթագաւորութեանսայսժողովուրդքենժառանգաւորք:
ժը. 438բ-9բԳլուխԺԸ. – ԱպաշուրջզՄելեագրեայկայինզօրսսպառազինեալսոչսակաւ... զնակացուցինթագաւորիվերայիւրեանց՝Փիլիպպոսանուանեալզնա:
ժթ. 439բ-40աԳլուխԺԹ. – ԴարձեալկամեցողութիւննվասնՓիլիպպոսի... եւոչոքէարժանիայնմ, բացիօրինաւորժառանգէ:
ի. 440բ-1բԳլուխԻ. – ՎասնորոյՊերդիկոսիահէզարհուրանացանտիհրամայեաց... իվերայինքեանմեծաւզօրութեամբջատագովելզինքնկարասցէ:
իա. 441բ-2բԳլուխԻԱ. – Եւյաւուրներկրորդիմակեդոնացիքտրտունջսբարձեալ... կամհաշտիլընդՊերդիկոսիկամմարտնչիլընդնմա:
իբ. 442բ-3բԳլուխԻԲ. – Սակսայնպիսիպատահմանն, որքիդաշտինէին... իմէջիւրեանցզխաղաղութիւնեւմշտնջենականբարեկամութիւն:
իգ. 443բ-5աԳլուխԻԳ. – Բայցսակայնբախտնփութացոյցգոյացուցանել... իբրվասնանցեալտարաձայնութեան:
իդ. 445ա-6աԳլուխԻԴ. – Թագաւորքնմակեդոնացւոցհասարակաբարըստսովորութեան... այլսպանեցաւիթշնամեացնայնցինոյնտեղի:
իե. 446ա-7աԳլուխԻԵ. – ԵւՊերդիկոսէածըզզօրնիքաղաքն, խորհուրդարարեալ... եւյարմարգոլընդարձակեցուցանելթագաւորութիւնս, քանզորստացանզայնս:
իզ. 447բ-9աԳլուխԻԶ. – Ապաեօթնաւուրքէին, յորմէհետէմարմիննԱղեքսանդրի... եւզիանուամբնորասահմանեցաւհամարողութիւնամաց, զորապապահէինասորիքեւայլք: Վերջբոլորիտասնգրոց:
Ծնթ. 89բէջիցսկսած՝գրեթէբոլորէջերիստորինկէսըզբաղեցնելով, շարունակւումէտողատակիյղումներինմանուող, ըստգլուխներիհամարակալուած «ԾանօթութիւնքկամԼուծմունք» բաժինը, որյաճախգրուածէկարկատանթերթերիվրայ (158ա, 159աեւայլն):
Բ. 452ա-3բՔաղուածԿուինդոսԿորտիոսիՏարեբանութիւնյառաջիկայպատմութեանս – ՔանզիթիւամացնսկսանիըստՅուլիանեայթուաբանութեաննվեցամբողջամսովքյառաջ, քանզՈլիմպիականթուականին, վասնորոյամքննախքանզծնունդնՔրիստոսիեւամքնիշինութենէՀռօմայ, որքանկարեղեւզանազանեցաքյամացնՈլոմպիականաց... վախճանեացիհիւանդութենէիպաշարմանքաղաքինՄիտելինոյ: ԳիրքԳ. (չշարունակուած):
Ծնթ. Նախաբանինհետեւումէգրքերիհամառօտբովանդակութիւնըեւամացկարգաւորութիւնըտարբերակողաղիւսակ, որնանաւարտէ. հասնումէմինչեւԵրրորդ (Գ.) գիրքը:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆԳՐՉՈՒԹԵԱՆԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛սՏիտղ. 1ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1գ (ԺԹ. դար, շղագիր) ԿնեազԻւանԶախար[ի]չիննէ:
2.Ա. փեղկին (ԺԹ. դար, շղագիր) Մերձակայ/// (անընթեռնելի):
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին, նոտրգիր. «Պատմութիւն / ԱղեքսանդրիՄեծի Մակեդոնացւոց», մէջքին փակցուած մէկ այլ թերթիկին՝ «3», Պհպ. Ա. «260/2870», 1ա՝ «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա. փեղկի կազմաստառին՝ «Կիւնիկեան աղանդն կրոն (՞) է Կորնթացոց թուղթն 72 երեսն է», 460բ՝ «Աստ Արտաշէս օխ կոչեցեալ Միքաէլ պատմագրումն գրած է Արտաշէս ոք ոչ» (նոյնը՝ կրկնուած):
2871
ԺԸ. դար |
ԳՐԻՉ՝ԱնանունԱ. (2ա-47ա), ԱնանունԲ. (50ա-71բ), ԱնանունԳ. (72բ-9ա):
ԹԵՐԹ՝ 94. չգրուած՝ 1աբ, 7աբ, 28աբ, 33աբ, 45բ, 48բ, 49բ, 72ա, 79բ-94բ (49բ՝կանգրադաշտիսահմանագծերը): ՊՐԱԿ՝ 1x 94: ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսագծերովեւլուսադրոշմով՝ «///DRF/// WEDOG»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 33,5x10,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (28x7), եռասիւն՝ 49ա-71բ (29x7. սահմանագծուածկարմրով): ԳԻՐ՝նոտրգիր (ԱնանունԱ՝նմուշ՝ 35ա, ԱնանունԲ՝նմուշ՝ 59ա, ԱնանունԳ՝նմուշ՝ 76ա): ՏՈՂ՝ 50-53. գծումները՝ճնշումով: ԿԱԶՄ՝դրոշմազարդշագանակագոյնկաշի, միջուկը՝ստուարաթուղթ, աստառը՝սպիտակթուղթ (Ի. դ.): ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝Ա+ Բ. սպիտակթուղթ (Ի. դ.), սովորական, չգրուած, մասնկազմաստառի:
Նմուշ 35ա
Նմուշ 59ա
Նմուշ 76ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ* – Լուսանցազարդ (գծանկարային)՝ բուսական, թռչուն, ծաղիկ՝ 48ա. պարբերութիւնների սկզբնատառերը՝ կարմրով: Գոյներ՝ սեւ (կարմիր՝ 48ա):
*Ծնթ. Նկարազարդում կայ միայն Տօնացոյցի հատուածում (50ա-71բ) եւ 48ա էջում:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, քերծուած, տեղ-տեղ՝ մասնաւորապէս եզրերը եւ անկիւնները մաշուած-թափուած, գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, 2ա-71ա՝ խոնաւութիւնից եւ թանաքից գրադաշտը գունափոխուած, թ. 1՝ ստորին մասը՝ պատռուած-ընկած, նաեւ՝ վրան պատռուածք-անցք, թ. 42բ-3ա՝ ժանգի հետքեր. նորոգուած, նաեւ՝ կազմի մէջքը ամրացուած, թ. 38՝ ստորին արտաքին անկիւնը նորոգուած դեղին թափանցիկ թղթով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 2ա-47ա [Ցանկք]
ա. 2ա-6բ Ցանկ Լուծմանց գրոյն Յօբայ – Աբեղայ զի՞նչ թարգմանի՝ 155... Օրէնքն Հին եւ Նոր ո՞րպէս են՝ 86:
բ. 8ա-27բ Ցանկ սաղմոսի քաղուածուին – Աբրահամու վասն է՞ր խոստացաւ զերկիրն պարգեւաց՝ 372, 373... Օր Քրիստոսի՝ 238:
գ. 29ա-32բ Ցանկ քաղուածուի Սողոմոնի գրեանցն – Ահարոն ըստ սատակօղ հրեշտակին ո՞րպէս զինէր՝ 392... Օրիորդն զի՞նչ՝ 359:
դ. 34ա-45ա Ցանկ Մաթէոսի քաղուածուին – յԱաբելէ եւ յարենէ նորին վասն է՞ր յիշէ՝ 557... Օրհնեցին եւ ելին ի լեառն Ձիթենեաց՝ 623:
ե. 46ա-7ա Բնաբանական ցանկ բանք ոսկեանց գրգոյն – Ահա այր ոմն ջրգողեալ էր առաջի նորա՝ 134... Օրհնեալ, որ գաս յանուն Տեառն՝ 3:
2. 50ա-71բ [Տօնացոյց Հայոց, Յունաց, Հռոմէացւոց] –Ա. Սեպտեմբեր, Յունաց. Սիմէոնի Սիւնակեցւոյն եւ Գովեստ Աստուածածնի ԻԴ. (24) գրով եւ սրբոյն Թալասայ եւ Խ. (40) կուսանացն Անդրիանապօլսոյ եւ Երից եղբարց Կալիստիոսի,Օտիոսի եւ Երմոենոսի եւ վարդապետն սոցա, եւ Յեսուայ՝ որդւոյ Նաւեայ: Կիրակի եւ հրաման գինւոյ եւ ձիթոյ: Հայոց. Յեսուայ՝ որդւոյ Նաւեայ եւ Սիմէոնի Սիւնակեցւոյն: Հռոմեացւոց. Էճիտիոսի աբբային եւ յիշատակ սրբոց ԺԲ. (12) եղբարց մարտիրոսաց... ԼԱ. Օգոստոս Յունաց. գիւտ գօտւոյն սրբուհւոյ կուսին Մարիամու Աստուածածնի: Հրաման գինւոյ եւ ձիթոյ. Հայոց – Գիւտ գօտւոյն ամէնաւրհնեալ սուրբ Աստուածածնի Մարի[ա]մու:
*Ծնթ. 49ա՝այսնոյնբնագրիանյաջողտարբերակը՝ «ՍիմէոնիՍիւնակեցւոյնեւԳովեստԱստուածածնիԻԴ. (24) գրով...Թէրոկտիտոսիճգնաւորին: [Բ]աբիլասայ/// (չշարունակուած)»:
3. 72բ-9ա [Ցանկք գրոցն Մոլութեանց եւ Առաքինութեանց]
Ա. 72բ-5ա Ցանկ Մոլութեանց գրոցն – Ագահութիւնն՝ 236... Քսութիւն՝ 147:
բ. 75բ-9ա Ցանկ Առաքինութեանց – Ականջաց ողջախոհութիւնն՝ 364... Օգտութիւնք նեղութեանց՝ 383, 387, 390:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ ԺԹ. դ., նոտրգիր
1. 47բ-8ա [Օրհնութիւնք հանդերձից հոգեւորականաց]
ա. 47բ Օրհնութիւն գլխարկի – Երեւելեաց եւ աներեւութից Տէր եւ արարիչ ամենայն գոյից...որում վայել էփառք, իշխանութիւն եւ պատիւ այժմ եւ միշտ:
բ. 47բ Օրհնութիւն հանդերձի – Տէր, Աստուած ամենակալ, թագաւոր մեծագոյն... ընդ որում քեզ՝ Հօր եւ Հոգւոյդ Սրբոյ վայել է:
գ. 47բ Օրհնութիւն գօտւոյ – Ամենակալ յաւիտենականն ողորմած Աստուա՛ծ...հանդերձ կենդանարար եւ ազատիչ Սուրբ Հոգւոյդ վայել է:
դ. 47բ-8ա Օրհնութիւն բազկուրարի եւ բազպանի – Տէ՛ր Աստուած, արարի՛չ զօրութեանց անտեսանելաց...ընդ որում քեզ՝ Հօր եւ Հոգւոյդ Սրբոյ վայել է փառք:
ե. 48ա Օրհնութիւն ուրարի – Տէ՛ր Աստուած, որ ամենայն քարոզողացն ուխտեցեր... վասն Յիսուսի Քրիստոսի՝ Որդւոյ քոյ՝ Տեառն մերոյ եւ փրկչին վայել է փառք:
զ. 48ա Օրհնութիւն շուրջառի – Տէ՛ր Աստուած, աղբիւր գթութեան... ընդ որում քեզ՝ Հօր եւ Հոգւոյդ Սրբոյ վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ այժմ եւ միշտ:
է. 48աՕրհնութիւն վեղարի, որ յեպիսկոպոսէ ասի – Աղաչեմք զքեզ, Տէ՛ր Յիսուս Քրիստոս, եւ խնդրեմք յառատ յողորմութեանդ քումմէ... ի սէրն Աստուծոյ Հոգւով ի տուէ եւ ի գիշերի. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
48ա Գրչից, ստ. լս. «Յովհաննէ կաթողիկոսէն է վեղարի օրինակն»:
ՆՇՈՒՄ՝Պհպ. Աա մատիտով «2871», 1ա «ԺԸ. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 1բ սեւ թանաքով «298/ 2871», Պհպ. Բբ-ին փակցուած 5.5x8.5 չափսի թերթիկին, մեքենագիր՝ «Վերականգնուած է մէջքի մասը եւ դուրս եկած մամուլները: Գլխ. վերականգնիչ՝ Լ. Աղաբէկեան, 1978 թ.», կապոյտ թանաքով աւելացրած՝ «23/XI»:
2872
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄԼԲ. – 1783 |
ՍՏԱՑՈՂ՝Բարսեղվրդ. Վանցի:
ԹԵՐԹ՝ 525 (գրչիէջակալում՝ա-ռժը, որէ՝ 1ա-509բ, 1-1017, որէ՝ 1ա-509ա, մատիտովյետագայիէջակալում՝ 1019-49, որէ՝ 510ա-25ա). չգրուած՝ 523ա-5բ: ՊՐԱԿ՝Ա-ԽԴx12 (ԽԴ՝ 9): ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31,5x22: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (24.5x14. սահմանագծուածկարմրով, ստ. լս.՝յիշագրեր): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 114ա). խորագրերը՝բոլորգիր: ՏՈՂ՝ 41. գծումներըճնշումով: ԿԱԶՄ՝դրոշմազարդկարմրաւունկաշի, միջուկը՝տախտակ, աստառը՝թուղթ. սպիտակ, լուսագծերով, չգրուած. լուսանցակողերը՝կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա՝սկզբ.). հաստ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «AS», չգրուած՝ Աա:
Նմուշ 114ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին թեթեւակի քերծուած, տեղ-տեղ թափուած, անկիւնները եւ մէջքի վերուվարի կաշին թեթեւակի մաշուած-թափուած. հիմքի վերին մասի կաշին մասամբ անջատ, 2 կապիչներն ընկած. Ա. փեղկին մնում են զոյգ կապիչների 3, իսկ Բ. փեղկին՝ 4 մետաղէ գամերը. լուսանցակողերի կարմիրը գունաթափուած. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, մոմի եւ այլ դեղին հետքեր, թ. 520-1՝ հիմքից մասամբ անջատ, գրադաշտը՝ մասնաւորապէս թ. 510-22՝ խոնաւութիւնից եւ թանաքի թթուայնութիւնից գունափոխուած, կազմաստառները, Պհպ. Ա, եւ թ. 525՝ խոնաւութիւնից խունացած, վրան դեղին հետքեր եւ զանազան բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-522բ [Յակոբ Նալեան, Քարոզգիրք]
Տե՛ս ձեռ. 2311, 3ա-430բ: Ընծայումն/չիք: ա/1ա-9բ: բ/9բ-12բ: գ/12բ-7ա: դ/17բ-9բ: ե/19բ-24ա: զ/24ա-31բ: է/39բ-43բ (քարոզ թիւ Թ): ը/31բ-6բ (քարոզ թիւ Է): թ/36բ-9բ (քարոզ թիւ Ը): ժ/43բ-7բ: ժա/47բ-56ա: ժբ/56ա-60բ: ժգ/60բ-5ա: ժդ/65ա-9ա: ժե/69ա-76ա: ժզ/չիք: ժէ/76ա-8բ (քարոզ թիւ ԺԶ): ժը/78բ-84բ (առանձին թուահամար չունի): ժթ/84բ-6ա (քարոզ ԺԷ*): ի/86ա-91ա: իա/91ա-5ա: իբ/95ա-101բ: իգ/101բ-4բ: իդ/104բ-10բ: իե/110բ-5ա: իզ/115ա-9բ: իէ/119բ-22ա*: իը/122ա-6ա: իթ/126ա-9բ: լ/129բ-34բ: լա/134բ-8բ: լբ/138բ-42բ: լգ/142բ-5ա: լդ/145ա-7ա: լե/147ա-50բ: լզ/150բ-4ա: լէ/154ա-8բ: լը/158բ-63ա: լթ/163ա-7բ: խ/167բ-72ա: խա/172ա-5ա: խբ/175ա-8ա: խգ/178ա-81բ: խդ/181բ-90ա: խե/190ա-4ա: խզ/194ա-9ա: խէ/199ա-202բ: խը/202բ-9բ: խթ/209բ-17բ: ծ/չիք: ծա/217բ-21բ: ծբ/221բ-5բ: ծգ/225բ-31ա: ծդ/231ա-8ա: ծե/238ա-42բ: ծզ/243ա-8բ: ծէ/248բ-51ա: ծը/251ա-6բ: ծթ/256բ-60ա: կ/260ա-3բ*: կա/263բ-8ա: կբ/268ա-70բ: կգ/270բ-3ա: կդ/273ա-5ա: կե/275ա-8բ: կզ/278բ-82ա: կէ/282ա-5բ: կը/285բ-8ա (կրկնուած է նախորդի թուահամարը՝ ԿԳ): կթ/288ա-92բ (կրկնուած է նախորդի թուահամարը՝ ԿԳ): հ/292բ-5ա (քարոզ թիւ ԿԴ): հա/295ա-9ա (քարոզ թիւ ԿԵ): հբ/299ա-301ա (քարոզ թիւ ՀԲ.*): հգ/301ա-2բ: հդ/302բ-5ա: հե/305ա-8ա (կրկնուած է նախորդի թուահամարը՝ ՀԴ): հզ/308ա-12բ: հէ/312բ-6բ: հը/316բ-21ա: հթ/321ա-30ա: ձ/330ա-1բ: ձա/331բ-6բ: ձբ/336բ-43ա: ձգ/343ա-5ա: ձդ/345ա-7ա: ձե/347ա-9ա: ձզ/349ա-51ա: ձէ/351ա-6բ: ձը/356բ-60ա: ձթ/360ա-4բ: ղ/364բ-72ա: ղա/372ա-81բ: ղբ/381բ-6ա: ղգ/386ա-92ա: ղդ/392ա-3բ: ղե/393բ-8ա: ղզ/398ա-404ա: ղէ/404ա-9բ: ղը/409բ-14բ: ղթ/414բ-8ա: ճ/418ա-28բ: ճա/428բ-35ա: ճբ/435ա-8ա (քարոզի թուահամարը սխալմամբ նշանակուած ՂԲ): ճգ/438ա-42ա: ճդ/442ա-7բ: ճե/447բ-52բ: ճզ/452բ-63ա: ճէ/463ա-7ա: ճը/467ա-8բ: ճթ/468բ-74բ: ճժ/474բ-81ա: ճժա/481ա-7ա: ճժբ/487ա-90ա: ճժգ/490ա-4ա: ճժդ/494ա-8բ: ճժե/չիք: ճժզ/498բ-501բ: ճժէ/501բ-4բ: Յիշ./չիք: Ցանկ գլխոց.../510ա-22բ (խորագիր՝ «Ցանկ քարոզգրքոջ»): Ցանկ գլխաւոր մտաց.../չիք: 0րհնութիւն/չիք:
*Ծնթ. Փակագծերիմէջառնուածհամարներնայսձեռագրիննեն: ԺԹ. քարոզիհամարըգրուածէԺԷ., որովառաջանումէթուահամարիերկումիաւորիտարբերութիւն՝մինչեւԻԷ. քարոզը, սրահամարնէլսխալմամբնշանակուածէԻԴ., այստեղէլառաջէգալիսթուահամարիերեքմիաւորիտարբերութիւն՝մինչեւԿ. համարը, որըսխալմամբնշանակուածէԾԶ., տարբերութիւնըդառնումէչորս՝մինչեւԿԸ. քարոզը: ՀԲ. քարոզիցսկսածմինչեւվերջհամարներըհամապատասխանումեն 2311 ձեռագրին:
Յաւելեալունի՝
505ա-9բ [Քարոզ ի Խաչատրոյ Էրզրումեցոյ, ձեռ. 1019, 150ա-1բ] Մասն երկրորդ – Պարունակեալքն ի տապանակին խորհրդապէս նշանակէին զսրբուհի Աստուածածինն... որ օրհնեալ է եւ գովեալ յաւիտեանս յաւիտենից, եւ եղիցի միշտ օրհնեալ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆԳՐՉՈՒԹԵԱՆԺԱՄԱՆԱԿԻ
509բ Ի վայելումն Բարսեղ վարդապետին Վանցոյ, ՌՄԼԲ. (1783) թվոջս մերում:
522բ Ի մեծն Պօլիս գրեցաւ ՌՄԼԲ. (1783) ամին՝ ի վայելումն Վանցի Բարսեղ վարդապետին:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին, նոտրգիր. «Յակոբ արքեպիսկոպոսի Նալեան / Քարոզգիրք / (համառօտ)/ 3.», Պհպ. Աա՝ «֊ 37/81 (սեւ թանաքագծով ջնջած)», «305/2872», «1783, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Պհպ. Աա՝սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝«Печать Ахалцыхской градской полиции»:
2873
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 192 (սխալներով գրչի էջակալում՝ 1-341, որ է՝ 14ա-178ա). չգրուած՝ 1բ-12բ, 178բ-92բ: ՊՐԱԿ՝ 13+Ա-ԻԱx8+11: ՆԻՒԹ՝թուղթ. սպիտակ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 33,5x21,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն(28.5x17.սահմանագծուած, ստ. լս.՝յիշագրեր): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 77ա). սկզբնատողերըբոլորգիր: ՏՈՂ՝ 35-38: ԿԱԶՄ՝բացշագանակագոյնկաշի, միջուկը՝ստուարաթուղթ, աստառը՝ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝կապոյտցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝Ա. + Բ. թուղթ, սպիտակ, ԱաեւԲբ՝վրանփակցուածկազմաստառիշարունակութիւնծաղկաթուղթը, չգրուած՝Աբ, Բա:
Նմուշ 77ա
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար.կազմի կաշին մաշուած,քերծուած, տեղ-տեղ՝ մասնաւորապէս եզրերըեւանկիւններըմաշուած-թափուած,կազմաստառներիծաղկաթուղթըխոնաւութիւնիցեւգործածութիւնիցմաշուած, մասամբգունաթափ, երեւի կապարակնքման նպատակով, բզովկամ այլ սուր գործիքովԲ. փեղկին 3 անցքբացած. 1ինըվնասելէմինչեւթ. 140, 2րդը՝մինչեւթ. 70, 3րդը՝մինչեւթ. 65, գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, խոնաւութիւնից եւ թանաքից գրադաշտը մասամբ գունափոխուած, թ. 14-39՝ վերին հիմքին մօտ խոնաւութեան հետք:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
ա. 13ա-36ա Եպիփանու Կիպրացւոյ ասացեալ՝ Ի սկզբնագիր Ծննդոց արարածոց եւ յաւետարանական քարոզութեանց, որ ըստ Ղուկայ. յաւետիս սուրբ Աստուածածնի – Աստանօր սկիզբն արասցուք զանսկզբանն պատմել ի Մօվսիսեան յառաջին օրինադրէն... եւ բարեբանեսցուք զամենասուրբ Երրորդութեանն՝ գոհանալով զնմանէ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս:
բ. 36ա-40ա Նորին Եպիփանու՝ Ի գալ սրբոյ Կուսին առ Եղիսաբեթ, զկնի աստուածընկալ աւետեացն. յԱւետարանէն Ղուկայ – Յաւուրսն յայնոսիկ յարուցեալ Մարիամ գնաց ի լեռնակողմն փութանակի... որում Հօր եւ Հոգւոյն Սրբոյ վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ այժմ եւ յաւիտեան:
գ. 40ա-2ա Նորին երանելոյն Եպիփանու ասացեալ՝ Ի նոյն սուրբ Աւետարանէն Ղուկա.Եւ Եղիսաբեթի լցան աւուրք, եւ ծնաւ որդի – Եւ արդ, ահաւասիկ իմանալի է, զի առ Աստուած բազում երկիւղիւ եւ սիրաջան վաստակոց... ի դրախտն անապական, որում լիցի ամենեցուն մեզ հասանել շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի, ընդ որում Հօր եւ Հոգւոյն փառք:
դ. 42բ-50ա Նորին երանելւոյն Եպիփանու ասացեալ՝ Ի Ծնունդն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Անսկիզբն բանն յանսկզբնականի Հօրէ աստանօր կամեցաւ սկզբնաւորիլ... ի մարդիկ հաշտութիւն, որում լիցի ամենեցուն մեզ հասանել շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեան:
ե. 50ա-3բ Նորին երանելւոյն Եպիփանու ասացեալ՝ Ի սուրբ Ծնունդն Քրիստոսի, ի նմին Աւետարանէ – Եւ եղեւ ընդ աւուրսն ընդ այնոսիկ ել հրաման յՕգոստոս կայսերէ աշխարհագիր առնել... բարձրասցուք անճառելի հանգստեամբ եւ մեծապայծառ փառօք ի փառս Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ. ամէն:
զ. 53բ-5բ Նորին երանելւոյն Եպիփանու ասացեալ՝ Ի սուրբ Ծնունդն Քրիստոսի, ի Ղուկասու Աւետարանէն – Եւ հովիւքն էին ի տեղւոջն այնմիկ բացօթեայք, որ պահէին զպահպանութիւնս գիշերոյ հօտից իւրեանց... խոստովանելով զնոյն ինքն զՅիսուս Քրիստոս՝ արարիչ եւ փրկիչ համանգամայն առ հասարակ ամենայն, որ երեւին եւ որ ոչն երեւին եւ նմա փառք յաւիտեան:
է. 56ա-61ա Նորին երանելոյն Եպիփանու ասացեալ՝ Ի սուրբ տնտեսութիւնն եւ ի Ծնունդն Քրիստոսի – Աստանօր աստուածաբանական իմաստիւք եւ ընդ այնր խառնելով զերկիւղ Տեառն... որում լինի մեզ այնմ անխռով խաղաղութեանն հասանել շնորհօք սուրբ եւ փրկագործ Ծննդեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. եւ նմա փառք ընդ Հօր եւ ամենասուրբ Հոգւոյն յաւիտեան. ամէն:
ը. 61ա-3բ Նորին երանելւոյն Եպիփանու ասացեալ՝ Ի թլփատութիւն Տեառն, յԱւետարանէն Ղուկա – Եւ իբրեւ լցան աւուրք ութ՝ թլփատել զնա... լիցի ամենեցուն մեզ հասանել շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի, ընդ որում Հօր... ամէն:
թ. 64ա-8ա Նորին երանելոյն Եպիփանու ասացեալ՝ Ի Գալուստ Տեառն Քառասնօրեայ ի տաճարն եւ ծերունին Սիմէօն, ի Ղուկասու Աւետարանէն – Եւ իբրեւ լցան աւուրք սրբութեանն նոցա... որում լիցի ամենեցուն մեզ լինել շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի... յաւիտենից:
ժ. 68ա-80բ Նորին երանելւոյն Եպիփանու եպիսկոպոսապետին ասացեալ՝ Ի Ծնունդն Քրիստոսի եւ գալ մոգուցն յերկրպագութիւն, յԱւետարանէն սրբոյն Մատթէոսի – Եւ ի ծնանելն Յիսուսի ի Բեթղեհէմ Հրէաստանի յաւուրս Հերովդի արքայի... Եւ կարգեաց անդ քահանայս եւ սարկաւագունս, քարոզելով նոցա զՔրիստոս ի փառս Հօր եւ Հոգւոյն... ամէն:
ժա. 80բ-3ա Նորին երանելւոյն Եպիփանու ասացեալ՝ Ի սուրբ մանկունսն Բեթղեհէմի, զոր կոտորեաց անօրէն եւ չարափառն Հերովդէս – Եւ իբրեւ գնացին նոքա անտի, ահա հրեշտակ Տեառն ի տեսլեանն երեւեալ Յովսէփայ... այնմ, որ բառնալոց էր զմեղս աշխարհի, Յիսուս Քրիստոս՝ Տէրն մեր, ընդ որում... ամէն:
ժբ. 83ա-4բ Նորին Եպիփանու ասացեալ՝ Ի դառնալ Տեառն յԵգիպտոսէ եւ բնակիլ ի Նազարեթ, իբր սնանելով անդ – Եւ ի վախճանիլն Հերովդէի զկնի ամաց երկուց մնալոյ Տեառն յԵգիպտոս... տերունական փառս ի վեր առաքեսցուք Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ այժմ եւ յաւ՛՛:
ժգ. 84բ-6ա Նորին Եպիփանու ասացեալ՝ Ի գնալն ի տօն Զատկին – Եւ երթային ծնօղք նորա ամի ամի յԵրուսաղէմ ի տօն Զատկին: Ո՜վ մեծի եւ աստուածագիտ պարգեւաբաշխ իմաստութեան... ժառանգել զյաւիտենական կեանսն, ընդ ամենայն սուրբս, շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ... ամէն:
ժդ. 86բ-9բ Նորին երանելւոյն Եպիփանու ասացեալ՝ Ի մկրտութիւն Տեառն ի մատթէոսեան սուրբ Աւետարանէն – Յաւուրսն յայնոսիկ գայ Յօհաննէս Մկրտիչ՝ քարոզել յանապատին Հրէաստանի... հասանել շնորհօք խոստովանողացս սուրբ Երորդութեանն ի Քրիստոս Յիսուս՝ ի Տէր մեր, որում վայել է փառք, իշխանութիւն այժմ եւ՛՛:
ժե. 90ա-1բ Նորին Եպիփանու ասացեալ՝ երանելի հայրապետին Կիպրացւոյ, Ի մկրտութիւն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի՝ ի սուրբ Աւետարանէն Մատթէոսի – Յայնժամ գայ Յիսուս ի Գալիլեէ ի Յորդանան, առ Յովհաննէս՝ մկրտիլ ի նմանէ... զի մերձեալ է արքայութեանն երկնից, յորում լիցի ամենեցուն մեզ շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
ժզ. 91բ-4ա Նորին Եպիփանու ասացեալ յԱւետարանէն Մատթէոսի – Յայնժամ վարեցաւ Յիսուս յանապատ, ի Հոգւոյն՝ փորձիլ ի սատանայէ: Աստանօր էջ աստուածահրաշ երեւումն... ի քաղաքն մեր հայրենի ի յԵրուսաղէմն վերին, որ է մայր մեր ամենեցուն, ի Քրիստոս Յիսուս՝ ի Տէր մեր... ամէն:
ժէ. 94բ-8ա Նորին երանելւոյն Եպիփանու Կիպրացւոյ եպիսկոպոսապետին ասացեալ՝ Ի Գալուստ Տեառն ի Բեթանիա, եւ յարութեանն Ղազարու – Աստանօր մեծաւ հաւատով առ Աստուած, եւ բազում ջանիւ եւ աշխատութեամբ... ողորմութեան, խոնարհութեան եւ սիրոյ, շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ... ամէն:
ժը. 98ա-104ա Նորին երանելւոյն Եպիփանու եպիսկոպոսապետին Կիպրացւոյ ասացեալ՝ Ի գալուստն Տեառն յաւուրս արմաւենեաց, ի սուրբ Աւետարանէն Մատթէոսի – Ո՜վ մեծի եւ աստուածաբանական իմաստից երանելի աւետարանչին... լուսաւորելով եւս յանուն Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, որում լիցի ամենեցուն մեզ հասանել շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն... ամէն:
ժթ. 104ա-9բ Նորին երանելւոյն Եպիփանու Կիպրացւոյ ասացեալ, Ի մեծի աւուր երկուշաբաթին, ըստ կարգի աւետարանական քարոզութեանն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի – Բազում են ճառք աստուածայինք եւ տերունական խորհրդով իրացն եղելոց... ի հանդերձեալ արքայութեանն իւրում. եւ մեք արժանաւորեսցուք, շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որում վայել է փառք... ամէն:
ի. 109բ-14բ Նորին երանելւոյն Եպիփանու ասացեալ՝ Ի մեծի երեքշաբաթի աւուրն, ի նմին իսկ յԱւետարանէ, ըստ կարգի վարդապետութեանն – Աստանօր իմաստաբար աստուածային եւ հոգեւորական քննութեամբ ի մեծի երեքշաբաթեան աւուրս կարգեալ... եւ ուրախացեալ գոհացան զՏեառնէ Յիսուսէ, ընդ որս եւ մեք արժանաւորեսցուք փառաւորել զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն:
իա. 114բ-8ա Նորին երանելոյն Եպիփանու ասացեալ՝ Ի մեծի չորեքշաբաթու աւուրն յԱւետարանէ – Յայնժամ ժողովեցան քահանայապետքն եւ դպիրքն եւ ծերք ժողովրդեանն ի սրահ քահանայապետին... խնդրեսցուք հաւատով զքաւութիւն եւ զթողութիւն ամենայն մեղաց մերոց, որում Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ վայել է փառք, իշխանութիւն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
իբ. 118ա-25ա Երանելոյն Եպիփանու Կիպրացւոյ եպիսկոպոսապետի ասացեալ՝ Ի մեծի հինգշաբաթւոջն, ի սուրբ Աւետարանէն Ղուկասու – Եկն օր բաղարջակերացն, յորում օրէն էր զենուլ զպասեքն... ի կեանս անվաղճանս, որում լիցի մեզ ամենեցուն հասանել, շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ... ամէն:
իգ. 125ա-31բ Նորին երանելւոյն Եպիփանու Կիպրացւոյ եպիսկոպոսապետին ասացեալ՝ Ի մեծի աւուր ուրբաթուն, ի խաչելութեանն Տեառն, ի սրբոյ Աւետարանէն – Զմեծապատիւ եւ զհրաշափառ սոսկալի օրս այս զանուն եւ զխորհուրդ ո՛չ ունի... եւ եղաք արժանաւորք արքայութեանն երկնից չարչարանօք Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, ընդ որում... ամէն:
իդ. 131բ-8բ Նորին երանելոյն Եպիփանու ասացեալ՝ Մեծի շաբաթու աւուրն մեծի թաղմանն Տեառն յԱւետարանէն, որ ըստ Ղուկասու – Արդ, ի մեծի եւ ի փառաւոր աւուրս եւ ի ժամու աստ լռութիւն կամեցայ... ի կեանս անմահականս, շնորհօք խաչի եւ մահուան եւ թաղման իւրոյ, որում լիցի ամենեցուն մեզ հասանել, շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ... ամէն:
իե. 138բ-44բ Նորին երանելոյն Եպիփանու ասացեալ՝ Յաղագս հրաշափառ Յարութեանն Քրիստոսի, եւ վասն մեռելոցն, որք յարեան ի ժամ խաչելութեանն, թէ ուստի՛ եւ ո՛յք եւ քանի՛ – Աստուածային առաքեալն Պօղոս առ Կորնթացիսն գրէ ասելով. «Այլ արդ, Քրիստոս յարուցեալ է ի մեռելոց... գոհացեալ զյարուցելոյն, գնացին ի տունս իւրեանց, փառաւորելով զամենասուրբ զԵրրորդութիւնն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս. ամէն:
իզ. 144բ-52բ Երանելոյն Եպիփանու եպիսկոպոսապետի Կիպրացւոյ ասացեալ՝ Վասն Յարութեան Տեառն եւ խնկաբեր կանանցն, ի չորեսին յաւետարանչացն՝ ի Մատթէոսէ, ի Մարկոսէ, ի Ղուկասէ, եւ ի Յովհաննէ – Ամենափրկութենագործ տնօրէնութիւնն Քրիստոսի յԵրուսաղէմ կատարեցան... կենդանեաց եւ մեռելոց, ընդ որս եւ մեք շնորհօք Քրիստոսի եւ բարեխօսութեամբ սուրբ առաքելոցն, արժանաւորեսցուք ընդ ամենայն սուրբս հանդիպիլ փրկչին մերոյ՝ Յիսուսի Քրիստոսի... ամէն:
Ենթամասերն են.
– 145ա [Մատթէոսի սրբոյ աւետարանչին] – Մատթէոս ի Տեառնէ կոչեցեալ առաքեալ, որ արժանաւորեցաւ լինել, նա յետ եօթն ամի համբառնալոյն Տեառն Յիսուսի գրեաց զԱւետարանն... եւ զմնացեալն ի Մատթէոսի քաջայայտ եցոյց, որք միտս ունին հաւատոյ:
– 146բ Մարկոսի սրբոյ աւետարանչին – Եւ ընդ առաւօտս միաշաբաթին գան ընդ արեւագալն ի գերեզմանն: Զիջումն հրեշտակին ի մէջ իմանամք, զոր Մատթէոս ասէ. «Յառաջնումն նուագին... պայծառ մեզ ցուցանէ, քան զարեգակն յասելն:
– 147բ Սրբոյ աւետարանիչն Ղուկասու – Բայց ի միաշաբաթուն, վաղ քաջ ընդ առաւօտն եկին ի գերեզմանն, բերին զխունկսն եւ զիւղսն, զոր պատրաստեալ առին ի Մարիամայ եւ ի դստերէն իւրմէ Սողովմեա... իբրեւ ետես զնա այնչափ հատեալ անյուսաբար, մինչեւ մերձ ի մեռանել:
– 148բ-52բ Յովհաննու սրբոյ աւետարանչին – Եւ ի միաշաբաթւոջն Մարիամ Մագդաղենացին ինքն միայնակ գայ ի գերեզմանն... կենդանեաց եւ մեռելոց, ընդ որս եւ մեք շնորհօք Քրիստոսի եւ բարեխօսութեամբ սուրբ առաքելոցն արժանաւորեսցուք ընդ ամենայն սուրբս՝ հանդիպիլ փրկչին մերոյ Յիսուսի... ամէն:
իէ. 153ա-4բ Նորին երանելոյն Եպիփանու ասացեալ՝ Յաղագս վերստին կոչման Թովմայի եւ հաստատելոյ զնա – Եւ յետ ութ աւուր դարձեալ էին ի ներքս առաքեալքն, եւ Թովմաս ընդ նոսա... ժառանգեցէ՛ք յանուն նորա, որում լիցի ամենեցուն մեզ հասանել, շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
իը. 154բ-7բ Նորին երանելոյն Եպիփանու ասացեալ՝ Յերրորդումն կիւրակէին, եւ նորասքանչ երեւեալ նորա երիցս անգամ աշակերտացն – Յետ այսորիկ դարձեալ յայտնեաց Յիսուս զանձն իւր աշակերտաց իւրոց առ ծովեզերբն Տիբեթեա եւ յայտնեաց... գթութեամբ մեզ ողորմեսցի եւ երեւեսցի, որում վայել է փառք, պատիւ եւ գոհութիւն յաւիտեան. ամէն:
իթ. 157բ-60բ Նորին ասացեալ ի նմին աւուր՝ յերրորդում կիւրակէի, Վասն Պետրոսի դարձեալ վերստին հաստատելոյ ի Սուրբ Երրորդութեանն առաջի առաքելոցն – Իբրեւ ճաշեցին, ասէ ցՍիմովն Պետրոս Յիսուս. Սիմո՛վն Յովնանու, սիրե՞ս զիս առաւել, քան զդոսա: Աստանօր ամենիմաստն խորհրդով տնօրինէ զշնորհս... եւ լինել ժառանգորդ երկնից արքայութեանն ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
լ. 160բ-5բ Նորին երանելւոյն Եպիփանու ասացեալ՝ Ի սուրբ Համբարձումն Տեառն Յիսուսի – Եւ ի կատարիլ աւուրցն մինչդեռ չհաւատային ի խնդութենէն եւ զարմացեալ էին... գովեսցուք եւ բարեբանեսցուք զՀայր եւ զՈրդին եւ զՍուրբ Հոգին, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեան. ամէն:
լա. 165բ-71ա Նորին երանելւոյն Եպիփանու ասացեալ՝ Յաղագս երկնային դասուցն. ի վերանալն Քրիստոսի եւ ընդ աջմէ Հօր նստելն – Բազմապատիկ են անճառելի խորհուրդք տնօրինաբար համբառնալոյն Քրիստոսի առ Հայր յերկինս, զոր ուսեալ զօրաց երկնաւորաց եւ կարի իսկ բարձրագունից... ուր եսն եմ, անդ եւ պաշտօնեայն իմ եղիցի, որում լիցի ամենեցուն մեզ հասանել... ամէն:
լբ. 171ա-8ա Նորին երանելւոյն Եպիփանու ասացեալ՝ Յաղագս գալստեան Հոգւոյն Սրբոյ եւ տնօրինական աստուածային խորհրդոցն, որ յաւուրս սուրբ Պենդէկոստէին եղեն – Եւ ի կատարել աւուրցն Պենտէկոստէից էին ամենայնքն միաբան ի միասին... այլ եւ զբազումս լցուցանէր, որք հաւատային հրեշտակ ի մարմնի երեւեալ եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
– 178ա ստ. լս. գրչից. «ցանկ»՝ յիշագրի տեսքով, յաջորդ չգրուած էջերը հաւանաբար նախատեսուած են եղել ցանկի համար:
Ենթամասերն են.
– 172աբ Երկուշաբթւոջ աւուրն – Եւ ի գալ միւսում շաբաթուն, որ երկուշաբաթի օր կոչի, սկիզբն արար Պետրոս... զի էին աշխատեալք եւ յոյժ տքնեալք. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
– 172բ-3բ Երեքշաբաթւոջ աւուրն – Ի մէջ գիշերոյն սթափեալք արթնութեամբ... եւ զգիշերապաշտօնն եւ զնշանագործութիւնն մինչեւ յերրորդ ժամն մեծի չորեքշաբաթուն առնէին:
– 173բ Չորեքշաբաթւոջ աւուրն – Եւ շարժեալք ապա ի հրամանէ Սուրբ Հոգւոյն... եւ որպէս յանցեալ աւուրսն առնէին զցորեկն եւ զցայգն:
– 173բ-4ա Հինգշաբաթի աւուրն – Այլ մինչեւ ի գալ մեծի հինգշաբաթին յերկարեցին վարդապետութիւնքն... եւ փառս տուեալ Աստուծոյ տնօրինողին այժմ եւ յաւիտեանս:
– 174ա-6ա Ուրբաթւոջ աւուրն – Սկսան օրհնութիւն տաճարին... եւ փառս տուեալ Աստուծոյ, եւ ամենեցուն ասացեալ զամէնն:
– 176աբ Շաբաթի աւուրն – Եւ փոքր-ինչ, իբրեւ ժամս երիս, նիրհեալ ի քուն... ոգիք իբրեւ երկուց հազարաց:
– 176բ-7ա Յետ Պենտէկոստէին առաջին կիւրակէին – Եւ ի վաղիւն, որ էր միաշաբաթ, ժողովեցան քահանայապէտքն... զի ընդ ձեզ է հանապազ, որ խոստացան:
– 177ա-8ա Յերկրորդումն կիւակէին զկնի Պենտէկոստէին – Եւ կոչեալ զՍտեփաննոս եւ զվեցեսեան ընկերս նորա, բերեալ կացուցին... այլ եւ զբազումս լցուցանէր, որք հաւատային հրեշտակ ի մարմնի երեւեալ. եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
*Ծնթ. Համառօտօրինակութիւնլինելուպատճառովձեռագիրսչիօգտագործուելհետեւեալիմէջ՝ՍուրբԵպիփանԿիպրացի, Ճառք, աշխ. ՅակօբՔէօսէեանի, ՄայրԱթոռՍուրբԷջմիածին, 2013:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին, նոտրգրով՝ «Քարոզգիրք / (Ի ճառից Եպի/փանու եւ այլոց/ 2.)», 1ա՝ սեւ թանաքով «314/2873», «1859 (ջնջած), ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 12ա՝ վերին աջ անկիւնում սեւ թանաքով թերթահամար՝ «ԺԲ», 13ա՝ վերին աջ անկիւնում թերթահամար՝ «ԺԳ.»:
2874
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄԻԱ.-1772 – ՌՄԻԴ.-1775 |
ԳՐԻՉ, ԹԱՐԳՄԱՆԻՉ՝ Աթանաս վրդ. Կոստանդնուպօլսեցի (Տայի Սիմոնեան):
ԹԵՐԹ՝ 370 (գրչի էջակալում՝ 1-624, որ է՝ 4ա-315բ). չգրուած՝ 1բ, 3աբ, 314բ, 316ա-70բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԷx12 (Ա՝ 11, ԻԳ, ԻԵ, ԻԶ, ԻԷ 10)+1-6x10 (2՝ 8, 6՝ 6)+1: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ թագանման պատկեր, կենտրոնում՝ խաղողի ողկոյզ եւ անընկալելի գրութիւն, այլ թուղթ՝ թ. 316-69, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ թագանման պատկեր, տակը՝ շեղանկիւն ողկոյզ եւ «A. (սրտաձեւ պատկեր) ROISSARD DECREST. 1775», եռամահիկ՝ թ. 370: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ 33x21,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (25x16.5. սահմանագծուած կարմրով, ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 2ա). խորագրերը բոլորգիր, ենթախորագրերը եւ սկզբնատառերը կարմրով: ՏՈՂ՝ 38. գծումները՝ ճնշումով: ԿԱԶՄ՝ տպարանային ոսկեգոյն զարդանախշերով բաց շագանակագոյն կաշի, փեղկերին ոսկեգոյն ուղղանկիւն շրջանակի չորս անկիւններում՝ մէկական սերովբէ, իսկ կենտրոնում՝ ոսկեգոյն շեղանկիւն ծաղկազարդի մէջ՝ «Խաչելութիւն», միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ կարմիր ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ դրոշմազարդ, ոսկեգոյն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) +1 (Բ)՝ կանաչ ծաղկաթուղթ:
Նմուշ 2ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, մաշուած, տեղ-տեղ թափուած, վրան սեւ թանաքի հետքեր, անկիւնների, եզրերի եւ մէջքի վերին եւ ստորին հիմքերի կաշին մաշուած-թափուած, Բ. փեղկին ցեցի 2 խոշոր անցք. վնասուած նաեւ միջուկ-տախտակը, կազմաստառները մաշուած, գոյները տեղ-տեղ թափուած, գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, մոմի եւ իւղի հետքեր, խոնաւութիւնից եւ թանաքի թթուայնութիւնից գրադաշտը գունախոխուած, թ. 273՝ այրուածքի անցք, որից վնասուած նաեւ թ. 274-5:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-315բ Անտօն Վիէրայ, Քարոզգիրք
– 1ա [Տիտղ.] Քարոզք ի վերայ աւետարանաց Քառասնորդական պահոց, շարադրեալ ի հօրէ Անտօնէ Վիէրայէ աստուածաբան վարդապետէ՝ յընկերակցութենէ Յիսուսի, որ եղեւ քարոզիչ երից թագաւորաց Բօրդուկալոյ: Հաւաքեալ ի յերկոտասան հատորոց քարոզաց նորա ի կերպի Քառասանորդական պահոց: Թարգմանեալ յիտաղական բարբառոյ ի հայկական բարբառ ի յԱթանասայ վարդապետէ եւ յեպիսկոպոսէ Կոստանդնուպօլսեցւոյ՝ Տայի Սիմոնեան կոչեցելոյ: Ի հայրապետութեան տեառն տեառն Սիմոնի Հայոց կաթողիկոսի: Սկսեալ յամի փրկչին 1772 եւ աւարտեալ յամին 1775, ի յապրիլի 12, ի մայրաքաղաքն Կոստանդնուպօլիս:
– 2աբ Բան առ բարեմիտ ընթերցօղս – Որպէս ինձ թուի, թէ յոյժ դժուարին կարէ գտանիլ... որոյ ի սէր վառեալ՝ չխնայեցի զանձն իմ ի տառապանաց թարգմանութեանս այսմիկ, միայն թէ քեզ հաճոյ լիցի, որ եմ ծառայ ապէնիազ անձին քում. ապիկար եւ անարժան Աթանաս վարդապետ Մերասեան եւ եպիսկոպոս Հռօմկլեան:
ա. 4ա-9բ Քարոզք Քառասնորդական պահոց բոլոր Աղուհացից, ասացեալ ի գերիմաստ վարդապետէ՝ հայր Անտօն Վիէրայ կոչեցելոյ, Յիսուսեան կարգէ. Քարոզ առաջին. Վասն աւուր չորեքշաբաթի. Յիշեա՛ ով մարդ, զի հող ես եւ ի հող դարձցիս – Զերկու իրս քարոզէ այսօր սուրբ եկեղեցին ամենայն մահկանացուաց... թէ որքա՛ն ապրեցայ, թէ որպէ՛ս ապրեցայ, որքա՛ն կարեմ ապրիլ եւ որպէ՛ս վալելուչ է ինձ ապրիլ: Յիշեա՛ ով մարդ, զի հող ես եւ ի հող դառնալոց:
բ. 9բ-18ա Քարոզ երկրորդ. Յաւուր հինգշաբաթու առաջին կիւրակէի, [ի բանն]. Ամէն ասեմ, եւ ոչ յԻսրայէլի այսպիսի հաւատս գտի երբէք. Մատթ. 8 – Ո՛ երբէք հաւատալ կարէր, թէ ժողովուրդն այն ընտրեալն յԱստուծոյ... համաձայնել զնա ընդ հաւատոյ, յորում կայանայ յաւիտենականութիւնն (եւ ոչ յԻսրայէլի այսպիսի հաւատս գտի երբէք)*:
* Այսեւյաջորդողփակագծերըգրչիննեն:
գ. 18բ-30ա Քարոզ երրորդ. Յաւուր ուրբաթի յետ առաջին կիւրակէի պահոց. Սէրն թշնամեաց ջատագովի ի հակառակութենէ բնութեանն, [ի բանն]. Այլ ես ասեմ ձեզ, սիրեցէ՛ք թշնամիս ձեր, բարի արարէ՛ք ատելեաց ձերոց, զի եղիջիք որդիք Հօր ձերոյ, որ յերկինս է. Մատթ. 5. 44 – Դժուարին պատուէր, դժուարին պատճառ... լիցո՛ւք որդիք նորա ի յերկրի՝ ի ձեռն շնորհացն նորա եւ ի յերկինս՝ ի ձեռն փառաց նորա (Զի եղիջի՛ք որդիք Հօր ձերոյ, որ յերկինս է). ամէն:
դ. 30ա-9բ Քարոզ չորրորդ. Յաւուր երկրորդ կիւրակէին պահոց. Թէ փորձութիւնն է դեղ փորձութեան [ի բանն]. Ցուցանէ նմա զամենայն թագաւորութիւնս աշխարհի եւ զփառս նոցա, եւ ասէ ցնա. Զայս ամենայն քեզ տաց, եթէ անկեալ երկիր պագանիցես. Մատթ. 4, 8, 9 – Եթէ սատանայ այնքան խորագետ է... իսկ ի միւսն՝ հանդերձ վարձու յաւիտենական փառաց. ամէն:
ե. 40ա-7բ Քարոզ հինգերրորդ. Յաւուր երկուշաբաթի յետ առաջին կիւրակէին. Պատկեր ընդհանրական դատաստանին [ի բանն]. Եւ յորժամ եկեսցէ Որդի մարդոյ փառօք իւրով, եւ ամենայն հրեշտակք յայնժամ նստցի յաթոռ փառաց իւրոց. Մատթէոս գլ. 25, համար 31 – Ի վախճանի աշխարհի այրեցեալ հրով բոլոր տիեզերն... ամենեքեան գահավիժեալ սուզեսցին, եւ դարձցի հողն ի ծածկել զբերան իւր ի յաւիտեան, ի յաւիտեան, ի յաւիտեան, ի յաւիտեան:
զ. 47բ-56բ Քարոզ վեցերորդ. Յաւուր երեքշաբաթի առաջին կիւրակէի. Թէ մարդիկ առաւել փորձիչք են, քան զդեւս [ի բանն]. Բարկացան եւ ասեն նմա. Լսե՛ս, զի՞նչ ասեն սոքա. Մաթէոսի 21 – Եւս հաւատալ կարէր, թէ Տէրն մեր վերստին ի մարդոց փորձեալ լինէր... եւ ընդ ճշմարիտ ապաշխարօղսն դասելով, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
է. 56բ-64ա Քարոզ եօթներորդ. Յաւուր չորեքշաբաթին առաջին կիւրակէի. Թէ համբերութիւնն Քրիստոսի է մեծագոյն նշան աստուածութեան նորա [ի բանն]. Ազգ չար եւ շնացօղ նշան խնդրէ, եւ նշան ոչ տացի նոցա. Մատթէոսի 12 – Եթէ չէր զայս ասացեալ աւետարանիչն, ոչ ումեք լինէր հաւատալի... զի անթառամ պսակաւն պսակի անցեալ համբերութիւնն վարձուք յաւիտենական կենաց, որում եւ զմեզ արժանի արասցէ. ամէն:
ը. 64բ-73ա Քարոզ ութերորդ. Յաւուր հինգշաբաթի. առաջին կիւրակէի. Թէ զիա՞րդ պարտ իցէ հատուցումն լինիլ եւ վճարումն պարտուց [ի բանն]. Ոչ եմ իբրեւ զայլս ի մարդկանէ զյափշտակօղս եւ զանիրաւս եւ զշունս կամ իբրեւ զայս մաքսաւոր. Ղուկ. 18, 11 – Ըստ ամենայնի բարի կարծիւր փարիսեցին, զորմէ յիշումն առնէ... որպէս զի եւ մի՛ քեզ հանդիպեսցին սպառնալիքն Աստուծոյ, եւ մի՛ պատժիցիս զնման պատիժ՝ ըստ օրինակի աստ գրելոյ:
թ. 73բ-84բ Քարոզ իններորդ. Յաւուր ուրբաթու առաջին կիւրակէի. Մեղաւորն դարձեալ ի մեղաց պարտ է այլեւս ոչ մեղանչել [ի բանն]. Ահաւասիկ ողջացար, մի՛ եւս մեղանչեր, զի մի՛ չար եւս լինիցի քեզ. Յօհան, գլխ. 5, համար 14 – Մեծագոյն չար ի մէջ ամենայն չարեաց չարն, որ է միայն չար... եւ վերջացո՛ զկամիլն քո զդժոխս առանց իմ, քան թէ ընդ իս՝ զփառսն արքայութեան (Ե՛րթ, մի՛ եւս մեղանչեր):
ժ. 84բ-93ա Քարոզ տասներորդ. Յաւուր երկրորդ կիւրակէին պահոց՝ փառքն արքայութեան պարզաբանեալ այնու, որ ոչ է [ի բանն]. Լուսաւորեցան երեսք նորա իբրեւ զարեգակն, եւ հանդերձք նորա եղեն սպիտակք իբրեւ զլոյս. Մատթէոս, 17, 2 – Եթէ իցէ օր ի Քառասնորդական պահոցսն, յորում պատշաճ լինէր քարոզչացն լռել... եւ թէ ի գունոց պատրաստեալ կամ ի ձեռանէ (Լուսաւորեցան երեսք նորա իբրեւ զարեգակն, եւ հանդերձք նորա եղեն սպիտակք որպէս զձիւն):
ժա. 93ա-103ա Քարոզ մետասաներորդ. Յաւուր երկուշաբթի երկրորդ կիւրակէին. Երեք վ՜այք երկնից ի վերայ անզեղջ մեղաւորին [ի բանն]. Ես երթամ, եւ խնդրիցէ՛ք զիս եւ ի մեղս ձեր մեռանիցիք. Յօհան, 8, 21 – Ի մէջ հռչակաւոր եւ խորհրդական տեսութեանն Յայտնութեան է յոյժ նշանաւոր գործն... որպէս եւ աւարտէ զայն սուրբն Ամբրոսիոս (Ապաշխարեսջի՛ր մինչ առողջ ես եւ յանկարծուստ ի հասանիլ օրն վերջին՝ հաստատ լինիս եւ ստոյգ):
ժբ. 103բ-11ա Քարոզ երկոտասաներորդ. Յաւուր երեքշաբաթի երկրորդ կիւրակէի. Եկեղեցական պահանջօղն եւ ցանկացօղն երեք անգամ փորձեալ [ի բանն]. Յաթոռն Մովսիսի նստան դպիրքն եւ փարիսեցիք: Զամենայն ինչ, զոր ասիցեն ձեզ արարէ՛ք եւ պահեցէ՛ք, բայց ըստ գործոցն նոցա մի՛ առնէք. Մատթ. 23 – Սուրբ Անտօն մեծն եւ աբբայն ետես յանուրջսն յաւուր միում... յաղթեսցէ փորձութեանց նորա ի յայսմ աշխարհի եւ փառաւորեսցի ի հանդերձելումն (Մարտի՛ր զբարւոք պատերազմն հաւատոյ եւ ունիցիս զկեանս յաւիտենականս):
ժգ. 111ա-9բ Քարոզ երեքտասներորդ. Յաւուր չորեքշաբաթի երկրորդ կիւրակէի. Փափաքօղն մեծութեան մխիթարեալ ի չընդունման հայցուածոց [ի բանն]. Ոչ գիտէք՝ զի՞նչ խնդրէք. Մատթէոսի 20 – Երկու տեղիք պարապորդք եւ երկու պահանջօղք... հանդերձ վարձու շնորհաց եւ փառաց, որում զմեզ արժանիս արասցէ բարերար մեր Յիսուս. ամէն:
ժդ. 119բ-28բ Քարոզ չորեքտասներրորդ. Յաւուր հինգշաբաթի երկրորդ կիւրակէի. Զանազանութիւնք բարեաց աշխարհի ի բարեացն երկնի [ի բանն]. Այր ոմն էր մեծատուն եւ ագանէր բեհեզս եւ ծիրանիս եւ ուրախ լինէր հանապազ առատապէս: Ամբարձ զաչսն իւր, ետես զԱբրահամ ի հեռաստանէ եւ զՂազարոս ի գոգ նորա հանգուցեալ. Ղուկ. 16, 19 – Ի վերայ դրանց երկրին աւետեաց... կամ կրելով առանց վախճանի զամենայն անէծս սատանայի, կամ վայելելով յաւիտենականաբար զամենայն երջանկութիւն եւ զփառս ընդ Քրիստոսի:
ժե. 128բ-36ա Քարոզ հինգետասաներրորդ. Յաւուր ուրբաթի երկրորդ կիւրակէի. Մահն մեծագոյն բարի կենաց [ի բանն]. Եւ կալեալ մշակացն զծառայս նորա՝ զոմն տանջեցին, զոմն սպանին, զոմն քարկոծեցին. Մատթ. 21, 35 – Անվրէպ է եւ անխուսափելի վճիռ մահու տուեալ... առ ի ժողովել անտի ի կենդանութեան զպտուղս շնորհաց, իսկ ի մահուան՝ զպտուղս փառաց, զոր ինձ եւ ձեզ շնորհեսցէ ամենակարօղ Տէրն. ամէն:
ժզ. 136ա-48ա Քարոզ վեշտասաներրորդ. Յաւուր երրորդ կիւրակէի պահոց. Խոստովանութիւն խոստովանութեանց [ի բանն]. Եւ եղեւ յելանել դիւին, խօսեցաւ համրն եւ զարմացան ամենայն ժողովուրդն. Ղուկ. 11, 14 – Կացութիւնն աւաղելի ի կենաս յայս եւ ապերջանիկ... խօսեսցի եւ համրն՝ կաշկանդեալն ի դիւէն (Եւ եղեւ ելանել դիւին, խօսեցաւ համրն, եւ զարմացան ամենայն ժողովուրդն):
ժէ. 148ա-56ա Քարոզ եօթն եւ տասներրորդ Յաւուր երկուշաբաթի զկնի երրորդ կիւրակէի. Յաղագս սիրոյն Աստուծոյ [ի բանն]. Սիրեսցե՛ս զՏէր Աստուած քո յամենայն սրտէ քումմէ. եւ այլն – Գոյացութիւնն բարի, էութիւնն ըստ ամենայնի... զի կարասցուք ըստ աստուածային պատուիրանի քում սիրել զքեզ յամենայն սրտէ մերմէ, յամենայն անձնէ մերմէ, յամենայն զօրութենէ մերմէ եւ յամենայն մտաց մերոց:
ժը. 156ա-65ա Քարոզ ութ եւ տասներորդ. Յաւուր երեքշաբաթի զկնի երրորդ կիւրակէի. Իշխանք պարունակեալք ի պատուիրանին սիրելոյ զթշնամիս [ի բանն]. Յայնժամ մատեաւ առ նա Պետրոս եւ ասէ. Տէ՛ր, քանիցս անգամ եթէ մեղիցէ ինձ եղբայր իմ եւ թողից նմա. Մատ. 18, 21 – Մայր մեր սուրբ եկեղեցին ի սկզբանէ պահոց... եւ այսու եղանակաւ հետեւիւր յայսմ աշխարհի համբաւ ինչ անմահ, եւ եւս հաւաստի լինէր յաւիտենական փառքն յերկինս, որում զմեզ արժանի արասցէ Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս, որում վայել է փառք, իշխանութիւն:
ժթ. 165բ-73ա Քարոզ ինն եւ տասներորդ. Յաւուր չորեքշաբաթի երրորդ կիւրակէի. Երկիրն առանց ճշմարտութեան [ի բանն]. Ժողովուրդս այս շրթամբք պատուէ զիս, եւ սիրտ իւրեանց հեռացեալ մեկուսի է յինէն. Մատթ. 15, 8 – Տեսանեմք այսօր ի յԱւետարանին զերկուս իրս... ո՛չ ի կեանս յայս կարիցես ստանալ զշնորհս, եւ ո՛չ ի հանդերձելումն՝ արժանաւոր լինիլ փառաց:
ի. 173ա-80բ Քարոզ քսաներորդ. Յաւուր հինգշաբաթի. երրորդ կիւրակէի. Հայել ի դեւն համր [ի բանն]. Ելանէին դեւք ի բազմաց, աղաղակէին եւ նա սաստէր եւ ոչ թոյլ տայր խօսիլ. Ղուկաս, Դ. 41 – Արթուն լերո՛ւք եւ հսկեցէ՛ք, ասէ սուրբ առաքեալն Պետրոս... թէ պարտ իցէ թողուլ զհայելին եւ համանգամայն զդեւն, սակս այլոց հայելւոյ, որ է Աստուած:
իա. 181ա-9ա Քարոզ քսան եւ մի երորդ. Յաւուր ուրբաթի երրորդ կիւրակէի. Բանն Աստուծոյ առանց պտղոյ. [ի բանն] Զի որ սերմանէն եւ որ հնձէ, հասարակ ցնծասցեն: Յայսմ իսկ է բանն ճշմարիտ. Յօհ. Դ. 36 – Եթէ երբեմն սերմանեցաւ Բանն Աստուծոյ... եւ գիտասցէ եւս երկիր, թէ տալոց է զպտուղս մեծամեծս (Եւ արար պտուղ հարիւրաւոր: Յայսմ իսկ է բանն ճշմարիտ. Յօհ. 4, 37):
իբ. 189ա-96ա Քարոզ քսան եւ երկու երրորդ. Յաւուր չորրորդ կիւրակէի պահոց. Ուղիղ տնտեսութիւն առ ի ունիլ հանապազ զհաց եւ առ ի բազմապատկել զայն [ի բանն]. Եւ իբրեւ յագեցան, ժողովեցին եւ լցին երկոտասան սակառի զկոտորոց. Յօհ. 6, 12 – Յոյժ բարւոք մտադրութեամբ կարէք այսօր ունկնդիր լինիլ... հանդերձ մեծաւ յաւելմամբ ժամանակաւոր բարեաց եւ շնորհաց, որ է առհաւատչեայ յաւիտենական փառացն:
իգ. 196ա-204բ Քարոզ քսան եւ երեքերրորդ. Յաւուր երկուշաբաթի զկնի չորրորդ կիւրակէի. Բարիքն միայնակեցութեան [ի բանն]. Բայց ինքն Յիսուս ոչ հաւատայր զանձն նոցա, քանզի ինքն գիտէր զամենայն. Յօհ. 2, 24 – Որ փախչի իրաւապէս, ոչ փախչի մի անգամ միայն... զմի մասն աւուր ետ ժողովրդոց եւ զմիւսն՝ յանապատին եւ ի լերինս (Գնաց դարձեալ ի լեառն միայն):
իդ. 204բ-10ա Քարոզ քսան եւ չորս երրորդ. Յաւուր երեքշաբաթի յետ չորրորդ կիւրակէի. Վճիռք նախանձու ջնջեալք, եւ դատաւորքն դատապարտեալք [ի բանն]. Ընդ իս ցասուցեալ էք, մի՛ ըստ աչս դատէք, այլ ուղիղ դատաստան արարէ՛ք. Յօհ. 7, 24 – Քրիստոս խնդրեցաւ ի մահ, իսկ դատաւորք... ընկերակից լիցուք նմա ի յայն երանելի կեանսն, ուր ոչ է մահ, յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
իե. 210ա-18ա Քարոզ քսան եւ հինգերրորդ. Յաւուր չորեքշաբաթի յետ չորրորդ կիւրակէի. Կոյր աչօք բացօք [ի բանն]. Ետես զայր մի կոյր. Յօհ. 9. 1 – Կոյր մի եւ բազում կոյրք, կոյր մի բժշկեալ... հաստատ եւ կայուն առաջադրութեամբ փախչելոյ ի մեղաց, արժանի լիցուք լուսաւորիլ շնորհօք քովք առ ի տեսանել զքեզ ի յաւիտեան՝ ի փառսն քո:
իզ. 218ա-25ա Քարոզ քսան եւ վեցերրորդ. Յաւուր հինգշաբաթի զկնի չորրորդ կիւրակէի. Արհեստն քրիստոնեայ մեռանելոյ նախ քան զմեռանիլ [ի բանն]. Եւ ահա ելանէր մեռեալ մի, որդի միամօր մօր իւրոյ. Ղուկ. 7, 12 – Ի մէջ ամենայն գիտութեանց մարդոյ հարկաւորագոյնն է գիտել... եւ ոչ կալցուք զանզգայութիւն վերջին մահուան, յորմէ փրկեսցէ զմեզ բարերարն Աստուած. ամէն:
իէ. 225ա-31ա Քարոզ քսան եւ եօթներրորդ. Յաւուր ուրբաթի զկնի չորրորդ կիւրակէի. Գիտութիւնն եւ տգիտութիւնն երկու վսեմութիւնք սիրոյն Քրիստոսի [ի բանն]. Ահաւասիկ, զոր դուն սիրէիր, եւ ես գիտէի, զի յամենայն ժամ լսես ինձ. Յօհ. ԺԱ. 3, 40 – Ըղձալի է ինձ այսօր ցուցանել զձեզ զսէր Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի... եւ անկեալք ի յոտս սիրոյ քոյ մատուցանեմք զմի յաւիտենական պսակ այսմիկ (ոչ գիտես) եւ այսմիկ (գիտաց, եւ ես գիտէի: Ահա տեսէ՛ք, թէ որչափ սիրէր զնա):
իը. 231բ-8բ Քարոզ քսան եւ ութերրորդ. Յաւուր հինգերորդի կիւրակէի պահոց. Հաւատն առանց հաւատոյ է այնմ, որ հաւատայ ի Քրիստոս եւ ոչ հաւատայ Քրիստոսի [ի բանն]. Եթէ զճշմարտութիւն ասեմ ձեզ, ընդէ՞ր ոչ հաւատայք ինձ. Յօհ. 8, 46 – Բանքս այսոքիկ, զոր առաջադրէ մեզ եկեղեցին... իսկ Նիկիփորոս հաւատաց ի Քրիստոս եւ հաւատաց Քրիստոսի, վասն որոյ վայելէ եւ վայելեսցէ զՔրիստոս յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
իթ. 239ա-44բ. Քարոզ քսան եւ իններրորդ. Յաւուր երկուշաբաթի կիւրակէի Չաչարանաց. Չուումն Քրիստոսի մեծագոյն նշան սիրոյ իւրոյ [ի բանն]. Երթամ առ այն, որ առաքեացն զիս, եւ ուր եսն երթամ, դուք ոչ կարէք գալ. Յօհ. 7, 34 – Այնքան սիրեաց Քրիստոս զմարդիկ մինչ եւ չուել նմա ի նոցանէ... եւ իցէ սկիզբն սիրելոյ զքեզ առանց վախճանի, որպէս եւ դու սիրես զմեզ անվախճանաբար (Իսպառ սիրեաց զնոսա):
լ. 244բ-8ա Քարոզ երեսներրորդ. Յաւուր երեքշաբաթի յետ կիւրակէի Չարչարանաց. Գինք գործոց բարեաց թագուցելոց [ի բանն]. Զի ոչ ոք է, որ ի ծածուկ ինչ գործէ. Յօհ. 7, 4 – Մեծագոյն շնորհ բնութեան եւ մեծագոյն որոգայթ շնորհացն... զի ի գերեզմանին Քրիստոսի թաղեսցի այն անարժան յիշատակարան մարդկային գործոց (Զի ոչ ոք է, որ ի ծածուկ ինչ գործէ):
լա. 248ա-54բ Քարոզ երեսուն եւ միերրորդ. Յաւուր չորեքշաբաթի յետ կիւրակէի Չարչարանաց. Մեծագոյնն ի մէջ մեծագունից նրբութիւնն սիրոյ Քրիստոսի [ի բանն]. Ոչխարք իմ ձայնի իմում լսեն, եւ ես ճանաչեմ զնոսա, եւ ես տամ նոցա զկեանսն յաւիտենականս. Յօհ. 10, 23 – Զոր օրինակ ի գործս արարչութեան աշխարհի աւարտեաց զայն... որ եղեւ միայնակ վախճան, որոյ աղագաւ այնքան վեհագունաբար սիրեցեր զմեզ (Իսպառ սիրեաց զնոսա):
լբ. 255ա-60բ Քարոզ երեսուն եւ երկուերրորդ. Յաւուր հինգշաբաթի յետ կիւրակէի Չարչարանաց. Սահման բարիոք սիրելոյ եւ բարիոք ատելոյ [ի բանն]. Թողեալ լինին սմա մեղք իւր բազում, զի յոյժ սիրեաց՛՛. Ղուկ. 7, 47 – Յառաջ մատչին ի պատերազմ այսօր երկու հզօրագոյնք... որպէս զի սուտ եւ կարճառօտ սէրն դարձցի ի ճշմարիտ սէրն, մնասցէ մշտնջենաւորաբար եւ տեւեսցէ անվախճանաբար ի յերկինս յաւիտեանս. ամէն:
լգ. 260բ-6բ Քարոզ երեսուն եւ երեքերրորդ. Յաւուր ուրբաթի յետ կիւրակէին Չարչարանաց: Հայելին քրիստոնէական կարգադրութեան [ի բանն]. Ժողովեցան քահանայապետքն եւ փարիսեցիքն յատեան. Յօհ. 11, 47 – Երկու հակակայ իրք՝ մին բարի, իսկ միւսն՝ չար... հաստատութեամբ շնորհաց եւ ի հանդերձելումն զնա հաստատեսցէ ի թագաւորութեանն երկնից յաւիտենականութեամբն փառաց:
լդ. 267ա-72բ Քարոզ երեսուն եւ չորսերրորդ. Յաւուր Ծաղկազարդի. Կերպն սրբացուցանելոյ զսուրբ շաբաթն [ի բանն]. Եւ այլք հատանէին ոստս ի ծառոց եւ տարածանէին ի ճանապարհին. Մատթէոս, 21, 8 – Սքանչելի են աստուածային տրամադրութիւնք... անհուն գթութեան քում, սակս արդեանց չարչարանաց քոց եւ օժանդակութեան շնորհաց քոց:
լե. 273ա-9բ Քարոզ երեսուն եւ հինգերրորդ. Յաւուր երկուշաբաթի Աւագ շաբաթու. Աչքն են գաղափարք մեղաց եւ ապաշխարութեան [ի բանն]. Խօսեցաւ հաւ: Դարձաւ Տէր եւ հայեցաւ ի Պետրոս: Եւ ելեալ արտաքս, ելաց դառնապէս. Ղուկ. 22, 61 – Հաւն խօսի, Տէրն հայի, Պետրոս կոծէ... ի վաղճանին արժան լիցուք կոչիլ առ ի տեսանել զնա, որ միայն կարէ փափաքեալ լինիլ ի տեսանել, այս է Աստուած ի յիւրում փառսն:
լզ. 279բ-86բ Քարոզ երեսուն եւ վեցերրորդ. Յաւուր երեքշաբաթի Աւագ շաբաթու. Թագաւորք ածեալք ի դժոխս յաւազակաց: Եւ աւազակքն ածեալք ի յարքայութիւն ի թագաւորաց [ի բանն]. Յիշեա՛ զիս, Տէ՛ր, յորժամ գայցես արքայութեամբ քով, այսօր իցես ընդ իս ի դրախտին. Ղուկ. ԻԳ. 42 – Այս բան այսօրեայ Աւետարանին զայս ցուցանէ... նոքա մանաւանդ ածցեն զգողսն ընկերակցութեամբ իւրեանց ի յերկնային դրախտն, որպէս դու այսօր արարեր (Այսօր ընդ իս իցես ի դրախտին):
լէ. 286բ-92բ Քարոզ երեսուն եւ եօթներորդ. Յաւուր Աւագ հինգշաբաթի. Փափաք սիրոյն Քրիստոսի [ի բանն]. Գիտաց Յիսուս, թէ յԱստուծոյ ել եւ առ Աստուած երթայ, սիրեաց զիւրսն, իսպառ սիրեաց զնոսա. Յօհ. 13, 4 – Մեծ է օրս, եւ մեծագոյն սէրն այսմ աւուր... ի վայելել զամենապայծառ տեսութիւն քո, այլ առ ի սիրել զքեզ ընդ ամենայն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
լը. 293ա-5բ Քարոզ երեսուն եւ ութերորդ. Յաւուր Աւագ ուրբաթու. Զցաւոց երանելի Կուսին Յաղագս Չարչարանաց Քրիստոսի Տեառն մերոյ. Դժոխքն ի սիրտն երանեալ Կուսին [ի բանն]. Վիշտք դժոխոց պաշարեցին զիս. Սաղմոս 17, 6 – Եթէ ցաւն անմխիթարելի՝ ընդունակ իցէր մխիթարութեան... ի տեսանել զնա ի յայնմիկ կսկծելի պատկերին, կենդանի՝ առանց կենաց եւ մեռեալ՝ առանց մեռանելոյ (Անցեալ՝ տեսից զտեսիլն մեծ զայն եւ այլն):
լթ. 296ա-302ա Քարոզ երեսուն եւ իններորդ. Յաւուր սրբոյն Զատկին. Որ առաւել սիրէ ընդ արշալոյսն յառնէ [ի բանն]. Եւ ընդ առաւօտըս միաշաբաթուն գան ի գերեզմանն ընդ արեւագալն. Մարկոս, 16, 2 – Որ առաւելս սիրէ ընդ արշալոյսն յառնէ... որ նախ քան զծագել արեգական՝ արդէն ծագեալ էր (Եւ ընդ առաւօտս միաշաբաթուն գան ի գերեզմանն ընդ արեւագալն):
խ. 302ա-6բ Քարոզ քառասներորդ. Յաւուր երկուշաբաթի Զատկին. Պատմութիւն մերոյ ժամանակի [ի բանն]. Եւ ահա երկուք ի նոցանէ երթային ի նմին աւուր ի գեօղ մի, եւ էր անուն նորա Էմմաւուս. Ղուկաս, 24, 13 – Հետաքրքրական է այսօրեայ պատմութիւնն... եւ սոքա պատմեցին, զոր տեսեալն էին եւ լուեալք ի Տեառնէ, եւ նոքա լցան անպատմելի խնդութեամբ ի լսել զպատմութիւնս ի Տեառնէ:
խա. 307ա-14ա Քարոզ քառասուն եւ միերրորդ. Յաւուր երեքշաբաթի զկնի Զատկին. Հաւասարութիւնն եւ համբերութիւնն, երկու միջոցք առ ի հետեւիլ խաղաղութեան [ի բանն]. Եկն Յիսուս եւ եկաց ի միջի նոցա եւ ասէ ցնոսա. Ողջոյն ընդ ձեզ: Իբրեւ զայս ասաց, եցոյց նոցա զձեռնս եւ զոտս եւ զկողսն. Յօհ. 20, 20 – Յետ ալեկոծութեան եղելոյ ի ընդհանրական ջրհեղեղին... տո՛ւր մեզ ամենեցուն զամբողջ օրհնութիւն խաղաղութեան, կազմեալ քոյին սրբազան խաչիւն: Խաղաղութիւն ընդ ձեզ: Խաղաղութիւն ընդ ձեզ: Վախճան բոլոր մատենի:
– 315աբ Ցանկ բոլոր մատենիս Քառասնորդական պահոց – Առաջին քարոզ. Վասն աւուր չորեքշաբաթի. Յիշեա ո՞վ մարդ, զի հող ես եւ ի հող դարձցիս՝ ի յերեսն 1... Քարոզ քառասուն եւ մի երորդ. Եկն Յիսուս եւ եկաց ի միջի նոցա եւ ասէ ցնոսա՝ Ողջոյն ընդ ձեզ, իբրեւ զայս ասաց, եցոյց նոցա զձեռսն եւ զոտսն եւ զկողսն՝ ի յերեսն 507:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս Տիտղ.՝ 1ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՅԵՏԱԳԱՅԻ
305բ (1880 թ. անփոյթ շղագիր) Ես՝ Երզնկոյ վիճակի Կեղուաքեղջ Քրպոցցի հին ՅակոբինՌայիսենց որթի Պողոսը. 1880, մարտ 27:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին, նոտրգրով. «Քարոզգիրք / քառասնորդականք/ (1.)», 1ա՝ «320/2874», «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
2875
ԺԹ. դար |
ԳՐԻՉ՝հեղինակը:
ԹԵՐԹ՝ 54 (գրչիէջակալում՝ 1-12, որէ՝ 1ա-6բ, 25-95, որէ՝ 19ա-54ա). չգրուած՝ 12աբ, 39բ, 54բ: ՊՐԱԿ՝ 1-3x18 (2՝ 20, 3՝ 16): ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսագծերովեւտարբերլուսադրոշմներով՝ «Al Masso», «CA», «FPT», ոճաւորուածզինանշան, կենտրոնում՝թագապսակվեցթեւեանաստղ, զինանշանիներքեւում՝ «C.C.C.», մարգագետնիվրայվազողեղջերու, «POLLERI», ոճաւորուածզինանշան, կենտրոնումթեւատարածարծիւեւձի, զինանշանիտակ «G M», ոճաւորուածզինանշան, կենտրոնում՝խաչ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31,5x22: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (30x19. սահմանագծերը՝երկգիծ, սեւով): ԳԻՐ՝շղագիր (նմուշ՝ 52ա): ՏՈՂ՝ 33-38. գծումները՝սեւթանաքով: ԿԱԶՄ՝սեւծաղկաթուղթ, մէջքը՝կարմիրկաշի, միջուկը՝ստուարաթուղթ, աստառը՝թուղթ. սպիտակ, սովորական, չգրուած (կանտրարանայինսեւգծումներ): ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) + 1 (Բ)՝թուղթ. սպիտակ, չգրուած (Բաբ, կանսեւթանաքովգծումները), մասնկազմաստառի:
Նմուշ 52ա
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. կազմիծաղկաթուղթըքերծուած, թեթեւակիմաշուած, եզրերըմաշուած-թափուած, մէջքիկաշինմաշուած, քերծուած, տեղ-տեղթափուած. գործածութեանեւխոնաւութեանհետեւանքովզանազանբծեր, դեղինհետքեր, գիրը՝անփոյթ, ջնջումներովեւյետագայիսրբագրմամբ. թ. 15-6՝հիմքիցանջատ, թ. 26-40՝ստորինլուսանցներնանմաքուրջրիցսեւացած-քարացած, յետագայումայլթղթովնորոգուած՝ամրացուած, գրադաշտիվնասուածմասերըմասամբլրացուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-54ա [Աբրահամու վարդապետի Ասպահանցւոյ Քարոզգիրք]:
1. 1ա-3ա Քարոզ ողորմութեան. Անողորմ դատաստան լինելոց է այնմ, որ չառնէ զողորմութիւն – Աստուած իւր ստեղծվածներին բոլորին էլ բարի ստեղծեց... Յիսուս Քրիստոս ձեզ եւ մեզ՝ ամենեցունցս արժանի անի լսել շնորհիւ ողորմութեամբ իւրոյ. ամէն:
Ծնթ. Յետագայիսրբագրումներ՝ 2ա, 3աեւայլուր:
2. 3ա-5ա Քարոզ աղօթքի. Զոր ինչ խնդրեցէք ի Հօրէ իմմէ յանուն իմ, տացէ մեզ զամենայն – Սիրելի՛ք, Սուրբ Գրքումն գրած այ, թէ Յակովբ նահապետն... որ կատարի Աստուած մեր խնդրվածքն շնորհ[օ]ք Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի եղիցի ընդ ամենեսեան. ամէն:
3. 5ա-8ա Քարոզ պահոց. Եւ պահեալ զքառասուն տիւ եւ զքառասուն գիշեր, ապա քաղցեան – Սիրելի՛ք, եթէ կուզէք Զատկին խնդութեամբ «Ալէլուեայ» ասէք... մարմինն եւ արիւնն, որ արժանի ելնենք Աստուծոյ սուրբ արքայութեանն Քրիստոսի շնորհիւն, որում խնդրեմք Տէր Աստուածն բոլորիս էլ արժանի անի. ամէն:
4. 8բ-10ա Քարոզ աստուածսիրութեան. Եւ սիրեսցես զՏեր Աստուած քո յամենայն սրտէ քումմէ եւ յամենայն անձնէ քումմէ – Աստծու ստեղծուածքն բոլորն էլ բարի ան, բայց բարեգոյն բարին եւ ծայրագոյն բնութեամբ բարին միմիայն Աստուծոյ... որ արժանի ելնենք մեք եւս՝ թէ՛ էս կենքումն եւ թէ՛ էն կենքումն իւր սիրելիքս. ամէն:
5. 10ա-1բ Քարոզ եկեղեցի գնալոյ. Սրբազան աւետարանիչն կպատմի, թէ փրկիչն իւր երանեալ սուրբ վարդապետութիւնումն եւ քարոզութիւնումն էսպէս կհրամայէր, թէ՝ տուն իմ՝ տուն աղօթից կոչեսցի – Թէպէտ առ Աստուած աղօթք անելն... որպէս խնդրիցէք, եւ տացի ձեզ, հայցեցէք՝ եւ գտջիք, բաղխեցէք՝ եւ բացցի ձեզ՝ շնորհիւ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի ընդ ամենեսին մեզ. ամէն:
6. 13ա-6ա [Քարոզ՝ անխորագիր] – Սիրելի՛ք, Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս տեսնելով մեր ընդունայն մտածմունքն, որ վասն մեր մարմնաւոր ապրուստին՝ էսպէս այ հրամայում, թէ. Վասն այդորիկ ասեմ ձեզ. մի՛ հոգայք ընդ հոգւոյ, թէ զի՞նչ ուտիցէք եւ մի՛ ընդ մարմնոյ, թէ՝ զի՞նչ զգենուցուք: Իբր թէ դուք, որ մտածում էք... եւ եւս որպէս Հայր՝ կհոգայ եւ կխնամի մեր վերէն, եւ մնացեալն՝ ինչ որ հարկաւոր այ, կշնորհի մեզ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
7. 16ա-8բ [Քարոզ՝ անխորագիր] Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս իւր քաղցրաբարբառ վարդապետութիւնում էսպէս էր հրամայում, թէ՝ Խնդրիցէ՛ք, եւ առնուցուք – Սիրելի՛ք, մին քաղաքում տեսման, որ թշնամիքն... եւ մեզ եւս իմաստութիւն, շնորհք եւ բանայ մեր բերանն, որ կարողանամք քարոզել մեզ զբանն կենաց՝ շնորհօք Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի. ամէն:
8. 19ա-20բ [Քարոզ՝ անխորագիր] – (սկ. թերի) ///մեծափառութեան քառասուն հազար երիվարս պահէր... եւ երգօվ, օրհնութեամբ զամենասուրբ Երրորդութիւնն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
9. 20բ-2ա Յաղագս յարութեան Քրիստոսի. ըստ վկայելոյ սրբազան աւետարանչին Յովհաննու՝ Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս յետ ութ աւուր (յարութեան իւրոյ) դարձեալ էին ի ներքս աշակերտքն եւ Թովմաս ընդ նոսա, գայ դրօքն փակելովք եւ եկաց ի մէջ նոցա եւ ասէ. Ողջոյն ընդ ձեզ. Յոհաննէս, ԻԳ. 26 համար – Արդարեւ, մեծ է յոյժ հոգ երկնաւոր հովուին... եւ երկնից արքայութեանն արժանաւորք լիցուք շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ եւ ողորմութեամբ Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի, որում մ[ա]տուսցի փառք յաւիտեանս. ամէն:
10. 22ա-3բ Յաղագս խաչի. Փողն Տարսոնեան՝ սրբազան առաքեալն Պօղոս, ընտիր անօթն Քրիստոսի, առաւել քան զամենայն գերագոյն համարեալ զպարծանս խաչին Յիսուսի, գրէ ի թուղթ իւր առ Գաղատացիսն զայս բան. Քաւ լիցի ինձ պարծել՛՛. Գաղատ. Զ. 14 համար – Սովորութիւն է միշտ մարդկան... որով եւ խ[ո]ստացելոց բարեացն Քրիստոսի գտանիլ հաղորդք, եւ ժառանգորդ լինիլ երկնից արքայութեանն, որում վայել է փառք յաւիտեանս. ամէն:
11. 23բ-5ա [Քարոզ՝ անխորագիր] Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս, ըստ գրելոյ սրբազան աւետարանչին Մատթէոսի յուսուցանելն եւ յաւանդելն աշակերտաց իւրոց եւ նոքօք ամենայն տիեզերաց զպէսպէս խրատական բանս՝ աւանդեաց նոցա եւ զայս (յասելն). Մի՛ այսուհետեւ հոգայցէք եւ ասիցէք. Զի՞նչ կերիցուք, կամ զի՞նչ արբցուք, կամ զի՞նչ զգեցցուք. Մատթ. Զ. գլուխ, 31 համար – Արդ, որս ուրախ լինիլ եւ ցնծալ մեզ ամենեցուն... որոց լիցի մեզ ամենեցուն հասանել եւ արժանի լինիլ, շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ՝ Յիսուսի Քրիստոսի յաւիտեանս. ամէն:
12. 25ա-7բ Յաղագս ողորմութեան. Սրբազան առաքեալն Քրիստոսի Յակոբոս տեսեալ զպատուէր ողորմածութեան յաճախ եւ որոյ վարձն լիագոյն եւ անճառ, նոյնպէս նկատեալ եւ զահագին սպառնալիսն ու ողորմիցն՝ (ասէ). Անողորմ դատաստան լինելոց է այնմ, որ ոչ առնէ զողորմութիւն, եւ թէ ողորմութիւն բարձրագլուխ պարծի առ դատաստանաւն. Բ. 13 – Ամենայն արարածք, զոր ըստեղծ Աստուած... որով եւ ըստ որում Հօր միանգամայն եւ Հոգւոյն Սրբոյ, փառք պատիւ եւ իշխանութիւն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս. ամէն:
13. 27բ-9ա Յաղագս արթնութեան. Աւետարանիչն Մարկոս գրէ ի մէջ սուրբ Աւետարանին իւրոյ, թէ՝ Արթո՛ւն կացէք, զի ոչ գիտէի, ե՞րբ Տէր տանն գայցէ. Մարկոսի, ԺԳ. 35 – Բնաւորապէս սովորութիւն է ծնողաց... որում լիցի մեզ ամենեցուն արժանաւոր լինիլ՝ շնորհօք, մարդասիրութեամբ եւ մեկնութեամբ նորին, որով եւ ընդ որում Հօր միանգանայն եւ Հոգւոյն Սրբոյ՝ փառք իշխանութիւն եւ պատիւ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
14. 29ա-30բ Յաղագս ընկերսիրութեան. Սիր[ե]սցե՛ս զընկեր քո իբրեւ զանձն քո. Ղեւտացւոց, ԺԹ. 18 համար – Մեծ է յոյժ եւ մեծ սիրելն զընկեր իբրեւ զանձն... կացուցաք զներգործութիւն սորա ի սրտի մերում, որում վայել է փառք եւ պատիւ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս. ամէն:
15. 31ա-2ա Յաղագս արքայութեանն Աստուծոյ. Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս զսիրելի աշակերտսն իւր եւ նոքօք զամենայն հաւատացեալս իւր քաջալերելով, զի մի՛ ինչ հոգայցեն վասն ուտելեաց եւ այլոց մարմնաւոր պիտոյից, ըստ որում ինքն յանձն առնու հոգալ զայն ամենայն, այլ զհարկաւորագոյնն ի նոսա պատուիրէ խնդրել եւ հոգալ, յասելն՝ Խնդրեցէ՛ք զարքայութիւնն Աստուծոյ, եւ այն ամենայն յաւելցի ձեզ. Ղուկաս, 12. 31 – Արդարեւ, առաջին եւ միմիայն գոյի մարդկան պարտի լինել... եւ ըստ բնաբանիս ըղձանալ եւ խնդրել զարքայութիւնն Աստուծոյ, որ է երկնային տեսութիւն Աստուծոյ եւ կատարումն ամենայն բարեաց, որում զմեզ զամենեսեանն արժանիս արասցէ Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս. ամէն:
16. 32աբ Յաղագս համբարձան – Նախնեաց օրինակ համբարձմանն Քրիստոսի... ի շնորհս նորա տիրապէս վայելեցաք, որք զերկնաւոր բարիսն ճաշակեցաք եւ ճաշակեմք միշտ. [ա]յսչափ առ այս բաւականասցի վասն ամբարձմանն Քրիստոսի եւ յաւ[իտեան]:
17. 32բ-4բ [Քարոզ՝ անխորագիր]Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս, ըստ գրելոյ սրբ[ոյ աւե]տարանչին Մատթէոսի, ի մեկնիլն իւր ամեն[ա]սիրելի աշակերտաց /// (1-2 բառ անընթեռնելի) [ի համբառնալոյ] յերկինս աւանդեաց նոցա զայս պատուէր, ասեալ՝ [Գնացէ՛ք այսու]հետեւ՝ աշակերտեցէ՛ք զամենայն հեթանոսս, մկրտեցէ՛ք [զնոսա յանուն Հօր եւ Որ]դւոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ – Չիք ինչ տարակուսու[թիւն]... շնորհօք ամենսուրբ Երրորդութեան, որում մատուսցի փառք եւ գոհութիւն այժմ եւ միշտ յաւ[իտեանս] յաւ[իտենից]. ամէն:
18. 34բ-6բ Յաղագս Հոգւոյ գալստեանն. Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս, ըստ գրելոյ սրբազան աւետարանչին Ղուկասու, ի համբառնալն իւր յերկինս խոստացաւ առաքելոցն իւրոց սրբոց՝ առաքել առ նոսա Հոգին Սուրբ, յասելն՝ Եւ ահա ես առաքեմ զաւետիս Հօր իմոյ ի ձեզ, եւ դուք նստարուք ի քաղաքիս յԵրուսաղէմ, մինչեւ զգենուցուք զօրութիւն ի բարձանց. Ղուկաս, 24 գլուխ, 48 համար – Բազում անգամ մարդիկ, որպէս եւ փորձն իսկ ուսուցանէ... զի զօրացեալ նովիմ[բ]ք, հաղթեսցուք անօրէն թշնամոյն եւ արժանասցուք արքայութեանն Աստուծոյ, որում մատուսցի փառք եւ երկրպագութիւն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
19. 36բ-9ա Յաղագս եկեղեցւոյ. Երջանիկ մարգարէն Դաւիթ հոգով մարգարէականաւ տեղեկացեալ ստուգապէս զամենառատ բարութենէ տանն Աստուծոյ, այսինքն՝ եկեղեցւոյ եւ զսրբութենէ նորա, եւս եւ սքանչելի արդարութենէն, յերգ արկեալ զայն ի Սաղմոսարանի իւրում, գոհացողական ձայնիւ ասէր. Լցցուք մեք ի բարութենէ տան քոյ, սուրբ է տաճար քո սքանչելի արդարութեամբ. Սաղմոս, ԿԴ. գլուխ, 5 համար – Արարածապատում մարգարէն Մովսէս... եւ սքանչելի արդարութեանն, որում ընդ Հօր եւ ընդ Հոգւոյն Սրբոյ մատուսցի փառք եւ գոհութիւն եւ միշտ եւ յաւիտեանս. ամէն:
20. 40ա-1բ Յաղագս համբերութեան. Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս, ըստ գրելոյ սրբազան աւետարանչին Մատթէոսի, յաւանդելն սիրելի աշակերտաց իւրոց զպէսպէս հոգեշահ պատուիրանս, յաւելս զայս ասել. Որ համբերեսցէ իսպառ՝ նա կեցցէ – Թէպէտ բարւոք է եւ օգուտ մեծ... որում զմեզ զամենեսեանն արժանիս արասցէ Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս, նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
21. 41բ-3բ Վասն պայծառակերպութեան. Ըստ վկայելոյ սրբազան աւետարանչին Մատթէոսի՝ Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս յետ վեց աւուր առնու ընդ իւր զՊետրոս եւ զՅակօբոս եւ զՅովհաննէս զեղբայր նորա, եւ հանէ զնոսա ի լեառն մի բարձր առանձին, եւ այլակերպեցաւ առաջի նոցա, եւ լուսաւորեցան երեսի նոցա իբրեւ զարեգակն, եւ հանդերձք նորա եղեն սպիտակք. ԺԷ. գլուխ, 12 համար – Չեն մեծ ինչ զարմանք... այլ մեք զհոգիս իսկ եւ զմարմինս եւ զմիտս մեր համարեմք տաղաւարս ի բնակութեան ամենասուրբ Երորդութեանն, որում մատուսցի փառք յաւիտեանս:
22. 43բ-5ա Յաղագս զըղջման մեղաւորաց. Սրբազան աւետարանիչն Ղուկաս, ծանուցանելով մեզ զՏեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի զսէրն, որ առ մեղաւորս եւ զքաղցր գթութիւն նորին առ նոսա, ասէ. Եւ էին մերձ առ նա ամենայն մաքսաւորք եւ մեղաւորք՝ լսել ի նմանէ: (Եւ թէ)՝ Տրտնջէին փար[իսեցիքն] եւ դպիրք եւ ասէին՝ Ընդէ՞ր սա զմեղաւորս ընդունի եւ ուտէ ընդ նոսա – Քաջայայտ է ամենեցուն, զի յորժամ... եւ մաղթեսցուք ընդունիլ զմեզ՝ այժմ ի շնորհս եւ ապա Քրիստոս՝ ընդ Հօր եւ Որդւոյ եւ ընդ Սրբոյ Հոգոյն յաւիտեանս. ամէն:
23. 45ա-6ա Յաղագս հրաժարական ողջոյն. Սրբազան առաքեալն Պօղոս յաւարտն երկրորդ թղթոյ իւրոյ, որ առ Կորնթացիսն՝ հրաշալի վարդապետութեամբ գրեալ այսպէս ասէ. Այսուհետեւ, եղբա՛րք, ո՛ղջ լերուք, հաստատուն կացէ՛ք, մխիթարեցարո՛ւք, միաբան լերո՛ւք, խաղաղութիւն արարէ՛ք, եւ Աստուած խաղաղութեան եւ սիրոյ եղիցի ընդ ձեզ. 2 Կոր. ԺԳ. 11 հ[ամար] – Արժանի քննութեան եւ տեղեկանալոյ... որոց օրհնութիւնն՝ հանդերձ շնորհօք Տեառն մերոյ եւ փրկչին եղիցի ընդ ձեզ ամենեսեան. ամէն:
24. 46ա-7ա Յաղագս ծննդեան Քրիստոսի. Զորպիսութենէ սիրոյն Աստուծոյ յայտ առնելով մեզ սրբազան առաքեալն Քրիստոսի՝ Յովհաննէս աւետարանիչն նորա ասէ. Եւ զի յայսմ երեւեցաւ սէրն Աստուծոյ ի մեզ, զի զՈրդին իւր Միածին առաքեաց յաշխարհս, զի եղիցուք նովաւ կենդանիք. Յովհաննու, Դ. գլ. 9 հ[ամար] – Արդարեւ, երախտագէտ մտօք զմտաւ ածեալ... եւ տացէ ձեզ վայելել միշտ ի բարութիւնս իւր, շնորհօք Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի եղիցի ընդ ձեզ եւ ընդ հոգւոյդ ձերում. ամէն:
25. 47ա-9ա Յաղագս բարկութեան. Սրբազան առաքեալն Պօղօս գրէ ի թուխթն իւր, որ առ ժողովուրդն Եփեսեացւոց. Բարկանայք, ասէ, եւ մի՛ մեղանչէք, արեգակն ի վերայ բարկութեան ձերոյ մի՛ մտցէ. Եփ. գլ. Դ. 26 – Իրաւանաց այս մեծացս առաքեալ արգելուլ զբարկութիւնն... եւ խոստացելոց բարեացն արժանաւոյր լինել շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ... ամէն:
26. 49ա-51ա Յաղագս վնասակարութեան լեզուին եւ բամբասանաց. Ըստ գրելոց սրբազան աւետարանչին Մարկոսի. Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս ի բժշկել զհամրն՝ կալաւ զլեզուէն, ասէ, հայեցաւ յերկինս՝ յոգոց եհան եւ ասէ՝ Եփփաթա՛, որ է՝ բացի՛ր. Մարկոս, 7, 33 – Ապաքէն զարմացումն բերէ լսելեաց մերոց եւ տկարութիւն մտաց... վասն որոյ եւ մեր փոյթ տարեալ ջանասցուք նմանել առաքինի վարուց փրկչին մերոյ եւ խոստացելոց բարեացն հասանել կարասցուք. ամէն:
27. 51ա-2ա Յաղագս խոնարհութեան. Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս յԱւետարանին Մատթէոսի զայս հոգեշահ պատուերն աւանդէ յասելն. Ուսարո՛ւք յինէն, զի հեզ եմ եւ խոնարհ սրտիւ, եւ գտջիք հանգիստ անձանց ձերոց. Մ. 11, 29 – Ապաքէն ամենայն ջանք մարդոյ է... զի արժանասցուք փառաւորել զՏէրն մեր Յիսուս Քրիստոս, հանդերձ Հարբ եւ Սուրբ Հոգւովն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս. ամէն:
28. 52ա-4ա Յաղագս հաւատոյ. Սրբազան աւետարանիչն Մարկոս սերկեան (այսպէս) յԱւետարանի իւրում յայտ արար, թէ ի նաւել երբեմն առաքելոցն ընդ Քրիստոսի ի ծով, առ գնալոյ յերկիրն Գերգեսացւոց, որ յայնկոյս Յորդանանու, իբրեւ մեկնեցան ի ծովեզերէն, յանկարծակի յարեաւ մրրիկ սաստիկ, մինչեւ ամենեցուն երկնչել՝ թէ կորնչիցեն, այլ Քրիստոս, որ ննջէր ի նաւակի անդ, եւ սիրտ նորա արթուն կայր, զարթուցեալ ի նոցունց յառաքելոցն, անդէն հանդարտեցոյց զծովն, զորս եւ քաղցրութեամբ բանիւք յանդիմանեալ ասաց. Ընդէ՞ր այդչափ վատասիրտք էք, չեւ եւս ունիք հաւատս. Դ. 35 մինչեւ ց40 համարն – Արդարեւ, ամենայն ուրեք՝ թէ՛ ի ծովու եւ թէ՛ ի ցամաքի... արժանաւոր լիցուք շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ եւ փրկչին՝ Յիսուսի Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա (ԺԹ. դ.) «Աբրահամ վարդապետի Ասպահանցւոյ ձեռագիր»: կազմի մէջքի պիտակին, նոտրգրով՝ «Քարոզք համառ///», Պհպ. Աա. «ԺԹ. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», Պհպ. Աբ՝ «321/2875»:
2876
ԹԷՈԴՈՍԻԱ |
ՌՅԺԶ. – 1867 |
ԳՐԻՉ՝հեղինակը:
ԹԵՐԹ՝ 60 (գրչիէջակալում՝Ա-ԺԷ, որէ՝ 2ա-9ա, 11-77, որէ՝ 10ա-47ա). չգրուած՝ 1բ, 9բ, 47բ-56բ, 59բ-60բ: ՊՐԱԿ՝ 1-6x12 (1՝ 9, 2՝ 11, 6՝ 4): ՆԻՒԹ՝թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31x20,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (28.5x10.3): ԳԻՐ՝շղագիր (նմուշ՝ 12ա): ՏՈՂ՝ 36. գործարանայինստուերագծումներով: ԿԱԶՄ՝կանաչծաղկաթուղթ, մէջքը՝սեւկաշի, միջուկը՝ստուարաթուղթ, աստառը՝թուղթ. սպիտակ, չգրուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝Ա+Բ. թուղթ, սպիտակ, չգրուած՝Աբ, Բաբ, մասնկազմաստառի:
Նմուշ 12ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը քերծուած, մէջքը եւ անկիւնները տեղ-տեղ մաշուած-թափուած, գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, գիրն անփոյթ՝ ջնջումներով եւ սրբագրմամբ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-59աԳաբրիէլԱյվազեան, Աստուածաբանութիւնվարդապետական:
– 1ա [Տիտղ.] ԱստուածաբանութիւնվարդապետականըստուղղափառդաւանութեանՀայաստանեայցսուրբեկեղեցւոյ: ԵրկասիրեացԳաբրիէլվարդապետԱյվազեան: ՀատորԱ. Ներածութիւնյաստուածաբանականնգիտութիւն (վերջիներկուբառիվրայջնջագիծ), իԹէոդոսիա, 1867:
– 2ա-9աՅառաջաբան – ԶԱստուծոյեւզստուածայնոցնիրացճառարկեալ... այլորոչախորժէ՝ընդբամբասանօքէ:
– 10ա-3բԱստուածաբանութիւնվարդապետականըստուղղափառդաւանութեանՀայաստանեայցսուրբեկեղեցւոյ. Ներածութիւն, նախերգանք – 1. Աստուածաբանականնգիտութիւնէկանոնաւոր... առամենայնեկեղեցիսքրիստոնէիցպատշաճեալ:
*Ծնթ. 10ա վերին ձախ անկիւնում գրչի ցուցում. «39 թերթ»:
Ա. 14ա-47աՄասնԱ. Յաղագսառարկայիաստուածաբանութեան
– 14աՅաղագսառարկայիաստուածաբանութեան – Առարկայաստուածաբանութեանգոլովքրիստոսականնկրօն... իբրեւմիակճշմարիտյայտնութեան:
1. 14ա-43բՀատուածԱ. ՅաղագսկրօնիցեւՅայտնութեանառհասարակ.
Ա. 14ա-27աԳլուխԱ. Յաղագսկրօնից
– 14աբԶկրօննմարթէնկատել... բանականարարածոցեւմարդումս:
ա. 14բ-22աՅօդ[ուած] Ա. Հիմնականճշմարտութիւնկրօնից – Հիմնականկամարմատականճշմարտութիւն... իհաւատոցանտիանմահութեանհոգւոյն:
բ. 22բ-6բՅօդ[ուած] Բ. Իսկութիւնկրօնից – Գլխաւորագոյնգաղափարնկրօնից... եւլցուցիչամենայնբարութեանց:
գ. 26բ-7աՅօդ[ուած] Գ. Եկեղեցիուսուցիչեւաւանդապահկրօնից – Զորօրինակկրօննուխտ... հրեշտակացեւմարդկան:
Բ. 27բ-43բԳլուխԲ. ՅաղագսՅայտնութեան
– 27բՅայտնութիւնասելովիմանամք... ճշմարիտնիսուտյայտնութեանց:
ա. 27բ-30աՅօդուածԱ. ՀնարաւորութիւնՅայտնութեան – Զհնարաւորութիւնյայտնութեանմարթէնկատել... այնպիսիինչհակասական, որհակառակելանիցէուղիղբանի:
բ. 30ա-7աՅօդուածԲ. ԿարեւորութիւնՅայտնութեան – ԿարեւորեւսէմարդումսգերբնականնՅայտնութիւն... ողորմութիւնԱստուծոյիՅայտնութենէքրիստոսականկրօնից:
գ. 37ա-43բՅօդուածԳ. ՆշանքՅայտնութեան – Եթէգերբնականյայտնութիւնն... այլնմանութիւնիսկականեւանթերի:
2. 44ա-7աՀատուածԲ. Յաղագսքրիստոսականկրօնից
Ա. 44ա-5աԳլուխԱ. Յատկութիւնքքրիստոսականկրօնից
– 44աՔրիստոսականկրօնոչմիայն... եթէոչՀոգւովՍրբով:
ա. 44աբ[ՅօդուածԱ. Հիմնեւսկզբնաւորութիւնքրիստոսականկրօնից (խորագիրը՝ցանկից)] – Հիմնքրիստոսականկրոնիցէ... եւհաստատելոյիբարին:
բ. 44բ-5ա[ՅօդուածԲ. Կէտնպատակիքրիստոսականկրօնից (խորագիրը՝ցանկից)] – Իսկեւնպատակքրիստոսականկրօնիցէ... իբրեւզարեգակնյարքայութեաներկնից:
գ. 45ա[ՅօդուածԳ. Բաժանումնքրիստոսականկրօնից (խորագիրը՝ցանկից)] – Բաժանիքրիստոսականկրօնառհասարակ... եւդրունքդժոխոցզնամի՛յաղթահարեսցեն (Մատթ. ԺԶ, 18):
Բ. 45բ-7աԳլուխԲ. Յաղագսքրիստոնէութեան
– 45բՔրիստոնէութիւննէմիմիայնկրօն... եւապաիձեռնՆորոյս:
ա. 45բ-7ա[ՅօդուածԱ. ԹէաստուածայինէյայտնութիւնՀնոյնկտակարանիառնահապետօք (խորագիրը՝ցանկից)] – ՅայտնութիւնՀնոյկտակարանին... քահանայութիւնՄելքիսեդեկիեւայլն/// (չշարունակուած):
– 57ա-9աՑանկգլխակարգութեանցներածութեանս, Նախերգանք – ՄասնԱ. Յաղագսառարկայիաստուածաբանութեան... ՄասնԳ. Յաղագսոճոյաստուածաբանականգիտութեան... խրատբարեպաշտականվարուց:
*Ծնթ. գրչի նշումներ. 9բ՝ ցուցում՝ «տասն եւ երկու թերթ», 47բ «երեսուն եւ ինն թերթ», 57ա՝ վերին ձախ անկիւնում՝ «12 թերթ»: Հեղինակի ձեռքով լուսանցներում կան սրբագրումներ եւ ընդարձակ յաւելումներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛սՏիտղ.՝ 1ա:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին,նոտրգրով՝ «Գաբրիէլեպիսկոպոսի / Այվազեան / Աստուածաբանութիւն/ վարդապետական», մէջքինփակցուածայլթերթիկին՝ «35///», Պհպ. Աա՝ «354/2876», «1. «Աստուածաբանութիւն վարդապետական Գաբրիէլ եպիսկոպոսի Այվազեան», 1ա՝ «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2877
ԷՐԵԶ, ի վանս Սբ. Աստուածածին |
ԺԱ. դար |
ԳՐԻՉեւԾԱՂԿՈՂ՝Գրիգորգրագիր՞: ՄԵԿԵՆԱՍ՝ԽոսրովիդուխտեւԳոհար (1183 թ.): ՍՏԱՑՈՂ՝Սուքիասքհյ.: ԿԱԶՄՈՂ՝Յուսէփ (1183իցյետոյ), Վանական (1385 թ.):
ԹԵՐԹ՝ 219. չգրուած՝ 3ա, 8բ-9ա, 10բ-1ա, 12բ-3ա, 14բ-5ա, 219բ: ՊՐԱԿ՝ 2+1-27x8 (1՝ 17, 13՝ 4, 21՝ 5, 27՝ 7): ՆԻՒԹ՝մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32,5x26: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (24.5x17.5): ԳԻՐ՝բոլորգիծերկաթագիր (նմուշ՝ 62ա): ՏՈՂ՝ 23-24 (թ. 171-2՝ 32). գծումները՝ճնշումով: ԿԱԶՄ՝շագանակագոյնկաշի (նորոգմանժամանակի՝Իդար), վրանփակցուածհինկազմիդրոշմազարդշագանակագոյնկաշին, կոստղապատ (Ա. փեղկ՝ 277 հատ, Բ. փեղկ՝ 6 հատ), միջուկը՝տախտակ, աստառը՝կապոյտկտաւ. էջանշանթել՝թ. 74: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա, Բ) +2 (Գ, Դ)՝թուղթ. դեղին, չգրուած:
Նմուշ 62ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Աւետումն՝ 17բ: Աւետարանիչներ՝ 18ա («ՄԱՐԿՈՍ», «ՄԱԹԷՈՍ», «ՂՈՒԿԱՍ», «ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ»): Ծնունդ, լոգացումն մանկան, մոգերի եւ հովիւների երկրպագութիւնը՝ 19բ («ՍՈՒՐԲ ԿՈՒՍՆ», «ԱՅՐՆ», «ՄՍՈՒՐ», «ԼՈՒԱՑՈՒՄՆ ՏԵԱՌՆ»): Խաչ՝ 75բ: Խորան՝ 7բ, 8ա, 9բ, 10ա, 11բ, 12ա, 13բ, 14ա, 15բ (յետագայի գրչութեամբ՝ «ՏԷՐ ԱՍՏՈՒԱԾ ՔՐԻՍՏՈՍ»), 16ա: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ (գերակշռում է), դեղին, կանաչ, մանուշակագոյն, շագանակագոյն, սպիտակ, սեւ: Աւետարանների գլխահամարները բուսական զարդանախշ-բոլորակների մէջ են:
Ձեռագրիս մանրանկարչութեան մասին տե՛ս Ա. Գէորգեան, Հայ մանրանկարիչներ. մատենագիտութիւն, Թ.-ԺԹ. դդ., Գահիրէ, 1998, էջ 108, Հայկական մանրանկարչութիւն, ներածութիւնը՝ Լ. Դուռնովոյի, Երեւան, 1967, նկարներ՝ Հմր 14-6,Л.Дурново, ОчеркиизобразительногоискусствасредневековойАрмении, Москва, 1979, стр. 206-210.
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Մատենագրութիւնք Եւթաղի: ԺԱ. դ.: 1 (թ. 1)՝ ստացուած մէկ թերթի եզրահատումով՝ մուծուած առանձին: Մագաղաթ: 31x23.5: Երկսիւն (25x20): Բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ 1ա): ՏՈՂ՝ 23. գծումները՝ ճնշումով: Կարդալ՝ 1աբ «///Զայս զՆերովնէ ասէր: Այղ վասն ///... աշակերտացն հաւանութեամբ», 1բ «եւ հաւատովք զհարցն... եւ որչափ իւրաքանչիւր ի նոցանէ տունք իցեն»: Ունի բնագրային կարեւոր ընթերցուածներ. հմմտ. Հ. Ա. Վարդանեան, ՄատենագրութիւնքԵւթաղի, Վիեննա, 1930, էջ 97-102:
Նմուշ 1ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի հին կաշին մաշուած, քերծուած, ճաքճքած, վրան՝ ցեցի անցքեր, 3 կապիչներն ընկած, Բ. փեղկին մնում է 1 կապիչի մօտ 4 սմ չափով հիմքը, իսկ Ա. փեղկին՝ 3 գամերը, կազմաստառը մաշուած, կեղտոտուած, մասամբ գունաթափ. նորոգուած՝ արտաքին լուսանցներն այլ թղթով ամրացուած-լրացուած: Գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով ունի զանազան բծեր, տեղ-տեղ խոնաւութեան դեղին հետքեր,մոմի, իւղի եւ սնկային հիւանդութեան հետքեր, արտաքին լուսանցները խոնաւութիւնից սեւացած, կոշտացած. գրադաշտը գունափոխուած եւ գունաթափուած՝ 5բ, 6ա, 7ա. կան մագաղաթի մեծ եւ փոքր բնական անցքեր՝ թ. 3, 12, 22-3, 30, 34, 47, 56, 58, 70, 71-2, 92, 117, 137, 150, 213-4. թերթերի պատռուած մասերը մագաղաթից ապտրաստուած քուղով կամ այլ արհեստական թելերով կարկատուած՝ թ. 33, 38, 75բ, 102, 127, 129, 213, 214, թ. 165՝ թանաքի թթուայնութիւնից պառուածք-անցք, թ. 47՝ բնական անցքը նորոգուած այլ մագաղաթով, 5բ-6ա (թուղթ Եւսեբեայ)՝ գիրը դժուարընթեռնելի, թ. 92՝ վերին արտաքին անկիւնը եւ թ. 201՝ ստորին արտաքին անկիւնը պատռուած-ընկած. գրադաշտն անվնաս, 20ա՝ գրադաշտին տեղ-տեղ արտատպուած հանդիպակաց էջի մանրանկարի ներկերը, թ. 217բ՝ խոնաւութիւնից գիրը դժուարընթեռնելի, թ. 219՝ տեղ-տեղ պատռուածք-անցքեր, արտաքին լուսանցը խոնաւութիւնից խունացած, կծկուած. գրադաշտը՝ մասնաւորապէս վերին մասը՝ վնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 5բ-6բԹուղթԵւսեբեայ (կարմիրհէնքիվրայդեղինզարդանախշերովշրջանակիմէջ):
2. 7ա-8ա, 9բ-10ա, 11բ-2ա, 13բ-4ա, 15բ-6աՀամաբարբառ՝կանոնք՝Ա-Ժ.:
3. 20ա-75աԱւետարանըստՄատթէոսի:
4. 76ա-111բԱւետարանըստՄարկոսի (չիք՝ «ՅարուցեալՅիսուս»):
5. 112ա-70բԱւետարանըստՂուկասու:
6. 173ա-217բԱւետարանըստՅոհաննու (չիք՝ «Իրքկնոջնշնացելոյ»):
Ունի լուսանցային համաբարբառ: Յաւելեալ ունի՝
171ա-2բ[ՄասնՏօնացուցի] – Աստուածայայտնութեաննժամակարգրութի[ւ]նըստսրբոյԼուսաւորչինաթոռոյն... Նաւակատեացխաչ. ՃԼ. Յոհ.: ԵւեղենյայնԺ. Զ. հաւատաս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
75բ (բոլորգիր) Սուրբխաչ, յորժամծագիսյարեւելից, լուսաւորեա՛զԳրիգորիհոգին, զգրագրին. ամէն:
Տե՛ս Յովս. Յիշ-ք, էջ 191-2՝ «Ժ-ԺԱ. դար» եւ ծ. «Այս փոքրիկ յիշատակարանը գրուած է շեղագրով, որով եւ՝ շատ հետաքրքրական հնագրութեան համար: Խաչի պատկերը, որի տակ գրուած է յիշատակարանը, գրչութեան ժամանակակից է, եւ այս Գրիգորն է հաւանօրէն նկարիչն ու գրիչը». ձեռագրիս մասին տե՛ս նաեւ Գ. Յովսէփեան, Քարտէզ հայ հնագրութեան.- Շողակաթ. Ս. Էջմիածնի հայագիտական ժողովածու. Գիրք առաջին, Վաղարշապատ, 1913, էջ 191. խաչի եւ յիշ-ի նկարը տե՛ս նոյն տեղում՝ նկ. 46: Հմմտ. նաեւ՝ Ե-ԺԲ. դդ-ի յիշ-ք, էջ 76՝ «Ժ. դար»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 217բ (1183 թ., ուղղագիծթեքերկաթագիր) Ըղձիցփափագումնյորդորէզամենեսեանեւբարեխոհառնէիգութեւիսէրաստուածային, եւիգործսբարութեանէ, եւզընչիցշահաւետութիւնսնտայմոռանալեւորոշ[ելիկենցաղոյս]/// [յաստեացս] եւզշահաւորմարգարիտնտայգնել, որէյաւգուտառվերջինսն: Ըստորումեւեղբարքսայսկրաւնաւորեալերկաքանչիւրքս՝ՄարգարէսեւՍուքիաս, միաշունչեւմիախորհուրդքննեալիբովսաստուածային, եւգտեալսուրբեւյստակ, եւառանցխառնուածոյյամենայնչարեաց, սակաւիկինչսկալեալեւզկարիսամենայնիբացեդեալ, եւայնուգնեալզԱւետարանսզայս՝զբարբառսաստուածայինսքանչելեաց, յաղագսաւկտակարութեանհոգւոյեւմարմնոյ, եւյանունԱստուածածնին, զորեւ |218ա| անունտեղոյնԷրէզանուանի:
Արդ, կանայքե[ր]կուքբարեպ[ա]շտքեւսրբասնեալք, որոցանուանքնոցակոչին՝ԳոհարսեւԽոսրովիդուխդ, սոքաբարիխորհուրդյանձնառեալվասնհոգւոյաւկտի, եւանունյաւիտենականարարեալ, վասնյիշատակիիւրեանցեւծնողացիւրեանց, եւազգականացիւրեանց, գնեցինզԱւետարանսզայս՝ԳոհարսեւԽոսրովիդուխդն՝տուեալզբազումսզգինսկանայքսայս, եւզսակաւն՝ՄարգարէնեւՍուքիասն, եւետունյանունԱստուածածն[ին] առաջիբազում [վկ]այից:
Արդ, եթէոքհակառակգտանիգր[աւելով] կամհետաքրքիրԱւետարանիս՝որկամեսցիյափշտակելյեկեղեցոյսԱստուածածնէս, իփրկչէնմերմէեւիծնաւղէնիւրմէեւիսուրբԵրրորդութենէն, եւյամենայնսրբոց/// (1 տողջնջած) եւմարմնով. ամէն:
Արդ, նորոգեցաւԱւետարանսայսիթուականութեաննհայոցՈԼԲ. (1183), յամսաստուածապատիւտեառնԳրիգորիՀայոցվերայդիտողի, եւյանիշխանութեանազգիսմերոյ, յորումտիր|218բ|եալ [է]ինտաճիկքիվե[րայբազո]ւմեւհամա[տարած, իծ]ագացմինչ[եւի] ծագսերկրի, առեալզամրոցանիսՀա[յոց] աշխարհացեւզտեարսննոցամերկացուցանէինիքրիստոսակ[ան] հաւատոցն, կամսրախողխողսառնեին, եւոչմնացամենեւինճարակձիավարժացզազգսհայոց: Արդ, յաւուրքսյայսչարութեանո՛չմոռացանզշահհոգւոյկանայքսայս՝ԽոսրովիդուխտեւԳոհարն, եւՍուքիասերէցվանաց՝սուրբեւընտիրկրաւնաւոր, այլարարինզԱւետարանսզայսյիշատակիւրեանցեւծնաւղացիւրեանց, եւազգականացիւրեանց, իվայելումնԱստուածածնին, եւոչոքկալցիձեռնդորա, միայնՍուքիասն: ՏէրՅիսուսՔրիստո՛ս, իքոյահաւորգալստեանդողորմեա՛Գոհ[ա]րինեւԳրիգորի՝առնիւրում, եւԽոսրովիդխտոյ, եւիւրոցնամենայնն, եւՍուքիասինեւնորաննջեցելոցն, եւինձ՝նորոգաւղիգրոցս, եւիմոցն՝որոցենկարաւտողորմութեանքում, Տէ՛ր, զիտացեսնոցազխնդրելիսն. ամէն: Յիսո՛ւս, լո՛յսփառաց, ողորմեա՛Վարդաւսանա, զիգործմիբարիգործեացյիս. ամէն:
Ծնթ. Այս յիշատակարանը՝ մասնաւորապէս 217բ՝ դժուարընթեռնելի, յետագայում՝ տողերի արանքում շղագրով Սահակ Ամատունու ձեռքով վերծանուած, նոյն ձեռքով յիշատակարանը հնարաւորինս (չընթերցուող մասերը կէտեր դրած) շղագրով օրինակուած 218բ-9բի միջեւ մուծուած առանձին թերթի վրայ, տե՛ս նաեւ Յովս. Յիշ-ք, էջ 493-6, նաեւ՝ Ե.-ԺԲ. դդ. յիշ-ք, էջ 239-40 եւ ծ. «Խիստ մաշուած է: Հաւանաբար Ս. Ջալալեանը, տեղ-տեղ թանաքով միջամտել է բնագրին եւ արտագրել ու հրատարակել է այդ մասը՝ այսպիսի սրբագրութեամբ. «Ի թուին հայոց ՈԼԲ. (1183), ի հայրապետութեան Գրիգորի Հայոց վերադիտողի եւ անիշխանութեան ազգիս մերոյ խղճալւոյ եւ քակելոյ զամրոցսն աշխարհիս եւ զզօրսն նոցա, եւ մերկացուցանէին ի քրիստոնէական հաւատոյն, կամ սրախողխող առնէին, եւ ոչ մնաց ամենեւին ճարակ ձիավարժաց ազգիս հայոց» (Ս. Ջալալեան, Ճանապարհորդութիւն, Բ., էջ 380): Մենք վերծանեցինք գրերը՝ թանաքակեր հետքերի ուշադիր զննութեամբ»: Այս ձեռագիրը 1858 թ. առաջ Ս. Ջալալեանցը տեսել է Վարդաշէն գիւղում, իսկ Մատենադարան է մուտք գործել 1880ական թթ.:
2. 6բ (կազմողի, 1183իցյետոյ, ուղղագիծերկաթագիր) ՏէրՅիսուս, ողորմեա՛Սուքիասինեւգծողին. ամէն:
Տե՛ս Յովս. Յիշ-ք, էջ 495՝ «1183ից յետոյ» եւ ծ. «ՈԼԲ. թուի նորոգութիւնից յետոյ բայց ոչ շատ ուշ, որովհետեւ յիշւում է նոյն Սուքիասի անունը եւ գրուած է միջին, գեղեցիկ երկաթագրով... նոյն ժամանակից է եւ նոյն Սուքիասի ժամանակ՝ հետեւեալ երկաթագիր յիշատակարանը, եր 2ա»:
2ա (կազմողի, 1183իցյետոյ, ուղղագիծերկաթագիր) ԱւրհնեալէամենասուրբԵրրորդութիւնն, որարժանիարարզմեզ՝զՎահանսեւզԲահրս,միւսանգամնորոգելզսուրբԱւետարանս՝իյիշատակմեզեւծնողացմերոց, եւազգականացմերոց, եւեղբարցմերոցհարազատաց՝կենդանեացեւմեռելոց:
Արդ, աղաչեմառհասարակզմիաբանութիւնհարցեւեղբարց, որքկարդայքդեւլուսաւորիք, եւընդաւրինակէք, եւաւկտիքիսմանէ՝գանձանկողոպտելի, արդ, աղաչեմզամենեսեան՝անմոռացյիշմամբյիշեսջիքզնորոգողեւզկազմողսուրբԱւետարանիսզպարոնՎահանսեւզտիկինԲահրս, որբազումինչսծախեցաքիդմա, եւարարաքզսայիշատակհոգւոցմերոցեւստացաքզսամեզզաւակիՍիոնեւընդանեակյԵրուսաղէմ: Բայցարդ, ո՜վաստուածարեալքեւքրիստոսազարդեալքմանգունքառագաստինորՍիոնի, ոչեթէիմթերիցընչիցմերոցկամյաւելորդացարարաքզսա, այլիհալալյարդեանցեւյաշխատութեանցզծախսհոգւոցմերոցեւմասնմարմնոցմերոցաշխատեցաքիսուրբԱւետարանս, զիընդմիոյնհարիւրապատիկընգալցուքիՔրիստոսէԱստուծոյմերոյ, զանվախճանուրախութիւնսն |2բ| ընդամենայնսուրբսնորա, զիոչեթէյաղաքսաշխարհիպատուի, կամյաղաքսսնափառութեանարարաքզայսամենայն, այլյաղաքսերկնաինյուսոյն, եւերկնաինուրախութեանցն:
Բայցարդ, դարձեալաղաչեմքզամենեսեանառհասարակեւարտասուսգոչպաղատանաւքանգանիմքյոտսձերեւխնդրեմքզթողութիւնբազումյանցանացմերոց, զիիձեռնբարէխաւսութեանձերոյլիցիմեզթողութիւն, զիթերեւսարժանիեղիցիմքյաջակողմաննհանդիպիլընդամենայնսուրբս: Եւորքյիշեքդեւհաւատովխնդրէքթողութիւն, թողցէձեզՔրիստոսզ[յ]անցանսձերեւերկնիցարքայութեաննարժանիարասցէ: Բայցարդ, կազմեցաքզԱւետարանսեւետուաքիձեռնպատուականքահանաիՍուքիասի, որոյյիշատակնաւրհնութեամբեղիցի: ԵւԱստուածողորմեսցինմաեւծնողացնորա, զիբազումաշխատեցաւիսմա: ԲայցյոեւանգանիԱւետարանս, պարտականէամենայնտարոյերկուժամու, մինն՝Վարդեւորին, եւմինն՝Յայտնութեանն: ԵւՔրիստոսիԱստուծոյմերոյփառքյաւիտեանսյաւիտենից. ամէն: ԶնուաստսեւզբազմամէղսզՅուսէփյիշեսջիք. եւԱստուածզձեզյիշեսցէ. ամէն, ամէն:
Տե՛ս Յովս. Յիշ-ք, էջ 495-8. եւ ծ. «Այս յիշատակարանը անմիջական կամ մօտաւոր շարունակութիւնն է... յիշատակարանի... որ ՈԼԲ.-1183 թուից է»: Հմմտ. Ե-ԺԲ. դդ-ի յիշ-ք, էջ 331-2:
3. 170բ (ԺԲ. դար, բոլորգիր) Աւրհնեց[ե]ալէԱստուած, որերեկպարոնՎայրենինն՝ԱվքսենդինորդինեւմիաբանեցաւՍուրբԱստուածամաւրն, յամէնտարիոչխարմիմատաղ:
4. 219ա (1217 թ. առաջ, անարուեստբոլորգիր) Քրիստո՛սԱստուած, ողորմիՎրացտիկնիՄելտե/// (պատռուած), որեղեւմիաբանՍուրբԱստուածածնինեւիւրսպասաւորացն, եւզինչորիւրկարողութիւնէ, յամենայնտարիհատո[ւ]ցանէզնուերսն, եւմասնակիցեյամենայնբարոյմասնիպատարագեւյաղաւթք:
Տե՛ս Յովս. Յիշ-ք, էջ 791 թուականը՝ «1217», ապա՝ «Վրաց (՞) տիկն ի Մեղտե[նայ՞]». հմմտ. ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 108:
5. 219ա (1217 թ. առաջ, անարուեստբոլորգիր) ՅանունԱստուծոյ, որեկինԳուգիկնեւիւրկիննեւիւրքուրադուստրնԳոհարազիզն, եւմիաբանեղենՍուրբԱստուածածնինեւիւրսպասաւորացն: ՔրիստոսԱստուած, սուրբԱստուածամաւրնբարեխաւսութեամբյիւրարքայութիւնհանգուսցէզնոցահոգիսն, եւինքնՔրիստոսաւրհնեալեղիցիյաւիտե[ա]ն:
Տե՛ս Յովս. Յիշ-ք, էջ 791 թուականը՝ «1217», հմմտ. ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 108:
6. 219ա (1217 թ., անարուեստանփոյթբոլորգիր) Քրիստո՛սԱստուած, բարեխաւսութեամբսուրբԱստուածածնիսողորմեա՛պատրոնՄանիլինեւիւրկենակցինՈսկիտիկնաեւիւրեանցծնողացն: Թվ[ին] ՈԿԶ. (1217):
Տե՛ս Յովս. Յիշ-ք, էջ 751-2՝ թուականը կարդացել է՝ «ՈԿ.» – 1211», ապա՝ Յովս. Յիշ-ք, էջ 791. թուականը՝ «1217»:
7. 219ա (1217թ. յետոյ, անարուեստանփոյթբոլորգիր) Աւրհնեա՛, ՔրիստոսԱստուածԹորոսխապազն, [որ] եղեւմիաբանՍուրբԱստուածամաւրն: ՅամենտարիՈ. (600) մ[ոթ] հացվանիցնպտղիե:
Տե՛ս Յովս. Յիշ-ք, էջ 793. «խապազն»ի տեղ կարդացել է՝ «Խագազն՞», «Ո. մ[ոթ]»ի տեղ՝ «Բ. ...», հմմտ. ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 109:
Յովս. Յիշ-ք, էջ 793, ծ.՝ 3-6 յիշ-ների մասին՝ «Այս չորս յիշատակարանները գրուած են իրար յետեւից եւ հետզհետէ աւելացրած: Ունինք Գ. յիշատակարնի թուականը՝ ՈԿԶ.-1217. նշանակում է ամէնից հինը նախ Ա.ն է, ապա՝ Բ-ը, երկուսն էլ 1217 թուից առաջ: Իսկ Դ.ը 1217 թուից յետյ է. բայց բոլորն էլ նոյն տեղում, այսինքն՝ «Էրէզ»ի Սուրբ Աստուածածնի վանքում»: Հմմտ. ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 108 եւ ծ. «Այս յիշատակագրութիւնները գրուած են յաջորդականութեամբ, որից հետեւում է, որ ա. եւ բ. գրուել են 1217ից առաջ, իսկ դ-ե.՝ յետյ: Գրելաձեւից երեւում է, որ սրանք ժամանակով իրարից շատ հեռու չեն, ուստի դնում ենք նոյն թուաշարքում». այսինքն՝ 1217ի:
8. 218ա (1217 թ. յետոյ, անարուեստբոլորգիր) ՔրիստոսԱստուած, աւգնէՍիրեկանին, որեղեւ [միաբան] ՍուրբԱստուածամաւրն: Յամենայնտարի ///(գրեթէ 3 բառթափուած):
9. 218բ (1217 թ. յետոյ, անարուեստբոլորգիր) ՔրիստոսԱստուածաւրհնէզպարոնՍիրն՝Աստուածամաւրնբարեխաւսութեամբ, որեկհայրնորա/// (անունը՝թափուած):
Տե՛ս ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 109:
10. 3բ (ԺԳ. դար, 1217-1267 թթ. միջեւ, յԵրէզ՝Երզնկա, անարուեստբոլորգիր) Քրիստո՛սԱստուած, բարեխաւսութեամբսուրբԱստուածածն[իս] աւրհնէզՊետրիկմսագործն, որեկնեւմիաբանեցաւՍուրբԱստուածածնիսեւսպասաւորացսորա, յամենայնտարիզինչիւրկարն՝ձեթբերէ. ՔրիստոսԱստուածաւրհնէզ[Պ]ատրիկն, եւզիւրծնողնս. ամէն:
11. 3բ (ԺԳ. դար, 1217-1267 թթ. միջեւ, անարուեստբոլորգիր) Քրիստո՛սԱստուած, բարեխաւսութեամբսուրբԱստուածածն[ին], ողորմ[ե]ա՛պարոնԸնձկոյնեւպարոնԲուսկան, որեկինեւմիաբանեցանիՍուրբԱստուածամայ[ր]ս, (կողքըգրուած)՝մեծանունքաղքինԽարդբերտ:
12. 4ա (ԺԳ. դար, 1217-1267 թթ. միջեւ, անարուեստխոշորբոլորգիր) ՔրիստոսԱստուած, բարեխաւսութեամբսուրբԱստուածածնինողորմեա՛պատրոնԽաչոտինեւիւրզաւակին՝Խաչաղբաւրն,եւիւրե[ա]նցզաւակացնեւամենայնզարմիցն, որեղենմիաբանՍուրբԱստուածամաւրնեւետունյիշատակզձիթահ[ա]նացնչարեկն՝յիշատակԱստուածամաւրն: Քրիստո՛սԱստուած, ջնջեա՛զձեռագիրյանցանացնոցաեւգրեա՛զնոսայիդպրութիւնկենաց:
ՔրիստոսԱստուած, ողորմեա՛պատրոնԱպլասթաեւկենակցիիւրոյ՝տիկինԹանկերոյն,եւնոցինզաւակացն, որեղենմիաբանՍուրբԱստուածամաւրն:
ՔրիստոսԱստուած, քոանարատծնողիտբարեխաւսութեամբողորմեա՛տիկինՄարեմտկնայ, որեղեւմիաբանՍուրբԱստուածամաւրն, եւջնջեա՛զձեռագիրյանցանացնորա:
13. 5ա (ԺԴ. դար, 1217-1267 թթ. միջեւ, անվարժբոլորգիր) ՔրիստոսԱստուած, քոանարատծնողիտբարեխաւսութեամբողորմեա՛աւագերիցունԹորոսիեւկենակցիիւրոյ՝տիկինԹանկուտին, եւծնողացնոցին, եւզաւակացնոցին, եւամենայնզարմից, որեղենմիաբանՍուրբԱստուածամաւրն: Քրիստո՛սԱստուած, ջնջեա՛զձեռագիրյանցանացնոցայ:
14. 16բ (ԺԳ. դար, 1217-1267 թթ. միջեւ, բոլորգիր) ՔրիստոսԱստուած, քոանարատծնողիտբարեխաւսութեամբողորմեա՛պարոնՍարգսիեւկենակցիիւրոԳոհրի, եւմաւրնորա՝Թագկանն, եւհաւրնորաՎասուսա, եւաւրհնեսցէզազգատոհմնորա, որեղենմիաբանՍուրբԱստուածամաւրնեւիւրսպասաւորաց<իւրոց>: ԵւաւրհնէզՇերինշահնեւզՍարգիս, եւզկենակիցնիւրզԱզին. աւրհնեալլիցինիՔրիստոսէյայսհետէմինչեւյաւիտեան:
15. 16բ (ԺԳ. դար, 1217-1267 թթ. միջեւ, բոլորգիր) ՔրիստոսԱստուած, ողորմ[ե]ա՛յԱւթամուլինեւծնաւղացիւրոցեւամենայնզարմից, որեղեւմիաբանիՍուրբյԱստուածածինս, եւԿոստ[ա]նդինողորմ[ե]ա՛, Քրիստոս, իքոյահեղատենին:
16. 16բ (ԺԳ. դար, 1217-1267 թթ. միջեւ, բոլորգիր) ՔրիստոսԱստուած, քոանարատծնողինբարեխաւսութեամբեւամենայնսրբոցքոցվկա[յ]իցաւրհն[է] զՇահերն, զաւակաւքիւրաւք՝ԱլէքսնեւԱստուածայտուրն, եւզծնողսնոցայաւրհնեսցէՔրիստոս: (նոյնձեռքով)՝Քրիստո՛սԱստուած, ողորմիԱրջուկինհոգոյն, եւաղաւթիցեւպատարագացմասնակիցարասցէ:
17. 17ա (ԺԳ. դար, 1217-1267 թթ. միջեւ, բոլորգիր) Քրիստո՛սԱստուած, քոանարատծնողինբարեխաւսութեամբաւգնեա՛Պատրիկռայիսինեւիւրկենակցին՝Խնձորոսկեա, որեղենմիաբանՍուրբԱստուածամաւրնեւիւրսպասաւորացն:
18. 17ա (ԺԳ. դար, 1217-1267 թթ. միջեւ, բոլորգիր) Քրիստո՛սԱստուած, քոան[ար]ատծնողինբարեխաւսութեամբողորմեա՛տիկինՄամշահին, եւծնողացնորա, եւորդ[ւոցնորա], եւամենայնզարմից, որեղենմիաբանՍուրբԱստուածա[ծն]ինեւսպասաւորացնորա: ՔրիստոսԱստուած, ջնջեա՛զձեռագիրյանցանացնորա:
Յովս. Յիշ-ք, էջ 795-6. ծ. 10-18 յիշ-երի վերաբերեալ՝ «Այս յիշատակարանները (Ա-Թ.), որ գրուել են «Էրէզ»ի շրջանում, վկայում են, թէ այս ձեռագիրը մինչեւ 1267 թուականը գտնւում էր նոյն՝ Էրէզի շրջանում: «Խարդբերդտ» քաղաքի անուան յիշատակութիւնն էլ Բ. յիշատակարանի դիմաց՝ ապացոյց է Աւետարանի «Էրէզ»ի շրջանում լինելու իրողութեան: Ուստի եւ այս յիշատակարանների ժամանակը առանց որոշել կարողանալու, թէ ո՛րը որից առաջ է, պէտք է ընդունել ՈԿԶ. եւ ՉԺԶ. թուականների մէջ»:
19. 3բ (1267 թ., անարուեստբոլորգիր) ՔրիստոսԱստուածողորմիետինըստ[ա]ցողիԱւետարանիսըՍպայհանայեւամուսնոյիւրոյ՝Կատային:
20. 18բ (1267 թ. անվարժբոլորգիր) ԻարարչայգործնԱստուած, որըստեղծզմարդնզառաջին, եւետնմայշնորհսզաստուածական, եւվեհայգոյնզարդարեացքանզամենայնկենդանիս, եւետնմայպատուէրիկատարումնաւուրց, զորըստեղծողնգիտէ: Նախանձեցաւբանսարկոյնընդայնվեհագոյնպատիւ, խաբեացզմարդն, անմահնբարկացելընկեցզմարդնիմահկանացուերկիրս, զիծանիցենզինքեանսեւզարարածսԱստուծոյ, եւհրամայեացմեզժառանգելզանցաւորաշխարհսեւմեքեդաքզանուննորայիվերայփայտի. եկնմիայածիննեւետիւրաշակերտացնառնելքննութիւնորդոցմարդկան, եւասաց, թէ՝ «Սուտէաշխարհս, ովգնայընդսայ: Այսմձայնիլսելով՝ըՍպայհանեւամուսինիւր՝Կատայ, բազումմեծարանսգտելիՋալալայԴաւլէնեւիյիրմեծայմեծացն, զիմեծայհարկիսէառամենեսեան, հասինիծերութեանաւուրց, յիշեցինզաւրնահեղ, զիոչունէինորդիծածկոյթգերեզմանի, ըստացանիւրեանցհոգ[եւոր] զաւակԱւետարանսեւետունյԱրտայձորիՍուրբՎկայքնեւիտէրԵրոյցեւյորդիիւրՎանական, եւնոքայխոստացանիտարումնԴ. պատարագելզՔրիստոսիտաւնիԱստուածածնի, յանունմեր, որչափմեքկենդանիենք, մերծնաւ[ղա]ցն՝յետմահու|19ա|<մահու>անմերոյ՝մեզ:
Արդ, ես՝մեղուցե[ա]լծառայԱստուծոյըՍպայհան, եւամուսինիմԿայտայի, ըստացաքզսուրբԱւետարանսիմերհալալընչից, անջինջյիշատակինձ՝ըՍպայհանայեւԿատայի, եւծնաւղացմերոց, եւկիսաւրէվախճանելոյեղբաւրիմոյըՍպայհանիկայեւորդոյիւրոյՊռաւշայ, եւզաւակացմերոցՄարինոյ, Տիրայմայրայ, եւԱզզին, եւն[ն]ջեցելոցմերոց՝կենդանեացեւմեռելոց: ԵւորտվաքյեկեղեցինզսուրբԱւետարանս, կամիմեծաց, կամիմերոցկամյաւտարաց՝մի՛ոքիշխե[ս]ցէհանել, զինչպատճառովեւիցէ. թէյանդգնի՝հանելջանայ, նզովե[ս]ցիիսուրբԵրրորդութենէն, ումերմեղացսպարտականէառաջիՔրիստոսի:
ՈվընթեռնոյքզսուրբԱւետարանս, ասասջիք, թէ՝ՏէրՅիսուս, թո՛ղզյանցանսըՍպայհանայեւԿատային, եւջնջեա՛յզձեռայգիրյանցանացնոցայեւն[ն]ջեցելոցիւրեանց, որետինըստացանսուրբԱւետարանս, թ[վին] ՉԺԶ. (1267):
Յովս. Յիշ-ք, էջ 795, ծ. «Այս Աւետարանը ՉԺԶ.-1267 թուին այլեւս իւր տեղում չէ, այլ՝ Ջալալ Դոլէի կամ Հասան Ջալալ Դաւլէի, այսինքն՝ Խաչենի իշխանութեան մէջ»: Հմմտ. ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 357:
21. 111բ (1217իցյետոյ՝ԺԳ. դար, բոլորգիր) Քրիստո՛սԱստուած, ողորմեա՛իքոմիւսանգամգալըստեանտԿաւտարկայեւիւրմաւրն՝Թուպարկան,որեկինեւմիաբանեղենՍուրբԱստուածած[ն]իս, եւաղա[ւ]թիցսպասաւորացսորա, եւննջեցելոցնոցայարութիւնկենացպարգեւեա՛յ:
22. 111բ (1217իցյետոյ՝ԺԳ. դար, բոլորգիր) ՔրիստոսԱստուած, ողորմեա՛Գոհ[ա]րինեւծնողացնորաՅակովբոսիրիցուեւՏիկնոցին, եւորդեացնորա՝ՍտեփանէեւԼեւոնի:
23. 111բ (1217իցյետոյ՝ԺԳ. դար, բոլորգիր) ՔրիստոսԱստուած, ողորմեա՛Գրամկանն, եւծնողացնորա՝ՄխիթարաեւՄեծրկանն:
24. 3բ (ԺԳ. դար՝ 1267իցյետոյ, անարուեստբոլորգիր) Քրիստո՛սԱստուած, ողորմեա՛յՋասարայեւիւրծնողացիւրոցեւպատարագացմասնակիցարասցէ, Քրիստո՛սԱստուած, ջնջեա՛յզձեռայգիր [յ]անցանացնորաեւգրէ՛զանուննոր[ա] իդպրութիւնկենաց:
25. 111բ (ԺԳ. դար, բոլորգիր) ՔրիստոսԱստուած, իքոմիւսանգամգալստեանտողորմեա՛Երնեկինեւիւրամուս[ն]ոյնեւզաւակացնորա. ամէն:
26. 111բ (ԺԳ. դար, բոլորգիր) ՔրիստոսԱստուած, ողորմեա՛Ադրկան, Կուրդնկրինեւզաւակացնորա:
27. 111բ (ԺԳ. դար, բոլորգիր) ՔրիստոսԱստուած, ողորմեա՛Խաչերեսինեւկնոջնորա՝Գոհարտիկնա:
28. 111բ (ԺԳ. դար, բոլորգիր) ՔրիստոսԱստուած, ողորմեա՛Զմրուխտինեւծնողացնորա:
29. 111բ (ԺԳ. դար, բոլորգիր) ՔրիստոսԱստուած, ողորմեա՛Նուսխաինեւծնողացնորա, եւամենայնզարմիցնորա, որեղեւմիաբանՍուրբԱստուածածնիս, եւտէրԱտոմա. եւսպասաւորացսրբոցսՔրիստոսԱստուածաղաւթիցեւպատարագացմասնակիցարասցէ. ամէն:
30. 111բ (ԺԳ. դար, անարուեստբոլորգիր) ՔրիստոսԱստուածաւրհնէզպարոնՇրենշահնհոգովեւմարմնով, եւջն<ն>ջե[ա՛] զգիրմեղացնորա, որեկառաջիԱստուածածնիսեւմիաբանեղեւսրբոցսեւսպասաւորացսորա: ՏէրԱստուած, ողորմեա՛ծնողացնմա՝ԺուղլկայեւԲախտկանն:
31. 75բ (ԺԴ. դար, անարուեստբոլորգիր) ՏէրԱստուած, ողորմայ՛Վարդեմաւրնհորեցնտրոյն, եւԳ. ոչխարժամոյէտուելիւրենյետմահուն: Քրիստոս, ողորմիիւրեննեւիւրննջ[եցելոցն]:
32. 4բ (1348 թ., անարուեստբոլորգիր) Ես՝Մարտիրոս, Սուքիասայորդիս, ուիմկենակիցս՝Խութանխաթունս, միաբանեցաքՍուրբՎկայիցն, որմերաւագորդինյԱստուածէրփոխել՝Սուլտանշահն, զԹաւլբանդնսուրբսեղանոյնծածկոցտվաք, որկարդէք՝յաղաւթ[ս] յիշեցէ՛ք: ԻթվինՉՂԷ. (1348), յամսե[ա]նսԱրեգի:
33. 4բ (ԺԴ. դար, բոլորգիր) ՔրիստոսԱստուած, քոանարատծնողիտբարէխաւսութեամբ, ողորմեա՛Խոնծինեւիւրծնաւղացնեւզայլամենայնարեանմերձաւորսնմեր, որիՔրիստոսենհանգուցեալ: Քրիստո՛ս, ջնջեա՛յզձեռայգիր [յ]անցանացնոցաեւգրեա՛յզանուննոցաիդպրութիւն:
34. 5ա (1385 թ. կազմողի, անարուեստբոլորգիր) Քրիստո՛սԱստուած, քոանարատբարեխաւսութեամբողորմեա՛յվերջինկազմողիպատճառիսԱրղունմելիքեւիւրծնողացն, եւպատուեալքահանայզԵղիայ՝զհայրնիմ, եւզբարիծնողսնմեր՝զԲիբիեւզայլամենայնարեանմերձաւորսնմեր, որիՔրիստոսենհանգուցեալ, յաղաւթ[ս] յիշեց[է՛ք] իՔրիստոս, եւԱստուածզձեզյիշէյիւրմի[ւ]սանգամգալուս[տ]ն. ամէն. յերեսանգեալաղաչեմ, եւդարձեալաղաչեմ: Իթուիս՝ՊԼԴ. (1385), կազմեցաւձեռամբ [յ]ոգնամեղՎանականի:
35. 5ա (ԺԵ. դար, նոտրգիր) Յիշեա՛, ՏէրՔրիստո՛սԱստուած, զհոգիտէրՊողոսինեւՄարեանին՝ըստացօղքեւպահօղքկենսաբերսուրբԱւետար[ան]իս, եւամենայնննջեցեալսնիւրեանց. ամէն:
ՆՇՈՒՄ՝Ա. փեղկի կազմաստառին փակցուած թերթիկին (22x17.5) շղագրով՝ «Հմր 364, Աւետարան, մագաղաթ, երկաթագիր, եր[ես] 2ա՝ յիշատակարան նորոգողի, անթուական (երկաթագիր), եր[ես] 5ա՝ յիշատակարան կազմի, ի թուին ՊԼԴ. (1385), գլխաւոր յիշատ[ակարան] եր[ես] 217բ՝ արդ նորոգեցաւ Աւետարանս այս ի թուականութեանս հայոց ՈԼԲ. (1183)... (չշարունակուած), ունի երկու թերթ Հին Տօնացոյց, տե՛ս թղ. 171, տե՛ս յիշատակարանը Աւետարանիս վերջում», մատիտով՝ «Հմր 2877», «Ժ-ԺԱ. – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», Պհպ. Աա՝ մատիտով «2877», 2ա՝ շղագիր «Յիշատակարան նորոգողի, անթուական», 19ա՝ մատիտով՝ «1267 թ.», 218ա՝ մատիտով «632/1183»:
2878
ԹԷՈԴՈՍԻԱ |
ՌՅԺԸ. – 1869 |
ԳՐԻՉ՝հեղինակը:
ԹԵՐԹ՝ 79* (գրչիէջակալում՝Ա-ԺԳ, որէ՝ 2ա-8ա, 2-129, որէ՝ 9բ-78բ). չգրուած՝ 8բ, 62բ, 65բ, 79աբ: ՊՐԱԿ՝ 1-7x12 (1՝ 8, 2, 3՝ 10, 6՝ 18, 7՝ 9)*: ՆԻՒԹ՝թուղթ. դեղնաւուն: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 33x22 (թ. 65՝ 21.7x17.2): ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (29x14.5. սահմանագծերըճնշումով): ԳԻՐ՝շղագիր (նմուշ՝ 37ա): ՏՈՂ՝ 35-45. գծումները՝գործարանային: ԿԱԶՄ՝կանաչծաղկաթուղթ, մէջքը՝սեւկաշի, միջուկը՝ստուարաթուղթ, աստառը՝թուղթ. սպիտակ, չգրուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) + 1 (Բ)՝թուղթ. սպիտակ, չգրուած՝Բաբ:
Նմուշ 37ա
*Ծնթ. 6րդեւ 7րդպրակներնիրենցմէջնաեւներառումենհամապատասխանաբարերկուեւմէկերկուականթերթովպրակ:
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. կազմիծաղկաթուղթըմաշուած, քերծուած, տեղ-տեղթափուած, մէջքիկաշինեւսմաշուած, քերծուածեւտեղ-տեղթափուած, հիմքիվերնամասիկաշինքերծուած՝թափուած, թ. 1-5՝խոնաւութեանդեղինհետքեր, գրադաշտըթեթեւակիվնասուած, երբեմնկանջնջումներեւյետագայիսրբագրումներ, թ. 56, 59, 60՝ստացուածերկուականթերթիրարսոսնձելով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
– 1ա [Տիտղ.]Բառազննութիւնաշխարհիկլեզուի, յօրինեացԳաբրիէլեպիսկոպոսԱյվազեան:
– 1բԱռբարեացապարտեւուսումնասէր(1 տողջնջած)պարոն(1 տողջնջած)ՍարգիսԷլիկիւզէլեան՝(1 տողջնջած)խրախուսիչայսրերկասիրութեան՝նուէրմեծարանացԳաբրիէլիեպիսկոպոսիԱյվազեան:
– 2ա-8աՅառաջաբան – Աշխարհաբառլեզունքանիորմերազգինմէջհասարակացընդունելիբարբառձեւանալուպատիւնունեցաւ... եւգէթընդհանուրկանոններովմշակելու: ԻԹէոդոսիա, նոյեմբեր 1869, Գ[աբրիէլի] ե[պիսկոպոսի] Ա[յվազեան]:
Ա. 9ա-78բԲառազննութիւնաշխարհիկլեզուիսհայոց
ա. 9ա-16աԱ. – Մերլեզուինմէջայստառիսգործածութիւնըշատէ... Աբբահայր – Աբբայբառըասորւոցլեզուէնառնուածէ... Աքցի – Գրոցաքացիբառնէ, որկնշանակէոտքովզարնելով... լաւկերեւիգրելաքացի:
Ծնթ. Գրեթէիւրաքանչիւրտառներկայացուածէ 2 մասով՝նախտրուածէտառիգործածութեանյաճախականութիւնըհայերէնում, ապաշարադրուածէայդտառովսկսուողբառերիքննութիւնը:
բ. 16բ-7բԲ. – ԱյստառըՊէինուՓիւրինմէջտեղըկակուղումիջակձայնմիունի... Բալլիք – Ուղիղնէբանալի, բանալիք, յորմէշատ-շատանելուէրբանլիք... Բրուսիա – ԱյսանունըայսպէսԲենովգրելըաւելիուղիղհամարելուէ... իսկՊրուղ՝տաճկացասածնէ, գաղղիարէն՝Լաւփրիւս:
գ. 18ա-9աԳ. – Այստառնեւսնախընթացիննմանմիջակբաղաձայնիցկարգէնէ... Գազ – Կանգուն, տճ. (տաճկերէն)՝արշն... Գրող, Գրօղ – Մահ, սովորաբարանէծքիձեւերումէջկբանի: Շատըկրօղկհնչենեւկհասկընան, իբր՝առնողտանող:
դ. 19բ-20բԴ. – ՄիջակբաղաձայնէընդմէջՏիւնինուԹոյին... Դալ – Դայլ, կովունառաջինկաթը... Դօլ – Դոյլ, տճ. (տաճկերէն)՝գօվլա:
ե. 21ա-3աԵ. – Յայտնիէ, որայսձայնաւորինուղիղհնչումնէ՝իէ... Եբ, եբոր – Երբ, երբոր... Եօթը, եօթանասուն, եօթներորդ – Եւոչօխտը, օխտանասուն, օխտներորդ:
զ. 23բ-4բԶ. – Սովորականաշխարհաբառինմէջխիստքիչտեղկգործածուի... Զատ, իզատ – Զատխօսքըերբեմնկբանիածականօրէն... Զօռ – Ոմանքայստաճկականբառընմանգտնելովմերզօրբառին... որէծուռեւսխալ:
է. 24բ-5բԷ. – Այստառսորքանեւբացհնչուի... Էզմը, խէլմըկամխելմը – Փոքրասիացիքեւպօլսեցիքոմանքայսբառերըհայերէնկարծելովկբանեցնէն... Էֆենտի – Յունացլեզուէնտաճկերէնիմէջմտածեւեղածէ... քանթէհայերէնիթարգմանելուաշխատիլ:
ը. 25բ-7աԸ. – Այստառիսհնչմունքըյայտնիէամենուն... Ըլլալ – Բայերունմէջամենէնաւելիգործածականներըեմուլինիմէականներնեն... Ըրած, ըրիեւայլն – տե՛սԸնել:
թ. 27ա-31աԹ. – Թաթաւ – Անձրեւ, այսբառըկգործածենխրիմեցիք... Թօթվել – ԱյսպէսՎեւովգրելըաւելիուղիղկերեւի... աշխարհաբառիմէջթօթվելըկգործածուինաեւիբրեւցնցել:
ժ. 31աբԺ. – Ժամկոչ, ժամակոչ – Այսէուղիղհնչումնուգրուածքը... Ժուռգալ – Գրոց՝շուրջգալոճնէ... մանկուգան, կպտըտին:
ժա. 31բ-3բԻ. – Այսմերլեզուինհարկաւորնախդիրըաշխարհաբառինմէջընդհանրապէսվերցուածէ... Իժիր – ՀայաստանեւՓոքրԱսիակգործածուիայսբառը՝իբրեւմիշտ... Իք – Շատաշխարհաբառներումէջկգործածուիայսանորոշմասնականըիբրեւբան... դամէկշատիքմը(բանմը)* չէ:
*Ծնթ. Փակագծերը գրչինն են:
ժբ. 33բ-5ա Լ. – Այս տառիս հնչումը օտար լեզուաց մէկ քանիին մէջ երկու տեսակ է, մէկը բարակ, միւսը՝ թանձր... Լալեխ – Այլանդակ. բառ, զոր ոմանք կարծեցին հայերէն գաւառական խօսք... Լփռտալ, լփռտան – Գեղեցիկ գաւառական բառեր, իբրեւ շուտ-շուտ խօսիլ եւ շուտ խօսող ու շատ խօսող:
ժգ. 35բ-41ա Խ. – Այս տառը թէպէտ ըստ ինքեան աւելի քմային հնչումն ունի... Խազ – Գիծ բառին իբրեւ աշխարհաբառը կգործածեն Հայաստանի շատ կողմերը... Խօստում, խօստանալ – Տգիտական սխալ գրուածք է, փոխանակ գրելու խոստում, խոստանալ... որոյ նման է եւ պարսից խիւսթ եւ խուսթու բառը:
ժդ. 41ա-2բ Ծ. – Այս տառը կգործածուի աշխարհաբառին մէջ երբեմն այնպիսի տեղեր, ուր գրաբառը ձ տառով է... Ծաթել – Ոմանք ծաթել եւ ոմանք ցաթիլ կասեն... Ծօ – Այս ռամկական մասնիկը կամ միջարկութիւնը, որ յետին դարուց գրուածքներու մէջ եւս կգտնուի... իբր հետեւութիւն տաճկաց օղլան կամ ուլան ասելուն: Տե՛ս եւ Քա:
ժե. 43ա-7ա Կ. – Օսմանցւոց լեզուին մէկ յատկութիւնն է... Կալաք – Լեհաստանի հայոց լեզուին մէջ կնշանակէ կատակ... Կօտօշ – եղջիւր, տաճկերէն՝ պույնուզ - կերեւի գաւառական հայերէն բառ է:
ժզ. 47բ-51ա Հ. – Աշխարհաբառին մէկ ընդհանուր յատկութիւնն է... Հա – Տաճկաց հէ կամ հա ձայնն է... Հօրեղբար – Ուղիղը հօրեղբայր, մաճառստանցիք կասեն հօբար,հայաստանցիք ոմանք՝ հօղողբար:
ժէ. 51բ Ձ. – Այս տառը միջակ բաղաձայներէն մէկը լինելով, երբեմն Ծայի պէս կհնչուի... Ձան – ուղիղը՝ Ձայն... Ձուն – ուղիղը՝ Ձիւն, որոյ տեղը ոմանք, ինչպէս խրիմեցիք, կբանեցնէն՝ բուք... տաճկերէն՝ պօռա, թուֆան:
ժը. 52ա Ղ. – Այս տառը ինչպէս որ գրաբառին մէջ, խիստ քիչ բառի սկիզբ դրուած կգտնուի... Ղորդ – տ[ես] Ըղորդ... Ղրկել – եւ ոչ խրկել, ինչպէս որ կասեն Խրիմու կամ Լեհաստանի հայերը... հայաստանցիք կան, որ կասեն՝ աղարկել եւ ոմանք՝ ողորկել:
ժթ. 52ա-3ա Ճ. – Ճաթ – Թէպէտ այս բառին ուղիղ գրութիւնն է ճայթ... Ճրագու – Ճարպ բառին աշխարհաբառն է, տաճկերէն՝ մումբաղը, իչեաղը:
ի. 53ա-5բ Մ. – Այս շրթնական տառը աշխարհաբառի մէջ շատ անգամ Նու կը փոխուի... Մաղտանոս – Այս բառին կազմութիւնէն թէպէտ այնպէս կերեւի... Մօրուք – եւ ոչ մուրուք կամ միրուք:
*Ծնթ. Սահակ Ամատունու ձեռքով յետագայի սրբագրում կապոյտ մատիտով՝ 54բ «ոչ թակել, ծեծել, այլ մթնում ընկերից թաքուն մի բան ուտել: Սահակ վ[արդապետ] Ամատունի»:
իա. 55բ-6ա Յ. – Բառի մէջ պատահած կիսաձայն յ տառը խիստ շատ բառի մէջ ամենեւին չհնչուիր... Յամրած – Խրիմեցիք կբանեցընեն այս բառը իբրեւ հնցած (միս, կերակուր)... Յուղարկել – եւ ոչ խրկել, բայց խոտելի չէ նաեւ ղրկել ձեւը, որ սորա ամփոփեալն է:
իբ. 56ա-8ա Ն. – Այս տառը թէ՛ իբրեւ դիմորոշ յօդ կգործածուի եւ թէ՛ իբրեւ որոշիչ յօդ... Նս-նման – խիստ նման: Տե՛ս կաս-կարմիր բառը:
իգ. 58ա-9բ Շ. – Շահիլ կամ շահւիլ – Ռուսաստանի հայոց մէջ կգտնուին այնպիսի կէս գրագետներ... Շրջել – եւ ոչ սըրջել (ինչպէս կասեն խրիմեցիք)... տաճկերէն՝ եըգմագ, ագթարմագ, չէգիրմէք, տէվիրմէք:
իդ. 60ա-3ա Ո. – Ո տառին ուղիղ հնչումն է ուո կամ ուօ... Ոլոռ – եւ ոչ ուլեռ, ինչպէս կասեն խրիմեցիք... Ոքմին – Գրոց ոք եւ մին բառերէն ձեւացած է... այսինքն՝ արջը մեռած մարդուն չդպչիր:
իե. 63ա-4ա Չ. – Այս բացասական մասնիկը աշխարհաբառին մէջ կգործածուի... Չալել – Տաճկերէն չալմագ բային ամեն նշանակութիւնովը... Չոքել – Տաճկերէն է՝ չէոքմէք եւ կգործածուի սովորաբար այս ոճով... կարելի է ասել ծունր դնել, ծնկի վրայ գալ կամ կենալ, գճուիլ, ի գուճս կալ:
իզ. 64բ-7բ Պ. – Պագւորիլ, պագոուիլ – Պագնել բառէն ձեւացած... Պօլիս – Յայտնի է, որ այս յունական բառը քաղաք կնշանակէ... բայց գրուածքի լեզուն միշտ կպահանջէ Փեթերպուրգ ասելն ու գրելը:
իէ. 67բ-8ա Ջ. – Այս տառը միջակ բաղաձայններէն մէկը լինելով... Ջահ – Եւ ոչ ճառ, ինչպէս կասեն խրիմեցիք... Ջրխում – Կգործածուի տեղ-տեղ այս ձեւով, մէկ ջրխումի մէջ, իբրեւ մէկ վայրկենի մէջ:
իը. 68ա Ռ. – Ռինտ, տե՛ս Ըռինտ... Ռուսիա եւ Ռուսաստան – Այս երկուքն ալ այժմու հարկաւոր եղած բառեր են... ինչպէս որ սովոր են ասել նաեւ Հայաստուն եւ Վրացտուն՝ նոյնպիսի սխալմամբ:
իթ. 68բ-9բ Ս. – Սա – Նա դերանուան համար ինչ որ ասած եմք... Սօթտուիլ – Հագուստին թեւերը վեր ժողվելով՝ գործի կամ աշխատութեան պատրաստուիլ:
լ. 70ա-1բ Վ. – Վազել – Թէպէտ այս բառիս առաջին եւ գլխաւոր նշանակութիւնն է... Վրաստան – եւ ոչ վրաց տուն:
լա. 71բ-3բ Տ. – Այս տառին հնչմունքը ամէն տեղ միակերպ չլինելով... Տալ – Այս գործածական զարտուղի բային այլեւայլ ժամանակները պէս-պէս փոփոխութիւններ առած են... Տօ, տե՛ս Ծօ – Կգործածուի արեւելեան բարբառներուն մէջ:
լբ. 73բ-4ա Ր. – Լիւնին տեղը երբեմն Րէ դնելու սովորութիւնը կայ Փոքր Ասիայում... բանեցրած, փոխանակ ասելու բանեցուցած:
լգ. 74ա-5ա Ց. – Ցատկել – ուղիղ գրութիւնն է ցատքել...Ցողւել – ուղիղը ցօղել, տաճկերէն՝ չալգամագ:
լզ. 75ա Ւ. – Այս տառին ուղիղ հնչումը եւ գրուածքը կարելի է տեսնել ուղղագրութեան մէջ... այլ քովանց ամփոփելով պիտի փակուին:
լդ. 75բ-6բ Փ. – Փաթթել, փաթթուիլ, փաթթոց – Այս յայտնի բառերուն ուղիղ գրուածքը այս է... Փրթիլ– Արմատն է փերթ բառը... փոխանակ ասելու փրթեցնել:
լե. 75բ-8ա Ք. – Այս տառով սովորաբար եզակի բառը յոգնակի կդարնայ... Քա – Ծօ միջարկութեան իգականն է... Քցփորել – Ընտիր բառ, զոր կգործածեն ոմանք իբրեւ ըղունկով փրցնել... քչփորիկ բառը՝ իբր թէ տաճկերէն՝ հիլալ:
լզ. 78բ Օ. – Օգ – Գրոց օգն բառն է... Օհարսակ – ուղիղը՝ օրհասրակ... կասեն թէ փոքր Ասիացւոց մէջ կգտնուին նաեւ օղարսակ ասողներ:
լէ. 78բ Ֆ. – Ֆռանկաբանութիւն – Բառազննութեանս վերջինս բառ թող համարուի այս մեր հնարածը... փոխանակ ասելու գերմանացի, Գերմանիա, գերմաներէն՝ հարկ կլիներ ասել՝ Տայչ, Տայչլանդ եւ այլն:
Ծնթ. Արտաքին եւ ստորին լուսանցներում ծանօթագրութիւններ եւ լրացումներ, բոլոր թերթերի ա. երեսների ստորին լուսանցներին գրաքննիչի նշումներ՝ ռուսերէնով:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1բ՝ տե՛ս Տիտղ.:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 2ա (1870 թ.) «Дозволено цензурою, Тифлись, 15-ого сентября, 1870 года»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «1. ///զնն///»: Պհպ. Աա՝ սեւ թանաքով՝ «399/2878», «1870, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», սեւ թանաքով շղագիր «1. Բառազննութիւն աշխարհիկ լեզուի, Գաբրիէլ եպիսկոպոսի Այվազեան», պհպ. Աբ՝ սեւ թանաքով «Բառգիրք հոմանիշ բառից. տե՛ս ձեռ. 622 ժողովածու»:
2879
ԺԹ. դար |
ԳՐԻՉ՝ հեղինակը:
ԹԵՐԹ՝ 48. չգրուած՝ 43ա-8բ: ՊՐԱԿ՝ 1-4x12: ՆԻՒԹ՝ թուղթ.: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 27,5x20,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (24x12.5. սահմանագծերը սեւ մատիտով): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 13ա): ՏՈՂ՝ 32. գործարանային վանդակաւոր ստուերագծումով: ԿԱԶՄ՝ կանաչ ծաղկաթուղթ, մէջքը՝ սեւ կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. սպիտակ, չգրուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+ Բ.թուղթ, սպիտակ, չգրուած՝ Աբ, Բաբ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 13ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը քերծուած եւ թեթեւակի մաշուած, եզրերը մաշուած-թափուած, մէջքի կաշին մաշուած, քերծուած, տեղ-տեղ թափուած. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով թերթերին զանազան բծեր, դեղին հետքեր, թ. 1՝ արտաքին լուսանցը պատռուած, թ. 48՝ հիմքին մօտ խոնաւութեան հետք:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-42ա Դասագիրք կարգաց եւ խորհրդոց աստուածպաշտութեան՝ ըստ արարողութեանց Հայաստանեայցս սուրբ եկեղեցւոյ
1ա-3ա Նախագիտելիք – Հարց. Զի՞նչ իցէ կարգն աստուածպաշտութեան... վսեմական խորհրդոց եւ կարգաց աստուածպաշտութեան:
1. 4ա-17ա Գլուխ Ա. Յաղագս նիւթական եկեղեցւոյ եւ գլխաւոր մասանց նորին
ա. 4ա-5բ Յօդուած Ա. Եկեղեցի – Հարց. Զի՞նչ իցէ եկեղեցի ըստ նիւթական նշանակութեանն: Պատ. Յունական բառիւս եկեղեցի իմանամք... որպէս ահա դուռն կոչի եւ պալատն արքունի:
բ. 5բ-6բ Գերեզմանատեղի – Հարց. Զի՞նչ իցէ գերեզմանատեղին: Պատ. Գերեզմանատեղի կամ գերեզմանատուն կոչի վայրն սովորաբար պարսպապատ... այլեւ անդէն կատարէին զաստուածային պաշտամունս ի ծածուկ՝ առ ահի հալածանացն հեթանոսաց:
գ. 7ա Գաւիթ – Հարց. Զի՞նչ իցէ գաւիթն: Պատ. Գաւիթ կոչի միջոցն... ապաշխարողք ելանէին ի տաճարէ անտի ի գաւիթ անդր, եւ անդէն կային յաղօթս:
դ. 7աբ Պահարան կամ սարկաւագանոց – Հարց. Զի՞նչ իցէ պահարանն կամ սարկաւագանոց: Պատ. Պահարան կոչի սենեակն... վասն որոյ եւ մերոցն ո՛չ է հարկ նմանող լինել նոցա յայսմ՝ որպէս եւ ոչ յայլս յայնպիսի նորաձեւութեանց:
ե. 7բ-8ա Լուսաղբիւր – Հարց. Զի՞նչ իցէ լուսաղբիւրն: Պատ. Լուսաղբիւր կոչի ի յոլով... իսկ առ այլս յազգաց քրիստոնէից ի հնումն հաստատուն մնացեալ սովորութեանդ, եւ ապա խափանեալ է:
զ. 8ա-9բ Ժամահար եւ զանգակ – Հարց. Զի՞նչ իցէ ժամահարն: Պատ. Ժամահարն է գործի հրաւիրելոյ... կանգնեալ ի վերուստ կողմանէ արեւմտեան դրանն՝ սիւնազարդ գմբեթաձեւ:
է. 9բ-10ա Մկրտարան եւ աւազան մկրտութեան – Հարց. Զի՞նչ իցէ մկրտարանն: Պատ. Մկրտարան եւ մկրտատուն կոչէին... աւազանք նաեւ ի մատրունս կանգնեալս առ եկեղեցեաւ կամ թէ եւ ի գաւթի եկեղեցւոյն, առաջի առանձինն սեղանոյ:
ը. 10աբ Մատուռն – Հարց. Զի՞նչ իցէ մատուռն: Պատ. Մատուռն բառ է յունական... եթէ չգուցէ առանձինն սարկաւագանոց կամ պահարան:
թ. 10բ-2ա Դաս – Հարց. Զի՞նչ իցէ դասն: Պատ. Դաս կոչին առ մեզ... կամ գեթ երկու քահանայք գտանին յերկաքանչիւր դասս:
ժ. 12աբ Բեմ – Հարց. Զի՞նչ իցէ բեմն: Պատ. Բեմ կամ բեմբ կոչի... որոց ակներեւ տեսութիւնն կարեւոր իցէ ժողովրդեան:
ժա. 12բ-3ա Աթոռ – Հարց. Զի՞նչ իցէ աթոռն: Պատ. Աթոռ կոչի առ մեզ... առ Նահապետ կաթուղիկոս յամի Տեառն 1697 կամ 1699:
ժբ. 13բ Գրակալ – Հարց. Զի՞նչ իցէ գրակալն: Պատ. Գրակալ կոչին ծալածոյ աթոռաձեւ փայտեայ կահք կամ գործիք... զի մեզ պարտ եւ արժան է զգուշանալ յամենայն նորաձեւութեանց, նա եւ՝ յայսպիսիս:
ժգ. 14աբ Պատկեր – Հարց. Վաղեմի՞ իցէ սովորութիւնն պատկերս դնելոյ յեկեղեցիս եւ յարգելոյ զնոսին: Պատ. Սովորութիւնն դնելոյ յեկեղեցիս... սովորաբար առ որմով եկեղեցւոյն:
ժդ. 15ա-6ա Սեղան – Հարց. Զի՞նչ կանոն իցէ կանգնելոյ զսեղան կարգեալ ի կատարումն խորհրդոյ պատարագին: Պատ. Սեղան պարտի լինել... եւ մասն ինչ ի նշխարաց սրբոց:
ժե. 16աբ Ընծայարան – Հարց. Զի՞նչ իցէ ընծայարանն: Պատ. Ընծայարանն առ մեզ ունի... կամ մասունք սրբոց՝ ամփոփեալք ի տուփս արծաթիս կամ ոսկիս:
ժզ. 16բ-7ա Վարագոյր – Հարց. Զի՞նչ իցէ վարագոյրն: Պատ. Վարագոյրն ըստ հնաւանդ սովորութեան... պատարագի ճրագալուցի սրբոյ Զատկին եւ Ծննդեան մինչեւ ցժամամուտն:
2. 17ա-26բ Գլուխ Բ. Յաղագս սուրբ սպասուց պատարագի եւ այլոց անօթոց աստուածպաշտութեան
ա. 17ա-8բ Սկիհ եւ մաղզըմա – Հարց. Զի՞նչ իցէ սկիհն: Պատ. Սկիհ կոչի յունական բառիւ... եւ ոչ վայրապար հեղուլ ուրեք, այլ եւ ոչ այլ ոք պարտի առնել զայնպիսի լուացմունս, եթէ ոչ քահանայն կամ սարկաւագունք:
բ. 18բ-20ա Խաչ – Հարց. Զի՞նչ իցէ խաչն: Պատ. Խաչն ըստ նիւթականին... ի միջավայրի սրբոյ սեղանոյն սովորաբար մեծագոյն, քան զայլսն է:
գ. 20ա-1ա Խաչակնքելն զերեսս եւ զիրս կամ տեառնագրութիւն – Հարց. Զի՞նչ իցէ խաչակնքելն կամ տեառնագրել: Պատ. Խաչակնքել կամ տեառնագրել... զձեւ բանին ըստ մերումն ունին, բայց զձեւ խաչին ըստ Յունաց առնեն:
դ. 21բ-2բ Աշտանակ եւ կերոնք կամ մոմեղէնք – Հարց. Ուստի՞ մտեալ իցէ սովորութիւնն լուցանելոյ ճրագունս եւ կանթեղս եւ մոմեղէնս յեկեղեցւոջ: Պատ. Աւանդութիւն է այս առ... ի պատճառս վտանգին մեծի բորբոքելոյ յանկարծ կազին եւ հրդեհելոյ զեկեղեցին:
ե. 23ա-4ա Խնկարկութիւն, խնկանոց բուրվառ – Հարց. Զի՞նչ խորհուրդ ունիցի խնկարկութիւնն: Պատ. Խնկարկութիւնն Տեառն արկանելն... եւ միանգամայն մոմեղէնս երկուս կամ զմի:
զ. 24աբ Զանգիկ, բոժոժ – Հարց. Զի՞նչ իցէ զանգիկն կամ զո՞ր խորհուրդ ունիցի: Պատ. Վաղեմի յոյժ սովորութիւն է... եւ յընթացս գարշապարին հնչէր երկիր, ցնծայր խորան:
է. 24բ-5ա Քշոց – Հարց. Զի՞նչ իցէ քշոցն: Պատ. Քշոցն է խորհրդաւոր... եւս եւ յելանելն ի թափօր:
ը. 25ա-6ա Գաւազան վարդապետական կամ հովուական – Հարց. Զի՞նչ իցէ վարդապետական կամ հովուական գաւազանն: Պատ. Գաւազանն իբրեւ նշանակ պատուոյ... եւ կոչին ծայրագոյն վարդապետք:
թ. 26աբ Վառ, խաչվառ – Հարց. Զի՞նչ իցէ վառն կամ խաչվառ: Պատ. Վառն է դրօշ խաչագլուխ հողաբարձ... թուի սովորութիւն եկամուտ յօտարաց:
3. 26բ-35բ Գլուխ Գ. Յաղագս եկեղեցական զգեստուց եւ հանդերձից
ա. 26բ-7ա Զգեստք – Հարց. Ե՞րբ մտեալ իցէ սովորութիւնն սեպհականելոյ եկեղեցւոյ կամ կատարման աստուածային պաշտամանց զգեստս առ այն պատշաճեալս: Պատ. Թէպէտեւ փրկիչն մեր... եւ ի նկարուց պատկերաց ձեւակերպելոյ ի վաղեմի գրչագիրս:
բ. 27բ-8ա Շապիկ – Հարց. Զի՞նչ իցէ շապիկին: Պատ. Որպէս ի հին օրէնս... եւ ի պատուական ձեւոյ ազգային սովորութեան:
գ. 28աբ Գօտի – Հարց. Զի՞նչ իցէ գօտին: Պատ. Գօտին մասն է եկեղեցական զգեստուց ժամարարին... այլ գօտի կապեն ի վերայ պատմուճանին:
դ. 29ա Բազկուրար կամ բազպան – Հարց. Զի՞նչ իցէ բազկուրարն: Պատ. Բազկուրար կամ բազպան կոչի պահպանակն բազկաց... եւ ունի ի միջավայրին զխաչ նկարակերպ կամ ասղնեգործ:
ե. 29ա-30ա Ուրար – Հարց. Զի՞նչ իցէ ուրարն: Պատ. Ուրարն բառ է յունական... զի եւ այն արարողութիւն շուրջառով կատարեսցի:
զ. 30ա-1ա Շուրջառ կամ նափորտ – Հարց. Զի՞նչ իցէ շուրջառն: Պատ. Շուրջառ կոչի... քում սուրբ խորհրդոյդ լինել սպասաւոր:
է. 31աբ Վակաս – Հարց. Զի՞նչ իցէ վակասն: Պատ. Վակասն ուսանոց է քահանային... որով սպառազինեալ գտանի քահանայն:
ը. 31ա-2ա Եմիփորոն – Հարց. Զի՞նչ իցէ եմիփորոնն: Պատ. Եմիփորոնն է ուսանոց եպիսկոպոսաց... կատարել զհանդէս ինչ եկեղեցւոյ, եւ այն կոչի փոքր զգեստ:
թ. 32ա-3ա Սաղաւարտ – Հարց. Զի՞նչ իցէ սաղաւարտն: Պատ. Սաղաւարտն է գլխանոց... եւ զամենայն ժամանակս պատարագին ոչ դնէին զայն ի բաց:
ժ. 33բ Թագ կամ միթր – Հարց. Զի՞նչ իցէ թագն կամ միթր: Պատ. Միթր կամ թագ կոչի... եւ զծայրսն երկուսին արձակըս թողոյր զթիկամբքն:
ժա. 33բ-4բ Վեղար, կնգուղ – Հարց. Զի՞նչ իցէ վեղարն: Պատ. Վեղարն կամ կնգուղ ծածկոյթ է գլխոյ կրօնաւորաց... ապա դարձեալ զետեղեն ի գլուխս:
ժբ. 34բ-5ա Կամիլաւկա – Հարց. Զի՞նչ իցէ կամիլաւկայն: Պատ. Յունական ձայնդ կամիլաւկա... որպէս վարդապետք մեր եւ եպիսկոպոսունք ունին զվեղարն:
ժգ. 35ա Մատանի – Հարց. Զի՞նչ իցէ մատանին: Պատ. Վաղեմի սովորութիւն է... եւ զգօտին աշխատասէր միջոյն թողեալ էր ի հանապազորդ յիշատակ լուսաւորութեանն մերոյ Հօրն:
ժդ. 35աբ Հողաթափ – Հարց. Զի՞նչ իցէ հողաթափն: Պատ. Հողաթափն, որ եւ յունական բառիւ սանդալ կոչի... զի տեղիդ, յորում դուդ կաս՝ սուրբ է:
4. 35բ-42ա Գլուխ Դ. Յաղագս պաշտօնէից եկեղեցւոյ
ա. 35բ-6ա Կաթողիկոս – Հարց. Զի՞նչ իցէ կաթողիկոսն: Պատ. Կաթողիկոս կամ կաթուղիկոս կոչի... նշանակ օծման նորին ի ձեռնադրութեանն ի կաթուղիկոսութիւն:
բ. 36բ Արքեպիսկոպոս – Հարց. Զի՞նչ իցէ արքեպիսկոպոսն: Պատ. Յունական ձայնս արքեպիսկոպոս... բայց ոչ եւ ամենայն արքեպիսկոպոս մետրապօլիտ:
գ. 37ա-8ա Եպիսկոպոս – Հարց. Զի՞նչ է եպիսկոպոսն: Պատ. Եպիսկոպոսն բառ յունական... ունելով ի միջավայրին զնկարակերպ պատկեր փրկչին կամ զՏիրամօրն:
դ. 38ա Քորեպիսկոպոս – Հարց. Զի՞նչ է քորեպիսկոպոսն: Պատ. Քորեպիսկոպոսն կոչէին ի հնումն յունական ձայնիւ... իսկ ի Ռուսաստան քահանայքն բարեկարգիչ եւ բարեկարգապետ անուանեալք:
ե. 38բ Վարդապետ – Հարց. Զի՞նչ իցէ վարդապետն: Պատ. Վարդապետ կոչի... որ առ հեթանոսս համարէր առաջնորդ բանին, համարէր Տեառն պատգամաւորութեան եւ քարոզութեան:
զ. 39ա Աւագերէց կամ աւագ քահանայ – Հարց. Զի՞նչ իցէ աւագերէցն կամ աւագ քահանայն: Պատ. Աւագ քահանայն կամ աւագերէցն... զոր սովոր եմք վարդապետի դաս անուանել:
է. 39աբ Քահանայ կամ երէց – Հարց. Զի՞նչ իցէ քահանայն կամ երէցն: Պատ. Անունս քահանայ առեալ... որով տայ նմա իշխանութիւն մատուցանել զսուրբ պատարագն վասն կենդանեաց եւ ննջեցելոց:
ը. 39բ-40ա Սարկաւագ – Հարց. Զի՞նչ իցէ սարկաւագն: Պատ. Սարկաւագն պաշտօնեայ է... եւ այնպիսեացն արկանելոյ զուրար զձախ ուսով:
թ. 40ա Կիսասարկաւագ – Հարց. Զի՞նչ իցէ կիսասարկաւագն: Պատ. Կիսասարկաւագն է իբրեւ օգնական սարկաւագին... եւս եւ զզգեստ պատարագին եւ զԽորհրդատետրն:
ժ. 40բ Ջահընկալ – Հարց. Զի՞նչ իցէ ջահընկալութիւն: Պատ. Ջահընկալութիւնն է չորրորդ կարգ... եւ զշիշն կամ զբաժկամանն դատարկ:
ժա. 40բ Երդմնեցուցիչ – Հարց. Զի՞նչ իցէ աստիճանն երդմնեցուցչութեան: Պատ. Պաշտօն եւ գործ երդմնեցուցչին... յորում գրեալ կան երդմունք մկրտութեան կամ հրաժարման:
ժբ. 40բ-1ա Ընթերցող – Հարց. Զի՞նչ իցէ ընթերցողութիւն: Պատ. Պաշտօն ընթերցողաց... եւ լե՛ր Աստուծոյ բանին պատմող եւ տեղեկացի՛ր սոցին:
ժգ. 41ա Դռնապան – Հարց. Զի՞նչ իցէ դռնապանութիւն: Պատ. Դռնապանութիւնն առաջին կարգ է... զիշխանութիւն բանալոյ եւ փակելոյ զդուռն եկեղեցւոյն:
ժդ. 41աբ Դպիր – Հարց. Զի՞նչ իցէ դպիրն: Պատ. Դպիր կոչին առ հասարակ... անխտիր կատարել զգործս դպրութեան եւ զսպասաւորութիւն սրբոյ սեղանոյն:
ժե. 41բ-2ա Ժամարար – Հարց. Զի՞նչ իցէ ժամարարն: Պատ. Ժամարար կոչի առ մեզ... եւ եթէ կայցէ ի տեղւոջն եւ այլ ոք քահանայ, որ զարձակումն տայցէ:
Ծնթ՝ Տողատակերում՝ կան մեկնուող բառերի յունարէն եւ լատիներէն համարժէքները: Յետագայում՝ կապոյտ թանաքով ու տարբեր գոյնի մատիտներով ուղղումներ եւ սրբագրումներ են արուած:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին, շղարգրով՝ «1. / Գաբրիէլ եպիսկոպոսի Այվազեան / [Դաս]ագիրք կարգաց] եւ/// / Աստուածպաշտութեան», պհպ Աա՝ «ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», սեւ թանաքով «414/2879», շղագիր՝ «Գ[աբրիէլ] եպիսկոպոսի Այվազեան»:1ա՝ թերթի վերին ձախ անկիւնում՝ «42 թերթ», 42բ՝ «Ընդ ամենայն քառասուն եւ երկու թերթ»:
2880
ՀԱՇՏԱՐԽԱՆ |
ՌՄԼԳ. – 1784 |
ԳՐԻՉ՝ Յովհաննէս Փառակեցի:
ԹԵՐԹ՝ 282 (գրչի՝ սխալներով էջակալում 1-542, որ է՝ 1ա-280բ, յետագայի՝ 543-4, որ է՝ 282աբ). չգրուած՝ 1ա-4բ, 63բ-282բ: ՊՐԱԿ՝ 1-36x8 (1, 36՝ 5): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. հաստ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ տապարակիր արջ, գլխավերեւում՝ թագ եւ «ЯМСЯ»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 33x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (26.5x13. սահմանագծերը սեւ թանաքով): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 46ա). գլուխների խորագրերը՝ բոլորգիր: ՏՈՂ՝ 42: ԿԱԶՄ՝ ճնշագծերով շագանակագոյն կաշի, 1 կապիչ-թելով, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ ձեռագրի թղթից (Ա. փեղկինը՝ շարունակութիւն թ. 3ի, Բ. փեղկինը՝ շարունակութիւն թ. 280ի), չգրուած. լուսանցակողերը՝ կարմիր եւ կապոյտ ցայտկէն:
Նմուշ 46ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կշէռք արդարութեան՝ 13ա: Ծաղիկներ՝ 5բ, 13ա, 33ա, 37բ: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, դեղին, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը քերծուած, յատկապէս Բ. փեղկը մաշուած, եզրերը մաշուած-թափուած, մէջքի վերուվարի կաշիի վրայ Ա. փեղկի աստառին ցեցի անցքեր, իրար ագուցւող 2 զոյգ կապիչ-թելերից 3ն ընկած. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով թերթերին զանազան բծեր, դեղին հետքեր, թ. 1-2՝ ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
5ա-63ա Գիրք դատաստանաց Հայոց, արարեալ ի վաղնջուց ժամանակաց եռամեծար վարդապետաց տանն Աղուանից, ժողովեալ յաստուածային գրոց եւ յայլ դատա[ս]տանական մատենից, որով յայնժամ ազգ մեր վարիւր ի դատողութիւնս հոգեւորս եւ մարմնաւորս
Ա. 5բ-12բ, 33բ-63ա [Մխիթարայ Գօշի Գիրք Դատաստանի]
Տե՛ս ձեռ. 485, 1ա-183բ. 5բ-12բ/Նախադրութիւն Գրոց դատաստանացս. Նախադրութեան ցանկ/5բ (ա-ժա՝ ա. Յաղագս այնորիկ, որ նախատեն զմեզ, թէ դատաստան ոչ գոյ ի Հայք... ժա. Յիշատակարան սուրբ վարդապետին, որ զայս գիրքս ասաց):ա/6աբ: բ/6բ-8ա: գ/ 8բ: դ/8բ-9բ: ե/9բ-10ա: զ/10աբ: է/10բ-1ա: ը/11աբ: թ/11բ-2բ: ժ/12բ (Ժ. միաւորի հետ միաձոյլ է նաեւ ցանկի ԺԱ. միաւորը՝ «Յիշատակարանը». «Եւ արդ թեպէտ...»՝ տե՛ս ձեռ. 485, 20բ):
[Ցանկ Գրոցս դատաստանի]/33բ-7բ (ա-մծա՝ ա. Յաղագս սկզբան դատաստանի եւ վիճակի դատաւորաց... մծա. Վասն որ զայլոց իրք յայլ մարդոց գնէ): ա/38ա-40ա: բ/40ա-2բ: գ/42բ-3ա: դ/43ա: ե/43բ: զ/44ա: է/44աբ: ը/44բ: թ/4բ-5ա: ժ/45ա: ժա/45աբ: ժբ/45բ-6ա: ժգ/46ա: ժդ/45բ: ժե/46աբ: ժզ/46բ: ժէ/46բ: ժը/46բ-7ա: ժթ/47ա: ի/47ա: իա/47ա: իբ/47աբ: իգ/47բ: իդ/47բ: իե/47բ: իզ/47բ: իէ/47բ-8ա: իը/48ա: իթ/48ա: լ/48աբ: լա/48բ: լբ/49ա: լգ/49ա: լդ/49ա: լե/49աբ: լզ/49բ: լէ/49բ: լը/49բ-50ա: լթ/50ա: խ/50բ: խա/50բ: խբ/50բ: խգ/50բ-1ա: խդ/51ա: խե/51ա: խզ/51ա: խէ/51աբ: խը/51բ: խթ/51բ: ծ/51բ: ծա/51բ: ծբ/51բ-2ա: ծգ/52ա: ծդ/52ա: ծե/52աբ: ծզ/52բ: ծէ/52բ: ծը/52բ: ծթ/52բ: կ/53ա: կա/53ա: կբ/53ա: կգ/53ա: կդ/53բ: կե/53բ: կզ/53բ: կէ/53բ: կը/54ա: կթ/54ա: հ/54ա: հա/54ա: հբ/54ա: հգ/54բ: հդ/54բ: հե/54բ: հզ/54բ: հէ/54բ-5ա: հը/55ա: հթ/55ա: ձ/55ա: ձա/55բ: ձբ/55բ: ձգ/55բ-6ա: ձդ/56ա: ձե/56ա: ձզ/56աբ: ձէ/56բ: ձը/56բ: ձթ/56բ-7ա: ղ/57ա: ղա/57ա: ղբ/57աբ: ղգ/57բ: ղդ/57բ: ղե/57բ: ղզ/57բ: ղէ/57ա-8ա: ղը/58ա: ղթ/58ա: ճ/58աբ: ճա/58բ-9ա: ճբ/59ա-60ա: ճգ/60ա: ճդ/60աբ: ճե/60բ-1ա: ճզ/61ա: ճէ/61ա: ճը/61բ: ճթ/61բ: ճժ/61բ: ճժա/62ա: ճժբ/62ա: ճժգ/62աբ: ճժդ/62բ: ճժե/62բ: ճժզ/62բ: ճժէ/62բ: ճժը/62բ-3ա: ճժթ/63ա: ճի/63ա: ճիա/63ա: ճիբ/63ա «...Եթէ գտանիցէ ոք շնորհս առաջի նորա, զի եգիտ ի նմա///(չշարունակուած)»:
Ծնթ. Յաջորդ էջերը չգրուած. ցանկի թուարկումը՝ Ա-ՄԾԱ., այստեղ գրուած մինչեւ ՃԻԲ.: ԺԲ., ԺԳ., ԺԴ. միաւորները ընդօրինակուած ետեւառաջութեամբ: Տե՛ս տպ. Մխիթար Գօշ, Գիրք դատաստանի, աշխատասիրութեամբ Խ. Թորոսեանի, Երեւան, 1975 (Գ. խմբագրութիւն, ձեռագիր Կ):
Բ. 13բ-33ա [0րէնք յաղթող թագաւորաց]
Տե՛ս ձեռ. 488, 87ա-103ա. Ցանկ/13բ-6բ (ա-ճխթ՝ ա. Վասն ժառանգութեան... ճխթ. Դարձեալ ի նոյն խորհուրդ): Նխ./17աբ: ա/18ա: բ/18ա: գ/18աբ: դ/18բ: ե/18բ-9ա: զ/19ա: է/19ա: ը/19բ: թ/19բ: ժ/19բ: ժա/19բ: ժբ/19բ: ժգ/19բ-20ա: ժդ/20ա: ժե/20աբ: ժզ/20բ: ժէ/20բ: ժը/20բ: ժթ/20բ: ի/20բ: իա/21ա: իբ/21ա: իգ/21ա: իդ/21ա: իե/21ա: իզ/21ա: իէ/21բ: իը/21բ*: իթ/21բ: լ/21բ: լա/21բ: լբ/21բ-2ա: լգ/22ա: լդ/22ա: լե/22ա: լզ/22ա: լէ/22բ: լը/22բ: լթ/22բ: խ/22բ-3ա: խա/23ա: խբ/23ա: խգ/23աբ: խդ/23բ: խե/23բ: խզ/23բ: խէ/23բ: խը/23բ: խթ/24ա: ծ/24ա: ծա/24ա: ծբ/24աբ: ծգ/24բ: ծդ/24բ: ծե/24բ: ծզ/25ա: ծէ/25ա: ծը/25ա: ծթ/25ա: կ/25բ: կա/25բ: կբ/25բ: կգ/25բ: կդ/25բ: կե/25բ: կզ/25բ: կէ/25բ: կը/26ա: կթ/26ա: հ/26ա: հա/26ա: հբ/26ա: հգ/26աբ: հդ/26բ: հե/26բ: հզ/26բ: հէ/26բ: հը/26բ: հթ/26բ: ձ/26բ: ձա/26բ-7ա: ձբ/27ա: ձգ/27ա: ձդ/27ա: ձե/27աբ: ձզ/27բ: ձէ/27բ: ձը/27բ-8ա: ձթ/28ա: ղ/28ա: ղա/28ա: ղբ/28աբ: ղգ/28բ**: ղդ/28բ: ղե/28բ («Թէ այր ոք առնէ նախագիծ կտակ...»): ղզ/չիք: ղէ/28բ: ղը/28բ: ղթ/28բ-9ա: ճ/29ա: ճա/29ա: ճբ/29ա: ճգ/29ա***:ճդ/29ա (չառանձնացուած գրչի կողմից. ՃԳ-ի շարունակութիւնը): ճե/29ա: ճզ/29ա: ճէ/29բ: ճը/29բ: ճթ/29բ: ճժ/29բ: ճժա/29բ: ճժբ/29բ: ճժգ/29բ: ճժդ/29բ: ճժե/30ա: ճժզ/30ա: ճժէ/30ա: ճժը/30ա: ճժթ/30ա: ճի/30ա: ճիա/30ա: ճիբ/30աբ: ճիգ/30բ: ճիդ/30բ: ճիե/30բ: ճիզ/չիք: ճիէ/30բ: ճիը/30բ: ճիթ/30բ: ճլ/30բ: ճլա/30բ-1ա: ճլբ/31ա: ճլգ/31ա: ճլդ/31ա: ճլե/31աբ: ճլզ/31բ: ճլէ/31բ: ճլը/31բ: ճլթ/31բ: ճխ/31բ: ճխա/32ա: ճխբ/32ա: ճխգ/32ա: ճխդ/32ա: ճխե/32ա: ճխզ/32աբ: ճխէ/32բ: ճխը/32բ: ճխթ/32բ: ճծ/32բ: ճծա/33ա: ճծբ/33ա: ճծգ/33ա****:
*Ծնթ. ԻԸ. միաւորը թէ՛ տպագրում, թէ՛ ձեռագրիս մէջ տրոհուած՝ ԻԸ.-ԻԹ.՝ «Նաեւ մարդ, որ ոչ ունի հրաման...»:
**Ծնթ. Հմր 488 ձ-ում ՂԳ. միաւորը սկսւում է «Մայր, եթէ ազատէ...», այստեղ եւ տպագրում (ՂԴ.)՝ «Հայր, եթէ ազատէ...»:
***Ծնթ. Հմր 488 ձ-ում ՃԳ. միաւորը սկսւում է «Մայր, փոխանակ որդւոյն...», այստեղ եւ տպագրում՝ «Հայր, փոխանակ որդոյն...»:
****Ծնթ. Տե՛ս Ասորական դատաստանագիրք, ձեռագրերի համեմատութեամբ լոյս ընծայեց Արսէն վարդ. Ղլտճեանց՝ իրաւաբանական դոկտոր, Վաղարշապատ, տպ. Ս. Էջմիածնի, 1917, ԺԵ., 56 էջ: Տպագիրը չունի ՂԶ. եւ ՃԻԶ. միաւորները, իսկ ԻԸ. միաւորը տրոհուած՝ ԻԸ.-ԻԹ.: Հատուածների թուահամարները ձեռագրում նշուած չեն. առանձնացուած են միայն գլխատառերով:
13ա (գրչից) Անդ զրկողաց կշիռք դնին, / որչափ զրկեացն պահանջին. / որք ի մարմին սերմանեցին, / հնձեն զորոմն հրոյ լուցկին, / որք դատաւորք են երկրային / եւ ոչ զաղքատս ուղիղ դատին: / Ի անաչառ քո յատենին, / յՅանդիմանեալըք կշտամբին. / որք ոխակալք են ի սրտին / եւ ոչ թողուն անցաւորին, / յայնժամ ի քէն ոչ ընկալցին, / զթողութիւն իւրեանց պարտին (այսչափ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
5ա (բոլորգիր) Այժմ ի բուն իսկ հեղինակէն արտագրեցաւ, որ գրեցեալն էր ի ԸՃԾ. եւ Գ. (1404) թւականիս հայոց, ի վայելս հայկազունեաց ժողովրդեան մերոյ եւ բանասէր մանկանց եկեղեցականաց եւ աշխարհականաց:
(նոտրգիր) Հրամանաւ Սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի ծայրագոյն նուիրակ, Ռուստաց երկրի ամենայն հայոց ազգին առաջնորդ եւ Նոր Նախիջեւանաց հիմնադիր Սանահնեցի Երկրայնաձեռն ԱրղութենցՇիօշբէգի որդի իշխանազնեայ տեառն Յովսեփայ սրբազան արքեպիսկոպոսին:
(բոլորգիր) Ի վեհափառ հայրապետութեան քիրստոսահիմն Սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի՝ մօր մերոյ տեառն Ղուկասու սրբազնասուրբ կաթուղիկոսի ամենայն Հայոց:
(նոտրգիր) Ձեռամբ Փառակեցի հանգուցեալ Ոսկանի որդի չնչին Յովհաննէսիս:
(բոլորգիր) Յամի տեառն 1784 եւ ի թուաբերունթեանս հայոց ՌԲՃԼԳ. (1784), յերկիրս Ռուստաց, ի քաղաքս Հաշտարխան, ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածնին եւ աւագ եկեղեցւոյս հայոց:
6ա (բոլորգիր) Յանուն Հօր եւ Որդւոյ եւ Սրբոյ Հոգւոյն. ամէն:
ՆՇՈՒՄ՝մէջքին փակցուած պիտակին՝ (նոտրգիր) «1. Դատաստանագիրք / արարեալ վարդապետաց / տանն Աղուանից», 1ա-ին փակցուած 17.5x22 չափսի թերթիկին, շղագրով՝ «Հմր1 Դատաստանագիրք, արարեալ վարդապետաց տանն Աղուանից, երկծալ շեղագիր, գրեալ ի թղթի ի բուն բնագրէ, որ կրէր զթուական հայոց ԸՃԾԳ. (1404), հրամանաւ Սանահնեցի Երկայնաբազուկ տ[էր] Յովսէփայ սրբազան արքեպիսկոպոսի Արղութեանց, ի ձեռն ուրումն Յովհաննու Փառակեցւոյ, ի հայրապետութեան տ[եառն] Ղուկասու կաթողիկոսի, յամի Տեառն 1784, ի քաղաքն Աստրախան, ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածին աւագ եկեղեցւոյ: Պարունակին ի սմա՝ Օրէնք ՃԽԹ., զորոց զցանկն տե՛ս ի սկիզբն երկրորդ մասին մատենիս», 1ա՝ «415/2880», մատիտով՝ «Հմր113 (ջնջագիծ)», «1784, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ՃՆՇԱԴՐՈՇՄ՝1ա-ին փակցուած թերթիկի վերին ձախ անկիւնում՝ ոճաւորուած ուղղանկիւն՝ «ФАБРИКИ /N4 / СЕРГЬЕВА»:
2881
Բաղկացած է առանձին կազմած երեք տարբեր ձեռագրերից
2881 Ա.
[ԵՐՈՒՍԱՂԷՄ]* |
[ՌՄՀԹ. – 1830] |
ԳՐԻՉ՝ [ՄահտեսիտէրԿարապետ]:
ԹԵՐԹ՝ 28. չգրուած՝ 13ա, 26բ, 27ա-8բ: ՊՐԱԿ՝ 1-2x12 (2՝ 16): ՆԻՒԹ՝թուղթ. կապտաւուն (թ. 1-12)՝լուսագծերովեւլուսադրոշմով՝թագ, տակըխաղողիողկոյզ, աջում՝ «D», ձախում՝ «C».թուղթ, սպիտակ (թ. 13-28)՝լուսագծերովեւլուսադրոշմով՝վահան, մէջըմարդադէմմահիկ, որիմօտ՝ «A»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32.5x23 (թ. 26՝ 49x30.5): ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (31.5x20.5. աղիւսակներիսահմանագծերըսեւթանաքովեւմատիտով՝ 27ա-8բ): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 6ա). երբեմն՝կարմիրթանաքով: ՏՈՂ՝ 33-60. գծումներ՝ճնշումով: ԿԱԶՄ՝բազմագոյնծաղկաթուղթ, եզրերըեւմէջքըմուգկարմիրկաշի, միջուկըստուարաթուղթ, աստառը՝թուղթ, սպիտակ, լուսագծերով, չգրուած (Բ. փեղկիկազմաստառ՝կարմիրթանաքովգրադաշտիուղղանկիւնշրջանակ):
*Ծնթ. Ձեռագրիսերեքմասերիգրչութեանտեղին, ժամանակինեւգրչինվերաբերողտուեալներըտե՛ս 2881 Բ., 17ա:
Նմուշ 6ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը քերծուած, մաշուած, տեղ-տեղ՝ թափուած, վրան զանազան բծեր, մէջքի եւ եզրերի կաշին մաշուած, քերծուած, մէջքի ստորին եզրի կաշին թափուած. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, թ. 1-12՝ խոնաւութիւնից գրադաշտը գունաթափուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-26ա Թէֆավուտ պոչով աստղին
ա. 1ա [Ցանկ] – 1՝ հութ ճէնուպի՝ 300, 20, 23, 0, 1... 12՝ քույրուղին ախըրինտէ՝ 284, 20, 22, 15, 4:
Ծնթ. 1ա՝ գրչի ցուցում՝ «2 այս աղիւսակն պիրին ներժ (՞)»:
բ. 1ա-2ա [Աղիւսակ. մէջը]՝ – «Մէկ՝ տաքիքէ (առանձին տողով կենդանակերպի նշաններ)՝ 1, 3, 5, 7, 11... Յինկ՝... 41, 1, 43, 1, 44, 1, 46, 1, 47, 1, 48, 1, 50»:
Ծնթ. 1ա՝ գրչի ցուցում աղիւսակի վերեւում՝ «Այս ճէտվելս, որ գրեալ է գլխոյն նըշաններով ուրիշ ուրիշ է»:
գ. 2բ-5բ Ճէտվելի թասիհի իշթիմա վէ իսթիքպալ վէ գալլի նազարաթ – Աղիւսակի մէջ՝ «Տրճ [տէրէճէ] տք [տաքիքէ]՝ 11 36, 11 38, 11 40, 11 42... 30, 14, 32, 14, 34, 14, 36»:
դ. 6ա-12բ [Աղիւսակ]՝ Դէպի սաղիր – 1. Ախր զէնէպ, 2. վուսաթի զենէպ, 3. պառտէ... շէմալ թարաֆինտէ՝ 7/ 8,/ 9,/ 10,/ 11,/ 12:
ե. 13բ-23ա Ճէտվէլի եթտեսալաթ քէվաքիպի պուհտ վէ պուհուտ – (աղիւսակի մէջ)՝ «րպ/ 0 սահաթ, 1՝ տաքի, 0՝ սահաթ, 2՝ տաքի, 0՝ սահաթ, 3՝ տաքի... 9 52, 9 48, 9 44, 9 40, 9 36, 9 32, 60»:
զ. 23բ (Աղիւսակի մէջ)՝ Ճէտվելի յուտավենտ ֆերտարտ մէվալիտ նիհարի վէ լեյլի վէ շերեքիհա – Սարիհա մէալեթնիհա՝ 1, լէյլի՝ 40, սահապի ֆերատ... 15, 49, 29, 365:
է. 24աբ Ճէտվէլ թեհսիրաթ վէ ինթիհաթ իրսալեհա – Աղիւսակի մէջ՝ «Թեհսիրաթ ենդիհաթ: Ազիմ, էքպէր, էվսէթ, սաքր: Ասալէ հանաքսի մուլիքի, պուրճ, տերեճէ, տաքիքէ, սանիէ, սալիսէ... 4, 17, 25, 48, 9 24, 18, 2, 3, 9»:
ը. 25ա [Աղիւսակ. մէջը]՝ – «100՝ 0, 06, 0, 1, 0... 1100՝... 10, 9 10, 4, 4, 4, 4»:
թ. 25բ [Աղիւսակ. մէջը]՝ Ճէտվէլի ֆէրտատ ազիմ իրսալեհա մէճմուն, հէրէքէթ ֆերատատի ազիմ մէպսութէ, ֆերատատի իքպիր – Ատէտ՝ 1, սալէնաքսէ՝ 1, 000, պուրճ՝ 0, քէվաքիպ՝ 30, ատէտ՝ 43... 21, 1, 49, 21, 60, 6, 10, 0:
ժ. 26ա [Աղիւսակ. մէջը]՝ – «րէիս, / հասէսի քամէր / վասաթի քամեր / վասաթի շեմս: Տաքիքէ՝ 0, սանիէ՝ 8... Շարադրիլն աղիւսակիս յամի Տեառն՝ 1728, ապրիլի 11 եւ Հրէից՝ 5490 թո՛ւ[ին]: Զսոսա միշտ ընդ արզն հանէլի հիսապին ճէմանելի է: Անուանք ժամանակի՝ տէրէճէ, տաքի, սանիէ, սալիսէ, րապիէ, խամիս, սատիսէ եւ սապիսէ»:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին՝ «425 Թէֆ[ա]վուտ / պոչ[ով] աստղին», Ա. փեղկին՝ «Թէֆավուտ պոչով աստղին», Ա. փեղկի կազմաստառին փակցուած թերթիկին (11.5x17.5) շղագրով՝ «Հմր. 3 (ջնջած),Թէֆավուտ պոչով աստղին, քառածալ, նօտրագիր, գրեալ ի թղթի,անուն գրչին եւ թուական անյայտ: Պարունակեն ի մատենիս տաճկերէն լեզուաւ թուի թէ վասն որոշելոյ եւ գիտելոյ զժամս պոչով աստղին», մատիտով՝ «ունի միկրոֆիլմ», սեւ թանաքով «425/2881», «ԺԹ. [դար], Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2881 Բ.
ԱՍՏՂԱԲԱՇԽՈՒԹԻՒՆ
ԵՐՈՒՍԱՂԷՄ |
ՌՄՀԹ. – 1830 |
ԳՐԻՉ՝ՄահտեսիտէրԿարապետ:
ԹԵՐԹ՝ 23. չգրուած՝ 1ա, 2բ-6ա, 11ա, 13բ, 18ա-23բ: ՊՐԱԿ՝ 1-2x10 (2՝ 13)*: ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսագծերովեւլուսադրոշմով՝առիւծեւ «IMC»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32.5x22: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (27.5x17.5. աղիւսակներիսահմանագծերըսեւեւկարմիրթանաքով): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 16ա). մերթընդմերթ՝կարմիրթանաքով: ՏՈՂ՝ 36. գծումները՝ճնշումով: ԿԱԶՄ՝բազմագոյնծաղկաթուղթ, անկիւններըեւմէջքըմուգկարմիրկաշի, միջուկըստուարաթուղթ, աստառըսպիտակթուղթ, լուսագծերով, չգրուած:
Նմուշ 16ա
*Ծնթ. Թ. 6ի արտ. լուս-ին սոսնձած 23.5x15 չափսի առանձին թերթիկ՝ նկարագրութեան մէջ տե՛ս 61:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը քերծուած, մաշուած, տեղ-տեղ թափուած, վրան զանազան բծեր, մէջքի եւ անկիւնների կաշին մաշուած, քերծուած, վերուվարի եզրերի կաշին մասամբ թափուած. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով թերթերին զանազան բծեր, դեղին հետքեր, թ. 6՝ նաւթի հետք, Ա. փեղկին, 8բ, 9ա՝ թանաքի բծեր. սկզբից 5, 10-11 թերթերի միջեւ՝ 6, վերջից՝ 5 չգրուած թերթ յետագայում կտրած հանած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1բ-17ա Թահվիլի շէմս
- 1բ-2ա [Աղիւսակ երկոտասան կենդանակերպից] – Խոյ՝ հրային, որձ, տաք, չոր, ցերեկեան... Ձուկն՝ ջրային, էգ, հով եւ խոնաւ, գիշերային, հարաւային:
1. ա. 61Ճէտվէլի Սանի – Տէվիր՝ 136, 272, 408, 544... 1768, 1904, 2040: Աղիւսակի մէջ՝ «Նասֆաներ սահաթլերի իլք աքշամտան սայտք սալամանքա արզնն 1 սահաթ, 57 տայիքէ վե թահվիլի շեմսի թատելի պերապիր ալտք: Մարտ... Փետրուար»:
– 61Թատիլ – Մարտ՝ ր[ո]պ[է] 21՝ յաւել, ապրիլ՝ ր[ո]պ[է] 34՝ հան, մայիս՝ ժամ 1, րոպէ 23՝ հան... Փետրվար՝ ժամ 1, ր[ո]պ[է] 18՝ յաւել:
բ. 6բ-10ա [Աղիւսակ] – Թահվէր շէմս հէր պուրճ, հէր տէվիրէ, 1 կիւն, 30 տաքիքէ թարխ, թէմէլի 1472 սէնէ պունու օլան թարիխտէն թարխ: Խոյ, ցուլ, երկաւոր... 8 22 53, 7, 12 26, 136՝ (թուերը՝ արաբական գծագրութեամբ):
գ. 10բ [Աղիւսակի բացատրութիւն] – Գի՛տ զլուսին՝ թէ քանի աւուր է եւ ամսովն յառաջի գաւազանն եւ ամսովն, զոր կամիս, որ գրեալ կայ... եւ գտանէս, թէ յորում կենդանակերպոջն է լուսին (աղիւսակ՝ «Յունուար՝ ջրհոս... Դեկտեմբեր՝ աղեղ»):
2. 11բ-5ա [Աղիւսակք]
ա. 11բ-2ա Ա. աղիւսակ. ՇԼԲ. ամաց մեծի շրջանին Հայոց տօմարի՝ թարց ուղղութեան ի Ծռազատկաց – Վերադիրք, եօթներակք եւ տարեգիրք ամաց: Ամք Տեառն/1801, Թուական հայոց՝ ՌՄԾ. ... ամք Տեառն՝ 2846՝ ՌՄՂԷ՝... 6/Զ., 71/ՃԶ.: 11բ (աղիւսակի ներքեւում բացատրութիւն)՝ «Ի վերայ աղիւսակաց գաւազանքն են ամք Տեառն 1801, եւ թուականք հայոց ՌՄԾ.էն (1801) մինչեւ ցամ 2864... եւ զեօթներեակն ըստ իւրաքանչիւր ամաց առանձին»:
բ. 12բ Բ. աղիւսակ. վասն լրմանց Զատկաց ըստ հաշուի տօմարի հայոց՝ թարց ուղղութեան ի Ծռազատկաց: Եօթներեակ եւ տարեգիրք – Վերադիրք՝ ԻԵ. գ/ա, 3/բ, 2/գ, 1/դ... ԻԷ.՝ 4/ս, 3/վ, 2/տ, 1/ր, 7/ց, 6/ւ, 5/փ, 4/ք: 12բ (աղիւսակի բացատրութիւն)՝ «Կա՛լ զվարդարան, մո՛ւտ ի խորանսդ եօթներեակաց... որով եւ Լ. եւ Զ. (36) տառքն բաժանեալք յեօթն մասունս, ըստ թուոց եօթներեակացն»:
գ. 13ա Գ. աղիւսակ լրմանց Զատկաց ըստ հաշուի Յունաց՝ ուղղեալ ի Ծռազատկաց: Եօթներեակ եւ տարեգիրք – Վերադիրք՝ ԻԵ. գ/ա... ԻԷ.՝ 4/ս, 3/վ, 2/տ, 1/ր, 7/ց, 6/ւ, 5/փ, 4/ք: 13ա (աղիւսակի բացատրութիւն)՝ «Ի 532 ամս, որ է մի շրջան, յորում պարունակեն իւրաքանչիւր այբբենական տառք այնքան անգամ... եւ արտադրեալն 4 թուով բազմապատկեա,՛ դարձեալ ելանէ 532՝ ըստ համեմատ 532 շրջանին. եւ այլն»:
դ. 14ա Դ. աղիւսակն: Ըստ հաշուի հայոց սխալ / ըստ հաշուի Յունաց ուղղեալ – ա/4, բ/9, գ/10, դ/14, ե/19... ց/11, ւ/10, փ/6, ք/1:
ե. 14ա Ե. աղիւսակ: Եօթներեակ եւ տարեգիրք – 1/դ, ե, ղ, չ, թ... 7/ե, լ, ճ, պ, ց:
զ. 14ա Զ. աղիւսակ – 7/ճ, 23/ձհ, 5/յ... 56/յմ, 1/ղ, 4/չ: 14ա (աղիւսակի բացատրութիւն)՝ «Զ. Այս գաւազան ըստ հաշուի Յունաց ուղղեալ... ընդ Ժ. վերադրաւ՝ որպէս տեսանես ի Է. աղիւսակէն ի յետագայ երես»:
է. 14բ-5ա Է. աղիւսակ ՇԼԲ. ամաց մեծի շրջանին տօմարին հայոց, ըստ հաշուի Յունաց՝ ուղղեալ ի Ծռազատկաց – Վերադիրք, եօթներակք եւ տարեգիրք: Ամք Տեառն/1801, Թուական հայոց՝ ՌՄԾ... 4/կ, 5/է, 6/զ, 71/ճղ: 14բ-5ա (աղիսակի բացատրութիւն)՝ «Աղիւսակի աստ նախ փոխեցաք... որքան վարիմք ընդ այսու 532 ամաց շրջանաւ աղիւսակիս»:
3. 15բ-7ա Գիւտ տարեգրոյն առանց օրագիւտի գտանել – Կա՛լ հանապազ զթիւն 26, բա՛րձ ի նմանէ զվերադիր տարւոյն... եւ փարատել զերկբայութիւն յիւրոց մտաց, եւ լինի ջատագով ճշմարտութեան եւ այլն:
Ծնթ. Ծռազատկի եւ նրան վերաբերող տոմարական հաշուարկների առիթով յիշատակուած են ՉԽԱ. (1292) թուականին գումարուած ժողովը, Ստեփաննոս Հռոմկլայեցի կաթողիկոսը եւ Հեթում Բ. թագաւորը:
4. 17բ [Աղիւսակ]– 25՝ 4/ա, 3/բ, 2/գ, 1/դ, 7/ե, 6/զ, 5/է, 4/ը... 14՝ 7/լ, 6/խ, 5/ծ, 4/կ, 3/հ, 2/ձ, 1/ղ, 7/ճ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
17ա Սակայն այժմ այս գովելի եւ պատուական հմտութիւն եւ կամ այլ իմաստասիրական ուսմունք իսպառ բարձեալ են ի մէնջ, եւ չէ ինչ փոյթ ոմանց հետեւիլ այսպիսի դպրութեանց: Եւ եթէ տեսցեն եւս զոմանս՝ որք զայսպիսեացս հետեւելով հմտութեանց, ծաղր առնեն զնոսին, եւ հերետիկոս կոչելով զայսպիսին. զինչ է պատճառն սորին, ոչ այլ ինչ, եթէ ոչ վասն անտերութեան եւ յիմարութեան ազգին մերոյ, որ օր յաւուր ցրուիմք եւ նուազիմք, վասն մեղաց մերոց, եւ ոչ զարթնումք ի թմրութենէ մեղաց եւ ի ծուլութենէ մերմէ. բաւ է: Մնամ ամենեցուն նուաստ եւ յետին պաշտօնեայ Յարութիւն Սահակեանս Աղանուրեանց Նոր Ջուղայեցի, յօրինեալ ի Բամբեյի, օգոստոս 1, յամի Տեառն 1819:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
17ա Կրկին գաղափարեալ ի սուրբ Երուսաղէմ՝ Սուրբ Յակոբայ վանս, Կոստանդնուպօ[լ]սոյ Խասգիւղի Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցւոյ մահտեսի տէր Կարապետս՝ աթոռակալ նոյն եկեղեցւոյ, յունվար 28, յամի Տեառն 1830:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկին գրչի ձեռքով՝ «Թահվիլի շէմս», 1ա՝ «425/2881», 1ա-ին փակցուած 17.5x11 չափսի թերթիկին, շղագրով՝ «Հմր 1., Թահվիլի շէմս, քառածալ, նօտրագիր, գրեալ ի թղթի, աշխատասիրութիւն Յարութիւնի Սահակեան Աղանուրեան Նոր Ջուղայեցւոյ, յօրինեալ ի Բանբէյի, յամի Տեառն 1819, իսկ գաղափարեալ յիսկականէն ի Ս[ուրբ] Երուսաղէմ աթոռակալ սուրբ Ստեփաննոս եկեղեցւոյ Խասգեղջ մահտեսի տէր Կարապետի, յամի 1830: Պարունակեն ի մատենիս՝ Ա. երկոտասան ամիսք եւ ամսաթիւք եւ աղիւսակ երկոտասան կենդանակերպից տարւոյն, եթէ իւրաքանչիւրն ի նոցանէ որում ամսոյ են սեպհական եւ որում՝ ո՛չ: Բ. աղիւսակ 532 ամաց մեծի շրջանին հայոց տօմարի, թարց ուղղութիւն ի Ծռազատկաց: Գ. Աղիւսակ վասն լրման Զատկաց, ըստ հաշուի տօմարի հայոց, թարց ուղղութիւն ի Ծռազատկաց: Դ. Աղիւսակ 532 ամաց մեծի շրջանի տօմարին հայոց՝ ըստ հաշուի Յունաց, ուղղութիւն ի Ծռազատկաց: Զ. Խրատ վասն գտանելոյ զտարեգիրն առանց օրագիւտի: Սահակ Ա[մատունի]»:
2881 Գ.
ԱՍՏՂԱԲԱՇԽՈՒԹԻՒՆ
[ԵՐՈՒՍԱՂԷՄ] |
[ՌՄՀԹ. – 1830] |
ԳՐԻՉ՝ [Մահտեսի տէր Կարապետ]:
ԹԵՐԹ՝ 16. չգրուած՝ 1ա, 3ա, 12բ, 16աբ (3ա՝ կան աղիւսակի սահմանագծերը): ՊՐԱԿ՝ 1-2x12 (2՝ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. սպիտակ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ վահան, մէջը մարդադէմ մահիկ, մօտը՝ «A»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31.5x23: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (26.5x17. աղիւսակների սահմանագծերը կարմիր թանաքով): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 15ա). երբեմն՝ կարմիր թանաքով: ՏՈՂ՝ 38. գծումները՝ ճնշումով: ԿԱԶՄ՝ բազմագոյն ծաղկաթուղթ, անկիւնները եւ մէջքը՝ մուգ կարմիր կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. սպիտակ, լուսագծերով, չգրուած:
Նմուշ 15ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը քերծուած, մաշուած, տեղ-տեղ՝ թափուած, վրան զանազան բծեր, մէջքի եւ անկիւնների կաշին մաշուած, քերծուած, մէջքի վերուվարի եզրերի կաշին տեղ-տեղ թափուած. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով թերթերին զանազան բծեր, դեղին հետքեր, թ. 1բ-2ա՝ խոնաւութիւնից գրադաշտը գունափոխուած եւ կեղտոտուած, թ. 1-12՝ հիմքից մասամբ անջատ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1բ-15բ Թէֆավութ
ա. 1բ-2ա [Աղիւսակ. մէջը]՝ – «Րոպէ/, 56՝ տաքիքէ, ժամ/րոպէ... 24, 0: 65 (թուերը՝ արաբական գծագրութեամբ)»:
բ. 2բ Ճէտվէլի թասիհի իշթիմայ վէ իսթիքպալի շէմս վէքիւլլիւ նազարէթ – (աղիւսակի մէջ)՝ «57, 59, 11/ ժամու, տաքիքէ... 1 15, 1 17: 24 (թուերը՝ արաբական գծագրութեամբ)»:
գ. 3բ-12ա [Աղիւսակ. մէջը]՝ – «Ժամ/րոպէ, տէ[րէճէ], տա[քիքէ], սա[նիէ]՝ 10 0... 15 58 16 0: 24 (թուերը՝ արաբական գծագրութեամբ)»:
դ. 13ա-5բ [Աղիւսակ. մէջը]՝ – «Ժամու / րոպէ / տէրէճէ, տաքիքէ՝ 16 2... 17 58 18 00: 24 (արաբական գծագրութեամբ)»:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին՝ «2. Թէֆ[ավութ] 425», Ա. փեղկին՝ «Թէֆավութ», Ա. փեղկի աստառին՝ սեւ թանաքով «425/2881», 1ա-ին փակցուած18x11 չափսի թերթիկին, շղագրով՝ «Հմր 2,Թէֆավութ, քառածալ, նօտրագիր, գրեալ ի թղթի, վասն չունելոյ զյիշատակ[ար]ան՝ ենանյայտ անուն գրչին եւ թուականն: Պարունակեն յայսմ մատենի ի լեզու տաճկաց թուի թէ տօմարագիտական հաշիւ զժամուց եւ զրոպէից», սեւ թանաքով «425/2881»:
2882
[ԷՋՄԻԱԾԻՆ] |
ՌՄԺԲ.-1763 – ՌՄԽԷ.-1798 |
ԳՐԻՉ՝ Մկրտիչ վարդապետ, Գալուստ սարկաւագ:
ԹԵՐԹ՝ 58. չգրուած՝ 9ա-58բ: ՊՐԱԿ՝ 1-5x12 (1՝ 9, 3՝ 13): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. սպիտակ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ «AM» եւ 3 կիսաշրջան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 30,5x21,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (27.5x16.5. սահմանագծերը՝ կարմիր թանաքով, նաեւ՝ 9ա-12բ չգրուած էջերին): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 4ա). թուականները եւ յատուկ անունների սկզբնատառերը՝ կարմիր թանաքով: ՏՈՂ՝ 37. գծումները ճնշումով: ԿԱԶՄ՝ բաց շագանակագոյն կտաւի 3 շերտ դարչնագոյն սոսնձանիւթով ի մի փակցուած, աստառը թուղթ, լուսագծերով, չգրուած՝ Բ. փեղկի կազմաստառ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա՝սկզբում), հաստ թուղթ, լուսագծերով, չգրուած՝ Աբ:
Նմուշ 4ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կտաւը խիստ կեղտոտուած, մաշուած, տեղ-տեղ պատռուած, մասնաւորապէս եզրերի կտաւը մաշուած-թափուած, Ա. եւ Բ. փեղկերի աստառները խոնաւութիւնից դեղնած, գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով թերթերին զանազան բծեր, դեղին հետքեր, թ. 1-2՝ հիմքից մասամբ անջատ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-8բ [Ժամանակագրութիւն ձեռնադրութեանց]
- 1ա Վեհ Մինաս ընդհանրական կաթողիկոսին
Ի ՌՄԲ. (1753) թուոջն մերում եւ ի մարտ ամսոյ Է.ումն, յօր Անառակի կիւակէին, հրամանաւ եւ ձեռնադրութեամբ լուսարար Եղիազար ծերունազարդ հայր վարդապետին եղաք կիսասարկաւագ ես՝ մեղսաներկ Մկրտիչս եւ հոգեկից եղբայրն իմ՝ տիրացու Մինասն: Եւ ընդ մեզ եղեալ աւագ սարկաւագունքն են այսոքիկ՝ տիրացու Մեսրօպն ըԶնաբերդցի, տիրացու Երեմիայն յՕշականցի, Յարութիւնն Գեանջեցի, Սէթն Էջմիածնեցի, Թադէոսն Դիարբէքրցի, Յակոբն Կարնեցի, Սողոմօնն Քրտստանցի, Մխիթարն Մեղրեցի, Մկրտիչն Եղվարդեցի եւ քահանայ ոմն տէր Անտօն եւս Եղվարդեցի, որոց Տէր տացէ վայելել բարեաւ զառեցեալ սուրբ կարգսն. ամէն:
Ի ՌՄԳ. (1754) թուոջն մերում եւ ի հոկտեմբերի ամսոյ Թ.ումն, որ էր հինգերորդ կիւրակէն՝ որ զկնի սրբոյ Խաչին. հրամանաւ Վեհ Աղէքսանդր ընդհանրական կաթողիկոսին եւ ձեռնադրութեամբ ժամօրհնօղ Դիարբէքիրցի Յակոբ վարդապետին առաք զսուրբ կարգ աւագ սարկաւագութեան ես՝ մեղսաներկ Մկրտիչս եւ հատորն հոգւոյս՝ տիրացու Մինասն, Յօսէփն Առնճեցի, Պետրոսն եւ Կիրակոսն եւս Առնճեցի, Առաքելն Շամբեցի, Պօղոսն Գժաձորեցի եւ կիսասարկաւագունք՝ Մկրտիչն Շօռօթեցի եւ Պետրոսն Սուրմարեցի, որոյ Տէր տացէ բարեաւ վայելել ըստ իւրում հաճոյին. ամէն:
1բ Վեհ Սիմէօնընդհանրական կաթողիկոսէն.
Ի ՌՄԺԲ. (1763) թուոջն մերում եւ ի նոյեմբերի Թ.ումն, որ էր իններորդ կիւակէն, որ զկնի սրբոյ Խաչին եւ տօնի սրբոց Հրեշտակապետացն ձեռնադրեցաք քահանայ ի սրբազան հօրէն մերմէ՝ տէր Երեմիայն, տէր Մկրտիչս, տէր Մեսրօպն եւ տէր Պօղոսն, եւ ընդ մեզ եղեն սարկաւագ Ղունկիանոսն եւ Ստեփանոսն եւ Յօհանէսն ջահընկալ, իսկ Աստուծով ելանելն մեր ի քառասնիցն՝ նախ տէր Երեմիայն մատոյց պատարագ ի դեկտեմբեր Թ., որ էր տօն յղութեան սրբոյ Աստուածածնին ի յԱննայէ օրն Գ.շաբաթ, ի շաբաթապահոջն, որ Սուրբ Յակոբայ կոչի, եւ ի սոյն շաբաթու Ե.շաբաթ օրն ես՝ տէր Մկրտիչս մատուցի ըզպատարագ, որ էր ի դեկտեմբեր ԺԱ. (11) եւ տօն առաքելոցն Թադէոսի եւ Բարդուղիմէոսի եւ սուրբ Յակոբայ շաբաթ օրն՝ տէր Մեսրօպն, իսկ ի կիւրակէին՝ տէր Պօղոսն, որոյ Տէր տացէ վայելել բարեաւ զառեցեալ սուրբ եւ մա(քուր կարգսն)*:
Ի ՌՄԺԴ. (1765) թուոջն եւ ի նոյեմբեր ամսոյ Զ., ի յիններորդ կիւակէին, որ զկնի սրբոյ Խաչին վերոգրեալ սրբազան հայրն մեր Վեհ Սիմէօն ընդհանրական կաթողիկոսըն ետ մեզ երից համաշունչ եղբարցս՝ Երեմիա, Մկրտիչ եւ Մեսրօպ աբեղայիցս զիշխանութիւն մասնաւոր վարդապետութեան: Եւ ձեռնադրեաց ընդ մեզ սարկաւագ զՅովհանէս ջահընկալն, զոր եւ Իսահակ անուանեաց եւ ըստ հոգւոյ եղբայրն նորին զմիւս Յովհաննէսն, զոր Տէր արժանացուսցէ ի պաշտպանութիւն իւրաքանչիւր (սրբոյ կարգի)*:
Ի ՌՄԺԷ. (1768) թուոջս եւ ի յունիսի ԺԵ. (15), ի չորրորդ կիւրակէին եղիական յիսնակին վերոգրեալ սրբազան հայրն մեր Սիմէօն ընդհանրական կաթողիկոսըն, զիս՝ զյետնեալ ծառայս եւ որդիս իւր՝ զՄկրտիչ նուաստ վարդապէտս ձեռնադրեաց եպիսկոպոս: Նաեւ զԿեղուՍուրբ Կարապետի վանից առաջնորդ Յօհան վարդապետն ի վերայ նոյն վանիցն, եւ զԱստապատեցի Միքայել վարդապետն, յառաջնորդութիւն նոյն գեղջ՝ Ստեփաննոսի Նախավկայի վանիցն, զորս Տէր պահեսցէ ի հաճոյս իւր:
*Ծնթ. Փակագծերը գրչինն են:
1. 2ա-4բ [Ի տեառն Սիմէօն սրբազան կաթողիկոսէն, թէ քանիցս ձեռնադրեցան եպիսկոպոսք ի ՌՄԺԲ. (1763) թուոյն հետէ մինչեւ ՌՄԻԸ. (1779) թիւն]
Ի ՌՄԺԲ. (1763) թուոջն եւ յապրիլի ամսոյ Ի.ումն (20), ի հինգերորդ կիւրակէի յինանցն, որ էր տօն Երեւման սրբոյ Խաչին, հոգեւոր հայրն մեր Վեհ օծաւ ընդհանուր կաթողիկոս ամենայն Հայոց:
Արդ, զկնի օծման իւրոյ Սիմէօն սրբազանըս մեր՝ զորս ձեռնադրեաց թէ՛ զեպիսկոպոսս, թէ՛ զքահանայս եւ թէ՛ զայլ աստիճանաւորս՝ ահա ի ներքոյ ցուցանեմք, որ ի վարդապետութենէն իւրմէ մինչեւ ցայժմ ո՛չ ոք էր ձեռնադրեալ՝ ո՛չ զքահանայս եւ ո՛չ այլ աստիճանաւորս: 1. Նախ ձեռնադրեաց զՄովսէս վարդապետն եպիսկոպոս, որ էր ի գործ նուիրակութեան սրբոյ Երուսաղէմայ... երեսուն եւ վեցերորդ ձեռնադրեաց եպիսկոպոս զՏաթեւու առաջնորդ Յովակիմ վարդապետն ի Գիւտ Խաչին՝ ի հոկտեմբերի քսան եւ եօթն:
2. 5ա Ի տեառն Յակոբայ սրբազան կաթողիկոսէն Շամախեցւոյ՝ թէ քանիցս ձեռնադրեցան եպիսկոպոսք եւ որքան ցուցանին՝ ահա ի ներքոյ, ի ՌՄԸ. (1759) թուոյն հետէ մինչեւ ՌՄԺԲ. (1763) թիւն – Առաջին կարգ՝ Անդրեաս Կարբեցի, Զաքարիա Կաղզվանցի... ութերորդ կարգ՝ Սիմէօն եւ Յովակիմ, միաբանք սրբոյ Երուսաղէմայ:
Ծնթ՝. Այս միաւորը սխալմամբ դրուել է նախորդ միաւորից յետոյ՝ տե՛ս գրչի յիշ. 5ա:
3. 5բ-8բ [Ի տեառն Ղուկաս սրբազան կաթողիկոսէն, թէ քանիցս ձեռնադրեցան եպիսկոպոսք ի ՌՄԼ. (1781) թուոյն հետէ մինչեւ ՌՄԽԷ. (1798) թիւն]
Ի ՌՄԻԹ. (1780) թուոջն մերում, երկրորդ կիւրակէին զկնի Վարդաւառին եւ յամսեանն օգոստոսի երկրորդում աւուրն Վեհն օծաւ ընդհանուր կաթողիկոս ամենայն Հայոց: Արդ, զկնի օծմանն իւրոյ Վեհ հայրս մեր՝ զորս ձեռնադրեաց թէ՛ զեպիսկոպոսունս, թէ՛ զքահանայս, եւ թէ՛ զայլ աստիճանաւորս՝ ահա ի ներքոյ ցուցանեմք: Ի ՌՄԼ. (1781) թուոջն՝ նախ ձեռնադրեաց եպիսկոպոս զՄկրտիչ վարդապետն Շօռօթեցի... Յիսուն եւ Ը.երորդ (58) ձեռնադրեաց եպիսկոպոս սրբոյն Սաղիմայ միաբան Յակոբ վարդապետն, ի խնդրոյ նորին պատրիարգ Պետրոս վարդապետին, ի տօնի սրբոց Ղեւոնդեանց քահանայիցն, երեքշաբաթի աւուրն, ի փետրվարի Բ.:
Տե՛ս տպ. Գ. Տէր-Վարդանեան, Ժամանակագրութիւն ձեռնադրութեանց (1759-1798).- «Էջմիածին», 1980, Հմր Ժ., էջ 43-51 (ստորագրուած՝ Գ. Յունանեան). այստեղ է սրբագրուած նաեւ ձեռագրիս գրչութեան ժամանակը՝ 1763-1798 թթ., որ համառօտ ցուցակում (Ա. էջ 895) վրիպմամբ գրուած է՝ «1753-1798 թթ.»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս 1աբ:
5ա Ասացէ՛ք Աստուած լուսաւորեսցէ զհոգի հանգուցեալ շորապան Թօմա վարդապէտին, որ վերոյգրեցեալն ի նորին Նարեկի կողոջն տեսեալ՝ վեր առի եւ իմ սրբազանի քարոզգրգոջ կողումն տափակ գրով ի վերն գրեցուցի, իսկ իմ սխալեալ՝ աստ գրեցի. թողութիւն արարէ՛ք ինձ:
7ա Հասուցեալ Մկրտիչ աշխատասէր վարդապէտին զգրութիւն անուանց եւ ժամանակի ձեռնադրեցելոց ի սրբազան վեհապետէն մինչեւ ցայս վայր, վճարեաց զկեանս իւր: Ապա այնուհետեւ հրամանաւ աստուածընտիր եւ սրբազան վեհապետի տեառն մերոյ, ես՝ յետնեալ ծառայս նորին Գալուստ սարկաւագս սկսայ գրել զնոսա, որք յայսմ հետէ ձեռնադրեցան:
8ա Յիսներրորդ ձեռնադրեաց զսպասաւորսն իւր՝ զիս զնուաստ Գալուստս եւ տիրացու Յակոբն՝ աւագ սարկաւագունս ի հոկտեմբերի ԻԱ. (21), ի տօնի սրբոց Աւետարանչացն:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին, շղագրով «1. / Ժամանակագրո/// / Յակովբ, Սիմէօն եւ Ղուկաս/ կաթողիկոսաց», Ա. փեղկին՝ սեւ թանաքով դժուարընթեռնելի «Դաւթար /ձեռնադրութեան», Ա. փեղկի եւ Պհպ. Ա.-ի միջեւ եղած 22,5x17 չափսի թերթիկին, շղագրով. «Հմր 1: Ժամանակագրութիւնք ձեռնադրութեանց Մինաս, Յակոբ, Սիմէօն եւ Ղուկաս կաթողիկոսաց եւ ի սոցանէ ձեռնադրեալ եպիսկոպոսաց, վարդապետաց եւ սարկաւագաց, ըստ կարգի շարունակեալ ի ՌՄԲ. (1753) ամաց հետէ ցթուին հայոց ՌՄԽԷ. (1798)», Պհպ. Աա՝ «84/2882»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա. փեղկի կազմաստառին՝ սեւ թանաքով «ա մենաբուծ», Պհպ. Աա՝ սեւ թանաքով գրած, յետոյ ջնջած՝ «ես վաելում, Ետուն ի կերակուր ինձ լեղի, տիրացու Գիորգէն, ի ձայն, յ, ձն»:
2883
ԹՈՂԱԹ (ԵՒԴՈԿԻԱ) |
ՌՃԺԴ. – 1665 |
ԳՐԻՉ՝ Յովհաննէս աբեղայ:
ԹԵՐԹ՝ 208 (գրչի էջակալում՝ 1-373, որ է՝ 7ա-205). չգրուած՝ 1ա-6բ, 199ա, 205ա-8բ: ՊՐԱԿ՝ 6+1-17x12 (17՝ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ «EAMR», թագապսակ ոճաւորուած զինանշան, կենտրոնում՝ տապարակիր արջ, «JH & zoon», թագապսակ բոլորակ զինանշան, կենտրոնում՝ պատուանդանի վրայ թագը գլխին առիւծ, թաթին՝ տապար, զինանշանի մէջ եզերագծով՝ «PRO PATRIA LIBERTATE EIOSQUE», պատուանդանի վրայ «NRYHEYT»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31,2x18,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (25,5x13,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 34ա). կանոնների խորագրերը կարմրով բոլորգիր: ՏՈՂ՝ 27-32: ԿԱԶՄ՝ դրոշմագծերով շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը սպիտակ թուղթ, լուսագծերով, չգրուած. լուսանցակողերը կարմիր:
Նմուշ 34ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր (նաեւ մարդադէմ՝ «Գ»՝ 196բ), կենդանագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, նարնջի, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, տեղ-տեղ քերծուած, տեղ-տեղ թափուած. 4 կապիչներն ընկած՝ Ա. փեղկին մնում են գամերի 4 անցքերը, մէջքի վերին եւ ստորին հիմքերի կաշին ճաքճքած, կազմաստառները խոնաւութիւնից կծկուած, Ա. փեղկի աստառին, Բ. փեղկին եւ թ. 1-3՝ ցեցի անցքեր, լուսանցակողերը գունաթափ. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, թ. 19, 41՝ պատռուածք. գրադաշտը վնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 7ա-190բ [Կանոնագիրք Հայոց]
Տե՛ս ձեռ. 449, 6ա-163բ. Ցանկ/չիք: Շարադրութիւն կանոնաց.../7աբ (վերջ՝ «ԾԶ. Տեառն Յոհաննու Մանդակունոյ Ի կոչումն ապաշխարութեանն. տունս ՃԽ.»): 1/7բ-19ա: 2/19ա-27բ: 3/27բ-30բ (երկրորդ խորագիր՝ «Կանոնք հարցն հետեւողաց»): 4/30բ-8բ: 5/38բ-43ա: 6/43ա-5բ: 7/45բ-8ա: 8/48ա-51ա:9/51ա-6ա: 10/56բ-60ա: 11/60ա-1բ: 12/61բ-7ա: 13/67ա-8ա: 14/68ա-9ա: 15/69ա-79ա: 16/79աբ: ա/79բ-85ա: բ/85ա-6ա: 17/86ա-100ա: 18/100ա-11ա:19/111ա-2բ: 20/112բ-7ա: 21/117ա-9ա:22/119ա-20բ: 23/120բ-2բ: 24/122բ-8ա: 25/128ա-32ա: 26/132ա-6ա: 27/ա/136աբ: բ/136բ-7ա: 28/137ա-9ա:29/139ա-40ա: 30/140աբ: 31/140բ: 32/140բ-1ա: 33/141ա-2բ: 34/142բ-6բ: 35/146բ-8բ: 36/148բ-65բ: 37/165բ-9ա: 38/169ա-72բ:39/172բ-5բ: 40/175բ-7ա: 41/177ա-8ա: 42/178ա-81բ: 43/181բ-2բ: 44/183աբ: 45/183բ: 46/183բ-6բ: 47/186բ: 48/186բ:49/187ա:50/187ա: 51/187աբ:52/187բ-8ա: 53/188ա: 54/188բ: 55/188բ: 56ա./188բ-9ա:բ./189ա-90բ:
Բ. 190բ-204բ [Կանոնագիրք Հայոց]
Տե՛ս ձեռ. 449, 163բ-78ա. 1/190բ-4ա: 2/194ա-6բ: 3/196բ-8ա: 4/198ա-204բ*:
– 204բ Ի խնդրոյ Թումայի վարդապետի հրեշտակաբնակ սուրբ ուխտիս Մեծոբա զնաց (=վանաց), եւ ես ծառայաբար կատարեցի՝ Յակոբ վարդապետս Ղրիմեցի՝ աշակերտ Գէորգայ վարդապետի եւ քաջ դիտապետի Եզընկացոյ, Յաղագըս ազգականութեանց բաժանման:
*Ծնթ. Ձեռագիրս R պայմանանիշով օգտագործուած է հետեւեալ աշխատութեան մէջ. Կանոնագիրք Հայոց, աշխ. Վ. Յակոբեանի, հ. Ա., Երեւան, 1964:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
200բ Գրեցաւ ձեռամբ Յովանէս աբեղի, թվականիս մերում [Ռ]Ճ. եւ ԺԴ. (1665) ամին, զի յայսմ ամի եղեւ մեծ խռովութիւն Բ. աթոռոց մերոց, ել Յակոբ կաթուղիկոսն Էջմիածնայ եւ եկն ի Թողաթ քաղաք, եւ ԵղիազարնԵրուսաղէմայ եկն ի Հալէպ, եւ դիպան մէկզմէկի թղթով եւ գրով, եւ եղեւ մեծ գժտութիւն, Աստուած վերջքն բարի այնէ այսոցիկ այսպէս եղելոց, կատարեցաւ կանոնք այս:
204բ Փա՜ռք անորոնելի Աստուծոյ՝ Հաւր ամենակալի, ստեղծողին յամենայնի, եւ Որդւոյն իւր միածնի՝ փրկողի բոլոր աշխարհի, եւ Սուրբ Հոգոյն ճշմարտի, որ բաշխէ առատապէս պարգեւս, տիեզերականի, այժմ եւ զրաւ, յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Աւարտեցաւ սուրբ կանոնք ՅԺԸ. (318) հայրապետացն ձեռամբ Յովանէս աբեղի, ի թուաբերութեաս Հայկազան սեռի ՌՃ եւ ԺԴ. (1665) ամին:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին. «2.», Ա. փեղկի կազմաստառին փակցուած 17,5x22 չափսի թերթիկին, շղագրով. «Կանոնագիրք մեծադիր, արարեալ ի սրբոց առաքելոց եւ յերանաշնորհն հայրապետաց, երկծալ, գրեալ ի հասարակ թղթի, նօտր գրչութեամբ, ի ձեռն Յովանէս աբեղի, ի թուին հայոց ՌՃԺԴ. (1665): Ունի ի սկիզբն զցանկ եւ ի վերջն համառօտ յիշատակարան գրչին», 1ա՝ մատիտով «Հմր 53 (վրան՝ ջնջագիծ)», սեւ թանաքով «446/2883», «ՌՃԺԴ. – 1665, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 7ա «Սրբոյ Էջմիածնի է», 205ա՝ «373/164»:
2884
ՏՐԱՊԸԶԱՆ |
ՌՄՀԶ. – 1827 |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգոր աբեղայ:
ԹԵՐԹ՝ 74 (գրչի էջակալում՝ 1-142, որ է՝ 3ա-73բ). չգրուած՝ 1բ, 2աբ, 10բ, 74աբ: ՊՐԱԿ՝ 1-8x10 (1՝ 8, 8՝ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. սպիտակ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31,5x23: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (21.5x13.5. սահմանագծերը կարմրով, նաեւ չգրուած 2բ, 10բ, 74աբ էջերին, ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 43ա). խորագրերը (բոլորգիր) եւ սկզբնատողերը՝ կարմրով: ՏՈՂ՝ 28. գծումներ՝ ճնշումով: ԿԱԶՄ՝ դրոշմագծերով կարմիր կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. սպիտակ, լուսագծերով, չգրուած (Բ. փեղկի կազմաստառին կան գրադաշտի սահմանագծերը). լուսանցակողերը կարմիր:
Նմուշ 43ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – (գծանկարային) Ճակատազարդ՝ 11ա, բուսական վերջնազարդ՝ 72ա: Գոյներ՝ սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, քերծուած, տեղ-տեղ թափուած, վրան զանազան բծեր, անկիւնների եւ մէջքի վերին մասի կաշին մաշուած-թափուած, Ա. փեղկի վերին եզրը մասամբ մկնկեր, լուսանցակողերի կարմիրը մասամբ թափուած. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով թերթերին զանազան բծեր, դեղին հետքեր, Ա. փեղկի կազմաստառին եւ թ. 1՝ ցեցի անցք, թ. 1՝ նաեւ պատռուածք-անցք:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-65բ Յակոբ Ամասիացւոյ Ցանկ կանոնաց հարանց
3ա [Տիտղ.] Քիրք որ կոչի մատեան կանոնաց, արարեալ եւ աւանդեալ ի սրբոց հարց, յաղագս հարկաւոր օգտակարութեան մանկանց Հայաստանեայց սուրբ եկեղեցւոյ:
– 4ա-5ա Կանխաբանութիւն – Յաղագս օգտակարութեան կանոնագրոց... խրախոյս ձեզ առ աստուածայինսն վերաթեւել:
– 5բ-7ա Աստանօր յայտնին հեղինակք գրոց կանոնաց, թիւք նոցին կանոնաց ըստ կարգի գրեցելոց ի կանոնագիրս, ունէի ի ձեռին եւ ժամանակագրութիւնք ըստ կարգի գտեալ – Առաքելոց առաջին եւ երկրորդ կանոնք... յոմանս կանոնս խրթինս եւ զայլս ի վկայութիւն:
– 7բ-8բ Ազդեցութիւն նշանակութեան անուանց յայբուբենական կարգս, զորս կրճատ եդաք ի լուսանցս – Աբր՝ Աբրահամու Մամիկոնէից եպիսկոպոսի... Փլպ՝ Փիլիպպոսի առաքելոյն:
– 9ա (ծայրակապ՝ «ՅԱԿՕԲ») Յաւէտ յուսալի / Անձին առանձին / Կրթիլ ի կանոնս՝ / Օգուտ օգտաբեր / Բերել բերկրալի:
1. ա. 11ա-7բ [Այբ] –Ազատ լիցին եկեղեցականք ի հարկաց... եւ ի շաբաթու ընթերցցին:
բ. 17բ-9ա [Բեն] – Բաժակէն սրբոյ եւս պարտ է տալ ժողովրդեան... ընդ կանոնական պատուհասիւք եղիցի:
գ. 19ա-20ա [Գիմ] – Գազանաբեկի Ե. մասնէն մի մասն աղքատաց տալի է... զի ի կախարդութենէ է:
դ. 20ա-1բ [Դայ] – Դաշնադիրք՝ թէ դժրեսցեն դաշանցն եւ երդմանց... առանց նոցին հրամանի:
ե. 21բ-8ա [Եչ] – Եկեղեցական արծաթասէր, զօշաքաղ, վաշխառու, ծոյլ... եւ քսան կամ ԺԲ. (12) ամ ապաշխարեսցեն:
զ. 28աբ [Զայ]– Զաւակ չծնանելոյ աղագաւ, եթէ դեղ արասցէ... յաւուրն ի ծունր դիցէ:
է. 28բ-9ա [Ըթ] –Ընդունել ամենեւին չէ արժան կամ ի պաշամունս ունել... եւ ընթերցմունք լինիցին յԸ.օրեայ աւուրս:
ը. 29աբ [Թոյ] – Թագաւոր բարեպաշտօն ի բեմս կացցէ... եւ թէ կանայք թողցեն զարս իւրեանց:
թ. 29բ-30ա [Ժէ] – Ժամարարին արժան է մերձենալ առ վախճանեալ քահանայ, համբուրել... եւ մի՛ ըստ դասուց բաժին արասցեն:
ժ. 30աբ [Ին] – Իգացեալք, այսինքն՝ կանայք, որք արտաքոյ օրինաց զիրեարս շօշափելով ախտից հոսումն եւ գիճութիւն գործեն... եւ չարիք, որք գործին՝ ի գլուխ նոցին եղիցին:
ժա. 30բ-3բ [Լիւն] – Լլկելով զանդամն, ոք հոսեցուսցէ... ճրագս առաջի սուրբ սեղանոյն:
ժբ. 33բ-5ա [Խէ] – Խաչ բեկեալ հալեսցի... եւ ոչ քրթմնջել ընդ միմեանս:
ժգ. 35բ-6ա [Ծայ] – Ծաղկազարդին բառնալ պարտ է... եւ ի Զատկէ մինչ ցՊէնտէկոստէ արգելեալ է:
ժդ. 36ա-9ա [Կեն] – Կաթնկերք, այսինքն՝ ի միոյ մօր կաթանէ... զարքայութիւն Աստուծոյ ժառանգել ոչ կարեն:
ժե. 39ա-41բ [Հոյ] – Հաղորդ առնուլ մի՛ իշխեսցէ... չէ պարտ ընդունել նզո՛՛:
ժզ. 41բ-2բ [Ձայ] – Ձեռնադրեալն մի անգամ թէ վերստին... որ յանդգնի՝ որոշեսցի ի պատւոյն:
ժէ. 42բ-5բ [Մեն] – Մասունք սրբոց մի՛ առաքեսցին յայլ տեղիս... եւ հերձուած հերետիկոսաց:
ժը. 45բ-6ա [Յի] – Յամառեալս ի մեղս յետ բազումս... ընդ ամենայն ապաշխարեսցեն:
ժթ. 46ա-7ա [Նու] – Նախաթոռ յեկեղեցւոջ նախկին ձեռնադրեալն... եւ յիւրեանս առնուլ:
ի. 47ա-8բ [Շայ] – Շաբաթ երեկոյս պարտ է զլոյս զուարթն ասել... զի դադարեսցին ոտք նորա ի տան:
իա. 48բ-50ա [Ոյ] – Ողջոյն տացեն երիցունք... այլ ի հիւանդանոցս աղօթեսցեն ընդ ընկերս:
իբ. 50ա [Չայ] – Չարախօսք զընկերացն խօր ապաշխարեսցեն... խորհուրդ չարչարանաց փրկչին:
իգ. 50ա-2բ [Պէ] – Պահել զկիւրակէս եւ զաւուրս Պենտկոստէին... ապա թէ ոչ, զկնի մահուան նոցա կենդանի ընտանիքն տացեն:
իդ. 52բ [Ջայ] – Ջրախառն գինեաւ պատարագօղք նզովեալ եղիցին (այսչափ):
իե. 52բ-6ա [Սէ] – Սահմանս, այսինքն՝ զսինօռս ընկերին յափշտակողաց... եթէ ոք յանդգնի, նզ՛՛:
իզ. 56ա-7ա [Վեւ] – Վախճանեալ քահանայս մուծանել պարտ է... այլ ի հաւատացելոց երկուց կամ երից ընդունելի է:
իէ. 57ա-8ա [Տիւն] – Տաճարն աղօթից պատուեսցի, յորում հաստատեալ է... չէ պարտ հաւասարիլ ընդ նոսին տօնելով:
իը. 58ա [Փիւր] – Փակել զդուրս եկեղեցւոյ մի՛ իշխեսցեն... բայց ոչ է պարտ եկեղեցին օրհնել:
իթ. 58ա-63ա [Քէ] – Քահանայաթաղ առնել չէ պարտ... կամ երդնուլ բամբասել կամ հայհոյել:
լ. 63աբ [Օ] – Օրեկան նշխարաւ թէ պատարագեսցեն... եպիսկոպոս կամ քահանայ լուծցի:
Ծնթ. Լուսանցներում կարմրով կան կանոնների մատենագրական յղումներ, ասենք՝ «Գ. Բրս. ԻԶ.», «Բրս. ԻԱ.» եւ այլն:
2. 64աբ Ի ՌՃ. (1651) թուին մերոյ Փիլիպպոս կաթողիկոսն Սուրբ Էջմիածնայ եւ Ներսէս կաթողիկոսն Սըսոյ հանդիպեալ միմեանց յԵրուսաղէմ, խորհուրդ արարեալ, ժողով արարին հանդերձ Աստուածատուր պատրիարգաւ Երուսաղէմի, եւ զայլ եպիսկոպոսունս կոչեալ յայլ գաւառաց, եւ հաստատեցին ԺԳ. (13) կանոնս, որք են – Երկու աթոռք Էջմիածնայ եւ Սսոյ սէր ունիցի առ միմեանս... ապա թէ ոչ գնասցեն ի վանս՝ ըստ կանոնի սրբազան հարց (ա-ժգ):
3. 65աբ Զեկուցումն ի վերջոյ: Յաղագս ինչ-ինչ բանից գիտելի է – Նախ զի ի կանոնական գիրս բազում սխալանք են... ի վտանգալի յանձուկ վայրիս. բաւ է. վերջ:
Բ. 66ա-73բ Այլ եւ կանոնք Յակոբայ Ղրիմեցւոյն արարեալ՝ ի խնդրոյ Թովմայի հրեշտակակրօն վարդապետի սրբոյ ուխտին Մեծոփայ. Յաղագս պսակի ամուսնացելոց եւ ճիւղագրութեան – Գիտելի է, զի կանոն է այնոցիկ... վասն ազգականութեանց եւ բաժանմանց. եւ Քրիստոսի փառք. վերջ մատենիս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՀԵՂԻՆԱԿԻ
9ա (1800 թ.) Որ եմ ամենապատրաստ ընկալուչ եպերանաց գիտնոց եւ առաքինեաց, բայց խթան աքացից խորդացելոց ի խորշս խցից եւ եկեղեցեաց: Յակոբ դպիր ՅամասիացիՄահտեսի-Գէորգեան, ի 25 սեպտեմբերի, յամի 1800 եւ ՌՄԽԹ. (1800), ի յԱմասիայ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
9բ (1802 թ.) Իսկ ի թիւ հայոց ՌՄԾԱ. (1802) եւ ի յուլիս 20 գաղափարեալ եղեւ յիսկ գաղափարէ, ի ձեռն Կարապետ դպրէ Տիրացու-Գէորգեան, ի յօգուտ համայն ազգիս՝ որ ի Միջագիւղն՝ մայրաքաղաքին Կոստանդնուպօլսոյ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
10ա Իսկ այժմ՝ ի ՌՄՀԶ. (1827) թուականիս մերոյ եւ փետրուարի ԻԸ. (28) գաղափարեցաւ նոյն ի յերկրորդ գաղափարէ նախագրեցելւոյ՝ ձեռամբ տեղւոյս անարժան դէտ Երեմեայ արքեպիսկոպոսի քեռորդի, մեղսակիր Գրիգոր աբեղայի, որ ի վեցերորդ ամի դիտողութեան մերում թէ՛ ի մէջ բազմադիմի սրտահալ զբաղանաց եւ թէ՛ ի ներքուստ եւ յարտաքուստ պէս-պէս անպատում դառնագին ցաւոց սրտափափաք իմն տենչանօք ընդօրինակեալ եղեւ ի հարկաւորագոյն պէտս մեր: Ի հայրապետութեան գերագահ Աթոռոյն Սրբոյ Էջմիածնի տեառն եւ տեառն Եփրեմայ հոգեընտիր երջանիկ կաթողիկոսի ամենայն Հայոց: Նա եւ ի պատրիարգութեանն Կոստանդինուպոլսի տեառն տեառն Կարապետի հանճարափայլ եպիսկոպոսի, որ ի Տրապըզան յառաջնորդարանն, ընդ հովանեաւ հրաշագործ պատկերի Սրբոյ կուսի Աստուածածնին:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին՝ նոտրգիր, դժուարընթեռնելի «3. ///էորգ, ///այսկ», մի այլ պիտակի՝ «447», 1ա՝ կարմրով նոտրգիր «Համառօտ գիրք կանոնաց», «447/2884», «ՌՄՀԶ. – 1827, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 1ա-ին փակցուած 17.5x11 չափսի թերթիկին՝ շղագիր «Հմր 3, Կանոնագիրք մեծադիր, քառածալ նոտրագիր, գրեալ ի թուղթ բամբակեայ, Գրիգոր աբեղայէ, ի մայրաքաղաքն Կ. Պօլիս, ի հայրապետութեան տեառն Եփրեմ կաթողիկոսի, ի թուականութեան հայոց ՌՄՀԶ. (1827) եւ փրկչական 1800. ունի զյիշատակարան: Հեղինակութիւն Յակովբ դպրի Ամասիացւոյ»:
2885
(Բաղկացած է չորս տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ՝ 91-2 (տե՛ս Պհպ.): ԿԱԶՄ՝ կարմիր եւ սպիտակ հէնքով կանաչ խայտաբղէտ ծաղկաթուղթ, մէջքը սեւ կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը սպիտակ թուղթ, չգրուած. լուսանցակողերը կապոյտ ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (թ. 1) + 1 (թ. 91), սպիտակ թուղթ, մասն կազմաստառի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. նորոգուած, կազմի ծաղկաթուղթը մաշուած, քերծուած, վրան զանազան բծեր, ծաղկաթղթի կանաչը մասամբ գուանաթափուած, մէջքի կաշին գունաթափ, մաշուած, քերծուած, հիմքի ստորին մասը մաշուած-թափուած:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա էջին փակցուած 22.5x18.5 չափսի թերթիկին, շղագրով «Հմր 4: Կանոնգիրք եւ դատաստանական սահմանադրութիւնք, քաղեալք համառօտակի յօրինաց Լեւոնի եւ Կոստանդեայ թագաւորացն, քառածալ նօտրագիր, գրեալ ի թղթի, ի սափրիչ Մանուէլէ Սեփաստացւոյ, ի թուին հայոց ՌՄԼԹ. (1790), ունի զյիշատակարան: Պարունակէ՝ Ա.՝ Տասներեք կանոնս վասն հասից առաջնորդին՝ գրեալ Սանահնեցի Յովսէփ արքեպիսկոպոսի Արղութեանց, ի թուին հայոց ՌՄԻԵ. (1776) եւ փրկչական՝ 1776: Ի սմա է եւ մի կտակ Պօղոսի՝ որդւոյ Իսախանի Ղզլարեցւոյ՝ վասն միոյ տան, զոր կտակեալ է յանուն Աթոռոյ Էջմիածնի: Բ.՝ Հատուած մի մեկնութեան մարգարէութեանն Եզեկիէլի, յԵսայեայ վարդապետէ, որ է երկու գլուխ՝ հանդերձ առաջաբանութեամբն հեղինակին: Գ.՝ Այլաբանական պատմութիւն ումեմն Խալիտ անունեալ հզօր եւ մեծի թագաւորի, բովանդակեալ ի ԺԸ. պրակս, որոյ սկսուածն է՝ «Գրի ի հնագոյն պատմութիւնս նախնի եգիպտացւոց, թէ ի վաղ ժամանակաց» եւ այլն, նօտր գրչութիւն յամի 1802: Դ.՝ Համառօտ պատմութիւն վասն զկնի ժամանակաց հետեւեալ եւ շարունակաբար ի մէջ ընդհանուր քրիստոնէից եղեալ անցից, բովանդակեալ յութ պրակս, գրեալ յումեմնէ ի Ս[անկտ] Պետերբուրգ, նօտր գրչութեամբ, յամի Տեառն 1800 եւ հայոց ՌՄԾԹ. (1810): Այս երկու հատուած պատմութիւն գրեալ է մի եւ նոյն գրչութեամբ, թերեւս յետնոյ: Բայց բանքն արժանի են նկատողութեան հետաքննից: Վրթանէս վարդապետ», «1790, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 1ա «457/2885»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1բ (1864 թ., շղագիր) Այսոքիկ տետրակք ըստ յարմարութեան նիւթոյն եւ դրիցն հաւաքեալ ի թղթոց հանգուցեալ Ղուկաս Ա. եպիսկոպոսի, ետու կազմել ի մի գիրք, զի մի՛ հետզհետէ թերթատեալ եւ արտաքոյ ցուցակի մնալովն կորիցէ ի՛նչ ի պիտանեացն. ի 15 հոկտեմբերի, 1864, ի Սուրբ Էջմիածին, Վրթանէս վարդապետ:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
ՌՄԼԹ. – 1790 |
ԳՐԻՉ՝ Մանուէլ Սեփաստացի:
ԹԵՐԹ՝ 50 (2ա-51բ. գրչի էջակալում՝ 49-200, որ է՝ 2ա-51բ, մէկ այլ էջակալում՝ 41-242, որ է՝ 2ա-51բ). չգրուած՝ 33աբ (կան գրադաշտի սահմանագծերը): ՊՐԱԿ՝ Դ-ԺԳx8 (Զ՝ չիք, Ը, Թ՝ չիք, ԺԲ՝ 2): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. դեղնաւուն, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ 3 աստղ, եռամահիկ, «IMPERIAL», «FA», խաչով պսակուած ոճաւորուած զինանշան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 34.5x22,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (26.5x16,5. սահմանագծերը կարմրով): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 7ա). միաւորների խորագրերը եւ կանոնների սկզբնատառերը՝ կարմիր թանաքով: ՏՈՂ՝ 35-39:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 34ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական՝ 34ա: Զարդագիր՝ թռչնագիր՝ 35ա, 45բ, 47բ: Գոյներ՝ կարմիր, սեւ:
Նմուշ 7ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. նորոգուած, գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, գրադաշտը թեթեւակի գունափոխուած, թերթերը խունացած, Ա-Գ, Զ, Ը, Թ պրակներն ընկած, ընկած թերթեր՝ թ. 41-2ի միջեւ՝ 1 թերթ, թ. 42-3ի միջեւ՝ 4 թերթ, թ. 42-3ի միջեւ՝ 1 թերթ. 16-7րդ թերթերի ստորին լուսանցների կենտրոնի պատռուածքները նորոգուած այլ թղթով, թ. 2-7՝ արտաքին լուսանցներում՝ խոնաւութեան լայն հետքեր, թ. 34ա՝ այրուածքի հետք, թ. 37-41՝ անմաքուր ջրի հետք. գրադաշտը մասնակի վնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-25բ Մխիթարայ Գօշի Գիրք դատաստանի
Տե՛ս ձեռ. 485, 1ա-183բ – Նախադրութիւն/չիք: ա-ծ/չիք: ծա/2ա (սկիզբը՝ թերի «///ապաշխարել եւ զի ըստ օրինացն ակամայիցն եւ ոչ թէ կամաւորացն ապաստանի եղեւ ի քաղաքսն…»): ծբ/2ա: ծգ/2ա: ծդ/2բ: ծե/2բ: ծզ/2բ: ծէ/2բ: ծը/2բ: ծթ/2բ-3ա: կ/3ա: կա/3ա: կբ/3ա: կգ/3ա: կդ/3ա: կե/3աբ: կզ/3բ: կէ/3բ: կը/3բ: կթ/3բ-4ա: հ/4ա: հա/4ա: հբ/4ա: հգ/4ա: հդ/4ա: հե/4ա: հզ/4աբ: հէ/4բ: հը/4բ: հթ/4բ: ձ/4բ-5ա: ձա/5ա: ձբ/5ա: ձգ/5աբ: ձդ/5բ: ձե/5բ: ձզ/5բ-6ա: ձէ/6ա: ձը/6ա: ձթ/6ա: ղ/6աբ: ղա/6բ: ղբ/6բ: ղգ/6բ: ղդ/7ա: ղե/7ա: ղզ/7ա: ղէ/7ա: ղը/7ա: ղթ/7աբ: ճ/7բ: ճա/7բ-8ա: ճբ/8ա-9ա: ճգ/9ա: ճդ/9աբ: ճե/9բ-10ա: ճզ/10ա: ճէ/10ա: ճը/10ա: ճթ/10աբ: ճժ/10բ: ճժա/10բ: ճժբ/10բ-1ա: ճժգ/11ա: ճժդ/11ա: ճժե/11ա: ճժզ/11ա: ճժէ/11աբ: ճժը/11բ: ճժթ/11բ: ճի/11բ: ճիա/11ա: ճիբ/11բ-2ա: ճիգ/12ա: ճիդ/12ա: ճիե/12ա: ճիզ/12աբ: ճիէ/12բ: ճիը/12բ: ճիթ/12բ: ճլ/12բ: ճլա/12բ: ճլբ, ճլգ, ճլդ/գրչի ցուցում՝ «ճլբ, ճլգ, ճլդ՝ գտցես ի համարն հարանցն հետեւողացն»: ճլե/12բ: ճլզ/12բ-3ա: ճլէ/13ա: ճլը/13աբ: ճլթ/13բ: ճխ/13բ: ճխա/13բ: ճխբ/13բ: ճխգ/13բ-4ա: ճխդ/14ա: ճխե/14ա: ճխզ/14աբ: ճխէ/14բ: ճխը/14բ: ճխթ/14բ: ճծ/14բ: ճծա/14բ: ճծբ/14բ-5ա: ճծգ/15ա: ճծդ/15ա: ճծե/15ա: ճծզ/15ա: ճծէ/15աբ: ճծը/15բ: ճծթ/15բ: ճկ/16ա: ճկա/16ա: ճկբ/16ա: ճկգ/16ա: ճկդ/16ա: ճկե/16ա: ճկզ/16բ: ճկէ/16բ: ճկը/16բ: ճկթ/16բ: ճհ/16բ: ճհա/16բ: ճհբ/17ա: ճհգ/17ա: ճհդ/17ա: ճհե/17ա: ճհզ/17ա: ճհէ/17ա: ճհը/17բ: ճհթ/17բ: ճձ/17բ: ճձա/17բ «… զժառանգութիւնն հաստատեսցեն ի ծնանելն: Եւ թէ ի///»: ճձբ-միա/չիք: միբ/18ա «///տեալ: Այսոցիկ, որոց ի գործս իւրեանց…»: միգ/18ա: միդ/18ա: միե/18ա-21բ: միզ/21բ: միէ/21բ-2ա: միը/22ա: միթ/22ա: մլ/22աբ: մլա/22բ: մլբ/22բ-3ա: մլգ/23աբ: մլդ/23բ: մլե/23բ: մլզ/24ա: մլէ/24ա: մլը/24ա: մլթ/24ա: մխ/24աբ: մխա/24բ: մխգ/24բ-5ա: մխդ/25ա: մխե/25աբ: մխզ/25բ: մխէ/25բ: մխը/25բ «… արժան է Տերանցն զգուշանալ եւ գիտել, զի///» (թափուած):
Ծնթ. Կանոններն անխորագրիր են: Տե՛ս տպ. Մխիթար Գօշ, Գիրք դատաստանի, աշխատասիրութեամբ Խ. Թորոսեանի, Երեւան, 1975 (Գ. խմբագրութիւն):
Բ. 26ա-30բ [0րէնք յաղթող թագաւորաց]
Տե՛ս ձեռ. 488, 87ա-103ա. Ցանկ/չիք: Նխ./չիք: ա-հթ/չիք: ձ/26ա «///եւ յետ այնորիկ ծնանին աղաղխինքն, որդիք եւ հօտք եւ խաշինքն բազմանան…»: ձա/26ա: ձբ/26ա: ձգ/26ա: ձդ/26ա: ձե/26ա: ձզ/26բ: ձէ/26բ: ձը/26բ: ձթ/26բ-7ա: ղ/27ա: ղա/27ա: ղբ/27ա: ղգ/27ա: ղդ/27ա: ղե/27ա («Թէ այր ոք առնէ նախագիծ կտակ...»): ղզ/չիք: ղէ/27ա: ղը/27բ: ղթ/27բ: ճ/27բ: ճա/27բ: ճբ/27բ: ճգ/27բ: ճդ/27բ (չառանձնացուած գրչի կողմից. ՃԳ-ի շարունակութիւնը): ճե/27բ: ճզ/27բ-8ա: ճէ/28ա: ճը/28ա: ճթ/28ա: ճժ/28ա: ճժա/28ա: ճժբ/28ա: ճժգ/28ա: ճժդ/28ա: ճժե/28ա: ճժզ/չիք: ճժէ/28աբ: ճժը/28բ: ճժթ/28բ: ճի/28բ: ճիա/28բ: ճիբ/28բ: ճիգ/28բ: ճիդ/28բ: ճիե/28բ: ճիզ/չիք: ճիէ/28բ: ճիը/28բ: ճիթ/28բ: ճլ/28բ: ճլա/28բ-9ա: ճլբ/29ա: ճլգ/29ա: ճլդ/29ա: ճլե/29ա: ճլզ/29աբ: ճլէ/29բ: ճլը/29բ: ճլթ/29բ: ճխ/29բ: ճխա/29բ: ճխբ/29բ: ճխգ/29բ-30ա: ճխդ/30ա: ճխե/30ա: ճխզ/30ա: ճխէ/30ա: ճխը/30ա: ճխթ/30աբ: ճծ/30բ: ճծա/30բ: ճծբ/30բ: ճծգ/30բ:
Ծնթ. Համարները Հմր 488 ձեռագրինն են: Տե՛ս Ասորական դատաստանագիրք, ձեռագրերի համեմատութեամբ լոյս ընծայեց Արսէն վարդ. Ղլտճեանց՝ իրաւաբանական դոկտոր, Վաղարշապատ, տպ. Ս. Էջմիածնի, 1917, տե՛ս նաեւ Ներսէս Ակինեան, Ներսէս Լամբրոնացի արքեպիկոպոս Տարսոնի, կեանքն եւ գրական վաստակները հանդերձ ազգաբանութեամբ Պահլաւունեաց եւ Լամբրոնի Հեթմեանց, Վիեննա, 1956, էջ 244-67:
Բ. 30բ-2բ Համառօտ ժողովումն յօրինաց
Տե՛ս ձեռ. 488, 103ա-5ա. ա/30բ: բ/30բ: գ/30բ: դ/30բ: ե/30բ: զ/30բ: է/30բ: ը/31ա: թ/31ա: ժ/31ա: ժա/31ա: ժբ/31ա: ժգ/31ա: ժդ/31ա: ժե/31ա: ժզ/31ա: ժէ/31ա: ժը/31ա: ժթ/31ա: ի/31ա: իա/31ա: իբ/31ա: իգ/31ա: իդ/31ա: իե/31ա: իզ/31ա: իէ/31ա: իը/31ա: իթ/31բ: լ/31բ: լա/31բ: լբ/31բ: լգ/31բ: լդ/31բ: լե/31բ: լզ/31բ: լէ/31բ: լը/31բ: լթ/31բ: խ/31բ: խա/31բ: խբ/31բ: խգ/31բ: խդ/31բ: խե/31բ: խզ/31բ: խէ/31բ: խը/31բ: խթ/31բ: ծ/31բ: ծա/31բ: ծբ/31բ: ծգ/31բ-2ա: ծդ/32ա: ծե/32ա: ծզ/32ա*: ծէ/32ա: ծը/32ա: ծթ/32ա: կ/32ա: կա/32ա: կբ/32ա: կգ/32ա: կդ/32ա: կե/32ա: կզ/32ա: կէ/32ա: կը/32ա: կթ/32ա: հ/32ա: հա/32ա: հբ/32ա: հգ/32ա: հդ/32ա: հե/32ա: հզ/32ա: հէ/32աբ: հը/32բ: հթ/32բ: ձ/32բ: ձա/32բ: ձբ/32բ: ձգ/32բ: ձդ/32բ: ձե/32բ:
Յաւելեալ ունի՝ 32ա՝ Ակն ընդ ական եւ ատամն ընդ ատաման. փոխարէն ի «որպէս գրեալ է…» (ծզ):
*Ծնթ. Ծզ-ից սկսած միաւորների յաջորդականութիւնը մէկով խախտուած:
Գ. 34ա-45բ [Ընտրութիւն Համառօտ յօրինաց քաղաքականաց Լեւոնի եւ Կոստանդեայ իմաստուն եւ բարեպաշտ թագաւորաց]
Տե՛ս ձեռ. 488, 105ա-22բ. Ցանկ/34ա-5ա (Տիտլոս Ա-ԺԸ): ա/35աբ: բ/35բ-7ա: գ/37աբ: դ/37բ: ե/37բ-8ա: զ/38աբ: է/38բ-9ա: ը/39աբ: թ/39բ-40ա: ժ/40ա: ժա/40բ: ժբ/40բ-1ա: ժգ/41ա: ժդ/41աբ: ժե/41բ: ժզ/41բ «Տիտլոս ԺԶ, գլ. Դ: Վասն վկայից նոյցայ///»: ժէ/չիք: ժը/42աբ «///[ե] իսկ թէ ինքս առն, զոր ոչ հրամայեաց իշխանութիւն հարկանեն… [իթ] եւ լիցի կարօղ, որ շնացաւն տացէ աղջկանն///»: ժթ/43աբ «///զյանցաւորն եւ զնորին դատաստանին քննութեանն ինքն խաղաղութեամբ հրաժարեալ: Ամենեցուն միանգամայն հրամայենք…»:
Դ. 44ա-5բ [Սահմանք զինւորութեան]
Տե՛ս ձեռ. 209, 66ա-70բ. Ցանկ/չիք: ա-ժա/չիք: ժբ/44ա: ժգ/44ա: ժդ/44ա: ժե/44ա: ժզ/44ա: ժէ/44ա: ժը*/44ա: ժթ/44ա: ի/44ա: իա*/44ա: իբ/44ա: իգ/44ա: իդ*/44ա: իե/44ա: իզ/44բ: իէ/44բ: իը/44բ: իթ/44բ: լ/44բ: լա/44բ: լբ/44բ: լգ/44բ: լդ/44բ: լե/44բ: լզ/44բ: լէ/44բ: լը/44բ: լթ/45ա: խ/45ա: խա/45ա: խբ/45ա: խգ/45ա: խդ/45ա: խե/45ա: խզ/45ա: խէ/45ա: խը/45ա: խթ/45ա: ծ/45ա: ծա/45ա: ծբ/45ա: ծգ/45ա: ծդ/45աբ: ծե/45բ: ծզ/45բ:
*Ծնթ՝ Յղուող ձեռագրի նկարագրութեան մէջ թուահամարների թռիչք՝ ժէ-ժթ, ի-իբ, իգ-իե, վրիպմամբ ժը, իա եւ իդ՝ չարտայայտուած. եւ՛ յղուող, եւ՛ սոյն ձեռագրում վերոնշեալ միաւորները առկայ են:
Ե. 45բ-6ա Յաղաքս Աստիճանաց ազգականութեան յերկրորդ գրոցն ա[յ]սպէս – Ազգականութիւն ծննդականութիւն անվանէ եւ բաժանի յերիս կարքս... Եւ ահա զի տեղեկանալով... եւ բաժանի երիս կարքս. ամէն: Միւուս երեսն է ըստ կարքայդրութեանն աստիճան ձեւակերպեալ է, որ առաջին երեք երեք պապ[ք], մամք եւ այլն թվելով թվեսցես եւ մի՛ սխայլ հայեսցես.
– 46բ [Աստիճան ազգականութեան. գծագիր]
Զ. 47ա-51բ Գլուխք ընտրութեան ի Մօվսիսական օրինացն՝ վասն իրաւանց եւ արդարութեան:
Տե՛ս ձեռ. 488, 77ա-8ա. Ցանկ օրինաց (Ա-ՁԶ)/47աբ: ա/47բ: բ/47բ-8ա: գ/48ա: դ/48աբ: ե/48բ: զ/48բ: է/48բ: ը/48բ-9բ: թ/47բ: ժ/49բ: ժա/49բ: ժբ/49բ: ժգ/49բ: ժդ/49բ: ժե/49բ: ժզ/49բ: ժէ/49բ: ժը/49բ: ժթ/50ա: ի/50ա: իա/50ա: իբ/50ա: իգ/50աբ: իդ/50բ: իե/50բ: իզ/50բ: իէ/50բ: իը/50բ: իթ/50բ: լ/50բ-1ա: լա/51ա: լբ/51ա: լգ/51ա: լդ/51ա: լե/51ա: լզ/51ա: լէ/51ա: լը/51ա: լթ/51ա: խ/51ա: խա/51ա: խբ/51ա: խգ/51ա: խդ/51ա: խե/51ա: խզ/51աբ: խէ/51բ: խը/51բ: խթ/51բ «… եղիցի նախ նայ սպանանել զնայ եւ ապա///»: ծ-կէ/չիք:
Ծնթ. Հմր 488 ձեռ-ի ենթագլուխներն այստեղ ներկայացուած են որպէս առանձին միաւորներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
46ա Գրեցաւ ձեռամբ Սեփաստացի հող եւ փոշի սափրիչ չինչին եւ անիմաստ Մանուէլէն թվին ՌՄԼԹ. (1790) աւարտեցաւ փետրվարի 14ին (թուերն արաբական գծագրութեամբ): Եթէ կամիք, յիշեցէ՛ք Հայր մեղայիւ մի, որ ձեզ լըսելի լինիցի Եկաքն. ամէն:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
ԺԹ. դարի սկիզբ |
ԹԵՐԹ՝ 8 (52ա-9բ). չգրուած՝ 55բ, 57բ-9բ: ՊՐԱԿ՝ 1x8: ՆԻՒԹ՝թուղթ. կապտաւուն, լուսագծերովեւլուսադրոշմներով՝թագապսակոճաւորուածզինանշան, կենտրոնում՝ 2 թաթիվրայկանգնածտապարակիրարջեւ «RMJR», ներքեւում՝ «1800»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 33x21,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (30x1). սահմանագծերըերկգիծ, սեւթանաքով, նաեւչգրուած 55բէջին): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 56ա). միաւորներիսկզբնատողերըկարմրով: ՏՈՂ՝ 32-5. գծումներըճնշումով:
Նմուշ 56ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. նորոգուած. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, թ. 52ի ցեցի անցքերը նորոգուած սպիտակ թղթով, գրադաշտը խոնաւութիւնից թեթեւակի գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 52ա-4բ [Յովսէփայ Արղութեանց Երեքտասան կանոնք վասն հասից առաջնորդին]
ա. 52ա 1. Եթէ քահանայ ոք վախճանեսցի... պարտին նմա հասանիլ եւ ոչ այլ ումեք:
բ. 52ա 2. Եթէ լինիցի ի միջի ձերում, որ իցէ ղարիպ օտարական… եւ ըստ ժամանակի մեզ հասուցանել:
գ. 52ա 3. Ամենայն քրիստոնեայ ի ժամ բարի մահուան իւրոյ… եւ զնորին կտակն ըստ կարօղութեանն կտակարարին առաւելուլ:
դ. 52բ 4. Ամենայն հաւատով վախճանեալ քրիստոնէի ընտանիքն, եթէ հայր իցէ… եւ անհաղորդից առաւել պիտին խնդրել ըստ տեղւոյն եւ ըստ կարօղութեանն:
ե. 52բ 5. Դիազարդն ննջեցելոց, որ է երեսքարշիկն, որ եկեղեցին… զի եւ սոյն կանօնս միաբան ժողովուրդքըն ընկալան սիրով:
զ. 52բ-3ա 6. Ամենայն պսակվող պարտի ըստ կարօղութեան պսակ դրամ տալ… եւ վասն այն հոգեբաժինն, որոյ տուօղն որոշաբար չտայցէ աթոռոյն առաջնորդին եւ եկեղեցւոյն:
է. 53ա 7. Եթէ պատահիցի այնպիսի մեռանօղ ոք՝ տնաւոր եւ կամ ղարիպ, որ անյիշատակ լինիցի… եւ մնացեալն սրբոյ աթոռոյն է, առանց խօսից եւ հակառակութեան:
ը. 53աբ 8. Եթէ այնպիսի ղարիպ ոք մեռանի, որ յիւր երկրումն վարիս ունիցի… եւ վիճակի եպիսկոպոսին ծանուցանել որպէս. եւ նայ գրեսցէ՝ եղիցի այնպէս:
թ. 53բ 9. Ապա եթէ ագահութիւն ինչ արարեալ ժողովուրդքըն կամ քահանայքն… եւ բանադրանս ընկալցի ըստ ժամանակին՝ մինչեւ զղջասցի:
ժ. 53բ-4ա 10. Եկեղեցւոյն բազում են լեալ անկարգութիւնք մինչեւ ցայժմ… զկարճառօտն գրեցաք, չընդունօղքն զերկարն ի կանօնս տեսցեն:
ժա. 54աբ 11. Վասն երկուց եկեղեցեացն լինին պէսպէս ձայնք եւ խռովութիւնք… զի ի պատճառս նոցա ժողովուրդքըն ի միմիանս չանկցին:
ժբ. 54բ 12. Գրեալ ունի Մինաս վարդապետն զերկու զեկեղեցիսն եւ մի աչօք տեսանել զսոյնս… եւ Սուրբ Լուսաւորչու երիցփոխն պարտի առնել այսպէս:
ժգ. 54բ 13. Ւսկ վասն ժողովքարարցն, թէ զորս պարտին ընդունել եւ զորս ոչ… եւ ի հանդերձեալն հոգւով միշտ. ամէն: Սանահնեցի Յովսէփ արքեպիսկոպոսս հայոց, յազգէ Արղութեանց:
Բ. 55ա, 56ա-7ա [Արձանագրութիւնք նուիրատուութեանց Սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի] Զոր ինչ վախմ եւ յիշատակիք են տուեալ Սուրբ Աթոռոյն Էջմիածնի օրհնեալ կենդանիքն եւ կամ ի Քրիստոս հանգուցեալ ննջեցեալքն ի ժամ բարի մահուանն իւրեանց՝ թէ՛ տուն, թէ՛ այգի եւ թէ՛ այլ ինչ, աստէն գրեն ի ներգոյ, անուամբ տուողացն, որոց փոխարէնն ի ձեռանէ Տեառն ընկալցին. ամէն
1. 55ա 1776 թուին ՌՄԻԵ. (1776) հայոց – Թիֆլիզեցի Սիօպի դուստր Թամարն, որ յառաջ կին էր ՔեօռԵսայուն, յետոյ կին եղեւ խարազ Յարութիւնին եւ ի Բօրաղան բնակիւր... ի ձեռն Սանահնեցի Յովսէփ արքեպիսկոպոսին եւ յորդորմամբ նորին որպէս եւ ի ներքոյ ցուցանի:
2. 56ա Պօղոսի որդի Իսախանի կտակն է – Որպէս ասէ առաքեալն Պօղոս. Կտակ յետ մահուն հաստատուն է: Պողօսի որդի Իսախանն ի հիւանդութեան, մինչդեռ կենդանի էր... Բանիւ Իսախանին գրեցի՝ խոստովանահայր տէր Մարգարէս: Գրվեցաւ ի ՌՄԻԵ. (1776), յօգոստոսի ԺԴ. (14): Ես՝ Բալասան, որդի Դաւթի վերոյ գրեալն ողորմած հոգի Իսախանի բերանէն լսեցի եւ իմ մօտն գրեցաւ այս կտակագիրս, վասն որոյ Աստուծով վկայեցի: Ես՝ Թօրոսի որդի Յօսէփս, հանգուցեալ Իսախանի բերանէն լսեցի եւ վկայեմ: Սորին ասլն ի Սուրբ Աթոռն Էջմիածին առաքեցաւ ի ձեռս սրբազան կաթուղիկոսին՝ տեառն Սիմէօնի եւ մէկ սաւատն առաջնորդ Յովսէփ արքպիսկոպոսն տարաւ ի Հաշտարխան եւ անդ դաւթար ձգեաց, եւ մէկ սաւատն հաստատուն ետ պարոն Նուրիջանենց վասն ապագային: Սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի ծայրագոյն նուիրակ եւ կողմանցս հիւսիսոյ առաջնորդ Յովսէփ արքպիսկոպոսս բանիւ խոստովանահօրն եւ այլ վկայիցն՝ արանց եւ կանանց վերահասու լեալ, կնքեցի վասն հաստատութեան. այս իմ ձեռագիրս է:
3. 56բ-7ա Զարկար Մինասի տան գիրն է, որ է սաւատ – Կամաւն Աստուծոյ եւ միջնորդութեամբ սուրբ Աստուածածնին եւ սուրբ Լուսաւորչին այս գիր յաւիտենական յիշատակի ետուք ի դուռն Սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի... Եղեւ 1778 եւ ի մարտի մէկ, Ղզլար: Տէր Մանուէլի որդի տէր Յարութիւնս հետ հանգուցեալ Աթայի որդի պարոն Դանիէլին ականջալուր եմ ի ողորմած հոգի Զարկար Մինասէն, վասն որոյ եւ վկայեցի: Աթայի որդի Դանէլս զարկար Մինասէն լսեցի եւ վկայեմ: Խոստովանահայր տէր Գրիգորս լսեցի ի ողորմած հոգի Մինասէն, վասն որոյ եւ վկայեմ:
Սորին ասլն պարոն Դանիէլին եւ պարոն Նուրիջանին մօտն է:
ՁԵՌԱԳԻՐ Գ.
ԺԹ. դարի սկիզբ |
ԹԵՐԹ՝ 18 (60ա-77բ. գրչիէջակալում՝ա-լդ, որէ՝ 60ա-74բ, այլէջակալում՝ 1-33, որէ՝ 60ա-74ա). չգրուած՝ 76ա-7բ: ՊՐԱԿ՝ 1-2x12 (2՝ 6): ՆԻՒԹ՝թուղթ. կապտաւուն, լուսագծերովեւլուսադրոշմներով՝թագովպսակուածոճաւորուածզինանշան, կենտրոնում՝ 2 թաթիվրականգնածտապարակիրարջեւոճաւորուած՝ «RMJR», ներքեւում՝ «1808»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 33,5x22: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (27.5x16.5): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 68ա). պարբերութիւններիսկզբնատողերըկարմիրթանաքով: ՏՈՂ՝ 34-5. գծումները՝ճնշումով:
Նմուշ 68ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, գրադաշտը գունափոխուած, խոնաւութիւնից դեղնած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 60ա-74բ Եսայեայ Նչեցւոյ Վերլուծութիւն Մարգարէութեանն Եզեկիէլի:
Տե՛ս ձեռ. 1240, 81ա-210բ. Ընծ./60ա, Յռջբ/60բ-2ա, ա/62ա-71բ «… եթէ միշտ զհամար տնտեսութեանն իւրեանց տանէին///». բ/72ա-4բ «///ժամանակի եւ ըստ կարողութեան տեսողացն ձեւացեալ տեսանի անտեսանելին... Եւ դու, Որդի՛ մարդոյ, լո՛ւր մ(=բ)անից, զոր խոսիմ ընդ քեզ, մի՛ լինիր դառնացող. եւ այլն///».
– 74բ (ստ., լս) Յարգոյ տիրացու Յօհաննէս սիրական եղբայր:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ ԺԹ. դարի, շղագիր
1. 75աբ [Քերականութիւն. մասն] – Անունն է մասն բան[ի]///: Յաղագս միջարկութեանց. գիտելի է, զի միջարկութիւնք են յոլով եւ նշանակեն (չշարունակուած): Վանկն է ձայն ինչ, որ... անոր համար վէ գործ չեն ածուիր չօխլուխճայ:
– 75բ [Յաղագս անուան] – Անունն է մասն բանի, որով իրն յորջորջի, այսինքն է՝ այնպիսի բառ, որով իրն ասի… գոյականն է, որ նշանակէ զիրս էականս կամ իբր էականս զնոսա:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 75ա շղագիր՝ «Զկուսածին որդին քո տեսան ցաւալի Տեառն գ ծանիր Գ Գրի Տեառն աբգ բա բարեկամութիւն Գրիգոր վարդապետ յարթուն աստուածան նաա այսինքն»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Դ.
ՍԱՆԿՏ ՊԵՏԵՐԲՈՒՐԳ |
ՌՄԾԸ.-ՌՄԾԹ. – 1809-1810 |
ԹԵՐԹ՝ 13 (78-90. գրչիէջակալում՝ 1-12, որէ՝ 78ա-90ա). չգրուած՝ 90բ: ՊՐԱԿ՝ 1-2x9 (2՝ 4): ՆԻՒԹ՝թուղթ. սպիտակ, լուսագծերովեւլուսադրոշմներով՝շրջանաձեւցանկապատ, մէջը՝զինուորականհանդերձանքովեւսաղաւարտովայր, ձեռքին՝նիզակ, դիմացը՝առիւծ՝կանգնած 2 թաթիվրայ, բարձրացրածթաթին՝սուր: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 30,8x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (26.5x14. սահմանագծերըսեւմատիտով, նաեւչգրուած 90բէջին): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 79ա): ՏՈՂ՝ 38-40:
Նմուշ 79ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, գրադաշտը գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 78ա-84բ Այլաբանական պատմութիւն ումեմն Խալիտ անուանեալ հզօր եւ մեծի թագաւորի
ա. 78ա Պրակ Ա. – Գրի ի հնագոյն պատմութիւնս նախնի եգիպտացւոց... ե՛ւ թագաւոր նոցա, ե՛ւ տիրօղ ընդհանուր տիեզերի, ե՛ւ ուսուցիչ արհեստին:
բ. 78աբ Պրակ Բ. – Յանձն առեալ թագաւոր որդւոյն զպատուէր Հօր իւրոյ… եւ ինքն բազում տրօք եւ առատ պարգեւօք պարապեցաւ ի կառուցումն պալատին:
գ. 78բ-9ա Պրակ Գ. – Վայրենի բռնակալն իբրեւ ծանեաւ զծպտեալն եւ գիտաց, թէ վասն որոյ իրի եկեալ էր… եւ նա խոստացաւ հաճել զկամս նոցին, եւ սպասէր դիպուկ ժամու:
դ. 79ա Պրակ Դ. – Ի մերձենալ աւուրց հարսանեաց՝ մինչ ի միում երեկոյի բազմեալ էր թագաւորն… եւ եդեալ պահապանս՝ պահէին զգուբն մեծաւ զգուշութեամբ:
ե. 79բ-80ա Պրակ Ե. – Արդարեւ մեռեալ մարմին թագաւորին ի քանի մի ժամս հանգիստ մնացեալ… զի լրացուցեալ զշինուած պալատին՝ բնակեցուսցեն զորիօրդն ի նմին:
զ. 80ա-1ա Պրակ Զ. – Արդ, նախարարք, ընկալեալ ի նմանէ զայս պատուէր, գնացին զօրութեամբ… վասն որոյ եւ իշխանութիւն բարբարոս բռնակալին գնայր իսպառ ի կործանումն:
է. 81աբ Պրակ Է. – Տեսեալ բռնաւորին, որ ահա իշխանութիւն իւր յանկումն ժամանեալ էր, ժողովեալ զզօրապետս… եւ այլ այսպիսի բազում անվաւեր բանիւք հակառակորդս լինէին:
ը. 81բ-2բ Պրակ Ը. – Ի ցուցանել միւսուց գործակալաց զիրաւունս իւրեանց, թէ ի հրովարտակի թագաւորին մերոյ… եւ օտար թշնամեաց տեղի տալոյ եւ կողոպտելոյ առիթ լինէին ի հրճուանս բռնաւորին:
թ. 82բ-3ա Պրակ Թ. – Ներօղ եւ երկայնամիտ թագաւորն տեսանելով զայս ամենայն… զի գայթագղեալ եւ յուսահ[ատ]եալ էին ի վարուց եւ ի գործոց գործակալաց իւրեանց:
ժ. 83ա-4ա Պրակ Ժ. – Առ այս ամենայն բարկացեալ թագաւորն, կամէր կորուսանել զնոսա… եւ այսպէս իսպառ շփոթեալ վրդովեցաւ կարգ եւ սահման թագաւորին:
ժա. 84ա Պրակ ԺԱ. – Յայնժամ տեսեալ թագաւորին, որ սոյն Զեփիւռեանք ոչ թէ միայն իբրեւ միւսուց միմեանց հակառակէին… որով հրով եւ զինու պատերազմիլ եւ արեամբ ներկել զերկիր ամենայն փութացին:
ժբ. 84աբ Պրակ ԺԲ. – Իսկ յամենայն կողմանս աշխարհի, ի խորշս եւ յանկիւնս գաղեալ եւ առանձնացեալ հաւատարիմ գործակալք… քանզի կարի հաւաստի էին, ո՛չ վրիպելոյ գոնէ եւ կէտ մի ի բանից նորին: 1809 (1802՞):
Բ. 85ա-90ա Համառօտ պատմութիւն վասն զկնի ժամանակաց հետեւեալ եւ շարունակաբար ի մէջ ընդհանուր քրիստոնէից եղեալ անցից
ա. 85աբ Պրակ Ա. – Աւանդի յոմանց վարդապետաց սրբոյ եկեղեցւոյ... որպէս եւ յայտնի տեսանեցաւ յաւուրս սրբոց հայրապետացն Գրիգորի Լուսաւորչին եւ սրբոյն Սեղբեստրոսի:
բ. 85բ-7ա Պրակ Բ. – Յայնժամ Բեէղզեբուղն Բելիար ժողովեալ զգունդս իւր… որք եւ յաւէտ բազմութեամբ մտեալ էին յեկեղեցին Քրիստոսի:
գ. 87աբ Պրակ Գ. – Դիւրին եղեւ դիւաց յանկ ելանել յառաջադրութիւնս խորհրդոց ժողովոյն իւրեանց… վասն որոյ եւ յարատեւէր յամենեսին յամառումն եւ բաժանութիւն:
դ. 87բ-8բ Պրակ Դ. – Եւ ի սոյն բաժանման իւրաքանչիւր ազգ առանձին ըստ իւրոյ հաճութեան կացուցանէր զիւրն հայրապետ… նա եւ ըստ մասին Եւրոպիոյ արարին իւրեանց գերիս:
ե. 88բ Պրակ Ե. – Իսկ յԱրեւմուտս եւ ի հիւսիս թէպէտ եթող եւ պահպանեաց Աստուած… եւ կախեալ ի հրապարակս Լօնտօն քաղաքի՝ այրեն հանդիսիւ:
զ. 88բ-9ա Պրակ Զ. – Հուսկ յետոյ ելին ի միջոյ սոցունց հասարակութենէ… ի Լօնտօն գալլիական լեզուաւ յամի Տեառն 1798:
է. 89աբ Պրակ Է. – Եւ յետ քանի մի ամաց ամբարձեալ Պօնաբարդն Նաբօլեօն իբր թէ եղծեալ… ի յափշտակիչսն, որ պատճառեն ազգին հերձուածս եւ խռովութիւն:
ը. 89բ-90ա Պրակ Ը. – Սակայն ըստ որում բոյս է բարուց ամենաբարւոյն Աստուծոյ… որոյ փառք եւ երկրպագութիւն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
90ա Յամի Տեառն 1810, ի Ս[անկտ] Պետերբուրգ: Սոյն ամ փրկչին, որ ԱՆԶԳՈՅՇ (1+400+6+3+600+300+500=1810), ազդ առնէ մեզ լինիլ զգոյշ: Եւ թիւ հայոց ՁԻԳ ՃԱՌԵԼԻ (80+20+3+ 100+1+1000+5+30+20+551՝ 1810), վիպեցելոցս առիթ լինի: ՌՄԾԹ. (1810): Վերջ:
Տե՛ս նաեւ Բվնդ.84բ.:
2886
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 86. չգրուած՝ 74բ, 84ա-6բ: ՊՐԱԿ՝ 1-8x12 (1՝ 4, 8՝ 10)*:ՆԻՒԹ՝ թուղթ. կապտաւուն, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «ЯМБСЯ», տապարակիր արջ, գլխավերեւում՝ թագ, ներքեւում՝ «1801», եւ ФОСВ«», ներքեւում՝ «1804»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31,8x20.5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (24.5x13.5. սահմանագծերը սեւով, նաեւ՝ չգրուած էջերին): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 54ա): ՏՈՂ՝ 32: ԿԱԶՄ՝ ճնշագծերով դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ, կապտաւուն, լուսագծերով, չգրուած (Բ. փեղկի կազմաստառին կան գրադաշտի սահմանագծերը):
Նմուշ 54ա
Ծնթ. Պրակահամարները թէ՛ թուանշաններով են եւ թէ՛ վրացերէնի համապատասխան գրերով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – (գծանկարային) Վերջազարդ՝ 4բ, 27ա: Գոյներ՝ սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, տեղ-տեղ՝ մասնաւորապէս Բ. փեղկի կաշին՝ թափուած, կազմաստառները խոնաւութիւնից դեղնած եւ կծկուած. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, 15բ էջի արտաքին լուսանցի սկզբնական պատռուածքը կարկատած սպիտակ թղթով, թ. 73՝ արտաքին լուսանցը մաշուած-թափուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1բ-83բ [Դատաստանագիրք]
Ա. 1բ-27ա [0րէնք յաղթող թագաւորաց]
Տե՛ս ձեռ. 488, 87ա-103ա. Ցանկ/1բ-4բ (1-153՝ 1. Վասն, որ մեռանի եւ ոչ գրէ կտակ եւ ունի որդիք եւ դստերք... 153. Վասն, որ թողու մարդ զգրաստ իւր ի պանդոկի եւ ոչ աւանդէ): Նխ./5աբ: ա/6ա: բ/6ա: գ/6ա: դ/6բ: ե/6բ: զ/6բ-7ա: է/7ա: ը/7ա: թ/7ա: ժ/7ա: ժա/7ա: ժբ/7ա: ժգ/7աբ: ժդ/7բ: ժե/7բ-8ա: ժզ/8ա: ժէ/8ա: ժը/8բ: ժթ/8բ: ի/8բ: իա/8բ: իբ/8բ: իգ/8բ-9ա: իդ/9ա: իե/9ա: իզ/9ա: իէ/9ա: իը/9ա: իթ/9աբ: լ/9բ: լա/9բ: լբ/9բ: լգ/9բ: լդ/9բ: լե/9բ-10ա: լզ/10ա: լէ/10ա: լը/10աբ: լթ/10բ: խ/10բ: խա/10բ-1ա: խբ/11ա: խգ/11ա: խդ/11բ: խե/11բ: խզ/11բ-2ա: խէ/12ա: խը/12ա: խթ/12ա: ծ/12աբ: ծա/12բ: ծբ/12բ-3ա: ծգ/13աբ: ծդ/13բ: ծե/13բ: ծզ/13բ-4ա: ծէ/14ա: ծը/14ա: ծթ/14աբ: կ/14բ: կա/14բ: կբ/14բ: կգ/14բ-5ա: կդ/15ա: կե/15ա: կզ/15ա: կէ/15ա: կը/15աբ: կթ/15բ: հ/15բ: հա/15բ: հբ/15բ-6ա: հգ/16ա: հդ/16ա: հե/16աբ: հզ/16բ: հէ/16բ: հը/16բ: հթ/16բ: ձ/16բ-7ա: ձա/17ա: ձբ/17ա: ձգ/17ա: ձդ/17ա: ձե/17բ: ձզ/17բ-8ա: ձէ/18ա: ձը/18աբ: ձթ/18բ: ղ/18բ-9ա: ղա/19ա: ղբ/19ա: ղգ/19ա*: ղդ/19աբ: ղե/19բ: ղզ/19բ: ղէ/19բ: ղը/19բ-20ա: ղթ/20ա: ճ/20ա: ճա/20բ: ճբ/20բ: ճգ/20բ: ճդ/20բ: ճե/20բ: ճզ/20բ: ճէ/21ա: ճը/21ա: ճթ/21ա: ճժ/21ա: ճժա/21աբ: ճժբ/21բ: ճժգ/21բ: ճժդ/21բ: ճժե/21բ: ճժզ/21բ: ճժէ /21բ-2ա: ճժը/22ա: ճժթ/22ա: ճի/22ա: ճիա/22ա: ճիբ/22աբ: ճիգ/22բ: ճիդ/22բ: ճիե/22բ: ճիզ/22բ: ճիէ/22բ: ճիը/22բ-3ա: ճիթ/23ա: ճլ/23ա: ճլա/23ա: ճլբ/23աբ: ճլգ/23բ: ճլդ/23բ: ճլե/23բ-4ա: ճլզ/24բ: ճլէ/24բ: ճլը/24բ: ճլթ/24բ-5ա: ճխ/25ա: ճխա/25ա: ճխբ/25աբ: ճխգ/25բ: ճխդ/25բ: ճխե/25բ: ճխզ/25բ-6ա: ճխէ/26ա: ճխը/26աբ: ճխթ/26բ: ճծ/26բ: ճծա/26բ-7ա: ճծբ/27ա: ճծգ/27ա**:
*Ծնթ. Հմր 488 ձ-ում ՂԳ. միաւորը սկսւում է «Մայր, եթէ ազատէ...», այստեղ եւ տպագրում (ՂԴ.)՝ «Հայր, եթէ ազատէ...»:
**Ծնթ. Տե՛ս Ասորական դատաստանագիրք, ձեռագրերի համեմատութեամբ լոյս ընծայեց Արսէն վարդ. Ղլտճեանց՝ իրաւաբանական դոկտոր, Վաղարշապատ, տպ. Ս. Էջմիածնի, 1917: Միաւորների համարներն այս ձեռագրում նշուած են արաբական թուանշաններով:
Բ. 27բ-32ա Համառօտ ժողովումն օրինաց վերստին
Տե՛ս ձեռ. 488, 103ա-5ա. ա/27բ: բ/27բ: գ/27բ: դ/27բ: ե/27բ: զ/27բ: է/27բ: ը/27բ: թ/27բ-8ա: ժ/28ա: ժա/28ա: ժբ/28ա: ժգ/28ա: ժդ/28ա: ժե/28ա: ժզ/28ա: ժէ/28ա: ժը/28աբ: ժթ/28բ: ի/28բ: իա/28բ: իբ/28բ: իգ/28բ: իդ/28բ: իե/28բ: իզ/28բ: իէ/28բ: իը/29ա: իթ/29ա: լ/29ա: լա/29ա: լբ/29ա: լգ/29ա: լդ/29ա: լե/29ա: լզ/29ա: լէ/29ա: լը/29ա: լթ/29ա: խ/29բ: խա/29բ: խբ/29բ: խգ/29բ: խդ/29բ: խե/29բ: խզ/29բ: խէ/29բ: խը/29բ: խթ/29բ: ծ/29բ: ծա/30ա: ծբ/30ա: ծգ/30ա: ծդ/30ա: ծե/30ա: ծզ/30ա: ծէ/30ա: ծը/30ա: ծթ/30բ: կ/30բ: կա/30բ: կբ/30բ: կգ/30բ: կդ/30բ: կե/30բ: կզ/30բ: կէ/30բ: կը/30բ: կթ/31ա: հ/31ա: հա/31ա: հբ/31ա: հգ/31ա: հդ/31ա: հե/31ա: հզ/31ա: հէ/31աբ: հը/31բ: հթ/31բ: ձ/31բ: ձա/31բ: ձբ/31բ: ձգ/31բ-2ա: ձդ/32ա: ձե/32ա:
Գ. 32ա-66բ [Ընտրութիւն յօրինացն քաղաքականաց]
Տե՛ս ձեռ. 488, 105ա-23բ. Ցանկ/32ա-5բ (ա-ժթ): ա/35բ-6բ: բ/36բ-8բ: գ/39աբ: դ/39բ: ե/39բ-40բ: զ/40բ-2ա: է/42ա-3բ: ը/43բ-5ա: թ/45աբ: ժ/45բ-6բ: ժա/46բ-7ա: ժբ/47ա-8ա: ժգ/48աբ: ժդ/48բ-9բ: ժե/49բ-50ա: ժզ/50ա-1ա: ժէ/51բ: ժը/51բ-7բ: ժթ/57բ-65ա: Կից գլուխները՝ 65ա-6բ:
Դ. 67ա-74ա [Սահմանք զինուորութեան]
Տե՛ս ձեռ. 209, 66ա-70բ: Ցանկ/67ա-8բ (ա-ծզ): ա/68բ: բ/68բ-9ա: գ/69ա: դ/69ա: ե/69ա: զ/69ա: է/69ա: ը/69աբ: թ/69բ: ժ/69բ: ժա/69բ: ժբ/69բ-70ա: ժգ/70ա: ժդ/70ա (չառանձնացուած գրչի կողմից, ԺԳ.-ի շարունակութիւնը*): ժե/70ա: ժզ/70աբ: ժէ/70բ: ժը/70բ: ժթ/70բ: ի/70բ: իա/70բ: իբ/70բ: իգ/71ա: իդ/71ա: իե/71ա: իզ/71ա: իէ/71ա: իը/71ա: իթ/71աբ: լ/71բ: լա/71բ: լբ/71բ-2ա: լգ/72ա: լդ/72ա: լե/72ա: լզ/72ա: լէ/74ա: լը/74ա: լթ/72ա: խ/72ա: խա/72աբ: խբ/72բ: խգ/72բ: խդ/72բ: խե/72բ: խզ/73ա: խէ/73ա: խը/73ա: խթ/73ա: ծ/73աբ: ծա/73բ: ծբ/73բ: ծգ/73բ: ծդ/73բ: ծե/74ա: ծզ/74ա:
*Ծնթ. Միաւորների թուահամարները ձեռագրում գրուած են արաբական թուանշաններով: ԺԴ.-ից սկսած միաւորների թուահամարները չեն համընկնում յղուող ձեռագրի միաւորների թուահամարներին, երբեմն միաւորների յաջորդականութիւնը խառն. այս նկարագրութիւնը՝ ըստ յղուող ձեռագրի թուահամարների:
Ե. 75ա-6բ [Ի Դատաստանագրոց Մխիթարայ Գօշի]
ա. 75ա-6ա Յաղագս դատաստանաց ամուսնութեան եւ քանիօնութեան ազգականաց
Տե՛ս ձեռ. 488, ճը., 37բ-9ա:
բ. 76աբ Յաղագս դատաստանաց, թէ ըստ օրինաց եւ թէ ըստ կանոնաց որպէս զուգին եւ թէ ոչ, որոց ներելի է եւ զորս բաժանելի
Տե՛ս ձեռ. 488, ճթ., 39ա-40ա:
Զ. 77ա-83բ [Կանոնք Գրիգորի Լուսաւորչի]
– 77ա Կանոն երկրորդ երանելոյն սրբոյն Գրիգորի Պարթեւի Հայաստանեայց Լուսաւորչի. Հարցումն գեղեցիկ պատասխանեօք հանդերձ խրթնածածուկ բանից. ունի գլուխս ԺԱ. – ա. Վասն քահանայից եւ աշխարհականաց... ժա. Վասն քաջանց:
77ա-83բ Սահմանք սրբոյն Գրիգորի Պարթեւի Հայոց Լուսաւորչի (ա-ժա) – ա. Քահանայ, որ ընդ կնոջ... ժա. Քաջք աներեւոյթք արարածք են... դեւք կերպարանին առ ի մոլորեցուցանելոյ զմարդիկ:
Է. 83բ Յաղագս դատաստանաց, կարգաց եկեղեցւոյ եւ տան թագաւորի – Գլուխք ընտրութեան ի Մոսիսական օրինացն ԿԷ. (69) բան է՝ եդեալ միաբանութեամբ աւագաց Հայոց եօթներրորդ յամի յետ վախճանելոյն սրբոյն Սահակայ կանոն ԼԹ. (39) վարդապետաց ի բանն է (այսչափ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1.1ա (1870 թ., շղագիր) Կարդացի. մայիսի 16, 1870 ամի, Եղիա Բաստամեան:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին՝ «2.», Ա. կազմաստառին փակցուած 22x17,5 չափսի սպիտակ թերթին «ԺԹ. [դար], Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս, «Հմր 2, Կանոնագիրք Կոստանդիանոսի, Լեւոնի եւ Թէոդոսի թագաւորաց, երկծալ, գրեալ ի կապոյտ թղթի, տեղին, թիւն եւ անուն գրչին անյայտ առ ի չգոյէ յիշատակարանի», 1ա «458/2886»:
2887
(Կանոնադրութիւն)
Ս. ՊԵՏԵՐԲՈՒՐԳ |
ՌՄԾԲ. – 1803 |
ԳՐԻՉ, ԹԱՐԳՄԱՆԻՉ՝ Մելքիսեդէկ Ղամմազեան:
ԹԵՐԹ՝ 24 (գրչի էջակալում՝ 1-40, որ է՝ 1ա-20բ). չգրուած՝ 23բ-4բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Բx11 (Բ՝ 13): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսադրոշմով՝ «1794, JWHATMAN»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32x20,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (27x14. սահմանագծերը սեւ մատիտով, ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 10ա): ՏՈՂ՝ 35-40: ԿԱԶՄ՝ տպարանային ճնշադրոշմ եզերազարդերով շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ կապտաւուն ծաղկաթուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 3 (Ա-Գ) + 3 (Դ-Զ). կապտաւուն թուղթ (Բ-Ե), լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ «1805, ը» եւ շրջանաձեւ ցանկապատ, մէջը՝ զինուորական հանդերձանքով եւ սաղաւարտով այր, ձեռքին՝ նիզակ, դիմացը՝ առիւծ՝ կանգնած 2 թաթի վրայ, բարձրացրած թաթին՝ սուր, վերեւում գրուած «PRO PATRIA», չգրուած. եւ կապտաւունծաղկաթուղթ (Ա, Զ)՝ մասն կազմաստառի, չգրուած՝ Աբ, Զա:
Նմուշ 10ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, մաշուած, անկիւնները եւ մէջքի կաշին տեղ-տեղ մաշուած, Բ. փեղկին՝ ցեցի անցքեր. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով թերթերին զանազան բծեր, դեղին հետքեր, թ. 29՝ ստորին արտաքին անկիւնը պատռուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-23ա Պետրոս Մեծ, Ընդհանուր րէղլամէնդ
1ա [Տիտղ.] Գրքուկ փոքրիկ, կոչեցեալ հասարակ կամ ընդհանուր րէղլամէնդ, այսինքն՝ կարգադրութիւն, որով ամենայն թագաւորական կալէկք, այսինքն՝ խորհրդարանք կամ ժողովք դատաւորաց վարիլոցեն ընդ այսու հասարակ կարգադրութեամբ, բաց ի յատուկ կարգադրութեանց, որ իւրաքանչիւր կալէկաց տրեցեալ է: Շարադրեցեալ եւ հաստատեցեալ ի յաւիտենական երջանկութեան փառաց արժանի, յամենողորմ թագաւորէ ամենայն Րուսաց եւ այլոց, եւ այլոց, եւ այլոց եւ յինքնակալ կայսերէ՝ ի Մեծէ Պետրոսէ Առաջնոյ, յամի փրկչին 17/// (վերջին երկու թիւը չգրած): Եւ այժմ զգոյշ թարգմանութեամբ ի վրաց լեզուէ (համեմատութեամբ բուն հեղինակին րուսականի) ի լոյս ածեալ ի հայ բարբառ ջանիւ, երկամբ Թիֆլիզեցի Ղամմազեան աւագ քահանայ տէր Առաքելի որդի հանճարաշատ տէր Մելքիսեդեկի, ի յօգուտ հայկազնէից, որ ի Րուսաստան եւ ի Տփխիս, այսինքն՝ Թիֆլիս բնակեցելոց, յերրորդի ամի թագաւորութեան աստուածազօր եւ քրիստոսապսակ, ամենողորմ եւ ամենաբարեպաշտ առաջներորդ Ալէքսանդր Պավլօվիչ օգոստափառ կայսեր ամենայն Րուսաց եւ այլոց, եւ այլոց, եւ այլոց, եւ ի հայրապետութեան Սրբոյ Էջմիածնի լուսանկար գահոյի տեառն տեառն Դանիէլի՝ աստուածակոչ եւ ազգաընտիր սրբազնակատար կաթողիկոսի ամենայն Հայոց, նա եւ առաջնորդութեան բոլոր Րուսաստանու Հայոց տեառն տեառն Եփրեմայ առաքելաշաւիղ սրբազան արքեպիսկոպոսի եւ քրիստոսատիպ հովուապետի, յամի մարմնառութեան Բանին Աստուծոյ 1803 եւ ի թուականի հայոց ՌՄԾԲ. (1803), նոյեմբերի 2, ի Ս. Պետերբուրգ կայսերանիստ քաղաքի:
– 1բ-2ա Բան թարգմանչին: Ամեն[ա]երջանիկ սեպուհ հայրենեացդ իմոց սիրատարփ համաշխարհիկ հայկասերունդ գրոհի, գերապատիւ հարց եւ եղբարց՝ ամենաջերմեռանդ մտերմօրէն զեկուցումն – Մեծ է իրաւի իղձ տարաշխարհիկ պանտխդեցելոց՝ ոչ մոռանալ զսէր հայրենեաց... եւ արժանի լինելոյ տեսութեան համաշխարհիկ յարգելեացդ, մնամ վասն ամենացանկալի իմս յարգոյ համաշխարհիկ քաղաքայնոց մշտապատրաստ աղօթիւք սպասաւոր նուաստագոյն քահանայ Մելքիսեդ Ղամազեան Թիֆլիզցի:
– 2բ-3ա Նորին կայսերական մեծութեան հասարակ կամ ընդհանրական րէղլամէնդ, այսինքն՝ կարգադրութիւն – Որ առ հասարակ թագաւորական կալէկաց... առ հասարակ՝ բարձու եւ ցածու աստիճանաւորաց եւ իւրաքանչիւրոց յատկապէս:
ա. 3աբ Պրակ առաջին. Յաղագս պարտաւորութեան երդման – Թագաւորական կալէկացն անդամոց... որ եւ ի սոյն երդման գոլով պարաւանդեալ՝ համբուրեմ զբան եւ զխաչ փրկչի իմոյ. ամէն:
բ. 3բ-4ա Պրակ երկրորդ. Վասն կալէկի յատուկ նախագահութեան – Ըստ որում՝ բոլոր թագաւորական կալէկք... եւ ոչ ի կալէկն մի միայն բանիւ հրամանի առաքել թարց գրութեան:
գ. 4ա Պրակ երրորդ. Յաղագս նշանաւորեալ աւուրց եւ ժամուց ներկայ լինելոյ – Հարկ է կալէկայնոց յամենայնում աւուր համաժողով լինիլ... այնպիսւոյն հասցէ վճար տուգանաց արտախլեցմամբ միաշաբաթական ռոճկաց:
դ. 4ա-5ա Պրակ չորրորդ. Յաղագս կատարման հրովարտակաց – 0րէն է համայն պրէզիտէնդաց... նախկնաբար եւ երկրորդաբար, իսկ յերրորդին՝ որպէս անհնազանդ հրամանաց, պատժեսցի:
ե. 5աբ Պրակ հինգերրորդ. Յաղագս յիշատակաց, որ ի կալէկն – Մինչ թուով ժողովին ի կալէկն ի վերոյիշեալ ժամու... գործով լիցի այն նմա ինքեան համարեցեալ:
զ. 5բ-6ա Պրակ վեցերրորդ. Յաղագս ձայնի անդամոց կալէկին – Յորժամ իրակութիւն իմն յառաջադրեալ լիցի... յայնժամ պատժի մահուամբ ըստ նկատման բանին:
է. 6ա Պրակ եօթներրորդ. Յաղագս ի նշանադրեցեալ ժամանակի ոչ հանդիպելոյ չըլենաց, այսինքն՝ անդամոց – Եթէ երբեմնապէս պրէզիտէնդն կամ մի ոմն ի կալէկային անդամոց... եւ փոխանակ սորին՝ առաջին կամ երկրորդ խորհրդակիցն նորա:
ը. 6աբ Պրակ ութներրորդ. Յաղագս բաժանման աշխատանաց – Ի կալէկի անդ չունի պրէզիտէնդն յատուկ աշխատանս... որպէս եւ գրեցեալ է ի քսան եւ ի հինգերրորդ պրակոջ:
թ. 6բ-7ա Պրակ իններրորդ. Յաղագս ազատ աւուրց ի ծառայութենէ – Կալէկայնոց հրամայեցեալ է ի մէջ ամռան հանգչիլ յաշխատանաց... ի բուն Բարիկենդանի եւ ի Զատկի կիւրակէի բովանդակ շաբաթոջ:
ժ. 7ա Պրակ տասներրորդ. Յաղագս հրամանի թողլոյ կալէկական անդամոց գնալոյ ի ճանապարհ – Երբ ճանապարհորդել կամիցի պրէզիտէնդ... իսկ վասն անցանելոյ միոյ շաբաթի, միոյ ամսական ռոճիկն խլեսցի:
ժա. 7աբ Պրակ մետասաներրորդ. Յաղագս վաքանցի, այսինքն՝ թափուր մնացեալ տեղեաց կալէկայնոց – Եթէ կալէկի վից պրէզիտէնդի ումեմն վաղճան հանդիպեալ՝ տեղին վաքանդ... որպիսի պատւոյ եւ աստիճանի տէր որ լիցին՝ ոչ պահպանօղք սոյնոյ կանոնի:
ժբ. 7բ Պրակ երկտասաներրորդ. Յաղագս հրամայեցեալ ժամուց աշխատանաց – Կալեկային անդամք ի յայլ իրակութիւն ինչ պիտոյացեալք ոչ լիցին... վասն հասարակական եւ սակս յատուկ հարկաւոր իրակութեանց:
ժգ. 8ա Պրակ երեքտասաներրորդ. Յաղագս կնքոց – Կնիքք թագաւորականք, որովք կնքեցեալք եւ առաքեցեալք լինին հրովարտակք ի յայլ տէրութիւնս... իսկ եւս ըստ նկատման բանի եւ վնասուն, նաեւ զկենդանութիւն:
ժդ. 8աբ Պրակ չորեքտասաներրոդ. Յաղագս երթեւեկութեան քարտիզաց կալէկից – Որովհետեւ ամենայն կալէկ ունի իւրն յատկացեալ բանից առաքումն... եւ ըստ ի նմանէ պատահեցեալ վնասուն՝ տրիցի նոցա պատիժս:
ժե. 8բ Պրակ հնգետասաներրորդ. Յաղագս ազատութեան ի հատուցանելոյ դրամուց ի փօշտն – Ամենայն փաքէթք, այսինքն՝ ծրարք թղթոց եւ հրովարտակաց... եւ առաքեցեալ լիցին իւրաքանչիւրն ի պատկանեցեալ տեղիս զգուշութեամբ՝ թարց դրամուց:
ժզ. 9ա Պրակ վեշտասաներրորդ. Յաղագս ընկալնլոյ եւ բանալոյ զգրեանս – Մի միայն պրէզիտէնդքն՝ երբ իցեն ի կալեկի... այնպիսին տուժեսցէ տոյժսս վասն նորին կայսերականի մեծութեան վնասուն:
ժէ. 9ա Պրակ եօթնեւտասաներրորդ. Յաղագս յատկացեալ տանց սէկրէդարից եւ պրէզիտէնդից – Պրէզիտէնդաց պարտ է ունիլ... որ լիցի մի միայն նոյն պրեզիդենտի եւ նորին հրովարտակաց պարապեցեալ եւ ի կալէկն բան ինչ չունիցի:
ժը. 9աբ Պրակ ութնեւտասաներրորդ. Յաղագս ոչ շրջելոյ ի տունս առ ոչ ումեք – Եւ ըստ որում պարտ է ի կատարումն բանից... այլ ոչ երբէք պարտ է ի տան պրեզիդենտին գործոց ինչ եւ կամ պրօտօկօլին հաստատութիւն տալ:
ժթ. 9բ Պրակ իննեւտասաներրորդ. Յաղագս մատուցման առ պրէզիտէնդս եւ առ այլ անդամս կալէկին, ի ամբաստ[ա]նողաց արզայ՝ հանդերձ վկայութեամբ – Պրէզիտէնդն մի միայն ինքեան մատուցեալ... եւ զրպարտութիւնս առնէ ի վերայ պրէզիդէնտին:
ի. 9բ-10ա Պրակ քսաներրոդ. Յաղագս ընկալման եւ տեսութեան երթեւեկողացն ի տունս – ԹԷպէտ չէ օրէն պրէզիտէնդաց եւ այլոց... յայնժամ ընդ բողոքչին տուժեսցին այնպիսի անձինք՝ հատուցմամբ դրամուց:
իա. 10աբ Պրակ քսանեւմիերրորդ. Յաղագս կերպի մտանելոյ եւ խօսելոյ ի կալէկն – Կայսերական մեծութիւն իւր հրամայէ... յայնժամ ի վերայ այսր ամենայնի կանոնազանցութեան պարտաւորիցի հատուցանել յիսուն րուպլի, այսինքն՝ հինգ թուման տոյժս:
իբ. 10բ Պրակ քսանեեւերկուերրորդ. Յաղագս ներկայացուցանելոյ զբողոքիչս ի կալէկն – Եթէ ոք ի բողոքչաց ներկայասցի ի կալէկն... պարտ է նմա հարկաւոր համեստութեամբ ի մի տածել եւ յայտնել վից պրէզիդէնտին եւ այլոց խորհրդականաց:
իգ. 10բ Պրակ քսանեւերեքերրորդ. Յաղագս կամօրի կամ դատաստանական կառաւարութեան – Կամօրն կամ սէնեակք կալէկաց պարտին գոլ զարդարեցեալք... որովհետեւ այդպիսի աթոռոյ կացուցանելն անդ արժան է, ուր ինքն՝ Նորին մեծութիւն նախաբազմի:
իդ. 10բ-1ա Պրակ քսանեւչորսերրորդ. Յաղագս պրէզիտէնդից քօմփլիմէնդի, այսինքն՝ պատուաւոր ողջոյնտւութեանց – Երբ պրէզիտէնդքն գայցեն ի կալէկն... եւ կամ ի վերջնումն՝ զկնի գնալ՝ չէ պարտաւորութիւն նոցա ի ուղեւորութիւն:
իե. 11ա Պրակ քսանեւհինգերրորդ. Յաղագս վերատեսչութեան ի վերայ գործակալաց, թէ որպիսաբար պարտին վարիլ – Պարտաւորութիւն է պրէզիտէնդից եւ վից պրէզիտէնդից... եւ իրակութեան իւրոյ ընկալցի պատիժս՝ բաց բարձմամբ ի նմանէ աստիճանի կամ հրաժարեցմամբ ի պաշտօնէ:
իզ. 11աբ Պրակ քսանեւվեցերրորդ. Յաղագս պարտաւորութեանց՝ որ ինչ պատկանի պրէզիտէնդից – Ըստ որում՝ ի ժամ ներկայ ոչ գտանելոյն պրէզիտէնդից... այնպիսին պատժեսցի ըստ նկատման յանցանաց իւրոց՝ հատուցմամբ դրամուց ի կալէկն:
իէ. 11բ Պրակ քսանեւեօթներրորդ. Յաղագս զանազանելոյ զամենայն պրօվինցիայս, այսինքն՝ գաւառս կամ զնահանգս – Որովհետեւ բաց ի Րուսաց տէրութենէ եւ ի բնիկ հայրենեաց՝ են եւ այլ երեւելի գաւառք... նովիմբ կառաւարել ըստ ի Նորին կայսերական Մեծութենէ հաստատեցեալ կանոնաց եւ ըստ նոցին պրէվէլէկաց:
իը. 11բ Պրակ քսանեութներրորդ. Յաղագս կանցելիէրաց – Պարտ է կատարել զայն ամենայն... ըստ պարտաւորութեան աստիճանի իւրեանց կատարեսցին:
իթ. 11բ-2բ Պրակ քսանեւիններրորդ. Յաղագ[ս] կառաւարութեան սէքրէդարի – Սէքրէդարն ի մէջ կալէկին ունի ժողովել զգրութիւնս... կամ առաքիցի մշտնջենապէս ի մշակութիւն նաւուց:
լ. 12բ-3ա Պրակ երեսներրորդ. Յաղագս նօտարոսի պարտաւորութեան – Ըստ որում պարտաւորութիւն նօտարին կայանայ ի նմին... որպէս որ ըստ պարտաւորութեան սէկրէդարին գրեցեալ է:
լա. 13ա Պրակ երեսունեւմէկ. Յաղագս պարտաւորութեան թարգմանին – Ի կալէկն պարտաւորութիւն է թարգմանչին... տուժեսցէ նմա պատիժ, որպէս վասն պարտաւորութեան սէքրէդարին գրեցեալ է:
լբ. 13աբ Պրակ երեսունեւերկրորդ. Յաղագս պարտաւորութեան ակդարիոսին – Պարտ է ակդարիոսին ըստ պարտաւորութեան աստիճանի... որպէս ի վերոյ գրեցեալ է վասն սէկրէդարին եւ այլոց գործակալաց:
լգ. 13բ-4ա Պրակ երեսունեւերեք. Յաղագս պարտաւորութեան րէղիստրադօրին – Պարտաւորութիւն րէղիստրադօրին կայանայ ի նմին... տուժեսցի նմա պատիժ այնպիսի, որ ինչ վերոյ գրեցեալ է՝ վասն սէկրէդարի եւ այլ գործակալաց:
լդ. 14աբ Պրակ երեսունեւչորս. Յաղագս կանցէլարիստի – Կանցելարիստաց պարտաւորութիւն է առ ի պատրաստել ըստ սիյայուն զբովանդակ բանս... առաքիցին, այնպիսիքն՝ ի կալէկն բարեդատողութեան:
լե. 14բ Պրակ երեսունեւհինգ. Յաղագս կօպէիստից, այսինքն՝ պատճէնագրաց – Պարտաւորութիւն է կօպէիստին, այսինքն՝ պատճէնագրին... որոյ վասն հարկաւորի գոլ ընտրեցեալ բարւոք եւ հմուտ գրագիր:
լզ. 14բ-5ա Պրակ երեսունեւվեց. Յաղագս երիտասարդ մանկանց ուսուցանելոյ ի կանցելարն – Այլեւ հրամայէ Նորին Մեծութիւն ամենողորմածաբար... եթէ ոչ վարիցին ըստ այսմ կարգադրութեան:
լէ. 15ա Պրակ երեսունեւեօթն. Յաղագս ծածկեալ պահելոյ ի կալէկն եւ ի կանցելարն զխորհրդական բանս – Նորին Մեծութիւն հաստատապէս հրամայէ... որպէս որ ի յիսներորդ պրակի յիշեցեալ է:
լը. 15ա Պրակ երեսունեւութն. Յաղագս ի պահեստ դնելոյ զդրամս եւ կամ զիր ինչ – Եթէ ումեք պատահեսցի դնել ի պահեստի ի կալէկն... եւ վասն այդպիսի բանից պարտ է ունել զպատկանաւոր արթնութիւնս:
լթ. 15բ Պրակ երեսունեւինն. Յաղագս արդեանց աշխատանաց – Վասն կալէկական արդեանց, թէ ինչ լինելոց են նոքա ի բերման ժամանակին... ըստ կամաց նորին որպիսի հնարս որ պիտոյասցի՝ ծանուցեալ լինին օրինօք:
խ. 15բ Պրակ քառասուն. Յաղագս կարգաւորութեան ի կանցելարի – Ի կանցելարս պարտ է սէկրէդարին ունիլ յատուկ ըստօլ... զի ի իւրաքանչիւրն ի նոցանէ կարողասցի պահել զիրակութիւնս ի տեղւոջ իւրում՝ փակամբ ամրացեալ:
խա. 15բ-6ա Պրակ քառասունեւմէկ. Յաղագս քանթօրաց – Կամօր կալէկին եւ այլոց կալէկական քանթօրաց... այսինքն՝ փոքրիկ սենեակ, եւ վերջապէս ըստօլ՝ աղխիւք փակեալ:
խբ. 16ա Պրակ քառասունեւերկու. Յաղագս վերատեսչութեան կամարիեէրին ի քանթօրն – Պարտաւորութիւն կամարիեէրի, այսինքն՝ սենեկապանի... պարտաւորութիւն է նոցա առնել զայն յայտնի եւ հիմնաւոր ծանուցմամբ:
խգ. 16աբ Պրակ քառասունեւերեք. Յաղագս մատենից, որք ի ներ քանթօրից – Ի քանթօրն պարտ է կալնուլ զմատեանս... եւ ունիցին վասն այնց բարւոք հոգածութիւնս:
խդ. 16բ-7ա Պրակ քառասունեւչորս. Յաղագս արքիվիայի, այսինքն՝ տան գրեանց գերակատար անցելոց – Մատեանք գրութեանց ծանօթութեանց բանից եւ իրակութեանց... լիցի ի ներքոյ վերակացութեան կալէկին, որ վասն բանից վերստին ծանօթութեան:
խե. 17ա Պրակ քառասունեւհինգ. Յաղագս կալէկային ակնածօղի կամ վերանկատչի – Պարտաւորութիւն է բոլոր կալէկաց, զի ունիցին ինքեանց զյատուկ ակնածուս... զի բոլոր ի նմանէ զեկուցեալն յայտնեսցէ հասարակապէս այնմ ակնածօղի:
խզ. 17աբ Պրակ քառասունեւվեց. Յաղագս վախմէիստրին եւ կալէկի ստօրօժին – Ամենայն կալէկի պարտ է ունիլ վասն սպասու իւրոյ... եւ ի սոյն արկեղ ունիցին բոլոր անդամք կալէկին, եւս յատուկ բանալիս:
խէ. 17բ Պրակ քառասունեւեօթն. Յաղագս կացութեան ի յառաջին կամօրն – Յամենայն կալէկս պարտ է լինիլ վասն եկամտից առաջին կամօր... կալնլով զերկիւղ վաղագոյն՝ զգուշացեալ պահեսցին զանձնս իւրեանց:
խը. 18ա Պրակ քառասունեւութն. Յաղագս թագաւորական աշխարհագրութեան – Եւ զի ամենայն կալէկ կարօղ լինիցի զճշմարիտ համբաւս... բոլոր սահմանք՝ գէտորէից, քաղաքաց, գիւղաքաղաքաց, եկեղեցեաց, գիւղօրէից մայրեաց եւ այլոց:
խթ. 18ա Պրակ քառասունեւինն. Յաղագս դրամուց փոքու ծախուց՝ կալէկի պատկանեցեալ – Հարկ է նմանապէս վասն իւրաքանչիւր կալէկի... կարելի լիցի գիտել, թէ որքա՞ն գումար սահմանադրել հարկ է թուով վասն իւրաքանչիւր կալէկի:
ծ. 18աբ Պրակ յիսուն. Յաղագս վարձատրութեան բարեբարոյից եւ վասն պատժոյ, եթէ ոք ընդդէմ իւրոյ պարտաւորութեան մեղիցէ – Նորին ինքնակալ Մեծութիւն ամենողորմածաբար յայտնէ... ըստ նկատման մեծի յանցանացն, եթէ յանցանք նորին իցէ յառաջին նուագի:
ծա. 18բ-9ա Պրակ յիսունեւմի. Յաղագս կալէկական գործակալաց եւ ակնածուաց, զի ծանիցեն նոքին, որք են ի կալէկն, թէ արդէօք զի՞նչ բանք ենթակայ են դատման – Որպէս զի ծանիցեն գործակալք... վասն բողոքչաց դատիցին եւ պատժեսցեալ լիցին:
ծբ. 19ա Պրակ յիսուներկու. Յաղագս հատուցանելի տոյժից, որք չունիցին կարողութիւն հատուցանելոյ – Եթէ ոք կարգեցեալ կամ վճռեցեալ լիցի ի վճարել զտոյժս... յորմէ ի մէկ տարին տասն րուպլի հաշուեալ լիցի:
ծգ. 19աբ Պրակ յիսուներեք. Յաղագս անդամահատից եւ հրապարակաւ պատժեցելոց, զի այնպիսիքն չիցեն ընդունեցեալ ի ծառայութիւն, եւ ոչ ոք հաղորդեսցէ զնոսա առ ինքեան – Եթէ ոք հատմամբ անդամոց կամ հրապարակաւ պատժեցեալ իցէ... որք թէպէտ ոչ հատմամբ անդամոց, այլ հրապարակաւ պատժեցեալք իցեն:
ծդ. 19բ-20ա Պրակ յիսուն եւ չորս. Յաղագս կալէկի գործակալաց, թէ ստորնագոյնք հնազանդեսցին իւրեանց բարձրագունից, եւ զի բարձրագոյնք եւս իւրաքանչիւրն ի նոցանէ ըստ աստիճանի եւ պատւոյ վարեսցին ընդ նոսա – Նորին կայսերական Մեծութիւն հրամայէ... եւ ջերմեռանդական ջանիւ զամենայն օգնականութիւն ի ծառայութիւնս Նորին Մեծութեան:
ծե. 20ա Պրակ յիսունեւհինգ. Յաղագս թէ ոչ ոք համարձակեսցի անարգութեամբ յիշատակել զոք ի կալէկն – Աստանօր զեկուցանի ամենայնից եւ իւրաքնչիւրոց... այլ եւ վասն ինքնին փոքրագոյն իրաց եւս յայտնեսցի:
ծզ. 20աբ Պրակ յիսունեւվեց. Յաղագս վերստին կատարելոյ ըստ յայտնեցեալ հրամանի եւ վասն յայտարարութեան ի կալէկին Նորին Մեծութեան եւ սէնաթին, թէ առ շահաւէտութիւն ինչ իրի քննութիւն արասցեն – Վերջապէս Նորին Մեծութիւն յայտ առնէ... եւ ճշմարիտ պարագայիւք հանդերձ խորհրդով եւ խորհրդատուութեամբ իւրեանց: {Տեղի կնքոյ}: Ի վերայ իսկական րէղլամէնդի, այսինքն՝ կարգադրութեան Նորին Կայսերական Մեծութեան ստորագրեցեալ է սեպհական ձեռագրութեամբ իւրոյ Մեծութեան՝ Պետրոս: Տպեցաւ հրամանաւ Նորին կայսերական Մեծութեան հնգիցս անգամք, ի Ս[անկտ] Պետերբուրք կայսերանիստ քաղաքի, ի համալսարանի ուսումնականաց: Վերջ:
– 21աբ Ցանկ սոյնոյ հասարակ կարգադրութեան պրակաց – 1. Յաղագս պարտաւորութեան երդման... 56. Վասն վերստին կատարելոյ ըստ յայտնեցեալ հրամանի եւ վասն յայտարարութեան ի կալէկին Նորին Մեծութեան եւ սէնաթին, թէ առ շահաւէտութիւն ի՞նչ իրի քննութիւն արասցեն:
– 22ա-3ա Մեկնութիւն նշանակութեան օտար բառից, որք ի սոյն գրքուկ գործածեցեալք: Շարակարգութեամբ այբուբենական տառից – Ապպօրօպցի կամ Ափփրպացիօն՝ հաստատութիւն... Փօլիցիայ կամ Պօլիցիայ՝ քաղաքական բարեկարգութիւն կամ կառաւարութիւն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս Տիտղ. 1ա:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին, նոտրգրով՝ «///ոսի Մեծին/, ///սի կայսեր///», Պհպ. Աա-ին փակցուած 22,5x17,3 չափսի սպիտակ թերթիկին, շղագրով՝ «Հմր 1: Կանոնադրութիւն Պետրոսի Մեծի՝ կայսերն Ռուսաց, քառածալ, թարգմանեալ եւ գրեալ ի թղթի, նօտր գրչութեամբ, ի Մելքիսեթեք քահանայէ Ղամազեան Տփիխեցւոյ, յամի Տեառն 1803, ի Ս[անկտ] Պետերբուրգ քաղաքի: Ունի՝ ի սկիզբն զեկուցումն ի թարգմանչէն եւ ցանկ կանոնացն: Յիշատակարան չունի», «459/2887», 1ա՝ «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2888
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄՀԸ. – 1829 |
ԳՐԻՉ՝ հեղինակը:
ԹԵՐԹ՝ 358 (գրչի էջակալում՝ 1-689, որ է՝ 6ա-352ա). չգրուած՝ 1ա-3բ, 4բ, 5բ, 40ա, 239բ, 296բ, 352բ-8բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Լx12 (Ա, Լ՝ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. կապտաւուն, հաստ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ «ЯМБСЯ» եւ տապարակիր արջ, գլխավերեւում՝ թագ, ներքեւում՝ «1803»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 33,5x21,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (28.5x15. սահմանագծերը սեւ մատիտով, ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 302ա): ՏՈՂ՝ 43. գծումները՝ ճնշումով: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ կապտաւուն թուղթ, չգրուած, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ տե՛ս Նիւթ(Բ. փեղկի աստառ):
Նմուշ 302ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, տեղ-տեղ, առաւելապէս անկիւնները՝ մաշուած-թափուած, վրան զանազան բծեր, մէջքի վերուվարի եզրերի կաշին մաշուած-թափուած, կազմաստառները եւ լուսանցակողերը խոնաւութիւնից դեղնած. նորոգուած, գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, գրադաշտը տեղ-տեղ գունափոխուած, թ. 248՝ արտաքին լուսանցի պատռուածքը նորոգած սպիտակ թղթով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
6ա-352ա Հայելի ճառից, այսինքն՝ Համառօտութիւն պատմութեան Հայկազունեաց, սկսեալ ի նախնւոյն մերոյ Հայկայ մինչեւ ցաւուրս մեր: Արտահանեալ ի կարի զգուշութեամբ եւ ի բազմաց ընտիր հեղինակաց վկայութեամբ ուղղեցեալ եւ ճշգրտեցեալ պատմութեան նորոյս հեղինակի
ա. 6ա-39բ Գիրք Առաջին. Պրակ Ա. Յաղագս Ադամայ նախաստեղծի եւ սերնդոյ նորա մինչեւ ցՆոյ – Թէպէտ չէր մեզ հարկ առնուլ սկիզբն պատմութեան... որ եւ եղեւ սկիզբն յԱրշակայ Պարթեւէ 246 ամօք յառաջ, քան զծնունդ Քրիստոսի:
բ. 40բ-110բ Գիրք Երկրորդ. Յաղագս իշխանութեան Արշակունեաց. սկսեալ յամէ աշխարհի 3754 մինչ ցամ Տեառն 441: Պրակ Ա. – Մինչ Հրանտ չորրորդ կուսակալ իշխան Հայոց... 441, 14. Սուրբն Մեսրոպ վախճանի: Յովսէփ՝ աշակերտ Մեսրոպայ, տեղապահէ զաթոռ հայրապետութեան ամս ԺԴ. (14):
գ. 111ա-79բ [Գիրք Երրորդ]. Սկիզբն երրորդի գրքոյ պատմութեան Հայոց, որ ի ժամանակի իշխանութեան մարզպանից ի Վերին Հայս, ի բաժնին Պարսից: Պրակ Առաջին. Յաղագս գործոց Յազկերտի Երկրորդի Պարսից արքայի, ի հալածել նորա զքրիստոնեայս եւ եւս յաղագս ուրացութեան Վարազվանայ Սիւնւոյ – Յազկերտ Երկրորդ՝ որդի Վռամայ Երկրորդի... 858 ՅԷ. (858) 4. Նիկողայոս Ա.՝ Հայրապետ Հռոմայ, ամս Թ., ամիսս 7, Փոտ կամ Ֆօցիոս Բռօթոսպադարիոս՝ ընկենու զԻգն[ա]տիոս՝ պատրիարք Կոստանդնուպոլսոյ եւ ինքն նստի ի տեղի նորա, ձեռնադրութեամբ Վարդ Կեսարու:
Ծնթ. 179բ՝ հեղինակի ցուցում. «Մինչեւ ցայս վայր եղեալ երեւելի անձանց եւ իրարկութեանց ժամանակագրութիւնք, որք պարունակին յԵրրորդ գիրս պատմութեան մերոյ եւ սկսանին հետեւեալ ժամանակագրութիւնք հետեւեալ գրեանց սոյնոյ պատմութեան»: 134-5 եւ 140-1 թթ.-ի միջեւ ծալուածքի տակ 22,5x11 չափսի թերթիկ, վրան՝ «Մինչ ցայս վայր է դարգամանեալ. գուցէ խաբեսցէ եւ վնաս ինչ առնիցէ»:
դ. 180աբ-239ա Գիրք Չորրորդ. Յաղագս իշխանութեան Բագրատունեաց, սկսեալ ի թուականութենէ ամաց Տեառն 856 մինչեւ ցամն 1080: Պրակ Առաջին. Յաղագս Աշոտոյ Բագրատունւոյ, որ առաջին կոչի ըստ կարգի թագաւորական պատւոյ, ուր եւ յաղագս դարձի նախարարացն Հայոց – Զկնի այնչափ բազմադիմի հարուածոց... որ տեւեաց նա եւ զկնի բարձման թագաւորութեան հայոց Բագրատունեաց:
ե. 240ա-96ա Գիրք Հինգերորդ. Յաղագս իշխանութեան Ռուբենեանց, սկսեալ ի թուականութենէ ամաց Տեառն 1080 մինչեւ ցամն իբր 1380: Պրակ Ա. Յաղագս պայազատութեան Ռուբենի՝ ի կողմանս Կիւլիկիոյ, եւ կաթուղիկոսութեան Բարսղի եւ Պօղոսի, ուր եւ վասն հարստահարելոյ յունաց զհայս, եւ չարեացն Փիլարտեայ – Ռուբէն յազգականութենէ Գագկայ արքային Հայոց Բագրատունւոյ... 1378, 0. Թէոդորոս Բ. հայրապետ հայոց՝ ամս ԺԸ. (18), Ուրբանոս Զ. հայրապետ հռոմայեցոց՝ ամս ԺԱ. (11) ամիսս 6, ի Հռոմ:
Ծնթ. 296ա՝ հեղինակի ցուցում. «Վերջ ժամանակագրութեան մինչեւ ցվերջ հինգերրորդի գրքոյ պատմութեանս»:
զ. 297ա-352ա Գիրք Վեցերորդ. Յաղագս ժամանակի անիշխանութեան Հայոց, սկսեալ ի թուականութենէ ամաց Տեառն 1380 մինչեւ ցամն իբր՛՛: Պրակ Ա. Յաղագս յառնելոյ Լէն[կ] Թէմիւրայ եւ հարուածոց, զոր գործեաց նա ի Հայաստան եւ յայլ տեղիս: Եւս եւ վասն կաթուղիկոսութեան Կարապետի առաջնոյ, եւ Դաւթի չորրորդի, եւ Կարապետի Երկրորդի – Յետ բառնալոյ իշխանութեան եւ թագաւորաց Հայոց ի Կիւլիկիոյ... Որ յետոյ գնացեալ արքունի հրովարտակաւ նստաւ առանձին յաթոռ կաթուղիկոսութեան Սսոյ: Յամի Տեառն 1784 եւ հայոց ՌՄԼԳ. (1784):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
4ա (1864* թ., շղագիր) Համառօտութիւն պատմութեան Հայկազեանց, սկսեալ ի նախնոյն մերոյ Հայկայ մինչեւ ցաւուրս Ղուկասու սրբազան կաթուղիկոսին՝ ցամ Տեառն 1784 եւ հայոց ՌՄԼԳ. (1784), բովանդակեալ ի վեց գիրս: Աշխատասիրեալ Զմիւռնացի Յովհաննէս Մելիք-Սելիմեանց, յաւուրս Յովհաննէս սրբազան կաթուղիկոսի ամենայն Հայոց, յամի Տեառն 1829: Ի Սուրբ Էջմիածին:
5ա (1864 թ., շղագիր) Ազդ. Այս մատեան Համառօտութիւն պատմութեան Հայոց ըստ աւանդութեան ոմանց, անմիջապէս ի հեղինակէն անցանելով ի ձեռն տեղապահ Ղուկաս արքեպիսկոպոսին՝ հանգուցելոյն յաւուրն մեր, յամի Տեառն 1864, ի 14 ապրիլ ամսոյ, եւ ի նմանէ, ի կենդանութեանն՝ ի ձեռս Յովհաննէս արքեպիսկոպոսի Շախաթունեանց, որ ժամանակ մի պահեալ զսա առ իւր, ի բաց հանեալ է զընդարձակ (յիշատակարան) յառաջաբանութիւնն հեղինակին, հանդերձ ճակատագրովն մատենին, եւ զվերջին շարունակութիւն պատմութեանն քանի մի գլխովք, որ ձգէր մինչեւ ցաւուրս կաթուղիկոսութեան Եփրեմի, եւ այսպէս խարդախեալ, յետս առ Ղուկաս սրբազանն դարձուցեալ է, յորմէ եւ յետ վախճանին մնացել ի մատենադարան Աթոռոյն. նորոգ եդաք զդուռն մատենին՝ ստուգեալ զանուն հեղինակին եւ զթիւ գրչութեան յորդւոյ նորին մատենագրին՝ ի պարոն Ստեփաննոսէ Մելիք-Սելիմեանց, որ կայ ի ծառայութեան ի դիւանատան սինօդին Սրբոյ Էջմիածնի: Ի 12 սեպտեմ[բեր], 1864: Վրթանէս վարդապետ:
Ծնթ. Այս երկու (4ա եւ 5ա էջերի) յիշ-ների նման՝ նաեւ 1ա էջին փակցուած թերթի վրայ:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին, նոտրգիր. «Համառօտութիւն պատմու/թեան Հայոց», 1ա էջին փակցուած 35.5x22 չափսի սպիտակ թերթին, շղագրով՝ «Հմր 1. Համառօտութիւն պատմութեան Հայկազեանց, սկսեալ ի նախնոյն մերոյ Հայկայ մինչեւ ցաւուրս Ղուկաս սրբազան կաթողիկոսին, ցամ Տեառն 1784 եւ հայոց ՌՄԼԳ. (1784), բովանդակեալ ի վեցերորդ գիրքս, աշխատասիրեալ մահտեսի Յովհաննու Մելիք-Սելիմեանց Զմիւռնացւոյ, քառածալ, նօտրագիր, գրեալ ի վերայ կապտագոյն թղթոյ, գրչութեամբ նորին իսկ հեղինակին, ի Սուրբ Էջմիածին, յամի Տեառն 1829, չունի յիշատակարան», «466/2888», 4ա՝ «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2889
ԱՂՈՒԱՆՔ |
ՊԿԹ. – 1420 |
ԹԵՐԹ՝ 300. չգրուած՝ 300ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԶx12 (Ա՝ 7, Բ, ԺԲ, ԺԷ՝ 11, Գ՝ 14, Դ, ԺԳ, ԺԶ, ԻԵ՝ 10)+2: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. դեղնաւուն: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 27x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (21.5x14): ԳԻՐ՝ նոտրգիր, 1610 թ. նորոգման ժամանակ պակաս հատուածները լրացրած բոլորգրով (տե՛ս Յետագայի յիշատակարան 111բ) (նմուշ՝ 203ա՝ նոտրգիր, 256ա՝ բոլորգիր). խորագրերը եւ սկզբնատողերը կարմիր, երբեմն մանուշակագոյն եւ նարնջի թանաքով: ՏՈՂ՝ 39-47: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ 3 կապիչով, միջուկը՝ տախտակ, աստառը նախշազարդ կտաւ. լուսանցակողերը կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա-Բ) +2 (Ե-Զ). դեղնաւուն թուղթ (նորոգման ժամանակի), չգրուած՝ Աբ, Բաբ, Եա-Զբ:
Նմուշ 203ա
Նմուշ 256ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 3ա, 189ա: Ճակատազարդ՝ 27ա, 254բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն՝ 220ա, յուշկապարիկ՝ 269ա: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր (նաեւ՝ մարդադէմ՝ «Զ»՝ 189ա): Գոյներ՝ մանուշակագոյն, կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – 1. Աւետարան Յովհաննու ԺԵ. 21- ԺԶ. 9: Ժ. դար: 1 (Գ)՝ սկզբում, ստացուած մէկ թերթի ընդլայնակի եւ ընդերկայնակի եզրահատումով, կարուած հակառակ դիրքով (հաւանաբար նախապէս օգտագործուած որպէս այլ՝ կրկնակի փոքրաչափ ձեռագրի պատառիկ-պահպանակ. մէջտեղում կան ծալուածքի հետք եւ կարերի անցքեր):Մագաղաթ:26.5x17: Երկսիւն (25.5x17):Բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Գա): 19 տող. գծումները՝ ճնշումով: Կարդալ՝ Գա, Գբ «///[Ա]նուան իմոյ, զի ոչ գիտեն զայն... արդարութ[եան եւ] վասն դատ[աստանի: Վասն մեղաց, զի ոչ հաւատան]///»:
Նմուշ Գա
2. Գիրք Ելից ԺԵ. 2-8 (որպէս մասն Սաղմոսարանի՝ «Աւրհնութիւն Մովսիսի եւ որդոցն Իսրայէլի», խազագրեալ): Ժ. դար: 1 (Դ), վերջում, ստացուած 1 երկու թերթի բացուածքով (մէջտեղում կան ծալուածքի հետք եւ կարերի անցքեր), ընդերկայնակի եւ ընդլայնակի եզրահատումովներով, թերթի վերին եզրը լրացուած այլ պատառիկ-պահպանակով (7.5x17), տե՛ս 3:Մագաղաթ: 24x16, միայն մէկ թերթի մեծութիւնը՝ 16x13.2:Միասիւն (14.5x10). գլխատառերը եւ խազերը կարմիր թանաքով:Բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Դա): 9 տող. գծումները՝ ճնշումով: Կարդալ՝Դբ «///[փառա]ւորեցից [զսա]: Աստուած Հաւր իմոյ՝ [եւ] բարձր արարից զսա... ընկէց ի ծով. զընտիրս հեծելոց///» (ԺԵ. 2-4), Դա «///Եւ ըզպառազէնս նոցա ընկեց ի ծով... խորք պաղեցան իբրեւ///» (ԺԵ. 4-8):
Նմուշ Դա
3. Մարգարէութիւն Եսայեայ Կ. 20-22, ԿԱ. 2-5: ԺԱ. դար: 16.5x7.5: Մի սիւնի մի նեղ շերտ (16x3.5): Ուղղագիծերկաթագիր (նմուշ՝ Դա): 15 տող. գծումները՝ ճնշումով: Կարդալ՝ ա. Դբ «///զիեղի*[ցիքեզՏէրլոյսյաւիտեն]ական: [Եւկատարեսցինաւուրքսգ]ոյքոյ, եւ [ժողովուրդքոամենեւի]նարդար, [եւյաւիտեանսժառանգ]եսցենզեր[կիր: եւպահելզնորա]տունկգոր[ծոցձեռացիւրեանցիփա]ռս:Սա[կաւաւորնհազարաւոր] եղիցի, [եւկրտսերնյազգմեծ], զիես [Տէրընդժամանակսժամա]նակսժող[ովեցիցզնոսա]///» (Կ. 20-22): բ. Դա «///մերոյ: [Մխիթարել զամենա]յն սգաւորս: [Տալ սգաւորաց Ս]իովնի փա[ռս, փոխանակ մոխր]ոյն՝ աւծու[մն ուրախութեան. եւ] սգաւոր[ացն հանդերձ փառաց՝ փո]խանակ ո[գւոցն վհատութեան: Եւ] կոչեսց[ին նոքա ազգք արդարութե]ան՝ տու[նկ Տեառն ի փառս, եւ շին]եսցեն [զաւերակսն յաւիտենից], եւ զ[յառաջագոյն աւերեալ]սն կանգ[նեսցեն. եւ նորոգեսցե]ն զքաղ[աքս աւերեալս ազգաց մին]չեւ յ[ազգս:Եւ եկեսցեն աւտար]ածինք [հովիւք խաշանց քոց եւ այլ]ազգի[ք]» (ԿԱ. 2-5):
*Ծնթ. Ձեռագրումառկայենմիայնթաւագիրմասերը:
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, մաշուած, տեղ-տեղ թափուած, անկիւնների, եզրերի եւ մէջքի վերուվարի եզրերի կաշին մաշուած, լուսանցակողերը խոնաւութիւնից դեղնած, սեւացած, կարմիրը թափուած. Պհպ. Գա՝ պատռուածք-անցք. գործածութեանեւխոնաւութեանհետեւանքովզանազանբծեր, մոմի, իւղի եւ այլ նիւթերի հետքեր, գրադաշտը խոնաւութեան հետեւանքով խիստ դեղնած, գունափոխուած, թերթերի արտաքին լուսանցները մաշուած-թափուած, յետագայում այլ թղթով ամրացրած-լրացրած. գրադաշտը անվնաս. թ. 1-2ի միջեւ 1 թերթ ընկած, նորոգուած՝ կապիչներըԻ. դարի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-298ա [Գրիգորի Տաթեւացւոյ Գիրք Հարցմանց]
Տե՛ս ձեռ. 921, 3ա-367ա. Ցանկ գրոցս՝ Ա-ԽԱ/1աբ: Յառաջաբան գրոցս/2ա (սկ. մէկ թերթ թափուած. «///այսոցիկ հարցմանցս: Իսկ տեսական եւ կատարունական...»): 1/2ա-26ա: Ցանկ/54բ-5ա: ը/55ա-65ա: թ/65ա-74ա: 4./74ա-100բ Ցանկ/74աբ: ժ/75ա-82բ: ժա/82բ-5բ: ժբ/Ցանկ առաջին հատորի հարցմանցս/2աբ: ա/3ա-7բ «… զի ի չարէն լինիցի բարի///»: բ/8աբ «///եւ այլեւս պատճառի միւս պատճառ…»: գ/8բ-25ա: դ/25ա-6ա: 2. 26ա-54բ: Ցանկ/26աբ: Նախադրութիւն/27ա-9ա: ե/29ա-35ա: զ/35ա-41ա: է/41ա-54բ: 3. 54բ-74ա: /85բ-91ա: ժգ/91ա-8ա: ժդ/98ա-100բ: 5./100բ-22ա: Ցանկ/100բ-1ա: ժե/101ա-10ա: ժզ/110բ-8բ: ժէ/118ա-22ա: 6./122ա-73բ: Ցանկ/122ա-3ա: ժը/123բ-30ա: ժթ/130ա-9բ: ի/139բ-49բ: իա/149բ-59ա: իբ/159ա-65բ: իգ/165բ-73բ: 7./173բ-88բ: Ցանկ/173բ-4ա: իդ/174ա-6ա: իե/176ա-8բ: իզ/178բ-80բ: իէ/180բ-3բ: իը/183բ-6ա: իթ/186ա-8բ: լ/188բ-210բ: Ցանկ/188բ: լ/189ա-210բ: 9./210բ-54ա: Ցանկ/210բ-1ա: լա/211ա-20ա: լբ/220ա-4բ: լգ/224բ-9բ: լդ/229բ-38բ: լե/238բ-54ա: 10./254ա-98ա: Ցանկ/254աբ: լզ/254բ-62ա: լէ/262ա-9ա: լը/269ա-70բ: լթ/270բ-7ա: խ/277ա-92ա: Յիշատակարան գրոցս՝ 292աբ: խա/292բ-8ա*:
*Տե՛ս Գիրք հարցմանց, Գրիգոր Տաթեւացի, Երուսաղէմ, 1993:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ. ԺԷ. դար
ա. 300բ (նոտրգիր) [Յաղագս ծննդեան եւ մարմնաւորութեան Տեառն՝ ասացեալ հերձուածողաց] – [Սա]բէլ Եբէսցի, Արիոս Աղեքսանդրացի, Մակեդոն Անտիոքիցի... եւ սկսան ծնունդ առնել ի դեկտեմբերի ԻԵ. (25):
բ. 300բ (նոտրգիր) [Ծննդաբանութիւն նահապետաց] – Աբրահամ, Սահակ, Յակոբ… Մօվաբ, Ամօն:
գ. Պատառիկ-պահպանակ Բա (նոտրգիր) Գիր վաղճանեալ կարգօորաց, որ գրեն եւ դնեն ի ձեռն – Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս, որ հրամայեցեր... փառօորել զՀայր եւ զՈրդի եւ Սուրբ Հոգի:
դ. 262բ (ստ. լս., նոտրգիր) Հոգիք անուշայհոտ սրբոցն ժողովեալ են առ Ը.երորդ կամարն, ուր են Է. լուսօորքն. Քարոզգրէ գրեցի այս բանս:
ե. 299ա (վր. լս-ում, նոտրգիր) Զ. իրք է, որ ատէ Տէր եւ յեաւթեանն ոչ հանդարտէ – Աչք թշնամանող, լեզու անիրաւ, ձեռն, որ հեղու զարիւն... Քարոզգիրքէ է բանս այս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
298ա (բոլորգիր) Փա՛ռք քեզ, Քրիստո՛ս, յոյս եւ ապաւէն իմ ի յամենայն ժամանակի, զի որպէս հրճ[ու]ին նաւեալքն ի նաւահանգիստ՝ նոյնագունակ եւ տառապեալս ոգի ի յաւարտ յայս գրոց: Փա՛ռք քեզ, Հա՛յր Աստուած, եւ Որդի՛ Աստուած, եւ Հոգի՛ Աստուած. ամէն: |298բ| Փա՜ռք ամենասուրբ Երրորդութեանն՝ յամենայն իւրական արարածոցս՝ յիմանալեաց եւ ի զգալեաց, ի բանականաց եւ յանբանից, ի շնչականաց եւ յանշնչից եւ յամենայն բերանոյ, եւ ի յիմոյ անարժան շրթա[ն]ց. փա՛ռք Հաւր անմահի եւ Որդոյն միածնի եւ Հոգւոյն ճշմարտի, յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Յետ վերանալոյ բանին Հաւր ի նիւթական արարածոցս յիմանալիսն եւ առաքելոյ զկենդանարար Սուրբ Հոգին ի հոգիացեալսն հոգով՝ ի դասս առաքելոցն, նոքա ընթացեալ վիճակեցան ընդ տիեզերս եւ զԲանն կենդանարար, ի լսելիս հաւատացելոց սերմանեցին եւ զզանազան գործս առաքինութեան յաւժարեցուցին, մինչ զի ոմանք արեամբ նահատակեցան, եւ կէսք՝ կուսութեամբ Աստուծոյ նուիրան, այլք զերանութեան ընկալան զաղքատութիւն՝ ի տանց եւ յընչից եւ յազգականաց հեռացեալ, եւ առին զխաչ չարչարանացն եւ զկնի Քրիստոսի ընթացան, այլ եւ ոմանք զվայելչութինս երկրաւոր փոխեցին ի սուգ եւ հառաչանք, զի խնդասցեն ընդ Քրիստոսի, եւ կէսք հեզութեամբ, խոնարհութեամբ ծառայեցին Քրիստոսի: Այլ [ո]մանք զգանձս երկրաւոր ի յերկինս գանձեցին, եւ կէս խաղաղ եւ անդորր կենաւք զհոգիս իւրեանց կառավարեցին: Այլ ոմանք հալածեցան ի յանապատս, ի յայրս եւ ի փապարս լերանց, եւ կէս զնախատինս յանձն առին վասն սիրոյն Քրիստոսի: Դարձեալ ոման[ք] վասն սիրոյն Քրիստոսի ի վտակ ջուրց կամուրջ եւ ճանապարհս պանտոկ շինեցին, եւ կէսք յեկեղեցի ձե[ռ]նտու եղեն շինութեան՝ շինելով կամ շինողացն աւգնական եղեն, ի զարդ զգեստոյ կամ ի պէտս կերակրոյ, կա///: |299ա|* Գրեցաւ գիրս այս, որ կոչի Հարցմունք Գրիգորի բանասիրի՝ արի եւ քաջ րաբունապետի, իմոյ ծնողի ըստ բանի, զի ոչ թէ բազում, այլ սակաւ եւ ըստ կարի սնեալ մեր ի նորին հանդիսի եւ ճաշակեալ ի պտղոյ նորա ըստ արժանի, եւ ապա եկեալ ի նահանգ այսմ աշխարհի, որ բնական Աղուանք կոչի, ո՛չ վայելեալ ի վայելս հրճուալի եւ ո՛չ հասեալ ի նաւահանգիստն ախորժելի, այլ կամ ալեկոծեալ ի մէծաւրէի եւ ակն ունիմ ձեռնատուողին՝ մեծին Պետրոսի, զի տացէ մեզ լսել զձայն վիմին շնորհալի եւ հանցէ ի խորոյ խաւարի. եւ նմայ փառք ընդ Հաւրն եւ Հոգոյն, ամէն: ///* Գծագրեցաւ տառս աստուածային ի թվին ՊԿԹ. (1420), ի հայրապետութեան տանս Աղուանից տեառն Կարապետի եւ եպիսկոպոսութեան յայսմ աթոռոյ տէր Կարապետի եւ թագաւորութեան մեծին Իւսուֆին՝ քաջ եւ արի անբարշտին, թէպէտ եւ է այլազգի, բայց խաղաղութիւն ունի ընդ քրիստոնեայս եւ ընդ քահանայս եւ ընդ եկեղեցիս, բայց վասն մեղաց մերոց Է. ամ է, որ մարախ զամենայն աշխարհ աւերեաց, եւ դեռեւս եմք ի կաս[կ]ածի: Այլ յոյս եւ ապաւէն զՔրիստոս ունիմք, զի դարձուցէ զամենայն պատուհաս մեղաց մերոց. եւ նմայ փառք յաւիտեանս. ամէն:
* Ծնթ. 299րդ թերթի վերեւի առնուազն 2 տողը ծածկուած նորոգման ժամանակի կարկատանի տակ: Միայն 299ա էջի մասը տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 239-40. ձեռագրիս համարը վրիպակով՝ 2880:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 2բ (1610 թ., նոտրգիր) Յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զԱւետիսն եւ զծնաւղքն իւր՝ խաւջա Բաբաքն, Ուլուխաթունն, եւ զեղբարն իւր՝ Մարգարէն, եւ դստերքն իւր՝ Խալաֆտատիկն, Ուղուրլու, Սոփիէն, հանգուցեալ ի Քրիստոս որդիքն իմ՝ Յակոբջանն, Աւդուլմսէն: Ո՛վ որ զմեզ յիշէ եւ Աստուած ողորմին ասէ, Քրիստոս Աստուածն մեր ասողացն ողորմեսցի. ամէն: Նորոգեցաւ Հարցմունք գիրքս ձեռամբ տառապեալ Յոհանէս միէան անուամբ աբեղայի, ի թվականութեանս հայոց ՌԾԹ. (1610) ամին: Որ ետու պարգեւք ի տէր ըՍտէփանոսն:
111բ (1610 թ., նոտրգիր) Արդ, եւ ես՝ մեղուցեալ, անպիտան [եւ] անկարգ ի կարգաւորաց՝ Ստեփանոսսնորոգեցի զԱստուայծաշունչ [տառս(՞)], որ կոչի Հարցմումք, ի Շաւշ քաղաքի, որ է Ասպահան: Եւ, որք հանդիպիք սմայ կարդալով կամ աւրինակելով, յիշեսջի՛ք ի մաքրայփայլ յաղաւթս ձեր զմեղաւք տառապ[եալ] Ստեփանոսս, նայ եւ զծնաւղսն իմ, զհայրն իմ՝ զտէր Ազարիէն եւ զայլ ամենայն արեան մերձաւորսն իմ. եւ յիշողացդ եւ յիշեցելոցս ա[ռ]հա[սարակ] ողորմեսցի մարդացեալ Աստուածն մեր. եւ նմայ փառք յաւիտեան:
[Դ]արձեալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս սրբայփայլ աղօթիւքն ձեր զհոգեւոր հայր եւ եղբայրքն մեր զՍուրբ Գէորգեայ միայբանսն՝ զտէր Աթանասն, զտէր Մելքիսէթն, զտէր Մկրտիչն, զտէր Հայրայպետն, զտէր Գրիգորն, զտէր Յակոբն, զտէր Անանիայն, զտէր Ազարիայն, զտէր Ռստակէսն, զտէր Մաթէոսն, զտէր Պետրոսն, զտէր Ղազարն, զտէր Հայրայպետն, զտէր Մաթէոսն, զտէր Ըստեփանոսն, զմահդասի Բաբամն, զտէր Պետրոսն Թարվեզէցի, զտէր Մկրտիչն, զտէր Սանվէլ, զտէր Ոսկանն, զտէր Ստեփաննոսն, զտէր Բարսեղն, զտէր Յովանէսն, զտէր Մարտիրոսն, զտէր Թումայն, զտէր Ներսէսն, զփոքր տէր [Յովա]նէսն, զի արժանի արասցէ Քրիստոս Աստուածն մեր դասա[ւ]որիլ ընդ ԻԴ. (24) իրիցանցն, որ շուրջ էին զաթոռովն Աստուծոյ. եւ ձեզ յիշողացդ ողորմեսցի Քրիստոս. ամէն:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զարհի եւ զպանծալի զեպիսկոպոսապետն մեր զտէր Մեսրովբ, որ է պատրիարգ եւ վերայդիտող եւ այցելու այսմ նահանգի ի Շաւշ քաղաքի, որ է Ասպահան, որ է մայրայքաղաք Պարսկըստանի, ի ժամանակս թագաւորութեան Շահրբազի, որդոյն Խուդայբանդայի, որ եկն ի յերկիրս Հայոց, էառ զառ եւ զաւար եւ զամրոցն աշխարհին այնորիկ, զամենայն ինչս եւ զստացուածս, եւ դարձեալ գերեաց զմեզ վասն բազմացեալ մեղաց մերոց: Եւ զի վերին նախայխնամութիւն ոչ տայր ի սմայ հանգչել եւ ի ձեռն սորայ մատակարէր զամենայն արարածս՝ բարեացն բարիս տայր առնել եւ չարեացն զչար հատուցանել, եւ ըստ չար գործոց մերոց հատոյց մեզ: Էառ եւ գերեաց զմեզ եւ բերեալ բնակեցոյց ի Շաւշ քաղաքի, որ է ի կողման հարաւոյ քաղաքին այնմիկ: Եւ վերըստին հաստատեցաք զեկեղեցի եւ զտաճար անուան Տեառն Աստուծոյ մերոյ: Եւ են պաշտաւնեայք սուրբ եկեղեցոյս այսմիկ՝ զտէր Հայրայպետն եւ զմիւս տէր Հայրայպետն, զտէր Յովհաննէսն եւ զտէր ըՍտեփանոսն, զտէր Թումայն եւ զմիւս տէր Ստեփանոսն, զփոքր տէր Յովհանէսն, եւ ես՝ զվերջինս յորդոց Սիոնի զՍտեփանոսս նորոգաւղ գրոյս: Ի թվիս հայոց ՌԾԹ. (1610) նորոգեցօ սուրբ գիրք:
176բ (1610 թ., նոտրգիր) Թվին ՌԾԹ. (1610) նորոգեցաւ ձեռամբ Յովանիսի: Փառք քեզ կոնիայքող արեգսագով արարիչ կիսագնտին եւ Դեմետրի. ամէն: Զվերջին նորոգել տուաւղ լուսազարդ Հարցմանս նուաստ եւ զեղկելի զՍտեփաննոս էրէցս, եւ զհայրն իմ՝ զտէր Ազարիայն եւ զայն ամենայն մերձաւորքն իմ, որ ընդ արեան յիշեսջի՛ք ի Քրիստոս յոյսն ամենեցուն, եւ ձեզ յիշողացդ ողորմեսցի մարդացեալն Աստուած: Այլ եւ զկազմող սորին եւ զաշխատողն զտէր Յովհաննէս կուսայկրաւն աբեղայն, որ հարցն անուանն կոչի Աւրղունէնց: «Աստուած ողորմի» ասացէ՛ք լի սրտիւ: Նայ, որ առատն է ի տուրս բարեաց, պարգեւեսցէ եւ ձեզ ողորմութիւն Ռ.ապատիկ (1000) եւ բիւրապատիկ ամէնեցուն: Ստեփանոսս մեղաւոր[ս] յիշեցէ՛ք:
Այս երեք՝ 2բ, 111բ եւ 176բ էջերի յիշ-ները տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 360-1:
194բ (1610 թ., նոտրգիր, կարմիր թանաքով) Ամեն[ա]զօր փրկիչ, փրկեա՛յ զմեզ յամենայն մեղաց բանսարկուին զծառայս քո՝ տէր Ստեփանոս, զհայր իմ՝ տէր Ազարիէն՝ զմայրն իմ՝ զՂլարբէկին եւ զայլ ամենայն արեան մերձօորսն իմ յիշեցէ՛ք ի Տէր, եւ դուք յիշեալ լիցիք ի Քրիստոս: Թվին ՌԾԹ. (1610) գրեցաւ:
299ա (1610 թ., նոտրգիր, ստ. լս.) Զվերջին նորոգաւղ եւ կազմող ե[ւ] զըստացօղ գրոյս տէր ըՍտէփաննոսն եւ զկազմողն Աւրղունէնց տէր Յովանէսն աբեղէն:
2. 300բ (1684 թ., նոտրգիր) Մեծ մահն, որ քաղաքս անկաւ, էր թվին ՌՃԼԳ. (1684), օգոստոսի Ա.: Թուրքն, որ Վրաստուն եկն՝ էր թվին ՌՃԻԴ. (1675) յունիս Ժ. եւ դառնալն ՌՃԻԶ. (1677), յունվարի Ի. (20):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 3ա՝ սեւով ութանկիւն՝ «Զ. Լ.»:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին, նոտրգրով՝ «Գրիգ///, Հարցմանց գի///», Պհպ. Աա՝ մատիտով «2889», «ՊԿԹ. -1420, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ նոտրգիր «քարերն, որ եկաւ հոգտեմբերի Լ. (30), օրն Գ. շաբթի», 299բ՝ «Հաւատով խոստովանիմ, բոլորակս խոստովանիմ», «Գրեցաւ գիրս այս, որ Հարցմունք գիրքս գրի», «Ասաց եւ հարաւ հողմն մրկիկ եւ բարձացան ալիք նորայ, Տէր Աստուած եւն» (բազմիցս կրկնուած, յաճախ թերի, զանազան խզբզոցներ), 300ա՝ «հաւա»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ լուսապսակով սուրբ՝ 114բ, 299բ:
2890
ՎԱՆ |
ՌՃԿԷ.–1718 |
ԳՐԻՉ, ՄԵԿԵՆԱՍ՝ԹումայՄոկացի: ՍՏԱՑՈՂ՝ՍուրբԷջմիածնայեկեղեցիիՎան:
ԹԵՐԹ՝ 375+1 (կրկն.՝թ. 255): ՊՐԱԿ՝Ա-ԼԲx12 (Ա՝ 8, Դ, ԼԲ՝ 11, ԺԲ՝ 10): ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսագծերովեւլուսադրոշմներով՝եռամահիկ, «АЗ»՝տառերիմիջեւոճաւորուածխաչ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31,7x22: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (23.5x15. սահմանագծերըկարմրով): ԳԻՐ՝բոլորգիր (նմուշ՝ 314ա). սկզբնատողերը՝վարդագոյնեւկարմիրթանաքով: ՏՈՂ՝ 32. գծումները՝ճնշումով: ԿԱԶՄ՝դրոշմազարդմուգշագանակագոյնկաշի, դռնակով, միջուկըտախտակ, աստառըբացդեղնաւունկտաւ. լուսանցակողերը՝կարմիր:
Նմուշ 314ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լս-ային՝ հրեշտակ ի վերայ Խոր վիրապի՝ 70ա, Ներսէս հայրապետ՝ 150բ, Յակոբ Մծբնայ հայրապետ՝ 176ա, Երկպագութիւն մոգուց՝ 218բ, Գաբրիէլ հրեշտակապետ՝ 225բ, Յովհաննէս Մկրտիչ՝ 240բ, Յովնան յերախ կիտի՝ 247բ, Պատկեր Քրիստոսի ի վերայ տապանակին՝ 316բ: Կիսախորան՝ 1ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, վարդեակ, բերանից կրակ թափող վիշապ՝ 80բ, խաչ, տաճար, առիւծ՝ 333ա: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, դեղին, նարնջի, վարդագոյն, շագանակագոյն, սեւ, սպիտակ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Ճաշոց: ԺԴ. դ.: 1 (Ա), սկզբում, ստացուած մէկ թերթի եզրահատումով: Թուղթ: 31x21.5: Երկսիւն (25.5x18): Խոշոր բոլորգիր (նմուշ՝ Պհպ. Աա): 21 տող. գծումները՝ ճնշումով: Կարդալ՝ Աա-Աբ [Ի Պահոց կարգ ապաշխարութեան չորեքշաբաթի (Բուն բարեկենդան). Ընթերցուածս Ելից, տե՛ս տպ.* էջ 89]՝ «/// էին զնա կայտառ, թաքուցին զնա...». Աբ «Ընթերցուած Բ. Յովելա մարգարէ[է] (խորագիրը՝ կարմրով) – Սրբեցէ՛ք պահս, քարոզեցէ՛ք պաղատանս... եւ հուր եկեր զգեղեցկութիւն անապատի»: Տե՛ս Ճաշոց գիրք Հայաստանեաց եկեղեցւոյ, ի Վաղարշապատ, 1872:
Նմուշ Աա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, քերծուած, տեղ-տեղ պատռուած՝ երեւում է միջուկ-տախտակը, մէջքի կաշին վերից վար մաշուած, բացուած, վերին եւ ստորին եզրերի կաշին մաշուած-թափուած, 3 կապիչներն ընկած. Ա. փեղկին մնում է մետաղէ 1 վարդեակ-գամ, իսկ երկու փեղկերին՝ 3ական անցք, դռնակը կծկուած, լուսանցակողերը գունաթափ, կեղտից սեւացած. զանազան բծեր, խոնաւութեան, ժանգի եւ մոմի հետքեր, որոշ թերթեր դեղնած, թ. 374ը սխալ տեղադրած, կարդալ թ. 6ից յետոյ. պատռուածքներ՝ թ. 38ի արտաքին ստորին անկիւնը, թ. 70ի եւ 74ի ստորին անկիւնը, թ. 198ի արտաքին վերին անկիւնը, թ. 200ի արտաքին ստորին անկիւնը, թ. 209ի ստորին եզրը (գրադաշտը մասամբ վնասուած), թ. 269ի ստորին լուսանցը. թ. 115՝ արտաքին լուսանցում այրուածքի անցք, թ. 255գդ՝ արտաքին լուսանցը 3 սմ չափով վերից վար, թ. 291՝ ստորին լուսանցը եւ թ. 375՝ վերին լուսանցը պատռուած-ընկած, յետագայում այլ թղթով լրացուած-ամրացուած, թ. 339՝ պատռուածք-անցք. գրադաշտը, մասնաւորապէս թ. 353-75՝ խոնաւութիւնից եւ գործածութիւնից գունափոխուած. 174ա, 187ա, 161աբ, 342բ, 343ա՝ տեղ-տեղ թանաքը տարածուած, կազմաստառները խոնաւութիւնից մգացած, կեղտոտուած, Պատառիկ-պահպանակը խոնաւութիւնից դեղնած, սեւացած, լուսանցները թափուած, այլ թղթով յետագայում նորոգուած-լրացուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-369աԺողովածոյ
1. 1ա-5ա [ՄովսիսիԵրզնկացւոյԽրատքկանոնականք. ձեռ. 2111, 168ա. Ա.]ԻդամբարանէսրբոյԼուսաւորչիեւիվարդապետէՄովսէսէ – Եւորզմիեօքենվարդապետքեւեղբարքաստուածայինսիրովն... իգլուխպարծիողորմութիւննառաջիՔրիստոսիԱստուծոյմերոյ:
2. 5բ-6բ, 374աբ, 7ա-38աԲ.-ԺԸ. ՆուաստվարդապետինՅոհաննուԵրզնկեցոյԽրատեւկանոնհասարակացքրիստոնէից՝քահանայիցեւժողովրդոց, իկանոնականսահմանացառաքելոցսրբոցհայրապետաց, եւմանաւանդսրբոյնհօրնմերոյ՝Վարդանվարդապետի, յորոյժողովեցիեւգրեցի
Տե՛սձեռ. 228, 71ա-108բ. Նխդ./5բ-6բ: ա/6բ, 374աբ, 7ա*: բ/7ա-8բ: գ/8բ-10ա: դ/10ա-2բ: ե/12բ-4ա: զ/14ա-5ա: է/15աբ: ը/15բ-7ա: թ/17ա-8բ: ժ/18բ-20ա: ժա/20ա-1բ: ժբ/21բ-4բ: ժգ/24բ-6բ: ժդ/26բ-8ա: ժե/28ա-9բ: ժզ/29բ-31ա: ժէ-ժթ/չիք: 2/չիք:
*Ծնթ. 6բէջիստ. լս. մատիտովյետագայիցուցում. «Շարունակութիւնը՝ 374ա»: Տե՛սՅովհաննէսԵրզնկացի, Խրատքհասարակաց, աշխ. Է. Բաղդասարեանի, Երեւան, 1977, էջ 143-78:
3. 31ա-7բ[ԻԳրիգորվարդապետէ.ձեռ. 992, 26ա]ԺԹ. Ողբպիտանի. Վասնմեռելոց, սիրելեացեւյազգականաց– Արդ, առանիմէնջսուրբքնեւընտիրքնեւառԱստուածգնացին... այլընդարդարոցնդասէեւընդսրբոցնպսակէզմեզ:
4. 38ա-40բԻ. ՏեառնՆերսեսիՀայոցկաթուղիկոսիեւտիեզերալոյսվարդապետիասացեալԲանզարմանալիեւքաղցրալուրվասնահաւորդատաստանին – Յորժամգրեալքընկատարին, որզայնմաւուրմեզպատմեցին... չարչարանօքամենայնին, / իտանջանացփրկեա՛չարին:
5. 40բ-3բԻԱ. ԵրանելոյնՅոհանուՈսկիբերանինասացեալԻմխիթարութիւնսգաւորաց, որվասնննջեցելոց– Բե՛րառիսմիտսքո, եղբա՛յր, զիգիտէչափաւորապէս... յիշեա՛զՅոբայն, որասաց՝ՏէրետեւՏէրէառ, եղիցիանունՏեառնաւրհնեալ:
6. 43բ-6ա [ԻԲ.] ԵրանելոյնՅոհաննուՈսկիբերանիասացեալՎասնմխիթարութեանննջեցելոց – Քրիստոսէառ. երկրպագեսցուքստեղծիչնվերստին... հազարքհազարացկայինառաջինորաեւբիւրքբ[յ]ուրուցպաշտէինզնա:
7. 46ա-7բԻԳ. ՊատմութիւնանարծաթբժշկացնԿոզմայիեւԴամիանոսիհարազատաց – Կինմիէրայրի, անունԹէոդորիայ,բարեպաշտ... եւնաիվերվազեաց, եւողջացաներկոքեաննիփառսՔրիստոսիԱստուծոյմերոյ. ամէն:
8. 48ա-9բԻԴ. ՊատմեցիցմիւսայլեւսսքանչելիյանարծաթբժշկացՅոհաննուեւԿիրակոսի – ՍուրբնԿիրակոսէրիքաղաքէնԱղէքսանդրու,այրբարեպաշտ... եւարարզհրամայեալսնիսրբոցնեւառժամայնառողջացաւիփառսՔրիստոսիԱստուծոյմերոյ:
9. 49բ-52աԻԵ. ԵրանելոյնՅոհանուՈսկիբերանիասացեալՎասնմխիթարութեանտղայննջեցելոց – ԱհագինէօրնդատաստանինԱստուծոյեւդողումնառաջինբեմբինՔրիստոսի... եւնաէթողութիւնմեղացմերոց, եւնովաւժառանգեմքզարքայութիւներկնից:
10. 52ա-5աԻԶ. ԵրանելոյնԹէոփիլոսիասացեալՎասնխոստովանութեանեւապաշխարութեան – Յորժամմիտքդքո, ո՜վմարդ, զբաղեալլինիիհոգսաշխարհի... եւանզուգականփառօքնպսակիհրեշտակացնդասակիցլինիեւանմարմնոցնպարակից:
11. 55ա-8աԻԷ. ԳէորգեավարդապետիասացեալՎասնհաղորդութեանսուրբպատարագին – ԱրեամբնՔրիստոսիփրկեալեւազատեալեղբա՛յրքիմիՔրիստոս... երանի, որքաղցեալեւծարաւիիցենայսմարդարութեան, զիյագեսցինփառօքնաստուածային:
12. 58ա-9բԻԸ. ՏեսիլսրբոյնԱթանասի – ԱմենեցունԱստուած, որսքանչելիտեսիլերեւեցոց... լինելբնակարանՔրիստոսիեւասպընջականՀոգոյնՍրբոյհանգիստհօրներկնաւորի:
13. 59բ-61աԻԹ. ՏեսիլսուրբվարդապետինՅ<Յ>ոհաննու, որմականունԿոզեռկոչեցեալ, այրճգնազգեացեւբանիբունվարդապետ[ի] – ԻթուականինհայոցիԴ. Ճ. եւՀ. (1021) ամին, յորումժամանակիթագաւորնՅունացՎասիլ... եւշնորհեացվանացնիծառայութիւներկոտասանգեօղս:
– 61ա-3բՎասնահագիննշանացն – ԴարձեալյետԸ. տարւոյնիթուականութեանսհայոցիԴ. Ճ. եւՀ. Ը. (1029) ամինեւինոյնթագաւորութեանՅունացՎասլի... յորոցփրկեսցէզմեզՔրիստոսԱստուած՝խաչեալթագաւորնմեր:
14. 63բ-7աԼ. ԵրանելոյնԵղիշէիասացեալԲանշահաւէտեւօգտակար – Ո՛վհաւատացեալհա՛րքիմեւեղբա՛յրք, ծառա՛յքՔրիստոսի... զինովաւթողութեանմեղացարժանասցուքշնորհօքեւմարդասիրութեամբՏեառնմերոյեւփրկչինՅիսուսիՔրիստոսի:
15. 67ա-9բ [ԼԱ.] ԵրանելոյնԵղիշէիհայոցվարդապետիասացեալ՝ԻբաննԵսայեայմարգարէին, որասէ. Երանիտեղւոյնայնորիկ, ուրեզնուէշնկոխեսցեն – Արդ, եթէտեղացներանութիւնէ, եւմարգարէնվկայէ... եւզբարբառերանաւէտ, որասէ՝Եկա՛յք, աւրհնեալքհօրիմոյ, եւժառանգեցէ՛քզպատրաստեալնձեզզարքայութիւններկնից:
16. 70ա-5աԼԲ. ՏեսիլսրբոյնԳրիգորիԼուսաւորչինմերոյ, որետեսհրեշտակնԱստուծոյեւհարցեալինմանէ, ուսաւշատլուծումնտարակուսանացմարդկան – ՅաւուրմիումկայրսուրբնԳրիգորԼուսաւորիչնմերեւաղօթէրըստիւրումսովորութեանն... փառաւորեցինզՀայրեւզՈրդիեւզամենասուրբՀոգինայժմեւյաւիտեանսյաւիտենից. ամէն:
17. 75ա-80բԼԳ. Բանշահաւէտեւօգտակար. Խրատհոգէշահքեւպիտանիք– Ահաւասիկժամանակընդունելիեւահաօրփրկութեանմի... եւմեղսաքաւիչսուրբպատարագնեւԱստուածողորմիասեննոյն, եւնոցահանդիպիողորմութիւննԱստուծոյ:
18. 80բ-5աԼԴ.Պատմութիւնվասնանքունորդանցն՝եւթէուստիեննոքաեւկամովոքծնաւզնոսա, եւվասնչարութեաննոցա, եւվասնսոսկալիկերպարանացնոցա, զորհողացեալսեւմեղաւորսՎարդանյԱստուածայինԳրոցքաղեցիեւյարմարեալգրեցիիպէտսժողովրդեաննԱստուծոյ, իխնդրոյԶապէլթագուհոյն, որէքրիստոսասէրդուստրբարեպաշտթագաւորինԼեւոնի – Եկա՛յքայսօր, ամենայնհաւատացեա՛լքհամագոյսուրբԵրրորդութեանն... յորմէփրկեսցէզմեզՔրիստոսԱստուած՝խաչեալթագաւորնանմահ:
19. 85ա-8բԼԵ. ՊատմութիւնԳետարգելսուրբնշանին, թէուստի՞էրեւորպէ՞սբերաւիՀայս – ՅորժամհաւատացիՔրիստոսմեծնԿոստանդիանոս... եւհայցէինզթողութիւնիսրբոյնՎարդանայ՝որդոյնսրբոյնԳրիգորի:
20. 88բ-94աԼԶ. ՊատմութիւնսքանչելեացՍուրբԽաչին, որեղեւիձեռնՆերսէ[ս]իհայրապետին – ԵւեղեւյետժամանակացնստաւյաթոռսրբոյնԳրիգորիմեծնՆերսէս... իփրկութիւնքրիստոնէիցեւիպարծանսամենայնհաւատացելոց:
21. 94բ-9աԼԷ. ԵրանելոյնՅոհանուՈսկիբերանիասացեալՎասնողորմութեանեւապաշխարութեան – Աւրհնեսցուք, եղբա՛յրք, զողորմածնԱստուած, որառաքեացզմիածինիծոցոյիւրմէ... եւանչափէմարդասիրութիւննորա, զիինմավայելէփառքիշխանութիւնեւպատիւայժմ:
22. 99ա-103բԼԸ. ՅոհանուՈսկիբերանիասացեալՎասնմխիթարութիւնվախճանեալեւսգոյ – Հայեա՛ցդուիյոյսնվերին, որիջանեսիխորսխաւարինսգոյդ... եւհանգստեաննեւերկնիցարքայութեաննարժանիլիցուքիՔրիստոսՅիսուսիՏէրմեր, որումփառքյաւիտեանսյաւիտենից. ամէն:
23. 103բ-6բԼԸ. ՊատմութիւնսրբոյնՅոհանուՕձնեցուն, եւթէուստի՞էրհայրապետննա –ՍուրբհայրապետնՅոհաննէսէրիգաւառէնՏաշրա... ոչինչգիտացեալզեղեալսն, մինչեւյարուցեալցուցիննոցազարմանալիհրաշն, որեղեւտղայիննոցաիՀոռոմայրիՍուրբՆշանէնիփառսՔրիստոսիԱստուծոյմերոյ:
24. 106բ-11բԼԹ. ՎարքեւյիշատակսուրբկուսինԹէոդուլա – ԻժամանակսԱնաստասայբարեպաշտարքայինՀոռոմոց... եւնաուղիղվարուքառաջնորդնէրեղբարցնյերկայրժամանակսիփառսՔրիստոսիԱստուծոյմերոյ:
25. 111բ-5աԽ. ԵրանելոյնՅոհանուՈսկիբերանիասացեալԻյայրինեւիմիամօրն – Բե՛րայսուհետեւ, սիրելի՛, զայսառաջիդիցուքզպատմութիւն... եւբարձրարասցուքզանուննորա, իմիասինփառաւորէինզԱստուածեւասէին՝ «ԱւրհնեալէԱստուած»:
26. 115բ-9աԽԱ.ՊատմութիւնսուրբԽաչին, որՀացունեացկոչի, եթէորպէ՞սդարձաւիՊարսիցխաչնաստուածընկալ, յորմէընկալաւԲիւրեղտիկիննզմասնաւրհնութեան – ԵւեղեւյետթագաւորութեանՄօրկայարքայինՀոռոմոց... եւինքնգնացիտեղիիւրի՝գաւառնՍիւնեաց, եւպատմէրզսքանչ[ել]իսնԱստուծոյ:
27. 119ա-23բԽԲ. ՊատմութիւնսուրբԽաչափայտինՔրիստոսի, թէորպէ՞ստարաւՀերակլարքայիԹարւիզոյիԿոստանդնուպօլիս– ԻսկարքայնՀերակլյետտալոյզսուրբմասնկենսատուխաչինԲիւրեղտիկնոջ... իսկՄուհամատդարձեալիմիւսումամինսկսաւժողովելզօրսբազումսեւկամէրելանելյաշխարհնՀայոց:
28. 123բ-7աԽԳ. ՊատմութիւնգալստեանՄուհամատինիՀայսեւգնալՍահակայսուրբհայրապետինընդնմա – ԻշխաննԱրծրունեացԹէոդորոսԸռըշտունի, իբրեւլուաւ, թէՄուհամատ... եւբարեպաշտնՎարդՊատրիկգնացերկրպագութիւնՍուրբՆշանինՎարագայ:
29. 127ա-31աԽԴ. ՎասնփոխմանսուրբԱստուածածնին, թէորպէ՞սեղեւ– Պարտեւարժանէգիտելզսքանչելիսն, զորեղենիննջումն... փառաւորենզանկարօտամենայնփառացեւպատուոյմայրդ, որբարեխօսդեսդաւանօղացսեւտօնողացս:
30. 131ա-4աԽԵ. ԵրանելոյնՍարգսիՇնորհալիվարդապետիասացեալշահաւէտեւօգտակար– Եւարդ, այսպիսիյոյսկայմերառաջի, մի՛վերջասցուքյողորմութենէն... որումեւընդորումՀօր, միայնգամայնեւՀոգւոյնՍրբոյվայելենփառք, իշխանութիւնեւպատիւայժմ:
31. 134ա-8բԽԶ. ԵրանելոյնՍարգսիՇնորհալիցվարդապետիասացեալԲանզարմանալիվասնամենայնմարդկան – Զայսպիսիահագինբանսլսելովս, թափեսցուքիխելագարութենէս... շնորհօքեւողորմութեանՏեառնմերոյեւփրկչինՅիսուսիՔրիստոսի, որովեւըստորումՀօր, միանգամայնեւՀոգւոյնՍրբոյնփառք, պատիւեւիշխանութիւնայժմեւմիշտեւ՛՛:
32. 138բ-41բԽԸ. ԵրանելոյնՍարգսիՇնորհալիցվարդապետիասացեալԲանշահաւէտեւզարմանալի– ԱյսպիսիզգուշութեամբեւՊօղոսխրատէզմեզ... շնորհօքեւմարդասիրութեամբՏեառնմերոյեւփրկչինՅիսուսիՔրիստոսի, որովեւըստորումՀօր, միանգամայնեւՀոգւոյնՍրբոյվայելէփառք, իշխանութիւնեւպատիւայժմեւմիշտեւ՛՛:
33. 141բ-2աԽԹ. Խրատհոգեւորեւպիտանի՝Գրիգորիվարդապետիասացեալ– Ո՛վկրօնաւորքեւկարգակիցքճգնաւորացհանդիսակիցք... իւրերկիւղիւնպարփակէեւարդարոցդասաւորէ:
– 142ա-5աԽրատպիտանիեւօգտակարամենայնմարդոյ – Կայր |142բ| թագաւորպարսիկ, անուննորաՆըշրանյէտլ... ասացթէ՝շունլաւէ, քանզկին, զիշունօֆայկուպահէեւկին՝ոչ:
34. 145ա-50բԾ. ՊատմութիւնսրբոյնԳրիգորիԼուսաւորչինծնընդեաննեւսնընդեանեւչարչարանացնեւելանելնՎիրապէն – ՅետմահուաննԱղէքսանդրիւՄակեդոնացւոյԱրշակքաջ՝յազգէնՊարթեւաց... որմիշտառաջիամենասուրբԵրրորդութեանբարեխօսեսցէվասնամենայնաշխարհի:
35. 150բ-53բԾԱ. ՊատմութիւնՆերսէսիհայրապետինեւԽադաեպիսկոպոսին – ՅերրորդամիթագաւորութեաննԱրշակայեկացյաթոռեպիսկոպոսութեանՀայոց... շնոր[հ]օքպայծառեւփառաւոր, / բայցարդյերկինսէդատաւոր, / նմամնացնմանաւոր:
36. 153բ-4բԾԲ.Խոստովանութիւնհաւանութեանուղղափառհաւատոյս – ԽոստովանիւքեւհաւատամքամենակատարսրտիւզՀայրԱստուածանեղ... զՔրիստոս՝ՈրդիՀօրԱստուծոյ, / զնոյնեւորդիՄարիամու, / լոյսիլուսոյ, մարդիմարդոյ, / միդաւանիընդՀօրեւՀոգւոյ:
37. 154բ-6բԾԳ. ՏեսիլԱստուածածնինՄարիամու, զորետեսզտանջանսմեղաւորացն – ՅարուցեալԱստուածածին՝մայրՏեառնգնացիլեառնՁիթենեաց... եւքեզվայելէփառք, իշխանութիւնեւպատիւայժմ:
38. 157ա-8բԾԴ. ԿանոնսուրբառաքելոցնԹադէոսի. Հարցմունքեւպատասխանիքլաւեւպիտանի– Որպէսպարտէեպիսկոպոսինկալիտեսչութիւնեկեղեցւոյ... եւփառաւորելզնա, որփրկեացզմեզյարութեամբնիւրով. եւնմափառքյաւիտեանս. ամէն:
39. 158բ-60աԾԵ. ՅոհանուՈսկիբերանիասացեալՅաղակսհրաժարմանմարդկանաշխարհէ – Յորժամմեղաւորքհրաժարենյաշխարհէս, գանհրեշտակքն... եւգոհանալովփառաւորելզՀայրեւզՈրդիեւզՍուրբՀոգիդայժմեւմիշտ՛՛:
40. 160ա-62բԾԶ. ՊատմութիւնյղութեանեւծնընդեանսուրբԱստուածածնին, Յ<յ>ովակիմայեւյԱննայէ, որաւետօքհրեշտակապետինյղացաւեւծնաւԱննազհրաշագեղն [Մ]արիամ – ԻյազգատոհմէնԻսրայէղիէրՅովակիմ, յազգէնՅուդայի... էինձերանիյայնժամ, թէլինիմարժանացեալ:
41. 162բ-4աԾԷ. ԵրանելոյնՅոհաննուՈսկիբերանիասացեալյանհասգրոց – Յորժամերիտասարդէիր՝պարտէրքեզզաներեւոյթսն... եւյուսացելոցնակնունելովիՔրիստոսէԱստուծոյմերոյ, որումվայելէփառք, իշխանութիւնեւպատիւ՛՛:
42. 164ա-6բԾԸ. ԵրանելոյնԱթանասիեպիսկոպոսինՀարցմունքվայելուչքեւպիտանիքԿիւրղիԵրուսաղէմիհայրապետին՝Յաղագսհանճարոյ – Հարցումնթէ. Ուստի՞յայտէ՝իժամմահունոչմեռանի... իսկհոգիանարժանքահանայինկարիյոյժտանջիիհուրնանշէջ:
43. 166բ-8բԿԸ. (=ԾԹ.) ԽրատսրբոյԲա[ր]սեղիԿեսարուհայրապետիասացեալՎասնամենայնի– ԻսկբարիշուքայրնԱստուծոյտեսեալժողովզմանկունսն... Տէրուղղեսցէզքեզեւհանցէորպէսլոյսզարդարութիւնսքո:
44. 168բ-70բԿԹ. (=Կ)Բանշահաւէ[տ] եւօգտակարամենայնմարդկան. Եհարցոմնընդիմաստունբժիշկմիեւասէ՝Ամենայնցաւոցդեղգիտես. պատասխանիետբժիշկնեւասէ՝Յոյժգիտեմ, թէլսես –Ա՛ռզշաքարնապաշխարութեանեւզծաղիկնեղբայրսիրութեան... եւխնդրելզողորմութիւնոչմիայնանձիննիւրում, այլեւամենայնաշխարհի:
45. 170բ-2աԿԱ. ՊատմութիւնեւխրատսուրբՀարանցվարուց – Ասացծերմիսուրբ, յորժամասէսարկաւագնյեկեղեցին... ապաԱստուածզձեռագործսիւրոչխնայէ:
46. 172ա-4աԿԲ. ՎարդանվարդապետիասացեալՎասնշնացող[աց] եւզանազանմեղաց – Վա՜յշնացողաց, որապականենզտաճարնԱստուծոյ... ապաայսբաւականէ, զիլցաւերկիրգիտութեամբնԱստուծոյ:
47. 174ա-6բԿԳ. ՎարդանսուրբվարդապետիասացեալՎասնհպարտացեւոխակալաց – Յետասյորիկփախերո՛ւքիհպարտութենէեւյոխակալութենէ... ՄարիամուԱստուածածնինեւանբարբառբարեխօսին՝աստուածընկալսրբոյԽաչին:
48. 176ա-81աԿԴ. ՊատմութիւնվարուցսրբոյնՅակոբայՄըծբնայհայրապետինեւՄարուգէիճգնաւորին – ՍուրբհայրապետնՅակոբհօրաքեռորդիէրսրբոյնԳրիգորիմերԼուսաւորչին... եւբազմացոյցանդկրօնաւորսիսպասաւորութիւնսրբոյնՅակոբայիփառսՔրիստոսիԱստուծոյմերոյ:
49. 181ա-4աԿԵ. ԵրանելոյնՅոհաննուԳառնեցոյասացեալԲանշահաւէտեւօգտակարամենայնմարդկան – Եւորցանկայեւփափագէանանցկենացնեւանվախճանփառացն... քանզիեւսակաւբանքսյիշատակենմեծամեծպատուիրանացնԱստուծոյ:
50. 184ա-6բԿԶ. ՊատմութիւնտեսլեանսրբոյնԳրիգորիԼուսաւորչին, զորետեսիՎաղարշապատքաղաքին, զՇողակաթին, ՍուրբՀոգոյն– ԼուսաւորիչնմերսուրբնԳրիգորյորժամելիՎիրապէն... եւճշմարիտվկայիցնորասրբոյկուսանացնՀռիփսիմեանցն:
51. 186բ-90աԿԷ. ԵրանելոյնԵփրեմիԽորինԱսորոյասացեալՎասնողորմութեան– Իշաւիղսփառացքոց, Տէ՛ր, ընթանանմիտքիմ, Որդի՛Աստուծոյ... եւյորժամտայցեսզնաիձեռսաղքատին, կնքեալպահեսցիքեզայնիներքոյմատանւոյնԱստուծոյ:
52. 190ա-3բԿԸ. ԵրանելոյնաբաԵփրեմիԽորինԱսորոյասացեալէՎասնողորմութեան– Ոսկիորչափիտանիցէ, ահեւերկիւղունիտէր... եւաւրհնեսցենզնոսա, որաւանդեացմեզզպատուիրանսպահոցիպատելզվէրսմեղացմերոց:
53. 193բ-7աԿԹ. ԵրանելոյնԵփրեմիԱսորոյասացեալՎասնլուծանելոյզչորեքշաբաթնեւզուրբաթն – Արդ, որոքլուծանէզպահսուրբաթինեւզչորեքշաբաթին, ոչթէմիայնմեղանչէ… աստկանոնացսրբոցհնազանդլիցուք, զիանդիՀօրէԱստուծոյաւրհնեսցուքշնորհօքեւմարդասիրութեամբՏեառնմերոյեւփրկչին՝ՅիսուսիՔրիստոսի:
54. 197ա-8բՀ. ԵրանելոյնԲարսեղիհայրապետիԿեսարու [ա]սացելՎասնպահոց – Շաբաթտըւաւհրէիցազգինեւասացաւթէ՝Հանգիցէգրաստքո... յորմէփրկէզմեզԱստուածամենայնմեղացեւ ///ամւոյն:
55. 198բ-201ա [ՀԱ.] ՊատմութիւնԴաւթիմարգարէին [ե]ւաստուածահօրթագաւորին – ԵւասէՏէրցՍամուէլ՝մինչեւյե՞րբսուքունիցիս... եւԴաւիթերթալովերթայրեւիմաստնանայրլիշնորհօքնԱստուծոյ(խորագիրնայլձեռքով, նոտր):
56. 201ա-4աԻԲ. ԵրանելոյնՍարգսիՇնորհալիցսուրբվարդապետիասացեալՎասնամենայնի– Արդ, եւմեզնոյնչարչարանքկայառաջիորպէսեւնոցաայնմանաւանդ... անուշահոտպատարագմատուցին, զիեւխոստացեալբարեացնոցամասնաւորաբարարժանաւորլիցուք(խորագիրնայլձեռքով, նոտր):
57. 204ա-7բՀԳ. ԴարձեալնորինՇնորհալիցսուրբՍարգսիասացեալԲանզարմանալի –Եւարդ, եթէայնպիսիհոգացողունիմք, հրաժարեսցուքիմարմնոյ... զիզԱստուածտեսանելկարասցուքեւյարքայութեաննորավայելել, որոցլիցիամենեցունմեզհասանել:
58. 207բ-9աՀԳ. (կրկն.) ՆորինՍարգսիսուրբվարդապետիասացեալիյորդորակացՍարգիսգրոցԲանզամանալիեւշահաւէտ – Եւարդ, եթէայսպիսիանարգամեծարՏէրունիմք... ապաշխարողացն, որտաժանելիկրիւքեւքրտնաջանաշխատու/// (չշարունակուած):
59. 210բ-14բՀԴ. ՍրբոյնՅակոբայՍրճոյեպիսկոպոսինասացեալԲանզարմանալիվասնդատինԱնտիոքայքաղաքին – Յուսովբանիւգամառքեզ, Որդի՛Աստուծոյ, առիտեսանելզճիշտ... ասա՛ինձզճշմարիտն, միգուցէպատահեսցէքեզ, զինչիցեսդուՆազօրացոյն:
60. 214բ-18բՀԵ. ԴարձեալճառվասնԱնտիոքաասացեալ – ԱսէՊետրոս՝Աշակերտնորաիցեմ, ասէՊօղոս՝Ամենայնաշակերտզարուեստիվարդապետէնուսանի... եւհրամանաւփրկչինգնացինիՀռոմքաղաքեւանդկատարեցանիՔրիստոս, եւենբարեխօսվասնտօնողացս:
61. 218բ-23ա [ՀԶ.] ՊատմութիւնգալստեանմոգուցթագաւորացնյերկրպագութիւնՔրիստոսի– ԱհամոգյԱրեւելիցեկինհասինյԵրուսաղէմ, երեքթագաւորք... թէհրեշտակԱստուծոյյանմարմինզօրացնաստղներեւէրիփառսՔրիստոսիԱստուծոյմերոյ, տղայացեալԲանդԱստուած:
62. 223ա-5բՀԷ. ԵրանելոյնԵփրեմիասացեալյԱւետիսկուսինՄարիամու – ՍքանչելիէԾնունդքո, Որդի՛Աստուծոյ, եւդժուարինէբերանիիմոյխօսել... թէզորլուաւզնոյն՝ասացԿուսինեւզորուսաւզնոյն՝աւետարանեացԱստուածամօրն:
63. 225բ-8բՀԸ. ՆորինսրբոյնԵփրեմիասացելՎասնգալստեանԳաբրիէլիառկոյսնՄարիամ – Ընկալեալծառայինզհրովարտակմեծթագաւորինեւթռուցեալվաղվաղակի… եւզկնինորաեմուտՈրդիթագաւորինընդդրունսլսելեացԿուսին:
64. 229ա-32աՀԹ. ՆորինԵփրեմիԽորինԱսորոյասացեալՅաւետիսկուսինՄարիամուեւյղանալԲանինԱստուծոյ – ԵկեալհրամանմեծիարքայինառՄարիամ՝իձեռնԳաբրիէլիհրեշտակին... եւհաւատացոզՅովսէփ, զիեւնազբազումսհաւատացուսցէ:
65. 232ա-4բՁ. ՆորինսրբոյնԵփրեմիասացեալՎասնհաւատալոյնՅովսէփայիԾնունդնՔրիստոսի, երեւմամբհրեշտակապետին –ԵւմինչդեռյայնպիսիխորհրդոցնտագնապէրՅովսէփառիբացհանել... եւասէին՝փառքիբարձունսԱստուծոյեւյերկիրխաղաղութիւնեւԱդամայմեծյոյսհաշտութեանիփառսՔրիստոսիԱստուծոյմերոյ:
66. 234բ-7ա [ՁԱ.] ՆորինԵփրեմիասացեալԻԾնունդնՔրիստոսիեւիփառաբանութիւնհովուացեւիմոգուցն – Ընթացեալհրեշտակացնաւետարանեցինհովուացն, եթէ՝Եկնքաջհովիւն... փառաբանութիւնեւքեզանդադարգոհաբանութիւնեւՍուրբՀոգւոյդերկրպագութիւնայժմեւմիշտեւյաւիտեանսյաւիտենից. ամէն:
67. 237բ-40բՁԲ. ԵրանելոյնՅոհաննուՈսկիբերանիասացեալԻԾնունդնՔրիստոսիեւյԱւետիսսուրբԿուսինՄարիամու – Դարձեալխնդութեանաւետիք, դարձեալազատութիւնզգացումն... եւաղաչեա՛զառիքէնծնեալնԱստուածտալմեզքաւութեանմեղացթողութիւն, կեանքեւբարութիւնեւառողջութիւն:
68. 240բ-3աՁԶ. ՊատմութիւնվասնՅովհաննուծնընդեաննեւսնընդեաննեւմկրտութեաննՔրիստոսի – ԿարապետնՔրիստոսիեւՄկրտիչնեւՅովհաննէս, որանդստինլցաւյորովայնի... որումեւզմեզարժանիսարասցէՅիսուսՔրիստոս՝մարդացեալԱստուածնմերբարեխօսութեամբսրբոյնՅովհաննուԿարապետին:
69. 243ա-5աՁԷ. ԵրանելոյնԵփրեմիԽորինԱսորոյասացեալՎասնզղջմանեւապաշխարութեան – Բարւոքէպահելզաւանդն, զորընկալաքզշնորհսըն, զորառաքզպարգեւսն... եւզմերմեղսնթողուՏէրԱստուածՅիսուսՔրիստոս՝խաչեալթագաւորն:
70. 245ա-7բՁԵ. ՆորինսրբոյնԵփրեմիասացեալԻդարձմեղաւորաց – Եւարդ, մի՛վերջասցուքիզղջմանէեւմի՛յետսանկցուքիխոստովանութենէմեղաց... իգահոյսնստուցանէ, իբարձունսհանէեւընդաջմէՀօրկարգէ, որոցլիցիամենեցունմեզհասանելշնորհօքՔրիստոսիԱստուծոյմերոյ (խորագիրնայլձեռքով, նոտր):
71. 247բ-52բՁԶ. ԵրանելոյնԵփրեմիԽորինԱսորոյասացեալԻքարոզութիւննՅունանուեւապաշխարութիւնՆինուէքաղաքին – ԱհահրամանեհասառմարգարէնՅունան՝քարոզել... եւարժանիարասցէզմեզողորմութեանիւրոյեւգթութեան:
72. 252բ-5դՁԷ. ՆորինԵփրեմիասացեալՅապաշխարութիւնՆինուէի – ՅայնժամյարուցեալթագաւորնՆինուէի, մերկացաւզհանդերձիւրս... ասասցուքամենեքեան. ԱւրհնութիւնՀօր, աւրհնութիւնՈրդւոյ, աւրհնութիւնՀոգւոյնՍրբոյ՝Երրորդութիւնմիաստուածութեանն:
73. 255դ-60ա[ՁԸ]. ՏօնէգալստեանՔրիստոսիԱստուծոյմերոյ՝քառասնօրեայիտաճարն – Արդ, իբրեւլցաւաւուրբքսրբութեանՄարիամու՝մօրնՅիսուսի... եւպաղատանօքծերունւոյնՍիմէոնիտո՛ւրմեզքաւութիւնեւողորմութիւնբարեաց, լիութիւնեւառողջութիւն:
74. 260ա-2բՁԹ. ԱնանիավարդապետիասացեալՎասնանցաւորիաշխարհիս – Արդ, եթէկամիս, որյաղթեսաշխարհիսեւո՛չըմբռնիսիկենցաղոյսպատրանս... եւշնորհիւնՔրիստոսիյաղթեցէ՛քփառացեւփորձանացաշխարհիսիփառսՔրիստոսիԱստուծոյմերոյ:
75. 262բ-5աՂ. Խրատհոգեշահեւբանօգտակար, որասացեալէքաջեւբանիբունվարդապետնՊլուզ – ԱրարԱստուածզմարդնհոգիեւմարմին, եւմիտք, եւզարդարեացյիւրպատկերն... իշէնմնայիմարդնիհանգիստ, իփառսՔրիստոսիԱստուծոյմերոյ:
76. 265ա-9աՂԱ. ԵրանելոյնՅոհաննուՈսկիբերանիասացեալյԱւետարանիմեկնութենէ – ԱյրմիիջանէրյԵրուսաղէմայյԵրիքով, եւանկաւիձեռսաւազակաց... որոյմասինեւզմեզարժանիսարասցէՅիսուսՔրիստոս՝խաչեալթագաւորնմեր:
77. 269ա-73աՂԲ. ԵրանելոյնՅոհաննուՈսկիբերանիասացեալՅանառակորդին – Առնմիոջէիներկուորդիք. դէմքառակիս... եւհանդերձեալբարեացնհասցուքընդամենայնսուրբսիՔրիստոսՅիսուս՝իՏէրմեր:
78. 273ա-6ա[ՂԳ.] Չորրորդկիրակին. ՅոհաննուՈսկիբերանիասացեալԻմեծատուննեւՂազարոս– Այրոմնմեծատուն, եւագանէրբեհեզսեւծիրանիս... ըստգործոցընտրութիւնիՏեառնէմերմէՅիսուսէՔրիստոսէ:
79. 276ա-9բՂԴ. ՍրբոյնԹէոփիլոսիասացեալՎասնՔառասնորդացպահոցնմիջոցէ– ԸնդմիջեցաքահազծովպահոցՔառասնորդաց, յորումմտաքնաւովք... եւանդիտանջանացմի՛երկնչիք, այլզարքայութիւննԱստուծոյժառանգեսցուքընդսուրբսնորա:
80. 279բ-83աՂԵ. ՆորինԹէոփիլոսիարիեւքաջվարդապետիասացեալ– Սովորութիւնիսկէվաճառականաց, զիմիտեղւոջկուտեալժողովին... վասնորոյհայցեմքիմարդասէրփրկչէնմերմէփրկելզմեզիժանեացնսատանայի՝շնորհիւողորմութեամբնիւրոյ:
81. 283ա-4բՂԶ. Հինգերորդկիրակէին. ԵրանելոյնՅոհաննուասացեալԻմաքսաւորնեւիփարիսեցին – Երրորդեւսճանապարհքապաշխարութեան... զիաղօթքնխօսքէընդԱստուած, եւյորժամիսուրբսրտէլինի՝զփրկութիւնպատարագիգործէիփառսՔրիստոսիԱստուծոյմերոյ:
82. 284բ-7բՂԷ. ԵրանելոյնՅոհաննուՈսկիբերանինասացեալԻվեցերրորդկիւրակէին. ԶմեկնութիւնԱւետարանին – Արթունկացէ՛ք, զիոչգիտէք, թէերբ|285ա|Տէրտաննգայցէ... եւմարդասիրութեամբՏեառնմերոյեւփրկչինՅիսուսիՔրիստոսի, ընդորումՀօրեւՍուրբՀոգւոյնայժմեւ՛՛:
83. 287բ-92աՂԸ. ԵրանելոյնՅակոբայՍրճոյեպիսկոպոսիասացեալՆերբողեանիՅարութիւնն [Ղ]ազարու– Բա՛ցզշրթունսիմ՝խօսելվասնքո, Որդի՛Աստուծոյ... իւրաքանչիւրոքզօրութեաննիւրոյգործեացառ<առ>մեռեալն՝իփառաբանութիւնՈրդւոյնԱստուծոյ:
84. 292ա-6աՂԹ. ՄեծիեւհրաշալիԳալստեաննՔրիստոսի, որէօրառաջինարարչութեաննԱստուծոյ, որպէսասէմարգարէն՝աստուածախօսնՄովսէս – ԻսկզբանէարարԱստուածզերկինեւզերկիր, իսկՀայրԲաննՈրդիէ... ովսաննա՛իբարձունսՀօրեւՈրդոյեւՀոգոյնՍրբոյ:
85. 296ա-8բՃ. ՊատճառաւագերկուշաբթինՎասնարարչութեաննԱստուծոյ – ԵւասացԱստուած. Եղիցիհաստատութիւնիմէջջրոցդ... զամենայնհոգսձերընկեցէ՛քինա, զինաէ, որհոգայվասնձեր:
86. 298բ-300բՃԱ. ՊատճառԱւագերեքշաբաթին, թէզի՞նչարարԱստուածինմա – ԵւասացԱստուած՝Ժողովեսցինջուրքիժողովսիւրեանց... յորոցփրկեսցէզմեզՅիսուս՝ՈրդինԱստուծոյեւմասնակիցամենայնսրբոցարասցէ:
87. 300բ-3աՃԲ. ՊատճառԱւագչորեքշաբաթինսուրբարարչութեաննԱստուծոյ – ԵւասացԱստուած. Եղիցինլուսաւորքիհաստատութեաներկնից... որովմաքրիմքիմեղացեւարժանանամքՀոգոյնշնորհաց, մարդասիրութեամբՏեառնմերոյեւփրկչինՅիսուսիՔրիստոսի:
88. 303բ-6աՃԳ. ՊատճառԱւագշաբաթինՎասնարարչութեաննԱստուծոյ – ԵւասացԱստուած. Հանցենջուրքզեռունսշնչոցկենդանեաց... իվերնատունեկիրեւզոտսաշակերտացնլուացեր:
89. 306ա-7բՃԴ. Պատճառվեցերորդաւուր [ա]րարչութեաննԱստուծոյ, խորհուրդվեցդարունեւկատարմաննյաւուրՈւրբաթունչարչարանացնՔրիստոսի– ՅաւուրուրբաթունասացԱստուած. Հանցէերկիրշունչկենդանիըստազգի... վասնփրկութեանԱդամայնախաստեղծինեւծնընդոցնորին:
90. 308ա-12ա [ՃԵ.] ՄեծիուրբաթինՎասնԽաչելութեանՔրիստոսիԱստուծոյմերոյ – Սովորութիւնէմարդկանյորժամանի, ոքյայլտեղիս... արդ, սգասցուքիվերայՀօրնմերեւլացցուքիվերայեղբօրնմեր, ողբասցուքիվերայՏեառնմերեւկոծեսցուքիվերայփրկչինմերոյ:
91. 312ա-5աՃԶ. ԵրանելոյնՅակոբայՍրճոյեպիսկոպոսիՆերբողեանասացեալիսուրբԶատիկնեւՅարութեանփրկչինմերոյՅիսուսիՔրիստոսի – Այսօրուրախութիւնմեծ, լիընտրութեամբք... եւյիշատակնոցադեւքն, որկորեանաղաղակաւ:
92. 315ա-6բՃԷ. ԹուղթՊիղատոսիդատաւորինառՏիբերկայսրն, զորգրեացյետԽաչելութեաննՔրիստոսիԱստուծոյմերոյ – ԻնքնակալդՍեբաստիայ, փառաւորիեւհզօրիՏիբերեայ... եւփառաւորիամենասուրբԵրրորդութիւննայժմեւմիշտեւյաւ՛՛:
93. 316բ-7աՃԸ. ՊատմութիւնվասնսքանչելեացպատկերինՔրիստոսի, զորիտախտակինէր– ԻսահմանսՏիւրոսիեւՍիդովնի՝իքաղաքնԲիւրիտոնէին... յորմէբազումքնշանքլինինիփառսՔրիստոսիԱստուծոյմերոյ:
– 317աբԴարձեալբանզարմանալիիՍարգիսգրոց, յորդորակաց – Լո՛ւրմարգարէին, զի՞նչասէցԱստուած. Բարիքնիմքեզչենինչպիտոյ... որովեւընդորումՀօր, միանգամայնեւՀոգւոյնՍրբոյփառք, իշխանութիւնեւպատիւայժմեւ՛՛:
94. 317բ-20բՃԹ. ՊատմութիւնսքանչելեացտղայութեաննՔրիստոսի, զորարարՅիսուս – ՅարուցեալՅովսէփ, առզմանուկնՅիսուսեւզմայրնորա... եւամենեքեանհիացեալ, փառսետունմարդացեալԲանինԱստուծոյ:
95. 320բ-4բՃԺ. ՄեծինԵւսեբեապատմագրիասացեալԻՀամբարձումնՔրիստոսիԱստուծոյմերոյ– ՎայելուջէմեզճառելեւսակաւինչվասնՀամբարձմանՏեառն... փրկեացեւազատեալապրեցոյցզմեզեւապահամբարձաւառՀայրեւՍուրբՀոգին:
96. 324բ-6աՃԺԱ. ԱւանդութիւնհրէիցնՎասնողորմութեան՝առիգտանելզողորմութիւնյԱստուծոյ– ԱյրոմնմեծատունյԻսրայելէէրեւմոռացեալէրզյոյսն, որառԱստուած... որելոյծզմեղսեւծնաւիԲեթղահէմիտունհացի. եւնմափառքյաւիտեանս. ամէն:
97. 326ա-9աՃԺԲ. ԴատաստանքնաւրինացնՄովսէսի, զորասացՏէր, եւգրեացՄովսէս – ԵւխօսեցաւՏէրընդՄովսէսիեւասէ. Եթէոյքխաբեսցէզկոյս... եւժառանգելզարքայութիւններկնիցընդսուրբսամենայն:
98. 329ա-33աՃԺԳ. Խրատքիմաստասիրացեւխրատքհասարակաց – Որդեա՛կ, նախիլեզուէքումմէերկիցեսորպէսյօտար... եւայսբաւականխրատէիմաստնոց, որուսանելկամիցին:
99. 333ա-6բՃԺԴ. ԽրատքիմաստասիրացեւուղղափառվարդապետացՎասնգազանացեւսողնոցեւոյքինոսասահմանեալկան. Յաղակսօրինակիմեղաւորաց, արդարոց, որկանիսահմանինԱստուծոյ – Բարւախօսնասէ. Զառեւծէ, որթագաւորէիվերայամենայնանասնոց... եւմեքյորդորեսցուքզմիմեանսիսէրաստուածայինփառացն, արժանաւորքլիցուքմեքեւամենայնհաւատացեալքդսրբոյԵրրորդութեանն:
100. 336բ-41բԲանշահաւետեւօգտակար. մեկնութենէԱրարածոցգրոց– Աբր[ահ]ամլեալԺԵ. (15) ամացեւգտաւզԱստուածայսուպատճառաւ... զիանդբնակեսցիեւիյազգմեծեղիցի:
101. 341բ-7աՃԺԵ. ԴարձեալմեկնութիւնիյԱրարածոցգրոց – Եւդարձեալգիտելիէ, զիԳ. աստուածատուրպարգեւացնտիրացաւԱբրահամ... անկաւիվերայամենայնազգացն, յորոցմիջիկայինինքեանքիփառսՔրիստոսիԱստուծոյմերոյ:
102. 347ա-50բՃԺԷ. ԵրանելոյնՆերսէսիհայրապետի [ա]սացեալՎասնգալստեաննֆռանգազգինեւվասնՆեռիննեւկատարածիաշխարհիսեւմիւսանգամգալստեաննՔրիստոսիԱստուծոյմերոյ – ՅորժամթագաւորեացմեծնԿոստանդիանոսիՀռոմ... յորմէփրկեսցէզմեզՔրիստոս՝Աստուածմերեւզամենայնհաւատացեալսանուանիւրոյ:
103. 350բ-8ա [ՃԺԶ]. ԵրանելոյնՀիպողիտայեպիսկոպոսիասացեալՎասնկատարածիաշխարհիսեւվասնՆեռինեւմիւսանգամգալստեաննՔրիստոսիԱստուծոյմերոյ – ՔանզիՏեառնՅիսուսիՔրիստոսիգալուստն... եւմեղաւորքնիտանջանսնյաւիտենից. եւՔրիստոսիԱստուծոյմերոյփառքյաւիտեանս. ամէն:
104. 358ա-62աՃԺԸ. ԲանշահաւէտեւօգտակարՎասնկիրակէիտէրունականաւուրց– Ես՝պապսՀռոմայքաղաքիեկիիտաճարնՍուրբԱռաքելոցն...քահանայքդ, հանդերձժողովրդեամբդ, աւրհնեցէ՛քեւասացէ՛քՃ. (100) «Տէրողորմեա»:
105. 362ա-6աՃԺԹ. ԵրիցսերանեալշնորհալիցվարդապետիառնԱստուծոյՍարգսիասացեալյորդորակէՍարգիսգրոց – Եւարդ, մեք, սիրելի՛ք, այսամենայնգիտելովզառաւելութիւն… թռչիլթեւօքարփիական, / երանգընթացթափանցական, / խառնիլիդասսյաջակողմեան:
106. 366ա-9ա [Հ]արցմունքեւպատասխանիքզանազանեւգեղեցիկ – Հարց. Վասնանարժանքահանայիցեւժողովրդոցպարտէզկարգնկատարելթաղմանն, թէոչ:Պատասխանէ. Այոո՛յ, պարտէ... Հարց. Զփառսարդարոցնտեսանենմեղաւորացն: Պատասխանի. Մինչեւյօրդատաստանինտեսանենմեղաւորքն... վասնզիչենարժանիտեսանելզփառսնարդարոցն. եւՔրիստոսիփառք, յաւիտեանս. ամէն:
– 372աբ, 375ա[Ցանկ՝Ա.-ՃԻԴ.] – [Ա]ռաջինՍուրբԼուսաւորչինԱ., ՅոհանուԵրզնկեցոյ, Վարդանվարդապետին՝Բ. Բանշահաւէտեւօգտակար՝Գ.… Յիշատակարանգրոցս՝ՃԻԴ.:
– 373աբ[Ցանկ՝կրկն.՝Ա.-ՁԹ.] – [Ա]ռաջինՍուրբԼուսաւորչինԱ., ՅոհանուԵրզնկեցոյեւՎարդանվարդապետին՝Բ. Բանշահաւէտեւօգտակար՝Գ.… Անանիայվարդապետիաս՛՛վասնանցաւորաշխարհի՝ՁԹ.:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆԺԷ. դարի, նոտրգիր
1. 375բ[ԱղօթքառՏիրամայրՍուրբԿոյսն] – Վասնայնտեսցուք, փառաւորեսցուքՏիրամայրՍուրբԿոյս… պատուականխաչինօգնութեամբնհա[յ]ցեմքեզՏեառնաւրհնեալլիցուք:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆԺԸ. դարի, անարուեստբոլորգիր
1. 375աՍուրբնահատակ, նորտունկծաղիկ, դուպալասան
Վարդ, մանուշակ, տաշխ, կինամոն, նարգիզեւշուշան
Անուշհոտովաշհարսլցերեւզքիմսըսմա[ր]դկան:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆԺԹ. դ.
1. 59բ (անարուեստնոտրգիր) ՔահանայնբարինմանԱստուծոյ,
Հրեշտակիմարմնիեւգերիվերոյ,
Չարընզէտդիւացզուրկէլոյսոյ,
Խաւորդմէկարգինդադարկիբարոյ:
2. 69բ (անարուեստբոլորգիր) Թէհեզեղար, օ՛վդումահճուպ, աշհարխամէնքեզծառայ,
Թէլիրբեղարեւանըզգամ, երկինսբաժինքեզչկայ:
175բ (նոյնձեռքով, անարուեստբոլորգիր) Օ՛վընթերցօղ, զայսոտանաւորսկարդայեւեղկելիսյիշայ:
ՈչհանգչիԱստուածիսիրտսհպարտին՝վասնգոլոյփքալից,
Եւոչիսիրտսագահին՝վասնգոլոյնփշալից,
Եւոչիսիրտփղջահողին՝վասնգոլոյնտղմալից,
Այլեւիսիրտառաքինոյն՝վասնգոլոյնծաղկալից:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
5աՈրողորմիՔրիստոսԱստուածգծողիգրոցստէրԹումինեւծնօղացնորին՝հօրնտէրԱւետիսինեւմօրն՝Խաթունաղին, որդոյն՝տիրացի |5բ| մահդասիՅարութենինեւՀալխաթունինեւամենայնարեանմերձաւորացկարդա՛՛եւ՛՛ (նման՝ 8բ, 12բ, 15բ, 17ա, 18բ, 24բ, 29բ, 40բ, 47բ, 52ա, 55ա, 58ա, 59բ, 69բ, 85ա, 88բ, 94ա, 106բ, 127ա, 141բ, 145ա, 153բ, 154բ, 156բ, 160ա, 164ա, 166բ, 176ա, 181ա, 190ա, 193բ, 201ա, 204ա, 214բ, 218բ, 225բ, 232ա, 247բ, 262բ, 265ա, 273ա, 276ա, 284բ, 306ա, 307բ, 315ա):
6բՈղորմածնԱստուածողորմեսցիգծողիսուրբգրոցսԹումայքահանայինեւիւրծնօղացն՝տէրԱւետիսինեւԽաթունաղին, կողակցին՝Հալխաթունին, որդոյն՝տիրացիմղդեսիՅարութենին,դստեր՝ՄարտումզատինեւՓարիխանին,կարդա՛՛ (նման՝ 10ա, 13բ, 14բ, 20ա, 21բ, 26բ, 28ա, 31ա, 38ա, 43բ, 46ա, 49բ, 63բ, 67ա, 75ա, 80բ, 99ա, 134ա, 138բ, 150բ, 158բ, 162բ, 168բ, 170բ, 172ա, 174ա, 184ա, 186բ, 197ա, 198բ (վնասուած՝տե՛սՎիճակ), 207բ, 223ա, 234բ, 240բ, 243ա, 245ա, 255դ, 296ա, 298բ, 300բ, 312ա, 362ա):
63բՄանաւանդզծրողզԹումայքահանայնեւզծնօղսննորին՝տէրԱւետիսինեւԽաթունաղին,կողակիցն՝Հալխաթունին,որդոնմահդասիՅարութենին, Մարտունին, Խաթունաղին,կարդա՛՛եւլսեա՛՛ (նման՝ 99ա, 131ա, 279բ, 252բ, 269ա, 283ա, 358ա):
103բԵւսառաւելգրողիսուրբգրոցսԹումայքահանային, կողակցին՝Հալխաթունին,որդոյն՝ՅարութիւնինեւՂիմաթին,կարդա՛՛ (նման՝ 350բ, 347ա):
111բՈրոցաղօթիւքնեւբարեխօսութեամբնողորմեա՛ՔրիստոսԱստուածգծողիգրոցսԹումայքահանայինեւծնօղացն՝տէրԱւետիսինեւԽաթունաղին, կողակցին՝Հալխաթունին, եւոր[դ]ոյն՝Յարութենին,որյայսմամիփոխեցաւառՔրիստոս, կարդա (նման՝ 123բ):
115աՍոցինբարեխօսութեամբողորմեայՏէրԱստուածգծողիգրոցսԹումայքահանային, կողակցին՝Հալխաթունին, որդին՝Յարութենին, Ատոմին, կարդա՛՛:
119աՈրողորմիՔրիստոսՅիսուսստացողիմղդեսիՅարութենինեւիւրծնօղացն՝տէրԹումինեւՀալխաթունին,քուերացն՝ԽաթունաղինեւՄարտումին,կարդա՛՛ (նման՝ 260ա, 260ա):
142աԵւզգծողյիշմանառնէքարժանաւոր, եւՈղորմիասողբոլորհանգուցեալիյանանցլոյս:
273աՈրողորմիծրողիսուրբգրոցստէրԹումին,հօրն՝տէրԱւետիսինեւտէրԹումայքարտօղարինեւորդոյն՝Յարութէնին,կողակցին՝Հալխաթունին, կարդա[ցողաց] եւլս[ողաց] (նման՝ 303ա, 333ա):
287բՅիշեա՛, Քրիստո՛սԱստուած, զծրողգրոցԹումայքահանային, կողակցին՝Հալխաթունին,որ[դ]ոնՅարութենինեւիմվարպետ՝տէրԹումային, կարդա՛՛ (նման՝ 292ա):
341աՏէ՛րԱստուածՅիսուսՔրիստոս, մաղթանօքսրբոցնահապետացողորմեա՛ստացողիգրոցստէրԹումին, հօրն՝տէրնԱւետիսին, մօր՝Խաթունաղին, կողակցին՝Հալխաթունին, որդոյնմաղդեսիՅարութենին, դստերաց՝ԽաթունաղինեւՄարտումզատինեւիմվարպետտէրԹումային, կդ՛՛ (նման՝ 228բ, 317բ, 336բ, 347ա):
369աՈրողորմիՏէրԱստուածգծողիգրոցսԹումայերիցունեւծնօղացննորին, հօր՝տէրԱւետիսինեւմօր՝Խաթունաղինկողակցին՝Հալխաթունին, որդոյն՝Յարութենին,դստերացն՝ԽաթունաղինեւՄարտումին,եւտէրԹումայկարտօղարին (= քարտուղար) եւիմվարպետ՝տէրԳրիգորին.ամէն (նման՝ 279բ, 300բ, 320բ, 324բ, 326ա, 329ա):
369բԱւրհնութիւն, գոհութիւնհամափառ, համազօր, համապատիւսուրբԵրրորդութեան՝Հօրանսկզբնականիեւանեղի, Որդւոյ՝ծնեալիՀօրէանմարմնաբար, յառաջքանզյաիւտեան, անճառեւանսկիզբնՀոգւոյնՍրբոյն՝բղխումնիՀօրէանժամանակաբարեւանքննելի: Անձամբեւանուամբբաժանեալ, բայցբնութեամբ, տէրութեամբ, աստուածութեամբ, զօրութեամբ, իշխանութեամբ, համակամութեամբ, համարարչութեամբ, համագոյութեամբ, համափառութեամբ, միաւորութեամբ:
Դարձեալփառօքեւգոհութեամբեւմշտնջենաւորաւրհնութիւնեւերկրպագութիւնյամենայնարարածոցս՝յերկնաւորացեւյերկրաւորաց, իհրեշտակացեւիմարդկանէ, այժմեւյանսպառյաւիտենից. ամէն: Որովլինելութիւնեկինամենայնարարածք, երկինքեւերկնաւորօք, այսինքն՝հրեշտակացբազմութեամբեւզգալիլուսաւորօքդեւերկիրսերկրաւորօքս՝բուսովքեւտնկովքեւչորքոտանօք, ծով՝լողականօք, եւօդք՝թռչնօք. եւայլանհունբարիք, որկանիսմա: Յետամենեցունստեղծզմարդնիհողոյեւզկին՝իկողէն: Իմանալիարարզմարդնեւզգալիերկնային, այսինքնէ՝հոգիեւմարմին, իպատկերաստուածութեանիւրոյ:
Տնկեացիդրախտեւեդանդզմարդն՝անմահականկեանս: Պատուիրանետնոցայամենայնծառոյուտելեւմիոյնչուտել: Զորոչպահելզպատուիրաննկորուսելզանճառելիզփառսնեւփոխանականմահութեանն՝զմահժառանգեցին, եւընդաւրհնութեանն՝զանէծս, եւընդդրախտինփափկութեան՝զփշաբերերկիրս: Եւընդանախտաբարաճմաննիդրախտին՝անասնեղէնծնընդեամբբազմացանիվերայերկրի: Որոցաճեալիբազմութիւնոչկացինիպատուիրանարարչին, առաջինյանցանօքնշատացան, այլայնքանյաճախեցինիմեղս, մինչեւբարկանալԱստուծոյ: Եւջրովեւհրովեւայլզանազանհարուածովքխրատեալզնոսա, եւո՛չմիայնչդարձանիբարիս, այլեւսառաւելխոտորեցանիչարիս, զիփոխանակար|370ա|արչին՝արարածոցերկիրպագին: Բայցայսուամենայնիւ, ոչանտեսարարզմարդկայինբնութիւնս, այլյայտնեացզինքնարդարոցն, յիւրաքանչիւրժամանակսխօսելովընդԱբրահամու՝զաւակինորա. որետօրէնս՝գրեալմատամբնիւրովիտախտակսքարեղէնսիձեռնՄովսէսինախամարգարէին, երեւեցոյցեւյետսնորադասսմարգարէից: ՈրքեւխրատէինյիւրաքանչիւրժամանակնզմարդիկքեւմարգարէանայինվասնգալստեանՈրդւոյնԱստուծոյ: ՈրիլրմանժամանակիառաքեցաւիՀօրէեւէառմարմինիսրբոյկուսէնՄարիամայ՝ծնանելովինմանէանախտաբար, եւզամենայնտնօրէնութիւնսկատարեալ, եկնիՅորդանան՝մկրտիլիՅովաննէմարմնովնԱդամայ, զիզմեղսԱդամայլուասցէջրովնՅորդանանու, վկայելովՈրդւոյ, ՀօրեւՀոգւոյնՍրբոյ: Եւապազինքնյայտնեացաստուածութիւնիւր՝իձեռնպէս-պէսսքանչելեացն, զորկատարեաց, որպէսեւպատմէԱւետարանն: Իսկազգնհրէիցապերախտդարձանառիբարեգործն՝մատնեալխաչիեւմահու: Որյինքնկամաւ [ետ] զանձնեւո՛չիհարկէ, որպէսասէրինքնՏէրն՝ՊարտէՈրդոյմատնիլեւիխաչելանել, զիկատարեսցէզմարգարէիցնկանխասացութիւնսեւաշխարհիզփրկութիւն:
Եւյայտնիարարիմեռանելնմարմնովզզօրութիւննաստուածութեանիւրոյ, զիարեգակնխաւարեցաւ, եւերկիրշարժեցաւ, վէմքպատառեցան, վարագուրտաճարին՝հերձաւ, գերեզմանքբացան, մեռեալքյարեան: Էջիգերեզմաննորպէսմարդեւյարեաւյաւուրերրորդիինքնիշխանութեամբ՝որպէսզԱստուած: ԵրեւեցաւաշակերտացիւրոցյետՅարութեաննեւխօսեցաւընդնոսազաւուրսքառասունեւհամբարձաւյերկինս, նստաւընդաջմէՀօր: Եւինքնխոստացաւ՝Քրիստոս, գալնովինմարմնով՝դատելզկենդանիսեւզմեռեալսըստիւրաքանչիւրգործոց:
ԻսկառաքեալքնՏեառնմերոյՅիսուսիՔրիստոսիըստիւրականհրամանինքարոզեալաշակերտեցինզամենայնհեթանոսս, մկրտեցինզնոսայանունՀօրեւՈրդոյեւ|370բ|ՀոգւոյնՍրբոյ: Շինեցինեկեղեցիսեւկարգեցինինմաեպիսկոպոս, քահանայեւսարկաւագունս, եւինքեանքփութովելինյաշխարհէս՝սպանմամբսրոյեւազգի-ազգիչարչարանօք, որպէսպատմէԿտակարանսայս: Եւայսույուսովմտինյաւիտենականհանգիստն՝առՔրիստոսԱստուածմեր, որպէսինքնհրամայացթէ՝Ուրեսնեմ՝անդեւպաշտօնեանիմեղիցի: Զիչարժէչարչարանքնմարմնոյսզարփիահրաշպսակն, զորտալոցէՔրիստոսսիրելեացիւրոց: ԶայսլուեալնորածինորդիքՍիոնիցանկանալովփափաքմամբասեն. Մեքզորինչարասցուք՝տրիտուրՏեառն, փոխանակայսմերախտիցանճառից. արդ, անձինքմերեղիցինպատարագփոխանակՅիսուսի, ընդսիրոյնորա: ԵւդիմեցինառհասարակյօժարութեամբիմահվասնանուանՔրիստոսի՝հազարքհազարացեւբիւրքբիւրոց՝հովիւքբանաւորհօտինքեւծնօղքհոգեւորզաւակօք՝երիտասարդքեւկուսանք, ծերքեւտղայք: Եւբազումքյանհաւատիցն, որքտեսինզսքանչելիսնիսուրբվկայսն, հաւատացինիՔրիստոսեւմկրտեցան. նաեւմատաղմանկունք, կէսքհրայրեացքեւայլ՝գազանակուրք, ոմանքջրահեղձքեւայլքանթիւք՝սրովկատարեալք, որքզհուրմեղացցողովարեանիւրեանցշիջուցինեւզխաւարնանգիտութեաննլուսովաստուածպաշտութեաննհալածեցին: Իսկյետյաղթութեաննհոգեւորպատերազմինեւծաղկելոքրիստոնէութեաննհաւատոյսաստուածասիրացնխումբք, այսինքն՝ճգնաւորաց, որքսիրովեւեռանդնոտսրտիւմեկացեալիհեշտութեանցաշխարհիս, անհանգիստտքնութեամբ, քաղցինեւծարաւով, անընչութեամբ, մերկութեամբեւգետնախշտութեամբզխաչնՔրիստոսիյանձինսբառնալով, խաչակիցեղեննմին, ընդսուրբսնահատակացնխառնեալելինյանճառելիփառսեւյանպատումյուրախութիւնսն: Եւյիշատակսոցաեւգործք, որիսոցանէգործեցան, էճիշտխրախճանութիւնճշմարիտարանց, որոցկոչնատէրՔրիստոսէ, եւնախահրաւէրառաքեալքնկարգեցինսուրբհայրքնեւառաջնորդքնմերամենայնաւուրորիշորիշպատ|371ա|րաստեալսեղանբարելի, զցանկալիմահսվկայիցն: ԶիմեծհամարձակութիւնունինիՔրիստոսամենայնսուրբքյաւուրյիշատակիիւրոցտօնի, զիեւզայնխնդրէինիժամկատարմաննիւրեանց: Եւթէոքծուլութեամբհակառակեսցիխափանելզյիշատակսրբոցն, որոցեւէիսրբոցն, յանցանէզամօթիհարցինիգալստեաննՔրիստոսի: Իսկորքանյապաղկատարենզյիշատակնոցա, նոցինպսակացարժանաւորինիՔրիստոսէԱստուծոյմերոյ:
Արդ, այսպիսումլուսազարդտառիս, որՈսկէփորկոչեցեալ, ցանկացողեղեւմեծաւփափաքմամբԹումայքահանայ, իմիտառեալզբաննԵսայեա[յ], որասէ՝Երանի, որունիցիզաւակիՍիոնեւընդանեակյԵրուսաղէմ, վասնայնյուսոյնեւտէրունականհրամանինսերտսրտիւեւբոլորհաւատովգրեացզսուրբգիրքս՝յիշատակհոգոյիւրոյեւծնօղացն՝հօրնտէրԱւետիսինեւմօրն՝Խաթունաղին,որդոյն՝Յարութենին, դստերացն՝ԽաթունաղինեւՄարտումզատին,կողակցին՝Հալխաթունին,հօրն՝Գրիգորինեւմօր՝Խանաղին,եղբօր՝Յովանիսին,կնոջ՝Մահմուռին,դստեր՝Ղիմաթին, որդոյն՝դպիրԷնիաթին,կնոջ՝Եղիսին,որդոց՝ՄինասինեւՍիմոնին,եւիմվարդապետտէրԳրիգորինեւտէրԹումայքարտօղարինեւամենայնարեանմերձաւորացն. ամէն:
Դարձեալյիշեսջի՛քիմաքրափայլյաղօթսձերզտէրԹումայքահանայՄոկացին, որզանունսունիմեւգործսո՛չ, եւյամենայնբարեացթափուրեւունայն, Աստուծոյյաջութեամբնգրեցիզսուրբտառս, որկոչիՈսկիփոր՝յիշատակհոգոյիմոյեւծնօղացիմոց՝տէրԱւետիսինեւԽաթունաղին,մեծպապուն՝տէրԱւետիսին,կողակցին՝Թարուէզին,որդոյնՅարութենին,կողակցին՝Հալխաթունին,դստերաց՝ԽաթունաղինեւՄարտումզատին, լիբերանովեւբոլորսրտիւ «Աստուածողորմի» ասացէ՛քսոցին. ամէն:
Արդ, գրեցաւսուրբտառս, որկոչիՈսկիփոր, ձեռամբմեղսամածեւախմարգրչի՝տէրԹումայի,իմայրաքաղաքսՎան,ընդհովանեաւՍրբոյնԷջմիածնայեւԹադէոսՍուրբԱռաքելոյնեւՍանդխտոյկու|371բ|սինեւՍուրբԳէորգզօրավարինեւԹուխՄանուկսուրբԱւետարանին, իթուականիսհայոցՌՃեւԿԷ. ամի (1718), իհայրապետութեանտեառնտէրԱստուածատուրկաթուղիկոսին. եւյայսմամիաթոռսմերՎարագանտիորջէեւամայիեղեալվասնծովացեալմեղացմերոց:
Արդ, որքհանդիպիքսուրբգրոցս՝կարդալովկամօրինակդնելով, յիշեսջիքիսուրբյաղօթսձերզմեղաւորս, որբազումտառապանօքգրեցիզսա, իդառնեւիչարժամանակիս, զորկամքիտառապանսիձեռսիսմայելացւոցազգին, յիշատակհոգւոյիմոյեւծնօղաց, եւեդիիդրունսՍուրբԷջմիածնայանջինջյիշատակ: Որքհանդիպիքսմալիբերանովեւբոլորսրտիւ «Աստուածողորմի» ասացէ՛քտէրԹումինեւսուրբեկեղեցւոյմիաբանիցս՝տէրՄարգարսրբամիտքահանայինեւորդոյնորին՝սարկաւագՍիմէոնինեւդպիրԷնիաթինեւդպիրՅարութենին,եւԱստուածձեզողորմեսցիյաւուրդատաստանին. ամէն: Ո՜վլուսերամդասքքահանայիցեւմանկունքսուրբեկեղեցիոյ, որքկարդաքզգիրքս, վասնԱստուծոյխնամտանէքիհրէ, իջրէ, իթացմատէ, իլրբաբարշօշափելոեւանպատեհգետինզա[ր]նելով, մի՛ոքիշխեսցէզանարասցէ: Ովորխնամտանէ՝վարձսյԱստուծոյառնէեւինքնաւրհնեալեղիցի. եւլիսրտիւ «Աստուածողորմի» ասացէ՛քՄոկացիտէրԹումինեւիւրամենայնարեանմերձաւորաց, եւհոգեւորորդիԱնդրիասին,կողակցին՝Սիմին,որդոն՝ՄիրզախանինեւՄարգարինեւոր «զՈղորմին» ասէ, Աստուածիւրնողորմեսցի. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 375ա (1758 թ., նոտրգիր) [Թ]վ[ին] ՌՄԷ. (1758), ապրէլմէկ, որեսմեղաւորտէրԽէրապետսեկիիՍուրբԷջմիածին,որգիլայեւցորենԽ. (40) ղուռուշծախվէր, վասնծովացեալմեղացմերօց:
2. 375բ (1760 թ., նոտրգիր, դժուարընթեռնելի) ԹվինՌՄԺԹ. (1760) մայիսիԺԶ.ին (18)/// տէրՄանուկ (՞) /// իւրորդիես՝որՍուրբՍահակ (՞) եղանք, եկինքՍուրբԷջմիածին:Ես՝մեղապարտեւանարժանծառայԱստուծոյտիրացուՅոհաննէսգրեցիայսգիրս:
3. 373բ (1768 թ. նոտրգիր, նոյնձեռքով, տե՛ս 375ա) [Թ]վինՌՄԺԷ. (1768) որես՝ԽէրապետսգնացիիՍուրբԷջմիածինգիրբէրի, որյայսմամիԲաղդասարվարդապետս///աստարացյատուկ-յատուկկոչի /// (թերթըեզրահատուած՝մնացեալըթափուած):
4. 209բ (ԺԸ. դար, անարուեստխոշորնոտրգիր) ԳրեցաւգիրսձեռամբտիրացուՄարգարին, որեմըսպասավորԱվաքՍուրբՆըշանին:
5. 209բ (ԺԸ. դար, անարուեստխոշորնոտրգիր) ԳրեցաւգիրսձեռամբտիրացուՍահակին, որեմըսպասաոորԱվաքՍուրբՆըշանին:
6. 258բ (ԺԸ. դար, անարուեստխոշորնոտրգիր) Ես՝մեղայպառտԱտոմսեկիէ/// (չշարունակուած):
7. 375բ (ԺԸ. դ. նոտրգիր, պատռուած. դժուարընթեռնելի 4 տող) /// ասի (՞) յեատ (՞) եւխոմբ (՞) սարկաւագ/// շեցէ՛քիՔրիստոսէզբր/// զհեզահոգի///: Աստուածողորմիասէքնորայ. եւոք [ամէն] ասէ, Աստուածիւրնողորմեսցի. ամէն:
8. 375բ (1800 թ., նոտրգիր) Թվ[ին] ՌՄԽԹ. (1800) մարտիԺԷ. (17) ես՝Սահակս, գրեցի:
9. 210ա (1827 թ., անարուեստխոշորնոտրգիր) ԹուինՌՄՀԶ. (1827) մարդիմէկից, որեսյետնեալսեւանարժանս/// (չշարունակուած):
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին՝նոտրգիր «2., Ճառընտիր»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝Պհպ. Աա՝ «գն, գնացաղջիկեւկոչեացմայրմանգանեւասէցնա /// Փարաւոնիառզմանոկեւսնուցիներանեալէխօսեալ (՞) էա///, փարաւոն, փարաւոն, երանէէ», Պհպ. Աբ. «ԵրանեալէյիշեսցէբարեփոխութեանեւողորմածԱստուածզամենանամիրէհաւատացելոցեւսառաւելանյիշատ/// ալօվհափական (՞) ///», «եստէր ///եասգրեցի», «արապետիցհանէշատարարչականիլաւ, որՀարապետինԻարութիւնաւորերորդ», «իտէրՀարապետիցհանէշատ», «ես ///ելայ, զոր ///րապետսառիիշխանութիւնվարդապետական/// մաիս», զանազանտառերեւանկապակիցգրութիւներ, 1ա՝ «աբգդ» եւզանազանխզբզոցներ, բոլորգրով՝ «յաւարտՀոգիՍուրբ», 9բ-10ա՝ստորինլուսանցներումզանազանխզբզոցներ, 209բ՝այբուբէն «ա-ք» (երկիցս), «գրչափորձարարաք. ամէն» (երկիցս), «գրեցաւգիրսձեռամբտիրացու», 315բ՝ «Պիղատոս, Պիղատոս», 327ա՝ «աաբգդե», 332բ՝ «ՄէլքոնեկցտունՈսկեփոր», 373ա՝ «գանարիսաթխա, աա, անագթաիզաս, յունիսիԺԶ.ի, ԺԴ, ՂՂ. հասաւԵղիազարշահաւետ/// գիրսհասցէողբ///», 374ա՝ «բբբ, գգգգ, դդդդդ», 375ա «մանգմալխութայ, Մարիա, յունիսիԺԴ. ՂՂ. հասաւՍիմոնզահատժամեանզա///», 375բ «ԹվինՌ., թվինՌՄ., թվինՌՄԹ., տէրՅօվաննէս, յիշեցէ՛քիմաքրայփայլաղօթս, օգոստոսիԸ. օրից, օր, Գիրիգոր, դճիեղզ, ՄարկոսՄարութայ, ՄարիամՄագթալեն, անկապակիցգրութիւններ» հայերէնայբուբէն՝ «ա-ք»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝Գայլ՝ 333ա, մարդուդէմք՝ 224բ, 291բ, թռչուն՝ 292ա, 294բ, վերջնազարդ՝ 209բ, թռչնագիր՝ 293ա:
2891
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԻԸ. – 1779 |
ԳՐԻՉ՝ Եփրեմ վրդ. (յետագայում՝ կթղ.): ԾԱՂԿՈՂ՝ Երեմիա 0շականցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Սիմէօն եւ Ղուկաս կթղ-ք:
ԹԵՐԹ՝ 79. չգրուած՝ 1ա-2ա, 41բ (խորանակերպ զարդանկար սիւնակներով), 78ա-9բ: ՊՐԱԿ՝ 2+Ա-Ժx8 (Ե՝ 7, Ժ՝ 4)+2: ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ (թ. 1-2, 78-9՝ հաստ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26.5x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (20.5x14). սիւնակները խորանակերպ զարդանկար: ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 25ա). սկզբնատողերը կարմիր, կապոյտ թանաքով, երբեմն՝ ոսկով: ՏՈՂ՝ 22 (թ. 74-7՝ 35): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, զարդահիւս մետաքսէ պատեանով, միջուկը տախտակ, աստառը կարմիր մետաքս. լուսանցակողերը կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (թ. 1-2) + 2 (թ. 78-9), թուղթ, չգրուած (բացի՝ 2բ):
Նմուշ 25ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Բնագրի մէջ՝ ծաղիկներ՝ 17բ, 72բ, 74ա, խաչ՝ 45բ: Կիսախորան՝ 3ա, 19ա, 42ա: Ճակատազարդ՝ 4ա, 11բ, 46ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն: Զարդագիր՝ թռչնագիր, կենդանագիր: Գոյներ՝ կապոյտ, կանաչ, կարմիր, սպիտակ, ոսկի, արծաթ, սեւ, դեղին, նարնջի, մանուշակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի մետաքսը մաշուած, քրքրուած, տեղ-տեղ պատռուած, լուսանցակողերը մասամբ գունաթափ. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, ստորին անկիւնները սեւացած, թ. 2-3ի, 18-9ի, 41-2ի միջեւ մետաքսէ ներդիրներ, թ. 6՝ վերին արտաքին, իսկ թ. 61՝ ստորին արտաքին անկիւնները պատռուած-ընկած. գրադաշտը՝ անվնաս, թ. 53՝ բնական անցք:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-74ա [Մաշտոց ձեռնադրութեան]
Ծնթ. Ձեռագրիս երկրորդ օրինակն է յաջորդը՝ Հմր 2892 (տե՛ս Յիշ. գրչ. ժամանակի):
1. 3ա-18բ Կանոն կաթողիկոս ձեռնադրելոյ – Յորժամ հանդերձեալ լինին բարձրացուցանել... եւ ամենից վարձատրիչն վարձատրեսցէ զքեզ. ամէն:
2. 19ա-41ա Կանոն օրհնութեան սրբոյ մեռոնին – Յորժամ հանդերձեալ լինին օրհնել զսուրբ մեռոնն... Պահպանեա՛ զմեզ, Քրիստոս՛՛: Եւ ապա տան զողջոյնն եւ կատարեն զպատարագն սուրբ:
3. 42ա-74ա Կանոն եպիսկոպոս ձեռնադրելոյ – Յորժամ հանդերձեալ լինին եպիսկոպոս կացուցանել... արդարոցն կեանք յաւիտենական եւ մեղաւորացն տանջանք յաւիտենական:
Բ. 76բ-7բ [Մահ Սիմէօնի կաթողիկոսի. տե՛ս Յիշատակարան գրչութեան ժամանակի, 76բ] Թէ որպէս զկնի այսորիկ փոխեցաւ առ Տէր երանելի հայրապետն մէր տէր Սիմէօն, եւ նստաւ յաթոռ հայրապետութեան տէր Ղուկաս արքեպիսկոպոսն. եւ վասն անցիցն՝ որ յաւուրս յայսոսիկ, համառօտ:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ ԺԹ. դարի, շղագիր (առանձին մուծուած 3 թերթ, կցուած թ. 78ին, ճնշադրոշմով՝ ութանկիւն «ФАБРИКИ / No 5 / СЕРГЬЕВА»)
Գէորգ կաթուղիկոսի օրոք մեռոնօրհնութեան տպագրուելիք Մաշտոցի համար պատրաստուած նիւթերի ցանկը, որի մէջ տեղ-տեղ լուսանցում գրել է Գէորգ կաթուղիկոսը եւ իւր դիտողութիւնները. Կանոն օրհնութեան սրբալոյս մեռոնին. Անուանք նիւթոց սրբալոյս մեռոնին (այլ ձեռքով) – 1. Հուտպալասան (բալասան Հրէաստանի, կամ բալասան Եգիպտոսի, կամ սպիտակ բալասան. լատիներէն՝ balsamum judaicum կամ opobalsamum տաճկերէն՝ մէքքէ փէլէսէնկի կամ եահուտի փէլէսէնկի)... 45. Գինի մի լիտր... ջեռուցանեն բարւոք նախ յորիշ փոքր կաթսայի՝ ըստ օրինակի (վերջին երկու բառը՝ ջնջած կապոյտ թանաքով, ուղղուած՝ նոյնպէս եւ սակաւ ինչ) իւղոյ (վերջին երկու տառը՝ ջնջած) ձիթենւոյ եռացելոյ յայլում:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
3ա (նկարի եզրերին) ՅԵրեմիա պետէ ծաղկեալ, յԵփրեմ պետէ գոլով գրեալ, վասն օրհնածնի իւրեանց ծնողի՝ Սիմէօնի վեհին ընտրեալ (նկարի անկիւններում)՝ ՌՄԻԸ. (1779):
Հմմտ. ձեռ. 2892, 5ա:
74ա Յիշատակարան գրոցս. Փա՜ռք անբաժանելի, համագոյ եւ միասնական սուրբ Երրորդութեանն, Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: [Ո]րոյ ամենաբաւական ողորմութեամբն եւ անճառ շնորհիւն յանկ ելեալ աւարտեցաւ տառս սրբարար եւ կատարելագործիչ, յորում են ձեռնադրութիւնք կաթուղիկոսի եւ եպիսկոպոսի, եւ օրհնութիւն սրբալոյս մեռոնի, զոր յոգնատենչ սիրով գրեցոյց գերերջանիկ եւ յոգներախտ հայրապէտն սրբասնեալ եւ արիաջան հովուապէտն ազգիս Հայոց եւ Սրբոյ Աթոռոյ Էջմիածնի, ծնօղն մեր հոգեւոր եւ շնորհածին եւ տէրն մեր գթառատ, քաջ գիտնականն, բանիբուն եւ աստուածարեալ պետն, բազմաշնորհ եւ գերիմաստ տէր Սիմէօն սրբազնակատար կաթողիկոսն Երեւանցի եւ ծայրագոյն քահանայապետն հոգեընտիր՝ առ ի լինիլ ինքեան յիշատակ հոգեւոր ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին, որպէս զի ինքն յաւուրս իւր վայելեսցէ՝ կատարելով զկարգս եւ զօրհնութիւնս սրբազնագործօղս, եւ յետ փոխմանն իւրոյ յաշխարհէ՝ |74բ| յետագայ յաջորդօղքըն զԱթոռս Սուրբ եւ փոխանորդքն իւր հայրապետքն սրբազանք զսոյն վայելելով, յիշեսցեն զինքն ի սուրբ եւ ի մաքուր աղօթս իւրեանց աստուածահաճոյս, հանդերձ ծնողօք իւրովք եւ հոգեւոր դաստիարակօք: Որ եւ այսու բարեգոյն դիտմամբ եւ խորհրդով ձեռն արկեալ ի հին օրինակսն եւ զգուշութեամբ մեծաւ սրբագրեալ եւ այլ եւս վայելչացուցեալ զարարողութիւնսն սոյն կարգացս սրբազնագործից եւ զխըրատսն նոցին, եւ բարեպէս դիւրացուցեալ, գրեցոյց ապա ինձ՝ թարմատար եւ ամենանուաստ ծառայիս իւրոյ եւ ձեռնասուն պաշտօնէիս, եւ օրհնածին որդւոյս իսկ յետնելոյ Եփրեմ ապիմաստ վարդապետիս: Զոր եւ երկու ետ գրել, զի զմինն սրբազնագործօղ հայրապետն ունիցի ի ձեռին՝ ինքն կամ յետագայ յաջորդք իւր սրբազանք, եւ զմիւսն՝ խարտուիլակն: Յորս եւ ես ոչ եթէ առ հարկի եւ ակամայ, այլ ի սէր հոգեծին ծնողիս յիշեցելոյ եւ տեառնս վեհագունի, սիրով մեծաւ ձեռնամուխ եղէ եւ գրեցի, եւ հասուցի իսկ յաւարտ ի ՌՄԻԸ. (1779) թուոջ մերում եւ ի մայիսի ամսոյ Ի. (20), առ ի վճարել այսու գոնէ իբրու մասամբ իւիք նուազագունիւք թէ բոլորովիմբ (զոր ոչ իսկ կարօղ եմ) զպարտս հոգեւոր որդիութեանս, որ առ նա: Զոր տեսանելով շնորհընկալ եւ օրհնածին որդւոյ սոյնոյ տեառնս մերոյ սրբազնակատար վեհապետի՝ տեառն Երեմիայի արքեպիսկոպոսի յՕշականացւոյ, քաջ քարտուղարի եւ գեղեցկագիր նօտարի Աստուածաէջ Սրբոյ Գահիս եւ նրբարուեստ նկարակերտի, շարժեցաւ եւ նա ի յիղձ բարի՝ երփնազարդել զսոսա գեղեցկագոյն ծաղկօք եւ ձագագրօք, ի յազնիւ եւ ի զանազան երանգոց եւ ի մաքուր ոսկւոյ. նախ՝ ի սէր նոյնոյ հոգեւոր ծնողին իւրոյ օրհնածնի մեծի վեհին (որպէս եւ ես), զի յիշատակն նորին հոգեւոր զարդարուն լիցի, քան թէ անզարդ, եւ երկրորդ՝ ի սէր իմոյ որդիութեան եւ աշակերտութեանս իսկ, զոր ունէի առ նա, քանզի ի նմանէ ունիմ ուսանել զգիրս, որ մեծաւ երկամբ եւ աշխատութեամբ ուսոյց ինձ զարհեստս նօտարութեան, որում Տէր լիցի վարձահատոյց: Եւ այսպէս ստացաւ վեհազան տէրն մեր սրբասնեալ զգեղեցկատուփ հատորքս երկուս՝ սրբարար եւ կատարելագործիչ՝ ի լինիլ ինքեան յիշատակ հոգեւոր ի Սուրբ Աթոռոջս՝ որպէս ասացաք, փափագելով ժառանգել զամօսածնին ասացեալ երանութիւն՝ ունելով զաւակ եւ զընտանի ի Սիօն: Որպէս եւ ի վարդապետութեան |75ա| իւրում եւ յաւուրց հայրապետանալոյն իւրոյ մինչեւ ցարդ սովին բարի եւ հոգեշահ նախանձու վառեցեալ, արար եւ ստացաւ ինքեան զբազում յիշատակս հոգեւորս, թէ՛ վասն հասարակութեան օգտի եւ թէ՛ յատկապէս վասն Սրբոյ Աթոռոյս: Զորս մի առ մի թուելն պարագայիւք ըստ որում բերէ երկարութիւն, համառօտիւք միայն անցանելով՝ զգլխաւորսն գոնէ ասասցուք առ ի չլինիլ ի մոռացօնս ի յետագայս: Քանզի նախ ի վարդապետութեանն իւրում արար զգիրս Լուծմանց Արտաքնոցն գրոց, այսինքն՝ Պորփիւրի ներածութեանն, եւ Արիստոտելի Ստորոգութեանցն, եւ Պէրարմենիասին, եւ Ե. Առածիցն Դաւթի Անյաղթի: Յաւել եւ զԼուծմունս ի գիրս Պրոկղի իմաստնոյն, ի վերայ լուծմանն Սիմէօնի վարդապետին Ջուղայեցւոյ յատկացուցեալ խաչաձեւ նշանիւք զիւրն: Արար եւ զերկահատոր գիրս Քարոզից, զառաջինն ըստ կերպի ճառից եւ ներբողենից, եւ զերկրորդն՝ տարեկան քարոզ: Պարզաբանեաց եւ զհին տօմարն հայոց, եւ զնոր եւ անշարժ տօմար եւս արար հայոց: Ապա ի հայրապետանալն իւրում սկիզբն արար շինութեանց Սրբոյ Աթոռոյս, զարտաքին պարիսպն շրջապատ ի հիմանէ նորապէս շինեաց, եւ զամենայն շէնսն՝ որք ի պարիսպն արտաքին, նորապէս շինեաց, այսինքն՝ զգոմսն բոլոր եւ զձիաստանսն, եւ զջորեստանսն, զմարաքն քարեայ, զձիթահանսն: Զհարաւակողմն Ղազարապատին յարեւմտից կուսէ, զի խախտեցեալ էր, զոր ի հիմանէ նոր եւ գեղեցկապէս շինեաց, եւ յաւելեալ եւս քան զառաջինն ի տանիսն զգեղեցիկ եւ ընդարձակ վերնայարկս հովանոցս: Ընդ որս եւ զբաղանիսն եւ զքարվանսարայն, որք յոյժ հնացեալ էին, ի հիմանէ նորոգեաց վայելուչ քան զառաջինսն: Եւ ի հիւսիսակողմն պարսպին շինեաց զնոր մոմատուն եւ զդպրատուն ուրոյն պարսպօք եւ պարտիզօք, իսկ ի պարիսպն ներքին շուրջանակի զջրմուղս ետ փորել վասն անչափ գիճութեանց եկեղեցւոյն եւ բնակութեանցն: Նորոգեաց եւ զկէսն ամառնային սեղանատանն, եւ զեկեղեցւոյ բոլոր տանիսն եւ զերկոսին սիւնսն զներքին դասուն: Իսկ ի վերայ հայրապետանոցին շինեաց զերկուս այվանս, զմինն ի վերայ տանեաց հարաւկողման շինունածոցն, հանդերձ այլ եւս յարկօք, եւ զմիւսն ի կողմն արեւմտից՝ ի վերայ մեծ բրքոյն: Եւ զհիւսիսակողմն հայրապետարանին ի յետուստ ընդարձակեալ, բազմացոյց զյարկս ձմերոցս ի վերայ առաջնոցն: Եւ քան զայսոսիկ յառաջ հեռացոյց զգեօղն ի նորակերտ պարսպէն Սրբոյ Աթոռոյս՝ ի յապահովութիւն նմին, օգնելով ծախուց շինութեան, եւ զփայտակերտ եկեղեցի գեղեցիկ, լայն եւ ընդարձակ, շինել ետ ի նմա: Ընդարձակեաց զվերի այգին նոր յաւելուածովք եւ ետ պարսպել: |75բ| Եւ ի յարեւելակողմն այգեստանեացն զայգի մի եւս նոր առեալ՝ պարսպեաց եւ զայն: Իսկ ի Ղռի այգւոջն շինեաց զմեծ եւ զընդարձակ հնձան, եւ ըստ չափու երկայնութեան նորայ՝ զայվան մի եւս մեծ: Բազմացոյց եւս վասն Սրբոյ Աթոռոյս զմլքատու գիւղորայս, վաղեմի ղաբալայիւք եւ գրովք յետս առնելով ի տաճկաց զհին մլքատու գիւղորայսն Սրբոյ Աթոռոյս, որք յափշտակեցեալք էին ի վաղուց հետէ, զորս նորապէս սեփականեաց Սրբոյ Աթոռոյս, որք են Աշտարակ, Մօղնի, Աղուանատուն եւ Ձագավանք, եւ Եղվարդու Դ. դանկ եւ կէսն: Եւ զյՕշական գեօղն զբնիկ մլքատուն Սրբոյ Աթոռոյս մինչեւ ցարդ մուղանլու կոչեցեալ տաճիկքն զաւթեալ եւ զետեղեալ ի նմա յաւուրց Ղազարու կաթողիկոսին, եւ առ սակաւ-սակաւ հաստատեցեալք անդ, արտասահման էին արարել զհայսն անտի, որք եկեալ աստ բնակէին: Թէպէտ եւ տաճկունքն տային մեզ զմուլք, այլ սրբազան տէրս մեր այնմ եւս յոյժ մեծագոյն ջանիւ տարեալ զհոգ, հանել ետ անտի զմուղանլուսն եւ զհայսն դարձուցեալ անդ, վերստին արար հայաբնակ, ոչ այնքան վասն մուլք լինելոյն Սրբոյ Աթոռոյս, որքան ի սէր եւ ի պատիւ գերեզմանի սրբոյ վարդապետին Մեսրօպայ մերոյ թարգմանչի, որ կայ անդ՝ ի ներքոյ սեղանոյն ամփոփեալ, եւ եկեղեցին եւս նորին անուամբն յորջորջի: Գրեաց զթուղթ աղերսանց առ աստուածազօր կայսերուհին Ռուսաց Եկատարինէ եւ զամենայն հայազուն ժողովուրդսն, որք յիշխանութեան նորին, արար վերստին տէրունիս Սրբոյ Աթոռոյս հաստատուն հրովարտակաւ նորին: Զի յաւուրց Ղազարու կաթողիկոսին վասն աղմկի ինչ անցանելոյ ոստուցեալ էին ի Սրբոյ Աթոռոյս ժողովուրդքն այնք եւ ինքնագլուխ առաջնորդ հաստատեալ, եւ աստի եպիսկոպոս նուիրակ երթալն եւս խափանեալ, իսկ այժմ զեպիսկոպոս առաջնորդ յղեաց անդ՝ զնուիրակական գործն եւս նմա տալով, որպէս եւ յառաջ լեալ էր, ըստ օրինակի Զմիւռնոյ: Նոյնպէս եւ զԿարին եւ զԿարս, եւ զԱխալցխա եւս տէրունի ետ առնել Սրբոյ Աթոռոյս իւրեանց շրջագայիւքն: Իսկ եւ զԵրեւանու երկու եկեղեցեաց տանիսն եւ զխախտեալ տեղիսն ամենայն, եւ զյՕշականու կամուրջն եւս ետ նորոգել: Հաստատեաց եւ զտպագրատուն ի Սուրբ Աթոռոջս ի հիւսիսակողմն հայրապետարանին: Եւ ի Ֆռանկաց բերեալ զվարպետայս, շինեցոյց եւ զթղթահանութեան գործարանն ի հարաւակողմն Սրբոյ Աթոռոյս, որք մինչեւ ցարդ չէին լեալ երբեք աստ կամ ի տանս արեւելեան: Զի թէպէտ գտանի ի պարսիկս արհեստ թղթահանութեան (ուստի եւս բերել ետ զշինօղս գործարանի թղթահանութեան, որք եւ շինեցին իսկ եւ հանին), այլ անշահ եւ անպէտք իմն էր թղթահանութիւն նոցին: Վասն որոյ օժանդակութեամբ Խօջիջանեան Գրիգոր աղային Ջուղայեցւոյ՝ ի Հինդ բնակեցելոյ (որ զթղթատան եւ զտպագրատան ծախսն ամենայն |76ա| ետ), բերել ետ զվարպետսն ֆռանկաց, որպէս ասացաք, եւ լաւագոյն շինեցոյց զթղթատունն: Եւ ի սոյն նորոգ տպագրատանս, թող զայլ գիրս՝ տպեցոյց նախ զփոքրիկ գիրք մի Աղօթից՝ իւր արարեալ, կոչեցեալ Զբօսարան հոգեւոր, ապա զՏօնացոյց եկեղեցւոյս Հայաստանեայց սրբագրեալ՝ տեղաւորեաց զտօնսն փոփոխականս եւ կանոնաւորեաց, հանդերձ այլ եւս ուղղութեամբք: Եւ զհատոր մի եւս արարեալ ի վերայ ԼԶ. (36) տարեգրացն մերոց, կանոնաւորեաց զտեղիս եւ զժամանակս նոյն փոփոխական տօնիցն, եդեալ առընթեր եւ զձայնս աւուրցն եւ զամսաթիւսն, ընդդէմ ախթարմայից օրացուցին՝ առ ի խափանել զայն: Եւ զերկուս հատորսն ի միասին յոյժ գեղեցկապէս տպել ետ եւ տարածել ընդ ամենայն ազգս մեր, գրեաց եւ կանոնեաց մեծաւ հարկադրութեամբ զախթարմայից օրացոյցն մի՛ եւս ընդունիլ, այլ զնոր Տօնացոյցն ածել ի գործ, որ եւ եղեւ այնպէս: Եւ զայլ բազում գործս բարութեան արար երջանիկ հայրապետս մեր սրբասնեալ, զորս այլ ոչ թուելով աստէն մի առ մի, թողումք այնմ, որ ի տիեզերական հրապարակին ունի յիշել եւ զվարձս ըստ բարի եւ բազմաջան վաստակացն հատուցանել: Քանզի զբազմազան բարութիւնս արար Սրբոյ Աթոռոյս, պայծառացոյց յամենայնի զսուրբ եկեղեցին ազնիւ եւ մեծագին յիշատակօք եւ սպասիւք պատուականօք, եւ զգեստիւք եւ հանդերձեղինօք, զի ի պատճառս յաջողականութեան եւ սիրելի գոլոյն ամենայն ազգիս, եւ թղթովք օրհնութեան զամենեսեան շահելոյն, լցին յամենուստ զսուրբ տունս ազնիւ յիշատակօք եւ բազմազան բարութեամբք, մինչեւ յայնպիսեաց տեղեաց եւս, յորոց չէր մտեալ ի Սուրբ Աթոռս գոնեայ լիագոյն ինչ տուրք հասարակ նուիրակութեան: Թողում զայն, որ զբազում որդիս օրհնածինս եւ զաշակերտս շնորհընկալս ստացաւ երանելիս այս ի պայծառութիւն Սրբոյ Աթոռոյս եւ ի հոգեւոր ճոխութիւն ազգիս հայոց, որք փայլին եւ փայլեցուցանեն յամենայն տեղիս, եւ սիրահարեցուցանեն զբոլոր ազգս առ Սուրբ Աթոռս: Ի ձեռն որոց բազմութիւնք բարեացն ասացելոց մտին եւ մտանեն ի մայրս լուսատու, եւ զարդարի սա բարեճոխութեամբ եւ հոգեւոր խրախճանութեամբ ի հրճուանս մանկանց իւրոց:
Արդ, զրաւ տալով բանիցս, հայցեմ ի հանդիպօղ հարցդ եւ եղբարցդ իմոց ի Քրիստոս, մանաւանդ ի սրբազնագործ եւ յաստուածարեալ հայրապետացդ սրբազանից՝ վայելողացդ զսոսա, զի ի հանդիպիլն ձեր սոցա կամ վայելելն, յիշեսջի՛ք ի Քրիստոս ի մաքրափայլ աղօթս ձեր զգերերջանիկ եւ հոգեծին ծնօղն մեր սրբասնեալ զտէր Սիմէօն սրբազան կաթողիկոսն ամենայն Հայոց, հանդերձ կրկնակի ծնողօք իւրովք, առնել արժանի իւրոյ ողորմութեանն եւ տալ փոխարէնս բազմազան վաստակացն բարեաց յաւուր կոչմանն իւրոյ զգործօղս բարեաց ի ժառանգութիւն կենացն |76բ| անձկալեաց: Յիշեսջի՛ք եւ ծաղկօղ սորին եւ ուսուցիչն ինձ զարհեստս նօտարութեան՝ զԵրեմիա արքեպիսկոպոսն վերոյ յիշեցեալ, հանդերձ ծնողօք իւրովք: Նա եւ զյատուկ երախտաւորն իմ եւ կնքահայրս իսկ, զնախապատիւ սպասաւորն եւ օրհնածին որդին նոյնոյ սրբազան վեհին մերոյ՝ զՄկրտիչ արհիեպիսկոպոսն, հանդերձ ծնողօք իւրովք, որ ի վարդապետութեան սրբազան վեհին մերոյ ի նուիրակութեան իսկ ի Կոստանդնուպօլիս սպասաւորեալ էր սմա քրտնաջան հարազատութեամբ, յաւուրց սարկաւագութեանն իւրոյ: Եւ ի հայրապետութեանն եւս զամենայն ծանրութիւնս եւ հոգս հայրապետարանին եւ Սրբոյ Աթոռոյս իսկ կրելով, եւ սպասաւորութենէն եւս չվերջանալով, ապահով եւ անհոգ առնէր զսա յամենայնի եւ ուրախացուցանէր: Ընդ սմին յիշեսջի՛ք եւ զվարժիչն իմ՝ զԻսահակ արքեպիսկոպոսն Գեղամացի, որ եւս ի բնէ սպասաւորէր սրբազան վեհիս մերոյ, եւ ի մանկութենէ վարժեալ առ ոտս սորին, ձեռնասուն աշակերտ եւ օրհնածին որդի, եւ պիտանի սմին ի բազում իրս ի թղթագրութիւնս եւ ի հոգս տպարանին, զոր բարեյարմար կարգաւորէր եւ յայլ բազում գործս, որք գրելով կամ ուսուցմամբ են, գոլով իբրու ցուպ ծերութեան վեհին մերոյ գերերջանկի: Ընդ որս եւ զայլ ձեռնասուն որդիս վեհիս մերոյ մեծի՝ ընկերակիցս մեր եւ օծակիցս, եւ համշիրակ եղբայրս յիշեսջի՛ք ի Տէր: Հուսկ յետոյ արասջիք արժանի յիշման ի Քրիստոս եւ զիս՝ զյետնեալս յամենայնի զԵփրեմ ապաշնորհ վարդապետս՝ զգծօղս երկոցունց տառիցս շնորհաբաշխից, որ բաց ի գրութեանս աշխատութեանց, ջանս եդի մեծապէս՝ ամենայնիւ համանմանս միմեանց գծագրել զերկոսին հատորքս, որ եւ արարի իսկ՝ որպէս տեսանէք ահա, թէպէտ գտանիցին եւս ինչ համեմատօղք միմեանց: Եւ եթէ գտանիցին ինչ սխալմունք ի գրուածս սոցին, զայնս իմոյ խակութեան տուեալ՝ ներեսջի՛ք: Եւ ըստ իս նա եւ զծնօղսն ի զհանգուցեալս ի Քրիստոս՝ զտէր Յովհաննէս քահանայն եւ զՍանդուխտն, եւ զայլ ազգայինս իմ զամենեսին յիշել աղաչեմ ի Տէր: Եւ դուք յիշեալ լիջի՛ք յողորմութիւնս եւ ի գթութիւնս Տեառն Աստուծոյ յաւուրն մեծի. ամէն:
Հմմտ. ձեռ. 2892, 77ա-9բ:
76բ (յիշատակարանից անջատած՝ խորագիրը նարնջիով, Ա սկզբնատառը թռչնագիր) Թէ որպէս զկնի այսորիկ փոխեցաւ առ Տէր երանելի հայրապետն մէր տէր Սիմէօն, եւ նստաւ յաթոռ հայրապետութեան տէր Ղուկաս արքեպիսկոպոսն, եւ վասն անցիցն, որ յաւուրս յայսոսիկ՝ համառօտ
Աստանօր եւ զայս ծանուցից կսկծմամբ մեծաւ՝ ցանկալի հարց եւ եղբարցդ իմոց, զի գիրքս այս (որպէս ի վերոյ ասացաք) ի ՌՄԻԸ. (1779) թուոջն եւ յամսեանն մայիսի ի Ի. (20), ել ի ձեռաց իմոց, եւ աւարտեցի զբովանդակ գրութիւն սորին, բայց ո՛չ վաղվաղակի կարացաք կազմել տալ, զի դեռ անկատար էր ծաղիկն եւ մնայաք այնմ եւս զերծմանն, զի կատարեալ լիցի ըստ ամենայնի, եւ ապա |77ա| կազմել տացուք: Վասն որոյ մինչ պիտոյանայր երջանիկ տեառն մերոյ բազմերախտի՝ տէր Սիմէօն սրբազան կաթողիկոսին ի կատարել սովաւ զսրբազնագործութիւնս ինչ, կերպիւ միով կապէաք զտետերսն ի միմեանս եւ իբրու զամբողջ գիրք արարեալ, տայաք գերերջանիկ տեառն մերոյ՝ առ ի կատարել զսրբազնագործութիւնս հարկաւորեալս, որով քանիցս ձեռնադրեաց զեպիսկոպոսունս, եւ անգամ մի օրհնեաց զսրբալոյս մեռոն ի ՌՄԻԶ. (1777) թուոջն, իսկ մինչ հասաք ի ՌՄԻԸ. (1779) թիւն մեր, սրբազան տէրն մեր պարպեալ կայր ցաւագին անձամբ ի վաստակս հոգեւորս: Զի շարադրեաց խորին եւ աստուածատուր իմաստութեամբ իւրով եւ նուրբ աստուածաբանութեամբ զգիրք մի ընդդէմ երկաբնակաց՝ Պարտավճար կոչելով զանունն, զի յորդորելով զազգս հայոց հեռանալ եւ ի բաց կալ յաղանդոյն երկաբնակաց, իբր թէ վճարէ զպարտս հոգեւոր հովուապետութեանն իւրոյ, եւ է Բ. հատոր. զոր եւ ետ տպագրել նորոգ թղթով՝ իւր շինեալ թղթատանն, ի յիւրակերտ տպարանին:
Եւ զառաջին հատորն տպեալ, յաղագս տօթոյն խստութեան ել ի կողմանս գաւառին Նգաց, ուր եւ մնաց յամիսս Բ.: Ապա զարթեաւ բարկութիւն մեծ ի Տեառնէ ի վերայ երկրիս Երեւանու՝ ըստ յոլովութեան եւ անչափութեան մեղաց մերոց. զի յառաջ քան զայս Վրաց արքայն ունելով զխռովութիւն ընդ իշխողին երկրիս, եկն ի վերայ սորա բազմօք զօրօք՝ ի մուտն ամսեանն սեպտեմբերի, եւ յերկուս ամիսս նստեալ՝ չկարաց առնուլ զբերդն, եւ խաղաղութեան եւս չեղեւ հնար: Ապա, զ’ի բերդէն արտաքոյ գտանեցեալ երկրականքս բոլոր՝ թէ՛ զհայս եւ թէ՛ զտաճիկս, վարեալ ի Վրաց տուն, ամայացոյց զերկիրս եւ չուեալ գնաց աստի: Եւ որքան աստ էր, սրբազան տէրն մեր բազմիցս աշխատեցաւ առնել զհաշտութիւն, յոր եւ իշխօղն երկրիս եւ երկրականքս ի բերդէ անտի գրով հարկէին գտանել զհնարն խաղաղութեան: Սակայն որքան ջանաց՝ անհնարին եղեւ, զի պահանջմունք արքային յոլով էին յոյժ, եւ բռնաւորն երկրիս զայն չկարէր տալ, վասն որոյ չեղեւ հաշտութիւն, եւ աւերեցաւ երկիրս, եւ մնաց շինութիւն ի Սուրբ Աթոռս միայն եւ ի մերձակայ գեօղս իւր, զոր ի պատիւ Սրբոյ Աթոռոյս եւ սրբազանին եթող արքայն Վրաց: Եւ յայսց եղելութեանց սրբազան տէրն մեր բազումս վշտացաւ՝ մորմոքելով ի վերայ աւերման երկրիս եւ վտարման ողորմելի ժողովրդոց մերոց ի յօտարութիւն, եւ խանգարման եկեղեցեաց եւ սակս բազմակերպ վնասակրութեանցն Սրբոյ Աթոռոյս: Զի որովհետեւ ոչ գոյր շինութիւն յերկրոջս, բաց ի Սրբոյ Աթոռոյս՝ որպէս ասացաք, վասն որոյ բազմութիւնք զօրացն զպիտոյս իւրեանց աստի լցուցանէին, եւ յետոյ՝ ի գնալ զօրացն, բերդարգելքն ելին յամենայնէ մերկ եւ դատարկ, եւ նոքա եւս զիւրեանցն պակասութիւն աստի լցին՝ թէ՛ սիրով, թէ՛ հարկիւ, թէ՛ կամայ եւ թէ՛ ակամայ: Եւ բաց յայսցանէ ի յերկուս ամիսս ի մէջ զօրացն մնալով վասն հաշտութեան եւ գերեացն ազատման (որ եւ ազատեաց իսկ զբազումս ի հայոց եւ ի տաճկաց), յոյժ վշտացաւ ի ցրտոյ եւ յանձրեւոյ եւ եգիտ զմեծ իմն հիւանդութիւնս՝ ունելով եւ զվերոյգրեալ մտատանջութիւնսն եւ զցաւսն, այլ ոչ կարաց զերծանիլ ի հի|77բ|ւանդութենէն: Այլ ի ՌՄԻԸ. (1779) թուոյ նոյեմբերէն մինչեւ ի ՌՄԻԹ. (1780) թուոյ յուլիսի ԻԶ. (26) եկաց այնու հիւանդութեամբ: Իսկ ի ԻԶ. (26) օրն յուլիսի, որ էր Վարդավառի կիրակէն, փոխեցաւ առ Քրիստոս յոյսն ամենեցուն՝ բարի եւ երջանիկ մահուամբ, սրբասնեալ եւ երջանիկ տէրն մեր եւ աստուածարեալ հայրապետն բարեջան տէր Սիմէօն սրբազան կաթողիկոսն, եւ ի յերկուշաբաթ օրն թաղեցաւ ի ձախակողման գաւթի Սրբոյ վանիցն Գայիանէի սրբուհւոյ կուսին, հուպ տեառն Աբրահամու սրբազան կաթողիկոսին Մշեցւոյ, եւ զհամայն երկամբ ծնեալ զաւակունս իւր հոգեւորս եթող յորբութեան եւ ի սուգ անմխիթար, որոյ զհոգին լուսաւորեսցէ Տէր եւ հանգուսցէ այցելութեամբ ընդ սուրբս եւ ընդ սիրելիս անուան իւրոյ՝ դասելով ընդ ճշմարիտ հայրապետացն սրբոց: Իսկ մինչ ետես լուսահոգին զինքն մերձեալ ի վախճան, հոգացաւ վասն Սրբոյ Աթոռոյս զհոգ մեծ. զի տակաւին յաւերութեան եւ ի մեծի խռովութեան կայր երկիրս, եւ գոյր երկիւղ զվերստին գալոյ Վրաց արքային յայս երկիր, վասն որոյ մտածեաց, զի թէ անտէր մնասցէ Աթոռս Սուրբ, դիպելոց է վնասուց մեծաց, եւ զի ի յայսմ ներկայի եպիսկոպոսաց ընտրելին եւ արդարեւ արժանաւորն գերագունի աստիճանին հայրապետութեան էր աստ ի պատրաստի, որ էր տէր Ղուկաս արքեպիսկոպոսն Կարնեցի՝ բնիկ միաբանն Սրբոյ Աթոռոյս, որ էր շնորհածին եւ անդրանիկ որդի սիրելի հոգելոյս տեառն մերոյ, որ ի նուիրակութենէն եւ յերկոտասանամեայ առաջնորդութենէն Զմիւռնոյ եկեալ աստ՝ կայր առ հոգելոյս տէրն մեր՝ ի մեծի պատուի եւ յարգութեան, վասն որոյ կտակեաց վասն նորա, զի յետ վախճանին իւրոյ փութապէս նստուսցեն զնայ յԱթոռ հայրապետութեան, զի մի՛ մնասցէ Աթոռ Սուրբ ի յանտիրութեան, որում հաւանել միաբանից Սրբոյ Աթոռոյս եւ երկրացւոցս, ընտրեցին զգերերջանիկ արքեպիսկոպոսն տէր Ղուկաս ի կաթողիկոսութիւն տանս Հայոց, որոց եւ յոյժ երկուցեալ ի յասացեալ երկիւղիցն՝ թէ գուցէ վաղվաղակի լինիցին ի յառաջիկայ երկրորդ կիւրակէին, որ էր օգոստոսի Բ. եւ եւթներորդ օր թաղման լուսահոգւոյն, օծին զնորոգ ընտրեցեալն ի Հոգւոյն Սրբոյ զտէր Ղուկաս մաքրակենցաղ եւ սրբազան կաթողիկոսն, որում տացէ Տէր զկեանս երկարս եւ խաղաղականս, ապահով առնելով յամենայն հոգեկան եւ ի մարմնական փորձութեանց: Իսկ ապա ի յաւուրս նորոգ հայրապետութեան վերոյ յիշեցելոյ վեհիս մերոյ սրբազանի, լրացուցեալ զամենայն պակասութիւնս սոցին, կազմել ետու զսոյն երկոսին վաստակքս ձեռաց իմոց՝ ես Եփրեմ ապիկար վարդապետս եւ ընծայեցի սոյնոյ աստուածընտիր եւ նորոգ հայրապետիս մերոյ սրբազանի, զի զվայելելին սրբազան ծնօղին իւրոյ հոգեծնի՝ ինքն շնորհածին եւ անդրանիկ որդի նորին վայելեսցէ բարեաւ եւ յիշեսցէ զնա ի յարժանահատոյց յաղօթս իւր առ Տէր՝ առնել արժանի իւրոյ գթութեանն եւ ողորմութեանն. եւ զթարմատար վաստակօղքս ի սմա եւս յիշելով առ Տէր, յորմէ եւ ինքն յիշեսցի ի բիւրապատիկ բարութիւնս յերկակի կեանս իւր, հանդերձ հոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնողօք իւրովք եւ համայն իւրայնովք, ի փառս ամենասրբոյ Երրորդութեանն՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Հմմտ. ձեռ. 2892, 79բ-80բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
2բ (1810ից յետոյ, բոլորգիր) Ի հանդիպոյ եղեալ ի ծաղկանկար խորանիդ յերիս կողմանս գրեալն է այս. «ՅԵրեմիա պետէ ծաղկեալ, / յԵփրեմ պետէ գոլով գրեալ, / վասն օրհնածնի իւրեանց ծնողի՝ / Սիմէօնի վեհին ընտրեալ. / ՌՄԻԸ. (1779) հայոց»:
Սոյն Եփրեմ պետ գոլով հոգեծին որդի յիշատակեալ հոգելոյս Սիմէօն սրբազան հայրապետի՝ ի սէր եւ ի վայելս նորին աշխատի ի գեղեցկաշար գրչութեան սորին յերկուս օրինակս, որ է ներկայ ծերունազարդեալ սրբազնագոյն կաթողիկոսն ընտրեալ եւ օծեալ ի Հոգւոյն Սրբոյ՝ յամի Տեառն 1810, որ եւ վարէ զհայրապետականն զիշխանութիւն, որում Տէր տացէ զկեանս անդորութեամբ հոգւոյ եւ մարմնոյ:
ՆՇՈԻՄ՝կազմի մէջքի պիտակին, նոտրգրով՝ «1. / [Մաշտոց] / [ձեռնադրութեան]», Ա. փեղկի կազմաստառին ամրացուած 11x10.5 չափսի թերթիկին, շղագրով՝ «Հմր 495/2891, Մաշտոց ձեռնադրութեան, պատկերազարդ, գրեալ յԵփրեմ եպիսկոպոսէ, ծաղկեալ յԵրեմիա եպիսկոպոսէ, ժամանակ՝ 1779 թ.», 1ա՝ «495/2892», «ՌՄԻԸ. – 1779/ Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2892
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԻԸ. – 1779 |
ԳՐԻՉ՝ Եփրեմ վրդ. (յետոյ՝ կթղ.): ԾԱՂԿՈՂ՝ Երեմիա 0շականցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Սիմէօն եւ Ղուկաս կթղ-ք:
ԹԵՐԹ՝ 84. չգրուած՝ 1ա-3բ, 43բ-4բ (խորանակերպ զարդանկար սիւնակներով), 81ա-4բ: ՊՐԱԿ՝ 4+Ա-Ժx8 (Ժ՝ 4)+4: ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ (թ. 1-4, 81-4՝ հաստ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26.5x19,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (20.5x14). սիւնակները խորանակերպ զարդանկար: ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 12ա). սկզբնատողերը կարմիր, կապոյտ թանաքով, երբեմն՝ ոսկով: ՏՈՂ՝ 22 (77ա-80բ՝ 32-6): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, զարդահիւս մետաքսէ պատեանով, միջուկը տախտակ, աստառը կարմիր մետաքս. լուսանցակողերը կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 4 (թ. 1-4) +4 (թ. 81-4), թուղթ, չգրուած (բացի՝ 4աբ):
Նմուշ 12ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Բնագրի մէջ՝ ծաղիկներ՝ 19բ, 75բ, 77ա, խաչ՝ 48բ: Կիսախորան՝ 5ա, 21ա, 45ա: Ճակատազարդ՝ 6ա, 13բ, 49ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն: Զարդագիր՝ թռչնագիր, կենդանագիր: Գոյներ՝ կապոյտ, կանաչ, կարմիր, սպիտակ, ոսկի, արծաթ, սեւ, դեղին, նարնջի, մանուշակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի մետաքսը մաշուած, քրքրուած, տեղ-տեղ պատռուած, լուսանցակողերը մասամբ գունաթ. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, ստորին անկիւնները՝ սեւացած, թ. 38-9, 55՝ պատռուածք-անցք, թ. 7, 58՝ բնական անցք, թ. 4-5ի, 20-1ի, 44-5ի միջեւ մետաքսէ ներդիրներ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-77ա [Մաշտոց ձեռնադրութեան]
*Ծնթ. Ձեռ-իս առաջին օրինակը Հմր 2891ն է (տե՛ս Յիշ. գրչ. ժամանակի):
4ա [Տիտղ.] Մաշտոց ձեռնադրութեան կաթողիկոս-հայրապետի հայոց ազգի եւ եպիսկոպոսի, նաեւ օրհնութեան սուրբ մեռոնի՝ գրեալ յԵփրեմ եպիսկոպոսէ եւ ծաղկեալ յԵրեմիա եպիսկոպոսէ՝ ի վայելումն տեառն Սիմէօն կաթողիկոսի, յամի Տեառն 1779 եւ հայոց թուին ՌՄԻԸ. (1779), ի Սուրբ Էջմիածին:
Ծնթ. Այս խորագիրը 1881 թ. (տե՛ս 19բ) գրուած է Մեսրոպ եպս. Սմբատեանցի ձեռքով:
1. 5ա-20բ Կանոն կաթողիկոս ձեռնադրելոյ – Յորժամ հանդերձեալ լինին բարձրացուցանել... եւ ամենից վարձատրիչն վարձատրեսցէ զքեզ. ամէն:
2. 21ա-43ա Կանոն օրհնութեան սրբոյ մեռոնին – Յորժամ հանդերձեալ լինին օրհնել զսուրբ մեռոնն... «Պահպանեա զմեզ, Քրիստոս՛՛»: Եւ ապա տան զողջոյնն եւ կատարեն զպատարագն սուրբ:
3. 45ա-77ա Կանոն եպիսկոպոս ձեռնադրելոյ – Յորժամ հանդերձեալ լինին եպիսկոպոս կացուցանել... արդարոցն կեանք յաւիտենական եւ մեղաւորացն տանջանք յաւիտենական:
Բ. 79բ-80բ [Մահ Սիմէօնի կաթողիկոսի. տե՛ս Յիշ. գրչ. ժամանակի, 76բ] Թէ որպէս զկնի այսորիկ փոխեցաւ առ Տէր երանելի հայրապետն մէր տէր Սիմէօն եւ նստաւ յաթոռ հայրապետութեան տէր Ղուկաս արքեպիսկոպոսն եւ վասն անցիցն, որ յաւուրս յայսոսիկ՝ համառօտ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
5ա (նկարի եզրերին) յԵրեմիա պետէ ծաղկեալ, յԵփրեմ պետէ գոլով գրեալ, վասն օրհնածնի իւրեանց ծնողի՝ Սիմէօնի վեհին ընտրեալ (նկարի անկիւններում)՝ ՌՄԻԸ. (1779):
Հմմտ. ձեռ. 2891, 3ա:
77ա Յիշատակարան գրոցս. Փա՜ռք անբաժանելի, համագոյ եւ միասնական սուրբ Երրորդութեանն, Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Որոյ ամենաբաւական ողորմութեամբն եւ անճառ շնորհիւն յանկ ելեալ աւարտեցաւ տառս սրբարար եւ կատարելագործիչ, յորում են ձեռնադրութիւնք կաթուղիկոսի եւ եպիսկոպոսի, եւ օրհնութիւն սրբալոյս մեռոնի, զոր յոգնատենչ սիրով գրեցոյց գերերջանիկ եւ յոգներախտ հայրապէտն սրբասնեալ եւ արիաջան հովուապէտն ազգիս Հայոց եւ Սրբոյ Աթոռոյ Էջմիածնի, ծնօղն մեր հոգեւոր եւ շնորհածին եւ տէրն մեր գթառատ, քաջ գիտնականն, բանիբուն եւ աստուածարեալ պետն, բազմաշնորհ եւ գերիմաստ տէր Սիմէօն սրբազնակատար կաթողիկոսն Երեւանցի եւ ծայրագոյն քահանայապետն հոգեընտիր՝ առ ի լինիլ ինքեան յիշատակ հոգեւոր ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին, որպէս զի ինքն յաւուրս իւր վայելեսցէ՝ կատարելով զկարգս եւ զօրհնութիւնս սրբազնագործօղս, եւ յետ փոխմանն |77բ| իւրոյ յաշխարհէ՝ յետագայ յաջորդօղքն զԱթոռս Սուրբ եւ փոխանորդքն իւր հայրապետքն սրբազանք զսոյն վայելելով յիշեսցեն զինքն ի սուրբ եւ ի մաքուր աղօթս իւրեանց աստուածահաճոյս, հանդերձ ծնողօք իւրովք եւ հոգեւոր դաստիարակօք: Որ եւ այսու բարեգոյն դիտմամբ եւ խորհրդով ձեռն արկեալ ի հին օրինակսն եւ զգուշութեամբ մեծաւ սրբագրեալ եւ այլ եւս վայելչացուցեալ զարարողութիւնսն սոյն կարգացս սրբազնագործից եւ զխրատսն նոցին, եւ բարեպէս դիւրացուցեալ, գրեցոյց ապա ինձ՝ թարմատար եւ ամենանուաստ ծառայիս իւրոյ, եւ ձեռնասուն պաշտօնէիս, եւ օրհնածին որդւոյս իսկ յետնելոյ Եփրեմ ապիմաստ վարդապետիս: Զոր եւ երկու ետ գրել, զի զմինն սրբազնագործօղ հայրապետն ունիցի ի ձեռին՝ ինքն կամ յետագայ յաջորդք իւր սրբազանք, եւ զմիւսն՝ խարտուիլակն: Յորս եւ ես ոչ եթէ առ հարկի եւ ակամայ, այլ ի սէր հոգեծին ծնողիս յիշեցելոյ եւ տեառնս վեհագունի, սիրով մեծաւ ձեռնամուխ եղէ եւ գրեցի, եւ հասուցի իսկ յաւարտ ի ՌՄԻԸ. (1779) թուոջ մերում եւ ի մայիսի ամսոյ Ի. (20), առ ի վճարել այսու գոնէ իբրու մասամբ իւիք նուազագունիւք թէ բոլորովիմբ (զոր ոչ իսկ կարօղ եմ) զպարտս հոգեւոր որդիութեանս, որ առ նա: Զոր տեսանելով շնորհընկալ եւ օրհնածին որդւոյ սոյնոյ տեառնս մերոյ սրբազնակատար վեհապետի՝ տեառն Երեմիայի արքեպիսկոպոսի յՕշականացւոյ, քաջ քարտուղարի եւ գեղեցկագիր նօտարի Աստուածաէջ Սրբոյ Գահիս եւ նրբարուեստ նկարակերտի, շարժեցաւ եւ նա ի յիղձ բարի՝ երփնազարդել զսոսա գեղեցկագոյն ծաղկօք եւ ձագագրօք, ի յազնիւ եւ ի զանազան երանգոց եւ ի մաքուր ոսկւոյ. նախ՝ ի սէր նոյնոյ հոգեւոր ծնողին իւրոյ օրհնածնի մեծի վեհին (որպէս եւ ես), զի յիշատակն նորին հոգեւոր զարդարուն լիցի, քան թէ անզարդ, եւ երկրորդ՝ ի սէր իմոյ որդիութեան եւ աշակերտութեանս իսկ, զոր ունէի առ նա, քանզի ի նմանէ ունիմ ուսեալ զգիրս, որ մեծաւ երկամբ եւ աշխատութեամբ ուսոյց ինձ զարհեստս նօտարութեան, որում Տէր լիցի վարձահատոյց: Եւ այսպէս ստացաւ վեհազան տէրն մեր սրբասնեալ զգեղեցկատուփ հատորքս երկուս՝ սրբարար եւ կատարելագործիչ՝ ի լինիլ ինքեան յիշատակ հոգեւոր ի Սուրբ Աթոռոջս՝ որպէս ասացաք, փափագելով ժառանգել զամօսածնին ասացեալ երանութիւն, ունելով զաւակ եւ զընտանի ի Սիօն: Որպէս եւ ի վարդապետութեան իւրում եւ յաւուրց հայրապետանալոյն իւրոյ մինչեւ ցարդ սովին բարի եւ հոգեշահ նախանձու վառեցեալ՝ արար եւ ստացաւ ինքեան զբազում յիշատակս հոգեւորս, |78ա| թէ՛ վասն հասարակութեան օգտի եւ թէ՛ յատկապէս վասն Սրբոյ Աթոռոյս: Զորս մի առ մի թուելն պարագայիւք ըստ որում բերէ երկարութիւն, համառօտիւք միայն անցանելով՝ զգլխաւորսն գոնէ ասասցուք առ ի չլինիլ ի մոռացօնս ի յետագայս: Քանզի նախ ի վարդապետութեանն իւրում արար զգիրս Լուծմանց Արտաքնոցն գրոց, այսինքն՝ Պորփիւրի ներածութեանն, եւ Արիստոտելի Ստորոգութեանցն, եւ Պէրարմենիասին, եւ Ե. Առածիցն Դաւթի Անյաղթի: Յաւել եւ զԼուծմունս ի գիրս Պրոկղի իմաստնոյն, ի վերայ լուծմանն Սիմէօնի վարդապետին Ջուղայեցւոյ, յատկացուցեալ խաչաձեւ նշանիւք զիւրն: Արար եւ զերկահատոր գիրս Քարոզից, զառաջինն ըստ կերպի ճառից եւ ներբողենից, եւ զերկրորդն՝ տարեկան քարոզ: Պարզաբանեաց եւ զհին տօմարն հայոց, եւ զնոր եւ անշարժ տօմար եւս արար հայոց: Ապա ի հայրապետանալն իւրում սկիզբն արար շինութեանց Սրբոյ Աթոռոյս, զարտաքին պարիսպն շրջապատ ի հիմանէ նորապէս շինեաց, եւ զամենայն շէնսն՝ որք ի պարիսպն արտաքին, նորապէս շինեաց, այսինքն՝ զգոմսն բոլոր եւ զձիաստանսն, եւ զջորեստանսն, զմարաքն քարեայ, զձիթահանսն: Զհարաւակողմն Ղազարապատին յարեւմտից կուսէ, զի խախտեցեալ էր, զոր ի հիմանէ նոր եւ գեղեցկապէս շինեաց, եւ յաւելեալ եւս քան զառաջինն ի տանիսն զգեղեցիկ եւ ընդարձակ վերնայարկս հովանոցս: Ընդ որս եւ զբաղանիսն եւ զքարվանսարայն, որք յոյժ հնացեալ էին, ի հիմանէ նորոգեաց վայելուչ քան զառաջինսն: Եւ ի հիւսիսակողմն պարսպին շինեաց զնոր մոմատուն եւ զդպրատուն ուրոյն պարսպօք եւ պարտիզօք, իսկ ի պարիսպն ներքին շուրջանակի զջրմուղս ետ փորել վասն անչափ գիճութեանց եկեղեցւոյն եւ բնակութեանցն: Նորոգեաց եւ զկէսն ամառնային սեղանատանն, եւ զեկեղեցւոյ բոլոր տանիսն եւ զերկոսին սիւնսն զներքին դասուն: Իսկ ի հայրապետանոցին շինեաց զերկուս այվանս, զմինն ի վերայ տանեաց հարաւկողման շինունածոցն, հանդերձ այլ եւս յարկօք, եւ զմիւսն ի կողմն արեւմտից՝ ի վերայ մեծ բրքոյն: Եւ զհիւսիսակողմն հայրապետարանին ի յետուստ ընդարձակեալ, բազմացոյց զյարկս ձմերոցս ի վերայ առաջնոցն: Եւ քան զայսոսիկ յառաջ հեռացոյց զգեօղն ի նորակերտ պարսպէն Սրբոյ Աթոռոյս՝ ի յապահովութիւն նմին, օգնելով ծախուց շինութեան, եւ զփայտակերտ եկեղեցի գեղեցիկ, լայն եւ ընդարձակ շինել ետ ի նմա: Ընդարձակեաց զվերի այգին նոր յաւելուածովք եւ ետ պարսպել: Եւ ի յարեւելակողմն այգեստանեացն զայգի մի եւս նոր առեալ՝ պարսպեաց եւ զայն: Իսկ ի Ղռի այգւոջն շինեաց զմեծ եւ զընդարձակ հնձան, |78բ| եւ ըստ չափու երկայնութեան նորայ՝ զայվան մի եւս մեծ: Բազմացոյց եւս վասն Սրբոյ Աթոռոյս զմլքատու գիւղորայս, վաղեմի ղաբալայիւք եւ գրովք յետս առնելով ի տաճկաց զհին մլքատու գիւղորայսն Սրբոյ Աթոռոյս, որք յափշտակեցեալք էին ի վաղուց հետէ, զորս նորապէս սեփականեաց Սրբոյ Աթոռոյս, որք են Աշտարակ, Մօղնի, Աղուանատուն եւ Ձագավանք, եւ Եղվարդու Դ. դանկ եւ կէսն: Եւ զյՕշական գեօղն զբնիկ մլքատուն Սրբոյ Աթոռոյս մինչեւ ցարդ մուղանլու կոչեցեալ տաճիկքն զաւթեալ եւ զետեղեալ ի նմա յաւուրց Ղազարու կաթողիկոսին, եւ առ սակաւ-սակաւ հաստատեցեալք անդ, արտասահման էին արարել զհայսն անտի, որք եկեալ աստ բնակէին: Թէպէտ եւ տաճկունքն տային մեզ զմուլք, այլ սրբազան տէրս մեր այնմ եւս յոյժ մեծագոյն ջանիւ տարեալ զհոգ, հանել ետ անտի զմուղանլուսն եւ զհայսն դարձուցեալ անդ, վերստին արար հայաբնակ, ոչ այնքան վասն մուլք լինելոյն Սրբոյ Աթոռոյս, որքան ի սէր եւ ի պատիւ գերեզմանի սրբոյ վարդապետին Մեսրօպայ մերոյ թարգմանչի, որ կայ անդ ի ներքոյ սեղանոյն ամփոփեալ, եւ եկեղեցին եւս նորին անուամբն յորջորջի: Գրեաց զթուղթ աղերսանց առ աստուածազօր կայսերուհին Ռուսաց Եկատարինէ եւ զհայազուն ժողովուրդսն ամենայն, որք յիշխանութեան նորին, արար վերստին տէրունիս Սրբոյ Աթոռոյս հաստատուն հրովարտակաւ նորին: Զի յաւուրց Ղազարու կաթողիկոսին վասն աղմկի ինչ անցանելոյ ոստուցեալ էին ի Սրբոյ Աթոռոյս ժողովուրդքն այնք եւ ինքնագլուխ առաջնորդ հաստատեալ, եւ աստի եպիսկոպոս նուիրակ երթալն եւս խափանեալ, իսկ այժմ զեպիսկոպոս առաջնորդ յղեաց անդ՝ զնուիրակական գործն եւս նմա տալով, որպէս եւ յառաջ լեալ էր, ըստ օրինակի Զմիւռնոյ: Նոյնպէս եւ զԿարին, եւ զԿարս, եւ զԱխալցխա եւս տէրունի ետ առնել Սրբոյ Աթոռոյս իւրեանց շրջագայիւքն: Իսկ եւ զԵրեւանու երկու եկեղեցեաց տանիսն եւ զխախտեալ տեղիսն ամենայն, եւ զյՕշականու կամուրջն եւս ետ նորոգել: Հաստատեաց եւ զտպագրատուն ի Սուրբ Աթոռոջս ի հիւսիսակողմն հայրապետարանին: Եւ ի Ֆռանկաց բերեալ զվարպետայս, շինեցոյց եւ զթղթահանութեան գործարանն ի հարաւակողմն Սրբոյ Աթոռոյս, որք մինչեւ ցարդ չէին լեալ երբեք աստ կամ ի տանս արեւելեան: Զի թէպէտ ի պարսիկս գտանի արհեստ թղթահանութեան (ուստի եւս բերել ետ զշինօղս գործարանի թղթահանութեան, որք եւ շինեցին իսկ եւ հանին), այլ անշահ եւ անպէտք իմն էր թղթահանութիւն նոցին: Վասն որոյ օժանդակութեամբ Խօջիջանեան Գրիգոր աղային Ջուղայեցւոյ՝ ի Հինդ բնակեցելոյ (որ զթղթատան եւ զտպագրատան ծախսն ամենայն ետ), բերել ետ զվարպետսն ֆռանկաց, որպէս ասացաք, եւ լաւագոյն շինեցոյց զթղթատունն: Եւ ի սոյն նորոգ տպագրատանս, թող զայլ գիրս՝ տպեցոյց նախ զփոքրիկ |79ա| գիրք մի Աղօթից՝ իւր արարեալ, կոչեցեալ Զբօսարան հոգեւոր, ապա զտօնացոյց եկեղեցւոյս Հայաստանեայց սրբագրեալ՝ տեղաւորեաց զտօնսն փոփոխականս եւ կանոնաւորեաց, հանդերձ այլ եւս ուղղութեամբք: Եւ զհատոր մի եւս արարեալ ի վերայ ԼԶ. (36) տարեգրացն մերոց, կանոնաւորեաց զտեղիս եւ զժամանակս նոյն փոփոխական տօնիցն, եդեալ առընթեր եւ զձայնս աւուրցն եւ զամսաթիւսն, ընդդէմ ախթարմայից օրացուցին՝ առ ի խափանել զայն: Եւ զերկուս հատորսն ի միասին յոյժ գեղեցկապէս տպել ետ եւ տարածել ընդ ամենայն ազգս մեր, գրեաց եւ կանոնեաց մեծաւ հարկադրութեամբ զախթարմայից օրացոյցն մի՛ եւս ընդունիլ, այլ զնոր Տօնացոյցն ածել ի գործ, որ եւ եղեւ այնպէս: Եւ զայլ բազում գործս բարութեան արար երջանիկ հայրապետս մեր սրբասնեալ, զորս այլ ոչ թուելով աստէն մի առ մի, թողումք այնմ, որ ի տիեզերական հրապարակին ունի յիշել եւ զվարձս ըստ բարի եւ բազմաջան վաստակոցն հատուցանել: Քանզի զբազմազան բարութիւնս արար Սրբոյ Աթոռոյս, պայծառացոյց յամենայնի զսուրբ եկեղեցին ազնիւ եւ մեծագին յիշատակօք եւ սպասիւք պատուականօք, եւ զգեստիւք եւ հանդերձեղինօք, զի ի պատճառս յաջողականութեան եւ սիրելի գոլոյն ամենայն ազգիս, եւ թղթովք օրհնութեան զամենեսեան շահելոյն, լցին յամենուստ զսուրբ տունս ազնիւ յիշատակօք եւ բազմազան բարութեամբք, մինչեւ յայնպիսեաց տեղեաց եւս յորոց չէր մտեալ ի Սուրբ Աթոռս գոնեայ լիագոյն ինչ տուրք հասարակ նուիրակութեան: Թողում զայն, որ զբազում որդիս օրհնածինս եւ զաշակերտս շնորհընկալս ստացաւ երանելիս այս ի պայծառութիւն Սրբոյ Աթոռոյս, եւ ի հոգեւոր ճոխութիւն ազգիս հայոց, որք փայլին եւ փայլեցուցանեն յամենայն տեղիս, եւ սիրահարեցուցանեն զբոլոր ազգս առ Սուրբ Աթոռս: Ի ձեռն որոց բազմութիւնք բարեացն ասացելոց մտին եւ մտանեն ի մայրս լուսատու, եւ զարդարի սա բարեճոխութեամբ եւ հոգեւոր խրախճանութեամբ ի հրճուանս մանկանց իւրոց:
Արդ, զրաւ տալով բանիցս, հայցեմ ի հանդիպօղ հարցդ եւ եղբարցդ իմոց ի Քրիստոս, մանաւանդ ի սրբազնագործ եւ յաստուածարեալ հայրապետացդ սրբազանից՝ վայելողացդ զսոսա, զի ի հանդիպիլն ձեր սոցա կամ վայելելն, յիշեսջիք ի Քրիստոս ի մաքրափայլ աղօթս ձեր զգերերջանիկ եւ հոգեծին ծնօղն մեր սրբասնեալ, զտէր Սիմէօն սրբազան կաթողիկոսն ամենայն Հայոց, հանդերձ կրկնակի ծնողօք իւրովք, առնել արժանի իւրոյ ողորմութեանն եւ տալ փոխարէնս բազմազան վաստակացն բարեաց յաւուր կոչմանն իւրոյ զգործօղս բարեաց ի ժառանգութիւն կենացն անձկալեաց: Յիշեսջի՛ք եւ ծաղկօղ սորին եւ ուսուցիչն ինձ զարհեստս նօտարութեան՝ զԵրեմիա արքեպիսկոպոսն վերոյ յիշեցեալ, հանդերձ ծնողօք իւրովք: |79բ| Նա եւ զյատուկ երախտաւորն իմ եւ կնքահայրս իսկ, զնախապատիւ սպասաւորն եւ օրհնածին որդին նոյնոյ սրբազան վեհին մերոյ՝ զՄկրտիչ արհիեպիսկոպոսն, հանդերձ ծնողօք իւրովք, որ ի վարդապետութեան սրբազան վեհին մերոյ ի նուիրակութեանն իսկ ի Կոստանդնուպօլիս սպասաւորեալ էր սմա քրտնաջան հարազատութեամբ, յաւուրց սարկաւագութեանն իւրոյ: Եւ ի հայրապետութեանն եւս զամենայն ծանրութիւնս եւ հոգս հայրապետարանին եւ Սրբոյ Աթոռոյս իսկ կրելով, եւ սպասաւորութենէն եւս չվերջանալով, ապահով եւ անհոգ առնէր զսա յամենայնի եւ ուրախացուցանէր: Ընդ սմին յիշեսջի՛ք եւ զվարժիչն իմ՝ զԻսահակ արքեպիսկոպոսն Գեղամացի, որ եւս ի բնէ սպասաւորէր սրբազան վեհիս մերոյ, եւ ի մանկութենէ վարժեալ առ ոտս սորին, ձեռնասուն աշակերտ եւ օրհնածին որդի, եւ պիտանի սմին ի բազում իրս՝ ի թղթագրութիւնս եւ ի հոգս տպարանին, զոր բարեյարմար կարգաւորէր, եւ յայլ բազում գործս, որք գրելով կամ ուսուցմամբ են, գոլով իբրու ցուպ ծերութեան վեհին մերոյ գերերջանկի: Ընդ որս եւ զայլ ձեռնասուն որդիս վեհիս մերոյ մեծի՝ ընկերակիցս մեր եւ օծակիցս, եւ համշիրակ եղբայրս յիշեսջի՛ք ի Տէր: Հուսկ յետոյ արասջիք արժանի յիշման ի Քրիստոս եւ զիս՝ զյետնեալս յամենայնի զԵփրեմ ապիկար վարդապետս՝ զգծօղս երկոցունց տառիցս շնորհաբաշխից, որ բաց ի գրութեանս աշխատութեանց, ջանս եդի մեծապէս՝ ամենայնիւ համանմանս միմեանց գծագրել զերկոսին հատորքս, որ եւ արարի իսկ՝ որպէս տեսանէք ահա, թէպէտ գտանիցին եւս ինչ համեմատօղք միմեանց: Եւ եթէ գտանիցին ինչ սխալմունք ի գրուածս սոցին, զայնս իմոյ խակութեան տուեալ՝ ներեսջի՛ք: Եւ ընդ իս նա եւ զծնօղսն ի զհանգուցեալս ի Քրիստոս՝ զտէր Յովհաննէս քահանայն եւ զՍանդուխտն, եւ զայլ ազգայինս իմ զամենեսին յիշել աղաչեմ ի Տէր: Եւ դուք յիշեալ լիջիք յողորմութիւնս եւ ի գթութիւնս Տեառն Աստուծոյ յաւուրն մեծի. ամէն:
Հմմտ. ձեռ. 2891, 74ա-6բ:
79բ (յիշատակարանից անջատած՝ խորագիրը նարնջիով, Ա սկզբնատառը թռչնագիր) Թէ որպէս զկնի այսորիկ փոխեցաւ առ Տէր երանելի հայրապետն մէր տէր Սիմէօն, եւ նստաւ յաթոռ հայրապետութեան տէր Ղուկաս արքեպիսկոպոսն, եւ վասն անցիցն, որ յաւուրս յայսոսիկ՝ համառօտ
Աստանօր եւ զայս ծանուցից կսկծմամբ մեծաւ՝ ցանկալի հարց եւ եղբարցդ իմոց, զի գիրքս այս (որպէս ի վերոյ ասացաք) ի ՌՄԻԸ. (1779) թուոջն եւ յամսեանն մայիսի ի Ի. (20), ել ի ձեռաց իմոց, եւ աւարտեցի զբովանդակ գրութիւն սորին, բայց ո՛չ վաղվաղակի կարացաք կազմել տալ, զի դեռ անկատար էր ծաղիկն եւ մնայաք այնմ եւս զերծմանն, զի կատարեալ լիցի ըստ ամենայնի, եւ ապա կազմել տացուք: Վասն որոյ մինչ պիտոյանայր երջանիկ տեառն մերոյ բազմերախտի՝ տէր Սիմէօն սրբազան կաթողիկոսին՝ ի կատարել սովաւ զսրբազնագործութիւնս ինչ, կերպիւ միով կապէաք զտետերսն ի միմեանս եւ իբրու զամբողջ գիրք արարեալ, |80ա| տայաք գերերջանիկ տեառն մերոյ՝ առ ի կատարել զսրբազնագործութիւնս հարկաւորեալս, որով քանիցս ձեռնադրեաց զեպիսկոպոսունս եւ անգամ մի օրհնեաց զսրբալոյս մեռոն ի ՌՄԻԶ. (1777) թուոջն, իսկ մինչ հասաք ի ՌՄԻԸ. (1779) թիւն մեր, սրբազան տէրն մեր պարպեալ կայր ցաւագին անձամբ ի վաստակս հոգեւորս: Զի շարադրեաց խորին եւ աստուածատուր իմաստութեամբ իւրով եւ նուրբ աստուածաբանութեամբ զգիրք մի ընդդէմ երկաբնակաց՝ Պարտավճար կոչելով զանունն, զի յորդորելով զազգս հայոց հեռանալ եւ ի բաց կալ յաղանդոյն երկաբնակաց, իբր թէ վճարէ զպարտս հոգեւոր հովուապետութեանն իւրոյ եւ է Բ. հատոր, զոր եւ ետ տպագրել նորոգ թղթով՝ իւր շինեալ թղթատանն, ի յիւրակերտ տպարանին:
Եւ զառաջին հատորն տպեալ, յաղագս տօթոյն խստութեան ել ի կողմանս գաւառին Նգաց, ուր եւ մնաց յամիսս Բ.: Ապա զարթեաւ բարկութիւն մեծ ի Տեառնէ ի վերայ երկրիս Երեւանու՝ ըստ յոլովութեան եւ անչափութեան մեղաց մերոց. զի յառաջ քան զայս Վրաց արքայն ունելով զխռովութիւն ընդ իշխողին երկրիս, եկն ի վերայ սորա բազմօք զօրօք՝ ի մուտն ամսեանն սեպտեմբերի, եւ յերկուս ամիսս նստեալ՝ չկարաց առնուլ զբերդն, եւ խաղաղութեան եւս չեղեւ հնար: Ապա, զ՚ի բերդէն արտաքոյ գտանեցեալ երկրականքս բոլոր՝ թէ՛ զհայս եւ թէ՛ զտաճիկս, վարեալ ի Վրաց տուն, ամայացոյց զերկիրս եւ չուեալ գնաց աստի: Եւ որքան աստ էր, սրբազան տէրն մեր բազմիցս աշխատեցաւ առնել զհաշտութիւն, յոր եւ իշխօղն երկրիս եւ երկրականքս ի բերդէ անտի գրով հարկէին գտանել զհնարն խաղաղութեան: Սակայն որքան ջանաց՝ անհնարին եղեւ, զի պահանջմունք արքային յոլով էին յոյժ, եւ բռնաւորն երկրիս զայն չկարէր տալ, վասն որոյ չեղեւ հաշտութիւն, եւ աւերեցաւ երկիրս, եւ մնաց շինութիւն ի Սուրբ Աթոռս միայն եւ ի մերձակայ գեօղս իւր, զոր ի պատիւ Սրբոյ Աթոռոյս եւ սրբազանին եթող արքայն Վրաց: Եւ յայսց եղելութեանց սրբազան տէրն մեր բազումս վշտացաւ՝ մորմոքելով ի վերայ աւերման երկրիս եւ վտարման ողորմելի ժողովրդոց մերոց ի յօտարութիւն եւ խանգարման եկեղեցեաց եւ սակս բազմակերպ վնասակրութեանցն Սրբոյ Աթոռոյս: Զի որովհետեւ ոչ գոյր շինութիւն յերկրոջս՝ բաց ի Սրբոյ Աթոռոյս, որպէս ասացաք, վասն որոյ բազմութիւնք զօրացն զպիտոյս իւրեանց աստի լցուցանէին եւ յետոյ՝ ի գնալ զօրացն, բերդարգելքն ելին յամենայնէ մերկ եւ դատարկ, եւ նոքա եւս զիւրեանցն պակասութիւն աստի լցին՝ թէ՛ սիրով, թէ՛ հարկիւ, թէ՛ կամայ եւ թէ՛ ակամայ: Եւ բաց յայսցանէ ի յերկուս ամիսս ի մէջ զօրացն մնալով վասն հաշտութեան եւ գերեացն ազատման (որ եւ ազատեաց իսկ զբազումս ի հայոց եւ ի տաճկաց), յոյժ վշտացաւ ի ցրտոյ եւ յանձրեւոյ եւ եգիտ զմեծ իմն հիւանդութիւնս՝ ունելով եւ զվերոյգրեալ մտատանջութիւնսն եւ զցաւսն, այլ ոչ կարաց զերծանիլ ի հիւանդութենէն: Այլ ի ՌՄԻԸ. (1779) թուոյ նոյեմբերէն մինչեւ ի ՌՄԻԹ. (1780) թուոյ յուլիսի ԻԶ. (26) եկաց այնու հի|80բ|ւանդութեամբ: Իսկ ի ԻԶ. (26) օրն յուլիսի, որ էր Վարդավառի կիրակէն, փոխեցաւ առ Քրիստոս յոյսն ամենեցուն՝ բարի եւ երջանիկ մահուամբ, սրբասնեալ եւ երջանիկ տէրն մեր եւ աստուածարեալ հայրապետն բարեջան տէր Սիմէօն սրբազան կաթողիկոսն, եւ ի յերկուշաբաթ օրն թաղեցաւ ի ձախակողման գաւթի Սրբոյ վանիցն Գայիանէի սրբուհւոյ կուսին, հուպ տեառն Աբրահամու սրբազան կաթողիկոսին Մշեցւոյ, եւ զհամայն երկամբ ծնեալ զաւակունս իւր հոգեւորս եթող յորբութեան եւ ի սուգ անմխիթար, որոյ զհոգին լուսաւորեսցէ Տէր եւ հանգուսցէ այցելութեամբ ընդ սուրբս եւ ընդ սիրելիս անուան իւրոյ՝ դասելով ընդ ճշմարիտ հայրապետացն սրբոց: Իսկ մինչ ետես լուսահոգին զինքն մերձեալ ի վախճան, հոգացաւ վասն Սրբոյ Աթոռոյս զհոգ մեծ: Զի տակաւին յաւերութեան եւ ի մեծի խռովութեան կայր երկիրս, եւ գոյր երկիւղ զվերստին գալոյ Վրաց արքային յայս երկիր, վասն որոյ մտածեաց, զի թէ անտէր մնասցէ Աթոռս Սուրբ, դիպելոց է վնասուց մեծաց, եւ զի ի յայսմ ներկայի եպիսկոպոսաց ընտրելին եւ արդարեւ արժանաւորն գերագունի աստիճանին հայրապետութեան էր աստ ի պատրաստի, որ էր տէր Ղուկաս արքեպիսկոպոսն Կարնեցի՝ բնիկ միաբանն Սրբոյ Աթոռոյս, որ էր շնորհածին եւ անդրանիկ որդի սիրելի հոգելոյս տեառն մերոյ, որ ի նուիրակութենէն եւ յերկոտասան ամեայ առաջնորդութենէն Զմիւռնոյ եկեալ աստ՝ կայր առ հոգելոյս տէրն մեր՝ ի մեծի պատուի եւ յարգութեան, վասն որոյ կտակեաց վասն նորա, զի յետ վախճանին իւրոյ փութապէս նստուսցեն զնայ յԱթոռ հայրապետութեան, զի մի մնասցէ Աթոռ Սուրբ ի յանտիրութեան, որում հաւանել միաբանից Սրբոյ Աթոռոյս եւ երկրացւոցս, ընտրեցին զգերերջանիկ արքեպիսկոպոսն տէր Ղուկաս ի կաթողիկոսութիւն տանս Հայոց, որոց եւ յոյժ երկուցեալ ի յասացեալ երկիւղիցն, թէ գուցէ վաղվաղակի լինիցին ի յառաջիկայ երկրորդ կիւրակէին, որ էր օգոստոսի Բ. եւ եւթներորդ օր թաղման լուսահոգւոյն, օծին զնորոգ ընտրեցեալն ի Հոգւոյն Սրբոյ զտէր Ղուկաս մաքրակենցաղ եւ սրբազան կաթողիկոսն, որում տացէ Տէր զկեանս երկարս եւ խաղաղականս, ապահով առնելով յամենայն հոգեկան եւ ի մարմնական փորձութեանց: Իսկ ապա ի յաւուրս նորոգ հայրապետութեան վերոյ յիշեցելոյ վեհիս մերոյ սրբազանի, լրացուցեալ զամենայն պակասութիւնս սոցին, կազմել ետու զսոյն երկոսին վաստակքս ձեռաց իմոց՝ ես Եփրեմ բարեթափուր վարդապետս եւ ընծայեցի սոյնոյ աստուածընտիր եւ նորոգ հայրապետիս մերոյ սրբազանի, զի զվայելելին սրբազան ծնօղին իւրոյ հոգեծնի՝ ինքն շնորհածին եւ անդրանիկ որդի նորին վայելեսցէ բարեաւ եւ յիշեսցէ զնա ի յարժանահատոյց յաղօթս իւր առ Տէր՝ առնել արժանի իւրոյ գթութեանն եւ ողորմութեանն եւ զթարմատար վաստակօղքս ի սմա եւս յիշելով առ Տէր, յորմէ եւ ինքն յիշեսցի ի բիւրապատիկ բարութիւնս յերկակի կեանս իւր, հանդերձ հոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնողօք իւրովք եւ համայն իւրայնովք ի փառս ամենասրբոյ Երրորդութեանն՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Հմմտ. ձեռ. 2891, 76բ-7բ: Այս երկու՝ Հմր 2891 եւ 2892 լիովին նոյնական ձեռագրերի գոյութիւնը շատ ուշագրաւ փաստ է մեր ձեռագրական արուեստի եւ ծիսական գրականութեան պատմութեան համար. հէնց այդ պատճառով էլ նախընտրեցինք երկուսի՝ իրարից քիչ տարբերուող յիշատակարանները նոյնութեամբ բերել, քան սոսկ ծանօթութեամբ յայտարարել թէ՛ բովանդակութեան եւ թէ՛ յիշատակարանների նոյնականութեան մասին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 4բ (1810ից յետոյ, բոլորգիր) Ի հանդիպոյ եղեալ ի ծաղկանկար խորանիդ յերիս կողմանս գրեալն է այս. «ՅԵրեմիա պետէ ծաղկեալ, / յԵփրեմ պետէ գոլով գրեալ, / վասն օրհնածնի իւրեանց ծնողի՝ / Սիմէօնի վեհին ընտրեալ. / ՌՄԻԸ. (1779) հայոց»:
Սոյն Եփրեմ պետ գոլով հոգեծին որդի յիշատակեալ հոգելոյս Սիմէօն սրբազան հայրապետի՝ ի սէր եւ ի վայելս նորին աշխատի ի գեղեցկաշար գրչութեան սորին յերկուս օրինակս, որ է ներկայ ծերունազարդեալ սրբազնագոյն կաթողիկոսն ընտրեալ եւ օծեալ ի Հոգւոյն Սրբոյ՝ յամի Տեառն 1810, որ եւ վարէ զհայրապետականն զիշխանութիւն, որում Տէր տացէ զկեանս անդորութեամբ հոգւոյ եւ մարմնոյ:
Ծնթ. Հմմտ. ձեռ. 2891, 2բ:
2. (1881 թ., շինծու բոլորգիր) Տե՛ս Տիտղ. 4ա:
19բ (մանրանկարի տակ) Մ. Ե. Ս. Ն. (Մեսրոպ եպիսկոպոս Սմբատեան Նախիջեւանցի), 1881:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝79բ. ստորին արտաքին անկիւնում փոքրիկ բոլորակ, մէջը՝ «F. I. B.»
ՆՇՈԻՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին, նոտրգրով՝ «2. / Մաշտոց / ձեռնադրութեան», 1ա՝ «495 (մատիտով ջնջած, ուղղած՝ 496՝ Օ[ննիկ] Եգ[անեան])/2891», «ՌՄԻԸ. – 1779 / Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2893
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՃՂԵ. – 1746 |
ԳՐԻՉ՝ Յակոբ Վանեցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Ղազար արքեպիսկոպոս:
ԹԵՐԹ՝ 569-1 (թռիչք՝ թ. 297-9. գրչի էջակալում՝ 1-52, որ է՝ 14ա-39բ, 53-550, որ է՝ 44ա-292բ, 1-510, որ է՝ 309ա-563բ). չգրուած՝ 1բ-3բ, 4բ, 13աբ, 39բ (գրադաշտի սահմանագծերով), 40ա, 41բ-3բ, 293ա-6բ, 308աբ, 564ա-9բ: ՊՐԱԿ՝ 4+8+1+Ա-ԻԵx12 (Բ 16, Գ, Դ 11, ԺԶ, ԻԵ 10, ԻԴ 7)+Ա-ԻԲx12 (ԻԲ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. սպիտակ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ թագ, տակը՝ անընկալելի գրութիւն, որի տակ՝ խաղողի ողկոյզ եւ «1742», սրա տակ էլ թագ, թագի ներքեւում խաղողի շեղանկիւն ողկոյզ, տակը՝ «VA NAN», դեղին թուղթ (թ. 13, 43)՝ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագ, որի տակ՝ «A FAV LERE», տակը՝ շեղանկիւն խաղողի ողկոյզ, որի տակ՝ «1742», վարդագոյն թուղթ (թ. 308)՝ լուսագծերով*: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32.5x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (26x14. սահմանագծերը կարմիր թանաքով, ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 35ա). սկզբնատողերը եւ սկզբնատառերը՝ կարմրով: ՏՈՂ՝ 43. գծումները՝ ճնշումով: ԿԱԶՄ՝ մուգ կարմիր դրոշմազարդ կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ դեղին թուղթ, լուսագծերով. լուսանցակողերը կարմիր ցայտկէն:
Նմուշ 35ա
*Ծնթ. թ. 13, 43, 308՝ մուծուած մանրանկարներն իրարից մեկուսացնելու նպատակով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ (կիսախորանաձեւ)՝ 14ա: Կիսախորան՝ 44ա, 309ա: Լուսանցազարդ՝ յուշկապարիկ (14ա), բուսական (14ա, 44ա, 309ա): Զարդագիր՝ մարդագիր՝ (309ա), թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, սեւ, դեղին, ոսկի, կանաչ, մոխրագոյն, նարնջի, սպիտակ, արծաթ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, քերծուած, տեղ-տեղ, յատկապէս Բ. փեղկի կաշին թափուած, մէջքի վերին եւ ստորին հիմքերի կաշին մաշուած-թափուած, կազմաստառները մասամբ կեղտոտուած, լուսանցակողերի կարմիրը գունաթափ. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր. գրադաշտը տեղ-տեղ գունափոխուած, թ. 1՝ արտաքին վերին անկիւնը պատռուած, թ. 1-4՝ վերին մասը հիմքից թուլացած, թ. 565-9՝ վր. եզրերը խոնաւութիւից խունացած, ստ. լուսանցը եզրահատած, պրակահամարները երբեմն վնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 5ա-292բ [Կոռնելիոսի Մեկնութիւն Ծննդոց]
– 5ա-12բ Ցանկ Ծննդոց մեկնութեան – Աբել անմեղն սպանանի ի Կայենէ – 155, 2... 0րն վեցերորդ արարչութեան 88, 1: Վերջ: Աւարտ Ծննդոց Ցանկի:
Տե՛ս ձեռ. 1005, 1ա-341ա. 1. ա/14ա-33բ, բ/33բ-4բ, գ/34բ-9ա: 2/40բ-1ա: 3/44ա-290բ: Շար. գլխոց.../290բ-1բ: 4/291բ-2բ:
Բ. 297ա-563ա [Կոռնելիոսի Մեկնութիւն Ելից]
– 297ա-307ա Ցանկ Ելից մեկնութեան – Ագահութիւն է կռապաշտութիւն – 280, 1... 0րհնելն զհացն եւ զջուրն Աստուծոյ – 309, 1: Աւարտ Ելից Ցանկի:
– 307բ Ազդեցմունք ցանկիս – Ծանի՛ր, ո՛վ խոհեմ ընթերցող, զկանոն ցանկիս / – Նախ զի մի բառ ի բազում տեղիս... կամ զբազումնս ի ցանկսն գտցես:
Տե՛ս ձեռ. 1008, 1ա-292բ. Առջբ/309ա-10ա, ա/310ա-8ա, բ/318բ-27ա, գ/327ա-37բ, դ/338ա-46ա, ե/346ա-8բ, զ/349ա-55բ, է/355բ-68ա, ը/368բ-73ա, թ/373ա-8բ, ժ/378բ-82բ, ժա/383ա-5ա, ժբ/385ա-402ա, ժգ/402ա-9ա, ժդ/409ա-17բ, ժե/417բ-25բ, ժզ/425բ-34բ, ժէ/434բ-9ա, ժը/439ա-42ա, ժթ/442ա-7բ, ի/447բ-52ա, իա/452ա-5բ, իբ/455բ-8բ, իգ/458բ-63բ, իդ/464ա-8բ, իե/468բ-86բ, իզ/486բ-94ա, իէ/494ա-501բ, իը/501բ-20բ, իթ/521ա-7ա, լ/527ա-34ա, լա/534բ-5բ, լբ/536ա-43բ, լգ/544ա-50ա, լդ/550ա-5ա, լե/555ա-6ա, լզ/556աբ, լէ/556բ-7ա, լը/557ա-60ա, լթ/560աբ, խ/560բ-2բ: Փառաբանութիւն/562բ-3ա:
Ծնթ. Կան անփոյթ նոտրգրով արուած յետագայի սրբագրումներ եւ լրացումներ՝ 177ա, 180ա եւ այլուր: Նոյն ձեռքով՝ 14ա «Կողնելիոս՝ լադին վարդապետ», 44ա «Ի Կողնելոսէ լաթին վարդապետէ՝ ի սրբազանէ մեկնեցեալ է», 309ա «Արարեալ ի լատին վարդապետէ Կողնելոսէ»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
563բ Յիշատակարան. Շնորհօք անճառելւոյ, անիմանալոյ, անզրաւի, յաւիտենականի, մարդասիրի, բարերարի, ծայրագունոյ, պարգեւատուի եւ բարութեան հաղորդչի, ինքնակայ էակի եւ անհենարան գոյի, այսինքն՝ ամենասուրբ եւ ամենապաշտելի Երրորդութեան եւ միոյ աստուածպետականի ճշմարտութեան, աւարտեալ եզերեցաւ հինգ գրեանցն Մօսիսի մեկնութիւնքն, որոց պատճառն բոլորովին եղեւ (սրբազան պատրիարգի Կոստանդնուպօլսոյ եւ աստուածաբան վարդապետին Բաղիշեցւոյ՝ տեառն Յօհաննիսի՝ առն Աստուծոյ՝ հարազատն), այսինքն Իսահակ աստուածաբան վարդապետն, որ է արքեպիսկոպոս Թէոդուպօլսոյ եւ կամ Կարնոյ, եւ ծայրագոյն նուիրակ Սրբոյ Էջմիածնի՝ ի քաղաքն Կոստանդնուպօլիս, զի զկնի սրբազան հօրն իմոյ վերայիշելոյ, այսինքն՝ տեառն Յօվաննիսի սրբազան պատրիարգին, սա եղեւ ինձ հոգաբարձու, զի իրաւի նորա սէրն որ յողորմելիս, ի սմանէ տեսի, որոյ սիրոյ պտուղն՝ մինն ի բազմաց են հնգեքին գիրքս այսոքիկ, այս երկրորդական հայրն իմ սրբազան, այսինքն՝ Իսահակ աստուածաբան վարդապետն, որ է մեծարգոյ եղբայրն իմ, ի տեղի հօր, եւ ես աշակերտակից նմա տեառն Յօհաննու վերոյ յիշելոյ, ետ ինձ հինգ գրոց մեկնութեան օրինակն, եւ բազում անգամ յորդորեաց զիս՝ զի գրել տայի, եւ ես աղքատ գոլով ի մարմնաւոր պիտոյից, ոչ կամէի յանձն առնուլ այսքան մեծ գործն, վասն զի տեսանէի ինքն ստացեալ զսոսա շղագրիւ հինգ հարիւր մարչիլ, եւ ես այսու գրով որպէ՞ս կարէի ստանալ եւ կամ այնքան վարձս գտանել եւ տալ: Վերջին հոգաբարձուն մեր, այսինքն՝ Իսահակ վարդապետն ասաց՝ Սակաւ գնով լինի այդ գրովն, քան զշղագրիւս այս. եւ մեք, ի բաց թողլով զաղքատութիւն, ձեռն արկաք ի գրել տալոյ, եւ ողորմութեամբն Աստուծոյ աւարտեալ եղեւ: Արդ, եւ դուք, բանասէ՛ր սիրելի եղբարք իմ, յորժամ ընթեռնուցուք եւ կամ օրինակէք զգրեանքս այսոքիկ, յիշեցէ՛ք զվերոյ գրեալ հարքն իմ՝ զնախկին Յօհաննէս պատրիարգն եւ երկրորդ՝ զԻսահակ վարդապետն. նախկնոյն յաւիտենական հանգիստ, երկրորդին հոգեւոր եւ մարմնաւոր կենաց երկարութիւնս. եւ զիս՝ զստացօղ գրեանցս, ստացուածօք իմովք, այսինքն՝ զՂազար եւեթ վարդապետս, որ եմ եպիսկոպոս Պոնտոսի, զոր ըստացայ ի վայելումն անձին իմոյ եւ օրհնեալ ազգին իմոյ հայոց խրախճանութիւն եւ յաւիտենական գանձ: Ի Կոստանդնուպօլիս գրեցաւ գրեանքս այսորիկ, որք, այսինքն՝ երեք գիրքն, այսինքն՝ Թուոց, Ղեւտացւոց եւ Երկրորդ 0րինաց, առնել ետուք մի հատոր, եւ երկու գիրքն, այսինքն՝ Ծննդոց եւ Ելիցն՝ մի հատոր, որ է այս: Թվին փրկչին 1746:
563բ (ստացողի) Ես՝ Ղազար վարդապետս, ստացօղ գրեանցս, արարի զցանկն սոցա, յորժամ ընթեռնուցուք, սիրելի՛ եղբարք իմ, զաշխատօղս յիշեսջի՛ք, եւ դուք եւս յիշեալ լիջիք առաջի Աստուծոյ. ամէն:
563բ Գիրքս այս գրեցաւ ձեռամբ վանեցի Յակոբանպիտան դպրիս, միջնորդութեամբ պատուելի հոգեւոր հօրն իմոյ տիրացու Մանուէլին, արդեամբք եւ ջանիւ առ ի ստացուածս իւր, զոր բարեաւ վայելեսցէ Ղազար աստուածաբան արքեպիսկոպոսն եւ ճոխիմաստ աշակերտն տեառն Յոհաննիսի՝ հեղինակի քանոնի եւ վարդապետական շաւղի պատրիարգի Կոստանդնուպօլսոյ: Ծրօղ ապախտս երես անկեալ աղաչեմ հանդիպօղ աստուածային գանձարանիս՝ օրինակօղք կամ ընթերցօղքդ, յիշեսջի՛ք զվերոյ յիշեալ պատուելիքն եւ զիս՝ յօգնամեղ Յակոբ եւեդ ծառայ ծառայիցդ Աստուծոյ, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Տեառնէ Աստուծոյ մերմէ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
4ա (1825 թ., նոտրգիր) Ի վայելս Ղուկաս վարդապետի, որ ստացեալ եղեւ ի Թօխատ, 1825:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ սեւ թանաքով ութանկիւն. 44ա (երկիցս), 309ա՝ «ՄԵՍՐՈՎԲ (՞) ՎԱՐԴԱՊԵՏ»:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին, նոտրգիր՝ «Յակովբ դպրի Վանեցւոյ (շղագիր) / Մեկնութիւն Ծննդոց / եւ Ելից, Կուռնելիոս / 1.», մէկ այլ թերթիկին՝ «523», Ա. փեղկի կազմաստառին փակցուած 24.5x14.5 չափսի թերթիկին, շղագիր «Համար 1, Մեկնութիւն Կուռնելիոսի Ծննդոց եւ Ելից, առաջին հատոր, քառածալ, գրեալ ի թղթի, ծաղկազարդ գլխատառիւք եւ ընտիր նօտր գրչութեամբ Յակովբ դպրի Վանեցւոյն, ի Կոստանդնուպօլիս: Ի վերջն գոյ ոտանաւոր մի ի ձեւ բարեբանութեան ի վերայ Աստուածաշունչ գրոց եւ յիշատակարան ստացողին եւ գծագրողին՝ անթիւ», «1746, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 1ա՝ «523/2893»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ նոտրգիր «Աստուած է եւ», «յաւուր միում/// (ջնջ.)», 564ա՝ թուաբանական հաշուարկ՝ «220 [+] 256/476»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 13ա՝ սուր:
2894
ԵՐԶՆԿԱ (՞),«Ի վարժարանն յԻւնեայու*» |
ՌՄՁԳ. – 1834 |
ԳՐԻՉ՝ Յակոբ դպիր Պօղոսեան Եւդօկիացի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Յարութիւն Սարայեան Պոլսեցի:
ԹԵՐԹ՝ 242 (գրչի էջակալում՝ 1-475, որ է՝ 3ա-240ա). չգրուած՝ 1աբ, 2բ, 240բ-2բ (գրադաշտի սահմանագծերով): ՊՐԱԿ՝ 1-24x10 (1՝ 12): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «GATTEGASCA» եւ ոճաւորուած զինանշան՝ կենտրոնում հաւասարաթեւ խաչ եւ «Ի»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 27.5x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17.5x12.5. սահմանագծերը սեւով. ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 28ա): ՏՈՂ՝ 248: ԿԱԶՄ՝ բաց շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ, լուսագծերով, չգրուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա.+Բ.,թուղթ, սպիտակ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «AR(կապգիր)» եւ «TS», մասն կազմաստառի,չգրուած՝ Աբ, Բաբ:
Նմուշ 28ա
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, մաշուած, տեղ-տեղ թափուած, վրան զանազան բծեր, թանաքի հետքեր, անկիւնների, եզրերի եւ մէջքի վերուվարի եզրերի կաշին մաշուած-թափուած, լուսանցակողերը խոնաւութիւնից դեղնած, սեւացած. գործածութեանեւխոնաւութեանհետեւանքովզանազանբծեր, մոմի եւ իւղի հետքեր, վերին լուսանցներին խոնաւութեան հետքեր:
*Ծնթ. ՍեպուհլեռանեւսուրբԳրիգորԼուսաւորչիաթոռիյիշատակումըթոյլէտալիսենթադրել, որԻւնեայուվարժարանըգտնուելէ երեւի Երզնկայում՝տե՛սՅիշատակարանգրչութեանժամանակի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-239ա Յակոբ Կարնեցի Սիմօնեան Մեկնութիւն Երգոց երգոյն
2ա [Տիտղ.] Գիրք մեկնութիւն Երգոց երգոյն Սողոմոնի՝ արքային Իսրայէլի: Հաւաքեալ ի Յակօբայ իբրու վարդապետէ Կարնեցւոյ Սիմօնեան, ըստ մասին ի Սուրբ Էջմիածին, եւ ըստ մասին ի Կարին, ի խնդրոյ տեառն Աբրահամու իմաստնապերճ վարդապետի եւ հռչակաւոր արքեպիսկոպոսի Զմիւռնոյ վայելչազարդ մայրաքաղաքի՝ արդէն ի Տէր հանգուցելոյ, ի գերապայծառ հայրապետութեան ազգիս հայոց ի լուսանկարն Սուրբ Էջմիածին տեառն Ղուկասու սրբազան կաթուղիկոսի եւ երջանիկ հայրապետի, ի ՌՄԼԱ. (1782) թուոջ հայոց, յամսեանն սեպ[տեմբերի] Ա.
Տե՛ս ձեռ. 1162, 2ա-216ա. Յիշ. հեղ./չիք: Յռջբ./3ա-7բ: Մեկն. մակագրութեան.../8ա-18բ: Նխդր./18բ: ա/19ա-72ա: Նխդր./72բ: բ/73ա-107ա: Նխդր./107աբ: գ/107բ-28բ: Նխդր./129ա: դ/129ա-57ա: Նխդր./157աբ: ե/157բ-81ա: Նխդր./181աբ: զ/181բ-99ա: Նխդր./199աբ: է/199բ-217ա: Նխդր./217աբ: ը/218ա-35բ: թ/235բ-8բ: [Սակաւ ինչ ազդեցութիւն...]/239ա: Յիշ. հեղ./չիք: Ցանկ Երգ երգոց.../չիք: Ցանկ մեկնութեան.../չիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
1. Տե՛ս Տիտղ.՝ 2ա:
2. 239բ (1821 թ.) Անհուն է արդարեւ խորք շնորհաց եւ խնամք գթութեանն ամենառատ հաստչին բոլորից, յորմէ ընդ դարս դարս անցնիւր անհատ ազգի բանեղինաց ի Քրիստոս Յիսուս պանծացեալ ազանց, ոմն բնականաբար եւ ոմն գերբնապէս ըստ իւրաքանչիւր կարի՝ հանգոյն հայելեաց, վճիտ պարզութեան եւ նսեմ որակութեան առընկալեալ զերկնապարգեւն ճառագայթից նշոյլ առաջի մտաւորական տեսարանաց անարգել բացափայլեցուցանեն զիմաստիցն լուսոյ գեղեցկութիւն, ըստ այսմ օրինակի ի սոյն այս առատազեղ աղբերէ տօնելի շնորհաց արբեալ տէր Յակօբ բարեյիշատակ րաբունին Կարնեցի ընձեռնեալ է մանկանց եկեղեցւոյ մեծիմաստին Սողոմոնի հոգեշունչ բանից՝ Երգ երգոց ասացելոյ մեկնաբանական տեսութիւն: Որ այժմ բարձր հրամանաւ տեառն աստուածաշնորհ Կարապետ արքեպիսկոպոսի՝ արժանավայել ծայրագոյն վերատեսչի Կարնոյ մայրաքաղաքի գաղափարեալ աւարտեցաւ, ըստ խնդրոյ Կարնեցի մեծանուն մահտեսի Յակօբ գերապայծառ ամիրայի՝ հարազատ որդւոյ ներհեղական շնորհիւ աստուածեան Հոգւոյն ի մանկական տիոյ անտի զարգացելոյ եւ ընթերցասիրական գովելի ձրիւ պանծացելոյ գրասէր Կարապետ աղայի, ի վայելս անձին իւրոյ, ի վերոյ յիշեալ ազգասէր ամիրայի հաստատեալ Կարնոյ ուսումնարանի, ի 1821 ամի Տեառն եւ նոյեմբերի 1:
*Ծնթ. Նոյնը որպէս գրչի յիշատակարան՝ տե՛ս ձեռ. 2791, 155ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
240ա Իսկ եւ այժմ օրինակեցաւ յաղագս փափաքանաց սոյն այս մատեանս հոգեշունչ աստուածեան ի պէտս քաջիմաստ եւ աստուածասէր րաբունոյ տեառն Յարութիւն գերահռչակ Սարայեան Պօլսեցւոյ՝ արժանավայել առաջնորդի Սրբոյ Աթոռոյն Գրիգորի Լուսաւորչին մերոյ, որ ի Սեպուհ, ի նուաստ Յակօբ դպրէ ՊօղոսեանԵւդոկիացւոյ, ի գաղափարէ իմեքէ, որ ունէր իւր յիշատակագիր զվերոյ գրեալս, յամի Տեառն 1834 եւ մերոյս ՌՄՁԳ. (1834), ապրիլ ամսոյ 1, ի վարժարանն յԻւնեայու:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին, նոտրգիր. «Յակովբ Կար/նեցւոյ Մեկնութիւն Երգոց / Երգոյն», Ա. փեղկի կազմաստառին փակցուած 17.5x11 չափով թերթիկին՝ շղագիր «Հմր 3, Մեկնութիւն Երգոց Երգոյն Սողովմոնի, արարեալ Յակոբ վարդապետի Կարնեցւոյ Սիմոնեան, քառածալ, շղագիր, գրեալ ի թղթի, ի Յակովբ դպրէ Պօղոսեան Եւդօկիացւոյ, յամի Տեառն 1834: Ի վերջն ունի ազդարարութիւն ինչ ի ծիրանազարդ հեղինակէն առ ընթերցողս եւ զերկուս յիշատակարան՝ նախկին եւ արդի գրչութեանց», Պհպ. Ա.՝ «529/2894», «1821 (սեւ թանաքով հարցականի նշան դրուած կողքը), Մ [եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա. փեղկին,սեւ թանաքով, շղագիր, դժուարընթեռնելի «Ի Սուրբ Էջմիածին: Մեծապատիւհայրն իմ Փիլիպոս վարդապետ Պրաեանց (՞)»:
2895
ԺԸ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Մարտիրոս:
ԹԵՐԹ՝ 398. չգրուած՝ 1ա-3բ, 57բ-63բ, 312ա, 313ա-5բ, 398աբ (գրադաշտի սահմանագծերով): ՊՐԱԿ՝ 3+Ա-Եx12+Ա-ԻԱx12 (Բ՝ 10)+2+Ա-Էx12 (Է՝ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով (դժուարընթեռնելի)՝ «AOF///GIRE (՞), 1742», թագ, տակը շեղանկիւն ողկոյզ, ուղղանկիւն շրջանակի մէջ՝ «PVR»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32,5x21,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (27x16.5. սահմանագծերը կարմրով): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 335ա). սկզբնատողերը եւ ընդգծումները՝ կարմրով: ՏՈՂ՝ 51. գծումները՝ ճնշումով: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ մուգ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ տարբեր թերթերի կցումով ստացուած ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. սպիտակ, չգրուած (Բ. փեղկի կազմաստառը գրադաշտի սահմանագծերով). լուսանցակողերը՝ կարմիր ցայտկէն:
Նմուշ 335ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին գունափոխուած, մաշուած, ճաքճքած, տեղ-տեղ քերծուած, Բ. փեղկի վերին արտաքին անկիւնը մաշուած, կաշին միջուկ-ստուարաթղթից անջատ, Բ. փեղկի ստուարաթուղթը կազմող թերթերի վերին արտաքին անկիւններն իրարից առանձնացած, մէջքի ստորին եզրի կաշին մասամբ անջատ, վերին եզրի կաշին մաշուած-թափուած, Ա. եւ Բ. փեղկերին ցեցի անցքեր, լուսանցակողերը գունաթափ, խիստ կեղտոտուած. թ. 1-3՝ այլ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով (դժուարընկալելի)՝ «A FAVGIRE LANGVEDOG GAVIAG (՞), 1742», թագ, տակը՝ շեղանկիւն ողկոյզ եւ «VANAN (՞)». գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, գրադաշտը խոնաւութիւնից եւ թանաքի թթուայնութիւնից խիստ գունափոխուած, 309ա՝ թանաքի հետք, թ. 1-2, 394-8բ, Բ. փեղկի կազմաստառին՝ ցեցի անցքեր, թ. 162-3՝ ստորին արտաքին անկիւնները պատռուած, պրականիշները եզրահատումից վնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-397բ Մեկնութիւն չորս գլխաւոր մարգարէից, շարադրեալ ի Կուռնելիոսէ Ալափիտէ վարդապետէ՝ ի կարգէն Յիսուսեան, որ նախ ի քաղաքին Լուանի, յետոյ ի Հռօմ էր ուսուցիչ Սուրբ Գրոց, եւ տեառնագրեալ գերապայծառ եւ գերյարգելի Թաթէոսի Ավերմէի կարտինալին սրբոյ հռօմէականի եկեղեցւոյ եւ եպիսկոպոսի քաղաքին Ֆեռարայ, ի Վենետիկ, ամի Տեառն 1706, ի տպարանի Ջերօնիմոսի Ալպրեցւոյ, հրամանաւ մեծաւորաց
Ծնթ՝. Այս գործի որեւէ տպագիր չենք գտել. կարելի է ենթադրել՝ ա. ընդօրինակուել է մեզ չհասած տպագրից, բ. պատրաստուել է տպագրելու համար, սակայն չի հրատարակուել. ըստ յիշ-ի (312բ) այս երկը հայերէն է թարգմանել Կարնոյ առաջնորդ Իսահակ եպս. Կեղեցին, մականունը՝ Ահագին, մհ. 1763 թ., տե՛ս Հ. Աճառեան, Հայոց անձնանունների բառարան, հտ. Դ., Երեւան, 1948, էջ 371. հմմտ. Ազգապատում, յօդ. 2990: Կուռնելիոսի այլ մեկնութիւնների մասին տե՛ս Սուրբ գրքի հայերէն մեկնութիւնների մատենագիտութիւն, աշխ. Եզնիկ եպս. Պետրոսեանի, Արմէն Տէր-Ստեփանեանի, Երեւան, 2002, էջ 120, Հմր 27, 28:
– 4ա [Թուղթ առ գերապայծառ իշխանն] – Գերապայծա՛ռ իշխան, սուրբ գրեանք եւ մեկնութիւնք նոցին ջանիւ եւ աշխատութեամբ իմաստազարդ եւ լիագէտ Ալափիտէ Կուռնելիոսի նախայօրինեալք, եւ տպեցեալք մինչ ոչ գտանեին... ամենապայծառութեան քում խոնարհագոյն եմ ծառայ՝ Ջերօնիմոս Ալպրչի:
1. Մեկնութիւն ի վերայ մարգարէութեանն Եսայեայ
Տե՛ս ձեռ. 1310, 3ա-589ա. – [Մինչեւ են մեկնութիւնք նախ են խորհրդաւոր մեկնիչ նշանք իբրեւ յառաջաբանութիւն – Խորհրդաւոր նշանք…]/4ա-57ա: ա/64ա-72ա, բ/72ա-6բ, գ/76բ-82ա, դ/82ա-3բ, ե/83բ-8բ, զ/88բ-96ա, է/96ա-103ա, ը/103ա-9ա, թ/109ա-15բ, ժ/115բ-9ա, ժա/119ա-25ա, ժբ/125ա-6ա, ժգ/126ա-8ա, ժդ/128ա-32բ (130բ՝ ստ. լս. այլ ձեռքով նիւթի բացատրութիւն «զլայնատարածն կողման, այսինքն եզերի հիւսիսոյ»), ժե/132բ-3բ, ժզ/133բ-5ա, ժէ/135ա-6ա, ժէ/136ա-7բ, ժթ/137բ-9բ, ի/139բ-41ա, իա/141ա-4բ, իբ/144բ-8ա, իգ/148ա-51ա, իդ/151ա-4բ, իե/154բ-7ա, իզ/157ա-61բ, իէ/161բ-3բ, իը/163բ-7բ, իթ/167բ-70ա, լ/170ա-5բ, լա/175բ-6բ, լբ/176բ-9բ, լգ/179բ-83ա, լդ/183ա-6ա, լե/186ա-8ա, լզ/188աբ, լէ/188բ-91ա, լը/191ա-6բ, լթ/196բ, խ/196բ-206ա, խա/206ա-9բ, խբ/209բ-14ա, խգ/214ա-7բ, խդ/217բ-20ա, խե/220ա-7ա, խզ/227ա-9բ, խէ/229բ-31ա, խը/231ա-4ա, խթ/234ա-40ա, ծ/240ա-3բ, ծա/243բ-8ա, ծբ/248ա-50բ, ծգ/250բ-8ա, ծդ/258ա-61ա, ծե/261ա-4ա, ծզ/264ա-8ա, ծէ/268ա-72ա, ծը/272ա-8ա, ծթ/278ա-82ա, կ/282ա-8բ, կա/288բ-92ա, կբ/292ա-4բ, կգ/294բ-8ա, կդ/298ա-300բ, կե/300բ-6ա, կզ/306ա-11բ:
2. Մեկնութիւն ի Դանիէլ մարգարէն:
Տե՛ս ձեռ. 1022, 4ա-200բ. Յռջբ./316ա-8ա, ա/318ա-21ա, բ/321ա-8ա, գ/328ա-35բ, դ/335բ-40բ, ե/340բ-5ա, զ/345ա-8ա, է/348ա-53բ, ը/353բ-8բ, թ/358բ-70ա, ժ/370ա-5ա, ժա/375ա-83բ, ժբ/383բ-90ա, ժգ/390ա-5ա, ժդ/395ա-6բ:
Կից ունի.
ժե/396բ-7բ Եզրափակումն եւ իղձ հեղինակին առ սուրբ մարագրէս – Զուսուցանելն եւ զորոտալն մարգարէից լուաք, զնոսա քննելով եւ մեկնելով... յամենայն յաւիտեանս աղաղակիցեմ, կեցէ՛ք Աստուծոյ, կեցէ՛ք երկնից, կեցէ՛ք յաւիտենականութեանն, զի այս է ամենայն մարդ:
ժզ/397բ Փառաբանութիւնն յաւիտենականի իմաստութեանն, ի համառօտ գործոց եւ տեսլեանցն Դանիէլի (թերի, տե՛ս ձեռ. 1022) – Բազմազան եւ բազում կերպիւ խօսեցաւ Տէր մարգարէից... եւ զվիշապն ի գուբն առիւծուց, կերակրի յԱմբակումայ: Վերջ:
Ծնթ. Լս-ներում ունի սուրբգրային վկայութիւնների յղումներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
Տե՛ս խորագիրը՝ 4ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
312բ (Ծայրակապ՝ «Ի Մարտիրոսէ է»)
Ի յաղբերէ յիմանալւոյ յարահոսի ուղխըս լուսոյ,
ճառագայթի վըտակաբար, ծաւալիլով յորդիս ոգւոյ,
համաբերկրին մըշտազըւարճ օրհներգութեամբ յամէն այգոյ,
զաներկեւան փառատրութիւնս զուգաբարբառ տան Աստուծոյ:
Մարդահաճի Տէրըն փառաց իւր ընտրելոց անհուն սիրով,
զճոռոմաբանս եւ ըզգիտունս յերկրէս մերմէ միշտ յառնելով,
զպարըն վերին առ աստանօր անճառաբար յօրինելով,
ի ներ զգալւոյ տարրեղինացըս ճոխապէս յար կերտելով:
Անանջըրպէտօրէն ցընծա՛, կաթուղիկէ եկեղեցւոյ,
ընդ հրագումար սուրբ Սիօվնի աստուածութեանըն սոսկալւոյ,
զի մաքրածոր շողըն յերկնից շողա յարգանդըդ քո սիրոյ,
երկինք յերկրի յոյժ հրաշալի հաստատեցար ի վայրս մերոյ:
Րախճանարարըն մեր կենաց առ մեզ սքօղեալ վաղ երգեցաւ,
սակայն ի հնոյ հաւաքմանէ ըսրահակաւ երեւեցաւ,
յետոյ զըստւերն պատառելով, ինքն իսկապէս ի մէնջ ցուցաւ,
Եսայիաս ընդ նա խայտաց, զի գուշակումն եզերեցաւ:
Տէրըն տերանց զիւր խոր խորհուրդն մարգարէից ոգւով յայտնեաց,
վարագուրաւ տեսանեցաւ ի սըրատես նոցա մըտաց,
գոլ ըստընդեա մանուկ Կուսի ըզկնի դարուց այսց ապառնեաց,
իսկ առ յետոյ անզըննաբար յայտնի փառօք վարդապետաց:
Ի կատարիլ բանք Սուրբ Գըրոց ծագի ի մէջ երկեակ գըծի,
զանխըլաբար ծանուցանի՝ որպէս ըզցօղ առ ի սիզի,
յառաքելոց առ ամենայն ուրեք տենջիւ հրատարակի,
ի քառակերտ անկիւնս ստորնոյ Տէր ճշմարիտ միշտ քարոզի:
Րաբուն պետաց, ո՜վ Տէր Քրիստոս, իջեալդ յարփւոյ Հօր եւ Հոգւոյ,
լընլել զիմարս աշխարհայնոյ իմաստութեամբըն երկնայնոյ,
զազդումըն քո տեսանողաց՝ ի լո՛ւ առնել հրաշիւք հոգւոյ,
նուրբ տապարաւ տափարակել, ըզթաւախիտ մայրըս մառնոյ:
Ովրակքըն քաջ չորից հիմանց հուպ ի յանհիւթ ոյծըն սլանան,
հանգոյն ըզգետ ոմին շաւղօք առ ի վերուստ պողոտանան,
պասքեալ ակօսս հոգւոյ մերոց նոքօք լըցեալ պայծառանան,
գոլով ի վառ իբրեւ զլապտերս եւ զճառագայթս արեգական:
Սահանըս այս զարմանաձոյլ փեղկամբ յերկնից պարգեւեցաւ,
յօգուտ կենւոյ ազգի մարդկան ի յԱստուծոյ հընարեցաւ,
ի Հռօմայս եկեղեցւոյ իբրու զխարիսխ հիմնարկեցաւ,
յԻսահակայ յարհւոյ պետէ ի հայ լեզու փոխագրեցաւ:
Է՛ փառահեղ մետրոպօլիտս, ի ծաղկաւէտ երկրէն Կեղոյ,
յաշակերտաց տեառն Յոհաննու արքայապերճ Բուզանդեցոյ,
ի Կարապետ հայրապետէ դէտ օծեցաւ մեծի Կարնոյ,
զգերադրական տառս ճոխահոծ գաղափարեաց անձին իւրոյ:
Էակն էից տացէ բարւոք վայելումըն ստացօղ վեհին,
զի ի պարարտ երկրոջ սերմանիցէ զսերմըն սորին,
տալով զպըտուղս երեսնաւոր, վաթսունաւոր ընդ հարիւրին,
զբեղնաւորեալ զարդիւնս հընձել ի կէտ անանց օրհնեալ վաշին:
Տերեւախիտ ծառս կինդրինոյ պատւաստեցեալ կանանչ ոստամբ,
ցանգ ոռոգի ի խնամածւոյ անձրեւաբուղխ առատութեամբ,
փուշըս խայթման խըլի յինքեան կարի ըսգոյշ պատրաստութեամբ,
զի մի գուցցէ վընասիցի ոք ի հըպմանց անգիտութեամբ:
Ծնթ. Այս՝ 312բ էջի վերին ձախ մասում գրուած են թուով 13 նշանագիր եւ համառօտումներ, իրենց բացատրութիւններով՝ երկինք, երկիր, աշխարհ եւ այլն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 186ա. բոլորակ դափնեպսակ, վրան թագադրոշմ (գիր չկայ), 252բ. շրջան, մէջը՝ Գառն Աստուծոյ, դրօշով:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին, նոտրգրով՝ «Կ[ուռնե]լիոսի Մեկն[ութիւն չորս] գլխա[ւոր մարգար]էից», Ա. փեղկի կազմաստառին շղագրով՝ «Կուռնելիոսի (այլ ձեռքով) Մեկնութիւն չորս գլխաւոր մարգարէից, շարադրեալ ի Կուռնելիոսէ Ալափիտէ վարդապետէ, ի կարգէն Յիսուսեանց, գրեալ ի վերայ երկծալ թղթոյ, նօտրագիր գրչութեամբ, երկէջ, ի ձեռն անյայտի ուրումն: Չունի զթիւն եւ զյիշատակարան», 1ա՝ սեւ թանաքով «539/2895», «ԺԸ. [դար], Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 312ա՝ մատիտով «215/308»:
2896
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ(՞) |
ՌՄԼ. – 1781 |
ԳՐԻՉ՝ Յակոբ Կոստանդնուպօլսեցի: ԹԱՐԳՄԱՆԻՉ՝ Ղուկաս վրդ. Խարբերդցի:
ԹԵՐԹ՝ 196. չգրուած՝ 1աբ, 195բ-6բ: ՊՐԱԿ՝ 1+Ա-ԺԶx12 (ԺԶ՝ 14)+1: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագ, տակը ողկոյզ (թ. 196՝ այլ թուղթ, հաստ, ուղղահայեաց լուսագծերով): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31,5x20,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (2ա-8բ՝ 24.5x15) եւ երկսիւն (9ա-195ա՝ 24.5x15.5. սահմանագծերը կարմրով): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 137ա). խորագրերը եւ սկզբնատառերը՝ կարմրով: ՏՈՂ՝ 31-35: ԿԱԶՄ՝ ճնշագծերով բաց շագանակագոյն կաշի, ցայտկէն սեւ գոյնով, մէջքը՝ ոսկեզօծ ծաղկադրոշմ, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա-Բ. + Գ-Դ., Ի. դարի հաստ թուղթ, դեղին, չգրուած:
Նմուշ 137ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 9ա (կարմրով ուրուագիծ՝ անաւարտ):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի փեղկերը տեղ-տեղ քերծուած, եզրերը մաշուած, Բ. փեղկի կաշին մաշուած-թափուած, մէջքի կաշին կոշտացած, տեղ-տեղ ճեղքուած, վերին եւ ստորին եզրերի կաշին մաշուած, լուսանցակողերը գունաթափ. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով թերթերին զանազան բծեր, դեղին հետքեր, գրադաշտը թանաքի թթուայնութիւնից խիստ գունափոխուած, բնագիրը տեղ-տեղ թափուած եւ նորոգուած Ի. դարում:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-195ա [Կուռնելիոսի] Մեկնութիւն Մարգարէութեանն Դանիելի
Տե՛ս ձեռ. 1022, 4ա-200բ. Յռջբ./2ա-8բ: ա/9ա-18բ: բ/18բ-39բ: գ/39բ-56ա: դ/56ա-68ա: ե/68ա-78ա: զ/78ա-85ա: է/85բ-97բ: ը/97բ-109ա: թ/109ա-34ա: ժ/134ա-44ա: ժա/144ա-62ա: ժբ/162ա-76ա: ժդ/176ա-87ա: ժդ/187ա-91բ:
Կից ունի.
ժե. 191բ-93ա Եզրափակումն եւ իղձ հեղին[ակին] առ սուրբ մարգարէս – Զուսուցանի եւ զորոտալն մարգարէից լուաք, զնոսա քննելով եւ մեկնելով, հաւասար քայլիւ նոցա հետեւեցաք... կեցէ՛ք յաւիտենականութեանն, զի այս է ամենայն մարդ:
ժզ. 193ա-5ա Փառաբանութիւն զյաւիտենականի իմաստութեանն ի համառօտ գործոց եւ տեսլեանց Դանիէլի – Բազմազան եւ բազում կերպիւ խօսեցաւ Տէր մարգարէիցս... Տէր բաժին ժառանգութեան իմոյ, բաժին իմ յերկրին կենդանեաց: Փառք Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, որպէս էր ի սկզբանէ եւ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Վերջ:
Ծնթ. Լուսանցներում գրչի ձեռքով կան ծանօթութիւններ եւ լրացումներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԹԱՐԳՄԱՆՉԻ
195ա Թարգմանիլ տուողի գրքոյս, կամօք եւ արդեամբք Ղազարու վարդապետին եւ արքեպիսկոպոսին Պոնտոսի, տո՛ւք զողորմի նաեւ թարգմանչին՝ տէր Ղուկաս վարդապետին Խարբերթացւոյ, թուին Յիսուսի 1748:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
195ա Իսկ այժմ վերստին գաղափարեցեալ եղեւ ձեռամբ չնչին Յակոբ դպիր Կոստանդնուպօլսեցւոյ, ի թուին Քրիստոսի ՌՄԼ. (1781):
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին, նոտրգիր. «1. / ///Մեկնութիւն ի Դանիէլ / մարգարէն», Պհպ. Բ-ի եւ թ. 1-ի միջեւ մուծուած՝ 17.6x20 չափսի առանձին թերթիկին, շղագրով՝ «Մեկնութիւն ի Դանիէլ մարգարէն, գրեալ ի վերայ ընտիր թղթոյ, երկծալ, նօտրագիր գրչութեամբ, հրամանաւ Ղազարու վարդապետին եւ արքեպիսկոպոսին Պոնտոսի, թարգմանեալ է Ղուկաս վարդապետ Խարբերթացի, ի թուին Քրիստոսի 1748, արտագրեալ ի ձեռն Յակովբայ դպրի Կ[ոստանդնու]պոլսեցւոյ ի թուին Քրիստոսի (այսպէս) ՌՄԼ. (1781): Ունի զյիշատակարան ի վերջն», 1ա՝ «540/2896», «ՌՄԼ. – 1781 / Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2897
(Բաղկացած է երկու տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ՝ 71+1 (կրկն. թ. 28): ԿԱԶՄ՝ վարդագոյն խայտաբղէտ ծաղկաթուղթ, մէջքը շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ, սպիտակ, չգրուած, լուսանցակողերը կապոյտ ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա. + Բ., թուղթ, սպիտակ, չգրուած՝ Աբ, Բաբ, մասն կազմաստառի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը քերծուած, մաշուած, տեղ-տեղ գունաթափ, վրան զանազան բծեր, եզրերը մաշուած-թափուած, մէջքի կաշին մաշուած, քերծուած, ստորին եւ վերին եզրերի կաշին տեղ-տեղ թափուած, վրան ցեցի անցքեր,գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով թերթերին զանազան բծեր, դեղին հետքեր, թ. 11՝ սկզբնատառերը գրուած այլ թղթի վրայ եւ փակցուած բուն թերթին, յաճախ (13բ, 14ա եւ այլուր) խորագրերի եւ սկզբնատողերի կարմրով գրուելի մասերը բաց թողած, յետոյ չլրացուած, թ. 55-6՝ հիմքից անջատ, թ. 54-7՝ նոյն նիւթի տարբեր թերթեր՝ խառն դասաւորութեամբ (տե՛ս Ձեռագիր Ա.), թ. 54՝ սխալ տեղադրած, կարդալ թ. 55ից յետոյ, Ա. ձեռագրի 5րդ պրակը (թ. 46-53, Եսայի Նչեցի, Մեկնութիւն Եզեկիէլի) մուծուած այլ բնագրի (Ներսէս Լամբրոնացի, Մեկնութիւն Սաղմոսաց) մէջ, Բ. ձեռագիրը (Ներսէս Շնորհալի, Մատենագրութիւնք) մուծուած վերջում՝ թ. 59ից յետոյ. թերթերի վերին եզրերին խոնաւութեան հետքեր:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին, նոտրգրով՝ «Ներ[սիսի] Լամբ[րոնացւոյ]/ Մեկն՛՛[ութիւն] Սաղմոսաց», Ա. փեղկի կազմաստառին փակցուած 22,2x18 չափսի թերթիկին, շղագրով՝ «Հմր 2: Ի մեկնութենէ սաղմոսին Դաւթի, Ներսեսի Լամբրոնացւոյ քանի հատուածք, նօտրագիր, քառածալ, գրեալ ի թղթի, թիւն տեղին եւ անուն գրողին անյայտ: Պարունակի ի սմա՝ ա. Հատուած մի ի Մեկնութենէն երկոտասան մարգարէից նորին Լամբրոնացւոյ՝ մաքուր նօտր գրչութեամբ, ի չորս գլխոյն մինչեւ ցեւթերրորդն, բ. Մեկնութիւն տասն խորանացն Ներսիսի Շնորհալւոյ, գ. Նորին Ներսիսի Շնորհալւոյ յեկեղեցական պատմութենէ բան վասն առաքելոց ՀԲ. (72) աշակերտաց եւ չորից աւետարանչաց, թէ զիարդ եւ որպէս գրեցին նոքա զգիրս իւրեանց եւ աւանդեցին եկեղեցւոյ, դ. Նորին Ներսիսի եղբօր Գրիգորիսի կաթողիկոսին սակս Աւետարանին բան, առանձինն, որ թերի է», Պհպ. Աա. «544/2897», «ԺԹ. [դար], Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 59+1 (թ. 1-59, կրկն.՝թ. 28). չգրուած՝ 1ա, 57բ-9բ (գրադաշտիսահմանագծերով): ՊՐԱԿ՝ 1-6x12 (4՝ 10, 5՝ 8, 6՝ 6): ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսագծերովեւլուսադրոշմով՝ «VC» եւթագապսակզինանշան, կենտրոնում՝մարդադէմմահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31x22: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (25.5x15.5. սահմանագծերըկարմրով, ստ. լս.՝յիշագրեր): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 41ա). սկզբնատողերըկարմիրեւնարնջի, սկզբնատառերըկարմիրեւկապոյտ: ՏՈՂ՝ 44-6. գծումները՝ճնշումով:
Նմուշ 41ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր («Ե»՝ 5ա, մարդադէմ «Գ»՝ 28բ): Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, դեղին, շագանակագոյն, սեւ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1բ-45բ, 55աբ, 54աբ, 56ա-7ա [Ներսիսի Լամբրոնացւոյ Մեկնութիւն Սաղմոսաց]
Տե՛ս ձեռ. 990, 2ա-730բ. Նախատեսութիւն/1բ-2ա (խորագիրն այլ՝ «Առաջաբանութիւն հեղինակին»): Թէ վասն է՞ր Դաւթի.../2բ-4բ: ա/5ա-45բ, 55աբ, 54աբ («...եւս առաւել տոչորի ի գութն, առ քաղցրն եւ վայելուչն///»՝ սաղմոս ԺԵ. (հմմտ. ձեռ. 2613, 85ա), 55աբ «///Աղաղակեցին, եւ ոչ ոք էր, որ փրկէր զնոսա, կարդացին առ Տէր եւ [ոչ լուաւ նոցա]: Ոչ եթէ մարմնաւորք էին, իբրեւ զմեզ զգալի ձայնի կարօտ... ինքն յերկինս ել եւ զմեզ առ ինքն» (սաղմոս ԺԷ., հմմտ. ձեռ. 2613, 108ա-10ա), 54աբ «առ ինքն ճանապարհորդեաց, ես եմ դուռն ասէ... երից անձանց ի մի բնութիւն եւ յաստուածութիւն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն» (Սաղմոս ԺԷ., հմմտ. ձեռ. 2613, 110ա-2ա): բ/54բ, 56ա-7ա «[Սաղմոս ի Դաւիթ, ԺԸ., Երկինք պատմեն զփառս Աստուծոյ եւ զարարածս ձեռաց նորա պատմէ զհաստատութիւն] (խորագրի տեղը բաց՝ կարմրով լրացնելու նպատակով): [Տ]ակաւին եւս առաջիկայ... ի ճաճանչ եղականաց եւ մարգարտաց պսակել նոցա գլուխ: Եւ թէ այս այսպէս էր, սիրելին///» (սաղմոս ԺԸ.՝ հմմտ. ձեռ. 2613, 112աբ), 56ա-7ա «///վկայ ասացելոցն, թէ մեռեալ յարոյց, կոյրս լուսաւորեաց, եւ դեռեւս ներգործէ անուն նորա... Արդ, զի մի երբեք յահեղ ճաճանչէ անճառիցն ճառագայթից իմացականն աչք իւր խաւար երկիւղի յինքեանն բերիցէ՝ ի տեսանելն զփառս նորա/// (չշարունակուած)» (սաղմոս ԺԸ.-ԺԹ.՝ հմմտ. ձեռ. 2613, 114բ-7ա), գ-ը/չիք:
Բ. 46ա-53բ [Եսայեայ Նչեցւոյ Մեկնութիւն Եզեկիէլի]
Տե՛ս ձեռ. 1240, 81ա-210բ. Ընծայական/չիք: ա/չիք: բ/46ա-53բ (սկ. թափուած «/// եւ որ ընդդէմ խորհի հակառակ ինչ ասասցէ...» (հմմտ. ձեռ. 1240, 105բ): գ/53բ «...քանզի զգալիս հուր՝ յամենայնի է, եւ ըստ ամենայն անցանէ անխառնաբար///» (հմմտ. ձեռ. 1240, 116բ): դ-լ/չիք: Վերջաբանութիւն/չիք: Յետ աւարտման գրոցս՝ թուղթ ընծայական.../չիք: Պատասխանի շնորհակալութեան.../չիք:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 55ա (լս-ում, շղագիր) «Իմ կողմանէ վէքիլ արայ, թափշրմիշ մեր մեսին ընկեր արայ, որ է յանձնիլ: Յայս ամենայն եկեղ»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 12 (թ. 60-71). չգրուած՝ 67ա-71բ (գրադաշտիսահմանագծերով): ՊՐԱԿ՝ 1x12: ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսագծերովեւլուսադրոշմով՝եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29.5x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (20x14. սահմանագծերըկարմրով. ստ. լս.՝յիշագրեր): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 64ա): ՏՈՂ՝ 35. գծումները՝ճնշումով:
Նմուշ 64ա
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 60ա-6բ [Ներսիսի Շնորհալւոյ Մատենագրութիւնք]
ա. 60ա-3ա [Ներսիսի Շնորհալւոյ Մեկնութիւն խորանացն Աւետարանի. ձեռ. 1253, 1ա-11ա] Սակս Ժ. խորանացն – Մատեանք աստուածայինք եւ հոգեբուխ վարդապետութիւնք իմաստից... կենդանեօք եւ մեռելեօք, մասին արդարացն արժանաւորեալք ի փառս եւ ի գովութիւն աստուածութեանն՝ գովել եւ գոհաբանել այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն:
Ծնթ. Ձեռագիրս արտայայտուած չէ հետեւեալում՝ Մեկնութիւնք խորանաց, աշխատասիրութեամբ Վ. Ղազարեանի, Ս. Էջմիածին, 2004, էջ 266-99 (բնագիր Գ.):
բ. 63ա-4բ Նորին Ներսիսի Կլայեցւոյ Յաղագս Եկեղեցական պատմութեան – Առաքեալք էին երկոտասանք եւ այլ աշակերտք... եւ առաջնոյն հրեշտակ երեւեալ՝ ասէ Մատթէոս, եւ ասել թէ՝ յարեաւ Քրիստոս եւ ապա իւր իսկ երեւեալ Յիսուսի նոցա, որում փառք:
Հմմտ. ձեռ. 1253, 11ա-5ա:
գ. 64բ-6բ [Ներսիսի Շնորհալւոյ Մեկնութիւն Աւետարանին Մատթէոսի. ձեռ. 1253, 15ա-23ա] Ներսէս եպիսկոպոսի եղբօր Գրիգորի կաթողիկոսի Սակս Աւետարանին Մատթէոսի – Սիրոյ զօրութիւնն գերազանց է... քանզի ահաւասիկ տեսանեմ մեզ բացեալ դրունս եւ ո՞ր իցեն առաջին դրունք/// (չշարունակուած):
2898
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 24: ՊՐԱԿ՝ Ա-[Գ]x8: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. ճնշադրոշմներով. թ. 1-96՝ վերին ձախ անկիւնում, ոճաւորուած բոլորակի մէջ. «ОТРАДИНС / No СТИВИНСъ 7 / ФАБРИКИ», թ. 97-134՝ վերին ձախ անկիւնում ուղղանկիւն շրջանակի մէջ՝ «ВЫСОЧАЙШЕ УТВ./ КОМПАНIИ / УГЛИЧСКОЙ/ ФАБРИКИ»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 27x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (19x12.5): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 21ա): ՏՈՂ՝ 24-7: ԿԱԶՄ՝ծաղկաթուղթ, միջուկը՝ստուարաթուղթ, աստառը՝թուղթ. սպիտակ, չգրուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝Ա.+Բ., թուղթ, սպիտակ, չգրուած (Աբ, Բաբ), մասնկազմաստառի:
Նմուշ 21ա
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. կազմիծաղկաթուղթըքերծուած, տեղ-տեղ՝առաւելապէսանկիւնները, մաշուած-թափուած, մէջքիծաղկաթուղթըմաշուած-թափուած, Ա. փեղկըԱ. պահպանակիեւառաջինթերթիհետմնացածմասիցանջատ. գործածութեանեւխոնաւութեանհետեւանքովզանազանբծեր, կազմաստառներըխոնաւութիւնիցդեղնած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-24բ [Յովսէփայ Տէր-Սահակեանց, Մեկնութիւն սուրբ հաղորդութեան. ձեռ. 9128, 199ա] – Ահաւո՜ր եւ սքանչելի է խորհուրդ սրբոյ պատարագին... եւ փառս մատուցեալ ի բարձունս կերակրողին իւրեանց՝ անպատմելի ուրախութեամբ օրհնեն զԱստուած եւ գոհացեալ եղանակեն ասելով. «Գոհանամք զքէն, Տէ՜ր, որ կերակրեցեր զմեզ յանմահական սեղանոյ քոյ, բաշխելով զմարմինդ եւ զարիւնդ ի փրկութիւն աշխարհի եւ կեանք անձանց մերոց:
Ծնթ. Առանց ներքին բաժանումների միակտոր շարադրանք է: Այստեղ բնագիրն ամբողջական է, իսկ Հմր 9128 ձեռ-ում (199ա-207ա) թերի է, վերջանում է՝ «...վասն զի զայս արասջիք ասելովն յայտ է, թէ ոչ միայն զնիւթս խորհրդոյն աւա///» (չշարունակուած), որ համապատասխանում է այս՝ Հմր 2898 ձեռ-ի 12ա էջին:
ՆՇՈՒՄ՝Ա. փեղկի կազմաստառին փակցուած 22,2x18 չափսի թերթիկին, շղագրով. «Մեկնութիւն խորհրդոյ սրբոյ պատարագի, երկծալ, նոտրագիր, գրեալ ի թղթի, յիշատակարան ոչ ունի: Ի ձեռագրաց տ[եառն] Գէորգայ Դ.ի, հանեալ ի գզրոցին Ծաղկած այվանի», «ԺԹ. [դար], Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», Պհպ. Ա՝ «559/2898»:
2899
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 134: ՊՐԱԿ՝ 1-12*x12 (12՝ 2): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. սպիտակ. ճնշադրոշմներով. թ. 1-96՝ վերին ձախ անկիւնում, ոճաւորուած բոլորակի մէջ. «ОТРАДИНС / No СТИВИНСъ 7 / ФАБРИКИ», թ. 97-134՝ վերին ձախ անկիւնում ուղղանկիւն շրջանակի մէջ՝ «ВЫСОЧАЙШЕ УТВ./ КОМПАНIИ / УГЛИЧСКОЙ/ ФАБРИКИ»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 35x22: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (31x17.5. սահմանագծերը սեւ մատիտով): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 72ա): ՏՈՂ՝ 35-41: ԿԱԶՄ՝ մանուշակագոյն ծաղկաթուղթ, մէջքը եւ անկիւնները՝ կանաչ մոմլաթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ բաց վարդագոյն թուղթ, չգրուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) +1 (Բ)՝ բաց վարդագոյն թուղթ, չգրուած (Աբ, Բաբ), մասն կազմաստառի:
Նմուշ 72ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը տեղ-տեղ քերծուած, թեթեւակի մաշուած, գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով թերթերին զանազան բծեր, դեղին հետքեր. պրակահամարները յետագայ ձեռքով մատիտով նշուած են թերթերի վերին լուսանցների կենտրոնում:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-91բ Պատմութիւն Մատթէոսի երիցու Ուռհայեցւոյ
Տե՛ս ձեռ. 1731, 77ա-273բ. ա/1ա-46բ: բ/46բ-91բ (Բ. միաւորը չառանձնացուած, վջ.՝ «Յայսմ ամի ելանէր աստղ մի գիսաւոր յարեւմուտս կոյս, էր ի յԱրեգ ամսոյն, եւ յայգն նուազ ցուցանէր զլոյսն իւր, եւ կացեալ աստղն զաւուրս ԺԵ. (15), կու լինէր յաներեւոյթ տեսողացն. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս»: գ-դ/չիք:
Ծնթ. Ձեռագիրս օգտագործուած չէ հետեւեալի մէջ՝ Մատթէոս Ուռհայեցի, Ժամանակագրութիւն, Վաղարշապատ, 1898 (ձեռագրիս վերջը տե՛ս էջ 259):
Բ. 91բ-134ա Պատմութիւն Թովմայի Մեծոփեցւոյ: Պատմութիւն համառօտաբար վասն յարեւելեան թագաւորացն պղծոյն եւ չար գազանին՝ Լանկ Թամուրին, զոր արարեալ քաջ վարժապետին Թումայի
Տե՛ս ձեռ. 1486, 169ա-206բ, 211ա. 1. ա/92ա-103ա: բ/103ա-20բ: 2. ա/120բ-3բ: բ/123բ-7ա: գ/127բ-31ա: 3/131ա-4ա:
Ծնթ. Ձեռագիրս արտայայտուած եւ օգտագործուած չէ հետեւեալում՝ Թովմա Մեծոփեցի, Պատմագրութիւն, աշխատասիրութեամբ՝ Լ. Խաչիկեանի, Երեւան, 1999:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
91բ (1097 թ. յետոյ) Բայց ծանի՛ր, ո՛վ պատուական ընթերցօղ, զի այն, ինչ որ գրեցաք ի ՆԱ. (952) եւ ի թվականէն մինչեւ ի ՇԽԶ. (1097) թուականն ի կարգ կաթողիկոսացն Հայոց, թագաւորացն եւ իշխանացն Հայոց, նա եւ թագաւորութեանցն Յունաց եւ քաջութեանց նոցա, եւ սուլտանացն Պարսից եւ ամենայն գործոց նոցա, մինչեւ աստ վարեցաւ, եւ ես գրեցի, եւ աստի ո՛չ եւս, զի ո՛չ կայր ի աւրինակի իմում, եւ ոչ կարաց յիմա զկատարածն, թէ զիարդ եղեւ ՇԽԶ. (1097) թուականէն հայոց Վահրամայ: Արդ, հաճոյ թուի յիմաստութեամբ քում՝ բարւոք է, եւ թէ ոչ՝ որպէս յիմաստութիւնդ քո արտաբերէ, գտցես յայլ գիրս եւ ընթեռնուցուս, եւ զմեզ անմեղադիրս արասցես վասն գեղոյն իմոյ, եւ դու ողջ լիցիս Տերամբ շնորհիւ. ամէն:
Հմմտ. ձեռ. 1768, 291ա:
123բ (1660 թ.) Որ եւ արժան լիցի մասին սրբոցն՝ աղօթիւք տեառն Կիրակոսի, ստացօղ գրօյս Սարգիս եպիսկոպոս՝ ի պայազատ յազգէ Արղութեցի կոչեցեալ, որ եւ Տէր Աստուած զինքն ընդ երկար կենօք պահեսցէ մինչեւ ի խորին ծերութիւնն, եւ ինձ՝ մեղապարտ Սարգիս քահանայ՝ ծրօղ սորա, յիշեսցէ ի Տէր: Թվ[ին] ՌՃԹ. (1660):
134ա (1661 թ.) Զմեղապարտ Սարգիս էրէց՝ անուամբ միայն գոլով եւ գործովս ո՛չ, միով Տէր ողորմեաիւ յիշել աղաչեմ, դա՛սք ընթերցողացդ, եւ զձեզ Քրիստոս յիշեսցէ. ամէն: Փա՜ռք համագոյ եւ միասնական սուրբ Երրորդութեան եւ մի աստուածութեան՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, ընդ (=որ) գրեցաւ Կիրակոս գիրքս ի թվաբերութեանս Հայկազանց սեռի ՌՃԺ.երորդի (1661) կատարման սորա վերջի, հայրապետութեան տեառն Յակոբ կաթողիկոսի: Ցանկութիւն մտաց եւ փափագ սրտի բազմադիմի օրինակօք տեսանեն, բաժանեալ ի վերայ բնութեանս ումեմն փառաց եւ մեծութեան, եւ այլ ումեմն՝ յաղթութեան եւ տիրապէս հասանելոյ ի կամս սրտի: Իսկ ես՝ նուաստս եւ յետինս, ծառայս ծառայիցն Քրիստոսի՝ Սարգիս եպիսկոպոս, զամենայն ցանկութիւն սրտի եւ խորհուրդ մտաց, զյօժարութիւն կամաց յերկրորդ համարեցայ առ այս աստուածային գանձիս ստացումն, եւ սա ստացա ինձ յիշատակ անջնջելի եւ մեծութիւն անկողոպտելի, ըստ մարգարէին, որ ասէ. Երանի որ ունիցի զաւակ Սիովնի եւ ընտանեակ Տեառն յԵրուսաղէմ. եւ իմ վասն այսր յուսոյ ետու գրել զա[յ]ս բազում աշխատութեամբ եւ տառապանօք, այսր եւ անդր յածմամբ յուզէի զբաղծալիս իմ, եւ զփափագ սրտի իմոյ կատարեցի ի դրանս Սանահնոյ Սուրբ Աստուածածնիս եւ հրաշափառ Կաթուղիկէ յեկեղեցւոյ. ամէն: [Գ]րել ետու յիշատակ հոգւոյ իմոյ եւ ծնօղացն իմոյ, հօրն՝ պարոն Բէբէքին եւ մօրն իմոյ՝ պարոն Խանում|134բ|աղին եւ եղբարցն իմոյ, որ առ Քրիստոս են հանգուցեալ՝ Արղութին, Հախնազարին, Թէմուրխանին, Շահնազարին, Աթաբէկին, եւ Աբիսողոմ սարկաւագին, որ ի Էջմիածինն փոխեցաւ առ յըղձալին իւր՝ առ Քրիստոս, եւ կենդանի եղբօրն իմոյ՝ Բայրամին, եղբօրորդւոցն իմոյ՝ Ղուկասին, Փարսատանին, Պապոյին եւ այլ ամենայն յարեան մերձաւորացն, այլ եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք եղբօրորդւոյն իմոյ՝ Արղութին, որ անմեղ սպանաւ անանուն վրաց, ի Հախբատա տիրոջէ եւ կամակցութեամբն Աւետիս եպիսկոպոսէ, մականուն Խօշամատի կոչեցեալ, զի սուգ մեծ եղեւ մեզ, որ խաբէութեամբ սպանաւ եւ ոչ պատերազմաւ վասն Բ. գեղի սինուռին Հախպատու եւ որ նա կայ, որ ի սկզբանէ Սանահնոյ Սուրբ Աստուածածնին վախմ է եղեալ եւ այժմ եւս կա անխափան մինչեւ ի կատարած աշխարհի:
Արդ, գրեցաւ սա ի գիւղն, որ կոչի Դսեղ, ի դուռն Սուրբ Լուսաւորչին, ձեռամբ յոգնամեղ եւ փծուն գրչի՝ Սարգիս քահանայի: Բազում աշխատութեամբ գծագրեցի զսա ձեռամբ իմոյ՝ յիշատակ յաւիտենական եւ ծնօղացն իմոյ, հօրն՝ պարոն Թումանին, եւ մօրն՝ պարոն Գօգչակին, եւ ամենայն արեան մերձաւորացն իմոյ. ամէն:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զմիաբանք սուրբ ուխտին Սանահնու՝ զտէր Կիրակոսն, որ փոխեցաւ առ Աստուած, զտէր Ալէքսանն, տէր Աթանէսն, տէր Էվանէսն եւ այլ կրօնաւորաց, որ աստ կան հաւաքեալ: Ով ոք ընթեռնուք կամ օրինակէք զգիրքս, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս աշխատող սորա եւ գնօղ սուրբ գրոյս՝ Սարգիս արհեպիսկոպոսն եւ եդիր ի դուռն Սանահնու Սուրբ Աստուածածնին, ով ոք հանել ջանա, նզոված լինի, անէծքն Կայենի առնու եւ մասն Յուդայի եւ ընդ սատանայի տանջի: Ի թվականութեանս հայոց ՌՃԺ.երորդի (1661)՝ կատարման սորա վերջի:
Ծնթ. Գ. Տէր-Վարդանեանը պարզել է, որ այս ձեռագիրն ընդօրինակուած է Բրիտանական գրադարանի Or. 5260 Պատմագրքից (1660 թ., Դսեղ, գրիչ՝ Սարգիս երեց, ստացող՝ Սարգիս եպիսկոպոս. Մատթէոս Ուռհայեցի՝ 189-296բ, Թովմա Մեծոփեցի՝ 296բ-363ա). տե՛ս A Catalogue of the armenian manuscripts in the British Museum, By Frederick Cornwaills Conybeare, London, 1913Դ No119, Or. 5260, p. 298-302.
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Աա՝ մատիտով շղագիր՝ «թուղթ, Հմր 1, վաւ[երագիր] Հմր 57, վ. 57 թ., 1ին թղթապանակ, 1661 թ.», կապոյտ թանաքով շղագիր՝ «Ձեռ. Հմր 2899»:
2900
ԺԹ. դար (1877-8 թթ.) |
ԳՐԻՉ՝Գաբրիէլարք. Այվազեան (հմմտ. ձեռ. 2879):
ԹԵՐԹ՝ 93-1 (թռիչք՝թ. 76-8): ՊՐԱԿ՝ 1-8*x12 (1՝ 14, 2՝ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ.սպիտակ, սովորական: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26,5x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն(23.5x14.5. սահմանագծերը սեւ մատիտով): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 35ա): ՏՈՂ՝ 28: ԿԱԶՄ՝ կանաչ ծաղկաթուղթ, մէջքը՝ սեւ կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. սպիտակ, չգրուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա)+ 1 (Բ)՝թուղթ.սպիտակ, չգրուած՝Աբ, Բաբ, մասնկազմաստառի:
Նմուշ 35ա
*Ծնթ. Պրակահամարները մատիտով յետագայում նշուած թերթերի վերին աջ անկիւնում:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը քերծուած, թեթեւակի մաշուած, եզրերը մաշուած-թափուած, մէջքի կաշին մաշուած, քերծուած, ստորին եւ վերին եզրերի կաշին տեղ-տեղ թափուած, Ա. փեղկի ստորին աջ անկիւնում միջուկ-ստուարաթուղթը կոտրուած.գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով թերթերին զանազան բծեր, դեղին հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-93ա Նախագիծ վերանորոգման արեւմտեան եկեղեցւոյ՝ առաջարկեալ վաղեմի կաթուղիկեայց եւ այլոց ազգաց քրիստոնէից
ա. 1ա-12բ Ա. Թէ որչափ հարկաւոր է բոլորովին բաժնուիլ հռովմէական եկեղեցիէն եւ թէ ինչպէս Պօսիւէին բանեցուցած կիսակատար հնարքները օգուտ չունեցան, ու վերջապէս ամէն բան վտանգի մէջ ձգեցին – Մեր ասկից առաջ հրատարակած գրուածքին մէջ... եւ ոչ թէ ի նուաստից միայն, այլ եւ ի լաւագունից անտի՝ պակասեսցին ի հաւատոց»:
բ. 12բ-24բ Բ. Թէ ինչպէս հռովմէական եկեղեցիէն բոլորովին բաժնուիլը առաջին ութը դարերուն դառնալ է՝ Իսիդորի սուտ կանոնագրքէն եւ միջին դարու դպրոցական վարդապետութիւններէն առաջ – Այժմ տեսնեմք, թէ արդեօք ինչ հասկընալու է... իսկ մեք՝ վաղեմի կաթուղիկեայքս, կուզեմք կործանել նոցա սուտ դպրոցականութիւնը հաւատով եւ ի յաղթութիւն հաւատոյ:
գ. 24բ-31բ Գ. Թէ ինչպէս առաջին ութը դարերուն երթալը Իսիդորոսի սուտ կանոնագրքէն եւ միջին դարու դպրոցականութենէ առաջ է նորոգել արեւմտեան հին կաթուղիկէ եկեղեցին, որ ի հաղորդակցութեան հաւատոյ էր արեւելեան կաթուղիկէ եկեղեցւոյն հետ – Ուրեմն ի՞նչ բան է առաջին ութը դարերուն երթալը... եւ արեւելեան կաթուղիկէ եկեղեցւոյն հետ կատարեալ հաղորդակցութեան մէջ կգտնուէր:
դ. 32ա-7բ Դ. Թէ արեւելեան կաթուղիկէ եկեղեցւոյն հետ ի հաղորդակցութեան գտնուիլը յորում պիտի լինի, եւ ինչպէս ի հաղորդակցութեան լինելը ի հպատակութեան գտնուիլ չէ – Ուրեմն ի՞նչ բանի վրայ պիտի լինի արդեօք... բայց եւ ամէն եկեղեցի ունենայ իւր ազատութիւնը:
ե. 37բ-44ա Ե. ԹԷ ինչպէս արեւմտեան հին կաթուղիկէ եկեղեցւոյ այս կերպով արեւելեան կաթուղիկէ եկեղեցւոյ հետ ի հաղորդակցութիւն հաւատոյ մտնելովը դիւրին է միաբանել ուղղափառութիւնը բանականութեան, գիտութեան եւ ազատութեան հետ – Ինչէ՞ն է, որ այնքան խելացի մարդիկ կբաժնուին, որը յայտնի, որը ծածուկ՝ կաթուղիկէ հաւատքէն... որպէս զի անոր մէջ պաշտեն զԱստուած հոգւով եւ ճշմարտութեամբ, լուսով հաւատոյ եւ գիտութեան եւ ազատութեամբ Որդւոյն Աստուծոյ:
զ. 44ա-50բ Զ. ԹԷ ինչպէս կան ճշմարիտ կաթուղիկեայք անգղիական դաւանանքին մէջ – Բայց բաւակա՞ն է արդեօք ճշմարտապէս... գուցէ կարծուածէն աւելի շուտ կատարուի այդ միաբանութիւնը:
է. 51ա-9բ Է. ԹԷ ինչպէս կան ճշմարիտ կաթուղիկեայք բողոքականութեան մէջ, նմանապէս ճշմարիտ կաթուղիկեայք կգտնուին բողոքականութեան մէջ – Շարթրի եպիսկոպոսը գերապատիւ Քլօզէլ տը Մոնթալ այսպէս կգրէր 1854ին... այս նիւթիս վրայ դարձընեն ամենայն կերպով իրենց մտադրութիւնը:
ը. 60ա-9ա Ը. ԹԷ ինչպէս ամենայն քրիստոնեայ ժողովրդոց միաբանիլը կաթուղիկէ սկզբան համեմատ եւ նախնական միութեան հիմանը վրայ օգտակար կերեւի ամենուն եւ իւրաքանչիւրին – Երկու նախընթաց գլուխներէն կհետեւի... մեք իրարու հետ միաբանելով ցուցնեմք, որ ճշմարտութիւնը մեր քովն է:
թ. 69ա-78բ Թ. ԹԷ ինչպէս այս միաբանութիւնը ցանկալի եղած էր եւ այժմ եւս ցանկալի է ամենայն ժողովրդոց քրիստոնէից – Այսպիսի միաբանութեան մը օգուտները... իբրեւ վարդապետութիւն մը իսկապէս հերձուածողական եւ հակառակ կաթուղիկէ դաւանութեան:
ժ. 78բ-87ա Ժ. ԹԷ ինչպէս այս միաբանութիւնը կարելի բան է սկզբամբ եւ արդեամբք – Տեսնեմք ուրեմն, թէ ինչ հնարքով կարելի է... հետեւաբար մասնաժողովոց քննութեանը կյանձնեմք առաջիկայ նախագծին յօդուածները:
ժա. 87ա-90բ ԺԱ. Նախագիծ առաջարկեալ վաղեմի կաթուղիկեայց եւ ամենայն քրիստոնեայ ժողովրդոց – Յօդուած Ա. Ամենայն վաղեմի կաթուղիկեայք... Յօդուած ԻԴ. Այս այսպէս լինելով՝ մասնաւոր կաթուղիկէ... ամենայն կողմնասիրութենէ ազատ ճշմարիտ առաքեալք՝ դիւրաւ կրնան իրարու խօսք հասկընալ:
– 90բ-1բ Աղօթք – Տէ՛ր Աստուած, այս մտածութիւններս գրուեցան քու փառացդ համար... վասն սիրոյ մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի: Աղօթք արքեպիսկոպոսին Կանտորբերիոյ՝ Լաւտի:
– 91բ-3ա Յաւելուած. Քանի մի խօսք Տէօլլինկէրի եւ հօրն Հակինթոսի եւ քրիստոնեայ ժողովրդոց միաբանութեանը վրայ – Քրիստոնեայ եկեղեցեաց միաբանութեանը համար ըրած առաջին ժողովոյ մէջ... վասն զի պիտի լինի քաղաք ճշմարտութեան: «Երուսաղէմ, կըսէ մարգարէն, Երուսաղէմ կոչեսցի քաղաք արդարութեան». Զաքար. Ը., 3:
Ծնթ. Ստ. լս-ներում՝ ծանօթագրութիւնք, ձեռագրիս նիւթը Գաբրիէլ եպս. Այվազեանի թարգմանած «Հռոմեական եկեղեցի» աշխատութեան շարունակութիւնն է. տե՛ս Թէ ինչպէս հռովմեական եկեղեցին ոչ եւս է կաթողիկէ եկեղեցի, թարգմանեալ ի գաղղիական բնագրէն Միշոյ քահանայի Փարիզեցւոյ, ի Գաբրիէլ արքեպիսկոպոսէ Այվազեան.- «Արարատ» ամսագիր, Վաղարշապատ, 1878, էջ 85-6, 123-43, 163-82, 206-60, 285-331, 363-85:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (1880 թ, շղագիր) Թարգմանութիւն Գաբրիէլ արքեպիսկոպոսի Այվազեանց ի գաղղիարէնէ եւ է շարունակութիւն գրոցն «Հռովմէական եկեղեցի» կոչեցելոյ եւ տպագրելոյ «յԱրարատ» ամսագրի Մայր Աթոռոյս, յամսն 1877-78: Եւ պատճառ անտիպ մնալոյ սորա եղեւ, զի գտանին ի սմին պարբերութիւնք ինչ եւ պայմանք ընդդէմ եկեղեցւոյ Հայաստանեայց եւ ողջամտութեան ընդհ[անրական] եկեղեցւոյ, միանգամայն տարօրինակ ակնարկք Ռուսաց (՞) եւ այլն (անըմբռնելի ստորագրութիւն): ՌՅԻԹ.՝ 1880, մայիս 27, ի Ս[ուրբ] Էջմիածին:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին, նոտրգրով. «Նախ[ագիծ վե]րանորոգման արեւմտեան եկեղեցւոց, [Գաբրիէլ եպիսկոպոսի] Այվազ[եան]», մէկ այլ թերթիկին՝ «58///», Պհպ. Աա՝ սեւ թանաքով «581/2900», «1880, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 93բ «Ընդ ամենայն իննսուն եւ երկու թերթ»:
2901
(Բաղկացած է 4 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ՝ 137: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ սեւ կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ ծաղկաթուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա-Բ)+2 (Գ-Դ). չգրուած թուղթ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար, Ի. դարում նորոգուած, կազմի կաշին՝ տեղ-տեղ քերծուած. կազմի հին կաշին պահպանուած, իսկ եզրերը լրացուած նոր կաշուով, մէջքի կաշին ճաքճքած. 87-137 թթ-ը եղել են ձեռագրիս հին կազմի՝ որպէս ստուարաթուղթ իրար սոսնձած միջուկը, նորոգման ժամանակ անջատել են եւ մնացեալ թերթերի հետ դրել նոր կազմի մէջ:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
ՀԱՇՏԱՐԽԱՆ |
ՌՄԺԸ. – 1769 |
ԳՐԻՉ՝ Աբրահամ աբեղայ:
ԹԵՐԹ՝ 93 (1-93), չգրուած՝ 1բ, 2բ, 80բ-6ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԱx8 (Ա 11, Թ 10, Ժ 9, ԺԱ 7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ ROMR, ոճաւորուած R, թագապսակ զինանշան, մէջը տապարակիր արջ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32x20,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (23.5x15.8): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 7ա): ՏՈՂ՝ 39-41:
Նմուշ 7ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. Ի. դ. նորոգուած, թերթերինաղտոտուածութեանհետքեր, թ. 1ի հիմքը երկու-երրորդով անջատ, թ 86՝ ցեցիանցք, թ. 86-87իմիջեւմէկթերթկտրած-հանած, թ. 3, 93՝ ստ. լս., թ. 87-89՝արտ. եւվերինլս., թ. 90-93՝վերինլս. կտրածեւնորոգուածնորթղթով. գրադաշտըվնասուած, 87ա-93բ՝գրադաշտըգունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 3ա-67ա Տեառն Մ[ի]խայէլի պատրիարգի Ասորոց Համառօտ ժամանակաց զրոյցք, քաղովածոյ արարեալ յոլովից պատմագրաց, ի վարժս բանասիրաց սղամանակ<ա> [տեղեկութեամբ յԱդամա հետէ մինչեւ յետին աւուրս թեւացեալս]
Տե՛ս ձեռ. 1518, 3ա-98բ: 1ա/3ա-27ա: 1բ/27ա-31ա: 1գ/31ա-52ա: 1դ/52ա-8ա: 1ե/58ա-67ա (գլխաբաժանում չունի):
2. 67ա-76ա Նորին տեառն Միխայէլի Յաղագս քահանայական կարգաց, թէ ուստի՞ առնու սկիզբն
Տե՛ս ձեռ. 1518, 98բ-112ա: 2/67ա-76ա: (վջ.՝ «...Տէր Կոստանդին յերրորդ մասնէ Հայոց, ի դղեկոյ Բարձրբերդէ, որ հայի ի հարաւոյ, ի դաշտն Կիլիկիոյ»):
3. 76ա-8ա Սրբոյն Ստեփաննոսի վարդապէտի – Զկնի Կոստանդեայ տէր Յակոբ, ապա տէր Ստեփաննոս... օր փառաւոր եւ պատուաւոր ի մէջ ամենայն աւուրց եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
4. 78ա-80ա Պատմութիւն բարեպաշտ թագաւորին Թէոդոսի թագաւորութեանն եւ առաքինի վարուց նորա – Ի թագաւորութեան Թէոդոսի... ձեռնադրեցաւ փառաւորելով զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին, յայժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
5. 87ա-93բ [Տեառն Միխայէլի պատրիարգի Ասորւոյ Ժամանակագրութիւն] – /// ելանելոյն ի դրախտէն յետ Հ. (70) ամի գիտաց զԵւա... /// ի խնամոց Արարչին եւ ի լնուլ Ո.երրորդի (600) կենաց... ունին զԳեհոն գետ, որ բա///... Ճակատագրութիւն ըստ աստեղացդ ընթացից եւ /// (տպ. 1870, էջ 16), Սերուք լեալ ամաց ՃԼ. (130) ծնաւ զՆաքովր... Մենանդոս պատմէ մոգն եւ ոչ /// (էջ 23-24), բազմաժամանակեայ... Սառայ անուանեցաւ Սարրա որ իմացեալ /// (էջ 31-32) նա եւ մեծին: Ոմանք ասեն Լ.ամեայ (30)... եթովպացիքն ի Հնդիկս ծովու գնա /// (էջ 40-41) յԵգիպտոս ասեն թագաւորեալ... եւ դատաւորեաց Բարակցէ /// (էջ 50) կոտորեցաւ: Եւ յայեալ կին Քաբերայ... կոչեցան հեթանոսք ասեն /// (էջ 55-58), դարձուածք պատասխանոյ եղեւ... եւ էր քահանայապէտ Սադովք ի ցեղէն Եղիազարու /// (էջ 66) Նաբաթ որդի նորա ամս Բ. ... ի ԺԵ. (15) ամին Ամասեայ թագաւորէ (էջ 74):
Ծնթ. Թերի, ընդհատումներով, պահպանուած են թերթերի միայն փոքր մասերը:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԸ. դար
84բ [Օրհնութիւն սուրբ Աստուածածնին] – Երանեալ եւ բարեբանեալ տիրուհի Սուրբ Աստուածածին, որ համոզիչ ի խաղաղութեան ամենայն մրրկածոյ շար[ժ]մանց կացուցար, որ պատուար հրապարփակ անմատոյց հինից ընդդիմացողաց կարգեցար, որ պատուար բոյցան (այսպէս) տալ (՞) անհոպ եւ անհաս մատուցման դժնից նենգողաց հաստատեցար, որ օգնական եւ տոն ապաւինէ ի խստութենէ փորձութեան զ... (այսչափ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
80աԲարեխօսութեամբ եւ աղօթիւք սուրբ թագաւորիս ողորմեա՛ սրբոյ Երուսաղէմի նուիրակ Աբրահամ աբեղայիս, որ զայս գիրքս գրեցի ի Հաշտարխան, ի թվին 1769 եւ ի յապրիլի 18, յաւուր ճրագալուցի աւարտն:
109աՀասցէ գիրս գ/// (2-3 բառ անընթեռնելի) Հաշտարխան (՞) կամ ///վան, ուր (2-3 տառ անընթեռնելի) կամիցէ ի սպաս սրբոյ Երուսաղէմի ծայրագոյն նուիրակ Աբրահամ աստուածիմաստ (՞) վարդապէտին անբաւ (՞) բարեաւ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «Աբրահամ վարդապիտ», 86բ՝ «ա, բ, գ, դ, ե, զ, է, ը, թ»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 12 (թ. 94-105): ՊՐԱԿ՝ 1x12: ՆԻՒԹ՝թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 20.3x12: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն(20.3x12): ԳԻՐ՝շղագիր (նմուշ՝ 95ա): ՏՈՂ՝ 4, 36, 39, 41, 46:
Նմուշ 95ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար, Ի. դ. նորոգուած, թերթերն ընդլայնակի եւ ընդերկայնակի կտրուած, որի պատճառով թերթերը տարբեր չափերի են. գրադաշտը վնասուած, դժուարընթեռնելի, 94ա, 95բ-6ա, 98բ, 99բ, 100բ-1ա, 103բ-4ա՝ գրեթէ անընթեռնելի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 94բ-9բ [Ի «Վերլուծութենէ Ներածութեանն» Պորփիւրի] – /// կարէ գոլ: [Աստուար] տարակուսեն ճեմականքն /// եթէ հասարակ է սեռի եւ պատահման ըստ յոլովիցն ///:
Ծնթ. Ընդհատումներով, տեղ-տեղ անընթեռնելի: Հմմտ. Դաւիթ Անյաղթ «Վերլուծութիւն ներածութեանն» Պորփիւրի, Պրակք Ի-ԻԸ., Երեւան, 1976:
2. 100ա-105բ [Ի Գրոց պատճառաց Արիստոտելի կամ որպէս ոմանց թուի՝ Պրոկղի] – /// քանզի ի ձեռն այնորիկ է պատճառ իրաց... առնօղ ստա[նալոյ զոչ] ասացեալն, որպէս ցուցաք:
Ծնթ. Հատուած. ընդհատումներով, տեղ-տեղ անընթեռնելի: Տե՛ս ձեռ. 110, 359ա-69բ:
109ա Հասցէ գիրս գ/// (2-3 բառ անընթեռնելի) Հաշտարխան (՞) –կամ ///վան, ուր եւ (2-3 տառ անընթեռնելի) կամիցէ ի սպաս սրբոյ Երուսաղէմի ծայրագոյն նուիրակ Աբրահամ աստուածիմաստ (՞) վարդապէտին անբաւ (՞) բարեաւ:
110ա Սրբոյ Երուսաղէմի նուիրակ Աբրահամ վարդապետս մինչ եկի ի Ղզլար քաղաքն, թիւն էր 1769 եւ ամիսն հոգտեմ[բե]րի 17: Եկեալ ի քաղաքն Մօզտոք վասն սրբոյ Երուսաղէմի նուի[րակութեան] (՞) եւ զՍրբոյ Աթոռոյն նուիրակութիւնն առաջ հաւաքեալ եւ զգանձանակն եւս սրբոյ Երուսաղէմի առի ի սուրբ Երուսաղէմի գանձապէտ ողորմած հոգի Պապաճանի որդի պարօն Պօղոօսէն, որ ի նորին եղբայր պարօն Փիլիպէկէն էհաս ինձ Ա. թուման եւ ԸՃԾ. (850) դիան, որ էր Ժ.ամսեայ գանձանակ, եւ զգիրս ետուն նմա, եւ տեսողացն հաճոյ թուեսցի. այս եղեւ թուին 1770, յամսեանն հոգտեմ[բեր] ութումն. ի Մօզտոք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
105բ(ընդհատումներով) [Դու]զնաքեայ բանս թարգմանեցաւ ի լատինացւոց [բարբա]ռոյ ի հայոց լեզու եւ ի բարբառ ի ձեռն ուրումն [Լեհացի] Ստեփաննոս կրօնաւորի, որ զԴիոնէսիոսն եւս /// թարգմանէաց ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ յուսոյն մերոյ. ամէն (տե՛ս 110, 351բ, խորագիրը):
[Առար]կութիւնքս Պրոկղի եւ Պիհռոնի նօտրեցաւ մատամբ [Ստեփա]ննոսի Լեհացւոյ, վերջ. ամէն:
ՁԵՌԱԳԻՐ Գ.
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 1 (106), չգրուած՝ 106բ: ՆԻՒԹ՝թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ 21.5x17.5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն: ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 106ա): ՏՈՂ՝ 29:
Նմուշ 106ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար, Ի. դ. նորոգուած, վերին, ստ. եւ արտ. լս-ները կտրած-հանած, գրադաշտը վնասուած, դժուարընթեռնելի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
106ա [Տաղ] – եւ /// Գովեմք փառս /// (2-3 տառ անընթեռնելի) զպէ[տ]ս (՞) արդէն վարի... այդ քոյ դառնացել գանձիդ եւ չարեօք հնացածիդ///:
Ծնթ. Ձախ լուսանցում՝ լրացում. ///ախհի ուրացար, ուրացար /// միշտ գեանճայ յարեցար դեռ եկելոյն... գօվասանք արդար եւ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
106բՅաւուրս մերոյ հայրապետին, փոխ[ան]որդի Լուսաւորչին,
Աստուածաէջ Սրբոյ Գահին Սիմէօնի պատրիարգին
Հազար եւ երկերիւր ամին եւ զԺ.(10) ըզ Ռ.(1000) Ը.(8) ամսի (՞) ասին
Վասն աղուանից վիճմանցն ասին, որ եւ լսօղքըն յոյժ սարսին,
Սուրբ (՞) իսկապէս աղանդ թուացին, որ եւ հերձուածոյ առաջն առնին:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝106բ՝ «աց դարն, իջման բանին, աւէւո, ա, բ, գ, դ, ե»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Դ.
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 31 (107-137), չգրուած՝ 108բ, 109բ, 111բ, 114բ, 117բ, 119բ, 120բ, 121բ, 124բ, 125բ, 126բ, 127բ, 128բ, 132բ, 133բեւ 6ա: ՊՐԱԿ՝ 4x10 (1՝ 5, 4՝ 6): ՆԻՒԹ՝թուղթ: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն: ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 112ա):
Նմուշ 112ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար, թերթերը տարբեր չափերի, թ. 153, 154՝ եղել են իրար սոսնձուած, թերթերի մեծ մասն անընթեռնելի, ունեն իմաստ չարտայայտող բառերի խմբեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 107ա [Նամա՞կ] – եւ [Հ]այի (՞) ղուլլղումը եղեալ յաղագս (՞) թէ ձեր քաղաք, թէ քաղաքացիք... աղաչէմք մէզ մին առաջնօրդ խնդրեմք/// որ սգաւորեալքս, տրտմեալքս, պանդխտացեալքս, չքաւորեալքս (՞) մխիթարէ, շահէ, հաւաքէ, բժշկէ. ամէն:
2. 108ա [Վասն հոգւոյ եւ մարմնոյ] – /// [Հոգին] մարմնուն ասաց. /// (մէկ բառ անընթեռնելի) լինիք, հետ իրեանց ծուրդ ածէք, աղօթք անէք... թողութիւն խնդրէ քոյ մեղաց առ /// (մեկ բառ անընթեռնելի), բարէբ[ե՞ր]:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԹ. դ.
111ա, 112աբ, 113աբ, 114ա Գրառումներ առեւտրականզանազան խնդիրների մասին (վրացերէն. շղագիր)։
Ծնթ. 110բ, 114ա-31ա հին, երբեմն սեւագիր թերթերին մասամբ պահպանուած հատուածներ, որոնց մեծ մասի վրայ կապակից շարադրանք չի կարդացուում, երբեմն էլ ընդհանրապէս շարադրանք չկայ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 109ա՝ 2, սեւ թանաքով, անընթեռնելի:
ՆՇՈՒՄ՝ Ձեռագրի սկզբի թերթիկի վրայ. «1769, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս], Հմր 2, 618/2901»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 110բ «եօթն թուման փող, ա, ա, ա, բ, գ, դ, Բ.(2) ղութնի դուռ, ԴՃՀԳ. (473) կաղ քաթան»: 115ա «10. Ճիկիտ Բ. եղբարք եւ 2500, Գրիգոր (՞) պապայ եւ 2000, որպէս Սինան օղլու Ովանես /// (երեք բառ անընթեռնելի), աւետարանիչ, մկրտիչ, /// Սիմէօն Միասէր /// 400, Գրիգոր (՞) Մինաս եւ 400, ճիաղաճ Գաբրիէլն եւ 200 ///» (յաջորդ տողերը՝ անընթեռնելի)»: 116ա՝ «կազ չափ /// էհաս ի Թֆիլիսն կիւլենց Յարութիւնէն եւ Բարսատանն է, ԺԶՌԸՃ. (16800) գանձանակ», 117ա՝ «///ին հին տանուտէր կին ալատաթանց, ///ղանց Դաւիթն, Շամպարանց Օհան/// ///աճանց Աֆտանտիլն, ///անի որդի Զօհրապն, Զօհրապն», 118ա Մուլայի ազպրումն, 2. Խարազ Յօհաննէսն, Խասայի ազպրումն, 2. Ներսէսն. Թեմուրճի ազպրումն, 2. Դաւիթն Վրացի. ԳՌ.(3000)»: 119ա «Զաքալի ասլի Պետրէ սիր մատա»: 120ա՝ «կհ, խծ», 121ա՝ «խամբերօ», 122ա՝ «ուրիշ այար արէ թէ վեքէլի միր տար խաբէ»,123ա՝ «Երկրորդ Հե/// ողջունի», 124ա /// պատւի ոչ կացեալ հաւնիմ ///բ յախտից կենցաղցաղոյս ///լ ծննդովք իւրով, գիր գրելոյս, նուիրակ: Mami Maria (Լատինատառ), 126ա «Ա՝ 11», 128ա՝ հայերէն այբուբեն, 129ա, 133՝ թուաբանական հաշուարկներ, 130ա՝ «հորժամ կոչէ փողն», 130բ՝ «իլխ, Ա՝4»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 131բ՝ եռանկիւն կողքերը չափսերով՝ «32, 24 8, 4», խաչ օղակներով:
2902
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՕԼԻ՞Ս |
ԺԸ. դար (1742ից յետոյ)* |
ԹԵՐԹ՝ 532. չգրուած՝ 1ա-9բ, 251բ, 369բ, 421բ, 510բ-32բ: ՊՐԱԿ՝ 1-46x12 (44՝ 6: 30՝ 8: 1, 46՝ 9: 4, 19՝ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «FINDE P, շուշան արտապատկերումով, BEVIAT ABLACON END AVPHINE 1742», որի կողքին չափերով վերը նշուած շուշանի նման աւելի մեծը: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32x21,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (24x13.3. սահմանագծուած կարմրով): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 213ա): ՏՈՂ՝ 36: ԿԱԶՄ՝ տպարանային, ոսկեգոյն դրոշմազարդ, կարմիր կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ թուղթ. Ա. փեղկի կենտրոնում, ծաղկեպսակի մէջ՝ «Խաչելութիւն», Բ. փեղկի կենտրոնում՝ ծաղկեպսակի մէջ «Տիրամայրը մանուկ Յիսուսը գրկին». լուսանցակողերը՝ կարմիր:
Նմուշ 213ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, կաշին կծկուած, խոնաւութիւն տեսած, Բ. փեղկի աստառը մեծ մասամբ անջատ, վրան անցք, գրադաշտը գունափոխուած. թ. 1՝ ցեցի անցք, թ. 8, 9՝ հիմքից թուլացած, թ. 337-338, 347-348ի միջեւ մէկական թերթ կտրած, կաթիլքի հետքեր, թ. 366՝ արտ. լս. պատռուած, գրադաշտը վնասուած, թ. 368ի վերին անկիւնը պատռուած:
* ձեռագրիս ժամանակի համար տե՛ս Նիւթ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
10ա-510ա Պարտէզ հովուաց
Ա. 10ա-251ա [Գիրք Առաջին] Յաղագս [վարձուց] քրիստոնէական հաւատոյ:
1. 10ա-43բ Ընձեռուած Առաջին. Վարձ – Պարտէզն այն եւ դրախտն փափկութեան, զորմէ ասի, թէ բազում... ի խոստովանահօրէ կամ յայլոյ ուսուցչէ հաւատայ իւրաքանչիւր անվարժ թէպէտ ոչ գնայն ի մօտոյ:
2. 44ա-78բ Երկրորդ ընձեռուած: Մեկնութիւն առաջին մասին Հաւատամքին: Առաջին ընթերցուած վասն հաւատոյ: Նախ բնականօրէն ուսուցանէ, թէ գոյ Աստուած, երկրորդ. ոչ կարէ ճանայչիլ, թէ զի՞նչ է Աստուած, երրորդ մեկնէ զոմանս աստուածային ստորոգութիւնս – Առաջին նախադասութիւն. կարէ մարդն ճանաչել... աւուրք իմ համառօտեսցին, բայց միայն կայ եւ մնայ ինձ գերեզման:
3. 79ա-202բ Երրորդ ընձեռուած: Մեկնութիւն մասանց, որ[ք] հայի[ն] յերկրորդ անձն Երրորդութեան: Առաջին ընթերցուած: Ընթերցուածս այս առաջնորդէ եւ ուսուցանէ. նախ՝ թէ մեծ է խորհուրդն մարդեղութեան, երկրորդ՝ թէ պտղայւէտ է յաճախ մտածումն նորա – [Ե]րկրորդ մասն հանգանակի ճառէ... ընդառաջ ելէք այսմ վճռոյ — տուաք պատասխանի:
4. 203ա-51ա Չորրորդ ընձեռուած: Մեկնութիւն մասանց, որք հային յերրորդ անձն Երրորդութեան: Առաջին ընթերցուած, եօթներորդ մասն: Հաւատամք ի Հոգին Սուրբ, յաղագս անձին Հոգւոյն Սրբոյ – Նախ ուսուցանէ, թէ Հոգին Սուրբ է հաւասար Հօր եւ Որդւոյ... այսպէս ընկալջիք զանթառամ փառացն պսակ:
Բ. 252ա-369ա Գիրք Երկրորդ [յաղագս յուսոյ]
1. 252ա-80ա Ընձեռուած առաջին: Յաղագս յուսոյ եւ գործոց նորա – [Ա]րդ, որպէս տրամաբանեալ ճառեցաք յառաջին գրքոջ յաղագս խորհրդոց հաւատոյ... ապաշխարութիւնս այս ոչ էր ճշմարիտ, այլ թիւր եւ ունայն:
2. 280ա-305բ Երկրորդ ընձեռուած: Սակս աղօթից մերոց – Մինչ աղօթքն լիցի գործ յուսոյ, անյոյժ հաստատէ զյոյս մեր... օգնէ ըստ պատշաճաւոր ժամանակի, որ սահմանեալ է ի նմանէ:
3. 305բ-47ա Երրորդ ընձեռուած: Յաղագս տերունական աղօթից: Առաջին ընթերցուած, սակս գերազանցութեան տէրունական աղօթից – Առաջին նախադասութիւն. տէրունական աղօթքն է գերազանց... կատարեսցի ամենաքաղցր ողորմութեամբն Աստուծոյ, զի սոսա եղիցի. նմա փառք եւ իշխանութիւն յաւիտեանս. ամէն:
4. 347բ-69ա Չորրորդ ընձեռուած: Յաղագս հրեշտակային ողջունի – Քանզի յաճախապէս պատկանի հովուաց՝ գովասանել զկոյսն... պաշտպանեա՛ զմեզ ի թշնամւոյն եւ ի ժամ մահուան ընկա՛լ, ո՛վ մայր Աստուծոյ:
Գ. 370ա-421բ Երրորդ ընձեռուած: Յաղագս սիրոյ
1. 370ա-85բ Երրորդ ընձեռուած [=Առաջին ընձեռուած] Յաղագս սիրոյ եւ տասն պատուիրանաց, սրբազան մանեակ – Ողորմութիւն եւ ճշմարտութիւն պատահեսցին, մահկանացու մարդիկք ցանկան անմահութենէ... խաղաղութիւն քեզ լիցի, եղբա՛յր, եւ եղեւ քրիստոնեայ:
2. 386ա-94ա Երկրորդ ընձեռուած: Յաղագս տասանաբանեայ օրինաց: Առաջին ընթերցուած. սակս պարտաւորութեան տասնաբանեայ օրինաց – Նախ ուսուցանէ, թէ էր պատշաճ Աստուծոյ տալ զայս օրէնն... տունք ամբարշտաց եւ սպառին մինչեւ ի քարինս եւ ի փայտս եւ ոչնչանան:
3. 394ա-407 Երրորդ ընձեռուած: Յաղագս պատուիրանաց առաջին տախտակի: Յաղագս նախկին պատուիրանի տասնաբանեայ օրինաց – Ես եմ Տէր Աստուած քո եւ այլ, մի՛ ունիցիս զայլ Աստուած... մշտընջենաւոր խոստացեալ երջանկութեամբն Աբրահամու, Իսահակայ եւ Յակոբայ հարց քոց:
4. 407ա-21բ Չորրորդ ընձեռուած: Յաղագս երկրորդ տախտակի: Առաջին ընթերցուած. սակս չորրորդ պատուիրանի – Պատուեա՛ զհայր քո եւ զմայր եւ այլ: Նախ ուսուցանէ, թէ յորժամ... քանզի մեղքն ոչ կարէ ի մեզ թագաւորել, եթէ կամաւորապէս հընազանդիցիմք նըմա:
Ծնթ. Սոյն «Ընձեռուած»ի Երկրորդ [Հինգերորդ] Ընթերցուածը թերի է:
Դ. 422ա-510ա [Գիրք Չորրորդ] Յաղագս խորհրդաւոր ճրագարանի
1. 422ա-33ա Առաջին ընձեռուած: Յաղագս խորհրդաւոր ճրագարանի եւ եօթն խորհրդոց ի սեռի: Առաջին ընթերցուած. սակս հեղինակի խորհրդւոց եօթանց – Նախ ուսուցանէ, թէ Քրիստոս է հեղինակն, երկրորդ. ծանուցանէ զպատճառ կացուցումն նոցա... վասն որոյ փոխանակ օրհնութեան ընկալնուն զանէծս, զի անարժանութեամբ մերձենայ ի սրբազանսուրբ խորհուրդս:
2. 433ա-40բ Երկրորդ ընձեռուած խորհրդաւոր ճրագարանի կամ աշտանակի: Յաղագս խորհրդոյ մկրտութեան. առաջին ընթերցուած. սակս նիւթոյ մկրտութեան – Նախ ուսուցանէ, թէ ջուրն է նիւթ, երկրորդ. զպատշաճաւորպէս սահմանեցեալ է ջուրն... ի ձեռն, որոյ բառնի ամենայն պակասութիւն ի յարութեան յերանելեաց:
3. 441ա-64ա Չորրորդ [=Երրորդ] ընձեռուած խորհրդաւոր ճրագարանի. յաղագս խորհրդոյ հաղորդութեան. առաջաբանութիւն – Արդ, երրորդ խորհրդաւոր ճրագ աշտանակի մերոյ է խորհուրդն հաղորդութեան... զդիտաւորութիւն առակցելով քահանայի, որ պատարագէ:
4. 464ա-86ա Հինգերորդ [=Չորրորդ] ընձեռուած խորհրդաւոր աշտանակի: Յաղագս խորհրդոյ ապաշխարութեան: Առաջաբանութիւն – Չորրորդ խորհրդաւոր ճրագ աշտանակի մերոյ է խորհուրդն ապաշխարութեան... այսպիսի առիթն ոչ համարի այլում մերձաւոր, որ երբեմն կամ հազիւ մեղանչէ վասն այսորիկ:
5. 486ա-88ա Վեցերորդ [=Հինգերորդ] ընթերցուած [ընձեռուած] խորհրդաւոր ճրագարանի: Յաղագս խորհրդոյ վերջին օծման: Առաջաբանութիւն – Հինգերորդ խորհրդաւոր ճրագարան է վերջին օծման: Արդարեւ լուսաւոր ճըրագարան է օծմամբ... հովիւն մատակարարել եւս որոգայթիւ կենաց, զի է հարկաւորութէնէ:
6. 488բ-98ա Եօթներորդ [=Վեցերորդ] ընձեռուած խորհրդաւոր ճրագարանի: Յաղագս խորհրդոյ կարգին եւ աստիճանի: Առաջաբանութիւն – Վեցերորդ աշտանակ կամ խորհրդաւոր ճրագարան, այս է խորհրդաւոր լապտեր աշտանակի... ահա այս է, զոր ասէ, աղաչեմ զձեզ երթալ արժանի եւ այլ:
7. 498ա-510ա Ութերորդ [=Եօթներորդ] ընձեռուած խորհրդաւոր ճրագարանի: Յաղագս խորհրդոյ պսակի: Առաջներորդ ընթերցուած յաղագս պսակի, ըստ որում խորհրդոյ – Նախ ուսուցանէ, թէ պսակն կացուցաւ յԱստուծոյ... մի լիցի ամլութիւն որդւոյ, այլ աճումն եւ ոչ համարելի է:
Ծնթ. Սոյն «Ընձեռուած»ի «Ութերորդ ընթերցուածը»-ը՝ «Յաղագս անլուծանելի պսակին», թերի է: Երկը բաժանուած է նաեւ «Ընթերցուածների», որոնք էլ՝ «Նախադասութիւնների»: Կան նաեւ «Պրակ»ների եւ այլ մանր բաժանումներ, լս-ներում՝ սուրբգրային եւ հայրախօսական տեղիների յղումներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա Ի գրչագրոց տէր Գէորգայ Դ.-ի հանեալ:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»: Վրացերէն, մխեդրուլի, ԺԹ. դ․, 112ա՝ նամա՞կ, 113աբ՝ հաշիվներ, 114ա՝ 4 տող՝ անորոշ:
2903
ԺԹ. դար (1808ից յետոյ)* |
ԹԵՐԹ՝ 434. չգրուած՝ 1աբ, 2բ, 58աբ, 351ա, 353բ, 429բ, 431բ-34բ: ՊՐԱԿ՝ 2+Ա-Բx12 + Ա-Գx6 (Գ 8)+ Ե-ԼԶx12 (ԺԳ 6, ԴԺ 8, ԺԵ 10, Լ 13, ԼԶ 15): ՆԻՒԹ՝ թուղթ՝ լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ արծիւ, տակը՝ M O P, սրա տակ էլ՝ «1808» կամ թագապսակ զինանշան, մէջը եղջերագաւաթ, «G M», «TOs cOmnO». թ. 429-32՝ կապտերանգ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31,8x22: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (27.5x16.5), երկսիւն՝ թ 39-57: ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 8ա), 39ա-57բ՝ մանր շղագիր (նմուշ՝ 54ա): ՏՈՂ՝ 29-33, 36-41: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ:
Նմուշ 8ա
Նմուշ 54ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, տեղ-տեղ քերծուած, եզրահատումից լուսանցներում առկայ սուրբգրային տեղիների յղումները մասամբ վնասուած, խոնաւութիւն տեսած, գրադաշտը գունափոխուած, տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր, թ. 39-57՝ նոյն ԺԹ. դ. այլ ձեռքով, բուն ձեռագրի մէջ մուծուած՝ նրա Գ-Դ. պրակների փոխարէն. ցեցի անցքեր՝ թ. 3-27:
*Ծնթ. Ձեռագրիս ժամանակի համար տե՛ս Նիւթ: Սրա շարունակութիւնն է Հմր 2905ը, որի շարունակութիւնն էլ Հմր 2904ն է. այսպէս՝ 2903-2905-2904 (տե՛ս այս ձեռագրերի Պրակ հարցերը):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա Պարտէզ Հովուաց. յորում պարունակի ամենայն վարդապետութիւն հաւատոյ եւ վարուց առ քարոզս, առ ընդդիմաբանութիւնս եւ առ խղճմտանս ամենայն ապաքինութեանց՝ հոգւոց հարկաւորք: Հեղինակութեամբ Յակովբայ Մարգանձիոսի՝ հովուի եւ տասնապատի Քուինիէնս կոչեցելոյ: Ի հռչակաւոր վանս Թէֆլօրէֆիենցւոյ Թէլօպպիենցւոյ, արդէն աստուածաբանութեան ուսուցչի: Յամի Տէառն 1749: Ի Պաթաւիա, ի տպարանի Շարերամայ առընթեր Յովհաննու Մանֆրէի: Հրամանաւ Մեծաւորաց:
3ա-429ա [Պարտէզ հովուաց, Գիրք Առաջին]
1. 3ա-57բ Ընձեռուած առաջին: Յաղագս վարձուց քրիստոնէական հաւատոյ – Պարտէզն այն եւ դրախտն փափկութեան, զորմէ ասի, թէ բազում մանաւանդականութեան... հաւատայ իւրաքանչիւր անվարժ, թեպէտ ոչ գնայն ի մօտոյ:
Ծնթ. Խորագիրը յետագայ ձեռքով գրուած է կարկատան-թերթիկի վրայ:
2. 59ա-125բ Երկրորդ ընձեռուած: Մեկնութիւն առաջին մասին հաւատամքին: Առաջին ընթերցուած վասն հաւատոյ– 1. բնականօրէն ուսուցանէ, թէ գոյ Աստուած... աւուրք իմ համառօտեսցին, բայց միայն կայ եւ մնայ ինձ գերեզման:
3. 125բ-338ա Երրորդ ընձեռուած: Մեկնութիւն մասանց, որ հայի յերկրորդ անձն Երրորդութեան: Առաջին ընթերցուած: Ընթերցուածս այս առաջնորդէ եւ ուսուցանէ: Նախ թէ մեծ է խորհուրդն մարդեղութեան, 1. թէ պտղաւէտ է յաճախ մտածումն նորա – Երկրորդ մասն հանգանակի ճառէ... ընդառաջ ելէք այսմ վճռոյ եւ տուք պատասխանի:
4. 338ա-429ա Չորրորդ ընձեռուած: Մեկնութիւն մասանց, որք հային յերրորդ անձն Երրորդութեան: Առաջին ընթերցուած, եօթներորդ մասն: Հաւատամք ի Հոգին Սուրբ, յաղագս անձին Հոգւոյն Սրբոյ – 1. Ուսուցանէ, թէ Հոգին Սուրբ է հաւասար Հօր եւ Որդւոյ... միայնոյ Աստուծոյ փառք եւ պատիւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Ծնթ. Գրուած է մինչեւ տասնեօթերորդ ընթերցուածի երրորդ նախադասութեան աւարտը: Հմմտ. ձեռ. 2902, 10ա-251ա: Էջ 38բ՝ վերջում կրկնում է 39աի սկզբում եղածը. «Պատմէ Էվակրիոս զԱկաթօնէ... եւ միաւորեալ ընդ Աստուծոյ: Անիծեալ...»:
Բ. 430ա-31ա Ցուցակ գրոյս թղթահամարին յայտնի աստ – 1. Յաղագս քրիստոնէական Հաւատոյ վարձուց... 820. Հաւատամք ի կեանս յաւիտենականս մինչեւ ցվերջ:
Ծնթ. Բնագիրը բաժանուած է նաեւ «Ընթերցուածներ»ի, որոնք էլ՝ «Նախադասութիւնների». կան նաեւ «Պրակ»ների եւ ուրիշ այլ մանր բաժանումներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
Տե՛ս Տիտղ.՝ 2ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
2ա (1859, շղագիր) Զայս մատեան Պարտէզ Հովուաց անուանեալ, զոր տուեալ է թարգմանել տէր Յովհաննէս արդարեւ արդիւնաւոր պատրիարք Կ. Պոլսոյ՝ Կոլոտ մականուանեալ, թարգմանիչ սորա է Ղուկաս դպիր Խարբերդցի, ընդ այլ գրեանս, զոր ստացայ գնովք ի գրենեաց տեառն Բարդուղիմէոսի վարդապետի Իսկենտերեան, այժմ նուիրեցի ի վայելս մեծի հօր տեառն Գեորգեայ սրբազան պատրիարքի Կ. Պօլսոյ, ի վայելս եւ ի յիշատակ: Ն. Ծ. Պօղոս Պետրոսեան վարդապետ Կ. Պօլսոյ: Ի 1859, ի 1 Յունիսի:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «650/2903, Հմր 2, ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
2904
ԺԹ. դար (1808ից յետոյ) |
ԹԵՐԹ՝ 284. չգրուած՝ 101ա-2բ, 283ա-84բ: ՊՐԱԿ՝ 6+ԾԷ-Ձx12+2 (ԿԴ 12+2, ԿԷ 10, ՀԶ 8, ՀԷ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «թագապսակ զինանշան», 102, 283՝ «M G», «IMPERIALE» (Բ. պահպանակ), 1աբ, 101ա-2բ, 283ա-84բ կապտերանգ թուղթ (յետագայ յաւելուած): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32.5x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (27.5x16.5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 17ա): ՏՈՂ՝ 31-35: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտ, ցայտկեն մելան: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա)+1 (Բ), թուղթ:
Նմուշ 17ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, աստառին՝ ցեցի անցք, թ. 7, 204՝ վերին արտ. լս. դէպի ներս ծալուած ելուստ, վրան լուսանցագրութիւն, տեղ-տեղ զանազան բծեր, աղտոտուածութեան հետքեր, պհպ. Ա.ի եւ թ. 1ի միջեւ թերթ պոկուած, թ. 257ի արտ. լս. վնասուած, թ. 1 եւ ԿԴ. եւ Ձ. պրակները յաւելում-լրացում, նոյնպէս՝ թ. 101-2, 283-4 (կապոյտ թուղթ):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-103ա Գիրք Երրորդ: Յաղագս սիրոյ եւ տասն պատուիրանաց: Բնաբան Սղմ. ԾԳ. Ողորմութիւն եւ ճշմարտութիւն. պատ.՛՛ մարդ մահկանացուք ցանկան անմահութեան
1. 1ա-29բ [Առաջին Ընձեռուած] Սրբազան մանեակ – Ի վերջանալ տալոյն սովոր են մարդիկ ընծայել քեզ զպարգեւ... խաղաղութիւն քեզ լիցի, եղբա՛յր. եւ եղեւ քրիստոնեայ:
2. 29բ-45ա Երկրորդ Ընձեռուած: Յաղագս տասանաբանեայ օրինաց: Առաջին ընթերցուած. սակս պարտաւորութեան տասնաբանեայ օրինաց – 1. Ուսուցանէ, թէ էր պատշաճ Աստուծոյ տալ զայս օրէնն... տունք ամբարշտաց եւ սպառին մինչեւ ի քարինս եւ ի փայտս եւ ոչնչանան:
3. 45ա-70բ Երրորդ Ընձեռուած: Յաղագս պատուիրանաց առաջին տախտակի: Առաջին ընթերցուած: Յաղագս նախկին պատուիրանի տասնաբանեայ օրինաց – Ես եմ Տէր Աստուած քո, եւ այլ մի՛ ունիցիս զայլ Աստուած... մշտնջենաւոր խոստացեալ երջանկութեամբն Աբրահամու, Իսահակայ եւ Յակօբայ հարց քոց:
4. 70բ-103ա Չորրորդ Ընձեռուած: Յաղագս երկրորդ տախտակի: Առաջին ընթերցուած. սակս չորրորդ պատուիրանի – Պատուեա՛ զհայր քո եւ զմայր եւ այլ: 1. ուսուցանէ, թէ յորժամ... քանզի մեղքն ոչ կարէ ի մեզ թագաւորել, եթէ կամաւորապէս հընազանդիցիմք նմա:
Ծնթ. Բնագիրը թերի է՝ չունի Չորրորդ Ընձեռուածի Ութերորդ Ընթերցուածը («Յաղագս վեցերորդ պատուիրանի: Մի՛ շնար», հմմտ. ձեռ. 2902, 411բ-13ա):
Բ. 103ա-282բ [Գիրք Չորրորդ]: [Յաղագս] խորհրդաւոր ճրագարանի եւ յաղագս եօթն խորհրդոց ի սեռի:
1. 103ա-27բ Առաջին Ընձեռուած խորհրդաւոր ճրագարանի եւ յաղագս եօթն խորհրդոց ի սեռի: Առաջին ընթերցուած. սակս հեղինակի խորհրդւոց եօթանց – 1. Ուսուցանէ, թէ Քրիստոս է հեղինակն, 2. ծանուցանէ զպատճառ կացուցման նորա... վասն որոյ փոխանակ օրհնութեան ընկալնուն զանեծս, զի անարժանութեամբ մերձենայ ի սրբազանսուրբ խորհուրդս:
2. 127բ-43ա Երկրորդ Ընձեռուած խորհրդաւոր ճրագարանի կամ աշտանակի: Յաղագս խորհրդոյ մկրտութեան. առաջին ընթերցուած. սակս նիւթոյ մկրտութեան – 1. Նախ ուսուցանէ, թէ ջուրն է նիւթ, 2. զպատշաճապէս սահմանեցեալ ջուրն... ի ձեռն, որոյ բառնի ամենայն պակասութիւն ի յարութեան յերանելեաց:
3. 143ա-85բ Չորրորդ [=Երրորդ] Ընձեռուած խորհրդաւոր ճրագարանի. յաղագս խորհրդոյ հաղորդութեան. առաջաբանութիւն – Արդ, երրորդ խորհրդաւոր ճրագ աշտանակի մերոյ է խորհուրդն հաղորդութեան... զդիտաւորութիւն առակցելով քահանայի, որ պատարագէ:
4. 185բ-232ա Հինգերորդ [=Չորրորդ] Ընձեռուած խորհրդաւոր աշտանակի: Յաղագս խորհրդոյ ապաշխարութեան: Առաջաբանութիւն – Չորրորդ խորհրդաւոր ճրագ աշտանակի մերոյ է խորհուրդն ապաշխարութեան... այսպիսի առիթն ոչ համարի այլում մերձաւոր, որ երբեմն կամ հազիւ մեղանչէ վասն այսորիկ:
5. 232ա-37ա Վեցերորդ [=Հինգերորդ] Ընձեռուած խորհրդաւոր ճրագարանի: Յաղագս խորհրդոյ վերջին օծման: Առաջաբանութիւն – Հինգերորդ խորհրդաւոր ճրագարան է վերջին օծման: Արդարեւ լուսաւոր ճրագարան է օծմամբ... հովիւն մատակարարել եւս որոգայթիւ կենաց, զի է հարկաւորութէնէ:
6. 237ա-57բ Եօթներորդ [Վեցերորդ] Ընձեռուած խորհրդաւոր ճրագարանի: Յաղագս խորհրդոյ կարգին եւ աստիճանի: Առաջաբանութիւն – Վեցերորդ աշտանակ կամ խորհրդաւոր ճրագարան, այս է խորհրդաւոր լապտեր աշտանակի... ահա այս է, զոր ասէ, աղաչեմ զձեզ երթալ արժանի. եւ այլ:
7. 258ա-82բ Ութերորդ [Եօթներորդ] Ընձեռուած խորհրդաւոր ճրագարանի: Յաղագս խորհրդոյ պսակի: Առաջներորդ ընթերցուած յաղագս պսակի, ըստ որում խորհրդոյ – 1. Ուսուցանէ, թէ պսակն կացուցաւ յԱստուծոյ... մի լիցի ամլութիւն որդւոց, այլ աճումն եւ ոչ համարելի է:
Ծնթ. Միւս օրինակների նման՝ բաժանուած է նաեւ «Ընթերցուածների, որոնք էլ՝ «Նախադասութիւնների». կան նաեւ «Պրակ»ների եւ այլ մանր բաժանումներ, լս-ներում կան սուրբգրային եւ հայրախօսական տեղիների յղումներ: Չունի Չորրորդ Ընձեռուածի Ութերորդ Ընթերցուածը («Յաղագս հաղորդութեան միոյ տեսակի», հմմտ. ձեռ. 2902, 451բ): Ունի «Հաւաքումն եւ յորդորումն ի մատու[ց]ումն պատարագի հատուածը, որ չկայ 2902 ձեռագրում. թերի է վերջին հատուածը՝ «Յաղագս անլուծանելի պսակին»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (1859 թ.) Այս մատեան Պարտէզ հովուաց անուանեալ, զոր տուեալ է թարգմանել տէր Յովհաննէս արդարեւ արդիւնաւոր պատրիարք Կ. Պօլսոյ՝ Կոլոտ մականուանեալ, թարգմանիչ սորա է Ղուկաս դպիր Խարբերդցի, ընդ այլ գրեանս զոր ստացայ գնովք ի գրենեաց տեառն Բարդուղիմէոսի վարդապետ[ի] Իսկենտերեան, այժմ նուիրացի ի վայելս մեծի հօր իմոյ տեառն Գէորգեայ սրբազան պատրիարքի Կ. Պօլսոյ՝ ի վայելս, ի յիշատակ: Ն. Ծ. Պօղոս Պետրոսեան վարդապետ Կ. Պոլսեցի: Ի 1859, ի 1 յունիսի (հմմտ. ձեռ. 2903, 2ա):
ՆՇՈՒՄ՝ Աա՝ «651/2904, ԺԸ. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս], Հմր 3»:
2905
ԺԹ. դար (1808ից յետոյ) |
ԹԵՐԹ՝ 242. չգրուած՝ 1ա-2բ, 56բ, 240բ, 241բ, 242աբ: ՊՐԱԿ՝ 5+ԼԷ-ԾԶx12 (ԺԸ 10, ԺԹ 14, Ի 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով 2՝ «G M, թագով պսակուած զինանշան», 242՝ «IMPERIALE», 2աբ, 3աբ, 240բ, 241աբ՝ կապտերանգ (240բ՝ սոսնձուած): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32,3x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (26x16.5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 135ա): ՏՈՂ՝ 31-35: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտ, ցայտկէն մելան:
Նմուշ 135ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, 240բ՝ կապտաւուն թուղթ փակցրած, գիրը ծածկած, տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր, գրադաշտը թեթեւակի գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-240ա [Յակովբայ Մարգանձիոս. Պարտէզ հովուաց]
3ա-10ա [Գիրք առաջին]: Յաղագս հովուական պաշտօնի. Յօհաննու 12: Արածեցէ՛ք, որ ի ձեզ հօտդ է Աստուծոյ. Ա. Պետրոս 5 – Քրիստոս կացուցանելով զՊետրոս հովիւ եկեղեցւոյ... զի այսպէս ընկալջիք զանթառամ փառացն պսակ:
10ա-240ա Գիրք երկրորդ [յաղագս յուսոյ]
1. 10ա-67ա Ընձեռուած առաջին, Յաղագս յուսոյ եւ գործոց նորա – Արդ, որպէս տրամաբանեալ ճառեցաք յառաջին գրքոջ յաղագս խորհրդոց հաւատոյ... ապաշխարութիւնս այս ոչ էր ճշմարիտ, այլ թափուր եւ ունայն:
2. 67ա-116բ Երկրորդ Ընձեռուած: Սակս աղօթից մերոց – Մինչ աղօթքն լիցի գործ յուսոյ, եւ նա յոյժ հաստատէ զյոյս մեր... օգնէ ըստ պատշաճաւոր ժամանակի, որ սահմանեալ է ի նմանէ:
3. 116բ-47ա Երրորդ Ընձեռուած: Յաղագս տէրունական աղօթից: Առաջին ընթերցուած, սակս գերազանցութեան տէրունական աղօթից – 1. Ուսուցանէ, թէ աղօթքս այս է գերազանցագոյն, քան զամենայն աղօթս... կատարեսցի ամենաքաղցր ողորմութեամբն Աստուծոյ, զի այսպէս եղիցի նմա փառք եւ իշխանութիւն յաւիտեանս. ամէն:
4. 197բ-240ա Չորրորդ Ընձեռուած: Յաղագս հրեշտակային ողջունի – Քանզի յաճախապէս պատկանի հովուաց գովասանել զկոյսն... պաշտպանեա՛ զմեզ ի թշնամւոյն եւ ի ժամ մահուան ընկա՛լ, ո՛վ մայր Աստուծոյ:
241ա Ցանկ գրոյս թղթահամարիւ: Թղթահամար – Յաղագս հովուական պաշտօնին... Յաղագս հրեշտակային ողջունի եւ մեկնութեան, եւ Մարիամ անուան մինչեւ ի 449:
Ծնթ. Կրկին՝ բաժանուած է «ընձեռուած»ների, որոնք էլ՝ «ընթերցուած»ների, սրանք էլ՝ «ընթերցուած»՝ «նախադասութիւն»ների. լս-ներում՝ սուրբ գրային եւ հայրախօսական տեղիների յղումներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
3աԶայս մատեան՝ Պարտէզ Հովուաց անուանեալ, զոր տուեալ է թարգմանել տէր Յովհաննէս արդարեւ արդիւնաւոր պատրիարք Կոստանդնուպօլսոյ՝ Կոլոտմականուանեալ, թարգմանիչ սորա է Ղուկաս դպիր Խարբերդցի, ընդ այլ գրեանս, զոր ստացայ գնովք ի գրենեաց տէառն Բարդուղիմէոսի վարդապետի Իսկենտերեան, այժմ նուիրեցի ի վայելս մեծի հոր տեառն Գէորգեայ սրբազան պատրիարքի Կոստանդնուպօլսոյ, ի վայելս ի յիշատակ: Ի 1859, ի 1 յունիսի: Ն. Ծ. Պօղոս Պետրոսեան վարդապետ Կոստանդնուպօլսեցի:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «Հմր 17, 652/2905»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա. փեղկի կազմին արաբական գծագրութեամբ թուաբանական հաշիւներ (86/86 /172):
2906
ՌՄԺԵ. – 1867 |
ԹԵՐԹ՝ 78. չգրուած՝ 1ա, 14բ, 18ա-20ա, 23ա-8ա, 34ա-35բ, 36բ-38բ, 43ա-5ա, 78աբ: ՊՐԱԿ՝ 1-7x8 (6՝ 2. 3, 7՝ 4. 1՝ 5. 4՝ 12)+Ա-Զx6 (Զ 5): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով, լուսադրոշմով՝ վահան, մէջը՝ մարդադէմ մահիկ, որի մօտ A (թ. 18-29 այլ թուղթ՝ այլ լուսադրոշմով՝ «1828», շրջանակ, որի մէջ՝ կենտրոնում թագ, վերեւում թեւատարած թագակիր արծիւ, ներքեւում դափնու 2 ոստ, թեւատարած թագակիր արծիւ, տակը՝ GFA»): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ 32,3x24, ներդիրները՝ 24x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (27.3x19. սահմանագծուած սեւով): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 9ա): ԿԱԶՄ՝ բազմագոյն (կարմիր, կապոյտ սպիտակ, սեւ) ծաղկաթուղթ, մէջքը եւ անկիւները՝ կարմիր կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա՝ վերջում) չգրուած թուղթ:
Նմուշ 9ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, մէջքի կաշին ճաքճքած, աղտոտուածութեան, խոնաւութեան, հետքեր, 77ա՝ թանաքաբիծ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1բ-76բ [Աղիւսակներ]
1. 1բ Օրուճ շթա կէլիրսէ կիրակիէ եազ քիփուրտէն մատէ թըշրին ա դ զ օլմազ... ար կիւն օլմալը (ունի 15 սիւնակ, որոնց մէջ թուատառեր եւ բնորոշումներ՝ «թշրի, րեյսի, սենէ 2, օրուճ 3»):
2. 2ա Հրէից ինն եւ տա[ս]ներեակի ամքն են, ի վերայ ժամուց եւ րոպէից եւ աւուրց ամսոցս ծննդեան լուսնի դնեն յառաջ եդեալքդ եւ լինի ապեպ, ի վերայ ժամուց ծննդեան Լուսնի դնելի օր, ի վերայ ժամուց ծննդեան դնելի ժամք, ի վերայ րոպեից դնելի հալագիմք, որոց 18ն մէկ րոպէ է (ունի 16 սիւնակ):
3. 2բ[Աղիւսակ լուսնի կենդանակերպ, ունի 14 սիւնակ՝ «ապրիլ – խոյ- կշիռ...», 7 սիւնակ՝ «ապրիլ- ցուլ- սէվր...», 8 սիւնակ]:
4. 3ա-5բ Աղիւսակ, որ ցուցանէ զնըսֆինիհարսն – Հալեպ, Անտիոք... Մօսկայ (ունի 14 սիւնակ՝ «արզ 35, արզրագօս 36, արզ 37, արզ 38...»):
5. 6ա-8բ Ծոմ պահէն – Յունվար... դեկտեմբեր (ունի 20 սիւնակ՝ «շաֆաք, օտօզմասլ, խոյլեն...»):
6. 9ա-12ա Գիր տարոյ (աղիւսակ ա-է) դ, ի, ղ, չ, ր – Օր ամսոյ 1 Յունվար Բ.շ., փետրուար Ե.շ... դեկտեմբեր 31՝ կիրակի (ունի 14 սիւնակ՝ «օր ամսոյ, յունուար, փետրուար...»):
7. 12բ-4ա [Զատկահաշիւ] – Հռոմեացւոց մերոց, լատինացւոց (ունի 32 սիւնակ՝ «ամենափկիչն մերոյ, գիր տարոյ, եոթնեաւրեակ...»):
8. 14ա Յարութեան կիրակէ երեկոյեան Համբարձէքն յայտ առնէ ըստ տարեգրոյն որքան լինիլն (ունի 35 սիւնակ՝ «մայիս 17 աձ ա, մայիս 18 աձ ա, մայիս 19 աձ ա...»):
9. 15աբ Հրէից թուականն – Տե՛ս քանի մահզօր կայ եւ թերի մահզրօվն ԺԲ. ԺԲ. ի բաց գնա՛յ եւ զմնացելովն մո՛ւտ ի գլխոյն եւ թերի մահզօրսովն լի քովէն մո՛ւտ (ունի 13 սիւնակ՝ «թէրի, մահզօրքն, ԺԲ., ԺԲ. թարխ»):
10. 16ա-7ա[Աղիւսակ չինարի Իսմայիլ էֆէնտիյեն Քալկայ զադէի, որ ցուցանէ նսֆնիհար Ստամպօլու (մարտ-փետրվար, ունի 16 սիւնակ]:
11. 17բ Քեանունիէվել, ժամ, րոպէ, արեգական ծագումն, իմուք, եաթսը, ասերսանի, էտինք, կէս օր, գիշեր, օր (ունի 12 սիւնակ):
12. 20բ-2բ [Ձեռագրում գործածուած բառերի բառարան] – Տաճկէրէն հայերէն. Թաքվիմ՝ յայն աւուր տեղն... սանի աշերտէ՝ երկոտասաներրորդ վարկեան:
13. 28բ-33բ [Մահմեդական տարեցոյց, որով հնրաւոր է հաշուել քրիստոնեական օրացոյցի ամիսները] – Պապ՝ Պու պիրենճի ճէտվէլին տէվրի 8 սենէտիր... վե ճիւմլէսէնէլիր պու թարիք տէտիր:
ա. 30ա-33բ[Աղիւսակք, բաղկացած են 5՝ «շրջան լուսնի, եոթնորեակ, տաճկաց տարեմուտ...», 14, 20՝ «օր ամսոյ, կիրակագիր, շաֆաք...» սիւնակ]:
14. 34ա[Էբջէթ թուային համակարգ]:
15. 36ա [Հաշուարկ ժամային գօտեաց ըստ քաղաքաց] – Արզ՝ երկարութիւն, մերքէզ՝ լայնութիւն. Խնդրեալ քաղաքն քո եւ զիճն, որոյ արզի շինեալ է, եթէ խնդրեալ քաղաքն քան զզիճի քաղաքէն յարեւլեան կողմն իցէ եւ քանի աստիճան յաւելի իցէ ամենայն մեկ աստիճանի Դ. Դ. րոպէ յաւել, թէ յարեւմտեան կողմն իցէ, պակասցես:
16. 36բ Աղիւսակ ընթացից արեգական իւրաքանչիւր ժամուց եւ կոտորակացն սոյն րոպէից, որ զկնի (ունի 21 սիւնակ՝ մէջ, որ է վասաթ, բաժին, որ է հասոա):
17. 37ա Աղիւսակ ընթացից լուսնոյ իւրաքանչիւր ժամուց եւ կոտորակացն (ունի 21 սիւնակ՝ «ժամք, վասաթ»):
18. 39ա-42ա Աղիւսակ արեգական վասաթի, այսինքն՝ մէջական ընթացիւք իւրաքանչիւր ժամուց եւ րոպեից եւ մնացորդ մանրամասնացն, որք զկնի, բայց հակ գումարմանմբ կենդանակերպի (մարտ-փետրվար, ունի 12 սիւնակ՝ «մարտ, ապրիլ, մայիս...»):
19. 46բ-76բ [Օրացոյց արեգական եւ լուսնի] – Ճէտվէլի արզի գամերին թարիքի քի թաքվիմի րէիսի թաքվիմի գամէրտէն թարիւ ի տէսին հասէսէ զամմ ետէսին, վէպու ճէտվէլէ կերէսին վէ հէր նէ պուլուրսան արզի գամէր օլօլուր վէ մալեամ օլսուն քի կերտեխեն պուրճ 6 տան զիատէիսէ արզի ճէնուպիտիր, այսինքն՝ հարավային, վէ էկէր 6 տան ազիսէ արզի շիմալիտիր, այսինքն հիւսիսային է (ունի 12 սիւնակ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2աԱյս վերոյգրեալ հրէից թիւն եւ մեր փրկչին թիւն, որք սկիզբն հրէից թուոց 5543 եւ մեր փրկչին է 1873: Հրէից Թ. եւ Ժ.երեակի 14ն է եւ վերջին թուոյն ՀԷ. եւ եօթներեակի սկիզբն նահանջ է, որ է Բ.Բ. եւ վերջին հասարակ տարի է նոցա, որ է հինգերեակն հրէից 5626 թիւն լրանայ 5624 թիւն, յայնժամ սկսի եօթներեակն Բ.Բ. թէպէտ Թ. եւ Ժ.երեակն լինի երեք եւ մեր փրկչին թիւն՝ 1867:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկի կազմաստառին՝ «Նըսըֆնի հարաց, Վեցհազարիայ», 1ա՝ «1867 Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս], Հմր 1, 673/2906», 77բ՝ «վեց հազարեայ»:
2907
Ս. ՓԷԹԵՐՊՈՒՐԳ |
ՌՄԼԹ. – 1790 |
ԳՐԻՉ, ԹԱՐԳՄԱՆԻՉ՝ Մարգար Զաքարիայի Խօճենց Երեւանցի:
ԹԵՐԹ՝ 240. չգրուած՝ 1ա-2բ, 25աբ, 118ա, 224ա-30ա, 239բ-40բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Իx12 (Բ 13: Ի 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով, լուսադրոշմներով՝ F H H M, 1788, GR թագանշանով, IBD AVIDS, փայտէ ցանկապատ՝ մուտքով, ներսում՝ զինուորական հանդերձով եւ գաւազանով տղամարդ, եւ առիւծ՝ սուրը ձեռքին, գլխավերեւը՝ PRO PATRIA. Ա. փեղկի կազմաստառին անընթեռնելի ճնշադրոշմ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32x19,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (25.5x13.5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 81ա): ՏՈՂ՝ 40-48: ԿԱԶՄ՝ ծաղկազարդ կապտաւուն թուղթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ, լուսանցակողերը՝ ոսկի:
Նմուշ 81
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը եւ մէջքը մաշուած, գրադաշտը գունափոխուած, թ. 28՝ ստ. լս պատռուած, աղտոտուածութեան հետքեր, գիրը անփոյթ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-239ա Պատմութիւն կամ պատահարք Թէլէմաքի՝ որդւոյ Յուլիսի: Արարեալ եւ շարադրեալ ի մեծէ Ֆրանչէսքօ Ֆէնէլօնէ՝ արհիեպիսկոպոսէ Սալինեաքի, որ էր դաստիարակիչ վսեմափառ թագազնոյն ֆրանսայու, որ եւ եղեւ զկնի արհիեպիսկոպոս եւ դուքս Գամպրէի, եւ սեպուհ կայսերական: Վերստին նորոգ սրբագրեալ եւ ուղղեալ ի վերայ ձեռագրոյ հեղինակին, եւ թարգմանեալ ի գալլիական լեզուէ յիտալիական բարբառ. եւ այժմ ի նոցունց, այսինքն՝ ի գալլիացւոց եւ յիտալիացւոց ի հայ լեզու՝ ջազնիւ եւ աշխատասիրութեամբ Մարգար Զաքարիայի Խօճենց Երեւանցւոց: Յամի Տեառն 1790 եւ հայոց ՌՄԼԹ. (1790), ապրիլի տասն ըստ հին տօմարի եւ 21 ըստ նորոյ: Հատոր Առաջին. ի Սան[կ]թ Փէթրպուրգ:
Ծնթ. Գրիչ-թարգմանիչը յետագայում ջնջել-հանել է խորագրի «կամ պատահարք» բառերը, իսկ «Թէլէմաք» անունը դարձրել է՝ «Թէլամաք» (տե՛ս էջ 8ա եւ 27ա). այս ուղղումներն առկայ են նաեւ գործիս տպագիրների մէջ:
ա. 3բ-6բ Բան թարգմանչին՝ Առ ընթերցօղս արամեան բանասիրաց – Աներկբայելի առարկայ իմն է բանաւորացս սեռի... որ ըստ տկար կարի իմում լոկ տերեւ միմիայն կանաչասաղարդ մատուցանել իշխեցի ընծայ: Մնալով միշտ ազնուութեան ձերում ստրուկ ծառայից ծառայ Մարգար Զաքարիայ Խօջենց Երեւանցւոյ:
Գրչի ծնթ.՝ 7ա «Աստանօր պատշաճ վարկաք ծանուցանել եւ զայս ազնուութեան ձերոյ, թէ ըստ որում՝ ի ներ յառաջակայ գրքոյս բազում զանազան անուանք այլ եւ այլ անձանց, աստուծոց, աստուածահեաց, թագաւորաց, գետոց, լերանց եւ քաղաքաց եւ այլն գտանին գրեցեալք: Հեղինակ գրքոյս առ ի ո՛չ հատանել զկարգ բանին, այսու նշանագիծ տառիւք (ա), (բ), (գ) եւ այլն ըստ կարգի, բացորոշակի ունէր եդեալ ի լուսանցս զծանօթութեանցն անուանց եւ բանից, զի ընթերցօղք սորին դիւրաւ վերահասու լինիցին բոլոր նշանակութեանց այնոցիկ անուանց եւ անձանց: Նմին սարասի հետեւեցաք եւ մեք՝ դնելով բացորոշակի զնոյն ծանօթութիւնս նոյնանշան տառիւք, զի մի՛ տարակուսանս ինչ ունիցին ընթերցօղք սորին զնշանակութենէ այնոցիկ անծանօթ անուանց եւ անձանց, որք գտանին ի սմա: Որոց ծանօթութիւնն աստէն կարի իմն համառօտ ունի եդեալ, բայց ի յայլ գրեանս երկարօրէն կարելի է գտանել խնդրողաց:
բ. 7բ-16ա Նիւթ առաջին գրքոյ. Թէլէմաք յաջորդեալ ի Մինէրվէ (որ է աստուածուհին իմաստութեան)... մի թիրիացւոց առ ի վերադառնալ յերկիր իւրեանց) – |8ա| Պատմութիւն Թէլէմաքի (ա) որդւոյ Յուլիսի: Գիրք առաջին: Քալիփսօ (բ) ո՛չ կարէր մխիթարիլ... բայց աստուածք, որք խաղան ընդ յառաջադրութիւնս մարդկանց, վերապահեցին զմեզ յայլ իմն վտանգ. վերջ առաջին գրքոյ:
գ. 16բ-26բ Նիւթ երկրորդի գրքոյ – Թէլէմաք պատմէ զըմբռնիլ իւր ընդ նաւու թիրիացւոց... հպատակաց իւրոց ապստամբից օգնականութեամբ թիրիացւոց:|17ա| Գիրք երկրորդ – Թիրիացիք ամբարտավանութեամբ իւրեանց զայրացուցեալք էին ընդդէմ ինքեանց... իրաւունք ճանաչեն զսկիզբն եւ զվախճան իրաց եւ կառավարեն զընդհանուրն. Վերջ երկրորդի գրքոյ:
դ. 27ա-36ա Նիւթ երրորդի գրքոյ – Թէլէմաք վիպէ թէ յաջորդն Պէքշօրի արքայի... արհամարհեալ եւ զայրացուցեալ էր զնա: |27բ| Գիրք երրորդ – Քալիփսօ լսելով զայսպիսի իմաստնական բանս... որքան եւ կարացաք տեսանել զմիմեանս: Վերջ երրորդի գրքոյ:
ե. 36բ-45ա Նիւթ չորրորդի գրքոյ – Քալիփսօ հատանէ զբան Թէլէմաքի... լծեալ զկառս իւր յերկուց ծովային ձիոց: |37ա| Գիրք չորրրորդ – Քալիփսօ մինչեւ ցայս վայր գոլով անշարժ... բանաստեղծք արարեալ են զնա Աստուած հողմոց, ըստ որպիսութեան եղանակին. վերջ չորրորդի գրքոյ:
զ. 45բ-54ա Նիւթ հինգրորդի գրքոյ – Թէլէմաք պատմէ թէ ի ժամանելն ի Կրետէ լուաւ... տեսանելով զիմաստութիւն իւր: |46ա| Գիրք հինգերորդ – Մինչեւ հիացեալ էաք յայսմիկ տեսարանի... ունիլ կատարեալ հնազանդութիւնն իմն օրինացն Աստուծոց. վերջ հինգերորդի գրքոյս:
է. 54բ-60ա Նիւթ վեցերորդի գրքոյ – Թէլէմաք պատմէ զհրաժարիլ իւր ի թագաւորութենէ կրետացւոց... վերն կալեալք եղէն յաստուածուհւոյն Քալիփսօէ իւրում: |55ա| Գիրք վեցերորդ – Իսկոյն ծերունեաց ելեալ ի կեդրոնէ սրբացուցեալ անտառին... որ բնակիս յայսմիկ, որ եւ զիջեալ խոնարհեցար ընդունել զմեզ. վերջ վեցերորդի գրքոյս:
ը. 60բ-70բ Նիւթ եօթներորդի գրքոյ – Քալիփսօ զարմացեալ վասն անցից Թէլէմաքի... զոր տեսանէր ի պատրաստի խարսխեալ ի նոյն կողմունս: |61ա| Գիրք եօթներորդ – Յորժամ Թէլէմաք եզերեաց զբանս իւր... զի է առաւել երկնչելի, քան ի բոլոր նաւաբեկութեանց. վերջ եօթներորդի գրքոյ:
թ. 71ա-82ա Նիւթ ութերորդի գրքոյ – Ատօամ եղբայր Նարպալի հրամանատար նաւուն... զկեան մի հանդարտ ի ներ մեծի ողջամիտ վարուց: |71բ| Գիրք ութերորդ – Եւ նաւն խարսխեալ՝ դէպ որոյ լողալով դիմէին... պարտին նկատել ի մերս, որպէս յերազ մի այլանդակ. sերջ ութերորդ գրքոյ:
ժ. 82բ-90բ Նիւթ իններորդի գրքոյ – Վէնիւս միշտ ցասուցեալ ընդդէմ Թէլէմաքի... այսց երկուց նորեակ հիւրոց: |83ա| Գիրք իններորդ – Մինչ Թէլէմաք եւ Ատօամ ո՛չ տեսանելով, թէ գիշերն... յերկիր իւր, զկնի հրդեհման Թրօյայու. վերջ իններորդի գրքոյ:
ժա. 91ա-7բ Նիւթ տասաներորդի գրքոյ – Իտօմէնէ զեկուցանէ Մէնթօրի... յառաջադրել թշնամեաց զպայմանս ուխտի խաղաղութեան: |91բ| Գիրք տասներորդ – Մէնթօր քաղցր եւ հանդարտ ակնածութեամբ... նշանս ցուցանէին շարժմունք եւ երեւմունք դիմաց նոցա. վերջ տասաներորդի գրքոյ:
ժբ. 98ա-104ա Նիւթ մետասաներորդի գրքոյ – Թէլէմաք տեսեալ զՄենթօր... վերահաստատութիւնն սոյնոյ դաշնակցութեան: |98բ| Գիրք մետասաներորդ – Յայսմիկ վայրի Թէլէմաք անհանդուրժ գոլով... առ ի անցուցանել զգիշերն ողջոյն. վերջ մետասաներորդի գրքոյ:
ժգ. 104բ-17բ Նիւթ երկոտասաներորդ գրքոյ – Նէսթօր յանուն բոլոր դաշնակցաց... զայն արհեստագործս յերկրագործութիւնն, որ դնէ զամենեսին յառատութիւն եւ ի պատիւ: |105ա| Գիրք երկոտասաներորդ – Համայն զօրականք դաշնակցաց ուղղեցին ահա... զկնի աւարտելոյ գործոց իւրեանց, որ ի քաղաքին. վերջ երկոտասաներորդի գրքոյ եւ առաջին հատորի:
ժդ. 118բ-27ա Հատոր երկրորդ: Նիւթ երեքտասաներորդի գրքոյ – Իտօմէնէ պատմէ Մէնթօրի զհաւատարմանալ իւր... ոչ կարէր ունիլ յառաջադրութիւն տհաճեալ հեռանալոյ ի նմանէ: |119ա| Գիրք երեքտասաներորդ – Եւ ահա համբաւ քաղցր եւ բարեկարգ կառավարութեան Իտօմէնէի... ոչ զմեծութիւնս եւ զհեշտութիւնս իւրեանց. վերջ երեքտասաներորդ գրքոյ:
ժե. 127բ-35ա Նիւթ չորեքտասաներորդի գրքոյ – Մէնթօր պարտաւորէ զԻտօմէնէ աքսորել... վեր ընկալնու զնա յոյժ սիրով: Գիրք չորեքտասաներորդ – Զկնի ասելոյ Մէնթօրի զբանս զայսոսիկ... ի տալ բարի թագաւորի միոյ փառք մի մշտնջենական. վերջ չորեքտասաներորդ գրքոյ:
ժզ. 135բ-44բ Նիւթ հնգետասաներրորդի գրքոյ – Թէլէմաք ի բանակին դաշնակցաց... սպեղանեօք որդւոցն Էսքափուլէի: Գիրք հնգետասաներորդ – Այսու ամենայնիւ մինչ Թէլէմաք ցուցանէր... մեղմացոյց զսիրտ իմ վասն նոյնոյ հօր. վերջ հնգետասաներորդ գրքոյ:
ժէ. 145ա-52բ Նիւթ վեշտասաներորդի գրքոյ – Թէլէմաք մտանէ ի դաւ ինչ... Ֆալանդէ ինքն եւս մնայ վիրաւորեալ: |145բ| Գիրք վեշտասաներորդ – Եւ մինչդեռ Ֆիլօթէթէ պատմեր այսպէս... ծառայեն Աստուծոց եւ աստուածուհեաց. վերջ վեշտասաներորդի գրքոյ:
ժը. 153ա-61ա Նիւթ եօթնեւտասաներորդի գրքոյ – Թէլէմաք գոլով զգեցեալ զաստուածային զէնս... եղբօր նորա Ֆալանթէի ի մէջ ոսկեայ անօթոյ: |153բ| Գիրք եօթնեւտասաներորդ – Բազմեալ Ժուպիթէր ի մէջ համայն երկնային աստուածութեանց... բայց առաւել հաստատ ջլօք եւ զօրեղութեամբ. վերջ եօթնեւտասաներորդ գրքոյ:
ժթ. 161բ-9բ Նիւթ ութնեւտասաներորդի գրքոյ – Թէլէմաք ի կարծիս հաւաստեալ յերազոյ իմեքէ... գեր քան զամենեսին թագաւորք չարաբարոյք: Գիրք ութնեւտասաներորդ – Ատրասթ, որոյ զօրք գոլով առաւել եւս անզօրացեալք... ունէին եդեալ զախորժ իւրեանց առնել զբարիս. վերջ ութնեւտասաներորդի գրքոյ:
ի. 170ա-8ա Նիւթ իննեւտասաներրորդի գրքոյ – Թէլէմաք մտանէ ի դաշտն Էլիզէի... աճապարելով վերաժամանել ի բանակն դաշնակցաց: |170բ| Գիրք իննեւտասաներրորդ – Յորժամ Թէլէմաք ել արտաքս ի նոյն զարհուրելի տեղւոջէ... որք եւ ոչ եւս յուսային վերատեսանել զնա. վերջ իննեւտասաներորդ գրքոյ:
իա. 178բ-89ա Նիւթ քսաներրորդի գրքոյ – Թէլէմաք վերադարձեալ ի բանակն... յորմէ յաղթեցեալ կրկին անգամ սպանանի ի նմանէ: |179ա| Գիրք քսաներրորդ – Այսու ամենայնիւ գլխապետք զօրացն բանակին դաշնակցաց... բոցոյ խաւար տարտարոսի, արժանի տանջանաց ըստ իւրոյ յանցանաց. վերջ քսաներորդի գրքոյ:
իբ. 189բ-97բ Նիւթ քսանեւմիերորդի գրքոյ – Գոլով մեռեալ Ատրասթ... վերադառնալ իւրաքանչիւրոց ի քաղաքս իւրեանց: |190ա| Գիրք քսանեւմիերորդ – Հազիւ թէ մեռաւ Ատրասթ, բոլոր Տավնիացիք... որ էր արժանաւոր ժառանգ նետիցն Յերքիւլէի. վերջ քսանեւմիերորդի գրքոյ:
իգ. 198ա-205ա Նիւթ քսանեւերկուերրորդի գրքոյ – Թէլէմաք ի հասանիլն ի Սալէնթ... զերծուցանել զՓէնէլօփէ ի հալածանաց սիրահարաց նորա: |198բ| Գիրք քսանեւերկուերորդ – Երիտասարդ որդին Յուլիսի անհանդուրժ ըղձիւ բաղձայր... որով լիցիս երջանկագոյն ի վայելել զնա. վերջ քսանեւերկուերորդի գրքոյ:
իդ. 205բ-12բ Նիւթ քսանեւերեքերրորդի գրքոյ – Իտօմենէ՝ կասկածանօք խորհելով զչումանէ երկուց հիւրոց իւրոց... եւ բառնի ի նաւ՝ առ ի գնալ ի հայրենին իւր: |206ա| Գիրք քսանեւերեքերրորդ – Իտօմէնէ որ կասկածանօք խորհէր զզումանէն... այնքան հեռի, որքան եւ կարաց տեսանել. վերջ քսանեւերեքերրորդի գրքոյ:
իե. 213ա-23բ Նիւթ քսանեւչորսերորդի գրքոյ – Ի ժամանակի նաւարկութեանն Թէլէմաք տայ մեկնել Մէնթօրի... առընթէր հաւատար մին իւրոյ Էումէնէի: |213բ| Գիրք քսանեւչորսերորդ – Եւ ահա Առագաստք լցան հողմովք... նախկին ժամանման իւրոյ Յիթաք. վերջ բոլոր գրքոյ պատմութեանց Թէլէմաքի:
Ծնթ. Գրչի սրբագրումներ
իզ. 230բ Եռամեծ եւ գերերջանիկ տեառն Յովսեփայ իշխանազուն արհեպիսկոպոսի եւ աստուածիմաստ բանիբուն վարդապետի իւրոյ սրբազնութեան – Ի վաղ իսկ ժամանակաց՝ ի տարակայ ծագս երկրի... առ ի յօգուտ բոլոր ազգին եւ ի հաճոյս ձերոյ սրբազնութեան, որոցդ ամենից մնամ նուաստ ծառայից ծառայ Մարգար Զաքարիայ Խօճենց Երեւանցւոյ:
Գրչից՝ ձխ. լս. «Ի սկիզբն նախերգանաց գրքոյս գրելի»:
231ա-9ա Ցանկ Յաղագս նշանաւոր անձանց, քաղաքաց, գետոց եւ այլ իրաց, շարակարգեալ ի վերայ այբուբենական տառից – Ա. Աղայէլ, փափագօղ իմաստից եւ ծիսից կրետացւոց, գիրք Դ. յերես... ֆօչիտէ. քաղաք ինչ յԱրքատիայ, [գիրք] Ժ, [յերես]:
Տե՛ս Ֆրանչէսքօ Ֆէնէլօն, Պատմութիւն Թէլէմաքի որդւոյ Յուլիսի, հտ. Ա-Բ., թրգմն.՝ Մարգար Զաքարիայի Խօճենց Երեւանցւոյ, սրբագրեալ ի ձեռագրոյ թարգմանչին՝ ի Թադդէոս վարդապետէ Կոստանդնուպօլսեցւոյ Մարուգեան, ի Նոր Նախիջեւան, ի տպարանի Սբ. Խաչ վանքի, յամի Տեառն 1794, ի Հոկտեմբերի 10: Այս եւ յաջորդ տպագիրների նկարագրութիւնները տե՛ս՝ Հայ գիրքը 1512-1800 թուականներին, [Կազմեցին]՝ Ն. Ա. Ոսկանեան, Ք. Ա. Կորկոտեան, Ա. Մ. Սավալեան, հտ. Ա., Երեւան, 1988, Հմր 899, 917, 928:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս Տիտղ. 3ա:
238բԸստ որում կարի վռազ հանդիպեցաւ. ոչ կարացի կրկին օրինակել, զի զոմանս բառս, որք յետ եւ յառաջ գրեալք եղեն, եդից յուղիղ կարգս այբուբենական շարադասութեանց. ուստի խնդրեմ ի տպագրելն՝ ունիցին շնորհս շարակարգել, եւ բաւ է:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքին՝ «Տելեմաք», Ա. կազմաստառին սոսնձած թերթիկին՝ «Պատմութիւն Տելեմաքայ, թարգմանեալ ի գաղղիացւոց եւ յիտալացւոց լեզուաց ի հայ բարբառ Մարգարայ Զաքարիայի Խօճենց Երեւանցւոյ, յամի Տեառն 1790 եւ հայոց ՌՄԼԹ. ի Ս. Պետերբուրգ: 1790, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», 1ա՝ «681/2907»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝239ա՝ «Ցանկ – Գրատիս. կղզի սպանիացւորացն պեթեքեանց գիր «Գ.» յերես, գերիք Թէլէմաքի պատճառին զբազում վրդովմունս: Գիրք ԺԶ. (16) յերես:
2908
ԽՈՒՄԽԱԲՈՒ (Կ. ՊՕԼԻՍ) |
ՌՄՁ. – 1831 |
ԳՐԻՉ՝ Ճանիկ տիրացու: ՍՏԱՑՈՂ՝ Գէորգ վարդապետ Մինադանճեան:
ԹԵՐԹ՝ 252. չգրուած՝ 1բ-2բ, 252աբ: ՊՐԱԿ՝ 1-26x10 (1՝ 9, 26՝ 13): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 33x22,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (21x15.8. սահմանագծուած սեւ մատիտով): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 23ա): ՏՈՂ՝ 25-26: ԿԱԶՄ՝ տպարանային, ոսկեզօծ բուսական դրոշմազարդ շրջանակով շագանակագոյն կաշի, մէջքը՝ դրոշմազարդ, ոսկեզօծ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ ցայտկէն բազմագոյն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) + 1 (Բ), չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 23ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին տեղ-տեղ քերծուած, մաշուած, թերթերին աղտոտուածութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-251բ Գիրք Քարոզից, արարեալ հեղինակութեամբ Սուրբ Գրոց եւ մատենից եկեղեցականաց՝ ի Պետրոս վարդապետէ Նախիջեւանցւոյ, Աղամալեան կոչեցելւոյ արքեպիսկոպոսէ, ի փառս Աստուծոյ եւ յօգուտ ազգիս բարեսէր քարոզչաց: Ի Հայրապետութեան Սրբոյ Էջմիածնի տեառն Սիմէօնի յօգնահանճար կաթողիկոսի ամենայն Հայոց: Իսկ զարդիս նորոգ գաղափարեցաւ ձեռամբ տիրացու Ճանիկի՝ ձրիապէս, ի նուէր, ի վայելումն պօլսեցի Գէորգ վարդապետի Մինադանճեան՝ ձեռնասուն աշակերտի տեառն Ստեփաննոսի առաքելաշնորհ արհիեպիսկոպոսի եւ հրեշտակակրօն պատրիարգի Կոստանդնուպօլսոյ, յամի Տեառն 1831, նոյեմբերի 1, ի պատրիարգարանս ամենայն Հայոց, ի Խումխաբու:
Տե՛ս ձեռ. 174. 38ա-195ա. ա/չիք: բ/3ա-4բ: գ/4բ-9ա: դ/9ա-10բ: ե/10բ-25բ: զ/26ա-41բ (Սկիզբ՝ տարբեր): է/42ա-64բ: ը/65ա-70ա: թ/70բ-92բ: ժ-ժա/չիք: ժբ/92բ-100բ (Սկիզբ՝ տարբեր): ժգ/100բ-2ա: ժդ/102ա-4ա: ժե/114բ-26բ: ժզ/126բ-44բ: ժէ/չիք: ժը/149բ-52բ: ժթ/չիք: ի/152բ-9բ: իա/159բ-64բ (Սկիզբ՝ տարբեր): իբ/165ա-9ա: իգ/169ա-76բ: իդ-իէ/չիք: իը/177-97ա: իթ/197ա-200բ: լ/200բ-3բ: լա/211ա-5ա: լբ/215ա-8բ: լգ-լդ/չիք: լե/218բ-22ա: լզ/222ա-8ա: լէ/228ա-33բ: լը/239բ-46ա: լթ/249ա-51բ: Ցանկ Քարոզ գրքոյս/չիք:
Յաւելեալ ունի.
104ա-14ա Քարոզ Առաջին Կիւրակէի Մեծի պահոց, ի բանն. Արար Աստուած զմարդն ի պատկեր իւր: Բաժանեալ ի մասունս Է: Մասն Առաջին: Յաղագս պատուոյ մարդոյ – Արար Աստուած զմարդն ի պատկեր իւր... ոմն պահէ օրըստօրէ յորս ճշմարիտ կանոն պահոց յայտ յանդիման երեւի:
144բ-9բ Քարոզ Անառակին – Հայրն մեր առ ի հաստատել զմիտս լսողաց... աւետարանական առակացն գրեալ է հեղինակն քարօզգլուխ:
203բ-10ա Յաղագս եօթանց ուրախութեանցն եկեղեցւոյն՝ առ ուրախութիւն փեսային փառաց – Ուրախութիւն Քրիստոսի զԷ. կերպ ուրախութիւնս շնորհէ եկեղեցւոյն... զգալի իրօք նշանակել եւ բացայայտել:
210ա-1ա Յաղագս զանազանից երեւմանց Տեառն՝ ի յարութեան եւ յետ յարութեան – Քանզի Տէրն մեր զանազանից անձանց երեւելով... երեւմունք, որք եւ առ սոսա վերաբերին, մեզ այսքան բաւականք:
246ա-7ա Նորին շարադրողի գրոյս է ասացեալ առ Հոգին Սուրբ, յաւուր գալստեան նորա ի գոյն նորաստեղծեալի է երգելի – Պետք համայնից հոգի անուն, / Բխումն Հօր՝ առօղ յՈրդւոյն, / Այսօր լցեր զվերնատուն, / Եւ զառաքեալսն հողմահանգւոյն... Այրել սիրոյ աստի կապանս, / Դիմել ի վեր թողուլ զոր կանս:
247ա-9ա Յաղագս երեւման Սրբոյ Խաչին, որ ի մայիսի Է.: Եւ ապա երեւեսցի նշան Որդւոյ մարդոյ յերկինս եւ յայնժամ կոծեսցին ամենայն ազգք երկրի: Մատթէոս [ԻԴ. 30] – Մեծ է հոգն Քրիստոսի զհաստատութենէ եկեղեցւոյ... յօրհնել զխաչեցեալն ի յամենայն յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս Տիտղ.՝ 1ա
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «699, 1 Քարոզգիրք Պետրոսի ///իտ Աղամալ///», 1ա՝ «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս], 699/2908, Հմր 1»:
2909
ԳԵՂԱՐԴԱՎԱՆՔ |
ՌՃԼԶ., ՌՃԽԵ – 1687-1696 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝Սրապիոնվարդապետ:
ԹԵՐԹ՝ 151. չգրուած՝ 10ա-7ա, 37բ-45բ, 58բ, 67բ, 72բ-3բ, 151աբ: ՊՐԱԿ՝ 1-10x16 (7՝ 4, 5՝ 5, 2՝ 6, 4՝ 8, 3՝ 10, 6, 13՝ 12, 1, 8՝ 14, 11՝ 18): ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսագծերով, լուսադրոշմներով՝թագ, «PC» եւ «CHABEVD»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 33,5x21,9: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (28,3x16,5. սահմանագծուածսեւով): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 7ա): ԿԱԶՄ՝կանաչծաղկաթուղթ, մէջքը՝շագանակագոյնկաշի, միջուկը՝ստուարաթուղթ, աստառը՝սպիտակթուղթ. լուսանցակողերը՝կանաչցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) + 1 (Բ). սպիտակթուղթ, մասնկազմաստառի:
Նմուշ 7ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր, մարդագիր: Գոյներ՝ սեւ ուրուագծային:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. ունի ԺԹ. դարի նորոգում. կազմը մաշուած, աղտոտուածութեան զանազան բծեր, խոնաւութեան հետքեր, թ. 18-37՝ թանաքը ներծծուած, 31բ, 2ա, 73ա, 91ա եւ Բ. փեղկի վրայ թանաքաբծեր, Ա. փեղկին, թ. 151, մէջքի կաշուի վրայ՝ ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 9աբ, 17բ, 1ա-9ա(Լս-ում, այլձեռքով, ԺԹ. դարիշղագիր)Թուղթքարոզից, աշխատասիրեալըստմիաշաբաթուցեւըստերեւելեացտօնից, իփառսՔրիստոսիեւսրբոցնորայ, իՍտեփաննոսխոնար[հ] արքեպիսկոպոսէ՝տեղապահէնինուիրակութեաննԵլլադայի, որեւբնիկմիաբանՍրբոյՄայրԱթոռոյնիԿ[ա]թողիկէԷջմիածնիանուանեալեւԶմիւռնացի:
ա. |9բ| (ԺԹ. դար, շղագիր) ԱռաջինկիւրակէինսկիզբնՅարութեանցյետԳալստե/// (2 բառկտրուած) 1. Գլուխառաջին – Չէերբէքհնարճառելլեզուիմարդկանզպէս-պէսհնարսխաբէութեանբանսարկուին, ընդորեւարդարոյնՅօբայհիացեալ. Ովյայտնեսցէ, ասէ, զդէմսհանդերցինորա... Բնաբան. Վասնայսորիկառէ՛ք, ասէ, զսպառազինութիւնԱստուծոյ... եւգիտելիէ, զիիբրեւանօգնականեղեւեւկարիթշուառ... |17բ| մի՛յաղթիրիչարէն, այլյաղթեա՛յբարեաւնչարին:
բ. 1աբ [Թուղթերրորդ] – (սկ. թափուած) ///[ո]ղորմութենէնորահեռացան, բայցեւպահքպահողին... առաջիահաւորբեմբինմեծինԱստուծոյեւընդնմինվայելենզանանցվայելչութիւնիՔրիստոսՅիսուս, իՏէրմեր, որումփառքեւպատիւյաւիտեանսյաւիտենից. ամէն:
գ. 1բ-3բ [Թ]ուղթչորրորդ. Վասնընդունելիեւանընդունելիաղօթից – Ա[մփոփեալ զմիտս]մեր, իմասցուքզճառգրոցսեւերեւելեաւզաներեւոյթսնծանիցուք... զվայելչութիւնսընդՀօրեւընդՈրդւոյեւընդՀոգւոյնՍրբոյ, որումփառքեւպատիւ, այժմեւմիշտեւյաւիտեանսյաւիտենից. ամէն:
դ. 3բ-5աԹուղթԵ.երորդ. Վասնողորմութեանթէորպէսէ – Մի՛ոքտղայաբարուքեւանընտրողականինչմտօք... իվերինխորանսնվերասցուքմեծապայծառուրախութեամբիՔրիստոսՅիսուս, իՏէրմեր, որումփառքյաւիտեանսյաւիտենից. ամէն:
ե. 5ա-6բԹուղթվեցերորդ. Վասնփոխոցեւվաշխից – Յոյժչարէընչասիրութիւնեւանհնարինչարէքանզամենայնչարութիւն... որէլալանդադարեւկրճելզատամունս, յորմէՔրիստոսփրկեսցէզձեզայնպիսիտանջանաց. եւնմափառքյաւիտեանս. ամէն:
զ. 6բ-7բԹուղթԷ.երորդ. Վասնսիրոյեւմախանացեւնախանձու – Ոչինչպիտոյենյաղագսսիրոյնորագոյնինչխնդիրք, զորունիմք... բարեացգործոցնախանձաւորլիցուքշնօրհօքեւմարդասիրութեամբՏեառնմերոյեւփրկչինՅիսուսիՔրիստոսի, ընդորումՀօրեւՀոգւոյնՍրբոյվայելէփառք, իշխանութիւնեւպատիւ. այժմեւմիշտեւյաւիտեանսյաւիտենից. ամէն:
է. 7բ-9աԹուղթութերորդ. վասնքահանայիցտեսութեանիվերայժողովրդեանն: Հրամայեալէզգուշութեամբ – Եսլիանթիւյանցանօքեւունայնիվարուցառաքինութեանց... լուսաւորեալքդկացէ՛քառաջիՔրիստոսիեւընդունելզանթառամփառացպսակն, ընդորումարժանիարասցէզմեզվայելելեւփառստալՀօրեւՈրդւոյեւՀոգւոյնՍրբոյ. այժմեւմիշտեւյաւիտեանսյաւիտենից. ամէն:
2. 18ա-37աԻմաստութիւնՅեսուայ՝որդւոյՍիրաքայ
ա. 18աՅառաջաբանութիւն – Բազմացեւերեւելիարանցիմաստութիւննմեզյայտնիեղեւ... որքըստօրինացնՏեառնկեալհաստատեցինիմիտսիւրեանց:
բ. 18աբԳլուխքգրոցնՅեսուայ՝որդւոյՍիրաքայ – Վասնիմաստութեան, թէյԱստուծոյելանէեւյաղագսերկիւղիՏեառն... ԾԱ. ԱղօթքՅեսուայ՝որդւոյՍիրաքայ:
գ. 18բ-37աԳլուխԱ. [Ա]մենայնիմաստութիւնիՏեառնէյԱստուծոյէեւընդնմաէրմիշտեւնախքանզյաւիտեանս – Զաւազծովուեւզշիթսանձրեւացեւզաւուրսժամանակաց, թուեաց... աւրհնեալբերանոյանտիՔրիստոսԱստուծոյմերոյերկրպագելոյնիբոլորիցէիցանսպառյաւիտենիւ. ամէն:
Ծնթ. Սիւնակների ձախ եզրերին գրուած են «իմաստութեան» գլուխների համարները:
– 37աՀազարերորդիեւիվեցհարիւրերորդիեւընդվաթսներորդիեւհինգերորդի (1665) ամիկենարարինըստմեզմարդեղութեանԱստուծոյԲանին, իսկըստհայկայինստոհմիթուահաշուութեանմիակհազարեկիեւերկհոբելենիառչորեքտասնեկի (1165)Ստեփաննոսկորովամիտհռետորիկողմանցսարմատացւոց, երկրաւիԼեհոյ, որէըստեռակիորոշմանցաշխարհիյԵւրոպայիբաժնէ, առհիւսիսոյսահմանացնՅունականի: ԵւսոյնայսհանճարեղեկլէսիաստիկոնսզօրացեալիՀոգւոյնպարգեւացտըւօղի՝ումեմնբանգիտութեանեւայլումազգսլեզուաց, եւմիւսումն՝շնորհսթարգմանութեան, աշխատասիրեալփոխարկեացառիհռոմայեցւոցիհայբարբառզգիրսՅեսուայ, որդոյՍիրաքայ՝դիւրահասոճովիմն, որպէսյայտէընթերցողաց, որոյպատճառայսպիսիինչէ, վասնզիինախկինթարգմանեալսն, յորմէեւիցէգտանին՝յոլովիմնբանքպակասք, իսկզբանէանտիգրոցմինչուցկատարումննորին, ըստորումեւհամեմատելովզնոյնսառմիմեանս, պարզապէսցուցանիյերկաքանչիւրշարադրութիւնսն: Նաեւիվերջոյգլուխքիբրեւութթուով, որքենգովութիւնքնահապետացնՆոյի, Աբրահամու, Մովսէսի, Ահարոնիեւայլոցն, ո՛չգոյիմիջիմերումուրեքերբէք: Եւզայսցանէստուգագոյնինչոչունիմասել՝առյոյնսայսպէսլինել, եթէառասորիս, յորոցեւփոխարկեալգոյ: ՈւստիեւիմաստասէրսեւքաջհռետորսՍտեփաննոսօժարեալ, թարգմանեացիփառստէրունեանշնորհիեւյօգուտառայնպարապողացիմերումստոհմի, որոյյիշատակագրութիւնընդնախապետաբարթարգմանիչհարսնմերեղիցիսեւընդկրկնակիքանքարաշահիցնծառայիցազնիւեւբարիանունառնաբարբառեսցիյամէնաւրհնեալբերանոյանտիՔրիստոսիԱստուծոյմերոյ՝երկրպագելոյնիբոլորիցէիցանսպառյաւիտենիւ. ամէն:
3. 46ա-8աՅաղագսխնդութեանարքայութեան. Այրոմնարարճաշմեծեւայլն, ՂուկասԺԴ. – ԱյսմիկբանիցուցանիազատականութիւննԱստուծոյեւայսազատականութիւնս... զերգսամենիցսրբոցեւիննդասուցհրեշտակաց:
4. 48ա-9բ [Վասնմահուան] – [Ա]/// ///նովսոսահոգովուստիիներքոքարոզիսԳ. ասելիք... այսէնշանկենդանութեանհոգւոյկամյաւիտենականիկենացն:
5. 49բ-51բ [Յ]աղագսհաղորդութեան. [իբանն. Փ]որձեցէմարդզանձնիւրապաիհացէանտիկերիցէեւիբաժակէնարբցէ. առաջինԿորընթ. ԺԱ. գլ. [28] (2 տողչգրած) – Ասէ. Այսպէսյայտէընկերակուրսմարսեցեալս, որովմարմնոցսնանի... փորձիցէայրզանձնիւր, ապաիհացէանտիկերիցէ:
6. 51բ-3աՅաղագսզղջմանեւխոստովանոթեան. Դարձարու՛քառիսբոլորովսրտիւձերովպահօքեւսգօքՅովիէլԲ. գլուխ [12] – Տեսանեմք, զիյորժամանասունոչզգայցէ... այսպիսեացսէարքայութիւննԱստուծոյ: Ասա՛պատմութիւնմի, եթէկամիս:
7. 53ա-4բ [Քարոզիբանն]. ԿայրՅիսուսհանէրզդեւսեւդեւնէր. համր. Ղուկաս. ԺԱ. գլուխ – Տեսանեմք, բնականաբար, զիլոյսնարտաքսէզխաւարն... Աստասա՛զպատմութիւննանհունողորմութեաննԱստուծոյ: ԻԺԹ. ՍէրմօԺԹ. թուղթԾԱ.:
8. 54բ-6աՔարոզյաղագսՎերափոխմաննսրբուհոյկուսինՄարիամզբարեգունեղմասնընտրեացորոչբարձցիինմանէ. իՂուկասԺ. գլուխ – ՈչեմքարժանիզՎերափոխումնսուրբկուսինումեքաւետել... կարիցուքզուարճերեսօքզքեզտեսանելընդաջմէքոյոյմիածնիդ. ամէն:
9. 56ա-8աՔարոզյաղագսարժանապատուութեանքահանայից. Որզձեզընդունի, զիսընդունի, եւորզձեզանարգէ, զիսանարգէ. իՄատթէոսԺԸ. գլուխ – Արդ, եթէոքկամիցիգիտել, թէորքանպատուելիէանունն... ոչբամբասելզքահանայս, ապաթէո՛չ, այնդիպիեւձեզ, որդիպաւմարդոյնայնմիկ:
10. 58աՔարոզյաղագսքանանացւոյնեւխոստովանութեան. [Ո]ղորմեացմեզՏէր, որդիԴաւթի, զիդուստրիմչարաչար – Պարտէգիտէլ, թէհակառակքեդեալքհանդէպմիմեանց... հպարտութեան, ագահութեան, նախանձու, բարկութեան, ծուլութեանորկրամոլութեան (չշարունակուած. 58բ՝չգրուած):
11. 59ա-60բՔարոզյաղագսանյոցիկ, որքյանդիմանէնզԱստուած – Բազումքեն, որքանխելաբարյանդիմանենզԱստուած... անիրաւաբարժողովեցեալսառտեարսնոցա, դիպիցիայն, որդիպաւհարստինայնմիկ: Աստասա՛զպատմութիւնմի:
12. 61ա-2բՅաղագս՝թէպարտէպատուելզեկեղեցինԱստուծոյ. [իբանն]. Տունիմտունաղօթիցկոչեսցի, ՄարկոսԺԱ. – [Ա]րդ, այսօրառնանիտօնտեառնագրութեան... ՔրիստոսՏէրնազատեսցէզձեզվասնանհուն<անհուն>ողորմութենէնիւրոյ. ամէն:
13. 63ա-4աՔարոզյաղագսՎերացմանխաչինսրբոյ. [իբանն]. Եթէվերանայցեմյերկրէ, զամենայնքարշեցիցառիս. Յոհան. ԺԲ. գլուխ – Արդ, որպէսգտանիծանրութիւն, որովիրնիջանէ... սատանայականիւորոգայթիւք, ուրոչգտանինշանՍրբոյԽաչին, յորմէսարսեսցինդեւքեւահաբեկիցենսատանայք:
14. 64ա-6բՔարոզյաղագսչարութեանմեղաց – [Զ]կնի, որոյմարդն, որէրմեծ, զարմանաքաշխարհի... Քրիստոսմնայընդբարեկամացընխրախ՛՛:
ա. 66բ-7աՄասներկրորդ. Եկեսցուքայժմեւտեսցուքզայնբանն, որասէ. Եւչարաչարայսահարի –Արդ, գիտելիէ, թէոչմիայնմեղաւորքնեղանիծառայ... կամիմդառնալառքեզ, որեսՀա՛յրգթածեւհովիւբարի, Տէ՛րիմեւԱստուա՛ծիմՅիսուսՔրիստոս, ողորմեա՛ինձ:
բ. 67աԹէմիմիայնկաթիլնարեաննՔրիստոսիծանրագոյնէ, քանզամենայնմեղսաշխարհի – [Է]րոմնկրօնաւոր, որմիայնանուամբէրկրօնաւոր, բայցկարիհեղգեւծոյլ... մեծէողորմութիւնքո, ո՛վՄարիամ, դէպիքրիստոնեայս:
15. 67աՔարոզյաղագսքանանացւոյնեւխոստովանութեանմեղաց(այսչափ):
16. 68ա-72ա, 68ա-71աՕգնեատկարիսՀոգիտՍուրբԱստուածեւզսկսեալսիմհասոցաւարտ. Նախերգանառաջիկայբանիցս – Օրհնութիւն, գոհութիւնեւբարեբանութիւն, պաշտելիեւերկրպագելիտէրութեանն... իբրեւզհիացումնկարգեալ (չշարունակուած. 72ա2-73բ՝չգրուած):
17. 74ա-80բԲունբարեկենդանին, իսկզբանՔառասնորդացն, ասացեալսրբոյնԲարսղիեպիսկոպոսապետիԿեսարուԿապադովկացւոց. Յաղագսպահոց – Փողեցէ՛ք, ասէինորամսեանն... շնորհօքեւմարդասիրութեամբՏեառնմերոյեւփրկչինՅիսուսիՔրիստոսի, ընդորումՀօրմիանգամայնեւՍրբոյՀոգւոյնվայելէփառքիշխանութիւնեւպատիւ, այժմեւմիշտեւյաւիտեանսյաւիտենից. ամէն:
18. 80բ-2աՆորինդարձեալՅոհաննուՈսկեբերանի՝Կոստանդնուպօլսիեպիսկոպոսի, իՄեկնութենէնմարգարէինԵսայեայ – Գոչեա՛զօրութեամբեւմի՛խնայեր, բարձրացոյիբրեւզփողոզբարբառքո, զիդժուարինքէին, զորինչասելոցնէր, թէպատմեա՛յ... հանդերձելոցբարութեանցնհասցուքիՔրիստոսՅիսուսիՏէրմեր, որումփառքյաւիտեանս. ամէն:
19. 82ա-3աԻյիշատակիսրբոյնԹէոդորոսիծնընդեաննեւսնընդեաննեւվարուցնորա – Իժամանակս, յորումՄակեդոնացինԱղէքսանդրոսՓիլիպպեանկոչեցեալ... հակառակորդացնիյոյսբարեպաշտութեանիՔրիստոսՅիսուսիՏէրմեր, որումփառքյաւիտեանս. ամէն:
ա. 83աԻյիշատակիսրբոյնԹէոդորոսիզօրավարիյԵկեղեցականպատմութենէ. յիններորդդպրութիւնէ – Արդ, եկեսցուքայսուհետեւեւնշանակեսցուքկարճիկարճոյ... եւմիւսոչզոհեաց, եւզոհէ, ասեն:
բ. 83ա-4բՎկայութիւնսրբոյնԹէոդորոսիզօրավարին – ՄաքսիմիանոսեւՄաքսիմոսթագաւորքառաքեցինյամենայնթագաւորութիւնն... իսկիմեզթագաւորելոյՏեառնմերոյՅիսուսիՔրիստոսի, որումփառքհանդերձՀարբեւՀոգւովՍրբով, այժմեւմիշտեւյաւիտեանսյաւիտենից. ամէն:
գ. 84ա-5աՏեսիլսքանչելի, զորեցոյցսուրբնԹէոդորոսիԿոստանդնուպօլիս, որիՔառասնորդպահոցնշաբաթնտօնկատարի – ԻժամանակսուրացողինՅուլիանոսիկռա]պաշտարքային... բարութեանցնՏեառնմերոյՅիսուսիՔրիստոսի, որումփառքյաւիտեանս. ամէն:
20. 85ա-6աԵրկրորդկիւրակէին. տեառնՅոհաննուՈսկեբերանիԿոստանդնուպօլսիեպիկոպոսիիփորձանսնօրինականինեւիպատասխանիսնՔրիստոսի. Առի՝ՍիրեսցեսզՏէրԱստուածքոյամենայնսրտէքումմէեւյամենայնյանձնէքումմէ – Որասացաւզկնիյառաջասացուածին... զինազամենեսեանզմեզսիրեացյառաջագոյն:
ա. 86ա-8աՆորինդարձեալՅոհաննուՈսկեբերանիվասնապաշխարութեան – Տեսէ՛քյառաջնումկիւրակէինզպատերազմեւզյաղթութիւնն... ՀոգւոյնՍրբոյփառքիշխանութիւնեւպատիւայժմեւմիշտեւյաւ[իտեանս]:
21. 88աբԵրանելւոյնՍեբերիանոսիյԱւետարանինմեկնութենէ. ԱյրմիիջանէրյԵրուսաղէմէյԵրիքովեւանկաւիձեռսաւազակաց, որքմերկացուցինզնա, եւվէրսիվերայեդեալ, թողինկիսամահեւգնացին [Ղկ. Ժ. 30] – Ապագայրանցանէրընդայնհայրապետմի... յայնժամկատարեսցուքզպատուիրանսնՔրիստոսիԱստուծոյմերոյ, որումփառքյաւիտեանս. ամէն:
22. 88բԻյիշատակիսրբոյնԿիւրղիԵրուսաղէմիհայրապետի՝յԵկեղեցականպատմութենէն, իԵ.երորդդպրութենէն – ԸնդայնժամանակսյայտնիէրեպիսկոպոսեկեղեցւոջանդԵրուսաղէմիՆարկեսոս... եւյետամենեցունցՆարկեսոս, որլինինընդամենեսեանԼ. (30) յետառաքելոցնըստկարգի:
ա. 88բ-9աՎասնսքանչելեացն, որեղենիձեռնՆարկէսեայինոյնգրոց – Այսսքանչելիսբազումսիբրեւիտըւչութենէեւիկարգելոյեղբարց... իմիմիտսեւիմիխորհուրդս, եւայսայսպէսլեալ:
բ89ա-91աՎկայութիւնԿիւրղիեպիսկոպոսիԵրուսաղէմիեւմօրննորաԱննայի – ՄիածինՈրդինեւԲանն, որյառաջքանզամենայնյաւիտեանսիՀօրէծնեալ... դադարէրհալածումն, եւամենեքեանաւրհնէինզամենասուրբզԵրրորդութիւննյաւիտեանս. ամէն:
գ. 91ա-2բՍրբոյնԿիւրղիԵրուսաղէմիհայրապետինվարքեւվկայութիւննորա – ԻժամանակսթագաւորելոյՄեծինԿոստանդիանոսիբարեպաշտ... յաղթեացխաչիւնՔրիստոսիեւյանպատմելիկեանսփոխեցաւիՔրիստոսՅիսուս, որումփառքյաւիտեանս. ամէն:
23. 92բ-4բՅոհաննուՈսկէբերանիյաղագսապաշխարութեան – Տեսէ՛քզօրութիւննզԱստուծոյ, տեսէ՛քզԱստուծոյզմարդասիրութիւնն... փայլեսցուքճիշտհաւատովքփրկչինմերոյԱստուծոյ, որումփառքյաւիտեանս. ամէն:
24. 94բ-6աԵրանելոյնՅովհաննուՈսկիբերանիիՂուկասուԱւետարանինմեկնութենէն – Յորժամաշակերտնդիւրահաւան, յայնժամաշակերտնդիւրայոյս... պսակեցանանթառամպսակաւնփափկութեան, փառաւորելօվզՀայրեւզՈրդիեւզՍուրբՀոգինայժմեւմիշտեւյաւիտեանսյաւիտենից. ամէն:
25. 96բ-102աԵրրորդկիրակէին՝ՍրբոյնԻգնատիոսիՀայոցվարդապետի. իՄեկնութենէնԱւետարանինորըստՂուկասու – Բազմադիմիառակօքզամենախնամտեսչութիւննսիրոյնիւրոյ, զորունիառարարածս, յայտնէ... առաջինազնուականութիւնն, զիեւհանդերձելոցբարութեանցնհասցուքշնորհօքեւմարդասիրութեամբՏեառնմերոյՅիսուսիՔրիստոսի, ընդորումՀօրեւՀոգւոյնՍրբոյփառքյաւիտեանս. ամէն:
26.102ա-3բԵրրորդկիւրակէինսուրբՔառասնորդացն. ԵրանելոյնՅովհաննուՈսկեբերանիԿոստանդնուպօլսիեպիսկոպոսիյաղագսԱնառակորդոյն [իբանն] – ՀանապազզմարդասիրութիւննԱստուծոյպարտիմքքարոզել, եղբա՛րք, քանզինովաւկեամքեւշարժիմքեւեմք, մանաւանդպարտիմք... շնորհքսփռեալհոգեւորականպատմուճանն, որիՀայրեւյՈրդիեւիՍուրբՀոգինտըւանմեզ, ընդորումեւմեքփառսհանցուքամենասուրբԵրրորդութեաննյաւիտեանսյաւիտենից. ամէն:
27. 103բ-4աԻյիշատակիսրբոյնՅովհաննուԵրուսաղէմիհայրապետի՝սրբոյնԵւսեբիԿեսարույԵկեղեցականպատմութենէն, յԵրկրորդդպրութենէն – ՅամիերկրորդՏրայիանոսիԿղէմէնտոսեպիսկոպոսՀռոմայեցոց... իւրիձեռնԵւարիստոսի:
ա. 104աԻնոյնգրոց – ԲայցյետկատարելոյՇմաւոնի, որպէսկանխաւյառաջագոյն... քահանայնՅարապօլոս, որյանունճշգրիտկոչէրՊապիա:
բ. 104աԻնոյնգրոց, իչորրորդդպրութենէ – ՅամինիսկութերորդիթագաւորութեաննԱնտոնինոսիՎերոսեա... իսկյետնորակալաւզաստիճանեպիսկոպոսութեանհինգերրորդԵրոս:
28. 104ա-5աՎարքսրբոյնՅովհաննուՈսկեբերանի – ԲազումենխօսքվարդապետութեանեւմեկնութեանԳրոցՍրբոց... եւլուեալզայս, տայինփառսամենասուրբԵրրորդութեաննայժմեւմիշտեւյաւիտեանսյաւիտենից. ամէն:
29. 105աբԻվարուցսրբոյնԵպիփանու – ՍքանչելիեւսուրբհայրապետնԵպիփանէրիԿիպռոսկղզոջ... եղեւյայնմհետէայրսուրբբժշկեալեւզգաստացեալշնորհօքեւմարդասիրութեամբՏեառնմերոյՅիսուսիՔրիստոսի, որումփառքյաւիտեանս. ամէն:
30. 105բ-8աԳրիգորիԱստուածաբանիԱնձինանձուեպիսկոպոսինԱնտիոքու. ԽօսքիՄելիտոսեպիկոպոսԱնտիոքու, ասացեալիԿոստանդնուպօլիս – Աճեցոյցմեզզթիւառաքելոյննորառաքեալս... յուրախութիւնդառնալախտսեւիմխիթարութիւնձէօքհանդերձիՔրիստոսՅիսուս, իՏէրմեր, որումփառքյաւիտեանս. ամէն:
31. 108ա-11բԻչորրորդումկիւրակէին. ՍրբոյնՅովհաննուՈսկեբերանիԿոստանդինուպօլսիեպիսկոպոսի. ԱռմեծատուննեւՂազարոս: Օգնեա՛ՏէրՅիսուսՔրիստոս. Էրոմնմեծատունեւհանապազծիրանիսագանէր – [Ա]րդ, թէպէտեւգիտութեամբյառաջանայցէք, ո՛վեղբարք... զիանդզվարձսհատուցմանպահանջիցէ: ՇնորհօքեւմարդասիրութեամբՏեառնմերոյՅիսուսիՔրիստոսի, ընդորումՀօրեւՍուրբՀոգւոյնվայելէփառք, իշխանութիւնեւպատիւ, այժմեւմիշտեւ:
32. 111բ-3աՅոհանուՄանդակունեցւոյՀայոցկաթուղիկոսի. Յաղագսպահոց – ՍրբոյզուգականեւմիասնականԵրրորդութեանն՝երեքանձինք, միաստուածութիւն, միէականութիւն... որոցլիցիամենեցունմեզհասանելՔրիստոսիւՅիսուսիւՏէրամբմերով, որումփառքյաւիտեանս. ամէն:
33. 113ա-4բՎկայութիւնսրբոցքառասնիցն, որքկատարեցանիՍեբաստիա – ԸնդժամանակսԼիկանեայթագաւորիէրհալածումնմեծքրիստոնէից... աշխարհիթողինիփրկութիւնամենայնհաւատացելոցիՀայրեւյՈրդիեւիՍուրբՀոգի, որումփառքեւզօրութիւնյաւիտեանս. ամէն:
34.114բ-6բՏեառնԲարսղիԿապադովկացւոցեպիսկոպոսապետի. Իքառասունմարտիրոսսն – Մարտիրոսացյիշատակզիա՞րդարդեօքյագուրդեղիցի... կանգնեցիննշանյաղթութեանմիովնյուսովեւփառացնպսակօքզարդարեցանիՔրիստոսՅիսուսիՏէրմեր, որումփառքյաւիտեանս. ամէն:
35. 116բ-7բՀինգերոր[դ] կիւրակէին. ՅոհաննուՈսկեբերանինԿոստանդնուպօլսիեպիսկոպոսիասացեալիփարիսեցինեւիմաքսաւորն – Եւերրորդճանապարհապաշխարութեան, զիիբազմութենէճանապարհացնդիւրինլինիցին... եւհպեացառաղբիւրն, զինչասէրմաքսաւորնեւաւետարանիչն:
ա. 117բ-8աՆորինՅովհաննուՈսկեբերանիյաղագսխոնարհութեան – Զփարիսեցինեւզմաքսաւորնյիշեցաքյառաջագոյնեւերկուսկառսբանիւլծեալ... հանդերձելոցբարութեանցնհասցուքիՔրիստոսՅիսուսիՏէրմեր, որումփառքյաւիտեանս. ամէն:
36. 118ա-20աԻգնատիոսիվարդապետիիՂուկասուԱւետարանինմեկնութենէն. Դատաւորմիէրիքաղաքի, ուրեմն... – Դէմքառակիսոմանցթուեցաւ, թէվասնԱստուծոյասացեալ... զբարւոքպտղաբերութիւննիառժամայնկենցաղումսեւիհանդերձեալփառսնշնորհօքՏեառնմերոյՅիսուսիՔրիստոսի, որումփառքյաւիտեանս. ամէն:
37. 120ա-2բԻյիշատակիսրբոյեւերիցսերանեալնահատակինեւխոստովանողինՔրիստոսիԳրիգորիԼուսաւորչին. ՄովսէսիԽորենացւոյիՀայոցՊատմութնէն – Արդ, իգալնԱնակայիՀայսիՊարսիցառԽոսրովթագաւոր... իծառայութիւննտուեալիհնազանդութեաննպաշտէրառաջինորա:
ա. 121բ-2բԻնոյնգրոցյաղագսչարչարանացնորա – Եւետհրամանբերելկոճեղսփայտիցեւառնելըստոլոքի... բազումհամբերութիւննյանձնիւրտարեալվասնանուանեալՏեառնմերոյՅիսուսիՔրիստոսի, որումփառքյաւիտեանս. ամէն:
38. 122ա-9բԵրանելոյնՅովհաննուՈսկեբերանիԿոստանդինուպօլսիեպիկոպոսի. ՆերբողեանասացեալյաղագսվարուցեւնահատակութեանսրբոյնԳրիգորիՀայոցՄեծացհայրապետիեւԼուսաւորչի, իԿոկիսոնՀայոցմինչյաքսորսնէր: ԻխնդրոյհարազատիուրումնեպիկոպոսիեւվարդապետիհամազգոյնորինԴիոսկորոսանունկոչեցեալ, եւայլեւսյոգնախումբբազմութիւնն, որքժողովեալէինյաւուրյիշատակիմեծահռչակտօնինորինՍուրբԼուսաւորչիԱրեւելեանաշխարհին – Հրաշալիէմեզտօնսայսօրեւպայծառագոյնքանզսովորականշարադրութիւնս... որոցլիցիամենեցունհասանելիՔրիստոսՅիսուսիՏէրմեր, որումփառքեւզօրութիւնհանդերձհարբեւամենասուրբՀոգւովնայժմեւմիշտեւյաւիտեանսյաւիտենից. ամէն:
– 129բԻՇՂ. (1141) թուականիսհայոցթարգմանեցաւճառսիյունականէնիմերսիձեռնԱբրահամուԳրամատիկոսի, որկոչիդըպիր:
39. 129բ-32աՎեցերորդկիւրակէին. ԵրանելոյնՅովհաննուՈսկեբերանիԿոստանդինուպօլսիեպիսկոպոսիիՄաթէոսիԱւետարանինմեկնութենէն. ՅայնժամգնացՅիսուսասէ. եւեկնիկողմանսՏիւրոսիեւՍիդովնի, եւահակինմի – Զարմանայաւետարանագիրն, եթէահակինմի... ընդայսրամենայնիգոհասցուքզԱստուծոյ, զինմավայելէփառքյաւիտեանս. ամէն:
40. 132ա-3բՆորինՅովհաննուՈսկեբերանի. ԵւիբրեւելՅիսուսանտի, գնացիկողմանսՏիւրացւոց... զիդուստրչարաչարդիւահարի – Մարկոսասէ. չկարացթաքչելեւթէմտեալիտունն... իյաշխարհսզամենայնինչանձինկրեացվասնմեր, զիզմեզապրեցուսցէյաւիտենիցիմահուանէ. նմափառքյաւիտեանս. ամէն:
41. 133բ-5բԻՄեծիաւուրգալստեանՏեառնմերոյՅիսուսիՔրիստոսիիԲեթանիայ, ուրյարոյցզՂազարչորեքօրեաիմեռելոց, յառաջքանզվեցօրԶատիկնհրէից. սրբոյնՅովհաննուՈսկեբերանիիՅովհաննուԱւետարանինմեկնութենէ. Էրոմնհիւանդացեալ, ասէ, Ղազարանուն, իԲեթանիա, իգեղջէՄարեմայեւՄարթայիքերցնորա – Բազումքիմարդկանէ, որյորժամտեսանիցենզոմանս, որսուրբեւհաճոյքեն... եւնորոգեա՛կենդանարարյարութեամբքոեւորքզամէննասեն:
42. 135բ-9աՅաղագսՅարութեաննՂազարու – ԱմենայնաստուածայիննշանքՏեառնմերոյկարեւորքեւորկարեւորեւսմասնաւորունիզերկնայինյուսոյնմխիթարութիւն: Այլուրզյարութիւննտեսանեսիձեռնմասնաւորյարութեանն... յորսլիցիամենեցունմեզհասանելխոստացելոցպարգեւացնորա, որէաւրհնեալյաւիտեանս. ամէն:
43. 139ա-41բՄեծիաւուրԾաղկազարդիգալստեանՏեառնմերոյյԵրուսաղէմ. ԵրանելւոյնՄամբրէիՎերծանողի. ՅաղագսՈղոգոմեան, որէԱրմաւենեացտօն – Նախախնամօղեւմշտնջենաւորաստուածայինգթութեամբն... որումսարսափելիպատիւեւգոհութիւնՀօրեւՈրդւոյեւՀոգւոյնՍրբոյայժմեւմիշտեւյաւիտեանսյաւիտենից. ամէն:
44. 141բ-4բՍուրբհօրնԵփրեմիԽորինԱսորոյասացեալԻԾառազարդարտօնիս – Իտօնստօնիցլիընտրողութեամբհրաւիրեալէքեղբարք... դուստրհեթանոսաց, տօնեա՛զտօնսփրկչին, որեկնեւփրկեացզքեզիմոլորութենէ, որումփառքեւպատիւհանդերձՀարբեւամենասուրբՀոգւովնայժմեւմիշտեւյաւիտեանսյաւիտենից. ամէն:
45. 144բ-7բՏեառնԶաքարիայիՀայոցկաթողիկոսի. ԻգալուստնՏեառնԵրուսաղէմ – ԵւյելանելննորայԵրիքովէ... Քանզինշանքեւարուեստքհրաշափառքեւգերազանցքներգործեալզարհուրեալհիացուցանեն... որպէսզիհանդերձեալբարութեանցնարժանիլիցուք, որոցլիցիամենեցունմեզհասանելշնորհօքեւմարդասիրութեամբՏեառնմերոյՅիսուսիՔրիստոսի, որումփառքյաւիտեանս. ամէն:
46. 147բ-50աՏեառնԶաքարիայիՀայոցկաթողիկոսիԻմեծիերկուշաբաթնարտադրութիւն – Սրբոցեւմաքրեցելոցաւուրցսպարգեւ[ա]բաշխՔառասնորդացնբովանդեալ... Իսկմեքպասէքշաբաթուսխորհրդածութիւնբացակա... հանդերձեալբարեացնարժանիսարասցէզմեզիՔրիստոսՅիսուսիՏէրմեր, որումվայելէփառք, իշխանութիւնեւպատիւ, այժմեւմիշտեւյաւիտեանս. ամէն:
47. 150աբիՄեծիերկուշաբաթիԶատկիպահոցն. երանելոյնՅովհաննուՈսկեբերանիԿոստանդնուպօլսիեպիսկոպոսի. ԻՄաթէոսիԱւետարանինմեկնութենէն. Եւայգուցնիբրեւդարձաւ, քաղցեաւ – Եւզիա՞րդարդեօքայգուցնքաղցնոյր... վասնմարդանալոյնչկամէին, եւամենայնչարիքանդիծնանէին. եւՔրիստոսիփառքյաւիտեանս. ամէն:
48. 150բԲարսղիԿեսարուեպիսկոպոսիԻՎեցօրեագրոց – ԱսացԱստուածեղիցիլոյս, եւեղեւլոյսեւկատարեացհրամաննզգործնեւեղեւլոյսբնութեամբ, իսկեթէորչափինչքաղցրահայեացեւցանկալիիցէ (այսչափ):
49. 150բՄեծիերեքշաբաթիերանելոյնՅովհաննուՈսկեբերանԿոստանդնուպօլսիեպիսկոպոսիեւՅայնժամնմանեսցիարքայութիւններկնիցտասնկուսանաց... ոչզայն, որոչկամիցիեւոչհրամանաւինչ ///:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
9աՈ՛վսրբազանքահանայքեւաստուածասէրժողովուրդք, վասնյուսոյ, զորունիքառՔրիստոս, յիշելաղօթիւքզաշխատօղսսորաեւծնօղսնիմեւզամենայնարեանմերձաւորսն, որումողորմեսցիՔրիստոսԱստուածյիշողացդեւյիշեցելոցս. ամէն:
18բՕգնեա՛ՀոգիդՍուրբԱստուածճշմարիտ:
37աԻսկես՝տրուպսամենիցեւյետնեալսամենայնբարեաց՝Սրապիոնվարդապետեւեթկոչեցեալ, տեսեալզօրինակն, ցանկացայգրելեւգրեցի. եւոյքպատահիքսմա՝ընթեռնլովեւկամգաղափարելով, տո՛ւքողորմիսծնողացիմոց, որումձեզեւմեզառհասարակՏէրողորմեսցի. ամէն: ԳրեցաւիթուոջՌՃԽԵ. (1696), նոյեմբերիամսոյԶ.:
62բԵւզծրօղսորինսիրովՍիօնիվերնոյնզՍրապիոնվարդապետսյիշեցէ՛քիՔրիստոս:
122բԵս, ործրօղսեմայսմտառի, / տեղիքունիմհազարվայի՝ / Սրապիոնքարոզբանի, / գրծովքչարեացռամկականի, / զեզաղաչեմյիշելինձի՝ / յոժամկարդայքզճառսԳրիգորի, / եւեթէյիշէք՝յիշեալլիջիք, / գիրնկենացգրեալլիջիք, / վասնզիկարօտեմողորմելիս, / առնելյիշմանչարեացգերիս:
129բԵւարդ, գրեցաւիդրանՍուրբԳեղարդայարեանըռուշտակողիփրկչէն, ձեռամբյոգնամեղՍրապիոնիվարդապետի: ԹվինՌՃ. հայկականի, Լ. եւԶ. թիւաւելի, (1687), որԵկաւորնէրտանուտէրամի:
141բՈ՜վտօնասէ՛րքեւաստուածասէ՛րք, հա՛րքեւեղբա՛րք, յորժամընթեռնուքզճառս, զստացօղսորին՝բազմաբիծեւյոգնամեղՍրապիոնեւսոսկանուամբվարդապետկոչեցելոյ, միբերանեւլիալիրսրտիւ. Ողորմիասացէ՛ք, իսկՏէրեւզյիշօղքդեւյիշեալսիմիասինողորմեսցի:
144բՅորժամփառօքՀօրընդամպսգայցես, զմածեալսմեղօքզՍրապիոնսընդքոյսնկացցես, ՏէրՅիսո՛ւս, զիգինեմքոսուրբարեանդ:
147բՔրիստոսԱստուա՛ծ, զքոամենապայծառգալստեանշնորհիւդողորմեա՛ամենաթշուառանձինս՝ծրողիՍրապիոնիեւեթանուամբկոչեցեալվարդապետ. եղիցի:
150աՔրիստոսԱստուա՛ծ, քոսուրբգալստեանշնորհիւնողորմեա՛եղկելիՍրապիոնվարդապետիսեւծնօղացիմոց. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Տե՛ս 1՝խորագիրը՝ 9ա (ԺԸ. դար):
ՆՇՈԻՄ՝մէջքին՝ «1 Քարոզգի[րք] [Եպ]իփան [Կ]իպրացւոյ», Աա՝ «712/2909, ՌՃԽԵ. – 1696, Մ[եսրոպ]եպ[իսկոպոս]»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝18բ՝ «ԶանունՏեառն, զանունՏեառն»:
2910
ԵՐՈՒՍԱՂԷՄ |
ՌՅԺԴ. – 1865 |
ԹԵՐԹ՝ 282 (գրչիէջակալում՝ 1-272, որէ 10ա-144ա). չգրուած՝ 1ա-9բ, 25ա-7բ, 71ա-107բ, 142բ-282բ: ՊՐԱԿ՝ 1-28x12 (18՝ 6: 1, 3, 5, 8, 10, 14, 16, 20, 22, 24, 26, 28՝ 8: 12՝ 16) ՆԻՒԹ՝թուղթ. կապոյտգծերովեւլուսագծերով, թ. 1-9, 156-223՝առանցլուսագծերի: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31,5x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (27.5x17): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 10ա): ԿԱԶՄ՝սեւմոմլաթ, մէջքըեւարտ. անկիւնները՝կանաչկաշի՝ոսկեգոյնդրոշմովեւգծերով. միջուկը՝ստուարաթուղթ, աստառը՝սպիտակչգրուածթուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) + 1 (Բ). թուղթ, մասնկազմաստառի:
Նմուշ 10ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, զանազան բծեր, խոնաւութեան հետքեր, թ. 61՝ պատռուած, գրադաշտի թանաքը մեծ մասամբ տարածուած, Պհպ. Ա. եւ Բ. սպիտակ թուղթ՝ բ. երեսին փակցուած կապոյտ գծաւոր թուղթ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. ա. 10ա-5բՔարոզիվերայԾննդեանՏեառնմերոյՅիսուսիՔրիստոսի – Ընդաբոյսիմնբնաւորութիւնէբնաւիցբանեղինեաց... ներկատարուսմէջայսամէնըլմնցերէ, ուստիճշմարիտարդարութենէն, որխնդրենք, որպարգեւէ:
բ. 16ա-9բԵրկրորդաւուր – Քաղցրէինձայսօրվերստինյիշեցընելաստածասիրացդերջանիկմարգարէի... զամենեսեանդիսէրիւրառաջնորդեսցէշնորհօքՍուրբՀոգւոյն. ամէն:
գ. 20ա-4բԵրրորդաւուր – Անեղծխաղաղութիւննյաւիտենականկենացեւանբաւողորմութիւնն... արդարութեամբ, խոհեմութեամբեւբարեխաւսութեամբզարդարեսցէ, որեւշնորհքամենասուրբԵրրորդութեաննիվերահամայնիցդեղիցիհանապազ. ամէն:
2. ա. 28ա-31բՔարոզՅովնանումարգարէիսկսուածք – ԱնսկիզբնԱստուածիւրանքննինխորհրդոցնհամեմատ... ուշիուշովխորհեցէ՛քԱստուծոյսրբութեանճանապարհիվերայեւԴաւիթմարգարէինպէսալըսեցէ՛ք. «Աստուա՛ծ, իսրբութեանենճանապարհքքո»:
բ. 31բ-5բԵրկրորդաւուր. քարոզ – ՄարգարէնԴաւիթդարձեալայսօրիսիրաբորբսրտէկաղաղակէ... ՏէրՅիսուսզամենեսեանդարդարութեանօրինացմէջպահեսցէ. ամէն:
գ. 36ա-40բԵրրորդաւուր. քարոզ – ԱռաջինեւերկրորդօրըԱստուծոյսրբութեանճանապարհիեւիրենմեծութեան... սխալանացձերոցներումեւթողութիւնշնորհեսցէ. ամէն: ՈրեւշնորհքՍուրբԵրրորդութեաննիվերահամայնիցդեղիցին:
3. 41ա-5բՔարոզսրբոյնՄեռկեռիոսիզինաւորին – Մարդկանցսեռիկազմուածոցմէջեղածզգայականմասին... հանդերձզարմօքեւզաւակօք, որդւովքեւթոռամբքյամայրամս. ամէն: ՇնորհքՏեառնմերոյՅիսուսիՔրիստոսիիվերահամայնիցդեղիցիհանապազ:
4. 46ա-9աՔարոզսրբոյնԹէոդորոսի – Հարսնամբիծ, մայրսմերսուրբեկեղեցին, այսօրիւրճշմարիտփեսայէն՝Քրիստոսէն... պսակազարդեալյարքայութեաններկնիցընդհոգեղէնդասուցնդասակիցարասցէ, որեւեօթնարփեանշնորհքՀոգւոյնՍրբոյեղիցիիվերահամայնիցդ:
5. 49ա-59բՔարոզԱ. պահոց. Անկումննախաստեղծիցնսկսուածք – Էութեամբեւբնութեամբբարիեղածէակիմըիսկականյատկութիւնըայնէ, որիւրբարութիւնները... որեւշնորհքեւօրհնութիւնքամենասուրբԵրրորդութեաննեւանբաժանելիմիասնականերեքտէրութեաննեղիցիիվերայհամայնիցդհանապազ:
6. ա. 60ա-3աՔարոզիվերայԱնառակորդւոյն. Սկսուածք – Ամէնբարիգործիւրբարութիւնըպատճառէնկընդունի, եթէպատճառըբարիէ... մարդուստիանկարեւապաշաւեա՛եւզառաջինգործսքոարա՛: ԱհաայսչափսքոայսօրբաւականհամարելովշնորհքՏեառն:
բ. 63բ-6բԵրկրորդաւուր – Մարդկայինբնութիւնըիբնէանտիտկարեւտգէտբնութեան... վերջինօրնալապաշաւեա՛եւզառաջինգործսնքոարանպիտիհասկցնեմօգնականութեամբՍուրբՀոգւոյնշնորհքՏեառն:
գ. 66բ-70բԵրրորդաւուր – Մարդուսամէնէնազնիւուգերազանցուսմունքըիւրանձինծանօթըլլալնէ... համայնննջեցելոցձերոցհոգիսնլուսաւորելով, անանցփառացլուսեղէնխորանինեւերկնիցսուրբարքայութեաննարժանիսարասցէ:
7. 108ա-12բՔարոզիվերայհրեշտակաց. Սկսուածք – Եթերաճէմզգալիարեգակըարեւելքէնճառագայթածատենը... երկարաւուրբքյաւիտեանսժամանակաց: ՇնորհքՏեառնմերոյեղիցիընդհոգ՛՛:
8. 112բ-6բԻվերայերկնայինհոգեղէնգոյացութեանց – ԱմենակալինԱստուծոյբոլորստեղծուածոցմէջամէնէնառաւել... բարեմասնութեամբճոխացուցեալպերճացուսցէյերկոսինկեանսձեր, որեւշնորհքամենասուրբԵրրորդութեանիվերայհամայնիցդեղիցիհանապազ:
9. 116բ-20աԻվերայանուանքրիստոնեութեան, թէ. զի՞նչէ – Քրիստոնեականհաւատոյեւկրօնքիվերայփոքրինչտեղեկութիւնտալուհամար... լուսեղէնպսակինեւանմահականսուրբսեղանոյնարժանիսարասցէ, որեւշնորհքամենասուրբԵրրորդութեաննիվերայհամայնիցդեղիցիհանապազ. ամէն:
10. 120բ-6բԻվերայհաւատոյ, թէզի՞նչէ – Քրիստոնեայըսելըեւքրիստոնեայմըգիտնալէնվերջը... զզաւակունսձերեւզթոռունսբարիյիշատակառնելովիխործերութիւնհասուսցէ:
11. 127ա-33բԾանուցումիվերայերախտագիտութեան – Արարիչնամենայնարարածոցպարգեւեսցէաստուածասէրժողովրդոցդ... ամենայնբարութեանցՀոգինՍուրբզամենեսեանդհոգեկանբարեօքլցեալլիացուսցէյերկոսինկեանսձերհանապազ:
– 131բ-33բՄարդիկամէնկենդանիներէնառաւելպարտաւորենիրենցԱրարչինյիշելու: Բնաբան. յիշեա՛զԱրարիչնքո – Վերինչքնաղակերտկապուտակկամարըայնատենհրաշանիշ... յերեւելիեւյաներեւոյթփորձութեանցզերծեւազատկացուցանելովշնորհացիշնորհսզարգացուսցէ: ՇնորհքամենասուրբԵրրորդութեաննիվերահամայնիցդեղիցիհանապազ. ամէն:
12. 134ա-9բԾանուցումիվերայերջանկութեան – Փորձովիսկակնյանդիմանկըտեսնամք, որվաստակեալանձինքաղցրէհանգիստն... շնորհօքլցեալլիացուսցէաստեւիհանդերձեալյաւիտեանսժամանակաց, որեւշնորհքամենասուրբԵրրորդութեաննեղիցիընդՀոգւոյդձերում. ամէն:
13. 140ա-2աԾանուցումիվերայվախճանինմարդոյ – Բարոյականիմաստասիրութիւննէհոգւոյբարիքը... անվնասժամանեալհասնինիրենցգերագոյնվախճանին, որունհամարծնուածեն: ՈրեւշնորհքՀոգւոյնՍրբոյիվերայհամայնիցդ, յերկուսինկեանսձեզհանապազ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
70բԵւզազգսմերՀայոցուրուրեքորկայ, օրհնեսցէ, պահեսցէհոգեկանեւմարմնականբարեօք, ճոխացուսցէիհոքեւորեւմարմնաւորհիւանդութեանց, զերծեւազատպահեսցէհանդերձպարագաիւք. ամէն: Որեւշնորհքեւօրհնութիւնաստուածայինեղիցիընդհոգւոյդձերում, հանապազ: 1865, իսուրբԵրուսաղէմ:
ՆՇՈՒՄ՝մէջ՝ին՝ «2, 724», Ա. կազմաստառին՝ «1865,Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», Աա՝ «724/2910»:
2911
ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԸ.-ՌՄԺԴ. – 1759-1765 |
ԹԵՐԹ՝ 158+2 (կրկն.՝ թ. 31, 138). չգրուած՝ 2ա-5ա, 20բ, 25բ, 41բ, 47բ, 69բ, 110բ, 116բ, 138դ, 158բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Էx20 (խառն՝ Ա 25, Բ 18, Գ 19, Դ 20, Ե 17, Զ 15, Է 24): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագապսակ խաղողի ողկոյզ, «PML 1718, LANGVEROG, 1748»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 33,5x22: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (30x16,5)*: ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 18ա) եւ շղագիր (նմուշ՝ 26ա): ՏՈՂ՝ 17-70: ԿԱԶՄ՝ բաց շագանակագոյն կաշի, մէջքի վերին եւ ստորին մասերում՝ սեւ կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ վարդագոյն թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1(Ա)+1(Բ), վարդագոյն թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 18ա
Նմուշ 26ա
* Լրացումները լուսանցներում երբեմն այնքան շատ են, որ գրեթէ ամբողջ էջը լցուած է՝ լուսանց չթողնելով:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած. գրադաշտը թանաքից գունափոխուած, տեղ-տեղ զանազան բծեր, թ. 144-149՝ եզրին թանաք կաթացած, աղտոտուածութեան հետքեր, թ. 1-3, 157-157՝ ցեցի անցքեր, անփոյթ գրուած. ունի լուսանցային յաճախադէպ լրացումներ, թ. 12՝ վերին մէկ երրորդ մասը, թ. 20, 69՝ ստորին մասը կտրած-հանած, որոշ թերթեր մաշուած. ներդիր, ըստ այդմ՝ նաեւ պրակահաշուի մէջ նկատի չառնուած են մեծ մասամբ ձեռագրից անջատ հետեւեալ թերթերը՝ 6, 23, 25, 31գդ, 45, 47, 55, 61, 71, 74, 79, 97, 105, 107, 110, 116, 120, 133, 138գդ, կան նամակների մաս կազմող յաւելում-ներդիրներ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-158ա [0րինակք գրութեանց Յակոբայ Շամախեցւոյ եւ Սիմէօնի Երեւանցւոյ]
1աբ Ցանկ թղթոցն գրեցելոց, այլ եւ զանազան գրելի օրինակ[աց], որք յաւուրս Սիմէօնի սրբազան կաթողիկոսին գրեցան, թէ եւ յետ վախճանման Յակոբայ կաթուղիկոսին – [Ա] Թուղթ առ Գիլանու նուիրակ եւ առաջնորդ Երզնկացի Պետրոս վարդապետն, վասն զանազան խնդրոց պատասխանիք եւ պատուէրք – 2 Թուղթ առ Պարոն Մնացականն ի Թօխաթ, վասն ընծայից շնորհակալութիւն: Նոյն՝ ՃՂԹ. (199):
Գրչից՝ 1ա «Գիտասջի՛ր աստ, զի որ լատինացւոց գրահամարով մինչեւ ի ԺԴ. (14) թիւն դնի, նախ Է. թուղթ միայն է, որ արտաքոյ քան զհայոց գրահամարով թղթահամարն յաւուրս Սիմէօնի կաթուղիկոսին գրեցաւ: Ուստի՝ զսոսա՝ թէեւ զորս յառաջիկայ մեծ ցանկոջդ գտանիցես լատինացւոց գրահամարով՝ ի յեօթնեսին թուղթս տե՛ս»:
5բ, 7աբ Ցանկ գրոցս, որք են օրինակք զանազան թղթոց գրելեաց, որք գրեցան յաւուրս տէառն Յակոբայ կաթողիկոսին, որ էր թուականս մեր ՌՄԸ. (1759) – Ա. Թուղթ մխիթարական զկնի վախճանման հայրապետի առ ամենայն ազգս մեր հայոց գերպատուելի... Թուղթ բանադրանաց առ չիք Գէորգ ուխտազանց եւ ապօրինաւոր առաջնորդն Կիւմիշխանայու – ՄԻԴ. (224):
Գրչից՝ 7բ «Վերջ թղթոցն, որք գրեցան յաւուրս Յակոբայ սրբազան կաթողիկոսին Շամախեցւոյ»:
Ծնթ. Ցանկերը թերի են:
ա. 6աբ [Թուղթ ընդհանրական ժողովարարութեան, վասն պարտուց եւ պակասութեանց Նոր Ջուղայու Սրբոյ Ամենափրկիչ վանիցն] –Եւ յատկապէս պատուիրեմ ձեզ՝ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց, օրհնեալ եւ քրիստոսասէր ժողովրդեանդ գաւառին Գողթնեաց, երկրին Նախիջեւանու... վասն աղքատութեան Սրբոյ Ամենափրկիչ վանիցն իւրեանց (17x21,7):
Ծնթ. Թղթիս աւարտը տե՛ս ի 6ա: Ձեռագրում կան նոյնպէս նամակներ ունեցող ներդիր-թերթեր, որոնք համարակալուած են, ուստի նրանց բովանդակածը նկարագրել ենք ըստ իրենց տեղերի:
բ. 8ա [Թուղթ առ Ղուկաս վարդապետն] – /// յորմէ քրիստոսական ողջունիւ, հոգեկան սիրով եւ մեծաւ կարօտիւ ծանի՛ր սիրելի եւ հոգեծին որդեակ մեր, հարազատ եւ սրտացաւ զաւակ Սրբոյ Աթոռոյս...
Ծնթ. Բոլոր այն դեպքերում, երբ խորագրի մէջ նամակի միտք բանին արտայայտուած է, բերել ենք միայն կաղապարային սկսուածքի սկիզբը, բուն մասից քաղում չենք արել: Իսկ աւարտ-վերջերից բերել ենք միայն ամիս, ամսաթիւ եւ գրչութեան վայրի անուն ունեցողները:
գ. 8բ Թուղթ ի Կարին, առ պարոն Մելքոն աղայն. Վասն զանազան խնդրոց. ՌՄԺԳ. (1764), յունվարի ԻԳ. (23) –Յորմէ քրիստոսական սուրբ ողջունիւ, անկեղծ սիրով եւ սրբոյ իջման տեղւոյս շնորհիւն, գիտասջի՛ր ազնիւ սիրելի՛ իմ եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ զաւակ... Ի ՌՄԺԳ. (1764), ի յունվարի ԻԳ. (23):
դ. 8բ-9բ Թուղթ ի Գիլան, առ Պետրոս վարդապետն. [Վասն զանազան խնդրոց պատասխանիք եւ պատուերք] – Ծանի՛ր սիրելի՛դ մեր եւ հարազատ որդիդ Սրբոյ Աթոռոյս (Պետրոս հանճարազատ վարդապետ), զի ի ժամանակս... [ի] Փետրվարի 2 գնաց:
ե. 9ա Թուղթ [վասն] Հաղբատու առաջնորդութեանն – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ հարազատ որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս...
զ. 9բ Թուղթ առ Զաքարիայ վարդապետն Թիլֆիզու. Վասն առաջնորդութեանն Հախպատու վանիցն – Յորմէ իսկականաւ սիրով եւ քրիստոսականաւ ողջունիւ եւ Սրբոյ Աթոռոյս շնորհիւն ծանի՛ր սիրելիդ իմ եւ վաղեմածանօթ եղբայր եւ հարազատ որդի Սրբոյ Աթոռոյս...
է. 9բ-10ա Թուղթ առ Թիլֆիզեցի Միրիշքեար Բաշի պարոն աղայն. Վասն խնդրելոյն զկոնդակ ինչ եւ այլ բանք – Յորմէ աստուածային օրհնութեամբ, քրիստոսական ողջունիւ եւ հոգեկան սիրով եւ կարօտիւ, հանդերձ սրբոց եւ աստուածաիջի տեղւոյս շնորհիւն ծանուցումն լիցի ազնիւ սիրելւոյդ իմոյ եւ ցանկալւոյդ հոգւոյս, հարազատ եւ սրտացաւ որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս...
ը. 10ա Թուղթ առ կաթողիկոսն Ախթամարայ. Վասն սիրոյ եւ պատասխանի խնդրոյ իրիք – Յորմէ քրիստոսական աննենգն ողջունիւ եւ Հոգւոյն Սրբոյ անխարդախ եւ ճշմարիտն սիրով եւ ստոյգ եղբայրական կարօտիւ եւ մեծաւ տենչմամբ ծանուցումն լիցի...
Գրչից՝ ստ. լս. «Մեր կնիքն ի Յիսուսին մէջն, եւ նորա անունն ի տեղւոջն կարգին, կարմիր գրով»:
թ. 10բ Թուղթ առ պատրիարքն Մեծի Պօլսոյ երրորդ, բաց ի կորուսելոցն, Վասն Մարգար սուտ դաւաճանին – Յորմէ քրիստոսաւանդն ողջունիւ, ճշմարիտ եւ անկեղծական սիրով, անձնատոչոր կարօտիւ եւ աստուածաիջի սրբոյ տեղւոյս շնորհիւն ծանուցումն լիցի... Ի ՌՄԺ. (1761), ի դեկտեմբերի Ը. գնաց:
ժ. 11աբ Թուղթ առ Աբրահամ վարդապետն չորրորդ, բաց ի կորուսելոցն. Վասն Սաղաթէիէլ եւ Մարգար դաւաճանացն եւ այլ բանք – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ, ճշմարիտ եւ մաքրամիտ սիրով, անձնամաշ եւ սրտատանջ կարօտիւ եւ սրբոյ աստուածաիջի տեղւոյս օրհնութեամբ եւ շնորհիւն ծանուցումն լիցի... ի դեկտեմբերի Ը. գնաց:
ժա. 12աբ Թուղթ առ Բաղդասար եւ Գասբար աղայն, ի Պօլիս. Պետրոս աղայիդ. վասն Մարգար դաւաճանին – Յորմէ փրկչական խաղաղարարն ողջունիւ, եւ նոյնական միարարն սիրով եւ ամենաբաւական օրհնութեամբն եւ սրբոյ քրիստոսաիջի տեղւոյս առատազեղ շնորհիւն, եւ յոյժ կարօտիւ եւ անձնամոլ տենչիւ ծանուցումն լիցի... [ի ՌՄԺ. (1761)], ի դեկտեմբերի Ը. գնաց (12x22,3):
ժբ. 13աբ Թուղթ առ Պօլիս, ի պատրիարք եւ յիշխանսն. Վասն Սահակայ ընչիցն – Յորմէ քրիստոսականաւ ողջունիւ, հոգեւորականաւ սիրով եւ ճշմարտիւ կարօտիւ ծանուցումն լիցի սիրելեացդ եւ ցաւակից բարեկամացդ եւ հարազատից որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս... յունվարի ԺԲ. (12) գնաց. 1213 (1764):
ժգ. 14ա Թուղթ ի Պօլիս, առ Աբրահամ վարդապետն վեցերորդ, Վասն Իսահակայն – Յորմէ քրիստոսականաւ ողջունիւ, ճշմարտիւ սիրով եւ կարի կարօտիւ ծանի՛ր, մեծարգոյ եղբայրդ իմ, ցաւակից սիրելի եւ հոգւոյս ցանկալի... [Ի ՌՄԺԳ. (1764)], ի յունվարի ԺԲ. (12) գնաց. 1213 (1764):
ժդ. 14բ Թուղթ ի Կարին, Վասն Իսահակայ ընչիցն – Յորմէ սիրով եւ աստուածային օրհնութեամբն ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց, եւ առաջնորդիդ Պաղտասար վարդապետիդ, քահանայական դասուցդ, յԱստուծոյ օրհնեալ գլխաւոր եւ խորհրդական իշխանացդ եւ հարազատից որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս... [Ի ՌՄԺԳ. (1764)], ի յունվարի ԺԲ. (12):
ժե. 15ա Թուղթ ի Կարին, առ իշխանսն, Վասն Իսահակայ ընչիցն – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ, քրիստոսականաւ ողջունիւ եւ հոգեկանաւ սիրով ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ հարազատ որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս... գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764)], ի յունվարի ԻԳ. (23):
ժզ. 15աբ Թուղթ առ Մօսէս եւ Սարգիս վարդապետսն Կարնոյ. վասն Սահակայ ընչիցն: ՌՄԺԳ. (1764), յունուարի ԻԳ. (23) – Յորմէ քրիստոսականաւ ողջունիւ հոգեկանաւ սիրով եւ ճշմարիտ դիտմամբ ծանուցումն լիցի սիրելեացդ իմոց եւ հարազատից որդւոցս Սրբոյ Աթոռոյս՝ Մօսէս եւ Սարգիս խոհեմամիտ վարդապետացդ, զի էհաս գիր ձեր ընդ գրօց պատրիարք աստուածաբան վարդապետին յիս... ՌՄԺԳ. (1764) յունուարի ԻԳ. (23):
ժէ. 15բ Թուղթ առ Կարնոյ նուիրակ Պետրոս վարդապետն – Յորմէ ճշմարիտ կարօտիւ եւ իսկական սիրով եւ Քրիստոսական ողջունիւ գիտասջի՛ր, սիրելի՛ մեր եւ հարազատ որդի Սրբոյ Աթոռոյս եւ ծայրագոյն նուիրակ Պետրոս խոհեմամիտ վարդապետ, զի գիր քոյ, զոր ի նոյեմբերի ԻԵ.ըն (25) գրեալ էիր ի յունվարի ԺԶ.ըն (16) էհաս առ մեզ, զոր ընթերցեալ ծանեաք զամենայն որպիսութենէ... [Ի] ՌՄԺԳ. (1764)], յունվարի ԻԳ. (23):
ժը. 16ա-20ա Թուղթ զկնի օծեցման կաթողիկոսին՝ գրելի առ ամենայն ազգն հայոց: Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Յակոբ, որ եւ շնորհիւն նորա կաթողիկոս. եւ այլն – Եւ ընդ սիրոյ ողջունի եւ օրհնութեան թղթոյս, ծաներո՛ւք, սիրելի եւ հոգեւոր որդի՛ք մեր, հարազատ եւ մտերիմ զաւա՛կք մօրս հաւատոյ սրբոյ եւ մեծի գերահռչակ աթոռոյս Էջմիածնի, քանզի գիտէք իսկ դուք, որ յետ վախճանի հոգելոյս հայրապետին մերոյ տեառն Աղէքսանդրի... Գրեցաւ ի ՌՄԸ. (1759) թվոջն, ի փետրվարի *ումն եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
Ծնթ. Ամսաթիւը չգրած, տեղը բաց. աստղանիշներ ենք դրել նաեւ յաջորդող նոյնպիսի տեղերում:
ժթ. 21ա-2բ, 24աբ Զայս թուղթ զկնի օծման հայրապետին, գրեսցէ հայրապետն եւ առաքեսցէ առ ազգս մեր, ի քաղաքս եւ յերկիրս, որ է օրինակ ծայրագոյն նուիրակա[կա]նի թղթոյ եւ կոնդակի – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Յակոբ, որ եւ շնորհիւն նորա կաթողիկոս. եւ այլն: Եւ ընդ աստուածային օրհնութեան, ողջունի եւ սիրոյ նամակիս, ծանուցումն լիցի. եւ այլն, քանզի մարդասէր եւ ամենախնամ Աստուած Հայր որպէս հնումն հրամայեց... Ի 1211 (1762) թվին եւ ի հոգտեմբերի 20էն եւ այլն:
ի. 23աբ Ի վերայ արտաքին վիճակացն Պօլսոյ յարմարեցեալ կոնդակ – Որք կայք բնակեալք ի յարտաքին վիճակսդ Կոստանդնուպօլսոյ ի յԱստուծոյ օրհնեալ եւ ի նոյնապահ բարեճոխ քաղաքսդ...
իա. 24բ Թուղթ մահսարական եւ համահաւանական, զոր ընդունօղքն գրել պարտին առ ընտրօղքն – Շնորհօք եւ ողորմութեամբ ամենասրբոյ Երրորդութեանն՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, մեք նուաստագոյն ծառայքս նոյնոյ միոյն Աստուծոյ...
իբ. 25ա [Մասն թղթոյ] – Հինգերորդ՝ զի եկեալ յայդր՝ ճառեսցէ ձեզ զորպիսութիւնս ոմանց (կրկն.) հարկաւոր շինելեաց Սրբոյ Աթոռոյս, որք գոն ներկայապէս: Յորոց զոմանս արտաքին հարկաւոր շինեցուցաք, եւ զոմանս եւս շինեցուցանելոց եմք... եւ յուսով տրոց եւ ողորմութեանց ձերոց (21,x14):
իգ. 26ա-7ա Թուղթ առ պատրիարք Յակոբ վարդապետն, որ է նախկին թուղթն. Յաղագս ընտրութեան եւ օծման մերոյ – Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ ծառայից ծառայ Սիմէօն անարժան օծմամբ եւեթ կաթողիկոս ամենից Հայոց եւ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի... ունել զմեզ ի սէր որդիութեան:
իդ. 27ա [Թուղթ առ իշխանն Իեօվանէ Դիւանբէկն] – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ եւ ճշմարիտ սիրով եւ օրհնութեամբ ծանուցո՛ւմն լիցի իսկապէս սիրելւոյդ մերոյ եւ ճշմարիտ ցաւակցիդ եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ եւ օգտասէր բարեկամիդ՝ քրիստոսասէր եւ մեծահաւատ եւ բարեպաշտօն Իեօվանէ Դիւանբէկի փառազարդ եւ բարետոհմ... Գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765), ի փետրվարի ԺԶ. (16), եւ ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին:
իե. 27ա [Թուղթ առ Սահակաշէն սրբոյ եկեղեցւոյ քահանայ տէր Խաչատուրն] – Յորմէ աստուածային օրհնութեամբ, սիրով եւ ողջունիւ, գիտասջի՛ր, սիրելի եւ հոգեւոր որդի՛ մեր եւ հարազատ զաւակ Սրբոյ Աթոռոյս Սահակաշէն սրբոյ եկեղեցւոյ պաշտօնեայ տէր Խաչատուր... Ի ՌՄԺԴ. (1765), ի փետրվարի ԻԵ. (25):
իզ. 27բ-8ա Թուղթ առ Իզմիւռին՝ յառաջնորդ Աբրահամ վարդապետն, որ է նախկինն. Վասն ընտրութեան եւ օծման մերոյ – Յորմէ ճշմարիտ եւ եղբայրական սիրով, յանխարդախ մտաց, սիրածնականն կարօտիւ եւ ի բոլոր կարօտամաշ անձնէ սրտատոչորն փափկութեամբ մատուսցի յիսուսաւանդն ողջոյն մեծի եւ գերապատուելոյ եղբօրդ իմոյ սիրեցելոյ եւ հոգւոյ իմոյ, յարաժամ ցանկալւոյ տեառնդ Աբրահամու գերիմաստի եւ շնորհաշատի վարդապետիդ...
իէ. 28բ Թուղթ ի վերայ սրբազան առաքելոյն մերոյ սրբոյն Բարդուղիմէոսի վանից վիճակացն, այսինքն՝ Հաղբակու, Ջուլամերկու, Սալմաստու եւ այլոց բոլորից թեմից եւ շրջակայ գեւղօրէիցն. Վասն առաջնորդութեան նոյն վանիցն – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ հոգեւոր որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի, զի ի նոր նստիլն մեր ի Սուրբ Աթոռն հայրապետ[ութեան] արժան էր գրել օրհնութեան գիր ի վերայ ձեզ...
իը. 29ա Թուղթ առ պատրիարք Յակոբ վարդապետն. Վասն Իսահակայ ընչիցն կրկին – Ծանուցումն լիցի հայրապետոյ եւ գերյարգելւոյ տեառնդ Յակոբայ աստուածաբանի վարդապետիդ եւ արժանավայել պատրիարքիդ մեծի մայրաքաղաքիդ Պօլսոյ, զի էհաս գիր քո... ի յունվարի ԻԳ. (23) գնաց:
իթ. 29բ Թուղթ առ մահտեսի Մօսէս գանձապետն Սրբոյ Աթոռոյս, ի Պօլիս, Վասն զանազան իրակութեանց – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանիք, ազնիւ սիրելի՛քդ իմ եւ ցանկալի՛քդ հոգւոյս, զի էհաս գիր ձեր առ մեզ, զոր գրեալ էիք, ի նոյեմբերի ԻԵ. (25).... Ի ՌՄԺԳ. (1764), ի յունվարի ԺԲ. (12):
լ. 29բ Թուղթ ի Թիֆլիզ. Վասն աւագիրիցութեան վանքի եկեղեցւոյն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց, ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց եւ հարազատ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս... Գրեցաւ ի ՌՄԺԵ. (1766), ի յունվարի Ե.:
լա. 30ա Թուղթ առ ամենայն ազգս մեր հայոց. Վասն նեղսակրութեան եւ աղքատութեան Սրբոյ Աթոռոյս յայսմիկ ժամանակիս, ի ՌՄԹ. (1760) թուականիս մերում – Եւ ընդ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան թղթոյս ծաներո՛ւք սիրելի եւ <եւ> այլն, քանզի սովորութիւն է ի մէջ աշխարհիս, որ յորժամ ի մարմնաւոր տանէ միոջէ որդիքն ելեալք...
Գրչից. «Գնա՛ յառաջ՝ ի ՃԾ. (150) թղթահամարն եւ գի՛տ զկարգ վերոգրեցեալ բանիցդ այս *. նշանաւս»:
լբ. 30ա Թուղթ առ մահտեսի Թօմայն Վանայ – Եւ ընդ սիրոյն եւ օրհնութեան գրոյս ծանուցումն լիցի սիրելւոյդ մերոյ եւ լուսածնունդ զաւակիդ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի...
լգ. 30բ Թուղթ առ Մարտիրոս վարդապետն Երուսաղէմայ՝ Կարնոյ նուիրակ. Վասն սիրոյ եւ այլ խնդրոց – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ եւ այլն: Գիտասջի՛ր սիրելի եւ հոգեւոր որդի մեր, հարազատ եւ շնորհածին զաւակ Սրբոյ Աթոռոյս Մարտիրոս աստուածիմաստ վարդապետ...
լդ. 31աբ Թուղթ առ տէր Ներսէս կաթողիկոսն Աղուանից. Վասն սիրոյ եւ այլոց զանազան խնդրոց – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Յակոբ, որ եւ շնորհիւն նորա կաթողիկոս եւ ծայրագոյն պատրիարգ ամենայն Հայոց առաքելականի եկեղեցւոյ Քրիստոսի եւ այլն, որ եւ ահա մատուցանեմ եռափայլի եւ գերամեծի, մաքրակենի եւ ծերունագեղի...
լե. 31գ [Հատուած թղթոյ իմն] – Որպէս եւ ի հասարակ կոնդակոջն գրեցաք եւ տեղս բերանով պատուիրեցաք սիրելւոյն մերոյ եւ առաջնորդին ձերոյ Գրիգոր ճգնազգեաց վարդապետին... որք եւ կատարօղացդ հրամանաց մերոց եղիջի՛ք օրհնեալք յԱստուծոյ ի շնորհաց Սրբոյ Աթոռոյս եւ ի մենջ (21,6x8):
լզ. 31դ [Մասն թղթոյ] – Զայս իմա՛, զի սիրելի որդեակն մեր Բաղտասար վարդապետն արգելեցաք աստ ժամանակ ինչ, զի հարկաւոր բան ունիմք ընդ սմա... եկեսջի՛ք առ ի վայելել զշնորհաբաշխութիւն սրբալոյս մեռոնին ///:
լէ. 32ա Թուղթ եւս առ Աւետիք վարդապետն՝ առաջնորդն Կարնոյ. Վասն թողլոյն զԿարին, եւ զԱրապկեր խնդրելոյն – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ (եւ այլն). գիտասջի՛ր սիրելի մեր եւ հարազատ որդի Սրբոյ Աթոռոյս Աւետի՛ք աստուածաբան վարդապետ...
լը. 32բ-3ա Թուղթ առ Զաքարիայ վարդապետն՝ Սրբոյ Էջմիածնի նուիրակն Թօխաթու. Վասն արապկերցւոց անկարգութեանն եւ խստասրտութեանն – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ (եւ այլն). գիտասջի՛ր հոգեւոր որդեա՛կ իմ, հարազատ եւ հաւատարիմ զաւակ Սրբոյ Աթոռոյս Զաքարիա՛ խոհեմամիտ վարդապետ...
լթ. 33աբ Թուղթ առ Սրբոյ Աթոռոյս գանձապետ եւ վէքիլ մահտեսի Փիլիպպոսն Արապկերցի. Վասն փօլիցայի – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան (եւ այլն). ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոյդ մերոյ եւ հարազատ զաւակիդ Սրբոյ Աթոռոյս վէքիլ եւ գանձապետ մահտեսի Փիլիպպոսիդ... Գրեցաւ ի ՌՄԺ. (1761) թվին, յուվարի:
խ. 33բ-5ա Թուղթ առ Գէորգ վարդապետն, առաջնորդն Նոր Ջուղայու. Վասն սիրոյ եւ այլոց որպիսութեանց – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ (եւ այլն). գիտասջի՛ր իսկապէս սիրելի եղբա՛յր մեր եւ վաղեմեան ճշմարիտ բարեկամ, հարազատ եւ հաւատարիմ որդի՛ Սրբոյ եւ շնորհածնի Աթոռոյս... Գրեցաւ ի ՌՄԺ. (1761) թվոջն, եւ ի փետրվարի Է.ումն:
խա. 35բ-6բ Թուղթ երկրորդ՝ առ Նոր Ջուղայու առաջնորդ Գէորգ վարդապետն եւ առ իշխանսն եւ ժողովուրդսն Ջուղայեցւոց – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան (եւ այլն). ի նախ՝ առ իսկապէս եւ սիրելի եւ ըստ հոգւոյ եղբայրդ մեր եւ ճշմարիտ բարեկամդ, հարազատ եւ հաւատարիմ որդիդ Սրբոյ Աթոռոյս... Գրեցաւ ի ՌՄԺ. (1759) թվին, [ի] փետրվար:
խբ. 37ա-8ա Թուղթ բանադրանաց առ Բաղիշեցի Կարապետ չիք վարդապետն Կարապետ եւ վարդապետ յիրաւի, բայց ոչ թէ Քրիստոսի կարապետ, այլ դերաքրիստոսին կարապետ եւ արքային դժոխոց, վարդապետ, այլ ոչ թէ ճշմարտութեան, այլ ստութեան – Յորմէ ժամանեսցի գիր անիծից, ատելութեանց եւ խռովութեանց, նամակ կապանաց կալանաց եւ չարաչար բանադրանաց...
խգ. 38բ [Թուղթ առ իշխանն պարոն Սարգիս աղայն] – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց, ի վերայ ստուգագոյն սիրելւոյդ մերոյ եւ Սրբոյ Աթոռոյս օգտասէր զաւակիդ եւ ճշմարիտ բարեկամիդ... Գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765), ի փետրվարի ԺԷ. (17) եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
խդ. 39աբ Թուղթ առ Բաղիշեցւոց իշխանսն. Վասն զԿարապետ վարդապետն բանադրելոյն – Յորմէ ժամանեսցի գիր սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան (եւ այլն) ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց, հարազատ եւ հաւատարիմ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս... Գրեցաւ ի ՌՄԺ. (1761) թվին, ի փետրվարի ԻԸ.ումն (28):
խե. 40ա Թուղթ ի Զմիւռին, առ Ապրօյեան Պետրոս աղայն. Վասն Մարգար սուտ դաւաճանին – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ, որդիական ողջունիւ եւ հոգեկան սիրով գիտասջի՛ր, սիրելի մեր եւ հարազատ զաւա՛կ Սրբոյ Աթոռոյս, զի դու եւս լաւապէս տեղեակ ես պարոն Մարգարի բանին...
խզ. 40բ-1ա Թուղթ առ Նոր Ջուղայու առաջնորդ Գէորգ վարդապետն. Վասն Ահարօն վարդապետին – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ (եւ այլն). գիտասջի՛ր իսկապէս սիրելի եղբա՛յր մեր եւ վաղեմեան ճշմարիտ բարեկամ, հարազատ եւ հաւատարիմ որդի՛ Սրբոյ Աթոռոյս Գէորգ աստուածաբան վարդապետ...
խէ. 42աբ Թուղթ առ Զմիւռնոյ առաջնորդ Աբրահամ եւ առ Բիւզանդիոյ նուիրակ Սիմէօն աստուածաբան վարդապետսն – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ, որդիական ողջունիւ, հոգեկան սիրով, եռանձնեի եւ աստուածամիոյ խաղաղութեամբ՝ գիտասջիք իսկապէս սիրելի եւ հոգեւոր որդիք իմ, հարազատ եւ մտերիմ եւ շնորհածին զաւակք Սրբոյ Աթոռոյս...
խը. 43ա Թուղթ, ղաբզ եւ փօլիցայագիր առ նուիրակսն մեր գրելոյ, որք անտի ի վիճակացն իւրեաց զփօլիցայս տան այլոց, զի յորժամ ի Սուրբ Աթոռս հասանիցի, յայնժամ ի Սրբոյ Աթոռոյս զայս իբր ղապզ գրեալ առաքեսցեն առ նուիրակսն – Յիսուսի [Քրիստոսի] ծառայ Յակոբ կաթողիկոսս եւ ծայրագոյն պատրիարգս Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի: Պատճառ գրոյս այս է, որ (ֆլանու) ծայրագոյն նուիրակ եւ Սրբոյ Էջմիածնի բազմաշխատ միաբան... Գրեցաւ ի ՌՄԺԱ. (1762) թուին, ի դեկ[տեմբերի]:
խթ. 43ա Ղապզ եւ փօլիցայագիր՝ ի Սրբոյ Աթոռոյս առ նուիրակունսն գրելի – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Յակոբ կաթողիկոս եւ պատրիարքս Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի: Պատճառ գրոյս այս է, որ դրամ պիտոյացաւ Սրբոյ Աթոռոյս հարկաւորապէս... Գրեցաւ ի ՌՄԺԱ. (1762) ի դեկտեմբերի. վերջ:
ծ. 43ա [Ղապզ եւ փօլիցայագիր՝ ի Սրբոյ Աթոռոյս առ նուիրակունսն գրելի] – Պատճառ գրոյս այս է, որ ի ՌԲՃԵ. (1756) թուին մերում Իսահակ վարդապետն ընտրեցաւ ի հայրապետութիւն ի մեծն Պօլիս... Ի ՌՄԺԲ. (1763) թուոջս, եւ ի մայիսի ամսոջն, ի Սուրբ Էջմիածին:
ծա. 43բ-4ա Թուղթ առ Էրզրումոյ քաղաքացիսն. Վասն աղմկին թէ՝ քան զերեսուն քահանայն այլ աւելի քահանայք մի՛ լիցին ի քաղաքիս Կարնոյ որպէս եւ Նահապետ կաթողիկոսն կանոնեաց – Յորմէ ժամանեսցի գիր սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան (եւ այլն). ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց, հարազատ եւ հաւատարիմ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս...
ծբ. 44ա [Ղապզ եւ փօլիցայագիր՝ ի Սրբոյ Աթոռոյս առ նուիրակունսն գրելի] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր Սիմէօն կաթողիկոս եւ ծայրագոյն պատրիարգս ամենայն Հայոց եւ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի: Պատճառ գրոյս այս է, որ դրամ պիտոյացաւ Սրբոյ Աթոռոյս հարկաւորապէս... Գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765) թուին, ի յուլիսի:
ծգ. 44ա [Ղապզ եւ փօլիցայագիր՝ ի Սրբոյ Աթոռոյս առ նուիրակունսն գրելի] – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ, որդիական ողջունիւ, հոգեկան սիրով, գիտասջի՛ր սիրելի մեր եւ հարազատ որդի Սրբոյ Աթոռոյս եւ ծայրագոյն նուիրակ Ուռումէլու օրհնեցելոյ վիճակի Գէորք աստուածիմաստ վարդապետ... Գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765) թուին, ի յուլիսի:
ծդ. 44բ, 46աբ Թուղթ առ Հերակլ արքայն Վրաց. Վասն Զաքարիայ վարդապետի եւ քահանայից խռովութեանն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ հայրական օրհնութեան, որդիական ողջունի եւ հոգեկան սիրոյ, հանդերձ նոյնոյ եռանձնէի եւ աստուածամիոյ ողորմութեամբն, գթութեամբն եւ նախախնամութեամբն, ի վերայ բարետոհմի... Գրեցաւ ի ՌՄԺ. (1761) թվին, ի յապրիլի:
ծե. 45ա [Հատուածք թղթոյ իմն] – Վասն պարսպաշինութեան սորին, զԾ. (50) ղուռուշ նաղտ դրամ, զոր եւ յանձ[ն]եալ էիր ի ձեռն սիրելի եղբօրն մերոյ Աբրահամ աստուածաբան վարդապետին... Եւ մասնաւորեցուք զքեզ մեծագունի յիշատակիս այսորիկ յաւիտենականապէս:
ծզ. 45բ [Մասն թղթոյ իմն] – Ի վերայ վաղեմականի եւ ստուգագունի սիրելւոյդ իմոյ եւ հոգւոյս ցանկալւոյ, եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ որդւոյդ, մեծահաւատ եւ բարեպաշտօն, ծերունազարդ Մատթէոս (Գրիգոր) աղայիդ եւ Աստուծով զօրացեալ որդւոյն քոյ եւ սիրեցելոյն իմոյ Յակոբ Աղազարէին... (11,5x8,5):
ծէ. 47ա [Հատուածք թղթոյ իմն] – Զի դուք յատկապէս սեպուհ եւ յատուկ թեմ եւ վիճակ էք Սրբոյ Աթոռոյս եւ հարազատք որդիք: Եւ մանաւանդ անթերի եւ ամբողջապէս հասոյց ի Սուրբ Աթոռս զամենայն զարդիւնս օրհնեալ քաղաքիդ ձերոյ... որ է յիշատակ բոլոր վիճակին տիրախնամ քաղաքիդ ձերոյ (14x8,3):
ծը. 48ա Թուղթ առ Ջիւջանցի պարոն Աբրահամն. Վասն ցորենոյ եւ գարւոյ ի Արապիայի – Ի վերայ յԱստուծոյ օրհնեալ, բարեպաշտօն եւ մեծահաւատ, սիրելւոյդ մերոյ եւ հաւատարիմ եւ ճշմարիտ բարեկամիդ եւ հարազատի որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս...
ծթ. 48ա [Ղապզ եւ փօլիցայագիր՝ ի Սրբոյ Աթոռոյս առ նուիրակունսն գրելի. Վասն դրամի պիտանելութեանն] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր Սիմէօն կաթողիկոսս եւ ծայրագոյն պատրիարգս ամենայն Հայոց եւ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի: Պատճառ գրոյս այս է, որ դրամ պիտոյացաւ Սրբոյ Աթոռոյս... թուղթս [գրեցաւ] ի ՌՄԺԴ. (1765) թուին եւ ի յուլիսի:
կ. 48բ Թուղթ առ Աբրահամ վարդապետն. Վասն Սահակայ ընչիցն կրկին – Յորմէ քրիստոսականաւ անախտն ողջունիւ եւ նոյնականաւ ճշմարիտ սիրով եւ կարօտիւ ծանուցումն լիցի գերապատւոյ եղբօրդ իմոյ, գերազնւոյ եւ հոգւոցս ցանկալւոյ... Ի յունվարի ԻԳ. (23) գնաց:
կա. 49ա Թուղթ վասն նոր ընտրեցման հայրապետին – Ի լուսակառոյց եւ յաստուածանկատ Սրբոյ եւ Մեծի Աթոռոյս Էջմիածնէ. եւ յի[ւ]րոյ պաշտօնեայ եւ սպասաւոր յամենայն միաբան եղբարց...
կբ. 49ա Թուղթ օրհնութեան եւ պատուիրական առ Գեանճեցւոց ժողովուրդսն եւ վասն ինքնընծայ կաթողիկոսացն – Որով եւ խնդրեմք ի սիրելեացդ խաչիս, զի զգիրս զայս իբրեւ զանդրանկական օրհնութիւնս համարեալ ընկալջիք ի յոգի եւ ի մարմինս ձեր... որպէս յայտ է խոհեմութեան ձերում. բաւ է գիտողացդ:
կգ. 49բ Թուղթ առ Յարութիւն վարդապետն, ի Պօլիս – Յորմէ հայրականաւ օրհնութեամբ, քրիստոսական ողջունիւ եւ հոգեկան սիրով ծանի՛ր, սիրելի՛դ մեր, հաւատարիմ եւ սրտացաւ որդի Սրբոյ Աթոռոյս Յարութիւն խոհեմաշատ վարդապետ... Ի ՌՄԺԲ. (1763), ի դեկտեմբերի Ժ., ի Սուրբ Էջմիածին:
կդ. 50ա Թուղթ առ իշխանս Պօլսոյ, օրհնութեան եւ շնորհակալութեան. Վասն արդիւնաւորութեամբ գալոյ նուիրակին ի Սուրբ Աթոռս – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանի՛ք, ազնիւ սիրելի՛քդ եւ ցանկալիք[դ] հոգոյս մտերիմ եւ հարազատ որդի՛ք Սրբոյ Աթոռոյս...
կե. 50բ [Թուղթ] ի Պօլիս, առ տիրացու Մանուէլն – Եւ մանաւանդ ամենայնիւ յօժարութեամբ եւ յօգնաջան հոգացողութեամբ յաշխատիլն քոյ ի գտանել եւ ի պատրաստել զնիւթս սրբալոյս մեռոնին...
կզ. 51աբ Թուղթ առ իշխանսն Կարնո. Վասն Իսահակայ վարդապետին – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանի՛ք, սիրելի՛ք մեր, հարազատ դրացի՛ք եւ վաղածանօթ բարեկա՛մք եւ սրտացաւ որդի՛ք Սրբոյ Աթոռոյս, զի էհաս բազամկնիք եւ միաբանական գիրն ձեր առ մեզ...
կէ. 51բ Թուղթ առ նուիրակն Կարնոյ Մատթէոս վարդապետն. Վասն հաշտութեանն ընդ Իսահակ վարդապետին – Ծանի՛ր, սիրելի՛դ մեր եւ հարազատ որդի՛ Սրբոյ Աթոռոյս (եւ ծայրագոյն նուիրակ օրհնեալ քաղաքիդ Կարնւոյ). ահա էհաս առ մեզ ամենայն գրեանքն...
կը. 52ա [Թուղթ առ] պատրիարքն Ստամպօլու – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ (եւ այլն). որ եւ ահա գիտնականի իմաստալոյ եռամեծի եւ աստուածարեցելոյ Յակոբայ աստուածաբանի վարդապետիդ...
կթ. 52բ Արզ Ջուղայեցի Ահարօն վարդապետին առ հոգեւոր տէրն – Զեկուցումն լիցի սրբազան վեհիդ. վասն իմ աղէտիս համար...
հ. 53աբ Թուղթ առ պատրիարք Յակոբ վարդապետն Ստամպօլու – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Յակոբ, որ եւ շնորհիւն նորին կաթողիկոս եւ ծայրագոյն պատրիարք ամենայն Հայոց, նա եւ առաքելականի եկեղեցւոյս՝ մեծի Աթոռոյս Սրբոյ Էջմիածնի...
հա. 54աբ Թուղթ առ թեմսն Աղթամարայ վանից. Վասն իւրեանց Թօմայի կաթողիկոսին ընդունելութեան – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Յակոբ, որ եւ շնորհիւն նորա կաթողիկոս ամենայն Հայոց (եւ այլն). յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան ի վերայ սիրելի որդւոցդ մերոց եւ հոգեւոր զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս... Գրեցաւ ի ՌՄԺ. (1761) թվին, ի նոյեմբերի *ումն:
հբ. 55ա [Մասն թղթոյ] – Շատախու թաղին եւ գիւղօրէից, Հայուձորու, յԱմկոյ... Կարկառու (11x10,8):
հգ. 55բ [Հատուածք թղթոյ իմն] – Ամէն ասեմք. ո՛չ մնացին այնպիսիքն առանց պատժոց հոգեկանաց եւ մարմնականաց... Բայց գիտասջի՛ք զայս եւս, զի եթէ ժամանակն ձեռնտու լինիցի եւ կարելի եւ հնար... ձեռնադրել զընտրեալն ձեր ի կաթողիկոսութիւն ձեր:
հդ. 56ա Թուղթ առ պատրիարգն Պօլսոյ. Պատասխանիք առանձնական խնդրոց – Եւ այսքանս (ըստ քումդ գրեցելոյն) խոստովաբար լիցին պատասխանիք գրեցելոց հօրդ...
հե. 56ա [Ղապզ առ Շամբեցի պարոն Յարութիւնն] – Յիսուսի Քիստոսի ծառայ տէր Սիմոն կաթողիկոս եւ ծայրագոյն պատրիարգս Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի: Պատճառ գրոյս այս է, որ ի ՌՄԺԲ. (1763) թուոջն եւ ի յունվարի ամսեանն լուսահոգի Յակոբ կաթողիկոսն զիւր սպասաւոր տիրացու Ստեփանն յղեալ էր... Գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765) թուին եւ ի յուլիսի Դ.:
հզ. 56բ Թուղթ առ Սամուէլ վարդապետն Պրուսայու առաջնորդ – Յորմէ իսկականաւ սիրով եւ ճշմարիտ կարօտիւ սրբոյ եւ աստուածաիջի տեղւոյս շնորհիւն եւ քրիստոսական ողջունիւն ծանուցումն լիցի անձկալւոյդ իմոյ... ի յունվարի 23 եւ ի Սուրբ էջմիածին:
հէ. 56բ Թուղթ ի Կարին, առ Արապկերցի մահտեսի Փիլիպպոսն եւ յեղբայրն իւր պարոն Նազարէթն. Վասն ընչից Իսահակայ վարդապետին – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ, օրհնութեամբ եւ ճշմարիտ սիրով գիտասջի՛ք իսկապէս սիրելիք մեր եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ եւ օգտաջան որդիք քրիստոսասէր եւ բարեպաշտօն մահտեսի Փիլիպպոս... Գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765), ի յուլիսի *ին:
հը. 57աբ Թուղթ առ Վրաց արքայն Հերակլէս. Վասն չիք Զաքարիայ վարդապատի եւ վասն քահանայից արձակմանն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ օրհնութեամբն Հօր Աստուծոյ, ողջունիւն միածնի Որդւոյ եւ սիրովն Հոգւոյն Սրբոյ, նամակ զօրութեամբն քրիստոսամուխ զինու գեղարդեանն Սրբոյ...
հթ. 57բ Թուղթ առ Պետրոս վարդապետն՝ նուիրակն Ասպահանու – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ, որդիական ողջունիւ եւ հոգեկան սիրով գիտասջի՛ր սիրելի եւ հոգեւոր որդի մեր, հարազատ եւ հաւատարիմ զաւակ սրբոյ աթոռոյս Պետրոս աստուածաբան վարդապետ...
ձ. 58ա Թուղթ առ Բաղիշեցիս. Վասն վարդապետին Վարդանայ – Եւ ընդ օրհնութեան, ողջունի եւ սիրոյ թղթոյս ծաներո՛ւք, սիրելի (եւ այլն). զի բազմակնիք թուղթն ձեր էհաս առ մեզ...
ձա. 58բ Թուղթ ի Թիլֆիզ, առ Միրիշքերն – Եւ ընդ օրհնութեան գրոյս ծանի՛ր ազնիւ սիրելիդ իմ եւ հարազատ որդիդ Սրբոյ Աթոռոյս, զի էհաս գիրդ առ մեզ ձեռամբ պարոն Դաւթին..
ձբ. 58բ Թուղթ առ դիւանպէկ պարոն Իւվանէին – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ եւ հոգեւորականաւ սիրով եւ ճշմարիտ կարօտիւ ծանուցումն լիցի ազնիւ սիրելւոյդ իմոյ եւ ճշմարիտ բարեկամիդ եւ հարազատ սրտացաւիդ Սրբոյ Աթոռոյս...
ձգ. 59ա-60ա Թուղթ առ Վրաց արքայն Հերակլ. Վասն զքահանայսն բանադրելոյն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ հայրական օրհնութեան, որդիական ողջունի եւ հոգեկան սիրոյ, հանդերձ բազմազան շնորհօքն միածնաէջ Աթոռոյս, եւ սքանչելագործ զօրութեամբքն սրբոց նշանից...
ձդ. 60բ Թուղթ առ Եւդոկիոյ նուիրակ Եսայի վարդապետն – Յորմէ աստուածային օրհնութեամբ, իսկական սիրով եւ քրիստոսական ողջունիւ գիտասջի՛ր սիրելի եւ հոգւոյս հոգւոյ որդեակ մեր եւ հարազատ զաւակ Սրբոյ Աթոռոյս Եսայի խոհեմամիտ վարդապետ...
ձե. 61ա [Մասն թղթոյ] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր Սիմէօն կաթողիկոս եւ ծայրագոյն պատրիարք առաքելականի եկեղեցւոյն Քրիստոսի եւ լուսակերտի Աթոռոյս Սրբոյ Էջմիածնի...
ձզ. 61բ [Հատուածք թղթոյ իմն] – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց, հանդերձ ամենառատ ողորմութեամբն Աստուծոյ եւ շնորհիւ սրբոյ իջման տեղւոյս, ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոյդ մերոյ եւ հարազատ զաւակիդ Սրբոյ Աթոռոյս, Քրիստոսիւ Տերամբ զօրացեալ, բարեպաշտօն, մեծահաւատ եւ ազնուատոհմ պարոն Աբրահամիդ (22,x22,7):
ձէ. 62ա Թուղթ առ ստամպօլցի Պետրոս աղայ մեծ իշխանն. Վասն շնորհակալութեան – Յորմէ ժամանեսցի գիր հայրապետական օրհնութեան, որդիական ողջունի եւ հոգեկան սիրոյ: Նամակ գթութեան աստուածայնոյ՝ ող[ո]րմութեան փրկչին մերոյ...
ձը. 62բ-5բ Եղելութիւնք իրաց եւ իրակութեանց ոմանց նշանաւորաց, որք լեալք են զկնի օծման Սիմէօնայ ի հայրապետութիւն, համառօտապէս կարգաւ գրին աստ – ա. Նախ զի՝ յետ աւուրց քանեաց զկնի օծման մերոյ եղեալ ի Սրբոյ Աթոռոյս հանդերձ Աբրահամ վարդապետիւն...
ձթ. 65բ [Թուղթ առ Պետրոս քահանայն] – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ, օրհնութեամբ եւ ճշմարիտ սիրով, գիտասջի՛ր, սիրելի եւ հոգեւոր որդի՛ մեր եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ զաւա՛կ տէր Պետրո՛ս... ի ՌՄԺԴ. (1765), յունվարի Ի. (20):
ղ. 66աբ Թուղթ առ Իսահակ Աստուածաբան վարդապետն – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Յակոբ, որ եւ շնորհիւն նորա կաթողիկոս եւ ծայրագոյն պատրիարք ամենայն Հայոց, նա եւ եկեղեցւոյս առաքելականի մեծի Աթոռոյս Էջմիածնի...
ղա. 67ա Թուղթ առ Նոր Ջուղայեցի Յովսէփ եւ Յովհաննէս քահանայսն – Յորմէ հայրական եւ այլն... Գիտասջի՛ք սիրելի եւ հոգեւոր որդիք մեր, հարազատք եւ հաւատարիմք զաւակք Սրբոյ Աթոռոյս...
ղբ. 67բ Թուղթ առ Բարսեղ վարդապետն Փառակեցի – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ՝ որդիական ողջունիւ եւ հոգեկան սիրով գիտասջի՛ր, իսկապէս սիրելի եւ վաղեմեան բարեկամ եղբա՛յր մեր, հարազատ եւ հաւատարիմ զաւա՛կ Սրբոյ Աթոռոյս...
ղգ. 68ա Թուղթ շնորհակալութեան. Վասն հասեալ ողորմութեանց – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ հարազատ որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս...
ղդ. 68աբ Թուղթ ի վերայ Յովանէս Չալապիիդ՝ մխիթարական – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանուցումն լիցի ազնիւ սիրելւոյդ մերոյ եւ հարազատի որդւոյդ եւ սրտացաւ բարեկամիդ Սրբոյ Աթոռոյս...
ղե. 68բ Թուղթ վասն կտակախնդրութեան պարոն Պաղտասարիդ – Եւ ընդ սիրոյ եւ ընդ անդրանիկ օրհնութեանս ծանուցումն լիցի սիրելւոյդ մերոյ եւ վաղեմեան բարեկամիդ, հարազատ եւ սրտացաւ որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս... Գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764), յունվարի ԺԲ. (12):
ժա. 69ա [Մասն թղթոյ] – Արդ, պատուիրեմք հոգեւոր որդւոցդ մերոց, զի զդոյն ճշմարիտ հարազատութիւնսդ եւ զսէրդ կատարեալ՝ հաստատուն պահեսջի՛ք ի ձեզ... Ի ՌՄԸ. (1759), ի մայիսի ԻԴ. (24) (17x15,8):
ղզ. 70ա Թուղթ ժողովարարութեան – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ լուսածնունդ զավակացդ Սրբոյ Աթոռոյս...
ղէ. 70բ Թուղթ առ Բայազէտեցի պարոն Կարապետն եւ իւր որդի պարոն Մարգարէն (Մարգարն). Վասն Թադէոս վարդապետին – Ծանի՛ք, սիրելի՛ք մեր եւ բնական բարեկա՛մք, հարազատ եւ սրտացաւ որդիք Սրբոյ Աթոռոյս...
ղը. 71աբ [Թուղթ առ Յօհաննէս քահանայն] – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ եւ սիրով բազմաւ ծանուցումն լիցի իսկականի եւ ճշմարտի սիրելւոյդ իմոյ եւ օգտասէր զաւակիդ Սրբոյ Աթոռոյս Յօհաննէս խոհեմամիտ քահանայիդ... (22x18,2)
ղթ. 72ա Թուղթ շնորհակալութեան ի Պօլիս, Առ Մատթէոս աղայն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ շնորհաց ի վերայ հարազատ եւ մտերիմ որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս եւ իսկապէս սիրելւոյդ եւ ճշմարիտ բարեկամիդ մերոյ, բարեպաշտօն եւ աստուածասէր իշխանազուն իշխան... Գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764) թուականիս մերում, յունվար ամսոյ ի Ժ., ի Սուրբ Էջմիածին:
ճ. 72բ Թուղթ ի Գիլան՝ երիցս անգամն – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ հոգեւոր որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս... [Ի] փետրվարի 2, 1213 (1764):
ճա. 73աբ Թուղթ առ Մշոյ Սուրբ Կարապետի առաջնորդ Յովնան վարդապետն. Վասն մեղայական թղթոյն եւ այլ իրակութեանց – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ, որդիական ողջունիւ եւ հոգեկան սիրով գիտասջի՛ր, սիրելի եւ հոգեւոր որդի, մեր, հարազատ եւ հաւատարիմ զաւա,կ Սրբոյ Աթոռոյս...
ճբ. 73բ [Մասն]՝ Հնտստանցւոց օրհնութեան կոնդակի վերջն գրեցաւ – Այլ եւ ընկալաք զգիր ի Յովանէս վարդապետէն սիրելւոյն մերմէ եւ ի նուիրակէդ ձերմէ, եւ իմացաք զանցսն նորա... ի սեպտեմբերի ԻԷ. (27):
ճգ. 74աբ [Թուղթ առ երից էսնէֆիցն, այսինքն՝ դօշբանտճոցն, շալճոցն, ալաճաճոցդ, եւ ի վեզիր խանն եղեալ սառաֆներացն, եւ այլոց մուսաֆիրներացն] – Յորմէ ժամանեսց[ի՛] թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան [եւ] շնորհաց, առաքելական եւ աստուածային բազմապատիկ օրհնութիւնն եւ նախախնամական գթութիւնն ի վերայ հարազատ եւ մտերիմ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս եւ իսկապէս սիրելեացդ եւ ճշմարիտ բարեկամացդ... (15x6,8):
ճդ. 75ա Թուղթ առ վիճակս Թադէոսի եւ Բարդուղիմէոսի առաքելոցն սրբոց – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ օրհնութեան, ողջունի եւ սիրոյ, նամակ աստուածային ողորմութեան, գթութեան եւ պահպանութեան ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց, հարազատ եւ հաւատարիիմ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս...
ճե. 75բ Թուղթ ի Գիլանու տէր Աբրահամն – Յորմէ մեղադրանօք եւ խրատական բանիւ ծանի՛ր, տէր Աբրահա՛մ. ի Պոլսոյ գալն իմ ի Սուրբ Աթոռս, տարի եւ կէս մնացի առ լուսահոգի Յակոբ կաթողիկոսն... Ի ՌՄԺԳ. (1764), ի փետրվարի 2:
ճզ. 76ա-8բ, 80ա-3ա Թուղթ կանոնական առ ամենայն ազգս մեր հայոց – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Յակոբ, որ եւ շնորհիւն նորա կաթողիկոս ամենայն Հայոց քրիստոսականի եկեղեցւոյն... յաջորդ սրբազան առաքելոցն Թադէոսի եւ Բարդուղիմէոսի... Գրեցաւ ի 1211 (1762) թվին, ի դեկտմբերի Ժ.: Առ դրան լուսանկար եւ տիրակերտ մեծի Աթոռոյս Սրբոյ Էջմիածնի. Հա՛յր մեր:
ճէ. 79ա [Մասն թղթոյ] – Ի շինութեան պահել: Որոյ աղագաւ եւ կամեցաք այժմ յղել զպարգեւս ինչ իբր շնորհ ի Սրբոյ Աթոռոյս... տէր Յովսէփն մինչ գայցէ ի Թիֆլիզու, ընդ նմա եմք յղելոց:
ճը. 79բ [Պարտաթուղթ] – Ես՝ Մխիթարի որդի Այվազս, պարտ եմ լուսայհոգի Յարութիւնի որդի սահիպ աղայ Պետրոսին... Գրվեցավ Կալկաթայ, թիվն ՌՃԾԴ. (1705), Շամս մնումն (14,9x11,2):
ճթ. 84ա Թուղթ առ Հերակլ արքայն Վրաց. Վասն զառաջնորդութիւնն Հախպատու տալոյ Զաքարիայ վարդապետին – Յորմէ աստուածային առատաձիր ողորմութեամբն, քրիստոսական խաղաղատուր ողջունիւն եւ Հոգւոյն Սրբոյ ստոյգ եւ անկեղծական սիրով, այլ եւ սրբոյ եւ քրիստոսաիջի տեղւոյս մշտազեղ շնորհիւն եւ սրբոյ Լուսաւորչի հօրն մեր մշտանուէր օրհնութեամբն ծանուցէք...
ճժ. 84բ Թուղթ առ Աննայ խանումն – Յորմէ հայրական օրհնութիւն, հոգեկան սէր եւ քրիստոսական ողջոյնն, այլ եւ Սրբոյ Աթոռոյս աստուածաիջի շնորհն եւ Սրբոյ Լուսաւորչի հօրն մերոյ օրհնութիւնն եւ սրբոյ աստուածամուխ գեղարդեանն շնորհն...
ճժա. 85ա Թուղթ յորդորական, ի վերջ կոնդակաց գրելի, ի ՌՄԺԲ. (1763), ի սեպտեմբերի ԻԷ. (27) – Արդ, լսելով ձեր զայս ամենայն, եպիսկոպոսքս տաջիք զփառս Աստուծոյ, որ զայսպիսի հրաշալի աթոռ է պարգեւեալ ազգիս մեր...
ճժբ. 85ա Թուղթ առ մահտեսի Ղազարն յուզոնառճի՝ ի սեպտեմբերի ԻԷ. (27), ի Պօլիս – Ծանի՛ր, սիրելի՛դ իմ եւ ցանկալիդ հոգոյս, սրտացաւ եւ հարազատ որդի՛ Սրբոյ Աթոռոյս...
ճժգ. 85բ Թուղթ, զոր գրեցին գործակալք Սրբոյ Աթոռոյս առ մէլիքսն եւ իշխանսն Խաչենոյ. Վասն ինքնընծայ եւ ապօրինաւոր կաթողիկոսին Յովհաննիսի – Սրբոյ եւ քրիստոսաիջի Աթոռոյս Էջմիածնի արհիեպիսկոպոսունք եւ ծայրագոյն գործակալք, յորոց սիրով եւ օրհնութեամբ ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց...
ճժդ. 86ա Թուղթ առ Հերակլ արքայն. Վասն Աւդիբէկին – Յորմէ ճշմարիտ սիրով եւ անկեղծ կարօտիւ, աստուածային օրհնութեամբն եւ աստուածաիջի տեղւոյս շնորհիւն ծանուցումն լիցի գերազնիւ սիրելւոյդ իմոյ եւ հոգւոյս ցանկալւոյ... Կարի վռազ գրեցաւ ի ՌՄԺԲ. (1763), ի նոյեմբերի Բ., ի Սուրբ Էջմիածին:
ճժե. 86բ Թուղթ առ Գեանճայու առաջնորդսն, մէլիքսն եւ ժողովուրդսն. Վասն Իսրայիլի ապօրինաւոր Կաթողիկոսին – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ ծանի՛ք սիրելիք մեր Գենջայու առաջնորդք, քահանայք, մէլիքք եւ գլխաւոր իշխանք եւ հանճարեղ վաճառականք...
ճժզ. 87ա Թուղթ առ Սաղաթիէլն Ֆռանկուլեան, յԻզմիր. Վասն կտակուրացութեանն եւ սուտ դաւաճանութեանն – Եւ ընդ սիրոյ եւ անդրանիկ օրհնութեան գրոյս ծանի՛ր սիրելիդ իմ, եւ բնիկ բարեկամ, եւ հարազատ եւ ընտանի որդի՛ Սրբոյ Աթոռոյս... Ի դեկտեմբերի Ը.:
ճժէ. 87բ Թուղթ առ Մարտիրոս եւ մահտեսի Սիմէօն աղայսն. Վասն իզմիրցի Մարգար սուտ դաւաճանին – Յորմէ աստուածային առատ ողորմութեամբն Քրիստոսի ուրախարար ողջունիւն, Սրբոյ եւ Աստուածաիջի Աթոռոյս շնորհիւն եւ յոյժ կարօտիւ եւ սիրով ծանուցումն լիցի... Ի դեկտեմբերի Ը.:
ճժը. 88ա Թուղթ առ մահտեսի Մոսէսն, գանձապետն Սրբոյ Աթոռոյս, ի Պօլիս – Յորմէ հայրական սեռականաւ սիրով, քրիստոսեան զուարճարարն ողջունիւ եւ իմոյ սրտիս ճշմարիտ կարօտիւ եւ կարի ըղձիւ ծանուցումն լիցի ազնիւ սիրելւոյդ իմոյ եւ հոգւոյս ցանկալւոյ, հարազատ եւ սրտացաւ որդւոյդ եւ ըստոյգ բարեկամիդ եւ հաւատարիմ գանձապետիդ Սրբոյ Աթոռոյս... Ի դեկտեմբերի Ը.:
ճժթ. 88բ Թուղթ առ պարոն Մելքօնն, ի Կարին. Վասն Իսահակ վարդապետի ընչիցն – Յորմէ աստուածային օրհնութեամբն, Սրբոյ Աթոռոյս շնորհիւն եւ յոյժ սիրով եւ կարօտիւ ծանի՛ր, ազնիւ սիրելի՛դ իմ եւ հարազատ բարեկամ եւ Սրբոյ Աթոռոյս սրտացաւ որդի՛... Ի 1213 (1764), յունվարի 12:
ճի. 89աբ Թուղթ առ ստամպօլցի մահտեսի Սիմօն աղայն. Վասն սիրոյ եւ այլ խնդրոց – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան, նամակ՝ գթութեամբն Հօր Աստուծոյ, ողորմութեամբն միածնի Որդւոյ եւ խաղաղութեամբն Հոգւոյն Սրբոյ, ի վերայ սիրելւոյ եւ հոգեւորի որդւոյդ մերոյ, հարազատի, եւ հաւատարմի զաւակիդ, եւ ճշմարտի բարեկամիդ Սրբոյ Աթոռոյս:
ճիա. 89բ-91ա Թուղթ առ ստամպօլցի մեծամեծ իշխանսն հասարակ, Վասն իրակութեանն Իսահակայ վարդապետին – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան, նամակ՝ գթութեամբն Հօր Աստուծոյ, ողորմութեամբն միածնի Որդւոյ եւ խաղաղութեամբն Հոգւոյն Սրբոյ, ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց... Գրեցաւ ի ՌՄԲ. (1760), եւ ի հոգտեմբերի:
ճիբ. 91բ-2բ Թուղթ առ Արապ[կ]երւոց ժողովուրդսն. Վասն բանադրեալ քահանայիցն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան (եւ այլն). ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց, հարազատ եւ (կրկն.) հաւատարիմ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս...
ճիգ. 92բ Թուղթ առ Աւետիք վարդապետն Կարնոյ առաջնորդ. Վասն արապկերցի բանադրեալ քահանայիցն – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ (եւ այլն). գիտասջի՛ր, սիրելի՛ մեր եւ հարազատ որդի՛ Սրբոյ Աթոռոյս, Աւետիք աստուածիմաստ վարդապետ...
ճիդ. 93ա Թուղթ առ տիրացու Մանուէլն ի Պօլիս. Վասն Սիմէօնի նիւթոց եւ այլ իրակութեանց – Յորմէ աստուածային օրհնութեամբ, քրիստոսական ողջունիւ, ճշմարիտ կարօտիւ եւ ստոյգ սիրով ծանուցումն լիցի ազնիւ սիրելւոյդ իմոյ եւ հոգւոյս ցանկալւոյ... Ի ՌՄԺԳ. (1764), Յունվարի ԻԳ. (23):
ճիե. 93բ, 95ա-6ա Թուղթ յատուկ իմտատիայի. Վասն պարսպաշինութեանն Սրբոյ Աթոռոյս – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց (եւ այլն). զի որովհետեւ հնոյ ժողովրդեանն Իսրայէլի էր փառք եւ պարծանք տաճարն Սողոմոնի... Գրեցաւ այս թուղթ իմտատիայի ի ՌՄԺԳ. (1764) թուին, ի մարտի ամսոյ Ժ., ի Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի, ի հայրապետութեան տեառն Սիմէօնի սրբազան կաթողիկոսին:
Գրչից՝ 93բ. «Զմնացեալն դարձո՛ զառաջիկայ թուղթդ գտցես յայնկոյս այսու նշանաւ» (տ՛ս 95ա՝ «Թուղթ առ ամենայն ազգս մեր, վասն Սրբոյ Աթոռոյս պարսպի նորոգութեանն»):
ճիզ. 95ա Թուղթ առ ստամպօլցիք. Վասն հին նուիրակին վերստին հաստատելոյ. ի ՌՄԹ. (1760) թուականիս մերում – Եւ ընդ օրհնութեան եւ շնորհամատուցի թղթոյս՝ ծաներո՛ւք, սիրելի եւ հոգեւոր որդի՛ք մեր, հարազատ եւ հաւատարիմ զաւա՛կք...
ճիէ. 95ա-6ա Թուղթ առ ամենայն ազգս մեր. Վասն Սրբոյ Աթոռոյս պարսպի նորոգութեանն – Պատուիրեմք եւս հարազատ որդւոցդ մեր վասն Սրբոյ Աթոռոյս, զի արտաքին պարիսպ Սրբոյ Աթոռոյս ի հոգելոյս եւ ի բազմերախտ...
ճիը. 96աբ Թուղթ առ պատրիարգ Կարապետ վարդապետն Երուսաղէմայ. Վասն Սիմէօն եւ Յովակիմ վարդապետացն եւ այլ իրակութեանց – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Յակոբ, որ եւ շնորհիւն նորա կաթողիկոս (եւ այլն). Քրիստոսի մարմնացելոյ Աստուծոյ մերոց՝ լուսաբաշխի եւ ամենակեցուցչի...
Գրչից՝ 96ա. «Նախ՝ վերոգրեցելոյ Քրիստոսի (եւ այլն). եւ ապայ»:
ճիթ. 97աբ [Թուղթ առ Գալուստ վարդապետն] – Դարձյալ ծանի՛ր, Գալուստ վարդապե՛տ. զի մինչ զթուղթս գրեալ էաք, ի Թիֆլիզու Նազրբէկենց Յովսէփն գիր էր գրեալ եւ խնդիր արարեալ ի մէնջ: Վասն որոյ զայս եւ՛ս գրեմք: Զի տեղդ Թիֆլիզեցի Մովսիսեան Կարապետ գոյ... (21,5x12,7):
ճլ. 98աբ Թուղթ առ Վրաց արքայն Հերակլէս. Վասն Հիւսէին Ալի խանին՝ զի խնամեսցէ – Յորմէ ժամանեսցի գիր սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան, նամակ աստուածային գթութեան, ողորմութեան եւ պահպանութեան, նա եւ շնորհք առաքելական առ հանճարաշատ եւ բազմիմաստ...
ճլա. 99աբ Թուղթ առ աստուածազօր կայսրն Ռուսաց. Վասն պէս-պէս նեղութեանց երկրեացս մերոց – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Յակոբ, որ եւ շնորհիւն նորին կաթողիկոս եւ վերադիտօղ ամենայն Հայոց քրիստոսականի եկեղեցւոյն... Գրեցաւ ի ՌՄԹ (1760) թվին, ի յուլիս:
ճլբ. 100ա Թուղթ առ արքայն Վրաց Հերակլէս. Վասն Հիւսէին Ալի խանի ուխտադրութեանն ընդ նմա – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ, որդիական ողջունիւ եւ հոգեկան սիրով գիտասջի՛ր իսկապէս սիրելի մեր...
ճլգ. 100բ-1ա Թուղթ առ քաղաքացիսն Համթայ. Վասն Յովաննէս վարդապետ նուիրակին, որ ի Սուրբ Աթոռ ո՛չ կամէր գալ – Յորմէ ժամանեսցի գիր սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան (եւ այլն). ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց հարազատ եւ հաւատարիմ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս հայկածին, լուսաւորչակրօն եւ միաբանադաւան հաւատացելոցդ...
ճլդ. 101ա [Թուղթ ընդհանրական ժողովարարութեան. Վասն շինութեան Թիֆլիզու եկեղեցւոյն] – Եւ ընդ աստուածային օրհնութեանս գիտասջի՛ք, սիրելի՛ք մեր եւ հարազատ որդի՛ք Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի, զի սրբազան առաքեալն Քրիստոսի Պօղոս...
Գրչից՝ 101ա «Դարձի՛ր ի ՃԼԶ. (136) թղթահամարն, եւ զայս նշանս գի՛տ եւ գրեա՛: Եւ անտի զնշանս զայս առեալ, գնա՛ ի տեղին իւր եւ զայն եւս գրեա՛» (տե՛ս համապատասխանաբար 115բ եւ 122բ):
ճլե. 101բ Թուղթ առ քրիստոսազօր արքայն Վրաց Հերակլ. Վասն ասպատակելոց լեկզեացն յերկիրս մեր – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ, որդիական ողջունիւ եւ հոգեկան սիրով գիտասջիր, իսկապէս սիրելի՛ մեր, ճշմարիտ բարեկամ եւ անկարծ հաւատարիմ Սրբոյ Աթոռոյս...
ճլզ. 102ա Թուղթ առ մեծազօր Հերակլ արքայն Վրաց. Վասն ազատելոյ զգերիսն օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն, եւ իրիջայ վասն երկրիս – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ օրհնութեամբն եւ գթութեամբն ամենաստեղծիչ Հօր Աստուծոյ, ողջունիւն եւ ողորմութեամբն ամենափրկիչ միածին Որդւոյ...
ճլէ. 102բ-3բ Թուղթս առ ամենայն ազգս մեր հայոց. Վասն նեղսակրութեան եւ աղքատութեան Սրբոյ Աթոռոյս յայսմիկ ժամանակիս (Ի ՌՄԹ. (1760) թուականիս) – Երրորդ՝ զի բազմազան նեղութիւնս եւ զպէս-պէս վշտակրութիւնս եւ զկարի աղքատութիւնս հոգեւոր ծնողիս ձերոյ Սրբոյ Աթոռոյս էջմիածնի, ծանուսցէ հոգեւոր զաւակացդ սորին՝ բերան առ բերան...
ճլը. 104աբ, 106ա Թուղթ առ Թիլֆիզեցի Միրըշիքեար բաշի մելիք պարոն աղայն, Վասն ի կողմանէ Սրբոյ Աթոռոյս վէքիլութեան եւ իրիցփոխութեան – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ հայրական օրհնութեան, որդիականի ողջունի եւ հոգեկանի սիրոյ, նամակ գթութեան, ողորմութեան եւ խաղաղութեան՝ եռանձ[ն]էի եւ միոյ աստուածութեանն...
ճլթ. 105աբ [Մասն թղթոյ] – Զի յայտնի իսկ է ամենեցունցդ վէ՛ճք եւ հակառակութիւնքն, որք լեալք միշտ ի մէջ երից սրբոց վանից, այսինքն՝ Հաղբատու, Սանահնոյ եւ Հաղարծնու առաջնորդացն, վասն թեմից եւ վիճակացն սոցին. մին ասելով՝ Այս ինչ թեմ իմ է, եւ միւսն թէ՝ Իմ է... (22x8,8):
ճխ. 106բ Թուղթ առ Հերակլէս Վրաց արքայն. Վասն չհասութեան իրիք – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ (եւ այլն). գիտասջի՛ր եւս վերոգրեցեալ բարեպաշտ եւ քրիստոսազօր արքայորդի արքայ... Գրեցաւ ի ՌՄԺ. (1761) թվին, ի մայիսի Բ.:
ճխա. 107աբ [Մասն թղթոյ] – Յով[ան]նէս. որքան եւ հնար է: Այլ եւ ահա զտաճիկդ զայդ, զոր յղեցաք այդր, ընդ գրաբերիս, է ուղտապանն մեր, զոր յղեցաք... Անտօնի եւ զի ի ներկայումս կարի զբաղեալ կայաք, քանզի բաց ի հասարակ ցաւալի հոգալեացն մերոց, ունիմք եւս այժմ, զերկուս մեծ հոգս. մին զսեղանատունն... (17x7,7):
ճխբ. 108աբ Թուղթ առ Սեպհոյ վանից առաջնորդ Կարապետ վարդապետն. Վասն ձեռնամխիլոյ առաջնորդութեանն Կիւմուշխանայու – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ, որդիական ողջունիւ եւ հոգեկան սիրով գիտասջիր, սիրելի՛ եւ հոգեւոր որդի՛ մեր եւ շնորհածին զաւա՛կ Սրբոյ Աթոռոյս Կարապետ խոհեմազարդ վարդապետ...
ճխգ. 108բ Թուղթ առ Հերակլ արքայն, ի մխիթարութիւն վասն մահուան հօրն – Եւ ընդ սիրոյ, օրհնութեան եւ մխիթարականի գրոյս՝ յայտ լիցի գերազնւոյդ եւ Աստուծով զօրացելոյ եւ արքայազնոյ արքայիդ...
ճխդ. 109ա Թուղթ մխիթարութեան առ թագուհին Վրաց. Վասն մահուան առնն իւրոյ՝ Թէմուրազայ օծեցեալ արքային. եւ ասէ – Յորմէ հայրական (անանցնելեաւն) օրհնութեամբ, որդիական փրկարարն ողջունիւ եւ հոգեկան սփոփչարարն սիրով ծանուցումն լիցի...
ճխե. 109ա Թուղթ առ Նոր Ջուղայու Քալանթար Սարգիսն. Վասն հատուցանելոյ զպարտս ումեմն տաճկի – Ծանի՛ր, սիրելի՛դ իմ եւ հարազատ որդի՛ Սրբոյ Աթոռոյս պարոն Սարգի՛ս...
ճխզ. 109բ, 111ա-2ա Թուղթ բանադրանաց ի վերայ Թիֆլիզոյ առաջնորդ չիք Զաքարիայ եւ ոչ վարդապետին – Յորմէ ժամանեսցի գիր անիծից եւ նզովից, բանադրանաց եւ կապանաց, ատելութեան եւ խռովութեան ի վերայ որդոյդ...
ճխէ. 110ա [Հատուածք թղթոյ իմն] – Եւ հարազատ որդւոյն. զի Ի. (20) հատ եալդուզ ոսկիս՝ ի ձեռն սիրել[ւոյն] մերոյ եւ ծայրագոյն նուիրակին ձերոյ Եսայի խոհեմամիտ վարդապետին (որոց Ժ. հոգեբաժին եւ Ժ. քառասունից)... Զորս եւ մեք մեզ հասեալ գիտացաք եւ շնորհակալութեամբ մեծաւ... (8,4x6,5):
ճխը. 112բ Թուղթ ի Կարին. Վասն երից քահանայիցն, ի վերայ Կարնոյ օրհնեալ իշխանացդ եւ հասարակ ժողովրդոցդ – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս՝ գիտասջի՛ք սիրելիք մեր եւ հարազատ որդիք Սրբոյ Աթոռոյս. զի էհաս բազամկնիք եւ համանական...
ճխթ. 113աբ Թուղթ բանադրանաց ի վերայ [չիք Սարգիսջան եւ ոչ վարդապետին. Վասն զհայրապետն հայհոյելոյն. տե՛ս ցանկ՝ 7բ] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Յակոբ, որ եւ շնորհիւ նորին կաթողիկոս ամենայն Հայոց (եւ այլն). Յորմէ ժամանեսցի գիր անիծից, բանադրանաց եւ կապանաց, ատելութեան եւ խռովութեան ի վերայ կամարարիդ Հօր քոյ սատանայի եւ որդւոյդ նեռին...
ճծ. 114աբ, 116ա, 94աբ, 117ա-9ա Թուղթ առ Ստամպօլու պատրիարգ Յակոբ վարդապետն, Վասն պէս-պէս խնդրոց պատասխանիք եւ Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Յակոբ կաթողիկոս, որ եւ շնորհիւն նորա (եւ այլն) – Որ եւ բազմաւ սիրով եւ կարօտիւ գիտնականի եւ իմաստնոյ, բարեկամի Սրբոյ Աթոռոյս եւ սիրելոց եղբօր մերոյս Յակովբայ աստուածաբանի վարդապետիդ...
ճծա. 115ա Թուղթ ի Պօլիս, առ Յարութիւն վարդապետ նուիրակն Սրբոյ Աթոռոյս – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ, որդիական ողջունիւ եւ հոգեկան սիրով գիտասջի՛ր, սիրելի մեր եւ մտերիմ որդի՛ Սրբոյ աթոռոյս, մեծի մայրաքաղաքիդ Պոլսոյ ծայրագոյն նուիրակ Յարութիւն աստուածաբան վարդապետ... Գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764) թուին, յունվար ամսոյ Ի. (20), ի Սուրբ Էջմիածին:
ճծբ. 115ա Թուղթ առ գանձապետ մահտեսի Մօվսէսն, ի Պօլիս – Յորմէ քրիստոսաւանդ սուրբ ողջունիւն եւ աստուածային առատ օրհնութեամբն եւ Սրբոյ իջման տեղւոյս շնորհիւն՝ ծանուցումն լիցի ազնուականի սիրելւոյդ իմոյ եւ բարեկամիդ ճշմարտի Սրբոյ Աթոռոյս... Գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764) թուին, յունվարի ԻԱ. (21), ի Սուրբ Էջմիածին:
ճծգ. 115բ Թուղթ ի Կարին, առ տէր Պետրոսն – Յորմէ սիրով եւ աստուածային բազմապատիկ օրհնութեամբն. գիտասջի՛ր, սիրելի որդեա՛կ իմ եւ հարազատ զաւա՛կ Սրբոյ Աթոռոյս... Գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764) թուին, յունվարի ԻԲ. (22), ի Սուրբ Էջմիածին:
ճծդ. 115բ-9ա Թուղթ ընդհանրական ժողովարարութեան. Վասն շինութեան եւ պարտու Իսմայիլու եկեղեցւոյն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան, եւ նամակ պահպանութեան ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոց մերոց, հարազատ եւ լուսածնունդ եւ այլն զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս... Աստուծոյ է հաճելի եւ մարդկան ընդունելի:
Ծնթ. Նամակնն ունի յաւելուած ներդիր՝ թ. 116 (22,1x11,4):
ճծե. 119բ Թուղթ առ Պաղտասար վարդապետն Վանայ նուիրակ. Վասն յամիլոյն ի գործն – Ծանի՛ր սիրելիդ մեր եւ վաղեմեան բարեկամ, եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ որդի Պաղտասար հանճարունակ վարդապետ... Ի ՌՄԺԳ. (1764), ի փետրվարի Գ.:
ճծզ. 120ա [Թուղթ ի Կարին, առ Պետրոս վարդապետն] – Յորմէ իսկական սիրով, ճշմարիտ կարօտիւ եւ քրիստոսական ողջունիւ. գիտասջի՛ր, իսկապէս սիրելի՛ եւ հարազատ եւ ծոցածին որդի՛ իմ եւ զաւա՛կ Սրբոյ Աթոռոյս Պետրոս հանճարունակ վարդապետ...
ճծէ. 120բ [Թուղթ առ պարոն Վիրապն] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր Սիմէօն կաթողիկոս ամենայն Հայոց եւ ծայրագոյն պատրիարք առաքելականի եկեղեցւոյս Քրիստոսի եւ մեծի Աթոռոյս Սրբոյ Էջմիածնի. յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ. գիտասջի՛ր, սիրելիդ որդի՛ մեր եւ հարազատ որդի՛ Սրբոյ Աթոռոյս պարոն Վիրա՛պ... Գրեցաւ ի 1214 (1765) թուին, ի յունիսի 5ին, եւ ի լուսանկարս Սուրբ Էջմիածին (22,1x12,9):
ճծը. 121ա Թուղթ ի յԻզմիր, առ Պետրոս աղայն. Վասն նուիրակի յանձնարարութեանն – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս, ծանուցո՛ւմն լիցի ազնիւ սիրելւոյդ իմոյ եւ ցանկալւոյդ հոգւոյս եւ վաղեմեան բարեկամիդ... ի ՌՄԺԳ. (1764), ի մարտի Ժ.:
ճծթ. 121բ Թուղթ ի յԻզմիր, առ քահանայսն, յանդիմանական. Վասն ընդդիմանալոյ առաջնորդին – Ի վերայ սիրելեացդ իմոց եւ բնիկ եւ վաղեմի բարեկամացդ, հարազատից եւ յատկապէս զաւակացդ շնորհածնունդ եւ սեպհական որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս... Գրեցաւ այս յանդիմանական թուղթ առ քահանայսն Զմիւռնոյ քաղաքին, ի ՌՄԺԳ. (1764) թուին, ի մարտի Ժ.: Ի հայրապետութեան տեառն Սիմէօնի սրբազան կաթողիկոսի, ի նուիրակութեան եւ յառաջնորդութեան Ղուկաս վարդապետին:
ճկ. 122ա Թուղթ բանադրանաց առ թիլֆիզեցի չորք չիք քահանայսն – Յորմէ ժամանեսցի գիր բարկութեան եւ ատելութեան, անիծից եւ չարաչար բանադրանաց՝ ի վերայ ծնողանարգք եւ տիրանենգք, սադայէլասիրտք եւ յուդայ[ա]միտք չորից չիք քահանայիցդ...
ճկա. 122ա Թուղթ ի Պօլիս, առ Նիկողայոս աղայն. Վասն նուիրակի յանձնարարութեանն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց՝ ի վերայ ազնուականի սիրելւոյդ իմոյ եւ վաղեմեան բարեկամիդ... Ի ՌՄԺԳ. (1764), մարտի Ժ.:
ճկբ. 122բ Թուղթ ընդհանրական ժողովարարութեան, Վասն Հալապոյ եկեղեցեացն – Եւ ընդ օրհնութեան նամակիս մերոյ՝ գիտասջի՛ք (եւ այլն). քանզի գիտէք իսկ, զի վասն մեղաց մերոց չար եւ հոգեկորոյս աղանդն երկաբնակութեան...
ճկգ. 123ա Թուղթ առ Հերակլէս արքայն Վրաց, Վասն սրբոյ Գեղարդեանն յետս յղելոյն աստ – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ, որդիական ողջունիւ եւ հոգեկան սիրով գիտասջի՛ր իսկապէս սիրելի մեր, հաւատարիմ եւ ճշմարիտ բարեկամ Սրբոյ Աթոռոյս առաքինազարմ եւ քաջատոհմ...
ճկդ. 123ա, 124ա Թուղթ առ Հերակլ արքայն Վրաց. Վասն Զաքօյին – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ (եւ այլն): Քանզի թուղթն ի քէն գրեցեալ էհաս առ մեզ ֆառաշբաշի Գիւբէկին, ծառային քոյ... գրեցաւ ի ՌՄԺԲ. (1763) թվին, եւ ի փետրվարի ԺԴ. (14):
ճկե. 123բ-4ա Թուղթ առ թիլֆիզեցիսն. Վասն խրատուց եւ կանոնադրութեանց ոմանց, եւ վասն արձակման չորից քահանայիցն – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Յակոբ, որ եւ շնորհիւն նորա կաթողիկոս (եւ այլն): Եւ ընդ օրհնութեան նամակիս ծաներո՛ւք (եւ այլն). քանզի որովհետեւ հօտապետ եւ հայրապետ եղաք կամօք եւ շնորհօքն Աստուծոյ...
ճկզ. 124բ 0րինակ վասն ընդհանրական ժողովարարութեան երկուց սրբոց անապատացն՝ Լիմայ եւ Կտուցոյ – Եւ ընդ աստուածապարգեւ եւ շնորհազեղուն օրհնութեան նամակիս ծանուցումն լիցի սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց եւ լուսածնունդ զաւակացդ մօրս լուսոյ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի...
ճկէ. 125ա-6ա Թուղթ առ ստամպօլցի եւ գեղացի Պետրոս իշխանն. Վասն Կիւմիշխանայու չիք Գէորքին – Եւ ընդ աստուածայնոյ օրհնութեանն նամակիս գիտասջիր, սիրելի՛ եւ հոգեւոր (եւ այլն): Քանզի որովհետեւ ի Տեառնէ...
ճկը. 126ա Թուղթ ի Հզու քաղաքն, Վասն Կոնոնոսի վանիցն – Ի վերայ Հզուայ քաղաքիդ քահանայից, իշխանաց եւ հասարակ ժողովրդոցդ ամենից, որոց լիցի խնդալ՝ ի Տէր... Այս թուղթ առ Հզուեցիսն գրեցաւ յաղագս Պաղտասար խափշիկ աբեղային, ի ՌՄԺԳ. (1764) թուին, ի մարտի Բ., ի հայրապետութեան տեառն Սիմէօնի սրբազան կաթողիկոսին:
ճկթ. 126բ Թուղթ Հզուայ Յարութիւն վարդապետին, զի գայցէ ի Սուրբ Աթոռս. Վասն վիճոյ Պաղտասար աբեղային – Յորմէ սիրով եւ քրիստոսականաւ ողջունիւ ծանի՛ր, սիրելի՛դ մեր Յարութիւն վարդապետ... Գրեցաւ այս թուղթ ի ՌՄԺԳ. (1764) թուին, ի մարտի Ժ., ի Սուրբ Էջմիածին, ի հայրապետութեան Սիմէօնի սրբազան կաթողիկոսին:
ճհ. 127ա-8ա Թուղթ առ մեծին Պօլսոյ պատրիարք Յակոբ վարդապետն. Վասն իրակութեանն Իսահակայ վարդապետին եւ վասն այլոց իրակութեանց – Որ եւ ահա եռամեծի եւ յոգնիմ[ա]ստի Յակոբայ աստուածաբանի վարդապետիդ եւ արհւոյ եպիսկոպոսիդ եւ արժանապատիւ պատրիարքիդ, հարազատի որդւոյդ Սրբոյ եւ շնորհածնի Աթոռոյս, իմոյս հոգեւորի եղբօրդ եւ իսկապէս սիրելւոյդ...
ճհա. 128աբ Թուղթ առ Սուրբ Կարապետի վանիցն առաջնորդ Յօնան վարդապետն, որ ի Մուշ, Վասն հզուեցի Բաղտասար աբեղային – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ (եւ այլն). գիտասջի՛ր, սիրելի՛ մեր, հարազատ եւ հաւատարիմ որդի՛ Սրբոյ Աթոռոյս՝ Յօնան աստուածաբան վարդապետ...
ճհա. 128բ-9ա Թուղթ առ հզուացիսն. Վասն Բաղտասար աբեղային – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան (եւ այլն). որք կայք բնակեալք ի գիւղաքաղաքիդ Հզու, յորում կառուցեալ Սրբոյ եկեղեցւոյդ եւ եկեղեցական դասուց՝ քահանայից, իշխանաց եւ հասարակ ժողովրդացդ...
ճհբ. 129աբ [Թուղթ վասն վշտակրութեան] – Գիտասջի՛ք, հոգեւոր որդի՛ք մեր եւ հարազատ զաւակք Սրբոյ Աթոռոյս մօրս ձերոյ շնորհածնի, զի ես այժմ ի ներկայումս ունիմ միշտ ի սրտի իմում տպաւորեալ...
ճհգ. 129բ Թուղթ վասն շնորհակալութեան առ նոսա, որք զինչս եւ զողորմութիւնս տան Սրբոյ Աթոռոյս – Եւ ընդ օրհնութեան թղթոյս գիտասջի՛ր, սիրելի՛ եւ հոգեւոր որդի՛ մեր եւ հարազատ զաւա՛կ մօրս հաւատոյ՝ Սրբոյ Էջմիածնի...
ճհդ. 130ա Թուղթ ի Կարին, առ առաջնորդ Պաղտասար վարդապետն – Յորմէ քրիստոսական սուրբ ողջունիւ եւ աստուածային օրհնութեամբ գիտասջի՛ր, սիրելի՛ մեր եւ հաւատարիմ զաւա՛կ Սրբոյ Աթոռոյս, Կարնոյ օրհնեցելոյ քաղաքի առաջնորդ Պաղտասա՛ր զգօնամիտ վարդապետ...
ճհե. 130ա Թուղթ ի Կարին, առ մահտեսի Գրիգոր աղայն – Յորմէ աստուածային օրհնութեամբ, քրիստոսական ողջունիւ եւ սրբոյ իջման տեղւոյս շնորհիւն՝ ծանուցումն լիցի ազնուականի սիրելւոյդ իմոյ, հարազատք եւ օգտակամի որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս... [Ի] ՌՄԺԳ. (1764), յունվարի ԻԲ. (22):
ճհզ. 130բ Թուղթ յանդիմանական առ Երեւանու քաղաքացիսն. Վասն օրինազանցութեան իրիք – Ի վերայ օրհնեալ քաղաքիդ Երեւանու, յորս կառուցեալ սրբոց եկեղեցեաց եւ եկեղեցական դասուց. քահանայից, մէլիքաց, տանուտէրաց, իշխանաց եւ իրիցփոխաց եւ գանձապետաց, եւ հասարակ օրհնեալ ժողովրդականացդ դասուց...
ճհէ. 131ա Թուղթ ի Կարին, Վասն Եսայի վարդապետի ընչիցն – Յորմէ սիրով եւ աստուածային օրհնութեամբն, եւ Սրբոյ Աթոռոյս շնորհիւն՝ ծանուցո՛ւմն լիցի սիրելեացդ իմոց եւ հարազատ որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս եւ խորհրդական բարեկամացդ մերոց...
ճհը. 131բ-2ա Թուղթ առ Գեանջայու քաղաքացիսն եւ գաւառացիսն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան (եւ այլն). ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց, հաւատարիմ եւ հարազատ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս... Գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1763) թվին, ի մարտի:
ճհթ. 132բ Թուղթ ի Կարին, առ պարոն Մելքոն աղայն. Վասն Եսայի վարդապետի ընչիցն եւ այլ իրակութեանց – Յորմէ քրիստոսականաւ ողջունիւ, յատկականաւ սիրով եւ սրբոյ իջման տեղւոյս շնորհիւն, գիտասջի՛ր, ազնիւ սիրելի՛ իմ եւ օգտակամ որդի՛ Սրբոյ Աթոռոյս պարոն Մելքո՛ն աղայ... Ի փետրվարի 19 (ԺԹ.), մերոյ փրկչական:
ճձ. 132բ, 134ա Թուղթ ի Թօխաթ. առ Աւետիք աղայն. Վասն իրիք իրակութեան – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ եւ ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց ի վերայ ազնուականի սիրելւոյդ իմոյ եւ վաղեմեան բարեկամիդ, եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ որդւոյդ, աստուածասէր եւ բարեպաշտօն Աւետիք աղայիդ... Ի ՌՄԺԳ. (1764) թվին, մարտի Ժ., ի Սուրբ Էջմիածին, ընդ Եսայի վարդապետին:
ճձա. 133աբ [Հատուածք թղթոյ իմն] – Արդ, պատուիրեմք սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց, զի որպէս ձերով յօժարութեամբն խոստացեալ էք յամենայն տարի տալ հոգեւոր ծնողիս ձերոյ Սրբոյ Աթոռոյս զմոմ... մոմ էք հաւաքելոց եւ տալոյ Սրբոյ Աթոռոյս, զարդիւնսն գանձանակին մերոյն [հաւաքեց]է՛ք ի միջի ձերում եւ պահիցէ՛ք:
ճձբ. 134ա Թուղթ ի Կարին քաղաքն, առ Սրբոյ Աթոռոյս գանձապետ մահտեսի Գրիգորն. Վասն դրամից հասման առ մեզ – Յորմէ սիրով եւ աստուածային օրհնութեամբ գիտասջի՛ր, սիրելի՛ մեր եւ հաւատարիմ գանձապետ Սրբոյ Աթոռոյս, քրիստոսասէր եւ բարեպաշտօն մահտեսի Գրիգո՛ր... Ի ՌՄԺԳ. (1764) թվին, մարտի Ժ., ընդ Եսայի վարդապետին:
ճձգ. 134ա Թուղթ ի Թօխաթ, առ պարոն Մնացականն. Վասն ընծայից շնորհակալութիւն եւ պատասխանի խնդրոյ իրիք – Ի վերայ ստուգագունի սիրելւոյդ իմոյ եւ նախածանօթ բարեկամիդ եւ օգտակամ որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս պարոն Մնացականիդ... Ի ՌՄԺԳ. (1764) թվին, մարտի Ժ., ընդ Եսայի վարդապետին:
ճձդ. 134բ [Թուղթ առ իշխա՞նն...] – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ եւ ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց ի վերայ մտերմի եւ ազնուոյ սիրելւոյդ մերոյ եւ ճշմարիտ բարեկամիդ, եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատի եւ օգտակամի որդւոյդ, քրիստոսասէր եւ բարեպաշտօն... Գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764), ի ամսոյ ին (այսպէս), ի Սուրբ Էջմիածին:
ճձե. 135ա Թուղթ ի Պօլիս, առ Աբրահամ վարդապետն. Վասն գալոյ եւ այլ բազում իրակութեանց: Սոյնս եւ առ Յարութիւն վարդապետ նուիրակն Պօլսոյ գրեցաւ – Յորմէ սիրով եւ կարօտիւ եւ քրիստոսական ողջունիւ եւ Սրբոյ Իջման տեղւոյս շնորհիւն ծանի՛ր, սիրելի՛դ իմ (հոգեկից եղբայր) եւ Սրբոյ Աթոռոյս բազմերախտ որդի (Աբրահամ) աստուածաբան վարդապետ... Գրեցաւ այս թուղթ առ Աբրահամ վարդապետն՝ դէտն Զմիւռնոյ, եւ ձեռամբ փոխանորդի նորին Ղուկաս վարդապետին յղեցաւ առ նա, ի ՌՄԺԳ. (1764) թուին, մարտի Ժ.: Ի Սուրբ Էջմիածին, ի հայրապետութեան Տեառն սրբազան կաթողիկոսի Սիմէօնի:
ճձզ. 135բ Թուղթ ի Պօլիս, առ պատրիարք Յակոբ վարդապետն. Վասն ֆէրմանաց առ մեզ հասմանն – Քրիստոսի Աստուծոյ նուաստագոյն ծառայ Սիմէօն անարժան կաթողիկոս ամենայն Հայոց եւ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի: Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ, հոգեւորական սիրով եւ ճշմարիտ կ[ա]րօտիւ գիտութիւն լիցի վեհափառի եւ գերյարգելւոյ, արժանապատւոյ եւ ծերունազարդի հօրդ մերոյ... Ի ՌՄԺԳ. (1764), ի մարտի Ժ.:
ճձէ. 135բ-6ա Թուղթ առ Քէլանթար Սարգիսն Ջուղայեցի – Յորմէ աստուածային առատ օրհնութեամբն, Սրբոյ իջման տեղւոյս շնորհիւն եւ իմոյս յոյժ սիրով եւ կարօտիւն ծանի՛ր ազնիւ սիրելիդ եւ ցանկալիդ հոգւոյս, եւ Սրբոյ Աթոռոյս կարի հարազատ եւ սրտացաւ որդի... Ի ՌՄԺԳ. (1764), ի մարտի ԺԶ. (16):
ճձը. 136աբ Թուղթ առ միաբանսն Տաթեւոյ վանիցն. Վասն սպանման առաջնորդին իւրեանց, եւ վասն նոր առաջնորդի – Յորմէ սիրով եւ քրիստոսական ողջունիւ. գիտասջի՛ք, սիրելի՛ք մեր եւ հարազատ որդի՛ք Սրբոյ Աթոռոյս, եւ սպասաւորք վանից սրբոյ առաքելոյն Տաթէի՝ Ներսէս եւ Մինաս վարդապետք... Գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764) թուին: Ի մարտի ԺԷ. (17), ի Սուրբ Էջմիածին: Գրեցաւ այս թուղթ՝ բաց ի մտաց վերնագրին, այլ եւ յանդիմանութիւն առ Ներսէս վարդապետ առաջնորդն Տաթեւու անապատին, վասն ոչ հատուցանելոյն զպարտս Երնջակու Սուրբ Կարապետի վանից առաջնորդ Կարապետ վարդապետին: Ի հայրապետութեան տեառն Սիմէօնի սրբազան կաթողիկոսին:
ճձթ. 137ա Թուղթ ի Ստեփաննոս վարդապետն, յառաջնորդն Հաշտարխանու – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ, հոգեւորական սիրով եւ ճշմարիտ կարօտիւ, եւ սրբոյ իջման տեղւոյս շնորհիւն ծանուցումն [լիցի] գերպատուեցելոյ եւ հարազատի եղբօրդ մերոյ սիրելւոյ, սրտացաւի եւ բազմերախտի որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս...
ճղ. 137բ Յատկական կոնդակ ի վերայ Մօսկօֆու – Վասն ո՛չ կարացաք ի նստիլն մեր փութով զգիր օրհնութեան գրել ի յայդ կողմունսդ, մանաւանդ եկօղ եւս ոչ գտանի եւ ճանապարհքն եւս կարի դժուարանցք են...
ճղա. 138ա Թուղթ ի Անտօն կաթողիկոսն Վրաց – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Սիմէօն կաթողիկոս ամենայն Հայոց եւ ծայրագոյն պատրիարք Վաղարշապատու Սրբոյ եւ քրիստոսակերտի Աթոռոյս Էջմիածնի: Յորմէ մատուսցի քրիստոսականն ողջոյն...
ճղբ. 138բ Թուղթ ի Թիլֆիզ, առ Հերակլ արքայն – Յորմէ աստուածային օրհնութեամբն, Քրիստոսի զօրացուցիչ ողջունիւն, Հոգւոյն Սրբոյ կարողացուցիչ շնորհիւն, եւ Սրբոյ Աթոռոյս քրիստոսաիջի հոգեսփիւռ շնորհօքն ծանուցո՚ւմն լիցի գերազնիւ ցանկալւոյդ մերոյ...
ճղգ. 138գ [Հատուածք թղթոյ իմն] – Այլ եւ ահա Ա. նորատիպ Աղօթից գիրք յղեցաք վասն սիրելւոյդ, զոր բարեաւ վայելեսցես, յիշելով զմեզ ի բարին (8,7x3,4):
ճղդ. 139աբ 0րինակ առաջնորդականի թղթոյ գլեոյն (գրելոյն), որք ոչ ունիցին զմանսուր յերկրէն իւրեանց – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ հոգեւոր որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս, զի գիտեք իսկ, որ ի նստիլն տէր կաթողիկոսին յաթոռոջս, օրէն է եւ սովորութիւն...
ճղե. 139բ [Թուղթ առ Մելքոն աղայն] – Յորմէ աստուածային օրհնութեամբ, ողջունիւ եւ սիրով գիտասջի՛ր իսկապէս սիրելի մեր, հարազատ եւ օգտակամ որդի Սրբոյ Աթոռոյս... Գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764) թուին, ի մայիսի Ժ., ի Սուրբ Էջմիածին:
ճղզ. 140ա [Թուղթ առ Կարնոյ նուիրակ Պետրոս վարդապետն] – Յորմէ ճշմարիտ կարօտիւ, քրիստոսական ողջունիւ եւ իսկական սիրով՝ գիտասջի՛ր, սիրելի՛ մեր եւ մտերիմ զաւա՛կ Սրբոյ Աթոռոյս...
ճղէ. 140բ Թուղթ ի Պօլիս, առ Բարսեղ վարդապետն – Յորմէ քրիստոսական մաքուր ողջունիւն եւ նոյնաւանդ անախտ սիրով, ստոյգ կարօտիւ եւ ճշմարիտ տենչիւ՝ ծանի՛ր, սիրելի եղբա՛յր եւ հոգւոյս ցանկալի եւ Սրբոյ Աթոռոյս կաթնասուն եւ շնորհընկալ որդի...
ճղը. 141աբ Թուղթ ի Վանայ նուիրակ Պաղտասար վարդապետն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ եւ ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց, ի վերայ հոգեւոր որդւոցդ մերոց եւ մտերիմ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս...
ճղթ. 141բ [Թուղթ ի] մահտեսի Թոմասին եւ իշխանաց – Ընկալաք դարձեալ զմահասրն ձեր եւ գիտեցաք, զոր գրեալ էիք զբազմադիմի նեղութեանց ձերոց, եւ զբոլորովին սրբութենէ եւ զմաքրութենէ առաջնորդին ձերոյ... Ի մայիսի 23:
մ. 142ա Թուղթ շնորհակալութեան եւ վասն հասելոց ողորմութեանց առ տուօղսն գրելի – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանուցումն լիցի սիրելւոյդ մերոյ եւ հոգեծին զաւակիդ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի...
մա. 142ա Դարձեալ ի նոյն միտ, Վասն ողորմութեանց հասելոց – Զի ըստ սրբազան առաքելոյն Պօղոսի՝ զտուրս զուարթս եւ զառատ[ս] սիրէ Աստուած... ի ՌՄԺԳ. (1764):
մբ. 142ա Դարձեալ վասն ողորմութեան – Զի ասէ իմաստունն Սողոմօն, թէ՝ Զայր զուարթ եւ զառատ սիրէ Աստուած. արդ, ո՛չ եթէ վասն բազմութեան տրոցն ասի ոք զուարթ եւ առատ...
մգ. 142բ-3ա Թուղթ առ Հերակլ արքայն Վրաց – Յորմէ քրիստոսական անախտ ողջոյնիւն, եւ նորին ամենայաղթ խաչի զօրութեամբ, Սրբոյ Աթոռոյս աստուածաիջի հոգեպարար շնորհիւն եւ մերոյս անջինջ եւ ճշմարիտ սիրովն եւ կարօտիւն՝ ծանուցո՛ւմն լիցի...
մդ. 143ա [Թուղթ առ Մկրտիչ աղայն] – Ի վերայ ազնուականի սիրելւոյդ մերոյ եւ հարազատ զաւակիդ Սրբոյ Աթոռոյս, բարեպաշտօն եւ աստուածասէր խոջա Մկրտիչ աղայիդ աստուածապահ տանդ...
մե. 143բ Թուղթ ի Պօլիս, [առ] Յարութիւն վարդապետն – Յորմէ քրիստոսական ողջոյնիւ, հոգեկան սիրով եւ կարօտիւ՝ ծանուցո՛ւմն լիցի եղբօրդ մերոյ սիրեցելոյ Յարութիւն աստուածաբան վարպետիդ... [Ի] յունիսի:
մզ. 144ա Արձակման գիր Գէորգ վարդապետին Կիւմիշխանայու – Զօրութիւն գրոյս այս է, որ լուսահոգի Յակոբ կաթողիկոսն ի ՌՄԺԱ. (1762) թուոջն զԹօխատցի Գէորգ վարդապետին բանիւ էր արարեալ վասն յանցաւորութեան իրիք... Գրեցաւ ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին, ի մէջ սիւնհոդոսի գլխաւոր եւ արքիեպիսկոպոսաց, ի ՌմԺԲ. (1763), ի սեպտեմբերի ԻԳ. (23):
մէ. 144ա [Թուղթ ի] վարդապետաց – Այժմ հռչակեն, թէ նորայայտ բռնաւորն զնենգութիւն ինչ լուեալ ի Պարսկաստանի յիւրայնոցն, վասն որոյ յետս դարձեալ, ի ներս կոյս... Ի սեպտեմբերի ԻԷ. (27):
մը. 144բ-5ա Թուղթ ի Բասրայ, առ տէր Յովանէսն Մուշասարցի – Ծանի՛ր, ազնիւ սիրելի՛դ իմ, հարազատ եւ ճշմարիտ բարեկամ եւ սրտացաւ որդի՛ Սրբոյ Աթոռոյս եւ իմոյ հոգւոյս ցանկալի տէր Յովանէս խոհեմամիտ եւ ճշմարտայոյզ քահանայ...
մթ. 144բ Թուղթ շնորհակալութեան եւ օրհնութեան առ տուօղս տրոց – Յորմէ ժամանեսցի (եւ այլն). (շնորհք). (եւ ընդ սիրոյ). Զի քոյդ Դ. ղուռուշ աթոռահասն, զոր տուեալ էիր հոգեւոր որդւոյն մերոյ տէր Գէորգին՝ հասուցանել մեզ եւ Սրբոյ Աթոռոյս, բերեալ ամբողջապէս... Գրեցաւ ի ՌՄԻԳ. (1774), ԻԳ. (23) սեպտեմբերի:
մժ. 145ա Թուղթ առ Կարնեցի տէր Պետրոս քահանայն, Վասն Սրբոյ Աթոռոյս կողմանէ վէքիլութեանն – Ծանի՛ր, սիրելի որդիդ մեր, հարազատ եւ հաւատարիմ զաւակ Սրբոյ Աթոռոյս տէր Պետրոս խոհեմամիտ քահանայ...
մժա. 145բ Թուղթ առ Կարնոյ նուիրակ Մատթէոս վարդապետն. Վասն հաշտեցութեանն ընդ Իսահակ վարդապետին – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ, որդիական ողջունիւ եւ հոգեկանաւ սիրով՝ ծանի՛ր մեր եւ հաւատարիմ որդի Սրբոյ Աթոռոյս...
մժբ. 145բ Թուղթ ի Կարին, առ գանձապետ մահտեսի Գրիգորն, Վասն հաշտեցութեանն ընդ Իսահակ վարդապետին – Յորմէ սիրով եւ աստուածային օրհնութեամբն ծանի՛ր, սիրելի՛դ մեր եւ հարազատ որդի եւ սրտացաւ գանձապետ Սրբոյ Աթոռոյս...
մժգ. 146ա Թուղթ առ Կիւմիշխանայու ժողովուրդսն, Վասն խնդրելոյն առաջնորդ ինքեանց զԿամախու առաջնորդն – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց, հարազատ եւ սեպհական զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս...
մժդ. 146բ Թուղթ բանադրանաց առ Կիւմիշխանայու առաջնորդ չիք Գէորքն – Յորմէ աստուածային բարկութեամբ եւ անիծիցն ծանի՛ր, ով լի՛րբ եւ ապաշնորհ որդի՛ սատանայի եւ թշնամի արդարութեան, շնորհազուրկ... ի ՌՄԺԱ. (1761) թուին, ի ժամանակիս Յակոբ կաթողիկոսին:
մժե. 147ա Թուղթ առ վարդապետսն Պօլսոյ – Յորմէ քրիստոսական ողջոյնիւ, հոգեկան եւ ստոյգ սիրով, ճշմարիտ կարօտիւ եւ սրտաբէկ անձամբ՝ ծանուցո՛ւմն լիցի հոգեկցաց եւ հարազատից եղբարց եւ մշտատենչ ցանկալեացդ հոգւոյս... Ի սեպտեմբերի ԻԷ. (27) գնաց:
մժզ. 147բ Թուղթ առ մահտեսի Յովանէսն Անուսեցի [եւ մահտեսի Սարգիսն], Վասն փօլիցայի – Յորմէ հայրականաւ օրհնութեամբ, քրիստոսականաւ ողջունիւ եւ հոգեկանաւ ճշմարիտ սիրով եւ կարի (կրկն.) կարտօտիւ եւ սրբոյ իջման տեղւոյս շնորհիւն՝ ծանուցո՛ւմն լիցի ճշմարիտ սիրելեացդ իմոց եւ անկեղծ բարեկամացդ...
մժէ. 148ա-9ա Թուղթ ի Պօլիս հաւասար, Վասն զպատրիարքի շնորհաւորումն եւ վասն Սրբոյ Աթոռոյս վէքիլութեանն – Ի վերայ տիրախնամի եւ աստուածապահի օրհնեցելոյ մայրաքաղաքիդ Կոստանդնուպօլսոյ եւ ի միջի դորին կառուցեալ սրբոց եկեղեցեաց եւ եկեղեցական դասուց, նախ՝ բազմերախտի եւ յոգնաշխատի հօրն հասարակաց... Ի 1213 (1764) թւոյ, եւ ի մէնջ, յունիսի 21:
մժը. 149ա Թուղթ ի Վան քաղաքն, առ Մուշաղբիւրցի տէր Յօվանէսի որդի տիրացու Ստեփաննոսն, որ տամբ իւրով ի Բասրայու եկեալ էր անդ – Յորմէ աստուածային օրհնութեամբ, ողջունիւ եւ սիրով՝ ծանուցո՛ւմն լիցի ազնիւ սիրելւոյդ իմոյ եւ հոգեւոր որդեկիդ, եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ եւ օգտակամ որդւոյդ... Գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764) թուին, ի յուլիսի Ի. (20), եւ ի լուսազարդ Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
մժթ. 149բ [Թուղթ առ Մելքոն աղայն] – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ եւ ճշմարիտ սիրով. գիտասջի՛ր սիրելի՛ իմ եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ զաւա՛կ, քրիստոսասէր եւ բարեպաշտօն պարոն Մելքո՛ն աղայ... Գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764) թուին, յօգոստոսի Գ., եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
մի. 150ա [Թուղթ առ պարոն Առաքելն եւ պարոն Նազարէթն] – Յորմէ ժամանեսցի՛ թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ շնորհաց՝ ի վերայ սիրելեացդ մերոց եւ հարազատ որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս... Գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764) թուին, ի յօգոստոսի Գ., եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
միա. 150բ [Թուղթ առ պարոն խոջայ Ղուկասն] – Յորմէ աստուածային օրհնութեամբ, ողջունիւ եւ սիրով՝ գիտասջի՛ր, սիրելի՛ մեր եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ զաւա՛կ, քրիստոսասէր եւ մեծահաւատ պարոն խօջայ Ղուկա՛ս... Գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764), յօգոստոսի մուտն:
միբ. 150բ [Թուղթ առ Մարգար աղայն, մահտեսի Էլօն, պարոնայք Յօվսէփն, Ղազարն եւ Գրիգորն] – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ, օրհնութեամբ եւ ճշմարիտ սիրով՝ գիտասջի՛ք, սիրելի՛ք մեր եւ հարազատ որդիք Սրբոյ Աթոռոյս, քրիստոսասէր եւ մեծահաւատ... Գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764), ի սեպտեմբերի ԻԵ. (25):
միգ. 151աբ [Թուղթ առ Եսայի վարդապետն] – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ, ճշմարիտ սիրով եւ օրհնութեամբ ծանի՛ր սիրելի եւ հոգեծին որդեակ իմ եւ հարազատ զաւակ Սրբոյ Աթոռոյս... Գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764), յօգոստոսի ելն, եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
միդ. 151բ [Թուղթ առ Կարնոյ Պետրոս վարդապետն] – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ եւ ստուգագոյն սիրով եւ կարօտիւ՝ գիտասջի՛ր իսկապէս սիրելի՛ մեր եւ մտերիմ զաւա՛կ Սրբոյ Աթոռոյս... Գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764), յօգոստոսի ելն եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
միե. 152ա [Թուղթ ի քաղաքն Բալու, առ առաջնորդն տեղւոյն Գէորք վարդապետն, քահանայական դասոյն, իշխանացն եւ ժողովուրդսն] – Ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդոցդ մերոց, հարազատ եւ լուսածնունդ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս, հայկասէր, լուսաւորչակրօն եւ միաբնադաւան հաւատացելոցդ ի Քրիստոս... Ի ՌՄԺԳ. (1764), յօգոստոսի ելն:
միզ. 152բ-4ա Թուղթ կրկին բանադրանաց, ի վերայ չիք Գէորգին Եւդոկիացւոյ – Յորմէ ժամանեսցի գիր անիծից եւ նզովից, բանադրանաց եւ կապանաց, բարկութեան եւ պատժոց, ի վերայ աստուածամոռացիդ եւ հաւատուրացիդ, օրինզազան[ց]իդ եւ կանոնաքակիդ... Ի ՌՄԺԳ. (1764), ի սեպտեմբերի Դ., ի տօնի սրբոյն ժողովոյն Նիկիայու:
միէ. 154ա [Թուղթ առ գանձապետն Սրբոյ Աթոռոյս մահտեսի Մօվսէս աղայն] – Յորմէ ժամանեսցի՛ թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց՝ ի վերայ ճշմարիտ սիրելւոյդ իմոյ եւ ստուգագոյն բարեկամիդ, եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ եւ սրտացաւ որդւոյդ եւ մտերիմ գանձապետիդ... Ի ՌՄԺԳ. (1764), սեպտեմբերի Ժ.:
միը. 154աբ Թուղթ առ Խամսու մէլիքսն, Վասն չՅովանէս չկաթողիկոսին – Յորմէ սիրով ծանի՛ք, պարոն մէլի՛քք եւ գլխաւոր ժողովուրդք, զի գիր ձեր էհաս առ մեզ ընդ Մինաս վարդապետին...
միթ. 154բ [Թուղթ առ մահտեսի Սիրունն եւ մահտեսի Բաբայն] – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց, ի վերայ սիրելեացդ մերոց եւ հարազատ որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս, քրիստոսասէր եւ բարեպաշտօն մահտեսի Սիրունիդ եւ մահտեսի Բաբայիդ... Ի ՌՄԺԳ. (1764), ի դեկտեմբերի ԺԸ. (18):
մլ. 155ա Թուղթ ի Պօլիս, առ Գրիգոր պատրիարքն, [Անտօնն եւ Գասբարն] – Յորմէ քրիստոսական խաղաղարարն ողջունիւ եւ նոյնական ճշմարիտն սիրով, բազմաւ կ[ա]րօտիւ եւ տենչիւ ծանուցումն լիցի սիրելւոյ եւ հարազատի եղբօրդ իմոյ, ցանկալւոյ եւ Սրբոյ յԱթոռոյ հոգաբարձուի եւ խնամատարի...
Ծնթ. Թուղթն ունի առանձին գրուած պատուէրներ՝ ուղղուած Անտօնին եւ Գասպարին:
մլա. 155բ Թուղթ առ Սամուէլ վարդապետն Պրուսայու – Յորմէ ճշմարիտ կարօտիւ եւ անեղծ սիրով եւ քրիստոսական մաքուր ողջունիւ՝ ծանուցումն լիցի սիրելւոյ եւ գերազնւոյ եղբօրդ իմոյ եւ հոգւոյ իմոյ ցանկալւոյ...
մլբ. 156ա Թուղթ առ Կարապետ վարդապետն՝ պատրիարգն Սրբոյ Երուսաղէմի – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ (եւ այլն). Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, սրբոց, կենսատուից, փրկագործոց եւ շնորհաբաշխից տեղեացն տնօրինականաց, աստուածընկալ գերեզմանին, տեառնաբարձ Գողգոթային եւ այլոց սքանչելագործից տեղեացն...
մլգ. 156բ Թուղթ ի յիշխանսն Պօլսոյ – Ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց, հարազատից եւ օգտակամից որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս, զի վասն պէս-պէս ձախորդաբեր պատահմանցն ժամանակիս...
մլդ. 157ա [Թուղթ առ Կարապետ վարդապետն] – Յորմէ մեղադրանօք եւ սաստիւ [գիտա]սջի՛ր, Կարապե՛տ վարդապետ, զի թէպէտ մեք զքեզ տեսեալ ոչ եմք եւ ոչ զով եւ զորպիսի գոլդ ծանուցեալ, սակայն... Ի ՌՄԺԳ. (1764), ի դեկտեմբերի Դ.:
մլե. 157ա-56բ [Թուղթ առ Պետրոս քահանայն] – Յորմէ սիրով եւ աստուածային օրհնութեամբ. գիտասջի՛ր սիրելի եւ հոգեւոր որդի մեր եւ հարազատ զաւակ Սրբոյ Աթոռոյս... Ի ՌՄԺԳ. (1764), ի դեկտեմբերի Ը.:
մլզ. 157բ [Թուղթ առ Զաքարիայ վարդապետն] – Յորմէ ստոյգ սիրով, իսկական կարօտիւ եւ քրիստոսական ողջունիւ, գիտասջի՛ր սիրելի եւ ըստ հոգւոյ եղբայր մեր եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ որդի... Գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764), ի դեկտեմբերի Ը.:
մլէ. 157բ [Թուղթ առ գանձապետն Սրբոյ Աթոռոյս մահտեսի Յակոբն] – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց, ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոյդ իմոյ եւ հարազատ զաւակիդ Սրբոյ Աթոռոյս գանձապետ... Գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764), ի դեկտեմբերի ԺԵ. (15):
մլը. 158ա [Մասն թղթոյ] – Որում եւ զեկ լիցի, զի յոլովք անցին միջոցք, յորս ոչ ընկալաք զգիր սիրոյ յեղբօրէդ, չգիտելով զպատճառն՝ ոչ ապաքէն գիտէ իսկ եղբայրդ լաւապէս... Որ եւ լե՛ր ողջ ի Տէր, ի փառս խաչին Քրիստոսի եւ ի պայծառութիւն եկեղեցւոյն նորին:
Գրչից՝ 138գ «Թէ տեղ մնայ, գրեա՛ թէ՝ կրկին ողջ լե՛ր»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «2911/747»:
2912
(Հատոր Ա.)
|
ՌՄԺԱ. – 1762, ՌՄԻԹ. – 1780 |
ԹԵՐԹ՝ 256+1. (կրկն. թ. 251. գրչիէջակալում՝ա-նխզ., որէ՝ 20ա-256բ). չգրուած՝ 1ա-3բ, 4բ-19բ, 217բ (թանաքովամբողջգրադաշտըսեւացրած): ՊՐԱԿ՝ 1x7 խառն.1՝ 2, 2՝ 17, 3՝ 65, 4՝ 46, 5՝ 48, 6՝ 38, 7՝ 46: ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսագծերովեւլուսադրոշմներով՝ «ծ, Խ»,թագապսակխաղողիողկոյզ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 35x 21,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (30.5x17.5): Գիր՝նոտրգիր (նմուշ՝ 137ա), շղագիր (34ա): ԿԱԶՄ՝ճնշագծերովբացշագանակագոյնկաշի, միջուկը՝ստուարաթուղթ, աստառը՝սպիտակթուղթ:
Նմուշ 34ա
Նմուշ 137ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, վրան փակցուած թերթիկը պատռուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան բծեր, խոնաւութեան հետքեր, ունի լուսանցային յաճախադէպ լրացումներ, թ. 115-117, 207՝ հիմքից անջատ. ներդիր, ըստ այդմ՝ նաեւ պրակահաշուի մէջ նկատի չառնուած են ձեռագրից անջատ հետեւեալ թերթերը՝ 115-7, 128, 178-80, 207, 225-8, 255-6:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
4ա-256բ [Օրինակք եւ բնագիրք գրութեանց Յակոբայ Ե. եւ Սիմէոնի Ա. կաթողիկոսացն]
4ա Օրինակք եւ արձանագրութիւնք թղթոց, շարադրեցեալք ի մէջ ամաց տասն եւ ըննից, ի ՌՄԺԱ. (1762) թուականէն մերմէ եւ ի յունվար ամսոյն սկսեալ եւ ի ՌՄԻԹ. (1780) թուոջն եւ ի յամսեանն յուլիսի առեալ զվախճան: Որոց առաջին ամն,որ է ՌՄԺԱ. (1762) թիւն, է յամաց տեառն Յակոբայ երանեալ կաթուղիկոսին Շամախեցւոյ, իսկ ԺԸ. (18) ամն են ամք հայրապետութեան տեառն Սիմէօնի գերերջանիկ եւ սրբազան կաթուղիկոսի Երեւանեցւոյ: Յորս գրեցան եւ շարադրեցան առաջիկայ բովանդակ թղթոցդ օրինակք, ձեռամբ եւ մատամբք նոյնոյ տեառն Սիմէօնի յոգնաջան եւ աշխատասէր սրբազան հայրապետի ամենայն Հայոց եւ ումեմն իւրոյ նուաստագոյն եւ ապիմաստ ծառայի, ի ՋԽԶ. (946) երեսս: Զորս զկնի վախճանման նոյն երանելւոյ բաժանեալ յերկուս հատորս՝ յաղագս թեթեւութեան եւ դիւրապէս ի գործ ածման՝ ետուք կազմել, սակայն մի է թղթահամար երկուց հատորացն:
Եւ այս տուփ, որ է առաջին հատոր շարադրանաց մատենիս, ունի զթուղթս ՄԻԲ. (222) եւ երեսս՝ ՆԽԴ. (444), բաց ի յաւելորդ եւ յանգիր թղթոցն, որք ի վեր եւ ի վայր յաղագս ցանկից եւ այլ հարկաւորութեանց եդան: Իսկ երկրորդ հատորն՝ ի ՆԽԵ. (445) համարէն սկսեալ մինչեւ ի ՋԽԶ. (946) համարն ընթանայ եւ առնու զվախճան, նոյնպէս բաց ի յաւելորդ եւ յանգիր թղթոցն, որք ի վեր եւ ի վայր եդան: Մինչեւ ցԻԱ. (21) երեսն գրեցեալ թուղթքն ի յաւուրց Յակոբայ սրբազան կաթուղիկոսին, իսկ այլն ամենայն, որ ի բովանդակ գրքոջս են, թղթագրութիւնք տեառն Սիմէօնի սրբազան կաթուղիկոսին են, իսկ այլն ամենայն՝ որ ի բովանդակ գրքոջս, են թղթագրութիւնք տեառն Սիմէօնի սրբազան կաթուղիկոսին, եւ ԻԱ. (21) երեսն եւս ի նմանէ է շարադրեցեալ՝ ի վարդապետութեանն, վասն Յակոբայ սրբազան կաթուղիկոսին:
Ծնթ. Նամակները սեւ մատիտով համարակալուած են՝ 1-390. սակայն մի մասը համարներ չունեն. այս պատճառով նկարագրութիւններն արել ենք մեր՝ նոր համարակալումով:
Ա. [Գրութիւնք Յակոբայ Շամախեցւոյ]
ա. 20աբ Թուղթ ի վերայ Կիլանու – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Յակոբ, որ եւ շնորհիւն նորա կաթողիկոս ամենայն Հայոց եւ ծայրագոյն պատրիարգ (եւ այլն): Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանի՛ր, սիրելի՛դ մեր հարազատ եւ հաւատարիմ որդի Սրբոյ Աթոռոյս, զի գիտես իսկ, տեսանես աչօք եւ իմանաս գոլով ներկայ զտեղւոյդ ժողովրդեանն որպէսն, որք ի դրդմանէ սատանայի (եւ նորին արբանեկացն) եղեալք են երկակողմունք... ամբողջապէս զօրհնութիւնս եւ զշնորհս Սրբոց Աթոռոցն ժառանգ իցէք միշտ յազգաց յազգս եւ յորդւոց յորդիս. ամէն:
բ. 20բ-1ա Թուղթ առ առաջնորդն Կարմիր վանից – Գիտասջի՛ր, զի գլխաւոր եւ ընդ հանրաիշխօղ տեարք, թէ ըստ մարմնաւորին եւ թէ ըստ հոգեւորին ունեցեալ են ի բանէ եւ ունին մինչեւ ցայսօր անխափան զայս սովորութիւնն եւ զկանօն, զի գաւառաց նահանգաց եւ քաղաքաց, որք ընդ ձեռամբ իւրեանց են... վասն որոյ անպատեհ է զայսպիսի բանն առ մեզ գրել:
գ. 21ա-2ա Թուղթ առ պօլսեցիսն ի շնորհակալութիւն – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան թղթոյս ծանուցումն լիցի ազնիւ սիրելեացդ իսկապէս եւ սրտացաւ բարեկամացդ իմոց հարազատ եւ հաւատարիմ որդւոցդ եւ տէրունի ժողովրդոցդ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնայ, զի ընդ իմաստնոյն եթէ բարի համբաւն ի հեռուստ լուեալ... զբարի սորին կամիցիք եւ առնիցէք որպէս մինչեւ ցայսօր արարեալ էք եւ առնէք:
դ. 22ա Թուղթ շնորհակալութեան – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանի՛ր, իսկապէս սիրելի՛դ իմ եւ հոգւոյս ցանկալի հաւատարիմ եւ սրտացաւ որդի՛ մեր եւ հարազատ գանձապե՛տ Սրբոյ Աթոռոյս (Անտօն չէլէպի)... առնուցուս զվարձս, զշնորհս եւ զօրհնութիւնս առատս աստ մարմնով եւ անդ հոգւով:
ե. 22բ-3ա Թուղթ առ գանձապետս – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանուցումն լիցի ազնիւ եւ իսկապէս սիրելւոյդ մերոյ, հաւատարիմ եւ սրտացաւ որդւոյդ (եւ հարազատ գանձապետիդ Սրբոյ Աթոռոյս), զի թեպէտ մեք զքեզ ոչ եմք տեսեալ մարմնական աչօք եւ խօսակցեցեալ բերանով, սակայն սիրելի որդին մեր հարազատ եւ սրտացաւ զաւակն եւ ծայրագոյն նուիրակն... զորս հանդերձ գործովքն իւրեանց ի քեզ յանձնեմ. ողջ լե՛ր ի Տէր:
զ. 23աբ Թուղթ հասարակ ի վերայ Կարնոյ քաղաքին – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոցս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց՝ հարազատ եւ հաւատարիմ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի, զի նախապէս զայս գիտասջիք ամենեքեան եւ լաւապէս ի միտ առէ՛ք եւ հաւատացէ՛ք ստուգիւ... լինիջիք օրհնեալք յԱստուծոյ ի սրբոյ Լուսաւորչին մերմէ ի Սրբոյ Աթոռոյս եւ ի մէնջ:
է. 23բ Թուղթ առ Վրաց կաթողիկոսն. Վասն բանադրեցման չիք Զաքօյին – Այլ եւ գիտասցէ գերամեծար եղբայրութիւնդ, զի (գրեալ էիր զանկարգ եւ զանօրէն գնացից չիք Զաքօյին եւ վճռահատեալ զարժանապատիժ գոլոյ նորին, զոր ընթերցեալ գիտացաք եւ յիրաւի գօլ դատեցաք եւ մեք զնա արժանի պատժոյ համաձայնելով եղբօրդ, բայց) մեք... մի՛ առնիցես պակաս մեզ համարելով, զոր դմա առնիցես:
ը. 24ա [Առ Իսահակ աստուածաբանն] – Յորմէ սիրով եւ քրիստոսական ողջունիւ ծանի՛ր, սիրելի՛ իմ եւ մեծարգոյ եղբա՛յր մեր Իսահակ աստուածաբան վարդապետ, եթէ անստելի վճիռք է ի վերայ ամենայն մահկանացւոյ... զի քան զայս ասելն ի չարէն է:
թ. 24բ [Թուղթ առ միաբանութիւնն Մայր Աթոռոյ] – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս յայտ լիցի սիրելեացդ իմոց եւ հարազատ որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս, զի էհաս գրեանք ձեր առ մեզ, զօրս գրեալ էիք վասն երկուց իրաց պակասութեանն, ի տալեացն Իսահակայ վարդապետի եղբօրն մերոյ, այսինքն՝ թագին... գիտէ թէ ով է խաղաղարարն եւ ով է խռովարարն:
ժ. 25ա-7ա Վասն ուխտաւորաց թուղթ ի Պօլիս, զի ուխտաւորք ոչ եկեսցեն անտի ի Սուրբ Աթոռս – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս յայտ լիցի սիրելեացդ իմոց եւ սրտացաւ եւ խորհրդական բարեկամացդ Սրբոյ Աթոռոյս... այսք են արարեալ լաւութիւնք դոցա, իսկ զտարերացն դոցա Սրբոյ Աթոռոյս ահա զտէֆ եւ այսքան դրամագնացութիւնք եղեն:
ժա. 27բ Թուղթ օրհնութեան ի Բեազիդ. Վասն գլուխ-գլուխ տալոյ զնուիրակութիւնն – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան եւ շնորհակալութան գրոյս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց... վասն որոյ ահա տամք ձեզ զօրհնութիւնս Աստուծոյ առատապէս:
ժբ. 27բ-8ա Թուղթ ի Գիլան, որ գրեցաւ ընդ Պետրոս վարդապետին ի յառաջնորդ գնալն – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ հարազատ որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի, զի յայտնի իսկ է մեզ, թէ յայսքան միջոց է՝ որքան տարաձայնութիւնք եւ ներհակաբանութիւնք եղեն ի ձեզ... այնպէս եմք առնելոց, այսպէս իմացեալ ձեր. ողջ լերո՛ւք:
ժգ. 28ա Թուղթ ի Կարին, առ Իսահակ վարդապետն – Յորմէ քրիստոսաւանդ անկեղծունակն ողջունիւ, հոգետիպ աննենգականն սիրով, նոյնածին եղբայրականն կարօտիւ եւ յաւերժատենչն փափականօք ծանուցումն լիցի գերյարգելւոյ եւ անդրանկապատուոյ եղբօրդ իմոյ սիրեցելոյ եւ հոգւոյ իմոյ... յօժանդակութիւն յարգելւոյ եղբօրդ յանձնեմ, հանդերձ գործովն իւրով:
ժդ. 28բ-9բ Թուղթ ի Պօլիս, առ իշխանս – Ի վերայ գերազնիւ սիրելւոյդ իմոյ, հարազատ եւ ճշմարիտ բարեկամիդ եւ սրտացաւ եւ հաւատարիմ (օգտակամ որդւոյդ) սրբոյ եւ քրիստոսակերտի աթոռոյ շնորհածնի ծնողիս քոյ... ի ձեռս Սսեցւոց սեւագլխոց, զոր խոհեմութեամբ քով կարես իմանալ:
Բ. ա. 29բ-30ա [Թուղթ ի Կարին եւ ի շրջակայս նորին] – Ի վերայ լուսաւորչադաւան եւ հայկասէր հաւատացելոցդ ի Քրիստոս, որք կայք բնակեալք ի յԱստուծոյ օրհնեցեալ քաղաքդ Կարին եւ ի շրջակայ քաղաքս...որք ոչ լսեն եւ ոչ հնազանդին, ի հարկէ անհնազանդք են եւ հարկաւորք, որք ոչ մնան առանց պատժոց:
բ. 30բ-1ա Թուղթ մահսարական ի յընտրութիւն հայրապետին նորոյ – Յիսուսի Քրիստոսի հովուապետին մերոյ կաթուղիկէ եւ առաքելական սուրբ եկեղեցի Հայաստանեայց եւ մայր ամենայն եկեղեցեաց, աստուածակերտ եւ քրիստոսակառոյց Աթոռ Սուրբ Էջմիածին, յորում եղեալ բոլոր միաբանք... եւ համաձայն հետեւօղքդ մերում ընտրողութեան լիջիք օրհնեալք յԱստուծոյ եւ ի Սրբոյ Աթոռոյս. ողջ լերուք:
գ. 31աբ Թուղթ, զոր գրէ կաթողիկոսն առ ժողովուրդսն յետ օծման իւրոյ – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանուցումն լիցի սիրելւոյդ իմոյ եւ իսկականի բարեկամիդ, սրտացաւ եւ հարազատ որդւոյդ եւ խորհրդական զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս... յորում ճշմարիտ բարեկամացդ Սրբոյ Աթոռոյս եւ մերոյս սիրելեացդ մեր պարտի երեւիլ:
դ. 32ա Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր Սիմէօն կաթողիկոս ամենայն Հայոց եւ ծայրագոյն պատրիարգ (եւ այլն) – Եւ ընդ սիրոյ եւ անդրանկականի օրհնութեան գրոյս ծանի՛ր, ազնիւ սիրելիդ իմ յատկապէս եւ ճշմարիտ բարեկամ հարազատ եւ սրտացաւ որդի՛ Սրբոյ Աթոռոյս, զի յորքան ժամանակ կայաք յայդր կոյս՝ ի գործ նուիրակութեան... զի նախապէս ողբակցեալ ընդ յիս, լացցէ զլալի գլուխ իմ, եւ ապա սփոփեալ մխիթարեսցեն զիս:
ե. 32բ Թուղթ առ հացագործ մահտեսի Պետրոսն – Իսկ եւ զգրեանսն քո, զորս գրեալ էիր թէ՛ առ լուսահոգին եւ թէ՛ առ մեզ վասն բանադրեցեալ Գէորք ոչ վարդապետին, ընկալաք եւ իմացաք, որոյ զպատասխան թեպէտ գրեաց քեզ լուսահոգին... առ մեզ եւ առ Սուրբ Աթոռս անմոռաց պահիցես:
զ. 32բ-3ա Թուղթ առ Միրիշքեար աղայն Թիլֆիզու – Եւ ընդ սիրոյ եւ անդրանկի օրհնութեան գրոյս ծանի՛ր, ազնիւ սիրելի՛դ իմ եւ հաւատարիմ որդի՛դ Սրբոյ Աթոռոյս, գիր քո էհաս, եւ ընկալաք... կարի վռազ գրեցաւ:
է. 33աբ Թուղթ առ ի Պօլիս եւ ի Կարին, ի յՈւչքիլիսայ գրեցեալ – Յորմէ ծանի՛ր, սիրելի՛դ մեր եւ հաւատարիմ զաւակ Սրբոյ Աթոռոյս, զի զանցսն տեղւոյս եւ մեր մինչեւ ի յուխտաւորաց գալն եւ ի դառնալն յաստի յայդր կոյս... ի սեպտեմբերի ԻԵ. (26) գնաց ի Պօլիս:
ը. 33բ-4ա Թուղթ ի Կարնոյ իշխանսն. Վասն Եսայի վարդապետի մահուանն – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանի՛ք, սիրելի՛ք իմ, զի գիտէք լաւապէս զորպիսութիւնն հանգուցելոյ Եսայի վարդապետին... ուրեմն առանց ձանձրութեան փութով հոգալ զգրեցեալս եւ մեզ ծանուցանել խնդրեմք:
թ. 34բ Թուղթ առ Գիլանու Պետրոս վարդապետն – Ծանի՛ր, սիրելի՛դ մեր եւ հաւատարիմ որդի Սրբոյ Աթոռոյս Պետրոս խոհեմամիտ վարդապետ, զի գրեանք ձեր որքան գրեցիք, դու եւ ժողովուրդն, թէ առ լուսահոգին եւ թէ առ մեզ... եւ դու կատարելով զհրամանս մեր ըստ յամենայնի. լե՛ր ողջ ի Տէր:
ժ. 35աբ Թուղթ ի Հնդիկս առ Պետրոս աղայն եւ յայլս ոմանս – Ի վերայ գերազնիւ նախածանօթ եւ վաղեմեան իսկականի սիրելեացդ մերոց եւ շատ ցանկալեացդ հոգւոյս հարազատ եւ ճշմարիտ բարեկամացդ... ի սեպտեմբերի ԻԷ. (27):
ժա. 35բ Թուղթ առ Գէորք վարդապետն, առաջնորդն Ջուղայու ի ՌՄԺԲ. (1763) – Յորմէ քրիստոսականաւ ողջունիւն եւ նորին իսկականաւ սիրովն եւ յոյժ կարօտիւ եւ ըստոյգ տենջանօք ծանի՛ր... անհոգ լիցիս եւ դու, զի որ քոյ է, իմ է:
ժբ. 36ա Թուղթ ի նուիրակն Հաշտարխանու Սարգիս վարդապետն – Ծանի՛ր սիրելիդ մեր Սարգիս հանճարաշատ վարդապետ, զի էհաս գիրդ առ մեզ, զոր գրեալ էիր յուլիսի ԻԹ. (29) տեղեկացաք որպիսութեանդ... շնորհակալ լերուք շատ, բայց զպատասխան յաթոռոյն գրեսցուք ի յողջ մնալս մեր, ողջ լիցի:
ժգ. 36բ Թուղթ ի Կարին, առ պարոն Մելքոնն – Յորմէ աստուածային օրհնութեամբն, քրիստոսական ողջունիւ եւ հոգեւոր եւ անկեղծական սիրով եւ յոյժ կարօտիւ ծանի՛ր գերազնիւ սիրելիդ իմ եւ ճշմարիտ բարեկամ, հարազատ եւ սրտացաւ որդի Սրբոյ Աթոռոյս պարոն Մելքոն աղա... Աստուած, ով տեսցէ յայս չար ժամանակիս բերմանցն:
ժդ. 37աբ Թուղթ ի Պօլիս, հասարակապէս՝ ի յՈւչքիլիսայէն կրկին ի – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ ճշմարիտ եւ նախածանօթ բարեկամացդ՝ հարազատ որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս հոգեւորի ծնողիս ձերոյ Սրբոյ Էջմիածնի... ի սեպտեմբերի ԻԷ. (27) գնաց:
ժե. 38աբ Թուղթ առ Ղազար աղայն, վասն չիք Գէորգին – Զի գիր քո հարկաւորապէս վասն այսորիկ էր առ մեզ, զի արձակիցեմք զԳէորգն ի բանադրանաց, որով դու բարձրագլուխ լինիցիս ի մէջ Գիւմիշխանցոց եւ Կարնեցւոց... Ի ՌՄԺԲ. (1763), ի սեպտեմբերիր Ե., Ուչքիլիսէն:
ժզ. 38բ-9ա Թուղթ առ պատրիարքն մեծի Պօլսոյ, գրեցեալ ի Սուրբ Աթոռս ի ՌՄԺԲ. (1763), ի սեպտեմբեր ԻԷ. (27) – Յորմէ ճշմարիտ սիրով եւ անկեղծ կարօտիւ քրիստոսեանն ողջունիւ կիսամեռ կենօք եւ տրտմակոծ անձամբ ծանուցումն լիցի հայրապետւոյ եւ ծերունազարդի... ի սէր հայրութեանդ զԳէորքն արձակեալ յղեցաք ի վիճակն իւր:
ժէ. 39բ Թուղթ առ Զաքարիայ վարդապետն, ի Թօխատ – Ծանի՛ր, սիրելի՛դ իմ եւ հարազատ որդի Սրբոյ Աթոռոյս, զի որովհետեւ ի յուրախութենէ Յարութիւն եւ Գրիգոր վարդապետացն կորեան այնքան հարկաւոր գրեանքն, որք յամիսս յերկուս հազիւ ի գլուխ եկին... ի սեպտեմբերի ԻԷ. (27) գնացին:
ժը. 39բ-40ա Թուղթ առ Յարութիւն վարդապետն – Ծանի՛ր, Յարութիւն վարդապե՛տ, ոչ է արիութիւն պարծել մեծապատիւ, այլ ըստ պարծելոյն եւ զարդիւնսն ցուցանել... Բ. գիր եւս յղեցի (անուան տեղը բաց), որ բէզէրկենբաշի եթէ լինի, անուանքն գրես եւ տաս, շուտով գնասցէ:
ժթ. 40ա Թուղթ առ Յովհան[ն]էս վարդապետն՝ նուիրակն Հնդստանու – Ծանի՛ր, սիրելի՛դ իմ եւ վաղեմական ցաւակցիդ հարազատ եւ վշտակիր որդի եւ ծոցածին զաւակ Սրբոյ Աթոռոյս՝ Յովան[ն]էս խոհեմամիտ վարդապետ... վասն յատուկ օգնութեան պարսպին Սրբոյ Աթոռոյս, զոր ձեռն արկեալ շինեմք:
ի. 40բ Թուղթ Թիլֆիզու Ղրնդիվանին – Ծանուցումն լիցի, զի եթէ այնպիսին, զոր խոստովանիսդ, ընկալցի Տէր զզղջումն քո... ի սեպտեմբերի ԻԷ. (27):
իա. 40բ Հերակլ արքային – Ծանուցումն գերազնիւ սիրելւոյդ եւ հոգւոյս ցանկալւոյդ եւ քրիստոսասիրի արքայիդ, զի գիր քո էհաս առ մեզ ձեռամբ սիրելւոյն մերոյ եւ հարազատին քոյ... ի հոկտեմբերի Ա.:
իբ. 41ա-2ա Թուղթ ի Զմիւռին, առ Մարգար սուտ դաւաճանն – Յորմէ հայրականաւ սիրով, հոգեւոր խրատատուութեամբ եւ ճշմարիտ բարեկամական սրտացաւութեամբ ծանուցումն լիցի վաղեմի սիրելւոյդ իմոյ՝ պարոն Մարգարիդ, զի գիր քո էհաս... ի ՌՄԺԲ. (1763), ի դեկտեմբերի Ը., Սուրբ Էջմիածին:
իգ. 42ա Թուղթ ի Բասրայ, վասն չիք Իսրայէլին Ահարոնեան – Ի վերայ յԱստուծոյ օրհնեցեալ հայկազարմ եւ լուսաւորչադաւան հաւատացելոցդ ի Քրիստոս, որք կայք բնակեալք ի քաղաքդ Բասրայ եւ ի շրջակայս դորին... իսկ կատարողքդ զհրաման մեր եղիջիք օրհնեալք յԱստուծոյ եւ ի մէնջ:
իդ. 42բ [Թուղթ առ միաբանութիւնն Մայր Աթոռոյ] – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան թղթոյս ծանուցումն լիցի սիրելւոյդ մերոյ եւ հարազատ որդւոյդ եւ ճշմարիտ բարեկամիդ Սրբոյ Աթոռոյս... գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764) թուականիս մերում, ի մարտի ամսոյ Ժ. եւ ի սուրբ եւ շնորհապերճ յԱթոռս Էջմիածին:
իե. 43ա [Թուղթ առ միաբանութիւնն Մայր Աթոռոյ] – Յորմէ հայրականաւ օրհնութեամբ, քրիստոսականաւ ողջունիւ եւ հոգեկան սիրով ծանի՛ր, սիրելի մեր եւ հարազատ զաւակ Սրբոյ Աթոռոյս, օրհնեցելոյ քաղաքիդ արժանաւոր առաջնորդ խոհեմազարդ վարդապետ... գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764) թուին, մարտի ամսոյ, ի Սուրբ Էջմիածին:
իզ. 43բ Թուղթ ի Պօլիս, ընդ Ղուկաս վարդապետին – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան թղթոյս ծանուցումն լիցի ազնիւ սիրելւոյդ իմոյ եւ ցանկալւոյդ հոգւոյս, մեծահաւատ եւ հանճարաշատ (ազնուատոհմ եւ պերճափառ իշխանազնոյ իշխան) մահտեսի Սիմէօն աղայիդ... ի մարտի ԺԱ. (11):
իէ. 44ա Օրինակ առաջնորդական կոնդակին Կարնոյ – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ հարազատ եւ առաւել սրտացաւ որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս, զի էհաս առ մեզ բազմակնիք թուղթն օրհնեցելոյ քաղաքիդ... կառավարեսցէ հոգեւորապէս եւ զսուրբ վանքն ձեր շէն պահեսցէ (եւ զայլն տե՛ս ի միւս կարմիր տետրն):
իը. 44ա Թուղթ ի Կարին, առ պարոն Մելքոնն – Յորմէ աստուածային օրհմութեամբ Սրբոյ Իջման տեղւոյս շնորհիւն եւ իմոյս յոյժ կարօտիւն եւ սիրով գիտասջիր ազնիւ սիրելիդ իմ եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ որդի պարոն Մելքոն աղայ... ի մարտ ԺԱ. (11):
իթ. 44բ-5ա Թուղթ շնորհակալութեան յԵւդոկիայ – Եւ ընդ սիրոյ եւ անդրանիկ օրհնութեան գրոյս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ յատկագունից բարեկամացդ հարազատ եւ սրտացաւ որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս... ի 1213 (1764), ի մարտի ԺԱ. (11):
լ. 45աբ Թուղթ ի Հերակլ արքայն – Ծանիցէ բարեպաշտութիւնդ, զի գիր տերութեանդ էհաս առ մեզ ձեռամբ տէր Գաբրիէլ քահանային, որով գիտացաք զանմոռանալի մեր եւ զճշմարիտ բարեկամութիւնդ, զորս միշտ ունիս առ մեզ... ողջ լե՛ր ի Տէր ի փառս խաչին Քրիստոսի եւ ի պարծանս մեր:
լա. 45բ Թուղթ ժողովարարութեանն – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան թղթոյս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ լուսածնունդ որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի, զի ի գիրս աստուածայինս... ի վեց ամիսն լինիցի ընդունելի եւ այնուհետեւ խափանեալ եւ անընդունակ գիտաջիք:
լբ. 46ա Սկիզբն Հաշդէրխանու կոնդակին գրելի – Յորմէ ժամանեսցի գիր սիրոյ եւ օրհնութեան (եւ այլն). ի վերայ տիրատած եւ աստուածապահ խաչազարդ եւ կայսերապերճ շնորհաստատ... արժանապատւոյ առաջնորդին ձերոյ տեառն Ստեփաննոսի հանճարաշատի եւ աստուածաբանի վարդապետին (եւ այլն ըստ կարգին):
լգ. 46աբ Թուղթ ի Հերակլ. Վասն Սարգիս նուիրակին – Եւ ապա գիտասցէ տէրութիւնդ, զի ընկալաք զսիրալի գիր տէրութեանդ, զոր գրեալ էիր առ մեզ, թէ նուիրակ Սարգիս վարդապետն մեզ պիտոյ է... յետ երից աւուրց վերադարձուցից առ ձեզ, այնուհետեւ որքան կամիք պահեսջիք:
լդ. 46բ Թուղթ առ Սարգիս վարդապետն, Թիլֆիզ – Յորմէ ծանի՛ր, Սարգիս վարդապետ, գիտես իսկ զի ամենայն մեծամեծք ի փոքունց յառաջնուն չէ լեալ յերկրի որքան եւ իցէ մեծ խռովութիւն, եթէ ոչ իցէ առեալ զսկիզբն... բաւ է այսքանս, եթէ զայլ եւս կարկատանս յօդեցեր զվերջինն. ողջ լե՛ր ի Տէր:
լե. 47ա Թուղթ առ Աբրահամ վարդապետն – Յորմէ իսկականաւ սիրով եւ ճշմարիտ կարօտիւ գիտես, ցանկալի եղբա՛յրդ իմ Աբրահամ հանճարաշատ վարդապետ, զի յառաջ քան զայս ի մարտի տասն... զՂուկաս վարդապետն ի տեղն ուղեւորելդ քոյդ ձեռօք ոչ հոգասցի, որքան յայդր ես՝ անտեղի է ելդ այտի:
լզ. 47բ-8ա Թուղթ ի Պօլիս – Ի վերայ ազնիւ սիրելւոյդ եւ հոգւոյս ցանկալոյ հարազատ եւ սրտացաւ որդւոյդ՝ հաւատարիմ մեծահաւատ եւ բարեմիտ գանձապետիդ Սրբոյ Աթոռոյս, հոգեւոր ծնողիս քոյ... ի մայիսին, ընդ տէր Մեսրոպին:
լէ. 48ա Թուղթ յանապատսն Լմայ եւ Կտուցու, վասն անկարգ ընթացից նոցա – Յորմէ սիրով եւ քրիստոսականաւ ողջունիւ ծանի՛ք, սիրելիք մեր Յակոբ եւ Աստուածատուր ճգնազգեաց վարդապետք... որոց փոխարէնն եւս դուք ընդունիցէք բաւականք բարեկամութեան ձերում զհողինն՝ Ռէթէոս վարդապետին կամօքն:
լը. 48բ [Թուղթ առ պարոն Սարգիսն] – Յորմէ ժամանեսցի (եւ այլն). ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոյդ մերոյ եւ հարազատ զաւակիդ Սրբոյ Աթոռոյս պարոն Սարգսիդ, աստուածապահ տանդ եւ բնակութեանդ (եւ այլն): Եւ ընդ աստուածային օրհնութեանս գիտասջիր, սիրելի որդեա՛կ մեր, զի աստուածահայր մարգարէն Դաւիթ... գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764) թուականիս մերում ի մայիսի ԻԱ. (21) եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
լթ. 48բ-9ա [Թուղթ առ միաբանութիւնն Մայր Աթոռոյ] – Յորմէ (ժամանեսցի թուղթ) հայրական օրհնութեան, որդիական ողջունի եւ հոգեկան սիրոյ, հանդերձ լիալիր շնորհիւ սրբոյ եւ աստուածաիջի տեղւոյս եւ զօրութեամբ գեղարդեանն սրբոյ եւ շնորհաբաշխ աջոյ Լուսատուին մերոյ... եւ նախախնամեալ զօրացուսցէ զձեզ եւ պահպանեսցէ հանապազ. ամէն:
խ. 49ա [Թուղթ առ միաբանութիւնն Մայր Աթոռոյ] – Եւ ընդ սիրառաք եւ շնորհազեղուն օրհնութեան թղթոյս ծանուցումն լիցի ազնիւ սիրելւոյդ իմոյ եւ օգտակամ բարեկամիդ Սրբոյ Աթոռոյս, զի ընկալայ զգիրդ սիրալիր ձեռամբ... ի ՌՄԺԳ. (1764) թուին եւ ի մայիսի ԻԹ. (29):
խա. 49բ Թուղթ առ Աբրահամ վարդապետն, ի Պօլիս – Յորմէ ճշմարտիւ սիրով եւ իսկականաւ կարօտիւ եւ քրիստոսականաւ ողջունիւ ծանի՛ր, ազնիւ սիրելիդ իմ եւ հոգեկից եղբայր Աբրահամ աստուածաբան վարդապետ... յունիսի մէկն:
խբ. 50ա [Առ Մելքոն աղայն] – Յորմէ յատուկ եւ ճշմարիտ սիրով, օրհնութեամբ եւ քրիստոսական ողջունիւ գիտասջիր իսկապէս սիրելի իմ հարազատ եւ օգտակամ որդի Սրբոյ Աթոռոյս պարոն Մելքոն աղայ... ի մուտն յունիսի ամսոյ եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
խգ. 50բ [Առ Սամուէլ վարդապետն] – Յորմէ ստուգագոյն եւ անխառն սիրով, ճշմարիտ կարօտիւ եւ քրիստոսական ողջունիւ գիտասջիր, ո՜ ցանկալի հոգւոյս վշտագէտ եւ ցաւակից եղբայրդ իմ եւ աստուածախնամ քաղաքիդ Պրուսայու արժանաւոր վերատեսուչ Սամուէլ աստուածաբան... ի յունիսի ամսոյ Ա. եւ ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին:
խդ. 50բ [Առ Մատթէոս վարդապետն] – Յորմէ սիրով ծանի՛ր, Մատթէո՛ս վարդապետ, թուղթն՝ զոր ի Պօլսոյ գրեալ էիր, ի մեզ էհաս, եւ զգրեալսդ ամենայն ծանեաք: Այլ զինչ եւս երկարեցից, ես միւսանգամ... ի մարտի Դ.ումն:
խե. 51ա Եւ սիրոյ ողջունի եւ աստուածայնոյ օրհնութեան նամակիս գիտասջիք սիրելի եւ հոգեւոր որդիք մեր ի Տէր եւ լուսածնունդ զաւակք Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի... յունիսի Թ.:
խզ. 51ա Օրինակ փօլիցայագրի – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր Սիմէօն կաթողիկոս եւ ծայրագոյն պատրիարք ամենայն Հայոց, պատճառ գրոյս այս է, որ ի ՌՄԺԳ. (1764) թուին եւ ի յունիսի ամսոյ ԺԵ.ին (15) վասն հարկաւորութեան Սրբոյ Աթոռոյս դրամ պիտոյացաւ... զի ի ժամանակի հաշուատրութեանն ի հաշիւ արկցէ:
խէ. 51բ-2ա Թուղթ ի պատրիարքն Յակոբ ի հրաժարելն ի պատրիարքութենէն – Յորմէ մատուսցի աստուածային անխառն սէր, քրիստոսական հոգեպարարն ողջոյն եւ նոյնաիջի տեղւոյս հոգեւորի ծնողիս քոյ շնորհ եւ օրհնութիւն բազմաւ կարօտիւ եւ ստուգագունիւ բաղձանօք մատուսցի... յունիսի ԻԱ. (21):
խը. 52աբ Թուղթ ի Պօլիս, ի յԱբրահամ վարդապետն, վասն վէքիլութեան – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ, հոգեկանաւ սիրով եւ ճշմարիտ կարօտիւ եւ կարի բաղձանօք ծանի՛ր, սիրելի՛դ իմ եւ մեծապատիւ եղբայր եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ եւ սրտացաւ որդի Աբրահամ աստուածաբան վարդապետ... յունիսի ԻԱ. (21) գրեցաւ:
խթ. 53աբ Թուղթ ի Պօլիս, առ Յարութիւն վարդապետն – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ, հոգեկան սիրով եւ կարօտիւ մեծաւ ծանի՛ր, սիրելի եղբա՛յր մեր եւ հարազատ որդի Սրբոյ Աթոռոյս Յարութիւն աստուածիմաստ վարդապետ... յունիսի ԻԱ. (21):
ծ. 53բ Մահտէսի Սիմէօնին թղթումն – Յոյժ կարօտիւ եւ սիրով, աստուածային օրհնութեամբն եւ Սրբոյ Իջման տեղւոյս շնորհիւն ողջոյն եւ օրհնութիւն տամ սիրելեացն իմոց եւ ցանկալեացն հոգւոյս եւ զօրացելոց ազնուազարմ եւ բարեբողբոջ աղայիցն... փոքունց ամենեցունց եւ հարազատին քոյ տիրացու Միքայէլին, որք լիցին ողջ ի Տէր եւ ի շնորքս նորա յար՛՛:
ծա. 54ա Թուղթ առ Հերակլ արքայն Վրաց, Ղազապէկիւն – Յորմէ ամենասրբոյ Երրորդութեան ազդու եւ զօրացուցիչ օգնականութեամբն Քրիստոսի կենսատու եւ կարողացուցիչ ողջունիւն, Սրբոյ Աթոռոյս աստուածաիջի հոգեպարար շնորհօքն եւ յոյժ կարօտիւ եւ ըստոյգ սիրով... ողջ լե՛ր ի Քրիստոս եւ ի փառս խաչի սորին եւ ի պարծանս կամացն խաչապաշտից եւ մեզ իսկ բոլորովին:
ծբ. 54բ-5ա [Թուղթ բանադրանաց] – Յորմէ ժամանեսցի գիր անիծից եւ բանադրանաց (կալանաց եւ կապանաց՝ ատելութեան եւ խռովութեան) դառնութեան եւ բարկութեան, հանդերձ աստուածայնով մեծագունիւ ցասմամբ եւ սրտմտութեամբ ի վերայ կամակատարիդ հօր քոյ ամենակարին սատանայի որդւոյդ կորստեան եւ զաւակիդ Քանանու...որք ի միասին եղիջիք անիծեալք յԱստուծոյ եւ ի մէնջ:
ծգ. 55բ-6ա [Առ Մելքոն աղայն] – Յորմէ աստուածային օրհնութեամբ, ողջունիւ եւ ճշմարիտ սիրով գիտասջիր իսկապէս սիրելի իմ հարազատ եւ սրտացաւ որդի Սրբոյ Աթոռոյս պարոն Մելքոն աղայ, զի թուղթ քոյ, որ ի յօգոստոսի մէկն էր... յօգոստոսի ելն, եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
ծդ. 56ա [Առ Պետրոս քահանայն եւ առ մահտեսի Գրիգորն] – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ, օրհնութեամբ եւ ճշմարիտ սիրով գիտասջիք, սիրելի եւ հոգեւոր որդի՛ք մեր եւ մտերիմ գործակալք Սրբոյ Աթոռոյս տէր Պետրոս խոհեմազարդ քահանայ եւ մահտեսի Գրիգոր... Գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764), յօգոստոսի ելն եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
ծե. 56բ [Առ Մարգարէ աղայն] – Յորմէ աստուածային օրհնութեամբ եւ ճշմարիտ սիրով եւ ողջունիւ գիտասջիր, սիրելի՛ մեր եւ հարազատ որդի սրբոյ գահիս, քրիստոսասէր եւ բարեպաշտօն պարոն Մարգարէ աղայ... ահա ամբողջ կնքով յղեցաք առ քեզ, ի ձեռն վարդապետիդ:
ծզ. 56բ-7ա [Թուղթ առ տէր Մեսրոպն] – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ եւ սիրով գիտասջիր, սիրելի՛ եւ ըստ հոգւոյ որդեակ իմ տէր Մեսրո՛պ, զի յետ գնալոյն ձերոյ եկին առ մեզ թուղթք ի Կարնոյ՝ վասն դրամոյ... ի ՌՄԺԳ. (1764) սեպտեմբերի Դ.:
ծէ. 57բ Թուղթ ի Կարին, վասն չիք Գէորգին Եւդոկիացու – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ լիցի սիրելեացդ մերոց եւ հարազատ որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս Պաղտասար խոհեմամիտ վարդապետիդ, մահտեսի Գրիգոր եւ խօջա Մելքոն... ի ՌՄԺԳ. (1764) սեպտեմբերի Ժ.:
ծը. 58աբ Թուղթ ի Պօլիս առ Յարութիւն վարդապետն – Յորմէ սիրով եւ կարօտիւ եւ քրիստոսական ողջունիւ ծանիր սիրելիդ մեր եւ հարազատ որդիդ Սրբոյ Աթոռոյս Յարութիւն հանճարաշատ վարդապետ, զի գիր քո (զոր ի մայիսի Գ. գրեալ էիր)... ի ՌՄԺԳ. (1764), սեպտեմբերի Ժ.:
ծթ. 59ա [Թուղթ առ միաբանութիւնն Մայր Աթոռոյ] – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ շնորհաց ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց եւ ճշմարիտ բարեկամացդ եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ եւ օգտակամ զաւակացդ Արապկերցի... գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764), ի սեպտեմբերի Ժ.:
կ. 59ա [Առ խօջայ Առաքելն եւ պարոն Նազարէթն] – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ, օրհնութեամբ եւ ճշմարիտ սիրով գիտասջիք իսկապէս սիրելի՛ք մեր եւ մտերիմ որդիք Սրբոյ Աթոռոյս խօջայ Առաքել եւ պարոն Նազարէթ... ի ՌՄԺԳ. (1764), ի սեպտեմբերի Ժ.:
կա. 59բ [Թուղթ առ պարոն Մնացականն] – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց, ի վերայ իսկականի սիրելւոյդ մերոյ եւ վաղեմեան բարեկամիդ եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ եւ օգտակամ որդւոյդ պարոն Մնացականիդ աստուածապահ տանդ (եւ այլն), (շնորհք): Եւ ընդ սիրալիր օրհնութեան թղթոյս ծանուցումն լիցի ազնուականի սիրելւոյդ մերոյ եւ մտերիմ որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի, զի գրեալ էիր մեզ... գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764), ի սեպտեմբերի ԺԳ. (13):
կբ. 60ա [Առ Գրիգոր եւ պարոն Մելքոն աղայսն] – Յորմէ աստուածային առատ օրհնութեամբ, ողջունիւ եւ սիրով գիտասջիք իսկապէս սիրելիք մեր եւ հաւատարիմ եւ օգտակամ որդիք Սրբոյ Աթոռոյս, հանճարապերճ եւ խորհրդական եւ մեծահաւատ մահտեսի Գրիգոր եւ պարոն Մելքոն աղայք... գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764) թուականիս մերում ի հոկտեմբերի ԻԵ. (25) եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
կգ. 60բ Թուղթ ի Պօլիս, առ յիշխանս ոմն, վասն չիք Գէորքին – Ծանուցումն լիցի հարազատ եւ սրտացաւ, հոգակիր եւ խնամատար որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս եւ իմոյ ազնիւ եւ մշտատէնչ սիրելւոյ բարեպաշտի եւ ճշմարտասիրի... ի հոկտեմբերի ԻԵ. (25):
կդ. 61ա Թուղթ ի Պօլիս, առ նուիրակ Յարութիւն վարդապետն – Յորմէ քրիստոսականաւ ողջունիւ, հոգեկան սիրով եւ յոյժ կարօտիւ ծանի՛ր, սիրելի՛դ մեր եւ հարազատ եղբա՛յր, սրտացաւ եւ ցաւակից որդի Սրբոյ Աթոռոյս Յարութիւն պերճիմաստ վարդապետ, զի էհաս գիր քո... ի հոկտեմբերի ԻԵ. (25):
կե. 61բ [Թուղթ առ գանձապետս Մայր Աթոռոյ] – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ եւ օգտակար զաւակացդ եւ հաւատարիմ գանձապետացդ մահտեսի Գրիգորիդ, մահտեսի Սահակիդ, մահտեսի Ֆահրատիտ, մահտեսի Թօմասիդ եւ մահտեսի Յօհաննէս չալապիիդ... գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764) թուին, ի հոկտեմբերի Ի. (20) եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
կզ. 62ա Թուղթ առ պատրիարգ Գրիգորն – Յորմէ յոյժ սիրով եւ կարօտիւ եւ քրիստոսական ողջունի[ւ] ծանի՛ր, սիրելի եղբա՛յր իմ Գրիգոր աստուածաբան վարդապետ եւ արժանավայել պատրիարգ մեծիդ Պօլսոյ, զի էհաս գիրդ սիրոյ եւ զգաստացուցիչ... ի ՌՄԺԳ. (1764), ի հոկտեմբերի Ի. (20):
կէ. 62բ Թուղթ ի Պօլիս, առ մահտեսի Մօսէսն – Յորմէ սիրով եւ կարօտիւ եւ աստուածային օրհնութեամբն եւ Սրբոյ Աթոռոյս շնորհիւն ծանիք, սիրելիք իմ եւ հարազատ եւ շնորհածին որդիք Սրբոյ Աթոռոյս, հոգեծին որդիկքդ մեր տիրացու Գէորք եւ տիրացու աստուածապահ... ի ՌՄԺԳ. (1764), ի հոկտեմբերի Ի. (20):
կը. 62բ [Թուղթ առ գանձապետ Գրիգորն] – Յորմէ սիրով եւ քրիստոսական ողջունիւ գիտասջիր, սիրելի մեր եւ հարազատ զաւակ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ որդի եւ գանձապետ Գրիգոր, զի յառաջ քան զայս զցորեանն, զոր յղեալ էիք, ուղտիւք էհաս առ մեզ... գործոց դորին դու եւս լաւապէս մուղայէթ լինիցիս, եւ լե՛ր ողջ:
կթ. 63ա [Թուղթ առ Մկրտիչ աղայն] – Յորմէ աստուածային օրհնութեամբ, ողջունիւ եւ ճշմարիտ սիրով գիտասջիր, սիրելի մեր եւ հարազատ որդի՛ Սրբոյ Աթոռոյս, քրիստոսասէր եւ մեծահաւատ պարոն Մկրտիչ աղայ... ի ՌՄԺԳ, (1764) ի նոյեմբերի ԺԶ. (16):
հ. 63ա [Առ Յոհաննէս աղայն] – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ, ճշմարիտ սիրով եւ մշտական օրհնութեամբ գիտասջիր իսկապէս սիրելի մեր եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ եւ օգտաջան որդի մահտեսի Յովհաննէս աղայ... ամենայն բանից եւ գործոց Սրբոյ Աթոռոյս, որք ի ձեռն դիպիցին հարազատօրէն հոգացօղ լիցիս:
հա. 63ա [Առ պարոն Գասպարն] – Յորմէ սիրով եւ աստուածային օրհնութեամբ գիտասջիր, սիրելի եւ հոգեւոր որդի մեր եւ հարազատ զաւակ Սրբոյ Աթոռոյս պարոն Գասպար... ըստ որում վարձատրեսցիս յԱստուծոյ եւ ընկալցիս զշնորհս ի Սրբոյ Աթոռոյս:
հբ. 63բ [Առ մահտեսի Գրիգորն եւ Մելքոն աղայն] – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ եւ օրհնութեամբ եւ ճշմարիտ սիրով ծանուցումն լիցի իսկապէս սիրելեացդ մերոց եւ հարազատ որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս, բարեպաշտօն եւ մեծահաւատ մահտեսի Գրիգոր եւ Մելքոն աղայիդ... գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764), ի դեկտեմբերի Դ.:
հգ. 63բ-4ա [Առ մահտեսի Յօհաննէսն եւ մահտեսի Սարգիսն] – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ եւ քրիստոսական ողջունիւ ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ եւ օգտասէր որդւոցդ, քրիստոսասէր մահտեսի Յօհաննէս եւ մահտեսի Սարգիս աղայիդ, զի թուղթ ձեր էհաս առ մեզ... ի ՌՄԺԳ. (1764), ի դեկտեմբերի Ե.:
հդ. 64ա Թուղթ շնորհակալութեան եւ յորդորական առ ժողովուրդսն Զմիւռնոյ քաղաքին – Եւ ընդ սիրոյ ողջունի օրհնութեան եւ շնորհակալութեան թղթոյս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ հարազատ զաւակացդ մօրս լուսոյ Սրբոյ Էջմիածնի... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765) եւ ի յուլիսի:
հե. 64բ Յորմէ ժամանեսցի թուղթ անանցանելեաւ օրհնութեամբն Հօր Աստուծոյ եղարար ողջունիւն միածնի Որդւոյ եւ խաղաղարար սիրովն... գրեցաւ ի թուին ՌՄԺԳ. (1764), ի դեկտեմբերի վեցումն:
հզ. 65ա [Առ Մարգարէ աղայն] – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ եւ քրիստոսական ողջունիւ գիտասջիր իսկապէս սիրելի մեր եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ եւ օգտարար որդի Մարգարէ աղայ, զի քան զայս յառաջ էհաս առ մեզ չորս հարիւր ղուռուշն... ի ՌՄԺԳ. (1764), ի դեկտեմբերի Ը.:
հէ. 65ա [Առ տիրացու Ստեփաննոսն] – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ, օրհնութեամբ եւ ճշմարիտ սիրով գիտասջիր սիրելի եւ հոգեւոր որդի՛ մեր եւ հարազատ զաւակ Սրբոյ Աթոռոյս, շնորհաշատ տիրացու Ստեփաննոս... ի ՌՄԺԳ. (1764), ի դեկտեմբերի իննումն:
հը. 65բ [Առ Պետրոս վարդապետն] – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ, սիրով եւ օրհնութեամբ գիտասջիր սիրելի եւ շնորհածին որդեակ իմ եւ հարազատ որդի՛ սրբոյ գահիս Յամթայ օրհնելոյ վիճակի նուիրակ Պետրոս հանճարաշատ վարդապետ... ի դեկտեմբերի ԺԵ. (15), եւ ի սուրբ Աթոռս Էջմիածին:
հթ. 66աբ Թուղթ ի Պօլիս, առ Մօսէսն մահտեսի գանձապետ – Յորմէ աստուածային առատ ողորմութեամբն, Քրիստոսի կենսատու խաչի օգնականութեամբն, Սրբոյ Աթոռոյս աստուածայիջի տեղւոյս շնորհիւն եւ մերոյս յոյժ եւ յոյժ սիրով եւ կարօտիւն ծանուցումն լիցի... յունիսի մէկն:
ձ. 66բ-7ա Թուղթ ի Պօլիս առ Աբրահամ վարդապետն – Յորմէ սիրով եւ կարօտիւ եւ քրիստոսականաւ ողջունիւ ծանի՛ր, գերազնիւ սիրելի՛դ իմ եւ հարազատ եղբա՛յր Աբրահամ աստուածաբան վարդապետ... յունիսի ԺԵ. (16):
ձա. 67աԻսկ եւ գրեալ էիր, թէ խօջա Առաքելն ասէ, թէ բաց ի սմանէ եւ այլ եւս որքան դրամ պիտոյասցի Սրբոյ Աթոռոյն՝ ես տաց աստ... Գ. թօփ ալ կարմիր շալի լավն առեալ յղեսցես, զի պիտանիք են եւ չունիմք:
ձբ. 67բ Թուղթ ի Պօլիս, առ Գրիգոր պատրիարքն – Յորմէ քրիստոսականաւ ողջունիւ, հոգեկան եւ եղբայրական սիրով, ճշմարտիւ կարօտիւ եւ մեծաւ տենչիւ ծանուցումն լիցի սիրելւոյ եւ հարազատի եղբօրդ մերոյ տեառնդ Գրիգորի աստուածաբանի վարդապետիդ... յունիսի ԻԱ. (21):
ձգ. 68աբ Թուղթ ի Պօլիս, առ յիշխանսն. Վասն պատրիարքութեան եւ վասն վէքիլութեան մահտեսի Սիմէօն աղայիդ – Յորմէ ժամանեսցի գիր սիրոյ եւ օրհնութեան, հանդերձ աստուածային ամէնառատ ողորմութեամբն Քրիստոսի փրկարար ողջունիւն եւ Հոգւոյն Սրբոյ... յունիսի ԻԱ. (21):
ձդ. 68բ [Առ Մօսէս աղայն] – Յորմէ աստուածային օրհնութեամբ, քրիստոսական ողջունիւ եւ Սրբոյ Աթոռոյս շնորհիւն եւ յոյժ կարօտիւ եւ սիրով ծանուցումն լիցի գերազնիւ սիրելւոյդ իմոյ հարազատ եւ սրտացաւ գանձապետի եւ շնօրհածին որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս մահտեսի Մօսէս աղայիդ... յունիսի ԻԱ. (21):
ձե. 69ա Թուղթ առ Վրաց կաթողիկոսն, Ղազապէկիւն – Զի էհաս գիր ցանկալոյ եղբօրդ իմոյ, ձեռամբ Ղազապէկ հարազատին ձերոյ եւ մերոյս սիրելւոյ, զոր յընթեռնուլս բերկրեցայ... որպիսութիւնս պատմեսցէ Ղազապէկ հարազատն ձեր եւ մեր բերանով. ողջ լե՛ր ի Տէր:
ձզ. 69ա Առ Զաքարիայ վարդապետն Թիլֆիզու – Բայց եւ զայս ծանի՛ր, եղբա՛յր, զի յԱստուծոյ օրհնեալ արքայն զկոնդակի սուրէթ մի ինքն կնքեալ եւ յղեալ էր առ մեզ, իբր թէ Ղազար կաթողիկոսի կոնդակն է, զոր գրեալ է վասն թեմիցն Հաղբադու... մի՛ յանձինդ եւեթ յօգուտն նկատել, այլ զպարագայսն, եւ մանաւանդ զի մահկանացու եմք:
ձէ. 69բ Թուղթ ի Կարս, առ նոր իշխանսն – Մեծահաւատ եւ քրիստոսասէր, ազնուազարմ եւ պերճափառ, Աստուծով զարգացելոց իշխանազուն իշխան աղայիդ եւ ընդ քեզ եղելոցն եւ հաւատարիմ բարեկամաց եւ հարազատ սիրելեացն քոց... հանդերձ գործովն իւրով ի քեզ յանձնեմ եւ զքեզ յԱստուած, որոց շնորհք եւ օրհնութիւնն միշտ ընդ քեզ եղիցի. ամէն:
– 70ա Թուղթ առ մելիք Սարգիսճանն – Յորմէ սիրով ծանի՛ր, պարոն մէլի՛ք, մարդս առեալ ասի բանական, որ զոր ինչ խօսի եւ զոր ինչ գործէ եւ որպէս մտածէ զվերջն, եւ ապա թէ խօսելի է՝ խօսի, եւ գործելին է՝ գործէ... զմնացեալն Թադէոս վարդապետն բերանով պատմեսցէ. ողջ լեր:
ձը. 71ա, 72բ Թուղթ ի Պօլիս, առ Աբրահամ վարդապետն – Յորմէ քրիստոսականաւ ողջունիւ, ճշմարիտ սիրով եւ կարօտիւ ծանի՛ր, սիրել՛իդ իմ եւ ցաւակից եղբա՛յր հարազատ եւ սրտացաւ որդի Սրբոյ Աթոռոյս Աբրահամ աստուածաբան վարդապետ, զի էհաս գիրդ ի սեպտեմբերի մուտն... գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764), ի սեպտեմբերի Ժ.:
ձթ. 71բ Թուղթ ի Կարին առ պարոն Ղուկասն – Յորմէ սիրով եւ կարօտիւ, աստուածային օրհնութեամբն եւ սրբոյ իջման տեղւոյս շնորհիւն ծանուցումն լիցի սիրելւոյդ մերոյ՝ հաւատարիմ եւ սրտացաւ որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս բարեպաշտօն եւ մեծահաւատ, յԱստուծոյ օրհնեցեալ... ի ՌՄԺԳ. (1764), սեպտեմբերի Ժ.:
ղ. 72ա Թուղթ առ Հերակլ արքայն – Յորմէ աստուածային ամենաբաւական օրհնութեամբն Հոգւոյն Սրբոյ, ամենալցուցիչ պարոն Գէորքն քրիստոսեան խաղաղատուր ողջունիւն, որ Սրբոյ Աթոռոյ աստուածակերտի մշտափառ շնորհօքն եւ մերոյս հարազատ եւ անյղելի սիրովն ծանուցումն լիցի... ի ՌՄԺԳ. (1764) ի հոկտեմբերի Ե.:
ղա. 72ա [Առ Եսայի վարդապետն] – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ, իսկական սիրով եւ լիալիր օրհնութեամբ գիտասջիր, սիրելի եւ ըստ հոգւոյ որդեա՛կ իմ եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ եւ քրտնաջան զաւակ Եւդոկիոյ օրհնեցելոյ վիճակի բազմաշխատ նուիրակ Եսայի իմաստանպերճ վարդապետ... ի հոկտեմբերի 23:
ղբ. 72բ-3ա Թուղթ ի Պօլիս, վասն չիք Գէորգ Լօթրանին – Քանզի ի գիրս աստուածայինս Աստուծոյ անանուն եւ անըմբռնելի մեծութեանն պէս-պէս եւ զանազան անուանք դնին ըստ զանազանից ներգործութեանցն երեւելապէս ի յարարածս... ի ՌՄԺԳ. (1764), ի հոկտեմբերի Ա.:
ղգ. 73բ Թուղթ ի վերայ Գէորգ վարդապետին Ուռումելու նուիրակ – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ, որդիական ողջունիւ եւ հոգեկան սիրով գիտասջիր, սիրելի մեր եւ հարազատ եւ շնորհընկալ որդի՛ Սրբոյ Աթոռոյս Գէորգ խոհեմազարդ վարդապետ, զի յետ ձախօղակի դիպուածոյդ, յորմէ եկեալ նստար յայդր ի Պօլիս... գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764) թուին, ի հոկտեմբերի ԻԵ. (25) եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
ղդ. 73բ [Առ մահտեսի Մօսէս աղայն] – Յորմէ աստուածային օրհնութեամբ, ճշմարիտ սիրով եւ ողջունիւ ծանուցումն լիցի ազնուագունից սիրելեացդ իմոց, ցաւակից եւ սիրասերտ բարեկամացդ եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ եւ օգտակամ որդւոցդ՝ մահտեսի Մօսէս աղայիդ եւ սիրելի որդեկացդ մերոց Գէորքիդ... ի ՌՄԺԳ. (1764) թուին, ի հոկտեմբերի ԻԵ. (25) եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
ղե. 74ա Թուղթ առ Աբրահամ վարդապետն – Յորմէ սիրով ծանի՛ր, սիրելի եղբայր իմ Աբրահա՛մ վարդապետ, զի թեպէտ գրեցաք յառաջագոյն վասն քոյ եւ արգելաք զքեզ յայդր, զի նստիցիս եւ մերոց ցաւոցն... ի ՌՄԺԳ. (1764), ի հոկտեմբերի ԻԵ. (25):
ղզ. 74բ Թուղթ ի յիշխանսն Պօլսոյ. Վասն զԱբրահամ վարդապետն խնդրելոյ – Յորմէ աստուածային օրհնութեամբն եւ Սրբոյ Աթոռոյս բազմափառ շնորհօքն ծանուցումն լիցի վաղեմեան եւ ստոյգ սիրելեացդ եւ ճշմարիտ բարեկամացդ մերոց, հարազատ եւ սրտացաւ որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս... ի ՌՄԺԳ. (1764) ի հոկտեմբերի Ի. (20):
ղէ. 75ա [Առ պարոն Աղալօյ] – Յորմէ սիրով եւ աստուածային բազմապատիկ օրհնութեամբ եւ փրկարար ողջունիւ հանդերձ, շնորհիւ սրբոյ եւ աստուածայիջի տեղւոյս, ծանուցումն լիցի գերազնուոյ սիրելւոյդ մերոյ եւ բնիկ բարեկամիդ եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ եւ օգտասէր որդւոյդ, քրիստոսասէր եւ մեծահաւատ պարոն Աղալօյիդ... ի ՌՄԺԳ. (1764), ի նոյեմբերի -ին* եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
Ծնթ. Ամսաթուի տեղը բաց՝ չգրած. այդպիսի տեղերում գծիկ ենք դնում:
ղը. 75բ [Առ մահտեսի Սիրուն, Մատթէոս եւ Գրիգոր, ի Բաղէշ] – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ հարազատ որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս՝ Բաղիշու քաղաքի օրհնեալ եւ գլխաւոր իշխանացդ մահտեսի Սիրունիդ, մահտեսի Մատթէոսիդ, մահտեսի Գրիգորիդ... գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764) ի նոյեմբերի եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
ղթ. 76ա [Առ Աւետիք վարդապետն] – Յորմէ սիրով եւ քրիստոսական ողջունիւ գիտասջիր, սիրելի մեր եւ հարազատ որդի Սրբոյ Աթոռոյս Աւետի՛ք խոհեմամիտ վարդապետ, զի գիր քոյ էհաս մեզ... ի ՌՄԺԳ. (1764), նոյեմբերի Դ.:
ճ. 76ա [Առ վարդապետսն Բաղիշոյ] – Յորմէ սիրով եւ քրիստոսական ողջունիւ գիտասջիք, սիրելիք մեր եւ հարազատ որդի՛ք Սրբոյ Աթոռոյս Բաղիշոյ օրհնեալ քաղաքի չորեքին առաջնորդք՝ Կարապետ Զաքարիայ, Աւետիս եւ Վարդան վարդապետք... ի ՌՄԺԳ. (1764), նոյեմբերի Դ.:
ճա. 76բ [Առ Մարգարէ աւագ քահանայն] – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ եւ ողջունի եւ աստուածային օրհնութեան ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց՝ հարազատ եւ լուսածնունդ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս տէր Մարգարէ աւագ քահանայիդ... գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764), ի նոյեմբերի ԺԲ. (12):
ճբ. 76բ [Առ Աբրահամն] – Յորմէ սիրով ծանի՛ր, Աբրահա՛մ, զի դու իսկ զքեզ բարւոքապէս գիտես, թէ որպիսաբար գոյիր ի լուսահոգւոյն ժամանակս եւ որքան մարդ էիր եւ զինչ վարձուց արժանաւոր... պարտ էիր մեզ ծանուցանել եւ ոչ դու ինքնագլխութեամբ վրէժխնդիր լինել եւ այն, թէ որպէս որ ոչ եթէ հարազատութեամբ կամ բարեկամաբար ինչ:
ճգ. 77ա [Առ Պետրոս քահանայն] – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ, սիրով եւ օրհնութեամբ գիտասջիր, սիրելի որդեակ մեր եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ գործակալ տէր Պետրո՛ս խոհեմամիտ քահանայ... յղեցաք ի ձեռն սիրելւոյն մերոյ մահտեսի Գրիգոր աղային, զի իւր ձեռամբ մատուսցէ փաշային, քեզ եւս գրեցաք զի գիտասցես:
ճդ. 77բ [Առ մահտեսի Գիւլիստանն] – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի օրհնութեան եւ շնորհաց ի վերայ հոգեւորի եւ բարեպաշտուհւոյ դըստերդ մերոյ եւ հարազատ զաւակիդ Սրբոյ Աթոռոյս քրիստոսասէր եւ մեծահաւատ եւ ազնուատոհմ մահտեսի Գիւլիստանիդ... գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764), ի դեկտեմբերի ԺԶ (16), եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
ճե. 77բ Թուղթ ի Պօլիս, առ Սրբոյ Աթոռոյս գանձապետ մահտեսի Մօսէսն – Յորմէ սիրով բազմաւ, քրիստոսական ողջունիւ եւ հոգեւոր օրհնութեամբ ծանուցումն լիցի սիրելւոյդ իմոյ՝ ազնուոյ իսկականի եւ ճշմարտի եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ եւ օգտակամ... Գրեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764), ի մարտի ԻԸ. ումն (29), յԵրեւան:
ճզ. 78ա Թուղթ ի Վան եւ ի շրջակայս իւր. Վասն նուիրակութեանն Սրբոյ Երուսաղէմայ, որ եւ յայլս տեղիս գրեցաւ դարձեալ վասն նուիրակութեանն Երուսաղէմայ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան, շնորհք առաքելական եւ աստուածային բազամպատիկ օրհնութիւնն եւ նախախնամական գթութիւնն... ի ՌՄԺԳ. (1764), ի յապրիլի -ումն:
ճէ. 78բ-9բ [Առ Աբրահամ չիք վարդապետն] – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ անիծից եւ գիր նզովից, չարաչար բանադրանաց, հանդերձ անդառնալի բարկութեամբն Հօր Աստուծոյ եւ անանցանելի սրտմտութեամբն Միածնի Որդւոյ եւ անկատարելի ցասմամբն Հոգւոյն Սրբոյ... Ի ՌՄԺԳ. (1764) ի դեկտեմբերի Ի. (20):
ճը. 80ա [Առ Աբրահամ վարդապետն] – Յորմէ սիրով ծանի՛ք, Աբրահա՛մ եւ Մարգարէ՛ վարդապետք, զի թեպէտ դուք ոչ էիք գրեալ մեզ, այլ գրեալ էին ոմանք զներհակ կամաց եւ բազմավնասածին եւ զհասարակավրդով դիտմանց ձերոց, եւ մանաւանդ Դօլվաթլու բէկն եւս ի դրդմանէ ձերմէ գրեալ էր առ մեզ... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765), ի յունվարի*:
Ծնթ. Վերջակէտից առաջ ամսաթիւը գրելու համար տեղ թողած. այդպէս է բոլոր այն դէպքերում, երբ ամսանունը կայ, ամսաթիւը՝ ոչ:
ճթ. 80աբ [Առ Թօմաս կաթողիկոսն Աղթամարայ] – Յորմէ քրիստոսականաւն եղարար եւ խաղաղացուցիչ ողջունիւն Հոգւոյն Սրբոյ, ճշմարիտ եւ անխարդախ սիրով եւ եղբայրականաւն աննենգ ըղձիւն եւ կարօտիւ ծանուցումն լիցի գերյարգելւոյ եղբօրդ իմոյ ստոյգ սիրեցելոյ... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765), ի յունվարի:
ճժ. 80բ [Առ Մելքոն աղայն] – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ եւ քրիստոսականաւ ողջունիւ գիտասջիր, սիրելի մեր եւ հարազատ եւ օգտարար որդի Սրբոյ Աթոռոյս պարոն Մելքո՛ն աղայ... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765), յունվարի ԺԸ. (18):
ճժա. 81ա [Առ պարոն Աղալօն] – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ ծանի՛ր, սիրելիդ իմ եւ հարազատ որդի Սրբոյ Աթոռոյս պարոն Աղալօ՛յ, զի Թադէոս վարդապետն եկն եւ եբեր զգիրդ եւ պատմեաց զամենայն անցսն, եւ իմացաք... բալքի Աստուած տայ, ես այս պատճառս ազատիմ յայս ցաւէս, որ չի քաշուիլ. ողջ լե՛ր:
ճժբ. 81բ [Առ պարոն Յակոբ աղայն] – Յորմէ աստուածային օրհնութեամբ, սիով եւ քրիստոսական ողջունիւ գիտասջիր, սիրելի մեր եւ հարազատ որդի Սրբոյ Աթոռոյս, քրիստոսասէր եւ մեծահաւատ պարոն Յակո՛բ աղայ, զի թուղթ քո առ մեզ էհաս... մանաւանդ մեծ խռովութիւն եւս ծնանի ի մէջ մեր, ուրեմն պարտիս առաքել զդա եւ լինել պատճառ խաղաղութեան:
ճժգ. 82ա [Առ որդիքն Սրբոյ Էջմիածնի] – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց ի վերայ սիրելեացդ մերոց եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ եւ հաւատարիմ որդւոցդ՝ աստուածասէր եւ բարեպաշտօն... (շնորհք): Եւ ընդ աստուածային օրհնութեանս գիտասջիք, սիրելի՛ք մեր եւ ծնօղասէր որդի՛ք Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի... ահա ի սիրելիսդ ապաստան առնեմ, զի խնամեսջիք զդա մերն գիտելով:
ճժդ. 82բ [Առ արքայազն արքայն] – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, հայրականաւ բազմապատիկ օրհնութեամբ, որդիականաւն խաղաղացուցիչ ողջունիւ եւ հոգեկանաւն ճշմարիտ եւ անխարդախ սիրով, ծանուցումն լիցի արքայազնէի արքայիդ քաջատոհմի քաջազնիդ, աստուածասիրի եւ բարեպաշտիդ... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765), ի փետրվարի Դ. եւ ի Սուրբ Աթոռ Էջմիածին:
ճժե. 83ա [Առ Եսայի վարդապետն] – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ եւ ճշմարիտ սիրով եւ օրհնութեամբ գիտասջիր, սիրելի ըստ հոգւոյ որդեա՛կ իմ եւ ծոցածին զաւա՛կ Սրբոյ Աթոռոյս Եսայի՛ խոհեմազարդ վարդապետ... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765), ի մարտի Դ.ումն:
ճժզ. 83աբ [Առ պարոն Մելքոն աղայն] – Յորմէ ստոյգ եւ ճշմարիտ սիրով, օրհնութեամբ եւ քրիստոսական ողջունիւ գիտասջիր, իսկապէս սիրելի մեր եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ եւ օգտասէր որդի պարոն Մելքո՛ն աղայ... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765), եւ ի մարտի ԻԲ. (22) եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
ճժէ. 83բ [Առ քահանայս եւ իշխանս Բաղէշ քաղաքի] – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց՝ հարազատ եւ լուսածնունդ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս՝ Բաղիշու օրհնեցելոյ քաղաքի եղեալ բոլոր քահանայիցդ, իշխանացդ... (շնորհք): Եւ ընդ սիրոյ եւ աստուածային օրհնութեանս գիտասջիք, սիրելիք մեր եւ հարազատ որդի՛ք Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի, զի բազմակնիք թուղթն ձեր էհաս առ մեզ... վասն ձերդ խաթեր, որք եւ լիջիք ողջ ի Տէր, եւ շնորհք Սրբոյ Աթոռոյս ընդ ձեզ լիցի. ամէն: ի ՌՄԺԴ. (1765), ի յապրելի ԺԸ. (18):
ճժը. 84ա-5բ Թուղթ կանոնական առ ժողովուրդսն Կարնոյ քաղաքին – Եւ ընդ սիրոյ ողջունի եւ օրհնութեան նամակիս ծանուցումն լիցի սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց եւ հարազատ եւ լուսածնունդ զաւակացդ մօրս լուսոյ Սրբոյ Էջմիածնի... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765), ի յապրիլի ամսոյ Է., առ դրան Սրբոյ եւ Մեծի Աթոռոյս Էջմիածնի:
ճժթ. 85բ [Առ Զաքարիա վարդապետն] – Յորմէ սիրով ծանի՛ր, սիրելիդ մեր Զաքարիա՛ խոհեմամիտ վարդապետ, զի մեք զԴաւիթ վարդապետն առաքեցաք ի քաղաքդ նախապէս ի շնորհակալութիւն զօրհնեալ... զի արքային ոչ տեսաք պատշաճ վերստին գրել, որովհետեւ ի նմանէ զպատասխանի ոչ ընկալաք դեռեւս. ողջ լե՛ր ի Տէր:
ճի. 85բ [Առ Պետրոս քահանայն] – Յորմէ սիրով եւ քրիստոսական ողջունիւ գիտասջիր, սիրելի եւ ըստ հոգւոյ որդեա՛կ եւ հարազատ զաւա՛կ եւ գործակալ Սրբոյ Աթոռոյս տէր Պետրո՛ս խոհեմամիտ քահանայ... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765) թուին, մայիսին:
ճիա. 86աԵւ ընդ աստուածապարգեւ եւ շնորհալեզուն օրհնութեանն նամակիս ծանուցումն լիցի սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց եւ հարազատ եւ լուսածնունդ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի, զի երկու են կացութիւնք մարդոյս՝ հոգեւոր եւ մարմնաւոր... ոչ կամեցաք մնալ ձեզ այդպիսի կացութեամբ եւ օրստօրէ ցրտանալ եւ հեռանալ ի մէնջ եւ զուրկ մնալ ի գերագոյն շնորհաց Սրբոյ Աթոռոյս, վասն որոյ:
ճիբ. 86բ [Առ Թօմաս վարդապետն] – Յորմէ սիրով եւ քրիստոսական ողջունիւ գիտասջիր, սիրելի մեր եւ հարազատ զաւակ Սրբոյ Աթոռոյս Թօմա՛ս խոհեմազարդ վարդապետ, զի այսքան երկար ժամանակք... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765):
ճիգ. 87ա [Առ պարոն Մելքոն աղայն] – Յորմէ սիրով եւ քրիստոսական ողջունիւ եւ աստուածային օրհնութեամբ գիտասջիր, սիրելի մեր եւ հարազատ զաւակ Սրբոյ Աթոռոյս, քրիստոսասէր եւ մեծահաւատ պարոն Մելքո՛ն աղայ, զի տէր Մեսրօպն եկն ահա եւ էհաս առ մեզ... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765), ի յունիսի ամսոյ -ումն եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
ճիդ. 87բ [Թուղթ առ միաբանութիւնն Մայր Աթոռոյ] – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ մշտնջենական օրհնութեամբն Հօր Աստուծոյ խաղաղացուցիչ ողջունիւն միածնի Որդւոյ եւ անսպառ Հոգւոյ Սրբոյ... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765) յունիս:
ճիե. 88ա Թուղթ վասն ստուգութեանն ճշմարտութեան ի վերայ Արապկերու քաղաքին – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան ծաներուք սի[րելի՛ք], զի Պետրոս վարդապետ առաջնորդն ձեր հանդերձ բազմակնիք մահսարական թղթով ձերով... եւ թէ գրեցէք զճշմարիտն, օրհնեալ էք եւ օրհնութեան արժանին. ողջ լերուք:
ճիզ. 88ա [Թուղթ առ գանձապետ Մայր Աթոռոյ] – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց ի վերայ ճշմարիտ սիրելւոյդ մերոյ եւ վաղեմեան բարեկամիդ եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ եւ օգտակամ որդւոյդ եւ հաւատարիմ գանձապետիդ... (շնորհք): Եւ ընդ աստուածայնոյ օրհնութեանս գիտասջիր սիրելի մեր եւ հարազատ որդի Սրբոյ եւ լուսատուի ծնօղիս քոյ Աստուածաիջի աթոռոյս, զի գիտես, սիրելի՛դ մեր, որ վասն մեծագունի հարազատութեան քոյ եւ ծնօղասէր... ի ՌՄԺԴ. (1765), յուլիսի ԺԹ. (18):
ճիէ. 88բ-9ա Թուղթ ի Պօլիս. Վասն պատրիարգի միամտութեան եւ ընդունելութեան հասարակին – Յորմէ ժամանեսցի գիր սիրոյ եւ օրհնութեան, ողջունի եւ խաղաղութեան ի վերայ սիրելեացդ մերոց՝ հարազատ եւ սրտացաւ որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս ի մեծդ Պօլիս զետեղեցելոցդ... որք ամենեքեան կատարօղդ հրամանաց մերոց եղիջիք օրհնեալք յԱստուծոյ ի յԱստուածաիջի սրբեյ տեղւոյս եւ ի մէնջ. ամէն:
ճիը. 89աբ Թուղթ ի Կարին, առ պարոն Մելքոնն. Վասն փօլիցային Զմիւռնոյ – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ ծանիր, սիրելիդ մեր եւ պարոն Մելքո՛ն աղայ, զի գիր քո ընդ Ղուկասու վարդապետի գրոյն էհաս մեզ, իմացաք եւ շնորհակալ եղաք զսիրելւոյդ... ի 1214 (1765), յուլիսի Դ.:
ճիթ. 89բ Թուղթ յըԶմիւռին իշխանացն – Յորմէ աստուածային օրհնութեամբն սրբոյ եւ քրիստոսաիջի աթոռոյս բազմասփիւռս շնորհիւն եւ իմոյս ճշմարիտ սիրով եւ կարօտիւ ծանուցումն լիցի սիրելւոյդ եւ վաղեմեան բարեկամիդ... ի ՌՄԺԴ. (1765), յուլիսի Դ. գնաց:
ճլ. 89բ-90ա Թուղթ ի Պօլիս, առ միջակ իշխանսն – Յորմէ աստուածային առատ օրհնութեամբն, Սրբոյ Աթոռոյս հոգեպարար շնորհիւն եւ իմոցս ճշմարիտ եւ վաղեմական սիրօվն եւ կարօտիւ ծանուցումն լիցի բնիկ սիրելւոյդ... գիտես իսկ, որ վնասն աթոռոյս լինի որ ումեք հալպաթ միջնորդ խաղաղութեան լիցիս եւ հաշտեցուսցես:
ճլա. 90բ, 91բ Թուղթ առ Յարութիւն նուիրակն Պոլսոյ – Յորմէ սիրով ծանի՛ր, սիրելիդ մեր Յարութի՛ւն վարդապետ, զի գիր քո էհաս ընդ այլոց գրեանց քաղաքիդ՝ մահտեսի Յօհանիւն, զի գիտացի եւ շնորհակալ եղէ զամենեցունցդ եւ մանաւանդ զքէն... զինքն եւս սաստկապէս պատուիրմամբ զգուշացուսցես, զի մի՛ ումեք ասիցէ բնաւ:
ճլբ. 91ա [Թուղթ առ միաբանութիւնն Մայր Աթոռոյ] – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ հարազատ եւ լուսածնունդ զաւակացս Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի... ի ՌՄԺԴ. (1765) թուին եւ յուլիսի:
ճլգ. 91բ Թուղթ ի Պօլիս, առ մահտեսի Սինանն եւ յորդին իւր մահտեսի Յօհաննէսն՝ մխիթարութիւն եւ օրհնութիւն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց եւ ճշմարիտ բարեկամացդ եւ հարազատ <եւ հարազատ> եւ օգտակամ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս քրիստոսասէր եւ մեծահաւատ մահտեսի Սինանի՛դ եւ մահտեսի Յօհաննիսիդ... Ի ՌՄԺԴ. (1765), ի մարտի Ի. (20):
ճլդ. 92ա [Առ Հերակլ արքայն] – Յորմէ հայրական անանցանելի օրհնութեամբն, քրիստոսասահման միացուցիչ ողջունիւն եւ հոգեպարգեւ անսպառելի սիրովն, նա եւ Սրբոյ Աթոռոյս բազամզեղ շնորհիւն եւ զօրութեամբ Սրբոյ Աթոռոյս լուսատուին մերոյ եւ այլ մեծասքանչ եւ գերազօր նշխարացն... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765) թուին, ի յուլիսի ԻԳ. (23) եւ ի յԵրեւան:
ճլե. 92բ [Թուղթ առ միաբանութիւնն Մայր Աթոռոյ] – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ եւ խաղաղութեան, ողջունի եւ աստուածայնոյ օրհնութեան ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոյդ մերոց հարազատ եւ լուսածնունդ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս հայկասէր լուսաւորչակրօն եւ միաբանադաւան հաւատացելոցդ ի Քրիստոս... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765), ի սեպտեմբերի Զ. եւ ի լուսազարդ եւ գերմաբարձ Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի:
ճլզ. 92բ Օրինակ վկայականի թղթոյ, որ գրի այնոցիկ, որք բանադրեցեալք իցեն եւ եկեալ աստ առնուցուն զարձակումն – Յորմէ աստուածային ամենառատ օրհնութեամբն, սիրով բազմաւ եւ քրիստոսական ողջունիւ գիտասջիք օրհնեալ ազգ մեր հայազունք, վարդապետք, քահանայք, իշխանք եւ հասարակ ժողովուրդք... 1220 (1771), յունվարի Է.:
ճլէ. 93ա [Առ զաւակս Սրբոյ Աթոռոյս] – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան, շնորհք առաքելական եւ աստուածային բազմապատիկ օրհնութիւնն եւ նախախնամական գթութիւնն ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց, հարազատ եւ լուսածնունդ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս հայկասէր լուսաւորչակրօն եւ միաբնադաւան հաւատացելոցդ... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765), ի սեպտեմբերի Է. եւ ի լուսանկար եւ գերազանծ Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
ճլը. 93աբ [Առ ժողովուրդսն Արապկերու, որք բնակին Կարին քաղաքի] – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ ծանուցումն լիցի սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց Արապկերու օրհնեցելոյ քաղաքի քրիստոսասէր ժողովրդոցդ, որք անդէն իսկ կայք զետեղեալք, եւ որք ի Կարին քաղաքի տեղափոխեալք բնակիք... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765) թուին, ի սեպտեմբերի ԻԱ. (21), եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
ճլթ. 93բ Թուղթ առ Սոլահանու նուիրակ Ռեթէոս վարդապետն – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ, օրհնութեամբ եւ ճշմարիտ սիրով գիտասջիր սիրելի որդի մեր եւ ծոցածին զաւակ եւ հարազատ նուիրակ Սրբոյ Աթոռոյս Ռեթէոս... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765), ի փետրվարի ԺԸ. (18):
ճխ. 94ա Թուղթ առ Հերակէս արքայն Վրաց – Յորմէ անանցանելի օրհնութեամբն Հօր Աստուծոյ եղարար եւ սուրբ ողջունիւն միածնի որդւոյ երկնազեղ եւ պարգեւաբաշխ շնորհիւն Հոգւոյն Սրբոյ եւ զօրութեամբք սրբոյ աջոյ լուսատուին... արգելցես զՇահվէրտին եւլնն. ի յիիճայ առնելոյ. ողջ լե՛ր ի Քրիստոս միշտ:
ճխա. 94բ-5ա Յորմէ անանցանելի եւ մշտակայ օրհնութեամբն Հօր Աստուծոյ եղարար եւ խաղաղացուցիչ ողջունիւն միածնի Որդւոյ եւ ճշմարիտ եւ անսպառ սիրովն Հոգւոյն Սրբոյ, այլ եւ եղբայրականաւ ըղձիւ եւ հոգետենչ կարօտիւ ծանուցումն լիցի սիրեցելոյ եւ գերյարգելւոյ եղբօրդ մերոյ... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765) թուին, ի հոկտեմբերի Դ. եւ ի Սուրբ Աթոռ Էջմիածին:
ճխբ. 95աբ Թուղթ առ Նոր Ջուղայու քեալանթար Սարգիս աղայն, ի պատասխանի երից թղթոց նորին եւ վասն նուիրակին եւ այլոց բանից – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց, հանդերձ գերամաքուր շնորհիւ Սրբոյ եւ աստուածայիջի Աթոռոյս եւ գերահրաշ զօրութեամբ սրբոյ գեղարդեանն... Փանահ խանն յղեցեալ նստի ի Գանձասար Յովհաննէս անուամբ, նոյնպէս ինքնագլուխ եւ առանց մերոյ հրամանի, որք երկուքն եւս անընդունակք են մեզ:
ճխգ. 96ա Թուղթ առ Նոր Ջուղայու առաջնորդ Գէորգ վարդապետն – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ, որդիական ողջունիւ եւ հոգեկան սիրով, այլ եւ ճշմարիտ կարօտիւ ծանուցումն լիցի գերյարգելւոյ եւ ծերունազարդի եղբօրդ մերոյ, յոգնիմաստի եւ հանճարապերճի տեառնդ Գէրոգեայ աստուածաբանութեան վարդապետիդ եւ արհւոյ եպիսկոպոսիդ... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765), ի նոյեմբերի եւ ի Սուրբ Էջմիածնի:
ճխդ. 96բ Թուղթ յորդորական առ մահտեսի Պաղտասար ոմն. Վասն խոստացելոց կտակի իրիք – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոյ... (շնորհք): Եւ ընդ աստուածային օրհնութեանս ծանուցումն լիցի սիրելւոյդ... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765), ի հոկտեմբերի Ժ.:
ճխե. 96բ-7ա Վասն կտակի դարձեալ յորդորմունք – Ի վերայ իսկապէս սիրելւոյդ մերոյ հարազատ զաւակիդ Սրբոյ Աթոռոյս պարոն Մնացականիդ աստուածապահ տանդ (շնորհք): Եւ ընդ սիրոյ (եւ այլն). զի որովհետեւ դու ստոյգ եւ վաղեմնածանօթ սիրելի ես մեր... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765), ի հոկտեմբերի Ժ.:
ճխզ. 97ա Այլ եւս յաղագս կտակի յորդորական – Ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոյդ մերոյն եւ հարազատ զաւակիդ Սրբոյ Աթոռոյս... (շնորհք): Եւ ընդ աստուածային (եւ այլն), զի թէպէտ ճշմարիտ հաւատով եւ բարի գործով փոխեցեալքն ի Քրիստոս առանց կարծեաց զնա մահ եւ զյաւիտենական կեանս... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765), ի հոկտեմբերի Ժ.:
ճխէ. 97բ-8ա Թուղթ ի Կենճայ, առ ժողովուրդն. Վասն չիք Իսրայելին ի գալ յաթոռս – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ ծանուցումն լիցի սիրելեացդ եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց ընդ հաւատոյ ի յօրհնեալ Կենճայ բնակեալ... կատարօղքդ լինիջիք ժառանգօրդք օրհնութեան նախնեաց հայրապետաց եւ մերոց եւ որդիք խաղաղութեան. ողջ լերուք:
ճխը. 98բ Ի վերայ Շամախու, Շիրմանթու եւ այլոց շրջակայից քաղաքաց եւ ղասաբայից, յորս զետեղեալ ճշմարտայոյզ ժողովրդոց պարկեշտասուն քահանայից աստուածապաշտ իշխանաց եւ առհասարակ օրհնեալ ժողովրդոցդ ամենեցունց՝ եկացդ եւ բնակացդ. ողջ լիցի խնդալ ի Տէր – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանուցումն լիցի սիրելեացն մերոց եւ հոգեւոր որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի, զի գիտէք իսկ ամենեքեան եւ տեղեակ էք որպիսութեանց երկճղի եւ ապօրինաւոր կաթողիկոս... կատարօղքդ հրամանաց մերոց եղիջիք օրհնեալք յԱստուծոյ ի Սրբոյ Աթոռոյս եւ ի մէնջ:
ճխթ. 99ա [Թուղթ առ մահտեսի Յարութիւն, պարոն Պետրոս եւ պարոն Միքայէլ աղայս Բասրայու] – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան, շնորհք առ առաքելական եւ աստուածային բազմապատիկ օրհնութիւնն եւ նախախնամական գթութիւնն... (շնորհք): Եւ ընդ ողջունմատոյց օրհնութեան նամակիս մերոյ, ծանուցումն լիցի սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց, հարազատ եւ լուսածնունդ զաւակացդ... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765) թուին, ի հոկտեմբերի ԻԸ. (28) եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
ճծ. 99աբ Թուղթ վասն նոր ճորտից – Յորմէ սիրով եւ աստուածային օրհնութեամբ գիտասջի՛ր, սիրելի եւ հոգեւոր որդի՛ մեր եւ բնական ճորտ Սրբոյ Աթոռոյս պարոն (բաց՝ չգրած), զի դու, սիրելի՛դ մեր... ամօթէ է ի տիւն մօտն կարդաս եւ լաւ զգուշացուսցես, որ ելանէ եւ գայ միամիտ. ողջ լե՛ր ի Տէր:
ճծա. 100ա Զօրութիւն գրոյս այս է, որ ես Ներսէս կաթողիկոս Աղուանից եկի ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին իմով կամաւ ի տեսութիւն եւ ի հնազանդութիւն... ի ՌՃՁԸ. (1739) թուոջն մերում եւ յամսեանն մայիսի ԻԵ. (25), ի Սուրբ Էջմիածին:
ճծբ. 100բ-1ա [Առ Ստեփաննոս վարդապետն] – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց, ի վերայ իսկապէս սիրելեացդ մերոց եւ հարազատ եւ լուսածնունդ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի ի Հաշտարխան զետեղեալ օրհնեալ եւ քրիստոսասէր ժողովրդոցդ ծերունազարդ եղբօրդ մերոյ առաջնորդ Ստեփաննոս արիաջան վարդապետիդ... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765) թուին, ի նոյեմբերի ԺԶ. (16) եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
ճծգ. 101ա Թուղթ ի Բասրա, առ թիլֆիզեցի Աստուածատուրն – Յորմէ հայրական. եւ այլն, գիտասջիր իսկապէս սիրելիդ մեր եւ հարազատ որդի Սրբոյ Աթոռոյս, բարեպաշտ եւ քրիստոսասէր պարոն Աստուածատուր... Սուրբ Աթոռս ունիս, հաստատուն եւ անխզելի պահեսջիր, որով զվարձս Աստուծոյ, զշնորհս ի Սրբոյ Աթոռոյս եւ զօրհնութիւնս ի մէնջ ընկալցիս ի յազգաց յազգս եւ յորդւոց յորդիս, աստ եւ ի հանդերձելումն:
ճծդ. 101բ [Առ Հերակլ՞ արքայ. վասն Գանձասարու կաթողիկոսութեան] – Եւ ընդ սիրոյ եւ ողջունամատոյց օրհնութեան թղթոյս գիտութիւն լիցի քրիստոսազօր եւ խաչապսակ մեծի արքայիդ, զի քան զայս յառաջ յաղագս Գեանճեցոցն զթուղթն, զոր գրեցաք առ մեծութիւն քո... կրկնակի ուրախասցուք եւ մխիթարիցուք, վասն զի ի մեծ տարակուսանս եւ ի հոգս կամք:
ճծե. 102ա Թուղթ ի Հաշտարխան, վասն Յով[հ]անէս կաթողիկոսին Գանձասարու – Եւ ընդ սիրոյ եւ աստուածայնոյ օրհնութեանս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ լուսածնունդ զաւակացդ մօրս հաւատոյ Սրբոյ Էջմիածնի, զի գիտէք դուք հաւաստեաւ... գիտասջիք, թե զորքան նզովս եւ զանէծս ընկալնելոց է այսուհետեւ յեստօղն յայդ կանօնաց:
ճծզ. 102բ [Առ մահտեսի Մաղաքիան, մահտեսի Բարխուդարն] – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց... (շնորհք): Եւ ընդ աստուածապարգեւ օրհնութեան թղթոյս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ հարազատ որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի... ի ՌՄԺԵ. (1766), ի հունվարի մուտն:
ճծէ. 103ա ի վերայ Հաշտարխանու գրոյդ սկիզբն այս է – Զի այս ամենեցունց յայտնի է եւ հաւաստի, որ ի մէջ բազմաց եւ զանազանից ազգաց յատուկ երեւելի եւ նշանաւոր ազգ մի եւ ազգս հայոց է... ուրեմն գրեմ սիրով, զի գիտասջիք զորպէսն նոցին եւ զգաստասջիք այսուհետեւ, քանզի որպէս ասացաք որովհետեւ:
ճծը. 103բ Թուղթ ի Հաշտարխան, առ առաջնորդն եւ յիշխանսն. Վասն գանձասարցոցն եւ ումեմն ապստամբ սեւագլխի – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ, որդիական ողջունիւ եւ հոգեկան սիրով ծանուցումն լիցի իսկապէս եւ ճշմարիտ սիրելեացդ մերոց եւ հարազատ եւ օգտակամ որդոցդ Սրբոյ Աթոռոյս... ի ՌՄԺԵ. (1765), ի յունվարի Ժ.:
ճծթ. 103բ-4ա Թուղթ ի Կարին, առ Մելքոն աղայն. Վասն գրեանցն Իսահակայ վարդապետի – Յորմէ սիրով, օրհնութեամբ եւ քրիստոսական ողջունիւ ծանուցումն լիցի իսկապէս եւ ճշմարիտ սիրելւոյդ մերոյ եւ հարազատ զաւակիդ Սրբոյ Աթոռոյս, քրիստոսասէր եւ բարեպաշտօն պարոն Մելքոն... գրեցաւ ի ՌՄԺԵ. (1765) թուին, ի յունվարի Ի. (20):
ճկ. 104աբ Թուղթ ի Հաշտարխան – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոցս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց հարազատ եւ հաւատարիմ, սրտացաւ եւ օգտաջան որդւոցդ սրբոյ եւ շնորհածնի Աթոռոյս, զի յայս յերեք ամս, յորս նստաք մեք յայս յաթոռս, զնուիրակդ մեր... զթուղթ մի եւս այսպիսի ոճով Սարգիս աղային գրեցի՝ թերեւս իմասջիք. ողջ լերուք ի Տէր:
ճկա. 105աբ Թուղթ առ գլխաւոր իշխանսն Պօլսոյ, շնորհակալութիւն եւ օրհնութիւն, այլ եւ վասն սիրոյ եւ խաղաղութեան եւ բարձման խռովութեան – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ եւ ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց... (շնորհք): Եւ ընդ օրհնանուէր ողջունառաք սիրահաստատ եւ շնորհամատոյց օրհնութեան նամակիս ծանուցումն լիցի վաղեմնագոյն... կատարեալքդ խնդրարար մերոց լիջիք օրհնեալք Աստուծոյ ի Սրբոյ Աթոռոյս եւ ի մէնջ:
ճկբ. 106ա-7ա Թուղթ առհասարակ ժողովուրդսն մեծին Պօլսոյ. Վասն սիրոյ եւ խաղաղութեան եւ բարձման խռովութեան, հանդերձ ոմամբք յատուկ պատուիրօք – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան... (շնորհք): Եւ ընդ սիրոյ եւ ողջունի եւ օրհնութեան նամակիս ծանուցումն լիցի սիրելի եւ հոգեւոր որդոցդ մերոց եւ հարազատ եւ լուսերամ զաւակացդ... գրեցաւ ի ՌՄԺԵ. (1766) թուին, ի մարտի:
ճկգ. 107բ-8ա Թուղթ կանոնական առ ամենայն ազգս հայոց, որք յիշխանութեանն օսմանցոց. Վասն սանձարձակ սեւագլխաց – Ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդոցդ մերոց, հարազատ եւ լուսա՛՛, որք կայք բնակեալք ի յօրհնեալ եւ աստուածախնամ մայրաքաղաքդ Կոստանդընուպօլիս... (շնորհք): Զի ի մէջ ամենայն ազգաց քրիստոնէից կանոն եւ սովորութիւն է ի բնէ, զի որք միանգամ հրաժարեալ յաշխարհէ բարեւ մնալ ասասցէ... ի ՌՄԺԵ. (1765), ի մարտի:
ճկդ. 108բ-9ա Թուղթ առ Հերակլէս աստուածազօր արքայն Վրաց. Վասն ապօրինաւոր կաթողիկոսին Աղուանից Իսրայէլի – Յորմէ անանցանելի եւ մշտակայ օրհնութեամբն Հօր Աստուծոյ եղարար եւ խաղաղացուցիչ ողջունիւն միածնի Որդւոյ եւ ճշմարիտ եւ անխարդախ սիրովն Հոգւոյն Սրբոյ... ի ՌՄԺԵ. (1766), ի յապրիլի -ումն:
ճկե. 109բ Թուղթ առ որդի արքային Վրաց Հերակլայ Գեօրկի պարոնն. Վասն անհարազատ ծառայի նորին, որ զթուղթսն մեր տարեալ արգել անդէն, որք ի Հաշտարխան երթալոց էին – Յորմէ քրիստոսականաւ ողջունիւ, հոգեւոր օրհնութեամբ եւ ճշմարիտ եւ իսկական սիրով, այլ եւ շնորհիւ... գրեցաւ ի ՌՄԺԵ. (1766) թուին, ի յապրիլի -ումն եւ ի լուսակերտ աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
ճկզ. 110ա-1բ Թուղթ կանոնական առ ամենայն ազգս հայոց. Վասն երից հրաշափառ տօնից սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին մերոյ, զի կիրակի առնիցեն ի պատիւ նորին: Եւ զի զտօնս սրբոց առաքելոցն մերոց Թադէոսի եւ Բարդուղիմէոսի (որք տօնին ի յերեքշաբաթ աւուր պահոց սրբոյն Յակոբայ) յայնմ շաբաթ աւուր տօնեսցեն, յորում Անդրէի առաքելոյն կատարի տօն, իսկ զԱնդրէաս եւ զՓիլիպպոս առաքելոցն տօնս ի միասին կատարեսցին – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան... ի տիեզերական եւ ի գերագահ աթոռս հեղինակին քահանայապետութեանս մերոյ կարգի սուրբք Գրիգորի Հայաստանեայցս հայրապետի:
ճկէ. 112ա/// Արդ սիրելիք իմ զայսոսիկ պատուէրս եւ զկանօնս, զորս գրեցի ձեզ եւ հրկեցի կատարել, մի կարծիցէք, թէ հարեւանցի ինչ գրեցի... ոչ կատարեն, ոչինչ ունիմ ասել, միայն թե պատկան մնայցեն անհամար երախտեաց սրբոցն մերոց. ողջ լերուք:
ճկը. 112ա Յորմէ քրիստոսասահման եւ միացուցիչ սիրով նոյնաւանդ սուրբ ողջունիւ յոգնաիղձ կարօտիւ եւ հոգետարփ բաղձանօք ժամանեսցի աստուածային առատ օրհնութիւն... զԴաւիթ վարդապետն մեր շուտով ճանապարհեսցես եւ զոր ինչ սէր եւ բարերարութիւն նմա ցուցանիցես, մեզ է համարեցեալ. ողջ լեր:
ճկթ. 113ա Թուղթ ի Կարին, առ պարոն Մելքոնն. Վասն Աւետիք վարդապետին – Յորմէ սիրով եւ կարօտիւ եւ աստուածային օրհնութեամբն ծանի՛ր, սիրելիդ մեր եւ ճշմարիտ բարեկամ եւ հարազատ որդի Սրբոյ Աթոռոյս պարոն Մելքո՛ն աղա, զի ընկալաք զգիրդ... այսուհետեւ ի Պոլիս գիր ոչ գրեմ վասն այսորիկ, ոչ գրեմ անդ, եթէ կարելի է պատասխանին շուտով գրեսցես:
ճհ. 113բ Թուղթ ի Պօլիս, առ մահտեսի Յօնանն – Յորմէ սիրով ծանի՛ր սիրելիդ մեր եւ հարազատ որդի Սրբոյ Աթոռոյս մահտեսի Յօնան... հալպաթ տաս թէմեսուկս եւ մեզ գրեսցես շուտով:
ճհա. 114ա Օրինակ ձեռագրի նոր ձեռնադրելի եպիսկոպոսացուաց, զոր տան կաթուղիկոսին եւ այս Սրբոյ Աթոռոյս միաբանից տալի – Զօրութիւն գրոյս այս է, որ ես (ֆիլանտեղացի) եւ Սրբոյ Էջմիածնի միաբան (ֆիլան) վարդապետս ի յընկալնուլն իմ զկարգ եպիսկոպոսութեան... այս եղեւ ի ՌՄԺԴ. (1765) թուին, եւ յապրիլի Գ.ին, ի Սուրբ Էջմիածին:
ճհբ. 114ա Վասն ֆռանկացելոցն եւ վասն մերայնոց զգուշութեանն – Վերջապէս եւ զայս պատուիրեմ սիրելեացդ իմոց եւ հարազատ որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի լուսաւորչակրօն եւ միաբանադաւան հաւատացելոցդ ի Քրիստոս... մարդք չարք եւ կախարդք յառաջ եկեալք ի չարէն:
ճհգ. 114բ Տեառն Սիմէոն կաթիւղիկոսին – Օրինակ ձեռագրի նոր ձեռնադրելի եպիսկոպոսացուոց, զոր տան կաթողիկոսին յարտաքուստ եկեալ առաջնորդք. զօրութիւն գրոյս այս է, որ ես (ֆիլան) քաղաքի եւ (այս ինչ) վանից եւ նորին թեմի... այս եղեւ ի ՌՄԺԴ. (1765) թուոջն մերում եւ յամսեանն (այս ինչ), ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին:
ճհդ. 115ա Թուղթ առ Յարութիւն աղայն – Յորմէ ժամանեսցէ թուղթ ճշմարիտ սիրոյ յիսուսաւանդ ողջունի եւ երկնաւոր օրհնութեան, հանդերձ կենսառիթ շնորհիւ եւ փրկարար զօրութեամբ գերահրաշ տեղւոյս քրիստոսաէջ ցանկալի տեղւոյս... (շնորհք): Եւ ընդ աստուածային օրհնութեանս գիտութիւն լիցի բարեպաշտութեան քում, զի յատկութիւն է որդւոց հարազատաց... գրեցաւ ի թիւս մեր ՌՄԾԲ. (1803), ի մարտի, ի Սուրբ Էջմիածին (33x23):
ճհե. 115բ Առ Գէորգ աղայն – Յորմէ ժամանեսցէ թուղթ ճշմարիտ սիրոյ, յիսուսաւանդ ողջունի եւ երկնաւոր օրհնութեան, հանդերձ հոգեպարար շնորհիւ եւ պահպանողական զօրութեամբ գերահրաշ տեղւոյս... (շնորհք): Եւ ընդ շնորհածաւալ օրհնութեանս գիտութիւն լիցի բարեպաշտութեան քում, զի զգրեալն քո յանցեալ ամին... գրեցաւ ի թիւս մեր ՌՄԾԲ. (1763), ի մարտի, ի Սուրբ Աթոռս Էջ[միածին]:
ճհզ. 116ա Առ մահտեսի Յօհաննէս ամիրայն – Յորմէ ժամանեսցէ թուղթ ճշմարիտ սիրոյ, յիսուսաւանդ ողջունի եւ աստուածային օրհնութեան եւ ողորմութեան հանդերձ հոգեպարար շնորհիւ եւ փրկական զօրութեամբ... (շնորհք): Եւ ընդ շնորհածաւալ օրհնութեանս աստուածայնոյ գիտութիւնն լիցի ընտիր սիրելւոյդ մերում եւ հաւատարիմ զաւակիդ Սրբոյ Աթոռոյս... գրեցաւ ի թիւս ՌՄԾԲ. (1763), ի մարտի, ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին:
ճհէ. 116բՅայդր եղեալ թօգմազիքն եթէ կարողացին եւ փոքրիկ զանկակ թափել, ահա զանկակ մի առաքեցաք առ քեզ, սոյն օրինակաւն Զ. հատ թափել տացես եւ առաքեսցես առ մեզ, զի եւ մեր տեսեալ եթէ լաւ է՝ քանի հատ եւս թափել տացուք, այլ եւ Թիֆլիզու քեչա կամ մազ եւ կամ ձիեայ ղուլ եկեալ լինիցի՝ գնեսցես վասն հարկաւորութեան մերոյ:
ճհը. 116բ Այլ եւ զսիրելի եւ զհոգեւոր որդին մեր եւ զհարազատ զաւակն Սրբոյ Աթոռոյս տէր Աբրահամ շնորհառատ արքեպիսկոպոսն նուիրակ կարգեալ օրհնեցելոյ մայրաքաղաքիդ... շնորհակալ լինելոց եմք զսիրելւոյդ օրհնութեամբ:
ճհթ. 117աՅիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր Սիմէօն կաթուղիկոս, ծայրագոյն պատրիարգս ամենայն Հայոց եւ աստուածաէջ Սրբոյ լուսակիր Աթոռոյս, որ ի Վաղարշապատ եւ յաջորդս սրբոց Թաթէոսի եւ Բարդուղիմէոսի եւ փոխանորդ Սրբոյ Գրիգորի Լուսաւորչին մերոյ, շնորհօք ամենազօրին ի բազմաժողով հանդէսարարի ի ՌՉՀԵ. (1775) ամի փրկչին... գրեցաւ թուականն գիրս ի լուսանկար եւ շնորհատու յԱթոռս Սուրբ Էջմիածին (34x25,5):
ճձ. 117բԱյս իմ Սահակ վարդապետիս վկայականի օրինակն է, զոր գրեալ եւ կնքեալ, ետու սրբազան վեհին՝ առ ի հաստատութիւն ուխտադրութեանս իմոյ, որ ի սմա գրեալ գրոյ, զորս ես կամաւ յանձն առի ի ձեռնադրելս իմում, որք ամենեքեան ինձ հաճելիք եւ ընդունելիք են, որ եւ տեսօղաց հաճոյ եւ հաւատարիմ թուեսցի:
ճձա. 118ա Թուղթ ի Կենճէ, պատասխանի նոցին թղթոյն, որ վասն Իսրայէլ կոչեցելոյն – Յորմէ օրհնութեան եւ հոգեւոր սիրով ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ հոգեւոր որդւոցդ ի Կենճէ բնակեալ օրհնեալ ժողովրդոցդ ամենեցունց՝ մեծաց եւ փոքունց... իզուր մի աղէտ առնէք զմեզ, եթէ ինձ լսէք, այսպէս լինիլ պարտի եւ թէ ոչ դուք գիտասջիք:
ճձբ. 118բ-20բ Թուղթ բանադրանաց չիք Յօնան զվարդապետին – Յորմէ ժամանեսցի գիր բարկութեան, անիծանաց եւ նզովից, բանադրանաց եւ կապանաց, հանդերձ աստուածային ընդմիջահատ բարկութեան... եւ ի յօր ելման Սրբոյ Լուսաւորչին մերոյ ի Վիրապէն աւարտեալ եւ ի ձերում բարձ եւ յանպարտելի յԱթոռս Սուրբ Էջմիածին:
ճձգ. 121ա-2ա Թուղթ ի Պօլիս, առ իշխանսն գլխաւորաց – Յորմէ սիրով եւ աստուածային օրհնութեամբ եւ հոգեւորական ողջունիւ ծանուցումն լիցի ազնիւ սիրելեացդ եւ հոգւոյս ցանկալեացդ եւ վաղեմի եւ օգտակամ բարեկամացդ իմոց... եթէ երկականութեան ձերում տայցէք եւ դուք վճռէք իրաւամբ գօլ, զոր ասեմս:
ճձդ. 122բ-3ա Թուղթ ի Պօլիս հասարակ. Վասն բարոյական խռովութեանն ընդ մահտեսի Յօնանին – Յորմէ ժամանեսցի գիր սիրոյ եւ օրհնութեան, ողջունի եւ խաղաղութեան, ի վերայ սիրելեացդ մերոց եւ հոգեւոր որդւոցդ, հարազատ եւ հաւատարիմ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս, որք կայք բնակեալք ի մայրաքաղաքդ Կոստանդնուպօլիս... պարտիք մտածել խոհեմութեամբ վերջապէս զՍուրբ Աթոռս եւ զնուիրակդ մեր զտէր (անուան տեղը չգրուած) վարդապետդ յանձնեմ եւ զձեզ յԱստուած. ողջ լերուք ի Տէր:
ճձե. 123ա Պատուէր առ Արդինու ժողովուրդսն. Վասն զգուշանալոյ յաղանդոյն ախթարմայից պղծոց – Ուստի պատուիրելով պատուիրեմ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց ամենեւին ի բաց լինիլ եւ մեկնիլ ի պիղծ եւ ի չարաղանդ... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765) թուին, ի նոյեմբերի Ի. (20):
ճձզ. 123բ Թուղթ ի Պօլիս առ պատրիարգն Գրիգոր – Յորմէ ողջունիւ հոգեւորականաւ եւ ճշմարտիւ սիրով ծանի՛ր, սիրելի եղբա՛յր մեր եւ օգտակամ որդի Սրբոյ Աթոռոյս Գրիգոր հանճարաշատ վարդապետ... մեզ լինել է, հարկաւ անհետ առնիցես:
ճձէ. 123բՄխիթարութեան թղթոյ միջարկեալ բան, իսկ մխիթարութիւնն գրեցաւ յօրինակէն, որ յառաջիկայն ի ՄԼԸ. (238) համարն գրոյ: Գրեցաւ այս ի Հաշտարխան սակս մեծի տրտմութեանցն, որ դիպեալ էր նոցա ի բէկմանէ... ինձ առաւել համարիմ զայդ վիշտ եւ կսկիծ, որ հասեալ է ինձ ըստ մեղաց, այլ ինչ արդէօք:
ճձը. 124ա Թուղթ առ գլխաւոր իշխանսն Պօլսոյ – Յորմէ աստուածային օրհնութեամբն Սրբոյ Աթոռոյս շնորհիւն եւ իմոյս ճշմարիտ եւ անմոռաց սիրով եւ կարօտիւ ծանուցումն լիցի ճշմարտի սիրելւոյդ իմոյ եւ մշտապէս ցանկալւոյդ... բաւ է խոհեմութեան սիրելեացդ:
ճձթ. 124բ Թուղթ հասարակ ի վերայ Պրուսայու քաղաքին – Յորմէ ժամանեսցի գիր սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան, հանդերձ աստուածային օրհնութեամբն եւ սրբոյ եւ աստուածակերտի Աթոռոյս շնորհիւն ի վերայ ճշմարիտ սիրելեացդ իմոց եւ վաղեմեան բարեկամացդ... զի եւ դուք առատութեամբ առնուցուք եւ ժառանգեսջիք զօրհնութիւնս Աստուծոյ Սրբոյ Աթոռոյս եւ մեր:
ճղ. 125ա Թուղթ ի Պօլիս, առ Յարութիւնն – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ ծանի՛ր, մահտեսի Յարութի՛ւն, զի յիրաւի դու միամիտ մեծահաւատ քրիստոնեայ մարդ մի ես... դեռեւս շատ կրելոց ես դու զդորա խենդութեան պտուղն. ողջ լե՛ր ի Տէր:
ճղա. 125աբ Թուղթ առ Բարսէղ վարդապետն, ի Պօլիս – Յորմէ ճշմարիտ սիրով եւ ստոյգ կարօտիւ եւ քրիստոսական ողջունիւ ծանուցումն լիցի սիրելւոյդ մերոյ եւ հարազատի որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս Բարսղի խոհեմամտի եւ ծերունազարդի վարդապետիդ, զի գիր սիրելւոյդ էհաս... Աբրահամ վարդապետն հանեալ յղեսցեն, դու եւս մուղայէթ հոգալ տայցես:
ճղբ. 125բ-6ա Թուղթ ի պատրիարգն Երուսաղէմայ Կարապետ վարդապետն – Յորմէ մեծաւ խոնարհութեամբ եւ գետնամած դիմօք համբոյր եւ երկրպագութիւն մատուցանեմ... անկեղծ եւ /// (մէկ բառ) մտօք իմա, զոր գրեմս եւ զգիրդ եւ զսէրդ մի՛ վերջացուցաներ:
ճղգ. 126աբ Թուղթ ի Պօլիս, վասն ոչ Մատթէոս վարդապետին – Յորմէ մեծաւ սիրով եւ կարօտիւ եւ քրիստոսականաւ ողջունիւ ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ հաւատարիմ որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս տեառնդ Գրիգորի խոհեմամտի վարդապետի եւ արժանավայել պատրիարգիդ եւ Մարտիրոս, մահտեսի Սիմէօն եւ Գասպար աղայիցդ... զայս ամենայն խոհեմութիւնդ ձեր յանձնեմ, դուք գիտէք. ողջ լերո՛ւք ի Տէր. ամէն:
ճղդ. 126բ Թուղթ բանադրանաց առ չիք քահանայ ոմն Աստուածատուր անուամբ Թիֆլիզեցի – Յորմէ ժամանեսցի գիր անիծից եւ բանադրանաց դաւանութեան եւ բարկութեան, ատելութեան եւ խռովութեան հանդերձ ընդ միջահատ սրովն աստուածային եւ բոցով հրոյ սրտմտութեան նորա... գրեցաւ ի ՌՄԺԴ. (1765) թուին, ի հոկտեմբերի Գ.:
ճղե. 127աբ, 129ա-30ա Թուղթ բանադրանաց – Յորմէ ժամանեսցի գիր անիծից եւ բանադրանաց (ատելութեան եւ խռովութեան, դառնութեան եւ) բարկութեան եւ կապանաց, հանդերձ փայլակնասուր եւ ընդ միջահատ սրով աստուածայնոյ վրէժխնդրութեանն ի վերայ հակառակիդ ճշմարտութեան եւ ատեցողիդ արդարութեան, կամակոր ամբարտաւանիդ եւ ընդվզեալ ապստամբիդ... ով անագորուն լիրբ, եթէ մեք ով եմք՝ ըստ ասիցդ, եւ ոչ հաւանիս մեզ, առ ինչ ապա յայսչափ ժամանակս զզուցուցիր զմեզ՝ խնդրելով ի մէնջ միջնորդօք եւ թղթովք զհրաման կաթողիկոսութեան:
ճղզ. 128ա [Թուղթ առ պարոն Հայրապետն]– Եւ զայս առանձին ծանի՛ր, սիրելի՛դ մեր պարոն Հայրապետ, զի ազնիւ սիրելւոյն մերոյ օրհնեալ հաճի Բաբայի խնդիրն յայտնի եղեւ մեզ, եւ դու գրեալ էիր, թէ խօսեցաք ընդ միմեանս... դառն ժամանակիս, որ ի չորից կողմանց պարսիկք եւ օսմանցիք, վիրք եւ քիւրտք (21,6x16.8):
ճղէ. 128բ ակնարկեալ առ այս սուրբ տունս, նային եւ հազիւ հազ խնումք զբերանս նոցա, առ ի կայի պահել զՍուրբ Աթոռս, թողում զներքին ծախսն... վասն վերոյ յիշեալ խարճեղեացն եւ այլ հարկաւորութեանց, որ ահա իսպառ մնացեալ եմք:
ճղը. 130բ, 130ա Թուղթ ի Հաշտարխան, առ պարոն Բարսեղն եւ առ Ստեփանն – Յորմէ աստուածային օրհնութեամբ Սրբոյ Աթոռոյս շնորհիւն եւ հոգեւոր սիրով ծանուցումն լիցի սիրելի եւ հոգեծին որդւոցդ մերոց՝ հարազատ եւ սրտացաւ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս, քրիստոսասէր եւ մեծահաւատ իշխանացդ... եւ այս մասն է բանադրանաց Իսրայէլի չարիդ եւ հետեւօղն /// (մէկ բառ) եւ քոյապէս ուրացօղ չիք ողորմութիւն ի հաղորդութիւն ի հայ/// ///ելն զհաւատս եւ զ/// Քրիստոսի եւ ի ընդդիմանիլն ի /// /// (երկու բառ) զՀայոց. եւ այլն:
ճղթ. 131ա [Առ Զաքարիա վարդապետն] – Յորմէ սիրով եւ քրիստոսական ողջունիւ եւ յոյժ կարօտիւ ծանի՛ր, սիրելիդ իմ եւ հարազատ որդի Սրբոյ Աթոռոյս Զաքարիա հանճարաշատ վարդապետ, զի գնալոցդ ի Կէնճէ եհաս մեզ եւս եւ Աղալօն... ի զգուշութիւն այլօց դոյնապիսեաց անզգամաց եւ անիծելոց:
մ. 131բ Թուղթ ի Կարին, առ Գրիգորն, Մելքոնն – Յորմէ սիրով եւ աստուածային օրհնութեամբն եւ Սրբոյ Աթոռոյս շնորհիւն ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ հարազատ որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս մահտեսի Գրիգոր եւ պարոն Մելքոն... գիր մի եւս Իզմիր Ղուկաս վարդապետին գրեցի, հալպաթ հաւատարիմ մարդով որպէս եւ իցէ շուտով հասուսցես:
մա. 132ա Թուղթ առ Զաքարիա վարդապետն, ի Կենճէ – Յորմէ սիրով եւ քրիստոսական ողջունիւ ծանի՛ր, սիրելիդ մեր Զաքարիա հանճարաշատ վարդապետ, զի թուղթ քո էհաս առ մեզ ընդ օրինակի... եթէ ոչ իմացար ոչ տամ քումդ գիտութիւն եւ թէ կամեցար եւ արարեր. բաւ է խոհեմութեանդ:
մբ. 132բ-3ա Առ Հերակլ արքայն – Ծանուցումն լիցի, զի ահա Գ. տարի եղեւ, որ ի Կենճէու եւ ի Խամսայու զմեզ, թէ որքան վշտացուցին եւ գլխացաւութիւնս ետուն, ոչ եւս երկարեմ... տեսցես եւ իրաւունս արասցես, թէ որոյ միտքն է բարի եւ քաւելի:
մգ. 133ա-4ա Թուղթ ի յԱղուանս. Վասն երկճղի կաթողիկոսութեանն նոցին եւ մեղադրութեանն եւ այլն – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան թղթոյս ծանուցումն լիցի սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց եւ հարազատ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի, զի յայտնի է ամենեցունդ, որ ամենայն շինութիւնք եւ բարեկեցութիւնք... ի ՌՄԺԴ. (1765) թուականիս մերում եւ ի հոկտեմբերի ԻԵ. (25):
մդ. 134բ-5աԶորս ահա ծանուցեմք զձեզ կարճառօտ բանիւք եւ ճշտութեամբ անտի մինչեւ ի մերս ժամանակ, զի գիտասջիք ամենքին զորպիսութիւնս կաթողիկոսացն տանդ Աղուանից եւ մի՛ եւս հետեւելով տգիտաց ոմանց եւ ինքնաընծայ փառամոլաց... նստաւ ինքնագլուխ հռչակելով, թէ Ներսէսն էօծ ի կենդանութեանն, որ է ամենեւին սուտ եւ զուր ի վերայ լուսահոգւոյն:
մե. 135բ Թուղթ առ Գէորգ վարդապետն, ի Յուռումէլին – Յորմէ սիրով, քրիստոսական ողջունիւ եւ հոգեկանաւ կարօտիւ ծանի՛ր, սիրելիդ իմ հարազատ եւ սրտացաւ որդի Սրբոյ Աթոռոյս Գէորգ արիաջան եւ հոգնահանճար վարդապետ, զի թուղթ սիրելւոյդ, որ գրեցեալ էր ի հոկտեմբերի ԺԵ. (15)... զգիրդ հանդերձ որպիսութեամբս անպակաս պահելով. ողջ լե՛ր ի Տէր:
մզ. 136ա Առ կաթողիկոսն Վրաց Անտօն – Յորմէ սիրով մեծաւ եւ քրիստոսականաւ ողջունիւ գիտասցէ եղբայրութիւնն քո, զի թուղթ սիրոյդ, զոր գրեալ էիր ի դեկտեմբերի Ի. (20), էհաս մեզ ի յունվարի Բ. ... ընդ Զաքարիայ վարդապետին եւ զփիլօնն յղեցելոց եմ. ողջ լե՛ր ի Տէր եւ կեա՛ց ի սէր եւ ի խնամս նորին:
մէ. 136ա Առ Հերակլ արքայն Վրաց – Ծանուցումն լիցի, զի թուղթք քո հասին մեզ ի յունվարի Գ. (զոր գրեալ էիր ի դեկտեմբերի Ի. (20) ձեռամբ Շահվերդի Մուշրուպ ծառային... կաթողիկոս եղբօրն մերոյ ես գրեցի զգիր, որովհետեւ ինքն գրեալ էր մեզ, եթէ կարելի է, տեսցես:
մը. 136բ [Առ Պաղտասար քահանայն] – Յորմէ սիրով մեծաւ, քրիստոսականաւ ողջունիւ եւ յոյժ կարօտիւ ծանուցումն լիցի ազնիւ սիրելոյդ մերոյ՝ հարազատ եւ սրտացաւ որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս Պաղտասար խոհեմամիտ վարդապետիդ... զայլ իրացն, թե հաշտիցն եւ թէ վիջիցն ուր ուրեք գիտիցիք, մեզ գրեցէ՛ք ճշմարտութեամբ:
մթ. 137ա Թուղթ ի Կարին, առ տէր Պետրոսն. Վասն գրեանց Իսահակ վարդապետին – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ, օրհնութեամբ եւ ճշմարիտ սիրով գիտասջիր, սիրելի՛ մեր եւ հարազատ որդի՛ Սրբոյ Աթոռոյս Պետրո՛ս խոմեմամիտ քահանայ... ի ՌՄԺԵ. (1766), ի յունվարի ԻԱ. (21):
մժ. 137աբ Թուղթ ի Հաշտարխան – Յորմէ սիրով, օրհնութեամբ եւ Սրբոյ Աթոռոյս շնորհիւն ծանուցումն լիցի ազնիւ սիրելւոյդ մերոյ՝ հարազատի որդւոյդ եւ հաւատարիմ գանձապետիդ Սրբոյ Աթոռոյս Սարգիս աղայիդ... Աստուած զհայոց ազգին շէն պահեսցէ. բաւ է խոհեմութեան ձերում:
մժա. 138ա-9բ [Առ Եկատերինէ թագուհին Ռուսաց] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Սիմեօն, որոյ եւ շնորհիւն կաթողիկոս եւ վերատեսուչ ամենայն Հայոց քրիստոսականի եկեղեցւոյն, յաջորդ սրբազնից առաքելոցն Քրիստոսի Թադէոսի եւ Բարդուղիմէոսի, փոխնորդ բազմաչարչար նահատակին Քրիստոսի սրբոյն Գրիգորի մերոյս Լուսաւորչին եւ ծայրագոյն պատրիարգ քրիստոսաիջի եւ լուսակերտի սրբոյ եւ մեծի Աթոռոյս Էջմիածնի, որ ի Վաղարշապատ քաղաքի.Յորմէ ճշմարտիւ սիրով եւ անձնատոչոր կարօտիւ... զամենայն հարազատ գիտելիսն ի քեզ յանձնեմ ամենայն գործովն իւրով. ողջ լե՛ր ի Տէր:
Ծնթ. 138ա՝ վերին լս. գրուած՝ «Թուղթ առ թագաւորն Ուռուսաց, Եկատերինէ թագուհւոյդ ամենայն Ռուսաց»:
մժբ. 140ա Թուղթ առ մեծի Պօլսոյ պատրիարգ Գրիգոր վարդապետն. Վասն կիւրակէ առնելոյն զտօնս սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին մերոյ եւ սրբոց առաքելոցն մերոց Թադէոսի եւ Բարդուղիմէոսի – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ եւ իսկական սիրով, եղբայրականաւ եւ ճշմարիտ կարօտիւ ծանուցումն լիցի սիրեցելոյ եղբօրդ մերոյ՝ հարազատ եւ օգտասէր որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս... պատասխանի Տէր զմի, զոր թէ յառաջագոյնն էաք ծանուցեալ, ոչ իսկ գրէաք Ձեզ այսր աղագաւ:
մժգ. 140բ Թուղթ ի Կարին, առ ագուլեցի պարոն Սէրհօշն. Վասն փօլիցայի – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ եւ սիրով գիտասջիր, սիրելի մեր եւ հարազատ որդի Սրբոյ Աթոռոյս պարոն Սէրհօ՛շ... ի ՌՄԺԵ. (1766), ի մայիսի:
մժդ. 140բ [Թուղթ առ Մօսէսն] – Գիտասջիր, սիրելիդ իմ մահտեսի Մօսէ՛ս աղայ, զի էհաս առ մեզ եւ զհազար ղուռուշի թէմէսուկն... վասն միոյ հազարի չկամեցաք եւս զմարդ առաքել ի Կարին, եւ այնպէս մնաց:
մժե. 141աբ Թուղթ վասն տէրունի առնելոյ զառաջնորդութիւն Կարսայ քաղաքին, որպէս զի ի Սրբոյ Աթոռոյս կարգեսցի նմին առաջնորդ – Յորմէ ժամանեսցի ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդոցդ մերոց, հարազատ եւ լուսածնունդ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս... (շնորհք): Եւ ընդ սիրոյ ողջունի եւ օրհնութեան նամակիս մերոյ ծանուցումն լիցի սիրելի եւ հոգեւոր որդոցդ մերոց եւ լուսածնունդ զաւակացդ մօրս լուսոյ սրբոյ եւ մեծի Աթոռոյս Էջմիածնի... ապա ամենայնիւ հօժարութեամբ եւ որդիական խոնարհութեամբ հլու եւ հնազանդ լինիցիք դմա:
մժզ. 141բ Թուղթ առ Կարնեցի իշխանսն. Վասն Ակնեցոց բանադրելոյն – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ եւ ճշմարիտ սիրով եւ օրհնութեամբ ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ հարազատ որդոցդ Սրբոյ Աթոռոյս Կարնոյ քաղաքի օրհնեալ եւ քրիստոսասէր իշխանացդ... գրեցաւ ի ՌՄԺԵ. (1766) ի մայիսի:
մժէ. 141բ Թուղթ բանադրանաց առ կարմիր կոնդի չիք ռէս Թաթօն – Յորմէ ժամանեսցի գիր դառնութեան եւ բարկութեան, անիծից եւ բանադրանաց... յայնժամ իմանալոց ես, թէ զինչ են յանցանք քո, եւ վասն էր զքեզ բանադրեցաք:
մժը. 142ա Թուղթ առ Ակնեցիսն, ի պատասխանի անպատեհ խնդրոյն, որք խնդրէին զբանադրեալս ոմանս անդէն արձակել – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդոցդ մերոց... (շնորհք): Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան թղթոյս ծանուցումն լիցի սիրելի եւ հոգեւոր որդոցդ մերոց եւ հարազատ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի, զի բազմակնիք թուղթն էհաս առ մեզ... գրեցաւ ի ՌՄԺԵ. (1766), ի մայիսի:
մժթ. 142բ Թուղթ սիրոյ առ որդի արքային Հերակլայ Գեօրկի պարոնն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ հայրական օրհնութեան, ողջունի եւ հոգեկան սիրոյ, հանդերձ շնորհիւ սրբոյ եւ քրիստոսաիջի Աթոռոյս եւ շնորհաբաշխ աջոյ Սրբոյ Լուսաւորչի մերոյ եւ զօրութեամբ գեղարդեանն... գրեցաւ ի ՌՄԺԵ. (1766), ի մայիսի Ի.ին (20):
մի. 142բ-3ա Թուղթ առ Հերակլ արքայն Վրաց. Վասն չԻսրայել կաթողիկէաքակին Աղուանից՝ մինչ լուաք զգնալն նորին ի Թիֆլիզ – Յորմէ քրիստոսականաւ ողջունիւ, հոգեւոր օրհնութեամբ եւ յատուկ եւ ճշմարիտ սիրով ծանուցումն լիցի քրիստոսազօրի եւ բարեպաշտի արքայազանայ մեծի արքայիդ Հերակլայ... զի ի Թիֆլիզոյ թուղթ ժամանեաց, թէ չԻսրայելն դարձաւ ի Գեանճայ՝ ունայն ի խնդրոյն:
միա. 143ա Թուղթ ի Թարվէզ, առ խօճայ Սաֆարն. Վասն Սրբոյ Աթոռոյս այգւոյն, որ անդ – Յորմէ աստուածային օրհնութեամբ, սիրով եւ ողջունիւ գիտասջիր սիրելի մեր եւ հարազատ զաւակ Սրբոյ Աթոռոյս քրիստոսասէր եւ բարեպաշտօն Խօջայ Սաֆա՛ր... ի ՌՄԺԵ. (1766), ի յունիսի ԺԷ. (17):
միբ.143բ-4բ Թուղթ մխիթարական ի Մեծ Կոստանդնուպօլիս. Վասն մեծի շարժին, որ եղեւ ի ՌՄԺԵ. (1766) ամի թուականիս մերում եւ մայիսի ամսոյ ԺԱ. (11) – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ եւ ողջունի, օրհնութեան եւ մխիթարութեան, խաղաղութեան եւ խնդութեան, նամակ պահպանութեան, հանդերձ շնորհիւ առաքելական... գրեցաւ ի ՌՄԺԵ. (1766) եւ ի յուլիսի:
միգ. 144բ Թուղթ ի Բայազիտ, ի պատասխանի նոցին, որք խնդրեալ էին զսրբութիւնս վասն ժանտամահին պատահելոյ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան, շնորհք առաքելական ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց, հարազատ եւ լուսածնունդ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս... ի ՌՄԺԵ. (1766), ի յօգոստոսի Բ.:
միդ. 145աբ Թուղթ առ ժողովուրդսն Տիգրանակերտու քաղաքի. Վասն օրինազանցութեանց ոմանց հասարակաբար պատուէր – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան, շնորհք առաքելական եւ աստուածային, ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդոցդ մերոց եւ լուսածնունդ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս... ի ՌՄԺԵ. (1766) ի յօգոստոսի Ը.:
միե. 145բ-6ա Թուղթ առ պատրիարգն մեծին Պօլսոյ. Վասն Աբրահամ վարդապետի Իթլախին եւ այլ եւս բանից – Յորմէ ժամանեսցի քրիստոսականաւն ողջունիւ եւ աննենգ սիրով ծանուցումն լիցի գերյարգելւոյ եղբօրդ մերոյ եւ ճշմարիտ բարեկամի եւ Սրբոյ Աթոռոյս հարազատ եւ օգտասէր որդւոյդ տեառնդ Գրիգորի աստուածաբանի... ազատեալ յամենայն նեղութեանց յանդորրու կացուսցէ, զոր լուեալ եւ մեք զանդորրամիտ լիցուք: Ողջ լե՛ր ի Տէր եւ յանձնեցեալ ի խնամս նորին:
միզ. 147ա/// Բարսեղ վարդապետն, թէ հոգացեալ զֆերմանն՝ յղելոց են, բայց այսու պայմանաւ, զի զդաւ առ քեզ պահեսցես ի կեանս քոյ, իսկ այժմ գրէ... ի Բարսեղ վարդապետէդ իմասջիր եւ զպատասխանին փութով յղել ջանասջիր:
միէ. 147ա Թուղթ առ Զաքարիա վարդապետն, ի Կարին. Վասն փօլիցայի – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ եւ քրիստոսական ողջունիւ գիտասջիր, սիրելի որդեակ իմ, հարազատ զաւակ Սրբոյ Աթոռոյս Զաքարիա՛ խոհեմամիտ վարդապետ, զի յետ ելման քոյ ի Սրբոյ Աթոռոյս ժամանեաց առ մեզ ի Պօլսոյ թուղթ... գերսցես մեզ փութով, զի մեք վասն նոցին զփօլիցայագիրս գրեալ յղեսցուք առ քեզ:
միը. 147բ-8ա Թուղթ առ ժողովուրդսն Կարսայ քաղաքին. Վասն Ղօշայվանից շինութեանն եւ պարտուցն եւ ընդդիմակաց Պետրոս վարդապետին – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդոցդ մերոց եւ տէրունի ժողովրդոցդ եւ հարազատ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս հայկասէր՛՛, որք կայք բնակեալք ի յօրհնեալ քաղաքդ Կարս... ի ՌՄԺԵ. (1766), ի յօգոստոսի ԻԷ. (27):
միթ.148ա Թուղթ առ Եւդոկիոյ նուիրակ Եսայի վարդապետն. Վասն փօլիցայից – Յորմէ սիրով եւ քրիստոսական ողջունիւ գիտասջիր, սիրելի որդեակ իմ եւ հարազատ որդի Սրբոյ Աթոռոյս Եսայի՛ խոհեմամիտ վարդապետ, զի ի մայիսի ամսոյ ելն... զայն եւս ընդ ինքեան թերեւս ի Սուրբ Աթոռս բերցէ:
մլ. 148բ Թուղթ առ ժողովուրդսն Թիֆլիզոյ. Վասն կարգելոյ Զաքարիա վարդապետին ամենայն կողմանն այնմիկ նուիրակ եւ առաջնորդ եւ վասն շրջագայօղ սեւագլաց պատուէր – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ շնորհաց ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոյդ մերոց... (շնորհք): Եւ ընդ աստուածապարգեւ օրհնամատոյց սիրոյ նամակիս ծանուցումն լիցի սիրելի եւ հոգեւոր որդոցդ մերոց... գրեցաւ ի ՌՄԺԵ. (1766) թուին, յօգոստոսի:
մլա. 149ա Թուղթ առ ժողովուրդսն Կարսայ քաղաքի, օրհնութիւն եւ միամտութիւն վասն սուղ ինչ նեղասրտելոյն ի վերայ ոմանց, զորս հռչակեցին ընդդիմակս գոլ առաջնորդին – Յորմէ ժամանեսցի... (շնորհք): Եւ ընդ աստուածապարգեւ օրհնութեան եւ սիրոյ նամակիս ծանուցումն լիցի հոգեւոր որդոցդ մերոց եւ տէրունի ժողովրդոցդ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի... գրեցաւ ի ՌՄԺԵ. (1766) թուին եւ ի սեպտեմբերի ԺԷ. (17):
մլբ. 149աբ Թուղթ առ աստուածազօր արքայն Վրաց Հերակլ. Շնորհաւորութիւն որդեծնութեանն եւ վասն Աղալօյին, որ ի կալանս էր – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ, ճշմարիտ եւ յարամնաց սիրով եւ հոգեւոր օրհնութեամբ եւ սրբոյ աստուածայիջի տեղւոյս գերամաքուր շնորհիւն ծանուցումն լիցի... գրեցաւ ի ՌՄԺԵ. (1766) թուին եւ ի սեպտեմբերի ԻԲ. (22):
մլգ. 149բ Թուղթ ի Պօլիս, առ մահտեսի Մօվսէսն. Վասն տպագրական գրոյ կեսարացի Սարգիս տղային – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ, ճշմարիտ սիրով եւ հոգեւոր օրհնութեամբ ծանուցումն լիցի ճշմարիտ սիրելւոյդ իմոյ եւ իսկական բարեկամիդ եւ հարազատ որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս, քրիստոսասէր եւ բարեպաշտօն մահտեսի Մօվսէս աղայիդ... ջանասջիք առնուլ ի ծածուկ եւ դուք զձեզ մի՛ յայտնիցէք նմա:
մլդ. 150ա Թուղթ ի յԱմստէրտամ, առ ջուղայեցի պարոն Առաքելն. Վասն տպագրական գրոյն – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ, օրհնութեամբ եւ ճշմարիտ սիրով եւ շնորհիւ սրբոյ եւ աստուածայիջի աթոռոյս ծանուցումն լիցի ազնիւ սիրելւոյդ մերոյ եւ հարազատ զաւակիդ Սրբոյ Աթոռոյս քրիստոսասէր եւ մեծահաւատ պարոն խօջայ Առաքելիդ... ի ՌՄԺԵ. (1766), ի հոկտեմբերի Գ.:
մլե. 150ա Պատուէր վասն կտակի, զի մի՛ այլայլեսցեն, զի ննջեցելոյն յաւիտենական նշան լինի – Զի ասէ սրբազան առաքելն Պօղոս, թէ՝ Կտակ յետ մահուն հաստատուն է... արդ, լուսահոգին զայդ յիշատակսդ վասն օգտի իւր հոգւոյն է կտակեալ Սրբոյ Աթոռոյս:
մլզ. 150բ Թուղթ յանձնարարութեան ի Կարս. Վասն ժողովարարութեան եւ իմատիայի սուրբ Յովհաննէս վանիցն Ղօշայվանք կոչեցելոյ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ շնորհաց ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոյդ մերոյ... (շնորհք): Եւ ընդ աստուածապարգեւ օրհնութեան նամակիս ծանուցումն լիցի սիրելի եւ հոգեւոր որդւոյդ մերոյ... ի ՌՄԺԵ. (1766) թուին, ի հոկտեմբերի ԺԵ. (15):
մլէ. 150բ-1ա Թուղթ առ ժողովուրդսն Ամասիոյ քաղաքին. Վասն բանադրանաց գեղեցկացպոյն եւ տօնից Սրբոյ Լուսաւորչին եւ սրբոց առաքելոցն Թադէոսի եւ Բարդուղիմէոսի – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան... (շնորհք): Եւ ընդ աստուածային օրհնութեան եւ սիրոյ նամակիս ծանուցումն լիցի սիրելի եւ հոգեւոր որդոցդ մերոց եւ օրհնեալ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի... գրեցաւ ի ՌՄԺԵ. (1766) թուին, ի հոկտեմբերի ԻԷ. (27) եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
մլը. 151ա Թուղթ առ Պրուսայու առաջնորդ Սամուէլ վարդապետն եւ յայլ առաջնորդս. Վասն կանոնական գրոյն յղեցելոյ ի Պօլիս – Յորմէ սիրով եւ կարօտիւ եւ քրիստոսական ողջունիւ ծանուցումն լիցի սիրեցելոյ եւ ազնուոյ եղբօրդ մերոյ եւ հարազատ որդւոյդ քրիստոսաէջ Սրբոյ Աթոռոյս... գրեցաւ ի ՌՄԺԵ. (1766) թուին, ի հոկտեմբերի ԻԹ. (28), ի Սուրբ Էջմիածին:
մլթ. 151բ Թուղթ առ Բաղդատու գանձապետ Ալէքսան աղայն. շնորհակալութիւն վասն նուիրակին եւ տուեալ արդեանցն եւ վասն այլեւս բանից ինչ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց, հանդերձ աստուածային ամենառատ ողորմութեամբն... (շնորհք): Եւ ընդ աստուածապարգեւ սիրոյ եւ օրհնութեան նամակիս ծանուցումն լիցի սիրելւոյդ մերոյ եւ հարազատ որդոյդ... ՌՄԺԵ. (1766), հոկտեմբերի ելն:
մխ. 152ա Թուղթ առ իշխանսն Զմիւռնոյ քաղաքին. Վասն Սաղաթէլի դաւոյն վերջացուցանելոյ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոյդ մերոց եւ իսկական բարեկամացդ... (շնորհք): Եւ ընդ աստուածապարգեւ եւ ողջունամատոյց սիրոյ եւ օրհնութեան... ի ՌՄԺԵ. (1766) ի նոյեմբերի Բ.:
մխա. 152ա Թուղթ շնորհակալութեան. Վասն կտակի առ Ֆռանգիւլի որդի Սաղաթէլն, ի Զմիւռին – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ ող՛՛, ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոյդ մերոյ եւ հարազատ զաւակիդ Սրբոյ Աթոռոյս պարոն Սաղաթիէլիդ... (շնորհք): Եւ ընդ աստուածային օրհնութեանս գիտասջիր, սիրելի՛ մեր եւ հարազատ որդի Սրբոյ Աթոռոյս... ի ՌՄԺԵ. (1766) ի նոյեմբերի Բ.:
մխբ. 152բ Թուղթ շնորհակալութեան. Վասն նուիրակաց եկելոց ի Բասրայ՝ Մինասեանսն – Յորմէ ժամանեսցի՛՛ ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդոցդ մերոց եւ ճշմարիտ սիրելեացդ եւ իսկական... (շնորհք): Եւ ընդ աստուածային սիրոյ եւ աստուածային օրհնութեան թղթոյս ծանուցումն լիցի ազնիւ սիրելեացդ իմոց եւ հարազատ որդոցդ Սրբոյ Աթոռոյս... գրեցաւ ի ՌՄԺԵ. (1766), ի նոյեմբերի Ա. եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
մխգ. 152բ-3ա Թուղթ ի Յամիթ. Մխիթարութիւն վասն սուղ ինչ վշտակրութեանցն յախթարմայիցն չարութենէ եւ պատուէր վասն օրինազանցութեանց եւ առաջնորդական հասից – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան, շնորհք... (շնորհք): Եւ ընդ աստուածապարգեւ օրհնութեան եւ սիրոյ նամակիս ծանուցումն լիցի հոգեւոր որդոցդ մերոց... ի ՌՄԺԵ. (1766), ի նոյեմբերի Դ.:
մխդ. 153աբ Թուղթ առ Նոր Ջուղայու քեալանթար Սարգիս աղայն. Վասն Իմամ արխին – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ շնորհաց եւ օգտարար սիրելւոյդ մերոյ եւ իսկական բարեկամի... (շնորհք): Եւ ընդ աստուածային օրհնութեան նամակիս ծանուցումն լիցի սիրելւոյդ մերոյ եւ հարազատ որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի... լաւապէս պարտիս մուղայէթ լինիլ այսմ ի սէր մեր եւ լե՛ր կրկին ողջ ի Տէր:
մխե. 153բ-4բ Թուղթ առ ժողովուրդսն Ղանդահարու, որ է սկիզբն նուիրակական կոնդակին – Եւ ընդ աստուածապարգեւ եւ շնորհազեղուն օրհնութեան նամակիս ծանուցումն լիցի սիրելի եւ հոգեւոր որդոցդ մերոց եւ լուսածնունդ զաւակացդ մօրս հաւատոյ Սրբոյ Էջմիածնի... գրեցաւ ի ՌՄԺԵ. (1766), ի նոյեմբերի ԻԸ. (28):
մխզ. 154բ Թուղթ ի վերայ Կարճկանու նահանգին. Վասն քարանց ջրաղացի ընդ տէր Աստուածատուրին – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդոցդ մերոց եւ հարազատ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս օրհնեալ եւ քրիստոսախնամ... եկեսցջիք ի Սուրբ Աթոռս ի յուխտ եւ յերկրպագութիւն, որք եւ լիջիք ողջ ի Տէր, եւ շնորհք Սրբոյ Աթոռոյս ընդ ձեզ լիցի:
մխէ. 155ա Թուղթ ի յՈւռումէլի. Վասն վախճանման Սրբոյ Աթոռոյս նուիրակ Գէորգ վարդապետին կարգելով ի տեղի նորին նուիրակ զնորին աշակերտ Մինաս վարդապետն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան, շնորհք... գրեցաւ ի ՌՄԺԵ. (1766) ի դեկտեմբերի Գ.:
մխը. 155ա Թուղթ շնորհակալութեան առ այնոսիկ, որք զյատուկ իմն ընծայս իցեն – Յորմէ ժամանեսցի (եւ այլն) (շնորհք): Եւ ընդ սիրոյ եւ աստուածային օրհնութեան նամակիս ծանուցումն լիցի սիրելի որդւոյդ մերոյ... եւ զհոգիս ննջեցելոցն քոց լուսաւորեսցէ եւ հանգուսցէ:
մխթ. 155բ-6ա Թուղթ բանադրանաց առ չիք եւ ստահակն յառաջնորդն Շամախու – Յորմէ պատժատու բարկութեամբ եւ դատապարտիչ արդարութեամբ անիծաշար բանիւք... ի վերայ գլխոյդ եղիցի մինչեւ գայցես ի զղջումն կատարելապէս զոր լուեալ /// (մէկ բառ) եւ մարդիկք ասասցեն եղիցի եղիցի:
մծ. 156աբ Թուղթ բանադրանաց առ չիք Աւետիս չէրէց ոմն. Վասն սափրելոյն զմօրուսն եւ անխտիր լինելոյն ընդ բոզս թողեալ զամուսինն իւր ի գերութեան, որ էր ի Հնդստան – Յորմէ պատժատու (եւ այլ) լպիրշ եւ շնաբարոյ չէրէց եւ չիք Աւէտ, քանզի յիրաւի ըստ սրբոց մարգարէին... առ դրան ահընկէց եւ սարսափելի մեծի Աթոռոյս Սրբոյ Էջմիածնի:
մծա. 156բ-7ա Թուղթ առ Ջուղայու Քեալանթար Սարգիս աղայն, ի Շիրազ, Վասն բանից վէիլ – Յորմէ բազամաւ սիրով եւ քրիստոսաւանդ ողջունիւ ծանուցումն լիցի իսկապիսի եւ ճշմարտի սիրելւոյդ մերոյ եւ օգտասէր զաւակիդ Սրբոյ Աթոռոյս... գրեցաւ ի ՌՄԺԶ. (1767) թուին, ի մարտի ԺԵ. (16):
մծբ. 157ա Թուղթ առ աստուածազօր արքայն Վրաց Հերակլէս. Վասն ֆռանկ պատրեացն, զորս կամէր բերել յերկիր իւր եւ բնակեցուցանել – Յորմէ քրիստոսաւանդ սուրբ ողջունիւ, իսկական եւ ճշմարիտ սիրով եւ աստուածային ամենառատ օրհնութեամբն եւ սրբոյ աստուածայիջի տեղւոյս բազմասփիւռ շնորհիւն ծանուցումն լիցի... գրեցաւ ի ՌՄԺԶ. (1767) թուին, ի մարտ ամսոյ ԻԴ. (24):
մծգ. 157աբ Թուղթ առ ժողովրդականս ոմանց վիճակաց կողմանն Գաղատիոյ. Վասն կարպետի եւ այլոց սփռելեաց – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան... (շնորհք): Եւ ընդ աստուածապարգեւ սիրոյ եւ օրհնութեան նամակիս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ հարազատ որդոցդ Սրբոյ Աթոռոյս... գրեցաւ ի ՌՄԺԶ. (1767), ի յապրիլի եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
մծդ. 157բ-8ա Թուղթ ի Թօխաթ քաղաքն. Վասն գանձապետափոխութեան եւ վասն Սրբոյ Աթոռոյս գանձանակն նախապատիւ շրջեցուցանելոյ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի... (շնորհք): Եւ ընդ սիրոյ եւ աստուածային օրհնութեան նամակիս ծանուցումն լիցի սիրելի եւ հոգեւոր որդոցդ մերոց եւ օգտասէր զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի... ի ՌՄԺԶ. (1767), ի յապրիլի:
մծե. 158ա Թուղթ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան առ հին եւ հաշուատու գանձապետս Սրբոյ Աթոռոյս գրելի – Յորմէ ժամանեսցի (եւ այլն) ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոյ... (շնորհք): Եւ ընդ աստուածային օրհնութեան եւ սիրոյ նամակիս ծանուցումն լիցի հոգեւոր որդւոյդ մերոյ եւ հարազատ զաւակիդ Սրբոյ Աթոռոյս... ի ՌՄԺԶ. (1767) յապրիլի:
մծզ. 158բ Թուղթ ի Նուխի, ի պատասխանի թղթոց նոցին, յորդորումն եւ պատուէր. Վասն զչիք Իսրայէլ կաթողիկոսն չընդունելոյ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան... (շնորհք): Եւ ընդ աստուիածային օրհնութեան եւ նամակիս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ հարազատ զաւակացդ... ի ՌՄԺԶ. (1767), յապրիլի ԻԱ. (21):
մծէ. 158բ Թուղթ առ էրզնկացի Պետրոս վարդապետն. Վասն յամառութեանն յանդիմանութիւն, որում եւ տուաւ Բէշքիլիսայն – Յորմէ սիրով եւ քրիստոսական ողջունիւ ծանիր, Պետրո՛ս խոհեմամիտ վարդապետ... ի ՌՄԺԶ. (1767), ի յապրլի ԻԳ. (23):
մծը. 159ա Թուղթ ի Վան, որք խնդրեալ էին զԲաղտասար վարդապետն յղել անդ նուիրակ խոստանալով յղել, յետոյ եւ զարարմունս իւրեանց մեղադրութեամբ ծանուցանելով ինքեանց – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան ի վերայ որդոցդ մերոց... (շնորհք): Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան թղթոյս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ լուսածնունդ զաւակացդ... ի ՌՄԺԶ. (1767) մայիսի Ը.:
մծթ. 159աբ Թուղթ վասն աւագ քահանայութեան գրելի, որ գրեցաւ ի վերայ ժողովրդեան Թիֆլիզու Վանքի եկեղեցւոյն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց, ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդոցդ մերոց... ի ՌՄԺԶ. (1767) յունիսի ԺԷ. (17):
մկ.159բ-60ա Թուղթ առ միաբանսն Սրբոյ Կարապետին, որք խնդրեալ էին զՊետրոս վարդապետն չկամիլ ելանել ի վանից անտի, բացասումն խնդրոյ նոցին – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ ողջունի եւ օրհնութեան ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդոցդ մերոց Սրբոյ Կարապետի վանից... գրեցաւ ի ՌՄԺԶ. (1767), յունիսի ԺԸ. (18) եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
մկա. 160բ Թուղթ առ Սափրչաց Էսնէֆն, որ ի Պօլիս, կանոն վասն կիւրակէ պահելոյ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց, հանդերձ աստուածային ամենառատ ողորմութեամբն... ի ՌՄԺԶ. (1767), յօգոստոսի:
մկբ. 161ա Թուղթ առ գիւղականս Չանկլի գեղջն, որ ի Կաղզուան եւ ընդ իշխանութեամբ Թօփրախ Ղալայու բէկին. մեղադրութիւն նոցին եւ սաստ, որք զԵրզնկայեցի Պետրոս պետն ինքնագլուխ նստուցանել ջանային յաւեր եկեղեցին՝ որ անդ առաջնորդ անուամբ, եւ առ այս զբէկն եւս ստիպէին, եւ նա ունկնդիր լինէր նոցա (շնորհք) – Յորմէ մեղադրանօք եւ բազմաւ զգուշութեամբ քահանայք եւ համօրէն գիւղականք Չանկլի կոչեցեալ գեղջ... ի ՌՄԺԶ. (1767) յօգոստոսի ԺԴ. (14):
մկգ. 161աբ Թուղթ առ Գաւազանի Գեօզալ Յովհանէս վարդապետն՝ հրաւիրումն գալ ի Սուրբ Աթոռս – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ եւ յատուկ սիրով եղբայրական եւ ստոյգ կարօտիւ ծանուցումն լիցի սիրեցելոյ եղբօրդ մերոյ... ի ՌՄԺԶ. (1767), յօգոտսոսի:
մկդ. 161բ Թուղթ առ Եփրիկեան մահտեսի Գրիգորն, ի յԱխլցխա, յաղագս ախթարմայիցն, զի օգնեսցէ անդ մահտեսի Յօնանին եւ զբանն ի գլուխ բերցէ, եւ զդրամ եւս տացէ նմա – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ եւ բազմաւ սիրով եւ հոգեւոր օրհնութեամբ ծանուցումն լիցի սիրելւոյդ մերոյ եւ հարազատ որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյ մահտեսի Գրիգոր աղայիդ... ի ՌՄԺԶ. (1767), ի սեպտեմբերի:
մկե. 162ա Թուղթ առ մահտեսի Յօնանն, ի յԱխլցխա. Վասն ախթարմայից բանին, որոց աղագաւ առաքեցեալ էր – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ եւ բազմաւ սիրով եւ օրհնութեամբ գիտասջիր, սիրելի մեր եւ հարազատ որդի Սրբոյ Աթոռոյս մահտեսի Յօնա՛ն... ի ՌՄԺԶ. (1767), ի սեպտեմբերի:
մկզ. 162աբ Թուղթ առ առաջնորդն եւ գլխաւոր իշխանսն եւ քահանայսն Վանայ քաղաքին, զի Բ. նուիրակութիւն տացեն Սրբոյ Աթոռոյս եւ գլուխ-գլուխ եւ սպառնալիք մինչ ոչ տացեն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց... ի ՌՄԺԶ. (1767):
մկէ. 162բ Թուղթ առ ժողովուրդսն Ակնայ, որք խնդրեալ էին արձակել զոմանս բանադրեալս, որ եւ գրեցաւ արձակումն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան, շնորհք առա՛՛... ի ՌՄԺԶ. (1767), ի սեպտեմբերի ԻԱ. (21):
մկը. 163ա Թուղթ առ միաբանս Սրբոյ Կարապետին, որ ի Մուշ եւ առ երկրականսն՝ կարգելով զՊետրոս վարդապետն վէքիլ վանիցն, որք յառաջ քան զայս խնդրեալ էին – Յորմէ ժամանեսցի... ի ՌՄԺԶ. (1767), ի սեպ[տեմբեր]:
մկթ. 163բ Թուղթ ի Համադան, առ ժողովուրդսն. շնորհակալութիւն վասն հասեալ արդեանցն նուիրակութեան եւ պատուէր վասն ուրումն հերձուածողի՝ չընդունիլ, եւ վասն գանձապետութեան – Յորմէ ժամանեսցի... ի ՌՄԺԶ. (1767) ի սեպտեմբերի:
մհ. 164ա Թուղթ ի Հաշտարխան. Վասն կարի իմն խորդութեանց նոցին ի Սրբոյ Աթոռոյս եւ զնուիրակն ոչ բարւոք ընդունելոյն՝ որոյ աղագաւ յղեցաւ անդ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան... զնուիրակն մեր ի Սուրբ Աթոռս վերադարձուսցէ, որով մեք եւ դուք զերծցուք ի գլխացաւութեանց. ողջ լերուք ի Տէր:
մհա. 164բ Թուղթ ի Պօլիս, առ մահտեսի Մօվսէս աղայն. Վասն փօլիցայից – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ... ի ՌՄԺԵ. (1766), յօգոստոսին:
մհբ.164բ Թուղթ բանադրանաց առ չպապա ոմն – Յորմէ ժամանեսցի գիր անիծից նզովից եւ չարաչար բանադրանաց... գրեցաւ ի ՌՄԺԵ. (1766) սեպտեմբերի Ը.:
մհգ. 165ա Թուղթ առ Հերակլ արքայն վասն [Աղալոյի եւ թռնամեացն Հերակլի] – Յորմէ հայրական առատաձիր օրհնութեամբն, քրիստոսական խաղաղատուր ողջունիւն եւ Հոգւոյն Սրբոյ ստոյգ եւ անկեղծական սիրովն... գալոց է այս քանի աւուրս, յորմէ զամենայն որպէսն լիով իմանալոց ես որ եւ ողջ լե՛ր ի Տէր եւ ի շնորհսն նորա. ամէն:
մհդ. 165բ Թուղթ առ Իւչքիլիսայի առաջնորդ Զաքարիա վարդապետն. Վասն Մարկոս վարդապետին, թէ յղեա՛, զի յղեսցուք ի Ղանդահար – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ եւ ճշմարիտ սիրով եւ կարօտիւ ծանուցումն լիցի ազնուոյ եւ իսկականի եղբօրդ իմոյ, սիրեցելոյ տեառնդ Զաքարիայի... ի ՌՄԺԵ. (1766), ի հոկտեմբերի:
մհե. 166ա Թուղթ ի վերայ Կարսայ եւ շրջակայից նորին, ամենից վիճակացն Սրբոյ Յօհաննիսի Ղօշայվանք կոչեցելոյ. Վասն իմտատիայ առնելոյ նոյնոյ վանիցն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան... գրեցաւ ի ՌՄԺԵ. (1766), ի հոկ[տեմբեր] ԺԵ. (15):
մհզ. 166բ Պատուէր Պաղտասար վարդապետին՝ ի գնալն ի Ղարս – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ ծանի՛ր սիրելի որդեա՛կդ մեր եւ հարազատ զաւակդ Սրբոյ Աթոռոյս... զայս ամենայն յորժամ հոգասցես մեզ ծանուսցես, զոր ինչ գրեցեմք քեզ այնպէս առնիցես:
մհէ. 166բ Թուղթ առ Բաղդատու աւագերէց տէր Մարկոսն. Վասն գանձապետութեան եւ վասն ումեմն խաբեբայի – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ եւ ճշմարիտ սիրով եւ օրհնութեամբ... գրեցաւ ի ՌՄԺԵ. (1766) թուին, ի հոկտեմբերի ելն, եւ ի Սուրբ Էջմիածին:
մհը. 167ա Թուղթ յանձնարարութեան առ իշխանսն Ղանդահարու եւ նորին շրջակայից – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոյդ մերոյ... գրեցաւ ի ՌՄԺԵ. (1766) թուին եւ ի նոյեմբերի ԻԸ. (28):
մհթ.167ա Թուղթ առ Զմիւռնոյ առաջնորդ Ղուկաս վարդապետն. Վասն գործոյն, զի ընդ փոյթ աւարտ յաղագս իրիք պիտոյութեան – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ եւ ճշմարիտ սիրով եւ օրհնութեամբ գիտասջիր սիրելի՛ եւ հոգեծին որդեա՛կ իմ եւ հարազատ զաւակ Սրբոյ Աթոռոյս Ղուկա՛ս պերճիմաստ վարդապետ... վասն Առաքելի գրոյն զինչ հոգացեր վաղվաղակի գրեալ ծանուսցես մեզ:
մձ. 167բ-8ա Թուղթ ի վերայ Շամախու, պատուէր վասն ապօրինին Իսրայելի մի՛ ընդունել զնա – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահ՛՛, ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդոցդ մերոց եւ հարազատ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս... ի ՌՄԺԵ. (1766) թուին, ի դեկտեմբերի ԺԴ. (14):
մձա. 168աբ Թուղթ առ Յովհաննէս կաթողիկոսն Աղուանից. Յանդիմանութիւն նմին վասն ծուլութեանն, որոյ աղագաւ չԻսրայելն ընդդիմակ նորին զօրանայր – Յորմէ քրիստոսականաւ ողջունիւ եւ անխախտ սիրով Սրբոյ Հոգւոյն ծանուցումն լիրելի եղբօրդ մերոյ... ի Թիֆլիզ, առ Զաքարիայ վարդապետն յղես, նա մեզ յղեսցէ, բաւ է խոհեմութեանդ:
մձբ. 169ա Թուղթ առ Հերակլ արքայն. Վասն դաւոյ իրիք եւ յաղագս մեր եւ Երուսաղէմայ նուիրակացն, որք էին անդ – Յորմէ քրիստոսականաւ ողջունիւ, ճշմարտիւ սիրով եւ հոգեւոր օրհնութեամբ... գրեցաւ ի ՌՄԺԸ. (1769) ի մարտի ԻԳ. (23):
մձգ. 169աբ Թուղթ ի Պօլիս, առ գլխաւոր իշխանսն ընդ (անուան տեղը բաց՝ չգրած) նուիրակին, որով զերկուս բաժանեցաք զնուիրակութիւնն – Յորմէ աստուածային օրհնութեամբն Սրբոյ Աթոռոյս եւ քրիստոսաիջի տեղւոյս շնորհիւն եւ իմոյ... զոր վերստին ամենայնիւք գործովքն իւրովք ի ձեզ յանձնեմ եւ զձեզ ձերայնովքն յԱստուած. ողջ լե՛ր ի Տէր:
մձդ. 170ա-2ա Թուղթ պատասխանի թղթոյն Գրիգոր պատրիարգին, որով խնդրեալ էր ի մէնջ զհրաման, զի ի յեպիսկոպոսաց յեպիսկոպոս ձեռնադրիցի ի Պօլիս – Յորմէ սիրով եւ կարօտիւ աննենգ մտօք եւ անկեղծ դիտմամբ ծանուցումն լիցի սիրեցելոյդ եւ հոգեկցի եղբօրդ իմոյ... եւ զայլ որպէսն ի (անունը չգրուած) վարդապետէդ եւ ի տիրացու Սարգսին իմասցիս:
մձե. 172բ [Առ Գրիգոր վարդապետն] – Յորմէ սիրով եւ քրիստոսականաւ ողջունիւ ծանի՛ր, սիրելի՛ եղբայրդ իմ Գրիգո՛ր հանճարապերճ եւ խոհեմամիտ վարդապետ, զի էհաս եւ յղեցին գիրդ... գրեցաք զգիր մի հասարակ իշխանաց եւ ոմանց եւ յատուկ ոչ այլ ինչ, բայց միայն սէր, օրհնութիւն ու նուիրակին սակս յանձնարարութիւն՝ որպէս տեսանելոց ես:
մձզ. 173ա [Առ Բարսեղ վարդապետն] – Յորմէ սիրով, կարօտիւ եւ Սրբոյ Աթոռոյս շնորհիւն ծանի՛ր, սիրելի՛դ իմ եւ հարազատ որդի Սրբոյ Աթոռոյս Բարսեղ ծերունազարդ վարդապետ... իմանալոց ես որք են բաւական գիր եւ տեղեակ ամենից որպիսութեանց:
մձէ. 173բ-4ա Թուղթ ի Հաշտարխան, ներողութիւն եւ միամտութիւն նոցին վասն՝ մինչեւ անցիցն, որ արարեալ էին զխաղաղութիւն եւ յաղագս անզգամ սեւագլխի միոյ բանադրանք – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան... ի ՌՄԺԶ. (1767), ի հոկտեմբերի ԻԹ. (28):
մձը. 174աբ Թուղթ առ Յովհաննէս կաթողիկոսն Աղուանից. Վասն չիք Իսրայէլին, որ գնացեալ էր անդի յերկիրն Խամսայու՝ ընդ մէլիք Ադամին, զգուշութիւն ինքեան եւ մէլիքաց կողմանն իւրոյ, զի մի՛ ընդ նմա հաշտեսցին եւ կամ ոք միջնորդեսցէ խանին՝ խնայել զնա – Յորմէ քրիստոսական սուրբ ողջունիւ եւ բազմաւ սիրով եւ աստուածային ամենառատ օրհնութեամբն ծանուցումն լիցի սիրեցելոյ... ի ՌՄԺԶ. (1767) ի:
մձթ. 175ա Թուղթ շնորհակալութեան առ վանեցիսն, որք յանձն էին առեալ գլուխ տալ Սրբոյ Աթոռոյս զնուիրակութիւնն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան, շնորհք առաքելական եւ աստուածային բազմապատիկ... գրեցաւ ի ՌՄԺԶ. (1767), ի նոյեմբերի ԻԳ. (23):
մղ. 175աբ Թուղթ առ առաջնորդն Վանայ. Վասն վերոգրեալ իրակութեանն – Յորմէ սիրով բազմաւ, քրիստոսական ողջունիւ եւ օրհնութեամբ գիտասջիր, սիրելի՛ եւ հոգեծին որդի մեր եւ հարազատ զաւակ Սրբոյ Աթոռոյս... ի ՌՄԺԶ. (1767), ի նոյեմբերի ԻԳ. (23):
մղա. 175բ-6ա Թուղթ ի Հաշտարխանն. Վասն զնուիրակ Յովանէսն խնդրելոյ – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ ծանի՛ք, զի ահա երեքն ամն էանց, որ այդ նուիրակդ ի ձեզ է, եւ յայսքան միջոցումս երդուիլ կարեմ ես... եւ դուք ամենեքեան կատարելով զհրամանս մեր հոգեշահս, լիջիք օրհնեալք յԱստուծոյ, ի սրբոյ Լուսաւորչէն եւ ի մէնջ:
մղբ. 176աբ [Առ պարոն Բարդուղիմէոսն] – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ Սրբոյ Աթոռոյս շնորհիւն ծանի՛ր, սիրելի՛դ իմ եւ հարազատ որդի Սրբոյ Աթոռոյս պարոն Բարդուղիմէո՛ս, զի հասին մեզ... ամենեքեան լուիցեն եւ հեռասցեն ի հոտելոյն. բաւ է սիրելւոյդ իմոյ. ողջ լե՛ր ի Տէր:
մղգ. 176բ-7ա Թուղթ ի Պօլիս, առ պատրիարգն Գրիգոր. Վասն Բաղիշու պէկին – Յորմէ սիրով, կարօտիւ եւ քրիստոսականաւ ողջունիւ ծանուցումն լիցի սիրելոյ եղբօրդ եւ հարազատի որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս... գրեսցես զսորին պատասխանին, հանդերձ այլովք որպէսութեամբ քով եւ տեղւոյդ. ողջ լե՛ր ի Տէր:
մղդ. 177աբ Թուղթ արձակման առ Մաշկեր գիւղի գիւղականսն, որք ի յԱրապկեր, զորս առաջնորդ իւրեանց Պետրոս վարդապետն բանադրեալ էր եւ մեռեալ եւ սոքա այժմ ի սրբազանէն զարձակումն խնդրէին մահսարական աղաչանաց թղթով – Յորմէ ժամանեսցի (եւ այլն), որք զետեղեալ կայք ի յօրհնեալ եւ յաստուածախնամ գիւղդ Մաշկեր... բաւ է խոհեմութեանդ, ողջ լե՛ր ի Տէր, զի ստութեան մանկզիլն կարճ է:
մղե. 178աԱրդ, ի բազմաց վանորէից մի է հռչակաւոր հիահրաշ եւ գերազօր ուխտն Սրբոյն Թօմայի առաքելոյ... ի հեռաւոր տեղեաց եւս նուազեալ են մուտք սրբոյ տանն այնմիկ, վասն որոյ /// (16,7x11,3):
մղզ. 178բԻ Վան, ի Բաղէշ, ի Մահմուտան, ի յԱրծկէ, ի Բերկրի, ի Խլաթ, ի Մանազկերտ եւ յայլ ամենայն շրջակայ գաւառս, ի քաղաքս, ի ղասապայս եւ ի գիւղորայս վերոյ յատկացեալ վիճակացդ:
մղէ. 178բ Արդ, ի բազմաց վանորէից մի է գերազօր եւ բազմահրաշ ուխտ սուրբ, որ յանուն Սրբոյն Կոնոնոսի նահատակին եւ վկայութիւն... եկն առ մեզ վշտացեալ անձամբ եւ բազմօք թախանձանօք, խնդրեաց ի մէնջ շնորհել զկոնդակ (16,8x11,4):
մղը. 179ա Ի Գեանջայ – Աղաբաբն կտակեալ է Սրբոյ Աթոռոյս որդին Յօհանն, տուեալ է... յորոց երեսն դէպ ի մէյտանն է (11,4x11,8):
մղթ. 180աբ Սիրելի եղբօրդ իմոյ Յակոբ խոհեմամիտ վարդապետիդ ողջոյն ի Քրիստոս – Յետ որոյ գիտասջիր, զի թուղթն զոր յապրիլի Ժ. ի Կարնոյ քաղաքէդ գրեալ էիր առ սրբազան վէհն մեր, էհաս աստ... եւ զայլն բերանով ասելոց է եղբայրդ մեր Գալուստ աստուածիմաստ վարդապետդ. ողջ լե՛ր (37x14,3):
յ. 181աբ Թուղթ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան առ տուօղս գանձանակական արդեանց, որ գրեցաւ առ եկեղեցիսն Պօլսոյ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան, շնորհք առաքելական... ի ՌՄԺԷ. (1768):
յա. 181բ Թուղթ բանադրանաց առ Սուքիաս եւ Բարսեղ չիք սեւագլուխս ոմանս, որք գնացեալք՝ ի Գանձասարու կաթողիկոսէն չէպիսկոպոսք էին ձեռնադրեցեալք – Յորմէ ժամանեսցի գիր անիծից եւ բանադրանաց, դառնութեան եւ աստուածային բարկութեան, հանդերձ կենազրաւիչ սրով ամենասուրբ Հոգւոյն... գրեցաւ ի ՌՄԺԷ. թուոջս մերում, յապրիլի Գ., առ դրան թշնամավան եւ ներհակակործան Մեծի Աթոռոյս Սրբոյ Էջմիածնի:
յբ. 182աբ Թուղթ վերստին կացուցման ուրուք առաջնորդի անդրէն յառաջնորդութիւնն իւր, որ տուաւ Երնջակայ Սուրբ Կարապետի առաջնորդին – Յորմէ ժամանեսցի, եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան թղթոյս ծանուցումն լիցի սիրելի եւ հոգեւոր... ի ՌՄԺԷ. (1768) թուոջն եւ ի յապրիլի Ժ.:
յգ. 182բ-3բ Թուղթ առ ժողովուրդսն Հաշտարխանու, ի պատասխանի թղթոյն իւրեանց՝ արձակումն բանադրեալ Յակոբին եւ յորդորումն ի սէր եւ ի խաղաղութիւն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան, շնորհք առաքելական եւ աստուածային բազմապատիկ օրհնութիւնն... ի ՌՄԺԷ. (1768), յապրիլի ԻԱ. (21):
յդ. 184աբ, 185ա Թուղթ բանադրանաց առ ղափանցի չիք Ղազարն. Վասն յայտնապէս իւրացուցանելոյն զինչս հանգուցեալ եղբօրն իւրոյ Գէորգ վարդապետին, եւ վասն ֆռանկ կնոջն, զոր առեալ էր ի կնութիւն իւր – Յորմէ ժամանեսցի գիր անիծից եւ բանադրանաց, դառնութեան եւ աստուածային բերկրութեան... ի ՌՄԺԷ. (1768), յապրիլի, առ դրան ահընկէց եւ թշնամակործան մեծի Աթոռոյս Սրբոյ Էջմաիծնի:
յե. 185աբ [Առ Ստեփաննոս վարդապետն] – Յորմէ սիրով, կարօտիւ եւ Սրբոյ Աթոռոյս շնորհիւն ծանի՛ր, սիրելի՛դ իմ Ստեփաննոս խոհեմամիտ եւ ծերունափայլ վարդապետ... յորմէ եւ զայլ ամենայն որպէսն եւ զդիտելիսն բերան առ բերան իմնալոց ես լիովին:
յզ. 185բ-6ա Թուղթ առ ժողովուրդսն Յամթայ. Վասն անցիցն, որ յառաջնորդն հանեալ էին յառաջնորդութենէն եւ զայլ ոմն ի պատրիարգէն բերեալ նստուցեալ ի յինքեանս՝ վէքիլ անուամբ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահ՛՛... (շնորհք): Եւ ընդ սիրոյ եւ աստուածային օրհնութեան նամակիս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց... ամէն ասեմ ձեզ, եթէ ոք ի ձէնջ անունկնդիր լիցի հոգեւոր հրամանիս մերոյ, ոչ է մնալոց առանց պատժոց:
յէ. 186աբ Թուղթ առ գեանճեցիսն, որք խնդրեալ էին յղել զտեղապահ առ ինքեանս, զի խրատեսցէ զինքեանս եւ զի չիք Իսրայէլն բերցէ աստ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան... ի ՌՄԺԷ. (1768), ԺԶ. (16):
յը.187ա Թուղթ ի Վան. Վասն բանադրեալ Բարսեղ եւ Սուքիաս սեւագլխացն չընդունելոյ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան... ի ՌՄԺԷ. (1768), ի յօգ[ոստոսի] ԻԱ. (21):
յթ. 187բ-8ա Թուղթ ի Խօյ. Վասն օրինազանցից ոմանց եւ քահանայից՝ յատուկ պատուէր վասն չառնելոյ զօրինազանց բանս – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան, շնորհք առա՛՛ ի ՌՄԺԷ. (1768), ի սեպտեմբերի:
յժ.188աբ Թուղթ առ Հերակլէս արքայն Վրաց. Վասն սրբոյ գեղարդեանն, զոր ըստ խնդրոյ նորին յղեաց ի Թիֆլիզ՝ յաղագս երկիւղի ժանտամահին – Յորմէ աստուածային ամենառատ ողորմութեամբն, սրբոյ իջման տեղւոյս շնորհիւն... ի ՌՄԺԷ. (1768), ի նոյեմբերի ԻԵ. (25):
յժա. 188բ-9բ Թուղթ առ ժողովուրդսն քաղաքին Քեաֆայու՝ արգելումն սեւագլխաց, որք անդ զգործ եպիսկոպոսի գործէին եւ սուտ աբեղայի միոյ եւս արգելումն եւ անեծք եւ վասն կտակարարութեան պատուէր – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան... ի ՌՄԺԷ. (1768), ի դեկտեմբերի:
յժբ. 189բ-90ա Թուղթ բանադրանաց ի Վան, առ թիֆլիզեցի չիք Մանուչարն, որ ի բազում ամս զկինն ի Թիֆլիզ թողեալ՝ անդ կայր – Յորմէ ժամանեսցի գիր անիծից եւ բանադրանաց, դառնութեան եւ աստուածայնոյ բարկութեան ի վերայ պիղծ եւ անիծեալ, լիրբ եւ անզգամ, օրինազանց եւ չարագործ... գրեցաւ ի ՌՄԺԷ. (1768), ի դեկտեմբերի ԺԸ. (18), առ դրան ահընկեց եւ չարասպան մեծի Աթոռոյս Սրբոյ Էջմիածնի:
յժգ. 190աբ Թուղթ առ շահբանտարն Ռուսաց, որ ի Գիլան. սէր եւ օրհնութիւն եւ յանձնարարութիւն վասն նուիրակին – Յորմէ աստուածային ամենառատ ողորմութեամբն եւ գթութեամբն եւ հոգեպարար շնորհիւն Սրբոյ եւ քրիստոսաիջի Աթոռոյս... գրեցաւ ի ՌՄԺԸ. (1769) թուոջն մերում, ի փետ[րուար]:
յժդ. 190բ-1բ Թուղթ ի Հաշտարխան, առ հասարակ ժողովուրդսն, որպէս զի եթէ ոք ի վախճանեալ առաջնորդէն իւրեանց կամ յայլ սեւագլխաց բանադրեցեալք իցեն, արձակեսցին եւ մնասցեն անխիղճ, եւ թէ ոք եւս յօտար սեւագլխաց բանադրեսցէ զոք անդ այսուհետեւ, մի՛ լիցի բանադրանքն այն ընդունելի – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ... ի ՌՄԺԸ. (1769):
յժե. 191բ-2ա Թուղթ առ Կարնոյ իշխանք ոմանս. Վասն լրբութեան երիցու միոյ, զոր արարեալ էր ընդդէմ Սրբոյ Աթոռոյս նուիրակին – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց մահտեսի Քրիստոսատուրիդ... ի ՌՄԺԸ. (1769) ի յունիսի:
յժզ. 192ա-3բ Թուղթ առ Ախլցխայու ժողովուրդսն մինչ ֆերմանաւ վանեցան անտի ֆռանկ պատրիքն եւ Դ. չարագլուխն ախթարմայից աստ աքսորեցան եւ եկեղեցիքն տուան մեզ եւ թամբեհ եղեւ նոցա, զի այլ մի՛ արասցեն զֆռանկութիւն, պատուէր, զի հաստատուն կացցեն ի Հայաստանեացս սրբոյ եկեղեցւոյ օրէնս եւ այլ մի՛ արասցեն զֆռանկութիւն, որոց եւ սպառնալիք, մինչ ոչ արասցեն զայն – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ եւ քրիստոսական ողջունիւ ծանուցումն լիցի... քահանայք եւ իշխանք եկեսջիք աստ ի հոգեւոր ծնօղս ձեր սուրբ Աթոռս եւ լերո՛ւք կրկին ողջ ի Տէր:
յժէ. 194ա Թուղթ օրհնութեան առ յայնպիսիս գրելի, յորոց տանէն մի ոմն եկեալ իցէ ի Սուրբ Աթոռոյս յուխտ եւ առ մնացեալ ընտանիսն զօրհնութեան թուղթս խնդրիցէ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց, ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց... գրեցաւ ի ՌՄԺԸ. (1769), ի յուլիսի:
յժը. 194աբ Թուղթ վասն արձակման բանադրանաց – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ շնորհաց, հանդերձ ամենառատ ողորմութեամբն եւ գթութեամբն աստուածային... ի ՌՄԺԸ. (1769), ի յուլիսի ելն:
յժթ. 194բ-5ա Թուղթ առ ժողովուրդսն Ախլցխայու. Վասն չորից կարգաւորացն աստ աքսորելոց, որք դարձան յուղղութիւն եւ հրաւիրումն, զի ի գլխաւորացն իւրեանց ոմանք եկեսցեն ի Սուրբ Աթոռս, որպէս եւ յառաջ գրեաց. եւ յորդորումն, զի եւ ինքեանք ըստ սոցին ուղղեսցին – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպա՛՛... ի ՌՄԺԸ. (1769), յօգոստոսի Է.:
յի.195ա-6ա Թուղթ առ ժողովուրդսն Ախլցխայու՝ դարձեալ երրորդ անգամ սիրով յորդորումն դարձեալ, զի եկեսցեն ի յուղղութիւն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նա՛՛, ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց եւ լուսածին զաւակացդ... ի ՌՄԺԸ. (1769), յօգոստոսի ելն:
յիա. 196աբ, 194բ Թուղթ առ Ալաշկերտու ախթարմայսն՝ յետ բերելոյն աստ քահանայիցն նոցին եւ ուղղելոյն հրաւիրումն եւ յորդորումն, զի եւ ինքեանք ըստ նոցին ի յուղղութիւն դարձցին – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահ՛՛, ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց... առ ի լինել ձեզ օրինակ բարի եւ խրատել զձեզ եւ ածել զձեզ յուղղութիւն, ուրեմն որպէս եւ դուք:
յիբ.196բ-7բ Թուղթ մխիթարութեան առ ժողովուրդսն մայրաքաղաքին Պօլսոյ. Յաղագս նեղսակրութեանն, որ ի մեծ պատերազմէն հասեալ կայր նոցա – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ խաղաղութեան եւ խնդութեան... ի ՌՄԺԸ. (1769) թուոջն, ի նոյեմբերիր Ժ., ի Սուրբ Էջմիածին:
յիգ. 197բ-8ա Թուղթ մխիթարութեան առ փորձանաւորս գրելի – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց, հանդերձ ամենառատ ողորմութեամբն եւ գթութեամբն աստուածային... գրեցաւ ի 1218. (1769) ի դեկ՛՛:
յիդ. 198ա Թուղթ առ ժողովուրդսն Վանայ. Մխիթարութիւն վասն մահուան առաջնորդին նոցա եւ զի զկողոպուտ նորին յղեցեն, եւ վասն նոր առաջնորդի եւս, թէ զով կամին՝ ծանուսցեն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ... ի ՌՄԺԸ. (1769), ի դեկտեմբերի:
յիե. 198բ Թուղթ առ Կարսեցիսն. Վասն Ղօշավանիցն, թէ այլ ոչ եւս մեք անդ զգութսն վարեցուցանեմք յանուն Սրբոյ Աթոռոյս, դուք եւ առաջնորդդ վասն վանիցն շինութեան միայն ջանացարուք – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ ծանիք, Կարսայ քաղաքի քահանայք, իշխանք եւ ժողովուրդք, զի մինչեւ ցայժմ գիտէք ահա... գրեցաւ ի ՌՄԺԸ. (1769) թուոջ մերում:
յիզ. 198բ-9ա Թուղթ առ նախագահ իշխանս դրանն աստուածազօր կայսերն Ռուսաց. Շնորհակալութիւն վասն լաւութեանցն արարելոց Սրբոյ Աթոռոյս եւ ի մէնջ առաքեցեալ Դաւիթ վարդապետին եւ յորդորումն յառաւել սէր առ մեզ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան, հանդերձ ամենառատ ողորմութեամբն... ի ՌՉՀ. (1770) փրկչին մերոյ:
յիէ. 199ա Թագաւորի թղթոյ վերջն է – Արդ ի յընկալնուլ թագաւորի եւ յարժանանալն մեր թղթոյ վերջէ... զգթաշատ ողորմութեամբ, մայրդ ունեմք մեզ ապաւէն եւ մեզ մխիթարութիւն:
յիը. 199ա Վերջն է մխիթարական թղթոյն Նուխեցւոյ, որ գրեցաւ ի ՌՄԻԷ. (1778), ի նոյ՛՛ ԻԱ. (21) – Այլեւ զայս գրեմ սիրելեացդ իմոց, զի լսեմք, թէ զայլ եւ այլ խօսս եւ<զ> զրոյցս լսելով... ի ՌՄԻԷ. (1778), նոյ. ԻԱ. (21):
յիթ. 199բ-200ա Թուղթ երկրորդ առ կայսրն Ռուսաց Եկատարինէ. Ի շնորհակալութիւն վասն խնդրակատարութեանն եւ վասն ընծայիցն նորա – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Սիմէոն, որոյ եւ շնորհիւն կաթողիկոս եւ ծայրագոյն պատրիարգ ամենայն Հայոց... գրեցաւ գիրս օրհնութեան եւ աղաչանաց ի դաշտս Արարատեան, ի սուրբ եւ ի քրիստոսաէջ աթոռս Էջմիածին ի ՌՉՀ. (1760):
յլ. 200բ-1ա Թուղթ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան առ նոյն Ռուսաց արքայորդի Պավլ Պետրովիչն – Յորմէ հոգեբորբոք սիրով, սրտատոչոր կարօտիւ եւ երկրակոր խոնարհութեամբ այլեւ աստուածային ամենալցուցիչ օրհնութեամբ... յուրախութիւն քոյայնոց եւ յահարկութիւն թշնամեաց ի յուսադրութիւն եւ ի մխիթարութիւն ողորմելի կացութեանս մերում:
յլա. 201բ-2ա Թուղթ առ գլխաւոր վեզիրն թագաւորին Ռուսաց. Ի շնորհակալութիւն եւ ի պատասխանիս թղթոյ նորին. գրաֆ Նիկիտա պանիդ – Յորմէ հոգետենչ սիրով եւ անձնամաշ կարօտիւ, հանդերձ աստուածային առատ օրհնութեամբն, քրիստոսական սուրբ ողջունիւն եւ նորին կենսատու սրբոյ Խաչին եւ սրբոյ Գեղարդեանն... գրեցաւ աստուածակերտ Աթոռոջս Սուրբ Էջմիածնի, ի դաշտս Արարատեան, ի ՌՉՀ. (1760) ամի մարդեղութեան փրկչին մերոյ եւ ի Ժ. ամսոյն յունիսի:
յլբ. 202բ-3ա Թուղթ առ Յովհաննէս աղայն, որ ի Պետերբօրք, ի պատասխանի թղթոյն, զոր գրեալ էր ընդ Դաւիթ վարդապետին՝ վասն խնդրոց զանազանից – Յորմէ աստուածային ամենառատ ողորմութեամբն եւ գթութեամբն եւ գերահրաշ զօրութեամբ կենսատու խաչին քրիստոսեան... եւ պատարագօք հոգւոց ասացաք եւ մնացորդ նորին ի խնամս Աստուծոյ յանձնեցաք, Պահպանեա՛ ասելով:
յլգ. 203բ-4ա Թուղթ ի Մօսկով, առ Եղիազար աղայն, ի պատասխանի իւրոյ – Յորմէ յոյժ հոգետենչ կարօտիւ եւ սիրով աստուածային ամէնառատ ողորմութեամբն եւ սրբոյ աստուածայիջի տեղւոյս... զսէրդ եւ զսիրոյ գիրդ անպակաս արա՛ ի մէնջ:
յլդ. 204ա Եւ զայս իբր առանձին ծանի՛ր, գերազնիւ սիրէլիդ իմ Ներսէ՛ս աղա, զի յայս յետին գրումդ մէկ բան էիր գրել... ինձ հարկ էր անգամ մի գրել ձեզ որպիսութեանց հարազատից սիրելեաց այնուհետեւ դուք գիտասջիք եւ ձերով խոհեմութեամբ մտածիցէք:
յլե. 204բ Թուղթ առ Ջուղայեցի Քեալանթար Սարգիսն, ի Շիրազ. Վասն առաջնորդին իւրեանց Մկրտիչ վարդապետին, որում զառաջնորդութիւն ետ սրբազանն. եւ սմա եւս գրեաց, զի հաշտեսցի ընդ նմա. եւ այլ եւս բանք վասն այսր – Յորմէ քրիստոսական ողջունիւ, սիրով բազմաւ եւ աստուածային առատազեղ օրհնութեամբն եւ շնորհիւ, սրբոյ իջման տեղւոյս ծանուցումն լիցի... ՌՄԻ. (1771), հոկ՛՛:
յլզ. 205ա Թուղթ ի Պետրոպօլք եւ ի Մօսկով, առ յոմանս իշխանս հայազունս. Վասն ի Սրբոյ Աթոռոյս խորդութեան ժողովրդեանն Հաշտարխանու եւ առաքման Դաւիթ վարդապետին – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ եւ ողջունի հանդերձ աստուածային առատ օրհնութեամբն եւ նախախնամութեամբն եւ գերամաքուր շնորհիւ... ի ՌՄԺԷ. (1768) ի յուլիսի:
յլէ. 205բ Թուղթ առ Հերակլ արքայն – Ծանուցումն լիցի, զի գրեանք տէրութեանդ՝ թէ՛ առ մեզ գրեցեալ եւ թէ՛ Յովանէս... ողջ լե՛ր ի Տէր ի փառս նոյնոյ եւ ի պարծանս մեր իսկ գլխովին:
յլը. 206ա Գիր շնորհակալութեան առ Մուրատեանսն – Յորմէ օրհնութեամբ, կարօտիւ եւ սրբոյ իջման տեղւոյս շնորհիւն ծանուցումն լիցի ազնիւ սիրելեացդ իմոց եւ ցանկացեալդ... որ օրինակ միայն կարի լինիլ. ողջ լե՛ր ի Տէր եւ ի շնորհս նորին մնալով յար:
յլթ. 206ա Առ Սարգիս վարդապետն Պօլսոյ – Յորմէ սիրով, կարօտիւ եւ հոգեւոր ողջունիւ ծանուցումն լիցի ազնւոյ սիրելւոյդ մերոյ եւ մեծապատւոյ եղբօրդ... շուտով խնդրեմ զպատասխանին, հանդերձ որպիսութեամբ քով եւ այլովք հարկաւոր գիտելովք. ողջ լե՛ր ի Տէր:
յխ. 206բ Թուղթ ի Մահմուտան, առ իշխանս ոմանս. Վասն Հոգոց վանիցն, որ անդ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր... ի ՌՄԺԵ. (1766) թուին, ի դեկտեմբերի ԺԶ. (16):
յխա. 207ա (նոտրգիր) Է. Սիմէօն վեհ – Երից երանեալ ի Սրբոյ Հոգւոյն Աստուծոյ ճշմարտէ ընտրեալ ընտիր քահանայապետիդ եւ քրիստոսական հարսին արժանաւոր փեսայիդ եւ հանուրց ազգիս հայկազեան... գրի ի կղզոջս Անզ[ա]լի, թուին 1773, ի յամսեան դեկտեմբերի 24ուն:
յխբ. 208ա-9ա [Թուղթ առ Գրիգոր վարդապետն] – Յորմէ սիրով, կարօտիւ, աստուածային օրհնութեամբն եւ ի Սրբոյ Աթոռոյս շնորհիւն ծանուցումն լիցի ազնիւ սիրելեացդ իմոց եւ հոգւոյս ցանկալեացդ եւ Սրբոյ Աթոռոյս հաւատարիմ եւ սրտացաւ զաւակացդ եւ ազգիս մերոյ օգտակամ եւ խորհրդական բարեկամացդ, եղբօրդ մերոյ սիրելւոյ տեառնդ Գրիգոր աստուածաբանի վարդապետիդ... ապա ո՛ւմ գրեսցուք զցաւս մեր՝ մինչ դուք խռովիք գրելն մեր ձեզ:
յխգ. 209բ-10ա Թուղթ ի Նուխի. Շնորհակալութիւն վասն տուելոց գանձանակական արդեանցն եւ չընդունելոյն զապօրինաւոր կաթողիկոս Աղուանից Իսրայէլ. պատուէր եւս առ այս բազում – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան, շնորհք առաքելա՛՛.... գրեցաւ ի ՌՄԺԵ. (1766), ի դեկտեմբերի ԺԴ. (14):
յխդ. 210ա Թուղթ առ Ակնայ ժողովուրդսն. Վասն բանադրեալ Կիւրեղին, որ վախճանեալ էր, օրհնութիւն նոցին եւ արձակումն մեռելոյն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան... ի ՌՄԺԶ. (1767) եւ ի յունվարի Գ.:
յխե. 210բ [Թուղթ առ վարդապետն Սրբոյ Աթոռոյ] – Յորմէ սիրով, կարօտիւ, քրիստոսական ողջունիւ եւ Սրբոյ Աթոռոյս բազմերախտ ծնողիս քոյ հոգեպարար շնորհիւն ծանուցումն լիցի յատկական սիրով... բաւ է խոհեմութիւնդ զայլսն ի Յոսէփ համեստաբարոյ վարդապետիդ իմանալոց ես:
յխզ. 211աբ Թուղթ բանադրանաց ի Հաշտարխան, առ չիք Յակոբ՝ ոմն ծնողանարգ եւ Սրբոյ Աթոռոյս ներհակ – Յորմէ ժամանեսցի գիր անիծից եւ բանադրանաց դառնութեան եւ բարկութեան... ի ՌՄԺԶ. (1767) եւ ի յապրիլի:
յխէ. 211բ-2ա Թուղթ ի Բաքու օրհնութիւն եւ պատուէր. Վասն չԻսրայէլ կաթողիկոսն չընդունելոյ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան, շնորհք առաքելա՛՛... ի ՌՄԺԶ. (1767), ի ԻԱ. (21) յապրիլ ամսոյն:
յխը. 212ա Թուղթ ի Կարս. Վասն կարգելոյն զՄինաս վարդապետն փոխանակ իւր առաջնորդ Ղօշավանիցն եւ հարկ տալ զի Մատատիային խոստացեալ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց, հանդերձ աստուածային ամենառատ ողորմութեամբն... ի ՌՄԺԶ. (1767), ի սեպտեմբերի:
յխթ. 212բ [Առ մահտեսի Ղազարն] – Յորմէ ճշմարիտ սիրով, ստոյգ կարօտիւ եւ սրբոյ իջման տեղւոյս Քրիստոսի առատածաւալ շնորհիւն ծանուցումն լիցի... զորպիսածանոյց գիրդ մի՛ պակասեցուսցես զմէնջ: Գիտեա՛, զի յուստեքէ մխիթարութիւն չէ մնացել մեզ, բաց յԱստուծոյ եւ ի սիրելեացդ իմոց:
յծ. 213ա Աստուածընկալ եւ կենսառիթ սրբոց տնօրինական տեղեացն Քրիստոսի Աստուծոյն մերոյ յատուկ յատուկ երես ի գետին բացաւ գլխով եւ ջերմեռանդ ըղձիւ մատուցանեմ զերկրպագութիւնս եւ զպատիւս, յորոյ եւ հայցեմ զշնորհս եւ զօրհնութիւնս ի յօգնութիւն ըստ Հոգւոյ եւ ըստ մարմնոյ տկարիս – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ, որոյ եւ շնորհիւն կաթողիկոս ամենայն Հայոց եւ ծայրագոյն պատրիարգ... տացես զողջոյն յատկապէս մեր Ադամ վարդապետին, զոր ի սէրտ յանձնեմ. ողջ լե՛ր ի Տէր:
յծա. 213բ Առ Հերակլ արքայն – Ծանուցումն լիցի, զի միջոցք յոլովք անցին, յորս ոչ ընկալաք զգիր սիրոյ եւ մխիթարութեան... եւ զոմանս հարկաւոր ասելիս ի Սիմոն պէկ հաւատարմէն քումէ իմասցիս:
յծբ. 214ա Թուղթ առ Պետրոսն՝ պետն Մշու – Յորմէ մեղադրախառն սիրով ծանի՛ր, Պետրո՛ս վարդապետ... եւ զայլ մնացաեալսն ի Պաղտասար վարդապետդ իմա՛. ողջ լե՛ր ի Տէր:
յծգ. 214բ-5ա Թուղթ ի Ղզլար. Վասն չիք Իսրայէլին բանադրանաց, որոց եւ զօրինակն անդ յղեցաք եւ վասն ի նմանէ առաքեցեալ չիք Սողոմօն պետի եւս բանադրելոյն յառաջ եւ այժմ եւս կրկին – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան, շնորհք ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց... ի ՌՄԺԶ. (1767), ի նոյեմբերի:
յծդ. 215աբ Թուղթ առ եպիսկոպոսն Ռուսաց, որ ի Հաշտարխան՝ Միֆօտի կոչեցելն, սէր եւ յանձնարարութիւն հայկասէր ժողովրդոցն, որք անդ – Յորմէ յատկական սիրով եղբայրականաւ եւ քրիստոսապարգեւ սուրբ ողջունիւ ծանուցումն լիցի գերազնուոյ եւ ցանկալւոյ եղբօրդ մերոյ... ի յայս կան բովանդակեալք ամենայն պատուիրանք եւ գործք հաճելիք Աստուծոյ, զոր յարամնաց պահեսցէ Տէր իւրով ողորմութեամբն:
յծե. 215բ Թուղթ վասն սրբոց վանորէից ժողովարարութեան, որ տուաւ Սրբոյն Խոր Վիրապայ – Յորմէ ժամանեսցի (եւ այլն). ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց... գրեցաւ ի ՌՄԺԶ. (1768) թուոջն, ի դեկտեմբերի ԺԹ. (19):
յծզ. 216աբ Թուղթ առ Թադէոսի Սուրբ առաքելոյ վանից առաջնորդ Եսայի վարդապետն. Յանդիմանութիւն վասն հեղգ լինելոյն ի գործն առաջնորդութեան – Յորմէ սիրով ծանի՛ր, Եսայի վարդապետ, զի առաջնորդն վասն այն կացուցանի, զի ըստ աստուածային օրինացն յամենայնի հոգաբարձու լիցի հօտին... ի ՌՄԺԷ. (1768), ի փետրվարի ԺԹ. (18):
յծէ. 216բ-7ա [Առ Զաքարիա վարդապետն] – Յորմէ սիրով ծանիր Զաքարիա՛ վարդապետ սիրելիդ մեր եւ հարազատ որդի Սրբոյ Աթոռոյս... ես եւս ի յանկարանալս, զումսունին (՞) արարեալ զերծայց յամենայնէ, բաւ է խոհեմից մտաց:
յծը. 218աբ Թուղթ ի Կինջէ – Յորմէ ծանուցումն լիցի սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց, զի ահա հինգ ամ եղեւ, յորս թէ զինչ գործեցան... զչարսն ի յանէծս եւ ի պատիժս մատնեալ, զի ծանիցեն զիշխանութիւն Սրբոյ Էջմիածնի եւ սորին կաթողիկոսացն, որ եւ ըստ հոգւոյ եւ ըստ մարմնոյ խնդրեմ զպատասխանի սորին շուտով:
յծթ. 219ա [Թուղթ առ միաբանութիւնն Մայր Աթոռոյ] – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ ծանի՛ք, սիրելի՛ք, եւ շնորհընկալ որդիք Սրբոյ Աթոռոյս աւաքիրցունք եւ հասարակ քահանայք... զի ահա որք հարան ի վէմս յայս՝ փշրեցան, բաւ է սիրելեացդ իմոց. ողջ լե՛ր ի Տէր:
յկ. 219ա [Վասն Վարագայ սուրբ Նշանի օգնութեան] – Յորոց բազմաց վանորէից մի է հռչակաւոր եւ անուանի մեծափառ ուխտն Վարագայ Սուրբ Նշանին, որ շնորհօքն Քրիստոսի կառուցեալ կայ առընթեր քաղաքին Վանայ...
յկա. 219բ-20ա [Թուղթ առ միաբանութիւնն Մայր Աթոռոյ] – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան թղթոյս ծանուցումն լիցի սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց հարազատ եւ սրտացաւ զաւակացդ սրբոյ եւ շնորհատուի մօրս ձերոյ Էջմիածնի, զի թեպէտ... կատարօղք հրամանաց մերոց լինիջիք օրհնեալք յԱստուծոյ եւ ի խնամս նորա միշտ յիշեցեալք աստ եւ ի հանդերձելումն:
յկբ. 220բ Թուղթ առ Միֆօտի արքեպիսկոպոսն Ռուսաց, որ ի Հաշտարխան. Վասն նուիրակի յանձնարարութեան – Յորմէ քրիստոսասահման սուրբ ողջունիւն եւ իսկական եւ ճշմարիտ սիրով եղբայրականաւ ծանուցումն լիցի գերազնուոյ եւ սիրեցելոյ... ի ՌՉԿԸ. (1768) թուոջ փրկչին մերոյ ի:
յկգ. 221ա-2ա Առ մեծ եպիսկոպոսն Ռուսաց, որ ի Պէտրոպօլք, որոյ անունն էր Միտրի – Յորմէ քրիստոսաւանդ միացուցիչ ողջոյնիւ եւ նոյնապատուէր անխարդախ եւ ճշմարիտ սէրն սիրեցելոց եւ հոգւոց իմոց ցանկալւոց... թէ՛ այլազգիք եւ թէ՛ մերազգիք զմարդ առաքելն մեր առ ձեզ վասն խնդրոյս այսորիկ:
յկդ. 222ա Շամախու առաջնորդ Իսահակ վարդապետին տուեալ ժողովարարութեան կոնդակի միջարկեալ բանն է, որ տուաւ սակս Սաղիանու Սրբոյ Նախավկայի վանիցն, յորում նստի առաջնորդն Շամախու – Որք կայք բնակեալք ի տէրութիւնն... վասն որոյ եւ մեք շնորհեցաք նմա զայս օրհնութեան նամակս մեր ի վերայ վերոյ յատկացեալ օրհնեալ երկրացդ, զի կամ ինքն եկես՛՛:
յկե. 222բ-3ա Սկիզբն առաջնորդական կոնդակին Մինաս վարդապետին, զոր յղեցաք ի Հաշտարխան, ի ՌՄԺԷ. (1768) թուոջն մերում – Եւ ընդ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան գրոյս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ հարազատ եւ շնորհածին զաւակացդ... գնաց առ կոչօղն իւր, որոյ զհոգին Տէր լուսաւորեսցէ եւ զտրտմեալ սիրտ օրհնեալ ժողովրդոցդ մխիթարեսցէ, վասն որոյ եւ մեք:
յկզ. 223աբ Թուղթ առ Գեանճեցիսն. Օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն նոցին, որք կատարեալ էին զհրամանն, որ գրեցաւ առ նոսա եւ բացասաբար պատասխանի խնդրոյ նոցին, որք խնդրեալ էին գրել զթուղթ օրհնութեան առ չիք Իսրայէլն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ... ի ՌՄԺԷ. (1768), ի մայիսի ԺԵ. (15):
յկէ. 224աբ Թուղթ առ ժողովուրդսն Բալուայ. Շնորհակալութիւն վասն տուեալ նուիրակական արդեանցն եւ յանդիմանութեամբ հանդերձ պատուէր՝ բառնալ զանկարգ սովորութիւնն իւրեանց եւ զնուիրակութիւնն գլուխ-գլուխ տալ եւ զՍրբոյ Աթոռոյս գանձանակն նախապատիւ շրջեցուցանել – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան... ի ՌՄԺԷ. (1768), ի մայիսի:
յկը. 224բ, 229ա Նարեկայ կղզւոյ Սուրբ Աստուածածնի նորապէս նորոգեցեալ վանից կոնդակի միջարկեալ յատուկ բանն է – Որք կայք բնակեալք ի յօրհնեալ եւ յաստուածախնամ քաղաքդ Կարին եւ յամենայն շրջակայ գաւառս... լաւապէս պայծառացուցեալ հաստատեսցէ ի փառս Աստուծոյ եւ ի պարծանս օրհնեալ ազգիդ մերոյ, եւ կատարօղքդ:
յկթ. 225աբ, 228ա Թուղթ հինգերորդ՝ կարգեալ ըստ թուոյ, յորում պարունակին նախ Խաչիկ աղային թուխտն, սաւատն, եւ այլք, երկրորդ՝ հաշիւք եւ կարգք խարճեալ եւ յղեալ գողիցն եւ իրացն, զորս ընդ Պետրոս վարդապետին յղեցաք, երրորդ՝ անուանք եւ տուրք գանձապետացն եւ այլոցն, զորս աստ ի թխթիս հաւաքեցաք ի զնին տեառնդ, զի ի միասին գտցին ամենայն խնդրելիքն ըստ օրինակի սիահոյ եւ տաֆթարի, որք եւ եղիցին այսպէս. Ջուղայեցի պարոն Խաչիկ աղային տուած ձեռագրին օրինակն է – Զօրութիւն գրոյս այս է, որ ես ջուղայեցի Պօղոսի որդի Խաչիկս... արեւելցի մահտեսի Կարապետն չորս հարիւր ղուռուշ ետ մեզ վասն պարսպի միջին եղեալ ջրոյն ճանապարհն շինելոյն (36x24,6):
յհ. 226ա Է. [Տէ]ր Ղուկաս կաթուղիկոս ամենայն Հայոց առաքելականի եկեղեց[ւոյ] Աթոռոյս Սրբոյ Էջմիածնի սիրով եւ կարօտիւ հո///... հազար ղուռուշն յայդր փօլի///:
յհա. 227ա Ի ժամանակս առաջին շահից, որ գրեցաւ պարսից ըՍպահանցի մէկ Սէֆիղուղլիեան անուամբ խան մի է նստեալ յԵրեւան... տաճիկս լաւ գիտէ զմեր եւ տեղւոյս որպէսն, որում ընծայիւք շահեցաւք եւս ի դմանէ եւս իմանալոց ես:
յհբ. 229աբ [Առ Զաքարիա վարդապետն] – Յորմէ սիրով եւ Սրբոյ Աթոռոյս շնորհիւն ծանի՛ր, սիրելիդ իմ եւ հարազատ որդի Սրբոյ Աթոռոյս Զաքարիա խոհեմամիտ վարդապետ... լաւապէս գթացուսցէ եղբօրն մերոյ, ընթեռնլով առաջի նորա, զի մերս կողմանէ միամիտ լինելով, ինքն եւս գրեսցէ շուտով՝ որպէս եւ գրեցաք:
յհգ. 230ա-1աԵւ ընդ սիրոյ, օրհնութեան եւ սիրախառն մեղադրականի թղթոյս ծանուցումն լիցի ձեզ, զի ընդ սրբազան առաքեալն Պոլսի մեծ տրտմութեամբ եւ ցաւ է ինձ վասն ձեր... որպէս իրաւունքն պահանջէ՝ ի հարկէ այնպէս է լինելոց, զի զպատասխան գրոյս շուտով խնդրեմ. ողջ լերուք ի Տէր:
յհդ. 231բ-2աՅորմէ քրիստոսաւանդ ողջունիւ եւ նոյնապատուէր սիրովն եւ իմոյս սրտակէզ եւ անձնատոչոր կարօտիւ ծանուցումն լիցի ճշմարտի... ի ՌԷՃԿԹ. (1769) թուոջ փրկչին մեր եւ ի փետրվարի Ի. (20) գրի ի Սուրբ Էջմիածին յաթոռս ամենից իւրոց:
յհե. 232աբ [Թուղթ առ միաբանութիւնն Մայր Աթոռոյ] – Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեան թղթոյս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ շնորհածին զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի, զի ի ՌՃԼԱ. (1682) թուոջն մերում ի ժամանակս լուսահոգի Եղիազար կաթողիկոսին մերոյ... թէ ոչ կամիցիք տալ, զայն եւս շուտով գրեցէ՛ք, զի միամիտ լեալ՝ յայլ ուստեքէ հոգասցուք:
յհզ. 233ա-4բ Թուղթ առ ֆռանկ պատրիսն, որք ի յԱխլցխայու աքսորեցեալք՝ կային յարգելանս եւ ըստ աղերսանաց ֆռանկսիզաց Էլչուն, որ ի Պօլիս, հանել տայր զնոսա անտի սրբազան վեհն. մեղադրութիւն եւ յանդիմանութիւն վասն մինչեւ ցայժմ արարմանցն ընդ ազգս մեր եւ սաստ՝ մի՛ եւս առնել զնոյնս – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Սիմէոն, որոյ շնորհիւն եւ կաթողիկոս... ի ՌՄԺԸ. (1769) ի նոյեմբերի:
յհէ. 235ա Թուղթ առ նախագահ իշխանս, որք ի դրան աստուածապահ կայսերն Ռուսաց. շնորհակալութիւն վասն ձեռնատուութեացն Դաւիթ վարդապետին եւ յորդորումն ի նոյն սէր, հանդերձ առաւելութեամբ առ մեզ եւ առ ազգս մեր – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, օրհնութեան եւ քրիստոսական ողջունի, հանդերձ աստուածային անհուն նախախնամութեամբն եւ հոգեպարար շնորհիւն քրիստոսաէջ սուրբ տեղւոյս... գրեցաւ ի քրիստոսահիմն թուոջս մերում՝ ի Սուրբ Էջմիածին, ի ՌՉՀ. (1770) թուոջ փրկչին մերոյ:
յհը. 235աբ Այլապէս ի նոյն միտ դարձեալ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ եւ քրիստոսական ողջունի եւ հոգեւոր օրհնութեան, հանդերձ ամենաբաւական գթութեամբն... գրեցաւ յաստուածակէրտ Աթոռս Սուրբ Էջմիածին, ի ՌՉՀ. (1770) թուոջ փրկչին մերոյ:
յհթ. 235բ-6ա Դարձեալ ըստ նոյն դիտման յեղափոխեցեալ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, հանդերձ քրիստոսական սուրբ ողջունիւ եւ առատաձիր օրհնութեամբ եւ գթութեամբն աստուածային... գրեցաւ ի լուսակերտ աթոռս ամենայն Հայոց ի Սուրբ Էջմիածին, ի ՌՉՀ. (1770) ամի փրկչին մերոյ:
յձ. 236ա Նոյն դարձեալ յեղաշրջեցեալ – Յորմէ ժամանեսցի գիր սիրոյ, հանդերձ անանցելի օրհնութեամբն Աստուծոյ եւ սիրական ողջունիւ եւ Սրբոյ Միածնի տեղւոյս զուարճացուցիչ... ի Սուրբ Էջմիածին, յամի թուականութեան մերոյ ՌՉՀ. (1770):
յձա. 236ա Թուղթ առ սուրբ Երուսաղէմի պատրիարգ Պօղոս վարդապետն. Միամտութիւն վասն չորից նորընծայ միաբանիցն իւրոց եւ վասն հանգուցեալ Կարապետ պատրիարգի խոստմանցն – Յորմէ սիրով բազմաւ եւ քրիստոսական ողջունիւ... գրեցաւ ի ՌՄԺԹ. (1770), ի փետրվարի ԺԷ. (17) եւ Սուրբ Աթոռս Էջմիածին:
յձբ. 236բ Թուղթ առ Թիֆլիզու Սրբոյ Աթոռոյս թեմ Ջիկրաշէն եկեղեցւոյ ժողովուրդսն. Վասն վիճոյն, որ էր ի մէջ նոցա սակս աւագերիցութեան, զի մի՛ ոք աւագէրէց լիցի անդ, եւ արդիւնք աւագերիցութեանն եկեղեցւոյն լիցի – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց հայկասէր... գրեցաւ ի ՌՄԺԹ. (1770), ի մարտի:
յձգ. 236բ-7բ Թուղթ առ ժողովուրդսն Թիֆլիզու. Վասն անչափ օրինազանցութեանց նոցա. ի կողմանէ պսակի. սաստ՝ մի՛ եւս առնել զայնս – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան, շնորհք առա՛՛... գրեցաւ ի ՌՄԺԹ. (1770), ի մայիսի Ե., ի Սուրբ Էջմիածին:
յձդ. 237բ Թուղթ առ Ղզլարու ենարալն. Շնորհակալութիւն վասն Դաւիթ վարդապետին արարեալ լաւութեանցն եւ բարեկամութեանցն, որ առ Սուրբ Աթոռս. եւ խնդիր՝ մնալ միշտ ի նոյն սէր – Յորմէ ժամանեսցի (տե՛ս ի վերն՝ ի ՆԴ. (404) համարն, եւ անտի գրեա՛) շքեղափառ ենարալ մայօր... գրեցաւ ի յաստուածահիմն աթոռոջս ամենայն Հայոց ի Սուրբ Էջմիածին, ի ՌՉՀ. (1770) ամի մարդեղութեան փրկչին մերոյ:
յձե. 238աբ Թուղթ բանադրանաց առ Թիֆլիզեցի չիք Եսայի էրէցն. Վասն օրինազանցութեանցն զորս առնէր անդ – Յորմէ ժամանեսցի գիր անիծից եւ բանադրանաց, դառնութեան եւ աստուածային բարկութեան, հանդերձ ընդ միջահատ սրով Հոգւոյն Սրբոյ... գրեցաւ ի ՌՄԺԹ. (1770), ի մայիսի Ե., ի Սուրբ Էջմիածին:
յձզ. 238բ Եւ այս դարձեալ առ մի ոմն յիշխանաց դրան կայսերն Ռուսաց՝ որպէս եւ ի վերոյ ՆԴ. (404), ՆԵ. (405) – Յորմէ ժամանեսցի գիր սիրոյ եւ նամակ ողջունառաք, հանդերձ առատաձիր օրհնութեամբն եւ ողորմութեամբն Աստուծոյ եւ սրբարար շնորհիւն Միածնաէջ տեղւոյս Սրբոյ, այլ եւ փրկագործ զօրութեամբ զինուն... գրեցաւ ի լուսակազմ Աթոռս ամենայն Հայոց՝ ի Սուրբ Էջմիածին, յամի վերանորոգութեան մերոյ Քրիստոսիւ Տէրամբ ՌՉՀ. (1770):
յձէ. 239աբ Թուղթ առ Հերակլ արքայն Վրաց. Վասն ազատութեանն տաճկաց ոմանց օսմանցւոց, զորս գերեալ էին զօրք նորա ի մեծ մարտին, որ յԱխլցխա եղեւ – Յորմէ (եւ այլն). զի այս չէ ծածուկ ինչ, որպէս եւ ձերդ աստուածասիրութիւնն քաջապէս գիտէ... գիտես, որ ի պէս-պէս կարծիս ընթանան բազումք սակս գալոցն եւ յամեցմանն դորա յայդր. ողջ լե՛ր ի Տէր:
յձը. 239բ-40ա Թուղթ ի վերայ քաղաքին Թիֆլիզու. Մխիթարութիւն վասն ժանտամահին երեւեցելոյ անդ ի մէջ նոցա – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նա՛՛: Հանդերձ գերազօր շնորհիւն սրբոյ իջման տեղւոյս եւ զօրութեամբ շնորհաբաշխ եւ գերահրաշ աջոյ հօրն մերոյ Գրիգորի Լուսաւորչի... գրեցաւ ի ՌՄԺԹ. (1770) ի յունիսի:
յձթ. 240աբ Թուղթ առ Պօլսոյ պատրիարք Գրիգոր վարդապետն. Զգուշութիւն, զի աչքաբաց լեալ մի՛ զոք թողցէ հանել չիթլախս ախթարմայ գլխացն Ախլցխայու – Յորմէ քրիստոսական սուրբ ողջունիւ եւ սիրով իսկականաւ եւ ճշմարտիւ ծանուցումն լիցի սիրազնէի եւ ցանկալւոյ... գրեցաւ ի ՌՄԺԹ. (1170) ի յուլիսի:
յղ. 240բ Թուղթ արձակման առ Շամախու առաջնորդ Սահակ վարդապետն, որ եկեալ ի Խամսայ, գրեցուցեալ էր անտի զիրիջայս Իբարհիմ խալի խանին եւ մէլիք Իւսիւֆին վասն արձակման իւրոյ – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ ծանիր Սահակ վարդապետ... գրեցաւ ի ՌՄԺԹ. (1770), յօգոստոսի:
յղա. 240բ, 243ա Թուղթ վասն գանձապետութեան եւ մութաւէլութեան, որ գրեցաւ ի Բանդր՛՛ Բուշես – Զի ասէ իմաստանցեալն յԱստուծոյ Սողոմօն, թէ զայր հաւատարիմ գործէ գտանել... գրեցաւ ի ՌՄԺԹ. (1770) ի սեպտեմբերի:
յղգ. 241աբ Թուղթ առ մերազնեայ միաբանադաւան ժողովուրդսն, որք յԱխլցխայ. Մխիթարութիւն վասն վշտացն, զորս կրեալ էին հանդերձ յուսադրութեամբ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան, հանդերձ աստուածային ամենառատ ողորմութեամբն, գթութեամբն եւ մարդասիրութեամբն եւ գերազօր շնորհիւն սրբոյ իջման տեղւոյս... գրեցաւ ի ՌՄԺԹ. (1770) թուոջ մերում, ի սեպտեմբերի:
յղդ. 241բ-3ա Յետ գրեցման արձակման թղթոյն առ Շամախու առաջնորդ Սահակ վարդապետն (որոյ օրինակն ի վերդ ի ՆԺԴ. (414) համարն գրեցեալ գոյ): Ապա նա ստոյգ զղջմամբ դիմեալ ի Սուրբ Աթոռս, էառ աստ զարձակումն կապանաց իւրոց, վասն որոյ եւ գրեցաւ թուղթ այս առ ժողովուրդսն Շամախու՝ սակս արձակման նորին ի պատասխանի թղթոց նոցին, առնելով զնա վերստին առաջնորդ նոցին – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ ողջունի... գրեցաւ ի ՌՄԺԹ. (1770) ի սեպտեմբերի:
յղե. 243ա Թուղթ սակս կարգելոյ զոք ի քաղաքի ուրուք մութավէլի կամ վէքիլ Սրբոյ Աթոռոյս, որպէս զի հոգալեացն մերոց, որք անդ դիպիցին, հոգացօղ լիցի – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի... 1219 (1770) հոկ[տեմբեր]:
յղզ. 243բ-4ա Թուղթ առ Գիլանու ժողովուրդսն. Շնորհակալութիւն վասն խաբեբայ ժողովրդոց պատուէր մի՛ ընդունիլ նոյնպէս եւ զախթարմայսն, եւ զի թարց գրոյ եւ հրամանի մերոյ զոք մի՛ թողցին ի Հաշտարխան, գնալ կարգելով զԴաւիթ աղայն վէքիլ Սրբոյ Աթոռոյս – Եւ ընդ սիրոյ եւ աստուածային օրհնութեան նամակիս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց... գրեցաւ ի ՌՄԺԹ. (1770) ի նոյեմբերի:
յղէ. 244ա Թուղթ առ հինգ մէլիքսն Խամսայու. Վճիռ վախճանական, զի թէ հնազանդեալք հրամանին իւրոյ՝ ծառայեսցեն Գանձասարու եւ Յովհաննէս կաթողիկոսին, օրհնեալք են, ապա թէ ոչ, արժանի են անիծից – Յորմէ սիրով եւ աստուածային օրհնութեամբն ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց... 1219 (1770) ի նոյ[եմբեր]:
յղը. 244բ-6ա Թուղթ բանադրանաց առ Սեպուհոյ վանից առաջնորդ չիք Կարապետ վարդապետն. Վասն օրինազանց արարմանց նորին – Յորմէ ժամանեսցի գիր անիծից եւ բանադրանաց դառնութեան եւ բարկութեան եւ չարաչար նզովից... գրեցաւ ի ՌՄԺԹ. (1770) թուոջ մերում եւ ի դեկտեմբերի, առ դրան անվանելի թշնամավան եւ ներհակագործական մեծի Աթոռոյս Սրբոյ Էջմիածնի:
յղթ. 246ա-7ա Թուղթ ի Խամսայ, առ մէլիք Ադամն. Շնորհակալութիւն, որ բոլորով սրտիւ զհրաման սրբազանին յառաջացուցանել ջանայր, չիք Իսրայէլն խոտէր եւ զՅովհաննէսն ընդ այլ մէլիքացն ընդունէր, որում եւ հարկ, զի կատարումն տացէ հրամանին իւրոյ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց, հանդերձ ամենառատ ողորմութեամբն եւ գթութեամբն աստուածային... ողջ լե՛ր ի Տէր, զօրացեալ միշտ ի նոյն, եւ շնորհք Սրբոյ Աթոռոյս եղիցի ընդ քեզ հանապազ. ամէն:
ն. 247աբ Թուղթ առ ժողովուրդսն Բաղիշու. Պատուէր վասն գանձանակաց եւ շնորհակալութիւն վասն տուեալ արդեանցն գանձանակական եւ սակս նուիրակին – Եւ ընդ սիրոյ եւ աստուածային օրհնութեանս ծանուցումն լիցի սիրելեացդ մերոց եւ հարազատ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի... 1220 (1771), յունվարի:
նա. 247բ Թուղթ առ քահանայսն եւ իշխանսն եւ ժողովուրդսն Թօփրախղալայու. Վասն բառնալոյ զքէսիմն եւ վասն իմտատիայ տալոյ Սրբոյ Աթոռոյս – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց... ՌՄԻ. (1771) յունվարի:
նբ. 248ա Թուղթ առ ժողովուրդսն Վանայ, որք զՍամուէլ վարդապետն խնդրեալ էին վերստին առաջնորդ առնել ինքեանց. պատուէր, զի յղեսցեն զնա աստ համահաճական թղթով, զի առաջնորդ արարեալ յղեսցէ անդ – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ բազմաւ եւ քրիստոսական ողջունիւ գիտասջիք սիրելի որդիք մեր... գրեցաւ ի 1220 (1771) մարտի:
նգ. 248աբ Թուղթ առ ժողովուրդս Նորաշէն կոչեցեալ եկեղեցւոյն որ ի Թիֆլիզ, որպէս զի տէր Զաքարիայն, որ ի նոյն եկեղեցւոջն աւագ քահանայ, այժմ եւ նա լիցի, իսկ տէր Մելքիսէթն, որ յետոյ էր լեալ աւագ քահանայ, խաբեութեամբ ընկալցի – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան... 1220 (1771) մարտի:
նդ. 248բ-9ա Թուղթ առ ժողովուրդսն Կարսայ եւ շրջակայիցն. Սակս իմտատիայ առնելոյ առաջնորդին իւրեանց, զի զառուն վանիցն հանցէ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահ՛՛, որք զետեղեալ կայք ի յաստուածախնամ քաղաքդ Կարս եւ ի համայն շրջակայ վիճակս... գրեցաւ ի ՌՄԻ. (1771) թուոջն, ի մարտի:
նե. 249աբ Թուղթ առ Հերակլ արքայն. վասն հաշտութիւն առնելոյ ընդ օսմանցիս, մինչ երկրորդ անգամ յղեցաւ առ նա մահտեսի Յօնանն թղթովս այսու, նաեւ թղթով սարասկեարին ի Կարսայ – Յորմէ աստուածային ամենառատ ողորմութեամբն եւ գթութեամբն եւ շնորհիւ քրիստոսաէջ տեղւոյս սրբոյ այլեւ սիրով բազմաւ եւ ճշմարտիւ եւ քրիստոսական ողջունիւ... ի ՌՄԻ. (1771), ապրիլի Ա.:
նզ. 249բ-50ա Թուղթ առ ժողովուրդսն Թիֆլիզու. ի պատասխանի թղթոյ նոցին, որք վասն պարտատիրի ումեմն խնդրէին տալ զժողովարարական թուղթ, զի երթեալ ժողով արասցէ եւ զպարտսն տացէ. եւ սրբազանն միայն իւրեանց հրամայեաց ողորմիլ զնա – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց հանդերձ աստուածային առատազեղ ողորմութեամբն եւ գթութեամբն... գրեցաւ ի ՌՄԻ. (1771), հոկտեմբերի Ժ.:
նէ. 250աբ Թուղթ առ ժողովրդուսն Հաղբակու. Վասն վանիցն Սրբոյ առաքելոյն Բարդուղիմէոսի եւ վրդովեալ առաջնորդութեան տեղւոյն յանդիմանութիւն փոքր մի եւ պատուէր, զի զՍարգիս եւ զԴանիէլ չարացոյց պետսն յղեսցեն աստ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց եւ հարազատ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս քրիստոսասէր եւ լուսաւորչակրօն հայազուն ժողովրդոցդ... գրեցաւ ի ՌՄԻ. (1771), ի հոկտեմբերի ելն:
նը. 251ա Թուղթ առ ժողովուրդսն Սալմաստու՝ ըստ վերոգրեալ թղթոյ ոճին. Վասն առաջնորդութեան Սրբոյն Բարդուղիմէոսի առաքելոյ վանիցն – Յորմէ ժամանեսցի (եւ այլն), որք կայք բնակեալք ի տիրախնամ երկրոջդ Սալմաստու, ընդ տէր Մարգար քահանային (եւ այլն, որպէս ի վերին թղթոջն)... գրեցաւ ի ՌՄԻ. (1771), ի հոկ՛՛. ելն:
նթ. 251բգ Թուղթ առ ժողովուրդսն Էրզնկանու. Վասն Սեպուհոյ վանից առաջնորդ՝ բանադրեցեալ Կարապետ պետին, որք խնդրեալ էին արձակել նա բացառութիւն խնդրոց նոցին եւ վասն վանից Սեպուհոյ. եւս պատուէր եւ շնորհակալութիւն եւս վասն արդեանց նուիրակութեան, զոր տուեալ էին նուիրակ Սահակ վարդապետին – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան, շնորհք առաքելական եւ աստուածային բազ՛՛... գրեցաւ ի ՌՄԻ. (1771), ի հեկտեմբերի:
նժ. 251գդ Թուղթ առ Բաբերդու ժողովուրդսն. Վասն խաբեբայութեան առաջնորդին իւրեանց Սարգիս պետին Սրբոյ Աթոռոյս ոչ տայր, թէ որովհետեւ զմեզ խաբեաց, ինքն եւս չէ եպիսկոպոս. եւ անէծք ընդունողացն – Յորմէ ժամանեսցի (եւ այլն գրեա՛ ըստ վերնոյն), որք կայք զետեղեալք ի տիրախնամ քաղաքդ Բաբերդ... գրեցաւ ի ՌՄԻ. (1771) թուոջս, ի դեկտեմբերի:
նժա. 252ա Թուղթ առ Կարսայ սարասկեար Մուսատաֆայ փաշայի սառաֆ մահտեսի Փիլիպպոսն. Վասն փաշայի մուհրդար Մուստաֆայ բէկին միամտութիւն, որ երթայր առ Քեարիմ խանն, եւ վասն ախլցխացի աքսորելոցն, որք էին աստ, որոց իթլախն ելեալ էր – Յորմէ սիրով եւ աստուածային օրհնութեամբ եւ շնորհիւ սրբոյ իջման տեղւոյս ծանուցումն լիցի սիրելւոյդ մերոյ... ի ՌՄԻԱ. (1772), ի յունվարի ԺԲ. (12):
նժբ. 252աբ Թուղթ ի Հնդիկս, առ իշխանսն տեղւոյն գլխաւորս. Վասն մահուան Սրբոյ Աթոռոյս նուիրակ Յովսէփ վարդապետին, որ ի մէջ նաւին ի գալն յայսկոյս վախճանեալ էր, եւ վասն նոր նուիրակին, զոր այժմ յղեաց անդ յանձնարարութիւն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան եւ շնորհաց, հանդերձ ամենառատ ողորմութեամբն Աստուծոյ... գրեցաւ ի ՌՄԻԱ. (1772) թուոջն ի յունվարի:
նժգ. 252բ-3ա Թուղթ ի յԱխլցխա՝ մինչ զիթլախն աքսորելոյ տեղւոյն բերել ետ սրբազանն ի Պօլսոյ եւ յղեաց զնոսա անդ եւ զՊօղոս վարդապետն, որ էր մի յաքսորելոցն, կարգեաց առաջնորդ տեղւոյն, զի ուղղեացն եւ թողին զախթարմայութիւն աքսորեալքն, ուստի եւ ժողովրդեանն պատուէր գրեաց, զի ուղղեսցին եւ ի բաց թողցեն զանունն եւ զարարողութիւնն այն չար, եւ մեզ հետեւեսցին եւ զՊօղոս վարդապետն առաջնորդ ընկալցին – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ոջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան, շնորհք առաքելական... գրեցաւ ի ՌՄԻԱ. (1772), յունվարի:
նժդ. 253բ Թուղթ ի Յամիթ. Վասն նոր նահատակին Յակոբայ վարդապետին երջանկի եւ վասն նեղսակրութեանցն իւրեանց մխիթարութիւն եւ յուսադրութիւն եւս վասն Սրբոյ Աթոռոյս նուիրակին եւ գանձանակացն պատուէր – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան եւ նամակ պահ՛՛... գրեցաւ ի ՌՄԻԱ. (1772) թուոջն, ի փետրվարի ԺԷ. (17):
նժե. 254աբ Թուղթ առ ժողովուրդսն Հախբակու՝ ի պատասխանի մահսարի նոցին, որք հանդերձ բէկիւն իւրեանց գանգատ էին գրեալ զառաջնորդէն իւրեանց Ստեփաննոս վարդապետէն եւ խնդրեալ էին հանեալ զնա յառաջնորդութենէն եւ որիշ առաջնորդ յղել – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի, օրհնութեան... գրեցաւ ի ՌՄԻԱ. (1772), ի մարտի ԺԸ. (18):
նժզ. 254բ Պատուէր ի Հնդիկս, զի մի՛ ընկալցին զերկու ախթարմայ կարգաւորսն, որք ի Վէնէտիկու գնացեալ էին անդ եւ ի մէջ ժողովրդեանն մերոյ շրջէին – Դարձեալ յատկապէս զայս եւս պատուիրեմ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց եւ հարազատ զաւակացդ Սրբոյ Աթոռոյս... եւ որք այսպէս լսօղք եւ կատարօղք ///:
նժէ. 255ա [Առ Մովսես աղայն] – Գիտասջիր եւ զայս, ազնիւ սիրելիդ մեր՝ Քրիստոսիւ զօրացեալ աղայ Մովսէս, զի երբեմն Վանեցի մահտեսի աղայ Ամիրի որդի Աղայեկն... եւ դուք զվարձս ստանայցէք յԱստուծոյ. ողջ լե՛ր (22.1x16.4):
նժը. 256աբ [Թուղթ Յովսէփ վարդապետի առ Պետրոս վարդապետ] – Ծանի՛ր, Պետրոս վարդապե՛տ, խոհեմալի եղբա՛յր, զի քեզ եւ խղճմտանաց քոց յայտնի է, թէ մինչեւ ցաստ որպէս սիրով եմ վարեալ ընդ քեզ եւ յամենայն տեղիս պատուեալ... ահա Շահբանդարին եւս գրել ետուք ի վերայ գեօմբէռնաթին, եւ եթէ ո՛չ, դու գիտես եւ քո կամքն, որպէս հաճոյ է քեզ՝ արա՛ (27,6x18,3):
– 256բՍտ. լս. այլ ձեռքով ծնթ. «Զայս թուխտս Յովսէփ տրտմալի վարդապետն գրեալ էր առ Պետրոս վարդապետն, եւ նայ ի զուր անցուցանելօվ, եւս ունկնդիր ո՛չ լինելով, յետս էր դարձուցեալ նուաստիս ի ձեռանէ Յովսէփ վարդապետին առնելով առ մեզ ունէաք, ուրեմն պատշաճ վարկաք յղել զսպաս տէրութեանդ»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 117բ՝ ձուածիր, սեւով. «Սահակ վարդապետ», 207բ քառակուսի, սեւով՝ «Քրիստոսի ծառայ տէր Աբրահամ». որից վեր գրուած է՝ «ծառայ տեառնդ Աբրահամ իբր էրեց»:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկի կազմաստառին՝ «Հմր 2, Օրինակք կոնդակացն Յակովբայ եւ Սիմէոնի կաթողիկոսացն մերոց, գրեալք ի թուին հայոց ՌՄԺԱ. (1762) մինչ ցՌՄԻԹ. (1780), քառածալ նօտր եւ շղագիր, ի Սուրբ Էջմիածին, կազմ հաստ: Ի սկզբն ունի յիշատակարան, յորմէ երեւի զբովանդակութիւն սորին լինել յերկուս հատորս, սակայն երկրորդն ոչ գտաւ. Վրաթանես վարդապետ». կազմի մէջքին՝ «748» («Գէորգեան» համարն է):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 116բ Թուաբանական հաշուարկ, 117բ՝ «palen nagten»:
2913
ՕՐԻՆԱԿՔԳՐՈՒԹԵԱՆՑՅՈՎՍԵՓԱՅԱՐՂՈՒԹԵԱՆՑ, ԳՐԻԳՈՐԻ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԻ ԵՒ ՄԱՆՈՒԷԼԻ ԿԻՄՈՒՇԽԱՆԵՑՒՈՅ
(Ռուսերէն)
ԽԵՐՍՈՆ, ԳՐԻԳՈՐԻՊՕԼ, ՊԵՏԵՐԲՈՒՐԳ |
ՌՄԽԸ.-ՌՄԾԷ. – 1799-1808 |
ԹԵՐԹ՝ 117 (գրչիէջակալում՝ 1-233, որէ 1բ-117բ). չգրուած՝ 1ա: ՊՐԱԿ 1-10x12 (6, 10՝ 10, Ա, 9՝ 11, 7՝ 14): ՆԻՒԹ՝թուղթ. կապոյտ, լուսադրոշմներով՝թագ, «1803», «1806», «RMÂCR», թագակիրոճաւորուածզինանշան, մէջտեղումարջ, նիզակուսին»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32,7x20,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (30x18.5): ԳԻՐ՝շղագիր (նմուշ 20ա): ԿԱԶՄ՝ծաղկաթուղթ, մէջքը՝շագանակագոյնկաշի, միջուկը՝ստուարաթուղթ, աստառը՝կապոյտթուղթ:
Նմուշ 20ա
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. կազմըմաշուած, ծաղկաթուղթըպոկուած, մէջքիկաշինճաքճքած-պատռուած. Ա. փեղկըձեռագրիհիմքիցանջատ, 1 սմչափովհեռացած, Ա. փեղկիաստառըպոկած-հանած, Բ. փեղկըմասամբանջատ. զանազանբծեր, խոնաւութեանհետքեր, որոշէջերիբնագրերըդժուարընթեռնելի, թ. 1 եւկազմաստառԱ.՝պատռուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1բ-117բ [Մատեան գրագրութեան առաջնորդին Գրիգորիպոլի թեմին Մանուէլ վարդապետի Կիւմուշխանեցւոյ]
ա. 1բ 17 майя, Ղրաժտանսկի կուպեռնաթոր Նկուլովի առ իս գրեցեոյլ կոբեայն է - Причестнейший архимандрит, милостивый государь мой ... 16 мая 1804, Херсонъ:
Ծնթ. Բերելենքմիայննամակիբովանդակութեան՝Մանուէլվարդապետիգրուածհայերէնհամառօտութիւնը, իսկռուսերէնով՝հասցէատիրոջանունըեւնամակիթուականը, նամակներիռուսերէնսկզբնատողերեւվերջնատողերչենքբերել. դժուարընթեռնելիտեղերումթեքերենքդրել, ապակողքընշելչկարդացուածբառերիքանակը:
բ. 2ա Ձերոյ սրբազնութեան տեառնդ Գրիգորի իմ գերապատիւ եղբօր սիրով յայտարարութիւն – Իմով ամենախոնարհ խնդրանօք նորին գերազանցութեան Ալէքսէ Մաթֆէիչ Օկուլովին եւ կաւալէր Ղրաժտենցկի կուպերնաթորին... 1804 յուլիսի 8, ի Գրիգորիուպօլ քաղաք:
գ. 2բ Բարձր արժանապատիւ հայր Մանուէլ աստուածաբան վարդապետ – Ըստ գրեցելոյ ղրաժտանսկի գուպենաթոռ Օկուլովին... 1804, յուլիսի 9, ի Գրիգորիուպօլ:
դ. 2բ1805 փետրվարի 1 ետուք առ ազնիւ Իւան Խրիստաֆորիչ Սաթովն... կուպերցկի պրավլէնի արարաք ռեպօրտ:
ե. 3ա-4ա 10го июня 1804 году. Գրիգոր վարդապետի գրեալն է առ Թումանովն եւ առ Սաթովն:
զ. 4բ-7ա Октябръ 16го дня 1804 года. Հոկտեմբերի 16, իմ առաջին խնդիրս է առ Ռուզումպերխ վօենի կուպեռնաթորն:
է. 7բ С. Питербургъ, марта 30 дня, 1799го года:
ը. 7բ-8ա Регистръ присланнымъ товарам къ армянскому архиепископу Иосифу изъ Индий подъ индейскими названиями число связокъ и штукъ:
թ. 8ա-9ա 1800го года, января 18го дня С. Питербург. Յովսէփ եպիսկոպոսի առ Գրիգոր վարդապետն տուեալ գրոյ թարգմանութենէ:
ժ. 9բ Августа 19 1801го года. Գրիգոր վարդապետի նասլէնիկութեան գրոյ թարգմանութեանն է:
ժա. 10աբ Քնէազ Բարսեղի գրոյն թարգմանութենէն է. отъ авгута 1809 года:
ժբ. 11աբ Июля 28 дня 1804 года. Պավլ Պետրովիչ Թումանովն առ մախիսթրաթն Գրիգորիպօլու վասն ապրանաց արարեալ շօբշենեն է:
ժգ. 12ա-3ա Վասն Հնտու ապրանաց ծախելոյ ռեպօրտն է առ կուպեռնոյն Խերսօնի: 15го февраля 17 дня, 1805 года: Григориуполъ: Ի ներքոյ այսմ ռեպօրտի Մանուէլ վարդապետն Պավլ Պրովիչ Թումանովն եւ Իւան Խրիստաֆօրիչ Սաթովն ստորագրութիւնս եդին:
ժդ. 13բ Квитанция 1805 յունվարի 19, մեք մաղիսթրաթին տուաք զայս գիր, թէ 1121 կտոր Հնտու ապրանք առաք:
ժե. 14ա Регистръ товарамъ принятимъ изъ Григорипольсого армянского магистрата...զայս տէֆթէր երեքս ստորագրեալ՝ տուաք ի մաղիսթարթն. Մանուէլ վարդապետ, Թումանով եւ Սթաթով:
ժզ. 14բ1805го года января 19 дня дана изъ Григориопольского армянского министра... Այս մաղիսթրաթի առ մեզ տուեալ գրոյն կօբեայն է վասն պահպանութեան Հնտու ապրանացն իւրեանց. նոցա ամենեցուն զկօբեայսն առաքեցի առ վեհազնեայ աղայ Մինասն. 1805 փետրուար 25:
ժէ. 15աВаше превосходительство милостивый государъ 27го февраля 1805 года, Григориуполъ:Առ նորին գերազանցութեան Կիրիլը Սիմոնիչ Կլաթկովին յինէն:
ժը. 15բХерснскому в /// (1 բառ) губернатору Сухопрудскому прошение – Въ прошломъ 1803 года Григориопольский армянский магистратъ общье... 14 ноября 1804 года:
ժթ. 16աСообщение полицмейстеру 9го клласса Герману архимандрита и титулярного советника Сатова – 14го маия 1805го году:
ի. 16ա Առ Ռաման Խրեստաֆօրիչն շօբշիթ վասն 15 կտոր Հնտու ապրանաց պարսպին կամ օրինակին, զոր առաքեցաք նմա մայիսի Գ.:
իա. 16բ4 майя 1805 года. Յինէն առ շղիւքն գրեցեալ խնդրոյս կոբեայն է, որ 7 կօբիայի առաքեցի վասն հաշուն մեր մայիսի 4:
իբ. 17ա 9го майя 1805 года. Կուպերցկի պրավլէնին մեր եւ Իւան Խրիստաֆօրիչի արարեալ ռեպօրտն է վասն Հնտու ապրանաց առանց մեզ հարցանելոյ մաղիսթրաթին եւ առաքելոյն յատես: մայիսի 9:
իգ. 17բ-8ա9го майя 1805 года. Առ Տիւքն տօնէսէնիէ զհետ Իւան Խրիստաֆօրիչին վասն եւ եւս առաքեցեալ ապրանացն. միայիսի 9:
իդ. 18բ13 майя 1804 года, его прево. г. Хер. Грив губер. Алексего Матьевичу Акулову:
իե. 19աբИюня 23, 1804. Ղրաֆ Կողուպէկի հարցումն է առ բարձր սրբազան առաջնորդ Եփրեմ արքեպիսկոպոսն, թէ կարելի իցէ Հնտու ապրանքն ձեռամբ Թումանովի եւ Սաթովին ծախվիլն: 1804 յունիսի 23:
իզ. 20ա-1ա Սրբազան Եփրեմ արքեպիսկոպոսի պատասխան է առ ղրաֆ Կուղուպէկն զմեր Հնտու ապրանքն ծախելոյ:
իէ. 21բ Մեր ռեպօրտն է կուպերցկի պրավլենին, 3го майя 1805 года: Առաջին ռեպօրտն է մեր, որ Հերմանին15 կտոր պրոպաներն տուինք, մայիսի 3:
իը. 22ա-3բ4 июня 1805 года. Վասն ապրանացն շօղբշնենի առ կուպեռցկի պրավլենին:
իթ. 24ա 16 июня 1805 года. Վասն հաշտութեան առ կուպերցկին Պրավլենին:
լ. 24բ-5բ4го июля 1805 года, Григориуполъ. Առ կուպերցկի պրավլէնին Գրիգոր վարդապետի տէֆթէրի օրինակավ եւ թարգմանութեամբն:
լա. 26աբ4го июля 1805 года, Григориуполъ. Առ Տիւքն Գրիգոր վարդապետի տէֆթէրի օրինակով եւ թարգմանութեամբն:
լբ. 27ա-8ա1800 августа 10го дня. Գրիգոր վարդապետի տէֆթէրն է:
լգ. 28բ-9աИюля 15 дня, 1805 года. Վասն չորից, որոնց առ մաղեսթրաթն:
լդ. 29աբИюля 15го дня, 1805 года. Վասն չորից տանց առ Տիւքն:
լե. 30ա21 июля, 1805 года. Առ պրավլէնին վասն չորից տանց վասն Կօրօտնիկի:
լզ. 30բ-1ա28 июля 1805 года, Григориополъ. Առ ղրաֆ Կուզուպէկն վասն հաշուին մերոյ ընդ Գրիգոր վարդապետին, յուլիսի 28:
լէ. 31բ31 июля 1805 года, Григориополъ. Առ Ղրաֆն երկրորդ:
լը. 32աբ1го августа 1805 года. յօգո՛՛ 1, վասն փոշտի ի կուպերցկի պրավլէնին:
լթ. 33աДюку письмо – 16 сентября 1805 года. Առ Տիւքն վասն սուտ վիճակն քէօլէնդ Աբրահամ վարդապետի, սեպ՛՛. 16
խ. 33բ-4աГражданскому губернатору Глаткому, архимандрита Мануила прошение... октября 14го дня, 1805 года: Առ Ղրաժտանցկի կուպեռնաթորն վասն խանութից եւ փոշտի տեղւոյն, հոկ՛՛ 14, ի Գրիգորիուպօլ ետու:
խա. 34բ-5աГражданскому губернатору Глаткому архимандрита Мануила прошение... октября 14го дня, 1805 года, Григориполъ. Առ ղրաժտանցկի կուպեռնաթորն վասն սուտ վաճառական Աբրահամ վարդապետի եւ հաշուին Գրիգոր վարդապետի, հոկ՛՛ 14, ի Գրիգորիուպօլ ետու:
խբ. 35բ-6աДюку донесение... октябра 19го дня, 1805 года, Григориополъ. Առ նորին պայծառութիւն Տիւքն հանդերձ կաթուղիկոսին գործոց ժուռնալիւ Դաւիթ Ցարեւիչի գրոյ օրինակաւն Իւչքելեսէի եպիսկոպոսաց վճռովն վասն Գրիգոր վարդապետի եւ Տրօշչինսկոյն առ քնեազ Կուրակին գրեցելոյ օրինակաւն, հոկ՛՛ 19:
խգ. 36բПисьмо Кириле Семеневичу Гладкому – 21 октября, 1805 года, Григориополъ. Առ ղրաժտանցկի կուպեռնաթոր Կիրիլի Սիմոնիչ Կլաթկին վասն փոշտի տան առաքեցեալ, հոկ. 21: 21го октября 1805го года, Григориуполъ:
խդ. 37ա Առ պօլիցայն, որ Հրէի տղայն մեր պահճայի ծառան կատարեաց. դեկ՛՛ 14:
խե. 37բ Առ Տիւքն յինէն վասն տէր Աւէտիքի պաշփորթին խնդիր. դեկտ՛՛ 16:
խզ. 38ա Առ Տիւքն առաքեցեալ պաշփորթն շնորհակալութիւն. դեկ՛՛ 31:
խէ. 38բ Առ Բրեշպօլու գազնաչէն վասն ժալովնայիս ընդ ազնիւ Սաթով Առաքելոյ. յունվ. 16:
խը. 39ա Առ մաղիսթրաթն վասն առաջնորդարանի լինելս (՞), որ հայերէնն նոթպիսարերէն ռուսերէն գրեցի. մարտի 2:
խթ. 39բ Առ Պաթօն եպիսկոպոսն Նովիրօսիոյ՝ շնորհաւորութիւն նորին գալստեանն ի վիճակն իւր. մարտի 23:
ծ. 40աբ Առ մաղիսթրաթն եւ տումն յատուկ վասն Տուզախլուի կնոջ տանն, զոր Յարութիւն Յօհանովն առեալ է եւ ոչ տուեալ տէր Աւէտիք Պարխուտարովի. ապրիլի 28:
ծա. 41ա Առ մաղիսթրաթն վասն 6 կամ 8 խանութից ըստ զօրութեան ուքազի կուպերցկի պրավլենիյէն. մայիսի 9:
ծբ. 41բ Առ Տրուփորի քանթորն սրբազան առաջնորդի առաքեցեալ 100 դրամոյն, վասն դպրատան հարցումն. մայիսի 13:
ծգ. 42աբ Առ Հերմանն վասն 6 կամ 8 խանութից, որ ոչ կամեցաւ ընկալնուլ, եւ առաքեցի ի կուպերցկի պրավլէնին. մայիսի 15:
ծդ. 42բ-3ա Առ մաղիսթրաթն վասն Հնտու ապրանց յԱտես ծախեցեալ դրամոյն ուր լինելոյն հարցումն. մայիսի 15:
ծե. 43ա Առ Տուպասաթի կօմիսարն վասն Երեմիայ տղային, որ ի քառենթիրէն թողու գալ ի Գրիգորիպօլ. մայիսի 16:
ծզ. 43բ-4ա Առ մաղիսթրաթն, որ ութն փունթ գործով ըստ քաղաքացւոցն գրութեանց վէքելեմ հարցանել եւ վասն խանութից հարցեալ իմ, այլ իւրեանց գործն է. մայիսի 21:
ծէ. 44բ-5բИюня 1 дня, 1806 года, Առ կուպերնաթորն վասն 8 կամ 6 խանութից, որ Հերմանն իմ սօբշչենին ոչ ընկալաւ. յունիսի 1:
ծը. 46ա-7բ Июня 1го дня, 1805 года. Առ կուպերսկի պրավլէնին, որ Հերմանի չընկալեալ սօբշչենին ընդ սմա առաքեցի. յունիսի 1:
ծթ. 48ա Июня 9го дня, 1806 года. Առ մաղիսթրաթն, որ յինէն վէքիլութեան գիր խնդրեն, եւ այլով գրով ոչ ձանձրացուցանել:
կ. 48բ-9բ26 июня 1806 году. Առ Տիւքն վասն Հերմանի զանգակ հարկանելոյն. յունիսի 26:
կա. 50ա Առ Պօղտան Իւանիչն վերուչկի ետու վասն Ժալովնային: Григориополъ, 10 сентября, 1806:
կբ. 50բ-2ա18 октября 1806, Григориополъ. Սրբազանն առ Տիւքն գրեաց վասն ապրանաց ընդ Ներսէս վարդապետեն:
կգ. 52բ Տիւիքի գրածն է ընդ ապրանաց եւ Ներսէս վարդապետին տալոյն. 21 октября, 1806:
կդ. 53ա-4ա Քուչուպէկն առ Տիւքն վասն Գրիգոր վարդապետ[ի] աքսորմանն:
կե. 54ա-5ա Նաստրանի մինիստրն առ Շուչուպէկն վասն Գրիգորի արտաքսման. отъ 7го июня, 1806 году:
կզ. 55բ-6ա Նաստրանի մինիստր Պուտպերխն գրէ առ Տիւքն վասն յետ դարձուցանելոյ Գրիգորն. 23 сентября, 1806:
կէ. 56ա Տիւքն վասն յԱտես մնացեալ 15 կտոր ապրանացն առ սրբազանն գրէ իւր Ատեսու մաղիսթրարն հրամայելոյն ի քննել. ноября 10го дня, 1806 года:
կը. 56բ Երկրորդ անգամ Տիւքն առաքեաց վասն ապրանացն. ноября 17 дня, 1806:
կթ. 56բ-7ա Առ ղրաժտանսկի կուպեռնաթորն գրէ սրբազան վասն Գրիգոր վարդապետի, որ հաշիւ տացէ մեզ. 22 ноября, 1806, Григориополъ:
հ. 57ա Կուպեռնաթորն պատասխան սրբազանին, որ ինքն հրամայեալ է կուպերցկի պրավլենիյեն, որ վերահասու լինիցին մեր գրեցելոյն:
հա. 57բ Ноября 22го дня, 1806 года. Մեք գրեցաք ի մաղիսթրաթն վասն յետ տալոյ մեզ զմեր քիպիթանցին:
հբ. 58ա25 ноября 1806 года, կուպերցկի պրավլէնին վասն հեսապին գրէ առ սրբազանն, որ ուքազ առաքեալ են մաղիսթրաթին եւ տումին, զի Գրիգորն տացէ մեզ զհաշիւն:
հգ. 58բНоября 4 дня, 1806 года, Григориополъ, Սրբազանն գրէ առ Տիւքն վասն 15 կտոր ապրանացն պակաս լինելոյն:
հդ. 59ա Թէֆթէր 15 կտոր ապրանացն:
հե. 59բДекабря 20 дня, 1806 года, Սրբազան առ Կօրոպնիչն վասն քարերուն կամ առ Մեսրոպն եղեալ 350 ոսկոյն:
հզ. 60ա Декабря 20 дня, 1806 году, Առ կուպերցկի պրավլէնին վասն կիւրակէի պազարն փոխելոյ ի Գրիգորիպօլու եւ յերկուշաբթի օրն հաստատելոյ:
հէ. 60բДекабря 20 дня, 1806 года, Григориополъ, Առ Տիւքն վասն 15 կտոր պակաս լինոյն եւ միւսոցն ընկալնոյն սրբազանին:
հը. 61աբНоября 26 дня, 1806 года. Մաղիսթրաթն պատասխանէ մեզ վասն քեպիտացւոյն ոչ տալոյն առանց հրամանի:
հթ. 62աբ Декября 24 дня, 1806 года. Թումանովն, Սաթովն եւ մեք գրեմք առ կուպերցկի պրովլէնիէն, թէ սրբազանն առեալ է զապրանսն, մեր քեպիտանցին յետ տուք:
ձ. 63ա-6ա22го января, 1807 году, ուքազ վասն հաշուին առ մաղիսթրաթն:
ձա. 66բ-7ա13 декября дня, 1806 года, Պօլիցմեստրն վասն Մեսրոպ Թանովի 350 ոսկոյն պատասխան, թէ առանց հրամանի ոչ կարեմ պահանջել:
ձբ. 67աբ 21 декабря 1806, Херсонъ, Ղրաժտանսկի Կուպեռնաթրն երկրորդ անգամ պատասխանէ առ սրբազան՝ վասն հրաման լինելոյ հաշուին:
ձգ. 67բ-8աГригориополъ, 15 января, 1807, Սրբազան առ Կօրօտնիչն գրէ, զի յայտնեսցէ Գրիգոր վարդապետին վասն հաշիւն տալոյ ըստ հրամանի ուքազին:
ձե. 68բ 15 января, 1807, года, Կօրօտնիչն վասն Եղիկովի 15 կտոր պակաս լինելոյն պատասխանէ եւ նորայ գիրն առ սրբազանն առաքէ:
ձզ. 69աբ Խաչատուր Եղիկովի տուած պատասխան է, 14 января, 1807:
ձէ. 70աբ16го января, 1807 года, Հերմանն գրէ առ սրբազանն, թէ աստ Գրիգոր վարդապետ չիկայ, եղեալն եպիսկոպոս է:
ձը. 71աբ Մեք գրեցաք առ կուպերցկի պրավլէնին 7 կօբիայիւ, որ Հերմանն մեր գրերն յետս դարձուցեալն է: 20 января, 1807, Григориополъ:
ձթ. 72ա21 января, 1807. Առ Տուպասարու փոշտովօյի քանթորն Մօսկօֆու եկեալ 15 ռուպլին տալ Պապիկ Սամուէլովին:
ձը. 72բФевраля 2 дня, 1807 года. Սրբազանն առ պօլիցմեստր գրէ, զի արգելցէ զԳրիգոր վարդապետն մինչեւ Տիւքին մեր առաքած յետս գայցէ:
ղ. 73աբФебраля 2 дня, 1807 года. Առ Տիւքն պատասխանեաց վասն գնալոյ Գրիգորին /// (2 բառ) Կթոռուլ (՞) ընդ Յակոբ Մինեիչին առաքեցաք զայս գիր:
ղա. 74աբФевраля 3 дня, 1807 года. Վասն ոչ թողլոյ զԳրիգորն:
ղբ. 74բ-5ա 3 февраля, 1803, Григориополъ. Եւս առ Տիւքն փոշտով վասն ոչ թողլոյ զԳրիգորն գնալոյ:
ղգ. 75ա-6բ Առ Մեխլեսօնն սրբազանն գրէ վասն Գրիգորին յետ դարձուցանելոյ. 28 февраля 1807, Григориополъ:
ղդ. 77ա-8ա Առ կուպերցկի պրավլէնին վասն Հերմանի ընդ մեզ ներհակ լինելոյն եւ վասն նուիրակութեան գործոյն նորայ խառնվելոյն. 10 февралйя, 1807, Григориополъ:
ղե. 78բ-9ա 6 февраля, 1807, Одесса. Տիւքն գրէ առ սրբազանն, որ Գրիգորն ի սուղ ժամանակի պարտի գալ յետս:
ղզ. 79բ 14 февраля 1807, Григориополъ. Սրբազանն գրէ առ Տիւքն վասն Նախիջեւանու պիրժաին եւ Ներսէս վարդապետի պաշփորթին:
ղէ. 80ա-1ա Առ ղրաժտանսկի կուպեռնաթորն սրբազանն գրէ վասն Գրիգորի հիսապ ոչ կամիլ տալոյն. 14 февраля 1807, Григориополъ:
ղը. 81աբ Տիւքն, զոր ինչ գրեալ է Ատէսու մաղիսթրաթին վասն 15 կտոր ապրանացն:
ղթ. 81բ 27 февраля 1807, Григориополъ, Առ պրավլենին վասն մեր քիփիթանցոյն վերստին:
ճ. 82ա Թումանովն եւ Սաթովն ռեպօրտ արարին պրավլենիյին, թէ Գրիգորն ոչ կամեցաւ տալ հաշիւն. февраля 27 1807 года, Григориополъ:
ճա. 82բ-3ա Առ Եաշու գօնսօլն վասն Գրիգորի յայն կողմն լինելոյն. 28 февраля 1807, Григориополъ:
ճբ. 83աբ Յինէն առ Թումանովն, որով տամ 100 ռուպլի թուրքական (՞) գանձարանի վասն պատերազմի. 28 февраля 1807, Тираспол:
ճգ. 83բ Թրեշպօլու գազնաչէն ետին վասն 100 ռուպլոյ, որ առաքեալ է ի Խերսօն:
ճդ. 84աМарта 7, дня 1807 года. Վասն կիւրակէի միւս անգամ:
ճե. 84ա-5աМарта 7, дня 1807 года. Վասն մէտիցայի, որ կուպեռնաթորն գրեաց առ սրբազանն:
ճզ. 85աբМарта 7, дня 1807 года. Սրբազանն գրէ առ կուպեռնաթորն վասն մետիցիյին պատասխան:
ճէ. 85բ-6աМарта 9го, дня 1807 года. Առ սավեթնիկն վասն խանութից եւ պահճային ի Գրիգորիպօլ մատուցեալ:
ճը. 86աբМарта 14 дня 1807 года. Առ պրավլէնին վասն Հերմանի նուիրակութեան բանի խօսելոյն եւ քաղաքացւոց գրոյ օրինակն առաքեցաք:
ճթ. 86բ-7աМарта 14 дня 1807 года. Առ պրավլենին վասն երկու տղայոց անառակութեան:
ճժա. 87ա Марта 14, дня 1807 года. Վասն 15 կտոր ապրանաց ոչ լինելոյն առ պրավլէնին:
ճժբ. 87բМарта 14го, дня 1807 года. Առ պրավլէնին վասն պէս-պէս Ղազարին:
ճժգ. 87բ-8բМарта 17, дня 1807 года. Վասն խանութից առ ղրաժտանսկի կուպեռնաթորն եւ պահճային:
ճժդ. 88բ-9աМарта 17, дня 1807 года. Սրբազանն գրէ առ սավետնիկն վասն խանութի եւ պահճաին:
ճժե. 89աբ Քաղաքացիքն վասն Հերմանին գրեն առ մաղիսթրաթն. Марта 1807 года, Григориополъ:
ճժզ. 90ա Միխլիսօնն գրէ առ սրբազանն եւ Գրիգորի գրոյն օրինակն առաքէ. 3го апреля 1807 ///:
ճժէ. 90բ-2ա Գրիգորի գրածն է առ Մեխլեսօնն. Апреля, 2 дня, 1807 года:
ճժը. 92բ-3ա Գրիգորի պոշփորդն է ի Տիւքէն. 5 дня, 1807 года:
ճի. 93ա-4ա Սավէթնիկն գրէ ի Գրիգորիպօլ պատասխան սրբազանի գրոյն վասն խանութից. Мартя 13 дня, 1807 года, Григориополъ:
ճիա. 94աբ Պրավլէնին վասն պաշարն փոխելոյն պատասխանէ սրբազանին: Мартя 31 дня, 1807 года:
ճիբ. 95ա1го апреля, 1807 года, Григориополъ: Պօլիցմեստրն գրէ վասն եկեղեցւոյ տեղն ցուցանելոյ:
ճիգ. 95բ Խաչատուր Եղիկովի 60 ոսկոյն աղագաւ վասն կտակի. 3го апреля, 1807:
ճիդ. 96աբ Ատեսու մաղիսթրաթն գրէ վասն 15 կտոր իրաց. 28 апреля, 1807 года:
ճիե. 97ա 30 апреля, 1807 года. Տումն գրէ վասն քահանայից տանց:
ճիզ. 97բ Պրավլենին գրէ առ սրբազանն, որ ուքազ արարեալ են Ատեսու մաղիսթրաթին. 2 майа, 1807 года:
ճիէ. 98ա 4 майя, 1807 года. Գրիգորիպօլու մաղիսթրաթն Եղիկովի գրովն պատասխանէ վասն կորած ապրանացն:
ճիը. 98ա-9ա Խաչատուր Եղիկովի տուած գրոյ օրինակն է, որ զինքն անմեղ ցուցանէ. 3го майа, 1807:
ճիթ. 99աբ10го майя, 1807 года, Հերմանն գրէ առ սրբազանն, թէ կա[ր]ելի չէ քահանայից տուն տալն:
ճլ. 100ա 1 июня, 1807, Աղակս գվիդանցին է, զոր սրբազան Եփրեմ ղռաժտանսկի կուպերնադօրէն սուն գրօվ հետ պահանճեաց, բայց մնաց անհետադարձ:
ճլա. 100բ-1ա Վասն տուգանաց եւ պաղի, գրեցաք արկուպերնգի պրավլէ՛՛, որ Գրիգորն տուեալ է, ընդ որս եւ զԿօսդանդի Գրիգորիայն եդեալ ///ուցաք. 4 июня, дня, 1807 года, въ Херсонъ:
ճլբ. 101աբ Խերսոնայ Ղռաժ[ե]նսփի կուպեռնադօրին ետու աղակս Գրիգորից հաշիւն պահանճելոյ, թէ ունեմ արդիօք զիրաւնս պահանճել, թէ ոչ. 4 июня, дня, 1807 года, вь Херсонъ:
ճլգ. 102ա Քեֆիթանցի Հնդու ապրանաց, տուեալ սրբազանին առ Մանուէլ վարդապետն:
ճլդ. 102բ18 июня, 1807 года. Սոբշէնի Կուբերցկի Բրբզէդէնին Հնդու ապրանաց սրբազանին տուելն:
ճլե. 103ա 22го сентября, 1807 года. Սոբշենի Թերեսբօլցկի գազնաչայցի վասն ժալուվնային:
ճլզ. 103ա 8 сентября, 1807. Բրօգորօրու գիր առ Մինէյ զչրիչն առ քեզ գիրն իրէն սեկրեթարն խրկելու:
ճլէ. 103բСентября 9го дня, 1807 года. Բօլիցան շոբշէնի Գրիգորիպօլու վասն Եղիկովի կորուսեալ ապրանաց եւ փողի 404 ռուպլին:
ճլը. 104աСентября 11го дня, 1807 года. Առ Տիւքն վասն Գրիգոր վարդապետիւ թիմացէ գալոյն:
ճլթ. 104բ-5աСентября 12го дня, 1807 года. Սոբշէնիէ առ կուպերցկի պրաւշէնի վասն Գրիգոր վարդապետին տան համար եւ այլոց:
ճխ. 105աբ 12го сентября 9го дня, 1807 года. Առ սովետնիկ վօրօնովսկի գիր վասն Գրիգոր վարդապետին համար:
ճխա. 105բ 16 сентября 1807 года. Առ Լաշկարովն Ստեփան Սուրապաշին իմացու:
ճխբ. 106ա 21 сентября 1807 года. Առ սովետնիք Վօրօնով[ս]կուն վասն Կօրօտնիչին բաշբօրթի համար եւ վասն Գրիգոր վարդապետին յետս դառնալոյն դիմացէն:
ճխգ. 106բСентября 26го дня, 1807 года. Առ բօլեցմեստրն Թօմաշէֆսկոմու սոբշէնի վասն Գրիգոր վարդապետին ժամանակ տալ հիսապն տալոյ:
ճխդ. 107աСентября 27 дня дня, 1807 года. Սոբշենի գրեալ Կորօտնիչին, թէ իմացում տուի Գրիգոր վարդապետին:
ճխե. 107բ Октября 3 дня, 1807 года. Գրիգոր վարդապետին գրեալ սոբշենին առ Կօրօտնիչն:
ճխզ. 107բ-8աОктября 10го дня, 1807 года. Սոբշենի առ Թումանովն՝ գալ Գրիգոր վարդապետին բանին համար. Հիսապի:
ճխէ. 108ա-11ա Գրիգոր վարդապետին գրեալ օպեսնենիէն առ կուպերսկի պարվլենին վասն իւր հիսապին. Октября 12го дня, 1807 года, Григориополъ:
ճխը. 111աբОктября 17го гня, 1807 года. Գրիգոր վարդապետին գրեալ օպեսնենիէն առ կուպերսկի պրաւլէնին վասն իւր հիսապին:
ճխթ. 111բНоября 2го дня, 1807 года. Սօբշէնի բօլիցն վասն Եղիկովէն փողն առաքեսցէ:
ճծ. 112աНоября 7 дня 1807 года. Բօլիցմեստրն գրէ սոբշէնի վասն Եղիկովի տան համար եւ 404 ռուպլոյն մաղիսթրաթ գրեալ եմ:
ճծա. 112աНоября 7 дня 1807 года. Սոբշենիէ աբօլիցմեստրն՝ վասն Եղիկովին փողն ուր եւ իցէ գտանէ:
ճծբ. 112բНоября 30го дня 1807 года. Առ խրաժտանցկի կուպերնաթն գիր վասն աղքատաց:
ճծգ. 112բ-3աНоября 30го дня 1807 года. Առ Վօրոնովսկին գիր վասն խանութից եւ վասն բաղճային ուքազ առաքէ Կօրօնիչին եւ Մինալազրիչին գիրն առ Վօրնովսկին:
ճծդ. 113բДекабря 8го дня, 1807 года. Գիր աղքիրմանի կօմենթատին:
ճծե. 113բ-4աДекабря 8го дня, 1807 года. Սոբշէնի Կոպերցկի պրաւլէնին կուպերնաթին վասն արգելման քնեազին:
ճծզ. 114աբДекабря 12го дня, 1807 года. Սոբշէնի առ մաղիսթրաթն վասն Եդեկովին 404 ռուպլոյն:
ճծէ. 114բ-5աДекабря 22го дня, 1807 года. Սոբշէնի առ կուպերցկի Բուրգորօշու վասն Եղիկովի բանին մաղիսթրաթի սեկրեթարն զվերջացուցանելն:
ճծը. 115ա1808го года, января 1го дня. Սոբշէնի Թէրեսբօլու քազնաչայի վասն 100 ռուպլի Ժալովնային:
ճծթ. 115բ 3го января 1808го года. Թրեսբօլի քազնաչայն գրէ առ Մանուէլ վարդապետն վասն փող չի լինելոյն:
ճկ. 116աЯнваря 5го дня, 1808го года. Սոբշէնի քազոնի բալաթ վասն ժալովնային:
ճկա. 116բЯнваря 5го дня, 1807го года. Առ վիցու կուպռնաթօրն Շուայքօվսկօմու վասն ժալովնային:
ճկբ. 116բ-7աЯнваря 14го дня, 1808го года. Սոբշէնի առ կուբերցկի ըշտրափչիկ վասն Եղիկովի բանին:
ճկգ. 117աբЯнваря 14го дня, 1808го года. Սոբշէնի Կուպերցկի Ըստրաբչիկին վասն խանութից եւ պախճային:
ճկդ. 117բ12го января 1808го года. Սնօշէնիէ կուպերնաթօրայ ղըլաթգօհօ վասն քնեազ Արղութենցկիյէն:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի վրայ փակցուած թղթին՝ «Հմր 1, Օրինակք գրութեանց ըստ մեծի մասին ռուսերէն Յովսէփ արքեպիսկոպոսի վիճակաւորին Նոր Նախիջեւանայ, Գրիգոր եպիսկոպոսի եւ Մանուէլ վարդապետի: Յամի Տեառն 1804 մինչեւ ց1808. քառածալ, շղագիր, գրեալ ի վերայ կապոյտ թղթոյ, ի քաղաքսն Ռուսաստանի», 1ա՝ «Архимандрита Кимишханского Мануила, 754/2913»:
2914
(Նաեւվրացերէն)
ՂԶԼԱՐ, ՄՈԶԴՈԿ |
ՌՄԾ.-ՌՄԾԸ.– 1801-1810 |
ԹԵՐԹ՝ 146. չգրուած՝ 55բ-6ա, 123բ-4բ, 130բ, 140աբ, 142բ, 146բ-7բ: ՊՐԱԿ՝ 1-10x12 (1՝ 10. 2, 10՝ 11) + 1-4x2 (2՝ 4. 4, 6՝ 10), ՆԻՒԹ՝թուղթ. կապոյտ, լուսագծերով, «ЯМСЯ» լուսադրոշմով, սպիտակ՝թ. 123-47, լուսադպոշմով՝թագակիրոճավորուածզինանշան, մէջըարջ, նիզակնուսին, խաղողիոստ, ողկոյզով, որիկողքը՝ «ЛАОДОГОХъ» եւկիսաշրջան. թ. 125՝թագապսակզինանշան, մէջըերեքվեցթեւաստղ, որիտակը՝FP, թ. 126՝փայտէշրջանաձեւցանկապատ, մէջըսաղաւարտովմարդ, դիմացըառիւծ, վերեւում՝PROPARTIA, կողքինթափուած... NIG//NEN, թ. 129-130՝ոճավորուածբուսազարդ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (35x18): ԳԻՐ՝շղագիր (նմուշ՝ 84ա): ԿԱԶՄ՝կարմիրծաղկաթուղթ, միջուկը՝ստուարաթուղթ, մէջքը՝կարմրաւունմոմլաթ, աստառը՝դեղնաւունթուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) + 1 (Բ), դեղնաւունթուղթ, մասնկազմաստառի:
Նմուշ 84ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. ԺԹ. դարում նորոգուած, կազմը մաշուած, եզրերը թուլացած կամ թափուած (Ա. փեղկի վերի արտաքին անկիւնը), մէջքը պատռուած, թերթերին զանազան բծեր, թ. 1-11՝ վերին եւ արտաքին եզրերը մասամբ այրուած, բնագիրը եղծուած, թ. 117-147՝ նամակների բնագրերն են, տարբեր չափերի թղթերի վրայ (չափսերը տե՛ս Բվնդ.):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1աբ 1801, սեպ՛՛ 12ին /// իՄօսկովառսրբազանտէրնմեր – Բարձրսրբազնագունեղհա՛յրիմ, ամէնողորմտէ՛ր, սուրբգարշապարացդհամբոյրնուիրեմ, յօգոստոսի 30ինգրեալդսեպ՛՛ 8ինընկալաք... ամենեցունցյոյժսիրոյկարօտիւողջունեմք:
Ծնթ. Սրբազանին ուղղուած բոլոր նամակներն սկսւում են այսպէս՝ «Սրբազանգունեղ հա՛յր իմ, ամէնողորմ տէ՛ր, սուրբ գարշապարացդ համբոյր նուիրեմ...». որ ամէն անգամ չենք քաղել. ապա՝ բերել ենք միայն ամսաթիւ եւ տեղանուն ունեցող վերջերը:
2. 1բ-2աԲարձրսրբազանգունեղհա՛յրիմ, ամէնողորմտէ՛րսուրբ... այսմանցեալփօստինզամենայնորպէսնմերգրեալեմ, բայցորովհետեւայսմաւուրառաքեցաքմերԱսլաննզայսեւսհարկաւորեցաւյայտնելսրբազնութեանդերէկեանօրն... 1801, սեպ՛՛ 14ինընդԱսլանինմերոյ:
3. 2աբԻՂզլար, առդատաւորսնՌատկաուզի – Ճշմարտասէրեւիրաւախոհդատաւորացդ՝պարոնացՆիկողայոսՍտեփանեանիդ, ԵրեմիայՍարգսեանիդեւՍտեփանԴաւիթեանիդզաստուածայինողջոյնեւօրհնութիւննուիրեմ... 1801, սեպ՛՛ 16:
4. 2բ-3աԻՂզլար, առտէրՄինասնեւերիցփոխպարոնՍտեփանն – ԱրժանապատիւտէրՄինասաւագքահանայեւհարազատերիցփոխպարոնՍտեփան, յոյժկարօտիւողջոյննուիրեմ. երկուգիրնձեր, հանդերձկապուտեւայլթղթովընկալայ... 1801, սեպ՛՛ 16:
5. 3աբԱռՄօզդօկուտէրԳալուստն – ԱրժանապատիւտէրԳալո՛ւստ, իմմիակսիրելի՛, յոյժսիրովողջոյն. գրեալդընկալեալեմըստիւրժամանակին, հանդերձմեծփակէթն...1801, սեպ՛՛ 16:
6. 3բ-4աԻՄօսկով, առսրբազանտէրնմեր – Գերերջանիկեւբազմերախտհա՛յրեւիմ... լուաքզդառնաղէտեւզարհուրելիլուր... իյԱժդարխան, տրտումՍտեփանաբեղայաւա՜ղեւդարձեալաւա՜ղ, յոյժշեշտիւ: 1801, սեպ՛՛ 18ին (վերջը՝ 4աբվրացերէն):
7. 4բ-5աԱռտէրԳալուստնՄօզդօկու – ԻՔրիստոսսիրեցեալհարազատբարեկամտէրԳալո՛ւստ, յոյժկարօտիւողոջոյն, սեպտեմբերի 14ինգրեալդիսոյնամսոյ 17ինընկալաք... երեքթումանէտուեալհայրսուրբնեւոչայլինչպարոնՍտեփանինեւձերամենեցունցյոյժսիրովողջունեմ:
Ծնթ. Այսուհետեւ ուղարկելու ամսաթիւը չենք գրել այն նամակների, որոնց սկզբի մի քանի տողում երկարօրէն գրուած է նամակն ուղարկելու եւ ստացուելու ամսաթուերը:
8. 5աբԻՂզլար, առտէրՄինասնեւերիցփոխն – Իսեպ՛՛ 15ինգրեալնձեր 17ինստացաքեւծանեաքզամենայնգրեալսնձերյառաջքանզայս, որօրինակեալգիրառաքեցաք, որէրիՊետերբուրգայ, տէրԳրիգորխաչակիրաւագքահանայ... իՍուրբԱթոռէնգիրչունիմք. 1801, սեպ՛՛ 23:
9. 5բ-7աԻՄօսկով, առսրբազանտէրնիմ – Երիցսերանեալսրբազանգունեղհա՛յրիմ, ողորմածտէ՛ր, սուրբ... իսեպ՛՛ 6ինեւ 13ինգրեալքդ, հանդերձքանիանձանցհասանելոյեւերկուցաւետեացթղթովքընկալաքմեծաւուրախութեամբեւգոհութիւնսվերընծայեցաք... 1801, սեպ՛՛ 26: Խոնարհծառայ, ներբանցդփոշիՍտեփաննոսաբեղայ, մինթուղթէիրառաքեալարքիէրիտուած, որայժմկրկինառաքեցի:
10. 7բ-8բ [ԱռտէրԳալուստնեւպարոնՇարօն] – ԱրժանապատիւտէրԳալո՛ւստեւպարոնՇարօ՛յ, սիրելի՛քեւմիակեղբա՛յրքիմ, յոյժսիրոյեւկարօտիւողջոյն, իսեպ՛՛ 21ինգրեցեալնձերիսոյնամսոյ 25ինընկալայ, ո՛վհաւատարիմսիրելիքիմ... 1801, սեպ՛՛ 30 (8ա՝ 15 տողվրացերէն):
11. 8բ [ԱռտէրՄինասն] – ԱրժանապատիւծերունազարդտէրՄինասաւագքահանայեւերիցփոխպարոնՍտեփան, իսեպ՛՛ 22ինգրեալնձեր... 1801, սեպ. 30:
12. 9աբԳերերջանիկեւսրբազնագունեղհայրմեր... իսեպ՛՛ 20ինգրեցեալդիսոյնամսոյ 28ինընկալաքեւծանեաք, յոյժուրախացեալհոգութեամբփառսմատուցաքապէնիազին... 1801, հոկտեմբերի 3:
13. 9բ-10բԱռտէրԳալուստՄօզդօկու – ԻՔրիստոսսիրեցեալհարազատեղբայրտէրԳալո՛ւստեւպարոնՇարօ՛յ, յոյժսիրոյկարօտիւողջոյնպատուականեղբարք... 1801, հոկ՛՛ 4:
14. 10բ-1աԱռՂզլարուտէրՄինասնեւերիցփոխն – ԱրժանապատիւտէրՄինա՛սաւագքահանայեւպարոներիցփոխՍտեփա՛նյոյժսիրոյկարօտիւողջոյն.... 1801, հոկ՛՛ 4:
15. 11բ-3աԱռսրբազանտէրնիմ – Բարձրսրբազանգունեղ... իհոկտեմբերի 5ինընկալայհանդերձվեհազնեայիշխանաղայՅովակիմիվասնճշմարտութեանջատագովլինելոյն... 1801, հոկ՛՛ 10:
16. 13աԱռսրբազանհայրնմերիՄօսկով – Գերերջանիկեւգորովագութսրբազանհայրիմ, ամէնողորմտէրսուրբ...
17. 13բ-4աԻՄօզդօկուտէրԳալուստնեւպարոնՇարօյն – ԱրժանապատիւտէրԳալո՛ւստեւմերհաւատարիմպարոնՇարօ՛յ, յոյժսիրովեւկարօտիւողջոյն. իհոկ՛՛ 5ինգրեալդիսոյնամսոյ 9ինստացայեւծանեայզամենայնլիովին... 14 հոկ՛՛, 1801:
18. 14աբԻՂզլար, առտէրՄինասնեւերիցփոխն – ԱրժանապատիւտէրՄինասծերունազարդաւագքահանայեւմերհաւատարիմսիրելիերիցփոխպարոնՍտեփանյոյժսիրովնուիրեմզողջոյն... 1801, հոկ՛՛ 14:
19. 14բ-5աԻՂզլարառմահտեսիտիրացուՅարութիւնն՝Էլիզբարկոչեցելոյն – ՍիրելեացդիմիՔրիստոսմահտեսիՅարութի՛ւն, յոյժսիրովզքրիստոսականողջոյնզերկուսինգրութիւնդառմեզհասինեւզամենայնհանգամանսնոցինլ[ի]ովինիմացայ... 1801, հոկ՛՛ 14:
20. 15աբԱռՓիթոյինցպարոնաղայնիԹիֆլիզ (վրացերէն)... հոկտ՛՛ 14 1801:
21. 15բ-6բԻՊետերբուրխ, առտէրԳրիգորն – ՅարգելիեղբօրդիմոյտէրԳրիգորխաչակիրաւագքահանայիդսրբազնագործաջոյդհամբոյր, իսեպ՛՛ 26ինգրեալդիհոկ՛՛ 12ինընկալայ... 1801, հոկ՛՛ 17:
22. 17ա-8աԱռսրբազանտէրնմերիՄօսկով – Երիցսերանեալսրբազանհայրիմկարօտեալ... իհոկ՛՛ 4ինգրեալդի 12ինընկալայեւծանեայզառողջգոլնպատուականանձինձերում... 1801, հոկ՛՛ 17:
23. 18բԱռՂզլարուտէրՄինասնեւերիցփոխպարոնՍտե[փանն] – ԱրժանապատիւտէրՄինա՛սծերունազարդաւագքահանայիդեւարիջաներիցփոխպարոնՍտեփաննոսիդողջոյն...
24. 19աՅարգելիեղբայրմահտեսիտիրացուՅարութի՛ւն, յոյժսիրովողջոյն, յառաջքանզայսգրեալեմեղբօրդիմոյվասնվէքսիլիդ, որյայտնեալեմ... 1801, հոկ՛՛ 21:
25. 19աԻՄօզդօկուտէրԳալուստնեւպարոնՇարօն – ԱրժանապատիւտէրԳալուստեւհաւատարիմպարոնՇարօյ, յոյժսիրովողջոյն...
26. 19բ-20աԻՄօսկովառսրբազանհայրնմեր – Գթաշատեւբազմերախտսրբազանգունեղհա՛յր... իհոկ՛՛ 8ինգրեալնձերիսոյնամսոյ 19ինընկալայհանդերձՓիթօյեանաղայիմեծփակէթիւն... 1801, հոկ՛՛ 24ին:
27. 20բԻՍ. Պետերբուրղ, առտէրԳրիգորն – Յարգելիեղբա՛յրտէրԳրիգորխաչակիրաւագքահանա՛յ, սրբոյաջոյդհամբոյր, իհոկտեմբերի 17ինստացաքիձեռնպատուելիփեսայինքոյպարոնՆերսէսին... 1801, հոկ՛՛ 24ին:
28. 21աբԱռՂզլարուտէրՄինասնեւերիցփոխպարոնՍտեփանն – ԱրժանապատիւտէրՄինասաւագքահանայեւերիցփոխպարոնՍտեփանն, յոյժսիրովեւբազմաւկարօտիւողջոյն, իհոկ՛՛ 20ինգրեալնձերիսոյ[ն] ամսոյ 23ինընկալաքեւծանեաքզամենայնլիովին... 1801, հոկ՛՛ 28ին:
29. 22աԻՍ. Պ., առսրբազանտէրնմեր – Երջանկափայլսրբազանհա՛յր... իսոյնամսոյ 27ինընկալայյերեկոյանժամունհանդերձայլեւգրուածովքեւուրախութեանկոնդակաւ... 1801, հոկ՛՛ 31:
30. 22բԻՍ. Պ., առտէրԳրիգորխաչակիրաւագքահանայն – ՀայրապատիւեղբօրդիմոյտէրԳրիգորխաչակիրաւագքահանայիդ... 1801, հոկ՛՛ 31:
31. 23ա-4աԻՍ. Պ., սրբազանհօրնմեր, իկողմանէմերտիրացուՅարութիւնին – Բարձրսրբազանգունեղեւկարօտեալտէրերկնասլաց... նախապէսգոհանամզԱստուծոյ, զիիձեռացդեկոսասարաս, ամբարիշտեւապօրինաւորԴաւիթիբրկաթուղիկոսէն... 1801, հոկ՛՛ 31:
32. 24աԻՂզլար, առտէրՄինասնեւերիցփոխպարոնՍտեփանն. ՎասնԽօյեցիգերատարխնդրանօքմերպարոնԲաբային – ՍտեփանԲաբայԳոլովինգրեցաքժողովքառնելյեկեղեցիսն... 1801, նոյ՛՛ 2, յԱժդարխան. ԽոնարհծառայՍտե[փան] վր.:
33. 24բ-5աԻՍ. Պ., առսրբազանտէրնիմ – Գորովագութսրբազանհա՛յրսուրբ, գարշապարացդ... յայսմփօստիսորովհետեւչուեալնեսիՄօսկովուդէպիՍանկտՊ., վասնայսչունիմիսրբութենէդգիրինչ... 1801, նոյ՛՛ 7ին:
34. 25բԻՍ. Պ., առտէրԳրիգորաւագքահանայն – ԱրժանապատիւյարգելիեղբայրտէրԳրիգորխաչակիրաւագքահանա՛յ, սրբոյաջոյդհամբոյր... 1801, նոյ՛՛ 7ին:
35. 25բԻՄօսկով, առպարոնԳրիգորնՊետրովիչՄօռօզովն – ԳերյարգելիպարոնԳրիգորՊետրովիչ, իմախորժբարեկամզաստուածայինննուիրեմ... 1801, նոյ՛՛ 7ին:
36. 26ա-7բԱռգերյարգելիՅարութիւնեւՅովհաննէսաղայիցնԱնշինովեանցիԲուշեռեւկամուրեւլինին – ԳերպատուելիեւյարգոյամեծարՅովհաննէսեւՅարութիւնաղա՛յք, յոյժսիրովզփրկչաւանդննուիրեմ, ծաներո՛ւք, աստուածասէրսիրելի՛ք... 1801, նոյեմբերի 9ին:
37. 28աԻԹիլֆիզ, առՓիթօյենցպարոնԱղայն – Գերյարգելիեւմեծապատիւիշխա՛ն, պարոնաղայեւմերողորմածտէրեւբարերարբարեկա՛մ, գրութիւնդ, որիհոկ. 19ինգրեալ, նոյեմբերի 6ինընկալայ... 1801, նոյեմբերի 11:
38. 28բ-9աԻՂզլար, առտէրՄինասնեւերիցփոխպարոնՍտեփանն – ԱրժանապատիւտէրՄինա՛սեւերիցփոխպարոնՍտեփա՛ն, յոյժկարօտիւողջոյն. ինոյեմբերի 3ինգրեալնիսոյնամսոյ 6ինընկալայեւզամենայնգրեալսնձերծանեայ: ԲազմակնիքմանսարնձեռամբՅովակիմինընկալայ... 1801, նոյ. 11:
39. 29աբԻՍ. Պ., առսրբազանտէրիմ – Սրբազնագունեղհա՛յրիմ, ողորմածտէ՛ր... երկուփօստէ՝գիրչունիմքիսրբութենէդ, բայցյուսամՏեռանշնորհիւմինչցարդխաղաղութեամբժամանեալիցենյայդր, յայսմփօստիսընկալնում... 1801, նոյեմբերի 14:
40. 29բ-30աԱռՓիթօյեանպարոնԱղայն, իԹիլֆիզ – Բարձրապատիւիշխանպարոնաղա՛յ, մերխնամածուբարեկամ, զաստուածայինննուիրեմ, պատուելութեանդգրութիւն, որիհոկ՛՛ 8ինգրեալինոյեմբերի 13ինընկալայհանդերձԴանիէլսրբազանի... 1801, նոյեմբերի 18ին:
41. 30աԱրժանապատիւեւհանճարաշատտէրԳալուստեւպարոնՇարօ՛յ, զշնորհանիշնամակբարեկամութեանն, որինոյ՛՛ 9էնգրեալ, ընկալայինոյնումամսոյ 13ին... 1801, նոյեմբերի 18ին:
42. 30աՀայրապատիւեղբայրԳրիգորվարդապե՛տ – Գիրդինոյ՛՛ 3ինստացայ 16ին, զորինչգրեալէիրյաղագսժողովարարութեանդ, նաեւՄկրտիչվարդապետնուիրակին... 1801, նոյեմբերի 18:
43. 30բ-1աԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանհայրնմեր – Սրբազնագունեղեւխնամաշատհա՛յրսուրբ.... ծանեաքխաղաղութեամբժամանիլնձերիկայսերապերճքաղաքդՍ. Պետերբուրղ, որոյվասնմատուցաքզփառսեւզգոհութիւնսամենակարօղին... 1801, նոյեմբերի 21:
44. 31բԻՄօսկով, առպարոնԳրիգորՊետրովիչնՄօռօզեան – ԳերպատուելիպարոնԳրիգորՊետրովի՛չ, իմանգինբարեկա՛մ, զփրկչաւանդողջոյննուիրեմյառաջքանզայսինոյեմբերի 7ինմատուցեալեմառյարգութիւնդզորպիսածանոյց... 1801, նոյեմբերի 25ին:
45. 32աբԻՍ. Պ. առսրբազանհայրնիմ – Գերերջանիկհա՛յրեւողորմածտէ՛րսուրբ... 25ինընկալաքեւծանեաքզամենայնլիովին, բայցզի՛նչօգուտ, որՄօսկօվուփօստներկուշաբաթիօրնեկնանժամանակ՝իգիշերի 12 ժամուն... 1801, նոյեմբերի 28:
46. 33աԻՂզլար, առտէրՄինասնեւերիցփոխպարոնՍտեփանն – ԱրժանապատիւտէրՄինասծերունազարդաւագքահանա՛յեւմերհարազատեւհաւատարիմերիցփոխպարոնՍտեփա՛ն, զգրութիւննձեր, որինոյեմբերի 28ինստացայեւծանեայզամենայնլիովին... 1801, դեկտեմբերի 2:
47. 33աԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստնեւպարոնՇարօն. ըստվերնոյն 1801, դեկտեմբերի 2:
48. 33բԱռտիրացուՅարութիւնԷլիզբարն, իՂզլար – Զնամակսիրոյ, որինոյեմբերի 24ին, ընկալայ 28ին, եւվասնառաքեցելոյդգրոյն, որառսրբազանծնօղնմերլե՛րանհոգ... 1801, դեկտեմբեր 2:
49. 33բ-4բԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանտէրնմեր – Գորովագութսրբազանհա՛յրիմողորմած... ծանեայզամենայնուրախականբանսնեւբարեկամացթուղթսնմատուցիեւսրբութեանդաւրինականբանսն... 1801, դեկտեմբերի 5:
50. 35ա-6աԵրիցսերանեալսրբազանԴանիէլարքեպիսկոպոսիդ – ԻհայրապետութիւնդամենայնՀայոցսուրբ... երիցսկամհնգիցսգրութիւնդ, որառկայսերապսակսրբազանտէրնիմընկալեալեմ... 1801, դեկտեմբեր 9:
51. 36բ-7բԻՍուրբԱթոռն, առՊօլսեցիՅոհաննէսարքեպիսկոպոսն – ԵրանաշնորհեւառաքելաշաւիղՅօհաննէսսրբազանարքեպիսկոպո՛սեւմերողորմածտէ՛րեւբարերար, սրբազանգործաջոյդխոնարհաբարհամբոյրնուիրեմերկիցսգրութիւնդ... 1801, դեկտեմբերի 9:
52. 38ա-9աԻԹիլֆիզ, առՓիթօյեանպարոնաղայն – Գերպատուելիեւազնուամեծարպարոնաղա՛յ, մերանգինբարեկամեւբարերարտէ՛ր, աստուածայինննուիրեմ... 1801, դեկտեմբերի 9:
53. 39բ-40բԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանհայրնիմ – Խնամաշատեւկարօտեալսրբազանհա՛յրեւիմամէնողորմտէ՛ր... 9ինընկալայզառողջգոլնպատուականտեառնդիմոյ, լսելովիհոգիեւիմարմինցնծացաք... 1801, դեկտեմբերի 12:
54. 40բԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստնեւպարոնՇարօն – ԱրժանապատիւտէրԳալո՛ւստեւպարոնՇարօ՛յ, յոյժսիրոյկարօտիւողջոյն... 1801, դեկտեմբերի 16:
55. 41աԻՂզլար, [առ] տէրՄինասնեւերիցփոխպարոնՍտեփանն – ԱրժանապատիւտէրՄինա՛սծերունազարդաւագքահանայեւերիցփոխպարոնՍտեփա՛ն, յոյժսիրովողջոյն, իդեկտեմբերի 8ինգրեալնձեր 11ինընկալայեւծանեայզառողջգոլն... 1801, դեկտեմբերի 16:
56. 41բԻՂզլար, առՄկրտիչԱնանիովն – ԳերպատուելիպարոնՄկրտի՛չ, իմմիակբարեկա՛մ, զաստուածայինննուիրեմ, դեկտեմբերի 1ինգրեալդ 4ինստացայեւծանեայսիրականսիրելւոյդիմոյզառողջգոլնեւյոյժուրախացեալ... 1801, դեկտեմբերի 16:
57. 41բ-2բԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանհայրնիմ – Գորովագութսրբազանհա՛յր... իդեկտեմբերի 16ինստացայհանդերձայլեւայլթղթովքիՓիթօյենցաղայիփակէթնոչէհասՄօզդօկուփօստին... 1801, դեկտեմբերի 19:
58. 42բ-3աԻԹիլֆիզ, առՓիթօյեանպարոնաղայն – Գերապայծառեւպատուելագունեղպարոնաղա՛յ, մերհազուագիւտեւանգինբարեկամ, զաստուածայիննմատուցանեմ, յառաջքանզայսամսոյս 9ինորպիսածանոյցթղթովառգերպատուելութեանդ... 1801, դեկտեմբերի 23:
59. 43աԱրժանապատիւտէրԳալուստեւպարոնՇարօյ, յոյժսիրովողջոյնիդեկտեմբերի 14ինգրեալդ 18ինստացայեւծանեալզամենայն, լիովինիսրբազանհօրէիմմէթուղթստացայ, ահաառաքեցիառձեզ... 1801, դեկտեմբերի 23ին:
60. 43բԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանհայրնմեր – Գորովագութեւբազմերախտսրբազանհա՛յր... իսոյնամսոյ 24ինստացայեւծանեայզամենայնբանս, որինմա, յաղագսաքսորեալպատրիարգին, զորինչգրեալէիրմեքեւսաստյառաջագոյնլուեալեմք... 1801, դեկտեմբեր 26:
61. 44աԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստնեւպարոնՇարօն – ԱրժանապատիւտէրԳալո՛ւստեւպարոնՇարօ՛, յոյժսիրովողջոյն... 1801, դեկտեմբերի 30:
62. 44բ-5աԱռտէրՄինասն, իՂզլար – ԱրժանապատիւտէրՄինա՛սծերունազարդաւագքահանայ. յոյժսիրովողջոյն, իդեկտեմբերի 22ինգրեալիքաղցրաոճգրութիւնդընկալայիսոյնամսոյ 25ինեւզամենայնընթերցայեւծանեայմանրամասնաբար... 1801, դեկտեմբերի 30:
63. 45ա-6աԱստուծով 1802, թուոջյունվարի 2, իՍ. Պետերբուրղառսրբազանտէրնմեր – Գերերջանիկսրբազանհա՛յրսուրբ... իդեկտեմբերի 13ինգրեալնձերոյբարձրսրբազնութեաննինոյնթուոյ 31ինընկալայ, եւյաղագսպատրիարգութեաննգրեալէիր, թէԳրիգորեւԲարդուղիմէոսեպիսկոպոսացնենընտրեալ... 1802, յունվարի 2:
64. 46աբԻԹիֆիզառպարոնաղայնՓիթօնով – Բարեպաշտօնեւազնուամեծարպարոնաղա՛յ, զաստուածայիննմատուցանեմ, զերկուսինգրութիւնքդ, որիդեկտեմբեր 7էնեւ 17էնընկալեալեմ 1802, յունվարի 1ին... 1802, յունվարի 6:
65. 47աԱռպարոնՇաքարօնՇադենեանց – ԳերպատուելիպարոնՇաքարօ՛յ, յոյժսիրովզաստուածայիննմատուցանեմիդեկտեմբերի 8ինգրեալդ 24ինընկալայեւծանեայզամենայնմիըստմիոջէկոչեսցիզպարոնՅովսէփփեսայնքոյեւզորինչհարկնէր՝խօսեցայ... 1802, յունվարի 6:
66. 47բԱրժանապատիւտէրԳալուստշնորհափայլքահանայեւմերհաւատարիմսիրելիպարոնՇարօ՛յ, յոյժսիրովողջոյն – Իդեկտեմբերի 28ինգրեալնձերյունվարի 1ինընկալայ, հանդերձՓիթօյեանաղայիմեծփակեթիւն, եւծանեայզամենայնգրութիւնսձեր, ահագրեմձեզիՍուրբԱթոռոյ, որինոցակօպիայնահաառաքեցի, պարտիսյայդրեղեալհասարակութեանն... 1806, յունվարի 6:
67. 48աԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանհայրնմեր – Սրբազանհա՛յր... յունվարի 7ինստացայեւծանեայզամենայնլիովինյաղագսկայսերականշնորհպնակէիստանալդ... 1802, յունվարի 9:
68. 48աբԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստն – ԱրժանապատիւտէրԳալո՛ւստ, յոյժսիրոյկարօտիւողջոյն, գիրդընկալայըստժամանակինեւսրբազանինհասանելոյնառաքեցի... 1802, յունվարի 13:
69. 49աԻՂզլար, առտէրՄինասնեւերիցփոխն – ԱրժանապատիւտէրՄինա՛սծերունազարդաւագքահանայեւհարազատերիցփոխպարոնՍտեփան... 1802, յունվարի 13:
70. 49բԻԹիլֆիզ, առՓիթօյեանպարոնԱղայն – Գերյարգելիեւազնուամեծարպարոնաղայեւմերսյատկացեալբարերարտէ՛ր, զաստուածայիննմատուցանեմիյունվարի 6ինգրեալեմթղթոցդպատասխանին, բայցայժմզայսուրախութեանհամբաւս... 1802, յունվարի 13:
71. 50ա-1աԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանտէրնիմ – Բազմախնամեւգորովագութտէ՛ր... յայնմժամուընկալաքմինչփակէաքիՄօզդօկուառաքելոյթուղթսնեւիՓօթիեանաղայի... յունվարիր 15:
72. 51բԳերապայծառեւվեհազնեայիշխան, ՍրբոյԱթոռոյնեւհամայնհայոցազգիներկրորդԼուսաւորչի... 1802, յունվարի 16:
73. 51բԻՄօզդօկ, առպարոնՍտեփաննՇարօյեանն – ԻՅունվարի 11էնգրածդ 15ինընկալայեւծանեայզառողջլինիլդ, բայցտխուրեմվասնպատուելիեղբօրդ... 1802, յունվարի 16:
74. 51բԸստայսմոճիեւիՂզլարգրեցաք, առտէրՄինասն:
75. 52աբԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանտէրնիմ – Գորովագութսրբազանծնօղիմ, ողորմածտէ՛ր... ծանեայզառողջգոլնպատուականանձինձերումեւիԹիլֆիզուգիրստացայ...
76. 52բ-3աԻկողմանէերիցփոխպարոնՍարգիսն, առսրբազանն – Հա՛յրսուրբմինչյԱթոռոյեպիսկոպոսացգրութիւնքնեկինաստ, եւլուաքզգալուստերկուսեւագլխաց... յունվարի 23, 1802:
77. 53աԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանտէրնիմ – Գերերջանիկսրբազանտէ՛րսուրբ... այսքանիմանսարշինեալնեմքամենեւինվասնԴանիէլիընդունելութեանն, ոչինչբանչէաքգրեալ, նաասացեալէր... յունվարի 23, 1802:
78. 53բԻՍ. Պետերբուրղ, առվեհազնեայիշխանաղայՄինասն – Գերազնագունեղեւվեհազնեայիշխանմերբարերարեւառատախնամտէ՛ր, զաստուածայինննուիրեմ... 1802, յունվարի 23:
79. 53բ-4աԻՂզլար, առտէրՄինասնեւերիցփոխպարոնՍտեփանն – ԱրժանապատիւծերունազարդտէրՄինա՛սաւագքահանայեւերիցփոխպարոնՍտեփա՛ն, յոյժսիրոյկարօտիւողջոյն, փառքամենազօրինԱստուծոյ... 1802, յունվարի 24:
ա. 54աԸստայսմմտացնիՄօզդօկեւիԹիլֆիզգրեցաք:
80. 54ա-5աԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանտէրնիմ – Գերերջանիկսրբազանտէրսուրբ... 1802, յունվարի 29:
81. 56բՎեհազնեայեւխնամաշատիշխանմերբարերարեւողորմածտէր, զփրկչաւանդննուիրեմ, ովողորմածեւքաղցրագութտէրիմ... 1802, յունվարի 29:
82. 56բ-7աԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստնեւպարոնՍտեփանԵսայիչնՇարօյեանց – ԱրժանապատիւտէրԳալո՛ւստեւպարոնՍտեփանԵսայի՛չ, իմհաւատարիմքսիրելի՛ք, յոյժսիրովողջոյն... 1802, փետրվարի 3:
83. 57աԻՂզլար, առտէրՄինասնեւերիցփոխն. ըստվերնոյնեւայսներքոյգրեալքնաւելորդ – Նաեւգրելէիք, թէլուաք, զիեպիսկոպոսանուանեալքնգալոցեն... 1802, փետրվարի 3:
84. 57բ-8աԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանհայրնիմ – Երջանկազարդսրբազանտէրսուրբ... ծանեայզառողջութիւնմեծիսրբազնութեանդ, վասնորոյզփառսեւզգոհութիւնսվերառաքեցաքառամենաբարձրեալնԱստուած... 1802, փետրվարի 6:
85. 58բՎեհալուստրեւմեծաշուքպայծառ, զաստուածայինննուիրեմ... 1802, փետրվարի 6:
86. 58բԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստն, պարոնՇարօնեւպարոնՍտեփանՇարօյեանցն – Իփետրվարի 1ինգրեալնձեր 5ինընկալայեւծանեայզառողջութիւնձեր, բայցյուսամվասնքոյ, պարոնՇարօ՛յսիրելի, զիմինչցարդՏեառնշնորհիւ... տիրացուԴաւթինյոյժսիրովողջունեմ:
87. 59աԻՂզլար, առտէրՄինասնեւպարոնՍտեփաներիցփոխն – Յայսմփօստիսչունէիիձենջգրութիւն, ոչգիտելովզպատճառննորալուտհամբաւոչինչչունիմք... յոյժսիրովողջունեմնմանապէսեւՍեւանայԳրիգորվարդապետին:
88. 59աբԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանհայրնիմ – Երիցսերանեալեւգերերջանիկսրբազանհա՛յր... փետրվարի 9ինըստացայեւծանեաքզամենայնուրախալիգրութիւնս, նաեւզառաքեցեալթուղթսնիշխանացտեղւոյս... 1802, փետրվարի 13:
89. 60աԳերապայծառվեհազնեայիշխանմերբարերարեւառատախնամտէ՛ր, զկուսածիննմատուցանեմ... 1802, փետրվարի 13:
90. 60աԻԹիֆիզ, առպարոնաղայՓիթօնովն – Գերազնիւեւբարեպաշտօնպարոնաղայ, զփրկչաւանդնձօնեմիյունվարի 11ինեւ 24ինգրեալքդ... 1802, փետրվարի 17ին:
91. 60աբԻՂզլար, առտէրՄինասնեւերիցփոխպարոնՍտեփան – Իփետրվարի 9ինգրեալնձեր 12ինընկալայեւծանեայզառողջլինիլնձեր, տացէտէրյարաժամ... փետրվարի 17, 1802:
92. 60բԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստնեւպարոնՇարօն – Իփետրվարի 8ինգրեցեալնձեր 12ինընկալայեւծանեայզամենայնգրութեանսդհանգամանս... 1802, փետրվարի 17:
93. 60բ-1աԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանտէրնիմ – Երջանկազարդսրբազանտէր... ծանեայզամենայնբանս, որինմայուսամքՏեառնշնորհիւմինչցարդկայսերականղրամատն... 1802, փետրվարի 20:
94. 61բԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանտէրնիմ – Գերերջանիկսրբազանտէ՛րսուրբ... իՍրբոյԱթոռոյնյԵրեւանու, իԹիլֆիզուեւիՄօզդօկութուղթքեկին, ահաառաքեցիառսրբազնութիւնդ... 1802, փետրվարի 24ին:
95. 62աԻՍ. Պետերբուրղ, առվեհազնեայիշխանաղայՄինասն – Վեհալուստրեւբարերարիշխանմեր, ամէնողորմտէ՛ր, զյիսուսաձիրննուիրեմ... 1802, փետրվարի 24ին:
96. 62աՍրբազանհայրսուրբգարշապարացդհամբոյրնուիրեմ... այժմզայսհարկաւորեցաւ, զիիՄօզդօկուպարոնՍտեփանԵսայիչՇարօյեանն... 1802, մարտի 1:
97. 62աԻՂզլար, առսրբոյնՍաղիմայՄկրտիչվարդապետն – ԵրջանկազարդՄկրտիչշնորհափայլվարդապետ, իմհայրապատիւեղբա՛յր... 1802, մարտի 3:
98. 62բ-3աԻՂզլար, առբարեկամնԾուռենենցԳաբրիէլՄովսէսն – ԳերպատուելիպարոնԳաբրիէլՄովսէսեա՛ն, իմանգինբարեկամ, զփրկչաւանդողջոյնմատուցանեմ... 1802, մարտի 3:
99. 63ա-4աԻՄօզդօկ, առՆիկողոսեղբայրնիմ (վրացերէն)... 1802, մարտի 3ին:
100. 64աբԻՄօզդօկ, առպարոնՇարօնեւՍտեփաննՇարօյեանն – Իփետրվարի 22ինգրեալնձեր 26ինընկալայեւծանեայզտկարութիւնպատուականութեանդ, պարոնՇարօ՛յեղբայր, վասնյոյժցաւիմ... 1802, փետրվարի 3:
101. 64բԱռտէրՄինասնեւպարոնՍտեփաներիցփոխն – Յամենայնփօստիզգիրնիմոչառնեմպակաս... 1802, մարտի 3:
102. 64բ-5աԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստնեւպարոնՇարօյ – Զորպիսածանոյցձերդնամակ, որիփետրվարի 22ինառընկալայ, ինոյնս 26ինընդորսփակէթն... մարտի 3, 1802:
103. 65աԻԹիլֆիզ, առաղայՓիթօնովն – Զսիրածանոյցնամակմեծիբարերարիդմերոյ, որի 10 եւի 17 փետրվարիառընկալայի 26ինհանդերձսրբազանծնօղիսթղթովն... 1802, փետրվարի 3:
104. 65բ-6աԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանհայրնիմ – Գերերջանիկեւսրբազանհա՛յրիմ, ամէնողորմտէ՛ր... զերկուփակէթսնընկալայեւզորինչհրամայեալէիրվասնԹիլֆիզառաքելոյփակէթնառաքեցի...
105. 66աԻՂզլար, առտէրՄինասն – Իմարտի 2ինգրեալդընկալայ 5ինեւծանեայզամենայնհանգամանսգրութեանդ, չունիմինչերկարելմիայնկարճառօտն... 1802, մարտի 10:
106. 66աԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստն – Իմարտի 1ինգրեալդիսոյնամսոյ 5ինընկալայեւծանեայզամենայնգրութիւնսդյաղագսՍիմօնմաքսապետին, զորգրեալէիք, թէառնագիրգոյրմեծ... 1802, մարտի 10:
107. 66բ-7աԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանտէրնիմ – Սրբազնագունեղհա՛յրսուրբ... բայցզի՞նչօգուտ, թէեւսրբութիւնդգրէթէայսպէսեւայնպէս, բայցտեսանեմք, որանօգուտսրբութիւնդմիամիտնստեալյայդրեւտեղւոյդչարքն, զորինչ... 1802, մարտի 13:
108. 67բԳերազանցիշխա՛նմեր, մեծյո՛յս, օգնակա՛նեւբարերարտէ՛ր, զկուսածիննմատուցանեմ, յուսամզիՏեառնշնորհիւիբարիառողջութեանիցէամենագթածեւողորմածտէրդմեր...
109. 67բԵւսառ<առ>սրբազաննյոյժառանձինծանի՛ր՝մինչեւցայժմբազումմիջոցէանցեալ, որուստայՆերսէսնիտէրԳրիգորէնգիրչէրցոյցտուեալ... 1802, մարտի 13:
110. 68աբԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանտէրնիմ – Սրբազանկերտհա՛յրիմ, ամէնողորմտէ՛ր... բայցայն, որգրեալես, թէզամենայնհարկաւորնսոյնօրսգրեալյատուկփօստնետուքհանդերձզանազանգրովք... 1802, մարտի 20:
111. 68բ-9աԱռվեհազնեայիշխանաղայՄինասն – Գերազանցիշխա՛նմեր, ամենախնամտէ՛ր, զփրկչաւանդննուիրեմ... 1802, մարտի 20:
112. 69աբԻՊետրբուրղառՆօստրանիկալէգիթարգմանպարոնՂէրասիմՍէրգէիչմայօրԿարապետն՝ՀինՆախիջեւանցին – ԲարձրարժանապատիւեւբարեծնունդաղայԿարապե՛տեւիմեղբա՛յր՝մերսրբազանյոյժհաւատարիմսիրելի, զփրկչաւանդողջոյնեւօրհնութիւն... 1802, փետրվարի 20:
113. 69բԻՂզլար, առտէրՄինասն – ԱրժանապատիւտէրՄինա՛սծերունազարդաւագքահանայ, յոյժսիրովողջոյնիմարտի 16ին... եւծանեայզառողջութիւնպատուականութեանձերում, առայսյոյժուրախեմ... 1802, մարտի 24:
114. 69բ-70աԻՂզլար, առերիցփոխպարոնՍտեփանն – ԳերպատուելիպարոնՍտեփա՛նբազմաշխատերիցփոխեւմերյատուկբարեկամեւճշմարտութեաննջատագով... 1802, մարտի 24:
115. 70աբԻՂզլար, առմերբարեկամպարոնԳաբրիէլՄովսէսեանն – ԳերպատուելիպարոնԳաբրիէլՄովսէսեա՛ն, իմյատուկսիրելիեւանգինբարեկա՛մ, զփրկչաւանդողջոյննուիրեմ... 1802, մարտի 24:
116. 70բ-1աԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստն – ԱրժանապատիւտէրԳալո՛ւստեւմերհաւատարիմսիրելի՛, յոյժսիրովողջոյն, իմարտի 8ինգրեալդիսոյնամսոյ 12ինընկալայեւծանեայզամենայնհանգամանսգրութեանդեւզառողջութիւնպատուական... 1802, մարտի 24:
117. 71աբԻՄօզդօկ, առպարոնՍտեփանԵսայեաննՇարօյեանցն – ԳերպատուելիպարոնՍտեփա՛ն, մերհաւատարիմեւանգինբարեկամ, յոյժսիրովողջոյն... 1802, մարտի 24:
118. 71բԻՄօզդօկ, առՆիկողայոսեղբայրնիմ (վրացերէն)... 1802, մարտի 24:
129. 72աբԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանտէրնմեր – Սրբազնագունեղհա՛յրիմ, ողորմածագունեղտէ՛ր... ահաԹիլֆիզույԵրեւանայեւիՄօզդօկութուղթսընկալայ, որահաառաքեցիզամենայնբանսզնոցանէ... 1802, մարտի 24:
120. 72բԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստնեւպարոնՍտեփաննՇարօյեանն – ԱրժանապատիւտէրԳալո՛ւստեւպարոնՍտեփա՛նսիրելի, յոյժսիրովողջոյն, իմարտի 22ինգրեալնձեր 27ինըստացայ, հանդերձՓիթօյենի, եւայլգրովքունիմմեծապէսշնորհակալութիւնյաղագստկարութեանսցաւակիցլինելոյն... 1802, մարտի 31ին:
121. 73աԻՂզլար, առտէրՄինասնեւպարոնՍտեփաներիցփոխն – ԱրժանապատիւտէրՄինա՛սծերունազարդաւագքահանայ, յոյժսիրովողջոյն, իմարտի 23ինգրեալդձեր 24ինընկալայեւծանեայզամենայնձախողակիդիպուածսնեկեղեցւոյն, արդարեւցաւիմ... 1802, մարտի 31:
122. 73աբԻԹիֆիզ, առաղայՓիթօնովն – Գերազնիւպարոնաղա՛յ, մերհազ[ուա]գիւտեւանգինբարերարբարեկա՛մ, յոյժսիրովողջոյն... 1802, մարտի 31:
123. 73բԻԲէքէթայ, առտէրՊօղոսն – ԱրժանապատիւտէրՊօղո՛սաւագքահանայ, յոյժսիրովողջոյն... զորինչգրեալէիր, բոլորնլիովինիմացել, միայնայսքանսիմացեալլինիս՝իսրբազանՏեառնէիմմէգիրստացայ... 1802, մարտի 31:
124. 73բ-5աԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանտէրնիմ – Երջանկազարդսրբազանտէ՛ր... վասնիննանձանցն, զորինչհրամայեալէիր, յայտնեցաքպարոնՊօղոստէրԱռաքելովն... 1802, ապրիլի 3:
125. 75աՎեհազնեայիշխան, մերխնամաշատտէր, զաստուածայինննուիրեմ – ՅուսամորամենազօրզօրութեամբնԱստուծոյեւշնորհիւնորինյառողջութեանիցէգերազանցութիւննձեր... 1802, ապրիլի 3:
126. 75աԻԹիլֆիզ, առաղայՓիթօյեանն – Գերպատուելիեւազնուամեծարպարոնաղա՛յ, յոյժսիրոյողջոյն, յառաջքանզայսմարտի 31ինգրեալեմառյարգութիւնդգիր, յուսամմինչցարդստացեալնիցես... 1802, ապրիլի 7:
127. 75բԱռտէրԳալուստն– ԱրժանապատիւտէրԳալո՛ւստ, յոյժսիրովողջոյն, իմարտի 29ինգրեալնփետրվարի 2ինընկալայեւծանեայզամենայնբանս, որինմա... 1802, ապրիլի 7:
128. 75բԻՄօզդօկ, առպարոնՍտեփանՇարօյեանն – ԳերպատուելիպարոնՍտեփա՛ն... 1802, մարտի 4:
129. 75բԱռպարոնՍտեփաներիցփոխն – ԳերյարգելիեւիմյատկացեալբարեկամպարոնՍտեփաննո՛սերիցփոխ, մերյատկացեալախորժբարեկամ, զփրկչաւանդնմատուցանիմ... 1802, ապրիլի 7:
130. 76աԻՂզլար, առտէրՄինասն – ԱրժանապատիւտէրՄինա՛սաւագքահանայ, յոյժսիրովողջոյն, յայսմփօստիսչունէիիքէնգրութիւն... 1802, ապրիլի 7:
131. 76ա-7աԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանհայրնիմ – Գորովագութսրբազանհա՛յր... յայսմփօստիսչունեաքիսրբութենէդգիր, առայսմեքեւհամայնմերայնիքնկամք... 1802:
132. 77աԳերազնուհիտիկի՛ն, մերբարերարիշխանուհի՛, յիսուսաւանդողջոյննուիրեմ, թեպէտչունիմհամարձակութիւն... 1802, ապրիլի 10:
133. 77բԻՍ. Պետերբուրգ, առսրբազանտէրնիմ – Գերերջանիկսրբազանտէ՛րսուրբ... զամենայնհրամայեալդլիովինկատարելոցեմք, միայնորովհետեւիտնօրհնէսշրջէի... 1802, ապրիլի 17:
134. 78աԻՄօսկով, առվեհազնեայիշխանաղայՄինասին – Վեհազունեւմեծանունիշխա՛նմեր, խնամաշատեւքաղցրագութտէ՛ր... 1802, ապրիլի 17:
135. 78աԻԹիլֆիզ, առպարոնաղայՓիթօնովն – Գերազնիւեւամենայարգոյպարո՛նաղայ, յոյժսիրովզփրկչաւանդնմատուցանեմ, իմարտի 18ինգրեալդընկալայ... 1802, ապրիլի 21:
136. 78բ-9աԱռԴանիէլսրբազնակատարկաթուղիկոսն – ԱստուածակոչեւազգընտիրսրբազնակատարվեհապետամենայնՀայոց... 1802, ապրիլի 21:
137. 79աԻՂզլար, առՄկրտիչՍնարովն – ԳերպատուելիպարոնՄկրտի՛չ, յոյժսիրովողջոյն... 1802, ապրիլի 21:
138. 79բԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստն – ԱրժանապատիւտէրԳալո՛ւստ, համեստափայլքահանա՛յ, իմսիրեցեալեղբա՛յր, յոյժսիրոյկարօտիւողջոյն... 1802, ապրիլի 21:
139. 79բԻՄօզդօկ, առպարոնՍտեփանՇարօյեանն – ԳերպատուելիպարոնՍտեփա՛ն, յոյժսիրովզփրկչաւանդնողջոյն, յապրիլի 6ինգրեալդ 15ինընկալայեւծանեայզամենայնբանս, միայնխնդրեմ, որԱնտօնվարդապետիշինեալոտանաւորնառաքեսաստ... 1802, ապրիլի 21:
140. 80աԻՂզլար, առտէրՄինասն – ԱրժանապատիւտէրՄինա՛սծերունազարդաւագքահանայեւարիաջաներիցփոխպարոնՍտեփա՛ն, յոյժսիրովողջոյն, յապրիլի 13ինգրեալնձեր 15ինընկալայ... 1802, ապրիլի 21:
141. 80աբԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանտէրնիմ – Երջանկազարդեւսրբազնագունեղտէ՛րսուրբ... հանդերձկանցիստօրիթղթովնեւհասարկութեանգիրնետուառաջինդատաւոր... 1802, ապրիլի 24:
142. 80բ-1աԻԹիլֆիզ, առպարոնաղայՓիթօնովն – Գերպատուելիեւազնուամեծարպարոնաղա՛յ, զաստուածայիննմատուցանեմ, իմարտի 26ին... 1802, ապրիլի 28:
143. 81բԻԹիլֆիզ, առԱնտօնվարդապետն – ԲարձրարժանապատիւԱնտօնաստուածիմաստքաջրաբունի, յոյժսիրոյկարօտիւողջոյնմատուցանեմ, նախապէսշնորհաւորեմզգալուստյարգոյապատիւ... 1802, ապրիլի 28:
144. 81բԻԲայազիդ, առԴանիէլսրբազանկաթուղիկոսն – ՍրբազնակերտվեհապետամենայնՀայոց... յուսամմինչցարդընկալեալիցէսրբութիւնձեր... 1802, ապրիլի 28:
145. 82աԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստնեւպարոնՄակարՕթարովն – ԱրժանապատիւտէրԳալո՛ւստեւպատուելիպարոնՄակա՛ր, յոյժսիրովողջոյն, յապրիլի 29ինգրեցեալդ 23ինընկալայհանդերձՓիթօյեսնաղայփակէթովն... 1802, ապրիլի 28:
146. 82բԻՄօզդօկ, առպարոնՍտեփանՇարօյեանն – ԳերպատուելիպարոնՍտեփա՛նեւմերհաւատարիմեւտրտումսիրելի, լալագինաչօքեւկսկծալիսրտիւ... 1802, ապրիլի 28:
147. 83աԻՂզլար, առտէրՄինասնեւպարոներիցփոխպարոնՍտեփանն – 1802, ապրիլի 28 (այսչափ):
148. 83աբԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանտէրնիմ – Բարձրսրբազանհա՛յրսուրբ... նախապէսլուաքզառողջութիւնսրբազնութեանդ, որոյվասնփառսեւգոհութիւնսվերառաքեցաք... 1802, մայիսի 1:
149. 84աԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստնեւպարոնՄակարՕթարովն – ԱրժանապատիւտէրԳալո՛ւստեւպարոնՄակարՕթարո՛վ, յոյժսիրովողջոյն, յայսմփօստիսչունէիիձէնջգրութիւն՝ոչգիտելովզպատճառն... մայիսի 5, 1802:
150. 84աԻՂզլար, առտէրՄինասնեւերիցփոխպարոնՍտեփաննոսն – ԱրժանապատիւտէրՄինա՛սծերունազարդաւագքահանայեւհարազատերիցփոխպարոնՍտեփա՛ն... 1802, մայիսի 5:
151. 84բԻՅեագօրցկի, առՍեւանայԳրիգորվարդապետն – ԲարձրարժանապատիւԳրիգո՛րհայրվարդապետ, յոյժսիրովզփրկչաւանդնմատուցանեմ, զերիսգրութիւնսդըստժամանակինընկալեալեմ... 1802, մայիսի 5:
152. 84բ-5աԻԹիլֆիզ, առպարոնաղայՓիթօնովն – Ազնուամեծարեւգերպատուելիպարոնաղա՛յ, զաստուածայիննմատուցանեմ, իմարտի 29ինգրեցելոյդպատասխանապրիլի 28ինգրեալեմ, այժմնորագոյնոչինչլուրչունիմք... 1802, մայիսի 5:
153. 85ա-6աԻՍ. Պ., առսրբազանտէրնիմ – Ամէնողորմսրբազանգունեղհա՛յրսուրբ... 1802, մայիսի 8:
154. 86աԻՂզլար, առպարոնՄկրտիչԱնանիովն – ԳերպատուելիպարոնՄկրտի՛չ, իմախորժբարեկամ, զաստուածայինննուիրեմ... 1802, մայիսի 12:
155. 86աԻՂզլար, առտէրՄինասնեւերիցփոխպարոնՍտեփաննոսն – ԱրժանապատիւծերունազարդաւագքահանայեւմերյարգելիերիցփոխպարոնՍտեփա՛ն, յոյժսիրովողջոյն, յայսմփօստիսչունէիիձէնջգրութիւն... 1802, մայիսի 12:
156. 86բ-7աԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստնեւերիցփոխպարոնՄակարն – ԱրժանապատիւտէրԳալո՛ւստեւպարոնՄակա՛րհաւատարիմերիցփոխ, յոյժսիրովողջոյննուիրեմ, իմայիսի 3ինգրութիւննձերամսոյս 8ինընկալայ, հանդերձՓիթօյեսնպարոնաղայիփակէթօվն... 1802, մայիսի 12:
157. 87աԻԹիլֆիզ, առպարոնաղայՓիթօնովն – Գերյարգելիեւբարեհամբաւիշխանպարոնաղա՛յ, զաստուածայիննմատուցանեմ. յապրիլի 19ին... 1802, մայիսի 12:
158. 87բ-8աԻԹիլֆիզ, առՊօլսեցիՅօհաննէսարքեպիսկոպոսն – ՍրբազանՅօհաննէ՛սարքեպիսկոպոս, իմխնամաշատտէ՛ր, ջերմեռանդկարօտիւ... 1802, մայիսի 12:
159. 88աբԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանտէրնիմ – Երջանկափայլսրբազանհա՛յրսուրբ... ծանեաքզամենայնուրախալիբանս, որինմաայժմոյսնորագոյնոչինչլուրչունիմք, միայնիՄօզդօկու... 1802, մայիսի 15:
160. 88բ-9աԻԹիլֆիզ, առաղայՄէհրաբն – ԳերպատուելիաղաՄէհրաբ, իմազնուամեծարբարեկա՛մ, յոյժսիրովզաստուածայինննուիրեմիմարտի 30ին... 1802, մայիսից 19:
161. 89աԻԹիլֆիզ, առտէրՂազարքահանայն – ԱրժանապատիւեւյարգոյամեծարտէրՂազա՛րաւագքահանայ, յոյժսիրոյկարօտիւողջոյն 12 մարտի 30ինյապրիլի 26ինընկալայ... 1802, մայիսի 19:
162. 89բ-90աԻԹիլֆիզ, առՊօղոսեղբայրնիմ – (վրացերէն) յունիսի 9:
163. 90աբԱռԴանիէլսրբազանվեհն – ԵրիցսերանեալսրբազնասուրբվեհապատեուեալամենայնՀայոց... 1802, մայիսի 19:
164. 90բ-1աԱղայՓիօնովն – ՍրբազանՅօհաննէսարքեպիսկոպո՛ս, սրբոյաջոյդհամբոյրմատուցանեմ, եւգերպատուելիպարոնաղա՛յ, յոյժսիրովողջոյնմատուցանեմ... 1802, մայիսի 19:
165. 91աԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստնեւտէրՄինասն. իՂզլար՝ըստվերնոյմտացն, 1802, մայիսի 19:
166. 91աբԻՍ. Պետերբուրղ, առսրբազանհայրնիմ –Երջանկազարդսրբազանհա՛յրսուրբ... 1802, մայիսի 22:
167. 91բԻՍ. Պետերբուրգ, առսրբազանտէրնիմ – Երջանկափայլսրբազանհա՛յրսուրբ... 1802, մայիսի 29:
168. 91բԻԹիլֆիզ, առտէրՅովակիմն – ԱրժանապատիւտէրՅովակի՛մ, ողջոյննուիրեմիմարտի 3ինգրեալդ, որընդպարոնԱղալօյԶախարիչԼազրովիընտանեացնյապրիլի 26ինընկալայ...
169. 92աԱռսրբազանվեհնԴանիէլ – ԵրիցսերանեալսրբազնասուրբվեհապետամենայնՀայոց... յունիսի 9, 1802:
170. 92բԱռՅոհաննէսսրբազանարքեպիսկոպոսնեւպարոնաղայն – ՍրբազանՅոհաննէսարքեպիսկոպո՛ս... իմայիսի 25ինգրեցելոյնտեարցդիմոցյունիս 5ինընկալայ, հանդերձխղճալիմիաբանացմանսարօք... յունիսի 9, 1802:
171. 93աԻՍ. Պ., առսրբազանտէրնիմ – Բարձրսրբազանհա՛յրիմխնամաշատտէ՛րսուրբ... անժամանակընկալաքչկարօղացաքմոլէբինառնել... 1802, յունիսի 12:
172. 93բ-4աԻԹիլֆիզ, [առ] Յօհաննէսարքեպիսկոպոսն – ԵրջանակազարդսրբազանՅօհաննէ՛սարքեպիսկոպոս, սրբոյաջոյդմեծաւկարօտիւնուիրեմզհամբոյր... 1802, յունիսի 16:
173. 94աԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստնեւպարոնՄակարերիցփոխն – ԱրժանապատիւտէրԳալո՛ւստեւհարազատերիցփոխպարոնՄակա՛րՕթարով, յոյժսիրովողջոյննուիրեմ, իյունվարի 7ինգրեալնձեր 11ինընկալայ... 1802, մայիսի 16:
174. 94աԻՂզլար, առտէրՄինասնեւպարոնՍտեփաներիցփոխն – ԱրժանապատիւտէրՄինա՛սծերունազարդաւագքահանայեւհարազատերիցփոխպարոնՍտեփա՛ն... 1802, յունիսի 16:
175. 94բ-5աԻՍ. Պետերբուրգ, առսրբազանտէրնիմ – Բարձրսրբազանհա՛յրսուրբ... յուսամմինչցարդերկուհազարռուպլուբարաթագիրնընկալեալիցէտէրդիմեւպարոնԲաբայն... 1802, յունիսի 19:
176. 95բԻՍ. Պետերբուրգ, առսրբազանտէրնիմ – Բարձրսրբազանհա՛յրիմ, ողորմածտէ՛րսրբոյ, աջոյդհամբոյր... զամենայնբանսմերբարերարվեհազնեայիշխանաղայՄինասիխաղաղութեամբժամանիլնյայդր... 1802, յունիսի 30:
– 95բ-6աԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստն – ԱրժանապատիւպարոնԳալո՛ւստքահանայեւհարազատերիցփոխպարոնՄակար... 1802, յունիսի 30:
177. 96աԻՂզլար, առտէրՄինասնեւերիցփոխպարոնՍտեփանն – ԱրժանապատիւտէրՄինա՛սծերունազարդաւագքահանայեւհարազատերիցփոխպարոնՍտեփա՛ն... 1802, յունիսի 30:
178. 96բ-7աԻԹիլֆիզ, առՅօհաննէսարքեպիսկոպոսն – ՍրբազանՅօհաննէ՛սարքեպիսկոպոս, սրբոյաջոյդհամբոյրմատուցանեմ, եւգերպատուելիպարոնաղա՛յ, յոյժսիրովողջոյն... 1802, յունիսի 30:
189. 97ա-8բԻՍ. Պետերբուրգ, առսրբազանհայրնիմ – Երջանկազարդսրբազանհա՛յրսուրբ... գրեալէիր, թէմերսյղեալգրեանքնառաւելխելքգործածելովյետսձգեք... 1802, յուլիսի 3:
180. 99աբՍրբազանհա՛յր, իյունիսի 12ինգրեալդիսոյնամսոյ 28ինստացաքեւծանեաքզամենայնգրեալսդմիայնինչցարդիպարոնԳրիգորՄօռօզօվէնդրամչեմքստացեալք... 1802, յուլիսի 3:
181. 100աբԻԹիլֆիզ, առՅօհաննէսարքեպիսկոպոսնեւպարոնաղայՓիթօյեանն – ՍրբազանՅօհաննէ՛սարքեպիսկոպոս, սրբոյաջոյդհամբոյրմատուցանեմ, եւգերպատուելիպարոնաղայ...
182. 100բ-1աՅունիսի 30ին, որգրեցիթէիսրբազանէհօրէիմմէթուղթգոյրառսրբազանվեհն, եւայժմարգելեցինխորհրդակիցքնմեր, ահաայժմառաքեցին... 1802, յունիսի 7:
183. 101աԱրժանապատիւտէրԳալո՛ւստեւհարազատերիցփոխպարոնՄակա՛ր, յունիսի 28ինգրեալնձերյուլիսի 2ինընկալայեւծանեայզամենայնգրութիւնսձեր... 1802, յուլիսի 7:
184. 101-2աՍ. Պետերբուրգ, առսրբազանհայրնիմ – Գերերջանիկսրբազանհա՛յրսուրբ... յուլիսի 6ինընկալայ, հանդերձնորֆէրմանիօրինակաւ, որամենեցունց... 1802, յուլիսի 10:
185. 102աԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստն – ԱրժանապատիւտէրԳալո՛ւստեւհաւատարիմերիցփոխպարոնՄակար, իյուլիսի 5ինգրեցեալն 9ինընկալայ, հանդերձՓիթօյեանիղաբզովն, այնզորգրէք... 1802, յուլիսի 14:
186. 102բԻԹիլֆիզ, առՅօհաննէսարքեպիսկոպոսնեւՓիթ՛՛պարոնԱղայն – ԳերերջանիկսրբազանՅօհաննէ՛սարքեպիսկոպոս, սրբոյաջոյդհամբոյր, եւգերպատուելիպարոնաղա՛յ, զփրկչաւանդնմատուցանեմբազումմիջոցեանց... 1802, յուլիսի 14:
187. 102բԻՄօսկով, առՄովսէսվարդապետն – ԲարձրարժանապատիւՄովսէ՛սշնորհափայլվարդապետհայոց, յոյժողջոյնիյունիսի 27ինգրեալդիյուլիսի 6ինընկալայ... 1802, յուլիսի 17, մնամհայրութեանդխոնարհծառայՍտեփաննոսիբրվարդապետ:
188. 103աբԻՍ. Պետերբուրգ, առսրբազանտէրնիմ – Բարձրսրբազանհա՛յր, ունիմհամբուրել... յուլիսի 12ինընկալայհանդերձհրամանաւգրովքԽաչատուրսեւակրիհրաման... 1802, յուլիսի 17:
189. 104աԻՄօսկով, առպարոնԳրիգորՊետրովիչՄօռոզովն – ԳերպատուելիպարոնԳրիգորՊետրովիչյոյժսիրովողջոյննուիրեմյուսամՏեառնշնորհիւյառողջութեանիցես... 1802, յուլիսի 17:
190. 104աԻԹիլֆիզ, առՅօհաննէսարքեպիսկոպոսնեւպարոնԱղայն – ՍրբազանՅօհաննէ՛սարքեպիսկոպոսեւգերպատուելիպարոն, սրբոյաջոյդհամբոյրմատուցանեմ. ահաքանիցսթուղթսառաքեալեմ... 1802, յուլիսի 21:
191. 104աԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստն – ԱրժանապատիւտէրԳալո՛ւստ, մերսիրելիեղբա՛յր, յոյժսիրովողջոյնմատուցանեմ. յուլիսի 12ինգրեալդ 15ինընկալայ... յուլիսի 21:
192. 104բԻՂզլար, առտէրՄինասնեւերիցփոխն – Յուլիսի 6ինեւ 13ինգրեալնձերըստժամանակինընկալեալեմըստառաջինգրոյնձեր, որառպարոնԵսայինձերթուղթսէիրառաքեալ... 1802, յուլիսի 21:
193. 105ա-6աԻՍ. Պետերբուրգ, առսրբազանհայրնիմ – ՊարոնԲաբային, զորինչգրեալէիրյաղագստէրՊետրոսիորդւոյն, տեղեկացաքայն, զորգրես, թէայնսեւակիրն... 1802, յուլիսի 24:
194. 106բԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստն – ԱրժանապատիւտէրԳալո՛ւստ, իմսիրելիեղբա՛յրյոյժսիրովողջոյն, իյուլիսի 19ինգրեալդ 24ինընկալայ, հանդերձԱնտօնվարդապետիառաքեալթղթովն...
195. 106բ-7աԻՍ. Պետերբուրգ, առսրբազանհայրնիմ – Բարձրսրբազանհա՛յրսուրբ... յայսմփօստիսչունէիգիրիսրբութենէդ, առայսյոյժտարակուսեալ, համարեայթէմեռեալեմք... յուլիսի 31:
196. 107աբԻԹիլֆիզ, առՅօհաննէսարքեպիսկոպոսնեւպարոնԱղայՓիթօյեանն – ՍրբազանՅօհաննէ՛սարքեպիսկոպոս, իմխնամաշատհա՛յր, սրբոյաջոյդհամբոյր, գերպատուելիպարոնԱղա՛յ, զաստուածայիննմատուցանեմ... 1802, օգոստոս 4:
197. 107բԻՂզլար, առտէրՄինասնեւերիցփոխՍտե[փանն] – Յուլիսի 27ինգրեալնձեր 30ինընկալայեւծանեայզամենայնգրեալսնձեր. վասնայգւոյկողմանէ, զորգրէք... 1802, յօգոստոս 4:
198. 108աբԻՍ. Պետերբուրգ, առսրբազանտէրնիմ – Աստուածարեալսրբազանհա՛յրսուրբ... ընկալաքյօգոստոսի 2ինեւծանեաքնախապէսզառողջութիւնմեծիսրբազնութեանդեւապազայլգրուածսդ... 1802, օգոստոս 7:
199. 108բ-9աԻյԵրեքվանքն, առԴանիէլվեհն – Երիցսերանեալքրիստոսատիպսրբազնասուրբվեհապետ, երկնասլացգարշապարացմեծիտերութեանդիխորխոնարեալնուիրեմքզհամբոյր... 1802, յօգոստոսի 11:
200. 109աԸստսոյնմտացնառաղայՓիթօնովնեւՅօհաննէսարքեպիսկոպոսնեւփոքրինչառտէրԳալուստն. 1802, յօգոստոսի 11:
201. 109բ-10աԻՍ. Պետերբուրգ, առսրբազանտէրնիմ – Աստուածարեալեւերջանկափայլսրբազանհա՛յրսուրբ... յօգոստոսի 9ինընկալայեւծանեայզառողջութիւնհօրդիմոյ, կանցիստօրիգիրնեւսետու... 1802, յոգոստոսի 14:
202. 110աբԻԹիլֆիզ, առՅօհաննէսարքեպիսկոպոսնեւԱղայՓիթօնովն – Սրբազանհա՛յր, սրբոյաջոյդնուիրեմզհամբոյրեւգերյարգելի, եւազնուամեծարպարոնԱղա՛յ, յոյժսիրովողջոյնմատուցանեմ... 1802, յօգոստոսի 18:
203. 110բԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստն – ԱրժանապատիւտէրԳալո՛ւստ, յոյժսիրովողջոյն... 13ինընկալայեւծանեայզամենայնգրութիւնսքոյ... 1802, յօգոստոս 18:
204. 110բ-1աԱրժանապատիւտէրՄինասաւագքահանայեւհարազառերիցփոխպարոնՍտեփան... ընկալայեւծանեայզամենայնգրութիւնսձեր. վասնայգւոյկողմանէեկօղփօստինկատարեալնգրելոցեմ՝թէորպէսպարտիլինիլ... ԻԹիլֆիզ 1802, յօգոստոս 18:
205. 111աբԻՍ. Պետերբուրգ, առսրբազանտէրնիմ – Բարձրսրբազնագունեղհա՛յրսուրբ... 16ինհանդերձյայլսնհասանիլոյթղթովքԹիլֆիզուննեւՂզլարուննառաքեցաքեւաստիեղելոցնեւսետուք...1802, յուլիսի 21:
206. 112աԻԹիլֆիզ, առՅօհաննէսարքեպիսկոպոսնեւպարոնԱղայՓիթօնովնսրբոյաջոյդհամբոյր– ԵրջանկազարդսրբազանՅօհաննէ՛սարքեպիսկոպոսեւազնուամեծարպարոնԱղա՛յ, յոյժսիրովողջոյն. ահասովաւ 10 գրութիւնեղեւ... 1802, յօգոստոսի 25:
207. 112աբԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստն – ԱրժանապատիւտէրԳալո՛ւստ, յոյժսիրովողջոյն... 20ինընկալայ, յոյժզարմանամ, որայսքանմիջոցէանց, իԹիլֆիզուգիրչընկալայ... 1802, յօգոստոսի 23:
208. 112բ-3աԻՂզլար, առտէրՄինասնեւպարոնՍտեփաներից՛՛ – ԱրժանապատիւտէրՄինա՛սաւագքահանայեւհաւատարիմերիցփոխպարոնՍտեփա՛ն, յոյժսիրովողջոյն... ընկալայ 20ինեւյաղագսՍուրբԵրուսաղեմայնուիրակ... 1802, յօգոստոսի 25:
209. 113ա-4աԻՍ. Պետերբուրգ, առսրբազանտէրնիմ – Երջանկափայլսրբազանհա՛յրսուրբ... 23ինընկալայ, ծանեայզառողջութիւնսրբութեանդ, որոյվասնուրախացեալ, փառսեւգոհութիւնսմատուցիԱստուծոյ... 1802, յօգոստոսի 28:
210. 114աԱռՂզլարուտէրՄինասնեւերիցփոխպարոնՍտեփանն – ԱրժանապատիւտէրՄինա՛սծերունազարդաւագքահանայեւգործակալՍրբոյԱթոռոյսեւարիաջանհաւատարիմերիցփոխպարոնՍտեփաննո՛ս, յոյժսիրովողջոյն... 24ինընկալաքեւծանեաքզամենայնգրուածսնձեր... 1802, սեպտեմբերի 1:
211. 114աԻՄօզդօկուտէրԳալուստն – ԱրժանապատիւտէրԳալո՛ւստ, յոյժսիրովողջոյն. իյօգոստոսի 23ինգրեալդընկալայ 27ին, հանդերձաղայՓիթօնեանիթղթովն... 1802, սեպտեմբերի 1:
212. 114բԻԹիլֆիզ, առՅօհաննէսարհինեւՓիթօյեանցԱղայն – Երջանկազար[դ] եւգորովագութսրբազանհա՛յր, սրբոյաջոյդհամբոյրնուիրեմ... 27ինընկալայ, որբազումմիջոցէրսպասէաք՝զորպէսնձերեւվեհապետինիմանալ... 1802, սեպտեմբերի 1:
213. 115աԻՍ. Պետերբուրգ, առսրբազանհայրնիմ – Գորովագութեւերջանկազարդսրբազանհա՛յրսուրբ... սեպտեմբերի 1ինառաքեցիիՄօզդօկ, առտէրԳալուստն, Խաչատուրսեւակիրն... 1802, սեպտեմբերի 4:
214. 115բԻՄօզդօկ, առտէրԳալուստն – ԱրժանապատիւտէրԳալո՛ւստ, հաւատարիմգործակալեւմերսիրելի, յոյժսիրովողջոյն... սեպտեմբերի 3ինընկալայեւծանեայզառողջութիւնձեր, յուսամանցեալփօստինառաքելիԹիլֆիզ... 1802, սեպտեմբերի 8ին:
215. 116աբԻՍ. Պետերբուրգ, առսրբազանտէրնիմ – Աստուածարեալսրբազանտէ՛րիմ, կարօտեալեւքաղցրագութհայրսուրբ... սեպտմբերի 6ինընկալաքեւզհրամայեալսծանեաքվասնԱնտօնվր՛՛... եւծառայիդշնորհեցեալպարգեւացն... 1802, սեպտեմբերի 11ին:
216. 117ա-8բԳորովագութսրբազանծնօ՛ղիմ, ողորմածտէ՛ր, սուրբգարշապարացդհամբոյր – Իյունվարի 2ինգրեալդիսոյնամսոյ 20ինստացայ, իԹիլֆիզուգիրընկալայիպարոնԱղայէն, որնագրէվասնիւրորդիԵսայեայերեխային... 1802, յունվարի 23 յԱժդրախան: ԽոնարհծառայեւոտացդփօշիՍտեփաննոսաբեղայ (23.5x19):
217. 118բՀաշտարխանումերՍտեփ[ան] վր՛՛ – 1802, յունվարի 23էնփետրվարի 8 ստացայիՍ. Պետերբուրգ, 11ինդարձգրեցիՌօպշայգնալուօրն (23.5x19):
218. 119աբԲազմախնամեւգորովագութսրբազանհա՛յրսուրբ, գարշապարացդհամբոյրմատուցանեմ– Իդեկ՛՛ 26 գրեալզուրախարարկենդանացուցիչնամակդյունվարի 13ինյայնմժամուընկալաքմինչփակեաքիՄօզդօկառաքելոյթուղթսն... 1802, յունվարի 16 իյԱժդրախան: ՄնամսրբազնութեանդխոնարհծառայեւոտացդփոշիՍտեփաննոսիբրաբեղայ: Ա՜խ, իցէարդեօքտեսանել (23.5x19):
219. 119բՀաշտարխանումերՍտեփանվարդապետին – 1802, յունվարի 16էն 31ինստացայիՍ. Պետերբուրգ, փետրվարի 6ինդարձնգրեցի: ՍրբազանվեհինվասնԱնտօնեւԱբրահամվարդապետացնյանձնարարութիւնգրել: ՎասնԿարապետաղայիբանիցնՍտեփանվարդապետինգրել: ՎասնՀաշտարխանուգրեցելոցնեւսիշխանացն: Գրի՛՛Խչա՛՛մրդ՛՛գրոյհասանելոյնողջոյն:
220. 120աՍրբազանհա՛յր, սուրբգարշապարացդհամբոյրնուիրեմ – Իդեկ՛՛ 20ինգրեալդյունվարի 7ինընկալայ. յաղագսողորմածկայսերշնորհեալպանակէինստանալդգրեալէիր... 1802, յունվարի 9, յԱժդրխան (23x17):
221. 120բՀաշտարխանուՍտե՛՛վր՛՛ – 1802, յունվ. 9էն 24 ստացայՍ. Պ.ուրղ 30ինդարձգրեցի: Խաչատուրվր՛՛սիրելւոյսողջոյնեւ, թէգիրդէհաս, շնորհակալութիւնմեծունիմվասնմերբարեացնուրախլինիլդեւկրկինուրախլե՛ր... Դուիչիորդինտեսեւսչէեկել, Աստուծովգալնհոգլցեմք:
222. 121ա/// զայսյոյժառանձինծանի՛ր, տէ՛րիմ, զիմինչսրբազնութիւնդիՂզլարեւիՄօզդօկէր, մեքմինչաստմանսարշինէաք... (23.5x18.5):
223. 121աԱղայԱբրահամնեւպարոնՍարգիսնասացինմիհնարգտանեսեւհրամանառաքելտասիվերայԿնօրինղին, որայնզեպիսկոպոսնարգելուն... փոփոխութիւնչլինիեւսառաւել, որգանյԱժդարխան:
224. 122աբԳերերջանիկսրբազանհա՛յրսուրբ, գարշապարացդհամբոյրնուիրեմ – Իդեկ՛՛ 13ինգրեալնձերոյբարձրսրբազնութեաննինոյնթուոյ 31ինստացայեւյաղագսպատրիարգութեաննգրեալէիր, թէԳրիգորեւԲարդուղիմէոսեպիսկոպոսացենընտրեալ... 1802, յունվարի 2, իյԱշտարխան: ԽոնարհծառայսրբութեանդեւոտացդփոշիՍտեփաննոսաբեղայ: Ա՜խ, իցէարդեօքմիւսանգամեւստեսանելզսուրբերեսդ (23.5x16.5):
ա. 122բՀաշտարխանուՍտեփ՛՛վր՛՛ – 1802, յունվ՛՛ 2էն 17 ստացայիՍ. Պուրգ. ՅակոբոսինգրելբերելվասնտէրԱստուածատուրինժամաւելտալԲ. եկեղեցւոջն:
225. 123աՔոլեանԱբրահամվարդապետիառԴաւիթկաթուղիկոսանուանեալնյղեալթէֆթէրնէվասնիՊօլիսհասեալդրամոցնեւվասնծախուցնիդրունսզանազանից (29.5x21.7):
226. 125աբԱռանձինգիտելիք, զորխոստացաքիգրի– Յաւուրսնախնիպատրիարգացկարիգայթակղեցուցիչեղեալհեստելոցբանքնիմէջժողովրդեանս... յունիսի 13, ՌՄԿԷ. (1808), (30.5x20):
227. 126աՅարգելիեւպատուամեծարմերսհամազնիհասարակութեաննյԱժդարխանու, նորՆախիջեւանու, Չէռնովու, Ղռիմու, Ղզլարու, նորաեկքԴէրբէնդուեւՄօզդօկու: ՍրբազանառաջնորդինմերոյտեառնԵփրեմի, բարձրարժանապատիւյաջորդաց, արժանապատիւաւագքահանայիցառհասարակհոգեւորականդասուցազնուատոհմշտափեւօբերօֆիցերաց, պատուելիվաճառականաց, հաւատարիմարհեստաւորացեւառհասարակամենայնիցվաստակասէրժողովրդոց, մեծաց, փոքունց, միաւորականյայտարարութիւն – ՅետվախճանիհանգուցեալՅովսէփկաթուղիկոսին, որինչանվայելգործառնութիւնքանցին... 1801, սեպտեմբերի 26, իՄօսկով, ՅովակիմԱղազարեան (29.5x29):
228. 127ա-8բԻՊօլսուԳէորգաղայիդաւթարնէ – Աստուծովիմառացըստակըսայսէ, որիներքոյգրեալկայզեքրէԻզմիրէնառիԻԵՌ. ղուռուշ – 25000... ետոյկատարումլինի, իմացումկտամ: |127բ| Մերբոլորառաքեցեալնեւհասուցեալնէ 1585 ելդուզիձեռնՄարգարին... 1000 ելդուզեւսբաթոիւ (21x14.5):
Ծնթ. 128ա, եւ 128բ երեսներին՝ բացուած կարմիր զմուռսի կնիքադրոռմներ:
229. 129ա-30ա /// Եւթէմիւսօրինակեւստաճկականբարբառովթարգմանուցեալյայդրներկայացուցանել ///իառաջինորինարքայականբարձրութեանմեծիթագաւորինՊարթեւացնպարսից... (24.5x20):
230. 131աբԱստուածակերտմօրմերոյլուսածնիսրբոյեւմեծիԱթոռոյնԷջմիածնիբարձրագոյնխորհրդարանիխոհականանդամոց՝արքեպիսկոպոսացեւսիրագումարմիաբանից, առաքելաշաւիղեպիսկոպոսաց, արժանապատիւվարդապետացեւամենայնհոգեւորականդասուց, նաեւիվանորայսեւիքաղաքս, իգիւղսեւիգիւղաքաղաքսբնակեալառաքելաշնորհեպիսկոպոսաց, աստուածաբանվարդապետաց, սրբանուերքահանայից, յարգապատիւեղբարցմերոց, պայծառազունքնեազիցեւազնուաց, պայազատիշխանապետացեւիշխանաց, քաջատոհմմելիքացեւհարիւրապետացեւհամայնժողովրդականացխմբիցըստիւրաքանչիւրոցդպատուոցեւաստիճանիհամբոյրջերմեռանդեւողջոյնյարգանացմատուցանեմ – Հոգեւորհա՛րքեւպատուելիեղբա՛րքմեր, իհիւսիսայինկողմանսիՐուսաստանբնակեալազգսհաւատաւնՅիսուսիՔրիստոսի... (31x20):
231. 132աբԱստուածակերտմօրմերոյլուսածնիսրբեյեւՄեծիԱթոռոյնԷջմիածնիբարձրագոյնխորհրդարանիխոհականանդամոց... – Հոգեւորհա՛րքեւպատուելիեղբա՛րքմեր, իհիւսիսայինկողմանսիՐուսաստանբնակեալազգսհաւատաւնՅիսուսիՔրիստոսի... (132աբ՝սրակրկնօրինակը՝ 31x20):
232. 133ա/// Թէահաըստհարկադիրխնդրանացեւհամահաճութեանձերոյգլխովինյանձնառուեղեալսորինբարձրսրբազնութեանդիմեացառձեզ, յուսալովիկամսբարեհաճութեանձերոյ... իՍ. Պետերբուրգ, 1809:
ա. 133աբՀետեւինհամաձայնութեամբստորագրութիւնքիՍ. Պետերբուրգեղեալհայոց – ՅովակիմԵղիազարեան...
233. 134աբԲարձրագոյնխորհրդարանիՍրբոյԷջմիածնիԱթոռոյլուսածինմօրմերոյարքեպիսկոպոսացեւամենայնհոգեւորականացեւմարմնաւորականաց, իվանորայս, իքաղաքսեւիգիւղսբնակելոցազգիմերոյբարձրապատիւհարցեւեղբարց՝խոնարհութեամբյայտարարութիւնիՄօսկովմայրաքաղաքիսբնակեալլուսաւորչակրօնժողովրդոց – Արդ, համաձայնեալմերընդձայնիձերումեւընդստորակնքողացմահզէրի, որվասնընտրութեանտեառնԵփրեմայսրբազանարքեպիսկոպոսիառաջնորդինմերոյ... 1810, իյունվարի 169, իՄեծնՄօսկով:
ա. 134բ-6աՅակոբքահանայ, մահտեսիՄանուկեան...
234. 136բ-8աՇնորհաբաշխեւտիեզերահրաշսուրբեւգերագահկաթողիկէեկեղեցւոյՀայաստանեացմօրսմերոյլուսոյաստուածիջակաթոռոյնբարձրագոյնխորհրդարանիսրբազնագոյնանդամարքեպիսկոպոսացեւբոլորսրբագումարմիաբանիցնաեւիվանորայս... հոգեւորեւմարմնաւորհարցեւեղբարցմերոցիՔրիստոսՅիսուս – Մատուցեալզջերմեռանդնսիրոյնմերզհամբոյրեւզողջոյն, տենչամքյայտառնելզհոգւոցմերոցզպատգամս, որքառաւելհաճոյքիցէնԱստուծոյեւաստուածայնոց...
ա. 138ա-9բՅամիՏեառն 1810 եւիմարտի 16 գրեցաւիյԱստրախան, յաւելեալիվերջոյխնդրեմքիհրաւիրակՌէթէոսարքեպիսկոպոսսրբութենէձերզիբազմաստօրոգգրութեանցայսոցիքզպատճէնսնարկեալիժուրնալիկանսիստօրի, հանդերձզերկեաքգրուածովքնՊետերբուրգայեւՄօսկովուհայոցըստորագրեսցեսանդեւզնախագաղափառսզայսօսիքտարցեսիբարձրագոյնեւիսրբազանխորհրդարաննՍրբոյԷջմիածնիլուսածինմօրմերոյ – 1. Թադէոսնուաստեպիսկոպոս... 184. ՍահակդիՀայրապէտսձեռքդրի:
235. 141ա-2աՄեք՝ստորագրողքթղթոյսեւզՂզլարուբոլորժողովուրդք, հոգեւորականքեւմարմնաւորականքպոտդանքՌուստացմեծազօրթագաւորութեաննեւընդհոգեւորկրօնիցծնունդ... իՂզլար, ի 1810 թիւ, աբրելի 27 յաւուրն: 1. ՎարդանվարդապետԳեղամացի... 140. ՊողոսԱթով:
236. 143ա-6աԸնդիՍ. ՊետերբուրգկայսերանիստքաղաքիմեծնՄօսկով, իյԱստրախանեւիՂզլարբնակեալժողովրդականացհայոց... 1. ՎարդանվարդապետԳեղամացի... 140. ԻՄօզդօգի 26 մայիսի, ի 1810:
Ծնթ. 143ա-6ա՝ 1-134 համարակալումով ստորագրութիւններ. «Տեր Ստեփանոս աւագ քահանայ Լօռու Մելիքեան... Մօզդօկու առաջին դատաւոր Պօղօս Մուրադով». ստորագրութիւնների մեծ մասը վրացատառ, սրանց դիմաց փակագծերի մէջ նոյն անունների հայատառ տարբերակները):
Ծնթ. Նամակների վրացերէն մխեդրուլի օրինակներ՝ ԺԹ. դ․, 4աբ, 8ա, 15աբ, 63ա-4ա, 71բ, 89բ-90ա:
ՆՇՈՒՄ՝մէջքին՝ «758», Ա. փեղկինսոսնձուածթղթին՝ «ՕրինակքգրութեանցեւնամակացՂզլարույաջորդՍտեփաննոսվարդապետի, գրեալքի 1801 ամացհետէցամՏեառն 1802, քառածալնօտրգիր, յաւուրսԴաւիթեւԴանիէլհակառակաթոռկաթողիկոսաց, որոցվասնեւգոնիսմաինչ-ինչտեղեկութիւնքիգրուածսյիշեալվարդապետին», պհպ. Ա՝ «758/2914», «Մ[եսրոպ]եպ[իսկոպոս]», 128բ՝ «ԻՊօլսուԳէորգաղայիդաւթարնէ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝72ա՝ «գրչափորձ, գրչափորձ»:
2915
ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԾԱ.-ՌՄԾԲ. – 1802-1803 |
ԹԵՐԹ՝ 138. չգրուած՝ 1բ, 2ա, 4ա-6բ, 16բ-59բ, 68ա-9բ, 81ա-3ա, 85ա-113բ, 123բ-38բ: ՊՐԱԿ՝ 1-18x8 (1, 5՝ 6, 4՝ 10, 18՝ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. կապոյտ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ «1801», արեգակ, մէջտեղում՝ հաւասարաթեւ խաչ (խաչեր), շուրջը՝ տառեր՝ «CEL, ПШН, ЮФСТ»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 33x21,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (29,3x20. 121բ-126բ՝ սահմանագծուած կարմիր մատիտով): ԳԻՐ՝ շղագիր՝ (նմուշ՝ 11ա): ՏՈՂ՝ 31-52: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը եւ փեղկերի անկիւններիը՝ բաց շագանակագոյն կաշի տպարանային, եւրոպական եղանակով մէջքի զարդագծերի միջեւ կարի տեղը ուռուցիկ, աստառը՝ կապոյտ թուղթ, լուսանցակողերը՝ կարմիր ցայտկէն:
Նմուշ 11ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. մէջքի վերին անկիւնը ցեցակեր, կազմի եզրերը մաշուած, երկու կապիչներն ու գամերն ընկած. տեղ-տեղ զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-3բ, 7ա-16ա [0րինակք գրութեանց Դանիէլի կաթողիկոսի]
ա. 1ա Մօզդօկու բարեկարգ հայոց մարմնաւոր իրաւար[ա]նիդ պատուելի դատաւորացն ողջունիւ եւ օրհնութեամբ ծանուցումն – Ի յօգոստոսի 16էն գրեալն ձեր ի սեպ՛՛ 5 ստացայ, իրաւի... որ ամօթ ազգի է եւ նախատինք:
բ. 1ա, 2բ Առ Մօզդօկու հայոց Հոգեւոր կառավարութիւնդ մեր. Հրաման – Ի յօգոստոսի 16էն գրեալն գիր դատարանիդ ստացաք... որպէս եւ նոցա իսկ գրեալ եմք:
գ. 3ա Մօզդօկու հայոց մարմնաւոր դատարանիդ պատուելի դատաւորացն ողջունիւ եւ օրհնութեամբ ծանուցումն – Ի յօգոստոսի 16էն գրեալն ձեր ի սեպ[տեմբերի] 5 ստացեալ... բաւական խայտառակութիւն է մերս ազգին:
դ. 3բ Առ Մօզդօկու հոգեւոր կառավարութիւնդ մեր. Հրաման – Ի յօգոստոսի 16ին գրեալն ձեր ի սեպտեմբերի 5են ստացայ ընդ գրոյ... չլինիցի իմն տեղի խօսակցութեան:
ե. 7ա-10ա Տիեզերահռչակ եւ աստուածագումար սուրբ ժողով ուղղափառ եկեղեցւոյն Ռուսաց – Ամէներանեալ հա՛րք, սրբազան արքեպիսկոպոսո՛ւնք եւ առաքելագործ գահակա՛լք: Գուցէ թէ գիտէք ի համբաւուց եւ յոմանց յայդր եղեալ... գտանել զողորմութիւն ի ձեր բարձր սրբազնութեանց: Խոնարհ պաշտոնեայք Քրիստոսի, վշտակիր եւ տառապեալ միաբանք Արարատեան Աթոռոյն Հայոց՝ Սրբոյ Էջմիածնի. Գրիգոր արքեպիսկոպոս ծերունի, Ղազար արքեպիսկոպոս ծերունի, Յովհաննէս արքեպիսկոպոս, Վարդան արքեպիսկոպոս, Յակոբ եպիսկոպոս, Գրիգոր եպիսկոպոս, Յոհաննէս եպիսկոպոս, Ստեփաննոս վարդապետ, Յոհաննէս վարդապետ, Աբրահամ վարդապետ, Զաքարիայ վարդապետ, Աղէքսանդր վարդապետ, Յարութիւն վարդապետ, Աբրահամ վարդապետ, Յաժդրխանցի Փիլիպպոս վարդապետ, Եսայի վարդապետ, Փիլիպ[պ]ոս վարդապետ, Ռէթէոս վարդապետ, Փիլիպպոս վարդապետ, Յակոբ վարդապետ, Յոհաննէս վարդապետ, Յակոբ վարդապետ, Կարապետ վարդապետ, Մկրտիչ վարդապետ, Անտօն վարդապետ, Խաչատուր վարդապետ, Գրիգոր վարդապետ, Աբրահամ վարդապետ, Մարտիրոս վարդապետ, Սահակ վարդապետ, Մկրտիչ վարդապետ, Գալուստ վարդապետ, Յարութիւն վարդապետ: Մենք եւս համաձայնեալ վշտագին եւ ճշմարտապատում միաբանութեանն Սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի, խնդրեմք այց առնել հայրապետական աթոռոյն մերոյ. 1802, յունիսի 2, ի յԷջմիածին:
զ. 10բ-2ա Քրիստոսապսակ եւ ինքնակալ կայսր ամենայն Ռուստաց, Ամէնողորմ թագաւոր տիեզերաց եւ խնամատար ազգի մերոյ եւ աստուածամերձ լսելիք ձեր... եւ մնամք ազատութեան կայսերական մեծութեանդ աղօթաւոր ծառայք, պաշտոնեայք Քրիստոսի, միաբանք Արարատեան Աթոռոյն Սուրբ Էջմիածնի Յովակիմ արքեպիսկոպոս, Գրիգոր արքեպիսկոպոս, Ղազար արքեպիսկոպոս, Յովհաննէս արքեպիսկոպոս, Վարդան արքեպիսկոպոս, Յակոբ եպիսկոպոս, Գրիգոր եպիսկոպոս, Յոհաննէս եպիսկոպոս, Ստեփաննոս վարդապետ, Յոհաննէս վարդապետ, Աբրահամ վարդապետ, Զաքարիայ վարդապետ, Աղէքսանդր վարդապետ, Փիլիպ[պ]ոս վարդապետ, Յարութիւն վարդապետ, Փիլիպոս վարդապետ, Եսայի վարդապետ, Ռէթէոս վարդապետ, Փիլիպոս վարդապետ, Յակոբ վարդապետ, Յոհաննէս վարդապետ, Յակոբ վարդապետ, Հայրապետ վարդապետ, Մկրտիչ վարդապետ, Անտօն [վարդապետ], Խաչատուր եպիսկոպոս Սուրբ Բարդուղիմէոսի առաքելոյ վանից, Գրիգոր եպիսկոպոս Սեբաստացի, Աբրահամ եպիսկոպոս Դերճանու, Մարտիրոս եպիսկոպոս Սուրբ Էջմիածնի, Կարապետ եպիսկոպոս Կեսարացի, Սահակ եպիսկոպոս Բագրեւանդայ, Մկրտիչ վարդապետ Աքուլեցի, Գալուստ վարդապետ լուսարար Երից վանից, Աւետիք վարդապետ ժամօրհնօղ, Ներսէս վարդապետ բնիկ միաբան Սուրբ Էջմիածնի, Յարութիւն վարդապետ վէքիլ, Յակոբ վարդապետ, Յարութիւն վարդապետ Տաթեւացի: Մեք եւս համաձայնեալ վշտագին եւ ճշմարտապատում միաբանութեանն Սրբոյ Էջմիածնի, խնդրեմք զնոյն խնդիր ողորմութեան առ ազգս եւ առ եկեղեցիս մեր եւ աղաչեմք լսել աստուածասիրաբար եւ այդ առնել Սրբոյ Էջմիածնի Հայրապետական աթոռոյն մերոյ: Գրեցաւ յամի Տեառն 1802, յունիսի 2, ի Սուրբ Էջմիածին:
է. 12բ-3բ [Առ կայսրն Ռուսաց Աղէքսանդր Պաւլովիչն]. Յաղթօղ եւ Բարձր ինքնակալ կայսր Ալէքսանդր Պաւլովիչ, օգոստափառ սուրբ կայսր – Ամենողորմած տէր մեր եւ աստուածագութ խնամածու, աղօթարար ձեր եւ Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Տէր Դանիէլ շնորհիւ Տեառն... Ողջունիւ Քրիստոսական, խոնարհ երկրպագութեամբ... Դանիէլ կաթողիկոս ամենայն Հայոց, ծայրագոյն պատրիարգ Արարատեան Աթոռոյն Սրբոյ Էջմիածնի:
ը. 14ա Ի 1802, նոյե[մբերի] 1ին ի Պօլիս գրեալ, առ Մանուէլ վարդապետն – Երկու ստորոգութիւնք ո՛չ ասեն զմիոյ ենթակայէ... եղանակ ամաց:
թ. 14աբ Աղէքսանդր Պաւլովիչ [կայսր Ռուսաց], պարծանք խաչին Քրիստոսի խաչապսակ ինքնակալ, սիրով բարեպաշտութեամբ Օգոստոս սուրբ կայսր, Քրիստոսատիպ բարերար մեր եւ ապաւէն խաղաղութեան եկեղեցւոյ, աղօթարար ցանկալի կենացդ – Յիսուս Քրիստոսի ծառայ... Իմանալոյն զօրութեամբ ներկայացեալ... ողջոյն ազգովին: Աղօթարար վասն անգին կենացդ եւ ամենայն տան քում, մշտապատրաստ աղօթարար ձեր Դանիէլ կաթողիկոս Հայոց. 1802, հոգ[տեմբերի] 29, ի յԵրեք վանս, որ ի Բագրեւանդ գաւառի:
ժ. 15ա-6ա Ալէքսանդր Պաւլովիչ, ինքնակալ 0գոստոս, քրիստոսազօր յաղթօղ սուրբ կայսր [Ռուսաց], աստուածատիպ այցելու մեր եւ բարերար սուրբ եկ[ե]ղեցւոյ, աղօթարար ձեր եւ – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... Եւ յայտ առնեմ, զի Աբգար Արշամայ թագաւոր Հայոց... Աղօթարար ձեր՝ Դանիէլ կաթուղիկոս Հայոց, որ յամսոյս 23, ըստ խնդրոյ Երեւանու խանին եւ Դաւթի բդեշխ[ի]ն տեղւոյ գնաց գնով վաճառեալ զմեզ մատնեց կապանօք ի ձեռս նոցա, հանդերձ ընդ իս եղեալ հոգեւորականօք եւ մարմնաւորականօք. 1802, նոյեմ[բերի] 23, ի վանս Սրբոյն Յօհաննու, որ ի Բագրեւանդ գաւառի:
Բ. 60ա-1ա, 62բ-3ա [0րինակք գրութեանց Մինասայ Եղիազարեան իշխանի]
ա. 60ա-1ա Առ միաբանսն Սրբոյ Աթոռոյն, գրեալ ի վեհազնեայ իշխան աղայ Մինաս Աղայ-Եղիազարեանեն – Աստուածագո[ւ]մար սիւհոնոդոսի (=սիւնհոդոսի) մեծի Աթոռոյդ Քրիստոսակերտի արժանավայել անդամոց... Թէպէտ խոհեմ եւ շրջանկատ գիտութեան ձերոյ... որ եւ մնամ յամենայն անձնէ եւ յամենայն զօրութենէ ջերմեռանդ օգտակամ Սրբոյ Աթոռոյդ եւ խոնարհ ծառայ. 1802, մարտի 6ին, ի Ս[անկտ] Պ[ետեր]բուրգ:
բ. 62բ-3ա Ի վեհազնեայ իշխան աղայ Մինասէն գրեցեալ, առ սրբազնակատար վեհ վեհապետն Դանիէլ: Եռերանեալ եւ աստուածընտիր սրբազնակատար վեհապետ ամենայն հայոց – Ողորմածագունեղ տէր իմ եւ բարեարար: Երկնընթաց մաքուր եւ սուրբ գարշապարաց ձերոց... Մնամ մեծի սրբութեան ձերոյ ամենախոնարհ ծառայ եւ օգտակամ մտերիմ Սրբոյ Աթոռոյդ. 1802, մարտի 6ին, ի Ս[անկտ] Պ[ետեր]բուրգ:
Գ. 61բ-2ա, 63բ-7բ, 70ա-80բ, 83բ-4բ, 114ա-23ա [0րինակք գրութեանց Եփրեմի արքեպիսկոպոսի]
ա. 61բ-2ա Ի սրբազան Եփրեմ արքեպիսկոպոսէ գրեալ առ միաբանութիւնս Սրբոյ Աթոռոյն – Աստուածաերամ միաբանութեան Սրբոյ գահոյդ միածնաիջի... մատուցանեմ զջերմեռանդն փրկարար համբուրիւ զսիրալրական ողջոյն. (Շնորհք): Յառաջ քան զայս, որ ինչ միանգամայն օգուտն էր ազգին Սրբոյ Աթոռոյդ ձերդ միաբան... ի պայծառութիւն Սրբոյ Աթոռոյն եւ ի պարծանս նուաստ եղբօր ձերոյ:
բ. 63բ-4ա Առ սրբազնակատար վեհապետնԴանիէլ, գրեալ ի սրբազան Եփրեմ արքեպիսկոպոսէ – Աստուածակոչ եւ հոգեընտիր, գերերջանիկ սրբազնակատար վեհապետ ամենայն Հայոց, խնամաշատ հայր եւ ողորմած տէր: Կաթոգին կարօտիւ մաքրափայլ դաստակաց ձերոց... Որ եւ մնամ Մեծի Սրբութեան ձերոյ: 1802, մարտի 6ին, ի Ս[անկտ] Պ[ետեր]բուրգ:
գ. 64բ-5բ Առ Երեւանու խանն գրեալ – Բարեհամբաւ եւ բարձրապատիւ դովլաթլուքսն, օգտակամ բ[ա]րերար Իւջքիլիսի օջախին մերոյ եւ մեր. զձերդ նախնական սրտացաւօրէն պաշտպանութիւն եւ օգտակամութիւն... եւ մնալ վասն օջախի ձերոյ միշտ մտերիմ եւ հարազատ. 1802, մարտի 6ին, ի Ս[անկտ] Պ[ետեր]բուրգ:
դ. 66աբ Առ իւզբաշի պարոն Գաբրիէլն եւ մէլիք Աբրահամն եւ միւս իշխանսն գրեալ – Բարեհամբաւք եւ գերյարգելիք իշխանք Արարատեան տանդ մէլիք Աբրահամ եւ իւզբաշի պարոն Գաբրէիլ. թէպէտ առ յարգութիւն ձեր չունիմ զգալի ծանօթութիւն... որ եւ ցանկանալով իմ միշտ բարեբախտութեամբ մնամ: 1802, մարտի 6ին, ի Ս[անկտ] Պ[ետեր]բուրգ:
Ծնթ. Յետագայում աւելացուած է՝ «Քրիստոսի ծառայ Մինաս Աղազարեան (Եղիազարեա՞ն)» ստորագրութիւնը:
ե. 67ա Առ մէլիք Աբրահամն եւ մեծահամբաւ պայծառ իշխան աղայ մէլիք Աբրահամ, իմ բնիկ ազնիւ բարեկամ – Քրիստոսական ողջոյն եւ օրհնութիւնս մատուցանելով ցանկամ առողջութեան պատուական անձինդ եւ համայն օրհնեալ ընտանե[ա]ցդ: Աշխարհ ըստ որում աշխարհ զիւր յատկութիւնն... այլ մնալոց եմ միշտ վասն ձերդ պայծառութեանն բարեացակամ եւ խոնարհ աղօթարար. 1802, մարտի 6ին, ի Ս[անկտ] Պ[ետեր]բուրգ:
զ. 67բ Առ Իւզբաշին – Տէրամբ զօրացե[ա]լ եւ ճշմարտութեամբ զարդարե[ա]լք իշխանապատիւ երեւելի անձանցդ մերազնէից յԵրեւան քաղաքի մատուցանեմ զաստուածաձիրն ողջոյն եւ օրհնութիւն ջերմեռանդ կարօտիւ: Չունիմ երկարել... եւ ես մնամ վասն Սրբոյ Աթոռոյդ եւ վասն ձեր միշտ ցաւակից եւ օգտակամ. 1802, մարտի 6ին, ի Ս[անկտ] Պ[ետեր]բուրգ:
է. 70ա-9ա [Առ իշխանսն] Պայծառազն եւ քաջատոհմիկ իշխանք, իմ անգին բարեկա՛մք – Զսխրալի սէր ձեր, զոր ունէի ի վաղուց հետէ ի ներ հոգւոջ իմոյ ծրարեալ... օրհնութիւն Սրբոյ հօրն մերոյ Գրիգորի Լուսաւորչին եղիցի ընդ ձեզ եւ ընդ ամենեսեանդ. ամէն:
ը. 79բ-80ա Տիրապահ վիճակիդ Ղզլարու արդարախոհ դատաւորաց, գերապատուելի ազնիւ իշխանաց եւ առհասարակ օրհնեալ ժողովրդոցդ քրիստոսական ողջոյնիւ եւ աստուածային օրհնութեամբ ծանուցումն – Ի մարտի 2ին գրեալն ձեր գիր հասարակութեան... Սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի անձնադիր միաբան եւ ծայրագոյն նուիրակ... միշտ բարեացախնդիր Եփրեմ արքեպիսկոպոս ամենայն հայոցն Ռուսաստանու. ի 1803, ապրիլի 9:
թ. 80աբ Առ հոգեւոր կառավարութեանն, ի տէր Եփրեմայ արքեպիսկոպոսէ ամենայն հայոցս՝ եղելոց ի Ռուսաստան. հրաման առ Ղզլարու հոգեւոր կառավարութիւնդ մեր – Տեղւոյդ օրհնեալ հասարակութենէն, ազնիւ իշխանաց եւ ժողովրդոց ի մարտի 2ին գրեալ գիր ընկալաք... եւ արկանեալ ի գիրս յիշատակացն դատարանիդ. ի 1803, ապրիլի 9[ին], ի Ս[անկտ] Պ[ետեր]բուրղ:
ժ. 83բ-4բ Պայծառ իշխանք, իմ միաշխարհիկ ազնիւ բարեկամք – Թէպէտ սէր եւ ծանօթութիւն (այսպէս) Թէպէտ զգուշապէս ոչ գոյ իմ ծանօթութիւն... ընդ բարւոք դաստիարակութեամբ, |84բ| զոր աւանդեալ հետզետէ ընդ յետկոյս ընթանան:
ժա. 114ա-6ա Ի յԵփրեմայ արքեպիսկոպոսէ ամենայն հայոցս Ռուսաստա[նու], առ Ղզլարու հայոց մարմնաւոր ազիական դատարանդ – Ի փետրվարի 16ին գրեալն ձեր յամսոյս 11էն ստացայ... եթէ գիտենայի վասն (այսպէս):
ժբ. 116բ-7բ Վեհապատիւ եւ աստուածահրաւէր սրբազան պատրիարգ հոգեկից եղբօրդ իմոյ տեառնդ Գրիգորի արհիապանծ եպիսկոպոսիդ, բազմատենչ կարօտիւ... (Շնորհք) – Շնորհանիշ գրութիւնսն ցանկալի եւ յարգայպատիւ եղբօրդ իմոյ... զղջումն եւ ստրջանս կրել. 1802, մարտի 16, ի Ս[անկտ] Պ[ետեր]բուրգ:
ժգ. 118աբ [Առ Գրիգոր եպիսկոպոսն] – Զայս առանձնօրէն ծ[ա]նի՛ր, սրբազան եղբայր իմ: Յառաջ քան զայս թէ սրբազնութիւն ձեր... ուղեւորեա՛ ի Նորն Նախիջեւան, եւ այլն:
ժդ. 119աբ Ի Մօսկով գրեալ – Ողորմութեամբն Աստուծոյ Եփրեմ արքեպիսկոպոս, որ եւ առաջնորդ եւ ծայրագոյն նուիրակ ամենայն հայոցս Ռուսաստանու: Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ... Եւ ընդ շնորհազեղ օրհնութեանս մերում նամակի... Գրեցաւ յամի 1802, մարտի 19, ի կայսերանիստ քաղաքս Պետերբուրգ:
ժե. 120ա Առ Ղզլարու հասարակութեանն գրեալ – Իրաւախոհ հոգեւոր եւ մարմնաւոր դատաւորաց եւ առ հասարակ բարեպաշտօն ազնիւ իշխանաց եւ ժողովրդոց... Ի փետրվարի 20ին եւ 23ին գրեալն ձերդ հասարակութեանն... որ ի յեկեղեցիսն ընթեռնանիլ պարտի: Մնամ վասն ձեր ջերմեռանդ եւ մշտապատրաստ աղօթարար. ի 1802, մարտի 20, ի Ս[անկտ] Պ[ետեր]բուրգ:
ժզ. 120բ 0րհնեալ տիրապահ Ղզլարու արդարադատ, պատուելի դատաւորք եւ լաւ սիրելիք իմ – Զի ըստ առաջին գրեցելոյն ձերոյ... որ եւ կրկին լիցիք օրհնեալք յԱստուծոյ եւ ի մէնջ. ամէն. Մնամ վասն ձեր աղօթ[արար]:
ժէ. 121ա Ի վերայ Թիլֆիզու հասարակութեանն – Առ աստուածախոհեմ Տփխիս քաղաքի առաջնորդ, ի Քրիստոս սիրեցեալ եղբօրն իմոյ տեառն Սարգսի սրբազան արքեպիսկոպոսի եւ միւս առաջնորդական փոխանորդի Մինասայ խոհեմաշատ վարդապետի... Վա՛յ է ինձ, ո՛վ բարեպաշտօն ունկնդիրք... զծառայն չար (այսպէս):
ժը. 121բ-2բ 1802, Հոգ[տեմբերի] 9. առ Նորոյն Նախիջեւանու հոգեւորական դասուն գրեալ գրոյն իւրեանց պատասխան – Սրբագումար եկեղեցական դասուցդ Նորոյդ Նախիջեւանու, նախ՝ բարձր արժանապատիւ յաջորդիդ մերոյ տեառն Յօհաննէսի շնորհաշուք վարդապետի... Ընկալաք ի հոգ[տեմբերի] 4ին զմտերմական որդիութեանն ձերոյ... ցանկանալով բարի դրութեան քաղաքին ձերոյ: Մնամ վասն ձեր ջերմեռանդ աղօթարար. ի 1802, հոգ[տեմբերի] 9, ի Ս[անկտ] Պ[ետեր]բուրգ:
ժթ. 122բ-3ա [Առ Յօհաննէս վարդապետն առանձնօրէն] – Ծանի՛ր սիրելի՛ իմ, զամենայն գրուածս քոյ՝ թէ ի սեպտեմ[բերի] 18ինն փօշտով եւ թէ ի 22ինն ի ձեռն բարեծնունդ... առաք զճաշակն եւ վայելեցաք. Տէր օրհնեսցէ զծնունդդ:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին՝ «Հմր 1, Օրինակք կոնդակաց Դանիէլ կաթողիկոսի, յորս են քանի օրինակք նորին Դանիէլի եւս միաբանութեանն առ Աղէքսանդր կայսրն Ռուսաց, գրեալք յամի 1802, նօտր գրութեամբ, ի սուրբ Էջմիածին, եւս օրինակք գրութեանց Լազարեան իշխանաց եւ Եփրեմ արքեպիսկոպոսի (որ յետոյ կաթողիկոս ամենայն Հայոց). Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», 1ա՝ «761/2915»:
2916
ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԿԴ.-ՌՄԿԶ. – 1815-1817 |
ԳՐԻՉ՝ Յօհաննէս Սեւակիր վրդ. Խաչերեսեան Փօթուշանցի:
ԹԵՐԹ՝ 138 (գրչի էջակալում՝ 1-268, որ է՝ 2ա-137ա). չգրուած՝ 1աբ, 2բ, 62ա, 70ա, 100բ, 104բ, 137բ: ՊՐԱԿ՝ [Ա-ԺԸ]x8 (Ա, Բ 7, Գ 6, Դ 9, ԺԳ 10, ԺԸ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. կապոյտ, լուսագծերով, լուսադրոշմով՝ «1809 РФРП»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31,5x21,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (31.5x16.5. սահմանագծուած սեւով եւ կարմրով): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 92ա): ՏՈՂ՝ 21-39: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ կապոյտ թուղթ, եզրերը՝ շագանակագոյն մոմլաթ, մէջքը եւ փեղկերի հիմնամասը՝ սեւ կաշի, լուսանցակողերը՝ կապոյտ ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) + 1 (Բ), կապոյտ չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 91ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը տեղ-տեղ քերծուած, գրադաշտը գունափոխուած, տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր, 137րդ թերթը սոսնձուած է յաջորդ թերթին. թ. 99՝ 22,3x15, իսկ թ. 100՝ 21,1x16,7 թ. 138՝ ներդիր է, 14,9x10,7 չափսի թերթիկ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-138բ [0րինակք գրութեանց Եփրեմայ կաթողիկոսի]
Ա. 3ա-10բ [1815]
1. 3ա Ի Թիֆլիզ – Առ գերապատիւ Ներսէս սրբազան արքեպիսկոպոսն, երեք հատոր գրութիւն, մինն յանձնարարութիւն վասն Իւչքելսայու միաբան Պետրոս վարդապետին... որ մնացեալ է ի մերձաւոր ազգականաց իւրոց հանգուցելոց եւ այլն:
2. 3աԿոնդակն ժողովարարութեան, զոր տուաք յիշեալ Պետրոս վարդապետին ի վերայ Վրաստանայ յանուն Իւչքիլսայ անուանեալ սուրբ վանիցն (այսչափ):
Ծնթ. Թերթերի վերին լս-ներում գրուած են տարեթուերը, իսկ նամակների մօտ՝ որոշ անկանոնութիւն ունեցող համարներ, ուստի նկարագրել ենք մեր նշանակած նոր համարներով: Նիւթների մանրութեան պատճառով գրել ենք միայն՝ թէ նամակը ե՛րբ, ո՛ւր եւ ո՛ւմ է ուղղուած. ելակէտային այս տուեալները երեւի բաւարար ուղենիշ կլինեն նամակների՝ այստեղ չարտայայտուած բովանդակութեանը կամ միտք բանիին հասու լինելու համար:
3. 3բ 1815, Յունվարի 4 կամ 8, ի Թիֆլիզ – Առ բարձր գերազանց ենարալ Նիկօլայ Բետրիչ Ըրտիշչով կուսակալն Վրաստանայ... Առ աղայ Յարութիւն Եսայեան Օշինովն... Առ Գէորգ Երեմիայովն...
4. 3բ Ի Բագու – Առ ազնիւ պարոն Մարկոս տէր Մատթէոսեան Թառումովն... Առ Իսրայէլ եպիսկոպոսն... Առ երկու եղբարսն...
5 4ա Ի Ղարաքիլսայ – Առ մահտեսի Գրիգոր դահեր Քալանթարեան եղբայրն Մեղրիկեան...
6. 4ա Յունվար 10 ի Կարին – Առ մահտեսի Սուքիաս եւ Յօհաննէս աղայսն Մահտեսի-Գօրօյեանց...
7. 4բ Ի մեծն Պօլիս – Առ Աբրահամ արքեպիսկոպոսն...
8. 4բ Ի Զմիւռին – Առ Մարտիրոս արքեպիսկոպոս առաջնորդն նորին՝ ըստ նոյն մտաց եւ դիտաւորութեան (այսչափ):
9. 4բ Յունվար 12, ի Թարվէզ – Առ Աղալօյ բէկ Մերզայ-Գօրգենեան Էնակալուփովն...
10. 4բ Ի Կարմիր վանս – Առ նորին առաջնորդ Խաչատուր եպիսկոպոսն...
11. 4բ Ի Նախիջեւան – Առ պարոն Սաֆռազն...
12. 5ա Յունվարի 12, ի Նախիջեւան – Առ քահանայսն, մէլիքսն եւ իշխանսն տեղւոյն...
13. 5ա Ի վանս Տաթեւու – Առ նորին առաջնորդ Սիմէօն վարդապետն եւ Խնձորէս գիւղացիսն...
14. 5ա Ի վանս Երնջակու սուրբ Կարապետի – Առ նորին առաջնորդ Մատթէոս վարդապետն...
15. 5բ Յունվարի 20. ի Թիֆլիզ, ընդ Սիմօն Իւանիչին – Առ գերապատիւ սրբազան Ներսէս արքեպիսկոպոսն... Առ Օշինովն...
16. 5բ Յունվարի 21, ի յԵրեւան – Ի վերայ բոլոր մերազնէիցն շահարցւոց, Կոնդէցւոյ... Յունվարի 22 – Դարձեալ ի վերայ նոյն մերազնէից...
17. 5բ Յունվարի 20, ի Դեհրան – Առ աղայ Աւէտ Մարգարեան Խալդարեանն...
18. 6ա Ի Դէհրան – Առ պարոն Յարութիւն Երմշի անուանեալն...
19. 6ա Ի Թարվէզ – Առ պարոն Մեսրօբն Բաբայեանն...
20. 6ա Յունվարի 28, ի Ղարս – Կոնդակ առաջնորդութեան տեղւոյն նուիրակ Անտօն վարդապետի անուամբ, դարձեալ այլ կոնդակ յաղագս 60 ղուռուշ... Առ մահտեսի Կարապետ աղայ Յօհանջանեանն... Առ գանձապետ մահտեսի Յարութիւնն, մահտեսի Իսկէնտէրեանն... Առ Անտօն վարդապետ նուիրակն եւ առաջնորդն Ղարսայ...
21. 6բ Յունվարի 30, ի Թավրէզ – Առ Աղալօյ պէկն... Առ Մէսրօբ Բաբայեանն... Առ մահտեսի Յօհաննէս աղայ Ղազարեանն Ամատունի...
22. 6բ Ի Կիլան կամ ի յԱնզալի – Առ գանձապետ եւ գործակալ պարոն Գալուստ Սահակեանն Ամատունի... Առ յիշեալ Գաբրիէլ Սարգսեան Ուկլիվն...
23. 7ա Ի Խօյ – Առ մահտեսի աղայ Եղօյ Աբրահամեանն... Առ Զաքարիա արքեպիսկոպոսն...
– 7ա Ի Նախիջեւան – Առ բոլոր երեւելի իշխանսն՝ վասն Երնջակու Սուրբ Կարապետի Ղուկաս վարդապետին... Առ պարոն Սաֆռազն եւ Սարգիսն Սահակեանց...
24. 7ա Ի յԵրեւան – Առ պարոն Սամպէկ մէլիք Պէկլարեանն... Առ Բարսեղ աղայն...
25. 7բ Յունվարի 28, ի Ղարս – Առ Օտապաշի պարոն Նիկողայոս Գէորգեան ոմն... Առ Օտապաշի Ստեփան Առաքելեանն՝ ըստ նոյն մտաց...
26. 7բ Ի սուրբ Կարապետն Մշոյ – Առ նորին առաջնորդ Մկրտիչ վարդապետն... Առ նոյն Կիրակոս վարդապետն, ի վիճակն իւր՝ ուր եւ իցէ – Առ Մկրտիչ վարդապետն նուիրակն Մշոյ...
27. 7բ Ի Պայազետ – Առ աղայ Հայրապետ Արծրունեանն...
29. 7բ Ի Վան – Առ Փիլիպպոս վարդապետ նուիրակն...
30. 8աբ Փետրվարի 5, ի Շուշի – Առ Իսրայէլ եպիսկոպոս Իմտատիաճին... Առ հասարակութեանն Ղազանճեցւոց... Առ հասարակութիւնն Ագուլեցւոց... Առ Ղազանճեցւոց նորոգ գանձապետն մեծ Ապրասի որդի պարոն Սահակն... Առ Ագուլեցոց գանձապետ պարոն Առաքել Խաչատրեանն... Առ ազնիւ աղայ Զօհրապ Տէր-Մատթէոսեան Թառումովն... Առ տիրացու պարոն Գրիգոր Յօհաննէսեանն... |8բ| Առ կամէնդաթ եւ պօլկովնիք գե[ր]ազնիւ Իւան Իւանիչն... Առ Մեսրօբ Գանձասարու արքեպիսկոպոս... Առ հասարակութիւնն Սուրբ Աստուածածնայ եկեղեցւոյն... Առ գանձապետ յիշեալ պարոն Առաքելի կողակից եւ Հախումի դուստր Թամամ տիկինն... Առ Թամամ եւ Թամզար անուն տիկնայսն...
31. 8բ-9ա Փետրվարի 16, ի Թիֆլիզ – Առ Ներսէս սրբազան արքեպիսկոպոսն... |9ա| Առ բարձր գերազանց Նիկօլայ Բետրիչ Րդիշկովն... Առ նոյն ինքն դարձեալ վասն Աստուածատուր արքեպիսկոպոսին, մեր գիւղացի Յակոբ վարդապետն Պայազիտու նուիրակ կարգեալ առաքեցաւ ի վիճակ իւր, ընդ որոյ առաքեալ թուղթքն ներքոյ նշանակին...
32. 9ա Փետրվարի 22, ի Պայազետ եւ շրջակայս նորին – Ի վերայ ընդհանուր հասարակութեան կոնդակ նուիրակութեան... Առ աղայ Հայրապետ եւ Յակոբ Արծրունեան...
33. 9ա Ի Վան – Առ նորին նուիրակ Փիլիպպոս վարդապետն...
34. 9աբ Ի Կարին – Առ Կարապետ արքեպիսկոպոս առաջնորդն եւ նուիրակն վիճակին... |9բ| Ի վերայ բոլոր հասարակութեանցն վիճակին նոյն կոնդակն... Առ մահտեսի Սուքիաս եւ Յօհաննէս աղայսն մահտեսի Գօրօյէանց...
35. 9բ-10ա Ի Տիգրանակերտ – Առ Փիլիպպոս արքեպիսկոպոսն, ի վերայ բոլոր ժողովրդոցն Սուրբ Կիրակոս եկեղեցւոյն... Ի վերայ ժողովրդոց Սուրբ Սարգիս միւս եկեղեցոյն... Առ յիշեալ Սուրբ Կիրակոս եկեղեցւոյ գանձապետ տիրացու Յօհաննէսն Մահտեսի-Մարտիրոսեան... |10ա| Առ Սուրբ Սարգիս եկեղեցւոյ գանձապետ աղայ Յօհաննէսն եւ եղբայրն նորին գործակից տիրացու Յովակիմն Յակոբեան... Առ Սառաֆ աղայ Պետրոսն Աւետեսեան... Առ աղայ Յակոբն Չալապեան... Առ աղայ Գրիգորն մահտեսի Յօհաննեսեան... Առ աղայ Յակոբն Չալապեան... Առ Սառաֆ պարոն Յոհաննէսն աղայ Յակոբեան... Առ աղայ Պօղոսն Մահտեսի-Մովսէսեան... Առ տիրացու Թօմասն Սամուէլեան...
36. 10ա Մարտ 1, ի Ղարս – Առ Անտօն վարդապետ առաջնորդն Ղօշավանից...
37. 10բ 1815. ի Ղարս – Առ մահտեսի Կարապետ Յօհանջանեանն...
38. 10բ Ի Սալմաստ – Առ տէր Վարդան աւագ քահանայն...
39. 10բ Մարտ 3, ի Կարին – Առ մահտեսի Գօրօյեանցն ղաւզագիր... Առ աղայ Հայրապետն Արծրունի յանձնարարութիւն...
40. 10բ Ի Թարվէզ – Առ Մեսրոբ Բաբայեանն...
41. 10բ Ի վանս Իւչքելսայ կոչեցեալ – Առ նորին առաջնորդ Սահակ արքեպիսկոպոսն...
Բ. 2ա, 11ա-61բ (1816 յամի Տեառն).
42. 2ա 1816 թիւ որքան բաշպօրթ դուրս ետ սրբազնասուրբ տէրս մեր՝ անուանէ նշանակեցաք – 1. Մօլարօսիանցի ռուս Ֆէդր Վասիլիչին, որ գնա ի տուն իւր... 5. Ահարոն վարդապետի եղբայր Յակոբ Պաւլովիչ Կուտրատովին, որ ի Ղզլարու եկեալ թուղթս էր բերեալ եւ ի դառնալն իւրում արգելեալ էր ի Թիֆլիզ, եկն աստ եւ ընկալեալ զպաշպօրթ, այնպէս գնաց...
43. 11ա Յունվարի 4, ի Մուշ – Առ հասարակութիւնն միաբանից Սրբոյ Կարապետի եւ ժողովրդեանն երկրին Մշու, ի պատասխանի բազմակնիք թղթոյն իւրեանց... Առ նուիրակ Մկրտիչ վարդապետն... Առ հասարակութիւնն Արաբկերու եւ Կապան Մատէնու...
44. 11բ Ի Բալու – Առ առաջնորդ Մանուէլ արքեպիսկոպոսն...
45. 11բ Ի Արզնի – Առ առաջնորդ Սահակ արքեպիսկոպոսն ըստ նոյն մտաց (այսչափ):
46. 11բ-2ա Յունվարի 8, ի Բաղդատ – Առ Վրթանէս արքեպիսկոպոսն... Առ աղայ Մինասն աղայ Միքայէլեան... |12ա| Առ Բաղդատու մեծ դեսպան մստր Ռիչն... Առ նոյն դեսպանի երկրորդ մստր Հայն...
47. 12ա Ի Կալկաթայ – Առ Յօհաննէս աղայն Սարգսեան, սոյն յիշեալ թուղթքն յղեցան առ աղայ Մինասն՝ հասուցանել տեարց իւրեանց (այսչափ), դարձեալ ի Բաղդատ... Առ աղայ Աւէտ Մարգարեանն...
48. 12ա Ի Թարւէզ – Առ պարոն Մեսրոբ Բաբայեանն...
49. 12բ-3ա Յունվարի 10, ի Ախլցխայ – Առ նուիրակ եւ առաջնորդ Անտօն արքեպիսկոպոսն... Առ հասարակութիւնն մերազնէից պատասխանի... Առ յիշեալ Շօմբայ Սառաֆն...
50. 12բ-3ա Յունվարի 12, Իւչքիլիսայ – Առ նորին առաջնորդ Սահակ արքեպիսկոպոսն, գիր մի ժողովարարութեան տուեալ եղեւ Մշեցի Աբրահամեան Ենիկբարին՝ ի Սալմաստ բնակեալ... Գիր մի եւս ժողովարարութեան տուեալ եղեւ Տէլիպաշեցի Ստեփանեան Գրիգորին, ի կողմն Կարնոյ՝ մի ամ ժամանակաւ (այսչափ), Յունվարի 17 – Գիր մի ժողովարարութեան եւս տուեալ եղեւ Բասենցի Յարութիւնին Սուքիասեան ի կողմն Կարնոյ եւ վիճակաց նորա նոյնքան ժամանակաւ (այսչափ), |13ա|Յունվարի 18 – Առ Թադդէոս առաքելոյ վանից առաջնորդ Սիմէօն արքեպիսկոպոսն...
51. 13ա Ի Խոյ – Առ մահտեսի Եղօն Աբրահամեան, ընդ նոյն մտաց (այսչափ)... Առ Զաքարիա եպիսկոպոսն... Առ Իմտատիաճի Սիմէօն արքեպիսկոպոսն...
52. 13ա Յունվարի 20, ի Բեզարապիա – Առ նորին առաջնորդ Գրիգոր արքեպիսկոպսն...
53. 13ա Ի Գրիգորիապօլ – Առ յաջորդ Մանուէլ վարդապետն... Առ յիշեալ Սաթովեան աղայ Յօհաննէսն...
54. 13բ Ի Նախիջեւան – Առ սրբոյ Երուսաղէմի նուիրակ Կարապետ վարդապետն...
55. 13բ Ի Թիֆլիզ – Առ սրբոյ Երուսաղէմի նուիրակ Մկրտիչ արքեպիսկոպոսն... Առ ազնուատոհմ Սահառունեան տէր Մելքիսէթ աւագ քահանայն...
56. 13բ Ի Բաքու – Առ աղայ Մարկոս Թառումեանն...
57. 13բ-4բ Ի Թիֆլիզ – Առ աղայ Յարութիւն Եսայիչն... |14ա| Առ Բէհբութով կնիազ Ասլանն... Առ Օվնաթանեան պատկերահան պարոն Մկրտիչն... Յունվարի 12 – Առ նորին բարձր գերազանցութեան Նիկոլայ Ֆեդրիչ Ըրտիշչովն... Առ նորին գերազանցութեան Պաւլ Իւանիչ Մագիլեւսկինն... Առ աղայ Յարութիւն Օշինովեանին... |14բ| Առ նորին առաջնորդ Ներսէս արքեպիսկոպոսն... Առ նուիրակ Մարտիրոս եպիսկոպոսն...
58. 14բ Ի Հաշտարխան – Առ նորին առաջնորդ Յօհաննէս արքեպիսկոպոսն...
59. 14բ Ի յԵրեւան – Առ Իւզպաշի Բարսեղ եւ Յարութիւն աղայսն... Բայազէտցի Արծրունեան Յակոբ աղայի հետ առ եւ տալիք ունենալով... Ջանիբէկեանց իւզբաշի Աւետիքն եւ Կարապետին 100 թուման...
60. 15ա Յունվարի 22, ի Թիֆլիզ – Առ Ներսէս արքեպիսկոպոսն... Առ տէր Մելքիսէթ Ղամազանեանն եւ տէր Մովսէս Ապուզաւրանեանն... Առ նուիրակ Մարտիրոս եպիսկոպոսն... Առ խան եւ չինովնիկ աղայ Յարութիւն Եսայիչն...
61. 15ա Յունվարի 27, ի Կարին – Առ Գօրօյեանց Յօհաննէս աղայն...
62. 15ա Փետրվարի 1, ի Աստապատ – Առ մէլիք Յօհաննէս Մէլիք-Ստեփանեանն...
63. 15բ Յունվարի 28, ի Մեծն Պօլիս – Առ նորին նորոգ պատրիարգ Պօղոս արքեպիսկոպոսն... Առ նախկին պատրիարգ Աբրահամ արքեպիսկոպոսն... Առ Յակոբ աղայն Պօղոսեան...
64. 15բ Փետրվարի 4, ի Կարին – Առ աղայ Յօհաննէս Գօրօյեանն... Առ Կարապետ արքեպիսկոպոս առաջնորդն Կարնոյ...
65. 15բ-6ա Ի Թոխաթ – Առ նորոգ կարգեալ նուիրակ Աստուածատուր արք|16ա|եպիսկոպոսն՝ պատասխանի ի Կարնոյ...
66. 16ա Ի Ախլցխայ – Առ նորին նուիրակ եւ առաջնորդ Անտօն եպիսկոպոսն, սորին գրութեամբն զօրհնութեանն եւ զվերահաստատութեանն կոնդակս ի վերայ նորոգ գանձապետ Իզմիրցի պարոն Մալխասին...
67. 16ա Ի Ղարս – Առ մահտեսի Յարութիւնն Քեանդարեան...
68. 16ա Ի Կողբ – Կոնդակ օրհնութեան ի վերայ ժողովրդոցն...
69. 16բ Փետրվարի 6, ի Խոյ – Առ Աբրահամեան մահտեսի իշխան Եղօն... Առ յիշեալ Մինաս վարդապետն սրբոյ վանիցն...
70. 16բ Ի Թիֆլիզ – Առ Օշինով աղայ Յարութիւնն... Առ յիշեալ Պետրոս վարդապետն...
71. 16բ-7ա Օրինակ գրութեան Վարդան եպիսկոպոսին առ վեհապետ Մինաս վարդապետն եւ առ Պետրոս վարդապետն – Ողջունիւ սիրոյ ողջունելով զսիրելիսդ մեր, ծանուցանեմք համառօտիւ... 1816 ամի Տեառն, յունվարի 3, ի Ս. Էջմիածին:
72. 17ա Առ վարժապետ տիրացու Սերօբէնն տէր Պետրոսեանն Պօլսեցւոյ պատասխանի գրեցելոյն իւրոյ հոկ. 20... ունի պատմել քեզ պարոն Մելքոն Թադէոսեանն:
73. 17բ Փետրվար 23, ի Բաղդատ – Առ Վրթանէս արքեպիսկոպոսն եւ առ աղայ Միքայէլն Միանսեան...
74. 17բ-8ա Փետրվարի 24, ի Ղարաքիլիսայ – Առ աւագ քահանայ տէր Ղազարն... Առ հասարակութիւնն Բամբակաձորոյ... Առ Ղարաքիլիսայու կամէնդատ Ալէքսեյ Սիմոնիչն... |18ա| Առ բարձր բարեծնունդ Անդրէյ Բարիսիչ Պէստիով շէֆն Ղարաքիլիսայու... Առ բարձր արժանապատիւ Դանիէլ Ֆրօնցօւիչ Ալշէֆսկինն...
75. 18ա Ի Թիֆլիզ – Առ նորին առաջնորդ Ներսէս արքեպիսկոպոսն...
76. 18բ Ի Ղարս – Առ Մատակեան աղայ Յարութիւնն...
77. 18բ Փետրվար 25, ի Նուխի, ի Շաքի եւ ի բոլոր գիւղորայս – Առ համայն հասարակութիւնն... Առ Նուխու Սուրբ Մինաս եկեղեցւոյ բոլոր հասարակութիւնն... Առ Վարդաշէն բնակեալ բոլոր ուտի ժողովուրդսն... Առ առաջնորդ ծերունի Կարապետ եպիսկոպոսն... Առ պարոն Մեյրամղուլին...
78. 18բ-9ա Ի Շամախի, փետրվարի 25 – Առ նորին առաջնորդ Յօհան արքեպիսկոպոսն... |19ա| Առ Զարգեար պարոն Յօհաննէսն... Առ Գիւլապեան պարոն Գասպարն...
79. 19ա Ի Անզալի եւ ի Սարուայ կղզին – Առ նոցին հասարակութիւնսն...
80. 19ա Ի Գանձասար – Առ մետրապօլիտ Սարգիս արքեպիսկոպոսն...
81. 19ա Ի Շամախի – Առ իմտատիաճի Իսրայէլ արքեպիսկոպոսն...
82. 19բ Փետրվարի մէկին. օրինակ – Յիսուսի Քրիստոսի վասն հասարակութեան Սրբոյ Աթոռոյս վերառաքի յերեւանցի մէլիք Քեալ Յօհաննիսի որդի պարոն Կարապետէն... յամի Տեառն հազար ութ հարիւր տասն եւ վեց, մայիս մէկն, վերոյ գրեալ թիւն նշանակեցաք աստ բաց գրով:
83. 19բ Յիսուսի Քրիստոսի (... իմա՛ եւ այլն), յորմէ սիրալիր օրհնութեամբ ծանի՛ր աղայ Մինաս Միքայէլեան... ի միասին այն է ունիք հոգ տանիլ եւ այլն:
84. 20ա Փետրվարի 29, ի Թաւրէզ – Առ Աղալօյ բէկն... Առ մահտեսի ազնիւ Յօհաննէսն... Առ պարոն Թադդէոսն... Առ տէր Յովսեփեան տէր Յովհաննէս աւագ քահանայն... Առ պարոն Մեսրոբ Բաբայեանն...
85. 20բ Ի Խօյ – Առ Իմտատիաճի սրբոյ գահիս Սիմէօն արքեպիսկոպոսն... Առ մահտեսի աղայ Եղօնն...
86. 20բ Մարտի 1, ի Նախիջեւան – Առ պարոն Սարգիս եւ պարոն Սաֆռազ հարազատ եղբարսն... Առ Խաչատուր եպիսկոպոսն... |20բ-1ա| Առ Պօղոս Իմտատաճի վարդապետն... |21ա|Մարտի 2 – Առ Մատթէոս վարդապետն...
87. 21ա Ի Ագուլիս – Առ բոլոր հասարակութիւնն օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն...
88. 21ա Ի Խօյ – Առ նուիրակ Զաքարիա եպիսկոպոսն...
89. 21ա Ի Նախիջեւան – Առ Ասրի բէկն եւ առ Սարգիս եւ Սաֆռազ հարազատ եղբարսն...
90. 21բ Ի Տաթեւ, մարտի 2 – Առ վէքիլ Սարգիս վարդապետն...
91. 21բ Ի Թաւրէզ – Առ Ժամկոչեան տէր Կարապետն...
92. 21բ Ի Ջուղայ – Առ նորին առաջնորդ Յօհաննէս արքեպիսկոպոսն...
93. 21բ Ի Թադդէոս առաքեալն – Առ նորին առաջնորդ Սիմէօն արքեպիսկոպսն...
94. 21բ Ի Տաթեւու կողմն – Առ մէլիք Հիւսէինն...
95. 22ա Ի Բայազէտ – Առ աղայ Յակոբն Նաւասարդեան...
96. 22ա Ի Պօլիս – Առ նորին պատրիարգ Պօղոս արքեպիսկոպոսն... Առ մահտեսի Աստուածատուր, Յօհանէս եւ Աբրահամ աղայսն...
97. 22ա Ի Կարին – Առ մահտեսի Սուքիաս եւ Յօհանէս աղայսն...
98. 22բ Մարտի 12, ի Կարին – Առ սուլթան Խաթունն եւ նորին որդի Յարութիւնն...
99. 22բ Ի Թաւրէզ – Առ Պօղոս եպիսկոպոս եւ աղայ Խաչատուր... Առ Աղալօյ բէկն... Առ մահտեսի Յօհանէս աղայն...
100. 22բ Թէմէսուկ – Յամի Տեառն 1816, մարտի 10 առաքի Գօրօյեանց Կարապետ աղայէն ինչ-ինչ...
101. 23ա Մարտի 14 – Վասն հասարակութեան Սրբոյ Աթոռոյս վեր առաք յաղայ Աբդուլլայ Թաճիրայէն Երեւանցւոյ 300 թուման... թէմէսուկ իսկական կնքով եւ ձեռագրութեամբ մերով...
102. 23ա Մարտ 15, ի Ամասիա – Առ Սրբոյ Էջմիածնի գանաձապետ մահտեսի Յակոբն Քիրպիտճեան...
103. 23ա Մարտ 20, ի սուրբ Երուսաղէմ – Առ Թէոդորոս պատրիարգն...
104. 23ա Ի մեծն Պօլիս – Առ Պօղոս պատրիարգն դարձեալ վասն նորա ըստ այնմ մտաց (այսչափ):
105. 23աբ Ի Կարին – Առ Սիմէօն եւ Կարապետ արքեպիսկոպոսսն... Առ մահտեսի Սու[քիաս] եւ Յօ[հաննէս] աղայսն, ըստ այնմ մտաց... |23բ| Գիր մի եւս տուաք ինքեան Դիոնէ[սիոս] արքեպիսկոպոսին վասն իւր ի վերայ ամենայն ճանապարհի... մարդասիրութիւն ցուցանելոյ ինքեան եւ այլն:
106. 23բ Ի Թօխաթ կամ ի Պօլիս եւ կամ ուր եւ պատահի – Առ Պօլսոյ նուիրակ Աստուածատուր արքեպիսկոպոսն...
107. 23բ Ի Ղազբինու Խուռէշ գիւղի հայոցն Ղարսեցւոց – Առ անդէն եղեալ տէր Յարութիւն քահանայի Անտօն, Ծառուկ եւ Աբէլ քեթխուտայիցն...
108. 23բ-4ա Ի Վան – Առ Յակոբ աղայն մահտեսի Թումայեան... Առ Գալուստ արքեպիսկոպոսն... |24ա| Առ Վանայ նուիրակ Փիլիպպոս վարդապետն...
109. 24ա Ի Մուշ – Առ Սուրբ Կարապետի առաջնորդ Վարդան արքեպիսկոպոսն... Առ Մշու նուիրակ Մկրտիչ վարդապետն...
110. 24ա Ի Պայազետ – Առ Յակոբ աղայն Արծրունի...
111. 24բ Ի Պայազետ, մարտի 2 – Առ Ասլան աղայն Խաչատուրեան... Առ Յօհանջան Նահապետ աղայսն Անտօնեան...
112. 24բ-5բ Ի Թիֆլիզ, մարտի 22 – Ընդ Սանահնւոյ վանից առաջնորդ Առաքել արքեպիսկոպոսին... Առ նորին սէկլդար Պավլ Իվանիչ Մակիլեւսկի... Առ պայծառափայլ կնէազ Լէւանդայ Եակոլիչ Սէվէրծիմիծովն... Առ պայծառափայլ կնէազ Դիմետր Օրբէլեան... Առ սրբազնագունեղ մետրապօլիդ Վառլամ արքեպիսկոպոսն Վրաց... Առ սրբազնագունեղ մետրապօլիդ Դօսէթէոս արքեպիսկոպոսն Վրաց... Առ տէր Ղազար ազնիւ քահանայն, առ կայսերական չինիովնի եւ շահական խան գերզանիւ աղայ Յարութիւն Եսայիչ Օշինովն... |25ա| Առ Փամբակու շէֆ բարձր բարեծնունդ Անդրէյ Բարիսիչ Բէստիլովն... Առ հմուտ բժիշկ Շահրիմանովն... Առ պայծառափայլ կնէազ Կիկօլին եւ Եարկանաբազուկ Արղութեանց եւ առ կնէազ Զաքարիայն եւ առ ամենայն ընտանիս նոցա... Առ Սանահնւոյ Սուրբ Աստուածածնի հրաշալի վանից թեմի եւ վիճակի պայծառափայլ կնէազ եւ ազնիւ իշխանսն եւ բոլոր ժողովուրդսն... Առ բարձր բարեծնունդ ազնիւ աղայ Մկըրտումն... Առ սրբոյ Երուսաղէմի ծայրագոյն նուիրակ Մկըրտիչ յարգելի արքեպիսկոպոսն... Առ գերապատուելի հայր պատրի Փիլիպպէ, պատրի Օնօփրոս եւ Բարաղամ վարդապետ Ղանդիլեան ջերմեռանդ սիրեցեալսն... Առ ազնուատոհմ խաչակիր աւագ քահանայ տէր Մէլքիսեթեկ Ղամազեան Սահառունին (այսչափ): Առ Ներսէս արքեպիսկոպոսն... |25բ|Մարտի 27 – Առ Ագուլեցիսն... Առ Աղալօյ բէկն... Առ Պօղոս, Խաչատուր եպիսկոպոսն եւ Խաչատուր աղայն...
113. 26ա Մարտի 27, ի Ագուլիս – Առ պարոն Ստեփան Յօհաննիսեանն...
114. 26ա Մարտի 28, ի Ղարս – Առ հասարակութիւնսն կոնդակ օրհնութեան... Առ մահտեսի աղայ Յարութիւն Ղումրիկեանն... Առ իշխանսն Ղարս քաղաքին... Առ երկաբնակ հացագործ էսնեֆացն... Առ փաշայի վէքիլ եւ սառաֆ աղայ Պետրոսն... Առ Նիկօլ քեովխայն... |26բ| Առ Իսկանդարեան գանձապետ մահտեսի Յարութիւն աղայն... Առ Գալստեան աղայ Գէորգն... Առ Մատակեան մահտեսի Յարութիւն աղայն... Առ Ղօշավանքու Պօղոս վարդապետն եւ տէր Սահակ քահանայն...
115. 26բ Ի Ախլցխայ – Առ նորին առաջնորդ եւ նուիրակ Անտօն եպիսկոպոսն, օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն ի Արտահան, ի Հօքամ, ի Դադաշէն եւ ի Սանծալէթ, ի Արտահան բնակեալ առ աթոռակալ աղայ Միքայէլն, գանձապետ աղայ Յովսէփն եւ աղայ Յովհան|27ա|նէսն... Ի Օքրօբագէթու իշխանսն եւ ժողովուրդսն... Առ հասարակութիւնն Ախլցխայու... Առ տէր Խաչատուր քահանայն...
116. 27ա Ի Բաղտատ, երկրորդ օրինակ – Առ աղայ Մինասն, աղայ Միքայէլեան...
117. 27աբ Ի Թարւէզ – Առ մահտեսի աղայ Յօհաննէսն Ղազարեան...
118. 27բ Մարտի 31, ի Խօյ – Առ մահտեսի Եղօյ աղայն...
119. 27բ Ի Թաւրէզ, օրինակ երկրորդ – Առ Բաբայեան պարոն Մեսրոբն...
120. 27բ Ի Բաղտատ – Դարձեալ աղայ Մինասն Միքայէլեան...
121. 27բ-8ա Ի Թաւրէզ – Ի մէջ գրոյ մահտեսի Յօհաննէս աղայն եւ |28ա| Մեսրօբ Բաբաեանին...
122. 28աԲաց ի Հնդկաստուն եւ ի Ռուսաստուն ժողովարարութեան գիր... Առ մէլիք Աբրահամն, ըստ խնդրանաց Դօսէթէոս եպիսկոպոսին...
123. 28ա Ի Սալմաստ, ի Փայճուկ – Առ մէլիք Մկրտիչ Մելիքենկօյեանն...
124. 28բ-30ա Ապրիլի 19, ի Մեծն Պօլիս – Առ Մանուկ ամիրայն Աստուածատուրեան... Առ Ազնաւորեան Կարապետ Չէլէպի ամիրայն եւ առ նորին եղբայր Ազնաւուր յարգելի աղայն... Առ Յօհաննէս չէլէպի ամիրայն, Մահտեսի-Յարութունեանն... Առ Գրիգոր չէլէպի ամիրայն Յօհաննիսեան եւ նորին եղբարցն Սարգիս, Կարապետ, Միքայէլ, Յակոբ եւ Պօղոս չէլէպիսն... Առ Գրիգոր աղայն Մէլիքեան... Առ Մելքոն աղայն Կարապետեան... |29ա| Առ Յարութիւն չէլէպին Պէզճեան... Առ Աբրահամ ամիրայն Ղարաքեահիայ կոչեցեալն... Առ Յակոբ աղայն Պօղոսեան... Առ Պօղոս աղայն Ապիկեան... Առ Դաւիթ պէյ Ծատուրեան, մէլիք Շահնազարեանց... Առ սուրբ Երրորդութեան եւ սուրբ Լուսաւորչի եկեղեցեաց քահանայսն... Առ տպագրիչ տիրացու Պօղոսն Արապեան... Առ նախկին պատրիարգ Յօհաննէս արքեպիսկոպոսն... |29բ| Առ նորին պատրիարգ Պօղոս արքեպիսկոպոսն... Առ գանձանակաց վերակացւոյ Աստուածատուր արքեպիսկոպոսն... Առ տէր Ստեփանի կողակիցն... |30ա| Առ նորին ծայրագոյն նուիրակ Աստուածատուր արհին...
125. 30ա Ի Պօլիս կամ ի Կարին – Առ մահտեսի Գօրօյեանն...
126. 30բ-1ա Ի Զմիւռին – Առ Մարտիրոս արքեպիսկոպոս գործավճար նուիրակն եւ առաջնորդն... Առ վարժապետ տիրացու Յօհաննէսն... Առ տիրացու Ոսկանն... Առ մահտեսի Ստեփաննոս աղայն Իզմիրեարսին... Առ աղքատանոցի եւ հիւանդանոցի մութաւէլի մահտեսի Հայրապետ, ի մէջ Մարտիրոս եպիսկոպոսի... |31ա| Առ Ապրօյեան աղայ Մարգարն...
127. 31աբ Ի Կարին քաղաքն – Առ նորին առաջնորդ եւ գործավճար նուիրակ Կարապետ արքեպիսկոպոսն, Առ Կարապետ եպիսկոպոսն եւ խորհրդական քահանայսն եւ իշխանսն... Առ Ստեփաննոս աւագ քահանայն... Առ նուիրակ Սիմէօն եպիսկոպոսն... |31բ| Առ նուիրակ Սիմէօն եպիսկոպոսն... Առ Նիկողայոս վարդապետն... Առ Պետրոս աղայն... Առ Նազարէթ աղայն Մահտեսի-Գրիգորեան... Առ մահտեսի Գրիգոր աղայն, կրկին յետոյ գրեցաւ նուիրակ Սիմէօն եպիսկոպոսին... Առ Կարնոյ փաշայի բէզրկեանբաշի Ուռուշջուղցի Սարգիս աղայն... Առ Կարնոյ առաջնորդ Կարապետ եպիսկոպոսն...
128. 32ա Ի Թօխաթ – Առ Կէտիկեան մահտեսի աղայ Յօհաննէսն Իփէկեան... Առ մահտեսի Յօհաննէսն եւ մահտեսի Գրիգոր աղայն Աղքատեան... Առ Գրիգոր աղայն ամիրայն Հիւսիսեան... Առ նախկին պատրիարգ Աբրահամ արքեպիսկոպոսն... Առ Եւդոկիոյ առաջնորդ Գէորգ եպիսկոպոսն, ի գրութեանն մահտեսի Յօհա՛՛ Կէտիկեանին, նորին նուիրակ Եփրեմ եպիսկոպոսն...
129. 32ա Ի Գաղատիա – Նորին առաջնորդ Թադդէոս արքեպիսկոպոսն...
130. 32ա Ի Կեսարիա – Առ առաջնորդ Ստեփաննոս արքեպիսկոպոսն, նորին առաջնորդ Կարապետ արքեպիսկոպոսն...
131 32բ Ի Բուրսայ – Առ առաջնորդ Պօղոս արքեպիսկոպոսն...
132. 32բ Ի Տիգրանակերտ – Առ նորին նուիրակ Անտօն արքեպիսկոպոսն... Առ Արղնու եւ Տիգրանակերտու առաջնորդ Սահակ արքեպիսկոպոսն...
133. 32բ Ի Սեբաստիա – Նորին առաջնորդ Յօհաննէս արքեպիսկոպսն...
134. 32բ Ի Տիգրանակերտ – Առ Արփիար ամիրայն...
135. 33ա Ի մեծն Պօլիս կամ ուր եւ իցէ – Առ Երեմիա եպիսկոպոսն...
136. 33ա Ի Շուշի – Առ Ղազանչեցի եւ Նախչուանցի ժողովուրդսն... Առ Երնջակու Սուրբ Կարապետու վանից ժողովուրդսն... Առ պայծառ իշխան գերազնիւ աղայ Զօհրապն...
137. 33աբ Ի Նախչուան – Առ պարոն Սարգիս եւ Սաֆռաս երկու եղբարսն... |33աբ| Առ առաջնորդ Մատթէոս վարդապետն, վասն Փիլիպպոս արհւոյ քեռորդւոյն...
138. 33բԻ Կարնոյ Գօրօյեանց Յօհաննէս աղայի թղթոյ մէջն յետոյ գրեցաւ...
139. 33բ-4ա Ի Նախչուան – Առ Ահմատ բէկն, աղայ բէկն եւ Մուսայբէկն... Առ Ջուղայու մէլիք Թադէոսն... |34ա| Աղալօյ բէկն՝ ծանուցումն...
140. 34ա Ապրիլի 24, ի Ղարաքիլիսա – Առ գերազնիւ շէֆ Անդրէյ Բօրիսիչ Պէստիլն... Առ մէլիք Մկրտում Չէլէպեանն...
141. 34ա Ապրիլի 25, ի Բայազիտ – Առ մահտեսի Մինաս աղայն... Առ Բաբաջան աղայն, մահտեսի Եղիկեանն... Առ Ասլան աղայն Խաչատուրեան, Յակոբ աղայն, Նաւա՛՛ մահտեսի Բարսեղ աղայն, մահտեսի Ափրիկեան եւ Բաբաջան աղայն... Առ Արծրունի Յակոբ աղայն...
142. 34բ Ապրիլի 27, ի Մեծն Պօլիս – Առ նորին Պօղոս պատրիարգ արքեպիսկոպոսն...
143. 34բ Ի Խարբերթ – Պատասխանի բազմակնիք գրութեանց հասարակութեանցն... Առ նուիրակ Անտօն եպիսկոպոսն...
144. 35ա Ի Թօխաթ – Առ նախկին պատրիարգ Աբրահամ արքեպիսկոպոսն...
145. 35ա Ի Կարին – Նորին նուիրակ Սիմէօն արքեպիսկոպոսն... Առ Փիլիպպոս արքեպիսկոպոսն, յանձնարարութիւն վասն Գաբրիէլ վարդապետին...
146. 35բ Ապրիլի 30, ի Թիֆլիզ – Առ նորին առաջնորդ Ներսէս արքեպիսկոպոսն...
147. 35բ Ի Ղազախ – Առ նորին առաջնորդ Սիմէօն վարդապետն... Առ մէլիք Յօհաննէս Մէլիք-Յարութիւնեանն... Առ կնեազ Ղաբշաբ բէկն...
148. 35բ Ի Շամշատին – Առ կնեազ Նիկօլայ Նիկալայիչ Աբղազովիւն... Առ Գրիգոր առաջնորդ արքեպիսկոպոսն... Առ Սա[նա]հնոյ առաջնորդ Առաքել արքեպիսկոպոսն, յանձնարարութիւն վասն տէր Մարկոս քահանային...
– 1816 մայիսի 1 ընկալաք ի Ջանիբէկէգեանց պարոն Կարապետէ եւ յիւզպաշի Աւետիքէ:
149. 35բ-6ա Ի Թարւէզ – Առ աղայ Կարապետ... |36ա| Առ պարոն Թադդէոս Թումայեանն...
150. 36ա Ի Բայազէտ – Առ աղայ Յօհաննէսն Մէլիք-Ստեփանեան... Առ աղայ Յակոբն Նաւասարդեան...
151. 36ա Ի Վան – Առ Յակոբ աղայն Թումայեան... Առ առաջնորդ Գալուստ արքեպիսկոպոսն...
152. 36ա Ի Բաղդատ – Առ աղայ Մինասն Միքայէլէան...
153. 36ա Ի Խօյ – Առ աղայ եւ մահտեսի Եղօն...
154. 36բ Մայիսի 1, ի Թաւրէզ – Առ Թումանեան պարոն Թադէոսն... Առ Պօղոս եպիսկոպոսն եւ աղայ Խաչատուրն...
155. 36բ Ի Խօյ – Առ սուրբ Կարապետու վանից ժողավարար Մինաս վարդապետն...
156. 36բ Ի Թաւրէզ – Առ մահտեսի Յոհաննէս աղայն...
157. 36բ Ի Գիլան – Առ գանձապետ Գալուստն... Առ Յարութիւն վարդապետն...
158. 37ա Մայիսի 2, Ի յԵլիզաւէտապօլ – Առ նորին կառավարիչ գերազնիւ Յովսեփ Անդրէիչ... Առ Յակոբ Մինէիչն, պարոն Արէշովն... Առ Յարութիւն եւ Խաչատուր վարդապետն, կոնդակ առ հասարակութիւնն...
159. 37ա Ի Թիֆլիզ – Առ հանգուցեալ Թէմրազ Էշիկաղազի կողակից պայծառուհի Փէթէօնն, մայիսի մէկին տուեալ երկու հազար Բ. հարիւր Պօլսո սաղ ոսկւոյ թէմէսուկն Քեալ Յօհաննիսի որդւոյ Կարապետին, եւ վասն սորա գրութիւնն առ աղայ Մինասն...
160. 37ա Ի յԵրեւան – Նորին առաջնորդ Սահակ արքեպիսկոպոսն...
161. 37բ-8ա Մայիսի 2, ի Թիֆլիզ – Առ Ներսէս առաջնորդ արքեպիսկոպոսն, մայիսի 4 – Առ Պետրոս, Պօղոս եւ Յարութիւն երիս եղբարսն, վերոյ տէր Ստեփանին, կոնդակ մի վասն մոմի... Առ Ներսէս առաջնորդ արքեպիսկոպոսն... Առ Մարտիրոս նուիրակն... |37բ-8ա| Առ տէր Մելքիսեդեկն... Առ աղայ Սօսի Մելիքովն... Առ խան չինովնիկ աղայ Յարութիւնն...
161. 38ա Ի Ղարս – Առ իմտատիաճի Ղազար արքեպիսկոպոսն... Առ աւագ քահանայ տէր Յարութիւնն...
162. 38ա Մայիսի 6, ի Թիֆլիզ – Առ խաչակիր աւագ քահանայ տէր Յօհաննէսն... Առ կուսակալ Նիկօլայ Ֆէտրիչն... Առ գերազնիւ Պաւլ Իվանիչն... Առ Գէորգ աղայն Արծրունով...
163. 38ա Մայիսի 10, ի Թաւրէզ – Առ պարոն Մեսրոբն Բաբայեանն...
164. 38ա Ի կողմն Գիլանու – Առ Իսրայել արքեպիսկոպոսն...
165. 38բ Մայիսի 11, ի Պօլիս – Առ Աստուածատուր արքեպիսկոպոսն...
166. 38բ Ի Կարին – Առ աղայ Յօհաննէսն Գօրօյեանց...
167. 38բ Մայիսի 12, ի Թիֆլիզ – Առ կուսակալն յանձնարարութիւն...
168. 38բ Ի Պետերբուրգ – Առ աղայ Յովակիմն...
169. 38բ ի յԵլիսաւէտապօլ – Առ Յօհաննիսեան պարոն Գասպարն...
170. 38բ Մայիսի 14, ի Կարին – Առ նուիրակ Սիմէօն արքեպիսկոպոն...
171. 38բԵրեւանու Սուրմալուի մհալին Իգդիր բնակեալ Բայիաթ Հաջի Ղասումի որդին է յիշեալ Տարուղայ Սուլէյման աղայն (այսչափ):
172. 39ա Մայիսի 13, ի Հնդիկս – Առ նախկին նուիրակ Պօղոս վարդապետն յորդորակ՝ գալ ի Սուրբ Աթոռս (այսչափ)... Առ Վրթանէս արքեպիսկոպոսն...
173. 39ա Ի Բաղդատ – Առ Մինաս աղայն...
174. 39ա Մայիսի Ա. – Աշատարակեցի պարոն Կարապետին տէր Յարութիւնեանն Սուրբ Աթոռս...
175. 39ա Մայիսի 16, ի Վան – Առ աղայ Յակոբն...
176. 39ա Մայիսի 18, ի Ղարաքիլիսայ – Առ Անդրէի շէֆն... Առ նոյն տէր Սարգիսն...
177. 39բ Մայիսի 22 – Առ Ղազախու մէլիք Յօհաննէսն եւ բոլոր քեօվխայսն... Առ Սիմէօն վարդապետ առաջնորդն Ղազախու... Առ Շամշատինու Գրիգոր քորեպիսկոպոսն, մայիսի 23 – Թուղթ մի տուաք Թիֆլիզեցի Փարսատանի կողակից Աննային, կոնդակ մի ժողովարարութեան ի Կարին՝ առ մահտեսի Գօրօյեանց աղայ Յօհաննէսն, ի Մուշ՝ առ առաջնորդն Վանից սուրբ Կարապետտու...
178. 40ա Մայիսի 24, ի Կարին – Առ Սիմէօն արքեպիսկոպոս նուիրակն Կարնոյ...
179. 40ա Ի Խօյ – Առ տէր Վարդան քահանայն... Առ Զաքարիա արքեպիսկոպոս նուիրակն... Առ իմտատիաճի Սիմէօն արքեպիսկոպոսն... Առ Գէորգ արքեպիսկոպոսն, անցեալ սկզբանն լուսնի հաճի մահմատ Աղայէն 500 թուման... մայիսից 25 – Առ մահտեսի Եղօյ աղայն...
180. 40ա Ի Թիֆլիզ – Առ աղայ Յարութիւն Օշինովն...
181. 40բ Մայիսի 27, ի Թաւրէզ – Առ պարոն Մեսրոպ Բաբայեանն...
182. 40բ Ի Նախչուան – Առ պարոն Մատթէոսն Մէլիք-Ղամջանեան եւ պարոն Սաֆռասն Սահակեան... Առ Թօմայ առաքելոյ վանից, Երնջակու սուրբ Կարապետու եւ Կարմիր վանից բոլոր ժողովուրդսն...
183. 40բ Ի կողմն Գիլանու – Առ իմտատիաճի Իսրայէլ արքեպիսկոպոսն...
184. 41ա Ի Նախչուան – Առ Ասրիբէկն...
185. 41ա Ի Խօյ – Առ մահտեսի Եղօն Աբրահամեանն...
186. 41ա Ի Ջուղայ – Առ նորին առաջնորդ Յօհաննէս արքեպիսկոպոսն...
187. 41ա Ի Խօյ կամ ուր եւ իցէ – Առ աղա Մուսայ բէկն...
188. 41աբԱռ պարոն Մինասն Տէրտէրեանց, պարոն Մկրտիչն Մալոնց եւ պարոն Յօհաննէսն...
189. 41բ Ի կողմն Խօյու – Առ Սիմէօն իմտատիաճի արքեպիսկոպոսն...
190. 41բ Ի Նախչուան – Առ մէլիք Յօհաննէսն, օրհնեալ իշխանսն եւ բոլոր ժողովուրդսն... Առ Սարգիսն եւ Սաֆռասն Սահակեան...
191. 42ա Յունիս 2, ի Ղարս – Առ Ղազար իմտատիաճի արքեպիսկոպոոսն...
192. 42ա Ի Պօլիս – Առ նորին պատրիարգ Պօղոս արքեպիսկոպոսն, Ասլան աղային եւս գրեցաք...
193. 42ա Ի Ղարս – Առ Քեալ Յօհաննիսեան պարոն Պետրոսն...
194. 42ա Ի Կարին – Առ մահտեսի Սուքիաս աղայն Գօրօյեանց...
195. 42աբ Յունիսի 3, ի Բալու – Առ նորին առաջնորդ Մանուէլ արքեպիսկոպոսն...
196. 42բ Ի Մուշ – Առ նորին առաջնորդ Վարդան եպիսկոպոսն...
197. 42բ Ի Ապուչեղ՛՛ կամ ի Կապան Մատէն եւ կամ ուր եւ իցէ – Առ Ալփիար աղայն...
198. 42բ Յունիսի 7, ի Բայազէտ – Առ Ասլան Խաչատուրեանն, Յակոբ Նաւասարդեան Արծրունի Մահտեսի-Եղիկեան, Բաբայ եւ մահտեսի Բարսեղ Աբրիկեան... Առ Բաբաջան աղայն Մահտեսի-Եղիկեան... Առ Իւչքիլիսայի առաջնորդ Սահակ եպիսկոպոսն՝ կոնդակ մի իւղի եւ պանրի...
199. 42բ Յունիսի 12, ի Կարս – Առ փաշայի Սառաֆ Ասլան աղայն Ղրմզեանց...
200. 43ա Ի Բայազէտ – Առ աղայ Յակոբն Արծրունի...
201. 43ա Ի Կարս – Առ Ղազար արքեպիսկոպոսն, թուղթ մի օրհնութեան եւ շնորհակալութեան...
202. 43ա Ի Ս. Պ.բուրգ – Առ Ալէքսանդր Նիկօլայիչ քնիազ Գօլիցին հոգեւորական գործոց գլխաւոր կառավարիչն... Առ աղայ Յովակիմն, աղայ Յարութիւն Վաղարշապատովն... Առ Գրիգոր Միկիտիչ... Առ Սէրգէյ Իսայիչն... Առ Կատարինէ Զախուրովնայն... Առ Գրիգոր Պետրովիչ Մօռօզով... Առ Եակով Մօսէիչ, յունիսի 13 – Առ Սէրովբէ վարդապետն...
203. 43ա Ի Նոր Նախիջեւան – Առ Իւան Աբրահամչի կնոչն եւ որդւոյն...
204. 43ա Ի Ղռիմ – Առ մահտեսի Գասպարն...
205. 43ա Ի Թիֆլիզ – Առ Յարութիւն Նազարեանն...
206. 43ա Ի Նախիջեւան – Մահտէսի աղայ Յարութիւնն Արարատով... Առ մահտեսի աղայ Աստուածատուրն...
207. 43ա Ի Ղզլար – Առ իշխան Յակոբ աղայն Բօղդանիչ Գալստովն...
208. 43բ-4ա Ի Թիֆլիզ – Առ նորին Ներսէս արքեպիսկոպոոսն... Առ Փիլիպպէ եւ Օնօփրիոս պատրիարքն... Առ Ապուզաւրեան պարոն Մովսէսն... Առ Ներսէս արքեպիսկոպոսն... Առ տէր Մելքիսեդեկն... |44ա| Առ խան եւ չինովնիկ աղայ Յարութիւն Օշինովն...
209. 44ա Ի Մօլտավի եւ ի Պէզարապի – Առ նոցին առաջնորդ Գրիգոր արքեպիսկոպոսն, ծաղկեալ վկայական մի ազնուականութեան գրեցաւ վասն Իւան Խրիստաֆօրիչ Սաթովին...
210. 44ա Յունիսի 14, յԵրեւան – Առ հանգուցեալ Թասալօյեանց Յօհաննէսի կին մահտեսի Խամբէրին, յունիսի 19 – թուղթ ժողովարարութեան տուաք Մուրատ Հարիկեանին, որ էր ի գեղջէն Փայաճուկայ (այսչափ)...
211. 44ա Յունիսի 20, ի Բայազէտ – Առ Յակոբ աղայն Արծրունի...
212. 44բ Յունիսի 28, ի Վան – Առ նորին նուիրակ Փիլիպպոս վարդապետն... Առ Վարագայ առաջնորդ Գալուստ արքեպիսկոպոսն... Առ Հազուեցի Յօհաննէս վարդապետն... Առ Յակոբ աղայն...
213. 44բ Յունիսի 24, ի Կարին – Առ մահտեսի Սուքիաս եւ Յօհաննէս աղայսն... Առ Կարապետ արքեպիսկոպոսն...
214. 45ա-6ա Յուլիսի 10, ի Թիֆլիզ – Առ աղայ Դաւիթ Դաւիթով Քափանաքով... Առ տէր Ստեփան քահանայն տէր Ստեփանեան... Առ գուբեռցկիի սեկրետար Թաւիլդալ Յովսէփի որդի Աւդանդելի որդի աղայ Դաւիթ Մէլիք-Միրիմանեանն... Առ Հախվերտով պարոն Գրիգորն Ենօքեան, յուլիսի 13 – Առ նորին առաջնորդ Ներսէս արքեպիսկոպոսն... Առ մէլիք Դարչի Բէհբուդովն... Առ պայծառ կնիազ Մինիշկարբադի աղայ Յովսէփ Բէհբուդովն... Առ Ներսէս սրբազան արքեպիսկոպոսն... Առ նա կրկին պատասխանի գրութեանց իւրոց... Առ բժիշկ աղայ Ստեփան Շահրիմանովն... |45բ| – Առ Փալէբօյ Դիմէտրովնայն տիկինն շնորհակալութիւն եւ օրհնութիւն... Առ պատրի Փիլիպպէ, պատրի Օնօփրիոս եւ Բարաղամ վարդապետն, կոնդակ վասն Կուսանաց անապատին... Առ տէր Մելիքսեդեկ աւագ քահանայն... Առ աւագ քահանայ տէր Ղազարն... Առ պարոն Միրիման Միրիմանովն... Առ նացուալ աղայ Յովսէփն... Առ աղայ Յարութիւն Օշինովն, յուլիսի 14 – կարնեցի Գէորգ աղքատին, յուլիսի 19 – Առ Նախավկայ վանից միաբանսն եւ նորին վիճակի բոլոր հասարակութիւնն հայոց, յուլիսի 20 – առ պարոն Աղալօ եւ պարոն Գեօրգի երկուս եղբարցն...
215. 46ա Յուլիսի 20, ի Գօրի – Առ պարոն Գրիգոլ եւ պարոն Ելիզբար երկուս եղբարսն... Առ նահանգին Գօրու բլաղօչեննի խաչակիր աւագ քահանայ Քրիստափորն... Առ Մարտիրոս եպիսկոպս նուիրակն Թիֆլիզու...
216. 46ա Յուլիսի 21, ի Թիֆլիզ կամ ի Բաքու – Առ աղայ Մարկոսն...
217. 46ա Ի Ս. Պ.բուրգ – Առ Սերօբէ գիտնական վարդապետն...
218. 46ա Ի Բաղդատ – Առ աղայ Մինասն Միքայէլեան...
219. 46բ Յուլիսի 26 – Կոնդակ օրհնութեան եւ օրհնարհկալութեան... Առ Գրիգոր քեահիայն... Առ Աւօյ քեահիայն... Առ քեահիայն եւ Սառօյ կենակիցն, թուղթ օրհնութեան ի վերա Փեաքեաջ գիւղի հասարակութեանն, կոնդակ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան, թուղթ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան... Առ գանձապետ Քեանդարեան մահտեսի Յարութիւնն...
220. 46բ-7ա Յուլիսի 27, ի Թարւէզ – Առ տէր Յօհաննէս աւագ քահանայն... Առ տէր Կարապետն Ժամկոչեան՝ վկայութեան կոնդակ... Առ մստր Վլեմս... Առ Թումանեան աղայ Թադէոսն...
221. 47ա Ի Բայազիտ – Առ աղայ Յակոբն Արծրունի...
222. 47ա Ի Կարին – Առ մահտեսի Սուքիաս եւ աղայ Յօհաննէսն Գօրօյեանց... Թուղթ մի Սարգիս Գիւրգենին... Առ Արզնու առաջնորդ ծերունի Սահակ եպիսկոպոսոն...
223. 47աբ Օգոստոս 9, Ի Ղարս – Առ պարոն Մալխասն... Առ Ղազար եպիսկոպոսն... Առ Ղօշավանից Պօղոս վարդապետն, թուղթ օրհնութեան վասն հարիւր գերանին, թուղթ օրհնութեան վասն երկուց խոստացեալ նաւուց, ի վերա աղայ Մանուկին Թիֆլիզեցւոյ...
224. 47բ-8ա Օգոստոս 10, Ի Տիգրանակերտ – Կոնդակ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան, կոնդակ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան առ Մարինոս աղախինն... Առ Աբրահամն... Առ ժամկոչ Սարգիսն.. Մի գիր եւս անորոշ յղեցաւ Անտօն եպիսկոպոսին... Մի գիր (անուն) ըստ նոյն մտաց վասն միոյ ջուպայի՛՛... Առ գանձապետ տիրացու Պետրոսն... Առ մահտեսի Աբրահամն... Առ վարժապետ տէրն Յօհաննէսն... Առ տէր Վարդանն... Առ տիրացու Յօհաննէսն Քէշիշեան... Առ նորին նուիրակ Անտօն եպիսկոպոսն... |48ա| Առ Արզնու առաջնորդ Սահակ արքեպիսկոպոսն... Առ Յօհաննէս վարդապետն...
225. 48ա Ի Կարին – Առ նորին նուիրակ Սիմէօն արքեպիսկոպոսն... Առ մահտեսի աղայ Սուքիասն եւ աղայ Յօհաննէսն...
226. 48աբ Ի Թիֆլիզ – Առ Թիֆլիզու համայն ժողովուրդսն... Առ Ներսէս արքեպիսկոպոսն... Առ Մինիշքեար բաշի աղայ Յովսէփն... |48բ| Առ մէլիք Դարջի աղայն... Առ պատրի Փիլիպպէն... Առ պայծառ քնիազ Ալէքսան Նիկօլայիչ Ղօլիցինն... Առ Ներսէս արքեպիսկոպոսն... Առ Մարտիրոս եպիսկոպոսն...
227. 48բ Օգոստոսի 14, ի Խօյ – Առ մահտեսի Եղօն...
228. 48բ-9ա Ի Քիշինով – Առ Բէզարաբիոյ Գրիգոր արքեպիսկոպոսն... |49ա| Առ Յովակիմ վարդապետն, կոնդակ օրհնութեան ի վերայ ժողովրդեանն Քիշնովու...
229. 49ա Օգոստոսի 18, ի Թիֆլիզ – Առ աղայ Յարութիւն Օշինովն... Առ Վանայ նուիրակ Փիլիպպոս վարդապետն... Առ աղայ Յակոբն Թումանեան... Առ մահտեսի պարոն Յօհաննէսն եւ տիրացու Սամուէլ Տէր-Յակոբեան...
230. 49ա Ի Բումբայի – Առ աղայ Յարութիւնն Սահակեան...
2331. 49ա Ի Նորն Բաբիլօն – Առ մահտեսի Ղուկասն Գաբրիելեան... Առ վէքիլ եւ գանձապետ մահտեսի աղայ Փիլիպպոսն Սիմոնեան...
232. 49բ Ի Բասրայ – Աղայ Թաթէոսն Գէորգեան...
233. 49բ Ի Բաղդատ – Առ աղայ Միանսն Միքայէլեան...
234. 49բ Ի Թաւրէզ – Առ հասարակութիւնն հայոց օրհնութեան կոնդակ... Առ Ժամկոչեան տէր Կարապետն...
235. 49բ Ի Խօյ – Առ նորին նուիրակ Զաքարիայ եպիսկոպոսն... Առ մահտեսի աղայ Եղօն Աբրահամեանն...
236. 49բ Ի Բումբայի – Առ Վրթանէս եպիսկոպոսն...
237. 50աԱռ Գօրօյեանց աղայ Կարապետն... Առ Սիմէօն Իմտատիաճի արքեպիսկոպոսն...
238. 50ա Ի Թաւրէզ – Առ Գալուստ Գէորգ Ստեփան եւ Աստուածատուր պարոնսն...
239. 50ա Ի Բումբայի – Եւս գրեցաւ կրկին գիր առ աղայ Յարութիւնն Սահակեանն...
240. 50ա Ի Նախիջեւան – Առ Պօղոս եպիսկոպոսն...
241. 50աբ Ի Թիֆլիզ – Առ մինիշկար բաշի աղայ Յովսէփն եւ մէլիք Դարչին... Սեպտեմբերի 5 – Առ հասարակութիւնն Թիֆլիզու... Առ Ներսէս արքեպիսկոպոսն... Առ Մարտիրոս եպիսկոպոսն... Առ Օշինովն...
242. 50բ Օգոստոսի 28, ի Կարին – Առ մահտեսի Սուքիաս եւ Յօհաննէս աղայսն...
243. 50բ-1ա Ի Ակն – Առ նորին նուիրակ Գրիգոր եպիսկոպոսն... |51ա| Առ վերոյիշեալ չորս իշխանսն յԱրապկերու...
244. 51բ Ի Թիֆլիզ – Նորին բարձր գերազանցութեան Նիկօլայ Ֆէօդօրիչ Րտիշչովն, նորին գերազանցութեան Անդրէյ Բօրիսիչ պարոն Պեստելին, նորին բարեծնութեան Դանիէլ Ֆրանցովիչ պարոն Ալշեւսկւոյն, նորին պայծառութեան ղեներալ մայեօր եւ զանազան նշանաց կաւալէր կնիազ Վարելեան Մատաթովն, նորին պայծառութեան կնիազ աղայ Յովսէփ մինիշքիար-բաշւոյն, նորին պայծառութեան կնիազ Վասիլիչ Բեհբուդովին... Առ աւագ քահանայ տէր Մելքիսեդեկն... Առ Ներսէս արքեպիսկոպոսն... Առ տէր Ղազարն...
245. 52ա Սեպտեմբերի 28, ի Պօլիս – Առ նորին պատրիարգ Պօղոս արքեպիսկոպոսն... Առ Պօլսոյ թեմերից նուիրակ Աստուածատուր արքեպիսկոպոսն... Առ Փիլիպպոս արքեպիսկոպոս նուիրակն եւ առաջնորդն Զմիւռնոյ...
246. 52ա Ի Անդրիանուպօլիս, որ է Էտրէնէ – Առ նորին առաջնորդ Մեսրոբ արքեպիսկոպոսն...
247. 52ա Ի Պօլիս – Առ նախկին պատրիարգ Յօհաննէս արքեպիսկոպոսն...
248. 52ա Ի Բուրսայ – Առ նորին առաջնորդ Պօղոս արքեպիսկոպոսն...
249. 52աբ յԵւդոկիա – Առ նորին առաջնորդ Գէորգ արքեպիսկոպոսն... |52բ| Առ աղայ մահտեսի Յօհաննէս Կէտիկեանն... Առ Գրիգոր արքեպիսկոպոսն...
250. 52բ-3ա Ի Կարին քաղաքն – Առ նորին նուիրակ Սիմէօն արքեպիսկոպոսն... Առ Գօրօյեանց մահտեսի Սուքիաս եւ Յօհաննէս աղայսն... Առ նախկին նուիրակն Զմիւռնոյ Մարտիրոս արքեպիսկոպոսն...
251. 53ա Հոկտեմբերի 8, ի Կեսարիա – նորին առաջնորդ Ստեփաննոս արքեպիսկոպոսն...
252. 53ա Ի Կարին – Առ Զմիւռնոյ գործավճար Մարտիրոս արքեպիսկոպսն... Առ նորին առաջնորդ Կարապետ արքեպիսկոպոսն...
253. 53ա Եւդոկիա – Նորին նուիրակ Եփրեմ եպիսկոպոսն...
254. 53ա Ի Պօլիս – Առ նորին պատրիարգ Պօղոս արքեպիսկոպոսն...
255. 53բԻ Նոր Նախիջեւանցի քանի մի անձինք եկեալ յուխտ ի Սուրբ Աթոռս բաշբօրթիւ, զմի գիր եւս վասն վերոյիշեալ հինգ Նախիջեւանցի ուխտաւորացն...
256. 53բ Ի Մուշ – Առ նորին Սուրբ Կարապետու վանից առաջնորդ Վարդան եպիսկոպոսն...
257. 53բ-4ա Հոկտեմբերի 11, ի Վան – Չորս կոնդակ յղեցաք Լմայ եւ Կտոցայ անապատացն... Առ Միքայէլ վարդապետն... |53բ-4ա| Առ Թումանեան Յակոբ աղայն...
258. 54ա Հոկտեմբերի 12, ի Թիֆլիզ – Առ չէթսաղ պարոն Յարութիւնն Գեանջեցի, գիր մի սոյնգունակ ճորտութեան որդւոյն իւրոյ Կարապետին...
259. 54ա Ի Սեւան – Առ բոլոր միաբանսն Սեւանայ անապատին...
260. 54ա Ի Թիֆլիզ – Առ Ներսէս արքեպիսկոպոսն...
261. 54ա Ի Պօլիս – Առ նորին պատրիարգ Պօղոս արքեպիսկոպոսն...
262. 54աբ Օգոստոսի 25, ի Նուխի – Զայսոսիկ ներքոյ քանի մի Նուխու գրեանքս, կոնդակ մի օրհնութեան ի վերայ հասարակութեանն Նուխուցւոց... |54բ| Առ նորին առաջնորդ Կարապետ եպիսկոպոսն... Առ պարոն Մէյրամղուլին... Առ հասարակութիւնն եւս... Առ աղայ Զօհրապն... Առ Յովսէփ վարդապետն...
263. 54բ Հոկտեմբերի 18, ի Գիւմրի – Առ Լէվոն Դեակովիչ Սէւործիմեծովին, կոնդակ մի օրհնութեան ի վերայ Կողբայ ժողովրդոցն, եւս կոնդակ մի օրհնութեան ի վերայ ժողովրդոցն յայսկոյս եւ յայնկոյս Երասխ գետոյն (այսչափ):
264. 54բ Ի Աստապատ – Առ նորին վանից Նախավկայի վէքիլ Սարգիս վարդապետն... Առ նորին վիճակի եղեալ հասարակութիւնն...
265. 55աբ Հոկտեմբերի 24, ի Ղարաբաղ – Առ Տիզակու վէքիլ Ասլանն... Առ սա եւ մի քաշուած գիր եւս գրեցաւ վասն Գանձասարու եւ Գրիգորիսի եւ Երից Մանկանց եկեղեցական վախմ եղեալ անօթիցն... Առ Չարաբերթու մէլիք Յօհաննէսն ծաղկեայ կոնդակ... Առ Թալիշու մէլիք Յովսէփն... Առ մէլիք Վահրամն Վարանդոյ... Առ Խաչինու մէլիք Ղահրամանն... Առ հոգելոյս Սիմէօն կաթուղիկոսին Գանձասարու եղբայր պարոն Դանիէլն... |55բ| Առ բոլոր հասարակութիւնն...
266. 55բ Ի Նախչուան – Առ Երեքխորան եկեղեցւոյ մութաւէլի պարոն Մատթէոսն... Առ Սարգիս եւ Սաֆռազ իշխանսն Սահակեան...
267. 55բ Ի Աստապատ – Առ Խաչատուր վարդապետն եւ քանի մի իշխանսն...
268. 56ա Ի Շուշի – Առ Զօհրապ ազնիւ աղայն... Առ Ղազանչեցի իշխանսն՝ Ամրջանեան Մարգարն, Խալոնց Յօհանն, Անտօնեան Յարութիւնն, Ջանումեանց Ասրինն, Մասումեան Նիկողայոսն եւ Բուդաղն, կրկին գիր մի այսու մտօք առ ազնիւ աղայ Զօհրապն... Առ պարոն Դաւիթ, Գասպար, Գէորգ, Գրիգոր Սիմէօն անձինսն...
269. 56աբ Նոյեմբերի 16, ի վիճակսն Զմիւռնոյ ընդ ուխտաւորաց գնալի թուղթքն – Առ նորին նորոգ նուիրակ եւ առաջնորդ Փիլիպպոս արհին... |56բ| Առ հասարակութիւնն... Առ մահտեսի Ստեփան աղայն Աղազարեան... Առ մահտեսի Մկրտիչ, Աւետիք եւ Կարապետ աղայսն... Առ մահտեսի աղայ Սարգիս Չէլիկեան վէքիլ եւ գանձապետն Սրբոյ Աթոռոյս... Առ մահտեսի պարոն Յօհաննէս Խաչատուրեան Մէլիք-Ղարմեանց ընտանին սրբազանին... Առ Սահակն Ճէվեհիրճեան պատասխանի... Առ աղայ Մկրտիչն Նուպարեան...
270. 57ա Ի Զմիւռին – Առ Յարութիւն եւ Մարգար աղայսն Էքիզեան... Առ աղայ մահտեսի Աղազարն Գրիգորեան... Առ Զմիւռնակէս մահտեսի Ստեփան աղայն... Առ Մօսկով Յօհաննիսեանն Եսայի աղայն... Առ մահտեսի աղայ Յօհաննէս Ղօնջանեանեն... Առ մահտեսի աղայ Պօղոսն Աղաջանեան...
271. 57ա Ի Տէնիզլե – Առ մահտեսի Խաչիկ աղայն Մահտեսի-Առաքելեան...
272. 57ա Ի Ղրխաղաճ – Առ պարոն Ստեփաննոսն Տէր-Յօհաննեսեան...
273. 57բ ՅՕտամիշ – Առ Սրբոյ Աթոռոյս վէքիլ պարոն Մարտիրոսն... Առ Սրբոյ Աթոռոյս գանձապետ շահվէքիլ պարոն Կարապետն... Առ Պետրոս աղայն Շահումեանց... Առ մահտեսի Ոսկան աղայն...
274. 57բ Ի Կեսարիա – Առ Բարսեղ աղայն եղբայր մահտեսի Աբրահամ աղային... Առ Գրիգոր աղայն Մահտեսի-Մըսրեան... Առ Յօհան վարդապետն Կեսարիոյ Սուրբ Կարապետ...
275. 57բ Ի Պօլիս – Առ տէր Պետրոս Սառաֆօղլուն...
276. 57բ-8ա Ի Կարին – Առ մահտեսի Սուքիաս եւ Յօհաննէս տղայսն...
277. 58ա Ի Ղարս – Առ բոլոր հասարակութիւնն... Առ աւագ քահանայ տէր Դաւիթն... Առ Քեալակօշ կոչեցեալ պարոն Յօհաննէսն... Առ հոգեւորականսն եւ մարմնականսն Ղօշավանիցն...
278. 58ա Ի Կեսարիա եւ ի Թօխաթ – Առ նորին առաջնորդ Ստեփաննոս արքեպիսկոպոսն... Առ Սուրբ Դանիէլի Եազճի Կարապետ արքեպիսկոպոսն... Առ Աւետիք վարդապետ նորընծայ եպիսկոպոսն, օգոստոսի 17...
279 58բ Ի Թօխաթ – Առ Գեատուկեան մահտեսի Յօհաննէս աղայն...
280. 58բ Ի Ղարս, նոյեմբերի 27 – Առ նորին առաջնորդ Ղազար եպիսկոպոսն...
281. 58բ Դեկտեմբերի 6, ի Կարին – Առ մահտեսի Սուքիաս եւ Յօհաննէս աղայսն...
282. 58բ Ի Ղարս – Առ Ղազար արքեպիսկոպոսն...
283. 58բ-9ա Դեկտեմբերի 7, Ի Բայազէտ – Առ նորին հասարակութիւնն... Առ Արծափ գիւղի հասարակութիւնն...
284. 59աՆախչուանցի տէր Յօհան քահանայն Մանուկեան...
285. 59ա Ի Շամշատին – Առ բոլոր հասարակութիւնն... Առ Քեալանթար Յօհաննէս Մխիթարեանն... Առ Գրիգոր Քեօվխայն... Առ Իսրայէլ Միրզայ Ղահրամանեանն...
286. 59բ Դեկտեմբերի 11, ի Շամշատին – Առ նորին նորոգ մովրաւ Անտօն պօտպօլկովնիկ եւ կաւալէր Մարտինիչ Վադարսկին...
287. 59բԱռ նորին առաջնորդ Ներսէս արքեպիսկոսն... Առ Շամշատինու Գրիգոր արքեպիսկոպոսի եղբայր Յարութիւն վարդապետն եւ եղբարցն իւրոց Վարդան քեօվխային՝ Սարգսին, Աստուածատուրին, Եփրեմին, Ռօստումին...
288. 59բ Ի Բաղէշ – Առ հասարակութեանն հայոց, գիր օրհնութեան ի վերայ աղայ Պօղոսին, Բարաղամին, Մուրատին, Ղարիպճանին, Յօհաննիսին, եղբարցն՝ մահտեսի աղայ Աւետիսին, ի Թադէոս առաքելոյ վանից առաջնորդ Սիմէօն արքեպիսկոպոսն...
289. 60ա Ի Գօրի, դեկտեմբերի 20 – Առ բարեպաշտուհի Ղամփէրն Զալիով եւ Յօհաննէոս եւ Գայի Խոսրով որդիսն եւ դուստր Խօրիշանն եւ Նունիայ եւ Մանիա հադսունսն...
290. 60ա Դեկտեմբերի 22, ի Ելիսաբէթապօլ – Առ յաջորդ Յարութիւն վարդապետն եւ Ջալալ բէկն... Առ յաջորդ Յարութիւն վարդապետն... Առ Ջալալ բէկն...
291. 60ա Ի Թիֆլիզ – Առ Ներսէս արքեպիսկոպոսն... Առ տէր Մելքիսէթ աւագ քահանայն... Դեկտեմբերի 26 – Առ Գրիգոր Վահրամովն...
292. 60բ Դեկտեմբերի 26, ի Թաւրէզ – Առ Մեսրոբ Բաբայեանն...
293. 60բ Ի Թիֆլիզ – Առ Ներսէս արքեպիսկոպոսն...
294. 60բ Ի Վան – Առ աղայ Յակոբ Թումայեանն...
295. 60բ Ի Բայազէտ – Առ Յակոբ աղայն Արծրունին...
296. 61ա Դեկտեմբերի 30, ի Վան – Առ Յակոբ աղայն Թումայեան... Առ առաջնորդ Գալուստ արքեպիսկոպոսն... Առ Լմայ անապատի վանահայր Միքայէլ վարդապետն... Առ Կտուծու միաբան Գաբրիէլ վարդապետն...
297. 61ա Ի Կարին – Առ մահտեսի Սուիքաս եւ Յօհաննէս աղայսն...
298. 61աբ Ի Վան – Առ Իսաջան աղայի կողակից Ալմաստն... |62բ| Առ նորին նուիրակ Փիլիպպոս վարդապետն...
Գ. 62բ-98բ, 101ա-138բ – 1817
299. 63ա-7ա Յունվար 1, ի Կարին – Թուղթ օրհնութեան առ մահտեսի Քուրքչի պարոն Յովհաննէսն, յունվարի 3 – Գիր օրհնութեան եւ մխիթարութեան առ Նազարէթ աղայն Պաւլանեան... |63բ| Թուղթ օրհնութեան առ տէր Գրիգոր Սահակեան, թուղթ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան առ բովանդակ հասարակութեանն Կարնոյ, թուղթ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան յոյն դաւանութեամբ Սառաֆ Եօրդանէ աղայն... |64ա| Թուղթ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան յոյն Սառաֆ ոմն Իվանէ աղայն... Թուղթ առ տեղւոյն առաջնորդ Կարապետ արքեպիսկոպոսն... |64բ-5ա| Վասն 1000 ղուռուշ նուիրանացն քաղաքցւոց եւ Սինոթականաց դաստառակէն սրբոյ Գեղարդեանն օրհնութեան գիր գրեցաւ... |65բ| Թուղթ յանդիմանութեան, միանգամայն եւ ներողութեան պատժոյ յայս անգամ առ Սըրըղլու սուրբ Թօրօսի առաջնորդ Մարկոս վարդապետն... |65բ-6բ| Թուղթ առ մահտեսի Սուքեաս եւ մահտեսի Յօհաննէս պատուական աղայսն... |66բ-7ա| Յունվարի 9 – Թուղթ առ Սիմէօն արքեպիսկոպոսն եւ առաջնորդն Սրբոյն առաքելոյն Թադէոսի...
300. 67աբ Ի Կարին, յունվարի 15 – Թուղթ առ մահտեսի Սուքեաս եւ Յօհաննէս աղայսն...
301. 67բ-8ա Ի Ղարս – Թուղթ առ Մատակեան մահտեսի Յարութիւն եւ մահտեսի Մկրտիչ աղայսն... Թուղթ առ Ղազար արքեպիսկոպոսն... |68ա| Թուղթ օրհնութեան առ Յակոբ թոռն հանգուցեալ մահտեսի Աղայեկին... Թուղթ առ մահտեսի Կարապետ աղայն...
302. 68աբ Ի Թիֆլիզ – Թուղթ առ ազնիւ աղայ Յարութիւն Օշինովեանցն... |68բ| Այլ եւ եւս մահտեսի Սուքեասի փեսայ մահտեսի Յովակիմն...
303. 69աբ Յունվարի 16, ի Թիֆլիզ – Թուղթ առ հոգեւորական ծայրագոյն կառավարիչ սրբազան Ներսէս արքեպիսկոպոսն Վրացտանու... մահտեսի Սուքիասին անցուցանել ի հաշիւս Սրբոյ Աթոռոյս...
304. 70բ Յունվարի 23, ի Թիֆլիզ – Թուղթ օրհնութեան Խօյեցի ի Թիֆլիզ բնակեալ Մատթէոսի որդի Աւագին...
305. 70բ Փետրվարի 2, ի Գումրի – Առ կնեազ պօլկովնիկ Լեւոնդէյ Եակովլեւիչ Սեվասրեմիդձէն...
306. 70բ-1բ Ի Թիֆլիզ – Առ նացուալ Մկրտումն Սուրգեանով... |71ա| Առ սրբազան Ներսէս արքեպիսկոպոսն... փետրվարի 8 – Թուղթ առ ղեներալ Ալէքսանդր Եգօրիչ Սօկօլովն... Առ Ներսէս վարդապետն... Առ խան Օշինովն...
307. 71բ-2բ ՅԵւդոկիա – Առ անդանօր նուիրակ Եփրեմ արքեպիսկոպոսն... |72ա| Կոնդակ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան ի վերայ քաղաքին Էվէրիկու գանձապետ տիրացու Վարդուկին եւ բոլոր իշխանացն, թուղթ օրհնութեան առ Էվրէնեան մահտեսի Թօդօս աղայն եւ որդի նորա մահտեսի Յակոբն, թուղթ օրհնութեան առ Սարգիս աղայն... |72աբ| Թուղթ օրհնութեան առ Նիկողայոս եկեղեցւոյ գանձապետ Պետրոս աղայն Տամբուրչեան... |72բ| Թուղթ օրհնութեան առ մահտեսի Գրիգոր աղայն Մարկոսեան...
308. 72բ Ի Թամզարայ – Թուղթ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան առ մահտեսի աղայ Պապն, թուղթ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան առ երկու դստերն հանգուցեալ Մարթային...
309. 73ա-4բ Ի Գաղատիայ – Առ անդանօր նուիրակ Ներսէս վարդապետն... |73բ| Առ ընծայանուէր անձինսն... Թուղթ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան առ տէր Ստեփան քահանայն եւ կինն նորին Եղիսաբեթն... Թուղթ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան առ մահտեսի Կարապետն... Առ կինն եւ առ միակ որդին Յակոբն... Թուղթ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան առ Սահակեան մահտեսի Աբրահամն... Թուղթ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան առ մահտեսի Ստեփանեան Յօնանն, առ կինն նորա Մարիամն եւ որդին Թօրօսն... |74ա| Թուղթ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան առ տէր Սարգիս քահանայն... Թուղթ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան առ գանձապետ մահտեսի Մանուկն, որդի նորա մահտեսի Աբրահամն եւ թոռն նորին Յօհաննէսն... Կոնդակ օրհնութեան եւ շնորհակալութեան առ բոլոր հասարակութիւնն Աքշէհէր ղասապային... |74աբ| Թուղթ առ Գաղատիայ առաջնորդ Թադէոս արքեպիսկոպոսն...
310. 75ա Փետրվարի 9, ի Կարին – Առ անդանօր առաջնորդ Կարապետ արքեպիսկոպոսն...
311. 75ա Ի Թիֆլիզ – Առ Ներսէս արքեպիսկոպոսն...
312. 75բ-6բ Փետրվարի 17, ի Պօլիս – Առ յարգոյ Պօղոս պատրիարգն Պօլսոյ... |76աբ| Առ նոյն փուսուլայիւ Ղարսայ Ալօյ փաշայն...
313. 76բ Ի Զմիւռեն – Առ Փիլիպպոս արքեպիսկոպոսն...
314. 76բ-7ա Ի Կարին – Առ մահտեսի Սուքեաս աղայն եւ Յօհաննէս աղայն... |67ա| Ի գրի պատրիարգին յղեցաւ ի միաբանութենէ գրեալ առ հասարակութեանն Պօլսոյ գիր...
315. 77ա Ի Պօլիս. առ նորին Պօղոս պատրիարգն...
316. 77բ-8ա Փետրվար 20 – Առ հասարակութիւնն Նոր Նախիջեւանու քաղաքին... Առ գերազնիւ աղայ Միկիտայ Իւանիչ պարոն Աբրահամովն... Առ աղայ Գէորգն... Առ մահտեսի Մանուկ աղայն Սէրգէիչն... Առ իշխան աղայ Դանիէլն... Առ գերազնիւ Տիմօֆէ Նաումիչովն... Առ Յոհաննէս արքեպիսկոպոս առաջնորդն Ռուսաստանու... |67բ-8ա| Առ Յօհաննէս արքեպիսկոպոսն հայոց Ռուսաստանու... |78ա| Առ Յօհաննէս առաջնորդն... Առ Յօհաննէս արքեպիսկոպոսն... Առ քնիազ Գօլիցինն... Առ Մարգարիտ ազնուհի Քիստովն... Առ աղայ Պետրոսն մահտեսի Եղազարեանն...
317. 78բ Փետրվար 22, Ի Տիգրանակերտ – Առ Անտօն եպիսկոպոսն...
318. 78բ-9ա Ի Ակն – Առ Ակնայ եւ Արղնու նուիրակ Գրիգոր եպիսկոպոսն... Առ Ակնայ առաջնորդ Յակոբ արքեպիսկոպոսն... |79ա| Կրկին առ Ակնայ նուիրակ Գրիգոր եպիսկոպոսն, ընդ Դաւիթ պէյ Ծատուրեանի մէլիք Շահնազարեանին...
319. 79ա Ի Մշու Սուրբ Կարապետ – Երկու կոնդակ գրեցաք վասն ժողովարարութեանն հրաշալի վանից նոյն Սուրբ Կարապետին...
320. 79բ-80ա Ի Պօլիս – Մեծին Պօլսոյ գանձանակաց վերակացու ծերունի Աստուածատուր արքեպիսկոպոսի բոլոր թուղթքն են, որք ի վերայ եկեղեցեաց վասն գանձանակաց եւ այլ տրոց գրեցաւ, ի ներքոյ ցուցանի թիւն ամենեցունց – Առ գանձանակաց Աստուածատուր արքեպիսկոպոսն... եւ հարկաւորիլն անդ տեսանելի է:
321. 80ա Ի Գաղատիայ – Առ նորին եղեալ բոլոր հասարակութիւնսն...
322. 80ա Փետրվարի 27, Իլանքեարան – Առ Գաբրիէլ Սարգսեանն...
323. 80աբ Ի Բաղդադ – Առ Մինաս աղայն Միքայէլեան...
324. 80բ Ի Հինդ – Առ Վրթանէս արհին...
325. 80բ-1ա Ի Թաւրէզ – Առ Մեսրոբ Բաբայեանն... |81ա| Առ տէր Կարապետն Ժամկոչեան... Առ պարոն Թադէոսն...
326. 81ա Ի Գեանջայ – Առ յաջորդ Յարութիւն վարդապետն... Առ Իւչքիլիսայու Պետրոս հիւանդ վարդապետն...
327. 81ա Ի Թիֆլիզ – Առ Մարտիրոս եպիսկոպոսն...
328. 81բ Ի Ջուղայ – Առ նորին առաջնորդ Յօհաննէս արհին... Առ տէր Մատթէոս քահանայն... Առ իշխան պարոն Սահակն... Առ աղայ Զօհրապն Բարսեղեան...
329. 81բ-2բ Մարտի 2, ի Ղըզլար – Առ Կաճկովեան աղայ Աղէքսանդր, աղայ Յարութիւն եւ աղայ Պօղոս հարազատ եղբարսն... |82ա| Առ աղայ Յօհաննէս եւ աղայ Յակոբն... Առ ազնիւ աղայ Յօհանն, աղայ Վլաս ազնիւ աղայն... Առ Կիրակոս աղայն... Առ աղայ Յակոբն... Առ Անգլինցով պարոն Յարութիւնն... Առ Կարապետ վարդապետն... |82աբ| Առ գիտնական կնիազ աղայ Խուբով Գէորգն... |82բ| Առ աղայ Ալէքսանդր Կաճկաճովեանն... Առ քեռորդին սրբազանին մերոյ ազնուհի Մարգարիտն քանանուհւոյ... Առ պարոն Բալասանեան տէր Ստեփաննոսն...
330. 82բ Մարտի 5, ի Նախիջեւան – Կոնդակ օրհնութեան եւ ժողովարարութեան առ Ստեփանեան Ղօնդաղսազ պարոն Բաղտասար եւ պարոն Գասպար հարազատ եղբարսն... Առ տէր Յօհան Մանուկեանն... Առ Սուրբ Կարապետու վանից հասարակ ժողովուրդսն...
331. 82բ-3ա Ի Թօխաթ – Առ Կէտիկեան մահտեսի Յօհաննէսն... Առ մահտեսի աղայ Սուքիասն... |83ա| Առ պարոն Կոստանդն Հայրապետեան Քիսմիցով... Առ հանգուցեալ Իսայղուլիան պարոն Գրիգոր եւ Մակար եղբարսն... Առ պարոն Մարտիրոսն Մկրտչեան... Առ Յօհաննիսեան Գէորգն... Առ ազնիւ աղայ Յովսէփ Թումանիչն... Առ պարկեշտուհի Մարիամ Մարկովնայ խաթունն... Առ տէր Գէորգն Տէր-Դաւթեան Օդարբանդեցի... Առ Մանուշակ կինն... Առ Դադաշովի կենակից Մարիամ խաթունն...
332. 83ա Ի Կարին – Առ մահտեսի Սուքիաս եւ Յօհաննէս աղայսն...
333. 83բԱռ բոլոր հասարակութիւնն Աստրախանու... Առ Աստրախանու նորոգ յաջորդ Պետրոս վարդապետն... Առ նոյն Պետրոս վարդապետն... Առ Աստրախանու հայոց հոգեւոր կօնսիստօրն հրաման... Առ Յօհաննէս արքեպիսկոպոսն... Առ Սերօբէ վարժապետն... Առ պարոն Յակոբ եւ պարոն Յօհաննէս Յակոբջանենցն...
334. 84ա Ի Սանկտ Պետերբուրգ – Առ Սերօբէ վարդապետն... Առ վեհազնեայ իշխան աղայ Յովակիմն... Առ աղայ Յովակիմն կրկին... Առ ազնուուհի տիկին Օգրաֆինեայ Միխայէլովնայն...
335. 84ա Ի Աստրախան – Առ աղայ Սարգիս Գրիգորիչ Բէնդէրցովն...
336. 84բ Ի Սանկտ Պետեպբուրգ եւ ի Մօսկով – Կոնդակ օրհնութեան հասարակութեանն հայոց...
337. 84բ Ի Եւդոկիա – Առ նորին դէտ Գէորգ արքեպիսկոպոսն...
338. 84բ Ի Թօխաթ – Առ Հիւսիսեան Գրիգոր ամիրայն...
339. 84բ Ի Պօլիս – Առ նորին նուիրակ Աստուածատուր արքեպիսկոպոսն...
340. 85ա Ի Մուշ վիճակն – Առ Մշու Սուրբ Կարապետի վանից բոլոր միաբանսն եւ նորին վիճակի առհասարակ ժողովուրդսն... Կրկին առ Վարդան արհին Մշու... Կրկին առ Վարդան արհին Մշու... Առ Երկոտասան առաքելոց վանից առաջնորդ Մարտիրոս եպիսկոպոսն...
341. 85ա Ի Բէզարապիայ – Առ Գրիգոր արքեպիսկոպոսն...
342. 85աբ Ի Թիֆլիզ – Առ տէր Մելքիսեդեք աւագ քահանայն... |85բ| Առ նորին առաջնորդ Ներսէս արհին... Առ ազնուուհի Գուլակեանց Բադօն տիկինն Սուդամեցին...
343. 85բ Ի Ղարս – Առ Ղազար արքեպիսկոպոսն...
344. 85բ Ի Թիֆլիզ – Առ նորին առաջնորդ Ներսէս արքեպիսկոպոսն...
345. 85բ-6ա Մարտի 11, ի Սալմաստ – Առ երեցփոխ պարոն Ղազարն... Առ երեցփոխ պարոն Մուրատն... Առ տէր Վարդան աւագ քահանայն... Առ աղայ մահտեսի Եղօն... |86ա| Առ Բաղտասար վարդապետն... Առ իմտատիաճի Սիմէօն եպիսկոպոսն...
346. 86աբ Մարտի 12, ի Թիֆլիզ – Առ աղայ Յարութիւն Օշինովն... Առ աղայ Մինասն... Առ աղայ Ստեփաննոսն... Առ տէր Մելքիսեդեկ քահանայն... |86բ| Մարտի 14. Առ տէր Սարգիս քահանայն...
347. 86բ Մարտի 14, ի Խօյ – Առ Մայիլեան աղայ Աւագն...
348. 86բ Ի Նախավկայն – Առ նորին միաբան անապատի Գրիգոր վարդապետն... Կոնդակ վասն առաջնորդ կարգելոյ Սարգիս վարդապետն վանից Սրբոյն Նախավկային...
349. 86բ Մարտի 15, ի Մահլազան, ի Ջուղայ եւ ի Շամբ – Կոնդակ օրհնութեան...
350. 86բ-7ա Մարտի 16, ի յՈրմի եւ ի Նախիջեւան – Առ պարոն Ստեփան եւ մահտեսի Յովսէփն... |87ա| Առ նորին նուիրակ Եփրեմ եպիսկոպոսն...
351. 87ա Ի Կարին – Առ Սիմէօն արքեպիսկոպոսն...
352. 87ա Ի Բամբակաձոր – Առ սուրբ Երուսաղէմի նուիրակ Մկրտիչ եպիսկոպոսն... Զմի գիր ի վերայ պատրիարգին...
353. 87ա Մարտի 20, ի Բաղդադ – Առ աղայ Մինասն Միքայէլեան...
354. 87ա Ի Շուշի – Առ աղայ Զօհրապ Թառումեանն, ի վերոյիշեալ Բաղտատու Մինաս աղայն...
355. 87բ Մարտի 21, ի Աստապատ – Առ բոլոր հասարակութիւնն Աստապատու...
356. 87բ Ի Տաթեւ – Առ վէքիլ Սարգիս վարդապետն...
357. 87բ Մարտի 23, ի Ղարս – Առ հասարակութիւնն նորին հայոց...
358. 87բ-8ա Մարտի 28, ի Բաղդադ – Առ աղայ Մինասն աղայ Միքայէլեան... |88ա| Առ աղայ Յօհաննէս Պետրոս Մաղաքեանն...
359. 88ա Ի Բումբայի – Առ աղայ Յովսէփ, Յարութիւն եւ Մարտիրոս վէքիլսն Սրբոյ Աթոռոյս...
360. 88ա Ի Մատրաս – Առ աղայ Շամիրայն, աղայ Նազար Յակոբ Շամիրն...
361. 88ա Կրկին ի Բաղդադ – Առ աղայ Մինասն...
362. 88ա Կրկին ի Բումբայի – Առ պարոն Յովսէփ եւ պարոն Մարտիրոս վէքիլսն...
363. 88բ Ի Մադրաս – Առ Թեկղի Խաթունն... Առ Վրթանես արքեպիսկոպոսն... Առ իշխան Վարդան աղայն...
364. 88բ Մարտի 31, ի Կարին – Առ աղայ մահտեսի Սուքիասն... Մարտի 30. Առ մահտեսի Սուքիաս եւ աղայ Յօհաննէս Գօրօյեանցն... Մէկ օրհնութեան գիր տուաք Ազնաւորեան աղայ Մինաս Յարութիւնեանին...
365. 89ա Ապրիլի 7, ի Թիֆլիզ – Առ Ներսէս արքեպիսկոպոսն... Առ Ներսէս արքեպիսկոպոսն...
366. 89ա Ի Գիւմրի – Առ նորին կառավարիչ կնեազն...
367. 89ա Ի Սաւրի գիւղն – Առ նորին բոլոր հասարակութիւնն...
368. 89ա Ապրիլի 4, ի Նախչուան – Առ Մատթէոս վարդապետն Երնջակու վանից եւ քանի իշխանսն Նախչուանու... Կոնդակ վասն աւագ քահանյութեան նորին (այսչափ)... Առ կնեազ Սամբէկն...
369. 89բ ՅԱստապատ – Առ հասարակութիւնն...
370. 89բ Ի Թաւրէզ – Առ աղայ բէկն... Առ տէր Յօհաննէս աւագ քահանայ Տէր-Յովսէփեանն եւ առ պարոն Մեսրօպ Բաբայեանն... Առ տէր Կարապետն Պօղոսեան... Առ պարոն Մեսրօբ Բաբաեան... Առ տէր Յօհաննէս աւագ քահանայն տէր Յովսէփեան...
371. 90ա Ապրիլի 11, յԱշտարակ գիւղն – Առ հաճի Աբլայն...
372. 90ա Ի Կաւակերտ – Առ պարոն Յօհանն...
373. 90ա Ի Կարին – Առ Գօրօյեանց մահտեսի Սուքիաս եւ Յօհաննէս աղայսն...
374. 90ա Ի Զմիւռին – Առ Փիլիպպոս արհին...
375. 90ա Ի Պօլիս – Առ Պօղոս պատրիարգն...
376. 90բ Ապրիլի 13, ի Թիֆլիզ – Առ Ներսէս առաջնորդն...
377. 90բ Ի Ղարս – Առ Մատակեանց մահտեսի Յարութիւն եւ մահտեսի Մկրտիչ յերկուս եղբարսն... Առ բոլոր միաբանսն Ղօշավանից... Կոնդակ մի օրհնութեան եւ շնորհակալութեան...
378. 90բ Ի Ղուրտուղուլի – Առ տէր Գէորգ եւ տէր Պաղտասար քահանայսն...
379. 91ա Ապրիլի 14, ի Բայազէտ – Առ աղայ Յակոբ Արծրունին...
380. 91ա Ի Ղարս – Կոնդակ օրհնութեան...
381. 91ա Ի Կարին – Առ Գօրօյեանց մահտեսի Սուքիաս, Յօհաննէս աղայսն...
382. 91ա Ի Ղարս – Առ Թադէոսի առաքելոյ վանից միաբան Յօհաննէս վարդապետն...
383. 91բ Ապրիլի 16, Ի Թիֆլիզ – Առ աղայ Եսային... Առ աղայ Յարութիւն չինովնիկն եւ խանն...
384. 91բ Ի Սեբաստիա – Առ դէտն Սուրբ Նշան վանիցն Յօհաննէս արքեպիսկոպոսն...
385. 91բ-2ա Ապրիլի 17, ի Կարին – Առ յարգոյ մահտեսի Յարութիւն աղայն նորոգ Սարասկեարի բազրկեանբաշի Շամշօղլի կոչեցեալն... |92ա| Կոնդակ օրհնութեան...
386. 92ա Ի Գաղատիա եւ ի ձեռն նորին նուիրակ Ներսէս վարդապետին, զոր ինքն խնդրեալ էր – Թուղթ առ Անտօն աղայն... Թուղթ առ աղայ Ռափայէլ Շիրինեանն... Թուղթ առ մահտեսի Պօղոս աղայն... Առ Գրիգոր Պըյրխեան աղայն... Առ մահտեսի Գէորգ աղայն... Կոնդակ մի յառաջագոյն գրեալ մնացեալ էր... Առ Ղըրմըզեան Յօհաննէս աղայն եւ քերցն եւ կենակիցն եւ որդիսն...
387. 92բ-3ա Առ Պօլուցի մահտեսի Պապուկ աղայն դարձ, որում եւս գրեցաւ օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն վասն հարազատութեանն առ Սուրբ Աթոռս եւ վասն սիրաշահութեանն նուիրակ Ներսէս վարդապետին առ որ կրկին յանձնարարութիւն – Առ նուիրակ Ներսէս վարդապետն... Վերոյիշեալ առաքեալ իրացս գրեցաք եւ յղեցաք առ ինքն Ներսէս վարդապետն...
388. 93աԱռ Թադէոս առաջնորդ արքեպիսկոպոսն Գաղատիոյ...
389. 93ա Ի Թօխաթու նուիրակ Եփրեմ եպիսկոպոսին...
390. 93աԿարնոյ նուիրակին եւս գրեցաւ ի վեր վեց թղթահամարն գի՛տ եւ տե՛ս. եւս այժմ առաքեցաւ ընդ Եփրեմ եպիսկոպոսի գրութեան...
391. 93ա Ի Թօխաթ – Առ մահտեսի Յօհաննէս աղայն Կէտիկեան...
392. 93բ Ի Կարին – Առ մահտեսի Գօրօյեանց Կարապետ աղայն... Առ մահտեսի Սուքիաս եւ Յօհաննէս աղայսն...
393. 93բ-4ա Ի Պօլիս – Առ նորին պատրիարգ Պօղոս արհին... |94ա| Առ նորին ծայրագոյն նուիրակ Աստուածատուր արքեպիսկոպոսն... Առ գանձանակաց վերակացու Աստուածատուր արքեպիսկոպոսն...
394. 94ա Ի Կարին – Առ նորին առաջնորդ Կարապետ արքեպիսկոպոսն...
395. 94ա Ի Ղօշավանք – Առ նորին միաբան Պօղոս վարդապետն եւ տէր Սահակն...
396. 94բ Ապրիլի 20, Ի Ելիսաւէտապօլ – Կոնդակ օրհնութեան եւ դարձ հասարակութեանն գրութեանց նոցա... Առ երեցփոխ պարոն Հայրապետն... Առ նուիրակ Մարտիրոս եպիսկոպոսն... Առ պայծառ կնեազ Ափխազովն... Ղաւզագիր 100 թումանի առ նուիրակ Մարտիրոս եպիսկոպոսն... |95ա| Առ երկու հարազատ եղբարսն՝ պարոն Յօհաննէս եւ պարոն Ստեփանն...
397. 95ա Ի Ղարաբաղ – Առ նորին մետրապօլիդ Սարգիս արքեպիսկոպոսն...
398. 95ա Ի Ելիսաւետապօլ – Առ նուիրակ Մարտիրոս եպիսկոպոսն...
399. 95ա Ի Ղազախ եւ ի Շամշատին – Առ Սիմէօն վարդապետն...
400. 95աբ Ի Ելիսաւէտապօլ – Առ տէր Գէորգն Տէր-Յօհանիսեան... |95բ| Առ Պապի Քէշիշօղլին...
401. 95բ Ապրիլի 23, ի Վան – Առ Յակոբ աղայն... Առ պարոն Յօհաննէսն Մահտեսի-Կարապետեան... Առ տեղւոյն առաջնորդ Գալուստ եպիսկոպոսն... Կրկին առ Յակոբ աղայն Մահտեսի-Թումաեան... Առ Փիլիպպոս վարդապետն...
402. 95բ Ի Մուշ – Առ Վարդան արհին...
403. 96ա Ի Թէհրան – Թօփչիբաշի Մովսէս եւ Յարութիւն աղայսն...
404. 96աբ Մայիսի 14, ի Բաղդադ – Առ աղայ Մինասն Միքայէլեան, ի կողմանէ պարտականութեան մերոյ աղայ Յօհաննէս Պետրոս Մաղաքին... |96աբ| Առ աղայ Յօհաննէս Պետրոս Մաղաքեանն...
405. 96բ Ի Բումբայի – Երկրորդ օրինակ առ վէքիլսն Սրբոյ Աթոռոյս՝ աղայ Յովսէփ Յարութիւն եւ պարոն Մարտիրոս, տէր Ստեփաննոս...
406. 96բ-7ա Ի Մատրաս – Առ աղայ Նազար Յակոբ Շամիրեանն... |96բ-7ա| Առ Վրթանէս արքեպիսկոպոսն...
407. 97ա Մայիսի 15, ի Վան – Առ Թումայեան Յակոբ աղայն... Առ Վարագայ առաջնորդ Գալուստ արքեպիսկոպոսն...
408. 97ա Ի Խօյ – Առ մահտեսի Եղօն... Առ մահտեսի աղայ Գալուստն... Առ Սիմէօն արքեպիսկոպոս իմտատիաճին Սրբոյ Աթոռոյս, ղաւզագիր տուաք ինքեան նոյն ժողովարար Մինաս վարդապետին... Առ նոյն առաջնորդն Մշու...
409. 97բ Ի յԵրեւան – Առ լուսա. Յօհաննէս արհին եւ Սահակ արքեպիսկոպոսն եւ Քեալպալի Միրզային...
410. 97բ Մայիսի 18, ի Ղարս – Առ առաջնորդ Աւետիք արքեպիսկոպոսն եւ Նիկողայոս վարդապետն...
411. 98ա Ի յԵլիսաւէտապօլ – Առ յաջորդ Յարութիւն վարդապետն... Առ Աբեսաղով քնիազն...
412. 98ա Մայիսի 23, ի Գանձասար – Առ Սարգիս արհին...
413. 98ա Մայիսի 26, ի Փարէզ – Առ գիտնական թարգման ազնիւ պարոն Յակոբ Շահան Ջրպետեանն... Կրկին առ ազնիւ պարոն Յակոբ Շահան Ջրպետեանն...
414. 98բ Ի Սանկտ Պետերբուրգ – Առ պարոն Եգօր Ալէքսանդրիչն... Առ պարոն Ախրիպ Մաթվէիչն... Առ Խուտաբաշանեան պարոն Մակարիչ Ալէքսանդրի Աննայ մայրն Սաւէլվնայ... Առ աղայ Յովակիմն...
415. 98բ, 101աբ Ի Թիֆլիզ – Առ Յունաց մետրապօլիդ Կարնոյ Թէոդոսիոն... Առ Փիլիպպէ եւ Օնօփրիոս պատրիարքն, եւս Բարաղամ վարդապետն... |98բ-101ա| Առ աղայ Յարութիւն Օշինովն... |101աբ| Առ պարոն Մինասն Մէլիք-Ադամեանն... Առ աւագ քահանայ խաչակիր տէր Մելքիսեդեկն... Առ Գրիգոր արքեպիսկոպոսն... Առ Ներսէս արքեպիսկոպոսն... Առ Ներսէս արհին... |101բ| Մայիսի 27. Առ նուիրակ Մարտիրոս եպիսկոպոսն...
416. 99աբ /// յորոց մի է ահա եւ սոյն այս մշեցի մահտեսի տէր Յօհաննէս քահանայն Աստուածատրեան... յորմէ կասկածիմք ի պարծանս ձեր, եւ դուք եւ այլն (22x14,5)...
ա. 99ա Յորոց մի՛ է ահա եւ սոյն այս մշեցի տէր Խաչատուր քահանայն Տէր-Յօհաննիսեան, այր երիտասարդ, կարմրամօրուս, միջահասակն եւ խաճակն... որում արդա[րեւ ի փառս Քրիստոսի]... տե՛ս ի վերոյ:
417. 100ա Առ մէլիք Աբրահամ մէլիք Աղամալեանն –Թէ՝ այժմ լսեմք մէք, որ Շիշմանեանց Յարութիւնի եղբայր պարոն Սարգսի տունն իբր Վախտանկի անուամբ ծախի այլում... կամ չէ առեալ մեզ ծանուցանել շուտով. 1818, ապրիլի 30 (21.4x16):
418. 101բ Ի յԵլիսաւէտապօլ – Առ հին գանձապետ մահտեսի Յարութիւն Ներսեսեանն...
419. 101բ մայիսի 26, ի Ղզլար – Առ Եսայի Արտեմիչ Միլիլով աղայն... Առ Խուբով քնեազ Գէորգ գիտնականն...
420. 102ա Ի Թիֆլիզ – Առ Վասիլ Մաթվէիչ Չիլայովն...
421. 102ա Մայիսի 29, ի Վան – Առ Թումայեան Յակոբ աղայն... Առ առաջնորդ Գալուստ եպիսկոպոսն... Առ նուիրակ Փիլիպպոս վարդապետն... Առ Կտուցու անապատի վանահայր Սիմէօն վարդապետն...
422. 102ա Ի Մուշ – Առ առաջնորդ Վարդան արհին... Առ աղայ Մովսէսն... Առ Ռէս Մելքոնն Պետրոսեան...
423. 102բ Մայիսի 30, ի Սեբաստիայ – Առ տեղւոյն դէտ Յօհաննէս արհին...
424. 102բ Յունիսի 2, ի Թիֆլիզ – Առ Կուտուզով ենարալ փոխանորդն կուսակալին...
425. 103ա Յունիսի 8, ի Կիւմրի եւ ի Ղարաքիլիսայն Շօրակալու – Կոնդակ իւղի եւ պանրի...
426. 103աբ Ի Սալմաստ – Ի գնալն Իսրաէլ եպիսկոպոսին... Առ Սիմէօն արքեպիսկոպոսն իմտատիաչի կողմանցն... |103բ| Առ մէլիք Մկրտիչն՝ միեւնոյն մտօք... Առ տէր Վարդանն՝ սոյն մտօք... Առ մահտեսի Եղօն... Առ իմատատիաչի Սիմէօն արքեպիսկոպոսն...
427. 103բ Ի Թաթէոս առաքելոյ վանսն – Առ նորին առաջնորդ Սիմէօն արքեպիսկոպոսն...
428. 104ա Ի Խօյ, ի Սալմաստ – Քսան եւ ութն օրհնութեան կոնդակ գրեցաւ խնդրանօք իմտատիաճի Սիմէօն արքեպիսկոպոսն, 1817 ամի յունիսի մէկն փօլիցայ տուաք Քեալեան պարոն Կարապետին...
429. 105ա Յունիսի 11, ի Մեծն Պօլիս – Առ Թագուհի, Թիրուհի, միւս Թագուհի, Սառայ եւ Մարիամ խաթունսն... Առ բոլոր ժողովուրդսն եւ արհեստաւորսն Խասգիւղին... Առ նորին պատրիարգ Պօղոս արքեպիսկոպոսն... Առ աւագ լուսարար Սիմէօն արքեպիսկոպոսն... Առ Պօլսոյ նախորդ պատրիարգ Յօհաննէս արքեպիսկոպոսն...
430. 105ա Ի Չանախ Խալայ – Առ մէր գանձապետ մահտեսի Առաքելն Միրաքեան...
431. 105ա Ի Վառնայ – Առ գանձապետ Հայրապետ աղայն...
432. 105ա Ի Թէքիրտաղ – Առ պարոն Յակոբն Պաղտատի...
433. 105աբ Ի Բուրսայ – Առ նորին առաջնորդ Պօղոս արքեպիսկոպոս պաշտօնեայ մահտեսի եւ մայրտեսի տիրացու Գրիգորն... Առ Պօղոս արքեպիսկոպոսի հոգեւոր որդի Ստեփաննոս եպիսկոպոսն... Առ Պօղոս արքեպիսկոպոսն... |105բ| Առ չորեսին եղբարսն՝ Յօհաննէս, Ստեփան, մահտեսի Պետրոս եւ մահտեսի Յովակիմ աղայսն Սուքիասեան...
434. 105բ Ի Պուրսայ – Առ Պօղոս արքեպիսկոպոսի Պետրոս եպիսկոպոսն...
435. 105բ Ի Թրիկիայ – Առ նորին առաջնորդ Առաքել վարդապետն...
436. 105բ Առ վանս Սպերու – Առ նորին առաջնորդ Թօմաս վարդապետն...
437. 105բ Ի Չօրղու – Առ երիցփոխ Կարապետի որդի Բաբէրն...
438. 105բ Ի Սուրբ Երուսաղէմ – Առ Գաբրիէլ արքեպիսկոպոսն... Առ Կարապետ արքեպիսկոպոսն... Առ տէր Գրիգոր քահանայն... Առ ազգն մեր...
439. 106ա Ի Ղարս – Առ Աւետիս արքեպիսկոպոսն... Առ Դիոնէսիոս արքեպիսկոպոսն...
440. 106ա Ի Ամասիա – Առ նախորդ Աբրահամ պատրիարգ արքեպիսկոպոսն...
441. 106ա Ի Պօլիս – Առ նորին պատրիարգ Պօղոս արքեպիսկոպոսն...
442. 106ա Յունիսի 16, ի Շամշատին – Առ նորին առաջնորդ Գրիգոր արքեպիսկոպոսն... Կոնդակ իւղի եւ պանրի, ի Բամբակաձոր...
443. 106ա Ի Ղազախ – Առ նորին առաջնորդ Սիմէօն վարդապետն...
444. 106բ Ի Թիֆլիզ – Առ նորին առաջնորդ Ներսէս արհին...
445. 106բ Ի Խօյ – Առ Սիմէօն իմտատիճի արքեպիսկոպոսն Սրբոյ Աթոռոյս... Զմի վկայական տուաք Նախչուանցի Անդրէաս Սաֆռասեանին... Զմի գիր օրհնութեան տուաք ուխտաւոր Պօղոս Գիւլնազարեանին՝ Ղարաբաղցւոց...
446. 106բ Յունիսի 17, ի Զեւաճուկ – Առ մէլիք Յարութիւնն Ներսիսեան... Առ տէր Վարդանն Մարգարեան...
447. 107ա Յունիսի 18, ի Պօլիս – Առ նորին պատրիարգ Պօղոս արհին... Առ նորին նուիրակ Աստուածատուր արհին...
448. 107ա Ի վիճակն Ակնայ եւ Արապկերու՝ ուր եւ իցէ – Առ Գրիգոր եպիսկոպոսն...
449. 107աբ Ի Թօխաթ – Առ նորին նուիրակ Եփրեմ եպիսկոպոսն... |107բ| Առ նորին առաջնորդ Գէորգ եպիսկոպոսն... Առ Կետիկեան Յօհաննէս աղայն...
450. 107բ Ի Կարին – Առ Խօճայ Յօհանն՝ շնորհաւորութիւն... Առ Գօրօյեանց մահտեսի Սուքիաս, Յօհաննէս եւ Կարապետ աղայսն...
451. 108ա Ի Զմիւռին – Առ Փիլիպպոս արհին...
452. 108ա Յունիսի 19, յՕձուն – Առ պարոն Օթարն եւ եղբայր նորին պարոն Աբազն...
453. 108ա Յունիսի 21, ի Բայազիտ – Առ աղայ Յակոբ Նաւասարդեան Արծրունով... Առ Պաղտասար վարդապետն... Առ Բաբաջան աղայն Մահտեսի-Եղիկեանն...
454. 108աբ Ի Վան քաղաքն – Առ նորին առաջնորդ եւ վանիցն Վարագայ Գալուստ արքեպիսկոպոսն... |108բ| Երկու կոնդակ ի վերայ քաղուածի ժողովարարութեան... Առ աղայ Յակոբն մահտեսի Թումանեան...
455. 108բ Ի Թաթէոս առաքելոյ վանս – Առ նորին առաջնորդ Սիմէօն արքեպիսկոպոսն...
456. 108բ Ի Վան – Առ նորին նուիրակ Փիլիպպոս վարդապետն... Առ Լմայ եւ Կտուցու անապատականաց Յօհաննէս եւ Միքայէլ վանահարսն...
457. 108բ Ի Իւչքիլիսայ – Առ Սահակ եպիսկոպոսն...
458. 109ա Յունիսի 22, ի Թիֆլիզ – Առ աւագ քահանայ տէր Մելքիսէդն... Առ կուսակալի փոխանորդ Ալէքսանդր... Առ աղայ Եսային... Կրկին առ կուսակալի փոխանորդ Ալէքսանդր Պետրովիչ Կուտուզովն... Առ աղայ Յակոբ Օշինովն եւ մայրն...
459. 109ա Ի Սանկտ Պետերբուրգ – Առ քնեազ Գօլիցինն...
460. 109բ Ի Նորն Նախիջեւան – Առ Յօհաննէս առաջնորդն եւ արքեպիսկոպոսն Ռուսաստանու...
461. 109բ Ի Աստարխան – Առ քաջ գիտնական տիրացու Սերօբէն... Զմի ձեռագիր տուաք աղայ Գրիգոր Վահրամովին...
462. 110ա Ի Հաշտարխան – Առ նորին հայոց հոգեւոր կօնսիստորն եւ բոլոր հայոց հասարակութիւնն...
463. 110ա Յունիսի 24, ի Ախլցխայ – Առ Սրբոյ Աթոռոյս գանձապետ պարոն Մալխասն Մկրտումեան...
464. 110ա Ի Բայազիտ – Առ Բարսեղ վարդապետն եւ Արծրունեան Յակոբ աղայն... Առ Յակոբ, Ասլան, Հայրապետ եւ Խաչատուր աղայսն...
465. 110բ Յունիսի 27, ի Թօխաթ – Առ նորին նուիրակ Եփրեմ եպիսկոպոսն եւ իմտատիաճի Գրիգոր եպիսկոպոսն...
466. 110բ Ի Իւչքիլիսայ – Առ նորին առաջնորդ Սահակ արհին...
467. 110բ Ի Մուշ – Առ Սուրբ Կարապետու առաջնորդ Վարդան արհին...
468. 110բ Ի մեծն Պօլիս – Առ նորին պատրիարգ Պօղոս արհին...
469. 111աԱռ Մշու սուրբ Կարապետի առաջնորդ Վարդան արհին...
470. 111աբ Յուլիսի 1, ի Բայազիտ – Առ ի Սեւանայ փախուցեալ յանցաւոր Յարութիւն եւ Պօղոս վարդապետսն... Առ Բարսեղ վարդապետն եւ Ասլան եւ Յակոբ աղայսն...
471. 111բ Ի Կարին – Առ մահտեսի Սուքիաս եւ Յօհաննէս եւ Կարապետ աղայսն...
472. 111բ-2ա Ի Պօլիս – Առ նորին պատրիարգ Պօղոս արհին... Յուլիսի 3. Առ Բարդուղիմէոս առաքելոյ առաջնորդ Իսրայէլ արքեպիսկոպոսն... |112ա| Առ հասարակութիւնն Հաղբակու...
473. 112ա Ի Թօփրաղալայ – Առ Սահակ աղայն...
474. 112ա Յուլիսի 5, ի Ակն – Առ նորին առաջնորդ Յակոբ արքեպիսկոպոսն... Առ հասարակութեանն...
475. 112ա Յուլիսի 9, ի Շամշատին – Առ նորին մովրով գերազանց պօլկովնիկ Անտօն Մարտիչն...
476. 112բ Շամշատին – Առ նորին առաջնորդ Գրիգոր արհին...
477. 112բ Ի Թիֆլիզ – Առ նուիրակ Մարտիրոս եպիսկոպոսն, յուլիս 10 – առ Ներսէս արքեպիսկոպոսն...
478. 112բ-3ա Ի Ղզլար – Առ Գէորգ Մէլքիսէթեան Խուբովն...
479. 113ա Ի Թիֆլիզ – Առ Ներսէս արհին...
480. 113աբ Յուլիսի 11, ի Զմիւռին – Առ Փիլիպպոս արհին... |113բ| Առ մահտեսի եւ մայրատեսի աղայ Պօղոսն Մահտեսի-Աղաճանեան... Առ մահտեսի եւ մայրատեսի Աղազարն Մահտեսի-Գրիգորեանն...
481. 113բ Ի Սեբաստիայ – Առ տեղւոյն առաջնորդ Յօհաննէս արհին...
482. 113բ Յուլիսի 15 – Ի Սպահանու Նոր Ջուղայեցի Թօրոս Եղումեան...
483. 113բ Ի Մուշ – Առ Վարդան արհին...
484. 114ա Յուլիսի 16, ի Խօյ – Առ Բարդուղիմէոսի վանից առաջնորդ Իսրայէլ արքեպիսկոպոսն... Առ մահտեսի Եղօյ աղայն... Առ Փայաճուկի մէլիք Մկրտիչ Խնկօյեանն... Առ տէր Վարդանն... Առ Խօյայ քաղաքի ժողովուրդսն... Առ Թաւրիզու բոլոր ժողովուրդսն...
485. 114ա Ի Դուղուրխսան – Առ օրհնեալ ժողովուրդսն...
486. 114ա Ի Մարաղայ – Առ հասարակութիւնն...
487. 114բ Յուլիս 28, ի Թօմայ առաքեալն. – Առ նորին առաջնորդ Եսայի եպիսկոպոսն...
488. 114բ Ի Երնջակու վանս – Առ նորին առաջնորդ Մատթէոս վարդապետն...
489. 114բ Ի Ագուլիս – Առ հասարակութիւնն հայոց...
490. 115ա Յուլիսի 29 – Բայց սեպտեմբերի 10ին յղեցաւ անդ տեղի գրելոյ ոչ գոյր աստ նշանակեցաք...
491. 115ա Սեպտեմբերի 10, ի Թաւրէզ – Առ Մեսրոբ Բաբայեանն...
492. 115բ Յուլիսի 20, ի Բուշես – Առ աղայ Եսայի Յօհաննիսեանն...
493. 115բ-6ա Ի Թէհրան – Առ Անգլիացւոց դեսպան պայծառ Վօլէք սհապն... Առ աղայ Միքայէլ Պետրոսեանն... Աղայ Էլիաս Անտօն Յարութեանն Պազրկեանպաշեան...
494. 116աբ Ի Թաւրէզ – Առ պարոն Մեսրօպ Բաբայեանն...
495. 117ա Յուլիսի 17, ի Թօխաթ – Առ նորին նուիրակ Եփրեմ եպիսկոպոսն... Առ Կէտիկեան Յօհաննէս աղայն...
496. 117բ-8ա Ի Գաղատիա – Առ նորին նուիրակ դէտ Թադէոս արքեպիսկոպոսն... |118ա| Առ նորին նուիրակ Ներսէս վարդապետն... Ղաւզագիր 12141 ղուռուշի...
497. 118ա Ի Պօլիս – Առ նորին պատրիարգ Պօղոս արքեպիսկոպոսն...
498. 118աբ Ի Մարզուան – Առ նախկին պատրիարգ մեծին Պօլսոյ Աբրահամ արհին...
499. 118բ Ի Մուշ եւ ի վանս Սուրբ Կարապետին – Առ նորին առաջնորդ Վարդան արհին...
500. 119ա Ի Վան – Առ նորին նուիրակ Փիլիպպոս վարդապետն եւ առ Յակոբ աղայն Թումայեանն...
501. 119ա Ի Կարին – Առ նորին առաջնորդ Կարապետ արքեպիսկոպոսն...
502. 119աբ Ի Գաղատիա – Նորին նուիրակ Ներսէս վարդապետի գործոյ օգնական անձանցն օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն գործեցաւ ըստ իւր խնդրանացն... Թուղթ Փանոսեան Պօղոս աղայի... Թուղթ հանգուցեալ սիֆրիհիսարցւոց՝ վասն տիրացու Սարգսին եւ Գրիգորին, սոցա յետամնացից անուանքն անյայտ:
503. 119բ Ի վերայ Կարնոյ առաջնորդ Կարապետ արքեպիսկոպոսի փօլիցայ տուաք... 2510 թումանի Երեւանու դրամ:
504. 120ա Յուլիսի 18, ի Թօմայ առաքեալն – Առ նորին առաջնորդ Եսայի եպիսկոպոսն... Առ հասարակութիւնն Ագուլեաց...
505. 120ա Ի Սուրբ վանս Կարապետի Երնջակու – Առ նորին առաջնորդ Մատթէոս վարդապետն...
506. 120աբ Ի Տաթեւու – Առ նորին վանից առաջնորդ կամ վէքիլ Սարգիս վարդապետն... |120բ| Առ հասարակութիւնն Մեղրցւոց...
507. 120բ Յուլիսի 19, ի Թիֆլիզ – Առ նորին առաջնորդ Ներսէս արքեպիսկոպոսն... Առ ազնիւ Գրիգոր Վահրամովն...
508. 120բ Յուլիսի 30, ի Թադէոս առաքեալն – Առ նորին առաջնորդ Սիմէօն արհին...
509. 120բ Յուլիսի 31, ի Մուշ գրեցաւ – Առ առաջնորդն մեծի Ամլորդւոյն Վարդան արքեպիսկոպոսն...
510. 121ա Ի սուրբ Երուսաղէմ – Առ նորին պատրիարգ Թէոդորոս արքեպիսկոպոսն... Առ Դիոնէսիոս արքեպիսկոպոսն... Առ Ռուսաստանու առաջնորդ եւ նուիրակ Մարկոս վարդապետն... Առ Պէզարապիոյ առաջնորդ Գրիգոր արհին... Զմի կոնդակ փառաւոր կոնդակ յանուն սուրբ Երուսաղէմի նուիրակ Մարկոս վարդապետին... Առ մահտեսի պարոն Գէորգն... Առ մահտեսի պարոն Մուրադն... Առ ծերունի մահտեսի Աբրահամն...
511. 121աբ Ի Պօլիս – Առ նորին պատրիարգ Պօղոս արհին... |121բ| Առ նորին նուիրակ Աստուածատուր արհին... Առ աղայ Յակոբն Պօղոսեան...
512. 121բ Ի Կարին – Առ բազրկեանբաշի աղայ Յարութիւնն... Առ առաջնորդ Կարապետ արքեպիսկոպոսն...
513. 121բ Ի Թօխաթ – Առ Կէտիկեան մահտեսի աղայ Յօհաննէսն...
514. 121բ Ի Զմիւռին – Առ նուիրակն նորին Փիլիպպոս արհին...
515. 122ա Ի Գաղատիա – Առ նորին դէտ Թաթէոս եպիսկոպոսն... Առ նորին նուիրակ Ներսէս վարդապետն...
516. 122ա Ի Պօլիս – Առ նորին պատրիարգ Պօղոս արհին...
517. 122ա Ի Կարին – Առ նորին նուիրակ Սիմէօն արքեպիսկոպոսն...
518. 122ա Ի Բայազէտ – Առ Յօհանջանու նահապետ աղայսն ղաւզագիր...
519. 122բ Ի Կեսարիա – Առ նորին առաջնորդ Ստեփաննոս արհին... Առ Աւետիս եպիսկոպոսն...
520. 122բ Եւս ի Կարին – Առ Կարմիր վանից առաջնորդ Յօհաննէս վարդապետն... Առ հասարակութիւնն Ախլցխայու...
521. 122բ Եւս ի Բայազէտ – Առ Ասլան եւ Յակոբ աղայսն...
522. 123աբ Ի Զմիւռնոյ նուիրակ եւ առաջնորդ Փիլիպպոս արհւոյ խնդրեալ թուղթքն եւ այսոքիկ – Առ տէր Աբրահամն՝ օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն... առ Փիլիպպոս նուիրակ եւ դէտ Զմիւռնոյ արքեպիսկոպոսն...
523. 124ա 1817 յուլիսի ելն. բայց օգոստ՛՛ 2ին յղեցաւ ընդ Կիրակոս նորընծայ եպիսկոպոսին. Ի Պօլիս եւս – Առ նորին պատրիարգ Պօղոս արքեպիսկոպոսն, 6000 ղուռուշի ղաւզագիր մութաւէլի Աստուածատուրն... Առ գանձանակաց վերակացու Աստուածատուր արքեպիսկոպոսն...
524. 124աբ Ի Կարին եւս – Առ նորին առաջնորդ Կարապետ արհին... |124բ| Զմի ղաւզագիր ի վերայ Կարնոյ դէտ Կարապետ արհւոյն...
525. 124բ Ի Մեծն Պօլիս եւս – Առ նորընծայ Կարապետ եպիսկոպոսն...
526. 124բ Ի Կարին եւս – Առ նորին դէտ Կարապետ արհին ի կողմանէ մահտեսի Աւետիս Սահաթսազին վարձուցն...
527. 124բ-5ա Օգոստոսի 6, ի Թիֆլիզ – Առ աւագ քահանայ պարոն Ղազարն... Առ պարոն Մինաս Ադամովն... |125ա| Առ Բէժան Ստեփանիչ Բաստամով... Առ Ներսէս արքեպիսկոպոսն Թիֆլիզու... Առ Օշինովեան աղայ Յակոբն... Առ Օրբելեան Թամրաշ Էշիկ աղայ քնեազ Դիմէտրն...
528. 125ա Մարմարիա քարանց գինն Երեւանու դրամով – Հոգելոյս Թահմազի անուամբ մեծ քարն է... այսպէս գրեցաւ Ներսէս արհւոյն ի Թիֆլիզ:
529. 125ա Ի Աստրախան – Առ հոգելոյս Աղալօյ Լազրեանի կենակից Մարեայ Բուղդանովնայն եւ յորդիս նորա եւ յընտանիսն...
530. 125բ-6բ Օգոստոս 8, Ի Մեծն Պօլիս – Առ նորին պատրիարգ Պօղոս արքեպիսկոպոսն... |126ա| Առ պարոն Խաչատուր քեռորդին պէյ Ծատուրին... Շնորհիւ մեծին Պօլսոյ պատրիարգին առ աղայ Մատթէոս Յօհաննէս Բէթղահէմովն ի Դամասկոս կամ ի Բաբիլօն... Առ մեծ եւ քաջ գիտնական տէրն Յակոբ Շահան Ջրապետեան... |126բ| Առ նորին պատրիարգ Պօղոս արհին... Առ Տիգրանակերտու նուիրակ Անտօն եպիսկոպոսն... Զմի թուղթ տուաք իբր վկայական... Առ պասմաճի պարոն Համբարձումն...
531. 126բ-7ա Օգոստոս 10, ի Թիֆլիզ – Առ Ներսէս արհին, օգոստոս 22 – Առ յիշեալ արհին... |127ա| Առ ազնիւ Աւագ Վահրամովն...
532. 127աբ Ի վանս Բարդուղիմէոսի առաքեալն – Առ Իսրայէլ արքեպիսկոպոսն...
533. 127բ-8ա Ի Հաղաբակ – Առ հասարակութիւնն, օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն... Առ Աւակ գիւղի մահտեսի Յօհան աղայն... |128ա| Առ Սրմու երիցփոխ պարոն Ղազարն...
534. 128ա Ի Սալմաստ – Առ տէր Վարդան աւագ քահանայն...
535. 128աբ Ի Խօյ – Առ մահտեսի Եղօյ Աբրահամեանն...
536.128բ-9ա Օգոստոս 23, ի Տիգրանակերտ – Առ Խարաճենց մահտեսի Յօհաննիսեան աղայ Պապօյեան... Ընդ այս նախայիշեալ Մուրատեան եւ Տօներեան Կարապետ աղային գրեցաք եւ Տիգրանակերտու նուիրակ Անտօն արքեպիսկոպոսին... |129ա| Օգոստոս 24 – Մէկ մեծ կոնդակ առ երեքտասան գանձապետսն սրբոյ Գեղարդեան... Առ Ալիքոնշարցի սառաֆ աղայ Պետրոսն... Առ վարժապետ տէր Յօհանն... Առ գանձապետ մահտէսի Յակոբեան աղայ Յօհաննէսն... Առ Ճկոյթ առաքելոյ վանահայր տէր Պետրոսն... Առ Արղնոյ դէտ Սահակ արհւոյ մտերիմ Յօհաննէս վարդապետն...
537. 129ա ՅԵդեսիա – Առ նորին դէտ Յօհաննէս վարդապետն... Առ ասորի Շամաղ ամսէնն...
538. 129բ Ի Պօլիս – Առ նորին աղայ Պօղոս պատրիարգն... Առ կարնեցի Յակոբ աղայն Պօղոսեան... Առ Թէրզի թագաւորն...
539. 129բ Ի Ղուլայ – Առ Առաքել չեպիսկոպոսն...
540. 129բ Ի Տիգրանակերտ – Առ նորին նուիրակ Անտօն արքեպիսկոպոսն... Առ սա եւս սաստ եւ խրատ... Առ Սահակ դէտն Արղնու...
541. 130ա Օգոստոս 30, ի Հաշտարխան – Առ յաջորդ Պետրոս վարդապետն... Առ տէր Զաքարիա խաչապսակ աւագ քահանայն Զաքարեանն Չերքէզով... Առ պարոն Մովսէս Մասէյով եւ պարոն Մկըրտիչ Յօհանեան երկու հազար եղբարսն... Մէկ գիր եւս մեր Ստեփաննոս վարդապետն...
542. 130աԱռ Յօհաննէս արքեպիսկոպոս առաջնորդն Ռուսաստանու...
543. 130աԱյլ եւ վասն Մշու ժողովարար Պետրոս վարդապետին...
544. 130բԱյլ եւ վասն Մօսկովու տէր Մարտիրոսն...
545. 130բԱռ պարոն Սարգիս Գրիգորիչ Բէնդէրցովն...
546. 131ա Առ Մշու ժողովարար Պետրոս վարդապետն...
547. 131աՄոռացմամբ աստ գրեցաւ ի գրի առաջնորդ Յօհաննու արհւոյն...
548. 131բ-2ա Ի Թիֆլիզ – Առ ազնիւ Գրիգոր Վահրամովն... |132ա| Առ Եսայի Ստեփանիչ Փիթոյեանն...
549. 132բ Ի Բաքու կամ եւր եւ իցէ – Առ ազնիւ Մարկոս Թառումովն...
550. 132բ-3ա Ի Թիֆլիզ – Առ տէր Մելքիսէթն Ղամազեան... |133ա| Առ աղայ Յակոբ Օշինովն... Առ Ներսէս արհին...
551. 133ա Ի Բամբակաձոր – Առ տէր Ղազար Բաբաջանեանն...
552. 133բ Սե[տե]մբեր 1. 1817 ամիՏեառն սեպտեմբերի մէկին պարտք վեր առաք ի Խաչատուր աղայէն...
553. 133բ Սեպտեմբեր 2, ի Թիֆլիզ – Առ միրզայ Գուրկինի կենակից Սարգիս աղայի դուստր Ոսկի խաթունն...
554. 133բ-4ա Սեպտեմբեր 5, ի Սեբաստիա – Առ նորին դէտ Յօհաննէս արքեպիսկոպոսն... Կրկին առ սոյն դէտ Յօհաննէս արհին... Առ ծերունի մահտեսի եւ մայրտեսի Յօհաննէս աղայն... Առ մահտեսի Յակոբ աղայն... Առ մահտեսի Աբրահամն... Առ Հեղինէ խաթունն... Առ Տիւտիկ խաթունն... Առ տիրացու Ստեփանն... Առ մահտեսի Յօհաննիսի հարսն...
555. 134բ Սեպտեմբեր 6, ի Մշու վանսն Կարապետու – Առ Վարդան արհին...
556. 134բ Ի Գաղատիա – Առ նորին նուիրակ Ներսէս վարդապետն...
557. 134բ Ի Թօխաթ – Առ մահտեսի Յօհաննէս աղայն Կէտիկեան...
558. 135ա Ի Բայազիտ – Առ Արծրունեան ազնիւ Յակոբ աղայն...
559. 135ա Ի Կարին – Առ մահտեսի Սուքիաս, Յօհաննէս եւ Կարապետ աղայսն...
560. 135ա Սեպտեմբեր 7, ի Բայազիտ – Առ Ասլան եւ Յակոբ աղայսն...
561. 135բ Սեպտեմբեր 8, ի Թաւրէզ – Առ պարոն Մեսրոբ Բաբայեանն...
562. 135բ-6բ Սեպտեմբեր 10, ի Նորն Ջուղայ – Առ նորին դէտ Յօհաննէս արհին...|136բ|Առ Բարսեղեան պարոն Զօհրապն... Առ տէր Կարապետն, տէր Մարգար քահանայն... Առ Սարգսեան Շահնազարն...
563. 137ա Ի Հնդիկս, Մատրաս – Առ Շմաւօնեան տէր Յարութիւն աւագ քահանայն...
564. 137ա Կրկին ի Նորն Ջուղայ – Առ նորին դէտ Յօհաննէս արհին...
565. 137ա Ի Թաւրէզ – Առ պարոն Մեսրոբ Բաբայեանն...
566. 137ա Ի Խօյ – Առ նորին նուիրակ Վարդան եպիսկոպոսն...
567. 138աբ Ի Պօլիս, առ տէր Պետրոս Սառաֆօղլուն՝ միամտութիւն վասն մնալոյն Մանուկ որդւոյն իւրոյ ի Կարին, Առ մահտեսի Սուքիաս եւ Յօհաննէս աղայսն... որպէս գրեալ էք՝ ըստ այնմ ունիմք առնել, եւ առնելոց եմք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 3աԸստ աստուածայնոյ մեծի ողորմութեանն հասեալ ի 1815երորդ ամս յայս, ի մուտն յունվարի սոյն ամի՝ ես՝ Յօհաննէս Խաչերեսեան նուաստ սարկաւագս Փօթուշանցի, հրամանաւ հոգեւոր ծնողին իմոյ տեառն Եփրեմայ սրբազնակատար քահանայապետին ամենայն Հայոց՝ սկսայ գրել ի յիշատակագրութիւնս յայսմիկ զմիտս բանից իւրաքանչիւր գրուածոց առ ի նորին բարձր սրբազնութեանն առ զանազան անձինս եւ ի տեղիս, յանձնելով զտկար կարողութիւնն իմ ապերախտիս ի շնորհս երախտաւորին իմոյ Տեառն Աստուծոյ, որ ածէ զանձրեւ շնորհաց իւրոց ի վերայ արդարոց եւ մեղաւորաց: 0գնեա՛, Հա՛յր եւ Որդի եւ ամենասուրբ Հոգի Աստուած:
2. 11աՈղորմութեամբն Աստուծոյ հասեալ ի 1816երորդ ամս յայս, ի մուտն յունվարի սոյն ամի բարձրագոյն հրամանաւ տեառն Եփրեմայ քահանայապետի ամենայն Հայոց եւ իմս իսկ բարեարարի սկսայ գրել զմիտս իւրաքանչիւր գրուածոց ի նորին բարձր սրբազնութենէ առ զանազան անձինս եւ ի տեղիս ի յիշատակագրութիւնս յայսմիկ. ամենախոնարհ ծառայ՝ գրագիր եւ ծաղկարար Յօհաննէս Սեւակիր:
3. 62բ1817 ամի Տեառն եւ յունվարի մէկէն հրամանաւ վեհափառ տեառն Եփրեմայ երիցս երանեալ սրբազան կաթուղիկոսի սկսայ ես՝ խոնարհ գրագիր եւ ծաղկարար Յօհաննէս վարդապետս գրել եւ նշանակել ի գրգւոջս զմիտս թղթոցն, որք ի սրբազանէն եւ ի Սուրբ Աթոռոյս առ տեղիս տեղիս գրեալ առաքին:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկին՝ «Հմր 2, Օրինակք կոնդակաց Եփրեմի կաթողիկոսի, գրեալք ընդ ձեռն Յովհաննէս սարկաւագի, ի 1815 ամաց հետէ ցամ Տեառն 1817, նօտրագիր, ի Սուրբ Էջմիածին, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», 1ա՝ «765/Բայազէտ», 110ա «Հմր 521»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 100բ՝ «ղ ղալամ, ղաղայ, ղանտ, ղաննդահար, քնեազ աղա Գօրգի»:
2917
ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾԻՆ, ՍՈՒՐԲ ՆՇԱՆ |
ՌՄԾԸ.-ՌՄԾԹ.-1808-1809, ՌՄԿԶ.-ՌՄՀ.-1817-1821 |
ԹԵՐԹ՝ 213+2+1+1 (կրկն. 165՝ 2, 185, 190. գրչի էջակալում՝ 1-320, որ է՝ 2ա-211ա). չգրուած՝ 26բ, 34բ, 38բ, 53բ, 76բ, 85բ, 104բ, 189բ, 190դ, 195բ, 197բ, 203ա-6ա, 209բ, 211ա-3բ: ՊՐԱԿ՝ 1-12 (խառն՝ 1՝ 21, 2՝ 18, 3՝ 14, 4՝ 19, 5՝ 4, 6՝ 8, 7՝ 23, 8՝ 29, 9՝ 25, 10՝ 9, 11՝ 37, 12՝ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագապսակ զինանշան, մէջը եղջերագաւաթ եւ «G M», «A, G»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (28.5x18, 28x20): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 61ա), նոտրգիր (նմուշ՝ 40ա): ՏՈՂ՝ 22-44: ԿԱԶՄ՝ ծաղկազարդ կտաւ, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ թուղթ. մասն Պտռկ-Պահպ.ի (տե՛ս):
Նմուշ 40ա
Նմուշ 61ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ՝ 129բ՝ ձի. գծանկար:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – կազմաստառք + 1 թ.՝ Ա. (սկզբում), թուղթ, 31.3x22, չեզրահատուած՝, տպարանային չափսի, Ատենի ժամագիրք. «|էջ 364| Տօնսդ, որք են զկնի ծննդեան Ը.օրէից... Բարեկենդան սուրբ Յակոբայ պահոցն: |էջ 365| Չորրորդ կիւրակէ, հարց ԳՁ. փառաւորեալ Որդի Աստուծոյ, հմբ. ԲԿ. կանխե՛՛... միջոց ուտիքն երեք շաբաթ է |էջ 366| Տեառընդյառաջին հատորն. պահելով զկարգ տեղւոյս... Վեցերորդ կիւրակէ. պահք հմ՛՛բ, ակ. Հրա» «|էջ 53| ւուրսն զառաջինս, եւ զամսն յաւիտենից յիշեցի... Էհերձ զվէմն յանապատի, եւ ետ ըմ|էջ54|պել նոցա որպէս ի խորոց մեծէ... Ոչ անխայեաց ի մահուանէ զանձինս նոցա». Ժամագիրք ատենի, յորում պարունակին երեք գիրք սրբոյ եկեղեցւոյս մերոյ Ժամակարգութեանցն... Էջմիածին, տպ. Գրիգոր Լուսաւորչի, 1785, էջ 364-6, 53-54. էջ 363՝ ծածկուած՝ փակցուած կազմի Ա. փեղկին (ամբողջ գիրքը՝ 426 երկսիւն, զարդափակ էջ): Աա եւ Բ. աստառ՝ թռչնային զարդագիր, բուսական լուսանցազարդ եւ վերջնազարդ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր, գրադաշտը գունափոխուած, թ. 208-213՝ հիմքից անջատ, Բ. աստառը կազմից անջատ, բազում թերթեր կտրած-հանած` թ. 21-2ի միջեւ՝ 2, 39-40ի՝ 4, 59-60ի՝ 2, 72-3ի՝ 1, 83-4ի՝ 4, 98-9ի՝ 4, 100-101ի՝ 2, 102-3ի՝ 1107-8ի՝ 1. եւ այլն, ունի ներդիր թերթեր՝ 165գդ (19x11,5), 165եզ (22,8x12,7), 185գդ (11,4x6,5). 190գդ (10,5x15,8)՝ կէսը թ. 185-6ի միջեւ՝ կարի տակ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-107բ, 109ա-64ա, 167ա-208ա, 210աբ [0րինակք գրութեանց Եփրեմի կաթողիկոսի]
ա. 2ա [Առ կնեազ Գեօրգի Իգնատիչն, օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն վասն անցուցանելոյն ի մաքսէ զզանազան իրս՝ պատկանեալս Սրբոյ Աթոռոյս] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ, որոյ եւ շնորհիւ Եփրեմ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց եւ ծայրագոյն պատրիարգ Արարատեան գերագահ Աթոռոյս Սրբոյ Էջմիածնի: Կատարելագոյն սիրով եւ հայրապետական օրհնութեամբ նուիրեմք զողջոյն մտերիմ բարեկամիդ մերում...
Ծնթ. Նամակների՝ որեւէ տեղեկութիւն չհաղորդող աւարտները չենք բերել:
բ. 2բ-3ա [Առ Գօրու Սուրբ Ստեփաննոս եկեղեցւոյ տէր Բարսեղ քահանայն Տէր-Մեսրոբեան, օրհնութիւն. եւ շնորհակալութիւն վասն հարազատութեանն իւրոյ առ Սուրբ Աթոռս յամենայն դիմաց] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ. եւ այլն: Յորմէ շնորհ, սէր եւ ողորմութիւն ամենաբարձրելոյն, հանդերձ հայրապետական օրհնութեամբ... Ըստ քոյոյ հոգեւոր կոչմանդ գիտես լաւապէս զամենայն գրեալսն ի Սուրբ Գիրս...
գ. 3ա-4ա [Առ վեհազնեայ իշխան աղայ Յովակիմն, աղայ Եղիազարեան՝ յորդոր վասն զմտադրեալ շինութիւն վարժարանին փոխելոյ ի Մոսկովայ ի Թիֆլիզ] – Յիսուսի Քրիստոսի... Քրիստոսաւանդ սուրբ ողջունիւ եւ օրհնութեամբ գիտութիւն լիցի վեհազնեայ իշխանիդ մերում աղայ Յովակիմայ... Ի դեկտեմբերի 20, 1817. Ի Սուրբ:
դ. 4բ-5ա [Առ Մանուչարեան պարոն Գրիգորն. Վասն ութսուն եւ հինգ թուման Երեւանու դրամ իրաւամբ ստանալոյն ի կնոջէն Թասալուեան հանգուցեալ պարոն Յօհաննիսի՝ Խամփարի հոգեւոր մօրէն իւրմէ] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... Դիտումն նամակի մերոյ այս է՝ որ յանցեալ ամին պարոն Գրիգորն... զիսկն շնորհեսցէ պարոն Գրիգոր Մանուչարեանին. 1818. յունվարի 16:
ե. 5աբ [Առ Սիմէօն Վասիլիչն. Վասն մարմարիոնեայ գերեզմանաքար կենակցի իւրոյ յղելոյն աստի, թէ սակս մեծ գոլոյն մնայ՝ ի գարնան սայլիւ տանել տայցէ ի ձեռն Ներսէս եպիսկոպոսին Վրացտանու] – Գերազնիւ Սիմէօն Վասիլիչ, ողորմած տէր իմ, Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... Յարգելի գրութեամբ ձերով հրամայել խնդրել էիք յինէն... Ի յունվարի, 1818, ի Սուրբ:
զ. 6աբ [Առ կուսակալն, որ խնդրեալ էր ի սրբազանէն վասն կացուցեան երբեմն արքեպիսկոպոս Անտօնին տալ տեղեկութիւն ինքեան եւ այլն] – Ձեր[դ] գերազանցութիւն, ողորմած տէր, Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... Յատկեղ վերապատուութեամբ ստացայ ի 7 ներկայ ամսոյս փետր[ուարի] զգիր ձերոյ գերազանցութեան... Պատրիարգ ամենայն Հայոց: Ի Սուրբ, ի 12 փետր[վարի], 1818:
է. 7աբ [Առ Ղրիմու եւ Գրիգորիպօլու յաջորդ Մանուէլ վարդապետն, առ առաջնորդ Յօհաննէս արհւոյն վասն եկեղեցւոյ պտղոյն եւ շնչադրամին եւ այլ զհարկաւոր գիտելիսն] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... Սիրով Սուրբ Հոգւոյն գիտութիւն լիցի բարձր արժանապատիւ Մանուէլ վարդապետ յաջորդիդ Ղռիմու եւ Գրիգորիօպօլու... Ի փետր[վարի.], 1818:
ը. 8ա-9ա [Առ գերաշուք իշխան ոմն Բրիտանիոյ Կլաւդիոս Ջիմաիչն Բաղդատու. Վասն 200 պաճաքս ոսկի հասուցանելոյն ի ձեռն Ներսէս արհւոյն առ Դաւիթ բդեշխի եղբայր աղայ Շիօշին] – Գերաշուք իշխան, իմ մտերիմ բարեկամ. Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... Վաղու[ց] արդէն տենչմամբ սրտի բաղձայի յատկեղ գրութեամբ... Ի 6 մարտի, 1818, ի Սուրբ:
թ. 9բ-10ա [Առ պարոն Միքայէլ Պետրոսեանն եւ պարոն Էլիազ Անտօն Յօհաննիսեանն ծանուցումն միամտութեան, թէ առ Մեսրոբ Բաբայեանն հասեալ 200 պաճաքս ոսկիքն՝ մեզ հասեալ համարեցաք] – Յիսուսի Քրիստոսի... Հայրապետական օրհնութեամբ եւ բազում սիրով նուիրեմք զողջոյն փրկաւէտ պատուիրանացն Քրիստոսի տէրութեամբ օրհնեալ... Ի 6 մարտի, 1818, ի Սուրբ:
ժ. 10բ [Առ գերապատիւ իշխան աղայ Գրիգոր Պետրովիչն] – Յիսուսի Քրիստոսի... Հոգեղեղ սիրով եւ ի սրտէ օրհնութեամբ բազմաւ նուիրեմք զողջոյն քրիստոսապատուէր... Հայրական մերս սիրտ ըստ իւրոյ արժանապարտ պարտաւորութեան... (1817, յունիսի 1) (Թերի եւ ջնջուած):
ժա. 11աբ [Առ անորոշ այնպիսի միաբանսն Սրբոյ Աթոռոյս, որք կամիցին վերանորոգութեան աւեր այգեաց Մեծի տանս ձեռնամուխ լինել եւ այլն] – Ի Սուրբ Էջմիածին յամի 1818, յամսեանն յունվարի, ըստ բարւոք դատողութեամբ հրամանի սրբազնագոյն քահանայապետին... եւ զկէսն Սրբոյ Աթոռոյս: Այլ յետ վախ... (թերի):
ժբ. 12աբ [Առ Աղէքսանդր Արտեմիչն. Մխիթարութիւն վասն վախճանի կենաց Արտեմիչ հօրն իւրոյ] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... Մտերիմ բարեկամութիւն եւ ջերմեռանդ սրտի մտօք հաստ[ատ]ուն մնալն ի հաստատութիւն հարազատ որդի... Ի մարտի, 1818:
ժգ. 13ա [Առ Յօհաննէս արքեպիսկոպոսն Ռուսաստանու. Վասն բողոքման կնոջ միոյ առ սրբազանն] – Յիսուսի Քրիստոսի... Սիրով ծանիք գերապատիւ սրբազան Յօհաննէս արք[եպիսկոպոս]. Էհաս ի ծանօթութիւնս մեր գրաւոր բողոք Ղզլարայ... եւ տալ բաւականութիւն իրաւանց բողոքելոյն: Կաթուղիկոս ամենայն Հայոց: Ի Սուրբ, 1818, ի մարտի:
ժդ. 13բ-4ա [Առ աղայ Յակոբն. Վասն բանի բողոքման առ մեզ Մարմար Սարգսեանին ընդ առն իւրում Ռաֆայէլ Նիկողայոսեանին] – Յիսուսի Քրիստոսի... Գիր պատուելի իշխանիդ մերոյ, որ ի 20է անցեալ թուականի օգոստոս ամսոյն... Կաթուղիկոս ամենայն Հայոց, ի Սուրբ կաթուղիկէն Էջմիածին. 1818, ի 26 մարտի:
ժե. 14աբ [Առ Աստրախանայ հայոց սուրբ Աստուածածին եկեղեցւոյ աւագ քահանայ տէր Սարգիսն Բիրիժանով կրեալ զծաղկեայ խաւսայ փիլոն եւ ծիրանի գլխարկ] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... Յորմէ Աստրախանայ սուրբ Աստուածածին ատենական եկեղեցւոյ արժանապատիւ աւագ քահանայ Սարգիսն Բիրիժանով սիրելի բարեկամիդ հայրապետական մերս օրհնութիւն: Ամենայն գործք եւ պաշտօն բարիք ունին զվախճան փառաց... Կաթուղիկոս ամենայն Հայոց. ի Սուրբ, 1818, ի ապրիլի:
ժզ. 15ա [Առ Աստր[ա]խանայ հայոց հոգեւոր կօնսիստօր[ի] երրորդ անդամ տէր Սիմէօն քահանայն Սիմէօնեան դնել զկապոյտ գլխարկ միջնորդութեամբ Յօհաննէս արքեպիսկոպոսին Ռուսաստանու] – Յիսուսի Քրիստոսի... Յորմէ սիրով ու յիսուսաւանդ ողջունիւ՝ մերս հայրապետական օրհնութիւն... Ի յայտարարութենէ սրբազան արքեպիսկոպոսին Ռուսաստանու հայոց Յօհաննու յայտնի եղեւ... 1818:
ժէ. 15բ-6բ [Առ կուսակալն Վրաստանու. Միջնորդութիւն վասն հանման ի կայսերէն զկաւալէր Աննայի երկրորդ աստիճանի, յաղագս Ղամազեան տէր Մելքիսեդեկ աւագ քահանային] – Պայծառափայլ կնեազ, ողորմած տէր. Իրաւունք երախտագիտութեան յորդորեն զիս ներկայացուցանել առաջի ձերդ պայծառափայլութեանն զհաւատարմական ծառայութիւն Թիֆլիզու... ի ապրիլի, 1818:
ժը. 17աբ Առ կնեազ Մատաթովն [Վալերեան. Յանձնարարութիւն վասն աւագ լուսարար Յօհաննէս արհւոյն, որ առաքեցաւ ի կողմն Ղարաբաղու] – Հայրական օրհնութեամբ եւ սիրով նուիրեմք զողջոյն քրիստոսական... Վաղու[ց] արդէն է՝ զի չունիմք ի ձէնջ գիր որպիսութեան... 1818, ի ապրիլի:
ժթ. 18աբ [Առ Թէոդոս մետրապօլիտն Թէօդօսիպօլու. Յաղագս միամտութեան սիրով ընկալման եւ բարւոք պահպանութեան Արղու[թ]եանց Ստեփաննոս սարկաւագն եւ այլն] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... Պատուական գրութիւն հարգոյ եղբօրդ իմոյ գրեալ ի 5 յունիսի անցելոյ ամի ուրախ արար զսիրտ իմ... 1818, ի 1 մայիսի:
ի. 19աբ Առ Թէոփիլտակդ եպիսկոպոսն Ռուսաց էքսարխն [Ռուս]աստանու, [լինել միջնորդ, ուր հարկն է վասն Կախէթեցի Իւանէ քահանային Վրաց, որ վերադարձյցի անդր առանց երկիւղի եւ այլն] – Ձեր բարձր սրբազնութիւն, յարգելի եղբայր սիրեցեալ ի Քրիստոս: Յիսուսի Քրիստոսի... Ողջոյն Յիսուսաւանդ նուիրեմ սիրով Սուրբ Հոգւոյն եւ ցանկամ, զի պատուական կեանք ձեր լիցին ընդ երկարեալ ամօք բազօք... Քանի տարւով յառաջ ի կողմանս Կախեթու... 1818, ի 30 ապրիլի:
իա. 19բ-20ա [Առ աւագ լուսարար Յօհաննէս արհին. Միամտական գիր վասն լուսարարութեան եւ այլ աշխատութեանց հարազատօրէն կատարելոյն ի մէջ Սրբոյ Աթոռոյս] – Յիսուսի Քրիստոսի... Յամի Տեառն հազար ութն հարիւր տասնութն, եւ յամսեանն մայիսի, տնօրէնութեամբ մեր եւ սուրբ ժողովոյն... Գրեցաւ յամի 1818: Մայիսի, ի Սուրբ կաթուղիկէն Էջմիածին: Կաթուղիկոս ամենայն Հայոց, Եփրեմ:
20ա Եւ թէպէտ աստ ի Սուրբ Աթոռոջս եւս յոյժ հարկաւոր էր մնալն նորայ ըստ որում աւագ լուսարար եւ օգնական մեզ յամենայն...
իբ. 20բ-1ա Առ բարեծնունդ Դանիէլ Ֆրանցովիչ պարոն Ալշեւսկին, [յանձնարարութիւն վասն աւագ լուսարար Յօհաննէս արհւոյն, զոր առաքեցաք ի Ղարաբաղ] – Յիսուսի Քրիստոսի... հայրապետական օրհնութեամբ եւ սիրով նուիրեմք զողջոյն սիրելի որդւոյդ մերում եւ մտերիմ բարեկամի պարոն Դանիէլ Ֆրանցովիչիդ... 1818, ի 12 մայիսի:
իգ. 21բ [Պաշպօրթ լուսարար Յօհաննէս արհւոյն ի գնալն իւր ի Ղարաբաղ] – Ողորմութեամբն Աստուծոյ մեք Եփրեմ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց եւ ծայրագոյն պատրիարգ Արարատեան գերագահ Աթոռոյ Սրբոյ Էջմիածնի: Յայտնօղ սորին, որոց եւ հարկ լիցի գիտել սրբազաննն Յօհաննէս արքեպիսկոպոս աւագ լուսարարն Սրբոյ Առաքելական Աթոռոյս... Յամի 1818, յամսեանն մայիսի 14: յԱրարատեան Աթոռս ի Սուրբ Էջմիածին: Տ[եղի] Կ[նքոյ]:
իդ. 22ա-4բ [Առ պայծառափայլ կնիազ Գօլիցինն. Վասն զանազան կառավարարութեանց հոգեւորականացն հայոց եւ ժողովրդոց] – Ձեր պայծառափայլութիւն, ողորմած տէր. աղօթարար ձեր եւ Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... Ընկալնալով իմ ի սեպտեմբերի 9է ենթհամարիւք 591 զարժանայարգ թուղթ ձերոյ... Ճշմարիտ վերապատուութեամբ եւ հպարտական մտերմութեամբ պատիւ ունիմ յարամնալ ձերոյ պայծառափայլութեան ողորմած տեառնդ խոնարհ ծառայ եւ աղօթարար պատրիարգ ամենայն Հայոց. ի յունվարի, 1817, ի Սուրբ Էջմիածին:
իե. 25աբ [Առ գերազանցութիւն Աղէքսանդր Եգօրիչն. Յանձնարարութիւն վասն մերազնէիցն եւ մխիթարութիւն վախճանեալ դստերն իւրոյ] – Ձեր գերազանցութիւն, ողորմած տէր իմ, աղօթարար ձեր եւ Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... Յատկագոյն սիրով եւ օրհնութեամբ նուիրեալ զողջոյն քրիստոսական ընտիր սիրելւոյդ մերում գերազանց Ալէքսանդր Եգօրիչիդ... Պատուական գթութեամբք ձերով երկոքումբք առաջինն ի ձեռն թարգմանչին մերոյ... Ի փետրվարի, 1817, ի Սուրբ:
իզ. 26ա [Առ պայծառափայլ կնիազ Գօլիցինն. Վասն նորոգ կացուցման ի պաշտօն հոգեւոր կօնսիստօրի Աստրախանայ հայոց ի տեղի Գրիգորին զՊետրոս վարդապետն] – Ձերդ պայծառափայլութիւն, ողորմած տէր. աղօթարար ձեր եւ Յիսուսի Քրիստոսի եւ այլն... Արքիմանդրիտն Աստրախանայ հայոց հոգեւոր կօնսիստօրի Գրիգոր յաղագս այլ գործոց սրբոյ բանիցս... Ի փետրվարի, 1817, ի Սուրբ:
իէ. 27ա-8բ [Առ պայծառափայլ կնիազ Գօլիցինն. Յանձնարարութիւն վասն Սերօբէ վարդապետին, եւ յայտարարութիւն վասն վարժապետութեան նորա յայն կողմունս, եւ այլն, վասն տաճկական բառիւ թարգմանել զՆոր կտակարանն հայերէն գրով] – Յիսուսի Քրիստոսի... Ի վաղ ժամանակաց հետէ կրէր զմեծ նեղութիւն Աթոռս Արարատեան Սուրբ Էջմիածին... Ի մարտի, 1817, ի Սուրբ:
իը. 29ա-30ա [Առ աղայ Նազար Յակոբն Շամիրեան, որ առ ինքն եղեալ արդիւնք նուիրականութեան Պօղոս վարդապետին 1314. աստղի հուն եւ եօթն տուկրայ, զորս հասուսցէ ի Բումբայի առ վէքիլսն մեր աղայ Յովսէփ Յարութիւնն եւ պարոն Մարտիրոս տէր Ստեփանն] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ եւ այլն... Արդարեւ լցեալ եմք ուրախութեամբ հայրական սրտի ծանօթացեալ միշտ... Ի մարտ ամսոյ, 1817 ամի, ի Սուրբ:
իթ. 30ա-1ա [Առ պայծառ կառավարիչն Ելիսաւէտ քաղաքի, վասն առաքման աղբերէ ջրոյն սուրբ Յակոբայ եւ ջուր օրհնութեան սքանչելագործ սրբոյ Գեղարդեանն, ըստ խնդրանաց իւրեանց] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... Նուիրմամբ հայրապետական օրհնութեան, սիրոյ եւ քրիստոսաձիր ողջոյնի պայծառութեան ձերում բաղձամք... Յարգոյ գրութիւն ձեր ի 10է ապրիլի ստացեալ 16... Ի ապրիլի, 1817, ի Սուրբ Էջմիածին:
– 30ա Ստեփաննոս Մարտիրոս տէր Ստեփաննոս, որոց գրեալ եմք յատկապէս ի գործ դնէլ վասն աթո-ռական պիտոյից: Ողջ լե՛ր եւ եղիցի շնորհն սոցա ընդ հոգւոյդ քում եւ համայն քոյայնոցն եւ մեք եմ[ք] եւ մնամք վասն քոյ յար աղոթարար. կաթուղիկոս ամենայն Հայոց, Ի մարտ ամսոյ, 1817 ամի:
լ. 31ա-2բ [Առ աղայ Յօհաննէս Մաղաքեանն. Վասն 20.400.111=111 Կալկաթա սքայ ռուփի Փիլիցային մեծի տանս, եւ այլ զանազան միտք գօն ի նմա պարունակեալ] – Քրիստոսական սուրբ ողջունիւ եւ օրհնութեամբ կրկին ծանուցանեմք գերապատիւ սիրել[ւ]ոյդ Սրբոյ Տաճարիս... Զի ի 12է ապրիլի ամսոյ գրութիւն ձեր էհաս առ մեզ... Ի Մայիսի, 1817, ի Սուրբ:
լա. 33ա-4ա [Առ Վրթանէս արքեպիսկոպոսն. Վասն փախստեայ գնալոյն աղայ Յօհաննէս Սարգսեանն ի Չիչրա եւ անդ վախճանելոյն, եւ վասն գումարին Սրբոյ Աթոռոյս առ որս էն, ստանալ եւ հասուցանել աղայ Յօհաննէս Պետրոս Մաղաքեանին] – Կրկին ծանի՛ր սիրելի եւ մշտահարազատ զաւակդ Սրբոյ Աթոռոյս արժանապատիւ Վրթանէս արքեպիսկոպոս, զի ի մասին պարտականութեան մերում...
լբ. 35ա [Առ Խուտաբաշեան տիկինն. Միամտութիւն վասն գերազնիւ որդւոյն իւրոյ առո[ղ]ջ ժամանիլն աստ եւ գնալ ի Թեհրան՝ Աղէքսանդր Մակարիչովին] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... Ուրախ եղեւ հոգի հայրութեան մերում մինչ եկն աստ առ մեզ ի Սուրբ Էջմիածին գերազնիւ որդի ձեր... Ի մայիսի, 1817, ի Սուրբ:
լգ. 35բ-6ա [Առ գերազնիւ Եգօր Աղէքսանդրիչն, թէ՝ Աղէքսանր որդին քո[յ] եկն աստ եւ գնաց ի Թեհրան ընդ կուսակալին եւ այլն] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... Առատագոյն սիրով եւ հայրապետական օրհնութեամբ նուիրեմք զքրիստոսաձիր ողջոյն սրտական եւ մտերիմ բարեկամիդ իմոյ... Ի 1 մայիսի, 1817, ի Սուրբ:
լդ. 36ա-7ա [Առ գերազնիւ պարոն արխիպ Մաթվէիչն դարձ գրութեան իւրոյ, եւ թէ՝ Աղէքսանր Եգօրիչն եւ Աղէքսանդր Մակարիչն եկին աստ եւ գնացին ի Թեհրան] – Յիսուսի Քրիստոսի... Կատարելագոյն բազմապատիկ սիրով եւ հայրապետական օրհնութեամբ նուիրեմ զքրիստոսաձիր ողջոյն մտերիմ եւ վաղեմի բարեկամիդ մերում... Ի 26 մայիսի, 1817:
լե. 37աբ [Առ բարեծնունդ Վասիլիյ Մաթվէիչն. Շնորհաւորութիւն գալստեանն իւրոյ ի Թիֆլիզ եւ կարգելոյն ի գործ պաշտօնի պրօկուրօրութեան ի սինօթական եւ կօնթօրի] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ.. Կատարելագոյն սիրով եւ հայրապետական օրհնութեամբ նուիրեմք զքրիստոսական սուրբ ողջոյն... Վաղեմի բարեկամութիւն ձեր անդստին ի Ս. Պետերբուրգայ... Ի Սուրբ, ի մայիսի, 1817:
լզ. 38ա [Պաշպօրթ Գրիգոր Վահրամովին ի Թիֆլիզ գնալն] – Աստուծոյ ողորմութեամբն մեք Եփրեմ կաթուղիկոս համօրէն ազգի հայոց... Յայտնօղ սորին գտանեցեալն առ մեզ ի պարտաւորութեան թարգմանչի... սեփական ստորագրութեամբ մերով եւ դրոշմամբ կնքոյ: Ի Սուրբ Էջմիածին, 1817 ամի, եւ ի 20 յունիսի ամսոյ: Նորին կայսերական մեծութեան ամէնողորմածագոյն մերոյս թագաւորի եւ կայսէր Աղէքսանդրայ առաջնոյ նշանակիր սրբոյն Աղէքսանդրայ Նեւսկւոյ եւ սրբուհւոյ Աննայի առաջն երրորդ աստիճանաց կավալէր [Եփրեմ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց]:
լէ. 39աբ [Առ կուսակալն վասն անցիցն փախուցեալ պարսիկ հաճի Աբդուլ Հասանին] – Ձերդ գերազանցութիւն, իմ ողորմած Տէր Յիսուսի... Յաղագս անցիցն փախուցեալ պարսիկ հաճի Աբդուլ Հասանին... Ի յունիսի, 1817, ի Սուրբ:
լը. 40աբ [Առ Գասպարեան պարոն Խաչատուրն, թէ՝ ուրախացանք վասն ի Սեպիրու վերադարձման Նուխեցի հայոց ժողովրդեան ի տեղիս իւրեանց եւ այլն] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ եւ շնորհիւ նորին... մնալով որպէս վասնն բոլոր ազգին իմոյ, նոյնպէս եւ վասն քոյ եւ ամենայն քոյոցդ աղօթարար:
լթ. 41ա-2ա [Առ աղայ Գաբրիէլն Խատիսով, օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն վասն մի գօտի ժամարարի եւ 3 մանէթըն առաքելոյն ի Սուրբ Աթոռս] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառային... Առատագոյն սիրով եւ հայրապետական օրհնութեամբ նուիրեմք զփրկական ողջոյն քրիստոսեան սուրբ բանից վաղածանօթ սիրեցելոյդ մերում... Զգալով հանապազ զվաղեմի ներկայապէս տեսեալ եւ փորձեալ մտերմութիւն քոյ... ի յունվարի, 1818. ի Սուրբ:
խ. 42ա-3ա [Առ ազնուհի խաթուն Կատարինէ Զանխարովնայն, թէ՝ չեմք մոռացեալ զարարեալ բարելաւութիւնս հոգեւոր մայրութեանն քո[յ] եւ չենք մոռանալոց] – Յիսուսի Քրիստոսի... Ի յոյս մեր հաստատուն եմք առ Տէր...
խա. 43աբ [Առ պարոն Դաւիթն Ղուզանով հարազատ գանձապետն Սրբոյ Աթոռոյս. Շնորհակալութիւն եւ օրհնութիւն վասն հարազատութեանն իւրոյ առ Սուրբ Աթոռս] – Յիսուսի Քրիստոսի... Շնորհ, սէր եւ ողորմութիւն ամենաբարձրելոյն...
խբ. 44ա-5ա [Առ քաջ գիտնական վարժապետ տիրացու Սերօբէն. Վասն երբեմն արքեպիսկոպոսի չիք Անտօնի երեւիլն ի Ղռիմ, եւ վասն առ ինքն հասանելոյն ի մէնջ չորս հարիւր ռուփլի դրամոյն] – Յիսուսի Քրիստոսի... Ընդ որ եւ գիտութիւն լիցի... մնամք բարեացակամ եւ վասն ձեր եւ աղօթարար ամենայն Հայոց [կաթողիկոս] եւ ծայրագոյն պատրիարգ առաքելական եկեղեցւ[ոյ] Քրիստոսի, նաեւ լուսանկար Մայր Աթոռոյս Սրբոյ:
խգ. 45ա-6ա [Առ գերազնիւ աղայ Յօհաննէսն Սաթովեանց, օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն վասն 2116 ռուփլի եւ 8 կօպեկ դրամոյն իբրեւ աջահամբոյր ընծայելոյն մեզ] – Յիսուսի Քրիստոսի... Առատագոյն սիրով եւ օրհնութեամբ նուիրեմք զյիսուսաւանդ ողջոյն մտերիմ սիրելւոյդ մերում եւ հարազատ որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս... Ի 14էն օգոստոսի անցեալ թուականի գրութեամբ սիրելւոյն մերոյ բարձր արժանապատիւ Մանուէլ վարդապետի հասու եղաք... 1818, յունվարի 30, ի Սուրբ:
խդ. 46ա-7բ [Առ Թէօֆիլակտ բարձր սրբազնութեանն Էկզարի վիճակին Վրացտանու, թէ՝ լինիլ վերահասու ապօրինազանցութեանն Վրաց, որ ո՛չ առանց պսակի պահեսցեն զաղջկունս հայոց եւ այլն, եւ այլն] – Յիսուսի Քրիստոսի... Քրիստոսական սուրբ ողջունիւ եւ սիրով Հոգւոյն Սրբոյ ուրախ լինիլ, ի տէր պատուական եղբօրդ իմոյ... Կապ եղբայրակցութեան մերոյ ի Քրիստոս... ի յունվարի, 1818, ի Սուրբ:
խե. 48ա-9բ [Առ բարձր գերազանց Ալէքսէյ Պետրովիչ Երմօլով կուսակալն Վրացտանու] – Ձեր բարձր գերազանցութիւն, ողորմած Տէր. Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... Մտերիմ սերտ բարեկամութիւնն իմ առ պատուելի անձն ձեր... ի յունվարի, 1818:
խզ. 49բ-50ա [Վկայութիւն բազմաժամանակեայ ծառայութեան հարազատութեանն տիտուլեարնի սովետնիկ Յակոբ Արէշովնեանին, զոր պսակիլ տայցէ որ իցէ աստիճանաւ Երմօլով կուսակալն] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... Տիտուլեարնի սովետնիկ Յակոբ Արէշովն [այսպէս] գտանեցեալն ի ծանօթութեան Աստրախանու հայոց հոգեւոր կօնսիստօրի... զոր սեփական ստորագրութեամբ իմով եւ կնքով ետու նմա. ի Սուրբ Էջմիածին, նոյեմբերի 20, 1810 ամի:
խէ. 50բ-1բ [Առ աղայ Խաչիկն, աղայ Եղիազարեանն. Վասն հոյակապ վարժարանին, զոր նորոգ շինեալ են, եւ ի նմա կարգեալ վարժապետ Սերօբէ վարդապետն եւ այլն] – Յիսուսի Քրիստոսի... Հոգեղէն սիրով եւ հայրապետական օրհնութեամբ մերով ողջունեալ զբարեշառաւիղ տունկդ... Թուղթ սիրելի որդեկիդ մերոյ գրեալ յանցեալ թուականի ի 22 նոյեմբերի... Ի Սուրբ, 1818, ի 30 յունվարի:
խը. 52ա-3ա [Առ աղայ Գրիգոր Պետրովիչն, օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն վասն հարազատութեանն իւրոյ առ մեզ եւ առ Սուրբ Աթոռս եւ այլն] – Յիսուսի Քրիստոսի... Հայրական սիրով եւ օրհնութեամբ նուիրեմք զողջոյն քրիստոսական գերապատիւ իշխանիդ մերում եւ մշտահարազատ որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս... Հայրական մերս սիրտ մինչ ակնկալեալ մնայր... ի մարտի, 1818:
խթ. 54աբ [Առ տէր Սարգիսն տէր Պետրոսեանն Թամանեանց, Հրաման կրելոյ զմախմրեայ կապոյտ գլխարկ] – Յիսուսի Քրիստոսի... Հայրապետական բարձու օրհնութեամբ մերով գիտութիւն լիցի մշտահարազատ որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս... Գրեալ է ի բանս իմաստնոյն, թէ որդի, որ ուրախ արասցէ զհայր իւր... 1819, ի յունվարի:
ծ. 55աբ [Առ տէր Յովակիմ քահանայն Յարութիւնեան. Հրաման կրելոյ զմախմրեայ կապոյտ գլխարկ] – Հայրապետական օրհնութեամբ եւ սիրով գիտութիւն լիցի... Նոր Նախիջեւանոյ սուրբ Նիկողայոս եկեղեցւոյ ծերունի տէր Խաչատուր Խաչկուսուզով, Ղզլարայ տէր Աթանաս Գաբրիէլեան, որ է երկրորդ անդամ հոգեւոր կառավարութեան ի Սուրբ, 1819, ի յունվարի:
ծա. 56աբ [Առ ազնիւ Ստեփանն. Օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն վասն հոգւոյ պարոն Յօհաննիսին Շխինովի կտակ բաժնի հանել նրա հանուն Սրբոյ Աթոռոյս 500 ռուբլի ասիգնացի] – Յիսուսի Քրիստոսի... Առատագոյն սիրով եւ բազմապատիկ օրհնութեամբ նուիրեմք զողջոյն յիսուսաւանդ... Գրութեամբ սրբազան Յօհաննէս արքեպիսկոպոսի առաջնորդի կողմանցդ... 1819, ի յունվարի:
ծբ. 57աբ [Առ Նոր Նախիջեւանայ աւագ քահանայ տէր Գաբրիէլ տէր Գաբրիէլեանն, հրաման կրելոյ ի պարանոցի զոսկեայ խաչ՝ քանդակեալ պատկերաւ] – Հայրապետական բարձու օրհնութեամբ եւ սիրով ողջոյն տամք սիրելի եւ հարազատ որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս... Զկնի վախճանի այդր քաղաքի քահանայ տէր Պետրոս Պօպովին... 1819:
ծգ. 58աբ [Առ պարոն Յօհաննէսն եւ պարոն Գրիգորն. Օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն վասն աշխատանօք զզանազան ինչս ի Մակարիոյ գնեալ եւ առաքեալ էին մեր դրամով] – Կատարելագոյն սիրով եւ հայրապետական օրհնութեամբ նուիրեմք զողջոյն յիսուսաւանդ... Եւ զկնի որոյ ծանուցանեմք սիրելի եւ հարազատ որդւոցդ մերոց... 1819:
Ծնթ. գրչից՝ 58բ. «Ըստ այսմ գրել նաեւ առ պարոն Աստուածատուր Թէլէթովն, ողջունելով նոյնպէս զմայրն նորին զԹագուհի խաթունն եւ զամենայն իւրայինսն»:
ծդ. 59աբ [Առ պարոն ազնուական աղայ Աղէքսանդր, մխիթարութիւն վասն վախճանի կենաց կենակցոյն իւրոյ] – Յիսուսի Քրիստոսի... Առատագոյն սիրով եւ հայրական օրհնութեամբ նուիրեմք զփրկարար ողջոյն... Եւ զկնի հայրականի գթով եւ ողջունատրութեան մերոյ ծանուցանեմք որդւոյդ սիրեցելոյ...
ծե. 60ա-1ա [Առ Ներսէս արքեպիսկոպոսն Վրացտանու. Վասն չորս դուքանացն Սրբոյ Աթոռոյս, որք են ի ձեռս Ենօքեան պարոն Գրիգորին] – Յորմէ գիտութիւն լիցի գերապատիւ սրբազանն Ներսէս արքեպիսկոպոս սիրեցելոյդ մերում... Բարձր բարեծնունդ Սիմոն Իւանիչ դեսպանն, որ ի դուռն Պարսից... 1819:
ծզ. 61աբ Կրկին առ նա [Առ Ներսէս արհին, թէ որպէս Աստուածատուր եւ Դանիէլ կաթողիկոսունքն հանեալ են զԵնօքեանսն ի ճօրտութենէ, նոյնպէս եւ մեք բարեհաճեալ գրեմք հանել զնոսա] – Յառաջ քան զայս մինչ խնդրեալ էին հանել ի մայր դաւթարէ Սրբոյ Աթոռոյս... եւ տալ ընկալնուլ այնուհետեւ ի շարս քաղաքացւոց:
ծէ. 62աբ [Առ մահտեսի աղբօղջայ Հնդու ալաջայսն ծախելոյն եւ զորոց գինսն եօթանասուն եւ հինգ հատ ոսկին առաքելոյն առ մեզ] – Յիսուսի Քրիստոսի... Հայրապետական օրհնութեամբ եւ սիրելրական ողջունիւ գիտութիւն լիցի յարգոյ սիրեցելոյդ մերում... Զի ի յուլիսի 20էն գրած գիրդ էհաս մեզ... 1819, ի փետրվարի:
ծը. 63ա-4ա [Առ աղայ Մարգարն Գիւլբասարեան, գրել զյատկութիւնն ազգին իւրոյ մեզ, որ ըստ այնմ եւ մեք զվկայական գրել եւ առաքել] – Յիսուսի Քրիստոսի... Հայրապետական բարձու օրհնութեամբ եւ քրիստոսական ողջունիւ սիրոյ ծանուցանեմք հարազատ որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս... Զի երկոքին թուղթք յարգոյ սիրելւոյդ մերոյ... 1819, ի փետրվարի:
ծթ. 64բ-5բ [Առ վեհազնուհի տիկին Աննա Սէրգէովնայ. Մխիթարութիւն վասն վախճանի կենաց քեռն իւրոյ Մարիա Սէրգէովնային] – Հայրապետական օրհնութեամբ եւ առատագոյն սուրբ սիրով նուիրեմք զողջոյն փրկչաւանդ բարեպաշտութեամբ զարդարեալ... Աւետիք բարեաց զբարելաւութենէ ձեր համայնից... 1819, ի փետրվարի:
կ. 66աբ [Առ Նուխու նահանգի մայեօր Մաքսիմ Իւանիչն, որդւոյ անունն Ալէքսանդր, թէ զոր ինչ բարելաւութիւն ցուցեալ էք Յօհաննէս արհւոյն, մեզ համարելով շնորհակալ եմ, նոյնպէս ազգին մերոյ] – Յիսուսի Քրիստոսի... Ոչինչ արդարեւ այնքան ըղձալի է սրտից մերոց... մնալով հանապազ վասն ձեր ի սրտէ բարեացակամ եւ աղօթարար պատրիարգ ամենայն Հայոց: Ի Սուրբ, 1819, ի փետրվարի:
կա. 67աբ [Առ պարոն Մինաս Ֆարմանովն, թէ՝ յոյժ բարի լինի, որ եթէ զմի պատկերական գրեալ յղեսցես աստ նորոգել զսուրբ տաճարիս աւերեալ նկարսն, որոյ եւ վարձն դուք ձեզէն հոգալ եւ տալ] – Յիսուսի Քրիստոսի... Եւ ընդ աստուածային օրհնութեան եւ հայրական մերս սիրոյ գիտութիւն լիցի բարեպաշտ եւ հարազատ որդւոյդ մերում... 1819, ի փետրվարի:
կբ. 68աբ [Առ ազնուական Մանուէլ Սահակովն Մէլիքեան, թէ ահա զվկայական ազգաբանութեան ձեր անուամբ ի մէլիք Մկրտչի տոհմէն գրեալ յղեցաք ձեռամբ մահտեսի Կարապետ Խաչերեսեանին] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... Յառաջ քան զայս ստանալով մեր զգիր հարազատ որդւոյդ մերոյ... Ի Սուրբ, 1819, ի փետրվարի:
կգ. 69ա-70բ [Առ կնեազ Գօլիցինն. Ծանօթութիւն ամենայն պարագայիւք զորպիսութեանցն ֆռանկ չիք Անտօնին իբր եպիսկոպոսին] – Պայծառափայլ կնեազ, ողորմած տէր. Արդիւնաւորեալ գոլով ձերոյ պայծառափայլութեան բարեհաճութեամբ... ողորմած տեառնդ ջերմեռանդագոյն աղօթարար խոնարհ պատրիարգ ամենայն Հայոց: Ի Սուրբ, 1817, ի 31 նոյեմբերի:
կդ. 71աբ Առ նոյնն [Առ պայծառափայլ կնեազ Գօլիցինն, Դարձեալ վասն չիք Անտօնին իբր եպիսկոպոսի, որ փախեալ աստի եւ այլն] – Գերապայծառ կնեազ, ողորմած տէր. Յանցեալ ամի արժանաւորեցայ մատուցանել ձերդ պայծառութեան զառաջադրութիւն, ընդ որում կցորդեմ զպատճէն... 1819, ի մարտի 10:
Գրչից՝ 71բ. «Յ0րթա գիւղն շնորհիւ գանձանակաց վերակացու Աստուածատուր արհւոյն. տպագիր Յօհաննիսեան Մարտիրոսի մայր Իսկուհի Խաթուն եւ նորին կողակից Մարիամ խաթուն, եւ զաւակի նորին Եղիսաբէթին եւ ամենայն ընտանեացն մեծաց եւ փոքունց, եւ նոցին աթոռակալ քահանայ, տէր Արիստակէս եւ տէր Մովսէս քահանայիդ»:
կե. 72աբ [Առ Մուրատեանն Եւանգուլով տիկինն. Մխիթարութիւն վասն վախճանի կենաց եղբօր իւրոյ պարոն Յովսէփին ի կողմունս Գիլանու] – Յիսուսի Քրիստոսի... Հայրապետական օրհնութեամբ եւ սիրով նուիրեմք զողջոյն բարեպաշտութեամբ զարդարեալ հոգեւոր դստերդ մերում... Հասեալ ի լսելիս մերոյ հայրութեան համբաւ բօթալի... Ի Սուրբ, 1819, ի 30 ապրիլի:
կզ. 73աբ [Առ Աստրարխանու յաջորդ Պետրոս վարդապետն, թէ՝ ահա զբարաթն պարոն Զօհրապ Բարս[ե]ղեանին առաքեցաք ցուցանել Բաշխումեան տէր Գրիգորին, որ ի վերայ տանն իւրոյ խարճ է արարեալ, ստանալ հարիւր թումանի ասիգնացին, յանել Բէնդէրցովին, որ է աղայ Սարգիսն եւ այլն] – Յիսուսի Քրիստոսի... Յորմէ հայրական ողջունիւ եւ օրհնութեամբ գիտութիւն լիցի հարազատ որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս... Զի Ջուղայեցի տէր Գրիգորն Բաղշումեան... Ի նոյեմբերի, 1817. ի Սուրբ:
կէ. 74ա-6ա [Առ աղայ Յովակիմն. Բանք վասն ուսումնարանին իւրոյ, զոր նորոգ շինել տուեալ է վասն մանկանց հայոց, եւ այլ բանք յաղագս ռոճիկ հանելոյ Ներսէս եւ Յօհաննէս արհեաց] – Գերագոյն սիրով եւ օրհնութեամբ նուիրեմք զողջոյն քրիստոսական ազգային բարերարիդ մերում... Ի 29է յունիսի ամսոյ արգոյ թուղթ վեհազնութեան ձերոյ... Ի նոյեմբերի, 1817. Սուրբ:
կը. 77ա-9բ [Առ իմաստնասէր պարոն Յակոբն, ծանօթութիւն զանազան շինիուածոցն ի Սուրբ Աթոռս, եւս եւ ուսումնարան մի բարեձեւ ի Մօսկով, յորում գտանին 40. մանկունք, եւ այլ բանք երկարօրէն, գի՛տ եւ իմա՛ զմիտսն եւ այլն] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... Յորմէ սիրով Սրբոյ Հոգւոյն գիտութիւն լիցի ազնուական սիրելւոյդ մերում... Զի ընկալաք վաղու արդէն ի վեհազնեայ իշխանէ մերմէ աղայ Յովակիմայ Աղազարեանց... Ի մարտ ամսոյ, 1817. ի Սուրբ: [Հ. Գ.] Ողջոյն տուաք ի մէնջ բոլոր մերազնէից, որք ապահուացեալքն են ադրէն ի Գաղղիացւոց աշխարհի:
կթ. 80աբ [Առ պայծառափայլ կնեազ Գօլիցինն. Խնդիր վասն Գրիգոր Վահրամովին ռոճիկ եւ նշան հանել տայցէ ի կայսերէն] – Ձեր պայծառափայլութիւն, ողորմած տէր. Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... յօրէ գալստեան իմոյ ի սուրբ վանս այս Արարատեան ի պատրիարգութիւն համօրէն ազգի... հանդերձ հատկացուցմամբ ռոճկի ըստ աստիճանին:
Ծնթ. թերի է, մէկ թերթ յետագայում՝ ցանկը կազմելուց հետոյ, պատռուած է:
հ. 81ա-2ա [Առ աղայ Սարգիս Բէնդէրցովն, յորում գոյ հաշիւ դրամոյ 0շինով աղայ Յարութիւնին 2000. տեղւոյն ասիգնացի, եւ Գրիգոր Վահրամովին՝ 600 տեղւոյն ասիգնացի, առ սոսա հասանելի. գի՛տ եւ իմա՛ տեղ առ տեղ եւ այլն] – Յիսուսի Քրիստոսի... Սրտական օրհնութեամբ եւ սիրով եւ Սուրբ Հոգւոյն Աստուծոյ ծանուցանեմք բազմաշխատ հարազատիդ Սրբոյ Աթոռոյս... Որ ի 18 յուլիսի եւ 30 դեկտեմբերի ամսոց գրութեանց ձեր պատասխանին գրեալ եմք... Ի Սուրբ: 1817 ի յունիսի:
հա. 82բ-3բ [Առ Յօհաննէս արքեպիսկոպոսն Ռուսաստանու, թէ՝ 1000 թումանի տեղւոյն ասիգնացի փօլիցայ արարաք յանուն 0շինով Աղայ Յարութիւնին, հասուցանել նմա, 1500 հատ արծաթ մանէթ փօիցայ արարաք ի վերայ աղայ Սարգիս Բէնդէրցովին, ի յարդեանց Սուրբ Կարապետու վանից հատուսցէ, եւ բանք, գի՛տ եւ իմա] – Յիսուսի Քրիստոսի... Կատարելագոյն սիրով գիտութիւն լիցի մշտահարազատ որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս եւ մեր սիրելւոյ... զի նախքան զայս ամենայն գրեալքն մեր պարտուց... Ի Սուրբ, յունիսի, 1817:
հբ. 84ա-5ա [Բանք քանի գլխովք ի սրբազնութենէն առ սինօթն առաջադրեալ. Վասն բարւոք կառավարութեան սրբոյ տանս] – Յիսուսի Քրիստոսի... Յորմէ ծանուցումն սրբազանն խորհրդարանիդ մերում: Եւ քանզի բարւոք նկատմամբ վերահասու եղաք մեք, որ կարի պէտս ունի Սուրբ Աթոռս յայսմիկ ներկայ դրութեան... ըստ այսմ կերպի վարեսցէ զգործն իւր:
Ծնթ. Սոյն թղթից յետոյ եկած 2 թերթը ձեռագրից կտրուել, հանուել է: Ցանկը կազմելիս այն արդեն չի եղել:
հգ. 86ա-92բ Կոնդակ առաջնորդական ի վերայ Տիգրանակերտու եւ վիճակաց նորայ. Վասն ծայրագոյն առաջնորդութեան Սահակ արքեպիսկոպոսին – Յիսուսի Քրիստոսի... Յորմէ ժամանեսցէ թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան... Յամի Տեառն 1817. ի Սուրբ կաթուղիկէն Էջմիածին:
հդ. 93ա-4ա Ի Տրապիզօն, առ տէր Համբարձում եւ տէր Ստեփան աւագ քահանայսն, օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն, եւ յանձնարարութիւն վէքիլութեան պաշտօնի ի դիմաց Սրբոյ Աթոռոյս – Յիսուսի Քրիստոսի... Ողջոյն քրիստոսական նուիրեմք սիրով եւ օրհնութեամբ... գործավարտ նուիրակն կողմանցդ յարգոյ Սիմէօն արքեպիսկոպոս սիրեցեալ հարազատ որդեակն մեր... 1817 ամի, դեկտեմբերի. ի Սուրբ:
հե. 94ա-5ա Ի Պօլիս, առ Ազնուաւո[ւ]րեան Միքայէլ աղայն. Վասն տարեկան խոստմանն Սրբոյ Գեղարդեանն, որ է 5 ղուռուշ, օրհնութիւն եւ – Յիսուսի Քրիստոսի... Հայրապետական լիակատար օրհնութեամբ եւ սիրով ընծայեմք զկենսունակ ողջոյն քրիստոսական... Շնորհք սէր եւ: Ըստ քրիստոնէական կատարեալ բարեպաշտութեանդ առ Աստուած... 1818, յունվարի. ի Սուրբ:
Գրչից՝ 95ա. «Ազնաւո[ւ]րեան փեսայ Կարապետ աղայ. հինգ ղուռուշ. Ազնաւուրեան Յարութիւն աղայի որդի պարոն Ստեփան երեք ղուռուշ: Միւպահեաճի բարեպաշտօն Պետրոս աղայ. 22 ղուռուշ մոմագին յանուն Սրբոյ իջման [տեղւոյս]»:
Գրչից՝ (95ա). «Բարակ գրիչ, աւագ թռիչ, հուր բարւոքիչ, առնէ զմեզ ի բանս եւ ի խաւս յարմարագրիչ». (ջնջուած):
հզ. 95աբ Գիր օրհնութեան եւ վկայութեան, որ գրեցաւ լատինացի տօքտոր Պետրակի Կալովիչին, բնակելոյն ի Հալէպ, մինչ եկեալ էր յԱթոռս յուխտ եւ յերկրպագութիւն – Յիսուսի Քրիստոսի... Մեծագոյն սիրով եւ յարգութեամբ ընծայեմք զողջոյն քրիստոսական հարազատ բարեկամիդ մերոյ քաջահմուտ դօքտոր... Շնորհք, սէր... Իրաւի, ո՛չ սակաւ ուրախութիւն եւ մխիթարութիւն |95բ| ընծայեցաւ մեզ... 1818, յունվարի. ի Սուրբ:
հէ. 96ա-8ա Կոնդակ առաջնորդութեանն վասն Կարապետ եպիսկոպոսին Նոր Ջուղայու – Յիսուսի Քրիստոսի... Քահանայապետական բազմապատիկ օրհնութեամբ եւ սիրով զկենսանուէրն մատուցանեմք զողջոյն... Որոց եւ գիտութի՛ւն լիցի, զի երկոքին բազմակնիք թուղթք մեր... Յամի Տեառն 1818 փետ[րուար], ի Սուրբ:
հը. 98բ Կոնդակ առաջնորդութեանն վասն Առաքել արքեպիսկոպոսին Սանահնու – Յիսուսի Քրիստոսի... (տե՛ս յօրինակն կոնդակի, զոր տուեալ է նմա Դանիէլ հոգելոյս սրբազանն մինչեւ ցայս վայր): Որոց եւ գիտութիւն լիցի, զի որովհետեւ հա՛րկ է եւ պատշաճ առաջնորդաց... Յամի Տեառն 1816, մարտի 22:
Ծնթ. 98բ էջը ջնջած է. յաջորդող 4 թերթը ձեռագրից կտրուել-հանուել է. ցանկում սա արտայայտուած չէ:
99ա /// Զայլն ամենայն թողումք գիտել յինքենէ ի Կարապետ արքեպիսկոպոս առաջնորդութէն ձերմէ... 1818, փետրվարի. ի Սուրբ:
հթ. 99բ-100ա [Առ Պետր Նիկօլայիչ Երմալովն, որում եւ տր[ու]եցաւ զնշան Սուրբ Պետրոսի Առաքելոյն] Երմալովի եղբօր կամ հօրեղբօր որդին Պետր Նիկօլայիչ Երմալովն – Ձեր գերազանցութիւն, իմ ողորմած տէր. Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... Քահանայապետական օրհնութեամբ եւ սուրբ սիրով ընծայեմ զկենսաձիր սուրբ ողջոյն քրիստոսական... Ամենաջերմեռանդ սէր ձեր եւ կատարելագոյն ճշմարիտ հաւատ... Ի Սուրբ [կաթուղիկէն Էջմիածին], Մարտի 2, 1818:
ձ. 100բ Առ Սահակ արքեպիսկոպոսն Տիգրանակերտու եւ տեղւոյն նուիրակն մեր Անտօն արքեպիսկոպոսն վասն Խարբերթու Առաքել եպիսկոպոսին բանք ինչ – Յիսուսի Քրիստոսի... Հայրական սիրով եւ օրհնութեամբ ողջոյն տամք... Երկոցունցդ գրութիւնն, ուրոյն-ուրոյն, հանդերձ միջնորդական գրութեամբ գերապատիւ՝ օրհնեալ Ալփիար ամիրային... նոյնպէս եւ նմին իսկ Առաքել եպիսկոպոսին զբարին եւ զօգուտն խորհելով (այսպէս թերի):
Ծնթ. 100բ էջը ջնջած է, յաջորդող 3 թերթը ձեռագրից կտրուել-հանուել է. ցանկում այն չի արտացոլուած:
ձա. 101ա-2բ [Վկայական վասն Սուրբ Երուսաղէմայ նուիրակ Անտօն վարդապետին ի վերայ Վրաստանու, Աղուանստանու եւ Նախչուանու] – Յիսուսի Քրիստոսի... Առատագոյն սիրով ամենասուրբ Հոգւոյն Աստուծոյ եւ բազմապատիկ երկնաձիր օրհնութեամբ զկենդանարարն մատուցանեմք զողջոյն... Եւ ընդ շնորհասփիւռ ողջունի եւ օրհնութեան՝ գիտութիւն լիցի բարեպաշտութեան ձերում... Ծնթ. Սոյն թղթից յետոյ եկած 1 թերթը ձեռագրից կտրուել, հանուել է:
ձբ. 103ա-4ա Ի Բումբայի, առ աղայ Յովսէփ Յարութիւն եւ աղայ Մարտիրոս տէր Ստեփանեան գործակալսն Սրբոյ Աթոռոյս, բանք հարկաւորք, զոր գի՛տ եւ իմա՛ զմիտսն] – Յիսուսի Քրիստոսի.. Մեծագոյն սիրով եւ բազմապատիկ օրհնութեամբ ընծայեմք զողջոյն... Յանցեալ թիւ 1817, փետրվարի 10էն ջերմեռանդ գրութիւնն ձեր... 1818, սեպտեմբերի. ի Սուրբ: Եւ մեք անդամք սուրբ ժողովոյն, նկատելով զօգուտն եւ զնեղութիւնն Սրբոյ Աթոռոյս, համաձայն եմք ընդ սրբազնակատար հայրապետին մերոյ վասն առաքման Պօղոս արքեպիսկոպոսին ի Հնդիկս՝ սակս աթոռապատկան գործոց, եւ խափանման վէքիլագրոյն մեր, որ ի ձեռս Վրթանէս արքեպիսկոպոսին. վասն որոյ կնքեալ ստորագրեմք:
Գրչից՝ 104բ «Քառասուն եւ եօթն հազար ռուփի, մինն երեք ղուռուշով. պարոն Զօհրապ Բարսեղ եւ նորին որդի պարոն Մկրտիչ Զօհրապ. սոցա գրելի է ի կողմանէ ԲՃԾ. (250) թումանին, զի հատուսցեն Պօղոս արքեեպիսկոպոսին, ըստ որում մինչ ցարդ տեղն ստանալ զայն ի յԱստ[ր]ախան եղեալ տէր Գրիգոր Հայրապետեան բարեկամէն իւրեանց բաշխումով:
ձգ. 105ա, 6ա, 105բ Թուղթ վէքիլութեան. Վասն Պօղոս արքեպիսկիոպոսին ի դիմաց կաթուղիկոսին եւ սուրբ ժողովոյն ի կողմանէ աթոռապատկան գործոց, որ ի Հնդիկս, [տուաք Պօղոս եպիսկոպոսին ի գնալն իւր անդ] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Եփրեմ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց եւ արքեպիսկոպոսք սուրբ ժողովոյն բարձրագոյն խորհրդարանի Արարատեան Աթոռոյս Սրբոյ կաթուղիկէ Էջմիածնի... ի դիմաց մեր ամենեցուն կարգեցաք, հաստատեցաք եւ անուանեցաք ամենակարօղ վաքիլ զբնիկ եւ զհաւատարիմ միաբանն Սրբոյ Աթոռոյս Արարատեան... Ի մայր Աթոռն ամենայն Հայոց ի սուրբ Կաթուղիկէն Էջմիածին, որ յերրորդ ամի Տեառն 1818 սեպտեմբերի ելն: Կաթուղիկոս ամենայն Հայոց եւ կաւալէր Ռուսաց սրբուհւոյն Աննայի եւ Աղէքս[ա]նդրի Նեւսկւոյ առաջին աստիճանի Եփրեմ տէր Յօհաննիսեան: Արքեպիսկոպոսք սուրբ ժողովոյն բարձրագոյն խորհրդարանի Սրբոյ Աթոռոյս՝ Մարտիրոս արքեպիսկոպոս, Անդրէաս արքեպիսկոպոս, Սիմէօն արքեպիսկոպոս, Զաքարիա արքեպիսկոպոս, Սիմէօն արքեպիսկոպոս, Պօղոս արքեպիսկոպոս, Գրիգոր արքեպիսկոպոս, Ստե[փան] եպիսկոպոս, Ստե[փան] եպիսկոպոս, Ստե[փան] եպիսկոպոս:
ձդ. 106բ-7ա Առ Վրթանէս արհինն, զի զոր ինչ արդիւնք ունիցի ի պատրաստի, յանձնեսցէ Պօղոս եպիսկոպոսին, վասն հատուցման գումարք փօլիցային, զոր արարաք աստ ի վերայ նորա, որ է 47000, ռուփոյ ռուփի, մինն երեք ղուռուշով կամ փոքր ինչ աւել-պակաս – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Եփրեմ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց եւ արքեպիսկոպոսք սուրբ ժողովոյն Սրբոյ Աթոռոյս գրեմք սիրով սիրեցեալ հարազատիդ մերում, զի որովհետեւ ըստ պահանջման ներկայ ժամանակիս... Ո՛ղջ լե՛ր ի սէր մեր, որ եմք ի սրտէ քեզ միշտ բարեացակամ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց: Անդամք սուրբ ժողովոյն Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի մահտէսի Սարգիս Թաթօյեան, մայրտեսի պարոն Մելքոն Բաբայեան, մահտեսի պարոն Դաբայ Մուրադեան, մահտեսի Աւետիս մահտեսի Յօհաննեանն, սրբազանին յատուկ աջհամբոյր Գ. պճ՛՛խ. ծեր[ունի] պարոն Մելքոնին. 1818, սեպտեմբերի ելն. ի Սուրբ (ջնջուած է):
ձե. 107բ Առ Վրթանէս արքեպիսկոպոսն, [թէ ահա յղեցաք զՊօղոս եպիսկոպոսն, զոր քեզ յանձնեմք եւ այլն] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Եփրեմ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց եւ արքեպիսկոպոսք սուրբ ժողովոյս Սրբոյ Աթոռոյս գրեմք սիրով յարգոյ սիրեցեալ հարազատիդ մերում Վրթանէս արքեպիսկոպոսիդ... 1818, սեպտեմբերի ելն:
Ծնթ. Սոյն թղթից յետոյ եկած 1 թերթը ձեռագրից կտրուել, հանուել է:
ձզ. 109աբ Առ կուսակալն Վրաստանու բարձր գերազանց Ալէքսէյ Պետրովիչ Երմօլովն, [վասն Վրացի Իւանէ քահանային միջնորդութիւն գնալոյ ի Թիֆլիզ] – Ձեր բարձր գերազանցութիւն, ողորմած տէր. աղօթարար մեր եւ – Յիսուսի Քրիստոսի... Կատարելագոյն սիրով եւ բազմապատիկ օրհնութեամբ նուիրեմ զկենսանուէրն զողջոյն... Առ որ եւ ես անբաւ շնորհակալութեամբ եմ եւ մնամ յամենայն կեանս իմ ողորմած տէր ձերդ բարձր գերազանցութեան խոնարհ ծառայ եւ աղօթարար պատրիարգ ամենայն Հայոց: Նոյեմբեր, յամի 1817, յԱրարատեանն աթոռս ամենայն Հայոց, ի Սուրբ կաթուղիկէն Էջմիածին:
Ծնթ. Սոյն թղթից յետոյ եկած 1 թերթը ձեռագրից կտրուել, հանուել է:
ձզ. 110աբ [Առ գերազնիւ Պետր Նիկօլայիչ Երմօլովն՝ հօրեղբոր որդին կուսակալին Վրաստանու, թէ՝ ահա առաքեցաք վասն քո զմասն ինչ ի կենաց փայտէ եւ այլն] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... Հայրապետական սիրով եւ օրհնութեամբ ընծայեմ զողջոյն փրկչական... Ի վերադառնալն ձեր ի Պարսկաստանու ընդ Հօրեղբօրն ձերոյ բարձր գերազանց Ալէքսէյ Պետրովիչ... Նոյեմբերի, յամի 1817. ի Սուրբ:
ձէ. 111ա-2ա ՅԻզնմիտ, առ Աղաջանեան մահտէսի Ղազար, պարոն Մանուկ, պարոն Մանուէլ աղայսն՝ հարազատ գանձապետսն Սրբոյ Աթոռոյս, օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն վասն յամենայն դիմաց օգնական լինելոյ նուիրակ Աստուածատուր արհւոյն, հանդերձ մարդասիրութեամբ եւ այլն – Յիսուսի Քրիստոսի... հայրապետական բազմապատիկ սիրով եւ օրհնութեամբ ընծայեմք զքրիստոսաձիրն ողջոյն բարեպաշտ սիրելեացդ մերոց եւ հոգեւոր որդւոցդ՝ հաւատարիմ գանձապետացդ Սրբոյ Աթոռոյս... Որոց եւ գիտութիւն լիցի, զի կողմանցդ նուիրակ... Յամի Տեառն 1817, դեկտեմբերի, ի Սուրբ կաթուղիկէն Էջմիածին:
ձը. 112ա-3ա Ի Քեօթահիայ, առ ծերունի աւագ քահանայ տէր Պօղոսն, շնորհակալութիւն վասն 500 ղուռուշ խոստացեալ հոգեբաժնին եւ այլն] – Յիսուսի Քրիստոսի... Մեծագոյն սիրով եւ բազում օրհնութեամբ առաքեմք զողջոյն կենսանուէր ամենահարազատ եւ բազմաշխատ անձնադիր որդւոյդ եւ վէքիլիդ Սրբոյ Աթոռոյս... Եւ ընդ ողջունի եւ օրհնութեան գիտութի՛ւն լիցի սիրեցեալ հարազատիդ մերում... եւ աղօթարար Յամի Տեառն 1817, դեկտեմբերի. ի Սուրբ կաթուղիկէն Էջմիածին:
ձթ. 113բ-6ա Ի Քեօթահիայ, յերիս եկեղեցիսն՝ սուրբ Աստուածածնայ, սուրբ Թէոդորոսի եւ սուրբ Սարգսի. Յորդորակ վասն հաստատութեան գանձանակի յանուն Սրբոյ Աթոռոյս] – Յիսուսի Քրիստոսի... Քահանայապետական բազմապատիկ օրհնութեամբ եւ սիրով ընծայեմք զկենդանարարն սուրբ զողջոյն քրիստոսական բարեպաշտ սիրելեացդ մերոց եւ հոգեւոր հարազատ որդւոցդ սրբոյ լուսաւորչին եւ Մայր Աթոռոյ նորա... Որոց եւ գիտութիւն լիցի, զի կողմանցդ նուիրակ... 1817, դեկտեմբերի. ի Սուրբ:
ղ. 116բ-8ա Յերկիրն Երեւանու եւ Նախչուանու. Վասն ժողովարարութեան Մշու սուրբ Կարապետի վանից ի ձեռն նորին միաբան Աստուածատուր վարդապետին – Յիսուսի Քրիստոսի... Հայրապետական սիրով եւ օրհնութեամբ ընծայեմք զողջոյն իսուսաւանդ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս... Որոց եւ գիտութիւն լիցի, զի յայտնի է ամենեցուն, թէ...
ղա. 118բ-20ա ՅԵրեւան, առ հասարակութիւնն, ծանուցումն վասն այն, թէ այսուհետեւ յստակ մոմն յեկեղեցիսն եւ ի վանորայս վաճառեսցին ի շահաւէտութիւն նոցա ձեռամբ երիցփոխանաց կամ մութաւէլեաց՝ ըստ բնական նախկին սովորութեանցն, եւ մի՛ բնաւ մոմ չիք գնացեալ մոմ վաճառեսցին եւ այլն – Յիսուսի Քրիստոսի... Ողջոյն եւ օրհնութիւն աստուածային ընծայեմք հայրական սիրով ձեզ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մօրս լուսոյ Սրբոյ Աթոռոյս... Որոց եւ գիտութիւն լիցի, զի օրէն է ճշմարիտ եւ բարեպաշտ քրիստոնէից... Յամի Տեառն 1817 (՞, 1818). յունվարի:
ղբ. 120բ-1ա Ի Գաղատիայ, առ պօլսեցի Յակոբ աղայն Սառաֆն եպարքոսին, որ երբեմն ի Կարին էր – Յիսուսի Քրիստոսի... Մեծաւ սիրով եւ օրհնութեամբ զողջոյն տամք ընտիր սիրելւոյդ մերում յարգոյապատիւ Սառաֆ... Որում գիտութի՛ւն լիցի, զի յառաջագոյն մինչ էիր ի Կարին... 1818, յունվարի. ի Սուրբ [կաթուղիկէն Էջմիածին:]
ղգ. 121բ-2բ Կոնդակ վասն Առաքել եպիսկոպոսին Սանահնու – Յիսուսի Քրիստոսի... Որոց եւ գիտութի՛ւն լիցի, զի արիաջան առաջնորդն ձեր եւ սիրեցեալ հարազատն մեր՝ յարգելի Առաքել արքեպիսկոպոսն... Յամի Տեառն 1818, փետրվարի. ի Սուրբ:
ղդ. 123աբ Ի վերայ Խաչկայ վանից առաջնորդ Սուքիաս վարդապետն, [թէ երեք հազար ղուռուշ պարտքն քո զկնի Ե. կամ Զ. ամսոց մեք տամք] – Յիսուսի Քրիստոսի... Յորմէ ծանի՛ր սիրով արժանապատիւ Սուքիաս վարդապետ, առաջնորդ Խաչկայ վանից, զի ի ներկայս... եւ առ ի հաստատութիւն բանիս կնքեալ ստորագրեմք ահա իսկական կնքով եւ իսկական ձեռագրութեամբ մերով. Յամի տեառն 1818, մարտի. ի Սուրբ:
ղե. 124ա-6բ Ի Տիգրանակերտ, առ առաջնորդն եւ նուիրակն վասն Առաքել եպիսկոպոսին – Յիսուսի Քրիստոսի... սիրով Սուրբ Հոգւոյն նուիրեմք զողջոյն յիսուսաւանդ հարազատ որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս եւ մեր... Երկոցունցդ գրութիւնն ուրոյն ուրոյն, հանդերձ միջնորդական գրութեամբ... մարտի, յամի 1818. ի Սուրբ:
ղզ. 127ա-8բ ՅԵրեւան, վասն օրինազանց կին պահօղաց բանք – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ եւ սուրբ ողջունիւ գիտութիւն լիցի սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ Սրբոյ Աթոռոյս եւ մեր, որք կայք բնակեալ ի յԵրեւան, քահանայից... զի պաշտօն եւ հարկ հովուապետութեան իմոյ ստիպէ զիս... 1818, մարտի. ի Սուրբ [կաթուղիկէն Էջմիածին]:
ղէ. 129աբ Երեւան առ հասարակութեանն, [որ Վրաց ազգին կին կամ աղջիկ չտայցեն] – Յիսուսի Քրիստոսի... Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ եւ սուրբ ողջունիւ գիտութի՛ւն լիցի յԵրեւան բնակեալ բոլոր եկեղեցականաց եւ ժողովրդականաց մերոց՝ քահանայից... Յառաջ քան զայս, որ մէկ կոնդակ գրեցաք ձեզ... 1818, մարտի, ի Սուրբ [կաթուղիկէն Էջմիածին]:
ղը. 130աբ Առ Գանձասարու Սարգիս արքեպիսկոպոսն. Վասն առաքման լուսարարին յերկիրն Աղուանից – Յիսուսի Քրիստոսի... Սիրեցեալ եղբօրդ մերոյ եւ հարազատ որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս յարգոյապատիւ... յ0րէ վերադառնալոյ աստէն եղբօրն քոյ՝ պարոն Գրիգորի... 1818, ապրիլի. ի Սուրբ:
ղթ. 131աբ Ի Շուշի, առ աղայն Մնացականն Հախումեան եւ իւր եղբայրն Բաբայն, [Յանձնարարութիւն վասն աւագ լուսարարին Յօհաննու] – Յիսուսի Քրիստոսի... Մեծագոյն սիրով եւ բազում օրհնութեամբ ընծայեմք զողջոյն քրիստոսական... Որոց եւ գիտութի՛ւն լիցի, զի ի վաղուց հետէ... 1818, ապրիլի. ի Սուրբ:
ճ. 132ա-6ա Ի Սիս եւ յամենայն վիճակս նորա. Կոնդակ իմտատիական ընդ Մկրտիչ եպիսկոպոսին Թօխաթեցւոյ] – Յիսուսի Քրիստոսի... (Շնորհք, սէր եւ այլն) Եւ ընդ շնորհածաւալ ողջունի եւ օրհնութեան գիտութիւն լիցի բարեպաշտ սիրելեացդ մերոց, եւ լուսածնունդ հարազատ որդւոցդ Սրբոյ Լուսաւորչին, զի յաղագս տարաբախտութեան մերոյ... Գրեցաւ յամի Տեառն 1818, մայիսի. ի Սուրբ [կաթուղիկէն Էջմիածին]:
Գրչից՝ 132ա. «Անուանք վիճակացն նշանակեալ կայ անդ՝ ի տերերն գրագրաց, անտի գրելի է»:
ճա. 136բ [Վկայական ազգաբանութեան Պետրոս, Պօղոս եւ Յարութիւն մէլիք Բալումեանց երից եղբարցն տրուեցաւ] – Սուրբ ժողովն բարձրագոյն խորհրդարանի Արարատեան Աթոռոյ Սրբոյ կաթուղիկէ Էջմիածնի ընկալաւ զխնդրագիր ի Թիֆլիզ բնակեալ... վկայեալ ստորագրեմք եւ կնքեմք անդամք սուրբ ժողովոյն Սրբոյ Էջմիածնի. Յամի Տեառն 1818, յամսեանն յուլիսի մէկն:
Ծնթ. Սոյն թղթից յետոյ եկած 2 թերթը ձեռագրից կտրուել, հանուել է:
ճբ. 137ա-8ա Առ սրբազան պատրիարգն Պօլսոյ. Վասն տէր Գէորգին Ակնցւոյ – Յիսուսի Քրիստոսի... Սիրով Սուրբ Հոգւոյն եւ քրիստոսաձիր ողջունիւ յայտ առնեմք սրբազան Պօղոս պատրիարգ սիրեցեալ եղբօրդ մերում եւ օգտաջան մտերիմ զաւակիդ մօրս լուսոյ Սրբոյ Աթոռոյս, զի ի անցեալ նոյեմբեր ամսոյ գրեալ թուղթն ձեր... Որ եւ այսպէս գիտացեալ ո՛ղջ լերուք ի սէր մեր: 1818, օգոստոսի, ի Սուրբ:
ճգ. 138բ-9բ Ի Պօլիս, առ ամիրայսն եւ ժողովուրդսն Ակնայ. Վասն տէր Գէորգ քահանային – Յիսուսի Քրիստոսի... Քահանայապետական բազմապատիկ օրհնութեամբ եւ սիրով առ ընծայեմք զկենսասէր սուրբ զողջոյն քրիստոսական բարեպաշտ սիրելեացդ մերոց եւ լուսածնունդ հարազատ որդւոցդ սրբոյ լուսաւորչին... Ի անցեալ նոյեմբեր ամսոյ գրեալ թուղթն ձեր... 1818, օգոստոսի. Ի Սուրբ:
ճդ. 140ա [Առ բարձր բարեծնունդ պարոն կապիտան եւ կաւալէր Եագօր Իլիիչն. Օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն վասն ջերմեռանդութեան իւրոյ առ Սուրբ Աթոռս] – Յիսուսի Քրիստոսի... Հայրապետական օրհնութեամբ եւ սիրով ընծայեմք զքրիստոսաւանդ սուրբ ողջոյն բարձր բարեծնունդ... Ի լինելն ձեր աստ ընդ նորին բարձր գերազանցութեան յաղթօղ կուսակալ Երմալովին... 1818, նոյեմբերի 5: Ի Սուրբ:
ճե. 140բ-1ա Ի Պօլիս, առ Ազնաւորեան քեհիայ Կարապետ ամիրայն – Յիսուսի Քրիստոսի... Ողջունիւ սիրոյ եւ օրհնութեան յայտ առնեմ ազնուութեան ձերում, զի սոյն գիր ընկալ տէր Գէորգ քահանայ Ակնեցի յառաջ քան զայս... 1818, օգոստոսի, ի Սուրբ:
ճզ. 141բ Վճիռ սուրբ ժողովոյն վասն դատաստանի, որ ընդ մէջ Յակոբ եպիսկոպոսին Ակնայ եւ տէր Գէորգ քահանային Ակնեցւոյ – Սուրբ Ժողովն բարձրագոյն խորհրդարանի Արարատեան գերագահ Մայր Աթոռոյն Սրբոյ Կաթուղիկէ Էջմիածնի՝ ընկալեալ զպատուելի հրաման... կարօղ իցէ ստուգել ի դատաստանի (այսպէս. թերի եւ ջնջուած:)
Ծնթ. 141րդ թերթին յաջորդած 1 թերթ ձեռագրից կտրուել-հանուել է:
ճէ. 142ա-4ա Վճիռ իրաւանց սուրբ ժողովոյն Սրբոյ Էջմիածնի ի վերայ դատաստանի, որ ընդ մէջ Յակոբ եպիսկոպոսին Ակնայ եւ տէր Գէորգ քահանային Ակնեցւոյ – Սուրբ Ժողովն բարձրագոյն խորհրդարանի Սրբոյ Կաթուղիկէ Էջմիածնի վերահասութիւն արարեալ ի վերայ դատաստանի... Ահա այսպէս եղեւ վերջին վճիռ սուրբ ժողովոյն ի վերայ դատաստանի երկոցունցն, զոր կնքեալ եւ ստորագրեալ, մատուցաք սրբազնակատար գահակալութեանն առ ի հաստատութիւն: Յամի Տեառն 1818, օգոստոսի, ի Սուրբ Կաթուղիկէն Էջմիածին: Անդամք Սուրբ Ժողովոյն բարձրագոյն խորհրդարանի Սրբոյ Աթոռոյս Մարտիրոս արքեպիսկոպոս, Անդրէաս արքեպիսկոպոս, Սահակ արքեպիսկոպոս, Սիմէօն արքեպիսկոպոս, Գրիգոր եպիսկոպոս գանձապետ, Ստեփան եպիսկոպոս Ենօքեան, Ստեփան եպիսկոպոս Գեղամեան, Ստեփան եպիսկոպոս Զմիւռնացի:
ճը. 144բ Վկայական վասն բժիշկ Գէորգին – Յիսուսի Քրիստոսի... Սիրով եւ օրհնութեամբ յայտնի լիցի ամենայն տեսողաց զայս գիր, զի Երեւանցի պատուելի բժիշկ ջառահ պարոն Գէորգն Տէր-Կարապետեան... վարձատրութեան Տեառն Աստուծոյ յերկին եւ յերկրի. կաթուղիկոս ամենայն Հայոց. գրեցաւ յամի Տեառն 1818, օգոստոսի:
Ծնթ. Սոյն թերթին յաջորդած 4 թերթ կտրուել-հանուել է:
ճթ. 145ա Վկայական վասն Գէորգ բժշկին – Յիսուսի Քրիստոսի... Սիրով եւ օրհնութեամբ յայտնի լիցի ամենայն տեսողաց զայս գիր, զի պատուելի բժիշկ եւ ջառահ Երեւանցի պարոն Գէորգ Տէր-Կարապետեանն... վարձատրութեան Տեառն Աստուծոյ յերկնաւոր բժշկին աստ եւ ի հանդերձեալն. կաթուղիկոս ամենայն Հայոց: Գրեցաւ յամի Տեառն 1818, սեպտեմբերի 1. ի Սուրբ կաթուղիկէն Էջմիածին:
ճժ. 145բ-6ա Ի Կալկաթա, առ աղայ Էլիազն Մինասեան, [Վասն կտակի լուսահոգի քեռն իւրոյ Կատարինէ Խօճամալին, յանուն քանի մի վանորէից] – Յիսուսի Քրիստոսի... Սիրով Սուրբ Հոգւոյն եւ աստուածային բազմապատիկ օրհնութեամբ ողջոյն ընծայեմք գերապատուելի... Ի թուոյ փրկչին 1816, փետրվարի 16էն գրեալդ հասեալ առ մեզ... 1818, սեպտեմբերի: Ի Սուրբ:
ճժա. 146բ-8բ Ի Հնդիկս, առ Վրթանէս արհին [երկար բանիւք, թէ՝ ահա՛ զՊօղոս եպիսկոպոսն առաքեցաք այդր՝ ի Հնդիկս եւ այլն, եւ այլն] – Յիսուսի Քրիստոսի... Ողջոյն քրիստոսական նուիրեմք սիրով եւ օրհնութեամբ բազմաւ գերապատիւ... Ի Բուշեռու եւ ի Բումբայու միայն գտանելով մեր ի ձէնջ զգիրս նոցին, դարձսն եւս գրեալ եմք կանխաւ... 1818, սեպտեմբերի. ի Սուրբ:
Գրչից՝ 148բ «Աղայ Յակոբ եւ աղայ Աստուածատուր Յարութիւն[եան]. օրհնութիւնեւշնոր[հակալութիւն]», «աղայ Էդվարթ եւ աղայ Յօհաննէս Սամուէլեան. մխիթարութիւն վասն վախճանիհօրնիւրեանցՍամուէլին,այլեւ՝ծանուցումնգալստեան աստ հօրաքեռ որդւոյն իւրեանց աղայ Պօղոսին ի Պօլսոյ, եւ գնալոյն ի Թիֆլիզ, եւ անտի եւս ունի վերադառնալ եւ այլն»:
ճժբ. 149աբ Ի Բուշես, առ աղայ Յարութիւն Մելքումեանն ի կողմանէ պարտուց Նոր Ջուղայու Ամենափրկիչ վանիցն – Յիսուսի Քրիստոսի... Աստուածային ամէնառատ օրհնութեամբ եւ սիրով նուիրեմք զողջոյն կենսապարգեւ գերապատուելի, օրհնեալ աղայ Յարութիւն Մելքումեան նախածանօթ բարեպաշտ սիրելւոյդ մերում... Ի սոյն ներկայ թուոյս 1818, աւելեաց 5էն ջերմեռանդական գրութիւնդ ստանալով... 1818, սեպտեմբերի. ի Սուրբ:
Գրչից՝ 149բ «Տերամբ զօրացեալ որդւոցն պարոնաց Մելքօնին, Յովսէփին, Սետրաք[ին] եւ Միսակին, եւ մօրն դոցա կենակցւոյդ Էլինայ Խաթունին»:
ճժգ. 150ա-1ա Առ Իմէրէթու Ծէրէթէլ լուսափայլ Զուրաբն (որ է վրացի)՝ եներալ մայիօր եւ սրբոյն Աննայի առաջին աստիճանի կաւալէր, որդւոյն Գրիգորի, որ է պօլկովնիկ եւ սրբոյն Աննայի երկրորդ աստիճանի կաւալէր, եւ բոլոր ընտանեացն օրհնութիւն – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Եփրեմ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց... Կատարելագոյն սիրով եւ քահանայապետական բազմապատիկ օրհնութեամբ նուիրեմք լուսափայլութեան ձերում... Համբաւ բարեփառ քաջազանց երանելի նախնեաց ձերոց եւ ձերդ իսկ լուսափայլութեան... 1818, սեպտեմբերի 25. ի սուրբ Կաթուղիկէն Էջմիածին, որ յԱրարատ[եանն]:
ճժդ. 151բ-3բ Ի Կալկաթայ, առ Մարամջան Խաթունն աղայ Սարգսեան եւ որդի նորա աղայ Բէկդանն. մխիթարութիւն վասն կրեալ մեծի ձախորդութեանն, եւ վասն վախճանի որդւոյն աղայ Յօհաննիսին եւ աղայ Կարապետին աղայ Սարգսեան, եւ խնդիր վասն 20000 ռուփւոյն, զոր աղայ Յօհաննէսն ստացեալ էր ի Պօղոս վարդապետէն՝ յարդեանց նուիրակութեանն առ հասուցանել յԱթոռս, յետոյ կոտր էր անկեալ եւ վախճանեալ: Ողջոյն աղայ Յօհաննիսի կնոջն Եղիսաբէթ խաթունին եւ որդւոցն՝ Սարգիս, Խաչիկ եւ Պետրոս աղայիցն եւ ամենայն ընտանեացն – Յիսուսի Քրիստոսի... Քրիստոսական ողջոյն, հոգեկան սէր եւ աստուածային ամէնառատ օրհնութիւն, հանդերձ երկնաձիր կատարեալ մխիթարութեամբ առատասցի... Շնորհք... 1818, սեպտեմբերի: Ի Սուրբ Կաթուղիկէն Էջմիածին:
Ծնթ. Ունի 154ա էջին գրուած մաս, որ, սակայն, ջնջուած է՝ «եւ մնամք քեզ միշտ ի սրտէ բարեացակամ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց. 1818, ի սեպտեմբերի ելն, ի Սուրբ. արքեպիսկոպոսք սուրբ ժողովոյն բարձրագոյն խորհրդարանի Սրբոյ Աթոռոյս». թ. 153ին յաջորդած 1 թերթ կտրուել-հանուել է:
ճժե. 154ա-5ա, 156բ Առ Ներսէս արհին. վասն Առաքել եպիսկոպոսին Սանահնու եւ այլն – Յիսուսի Քրիստոսի... Սիրով Սուրբ Հոգւոյն ողջունեմք զձեզ սիրեցեալ մեր... միշտ սիրող բարեացն ձեռ կաթուղիկոս ամենայն հայոց. 1818, հոկտեմբերի. ի Սուրբ:
ճժզ. 155ա-6բ Առանձինն առ նոյն Ներսէս արհին – Եւ զայս առանձինն գիտասջի՛ր, սիրեցեալ մեր՝ սրբազան Ներսէս արքեպիսկոպոս... ուրեմն ըստ այնմ կերպի արժան համարեալ եւ (այսպէս՝ թերի, նաեւ՝ թանաքագծերով ջնջած):
ճժէ. 156բ [Առ Ներսէս արհին Թիֆլիզեցու, թէ՝ ահա զոր ինչ բան կայր ի Ջամբռումն օրինակեալ յղեցաք – Յաղագս աթոռային մլքից, ճորտից, սիգէլաց եւ այլ հարկաւոր գրեանց հայերէն եւ վրացերէն եւս գրեալ առաքեցաք զամենայն եւ ո՛չ մնաց ի Սուրբ Աթոռս կամ գիր եւ կամ հարկաւոր պահելի գրութիւնս ի մասին Թիֆլիզու] – Յաղագս աթոռային մլքից կամ ճորտից սիգէլաց կամ այլ հարկաւոր գրեանց... այժմ զայսքանս եւեթ գիտացեալ, ո՛ղջ լերուք. կաթուղիկոս ամենայն Հայոց. 1818, հոկտեմբերի. ի Սուրբ:
ճժը. 157ա-8ա [Առ Առաքել եպիսկոպոսն Սանահնոյ վանից. Բանք վասն ինքեանն յանձնեցեալ եկամուտ ժողովրդոցն] – Յիսուսի Քրիստոսի... Ողջոյն եւ օրհնութիւն տամք սիրով Առաքել արքեպիսկոպոս սիրելեցոյդ մերում, ուրախ լինիլ ի Տէր: Երկոքին գրութիւնքդ՝ մինն ի սեպտեմբերի 11էն եւ միւսն ի 25էն... 1818, հոկտեմբերի. ի Սուրբ:
ճժթ. 158բ-9ա [Առ Ներսէս արհին. Վասն եկամուտ ժողովրդոց արդեանցն, զոր կանոնեալ էր Յակոբ կաթողիկոսն տալ այնմ վանաց, որոյ վիճակում նստեալ բնակին. եւ այլն] – Եւ զայս առանձինն ծանի՛ր սիրեցեալ մեր Ներսէս արքեպիսկոպոս, զի ի ժամանակս հոգելոյս Յակոբ սրբազան կաթուղիկոսին Շամախեցւոյ... որ ո՛չ վայել է մեր կամ ձեր հոգեւոր հովուութեանն եւ կառավարութեանն:
ճի. 159բ-60ա Ի Ուռումէլի, առ նուիրակ Ստեփան եպիսկոպոսն. Մեղմով յանդիմանութիւն սակս սիրով վարելոյ եւ այլն – Յիսուսի Քրիստոսի... Խաղաղաւէտ սիրով Սուրբ Հոգւոյն եւ բազմապատիկ օրհնութեամբ զքրիստոսաւանդն ընծայեմք զողջոյն սիրելի եւ հոգեւոր հարազատ որդւոյդ Սրբոյ Աթոռ[ո]յս... 1818, հոկտեմբերի. ի Սուրբ:
ճիա. 160բ-1ա Առ Պօլսոյ Պօղոս պատրիարգն [բանք վասն [Ու]ռումէլու նուիրակ Ստեփան եպիսկոպոսին, եւ վասն առաքման սրբոյ մեռոնի] – Յիսուսի Քրիստոսի... Ողջոյն սիրոյ նուիրեմք սիրով սրբազան Պօղոս պատրիարգ սիրելւոյդ մերում ի Տէր խնդալ: Յօգոստոս 14էն գրութիւնդ, անագան ուրեմն ժամանեալ մեզ... 1818, հոկտեմբերի. ի Սուրբ:
ճիբ. 161բ-3բ Առ [Ու]ռումէլու նուիրակ Ստեփան եպիսկոպոսն [խրատական բանք, զոր Պօղոս պատրիարգն գրեալ եւ ծանուցեալ էր մեզ, թէ անուղիղս գնայ ընդ ժողովրդեան] – Յիսուսի Քրիստոսի... Հայրական սիրով եւ օրհնութեամբ ողջոյն տամք սիրելի եւ հոգեւոր որդւոյդ Սրբոյ Աթոռոյս եւ մեր... Յառաջագոյն մեք գրեալ էաք Պօլսոյ սրբազան պատրիարգ Պօղոս արքեպիսկոպոս սիրելւոյն մերում... եղիցի ընդ ձեզ ամենեսե[ա]ն յարաժամ. ամէն:
ճիգ. 164ա Առ պարոն Պաղտասար Խօջայովն – Սիրով եւ օրհնութեամբ մատուցանեմք զողջոյն փրկչական բարեպաշտ սիրելւոյդ մերում յարգելի պարոն Պաղտասար Խօջայովիդ... ի գերագահ աթոռս ամենայն Հայոց, ի Սուրբ Էջմիածին:
ճիդ. 165գ Ս. վր.: Գրես այս անուն. Ղազախ, Պօրչալու, Փամպաձոր եւ Լօռի: |165դ| Գրեաց, յայսօր, 8184, գերահռչակ ծառայ:
ճիե. 165ե Բ. Ստեփաննոս վր. հրաման է կաթողիկոսի – Գրել տաս այս կոնդակ եւս վասն իւղի, պանրի եւ մատաղի անուն սրբոյ Էջմիածնի: Պատուարժան Պետրոս վարդապետ՝ միաբան Սրբոյ Աթոռոյս, կարգեցաք ժողովարար Դարալակեազ Գեօքչայ, Դարաչիչակ եւ շրջագայս նորին(այսչափ):
ճիզ. 165զՀայրապետական բազմապատիկ օրհնութեամբ առաքեմք զողջոյն քրիստոսավանդ հարազատ սիրելեացդ... շնորհօք եւ մխիթարութեամբ հոգեկան եւ մարմնական բարեաց աստ եւ ի հանդերձեալն. ամէն: Եւ ընդ. ող՛՛:
ճիէ. 167ա-9ա ՅԱմասիայ, Մարսուան, եւ յայլ թեմս նոցին. Վասն առաջնորդութեան Կարապետ արքեպիսկոպոսին – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ. եւ այլն: Աստուածեղէն սիրով սրբութեան եւ առատագոյն շնորհիւ քահանայապետական օրհնութեան առաքեմք զզօրացուցիչ կենսունակ սուրբ ողջոյնն քրիստոսական ամենաջերմեռանդ հարազատ որդւոցդ սրբոյ լուսաւորչին եւ Մայր Աթոռոյ նորա եւ մեր եւ... մնամք վասն ձեր միշտ աղօթարար առ Աստուած՝ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց: Գրեցաւ յամի թուին հայոց 1818(ՌՄԿԸ.), դեկտեմբերի. ի սուրբ [կաթուղիկէն Էջմիածին:]
ճիը. 169բ Ի Պօլիս, առ Պօղոս պատրիարգն եւ առ երկու Աստուածատուր արհիսն՝ նուիրակն եւ գանձանակաց վերակացուն – Գերապատիւ պատուական եղբարցդ մերոց՝ արժանավայել սրբազան պարտրիարգիդ մեծին Պօլսոյ... Զգիր ձեր, զոր գրեալ էիք... զփօլիցայի գումարն () ղուռուշն, եւ հատուցեալ (այսպէս. թերի եւ ջնջած):
Ծնթ. 169րդ թերթին յաջորդած 7 թերթ կտրուել-հանուել է:
ճիթ. 170աբ ՅԱմասիայ քաղաքն գրելի թուղթք, ըստ ասութեան Եփրեմ արհւոյն – 1. Առ Շիշմանեան մահտեսի Պետրոսի որդի պարոն Յակոբն, այսու մտօք, թէ ձեր բախչայի կէսն... 2. Առ Քիրիշճեան մահտեսի Գէորգի որդի պարոն Գրիգորն, այսու մտօք, թէ քոյ հօրեղբայր լուսահոգի աղայ Յակոբն... |170բ| 3. Առ Շիրվանեան գերազնիւ մահտեսի Կարապետ աղայն, օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն վասն հարազատութեանցն եւ ջերմեռանդութեանցն առ Սուրբ Աթոռն... վասն շէն պահելոյն եւ այլն, եւ այլն:
ճլ. 171աբ [Առ Խօսրով խանն. Վասն բերելոյն աստ զմարմին եղբօրն իւրոյ Պետրէ բէկին] – Յիսուսի Քրիստոսի... Մեծագոյն սիրով եւ բազում յարգութեամբ ընծայեմք զողջոյն եւ զօրհնութիւն աստուածային բարձրապատիւ եւ մեծափառ... 0գնականութեամբ ամենազօրին Աստուծոյ՝ ձերդ հարազատ Ասլան Տէր-Դանիէլեանն բերեալ հասուցեալ աստ... 1819, ապրիլի 28 (՞ 8 թուանիշը ջնջուած), ի Սուրբ:
ճլա. 172ա [Առ պարոն Ասլան Տէր-Դանիէլեանն, որ զմարմին Պետրէ բէկին բերեալ աստ, որում տրուեցաւ մէկ կապայ ծաղկով զառ դիպայ եւ մին ոսկեայ կարմիր եաղութ մատանի] – Յիսուսի Քրիստոսի... Աստուածային ամէնառատ օրհնութեամբ եւ սիրով ողջունեմք զքեզ՝ բարեպաշտ սիրեցեալ որդեակ Սրբոյ Աթոռոյս... Արդ, սիրելի որդեակ մեր՝ բարեպաշտութիւն ձեր առ Աստուած...
ճլբ. 172բ-3ա [Առ Խաթուն Մարթայն Ղայթիմաղեանց՝ մխիթարութիւն վասն վախճանի կենաց եղբօրն իւրոյ Պետրէ բէկին, եւ պատմութիւն թաղման նորա ի գաւիթն Սրբոյն Գայիանեայ] – Յիսուսի Քրիստոսի... Սփոփարար սիրով Սուրբ Հոգւոյն եւ քահանայապետական օրհնութեամբ մատուցանեմք զկենսունակ սուրբ ողջոյն քրիստոսական բարեպաշտուհի հոգեւոր դստերդ մերում... 1819, ապրիլի 28, ի Սուրբ:
ճլգ. 173բ-4ա [Առ Ներսէս արհին Թիֆլիզու. Պատմութիւն վասն աստ բերելոյն զմարմին Պետրէ բէկին. եւ այլն] – Յիսուսի Քրիստոսի... Յորմէ գիտասջի՛ր սիրով եւ ողջունիւ, սրբազան Ներսէս արքեպիսկոպո՛ս, յարգոյ սիրեցեալ հարազատ մեր... 1819, ապրիլի 28, ի Սուրբ:
ճլդ. 174ա-6ա Կոնդակ վասն առաջնորդութեան եւ եպիսկոպոսութեան Ղարահիսարու նորընծայ Յակոբ վարդապետին – Յիսուսի Քրիստոսի... Հայրապետական բազմապատիկ օրհնութեամբ եւ սիրով առաքեմք զկենսունակ սուրբ ողջոյն քրիստոսական սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ սրբոյ լուսաւորչին եւ Մայր Աթոռոյ նորա եւ մեր... Եւ ընդ ողջունի եւ օրհնութեան գիտութի՛ւն լիցի բարեպաշտութեան ձերում... Ի 1819, ամի կենարարին մերոյ, յունիսի 23, ի Սուրբ Կաթուղիկէն Էջմիածին:
ճլե. 176բ-8ա Վկայական վասն նոր ձեռնադրեալ եպիսկոպոսաց – Յիսուսի Քրիստոսի... Ընկալեալ զգրեալն ի ՌՄԿԹ. (1819) թուին հայոց, եւ ի սեպտեմբերի 15, զբազմակնիք խնդրագիր բոլոր հասարակութեանն հայոց աստուածապահ քաղաքին Թրակիոյ (ջնջուած. գրուած՝ Եդեսիոյ) եւ ընդ սուրբսն իւր յարքայութեանն երկնից, ամէն: Գրեցաւ վկայականս յամի Տեառն 1819, յունիսի (ջնջուած, գրուած՝ 1820, նոյեմբերի 14): Ի գերագահ Մայր Աթոռս ամենայն Հայոց՝ ի սուրբ... կաթողիկոս ամենայն Հայոց:
Ծնթ. Ինչպէս երեւում է, այստեսակ բովանդակութեամբ թղթեր են գրուել տարբեր ժամանակներում (տե՛ս յաջորդ թուղթը):
ճլզ. 178ա-9ա Կոնդակ առաջնորդական [վասն Թրակիոյ Առաքել նորընծայ եպիսկոպոսին] – Յիսուսի Քրիստոսի... Հայրապետական [զ]բազմակնիք... (Գրչից՝ 178ա. «Տե՛ս ի վերն, մինչեւ ցաստ»): Որք կայք բնակեալ յաստուածապահ քաղաքիդ Թրակիոյ... Եւ ընդ ողջունի եւ օրհնութեան գիտութի՛ւն լիցի բարեպաշտութեան ձերում... Իսկ մեք աղօթս առնեմք, զի ամենա՛՛... (Գրչից՝ 179ա. «Գրե՛ա մինչեւ ցվերջն ըստ վերոյ առաջնորդական կոնդակի վերջաւորութեանն»): Վասն ձեր աղօթարար՝ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց: Ի 1819, ամի փրկչին մերոյ, յունիսի, ի Սուրբ Կաթուղիկէն Էջմիածին:
ճլէ. 179բ-80բ Կոնդակ ի վերայ Անատօլու. Յանուն Սուրբ Յակոբայ վանիցն կառուցելոյ յԵզնկան, զոր խնդրեալ էին ժողովուրդքն տեղւոյն – Յիսուսի Քրիստոսի... Արդիւնարար սիրով ամենասուրբ Հոգւոյն Աստուծոյ եւ քահանայապետական բազմապատիկ օրհնութեամբ առաքեմք զողջոյն յիսուսաւանդ՝ բարեպաշտ սիրելեացդ մերոց եւ լուսածնունդ հարազատ որդւոցդ Սրբոյ Լուսաւորչին եւ Մայր Աթոռոյ նորա... Եւ ընդ սիրառատ ողջունի եւ օրհնութեան գիտութի՛ւն լիցի բարեպաշտութեան ձերում...
ճլը. 181ա Գիր օրհնութեան ի վերայ այնպիսեաց, որք եկեալ իցեն յԱթոռս յուխտ եւ յերկրպագութիւն – Յիսուսի Քրիստոսի... Առատագոյն սիրով Սուրբ Հոգւոյն եւ քահանայապետական օրհնութեամբ ընծայեմք զկենսաձիրն ողջոյն քրիստոսական՝ բարեպաշտօն մայրտեսի օրհնեալ պարոն Ծառուկ ծերունով... Որում եւ գիտութի՛ւն լիցի, զի ըստ մեծի սիրոյդ... 1819, օգոստոսի, ի Սուրբ:
ճլթ. 181բ Վկայական թուղթ ապացուցաբար գրեալ առ Ստեփաննոս Դետն Կեսարու, սակս շնորհման խաչին – Յիսուսի Քրիստոսի... Քաղցրալուր փողն տարսոնեան՝ աստուածային Պօղոս, հրաշալի իմն ներդաշնակաւորութեամբ ի լսելիս զինուորեալ եկեղեցւոյ Քրիստոսի հնչեցուցանէ... Յամի Տեառն 1819, սեպտեմբերի 10, ի Սուրբ Կաթուղիկէն Էջմիածին:
ճխ. 182աբ Առ Ներսէս արհին Թիֆլիզու՝ [թէ որպէս Աստուածատուր եւ Դանիէլ կաթողիկոսունքն հանեալ են ի ճորտութենէ զԵնօքեանսն, նոյնպէս եւ մեք ահա գրեմք հանել] – Յիսուսի Քրիստոսի... Յորմէ գիտութի՛ւն լիցի յարգոյ սիրեցելոյդ մերոյ սրբազան Ներսէս արքեպիսկոպոսիդ: Յանցելումն, մինչ խնդրեալ էիք հանել... եւ տալ ընկալնուլ այնուհետեւ՝ ի շարս քաղաքացւոցն: Կաթուղիկոս ամենայն Հայոց, 1820, ապրիլի 26, ի Սուրբ:
ճխա. 183ա-4ա Գիր մխիթարութեան ի վերայ որդւոցն մէլիք Մինասին. Վասն վախճանի կենաց նորին – Յիսուսի Քրիստոսի... Սփոփարար սիրով Սուրբ Հոգւոյն եւ աստուածային առատ օրհնութեամբ առաքեմք զտրտմափարատն ողջոյն քրիստոսական յարգոյ սիրեցեալ հարազատիդ մերում... Եւ ընդ ողջունի եւ օրհնութեանս գիտութիւն լիցի պայծառութեան ձերում... յամի Տեառն 1820, ապրիլի, ի Սուրբ:
ճխբ. 184բ-6ա Ի Կարին եւ յամենայն վիճակս նորին. [Վասն վախճանի կենաց նուիրակ Եսայի եպիսկոպոսին եւ զնուիրակութիւնն եւս յանձնել դէտ Կարապետ արհւոյն] – Յիսուսի Քրիստոսի... Քահանայապետական բազմապատիկ օրհնութեամբ եւ սիրով մատուցանեմք զկենդանարարն սուրբ ողջոյն քրիստոսաւանդ՝ բարեպաշտ սիրելեացդ մերոց եւ լուսածնունդ հարազատ որդւոցդ սրբոյ լուսաւորչին եւ Մայր Աթոռոյ նորա... Եւ սիրառատ ողջունի եւ օրհնութեանս գիտութիւն լիցի աստուածասիրութեան ձերում... Գրեցաւ յամի Տեառն 1820, ապրիլի, ի Սուրբ:
Ծնթ. Ունի ներդիր՝ 185գ. «0րհնութեամբ ողջոյն տամք սիրելի որդւոցդ աղայ Յօհաննիսին, Մկրտչին, Պաղատասարին եւ Արութիկին»:
ճխգ. 186բ [Առ բարձր գերազանցութիւն Ալեքսէյ Պետրովիչ Երմալով կուսակալն Վրաստանու. Շնորհաւորութիւն վասն յաջողութեամբ վերադարձմանն ի Թիֆլիզ] – Ձերդ բարձր գերազանցութիւն, ողորմած Տէ՛ր, աղօթարար ձեր եւ Յիսուսի Քրիստոսի եւ այլն (այսպէս. թերի):
ճխդ. 187ա-9ա Առ Ներսէս արհին Թիֆլիզու, [բանք վասն Տաթեւացի Աբրահամ պատրիարգի կայից եւ դուքանաց տիրելոյն եղբարց իւրոց եւ այլն] – Ծանի՛ր սիրով սրբազան Ներսէս արքեպիսկոպոս սիրեցեալ մեր ի Քրիստոս: Յառաջ քան զայս առաքեցաք առ ձեզ... 1920, մայիս, ի Սուրբ:
ճխե. 190աբգ Ի Դէւրակ, առ հասարակութիւնն [հայոց, թէ՝ ահա առաքեցաք զպատուական մասն ի նշխարացն սրբազան առաքելոյն Թադէոսի՝ ձեզ պարգեւ եւ սուրբ եկեղեցւոյ ձերում] – Յիսուսի Քրիստոսի Տեառն... Հայրապետական զօրացուցիչ օրհնութեամբ եւ առատագոյն սիրով առաքեմք զկենսապարգեւն ողջոյն քրիստոսական լուսածնունդ հարազատ որդւոցդ սրբոյ Լուսաւորչին եւ Մայր Աթոռոյ նորայ եւ բարեպաշտ սիրելեացդ մերոց... Եւ ընդ ողջունի եւ օրհնութեանս գիտութի՛ւն լիցի սիրելութեան ձերում... Կաթուղիկոս ամենայն Հայոց: Յամի Տեառն 1820, մայիսի, ի Սուրբ:
ճխզ. 191աբ Ի Թավրէզ, առ Աղալար բէկն Էնակօլօփով, շնորհակալութիւն վասն առաքելոյն աստ զկենդանագիր պատկերն մեծազօր Շահին] – Յիսուսի Քրիստոսի... Երկնապարգեւ սուրբ օրհնութեամբ առաքեմք ողջոյն եւ սէր սրբութեան յատուկ սիրեցեալ հարազատիդ մերում՝ գերազնիւ օրհնեալ Աղալար բէկ Էնակօլօփովիդ... Նախապէս ուրախութեամբ սրտի փութամք շնորհաւորել ձեզ... Մայիսի, յամի Տեառն 1820, ի Սուրբ Կաթուղիկէն Էջմիածին:
ճխէ. 192ա-5ա Ի Տաթեւ, առ Մարտիրոս եպիսկոպոսն՝ [բանք վասն խնդրեալ թղթոցն եւ վասն գնացեալ ի Ղարաբաղ ժողովրդոցն իւրոյ վիճակին: Նաեւ թէ ահա առաքեցաք ի վերայ Օսմանեան տէրութեան զպատուական կոնդակ ժողովարարութեան] – Յիսուսի Քրիստոսի... Հայրական սիրով եւ օրհնութեամբ եւ կենսաձիր սուրբ ողջունիւ ծանի՛ր, սիրեցեալ հոգեծին որդեա՛կ մեր... զառաջին գրեալդ ընդ Մելքոն տղային... 1820, մայիսի 26 (28ին գնաց):
ճխը. 196ա-7ա (Այլ ձեռքով՝ «Ի Վան, յունիսի 13, գրեալ մահսէրն ձեր, ըստ ժամանակին»), [Առ հասարակութիւնն հայոց Վանայ քաղաքին եւ հաստատութիւն առաջնորդութեան Սարգիս վարդապետին, զոր պատրիարգն առաքեալ էր] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... Քահանայապետական երկնաձիր օրհնութեամբ, սիրով նուիրեմք զողջոյն քրիստոսական սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ սրբոյ լուսաւորչին եւ Մայր Աթոռոյ նորա մեր... Եւ ընդ աստուածային առատազեղ օրհնութեանս գիտութի՛ւն լիցի սիրելութեան ձերում... Յամի Տեառն 1820, օգոստոսի, ի սուրբ կա[թուղիկէն Էջմիածին]:
– 198ա-202բ Յամի Տեառն 1821, յունվարի 28, հրամանաւ հոգեւոր ծնողին իմոյ եւ բարերարին իսկ տեառն Վեհ սրբազնակատար կաթուղիկոսին ամենայն Հայոց, ժողովել աստ ժամանակէ ի ժամանակ առ զանազան անձինս գրութեանցն ցանկս, խոնարհ գրագիր Յօհաննէս եպիսկոպոս – 1. Առ պայծառ կնիազ Գեօրկի Իգնատիչն... 138. Առ հասարակութիւնն հայոց Վանայ քաղաքին եւ հաստատութիւն առաջնորդութեան Սարգիս վարդապետին, զոր պատրիարգն առաքեալ էր (տե՛ս Յիշատակարան յետագայի):
ճխթ. 207աբ Թուղթ յաղագս գանձանակական արդեանց առ նուիրօղ էսնէֆսն, որք ի Կոստանդնուպօլիս – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Եփրեմ կաթուղիկոս... անդրանիկ կոնդակաւ մերով նուիրեմք զկենսաձիր ողջոյն քրիստոսաւանդ, հանդերձ աստուածային բազմապատիկ օրհնութեամբ եւ արդիւնարար սիրով Սրբոյ Հոգւոյն Աստուծոյ սիրելի որդւոցդ սրբոյ լուսաւորչին եւ Մայր Աթոռոյ նորա... Արդ, որպէս եւ լուեալ էք կանխաւ... Գրեցաւ յամի հայոց ՌՄԾԹ. (1810), ի 4 նոյեմբերի, առ դրունսն Սրբոյ Էջմիածնի:
ճծ. 208ա [Թուղթ յաղագս գանձանակական արդեանց առ նուիրօղ էսնէֆսն, որք ի Թավուխ պազարի] – Յիսուսի Քրիստոսի... Սափրիչ էսնէֆացդ Թավուխ պազարի մեծաց եւ փոքունց... Զի զարդիւնս վեց ամաց գանձանակի ձերոյ... յանձնեալ էիք ի ձեռս հարազ[ատ] որ[դւոյն] Սրբոյ Աթո[ռոյս] յար[գելի] Աստուածա[տուր] եպիսկոպոսի վաթսուն ղուռուշ... (Գրչից՝ 208ա. «եւ այլն մինչեւ ցվախճան կարգաւ գրեա՛ զնոյն օրինակն մինչեւ ցանդ, ուր գրի. «եւ յորդոր լինիջիք գանձապետ ուստայ Կարապետին, զի ժիր եւ արի լինի[ցի]...», եւ զկնի չունի ինչ փոփոխելի մինչեւ ցվերջն», տե՛ս 207բ), 1810, նոյեմբերի 4:
ճծա. 208ա [Թուղթ յաղագս գանձանակական արդեանց առ նուիրօղ էսնէֆսն, որք ի Էնի Ղափու] – Յիսուսի Քրիստոսի... պասմաճի էսնէֆացդ, որք էք յԷնի Ղափու, մեծաց եւ փո[քունց]... Զի զարդիւնս երկու ամաց գանձանակի էսնէֆի ձերոյ... նաեւ յորդորիչք լինիցիք գանձապետին, զի ժիր եւ արի լինիցի... (Գրչից՝ 208ա. «Մինչեւ ցվերջն», տե՛ս 207բ), 1810, նոյեմբերի 4:
ճծբ. 210ա 0րինակ վասն գանձապետ հաստատելոյ ի Կիւմրի եւ ի Ղարաքիլիսայ – Յիսուսի Քրիստոսի... Հայրական սիրով եւ օրհնութեամբ ընծայեմք զողջոյն քրիստոսական պարոն օրհնեալ Խաչատուր Յարութիւնեանիդ՝ բարեպաշտ սիրելւոյդ մերում եւ հարազատ որդւոյդ եւ նորոգ գանձապետիդ Սրբոյ Էջմիածնի... Որում եւ ծանուցումն լիցի, զի պատուարժան Ստեփաննոս շնորհունակ վարդապետ հարազատ որդեակն մեր... 1824 յամի Տեառն, հոկտեմբերի 6, ի սուրբ Նշանի վանս Հաղբատայ:
ճծգ. 210բ 0րինակ ի կենդանութեան հոգեբաժին տուողաց – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... Քահանայապետական օրհնութեամբ նուիրեմք զկենսապարգեւ քրիստոսաւանդ սուրբ ողջոյն սիրելի եւ հարազատ որդւոյդ սրբոյ Լուսաւորչին եւ Մայր Աթոռոյ նորին Սրբոյ Էջմիածնի արժանապատիւ տէր Աւագ Մինասեան աւագ քահանայիդ... Զոյգ ընդ ողջունի եւ աստուածային օրհնութեանս գիտութի՛ւն լիցի բարեպաշտութեան քում, զի ի կենդանութեանդ (այսպէս. թերի):
Բ. 108աբ, 164բ-6ա, 208բ-9ա [0րինակք գրութեանց Դանիէլի կաթողիկոսի]
ա. 108աբ 0րինակ Կոնդակի, զոր տուեալ էր հոգելոյս Դանիէլ սրբազանն յանուն Նախավկայի վանիցն՝ նորին առաջնորդ Անանիայ վարդապետին – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր Դանիէլ կաթուղիկոս եւ ծայրագոյն պատրիարգ ամենայն Հայոց՝ առաքելական եկեղեցւոյս Քրիստոսի, նաեւ լուսակառոյց Սրբոյ եւ Մեծի Աթոռոյս Էջմիածնի: Յորմէ ժամանեսցի գիր... Եւ ընդ օրհնութեան եւ շնորհազեղուն պարգեւացս եւ ողջունառաք գրոյս ծանուցումն լիցի աստուածասիրացդ... եղիջիք օրհնեալք յԱստուծոյ եւ յամենայն սրբութեանց նորա եւ ի մէնջ, եւ շնորհք Սրբոյ Աթոռոյս եղիցի ընդ ձեզ հանապազ. ամէն: Գրեցաւ ի ՌՄԾԷ. (1808) թուոջս եւ ի մարտի Ժ., ի լուսակերտ եւ ի շնորհատու Մայր Աթոռս ամենայն Հայոց ի Սուրբ Էջմիածին:
բ. 164բ-6ա Կոնդակ առ ժողովուրդսն Ղազախու, Շամշատինու, Լօռու եւ Բամբակաձորոյ. Յաղագս իւղի եւ պանրի եւ մատաղացուի, զոր գրեալ յղեցաք ընդ Յակոբ վարդապետին – Ի սուրբ Ժողովոյն բարձրագոյն խորհրդարանի Սրբոյ Էջմիածնի առատութեամբ սիրոյ եւ շնորհաց ամենասուրբ Հոգւոյն ժամանեսցէ ողջոյն եւ... Եւ ընդ ողջունի եւ օրհնու|165ա|թեանս՝ գիտութիւն լիցի սիրելեացդ մերոց... Ո՛ղջ լերուք եւ շնորհք Աստուածաէջ Մայր Սուրբ Աթոռոյս եղիցի ընդ ձեզ ամենեսին յարաժամ. ամէն: Գրեցաւ ի 1809, ապրիլի 23, ի Սուրբ Էջմիածին:
գ. 208բ-9ա Կոնդակ օրհնութեան առ մահտեսի Գրիգորն. Վասն մինթաճի մահտեսի Կիրակոսի հաստատեալ տարեկան կտակին 20 ղուռուշ ի Կոստանդնուպօլիս – Յիսուսի... Յորմէ ժամանեսցէ նամակ հոգեւորական սիրոյ, քրիստոսական կենսաձիր ողջունի... Գրեալ է՝ Որ արբուսցէ միոյ ումեք... Ո՛ղջ լե՛ր եւ շնորհք Սրբոյ Աթոռոյս եւ օրհնութիւն ամենայն սրբոց եղիցի ընդ ձեզ միշտ. ամէն: Գրեցաւ յամի 1808, մայիսի 10, ի Սուրբ Էջմիածին (սակայն սոյն գրոց սկիզբն մարտի ամիսն է):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1բՎեհ Եփրեմայ, այս ամենայն ի մի վայր կազմեալ մուսավատայքս ի դիմաց տեառն վեհ Եփրեմայ սրբազնակատար կաթուղիկոսին գրեալ են առ զանազան անձինս, ի զանազան ժամանակս, զորոց եւ ամենեցուն ցանկս յատուկ յանուանէ ժողովեալ՝ ի վերջն գրքոյս վասն դիւրապէս գտանելոյ զորոնեալն, եւ բացեալ տեսէ՛ք անդ. Յօհաննէս եպիսկոպոս գրագիր, յամի Տեառն 1821, յունվարի 28:
137ա1818, օգոս[տոսի] (տեղը բաց՝ չգրած). Աստուծով սկսայ գրել զտետրակս զանազան միւսավատայից ի դիմաց սրբազանին, առ զանազան տեղիս, զոր Տէր ինքն տացէ յաւարտ հասուցանել հանդերձ օգտակարութեամբ:
167աՅամի Տեառն 1819, դեկտեմբերի 3. սկիզբն արարի գրել ի տետրակիս զպատկանեալ գրութիւնս ի դիմաց սրբազանին, որոց հարկ լիցի, զոր Տէր ի բարին յաջողեսցէ:
171ա1819, յամսեանն ապրիլի սկիզբն եղեւ գրութեան մուսավատայի տետրակիս, զոր ինքն Տէր յաւարտ հասուցանելոյ արժանի արասցէ յաջողութեամբ բարեաց եւ օգտաւէտութեամբ վասն իւրաէջ սուրբ տեղւոյ:
198աՅամի Տեառն 1821, յունվարի 28. հրամանաւ հոգեւոր ծնողին իմոյ եւ բարերարին իսկ՝ տեառն Եփրեմայ սրբազնակատար կաթուղիկոսին ամենայն Հայոց՝ ժողովել աստ ժամանակէ ի ժամանակ առ զանազան անձինս գրութեանցն ցանկս. խոնարհ գրագիր Յօհաննէս եպիսկոպոս:
202բՎերջ ցանկիս, զոր բազում աշխատասիրութեամբ ժողովեալ՝ նոր ի նորոյ գրեցի աստէն, որոց թիւն է 138 թուղթք. խոնարհ գրագիր Յօհաննէս եպիսկոպոս Բագրեւանցի Յօհաննիսեան. յամի Տեառն 1821, յունվարի 28, ի Սուրբ Էջմիածին: Խնդրեմ միով ողորմայիւ յիշել զիս, որ եւ զձեզ Տէր Աստուած յիշեսցէ յարքայութեանն իւրում. ամէն:
206բՅիշեալ Աննայի տան եղեալ որդւոց անուանքն՝ Ղազար եւ Յօհաննէս, իսկ գերի որդին՝ Ստեփան, եւ դուստր՝ Մարիամ, որք են այժմ ի գիւղ մի՝ մերձ Թէհրանու:
– Սրբազանի ազատեալն՝ ինքն Աննայն, իւր այր Փարսադանն, որ է այժմ հանգուցեալ, եւ յիշեալ Ղազար որդին, եւս եւ մին դուստր Նաթէլ անուն:
– ԳէմցւոնցԱննայի ասուցեալն յԻւսկուտար բնակեալ սառաֆ ազնիւ Խաչատուր աղայ, որդւոց անուանքն Յարութիւն եւ (այսպէս.) յԻւսկուտար բնակեալ Յարութիւն ամիրայ. որդւոցն եւ ընտանեացն:
– Իւսկիւտարու Սուրբ Խաչ եկեղեցւոյ աթոռակալ տէր Բարդուղիմէոսս աւագ քահանայն, որդւոց անուանքն Ստեփան աղայ եւ փոքր որդին Գէորգ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 19ա սեւով, հատած անկիւններով քառակուսի, երկիցս՝ «Գրիգոր, 1213» (1764), այլ կնիք՝ վատ դրոշմուած, անընթեռնելի՝ «1213» (՞):
ՆՇՈՒՄ՝ կազմին փակցուած թղթին՝ «Հմր 4. Օրինակք կոնդակաց Եփրեմ կաթողիկոսի, գրեալ ի ձեռն Յովհաննէս եպիսկոպոսի, ի 1817 ամաց հետէ մինչեւ ցամ Տեառն 1821, շղագիր եւ նօտր, ի Սուրբ Էջմիածին, ի սկիզբն ունի փոքր յիշատակարան ի Յովհաննէս եպիսկոպոսէ եւ ի վերջն ցանկ գրոցն», «767/2917», «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա «На примеръզոր օրինակ, Господи, кто обитаетъ в светломъ твоемъ доме выше звездъ или кто съ тобою обитаетъ вверхъ священныхъ горныхъ местахъ Г. А. В.», նոյնի հայերէնը՝ «Տէր ո՞վ կացցէ՝ ի լուսափայլ տան քում բարձր քան զաստեղս, Կամ ո՞վ ընդ քեզ բնակեսցի ի վերոյ քան զսուրբ լեռնային տեղիս: Գ. Ա. Վ.» 2ա «Григорий Вахрамовъ», 1ա, 14բ, 16բ, 26բ, 104բ՝ [Թուաբանական զանազան հաշիւներ]՝ «80.0000, 72.5000-=75000...» 17բ՝ «Բաքուայ կօմենդանդ գերազնիւ Պաւել Մօսէիչ (Մէլիքով)», 26բ՝ «Յիսուսի Քրիստոսի... ձեր պայծառութիւն, ողորմած Տէր: Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ, որոյ եւ շնորհիւն Եփրեմ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց եւ այլն», 128բ «ամենայն հայոց»., 129բ «ՎՌ Թէօֆիլակդ արքեպիսկոպոս, որ է Էքզարխ», «Իւանէ քահանայ Վրաց»: «ми մերային կարգաւ, գարնային», 213բ «Փամբակու կնիազի հասցէն գրեսցի այսպէս. Նորին պայծառափայլութեանն կնիազ Լեւոնդէյ Եակուլիչ Սավարշիմիծովին. Ողորմած Տեառն իմոյ: Ի Ղարաքիլիսէ, ինչեւիցէ եւ այլն, եւ այլն, եւ այլն»:
2918
ԹԻՖԼԻԶ |
ՌՄԿԵ.-ՌՄՀԳ. – 1816-1824 |
ԳՐԻՉ՝ Ներսէս արքեպիսկոպոս Աշտարակեցի:
ԹԵՐԹ՝ 178+1 (կրկն. 140). չգրուած՝ 7բ, 10բ, 14բ, 18բ-22ա, 23բ-45բ, 48բ-9ա, 55ա, 62բ, 67բ, 70ա-1բ, 72բ, 77բ-9ա, 80ա, 82ա, 83բ, 85ա, 89բ, 90բ, 91բ, 96ա, 100աբ, 103բ, 106ա, 108ա, 112բ, 116բ-7ա, 118բ-9բ, 122բ, 124բ-5ա, 127ա, 130բ-1ա, 137ա, 140դ, 144ա, 150ա, 154ա, 156ա, 159բ-60ա, 162բ, 168ա-77բ, 178բ: ՊՐԱԿ՝ 1-15x12 (1, 15՝ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. կապոյտ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «FMR 1811», թագապսակ զինանշան, մէջը՝ տապարակիր արջ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 33x21,4: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (30,5x20,7. սահմանագծուած սեւով): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 104բ): ՏՈՂ՝ 15-60: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ կապոյտ թուղթ:
Նմուշ 104բ
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը, մէջքը, Բ. փեղկը մաշուած եւ քերծուած. գրադաշտը գունափոխուած, տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր, թ. 1-6՝ ցեցի անցքեր. գրուած է՝ 1ա-18ա, ապա՝ ձեռագրի վերջից դէպի առաջ՝ 167բ-22բ կարգով, հակառակ դիրքով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-167բ [Տումար վիճակային արդեանց Թիֆլիզոյ]
Ծնթ. Թերթերի վերին լուսանցներում գրուած են տարեթուերը: 8բ, 77ա, 76ա, 59ա, 58ա, 57բ, 52 եւ այլ էջերի գրուածները ձեռագրի բուն թերթերի վրայ փակցուած աւելի փոքր չափսի թղթիկների վրայ են:
ա. 1ա-2բ Տումար արդեանց տէրունի ժողովրդոց եւ նախ տնօրհնեաց եւ մկրտութեանց եւ գերեզմանօրհնէքի: – Յունվարի 2. թուման -, դիան 600. Էջմիածնի տէրունի վանքի տէր Մելքիսեդեկի Փողենց Դաւթի դուստր Բարբարէի մկրտութեան արդեանց երկուքն յերից ԶՃ. (600) դիան... տե՛ս հանդիպոյ թղթի միւս երեքսն:
բ. 3ա Տումար արդեանց տէրունեաց նշանի – Յունվար 21. Էջմիածնի տէրունի տէր Մելքիսեդեկի Կուկուջանենց Ասլանեան Դաւթի դուստր Քալիի նշանի արդեանց երկուքն յերից... Ղարսեցի տէր Իսրայէլի դուստր Եղսանի նշանին ԴՃ. (400) դիան պսակի մեր բաժինն:
գ. 3աբ Մկրտութեան տումարի կցորդն յետկոյս թերթիս գրեցելոց – Էջ[միածնի] տէր[ունի] Յոհանջ՛՛ տէր Գրիգորի Ղարսցի պապի որդւոյ Պետոսի մկր[տութեան]... Հին Երեւանցւոց Ալաշկերտցի Խանօյի որդի Գրիգորի մկրտ[ութեան]: Տե՛ս յետին կողմն սոյն թղոյ՝ ի ներքոյ նշանադրութեանցն:
դ. 4աբ Տումար արդեանց տէրունեաց պսակի, ոյր վասն քահանայք առնուն եւ զթագ վեր առնելոյ սեղանագին հետ գնալոյ դրամ, խաչի, մոմ, հալաւօրհնէք եւ պսակադրամ – Էջմիածնի տէրունի Բարձապեցի տէր Յակոբի որդի Պօղոսի պսակի աջահամբոյրն... ճորտ Մարգարի դուստր Մայիի պսակի պսակդրամի բաժինն ԷՃ. (700) դիան:
ե. 5ա-6ա Տումար արդեանց տէրունեաց հոգեբաժնի, վերարկուի թաղման, ժամուցի ամբիծքի, սաղմոսի, քառասնիցի գերեզմանօրհնէքի – Էջմիածնի տէրունի տէր Մելքիսեդեքի զօլչի Բաղտասարի դստեր Ամբիծքի եւ գերեզմանօրհնէքի երկուքն յերից ԴՃ. (400) դիան... փինաչի Սարգսի հոգե[բաժնի] առ ԴՃ. (400) դիան:
զ. 6բ (բուն թերթին փակցուած 21x17,3 չափսի թղթի վերայ) Կնոջ կողոպուտն – Պօղչայն, նաշի, այսինքն է՝ դաղաղի չիքիլէն... քահանայքն, որ չունին, նոցին տէրունեացն արժան է տեղեկանալ, թէ ով տանի:
է. 7ա Տումար տէրունեաց կողոպուտի – Հալուապարու քահանայից յանձնեցեալ Բէժանի որդի Ղարիպինն... վանքի տէր Ղազարի Շատինենց Մայիի կող՛՛:
ը. 8ա Յաղագս տէրունեաց պսակի – Էջմիածնի տէրունի Ալաշկերտցի Մուրատի որդի Յովսէփի պսակի աջահամբոյրն... Շամշատինցի Յօհան Սարգսեանի պսակի աջհամբոյրն, որ ֆռէր (՞) գրեալ տէր Յօհանն պսակադրամի մեր բաժինն:
թ. 8բԲապանասոնց Աւետիքի նշան մատանին, զոր տէր Յոհաննէսն տարեալ եդեալ է նշան... սրբազան առաջնորդսն զայն վէքսիլ դարձուսցէ առ տէրն:
ժ. 8բԻ 20 մայիսի մկրտեցաւ Ախրքալակցի Յօնանի որդի Ստեփանի կամ Գրիգորի... տէր Ղազարին եւ նոքա չգիտեմք, իւրացուցեալ են, թէ ոչ:
ժա. 9ա-10ա Քահանայական ժողովրդոց պսակաց աջահամբոյրն – Բաշգեղացի տէր Յօհաննեսի ժող[ովրդոց] Սարգսի որդի Մնացականի պսակի աջահամբոյրն... Հին Երեւանցի քահանայից ժող[ովրդոց] Մնացականի որդի Խաչատուրի պսակի աջ[ահամբոյրն] բս՛՛ փոքր ԴՃ. (400) դիան:
ժբ. 11ա-2ա Քահանայական ժողովրդոց հոգեբաժինքն – Վանքի տէր Ղազարի ժող[ովրդոց] ղասապ Պապի որդի... վանքի տէր Եսայու ժող[ովրդոց] Մուրատի որդի Չինուրճի աղայի հոգե[բաժնի]:
ժգ. 12բ Գանձանակքն – Հին Երեւանցւոց եկեղեցւոյն ի 1815 յունիս 7 սկսեալ մինչ 1816 հոկտեմբերի 17, ետ գանձապետ պարոն Զաքարիայն... Բետղէհէմու գանձանակն ոչ ետուն յայսմ ամի եւ գրեալ լինի յառաջիկայ 1817 թուի թէֆթէրն:
ժդ. 13ա Պատարագուց կամ թաղմէլայ կամ այլ պատահական նուիրանք – Զպատարագ մատուցեալ վասն ծննդեան հանդիսին պատարագուց նուիրեցին զպատարագ մատուցեալ յանուն տէր Ղազարի... որդին իւր Մկրտումն նմին ետ ԲՌ. (2000) դիան:
ժե. 13ա Առաջնորդական գանձանակն – Ջկրաշինոյն ձեռամբ մահտեսի Յակոբին Պայազիտցւոյ, որ է ժամակոչն, սկսեալ ի 1816 մարտ 28 մինչ 1816 նոյեմբերի 29, ԸՃ. (800) դիան:
ժզ. 13բ-4ա Սրբադրամքն Թիֆլիզոյ Էջմիածնի վիճակի ամենայն ժողովրդեանն, հաւաքեալ ձեռամբ Մինաս եպիսկոպոսին, ի մեծի պահոցն, կիսատ-կրճատ՝ որպէս տեսանի ի թէֆթէրսն իւրաքանչիւրոց – Վանքի եկեղ՛՛ տէր Ղազար աւագ... միրզայ Աբրահամի գիւղացւոց սրբադրամն գրեալ է ի վերոյ:
ժէ. 15ա Արդիւնք ի գիւղորէից վիճակին Սրբոյ Էջմիածնի եւ նախ Շուլավերու – Աբրահամի որդի Զաքարի աթոռահարկն տէր Սարգսի ժող[ովրդոց]... պսակադրամի բաժինն մեր ԵՃ. (500) դիան:
ժը. 15ա Ի Բօղչալուէ թոռ Քէօյի պտղին ցորեան – Կօդ 3, շտր. 6... Սահակի աթոռահարկն ԸՃ. (800) դիան:
ժթ. 15բ Արդիւնք Բօլնիսոյ – Թրէշէցի տէր Յօհանի ժող[ովրդոց] ղազաղ Պօղոսի որդի Բուտաղի պսակի աջահամբոյրն... Յակոբի որդի Գրիգորի պսակին ԱՌԶՃ. (1600) դիան:
ի. 15բ Ի Դումանիսոյ – Աբրահամի աթոռահարկն ԱՌ ԶՃ. (1600) դիան (այսչափ):
իա. 15բ ի Քուվէշոյ – Պապի որդւոյ աթոռահարկն ԶՃ (600) դիան, Աւետիքի աթոռահարկն ԵՃ. (500) դիան (այսչափ):
իբ. 15բ Ի Քօլակիրէ – Աստարուրի կին Մարիամի հոգեբաժինն ԶՃ. (600) դիան, Յակոբճանի աթոռահարկն ԶՃ. (600) դիան (այսչափ):
իգ. 16ա Արդիւնք ի Կօտայէ – Կօտու տէր Առաքելի ժող[ովրդոց] քարտաշ Թումանի որդի Սարգսի պսակի աջահամբոյրն... Գաբրիէլի որդի Զաքարիայի պսակին:
իդ. 16ա Ի կումսէ – Գրիգորն Փարսատանի որդի Ջավախեցի պսակի աջահամբոյր ԱՌ. (1000) դիան... պսակադրամի մեր բաժինն ԲՌԵՃ. (2500) դիան:
իե. 16բ Շուինտիս – Տէր Գրիգորի ժողովուրդ Ղազարի որդի Դաւթի պսակի աջահամբոյրն... Մարտիրոսի պսակի աջահամբոյրն:
իզ. 16բ Տապախմէլայ – Ջանդուլու որդի Գիօրկւոյ պսակի աջահամբոյրն... Նասխիտի որդի Սօսին ԱՌ. (1000) դիան:
իէ. 16բ Մուխաթ – Տէր Առաքելի ժող[ովրդոց] Յոհաննիսի որդի Ստեփանն աջահամբոյր պսակի (այսչափ):
իը. 17ա Ի միրզայ Աբրահամի գիւղէն – Տէր Յարութիւնի ժող[ովրդոց] Յակոբի հոգեբաժինն ԱՌ (1000) դիան... որդի Բապայի աջահամբոյրն ԱՌ. ԲՃ. (1200) դիան:
լ. 17ա Ի Բամպակու – Տէր Ղազարն ետ Գ. կտաւ. չգիտեմ թէ ինչ արդիւնք՝ քանի թօփ եւս կտաւ (այսչափ):
լա. 17բ-8ա Պտուղ եւ սրբադրամ ցորեան կամ գարի յամենայն գիւղորէից վիճակին սրբոյ Էջմիածնի, Շուլավեր – Մէլիք Ռուշանի կողմինն... գումարն գրեալ 112 կօտ 3 լիտր այլ եկեալ ի շտեմարան միայն 97 կօտ, 2 լիտր:
Ծնթ. Այդուհանդերձ որոշ էջերում վերնախորագրերը գրուած են ուղղիղ դիրքով. թուականի եւ հասոյթի անուանում: Թերթ 18ից յետոյ տումարները գրուել են ձեռագրի վերջից դեպի առաջ մատեանի հակառակ դիրքով (167-49բ):
լբ. 167բ-6բ Արդիւնք տէրունեաց տնօրհնեաց եւ գերեզմանօրհնեաց – Վանքի տէր Ղազարի տէրունեաց տնօրհնէքն էր Բ. բիւր* ԱՌ. Ծ. (21.050) դիան, յորմէ թէպէտ անցեալ տարին նշխար գործելոյ ծախսն հանեալ էին... Շամքորեցի տէր Յարութիւնն Գեղամեան գերեզմանօրհնէք ԳՃ. (300) դիան:
Ծնթ. «Բիւր»* բառն այստեղ եւ այլուր արտայայտուած է գաղափարագրով, որ նման է «կ» տառի, միայն թէ ձախ ստեղնը աջին հաւասար է:
լգ. 166ա Արդիւնք տէրունեաց մկրտութեանց – Էջմիածնի տէրունի Էջմիածնեցի տէր Յարութիւնի <Յարութիւն> դուստր Եղիսաբէթի մկրտութեան արդեանց երկուքն... Յոհանիսի որդի մկրտութեանն եւ թաղմանն:
լդ. 166ա-5ա Էջ[միածնի] տէր[ունի] Բիւրականցի Բապաճանեան Գրիգորի որդի Աւագի մկրտ[ութեան] – Էջ[միածնի] տէր[ունի] վանքի տէր Ղազարի Թանդօյեանց Գաբրիէլի որդի Յոհաննիսի մկրտութեան... Յոհաննիսի Նազարբէկենց ճորտ Յարութիւնի դուստր Եփրոսինէի մկրտութիւեանն ԳՃ. (300) դիան:
լե. 164բ Արդիւնք տէրունեաց նշանի – Էջմիածնի տէրունի Յովսէփի նշանի արդեանց երկուքն յերից ԴՃ. (400) դիան... Գալստեան Մխիթարի նշանին ԳՃ. (300) դիան:
լզ. 164ա-3ա Տէրունեաց պսակի աջահամբոյր եւ պսակդրամ եւ այլ, զոր ինչ առնուլ ունիցիմք – Էջմիածնի տէրունի Բեդղէհէմի տէր Մելքիսիդեկի Ալաշկերտցի Խաչատուրի որդի Մկրտչի պսակի աջահամբոյրն... Յարութիւնի դուստր Թագուհւոյ պսակի արդիւնքն:
լէ. 162ա-1բ Արդիւնք տէրունեաց հոգեբաժնի, վերարկուի, սաղմոսի, ամբիծքի, եօթն ժամուցաց, քառասնիցի, Թաղմելայի – Էջմիածնի տէրունի Վանքի տէր Մելքիսեդեկի Բապանասոնց Հասրաթի դուստր Սոփիայի վերարկուն ոչինչ բնաւ... գումարն 47, ԲՌ. ԲՃՂ. (2290) դիան:
լը. 161ա-60բ Տէրունեաց հոբեբաժնի – Էջ[միածնի] տէր[ունի] Քամօյեանց տէր Յակոբի հոգ[եբաժնի] եւ այլ ամենայն իրաց, նախ տէր Դաւիթն ետ... տէր Գրիգորի թոռն Ովսանայի վերարկ[ուն]:
լթ. 159ա-8ա Արդիւնք պսակաց քահանայական ժողովրդոց աջահամբոյր անուանելոց – Վանքի տէր Ստեփանի ժող[ովրդոց] չիթսաղ Սարգսի որդի Կիկօլիի... Գրիգորի պսակի աջահամբոյրն ԲՌ. (2000) փոքր ԴՃ. (400):
խ. 157բ-6բ Արդիւնք հոգեբաժնից քահանայական ժողովրդոց – Սահակաշինոյ տէր Յոհաննիսի ժող[ովրդոց] Նալպանդ աւագի քոյր Էռօմի հոգեբաժինն... Ղարավուլ Թաթուլիի հոգ[եբաժին]:
խա. 155բա Արդիւնք սրբադրամի, զոր տարեկան հազիւ կարացաք կարգադրել, զի ստասցին համաձայն իւրեանց ժողովրդոց թէֆթէրացն իւրաքանչիւր քահանայք – Տունք ժողովրդոց ըստ տումարացն եղելոց սեպհականք... առաջնորդական գանձանակն ԲՌ. ԸՃ. (2800) դիան՝ 13 ամսեանն:
խբ. 154բ Արդիւնք գանձանակաց Սրբոյ Էջմիածնի – Բեզհէմի գանձանակն սկսեալ յամի 1815, օգոստոս 26 մինչեւ ց1817 մայիս 9... գանձապետ մահտեսի Բարսեղն ութն հազար եօթն հարիւր դիան:
խգ. 153բ Արդիւնք պատարագաց եւ թաղմէլայից – Զպատարագ մատուցեալ ի վանքի եկեղեցին, ժամուց ետուն Ա. բիւր ԶՌԲՃԾ. (16.260) դիան... Օքօյենց հարսի թաղմանն երկու ոսկի, որ առնէ հինգ հազար ինն հարիւր դիան:
խդ. 153ա Արդիւնք պատահական արտաքին հանդիպմանց – Հին Երեւանցի քահանայից ժող[ովրդոց] Միրմանեան Մարտիրոսի որդի Դաւթի... ժողովուրդ Ղազարի որդի Նիկողոսի սուտ չհասութեան ստացաք ԶՌ. (6000) դիան:
խե. 152բ-50բ Արդիւնք գիւղորէից վիճակաց Սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի Շուլավերայն – ՏԷր Սարգսի ծուխաթոնց Պօղոսն պսակեալ ընդ մաճկալենց Ստեփանի դուստր Ջավահիրին... ինքեան ետու բաժին 20000:
խզ. 149բա Ղազախու Մակարայ վանից թեմի ամենայն արդիւնքն, Քուզունթալայ – Սրբադրամ երկու հազար ութ հարիւր դեան, Աշուղի գիւղն սրբադրամ երկու հազար դեան... տէր Յովսէփն վճռեալ եւ յղեցեալ էր երկու թուման չորս հազար դիան:
խէ. 148բ Ի Ղազախ – Խաչատուր վարդապետի ծախսն տե՛ս ի թէվթէրն ծախուց՝ գրեալ յատուկ-յատուկ (այսչափ):
խը. 148ա Սկիզ[բ]ն նորոգ տարւոյ եւ նորոգումն տումարագրութեանց տնօրհնեաց եւ գերեզմանօրհնեաց տէրունեաց – Սահակաշինւոյ տէր Յոհաննէսն տնօրհնէք ի ծննդեանն էառ ԵՌԶՃ. (5600) դիան տէր Եսային... Խոյեցի տէր Եսային ԲՃ. (200) դիան:
խթ. 147բա Զատկի տնօրհնէք եւ գերեզմանօրհնէք – Վանքի տէր Ղազարինն հանդերձ գերեզմանօրհնեքիւն... տէր Սահակն բրուտ ԶՃ. (600) դիան:
ծ. 146բ-5ա Տէրունեաց մկրտութեանց – Էջ[միածնի] տէր[ունի] Սուրբ Նշանի տէր Յովակիմի որդի Մկրտչի մկրտութեանն ԳՃ (300) դիան... տէր Յովակիմի դուստր Բարբարէի մկր[տութեան]:
ծա. 144բ Տէրունեաց նշանի – Էջ[միածնի], տէր[ունի] Հին Երեւանցի քահանայից Գրիգորեան Յոհաննիսի նշանի արդեանց մասն... Ղարսեցի Խառատ Յարութիւնի դուստր Ապուհայաթին տասնեւհինգ ամաց, լուսագին չորս հազար, նշանի բաժինն վեց հարիւր:
ծբ. 143բ-2բ Տէրունեաց պսակի – Էջ[միածնի] տէր[ունի] Այվազիկին Սօչխանի պսակ դրամի բաժինն ԶՃ. (600)... միայն աջհամբոյրն սոցա էհաս ԲՃ. (200) դիան:
ծգ. 142ա-40բ Տէրունեաց հոգեբաժնի, վերարկուի սաղմոսի, ամբիծիքի, ժամանակի, քառասնիցի եւ կողոպուտի – Սուրբ Նշանի տէր Յովակիմի որդի Մկրտչի թաղմելայն վերարկու... տէր Յարութիւնի Բաբի որդի Ղօնդաղսազ Մարտիրոսի հոգ[եբաժնի], ԲՌ. (2000) դիան ժամուց ԱՌԴՃ. (1400) դիան:
ծդ. 140ա-39ա Պսակի քահանայական ժողովրդոց – Ի Կուկիայ բնակեալ Ջավաղեցի Պետրոսի որդի Նիկողոսի պսակին անդ բնակեալ... վանքի տէր Մելքիսեդեկի ժող[ովրդոց] Սիմոն Առաքելեանի պսակին:
ծե. 140գ Շամքօռցիւք տէրունի տէր Պետրոսի կնոջ կողոպուտէ էհաս մեզ բաժին... ի մնացորդաց դէւթէրացս արդիւնք են, զոր ստացայ ի ներկայութեան Մինաս եպիսկոպոսին. Յօհան քահանայ:
ծզ. 138բ-7բ Հոգեբաժինք քահանայական ժողովրդոց – Սուրբ Նշանի տէր Սողոմոնի ժող[ովրդոց] բրուտ Բարսղի հոգ[եբաժնի]... Սահակաշենու տէր Յօհաննէսի ժող[ովրդոց] թօփսազ Յարութիւնի հոգե[բաժնի] ԵՌ. (5000) դիան:
ծէ. 136բա Սրբադրամք թողութեամբ իմով զանց արարեալ քահանայից վանքին մերոյ, աստուստ սկսեալ մնաց առանց կանոնաւոր առաքելոյն յամին 1821, վերջացուցեալ զայս ամենայն մերով վնասուք առաք միայն երեք թուման, զի յետ այսր ընթասցի կարգաւ – Վանքի տէր Ղազարինն... Առնջեցի տէր Ղեւոնդինն երեք հազար երկու հարիւր դիան, Ենկիճեցի տէր Պետրոսինն:
ծը. 135բ Գանձանակք – Դաշտի խաչն 1816 նոյեմբերի սկսեալ մինչ 1818 փետր՛՛ ի փակումն եկեղեցւոյն 13 ամսեայ գանձանակի արդիւնքն ետ տէր Աստուածատուրն... էրէցփոխ Զաքարին տասն եւ վեց հազար երեք հարիւր դիան եւ մէկ կոպէկ:
ծթ. 135ա Առաջնորդական գանձանակն – Սուրբ Նշան եկեղեցւոյ գանձապետ Պետրոսն Ամիրանեան Խօջաբէկեանց ութ ամսոյն մինչ ի դեկտեմբերի 17 յամի 1818 եդ եօթն հազար երեք հարիւր յիսուն դիան... պարոն Յովսէփ էրէցփոխն երկու հազար վեց հարիւր դիան:
կ. 134բ Պատարագաց եւ թաղմէլայից – Ի խրմանն ծննդեան օծեալ զվէմն Մօղնւոյ պատարագուց ետուն կնիազ Մադաթովն 5 ոսկի... Խոյեցի Խուտավերտիի թաղմանն ինն հազար դիան:
կա. 134բ Պատահական հանդիպմանց – Հին Երեւանցի ժող[ովրդոց] Ասատուրեան Ղազարի նշանի փոքր չհասութեան աղագաւ ԴՌ. (4000) դեան... նշանադրութեանն ի կողմանէ աղջկանն ետուն երկու ոսկի:
կբ. 134ա-2բ Արդիւնք դրամոց գիւղորէից վիճակելոց Սրբոյ Էջմիածնի – Շուլավերինն, (այլ ձեռքով՝ «Ի ձեռն Սարգիս վարդապետին»)... Մէլիք Աղաճանի հոգեբաժինն երկու ոսկի, որ լինի իբրեւ ԵՌԸՃ. (5800), Թ. ոչխար, Թ բեռն ալիւր, Թ. տիկ գինի... պսակի աջհամբոյրն եօթն հազար դիան, պսակադրամի բաժինն երեք հազար երկու հարիւր դիան:
կգ. 132ա-1բ Արդիւնք գիւղորէից ի պտղոյ ցորենոյ եւ գարւոյ – Կուկիոյ գեանջեցւոցն պտուղ երեք կօտ, դաղախմելայն պտուղ երկու կօտ... բօկ սրբադրամ պտուղ դառն խան ցորեան:
կդ. 130ա-29ա Արդիւնք Ղազախու Մակարայվանից վիճակին – Ուզունթալի Եսայի Քեօվխի հոգ[եբաժնի] պսակի միոյ արդիւնք ԱԿ. (1000) Խաչատուր վարդապետն Թ. կով... ի սոյն ցորենոյ վաճառեալ Սիմէօն վարդապէտն տասն եւ երկու ապպասին տասն եւ չորս հազար հասոյց մեզ զգինն երեսուն եւ երեք հազար երեք ապպասի:
կե. 128բ-7բ Սկիզբն նորոգ տարւոյ եւ նորոգումն տումարագրութեանց տէրունեաց, տնօրհնեաց եւ գերեզմանօրհնեաց ի ծննդեանն – Վանքի եկեղեցւոյ տէր Ղազարինն... վանքի տէր Նիկողոսի երիցն նաւակատեաց գերեզմանօր<օր>հնէքն ԲՃ. (200) դիան:
կզ. 126բ-5բ Տումար արդեանց տէրունի մկրտութեանց – Էջմիածնի տէրունի վանքի Մելքիսեդի Անշինենց Յակոբի դուստր Աննայի... Նորաշենու տէր Յակոբի Սուրգինենց Նիկողոսի դուստր Կատարինէի մկր[տութեան]:
կէ. 124ա Տումար արդեանց տէրունեաց նշանի – Վանքի տէր Նիկողոսի Բախալ Սարգսի որդի Գէորգի նշանին օրհնութիւնն... պարոն Ասլան Տէր-Դանիէլեանի նշանին մեր մասն ԲՌ. (2000) դիան:
կը. 123բա Տումար արդեանց տէրունեաց պսակի – Վանքի տէր Նիկողոսի, բաղալ Սարգսի որդի Գէորգն... կուսի պսակին աջհամբոյր հինգ ոսկի, որ առնէ Ա. բիւր ԴՌԵՃ. (14500) դիան:
կթ. 122ա-1ա Տումար արդեանց տէրունի ննջեցելոց – Էջ[միածնի] տէրունի Սուրբ Նշանի Տէր Աստուած Ուսնիփէրի հոգ[եբաժին]... Էջ[միածնի] տէր <Էջ[միածնի] տէր> Յարութիւնի Ղուրդուղուլցի Թաւթեան Գրիգորի հոգ[եբաժին] ԲՌ. (2000) դիան:
հ. 120բ Արդիւնք յառաջն Սանահնուոյ տէրունի եղեալ պսակաց, ննջեցելոց եւ այլոց – Կաթուղիկէ եկեղ[եցւոյ] տէր Վարդանի Բաշբէուկեանց Թամազիկին անի, տէր Վարդանն եդ ի կողմանէ սրբադրամին նոյեմբեր 20 ԱՌ. (1000) դիան (այսչափ):
հա. 120ա Տումար արդեանց պսակի քահանայական ժողովրդոց – Ջկրաշինոյ տէր Դաւթի ժող[ովրդոց] լէհինճի Պետրոսի այրիութեան պսակին... խոյեցի տէր Եսայեայ ժող[ովրդոց], խոյեցի Աբրահամի որդի Բաղտասարի պսակի աջ[աջահամբոյր]ն:
հբ. 118ա-7բ Տումար արդեանց հոգեբաժնի քահանայական ժողովրդոց – Վանքի տէր Ղազարի բազմանչի էստատէի հոգեբաժինն... վանքի տէր Ղազարի ժող[ովրդոց] Սապոնչի Մօսենի հոգ[եբաժին]:
հգ. 116ա-5բ Տումար արդեանց սրբադրամի – Ցայս վայր արդիւնք սրբադրամին ըստ նախնի սովորութեանն զգետին հարեալ տէր Յոհաննէսն եւ համախօհք իւր, յայսմ ամի ըստ անցելոցն, եւ մեք զանց արարեալ ընկալաք միայն <միայն> վասն քանի ամացն մինչեւ ցլրումն 1820 ամին միայն երեք թուման... Վանքի տէր Ղազարինն... Սանահնեցի տէր Վարդանի ժող[ովրդոց] սրբադրամն ԲՌ. ԲՃ. (2200) դիան:
հդ. 115ա-4բ Տումար արդեանց գանձանակի ամենայն եկեղեցեաց – Կաթուղիկէ եկեղեցւոյնն ետ օրհնութեան արժանաւոր պարոն Գրիգորն Յովսէփեան Ղուզանեանց... Ջկրաշինոյ առաջնորդական գանձանակն ետ աղայ Սօսի իրիցփոխն սկսեալ ի 1819 յունվարի 10 մինչ 1820 յունվարի 15 ԲՌ. ԲՃԾ. (2250) դիան:
հե. 114ա Տումար արդեանց նուիրանաց վասն պատարագի եւ թաղման ննջեցելոց – Ի ծննդեանն զպատարագ մատուցեալ ժամուց էին տուեալ հասարակութիւնն չորս հազար ինն հարիւր դիան... Շղամազենց Ստեփանի կնոջ թաղմանն ԴՌ. (4000) դիան:
հզ. 114ա-10ա Տումար պատահական նուիրանաց – Տէր Սիմէօնի Մօղնւոյ խոստովանորդի բազազ Սօսինի կին Եղիսաբէթն... ի Նազարբէկովեանց գիւղէն ՍԷլապան Յարութիւնի որդի այրի Դաւթի պսակի աջհամբոյր ԱՌ. ԶՃ. (1600) դիան:
հէ. 109բ-8բ Սրբադրամք եւ պտուղք յամենայն գիւղորէից. Շուլավեր – Պտուղ հինգ հարիւր իննսուն եւ վեց կօտ ցորեան վանքական... վասն Հալուպարոյ թէպէտ յառաջ քան զգիւղորայսն պարտ էր գրեալ լինիլ, բայց աստ գրեալ լինի, ըստ որում յետոյ նկատեցաք, գրել որոշակի վասն արդիւնաւորութեանցն յատկութեանց ըստ երկասիրութեան տէր Յօհանին, որ համարել լինի արդար եւ օգտակար գործակատար:
հը. 108բ Արդիւնք տէրունեաց աջահամբուրի եւ պսակի յատուկ-յատուկ – Արամուսեցի տէր Գրիգորի ժող[ովրդոց] եւ որդեգիր Նիկողոսի պսակի աջհամբոյրն... Բարձապեցի տէր Խաչատուրի դստեր նշանի եւ պսակի արդիւնքն:
հթ. 107բա Արդիւնք տէրունեաց հոգեբաժնի եւ այլ արդեանց իւրաքանչիւր յատկութեամբ որպէս տեսանի ի ձեռն տէր Յոհանին – Ղարապաղցի Յովսէփի հոգեբաժինն եւ այլ արդիւնքն, զոր թողեալ է գեանջեցի տէր Աբրահամն... Էջ[միածնի] քահանայից Վաշալունցի Ղուկասի հո[գեբաժին]:
ձ. 106բ Քահանայական պսակաց աջհամբոյրն ի ձեռն տէր Յոհան լաւ գործակատար քահանային – Արամուսեցի տէր Գրիգորի ժող[ովրդոց] Դանիէլեան Անանի աթոռահ[արկն]...Հին Երեւանցւոյ ժող[ովրդոց] Յոհանեան Մկրտչի աջհամբոյրն ԲՌ. (2000) դիան:
ձա. 105բա Քահանայական ժողովրդոց հոգեբաժինքն ի ձեռն տէր Յոհան արժանապէս գործակատար աւագ քահանային – Էջմիածնեցի տէր Խաչատուր ժող[ովրդոց] Խոյեցի Աբրահամի մայր Մարիամի հոգեբաժինն... Էջմիածնեցոց ժող[ովրդոց] Ղարապաղցի Մեսրօպ դայւոյ հոգ[եբաժին]:
ձբ. 104բա Արդիւնք տէրունի մկրտութեանց ի ձեռն տէր Յոհան արժանաւոր գործակատար աւագ քահանային – Արամուսեցի տէր Գրիգորի, Խոյեցի Մխիթարի որդի Բարսղի մկրտութեանն ՌՃ. (1100) դիան... Էջ[միածնի] տէր[ունի] Էջ[միածնի] քահանայից Ղարսեցի Առաքելի որդի Յարութիւնի մկր[տութեան]:
ձգ. 103ա Տէրունեաց նշանի – Ի ձեռն տէր Յոհան արդար գործակատար աւագ քահանային. Շամքորեցւոց ժող[ովրդոց] Ծատուրի որդի Աղաջանի նշանի փոքր չհասութեանն... Հին Երեւանցւոց Մանուկեան Պետրոսի նշանին:
ձդ. 102բ-1ա Տէրունեաց տնօրհնեաց եւ գերեզմանօրհնեաց. ի ծննդեանն – Էջմիածնի քահանայից տէրունի ժողովրդեան ծննդեան տնօրհնէքն ԲՌԱՃ. (2100) շամքարեցի տէր Սահակինն... Եսայեայ որդի ԲԷջանի աթոռահարկին վասն հեռաւոր բարկութեան իրիք:
ձե. 99բա Աստուծով մտեալ ի նոր տարի, նորոգ կարգաւ սկսանիմք գրել զնուիրանս՝ ընկալեալ ի ժողովրդոց. տէրունեաց, տնօրհնեաց եւ գերեզմանօրհնեաց – Վանքի եկեղեցւոյ տէր Ղազարինն ըստ անցելոյն... Սուրբ Խաչին վանքի տէր Յոհաննէսն գերեզմ[անօրհնէք] տէր Ղազարինն:
ձզ. 98բ-7բ Արդիւնք տէրունի մկրտութեանց – Վանքի տէր Ղազարի Մատինենց Դանիէլի դուստր Կատարինէ մկրտ[ութեան]... Սուրբ Նշանի տէր Յովակիմի Ակլինցով Կարապետի որդի Մարտիրոսի մկրտութեանն:
ձէ. 97ա Տումար տէրունեաց նշանի – Էջմիածնի տէրունի Աբիսալամեանց Ստեփանի որդի Եսայու նշանօրհնէքի մասն վանքի տէր Յոհաննէսն ետ... Բաստամենց Բաստամի նշանօրհնէքն 2 ոսկի:
ձը. 96բ Արդիւնք տէրունեաց պսակի – Կաթուղիկէ եկեղեցւոյ աւագ քահանայ տէր Մելքիսեդեկի տէրունի Պայազիտցի Աւետիքի որդի Յոհաննիսի աջհամբոյրն ԵՌ. (5000) դիան... վանքի տէր Ղազարի Չիտարածեան Յոհաննիսի որդի Յօնանի աջհամբոյրն 1 ոսկի:
ձթ. 95բա Արդիւնք տէրունի ննջեցելոց – Վանքի տէր Յօհանէսի Պետրոսեան Պօղոսի հոգ[եբաժին]... Վանքի տէր Ղազարի Մանթաշենց Յարութիւնի կին Անա խանումի վաճառ. պապի մօտ է սորայ կտակն: Յետին երեսացն:
ղ. 94բ Էջ[միածնի] տէր Վանքի տէր Մելքիսեդի ազնիւ Փիրադով Յովսէփի կողոպուտն մեր բաժինն – 1 հին քուրք... 1 մահրամայ, 1820, հոկ[տեմբերի] 28, Մինաս եպիսկոպոս:
ղա. 94ա Էջ[միածնի] տէր զԿարապետն տէր Յօհանէսի Բայազիթցի Յօհանէսի կողոպուտն – Քօպազի չուխայ, փափախս, 13 շօ նոյ[յեմբերի] 9 Մինաս եպիսկոպոս (այսչափ):
ղբ. 93բա Արդիւնք Սանահնւոյ տէրունեաց – Տէր Յոհաննէսն Սահակաշինոյ քահանայի տայինեանց Զուրապի որդի Դանիէլի որդի Զաքարիայի մկրտութեանն... Թէմրազ Բաշբէուքեանի դուստր Սօփիի մկրտ[ութեան]... զՍարգսի որդի Ղազօի աջհամբոյրն ԲՌ. (2000) դիան:
ղգ. 92բ Արդիւնք Սանահնւոյ տէրունի ննջեցելոց – Մօղնու տէր Շմաւօնի Արղութեանն Շիօշի որդի Սոլոմոնի վերար[կուն]... Ստեփանի մայր Շուշանի հոգե[բաժնի]:
ղդ. 92ա Արդիւնք քահանայական պսակաց – Քամօյեանց ժող[ովրդոց] Մամաջանի որդի Պետրէի պսակի աջհամբոյրն... տէր Ահարօնի Ստեփանի որդի Դաւթի աջ[ահամբոյրն]:
ղե. 91ա Արդիւնք պսակի քահանայական ժողովրդոց քաղաքին – Խոյեցի Եսայեա Գասպարի որդի Սահակի աջհամբոյրն Սուրբ Նշանի տէր Ստեփանի ժող[ովրդոց] Ղազարի որդի Յոհաննիսի աջհմ[ամբոյրն] (այսչափ):
ղզ. 90բ Արդիւնք քահանայական ժողովրդոց հոգեբաժնի (այսչափ):
ղէ. 90ա Արդիւնք հոգեբաժնի քահանայական ժողովրդոց – Վանքի տէր Աւետիսի ժող[ովրդոց] Տատօյենց Խանզատի հոգե[բաժնի]... Քամոյենց տէր Դաւթի, սառաջ Գիօրկւոյ այրի Թամարի:
ղը. 89ա Արդիւնք սրբադրամի քաղաքի քահանայից ժողովրդեանն – Ամենայն մնացորդ աղագաւ ըստ առաջնոցն զանցառութեան զանց արարեալ եւ մեր ի սմին ամի եւս ընկալաք միայն մինչեւ ց1821 ամինն միայն երեք թուման, յետ որոյ ուղղեսցին թերեւս... տէր Վարդանն Սանահնւոյ ԲՌ. ԲՃ. (2200) դիան:
ղթ. 88բ Արդիւնք գանձանակաց աթոռոյն – Բեդղէհէմինն սկսեալ ի 1820 յունվարի 5 մինր 1821 յունվարի 3 յղեալ էր աղայ Պետրէ իրիցփոխն, ձեռամբ տէր Մելքիսեդեկ աւագ քահանային... յանձնեցի Սիմէօն արքեպիսկոպոսին Բզնունեան, 1821 յունիսի 9, ձեռամբ Գաբրիէլին Ապօզաւրեան:
ա. 88բՍանախլումի եկեղեցւոյ գանձանակն սկսեալ յունվար 31 մինչ ի 25 յունիսի սոյն ամի չորս ամսեանն ետ տրուեցաւ Գրիգորն Լօռու Մելիքեան՝ ի գնալն իւր ի Սղնախ երկու, զի վեց հարիւրն:
ճ. 88ա Առաջնորդական գանձանակաց արդիւնքն – Վանքի եկեղեցւոյնն յետ գնալն յԵրեւան Պապեան տիրացու Յարութիւնին... ետ աղայ Ստեփանն էրէցփոխ 7150 դիան:
ճա. 87բ-6բ Արդիւնք Հալուապարոյ գովութեանց արժանաւոր գործակատար տէր Յոհանին յանձնեցեալ տէրունեաց տնօրհնեաց մկրտութեանց նշանի եւ պսակաց – Յառնջեցի տէր Ղեւօնդի Աւանեցի Մաթոսի դուստր Ովսաննայի մկրտ[ութեանն]... սորին Մամաջանի դուստր Մարմարի մկրտութեանն:
ճբ. 86ա Տէրունեաց նշանի աջհամբոյրի եւ պսակաց – Էջմիածնի տէրունի Բաշգեղացի տէր Յոհաննիսի Թօփրախղալեցի Թովմասեան Սաղաթէլի պսա[կի]... Հին Երեւանցւոց Բասենցի Գէորգի որդի Կիրակոսի աջհամ[բոյր]:
ա. 86ա Մնացորդ մկրտութեանց Հալուապարոյ – Տէր Երեմեան Մովսէսի որդի Միխայէլի մկրտութեան... աշտարակեցի Պօղոսի ժամուցն դեկտմ 13:
ճգ. 85ա-4բ Հալուապարոյ հոգեբաժինք տէրունեաց Հալուապարոյ, ի ձեռն լաւ գործակատար տէր Յոհան աւագ քահանային – Էջ[միածնի] քահանայից Նշխունեան Ստեփանի որդի Վարդանի վեր[արկու]... տէր Գրիգորի Սարուխանեան Դաւթի հոգե[բաժնի], թաղմելայ:
ճդ. 84ա Հալուապարոյ քահանայական պսակաց աջահամբոյրն, ի ձեռն հարազատ գործակալ տէր Յոհան արժանապատիւ քահանային – Առնջեցի Ղեւոնդի ժող[ովրդոց] Յովսեփեան Գէորգի պսակի աջահամբոյրն ԳՌ. (3000)... Հին Երեւանցւոց Միրիմանեան Դաւթի աջահամբոյրն:
ճե. 83ա-2բ Արդիւնք քահանայական հոգեբաժնից Հալուապարոյ, ի ձեռն հաւատարիմ գործակատար տէր Յոհան աւագ քահանային – Յառնջեցի տէր Ղեւոնդի ժող[ովրդոց] պապի Մարիամի հոգե[բաժնի]... Շամքորեցւոց Աղաճանի մայր Հէրիքնազի հոգե[բաժնի]:
ճզ. 81բ Հալուապարոյ քահանայից ժողովրդոց սրբադրամն – Հին Երեւանցւոցն Ա. բիւր ԳՌԸՃ. (13800) դիան... Կոնդեցի տէր Յոհաննիսինն տէր Գրիգորն:
ճէ. 81ա-80բ Հալուապարոյ եկեղեցեաց գանձանակքն – Սուրբ Գէորգ տէր Ասատուրի եկեղեցւոյ գանձանակն սկսեալ ի 1820 յունվարի 19... յաւուր Զատկի զպատարագ մատուցեալ մէկ ոսկի Ստեփան Լազրեւն եւ մէկ ոսկի պարոն Բէժան Խատիսովն էր տուեալ, մէկ կապոյտ ասիզնայի պարոն Մինէ Իւանիչն եւ վեց հազար ութ հարիւր հասարակութեանն գումարն:
ճը. 79բ Իմէրէթու ժողովրդոց նուէրքն – Ի ձեռն տէր Մովսէսին ետ Գ. բիւր (30000) յաղագս մարդասիրութեան թերեւս (այսչափ):
ճթ. 78բ Ելիսավէտօպօլու արդեանց տումարն (այսչափ):
ճժա. 77ա 1822 մարտ մուտն չորեքշբթ. – Բարձապեցի տէր Յակոբն տայ հոգեբաժին իւր ժող[ովրդոց] Մխիթարեան Միքայէլին Լ. (30) շահի... տէր Յօհաննէս տէր Ասատուր տայ Բաղմն տնանկ Պետրոսի զոյգ որդւոց՝ Աւագի եւ Գալուստի կնքեցէ մեր բաժին Գ. ապպասի Դ. կոպետ, 127500 դիան, 46000 եւս տէր Սահակի գողունիքը:
ճժբ. 76բ Շուլավերայ արդիւնքն – Տէր Սարգսի ժող[ովրդոց] Մաթէոսի որդի Վանքի պսակին... Սէլէփչանց Մարութի կնոջ հոգե[բաժնի]:
ճժգ. 76ա Խաչինեցի տէր Սիմէօնի ժողովուրդ, Ներսէսիան Յակոբի որդի Աբրահամըն... ժողովուրդ Յոհանէսն (1 բառ անընթեռնելի) տէր Մարտիրոս, աջահամբոյրն 200 թուման (՞):
ճժդ. 75բ-3բՔօլակիր. տէր Յակոբի կամ տէր Գալուստի հոգեբաժինն, Սուշանի հոգե[բաժինն]... տէր Դանիէլի ժող[ովրդոց] Երեւանցի Յոհաննիսի որդի Մկրտչի պսակի աջհամբոյրն:
ճժե. 73ա Պտուղ եւ սրբադրամ յամենայն գիւղորէից, ի ձեռն Մինաս արքեպիսկոպոսին, ըստ տումարագրութեան նորայ ցորեան կամ գարի. կօտ-լիտր – Ի Շուլավերայ պտուղ ցորեան 90, սրբադրամ նաղտ ԶՌ. (6000)... ի Թէլէթ Ամիլախմարի պտուղ ոչ գոյ, սրբադրամ ԹՃ. (900) դիան:
ճժզ. 72ա Պտուղ եւ սրբադրամ Ղազարու մի ի վիճակին (այսչափ):
ա. Իւղն Սեւքարն – 7 - Է. լիտր, Զ. ստիլ... Աջաջուր գիւղացի Ղարիպի որդի Ուռստամէ պսակելոյ պատ-ճառաւն Ե. ապասի:
բ. Ներսէս վարդապետի հայր Աբազ քէօվխի կողոպուտն է – 1 հատ եորղան... 1 հատ դեղին շալ գօտի:
ճժէ. 71բ Արդիւնք իւրաքանչիւր գիւղորէից Ղազախու (այսչափ):
ճժը. 69բ Արդիւնք ի տնօրհնեաց եւ գերեզմանօրհնեաց եւ պատահական ժամուց ի տէրունի ժողովրդոց քաղաքի ի ծննդեանն:
ճժթ. 69բա Վանքի եկեղեցւոց տէր Ղազարի տէրունեացն տէր Յոհաննիսինն ԶՌ. (6000) դիան... Վարդավառ Աստուածածին Սուրբ Խաչի գերեզմանօրհնէք Վանքի տէր Աստուածատուրն:
ճի. 68բ Արդիւնք ի Տէրունեաց մկրտութեանց – Նորաշինւոյ տէր Գաբրիէլի մահտեսի Զաքարեան Գրիգորի որդի Բարսղի մկրտութեանն... Յովակիմի դուստր Ելիսաբէթի մկրտ[ութեան]:
ճիա. 68ա Արդիւնք ի տէրունի մկրտութեանց – Ջկրաշինոյ տէր Յոհաննսեսի Երեւանցի տիրացու Սիմէօնի որդի Մովսիսի մկրտութեանն... մէլիք Խուդադատի որդի Միխայէլի մկրտութեանն:
ճիբ. 67ա Արդիւնք նշանի տէրունեաց – Էջմիածնի տէրունի տէր Ներսիսի ժող[ովրդոց] Իւզպաշոնց Սիմոնի որդի Պէպանի ընդ Թէլէթէցի... ղարաբաղցի Ոսկանեան Աւագի նշանին:
ճիգ. 66բա Արդիւնք պսակաց տէրունեաց քաղաքի – Էջմիածնի տէրունի կաթուղիկէի տէր Յարութիւնի Հասնայ Յոհաննիսի որդի Յարութիւնի պսակի աջհամբոյրն... Վանքի քահանայից Դաթօյի որդի Ամիրանի պսակին:
ճիդ. 65բ-4բ Արդիւնք ի ննջեցելոց տէրունեաց – Վանքի տէր Ղազարի Ջիդայածեան Յոհաննիսի Բեթղէհէմի տէր Եսայեայ... վանքի քահանայից Միրիմանենց Յօհաննիսի դուստր Կատարինէի վերարկուն:
ճիե. 64ա-3ա Արդիւնք Սանահնւոյ տէրունեաց.
ա. 64ա Ի տնօրհնեաց – Կնեազ Պապայի եւ Դաւթի Արղութեանց տնօրհնէք ետ տէր Եսային Դանդուրեան (այսչափ):
բ. 64ա Ի մկրտութեանց. Ապրիլ 24. – Սուրբ Նշանի տէր Նիկողոսի Շանշեան Մօսինի որդի Միխայէլի մկրտ[ութեան] (այսչափ):
գ. 64ա Ի նշանաց – Ջկրաշինոյ տէր Յոհանիսի Տայինեան Համազի որդի Յովսէփի (այսչափ):
դ. 63բ Ի պսակաց – Տէր Վարդանի տէրունի դեսեատնիկ Պօղոսի Կատարինէի պսակ դրամի մասն... Գիօրկի Դաւթեան Արղութեանց աջհամբոյր պսակ դրամի մասն:
ե. 63բ Ի ննջեցելոց – Արղութեանց Ապամազի կին Սուսուդանի հոգե[բաժնի], Ջկրաշինւոյ տէր Յոհաննիսի ազնիւ Թադդէոս Այվազովի կին Բարբարէի:
ճիզ. 63ա Արդիւնք ի պսակաց քահանայական ժողովրդոց – Շկրաշինոյ տէր Դաւթի ժող[ովրդոց], լէհինճի Նաւասարդի որդի Զաալինի պսակի աջհամբոյրն 2400 դիան... Նորաշինոյ Խոյեցի տէր Եսայեայ Խոյեցի Մարտիրոսի աջհամբ[ոյր]:
ճիէ. 62ա-1բ Արդիւնք հոգեբաժնից ի քահանայական ժողովրդոց – Վանքի տէր Յոհաննիսի Ծուռինեան Մովսիսի հոգե[բաժնի]... Վանքի տէր Մելքիսեդեկի Գէլոյենց Դաւթի հոգե[բաժնի], սորին ժող[ովրդոց] բաղմանչի Գաբրիէլի կին Նինօի հոգե[բաժնի]:
ճիը. 61ա Արդիւնք սրբադրամի քաղաքին – Վանքի տէր Յոհաննիսի, տէր Մելքիսեդեկի... Սանահնեցի տէր Վարդանինն ԲՌԲՃ. (2200), տէր Յարութիւնին Էջմիածնեցի:
ճիթ. 60բ Արդիւնք ի գանձանակաց աթոռոյ Էջմիածնի – Բեդղէհէմի գանձանակն սկսեալ ի 1821 յունվարի 3 մինչ ի 1822 յունվարի 27 ետ աղայ Պետրէ լաւ էրէցփոխն ի ձեռն տէր Մելքիսեդեկին... նոր ստացաք մեք յամի 1824, յունվարի 28:
ճլ. 60ա Առաջնորդական գանձանակք – Սուրբ Նշանի անցեալ 1821 ամին մինչեւ ց13 յունվարի 1822 ամին ետ աղայ Ստեփանն վեց հազար չորս ապպասի:
ճլա. 59բ Հալուապարոյ գովութեանց արժանաւոր ամենահարազատ կամօք աշխատաւոր գործակատար աւագ քահանայ տէր Յոհանի Մարտիրոսեան յանձն եղեալ եկեղեցեաց եւ ժողովրդոց արդիւնք տնօրհնեաց եւ ի ժամացուցից տէրունեաց – Էջմիածնի քահանայից տէրունեաց տնօրհնեաց ի ծննդեանն... Սուրբ Խաչի գերեզմանօրհնէք շամքորեցի քահանայքն ետուն տէր Աստուածատուրեան տէր Յոհաննէսն:
ճլբ. 59ա Սուրբ Էջմիածնայ տէրունեաց կողոպուտք ի ձեռս մեր եղելոց – Ի սոյն ամի, ի մայիսի 9 վախճանեալ բրուդ Յակոբի կնոջն... Բ. կողոպուտս (վաճառեալ ի ձեռս դալլայ) գոյանայ դրամ ԳՌ. (3000) եւ մէկ ապսի:
ճլգ. 59ա Կողոպուտ կիսեալ յիմ տաշեղէն էին, ամէնն գրին ի ներքոյ մի ըստ միոջէ – Չուխայ հիմտաշ Բ. ապասի... հին տիլօ բօղչայ Բ. շահի:
ճլդ. 59ա (1821 նոյ. մուտն Գ. շբթ.) – Նոյ՛՛ Շամքօռ տէր Սահակն տայ ի մկր[տութեան] Պաղտասարեան Ասրու... կողոպուտն դեռ ոչ բերին:
ճլե. 58բ Հալուապարոյ տէրունի մկրտութեանց արդիւնք ի ձեռն անխարդախ գործակատար տէր Յոհան արժանապատիւ աւագ քահանային – Արամուսեցի տէր Գրիգորի տէրունի Խաչատուրի Ռօստամի մկրտութեանն... տէր Յոհաննէսն տէր Աստուածատուրեան Յովասափի որդի Յոհաննսի մկր[տութեան] հոկ՛՛ 29:
ճլզ. 58ա Բաշգեղացի տէր Յոհաննիսի էստատի դուստր Մարթայի նշանին:
ճլէ. 58ա Ի Քարթլու նահանգէ եկեալ Մէզուրեան Միքայէլն 25 ամաց կուռսն եւ ի 22 փետրվարի պսակի ընդ Սուրբ Էջմիածնայ... աւագ քահանայ տէր Յօհաննէսին, մին հազար չորս հարիւր եօթանասուն դեան:
ճլը. 58ա Տէր Յոհանի նշանակեալ Մկրտչեան Նավասարդի պսակիլն, որոյ պսակ դրամի մասն գրեալ... ոչ գտանի գրեալ ի տումարին:
ճլթ. 58ա Յունվարի 27 – Դուշեթեցի տէր Գրիգորի ժող[ովրդոց] Պետրոսի որդի Շաքարօն 22. ամաց...
ճխ. 57բ Արդիւնք ի տէրունեաց նշանաց եւ պսակաց, ձեռամբ արժանապատիւ գործակատար տէր Յոհան աւագ քահանային – Հին Երեւանցի տէր Մկրտչին օրհնէ զնշան Աւանեցի Իսումի դուստր Սառայի... Պետրոսի դուստրն ընդ Նավթլուղեցի Աբրահամին պսակեալ, պսակ դրամի մասն աղջկան:
ճխա. 57ա ՅԱրամուսցի տէր Գրիգորն մկր[տութեան] ի ծերա՛՛ Կոնտեցի տէր Յօհանիսի ժող[ովրդոց] Յօհանիսի դուռս... ծնեալ հոկտեմ՛՛ 14 մկր[տութեան] 24:
ճխբ. 56բա Հալուապարոյ տէրունի ննջեցելոց արդիւնք ի ձեռն յոյժ հաւատարիմ գործակատար տէր Յոհան աւագ քահանային Մարտիրոսեան – Էջմիածնեցի քահանայից Ղարսցի Ռօստոմի որդի Խաչատուրի վերարկուն... Բարձապեցի տէր Յակոբի Խոյեցի Պետրոսեան Մկրտումի հոգե[բաժնի] ԲՌ. (2000) դիան ժամուց ԲՃ. (200) դիան գումարն:
ճխգ. 55բ Հալուապարոյ քահանայական պսակաց արդիւնք ի ձեռն արժանաւոր գործակատար տէր Յոհան պատուական աւագ քահանային – Բարձապեցի քահանայից ժող[ովրդոց] Սահակեան Սիմոնի պսակի աջհամբոյրն... Բաշգեղացի տէր Յոհաննիսի Գրիգորեան Յարութիւնի աջհամբոյրն:
ճխդ. 54բա Հալուապարոյ հոգեբաժինք քահանայական ժողովրդոց ի ձեռն տէր Յոհան արժանապատիւ աւագ քահանայ՝ յոյժ մտերիմ գործակատարին – Շամքորեցւոյ ժող[ովրդոց] Հասրաթի կին Հռիփսիմէի հոգե[բաժնի]... Շամքորեցւոց Պապեան Եսային 40 ամաց վախճանեալ հոգե[բաժնի]:
ճխե. 53բ Հալուապարոյ սրբադրամն յամենայն ժողովրդոց – Տէր Աստուածատուրեան տէր Յոհաննէսն վասն 47, տանց տէրունեաց իւրոց... տէր Աբրահամն հանգուցեալ, հասարակութեանն, տէրունեացն:
ճխզ. 53ա Հալուապարոյ եկեղեցեաց գանձանակքն – Սուրբ Գէորք տէր Ասատուրի եկեղ՛՛ գանձանակն սկսեալ ի 1821 յունվարի 19... ետ պարոն Աղաբաղն տասն ամսոյ արդիւնք մէկ թուման:
ճխէ. 52բ Արդիւնք ժամուցի թաղման կամ այլ եւ այլ պատահական նուիրանաց – Պատարագեալ ժամոց ետուն աղայ Ստեփանն Գիւլիփաշեան... Ամիրենց Ստեփանի կնոջ թաղմանն երկու ոսկի:
ճխը. 52ա Ահա այսպիսի բազմօք փորձ գտանիլն... Ողջ լե՛ր եւ մեք ամենայն բազմութեամբ հոգեւորականաց մերոց եմք եւ մնամք ձեզ միշտ բարեացապարտ եւ յաւերժ աղօթարար, ողորմած տէ՛ր, ձերոյ պայծառափայլութեան ամենախոնարհ ծառայ Եփրեմ պատրիարգ Հայոց: Ի 18երորդ աւուրն փետրվարի, ի 1814 ամի, յԱրարատեան Աթոռս Հայոց, ի Սուրբ կաթուղիկէ[ն] Էջմիածին»:
–52ա վերը ԺԹ. դարի հետագայ՝ այլ ձեռքով ծնթ. «Որ ինչ իմ ատեստատն է, նոյնն գրեցաւ կնիազ Գօլիցինին եւ Թիֆլիզոյ կուսակալ Նիկօլա Ֆէօտօրիչ Րտիշչեւին, միայն ի վերջոյ սոյն հատուած յաւելեալ ի նոցա գրութիւնսն»:
ճխթ. 51բ-49բ Շուլավերու արդիւնքն – Յարութիւնի որդի Մարտիրոսի պսակին... Խաչատուրի որդի Մեսրոպի աջհամբոյրն, ի Բօլնիսոյ, ի Դումանիսայ... ի Չուղուրէթէ – Շավաղ Սօլոմոնի պսակի աջհ[աբոյրն], Ալիխանի որդի Ստեփանի կուսական պսակի աջհամբոյրն:
ճծ. 49ա Պտուղ եւ սրբադրամ յամենայն գիւղորէիցն վերոգրեցելոց (այսչափ):
ճծա. 48ա Մակարայվանից վիճակի պտուղ եւ սրբադրամն հաւաքեալ ի ձեռն Շամշատինոյ Գրիգոր արեպիսկոպոսի եղբայր Յարութիւն վարդապետին եւ տէր Յոհաննէս քահանային Մամեան – Աշուղի գիւղն պտուղ... գումարն սրբադրամոց հինգ թուման երկու հազար երկու հարիւր դեան, իսկ գումարն պտղոց ցորենոյ երեսուն եւ հինգ թաղար երկու խան:
ճծբ. 47բ-6ա Մակարայվանից վիճակի տարեկան արդիւնքն, հաւաքեալք ի ձեռն Շամշատինոյ Յարութիւն վարդապետին եւ տէր Յոհաննէս քահանային Մանեան՝ յամսեանն սեպտեմբերի – Աշուղի գիւղ, Սահակ Քեօվխայի Յակոբեան հոգեբաժինն թաղմելայ... Խաչատուրեան Նազարի հոգե[բաժնի] վեց ապպասի:
ճծգ. 23ա 316 չանաղ յանձնեալ են մեր տղայոցն, որ է 22 ոսկի... եթէ 2 եւս ծանր կշռեալն լինի 3 կօտն:
ճծդ. 23բ Այր ազգասէր հայրենասէր եւ բարերար ի կեանս եւ ի մահ արժանի է պատուոյ (այսչափ):
ճծզ. 22բ Ախալգօրւոյ եկեղեցւոյ – 1-ԹՃ 11, միւսն 535, 542 դեանց. Արեւմտեան կողմսն եկեղեցւոյ դռան քարի վրայ թիւ գրեալ էր 911... արեւմտեան կողմն կից ընդ որմոյն արձանագրեալ էր թիւ 542:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1աՎերջացեալ թէվթէրն որ յառաջնոց, նորոգ թէվթէր տնօրինեցաք այսպէս վասն ամենայն տեսակ արդեանց առանձինն առանձինն՝ առ ի լինիլ պարզ հայելի յետնոցն մերոց յաջորդաց սրբազան արհեաց՝ գերապատիւ եղբարց, զոր չունելով ես ինքն յիմոց նախորդաց, բազում տաժանեցայ մինչեւ կարողացայ հասանիլ այսչափ. Ներսէս արքեպիսկոպոս (նման՝ 178ա):
167բ1817. Որովհետեւ անցեալ 1816 ամի տումարն վասն անզգուշութեան ո՛չ յաջողեցաւ գրել ըստ հարկաւորութեանն՝ հանդերձ ինչ-ինչ գիտելեաց ծանօթութեամբք, նորին աղագաւ փոխեալ զկարգ սոյն տումարագրոյ՝ այն կողմն, որ սկիզբն էր սոյն գրոց, վերջին արարեալ զայն յայսմ ամի. նորոգ աստուստ սկիզբն արարեալ, յետ ծանօթութեանցն նշանակելոց ի վերոյ գրեմք ըստ կարգի զարդիւնս ամենայն ստացեալս ի ժողովրդոց՝ ըստ իւրաքանչիւր տեղեացն նուիրանաց, որոշակի որոշակի:
164աԱրդիւնք տէրունեաց պսակի, ոյր վասն առնուն քահանայք, նա եւ վասն թագ վեր առնելոյ սեղանագին, վասն հետ գնալոյ դրամ խաչի, մոմ, հալաւօրհնէք եւ պսակադրամ, զորոց ես լուայ տակաւին յանցեալ ամին եւ չունեցայ մինչեւ ցայժմ զժամանակ հաւաստելոց, այլ ես ստացեալ եմ միայն զերկուսն յերից պսակդրամացն եւ այլ ոչ ինչ բնաւ, միայն մի անգամումն ի քահանայից ետ ինձ, նա եւ վասն հալաւօրհնէքի ստացեալ արդեանց երկուքն յերից, զոր թէ կամիցիս, կարես գտանեալ ի տումարն անցեալ ամի տէրունեաց պսակի արդեանց:
99բ1820. Աստուծով մտեալ ի նոր տարի, նորոգ կարգաւ սկսանիմք գրել զնուիրանս՝ ընկալեալ ի ժողովրդոց:
69բ1821. Աստուծով մտեալ ի նոր տարի՝ հազար ութ հարիւր քսան եւ մէկ ամի փրկչին աշխարհի եւ ՌՄՀ. (1821) ամի հայոց, նորոգ աստուստ սկսանիմք գրել կարգաւ զամենայն տեսակ արդիւնսն՝ նուիրեալս ի ժողովրդոց մերումս վիճակի, ըստ իւրաքանչիւր կարգի նուիրանացն, եւ քաղաքի եւ գիւղորէից՝ ուստի ընկալեալք լինին նուիրանքն:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկին՝ «Հմր 1, օրինակ տումարին վիճակային արդեանց Տփխիսոյ, գրեալ ի ձեռն առաջնորդի տեղւոյն Ներսէս արքեպիսկոպոսի (որ յետոյ կաթողիկոս), սկսեալ ի 1816 ամաց հետէ ցամ Տեառն 1826, յերկու հատորս, որք ամբողջ ձեռագիր են նորին արժանայիշատակ հայրապետին: Ունի ի սկիզբն յիշատակարան ինչ ի Ներսիսէ վասն կազմելոյ տումարացն: Վրթանէս վարդապետ, 769/2918, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», մէջքին՝ 769:
2919
ԽԵՐՍՈՆ, ԳՐԻԳՈՐԻՊՕԼ, ՓՕԹԻՇԱՆ, ԵԱՇ |
ՌՄԾԳ.-ՌՄԿ. – 1804-1811 |
ԹԵՐԹ՝ 116 (գրչի էջակալում՝ 1-121, որ է 2ա-63ա). չգրուած՝ 1աբ, 2բ, 12բ, 13բ, 18բ-9ա, 26բ, 30ա, 31բ-2բ, 34բ, 57ա, 62բ-116բ: ՊՐԱԿ՝ 1-10x10 (Ա, Բ 11, Ժ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. երկնագոյն, լուսագծերով, լուսադրոշմով՝ թագակիր ոճաւորուած զինանշան, մէջը արջ, նիզակ ուսին, «ЯМВСЯ, 1809» ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32,5x 20,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (31x18.4): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 14ա), շղագիր (նմուշ՝ 45ա): ՏՈՂ՝ 29-42: ԿԱԶՄ՝ նախշազարդ թուղթ, մէջքն ու անկիւնները՝ շագանակագոյն կաշի, երկու կապիչ թելով, միջուկը՝ ստուարարթուղթ, աստառը՝ երկնագոյն թուղթ:
Նմուշ 14ա
Նմուշ 45ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, կապիչ թելերը Բ. փեղկից պոկուած, թերթերը տեղ-տեղ պատռուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-62ա 0րինակք ոմանց հարկաւոր գրութեանց ի ժամանկէ սրբազան Եփրեմ արքեպիսկոպոսին հայոցն Ռուսանստանեաց, հրամանաւ Գրիգորիպօլ քաղաքի յաջորդ անուանելոյն իմոյ եւ ընդ Գրիգոր վարդապետի՝ սպասաւորի տեառն Յովսէփայ արքեպիսկոպոսի, ազգային հաշիւ պահանջելոյն վէքիլութեանն, որ ինչ ըստ տեղւոյն վայելչութեանն գրութիւնք եղեն, օրինակքն սուտ գտանին
ա. 3ա 0րինակ առաջին մատուցեալ գրոյս առ ղրաժտանցկի կուպեռնաթորն Խերսօնի՝ ձերոյ գերազանցութեան ողորմած տէր Ալէքսէ Մաթֆէիչ – Նորին սրբազանութեան հայոց արքեպիսկոպոսին Եփրեմայ... 1804, մայիսի 13, Ի Խերսօն կուպեռնին:
3բՀմր 1 թարգմանութենէ Ваше превосхотельство милостивый государь, Алексей Матвевич – Его высокопреосвещенство архиепископь Ефремь и его высокоблагорадие... 1804го года:
բ. 4ա Ձերոյ գերազանցութեան ողորմած տէր Ալեքսէ Մաթֆէիչ – Որովհետեւ պարտաւորութիւն է ինձ հոգալ... 1804, մայիսի 14, ի Խերսօն կուպեռնայն:
4բՀմր 2 թարգմանութենէ եւս՝ Его превосходительству – Такь какь по обьизонности должностью на... 14го майя 1804, Херсон:
գ. 5աբ Բարձր սրբազան հօր ողորմած տեառն իմոյ եւ վեհազնեայ իշխան աղայ Մինաս բարերարի, խոնարհութեամբ յայտարարութիւն – Ողորմութեամբն Աստուծոյ ողջամբ ժամանեալս... 1804, մայիսի 18, ի Խերսօն կուպեռնայն:
դ. 6ա-7ա Ձերոյ սրբազանութեան ողորմած տեառնդ յայտարարութիւն. նոմերայ 5 – Սրբազանութեանդ աղօթիւք ժամանեցաք աստ... 1804, մայիսի 28, ի Գրիգորիպօլ քաղաքի:
ե. 7բ Գրիգորիպօլու հայոց բարեկարգ մաղիստրաթիդ ի յաջորդ Մանուէլ վարդապէտէ խոնարհաբար յայտարարութիւն նոմեր 6 – Ըստ հրամանի սրբազան առաջնորդին ձեր տեառն Եփրեմայ... 1804, մայիսի 31, ի Գրիգորիպօլ քաղաք:
զ. 8ա Քաղաքական կոլովայ պարոն Յարութիւն Յօհանով եւ այլ քաղաքական հոգաբարձուացդ հարցումն. նոմերայ 4 – Նորին սրբազանութեան հայոցն Ռուսաստանեայցս... 1804, մայիսի 25, ի Գրիգորիպօլ քաղաք:
է. 8ա Արժանապատիւ Մանուէլ վարդապէտ Գրիգորիպօլու Տումէ յայտարարութիւն – Ձեր արժանապատուութեան թուղթն... 1804, մայիսի 26:
ը. 8բ Ձերոյ ազնուականութեան նաչալնիլիդ Գրիգորիպօլու Ըռաման Խրիստաֆօրիչ. ողորմած տէ՛ր իմ. նոմերայ 7 – Այսու խորհրդական գրով իմով... 1804, մայիսի 31, ի Գրիգորիպօլ քաղաք:
թ. 9ա Ազնիւ Յարութիւն Մակարիչ. իմ յատկացեալ սիրելի՛. նոմերայ 8 – Ողորմութեամբն Աստուծոյ մայիսի 10ին... 1804, յունիսի, ի Գրիգորիպօլ:
ժ. 9բ Ձերոյ գերազանցութեան ողորմած տէ՛ր. նոմեր 9 – Այսու խոնարհական գրով... 1804, յունիսի 9, ի Գրիգորիպօլ:
ժա. 10ա Ձերոյ բարձր գերազանցութեան ողորմած տէ՛ր. նոմեր 13 – Յուսալով իմ նախ յԱստուած... 1804, յունիսի 9, ի Գրիգորիպօլ:
ժբ. 10բ Ձերոյ ազնուութեան Ռաման Խրիստոֆօրիչ, պօլիցմերստր Գրիգորիպօլու, իմ ողորմած տէ՛ր – Գրիգորիպօլու Տումէն 1804, մայիսի 26ին... 1804, յունիսի 8, ի Գրիգորիպօլ:
ժգ. 10բ Գրիգորիպօլու բարեկարգ մաղիստրաթի յարգելի դատաւորացդ, ի յաջորդ Մանուէլ վարդապետէ յայտարարութիւն – Սոյն քաղաքի Ղաւշանացւոց մահլէի... 1804, յունիսի 9, ի Գրիգորիպօլ:
ժդ. 11ա Պատասխանի մաղիստրաթին առ մեզ – 1804 յունիսի 10, ի Գրիգորիպօլ... 1804, յունիսի 9, ի Գրիգորիպօլ:
ժե. 11բ Նոմեր 15 Ի Գրիգորիպօլու հոգեւոր կառավարութեան յաջորդ... 1804, յունիսի 8, ի Գրիգորիպօլ:
ժզ. 12ա Ձերոյ բարձր սրբազանութեան ամենայն հայոցն Ռուսաստանեաց առաջնորդ, ողորմած տեառնդ. ի յաջորդ Մանուէլ վարդապէտէ յայտարարութիւն ձերոյ ազնուութեան Ռաման Խրիստոֆօրիչ պօլիցիդ Գրիգորիպօլու – Վասն հոգեւոր հարկաւորութեան առաջի մեր... 1804, յունիսի 7, ի Գրիգորիպօլ:
ժէ. 13ա Գերազնիւ Պավլ Պետրովի՛չ, իմ ողորմած բարեկա՛մ – Ոչ յուսացի մինչեւ ցայժմ... 1804, յունիսի 14, ի Գրիգորիպօլ:
ժը. 14աբ Ձերոյ սրբազանութեան ողորմած տեառն աստուածաշօշափ սրբոյ աջոյն խոնարհ ծառայութեամբ համբոյր. նոմեր 16 – Ի ձերդ սրբազանութենէ մայիսի 16... 1804, յունիսի 12, ի Գրիգորիպօլ:
ժթ. 14բ-5ա Բարձր արժանապատիւ եղբօր իմոյ տէր Մեքիսէթին... 1804, յունիսի 22, ի Գրիգորիպօլ քաղաքի:
ի. 15բ Ձերոյ սրբազանութեան առաքելաշաւիղ արքեպիսկոպոսիդ ամենայն հայոց Ռուսաստանեաց. Ի Գրիգորիպօլու հոգեւոր կառաւարութենէ յայտարարութիւն. նոմեր 24 – Մեք՝ ստորագրեալ քահանայքս... 1804, յունիսի 23:
իա. 16ա Գրիգորիպօլու հայոց բարեկարգ մաղիստրաթի պատուելի դատաւորաց, ի յաջորդ Մանուէլ վարդապէտէ յայտարարութիւն. նոմեր 25 – Ամսոյս 23 ի նոմերայ 508 գրեցեալ... 1804, յունիսի 24, ի Գրիգորիպօլու հոգեւոր կառաւարութիւնն:
իբ. 16բ 15բ Ձերոյ բարձր գերազանցութեան ողորմած տէ՛ր. նոմեր 27, 28 – Մեք ստորագրեալ ծառայքս քոյին... 1804, յունիսի 23, ի Գրիգորիպօլ:
իգ. 17աբ Ձերոյ բարձր սրբազանութեան ողորմած տեառնդ խոնարհ յայտարարութիւն. նոմեր 35 – Յունիսի 30 նոմերայ 34 մատուցի ընդ ծառայութեան իմոյ եւ զորպիսութիւն... 1804, յուլիսի 4, ի Գրիգորիպօլ:
իդ. 18ա Ձերոյ սրբազանութեան տեառնդ Գրիգորի, իմ գերապատիւ եղբօր սիրով յայտարարութիւն. նոմեր 37 – Իմով ամենախոնարհ խնդրանօք... 1804, յուլիսի 8, ի Գրիգորիպօլ քաղաք:
իե. 19բ-20ա Ձերոյ բարձր սրբազանութեան ողորմած տեառնդ առանձնական յայտարարութիւն. – Նորին գերազանցութեան վեհազնեայ բարերարն... 1804, յուլիսի 18, ի Գրիգորիպօլ:
իզ. 20բ Ձերոյ բարձր գերազանութեան ողորմած տէ՛ր. նոմեր 49 – Ձերոյ բարձր գերազանցութեան ողորմութեամբ... 1804, յուլիսի 27, ի Գրիգորիպօլ:
իէ. 21ա Ձերոյ բարձր բարեծնութեան Ալէքսէ Իվանիչ, իմ ողորմած տէ՛ր. նոմեր 50 – Տեսանելով իմ յայտր... 1804, յուլիսի 27, ի Գրիգորիպօլ:
իը. 21բ Իւրոյ կայսերականի մեծութեան ի մէջ Գրիգորիպօլու բարեկարգ մաղիստրաթի պատուելի դատաւորացդ ամենախոնարհաբար խնդիր. նոմեր 53 – Իւրոյ կայսերականի մեծութեան բարեհաճութեամբ... 1804, յուլիսի 26, ի Գրիգորիպօլ քաղաքի:
իթ. 22աբ Ձերոյ բարձր սրբազանութեան եւ նորին վեհազնութեան ազգային բարերարի. մեր ողորմած տերանց խոնարհ ծառայութեամբ յայտարարութիւն. – Մեք՝ ստորագրեալ հոգեւորականք եւ մարմնաւորականք... 1804, յուլիսի 26, ի Գրիգորիպօլ քաղաք:
լ. 23ա-4բ Ձերոյ բարձր սրբազանութեան եւ նորին վեհազնեայ բարերարի, իմ ողորմած տերանց. նոմեր 57 – Ի սրբազան հօրէդ ամսոյս է գրեցեալ... 1804, յուլիսի 31, ի Գրիգորիպօլ:
լա. 25ա Ազնիւ եւ թիթուլերնի սավետնիկ Ռաման Խրիստոֆօրիչ, պօլիցմեստր Գրիգորիպօլու, իմ ողորմած տէ՛ր. եւ Գրիգորիպօլու հայոց եկեղեցւոյ... 1804, յօգոստոս 4, ի Գրիգորիպօլ:
լբ. 25բ-6ա Ձերոյ գերազանցութեան Պավըլ Պետրովիչ, իմ ճշմարիտ բարեկա՛մ – Լսելով իմ գերազնիւ բարեկամիդ գնալն ի Խերսօն... 1804, յօգոստոս 8, ի Գրիգորիպօլ:
լգ. 27աբ Առ Ղրիմու յաջորդ Թադէոս եպիսկոպոսն գրեցելոյ կօբեայն է. գերապատիւ Թադէոս սրբազան եպիսկոպո՛ս, իմ գթառատ հա՛յր. նոմեր 65 – Ըստ մարգարէին՝ Մեծ են գործքն Աստուծոյ... 1804, յօգոստոս 12, ի Գրիգորիպօլ:
լդ. 28ա Գերազնիւ պօլիցմեստր Գրիգորիպօլու. նոմերայ 754 եւ 755 – Գրեալ շոբշիթդ նոմերայ 754... 1804, սեպտեմբեր 19, ի Գրիգորիապօլ:
լե. 28բ-9բ Վեհազնեայ իշխա՛ն եւ բազմավաստակ բարերա՛ր ազգի մերոյ, իմ ողորմած տէ՛ր – Գիտելով իմ զազգասիրական բարս... 1804, սեպտեմբեր 22, ի Գրիգորիպօլ:
լզ. 30բ Ձերոյ գերազանցութեան Ռաման Խրիստաֆօրի՛չ, պօլիցմիստր Գրիգորիպօլու, ի յաջորդ Մանուէլ վարդապէտէ շօպշիտ.. նոմեր 110 – Աստ, հայոց եպիսկոպոսական տանն մէջ... 1804, հոգ 22, ի Գրիգորիպօլ:
լէ. 31ա Գրիգորիպօլու բարեկարգ մաղիստրաթի պատուելի դատաւորացդ, ի յաջորդ Մանուէլ վարդապէտէ շօպշիտ – Սոյն քաղաքի եպիսկոպոսական բնակութեան... 1804, հոգտ 24, ի Գրիգորիպօլ:
լը. 33աբ Յարգապատիւ հայոց պատրիարգիդ Կոստանդնուպօլսոյ՝ տեառն Յօհաննու եպիսկոպոսի. մատչի յարգութեամբ – Արդարեւ ի բազում ժամանակաց... 1805, հոկտեմբեր 8, ի Գրիգորիպօլ:
լթ. 34ա Առ Կոստանդնուպօլսոյ պատրիարգն երկրորդ գիր. Յարգապատիւ հայոց պատրիարգիդ Կոստանդնուպօլսոյ՝ սրբազան Յօհաննու արքեպիսկոպոսի. մեծաւ յարգութեամբ – Հրամայէ ի խրատ իմաստունն... 1806, սեպտեմբեր 10, ի Գրիգորիպօլ:
խ. 35աբ Առ սրբազան առաջնորդն վասն Մօսկոֆ գնալոյ. ձերոյ բարձր սրբազանութեան ողորմած տէ՛ր. նոմեր 11 – Բարձր սրբազան տեառնդ սոյն թուոյ յունվարի 16... 1806, փետրուար 15, ի Գրիգորիպօլ:
խա. 36աբ Առ սրբազան առաջնորդն վասն դպրատան. Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ողորմած տէ՛ր. նոմեր 14 – Յայսմ թուոյ, յունվարի 23... 1806, փետրուարի 20, ի Գրիգորիպօլ:
խբ. 37աբ Առ աղայ Մինասն. Վեհազնեայ իշխան աղայ Մինաս Լազրի՛չ, ողորմած տէ՛ր. – Նախ ուրախութեամբ սրտի շնորհաւորեմք... 1801, մարտի 31, ի Գրիգորիպօլ:
խգ. 38ա Ի Գրիգորուպօլու քաղաքն կօլովայէ եւ տումէ. առ ձերոյ ազնուութեան պատուելի Խարախաշովի – Նորին վեհազնութիւն աղայ Յովակիմ Լազրի՛չ... 1808, յունվարի 25, ի Գրիգորիպօլու մաղիստրաթն:
խդ. 38բ-40ա Վեհազնեայ բարերար աղայ Յովակիմ Լազրիչ, ողորմած տէ՛ր – Նախապէս շնորհաւորեմ զհրաշափառ... 1808, ապրիլի 2, ի Գրիգորիպօլ:
խե. 40աբ Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ողորմած տէ՛ր – Յայսմ ապրիլի 2 որ ինչ գրեալ եմ... 1808, յապրիլ 9, ի Գրիգորիպօլ:
խզ. 41աբ Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ողորմած տէ՛ր – Յուլիսի 1ին գրեալն ստացայ 12, յորում նշանակեացեալ էր... 1808, յուլիսի 31, ի Գրիգորիպօլ:
խէ. 41բ-2ա Ձերոյ վեհազնութեան ողորմած տէ՛ր – Զոր ինչ հոգեւորն էր... 1808, յուլիսի 31, ի Գրիգորիպօլ:
խը. 42բ-3ա Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ողորմած տէ՛ր – Որպէս յառաջագոյն գրեալ էի, թէ մաղիսթրաթն եւ տումն յատուկ... 1808, սեպտեմբերի 17, ի Գրիգորիպօլ, նոմեր 118:
խթ. 43աբ 0րինակ վասն Եաշու տէր Մարկոսի գրոյն. յաջորդ Մանուէլ վարդապետէ հրաման Եաշու տէր Մարկոս Աւագովիդ եւ այլ քահանայից – Վասն յանցանաց տէր Մարկոսիդ, որ սրբազնակատար կաւալիէր Դանիէլ կաթողիկոսն... 1808, դեկտեմբերի 1, ի Փօթիշան:
ծ. 43բ-4ա 0րինակ տէր Առաքելի արձակմանն. յաջորդ Մանուէլ վարդապէտէ առ Փօթիշանու տէր Առաքել Առաքելովիդ եւ այլ քահանայից հրաման – Վասն յանցանաց տէր Առաքելիդ, որ սրբազնակատար կաւալիէր Դանիէլ կաթուղիկոսն... 1808, դեկտեմբերի 4, ի Փօթիշան քաղաք:
ծա. 44բ-5բ Գերապատուելի Կարապետ ամիրայ Սարաֆլար Քեահեասր Ազնաւուրեան, ողորմած տէ՛ր – Նախապէս հարցանեմ զառողջութենէ... 1809, յունվարի 1, ի Փօթիշան:
ծբ. 46ա-7ա Յաջորդ Մանուէլ վարդապէտէ առ Եաշու հայոց քահանայսն հրաման – Ըստ հրամանի բարձր սրբազան Եփրեմ արքեպիսկոպոսի... 1809, յունվարի 5, ի Փօթիշան:
ծգ. 47բ-8ա Յաջորդ Մանուէլ վարդապէտէ առ Փօթիշանու հայոց քահանայսն հրաման – Ըստ խնդրոյ ձերդ պատուելի քահանայից... 1809, յունվարի 12, ի Փօթիշան:
ծդ. 48բ-50բ Վասն մահու Երուսաղէմայ նուիրակ Յովսէփ վարդապէտին. Գերապատուելի մահտեսի Նիկողոս եւ մահտեսի Ստեփան ամիրա՛յք, իմ յատուկ բարերա՛րք – Յուլիս ամսոյ գրեալն ձեր... 1809, յունվարի 14, ի Փօթիշան:
ծե. 51աբ Յաջորդ Մանուէլ վարդապէտէ առ Փօթիշանու պատուելի քահանայսն եւ առ եօթն պատուեալագոյն աղաչայսն, որք գրով մերով յատկացել են ի վերակացութիւն հոգեւոր գործոց. հրաման – Որպէս ի ներկայութեան պատուելի իշխանաց... 1809, յունվարի 13, ի Փօթիշան քաղաք:
ծզ. 52աբ Գերադրական Սրբոյ Աթոռոյն Երուսաղէմի վէքիլ Յակոբ եպիսկոպոսի սուրբ աջոյն համբոյր նուիրի ի Փօթիշան քաղաքի յառաջաւոր անձանց – Ի ժամանիլ աստ սուրբ Երուսաղէմայ նուիրակ... 1809, յունվարի 15, ի Փօթիշան:
ծէ. 53աբ Յաջորդ Մանուէլ վարդապէտէ առ Եաշու տէր Մարկոս Աւագովն հրաման – Ըստ հրամանի բարձր սրբազան Եփրեմ... 1809, յունվարի 10, ի Եաշ քաղաք:
ծը. 54աբ Յաջորդ Մանուէլ վարդապէտէ առ Եաշու տէր Մարկոս աթոռակալիդ եւ պարկեշտասուն տէր Ներսես քահանայիդ հրաման – Փետրուար 16 զպատասխան պատուելի... 1809, մարտի 11, ի Գրիգորիպօլ:
ծթ. 55ա, 57բ-8բ Սրբազնակատար ողորմած տէ՛ր – Հայրական խնամով առանձնական տոմսակ... 1811, յուլիսի 27, ի Գրիգորիպօլ:
կ. 55բ-6բ Յաղագս Ղրիմու վանից եւ առաջնորդական գործոցն – Սրբազնակատարն ընդհանուր ազգի մերոյ վեհապետ եւ կաթուղիկէ եկեղեցւոյ դիտապետ ողորմած տէ՛ր... 1811, յունիսի 27, ի Գրիգորիպօլ:
կա. 59ա-60ա Յարգելի Յօհաննէս արքեպիսկոպոս եւ առաջնորդ Ռուսաստանեացն հայոց, իմ ողորմած տէ՛ր – Յունիսի 24 գրեցեալսն տեառնդ... 1811, յուլիսի 27, ի Գրիգորիպօլ:
կբ. 60բ-1ա Յաջորդ Մանուէլ վարդապէտէ առ Ղրիմու հոգեւոր կառավարութիւնն հայոց – Հոգեւոր հրաման առ սրբազնակատար կաթուղիկոսի հաստատեալն առաջնորդութեան... 1811, յուլիսի 27, ի Գրիգորիպօլ:
կգ. 61աբ Առ արժանապատիւ Վրդանէս եւ Ղազար սիրելի եղբարք մեր ի Տէր – Նորօգ առաջնորդ յարգելի Յօհաննէս... 1811, յուլիսի 27, ի Գրիգորիպօլ:
կդ. 62ա Գերապատուելի աղայ մահտէսի Գասպար Մելքոնեա՛ն, աթոռակալ հարազատ Սրբոյ Աթոռոյն եւ իմ յատուկ սիրելի բարեկա՛մ – Յուսամ ողորմութեամբն Աստուծոյ... մնամ բարելաւութեան ձեր միշտ աղօթարար Մանուէլ վարդապէտ եւ յաջորդ... 1811, յուլիսի 24:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս Խորագիրը՝ 2ա:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկին՝ «Հմր 1, Օրինակք գրութեանց առաջնորդին Գրիգորիպօլու Մանուէլ վարդապետին, քառածալ, շաղագիր, գրեալ ի Գրիգորիպօլ եւ այլուր՝ ի քաղաքսն Ռուսաստանի, ի 1804 ամաց հետէ մինչեւ ց1811», «769/2919», «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]» մէջքին՝ «769» «Ի Գրիգորիոպօլ գրած ժուռնալ», Ա. կազմաստառի եւ թ. 1ի միջեւ եղած թղթին՝ (լուսադրոշմով՝ «183»)՝ «Սեւագրութիւնք. գրութեանց կաթողիկոսին Ներսեսի, ի ժամանակս վիճակաւորութեան իւրոյ ի Վրաստան եւ ի Բեսարաբեոյ եւ մատեանք ելեալ թղթոց նորին. Տետրակք 21»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա. փեղկին՝ «բարի, բարիեա, բա, բարի», Բ. փեղկի կազմաստառին՝ «Նորին բարձր»:
2920
(Նաեւ ռուսերէն, լատիներէն)
ԱՍՏՐԱԽԱՆ |
ՌՄՁԱ.-ՌՄՁԸ. – 1832-1839 |
ԹԵՐԹ՝ 178 (գրչիէջիկալում՝ 1-320, որէ 3ա-173ա). չգրուած՝ 1ա-2բ, 15բ-21բ, 53բ-5բ, 105բ, 173բ-8բ: ՊՐԱԿ՝ 1-16x2 (16՝ 3, 1՝ 6, 15՝ 13): ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսագծերովեւլուսադրոշմներով՝թագակիրառիւծ, թաթինսուր, «PROPATRIA» եւ «ФКНГ»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (27x17. սահմանագծուածսեւով): ԳԻՐ՝շղագիր (նմուշ՝ 7ա): ԿԱԶՄ՝վարդագոյնծաղկաթուղթ, մէջքըեւանկիւններըբացշագանակագոյնկաշի, միջուկը՝ստուարաթուղթ, աստառը՝սպիտակթուղթ, մասնպրակի, Բ. փեղկիններքուստամրացուածկապոյտծաղկաթուղթ, կորոճավորուածեզրագծերով, որիտակամբողջփեղկիչափովթղթէտոպրակ-թղթապանակ:
Նմուշ 7ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, Բ. փեղկի երկու եւ Ա. փեղկի մէկ կապիչներն ընկած, թերթերին զանազան բծեր, խոնաւութեան հետքեր, թ. 142՝ պատռուած, մնացել է վերին հատուածը (20.5x20.5), 139բ-140ա, 150ա, 161բ էջերին թանաքի ճապաած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-172ա [Օրինակքգրութեանց]
ԱմիՏեառն 1832, յունվար
ա. 3աՅունվարի 4. ՀոգեւորկառավարութեանՂզլարայ [ցաւումէբարեպաշտհասարակութեանեւսուրբԱստուածածինեկեղեցուվնասներիհամար] – Ընկալայզերկուսյայտարարութիւնսհոգեւորկառավարութեանդբօթահամբաւսեւտրտմահաղորդս... Աստուածատուրվարդապետնթողուլզամենայնգործսիւր՝ուրեւիցէ, եւփութալառիս՝իՄոզդոք, հոգեւորկառավարութիւնդկրկնեսցէնմազայսիմհրաման:
Ծնթ. Նամակներն ունեն անկանոն համարակալում, ոը անտեսել ենք եւ նշանակել մեր կանոնաւորը:
բ. 3աՅունվարի 15. Նորինվեհափառսրբութեան [իրենյաջորդողիհրաւիրելումասին] – Խափանումնանցիցճանպարհացեւվտանգերկիւղիիկողմանէլեռնականաւազակաց, որքշուրջսփռեալք... ձերդվեհափառութեանեմկատարեալպատուովամենախոնարհծառայեւայլն:
գ. 3աբՅունվարի 20. ԱռհոգեւորկառավարութիւննՄոզդոքայ [ցանկանումէտեսնելՅարութիւնվ. եւՍտաւրապօլսիզգործակալին, նոյնպէսեւգործակալինեւքահանայինԵակորեցկոյ] – Գիտունառնելզհոգեւորկառավարութիւնդիդէպնէ, զիվաղիւնանվրէպհանդերձեալեմանկանիլ... յԵկատերինակրատիտեսանելզիսմի՛ուրասցիառնել:
դ. 3բՀոգեւորկառավարութեաննՄոզդոքայ [վասնընտրութեաներեցփոխանիեւգործակալի] – ՄերձեալգոլովաւուրքսրբութեանպահոցեւտէրՍարգիսԹամազեան... հոգեւորկառավարութեանդներկայացուսցէինձ, զիհասատեցիցեւօրհնութեանգիրառաքեցից:
ե. 3բՓետրվարի 2. ՀոգեւորկառավարութեանՄոզդոքայ [հրաւիրումէՂզլարիարձակուածԱստուածատուրվարդապետինեւՍ. ԱստուածածնիեւՍ. Ստեփաննոսիեկեղեցիներինորընտիրերէցփոխաններին] – Հոգկալցիհոգեւորկառավարութիւնդվաղընդփոյթհրաւիրելառմեծապատիւյաջորդ... ստորագրութեամբնոյնյաջորդիիմոյ, արգոյիշխանացնեւանդամոցդհոգեւորկառավարութեան:
զ. 3բԱռկոնսիստորնհայոցԱստրախանայ [իրճանապարհորդութեանմասին] – Ի 22 յունվարիելեալիճանապարհիՏփխեաց, քաջառողջմտիիվիճակիմեւհասիի 30 նոյնամսոյ... մնասցէանայլայլմինչեւզգալուստիմ, որպէսեւընտրութիւննորոյերեցփոխանի:
է. 4աԱռկոնսիստորնհայոցԱստրախանայ [ՊետրոսվարդապետինպաշտօնիցարձակելուեւՍուրբՊետրոսեւՊօղոսառաքեալներիեկեղեցուգաւթումառանձնանալումասին] – ԿամելովխնայելիտկարութիւնանձինբարձրապատիւՊետրոսվարդապետի... մի՛յառաջելցէինձկամբազմաթիւպաշտոնէիցիմոց:
ը. 4աՓետրվարի 7. Աստրախանայկոնսիստորիդհայոց [վասնյԱստրախանառաքելոյզընտանիսիւր] – ԱզնուականԵակվՆիկիտիչԱրզանով... ինքնընդիսեկեալհասցէընտանեացն:
թ. 4աՀոգեւորկառավարութեաննհայոցՂզլարայ [իրենհազարհարիւրռուբլիառաքելումասին] – Իստանալհրամանաթղթոյսհոգեւորկառավարութեանդ, փոյթկալցիյառաջնոյօրէպատրաստելօթեւանհանգիստ... Մնամձեզաղօթարարամենայնպատուով:
ժ. 4բՓետրվարի 15. ՀոգեւորկառավարութեանհայոցՂզլարայ [կամենումէճշգրտօրէնիմանալՍուրբԱստուածածինեկեղեցւոյելեւմտիցհաշիւը] – Կամելովճշտիւգիտել... վիճակարդեանցսրբոյեկեղեցւոյայնորիկմատուցանելիգիտութիւնիմ:
ժա. 4բՓետրվարի 18. ՀոգեւորկառավարութեանհայոցՂզլարայ [քահանաներինհրահանգումէներկայացնելիւրեանցծխերիհաշիւները] – Փոյթմեծունիցիհոգեւորկառավարութիւնդիվաղուեանաւուրառաջարկել... յանդիմանարասցենյաջորդիքաղաքիսԱստուածատուրքահանայի:
ժբ. 4բ-6բԻՍերովբէարքեպիսկոպոսէԱստրախանայեւԿովկասուհրամանկարգադրութեանհոգեւորկառավարութեաննՂզլարայ – Հոգեւորատեաննհայոցզկնիմնալոյվիճակիիւրոյ... զմի-միօրինակայսրկարգադրութեանեւտալզընդունելոյննոցաստորագրել:
ժգ. 7աՓետրվար 26. ՄեծապատիւՅովակիմվարդապետի [բաշպօրթըտալուեւզգեստներիուՄոզդոկիեկեղեցիներիայլկարեւորիրերհոգալումասին] – ԱյսուհրամանագրովիմովառաքեմզքեզիՎլադիկովկաս... զգեստսեւայլկարեւորսժամերգութեան, քահանայագործութեանեւօրինակատարութեան:
ժդ. 7աՀոգեւորկառավարութեաննՄոզդոգայհայոց [Թաշմալովայիցստացուածդրամըիրենյղելոյմասին] – Զյայտարարութիւնհոգեւորկառավարութեանդհամար 13 ընկալեալեմաստէնիՂզլար... վասնապագայինտնօրինեցիցյԱստրախանայ:
ժե. 7աՀոգեւորկառավարութեաննհայոցՂզլարայ [առաջարկութիւնՅովակիմինեւտէրԳէորգինբաշպօրթհանելումասին] – Առաջարկեմհ. կառավարութեանդհանելբաշպօրթսերկուս... փոյթկալցիհոգեւորատեանդմինչեւցառաջիներկուշաբաթիուղեւորելզնոսաինպատակիւրեանց:
ժզ. 7աՏէրԳէորգայքահանայիեկեղեցւոյնՍրբուհւոյԱստուածածնիՏէր-Խաչատրեան [հրամանագիրբաշպօրթստանալումասին] – Հրամանագրեմքեզց28 ամսոյսստանալիհոգեւորկառավարութենէ... գրելառկոնսիստորնԱստրախանայեւխնդրելզնորտնօրէնութիւնսզվիճակէքումմէ:
ժէ. 7աբՀոգեւորկառավարութեաննհայոցՄոզդոքայ [հրամանագիրքաղաքիեկեղեցիներիբոլորպէտքերըհոգալումասին] – ՅովակիմվարդապետնառաքեցաւիՎլադիկովկասիքահանայականհովուութիւն... հրամայեմնմինկառավարութեանդառնելզճահաւորնտնօրէնութիւն:
ժը. 7բԲարեպաշտորդեկիիմումիՏէրարգոյԻւանՍտեփանիչՓառակեցովի [Ղզլարիեկեղեցումաւագերէցփոխանկարգելումասին] – Հարազատնախանձայուզութիւնհոգելոյսնախնեացքոց... սրբոյտիրամօրԱստուածածնիեւյանձնեմվերատեսչութեանեւպահպանութեան:
ժթ. 7բ Փետրվար 26. ՀոգեւորկառավարութեաննհայոցՂզլարայ [հրամանագիրծուխնայլքահանայիտալումասին] – ՏէրՄելքոննՓարամուզեանմիաբանեկեղեցւոյՍրբուհւոյԱստուածածնիանցեալզչափքահանայութեան... պատուրեցիցիսպառյայնժամհանելիհոգեւորականխմբէ:
ի. 7բ-8աԱրգոյերիցփոխանիեկեղեցւոյՂզլարայՍրբուհւոյԱստուածածնի [հրամանագիրեկեղեցուվերանորոգութիւննսկսելումասին] – ԸստյայտարարութեանքումեկեղեցինՍրբուհւոյԱստուածածնի... պարոներիցփոխանին՝զերորդմասնծախուցտալքեզյարդեանցիւրեկեղեցւոյ:
իա. 8աբՓետրվար 24. ԻՍերովբէվիճակաւորարքեպիսկոպոսէԱստրախանայեւԿովկասուբարեպաշտորդեկիիմումիՏէրարգոյԻւանՍտեփանիչՓառակեցովի [հրամանագիրՂզլարիեկեղեցուերէցոխանկարգելուեւելեւմուտնիմանալումասին] – Հարազատնախանձայուզութիւնհոգելոյսնախնեացքոցեւբարեպաշտութեանքոյիսկքաջայայտգոլովամենեցուն... ըստհրատարակեալխնամակալօրինացհզօրթագաւորիմերոցպատուեսցիսըստարժանւոյն:
իբ. 8բ-9բՀաշիւաւագեկեղեցւոյհայոցՂզլարայ՝կառուցեալյանունտիրամօրԱստուածածնի:
իգ. 9բ-10աԲարեպաշտորդեկիիմումիՏէրարգոյԽաչատուրԻւանիչԲուրշալովի [պաշտօնինկրկինհաստատելու, պատրաստիդրամի, անթափմոմիեւեկեղեցունխունկաւանդելումասին] – Իվերայհասեալնախանձայոյզհաւատարմութեանեւջերմեռանդութեան... հրատարակեալխնամակալօրինացհզօրթագաւորիմերոյպատուեսցիըստարժանւոյն:
– 10աՀաշիւՍուրբԼուսաւորչիեկեղեցւոյհայոցՂզլարայ – ԱզնիւՍարգիսՄիշվէլովն... վերոյ 10 ղալամստանալեացմայրգումարնէ 6.775:
– 10բԳոնառզանազանանձինսյաղագսննջեցելոցնոցաեղեալստանալիդրամքնվասնմոմիցեւխնկոց... խոստանայըստհարկաւորեալժամանակիհատուցանել, որոցգումարնէ 2832:
իդ. 10բ-1աՓետրվար 24. Բարեպաշտ որդեկի իմում ի Տէր արգոյ Դաւիթ Եգորիչ Կակոյովի [Սուրբ Գէորգ եկեղեցուն ընտրեալ կարգելու մասին] – Եկեղեցին Սրբոյ Գէորգայ, որ ի բերդի գլուխն գոլով ընդունարան ուխտից եւ բարեպաշտութեանն առհասարակ արգոյ բնակչաց քաղաքիս... կանխագոյն համաձայնութեամբ լնուցուս զպէտս նոյն եկեղեցւոյ:
– 11աբ Ցուցակ անօթոց եւ այլ զարդուց Սուրբ Գէորգայ եկեղեցւոյն, որ ի բերդի գլուխն – Կանթեղ սեղանոյ... կասկարանք մեծ եւ փոքր:
իե. 12ա Բարեպաշտ որդեկի իմում ի Տէր արգոյ Իվան Սիմոնիչ Սոլոմոնովի – Եկեղեցին Սրբոյ Զօրավարի, որ ի հանգստարանի հայոց Ղզլարայ... իմովս համաձայնութեամբ լնուցուս զպիտոյս նոյն եկեղեցւոյ:
– Հաշիւ Սուրբ Գէորգայ հանգստարանի եկեղեցւոյ ժուռնալաւ գոյ ստանալիք – Ի 1824 թուոյ ի 22 յունիս ամսոյ ի Ստեփան Մամաջանովէ 600 փարա... բոլորից գումարն է 3390 ռուբլի:
իզ. 12բ-3բ Փետրվար 8, Ազդարարութիւն վիճակաւոր արքեպիսկոպոսին Սերովբէի, զոր ի գնալն աստի հրամայեաց ընթեռնուլ յերկուս եկեղեցիս քաղաքիս, յաւուր կիւրակէի, ի ժամանակի մատուցման սրբոյ մեղսաքաւիչ պատարագի, ի գիտութիւն ամենեցուն – Արգոյ պատարագիչ քահանայք, աստուածանուէր դասք հոգեւորականաց... Ցանկալի էր ինձ, նա յոյժ պարտ ու պատշաճ ի գալ դիմել իմ յայս քաղաք ձեր... որպէս զի յամենայն ուրեք կատարեսցի անթերի... յիսկականին գրեալ էր, աղօթարար ամենեցուն Ն. Ծ. ս արեքեպիսկոպոս: Տուաւ ի Մոզդոք, ի 8 փետրվար, 1832:
իէ. 13բ-4բ 1843, Մարտի 3. Հոգեւոր որդեկաց իմոց Մկրտչի եւ Յովհաննու– Գիր ձեր 10 եւ 11 փետրվարի այսր ամի եհաս ինձ երկուքդ... այլ բան կամ գործ չխառնէք, որով լինի մեծ վնաս ամենայն ընտանեաց ձերոց ստրախավայդ մի՛ առնէք զթուղթս ձեր:
իը. 14բ-5աВъ Ахалцыхский учетный судь – Ахалцийского зрителя Микиртича Аварова ответъ – марта 1843:
իթ. 22ա Մարտ 11. Աստրախանայ հայոց հոգեւոր կոնսիստորիդ [հրամանագիր՝ կնքուած արկղը, որի մէջ է ճշգրիտ տումարը, առաջնորդարան բերելու եւ եկեղեցու ամբողջ ելեւմտին տեղեկացնելու մասին] – Յետ ի տէր ննջելոց Մահումեան Հայրապետի կոնսիստորդ ըստ օրինի կանխեալ... յանդիման առնել ինձ ի վերաքննութիւն ի ճահաւոր տնօրէնութիւն:
լ. 22ա Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ [ուրարակիր երիտասարդին անմեղ ճանաչելու մասին] – Հոգեւոր ատեանդ յընթացս քննութեան զրպարտութեան ուրարակիր... վերստին կարողանայ լինել յառաջնում արտօնութեան վիճակի իւրոյ: Ս. Ա:
լա. 22բ-3ա Մարտ 12. Ձերոյին գերաստիճանեալ վեհափառութիւն, ողորմած հա՛յր իմ [հասարակութեանն օգնելու մասին] – Շնորհօք Մայր Աթոռոյ իմոյ սրբոյ կաթուղիկոսէ Էջմիածնի եւ մաքուր աղօթից վեհափառ սրբութեանդ... գերաստիճանեալ վեհափառ տէր ամենախոնարհ ծառայ ձեր Սերովբէ արքեպիսկոպոս...
Յաւելում գրութեան:
– 23ա Բէժան Բաստամովին:
լբ. 23աՄարտ 14. Աստրախանայ հայոց կոնսիստորիդ– Առաջարկեմ հոգեւոր ատենիդ ոչ անագան պահանջել յամենայն քահանայից հովուողաց զժողովուրդ արգոյ համազգի հասարակութեան քաղաքիս զցուցակ արդի ծխոց իւրեանց եւ ստորագրութեամբ իւրաքանչիւրոց առաքել առ իս, այլեւ ինձ մատուցանել զճշգրիտ տումար ամենայն ժողովրդոց այժմ բնակաց յայսմ կայսերախնամ քաղաքիս ընդ թուոյ տանցն միայն (այսչափ):
լգ. 23ա [Ցանկանում է իմանալ վարժարանի դրութիւնը] – Ազնուական Յակովբ Նիկիտիչ, մատուցանեմ զիմ հայրական ողջոյն եւ օրհնութիւն ցանկանալով գիտել զայժմեան վիճակ եւ զդրութիւն վարժարանիս հայոց... մնամ Ձեզ աղօթարար:
լդ. 23բ-4ա Մարտ 16.Милостивый государъ Григорий Семенович – Въ первыю числятъ сего лица прибытъ въ Астраханъ имею я удоволствие неоднократно... съ истенным уважениемъ имею честь быть М. Г. Поко слуга и богомолецъ:
լե. 24ա Մարտ 16. Ղզլարայ հայոց հոգեւոր կառավարութեանն [հանդերձի՝ բոլոր պարագաներով վաճառելու եւ իշխանութիւն տալու մասին] – Զաւօտ Սրբոյ Արարատեան Աթոռոյն ոչ ինչ բերելով օգուտ ի վաղուց հետէ... վաճառել օգտաբեր գնով 27 բօչկայ գինի՝ զեղեալն առ արգոյ Իզմիրովայ:
լզ. 24ա Հոգեւոր կառավարութեանն հայոց Մոզդոքայ – Տամ այսու հրամանագրով իմով իշխանութիւն հոգեւոր ատենիդ ի լրանալ ժամանակին յետս պահանջել եւ ստանալ ի պարտապանաց վեքսելագրով... զորչափ հ. կառավարութիւնդ ստասցի դրամ,առաքեսցէ հաւատարիմ եղանակաւ առ իս:
լէ. 24բ Ի Սերովբէ արքեպիսկոպոսէ ամենայն հայոց Աստրախանայ եւ Կովկասու սիրելի որդւոյդ իմում Կարապետ քահանայի Օրդուխանեաց [շնորհում է զպօլխարայ կապոյտ փիլոն կրել տանն Աստուծոյ] – Ջերմեռանդութիւնն եւ նախանձայոյզ որդիութիւնն, զոր ցուցեր սրբոյ Արարատեան մեծ Աթոռոյն Էջմիածնի... պատուէր հայրական տամ եւ առ յապայն ցվախճան լինել հարազատ որդի ծնողի քոյ Սրբոյ Գահոյն մեծի Լուսաւորչին եւ ամենայն միաբանից նորա:
լը. 24բ Մարտ 28. Կոնսիստօրիդ հայոց Աստրախանայ [նշնանաւոր անձանց պատուիրում է աղքատ հասարակութեանը դրամ հասցնել] – Փոյթ տարցի հոգեւոր ատենդ ի լրումն մատչիլ այսոցիկ երկեակ հետագայ յառաջադրութեանց... ներկայացուսցէ ինձ ի հաստատութիւն:
լթ. 25ա Ապրիլ 1. Ի Սէրովբէ արքեպիսկոպոսէ՝ թեմին Աստրախանայ եւ Կովկասու բարեպաշտ հարազատ զաւակիդ սրբոյ Հայաստանեայցս եկեղեցւոյ արգոյ Գէորգեայ Ստեփաննոսին Ֆռանգուլով [կարգում է Ս. Աստուածածին եկեղեցու երէցփոխան եւ հոգաբարձու, դարձնում պատասխանատու] – Կամելով զերիցփոխանութեան զաստուածահաճոյ պաշտօն սրբոյ աւագ եկեղեցւոյ քաղաքիս, նուիրելոյ յանուն տիրամօր Աստուածածնի, յանձնել ի ձեռս... եմ իսկական ջերմեռանդութեամբ հոգւոյ աղօթարար:
խ. 25բ Ի Սերովբէ արքեպիսկոպոսէ՝ թեմին Աստրախանայ եւ Կովկասու արժանապատիւ տէր Ահարովն Դատաշով քահանայի աւագ եկեղեցւոյ սրբոյ Տիրամօր Աստուածանի – Այսու հրամանագրով իմով զքեզ ընտրեալ կացուցանեմ լուսարար աւագ եկեղեցւոյ... փոխանեալ նորա կառավարել զնորայն գործ եւ անկարօտ թողուլ զսուրբ տաճարն ամենայն հանգամանօք:
խա. 25բ Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ [Սուրբ Աստուածածնի եկեղեցու բոլոր իրերը յանձելու մասին] – Զարգոյ պարոն Գէորգ Ստեփանեան Ֆռանգուլով ընտրեալ եւ հաստատեալ յերիցփոխանութիւն... յանձն արասցէ նոցա զամենայն անօթս, զգեստս, մոմս, դրամս եւ զորս գտանին ի խորանին եւ սեպհական են սրբոյ տաճարին:
խբ. 26ա Ցուցակ դրամոց եւ դրամակիր տոմսեկաց եւ այլն եղելոց ի խորանի Սբուհւոյ Աստուածածնի եկեղեցւոյ, թէ յարկեղն կնքելոյ եւ թէ նորին արտաքոյ – Արծաթ դահեկանք, այսինքն՝ մանէթք ի միում պարկի... գումար վերոգրեալ 13 յօդուածոցն ընդ ամենայն:
խգ. 26բ Աստանօր նշանագրին որքանութիւնք մոմեղինաց, մոմից, խնկոց եւ այլն եղելոց ի մէջ եւ արտաքոյ խորանին Սրբուհւոյ Աստուածածնի եկեղեցւոյ քաղաքիս – Սպիտակ ոսկեզօծ մոմեղէնք... մանածոյն 3,5 ֆունթք:
խդ. 26բ Ապրիլ 7. Ի Սերովբէ արքեպիսկոպոսէ թէին Աստրախանայ եւ Կովկասու երրորդ՝ անդամոյ կոնսիստորիս հայոց Աստրախանայ տեառն Թովմայի Նազարեանն [գոհութիւն բարեպաշտ հօտի փրկութեան համար] – Ջերմեռանդ ծառայութիւն քոյ, որով ի ժամանակի խոլէրա ժանտախտին հովուեցեր... ցանկամ զքեզ տեսանել արժանի եւս մեծամեծ պարգեւաց:
խե. 27ա Ապրիլ 9. Յովհաննէս կաթողիկոս (այսչափ):
խզ. 27ա Ապրիլ 10. Բարսեղ արքեպիսկոպոսն (այսչափ):
խէ. 27ա Ապրիլ 6. Ваше превосходительство, милостивый государъ – Отношение ваше отъ 23го ноября прошлаго 1831 года за No 2169 имею я честъ поучитъ 22 декабря... праписаться къ армянскому обществу а за симъ: Имею честъ бытъ съ истеннымъ почтениемъ и преданностъю милостивый государъ Вашего превосходителъства пакорный слуга. Апреля 6го дня:
խը. 27բ Հոգեւոր կառավարութեանն հայոց Մոզդոկայ [Յովհաննէս Խոսրովեանին ատենակալութիւնից հեռացնելու հրամանագիր] – Ի բանից յայտարարութեանց հոգեւոր ատենիդ պարզ երեւեցաւ... մինչեւ նա տացէ ինձ բաւարար պատասխանի ինքնահաճ գնացից իւրոց:
խթ. 27բ Հոգեւոր կառավարութեանն հայոց Մոզդոքայ [հրամանագիր տէր Յովհաննէիսն քարտուղարութիւնից արձակելու եւ դպիր կարգելու մասին] – Ընկալայ հետզհետէ զյայտարարութիւնս հոգեւոր ատենիդ... ըստ օրինի զնա կարգել դպիր կամ գրագիր ի հոգեւոր կառավարութեանդ:
ծ. 27բ-8ա Հոգեւոր կառավարութեանն հայոց Մոզդոկայ [պահանջում է տեղեկացնել իրադարձութիւնների մասին] – Առաջարկեմ հոգեւոր ատենիդ վաղ ընդ փոյթ տալ ինձ բացայայտ պատասխանի... տէր Յոհաննէսն չունելով ինչ մասն յայսոսիկ գործողութիւնս, սպասեսցէ ապա տալ ինձ պատասխանի առանձինն:
ծա. 28ա Ապրիլ 16. Տիրացու Յարութիւն Լազրով [կարգադրութիւն Գրիգոր Խօջայեանին եւ տէր Խոսրովեանին տեղեկութիւն տալու մասին] – Քաջայոյս Ելով, զի դուք էք հաւատարիմ սրբոյ եկեղեցւոյս... զնոյնն առնել յամենայն դիպուածս այնպէս, զի մի՛ հրատարակեսցի այդ:
ծբ. 28աբ Ի Սերովբէ վիճակաւոր արքեպիսկոպոսէ Աստրախանայ եւ այլն՝ երկրորդ անդամոյ Հ. կառավարութեանն Մոզդոքոյ տէր Կարապետի Ուրդուխանով [պատուիրում է երիվարների բոլոր անհրաժեշտ պէտքերը հոգալ եւ Խոջայովայի եւ Յոհաննու գործերի քննել] – Գիր քո էհաս առ իս, եւ յուսալով զի դու չես... կարեն պիտանի լինել իմումս հովուապետական կառավարութեանն եւ իմոց արդեանց:
ծգ. 28բ Ապրիլ 20. Բարձր բարեծնունդ իշխան հայոց Իվան Իվանիչ Հայապետեան ողորմած տէր եւ բարեկամ – Մատուցանելով ձերումդ բարեպաշտ գերազանցութեան զջերմեռանդեն ողջոյն իմ եւ զաստուածաւանդն օրհնութիւն... ձերումդ գերազանցութեան աղօթարար ամենախոնարհ ծառայ:
ծդ. 29ա Արժանապատիւ Իվան եւ Մակար Դաւիտիչ Էդիլխանեանց՝ մտերիմ զաւակացդ իմոց եւ եղբարց համօրէն մատուցանեմ զհայրական ողջոյն իմ եւ զօրհնութիւն ի Տէր ուրախ լինիլ – Ընկալայ մեծաւ բաւականութեամբ հոգւոյ իմոյ զգիր ձեր՝ գրեալ առ իս ի մարտի 25... լաւ եւս լինի առաւել զկալեյսկայն ցամաքաւ, զի փութով հասանէ եւ ոչ փչանայ:
ծե. 29բ Ապրիլ 22. Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ [յստակ տեղեկութիւն ունենալ հանգուցեալ այրի Եղիսաբէթ Միքայէլեանի թողած իրերի եւ վախճանական տնօրէնութիւնը վերցնելու մասին] – Առաջարկեմ հոգեւոր ատենիդ կոչել զպարոն Սարգիս Բէնդէրցով՝ զհոգաբարձուն հանգուցելոյ այրի կնոջ... որպէս զի նա ունիցի ատեան փոխանակ իմ յայսմիկ իրողութեան:
ծզ. 29բ-30ա Կոսնիստորիդ հայոց Աստրախանայ [Պօղոս Միրմանովի եւ Եղիսաբէթ Շամխարովի ամուսնական կեանքի մասին] – Խոհական եւ աշխարհաշէն դատաւորի է ըստ նմանութեան արդար խնամակալին տիեզերաց ամենակարողին Աստուծոյ երբեմն խստութեամբ... այլ խնդիր մի՛ մտցէ ի սոցանէ, բայց եթէ եղիցի ի պատճառս հաշտութեան:
ծէ. 30բ Ապրիլ 27. Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ [Պօղոս Լալայովի կտակի մասին] – Ի Քրիստոս հանգուցեալ բնակիչ Աստրախանայ Պօղոս Լալայով թողեալ է կտակաւ իւրով զմասն ընչից... ցայսօր պահպանին կայք եւ ինչք հանգուցելոյն, հասուսցէ ի կոնսիստորդ՝ ի ճահաւորն տնօրէնութիւն:
ծը. 30բ Մայիս 9. Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Փոյթ տարցի կոնսիստորդ հրաւիրել յատեան իւր զԱստուածատուր վարդապետն՝ զյաջորդն Ղզլարայ, եւ ըստ օրինաց երդմնեցուցեալ զնա, կարգել նախագահ անդամ կոնսիստորիդ (այսչափ):
ծթ. 30բ Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Առաջարկեմ կոնսիստորիդ հայոց արձակել յատենադպրութենէ զԽաչատուր Մարդանովն, եւ ի տեղի նորա կարգեալ հաստատել զՆերսէս Յակովբեան, որոշելով նմա ռոճիկ տարեկան 300 ռուբլի (այսչափ):
կ. 30բ Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – ԶԳրիգորն Աթաբէկով 14դ աստիճանի հաստատեմ այսու հրամանագրով իմով յատենադպրութիւն հոգեւոր ատենիդ՝ ի մասին ռուսաց լեզուի, կարգելով նմա ռոճիկ տարեկան 300 փարա (այսչափ):
կա. 31ա Մայիս 14. Հոգեւոր կառավարութեանն հայոց Ղզլարայ [հրամանագիր հնազանդութեան մասին] – Ընկալեալ ի 6 մայիսի զյայտարարութիւն հոգեւոր կառավարութեանդ՝ զգրեալն ի 1 մայիսի այսր ամի, ընդ Հմր 50, զարմանօք հասու եղէ շութափոյթ... հոգեւոր կառավարութիւնդ ծանուցանել ինձ անյապաղ զելից իրաց այսր հրամանագրութեան իմոյ:
կբ. 31ա Հոգեւոր կառավարութեանն հայոց Ղզլարայ [պահանջում է նախորդ քահանայի՝ Զատկին եւ այլ տօներին հաւաքած արդիւնքները] – Բաց ի մասանց բովանդակելոց ի հրամանագրի իմում, զոր ընդ Հմր 50 այսօր ուղղեսցի առ հոգեւոր կառավարութիւնդ... զանհնազանդս որոշեսցէ ի պաշտամանց իւրեանց, մինչեւ հատուսցեն՝ զոր ընկալեալ են:
կգ. 31բ Մայիս 18. Սերովբէ վարժապետին եւ Մելիք դային (այսչափ):
կդ. 31բ-3ա Մայիս 23. Ваше превосходительство милостивый государъ – Сего майа 16 числа астраханский изъ Армянъ жителъ Григорий Сергевъ подалъ мне лично... съ истеннымь моим почитаниемъ и преданностю имею честь пребытъ милостивый гасударъ Вашего превосх. Его прев. Г. Астра. Военному губернатру и кавалеру В. Г. Пяткину.
կե. 33աբ Մայիս 24. Կոնսիստորին հայոց Աստրախանայ [կարգադրութիւն եկեղեցու ելեւմտի օրինաւոր ցուցակ կազմելու մասին] – Կամելով իմ զամենայն պարտուպատշաճն, հետեւողութիւն ունիլ առ բարեկարգութիւն եւ առ պայծառութիւն եկեղեցեաց քաղաքիս... մնացեալ դրամոց, մոմոց, զարդուց եւ անօթոց ներկայացուցանել ինձ:
կզ. 33բ-4ա Մայիս 28. Հոգեւոր կառավարութեանն հայոց Մոզդոկայ [ատենակալութիւնը վերստին տալ տէր Յովհաննէս Խոսրովեանին] – Ընկալեալ զամենայն զթուղթս «յայտար՛՛» հոգեւոր ատենիդ եւ յանդամոց նորա տեսի առհասարակ զի ջանք իւրաքանչիւրոց է զընկեր իւր մեղապարտել... կցորդեցի Յովակիմ վարդապետին յամենայն գործս, որք պատկանին եկեղեցւոյ իւրեանց, առաքեցի եւ զմատեան մի կնքեալ եւ ստորագրեալ: Սերով[բէ]:
կէ. 34աբ Ի Սերովբէ արքեպիսկոպոսէ. եւ այլն՝ արգոյ Միխայէլ Պարոնիչ հարազատ որդեկիդ սրբոյ եկեղեցւոյս Հայաստանեայց [նշանակում է քաղաքի եկեղեցու երեցփոխան եւ հոգաբարձու] – Քաջալոյս լինելով, թէ Դուք նախանձայոյզ եւ հարազատ որդի... աղաչեմ զԱստուած, զի կարողացուսցէ զքեզ յամենայն գործս ազգաշէնս եւ բարիս, եւ եմ աղօթարար Ս. Ս.:
կը. 34բ Ի Սերովբէ արքեպիսկոպոսէ. եւ այլն, Յովակիմ վարդապետիդ Վլատիկովկասու [տեղեկութիւն է խնդրում եկեղեցու ելեւմտի մասին] – Առաքեմ ի ձեռս քո զմատեան՝ կնքեալ իմովս կնքով եւ ստորագրութեամբ իմով եւ առաջարկեմ յարգութեան քում ընդ նորընտիր երիցփոխանի... մնամ բարեցակամ Ս. Ս.:
կթ. 35ա Յունիս 5. Ի վիճակաւոր արքեպիսկոպոսէ թեմին Աստրախանայ. եւ այլն՝ Հոգեւոր կառավարութեանն Ղզլարայ հայոց [առաջարկում է զաւօդը գնելու համար գնորդ գտնել] – Կառավարութիւնդ ի 3 ապրիլի անցելոյ Հմր 36 յայտնէ ինձ, թէ բազում անձինք քաղաքիդ ցանկան գնել շահաւէտ գնով... մնալ աւելի զաւօդին այնպէս անպիտանասցի իսպառ:
հ. 35աբ Ի Սերովբէ վիճակաւոր արքեպիսկոպոսէ՝ Ս. Հոգեւոր կառավարութեան հայոց Ղզլարայ [պատժի խստութեան պատճառի, տէր Եղիայի բժշկութեան համար առանձնանալու թոյլտուութեան մասին] – Սպասեմ յայտարարութեան հոգեւոր ատենիդ ի մասին տուգանաց եւ կշտամբութեան քահանայից... հոգեւոր կառավարութիւնդ առաջին փօշտիւ առաքեսցէ առ իս զօրինակ արդեանց աթոռայնոց եւ առաջնորդականաց կուտելոց ցայսօր յատեանդ:
հա. 35բ Ի Սերովբէ արքեպիսկոպոսէ թեմին Աստրախանայ. եւ այլն. Հոգեւոր կառավարութիւնդ հայոց Մոզդոքայ [առաջարկում է իր փոխարէն տնօրինել ատենակալութեանը եւ տեղեկացանել իրեն] – Հոգեւոր ատեանդ յապրիլի անցելոց... ապա ինձ բացայայտ ծանուցանել ի գիտութիւն:
հբ. 35բ-6ա Մայիս 11. Հոգեւոր կառավ[արութեան] Ղզլարայ [ցանկանում է Տփխիսից պատասխան տալ իր հրամանագրին] – Տէր Ստեփանն Բալասանեան եկեալ յԱստրախան ըստ կանխագոյն հրամանի իմում, ահա ելից զժամանակ... կառավարութիւնդ ընկալցի զնա յամենայն իրաւունս իւրոյ քահանայական պատուոյ:
հգ. 36ա Յունիս 25. Հոգեւոր կառավ[արութեան] հայոց Ղզլարայ [հրամանագրում է տէր Մելքոնին՝ կրկին վարել եկեղեցու քահանայական կարգը] – Հասին առ իս ամենայն յայտարարութիւն հոգեւոր ատենիդ... ապա թէ մնասցէ նա այնտեղ՝ ցկրկին հրաման իմ:
հդ. 36ա Առ վեց գուբեռնաթօրն քաղաքիս վասն բանի Սէրկէովայ:
հե. 36ա Յուլիս 3. Հոգեւոր կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ [առաջարկում է ստուգել՝ նոյն Բէնտէրցո՞վն է] – Առաքելով ի հոգեւոր ատեանդ զցուցակ տեղեկութեանց Գրիգորի Բէնտէրցովայ ինձ մատուցեալ ի մասին կացից մնացելոց... առ իս դարձուցանել զայս թուղթ:
հզ. 36ա Յուլիս 6. Թուղթ առ մինիստրն (այսչափ):
հէ. 36ա Յուլիս 9. Արղութեանց Ստեփան եպիսկոպոս (այսչափ):
հը. 36աբ Հոգեւոր կառավարութեանն հայոց Ղզլարայ [առաջարկում է պատրաստեն պատշաճ օթեւան] – Եթէ տէր Մելքոնն Փարամուզ[եան] հատուսցէ զայդ վերջին պարտիս, զոր հոգեւոր ատեանդ յայտնէ ինձ... պարտաւորեսցէ հանդերձ իւրեանց դէւթէրով, հաշուով եւ այլն:
հթ. 36բ-7ա Յուլիս 10. Ի Սերովբէ արքեպիսկոպոսէ թեմին Աստրախանայ. եւ այլն. արգոյ երեցփոխանիդ սրբոյ եկեղեցւոյն Նիժնուլով Սարգիս Աւետիսեանն Միրմինովիդ [հաստատում է նոյն գործին] – Որպէս նախորդն իմ հոգելոյս Յովհաննէս արհին, նոյնպէս եւ ես յայտ յանդիման տեսեալ զհարազատութիւն քոյ... որով եմ իսկական ջերմեռանդութեամբ հոգւոյ քեզ միշտ բարեցակամ աղօթարար:
ձ. 37ա Յուլիս 12. Ի Սերովբէ արքեպիսկոպոսէ. եւ այլն, արգոյ երեցփոխանիդ Սրբոցն Պետրոսի եւ Պօղոսի եկեղեցւոյ Յարութիւն Ֆռանգուլովիդ [առաջարկում է շարունակել մնալ նոր պաշտօնին] – Քաջայոյս լինելով տեսանել զքեզ նախանձայոյզ հաւատարիմ եւ սրտացաւ եկեղեցւոյ... այս եղիցի զկնի տօնի սրբոյ Զատկի:
ձա. 37ա Այսու օրինակաւ տուաւ հրաման եւ երեցփոխանի Սրբոյ Յարութեան եկեղեցւոյ Գրիգոր Թէլէթովին (այսչափ):
ձբ. 37բ Յուլիս 13. Թուղթ առ վօեննի գուբերնաթօրն՝ յաղագս հանելոյ զպօտօրօժնայ, գնալ ի վիճակս մեր ի կողմանս Կովկասու (այսչափ):
ձգ. 37բ Հրաման հայոց հոգեւոր կոնսիստորի՝ յաղագս բառնալոյ այսուհետու զսովորութիւնն մենենիկ կատարելոյ (այսչափ):
ձդ. 37բ Յուլիս 15. Թուղթ ժողովարարութեան՝ աստրախանաբնակ հայ Գաբրիէլի Միքայէլեանն յաղագս շրջելոյ ի դրունս ժողովրդոց քաղաքիս (այսչափ):
ձե. 37բ-8ա Յուլիս 16. Հոգեւոր կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ [եղած իրադարձութիւնների մասին] – Հարկ ի վերայ կալով ինձ առ ժամանակ մի մեկնիլ ի քաղաքէս եւ կլանել յայցելութիւն թեմի իմոյ, պատուիրանագրեմ հոգեւոր ատենիդ... կոնսիստորդ օգնական եւ տնօրէն եղիցի արգոյ երեցփոխանի եկեղեցւոյ առաջնորդարանի Սրբուհւոյ Աստուածածնի յամենայնի, որոց նա խնդրեսցէ ի դիւրին կառավարութիւն պաշտաման իւրոյ:
ձզ. 38ա Արժանապատիւ տեառն Զաքարիա աւագ քահանայիդ Չէրքեզեանց [յորդորում է շարունակել իր ծառայութիւնը] – Ի սկզբանէ անտի ցայսօր տեսեալ ի քեզ զբացածանօթ նախանձայուզութիւն եւ հաւատարմութիւն առ ամենայն գործս... գտանել զխնամողութիւն իմ եւ զբաւականութիւն:
ձէ. 38ա Հոգեւոր կառավարութիւնն հայոց Մոզդոգայ [իրեն ապահով տանեն նրանց քաղաք եւ ներկայանան իրեն] – Այսօր ի ճանապարհ անկեալ, Տեառն առաջնորդութեամբ յուսամ ի 19 ամսոյս հասանել ի Ղզլար... ներկայանալ ինձ անպատճառ յաւուր կիւրակէ ի 24 ամսոյս:
ձը. 38բ Յուլիս 22. Կոմանդանթին Ղզլարայ վասն ստորճրիթի (՞) Լեստի:
ձթ. 38բ Յուլիս 23. հրաման հոգեւոր կառավարութեանն վասն արձակելոյ զտէր Մելքոնն (այսչափ):
ղ. 38բ Յուլիս 24. վասն գործակալ տէր Մելքոնի ի գիւղորայս (այսչափ):
– 38բ Յուլիս 23. Եակօռ Ստեփանիչ Ֆռանգուլով. վասն շինութեան տան (այսչափ):
ղա. 38բ Յուլիս 26. Տեառն Կարապետի Ուրդուխանեանց եւ Յարութիւն դպրի Լազարեանցն [տալիս է գիւղ գնալու եւ այլ կարգադրութիւններ] – Տեսանելով իմ զանկարգ կառավարութիւն գեղջն Ղօրայի եւ կամելով ըստ հովուապետական պարտաւորութիւնս յուղղութիւն կարգել զայն ամենայն... որոց օգնականութեամբ կատարել զամենայն հրամայեալսն յինէն:
ղբ. 38բ Տէրն Սարգիս քահանայի Թամոզեանն [բոլորը ժողովուեն եւ ներկայանան իրեն] – Հրամանագրեմ քեզ ընդ հասանել թղթոյս որչափ եւ զիրադ կարեն ձեռնտու լինել պարագայք... եղէց մինչեւ ց15 օգոստոսի:
ղգ. 39ա Յուլիս 29. Ստեփաննոս եպիսկոպոսն Արղ[ութեանց] (այսչափ):
ղդ. 39ա Յուլիս 29. Օրացոյց առ Ստեփաննոս եպիսկոպոսն (այսչափ):
ղե. 39ա Օգոստոս 5. Հրաման Յարութիւն վ[արդապետի] եւ տէր Գերոգ քահանայի՝ ի գալ առ իս (այսչափ):
ղզ. 39ա Հրաման տէր Սարգսի Թամազեան՝ ի գալ առ իս ի ջերմուկս (այսչափ):
ղէ. 39ա Օգոստոս 20. Հրաման հոգեւոր կառավարութեանն հայոց Ղզլարայ՝ ի մասին ընդունելոյ պատուով զսինոթսն Կերովսկի (այսչափ):
ղը. 39ա Հրաման Աստրախանայ կոնսիստորի՝ ի մասին ընդունելոյ զայն սենաթոռ պատուով (այսչափ):
ղթ. 39ա Հրաման նոյնատեսակ Մոզդոկայ հայոց հոգեւոր կառավարութեանն (այսչափ):
ճ. 39աբ Սեպտեմբեր 4. Առ Աստուածատուր վարդապետն [պաշար գնելու եւ այլ յանձնարարութիւններ] – Դարձ արարեալ ի Պետիգորսկւոյ, մերձ ի քաղաքն Մոզդոկ, յաւուր երկրորդի ամսեանն ընկալայ զգիր ձեր... ամենայն հանգամանօք ի պատրաստի թուի, թէ հնարաւար է մինչեւ ց20 ամսոյս ընդունակ լինել բնակութեան:
– Aoute-au Ge'n en chef B. Bosen:
ճա. 39բ Սեպտեմբեր 10. Հոգեւոր կառ[ավարութեան] Ղզլարայ հրաման, զի առաքեսցէ զտէր Յովսեփ եւ զտէր Տօլկով առ իս (այսչափ):
ճբ. 39բ Սեպտեմբեր 17. Հրաման տէր Սարգիս քահանայի Թամազեան (այսչափ):
ճգ. 39բ Թուղթ օրհնութեան առ ժողով՛՛ Եկատարինադարու (այսչափ):
ճդ. 39բ Սեպտեմբեր 18. Հրաման պահպանելոյ Ղօրացւոյ զպատկերն ի տան (այսչափ):
ճե. 39բ Սեպտեմբեր 19. Հաստատեցաւ երեցոփ[ոխան] Ղօրայու Եսայի Յարութեան (այսչափ):
ճզ. 39բ Հաստատեցաւ գործակալ Ղօրայու Մանուկ Ալլահով (այսչափ):
ճէ. 39բ Քահանայից Ղօրաու պատուեր (այսչափ):
ճը. 40ա Թուղթ օրհնութեան տուեալ ժողովրդոց Ղօրայու (այսչափ):
ճթ. 40ա Առ պարոն Սթուրփով՝ վասն գործակալութեանն (այսչափ):
ճժ. 40աբ Գործակալի իմում տեառն Գրիգորիդ Խօջայեան [ներում է, թոյլ է տալիս մնալ պաշտօնին եւ յանձնարարութիւններ է տալիս] – Քննեալ լուրջ մտօք զընթացս գործակալութեան քոյ եւ ատենակալութեան ի հոգեւոր կառավարութեան Մոզդոքայ... համահաւանութեամբ այլոց վճարեսցես եւ փոյթ տարցիս, զի նշանակեսցին այնք յօրագրութիւնս անդ եղեալս:
ճժա. 40բ-1ա Սեպտեմբեր 21. Արժանապատիւ տէր Յովհաննէս քահանայիդ Խոսրովեան [հրամայում է անյապաղ գնալ Ստաւրապօլ] – Եկեղեցին Ստաւրապօլայ ունելով միայն զՅարութիւն վարդապետն, որ վասն ծերութեան եւ հիւանդութեան անձին բնաւ ոչ կարէ մէն միայն հովուել... յետ սակաւ ժամանակաց եկեղեցիդ եւ դուք ստասջիք զնոր կարգաւորութիւն:
ճժբ. 41ա-2բ Հոգեւոր կառավարութեանն հայոց Մոզդոքայ հրաման կարգադրութեան – Անդամք հոգեւոր կառավարութեան քաղաքիս ընկալեալ յինէն յամսեանն փետրվարի այսր ամի զինչ մասունս... հոգեւոր ատեանդ յապահովի եւ յատուկ նշանագրեսցէ:
ճժգ. 43ա Սեպտեմբեր 23. Կոնսիստորիդ վասն շտապեցուցանելոյ զշինութիւն առաջն եւ կամ գտանելոց այլ տեղինն (այսչափ):
ճժդ. 43ա Հոկտեմբեր 3. Կոնսիստ[որին]՝ զի պատրաստ եղիցի ընդունել զիս ի 14 ամս[ոյս] (այսչափ):
ճժե. 43ա Սեպտեմբեր 11. Վկայականք տուեալք ի Ղզլար՝ վասն ձենադրութեան Տ. Գրիգորի Տօլկով, սարկաւագաց Սաղաթիէլի եւ աւագի ուրարակրաց Յակովբայ, Ներսէս, Գասբարի Տէր-Գրիգ[որեան], Յովհաննու Թավարպէկ եւ Ադամայ Թորոս[եան]:
ճժզ. 43ա Հոկտեմբեր 13. Վկայական տուեալ Յովհաննու Անդրեասեանց՝ գնալոյ եւ դառնալոյ:
ճժէ. 43աբ Հոգեւոր կառավ[արութեան] հայոց Ղզլարայ [հրամանագրում է՝ ամէն հովուի իր համայնքը] – Զծուխս հանգուցեալ քահանայաից ըստ օրինի բաժանեալ ի վերայ ծառայողաց... եւ ղարիպականք յանձնեցան տէր Աթանասին ի հովուութիւն:
ճժը. 43բ-4ա Հոկտեմբեր 14. Հոգեւոր կառ[ավարութեան] հայոց Ղզլարայ – Աստուածատուր վարդապետին գրեցի հրաման գալոյ ի Ղզլար... փութով ծանուսցէ կոնսիստորին Աստրախանայ զհետեւողութեան այսր տնօրենութեան իմոյ:
ճժթ. 44ա Աստուածատուր վարդապետիդ հայոց [արձակում է բոլոր պաշտամունքներից եւ առաջարկում է մնալ Ղզլարում՝ մինչեւ իր նոր տնօրինութիւնը] – Մեծապատուութիւն քոյ ընդդէմ հրամանի իմում ի բազում դիպուածս վարելով... առաջարկեմ մնալ արդէն ի Ղզլար՝ մինչեւ ցնոր տնօրենութիւն իմ եւ ազգային կոնսիստորին Աստրախանայ:
ճի. 44ա Առ փօլիցայն Ղզլարայ (այսչափ):
ճիա. 44ա Հոկտեմբեր 22. Առ մինիստրն հոգեւոր գործոց այլասեռ դաւանութեան Բլուդովն, ընդ որում առաքեցան երկոքին ցուցակք կավալէրաց սրբոյն Վլադիմիրայ եւ սրբուհւոյն Աննայի նոյեմ՛՛ եղելոց ի վիճակի Աստրախանայ (այսչափ):
ճիբ. 44աբ Նոյեմբեր 2. Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ՝ Աստուածատուր վարդապետն [արձակում է բոլոր գործերից] – Երբեմն յաջորդ Ղզլարայ, իսկ ի վերջնումն առաջին անդամ հ. կոսնիստորիդ եւ գործակալ անհնազանդ գտեալ ինչ-ինչ բարեսէր ակնարկութեանց իմոց... սպասեսցէ կրկին ակնարկութեան իմոյ նկատմամբ այնր վարդապետի:
ճիգ. 44բ-5բ Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Խոհական բարետեսչութիւն վեհագոյն իշխանութեան հաճեալ է կարգել զհոգեւոր կոնսիստորդ օգնական եւ հրամանատար ամենայն տնօրենութեանց... մնայ այսուհետու ինձ առնել ինչ յաւելուած կարգադրութեան հոգեւոր կառավարութեան այնմիկ, զոր կոնսիստորդ ոչ անագան ընկալցի ի յղել անդ:
ճիդ. 45բ-6բ Նոյեմբեր 12. Բարեպաշտօն եւ աստուածասէր հոգեւոր զաւակացդ սրբոյ մօր մերոյ կաթուղիկէ Աթոռոյ Էջմիածնի եւ իմ մտերիմ սիրելեաց արգոյ իշխանացդ՝ բնակելոց ընդ հովանեաւ լուսաւորչակրօն եկեղեցւոյ՝ նուիրելոյ յանուն քաջ զօրավարին Քրիստոսի Սրբոյ Գէորգայ Եագորսկու մատուցանեմ ողջոյն հիսուսաւանդ, ընդ երկնային հայրական օրհնութեանց, խնդալ ի Տէր հոգւով եւ մարմնով, իմ հարազատ հաւատացեա՛լք ի Տէր – Դարձ արարեալ յԱստրախան ի 19 հոկտեմբ՛՛ յացելութենէ ինձ յանձենալ եկեղեցեաց Հայասատնեայց՝ շուրջ սփռելոց զգաւառաւ Կովկասու... յանձնելով զձեզ զամենեսին ողորմութիւնն Աստուծոյ եւ այլն. մնամ:
ճիե. 47ա Բարեպաշտօն արգոյ Յարութիւն Ալիխանովիդ ողջոյն եւ օրհնութիւն – Այսու հրամանագրով իմ հաստատելով զքեզ ի գործակալութիւն սրբոյ եկեղեցւոյ քաջ զօրավարին Քրիստոսի Գէորգեայ... աղօթս առնելով վասն բարօրութեան ձեր եւ որոց ընդ ձեզ եւ այլն. մնամ:
ճիզ. 47ա Թուղթ առ Ստեփաննոս եպիսկոպոսն Արղութեանց՝ շնորհակալութիւն վասն ստացման օրացուցին առաքելոյ ի նմանէ (այսչափ):
ճիէ. 47ա Նոյեմբեր 16. Թուղթ առ մինիստրն հոգեւոր գործոց պարոն Բլուդովն՝ յաղագս մկրտելոյ զհրէայ կալման Իօն Լազրովն ըստ դաւանութեան Հայաստանեայց սրբոյ եկեղեցւոյ, մեծաւ հանդիսիւ (այսչափ):
ճիը. 47աբ Հոգեւոր կառավարութեանն հայոց Ղզլարայ [Յովսէփ Մարգարեան Ագլինցովի դստեր հետ նշանուելու եւ պսակուելու հրաման տալ] – Ղզլարաբնակ հայ պարոն Սարգիս Մկրտումեան Թանդոյով աղերսագրավ իւրով... մարթէ տալ հրաման զի ամուսնասցի նա ընդ նշանակեալն դստեր ազնիւ Ագլինցովի՝ ըստ կամաց իւրոց:
ճիթ. 47բ Նոյեմբեր 19. Հոգեւոր կառավարութեանն հայոց Ղզլարայ – Զնորընծայ տէր Գրիգորն Դօլգով ճանաչելով գոլ այր համեստ վարուք եւ նախանձայոյզ օրինաց սրբոյ եկեղեցւոյ Հայաստանեայց... հ. կառավարութիւնդ՝ երդմնեցուցեալ զնա ըստ օրինի, ընկալցի յատենակալութիւն իւր:
ճլ. 47բ Հոգեւոր որդեկիդ իմում Գրիգոր քահանայիդ Դօլգով – Ակն ունելով տեսանել զքեզ շնորհօք նորընկալ սուրբ կարգիդ եւ ըստ վաղեմի համեստութեան... խիղճ քոյ եւ կամ դատողութիւն մտաց քոց ոչ ներեսցէ միաբանիլ ընդ այլս:
ճլա. 48ա Նոյեմբեր 26. Հաւատարիմ գործակալիդ սրբոյ Ղօրայու եկեղեցւոյ պարոն Մանուկ Ալլահվէրդովայ խնդալ ի Տէր, հանդերձ երկնային օրհնութեանց – Թուղթ ձեր յայտարար ի 30 հոկ՛՛ այսր ամի հասեալ առ իս... գրեցի զայսմանէ առ քահանայս ձեր, որպէս զի ընդ ձեզ համաձայնեալ, կատարեսցեն զօրէնս:
ճլբ. 48ա Հրաման Ղօրայու եկեղեցւոյ քահանայից տէր Մարտիրոսի եւ տէր Ստեփաննոսի՝ համաձայն վերոգրեալ թղթոյ գործակալի (այսչափ):
ճլգ. 48աԴեկտեմբեր 23. Астраханской Армянской духовной консистории – Во внимание къ заслугамъ по службе секретаря и переводчика Яковлева я не нохожу сего справедливие какъ ободрявъ... приведение по сему въ законное исполнение – При обозрение моемъ высочашие.
ճլդ. 48բ.Дек. 2. Астраханской Армянской духовной консистори – При обозрении моемъ высочяшие ввереныую епархию... семъ надлежащее све распорябение
ճլե. 48բԻՍերովբէարքեպիսկոպոսէ. եւայլն, տէրԱհարօնԴադաշովքահանայիաւագեկեղեցւոյՍուրբԱստուածածնի – Յօրէմտիիմոյյայսինձյանձնեղեալվիճակ, կարգեալզքեզյինչինչծառայութիւնսվերաբերեալս... շնորհեմքեզիշխանութիւնկրելոյայսուհետեւզպօլխառայկապոյտփիլոն, զորշնորհաւորելովքեզեմբարեացակամ:
ճլզ. 49աՏէրԳէորգՀախվերդեաննաւագքահանայիդՍրբոյԱստուածածնիեկեղեցւոյՂզլարայ [իշխանութիւնստանալուհամարշնորհաւորանք] –Բարենախանձհաւատարմութեամբծառայելովքոսրբոյաւագեկեղեցւոյքաղաքիդ... շնորհաւորելովմնամքեզբարեացակամ:
ճլէ. 49աՏէրԱթանասՏէր-ԱթանասեաննքահանայիդՍրբոյԼուսաւորչայեկեղեցւոյՂզլարայ – Ծառայելովքոպարտուպատշաճհաւատարմութեամբեւհամեստվարուք... շնորհեմքեզիշխանութիւնկրելոյզպօլխառայկապոյտփիլոն, զորշնորհաւորելովքեզեմբարեացակամ:
ճլը. 49աՏէրՅովսէփՂօրղանեաննքահանայՍրբոյԱստուածածնիեկեղեցւոյՂզլարայ՝նովինմտօք(այսչափ):
ճլթ. 49աբԴեկտեմբեր 11. ԲարձրապատիւՅարութիւնվարդապետիմմտերիմեղբայրիՏէր [նրաընտանիքիորպիսութեանմասին] – Ընկալայզգիրձերյաւուրս՝յորսհանդերձեալէիելանելյայցելութիւնվիճակիիմոյ, վասնայնանձեռնհասեղէյայնժամգրելառՁեզզհակադարձն... ըղձալովլսելհանապազզառողջութենէեւզբարօրութենէձերմէ, մնամյարգանօք:
ճխ. 49բԴեկտեմբեր 15. Ваше высокопревосхогительство милостивый государь – Вь основание предписания бывшаго министра духовних делъ князя Голицина отъ 21го октября... съ истенным почтением къ. Г. Министру Дух. Дел Блудову.
ճխա. 50աԿոնսիստորիդհայոցԱստրախանայ [ՅովհաննէսԱղուլովիինչքերիվաճառքիցելածդրամըմնումէհոգեւորիշխանութեանտնօրինութեանտակ] – ՅարգելիպարոնԼազրԻւանիչԲալէցով, զօրութեամբկտակիհանգուցեալՅովհաննուԱղուլովայի 1823... վերոյիշեալբարեպաշտԲալէյովայփութասցիյանդիմանառնելինձ:
ճխբ. 50ա-1աԴեկտեմբեր 17. Ваше высокопревосходительство милостивый государь – Въ июле месяце сего года имею я честь донеситъ В. В. что я отправился обозрывать вверенную эпархию... Г. Министру:
ճխգ. 51աԴեկտեմբեր 24. ԵրրորդանդամոյհոգեւորկառավարութեաննՂզլարայտեառնԳրիգորինորընծայքահանայիԴօլգով – ԱյսուփօստիւհրամայեցիվերակացուացերկուցայգեացպատկանելոցՍրբոյկաթողիկէԱթոռոյն... փութասջիրհանդերձմեկինյայտարարութեամբքովուղիղառաքելառիս:
ճխդ. 51բՀաւատարիմվերակացուացայգեացՍրբոյկաթողիկէԱթոռոյնԷջմիածնիբարեպաշտօնԳասպարՄելքոնիչֆաբրիքովայեւբուղդանՄօսէիչԻզմիրովայմատուցանեմզիմհայրականողջոյն... կամացձերոցհասուսցէզայնուղիղառիս:
ճխե. 52աբВаше высокопревосходительство милостивый государь – Получивъ отношение В. В. отъ 26 августа 1671 которымъ въ разрышение моего представление... առաքեցաւի 16 նոյեմբ՛՛ 1832 Հմր 134 միայնաստգրեցաւ:
[ԱմիՏեառն] 1833
ճխզ. 53աՅուլիս 8. ԲարեպաշտորդւոցդսրբոյհօրնմերոյԳրիգորիԼուսաւորչի, որքբնակեալքդէքընդՉերքեզայ, մատուցանեմզաստուածայինողջոյնեւօրհնութիւն – ԸստխնդրոյձերոյահաւասիկյայտնեցաւիմիջիձերումքահանայնտէրՄարտիրոսԿիւլպէկեանն... չունեմզոքյարմարաւորառաքելոյառհովուելզՁեզ: Աղօթսառնելովվասնփրկութեանհոգւոցձերոցեմ:
ճխէ. 53աՅուլիս 10. ԱստուածասէրեւբարեպաշտիշխանացարգոյհասարակութեանԵակորցկոյսիրելիզաւակացդիմոցիՔրիստոսՅիսուսմատուցանեմողջոյնեւօրհնութիւն – ՀրամանաւեւհամահաճութեամբնոցինԲ. Գ. մինիստրիներքինիրողութեանցԴմիտրիՆիկոլայովիչիԲլուդովայեւծայրագոյնհրամանատարի... բարեհաճեսցիքհատուցանելզայնգումարինձեւկամորոցյինէնկարգեսցի: Աղօթսառնելովվասնբարօրութեանեւյաջողութեանձերոյեմ:
ճխը. 56աՅունվար 5. Въ Астраханское уездное казначейство... секретарю Григорию Атабекову.
ճխթ. 56աբԿոնսիստորիդհայոցԱստրախանայ – ԱռաքեմիկոնսիստորդզթուղթգաւառայինկառավարութեաննԿովկասու... հոգեւորկառավարութեաննարժանէփոյթտանել, զիմի՛թերութիւնինչյառաջեկեսցէայսպիսի:
ճծ. 56բՅունուար 7. Ваше превосходительство милостивый государь – Получивъ отношение Кавказскаго областного правления отъ 9 минувшаго декабря... его превосходительству начальнику Кавказской области генералъ лейтенанту и кавалеру Вельяминову.
ճծա. 57աՀոգեւորկառ[ավարութեան] հայոցՂզլարայ [ցանկանումէիմանալՊետրոսԱսլանովիցթղթիուրլինելը] – Իլինելիմիքաղաքիդընկալայզերկուսթուղթսիպօլեցայէտեղւոյդ. զմինվասնտոկոսեաց... զպատճէնայնրթղթոյփօլիցայիեւառաքելառիսիտնօրենութիւն:
ճծբ. 57աՅունվար 14. ՀոգեւորկառավարութեաննհայոցՂզլարայ [ցականումէիմանալ՝ՄանուէլԽօջայանիորդինեւԵսայիԵաղուբովիդուստրընշանուելենխաչովեւԱւետարանո՞վ] – Ընկալեալզյայտարարութիւնհոգեւորատենիդընդհամարաւ 196 գրեալ, ծանեայեթէզգաստացեալ... ունիմտնօրինելըստարժանւոյնեւգրելառնա:
ճծգ. 57բՅունվար 22. ՀոգեւորկառավարութեաննՄոզդոկայ – Ի 20 յունվ՛՛այսրամիընկալեալզյայտարարութիւնհոգեւորկառավարութեանդ... փութովծանուսցէինձցվախճանէիւրոյտնօրենութեան:
ճծդ. 58աբՅունվար 25. Հոգեւորկոնսիստորիդհ[այոց] Աստ[րախանայ] – ԱռաջարկեմհոգեւորատենիդնախգրելհրամանիՀոգեւորկառավարութիւնմերՄոզդոկայ, զիարձակեսցէյատենէիւրմէզտէրԳրիգորն... եկեղեցիքայնրքաղաքիստասցեն՝զորսպատկանենայնցեկեղեցեաց:
ճծե. 58բ-61բԻհոգեւորկոնսիստորդհայոցԱստրախանայ – Աստուածատուրվարդապետն՝անուանեալյաջորդՂզլարայեւկարգեալգործակալիհոգելոյսնախորդէիմմէ... ընթեռնուցունառաջիհոգեւորականացեկեղեցեացիւրեանցիզգուշութիւնեւիխրատանհնազանդից:
ճծզ. 61բ-3բՅունվար 26. Ваше высокопревосходительство милостивый государь – Въ предписании отъ 30го ноября минувшаго года 2383 В. В. Тревуете сообшить Вамъ на каком основании управляется даходы старостами... его превосходителсту господину министру внутренных дел Д. Николаевичу Блудову.
ճծէ. 63բՅունվար 27. ԹուղթիպօչտավօյկանթօրնյաղագսյանձնելոյՆ. Յակովբեանցզերկոսինթուղթսարձակեալսիզանազանտեղեացյանունիմ(այսչափ):
ճծը. 64աբՓետրվար 4. Թուղթիփօշտիկանթօրնյաղագսստացման 890 փ. դրամոց՝առաքելոցիՂզլարայհ. հ. կառավարութենէիՍերովբէարքեպիսկոպոսէվիճ[ակաւոր] Աստրախ[անայ] եւԿովկասուտեառնՄարտիրոսիԳիւլասպեանքահանայիՂօրայու – ԺողովուրդքՀայաստանեայցսսրբոյեկեղեցւոյ՝բնակեալքզՔուպանգետով, իմէջՉէրքէզայ... լիովշահեսցեսիչէրքէզահայոց, որոցորոշակիգրեցաւ:
ճծթ. 64բ-5աՀարազատզաւակացդբազմերախտհօրնմերոյսրբոյԳրիգորիԼուսաւորչի՝մեծացեւփոքունց, արանցեւկանանց, ծերոցեւտղայոց, եւամենայնչափուհասակիեւվիճակիմատուցանեմզաստուածաւանդնողջոյնեւօրհնութիւն՝կալմնալանդրդուելիերկնայինխաղաղութեամբեւքրիստոնէավայելուչառաքինութեամբ – Ընկալեալզնամակսիրեցեալորդիութեանձերոյ, ցաւեցայյոյժ... մնամձեզաղօթարար:
ճկ. 65աբԿոնսիստորիդհայոցԱստրախանայ [ՂօրայիԳիւլբէկեանքահանանգնայչերքեզահայժողովրդիմօտ՝մինչեւիրնորհրամանը] – ԱյսուփօշտիւհրամանհանիուղիղՂօրայուքահանայիԳիւլբէկեաննտեառնՄարտիրոսի... նաօժանդակլինիցիեւձեռներէցնմինտէրՄարտիրոսիյամենայնդէպս:
ճկա. 65բՏէրՄելքոնքահանայիդՓարեմուզեանն[բոլորդէպքերիմասինիրենտեղեկացնեն] – Եհասինձ 24 ոսկիեւ 60 մանէթ, զորառաքեալէիր... ճիգնարա՛չանկանիլերբէքընդպատասխանատուութեամբեւընդկշտամբութեամբ:
ճկբ. 65բ-6աԱռժողովուրդսՕթարու[տէ» ՄելքոնՓարէմուզեանինուղարկումէքահանայագործելու] – Իմհարազատորդի՛ք, հեռաւորութիւնտեղւոյձերոյարգելառիթլինիարդարեւինձեւձեզզմիմեանստեսանելոյ... կանգնեսցջիքիյիշատակննջեցելոցձերոցեւկենդանեաց, կարդալովիվերայձերզօրհնութիւննԱստուծոյ, եմաղօթարար:
ճկգ. 66ա-7բՓետրվար 16. Ваше высокапревосходительство милостивый государъ – После донесения моего отъ 6 июля минувшаго года No 66 получилъ я... 60. т. руб. Сказано въ регистр и Сергеевъ сего не отвергаетъ..
ճկդ. 67բՓետրվար 18. Չերոյինաստուածարեալվեհափառութիւնողորմածտէր[Աստրախանիցմարդէուղարկում՝հօտըկարգավորելու] – ԱստուածատուրվարդապետնանզուսպգնացիւքիւրովքեւանհաւատարմութեամբատելիլեալժողովրդոցմերոցՌուսաստանեայցս... համբուրելովզհայրականաջհոգեւործնողինիմոյեւձերդգերաստիճանեալվեհապետութեանեմկատարեալյարգանօք:
ճկե. 67բՓետրվար 20. Թուղթիփօշտիկանթօրն, զիյանձնեսցէՆերսեսիՅակովբեանցզխնդիրՂզլարայհայԲաբայիԱբրահամեաննյանունիմընկալեալ(այսչափ):
ճկզ. 68աՓետրվար 21. ԿոնսիստորիդհայոցԱստրախանայ[վարժարանիօգտակարութեանեւառաջադիմութեանհամարառաջարկումէշուտափոյթներգրաւուելքաղաքիՍուրբՏիրամօրեկեղեցուսրահը] – Առաքելով ի հոգեւոր կոնսիստորդ հայոց Աստրախանայ զպատճէն ժամանակաւոր կարգադրութեան՝ առ յինէն սահմանելոյ յաղագս պարտուպատշաճն... հրատարակել յամենայն տեղիս վիճակի մերոյ ուր անկ իցէ:
ճկէ. 68աբ Փետրվար 25. Գերարժան Ստեփաննոս սրբազան եպիսկոպոսն [խնդրում է Յովհաննէս Ամրկեանին յանձնել արկղով կնքուած մատեանները] – Ի վաղուց հետէ լռեցուցեալ էք զձայն նամակաց ձերոց... ողջոյն տո՛ւք գրկախառնութեան Մինաս սրբազան արքեպիսկոպոս հօրն եւ լերո՛ւք ողջ:
ճկը. 68բ Գրեցաւ առ Յովհաննէս՝ ընդունիլ ի նմանէ զամենայն մատեանս եւ զետեղել ի տան Անշինեանց (այսչափ):
ճկթ. 68բ-9ա Ձերոյին աստուածարեալ վեհափառութիւն ողորմած հա՛յր իմ – Նախ քան զժամանել շնորհաձիր թղթոյ սրբազանակատար վեհափառութեան ձերոյ՝ ի պատասխանի գրոյ իմոյ առաքելոյ յամի անցելոյ... իզուր զհասարակաց խաղաղութիւնն դրդուեսցէ եւ ինձ ծանրաբեռն գտցի:
ճհ. 69աբ Февраля 1833. Ваше высокопревосходительство, милостивый государъ – Въ декабр месяц прошедшого года живушие Армяне в разних аулах... гасподину барону Розену:
ճհա. 70աПредъявитель паходяшийсая в свет моей изъ армянъ Иванъ Андреевъ Амриковъ... город Астрахани февраля дня 1833:
ճհբ. 70աբ Մարտ 4. Հոգեւոր կառավարութեանդ հայոց Ղզլարայ [Յարութիւնի խելագար որդու եւ նրա կին Հռիփսիմէի մասին] – Ղզլարաբնակ Վառվառ Իվանովնայ Շաքարով բողոք բառնայ առ իս ի 22 յունվարի 1833, իբրեւ զի վէճ ծագեալ ի միջի Յարութիւն որդւոյ իւրոյ... մեկնեսցէ զայս տնօրէնութիւն իմ:
ճհգ. 70բ-1բ Մարտ 3. Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Ընկալայ ի Տփխիս ի 1831, յապրիլի ամսեան զյայտարարութիւն կոնսիստորիդ՝ գրեալ ի մարտի 6, նոյն տարւոյ, ընդ համարաւ 57... բերելոց ի հոգեւոր ատենէդ, արասցէ զիւր վճիռ եւ ծանուսցէ ինձ լիուլի հանգամանօք:
ճհդ. 71բ Մարտ 4. Սողոմոնի եւ որդւոյ նորա Խաչատրոյ եւ Մկրտչի Ալվարեանց – Այսու յանձնարարութեանն թղթով հրաման տամ ձեզ գործակից իմոց գեղջ... յորոյ հաստատութիւն կնքեմ իմովս սեպհական կնքով եւ ստորագրեմ (Այս առաքեցաւ հանդերձ թարգմանութեամբ ի ռուս լեզու):
ճհե. 71բ-2բМилостивый государь Афанасий Иванович – Отъ родственниковъ моих и Г. иерусалимского узналъ я въ прошедшомь году, что Вы зделань начальником Ахалцикской области... сь истенным почтением и предонностю имею честь быть.
ճհզ. 72բ Մարտ 9. Առ մինիստրն հոգեւոր գործոց:
–Pour la permifsion a` pour reparer ho/// Levoniene:
ճհէ. 72բГосподину министру внутренных дель – Отношениемь оть 6го апреля 1832 года No 35 покорнише просил... съ истенным почтениемь и совыршенного преданностю имею честь быть.
ճհը. 72բ Մարտ 11. Թուղթ ի փօշտի կանթօրն՝ վասն ստացման թղթոց (այսչափ):
ճհթ. 72բ Մարտ 16. Թուղթ ի փօշտի կանթօրն՝ վասն ստացման 200 փ. յԵկատերինադարայ (այսչափ):
ճձ. 72բ Մարտ 23. Թուղթ ի փօշտի կանթօրն՝ վասն ստացման ի Մօզդոգայ խնդրագրոյ (այսչափ):
ճձա. 73ա Մարտ 25. Ваше высокоблагородие милостивый государь мой – Его В. Господинь глависуправляюший Грузии Баронъ Розенъ отношениемь отъ 1 минувшаго февраля... Г. Моздокскому окружкскому коменданту.
ճձբ. 73բ Մարտ 29. Հոգեւոր կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Հոգ տարցի հոգեւոր ատեանդ շարագարգել զտէր Յովակիմն Մելիքեան ի թիւ քահանայից... մուծանել զնա յիրաւունս՝ յորս վայելեն այլ աստիճանակիցք նորա:
ճձգ. 73բ Ապրիլ 8. Ձերոյին սրբազնակատար վեհափառութիւն ողորմած տէ՛ր – Հոգեւոր կոնսիստորս հայոց Աստրախանայ ազդ արար ինձ, եթէ յամս անցելոյ ընկալաւ ի բարձր խորհրդարանէ Սրբոյ Աթոռոյս մերոյ զ15 պատճէնս ցուցակաց տօնակատարութեանց... խոնարհաբար հասուցեալ ի տեղեկութիւն ձեր, ամենայն հլութեամբ պատիւ ունեմ լինել ընդ ձեր սրբազնակատար վեհափ՛՛:
ճձդ. 74ա Ապրիլ 15. Մեծապատիւ Ստեփան սրբազան արհի՛, իմ մտերիմ եղբա՛յր – Յետ գրելոյ առ Ձեզ ի 25 անցեալ փետրվ՛՛ եւ նախ քան զայն եւս ի բազում ժամանակաց հետէ չունեմ լուր ինչ զՁենջ... ինձ ազդ առնել, զի յիմ դիմաց արարից զարժանաւոր տնօրէնութիւն:
ճձե. 74բ Ապրիլ 17. Թուղթ ի փօստի կանթօրն՝ վասն ստացման դրամոց առաքելոց ի Ղզլարայ հ. հ. կառավարութենէ (այսչափ):
ճձզ. 74բ Ապրիլ 26. Թուղթ ի նոյն կանթօրն՝ վասն ստացման խնդրոյ Ղզլարայ Յակովբ դպրի Չերկեսեանն (այսչափ):
ճձէ. 74բ Ապրիլ 29. Հոգեւոր կառավարութեանդ Ղզլարայ [հրամայում է արտաքին խնդիրներով չզբաղուել] – Գրէ առ իս ընդ յայտարարութեամբ մարտի 5, Հմր 44, եթէ ահա առաքեաց առ իս զիսկական յառաջադրութիւն... հոգեւոր կառավարութեանն Ղզլարայ անընդունակ համարել այնպիսւոյ ձեռնարկութեամբ:
ճձը. 74բ-5ա Տէր Մելքոն գործակալ քահանայիդ Փարեմուզեանն [կարգադրում է հոգալ ուղտերի ապահովութիւնը եւ մնացեալ գործերը տնօրինել ըստ պատշաճի՝ մինչեւ վերադարձը] – Յայտարարութեամբ քով ապրիլի 21 ազդ առնես ինձ, զի ժողովեալ քո արդէն իսկ վեշտասան ուղտս... զայսմանէ գրեցաւ հոգեւոր կառավարութեանն Ղզլարայ:
ճձթ. 75ա Մայիս 16. Թուղթ ի փօշտի կանթօրն՝ յաղագս ստանալոյ զխնդիր Ղօռայու հայոց (այսչափ):
ճղ. 75ա Մայիս 20. Ваше превосходительство милостивый государь – Имею честь получить отношение В. П. отъ 3 майя No 712 касательно доставления въ общее управление Кабказской области... его прву. господину начальнику Кавказской области и кавалеру Алексею Александровичу Велькминову.
ճղա. 75բ Յունիս 8. Մեծապատիւ Ստեփաննոս Յովհաննիսեան բարեպաշտ որդեկիդ իմում մատուցանեմ ողջոյն եւ օրհնութիւն հայրական սիրով – Յուսամ զի իցէք ի բարեկեցիկ քաջառողջութեան՝ որպէս ցանկամ սրտի մտօք... կարդալով ի վերայ ձեր եւ բարետոհմիկ ընտանեաց ձերոց զողորմութիւնն երկնային եմ ջերմեռանդն: Աղօթարար ձեր Սեր[ովբէ արքեպս.]:
ճղբ. 75բ Յունիս 10. Ձերոյին աստուածարեալ վեհափառութիւն ողորմած տէ՛ր [տեղեկացնում է խոստացուած ուղտերն ուղարկելու մասին] – Ահաւասիկ, որպէս խոստացեալ էի յամի անցելոյ փոյթ կալեալ... խնդրեմ գրել ինձ միամտութիւն զհանգամանաց դոցա:
Ծնթ. Այսուհետեւ նամակների սկզբնատողերը եւ վերջնատողերը պարզում են նրանց բովանդակութիւնը:
ճղգ. 76ա Թուի, թե ցայսօր չէք դուք ճանապարհորդեալ՝ բերել զսրբալոյս միւռոնն առ իս... համբուրելով զհայրական աջ հոգեւոր ծնողին իմոյ եւ ձեր եմ ջերմեռանդն հլութեամբ:
ճղդ. 76ա Գերապատիւ Ստեփաննոս սրբազան եղբայր – Զթուղթ ձեր 15 մայիսի ընկալելալ ի 2 այսր ամսոյ, փութացայ գրել առ պարոն Աւագովն եւ յորդորել... տեսցուք թէ զինչ արասցէ:
ճղե. 76բ Չունիմ բնաւ կարծիս կասկածանաց, զի յամենայն դիպուածս թեկն ածջիք գործոց եւ բարօրութեան արդար առնդ Յոհաննու Ամրիկեան, բայց եւ այնպէս խնդրեմ ես եւս առաջնորդել նմա մխիթարութեամբ: Գրկափարելով զՁեզ ջերմեռանդութեամբ եմ:
ճղզ. 76բ Յունիս 10. գերապատիւ Զաքարիա սրբազան եղբայր – Եթէ վաղու եւս չէի փորձեալ զծուլութիւն ձեր՝ գոգցես համարէի, թէ լռութիւն ձեր ընդ իս յառաջ գայ ի բարձրամտելոյ ձեր... յիշեցից զնա, խնդրեմ ողջոյն տալ: Ամենախոնարհ ծառայ եւ մտերիմ եղբայր:
ճղէ. 77ա Տեառն Մելքոնի Փարաւուզեան – Ի վերջին թղթոյ՝ գրելոյ առ իս ի 29 մայ[իսի] տեղեկացայ, զի լրացուցեալ քո զթիւ ուղտուց, ելեր ի ճանապարհ... Ստեփաննոս սրբազան եղբայրն Արղութեանց ճանապարհորդեսցէ քեզ դէպ ի Սուրբ Աթոռն:
ճղը. 77աբ Հոգեւոր կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Եկեղեցին հին հանգստարանի քաղաքիս նուիրեալ Սրբուհւոյ Կատարինեայ կուսին՝ մնալով առանց վաղուց հետէ զհաւատարիմ եւ զերկւիղած... յանձնել նմին երեսփոխանի:
ճղթ. 77բ Յունիս 15. վկայական նորոգ կարգեալ երեցփոխանի Սրբուհւոյ Կատարինեայ եկեղեցւոյ հայոց քաղաքիս արգոյ Արտեմի Դատաշովայ, համաձայն տուեալ միւսոց երեցփոխանաց վկայականաց (այսչափ):
մ. 77բ Յուլիս 5, Въ Астраханское уездное казначество – Следущие мне за первую половину всего 1833 февраля... Секретарю Аст. Арм. Дух. Конс.:
մա. 77բ-8ա Յունիս 8. Ձերոյին աստուածարեալ վեհափառութիւն – Ի 10 յունիսի յայտարարութեամբ իմմէ իրագէտ եղէք, զի զ30 ուղտս պատրաստեալ ի նահանգն Ղզլարայ... համբուրելով զպաշտելի աջ հոգեւոր ծնողին իմոյ եւ ձեր եմ կատարեալ յարգութեամբ:
մբ. 78ա Յուլիս 8. Թուղթ առ Չերքեզահայս կողմանց Չօրնամօրայ:
մգ. 78ա Յուլիս 10. Թուղթ ի Մակարիա առ ժողովուրդս Եակորեւսկոյ (այսոքիկ գրեցաւ ի վերոյն մի ըստ միոջէ):
մդ. 78աբ Յունիս 15. Ստեփաննոս մեծապատիւ սրբազան եղբայր – Ի 11 յուլիսի ընկալայ զթուղթ ձեր՝ գրեալ ի 26 ամսեանն անցելոյ, համար 149, եւ շնորհ ունեմ ձեզ վասն տեղեկութեանց... ձեզ մատոյց առիթ ճահողագոյնս ի յանգ հանել ընդ նմա զիրողութիւնն այգւոյ պատկանեցելոյ եկեղեցւոյ վիճակի ձերոյ: Գրկափարելով զՁեզ եմ:
մե. 78բ-9ա Մեծապատիւ Բարսեղ վարդապետ եղբօրդ ողջո՛յն տենչանաց – Ընկալայ զթուղթ ձեր՝ գրեալ առ իս ի Տփխիսայ, յունիսի 26, եւ ուրախ եղէ... եկեալ իցէք ի Ղզլար, անդ սպասեսջիք կրկին ակնարկութեան իմում: Ողջունելով զՁեզ սիրախառն սրտիւ եմ:
մզ. 79ա Հոգեւոր կառավարութեանն հայոց Մոզդոկայ – Միաբան Սրբոյ Աթոռոյ Արարատեանն մեծապատիւ Բարսեղ վարդապետն նշանակեցաւ գալ առ իս... զթուղթ ուղերձել յինէն առ նա հասուցանել յայն քաղաք ի Ղզլար:
մէ. 79աբ Հոգեւոր կառավարութեան հայոց Ղզլարայ – Ըստ խնդրանաց իմոց նշանակեցաւ վարդապետ ոմն ի միաբանութենէ Սրբոյ Աթոռոյ մերոյ մեծապատիւ Բարսեղ վարդապետն... ծանուսցէ ինձ զգալստենէ նորա:
– A vlanquly – a amirof – a Bastamoff
մը. 79բ-80ա Օգոստոս 5. Ի Սերովբէ... Մեծապատիւ Բարսեղ վարդապետիդ – Համարելով, թէ արդէն իսկ ի Մոզդօկ հասեալ իցէք եւ զկայ առեալ մինչեւ ցնոր հրաման իմ... ստանալ այտի ի ձէնջ թուղթ, հաղորդեցից Ձեզ զայլ յանձնառութիւնս:
մթ. 80բ Հոգեւոր կառավարութիւն հայոց Մոզդոկայ – Տէր Մելքոն Փարեմուզեան տարեալ զուղտսն մինչեւ զՎլատիկովկաս եւ ոչ կարացեալ անցուցանել զայնս ցԹիֆլիզ... մնասցէ անդր մինչեւ զյանձնառութիւնն ի գլուխ տարցի:
մժ. 80բ-1ա Տէր Կարապետի Ուրտումխանեանց երկրորդ անդամոյ հ. կ. – Ահավասիկ նոր առիթ առաջի քո ցուցաներ զօգտակար ծառայութիւնդ... որպէս գտեր զուղտսն եւ որպէս տնօրինեցեր զայդ եւս հարկաւորագոյն իրողութիւն:
մժա. 81ա Հոգեւոր կառավարութեանն Հ. Ղզլարայ – Տէր Մելքոնն Փարեմուզեան թողեալ զուղտսն, զճանապարհայն դարձ արար այդր ի տեղի իւր... չթողուլ ելանել արտաքոյ վիճակի իւրոյ:
մժբ. 81աբ Մեծապատիւ Բարսեղ վարդապետիդ – Նախ փոյթ յանձին կալարուք յառաջադրել հոգեւոր կառավարութեանն Մոզդոկայ, զի զտէր Սահակն, որ է սեպհական քահանայ աւագ եկեղեցւոյն... սպասելով շուտափոյթ հակադարձի ձերում եմ:
մժգ. 81բ-2աВаше высокопревосходительство милостивуй государь – Отъ 22 августа прошедшаго года No 93 имею я честь увидомить В. В... съ истенным почитанием и соврименного преданностию имею честь быть къ Г.ны Борону Розену.
մժդ. 82ա-4ա Օգոստոս 12. Մեծապատիւ Բարսեղ վարդապետ – Ընկալայ զթուղթ ձեր 27 յուլիսի անցելոյ զյայտարարն ժամանման ձերոյ այդր ի Մոզդոկ, հանդերձ այլովք ի օգոստոսի 5... տալ ձեզ ծանօթութիւն մատուցանել ձեզ զօրագրութիւս եւ որք պիտոյասցեն ի քննութիւն Ձեզ:
մժե. 84ա Օգոստոս 12. Մեծապատիւ Բարսեղ վարդապետ – Առաքելով առ Ձեզ զպատճէն թղթոյ Յարութիւն Յակովբեան Էսինճարովայ եւ հրաւիրելով զձեզ քաջ տեղեկանալ իրողութեանն... տուք ինձ տեղեկութիւն պիտեւան:
մժզ. 84բ Գերափայլեալդ բարեպաշտութեամբ եւ հոգեսիրութեամբ հարազատ որդեկիդ Հայաստանեայց սրբոյ եկեղեցւոյ մատուցանեմ ողջոյն եւ օրհնութիւն ի Տէր խնդալ – Ընկալեալ զերկուս ջերմեռանդն թուղթս քոյին բարեպաշտութեան ձերում ժամանակի... աղօթս առնելով վասն բարելաւութեան ձեր եմ բարեացակամ ձեր:
մժէ. 84բ-5ա Հոգեւոր կառավարութեանդ հայոց Մոզդոկայ – Ըստ բացորոշ հրամանի իմում սպասեմ տեղեկանալ, զի տէր Կարապետն Ուրտուխ[անեան] ստանձնեալ ուրախութեամբ զայն գործ պահպանելոյ եւ հասուցանելոյ ցԹիֆլիզ զուղտսն... միաբանեսցի ընդ նմա ի գլուխ տանել զայն գործ, որպէս եւ զիարդ հնար եւ օգուտ իցէ:
մժը. 85բВаше высокоблагородие милоствуй государь мой – Получиивъ атнашение В. В. отъ 30 минувшаго июлия No 503 я... гну. Кизлярскому окружному началнику Г. Ширакову.
մժթ. 85բ Օգոստոս 26, հոգեւոր կառավարութեանն հայոց Ղզլարայ – Հանդերձեալ եմ ի ճանապարհ հանել յայսոսիկ աւուրս գալ այդր... իմոյ հարազատի մատուցանեմ զողջոյն տենչանաց ընդ աստուածաձիր օրհնութեան:
մի. 85բ-6ա [Յորդորում է պատրաստել իր բնակութեան համար հարկաւոր պարագաները] – Յամսեանն յուլիսի անցելոյ ընկալայ զթուղթ ձերոյին մտերիմ որդիութեան... աղօթս առնելով վասն բարօրութեան ձեր եւ ձերոյ բարեպաշտ ընտանեաց եմ աղօթարար ձեր:
միա. 86աբ Սեպտեմբեր 1. Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ [Գրիգոր Սուիքասեանին արգելում է հոգեւոր սպասաւորութիւն կատարել] – Յանդուգն եւ ստամբակ բոյս բարուց Գրիգորի Սուքիասեանն դպրի աւագ եկեղեցւոյս իբր ամաւ միով յառաջ... զորս վիշտս կրեալ են ի նմանէ եւ կամ գայթակղեալ ի դժնեայ վարուց նորա:
միբ. 86բ-7բ Սեպտեմբեր 2. Մեծապատիւ Բարսեղ վարդապետ – Ընկալայ զերիս թուղթս յայտարարութեանց ձերոց՝ զգրեալս ի 20 օգոստոսի, եւ փութամ առ ձեզ գրել, որ ինչ ձեզ հարկաւորի առայժմ առնել այդր... զբանն Էսմինճարեանց եւս փոյթ տարեք աւարտել:
միգ. 87բ-8ա Հոգեւոր կառավարութիւն հայոց Մոզդոկայ – Մեծապատիւ Բարսեղ վարդապետին յանձնեալ եմ՝ որպէս յառաջն, նոյնպէս այժմ զինչ ինչ տնօրինութիւնս առնել այդր... կամել նորա անկանել յուղի հա|88ա|նել անյապաղ պօտօռօժնայ:
միդ. 88ա Սեպտեմբեր 6. Թուղթ ի փօշտի կանթօրն՝ յաղագս ստացման խնդրագրոց յանուն իմ առաքելոց ի Մօզդոգայ եւ յԵկատերինադարա (այսչափ):
միե. 88ա Սեպտեմբեր 9. Թուղթ առ վիցեգուբեռնաթօրն՝ յաղագս հանելոյ յանուն իմ զարժանաւոր պօտօրօժնայ՝ վասն ինն ձիոց գնալ ի նահանգս Կովկասու (այսչափ):
միզ. 88ա Հոգեւոր կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Կամելով ճիշտ բարեկարգութեամբ եւ վայելչական բարեկարգութեամբ պահպանել զեկեղեցիս քաղաքիս... առանց բացորոշ հրամանի թեմաւոր արքեպիսկոպոսի իւրեանց:
միէ. 88ա Հոգեւոր կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Յորչափ բացակայութիւն իմ տեւեսցէ, կոնս[իստորիդ] պատուէր բացայայտ եղիցի... կոնս[իստորդ] հրաժարելով հրաժարեսցի յայտնելով լոկ բանիւք, զի առանց արքեպիսկոպոսի չհամարձակի ձեռնարկ լինիլ յայնպիսի գործ:
միը. 88բ Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Երկոտասներորդ աստիճանի Գրիգոր Աթաբէկեանն կամելով այլուր կարգել ի ծառայութիւն, առաջարկեմ հ. ատենիդ արձակել զնա ըստ օրինի... գտանել զայլ ոք յարմարաւոր՝ ունելոյ զպաշտօն ատենադպրի կոնսիստորիդ ի մասին ռուս լեզուի, եւ ինձ յանդիման առնել ի հաստատութիւն:
միթ. 88բ Սեպտեմբեր 19. Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Ի լինել իմ բացական առ ամիս մի եւ ի տանելն ընդ իս զանդամ կոնս[իստորիդ]... հրաւիրելով զտէր Յովակիմն Մէլիքեանն եւ զկարեւորագոյնսն թողլով դարձի իմում:
մլ. 88բ Մեծապատիւ Բարսեղ վարդապետիդ եւ տեառնդ Թովմայի Նազարեանն – Հրամանագրեմ ձեզ ի վաղիւն, այն է՝ ի սեպտեմբեր 20, գնալ եւ բազմիլ յատեան հ[ոգեւոր] կառավարութեան... ինձ յանդիման առնել յարժանապարտն տնօրէնութիւն:
մլա. 88բ-9ա Սեպտեմբեր 25. Հոգեւոր կառավարութեանն հայոց Մոզդոգայ – Հոգեւոր կառավարութիւնդ ընդ ստանալ զայս հրամանաթուղթ իմ՝ հարկ մեծ համարեսցի եւ ծանրակշիռ կատարել անպատրուակ զայսոսիկ բացայայտ յօդուածս... տացէ տեղեկութիւն վասն ուղտուցն եւ վասն տէր Կարապետի՝ որչափ ինչ ստուգիւ գիտէ կառավարութիւնդ:
մլբ. 89աբ Մեծապատիւ սրբազան եղբայր Ստեփան[ո՛ս] – Ընկալայ զվերջին թուղթ ձեր գրեալ յամս[ոյս] անցելոյ աստ ի Ղզլար... խնդրեմ դարձեալ սիրել եւ պաշտպանել զպատուական այրն՝ զհաւատարիմն ձեր, եւ եմ Յոհաննէս Ամրիկեան եւ քաջ հաւատալ զի եմ եւ եղեց ձեզ մտերիմ եղբայր Ս. ա.:
մլգ. 89բ-90ա Սեպտեմբեր 27. Հոգեւոր կառավարութեանն հայոց Ղզլարայ – Տէր Յովսէփ Օթարեան քահանայ եկեղեցւոյն Սրբոյ Լուսաւորչի ընկալեալ զօրինակ մի առ յինէն սահմանեալ... զժողովուրդ նորա յանձնեսցէ տեառն Յովսէփայ Ղօրղանեան, տալով պատճէն մի ցուցակի ծխոց նորա:
մլդ. 90աբ Հոկտեմբեր 10. Ս. ա. վիճ՛՛ Աստ[րախանայ] եւ Կովկ[ասու] միաբանիդ Սրբոյ Աթոռոյ Էջմիածնի Բարսեղ վարդապետիդ – Այսու հրամանաթղթով իմով կարգեալ անուանեմ զքեզ նախ յաջորդ կամ փոխանորդ... նոր դատաւորք անուանեալ որոշեցան, որպէս տեսցես ի հրամանագրի իմում, որ յանուն հոգ[եւոր] կառավարութեանն հանաւ:
մլե. 90բ-1ա Հոկտեմբեր 10. Հոգեւոր կառավարութեանդ Ղզլարայ – Հոգեւոր ազգային կառավարութիւնք Ղզլարայ եւ Մոզդոկայ, որպէս եւ եկեղեցիք եւ եկեղեցականք այսց երկուց վիճակաց պէտս ունելով ի հերուն հետէ ի սրտացաւ յարարթուն եւ ի հարազատ վերակացու ոք... ըստ օրինի յամենայն դիպուածս առ դա դիմեսցեն եւ տնօրէնութեանց դորա անսասցեն:
մլզ. 91ա Սրբոյ Աստուածածնի եկեղեցւոյ Մոզդոկայ սպասաւոր տիրացու Ոսկանայ Աշրափով – Ըստ միջնորդելոյ մեծապատիւ յաջորդի Ղզլարայ եւ Մոզդոկայ Բարսեղ վարդապետի, ակն ունելով տեսանել զքեզ հետզհետէ արժանի հոգեւոր կոչման... լինել բարին օրինակ ի Քրիստոս հաւատացելոց, որով կարողասցիս առ յապայն յեւս գերագոյն աստիճան վերանալ:
մլէ. 91ա Հոգեւոր կառավարութեանն հայոց Մոզդոգայ – Ի 10 ամսոյս Հմր 85 հրաման հանի տիրացու Ոսկանայ Աշրափովայ, զի նա ունիցի իշխանութիւն զգենլոյ զֆարաջայ... կարգել զնա ի ռուս ուրարակիր պաշտօնէից Սրբոյ Աստուածածնի եկեղեցւոյ քաղաքիդ, առանց յապաղելոյ:
մլը. 91աբ Հոգեւոր կառավարութեանն հայոց Մոզդոկայ – Հոգեւոր ազգային կառավարութիւնք Ղզլարայ եւ Մոզդոկայ, որպէս եւ եկեղեցիք եւ եկեղեցականք այսց երկուց վիճակաց... հրամայեմ արժանացուցանել ի յօրագրութիւնս ատենի իւրոյ եւ ճանաչել զնա փոխանորդ իմ եւ նախագահ ատենակալ կառավարութեանդ:
մլթ. 91բ-2ա Երախտաւոր բարեպաշտ որդեկիդ սրբոյ եկեղեցւոյ Հայաստանեայց Յովհաննու Ստեփանեան Փառակեցով – Ի 1833 հոկտ՛՛ տեսեալ եմ զմատեան ելից եւ մտից Սրբոյ Աստուածամօր աւագ եկեղեցւոյ Ղզլարայ... հաւատարիմ արգոյ երեսփոխանիդ Սրբոյ Լուսաւորիչ եկեղեցւոյ Ղզլարայ Խաչատրոյ Յովհան՛՛ Բուռճալովայ:
մխ. 92ա Հոգեւոր կառավարութեանդ հայոց Ղզլարայ – Անդամք հոգեւոր ատենիդ տէր Ալեքսանն եւ տէր Գրիգորն ապախտ արարեալ զօրինօք հպատակութեան եւ հաւատարիմ ծառայութեան պաշտաման... զտէր Յովսէփ Օթարով արձակեցի յապաշխարութենէ իւրմէ:
մխա. 92բ Հոկտեմբեր 26. Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Նորին գերազանցութիւն նախարարն ներքին գործոց եւ օտարադաւան եկեղեցեաց յայտարարութեամբ իւրով... յառաջամատոյց լինել ի պատրաստել եւ առ իս հասուցանել մինչեւ ց1 առաջիկայ դեկտեմբերի:
մխբ. 92բ Հոկտեմբեր 25. Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Առաջարկեմ հոգեւոր կոնսիստորիդ յօրէ յայսմանէ հետէ սկսեալ զգործակալութեան պաշտօն զելից եւ զմտից Աստրախանայ... յանդիման առնել ինձ, երբ պատշաճ եղիցի:
մխգ. 92բ Հոգեւոր կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Փոյթ տարցի կոնսիստորդ առնել զտնօրէնութիւն, զի քահանայք, որք հանդերձեալ են այսուհետեւ օրհնել զպսակ սուրբ ամուսնութեան... առանց յատուկ հրամանի հոգեւոր իշխանութեան:
մխդ. 83ա Հոկտեմբեր 30. Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Բարձր խորհրդարանն Սրբոյ Աթոռոյ Էջմիածնի ի 1 յուլիսի այսր ամի խնդրէ, զի յիմ դիմաց կարեւոր հոգ տարայց... եւ ես իրազեկ արարից զսրբազան եղբարս իմ զայսմանէ:
մխե. 93ա-4ա Ձերոյին վեհափառ տէրութիւն – Համեստաբարոյ Բարսեղ վանական ի Տփխիսայ եկեալ ի Մոզդոկ, առաքեալ էր առ իս զկոնդակ վեհափառութեան ձերոյ... զընծայս հատուցանելիս գրագրաց եւ լուսարարաց մեծաւ յօժարափութութեամբ առաքեցից, երբ հաւատարիմ եկօղ առաջի ելցէ:
մխզ. 94աբ Գերապատիւ Գրիգոր սրբազան արքեպիսկոպո՛ս, իմ մտերմ տենչալի եղբայր – Զթուղթ գրեալ ի ձէնջ ի 17 յունիսի անցելոյ, ոչ վաղագոյն ընկալայ ի 10 սեպտ՛՛... արտափայլեալ զսէր ձեր, ցուցջիք առ իս:
մխէ. 94բ-5ա Նոյեմբեր 4. Մեծապատիւ յաջորդ Բարսեղ վարդապե՛տ, իմ մտերիրմ որդեակ – Ի 14 ամսեան անցելոյ հասի քաջառողջ աստ՝ յետ յաջողակ ճանապարհորդութեան... գրեա՛ ստէպ առ իս եւ քաջալերեա՛ց, եւ եւս մնամ Ձեզ բարեացակամ աղօթարար:
մխը. 95ա Նոյեմբեր 8. Հոգեւոր կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Տէր Գրիգորն Սուքեասեան զկնի զամիսս երկուս ապաշխարելոյ եւ զրկելոյ յարդեանց եկեղեցական... տացէ վերստին պատճառ զանձամբ արկանելոյ զշարակրութիւնս արժանապարտս յանցուածոց հոգեւորականց:
մխթ. 95բ-6ա Մեծապատիւ յաջորդ Բարսեղ վարդապետ – Թէպէտ մտադրեալ էի զձեզ առաքել ի վիճակն՝ առ ի տալ փոքրիշատէ կարգ հոգեւորականաց Մոզդոկայ եւ այլոց քաղաքաց... խնդրեցէ՛ք ի պ. Փառակեցովէ զիբր 20 պօթլ կայ յայնմ իւր սպիտակ գինւոյ, զոր վասն իմ պահեալ է:
մծ. 96ա-7ա Հոգեւոր կառավարութեանդ Ղզլարայ – Ըստ կանխագոյն տնօրէնութեան իմոյ երկու դպիրքն եկեղեցեացդ Ղզլարայ՝ ուրարակիր տիրացու Յակոբն եւ Մատթէոս Կիւլպէկեան մտեալք ի վարժութիւն հայոց եւ Ռուսաց... աղօթս առնելով վասն բարօրութեան կենաց ձերոց եմ:
մծա. 97ա Նոյեմբեր 18. Սրբազան հարցդ Բ. ժողովոց կաթուղիկէ Սրբոյ Աթոռոյ մերոյ – Ի 16 անցեալ օգոստոսի ընկալեալ զյառաջադրութիւն Բ. ժողովոյդ ի մասին պահանջողութեան... ես եւս յիմ դիմաց չունիմ ինչ յոյս տնօրինելոյ զայդ մուրհակ յօգուտ Սրբոյ աթոռոյս:
մծբ. 97ա Նոյեմբեր 18. Առ Ստեփ[անոս] եպիսկոպոսն Արղ[ութեանց] (այսչափ):
մծգ. 97ա Նոյեմբեր 17. Յովաննէս Ամրիկեան (այսչափ):
մծդ. 97ա-8ա Դեկտեմբեր 2. Մեծապատիւ յաջորդ Բարսեղ վ[արդապե՛տ] – Ընկալայ զերկոսին յայտարարութիւնս քոյ եւ փութամ ահա տալ Ձեզ կարճառօտ պատասխանիս հարկաւորացն առայժմ... տո՛ւր ի ձեռս երեսփոխանին եւ քահանային զանօթս եւ զգեստս՝ պատկանեալս այնր վիճակի:
մծե. 98ա Դեկտեմբեր 9. Թուղթ ի փօշտի կանթօրն՝ յաղագս ստացման խնդրագրոյ (այսչափ):
մծզ. 98աբВаше высокопревосхадительство милостивый государь – Въ следствие отношения В. В. отъ 23го прошедшаго сентября No 1943 долгомъ поставилъ въ тоже время... господину министру.
մծէ. 98բ-9բ Մեծապատիւ յաջորդ Բարսեղ վ[արդապե՛տ]– Սուրհանդակաւ անցեալ եօթնեկի գրեցի առ ձեզ զինչ ինչ հարկաւորաց հարեւանցի... քանի պատճէնս այնց յայնժամ արարեալ էր ձեր անդ եւ ուր զետեղեալ:
մծը. 99բ Դեկտեմբեր 16. Արգոյ Նիկիտ Օսիպիչ Բուրճալովայ եւ պարոն Գասպար Ֆաբրիկովայ բարեպաշտ երեսփոխանաց մատուցանեմ զաստուածայինն ողջոյն եւ օրհնութիւն – Ըստ բարձրագոյն բարեհաճութեան նորին կայսերական մեծութեան հանդերձեալ եմ վաղ ընդ փոյթ դիմել ի Ս. Պ.բուրգ... որում կարէ բնականանալ առ յապայն եւ փութով ինձ հասուցանել:
մծթ. 99բ Մեծապատիւ Բարսեղ վարդապետիդ – Որովհետեւ ըստ ակնարկութեան բարձրագոյն կամաց աճապարեմ յայսմ միջոցի դիմելն ի Ս. Պ.բուրգ... դուք առաքեսջիք ի կոնսիստորն Աստրախանայ առաջին սուրհանդակն:
մկ. 100ա Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Առաջարկեմ հոգեւոր ատենիդ, զի վաղ ընդ փոյթ հրաւիրելն զերեսփոխան աւագ եկեղեցւոյ քաղաքի... երիցս կոչնագրավ պահանջել եւ ի դերս ելանել փութոյ ատենիդ ծանուսցէ ինձ:
մկա. Ձերոյին աստուածարեալ վեհափառութիւն – Համաձայն բարեհաճ կամաց նորին կայսերական մեծուաթեան նորին Բ. գերազանցութիւն նախարարն մեր ի 23 նոյեմբերի հրաւիրէ զիս փութալ չու առնել Ս. Պբուրգ... համբուրելով զաստուածահաճոյ աջ հոգեւոր ծնողին իմոյ եւ ձեր, եմ կատարեալ ակնածութեամբ:
նկբ. 100բ-1ա Մեծապատիւ Բարսեղ յաջորդ վարդապետ – Ահա վասն սիրելի հասարակութեան մերոյ Ղզլարայ յաջողակ առիթ զիւրեանց կարիս հոգալոյ ըստ պատշաճի... կարեն դիմել ուր հարկն է՝ ի ստանալ տեղեկութիւնս հարկաւորս կառավարողի գաւառային Կովկասու:
մկգ. 101ա Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Փոյթ մեծ ունիցի հոգեւոր բարեկարգ ատեանդ առանց յապաղելոյ կոչնակաւ հրաւիրել... մատեանս տուեալ նոցա՝ ստորագրել, մատուսցէ ինձ ի վերահասութիւն:
մկդ. 101ա Դեկտեմբեր 21. Թուղթ ի փօշտի կանթօրն՝ յաղագս ստանալոյ զխնդիր Մոզդոգայ երեսփոխանի Մանվէլովայ (այսչափ):
մկե. 101ա-2ա Դեկտեմբեր 23. Մեծապատիւ յաջորդ Բարսեղ վարդապե՛տ – Չու եմ ի Ս. Պետերբուրգ՝ առ ողորմած կայսրն, եղիցի անշուշտ աստի անմիջապէս զկնի տօնից... առաջարկեմ հոգեւոր ատենիդ կոչել զյիշեալն Պետրոսն գահընկալ եւ յանձնել նմա զայն, եւ կարգել ի թիւս ուրարակրաց նոյն եկեղեցւոյ:
մկզ. 102բ Դեկտեմբեր 23. Վկայական Ղզլարայ Սուրբ Լուսաւորիչ եկեղեցւոյ գահընկալ Պետրոսի Տէր-Յովհաննեսեան՝ յաղագս ունելոյ նորա իշխանութիւն ուրար կրելոյ (այսչափ):
մկէ. 102բ-4բ Մեծապատիւ յաջորդ Բ[արսեղ] վ[արդապե՛տ] – Զկնի կատարելոյ զտօն Ծննդեան եւ Յայտնութեան Տեառն մերոյ եւ զկնի առաջնորդական տնօրհնէնքին... ըստ հանգամանացն նորոգեա՛ զկարգն եդեալ ի վերայ նոցա:
մկը. 104բ-5ա Դեկտեմբեր 30. Աստուածախնամ եւ բարեպաշտ իշխանաց Մոզդոկայ եւ համօրէն արգոյ լուսաւորչերամ հասարակութեանդ, որք ընդ հովանեաւ ամէնօրհնեալ Աստուածածնի եւ քաջ նահատակին... աղօթս առնելով վասն բարօրութեան աւուրց ձերոց եւ մխիթարութեանն Աստուծոյ եմ գթառատ ջերմեռանդութեամբ հոգւոյ իմոյ:
մկթ. 105ա Յաջորդիդ Ղզլարայ եւ Մոզդոկայ – Հրամանագրեմ մեծապատուութեան քում, զի զկնի կատարելոյ զտօն Ծննդեանն եւ Յայտնութեան Քրիստոսի... փոյթ տարցես կատարել անխափան զամենայն տնօրէնութիւնս հաղորդեալս քեզ գրով Հմր 118:
մհ. 105ա Դեկտեմբեր 30. Ваше превосходительство милос. Государь – На отношение Ваше отъ 30го минувшаго ноября No 2575 имею честь уведомить васъ милостивый государь... къ исправлягощему должность начальника Кавказской области.
[Ամի Տեառն] 1834
մհա. 106ա Յունվար. Հոգեւոր կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Ըստ հրավիրելոյ եմ ի գլխաւոր նախարարէ մերմէ ի հ. գերազանցութեան պ. Բշուտովայ աճապարեալ չու առնել... կոնսիստորդ առանց ակնարկութեան հոգ[եւոր] գլխոյ իւրոյ չունի զօրութիւն տնօրինել ինչ այնպիսի:
մհբ. 106ա Վկայական Սրբոցն Պետրոսի եւ Պօղոսի եկեղեցւոյ քաղաքիս տիրացու Սարգսի՝ յաղագս ֆարաջայ զգենլոյ (այսչափ):
մհգ. 106ա Վկայական Սրբոյ Աստուածածնի աւագ եկեղեցւոյ քաղաքիս սպասաւոր տիրացու Յովհաննու՝ յաղագս զգենլոյ զֆարաջայ (այսչափ):
մհդ. 106ա Յունվար 11. Ваше превосходительство милост. Государь – Имею я отправится по деламь службы въ столичной город С. П. Бург, почему прошу В. П. на къ Аст. Военному губернатру Пяткину.
մհե. 106բ Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Անդամ հոգեւոր ատենիդ տէր Թովմաս Նազարեան կարգեալ գնալ ընդ իս... ապա յանձնել զայս դատաստանական գործ:
մհզ. 106բ Յունվար 12. Առ վօյեննի գուբեռնաթօրն, ընդ որում առաքեցաւ 200 փ. վասն կաւալերի (այսչափ):
մհէ. 106բ Հոգեւոր կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Յարգելով զխնդիր բարեպաշտ եւ սիրելի հասարակութեան ազգայնոց մերոց Աստրախանայ՝ մատուցելոյ միջնորդութեամբ մեծարու անձանց ոմանց կարգելոց յայս սակս... զայս հրամանագիր ուղղեալ առ յիշեալ պ. երեսփոխանն, առաքեցի ի կոնսիստորդ՝ հասուցանել նմա յետ չուելոյ եմ աստի:
մհը. 106բ-7ա Ի Սերովբէ արք[երիսկոպոսէ] թեմին Աստ[րախանայ] եւ Կովկ[ասու] – Արգոյ երեսփոխանիդ աւագ եկեղեցւոյ Ասրտախանայ պ. Գէորգ Ստեփաննոսեան Ֆռանգուլո՛վ, բարեպաշտութիւն ձեր զօրութեամբ այսր հրամանի... յետս անդրէն առ նոսա դարձուսջիք, երբ ի նոցանէ ստասջիք զփոխատեալ գումարն:
մհթ. 107աբ Յունվար 13. Մեծապատիւ յաջորդ Բարսեղ վ[արդապե՛տ], իմ մտերիմ որդեա՛կ – Ես կանխազգած էի, զի եւ ձեր իղձք շարժեսցին գալոյ ընդ իս ի տես վայելչաքաղաքաց մեծին Ռուսիոյ... անդ եւս յորդոր լերո՛ւք վասն օժանդակութեան ճանապարհորդութեան իմոյ:
մձ. 107բ-8բ Յունվար 19. Ձերոյին վեհափառ տէրութիւն – Ի 16 դեկտ[եմբերի] անցեալ ամի ծանուցեալ եմ յԱստրախանայ ձերոյին աստուածարեալ վեհափ՛՛ զվաղվաղել եմ յաթոռանիստ քաղաքն Ս. Պ.բուրգ... ապա ամենայն հասուցեալ ի տեղեկութիւն ձեր, համբուրեմ զաստուածարեալ աջ հոգեւոր ծնողի իմոյ եւ ձեր. եւ եմ կատարեալ վերապատուութեամբ:
մձա. 108բ Յունուար 19. Մեծապատիւ յաջորդ Բարսեղ վ[արդապե՛տ] – Զկնի բազում չարչարանաց հասի աստ ի Ս. Պ.գուրգ ի 12 Փետրվար, ուր ընկալայ զթուղթ ձեր՝ գրեալ յանցեալ յունվարի... Ստեփ[անոս] եպիսկոպոսն ընկալեալ է զ41 մօնեթն վասն պարտ[ուց] տ. Մելքոնի:
մձբ. 109ա Մարտ 10. Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Ընկալայ յիւրաքանչիւր ժամանակի աստ ի Ս. Պ.գուրգ զերիս յայտարարութիւնս Հոգեւոր ատենիդ... գրել առ գաւառային կառավարութիւն Աստրախանայ եւ յայտնել զոր պարտին ձեռագրաւ իւրով հանգուցեալ երեսփոխան Սրբոյ Եկատերինեայ եկեղեցւոյ Թավուզովն:
մձգ. 109բ-12աՓետրվար 20.Господину министру внутренних дел – На отношение Вашем высокопревосходительство отъ 16 сего февраля за No 388 касательно назанчения депутата...
մձդ. 112ա-3բДек. 28 Изъ /// переписки главного управления ино///ипраны /// Вашему высокому /// что... нашла дествие духовного депутата правельним:
մձե. 113բ Մարտ 10. Մեծապատիւ յաջորդ Բարսեղ վ[արդապե՛տ] – Յետ գրելոյ իմ առ իս Ձեզ աստի ի 19 անցեալ ամսոյ, ընկալայ ի 23 նոյն ամսեան զթուղթ ձեր, ըստ որոյ յուսամ զի գնացեալ ի Մոզդոկ, աւարտեալ իցէք... հաստատուն լերո՛ւք, զի ըստ չափու հարազատ կարեկցութեան ձեր գտջիք զիս Ձեզ քաջապատրաստ խնամառատ հայր:
մձզ. 113բ Ներսէսին պէս-պէս բանք (այսչափ):
մձէ. 113բ-4ա Մարտ 12. Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Հոգեւոր ատեանդ ընդ ստանալ զայս հրաման իմ, փութասցի առաջարկել հոգեւոր տեփութաթի մերոյ Մելիքով քահանայի՝ գնալ ընդ քննիչս... տալով ցերրորդ օր ի յայտ գալոյն զփրօթէստ իւր:
մձը. 114աբ Մարտ 14. (կոնսիստորիդ) Г. Министру внутренних делъ – Вь следствие отношения Вашего высокопревосходительство отъ 9 его марта за 576... к сличению ключей с замками:
մձթ. 114բ-5աПри абазрении вверенной мне епархии нашел я далнем растаянии от города Кизляра...
մղ. 115ա Մարտ 21. Պիլեթ տ. Թովմ[աս] Նազարեան (այսչափ):
մղա. 115ա Մարտ 22. Պիլեթ վասն Սիմ[էոնի] ծառայի ճանապարհի ցՄոսկով Ռուս՛՛ (այսչափ):
մղբ. 115ա Մարտ 23. Հոգեւոր կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Կերպարան պէս-պէս գործոց, որք առթեցին ինձ դիմել յայս աթոռանիստ քաղաք, տայ ինձ նախատես լինել... վասն առաջնորդական տնօրհնեաց հրաւիրեսցէ զբարձրապատիւ Պետրոս վարդապետն եւ եթէ (՞):
մղգ. 115բ Մարտ 23-8. Առ հոգեւոր կառավարութեանն Մոսկովու՝ վասն պաշպօրթի Սիմեոն ծառայի:
մղդ. 115բ-6բ Ապրիլ 4. Ձերոյին աստուածարեալ վեհափառութիւն – Յետ գրելոյ ի 19 անցեալ ամսոյ առ Ձեզ համար 10... յորդորեմ ցվախճան լինել հաւատարիմ եւ նախանձաւոր կայսերութեան իմում որպէս յայսօր:
մղե. 116բ Տ. Թովմայի (այսչափ):
մղզ. 116բ-7ա Ապրիլ 14. Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Ընկալայ զյայտարարութիւնս հոգեւոր թեմական ատենիդ գրեալս ընդ համարաւ 46 եւ 96, հանդերձ օրինակաւ ծանօթութեան... մինչեւ ցկէս մայիսի յուսամ ազատութիւն գտանել աստի եւ վերադառնալ ի վիճակդ իմ:
մղէ. 117ա-8ա Ապրիլ 21. Մեծապատիւ յաջորդ Բարսեղ վարդապե՛տ, իմ մտերիմ որդեա՛կ – Այն ինչ ի վարանս ըմբռնեալ էի վասն յամենալոյ ձեր ի գրել առ իս, ընկալայ զերեսին... ապա թէ ոչ ստիպեսցի զպատուելի Կաչկաճովն ընդ այլում ումեք պսակել:
մղը. 118ա Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Նորին կայսերական բարձրութիւն կայսերացն մեծ իշխան Աղեքսանդր Նիկոլայէվիչն... մատուցեն աղօթս վասն երկարութեան կենաց եւ հաւատարիմ ծառայութեան Ն. գ. բարձրութեան ժառանգի աթոռոյ ամենայն Ռուսաց:
մղթ. 118աբ Կոնսիստ. հայոց Աստրախ[անայ] – Կոնսիստորդ առաքելով առ իս զռուսերէն պատճէն յայտարարութեան նահանգային կառավարութեան Կովկասու, ի մասին եկեղեցւոյ մերոյ Տերպենտու... եթէ ցայս վայր գիտէ ընկալեալ ինչ բաւական պատասխանի:
յ. 118բ Կոնսիստորիդ հայոց Աստրախանայ – Ն[որին] գերազ[երազանցութիւն] նախարարն գործոց օտարազգի եկեղեցեաց յայտարարութեամբ... առաջարկեմ յանկաւորն լրջմտութեամբ մատչիլ ի պատրաստութիւն զայն:
յա. 118բ-9ա Մեծապատիւ Բարսեղ յաջորդ վ[արդապե՛տ] – Եհաս ինձ ի 28 ապր. թուղթ ձեր գրեալ ի 1 նոյն ամսոյ, ընկալայ միանգամայն ծանօթութիւն... բայց տեսցուք, թէ գործք Սրբոյ Աթոռոյ մերոյ ի լաւ անդր փոխարկեսցին արդեօք:
յբ. 119ա Մայիս 13. Կոնսիստորին հ[այոց] Աստր[ախանայ] յղել ի գաւառ կառավ[արութեան] զխնդրեալն ի Վիլիամինովէ չու առնել իմ ի 20 ամս եւ Մղեվովին զանց առնելն զոր ինչ վասն յաջորդին գրեալ եմ եւ այլն (այսչափ):
յգ. 119ա Մարտ 15. Մեծապ[ատիւ] յաջ[որդ] Բ[արսեղ] վ[արդապե՛տ] – Յետ գրելոյ առ Ձեզ ի 2 ամս[ոյս] ընկալայ կրկին թուղթ ի Ձենջ, կամեցայ զի պատուական հասարակութիւնդ որպէս թուի... ասել եմ աստի ոչ եւս կամեսցի եւ յուսամ ի 25 յունիս հասանել յեպիսկոպոսարանն իմ:
յդ. 119բ Մայիս 19. Нач Кавк. Области – Въ следствие отношение Вашего превосходительство за No 529 я предложил Астраханской Армянской духовний консистории, что бы она... миолостивый государъ Вашего Мраа՛՛.
յե. 119բ-20աМайа 21. Свидетелство – Обьявитель сего Симеон Никифоровъ Бурденковь..
յզ. 120ա-2ա Մարտ 14. Г. Министру внутренних дель – При обозрении ввереной мне епархии нашел я не в дальнем растаяании от Кизляра на берегу реки Терека...
յէ. 122ա-3աГ. Министру внутренних дель – /// отношения вашего высокопревосходителство онь 9 марта No 576...
յը. 123ա-4ա Յունիս 25. Г. Министру внутренних дель – На почтенишее вашего высокого превосходительство от 16 минувшего марта...
յթ. 124աբ Հունի 14. Հոգեւոր կոնս[իստորին] հ[այոց] Աստրախ[անայ] – Զկնի ըստ կարի աւարտելոյ զգործս Ս. Պ.բուրգոյ, դարձայ ի Մոսկով յամս[եանն] 11 եւ աստի հանդերձեալ եմ անկանել յուղի դէպ ուղիղ յեպիսկոպոսանիստ... մի՛ մերձեսցի յանդրասենեակս եւ կամ ի բնակարանս տանն, զի մի՛ ի գալ իմ հոտն նեղեսցէ զիս:
յժ. 124բ Յունիս 15. Մեծապատիւ յաջորդ իմ Բարսեղ վ[արդապե՛տ] – Ըստ խնդրոյ ձեր ահա հրամանագրեսցի կոնսիստորին Աստրախանայ Ձեզ յանձնել զընտրութիւն... յուսամ ժամանել ի հանգստարանն իմ ի 4 յուլիսի: Ողջագուրելով զքեզ եմ:
յժա. 124բ Տէր Թովմայի Նազարեան (այսչափ):
յժբ. 125ա-6ա Յուլիս 20. Ձերոյին սրբազանակատար վեհափառութիւն ողորմած հա՛յր իմ – Ի նմին ժամու, յորում ելանէի ի կառս` առ ի դիմել այն է 7 յուլիսի, Ս. Պ.բուրգոյ մատուցաւ ինձ շնորհեալն ձերոյին վեհափառութեան ժամու ապրիլի անցելոյ... եթէ կամէք ազնայանայ սեվրի դնէք պաս տըր աղնամայանայ տավուլ զուռնայ աղ տուր: Համբուրելով:
յժգ. 126ա Յուլիս 7. Մեծապատիւ յաջորդ Բարսեղ վ[արդապե՛տ] – Զթուղթ ձեր, որ ընդ համարաւ 50 ընկալայ ի Մոսկով ի 17 յունիսի, փութամ առ Ձեզ գրել... գրկախառնելով զՁեզ մտերմութեամբ հոգւոյ հարազատ հայր ձեր Ս. ա.:
յժդ. 126ա Բարձրապատիւ յաջորդ Ղզլարայ Բարսեղ վ[արդապե՛տ] – Հայրական գթով խնայելով ի վատաբախտ վիճակ ազնուական Աղեքսանդրի Կաճկաճովայ բարեպաշտ որդւոյ... Կաշկաճով ածցէ ի կնութիւն զդուստր Դաւթի Մամաճանովայ եւ վայելեսցէ զօրինաւոր ընկերութիւն նորա մինչեւ ցվախճան:
յժե. 126բ Յուլիս 21. Մեծապատիւ յաջորդ Բարսեղ վարդապետ – Յամսեանն մարտի գրեալ էիք առ իս առանձինն, թէ գրագիր կոնսիստորիս առնէ անպատշաճ... մի իշխեսցեն զայդպիսի գործ կատարել: Զայս եւ պարզաբանեցէ՛ք:
յժզ. 126բ-7ա Մեծապատիւ յաջորդ Բարսեղ վ[արդապե՛տ] առանձին – Ընկալայ ձեռամբ քեռորդւոյ պարոն երեսփոխանի Ֆաբրիկովայ 750 մօնէթ, զորոյ գրէք, թէ երրորդ մասն է արդիւնք Մոզդոկայ... զինչ պատշաճ խորհէք զայնմանէ վասն միւսոց, որք ի ձեռս դսի Ֆաբրիկովայ Իզմիրովայ ես ոչինչ գիտեմ:
յժէ. 127ա Օգոստոս 12. Չերոյին շնորհազարդ վեհափառութիւն ողորմած հա՛յր իմ – Ի 18 յունիսի անցելոց ի Մոսկով քաղաքէ գրեցի առ վեհափառ տէրդ իմ եւ ի հետագայ աւուր ելի ի ճանապարհ... թերեւս կանխելով եմ յառաջ քան զայլ վիճակաւորս բարի օրինակ եւ խրախոյս տաց վիճակաց: Զայս ծանուցանելով Ձեզ, համբուրեմ զաջ հոգ՛՛ եւ այլն:
յժը. 127բ Սեպտեմբեր 22. Մեծապատիւ յաջորդ Բարս. վ[արդապե՛տ] – Եհաս ինձ 80 մօնէթ առ ի ձենջ առաքեալ եւ այլ ամենայն թուղթք հետզհետէ փութամ առ ձեզ գրել... թուի թէ պսակ Կաճկաճովայ դեռ մնաց (պսակ Յակոբ Խոճայովայ զգուշութիւն):
յժթ. 128աբ Դեկտեմբեր 1. – Վերջին թուղթ վեհափառութեան ձերոյ յինէն ընկալեալ էր սեպտ՛՛ 1, համար 474: Անցք անախորժք անցեալք առ ձեզ, ինձ ժամանեալ էին կանխաւ յառաջ... յիւրաքանչիւր նուազ խնդրել ընդունել զայնպիսի ի ձէնջ բազում ամսոց պէտք եղիցին վասն այն եւ վնաս եղիցի գործոցն, որպէս լսեմ թէ:
[Յամի Տեառն] 1835
յի. 129բ-31ա Մարտ 2. Ձերոյին վեհափառութիւն շնորհազարդ – Իբրեւ ակն կալեալ սպասէի հակադարձի վերջին թղթոյ իմոյ՝ գրելոյ առ Ձեզ ի 1 դեկտմեբ՛՛... թողէք առանց վերստին մտրակելոյ հարազատից զօրաքնին լինել ընդ հարազատութեան իւրեանց գահակալութեան ձերոյ:
յիա. 131աբ Ձերոյին վեհափառութիւն ողորմած հայր – Նուիրակութիւն սրբալոյս միւռոնի աստ Աստրախան, որպէս կանխաւ ազդեալ եմ յաջողութեամբ սկիզբն կալեալ նովին ակնարկեալ... լաւ եւս լինի սպասել գալստեան Բարսեղ վարդապետի:
յիբ. 132աբ Մարտ 3. Աստուածընտիր շնորհազարդ քահանայապետ – Պետրոս ծերունի վարդապետն Աստրախանցի զկնի երկարատեւ եւ չարատանջ հիւանդութեան վախճան էառ ի կենաց ի 2 փետրվարի անցելոյ... ինձ անհաճոյ եղիցի ընդ երկար վարել յառաջ զայսպիսի փառամոլ ծառայութիւն:
յիգ. 133աբ Մարտ 10. Շնորհապերճ վեհափառ տէր – Սուրհանդակաւ անցեալ եօթնեկի մատուցի ձեզ զերիս թուղթս բացայայտելս... միայն լուսաւորիչ արթուն բարեխօսն մեր պահեսցէ զօգուտ եւ պատիւ մեր:
յիդ. 133բ-4ա Գերապատիւ Յովսէփ սրբազան արքեպիսկոպո՛ս, եղբա՛յր իմ մտերիմ – Ես կարծէի, թէ կամովին հաճեալ էիք մոռանալ զիս, զի յառաջն երբեմն յիշէիք զուարճարար... ողջոյն կարօտանաց եւ համբոյր սրբութեան տո՛ւք Ղուկասու սրբազան եղբօրն: Համբուրելով զշրթունս ձեր եմ:
յիե. 134ա Գերապատիւ Գրիգոր սրբազան արքեպիսկոպո՛ս – Յետ դարձի իմոյ ի Ս. Պ.բուրգոյ ընկալայ զթուղթ ձեր մխիթարական, որում ներեսջիք ինձ... ողջոյն տո՛ւք մտերիմ եղբարց իմոց Ստեփաննոս վ[արդապե՛տ]ի Արարատեան եւ Յովհաննու վ[արդապե՛տ]ի Շահխաթունեան:
յիզ. 134բ Մարտ 15. Մեծապատիւ յաջորդ Բարսեղ վ[արդապե՛տ] – Յետ չու առնելոյ ձեր աստի հասին ինձ թուղթք ի Ս. Աթոռոյ, որոց սպասէի... սպասեմ գիտել զհարկաւորս զգործոց նորա եւ քաղաքին:
յիէ. 135ա Մարտ 23 – Զթուղթն գրեալ առ Ձեզ ընդ 26 համարաւ ուղղեցի ի Մոզդոկ, ո՛չ ի 15 ամսու, այլ ի 23 ///ցի ոչ եհաս առ սուրհանդակն... զկնի զատկի ծանուցէ՛ք փութով, զի ընկալջիք զհարկաւոր թուղթս ի ժամանակի:
յիը. 135բ Ապրիլ 20. Մեծապատիւ յաջ[որդ] Բ[արսեղ] վ[արդապե՛տ] – Ընդ վերջին յայտ. ձերոյ ապր. 12 ընկալայ Կովկասու... նուիրակութիւնն Պօլսոյ թողեալ է ի կառավարութենէ այլում ժամանակի, եւ լուսաբանութեանն մեր ունի վերադառնալ ի մոմատուն իւր: Ահա քաջագործութիւնք մերոց հարց:
յիթ. 136ա-7ա Մարտ 26. Շնորհազարդ ձերոյին վեհափ՛՛ – Վերջին թուղթ իմ առ Ձեզ էր ի 13 ապր՛՛ անցելոյ ակն ունիմ զի չէք անագանել գրել ըստ ազդարարութեան իմոյ... համբուրելով զմաքուր զաջ հոգեւոր ծնողի իմոյ եւ ձեր եմ:
յլ. 137ա-8ա Յունիս 26. Շնորհազարդ վեհափառ հայր Սէրկէյէվ պ. Դանիէլի՛ – Գերապատիւ Յովսէփ սրբազան արքեպիսկոպո՛ս, ահաւասիկ առիթ կրկին զձեզ գրկափարելոյ մեծազուարճ մատուցաւ ինձ զկնի գրելոյ առ ձեզ ի մարտի անցելոյ 10... ոչ ինչ հնարս ելից գտանել |138ա| սիրով յանկեղծ եղբայրութեան համբուրելով զձեզ եմ սրբազան եղբայր:
յլա. 138ա Գերապատիւ Բարսեղ սրբազան արքեպիսկոպո՛ս – Նախ քան զելանել յԱստրախանայ՝ յայց վիճակի իմոյ, ընկալայ զսրտառուչ եղբայրութեան ձերոյ զթուղթ՝ գրեալ ի Տփխիսայ... խոստանայք ընծայել ինձ այսուհետեւ եւ ոչ տեսջիք երբեք յայնմիկ յետսամետ:
–Octobre 20 – a` mis panens
յլբ. 138բ-40ա Հոկտեմբեր 27. Մեծ յաջորդ Բ[արսեղ] վ[արդապե՛տ], իմ մտերիմ որդ[եա՛կ] – Փոքր-ինչ անառողջ գոլով եւ զհասանելոյ քոյ ի Ղզլար յեռանդն միայն տեղեկացեալ ի յայտ՛՛... որչափ կարօղ եղէ գրեցի, եւ դու փութա՛ գրել առ իս որչափ գիտես եւ որչափ կարես, եւ մանաւանդ թէ կարես գալ:
յլգ. 140բ-2ա Իմ սիրելի բարեկամ աղա Բէժա՛ն – Ընկալայ զամենայն թուղթս ձեր վերջինն էր սեպտ՛՛ 25 ընդ Բարսեղ վարդապետին, իմ Միքայէլն ցանկանալով տեսանել զծնօղս իւր, դարձաւ աստի ի տուն... թողլով Աստրախանայ վիճակն աստավկայով կարծեմ, թէ դժուարին լինի վերստին այլ վիճակ ունի /// նախարա/// պարզ /// տեր///:
–142բ Novembre, Avec Michel, en prenu Palavanloft:
–մեր Յովհաննէսին: en Lonez-Melikoff et a` Alajaloft,
– A` Bastamoff, et a` Icholakoff.
յլդ. 142բ-3բ Ձերոյին շնորհալ՛՛ վեհափ՛՛ ողորմած հա՛յր իմ – Յետ գրելոյ եմ առ Ձեզ ի հոկտ՛՛ 13 ընկալայ զերկոսին հայրախնամ թուղթս աստուածարեալ... համարեցայ որպէս ընծայ եւ նշան հայրախնամ սիրոյ ձերոյ առ իս եւ վայելեցից զգութ երախտապարտութեամբ:
յլե. 143բ Դեկտեմբեր 7. Մեծապատիւ Ստեփաննոս սրբազան եպիսկոպո՛ս, մտերիմ եղբա՛յր իմ – Թուղթ ձեր 18 անցեալ ամսոյ ազդարար զեկաւորութենէ սրբազնակատար նորին վեհափառութեան առ ձեզ, եհաս ինձ յամսոյս 6... շնորհ ունելով ձեզ վասն ի միտս բերելոյ ձեր զիս եւ ցանկալով քաջառողջութեան ձեր, եմ սրբազան եղբայր:
յլզ. 143բ-4ա Մեծապատիւ Գէորգ վարդապե՛տ, իմ մտերիմ որդեա՛կ – Համառօտեալ զբանն իմ ըստ կարի եւ բացայայտեալ միայն զղջացումն սրտիս յայսմիկ թղթի, գամ վկայել ձեզ անթերի... սպասելով ընդունել ի ձէնջ զհամբաւս ախորժալուրս եւ անպատրուակս եւ գիտելիս, ողջագուրեմ զձեզ եւ մնամ տենչանօք հայր ձեր եւ ծառայ:
յլէ. 144ա Բարձրապատիւ Յովհաննէս վ[արդապե՛տ], իմ մտերիմ եղբա՛յր – Թուղթ ձեր 12 սեպտ. եւ ճշմարտապատում բացայայտութիւն հարազատին իմոյ Բարսեղ վ[արդապե՛տ]ի լիովին խելամուտ արարին զիս զայժմեան վիճակէ... դուք քաջ ծանեայք թէպէտ անագան ուրեմն, եթէ ես անփոփոխ ցանկացօղ լեալ եմ բարօրութեան ձերում եւ խաղաղութեան հարց եւ եղբարց համօրէն իմոց:
յլը. 144բՅորժամ եկեալ էի ի Սուրբ Աթոռն՝ վասն օծման մերոյս հայրապետի, միաբան խորհրդով եւ յանձնառութեամբ իսկ ձերով խորհրդով, յայնժամ կնքեցաւ թեթեւ իմն ապաշխարութեան... խնդրեմ զիմ ողջոյն եղբայրական, հանդերձ արժանապարտն շնորհաւորութեամբ զմտից նոցա ի Տփխիս մատուցանել սրբազան Բարսեղ եւ Յովսէփ արքեպիսկոպոսաց եւ շահիւ Յովհաննէս բարեկրօն վարդապետին, որոց իւրաքանչիւրոց առանձինն յետոյ գրեցից: Ողջագուրելով զՁեզ եմ եղբայր ձեր եւ ծառայ:
– a` Ivanoff Petersbourg
[Յամի Տեառն] 1836
յլթ. 145ա-6բ Յունվար 4. Ձերոյին վեհափառ հայրութեան ողորմած տէ՛ր իմ – Ի 3 դեկտ՛՛ անցելոյ ընկալայ զերկոսին թուղթս ուղերձեալս ի շնորհազ՛՛ վեհապետ՛՛ ձերմէ ի 9 նոյն ամսոյ, հանդերձ կնքեալ թղթով միով ընդ համարաւ 487, ի վերայ նախարարի ներքին գործոց... թողում խոհեմամտութեան ձերոյ գտանել զհնարս դարման մատուցանելոյ եւ վերստին յաւելուած ձերոյ (ի ներքոյ) շնորհ:
յլժ. 146բՏեղեկութիւնք զեկաւորութենէ ձերմէ այդր ի Տփխիս զգերազանց պատուոյ, զոր գտիք եւ զսկզբնաւորեալ յաջողուածոյ գործոց... մնայ բանն, մինչեւ ես ինքնս այդ կողմն գամ:
յխ. 146բ-7բՎ. Յ. Յայսմիկ պահու իբրեւ զայս թուղթ կամէի առաքել ի փօշտն, ընկալայ զվախճանական ծանօթութիւն եւ վճիռ ի պ. նախարարէ... վճռեցաւ դատ Պետրոս վարդապետի. է համաձայն իրաւանց ազգաց եւ օրինաց բնութեան, իսկ միւսն չկարէր երբէք ունիլ տեղի օրինաց:
յխա. 147բ Յունվար 12, Բարսեղ վ[արդապե՛տ]ին - Բաստամովին (այսչափ):
յխբ. 147բ-8ա Յունվար 26. Իմ մտերիմ մեծապատիւ Բարսեղ վ[արդապե՛տ] – Անցեալ սուրհանդակաւ գրեցի առ Ձեզ բազում ինչ... պատրաստել եւ համոզել զսիրտ իշխանաց, զաջս կափուցեալ ի վերայ Խոճագէանց եւ այլոց անբարոյից: Անձուկ ունելով քաջ առողջութիւն ձեր, մնամ բարեկամ ձեր Ս. Ա.:
յխգ. 148ա Փետրվար 22 Լօռիս Մելիքով Բաստամով (այսչափ):
յխդ. 148ա մարտի 21. Բաստամով (այսչափ):
յխե. 148ա Մարտի 22. Au Ge'nt Bevuth (այսչափ):
յխզ. 148ա Ապրիրլի 8. Հայրապետով (այսչափ):
յխէ. 148բ Ապրիլ 12. Բարսեղ վ[արդապե՛տ] – Գրեցի առ դատաւորս առ երեսփ[ոխանս] վասն ազատ մնալոյ ի հոգաբ՛՛... գնալ տէր Թովմ[ա] Նազ[արեանի] ընդ նմա զեկուցից զխորհուրդն եմ զնշան ի Ղզլար:
յխը. 148բ-9ա Ապրիլ 15. Երկուց Հայրապետովաց (ծածուկ) ազնուական աղայ Գալուստ, իմ վաղեմնական մտերիմ – Անակնկալ իմն պահու ընկալայ գիր ի ձերմէ ազնուական մտերմութենէ... ողջունելով զձեզ սիրով եւ ցանկանալով ամենայն բարօրութեան եւ մխիթար կենակցութեան ձերոյ եմ ձեզ աղօթարար:
յխթ. 149ա Ապրիլ 25. Ձերոյին շնորհազարդ վեհափառութիւն ողորմած հա՛յր իմ – Յայտնեցի տ. Թովմայի Նազարեան զհրաման ձեր, եւ որչափ հնար՝ էր յորդոր եղէ, զի դիմեսցէ ի Սուրբ Աթոռդ եւ բախտաւորութիւն անձին համարեսցի մատչիլ... Բարսեղ վարդապետն տակաւին ոչ կամի առողջանալ, որով տրտմեցուցանէ զիս, իմ առողջութիւն եւս չէ իսպառ հաստատեալ:
յծ. 149բ Ապրիլ 29. Իվան Եկիմեչին (այսչափ):
յծա. 149բ-50ա Մայիս 2. Մեծապ[ատիւ] իմ մտերիմ Բ[արսեղ] վ[արդապե՛տ] – Գիր ձեր 19 Ապր. եհաս ինձ ի 25, ըղձայիչ զի իսկապէս առողջանայիք, զօրանայիք... եթէ զանկարգ, որ յեկեղեցւոջ եւ եթէ զվտանգէ ձերմէ:
յծբ. 150ա Մայիս 2. Բաստամովին վասն Միխայէլին (այսչափ):
յծգ. 150ա Մայիս 6. Աղալօյին գրեցի վասն Լօմպարտի Բիմեթի եւ վասն Միխայելի (այսչափ):
յծդ. 150ա-1ա Մայիս 10. Իմ մտերիմ որդեակ մեծ[ապատիւ] Բարսեղ վ[արդապե՛տ] – Գիր ձեր 19 ապրիլի յիւրում ժամանակի հասեալ ինձ եւ չգտեալ անդ ինչ բանս վասն նուիրակութեան գործոյ եւ այլոց հարկաւորաց... ոչ թէ դուք բերեալ ընդ Ձեզ իցէք զայնպիսի թուղթ, զի քաջ մտաբերէի, եթէ բանիւ միայն էր ձեր տեղեկութիւնն: Խուզեցէք կրկին:
յծե. 151բ-2ա Յունիս 4. Իշխանազնեա բարձածին պր. Յօհաննէս – Ոչ երբէք վրիպեցայ եթէ ի սկզբանէ ցայսօր ես զձեզ լաւակամ եւ բարեգութ ինձ համարեցի... այլեւ աստիճանաւորք Աստրախանայ վայելեսցեն այսուհետեւ ի նոյն արտօնութիւնս Կովկասու:
յծզ. 152բ Յունիս 6. Յաջորդ Բարսեղ վարդապետին (այսչափ):
յծէ. 152բ-3ա Յունիս 13. Ձերոյին շնորհազարդ վեհափառութիւն ողորմած հայր իմ – Թուղթ ձեր մայիսի 25 համար 164 եհաս ինձ ի 8 այսր յունիսի, չգտի անդ հարկաւոր լուր ինչ... ժողովք կամաւորք նուիրեալք յօգուտ վանօրէից կատարին ի վիճակին, յորում են նուիրօղք:
յծը. 153աբ Նուիրակութիւն սրբալոյս միւռոնի յիւրում պատեհաւոր ժամանակի ոչ կատարեալ, այն է՝ յամս սեպտեմբերի ամին անցելոյ ի Ղզլար եւ ի Մոզդոկ... ուրեմն սպսասելով անհամբեր տնօրինութեան ձերոյ, յայսմ մասին եմ կատարեալ ակնածութեամբ:
յծթ. 153բ Յունիս 13. Յաջորդ Բարսեղ վարդապետին (այսչափ):
յկ. 153բ Յունիսի 27. Յովսէփ եպիսկոպոսին (այսչափ):
յկա. 153բ Բարսեղ վարդապետին (այսչափ):
յկբ. 153բ Յուլիս 25. Աղալօյին Ամլիկովին 30 a' lisette (այսչափ):
յկգ. 154ա-5բ Օգոստոս 15. Սիմէոն Ալաժալով. արժանապատիւ տէր Թովմայի Նազարեան առանձին խրատք – Յանցեալ փետրվ՛՛ այսր ամի հրամանագրեալ էի մեծապատիւ յաջորդի Ղզլարայ չու առնել ի Մոզդոկ եւ փութալ ի կատարումն ինչ-ինչ տնօրէնութեանց իմոց վերաբերոլոց... որպիսի իցէ պատրաստութիւն մտաց Ղզլարւոց եւ Մոզդոկեցւոց ի մասին նուիրակութեան եւ գնալոյ իմոյ առ նոսա յայսմիկ աշնայնոյ:
յկդ. 155բ-6բ Մեծապատիւ յաջորդ Բարսեղ վ[արդապե՛տ] – Իրողութիւնք մեր Մոզդոկայ մնալով ցայսօր յանկարգութեան, պատեհ վարկայ այլեւս չանգանել... հոգ կալարուք նաղտել զձիս, զորս ունեմք, զցորեանն Ղօրայու ի միտս ունիջիք:
յկե. 156բ Յգոստոս 23. Յաջորդ Բ[արսեղ] վ[արդապե՛տ] վասն տէր Թովմայի գնալոյն վասն Թապօլսկւոյ եկեղեցւոյ վճռահատութեան, վասն աւագի իւրոյ (այսչափ):
յկզ. 156բ Սեպտեմբեր 5. Բարսեղ վարդապետին՝ վասն տուն պատրաստելոյ եւ վասն գնալոյ իմոյ (այսչափ):
յկէ. 156բ Սեպտեմբեր 6. Տէր Թովմայի՝ վասն զպովոսկայն բարւոք պահպանելոյ, վասն իջեւանի Ղզլարոց եւ (այսչափ):
յկը. 156բ-7ա Նոյեմբեր 15. Ձերոյին աստուածարեալ վեհափառութիւն ողորմած հա՛յր իմ – Որպէս գրեալ եմ առ շնորհազարդ վեհափառութիւն ձեր ի 27 անցեալ հոկտեմբերի, համար 84, զգործն նուիրակութեան փոքրիշատէ անձամբ յառաջ վարեալ օգտիւ, ի Ղզլար... եթէ հաճոյ է ողորմած հօրդ իմում՝ հրամայեսցէ փութացուցանել ինձ զխնդրեալն իմ:
– A` Kristafor Lasaroff
– Alajaloff
[Յամի Տաեռն] 1837
յկթ. 157բ Յունիս 12. Ձերոյին շնորհազ՛՛ վեհափառութիւն ողորմած հա՛յր իմ – Յետ միոյ եօթնեկի Բարսեղ յաջորդ վարդապետ որդեակն մեր ելցէ ի ճանապարհ...վերստին գտցէ դա զշնորհս ողորմածութեան ձերոյ եւ սրբոյ տաճարին Էջմիածնեան եւ յետս դարձցի չարչարիլ ընդ իս:
յհ. 157բ-8ա Օրինակ թղթոյն, զոր կաթուղիկոսն պարտի գրել առ մինիստրն վասն իմ. Բ[արձր] գ[երազնցութիւն] Դմիտր Ն. ողորմած տէ՛ր – Արքեպիսկոպոսն Աստրախանայ Սերովբէ իւրով յայտարարութեամբ յունիսի 24 այսր ամի Հմր ծանուցանէ ինձ, թե ի 1834 ամի դիմեալ է առ բ[արձր] գերազանցութիւն ձեր... բաւական եկեղեցիք մնասցեն արքեպիսկոպոսին Բեսարաբիոյ եւ յաջորդ նորա:
յհա. 158բ-60բ Յունիս 25. Ծածուկ գիտելիք խոնարհաբար մատուցեալ նորին աստուածարեալ վեհափառութեան ողորմած հօրն իմում – Շնորհազարդ վեհափառութեան ձեր ի Տփխիսոյ յանցելումն ամի հարցուփորձ եղեւ ինձ... համբուրելով զաջ ձեր աստուածարեալ եւ ակն կալեալ փութահաս դարձի յաջորդին իմոյ, եմ իսկական ակնածութեամբ եւ հլութեամբ:
յհբ. 161աբ Ողորմած եւ վեհափառ հա՛յր – Ղզլարայ եւ Դէրբէնդացւոց նուիրակութեանն գրէթէ աւարտեցաւ Բարսեղ ծայրագոյն վարդապետն իմ ի սկզբանէ մինչեւ ցվախճան... նոյնպէս կրկնեմ զխնդիր իմ շնորհելոյ տէր Պետրոս ծերունի քահանային Աստրախանայ զվկայական ի դիմաց ձերոց վասն ծիրանի Թասակի:
յհգ. 162ա-3ա Բարձր բարեծնունդ Թովմայ Օսեփովի՛չ, իմ մտերիմ բարեկա՛մ – Ի 29 անցեալ հոկտ՛՛ դարձ արար քաջ առողջութեամբ առ իս իմ յաջորդ... ողջունելով զՁեզ բազում տենչանօք եւ խնդրելով զհանապազորդութիւն բարեխաւսութեան ձերոյ առ իս, մնամ կատարեալ պատուով եւ իսկական մտերմութեամբ:
յհդ. 163բ-6բ Նոյեմբեր 20. Գերազնիւ բարեկա՛մ – Վստահացեալ ի բարեկամական դրութիւն ձեր առ իս եւ քաջ ճանաչելով զկարեկցութիւն ձեր ամենայնի, որ նպաստամատոյց լինի հասարակաց օգտի... դիւրակատար խորհուրդ մարթ է ի մէջ բերել այժմ եւ լրման այնորիկ զհետ լինել:
յհե. 166բ Նոյեմբեր 2 – Ոչ յուսալով եթէ կառավարութիւն սիւնհոդոսիդ խնամ ունիցի յաւելուլ զգումար նուիրանաց... բարձր կառավարութեանն արասցէ տնօրինութիւն ինչ վայելչապատշաճ, եւ կամ մեք խորհուրդ ի մէջ վերստին բերցուք:
յհզ. 166բ-8ա Նոյեմբեր 3 – Ատեան թեմիս ունի, որպէս տեսանեք, ց700 ռուբլի (մանէթ 175) ի տարին վասն պահպանութեան իւրոյ ի քահանայից... մատուցեալ եմ ի 8 անցեալ օգոստոսի փութալով փոքրիշատէ զռոճիկ գրագրաց կոնսիստորիոյ եւ ըստ այժմեան խորհրդոյ իմոյ:
[Յամի Տեառն] 1838
յհէ. 168ա-70ա Ապրիլ 1. Գերազնիւ Թովմայ Օսէփովի՛չ ողորմած տէ՛ր եւ բարեկա՛մ – Զթուղթ ձեր 4 մարտի այսր ամին ընկալայ ի վերջնում աւուր նոյն ամսոյ եւ փութամ ձեզ գիտութիւն տալ... յանձնելով զձեզ խնամոց բարձրելոյն, եմ կատարել պատուով եւ մտերմութեամբ գերազնիւ տէ՛ր. եւ այլն:
յհը. 170աբ Նոյեմբեր 12. Հարազատ որդեակ իմ գերազն[իւ] Նիկիտ Լազրօ՛վ – Ողջագուրելով զձեզ տենչանօք, փութամ տալ պատասխանի թղթոյ ձերոյ հոկտ՛՛ 8... մի՛ անփոյթ լինիք զայլ եւս սոյնպիսի հետաքննինս եւ զարմանալիս հաղորդել ինձ, եթէ ցուցեն: Վերստին գրկափար ողջունելով զձեզ իմ:
յհթ. 170բ-2ա 12 նոյեմբերի. ՅԱխլցխայ, իմ մտերիմ բարեկամ Սողոմոն Արդեմի՛չ – Ի պատասխանի թղթոյ իմոյ մարտի 5 ընկալայ ի ձէնջ զհամառօտ գիր մի, յորմէ իմացայ, եթէ դուք զգալ ձեր առ իս ի դիմել... բայց աղայ Յովհաննէսն չգիտեմ ինչ պատճառ անցիս մոռացեալ է եւ ոչ կամի յիշել զիս:
յձ. 172աՁերդ գերազ[նիւ] Աղէքսանդր Մակարի՛չ, ողորմած տէ՛ր – Մատուցանելով ձեզ յիմս բարեկամանուէր ողջոյն եւ զհովուապետական օրհնութիւն... հաճեցարուք ընդունել զզգացմունս գերագոյն մեծարանաց եւ անձնընծայութեան իմոյ, որով եմ:
յձա. 172բ Նուիրակութիւն Էջմիածնի ի Կովկասու նահանգին – Ըստ տետրակի նուիրակութեան Ղզլարայ, զոր անձամբ ժողովեցի ես... հասուցեալս եւ ծախք զբղխեալ նուիրակութեանս ի բաց հանեալ, մնայ հասուցեալս յաւելեալ:
յձբ. 173ա Ի սկզբանէ ցվախճան մտեալ են յԷջմիածին արդիւնք վիճակիս – Իբր 64 ուղտք առաքեալք Էջմիածին ի 1831 եւ ի 1833, գին նոցա եւ ծախք ճանապարհի... ի 1835 ամի բոլոր միաբանութեան Էջմիածնի յինէն ընծայեալ ըստ սովորութեան սեղան պաշտօնէից եւ զանազան ընծայք ընծայեալ նաեւ յիմմէ զմին պատուական շուրջառ:
ՆՇՈՒՄ՝Ա. փեղկին՝ «Հմր 3. Օրինակք գրութեանց առաջնորդին Աստրախանայ Սերովբէ արքեպիսկոպոսի, սկսեալ ի 1832 ամաց հետէ մինչեւ 1839 ամ Տեառն, յորս են պիտանիք եւ արժանի նկատողութիւն տասն եւ մի յօտուած կանօնադրութեան նորին վասն կառավարութեան Ղզլարու հոգեւորական կառավարութեան եւ տեղւոյն քահանայից գրեալ յամի Տեառն 1832. եւ այլ քանի մի գրուիթւնք առ զանազան անձինս, «772/2920», «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», մէջքին՝ «772»:
2921
ԱՍՏՐԱԽԱՆ, ԿԻՍԼԱՎՈՏՍԿ, ՄՈԶԴՈԿ, ՊԵՏԻԿՈՐՍԿ |
ՌՄՂԳ.-ՌՄՂԶ. – 1844-1847 |
ԹԵՐԹ՝ 46 (գրչի էջակալում՝ 1-71, որ է 1ա-36ա). չգրուած՝ 36բ-46բ: ՊՐԱԿ՝ 1-4x12 (1, 4՝ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսադրոշմով՝ «1823» եւ «ФКН»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32.5x21,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (28.5x17.8. սահմանագծուած սեւով): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 11ա): ՏՈՂ՝ 22-34: ԿԱԶՄ՝ նախշազարդ շագանակագոյն կաշի:
Նմուշ 11ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը՝ տեղ-տեղ մաշուած, մէջքի վերի եւ ստորին մասերը պոկուած, մաշուած, կազմի առաջին փեղկի ստ. մասը հիմքից անջատ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-36ա [0րինակք գրութեանց Սերովբէի արքեպիսկոպոսի]
Ա. 1ա-16բ, 1844 [օրինակք գրութեանց]
ա. 1ա 7*. Յունվար 31, 1844. Ի կոնսիստորն Աստրախանայ – Նորին սրբ. վեհափառ պատրիրագ կաթողիկոսն ամենայն Հայոց առաքելով առ իս զօրինակ գրութեան իւրոյ առ Գրիգոր քահանայն... ապա դարձուսցէ ինձ զայնոսիկ օրինակս, տալով տեղեկութիւն զկատարմանէ:
* Սրանք լուսանցներում գրչի նշանակած անկանոն կարգային համարներն են: Ամսանունները գրուած են ամսաթուերի սիւնակի վերեւը, երբեմն՝ մի քանի նամակի համար մէկ անգամ, երբեմն էլ մոռացուած են. այդպիսի դէպքերում լրացրել ենք փակագծերի մէջ:
բ. 1բ 9. Փետրուար 9, 1844. Ամենամեծար եպիսկոպոսապետիդ եւ սրբազան պատրիարգ կաթողիկոսիդ ամենայն Հայոց, Սերովբէ արքեպիսկոպոսի Աստրախանայ յայտարարութիւն – Ազգային կանսիստորն Աստրախանայ... համբուրեմ զաստուածարեալ աջ ձեր, եւ եմ կատարեալ պատուով եւ անձնա[կա]ն հպատակութեամբ:
գ. 1բ-2ա 11. Փետրուար 23, Գերապատիւ Յովսէփ սրբազան արքեպիսկոպոս, ողորմած եւ մտերիմ եղբայր – Յամսեանս 19 ընկալայ զգրութիւն ձեր, 18 անց յունվարի ի միւսում աւուր եկն յայց իմ նախկին իշխեցօղ... եւ ահա երրորդ ամ է, զի հետեւեն յամենայն, յորմէ յասեալ լրիւ իւրեանց եւ ոչ կարեն:
դ. 2բ 1844, փետրվար – Յետ ստանալոյ իմ եւ թեմական ատենիս զուկազ ձեր, յայնմ մասին ընկալջիք զբացատրութիւնս կատարեալ պարագայիւք... եւ եմ ամենայն յարգութեամբ եւ անձնընծայութեամբ:
ե. 18. 2բ [Փետրուար] 15. Կարգապահի Մոզդոկայ տէր Խոսրովեանին – Եկեղեցի հանգստարանի քաղաքիդ Սրբոյն Գէորգեայ, որ վերանորոգիւր... ժամերգութիւնս առնել յեկեղեցւոջ յայնմիկ:
զ. 19-35. 2բ-3ա [Փետրուար] 15. Թուղթ առ Բարսեղ արքեպիսկոպոսն Էջմիածնի, վասն ստացման տպեալ օրնակաց յիշատակութեան անուան կաթողիկոսի... 35. Առ Բարսեղ եպիսկոպոսն Ղզլարայ:
Ծնթ. Կան միայն թուական եւ հասցէատիրոջ անուն ունեցող նամակներ. այդպիսիք ցանկել ենք մէկ պարբերութեամբ, որպէս մէկ միաւոր, միաժամանակ՝ գրչի գրած կարգային համարները նշելով:
է. 3ա-4բ 36. 1844. Ի սիւնհոդոսն Էջմիածնի յայտարարութիւն – Ընկալեալ ի 21 փետրվարի զհրամանաթուղթ զլուսաւորչեան սիւնհոդոսիդ... եւ ես պարտաւորեալ եղէ ի սեպհականէ առնիլ:
–4բ-7ա [Ռուսերէն թարգմանութիւն] Перевод с Армянскаго. Въ Армаянский Григорянский Эчмиацинский синодъ – Епархиаль. архиепс. Серафима рапорт – Получивъ 21 февраля указъ Эчмиацинскаго синода оть 31 января сего года... употриблены много изь собственных своихъ:
ը. 7ա Մայիս 27, 38. Առ Լազարն վասն տ. Թովմայի (այսչափ):
թ. 7ա 37. Յունիսի 12. Արժանապատիւ տեառն Կարապետի եւ տեառն Յովհաննու հովուապետական օրհնութիւն – Գերապատիւ երկոքին նախագահ անդամք լուսաւորչեան սիւնհոդոսին Սրբոյ Էջմիածնի... Պետիկորս, 12 յունիսի 1844:
ժ. 7բ 39. Ամիս յունիս 16, 1844. Ի կոնսիստորդ հայոց Աստրախանայ հրաման – Փութամ տալ պատասխանի առ յայտարարութիւն... սրբոյ տաճարին եւ պատկանելոց նմին:
ժա. 7բ 40. Յունիս 16, Ազնուական Ներսէս Յակովբեան, իմ որդեակ – Երբ հասցէ առ քեզ այս իմ թուղթ, եթէ դեռ ոչ... եթէ արժանալուր ինչ իցէ առ ձեզ, գրեա՛ ինձ Ներսեսի Յակովբեան:
ժբ. 7բ 41. [Յունիս] 23, 1844 – Զբան Շեշտեկայ կրկին պահանջեցի նոյնպէս զպատճեն յայտարարութեան... զխնդիր Դաւթի տետե Բուսինցովայ Հմր 42:
ժգ. 8ա 42. Յուլիս 7. Ի կանցելերեոյ Սերովբէ թեմական արքեպիսկոպոսի եւ ասպետի Մոզդոկայ՝ Սրբոյ Աստուածածնի աւագ եկեղեցւոյ արժանապատիւ հովուաց տեառն Կարապետի 0րդուխանեան եւ տեառն Յովհաննու Թումանեան հրաման – Սորին վեհ սրբազանութիւն արքեպիսկոպոսն Աստրախանայ հրամայեաց ձեզ գրել... ընկերաց ձերոց լնուլ զձեր տեղի՝ ի պահանջել հարկին քարտուղար Մկրտիչ:
ժդ. 8ա Յուլիս 7, 1844. Յովսէփ արքեպիսկոպոս կնեազ Բեհպուդով (այսչափ):
ժե. 8ա 43. Յուլիս 19, 1844. Բարսեղ եպիսկոպոսին վասն չորս աստիճան տալոյ Կարապետի որդւոյ տեառն Խոսրովեանի (այսչափ):
ժզ. 8ա 44. Յուլիս 28, Ներսեսի, վասն Շեշտեկայ պարտականութեանն, զի փութով յայտարարութիւն տացեն յԷջմիածին, թէ ուր է հասեալ գործն, զանդամոց սիւնհոդոսի, զԽոսրով եւ արք ինչ առանց իմոյ կանխագիտութեան (այսչափ)
ժէ. 8ա 45. [Յուլիս] 31, Ի հոգեւոր կառավարութեանդ հայոց Ղզլարայ հրաման – Նորին վեհափառութիւն կաթողիկոսն ամենայն Հայոց Ներսէս կոնդակաւ յուլիսի 13 այսր ամի Հմր 1241 ցուցանելով զհայրապետական... զկատարմանէն տացէ ինձ տեղեկութիւն ոչ անագան:
ժը. 8բ 46. Յուլիս 31, 1844. Աստուածարեալ վեհագոյն եպիսկու[ս]ապետիդ եւ սրբազնագոյն կաթողիկոսիդ ամենայն Հայոց յայտարարութիւն – Ի 28 այսր յուլիսի ընկալեալ զկոնդակ ձեր, որ ի Մոսկովէ ի 13 նոյն... համբուրելով զաջ ձեր հայրական իմ կատարեալ ակնածութեամբ:
ժթ. 8բ 48. Օգոստոս 21, Ի կոնսիստորդ հայոց Աստրախանայ հրաման – Նորին վեհափառութիւն սրբազնագոյն կաթողիկոսն ամենայն Հայոց Ներսէս կոնդակաւ... ընդ սմին եդաւ պատճէն բուն կոնդակին:
ի. 9ա 47. Օգոստոս 3, Աստուածարեալ վեհափառ եպիսկոպոսապետ եւ սրբազնագոյն կաթուղիկոս համօրէն Հայոց յայտարարութիւն – Զկոնդակն շնորհեալ ինձ ի Մոսկովէ ի 13 յուլիսի, ընդ համարաւ 125 ընկալեալ... համբուրելով զհայրական աջ ձեր, իմ կատարեալ անձընծայութեամբ եւ հպատակութեամբ:
իա. 9աբ 49. Օգոստոս 4, Ամենապատիւ եպիսկոպոսապետիդ Հայաստանեայց սրբոյ եկեղեցւոյ եւ աստուածարեալ կաթուղիկոսիդ ամենայն Հայոց յայտարարութիւն – Ի լրումն հայրական կամաց ձերոց ինձ յայնտելոյ կոնդակաւ 13 յուլիսի, համար 123... Պետիկորսկ, 4 օգոստ՛՛, 1844, Հմր 49:
10ա 50. Օգոստոս 4, 1844. Ի հոգեւոր կառավարութեանդ հայոց Ղզլարայ հրաման – Թաւարբէկեան Յովհաննէս քահանայ՝ միաբան Սրբոյ Լուսաւորիչ եկեղեցւոյ... Պետիկորսկ:
իգ. 10ա 51. [Օգոստոս] 4, Ներսեսի վասն Շեշտեկայ, վասն եկեղեցեացն, այլ եւ այլ տեղեկութիւնք, վասն Թաւարբէկեան քահանայի (այսչափ):
իդ. 10ա 52. Օգոստոս 4 (ջնջած)՝ 1844. (լատինատառ) ///denof – ///ien dimportum (այսչափ):
իե. 10ա 53. [Օգոստոս] 7, Ի Սերովբէ թեմակալ արքեպիսկոպոսէ արժանաւոր հովուի աւագ եկեղեցւոյ Մոզդոկայ տեառն Կարապետի 0րդուխանեան հրաման – Կարեւոր համարելով զքեզ առնել առ ժամանակ մի ի ծառայութեան... ուստի ժամանակաւ հեռացեալ համարես ընդ յատուկ իմոյ տնօրենութեան:
իզ. 10բ 54. Օգոստոս 7, 1844. Ի Սերովբէ արքեպիսկոպոսի վիճակին Աստրախանայ եւ Կովկասու Սրբոյ Նախավկայի եկեղեցւոյ ծիսական քահանայի՝ տեառն Մակարայ Ճաշետեանց վկայական – Կատարելով քո զկարգ քահանայական... առաքեմ առ քեզ զայս վկայական իմովս կնքով եւ ստորագրութեամբ վաւերացուցեալ:
իէ. 10բ 55. [Օգոստոս]. Հրաման տէր Գալուստ քահանայի Գէորղեվսկոյ եւ երեսփոխան Չերնիշովայ, զի տացեն վասն ծախուց ճանապարհի՝ արդեանց եկեղեցւոյ Յովսեփ արքեպիսկոպոսի ցերեսուն մանէթ արծաթ (այսչափ):
իը. 10բ 56. [Օգոստոս] 13, Մակագրաւ դարձուցի ի թեմ, ատեանն զկարգաւորութիւն նորայ ի մասին րապորտի, նորին ինձ մատուցելոյ ռուսերէն, 24 ապրիլի, 1844, 96. այնու զի կատարեսցէ զայն (այսչափ):
իթ. 10բ 57. [Օգոստոս] 13, Ի Վենետիկ կանթորն փոշտի՝ վասն առաքելոյ աստ զամենայն յանուն իմ եկեալ թուղթսն (այսչափ):
լ. 10բ-1ա 58. [Օգոստոս] 17, Ի լուսաւորչեան սիւնհոդոսն Էջմիածնի, ի Սերովբէ արքեպիսկոպոսէ Աստրախանայ յայտարարութիւն – Բարձր հոգեւոր ատեանդ Սրբոյ Էջմիածնի հրամանաթղթով 1844 մայիսի 5... Կիսլաւոտսկ, օգոստոսի:
լա. 11բ-2ա 59. Օգոստոս 17, 1844. Ի վիճակային հոգեւոր կոնսիստորդ հայոց Աստրախանայ հրաման – Գործն պարտականութեան Շիշտիկայ... Կիսլովոտսկ:
լբ. 12աբ 60, Օգոստոս 20, 1844. Господину исправлящему должность прокурора Эчмиацинского Армянскаго синода – Получивь отношение вашего высокоблагородия... этому предмету и Эчмиацинскому синоду:
լգ. 12բ 61. Օգոստոս 24, Ի վիճակային կոնսիստորն հայոց Աստրախանայ – Հոգեւոր ատեանդ ըստ միջնորդելոյ... Կիսլովոտսկի:
լդ. 12բ 63. Օգոստոս, Ի վիճակային կոնսիստորն Աստրախանայ – Յետ վերահասու լինելոյ... Կիսլովոտսկ:
լե. 13ա 62. Օգոստոս 24, 1844. Ներսիսի Յակովբեան – Բանն տէր Սահակայ... տալն Թաւարբէկովա վասն վարժարանի Աղաբաբեան, զի մի՛ ետ մնասցէ յառաջնորդարանի:
լզ. 13ա [Կան միայն խորագրերը]՝ 63.-74. Օգոստոս, սեպտեմբեր, հոկտեմբեր, – 63. Վասն տէր Թովմայի՝ զգուշանալ ի դիւանատնէ տէր Կարապետին վասն ճանապարհի հարցումով, 64. օգոստոս 24, Տեառն Պետր. Պատկ. (այսպէս)... 74. հոկտեմբեր 16, Ի հոգեւոր կառավարութիւնն Ղզլարայ՝ վասն արձակման Կարապետի ի հոգեւոր տեսչութենէ:
լե. 13ա 77.-78. Հոկտեմբեր 17, 1844. Վկայականք նորոգ ձեռնադրելոց սարկաւագաց Ղզլարայ իմով կնքաւ եւ ստորագ[րութեամբ] ի կանցել[արիայ]. Վկայական – Ի կանցելարիայ նորին վեհ սրբազանութեան թեմակալ արքեպիսկոպոսի տաեռն Սերովբէի եւ ասպետի... աւագ եկեղեցւոյ եւ եկեղեցոյն Սրբոյ Լուաւորչի եկեղեցւոյ:
լզ. 13բ 79. Հոկտեմբեր 17, 1844. Ի հոգեւոր կառավարութիւնն հայոց Ղզլարայ հրաման – Միաբան Սուրբ Լուսաւորիչ եկեղեցւոյ... հոգեւոր կառավարութեանդ շնորհել նմա պիլեթ այնպիսի:
լէ. 13բ 80. Հոկտեմբեր 17, 1844. Вь Киогарское (այսպէս) Армянское духовное правление... въ вествие рапорта:
լը. 14ա 82. Հոկտեմբեր 30, Ի կոնսիստորն հայոց Աստրախանայ յառաջադրութիւն – Ի լինել իմ ի նահանգին Կովկասու՝ յայցելութիւն լուսաւորչակրօն եկեղեցեաց իմումս... Աստրախան:
լթ. 14ա 83. Նոյեմբեր 6, Առ տերեքտորն ուսումնարաց Աստրախանայ՝ վասն տալոյ ի գանձարանէ ընծայադրամ այրի կնոջ քահանային Եուզպաշովայ (այսչափ):
խ. 14աբ 84. [Նոյեմբեր] 8, Ի լուսաւորչական սիւնհոդոս Սպբոյ Էջմիածնի յայտարարութիւն ի Ս. Ա. Աստրախանայ – Զհրաման բարձր ատենիդ հանեալ յանուն իմ ատենիդ... թողուլ այլում դիպողագոյն ժամու աստի:
խա. 14բ 81. Հոկտեմբեր 13, Ի Սերովբէ դպրապետի սրբոյ աւագ եկեղեցւոյ Մոզդոկայ՝ Աստուածամօր նուիրելոյ, Աբրահամու Տէր-Յոհաննեսեան Բեժանովայ – Տեղեկացեալ իմ, եթէ արիութեամբ եւ բարի ընթացուք ծառայես սրբոյ... ի Ղզլար:
խբ. 14բ 85. Նոյեմբեր 22, Ի լուսաւորչեան կոնսիստորդ Աստրախանայ – Ի 16 այսր նոյեմբերի ընկալայ զկոնդակ հայրապետական... Աստրախան:
խգ. 15ա 86. Նոյեմբեր 26, 1844. Ամենապատիւ եպիսկոպոսապետիդ եւ աստուածարեալ կաթուղիկոսիդ ամենայն Հայոց յայտարարութիւն ի Սերովբէ արքեպիսկոպոսէ Աստրախանայ – Ի 16 այսր նոյեմբերի ընկալայ աստ Աստրախան զհայրապետական կոնդակ ձերոյ սրբազնագոյն վեհափառութեան... Աստրախան:
խդ. 15բ 87. Դեկտեմբեր 6, 1844. Առ Բարսեղ եպիսկոպոսն (այսչափ):
խե. 15բ 88. Դեկտեմբեր 8, 1844. Ի վիճակային կոնսիստորդ Աստրախանայ – Ի 22 անցեալ նոյեմբերի առաքեալ եմ ի թեմական ատեանդ զօրինակ կոնդակի... Աստրախան:
խզ. 16ա 89. ց95. Դեկտեմբեր 13, Ի Մոզդոկ, ի կանցելէրեոյ, ի Գեորկեօվ... վասն դպիր Մինասայ եւ:
խէ. 16ա 96. Դեկտեմբեր 15, Ի Սերովբէ արքեպիսկոպոսէ Աստրախանայ յառաջադրութիւն ի հոգեւոր կոնսիստորն Աստրախանայ – Մինաս Վարդանեան Բաբիյով... Աստրախան:
խը. 16բ 97. Դեկտեմբեր 20, 1844. Արժանապատիւ հովուի սրբոյ եկեղեցւոյ Մոզդոկայ տեառնդ Մովսեսի Տարփացովայ – Դիւանատունս հրաման ընկալաւ գրեալ առ ձեզ զյետակայս, ձեզ պատուէր տուեալ էր երբեմն գրել... ի վերայ ձեր կատարել զպատուէրն, զոր յառաջագոյն ընկալայք:
խթ. 16բ Հարազատ գործակալիդ սրբոյ լուսաւորչական եկեղեցւոյ Չորնամորայ արգոյ Գրիգորի Խռիցովիդ – Խնդրաթուղթն գրեալ ի բարեպաշտ հասարակութենէ ձերմէ... յԱստրախան:
Բ. 17ա-29ա 1845 [Օրինակք գրութեանց]
ա. 17ա 1. Յունվար 31, 1845. Ի փոշտէ կոնթորն (այսչափ):
բ. 17ա 2. Փետրվար 6, 1845. Ի փոշտէ կանթորն (այսչափ):
գ. 17ա 3. Յունվար 14, 1845. Ի լուսաւորչեան սիւնհոդոսն Սրբոյ Էջմիածնի ի Սերովբէ արքեպիսկոպոսէ յայտարարութիւն – Համաձայն հրամանի բարձր ազգային ատենիդ հանելոյ... յԱստրախան:
դ. 17աբ 4. [Փետրվար]. Արժանապատիւ կարգապահ տէր Պետրոս, իմ հոգեւոր որդեակ – Տեղեակ եմ ի վաղուց հետէ վշտակրութեանց քոց... Աստրախան:
ե. 17բ 5. Փետրվար 14, 1845. Բարսեղ եպիսկոպոսին (այսչափ):
զ. 17բ 6. Փետրվար 21, Ի լուսաւորչեան սիւնհոդոսն Սրբոյ Էջմիածնի յայտարարութիւն ի Սերովբէ արքեպիսկոպոսէ Աստրախանայ – Յերեկեան աւուր ընկալայ զկրկնեալ հրամանաթուղթ բարձու ազգային ատենիդ... Աստրախան:
է. 17բ 7. Փետրվար 27, Ի փոշտէ կոնթորն (այսչափ):
ը. 17բ 8. Փետրվար 28, 1845. Ի թեմական կոնսիստորդ հայոց Աստրախանայ յառաջադրութիւն – Ընկալեալ ի թեպարտամենտէ նախարարութեան ներքին գործոց զ20 տպեալ օրինակս... վասն լուսաւորչական եկեղեցեաց վիճակին:
թ. 17բ-8ա 9. Մարտ 2, Տէր Սարգիս Կրօտկովն կարգեալ երրորդ անդամ... Աստրախան:
ժ. 18ա 10. Մարտ 7, Ի կոնսիստորն հայոց Աստրախանայ – Հրամանատարն զօրաց հիւսիսային կողման Կովկասու եւ իշխեցողն... զդպիր ոմն յարմարաւոր ի տանիլ ընդ իւր:
ժա. 18ա [Կան միայն խորագրերը] 11-13. Կնեազ Բեվբուդով... 13. Ի կանտօր փօշտի:
ժբ. 18աբ 14. Մարտ 28, 1845. Ի հոգեւոր կառավարութիւնն հայոց Ղզլարայ – Դիւանատունս ծանուցանէ ազգային ատենիդ, եթէ զարդիւնս բղխեալս ի կամաւոր... ընդ արդեանց եւ զտետրակն:
ժգ. 15. Մարտ 28, 1845. Բարսեղ եպիսկոպոսին (այսչափ):
ժդ. 18բ-9ա 16. Апреля 4. Ваше превосходителство милостивый государь – Отношение ваше оть 19 декабря 1844 года No 2362... пачтением и преданнымии честь быть:
ժե. 19ա 17. Ապրիլ 4, 1845. Բարսեղ եպիսկոպոսին (այսչափ):
ժզ. 19ա 18. Ապրիլ 5, 1845. Ի թեմական կոնսիստորդ հայոց Աստրախանայ – Առաքելով ի թեմական ատեանդ զխնդրագիր Թովմայ քահանայի Նազարեանց... Աստրախան:
ժէ. 19բ 19. Ապրիլ 22, Ի Սերովբէ արքեպիսկոպոսէ վիճակին Աստրախանայ եւ Կովկասու՝ Սրբոյ Աստուածամօր աւագ եկեղեցւոյ Ղզլարայ ծիսական քահանայի տեառն Մկրտչի Տեառն-Սահակեան հրաման – Հովուելով քո զլուսաւորչակրօն քեզ յանձնեալ ժողովուրդս Ղզլար եւ յԵկատարինադար պարկեշտութեամբ... Աստրախան:
ժը. 19բ-20ա 20. Ապրիլ 25. Ի պաշտաման կարգապահի Մոզդոկայ եւ շրջակայ եկեղեցեաց տէր Յովհաննէս Թումանեանց – Դիւանատունս ընկալաւ իւրում ժամանակի ի ձէնջ զտետրակ տարեկան... պաշտօնակատարի Մոզդոկայ յայտարարութեամբ ձերովք:
ժթ. 20ա 21. [Ապրիլ] 25, Արժանապատիւ հովիվք սրբոյ եկեղեցւոյ Հայատանեաց Ղօրայի տէր Մարտիրոս Կիշբէկեան, տէր Ստեփաննոս Սաֆարեան եւ բարեպաշտ երեցփոխան նոյն սուրբ եկեղեցւոյ – Դիւանատունս ընկալաւ ի պաշտօնակատարէ կարգապահի ձերոյ 112 ռուբլի, 94 կոպէկ թղթադրամ... պատօնակատարի Մոզդոկայ յայտարարութեամբ ձերովք:
ի. 20բ [Կան միայն խորագրերը] 22-28. Ապրիլ 25-27, 1845 – 22. Հին մաճառ. տետրակ ի դիւանդ... 28. Ի կանտորն փօշտի:
իա.20բ 29. Մայիս 2, 1845. Համեստաբարոյ տէր Գալուստ Պոպով, հովիւ սրբոյ եկեղեցւոյ Գէորգեւսկոյ – Նորին վեհ սրբազանութիւն թեմակալ արքեպիսկոպոսն ի ձէնջ զարդիւնս բղխեալս ի պսակաց... զտետրակն եւ զարդիւնս յայտարարութեամբ ձերով:
իբ. 20բ 30. [Մայիս 2] Կարգապահ տէր Պետրոս պատկանեանց եւ երեսփոխ Նիկիտ Ա. Թոլախեանց... առաքէ առ ձեզ զնոր տետրակ վասն 1845 ներկայ ամի:
իգ. 20բ 31. Արժանապատիւ հովիւ սրբոյ եկեղեցւոյ Հայաստանեայց տէր Յովհաննէս Խոսրովեան... 1845 ամի առաքեաց առ ձեզ առնել նովին սովորական կարգաւ:
իդ. 20բ-1ա [Կան միայն խորագրերը]՝ 32-37. Մայիս 2-16, 1845 – 32. Վասն դպրի Բոբովայ մակագրել ի յայտ՛՛ կոնսիստորիդ, զի հասցէ առ ժամանակ մի... 37. Բարսեղ եպիսկոպոսն:
իե. 21ա 38. Մայիս 21, Ի թեմական կոնսիստորն Աստրախանայ – Լուսաւորչեան սիւնհոդոսն Էջմիածնի ուկազով 30 ապրիլի ներկայ ամի Հմր 924... հովուել զծուխ իւր կարէ մատուցանել պատարագ:
իզ. 21ա [Կան միայն խորագրերը]՝ 39-42. Յունիս, 1845 եւ 39. Վասն մնացեալ վերանորոգ՛՛ առաջն յԱստուածա[մօ]ր (՞), ի կոնսիստորն... 43. (ջնջած)՝ ծախել 2000 թ[ուման] (այսպէս):
իէ. 21բ-2ա 43. Յուլիս 18, 1845. Ի լուսաւորչեան Ս. Էջմիածին – Հրամանաթղթով այսր 1845 ամի... զպատասխանին նահանգի կառավարութեանն, որում կոնս. սպասէ:
իը. 22ա [Կան միայն խորագրերը]՝ 44-49. Յուլիս, օգոստոս, 1845 – 44. Մակագրաւ ի կոնսիստորն առաքեցաւ խնդիր քահանայական Նոր Մաճառն... 49. Բարսեղ եպիսկոպոսին:
իթ. 22ա 50. Օգոստոս 29, 1845. Ի լուսաւորչեան սիւնհոդոսն Սրբոյ Էջմիածնի յայտարարութիւն ի Սերովբէ արքեպիսկոպոսէ Աստրախանայ – Լուսաւորչեան բարձր ատեանդ հրամանաթղթով... Աստրախան:
լ. 22ա [Կան միայն խորագրերը]՝ 51-53. հոկտեմբեր, 1845 – 51. Ի կոնսիստորն վասն դպրի Պոպովայ Ղզլարայ... 53. Բարսեղ եպիսկոպոսն:
լա. 22բ 54. [հոկտեմբեր] Октаября 15. 1845. Ваше высокопреосвещенство милостивый архипастырь – Имелю я честь получить отношение вашего высокопреосвященства... совершенного преданностю имею честь быть:
լբ. 22բ-3բ 55. Հոկտեմբեր 21, 1845. (Աստուածապատիւ) – Բախտաւորութիւն համարեցի ինձ ընդունիլ... 1834 ամէ հետէ սկիզբն կալան այն միայն ի հոկտեմբ՛՛ 1843 ամի եւ ամենայն վկայութիւն նոցա ի դեկտ՛՛ 1841 ամի:
լգ. 24ա-26ա 57. Հոկտեմբեր 21, 1845. Աստուածապատիւ եպիսկոպոսապետ եւ սրբազնագոյն կաթողիկոս ամենայն Հայոց յայտարարութիւն ի Սերովբէ արքեպիսկոպոսէ – Ի 16 հոկտեմբերի ներկայ ամի կատարեալ հարգանօք ընկալայ... յարգանօք եւ անձնընծայ հպատակութեամբ աստուածապատիւ վեհապետութեան ձերոյ:
լդ. 26բ [Կան միայն խորագրերը]՝ 58-62. հոկտեմբեր, 1845 – 58. Ի կոնսիստորն Ղուկաս սիւնհոդի վասն մոնդերաց... 62. Կնեազ Բէբուդովին ի Թիֆլիզ:
լե. 26բ-7ա Նոյեմբեր 9, 1845. Ի թեմական կոնսիստորդ հայոց Աստրախանայ – Ընկալեալ զյայտարարութիւն իւր... որպէս զի նոքա կալցեն զյարմար ինքեանց:
լզ.27ա [Կան միայն խորագրերը]՝ 64-65. նոյեմբեր 29 –Главному управлящему кавказкый области, դեկտեմբեր 5, 65. Պատկանով (այսչափ):
լէ. 27աբ 66. Դեկտեմբեր 12, 1845. Գերապատիւ Ստեփաննոս սուրբ արքեպիսկոպո՛ս, ողորմած տէ՛ր եւ մտերիմ եղբա՛յր – Զգրութիւն ձեր 24 նոյեմբերի անկեղծ ուրախութեամբ ընկալայ... ողջունելով ձեզ գրկախառնութեամբ:
լը. 27բ 67. Դեկտեմբեր 12, 1845. Բարսեղ եպիսկոպոսին (այսչափ):
խ. 27բ-8ա 68. Դեկտեմբեր, 1845. Վիճակային կոնսիստորին Աստրախանայ – Առաքելով ի թեմական ատեանդ զպատճէն հրամանաթղթոյ... թեմական ատենիդ այց արասցէ զի յառաջադիմութեան եւ զդրութենէ գործոյ անորիշ:
խա. 28ա 69. [Դեկտեմբեր] 14, 1845. Հազգային կոնսիստորն Աստրախանայ վիճակի – Առաջադրեմ հոգեւոր ատենիդ կարգել... զեկամուտ դրամս պիլէթս այն եդեալս ընդ իւրով տեսչութեամբ:
խբ. 28ա 70. Դեկտեմբեր 21, 1845. Ի վիճակային կոնսիստորն Աստրախանայ – Նորին վեհ սրբազանութեան կաթողիկոսն ամենայն Հայոց... առաջադրեմ կատարել անթերութեամբ:
խգ. 28բ-9ա 80. Դեկտեմբեր, 1845. Իմ մտերիմ Բարսեղին. եղբայր – Սուրբ հայրապետն մեր Ներսէս... այլեւ գտէք զյարմարաւոր դպիր ի Նոր Մաճառէ վասն Ստաւրապօլու:
խդ. 29ա [Կան միայն խորագրերը]՝ 71-79. Դեկտեմբեր, 26. Վասն հասուցանելոյ զթեմական արդիւնս... 79. Վլատիկով տէր Ալեքսանին:
խե. 29աբ 81. [Դեկտեմբեր] 28, Ваше превосходительство, милостивуй государь – Получивь отношение ваше оть 23 текущаго декабря... Г. Петру. Федорову //ркоу:
Գ. 29բ-35ա 1846 [Օրինակք գրութեանց]
ա. 29բ-30ա 2. Յունվար 2, 1846. Արժանապատիւ վեհափառ տէ՛ր. ի Սերովբէ արքեպիսկոպոսէ Աստրախանայ յայտարարությիւն – Զկոնդակ օրհնութեան աստուածարեալ... զտէր Կարապետ Օրդուխանու ի տեղի Թովանովայ:
բ. 30ա 1. Յունվար 2, 1846. Ի Սերովբէ արքեպիսկոպոսէ վիճ. կովկ. կատարողի պաշտման կարգապահի Մոզդոկայ եւ շրջակայից դորա տեառն Կարապետ 0րդուխանովի – Թեմական կոնսիստորն Աստրախանայ...
գ. 30աբ [Կան միայն խորագրերը]՝ 2-21. 1846 – 3. Արարատով արքեպիսկոպոսին վասն շնորհաւորութեան Նոր տարւոյ եւ... 21. Առ պարոն Կարապետ 0րդուխանովն ի Մոզդոկ:
դ. 30բ-2ա 22. [Փետրվար] 20. Աստուածապատիւ վեհափառ տէ՛ր. յայտարարությիւն ի Սերովբէ արքեպիսկոպոսէ Աստրախանայ – |31ա| Արժանայայտն յարգանօք ընկալայ զկոնդակ վեհափառ տերութեան ձերոյ շնորհակալ... հեռաւորութիւն բնակութեան իմոյ ածեն ի վերայ զայնպիսի յետաձգութիւն:
ե. 32ա 23. Փետրվար 6, 1846. Ի կոնսիստորն առաքեալ մակագրաւ զխնդրաթուղթ Մազդոկ գալ Սաֆարովայ ի տնօրեն եւ ծանուցանել խնդրագ. կամ ուղիղ եւ կամ ի ձեռն ընդունողին (՞) (այսչափ):
զ. 32ա 25. Փետրվար 1846. Տէր Կարապետին յինեն վասն գալոյ Սաֆարովայ եւ միւս խնդրագործի, որով խրատ առ տէր Դուրբայովան (այսչափ):
է. 32ա 27. 31 Մարտ, 1846. Վասն տարեկան արդեանց ընդ տետրակաց ի Ղզլար, յԵկատարի[նադար], ի Մոզդոկ, ի Ղօրայ, ի Նոր եւ ի Հին Մաճառ եւ յԵագորեւսկ (այսչափ):
ը. 32աբ 33. Մարտ 13, 1846. Ամենաբարեպաշտ լուսաւորչակրօն զաւակացդ Սրբոյ Հայաստանեայց եկեղեցւոյ, եկաց եւ բնակաց քաղաքի Եկատարինադարայ մատուցանեմ զիմ հայրական ողջոյն եւ զաստուածային օրհնութիւն խնդալ ի Տէր – Հովուապետական սիրով եւ իսկական պատուով ընկալայ զխնդիր... վերստին օրհնելով զամենեսեանդ՝ եմ աղօթարար հոգեւոր հայր ձեր:
թ. 32բ [Կան միայն խորագրերը]՝ 34-36. Մարտ, 1846 – 34. 0րդուխանով... Ի կոնսիստորն Աստրախանայ մակագրութիւն վասն ապաշխարանաց Պօղոսի Ասլանովայ:
ժ. 33ա 37. Մարտ 22, 1846. Գերամեծար երեսփոխան Պետրոս-Պօղոսի եկեղեցւոյ պօչետնի գրաժդանին Գրիգոր Դանիէլեա՛ն, իմ հոգեւոր որդի՛ – Տեղեկացեալ յօրագրական կարգաւորութենէ... համայն հոգեւորականաց եւ բարեպաշտ ժողովրդականաց:
ժա. 33ա 38. Մարտ 1846. Ի Սերովբէ արքեպիսկոպոսէ. եւ այլն. – Տեառնդ Սարգսի Կրոտկովայ՝ քահանայի աւագ եկեղեցւոյ Աստրախանայ – Բազմամեայ եւ ջերմեռանդն ծառայիւք քոյ սրբոյ եկեղեցւոյն... տեսանել զքեզ արժանաւոր գերագոյն վարձուց՝ ի բաւականութիւն հոգեւոր իշխանութեան քոյ:
ժբ. 33ա-4ա [Կան միայն խորագրերը]՝ 39-65. Մարտ, ապրիլ, մայիս, 1846 – 39. Սոյն օրինակ վկայական տուաւ տեառն Գրիգորի Բէնտէրդովայ... 65. Բարսեղ եպիսկոպոսին:
ժգ. 34ա 66. Օգոստոս 1846. Հրաման ի պաշտաման կարգապահի Մոզդոկայ՝ տեառն Կարապետի 0րդուխանեան – Քահանայն եկեղեցւոյ Սրբոյ Նախավկայի... զրկեսցի ի վիճակէ իւրմէ եւ ըստ օրինաց սաստեսցի:
ժդ. 34ա 67. Օօգոստոս 14, 1846. Տեառն Կարապետին վասն Աբրահամ սարկաւագին (այսչափ):
ժե. 34ա 68. Օգոստոս 21, 1846. Բարսեղ եպիսկոպոսին վասն Էջմիածնի 500 ռ. եւ վասն Աբրահամ սարկաւագին (այսչափ):
ժզ. 34բ 69. Սեպտեմբեր 11, 1846 – Թուղթ առ պարոն գործակատարն... ցուցակի գոյից հրկիզեալ եկեղեցւոյ Նախավկայի Աստրախանայ:
ժէ. 34բ 70. Սեպտեմբեր 16, 1846. Ի կոնսիստորդ հայոց Աստրախանայ – Գրիգոր քահանայն Սուքիասեան... կոնսիստորդ ծանուսցէ նմա զայս արժանադատութիւն իմ:
ժը. 34բ-5ա [Կան միայն խորագրերը]՝ 71-101. Սեպտեմբեր, հոկտեմբեր, նոյեմբեր, դեկտեմբեր, 1846, 1-17. յունվար, փետրվար, մարտ, ապրիլ, 1847 – 71. Հոգեւոր կառավարութեանն Ղզլարայ վասն զտէր Գէորգն Աստրախանու յետս դարձուցանելոյ եւ... վասն կարգելոյ ընկացանց փոխանակ ատենադպրի:
Դ. 35բ-6ա 1847 [Օրինակք Գրութեանց]
ա. 35բ [Կան միայն խորագրերը]՝ 1.-17. – 1. Ի կազանչեստվո վասն 1846 ամի ռոճկի եւ փինսկի... 17. Ի կանտորն փօշտի:
բ. 35բ-6ա 18. Ապրիլ 9, 1847 – Հրամանաթղթով 15 փետրվարի այսր 1847 ամի 134 բարձր ատեանդ... լինել հովիւ ժողովրդեան եւ զկարգ իւր ըստ պատշաճի լնուլ:
գ. 36ա [Կան միայն խորագրերը. նաեւ լատինատառ]՝ 19-35. Ապրիլ, մայիս, յունիս, 1847 – 19. Առ Բարսեղ սրբազանն Ղզլարայ... 35. Բարսեղ եպիսկոպոսին:
ՆՇՈՒՄ՝ ԿազմիԱ. փեղկի աստառին՝ «Հմր 4. օրինկակք ու բովանդակութիւնք գրութեանց առաջնորդին Աստրխանայ Սերովբէ արքեպիսկոպոսի, գրեալք ի 1844 ամաց հետէ ցամ Տեառն 1846, յԱստարխան, շաղագիր», «773/2921», «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», մէջքին՝ «773»:
2922
(Բաղկացած է 2 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ՝ 79+1 (կրկն.՝ 1): ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը՝ կանաչ լաթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) + 1 (Բ), թուղթ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը պատռուած, արտաքին եզրերի ծաղկաթուղթը, մասամբ նաեւ միջուկ-ստուարաթուղթը պոկուած-թափուած, թ. 1գդ-4՝ ներմուծուած առանձին. տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր, լուսանցերում լրացում-սրբագրումներ (32ա, 33ա, 34բ եւ այլուր):
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԾԷ.-ՌՄԿ. – 1808-1811 |
ԹԵՐԹ՝ 26+1 (1-26. կրկն.՝ 1գդ). չգրուած՝ 1աբ, 3աբ, 4բ, 17բ, 26գդ: ՊՐԱԿ՝ 1x1-27 (թ. 1գդ-4 ներկարուած): ՆԻՒԹ՝թուղթ. կապոյտ՝թ. 1, 5-26. եւսպիտակ՝ 1գդ-4, թ. 26ինփակցուածլրացումները. լուսագծերովեւլուսադրոշմով՝ «1814», «ЯМФЯ», թագապսակոճավորուածզինանշան, մէջը՝նիզակնուսինարջ. թ. 1գդ-4՝ «Propatria», «JH&Z», մարդ, ձեռքինգործիքկամզէնք, որիծայրինկիսալուսնաձեւպատկեր. եւառիւծ՝սուրըթաթին: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 34,5x22 (թ.1գդ-4՝ 31.5x19): ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (34.6x21.3. թ. 1գդ-4՝ 22x15,7. սահմանագծուածսեւով): ԳԻՐ՝շղագիր (նմուշ՝ 8ա): ՏՈՂ՝ 38-42:
Նմուշ 8ա
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1գ-17ա [0րինակք գրութեանց Դանիէլի կաթողիկոսի ամենայն Հայոց]
ա. 1գդ [Աղայ Մինաս Եղիազարեանին, հոգեւոր գործերի կառավարութեան կազմակերպման վերաբերեալ] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր Դանիէլ կաթուղիկոս եւ ծայրագոյն պատրիարգ ամենայն Հայոց... [Շնորհք]: Եւ յայտ առնեմք, զի ըստ նախնի ջերմեռանդութեան մեծապատիւ իշխանաց... 1808, օգոստոսի 21, ի Սուրբ Էջմիածին:
բ. 2աբ [Աղայ Մինաս Եղիազարեանին, զանազան գործեր հոգալու մասին] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր Դանիէլ կաթուղիկոս... [Շնորհք]: Եւ յայտ առնեմք, զի ի 12 յուլիսի հանդերձ ամենաողորմած պարգեւագրով Յ. Մ. ընկալաք զկավալէրն սրբոյն Աննայի... 1808, օգոստոսի 21, ի Սուրբ Էջմիածին:
գ. 5ա [Շնորհակալական նամակ առ Ֆիլիպ Վասիլիչ] – Բարձր, բարեծնունդ Ֆիլիպ Վասիլի՛չ, բարեպաշտ սիրելի՛ մեր: Յիսուսի Քրիստոսի... Հոգեւորական սիրով եւ աստուածային բազմապատիկ օրհնութեամբ քրիստոսական ողջոյն նուիրեմք... [Շնորհք]: Ի բանից եւ ի գրութեանց մերոց հարազատից... 1808, ապրիլի 12 աւուրն, ի Սուրբ աթոռս Էջմիածին:
դ. 5բ [Թուղթ առ Միխայիլ Մարկիչն, շնորհակալութիւն վասն բարերարութեանց նորա] – Բարձր, բարեծնունդ Միխայէլ Մարկի՛չ, բարեպաշտ սիրելի՛ մեր ի Քրիստոս: Յիսուսի Քրիստոսի... քրիստոսական զողջոյն նուիրեմք... [Շնորհք]: Ի բանից եւ ի գրութեանց մերոց հարազատից յայտնեցաւ մեզ հարազատութիւն ձեր առ Յիսուս Քրիստոս... 1808, ապրիլի 12, յԱթոռ Արարատեան Սուրբ Էջմիածնի:
5բ Բարձր բարեծնունդ Միխայէլ Մարկի՛չ, բարեպաշտ սիրելի՛ մեր ի Քրիստոս – Յիսուսի Քրիստոսի... նուիրեմք զողջոյն քրիստոսական ընդ աստուածային բազմապատիկ օրհնութեան... [Շնորհք]: Ի գրութեանց հաւատարմին մերոյ Վրացտանու հայոց առաջնորդ Յօհաննէս արքեպիսկոպոս... 1808, ապրիլի 12. յաթոռ Արարատեան Սուրբ Էջմիածին:
ե. 5բ-6ա Առ գրաֆ Կուտովիչն, վասն գերի թաւատացն Թիֆլիզոյ – Պայծառափայլ գրաֆ Իւան Վասիլի՛չ, ողորմած տէ՛ր: Յիսուսի... Մեծաւ յարգութեամբ մատուցանեմք զողջոյն քրիստոսական... [Շնորհք]: Գրեալ էիք վասն գերի տաճկացն զքանիսն թողուլ կամելոյդ, զի եւ բարեբարոյ հիւսէին սարդարն... 1808, ապրիլի 12 աւուրն, ի գերագահ Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի:
զ. 6ա Առ գրաֆ Կուտովիչն, վասն յղելոյ զգերի թաւատսն Թիֆլիզոյ – Պայծառափայլ գրաֆ Իւան Վասիլի՛չ, ողորմած տէ՛ր: Մեծաշուք եւ վեհափառ շահն Պարսից եւ նորին ժառանգ Աբաս Միրզյան իշխօղ Ատրպատականի եւ բոլոր զօրապետք եւ զօրք նորա նկատելով զմեծ ողորմութիւն... 1808, ապրիլի 14 աւուրն, ի Սուրբ Էջմիածին:
է. 6բ Առ Հաղբատու պարոն եւ Թիֆլիզու ուեզդի սուդի մարշալ թաւատ Զալ Դաւթի որդի Բարաթովն – Յորմէ ժամանես՛՛ գիր սիրոյ, ողջունի եւ բազմապատիկ օրհնութեան... [Շնորհք]: Թէպէտ ի վաղուց հետէ յայտնի են մեզ ջերմեռանդութիւնք ի Քրիստոս հանգուցեալ նախնեաց... Յամի Տեառն 1808, ապրիլի ամսոյ, աւուրն (ամսաթիւը չգրած), ի գերագահ աթոռ Սուրբ Էջմիածնի:
ը. 7աբ Առ թաւատ Ուռպելեան ենարալ Դիմիտր, ի պատասխանի գրոյն իւրոյ, որով խնդրեալ էր զտունն Գուդայ Դաւթի թողուլ եղբօր կնոջն իւրոյ – Պայծառափայլ թաւատ Դիմի՛տր, ողորմած տէ՛ր իմ: Յիսուսի Քրիստոսի... Էջմիածնի: Բազմապատիկ աստուածային օրհնութեամբ մատուցանեմք զողջոյն քրիստոսական... [Շնորհք]: Գիր պայծառութեան ձերոյ... Ողջ լե՛ր եւ զօրութիւն սրբոյ գեղարդեանն եւ սրբոյ իջման տեղւոյն Քրիստոսի եղիցի ընդ ձեզ միշտ. ամէն:
թ. 8աբ Առ Նապալիօն. Մեծ Նապալիօն խաչապսակ ինքնակալ օգոստոս կայսր Ֆրանցայու, սիրօղ բարեպաշտութեան, ամենողորմած թագաւոր եւ պաշտպան եկեղեցւոյ հաւատացելոց: Աղօթարար ցանկալի կենացդ – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Դանիէլ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց... [Շնորհք]: Յաւիտենից ժամանակաց կայսերք Հռոմայեցւոց... օրինակ հասցէի սոյն մուսաֆատիս նորին կայսերական մեծութեան ինքնակալի Ֆրանցայու եւ գրալի Իտալիոյ օգոստափառ մեծ Նապալիոն ամէնողորմած թագաւորի մերում յամեռնափառաւոր պալատն իւրոյ կայսերական բարձրութեան:
ժ. 8բ [Ուղարկում են մէկ զմրուխտէ մատանի, մէկ ոսկէ խաչ, արծաթէ ջրի բաժակ՝ ի նշան բարեկամութեան] – Մեծ Նապալիօն տիեզերահրաման կայսերն Ֆրանցայու ամենախոհեմ դեսպան՝ մեծագոյն փառաց եւ պատուոյ արժանաւոր Ժօմպաթիստ Բուասսօ նշանակիր արեգական ողորմած տէր: Ուրախ եմք գալստեամբ ձեր... Դանիէլ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց:
– 8բ (ծնթ. գրչի.) «Զսոյն գիր ընդ թասին եւ մատանւոյն ինքնին մատոյց սրբազանն. ի ներկայութեան իւրում, վասն որոյ հասցէ ոչ ունի (որ քաղաքն Մարսիլիայ էր)»:
ժա. 8բ-9ա Քաջ խորհրդական մեծ կայսերութեանն Ֆրանցայու եւ մինիստր հաւատոյ եւ օրինաց մեծ իշխան Փորտալի՛ս, ողորմած տէ՛ր եւ բարերար յուսացողաց – Յիսուսի Քրիստոսի... զողջոյն յիսուսաւանդ մատուցանեմ աստուածային բազմապատիկ օրհնութեամբ ի Տէր խնդալ: Բարերարութիւնք եւ մարդասիրութիւնք իշխանաց Հռօմէացւոց... Ողորմած տէ՛ր, ձերոյ բարձրութեան խոնարհ աղօթարար Դանիէլ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց:
– 9ա (ծնթ. գրչի.) «Յերեսն սոյն թղթոյ նորին բարձր գերազանցութեան մեծ կայսերութեանն Ֆրանցայու քաջ խորհրդական եւ մինիստր հաւատոյ եւ օրինաց, միտրոպոլիտ մեծ իշխան, ողորմած տէր մերում ի թագաւորեալ քաղաքն Փարիզ: 1808 յունիսի 16, ի Սուրբ Էջմիածին, որ յԱրարատ»:
ժբ. 9բ-10ա Առ կայսրն Գերմանացւոց խնդիր վասն հրովարտակի, զի բաց յայնցանէ, որք ունիցին զգիր ի պատրիարգէն Արարատեան, այլ ոք ի կարգաւորաց հայոց մի՛ կարօղ լինիցի մտանել ի մէջ հայոց՝ եղելոց ի սահմանս տէրութեան իւրոյ – Ամէնալուսափայլ տիրօղ ինքնակա՛լ, հզօր կա՛յսր Հռոմայ եւ Գերմանիոյ Ֆրա՛նց Երրորդ, ամէնողորմած թագաւոր եւ պաշտպան հաւատացելոց: Աղօթարար անձին կենացդ եւ Յիսուսի Քրիստոսի... ամենախոնարհ երկրպագութեամբ զլիաբերան օրհնութիւնս... [Շնորհք]: Սէր եւ խնամակալութիւն կայսերաց Հռօմէացւոց առ թագաւորս եւ առ քահանայապետս եւ առ ամենայն հասարակութիւն... Յամի 1808. ամսեանն (ամսանունը եւ ամսաթիւը չգրած), ի Սուրբ Աթոռն Արարատեանն Էջմիածին:
– 10բ (ծնթ. գրչի.) «Որովհետեւ երկու կերպ էին գրեալ վասն գրելոյ առ կայսրն Գերմանացւոց, մեք եւս առաջինն ըստ մի կերպին յառաջարկելոյ նոցա գրեցաք այնպէս ընդ երկար, եւ միւս եւս ընդ միւսում կերպին գրեցաք ի ներքոյ, ահա եւ զերկոսինն եւս յղեցաք առ Եփրեմ արքեպիսկոպոս առաջնորդն Ռուսաստանու հայոց, զի զորն եւ կամեսցի՝ զայն մատուսցէ»:
ժգ. 10բ Խորագիրն եւ Յիսուսի Քրիստոսի ծառայն նոյնպէս ըստ վերնոյն մինչեւ՝ «Շնորհ ունիմք եւ զմեծ ողորմութենէ աստուածագութ կայսերութեանն ամենայն Ռուսաց... հրամայել ամենայն սահմանակալաց, զի առանց վկյ ՛՛ (եւ այլն ի նոյն օրինակէ ցվերջն):
ժդ. 10բ-1ա Դարձեալ առ նորին կայսերական մեծութիւնն, վասն առաջնորդ կարգելոյ զԵփրեմ սրբազան արքեպիսկոպոսն առաջնորդն Ռուսաստանու հայոց – Կարօղ եւ բարձր ինքնակալ կայսր Հռոմայ եւ թագաւոր Գերմանիոյ Ֆրանց Երրորդ, ամէնողորմած հովանի եկեղեցւոյ Քրիստոսի: Աղօթարար ձեր եւ Յիսուսի Քրիստոսի... միածնի քրիստոսական ողջոյն եւ բազմապատիկ օրհնութիւն... Յայտնի է ինքնին իսկ, զի որպէս ոչ ընթանայ... Յամի Տեառն 1808. յամսեանն յուլիսի (ամսաթիւը չգրած) աւուրն: Յաթոռն ամենայն Հայոց՝ ի Սուրբ Էջմիածին, որ յԱրարատ:
ժե. 11աբ Առ եներալ Պօրտնեակինն, որ եկն փոխանակ Նեսվետայովին՝ սահմանակալ կողմանցն Բամպակու – Հաւատարիմ սահմանակալ մեծ կայսերութեանն ամենայն Ռուսաց, գերազանց ենարալ Սիմօ՛ն Անդրէիչ, աղօթարար ձեր եւ Յիսուսի Քրիստոսի... [Շնորհք]: Գրեցեալն ի ձերին գերազանցութենէ յամսոյս 14... 1808, օգոստոսի 3:
ժզ. 11բ-2ա Թուղթ շնորհակալութեան առ կ[այսրն] ամենայն Ռուսաց. վասն կաւալերին եւ աստեղն շնորհեցելոյ՝ յամի 1808 – 0գոստափառ ինքնակալ մեծ թագաւո՛ր կայսր ամենայն Ռուսաց Ալէքսանդր Պաւլովի՛չ, ամէնողորմած յոյս եւ պաշտպան ամենայն անայցելու քրիստոնէից: Անգին կենաց ձերոց աղօթարար եւ Յիսուսի Քրիստոսի... [Շնորհք]: |12ա| Լի է երկիր ամենայն փառօք մեծութեան տիեզերատարած գերազօր կայսերութեան ձերոյ... 1808. օգոստոսի 11, ի քրիստոսահիմն աթոռն ամենայն Հայոց Սուրբ Էջմիածին, որ յԱրարատ:
ժէ. 12բ Առ կայսրն Ռուսաց. խնդիր յաղագս Սինօթին – Ամէնողորմած ինքնակալ օգոստափառ թագաւոր եւ կայսր ամենայն Ռուսաց Ալէքսա՛նդր Պաւլովիչ, խնամօղ եւ պաշտպան եկեղեցեաց հաւատացելոց ի Քրիստոս Աստուած: Անգին կենաց ձերոց աղօթարար եւ Յիսուսի Քրիստոսի... [Շնորհք]: Ոչ է ի ծածուկ յամենալուսափայլ գիտութենէ տիեզերաքննին սուրբ կայսրութեան... 1808, օգոստոսի 11:
ժը. 13աբ Առ գրաֆ Կուտովիչն. դարձեալ վասն Սիւնհոդոսին – Պայծառափայլ գրաֆ Իւան Վասիլի՛չ, ողորմած տէ՛ր: Աղօթարար ձեր եւ Յիսուսի Քրիստոսի... զողջոյն քրիստոսական նուիրեմ ամենաջերմեռանդ օրհնութեամբ... 1808, օգոստոս 23:
ժթ. 13բ Առ կայսրն ամենայն Ռուսաց. վասն զԵփրեմ արքեպիսկոպոսն կարգելոյ առաջնորդ ի վերայ Ռումէլու – Ամենալուսափայլ թագաւո՛ր կայսր ամենայն Ռուսաց, ինքնակալ կիսագնդին աշխարհի Ալէքսա՛նդր Պաւլովիչ, պաշտպան եւ այցելու ամենայն անօգնական ազգաց քրիստոնէից, եւ յատուկ խնամակալ իմ, եւ Աթոռոյն Արարատեան եւ ամենայն Հայոց ազգին իմոյ: Անգին կենացդ աղօթարար եւ Յիսուսի Քրիստոսի... Որովհետեւ յոյսն ամենայն հաւատացելոց բարեգութն Աստուած ողորմեալ ժողովրդեանն իւրոյ՝ բնակեցելոց ի սահմանս Մօլտավիոյ եւ Վալախիիոյ եւ այլոց... 1808. օգոստոս. յԱթոռն Արարատեանն. ի Սուրբ Էջմիածին:
ի. 14աբ Առ կայսրն դարձեալ. վասն Գրիգոր սեւակրին – Ամէնողորմած թագա՛ւոր կայսր, ինքնակալ ամենայն Ռուսաց Ալէքսա՛նդր Պաւլովիչ: Տէր եւ ապաւէն Արարատեանն Աթոռոյն, եւ ամենայն հոգեւորականաց եւ մարմնաւորականաց հայոց: Անգին կենաց ձերոց աղօթարար եւ Յիսուսի Քրիստոսի... [Շնորհք]: Աստուածագութ ամէնողորմած բարերա՛ր, ակնարկութեամբ ձեր՝ մեր եւ ամենայն հոգեւորականց մերոց ծանր տառապանքն... 0գոստոս:
իա. 14բ Առ Կուտովիչն. վասն առաքելոյ զթուղթսն մեր դուխնովնի – Պայծառափայլ գրաֆ Իւան Վասիլի՛չ, ողորմած տէ՛ր: Աղօթարար ձեր եւ Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Դանիէլ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց... Այս ահա տարի մի է, զի բազում գրեանս եմ յղեալ ի Ռուսաստան՝ առ փոխանորդն իմ Եփրեմ արքեպիսկոպոսն... 0գոստոսի (ամսաթիւը չգրած):
իբ. 15ա Առ Կուտովիչն. վասն Եփրեմ սրբազանին – Պայծառափայլ գրաֆ Իւան Վասիլի՛չ, ողորմած տէ՛ր: Խոնարհաբար յայտնեմք ձերում պայծառափայլութեան... 0գոստոս:
իգ. 15բ Առ գրաֆ Նիկոլայ Րումե[ա]նցովն, ի պատասխանի գրեցելոյ իւրոյ յաղագս կաւալերին եւ աստեղն եւ վասն ժամանելոյ առ ինքն զգիր սրբազնանկար տեառն մերում – Բարձր խորհրդական գերազօր կայսերութեանն ամենայն Ռուսաց պայծառափայլ գրա՛ֆ, ողորմած տէ՛ր: Աղօթարար ձեր եւ Յիսուսի Քրիստոսի... [Շնորհք]: Մատուցանեմ զողջոյն քրիստոսական աստուածային բազմապատիկ օրհնութեամբ: Գիր ձերոյ պայծառափայլութեան գրեալ յամսեանն ապրիլի 30երրորդ աւուրն յամի 1808... 1808. 0գոստոսի, ի Սուրբ Էջմիածին, որ յԱրարատ:
իդ. 16աբ Առ գրաֆ Կուտովիչն, վասն կաւալերին, զորս ինքն էր յղեալ – Պայծառափայլ գրաֆ Իւան Վասիլի՛չ, ողորմած տ՛էր: Աղօթարար ձեր եւ Յիսուսի Քրիստոսի... աստուածային բազմապատիկ օրհնութեամբ մատուցանեմ զողջոյն քրիստոսական: Նշան առաջներորդ աստիճանի Սրբոյն Աննայի... 1808. 0գոստոսի, ի Սուրբ Էջմիածին, որ յԱրարատ:
իե. 16բ Առ կայսրն. խնդիր վասն յղելոյ զԵփրեմ արքեպիսկոպոսն, յաղագս նստուցանելոյ յաթոռ կաթուղիկոսութեան – Ամենալուսափայլ ինքնակալ կայսր ամենայն Ռուսաց Ալէքսա՛նդր Պաւլովիչ, ամէնողորմած յոյս եւ ակնկալութիւն հոգեւորականաց եւ մարմնաւորականաց հայոց: Մեծ են ողորմութիւնք... ամէնողորմած սուրբ թագաւոր, ձերոյ կայսերական մեծութեան խոնարհ ծառայ եւ աղօթարար Դանիէլ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց:
իզ. 16բ-17ա Առ գրաֆ Կուտովիչն. վասն Եփրեմ սրբազանին խնդիր, զի յայտնեսցէ կայսեր եւ բերել տացէ – Պայծառափայլ գրաֆ Իւան Վասիլի՛չ, ողորմած տէ՛ր: Գիտեմ զի շնորհ ունիք առաւելապէս ի վերայ իմ եւ ի վերայ գերապատիւ եղբօր իմոյ Եփրեմ արքեպիսկոպոսին... 1808. 0գոստոս:
Բ. 4ա, 18ա-21ա [0րինակք գրութեանց արքեպիսկոպոսաց Սուրբ ժողովոյն բարձրագոյն խորհրդարանի Սրբոյ Էջմիածնի]
ա. 4ա [Առ գրաֆ Իւան Վասիլիչ Կուտովիչն, վասն պարագայից Սուրբ ժողովոյն հոգեւորականաց] – Պայծառափայլ Գրաֆ Իւան Վասիլի՛չ, ողորմած տէ՛ր: Մինչեւ ցայսօր ժամանակի ներքոյ բռնաւորութեան բարբարոսաց նեղեալ եւ վշտացեալ... 1808. Հոկտեմբերի 23, ի Սուրբ Էջմիածին:
բ. 18ա Առ Ալէքսանդր Պետրովիչ Տօրմուսով նոր կուսակալն Թիֆլիզու, վասն Ռեթէոս եպիսկոպոսի յղելոյն հրաւիրակ առ Եփրեմ սրբազանն – Բարձր գերազանց Ալէքսանդր Պետրովի՛չ. ողորմած տէ՛ր: Գրութեամբ Սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի... 1809. փետրվար:
գ. 18բ-9ա Առ կայսրն ամենայն Ռուսաց. խնդիր վասն Եփրեմ սրբազանին, զի յղեսցէ յաղագս հայրապետութեան ամէնողորմած ղրամատիւ իւրով – Տիեզերահրաման ամէնողորմած ինքնակալ կայսր ամենայն Ռուսաց Ալէքսանդր Պաւլովի՛չ, բարեգութ թագաւո՛ր եւ ապաւէն ամենայն անայցելու ազգաց քրիստոնէից, գետնամածեալ երկրպագութեամբ յարքեպիսկոպոսաց... յամի Տեառն 1809, փետրվարի 20, յաթոռն Արարատեան, ի Սուրբ Էջմիածին:
դ. 19աբ Առ կնիազ Իւան Աֆանասիչն, որ ի Փամպակ – Պայծառափայլ կնիազ Իւան Աֆանասի՛չ, ողորմած տէ՛ր իմ: Համբաւ բարեպաշտութեան ձերոյ յոյժ բարութեամբ հնչէ աստէն... ձերում պայծառափայլութեան ամենախոնարհ ծառայ Ներսէս [արք]եպիսկոպոս: 1809, ապրիլ 20, ի Սուրբ Էջմիածին:
ե. 19բ-20ա Մեծ Նապալեօն խաչապսակ ինքնակալ կայսր, սիրօղ բարեպաշտութեան, ամենողորմած թագաւոր եւ պաշտպան հաւատացելոց – Շնորհք եւ ողորմութիւն... [Շնորհք]: 0գոստոս ինքնակալ, ձերոյ բարձրագոյն ամէնողորմած կայսերութեան խոնարհ ծառայք եւ աղօթարարք՝ արքեպիսկոպոսք սուրբ ժողովոյն բարձրագոյն խորհրդարանի Սրբոյ Էջմիածնի՝ Բարսեղ արքեպիսկոպոս, Յովակիմ արքեպիսկոպոս, Սիմէօն արքեպիսկոպոս, Անդրէաս արքեպիսկոպոս, Ալէքսան արքեպիսկոպոս, Յոհաննէս արքեպիսկոպոս, Ներսէս արքեպիսկոպոս: 1809, ապրի՛՛ 25, ի Սուրբ Էջմիածին: Հասցէն... ամէնողորմած թագաւորի մերում:
զ. 20աբ Առ Ալէքսանդր Հերակլեան՝ յԵրեւան, ի պատասխանի գրոյն իւրոյ, որով խնդրեալ էր զդրամս յաղագս ազատութեան թոռինն՝ Շիշմանենց Յարութիւնի եւ որդւոցն, զորս ուրացօղ այր եւ հայր զաւակացն կամէր ուրացուցանել – Փառաւոր թագաւորութեան քաջագէտի ազգին Վրաց, պայծառափայլ շառաւիղ Ալէքսանդր Հերակլեան մեծասէր եւ բարեխորհուրդ տ՛էր մեր: Ի 10 ամսոյս գրեալ... 1809. մայիս 12, ի Սուրբ Էջմիածին:
է. 20բ-1ա Առ բարձր գերազանց Տօրմուսովն, շնորհաuորութիւն վասն իշխան լինելոյն ի վերայ ամենայն Վրացտանու սահմանաց – Բարձր գերազանց Ալէքսանդր Պետրովի՛չ, ողորմած տէ՛ր, գիր ձերոյ գերազանցութեան ի 2 ապրիլի սոյնոյ ամի գրեցեալ ընկալաք ի մայիսի 3... Ողորմած տէ՛ր, ձերոյ բարձր գերազանցութեան ամենախոնարհ աղօթարար[ք]. արքեպիսկոպոսք բարեկարգութեան կառավարիչ սուրբ ժողովոյն բարձրագոյն խորհրդարանի Սրբոյ Էջմիածնի:
Գ. 21բ-4բ [0րինակք գրութեանց Եփրեմի կաթողիկոսի]
ա. 21բ-2ա Առ կնիազ Ալէքսանդր Նիկօլայիչ Գալիցինն՝ մինիստրն հոգեւորական գործոց – Պայծառափայլ կնիազ Ալէքսանդր Նիկօլայի՛չ, բարերար Սրբոյ Աթոռոյս Արարատեանն եւ իմ, աղօթարար ձեր եւ Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Եփրեմ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց... [Շնորհք]: Լի եմ ես միշտ բարերարութեամբք աստուածագութ ամէնողորմած սուրբ կայսերութեանն... Ի 10երորդ աւուր ամսեանն դեկտեմբերի, 1810 ամի Տեառն, յաթոռն ամենայն Հայոց, որ յԱրարատ:
բ. 22ա Վեհափառ քրիստոսազօր արքայ Սօլօմօն – Ողորմած տէ՛ր, աղօթարար ձեր եւ Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Եփրեմ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց... [Շնորհք]: Կնիազ Սօլօմօն Բէկ հարազատն ձեր եւ նախածանօթ սիրելին մեր յաղագս... 1810, դեկտեմբերի 16, ի Սուրբ Էջմիածին:
գ. 22բ (Իւան Պետրովիչին) – Բարձր բարեծնունդ Իւան Պետրովի՛չ, ողորմած տէ՛ր իմ, աղօթարար ձեր եւ Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Եփրեմ կաթուղիկոս ամենայն հայոց եւ ծայրագոյն պատրիարգ... [Շնորհք]: Յոյսն քրիստոնէական յուսադրէ զմեզ վասն սիրոյ եւ բարեկամութեան... Ի 24երորդ աւուր ամսեանն դեկտեմբերի, 1810, ի Սուրբ Էջմածին:
դ. 23աբ Թուղթ առ դեսպանն Անկլիացւոց, որ ի Բաղդատ, շնորհակալութիւն վասն արարեալ բարերարութեանցն յաղագս փոխելոյ զմարմին նուիրակ Յակոբ արքեպիսկոպոսին ի գերեզմանէ հասարակաց՝ յեկեղեցին Բաբէլօնի. այլ եւ խնդիր յաղագս հոգացողութեան ճանապարհորդութեան Վրդանէս վարդապետին, եւ արձակման կայից Աթոռոյն, զորս եդեալ էին աւանդ առ ինքն իշխանք հայոց Հնդկաստանի – Ազնուապատիւ (կարմիր) եւ շքեղաշուք ռեզիդէնտ՝ (ոսկի) բարձր եւ անյաղթելի ազգին Անկլիացւոց՝ (կարմիր) գերահռչակ՝ Կլաւտիոս Յակոբ Ռիչչի (կարմիր), ողորմած տէ՛ր իմ, Յիսուսի Քրիստոսի... Յառաջագոյն յանգուցեալ գերապատիւ Յակոբ Աարքեպիսկոպոսն... Ի 14 յունվարի, 1811 ամի Տեառն, ի Սուրբ Աթոռն Արարատեանն Էջմիածին:
ե. 24աբ Առ Տօրմուսովն. վասն նուխեցւոց դինիփակի ասացեալ հարկին – Բարձր գերազանց Ալէքսանդր Պետրովի՛չ, ողորմած տէ՛ր, Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Եփրեմ կաթուղիկոս... [Շնորհ]: Ո՛չ մոռանամ յաւիտեան զշնորհս... Ողջ լե՛ր, ողորմած տէ՛ր, եւ մեք եմք եւ մնամք միշտ աղօթարար վասն կենաց եւ առողջութեան ձերում բարձր գերազանցութեան:
զ. 24բ Առ Թիֆլիզու կուպերնատօր Ալէքսանդր Պե[տ]րովիչ Տօրմուսովն – Բարձր գերազանց Ալէքսանդր Պետրովի՛չ, ողորմած տէ՛ր, աղօթարար ձեր եւ Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... բազում շնորհակալութեամբ մատուցանեմ... [Շնորհք]: Ամենայն գրութիւնք ձերում բարձր գերազանցութեանն ժամանեցին առ իս... ողորմած Տէր, ձերում բարձր գերազանցութեանն խոնարհ աղօթարար պատրիարգ Արարատեան Աթոռոյն եւ ամենայն Հայոց [Եփրեմ]: Ի 20 փետրվարի 1811 ամի Տեառն, ի Սուրբ Էջմիածին, որ յԱրարատ:
Դ. 25աբ [Թուղթք առ Եփրեմ արքեպիսկոպոսն]. Գերընտիր առաջնորդիդ մերոյ ընդհանուր հայոցս Ռուսաստանու եւ ծայրագոյն նուիրակի Սրբոյն գահոյն Միածնաիջի տեառն Եփրեմի սրբազան արհիապանծ եպիսկոպոսիդ, ի Հաշտարխանու հայոց հասարակութենէ, խնդիրք – Միջոց երկար է, մինչ ի ձերոյ սրբազնութենէն... Գրեցաւ 1801, ապրիլի 14ին, ի Հաժտէրխան: Ի վերայ սորա արլեն (=արդէն) երեք հարիւր անձինք ձեռք եդեալ են, սոյնպէս ղզլարցիք եւ մօզդօկցիք են եդեալ եւ առաքեալ:
– 25բ (ստ. լս.) «Առ Եփրեմ սրբազանն. Աստրախանցւոց հասարակութիւնն գրէ, վասն մահու Յովսէփայ եւ գործոց Գրիգորի եւ այլն»:
Ե. 26ա Թարգմանութիւն – Գերապատիւ Դանիէլ պատրիարգ, ցանկալով ցուցանել ձեզ որպիսի բարեհաճութեամբ մերով ընկալաք մեք զյայտարարութիւնն, որ վասն վերադարձման ձերոյ ի սուրբ տաճարն Արարատեան... մնամք վասն ձեր մերով կայսերական ողորմութեանն միշտ բարեհաճ: (Իսկն ստորագրեցեալ է իւրոյ կայսերականի մեծութեան սեպհական ձեռամբն այսպէս. «Աղէքսանդր. Ս[անկտ] Պ[ետեր]բուրգ, յապրիլի 30ին, 1808», «Մին[ի]ստր», այսինքն՝ նախարար «գրաֆ Նիկոլայ Ռումեանցով»):
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԽԶ.-ՌՄԾ.–1797-1801 |
ԹԵՐԹ՝ 53 (27-79. գրչիէջակալում՝ 2479-2573, որէ 32ա-79ա). չգրուած՝ 27ա-32բ, 67աբ, 79բ: ՊՐԱԿ՝ 5+47+1 (թ. 31՝ներմուծուած): ՆԻՒԹ՝թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝միասիւն (30x13,5. սահմանագծուածսեւով): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 53ա): ՏՈՂ՝ 49-51:
Նմուշ 53ա
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 32ա-66բ [0րինակք գրութեանց Ղուկասու կաթողիկոսի]
ա. 32ա-3գ Թուղթ առ Հնդկաց երկրին նուիրակ Յակոբ վարդապետն, վասն թղթոց նորա չհասանելոյն առ մեզ, եւ վասն Բաղդատու Աւետիս երիցուն, զոր բանադրեալ էր, զի արձակեսցէ, եւ վասն որպիսութեանց կողմանցս – Յորմէ հայրական սիրով եւ օրհնութեամբ... [Շնորհք]: Զի յանցեալ ամին թող զի մարտի ԺԵ. (15) եւ ի մայիսի ելն գրեալ թուղթսն մեր... Գրեցաւ ի ՌՄԽԶ. (1797) թուոջս, եւ ի յապրիլի ԻԵ. (25), ի Սուրբ Էջմիածին:
բ. 32բ-3ա Թուղթ առ Կեսարիոյ առաջնորդ Մատթէոս վարդապետն, ի պատասխանի Բ. թղթոց նորա. շնորհակալութիւն վասն առ նուիրակ Բարսեղ վարդապետին լաւութեանցն, եւ տրոցն, եւ ծանուցումն զորպիսութեանց կողմանցս, եւ եկելոց ուխտաւորացն, ըստ որոց եւ գրեցաւ թուղթս – Յորմէ քրիստոսաւանդ ողջունիւ եւ սիրով ճշմարտիւ... [Շնորհք]: Զառաջինն ընկալեալ մեր զկանխագիր թուղթ քո... Գրեցաւ ի ՌՄԽԶ. (1797) թուոջս եւ ի Մայիսի Ե., ի Սուրբ Էջմիածին:
գ. 33բ Թուղթ առ Հերակլ արքայն, ի պատասխանի թղթոյն վասն բարձման աշխարհաւեր ներքինի աղա Մահմատ խանին – Յորմէ սիրով եւ կարօտիւ սրտի... [Շնորհք]: Որոյ պատուականութեան գիրն սիրոյ եւ ուրախութեան ի ձեռն հաւատարիմ ծառայիցն ձեր... Գրեցաւ յամի Տեառն 1797 եւ ի Յունիսի 30, ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին:
դ. 34աբ Թուղթ ի Մոսկով, առ Պլատօն արքեպիսկոպոսն Ռուսաց, վասն սիրոյ, հանդերձ ազդարարութեամբ աղէտիցն մերոց, եւ յանձնարարութեամբ Յովսէփ արքեպիսկոպոսին – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր Ղուկաս կաթուղիկոս... Յորմէ միարար եւ սուրբ սիրով ամենասրբոյ Հոգւոյն... [Շնորհք]: Որում եւ գիտութիւն լիցի... Գրեցաւ յամի Տեառն 1797 եւ ի Յուլիսի, ի լուսանկար Աթոռս Սուրբ Էջմիածին, որ ի դաշտս Արարատեան:
ե. 34բ Թուղթ ի Պետրպօլք, առ Գաբրիէլ արքեպիսկոպոսն, նման վերին թղթոյդ, սակաւու ինչ զանազան վեհ տեառնդ Գաբրիէլի – Յորմէ քրիստոսապատուէր սիրով հոգեկանաւ... վեհանձնութեան ձերոյ՝ առաջնով խնամովդ ընկալցիս:
զ. 34բ-5ա Կոնդակ աւագերիցութեան վասն Թիֆլիզու Սուրբ Բեթղէհէմ եկեղեցւոյ տէր Ստեփան քահանային, որոյ հայր տէր Մխիթար աւագ քահանայն մինչ սպանեցեալ էր ի պարսկական զօրացն յարուցելոց ի վերայ քաղաքին, այժմոյս որդին ընտրեցեալ էր կարգիլ ի տեղի հօրն – Յորմէ ժամանեսցէ թուղթ սիրոյ... Եւ ընդ ամենառատ օրհնութեանս աստուածայնոյ գիտասջիք, հոգեւոր որդի՛ք մեր... Գրեցաւ ի թուականիս մերում ՌՄԽԶ. (1797) եւ յ0գոստոսի:
– 35ա գրչից. «Տեսանելի է ի տէր Գրիգորի կոնդակն, որ է ի վերոյ՝ յերեսն 1593 եւ 1594, ցվերջն»:
է. 35ա-6ա Թուղթ առ Մարգար աղայն Աբրօյեան, յԻզմիր, ի պատասխանի թղթոյն գրեցելոյ յապրիլի 21, վասն Մարտիրոս վարդապետի անդ ժամանելոյն, եւ վասն ոմանց իրաց եւս, եւ վասն Աստուածատուր երեխային իւրոյ մահուանն – Յորմէ ժամանեսցէ թուղթ ճշմարիտ սիրոյ... Եւ ընդ շնորհաձիր օրհնութեանս գիտութիւն լիցի ազնիւ սիրելւոյդ մերում, զի յորմէ հետէ ներքինի բռնաւորն այն... Գրեցաւ յամի Տեառն 1797 եւ ի Սեպտեմբերի ԺԵ. (15), ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին:
ը. 36բ-7ա Թուղթ ի Մեծն Պօլիս առ մահտեսի Մասեհեան պարոն Եսային, ի պատասխանի Բ. թղթոց նորա, վասն մեր Դանիէլ վարդապետին, եւ վասն յԱմստրդամ յորջեցեալ Յով[հ]աննէս կարգազեղծ սեւագլխին. (որ եւ բանադրեցաւ այժմ, զի ելցէ անտի) – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ... [Շնորհք]: Զի երկու թուղթք քո... Գրեցաւ յամի Տեառն 1797, եւ ի սեպտեմբեր, ի Սուրբ Էջմիածին:
Ծնթ. գրչի. 37ա «Սիրով ողջոյն եւ օրհնութիւնք տամք... մահտեսի Կարապետ աղային, պարոն Մեյրամղուլիին, եւ որդւոյն պարոնզ Թովմային, եւ նորին որդի պարոն Կարապետին, եւ այլոց բարեկամաց: Դարձեալ ողջոյն տամք մեծ եղբօրն քոյ, եւ որդւոցդ՝ շնորհիւն Աստուծոյ զարգացելոյ, Խաչատուրին եւ Մկրտչին, եւ Համեստուհի դստերացդ, եւ համայն օրհնեալ ընտանեացդ, որք հանդերձ քեւ լիցին յանձնեցեալք ի խնամս եւ յողորմութիւնս Տեառն. ամէն»:
թ. 37աբ Թուղթ առ Պետրոս պատրիարգն սրբոյ Երուսաղէմի, ի պատասխանի թղթոյն, որ ընդ Յակոբ վարդապետին Ադրանացւոյ յաղագս ձեռնադրելոյ զնա եպիսկոպոս: Զոր եւ սրբազանն ձեռնադրեալ՝ դարձոյց՝ այսու գրով ծանուցանելով զգալ եւ զգնալ նորա եւ վասն ընծային շնորհակալութիւն, եւ այլ ինչ բանք ընդ բանից նորա, որք հետեւաբար տեսցին – Զի երկար ժամանակի զգիր ոչ առնելով... Գրեցաւ ի ՌՄԽԷ. (1798) թուոջս մերում եւ ի փետրվարի, ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին:
Ծնթ. գրչի՝ 37ա. «Սկիզբն գրելի է ի Յովակիմ պատրիարգի թղթոյն, որ է ի վերոյ, յերեսն 1912»:
ժ. 38աբ Թուղթ առ Կիրակոս կաթողիկոսն Սսայ, որ յաշխարհին Կիլիկիոյ, ի պատասխանի թղթոյն, զոր ձեռամբ Կեսարիոյ սուրբ Կարապետի վանացն միաբանից Ստեփաննոս եւ Կարապետ վարդապետացն գրեալ էր առ սրբազանն, սէր եւ յարգութիւն ընծայելով Սրբոյ Աթոռոյս, եւ սրբազան հայրապետին, եւ զաջահամբոյրս յղեալ: Ուստի եւ ընդ թղթոյս առաքեցաւ նմա փիլոն եւ մատանի, եւ գրեցան բանք սիրայորդորք, որպէս տեսանին ի ստորեւ – Յորմէ ճշմարիտ սիրով եւ հոգեբաղձ կարօտիւ ժամանեսցէ... Որում եւ գիտութիւն լիցի զի թուղթ սրբութեան ձերոյ զի թուղթ սրբութեան ձերոյ... Գրեցաւ յամի Տեառն 1798, եւ ի փետրվարի 24, ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին:
ժա. 38բ-9բ Կոնդակ ի վերա Կեսարիոյ Սուրբ Կարապետի վանացն եւ քաղաքին եւ գիւղորէիցն, ի պատասխանի մահսէրին իւրեանց վասն մահուան առաջնորդ Մատթէոս վարդապետին, եւ վասն նորոգ առաջնորդ լինելոյ Ստեփաննոս վարդապետին, որ նորապէս եպիսկոպոս ձեռնադրեցեալ ընդ Կարապետ վարդապետին դեռ ի ճանապարհի էին գնալ ի սուրբ վանսն իւրեանց – Յորմէ ժամանեսցէ թուղթ ճշմարիտ սիրոյ... [Շնորհք]: Եւ ընդ առատածաւալ օրհնութեանս աստուածայնոյ գիտասջիք սիրելիք մեր... Գրեցաւ ի ՌՄԽԷ. (1798) թուոջս եւ ի մարտի, ի յերկնահանգէտ գահս ամենայն Հայոց՝ ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին:
. «Շնորհք ի յառաջնորդական Կոնդակէն գրելի է»:
ժբ. 40աբ Թուղթ առ նոր արքայն Վրաց Գիօրկի, մխիթարութիւն վասն մահուան հօրն իւրոյ Հերակլ արքային, եւ շնորհաւորութիւն իւրոյ տիրապետութեանն, եւ բան առ այն, որ յաղագս հիւանդութեանց երկրին զսուրբ Գեղարդն խնդրեալ էր, այլ զսրբոյն Յակոբայ հայրապետի աջն առաքեցաք ձեռամբ Ալէքսիանոս եպիսկոպոսին – Յորմէ ժամանեսցէ թուղթ քրիստոսաձիր ողջունի եւ սիրոյ եւ մխիթարութեան... Եւ ընդ շնորհազեղուն օրհնութեանս աստուածայնոյ գիտութիւն լիցի մեծութեան ձերոյ զի ի բազմաղէտ ժամանակիս... Գրեցաւ յամի Տեառն 1798, եւ յապրիլի 21, ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին:
ժգ. 41ա-3ա Թուղթ ի Հնդիկս առ նուիրակն մեր Յակոբ վարդապետն, յիշատակութիւն անցիցն երկրիս եւ կրիցն մերոց, եւ համառօտ պատասխանատրութիւնք բանից թղթոցն նորա ի Բասրայու եւ ի Բումբայու գրեցելոց – Յորմէ հայրական սիրով առատագունիւ... Քանզի յամի Տեառն 1796 եւ ի սեպտեմբերի թթ գրեալ մեր զպատասխանի... Գրեցաւ զի յամի Տեառն 1798, եւ ի մայիսի 14, ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին:
Ծնթ. գրչի՝ 43ա. «Թուղթս երկու գրեցաւ. առաջինս այս ի վերայ Վանայ յղեցաւ, եւ երկրորդն՝ ի վերայ Կոստանդնուպօլսոյ, հանդերձ Բասրայու թղթովքն շնորհակալութեանց: (Ի յերկրորդ օրինակն եթէ զի՞նչ գրեցաւ, տե՛ս ի միւս երեսն)»:
ժդ 43բ Յաւելուած նոր բանից ինչ – Ընդ երկրորդ օրինակիս՝ ո՛չ միայն զԲասրայու թուղթսն առաքեցաք այլ նաեւ գրեցաք զթուղթ մի առ աղայ Շահամիրն... Ի յունիսի ամսոյս 13:
ժե. 44աբ Թուղթ ի Հնդիկս, ի Կալկաթա առ աղայ Մովսէսն Խաչիկեան, յիշումն յառաջագոյն գրեալ թղթոցն մերոց, եւ մխիթարութիւն վասն մահուան առն հօրաքեռ իւրոյ՝ Յօհանջան աղային Յակոբեան Գէրաքեանց, որ ի Սուրաթ բնակեալ կայր, եւ օրհնութիւն վասն կորզելոյն իւրեանց զոմանս գերեալ մանկունս ի Տփխիսայ, ի ձեռաց արաբացւոց, որք ի Բուշեսու տարեալ էին անդ ի վաճառել – Յորմէ քրիստոսաձիր ողջունիւ եւ ճշմարիտ սիրով... [Շնորհք]: Քանզի վաղագոյն գրեալ ունիմք զթուղթս առ սիրելութիւն... Գրեցաւ յամի Տեառն 1798, եւ յունիսի 13, ի Սուրբ Գահս Էջմիածին:
– 44բ Սիրով մեծաւ ողջոյն եւ օրհնութիւն առաքեմք հօրեղբօր քոյ եւ սիրելւոյն մերում քրիստոսասէր աղայ Գրիգորին, եւ բարեպաշտուհի մօր քում, յԱստուծոյ օրհնեալ երկիւղազարդ Բէկում Խաթունին, եւ եղբօրն քոյ բարեծնունդ Յովհաննէս աղային, եւ կենակցին քոյ համեստուհի Հռիփսիմէ տիկնոջն, եւ նորաբողբոջ որդւոյն ձերոյ ծաղկափթիթ Խաչիկ Աղազատէին, եւ հաւատարիմ փեսային ձերոյ, Տէրամբ զօրացեալ պարոն Գասպարին, եւ կենակցին նորա, եւ որդւոց նոցին, եւ միւս քերցդ, եւ Ովսաննա լուսահոգի Խաթունին, հօրեղբօրդ, եւ այլ ամենայն ձերայնոցն՝ մեծաց եւ փոքունց: Որք հանդերձ քեւ լիցին յանձնեցեալք ի պահպանութիւն խնամոց Տեառն. ամէն:
Ծնթ. Այսպիսիք այսուհետ համարում ենք «յ. գ.» (P. S.), որով ողջոյն է յաղորդում հասցէատիրոջ հարազատներին:
ժզ. 45աբ Թուղթ ի Զմիւռնիա առ պարոն Զաքարիայն ղալճի Մարգարեան, մխիթարութիւն վասն կնոջն վախճանման, եւ բան վասն յառաջադիմութեանն անդ, եւ առ Սուրբ Աթոռս հաւատարմութեանն, եւ դարձեալ պատուէր վասն հանելոյ ի սրտէ զնշմարսն խռովութեան, զոր ունէին առ ոմանս – Յորմէ ժամանեսցէ թուղթ քրիստոսաձիր ողջունի եւ սիրոյ... Եւ ընդ առատածաւալ օրհնութեանս Աստուածայնոյ գիտասջիր սիրելեացդ մեր ի Տէր... Գրեցաւ յամի Տեառն 1798, եւ յօգոստոսի 23, ի լուսանկար Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
ժէ. 45բ-6ա Թուղթ դարձեալ ի Զմիւռնիա, առ Ստեփաննոս աղայն Խաչատուրեան, ի պատասխանի թղթոյն, եւ ի շնորհակալութիւն վասն ընծայիցն, եւ կրկին պատուէր վասն խաղաղասիրութեան, եւ յանձնարարութիւն վասն նուիրակ եւ առաջնորդ Մարտիրոս վարդապետին – Յորմէ ժամանեսցէ թուղթ ճշմարիտ սիրոյ փրկչաւանդ ողջունի եւ արդիւնարար օրհնութեան... Եւ ընդ աստուածապարգեւ օրհնութեանս ծանիր բարեպաշտ սիրելիդ մեր... Գրեցաւ 1247 (1798) թուոջս մերում, եւ յօգոստոսի 23, ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին:
(յ. գ.) 46ա Սիրով մեծաւ ողջոյն եւ օրհնութիւն առաքեմք... յանձնելով զամենեսեան ի խնամս եւ յողորմութիւնս Աստուծոյ ամենակալին մնալ խաղաղութեամբ եւ յաջողուածովք բարի գործոց. ամէն: ժը.
46աբ Թուղթ ի Բասրա առ ջուղայեցի պարոն Ստեփաննոս, տէր Յովհաննիսեան, յիշումն յառաջ գրեալ թղթոցն մերոց, եւ շնորհակալութիւն վասն ի կողմանէ Հնդկաց երկրին նուիրակին մերոյ Յակոբ վարդապետին փօլիցայի հասուցանելոյն ի մեծն Պօլիս առ Անդրէաս աղայն, հասուցանել տեղւոյն նուիրակի մերոյ, եւ պատուէր, այնպիսի բանից մուղայէթ լինիլ – Յորմէ ճշմարիտ սիրով եւ օրհնութեամբ... [Շնորհք]: Զի յայսմ ամի ի մայիսի 14 թուղթ գրեցաք առ հաւատարիմ սիրելիութիւնդ յաղագս մեծապատիւ... Գրեցաւ յամի Տեառն 1798 եւ ի սեպտեմբերի, ի Սուրբ Էջմիածին:
– (յ. գ.) 46բ Ողջոյն եւ օրհնութիւն տամք բարեշառաւիղ որդւոյն քո... յանձնելով ի պահպանութիւն հզօր աջոյ Տեառն ամենակալի. ամէն...
ժթ. 47աբ Թուղթ սիրոյ եւ բարեկամութեան առ Հաշտարխանու Պլատօն եպիսկոպոսն Ռուստաց. շնորհակալութիւն վասն սիրոյ առ Յովսէփ եպիսկոպոսն մեր եւ առ ազգս, եւ յանձնարարութիւն վասն նոցա, եւ նոր նուիրակին, որ առաքեցաւ – Յորմէ ճշմարիտ սիրով ամենասրբոյ Հոգւոյն... [Շնորհք]: Որում եւ գիտութիւն լիցի, զի քանիցս ընկալեալ մեր զթուղթս սիրելւոյն մերմէ եւ յարժանավայել առաջնորդէ... Յամի Տեառն 1798, եւ ի (այսպէս) լուսանկար Աթոռս ամենայն Հայոց, ի Սուրբ Էջմիածին, որ ի Դաշտս Արարատեան:
ի. 47բ-8ա Թուղթ առ զօրապետն Ռուստաց ի Եագօրցկի գրաֆ Իվան Վասիլիչ Գուտովիչն, շնորհակալութիւն յաղագս մարդասիրութեանն ցուցանելոյ Յովսէփ վարդապետն, եւ սիրելոյն զմերայինսն, եւ յանձնարարութիւն վասն նոցա, եւ նուիրակին նոր առաքեցելոյ – Յորմէ ժամանեսցէ... Եւ ընդ աստուածային առատածաւալ օրհնութեանս... Գրեցաւ յամի Տեառն 1798, եւ ի (այսպէս), ի լուսանկար Աթոռս ամենայն Հայոց ի Սուրբ Էջմիածին, որ ի դաշտս Արարատեան:
իա. 48ա-9բ Կոնդակ ի վերայ Նոր Նախչուանու եւ շրջակայ գիւղորէիցն, ընդ նոր նուիրակ (այսպէս) վարդապետին – Յորմէ ժամանեսցէ թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան... Եւ ընդ շնորհապարգեւ օրհնութեանս աստուածայնոյ... Գրեցաւ յամի Տեառն 1798, եւ ի, (այսպէս) ի լուսանկար Աթոռս ամենայն Հայոց, ի Սուրբ Էջմիածին:
իբ. 49բ Կոնդակ ի վերայ Ղզլարու եւ Մօզտօքու ըստ վերոյգրեալ կոնդակիդ Նոր Նախչուանու, սակաւ մի կարճառօտ – Հայկասէր լուսաւորչակրօն հաւատացելոցդ ի Քրիստոս... Քանզի ազգայնոց եւ սիրելեաց տարակացելոց յիրերաց փոյթ լինի հարցաբանական... եղիջիք օրհնեալք յԱստուծոյ եւ յամենայն սրբոց նորին եւ ի մէնջ եւ շնորհք քրիստոսաէջ՛՛:
Ծնթ. գրչի՝ 49բ «Սկիզբն ի վերոյ կոնդակէդ»:
իգ. 50աբ Թուղթ առ Հաշտարխանու քահանայսն եւ իշխանսն, ընդ նոր նուիրակ (այսպէս) վարդապետին յանդիմանութիւն վասն ցրտութեան իւրեանց, եւ սէր, եւ յանձնարարութիւն յաղագս նուիրակին – Ի վերայ սիրելեացդ մերոց... Եւ ընդ սիրոյ եւ օրհնութեանս աստուածայնոյ տագնապեալ մեր չբանայաք զաչս... Գրեցաւ յամի փրկչին 1798, եւ ի դեկտեմբերի վերջն. ի լուսանկար Աթոռս ամենայն Հայոց, ի Սուրբ Էջմիածին:
Ծնթ. գրչի՝ 50ա «Սկիզբն ի Նոր Նախչուանու կոնդակէն, որ ի վերդ է, յերեսն 2511»:
իդ. 51աբ Կոնդակ ի վերա Լմնայ անապատի միաբանիցն ի պատասխանի մահսարին նոցա, ընդ նորոգ առաջնորդին իւրեանց Աբրահամ վարդապետին, որ քանի ամօք կարգեցեալ էր, եւ այժմ եկն. առ որ նախ մեղադրութիւն, եւ ապա վանահայրութեանն նորին հաստատութիւն: Եւ զի խնդրեալ էին, եպիսկոպոս ձեռնադրել զնա, առ այն գրէ թէ՝ այժմ հիւանդ էաք, եւ պատշաջ է զի առ ժամանակ մի եւս մերով կոնդակաւ արասցէ զառաջնորդութիւնն, եւ ապա եկեալ ձեռնադրիցի եպիսկոպոս – Յորմէ ժամանեսցէ թուղթ խաղաղական ողջունի... [Շնորհք]: Որոց եւ գիտութիւն լիցի զի ընկալաք զբազմակնիք թուղթն ձեր ձեռամբ հոգեւոր որդոյն... Գրեցաւ ի ՌՄԽԷ. (1798) թուոջս մերում եւ ի նոյեմբերի (այսպէս), ի լուսանկար Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
իե. 51բ-2բ Թուղթ ի Բասրա առ պարոն Ստեփաննոսն տէր Յովհաննիսեան ի պատասխանի թղթոյն ի ՌՄԽԷ. (1798) թուոջ մայիսի ԻԷ. (27) գրեցելոյ. եւ փօլիցագրին, որ յառաջ քան զայն ի ՌՄԽԶ. (1797), նոյեմբերի Ժ. գրեալ էր: Բայց նախապէս յիշումն քան զայս նախ երիցս անգամ գրեալ թղթոցն մերոց – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ բազմաւ... [Շնորհք]: Զի ի սմին տարւոջ մայիսի 14 թուղթ մի գրեցաք առ քեզ եւ ի վերա Վանա յղեցաք... Գրեցաւ 1247 (1798) թուոջս մերում, եւ ի դեկտեմբերի ելն, ի Սուրբ Էջմիածին:
իզ. 53ա Դարձեալ առ նոյն Ջուղայեցի պարոն Ստեփաննոսն տէր Յովաննիսեան առանձնագրութիւն – Եւ զայս առանձին ծանի՛ր սիրելիդ իմ տէրամբ զօրացեալ պարոն Ստեփաննոս... Գրեցաւ 1247 (1798) թուոջս մերում, եւ ի դեկտեմբերի 31:
իէ. 53բ-4ա Թուղթ ի Հնդիկս, ի Կալկաթա, առ աղայ Մովսէսն Խաչիկեան, յիշումն վասն յառաջագոյն քանիցս գրեալ թղթոցն մերոց եւ յինքենէ գիր ինչ ո՛չ ընկալնոյն, եւ շնորհակալութիւն վասն բարելաւութեանցն ցուցելոց առ Յակոբ վարդապետն, եւ բան յաղագս անկարգութեանց Ստեփան չերիցուն Թիֆլիզեցւոյ – Յորմէ ժամանեսցէ թուղթ ճշմարիտ սիրոյ... Եւ ընդ շնորհաձիր օրհնութեանս աստուածայնոյ գիտութիւն լիցի գերազնիւ սիրելւոյդ մերոյ... Գրեցաւ ի թուականի փրկչին 1799, եւ յապրիլի (այսպէս), ի լուսանկար Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
– 54ա (լրացում) Բազմաւ սիրով եւ սրբոյ իջման տեղւոյս Քրիստոսի շնորհիւն ողջոյն եւ օրհնութիւն տամք Հօրեղբօր քոյ եւ սիրելւոյն մերոյ՝ քրիստոսասէր աղայ Գրիգորին..., կալ մնալ խաղաղութեամբ եւ բարօրութեամբ յարաժամ. ամէն:
իը. 54բ-5բ Թուղթ ի Բասրա, առ պարոն Ստեփաննոսն Տէր-Յովաննիսեան, ի պատասխանի թղթոյն յամի Տեառն 1798, դեկտեմբերի 10 գրեցելոյ վասն ոմանց բանից, եւ վասնի փօլիցայից – Յորմէ քրիստոսաձիր ողջունիւ... Զի յանցեալ 1798 թուոյ փրկչին եւ ի դեկտեմբերի 10 գրեալ թուղթդ էհաս առ մեզ... Գրեցաւ յամի Տեառն 1799, եւ յապրիլի ամսոյ 18, ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին:
Ծնթ. գրչի 55բ «Երկրորդ օրինակ առաքեցեալ ի վերայ Վանայ», «զՆոր յաւելուածն տե՛ս ի լուսանցս»:
իթ. 55բա, (արտ. լս.) (Թուղթ ի Բասրա, առ Պարոն Յովհաննիսեան) – Յայսմ երկրորդ օրինակիս՝ գիտասջի՛ր եւ զնորապէս յաւելեալ բանս... եւ գործոց քոց. ամէն: Այսչափ կցորդեալ բանս գրեցաւ յամի Տեառն 1799, եւ ի մայիսի 29:
լ. 55բ-7ա Թուղթ առ Հնդկաց երկրին նուիրակ Յակոբ վարդապետն, ի պատասխանի թղթոյն նորա յամի Տեառն 1797, եւ ի նոյեմբերի 28, ի Կալկաթա գրեցելոյ: Յիշումն յառաջ գրեալ թղթոցն մերոց, եւ ծանուցումն վասն իւր եւս յառաջ գրեալ թղթոցն չհասանելոյ, եւ վասն ի Սուրաթու արարեալ փօլիցային ի Բասրայ, եւ անտի ի Պօլիս հասանելոյն, նաեւ մեր յառաջ եւ այժմ առ քանի գլխաւոր անձինս կողմանցն թուղթս գրելոյն, եւ այլ բանք – Յորմէ հայրական սիրով եւ օրհնութեամբ, քրիստոսաձիր ողջունիւ եւ սրբոյ իջման տեղւոյս... Գրեցաւ յամի Տեառն 1799, եւ յապրիլի 19, ի լուսանկար Սուրբ Աթոռս Էջմիածին:
– 57ա (լրացում) Հայրական սիրով ողջոյն եւ օրհնութիւն տամք... ի խնամս բարեգթութեանն Աստուծոյ:
լա. 57աբ Կոնդակ ի վերայ Թէլաւու եւ շրջակայիցն վասն աւագերիցութեան եւ գործակալութեան տէր Սարգսին, մինչ յառաջնմէ, ի հոգելոյս Սիմէօն կաթուղիկոսէն եւս էր կարգեցեալ, եւ այժմ եկեալ ի Սուրբ Աթոռս՝ զհաստատութիւն ընկալաւ – Յորմէ ժամանեսցէ թուղթ սիրոյ... Եւ ընդ օրհնութեանաս աստուածայնոյ ծաներուք սիրելի եւ հոգեւոր որդիք մեր եւ հարազատ զաւակք... Գրեցաւ ի ՌՄԽԸ. (1799) թուոջս եւ ի մայիսի (այսպէս). ի լուսանկար Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
լբ. 58ա Թուղթ ի Մեծն Պօլիս առ Փափազ օղլի մահտեսի Սիմէօն ամիրայն, վասն հանգուցեալ Զաքարիա պատրիարգին, եւ վասն Դանիէլ նորոգ պատրիարգին, եւ յորդորումն ի սէր Սրբոյ Աթոռոյս եւ ի հաւատարմութիւն հոգալեաց սորին, ընդ որում հանգուցեալ պատրիարգի իրացն սա էր միւթէվէլլի – Յորմէ ժամանեսցէ թուղթ սիրոյ ողջունի եւ օրհնութեան... Եւ ընդ օրհնութեանս աստուածայնոյ ծանուցումն լիցի բարեպաշտութեան քում, զի ընկալեալ մեր զբազմակնիք թուղթն օրհնեալ... Գրեցաւ ի ՌՄԽԸ. (1799) թուոջս եւ ի յունիսի (այսպէս). ի Սուրբ Էջմիածին:
լգ. 58բ-9ա Թուղթ ի Մեծն Պօլիս, առ մահտեսի Ստեփան չէլէպին, մահտեսի Եղիազարեան, ի պատասխանի երկուց թղթոցն, որոց զառաջինն ընդ սուրբ Երուսաղէմայ վէքիլ Յակոբ վարդապետին էր գրեալ վասն նորա, յղելով եւ զնուէրս, իսկ միւսն զկնի նորա, դարձեալ յաղագս անյապաղ եպիսկոպոս ձեռնադրելոյ եւ դարձուցանելոյ, նաեւ վասն Զաքարիայ պատրիարգին մահուանն, եւ Դանիէլ վարդապետին մերոյ յաջորդելոյն ի պատրիարգ – Յորմէ ժամանեսցէ թուղթ առատագոյն սիրոյ... Եւ ընդ աստուածային օրհնութեանս գիտութիւն լիցի ազնուութեան քում զի յերկոցունց քաղցրաբան թղթոցդ... Գրեցաւ յամի Տեառն 1799 եւ ի յունիսի (այսպէս). ի Սուրբ Էջմիածին:
59ա (լրացում) Մեծաւ սիրով ողջոյն եւ օրհնութիւն առաքեմք... Որք հանդերձ քեւ լիցին յանձնեցեալք ի խնամս Տեառն Ամենակալի: Ամէն:
լդ. 59ա-60ա Թուղթ առ Քփրեանց աղաչայ Յովաննէսի որդիսն ի Սըչով, Նիկօլ, Գրիգոր եւ Վարդերես, ի պատասխանի թղթոյն նոցա յամի Տեառն 1794, յուլիսի 24 գրեցելոյ, հանդերձ պատճաշօք յամեցման գրոյս, եւ յանձնարարութեամբ վասն նոր նուիրակ Գէորգ վարդապետին – Յորմէ ժամանեսցէ թուղթ ճշմարիտ սիրոյ... Եւ ընդ աստուածային առատապարգեւ օրհնութեանս գիտութիւն լիցի բարեպաշտութեան ձերում... Գրեցաւ յամի Տեառն 1799, եւ ի յուլիսի 11, ի լուսանկար Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
– 60ա (լրացում) Ողջոյն եւ օրհնութիւն առաքեմք մեծաւ սիրով սիրելի եւ հոգեւոր որդւոց... Ազնիւ աղաչայ Գէորգին, աղաչայ Աստուածատարին, եւ աղաչայ Յարութիւնին լիցին յանձնեցեալք ի խնամս եւ յողորմութիւնս Աստուծոյ ամենակալին կալ մնալ խաղաղութեամբ եւ բարօրութեամբ հանապազ. ամէն:
լե. 60բ-1ա Կոնդակ ի վերայ Հաղբատայ վանաց թեմիցն, վասն առաջնորդութեան Սարգիս եպիսկոպոսին, որ ի Գանձասարու վտարանդեալ ի Գանձակ, եւ անտի ի Վիրս, այժմ թղթով արքային Գիօրկեայ եւ մահսէրիւ մերային ժողովրդեանն եկեալ էր կարգիլ առաջնորդ Հաղբատայ, եւ սրբազանն պայմանագիր էառ, եւ ապա՛ կարգեաց – Լուսաւորչակրօն հաւատացելոցդ ի Քրիստոս... Զի նարդենիս նոր զԳանձասարու հանգուցեալ լուսահոգի Յովաննէս կաթուղիկոսի եղբայր տարագիր Սարգիս եպիսկոպոսն... Գրեցաւ ի ՌՄԽԸ. (1799) թուոջս, եւ յօգոստոսի ԺԸ. (18), ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին:
Ծնթ. գրչի՝ 60բ «Սկիզբն տեսանելի է ի վերոյ, 2529 երեսն, ի կոնդակ[է]ն Թելաւու տէր Սարգսին», 61ա. «Տե՛ս ի վերայ, յերեսն 2342»:
լզ. 61ա-2բ Թուղթ առաջին առ հիւսիսակողմանն նուիրակ Եփրեմ վարդապետն, ի պատասխանի ի Մօզտօքու գրեալ թղթոյն, եւ բանք զգուշացուցականք վասն գրութեանց Յովսէփ վարդապետին՝ առաջնորդի տեղւոյն – Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ... Զի ի յունիսի Ժ. գրեալ թուղթ քո ի Մօզտօքու էհաս առ մեզ... Գրեցաւ յամի Տեառն 1799, եւ սեպտեմբերի 17, ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին:
լէ. 62բ-3բ Թուղթ առ նախապատիւ իշխանն թագաւորութեանն Ռուստաց քնէազ ենարեալ պրգօրօր Պետր Վասիլիչ Լօպուխինն, շնորհակալութիւն վասն բարերարութեանցն արարելոց առ անդանօր եղեալ մերազնեայսն, քանզի զխնդիրն առաջնորդին սա էր մատուցեալ կայսերն, շնորհել նոցա զհրովարտակ բարիոք եւ ապահով կացութեան – Յորմէ ճշմարիտ սիրով եւ հոգեւոր օրհնութեամբ... Եւ ընդ շնորհազեղուն օրհնութեան[ս] եւ ողջունատրութեանս յայտնի լիցի գերյարգութեան ձերում... Գրեցաւ յամի Տեառն 1799, եւ ի հոկտեմբերի 15, ի Սուրբ Էջմիածին, որ ի դաշտս Արարատեանն:
Ծնթ. գրչի՝ 63բ Ձեռագիրն այսպէս գրեցաւ. ինքնին ձեռամբ իմով գրեմ զիայսքանս աստանօր... ի հաստատութիւն բնաւից վերոգրեալ բանիցն:
լը. 64աբ Թուղթ առ ենարալ, պօռօչիկ եւ կաւալեր Սէրգէ Լազարիչ Լաշկարովն, վասն կայսերական հրովարտակին եւ պարգեւացն, որք ձեռամբ սորա էին պատրաստեցեալք – Յորմէ ժամանեսցէ՛ թուղթ յիսուսաւանդ ողջունիւ... Ծանուցո՛ւմն լիցի աստուածասիրութեան քում որովհետեւ ըստ քաղաքավարութեան կանօնի եւ ըստ բնական օրինին իսկ արժանէ... Գրեցաւ յամի Տեառն 1799, եւ ի հոկտեմբերի 15, ի Սուրբ Գահս Էջմիածին, որ ի դաշտս Արարատեան:
Ծնթ. գրչի 64բ «Ոչ այսպէս, այլ հասարակապէս, առանց անուան գրեցաւ, տե՛ս ի վերին թուղթն»:
լթ. 64բ-5բ Թուղթ երկրորդ առ Հաշտարխանու եւ կողմանցն նուիրակ Եփրեմ վարդապետն, վասն յառաջ գրեալ թղթոցն իւր եւ մեր, եւ վասն Յովսէփ արքեպիսկոպոսի գրելոցն, եւ մեր առ նա գրուածոցն, եւ ա՛յլ բանք – Յորմէ հայրական օրհնութեամբ եւ սիրով եւ փրկչաւանդ ողջունիւ եւ սրբոյ իջման տեղւոյս նորին պահպանողական... Զի ի յունիսի Ժ., եւ ի յուլիսի Բ. գրեալ թուղթքն քո ի Մօզդտօքու վաղապէս հասեալք առ մեզ... Գրեցաւ յամի Տեառն 1799, եւ ի հոկտեմբերի 15, ի Սուրբ Էջմիածին:
խ. 66աբ Կոնդակ ի վերայ Խչքիլիսայ կոչեցեալ վանացն սրբոյն Յօհաննու Մկրտչին թեմիցն, ի պատասխանի նոցին բազմակնիք թղթոյն, զոր ձեռամբ Սահակ վարդապետին եւ ոմանց յղեալ՝ զառաջնորդ խնդրէին: Եւ սրբազանն, զնոյն Սահակ վարդապետն կարգեաց փոխանակ առաջնորդի ի հոգաբարձութիւն վանացն – Յորմէ ժամանեսցէ՛ թուղթ սիրոյ... Եւ ընդ օրհնութեանս աստուածայնոյ ծանուցումն լիցի սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց... Գրեցաւ ի ՌՄԽԸ. (1799) թուոջս, եւ ի դեկտեմբերի Է., ի լուսանկար Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
Բ. 68ա-79ա [0րինակք գրութեանց միաբանից Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի]
ա. 68ա-9ա Մահսէրական թուղթ ի միաբանից Սրբոյ Աթոռոյս եւ յերկրականացս առ Կոստանդնուպօլսեցիս եւ առ այլս վասն նոր կաթուղիկոս խնդրելոյ – Ի լուսանկար եւ յաստուածահրաշ մեծի գահիս Հայաստանեայց Սրբոյ Էջմիածնի... Զի որովհետեւ անշուշտ վճիռ աստուածայնոյ բանին կնքեցեալ է ի վերա հողեղէն բնութեանս դառնալ ի հող... Գրեցաւ յամի Տեառն 1800, եւ ի յունվարի ամսոյ 16, ի Սուրբ Աթոռս Էջմածին:
բ. 69ա-70ա Թուղթ ի միաբանից Սրբոյ Աթոռոյս առ պատրիարգն Պօլսոյ Դանիէլ արհիեպիսկոպոսն, ծանուցումն վախճանման տեառն Ղուկասու սրբազան կաթուղիկոսին, եւ հրաւիրումն ինքեան՝ գալ ի կաթուղիկոսութիւն – Բարձրապատիւ, բարեհամբաւ եւ մեծարգոյ Հօրդ մերում... Եւ ընդ սիրալրական ողջունիւ եւ համբուրիս յայտ առնեմք վսեմախոհ հայրութեանդ... Գրեցաւ յամի Տեառն 1800, եւ ի մերս թուոջ ՌՄԽԹ. ի յունվարի 16, ի յերկնահանգէտ Աթոռս Սուրբ Էջմածին:
Ծնթ. գրչի՝ 70ա. «Կնիքն, եւ ապա թուականն»:
գ. 70ա-1ա Թուղթ ի միաբանից Սրբոյ Աթոռոյս առ Յովսէփ արքեպիսկոպոսն կողմանն հիւսիսոյ, որ յետ վախճանման տեառն Ղուկասու սրբազան կաթուղիկոսին՝ ի սիւնհոդոսին ընտրութեան, արժանի համարեցաւ եւ սա կաթուղիկոսութեան, սակայն վասն կասկածանաց ոմանց ո՛չ եղեւ համարձակութիւն գրել զանունն ի մահսարին, որ առաքեցաւ ի Կոստանդնուպօլիս: Այլ յետ աւուրց ի Թիֆլիզու մահսէր եւ թուղթք եկին, որք յորդորեալ էին եւ զնա գրել, եւ միաբանութիւն մեր ի վերա առաջնոյ մահսէրին զերկրորդ մահսէր գրեաց անուամբ Դանիէլ պատրիարգին, եւ Յովսէփայ արքեպիսկոպոսին: Վասն որոյ եւ դէպ եղեւ այս թուղթ հրաւիրանաց առ նա ինքն Յովսէփ արքեպիսկոպոսն գրիլ. Մեծահամբաւ, բարձրապատիւ եւ գերարգոյ Հօրդ մերում հոգեւորի... Եւ ընդ սիրալրական ողջունիւ եւ համբուրիս յայտ առնեմք վսեմախոհ... Գրեցաւ յամի Տեառն 1800, եւ ի թուականութեանս հայոց ՌՄԽԹ., ի յունվարի ամսոյ 29, ի լուսանկար Աթոռս Սուրբ Էջմածին:
դ. 71բ-2բ Թուղթ մահսէրական առ Դանիէլ պատրիարգն Կոստանզդնուպօլսոյ եւ համայն իշխանսն եւ արուեստապետսն, ի պատասխանի բազմակնիք թղթոյն նոցա վասն տեղապահութեան Մինաս արքեպիսկոպոսին, յանձնառութիւն հնազանդ գոլ նմա յամենայնի, եւ շնորհակալութիւն յաղագս խոստման նոցա ի բաց ցրել զանաստուած խորհուրդս վնասակար անձնընծայից ի գահաւորութիւն, եւ խնդիր դարձեալ վերստին, զի վերոյգրեալ պատրիարգն եկեսցէ ի կաթուղիկոս – Երիցս երջանիկ հոգեզգօն եւ իմաստապերճ Հօր մերում գերացանկալւոյ... Քանզի մինչ ըստ եղջերուաց փափագանաց աղբերս ջուրց փափագէաք... Գրեցաւ յամի փրկչին 1800, եւ յապրիլի 23, ի լուսանկար Աթոռս ամենայն Հայոց՝ ի Սուրբ Էջմածին:
ե. 73ա-4բ Կոնդակ ի միաբանից Սրբոյ Աթոռոյս առ Ղարսայ երկրի ժողովուրդսն, խնդիր օգնութիւն առնել սրբոյ տանս ի ցորենոյ եւ ի գարւոյ, մինչ աւերագործ զօրքնՊարսից եկեալ բազում վնասս հասուցին Սրբոյ Աթոռոյս, եւ զարտորայսն վատնեցին, եւ ո՛չ գտանիւր բաւական ապրուստ յառաջիկայն – Ի լուսանկար յաստուածահրաշ եւ յերկնահանգէտ մեծէ գահէս Հայաստանեայց Սրբոյ Էջմիածնէ... Եւ ընդ օրհնութեանս աստուածայնոյ՝ ծաներուք սիրեցեալք մեր ի Տէր եւ լուսածնունդ զաւակք մօրս հաւատոյ... Գրեցաւ ի ՌՄԽԹ. (1800) թուոջս, եւ ի սեպտեմբերի ԻԸ. (28), ի Սուրբ Աթոռս Էջմածին:
զ. 74բ-5բ Թուղթ ընդունելութեան եւ հրաւիրանաց առ Յովսէփ նորակոչ սրբազան կաթուղիկոսն ի Հաշտարխան, ի պատասխանի թղթոցն – Գերերջանիկ վեհափառ հայրապետի ժամանելոյ... Յայտնի լիցի վեհանձնութեան ձերում, զի քանիցս առաքեալ թուղթք ի սրբազնութեանդ ի Սանկտ Պետրպօլքու եւ ի Մոսկովու հասին... Գրեցաւ յամի Տեառն 1800, եւ ի հոկտեմբերի ԺԱ. (11), ի լուսանկար Աթոռս Սուրբ Էջմածին:
է. 75բ-6բ Թուղթ երկրորդ առ Յովսէփ կաթուղիկոսն ի գործակալաց Սրբոյ Աթոռոյս, յիշումն յառաջ գրեալ թղթոյն հրաւիրանաց, եւ ծանուցումն զմահուանէ Մինաս արքեպիսկոպոսին, եւ խնդիր ստիպաւ, անյապաղ գալ ի Սուրբ Աթոռս – Ի քաղցրահայեաց ակնարկութենէն Աստուծոյ... Քանզի յետ ժամանելոյ առ միաբանութիւնս շնորհալի նամակին ձերոյ սրբազնութեանն... Գրեցաւ յամի Կենարարին 1800, եւ ի հոկտեմբերի ԼԱ. (31), ի Սուրբ Էջմիածին:
ը. 77աբ Թուղթ չորրորդ ի միաբանից Սրբոյ Աթոռոյս առ Յովսէփ նորակոչ սրբազան կաթուղիկոսն, յաղագս գալոյ հասանելոյ աստ ի մեծէն Պօլսոյ արքունական ֆէրմանին եւ բէրաթին եւ համահաճութեան մահսէրին, ձեռամբ Դաւիթ արհիեպիսկոպոսին, եւ խնդիր՝ առ ի շուտով գալ – Աստուածարեալ երջանկափառ մեծի Հայրապետիդ Հայաստանեայց... Եւ խոնարհաբար ծանուցանեմք վեհափառութեանդ զի յարգելի է եղբայրն մեր... Գրեցաւ յամի Տեառն 1800, եւ ի դեկտեմբերի (այսպէս.), ի լուսանկար Աթոռս Սուրբ Էջմածին:
թ. 77բ Թուղթ առ Յովսէփ սրբազան կաթուղիկոսն, յաղագս հասանելոյ աստ Կարապետ վարդապետին, եւ բերելոյ զթուղթսն նորա – Բազմերջանիկ, բարձրափառ մեծի Հայրապետի... Խոնարհաբար ծանուցումն լիցի մեծահանդէս վեհափառութեան ձերում: Զի աւուրբք յառաջ յետ գալոյ... եւ յաւելեաւ դարձեալ տագնապ տա (այսչափ):
Ծնթ. գրչից ի լուսանցս՝ 77բ «Այս թուղթ վասն սղութեան ժամուն, առանց օրինակի գրեցաւ եւ յղեցաւ»:
ժ. 78ա-9ա Թուղթ դարձեալ առ Յովսէփ նորակոչ կաթուղիկոսն, ի պատասխանի թղթոց նորա ընդ Կարապետ վարդապետին յղեցելոց, հանդերձ յիշատակութեամբ յառաջ յղեալ թղթոցն մերոց – Եւ երանեալ մեծի հայրապետի Հայոց.. (Շնորհք): Որպէս ի դեկտեմբերի 24 անցելոյ ամին առ սղութեան ժամուն համառօտ գրութեամբ իւիք... Գրեցաւ յամի Տեառն 1801, եւ ի յունվարի (այսպէս.), ի լուսանկար գահս ամենայն Հայոց ի Սուրբ Էջմածին:
Ծնթ. Սոյն ձեռագիրը մասն է մի այլ ձեռագրի:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկի կազմաստառին՝ «778/2922 օրինակք կօնդակաց եւ գրութեանց Դանիէլ կաթուղիկոսի միաբանութեանց Էջմիածնի, Եփրեմի կաթուղիկոսի եւ Նէսեսի արքեպիսկոպոսի, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», մէջքին՝ «922, 77[8], 2922», 26բ՝ «Համար 6, օրինակք կոնդակաց Ղուկաս կաթողիկոսի եւ գրութեանց միաբանիցն առ նորընտիր Յովսէփ կաթողիկոս (որ չընկալեալ զօծումն վախճանեցաւ ի ճանապարհայն) եւ ի սմանէ պատասխանիք առ միաբան գրեալ յամի 1797 մինչեւ ց1800, ի Ս. Էջմիածին եւ ի քաղաքն Ռուսաստանի նօտր եւ շաղագիր գրչութիւնք»: 1ա «Գրութիւնք Դանիէլ արժանընտիր կաթողիկոսի առ կայսրն Ռուսաց Ալեք՛՛, Եփրեմ Կաթուղիկոսի առ ոմն»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 79բ՝ «Ա Բ Գ Դ Ե Զ Է Ը, ա բ գ... եւ օ ֆ Աստուած իմ, ա Բ Գ... Եւ 0. Ֆ. Աստուած իմ, ա բ գ... եւ օ ֆ: ա բ գ... ռ ս վ, գրե, յամի Տեառն 1807, իսկ ըստհայոց ՌՄԾԶ. (1807), սեպտեմբերի 24, մայր, Գրեցաւ ի թի»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1գ՝ (կարմիր թանաքով ութանկիւն)՝ «Է / Դանիէլ Կաթուղիկոս / ՌՄԾ. (1801)»:
2923
ԺԹ. դար |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Յովանէս:
ԹԵՐԹ՝ 90. չգրուած՝ 3բ, 7բ, 11բ, 22բ, 45բ, 48բ, 89ա-90բ: ՊՐԱԿ՝ 1-12x12 (6. 9, 10, 11՝ 2, 12՝ 5, 7՝ 10, 8՝ 13): ՆԻՒԹ՝ թուղթ ճնշադրոշմ՝ ձվաձեւ՝ կենտրոնում արծիւ «/// ТАТКОВСКАГО ГОБЕРНИЩЕСТВА» կոր եւ ուղիղ վերջերով, հնգաթեւ՝ կենտրոնում արծիւ «ВСЕРОС. ВЫСТАВ. Д. No 5 Т.:»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 35,5x22.5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (29.7x17.8): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 7ա, 46ա) (Ա՝ 1ա-45ա, 49ա-50բ, 55ա-79բ, Բ՝ 46ա-8ա, 51ա-4բ, 80ա-7ա): ՏՈՂ՝ 28: ԿԱԶՄ՝ մանուշակագոյն ծաղկաթուղթ, ծայրերը եւ մէջքը՝ կանաչ լաթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը վարդագոյն թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) + 1 (Բ), բաց վարդագոյն, չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 7ա
Նմուշ 46ա
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. կազմիեզրերըմաշուած, թերթերինզանազանբծեր, 26 էջինթանաքիճապաղում:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-3ա Հմր 130, երես 189ա <189ա> Ի նաւակատիս սուրբ կաթողիկէ եկեղեցւոյ, որ կատարի յԵրուսաղէմ, ի սուրբ տեղիսն Քրիստոսի առաջին աւուրն երանելոյն Կիւրղի Երուսաղէմա հայրապետին ասացեալ – Յաղագս սուրբ եւ կաթուղիկէ եկեղեցւոյ մարթ եւ պատշաճ էր բազում ինչ ասել... փոքր ինչ իրաց է կետետեալ, այլ վասն կենացն յաւիտենից. ստուգեցի՝ Խաչիկ ծ. վարդապետ:
2. 4ա-7ա Հմր 130, երես 189բ, Ճառ 77. Երանելոյն Եւսեբի եպիսկոպոսի եկեղեցական պատմութենէ, ի տասներորդ դպրութենէն – Ով քահանայք սիրելիք Աստուծոյ, որ զգեցեալ էք զհանդերձ փրկութեան... գթայ հայր ի վերայ որդւոց, գթացաւ Տէր ի վերայ երկիւղածաց իւրոց:
3. 8ա-11ա Հմր 130, երես 190, ճառ 78. Երանելոյն Եպիփանու Կիպրացւոյ ի Սաղմոսաց մեկնութ[եան] – Երանի զոր ընտրեցեր եւ ընկալար ընկեսցեն ի գաւիթս... եւ փառաւորեսցեն ոչ մի ժամանակ այլ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւ՛՛:
4. 12ա-22ա Հմր 130, եր. 190բ, ճառ 79. Երկրորդ աւուրն. Դաւթի փիլիսոփայի ներբողեան ասացեալ ի սուրբ Խաչն Աստուածընկալ – Բարձրացուցէ՛ք զՏէր Աստուած մեր, մարգարէն ձայնէ. երկրպագեցէ՛ք... պատուական նշանիս ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս յաւիտենից:
Ծնթ. 13ա, 25ա, 27ա, 53ա, 56ա, 68ա, 82 ձեռագրի համարները եւ էջահամարները կրկնուած
5. 23ա-30բ Հմր 130, եր. 189բ, կոնդ. 80. Երանելոյն Եփրեմի ներբողեան ասացեալ ի սուրբ Խաչն Աստուածընկալ – Աւրհնեսցուք եղբարք զհրաշագործ տնաւրէնութիւն միածնին եւ անճառ բանին... համապսակ Երրորդութեանն, որում յաւէտ յիրաւի վայել են փառք այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն:
6. 31ա-41ա Հմր 130, երես 191բ, ճառ 81. Երրորդ աւուրն. երանելոյն Զաքարիայի Հայոց կաթուղիկոսի ներբողէն ասացեալ ի սուրբ Խաչն փրկական – Այսաւր ուրախացան երկինք եւ ցնծայ ամենայն երկիր... դատապարտեալ անձն իմ ի մահ նորոգեաց ի կեանսն յաւիտենից ի Քրիստոս Յիսուս, ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
7. 41բ-3բ Հմր 130, երես 199բ, ճառ 81. Չորրորդ աւուրն. Երանելոյն Յոհաննու Ոսկեբերանի ի մեկնութենէ մարգարէին Միքեայ – Զի եղիցի ասէ յաւուրս յերինս... եւ յայտ առնէ, թէ երկոցունց աւրինացն ինքն է աւրինադիր:
8. 44ա-5ա Նորին Յովհաննու սուրբ հայրապետի ի Մաթէոսի աւետարանին մեկնութենէ – Մի ոք այսուհետեւ ամաւթ համարեսցի... պարծանք մեր խաչն է եւ գլուխ ամենայն բարութեանց եւ համարձակութիւն եւ ամենեւին պսակ:
9. 46ա-8ա Հմր 130, երես 202բ. (Մատիտով՝ «ի նաւակատիս սուրբ կաթուղիկէ եկեղեցւոյ, որ կատարի Երուսաղէմ ի Սուրբ տեղիսն Քրիստոսի ս., աւ. Կիւրղի») Հինգերորդ աւուրն. սրբոյն Սահակայ Հայոց եպիսկոպոսապետի, թէ որպէս հաստատեցաւ կարգ ուխտի եկեղեցւոյ եւ որոշումն վանաց – Հաւատք եկեղեցականք զաւրացուցանէն զմիտս... եւ որ կամիննհակառակել, անձանց դատաստան ընդունիցին:
10. 49ա-50բ Երանելոյն Զենոբայ եպիսկոպոսի ի քառասներորդ չորրորդ սաղմոսին – Արդ, եկ լուր դու երգ մի ի հոգեւոր երգոց... գոհասցեն զքէն ժողովուրդ ամենայն յաւիտեանս յաւիտենից:
11. 51ա-4բ Հմր 130, եր. 204բ. Վեցերորդ աւուրն. Վերալուծութիւն կաթողիկէ եկեղեցւոյ եւ որոց ի նմա յաւրինեալ կարգաց – Երանելին Պաւղոս գրէ Եբրայեցւոցն այսպէս ասելով... սակս այնորիկ զնոյն դասակցութիւնս ցուցանէ մեզ Տէր իւրոց պաշտաւնէից թուով:
12. 55ա-9բ Եւթներրորդ աւուրն. Երանելոյն Յովհաննու սուրբ հայրապետի ասացեալ ի սուրբ Խաչն Աստուածընկալ – Զի՞նչ ասացից եւ կամ զի՞նչ խաւսեցից, լավ զքեզ կոչեցից... արար զմարդն ըստ պատկերի նմանութեան իւրոյ եւ ետ զնա ի դրախտին:
Ծնթ. թ. 56ա վերին մասում. Հմր 130, երես 207ա, ճառ 87.
13. 60ա-6բ Ճառ 88. Ութերորդ աւուրն. Երանելոյն Յովհաննու Ոսկեբերանի Կոստանդինու եպիսկոպոսի. ներբողեան ի Սուրբ Խաչն Աստուածընկալ – Զխաչն մեր կենարար ուղիղ երգով աւրհնեսցուք... գոհութեամբ եւ փառաբանութեամբ ի ձեռն նշանի սրբոյ խաչիս փառաւորելով զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ զՀոգի այժմ եւ միշտ:
14. 65բ-8բ Հմր 130, ճառ 89, երես 208բ. Երանելոյն Նանա<նա>յ վարդապետին ասացեալ ի սուրբ Խաչն Աստուածընկալ, ի Յովհաննու Աւետարանին մեկնութենէ – Յորժամ զանազան թատերք մոլորութեանցն... այժմ ի սմա տեսանելով զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ զՀոգին այժմ եւ միշտ:
15. 69ա-73բ Հմր 130, երես 210բ, ճառ 90. Գիւտ սրբոյ Խաչին, որ յերուսաղէմ Սրբոյ առաքելոցն Թադէոսի պատմութիւնն յաղագս առաջին գիւտի սուրբ Խաչին, որ յաւուրս Յակոբոս առաքելոյ, ի ձեռն թագուհւոյն Պատրոնիկէ, որ էր կին Կղաւտեայ կայսեր Հռովմայ – Եւ արդ, պատմեցից ձեզ վասն սուրբ Խաչին, որ ի ձեռն հաւատացելոց... ի նմին ժամու յաղագս սորին պատմութեան ասեալ թաղեցին յերկրի, զի յամեննեցունց փառաւորի սուրբ Երրորդութիւնն եւ այժմ եւ:
16. 74ա-8ա Գիւտ սուրբ Խաչին, որ յերուսաղէմ ի ձեռն Հեղինեա տիկնոջ – Յորժամ թագաւորն Կոստանդիանոս յաղթեալ մեծի պատերազմին... եւ կանանց կատարել զտաւնս գիւտի սրբոյ Խաչին, որ աւր Է. էր մարերի ամսոյ, ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս:
17. 78բ-9բ Գիւտ բեւեռաց խաչին Քրիստոսի եւ յայլմէ պատմութեան – Երանելին դշխոյն Հեղինէ լցեալ հաւատովք... եւ եղիցի ի վերայ սանձանց ձիոյ սրբութիւնն Տեառն կոչեսցի եւ Տէր յաւելոյր ի փրկեալսն ի փառս ամենասուրբ Երրորդութեանն յաւիտեանս. ամէն:
18. 80ա-2ա Հմր 912, երես 451բ. Խորհուրդ եւ կարգաւորութիւն եկեղեցոյ – Ուրախ լե՛ր եկեղեցի սուրբ, իմանալին դրախտ... առանց աշխատութեան ետ մեզ կենարարն զեկեղեցի, որ հանէ զմեզ ի բարձունս երկնից, ուրում փառք յաւ՛՛:
19. 82ա-7ա Հմր 912, երես 454. Նորին եւ այլ վարդապետաց ի խորհուրդ եկեղեցո – Նաւ է եկեղեցի, նաւապետ Հայր, նավաւար Որդի... միակատար բնութիւն աստուածութեանն եւ մի աստուածութիւնն աւրհնեալ յաւիտեանս:
–88աբ, 87բ [Ցանկ՝ սեւ մատիտով]
1. Նախնեաց ճառընտիր Հմր 130. 1158թ. յետոյ է (Ս. Սարգսի վկայութեան թարգմանութեան թուականը) հաւանակաբար 13րդ դարու է – 189ա. ի նաւակատիս Սուրբ կաթողիկէ եկեղեցւոյ, որ կատարի յԵրուսաղէմ... 213բ Գիւտ Բեւեռաց խաչին Յիսուս Քրիստոսի յայլմէ պատմութենէն:
2. 87բ Ճառընտիր 912 – Երես 372ա. Սրբոյն Ստեփանոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի Վասն նախերգանք աղաւթից, որ ի մէջ գիշերի... 454բ նորին եւ այլ վարդապետաց Ի. խորհուրդ եկեղեցւոյ:
Ծնթ. Ձեռագիրը արտագրված է 130, 912 ճառընտիրներից (տե՛ս ցանկը):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆԻ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
41աԶստացող սրբոյ կտակիս զՅովանէս եւ ծնօղս նորա յիշեսջիք ի Քրիստոս. աղաչեմ եւ զգրողն անպիտան:
68բՔրիստոս Աստուած բարեխաւսութեամբ Սուրբ եւ աստուածային նշանի քո ողորմեայ Յովաննէս քահանայի ստացողի սրբոյ կտակիս ի գալստեան քում:
ՆՇՈՒՄ՝Պհպ. Աա՝ «վ, Հմր 59, Ա. թղթապանակ, թղթ. Հմր 1, վավ Հմր 59 ձեռ. Հմր 2923», 1ա (թերթի վերին ձախ անկիւնում)՝ «Սիւնակ ա., Ճառ 76, երկրորդ սիւնակի առաջի լուսանցում նկարուած է կաթողիկէ, գլխին խաչ կարմիր գոյն, կապոյտ ճաճանչ, կտորը կապոյտ, պատերը կարմիր, ըստ հին թուահամարի 4ա (61), լուսանցում գրած բառերից է սկսւում նոր հատուածները»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 87բ՝ «12, 3 թերթ, 10/ 6ր 25կ.», կատարուած թուաբանական հաշուարկ ապա ջնջուած սեւ թանաքագծով:
2924
ՏԱԹԵՒ (Ի ՎԱՆՍ ՍՐԲՈՅՆ ՍՏԱԹԷԻ ԱՌԱՔԵԼՈՅ) |
ՌՅԺԳ. – 1864 |
ԳՐԻՉ՝ Գէորգ վարդապետ Կ. Աբամէլիքեանց Տփխիսեցի
ՍՏԱՑՈՂ՝ Յովհաննէս արքեպիսկոպոս Ասլանեանց
ԹԵՐԹ՝ 182+2 (կրկն. 1՝ երիցս,). չգրուած՝ 1աբգդզ, 4բ, 161ա-82բ: ՊՐԱԿ՝ 1-15x12 (15՝ 25, 1՝ 13, 13՝ 9, 10՝ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. ճնշադրոշմով՝ «сурской сергбева No 6 фабрики», ձուաձեւ՝ «Компании угличокой бума фабрики» լուսադրոշմով՝ թագակիր ոճավորուած զինանշան, մէջտեղում արջ, տապար ընդ ուս: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32,7x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (1է-146բ, 148ա-9բ, երկսիւն (147ա-8ա, 154ա-160բ), եռասիւն (149բ-54ա), սահմանգծուած կապոյտ մատիտով: ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 7ա) (29x16.6): ՏՈՂ՝ 36: ԿԱԶՄ՝ սեւ թուղթ, մէջքը՝ դրոշմազարդ կանաչ կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ չգրուած թուղթ, լուսանցակողերը՝ բաց կապոյտ ցայտկէն թանաք:
Նմուշ 7ա
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. Կազմիեզրերը, մէջքըմաշուած, վերինհիմքիկաշինմասամբանջատուած, Ա. փեղկըհիմքիցանջատ. տեղ-տեղզանազանհետքերեւբծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1է-158բ [Պատմագիրք Սիւնեաց]
Տե՛ս ձեռ. 1488, 1բ-216բ, 155բ-160բ: Ցանկ/1է-3ա: Ա/3աբ: Բ/5ա-160բ. ա/5ա-6բ: բ/7ա: գ/7աբ (ձուլուած նախորդին): դ/7բ-8բ: ե/8բ-9բ: զ/9բ-10բ: է/10բ-2ա: ը/12ա: թ/12ա-4բ: ժ/14բ-6ա: ժա/16ա-8ա: ժբ/18աբ: ժգ/18բ-9ա: ժդ/19ա-20ա: ժե/20աբ: ժզ/20բ-1ա: ժէ/21ա-3ա: ժը/23ա-4: ժթ/24բ-6ա: ի/26ա-8ա: իա/28-31ա: իբ/31ա-2ա: իգ/32ա-3բ: իդ/33բ: իե/34աբ: իզ/34բ-6բ: իէ/37ա-8բ: իը/38բ-40բ: իթ/40բ-4ա: լ/44ա: լա/44բ-7բ, լբ/47բ-51ա: լգ/51բ-2ա: լդ/52աբ: լե/52բ-3ա: լզ/53ա-4ա: լէ/54ա-9ա: լը/59ա-64ա: լթ/64բ-8բ: խ/68բ-70ա: խա/70ա-2ա: խբ/72բ-3ա: խգ/73ա-4ա: խդ/74ա-5ա: խե/75ա-6ա: խզ/76ա-7ա: խէ/77աբ: խը/77բ-9ա: խթ/79ա-80բ: ծ/80բ-2բ: ծա/82բ-4բ: ծբ/84բ-8բ: ծգ/88բ-9ա: ծդ/89ա-90բ: ծե/90բ-2բ: ծզ/92բ-3բ: ծէ/94աբ: ծը/95ա-6ա: ծթ/96բ-7ա: կ/97բ-100ա: կա/100ա-1բ: կբ/101բ-2բ: կգ/102բ-4ա: կդ/104ա-6բ: կե/106բ-9բ: կզ/110ա-28ա: կէ/128ա-9ա: կը/129ա-32բ: կթ/133ա-8բ. –(Ձեռնարկութիւն...)/136աբ, -(Սրբոյն Գրիգորի...)/137ա, -(Երանելոյն Աթանասի...)/137ա-8ա, -(վասն շրջաբնակ սահմանացն...)/138աբ: հ/138բ-41ա: հա/141բ-6բ: հբ/146բ-8ա: հգ/148ա-9բ: հդ/149բ-52բ: Դ/153ա-4ա: Գ/154ա-5ա: Ե/չիք: Զ/չիք: Է/155աբ (/// սատանի կամուրջի բերանն...): Ը/155բ: Թ/155բ-8բ: Ժ-ԺԲ/չիք:
2. 158բ-60բ [Յիշատակարան Յովակիմ արքեպիսկոպոսի] – Տէր Յովակիմ արքեպիսկոպոս Սիւնեաց գոլով տեղեաւ ի Ծղուկ գաւառէ Ընկեղակոթ գեղջէ, միաբանեալ ի մանկական հասէ սրբոյ գահին Էջմիածնայ սնեալ եւ վարժեալ նիւթապէս ուսումնարանին հասարակաց... սակայն մինչ հիւանդութիւն դիպեցաւ Տեառնս մերոյ, անձամբ անկին ոչ կարաց ի գլուխ տանել զնպատակ իւր փոխեցաւ յաստեացս ի թուին հայոց ՌՄՁ. (1821):
Հմմտ. Հմր 1488 ձեռգրի գրչութեան յիշատակարանների հետ՝ 227բ-30ա:
Յաւելեալ ունի՝ 4ա [Վկայագիր Գեղարքունոյ տանուտէրաց] – Մեք՝ Գեղարքունու տանուտէրքս... ՅԺԸ. (218) հայրապետացն անիծեալ լիցի. մասն եւ բաժին ընդ Յուդայի առցէ. ամէն:
Տե՛ս ձեռ. 2869, 3բ-4ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ե 0րինակեալ ի սրբագիր օրինակէ՝ ձեռամբ Գէորգ վարդապետի Կ. Աբամէլիքեանց Տփխիսեցւոյ, ի վայելումն հոգեւոր ծնօղի իւրոյ՝ գերապատիւ բարձր սրբազան Յովհաննէս արքեպիսկոպոսի Ասլանեանց: Ի հայրապետութեան տեառն տեառն Մատթէոսի առաջնոյ եւ ասպետի տէրութեանց. ի 9 մայիսի 1864 ամի եւ ազգական ՌՅԺԴ. (Գ) 1864: Ի վանս Սրբոյն Ստաթէի առաքելոյ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1եՆուէր Մեսրոպ վարդապետ Տէր Մովսիսեանից. 1896թ., ի Սուրբ Էջմիածին:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «Պատմութիւն [Ս]տեփան», 1ա՝ «841/2924, 1864, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
2925
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 82. չգրուած՝ 1ա-2բ, 76բ-82բ: ՊՐԱԿ՝ 1+Ա-ԷX12 (Է 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ՝ թերթի վերի մասի ներքին լուսանցում՝ «ВАTH» եւ թագանշան ճնշադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25.5X19,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (22x16.5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 14ա): ՏՈՂ՝ 28: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, մէջքը՝ կարմիր կաշի, աստառը՝ թուղթ:
Նմուշ 14ա
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. կազմիեզրերըմաշուած, Բ. փեղկիվերինմասըվնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-76ա Ցանգ մատենական
ա. 3ա-15բ [Ա] – Աբարիմ կամ Յաբովթ լեառն, ուստի երբ մեռանելոցն էր Մօսէս... Աքիօր՝ դուքս Ամմօնացւոց, Յուդի՛՛ 5. 5 մատնի ի ձեռս որդւոցն Իսրայէլի 6. 7, լինի հրէայ. 14. 6:
բ. 15բ-8ա Բ – Բաաղ (որ է բահաղ), կուռք սամարացւոց. 3. Թագ՛՛ 16. 32... Բորոտաց որոշումն. Ղեւտ՛՛ 13. 50, Թու[ոց] 5. 2 եւ Թագ՛՛ 15. Է:
գ. 18ա-21բ Գ – Գաաղ ապստամբեցաւ Յաբիմեղեքայ: Դատ՛՛ 9. 26. 35-39... Դրուսիղայ կին Փեղիքսի դատաւորի լուաւ զվարդապետութիւն Աւետարանին ի Պօղոսէ. Գործ՛՛ 24. 24:
դ. 21բ-6բ Ե – Եբրոն, տե՛ս զՔեբրոն... Եփրօն եւ զի ոչ եթող զանցանելն Յուդայի, հիմնայատակեալ կորեաւ. 1 Մակ՛՛ 5. 46, 2 Մակ՛՛ 12. 24:
ե. 26բ-8ա Զ – Զադօկ (որ է Սադօկ) որդի Աբիաթարայ եղեւ քահանայապետ: 3 Թագ՛՛ 2. 35... |27բ| Զօրաբաբէղ, որ եւ Սօրաբաբէլ ասի, որդի Սաղաթիելի. 3 Եզրա՛՛ 12.1, Մատ՛՛ 1.13, Ղուկ՛՛ 3. 27, կառուցանէ |28ա| զտաճարն Տեառն յԵրուսաղէմ. 2 Եզր՛՛ 5. 2, 1 Եզր՛՛ 6. 32, Սիրաք 49. 13: Ծնաւ Զաբիուդ, Մատ՛՛ 1. 12:
զ. 28ա Ը – Ընծայ առնուլ արդեօք իցէ արգելեալ Ծնն՛՛ 14. 22... Ընկերակցութիւն բարեաց խնդրելի է չարաց խոտելի. Ծննդ՛՛ 19. 15...
է. 28ա-9ա Թ – Թագաւորք զինչ գործել կամ յորոց փախչիլ պարտեն... Թօմաս երկուորեակ պատրաստեալ զինքն մատոյց ընդ Քրիստոսի երթալ ի մահ. Յօհ՛՛ 11.16, եղեւ թերահաւատ 20. 25, 29:
ը. 29ա Ժ – Ժամանակի բարեդիպուածութիւնն ամենեսեան իրս պահելի է... Երեմ՛՛ 35. 6*, 2 Մակաբ՛՛ 6. 19*, 7, 2*:
թ. 29ա-30ա Ի – Ի բաց թողումն ինքն ինքեան ըստ ուրացումն անձին... ընդդէմ տասանց ցեղիցն, տե՛ս Սամարիա:
ժ. 30բ-1ա Լ – Լաբան հիւրընկալաւ զծառայն Աբրահամու... պաշարի յԱսորւոց 19. 6:
ժա. 31ա-3ա Խ – Խաղաղութիւն, ոմն ժամանակական, ոմն մշտնջենաւոր, Ծնն՛՛ 13. 6... խօսք քրիստոնէից տե՛ս զխօսելին:
ժբ. 33աբ Ծ – Ծառայից եւ աղախնեաց կամ ընտոծնեաց պաշտօն... ծունգ ամենայն կրկնե Տառն. Սաղ՛՛ 21.30, Եսայ՛՛ 45. 24, Հռօմ՛՛ 14. 11, Փիլի՛՛ 2. 10:
ժգ. 33բ-6ա Կ – Կախարդութիւնք, որ եւ թովչութիւնք եւ դիւթութիւնք... կտակարան Գաղա՛՛ 4.24, Եբր՛՛ 9.1, 13.20, տե՛ս Նոր Կտակարան:
ժդ. 36ա-40բՀագար եւ հագարացի, տե՛ս Ագար, Հալածանք, տե՛ս զխաչն... Հրէից ոմանք ստոյգք սովորութիւնք, Ծննդ՛՛ 32. 31, Դատաւ՛՛ 11. 40, Հռութ 4. 7, 2 Մնաց՛՛ 35. 25:
ժե. 40բ Ձ – Ձեռնադրութիւն զանազան ներ Հնում Կտարակարում... ձեռնադրութիւն այսինքն դրոշմի խորհուրդ, Գործ՛՛ 8. 17, Եբրա՛՛ 6. 2:
ժզ. 40բ-1ա Ղ – Ղազարոս անկեալ դնի առաջի դրան մեծատան փափկասնի Ղուկ՛՛ 16. 20... ննջէ ընդ երկուց դստերաց իւրոց. Ծննդ. 19, 31, 35, Ղուկաս բժիշկ, Կողոս՛՛ 14, Մնայ ընդ Պօղոսի, 2 Տիմ՛՛ 4. 11:
ժէ. 41աբ Ճ – Ճանաչել պատշաճի բազմիցս զմարդիկս ի բանից եւ յարարից... Ճշմարտութիւն. Եսայի 59. 14, 1 Եզր՛՛ 3. 12, 4. 33, 4 եզր՛՛ 14. 17, Զաքա՛՛ 8. 16, Եփես՛՛ 4. 21, 25:
ժը. 41բ-7բ Մ – Մաաքա դուստր Թօլմեայ արքայի Գեսուրայ, մայր Աբիսօղօմայ, 2 Թագ՛՛ 3.3... սատանայ վիճէ ընդ հրեշտակին Միքայէլի վասն Մօսեսեան մարմնոյն. Յուդայ 9:
ի. 48ա-52ա Յ – Յաբիսա Գաղաադու առ ոտն հարկանի յԻսրայէլէ... որովայնում էր երիւք տու[ը]նջեամբք եւ երիւք գիշերիւք անդանօր, Մատ՛՛ 12. 40:
իա. 52ա-4ա Ն – Նաաս արքայ Ամմօնացւոց պատերազմի ընդդէմ Յաբիսայի... խնդրեա՛ պատարագի խորհրդածութիւն եւ մատուցումն:
իբ. 54ա-5ա Շ – Շաբաթ Ծնն՛ 2. 2, Ելից 16. 23, 20. 8... Շուշանայ պատմութիւն (որ է ըստ լատինացւոցն Սուսանայ) Դանի[ել] 13:
իգ. 55ա-6բ Ո – Ոզիաս քահանայ ընկալաւ Զաքիօր ի տուն իւր... ունի ինքեան փոխանորդ զՅովաս արքայ. 2 Մնաց՛՛ 23. 11:
իդ. 57աբ Չ – Չարագործութիւն, տե՛ս զկախարդութիւն, ի չարաց մասնակցութենէ փախչելի է... չափ եւ կշիռ պարտին գոլ արդարք, Ղեւտ՛՛ 19. 35, 2 Օրին՛՛ 25. 13, Եզեկ՛՛ 45. 10, Միքիա 6. 11, Ամովս 8. 5, Առակ՛՛ 16. 11, 20. 10:
իե. 57բ-60բ Պ – Պահի սակս մեռելոց. 1 Թագ՛՛ 31.13... կոչ իւր վաղ ուրեմն Սօղոս, Գարծ՛՛ 7. 59, 9. 1, 13. 1:
իզ. 61ա Ջ – Ջուր զոչ ինչ մեղանչումն կամ արգելումն առ բերէ ընտրելոցն Աստուծոյ... Ջուր օրհնեալ, տե՛ս զօրհնութիւնն:
իէ. 61աբ Ռ – Ռաբաթ պաշարի. 2 Թագ՛՛ 11. 1, 2. 26, 1 Մնաց՛՛ 20. 1... էառ զնա կնութեան Բոյսս եւ ծնաւ Զօբէթ, 4. 13, 1 Մնաց՛՛ 2. 12, Մատ՛՛ 1. 5:
իը. 61բ-66բ Սաբեայ – Քանզի զթագաւորութիւն խնդրէր հատանի գլուխ նորայ. 2 Թագ՛՛ 20. 22... Սօդօմ եւ Գօմօր յախորժագունի վայրի եդեալք. Ծննդ՛՛ 18. 10, պատճառն Եզեկ. 16. 49:
իթ. 66բ-8ա Վ – Վաճառականութիւն, տե՛ս գնել եւ վաճառել... |67բ| վրեժխնդրութիւն Աստուծոյ միայնոյ եւ նորին պաշտօնէից եւ դատաւորաց յանձնեցեալ է... տե՛ս զթողլին:
լ. 68ա-70ա Տ – Տաբիթայն յարուցանի ի մեռելոց. Գոր՛՛ 3. 36, 40... տօնից խախտումն, որքան ծանրաբար պատժի. Թուոց 15. 32:
լա. 70աբ Ր – Րօբովամ, որդի Սաղօմօնի, արքայ Յուդայի կացուցանի... թագաւորէ Աբիա, որդի նորայ փոխանակ նորայ 15. 1:
լբ. 70բ Ց – Ցանկութիւնն արգելանի եւ պատժի. Ելից 11. 33, 21. 5, 6... զցանկութիւնս մարմնոյ խաչել, սանձել եւ մեռուցանել հրամայիմք. Սիրա[ք] 18. 30...
լգ. 70բ-2ա Փ – Փագիէղ դուքս ցեղին Ասերայ. Թուոց 1. 13... փուշք անուանին հոգք աշխարհիս այսորիկ փարթամութիւնք եւ փափկութիւնք կենաց. Մատթէոս 13. 7, 22, 19. 22, Մարկ՛՛ 4, 7, 18+10, 22 Ղուկ. 8, 7, 4+18, 22:
լդ. 72ա-5ա Ք – Քահանայքն օրինի եւ պաշտօնք նոցին, Ելից 29. 44, 30. 7, Ղեւտ՛՛ 10. 1, 6. 9... քրիստոնեայք եղիցին ընդ Քրիստոսի, Յոհ՛՛ 12. 26, 14. 3, 17. 24:
լե. 75ա-6 Օ – Օբեթ, որդի Բոոսայ ի Հռութայ... Օր փոխանակ ամաց, Թուոց 14. 34, Եզեկ՛՛ 4. 6. վերջ:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «848, 2925, ԺԹ. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
2926
ՌՄՀԴ. – 1825 |
ԳՐԻՉ՝ Յովակիմ դպիր:
ԹԵՐԹ՝ 89+1. (կրկն. 1բ) չգրուած՝ 1Աա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԲx8 (ԺԲ 2): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 27,5x19,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (19,5x15,6. սահմանագծուած սեւով): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 30ա): ՏՈՂ՝ 26-31: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, թիկունքը՝ շագանակագոյն լաթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1(Ա)+1(Բ), թուղթ, մաս կազմաստառի:
Նմուշ 30ա
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. կազմընորոգուած, թերթերիեզրերըմաշուած, թ. 33-39՝արտ. լս. (6.7x3.5) կտրած-հանած, տեղ-տեղպատռուած, խոնաւութիւնտեսած, 13բ-15բխոնաւութեանհետեւանքովթանաքըլղոզուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1Աբ-89բ Վահան հաւատոյ յօրինեալ վերապատուելի հայր Միքայէլի Չամչեանց. Հաստատութիւն ուղղափառութեան Հայաստանեայց սուրբ եկեղեցւոյ, ուրուական իմն գծեալ ձեռամբ ուրումն Յովակիմայ ապարդիւն դպրի, յամի Տեառն 1825, սեպտեմբերի 26:
– 1Աբ Նախաշաւիղ ծանօթութիւն – Զայս մատեան ի բուն գաղաբարէ համառօտեալ, որոյ գրիչն է գողացեալ յարկեղէ հ. Մ. Չ. (հայր Միքայէլի Չամչեանց) եւ այս նոյն հակառակորդ եւ կռուասէր եւ չարից ծառայօղ անձն է, որ պարբերութեան գրոցն հատուած-հատուած ծանր ամբաստանութիւն եւ հակառակախօսութիւն գրէ, որ ընթերցողած ակնյայտնի տեսանի, որովհետեւ սա անարգեալ եւ անկեալ էր ի Մխիթարեան միաբանութենէ, եւ ոչ ըստ օրինի հարց վանական կամ կրօնաւոր ձեռնադրէրէյին վասն կռուասէր լինելոյն: Սոյն անձն ելաւ ի Վենետիկէ եւ անձեալ գնաց ի Լիբանան կրօնաւորութեան, հարք ընկալան եւ ձեռնադրեցին, որոյ անուանն կոչիւր հայր Պօղոս Տէվրիշեան. սա, հետեւելով հակառակութեան մխիթարութեանն միաբանից, 1815 մարտի Գ(3) եկեալ Պօլիս եւ գողացեալ յարկեղէ սորին բնագրին եւ տարեալ ի Հռովմ, եւ սա է, որ համառօտիւ գաղաբարեալ ընթարձակէն եւ իւրայնոցն յուղարկաւորեալ զայս եւ ետ հրաշիւք մի ձեռս մեր ձգեցաք օրինակեալ: Եւ ի վերջոյ սորին յայտարարութիւն ժողովոց պատմութիւն վասն միութեան, զոր գրեալ հայր Պօղոս վարդապէտի Տեվրիշեան աշակերտի Չամչեան Միքայէլի եւ յետոյ համակ հայր Միքայէլ առ Իգնատիոս եւ սա Մկրտիչ վարդապէտն:
– 1Բա-4ա Շարունակութիւն կամ հաստատութիւն յառաջագոյն գրեալ մերումս տեսարանի կամ յայտնի ապացոյց նոր հերձուածող լինելոյ վերապատուելի հայր Միքայէլի Չամչեանց եւ բոլոր միաբանութեան իւրոյ, քաղեալ ի բուն ձեռագիր գրուածոյ իւրոյ, զոր իբր հրաշիւք ձգեցաք ի ձեռս մեր յամի 1815, մարտի Գ. – Զոր ինչ միանգամ գրեալ էր յառաջին անդ մերումս տեսարանի... նախ այսպէս առաջանայ ի խնդիրն առաջին:
Տե՛ս ձեռ. 1936, 1ա-65բ: ա/1Աբ-8ա: բ/8ա-13ա: գ/13ա-6բ: դ/17բ-20ա: ե/20բ-39ա: զ/39ա-49ա: է/49բ-58բ: ը/59բ-77բ: թ/78ա-80բ: ժ/81ա-9բ:
Ծնթ. Համառօտագրուած է, գրուած է քաղուածաբար, ունի հետեւեալ միաւորների նախաբաններ. էջ՝ 17ա, 20աբ, 39ա, 49բ, 59աբ, 87բ-9ա, 81ա:
դ. 17ա Ի վերայ խաչեցարիւ երգելոյ ըզսուրբ Աստուածն – Անդնդախոր պտուտից ալեաց ծովու նման է այս խնդիր ի գրուածս վերոյգրեալ հեղինակին... ոչ տպաւորէր զշաւիղս դառն կշտամբանաց եւ նախատանաց, զոր այս օրինակ դրոշմէ ասելով:
ե. 20աբ Ի վերայ եկեղեցւոյ – Եւ արդ խուզել զայս խնդիր պիտանի է քան զամենայն... հայեսցուք այժմ, թէ որպէս յառաջանայ ի խնդիրն ասելով նախ այսպէս:
զ. 39ա Քանի՞ ծանր թշնամանօք եւ նախատանօք թշնամանէ զմեզ... զկնի դրոշմելոյ զվերոյգրեալ բնաբանն այսպէս սկսանի:
է. 49բ Սքանչելի է յոյժ ճարտարամտութիւն եւ ճարպկութիւն, այսու եղանակաւ յառաջանայ որպէս եւ յայտ իցէ յայնս, որ զկնի:
ը. 59աբ Վէճ. վերապատուելի հայր Միքայէլի Չամչեան ի վերայ ջրախառնութեան. համառօտիւ քաղեալ ի ձեռագիր մատենէն իւրմէ – Այս խնդիր ի մէջ ահագին մատենին Վ. Հ. Մ. նոր պաշտպանին ուղղափառութեան Հայաստանեայց եկեղեցւոյ... նոր պաշտպան զկնի դրոշմելոյ ի ճակատ խնդրոյն իւրոյ զայս վերնագի:
թ. 77բ-8ա Վէճ. Ծ. Հ. Մ. Թ. նոր պաշտպանին ուղղափառութեան Հայոց, որ ի վերայ տօնի ծննդեան եւ մկրտութեան... զկնի դրոշմելոյ ի սկիզբն ճառի իւրում զայս բնաբան:
ժ. 81ա Գերապատուելի հայր Միքայէլի Չամչեանց ի վերայ քաւարանի. համառօտիւ քաղեալ յընդարձակ մատենէն իւրմէ – Յոյժ ճարտար ոք է Վ. Հ. Մ. Թ. նոր պատշպան ուղղափառութեան հայաստանեայց եկեղեցւոյ, քանզի ճարտարարհեստիւք... եւ արդ, Վ. Հ. Մ. Թ. զկնի դնելոյ զայս մակագրութիւն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս 1Աբ՝ խորագիրը, նաեւ՝ Նախաշաւիղ ծանօթութիւն:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկին՝ «Վահան հաւատոյ, 68», Աա՝ «850/2926, 1825, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
2927
ԺԶ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Հայրապետ:
ԹԵՐԹ՝ 146: Պրակ՝ Ա-Իx12 (Գ-Է, Ժ չիք, Ը 1, Ա 7, ԺԷ, Ի 10, ԺԱ, ԺԴ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով, լուսադրոշմով (բոլորակ մէջը անորոշ պատկերներ (թ. 4, 28, 94, 97), արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 30x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (23.5x16): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 21ա): ՏՈՂ՝ 26-29: ԿԱԶՄ՝ մուգ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, Բ. փեղկի վերին մասում՝ «ԽԱ», մէջտեղում՝ «Մատենադարանի շենքի դրոշմուածք», միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ շագանակագոյն վանդակներով վարդագոյն կտաւ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա, Բ)+2 (Գ, Դ) դեղնաւուն չգրուած թուղթ:
Նմուշ 21ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ՝Ճակատազարդ՝ 61ա: Զարդագիր՝թռչուն, հանգուցագիր: Լուսանցազարդ՝բուսական: Գոյներ՝սեւուրուագծային, կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. Ի. դ. նորոգուած, թերթերիարտ. լս. նորոգուածնորթղթով, թերթերինաղտոտուածութեանբծեր, խոնաւութեանհետքեր, որիհետեւանքով 1ա՝գրադաշտըվնասուած, թ. 145-146 ցեցիանցքեր, 33-34 թերթերիարանքում 29 թերթերիբեկորներ (Ա-ԻԹ.), 20բ՝վերինլս. սոսնձուածթուղթ, որիվրա՝ «դարիոսիմարմնիանմարմնաբարչարչարելովպսակեցաւբարե՛՛»:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-146ա [Գանձարան]
1. 1ա [Տաղ] («[Գ]ՐԻԳՈՐ») – /// ուրի /// խնդրէք զկենդան///ն: Րամից էից Արարչին ազգի մարդկան... բ. 1ա Այլ տաղ Միաշաբաթ օւր – Միաշաբաթ աւր հանգստեան / Կանայք եկին ի գերեզմանն... գ. 1ա-3ա Գանձ Ոհանէի («ԱՅՍ ՅՈՀԱՆՈՒ») – Աւրհնեմք ըզքեզ Տէրդ ամենայնի... դ. 3ա Տաղ Ովհանւ Ոսկիբերանին Մեծ քաղաքին Կոստանդինու փեսա փառաց... ե. 3աբ Այլ տաղ Ոհանւ – Ի յորովայնէ ընդրեալ...
2. 3բ-4ա Կանովն ծնընդեան Աստուածածնին եւ ծնողաց Նորին՝ Յովակիմ եւ Աննա («ԳՐԻԳՈԻ Է») – Գոյին անեղին, / Գոյին անմահի, / Գոյին անհասի / Անճառ հըզաւրի...
3. 4աբ Աստ օարտ ծնընդեան տօնին եւ ծնօղաց նորին, թէ ի տաճարն տօնին. դու զայս Բ. տօնս ասայ – Սըրբութեան սնանի սուրբ տղայն բարի... բ. 4բ-5ա Տաղ Գրիգորի Անաւարզեցւ – Այսաւր պ///ողին զերկինս կորկրի աթոռ կազմի բանիւ...5ա Փոխէ ձայնն – Քահանայից դասքն աւրհնէիհն այժմ Աստուծոյ. եմք ազգակցեալք զնոյն աւրհնեմք ուրախացեալք: գ. 5ա Այլ տաղ անուշ – Այսաւր երկիր լրիւ հնչէ...
4. 5ա-6բ Զ. [Գանձ] Նիկողայոսհայրապետ («ԳՐԻԳՈՐ») – Գաւազան ծաղկեալ գեղաղէշ փայլեալ... ա. 6բ Տաղ գեղեցիկ – Աստուած անճառ, սուրբ թագաւոր... բ. 6բ Փոխէ ձայնդ – Երեւմամբ սուրբ հրեշտակաց...
5. 6բ-9բ Սրբոց հայրապետացն աստուածա[զա]նից առաքելոց հետեւ[ողաց] («ՎԷՇՏԱՍԱՆՔ») – Վայել է քոին վ[առ]եալ յաթոռի վայելչականին... ա. 8բ-9ա Տաղ անուշ – Այսաւր դըշխոյ |9ա| պանծալի... բ. 9ա Տաղ տէր Ներսէսի – Այսաւր մայր Սիոն ցնծայ... համեղաճաշակ գինւոյ մատրւակ ձայնիւ կոչեցին առ ի ճաշակել ղաւղալ աշխարհէ մեգտ զգիտութեան: գ. 9աբ Փոխէ ձայնդ – Ճառագայթ լուսուն երկիր ծագեցան միածին քարոզ ճշմարիտ բանիւք...
6. 9բ-11ա Ճըգնաւորօորոց. Պօղոսի եւ այլ («ՃԳՆԱՒՈՐՔ») – Ճըգնաւոր ընտրեալք ճըշմարտայգործեալ, / Զմարմինս ձեր ճըշնեալ... ա. 11աբ Տաղ ճգնաւորացն – Աստուած բարձրեալ Տէրդ երկնային եւ թագաւոր ամենայնի...
7. 11բ-3ա Թաթէոսի եւ Բարթուղիմէոսի եւ Յուդայի («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գեր[ա]րփի պայծառ... Այլեւ երգողի, / Բանիս աղքատի, / Անմիտ Գրիգորի, / Նաեւ ստացողի, / Գանձի եւ տաղի եւ սըրբագրողի, / Սիրով հայցողի, / Գանձիս ասողի եւ լաւ պաղողի ողորմե: ա. 13աբ Տաղ ազնիւ – Բանն որ ի Հօրէ ծագեալ...
8. 13բ-5ա Յարութիւն Քրիստոսի («ԱՌԱՔԵԼ») – Անժամանակ լուսն արփիական... ա. 15ա Տաղ Յարութեան – Նոր ծաղիկ պայծառացաւ...
9. 15ա-6բ Սրբոյն Մինասայ Երմոգինայ եւ Գրաբոսի («Ի ԲԱՂԻՇԵՑՈՅ») – Ի յերկնային լուսոյն հայրական... ա. 16բ-7ա Տաղ սրբոյն Մինասայ – Տէր բարերար Հաւր Միածին... բ. 17ա Փոխէ զձայն – Երմոգինա եւ Գրաբոսի այն ընկերաց սուրբ Մինասին...
–17ա Այլ տաղ – Այսաւր նորահրաշ տունիւ ցնծամբք... տօնեմք այսաւր հրճւիմք հոգով / Բարեբանեմք զԱստուած մարմնով, զհրաշագործ վկայս նորին մեծ ջահ վառեալ եկեղեցին:
10. 17բ-9ա Ստարատիոսացն («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծայպայծառ փառաւք զարդարեալ... ա. 18բ-9ա Տաղ ստրատիոսեացն – Առ քեզ պաղատիմք մաղթողական ձայնիւ...
11. 19աբ Սրբոյն Յակոբայ հայրապետի («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծահամբօ յանուն գովելի... գըթալ ի մեզ յաւուրն ահագին: Կըցուրդութեամբ ///:
12. 20աբ [Գանձ սրբոց թարգմանչացն Սահակայ եւ Մեսրոպայ] (ձեռ 423, 109ա-12ա) – /// նոյն աւր վախճանի ի գեւղն ի բըլրի ի Վաղարշակերտի... ա. 20բ Տաղ ի տէրն Ներսէս – Եկայք ցընծասցուք պայծառացեալ տաւնիւս... 20բ Փոխէ – Սուրբ վարդապետըն մեր ընդրեալ Մաշթոց. Մեսրոպըն...
13. 21ա-2բ Ղեւոնդեացն («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խըրամատեալ քանոն աւրինի... ա. 22աբ Տաղ Ղեւոնտաց – Ի հանդէս տաւնի ձեր րախացեալ... բ. 22բ Փոխէ ձայնդ – Քահանայք պատւեալք աւծմամբ Հոգւոյն շնորհաց...
14. 22բ-4բ Սրբոց Վարդանեանցն («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գոհաբանեալ Տէրդ ամենայնի... Երգողի բանի յաղքատին / Անմիտ Գրիգոր բանի խնդրողի ող՛՛: ա. 24ա Մեղեդի անուշ («ՄԱԹԷ») – Մաքուր հոգւով արիք մարմնով... բ. 24աբ Տաղ ազնիւ («ՎՐԴԱՆԷ») – Վարդան քաջ վանող չարին...
15. 24բ-6բ Հայրապետաց երեք սուրբ ժողովուն («ԱՅՐԻՎԱՆ») – Աստուած կենդանի անիմանալի... ա. 26աբ Տաղ դաւանութիւն – Խոստովանիմ եւ հաւատամ ըզքեզ Աստուած...
16. 26բ-9բ Բուն Բարեկենդանին է («ԵՐԵՒԱՆԵՑԻՆ») – Երգս յաւէրժական երգեմք բանական... ա. 29աբ Տաղ Բարեկենդանի – Ճրագ ճըշմարիտ եւ երկնաին լուսաշխարհ...
17. 29բ-33ա Թէոդորոսի զօրավարին («Ի ԽՆԴՐԵԱԼ Ե Վ») – Ի քէն հայցեմք աղբեւր <բիւ> բարութիւն լուս ի լուսոյ անհաս անսահման... ա. 31բ-2բ Այլ գանձ Թէորոդոսին («ԳՐԻԳՈ[Ր]») – Գոհաբանեալ Աստուած Սուրբ Հոգի... բ. 32բ-3ա Տաղ տէր Գրիգոր կաթողիկոսին – Խաղաղարար Նոր թագաւոր քո զինւորացըն...
18. 33ա-5ա [Գ]անձ Լուսաւորչին («ՄԿ<Կ>ՐՏ[Ի]Չ») – Մեծն հըզաւր եւ անմահից արքայ... ա. 34աբ Տաղ – Ի յելս արեւու արեւ ի յելս արեւ ծագեցաւ մեզ յարեւմըտից... բ. 34բ-5ա Փոխէ – Անդէ հանդիսէն ձայնէր ի գուբն ըստւերին...
19. 35ա-7ա Վեցերրորդ կիրակէին («ԳՐԻԳՈՐ») – Գոյիդ կատարեալ Աստուծոյդ բարձրեալ եւ փառաւորեալ / Երիցդ անձնացեալ... ա. 36բ Տէր Ներսէսի է. ասայ առաջ խորհրդին – Վերջին աներեկ աւուրս համառաւտին... բ. 36բ-7ա Վերջէ – Յորժամ գրեալքըն կատարին...
20. 37ա-9բ Գանձ Ղազարու («ԳՐԻԷ ՍԱ») – Գոչումն ըղձական, գովասանական գոհաբանական... ա. 38բ-9ա Տաղ ազնիւ – Ձայնն այն, որ զաշխարհս արար... բ. 39աբ Յորդորակն է – Ճառագայթ Հաւր երկնային...
21. 39բ-42բ Գանձ Ծաղկազարդարին («ՀԱՅՑԷՍ») – Համագոյական Հաւր սահման եւ բան հոգւոյդ... ա. 40բ-1ա Տաղ անուշ եւ լաւ – Տիրական տունիւս այսաւր եկայք... բ. 41ա-2ա Երեկունն ասայ ըզայս – Ի տունս տունից ի փառըս հրաշից... գ. 42աբ Տաղ Առաքել վարդապետէ – Այսաւր նոր տունիւս ցնըծայ եկեղեցի...
22. 42բ-5բ Աւագ երկուշաբաթին («ԳՐԻԳՈՐԻ Ե ՍԱ<Ա>») – Գերագոյն Էից գերահրաշ գոյից... ա. 45ա [Տ]աղ ազնիւ – Անդ ի մէջ դրախտին երեք անձինք կային... բ. 45աբ Յորդորակ – Ադամայ ստեղծաւղն եկեալ Դու պատկերիդ ես...
23. 45բ-7բ Աւագ երեքշաբաթին («ԳՐԻԳՈՐ») – Գործ արարչական գերահրաշական, գըթով գոյացան... ա. 46բ-7ա Տաղ ազնիւ Քեզ ով Տէր Յիսուս... բ. 47աբ Յորդորակն – Յորժամ ծագիս Տէր ի երկնից...
24. 47բ-9ա Աւագ չորեքշաբաթին («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ [ա]նճառ խորհուրդ ահագին... ա. 48բ-9ա [Տաղ] – Յիսուս փրկիչ կենարար, որ մարդ լինել հաճեցար... բ. 49աբ Յորդորակն – Մեծ խորհուրդ երկրի այսաւր յայտնեցաւ...
25. 49բ-53ա Աւագ հինգաշաբաթին – Զահեղ զանքննին զխորհուրդս խորին եւ զանսկզբին... ա. 50բ-1ա Տաղ անուշ – Յերեկոյին հինգշաբաթին ի պասքայի... բ. 51ա-2ա Հինգշաբաթին առաւօտուն – Որք եւ փափագին ուտել զայն մարմին... գ. 52աբ Տաղ – Փառք եւ թագաւոր այն, որ նստի ընդ Հաւր... դ. 52բ-3ա Տաղ Առաքելէ – Աստուածն ամենայնի, / Միածին Որդի / Կամաւ Հօր հոգւոյն...
26. 53ա-4բ Աւագ ուրբաթին [Գանձ] անմարմնական («Ի Մ<Մ>ԱԹԷ») – Ի յանձանց բանական յօէտ աւրհնաբան... ա. 54աբ Տաղ գերագոյն – Զարհուրեալ զաւրացն երկնաւորաց խմբից... բ. 54բ Յորդորակն – Արագ հասանէր ակնարկելով նըմայ...
27. 54բ-8բ Ցերեկին ասայ – Որ եւ կատարեալ զմարգարէացեալ... Խնդրող Գրիգորին տալ ողորմութիւնն կե/// եւ բարութիւնն եւ առողջու/// սորին ստացողին եւ փո/// րկողին մեղաց թողութիւն: ա. 55բ-7ա Երեկունն ասայ («ԶԵՐԱ») – Զանեղական ամենիցն Աստուած, զարարչագործն տիեզերաց... բ. 57աբ Փոխէ զձայնն – Շնոհաւք Հոգւոյն Սըրբոյ լցեալ եղեն... գ. 57բ-8բ Ողբ սուրբ Աստուածածնին ընդէմ խաչին – Աստուածածին կուս Մարիամ կացեալ առ խաչն... դ. 58աբ Այլ տաղ Աւագ ուրբ[աթ]էն – Լըցան բանքն այսաւր սուրբ մարգարէիցն...
28. 58բ-61ա Թաղման ճրագալուցին («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խորհուրդ հանգըստեան ի եւթներրորդին / Ըստ գըրելոն նախատեսողին... ա. 60ա-1ա Տաղ ազնիւ – Այսաւր է շաբաթ եւ լռութեան հանգիստ երկրի...
29. 61ա-2բ Կանովն սուրբ Յարութեան Քրիստոսի («ՄԿՐՏԻՉ») – Մարդասիրութեամբ Որդիդ միածին... ա. 62ա Մեղեդի յարութեան – Սէր առաւօտէ, սէր առաւօտէ ճեմեալ իւր անծուկ... բ. 62աբ Տաղ ի տէր Ներսէսէ – Նոր իմ աւետեաց բարբառ...
30. 62բ-6բ Երրորդ օուրն մեռելոցն («ՏԷՐՈՒՆ») – Տէր. տէրունական տըւող տիրական տաւնիս փըրկական... ա. 64աբ Մեղեդի անուշ – Ես ձայն զառիւծու ասեմ... բ. 64բ Փոխէ ձայնն – Այսաւր աւետիս ձեզ ննջեցելոցդ... գ. 64բ-5ա Փոխէ ձայնն – Արի Եսայի բարձրաձայն գոչեա... դ. 65ա-6ա Երրորդ օուրն ասայ – Արդ, լուսաւորեայ, արդ, փառաւորեայ... ե. 66աբ Մեղեդի անուշ – Հաւուն, հաւուն արթնացեալ դիտելով...
31. 66բ-7բ Յարութիւն չորրորդ աւուրն («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծայպայծառ ձայնիւ ցնծալի գոչէր Գաբրիէլ... ա. 67բ Տաղ Յարութիւն Քրիստոսի – Յարեաւ յաւուր երրորդին, / Կոչէր հրեշտակ ի վիմին... Այլ տաղ յարութիւն – Յար/// աւետիս զի խնդրէր զանմահ ընդ մեռեալ...
32. 67բ-8բ Հինգ աւուրըն («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ [եւ ահեղ] խորհուրդ սոսկալի... ա. 68բ-9բ Փառ[ք] Աւետարանին – Յիսուս թագաւոր ընդ փառաց...
33. 69բ, 146աբ Վեցերրորդ օուրն Յարութիւն – Յերկնից խոնարհեալ բանդ երկիր իջեալ... աւուրս քառ[ա]ասնին... |146աբ| բազումս նըման սոցին գործս աստուածային... ա. 146բ Փառ[ք] Աւետարանին – Դարձեալ յայտնի այլանըման, Առ ծովակին Տիբերական...146բՏաղ անուշ – Խ[ո]կեալ Մարիամ Մագտաղինեցին յայն առաւաւտին...
34. 146ա, 70ա-1բ Յովհաննու գըլխատմանն (Գրիգոր) – Գոյակն էական Հաւր սահման... տեսեալ Յորդանան |70ա| զԱստուածն աննըման կերպիւ մարդկութեան... ա. 71ա Մեղեդի անոշ – Ահա ի տիպ տիրականին... բ. 71աբ Տաղ Մագիսայ – Կարապետ սուրբ հաւատոյ անախտ, անբիծ...
35. 71բ-3բ Գանձ Նոր կիրակէին («ԳՐԳՈՐԻ Է») – Գաղտնի խորհըրդին, գուշակեալ ի հին... / Երգոյս ասողի / Անմիտ Գրիգորի / Եւ սըրբագրողի / Այլեւ ստացողի / Սիրով հայցողի / Մասն ի պարգեւի, ողորմ՛՛: ա. 73ա Տաղ ազնիւ – Այսաւր նոր արեւ հարեալ ի նորահրաշ արեգակնէ... բ. 73ա Յորդորակ լաւ – Միաշաբաթ երեկոյին եմուտ փակեալ դրաւք առ նոսին... գ. 73աբ Փոխէ ձայնդ – Զխոց[ու]ած տիգին ձեռամբ տեսեալ...
36. 73բ-5ա Աշխարհամատրեան եկեղեցոյ («ՄԿՐՏԻՉ») – Մաքրեալ տաճար սուրբ տէրունական... ա. 74բ Մեղետի եկեղեցւոյ – Քրիստոս եկեալ քահանայապետըն սուրբ... բ. 74բ-5ա Տաղ անուշ – Ուրախ լե՛ր հարսն ի յերկրէ...
37. 75ա-6բ Կիրակմըտի ասայ («ԳՐԻԳՈՐԻ») – Գերամբարձ Աստուած գովեալդ ի զօրաց... / Գանձիս ասողի...
38. 76բ-8ա Գիշերայպաշտպանն ասայ («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գերանճառ արփի, գոլ պատճառ գոյիս... ա. 77բ-8ա Տաղ Յարութեան – Կանանցըն կանխեալ եկին ի գերեզմանն... բ. 78ա Յորդորակն է – Այսաւր լուս ծագեաց աւուր առաջինս բանին Աստուծոյ Հաւր եւ Սուրբ Հոգւոյն յայժմ եւ յօիտեան:
39. 78ա-80ա Գանձ երեւման սուրբ խաչին («Ի ՄԱԹԵՈՍԵ») – Իսկակից Որդի / Հաւր քո հզաւրի... ա. 79բ-80ա Տաղ երեւմանն սուրբ խաչին – Խաչն ի նախնում երեւեցաւ...
40. 80ա-1բ Համբարձման Քրիստոսի Աստուածոյ մերոյ («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծայպայծառ տաւնիս ահագին / եկեղեցիկք մեր պայծառասցին... ա. 81աբ Տաղ համբարձմանն – Աստուածըն Բան, Հաւր, Միածին, Տէր մեր Յիսուս լուսն անքընիին...
41. 81բ-3ա Գանձ մեծահրաշին («ՄԱԹԷՈՍԻ Է») – Միակդ ահօոր Տէր եւ զաւրաւոր, Հաւր քո միաւոր... ա. 82բ-3ա Տաղ ազնիւ – Այսաւր անդրանիկ հաւր Միածին Որդին... բ. 83ա Յորդորակն է – Վեհից թագաւորն այսօր առ հայր մըտանէ...
42. 83ա-5ա Կանովն Հոգոյ գալըստեանն («ՎԱՆԻԿ ԱՍԱ») – Վերաւրհնեալ գովեալ եւ փառաւորեալ... ա. 84բ Մեղեդի վայելուչ – Նըւագեմք Հոգւոյն նըւագըս վաելուչ... բ. 84բ-5ա Տաղ ազնիւ – Ի մեծի աւուր տունիւս...
43. 85ա-6բ Երկրորդ աւուրըն («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ հըզաւր Հոգի Աստուծոյ... ա. 86ա Տաղ գեղեցկայարմար – Աստանաւր ծագեաց լուսն աւետեաց կենաց... բ. 86աբ Յորդորակն է – Նոր հիւսեսցուք քաղցր եղանակ...
44. 86բ-7բ Երրորդ աւուրն է («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառ լուսն արտափայլեալ... ա. 87աբ Տաղ ազնիւ – Այսաւր Սուրբ Հոգին Աստուած եկեալ յաշխարհս... բ. 87բ Փոխէ ձայնդ – Հոգի սուրբ հընչեաց բազմապատիկ մի ձայն...
45. 87բ-9ա Չորրորդ աւուրըն է («ՅՈՎԱՆԷՍ») – Յաւէտ իսկապէս / Ընդ հաւր միապէս...
46. 89ա-91ա Հինգերորդ օուրն Առաքել վարդապետէ («ՀՈԳՈՅՆ ՍՐԲՈՅ) – Հոգի Աստուած բխումն անքննին...
47. 91ա-4ա Հռիփսիմեանց եւ Գայիանանց («ՎԿԱՅԱ<Ա>ԿԱՆԱՑ») – Վայելչականաց վայելման փառաց, վերնապարկ առած... ա. 93բ-4ա Տաղ ի տէր Ներսէսի – Առաւօտ լուսոյ արեւելան ազգաց աւրիորդըն...
48. 94ա-5բԳլակայ վանաց Սուրբ Կարապետի («ԳՐԻԳՈՐ») – Գոյիդ հըզաւրի. Աստուծոյդ մեծի... ա. 95ա Մեղեդի ընտիր – Արդ, Յովհաննէս հայր սքանչելի... բ. 95աբ Տաղ ազնիւ – Մըկըրտիչըն Յովհաննէս, Քրիստոսի սուրբ Կարապետըն...
49. 95բ-7ա Գանձ եկեղեցոյ – Տաճար երկնային, / Տուն քրիստոսային... ա. 96բ-7ա Տաղ ազնիւ – |97ա| Սուրբ է տաճար տէրունական... բ. 97ա Փոխէ ձայնն – Նախ Միածին Աստուածըն Բան...
50. 97ա-8բ Ի Մանկանցըն Բեդղահիմի («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խանտաղակաթ սըրտիւ տենչալի, / Ձեզ տաւնեսցուք ուռք արմաւենի... ա. 98աբ Մեղեդի անուշ – Սարսեալ Հերովդէս դողայր ընդ լուր արքային... բ. 98բ Յորդորակն է – Արթունք զըւարթունք Բանին բանաւոր ծիծռունք...
51. 98բ-100բ Կոստանդիանոսի թագաւորին («ԳՐԻԳՈՐԻ Ե») – Գերարփին վերին, / Լուսդ լուսածին... ա. 100աբ Տաղ ազնիւ – Թագաւոր Աստուած յարեալ սուրբ, եւ զգալի եւղով աւծեալ... բ. 100բ Փոխէ զձայնդ – Բարձըր պատւար սուրբ Սիոնի եւ գերագոյն քարոզդ երկրի...
–99ա Այլ ձեռքով (ԺԹ. դար, նոտրգիր) – Անեղին տաճար, բանին բայրերար, գերագոյն գովեալ, դու յամէն լեզվէ տիրամայ[ր], ու զԱստուած ծնար դու յամէն:
52. 100բ-2բ Սըրբոյ Ներսէսի հայրապետի («ԳՐԻԳՈՐԻ») – Գոյ մեզ ցընծալի եւ ուրախալի... ա. 102ա Մեղեդի անո[ւ]շ – Նոր մեծայհանդէս տունիւս սուրբ հայրապետի... բ. 102աբ Տաղ ազնիւ – Հընչմամբ ձայնիւ բեկրանաց...
53. 102բ-4բ Տրդատայ թագաւ[որին] («ՀԻԳԵՍ Ա») – Համագոյական հաւր սահման եւ բան հոգւոյդ իսկական... ա. 104ա Տաղ ի տէր Ներսէսէ – Նորահրաշ տեսիլ եւ գերակուն քան ըզբնութեան... բ. 104աբ Յորդորակն է – Եւ Տըրդատ գ[ո]ռոզ արքայն եւ ամբարտաւանն...
54. 104բ-6բ Որդոց եւ թոռանցն Լուսաւորչին – Նոր թագ պետական, նոր գահ աննման... ա. 106աբ Տաղ թոռանցն – Հոգի Աստուծոյ Աստուած շնորհատու ազգի մարդկան...
55. 106բ-8ա Նահապետացն եւ մարգարէիցն («ԽՈՐՀԸՐ») – Խորհուրդ անքըննին խորք որ չերեւին...
56. 108ա-10ա Երկուտասան առաքելոցն («ԽԱՉԱՏՈՒՐ) – Խորհուրդ ազգաց քո մարդեղութիւնիդ... ա. 109բ Եղանակդ փոխէ – Ի Սաղիմ քաղաք վերին... բ. 109բ-10ա Փոխէ զձայնդ – Ճըշմարիտ որթունստ եղունք...
57. 110ա-3բ Սրբոյ Տապանակին («Ի ԽՆԴՐՐՈՅ») – Իմաստութիւն անճառ անեղին... / Գրիգոր անուն սուրբ վարդապետին / Որ նա խընդրեաց զգանձս տապանանակին / Ի Առաքելին երգողի սորին ողօրմեաց մեզ: ա. 111բ-3ա Այլ գանձ տապանակին («ԳՐԻԳՈՐԻ Է») – Գերագոյն[աց] ի Աստուածդ ամենի... / Երգոյս ասողին / Անմիտ Գրիգորին / Եւ սըրբեագրողին / Այլեւ ստացողին / Եւ փոխարկողին / Եւ լաւ պահողին, ողորմե՛՛: բ. 113ա Մեղեդի եկեղեցոյ ազնիւ – Նորազուարճ խընդութեամբ բերկրեա՛ ցընծալով... վայելչութեամբ պայծառացեալ ով սուրբ եկեղեցի: գ. 113աբ Տաղ տապանակին է – Այսաւր տապանակ ուխտին զխորհուրդ մարմնոյ...
58. 113բ-6ա Գանձ. պայծառակերպութիւն Քրիստոսի («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ մեզ [յ]այտնեալ... ա. 114բ Մեղեդի ազնիւ – Արփիական ըզլուսն որ ի ծոց Հաւր... բ. 114բ-5ա Տաղ ի տէր Ներսէսէ – Խաւսէր բանիւ նա հարցական... գ. 115աբ Փոխէ զձայնդ – Եւ զի երկուց բան հաստատի... դ. 115բ Այլ տաղ ազնիւ – Գերահրաշ Աստուած գոլով... ե. 115բ-6ա Այլ տաղ լաւ – Գաւհար վարդըն վառ առեալ...
115բ Այլ ձեքով (ԺԹ. դար, նոտրգիր) «Գուհար վարդ ինքնագոյն սիրամարք ոսկէգոյն, գոյհար վարդ ինքնագոյն, յարփուն սիրամարք ոսկէգուն, դու լոյսին լի լոյս, ով ի մէջ գիշերի /// [գ]ոհար (՞) լոյս դու փայլ ի յաւ՛՛»:
59. 116ա-7բ Եփեսոսի սուրբ ժողովն («ՆԵՑԻ») – Նեստոր Նասրանի նոր հեծւած խաւսի... բըժըշկ ցաւածին դիւրել որք նեղին աւգնել լի վտանգին: ա. 117աբ Տաղ ի տէր Ներսէսէ – Նոյն Բանն, որ էր ծընունդն Աստուծոյ Հաւր...
60. 117բ- 20ա Շողակաթին գանձն զԷջմիածնին ասա, որ է տեղի ական կիրակնին գրած է. գանձսփոխմանն ասայ («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծայպայծառ հրաշակերպ վերին... ա. 119աբ Տաղ ազնիւ – Մեծացիր այսաւր Սուրբ Աստուածածին իջմամբ միածնի... բ. 119բ-20ա Յորդորակն է – Ահա երանէ ինձ Յիսուս յորդեակ, ինձ է երանի...
61. 120ա-2ա Երկրորդ աւուրն («ԳՐԻԳՈՐ Ե») – Գոհաբանեալ սուրբ Աստուածածին... Բարդուղիմոսըն տուք առաքեալ, / Զի նայ լիցի այնուըս փոխեալ: ա. 121աբ Տաղ ի տէր Ներսէսէ – Այսաւր Գաբրիէլ հրեշտակապետն եկեալ... բ. 121բ-2ա Յորդորակ նո[րին] – Անարատ տաճար եւ [ա]ռագաստ լուսոյ...
62. 122ա-3բ Փոխման երրորդ օուրն («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառ արփի աննըման... ա. 123աբ Տաղ սուրբ Աստուածածնին – Աստուածածին մայր լուսոյ, / Տաճար Բանին Աստուծոյ...
63. 123բ-6ա Փոխման չորրորդ օուրն (Ստեփաննոսի») – Սուրբ մայըրդ լուսոյ, բնակարան որդոյ... ա. 125բ-6ա [Տաղ] – Սուրբ Աստուածածնի կուսին անարատ հարսի ցանկալի...
64. 126ա-8ա Յոբայ եւ Յովաննու («ՄԿՐՏԻՉ») – Մեծապայծառ փառաւք պանծալի / Այսաւր ցընծայ սուրբ եկեղեցի... ա. 127աբ Տաղ – Յովաննէս մեծ մարգարէ / Երկիր պագող յարգանդէ... բ. 127բ-8ա Տաղ Յոբոյ – զՅոբ յիշեսցուք զերանելին, զայն, որ յիշման է արժանի...
65. 128ա-30ա Նաւակատեաց սուրբ Խաչին («ՄԿՐՏԻՉ») – Մ[եծապա]յծառ փայլմամբ իբր ըզբոց... ա. 129ա-30ա Տաղ եկեղեցւոյ տէր Ներսէսէ – [Բ]անիւ աւետաւոր պառարնապար բարբառեսցուք...
66. 130ա-1բ Սուրբ <սուրբ> խաչին Յովանէսէ («ՅՈԱՆՆԷՍ») – Յայն եդեմական / Դրախտին փափկութեան... ա. 131աբ Մեղեդի սուրբ խաչին ի տէր Ներսէսէ – Նոր դրախտին եկեղեցոյ ծառ կենաց տընկեալ...
67. 131բ-3ա Կանովն սուրբ խաչին. Առաքելէ («ԱՌԱՔԵԼԻ») – Աւրհնեալ ես փայտ, կանգնեալ ի երկրի...
68. 133ա-5աԶայս գանձս Սուրբ Խաչին ուրբաթ աւրն ասայ եւ վաղէն շաբաթ աւուրն Երեւման խաչին՝ գի՛տ Յինանց կարգն եւ ասայ Գ.շաբաթին՝ եւ Դ.շաբաթին՝ Շողակաթի ասա՛յ. Զտաճարդ երկնայինն Ե.շաբաթին՝ տապանակին ասա՛յ: Գանձ Գէորգայ զաւրավարին («ԱՌԱՔԵԼԻ») – Աւրհնեալ է Հայր ծընօղի միածնին... ա. Մեղեդի լաւ – Ի հանդիսական տաւնիւս... բ. 134բ-5աՅորդորակն է – Րամեալ զկիրըս տանջանաց...
69. 135ա-6բ Վարագայ Սուրբ Խաչին («ԳՐԻԳՈՐԻ Ե ՍԱ») – Գլուխն եկեղեցոյ, վէմըն հօատոյ եւ նեցուկն յուսոյ... ա. 136բ Տաղ Վարագայ Խաչին – Այսաւր մեծ զ[արմ]անք հրաշից... Կոյսին մեծ խորդ յայտնեալ ///:
70. 137ա-8բ [Գանձ սրբոց առաքելոցն եւթանասնից («ԳՐԻԳ]ՈՐԻԷ)] – /// [խա]չի մահւան թաղմ[ան եւ] յարութեան եւ համբարձման... ա. 138աբ Տաղ նոցին ազնիւ – Աղաչանաւք մաքուր դասին առաքելոց փոքու հօտին...
71. 138բ-40բ Կանոն գիւտ խաչին («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») – Խաչի քո Քրիստոս երկիր պագանեմք... ա. 140ա Տաղ գիւտ խաչին – Այսաւր խաչափայտըն սուրբ յայտնեալ ձեռամբ... բ. 140աբ Յորդորակ է – Այսաւր եղեւ գալ դըշխոյի...
72. 140բ-2ա Կանովն համաւրէն կուսանացն («Ի ՓԱՌԸՍ») – Ի սկըզբանէից իսկական բանիդ... ա. 142ա Մեղեդի Կուսանացն – Կոյսք իմաստութեամբ զլապտերս հոգոց լուցեալք... բ. 142ա Յորդորակն է – Ի կենդանարար փատըն [ծա]ղկեալ...
73. 142ա-4ա Տօնից ամենայն մարտիրոսաց («ՏԵԱՌՆ») – Տունայ առաւել տարմըք բարձրացեալ... ա. 143բ-4ա Տաղ ի տէր Ներսէսէ – Արեգակն արդար ըզհուր սիրու ծագեալ...
74. 144ա-5բ Կանովն համօրէն մարտիրոսաց («ԽԱ[Չ]ԱՏՈՒՐ») – Խոնարհեալ Բանին Աստուծոյ դուք բանաւորք գառինք հրազինեալք... ա. 145աբ [Տաղ] – Ճըշմարիտ վըկայք աստուածորդոյն եղեալք...
75. 145բ Կանովն ձեռնադրութիւն եկեղեցոյ ///:
Ծնթ. Ձեռագիրս չի օգտագործվել հետեւեալ գրքերում՝ Մխիթար Այրիվանեցի Գանձեր եւ Տաղեր, աշխատ. Է. Յարութիւնեանի, Երեւան 2005, «Գրիգոր Ծերենց Խլաթեցի» աշխատասիր. Ա. Մաթեւոսեանի, Ս. Մարաբեանի, Երեւան 2000, նաեւ՝ Մատենագիրք Հայոց, հատոր ԺԳ., ԺԴ., Գանձարան, Անթիլիաս-Լիբանան 2006:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
61աՅիշեցէ՛ք զտէր Հայրապետ կրօնաւորըս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
26ա(1695 թ., նոտրգիր) Մուշեղի որդի Սումբաթին, որ էլաւ ի մօրէն թվին 1144 (1695):
Ծնթ. Թուերը արաբական գծագրութեամբ են, առաջին երկուսը դժուարընթեռնելի են:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝16ա Ցուցանելով այլքս բազմելի սուրբն մին առ երկու: 20ա Մուշեղի որդ Սումբաթ, 23ա՝ «Մուշեղի որդ», 61բ՝ «Ա՝ 3, աբ», 64բ՝ «ա, բ, գ, դ», 56բ՝ «/// էատսաս փառաց», 79բ՝ «Ի յերրորդումն երեւեցաւ առ Քրիստոսի Սէթեկ քահանայի», 139ա՝ «առաջնաճաշակին գոյն է», 142բ՝ «ՌԶԿԲ., դ, կ, ե, ջ, դուր դատուր սարսուր ատ ջառելայ տուր մոջ ա, զ, հ, յ, ս, ձ Քրիստոս, մ, պ., դ, ա կոծի, Բ. արմաւենի Գ. կիպարի, Դ. ձիթենի տրենտկե»:
2928
ԵՐԻՑ ՄԱՆԿԱՆՑ ՎԱՆՔ (ՅԵՐԿԻՐՆ ՋԱՐԱԲԵՐԹ) |
ՌԺԴ. – 1565 |
ԳՐԻՉ՝ Աթանէս աբեղայ.: ՍՏԱՑՈՂ՝ Ըռստամ եւ եղբայրը՝ Քարիմշահ:
ԹԵՐԹ՝ 230, չգրուած՝ 1ա-7ա, 69ա, 108բ-9ա, 227բ-30բ: ՊՐԱԿ՝ 4+Ա-ԺԹx12 (Ա 13, ԺԹ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ (1, 4, 230, մագաղաթ): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 27,5x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (19.5x13.5) սահմնագծուած կարմիր թանաքով: ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 84ա): ՏՈՂ՝ 23: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի՝ դռնակով, Ա. փեղկին եզերազարդ շրջանակ, մէջը պատուանդանով խաչ: Ամբողջ պատկերը ծածկուած է եղել կոստղերով, Բ. փեղկին զարդաշրջանակի մէջ մէծ ծաղկազարդ, դռնակի վրայ ուղղանկիւն զարդ: Միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ կանաչ մետաքս, դռնակինը՝ դրոշմազարդ մետաքս, լուսանցակողերը՝ կարմիր:
Նմուշ 84ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ՝ Մատթէոս՝ 7բ, Մարկոս՝ 69բ, Ղուկաս՝ 109բ, Պրոխորոն եւ Յովհաննէս՝ 175բ: Կիսախորան՝ 8, 70ա, 110ա, 176ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, կենդանական, թռչուն, եկեղեցի, Յովհաննես Մկրտչի գլուխը՝ 81բ, խաչ, Գաբրիէլ հրեշտակապետ՝ 111բ: Զարդագիր՝ մարդագիր, թռչնագիր, հանգուցագիր, կենդանագիր: Գոյներ՝ կապոյտ, կարմիր, վարդագոյն, կանաչ, դեղին:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, մէջքի կաշին ճաքճքած, ստորին մասը պատռուած, նոր կաշիով լրացուած, տեղ-տեղ խոնաւութեան, բորբոսի հետքեր, ցեցի անցքեր, ներկերը խամրած, լուծուած եւ խառնուած, Գամերն ու կապիչները Ի. դարի: Խոնաւութեան հետեւանքով որոշ թերթերի (24, 25,) առանձին հատուածներ թափուած, որոնք 18րդ դարում կարկատուել են, եւ պակասող գրերը ի նորոյ գրուել: Թ. 230ին բնական անցք:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 8ա-68բ Աւետարան Մատթէոսի:
2. 70ա-108ա Աւետարան Մարկոսի:
3. 110ա-175ա Աւետարան Ղուկասու:
4. 176ա-223բ Աւետարան Յովհաննու
Ստորին, աջ եւ ահեակ լուսանցում՝ տեղ-տեղ խազագրուած եւ զանազան նշումներ, 82ա (կարմրագիր) «Պաշտաման այս փոխս կարդայ. ԲԿ ԴԿ», 93բ «Այս Գ. փոխս, գիր գրէն տղաի համար, մինչ այն որ ասէ. Եւ ընդ ելանէլ», 111ա «Եւ գինի եւ իւղ մի՛ արբցէ» եւ այլն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
7բ(ստ. լս.) Խորանս դէնացել էր, յիրաց կպել, ես չէի իմացել. թողութիւն արէք:
54ա(ստ. լս.) Այսօր բուն բարեկենդանի շաբաթ է. Լուսին Բ., Մարտի Գ., Քաղոց Դ.:
120ա(ստ. լս.) Ի նոր կիւրակի. առաւաւտուն կարդեայ եւ զմեղաւորս յիշեա, աղաչեմ:
223բ-6ա Յիշատակարան սուրբ Աւետար[անա]իս Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի – Փառք անսկզբանն եւ զսկիզբն ամենայնի, անեղ եւ գոյացուցիչն բնաւից, անվախճան եւ անսահման էացուցչին, երիցս միակի, եզակի եւ միում աստուածութեանն հանցուք աւրհնութիւն եւ փառս Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ: Գիրք տէրունական Աւետարանի Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի աւետարանեալ ի չորից աւետարանչաց ըստ պատուոյ քառագծեան անուան Հայր, Որդի եւ Հոգի Սուրբ ի քառակերպ նստեալ յաթո|224ա|ռ ի քառաթեւ անմարմնոցն գովեալ քառագիր եւ Ադամ անուանեալ եւ Ադին եւ Եդեմ, յորմէ եւ աղբեւրն քառակի բաժանեալ վտակաւք եւ զքառակուսական աշխարհս արբուցեալ եւ զգոյացեալս ի քառից տարերց, ըստ քառակի տարբերութեան մերոյ եւ քառահոլով եղենակաւք տարոյ շրջագայութեան բոլորեալ: Քառաթիւ եւ Մովսեսեան գիրք եդեալ ի տապանակին, քանզի երկրորդումն աւրինաց յետ ԼԸ. (38) ամի գրեցաւ եւ ի կողմանէ տապանակին եդաւ եւ ոչ ի տապանակին: Զմեծի մարգարէի Եզեկիէլի եւ զհրաշից տեսողին զտեսիլ ասեմ, քանզի տեսանէր զհիւսիս ու քառադէմ կենդանիս. զուարակ եւ մարդ, առիւծ եւ արծուի, ի քառահոլով անիւս քառալծեալ գերի վերոյն ունելով զահեղ եւ զսուրբ անունն: Եւ նշանակէ մարդն զՄաթէոս, ի մարդոյ <մարդոյ> սկսեալ: Իսկ Մարկոս զառիւծն, որ լինել ասէ ընդ գազանս յետ մկրտութեանն: Իսկ Ղուկաս զուարական յաղագս զենման պատարագին |224բ| զուարակին յաղագս անառակ որդոյն: Իսկ Յոհաննէս զառիւծն բարձրաթռիչ եւ ի բարձանց սլացեալ եւ ի վերին խորոցն սկսեալ զանսկզբանն զանըսկիզբն ծնունդ բանին ի Հաւրէ:
Արդ, որպէս զուգակերպ երեւեցան աւետարանչացն թիւ ըստ խորհրդոցն քառադէմ կենդանեացն, պարտ է եւ զքառակի բաժանեալ աղբեւրն նմանեցուցանել: Արդ, Փիսոն, Գիհոն, Տիրգրիս, Եփրատես: Եւ նշանակէ Փիսոն զՄաթէոս յարեւելից յարեւմուտս ընթացեալ ընդ հարաւ, իսկ Գեհոն զՄարկոս անդէն եւ անդ յԵթովպիա իջեալ եւ յԵգիպտոս այսպէս եւ Մարկոս սկիզբն առնելով աւետարանութեան իւրոյ ի մկրտութենէն Քրիստոսի: Իսկ Տիրգրիս զՂուկաս ընդ հարաւոյ յարեւելս եւ յանդիման Ասորեստանի, ուղիղ ընդ յարեւելս ձգեալ, այսպէս եւ Ղուկաս յաւետեացն սկիզբն առնելով աւետարանութեան իւրոյ ուղիղ կարգելով զազգաբանութիւնն մինչեւ յԱդամ եւ յԱստուած ի ճշմարիտն յարեւելս: |225ա| Իսկ Եփրատես զՅոհաննէս նշանակելով, զի անտեղի ասի այսպէս եւ Յոհաննէս սկիզբն արար ճառել զանտեղի եւ զանուր եւ զաներբ եւ զանսկիզբն աստուածութեանն եւ արագեալ յարեւմուտս յանսկիզբն ծնընդենէն ի մարմնական ծնունդ Բանին, թէ Բանն մարմին եղեւ:
Արդ, բարոյ ամենայն ոք ցանկայ, ոմանք մասանց եւ այլք բոլորին աստուածայնոյն աստուածասէրքն եւ գերագունին բարեբարուքն: Արդ որք բաց եւ յատուկ զաչս մտացն եւ լուսատեսակ զհոգոյն տեսարանս գանձեն անձանց իւրեանց անճողոպտելի շահս, որ միշտ ունի զկայ ընդ Աստուծոյ եւ ոչ ական հատանի ի վնասակար գողոց: Արդ, տեսեալ եւ իմացեալ զսորայ անճառելի աւետիքն, եւ զահագին սպառնալիքն, եւ զամենեցուն փրկագործութեան խորհուրդ, աստուածասէր եւ իմաստուն միակէցն՝ ըՌստամ, որ Բ. անգամ գնացեալ է յԵրուսաղէմ, երկրպագութիւն աստուածընկալ գերեզմանին եւ սուրբ տնաւրինականացն՝ կամակցութեամբ հարազատ եղբաւր |225բ| իւրում՝ Քարիմշին, որ եւ նա եւս ոչ ունէր զաւակ մարմնաւոր: Այլ ստացան զանառիկ մեծութիւնս, եւ զփարթամ հարստութիւնս, եւ զուրախութիւնս մանկանց եկեղեցոյ՝ զտէրունեան աւետաբեր սուրբ Աւետարանս Քրիստոսի Աստուծոյ՝ յիշատակ բարի հոգոց իւրեանց եւ ծնողաց նոցա՝ հաւրն (այլ ձեռքով 17 տող ընդմիջարկուած՝ «իմ՝ Հիւդուշին եւ մաւրն իմոյ՝ Գուլփաշին, եւ եղբայրն իմ՝ Մուրադին, որ փոխեցաւ առ Քրիստոս, եւ քվերն իմ՝ Ուստիանայ, եւ Համանին, Խաթունին, եւ մեծ պապան իմ՝ Բէկփաշին, եւ հաւրեղ[բ]երն իմ՝ Մրհապին, որ առաջնորդ էր տեղուս Աղազար էրէցիս՝ ի գեղս, որ կոչի Ճարտար ՀՐ Ռ///Գ. եւ հարսնին իմոյ՝ Խուտուին, որ աշխատաւոր»): Եւ ես՝ յետին յոչինչս ի կրաւնաւորաց, եւ անպիտանս ի գրչաց՝ Աթանէս մեղապարտ գրիչս ըստ իմում (մեկ բառ՝ քերուած) տկար անձամբս յանձն առի եւ յաջողութեամբն Աստուծոյ գծագրեցի զսուրբ Աւետարանս՝ ի դառն եւ ի վշտաշատ ժամանակիս, ի թուականութեանն հայոց ՌԺԴ. (1565), ի մարդեղութենէն Քրիստոսի ՌՇԿԵ. (1565) եւ սրբոյն |226ա| Գրիգորէ Հայոց Լուսաւորչէն ՌՄԾԷ. (1565) յայսմ ամի գրեցաւ սուրբ Աւետարանս՝ ի յերկիրս Ջարաբերթ, ընդ հովանեաւ Երից Մանկանց սուրբ վկայիցս, եւ Սուրբ Կարապետիս, եւ Եղիշէի՝ սուրբ առաքելոյն, ի հայրապետութեանն տեառն Գրիգորիսի կաթողիկոսին Աղվանից: Որք վայելէք զաստուածաբան սուրբ Աւետարանս, աղաչեմ զձեզ՝ ուղիղ սրտով եւ լի բերանով Աստուած ողորմի ասացեք Աթանէս անարժան աբեղայիս եւ ծնողաց իմոց՝ Վրդանէս քահանային եւ Գուլպահարին, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց իմոց: Եւ Քրիստոս Աստուած, որ առատ է ի տուրս բարեաց, ձեզ եւ մեզ տացէ զիւր առատ ողորմութիւն եւ զերկնից արքայութիւն, ամէն: Այլ եւ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զուսուցիչն իմ՝ զՂուկաս վարդապետն եւ զՅովհաննէս վարդապետն, եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք նոցա, եւ դուք ընկալցիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյն մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս:
(1745) գրեցաւ:
2. 226ա(ԺԸ. դ. վերջ, բոլորգիր) Ես՝ Առըստամ մահտեսի, Աւետարանս տովի տէր Մկր[տ]իչին: Յիշէս զիս հանապազ: Ով պահէ զսուրբ Աւեդարանս հուրոյ կամ ի ջուրոյ, Աստուած իւր մեղացն ազադէ. ամէ[ն]: |226բ| Հայրն իմ՝ Զերհապին, եղբէրն՝ Մէր(հա՞)պէն, եղբէրն իմ՝ Ամիրին:
ՆՇՈՒՄ՝1ա՝ «931/2928, ՌԺԴ. 1565, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
2929
ՉՀԹ. – 1330 |
ԳՐԻՉ՝ Ստեփանոս երէց: ԾԱՂԿՈՂ՝ Կիրակոս սարկաւագ: ՍՏԱՑՈՂ՝ պարոն Յովանէս:
ԹԵՐԹ՝ 321, չգրուած՝ 1ա: ՊՐԱԿ՝ 7+Ա-ԻԶx12 (Գ 10, Ա, Ը, ԺԴ ԻԵ 11, Դ, ԺԱ, ԺԲ, ԻԶ 14): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32x23: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (22x15. սահմանագծուած ճնշագծերով): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 90ա): ՏՈՂ՝ 20: ԿԱԶՄ՝ ճնշագծերով շագանակագոյն կաշի դրոշմազարդ շականակագոյն կաշի, Ա. փեղկի մէջտեղում Մատենադարանի շէնքի պատկերով դրոշմուածք, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ մետաքս (Ի. դար): ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 4+3 (Ա-Դ+Զ-Ը), սպիտակ չգրուած թուղթ. լուսանցակողերը՝ մուգ կարմիր:
Նմուշ 90ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ՝ Աւետումն՝ 5բ, Ծնունդ. Երկրպագութիւն մոգուց եւ հովուաց՝ 6ա, Մկրտութիւն, Ընծայումն ի տաճար՝ 6բ, Այլակերպութիւն՝ 7ա, Բժշկումն անդամալուծին, Բժշկումն դիւահարին, Յարութիւն Ղազարու՝ 7բ: Մարկոս՝ 97բ, Ղուկաս՝ 153բ, Պրոխորոն եւ Յովհաննէս՝ 249բ (աւետարանիչների ձեռքին պատկերուած իրենց գրքերը, վրան գրուած սկզբնատառերով): Խորան՝ 1բ-5ա: Կիսախորան՝ 98ա, 154ա, 250ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, կենդանական, յուշկապարիկ, եկեղեցի, թռչուն, խաչ, վարդեակ: Զարդագիր՝ կենդանագիր, հանգուցագիր, թռչնագիր, 125բ՝ մտացածին կենդանի (իշառիւծ): Գոյներ՝ վարդագոյն, կարմիր, կապոյտ, մանուշակագոյն, դեղին, կանաչ, սեւ:
Տե՛ս Հրավարդ Յակոբեան, Հայկական մանրանկարչութիւն. Վասպուրական, Երեւան, 1978, էջ 242-3:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – 1 (Ե) Յովհան Ոսկեբերան, Մեկնութիւն Մատթէի: Ժ.-ԺԱ. դդ.: 1 (Ա), սկզբից, ընդերկայնակի (մեկ սեան կեսը) եւ ընդլայնակի (մեկ-երկու տող) եզրահատուած: մագաղաթ, երկսիւն (27x17), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Եբ), տող՝ 21: Կարդալ՝ Աբ, Ա
Նմուշ Եբ
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. 1961 թ. նորոգուած եւ վերակազմուած, թերթեզերքը ամրացրած, ընկած մասերը լրացուած, հին կազմից պահպանուած միայն Բ. փեղկի երեսի կաշին, կազմի մնացեալ մասերը նոր. խոնավութեան, բորբոսի, աղտոտուածութեան հետքեր, պհպ. Ե., 1-5 304-319 ցեցի անցքեր, թերթերը՝ եզրահատուած, տեղ-տեղ նորոգուած թղթով, Պատառիկ-պահպանակի մէջտեղի կաշին կծկուած, ստ. լս. սեւացած, թ. 95, 100, 108, 139, 169, 204, 232, 294 արտ. լս. կարուած էջանիշ կանաչ թելեր, Լուսանցակողերը գունաթափուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1բ Թուղթ Եւսեբեայ:
2. 2ա-5ա Համաբարբառ (նաեւ՝ լուսանցային 1-5 տող):
3. 8ա-96բ Աւետարան Մատթէոսի (տիտղոսաթերթ՝ թափուած. «///Յովրամ ծնաւ զՈզիա»
4. 97աՆախադրութիւն: 98ա-152բ: Աւետարան Մարկոսի:
5. 153ա Նախադրութիւն: 154ա-248բ Աւետարան Ղուկասու:
6. 249ա Նախադրութիւն: 250ա-319բ Աւետարան Յովհաննու: (218բ-9բ՝ Իրք կնոջն շնացելոյ – Գնացին իւրաքանչիւր ոք ի տեղի իւր... ե՛րթ՝ յայսմ հետէ՝ մի՛ մեղանչեր):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
3ա Ո՛վ Տէր, յիշեա՛ զայս եղկելիս,
ԶՍտեփանոս գրիչ ողորմելիս,
Ի ցանկ խորանացս ճշգրտել բազում վաստակողիս,
Ջնջեա՛յ զհոգոյ իմոյ պարտիս,
Յորժամ հայրական փառաւք բազմիս,
Եւ արդարոցն երեւեսցիս,
Ողորմութեամբ քո գթացիս,
Ապիկար ոգոյ տառապելիս,
Եւ ծնողացն իմոց եւ յիշողացն ողորմեսցիս:
3ա զԿիրակոս ծաղկողս՝ զսուտանուն սարկաւաք, աղաչեմք յիշեսջիք ի յողորմածն Աստուած, եւ զվարպետն իմ զԹումա քահանա աղաչեմ յիշել ի Տէր, եւ Աստուած յիշողացն ողորմի. ամէն: Արդ, խոշորութիւն թանաքիս մի՛ մեղադրեք, զի կար մեր այս էր:
97ա Զստացող սուրբ Ա[ւե]տարանիս՝ զբարեպաշտ եւ զաստուածասէր պարոն Յովանէս եւ զկենակիցն իւր՝ զՈւստիան, որ ստացան զսա ի հալալ արդեանց՝ յիշատակ հոգւոց իւրեանց, յիշեսջիք ի Քրիստոս: Նայ եւ զմեղապարտ գրող Ստեփանոս եւ զծնողս իմ յիշեսջիք ի Քրիստոս, եւ յիշողքն յիշե[ա]լ լիցին: Եւ զԿիրակոս ծաղկողս, աղաչեմք, յիշման արժանի արարէ՛ք, եւ Աստուած զձեզ յիշէ ի յիւր յարքա[յ]ութիւնն. ամէն. եղիցի, եղիցի (նման՝ 152բ, 248բ-9ա):
244ա Յորժամ կիրակէ առաջի կողմ եւ վառ լինի, Եղաբերից զայս կարդա՛ եւ զեղկելիս յիշեա՛:
319բ Փա՜ռք եզակի անճ[ա]ռելոյ եռահիւսակ դաւանութեանն, համագաղափար զուգակշիռ, վսեմագոյ, ինքնաքգոյ, անեղի եւ մշտնջենաւորի էութեան. նոյնութիւն, ինքնութիւն, միութիւն, հրաշալի երիս անձնաւորութեան եւ մի աստուածութեան, հրաշահոսան եւ հիացուցանող զաւրութեան, փառս վերառաքեմ ի ներկայս եւ առ յապայն, յասդիս եւ յապառնիս, յայժմուս եւ ի հանդերձեալսն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: |320ա| Որք աստուածային սիրոյն փափագեալ հետեւին միշտ եւ միշտ եւ հանապազս յաւրէնս Տեառն ի տուէ եւ ի գիշերի. բարեսէր եւ իմաստուն պարոն Յովանէս եւ բարեպաշտ կենակիցն իւր՝ Յուստեան մեծաւ տենչմամբ բորբոքէին ի սէր աստուածային գանձուցն, ի պայծառութիւն սրբոյ եկեղեցոյ եւ ի վայելումն մանկանց առագաստի, եւ յիշատակ հոգւոյ իւրոյ՝ Յովանիսի եւ Յուստիանի, եւ ծնողաց իւրեանց եւ ամենայն ազգականաց իւրեանց: Եւ ես՝ յոգնամեղս եւ փցունս ի գրչաց Ստեփանոս մեղապարտ երէցս, տեսեալ զփափագ եւ զսէր սոցա, յանձն առեալ ըստ իմում կարի, յանգ հանեալ կատարեցի շնորհաւք եւ ողորմութեամբն Աստուծոյ, յամի ՉՀԹ. (1330)՝ ի թուաբերութեանս Հայկազեան սեռի: Արդ, աղաչեմ զամենեսեան սիրովն Աստուծոյ, զընթերցողսդ եւ զլսաւղսդ՝ յիշել ի Քրիստոս զստացողս սուրբ Աւետարանիս՝ զՅովանէս եւ զկենակիցն իւր՝ զՈւստիան, որ եւ ստացան զսա՝ |320բ| յ[ի]շատակ բարի, անջնջելի՝ ի հալալ արդեանց, ի մխիթարութիւն անձին եւ ի յոյս փրկութեան յապագայի, զոր Տէր Աստուած զցաւղ ողորմութեան ցաւղեսցէ յոսկերս նոցա: Եւս առաւել ի ժամ սոսկալի պատարագին ցաւղեսցէ ի հոգի Յովանիսի եւ Յուստիանի, զի արժանասցին ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ հանգչել ի գոգն Աբրահամու: Ընդ որս ողորմածն Աստուած, աւրհնեալն յամենայն ազանց, ողորմեսցի ամենեցուն առ հասարակ՝ կենդանեաց եւ [մ]եռելոց, մերոց եւ աւտարաց, կրկին կենաւք եւ երկու աշխարհաւք: Եւ արդ, ես՝ Ստեփանոս մեղապարտ գծողս, աղաչեմ յիշել եւ զծնողն իմ՝ զՊետրոս քահանայ, եւ զմայրն իմ՝ զՋաւհար, եւ զամենայն ազգակիցսն իմ յիշել ի Քրիստոս՝ յոյսն ամենեցուն, եւ յիշողքդ յիշեալ լիջիք, եւ ինքն եղիցի աւրհնեալ, գովեալ եւ փառաւորեալ յամենայն արարածոց՝ յիմանալեացն եւ սգալեացս, եւ ամենայն գոյից. ամէն:
Տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 229:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 321ա (ԺԴ. դ., բոլորգիր) Եւ արդ, աղաչեմք զամենեսեան, որք հանդիպիք այս սուրբ Աւետարան[իս], յիշեցէ՛ք ի սուրբ եւ յերկնագնաց յաղաւթս ձեր զվե[րջ]ին ստացող սորա՝ զՍտեփանոս, որ ստացաւ զսա ի հալալ եւ յարդար վաստակոց իւրոց՝ յիշատակ հոգոյ իւրոյ եւ զաւակի իւրոյ՝ Յովանիսի՝ հանգուցելոյն առ Քրիստոս, եւ ծնաւղաց իւրոց՝ Գուռջիբէկի եւ Շամշախաթունի, եւ կենակցին իւրոյ՝ Եղիսաբեթի, եւ եղբարցն, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց՝ կենդանեաց եւ հանգուցելոց: Յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք, եւ ինքն Քրիստոս Աստուած յիշողացդ եւ յիշեցելոցս առ հասարակ ողորմեսցի, եւ նմա փա՛ռք յաւիտեանս:
2. 321ա (ԺԵ. դ., բոլորգիր) Զստացող սուրբ Աւետարանիս՝ զբարէմիտ տանուտէրքն՝ զԱզբէկն եւ զԷլբէկն, եւ զծնաւղս նոցին՝ զԽաչատուրն եւ զՏիրացն, եւ զնոցին կողակիցսն՝ զԱլթունխաթունն եւ զԳաւհարմէլիքն, եւ զորդիսն նոցին՝ զՄարտիրոսն եւ զԱմիրմուլքն, եւ զԽաչատուրն, եւ զԿարապետն, եւ զԽալիֆէն, եւ զփոխեցեալքն առ Քրիստոս՝ զՄխիթարն եւ զՍտեփանոս[ն], զքըւէրս նոցին՝ զԽնոձէն եւ զԲաղդատն, եւ զնոցին կոխակիցսն՝ զԱրուսխաթուն եւ զԽաթունշէն |321բ|, զՇաքարն եւ զԴոնիէն եւ զԽաթլումէլէքն, եւ զաւակս նոցին՝ զԱտոմն, զդեռաբոյս ծաղկեալ զաւակն իւրեանց, եւ զՀռիփսիմէն, եւ զՇահըստանն, եւ զՓաշէն, եւ զՍուլտանն, զԳաւհարն եւ զՂամարն, եւ զքեւերորդիս նոցին՝ զՍիմէոնն եւ զՍիոն, զՍուլտանխաթունն եւ զՀիւրիփաշէն, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն՝ զկենդանիս եւ զհանգուցեալսն ի Քրիստոս առհասարակ, ամէն. եղիցի, եղիցի: Արդ, աղաչեմք զամ[նե]սեան, որք հանդիպիք սմա կարդալով կամ աւրինակելով, յիշեսջիք ի սուրբ [ա]ղաւթս ձեր զստացող սուրբ Աւետարանիս՝ զԷլբէկն եւ զՄարտիրոսն, որ ստացան զսայ ի հալա[լ] արդեանց իւրեանց եւ ծնաւղաց իւրեա[նց] եւ եդին զսայ ի դուռ[ն] Սուրբ Ստեփաննոսին, ի ձեռս սրբասէր կրօնաւորին Ստեփանոսի՝ անջինջ յիշատակ իւրեանց եւ ծնօղաց իւրեանց: Եւ Քրիստոս, որ առատն է ի տուրս բարեացն, ձեզ՝ յիշողացդ եւ մեզ՝ յիշեցելոցս ողորմեսցի. ամէն. եղիցի. եւ զիս՝ զամենամեղ գրիչս զՍտեփանոս կրաւնաւոր եւ զիմ ծնաւղսն, ամէն եղիցի. եւ զբարէպաշտ մախդասիքն՝ զՍտեփանոս կրաւնաւոր եւ զԱյմե[լիքն], զհոգեւոր հայր եւ զմայր նոցա. ամէն:
3. 320բ (ԺԶ. դ., անարուեստ բոլորգիր) Յիշատակ տէր Յակոբին եւ որդուն իւր՝ Ովանեսին, տէր Տիրացոյին՝ Յոսովին, Շաքարին եւ իւր թոռին՝ տէր Յակոբին, Աբելին, Բարսեղեն, սարկաւագ Շաքարին եւ իւր արեան մերձաւուրացն բարի յիշատակ. վոր [կ]արդան, Աստուած ողորմի ասէ[ն]: Թվին /// (ցեցակեր):
4. 320բ (ԺԶ. դ., անարուեստ բոլորգիր) Եւ զվերջին ստացող սորայ՝ Ովանէսն, եւ իւր որդին՝ Միրզայղուլին, եւ իւր դուստրն՝ Խունզայան, Ասըլ, որ ըստացօ ի հալալ ինչից իմոց, տվի ի դուռն Սուրբ Քրիստայփորին. ով որ գողանայ կամ ծախի, մասն Յուդայի առցի. Ջանսոլթան:
5. 321ա (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Այն աւրնեւաւր Շաքարն արյենեն առանց Խանզադին չլնի ի ավալ ժամեն, Խանզադին բաժին չլնի:
2930
ԽՈՐԴԵԱՆՑ ԱՆԱՊԱՏ |
ՉԿԴ. – 1315 |
ԳՐԻՉ՝ Թոմա քահանայ: ԾԱՂԿՈՂ՝ Մարգարէ: ՍՏԱՑՈՂ՝ Սարգիս վարդապետ:
ԹԵՐԹ՝ 246, չգրուած՝ 1ա-3բ, 122բ, 245ա, 246բ. գրչի էջակալում՝ 17ա-221ա, որ է՝ Ա-ՆՂԲ: ՊՐԱԿ՝ 1-21x12 (1, 14, 17, 19՝ 16, 6, 9՝ 14, 15՝ 11, 12, 16՝ 10, 8, 10՝ 9, 18՝ 8, 21՝ 7, 20՝ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31x24: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (29x16.8): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 39ա): ՏՈՂ՝ 23: ԿԱԶՄԸ՝ ճնշագծերով դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի դռնակով, Ա. փեղկը կոստղապատ (212), ականակուռ (կանաչ, կարմիր ապակէ եւ կիսաթանկարժեք քարեր), արծաթէ 5 խաչ, Բ. փեղկի՝ կենտրոնում արծաթէ խաչ, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ սպիտակ կտաւ, դռնակինը՝ շերտազարդ կտաւ, լուսանցակողերը՝ կարմիր:
Նմուշ 39ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ՝ Ծնունդ՝ երկրպագութիւն մանկան (Թագաւորքն, հովիւքն, Յովսեփ, ծնունդն, աստղն)՝ 4բ, թաղումն Քրիստոսի «Նիկոդիմոս որ ընդ առաւ, Քրիստոս ի գերեզմանի, Յովսէփ» 5բ, Այլակերպութիւն «Մուսէս, Քրիստոս, եւ Եղիայ, Պետրոս, Յակոբոս, Յոհանէս, դա է որդի իմ սիր»՝ 6բ, Ոտնլուայ «առաքեալքն, Պետրոս, Քրիստոս, հրեշտակ»՝ 7բ, Յարութիւն «իւղաբերքն, հրեշտակն, որ զյարութիւնն գոչէր, Քրիստոս յարեաւ»՝ 8բ, Ընծայումն ի տաճարի «տաճարն, Յովսէփ, Աստուածածինն, Սիմէոն»՝ 9բ, Մուտք յԵրուսաղէմ «արմաւէնիք»՝ 10բ, Խաչելութիւն «արեգակն, լուսին, սայ է թագաւորն Երուսաղէմի»՝ 11բ, Մկրտութիւն «աջն, հրեշտակքն, Հոգին Սուրբ Յովաննէս»՝ 12բ, Համբարձումն «համբարձումն, երկոյ տասան առաքեալքն»՝ 13ա, 14ա՝ (նկարափորձ), Հոգեգալուստ՝ 13բ, Աւետումն՝ 14բ, Յարութիւն Ղազարու «աշակերտքն, Քրիստոս, Մարիամ, Մարթայ, Ղազար ու գերեզմանն»՝ 15ա, Զոհաբերութիւն Իսահակայ «խոյն կախ, զԻսահակ սեղանն, Աբրահամ, Գաբրիէլ, հայրական աջն, ծառայքն, էշնն»՝ 15բ, Կոտորումն մանկանց «Հերոդէ, դահիճքն, Բեթխահեմի մանկունքն, Հռաքուել»՝ 16ա, Մատթէոս՝ 16բ, Մարկոս եւ գրիչ Թոմա՝ 80բ, ոմն մի մեծատուն՝ 104ա, Յովսեփ Արիմաթացի՝ 120բ (դէմքը՝ 187բ), Ղուկաս՝ 122ա, Յոհաննէս եւ ստացող Սարգիս վարդապետ՝ 191բ: Խորան՝ 4ա, 5ա, 6ա, 7ա, 8ա, 9ա, 10ա, 11ա, 12ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, կենդանական, յուշկապարիկ, թռչուն, երկգլխանի արծիւ, տաճար, խաչ: Գոյներ՝ կարմիր, դեղին, մուգ կանաչ, կապոյտ, բաց շագանակագոյն, վարդագոյն, մանուշակագոյն:
Տե՛ս Ա. Գէորգեան, Հայ մանրանկարիչներ. մատենագիտութիւն, Թ-ԺԹ. դդ. Գահիրէ, 1998, էջ 368:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. Ի. դ. նորոգուած, փեղկերին ցեցի անցքեր, Բ. փեղկի կաշին տեղ-տեղ պոկուած ու քերծուած. թերթերը եզրահատուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 4ա, 9ա Թուղթ Եւսեբեայ:
2. 5ա, 6ա, 7ա, 8ա, 10ա, 11ա, 12ա՝ Համաբարբառ (նաեւ՝ լուսանցային. 3-5 տող):
3. 17ա-80ա Աւետարան Մատթէոսի: 80ա Թելադրութիւն. «Մաթոս համբարձման յետ Է. տարով յետ գրեց զիւր գզուխտս» (այսչափ):
4. 81ա-121բ Աւետարան Մարկոսի: 121բ Թելադրութիւն. «Ե. ե[տ]ասան ամի ետեւ Մարկոս զիւրն գրեց ի Պետրոսի բերանէն» (այսչափ):
5. 123ա-190՝ Աւետարան Ղուկասու: 190բ Թելադրութիւն. «Ի. ամյեա Ղաւկաս զիւրն գր[եաց](այսչափ):
6. 192ա-242բ Աւետարան Յովհաննու:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
6բ [Ա]ռաքելոցս բարեխաւսութեամբ Աստուած թող///ու (մէկ կամ աւելի բառ՝ թափուած, պատռուած) [ե]ւ զՊոռկանին (՞) մեղքն ու զի[ւ]ր ծնաւղա[ց]ն. ամէն:
7բ Ով կարդայք՝ զՄարգարէ յիշեք ի Քրիստոս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ. ամեն:
9բ Որպէս արձակեաց միածինն զՍիմեւոն ծերն ի կապանաց, բարեխաւսութեամբ ծերոյն արձակէ Տէր Աստուած զՍարգիս ի մեղաց, եւ զամուսինն իւր՝ Նաւթախաթունն, ամէն:
10բ (ստ. լս.) Սուրբ գալստեմս բարեխաւսութեամբ ողորմի Պատրոնին (՞) ու /// (կտրած):
11բ Յովհաննէս եւ Ելմիկ ծառայք Աստուծոյ եւ երկրպագող խաչիս Քրիստոսի, յիշեա՛ Տէր Աստուած, քո ողորմութեամբդ, որպէս աւազակին ի խաչին եւ բա՛ց զդուռն դրախտին, ամեն:
80բ Զքոյր իմ՝ զԱնիկար՝ ով կարդայք, յիշէ՛ք ի Քրիստոս. ամէն:
121բ Մեղաց թողութիւն Սարգիս վարդապետին Ադամա. ամեն, Մարթաի, ամեն, յոգնամեղ ծրողիս. ով ընթեռնոյք՝ յիշէք ի Քրիստոս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ. ամեն: Զհոգեւոր հայրն մեր զՄելէք, Ասլան, Զաքէոս, զՄիրիանն, զԱմիրն, զհոգեւոր մայրն մեր՝ Խաթութի, զԴոլաթն, զքոյրն իմ՝ զՆաթելն: Յիշէ՛ք ի Քրիստոս Յիսուս՝ ի Տէր մեր եւ զազգաինս նոցայ: Ընթեռնելոցտ փոքր է աշխատանք, բայց յուսողացս ակընկալութիւն մեծ է ի Քրիստոս Յիսուս: Լսողաց, ընթերցողաց մեղաց թողութիւն. ամեն:
174ա Վանիկն միաբանեցաւ Աւետարանիս. ո՜վ կարդայք, յիշէք ի Քրիստոս. ամեն:
242բ Փա՜ռք քեզ Եղովա, Սաբաւաւթ կոնիաքող եղովն Յիսուս Քրիստոս. ամեն: Շնորհիւն Աստուծոյ սկսա եւ ողորմութեամբ նորին կատարեցի զսուրբ եւ զկենսաբեր Աւետարանս ի թուականութեանն Հաոց ՉԿԴ. (1315), յամսեանն յԱրեգ, ԺԲ. (12) յաւուր, երկուշաբաթի Ժ.երրորդ (10) ժամու, հայրապետութեանն տէր Յովաննէս Աւրպելի:
242բ Փա՜ռք Հաւրն երկնաւորի՝ առաքողի, եւ Քրիստոսի մարդասիրին եւ առաքեցելոյ մխիթարչին եւ յերկնից իջողին, եւ վերնատան մտաւղին, դարձել առ Հայր վերացողին, եւ ընդ յաջմէ Հաւր նստողին եւ զմեզ նորոգողին եւ առ Հայր զմեզ հաշետցողին: Փառք փրկողին, անեղին եւ անմահին, եւ երկնաւոր թագաւորին, որ արժանի արար զանարժանութիւնս իմ՝ հասանել ի կատարումն աստուածահրաման Աւետարանիս, իսկ ես ճայրատ|243ա|ել եւ ըստ արտուղել իբրեւ զուլնագողս զիս յինքեանս խաբելով, ոչ սգամ վնասակար խառնուածոյն իբրեւ կապար անպիտան կոչեցեա եւ արտաքոյ պատուիրացն խոտան գտայ, ըստ մարգարէին՝ թէպետ եւ ոսկի դուն ոք ուրէք արծաթ եւ ոսկի եւ պղինձ եւ անագ ի միասին, զի մի՛ զքոց պակասութիւն եւ ի մաշումն ասացից, քանզի զանձնէ առաւել է ամբաստանութիւնս, յորմէ արտաքս անկա ոչ ըստ բնութեան, դուրութենն հաստատեսցիս եւ զաւրասցիս ի չնաշխարիկն լինելոյ, որ է սիր Աստուած: Եւ ես՝ գաւսացել ծառս, որ ոչ կերակրաւ յամենիցն ստեղծողն, դարձել չորացաւ վայելչութեան տերեւ գեղոյ իմոյ ի ճանապարհին տան սգոյ, եւ դադրել զայս գիր մատենի իմոյ, թէպետ եւ ոչ է ցանկալի տեսողաց, այլ յաղագս փրկութեան հոգւոյ իմոյ եւ ծնողաց համարձակեցա ծրեալ զսա ի վարժումն մանկանց նոր Սիոնի եւ ի պայծառութիւն դասակարգութեան սրբոյ եկեղեցոյ, ընդ հովանեւ Սուրբ Գրիգորիս եւ Սուրբ Սարգիս զաւրավարիս: Արդ, ի սպառել ժամանակիս եւ ի նուազումն ամենայն վայլչութեանց աշխարհիս, ես՝ յետինս ի դասէ քահանական կարգէ Թոմա անուն, գրեցի զսայ (նոյն ձեռքով, բաց գոյնի թանաքով, լս-ում՝ «յանապատս Խորդեանց»): Այժմ, որք աւգտիք ի սմանէ, յիշեսջիք զծնողսն իմ եւ զսնուցիչն իմ զՍարգիս վարդապետն, որ է ուսուցիչ իմ, եւ զծնողսն իմ՝ Վիրապշահ եւ Թագուի, եւ զհեղբայր Իզդատեր, եւ զամուսնին՝ Մանկուխաթուն, եւ զաւակս նոցա՝ Ստեփանոս եւ Մարտիրոս, եւ զփոքր հաւր|243բ|եղբայր իմ՝ զԴաւիթ եւ զԵղբայրիկ, զԳր[ի]գոր եւ զՄխիթարիչն, եւ զհայրապապ իմ՝ զԻքնատիոս, եւ հանիկ իմ՝ Մամքան, եւ Փախչան, եւ Զաքէոս, զմայրապապ իմ՝ զՄանուել, եւ զհանիկ իմ՝ Ասլանստի, եւ զքեռի իմ՝ Փանոս, եւ Սարգիս, եւ զՈրդորն, զհաւրաքոյր իմ՝ Նազիկ եւ Դոլաթ, եւ Նազարեթ, եւ զԽաթուն, եւ զեղբայր իմ՝ Սիմեւոն, եւ զամուսին՝ Կոռճիխաթուն, եւ Մելքիսեդեկ, եւ ամուս[ին] իւր՝ զԽերխաթուն, եւ Մանուէլ, եւ քոր իմ՝ Կատրամիտէ, եւ զՓաշեն, եւ Պատրոնիկէ, եւ Ամենաղէկ, եւ զմիաբան իմ՝ զՄլեհն, եւ զՊարոնշահն, եւ զամենայն ազգատոհմն մեր յիշէք միով Տէր ողորմաիւ, քանզի ձեզ փոքր է աշխատութիւնդ, եւ մեզ մեծ՝ յոյս առ Քրիստոս, զի աղաւթիւք ձեր արժանի եղիցուք գտանել զքաւութիւն եւ զողորմութիւն ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերո, որք աւգտիք ի սմանէ կարդալով կամ աւրինակէք. Յիսուսի փա՜ռք յաւիտեանս. ամեն: Ողորմածն Տէր Յիսուս աւրհնեալ է ամենայն արարածոց. ամեն: Յանուն Աստուծոյ այս մեր գիր է՝ Սարգիս վարդապետիս ու Թումաիս ու Սիմեւոնիս, որ տուաք մեր աւազանի որդոյ Շրուանշահի ու Քնարին տարեան երկու աւր պատարագ: Որչափ մեք կենդանի ենք, մեք կատարեանք, ով մեզ յետեաւ ծառաեա սուրբ Աւետարանիս, նոքա կատարեն: Կատարողքն յԱստուծոյ աւրհնին, կարդացողքտ եւ լսողքտ խնդրեցէք զթողութիւն Շրուանշահի (մեկ բառ քերած): Նոյնպէս եւ ձերն թողցի, եւ Քրիստոսի փա՜ռք յաւիտեանս. ամեն:
Տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 117-8՝ այս յիշ-ի համառօտութիւնը եւ 7բ 174ա էջերի յիշ-ները:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 13բ (ԺԴ. դ., բոլորգիր) Սուրբ եւ միւսանկամ գալստեան բարէխաւսութեամբ, Քրիստոս Աստուած յիշէ զԹաթարբէկին հոգին եւ զամուսնոյ իւրո՝ զԽութլերին եւ զիւր ծնողաց, ամեն:
2. 15բ (ԺԴ. դդ. բոլորգիր) Նահապետին Աբրահամու բարեխաւսութեամբ Քրիստոս /// (եզրահատուած, այնուհետեւ՝ մէկ բառ անընթեռնելի) զծնողսն իւր. [ա]մէն:
3. 16ա (ԺԵ. դ. բոլորգիր) Հռաքուէլի բարէխաւսութեամբ զՄարթ /// (եզրահատուած):
4. 8բ(ԺԶ. դ., նոտրգիր) Պարոն Կախէին ու Թամարին, պարոնութենէ ու ողորմութենէ՝ մեք՝ Սարգիսս ու Փիլիպոսս ու Էլեգեպատիս տանուտէրքս զէս գիր տվաք միայբանութեան համար ու կավայհանացն եւ հետին ջուրի Սուրբ Սարգիսն զենաղբինքն սուրբ Սարգսին տղայ Աւետարանին սաքութամին, իրիցայհող, կատարողքն աւրհնին յԱստուծոյ /// (եզրահատուած) ամսիս գրեցաւ:
5. 13ա (ԺԶ. դ., նոտրգիր) Եւ յամենէն սրբոց վկայ Աստուած ի մարդկան՝ ես՝ Դավիթս, Նետարար եւ Խոցայդեղս էլ, վկայ եմ. ես՝ Թուլիճս վկայ եմ, ես՝ Ամիրս էլ վկայ եմ՝ անշառ ու անաբգան (՞) տվաք: Ծառես Խութլու/// (երկու կամ երեք բառ ջնջուած) էլ վկայեմ, որ զգիրս գրեցի յԵգեպատեց էլ բեր[ա]նն:
6. 191ա (ԺԶ. դ., բոլորգիր) Տէր Աստուած, յորժամ զարքունական աթոռ դնես քաղցրութեամբ, յիշեա՛ զԿարապետին հոգին ու զՎախախին (՞) եւ զՄանիշակին ի քո սուրբ յարքա[յ]ութիւնդ. ամեն:
7. 244ա (ԺԶ. դ., բոլորգիր) Փա՜ռք ամենայսուրբ Երրորդութեան՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Սուրբ Հոգոյն, աչն Աստուծոյ եւ հայրական լոյսն Արարչին Որդի եւ Բան եւ Սուրբ Հոգին ճշմարտութեան յամենայն ժամ լիցի պահայպան որդոց եւ թոռեանց ստացողի սուրբ Աւետարանիս՝ զԳրիգոր քահանայն, եւ զեղբայրն իւր՝ զՍարգիսն, եւ զորդիսն իւր՝ զՄխիթարիչ քահանա, եւ զՄէլքէսէթ քահանայն, եւ զԹումայ սարկաւագն, եւ զամենայն արեան մերձաւորս իւր յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս: Եւ արդ, ես՝ Գրիգոր քահանայս, ծառայս ծառայիցդ Աստուծոյ, որ հողացեալս եմ ի գերեզմանի, յերես անգեալ աղաչեմ զամենայն ընթերձող սուրբ Աւետարանիս, յիշեցէ՛ք յաղաւթս ձեր զԳրիգոր քահանայս եւ զկողակիցն իմ՝ Աֆրիմէլիքն, եւ զդուստր իմ՝ զԹագուհին. զի որք ողորմի ասէք մի բերան, ողորմութիւն գտանէք ի Քրիստոսէ. ամէն, ամէն:
8. 244բ (1591՞ թ., բոլորգիր) Փա՜ռք ամենասուրբ Երրորդութեանն՝ Հաւր եւ Որդոյդ եւ Սուրբ Հոգոյն /// այժմ ///: վերջին նորոգել տուաւղ սուրբ յԱւետարանիս զտէր Մէլիքսէթն: Ես՝ Մէլիքսէթ քահայնայս ըստացայ զսուրբ Աւետարանս եւ նորոգել տուի սա՝ յիշատ[ակ] ինձ եւ ծնաւղաց իմոց, հաւրն իմոյ՝ յՌըստակէս քահանայն եւ մօրն՝ Հայաթին, եւ կողակցին իմոյ՝ Ուլուխաթունին, եւ ծաղկեալ որդոցն՝ Ա. Սարգ[ս]ին (՞), եւ կողակցին՝ Շամխաթունին, եւ որդոցն՝ Յոհան դեռաբուս սարկաւագին, որ հանգուցեալ [է առ] Քրիստոս /// (2-3 բառ քերուած, անընթեռնելի) եւ կողակցին յԱնթառանին, եւ միւս այլ որդոցն (1 բառ քերուած, անընթեռնելի) [եւ կողակ]ցին՝ Մրուաթին, եւ Թումին, եւ կողակցին՝ Մարգարիտին, եւ դստերն (2-3 տառ քերուած) /// Խոնթքարին (՞), Թուրանդին (՞), եւ յամենայն յարեան մերձաւորաց՝ կենդանեաց եւ հանգուցելոց. ամեն: Ով ոք ///(5-6 բառ քերուած, անընթեռնելի) [հանդիպ]իք սմայ կարդալով կամ /// /// յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ աղաւթս ձեր (2 բառ քերուած, անընթեռնելի) ի սմայ, [ամէն]. եւ Աստուած, որ առատն է ի տուրս (՞) բարեաց, ձեզ ողորմեսցի ի [միւսանգամ գալըստեանն] (5 տող քերուած, ընթեռնելի միայն հետեւեալ բառերը)՝ «լոյս /// լոյս եւ յաւիտեանս... Յոհանէս եպիսկոպոսի ձե/// գիր[ս] /// Աստուած ողորմութիւնք մեզ /// ամ[են] /// [հայ]ոց [Ռ]Խ (՞) (1591):
9. 245բ (1773 թ., նոտրգիր) Փա՜ռք ամենայն սուրբ Երրորդութեանն՝ Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգուն Սուրբ այժմ է միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտէնից. ամէն: Զվերջին այս սուրբ զԱւէտարանս նորոգեցիմ ես՝ Բաշընջաղեցի Սիմէօնի որդի, անարժան, մեղաւոր տիրացու Վ[ար]դանըս, թվին ՌՄԻԲ. (1773) ի յամսիեան սէբդէ[մբէ]րի Ի.ում(20), որ է յերկիրըն Շաքի եւ կիւղըն Ա///:
ՆՇՈՒՄ՝1ա՝ «933/2930, ՉԿԳ. 1315, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
2931
ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԲ.-ՌՄԴ. – 1753-1755, ՌՄԺԲ.-ՌՄԺԶ. – 1763-1767 |
ԳՐԻՉ՝ Աղէքսանդր Բ. Բիւզանդացի՞ կթղ., (1բ-13բ, 170բ-7բ), Յօհաննէս դպիր, Իսահակ սարկաւագ Գեղամացի՝ 14ա-165բ:
ԹԵՐԹ՝ 179. չգրուած՝ 3ա, 4ա-6բ, 8բ-9բ, 10բ-1ա, 12ա-3ա, 34ա-65բ, 141բ, 166ա-170ա, 171ա-2ա, 173բ-7ա, 178ա-9բ: ՊՐԱԿ՝ 1-13x12 (12՝ 22: 3՝ 18: 6, 10՝ 17: 13՝ 14: 8՝ 7): ՆԻՒԹ՝ սպիտակ թուղթ՝ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով թագ, մէջը խաչ տակը ճիւղից կախուած ողկոյզ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31,8x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (27x15. սահմանագծուած սեւով): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 28ա): ՏՈՂ՝ 2-43 (խառն, 1բ-13բ, 170բ-7բ), 42-48 (14ա-165բ): ԿԱԶՄ՝ կարմիր կաշի. փեղկերի վրա երկգիծ կրկնակի եզրաշրջանակ, մէջը փոքրիկ ծաղկադրոշմներ, կենտրոնում բուսազարդերով չորս մեծ ծաղկաթերթ, մէջքը՝ սեւ կաշի (նորոգման ժամանակի՝ ԺԹ. դ.), միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ բաց վարդագոյն թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1(Ա)+1(Բ), մասն կազմաստառի:
Նմուշ 28ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, գունափոխուած, քերծուած, եզրերը մաշուած, գրադաշտը գունափոխուած, խոնաւութիւն տեսած, աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1բ-13բ, 170բ-7բ [Աղէքսանդր Բ. Բիւզանդացի կաթողիկոսի յիշատակարանը. 1753-1755]
1բ-2աԹուին ՌՄԳ. (1754), ապրիլի Է. Էջմիածին. բոլոր մեզ կելուրն Ըստամպօլայ եւ տուրքն, թէ՛ եսնաֆից եւ թէ՛ եկեղեցեաց պէյ անկանէ... ինձ եւ համայն տղայոց եւ վարդապետաց, որ ընդ իս շորի եւ վասն ճանապարհի ԳՃՁ. (380) մարչիլ.
Ծնթ. Տակը այլ գոյնի թանաքով աւելացուած. «Ա. թուման աջահամբոյր ի Մօսիսէն, Բ. թուման ի Փիլիպպոս տիրացուէն ելամ»:
2աբ Թուին ՌՄԲ. (1753), յունիսի ԻԲ. (22) օրէն մինչ գալն մեր Սուրբ Աթոռս Ըստամպօլ, զոր ինչ հարկաւորացն էր մասրաֆ... գոհութիւն Աստուծոյ վերստին արժանացաք պագութեամբ մօրս լուսոյ:
2բ Թուին ՌՄԳ. (1754) մարտի Թ. եպիսկոպոսս օծեցաք զԱթանաս վարդապետն ի վերայ Իզնիմիտոյ... Մանուէլ վարդապետն Ղազախու յԱղրծնու վանքին Վրաց:
Ծնթ. Թուման բառը գրեթէ միշտ արտայայտուած է եօթ թուանշանի գաղափարագրով:
3բ Թուին ՌՄԳ. (1754), մարտի ԻԷ. (27) վասն կելուրի, որ ինձ ետուն տեղապահ Յակոբ եւ լուսարար եւ Եղիազար եւ ժամօրհնողք Յակոբ վարդապետն... վանօրէից մալու ճիհաթն ետուք ԺԷ. (17) թուման ԵՌ. (5.000) դիան ղուլուխ ԷՌ. (7000) ջուխապեկռեստ Բ. գազ իւր միրզուն:
7ա Թվին ՌՄԳ. (1754) մարտի Ի. (20) – Քեւրանսարայն ի ճարէ ետուք գործապետի եղբօրն ԻԲ. (22) թումանի տարէ Գ. ղըստ պիտի հատուցանէ Է. թուման թեսլիմ ինձ ձեռամբ գործապետին (այսչափ):
7բ Շամախեցի Յակոբ վարդապետն էառ թիֆլիզեցի պարոն յԵսայու թուման Ի. (20), իւր մօտն մնաց՝ հիսապն տեսի... վերոյ գրեալ Ճ. (100) թուման տուեալ է Թիֆլիզ:
7բ Թուին ՌՄԴ. (1755) յունվարի ԻԹ. (29) տէր Զաքարն գնաց երկիրն Պայազըտոյ վասն մուցոյ առնելոյ... սոցա գինն ես ետու այլոց լախ ոչ գոյ:
7բ-8ա Նոյեմբերի Գ. Մաստարացի թուրքիցն գարի առայ, գինն ետու ԺԲ. (12) հազար Ե. շահի... դեկտեմբերի մուտն ետու տեղապահ Յակոբ վարդապետին վասն բարճի սուրբ տանս ԻԴ. (24) թուման, մահտեսի Յունանին ետու Բ. թուման, որ թուֆէնկջոց ետ տօնլուխ. հիսապն տեսի:
10ա Թուին ՌՄԴ. (1754) փետրվարի Զ. – Ետու ժամօրհնող Յակոբ վարդապետի վասն մասրաֆի տանս Ռ. (թուման) ԶՌ. (6000) դիան, Դ. ապասի Բ. շահի մսի, ճրագուի եւ այլ(այսչափ):
11բ Թուին ՌՄԴ. (1755) յունվարի ԺԲ. (12) –Ետու տեղապահ Յակոբ վարդապետին վասն տանս խարճի Ժ. թուման... հի[ս]ապն տեսի պրծանք:
11բ Թվին ՌՄԴ. (1755) փետրվարի մուտէն –Խարճտանս ձեռամբ ժամօրհնող Յակոբ վարդապետին Յակոբ վարդապետին եղեալ մինչեւ ԻԵ. (25) հիսապն տեսինք պրծանք ինձ հաճելի է(այսչափ):
13բ Թուին ՌՄԳ. (1754) յուլիսի ԻԹ. (29) –Ըստամպօլայ եւ այլ տեղաց միւռօնօրհնեք օրն եւ այլն... վերոյ գրեալ ղալեմից ջեմն ԱՌ. ԴՃԽ. (1440) մարչիլ:
13բ ՌՄԴ. (1755) Կարբեցի Դաւիթիցն մէկ ղազանագին... Լուսաւորչու յանապատին է Գրիգոր վարդապետի ձեռամբ:
170բ Վասն Սուրբ Աթոռոյ մալու ճըհաթին – Թվին ՌՄԳ. (1754) ետու Մուստուֆուն ԺԶ. (16), թվին ՌՄԴ. (1755) յունիսին ետու Դ.ց Ալի Ղուլի խանին մալի կողմիցն (այսչափ):
172բ-3ա Այսոքիք են եկեալ նուիրակաց արդիւնքն, որ ներքոյ յայտնի կառնէ – Թվին ՌՄԳ. (1754) ապրիլի Ի. (20) Գաղատացի Իգնատիոս վարդապետն եկն... թուման Պայազիտոյ յղելոց է, թեռեւս թէմեսուկն առ մեզ է:
173ա Էնկուրոյ նուիրակ Սարգիս վարդապետն եկն թվին ՌՄԴ. (1755) մուտն ապրիլի... ո՛չ յիշատակ եւ ո՛չ այլ բան մի, ո՜հ:
177բ Այս է Սուրբ Աթոռէս գնացաց նուիրակաց թիւքն – ՌՄԳ. (1754) թվին ապրիլ ամսոյ աւարտ Մովսէս Խոյեցի վարդապետն յղեցաք ի Կարին... Բարաղամ վարդապետն եւս տարաւ Բ. լաւ ձի, մինն զիմ ալ ձին եր, որ լաւ պահէ:
Բ. 14ա-165բ [Սիմէօն կաթողիկոսի յիշատակարանը. 1763-1767]
1. 14ա-6ա Արդ, ի սոյն թուականութեանս, որ է ՌՄԺԲ. (1763), յորժամ ընտրութեամբ Սրբոյ Հոգւոյն սրբազան վեհըս մեր նստաւ յաթոռ հայրապետութեան, մեք զայս առնելոյ ոչինչ փոյթ կալաք... զվերոգրեցեալ Բ. ղալամ թուղթքս ձեռամբ նոյն վանցի փայեկին յղեաց սրբազանն ի Բասրայ, առ վերոասացեալ տէր Յօվաննէսն. ի սեպտեմբերի ԻԸ. (28):
Ծնթ. Էջերի վերին լուսանցներում գրուած են տարէթուերը, աջ սիւնակներում ամիսները, ձախ սիւնակներում՝ ուղարկուած գրութիւնների կարգային համարները: Ձեռագիրս տպագրուած է՝ Դիւան Հայոց պատմութեան, Գիրք Գ., Սիմէօն կաթողիկոսի յիշատակարանը՝ կենսագրութեամբ եւ յաւելուածներով ու ծանօթութիւններով: Հրատարակեց Գիւտ քահանայ Աղանեանց, Թիֆլիզ, Տպարան Մ. Շարաձէ, 1894: Այս հանգամանքը մեզ ազատում է փաստաթղթերի բոլոր մանրամասները ներկայացնելու պարտաւորութիւնից:
2. 16ա-18բ Վասն իրակութեան Գէորք վարդապետին ապօրինաւոր առաջնորդին Կիւմիշխանայու Յաղագս իրիք փոքրագունի թղթոյ որպիսութեան երկար գոլոյ, հարկ յանձին կալայ երկարապէս ծանուցանել... իսկ եւ զայլ թուղթսն զորս տարաւ նա, յանհոգութենէ ոչ գրեցան յայնժամ, եւ այժմ ի գրելս ոչ գիտէի զինչ գոլն նոցին. զի այս յետոյ գրեցաւ: Եւ առաքեաց զնա ի նոյեմբերի ամսոյ ԻԱ. (21):
3. 19ա-21ա Դարձեալ ժամանեցին առ սրբազան վեհս մեր թուղթք ի Պօլսոյ եւ ի Զմիւռնոյ եւ ի Կարնոյ ի մուտն դեկտեմբերի ամսոյ4 ի ձեռն Աբէլեան Յօհան աղային եւ պարոն Մելքոն աղային, որք ի Կարնոյ Մելքոն փայեկաւն յղեալ էին... իբրեւ սկսաւ երեւեցուցանել, նա ապա զղջացեալ եկն:
– 21ա Աւարտ թղթոց յայսմ ամի գրեցելոց, որ է ՌՄԺԲ. (1763) թիւն: Եւ Քրիստոսի յուսոյն մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
4. 21ա-2բ Թուականն մեր փոխեցաւ ի ՌՄԺԳ. (1764). ուստի՝ հրամանաւ նոյնոյ վեհափառի եւ քրիստոսապսակի տեառն սրբազանի. եւ ես նուաստս նորել սկսայ զպատմութիւնս, որ յաղագս թղթոց եւ նոցին որպիսութեանց – Արդ, ի սկսանիլ այսմ ամի, ժամանեցին առ սրբազան վեհըս մեր թուղթք ի Կարնոյ, ի պարոն Մելքոնէն, ի տէր Պետրոսէն եւ յայլոց... գրեսցէ եւ ինքն զվկայական իմն թուղթ եւ տացէ նմա ընդ սոյն թղթոյ առնել վասն գերւոյն իւրոյ զժողով, ի յՈւռումէլու եւ ի Ղռիմու երկիրսն միայն, իսկ եթէ ո'չ, ի բաց վանեսցէ, որ ի ձեռն նոյնոյ աղքատի առաքեցաւ:
5. 23ա Բարդուղիմէոսի սրբոյ Առաքելոյ վանից առաջնորդ Ստեփաննոս վարդապետն եկն ի Սուրբ Աթոռս ի յելն յունվար ամսոյ, բազմակնիք մահսարաւ ի վիճակէն իւրմէ... օրինակ հասարակ թղթոյն տեսցի ի մեծ տետրոջն ի թղթահամարն Ի. (20):
6. 23բ-4ա Յառաջնում ամի հայրապետութեան տեառն Յակոբայ կաթողիկոսի առաքեցեալ ի նոյնոյ, Քանաքեռցի Անանիայ վարդապետին յառաջնորդութիւն եւ ի նուիրակութիւն Գիլանու երկրին... թուղթ եւս առ պարոն Սամուէլն, որք եւս օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն, որք յղեցան ի փետրվարի ԺԳ. (13):
7. 24բ Վարդապետացն մերոց անդ ի Պօլիս եղելոց Սրբոյ Աթոռոյս հարազատից, հոգացեալ յարքունուստ անտի զֆերմանսն եւ զբէրաթն, որք վասն սրբազան վեհիս մերոյ, նաեւ հոգացեալ ի ժողովրդականաց անտի զբազմակնիք մահսար... օրինակ որոց ոմանց տեսցի ի մեծ տետրոջն, ի թղթահամարն ՃՂԵ. (195), ՃՂԸ. (198):
8. 24բ-5բ Յաղագս աւարառութեան հրաշակերտ վանիցն սրբոյ առաքելոյն Ստաթէի եւ յետոյ սպանման առաջնորդի նորին Յօհաննէս վարդապետին – Ֆաթալի խան ոմն այր անօրէն եւ ժանտաբարոյ եւ թշնամի քրիստոնէական հաւատոյ... բայց Եսայի վարդապետն դարձեալ կնքեսցէ զինչսն իւրով կնքովն եւ դիցէ առ նոսա վերստին յաւանդ. մինչեւ կացցէ տանն սրբոյ այցելու ոք Տեառն յաջողմամբ, որում փառք:
9. 25բ-6ա Այր ոմն Իսրայէլ անուամբ Ջուղայեցի, առեալ աստ յերկրոջս մերում իքեալարայ գիւղն զաղջիկ ոմն ի կնութիւն իւր... Ժողովարարութեան թուղթ տուաւ ումեմն Ամթեցի գերետէր պառաւու, որոյ որդին գերեցեալ էր յաղագս պարտականութեան:
10. 26ա Էհաս առ սրբազան վեհս մեր թուղթ ի մարտի ամսոյ մէկ՝ յառաջնորդէ սրբոյն Պետրոսի Առաքելոյ Մատին վանիցն... օրինակն որոց տեսցի ի մեծ տետրոջն, յաւելի թուղթն, որ ի մէջ ՃՁԶ. (186) եւ ՃՁԷ. (187) համարաց թղթոցն:
11. 26բ-8ա Եւդոկիոյ նուիրակ Զաքարիայ վարդապետն աւարտեալ զգործն նուիրակական, դարձաւ եւ եկն եմուտ ի Սուրբ Աթոռս ի մարտի ամսոյ Դ.... այլեւ բաց յայնց քաղաքաց եւ գիւղից, որք ի գնալն պատահիցին, յայլ ուրէք ոչ շրջեցուցանել. ի մարտի ԻԸ. (28):
12. 28աբ Ազգն վրաց, որ ըստ նոցին բարբառոյ Իմէրէլ կոչի եւ ի տաճիկ լեզուս Բաշիաչուխ վերաձայնի, բնաւորեալ ունէին յինքեանս զչարագոյն իմն սովորութիւն... դարձոյց եւ գրեաց նմա, թէ ահա յղեցաք, թէպէտ եւ էր մեզ պիտոյ. այս եղեւ ի մարտի ԻԹ. (29):
13. 28բ-30բ Յամեցոյց Վանայ նուիրակ Պաղտասար վարդապետն զքարահատ վարպետսն, զորս խնդրեալ էր սրբազան վեհըն վասն Սրբոյ Աթոռոյս պարսպաշինութեանն, եւ գարուն վերաժամանեալ էր... տաճկերէն թուղթ գրեցաւ ի Կարս՝ առ Եաղուբ աղայն, յանձնարարութիւն վասն նուիրակին մերոյ Մեսրոպ վարդապետին, զի մուղայէթ լիցի նմա եւ խնամեսցէ որքան յերկրի իւրում. ապրիլ ԻԶ. (26):
14. 30բ Ժամանեաց դարձեալ առ սրբազան վեհըս մեր թուղթ՝ ի յապրիլի ամսոյ ԻԱ. (21) ի յԱնտօն կաթողիկոսէն Վրաց, ի ձեռն տաճիկ փայեկի միոյ... օրինակ սոցին տեսցի ի մեծ տետրոջն, ի թղթահամարն ՄԷ. (207) ՄԸ. (208): Զորս առեալ նոյն փայեկին տաճկի, ել ի Սրբոյ Աթոռոյս ի յապրիլի ԻԸ. (28):
15. 31ա Թովմայի Սրբոյ առաքելոյ վանից առաջնորդ Թօմա վարդապետն, տեսուչն Գողթնեաց տան, յաղագս Գեանճեցի Յօհաննէսին (զոր ի վերդ ահա ի թղթոջ Հերակլ արքային յիշեցաք) առաքեցեալ ի Նախիջեւանու խանէն աստ... զծնօտ նորին խորտակեալ էին իսպառ, եւ լինէր ապրուստ նորա հնարիւ Ի. (20) յապրիլի ԻԹ. (29):
16. 31աբ Եկն էհաս մահսարատար Գրիգոր վարդապետն ի Սուրբ Աթոռս ի մայիսի ԺԲ. (12). զորոյ ի Պօլսոյ յայսկոյս ելմանէն ասացաւ ի փետրվարի ԺԹ. (18)... Թուղթ եւս առ գանձապետ Մկրտիչ աղայն, շնորհակալութիւն եւ օրհնութիւն վասն հարազատութեանցն, որ առ Սուրբ Աթոռս:
17. 31բ-3ա Ի Կարին. յաղագս զի եկեալ էին ի անտի եւս թուղթք առ սրբազան վեհըն ի նուիրակ Պետրոս վարդապետէն, եւ ի պարոն Մելքոնէն... Զորս առեալ Ռեթէոս վարդապետին, ել ի Սրբոյ Աթոռոյս ի մայիսի ԻԳ. (23):
18. 33աբ Դարձեալ ժամանեցին առ սրբազան վեհըս մեր թուղթք ի Թիֆլիզոյ, ի մայիսի ամսոյ ԻԹ. (29), ի Հերակլ արքայէն եւ ի կաթողիկոսէն Վրաց եւ յայլոց ոմանց... գերեցեալ էր ի բաշաչխաձե, զոր եւ գրեալ յղեաց սրբազան վեհըն առ արքայն, զի թերեւս հետեւեալ գտցէ. մայիս Լ. (30):
19. 33բ Ժողովարարութեան թուղթ եւս տուաւ ումեմն վրացի լռակաց կրօնաւորի. որ մինչ եղեալ էր ի գերութեան ի ձեռս լէկզեաց, ուխտ եդեալ էր, զի թէ զերծցի, գնասցէ ի սուրբ Երուսաղէմ... թուղթ եւս առ մահտեսի Մօվսէսն եւ յիւրայինսն, յորում գրեցան:
20. 67ա Յաջողմամբ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, ամենայն բարեաց տնօրինողի – Իբրեւ սկսաք մեք զշնորհաւոր տարիս, որ է ՌՄԺԴ. (1765) թիւն մեր, եւ բարի կաղանդ ասացաք, ժամանեաց առ սրբազան վեհըս մեր թուղթ ի Կարնոյ, ի ձեռն ումեմն դարբնի, որ մահտեսի Սաղաթիէլ անուանիւր... վասն զի առ սա առաքեցաւ յայնժամ, զի ընդ գնացողաց յղեսցէ (Գրեցան սոքա ի յունվարի Թ.):
21. 67բ Ժամանեցին առ սրբազան վեհըն թուղթք կրկին, յառաջ քան զայս ի դեկտեմբերի ամսոյ մուտն, որք էին գանգատ զչարահնար սեւագլխէ ումեմնէ Աբրահամ կոչեցելոյ... օրինակ թղթոցս երկուց միայն, տեսցին ի բոլորագրահամար տետրոջն, ի թղթահամարն ՃԻԱ. (121):
22. 67աբ Իսկ զի եկեալ էր Իւչքիլիսայու առաջնորդ Զաքարիա վարդապետն (որպէս ահա ի վերդ ի յունվարի Թ. ասացաւ) եւ դառնայր երթալ ի վանքն իւր... զորս առեալ նոյն գրաբեր Ալէքսան փայեկին, ել ի Սրբոյ Աթոռոյս ի յունվարի ամսոյ քսան եւ մէկումն:
23. 67բ Որպէս ի դեկտեմբերի մէկ ասացաք, թէ Բաբայխան բէկ ոմն յղեալ էր զձի մի ընծայ սրբազան վեհին, եւ սրբազան վեհըն յղեաց նմա զբրինձ, որ աւելի քան զգինն էր... Զոր առեալ նոյն արանցն ելին ի Սրբոյ Աթոռոյս. ի յունվարի ԻԳ (23):
24 67բ-8ա Աստապատու Սրբոյ Նախավկայի վանից վէքիլ Սարգիս վարդապետն, եկն ի յունվարի ամսոյ Ի. (20) ի Սուրբ Աթոռս, ի հանդիպումն սրբազան վեհին, այնու մտօք, զի վանիցն այնմիկ կացուսցէ սրբազանն զառաջնորդ ոք... այլ ունայն դարձաւ յետս աբեղայն ընդ Աստապատեցի Սարգիս վարդապետին. ի յունվարի ամսոյ ԻԴ.ումն (24):
25. 68ա-9ա Դարձաւ միրզայն մեր ի Կարսայ եւ եկն ի Սուրբ Աթոռս ի յունվարի ԻԲ. (22), որ առաքեցեալ էր անդ ի դեկտեմբերի ԻԱ. (21)՝ վասն իրակութեան Աբրահամու ընդդիմամարտին ճշմարտութեան... զորս առեալ գրաբեր առն, որ էր հայ ոմն ի դրանէ փաշային ընդ փայեկին, զոր Յովհաննէս վարդապետն յղեալ էր, ելին ի Սրբոյ Աթոռոյս ի յունվարի ամսոյ ԻԵ. (25):
26. 69աբ Յաղագս Հասան ղալայու առաջնորդ Աւետիք վարդապետին՝ որպէս ասացաւ ի դեկտեմբերի ամսոյ Զ.՝ թէ գրեալ էին Կարնոյ Նսնուսեցի մահտեսի Յովհաննէսն եւ եբայրն իւր... զորս առեալ նոյն գրաբեր փայեկին, ել ի Սրբոյ Աթոռոյս ի փետրվարի ամսոյ Գ.:
27. 69բ-70ա Երրորդ անգամ ժամանեաց առ սրբազան վեհըս մեր ի ժողովրդականացն Ղազախեցւոց բողոքական թուղթ՝ զԶաքարիայ վարդապետէն առաջնորդէն Հախբատու, որպէս եւ ի յունիսի ԻԵ. (25), եւ ի յուլիսի ԻԴ. (24) ի յորս տեսցի լիով որպիսութիւն իրակութեանն... Որք ի ձեռն նոյն գրաբեր փայեկին յղեցան. փետրուար Դ.:
28. 70ա Զթուղթսն զորս եբեր ընդ իւր պարոն Աղալօն ի Թիֆլիզոյ ի դեկտեմբերի ամսոյ Զ., պատասխանիք նոցին մինչեւ ցայժմ չեւ եւս գրեցան, բաց յայնցանէ՝ միւս անգամ եւս ժամանեաց առ սրբազան վեհըս մեր թուղթ ի Հերակլ արքայէն... վախճան թղթոցն Թիֆլիզու:
29. 70ա-2ա Այլ եւ գրեաց սրբազան վեհըն առ Հաշտարխանու նուիրակ Յովհաննէս վարդապետն զթուղթ, որ ո'չ էր պատասխանի ի նմանէ ընկալեալ թղթոյ ինչ... զորս առեալ նոյն գրաբեր ծեր փայեկին, ել ի Սրբոյ Աթոռոյս ի մարտի ամսոյ ԺԴ. (14):
30. 72ա-3ա Դարձեալ ժամանեցին առ սրբազան վեհըս մեր թուղթք ի ձեռն Գալուստ փայեկին, ի մարտի ամսոյ ԺԱ. (11), ի Պօլսոյ ի մահտեսի Յօնանէն, հանդերձ ամանաթիւ ինչ... որք ի մի պահարանոջ յղեցան ի Կարին՝ առ պարոն Մելքոնն, ի ձեռն գրաբեր Գալուստ փայեկին, ի մարտի ԻԲ. (22):
31. 73ա Հազիւ թէ ի յՈւռումէլու նուիրակ Գէորգ վարդապետէն ժամանեաց առ սրբազան վեհըս մեր թուղթ, ի մարտի ամսոյ ԺԸ. (18), (զոր գրեալ էր ի Կաֆայու, եւ յղեալ ի ձեռն եղբօրն իւրոյ պարոն Ղազարին ի Բայազիտ, եւ նա ի Սուրբ Աթոռս հասոյց)... Որ եւս ընդ թղթոյ Գէորգ վարդապետին յղեցաւ ի Բայազիտ՝ ընդ երթողաց ոմանց. ի մարտի ամսոյ քսան եւ չորս:
32. 73բ Քրիստոսազօր արքայն Հերակլ առաքեաց զերկուս ոմանս ի ծառայից իւրոց առ երկրիս մերոյ իշխօղ Հիւսէին ալի խանն, խնդրելով ի նմանէ զփախուցեալս եւ զպանդխտեալս աստ ի մերում երկրի զժողովուրդս... Եւ խիլայեալ զնոսա սրբազան վեհին ի հոգեզուարճ տօնի աստ, դարձան յետս յԵրեւան. ի յապրիլի Դ.:
33. 73բ-4բ Եւ զի Կարնոյ առաջնորդ Պաղտասար վարդապետն եւ Հասանղալայու առաջնորդ Աւետիք վարդապետն եկեալ մահսարաւ ի Սուրբ Աթոռս՝ ի ձեռնադրիլ եպիսկոպոս, ի կամս սրբազան վեհին նայելով՝ պատեհ ժամու կային սպասեալք... զվերոյգրեցեալ վեց բարեւագիրսն առեալ տէր Մեսրոպին, ել ի Սրբոյ Աթոռոյս ընդ առաջնորդացն. ի յապրիլի Է.:
34. 74բ Շարժեալ ի մեծ եւ յաստուածահաճոյ իմն իղձ հայկասէր ժողովրդոց Իսմայիլու քաղաքին, որ յերկիրն Ուռումէլու... զորս առեալ Արեւշատին ել. յապրիլի ԺԶ. (16):
35. 75ա Ի Խօյ քաղաքէ, ի գլխաւոր իշխանացն անդէն եղելոց, նա եւ ի նուիրակէն Սրբոյ Աթոռոյս ի Խաչատուր վարդապետէն ժամանեցին առ սրբազան վեհըս մեր թուղթք ի մարտի ամսոյ ԻԱ. (21)... իսկ եթէ նոքա երկիցեն մատուցանել, ինքն իւրովի մատուսցէ, եւ զպատասխանին առեալ, փութով դարձցի. ի յապրիլի ԺԷ. (17):
36. 75ա-6ա Ըստ սրբազան վեհին պայմանելոյ վանայ նուիրակ Պաղտասար վարդապետին, զոր վերստին առաքեաց ի Վան՝ ի վիճակն իւր, երթալ աւարտել զմնացեալ գործն իւր... ի բաց հանցէ ի նմանէ զհատեղէնսն եւ յառաջնորդն յանձնեսցէ. եւ զսուրբ վանքն ի խնամս ունիցի: Որ յղեցաւ ի ձեռն առաջնորդ Աւետիք վարդապետին:
37. 76ա Սուրբ Կարապետի առաջնորդ Յօնան վարդապետն առաքէ զՅօհաննէս ոմն անուամբ վարդապետ ի Հաշտարխան՝ վասն ժողովարարութեան նոյնոյ սուրբ վանիցն աղագաւ... գրեալ եւ կնքեալ էր զվկայական թուղթն, որ վասն չարեաց Յօհաննէս խաբեբային՝ քան զինքն յառաջ ժողովարարին:
38. 76բ-7ա Դաւիթ վարդապետն, որպէս ասացաւ, ի փետրվարի ԺԶ. (16) այնր աղագաւ առաքեցաւ ի Թիֆլիզ գլխաւորապէս՝ զի շնորհաւորեսցէ զպսակ եւ զհարսանիս որդւոյ աստուածազօր արքային... Գրեցաւ եւ առ տէր Պետրոսն, զի զԺԵ. (15) ղռուշ տացէ ուղտապանին, ի թոշակ նմին վասն զտունն բերելոյն, զոր առեալ Սարվան տաճկին՝ ել ի Սրբոյ Աթոռոյս ի ԺԲ. (12) մայիսի:
39. 77ա-8ա Հզուեցի Պաղտասար աբեղային աղագաւ, որպէս ասացեալ եղեւ յանցելումն ամի ի մարտի Ե., թէ գրեալ էր Սասնոյ առաջնորդ Յարութիւն վարդապետն գանգատ զնմանէ... զի գալստեան ուխտաւորացն մնայր օրհնութիւն սրբալոյս մեռոնին, զոր առեալ եկօղ տաճիկ փայեկին ել ի Գ. Յունիսի:
40. 78ա-82ա Յաղագս գալստեան աստուածազօր արքային Վրաց Հերակլայ յերկիրս Երեւանու ի ՌՄԺԴ. (1765) ամի թուականութեանս մերում եւ ի յունիսի ամսեանն – Բազմօք ամօք յառաջ քան զայս ազգ ոմն ի քրտաց, սակաւաւոր, աղքատ եւ անզօր, ճողոպրեալ մի բնիկ երկրէ իւրեանց, եկին եւ բնակեցան աստ՝ ի մերում երկրոջս... Այս Բ. թուղթքս յղեցան ի ձեռն դերձակ Գրիգորին ընդ փաշայի չուխատարին, առ տէր Վահանն, զի տացէ ի տեարսն. յունիս ԺԸ. (18):
41. 82ա-3բ Եւ ի սմին իսկ աւուր եկին ուխտաւորք Սրբոյ Աթոռոյս յՕսմանցոց երկրէն աւելի քան զերկու հարիւր հոգիս, քան զորս սակաւ յառաջ եկն մահտեսի Յօհանն ի Պօլսոյ, բերեալ ընդ իւր զբազում թուղթս... որք ընդ ուխտաւորացն Կարնոյ յղեցան առ տէր Պետրոսն, ի ձեռն մահտեսի Սաղաթիէլ դարբնին (որ յիշեցեալ է ի պատմութեան յըզկզբան սոյնոյ ամի). յունիս Լ. (30):
42. 83բ-4բ Եւ զի Յօնանու չարարագնացի եւ անարժան դիտի Գլակայն վանից Սրբոյ Կարապետի լցան չարիք, եւ բազմացան մեղք (զորոց մասամբ ասացեալ է յանցելումն ամի, ի նոյեմբերի Բ.)... գրեալ էին փաշայն եւ իւրայինքն զթուղթս առ Հերակլ արքայն եւ ի ձեռն թղթաբերիս այսորիկ յղեալ էին առ սրբազան վեհըն, զի յղեսցէ առ նա, զորս եւ խոստացաւ յղել: Եւ ել թղթաբերն պատասխանեաւ ի սոյն յունիսի Լ. (30):
43. 84բ-5ա Յերապօլսոյ առաջնորդ Պետրոս վարդապետն, ի Սուրբ Աթոռս ընդ ուխտաւորացն, ունելով ի ժողովրդականաց քաղաքին իւրոյ զմահսարական բազմակնիք թուղթս առ սրբազան վեհըն, այնր աղագաւ՝ զի ձեռնադրեսցէ եպիսկոպոս եւ դարձուսցէ վերստին առաջնորդութեամբ... օրինակ հասարակ թղթոյն տեսցի ի բոլորագրահամար տետրոջն, յերեսն ՃԼԷ., զորս յղեաց Պետրոս վարդապետն ի ձեռն ումեմն փայեկի. յուլիս Ա.:
44. 85ա-6ա Կարսեցւոյ ումեմն քահանայի աղագաւ գրեալ էր ի Կարնոյ մահտեսի Գրիգորն Եփրիկեանց առ սրբազան վեհըն զթուղթ, եւ խնդրեալ էր յղել վասն նորա զկոնդակ մի ժողովարարական... Աննա կինն ձեռ. պարոն Պօղոսին, որովք ելին ի Սրբոյ Աթոռոյս ընդ Ռէթէոս վարդապետին. ի յուլիսի ԺԲ. (12):
45. 86բ-90ա Եկն ի Պօլսոյ մահտեսի Յօնանն յաւուր ուխտաւորացն գալստեան (որպէս ասացաւ ի յունիսի ԺԹ. (19), թերապէս հոգացեալ զբանն, որոյ աղագաւ իսկ երթեալն էր, ո'չ բերելով զֆերմանն հարկաւորագոյն... Իսկ սրբազան վեհըն ընդ այս ոչ հաճեցաւ, այլ գրեաց առ նա ի պատասխանի թղթոյն զթուղթ, զի ելեալ ի Սուրբ Աթոռս եկեսցէ, եւ յղեաց ի ձեռն գրաբեր քահանային ի սոյն աւուր. յուլիս Ի. (20):
46. 90ա-1ա Ապա խնդրեաց խանն զսրբազան վեհըն գնալ առ ինքն ի յԵրեւան: Եւ ի վաղիւն աւուր, որ էր ԻԱ. (21) օր յուլիս ամսոյն, գնաց սրբազան վեհըն ի կոչ նորին... ի Բայազիտ առ պարոն Մարգարէ աղայն վասն որպիսութեան երկրին. զի գրեսցէ եւ ծանուսցէ եւ վասն տիրացուացս յանձնարարութիւն, որովք ելին ի ճանապարհ ի յԱրկուռոյ. ի յօգոստոսի ԻԲ. (22):
47. 91ա-2ա Քան զայս երկու աւուրբք յառաջ ժամանեաց փայեակ մի ի Կարնոյ՝ Մելքոն անուամբ, առաքեցեալ յԱրապկերցի Մուրտիկեանց մահտեսի Փիլիպպոսէն, որ բերեալ էր ի յԱրապկերու ժողովրդոցն հասարակութենէ զբազմակնիք թուղթ... Թուղթ մի եւս առ Մարգար աղայն գրեաց այսր աղագաւ, եւ ի պատասխանի թղթոյ նորին, զոր գրեալ էր առ սրբազանն, զորս եւ յղեաց ի ձեռն մերոց արանց, անտի ի յԱրկուռոյ. ի յօգոստոսի ԻԶ. (26):
48. 92բ-5ա Յաղագս ոմանց հարկաւոր եւ համակից իրակութեանց, այսինքն (Ա). Վասն Հաշտարխանու յղելոյն Շահվէրտի խանին զթուղթ առ խանն մեր, բանիւ Իսրայէլ ապօրինաւոր կաթողիկոսին... Գրեաց եւ այսր աղագաւ զթուղթ եւս առ Մարգար աղայն, որոյ եւ մխիթարութիւն վասն կողակցին հանգուցելոյ, որք ի ձեռն Դաւիթ վարդապետին յղեցան ի բերել զայնս. սեպտ. ԻԷ. (27):
49. 95ա-6բ Եւ ի սոյն աւուրս ծնաւ խանին արու զաւակ ի դստերէ Սուլէյման քրտոյն, եւ եղեւ նմա ուրախութիւն մեծ, զի չունէր զզաւակ, վասն որոյ գնաց սրբազան վեհըն յԵրեւան՝ ի տեսութիւն խանին, ի սեպտեմբերի ամսոյն ԻԹ. (29)... պատուէր վասն ի Բասրայ եղեալ դրամոյն, զի ինքն եւս հոգասցէ գտանել զփօլիցայատու ոք եւ հրաւիրումն ի Սուրբ Աթոռս, որովք ել գրաբեր Սահակն. հոկտ. Ը:
50. 96բ-9բ Յաղագս գալստեան Յովհաննիսի կաթողիկոսին Գանձասարուի Սուրբ Աթոռս առ ոտս սրբազան վեհին եւ օրինօք խնդրելոյն զիրաւունս, եւ որ ինչ առ այս անցից եւ իրակութեանց եւ գրեցեալ թղթոց – Նստողին ի Գանձասար, թերակատար օծմամբ կաթողիկոսին Յօհաննիսի, լուեալ զիրակութիւնն զայն թէ գրեալ է Շահվէրտի խանն Գեանճայու զխնդիր առ Հիւսէին Ալի խանն վասն Իսրայէլի անդ նստողին իւրոյ ներհականին... Գրեցաւ ի ձեռն Մելքոնին եւ պատուէր նմին, զի թէ նուիրակն անդ ո'չ իցէ ինքն տացէ. նոյեմ. Թ.:
51. 99բ-100ա Դարձեալ պատուէր ի Շամախի եւ ի Շրուան վասն ապօրինաւորին Իսրայէլի մի ընդունել զնա եւ զժողովարարս նորին ըստ սմին եւ ի Հաշտարխան, որ Սրբոյ աթոռոյս է ի Երուսաղէմ – Զաքարիա անուամբ աւագ քահանայն Շամախու, գնացեալ ի սուրբ Երուսաղէմ ուխտի աղագաւ, եւ դարձեալ անտի եւ ի սուրբ Աթոռս հանդիպեալ ի քաղաքն իւր երթայր ի Շամախի... Նաեւ պատուէր յաղագս պիղծ աղանդոյն ախթարմայից, որք ի միասին ելին ի Սրբոյ Աթոռոյս ի նոյեմբերի ամսոյ ԻԱ. (21):
52. 100ա-2բ Դարձեալ յաղագս բանից Իսրայելին ապօրինի եւ գրելոյն դարձեալ գենճեցացն զթուղթ առ սրբազան վեհն լրբենի բանիւք եւ Շահվերտի խանին գրելոյ առ սրբազան վեհն զթուղթ եւ առ խանն եւ յղելոյն զարս եւ երթ Զաքարիա վարդապետին ի Գենճայ – Ճշմարտութեանն աշակերտելոց, յարակայի եւ վարիլն ճշմարտութեամբ հարկաւորաբար... վասն որոյ առ նոսա եւս գրեաց զթուղթ մի ըստ նոյն օրինակի. առ Դաւիթն եւ յերկու եղբարսն իւր. այս ի Նոյեմբ. Լ. (30):
53. 102բ-4ա Յաղագս յղելոյ վեհին զարքունական ֆերմանն ի յԱխլցխայ ի ձեռն Սարգիս եւ Գրիգոր վարդապետացն վասն ախթարմայիցն պղծոց եւ եկեղեցեացն եւ աքսորելի սեւագլխացն – Վասն պղծոյն Գէորգեայ եւ ախթարմայիցն Ախլցխայու զֆերմանն զորէ հան սրբազան վեհըն յարքայէն օսմանցւոց (զորմէ ասացաւ ի մարտի ԻԲ. (22) եւ ի բազում տեղիս). մինչեւ ցայժմ վասն այն ո'չ յղեաց, զի պատերազմ էր անհնարին օսմանցւոցն... ուստի թուղթ ետ նմա սրբազան վեհըն, յօրհնութիւն ինքեան եւ վկայութիւն վասն արձակմանն, ելին երկու Քահանայքս. ի դեկտեմբերի Է.:
54. 104ա-5ա Դարձեալ յաղագս Իսրայէլին ապօրինի բան եւ պատասխանի թղթոյ Շահվէրտի խանին միայն եւ լրբիցն ոչ եւ առ Զաքարիայ վարդապետն յետոյ եւ առ Հերակլ արքայն – Չեւ եւս ժամանեալ գոլով փայեկացն մերոց ի Գեանճայ (որք առաքեցան անդ ի նոյեմբերի ամսոյ ԻԴ. (24), առ Զաքարիա վարդապետն)... զԳՃ. (300) սօմար ցորեանս գնեսցեն վասն Սրբոյ Աթոռոյս, զտեղւոյն սօմարն, որովք ել Յակոբ վարդապետն. ի դեկտ. ԺԶ. (16):
55. 105աբ Իսպառ ի բաց կացումն Իսրայէլին ապօրինի ի բՍուրբ Աթոռս գալոյն ի Գանձասար գնալոյն եւ հակումն իրաւանցն ի կողմն Յօհաննիսին յԱստուծոյ կամաց – Իսկ իբրեւ փայակքն մեր ժամանէին ի Գեանճայ (որք առաքեցան ի նոյեմբերի ԻԴ. (24) եւ ասացաւ եւս զնոցանէ ի վերդ ահա ի դեկտեմբերի Թ.) եւ Զաքարիա վարդապետն ընթերցեալ զթուղթ սրբազան վեհին հասու լինէր դիտմանն... դարձեալ գնաց ի Թիֆլիզ առ արքայն ի դեկտ. ԻԱ. (21): Օրինակ սորին ի բոլորագրահամար տետրոջն է յերեսն ՃԿԴ. (164):
56. 105բ-6բ Վերստին առնուլն զիշխանութիւն եւ զպատիւ կաթողիկոսութեան ի սրբազան վեհէն Յովհաննիսի սրբազան կաթողիկոսին Աղուանից եւ ճոխ փառօք վերադառնալն եւ հաստատիլն յԱթոռն Սուրբ ի Գանձասար – Ապա իբրեւ այս այսպէս լինէր եւ ճշմարտութեանն լուսաւոր շաւիղ բացայայտ երեւէր աշակերտելոցն իւրոց ընդ նոյն ընթանալ, անյապաղ ուրեմն ջանայր սրբազան վեհըս մեր զՅօհաննէսն վերստին... օրինակ կոնդակին է ի բոլորագրահամար տետրոջն յերեսս ՄԺԷ. (217), ՄԺԸ. (218), ՄԺԹ. (219), ՄԻ. (220), ՄԻԱ. (221):
- Գրչից՝ «Զգործս ձեռաց մերոց ուղիղ արա'»ի մեզ Տէր, եւ զգործս ձեռաց մերոց յաջողեա' մեզ:
–106բ Վախճան պատմութեան ՌՄԺԴ.երորդ (1765) ամի թուականիս հայոց: Եւ Քրիստոսի յուսոյն մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
57. 107ա-8բ Յիշատակարան ամի թուականութեանս հայոց ՌՄԺԵ.երորդի (1766), չորրորդ ամի հայրապետութեան տեառն Սիմէոնի վեհափառ եւ սրբազան կաթողիկոսի ամենայն Հայոց՝ հաւր հասարակաց – Ըստ հրամանի որոյ՝ վերստին ես պղերգս յիմում կոչման Իսահակ նուաստ սարկաւագս (որ երբեմն ի դպրութեան Յովհաննէս), սկսայ դարձեալ ի գործ յիշատակագրութեանս իմոյ ձեռնամխիլ, եւ առնել զպատմութիւն նորոյ ամիս, ՌՄԺԵ. (1766) թուականիս... թուղթ գրեաց առ նա սրբազան վեհըն, ի պատասխանի թղթոյն ըստ գրեցելոյն, որով ելին նոյն գրաբեր տաճիկքն. ի յունվարի Ե.:
58. 108բ-9ա Ի Հաշտարխան, ի կողմանէ գանձասարցոցն պատուէր եւ այլ եւս բանք եւ պատճառք ոմանց թղթոց դարձեալ – Ի թուղթսն նուիրակին Հաշտարխանու, զորս եբեր պարոն Աղալօն ի նոյեմբերի ԻԴ. (24), որպէս ասացաւ անդ՝ բազումք էին որպիսութիւնք, որոց բազումքն անօգուտք գլխացաւեցուցիչք էին... զժամացոյցն յետոյ յղել խոստացաւ, որով ել գրաբեր փայակն ի յունվարի ԺԵ. (15):
59. 109աբ Վասն Ախլցխայու ախթարմայիցն դարձեալ թղթագրութիւնք – Սարգիս եւ Գրիգոր վարդապետքն, որք ի սրբազան վեհէն յղեցան երթալ ի յԱխլցխայ, հասեալ ի Կարին, իբրեւ հանդիպեալ էին Մելքոն եւ Գրիգոր աղայիցն եւ խորհրդակցեալ ընդ նոսա... գրեաց ընդ փայեկին առ Մելքոն՝ զբրինձն անդուստ դրամով առնուլ եւ ընծայել. ի Յունվ. ԺԶ. (16), որ մոռացմամբ աստ գրեցաւ:
60. 109բ-11ա Կարգելն պօլսեցոցն զԲարսեղ վարդապետն վէքիլ Սրբոյ Աթոռոյս եւ յղելն զսրբազան վեհին խնդրեցեալ ֆերմանն, որ յաղագս Կարսայ տէրունութեանն եւ վասն ախթարմայից եւ այլք սոյնպիսիք – Քանզի ո'չ ոք առաջադրութիւն՝ որ առանց կամաց առաջադրողին բարեաց՝ յառաջանայ երբէք բարեպէս: Ըստ այսմ՝ խորհուրդ կամ գործ որ ի մարդկանէ իցէ քակտեսցի... թուղթ գրեաց սրբազան վեհըն ի Վան, առ Պաղտասար վարդապետն (որ յիշեցեալ է ի սեպտեմբերի Ը. եւ ի բազում տեղիս ի յիշատակարանի աստ), զի ելեալ փութով ի Սուրբ Աթոռս եկեսցէ զի պիտոյ էր. ի փետրվարի ԺԳ. (13):
61. 111ա-2բ Դարձեալ ի Հաշտարխան թուղթ յաղագս կարի պաղութեան նոցին ի Սրբոյ Աթոռոյս եւ վասն գանձասարցոցն մեղադրութիւն եւ այլ եւս առ այսոսիկ նմանապիսեաց բանից – Յաւել եւս դարձեալ ի Հաշտարխանու նուիրակ Յովհաննէս վարդապետէն առ սրբազան վեհըս մեր ժամանել թուղթ, ի յամսեանն յունվարի ի ձեռն ումեմն սափրչի... եւ գրեալ էր զթուղթ այնր աղագաւ առ սրբազան վեհըն, եւ սրբազանն գրեաց զպատասխանին ի մարտի ԻԳ. (23):
62. 112բ-3բ Կատարելն պօլսեցոցն զբովանդակ խնդիրս սրբազան վեհին, զորս գրեաց առ նոսա ի յուլիսի Ի. (20) եւ ի սեպտեմբերի ԻԲ. (22) յղեաց եւ խնդրելն զմխիթարութիւն, զսէր եւ զօրհնութիւն եւ զայլս ոմանս խնդիրս – Ասացեալ է զկատարմանէ խնդրոց սրբազան վեհին Պօլսեցոց իշխանացն օրհնեցելոց՝ ի յունվարի ԻԱ. (21)... տացէ ի ձեռն Մխիթար վարդապետին եւ կացուցեալ զնա անդ վէքիլ առաջնորդութեան ի կողմանէ սրբազան վեհին, ինքն դարձեալ եկեսցէ. ի ապրիլի Ե.:
63. 113բ-5բ Առաւելացուցանելն Իսրայել կաթողիկէաքակին Աղուանից զլրբութիւնն եւ արկանելն զձեռն ի Հերակլ արքայն եւ առաքելն սրբազան վեհին այսր աղագաւ զտեղապահ Մկրտիչ վարդապետն առ արքայն, եւ բանադրելն զչիսրայէլն ըստ արժանւոյն – Ի մնալն Յօհաննէս կաթողիկոսին ի Նախիջեւան վասն ձմեռանն սաստկութեան (որպէս ասացաւ ի դեկտեմբերի ԺԷ. (17) գրէր վաղվաղակի զթուղթս անդուստ ի Շամախի եւ ի Շիրվան... ընդ իշխանութեամբ Խոր Վիրապայ (զորմէ ասացեալ է ի պատմութեան ՌՄԺԳ. (1764) ամին, ի նոյեմբ. Ը, եւ ի դեկտ. Դ.), որովք ել Պետրոս վարդապետն ի ապրիլի ԻԸ. (28):
64. 115բ-7ա Գրելն սրբազան վեհին զկանոն ի յամենայն տեղիս զտօնս լուսաւորչին եւ սրբոց առաքելոցն Թադէոսի եւ Բարդուղիմէոսի առնել կիւրակէ, նա եւ պատասխանիք ոմանց թղթոց նարդեանս ի Պօլսոյ եկելոց – Յառաջ քան զայս ի յապրիլ ամսոյ ԺԴ. (14), առ սրբազան վեհըս մեր ժամանեաց թուղթ ի Պօլսոյ պատրիարգ Գրիգոր վարդապետէն... ինքն վկայական թղթով դիմեալ էր յոտս սրբազան վեհին՝ առնուլ զկոնդակ եւ այնու ժողով առնել եւ ազատել զորդին. մայիսի ԺԷ. (17):
65. 117ա-8ա Հաշտելլ սրբազան վեհին ընդ խանին եւ դառնալն ի Սուրբ Աթոռս ի յԵրեւանու ի մայիսի ԺԷ. (17) – Պատճառ խռովութեան խանին ընդ սրբազան վեհին (զորմէ ասացեալ է եւս ի մարտի Ի. (20) եւ ի մայիսի Դ.), էր այս, զի Մուհամատ անուամբ տաճիկ ոմն... առեալ գրաբեր Մուրատ տղային հանդերձ պատասխանական թղթով խանին, ել ի մայիսի ԻԱ. (21):
66. 118ա-9բ Կարգելն սրբազան վեհին զԿարնեցի Գրիգորիս վարդապետն եւ զԳաղատացի Գրիգոր վարդապետն ի նուիրակութիւն Կարնոյ եւ Գաղատիոյ, ելով նոցին ի Կարին – Իսկ զի Կարնոյ նուիրակ Պետրոս վարդապետն աւարտեալ զգործ նուիրակական, եկն ի Սուրբ Աթոռս, որպէս ասացաւ ի մայիսի Դ. ... Ել ուրեմն տէր Պետրոսն ընդ Մարկոս վարդապետին ի Սրբոյ Աթոռոյս ի մայիսի ԻԲ. (22):
67. 119բ-20ա Խնդիր յաղագս Ակնեցոց բանադրելոցն ի յարձակել եւ բացասութիւն առ այն, ըստ որում էր անպատեհ անդէն արձակիլ – Մերձ ահա երկու ամն ի լրանալ, յորմէ հետէ բանադրեցան ոմանք ի յԱկնեցւոցն, վասն անհնազանդութեանց ինչ առ առաջնորդն իւրեանց... Որովք ել վերոյիշեալ Սուգաս վարդապետն ի Սուրբ Աթոռս. մայիսի ԻԸ. (28):
68. 120աբ Շինութիւնն Ղօշավանիցն եւ հաստատելն Պետրոս վարդապետին յառաջնորդութիւն Կարսայ – Ընդ ժամանիլն Պետրոս վարդապետին եւ մահտեսի Յօնանին ի Կարս, որք ելին աստի ի յապրիլի ԻԸ. (28)... Յակոբ անուամբ առն ումեմն, որ էր Եզնկայեցի, անկեալ ընդ ծանր պարտուք, ի վերայ Զմիւռնոյ Ուռումէլու եւ Ղրիմու, մի ամ պայմանաւ. ի յունիսյ ամսոյ ի յութնումն:
69. 120բ-1բ Հասանելն Յօհաննէս կաթողիկոսին ի Գանձասար, եւ գնալն կաթողիկոսին ի Թիֆլիզ եւ դառնալն անտի ու նոյն ի խնդրոյն – Տակաւին գոլով սրբազան վեհին ի լեառն Արագածու, ժամանէին ի ձեռն երկուց փայեկաց թուղթք ի Յօհաննէս կաթողիկոսէն եւ ի Զաքարիա վարդապետէն... ուղեւորեաց զնա ի Սրբոյ Աթոռոյս ի սոյն աւուրս, որ է ԺԸ. (18) յունիսի ամսոյն ԺԷ. (17):
70. 121բ-4ա Պատասխանիք եւ պատճառք թղթոց ինչ, որք գրեցան ի Զմիւռին եւ յաղագս մեծի շարժին, որ եղեւ ի Պօլիս – Ուխտաւոր ոմն Յակոբ անուամբ եկեալ ի Զմիւռնոյ, բերեալ էր զթուղթս ի յառաջնորդ Ղուկաս վարդապետէն եւ յայլոց ոմանց առ սրբազան վեհըն... զի գրեալ էր զտեղւոյն ի նեղութեան գոլ, ոչ ծանուցանելով զպատճառն, վասն որոյ գրեցաւ պատուէր ծանուցանել զպատճառն: Յղեցաւ ի ձեռն գնացողի ուրուք ի յուլիսի Ա.:
71. 124ա-5ա Յաղագս մեծի շարժին, որ եղեւ ի Պօլիս՝ մխիթարութիւն առ ժողովուրդսն եւ վասն իրակութեանց ինչ – Դարձեալ յաղագս իրակութեան մեծի շարժին, որ եղեւ ի Պօլիս, ժամանեաց առ սրբազան վեհս մեր ի Պօլսոյ թուղթ ի Բարսեղ վարդապետէն... Բ. եղբարքն եւ Ա. քոյրն գերեցեալք ի լէկզեաց գրաւք գոյին ի Ճար կոչեցեալ երկիրն նոցին: Ի վերայ բոլոր տանս Արեւելեան եւ Հաշտարխանու. մի ամ պայմանաւ. ի յուլիսի Ը.:
72. 125աբ Գրելն պատրիարգին Կոստանդնուպօլսի զթուղթ առ սրբազան վեհն վասն շարժին, որ եղեւ անդ, եւ գալուստ ուխտաւորացն – Գրեալ էին ի Պօլսոյ պատրիարգ Գրիգոր վարդապետն եւ բազումք եւս առ սրբազան վեհըն զթուղթս վասն շարժին անդ եղելոյ... Թուղթ մի եւս առ Բարսեղ վարդապետն գրեաց ի Պօլիս, ընդ սմա վասն նուիրակին տեղւոյն եւ վնասուցն, որք ի նորին հեղգութենէ եւ օգտին աղագաւ հարցումն գիտել զմիտս տեղականացն: Ելին ի յուլիսի ԻԸ. (28):
73. 126աբ Մարտ. Հիւսէին խանին Շրուանու եւ որդւոյ Փանահեանին ընդ շահվէրտի խանին Գեանճայու կոչելն խանին զլազկիսն յօգնութիւն իւր հաշտութիւն նոցին եւ դիմելն լէկզեացն յերկիրս մեր ի յաստակել եւ աւարելն զքեօլանիսն եւ կոտորիլն ի քաջէն Իւսիֆայ եւ որ ինչ առ այսոսիկ իրակութիւնք – Քանեօք ամօք յառաջ քան զայս ելեալ ապստամբութեամբ յիշխանութենէ Փանահ խանին ի յերկրէն Տուզախու հզօր եւ քաջ իշխանացն մէլիք Իւսուֆին եւ մէլիք Ադամին, գնացեալ բնակեցան ի Գեանճայ... առ Մէլիք Իւսիւֆն գրեաց սրբազան վեհըն զօրհնութեան թուղթ եւ մէհտար Իւանւոյն որ ընդ նմա, որ յղեցաւ ի Սրբոյ Աթոռոյս. յուլիս Լ. (30):
74. 126բ-7ա Յաղագս խորդութեանց ժողովրդեանս Հաշտարխանու եւ առաջնորդի նոցին վասն Սուրբ Աթոռս եւ գրելն սրբազան վեհին զթուղթ առ աստուածազօր թագաւորն Ռուսաց, եւ յղելն զԴաւիթ վարդապետն ի Հաշտարխան – Որպէս բազմիցս մինչեւ ցայժմ ասացեալ է ի փետրվարի ԻԳ. (23) եւ յայլս տեղիս, իբրեւ կարի յոյժ յայտնի եղեւ խորդութիւն առաջնորդին Հաշտարխանու առ Սուրբ Աթոռս եւ պաղութիւն սրտից ժողովրդեանն... զփախուցեալ սպասաւորս նորին հետեւեալ գտցեն թերեւս անդ իցեն երթեալք եւ զինչսն առեալ Սրբոյ Աթոռոյս հասուսցեն:
75. 127աբ Յաղագս իրակութեան կաթողիկոսութեան Աղուանից եւ վասն նոցին անցից – Իսկ փայակքն Յօհաննէս կաթողիկոսին, որք ի յունիսի ԺԶ. (16) առաքեցան յետս՝ պատասխանեօք թղթոցն բերելոց, վասն իրիք պատճառի դարձան յետս ի Սուրբ Աթոռս... գրեաց Մինաս վարդապետին, զի թէ թշնամի ոչ իցէ նմա անդ եւ ինքն կամիցի պահել առ ինքն, գրեսցի՝ զի յղիցէ:
76. 127բ-8ա Յաղագս ժանտամահին, որ եղեւ ի Բայազիտ, եւ խնդրելն ժողովրդեանն զսրբութիւնս – Աղաղակ մերոց չարութեանց եւ գործոց անօրէնութեան ել մինչեւ յերկինս ի վեր եւ էհաս յականջս Տեառն զօրութեանց... Գրեաց եւ զթուղթ առ առաջնորդ Կարապետ վարդապետն այսց բանից աղագաւ: Եւ զի թէ եւս իցեն անհնազանդք, յանուանէ գրեսցէ, որովք ելին ուխտաւորքն ի [Օգոստ.] Թ.:
77. 128ա-9բ Յղելն սրբազան վեհին զԶաքարիա վարդապետն ի Կարին՝ վասն փօլիցայից, ընդ որում եւ այլք թուղթք գրեցաքն – Եւ յաղագս պարսպաշինութեան Սրբոյ Աթոռոյս եւ այլոց հարկաւորաց դրամ բազում պիտոյանայր, եւ ոմանք դրամք յարդեանց նուիրակացն Սրբոյ Աթոռոյս ի Կարին եկեալ ժամանեալ էին... գրեաց եւս, զի յղեսցէ անտի վասն բրնձին զտանօղս եւ զորքանն եւս գրեսցէ, զի յղեսցէ: Առաքեցաւ առ նա ի [օգոստ.] ԺԷ. (17):
78. 129բ-30ա Վտանկ Շահվերտի խանին եւ աւարումն տան նորին եւ որ ինչ ասացաք անցք – Հարկաւոր թէպէտ ոչ է գրել աստէն, զոր կամիմքս, այլ այսր աղագաւ մանաւանդ այս... գրեցի զայս ի պիտառութիւն ապագայ պատմութեանց գրելեաց ի հարկաւորիլն յուրեք, զի մի՛ յայնժամ գրեցից ի նորոյ, յանհամութիւն բանին ի յօգոստ. Ի. (20):
79. 130աբ Գալն Ակնայ առաջնորդ Մարտիրոս վարդապետին ի Սուրբ Աթոռս, հանդերձ միով բանադրեցելով, եւ դարձն նորին աստի անհաստատ եւ թարց միամտութեան – Առաջնորդ Ակնայ քաղաքին Մարտիրոս վարդապետն, ըստ որում գրեցաւ առ ժողովուրդսն Ակնայ... իրաւամբ քննեսցէ, մի գուցէ ի թշնամեաց իցէ նենգեցեալ: Օրինակն է ի բոլորագրահամար տետրոջն, յերեսն ՄՀԹ. (279), ընդ փայեկի, ի [սեպտ.] Դ.:
80. 131աբ Յղելն սրբազան վեհին զԹիֆլիզու առաջնորդ Զաքարիա վարդապետն յետս ի Թիֆլիզ նորոգ առաջնորդութեամբ եւ նուիրակութեամբ ամենայն երկիրն Վրաց – Խնդրելն սրբազան վեհին զԹիֆլիզու առաջնորդ Զաքարիա վարդապետն գալ ի Սուրբ Աթոռս (որպէս ասացեալ է ի յունիսի ԺԶ. (16) եւ ի ԻԴ. (24) էր այնր աղագաւ, զի խնդրէին արքայն Հերակլ եւ քաղաքացիքն ամենեքեան յղելանդ զնուիրակ... առ տէր Վահանն յղեցան, զի զփայակ վարձեալ փութով յղեսցէ, որովք ել Դաւիթն ի [սեպտ.] Ը.:
81. 131բ-2բ Պատասխանիք թղթոց ոմանց եկելոց ի Պօլսոյ եւ ի Կարնոյ, որք յաղագս փօլիցայից եւ այլոց բազմաց հարկիաւոր որպիսութեանց – Զպատասխանիս ի Պօլսոյ եւ ի Կարնոյ յառաջ քան զայս ընկալեալ թղթոցն (զորոց ասացաւ ի վերոյ ի սեպտեմբերի Ը.) հարկաւորաց այժմ, զի գրեսցէ սրբազան վեհըն... օրինակ թղթոյ արքային տեսցի ի բոլորագրահամար տետրոջն, յերեսն... զորս գրաբեր Խօսրով բէկն տարաւ ի [սեպտ.] ԻԲ. (22):
82. 133աբ Ի կողմանէ Ղօշայ վանիցն դարձեալ ի Կարս, առ ժողովուրդսն եւ առ Պաղտասար վարդապետն, որ յառաջ քան զայս անդ յղեցաւ – Բաղտասար վարդապետն, որ յառաջ քան զայս առաքեցեալ եղեւ ի Կարս վասն սուրբ Յօհաննէս վանիցն իմտատիայ ժողովելոյ, գրեալ էր այժմ առ սրբազան վեհըն... ի ձեռն ում եւ կամիցի առցէ ի Զաքարիա վարդապետէն. եղեւ այս ի սեպտեմբերի ԻԴ. (24):
83. 133բ Հոգացումն սրբազան վեհին յաղագս բերելոյ զտպագրական գիր ի սուրբ Աթոռս – Ջան մեծ էր սրբազան վեհիս մերոյ, հաստատել զտպագրատուն ի Սուրբ Աթոռոջս (որպէս եւ յառաջ քան զայս ի յօգոստոսի Ժ. եւ յայլ ժամանակս գրեաց առ Ղուկաս վարդապետն սմին աղագաւ)... ի ձեռն Մուշաղբիւրցի տէր Յովհաննէսին, որ տամբ իւրով եկն ի Սուրբ Աթոռս յուխտ (որպէս ասացաւ ի սեպտեմբերի Ը.) եւ այժմ դարձեալ գնաց. ի [հոկտ.] Բ.:
84. 134աբ Տալն սրբազան վեհին զժողովարարութեան կոնդակ ջուղայեցի Աւետիք վարդապետին – Իբրեւ արգել աստ սրբազան վեհըն զՋուղայեցի Աւետիս վարդապետն վասն տարաձայն թղթոցն, որք վասն նորա եկին... ի գնալն աստի պատուիրեալ էր: Ել Բաբայն թղթովքս ի [հոկտ.] Ժ.:
85. 134բ-5բ Դառնալն Բաղդասար վարդապետին ի Սուրբ Աթոռս եւ վերստին դարձուցանելն զնա սրբազան վեհին ի ժողովուրդսն վասն Ղօշայվանիցն եւ յօժանդակութիւն առաջնորդ Պետրոս վարդապետին – Դարձաւ Բաղտասար վարդապետն ի Կարսայ, կատարեալ ամենայն պատուէրս եւ զհրամանս սրբազան վեհին... դուստրն եւ երկու՝ Բ. եղբօրորդիքն գերեցեալ էին ի յայլազգեաց ի Պարսկաստանն. հոկտ. Ի. (20):
86. 135բ-6բ Առնուլն սրբազան վեհին զժողովարարութեան կոնդակն ջուղայեցի Աւետիս վարդապետին յետս – Նուիրակն Հնդկաց Յովհաննէս վարդապետն, որ յիշեցաւ ի սեպտեմբերի Ը. եւ յառաջ քան զայն, եկեալ ի Սուրբ Աթոռս՝ էհաս անվնաս... թուղթ եւս խնդրեաց գրել ի վերայ Գասպար աղային, զի զայնս տացէ ինքեան, եւ սրբազան վեհըն զայս եւս ետ, որովք ել աստի ի [նոյեմ.] Դ.:
87. 136բ Վտանկ ախթարմայիցն քաղաքին Տիգրանակերտու ի փաշայէն տեղւոյն եւ սուղ ինչ նեղութիւն ժողովրդեանն հայոց, եւ մխիթարութիւն եւ սաստ վասն օրինազանցութեանց – Տիգրանակերտու Քաղաքի փաշայն կարի յոյժ զզուեցեալ ի յայտնագոյն լրբութեանց եւ համարձակութեանց չար ախթարմայիցն... օրինակ հասարակ թղթոյն ի բոլորագրահամար տետրոջն է, յերեսն ՄԾԴ. (254), ՄԾԵ. (255), որք յղեցան ի ձեռն ուխտաւորաց ոմանց ի նոյ. Դ.:
88. 137ա-8ա Յաղագս կանոնական թղթոյն, զոր գրեաց սրբազան վեհն յաղագս ոմանց յառաջելոց անկարգութեանց, որք գտանեին յեկեղեցիս մեր եւ վասն Սրբոյ Կարապետին, որ ի Տարօն եւ այլոց մանր իրակութեանց – Այլ վասն զի կարի յոյժ բազմացան անկարգութիւնք ի յեկեղեցիս Հայաստանեաց արդեանս ժամանակի, առաւել ի յեկեղեցականս մեր, թէ ի յեպիսկոպոսունս եւ թէ ի քահանայս... Զաքարիա վարդապետն կայր անդ ի վերայ փօլիցայից, որ ի վերոյ եւ ի հոկտ՛՛ Լ. (30) եղեւ յիշեցեալ. եղեւ ի նոյեմ. Ը.:
89. 138ա-9ա Յաղագս Իմամարխ կոչեցեալ տեղւոյն ջուղայեցի Աւետիք վարդապետին եւ չիք Իսրայելին Աղուանից, թէ ի Ջուղայ զինչ գրեցաք – Արդ, ըստ որում ի յունիսի ամսոյ ԻԶ. (26) ասացաւ, Գէօրեցի Գէօրկին սուլթանն եւ որդի Զօհրապ խանին Գիւխանն, դարձեալք ի Թիֆլիզու, երթային առ Քեարիմ խանն... այսք ի միում պահարանոջ առ Պետրոս պետն յղեցան ի ձեռն իւր յղեալ փայեկին, ի [նոյեմ՛՛] ԺԴ. (14):
90. 139աբ Ժողովելն արքային Հերակլայ զՂազախու հայսն ի մի տեղի ի միջոյ տաճկացն, եւ գալուստ ոմանց թիֆլիզեցի ուխտաւորաց, եւ վասն չԻսրայելին գրելն սրբազան վեհին առ արքայն զբան ինչ – Կատարեալ էր աստուածազօր արքայն Հերակլ զխնդիր սրբազան վեհին որ ի հոկտ. Ե. յանցելումն ամի գրեցաւ առ նա եւ հանեալ ի միջոյ տաճկացն զհայսն Ղազախու... օրինակ հասարակ թղթոյն ի բոլորագրահամար տետրոջն է, յերեսն ՄԾԸ. (258):
91. 139բ-41ա Յղելն սրբազան վեհին զսանահնեցի Գրիգոր վարդապետն յառաջնորդութիւն եւ ի նուիրակութիւն առ ժողովուրդսն հայոց, որք բնակեալք էին ի Ղանդահար եւ ի Քեաբուլ եւ յայր երկիրս այնց կողմանցն – Չէր յօժարեալ Մարկոս պետն ի Ղանդահար երթալ (զորմէ ասացեալ է ի հոկտեմբերի Բ.), այլ սրբազան վեհըն ըստ որում մտադրեալ էր եւ ըղձայր զոմն եպիսկոպոս յղել առ նոսա... վասն որոյ խանն փակեաց զճանապարհսն, զի երթ եւ եկ մի՛ լիցի:
– 141ա Վախճան պատմութեան ամի թուականութեանս հայոց, ՌՄԺԵ.երորդի (1766) եւ Քրիստոսի յուսոյն մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
–142ա Նուաստագունեղ ծառայ ձերումդ ազնուութեան եւ մոխիր ոտից սրբազան տեառն իմոյ Իահակ ամենամեղ սարկաւագս ըստ նոյնոյ վեհագունի հրամանի վերստին ի գործ յիշատակագրութեանս իմոյ հպեցայ, յօգնութիւն Տեառն յուսալով եւ զբարեյաջողութիւն ի նմանէ խնդրելով.
92. 142աբ Յաղագս անընդունակ լինելոյն չԻսրայելին ի ժողովրդենէն Շրուանայ եւ ընդունելոյն յառաջնորդէն Շամախու յԻսահակ պետէն եւ բանադրելն Իսահակին – Վիպել ըստ կարգի զառաջադրեալս իմ, զպատմութիւն սկսելոյ շնորհաւոր ամիս, զչԻսրայէլ ապօրինէն Աղուանից հանդիպեցաւ ասել նախապէս... տուան նոյն գրաբեր պարոն Մկրտչին, հանդերձ բազում բերանով պատուիրանօք, որ ել ի Սրբոյ Աթոռոյս, ի յունվարի Բ.:
93. 143աբ Կարգելն սրբազան վեհին զՍրբոյ Նախավկայի առաջնորդ Գրիգոր վարդապետն նուիրակ Թարվիզու – Սրբոյն Ստեփաննոսի Նախավկայի վանիցն՝ որ ի Շամբ, առաջնորդ Գրիգոր վարդապետն (որ յիշեցաւ ի յապրիլի Գ.) դարձեալ ի ժողովարարութենէ եկն ի Սուրբ Աթոռս... վասն գնոց տախտակացն եւ այլ իրացն, որք յիշեցան ի դեկտեմբերի Է. եւ յղեաց այժմ նմա ի գին նոցին զբրինձ եւ զբամբակ ի ձեռն Եղիկին, որ ել ի յունվարի Ժ.:
94. 143բ-4ա Յղելն սրբազան վեհին զմահտեսի Յօնանն ի յԱխլցխայ՝ արքունական ֆերմանաւ, վասն ախթարմայիցն, որք անդ գոյին – Որպէս ի մայիսի ԻԲ. (22) ասացաւ, իբրեւ ոչ յաջողեաց յանցելումն ամի Սարգիս եւ Գրիգոր վարդապետացն գնալ ի յԱխլցխայ՝ ախթարմայիցն աղագաւ... օրհնութեան թուղթ գրեաց սրբազան վեհըն ի յՕքրապակերտ գիւղն, որէ ի սահմանըս Ախլցխայու, վասն Խ. (40) ղռուշ յղեալ գանձանակադրամին նոցին, որ էհաս աստ ի ձեռն ոմանց նոյն գիւղականացն. ի [յունվ.] ԺԷ. (17):
95. 144ա Խնդրելն Կարսայ փաշային զբրինձ եւ վասն ի Կարս եղեալ ախթարմայիցն եւ փախուցեալ Պետրոս վարդապետին, եւ այլ եւս մանր բանից – Կարսայ փաշայն կամեցեալ էր զԲՌ. (2000) թիլանի բրինձ գնել յերկրէս մերմէ... թէ գիտէ զօգուտն իւր, ի Սուրբ Աթոռս դարձցի. զի մի՛ վերջապէս զփոշիմանութիւնս կրեսցէ: Յղեցան այսք ընդ Ստեփանի ումեմն. [յունվարի] ԺԸ. (18):
96. 144աբ Յղելն արքային Հերակլայ զընծայ սրբազան վեհին եւ վասն Յօհանէս կաթողիկոսին եւ ղազախեցոցն – Բազում աւուրբք քան զայս յառաջ աստուածազօր արքայն Հերակլ վասն սրբազան վեհին յղեալ էր զընծայս ի ձեռն Աղամասում տաճիկ ծառային իւրոյ... օրինակ թղթոյ Յովհաննէս կաթողիկոսին տե՛ս ի բոլորագրահամար տետրոջն, յերեսն ՄՁԵ. (285), ՄՁԶ. (286):
97. 144բ-5բ Խոստումն Մահմուտանցոցն՝ գալ ի գարնանն եւ զսեւագլուխսն իւրեանց բերել – Իշխանքն Մահմուտանու՝ յետ ընդունելոյ զհրաման սրբազան վեհին, որ գրեցաւ առ նոսա ի հոկտեմբերի ԺԶ. (16), յօժարեալ էին առնել զհրամայեալն... ո՛չ գրեաց նոցա զայս, որովք սառաֆ Պետրոսն եւ չուխատարն եւ Մարտիրոս վարդապետն ընդ նոսա. ի [փետր.] ԻԳ. (23):
98. 145բ-7բ Հակառակութիւն եւ վէճ պիղծ Եաղուպ աղային վասն Ղօշայվանիցն – Բաղտասար վարդապետն ըստ հրամանի սրբազան վեհին, որ գրեցաւ առ նա ի փետրվարի Ե., խափանեալ էր զշինումն երկաթեայ դրան Ղօշավանիցն... եզդի Ալի աղայն խնդրեալ էր ի սրբազան վեհէն զբրինձ եւ զքացախ, զորս յղեաց Լ. (30) լիտր բրինձ եւ Ե. լիտր քացախ եւ զթուղթ մի եւս այսց աղագաւ գրեաց առ նա ի պատասխանի թղթոյն. ի [մարտի] ԺԲ. (12):
99. 147բ-8ա Առ Հերակլ արքայն վասն Մուշաղբիւրցի տէր Յովհաննիսին – Ի պատասխանի այնմ թղթոյ արքային Հերակլայ եւ սրբազան վեհին, որք ի նոյեմբերի ԻԷ. (27) յղեցան ի Վան, առ Մուշաղբիւրցի տէր Յովաննէսն... մի՛ թողցէ յեկեղեցի եւ յանուանէ գրելով, թէ զՊետրոս պետի ձեռնադրեալ չերիցունսն մի՛ ընկալցիս. եւ բազում պատուէր. ել փայակն աստի ի մարտի Ի. (20):
100. 148ա-9ա Առ Հերակլ արքայն վասն պատրեացն, զորս բերել կամէր յերկիրն եւ այլ բանից – Զայն թուղթսն, զորս Թիֆլիզու Զաքարիա վարդապետն խոստանայր յղել, որք էին ի Յօհաննէս կաթողիկոսէն եւ ի Դաւիթ վարդապետէն... Ժողովարարութեան թուղթ տուաւ Աւետիս անուամբ ծեր եւ պարտատէր քահանայի ումեմն, որ էր քրտստանցի եւ ի Ղազու գեղջէն. ի վերայ Կարնոյ երկրին եւ Կարսայ երկրին. վեց ամիս պայմանաւ. ի մարտի ԻԷ. (27):
101. 149աբ Յառնելն Կարսեցոցն ի վերայ փաշային եւ արկանելն ի պաշարանս, եւ թէ զիարդ հակառակօղն Ղօշայվանիցն պիղծ Եաղուպն եղեւ կորացեալ, եւ դառնալն Բաղդասար վարդապետին վերստին ի Կարս – Կարսայ փաշայն կարի նեղացուցանէր զերկիրն եւ կեղեքէր, եւ յոյժ զզուեալ էին ի նմանէ ամենայն երկրականքն... յղեցաւ այս ի ձեռն Խօյեցի Յոհաննէս անուամբ տղայի ումեմն, որ յղեցաւ ի Խօյ՝ ի բերել զքանքանչիս, ի [մարտի] ԼԱ. (31):
102. 149բ-51ա Ի Պօլիս եւ ի Կարին եւ յայլ տեղիս՝ վասն փօլիցայից Ուռումելու եւ Հնդկաց նուիրակացն եւ այլ զանազան իրակութեանց – Ի Պօլսոյ, ի Կարնոյ եւ ի Թօխատու թուղթք ինչ եկին առ սրբազան վեհըն՝ զանազանիւք որպիսութեամբք, որոց որպէսքն տեսցին ի ներքոյ յիւրաքանչիւրոցն պատասխանեաց... որովք ելին գրաբեր Մխիթար փայակն եւ Կիւմիւշխանացի ուխտաւորքն ի Սրբոյ Աթոռոյս, ի [ապրիլի] ԺԱ. (11):
103. 151ա-2ա Ի Հաշտարխան՝ վասն բանից նուիրակին եւ Դաւիթ վարդապետին եւ վիճոցն, որք անդէն – Ի Հաշտարխանու ժամանեցին առ սրբազան վեհըն թուղթք յոլովք ի նուիրակէն, ի Սարգիս աղայէն եւ յայլոց բազմաց, որոց որպիսութիւնքն յիւրաքանչիւրոց պատասխանեացն տեսցին... թուղթ գրեաց սրբազան վեհըն առ Ղօշավանից առաջնորդ Բաղդասար վարդապետն, որ ի մարտի Լ. (30) գնաց աստի, հարցանելով զորպիսութենէն իւրմէ եւ զվանիցն, եւ զմահտեսի Յօնանէն, որ ընդ նմա գնաց, եւ զայլ այսպիսեաց ընդ Զաման խանին. [ապրիլ] ԺԴ. (14):
104. 152ա-3ա Ի Նուխի եւ ի Բաքու պատուէր՝ զչիք Իսրայէլն խոտել եւ զՅովհաննէս կաթողիկոսն ընդունել – Յետ գրելոյ եւ յղելոյ առ Նուխեցիսն զթուղթ ի ձեռն որդւոյ գանձապետին Սրբոյ Աթոռոյս պարոն Մկրտչին, վասն զչիք Իսրայէլն խոտելոյ եւ զՅովհաննէս սրբազան կաթողիկոսն ընդունելոյ... այս եւս առ Գրիգոր վարդապետն յղեաց՝ յղել անդ ընդ Խօյեցի Յօվհաննէսին. ի մայիսի Ա.:
105. 153ա-5ա Խնդրելն պատրիարգին մեծի Պօլսոյ Գրիգոր վարդապետին զհրաման ի սրբազան վեհէն, զի անդէն ի Պօլիս ի յեպիսկոպոսաց եպիսկոպոս ձեռնադրիցի, եւ պատասխանի սրբազան վեհին առ նա բացասաբար, ընդ որում եւ այլք թուղթք, որք ի ներքոյ տեսցին – Պատրիարքն մեծի Պօլսոյ եւ իշխանքն գրեալ էին առ սրբազան վեհըն զթուղթս վասն ոմանց խնդրոց եւ յղեալ էին ի ձեռն սարկաւագի ումեմն Սարգիս անուամբ... թերեւս զառաջնորդութիւն վանիցն նմա տացէ ի ձեռն իւր Մուրատ տղային, որ եւս ընդ տէր Հայրապետին ի Վանայ եկն. [մայիսի] Թ.:
106. 155ա-6ա Առ Հերակլ արքայն եւ առ այլս ի Թիֆլիզ, վասն բանից ինչ – Ի ձեռն Զազաբէկին ժամանեաց թուղթ առ սրբազան վեհըն յարքայէն Հերակլայ, որք էին երկու թուղթք... Ի Կարին, առ պարոն Սարխօշն գրեալ զթուղթքս առ նա յղեաց յղել փութով ի Պօլիս, զի ի ձեռն նորա աստ հասին թուղթքն ընդ Խլօ փայեկին. [յունիս] Գ.:
107. 156ա-7ա Առ Յոհաննէս կաթողիկոսն եւ ի Դարբանտ վասն նորա ի Ղզլար, եւ առ Դաւիթ վարդապետն վասն բանից ինչ – Յովհաննէս կաթողիկոսէն Գանձասարու եւ ի Դաւիթ վարդապետէն ի Ղըզլարու գրեցեալք, հասին առ սրբազան վեհըն թուղթք... թուղթ գրեաց սրբազանն առ Պաղտասար վարդապետն ի Կարս, վերստին հարկ, որպէս եւ ի վերդ ի յունիսի ԺԴ. (14), առնուլ զՄինաս վարդապետն եւ գալ ի Սուրբ Աթոռս փութապէս ընդ ումեմն գնացողի. [յունիս] ԻԲ. (22):
108. 157ա-8բ Վասն պահեստիցն Սրբոյ Աթոռոյս, որք ի Բայազիտ թուղթք – Բազմիցս անգամ գրէր Մարգար աղայն զաղաչանս առ սրբազան վեհըն, զի զաւանդսն Սրբոյ Աթոռոյս, որք առ ինքն գոն... Իսկ ժողովուրդքն ընդ այն չհաճեալ, վասն որոյ այժմ գրեցան գիւղորէիցն անուանք. յուլիսի ԻԲ. (22):
109. 159ա Գալն Գեղու առաջնորդ Յօհան վարդապետին յեպիսկոպոսանալ եւ դառանալն ունայն ապագայական յուսով եւ առաջնորդութեամբ եւ արձակումն կարնեցի Սահակ երիցուն – Գեղու նահանգի ժողովրդականքն զառաջնորդն իւրեանց Յոհան վարդապետն յղեալ էին մահսարական գրով առ սրբազան վեհըն՝ առնել եպիսկոպոս եւ վերստին կարգել ինքեանց առաջնորդ եւ դարձուցանել յետս... Եւ Դ. թուղթք առ Մկրտիչն, հաճի Միրզէն եւ պատասխան եւ Ջուհար կանայսն, ընդ Սարգսին. որք գնացին ի յուլիսի ԼԱ. (31):
110. 159բ-60ա Պատասխանիք թղթոց ինչ ի Զմիւռին, ի Պօլիս եւ յԱմսետրդամ եւ յայլս տեղիս՝ վասն զանազանից որպիսութեանց – Ի Զմիւռնոյ նուիրակ եւ առաջնորդ Ղուկաս վարդապետէն թուղթ էր եկեալ... Իսկ եւ զթուղթ առ Եղիազարն գրեաց, զի անպատճառ զայն դրամն տացէ: Ել այս թղթովքս վերոյիշեալ Յովհաննէսն. ի [օգոստ.] ԺԳ. (13):
111. 160աբ Առ Չանկլի գեղականացն սաստ, որք զապստամբ Պետրոս պետն կամէին անդ տանել տալ – Զայն թուղթն, զոր գրեաց սրբազան վեհըն ի մայիսի Ի. (30)՝ առ ապստամբ Պետրոս պետն, հասեալ էր առ նա, եւ նա ելեալ եկն ի Սուրբ Աթոռս այնու դիտմամբ... շնորհակալութիւն, որ զձիոյ քուռակ մի էր տուեալ ժողովարար Մարտիրոս վարդապետին՝ բերել վասն սրբազանին, որ էր իւղի եւ պանրի ժողովարարն, զորս ո'չ գրեցաք յայսմ ամի վասն ժամ չունելոյ. օգոստ. ԻԲ. (22):
112. 160բ-3ա Առաքելն սրբազան վեհին զԶաքարիա վարդապետն Կաղզուանցի ի նուիրակութիւն Կոստանդնուպօլսոյ եւ որոշելն զնուիրակութիւնն զայն յերկուս, զի վիճակացն ուրոյն լիցի նուիրակ եւ միայն քաղաքին ուրոյն, յոր այժմ Զաքարիա վարդապետն յղեցաւ, ընդ որում գնացին եւս նուիրակունք յՈւռումէլի եւ ի Թօխաթ, եւ Սարգիս եւս ընդ նոցա – Արդ, ըստ որում ի ՌՄԺԴ. (1765) թուոջն եւ ի յուլիսի Ի. (20) եւ ի սեպտտեմբերի ԻԲ. (22) ասացաւ, իբրեւ աւարտեաց Յարութիւն վարդապետն զՊօլսոյ մեծի քաղաքի նուիրակութիւն... օրհնութեան թուղթ գրեցաւ՝ առ Յամթեցի մահտեսի Սարգիս ոմն, որ ի ձեռն Ագուլեցի Թէլումին յղեալ էր զաջահամբոյրս, ի սեպտեմբերի Ե.:
113. 163ա-4ա Առ մահտեսի Յօնանն, ի յԱխալցխայ՝ վասն ախթարմայից, եւ առնելն զՄինաս վարդապետն առաջնորդ Ղօշավանից – Որպէս ի յուլիսի ԻԴ. (24) այժմ եւս գրեալ էր մահտեսի Յօնանն զթուղթ առ սրբազան վեհըն, ծանուցանելով զորպիսութիւն իւր եւ զանցս տեղւոյն... ընդ թղթոց սրբազան վեհին առ տէր Վահանն յղեցաւ ի ձեռն Ակնայ փայեկին. ի սեպտեմբերի ԻԱ. (21): Օրինակ թղթոյն Ակնեցւոց ի բոլորագրահամար տետրոջն է, յերեսն ՄՀԴ. (274):
114. 164ա-5բ Առ Հերակլ արքայն եւ առ Յօհաննէս կաթողիկոսն եւ առ այլս՝ վասն բանից ինչ – Կամէր արքայն Հերակլէս զԲամբակաձորն շինեցուցանել, որ կայր ի վաղուց ամայացեալ... ի յունիսի չորսն յիշեցաւ եւ պայմանեաց գալ ի գարնանն:
115. 165բ Աստապատեցիքն կամելով ազատ մնալ յանկանոն հարկատուութենէ եւ ի սատրիաթէ, զմուլք գեղջն իւրեանց... եւ առ այս յոյժ նեղասրտեցաւ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1բ (1754, նոտրգիր) Թուին ՌՄԲ. (1753), յունիսի ԻԲ. (22), ի Պօլիս մեծ քաղաքն, որ կոչի Ըստամպօլ, բազմամարդ եկեղեցի Սուրբ Աստուածածին, որ պատրիարգարանն է, կոչեցին զիս՝ նուաստս [Աղեքսանդր Բ. Բիւզանդացիս], իբրու լինիլ ամենայն Հայոց կաթողիկոս: Բոլոր իշխան[օ]քն եւ ժողովրդօք, հանդերձ Յակոբ պատրիարգ վարդապետիւ եւ այլ եպիսկոպոսունք, վարդապետք եւ քահանայք, աղքատք եւ ընչաւետք, միահաղուն, մի՛ ձայն եւ միակամք, եւ իմ անճար մնացեալ՝ կալաք յանձին յակամա կամօք այս դառն ամանակօջս, յուսալով ի յԱստուած եւ ողորմութիւն նորին: Եղեւ ելանելն մեր ի Պօլսոյ վերոյ գրեցեալ թուոջ, բայց նամսեանն հոկտեմբերի ԺԴ. (14) բազում տառապանօք ճանապարհի, զոր կրեցաք, ո՛չ կարեմ գրի արկանել, սակայն անվնաս ամենայն կողմանէ, Աստուծով ժամանեցաք ի Սուրբ Աթոռս, թուին ՌՄԳ. (1754), մարտի Բ. յաւուր տնտեսի կիւրակէին օծեցին զանարժանս կաթողիկոս ամենայն Հայոց եւ տնտես ազգիս Արամեան, մարտի ամսեանն եօթն աւուրն: Ո՜հ, ո՜հ, Տէր հոգասցէ եւ այց արասցէ տանս եւ երկրիս, զի առանց արքայի է՝ որքան ամ է:
14աԻ ՌՄԺԲ. (1763) թուականութեանս մերում հրամանաւ վեհափառ տեառն իմոյ Սիմէօնի սրբազնակատար կաթողիկոսի, ես՝ նուաստագունեղ ծառայ վերոգրեցելոյ սրբազանի, թարմատարս եւ անպիտանս ի յիմս պաշտօնակից՝ ի լուսազարդ մանկունս նօրոյ Սիօնի, Յօհաննէս եւեթ կոչեցեալս դպիր, սկսայ արձանացուցանել եւ ի գիր արկանել զամենայն թուղթս, թէ որք ի Սրբոյ Աթոռոյս գրեցան յայլ տեղիս ի սրբազան վեհէն, եւ թէ որք յարտաքուստ գրեցան առ սա, հանդերձ որպիսութեամբք նոցին, ի յիշատակ եւ յօգտութիւն ապագայից:
66ա ՅԱստուած ապա մեք յուսացաք,
Զառաջիկայ ամս սկսաք,
Որ է հազար հարիւր երկեակ,
Եւ կից սոցին տասն եւ քառեակ (1765):
Ուստի, ըստ տեառն իմ հրամանի՝
Սիմէօնի սրբազանի,
Դարձեալ յայս գործ ըզջան եդի՝
Գըրել զորս ի սոյն պատկանի:
Ի յաջողիչ Տեառն յուսալով,
Եւ զիս նմա յանձն առնելով,
Զոր իւրն հաճոյ զայն խնդրելով,
Ըզբարեպէսն կամելով:
Զի մի՛ իմ ջանք ընդ վայր լիցի,
Եւ քամահ[ր]անս ինձ կացուսցի,
Այլ ըստ կամացս հաստատեսցի,
Որ ոչ խորհուրդ վարկպարազի:
106բՅամենայն ժամ զփառս տացուք
Արարչին հանուրց էակաց,
Որոյ ո՛չ սկիզբն աւուրց.
Այլ եւ ո՛չ կատարած կենաց:
Որ մեզ իւրոց ստեղծուածոց,
Պարգեւէ զպիտոյս ըստ կարեաց,
Զխաղաղ կեանըս մեզ շնորհէ,
Գըթութեամբ լինի խընամած:
Որ եւ զամըս այս անցեալ,
Մահացուացս ի կեանս պարգեւեաց,
Անդորր անխռով պահեալ,
Բերկրութեամբ յաւարտ սորին ած:
Թէպէտ եւ յոլով մեզ վիշտ
Յաշխարհիս բերմանց պատահեաց,
Այլ յայնց ամենից փրկեալ,
Ցնծութիւն մեզ վերակրկնեաց:
Եւ ինձ, արդ, հանգիստ ոտից,
Եւ հետագայ ուղի նախադրեաց,
Ընդ որ երթալ ինձ անկար,
Խոնջելոյս յուղին տարակաց:
Այլ յոր ողորմածն է միշտ
Է՛ յոյս իմ աներկբայ յեցած,
Կարօղ գոլ յուսամ օգնել,
Կազդուրել որ ոչ գըթեցայց:
Թէպէտ անկարող առ յայս,
Չունելով ըզնիւթս հիւսանաց,
Այլ եմ ապաստան նըմին,
Որ շնորհ է խօսիլ համերաց:
Զի եւ ինձ տացէ ըզբան,
Բարբառել որով մարթացայց,
Ի ձայն գոհութեան նըմա,
Համայնիւք զանբաւ փառս տաց:
106բ Տէր իմ արարիչ բարեաց,
Հեռի եւ զատ յանբարեաց,
Որ միշտ տաս ի քոց բարեաց,
Խնդրըողացն ի քէն բարեաց:
Տո՛ւր եւ ինձ Տէր զքոյ բարիս,
Եւ լըցո՛ զիս անբարիս,
Թէեւ ես ի յանբարիս,
Դու համարեա՛ ընդ բարիս:
Զի միշտ, Տէ՛ր իմ անկարօտ,
Քոյոց բարեաց եմ կարօտ,
Լըցո՛ ապա զիմս կարօտ,
Եւ մի՛ թողուր քեզ կարօտ:
Որոյ բարի՛ք միշտ հս (այսպէս) հաճոյ,
Չարք հանապազ անհաճոյ,
Զգործս իմ թէ քեզ ո՛չ հաճոյ,
Ինեւ արա՛ քեզ հաճոյ:
Եւ տո՛ւր ինձ բան ի խօսիլ,
Եւ ամօթով մի՛ խուսիլ,
Այլ զհաճոյս քոյ միշտ խօսիլ,
Մինչ չեւ մերձեալ անխօսիլ:
Զիարդ խօսուն անկարկամ,
Այլ յայս մնալ անկա՛ր կա՛մ,
Զի եդաւ յիս անկար՝ կամ,
Յայն սակս որպէս անկա՛ր կա՛մ:
107ա Յիշատակարան – Ամի թուականութեանս հայոց, ՌՄԺԵ.երորդի (1766), չորրորդի ամի հայրապետութեան տեառն Սիմէօնի վեհափառ ե[ւ] սրբազան կաթողիկոսի ամենայն Հայոց՝ հօր հասարակաց, ըստ հրամանի որոյ վերստին ես՝ պղերգս յիմում կոչման Իսահակ նուաստ սարկաւագս (որ երբեմն՝ ի դպրութեան Յովհաննէս) սկսայ դարձեալ ի գործ յիշատակագրութեանս իմոյ ձեռնամխիլ եւ առնել զպատմութիւն նորայ ամիս ՌՄԺԵ (1766) թուականիս, որ յաղագս թղթոց եւ նոցին որպիսութեանց, ի յօգտութիւն ապագայից:
142աՆուաստագունեղ ծառայ ձերումդ ազնուութեան եւ մոխիր ոտից սրբազան տեառն իմոյ Իսահակ ամենամեղ սարկաւագս, ըստ նոյնոյ վեհագունի հրամանի վերստին ի գործ յիշատակագրութեանս իմոյ հպեցայ, յօգնութիւն Տեառն յուսալով, եւ զբարեյաջողութիւն ի նմանէ խնդրելով:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա Զյիշատակարանս Սիմէօն կաթողիկոսի, գրեալ ի վերայ 120 թերթից եւ տպագրեալ յԳ. գիրս «Դիւանի Հայոց պատմութեան» նուիրեմ Մատենադարանի Մայր Աթոռոյ Սուրբ Էջմիածնի. ի 19 մարտի, 1897 ամի, ի Տփխիս. Գիւտ քահանայ Աղանեանց:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա (երկիցս), 14ա (երիցս), 141ա, 142ա՝ ձուաձեւ, կապոյտ թանաքով՝ «Գիւտ քահանայ Աղանեանց»
ՆՇՈՒՄ՝1ա՝ «954/2931, ՌՄԺԲ. – (1769), Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝1ա՝ «ի փորձելոյ զգրիչ գրի աստ, ի փորձելոյ զմուր, գրչափորձ է այս (2), գրիչ գրեմ»:
2932
(ԵՐԿՐՈՐԴ, 1827 Թ. ՆՈՅԵՄԲԵՐԷՆ)
էՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄՀԶ.-ՌՄՀԷ. – 1827-1828 |
ԹԵՐԹ՝ 166+1 (կրկ. 56). չգրուած 1բ, 2բ, 12բ, 16բ-55բ, 72ա-92բ, 93բ-166ա: ՊՐԱԿ՝ 1-15x12 (1, 13՝ 4: 2՝ 13: 6՝ 14): ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագ, տակը կոր ծայրերով հորիզոնական երկար ուղղանկիւն, զարդագծերով, տակը շեղանկիւն ողկոյզ, նոյն նշանը, միայն թէ հորիզոնական ուղղանկիւնը կարճ, եւ վրան՝ «PR», «Vander Ley»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32,7x21,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (28.5x14,9; 29,5x16,5. սահմանագծուած սեւ մատիտով): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 13ա): ՏՈՂ՝ 30-39: ԿԱԶՄ՝ դեղին կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ՝ ստացուած չորս թերթերի կցումով:
Նմուշ 13ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, ցեցի հետքեր, մէջքը մաշուած, Ա. փեղկից անջատ, Բ. փեղկի ստուարաթուղթը պատռուած, թ. 1-2՝ խիստ կեղտոտուած եւ խոնաւութիւն տեսած, թ. 1՝ ստացուած երեք թերթերի սոսնձումով, թ. 58-59՝ ներմուծուած (23.5x19,5):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-55բ 1827 նոյեմբերի 26էն. առաջինն թէ՛ ի սրբազնակատար կաթողիկոսէ եւ թէ՛ ի ծայրագոյն կառավարչէ Ներսէս արքեպիսկոպոսէ կառավարութեանս ընկալեալ հրամանացն զօրինակսն իսկութեամբ գրելիք են աստանօր
ա. 3աբ Օրկնակ. ծայրագոյն կառավարիչ Ներսէս արքեպիսկոպոսի առաջին հրամանի. Վասն հաստատութեան կառավարութեանս. գերայարգ Յովհաննէս Կարբեցի, Իսահակ Էջմիածնեցի, Ստեփաննոս Գեղամեան առաքելաշնորհ եպիսկոպոսունք եւ բարձր պատւոյ արժանաւոր Մանուէլ Կիւմիշխանացի եւ Յովսէփ Կարբեցի վարդապետք – Ծայրագոյն իշխան կառավարութեան գերագահ աթոռոյ... համար 1, 1827. դեկտեմբեր 15, ի Սուրբ Էջմիածին:
բ. 4աբ Օրինակ. ի ծայրագոյն կառավարչէ երկրորդ հրա[ման], զոր ընկալաւ կառավարութիւնս ի 16 դեկ՛՛ կառավարութեան Սրբոյ Էջմիածնի քրիստոսաւանդ ողջոյն շնորհազեղ յարգութեամբ – Գտան աստ երկուք, յորոց մինն վկայէ յայսմ ամի, յամսեանն փետրվարի ի դառնալն իմ... համար 4, 1827 դեկ՛՛ 15, ի բերդն Երեւանու:
գ. 5ա Օրինակ երկրորդ հրամանի, որ մոռացմամբ աստ անկաւ. Վասն Պայազիտցի Իսահակ Ղարաօղլիանցի պահանջելեացն ի Սրբոյ Աթոռոյն հրամայէ ծայրագոյն կառավարիչն վասն հետեւեալ օրինակին կառավարութեան Սրբոյ Էջմիածնի. Ողջոյն քրիստոսաւանդ, հանդերձ յարգութեամբ – Գուցէ յամի 1826 լուայ ես, թէ բարեծնունդ Գրիգոր Առաքելեան Վահրամեանց... 1827 դեկտեմբեր 11, ի բերդն Երեւանու:
դ. 5բ Օրինակ երրորդ առաջնորդութեան ծայրագոյն կառավարչի. Վասն ի Պայազիտ մնացեալ ուղտուց ըստ հետեւեալ բանից կառավարութեան Սրբոյ Էջմիածնի. ողջոյն յիսուսաւանդ յարգանօք – Ոչ անդէպ համարեցայ ես խոստանալ դեսպանին բդեշխի Կարուց նուիրել բարձրագահութեան... համար 3, 1827, դեկտեմբեր 11, ի բերդն Երեւանա:
ե. 6ա-7ա Օրինակ հրամանի ծայրագոյն կառավարչի. Վասն հարցաքննութեան Գրիգոր եպիսկոպոսի, Յոհաննէս վարդապետի եւ Յօնան սպասաւորի՝ վասն կայից հանգուցեալ Աստուածատուր արքեպիսկոպոսի. կառավարութեան Սրբոյ Էջմիածնի. յիսուսաւանդ միարար ողջոյն, հանդերձ յարգանօք – Ընկալայ վերապատութեամբ զգրեալն ձեր առ իս համարաւ 11, ի 17 ամսոյ... համար 5, 1827 դեկտեմբերի 17, ի բերդ Երեւանա:
զ. 7բ-8ա Օրինակ հրամանի ծայրագոյն կառավարչի. Վասն հաշուապահանջութեան անցեալ ժամանակաց ամենայն տեսակ գործակալաց, վերահասութեամբ Յոհաննէս արքեպիսկոպոսի Կարբեցւոյ. կառավարութեան Սրբոյ Էջմիածնի. ողջոյն յիսուսաւանդ յարգանօք – Ըստ որում առաջի կայ լրումն տարւոյն ըստ օրինի հասարակաց սովորութեան... համար 6, 1827 դեկտեմբեր 18, ի բերդն Երեւանա:
է. 8բ Օրինակ հրամանի ծայրագոյն կառավարչի. Վասն առաքելոյ ի Դէվրիզ հրաւիրակ մերազնից Ստեփաննոս արքեպիսկոպոսն Ենօքեան, ընդ նմին եւ զՅովսէփ վարդապետն, եթէ համաձայնեսցի կառավարութիւնն. կառավարութեան Սրբոյ Էջմիածնի քրիստոսական ողջոյն յարգութեամբ – Ոչ կամիմ թագուցանել ի ձէնջ, զի էհաս առ իս գիր... համար 7, 1827 դեկտեմբեր 18, յԵրեւան:
ը. 9ա-10բ Շնորհաշուք անդամաց կառավարութեան Սրբոյ կաթողիկէ Էջմիածնի. ողջոյն քրիստոսաւանդ, հանդերձ յարգանօք – Գիր ձեր առ իս ի 28 անցեալ ամսեանն նոյեմբերի ընկալայ... համար 8, 1827 դեկտեմբեր 19, յԵրեւան:
թ. 11ա Կառավարութեան սրբոյ Էջմիածնի. յարգութիւն ողջունիւ հանդերձ – Ստացեալ զգրեալսն ձեր ի 19 ամսոյս՝ 12, 13 եւ 14 համարաւ, առաջինն յաղագս վերջացուցանելոյ... համար 9, 1827, 21 դեկ՛՛, ի բերդն Երեւանայ:
ժ. 11բ-2ա Կառավարութեան սրբոյն Էջմիածնի. ողջոյն քրիստոսական կատարեալ յարգանօք – Օրինակ իմն յաղագս հաշուատրութեանց ի կողմանս Սալմաստու... համար 10, 1827 դեկտեմբերի 21, ի բերդն Երեւանայ:
ժա. 13աբ 1828. Կառավարութեան Սրբոյ Էջմիածնի. ողջոյն քրիստոսաւանդ յարգանօք – Գիր ձեր առ իս ընդ օրինակացն վկայաբանութեանց Ահարօն վարդապետի եւ սարկաւագ Թադէոսի... համար 1, 1828, յունվարի 9, յԵրեւան:
ժբ. 14ա-5ա Կառավարութեան Սրբոյ Էջմիածնի. քրիստոսաւանդ ողջունիւ հաղորդակցութիւն – Յելսն անցեալ ամսեան յունվարի գրութիւն կառավարութեանդ առ իս 15 համարաւ... համար 7, 1828, փետրուար 7, յԵրեւան:
ժգ. 15բ-6ա Ձերոյ բարձր սրբազնութեան, ողորմած Տէր – Շող շնորհաց լուսաբեր սիրոյդ փետրուար 7 շնորհաւորելով... 1828, փետրուար 9, ի Ս. Էջմիածին, ամենաշնորհ ծառայ Մանուէլ վարդապետ:
Բ. 56ա-71բ 1827 նոյեմբեր 26էն. Երկրորդ ի կառավարութենէս թէ՛ նորին սրբազնակատարութեան եւ թէ՛ ծայրագոյն կառավարչի յայտարարութեամբ ծանուցելոց բովանդակութիւն պարտի գրել աստ
ա. 56դ Օրինակ. Յանդամոց կառավարութենէն պատասխանի առ ծայրագոյն կառավարիչն, յորմէ 1826 գրեալ հրամանին. առ իւրոյ բարձր սրբազնութիւն ծայրագոյն կառավարիչ հոգեւորականացս. ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Վասն բարեկարգութեան մօրն հաւատոյ Սրբոյն Աթոռոյն անձնադիր յօժարակամ... Երկրորդ անդամ կառավարութեան՝ Յովհաննէս արքեպիսկոպոս, երրորդ անդամ կառավարութեան՝ Իսահակ եպիսկոպոս, չորրորդ անդամ կառավարութեան՝ Ստեփաննոս եպիսկոպոս, հինգերրորդ անդամ կառավարութեան՝ Մանուէլ վարդապետ, վեցերրորդ անդամ կառավարութեան՝ Յովսէփ վարդապետ. համար 1, 1827, նոյեմբերի 27, ի Սբ. Էջմիածին:
Ծնթ. Նամակների վերջում տրուած են կառավարութեան անդամների անունները:
բ. 57ա Օրինակ երկրորդ հրամանի պատասխանոյն. ձերոյ բարձր սրբազնութեան, ի բարձրագոյն կառավարութենէ Սրբոյ Աթոռոյս յանդամակցաց ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Դեկտեմբերի 15. հրաման 4 հրամայեցեալ գրոյդ զօրութենէն... համար 11, 1827, դեկտեմբեր 19. անդամ կառավարութեան՝ Յօհաննէս արքեպիսկոպոս, Սահակ արքեպիսկոպոս, Ստեփաննոս արքեպիսկոպոս, Մանուէլ վարդապետ, Յովսէփ վարդապետ:
գ. 57բ Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս մեր. ի կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Դեկտեմբեր 19. երկրորդ համարաւ յառաջարկութեան բարձր սրբազնութեանդ վասն Պայազիտցի Սահակ Ղարաօղլանեանի... անդամք կառավարութեան՝ Յօհաննէս արքեպիսկոպոս, Սահակ արքեպիսկոպոս, Ստեփան արքեպիսկոպոս, Մանուէլ վարդապետ, Յովսէփ վարդապետ. 1827 ի 19 դեկտեմբերի, համար 12:
դ. 58ա [Կոնդակ] Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ եւ շնորհիւ նորին տէր Եփրեմ կաթողիկոս ամենայն Հայոց եւ ծայրագոյն պատրիարգ առաքելական եկեղեցւոյ Քրիստոսի եւ Մեծի Մայր Աթոռոյ Սրբոյ Էջմիածնի – Յամի Տեառն հազար ութն հարիւր քսան, փետրվարի մէկն... գրեցաւ յամի Տեառն 1820 փետր՛՛ 1, ի Սուրբ Էջմիածին, կաթուղիկոս ամենայն Հայոց Վշտալի Եփրեմ
– 58բՅամի Տեառն 1822 ի 24 յունվարի զսոյն ձեռագիր յիշել անձինքն Պայազիտու բերեալ ցուցին մեզ... Եփրեմ արքեպիսկոպոս:
– 58բՅամի Տեառն 1821 եւ փետրվարի մէկէն սոյն սանատիս տարեկան շահն տասէն երկուսով եղեւ մին տարեկան... 44 թուման մայր դրամն սանատիս հասուցանեմք մեք ինքեանց. Եփրեմ եպիսկոպոս, Ստեփաննոս արքեպիսկոպոս:
– 58բԱյս 1820 փետր՛՛ 1. սրբազան Եփրեմ կաթողիկոսի եւ սինօթականաց մեզի ունեցած պարտկէն 1827 դեկ՛՛ 13 ի մէջ Սուրբ Աթոռոյն կրկին հեսապ արինք, բոլոր իմ պահանջողութիւնն ստացայ: Այսուհետեւ տալիք կամ առն[ել]իք չունեմ Սուրբ Աթոռին եւ կամ աթոռայնոց վրա: Ս[ա]հակ Ասլանեան Պայազետցի:
– 59աՀինկ լիտր գինի, 5 լիտր գինի տուաք... Ղարաօղլանեան Սահակին հարիւր քսան եւ վեց: Թիւն յունվարի ութն, ի Սուրբ Նշան վանս Հաղբատայ:
Ծնթ. Կաթողիկոսի նամակի բնագիրն է, կնքադրոշմի վրայ (58ա) կան խաչաձեւ ջնջրագծեր, ըստ որոնց ենթադրելի է, որ նամակը չի ուղարկուել: 58բ ստ. լս-ում կայ 1822 թ. շղագիր մակագրութիւն. «Յամի Տեառն 1822 ի 24 յունվարի զսոյն ձեռագիր յիշեալ անձինքն Պայազիտու բերեալ ցուցին մեզ, որում մեք սինօթականօքս թէպէտ չէաք վերահասու, բայց տեսանելով զկնիկ եւ զգիր վեհին մերոյ, հաւատ ընծայեցաք եւ ըստ կարի աղերսանաց իւրեանց՝ ուստի եւ իցէ, տասն թուման ճարեալ, տուաք ինքեանց, իսկ զկատարեալ հաշիւն ի բարեաւ գալ վեհին ունին տեսանել զհետ Յովսէփ վարդապետին ըստ վերոյ գրութեան»:
ե. 60ա Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս մեր. Ի կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Վսեմական խորհրդով երկարահայեաց ազգաօգուտ ենթադատութեամբ առ փաշայն Ղարսու... համար 13, 1827, ի 19 դեկտեմբերի. անդամք կառավարութեան՝ Յօհաննես արքեպիսկոպոս...
զ. 60բ-1ա Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս. Ի կառավարութենէ Սրբոյ Աթոռոյս ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Ըստ բարձրագոյն հրամանի ձերոյ բարձր սրբազնութեան դեկտեմբեր 17, հինգերրորդ համարաւ... համար 16, 1827, ի 24 դեկտեմբերի. անդամք կառավարութեանս՝ Յօհաննէս արքեպիսկոպոս...
է. 61բ Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս մեր. Ի կառավարութենէս Սրբոյ Աթոռոյս ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Կառավարութեանս ընկալմամբ ամսոյս 19 ութն համարաւ զյառաջադրութիւն... համար 17, 1827, ի 24 դեկտեմբերի. անդամք կառավարութեան...
ը. 62աբ Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս մեր. Ի կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Ըստ ազգասէր ենթադատութեան սրբազանութեանդ եւ վեհազնէի... համար 14, 1827, ի 19 դեկտեմբերի. անդամ կառավարութեան...
թ. 63ա Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս մեր. Ի կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի ամենախոնարհ յայտարարութիւն — Համառօտութիւն Մկրտիչ վարդապետ Կարճիկեանի հաշւոյն անցելում... համար 18, 1827, ի 24 դեկտեմբերի. անդամ կառավարութեանս...
ժ. 64ա Առ ծայրագոյն կառավարիչն հոգեւորականացս. Ի կառավարութենէ Սրբոյ Աթոռոյս ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Նոյեմբերի 28էն մինչ ի լրումն տարւոյս, որքան անախորժ խնդիրք... համար 2, 1828, յունվար 6, ի կառավարութեան Սրբոյ Աթոռոյս. [անդամք]...
ժա. 64բ Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս. Ի կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Ամսոյս 9 համարաւ 1 հրամայեալ կարգադրութիւնդ վասն Դամօյ անուանեալ վարդապետին... համար 5, 1828, ի յունվար 11, ի կառավարութեան Սրբոյ Աթոռոյս. անդամք կառավարութեանս...
ժբ. 64բ-5ա Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս. Ի կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Երբեմն վարդապետ կոչեցեալ Ներսէս վարդապետն բազմիցս առանձին գործակցեալ եպիսկոպոսաց բանիւ... համար 15, 1828, յունվարի 15, ի Սուրբ Էջմիածնի կառավարութեան. անդամք կառավարութեանս...
ժգ. 65բ Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս. Ի կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Յաղագս Յօհաննէս վարդապետի Դամօ մականուանելոյ երեք խնդրամատոյց գտան... 1828, յունվար 17. ի կառավարութեան Սրբոյ Աթոռոյս. անդամք կառավարութեանս...
ժդ. 66ա Ձերոյ ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս. Ի Սրբոյ Էջմիածնի կառավարութենէս ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Ի տէրութենէդ յանցեալ ամի առաքեցեալ ի կառավարութիւնս Եփրեմ եպիսկոպոսի... համար 6, 1828, յունվարի 19. ի կառավարութեան Սրբոյ Էջմիածնի. անդամք կառավարութեանս...
ժե. 66բ Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս. Ի կառավարութենէ Սրբոյ Աթոռոյս ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Կառավարութիւնս գիտելով զչափ առաջին եւ ներկայ պարկեշտ կացութեանց... համար 7, 1828, յունվար 21. Ի Սրբոյ Էջմիածին. անդամք կառավարութեանս...
ժզ. 66բ-7բ Ի Սուրբ Աթոռոյս բարձրագոյն կառավարութենէ. Վասն 1813 ամի փրկչի հանգուցելոյ Պետրոսի եւ 1820 ամի եղբօր նորին Յակօբայ հանգուցելոյ մնացեալ կայիցն, զորս կարգադրեցաք 1828, յունվար 21. որ առաքի ի վերահայեցութիւն ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս – Պետրոս եւ Յակօբ հարազատ եղբարք ամենեւսին անբաժանք ի միմեանց... համար 8, 1828, յունվար 22. ի կառավարութեան Սրբոյ աթոռոյս. անդամք...
ժէ. 67բ-8ա Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս. Ի կառավարութենէ Սրբոյ Աթոռոյս ամենախոնարհ յայտարարութիւն –Կառավարութիւնս պատշաճ դատեցաւ վասն ներկայ անձնական օգտի... համար 13, 1828, յունվարի 31. ի կառավարութեան Սրբոյ Աթոռոյս. անդամք կառավարութեանս...
ժը. 68բ-9ա Ձերում բարձր սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս. Ի կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի ամենախոնարհ. խնդիր – Յայտնի է ձերդ բարձր սրբազնութեան նախկին կառավարութիւն Սրբոյ Աթոռոյս կառավարչաց... համար 14, 1828, փետրվարի 9. կառավարութեան Սրբոյ Աթոռոյս. անդամք կառավարութեանս...
ժթ. 69բ Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս. Ի կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Բարձրագոյն համաձայնութիւն տէրութեանդ փետրվար 7, համար 8 սոյնոյ կառավարութեան ի հոգեւոր պաշտօն... համար 15, ի 1829, փետրվար 9. ի կառավարութեան Էջմիածնի. անդամք կառավարութեանս...
ի. 70աբ Նախախնամութեամբն Աստուծոյ պահպանեալ պարծանք ազգի մերոյ եւ ի կայսերէ կրկնակի վերապատուեալ ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս սրբազնագործ աջոյն համբուրիւ շնորհաւորութեամբ ամենախոնարհ զեկուցումն – Որում ակնապիշ բաւական ժամանակաւ սպասելոցս ողորմութեամբն Աստուծոյ... համար 19, 1828, փետրվար 22. ի Սուրբ Էջմիածին. անդամք կառավարութեանս...
իա. 70բ Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս. Ի կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Պատասխանագրութիւն յայտարարական շնորհաւորութեան մերոյ ի տէրութենէդ ընկալեալ... համար 21, 1828, փետրվար 23. ի կառավարութեան Սրբոյ Էջմիածնի. անդամք կառավարութեանս...
իբ. 71ա Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս. Ի կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Յամսոյս 27էն անդամակից մեր բարձր արժանապատիւ Յովսէփ վարդապետէ յայտարարութեամբ... համար 22, 1828, փետրվար 27. ի կառավարութենէ Սրբոյ Աթոռոյս. անդամք կառավարութեանս...
իգ. 71բ Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչիդ մերոյ. Ի Սուրբ Աթոռոյս կառավարութենէ ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Ըստ խնդրոյ Վաղարշապատ գիւղացի Յօհաննէս Յարութիւնովի... համար 25, 1828, մարտի 2. ի կառավարութեան Սրբոյ Էջմիածնի. անդամք կառավարութեանս...
Գ. 93ա 1827 նոյեմբերի 26էն. եւ երրորդ կամ կաթուղիկոսի եւ կամ ծայրագոյն կառավարչի հրամանաւ, որ ինչ վճռատուութիւնք լինին ի կառավարութենէս վասն աթոռային գործոց եւ միաբանից գրելիք են բովանդակապէս աստանօր (այսչափ):
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ. ԺԹ. դ.
1ա [Քարոզ] – Ութերորդ կիւրակէին ի մէջ Յայտնութեան պահոց Ղուկ. 22. 24... այլ ի փառս նոցա եւեթ հայելով մաշէին. վասն որոյ (չշարունակած):
Ծնթ. Այս առաջին թերթը կազմուած է իրար սոսնձած երեք թուղթ-շերտից. երկրորդ շերտի ա. երեսին կայ գրութիւն, որ գուցէ կապ ունի 1ա էջի շարադրանքի հետ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա(1897, շղագիր) Զցուցակս Յայտնութեան տպագրեալն «յԱրձագանք» լրագրին նուիրեմ Մատենադարանի Մայր Աթոռոյ Ս. Էջմիածնի. ի 19 մարտի 1897 ամի, ի Տփխիս, Գիւտ քահանայ Աղանեան:
Բ. փեղկի կազմաստառին՝ Ընծայէ Եփրեմ սրբազան արքեպիսկոպոս հօրս վասն յոյշ հարկաւորութեան իւրոյ Յովսեփ սռ՛՛ նպր. վեհի:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա (երկիցս), 3ա՝ ձուածիր, կապոյտ թանաքով. «Գիւտ քահանայ Աղանեանց» (2): 60ա՝ ոճաւորուած բազմանկիւն, սեւ թանաքով՝ «Քրիստոսի ծառայ աւագ լուսարար Յովհաննէս վարդապետ. 1788», «Քրիստոսի ծառայ Ստեփան եպիսկոպոս Ենօքեան. 1807», ութանկիւն՝ «Քրիստոսի ծառայ Անտոն վարդապետ եպիսկոպոս. 1814», ութանկիւն, կարմիր թանաքով՝ «Էջմիածին Եփրեմ կաթողիկոս ՌՄԾԹ. (1810)»:
ՆՇՈՒՄ՝ (ԺԹ. դար, շղագիր) Ա. կազմաստառին՝ «1827 նոյ՛՛ 26էն ցուցակ յայտնութեան երից գլխաւոր գործոց Հմր 2 երկրորդ», Ա. կազմաստառին՝ «955/2932, 1827-1828, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
2933
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 118 (գրչի էջակալում 5-223, որն է 4ա-118ա). չգրուած՝ 1ա-2բ, 118բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-[Ե]x24 (Ա 22): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26.6x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (22.4x15. սահմանագծուած սեւ մատիտով): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 6ա): ՏՈՂ՝ 35: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն ծաղկաթուղթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, մէջքը՝ շագանակագոյն կաշի, աստառը՝ ծաղկաթուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1(Ա)+1(Բ), չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի. լուսանցակողերը՝ ցայտկէն կարմիր մելան:
Նմուշ 6ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի մէջքը մաշուած, տեղ-տեղ բծեր, աղտոտուածութեան հետքեր, քարոզների վերջում թանաքագծերով վերջնազարդեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-118ա [Քարոզգիրք Սիմէօնի Երեւանցւոյ. հատոր երկրորդ]
Տե՛ս ձեռ. 2212, 124ա-318ա. Յռջբ./3ա-4ա: ա/4ա-5բ: բ/5բ-7բ: գ/7բ-8բ: դ/9ա-10ա: ե/10ա-1ա: զ/11բ-2բ: է/12բ-3բ: ը/14ա-5ա: թ/չիք: ժ/15բ-6բ: ժա/17աբ: ժբ/18ա-9ա: ժգ/19բ-20բ: ժդ/չիք: ժե/21ա-2բ: ժզ/23ա-4բ: ժէ/24բ-5բ, ժը/չիք: ժթ/26ա-8ա: ի/չիք, իա/28ա-9բ: իբ/չիք: իգ/29բ-31ա: իդ/չիք: իե/չիք, իզ/31ա-3ա: իէ/33ա-4բ: իը/35ա-7ա: իթ/37ա-8բ: լ/չիք: լա/չիք, լբ/38բ-9բ: լգ/չիք: լդ/40ա-1ա: լե/չիք: լզ/41ա-2բ: լէ/չիք: լթ/չիք: խ/43ա-4բ: խա/չիք: խբ/չիք: խգ/45աբ: խդ/չիք: խե/45բ-6բ: խզ/47ա-8ա: խէ/48աբ: խը/49ա: խթ/49ա-50բ: ծ/50բ-2բ: ծա/52բ-3բ: ծբ/53բ-7բ: ծգ/57բ-9ա: ծդ/59ա-60բ: ծե/60բ-2ա: ծզ/62ա-3բ: ծէ/64ա-5ա: ծը/65ա-6բ, ծթ/66բ-8բ: կ/չիք: կա/68բ-70ա: կբ/70ա-1ա: կգ/71բ-3ա, կդ/չիք: կե/չիք: կզ/չիք: կզ/չիք: կէ/չիք: կը/73ա-5ա: կթ/չիք: հ/չիք: հա/75ա-7ա: հբ/77ա-8ա: հգ/78ա-80ա: հդ/չիք, հե/80ա-1բ: հզ/81բ-3բ: հէ/83բ-5ա: հը/85ա-6բ: հթ/88ա-9բ: ձ/90ա-1ա: ձա/91ա-2ա: ձբ/92բ-4ա: ձգ/94ա-5ա: ձդ/95աբ: ձե/86բ-7բ, ձզ/95բ-8ա: ձէ/98ա-9ա: ձը/99ա-100բ: ձթ/100բ-1բ: ղ/101բ-3ա: ղա/103աբ: ղբ/104ա-6ա: ղգ/106ա-7բ: ղդ/107բ-8բ, ղե/109աբ, ղզ/110ա-1ա (խորագիրն այսպէս. «... վասն որդեծնութեան Սուլթան Մուստաֆայ թագաւորին, (որ եղ– ի 1208 (=1759) թուին, – մարտի հինգ) ի բանն թէ...»): ղէ/111բ-2բ: ղը/112բ-3ա: ղթ/113բ-4ա: ճ/չիք, ճա/114աբ, ճբ/116աբ, ճգ/չիք, ճդ/116բ-7ա: ճե/114բ-5բ: ճզ/117բ-8ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
4աԳիրք քարոզից, ժողովեցեալ ի գրոց աստուածայնոյ եւ ի լուսաւոր բանից սրբոց վարդապետաց, յումեմնէ Սիմէօնէ Երեւանեցւոյ յանարդիւն վարդապետէ՜ ի պաշտօնէէ Սրբոյ Էջմիածնի ի փառս Աստուծոյ եւ ի յօգուտ մանկանց եկեղեցւոյ:
107բԾանի՛ր, ո՜վ ընթերցօղ, ահա կատարեցաւ զբոլոր տարւոյս աւուր պատշաճի քարոզս: Աստի ի վայր մի կարգէ աւուրց արտաքոյ են. երբ իցէ պատշաճ, յայնժամ ասասցես, եւ զծնօղս զայս յիշեսցես միով Հայր մերիւ, որ եւս դու յիշեալ լինիցիս. եւ այլն:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «979», 1ա՝ «979/2933, ՌՄԷ (1758), 5-գ էջ, ԺԹ. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս], 2934 Օ. Եգանեան»:
2934
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄՂԷ. – 1848 |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգոր Տէր-Գէորգեան Վաղարշապատցի:
ԹԵՐԹ՝ 146. (գրչի էջակալում՝ 1-268, որ է՝ 1ա-146ա) չգրուած՝ 1բ, 102բ: ՊՐԱԿ՝ 1-15x12 (6՝ 5: 1, 11՝ 6: 7, 8՝ 7: 14՝ 9: 5՝ 10: 2, 3, 4՝ 14): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. ճնշադրոշմով «Фабрики No 4 (5, 6) Аристахова»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 35,5x22: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (32,2x17): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 55ա): ՏՈՂ՝ 39-52: ԿԱԶՄ՝ ճնշագծերով կարմիր լաթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ կանաչաւուն թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1(Ա)+1(Բ), մասն կազմաստառի:
Նմուշ 55ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը Ի. դարի, եզրերը մաշուած, թերթերին աղտոտուածութեան, խոնաւութեան եւ բորբոսի հետքեր, թ. 1-15, 144-146՝ վերին եւ ստորին անկիւնները մաշուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-146բ Հրահանգ քրիստոնէի յօրէնս իւր, արարեալ ի հայր Պօղոս Սենիէրէ՝ ի միաբանութենէ Յիսուսեան կարգին, թարգմանեալ յիտալական լեզուէ ի հայ բարբառ ո՛չ բառ առ բառ, այլ ըստ մտաց բանին եւ ի տեղիս-տեղիս եւս համառօտեալ, որպէս երեւին մանաւանդ ի քարոզսն ԺԴ. (14) եւ ԺԵ. (15), որք վերաբերին առ հարսնախօսութիւնն ֆռանկաց, որ լինի տեսութեամբ պատանւոյ զաղջիկն, եւ աղջկան՝ զպատանին, եւ խօսակցութեամբ եւ հաւանութեամբ իրերաց, յորում լինին անհամար անկարգութիւնք, եւ ո՛չ լինի ըստ ազգին մերոյ, եւ ըստ այլոյ ազգոյ ազգաց արեւելեայց՝ միայն տեսութեամբ ծնողացն զաղջիկն, եւ բարեմտութեամբ պատանւոյն առ ընտրութիւն եւ առ կամս ծնողացն: Նաեւ զանց արարաք թարգմանել զտունս ինչ բանից ի քարոզս քանի մի, յորս յանդիմանեալ լինին համարձակ կենակցութիւնք արուաց եւ իգացն ֆռանկաց ընդ իրերաց, որք ոչ գտանին յազգի մերում:
ա. 2ա-6բ Քարոզ Ա. Յաղագս հարկաւորութեան լսելոյ զբանն Աստուծոյ – Համարեցան ոմանք, թէ արջն ի ծնանելն զկորիւնս իւր ծնանի զնոսա իբր անկերպաւորս... խնդրեցէ՛ք նախ զարքայութիւնն Աստուծոյ, Մատթ. Զ. 33. 11, եւ ապա վասն այլ ամենայն մարմնաւոր իրաց ըստ պատշաճին (ունի Ա-Բ. մասեր):
բ. 7ա-11բ Քարոզ Բ. Թէ ուստի յառաջ գայ զհանել պտուղս՝ ի Բանէն Աստուծոյ – Մեծագոյն գովեստն, որ կարէ տուեալ լինիլ Բանին Աստուծոյ... եւ մտեալ ի սուգ տրտմութեան հուսահատի ի վերա կուրութեան եւ մտեալ ի սուգ տրտմութեան յուսահատի առնել շահ ինչ (ունի Ա-Գ մասեր):
գ. 11բ-6բ Քարոզ Գ. Յաղագս հաւատոյ – Ամենայն քրիստոնեայ եդեալ կայ ի դրախտի սուրբ եկեղեցւոյն իբրեւ զտունկ իմն ընտրեալ... բերրի արմատոյն հաւատոյ կանգնել զայն ծառն կենաց, որ ոչ երբէք գօռանայ (ունի Ա-Գ. մասեր, որոնք ունեն հատուածներ. Ա.ն՝ ե., զ., ը., Բ.ն՝ թ-ժ., Գ.ն՝ ժբ-ի.):
դ. 16բ-23ա Քարոզ Դ. Յաղագս յուսոյ – Առաւել իսկական նշանն ճանաչելոյ զպատուական պալասանն ի յոռի պալասանէն այս է... արա՛ զբարի բնակեաց յերկրի եւ հովուեսցի ի մեծութեան նորա (ունի Ա-Բ. մասեր, Ա.ն ունի ա-ը. հատուածներ, Բ.ն՝ ժ-իե.):
ե. 23բ-30ա Քարոզ Ե. Յաղագս թուոյ ընտրելոց եւ անարգելոց – Պատահի երբեմն, թէ հիւանդք ի ննջելն երազեն ունիլ մեղր ի բերանի, եւ համարեն թէ այն իցէ գուշակութիւն... այլ իբրեւ զդժուարին իրէ միջոցէ ասաց բուռն հա՛ր, զի ոչ կարես անաշխատ այնմ ժամանել (ունի Ա-Բ. մասեր, Ա.ն ունի ա-ը. հատուածներ, Բ.ն՝ թ-լա.):
զ. 30բ-5բ Քարոզ Զ. Յաղագս կերպի ստուգիւ փրկելոյ զհոգին – Հռչակաւոր ոմն գուշակօղ զապագայից մինչ անդ ի հրապարակի Աթեն[ք] քաղաքի պարծէր... յաւիտեանս յաւիտենից գնեսցուք զամենայն ոտնակոխս մեր, զոր արարաք աստ ի յերկրի վասն հասանելոյ անդր (ունի՝ Ա-Գ. մասեր, Ա.ն ունի ա-ը. հատուածներ, Բ.ն՝ թ-ժը., Գ.ն՝ ժթ-իգ.):
է. 35բ-41ա Քարոզ Է. Յաղագս պատուիրանին սիրելոյ զԱստուած – Աստուած ո՛չ ետ մեզ երբեք զայլ մեծագոյն նշան... նա անթարթ ակամբ հայեսցի ի մեզ, ապա սիրեսցուք զԱստուած գեր քան զամենայն, զի նա միայն արժան է ամենայն սիրոյ (ունի Ա-Բ. մասեր, Ա.ն ունի ա-ը. հատուածներ, Բ.՝ թ-ժը.):
ը. 41ա-8ա Քարոզ Ը. Յաղագս մեղաց հայհոյութեան – Այնչափ սարսափելի է մեղք հայհոյութեան, մինչեւ ի Սուրբ Գիրս ցանցառակի յիշեալ լինի... զորչափ չարիս ծնաւ հայհոյութիւնն, զոր սիրեն տակաւին կատաղի եւ յուսակորոյս դատապարտեալքն, եւ անընդհատ կայ այն ի բերանն նոցա (ունի Ա-Գ. մասեր, Ա.ն՝ ունի ա-զ. հատուածներ, Բ.ն՝ է-ժզ., Գ.ն՝ ժէ-իգ.):
թ. 48ա-53բ Քարոզ Թ. Յաղագս անիծից – Հրաբուխ լերինք ոչ միշտ ցոլացուցանեն զբոցս դէպ ի յերկինս... արժանի լինիջիք ընդունել զայս օրհնութիւն, զոր ունի Աստուած տալ ի կատարածի աշխարհիս ընտրելոց իւրոց վասն սիրելոյն նոցա զընկերս իւրեանց իբրեւ զիւրեանց անձինս (ունի Ա. մաս, որն ունի ա-իբ. հատուած):
ժ. 53բ-60ա Քարոզ Ժ. Յաղագս երդման – Զարմանալի են խրատքն, զոր տայ մեզ բնութիւնն վասն ուսուցանելոյ մեզ խօսիլ ամենայն շրջահայեցութեամբ... երանեալ է այր, որ ոչ է գայթակղեալ բանիւ բերանոյ իւրոյ. Սիր՛՛ ԺԴ. 1 (մասք Ա-Ե., Ա.ն ունի ա-գ. հատուածներ, Բ.ն ունի դ-թ., Գ.ն՝ ժ-ժբ., Դ.ն՝ ժգ-ժե., Ե.ն՝ ժզ-իգ.):
ժա. 60բ-6ա Քարոզ ԺԱ. Յաղագս պատուիրանին սուրբ առնելոյ զաւուրս տօնից – Այն արիւսեակն ամբարտաւան, որ ի սկզբան ընդվզեալ կամեցաւ լինիլ նմանօղ բարձրելոյն... ասէ վասն երկրաւոր բարեացն, որք յաւելեալ լինին յաստի կեանս (մասք Ա-Գ., Ա.ն ունի ա-ե., Բ.ն՝ զ-ժբ., Գ.ն՝ ժգ-իը. հատուածներ):
ժբ. 66բ-72բ Քարոզ ԺԲ. Յաղագս Սուրբ պատարագին – Գլխաւոր ձեռնարկն եւ ճիգն, զոր խորհի դեւն ընդդէմ Աստուծոյ, է ի բաց բառնալ յաշխարհէ զահաւոր խորհուրդ սուրբ պատարագին... պայծառափայլ ի մէջ սրբոց իւրոց, յորում եթէ արժանի գտայց ունիլ զտեղի, արդարեւ զամենեսին զձեզ բաղձամ տեսանել անդ (Ա. մաս, որ ունի ա-իե. հատուածք):
ժգ. 72բ-8ա Քարոզ ԺԳ. Յաղագս բարւոք դաստիարակութեան զաւակաց – Կամելով իմ յանցն առնել ձեզ այսօր զաւելի սիրելի իրն... երբ տեսանէք զզաւակս ձեր կորնչիլ առաջի աչաց ձերոց եւ ոչ շարժիք եւ ոչ գթայք ի փրկել զնոսա (մասք Ա-Բ., Ա.ն՝ ունի ա-է., Բ.ն՝ ը-ժը. հատուածք):
ժդ. 78ա-82բ Քարոզ ԺԴ. Յաղագս երկուց մեծամեծ սխալանաց, որք գործեն ի յասացեալ դաստիարակութեան զաւակաց – Ի հնումն ի Հռօմ յորժամ պատահէր, թէ շուն մի յետ ծնանելոյն զկորիւնս իւր պատառէր զնոսա... վայելեսջիք ի փառս արքայութեանն երկնից ընդ ամենայն յաւիտեանս, ուր պարտիք ջանալ շինել զտունն, որ ոչ երբէք կործանի (մասք Ա-Բ., Ա.ն ունի ա-ժ., Բ.ն՝ ժա-ժը. հատուածք):
ժե. 83ա-5բ Քարոզ ԺԵ. Յաղագս այլ երկուց պակասութեանց, որք գտանին ի դաստիարակութեան զաւակաց – Աւանդութիւն գիտնոց ծերոց եւ վարդապետութիւն գիտնոց է ընկալեալ իբրեւ ճշմարիտ յամենայն ազանց... նոքա կելով ըստ բարի խրատուն ձերոյ, լինին պատճառ փրկութեան ձերոյ, զոր Տէր պարգեւեսցէ ամենայն քրիստոնէից (մասք Ա-Բ., Ա.ն ունի ա- է., Բն՝ ը-ժբ. հատուածք):
ժզ. 85բ-9բ Քարոզ ԺԶ. Յաղագս պարտականութեան, զոր ունին որդիք՝ պատուել զծնօղս իւրեանց – Ընթերցեալ լինի, թէ առ նախնի պարսիկս էին ի մեծի այպանման երկոքին սոքա... եւ ես ոչ հաւատամ, թէ գտցի ոք ի միջի ձերում, որ կարող լինելով ունիլ զամենայն բարի, կամիցի ունիլ զամենայն չար (մասք Ա-Բ., Ա.ն՝ ունի ա-ժե., Բ.ն՝ ժզ-ժէ. հատուածք):
ժէ. 89բ-94ա Քարոզ ԺԷ. Յաղագս ողորմութեան – Զերկու բարութիւնս (զոր ոմանք կոչեն՝ հարկս) տան մեզ խորիսք մեղեր... որ ոչ կարէք կորուսանել, այսինքն՝ տուք զինչս ձեր յօժարութեամբ Աստուծոյ ձեռամբ աղքատաց եւ առնուցուք փոխարէն յողորմութէնէն Աստուծոյ զանվախճան բարիս (մասք Ա-Բ., Ա.ն ունի ա-ժբ, Բ.ն՝ ժգ-իէ հատուածք):
ժը. 94բ-9ա Քարոզ ԺԸ. Յաղագս կերպի տալոյ զողորմութիւն – Հասարակ գանգատ է աղքատաց, թէ յաւուրս մեր չիք ողորմութիւն, եւ լռեալ են ողորմածք... ժառանգեցէ՛ք զպատրաստեալ ձեզ զարքայութիւնն ի սկզբանէ աշխարհի, զի քաղցեայ, եւ ետուք ինձ ուտել եւ այլն (մասք Ա-Բ., Ա.ն ունի ա-զ., Բ.ն՝ է-ի. հատուածք):
ժթ. 99ա-102ա, 103ա-4ա Քարոզ ԺԹ. Յաղագս պատուիրանի եղբայրական յանդիմանութեան – Ի մէջ ամենայն պատուիրանաց, զորս ետ մեզ Քրիստոս, երեւի թէ դիւրապահելին իցէ պատուիրանն... արդ, մի՞թէ գտանի ոք ի ձէնջ, որ ոչ կամիցի անսալ հրամանաց Տեառն եւ ընտրեսցէ երթալ ի դժոխս (մասք Ա-Բ., Ա.ն ունի ա-ժա., Բ.ն՝ ժբ-ժը. հատուածք):
ի. 104ա-9բ Քարոզ Ի. Յաղագս կարգաւորելոյ զբարկութիւնն կամ չափաւորելոյ զայն – Մեծագոյն արհեստ ճարտարութեան քիմեականաց է բարւոք վերածել զհուրն յայն աստիճան, զի մի՛ կարի մեղմ իցէ... կեցցէ Տէր, որ ետ մեզ զայս բրաբիոն յաղթութեան ի ձեռն Յիսուսի Քրիստոսի փրկչին մերոյ (մասք Ա-Բ., Ա.ն ունի ա-ժզ., Բ.ն՝ ժէ-իզ. հատուածք):
իա. 109բ-14ա Քարոզ ԻԱ. Յաղագս նոցա, որք գայթակղեցուցանելով ներածեն զայլս ի մեղս – Է տեսակ մի օձի ի Հնդիկս՝ յոյժ մեծ, թշնամի փղին... ապա որպիսի պատժոյ չիցէ արժանի նա, որ էարկ զայն հրդեհ եւ ապա ջեռնու առ նովաւ (մասք Ա-Բ., Ա.ն ունի ա-ը., Բ.ն՝ թ-ի. հատուածք):
իբ. 114ա-8բ Քարոզ ԻԲ. Յաղագս տալոյ զներումն թշնամեաց – Ի հնումն ոմանք յազգացն եթովպացւոց ունէին զայս սովորութիւն... կարօղ լիցուք բերել զնմանութիւն ինչ այնպիսի գեղեցիկ գործոյ, թէեւ մերս ոչ կարէ հաւասարիլ այնմ (մասք Ա-Գ, Ա.ն ունի ա-զ., Բ.ն՝ է-ժը., Գն՝ ժթ-իե. հատուածք):
իգ. 118բ-22ա Քարոզ ԻԳ. Յաղագս մեծի չարութեան բղջախոհութեան կամ վավաշոտութեան – Ոչ գիտեմ, թէ պատահեալ իցէ ձեզ նստիլ մերձ արբեցելոյ ուրուք... խնդրեմ զնոր ուշադրութիւն բանիցս, որ իցէ համեմատ պտղոյն, որում տենջամ (մասք Ա-Բ., Ա.ն ունի ա-ժ.բ, բն՝ ժգ-ժէ. հատուածք):
իդ. 122բ-6ա Քարոզ ԻԴ. [Յաղագս մոլութեան վավաշոտութեան] – Եթէ բաւական էր միայն զօրութիւն արեգական առ ի արտադրել զոսկի ի սիրտ հողոյ եւ ի լերինս... գոնէ գիտասցուք, թէ որպէս արժան իցէ մեզ կեալ այսուհետեւ ի նմին եւ ոչ պղծիլ չարութեամբ նորին (մասք Ա-Բ., Ա.ն ունի ա-ժդ., Բ.ն՝ ժե-ժը. հատուածք):
իե. 126ա-9բ Քարոզ ԻԵ. Յաղագս պատուականութեան կուսութեան – Կարծեմ թէ ո՛չ գտանի եղանակ իմն առաւել զօրաւոր ի զգաստացուցանել զվավաշոտ ոք, քան դնել առաջի զգանձն, զոր նա կորուսանէ... ոչ կուսութիւն մտաց առանց կուսութեան մարմնոյ, ապա սրբեսցուք զանձինս մեր յամենայն պղծութենէ մարմնոյ եւ հոգւոյ, կատարեսցուք զսրբութիւն ահիւն Աստուծոյ (մասք Ա-Բ., Ա.ն ունի ա-ժա., Բ.ն՝ ժբ-ժզ. հատուածք):
իզ. 129բ-34բ Քարոզ ԻԶ. Յաղագս պարսաւանաց ագահութեան – Մեծաւ իրաւամբ կոչէ սուրբ առաքեալն Պօղոս զագահութիւնն կամ զսէր արծաթոյն ար-մատ ամենայն չարեաց... Ա. Տիմ. Զ. 10.... ինքն իսկ ասաց, ոչ թողից զքեզ եւ ոչ ընդ վայր հարից իբր ԺԶ. 5, եւ քան զայս զինչ աւելի ցանկայք խնդրել (մասք Ա-Գ., Ա.ն ունի ա-է., Բ.ն՝ ը-ժէ., Գ.ն՝ ժը-իբ. հատուածք):
իէ. 134բ-9ա Քարոզ ԻԷ. Յաղագս յետս դարձուցանելոյ անդրէն առ Տէր զչարաչար ստացեալն – Իրն այլոց չեւ եւս՝ ի նոցանէ բարձեալ... զինչ օգուտ լինի կամ նմա ըստ Տեառն բանի, եթէ աշխարհ ամենայն շահեսցի, եւ զանձն իւր տուժեսցէ (մասք Ա-Գ, Ա.ն ունի ա-է., Բ.ն՝ ը-իա., Գ.ն՝ իբ-իե. հատուածք):
իը. 139ա-44բ Քարոզ ԻԸ. Յաղագս յանդուգն դատողութեան – Չիք պաշտօն իմն ի մէջ մարդկանց առաւել վտանգաւոր, քան զպաշտօն դատաւորի... յայսմ կայանայ ամենայն խստութիւն եւ ուղիղ դատաստան, այսինքն՝ ի դատել զանձինս մեր, որպէս ասէ նոյն սուրբ առաքեալն. զի եթէ զանձինս դատւէք, ապա ոչ դատապարտւէք. Ա. կոնր[թ]. ԺԱ. 31 ըստ լատ. (մասք Ա-Բ., Ա.ն ունի ա-թ., Բ.ն՝ ժ-ժէ. հատուածք):
իթ. 144բ-6բ Քարոզ ԻԹ. Յաղագս բամբասանաց – Եթէ դարմանն հոգւոյ պարտ իցէ լինիլ ըստ համեստութեան դարմանի մարմնոյ... եղեր վնասապարտ շփոթութեանն պատճառելոյ ողորմելւոյն, որ յինքնին կարէր դարմանել զիւր վէրս առանց գոլոյ ծանուցեալ եւ բժշկիլ եւս: Վերջ (մասք Ա-Բ., Ա.ն ունի ա-թ., Բ.ն՝ ժ-ժա. հատուածք):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս Տիտղ.՝ 1ա:
1աԱրտագրեցի զայս ի գրչեայ օրինակէ ուրումն աստուածասիրի ի 1848 ամի, ի Սուրբ Էջմիածին: Միաբան Սրբոյ Էջմիածնի աւագ սարկաւագ Գրիգոր Տէր-Գէորգեան (տակը, մատիտով՝ «Վաղարշապատցի է, Փոստո մականվանեալ»):
ՆՇՈՒՄ՝ Աա՝ «Գէորգեան Հմր 975», 1ա՝ «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
2935
ՏՓԽԻՍ |
ՌՄՂԹ. – 1850 |
ԳՐԻՉ՝ Ներսէս Տէր-Բարսղեան Աբովեան: ՍՏԱՑՈՂ՝ Մկրտիչ Եգանեան:
ԹԵՐԹ՝ 68. չգրուած՝ 7բ, 25աբ, 33բ, 40ա-1բ, 53աբ, 59ա-63բ, 68բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Ըx8 (Ա, Բ, Ե, Զ պրակները նշուած չեն. Բ 7, Գ, Է 10, Զ 12, Ը՝ 5): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 35,1 x21,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (28,5x17. սահմանագծուած սեւով): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 37ա): ՏՈՂ՝ 29-40: ԿԱԶՄ՝ կանաչ ծաղկաթուղթ, մէջքը՝ կանաչ կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա(1) + Բ(1), սկզբում, թուղթ:
Նմուշ 37ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զ ա ր դ ա գ ի ր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր, վերջազարդ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, մէջքի կաշին ճաքճքած, վերին եւ ստորին հիմքերի կաշին թափուած, թերթերին աղտոտուածութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-68ա Պատմութիւն Եւսոպոս եպիսկոպոսի
Տե՛ս ձեռ. 2639, 488ա-548ա: ա/1ա-2բ: բ/2բ-3բ: գ/3բ: դ/3բ-4ա: ե/4ա-5բ: զ/5բ-6բ: է/6բ-7ա: ը/7ա-8բ: թ/8բ11բ: ժ/11բ-2ա (...եւ էին երկու որդիք սպարապետիս այսորիկ անուն միոյն Վնդոյ եւ երկրորդին՝ Վստամ ///): ժա/12ա-3բ (/// եւ զօրս աշխարհին Հայոց ընդունէին գումարել...): ժբ/13բ-5բ: ժգ/15բ-6ա: ժդ/16աբ: ժե/16բ: ժզ/17ա-8ա: ժէ/18աբ: ժը/18բ-9ա: ժթ/19աբ: ի/19բ-21ա: իա/21ա: իբ/21աբ: իգ/21բ-2բ: իդ/22բ: իե/22բ-3ա: իզ/23բ: իէ/23բ-4բ: իը/24բ: 26ա-7ա: իթ/27ա: լ/27աբ: լա/27բ-8բ: լբ/28բ-9բ: լգ/29բ-30ա: լդ/30բ-2ա: լե/32աբ: լզ/32բ-3ա, 34աբ: լէ/34բ: լը/34բ-6բ: լթ/36բ-7ա: խ/37ա-8ա: խա/38ա-9ա: խբ/39ա-44բ: խգ/45աբ: խդ/45բ-9ա: խե/49ա-50բ: խզ/50բ-52բ, 54ա-7ա: խէ/57աբ: խը/57բ-8բ, 64ա: խթ/64ա-5բ: ծ/65բ-6բ: ծա/66բ: ծբ/66բ-8ա:
Հմմտ. Պատմութիւն Սեբէոսի, Երեւան 1979, էջ՝ 45-177:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
7աԻ սկզբէն ցաստ գրեաց Ներսէս Տէր-Բարսղեան Աբովեան, աշակերտ Սարգիս իմաստասէր վարդապետի Հասան Ջալալեան. ի 5 մարտի 1850 ամի, ի Տփխիս քաղաքի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. Ա. փեղկի կազմաստառին՝ (1851, 26 սեպտեմբերի, շղագիր) Ի գրոց Մկրտիչ վարժապետի Եկենեան, որում ընծայեաց ի նշան սուրբ սիրոյ, բարձր արժանապատիւ Սարգիս վարդապէտ Ջալալեանց, ի 1851, ի 26 սեպտեմբերի, ի Նախիջեւան, (բոլորգրով)՝ յիշատակ ընտիր եւ անջնջելի յաւերժ:
1ա(1851, 26 սեպտեմբեր, շղագիր) Ի նշան անտխեղծ սիրոյ ընծայեմ զայս պատմագիր, արարեալ Եւսեպոս եպիսկոպոսի՝ պատուելի վարժապետ Մկրտչի Եգանեան: Սարգիս վարդապէտ Ջալալեանց, ի 1851 ամի, ի 26 սեպտեմբերի:
2. Ա. փեղկի կազմաստառին՝ (1899, շղագիր) Զայս մատեան ձեռագիր, զոր գտի ի գիրս Յովհաննու Խաթրանեան Նոր Նախիջեւանցւոյ ու ստացայ ի նմանէ ի վայելումն անձին իմոյ, ահա նուիրեմ մատենադարանի Ս. Էջմիածնի: Երուանդ Յովակիմեան Շահազիզ-Կամսարական, ի 1899, ի 29 մայիսի, ի Նոր-Նախիջեւան:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկի կազմաստառին՝ «1850 Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», պհպ. Ա.՝ «981/2935»:
2936
ՌՄԿԱ. – 1812 |
ԳՐԻՉ՝ Յովհաննէս Զմիւնացի:
ԹԵՐԹ՝ 32 (գրչի էջակալում,՝ 1-62, որ է 1ա-31ա). չգրուած՝ 32աբ: ՊՐԱԿ՝ 1-3x14 (1՝ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրշմով՝ «IMC»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32,5x23,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (25,6x25. սահմանագծուած սեւ մատիտով): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 25ա): ՏՈՂ՝ 41: ԿԱԶՄ՝ կապոյտ ծաղկաթուղթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ, մէջքը՝ շագանակագոյն կաշի. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) սպիտակ թուղթ:
Նմուշ 25ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը՝ մաշուած, քերծուած, տեղ-տեղ թափուած, ցեցի անցքեր, թ 3՝ ստ. լս. պատռուած, թերթերին խոնաւութեան, աղտոտուածութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-31ա [Յակոբայ Ամասիացւոյ Համառօտութիւն կանոնագրոց]
Ա. ա. 1ա Կանխաբանութիւն. յաղագս օգտակարութեան կանոնագրոց եւ մանաւանդ հարկաւորութեան նորին առ ամենայն հաւատացեալս եւ եւս առ քահանայս եւ առ եպիսկոպոսունս – Օրէնք աստուածայինք որ ի մարգարէս եւ յաւետարանս եւ յառաքեալս ի սմին բովանդակեալ համառօտի... ուրեմն կալարուք զհեղգս խրախոյս ձեզ առ աստուածայինսն վերաթեւել:
բ. 1աբ Աստանօր յայտնին հեղինակք գրոց կանոնաց եւ թիւք նոցին կանոնաց, ըստ կարգի գրեցելոյ ի կանոնագիրս, զոր ունէի ի ձեռին, եւ ժամանակագրութիւնք ըստ կարգի գտեալ. յամի Տեառն – Առաքելոց առաջին եւ երկրորդ կանոնք բովանդակին ի ՃԻԲ. (122) կանոնս... Մխիթարայ Գօշի Դատաստանագրոց մեծականոնք, յորմէ առաք ինչ-ինչ մեկնութիւն յոմանս կանոնս խրթինս եւ զայլս ի վկայութիւն:
գ. 1. 2ա Ազդեցութիւն նշանակութեանց անուանց յայբուբենական կարգս, զորս կրճատ եդաք ի լուսանցս – Ա՛՛բր՝ Աբրահամու Մամիկոնէից եպիսկոպոսի... Փլ՛՛պ՝ Փիլիպպոսի առաքելոյն:
–2աՅաւէտ – յուսալի, անձին առանձին, կրթիլ ի կանոնըս, օգուտ օգտաբեր բերել – բերկաւլի(այսչափ):
2. 2բ-30բ [Այբբենական՝ Ա-Օ]
ա. 2բ-5աԱզատ լիցին եկեղեցականք ի հարկաց, եւ եթէ իշխան ոք կամիցի առնուլ հարկս ինչ... Աւետարան ընթեռնուլ պարտ է զկնի ամենայն գրոց յոտն կալով ժողովրդեան եւ շաբաթու ընթերցցին:
բ. 5աբ Ի բաժակէն սրբոյ եւս պարտ է տալ ժողովրդեան ոչ թերացուցեալ զսրբութիւնն... մի՛ իշխեսցեն եպիսկոպոսունք, որ ոչ հնազանդի կանոնիս ընդ կանոնական պատուհասիւք եղիցի:
գ. 5բ-6աԳերեզման բանայցէ ոք առ անձուկ Դ. ամ ապաշխարեսցէ... ի չկարելն կլանել յայտնեսցի գողոնն, չէ արժան, զի կախարդութիւն է:
դ. 6աբԴաշնադիրք թէ դժրեսցեն դաշանցն եւ երդմանցն ուստի լինիցին գերութիւնք եւ սպանութիւնք... դպրաց չէ օրէն նստիլ ընդ սարկաւագունս ի ճաշ՝ առանց նոցին հրամանի:
ե. 6բ-9բԵկեղեցական արծաթասէր, զօշաքաղ, վաշխառու, ծոյլ եւ մեղկ կամ ուղղեսցէ կամ լուծցի... թէ կամիցին արժանանալ հաղորդի, նախ որոշեսցին ի միմեանց իսպառ եւ Ի. (20) կամ ԺԵ. (15) ամ ապաշխարեսցէ:
զ. 9բԶաւակ չծնանելոյ աղագաւ եթէ դեղ արասցէ ոք, Ա. տարի եւ կէս ապաշխարեսցէ յաւուրն... զրոյց վարեսցէ, որ եւ կռիւ լիցի, Խ. (40) օր պահօք եւ Ա. յաւուրն Խ. (40) ծունր դիցէ:
է. 9բ-10աԸնդունել չէ արժան ամենեւին ունել զեպիսկոպոս կամ զքահանայ եւ կամ զսարկաւագ առանց ընծայական թղթոյ... Աւետարանս խառն, զի որպէս հասարակաց է տօնն, նոյնպէս եւ ընթերցմունք լիցին յութօրեայ աւուրս:
ը. 10աԹագաւոր բարեպաշտօն ի բեմս կացցէ յեկեղեցւոջ... թէ կանայք թողցեն զարս իւրեանց:
թ. 10աբԺամարարին արժան է մերձենալ առ վախճանեալ քահանայ, համբուրել եւ բառնալ... ժողովրդականք զտուրս իւրեանց անխափան հատուսցեն յեկեղեցին յօժարութեամբ եւ ըստ դասուց բաժին արասցեն:
ժ. 10բԻգացեալք, այսինքն կանայք, որք արտաքոյ օրինաց զիրեարս շօշափելով ախտից հոսումն եւ գիճութիւն գործեն, Դ. ամ բազում արտասուօք ապաշխարեալ արժանասցին... նզովեալ եղիցին ի Քրիստոսէ եւ չարիք, որք գործին ի գլուխ նոցին եղիցին:
ժա. 10բ-2բԼլկելով զանդամն ոք հոսեցուսցէ զսերմն... լուցանել պարտ է անխափան ճրագս առաջի սուրբ սեղանոյն:
ժբ. 12բ-3աԽաչ բեկեալ հալեսցի եւ վերստին նորոգեսցի, բայց չէ պարտ օրհնել կրկին զմի անգամ օրհնեալն... խօսել յեկեղեցւոջ չէ պարտ զայլ ինչ բաց յաղօթից, եւ ոչ քրթմնջել ընդ միմեանս:
ժգ. 13աբԾաղկազարդին բառնալ պարտ է զոստըս ի ձեռին... ծունր դնել ի կիւրակէս ի կիրակամուտս եւ ի զատկէն մինչ զՊէնտէկոստէ արգիլեալ է:
ժդ. 13բ-5բԿաթնկերք, այսինքն՝ ի միոյ մօր կաթանէ սնեալք ոչ կարեն ամուսնանալ ընդ միմեանս... կցորդ չարեաց զարքայութիւնն Աստուծոյ ժառանգել ոչ կարեն:
ժե. 15բ-7աՀաղորդ առնուլ մի եշեսեսցէ, որ կերեալ իցէ ինչ եւ չիցէ ծոմ... հրէայ կամ հեթանոս ի հաւատս եկեալ, եթէ դարձցի յիւրն եւ կրկին եկեսցէ ի մեզ, չէ պարտ ընդունել, նզովեալ եղիցի:
ժզ. 17ա-8աՁեռնադրեալն մի անգամ թէ վերստին ձեռնադրեսցի, լուծցի, նաեւ՝ որ ձեռնադրեացն կրկին... ձրիապէս բաշխել պարտ է զաստուածայինս եւ ոչ հաւաքմամբ արծաթոյ, որ է ընդդէմ Հոգւոյն Սրբոյ, որ յանդգնի՝ որոշեսցի ի պատու[ո]յն:
ժէ. 18ա-9բՄասունք սրբոց մի՛ առաքեսցին յայլ տեղիս վասն օրհնութեան... մտանիլ ի տաճար Աստուծոյ չէ պարտ այլազգեայց եւ հերձուածողաց:
ժը. 19բ-20աՅամառեալս ի մեղս յետ բազում համոզելոյ թէ ոչ դարձի, որոշելի է յեղբայրութենէ... թէ ի գիտութենէ այլոց արգելան, կցորդ են գործելեացն, Ը. ամ ապաշխարեսցէ:
ժթ. 20ա-1աՆախաթոռ յեկեղեցւոջ նախկին ձեռնադրեալն, որ իցէ յառաջադէմ...նուիրեալս քահանայից մատաղի մորթին կամ ճրագուն մի՛ իշխեսցեն բաժանել մատաղատեարք եւ յիւրեանս առնուլ:
ի. 21աբՇաբաթ երեկոյս պարտ է զԼոյս զուարթն ասել եւ զպաշտօն մարտիրոսաց կատարել... շօշափել զայլոց մարմին վասն հոսման Ե. ամ քառասնապահութեամբ եւ ողորմութեամբ:
իա. 22աբՈղջոյն տացեն երիցունք եպիսկոպոսաց, եւ ապա ժողովրդականք՝ միմեանց... ուրուկի եւ բորոտի չէ պարտ սքեմ առնուլ եւ կրօնաւորիլ, այլ ի հիւանդանոցս աղօթեսցեն ծունր:
իբ. 22բՉարախօսք զընկերացն ապաշխարեսցեն Խ. (40) օր պահօք եւ յաւուրն Ի. (20) ծունր... ապստամբ ի հարկէ եւ զթագաւորութիւն նորա ոչ ընդունի:
իգ. 22բ-4աՊահել զկիրակէս եւ զաւուրս Պենտէկոստէին, այսինքն՝ զյինունքս որ հրամայի, այլ ընդ նզովիւք է... պտուղս հոգւոց մասին տացեն իշխանք եւ թագաւորազունք ի կենդանութեան իւրեանց յեպիսկոպոսն, ապա թէ ոչ, զկնի մահուան նորա ընտանիքն տացեն:
իդ. 24աՋրախառն գինեաւ պատարագօղք նզովեալ եղիցին (այսչափ):
իե. 24ա-6աՍահմանս, այսինքն՝ զսինօռս ընկերին յափշտակողաց իջցէ ի վերա անէծք հրամանաւն Աստուծոյ... սրբութիւնս, այսինքն՝ զնշխարս, չէ պարտ յայլ տեղիս առաքել վասն օրհնութեան կամ յայլոց իշխանութիւնս տալ:
իզ. 26աբՎախճանեալ քահանայս մուծանել պարտ է յեկեղեցին յառաջ քան զպատարագն... վկայութիւն զեպիսկոպոսէ չէ պարտ ընդունել յանհաւատից, այլ ի հաւատացելոց երկուց կամ երից ընդունելի է:
իէ. 26բ-7աՏաճարն աղօթից պատուեսցի, յորում հաստատեալ է սուրբ եւ աստուածընկալ սեղանն... տօնից հեթանոսաց չէ պարտ հաւասարիլ ընդ նոսին տօնելով:
իը. 27աՓակել զդուրս եկեղեցւոյ մի՛ իշխեսցեն քորեպիսկոպոսք եւ խափանել զպաշտօնս աղօթից վասն միոյ ուրուք յանցանաց... փսխօղք յեկեղեցւոջ յարբեցութենէ երեք ամ ապաշխարեսցեն արտաքոյ եւ կամ ըստ ներման ութն ամիս, բայց չէ պարտ եկեղեցին օրհնել:
իթ. 27ա-30բՔահանայաթաղ առնել չէ պարտ այնմ, որ որոշեալ էր յեկեղեցւոյ եւ ի հաղորդութենէ վասն յանցանացն... քրիստոնէից չէ արժան շնալ կամ գողանալ, արբենալ կամ երդնուլ եւ բամբասել:
լ. 30բՕթեկան նշխարաւ թէ պատարագեսցեն՝ Ձ. (80) օր, եթէ յաղէտս կամ առ հարկի Գ.՝ շաբաթ եւ գիտութեամբ Բ. ամ... Օր չարչարանաց Տեառն զկնի հասարակածին կատարեսցի, որ յառաջ քան զհասարակածն կատարեսցէ՝ եպիսկոպոս կամ քահանայ լուծցի:
Ծնթ. Օգտուել է Կանոնագրքի Բ. խմբի ձեռագրից, նաեւ Գոշի Դատաստանագրքից:
Բ. 1. 30բ-1ա Ի ՌՃ. (1651) թուին մերոյ Փիլիպպոս կաթողիկոսն Սուրբ Էջմիածնայ եւ Ներսէս կաթողիկոսն Սսոյ հանդիպեալ միմեանց յԵրուսաղէմ, խորհուրդ արարեալ, ժողով արարին հանդերձ Աստուածատուր պատրիարգաւ Երուսաղէմի, եւ զայլ եպիսկոպոսունս կոչեալ յայլ գաւառաց եւ հաստատեցին ԺԳ. (13) կանոնս, որք են այսոքիկ – Երկու աթոռք Էջմիածնայ եւ Սսոյ սէր ունիցին առ միմեանս... երիցունք, որոց վախճանեալ իցէ ամուսին, եթէ իցեն վկայեալ ի պարկեշտութեան եւ իցեն ծեր եւ ունիցին մանկունս սնուցանելոյ՝ կացցեն յեկեղեցւոջ, ապա թէ ոչ՝ գնասցեն ի վանս:
զ. 2. 31ա Զեկուցումն ի վերջոյ. յաղագս ինչ-ինչ բանից գիտելի է – Նախ զի ի Կանոնագիրս բազում սխալք են յանհրմուտ գրչաց ներմուծեալք... ըստ մեծի մասին Կանոնագրոցն հետեւեցաց:
Ծնթ. Երկիս սկզբնական օրինակը ՄՄ Հմր 3100 ձեռագիրն է:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2աՈր եմ ամենապատրաստ ընկալուչ եպերանաց գիտնոց եւ առաքինեաց, բայց խթան աքացից խորդացելոց ի խորշս խցից եւ եկեղեցեաց տէր Յոհան քահանային Զմիւռնացւոյ. ի մայիսի 7, 1812, եւ ի մերս ՌՄԿԱ. (1812):
31բ Արդ, թէպէտ բարւուք զգայի սրբազնիցն լինել, մերձիլ առ սրբազանս, բայց որպէս ի կանխաբանութեան ասացի, յորդորք ոմանց սիրելեաց, որ զանարժանս եւ զանբաւականս յայս գործ յանդգնեցոյց: Ուստի խնդրեմ ի մտաւոր վերածնողացդ ի սոյն գրուած ողջախոհ իմն նախանձու բերիլ յաշխատութիւնս ի թերութիւն մեր եւ գերազանց մտաց ձերոց զճիգն ի սոյն առատացուցեալ եւս քան զեւս բարձրագոյնս կացուցանել զսրբազան մատեանս կանոնաց յաշտանակս երկնաբերձս յեկեղեցւոջ, զի լուսաւորութիւն մըտաց մերոց ի գիտութիւն չափու յանցանաց, որոյ ղամբարմամբն լիցի եւ գտանել զանձուկն ճանապարհ ընդ դուռն նեղ, որ ի յաւիտենական ի վեր տանիցի զմարդիկ ի կեանս, քանզի եւ աշխատասիրութեանն նպատակ այդ էր իսկապէս, զի նախանձ արկցուք ձեզ գերակատարիցդ՝ յայց սին անտերացելոյս ելանել: Բաւեցեալ սակաւուքս, եթէ արժան դատիք, յիշեսջիք զյետնեալս, Տէր Յիսուս Քրիստոս ընդ ծնօղս իմ եւ ընդ համայն ընտանիս. վերջ:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Աա՝ «987/2936, 1812, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
2937
(Գիրք երրորդ)
ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄՀԶ.-ՌՄՀԹ. – 1827-1830, ՌՄՁ.-ՌՄՁԲ. – 1831-1833, ՌՅԻԳ. – 1874, ՌՄԻԶ. –1877 |
ԹԵՐԹ՝ 115 (կրկն.՝ 60գդ). չգրուած՝ 1աբ, 22աբ, 41աբ, 44բ-9բ, 65բ-6բ, 71բ, 90աբ, 103ա-4ա, 112բ, 114բ: ՊՐԱԿ՝ 1-11x12 (9՝ 4: 1, 4՝ 8: 3՝ 10: 6, 11՝ 13): ՆԻՒԹ՝ կապոյտ թուղթ, մուգ կապոյտ՝ 87-90, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ առագաստանաւ, ձուածիր երկգիծ բոլորակ արտաքին ելուստներով, «КГКОСИММ 1807»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 34x21,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (29.5x18.7): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 74ա): ՏՈՂ՝ 14-41: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ (19,4x33,4), միջուկը՝ ստացուած մի քանի թերթերի սոսնձումով, մէջքը՝ շագանակագոյն կաշի, աստառը՝ կապոյտ թուղթ:
Նմուշ 74ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի արտաքին եզրերը մաշուած-քրքրուած, միջուկի թերթերն իրարից առանձնացած, Բ. փեղկի ծաղկաթղթի մի մասը մաշուած-թափուած, ձեռագիրը կազմից անջատ, կազմին ցեցի անցքեր, թ. 87-90՝ հիմքից պոկուած, գրադաշտը գունափոխուած. տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-115ա [վճիռք վանական կառավարութեան Սրբոյ Էջմիածնի]
Ա. ա. 2ա [Օրինակ կարգադրութեան հրամանի ի մէջ սեղանատանն] – Յառաջ քան զայս լրութիւն մի՛ ոք տեղաշարժ լիցի... ձայնակցեսցեն ծանուցանողին (իսկն գրեցեալ է) 1827, ի 28 նոյեմբերի: Անդամ կառավարութեանս Սահակ եպիսկոպոս, անդամ կառավարութեանս Ստեփաննոս եպիսկոպոս Գեղամով, անդամ կառավարութեանս Մանուէլ վարդապետ, անդամ կառավարութեանս Յօսէփ վարդապետ, Հմր 2:
Ծնթ. Նամակների վերջում գրուած են կառավարութեան անդամների անունները, որոնք միշտ նոյնը չեն՝ երբեմն մէկ կամ մի քանի անուն աւելի կամ պակաս է:
բ. 2բ-3ա Օրինակ կարգադրութեան հրամանի ի մէջ եկեղեցւոյ, որ լուսարարաց յանձնեցաւ. ի Սրբոյ Էջմիածնի բարձրագոյն կառավարութենէ առ տէր Միքայէլդ եւ առ տէր Գաբրիէլդ՝ հրաման – Ըստ բարձրագոյն հրամանի ծայրագոյն կառավարչին մեր սրբազան Ներսէս արքեպիսկոպոսին... ըստ կարգի ժամարարութիւն զկամեցօղսն նոյնպէս յայտնեալ (իսկն գրեցեալ է), 1827, ի 3 դեկտեմբերի: Անդամ կառավարութեանս... Հմր 5:
գ. 3բ-4ա Օրինակ հրամանի հոգեւորականաց ի պազարն եւ ի գիւղն ո՛չ շրջելոյ – Ի բարձրագոյն կառավարութենէս Սրբոյ Էջմիածնի առ ամենայն միաբանութիւնն սորին առաջադրութիւն – Որովհետեւ պարտաւորութիւն է կառավարութեանս ամենայն բարեկարգութեանց... դատապարտեալ լինին անլսօղքն սոյն նախածանօթութեան: 1827, ի 4 դեկտեմբերի: Անդամ կառավարութեանս... Հմր 6:
դ. 4բ-5ա Օրինակ յանձնարարութեան առ Ստեփաննոս վարդապետն Արղութով. ամենայն ներսի եւ դուրսի ուտելեաց եւ ըմպելեաց 10 պարբերութեամբ – Արժանապատիւ Ստեփաննոս վարդապետ Արղու[թ]եանց, յանձն առնէ Ձեզ կառավարութիւնն Սրբոյ Աթոռոյ նախ... յորմէ տայցես աղքատ հոգեւորականաց ըստ չափու գիշերային ճրագի իւղ: 1827, ի 1 դեկտեմբերի: Անդամ կառավարութեանս... Հմր 8:
Ծնթ. 5ա գրչից. «Այս յանձնարարութեան գրոյ ամսական թիւն ընդ այլ վերոյգրեալ գրոց տարբերութեան պատճառն, զայս առաքեալ էաք ի վերանկատումն ծայրագոյն կառավարչի. վասն որոյ մինչ ի գալն եղեւ տարբեր ընդ այլոց, որ ի ժուռնալիս»:
ե. 5բ-6ա Կարգադրութիւն կառավարութեանս. Վասն անհնազանդութեան պայազիտցի Յօհաննէս վարդապիտին – Սոյն կառավարութիւն 1827, նոյեմբերի 28ի Մշեցի Գէորգ վարդապետէ խնդիր ընկալաւ, վասն առնելեաց եւ աւանդից... խոհեմական պատասխանատուութեամբ վերջացուսցէ: 1827, ի 10 դեկտեմբերի, անդամ կառավարութեանս... Հմր 9:
զ. 6բ [Վկայութիւն յանդամոց կառավարութեանս. Վասն անվայելուչ վարուցս ի հանդիսի կառավարութեան Գրիգոր եպիսկոպոսին] – 1827, դեկ՛՛ 24. կոչեալ զԳրիգոր եպիսկոպոսն ի կառավարութիւնս, հանդերձ Յօհաննէս աբեղայիւ եւ Յօնան տղայիւն... ձեռքերնէդ ինչ կուգայ՝ չխնայէք: Անդամ կառավարութեան...
է. 7ա [Կառավարութեան անդամների վկայութիւն, Ցուցակ դէֆթերում լրացումների գրելու մասին] – 1827, դեկ՛՛ 25, ցուցակ դէֆթէր յօրինեալ համեմատութեամբ՝ ի Սուրբ Աթոռն եկեալ մայր դէֆթէրին եւ... յորում ինքն էր գործակատար յայնժամ: Անդամք կառավարութեանս... Հմր 22:
ը. 7բ Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչիդ ամենայն հոգեւորականաց, ի կառավարութենէ Սրբոյ Աթոռոյ ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Նոյեմ՛՛ 28 Մշեցի Գէորգ վարդապետն խնդրամատոյց լեալ... կայր ընդ սմին ի վերանկատումն տէրութեանդ: 1827. դեկտեմբերի 30, ի կառավարութեան Սրբոյ Աթոռոյս: Անդամք կառավարութեանս... Հմր 24:
թ. 8ա [Յայտարարութիւն կառավարութեանս. Վասն հոգացողութեանց կառավարութեանս 1827 թուականի նոյեմբերի 26էն մինչ ի դեկտեմբերի վերջն] – Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչիդ մերոյ ի կառավարութենէ Սրբոյ Աթոռոյս ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Հրամանաւ բարձու սրբազնութեանդ ի կացուցմանէ կառավարութեանս... կան ի յատկացեալ ժուռնալս բացայայտ գրութեամբ իւրեանց: Յամի Տեառն 1828, ի 2 յունվարի, ի Սուրբ Աթոռն: Անդամք կառավարութեանս... Հմր 1:
ժ. 8բ [Մասն վկայութեան. Վասն բանալոյն թղթոցն Եփրեմ արքեպիսկոպոսի] – Եփրեմ արքեպիսկոպոսն վասն տկարութեան իւրոյ հրամանաւ ծայրագոյն կառավարչին հոգեւորականացս... պարտի ի նոցանէ յայտնիլ (թերի):
ժա. 9ա [Յայտարարութիւն կառավարութեան. Վասն հարկի մկրտելոյ առն միոյ կռապաշտի]. Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս, ի կառավարութենէ Սրբոյ Աթոռոյս, ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Այրն եկեալ յԵզդ երկրէ կռապաշտ... սպասէ կառավարութիւնս բարձրագոյն հրամանի ձերոյ: Ի 1828, Փետր[վարի] 6, ի կառավարութեան Սրբոյ Աթոռոյս: Անդամք կառավարութեանս... Հմր 14:
ժբ. 9աբ [Խնդիր առն միոյ յերկրէ Եզդ ի մկրտիլ] – Բարձրագոյն կառավարութեան Սրբոյ Էջմիածնի ամենախոնարհ խնդիր: Ես Եզդ յերկրէ՝ գեաւ ազգաւ, որ էի կռապաշտ... Եզդ երկրացի գեաւ ազգաւ խնդիր տուօղս, որ Թեհրան թուրքանալով՝ անուն չունէր. աստամն գիր չգիտենալով նորա խնդրանօք ես ձեռագրեցի՝ Զաքար Անտօնովս: Ի 1828, փետր[վարի] 4, ի Սուրբ Էջմիածին:
ժգ. 9բ-10բ Կառավարութեան Սրբոյ Էջմիածնի քրիստոսաւանդ ողջունիւ հաղորդակցութիւն – Յուսով բարեկարգութեան կառավարութեանց պատկանեցելոց... զայս ամենայն ճանաչէ որպէս բարեկարգութիւն իւր, թէ որպէս անբարեկարգութիւն: 1828, փետր՛՛ 3, յԵրեւան, Հմր 6:
ժդ. 10բ-1ա [Առ ծայրագոյն կառավարիչն ամենայն հոգեւորականաց Ներսէս Արքեպիսկոպոսն]. Ձերոյ բարձր սրբազնութի՛ւն, ողորմած տէ՛ր – Մեծ աւուրց շնորհաւորութեանց հրաշալի Մեծի պահոցս... եւ մնամք ձերում բարձր սրբազնութեան խոնարհագոյն ծառայք՝ Յովհաննէս արքեպիսկոպոս, 1828, Փետր[վարի] 9:
ժե. 11աբ [Թուղթ առ ծայրագոյն կառավարիչն ամենայն հոգեւորականաց]. Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս ի կառավարութենէ Սրբոյ Աթոռոյս, ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Զուրախապատում քարտէզ ի 24 դեկ[տեմբերի] եւ ի համար 422... բարուքասարաս գերապատիւ եղբօր մերոյ: 1828, Փետր[վարի] 15, ի կառավարութեան Սրբոյ Աթոռոյս: Անդամք կառավարութեանս... Հմր 16:
ժզ. 12ա Քննութիւն գործոց Յօհաննէս Յարութիւնովի – Վաղարշապատեցի Յօհաննէս Յարութիւնովն սոյն թիւ յունվարի 3 խնդրամատոյց լինելով բարձրագոյն կառավարչին... առանց երդման հատուսցի տկարութեան առ բերէ կառավարութեան: 1828, մարտի 2, ի կառավարութեան Սրբոյ Էջմիածնի: Անդամք կառավարութեանս... Հմր 24:
ժէ. 12բ Կարգադրութիւն ի մէջ Սրբոյ Աթոռոյն գինի ունողաց կարասեօք, թէ՛ հոգեւորականաց եւ թէ՛ աշխարհականաց, որք յաւուրս քրիստոսասէր կայսերութեան զօրացն գալստեան, հրամանաւ ծայրագոյն կառավարչին Յովսէփ վարդապետի ձեռամբ պարգեւք բաժանեցան զօրացն – Կարգադրէ կառավարութիւնս, որ յայնժամ առնէին գինի կարասիւք իբր պահեստ ի մէջ Սրբոյ Աթոռոյս... ընկալցին ըստ վերոյ գրեցելոյն: 1828, մարտի 2, ի կառավարութեան Սրբոյ Աթոռոյս: Անդամք կառավարութեանս... Հմր 26:
ժը. 13ա Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս՝ ի կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի ամենախոնարհ յայտարարութիւն: Զօրութեամբ հրամանի տէրութեանդ մարտի 13, համար 28... զի մի՛ այլազգիք յանգէտս տիրեսցեն: 1828, մարտի 14, ի կառավարութեան սուրբ Էջմիածնի: Անդամք կառավարութեան... Հմր 39:
ժթ. 13բ-4ա Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս՝ ի կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Կոմէնդատն այսօր բանիւ յայտնեաց կառավարութեանս... լիցին ծառայութիւնք գիւղականաց: Ի 1828, մարտ 14, ի Սուրբ Էջմիածին: Անդամք կառավարութեանս... Հմր 40:
ի. 14բ-5ա Ձերոյ բարձր սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս, ի կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի, ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Ամսոյ 13, համար 29 հրամայեցեալ գրոյդ զօրութեամբն կառավարութիւն պատշաճ դատեցաւ... զօրս ծանօթացեալ սոյն կառավարութեանս, ծանուցմամբ բարձր սրբազնութեանդ, սպասէ վճռատու հայրախնամ հրամանիդ: Ի 1828, մարտի 16, ի կառավարութեան Սրբոյ Էջմիածնի: Անդամք կառավարութեան... Հմր 43:
իա. 15բ Ձերոյ Բարձր Սրբազնութեան ծայրագոյն կառավարչի հոգեւորականացս եւ զանազան նշ[ա]նակիր ասպետի, ի կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Ունի պատիւ կառավարութիւնս շնորհաւորել զբարեմուտ տէրութեանդ... մարտի 4, համար 10 եւ համար 11: Ի 1828, մարտի 21, ի Սուրբ Էջմիածին: Անդամք կառավարութեանս... Հմր 47:
իբ. 16աբ [Ղաբալայական գիր Էջմիածնայ գիւղացի Ուռուշանեանց Դաւիթ եւ Մնացական եղբարց] – 1821. ապրիլի 20, մեք՝ ներքոյ ստորագրեալքս, զօրութեամբ վէքիլական գրոյն Ելիսաւէտապօլու Յովակիմ Մաղաքեանի... ստորագրութեամբ անդամակցացս, եւ կնքով կառավարութեանս ամրացուցեալ տամք զիսկն յիշեալ Բօեազեանցն: 1828, մարտի 31, ի կառավարութեան Սրբոյ Էջմիածնի: Անդամք կառավարութեան... Հմր 48:
իգ. 17աբ [Ղաբալայական գիր Էջմիածնայ գիւղացի Ուռուշանեանց Դաւիթ եւ Մնացական եղբարց] – 1828, մարտի 30, մեք՝ ներքոյ ստորագրեալքս, զօրութեամբ վէքիլական գրոյն, զոր առաքեալ էր յԵլիսաւէտապօլու Յովակիմ Մաղաքեանն, որ յանձնեալ էր մեզ 1821, մարտի 30, քանի անձանց վկայութեամբ... Այս ղաբալայական գիր... ստորագրութեամբ անդամակցացս եւ կնքով կառավարութեանն ամրացուցեալ տամք զիսկն յիշեալ Բօեաջեանցն: Անդամք կառավարութեանս... 1828, ապրիլի 2, ի կառավարութեան Սրբոյ Էջմիածնի, Հմր 49:
իդ. 18աբ Ընտրեալ անձանց կառավարչաց հասարակութեան բնակելոց յԷջմիածին գեղջ – Կառավարութիւնն Սրբոյ Էջմիածնի հրամանագրէ զգուշանալ միշտ առաւել յստակութեան... կարօղք լիցին դիւրացուցանել ամենայն ճանապարհորդաց մարդկան անասնոց եւ սայլից զանցս ամենայն առուոց: 1828, ապր[իլի] 18, ի Սուրբ Էջմիածին, Հմր 50:
իե. 19աբ Ի բարձրագոյն կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի. Վկայաբանութիւն ներքոյ գրեցելոցն – Վաղարշապատ գիւղացի Սանդրոս[եան] Յարութիւնի որդի Աւէտիքն.. Աւէտիք Յարութիւնեան Սանդրոսովի Գէորգինն է եւ ո՛չ Աւետքինն (իսկն գրեցեալ է), Տէր Ղազար Գրիգորով... 1828, մայիսի 7, ի Սուրբ Էջմիածին: Կնիք Սուրբ Էջմիածնի, Հմր 52:
իզ. 20ա-1ա Ի բարձրագոյն կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի. Առ տանուտեարսդ յՕշականու հրաման – Ըստ որում յՕշականու այգեաց տեարքն ի բազում ժամանակաց ունէին վէճ... իսկութեամբն գրեցաւ ի յօրական գրութիւնս կ[ա]ռավարութեանս: Անդամք կառավարութեան... 1828, յունիսի 21, ի Սուրբ Էջմիածին, Հմր 62:
իէ. 21աբ Վասն պակասութեան չալթուկի եւ կորեկի, [թուղթ] ի վերայ Փիլիպպոս վարդապետի – 1828, ապրելի 17, Սուքիաս վարդապետ Կարնեցին Երեւանու անապատն Վաղարշապատու տանուտէր... կառավարութիւնս օրինօք քննել եւ տալ ինքեան բաւականութիւն: 1828, յունիսի 25: Ի կառավարութեան Սրբոյ Էջմիածնի...
իը. 23ա 1828, յունիսի 25, վճիռ վասն Մկրտիչ վարդապետ Վաղարշապատեցւոյ՝ Կարճիկի որդւոյ – Մկրտիչ վարդապետ Վաղարշապատեցի, Կարճիկի որդին թէ՛ յաւուրս Դաւիթ կաթողիկոսի եւ թէ՛ ներկայ Եփրեմ սրբազնասուրբ հայրապետի... վերահասութիւն կառավարութեանս զուղղութենէ վարուց եւ բարուց նորին եւ ի կրկին վճռատուութիւն կառավարութեան: Անդամք կառավարութեան... Ի 1828, յունիսի 25, ի Սուրբ Էջմիածին, Հմր 63:
իթ. 23բ-4ա Ի բարձրագոյն կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի՝ առ Սեւանու կղզւոյ Սուրբ Առաքելոց վանուց վանահայր եւ կառավարիչ Սարգիս եւ Յօհաննէս վարդապետաց եւ սրբակրօն միաբանութեանց հրաման – Բարձրագոյն կառավարութիւն Սրբոյ Էջմիածնի ունելով պարտաւորութիւն ամենայն հայկազնէից... գրով ծանուցանել յիշեալ կորեկի եւ ցորենւոյ առ ձեզ ժամանեցմանն, զի լիցի կատարեալ միամիտ: ի 1825, յունիսի 25, ի Սուրբ Էջմիածին: Անդամք կառավարութեան...
լ. 24ա Գերապատուելի իւզպաշի Բարսեղ աղայ, ազգասէր ցաւակից հոգեւորականաց – Հարկ եղեւ բարձր կառավարութեան Սրբոյ Էջմիածնի զԿարճիկեան Մկրտիչ վարդապետն... որով լինի շնորհակալ կառավարութիւնս ի գերապատուութենէ ձերմէ: Անդամք կառավարութեան... 1828, յունիսի 25, ի Սուրբ Էջմիածին, Հմր 64:
լա. 24բ Ի բարձրագոյն հոգեւոր կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի. Վկայական վճռատուութիւն վասն Սրբոյ Էջմիածնի Վաղարշապատ գիւղացի տէր Գրիգոր եւ Յակոբ Անտօնեան երկուց հարազատ եղբարց հայրենի կայից յօժարութեամբ իւրեանց բաժանեցմանն – Յիշեալ տէր Գրիգոր եւ Յակոբն ի սոյն թիւ յուլիսի 27... Բ. անդամոց տայ զայս վճռագիր առ տէր Գրիգորն՝ լինիլ ապահութիւն ինքեան եւ ժառանգաց նորին: Գրեցաւ յամսեանն օգոս՛՛ 1, 1828 յամի Տեառն, ի Սուրբ Էջմիածին: Անդամք կառավարութեան... Հմր 68 (նոյնը՝ 25բ, ջնջած):
լբ. 25ա [Վճիռ վասն միաբանիցն Սրբոյ Էջմիածնի] – Սոյն թիւ, օգոստոսի 1, անդամակից մեր բարձր արժանապատիւ Յովսէփ վարդապետն խնդրագրով յայտարարութիւն մատոյց... կառավարութիւնս յայտնեսցէ նորին սրբազնասուրբ օծութեանն եւ ծայրագոյն կառավարչին: 1828, օգոս՛՛ 2: Ի կառավարութեան Սրբոյ Էջմիածնի... Աստ գրեալ վճռոյն հնազանդ եմ՝ Յակոբ եպիսկոպոս, Տէր-Խաչատուրեան, Աբրահամ վարդապետ Վաղարշապատեցի, Յօհաննէս վարդապետ Յօհանեան, Ղուկաս վարդապետ Տէր-Միքայէլեան:
լգ. 26ա [Վճիռ վասն այգւոյն Մարտիրոսի, Ղազարի, Յակոբի եւ Գրիգորի] – Ըստ զօրութեան վերոյ գրեալ՝ 1820, սեպտեմբերի 7 վկայողաց եւ վճռողաց, վերստին բարձրագոյն հոգեւոր կառավարութիւն Սրբոյ Էջմիածնի... թէ ի սոցոնց միոյն ժառանկ սպասեսցի ըստ նախնական սովորութեան գաւառացս, Սրբոյ Աթոռոյն է հոգացողութիւնն: Տեղապահ Մարտիրոս արքեպիսկոպոս, Սահակ արքեպիսկոպոս, Յովհաննէս արքեպիսկոպոս, Ստեփաննոս արքեպիսկոպոս, Մանուէլ վարդապետ, Վեհապետեան Յովսէփ վարդապետ: 1828, սեպտեմբերի 10, Հմր 70:
լդ. 26բ Ի բարձրագոյն հոգեւոր կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի. Առ սուրբ Էջմիածնի Վաղարշապատ գիւղացի Աղայեկ Յարութիւնովդ միամտութիւն – Հանգուցեալ Մեսրոպ Յօհաննիսեան Փաշայովն, որ այգի մի ունէր ի մէջ Էջմիածնայ գիւղի այգեաց՝ մերձ սուրբ Գայիանէի այգւոյ... իսկն հաստատութեամբ եւ կնքով կառավարութեանս յանձնեմք քեզ ի միամտութիւն: Տէր Ղազար Գրիգորով, իրիցփոխ Կարապետ Նաւասարդեան, տանուտէր Յօհաննէս Գրիգոր, Սահակ Յակօբով: Անապատի Պօղոս վարդապետ՝ ստացայ 16 թուման: Ի 1828, սեպտեմբերի 8, ի Սուրբ Էջմիածին, Հմր 71: Անդամք կառավարութեանս վերահասութեամբ ստորագրեցաք՝ տեղապահ Մարտիրոս արքեպիսկոպոս, Յոհաննէս արքեպիսկոպոս, Սահակ արքեպիսկոպոս, Ստեփաննոս արքեպիսկոպոս, Մանուէլ վարդապետ, Վեհապետեան Յովսէփ վարդապետ:
լե. 27ա Ի բարձրագոյն հոգեւոր կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի. Առ թիֆլիզեցի Կոկի Պարսադանովդ դաշնադրութիւն – Սովորութիւն Սրբոյ Աթոռոյս միաբանութեանն է՝ ով ոք ըստ կարողութեան... եւ զսորին օրինակն արկանեմք ի ժուռնալ կառավարութեանս, զի լիցի ցուցակ ապագայից: Անդամք կառավարութեանս... Ի 1828, սեպտեմբերի 26, ի Սուրբ Էջմիածին. ատենադպիր Յովհաննէս վարդապետ, Հմր 72:
լզ. 27բ [Ղապզագիր ի կառավարութենէ, շնորհեցեալ նախիջեւանցի Պօղոս Ադամովին] – Յամի Տեառն 1821, մայիսի 26էն Նախիջեւանու Սրբոյ Աթոռոյ վախուֆ այգին նոյն տեղացի... վասն նշանակեալ այգւոյն, վասն որոյ ստորագրեմք: Անդամք կառավարութեանս... 1828, հոկտեմբերի 2, ի Սուրբ Էջմիածին, Հմր 73:
լէ. 27բ [Ղապալայ առ Ղարսեցի Այվազի որդի Մկրտիչն] – Յամի Տեառն 1828, յամսեանն նոյեմբերի 15ին, որ ես Խոյեցի Այվազի որդի Համբարձումս... իմով մօհրիւս կնքեցի: Ինձ ղապուլ է, որ եւ տեսողացն եւս: Ըստ խնդրանաց խոյեցի Այվազի որդի Համբարձումին գրեցի՝ տէր Ղազար Վաղարշապատու, Հմր 74:
լը. 28ա [Ղապալայ առ Պայազիտցի Սարգսի որդիսն՝ Խէչոյ եւ Գրիգոր] – Յամի Տեառն 1828 եւ յամսեանն Նոյեմբերի 7ին, որ մեք՝ Արկուռեցի Կարապետի որդիք Դաւիթս եւ Գրիգորս... Վասն որոյ եւ մեք մերով իսկական մօհրիւ կնքեցաք մեզ ղապիլայ, որ եւ տեսողացն հաճոյ լիցի: Ըստ խնդրանաց Կարապետի որդւոցն Դաւթին եւ Գրիգորին գրեցի՝ Ղազար Գրիգորեան: Ես՝ երեցփոխ Կարապետ, վկայ եմ: Ես՝ Սահակ Յակօբեանն, վկայ եմ, Հմր 75:
լթ. 28աբ Ի Սուրբ Էջմիածնի բարձրագոյն հոգեւոր կառավարութենէ՝ Խոյու Սօքմանավանայ գաւառի Մամիշխան գիւղացի տէր Առաքել քահանայիդ, որ այժմ բնակիս ի Խըրխպուլաղու Կիամրիս գիւղն, հրաման – Որովհետեւ այդ տեղիդ, ուր կաս դու, այլ ընկերակից քահանայք եւս կան... եւ սահաթ առաջ պատրաստվիս գնալու անդ: Անդամք կառավարութեան... 1828, նոյեմբ՛՛ 30, ի Սուրբ Էջմիածին, Հմր 76:
խ. 29աբ Անխոհեմ ներգործութիւնք չորից կարգաւորաց՝ Զաքարիայի, Աբրահամու, Ղուկասու եւ Յօհաննէսի, ցուցանին հետեւապէս – Զկնի գալստեան անդամանդեայ կաւալերի սրբազնակատար վեհապետի, եւ յաղթանակութեան հզօր սպարապետ Պասկեւիչի Ախլցխայու... արձանագրեալք ի ժուռնալս յայս, լինիլ ցուցակ բարձրագոյն քննողաց: Տեղապահ... 1828 նոյեմբերի 30, ի Սուրբ Էջմիածին, Հմր 77:
խա. 30աբ [Թուղթ շնորհաւորութեան եւ շնորհակալութեան առ նորին պայծառութիւն՝ Երեւանու գրաֆ Պասկեւիչն] – Պայծառափայլ գրա՛ֆ, ողորմածագոյն տէ՛ր մեր, քաջայայտ իմն է լուսափայլ մտաց ձերդ պայծառափայլութեան... Մնամք խորին վերապատուութեամբ եւ հոգեռանդն ջերմեռանդութեամբ, պայծառափայլ գրա՛ֆ բարերար եւ ամենողորմ տեառնդ մերոյ ամենախոնարհ եւ աղօթարար ծառայք՝ ի միաբանութենէ Էջմիածնի վանաց: 1828, հոկ՛՛, ի վանս Էջմիածնի:
[Յ. գ.] Սոյն թիւ, հոկտեմբեր ամսոյն, որ ինչ նոր պայծառութեան... գիր գրեալ եմք ի դիմաց Սուրբ Էջմիածնի միաբանութեանն, այս նոյն գրոյ իսկ օրինակն է... եւ ի նոյն գիր ստորագրօղքն եմք մեք չորեքեանք, եւ ո՛չ այլ ոք ի միաբանից, վասն որոյ եւ ստորագրեմք աստ՝ Զաքարիա վարդապետ Բէհբուդով, Ղուկաս վարդապետ, Աբրահամ վարդապետ Վաղարշապատցի, Յովհաննէս աբեղայ Գէորքեան, Հմր 78:
խբ. 31աբ [Թուղթ առ կաթողիկոսն ամենայն Հայոց Եփրեմ. Վասն ինքնակամ գրեալ թղթոյն միաբանիցն առ գրաֆ Պասկեւիչին]. ձերոյ Սրբազնագոյն օծութիւն, ի կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Սոյն թիւ Հոկտեմբերի 9, որ ձերդ սրբազնակատար օծութիւն վասն շնորհակալութեան ընկալեալ... սպասելով բարձրագոյն վճռատուութեան տեառնդ: Անդամք կառավարութեանս... 1828, նոյեմ[բերի] 19, ի Սուրբ Էջմիածին, Հմր 79:
խգ. 32ա [Թուղթ առ սրբազան կառավարութիւնն, ի կաթողիկոսէ ամենայն Հայոց] – Զգրաւոր յայտարարութիւն սրբազան կառավարութեանդ ի 19երորդէ ամսոյս ստորագրելոյ... Այլ յետ վճռելոյ կառավարութեանդ ի վերայ այսոցիկ, զվճռագրութիւն ձեր նախ առաջին արժան է մեզ տեսանել. եւ այլն: Կաթուղիկոս ամենայն Հայոց Եփրեմ: Յամսեանն նոյեմբերի 27, 1828 ամի, ի Սուրբ գահս, Հմր 80:
խդ. 32բ-3ա Առ նորին սրբազնակատար օծութիւնն, ի Սուրբ Էջմիածնի հոգեւոր կառավարութենէ ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Վերապատուութեամբ ընկալաւ կառավարութիւնս սոյն թիւ եւ ամսոյ 27 հրամայեցեալ առաջադրութիւն տէրութեանդ... եթէ այլեւս ո՛չ յանդգնեսցին ընդ սահմանիս այսորիկ: Անդամք կառավարութեանս... 1828, նոյեմբերի 28, ի Սուրբ Էջմիածին, Հմր 81:
– 32բ վր. լս.՝ «Իսկն գրեցեալ է: Ընկալայ զգրութիւն կառավարութեանդ եւ ի միտ առի զամենայն, հրամայեցի առնել որպէս գրեալ էք ի ստորեւ մի եւ նոյն: Կաթուղիկոս ամենայն Հայոց Եփրեմ»:
խե. 33ա Օրինակ վեհապետի հրամանի – Բարձր արժանապատիւ Յովսէ՛փ վարդապետ, հարազատ որդեա՛կ մեր, Յանդուգն լրբութիւն Աբրահամ, Ղուկաս եւ Յոհաննէս վարդապետաց էհաս յականճս իմ... եւ գնալ դնել զնոսա ի բանտ, մինչեւ կատարեալ վերահասութիւն լիցի: Կաթուղիկոս ամենայն Հայոց Եփրեմ: 1828, դեկտեմբերի 1, ի Սուրբ Էջմիածին, Հմր 82:
խզ. 33բ-4բ [Թուղթ առ գրաֆ Պասկեւիչն] – Պայծառափայլ գրաֆ, ողորմածագոյն տէր: Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Եփրեմ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց եւ ծայրագոյն պատրիարգ նախագահ Աթոռոյ Սրբոյ Էջմիածնի. գերազանց հանդիսացան շնորհք պայծառափայլութեան ձերոյ առ բազմամեայ ծերունիս... անընդունակ լինել վճռեցան: Եմք եւ մնամք միշտ պայծառափայլութեան ձերոյ վասն ջերմեռանդ եւ աղօթարար պատրիարգ ամենայն Հայոց: Ի 30 նոյեմբերի, 1828, համար 453. ի Սուրբ Էջմիածին, Հմր 83:
խէ. 34բ [Թուղթ առ սիւնհոդականսն] – Բարեշնորհ սրբազան սիւնհոդական հա՛րք եւ ողորմած տեա՛րք մեր, մարդս, ըստ որում մարդ միշտ ընդ գայթելոյ տկար բնութեանն սխալի... որով շնորհ մեծ ողորմութեան համարեալ մեզ յետնելոցս: Մնամք բարձր սրբազնութեան ձերում խոնարհ ծառայք՝ Ղուկաս վարդապետ, Յովհաննէս աբեղայ. 1828, դեկ՛՛ 3, Հմր 84:
խը. 35ա Սրբազան կառավարութեանն – Ի մուտն ամսոյս արդարութեանն նախանձախնդրութիւն հարկեաց զմեզ վճռաբար հրամայել ի մասին չորից կրօնաւորացն յանցուցելոց... նստիլ անդէն ըստ եղանակին, զոր կառավարութիւնդ կարգադրեսցէ: Կաթուղիկոս ամենայն Հայոց Եփրեմ. ի 3 դեկտեմբերի, 1828, ի Սուրբ գահս, Հմր 85:
խթ. 35բ Սրբազան սիւնհոդոսի մեծի Աթոռոյս. ամենախոնարհ աղերս յստորագրելոյս – Ըստ որում գրեալ է, չյարեաւ մարդ երկրածին ազատ ի պատասխանեաց... ունել զիս ի խնամս սրբազան հարցդ, որոց եմ յետին ծառայ Աբրահամ աբեղայ. 1824, դեկտեմբերի 4, Հմր 86:
ծ. 35բ-6ա Առ բարձրագոյն հոգեւոր կառավարութիւնն Սուրբ Էջմիածնի, ի հոգեւորականաց միաբանութիւնն Աթոռոյս ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Փրկիչն Հայաստանեայց պայծառափայլ գրաֆն Երեւանու ի սոյն թիւ, ի նոյեմբերի 9... ստորագրողքն խնդրոյն՝ օրինաց պատասխանատու լիցին, եւ անծանօթքն ազատ: Յովհաննէս արքեպիսկոպոս, Եփրեմ արքեպիսկոպոս, Փիլիպպոս եպիսկոպոս ժամօրհնող, Ստեփաննոս եպիսկոպոս, Յակոբ եպիսկոպոս, Ստեփաննոս եպիսկոպոս, Ստեփաննոս եպիսկոպոս, Բարսեղ եպիսկոպոս, Յովհաննէս եպիսկոպոս գրագիր, Սարգիս եպիսկոպոս, Պօղոս եպիսկոպոս, Մանուէլ վարդապետ, Կարապետ վարդապետ, Սահակ վարդապետ, Զաքարիա վարդապետ Բեհբուդեան, Վեհապետեան Յովսէփ վարդապետ, Ստեփաննոս վարդապետ Արղութեանց, Գէորգ վարդապետ Տաթեւացի, Եղիազար վարդապետ, Յովհաննէս վարդապետ, Գրիգոր վարդապետ Զաքարեան, Սիմէօն վարդապետ Երեւանցի, Յարութիւն վարդապետ Սաղիմացի, Յօհաննէս վարդապետ հիւրընկալ, Ղուկաս վարդապետ, Աբրահամ վարդապետ, Գաբրիէլ վարդապետ Շահրիարցի, Մատթէոս վարդապետ, Յօհաննէս վարդապետ Նախիջեւանցի, Սահակ վարդապետ Կողբացի, Յովհաննէս աբեղայ Գէորգեան, Միքայէլ աբեղայ սպասաւոր տաճարիս:
ծա. 36ա-7ա Ի Սուրբ Էջմիածնի բարձրագոյն հոգեւոր կառավարութենէ հրատարակութեան ծանուցումն առ Սուրբ Էջմիածնի հոգեւորականութիւնն եւ առ շրջապատս Երեւանու համայն եկեղեցականսն եւ աշխարհականս հայոց – Աստուածային եւ թագաւորական հայրախնամ բարեկարգութիւնք օրինակք եւ խրատք են մեզ վասն զգուշութեան... եւ հոգին ապրեսցի ընդ առաքելական բանի, Հմր 88 (36ա վր. լս.՝ «Կաթուղիկոս»):
ծբ. 37բ Ի բարձրագոյն հոգեւոր կառավարութենէ Սուրբ Էջմիածնի առ երեւանցի Կարապետ Գէորգեանդ հրաման – Որպէս 1825 դեկտեմբերի 2, սոյն կառավարութիւն ընկալեալ ի քէն ութն թուման Երեւանու դրամ... վերադարձուցանէ առ քեզ ըստ առաջնոյ զօրութեանն. Տեղապահ... Ի 1828, դեկտ[եմբերի] 1, ի Սուրբ Էջմիածին, Հմր 89:
ծգ. 37բ-8ա [Թուղթ ղապալայ առ Մշեցի տէր Պետրոսեան Սարգիսն] – Յամի Տեառն 1828 եւ յամսեանն դեկտեմբերի 7ին, որ ես՝ Ալաշկերտցի Յովհաննիսեան սարվան Պետրոսս, ունիմ ես մէկ տուն... եւ ես իսկական իմով մօհրիւս կնքեցի ինձ ղապիլայ, որ եւ տեսողացն եւ[ս] հաճոյ լիցի: Կարապետ Նաւասարդով, տանուտէր Յօհաննէս Գրիգորով, Սահակ Յակոբով: Ըստ խնդրանաց ալաշկերտցի Յովհաննիսեան սարվան Պետրոսին գրեցի՝ տէր Ղազար Գրիգորով. Հմր 90:
ծդ. 38ա Ի բարձրագոյն կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի առ Երնջակու Սուրբ Կարապետի վանաց առաջնորդ եւ վանահայր Մատթէոս եպիսկոպոսդ առաջադրութիւն – Թադէ[ո]ս առաքելոյ վանաց առաջնորդ վայելչաշուք Բարսեղ սրբազան արքեպիսկոպոսն Կեսարացի, տնօրէնութեամբ վեհափառ օծութեան սրբազնագոյն կաթուղիկոսի... զձեզապատկան ձեռնտուութիւնս ի նմանէ ի հանդիպմանս հարկաւորութեանց... Յամսեանն դեկտեմ[բերի] 12, 1828 ամի, ի Սուրբ Էջմիածին, համար 91:
ծե. 38բ Սոյն օրինակ գրեցաւ եւ յԱգուլիս, առ Թօմայ առաքելոյ վանից առաջնորդ եւ վանահայր Սիմէօն եպիսկոպոսն: Տեղապահ Մարտիրոս արքեպիսկոպոս... (համար 91), համար 92:
ծզ. 38բ Սոյն օրինակ գրեցաւ նաեւ Նախավկայի սուրբ վանաց առաջնորդ եւ վանահայր Սարգիս վարդապետն, ընդ որում յաւելաւ եւ այս պարբերութիւն. Եւ առաւել քան զսոյն, ըստ որում դու արդէն աջակից նմին... եւ շնորհակալութեանց վէհից եւ գլխաւոր կառավարչաց: Անդամք կառավարութեանս... (համար 91): Յամսեանն դեկտեմ[բերի] 13, 1828 ամի, ի Սուրբ Էջմիածին, համար 93:
ծէ. 38բ Սոյն օրինակ տուաւ գիր ներկայապէս եւ Խաչատուր եպիսկոպոսին Կարմիր վանաց, որ յԱստապատու: Անդամք կառավարութեանս... (համար 91), համար 94:
ծէ. 39ա Ի բարձրագոյն կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի: Առ ներսնային տնտեսական կառավարիչ Ստեփաննոս վարդապետ Արղութովդ հրաման – Բարձր սրբազան կառավարիչն հոգեւորականացս վասն խնամածելոյ ազգին մերոյ ցրուելոցն... եւ նոցա այցելութիւն լիցի ի բարձրելոյն: Անդամք կառավարութեանս... 1828 ամի, նոյեմ՛՛ 30, ի Սուրբ Էջմիածին, համար 95:
ծը. 39բ [Նկատողութիւն Մանուէլ վարդապետի. Վասն հոգեւոր կառավարութեան] – 1828, դեկտեմբերի 14. Ժողովեալ կառավարութեանն ի խուց տեղապահ հօր Մարտիրոս արքեպիսկոպոսի... կարգադրութեանն ստորագրութիւնք այնոքիկ պատճառաւ շտապելոյ անտեղիք էին կանոնաւոր կառավարութեան: Մանուէլ վարդապետ, ի 1828, դեկտեմ[բերի] 14:
ծթ. 39բ-40ա [Խորհրդածութիւնք Մանուէլ վարդապետի, վասն զանազան իրաց] – Թէպէտ չեմ ծնեալ եւ սնեալ ի մէջ Սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի, բայց երեսնամյա ծառայութեամբս... առ հրաման վեհագունից, թէ յոր աստիճան ժամանեալ իցէ: Անդամակից կառավարութեանն Մանուէլ վարդապետ, 1828, դեկտեմբերի 24:
կ. 40բ Բացայայտ վկայութիւն [վասն սոյն թիւ յունիսի 15ին յասպատակութեանց քիւրդից եւ ղարաբախից ի Մաստառայ գիւղէն գերեցեալք Գէորգ Թունիկովին, Հոռոփսիմայ Սարգիսովնային եւ Մարգարիտ Մկրտիչովնային] – Սուրբ Էջմիածնի Մաստառայ գիւղացի Մկրտիչ Մովսէսովի եւ Թունի Ղուկասովի երեք գերիք... վասն որոյ ստորագրի յանդամոց հոգեւոր կառավարութեանս եւ կնքի յատուկ կնքով ի հաւատարմութիւն բանիս: Տեղապահ... Ի 29 դեկտ[եմբերի], 1828 ամի, ի Սուրբ Էջմիածին, կնիք կառավարութեան Էջմիածնի, համար 96:
Ծնթ. 40րդ թերթից յետոյ մէկ թերթ կտրած-հանած է:
կա. 42ա-3ա Ի բարձրագոյն հոգեւոր կառավարութենէ կաթուղիկէ Սրբոյ Էջմիածնի՝ Կանոնական կարգադրութիւն ի մասին կտակի առ ազգս հայոց – Ի մէջ ընդհանուր տէրութեանց անգրելի վճիռ է... համեմատ սորին իսկութեանն՝ միայն ստորագրութեամբ ատենադպրին կառավարութեանս: Յամսեանն դեկտեմ[բերի] 25, 1828 ամի Տեառն, ի Սուրբ Էջմիածին, համար 90:
կբ. 43աբ [Թուղթ ղապալայ առ Երեւանցի պղնձագործ պարոն Փիլիպպոսն Ղազարեան] – Յամի Տեառն 1828, յամսեանն նոյեմբերի 11, սինօթական կառավարութիւնս Սրբոյ Էջմիածնի ի Վաղարշապատ գեղջ Աթոռոյս զտուն Յովհաննէս Ելիմիրզովին հանգուցելոյ՝ քեռորդւոյ վեհափառ օծութեան տեառն Եփրեմայ սրբազնասուրբ կաթուղիկոսին... կամ պահանջութիւն ինչ առնել ի մասին այնորիկ: Կաթուղիկոս ամենայն Հայոց Եփրեմ: Անդամք կառավարութեան... Հմր 91:
կգ. 43բ-4ա [Թուղթ ղապալայ առ Բօյեաճի Գէորգի որդւոցն՝ Ներսէսն եւ Յովհաննէսն] – Յամի Տեառն 1828, եւ յամսեանն նոյեմբերի քսան եւ չորսին, որ մեք՝ աշճի Աւագի կին Սուսանպարս եւ իմ դուստր Հռիփսիմէս ունիմք... որ եւ տեսողացն եւս հաճոյ լիցի: Կարապետ Նաւասարդով, տանուտէր Յովհաննէս Գրիգորով, Սահակ Յակոբով: Ըստ խնդրանաց աշճի Աւագի կին Սուսանպարին եւ դուստր Հռիփսիմէին գրեցի՝ տէր Ղազար Վաղարշապատու:
–50ա Յամի Տեառն 1829, յամսեանն յունվարի սկիզբն նորոգ սկզբնաւորին իւրաքանչիւր վճռագիրք կառավարութեանն եւ այլ պատկանեալ հարկաւոր գրուածք մտանել յայս դիւանագիր:
կդ. 50ա Յունվար 1 [Մակագրութիւն Ծախուց տումարին] – Յամի Տեառն 1828, ի վերջն տարւոյն սրբազան կառավարութիւնն վերահասութիւն գործեալ կառավարութեան բարձր արժանապատիւ Յովսէփ վարդապետի եւ կաւալերի, եւ գտեալ զնա յամենայնի աչալրջութեամբ եւ կատարելագոյն հաւատարմութեամբ ընթացեալ ի կառավարութեան իւրում ցվախճան տարւոյն, ստորագրեաց յիւրաքանչիւր տումարս նորա ըստ այսմ օրինակի, եւ ի վերջոյ ետուն նմա հաստատուն վկայական ստորագրութեամբ իւրաքանչիւր անդամոցն եւ ատենադպրին, որոյ օրինակն դնի ի ներքոյ:
(Ի ներքոյ ծախուց տումարին ստորագրի այսպիսի մակագրութեամբ)
Սոյն ելից կամ ծախուց թէֆտէրին վերահասութիւն գործեալ կառավարութիւնս՝ զհամառօտութիւնն գրեաց ի յատուկ ցուցակի, վասն որոյ ստորագրեն անդամք կառավարութեանս յառ յապայն միամտութիւն: Յամի 1828, ի դեկտեմբերի ելն. համար 1: Տեղապահ Մարտիրոս արքեպիսկոպոս...
կե. 50ա Ի ներքոյ մտից կամ արդեանց տումարին ստորագրի այսպիսի իմն մակագրութեամբ – Սոյն մտից թէֆտերին վեց ամսոյ մտիցն վերահասու եղեալ կառավարութիւնն ի յատակ ցուցակի իւրում: Համառօտեալ ստորագրեն անդամք կառավարութեանս: Յամի 1828, դեկտեմբերի ելն, համար 2: Տեղապահ Մարտիրոս արքեպիսկոպոս...
կզ. 50բ Յունվար 3, ի ներքոյ ելից եւ մտից տումարին ստորագրի այսպէս – Այս դէֆտերի ելից եւ մտից ամենայն պարագայիւք վերահասու եղեւ բարձրագոյն կառավարութիւնն՝ արժանի գտանելով զբարձր արժանապատիւ եւ կաւալեր Յովսէփ վարդապետ Տէր-Մարուքեանն, վասն որոյ ստորագրեմք անդամք կառավարութեան զսոյն ցուցակ առ յապայն պիտանաւորութեան եւ շնորհակալութեան մերոյ զյիշեալ Յովսէփ վարդապետէ, որ հաւատարմապէս ծառայելով ներկայացոյց կառավարութեանս զօրինաւոր ցուցակ զայս: Յամի Տեառն 1828, ի դեկտեմբերի 31, համար 3, ի Սուրբ Էջմիածին: Տեղապահ...
կէ. 50բ-1բ Օրինակ վկայականին, զոր եդ կառավարութիւնս նորին բարձր արժանապատիւ Յովսէփ վարդապետի, յորում դրեալ զկնիք իւր ստորագրութեանց եւ սրբազնագոյն կաթուղիկոսին – Ի բարձրագոյն հոգեւոր կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի՝ առ անդամակից բարձր արժանապատիւ եւ կաւալէր Յովսէփ Տէր-Մարուքեան բացայայտ վկայութիւն – Առաքելական է բանն՝ «Արժանի է մշակն վարձու իւրոյ», եւ մարգարէական է հրամանն... յապայն եկեալ գործակալաց Սրբոյ տանս: Անդամք կառավարութեան... 1829, յունվարի 1, ի Սուրբ Էջմիածին, համար 4:
կը. 51բ Բարձրագոյն հոգեւոր կառավարութեան Սրբոյ Էջմիածնի հրաման – Ցերեկեանն թէպէտ այնպէս վճռեցաւ... ի ներքոյ Բարսէղ վարդապետին Երեւանցւոյ: Կաթուղիկոս ամենայն Հայոց Եփրեմ, 1829, ի 29 յունվարի, ի Սուրբ Էջմիածին, համար 5:
կթ. 52ա Բարձրագոյն կառավարութեան կաթուղիկէ Սրբոյ Էջմիածնի, ի Յովսէփայ վարդապետէ՝ յանդամակցէ կառավարութեանդ խոնարհաբար յայտարարութիւն – Նախազգուշանալ յապագայ վտանգից մասն խոհեմութեան գոլով... գտանեմ առաջի սրբազնութեանդ ձերոց վասն ապագայ հարցաքննութեանց: Վեհապետեան Յովսէփ վարդապետ, 1829, 20 յունվարի, ի Սուրբ Էջմիածին, համար 6:
հ. 52բ-3ա Ի բարձրագոյն կառավարութենէ կաթուղիկէ Սրբոյ Էջմիածնի: Առ անդամակից իւր շնորհաշուք Ստեփաննոս սրբազան արքեպիսկոպոսդ Գեղամեան առաջադրութիւն – Ի մուտ ներկայ նոր տարւոյս, որպէս ի մասին իւրաքանչիւր գործակալաց... եւ բարւոք հանգամանաց կառավարութեան ձերոյ, եւ այլն: Անդամք կառավարութեանս, ի 1 յունվարի, 1829 ամի, ի սուրբ գահս, համար 7:
հա. 53աբ Ի բարձրագոյն կառավարութենէ Սրբոյ կաթուղիկէ Էջմիածնի՝ առ հանճարունակ ժրաջան Ստեփաննոս բարձր արժանապատիւ վարդապետդ Արղութեան առաջադրութիւն – Բարձրագոյն կառավարութիւնս կարգելով զձեզ կառավար եւ հոգաբարձու հոգեւորական եւ մարմնաւորական գործոց Վաղարշապատ գիւղի Սրբոյ Աթոռոյս... ամենայն հանգամանս գործոց ձերոց եւ իրողութեանցն շուրջ զպաշտամամբ ձերով, եւ այլն: Անդամք կառավարութեան... համար 8. ի 1 յունվարի, 1829 ամի, ի Սուրբ գահս:
հբ. 53բ-4ա [Հաշուագրութիւն վեց ամսոյ մտից, ելից եւ ծախուց արդեանց Սրբոյ Աթոռոյս] – Ի մէջ սոյն արդեանց ցուցակի մինչեւ ցաստ գրեցելոց բոլոր <բոլոր> վեց ամսոյ մտից գումարն է... որ յանձնեցի բարձրագոյն կառավարութեան. Վեհապետեան Յովսէփ վարդապետ եւ կաւալեր: Վերոգրեալ հաշուագրութեանցն եղեւ հասու բարձրագոյն |54ա| կառավարութիւնս կաթուղիկէ Սրբոյ Էջմիածնի. ի 1828 թուին, դեկտեմբերի 31: Տեղապահ... Համար 9, ի Սուրբ գահս:
հգ. 54աբ Հրամանագիր տուեալ Աբրահամ վարդապետին ի բարձրագոյն հոգեւոր կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի: Առ Աբրահամ վարդապետ Վաղարշապատցի Աստուածատուրեանդ – Գրաւոր խնդրագործութիւնք բարեպաշտ հասարակութեան հայոց Պայազիտ քաղաքի... որով ստացես քեզ զգովութիւն եւ զանուն բարի: Անդամք կառավարութեան... Ի 1829, յունվարի 28, ի Սուրբ Էջմիածին, համար 10:
հդ. 54բ-5ա [Ղապալայ առ Բօյեաճի Գէորգի որդւոցն՝ Ներսէսին եւ Յովհաննէսին, տե՛ս թ. 43բ-4ա] – Յամի Տեառն 1828 եւ յամսեանն նոյեմբերի 24ին, որ մեք՝ աշճի Աւագի կին Սուսանպարս եւ իմ դուստր... ըստ խնդրանաց աշճի Աւագի կին Սուսանպարին եւ դուստր Հռիփսիմեն գրեցի՝ տէր Ղազար Վաղարշապատու, Հմր 11:
հե. 55ա-6ա Գերապատիւ սրբազան Բարսեղ արքեպիսկոպոս հօր մերոյ ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Ի 1827, ապրիլի 8, Հին Նախիջեւանաց Սուրբ Կարապետի վանաց միաբան նուաստ Ղուկաս վարդապետիս յանձնեցին... մնամ այսուհետեւ սրբազնութեան ձերոյ հնազանդ, վասն որոյ ստորագրեալ կնքեցի: Խոնարհ ծառայ Ղուկաս վարդապետ՝ միաբան Երինջակայ Սուրբ Կարապետու վանաց, Մատթէոս եպիսկոպոս՝ Սուրբ Կարապետու վանաց վանահայր, Սարգիս վարդապետ՝ Նախավկայի Սուրբ վանաց, Մէլիք Անդրէաս Յօհանեան Նորաշէնկեցի: 1889, յունվարի 25: Ի վանս Սուրբ Կարապետուն Երնջակու, Նախիջեւան, համար 12:
հզ. 56ա-7ա Բարձր սրբազան Յովհաննէս եւ Ստեփաննոս բարեհամբաւեալ արքեպիսկոպո՛սք, գերապատիւ եղբա՛րք եւ հոգեհատոր բարեկա՛մք, միշտ սիրեցեա՛լք ի Տէր – Ի 2 օգոստոսի գրեալ սիրատարփ նամակ կարօտեալ եղբայրութեան ձերում... մնամս մերովս խորին վերապատուութեամբ բարձր սրբազնութեան ձերում միշտ ի սրտէ բարեացակամ խոնարհ ծառայ Յովհաննէս արքեպիսկոպոս հայոց Ռուսաստանեայց: Ի 27 հոկտեմբերի, 1828, յԱստարախան, համար 366, Հմր 13:
հէ. 57բ-8ա Առ բարձրագոյն խորհրդարանն Սրբոյ Կաթուղիկէ Էջմիածնի՝ ի Մեսրոպայ, ի Կարապետէ եւ ի Մկրտչէ հարազատ եղբարցս հանգուցեալ Յովհաննէս սրբազան արքեպիսկոպոսին Ռուսաստանու հայոց ամենախոնարհաբար յայտարարութիւն – Զկնի լսելոյ մեր զվախճանն հոգելոյս մեծ եղբօր մերոյ... եւ մատուցանեմք բարձրագոյն սինօթական կառավարութեանդ: Մեսրոբ եւ Մկրտիչ եղբարքս գիր չգիտնալով՝ ես Կարապետս Յակոբջանեան՝ նոցա եւ իմ տեղն ձեռք դրի: Ի 1829, փետրվարի 9, ի Սուրբ Էջմիածին:
– [Յ. գ.] Ստորագրեալքս վկայ եմք, որ Մեսրոբ եւ Կարապետ եւ Մկրտիչ Յակոբջանեանքն իւրեանց յօժար կամօքն ստորագրեցին, եւ մատուցին սինօթական բարձրագոյն կառավարութեանն: Սուրբ Էջմիածնայ գիւղի աւագ քահանայ Ղազար Գրիգորեան, Յովակիմ Պլուզեան, իրիցփոխ Կարապետ Նաւասարդեան, տանուտէր Յարութիւն Տէրունեան, Առաքէլ Սարգիսով, Յարութիւն Խաչիկեան, Հմր 14:
հը. 58բ [Կտակագիր յՕշականցի տէր Յօհաննէսի եւ որդեգրի իւրոյ Իսկենդէր Աստուածատուրովի] – Յամի Տեառն, յամսեանն փետրվարի 8, ես՝ Օշական գիւղի Տէր Յօհաննէս քահանայս Գրիգորեան Եավրոնց... ստորագրութեամբ իմ եւ որոց կան վկայական ստորագրութիւնք: Տէր Յօհաննէս աւագ քահանայ յՕշական գիւղի: 1829 ամի Տեառն, փետրվարի 8, ի Սուրբ Էջմիածին: Ըստ զօրութեան կտակագրոյս յանձն առնում եւ ես ստորագրեալ Իսկենդարս Աստուածատուրով... կտակագրին զհոգեբաժին նորա եօթն թուման Երեւանու: Իսկեանդար Աստուածատուրով: 1829, փետրվարի 10, ի Սուրբ Էջմիածին: Սոյն կտակագիր յՕշականցի տէր Յօհաննէսի եւ որդեգրի իւրոյ Իսկենդէր Աստուածատուրովի, երկուց կողմանց յաւժարութեամբ լինելով՝ ըստ կանոնի արկեալ յօրագրութիւն բարձրագոյն հոգեւոր կառավարութիւն Սրբոյ Էջմիածնի՝ ամրացուցանի ստորագրութեամբ անդամակցաց եւ կնքով կառավարութեան: Տեղապահ... 1829, փետրվարի 11, Հմր 15:
հթ. 59ա Ի բարձրագոյն սինօթական կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի՝ առ Տփխիսեցի Գօգի Փարսադանովդ եւ Էջմիածնեցի Փիլիպպոս Տէր-Մկրտչեանդ պայմանագրութիւն – Բարձրագոյն կառավարութիւնս զտեղին աւերակ այգւոյ Սուրբ Շողակաթին... եւ նովաւ պահանջողութիւն արասցէ, անընդունակ եղիցի: Գրեցաւ յամի 1829, յամսեանն փետրվարի 20, ի Սուրբ Կաթուղիկէն Էջմիածին: Անդամք սինօթական կառավարութեան... Համար 16: Յովհաննէս վարդապետ ատենադպիր:
ձ. 59աբ Ի բարձրագոյն կառավարութենէ Սրբոյ Կաթուղիկէ Էջմիածնի՝ առ բարձր արժանապատիւ Նիկողայոս վարդապետդ Խաչենեցի հրաման – Բարձրագոյն կառավարութիւնս տեսանելով զգովանի հաւատարմութիւն ձեր... յօգուտ Սուրբ Տանս այսորիկ: Անդամք բարձրագոյն կառավարութեան: Հմր 17, յամսեանն մարտի 10, 1829 թուի, ի Սուրբ Էջմիածին: Յովհաննէս վարդապետ ատենադպիր:
ձա. 59բ-60ա Ի սինօթական բարձր կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի՝ առ գերապատիւ Եփրեմ սրբազան արքեպիսկոպոսդ, առաջնորդ Երեւանայ վիճակի, յանձնարարութիւն – Կառավարութիւնս ի յերեսնէ յունվարի այսր ամի ընկալեալ զգրաւոր խնդիր Յովհաննիսեան Հռիփսիմէին՝ կնոջ հանգուցեալ Կարապետի Մէլիք-Յովհաննիսեան Քելեանց... թարգմանութիւն նոյն տաճկերէն գրոյն: Անդամք բարձրագոյն կառավարութեանս... Ի մարտի 11, 1829 ամի, ի Սուրբ Էջմիածին, համար 18:
ձբ. 60աբ Ի Կարբեցի աւագ լուսարար Յօհաննէս արքեպիսկոպոսէ՝ առ հոգեծին որդիդ իմ Մատթէոս վարդապետ Տէր-Աւետիսեան՝ կտակօրէն վկայաբանութիւն – Ի մանկական հասակէ քումմէ՝ տասնեւեօթն թուականէն մինչեւ ցայժմ... եւ ես վասն քո միշտ բարեացակամ եւ աղօթարար՝ աւագ լուսարար Յովհաննէս արքեպիսկոպոս: Ի 1829, մարտի 10, ի Սուրբ Էջմիածին:
– [Յ. գ.] Սոյն կտակօրէն վկայագրութիւն իսկապէս ի դիմաց աւագ լուսարար Յովհաննէս սրբազան արքեպիսկոպոսին է, սեպհական ստորագրութեամբ իւրով, վասն որոյ ստորագրութեամբ անդամոց կառավարութեանս հաստատեալ՝ հրամայեցաք արկանել ի դիւանագիրն: Տեղապահ... Ի մարտի 11, 1829 ամի, ի Սուրբ գահս: Ատենադպիր Յովհաննէս վարդապետ: Համար 19:
ձգ. 60գ (Ներդիր, մասն ղապալայի) – Հանգուցեալ Բէրոյեան Բարսեղի տունն վաճառեցաւ 11 թումանի Յարութիւնեան Մանուկին, գիտութեամբ Ղուկաս վարդապետին եւ դերձակ Յարութիւնին: Սոյն տանն ունի... զճանապարհն Երեւանայ (22x10,6):
ձդ. 61ա Ի սինօթական բարձր կառավարութենէ Կաթուղիկէ Սրբոյ Էջմիածնի առ հարիւրապետ Ադամ Խաչիպապեանդ – Բարձրագոյն կառավարութիւնս զչափ առեալ զբազմաց ծառայութեանց քոց... դրութեամբ կնքոյ կառավարութեանս եւ ստորագրութեամբ: Անդամք կառավարութեանս... Համար 20: Ի 11 Մարտի, 1829 ամի, ի Սուրբ Էջմիածին: Յովհաննէս վարդապետ ատենադպիր:
ձե. 61բ Ի սինօթական բարձր կառավարութենէ Սրբոյ Կաթուղիկէ Էջմիածնի՝ առ Վաղարշապատու գիւղի տանուտէր Յովհաննէս Գրիգորեան Շամքօրովդ – Բարձրագոյն կառավարութիւնս արժան եւ կարեւոր դատեցաւ յայսմ ամի կարգել զքեզ վերակացու եւ խնամատար... դրութեամբ կնքոյ կառավարութեանս եւ ստորագրութեամբ: Անդամք կառավարութեան... Համար 21: Ի 11 մարտի, 1829 ամի, ի Սուրբ Էջմիածին: Յովհաննէս վարդապետ ատենադպիր:
ձզ. 62ա Ի սինօթական բարձր կառավարութենէ Կաթուղիկէ Սրբոյ Էջմիածնի՝ առ շնորհունակ Մինաս վարդապետ Մահտեսի-Գէորգեան՝ միաբան սրբոյ Էջմիածնի – Բարձրագոյն կառավարութիւնս տեսանելով զբաւական հմտութիւն ձեր ի բժշկական կրթականութեան, արժան դատեցաւ եւ կարեւոր՝ ունիլ զձեզ փոխանակ բժշկի... դրութեամբ կնքոյ կառավարութեանս եւ ստորագրութեամբ: Անդամք բարձրագոյն կառավարութեան (այսպէս): Համար 22: յԱմսեանն մարտի 13, 1829 ամի, ի Սուրբ գահս:
ձէ. 62աբ Բարձրագոյն սինօթական հոգեւոր կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի՝ ի Յարութիւն Մանուկեանէ եւ Մկրտիչ Կոստանդով Վաղարշապատեցւոյ ամենախոնարհաբար խնդիր – Մեք ի ներքոյ ստորագրողքս ի լինելն յԱթոռս Սուրբ զօրացն Ռուսաց, կամաւ յանձն առաք... ի ձեռն ողորմած Երեւանու կոմսին: Ամենախոնարհ հպատակ ծառայք՝ Յարութիւն Մանուկեան, Մկրտիչ Կոստանդեան: Ի 1829, ի 1 մարտի, ի Սուրբ Էջմիածին, Հմր 23: Վեհապետեան Յովսէփ վարդապետ. վերոյ պատմութեանն իսկապէս հասու եմ, ըստ որում առաքօղն աստ եւ անդ հրամանաւ կառավարչաց Ռուսաց այնմ ժամանակի ես էի, վասն որոյ ճշմարտութեանն բանից վկայեմ:
ձը. 63աբ Առ բարձրագոյն սինօթական հոգեւոր կառավարութիւնն Սրբոյ Էջմիածնի, ի Համազասպ Եսայեանէ Խամսեցւոյ ամենախոնարհաբար յայտարարութիւն – Յամի Տեառն 1827, յուլիսի 1ին Կռասովսկի ղենարալն հարկաւոր համարելով, զիս տարաւ ընդ իւր յԱպարան... արժանի լինիլ սուրբ ողորմութեան կոմսին Երեւանու: Ամենախոնարհ հպատակ ծառայ Համազասպ Եսայեան: Ի 1829, ի մարտի մէկ, ի Սուրբ Էջմիածին, համար 24: Սոյն խնդրամատոյց մարդն հրամանաւ ես առաքեցի յԱպարան, եւ անդից դարձ արար եկն Աթոռս, եւ յղեցաք առ կոմսն Երեւանու Ապասապատ, եւ իմացայ, որ ճանապարհին կալեալ տարին Թավրէզ: Այսքանս գիտեմ, որ ես էի առաքօղն բանիւ Ռուսաց կառավարչացն, վասն որոյ վկայեմ: Վեհապետեան Յովսէփ վարդապետ:
ձթ. 63բ-4ա Ի սինօթական հոգեւոր բարձրագոյն կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի՝ առ Սուրբ Էջմիածնայ Վաղարշապատ գիւղացի Յարութիւն Մանուկեանդ եւ Մկրտիչ Կոստանդովդ. Վկայաբանութիւն հաւատարիմ ծառայութեանց ձեր – Յայսմ թուի մարտի սկզբան մատուցեալ խնդրագրոյն ձեր... վասն որոյ ստորագրեալ կնքով կառավարութեանս՝ տամք ձեզ ի վկայութիւն: Ի 1829, մարտի 20, ի Սուրբ Էջմիածին, համար 25:
ղ. 64ա-5ա Ի սինօթական հոգեւոր բարձրագոյն կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի՝ Խամսեցի Համազասպ Եսայեանիդ եւ Լօռի գաւառի Կեռկեռ գիւղացի Յարութիւն Համբարձումովիդ. Վկայաբանութիւն հաւատարիմ ծառայութեանց ձեր – Յայս թիւ մարտի 1 մատուցեալ խնդրագոյն ձեր զօրութեամբն... տայ ձեզ զայս վկայաբանութիւն ստորագրութեամբ եւ կնքով կառավարութեանս, յուսալով, որ չունիք զրկեալ գտանիլ ի խոստմանց պայծառափայլ գրաֆի եւ ի շնորհաց կայսերական մեծութեան: 1829, մարտի 20, ի Սուրբ Էջմիածին, համար 26:
ղա. 67ա Պայմանագիր – Ի յԵրեւան շհարն Սուրբ Էջմիածնի անուամբ եղեալ մէկ տուն իւր բաղչայովն, որ էր հանգուցեալ տալլաք Գասպարին... Վասն որոյ ստորագրեալ հաստատի սոյն պայմանագրութիւն: Իսկ գին տանն ի գործ եդաւ վասն այլ աստուածահաճոյ գործոց՝ ի յիշատակ ընծայողի նոյն տանն. կաթուղիկոս ամենայն Հայոց Եփրեմ (տեղի կնքոյ հայրապետի), համար 29: Ի 1829, ապրիլի 10, ի Սուրբ Էջմիածին, Յովհաննէս վարդապետ ատենադպիր:
ղբ. 67ա-9ա Ի սինօթական բարձրագոյն կառավարութենէ Սրբոյ Կաթուղիկէ Էջմիածնի՝ առ բարձր արժանապատիւ Զաքարիա վարդապետդ Բէհբուդով՝ վերատեսուչ վիճակին Ախլցխայու. Ցուցակ պարտաւորութեանց – Վիճակեցաւ քեզ գնալ յԱխլցխայ՝ կարգեալ վերատեսուչ հոգեւորական գործոց... հաստատէ կառավարութիւնս զսոյն եւ տայ ձեզ դրութեամբ կնքոյ իւրոյ եւ ստորագրութեամբ: Անդամք կառավարութեան... Համար 30: Յամսեանն ապրիլի 9, 1829 ամի, ի Սուրբ Էջմիածին, ատենադպիր Յովհաննէս վարդապետ:
– [Յ. գ.] Ուր ինչ բանք ի ցուցակիս ի տասն գլուխս բովանդակեալք, զամենայն յանձն առնուլ կատարել անթերի ընկալայ զիսկն սորին ի սիւնհոդոսէ բարձրագոյն խորհրդարանի, եւ աստէն ի ժուռնալիս ստորագրեմ ի վկայութիւն: Ն. Ծ. Զաքարիա վարդապետս, ի Սուրբ Էջմիածին, ի 19 ապրիլի, 1829:
ղգ. 69բ Կարգադրութիւն վասն Առաքել եպիսկոպոսին Սանահնի, յամի 1829, յապրիլի 17 – Թէ ըստ առաջագոյն գրութեան Սիմէօն արքեպիսկոպոսին Բզնունեան եւ Յարութիւն վարդապետին Ալամտարեան առ սինօթական կառավարութիւնս... առաքեսցեն առ կառավարութիւնն: Տեղապահ... Հմր 31:
ղդ. 70ա [Թուղթ ղապալայ առ Սարգսի որդի բանահ ուստայ Յարութիւնն], յամի Տեառն 1829 եւ յամսեանն ապրիլի 10ին – Որ ես էջմիածնեցի Անթանէսի որդի չարէքտար Մարտիրոս իմ աշխատանօք եւ հալալ արդեամբ շինեալ տունս... առ ի միամտութիւն, որ եւ մօհր չունենալու յաղագաւ մատամբ կնքեցաք, որ եւ մեզ ղապիլ է տեսողացդ եւս հաճոյ թուեսցի: Տէր Ղազար Վաղարշապատու, Կարապետ Նաւասարդով, Յովակիմ Պլուզեան, Տանուտէր Յարութիւն Տէրունով:
– [Յ. գ.] Վերահասու եղեալ սինօթական բարձրագոյն կառավարութիւնն իսկութեան պայմանագրիս այսորիկ՝ վերահաստատէ զայն դրութեամբ <դրութեամբ> կնքոյ իւրոյ եւ ստորագրութեամբ, զօրինակն ի դիւանագիրն արկեալ: Անդամք կառավարութեան (այսպէս) Յամսեանն ապրիլի 13, 1829 ամի Տեառն, ի Սուրբ գահս, Հմր 32:
ղե. 70բ Ի հոգեւոր սինօթական բարձրագոյն կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի բացայայտ վկայութիւն առ երէցփոխ Մաստառու Սուրբ Յօհաննէս եկեղեցւոյ պարոն Սարգիս Աւագեան – Նախ՝ պարտիս յԱթոռէ եկեալ հոգեւորականացն ծառայել արժանապէս, եթէ մնալոց իցէն անդր... առ ի հաստատութիւն բանիս ստորագրեալ տամք քեզ զայս թուղթ: Անդամք կառավարութեան (այսպէս) 1829, ի մայիսի 8, ի Սուրբ Էջմիածին, համար 33:
ղզ. 71ա [Թուղթ ղապալայ առ տէր Գրիգորի որդիսն՝ Կարապետին, Սարգսին եւ Գէորգին] – Յամի Տեառն 1828 թիւն եւ ի հայոց ՌՄՀԷ. (1828), ի նոյեմբերի 25ին: Որ ես Յօհանջանեան Յովակիմի կին Ասլիզատ Տէր-Գաբրիէլեանս ամենայն ինչ, որ կայք կայր... առ ի հաստատութեան թղթոյս վկայութեամբ ստորագրօղ քահանայից եւ քէթխիւտայից եւ իմով իսկ մատամբս կնքեցի, ինձ ընդունելի է՝ յիշեալ Ասլիզատիս: Տէր Ղազար Գրիգորով, ես երիցփոխ Կարապետս վկայ եմ, ես տանուտէր Յովհաննէսս Գրիգորով, Սահակ Յակոբեան: Ըստ խնդրանացն յիշեալ Ասլիզատին գրեցի՝ տէր Աւետիսս Յարութիւնեանն Վաղարշապատ[ու]: Սինօթական կառավարութիւնս վերահասու եղեալ իսկութեան դաշնագրիս, վերահաստատէ զնոյն՝ դրութեամբ կնքոյ իւրոյ եւ ստորագրութեամբ: Անդամք կառավարութեան... Յամի 1829, յամսեանն մայիսի 11, ի Սուրբ Գահս, ատենադպիր Յովհաննէս վարդապետ, համար 34:
ղե. 72ա-5բ Քաղուած. ամենայն բանից եւ թղթոց եւ գրուածոց ծագելոց ի տասն եւ ութն ամաց հետէ եւ այսր ի պատճառս պահանջողութեան Ջավահիր այրւոյն՝ դստերն եղբօր տեառն Դանիէլ սրբազնագոյն կաթուղիկոսի հանգուցելոյ, յանբաժան կայից անտի հանգուցեալ առն իւրոյ Պետրոսին եւ եղբօր նորա Յակոբայ՝ զմասն պատկանեալ ինքեան, եւ որբոյ իւրում Յարութիւնին Պետրոսեան – Ճշմարտութիւն բանից, քանզի արժանահաւատն գոլոյ պատմողաց կամ վկայիցն չափի, ընտրելի ապաքէն է յաւէտ... ինձ պատկանին այնոքիկ այնուհետեւ եւ ո՛չ քեզ. եւ այլն: Համար 35, յամսեանն Փետրվարի 24, 1829 ամի, ի Սուրբ Գահս:
ղը. 76ա-7ա Սինօթական կառավարութեան Կաթուղիկէ Սրբոյ Էջմիածնի վճռագրութիւն – Սինօթական կառավարութիւնս քննեալ բարւոք հետազօտութեամբ զքաղուածն ութուտասնամեայ յառաջացեալ բանից եւ գրուածոցն... զմիւս կէս մասն՝ 75 թուման արու որբոյն Յակոբայ Պօղոսին: Համար 36, յամի 1829, յամսեանն մայիսի 10, ի սուրբ Էջմիածին:
– [Յ. գ.] Յարութիւն Պետրոսեանս, որ ինչ որ ինձ պարտ էր հասանիլ, ըստացա անբողջութեամբ ըստ ներկաեական հուշադրամաց, համաձայն վերոյգրեալ վճռոց սրբազան սինօթականաց, եւ ետու ձեռագիր Տէր-ըՍտեփանոսեան Սարգիսին:
ղթ. 77բ Ի սինօթական բարձրագոյն կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի՝ առ Վաղարշապատցի Տէր-Ստեփանեան Սարգիսդ հարկադրութիւն – Վճռեցաւ ի բարձրագոյն կառավարութենէս, զի հաւասարաչափ կէսն... ըստ առաջին գրաւոր պայմանադրութեան քում: Անդամք կառավարութեան (այսպէս), համար 37: Յամսեանն մայիսի 13, 1829 ամի, ի Սուրբ Գահս Էջմիածին:
ճ. 78ա Ի բարձրագոյն կառավարութենէ Կաթուղիկէ Սրբոյ Էջմիածնի՝ առ Ստեփանեան Ջավահիր այրի Դանիէլեան բէզազ Պետրոսի հանգուցելոյ, եւ որբուկ որդի նորին հանգուցելոյ Յարութիւնդ. հրաման – Վճռեցաւ ի սինոթական բարձրագոյն կառավարութենէս, եւ համաձայն վճռոյն հրամայեցաւ... տնօրինեցելով ըստ խղճմտացն դատաստանի, որպէս եւ յօժարեալքդ անդստին կամովին: Անդամք կառավարութեան (այսպէս), համար 38: Յամսեանն մայիսի 13, յամի 1829, ի Սուրբ Գահս:
ճա. 78բ-80բ Բարձրագոյն սիւնհոդոսի Սրբոյ Կաթուղիկէ Էջմիածնի՝ ի մասին Զաքարիա վարդապետի Գուլասպեան Բէհբուդեան վերաձայնելոյ վճիռ. համար 39, արտադրեալ ի 24 ամսեանն մայիսի 1829 ամի, ի Սուրբ Գահս Էջմիածին – Երանելոյն Յովհաննու քրիստոսընկալ աւետարանչին է բարբառս... զինքն առաքեսցէ ի Հաղբատ: Անդամք բարձրագոյն խորհրդարանի (այսպէս):
ճբ. 81աբ Ի Թիֆլիզ. առ Սիմէօն եպիսկոպոսն, ի մասին Զաքարիա վարդապետին Բէհբուդեան. ի բարձրագոյն կառավարութենէ կաթուղիկէ Սրբոյ Էջմիածնի առ գերարգոյ Սիմէօն սրբազան արքեպիսկոպոսդ Բզնունեան. հրաման – Յայտնի են ամենայն անպատէհ արարք եւ գործք... որով եւ իցէ կերպիւ յետս դարձուսջիք այդր: Համար 40, անդամք կառավարութեան (այսպէս): Յամսեանն մայիսի 24, յամի 1829, ի Սուրբ Էջմիածին:
ճգ. 82աբ Բարձր սրբազան սինօթի Սրբոյ Էջմիածնի ի միաբան հոգեւորականաց. ամենախոնարհ խնդիր – Յայտնի է սրբազան կառավարութեանն Հասանմասուրցի Պօղոս եպիսկոպոսի անպատեհ արարքն... զպատիժ ահեղ դատաստանի յաւուրն յետնում: Փիլիպպոս եպիսկոպոս ժամօրհնող, Աւետիս արքեպիսկոպոս, Մատթէոս եպիսկոպոս ժամասաց, Յօհաննէս վարդապետ հիւրընկալ, Գէորգ վարդապետ ամբարդար, տէր Գաբրիէլ լուսարար, Սահակ վարդապետ Կողբացի, ի 1829, մայիսի 27, ի Սուրբ Էջմիածին:
ճդ. 82բ-3ա Վեհափառ օծութեան սրբազնասուրբ կաթուղիկոսի ամենայն Հայոց. ի Սուրբ ժողովոյն բարձրագոյն խորհրդարանի Սրբոյ Աթոռոյս, ամենախոնարհ յայտարարութիւն – Աքսորեալն կանխաւ յառաջ ի Սուրբ խաչ վանքն Նախիջեւանու... զի մի՛ ճարակեսցին չարիք նորա եւ գայթակղութիւն ի հասարակութեան կամ խռովութիւն: Անդամք սիւնհոդոսի... Ի 29 մայիսի, 1829 ամի, ի Սուրբ Էջմիածին, Հմր 41:
ճե. 83բ [Թուղթ Եփրեմայ կաթողիկոսի ամենայն Հայոց առ սրբազան սիւնհօդոսն բարձրագոյն խորհրդարանի Սրբոյ Էջմիածնի] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... ընկալեալ զգրաւոր յայտարարութիւն սրբազան սիւնհօդոսիդ բարձրագոյն խորհրդարանի՝ առ իս գրեալ... ի վերայ չարաչար գործոցն, զորս յանդգնեցաւ գործել. կաթուղիկոս ամենայն Հայոց Եփրեմ: Ի 29 մայիսի, 1829 ամի, ի Սուրբ Էջմիածին, Հմր 42:
ճզ. 83բ-9ա Բարձրագոյն խորհրդարանի Սրբոյ Կաթուղիկէ Էջմիածնի, Վճիռ, Հմր 43: Յամի 1829, յամսեանն յունիսի 2 – Ի վերայ հիման բարձրագոյն հրամանի սրբազնասուրբ օծութեանն՝ գրեցելոյ առ սրբազան սինօթն բարձրագոյն խորհրդարանի... զի անդէն ապաշխարեսցի, եւ զոգիս իւր ապրեցուսցէ, Հմր (այսպէս):
ճէ. 89ա [Ղապալայ առ վրացի եւ թվանքչի Գաբրիէլն] – Յամի Տեառն 1829 եւ յամսեանն մայիսի մէկին. որ ես՝ թվանքչի Աւետիս Գրիգորով ունեմ ես իմ արդեամբս շինեցեալ մէկ փոքր տուն... վասն որոյ եւ Գրիգորեան Աւետիսս իմով իսկական մատամբ կնքեցի, որ եւ ձեզ տեսողացդ հաճոյ լինիցի: Կարապետ Նաւասարդով, Սահակ Յակոբեան, տանուտէր Յարութիւն Տէրանով: Իմով գիտութեամբ վճռեցաւ, վասն որոյ եւ վկայեմ՝ գործակալ Ստեփաննոս վարդապետ Արղաթովս: Ըստ խնդրանաց Գրիգորի որդի Աւետիսին գրեցի՝ տէր Ղազար Վաղարշապատու:
– [Յ. գ.] |89բ| Սինօթական կառավարութեանս հասու եղեալ իսկութեան պայմանագրիս, վերահաստատէ զայն գրութեամբ կնքոյ իւրոյ եւ ստորագրութեան: Անդամք Սինօթի... Հմր 44, Յուլիս 16, յամի 1829, ի Սուրբ Գահս, ատենադպիր Յօհաննէս վարդապետ:
ճը. 91ա-2ա Ի Սսինօթական բարձրագոյն կառավարութենէ Սրբոյ Էջմիածնի, ի ներքոյ Երեւանու մարմնաւոր կառավարութեանց բնակեալ հայկազն ժողովրդոց՝ քաղաքայնոց եւ գիւղականաց, եկաց եւ բնակաց առ հասարակ, ի կողմանէ հոգեւոր պարտաւորութեանց կարգարդութիւն – Որովհետեւ յաւուրս բռնակալ իշխանութեանց ազգ մեր ցիր եւ ցան գոլով... ընդ գիւղականաց կան եւ մնան: Տեղապահ... Հմր 45, 1829 յօգոստոսի 6, ի Սուրբ Էջմիածին:
ճթ. 92աբ Սրբազան սիւնհոդոսական արհեաց խոնարհաբար յայտարարութիւն եւ խնդիր – Յանցեալսն յատեան ձերդ բարձրագոյն կառավարութեան յայտնեցաւ պահանջողութեան մեր ի Մարգարեան պարոն Մեսրոբէ եւ յեղբօրէ նորին Թադէոսէ... նեղութիւն կրել ի հարկաւորացն մերոց հոգալեաց: Սրբազնութեան ձերոյ խ[ոնարհ] ծ[առայ] Գրիգոր արքեպիսկոպոս: 1829, օգոստոսի 9, աստ, ի Սուրբ Աթոռս, Հմր 46:
ճժ. 92բ-3ա Պատասխանի առ վերոյ գրեալն – Արդուենցի Գրիգոր եպիսկոպոսն խնդրոյն մատուցանօղ... եւ ոչ աւելի փաստաբանութեամբ յանձն առնուլ զայլոց գործսն: Յօգոստոսի 12, ի Սուրբ Գահս, յամի 1829, Հմր 47:
ճժա. 93ա Ի սինօթական կառավարութենէ Կաթուղիկէ Սրբոյ Էջմիածնի՝ Աբրահամու ուրարակիր դպրի Կոստանդնուպօլսեցւոյ Բաղտասարեան. հրաման – Ընկալաւ Սինօթական կառավարութիւնս հանդերձ թղթովդ մատուցման զառ ի քէն յօրինեալն օրացոյց... ի զանազան հարկաւոր տեղիս կամ ի քաղաքս՝ առ ի վաճառել. եւ այլն: Տեղապահ... Հմր 48, յօգոստոսի 12, յամի 1829, ի Սուրբ Էջմիածին:
ճժբ. 93բ Սրբոյ Էջմիածնի բարձրագոյն սինօթական կառավարութեան՝ ի տիրացու Աւետիքեան Աստարխանցւոյ մահտեսուհի Ոսկի խաթունէ՝ ի զուգակցէ Եղիազարու Գալստեան, ամենախոնարհ խնդիր – 1829 ամի Տեառն, յամսեանն յունիսի. գիտէ սրբազան կառավարութիւնդ... այժմ եւ յապայ առ իմոյ յիշատակի: Մահտեսի Ոսկի խաթուն վերոյ գրեալ ո՛չ գիտելով գիր՝ իւր ձեռամբ ստորագրել, վասն որոյ եւ նուաստ Ստեփաննոս եպիսկոպոս տեղապահեան ստորագրեցի ըստ իւր իսկ ջերմեռանդ խնդրոյն: 1829, օգոստոսի 15, ի Սուրբ Էջմիածին, Հմր 49:
ճժգ. 93բ-4ա Ի բարձրագոյն սինօթէ Կաթուղիկէ Էջմիածնի՝ առ բարձր արժանապատիւ Ստեփաննոս վարդապետդ Արղութեանն. հրաման – Ի 24 օգոստոսի ներկայ ամի Մարինաս կինն Սարգսի... կարէ գնալ ըստ կամս իւր: Տեղապահ. Հմր 50, յօգոստոսի 29, յամի 1829, ի Սուրբ Գահս:
ճժդ. 94ա-5բ [Ղապալայ առ Մկրտիչ քահանայն Ասլանեան Բիւրականցի եւ որդիքն նորին՝ Կարապետ եւ մահտեսի Աւետիք] – Յամի Տեառն 1829, ի տասն եւ հինգերրորդում աւուր սեպտեմբերի ստորագրեալքս՝ Վաղարշապատ գիւղի Սրբոյ Աթոռոյն գործակալք քահանայք, տանուտէր եւ քեաթխուդեայք... Սինօթական կառավարութիւնս վերահասու եղեալ իսկութեան պայմանագրիս, դրութեամբ նշանի կնքոյ իմոյ ստորագրեմ ի հաստատութիւն: Կաթուղիկոս ամենայն Հայոց Եփրեմ: Սինօթական կառավարութիւնս վերահասու եղեալ իսկութեան պայմանագրիս եւ ստորագրութեանն՝ դնէ զնշան կնքոյ իւրոյ ի ներքոյ, եւ ստորագրէ ի հաստատութիւն: Յամի 1829, ի սեպտեմբերի 18, ի Սուրբ գահս: Տեղապահ...
ճժե. 95բ Ի սինօթական կառավարութենէ Սրբոյ Կաթուղիկէ Էջմիածնի՝ առ ամենայն այգետէրս հասարակութեան Վաղարշապատ գիւղի Աթոռոյս. հրաման – Ընկալեալ սինօթական կառավարութիւնս զխնդիր ձեր առ ինքն, գրեալ ի 17 ներկայ սեպտեմբեր ամսոյս... եւ ո՛չ որպէս յառաջն՝ զմին՝ ի տասանցն: Տեղապահ... Հմր 52, ի սեպտեմբերի 18, յամի 1829, ի Սուրբ Գահս, ատենադպիր Յովհաննէս վարդապետ:
ճժզ. 96ա [Վճիռ սրբազան սինօթին վասն այգւոյն Մարիամայ՝ կնոջ Նէրսէսի Գէորգեան Բօյեաջեանց] – Յամի 1831, յամսեանն հոկտեմ[բերի] 12, ի մերձիլ վախճանի կենաց... եւ այսպէս վճռահատեալ սրբազան սինօթին, ստորագրութեամբ իւրաքանչիւր անդամոց, տայ ինքեան Ստեփաննոսին Աշտարակեցւոյ Տէր-Առաքելեան զսոյն զայս գիր՝ ի հաստատութիւն վճռոյ իւրոյ: Անդամք կառավարութեան սրբազան սինօթին՝ Հմր 53, 1831 հոկտեմ[բերի] 23, ի Սուրբ Էջմիածին:
– [Յ. գ.] Վերոյ գրեալ վըճռոյ հատութիւն աղակըս հանկուց[ե]ալ Մարամըս Կարճիկ Սարգիսեանի աւանդութուն վասն յայքուն կէսըն Սուրբ Ադոռսն եւ կէսն ինձ Ըստեփանիս, վասն որոյ ինձ հաւանու եւ ունդու[ն]ելի. ըՍտեփան Տէր-յԱռաքելեան Խուբով:
ճժէ. 96բ Զգրութիւն ի ներքոյ համաձայնութեամբ սիւնհոդոսի վասն վաճառելոյ զաթոռապատկան զաւելորդ այգիսն հաստատեմ եւ ստորագրեմ. կաթուղիկոս յամենայն Հայոց Յովհաննէս – 1833 ամի, յերկուսն մարտի, սրբազան սիւնհոդոսն Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի ունէր զդատողութիւն... ներկայասցեն աստ սրբազան սիւնհոդոսն վասն խօսելոյ զգինս նոցին: Լուսարար Բարս՛՛ արքեպիսկոպոս...
ճժը. 97ա Ի Սինօդն Սրբոյ Էջմիածնի – Ծնեալ գոլով իմ ի ժամանակի եկեղեցական սպասաւորութեան Հօրն իմոյ... ի վերայ օրինադրեալ թղթոյ, զոր ընդ սմին մատուցանեմ:
ճժթ. 97բ-100բ Տեղեկութիւն – Ընթե[ր]ցաւ ի սինօդիս յայտարարութիւն քննչաց հոգեւոր գործոց վիճակին Աղէքսանդրապօլու, գրեալ յ31 մարտի տարւոյս, Հմր 49... վնաս հոգեւոր իշխանութեանս, եւս եւ ի գայթակղութիւնն ժողովրդեանն:
ճի. 101ա Պատճէն. Լուսաւորչական հայոց սինօդի Սրբոյ Էջմիածնի, [ի Սուքիաս եպիսկոպոսէ Պարզեանց] – Առ հաղորդագրութիւն դատաստանական մասին սինօդիդ, ի սոյն թիւ ամսոյ, համարաւ 959, շնորհ ունիմ պատասխանել... ու՞ր այլ ուրեք պարտ եմ ապաշխարել [Ի 1877 ամի, յապրիլի] (101ա վր. լս.՝ «Պատճէն»):
ճիա. 101բ Արձանագրութիւն [ժողովոյ]՝ կայացեալ ի վեհարանի – Ըստ հրամանի վեհափառ կաթողիկոսի ամենայն Հայոց ի ներքոյ ստորագրեալ միաբանքս Սրբոյ Էջմիածնի ի մի վայր ժողովեալ, ընթերցաք... որոյ վասն եւ ստորագրեմք: Ի 20 ապրիլի 1877 ամի: Մկրտիչ արքեպիսկոպոս Բաբամեանց, Անդրեաս արքեպիսկոպոս, Գաբրիէլ արքեպիսկոպոս Այվազեանց, Մեսրովբ եպիսկոպոս, Յարութիւն եպիսկոպոս Գաղատացի, Ներսէս վարդապետ, Գրիգոր վարդապետ, Գէորգ վարդապետ Աբամէլիքեանց, Վրթանէս վարդապետ:
ճիբ. 101բ Ի Լուսաւորչական հայոց սինօդն Սրբոյ Էջմիածնի՝ ի վերատեսչէ գինետան նորին. յայտարարութիւն – Համաձայն հրամանագրութեան սինօդի Սրբոյ Էջմիածնի, հիմնեցելոյ ի վերայ բերանացի հրամանի վեհափառ կաթուղիկոսի ամենայն Հայոց տեառն Մատթէոսի առաջնոյ ի 29 մայիսի ներկայ ամի համարաւ 969... խնդրեմ առ այս զտնօրինութիւն դորին:
ճիգ. 102աբ [Վճիռ վասն կայիցն դերձակ Յարութիւնի եւ եղբօր նորա Սարգսի] – Յամի 1829, յօգոստոսի 28, որ դերձակ Յարութիւնի եւ եղբօր նորա Սարգսի բոլոր կայքն, որ կայ ի մէջ այս ցուցակին... զի որբի կայքն անկորուստ մնասցեն: Անդամք կառավարութեան... Յամի 1829, հոգտեմբերի 3, ի Սուրբ Գահս: Հմր 57:
– [Յ. գ.] Այս վճիռն ինձ ընդունելի է. դերձակ Յարութիւնիս գիր չգիտելով՝ գիւղիս տէր Ղազար աւաք քահանայս ի տեղի սորայ ձեռագրեցի՝ Տէր Ղազար աւագ քահանայ, Կարապետ Նաւասարդով, տանուտէր Յարութիւն Տէրունով:
ճիդ. 102բ Նորին վեհափառութեան, [ի լուսարարէ Սրբոյ Կաթուղիկէ Էջմիածնի] – Անձնական վտանկաւոր տկարութիւնս իմ չներէ ինձ կեալ... արձակել զիս ի պաշտօնէ անդամակցութեան վանքական կառավարութեան: Ի 11 օգոստոսի, 1874 ամի:
ճիե. 104բ [Առ սրբազան սինօդն Սրբոյ Էջմիածնի] – Համաձայն հրամանագրութեան սինօդիդ Սրբոյ Էջմիածնի ի 2ի փետրվարի տարւոյս համարաւ... եւ չունիմ անգամ տեղեկութիւն զնոցանէ:
ճիզ. 105ա-7ա Անցք ի Սուրբ Էջմիածնի պարտապահանջից, մանաւանդ Աւշար Հաճի Ահմատին – Որ ի 1829, դեկ[տեմբերի] 7ին Մանուէլ եւ Յովսէփ վարդապետք հրամանաւ սրբազան կաթողիկոսին եւ սինօթի գնացեալ յԵրեւան... ի վերջանալոյ սոյն գործոյն որպիսութեանցն ծանօթ չիցեն: Տեղապահ...
ճիէ. 107ա-8բ Առ հայոց նահանգական կառավարութեանն Երեւանու. Ի Սուրբ Էջմիածնի սինօթական կառավարութեան վեքիլ ի Մանուէլ եւ ի Յովսէփ վարդապետաց ամենախոնարհ յայտարարութիւն – 1818 սեպտեմբերի 30 Էջմիածնայ կառավարութեանն Հաճի Մահմատ Աւշարին պարտ ունէր... 1600 թուման, 174 թուման, 9040 դեան մեր պահանջողութեանն եւ բաւականացուցանել զմեզ: Մանուէլ վարդապետ, Վեհապետեան Յովսէփ վարդապետ: Յամի Տեառն 1829, դեկտեմբերի 20, Հմր 60:
ճիը. 109ա-10ա Օրինակ թղթոյ սրբազնասուրբ կաթուղիկոսին Եփրեմայ, զոր տուեալ է ի 1824 ամի եւ ի 12 օգոս՛՛ ամսոյ՝ Միքայէլ վարդապետին Սալլանդեանց Կոստանդնուպօլսեցւոյ, յաղագս կոչման իւրոյ ի կարգս ուղղափառ վարդապետութեան – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր Եփրեմ եւ շնորհիւ նորին կաթուղիկոս ամենայն Հայոց... Ընկալեալ զառաջինն զգիր ջերմեռանդագին խնդրոյ... ըստ ամենայն հանգամանաց սուրբ ուղղափառ վարդապետութեանց նորին: Գրեցաւ յամի Տեառն 1824 եւ հայոց ՌՄՀԳ. (1824), յամսեանն օգոստոսի 12, ի Սուրբ Նշանի վանս, որ ի Հաղբատ: Կաթուղիկոս ամենայն Հայոց Եփրեմ:
ճիթ. 110ա-1ա Դարձեալ թուղթ ի նորին սրբազնագոյն վեհափառութենէ առ Միքայէլ վարդապետն Սալլանդեանց՝ ի նոյն թիւ, վասն յայտարարութեան ամենայն հայոց, որ ի Մոսկով – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր Եփրեմ եւ շնորհիւ նորին կաթուղիկոս ամենայն հայոց... լուսածնունդ զաւակաց Սրբոյ Լուսաւորչին Հայոց ամենապատուելի ժողովրդեանն... Գրեալ է՝ Որդի իմաստուն ուրախ առնէ զհայր... Ողջ լերո՛ւք, եւ շնորհք Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի եղիցի ընդ ձեզ եւ ընդ հոգւոյդ ձերում միշ[տ]. ամէն: Գրեցաւ ի 1824 ամի փրկչին, եւ հայոց 1273, յամսեանն օգոստոսի 12, ի Սուրբ Նշանի վանս, որ ի Հաղբատ: Կաթուղիկոս ամենայն Հայոց Եփրեմ:
ճլ. 111ա Դարձեալ ի նորին վեհափառութենէ առ յիշեալ Միքայէլ վարդապետն Սալլանդեանց պասապօրտ՝ ի նոյն թուոջ – Ըստ ամենաղորմածաբար հրովարտակի նորին կայսերական մեծութեան ամենայն Ռուսաց... Եւ յաղագս հաստատութեան ստորագրեմք զսոյն իսկական ձեռամբ մերով՝ դնելով եւ զկնիք մեր պատրիարգական: Պատրիարգ Աթոռոյ Արարատեան կաթուղիկոս ամենայն Հայոց Եփրեմ. յամի 1824, յօգոստոսի 12, ի Սուրբ Նշանի վանքն, որ ի Հաղբատ:
ճլա. 111բ-2ա Օրինակ վկայականի Տեառն Յօվհաննու սրբազան արքեպիսկոպոսի եւ ծայրագոյն առաջնորդի ամենայն հայոց Ռուսաստանեայց՝ առ Միքայէլ վարդապետն Սալլանդեանց, ի 1825 թուոջ եւ ի 8 ապրիլ ամսոյ – Ի Յովհաննէս արքեպիսկոպոսէ եւ ի վիճակաւոր առաջնորդէ հայոցն Ռուսաստանեայց: Նորոգ հրաւիրելոյդ ի կոչումն յաջորդութիւն մայրաքաղաքիդ Մոսկովու բարձր արժանապատիւ Միքայէլի աստուածիմաստ վարդապետիդ՝ վերատեսչիդ մեծահամաբաւ համալսարանին Լազ[ա]րեանց, հաստատելոյդ ի տեղապահութեան մեր եւ յաթոռակալութեան, եւ ի գահերէց անդամակցութիւն Մոսկովու հայոց կառավարութեան. վկայական – Բազմամասնեայ համբաւք գովեստից զձէնջ... առ ձեզ բարւոք տրամադրութիւն եւ անչափ շնորհ, գոհութիւն: Վիճակաւոր առաջնորդ եւ կաւալէր Յովհաննէս արքեպիսկոպոս հայոցս Ռուսաստանեայց: Ի 1825 ամի, յապրիլի 8, յԱստրախան, համար 104:
– [Յ. գ.] Սոյն վկայական շնորհեալ ի նորին բարձր սրբազնութենէ՝ յանուն բարձու արժանապատութեան Միքայէլի վարդապետի, յայտնեցաւ ի կոնսիստորի, ընդ համար 3, ի 1825, ի 8 ապրիլի եւ դրութեամբ արքունի կնքոյ եւ ստորագրութեամբ անդամոց կարգաւորեցաւ առաքել ի Մոսկովու հայոց հոգեւոր կառավարութեանն, հասուցանի առ նոյն բարձր արժանապատիւ Միքայէլ վարդապետն աւաք քահանայ Սարգիս Բերիժանեանց (տեղի կնքոյ): Ատենադպիր Գաբրիէլ Պատկանեանց (տեղի կնքոյ):
ճլբ. 113աբ [Օրինակ վկայականի Յովհաննու կաթողիկոսի ամենայն Հայոց, տուեալ առ Գալուստ Տէր-Մարտիրոսեան Էլիմիրզեանց, յաղագս իշխանազնութեան ազգատոհմի նորին] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... Տեսանելով մեր զհաւաստութիւն ազգատոհմութեան ձերդ իշխանազնութեան... տամք զսոյն վկայական դրութեամբ կնքոյ անուան մեր եւ ստորագրութեամբ իսկական ձեռաց մեր եւ խորհրդական անդամոց սրբազան սիւնհոդոսի Սրբոյ Աթոռոյ մերում: Կաթուղիկոս ամենայն Հայոց եւ ասպետ սրբոյն Աղէքսանդրի Նեւացւոյ Յովհաննէս, աւագ լուսարար Բարսեղ արքեպիսկոպոս, Վեհապետեան Յովսէփ եպիսկոպոս, Ղուկաս եպիսկոպոս, Ստեփանոս վարդապետ Արարատեանց, Յովհաննէս վարդապետ Շահխաթունեանց: Յամի Տեառն 1832, ի դեկտեմբերի 26, ի Սուրբ Էջմիածին:
ճլգ. 114ա Վկայական – Մեք՝ ներքոյ ստորագրօղ բնակեալքս ի Կոնդն յԵրեւան քաղաքի ետուք զայս վկայութիւն բնակեցելոյն ի Կոնդն Երեւան քաղաքի սարկաւագիս Գէորգեայ տիրացու Փիլիպպոսեանի... որոյ վասն ստորագրութեամբ մերով վկայեմք. յուլիսի 24, 1832 ամի: Տէր Միքայէլ Տէր-Սահակով, տէր Յօհաննէսս Տէր-Անտօնով, Սահակ Աբրահամիչ Աղամալով, Սիմէօն Շախաթիւնով, Յարութիւն Նուկզարով, Սահակ Խուտաբաշով, Յովհաննէս Յովակիմով, Յարութիւն Աղասով, Գաբրէլ Մոսէսով, Սիմօն Մանասով, Դաւիթ Սահակով, Յովակիմ Տատամով:
ճլդ. 115ա [Օրինակ թղթոյ Յովհաննու կաթողիկոսի ամենայն Հայոց, տուեալ Յարութիւն եպիսկոպոսի Սանահնեցւոյ՝ յաղագս կոչման իւրոյ ի կարգս եպիսկոպոսութեան] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր Յովհաննէս... Սրբազան Յարութիւն եպիսկոպոսի Սանահնեցւոյ՝ ի միաբանութենէ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի հարազատ որդեակիդ մերում խնդալ ի Տէր հանապազ: Ի վաղուց հետէ անտի անձնադիր հարազատութիւն ձեր... ուղիղ վարդապետութեամբ այժմ եւ յաւիտեան. ամէն: Կաթուղիկոս ամենայն Հայոց Յովհաննէս. Հմր 376: 18 սեպտեմբերի 1833. Ուղիղ է ընդ նախատիպին:
– 115ա ստ. լս.՝ «Թարգմանութիւն: Մկրտիչ Քարտաշեան»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս Բվնդ.՝ գրութիւնների մէջ:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի Ա. փեղկին՝ «1827 նոյ՛՛ 26էն, ցուցակ, ի կառավարութենէս եղեալ վճռոց թէ վասն միաբանից եւ թէ /// ուրուք խնդիր մատուցողաց, Հմր 3, երրորդ», Ա. փեղկի կազմաստառին՝ «1827-1828, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս], 985/2937»:
2938
ԹԱՐԳՄԱՆՉԱՑ ՎԱՆՔ (ԳԱՆՁԱԿ) |
ՌՅԻԵ. – 1876 |
ԳՐԻՉ՝ հեղինակը
ԹԵՐԹ՝ 65 (գրչի էջակալում՝1-121, որ է 3ա-63ա). չգրուած՝ 1բ, 63բ-5բ: ՊՐԱԿ՝ 1–6 x12 (Ա՝ 13, Դ, Զ՝ 10, Ե՝ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. ճնշադրոշմ՝ պհպ. Գա՝ ձուածիր «N 6» (բուսազարդ, անընթեռնեի): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26,7x19,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (21.5x17.5): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 1ա): ՏՈՂ՝ 19-21: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ չգրուած թուղթ, մէջքը՝ սեւ կաշի: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա, Բ) +1 (Գ), չգրուած թուղթ: ԼՈՒՍԱՆՑԱԿՈՂԵՐԸ՝ կապոյտ ցայտկէն:
Նմուշ 1ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը տեղ-տեղ մաշուած, թերթերը եզրահատուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա Քրիստոնէական վարդապետութիւնն ըստ ուղղափառ Սուրբ առաքէլական եկեղեցւոյն Հայաստանեաց: Երկասիրեաց Թէոդորոս վարդապէտ Շիրակունի, վանահայր Թարգմանչաց վանից Խաչակապու: Յամի փրկչական 1876 եւ ազգական ՌՅԻԵ. (1876), ի յօգոստոսի, ի վանս Սրբոց Թարգմանչաց մերձ ի Խաչակապու
— 1ա Յառաջաբանութիւն – Թէպէտ ի ներկայ ուսումնական իննտասներորդ դարոյս... մնամ սպասարկու լուսաւորութեանն ազգիս. Թէոդորոս վարդապետ Շիրակունի:
3ա Քրիստոնէական վարդապետութիւն ըստ ուղղափառ <մի> ընդհանր[ակ]ան սուրբ առաքելական եկեղեցւոյն Հայաստանեաց:
ա. 3ա-4բ Գլուխ Ա. Յաղագս գոյութեանն եւ արարիչ գոլոյն Աստուծոյ – Հարց. Ո՞վ է արարիչ երկնի եւ երկրի, երեւելեաց եւ աներեւութից: Պատ. Աստուած... ոչ առաջ է մինն քան զմիւսն, ոչ յետոյ, ոչ մեծ եւ ոչ կրտըսեր, երեք անձինք՝ մի աստուածութիւն, մի աստուածութիւն՝ երեք անձամբ:
բ. 4բ-6բ Գլուխ Բ. Յաղագս ամենասուրբ Երրորդութեանն – Հարց. Խորհուրդ ամենասուրբ Երրորդութեան ի՞ւ ճանաչեմք: Պատ. Միմիայն հաւատով եւ վկայութեամբ Ս. Գրոց... բազում տեղիս յօգնակի խօսի Սուրբ Գիրն ի դիմաց Աստուծոյ:
գ. 6բ-16ա Գլուխ Գ. Յաղագս մարդեղութեանն – Հարց. Ի Սուրբ Երրորդութենէն ո՞ր անձն մարդացաւ: Պատ. Որդւոյ անձն... եղեւ Աստուած եւ մարդ կատարեալ անայլայլելի եւ անշոշափելի:
դ. 16ա-9ա Գլուխ Դ. Յաղագս սուրբ եկեղեցւոյ – Հարց. Զի՞նչ է եկեղեցին Քրիստոսի: Պատ. Եկեղեցին Քրիստոսի է ժողով բանական... հրեշտակ յերկնից աւետարանեսցէ ձեզ աւելի, քան զոր մեք աւետարանեցաքն ձեզ, նզովեալ լիցի «Գաղատացւոց գլ. Ա. 8»:
ե. 19ա-21բ Գլուխ Ե. Յաղագս խորհրդոց սուրբ եկեղեցւոյ – Հարց. Զի՞նչ են խորհուրդք եկեղեցւոյ: Պատ. Խորհուրդք սուրբ եկեղեցւոյ են սրբազան գործողութիւնք... մկրտութիւնն է ամենահարկաւոր խորհուրդ բաւական միջոց առ ի փրկութիւնն:
զ. 21բ-5բ Գլուխ Զ. Վասն մկրտութեան – Հարց. Զի՞նչ է մկրտութիւնն: Պատ. Մկրտութիւնն է առաջին խորհուրդ... եթէ Հոգի Սուրբ գուցէ լռեալ է մեր. «Գործ, ԺԹ. 2»:
է. 26ա-7բ Գլուխ է. Յաղագս դրոշմի սուրբ խորհրդոյ եկեղեցւոյս – Հարց. Զի՞նչ է դրոշմն: Պատ. Դրոշմն է խորհուրդ... զի կարող լինիցիք կալ ընդդէմ հնարից սատանայի. «ի Փիլիպպեցւոց Զ.13»:
ը. 27բ-33բ Գլուխ Ը. Յաղագս խորհրդոյ ամենասուրբ հաղորդութեանն – Հարց. Զի՞նչ է հաղորդութիւն: Պատ. Հաղորդութիւնն է խորհուրդ... ահեղ ակնկալութիւնն դատաստանի եւ նախանձ հրոյն, որ ատիցէ զհակառակորդս. «Եբր. գլ. Ժ 27»:
- Ծանօթութիւն – Քրիստոս մեղաց անուանեալ զենմանց. Ղեւտացւոց գլուխ Դ. 3, 14, 24, 28, 33, 34, գլ. Ը. 14, գլ. Թ. 2, 7, 8, 10, 15, 22, գլ ժ. 16, 17:
թ. 34ա-7բ Գլուխ Թ. Յաղագս խորհրդոյ ապաշխարութեանն – Հարց. Զի՞նչ է ապաշխարութիւնն: Պատ. Ապաշխարութիւնն է խորհուրդ... քաւութիւն մեղաց մերոց եւ ոչ թէ մերոցն միայն, այլեւ ամենայն աշխարհի. «Ա. Յօհաննու, գլ. Բ. 1-2»:
ժ. 37բ-51բ Գլուխ Ժ. Յաղագս ամուսնութեանն կամ պսակի – Հարց. Զի՞նչ է ամուսնութիւն: Պատ. Ամուսնութիւնն է խորհուրդ սուրբ եկեղեցւոյ... Պատ. ընդհանրապետ, այս է ընդհանուր ազգապետ:
ժա. 52ա-63ա Յաղագս հիւանդաց օծման – Հարց. Զի՞նչ է օծումն հիւանդաց: Պատ. Օծումն հիւանդաց է խորհուրդ սուրբ եկեղեցւոյ... առանց ցաւոց եւ առանց հեծութեանն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Վերջ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
63ա Կրկին գրեալ աւարտեցաւ քրիստոնեական դասատետրակս ի պէտս վանական դպրոցիս աշակերտելոց դեռակիրթ մանկանց հայոց ազգիս՝ ձեռամբ հեղինակի սորին՝ բազմամեղ Թէոդորոս վարդապէտի Շիրակունոյ, վանահօր Թարգմանչաց վանից մերձ ի Խաչակապ, 1876 ամի, ի 27 հոկտեմբերի: Վանահայր Թարգմանչաց վանից եւ ուսուցիչ վանական դպրոցիս՝ Թէոդորոս վարդապէտ Շիրակունի: Ի 1876 ամի, ի 1ն նոյենբերի:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկի կազմաստառին՝ «1876, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», «983/2938»:
2939
ՆՈՎԻՏԱՅ գիւղ ըՌուստաց, ՆՈՐ ՆԱԽԻՋԵՒԱՆ |
ՌՄԻԷ. – 1778, ՌՄԻԸ. – 1779, ՌՄԼԱ. – 1782, ՌՄԼԲ. – 1783, ՌՄԽԳ. – ՌՄԽԸ. – 1794-1799 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Մարտիրոս Աւէտիքով Կաֆացի:
ԹԵՐԹ՝ 597+2 (կրկն. 57, 578. գրչի էջակալում՝ 25-1278, որ է 2ա-597բ). չգրուած՝ 1ա, 321բ: ՊՐԱԿ՝ 1-75x8+3 (38, 65, 66, 67, 68, 70: 71՝ 4, 15, 16, 69, 73՝ 6: 1, 2՝ 9: 4, 5, 14, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 27, 28, 29, 54, 55, 75՝ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. սպիտակ՝ 256-279, կապոյտ՝ 312-597, լուսագծերով եւ «MOA» լուսադրոշմով (1բ-255բ, 280ա-311բ, 320աբ, 323աբ), «ЯМ///» լուսադրոշմով (256ա-279բ, 312ա-9բ, 321ա-22բ, 324ա-597բ): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն՝ 2ա-36բ, 126ա-597բ (25.8x16.4), երկսիւն՝ 37ա-125բ (27.3x15. սահմանագծուած սեւ մատիտով): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 3ա), սկզբնատառերը կարմիր, կապոյտ, կանաչ: ՏՈՂ՝ 28-32: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն, ճնշագծերով կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ շագանակագոյն կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 3 (Ա-Գ)+ 3 (Դ-Զ), դեղնաւուն, չգրուած սպիտակ թուղթ:
Նմուշ 3ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը նորոգուած Ի. դարում. պհպ. Գ., թ. 1-9՝ հիմքից թոյլ, ստ. լս. խոնաւութեան հետքեր, զանազան բծեր, թ. 106 (ստ. լս.), 492, 493 (արտ. լս.), 578գդ (ստ. լս. 17.8x 22 կտրած-հանած), 589 (ստ. լս.) պատռուած, թ. 1-9 հիմքից թուլացած, լուսանցակողերը գունաթափուած, սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1բ-36բ Վասն Է. մահու չափ մեղքն
- 1բ (գրուած հակառակ դիրքով, բոլորակների մէջ՝ գծագիր-ծառ) Եօթը մահուչաբ մեղքն եւ անիծեալ դըստերքն, թոռունք եւ որդիքն են. տե՛ս ի մի դուռ – Մեղքն է գազան եօթնագլուխ եւ չար վիշապ թիւնաւոր, ով որ մօտի ի նորայն, ծուխ, մահուան լինի պարտաւոր:
Եօթը մահու չաբ մեղքն է անիծալ դըստեարքն, թոռունք եւ որդիքն են տես ի մի տառ. հպարտութիւնն – անհնազանդութիւնն, անմիաբանութիւնն, պարծիլըն, ավելահոգութիւնն, կեղծավորութիւնն, լըրբութիւնն, անդըգնութիւնն... բըխչախթութիւնն է. անհուսութիւնն, հան/// կենաց, աղտեղի զրուցելն, փոփո///, անխտիր չարիքն, ընկեցիկ դող եւ շարժումն մարմնոյ, անդըգնելն, հեշտանալ ի մեղըս:
Ծնթ. Խորագիրը մեծ, մեղքերի անունները փոքր բոլորակների մէջ, շրջանակները խորագրի շուրջը, երկարուկ գծերի մէջ, բնագրի ուրուագիծ շարադրանքն է:
ա. 2ա-11ա Ա. Հպարտութիւնն. Առաջին գլուխ վիշապին – Հարց. Զի՞նչ է հպարտութիւն: Սուրբն Օգոստինոս ասէ, թէ Հպարտութիւն է ցանկութիւն փառաց... նախանձ մարմնաւոր բանի, այլ նախանձաւոր լերո՛ւք շնորհացն, որք լաւն են:
բ. 11բ-21ա Գ. Վասն բարկութեանն, որ է երրորդ գլուխ վիշապին – [Հարց.] Զի՞նչ է բարկութիւնն. բարկութիւնն է, որպէս ասէ Օգոստինոս. Ցանկութիւնն վըրէժխնդրութեանն... համարձակութեամբ զերկինս եւ զերկնից բարութիւնսն ժառանգեսցուք եւ ամենեցուն առ հասարակ՝ լսողաց եւ պատմողաց զայս խրատական գիրքըս ողորմեսցի ողորմածն Աստուած՝ ըստ մեծի ողորմութեան իւրում:
գ. 21ա-6բ Դ. Վասն ծուլութեան մեղաց. չոր[ր]որդ գլուխ վիշապին, որ է – [Հարց.] Զի՞նչ է ծուլութիւնն: Պատասխանի. Ծուլութիւնն է հեղգութիւնն սըգոյ, որ անփոյթ առնէ տեսանել... յաղթել զթշնամիսն մեր եւ Աստուծոյ զօրութեամբ նույնոյ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որում վայել է պատիւ եւ փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
դ. 27ա-30ա Ե. Վասն ագահութեանն, որ է հինգերրորդ գլուխ վիշապին – [Հարց.] Զի՞նչ է ագահութիւնն: Պատասխանի. Սուրբ[ք]ն եւ աստուածաբանքն ասեն, թէ Ագահութիւնն է անյագ... ազատեսցէ այս ամենաչար ախտէ ագահութեանն, որում պատիւ եւ փառք յաւիտեանս. ամէն:
ե. 30բ-2բ Զ. Վասն որկրամոլութեան. վեցերրորդ գըլուխ վիշապին – Սա է բերան եւ դուռն յամենայն մեղաց... արժանի լիցուք յաւիտենական կենացն, եւ նըմայ փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
զ. 32բ-6բ Է. Վասն բղջախոհութեան. եօթներրորդ գլուխ վիշապին – Բըղջախոհութիւնն սահմանի աստուածաբանից... ծառայեսցուք Աստուծոյ յայսմ աշխարհիս եւ ետ ելանելոյ աստեացս արքայութեան լիցուք արժանի:
Բ. 37ա-44բ Ը. Երանելոյն Եբրեմի Խորին Ասորոյ տիեզերաց վարդապետի ասացեալ. Վասն անօրէն ուրացողաց եւ պիղծ յիշոցաց, այսինքն՝ քուֆրը ասողաց, Եւ վասն լուծանելոյ զուրբաթըն եւ զչորեքշաբաթն – Ո՛վ եղբայրք իմ սիրելիք եւ քրիստոսասէր ժողովուրդք... մի՛ մատնեսցեն զձեզ ի տանջանսն յաւիտենականըս: Այլ զՔրիստոս փառաւորեսցուք այժմ եւ հանապազ, զի նըմայ վայել է փառք, պատիւ եւ իշխանութիւն այժմ եւ միշտ եւ յ՛՛. ամէն:
Գ. 44բ-6բ Թ. Անանիեայ վարդապետէ Խըրատ ոգէշահ, թէ որպէս կարասցէ մարդըս ըզմիտըս իւր յորոշել յերկրաւորացըս եւ զայս կեանքըս արհամհարել, եւ Աստուծոյ միայն ցանկանալ եւ յարքայութեանն – Արդ, եթէ կամիս, որ յաղթես աշխարհիս եւ ոչ ըմբըռնիս... երեւելիքս առ ժամանակ մի են եւ յաներեւոյթքն յաւիտենականք եւ շնորհիւն Աստուծոյ յաղթես աշխարհի. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանըս. ամէն:
Դ. 47ա-8բ Ժ. Սուրբն Թէոբիլոսէ ասացեալ. Յաղագս զղճման եւ արտասուաց եւ խոստովանութեանն – Արդ, պարտ է ամենայն հաւատացեալ մարդոյ զայս զմտաւ ածել... տացէ Քրիստոս ճշմարիտ խոստովանողացն, ընդ որըս եւ ըզմեզ յարժանի արասցէ Քրիստոս Աստուած այնմ պարգեւացըն. ամէն:
Ե. 49ա-50բ ԺԱ. Գըրիգոր Լուսաւորչէ ասացեալ. Վասն խոստովանութեանն – Արդ, որպէս առաքեալն յամենայն խոնարհութեամբ զմիմեանս... եւ չըկայ այլ սիրելի Աստուծոյ քան ըզսէր եւ զխոնարհութիւնն, եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանս. ամէն:
Զ. 50բ-1ա [ԺԲ.] Ի նոյն Գրիգորէ Լուսաւորչէ պիտանի խըրատ – Զկարգեալ աղօթսըն հասարակաց... սակաւ բանքըս իմաստնոց է, ի միտ առէ՛ք, սիրելի եղբա՛յրք իմ, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
Է. 51ա-4ա ԺԳ. Գրիգորի Վկայասիրի, եղբօր տէր Նէրսէսի, կաթուղիկոսէ ասացեալ՝ Վասն սէրոյ – Պատգամք ի վերայ քրիստոնէից եւ պատվիրանք Աստուծոյ... թէ ունիցիս սըղալանք մեղաց, զայն Աստուած ջնջէ ի քէն, եւ Քրիստոսի ամենակալին փառք յաւիտեանս. ամէն:
Ը. 54բ-6բ ԺԴ. Եզնակ Կողբացոյ վարդապետէ ասացեալ. Յաղագըս խըրատք կըրօնաւորաց կամ քահանայից եւ աշխարհականաց – Աստուածասէրն իւր կամացըն որպէս թշնամոյ ըսգուշանայ... եւ այնպէս պատարագ լինել Աստուծոյ է:
Թ. 56բ-7բ ԺԵ. Հարցումն պատասխանիք հոգոյ – [Հարց.] Ընդէ՞ր լինի կրոնաւորն անժուժկալ: Պատասխանի. Չօգնելոյն Աստուծոյ, ընդէ՞ր չօգնէ Աստուած... հաստատեալ նըմայ յանօգուտ է, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
Ժ. 57բ ԺԶ. [Խրատ] Մի՛ ցանկար լինիլ իշխան – Իշխան լինելոյ մի՛ ցանկար, եթէ ոչ կարես զօրութեամբ սաստել... մարգարէն ասէ, թէ Պարտ է առնել զարդարութիւնն եւ զիրաւունս յամենայն ժամ:
ԺԱ. 57գ-8ա ԺԷ. Հարցումն Արձանայ եւ պատասխանի Եզնակ Կողբացոյ Հայոց վարդապետէ եւ յամենայն տիեզերաց – Արձան ասէ. Զի՞նչ է կրօնաւորութիւնն: Եզնակ ասէ. Խաչակցութիւնն ընդ Քրիստոսի... այնպէս շնորհակալ առ բարերարն լինիցիս, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
ԺԲ. 58ա ԺԹ (=(ԺԸ). Ճգնաւորաց խօսք մի – Ասաց ճըգնաւորն. Ասեմ զԱստուած խորհուրդ որդի իմոյ... ասեմք առաջի Աստուծոյ յամօթ եւ ի կորուստ մատնելոց եմք. եւ այնպէս շահեցաւ լըսօղըն:
ԺԳ. 58ա-60բ ԺԸ(=(ԺԹ). Ոհաննէս Եզընկացոյ վարդապետէ ասացեալ՝ Խրատ ոգէշահ – Արար Աստուած զմարդն հոգի եւ մարմին եւ զարդարեաց յիւր պատկերըն... սուրբ մարդկանց աղօթքն ողորմութիւնն աշխարհիս սիւն է, եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտենեանս. ամէն:
ԺԴ. 60բ-2բ Ի. Գրիգորի Վկայասիրի, եղբօրն Ներսէսի, ասացեալ՝ Բան խըրատու Հոգոյ – Ես՝ ծառայ Աստուծոյ եւ ընթերձող այս բանիցս ի վերայ ամենայն առաքինութեանց... լինիք ժառանգաւոր յարքայութեանն յերկնից ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, յորում փառք յաւիտեանս. ամէն:
ԺԵ. 62բ-5բ ԻԱ. Վարդան վարդապետէ ասացեալ. Վասն յորովայնամոլութեանն եւ արբեցողութեանն եւ ագահութեանն եւ արծաթասիրութեանն եւ յուրացութեանն եւ անհաստատութեանն – Շատ է եւ կատարեալ եւ պատճառ յոլովագոյն մեղաց... յամենայն հընարիւք փախիք ի նմանէ, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
ԺԶ. 66ա ԻԲ. Սրբոյն Նեղոս ճըգնաւորի փոքըր լաւ խըրատ – Գիտասչիք, սիրելի՛ք իմ, զի ընդ միմեանս կապեալ են առաքինութիւնքն... նոցա ժառանգակիցք ի Քրիստոս [Յ]իսուս ի Տէր մեր, յորում փառք յաւիտեանս. ամէն:
ԺԷ. 66բ-8ա ԻԳ. Վարդան վարդապետիյ յասացեալ հոգոյ շահ օգուտ. Վասն պատարագի խորհրդին, որպիսի ահիւ դողութեամբ տեսանելոց ենմք – Գիտասցուք, սիրելի եղբա՛յրք իմ եւ որդեա՛կ իմ, զայս բարձրագոյն խորհուրդըս... արժանի լիցուք շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի յաւիտեանըս. ամէն:
ԺԸ. 68բ-70ա ԻԴ. Երանելոյն Գըրիգորի Հայոց Լուսաւորչի ասացեալ Խըրատ ոգէշահ եւ որդորիչ առաքինութեանց – Ամենայն որք հրաժարեցան աշխարհէս եւ ընծայեցին Աստուծոյ զանձինս իւրեանց... զբանըն ձեր պահեսցէ, եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանըս. ամէն:
ԺԹ. 70բ-3ա ԻԵ. Խըրատ Օհաննու Մանդակունեցոյ ասացեալ ոգէշահ – Որք Սուրբ Հոգոյն են ցանկացեալ եւ աստուածային սիրոյն բաղձացեալք... եկայք, օրհնեա՛լք Հօր իմոյ, մըտէ՛ք, վայելեցէ՛ք զանանց բարութիւնս ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, յորում փառք յաւիտեանս. ամէն:
Ի. 73ա-7ա ԻԶ. Նորին Գրիգորիսի եւ Վըկայասիրի, եղբօր Ներսէսի Հայոց ասացեալ՝ Մեղաց վերայ – Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս յորժամ եկըն ի մեր բընութիւնս խոնարհութեամբ... զշըրթունս տոչորեալ եղկելոյս ի բըխմանէ ցողոյ ադենական օրհնութէնէդ. ամէն:
ԻԱ. 77բ ԻԷ. Մարգարէութիւնն հայր Պամբոյ ճըգնաւորէ ասացեալ՝ աշակերտաց իւրոց – Պատուիրեմ ձեզ, որդեա՛կ, զի եկեսցեն աւուրք, յորում ապականեսցեն... կարիցէ կեցուցանել զանձն իւր, մեծ կոչեսցի յարքայութեանն Աստուծոյ, նմայ փառք յաւիտեանս. ամէն:
ԻԲ. 78ա-9ա ԻԸ. Խրատ այսմու ժամանակիս կարգաւորացն բաներն, որ է ընդդէմ Աստուծոյ հակառակ, լաւ անկաճ դրէ՛ք – Եւ արդ, լուարո՛ւք, հուի՛ւ բանաւոր հօտին, եւ երկերո՛ւք Աստուծոյ, մի' լռէք ի խըրատական... փրկեսցէ ըզմեզ Տէր Աստուած զայնպիսի տանջանացն մեզ եւ ձեզ. ամէն:
ԻԳ. 79բ-82բ ԻԹ. Խրատ վասն արտասուօք աղօթել, արտասուօք խոստովանելոյ, ասացեալ է – Արդ, շնորհ արտասուացն նշանակէ սիրելոյ զՔրիստոս եւ ցանկալ արքայութեանն... ելցուք ընդառաջ փեսայիտ փառաց հարսունք զարդարած՝ երգօք սաղմոսաց եւ շարականաց ձայնիւ սրբասաց:
ԻԴ. 82բ-4ա Լ. Խրատ ոգէշահ՝ ասացեալ Յովասափ ճըքնաւորէ. Յաղակըս պահոց վերայ, լաւ կամ աղօթից եւ ողորմութեանն – Պահքն է առաջին սուրբ պատվիրան հրեշտակացն եդեալ նախնական... մեզ ի քաւութիւնն եւ թողութիւնն եւ յարքայութիւնն ձեզ եւ մեզ հանդերձ ծընողովքըս յիշէցէ՛ք ի Քրիստոս:
ԻԵ. 84բ-5բ ԼԱ. Խրատք հոգոյշահ. Վասն աղօթից եւ ողորմութեանն, ասացեալ Յովասափ ճըգնաւորէ – Վըկայքն ամենեքեան ի յատեան կացին, զտանջանք չարչարանաց կամաւ... հաղորդեսցուք, ընդ Տէր միասցուք եւ միշտ գոհասցուք, արքայութեանն արժանի լիցուք:
ԻԶ. 86ա-9բ ԼԲ. Երանելույն Եբրեմիյ յասացեալ. Աղակըս կիրակի պահելոյ քրիստոնէից – Պատուեցէ՛ք զօր սուրբ կիրակէն, օ՜վ անմիտք եւ հեղգասիրտք... ծունրը դնեմք Աստուծոյ, գլուխ ի գետին եւ աւուր կիրակէի ոչ կործանիմք յերկիր, այլ ոտն կալով՝ երկիր պաքանեմք Աստուծոյ, նմայ փառք փառք, պատիւ յաժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս. ամէն:
ԻԷ. 89բ ԼԳ. Տիտոս կայսրի առատ ողորմութեանն պարգեւքն – Տիտոս կայսերն առատ էր ի պարգեւըս՝ մինչ զիյ ոչ ոք երբէք դատարկ ելանէր... ոչ խընդրեն յինէն ըզպարգեւըս ինչ:
ԻԸ. 89բ-91բ ԼԴ. Առաքել վարդապետէ ասացեալ ի բան. Զոր ի ժամ աղօթիցն գործեն ըզմարդիք. Ականջ դրէ՛ք լաւ – Արե՛կ, ասեմ բան հրաշական, / զպատճառ մեղացն զանազան, / են երեսուն եւ երկոտասան... մեք ի թագաւորաց խիստ խեղճ մնացաք, / եղաք զերդ անհովիւ ոչխար մոլորած:
ԻԹ. 92ա-3բ ԼԵ. Խըրատ հոգոյ Խաչատուր Կեչառեցոյ ասացեալ – Քրիստոս, Որդի Աստուծոյ, / փրկեա՛ զհոգիս ի հըրոյ... ունիմք բարեխօս, որ գայ հասանի եւ աղաչէ զիւր միածինն, որ գըթայ եւ ինքն ողորմի, հաշտեսցի:
Լ. 94ա-5ա ԼԶ. Խրատ ոգոյշահ՝ Խաչատուր Կեչառեցոյ ասացեալ կամ Ֆըրըկի – Եղբա՛յրք, ձեզ խրատ մի տամ / Մի՛ կենայք դուք շատ խոր ի քուն... ըզմեզ փրկել խիստ կու ջանայ / փառք իւր անհաս մարդեղութեանն, / յաւիտենից յաժմ արակայ:
ԼԱ. 95բ-7ա ԼԷ. Խրատ ոգոյշահ եւ պիտանացու. Յովհաննէս վարդապետէ Ե[ր]զընկացոյ ասացեալ – Ադամա որդիք ամէնուն ծնունդն ի հողէն, / էկէ՛ք տամ ձեզ խրատ Աստուծոյ Բանէն... ասէք Աստուած ողորմի, / անփորձ կենայ յիշողըդ յայսմ աշխարհի:
ԼԲ. 97ա-101ա ԼԸ. Խըրատ հոգէշահ, լաւ ի միտ առնելու խօսքեր կան, լաւ ունկըն դի՛ք՝ աստուածային գիրք՝ ժողովեալ է – Այլ մեզ լաւ լիցի մեռանիլ քան թէ ընդ օրէնըս անձանիցեմք. «Մակաբայ Գլուխ 2, 37»... Տէր Աստուած, դու զօրեղ ես, այլ զօրացուցանես զմեզ, զի մենք տըկար եմք, ոչ կարեմք դիմանալ ի փորձութիւնն:
ԼԳ. 101բ ԼԹ. Զի՞նչ է՝ քառասուն օր պատարագ կատարեն – Եւ վասն նընջեցելոցն, զի Մարիյամ մայրն Աստուծոյ աղաչէր զմիածինն... ոմանք այլ իւր ձեռօքն տայ զիւր քառասըն հացն, այն եւըս հաճի Աստուած:
ԼԴ. 101բ Խ. [Առակ] Քահանա մի տաճկացեալ էր – Զի քահանանն մի տաճկացեալ էր եւ հանապազ տեսիլ աստուածային տեսանէր... նահատակեցաւ ի նմին օր, փոխեցաւ ի Քրիստոս:
ԼԵ. 102ա-5բ ԽԱ. Սրբոյն Յոհաննու Մանդակունեցոյն ասացեալ. Վասն չի բանբասելոյ զքահանայս եւ ըզվարդապետըս – Մթերք սըգոյ եւ աղջամուղջ տըրտմութեան դիզեալ ի վերայ իմ... եւ հանէ ի վերինն քաղաքն յԷրուսաղէմ ի վայելչութիւնն յանանց բարութեանցն:
ԼԶ. 105բ ԽԲ. Առակ մի համբերութեան վերայ – Ոմըն հարանց առ ի կըրթել աշակերտն... կեցցես, մի՛ ընդ գովելն փքանար եւ մի՛ յանարգելըն տըրտմիր:
ԼԷ. 106ա-9բ ԽԳ. Քարոզ Գրիգորի Տաթեւացոյ. Վասն կարգացն աղօթիցն, ի բանն. Տէր եթէ շրթունս իմ բանաս, բերան իմ... – Զբերան իմ բացի եւ առի զհոգի, աղօթէ մարգարէն... նոյնպէս մահըն արդարոց սրբութիւնն է եւ մեղաւորացն տանջանք:
ԼԸ. 109բ ԽԴ. Ձըկան փորէն էլլած սատերն – Ոմանք ասեն, թէ. Սատերն ըզգըրիչըն Սիմէոնի ծերունոյն, որ թարգմանիչ ըզկընի եօթանասնից... վասն սիրոյ եւ նշան դաշնադրութեան այսպէս տըպէին:
ԼԹ. 109բ ԽԵ. Հարց պատասխանի ճըգնաւորի մի – Ոմն եխբայր գընաց առ հայր ոմըն ճըգնաւորի, ի վանս Դադիսկիոյ... կորուստ մատնելոց եմք, եւ այնպէս եխպայրն շահեալ գընաց:
Խ. 110ա-3ա ԽԶ. Գրիգորի Տաթեւացոյ. Քարոզ վասն Նեռին, ի բանն. Յատնեսցի մարդն անօրէնութեանն որդին կորըստեան, հակառակն հապըրտացեալ. եւ այլն – Տէրըն մեր յԱւետարանին զգուշացոյց, վասն գալըստեան Նեռինն... օրհնեալ ընդ Հօր եւ ամենայսուրբ Հոգոյն յաւիտեանըս յաւիտենից. ամէն:
ԽԱ. 113ա-4ա ԽԷ. Քարոզ Գրիգորի Տաթեւացոյ ասացեալ. Վասն վաղամահ լինելոյն չար մարդկանց – Վասն է՞ր չար մարդիք վաղամահ լինի, զի ասէ Աստուած... զի ամենեքեան դուք մի էք ի Յիսուս Քրիստոս. այսքան առ այս:
ԽԲ. 114բ-9բ ԽԸ. Գրիգորի Տաթեւացոյ ասացեալ. Վասն խոստովանութեանն ըզմեղըս – Վարդապետք ասեն, թէ Աստուծոյ դատաստանն քաղցր է... ուղղխոհեմիւ արիւծն արի, զոր եւ մեզ պարտ է կամօք ըստանալ, զոր նոքա բնութեամբ ունին:
ԽԳ. 120ա-4բ ԽԹ. Կիրակոս վարդապետէ. Խրատ ընդհանրական աշխարհաց, զոր գրով առաքէր՝ ուր եւ կամէր. զմերձաւորսն՝ բանիւ, հեռաւորսն՝ գրով, որպէս սովորութեն է սրբոց արանց – ՅԱստուծոյ ամենակալէն օրհնութիւնն եւ պահպանութիւնն եւ ի նուաստ Կիրակոս վարդապետէ աղօթք... բառնան ի ձէնջ զինչ ցասումն կայ. ամէն:
ԽԴ. 124բ-5բ Ծ. Խրատ օգտակար հոգոյ՝ ասացեալ սուրբ հօրն Օհաննէս Գառնեցոյ – Աստանօր պիտոյ է մեզ ողբըս հառաչանաց եւ արտասուք... ձեզ կարողութիւնն, զօրութիւնն խոտորիլ իյ չարէ եւ առնել զբարի միշտ եւ հանապազ, յորում փառք յաւիտեանս. ամէն:
ԽԵ. 126ա-7ա ԾԱ. Նախ քան զդատաստանն պատրաստեա՛յ զարդարութիւնն քեզ – Թէպէտ խօսելումն զմահուանէ ունիցի զմեծ զօրութիւնն շարժելոյ զսիրտ մարդկային... մարդասէր Աստուա՛ծ, մեղաւորաց դարձ տացես եւ քոյ արքայութեանն արժանի արասցես յամենայն հաւատացելոց. ամէն:
ԽԶ. 127բ-8բ ԾԲ. Յաղագս բարոյ խոկման կարճութեանն այսըր կենիս – Վասն Մաթուսաղայի զկընի ապրելոյ ԵՃ. (500) ամ, երեւեցաւ նըմայ հրեշտակն Տեառն եւ ասէ... հասեալ ի բարոք ծերութեանն, հանգեաւ խաղաղութեամբ ի Քրիստոս ի կեանս յաւիտենականըս. ամէն:
ԽԷ. 128բ-9ա ԾԳ. Յաղագս բարոյ խոկման ունայնութեանն աշխարհիս – Կարի իմաստնագունղէ խրատն Պըղատոնի փիլիսոփայի, թէ. Հեշտութիւնն եւ վիշտն... առ ըզթագըս այս, յորում բազմագոյնք են փուշքն քան զականս պատուականս:
ԽԸ. 129ա-30ա ԾԴ. Յաղագս բարոյ խոկման, որ ծընանի ի նեղութեանց – Նեղութիւնք եւ վիշտքն, որք պատահին մեզ, որ է դեղ աչաց... զոր սիրէ Տէր, խրատէ եւ տանջէ զամենայն որդի, զոր ընդունի, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
ԽԹ. 130աբ ԾԵ. Քարոզ վասն ագահութեան. Սողոմոն մայր իմաստութեան առ մեզ խօսի բան խրատական – |130բ| Թէ որ աւելու ի մեծութեանն, նայ ցաւք յանձինըն բազմանան... դու այս համբեր՝ միթէ լիցի սայ պըտղաբեր:
Ծ. 131ա-2ա ԾԶ. Քարոզ վասն անքուն որդանցն – Զայս կարի զարմանալի արարին սուբքն, զի միայն որդն ասացին... որոց փրկեսցէ բազմագութն Աստուած այնպիսի տանջանաց մեզ եւ յամենայն հաւատացեալ քրիստոնէիցս. ամէն:
ԾԱ. 132ա ԾԷ. Վասն դժոխոց տանջանաց, որչաբ ժամանակ ոչ գոյ – Ո՜վ հոգեւոր որդեակք իմ, քահաննա՛յք եւ ժողովո՛ւրդք, կարծեմ թէ հարձանել... անեզրական եւ տանջանք է անդադար եւ անհանգիստ:
ԾԲ. 132ա-4բ ԾԸ. Վասն՝ չիք Յարութեան ասեն ոմանք – Ապայ կայ առցէ զմարդ որդոց սատանայի, որ ասէ չիք [յ]արութիւն... զի այս է խաչին բառնալն եւ ձեզ դուռըն, որ տանի ի կեանս յաւիտենից, որում Աստուած արժանիս արասցէ յերկնից արքայութեանն նմայ փառք յաւիտեանս:
ԾԳ. 134բ-5բ ԾԹ. Յօհաննու Ոսկէբերան սուրբ հայրապետէ ասացեալ. Վասն ողորմութեանն եւ ապաշխարութեանն – Երանի, ասէ, ողորմածացն, զի նոքայ ողորմութիւնն գըտցէն ահագին... անանց ուրախութիւնսն վայելեսցուք մեծապայծառ խընդութեամբ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, յորում փառք յաւիտեանս. ամէն:
ԾԴ. 135բ-6բ Կ. Յաղագըս դըժոխոյ խոկմունըս. Լաւ մտածեա՛յ – Ամենայնում յաւուրս մըտածեայ զտանջանս դըժոխոց... առ ի ժամանիլ յերկնային խորանն կարիցեմ եւ ընդ սրբոց քոց օրհնել ըզքեզ եւ փառաւորել յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ԾԵ. 137աբ ԿԱ. Յաղագս բարերարութեանն Աստուծոյ – Յամենայնում աւուր մըտածեա՛յ ըզբարերարութիւնն Աստուծոյ... եւ ճանաչել զյունայնութիւնն աշխարհիս, ատել զհեշտութիւնն եւ արհամարհել ըզփառըս նորա:
ԾԶ. 137բ-8բ ԿԲ. Այլ Խրատ վասն խոկալոյ զպատուիրանն Աստուծոյ եւ յաղօթից եւ խընդըրվածոց – Աստ կարես հարցանել ցիս եւ ասել. Որո՞վ արդեօք միջնորդաւ կամ որո՞վ կերպիւ... կարենալ ի գործ ածել զբարի առաքինութիւնն եւ հետեւիլ հաճոյիցն Աստուծոյ եւ պատուիրանաց նորայ. ամէն:
ԾԷ. 138բ-40ա ԿԳ. Աղագըս պատուասիրութեան – Որ մեծն է ի ձէնջ, եղիցի իբրեւ զկր[տ]սերն... այլ եւ ի տասանորդելն պարտի տալ ի քառասնորդս, զինչ եւ իցէ յամենայնէ ընտրել պատուականն տալոց ես. ամէն:
ԾԸ. 140բ-1ա ԿԴ. Յաղագըս գարշութեանն որկրամոլութեան. Խրատ – Քանզի բազում չարիք առաջ գան որկրամոլութենէ, զի նախ խաբեալ եղեւ... որդորելովըն ի ըմպելն ծանացուցանէ, ընկըղմէ ի յատակըս դըժոխոց:
ԾԹ. 141ա-2բ ԿԵ. Յաղագըս բորբոքողաց որկրամոլութեան – Ետես կինն, զի բարի էր ծառըն ի կերակուր եւ հաճոյ աչանց հայելոյ... նոքայ հազիւ հաշտեցուցին զԱստուած պահօք աղօթիւք:
Կ. 142բ-4ա ԿԶ. Յաղագըս անյարմար ուրախութեանն – Վա՜յ ձեզ, որ ծիծաղիք, այժմ զի սըգայցէք եւ լայցէք... քանզի որպէս ի ցաւոյ մարմնոյս ընթանամք առ բժիշկըն, նոյնպէս եւ հոգեւորն ընթանալ:
ԿԱ. 144ա-5ա ԿԷ. Յաղագըս այս լաւ ունկըն դընելոյ. Խըրատ – Քանզի ոմանք թոյլ եւ անարիք. պիղծ հեշտասէրք... եւ այն է Աստուծոյ արդար իրաւունքն, որ ասէ Աւետարանն ըզբարին բարի յամանըս եւ ըզխոտանն ի յարտաքըս:
ԿԲ. 145ա-6ա ԿԸ. Յաղագըս՝ կիրակի օրն սըրբութեամբ պաշտելի է – Յամենայնում կիրակէից սըրբեա՛յ եւ մաքրեա՛յ զքեզ գընալով յեկեղեցիս... արժանացո՛յ զքեզ, Տէ՛ր, օրհնել, / ընդ հրեշտակացն ըզքեզ գովել, / փառք ի բարձունս վերառաքել, / զԵրրորդութիւնդ բարեբանել. ամէն:
ԿԳ. 146բ-55ա [Վասն մահացու մեղաց]
ա. 146բ-8բ ԿԹ. Յաղագըս հըպարտութեանն վերայ Քարոզ – Առաջին է մահացու մեղք. Հըպարտութիւնն այն է, որ մեղաւորն զինքն զինքն արդար համարի... հընազանդ կենալով գընայ, ըզհըպարտացելոց տեղիքն եւ ըզփառքըն առնու:
բ. 149աբ Հ. Վասն չար նախանձու Խըրատ – Երկրորդ մահու չափ մեղքն՝ նախանձն է, որ քան զառաւել... զսակացըն մասնակից եւ ընկերակից դառնաս:
գ. 150ա-1ա ՀԱ. Վասն բարկութեան մեղաց Խըրատ – Երրորդ մահացու չափ մեղք բարկութիւնն, որ մարդ համբերութիւն չունէնայ... չկարենայ մարդ քեզ մեղաց բիծ դնել, թէ պոռնիկ չասեն, երբ բարկացող ասեն, մեծ նախատինք է քանց պոռնկութիւնն:
դ. 151ա-2ա ՀԲ. Չորրորդ. Վասն ծուլութեանն մահու չափ մեղք – Ծուլութիւնն է, որ մարդն թուլ եւ հեշտասէր լինի զճգնութիւնն... մարդոյ սիրտն պաղի եւ դադարի առ Աստուած շարժմանէն, ապայ դեւք բընակին եւ ապականեն զազրացեալ մեղօք:
ե. 152ա-3ա ՀԳ. Ագահութեան մեղք – Ագահութիւնն է, որ է՝ կռապաշտութիւն է եւ բազմայգլուխ վիշապ... տո՛ւր զհոգեւոր բարին եւ զարքայութիւնն գընես եւ հոգեւոր բեռնով գընա՛յ առ Աստուած՝ ի քոյ հայրենի տունըն:
զ. 153ա-4ա ՀԴ. Որկրամոլութեան մեղքն է – Որկրամոլութեն է որ մարդ քան ըզչափն աւելի ուտէ... նըստիս կիսահաց, ի բաց թող զուտելն եւ ապայ յաղթող լինիս յամենայն մեղաց:
է. 154ա-5ա ՀԵ. Ցանկական մահացու մեղքն է այս – Եօթներրորդ մահու չափ մեղք՝ բղջախոհութիւնն է, որ մարդն պոռնկութեամբ եւ զազիր գործոց հետեւի... պարտ է յառաջ մեղաց պատճառէն հեռանալ, եւ ապայ կարէ մարդ ի մեղաց ազատիլ:
ԿԴ. 155բ-6բ ՀԶ. Ողբ ահ դըժոխոցն եւ մեղաւորաց երանութիւնն – Եւ մեղաւոր հոգիքն զարհուրեալ դողան եւ ասեն. Վայ թէ մերձեցաւ... արժանի արասցէ Քրիստոս Աստուած իւր երանաւէտ եւ օրհնեալ ձայնին ձեզ եւ մեզ. ամէն:
ԿԵ. 156բ-8բ ՀԷ. Քարոզ վասն աւուր եւ կատարած աշխարհի, ի բան առաքելոյն Պօղոսի, որ ասէ. Քանզի փող հարկանի, եւ մեռեալք ի Քրիստոս յարիցեն – Նախ պարտ է գիտել, զի մահու օրըն եւ ըզկատարածին ծածկեալ է Աստուած... որ եւ արժանի արասցէ Տէր Աստուած զամենայն հաւատացեալքըս այնպիսի փառաւոր եւ վայելուչ յարութեանն հասանել. ամէն:
ԿԶ. 158բ-63ա ՀԸ. Քարոզ ի բան Սողոմոնի, որ ասէ. Յիշեա՛յ զարարիչն յաւուր մանկութեան քոյ եւ գընայ ի ճանապարհս յարդարութեանն՝ մինչեւ եկեալ իցեն աւուրք չարութեան քոյ, յորս ասիցեն. Ո՛չ են կամք իմ դոսայ – Ասեն իմաս[տ]ունքն, թէ Դ. բան առանց մեր կամացն լինի... ոչ լինի երանութեանն արժանի, այլ չարչարի մարմնով, չարդարանայ հոգով, փառք յաւիտեանս. ամէն:
ԿԷ. 163բ-7ա ՀԹ. Քարոզ եւ խըրատ վասն ողորմութեանն, ի բան Սողոմոնի, որ ասէ. Որ ողորմի աղքատին, փոխ տայ Աստուծոյ – Այսպէս հրամայեն վարդապետք եկեղեցոյ, թէ Քրիստոնէից բարի գործք Գ. ազգ է... մեզ արժանի արասցէ Քրիստոս Աստուած իւր առատ ողորմութեանն եւ յերկնից սուրբ արքայութեանն, եկայք օրհնեալք ձայնն լըսելիս արասցէ. ամէն:
ԿԸ. 167բ-8բ Ձ. Քարոզ վասն խոստովանութեանն եւ ապաշխարհութեանն – Եւ արդ, քան զամենայն երախտիս, զոր արար Աստուած... ասէ Աւետարանն. Արթուն կացէ՛ք, զի ոչ գիտէք, երբ ժամանակն. եւ նմայ փառք:
ԿԹ. 168բ-76ա ՁԱ. Քարոզ վասն մահու, ի բանն Սողոմոնի, որ ասէ. Լաւ օր մահու քան զօր ծընընդեան – Պարտ է գիտել, զի հեթանոսք զօր ծընընդեան լաւ համարին... այս ճանապարհիս հետեւողաց եւ արժանի արասցէ իւր սուրբ արքայութեանն. ամէն:
Հ. 176բ-81բ ՁԲ. Քարոզ ի բան սուրբ Ավետարանին, որ ասէ. Օ՛ն, արի՛ք գընասցուք աստիյ – Հրամայէ մարգարէն Միքիեայ. Արի՛ եւ գընա՛ աստի... ապայ թէ ոք զմեղս ծածկեալ պահեսցէ ի սրտի իւրում, առանց թողութեանն մընայ անբժըշկելի. եւ նմայ փառք յաւիտեանս. ամէն:
ՀԱ. 182ա-5բ ՁԳ. Քարոզ եւ խըրատ աստուածաբան վարդապետաց [ի բան]. Որ ունիցի յականջըս լսելոյ՝ լուիցէ, դատաւորք այսպէս արասցեն – Պարտ է ըզմատնած եւ զչարախօսաց մարդն Լ. (30) օր երկաթով կապիլ... անտըրտում ուրախութեան սուրբ արքայութեանըն արժանի արասցէ օրհնեալ ժողովըրդոցս. ամէն:
ՀԲ. 186ա-7բ ՁԴ. Քարոզ ի բանն Եսայեայ, որ ասէ. Ե՛լ, Սէնէքարի՛մ արքայ Ասորեստանեաց, ի վերայ յԷրուսաղէմի, եւ վասն պահոց ի բանն Յովելեայ, որ ասէ. Սըրբեցէ՛ք պահըս, քարոզեցէ՛ք պաղատանըս – Սենեքարիմ կռապաշտ թագաւոր էր Ասորոց ի Նինուէ քաղաքի... հաւատացելոցտ կարողութիւնն զօրութիւնն խոտորիլ ի չարէ եւ առնել զբարի միշտ եւ հանապազ յարազուարճ բերկրանօք, եւ Քրիստոսի մարդասիրի փառք եւ պատիւ յաժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ՀԳ. 188ա-91բ ՁԵ. Քարոզ պահոց, ի բանն Յովելեայ մարգարէին որ ասէ. Սըրբէցէ՛ք պահըս, քարոզեցէ՛ք պաղատանըս ժողովըրդեանն – Խորհուրդ պահոց, որպէս ասէ սուրբըն Բարսեղ. Ի դրախտին աւանդեցաւ... այսպիսի մարդոյ Տէր Աստուած համբերութիւնն տաս, որ չի լուծեն:
ՀԴ. 192ա-9ա ՁԶ. Քարոզ ի բանն Յոբայ նահատակին որ ասէ. Աղօթք իմ սուրբ էին ճշմարիտ առաջի Աստուծոյ – Եւ նախ զայս պարտ է գիտել, թէ քան զամենայն առաքինութիւնսն... ամենեցուն առհասարակ լըսողաց եւ պատմողաց եւ առնողաց ողորմեսցի ողորմածն Աստուած ըստ մեծի ողորմութեանն մերում, եւ նըմայ փառք յաւիտեանս. ամէն:
ՀԵ. 199բ-201բ ՁԷ. Քարոզ ի բան Օրինաց, որ ասէ. Պատուէցէ՛ք զհայր ձեր եւ զմայր, զի ձեզ բարի լինիցիյ – Եւ պարտ է գիտել, զի Դ. բան զաւակն ծընօղին է պարտական... տո՛ւր փառս Աստուծոյ եւ օրհնէ՛ զաւակացդ. այս է բարի խրատ ծընողաց համար, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
ՀԶ. 202ա-4ա ՁԸ. Քարոզ վասն խոստովանութեան, ի բանն, որ ասէ. Ապայ թէ խոստավանիմք զմեղըս մեր հաւատարիմ է եւ արդար՝ առ ի թողուլ զմեղըս մեր – Վարդապետք եկեղեցոյ ասեն, թէ. Խոստովանութիւնն հանդերձ զղջմամբ... սըրբեսցէ եւ ջընջեսցէ ըզմեղըս ձեր առ համայն ժողովրդոցտ եւ ողորմեսցի ըստ մեծի ողորմութեանն իւրում ողորմեայ ամենայն հաւատացելոցտ. ամէն:
ՀԷ. 204ա-11ա ՁԹ. Քարոզ ի բան սուրբ Աւետարանին, որ ասէ. Մի՛ տայք զսըրբութիւնն շանց եւ մի՛ արկանէք զմարգարիտն ձեր առաջի խոզոց – Առաջին սրբութիւնն անուանի հաղորդութիւնն... անցնի ճըրագն, եւ կորիցեն անյիշատակ, եւ ջընջի անուն նորայ ի գրոյն կենաց:
ՀԸ. 211ա-6բ Ղ. Քարոզ ի բան Աւետարանին Օհաննու, որ ասէ. Յամենայն մարդ, որ ատէ զեղբայր իւր, մարդասպան է. եւ գիտեմք, զի յամենայն մարդասպան ո՛չ ունի կեանս յանձին – Եւ զայն հրամայէ, թէ. Յամենայն մարդ, որ ատէ զեխբայրն՝ մարդասպան է... ոչ հաղորդ տալ, այլ մընա զրկեալ յամենայն բարեաց վասն անհաշտ խռովութեանցն եւ ոխակալութեանն:
Ձ. 217ա-21ա ՂԱ. Քարոզ [ի] բանն Յօվնանու մարգարէին, որ ասէ. Ահայ երեք աւուրք, եւ այլ ոչ եւըս իցէ Նինուէ – Զի Նինուէ էր քաղաք մեծ յԱսորեստան, զոր շինեաց Նինոս թագաւորն... ողորմեցաւ Նինուէ քաղաքին, նոյն ողորմութեամբն ողորմի առ ամենայն հաւատացեալ ժողովրդոցդ՝ արքըտ, կանայքդ, ծերքըդ եւ տղայքդ, մանաւանդ գրողաց, ընդերցողաց եւ լըսողացտ Աստուած ողորմեսցի. ամէն:
ՁԱ. 221բ-5ա ՂԲ. Քարոզ ի բան Սողոմոնի, որ ասէ. Մահ եւ կեանք ի ձեռըն լեզուին, եւ որք ըմբըռնեն զնայ՝ կերիցեն զպըտուղ նորայ – Առաջին խըրատ վասն մարմնաւոր կենացս է ճշմարիտ... բերանն մաքուր պահեսցէ այն սուրբ բերանօվը յետի թոշակի Քրիստոսի յարիւն եւ մարմինն ճաշակել արժանի արասցէ, օրհնեալ էք եւ օրհնեալ լինիք. ամէն:
ՁԲ. 225ա-8ա ՂԳ. Քարոզ ի բան մարգարէին Դաւթեայ, որ ասէ. Որպէս իժիյ եւ քարբի, զի խըցեալ է զականջըս իւր – Թէ վասն զի՞նչ պատճառի մարգարէն առակաւ խօսի... մատնին ի կորուստն յաւիտենից, որոց փրկեսցէ Քրիստոս զամենայն հաւատացեալքդ չար սատանայի սովորական մեղաց է. ամէն:
ՁԳ. 228բ-32ա ՂԴ. Քարոզ ի բանն Սողոմոնի, որ ասէ. Որ զանձըն ի գործըս իւր ոչ բժշկէ, եղբայր է նայ այնոցիկ, որ անձինն առնիցէ – Անցըն զբանական հոգի ասէ, որպէս ասէ մարգարէն... սերմը թաղես ի հողն, գարունն փուշ բուսանի եւ լուցկի լինի անշէջ հըրոյն, յորոց փրկեսցէ Քրիստոս Աստուած զամենայն հաւատացեալս անուան իւրոյ:
ՁԴ. 232բ-6բ ՂԵ. Քարոզ վասն Երից մանկանց, որ ասէ. Եւ նոքայ երեքեանն գընացին ի մէջ հըրոյն – Եւ զի յառաջ քան զգերութիւնն բաբելացոց... փրկեցեր զերիս մանկունսըն, նոյն ողորմութեամբն ողորմեսցի ընդերձողաց եւ լըսողացտ. ամէն:
ՁԵ. 237ա-40բ ՂԶ. Քարոզ [ի բանն] Դանիէլի մարգարէի, որ ասէ. Փոխեցաւ թագաւորն ի կերպըս գազանաց – Եւ թագաւորն Նաբուգոդոնոսոր յորժամ ետես զհրաշս... այսպէս իմաստուն եւ ասըլ մարդոյ նշան խոնարհութիւնն է, եւ թէ չունիյս խոնարհութիւնն, ոչինչ բարի չունիս եւ դատարկ ես յամենայն բարեաց:
ՁԶ. 241ա-6բ ՂԷ. Քարոզ վասն գերութեան, ի բանն Դաւթեայ որ ասէ. Առ գետըս Բաբելացոց անդ նըստէաք եւ լայեաք – Եւ զի առաջ քան զգալուստն Քրիստոսի ի բոլոր աշխարհս... մատնին ի կորուստն յաւիտենական, որոց փրկեսցէ Քրիստոս Աստուած մեր զամենայն հաւատացեալ:
ՁԷ. 246բ-9բ ՂԸ. Քարոզ ի բանն Սողոմոնի, որ ասէ. Լաւ է կույր աչօք, քան կույր մըտօք, զի կույրն աչօք ուսանի զերթեւեկ ճանապարհին, ի[ս]կ կույրն մըտօք հանապազ մոլոր – Ասէ իմաստունն եւ Անյախտ փիլիսոփայն Դաւիթ, թէ. Իմաստութիւնն բաժանիյ տեսական եւ գործիական... առին զհոգեւորն եւ զմարմնաւորն ի վերայ աւելի, որոց եւ հաւատացեալ ժողովըրդոցըդ մեզ եւ ձեզ այն սուրբ արքայութեանն իւր տեսութեանն փառացն արժանացուսցէ. ամէն:
ՁԸ. 250ա-1բ ՂԹ. Քարոզ վասն կիրակէին, ի բան Օրինաց Մովսէսի որ ասէ. Պատուէցէ՛ք զօր շաբաթին – Եւ որպէս ի վեց օրն արար Աստուած եւ Է. օրն հանգեաւ... ինչ օգուտ է շատ դատիլն, երբ Աստուած չտայ մարդոյ, ջանալն զուր եւ անօգուտ է:
ՁԹ. 252ա Ճ. Քարոզ վասն ողորմութեան աղքատաց – Ողորմութիւնն արարէ՛ք աղքատաց եւ կարօտելոց, զի ողորմածացն է արքայութիւնն... ասեմ եւ ոչ ամաչեմ. Օրհնեալ ժողովո՛ւրդք Աստուծոյ, միշտ անպակաս արասջիք ողորմութիւնն ձեր:
Ղ. 252աբ ՃԱ. Յաղագս պահոց վերայ – Զպահքըն սուրբ եւ անարատ պարտ է պահել քրիստոնէին... ողորմածն Աստուած իւր առատ ողորմութեամբն ողորմեսցի առ հաւատացեալ քրիստոնէիցդ մեզ եւ ձեզ. ամէն:
ՂԱ. 253աբ ՃԲ. Տեսիլ սրբոյն Աթանասի ասացեալ է – Ամենեցունցն Աստուած, որ ըսքանչելի տեսիլ երեւեցոյց մարգարէից իւրոց սրբոց... արժանի լինիցիք միանալ ի Քրիստոս ձեզ եւ մեզ. ամէն:
ՂԲ. 254ա-5բ ՃԳ. Քարոզ վասն ողորմածութեան. Առ ի լըսել ժողովրդեան – Հըրամայէ մարգարէն Դաւիթ ի բանըս իւրում ասելով. Երանի որ խորհի... լըսէ՛ք ըզխրատըս, ի միտ պահեցէ՛ք եւ ողորմութեանն վերայ հաստատ կենաք:
ՂԳ. 256բ-7ա ՃԴ. Քարոզ վասն նընջեցելոց՝ Գրիգորի Տաթեւացոյ ասացեալ – Այսպէս ասէ երանելին Յոբ ի բերանոյ նընջեցելոցն... ձեր կենդանեաց եւ եօթըն նախնեաց հին եւ նընջեցելոց հոգոցն մասըն եւ բաժին եղիցի ձեզ եւ մեզ:
ՂԴ. 257բ-9ա ՃԵ. Քարոզ վասն քահանայից՝ ասացեալ է Գրիգոր Տաթեւցոյ – Որպէս հրամայէ Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս ի փրկական սուրբ Աւետարանին... ասէ Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս. Եկա՛յք, օրհնեա՛լք հօր իմոյ, ժառանգէցէ՛ք զպատրաստեալ ձեզ տեղի արքայութեանն:
ՂԵ. 259ա-61ա ՃԶ. Երանելոյն Օհաննու Ոսկիբերանին ասացեալ է վեցերրորդ կիրակին. զՄեկնութիւնն սուրբ Աւետարանին, [ի բանն]. Արթուն կացէ՛ք, զի ոչ գիտէք ե՛րբ տէր տանն գայցէ՝ յերեկօրեայ թէ ի մէջ գիշերի... հասանել կարասցուք շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, ընդ որում Հօր, միանգամայն եւ Հոգոյն Սրբոյ վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ յա[յ]ժմ եւ միշտ յաւիտեանս. ամէն:
ՂԶ. 261ա-2ա ՃԷ. Յոհաննու Ոսկէբերանին ասացեալ է. Յաղագըս հրաժարման մարդկան ի աշխարհէ – Յորժամ մեղաւորք հըրաժարին յաշխարհէս, գան հրեշտակքն ահեղակերպ... արթուն լերո՛ւք, զի արժանի լիցուք ժառանգել զերկնից արքայութիւնդ ընդ յամենայն սուրբս եւ գոհանալով փառաւորել զՀայր եւ զՈրդիդ եւ զՍուրբ Հոգիդ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ՂԷ. 262բ-3բ ՃԸ. Քարոզ Յոհաննու Մանդակունեցոյ ասացեալ է. Վասն մեղաց եւ հայհոյողաց, այսինքն՝ քուֆր – Երկերո՛ւք եւ վախեցէ՛ք եւ զարհուրէցէ՛ք, դողացէ՛ք, սարսափեցէ՛ք... եկա՛յք օրհնեա՛լք հօր իմոյ, ժառանգէցէ՛ք յաւիտենական արքայութիւնս իմ, արժանի արասցէ ձեզ եւ մեզ. ամէն:
ՂԸ. 263բ-4բ ՃԹ. Տեսիլ սուրբ վարդապետին Յոհաննու, որ մականուն Կոզեռն կոչեցեալ, այր ճգանա<ս>զգեաց եւ բանիբուն վարդապետէ – Ի թվականին հայոց ԴՃՀ. (1021) ամին, յորում ժամանակի թագաւորն Յունաց Վասիլ... եղեւ իբրեւ հայր ազգիս հայոց եւ շնորհեաց վանացն ի ծառայութիւնն երկոտասան գեօղս:
ՂԹ. 265ա-6բ ՃԺ. Վասն ահագին նըշանացըն – Դարձեալ յետ Ը. տարոյն՝ թվականութեանս հայոց ԴՃ. եւ ՀԸ. (1029) ամին եւ նոյն թագաւորութեանն Հայոց Վասլի եղեւ յերկինըս ահաւոր նշանս... յա[յ]նժամ կապեալ ոտիւք եւ ձեռօք արկանեն ի խաւարն արտաքին, ուր լալ աչացն է եւ կրճել ատամանցն:
Ճ. 267բ-8բ ՃԺԱ. Խըրատ հոգոյշահ, բան օգտակար, զոր ասացեալ է Յոհանէս Պըլուզ վարդապետն – Արար Աստուած զմարդն հոգի եւ մարմին եւ միտք... հաւասար պահէ, ապայ տունն շէն կէնայ, եւ մարդըն՝ հանգիստ, որ ունիցի յականջըս լըսելոյ՝ լուիցէ. ի փառըս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. ամէն:
ՃԱ. 269ա-71բ ՃԺԲ. Քարոզ եւ պատմութիւնն Մանասէ թագաւորին – Թագաւորն Եզեկիեայ ի ժամանակի իւրում բազում մեղըսագործէր... լինի զարմանալի գործ, զի մարդն ունիյ առ ինքեան չար եւ բարի, եւ մարդն է հաղորդ կենդանի ըստեղծեալ:
ՃԲ. 272ա-4ա ՃԺԴ. Քարոզ վասն Յարութեանն Քրիստոսի, որ Կղէոպեանքն տեսին զՔրիստոս ի ճանապարհին, եւ վասն չի հաւատալոյն Թումայի եւ առաքելոյն – Եւ ահա երկուս ի նոցանէ երթային ի նըմին աւուր ի գիւղ մի... մեզ արժանացուսցէ քաղցըր ձայնն, քաղցրը տեսըն ավուր ահեղ հրապարակին. ամէն:
ՃԳ. 274աբ ՃԺԵ. Մարդոյ շահաւոր խըրատ, որ ասացեալ է Արի[ս]տոտէլ իմաստնոյ – Առըն անմըտի անըսգամի հետ գինի խըմելէնիս է... հագուստ, որ քեզ չի վայելեր՝ հագնիս, ծաղր առնեն քեզ, զի հագնելըն լաւ է:
ՃԴ. 275ա-6բ ՃԺԶ. [Խրատ]. Որ ողորմի աստ աղքատաց կամ տընանկաց, փոխ տայ Աստուծոյ, որպէս գրեալ է ի գիրըս – Որ ասացաք, թէ Մարդ փոխ տայ Աստուծոյ, միոյն հազարապատիկ առնու... մարմնով զարդարեսցէ եւ անդ արքայութեանն փառացն արժանացուսցէ, օրհնեալ էք եւ օրհնեալ լիցիք. ամէն:
ՃԵ. 277աբ ՃԺԷ. [Խրատ]՝ թէ ինչպէս պարտ է քրիստոնեան աղօթք գիտնալ եւ յաղօթել եւ յաղօթելով յուսալ յԱստուած – Այս է որ իրկուն, առաւօտ եւ ի ցերեկն ջերմեռանդաբար աղօթք եւ աղաջանք անեմ... հասկանալ պիտիյ, ոչ թէ սոսկ բանիւ ասել, այլ ջերմեռանդաբար ասել եւ իմանալ:
ՃԶ. 277բ-80ա ՃԺԸ. Վասն տասն պատուիրանացն Աստուծոյ, թէ որպէս պէտք է քրիստոնէին, որ գիտնայ եւ պահէ, որ անով զԱստուած սիրելն յայտնի լինի – Քըրիստոնէին զԱստուած սիրելն նշանն ո՞րն է. զԱստուծոյ ամենայն պատուիրանքն եւ հրամանն պահելն է... Աստուած մեր վերայ միշտ քաղցրութեամբ նայէ եւ իւր արքայութեանն արժանի արասցէ ձեզ մեզ. ամէն:
ՃԷ. 280ա-2ա ՃԺԹ. [Խրատ]՝ Օրհնեալ Ժողովո՛ւրդք Աստուծոյ, զի՞նչ է մեղքն, եւ քանի՞ կերպ, եւ թէ ինչպէ՞ս քըրիստոնեայն պիտ որ փախչի եւ միշտ յարքայութեանն ճանապարհի հետեւէ – [Հարց.] Ի՞նչ է մեղքն: [Պատասխանի.] Մեղքն այն գործքերն եւ խօսքերն են, որ Աստուծոյ հըրամանաւն արգելուած են... Է. մահու չաբ մեղացէ զձեզ փրկէսցէ եւ ազատեսցէ առանց մեղաց իւր յարքայութեանն ժառանգեցուսցէ. ամէն:
ՃԸ. 282ա-3բ ՃԻ. [Հարց.] Ո՞րն են այն մեղքերն, որ Հոգոյն Սրբոյ դէմ են: [Պատասխանի]. Այս վեցս են՝ յանդըգնութիւնն, յագահութիւնն, ընդդիմանալ ճշմարտութեանն, նախանձ ընդդէմ բարոյ եղբօրն, խըստասրտութիւնն եւ անզըխջութիւնն մինչեւ իսպառ – Յանդըգնութիւնն այն է, որ մէկ մարդ մի բարի գործելոյ փոյթ չունի... արժանի լինինք զոր եւ ամենակարօղըն Աստուած իւր յարքայութեան փառացն արժանացուսցէ ձեզ եւ մեզ. ամէն:
ՃԹ. 283բ-6բ ՃԻԱ. Վասն եօթն խորհուրդ եկեղեցոյ, զոր քրիստոնեան պարտ է գիտենալ եւ ճանաչել, որ ջերմեռանդութեամբ ընդունի – [Հարց.] Գիտե՞ս թէ քանի են խորհուրդք եկեղեցոյ: [Պատասխանի]. Եօթն են, այսինքըն՝ մկրտութիւնն, դրոշմ, հաղորդութիւնն, ապաշխարութիւնն... մարմնաւոր զէնէ հատ սօրվին, որ ետոյ կարօղ լինին ապրիլ ի փառըս Աստուծոյ. ամէն:
ՃԺ. 287ա ՃԻԲ. Պատմութիւնն մի որբ տըղայի մի եղեալ – Գրեալ է ի Վարս սուրբ հարանց, թէ ճըգնաւոր մի մեռաւ... արքայութեան լուսոյն առհասարակ քըրիստոնէից ազգիս եւ մանաւ[անդ] ձեզ եւ մեզ եւ մեր նընջեցելոց ազըրաւ յաւիտեանս. ամէն:
ՃԺԱ. 287բ ՃԻԳ. Պատմութիւնն մեծատան եւ Ղազարու – Զի մեծատան, որ զփառք աշխարհիս վայելեաց զանազան հեշտութեամբ... Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս արժանի արասցէ նոյն յաջակողմեան դասին ձեզ եւ մեզ. ամէն:
ՃԺԲ. 288ա-90բ ՃԻԴ. Խըրատ ոգէշահ, զոր ասացեալ է ճըգնասգեաց միայնաւորին Յովհաննէսի Գառնեցոյ – Ծառայակիցս ձեր ի Քրիստոս Յիսուս Յովհաննէս Գառնեցի հարձանեմ... Այս բանքս գրել են ժամանակով ՈՁԳ. (1234), հայրապետ տէր Կոստանդին եւ թագաւոր Հեթում:
ՃԺԳ. 290բ-4բ ՃԻԵ. Քարոզ վասն ապաշխարութեանն, ի բան սուրբ Աւետարանին որ ասէ. Եղերո՛ւք խորագէտ իբրեւ ըզօձ եւ միամիտ աղաւնի, ասացեալ Բարդուղիմէոսի առաքելոյն – Նախ գիտելի է, զի որպէս մարդըս հոգի է եւ մարմին... եղերո՛ւք որպէս խորագետք, որ չի խաբվիք ի սատանայի գործի եւ հանդերձեալ բարեացն արժանիք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
ՃԺԴ. 294բ-9ա ՃԻԶ. Քարոզ եւ խըրատ Վարդան վարդապետէ՝ ոխակալի վերայ, [ի բանն]. Եթէ ոխքըն ոչ սըրբես ի սրտէ քումէ եւ թշնամոյն բարի ոչ առնէ, Հայրն երկնաւոր ոչ ընդունի զբարի գործըս քոյ եւ ոչ թողու զմեղըս քոյ, որպէս եւ հրամայէ Յիսուս Քրիստոս յույսն մեր – Մարդ՝ որ ոչ սանձէ զլեզու իւր... անճառելի արքայութեանն արժանի արասցէ ձեզ եւ մեզ, հանդերձ նընջեցելովք. ամէն:
ՃԺԵ. 299բ-302ա ՃԻԷ. Յովհաննու Ոսկէբէրանի Կոսդանդնօպօլսի եպիսկոպոսի ասացեալ. Խըրատ քարոզ վասն պահոց աղօթից՝ ողորմութեանն խոստովանութեան. առաջի Մեծ պահոց չորեքշաբտի, [ի բանն]. Որպէս ասէ Եսայի մարգարէն. Լուացարո՛ւք, սըրբացարո՛ւք – Սըրբութեան աղտեղութեան ոչ միայն ի կենդանի մարդըս տեսանեմք... մեզ արժանի արասցէ սուրբ սրտիւ խոստովանել զմեղըս եւ գրոյն կենաց արժանի լինել ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր. ամէն:
ՃԺԶ. 302բ-6ա ՃԻԸ. Հարցումն Աթանասի հայրապետ[ի] եւ պատասխանի հըրեշտակին – Հարց. Ուստի՞ հաստատի հոգի մարդոյ: Պատասխանի. Հոգի մարդոյ գոյութիւնն է իմանալիյ... զի ի խոնարհութենէն դառնայ, զի թեթեւագոյն է բընական ցանկութիւնն. եւ այլն:
ՃԺԷ. 306բ-9ա ՃԻԹ. Վասն դատաստանի օրըն մեղաւորաց մատնողքի քարոզքըս – Ասեն վարդապետք, թէ դատաստանի օրըն Զ. մատնողք լինեն... օրհնեալ քաղծըր ձայնն լըսելի արասցէ ձեզ եւ մեզ. ամէն:
ՃԺԸ. 309ա-15ա ՃԼ. Քարոզ վասն յարութեանն մարդկան եւ ահեղ դատաստանին Քրիստոսիյ. մարգարէն Եսայիաս ասէ, թէ՝ Յարիցէն մեռեալք, կանգնեսցին ամենեքեան, որ եդեալ են ի գերեզմանիյ – Արդ, նախ առաջին տեսցուք, թէ վասն էր մահկանացու եւ ապականացու եղեւ մարդկային բընութինն... անճառելի արքայութեանն արժանի արասցէ ձեզ եւ մեզ, հանդերձ նընջեցելովք օրհնեալ էք եւ օրհնեալ լինիք. ամէն:
ՃԺԹ. 315ա-7ա ՃԼԱ. Հարցումք եւ լուծմունք ուսումնասիրաց, ասացեալ սուրբ վարդապետաց – [Հարց.] Քանի գործք բան արար Աստուած առաջին աւուրն. Պատասխանի. Արար Աստուած զհրեղէն երկինքն... այս է նեղ եւ անձուկ ճանապարհըն, որ տանի ի կեանս յաւիտենից:
2. [Բանք զանազանք]
1. 317բ-9ա ՃԼԲ. [Հարց.] Եթէ հարձանես, թէ յորո՞ւմ տեղոջ է դըժոխքըն – Պատասխանի քեզ. Եւ արդ, բազում բանք ասացան եւ ասին վասն այս հարձմանըս... մեզ մէկ Հայր մեղայիւ յիշեսցէ՝ Տէրն Քրիստոս իւր միւսանգամ գալըստեանն ձեզ յարքայութեանն յիշեսցէ. ամէն:
2. 319ա-23բ ՃԼԳ. Տեսիլ եւ հարցմունք Մարիամ սուրբ Աստուածածինն առ հըրեշտակապետն Գաբրիէլ. Վասն արդարոց, մեղաւորաց – Ի միում աւուր երթայր սուրբ Աստուածածինն ի լիեառն Ձիթենեաց՝ կալ յաղօթըս... զանթառամ պըսակն շնորհեմ նոցայ, եւ փառաւորեսցեն զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին այժմ եւ միշտ եւ յաւիտենից. ամէն:
3. 324ա-7ա ՃԼԴ. Յերդալն ի տուն սըգաւորի առ նընջեցեալն, ինչ շահ ունի գընացողին, [ի բանն] որ ասէ. Լաւ է գընալ ի տուն սըգոյ, քանի տուն արբեցութեան: Պատասխանի. – Զի կենդանին զմեռեալն տեսանելով Է. ազգ խըրատ լինի... որք մի անգամ արժանաւորին երկնից արքայութեանն յաւիտեանըս յաւիտենից եւ տանջանաց մատնեսցին տանջեսցին յաւիտեանս յաւիտենից:
4. 327բ-8ա ՃԼԵ. Պատմութիւնն տընօրէնութեանն Քրիստոսի – Այսպէս ուսաք ի խընդրոյ ոսկի գրով ի պատմագրի, ի թագաւորութեանն քաղաքին իյ Կոստանդինուպօլիս... եւ օրինակըս թարքմանեցաւ ի հըռոմ գրոյ ի հայ գիր ի թվին ՈՀ. (1221):
5. 328բ-9ա ՃԼԶ. Սուրբն Եպիբան՝ Պատարագ առնելոյ ժամն անարժան սարկաւագին պառճառօվըն Հոգին Սուրբ չի տեսանել – Ի վերայ բազում նշանաց եւ մարգարէութեանն էր եւ այս... զինքն սըրբութեամբ չէ պատրաստեալ, ըզսգաստք լինիջիք: Ահայ ես անպարտ եմ ձեր խըղճմըտանքն, դուք գիտէք:
6. 329ա-30բ ՃԼԷ. Ըսկիսբըն առաքելական կանոնից՝ Պառճառն որպէս եղեւն – Վարդապետութիւնն առաքելոցն ըզկընի վերանալոյն Քրիստոսի առ Հայր իւր... վաղճան աշխարհիս հայրական փառօք երկնաւոր հրեշտակօք, եւ նմայ փառք յաւիտեանս. ամէն:
7. 330բ-1ա ՃԼԸ. Կանոնք է այս գրեալս – Գըրեմք զայս, զի մի՛ զմեռելոյն բաժին ընդ վայր ծախէք եւ սըգոյ հանդերձ ագանի... մերկ հագուցանէ շաբաթ օրն աղքատաց ողորմութիւնն տո՛ւր, ընդունի Աստուած:
8. 331ա ՃԼԹ. Վասն անկընուք մանկան մեռանելոյ. Լուծմունք կանոնէ գրեցեալ – Թէպէտ եւ անկատար մեռաւ, զի ոչ ունէր լուսաւորութիւնն... ի ներքոյ հողոյ պարտ է քրիստոնէից գիրկըս դնել, եւ Քրիստոսի փառք. ամէն:
9. 331աբ ՃԽ. Վասն մեռելոց. պատանքի Հարցմունքըն – [Հարց.] Արդ, որպէ՞ս զգեստին հանելն: Պատասխանի. Նախ նըշանակէ, եթէ զկենցաղ աշխարհիս մերկացավ... փառք ի բարձունս. քանի տարին լմըմնցաւ ի չորս հարիւր եւ Լ. (30) ամըն կամ աւելի ապայ ավարտեցաւ:
10. 332ա-4բ ՃԽԱ. Պատմութիւնն Նուշըրաւան թագաւորին. խըրատ է լաւ – Կայր թագաւոր մի [ի] Պարսիկըս, եւ իմաստուն եւ անուն նորա Նուշըրէվան... մի՛ բառնայք, ի անշահ սիրելեացըն ի զատ կացէ՛ք. եւ Աստուծոյ Տեառն ամենակալին փառք յաւիտեանս. ամէն:
11. 334բ ՃԽԲ. Այս է գինուն զենն ու զարարն, որ ի մարդն կու հասուցանէ – Առաջինն, որ ի բանէն կու հանէ երկուսն ըստակըն հատցընէ... զմարդն այսպէս է գինուն զօրութիւնն ի մարդըն այսպէս ով պատրաստի է՝ երանի իւրըն:
12. 335ա-8ա ՃԽԳ-ՃԽԹ. [Առակք]. ա. 355ա-6ա Թագաւոր մի ունէր որդի մի բարի, աղօթասէր... հատուցումն մեղաւորաց դժոխք արդարոց արքայութիւնն մարդըս հաւատով յուսով, սիրով հէմ զայս կեանքս կու վայելէ հէմ զանտի կենացն արքայութիւնն կու ժառանգէ: բ. 336բ Լավ առակ մի է – Եւ արդ, ահայ իշխան մի գեղեցիկ... արդար դատաստանի յերթայք յինէն ի հուրն յաւիտենից, անդ եղիցի լալ եւ կըրճել յատամանց: գ. 336բ Այլ իմըն առակ է – Սատանայ մի առ սատանաիյ գընաց... փչեմ եւ յանդիմանիմ զչարագործսըն եւ խայտառակեմ: դ. 337ա Դեւ մի Բարսեղ Կեսարացի հետ խօսելն – Դեւ մի, որ ասաց Բարսեղ Կեսարացոյն թէ. Անմարմինք ենք... ծածկեցին տանէր ձեռքն, որ նոր հանդիպէր առնույր ուտէր թէ լավ թէ վատ: ե. 337աբ Դեւ մի, որ ի կերպարանս կընոջ լեալ երեւէր եւ խառնակէր ընդ նըմայ – Պատմեաց մեզ սուրբ եւ մեծ վարդապետն Յովսէփ, զոր շինեաց զվանքն... ոչ զձայնն լուեալ, ելաք անտի եւ գընացաք փառաւորելով զԱստուած: զ. 337բ Յերուսաղէմ երդօղի մի առակ – Մարդ մի յԵրուսաղէմ կերդայր, եւ Ճ. (100) ֆլորի մի մարդի... անդէ ֆըլորին ի գավազանիս մէջն ուրախացավ եւ փառըս ետ Աստուծոյ: է. 337բ-8ա Սողոմոն իմաստունի ունենալըն եւ ինչքըն – Սողոմոն ԽՌ. (4000) մատակ ձիոց ունել... Ա., որ մահուն օրն անգիտելի է, մէկն, որ ըզկատարած աշխարհըս երբ է:
13. 338ա ՃԾ. Աղքատաց չողորմել դատաստանի ժամն – Մովսէս մարգարէն ասէ. Մի՛ ողորմիր աղքատին ի ժամ դատաստանին (4 տող):
ՃԼԲ. 338ա Հանելուկ. Հայր իմ ծընաւ զիս ի մօրէ... (Մարիամ զՔրիստոս):
14. 338աբ Աստուածաշունչ է ժամանակաց վերայ է – Ժամանակ ծընանելոյ եւ ժամանակ մեռանելոյ... ժամանակ պատերազմի, ժամանակ խաղաղութեան. ամէն:
15. 338բ ՃԾԳ. [Հարցմունք եւ պատասխանիք]. Վասն նընջեցեալքն տանել ի հանգիստ – [Հարց.] Ո՞րն է երեք հանգիստն, եւ զի՞նչ է խորհուրդն: Պատասխանի. Նախ այն է, յորժամ բերեն առ քահանայապետն... պարգեւեսցէ զերկնից արքայութիւնն, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
16. 339աբ ՃԾԴ. ՅԱստուածոյ ողորմութիւնն, անչաբ է, գըթութիւնն անբաւ – Որպէս Մովսէս մարդասպան էր եւ Դ[ա]իւթ ողորմեցայ նըմայ... հարիւր եւ զինուսուն քանքարն թողում քեզ եւ ուրախ արձակեցից զքեզ. ամէն:
17. 340ա ՃԾԵ. Յաղագըս Սողոմոնի երազ տեսնելն – Օր միյ Սողոմոն արքայն երազ ետես, թէ երեւեցաւ նըմայ ասպար միյ... քէնէ ուսայ, դու ասացեր, զի վերացաւ յերկինըս ճըշմարտութիւնն:
18. 340ա ՃԾԶ. Տապանակի մէջն Բ. քարեղէն տախտակքն – Եւ էր ի մէջ տապանակին Բ. քարեշէն տախտակքն Մովսէսի... (5 տող):
19. 340բ-7բ ՃԾԷ. Պատմութիւնն Խոսրով թագաւորութեանն – Ի ժամանակն Խոսրովու թագաւորութեանն, որդոյն Վաղարշու վրէժխնդիր լինելն... այս պատճէն է առաջին պատերազմին Արձանայ:
20. 347բ-50բ ՃԾԸ. Պատմութիւնն քաջին Հայոց Թոռընկայ – Յայսմ ժամանակի յայտնեցաւ ոմըն ամենաչար... եկն յԱնտիոք եւ յԱնի, ուր քաղաքըն յՈւռհայ. եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մեր փառք յաւիտեանս. ամէն:
21. 351ա-6ա ՃԾԹ. Պատմութիւնն վասն թագաւորաց Հըռոմոց, թէ ի՞նչ չարիք անցուցին ի գլուխս Հայոց եւ զաշխարհս մեր ավերեցին – Ո՜վ եղբայրք, տեսէ՛ք եւ իմացի՛ք զոր եւ պարտ է ուսումնասէր անձանց գիտել... եդ ի վերա նորայ եւ ծառայեցոյց զայլասգիցն, եւ եղեւ ի թագաւորել նորայ ԶՃԽԶ. (1197) թվական հայոց:
22. 356ա-8բ ՃԿ. Վասն բարեպաշտի թագաւորին Հայոց Հեթմոյ գընալն ի Նողայ, առ Բաթու զօրապետն թաթարաց – Մեծահաւատ եւ քրիստոսասէր արքայն Հայոց Հեթում, որ ի կողմանըս Կիլիկեցոց... երիցս անգամ մերձենան եւ մինչ Խ. (40) ամըն ամիսն Գ. անգամ եւ մինչ Ծ. (50) ամըն տարին Գ. հետ. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
23. 358բ-9ա ՃԿԱ. Յաղագս վասն Է. բաժինին աշխարհս, որ իմանաս, թէ որպէս են եւ կամ որչաբ են երկանքն կամ լայնքըն, կամ զի՞նչ կերպ մարդիկք բընակեալ են ի նոսայ – Յառաջին բաժին աշխարհիս բընակեալ են մարդիկք գիշատեսիլ... արեւմըտից երկրին մարդն իսմայելացիք են եւ որդիք Հագարաց, եւ այս է երկրածինքս. վերջ:
24. 359բ-61ա ՃԿԲ. Պատմութիւն՝ մի սատանայ խաբեաց կրօնավորի մի – Պատմեցին մի զծերքն. Եթէ իսկի կըրօնավոր ոմըն աղաջէր զԱստուած... զառիւծ գոչէ. զգուշ լերո՛ւք, եղբա՛յրք, ընդ ոգոյդ ձերում եւ արթուն լերուք ի պատրանաց նորայ. ամէն:
25. 361բ ՃԿԳ. Քանի այնք են գոյիցըս – Ստեփանոս երաժիշտ ԻԶ. (26) բաժանեաց. բառաչել, պոռչել, պապչել... ոմանք արարին ըստեղունըս Դ. եւ եղեւ ԺԲ. (12) ձայն. ի փառս Աստուծոյ:
26. 361բ ՃԿԴ. Ջըհուտի մի առակ եղեալ է ըստոյք – Հըրէյեա մի ի հորն էր անկեալ, օրն շաբաթ օր, եւ եկեալ քրիստոնեա մի... ըստ լեզուս մեր Քրիստոս օծեալ թագաւոր ի Հռոմն Քրիստոս, եւ եբրայեցիք մեսիայ թարգմանի:
27. 362ա ՃԿԵ. Երկու ճըքնաւորաց բանքն են – Երկու ճըգնաւոր գընացին ի միասին, մինն՝ ծեր, մինն տըղայ... կարօտ է արդարութեամբ թէ մեռանի եւ խիղճ մնայ աշխարհէս. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
28. 362բ-4ա ՃԿԶ. Խոստովանութեան Խըրատ ուսնելոյ. Մեղայ ամենայսուրբ Երրորդութեանն՝ Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սըրբոյ. մեղուցեալ եմ Աստուծոյ, խոստովանիմ առաջի քո Հա՛յր սուրբ – Հըպարտութեանն մասունքն մինն անհընազանդութիւնն ինքնայհաճութիւնն երեսպաշտութիւնն... Հա՛յր սուրբ, ըզքեզ ունիմ միջնորդ հաշտութեանն, եւ բարեխօսէ՛ առ միածին:
29. 364բ-6ա ՃԿԷ. Զի՞նչ էյութիւնն ունի, զի՞նչ խորհուրդ ունի պատարագն, զի՞նչ ըսգեստուց սուրբ պատարագին – Քահաննայն նշանակէ զՏէրն մեր Յիսուս Քրիստոս... քահանայն ասէ. երդայք խաղաղութեամբ, Տէր եղիցիյին արժանացուսցէ ընդ ձեզ. ամէն:
30. 366բ ՃԿԸ. Վասն Սուրբ Սարգսի շաբաթին էյութիւնն – Անուն սրբոյն Սարգսի մի՛ վասն համանունութեանն գայթակղեսցի... յիշատակ նորա յաւուր շաբաթու, որ ետ պահոց առաջաւորին:
31. 366բ ՃԿԹ. Վասն ֆըռանկաց մատաղի էյութիւնն – Եկեղեցիս ֆըռանկաց քանզի խորովեալ ըզգառըն ի Զատկի... յառաջ քան զայլ հասարակաց կերակուրըս:
32. 366բ ՃՀ. Խոզի միս ուտել չուտելի էյութիւնն – Յորժամ ըստեղծ արարիչն զազգ զգալի կեդանեաց վկայեաց... վասն որոշելոյ զհաւատացեալսն ի Քրիստոս ի հըրէյիցն միաբանութենէ:
33. 367ա ՃՀԱ. Վասն հօվուաց գիւղին էյութիւնն – ՅԵրուսաղէմ քաղաքին մինչեւ ցայսօր կոչի Հովիւք ի գիւղ... կէսք նոցա այլազգիք է:
34. 367ա ՃՀԲ. Ըզկընի Համբարձման Տեառն չար հրէյեայքն ոչ թողին Մայր Տեառն շրջագայել – Որժամ գընաց Աստուածածինն գետ Որդանան՝ երկըրպագել... սրբոյն Յակոբայ լուսէղէն դաստառակով եդ առաջի տիրուհոյն հրեշտակք:
35. 367աբ ՃՀԳ. Կիրակամըտի լույս զուարդն ո՞վ ասաց, վասն ի՞նչ պատճառի – Լուսաւորիչ հայրն մեր սուրբն Գրիգոր մինչ ճըգնէր ի Սեպուհ լեառըն... ըսգեստաւորեալ իջանեն վայրի կողմն, հասարակ թասն կանգնին, փառք Քրիստոս ի բարձունհս յատեան ասեն:
36. 367բ ՃՀԴ. Կին մի յԵրուսաղէմ գնացած եւ փոշիմանեցաւ– Կին մի գընաց յԵրուսաղէմ, բազում ինչ տարաւ, բաշխեաց... մինչեւ ի կէտ իւրոյ ժամանակի լալով մեռաւ:
37. 368ա ՃՀԵ. Բանք Սողոմոնի այնքան իմաստութեամբն մոլորեցուցին կանայք – Սողոմոն այնքան իմաստութեամբն պաշտօնեայ եղեւ, որ չունէր պէտըս... հազիւ շիջոյց բարկութիւնն, զերծաւ ի մահուանէ:
38. 368բ ՃՀԶ. Գեհեան բառըս է ճէհէնէմ – Գեհան բառըս ասացաւ հրոյն դժոխոց եւ պատճառն է... ըստ այլազգաց ասացաւ ճէհէննէմ:
39. 368ա ՃՀԷ. Թշնամոյն քոյ մի՛ հաւատար ի յաւիտեան, եղբա՛յրք – Որպէս ասի ի վիճաբանութեանն Մակարայ ճգնաւորին ընդ ամիրային Տիզբոնի... եթէ կամիս զԱստուած բարեկամ քոյ սիրել:
– 368բ գրչից. Սողոմոնի զօրութիւնն այսպէս է – Զի ջերմեռանդ Սաղմոս ասել... (2 տող):
40. 369ա ՃՀԹ. Թագաւոր մի եւ թագուհին ծածուկ խորհուրդն միմեանց ճշմարիտն խօստօվանելովն զավակին աչքըն բացվաւ – Կայր թագաւոր մի եւ թագուհին միմեանց խոստմունք արարին Աստուծոյ... տեսաք մի ճշմարիտ խոստովանքն ինչ հըրաշք բան կանէ:
41. 369բ ՃՁ. Փոքրը մի պատմութիւնն Հընդկաց աշխարհին – Իսկ աշխարհն Հընդկաց Գ. աթոռք են... թագաւորի մայրաքաղաքըն յԵդովպիեայ:
42. 369բ ՃՁԲ. (=ՃՁԱ). Պատմութիւնն մի փոքր Ֆըռանգաց յաշխարհին – Իսկ ի կողմն յարեւմըտից Ֆըռանկիստան, Ըսպաննիեայ Գ. ... Գաղիյու ի Դաղմատիու հարաւֆոյ կուսէ:
43. 369բ-70ա ՃՁԳ. (=ՃՁԲ). Պատմութիւնն բոքր մի՝ Մեծըն Հըռոմ շինեաց թագաւորն ԸՌոմելոս – Մեծըն Հըռոմ, զոր շինեաց Ռոմելոս թագաւորն... այն պատճառ առ ի նոր այլում տեղ գրել եմ տետըր մի ըՍտամպօլ ձեռամբըս:
44. 370ա ՃՁԴ. (=ՃՁԳ). Պատմութիւն մի Տըրդատ եւ սուրբն Գըրիգոր եկան հիւր եղան Հըռոմայ ԴՃ. (400) մարդ անդ թողին, Ալամանք կոչեցան նոքայ – Ֆըռանգն այն ղաւլին վերայ հարկ կուտայ ծօվուն... ի վերայ աջովն սուրբ Լուսաւորչին առանց կըրակ մեռոն կեբի նըմայ:
45. 370բ-1ա ՃՁԵ. Այս էր գիր գրոյն, զոր կընքեալ եւ փակեալ կայր հրամանաւն Աստուծոյ – Զի յետ Ադամայ ելանելոյն ի դրախտէն եւ Կայենի ըսպանանելոյ... գընացին խնդութեամբ ընդ այլ ճանապարհս յաշխարհըս իւրեանց:
46. 371աբ ՃՁԶ. Մարդըս կարող է պաշտմամբ եւ պաղատանօք հաշտեցուցանել զԱստուած թէ ոչ – Գիտելի է զի ասեն վարդապետք, թէ կարող է մարդոյ հաշտեցուցանել զԱստուած... դժոխք որ մահ է հոգոյ եւ յարքայութիւնն եւ ոչ հավատամք, այս է առաջին օրինակըն:
47. 371բ-2ա ՃՁԷ. Երկրորդ օրինակ ունիմք զմարգարէն Դաւիթ – Յորժամ կամեցաւ Աստուած պատուհասել զնայ երեք հարուածովք, եւ այն եղեւ պատճառ... կատարեմք զուխտն յա[յ]նժամ երեւի մեզ:
48. 372ա ՃՁԸ. Երրորդ օրինակ ունիմք զԵզեկեայ թագաւորն – Յորժամ եկըն Ռափսակ ասyրի Ճ. եւ Ձ. հինգ Ռ. (185.000) զօրօք եւ պաշարեաց զԵրուսաղէմ... արժանի արասցէ արքայութեան. ամէն:
49. 372բ-3ա ՃՁԹ. Քարոզ վասն յիշոցնատուացն, ի բան որ ասէ. Որ արհամարհէ ըզհայր եւ ըզմայր՝ մահու վաղճանեսցի – Գիտելի է, զի որք յիշոցք տան բազումս մեղանչեն... լեզու չար զարդ անիրաւութեանն բորբոքեալ տոչորէ գեհենին:
50. ա. 373աբ ՃՂ. Զի որ անարգէ զծընօղն՝ բազում կերպիւ մեղանչէ – Զի զկերպարանըս Աստուծոյ ունի ծընողն, քանզի որպէս Աստուած գոյացուցիչն է... պատուհասի որպէս Աբիսողոմ, զի աստ նետիւ խոցեալ, եւ անդ տանջելոց է Աստուծոյ:
բ. 373բ ՃՂԱ. Որ անարգէ զծընողն, բազում կերպիւ վընասէ նըմայ – Նախ որ լեզուաւ ըսպանանէ զեխբայր եւ տըրտմութիւնն բէրէ ծընողացըն... յամենայն սուրբք եւ հեռանան այնպիսի մարդուէ:
գ. 374ա ՃՂԲ. Յիշոցնատուէն զինչ վընաս լիլիյ – Նախ՝ զի յիշոցնատուէն արժանի է մահու ըստ օրինեաց... լեզուք յիշոցնատուացն հըրով պապակին, եւ կաթիլ մի ջրոյ կարօտանան:
դ. 374ա-5ա ՃՂԳ. Զինչ է շահ պատուելոյ ըզծնողսըն – Նախ՝ զի որ զծընողսն պատուէ, զօրէնս Աստուծոյ պատուէ, ըստ այնմ պատուեա՛յ զհայր քո... բաժանի մարդոյն այլ անանց մեծութենէ աստ փառաւորէ եւ անդ պըսակէ. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
ե. 375բ-8բ ՃՂԴ. Տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանն ասացեալ Յաղագս անառակին, թարգմանեալ ի Թեոդոսէ – Հանապազ զմարդասիրութիւնն Աստուծոյ քարոզել պարտիմք... հրեշտակք ուրախանան ի վերայ այնպիսի մեղաւորէ, որ ապաշխարիցէ. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
զ. 378բ ՃՂԵ. Քահաննայի կամ քրիստոնէի բերանը անարգէ, բազում վընաս է նըմայ – Նախ՝ զի բերան քըրիստոնէին գերեզման է Քրիստոսի... երթա՛յք յինէն, անիծեա՛լք, ի հուրն յաւիտենից:
է. 378բ ՃՂԶ. Զի՞նչ է, որ զերես քրիստոնէին անարգէն – Նախ՝ զի զսուրբ մեռոնաւն դրոշմեալ է... իսկ չարն անարգէ, յամօթ լինի Աստուծոյ, զըրկի ի սիրոյ նորայ:
ը. 370ա ՃՂԷ. Զի՞նչ է վընաս զհաւատ անարգողաց – Նախ՝ զի որ զհաւատն անարգէ, զԱստուած անարգէ, վասն զի առ նայ է հաւատն... իսկ որ անարգէ, անմասն ելնէ յարդարութենէ եւ զրկի յարքայութենէն:
թ. 379ա ՃՂԸ. Զի՞նչ է վընաս զխաչըն անարգողաց – Նախ զի զխաչեալն Քրիստոս, որ ի նըմանէ անբաժանելի է... իսկ որ անարգէ, զամօթըն յաւիտենից կրեսցէ:
ժ. 379բ ՃՂԹ. Իսկ որ զեկեղեցին անարգէ, չորիւք մեղանչէ – Նախ՝ զեկեղեցին օրինակ է դրախտին, իսկ որ հայհոյէ ի դըրախտըն... Եկա՛յք, օրհնեա՛լք հօր իմոյ, ժառանգեցէ՛ք զարքայութիւնն յերկնից ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է յօրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ժա. 379բ ԲՃ. Ադամայ քանի ցեղ շնորհք երետ Աստուած – Պատասխանի. Երեք. նախ՝ որ ինքէն զարդ[ար]եցաւ ծանեաւ... տիրեաց ամենայն կենդանեաց այս թագաւորութեան շընրոհ էր:
51. 380ա-1ա ԲՃԱ. Քարոզ Մեծի պահոց երկուշաբաթի աւուրն, ի բերանոյ Եսայեայ մարգարէին, որ ասէ. Լուացարո՛ւք, սրբեցարո՛ւք ընկեցէ՛ք զչարիս... – Եւ այս է մեկնութիւնն բանիս, զի Մեծ պահոց առաջին երկուշաբտին նախ պարտ է... կանանցըտ, ծերոց եւ տղայոց, առ հասարակցըտ ձեզ եւ մեզ արժանացուսցէ խաղաղ կենօք. ամէն:
52. 381ա-3բ ԲՃԲ. Քարոզ Եբրեմի ասացեալ՝ Սուրբ ավետարանէն, որպէս հրամայէ Տէրն մեր Քրիստոս ի սուրբ Աւետարանին, թէ Արթուն կացէ՛ք եւ յամենայն ժամ... – Զի երեք չար կայ գալոյ յամենայն մարդոյ, այլ աղօթքն... արժանացուսցէ զձեզ եւ զմեզ իւր օրհնեալ տեսոյն. ամէն:
53. 383բ-4բ ԲՃԳ. Քարոզ Եբրեմի. Յաղագս մեկնութեանն առակին Քրիստոսի, թէ՝ Ի բանից քոց արդարասցիս եւ ի բանից քոց պարտավորիս – Զի ճշմարիտ մարդոյ լեզուն է արքայութեանն եւ յամենայն բարութեանն ժառանգորդ... ըզձեզ արժանացուսցէ նոյն օրհնեալ ձայնին. ամէն:
54. 384բ-6ա ԲՃԴ. Քարոզ սրբոյն Եբրեմի ասացեալ՝ Վասն մարդեղութեանն Աստուծոյ – Զի զոր ինչ արար Աստուած էակս, զոր ըստեղծ զերկինս... հաստատուն կացէ՛ք ի վերայ քարոզութեանն Աւետարանին, որով փառաւորիմք յայս կեանքըս եւ ի այն կեանքըն. ամէն:
55. 386բ-7բ ԲՃԵ. Քարոզ վասն խոստովանութեան՝ ի սուրբ Ավետարանէն Քրիստոսի, որ ասէ. Եկա՛յք առ իս յամենայն վաստակեա՛լք... – Քանզի ծանրայբեռըն մեղաւոր մարդն է, որ մեղօք ծանրացել է... ճաշակեցէ՛ք զդեղն հաղորդութեանն Քրիստոսի, որով արժանասցուք իւր օրհնեալ տեսուն. ամէն:
56. 388ա-94ա ԲՃԶ. Պատմութիւնն սուրբ հօրն մերոյ Աբրահամու եւ որդոյն Սահակայ եւ Մելքիսեդեկի քահանային – Աբրահամու հօրն անունն Թարայ էր... ի վերայ հավատացելոցդ եղիցի, օրհնեալ լինիք ընտանեցքըտ. ամէն:
57. 394ա-5ա ԲՃԷ. Քարոզ, խրատ Ադամ եւ Եւայի կերած պըտուղն դրախտի մէչը չար էր մի եւ բարի, որ այնպէս պատահեցաւ. Մեկնութիւն վասն պըտղոյն Ադամայ – Քանզի այն պըտուղն բարի էր, եւ չար պըտուղն ի՛նչ պարտ էր՝ որ ի մէչ դրախտին լինէր... յամենայն հավատացեալ քրիստոնեայք, մանաւանդ յայժմըս լըսողաց այլ յարժանացուսցէ յիւր սուրբ արքայութեանն. ամէն:
58. 395ա-8ա ԲՃԸ. Պատմութիւնն պարզաբար ապրանքէն տասանորդ տան յամենայն ի յընչից իւրեանց բանիւ հրեշտակին – Եւ արդ, մեզ զայս օրինակաւ խրատ ուսոյց պատուական գառըն Աբէլի... Տէր Աստուածն յամենայնի իւր սուրբ արքայութեանն յարժանացուսցէ ձեզ եւ մեզ. ամէն:
59. 398ա-400բ ԲՃԹ. Քրիստոսի սուրբ Ավետարանէն ընտրեալ ժողովեալ ի մի տեղ հրամանքըն եւ պատուէրն այս է – Օտար ժողովել, քաղցեալ կերակրել, ծարաւ արբուցանել, մերկըն զգեցընել... մարդասէրն Աստուած այնպիսի զրկանաց ամենեցուն էս հեռի արասցէ. ամէն:
60. 401ա ԲՃԺ. Յաղագս տումարական վասն ինչ պատճառի գրեցան, յա[յ]ժմ ասասցուք – Յորժամ ծագեաց լույս մարդասիրութեանն Քրիստոսի ընդ ամենայն երկիր... այտ է պատճառ մոլորման զատկուն:
61. 401բ ԲՃԺԱ. Վասըն մոլորեալ Զատկին – Ի Թվականութեանս հայոց ՇԼԱ. (1082) ի սուրբ Զատկէն մոլորեցան Ժ. ազգ հաւատացելոց... էր պատճէն գրոյն այնպէս, զոր գըրեաց ի յՈւրհայ քաղաքն:
62. 401բ ԲՃԺԲ. Վասն դատաստանաց – Վեց իրք պիտոյ են դատաւորաց, նայեւ խոր գիտենան զհասարակաց օրէնըս... լեզուն ըստակ, զի կարէ բանն լաւ հասկացընել:
63. 401բ-2ա ԲՃԺԳ. Վասն արծաթսիրութեանն – Ոչ խօսք ի մեռելոց եւ ոչ շնորք արծաթսիրացն կեանք... ձիավարել ոչ գիտեն մեղուք առ մեղր եւ արծաթասէրք եւ առ շահըս վաղվաղակի հասանեն:
64. 402աբ ԲՃԴԺ. Յաղագըս ցավը հանէ զհոգի մարդույն թէ հըրեշտակքն – Պատասխանեն ոմանք եւ ասեն թէ. Բընական մահուն նախախնամութեանն հըրեշտակք աւանդեն զհոգին... երկրորդ՝ որ անզեղջ են ի մեղըս, տայ Աստուած զհիւանդութիւնն խըրատ ուղութեան:
65. 402բ-3ա ԲՃԺԵ. Խըրատ մանտրը տըղայոց եւ լսողութիւնն երիտասարդաց եւ ի միտ առնուլ ծերոց – Իսկ բարեպաշտ այրն Աստուծոյ Բասիլիոս տեսեալ զմանկունսն, ուսուցանէր նոցա... ակն ունել եւ ըզյաւիտենական կենացն զհատուցումն ի Քրիստոսէ ընդունել:
66. 403ա-4ա ԲՃԺԶ. Պատմութիւնն Ադամայ եւ Եւայի, Գոգ եւ Մագոգ, եւ Նեռին գալն, ԻԲ. (22) թագաւորք ի միասին եղիցին այնժամն – Յորժամ Ադամ եւ Էվայ ելեալ ի դրախտէն, կոյսք գոլով, յետ Լ. (30) ամիյ ծընան զԿայէն... առաքէ Տէր զօրաւոր իւր, հարցէ զնայ սըրով եւ ի փառըս սատանայի երթիցեն:
67. 404բ ԲՃԺԷ. Վասն Եղիայի եւ Ենովքայ՝ որպիսի հասակաւ գայցեն – Ընդ երեւիլ Նեռինն եւ թագաւորելն յԵրուսաղէմ եկեսցեն Ենովք եւ Եղիայ... նըվազեսցի դըժընդակութիւնք եւ պատրանք մարդկան եւ սատանայիյ:
68. ա. 404բ-6բ [Հարցմունք եւ Պատասխանիք]. ԲՃԺԸ. Հարցում, թէ՝ Որո՞0ւմ տեղոջ է դըժոխքն – Եւ արդ, բազում բանք ասացան եւ ասեն վասն այս հարցմանս, են որ ի գրոց են եւ ի նոր աւանդութեամբ... անտըրտում տեղացն արժանացուսցէյ ձեզ եւ մեզ. եւ նմայ փառք յաւիտեանս. ամէն:
բ. 406բ-8ա ԲՃԺԹ. Հարցումն եթէ. Ո՞րն է մահու չափ մեղքն – Ո՛վ բարեմիտ հարցօղ, ի միտ ա՛ռ զոր խընդրեցեր, քանզի Աստուած լույս է եւ բարի... պահելով զձեզ ի դժոխոցըն, փրկելով եւ նըմայ, վայել է յամենայն փառաւորութիւնն եւ օրհնութիւնն ըստ Հօր եւ ընդ Որդոյ յա[յ]ժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
69. 408բ-9ա ԲՃԻ. Վասն էր տարիքն մարդոյն նախ քան զջրհեղ[եղ]ըն շատք էին – Ադամ նախահայրն մեր եւ Եւայ ապրեցան մինչեւ ինն հարիւր երեսուն տարի... սակաւ ժամանակի մէջըն կարէ մարդըն զիւր փըրկութիւնն հոգալ՝ եթէ կամի. այսքան առ այս բաւական է:
70. 409ա ԲՃԻԱ. Վասն էր ծոմ, եւ մեռեալ մարմինն ծանր է – Ասելի է թէ կուշտ մարդն օդով եւ ոգովք լի է, որք են պատճառք թեթեւութեան... ստեանց ծանրութիւնն, որ երես ի վայր լինիյ:
71. 409աբ ԲՃԻԲ. Յաղագս զարմանալեաց պէս-պէս զանազանութեան մարդկանց – Ամենակարօղն Աստուած որպէս որ զանազան տեսակըս ըստեղծ... ոմըն մարդմ այլ Գալանգաթրէ անուն, երբ քրտընէր, միսկի նման կու հոտար:
72. 410ա ԲՃԻԳ. Վասն տէֆնէի ծառի խասլիէթըն – Եւ տէֆնէյի ծառըն ունի զատէթ մի, թէ ուր տընկի՝ անդ կայծակն ոչ իջանէ... (4 տող):
73. 410ա ԲՃԻԴ. Յաղագս Դիմոկրիտեայ փիլիսոփայի բանքն – Այս Դիմոկրիտոսըս ունէր եւ զճանաչումն բընականաց... (5 տող):
74. 410ա ԲՃԻԵ. ԸՍտամպօլ շինօղն որ էն, որ թագաւորն էր – ԸզԿոստանդնուպօլիս նորապէս շինօղըն եղեւ Մեծըն Կոստանդինոս... մէկն ծընեալ եւ ի նույն օրն եւ ննջեաց մահուամբ:
75. 410բ-1ա ԲՃԻԶ. Յաղագըս թէ անբան կենդանիքն բընական լուսով ճանաչեն ըզժամանակ պատահմանց անձրեւոյ ալէկոծութեանն – Ոմանք ի կենդանեաց ճանաչեն զբընութիւնս դեղոց, որպէս եղնիկըն նետահարեալ... առնեն զմարդիկ բարբարական մինչ պօշ տողուլ զվէթանն եւ գընալ յուրիշ տեղ:
76. 411ա ԲՃԻԷ. Յաղագըս թէ նախ քան զգըտումն թխտոյ յինչ բանի վերայ գըրէին հընագոյնքն, կամ ո՞վ եգիտ զտըպագրութիւնն – Ասեն ոմանք, թէ՝ Նախ քան զջրհեղեղն հընագոյնքն գրէին ի վերայ արմաւենոյ տերեւի... յՈսկանի Աստուածաշնչէն եւ ոչ թուրշուճու գրեանքն լինիլ կարեն նըմին աղախնեայք:
77. 411բ ԲՃԻԸ. Յաղագս շատակեր մարդու վրայ պատմութիւնն – Իսկ շատակերաց մէնշուր եղեւ ոմըն գրօնաթացի, որ եկեր ի միում սեղանի Լ. (30) հաց... թառին ի վերայ կերակրոյն եւ հալեն շուտօվ զկերածըն. այսքան առ այս:
78. 412ա ԲՃԻԹ. Յաղագըս նշանաց հիւանդին մահուանն – Գըրեն փիլիսոփայքն, թէ՝ երբ հիւանդն իմանայ խիստ ցաւս... նշան է թէ յետ սակաւուց մեռանի մահոտն, որ թըմրի շուտ մեռանի:
79. 412աբ ԲՃԼ. Յաղագըս երբեմըն յերկնից անձրեւ[ն]երեն քարինք գորտք, ձըկունք, բուրդ, արիւն, ցորեան եւ այլն – Որոց ճէվապըն այս են. Զի փոթորիկ հողմունք պազի քէրէթ զօռօվ ի ձեռն ամպոց ի վեր քարշեն... տեսաք աչօք բերեալ յՈւռումելու այսչափ ինչ գրեցաք ընդերձողաց իմանայցեն, թէ պատճառն այսպէս են:
80. 412բ-3ա ԲՃԼԱ. Յաղագս քէրֆուրի անօթ շինումըն որպէս է – Աթլաս գրէ վասն քերֆուրի շինման չինացոց, թէ սէտէֆ եւ հաւկըթի կեղեւըն... մէչը մահացու տեղ լըցեալ է, այնքան զօրութիւնն ունի Ֆէրֆուրիս:
81. 413ա-4ա ԲՃԼԲ. Յաղագըս կանանց հացկերութիւնն զարդարանքօվ բաղնիք գընալն զի՛նչ մեղք ունի – Բաղանիսն սահմանեալ է ի լուացումն աղտից եւ յա[յ]ժմ դարձեր է ի լուացումն պարկեշտութեանն... մասնակցէ՛ք սրբարար խորհուրդն եկեղեցոյ արձակում չի տայք, չեն արժանի նոքայ:
82. 144բ ԲՃԼԳ. Յաղագըս տօնախըմբութեանն օրը եկեղեցի որպիսի ընծայիւք գընալ պարտ է – Ուրեմըն եւ մեզ պարտ է ի տօնըս տէրունականըս զգեղեցիկ եւ զթուրվանտայ պըտուղըս... Աստուած կու կատարէ ըզխնդրելին, զորն իցէ:
83. 114բ-6ա ԲՃԼԴ. Աղքատաց տընանկաց ծանուցումըն – Երանի, որ խորհի զաղքատն եւ զտընանկըն յաւուր չարի փրկէ զնոցայ... Տէր Աստուած զձեզ եւ ըզմեզ ազատէ ի լեզուագարութենէ:
84. 416ա-7ա ԲՃԼԵ. Յաղագըս չուշացընել զժամանակ խոստովանութեանն տարի չանցուցած խոստովանել – Մեղքն է ժանտամահ թավուն մի եւ հիւմմա վարցաւք միյ... զինչ ասեմք հէմէն Աստուած դարձ եւ ըզխզում տացէ քրիստոնէ ազգիս. ամէն:
85. 417աբ ԲՃԼԶ. Վասն բանսարկու չար պառաւաց, որ զանուն տղի եւ աղջկան նշանելոյ կաւիրեն – Քաջայհաւըն որ է ախպապան, որքան թեպուրօվըն ճերմակ է, այնքան միսն նորա սեւ ու գարշելի է... կըսպանանեն զիրանց զլըսողաց եւ բասբասելեաց հոգիսն, որոց փրկեսցէ Տէր Աստուած այնպիս չար պառաւ մարդկանց:
86. 418աբ ԲՃԼԷ. Յաղագըս ոչ տանելոյ զհիւանդ տղայսն ի բժշկութիւնն սատանայեական կարդալեաց – Յորժամ մանուկըն Դաւթի հիւանդացաւ, զի կոչեաց զթովիչս... կարող է, որ գործելոյ աղիյ եւ մոխրոյ կարօտանայ ինչ ասեմ հէմէն Աստուած զգաստութիւնն տայ. ամէն:
87. 418բ-9ա ԲՃԼԸ. Վասն Սողոմոնի տաճարի գինն հարցմունքն հօվիւ մի յատնածըն – Յորժամ Սողոմոն զտաճարն շինեաց, յաշխարհայժողով արար... գէշ սահդի կուծընի մարդըն ապայ ինչպէս, որ իւր նասիպն է, այնպէս կու լինիյ:
88. 419աբ ԲՃԼԹ. Էր վանք մի, եւ հայր վանացն բազում մանկունս ուսուցանէր եւ սընուցանէր – Եւ էր փոքրիկ պատանեակ մի, որ ամէն օր հաց բէրէր ի տանէն... Քրիստոս անցեալ պաշտէր զնոսայ, եւ զարթեալ փառըս Աստուծոյ մարդասիրութեան. ամէն:
89. 419բ ԲՃԽ. Յաղագս պատմութեան Փարէզ քաղաքին – Զոր լուեալ մեծն արքայն Տաճկաց խոնդքարնեւ առաքեաց ձիաւորս... աշխարհիս վերայ այն քաղաքի նըման ճըշմարիտ սուտն Աստուած գիտէ:
90. 420ա ԲՃԽԱ. ՅԱստուծոյ բերանէ Եսայիի մարգարէութիւնն – Այսպէս ասէ Տէր. Փոխանակ զի հըպարտացան դըստերք Սիօնի եւ գնացին... արդարութեամբ մի՛ դատեսցես, այլ գըթութեամբ քոյ քաւեսցես:
91. 420բ-1ա ԲՃԽԲ. Օհաննու Գառնեցոյ ասացեալ՝ Աղօթք առ Տէր Աստուած – Աստուա՛ծ, Աստուա՛ծ իմ, որ քննես զսիրտըս եւ զերիկամունս, հայեա՛ց յերկնից... փառաւորեցից զքեզ ընդ Հօր ամենակալի եւ հոգոյդ ճշմարտի այժմ եւ միշտ:
92. 421ա ԲՃԽԳ. Աղօթք. գիր կայծակի եւ որոտման ասա՛յ – Յորժամ երթայր Յիսուս Երուսաղէմ վասն փրկութեան որդոց մարդկան, հարցանէին ցնայ աշակերտքն... զամենայն պատուհասն ի ծառայէս Աստուծոյ անուն Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ. ամէն:
93. 421բ-2բ ԲՃԽԴ. Պատմութիւն յիմար տըգէտ մարդոյ վերայ – Ասեն առակաց թէ. Թագաւոր մի կամեցաւ աշտարակ, այսինքն՝ սարայ շինել... նոյն գործըն ձեռնարկեն, նըման նըմայ լինի եւ ի կենացըն եւըս զրկեսցի:
94. 422բ ԲՃԽԵ. Վասն աշտարակի հարձում – Եօթանասուն եւ Բ. (72) տանուտեարքն միաբանեցան ի չարըն եւ ասեն... յետ Շ. եւ ԻԵ. (525) ամաց ջրհեղեղին էր ըսկիսբն շինուածոյ աշտարակին ի աշխարհին Բաբիօլոնի, ի դաշտին Քաղանէ:
95. 492բ ԲՃԽԶ. Քահանայի ժամ անելոյ պատրաստ լինելն – Թէ կամիցի քահանայ մի վաղիւն ժամ առնել... (3 տող):
96. 423աբ ԲՃԽԷ. Յաղագըս ներելի մեղաց. Քարոզ – Ներելի մեղքն է փոքրագոյն յանցանք, որ դժոխոց պարտական չանէր զմարդն... որ ունիցի ականջըս լսելոյ՝ լուիցէ:
97. 423բ-5ա ԲՃԽԸ. Յաղագըս մեղաց. Խըրատ քարոզ ընդդէմ Հոգոյն Սրբոյ – Աստուած է ամենակարօղ, ամէնիմաստ, ամէնայբարի կարողութիւնն առ Հայր... մէկ մարդոյ մի թող վեր է հայհոյութիւնն, որ ընդդէմ Սրբոյ հոգոյն:
98. 425բ ԲՃԽԹ. Պատուէր քաղաքական մարդոյ – Պատուէր տամք եւ քաղաքայնոցդ եւ որք ի վաճառափողոցըս նըստիք... կշռովըն առնես ավուրն այն, որ ունիցի ականջս լըսելոյ:
99. 426ա-7ա ԲՃԾ. Պատուէր առ երկրագործս համօրէն ժողովորդոց – Լուարո՛ւք եւ երկրագործ եւ համօրէն ժողովրդականքդ ըզխըրատ պատուիրանին Աստուծոյ... հա՛յրք, խրատէցէ՛ք զորդիս ձեր եւ սընուցէ՛ք սրբութեամբ եւ երկւղիւն Աստուծոյ. այսքան առ այս:
100. 427բ-8ա ԲՃԾԱ. Պատուէր առ կանանցըդ – Պատուէր տամք ու կանանց ազգի՝ պարկեշտութեամբ եւ բարեձեւութեամբ... դասեսցուք ընդ յաջակողմն ի յաւիտենական կեանսն, ձէօք հանդերձ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է օրհնեալ յավիտեանս յավիտենից. ամէն:
101. 428ա-9ա ԲՃԾԲ. Բանըս այս հաւատոյ եւ օրինաց պարզ եւ համառօտ, ի Յովաննէս վարդապետէ – Բարի է Աստուած եւ յամենայն բարեաց արարիչ եւ ի բոլոր բարոյն եւ յանեղէն... անագան նոյնպէս կինն երկիր դաշտային լեռնային:
102. 429աբ ԲՃԾԳ. Պատմութիւնն յղութիւնն Քրիստոսի, ոչ ա[յ]սպէս – Իսկ յղութիւնն Քրիստոսի ոչ այսպէս պարտ է իմանալ, այլ յորժամ ասաց հրեշտակն... յամենայն չարեաց եւ որ զայսոսիկ գործէ, զարքայութիւնն Աստուծոյ ոչ ժառանգէ:
103. 429բ-30ա ԲՃԾԴ. Յաղագս պըսակի հասի եւ չի հասի – Եւ որք կամին զայս անցաւոր կեանքըս ամուսնանալ, նայ պարտ է որ քահանայն քըննէ... փոքր ի շատէ գրեցաք, զի ուսանիջիք զպքատուիրանս Աստուծոյ, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
104. 430ա-3ա ԲՃԾԵ. Յաղագըս ապաշխարութեանն վերա. Քարոզ Յակոբ աստուածաբան վարդապետէ – Ապաշխարութիւնն է զանցեալ մեղքըն լալ եւ զլալին այլ չիյ գործել... տացէ սըրտի զխզում համբերութիւնն, որ ապաշխարանքըն քաշելով մեղաց փրկուեմք. ամէն:
105. 433բ-6բ ԲՃԾԶ. Յաղագըս պըսակի խորհուրդն որպիսի են – Պըսակն է արդար զուգակցութիւնն ամուսնացելոց արուի եւ իգի... այսքան առ այս. սուրբ պըսակի խորհուրդն պատմեցաք, որ ունիցի յականջըս լըսելոյ՝ լուիցէ:
106. 437ա ԲՃԾԷ. Յաղագըս ծուլութեան, ագահութեան, ո[ր]կրամոլութեանն, բղջախոհութեանն վերայ – Իսկ ծուլութիւնն եւ ձանձրութիւնն եւ տրտմութիւնն ածէ սատանայ ի վերայ հեշտասիրաց... այնպէս հայելով ի քեզ, զերծանիս ամենայն մահու չափ մեղացէտ եւ լինիս արքայութեանն որդի:
107. 437բ-8ա ԲՃԾԸ. Յաղագս ի վերայ եօթն խորհուրդ եկեղոցոյ – Եւ այս են Է. խորհուրդ եկեղեցոյ. նախ՝ մկրտութիւնն, դրոշմ, օծումն, պատարագն... առաջի ահեղ հըրապարակին ակներեւ երեւելոց է, Տէր փրկէ, ազատէ:
108. 438աբ ԲՃԾԹ. Յաղագս երազոյ լուծմունք է, վկայութեամբ պատմեալ են – Արդ, նախ գիտելի է թէ քանի են յեղանակք երազող. վարդապետք ասեն, թէ. Դ. են երազք... նոքայ զերծանին ի պատուհասէ Աստուծոյ եւ բազմաց փրկութեանն պատճառ լինին. այսքան առ այս:
109. 438բ ԲՃԿ. Ասէ ոմըն իմաստուն. եւ ինն են, որք խռօվեցուցանեն զքաղաքն, եւ ոչ լինի նոցայ իրաւունք – Առաջին՝ դատաւորք սուտք ի ատենի, երկրորդ՝ քահանայք... թագուցանեմ զի արդէն իսկ տապար առ արմին անպըտուղ ծառոց եդեալ կայ:
110. 438բ-9ա ԲՃԿԱ. Գովասանութիւնն Սողոմոնի տաճարին – Զօրքն ի վերուստ իջեալ առ Սողոմոն արքայն՝ շինէին զտաճարն... երգէին, նուագելով ասէին. ալէլուիեայ, ալէլուիեայ:
111. 439բ ԲՃԿԲ. Վասն սրբալոյս մեռոնի ծաղկունաց անուանքն – Պալասանի փայտի հունտ, խասապտրիէ, թուխտ մէկ... ամպար, նըռճէս, ճապուռ նուկի մէկ, եւ այլ ընդերձմունք:
112. 439բ ԲՃԿԳ. Յաղագըս յԱնի քաղաքի մեծ եկեղեցոյի՝ Կաթուղիկէի չափն է – Ի դըրանէն մինչեւ խորանն, որ է երկայնութիւնն Ղ. (90) ոտք, լայնութիւնն... Կատրամիտեայ թագուհոյն նունյոյ Գագկայ:
113. 440ա-1ա ԲՃԿԴ. Ողբ ի վերայ մարդկային ազգիս, թէ ինչ այլեւայլ գալիք կայ՝ բար եւ չար – Երբ խաչեցար վասն աշխարհի / Եւ երախտիք զմարդկան ազգի... ինձ ներեա՛յ ով Հայր բարի, / դասեա՛յ ի գունդս քոյ հօտի, / եւ քեզ պատիւ յամենայնի, / յաժմ, [յ]աւիտեան անլռելի:
114. 441բ-2ա ԲՃԿԵ. Պատմութիւնն. յառաջ քան զդատաստանն ԺԵ. (15) նշան լինելոց է ԺԵ. (15) օր տեսաք ի գիրըս հրէից, որ լինելոց է – Առաջին աւուրն բարձրասցի ծօվըն Խ. (40) կանգուն ի վերայ բարձրագոյն լերանց... ցընծան, ուրախանան ըստեղծօղն Աստուած ձեզ եւ մեզ արժանի արասցէ իւր օրհնեալ տեսուն. ամէն:
115. 442ա-3բ ԲՃԿԶ. Յաղագս ծանուցում Գրիգոր Պարընտէր եպիսկոպոսի. Վասն Ծըռայզատկի աղագավ– Եւ ընդ օրհնութեանս ծանուցումն լիցի ձեզ՝ ազգըտ հայոց՝ մեծ եւ փոքրը եկեղեցականաց... գոհութիւնն տուք մարդասիրին Աստուծոյ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
116. 443բ ԲՃԿԷ. Պատմութիւնն մի. իւր կինն թողու, այլոց հետ շնանալն – Թագաւոր մի ի վերայ իւրոյ աշխարհին ի շուրջ գայր եւ տեսնէր ինչ կերպ բաներ կըտեսանէ... հալալ ամուսնաւըն կենցաղաւարին միշտ, Աստուծոյ օրհնութիւնն անպակաս արասցէ. ամէն:
117. 444ա-50ա ԲՃԿԳ. Յաղագըս պատմութիւնն յԱնի քաղաքի եւ Ղռիմու, Կաֆայի այսինքն՝ Ֆէօթօսիեայ, թէ որոց էր եւ ըզմեր նեկայբընակ մեծ կղզիս զայս Ղռիմ եւ կամ թէ ո՞ւր կամ յորո՞ւմ գաւառի կամ տան կամ գահոյ էր ըզսեպուհ բընակութիւնն մեր, պատմեմք – Նախ եւ առաջ պատմեմք Անի քաղաքի եղեալ բանքըն: Անիյ քաղաքն էր մեծ... առաջնորդ եղեւ մեզ ի Յովսէփ արքեպիսկոպոսն, որոյ Տէր Աստուած տացէ երկար կեանք. ամէն (բնագրի վերջում՝450ա բոլորակների ձեւով 5 տոհմածառ):
118. 450բ ԲՃԿԹ. Յաղագս հարցմունք քրիստոնէականի – Ո՞վ ըստեղծ զքեզ. Աստուած ըստեղծեաց զիս... եկեղեցույն հընազանդ կացի՛ր, որ գընաս իյ յարքայութիւնն ժառանգիս. ամէն:
119. 451աբ ԲՃՀ. Պատմութիւնն համասփիւռ ծաղկին – Խնդրեա՛յ զնայ յորժամ Ցոյլն լինի տան տէրն, ե՛րդ եւ խընդրեա՛յ իյ գիւղն, որ կոչի Դարունք... բայց եւ այլք ասացին, թէ Անանիեայ ասաց, թէ ես գըտի ի Ձողկերտըս:
120. 451բ-2բ ԲՃՀԱ. Պատմութիւնն Մահմէդի Ղուրանին բանքն – Ի ժամանակըս Մահմէտի հասեալ առ մեզ այր ճշմարիտ, որ եթող մեզ զպատմութիւնն... ի հրեշտակաց առաքի եւ այնու պատրեաց զաշխարհս ամենայն՝ Ղուրան անուանելով:
121. 452բ-3բ ԲՃՀԲ. Առակըս լինի թէ խորհուրդդ, որ քեզ ի չար բէրէ, քոյ կընոչըտ մի յայտներ – Այր մի սովորեալ էր եւ որքան ապրեցավ այրն այն. ամէն օր հաց մի տանէր ի ծովըն... խորհուրդ ծածկելն առըն իմաստնոց է գործ, եւ խորհուրդ յայտնել յիմար անգէտ մարդոյ է գործ. վերջ:
122. 454աբ ԲՃՀԳ. Պատմութիւնն տէր Ավէտիք կրօնաւորին, որ նահատակեցաւ ի ձեռաց թաթարի աղեղնաւորաց, ի նահանգիս Ղրիմի, ի վերայ ճանապարհին Սուրբ Խաչ վանքին, զոր շինեաց տէր Յոհաննէս Սեբաստացին, զոր կայ մինչեւ ցայսօր – Հիւսիսական կողմ աշխարհէ / Մինըն ընտրեալ հայոց ազգէ, / Ինքն ի բարի շառաւիղէ... ժողովս օրհնեալ ի Քրիստոսէ:
123. 454բ-6ա ԲՃՀԴ. Պատմութիւնն Աստուածատուր նահատակին, որ եւ Խըթայեցիյ, ի Գրիգոր կաթուղիկոսէ Ախթամարցոյ ասացեալ – Վաճառական մի հայ եւ յուժ ճարտասան Մըխիթար Բաղիշեցի Աստուածածան գնաց նայ ի սահմանս Ատըրպատական... սորին ըսպասաւորէ եւ աշակերտի՝ Գրիգորիս մականունս իմ Ախթամարցիյ:
124. 456աբ ԲՃՀԵ. Պատմութիւնն Աստուածատուր նահատակին՝ ի Գրիգոր վարդապետէ Կաֆայեցոյ ասացեալ – Լույսն անճառական, Բանն անեղական կենդանի փառաց... վերջ ժամանակի մէջ ձմերայնի վարդ մանուշահոտ բուսանի բազմաց ցանկալի: Մեկ Աստուածատուր նահատակ'մ այլ Սուրբ Մեռկեռիոս եկեղեցին կայ՝ թուին հայոց ՋՂԹ.ին (1550) եղեր:
125. 457ա-8ա ԲՃՀԶ. Պատմութիւնն Խըտըրշայ մանկանն, որ ի Մարզուան քաղաք նահատակեցաւ, թվին հայոց ԹՃՂ.ին (1500) – Խըրատ մի տամ վասն մեղաց, / աղէկ լըսէ զականջըտ բաց... ով որ ասէ զՀայր մեր յերկիընս, / նայ զինքն օրհնէ Քրիստոս Աստուած. / եւ նմայ փառք յաւիտեանս:
126. 458բ-9ա ԲՃՀԷ. Պատմութիւնն տէր Անտօն կրօնաւոր նահատակին, որ Մարզուան քաղաքի Գորքուգեղ վանքըն, որ էր թվին ՋԽԴ. (1495) – Ճառագայթ փառաց Քրիստոս, Հօր միածին, առաջնորդ հոգոց մերոց... ուրախալի Հայր մեր յերկինք'մ ասէք ղարիպ նահատակին4 որ եւ դուք ժառանգեսջիք զանճառ բարին:
127. 459ա-62ա ԲՃՀԸ. Սահի Ը., հոկտենբերի ԺԷ. (17). Վկայաբանութիւնն սրբոյն Սահակայ նոր նահատակին Ազախ քաղաքի – Յարմարեցից ճառըս՝ Վկայաբանութիւնն սրբոյն Սահակայ նոր վկային, որ վկայեաց վասն Քրիստոսի... ուրրախ լե՛ր, երկիրըդ Ղրի՛մ, որ թըռեաւ արեւելից ակըն մի պատուական եւ հանգեաւ ի քեզ:
128. 462ա-5բ ԲՃՀԹ. Մարերի Ը., մայիսի ԺԵ. (15) Յասմ աւուր վկայաբանութիւն սուրբն Պարոնլոյս նահատակին – Օրհնեալ է ամենայսուրբ Երրորդութեանն՝ Հայր և Որդի եւ յամենյսուրբ Հոգին: Ի ժամանակի թագաւորութեանն թուրքաց սուլթան Սէլիմին... Պարոնլուս վկայն նահատակել է եւ յամենայն սրբոցն ընկեր եղել է:
129. 466ա-7բ ԲՃՁ. Ոտանաւոր բանըս ասացեալ ի ըՍտեփանոս Թօխաթցի իրիցուէ, ի վերայ վաղայմեռիկ եխպօր եւ հարազատին իւրոյ տէր Յակոբ սրբայսընունդ քարտուղար եւ բանիբուն քահաննայի՝ տարաժամ վաղճանելոյ ի տիս մանկութեանն – Ի թվականիս Ռ. եւ յիսնի (1601) / Սեպտենբերի քըսան եւ ութի / Հինգշաբթի օր սուրբ տօնի... գընա՛յ գործէ՛ դու զբարի, յամէն չարեաց ի զատ կեցի՛, տէր Յակոբին եւ իւր զարմի / Հայր մեր յերկինըս սուրբ եղիցի:
130. 468աբ ԲՃՁԱ. Տէր ըՍտեբաննոս Թօխաթցի է ասացեալ. Գովասանութիւն Կաֆայու քահաննայի վերայ – Տէր Խաչատուր եպիսկոպոսն / Որպէս Անտօն Թարայիթի... տէր Մօսէսն Ղըրիմեցի եպիսկոպոս... տէր Թորոս եպիսկոպոսն... տէր Խաչատուր Սուրբ Սարգիսին... տէր Յակոբն... որ մականուամբ է Ալաճայ... տէր Յովաննէս... տէր Մըկըրտիչ... տէր Պետրոս... տէր Աբրահամ... Աստուածատուր սուրբ քահաննայ... տէր Օգսէնտն էր... տէր մղտեսի Աստուածատուր... տէր ԸՍտեբանոս դու նորընծայ... տէր Խաչատուր դու նորընծայ... Փոքր Աբրահամ... Ֆըռնաղցի տէր Մաղաքիա... տէր Օհաննէս ծեր... տէր Թումայ... տէր Սարգիս... գրագիր... տէր Ավետիք. տէր Ներսէս չուստ... տէր Գրիգոր ծերունի... Գրիգոր դըպիր... Քաջ Պարխուտար Սեբաստացի... տէր ըՍտեբաննոսըս Թօխատցի... / Ես՝ մեղաւորս եւ եղկելի լոկ ըՍտեբանոս Թօխաթեցի, հըպարտ եւ լիրբ եւ փառասէր, այլ յամենայն այպօվ Իսրայէլի:
131. 469ա-70բ ԲՃՁԲ. Գօվասանութիւնն ի վերայ Կաֆայ քաղաքին, ասացեալ է ի ըՍտեբանոս իրիցուէ – Կաֆայ քաղաք աննըման դըրախտի / Եւ յԵրուսաղէմ սուրբ քաղաքի / Մեծ Հըռոմայ եւ ըՍտամպօլի... է իշխան եւ հոգայբարձու միշտ հագեւոր կողմանէ հըռչակ տաճար ունի օրհնեալ քաղաքն Կաֆայ. վերջ:
132. 471ա-2ա [Ժամանակագրութիւն] – Դարձեալ եղեւ ըսկիսբ գալոյն տաճկաց ի Կաֆայ թվին հայոց էր ԷՃՁ. (1331), իսկ փրկչին՝ ՌԳՃԼԱ. (1332)... ուխտաւոր երդայ անհամար Կաֆայ ԲՃՁԳ. (283) քաղաք ծօվայհայեաց եկեղեցիքը զարդարած:
133. 472ա-4ա ԲՃՁԳ. Ողբ ի վերայ Եդովկիեայ մեծ քաղաքին, որ յաժմ ասի Թոխաթ... զոր ես՝ ըՍտեփանոս Թոխաթցիս զորն աչօք տեսի... – Վեց հազար ութ հարիւր թվին / եւ երկու թիւ յաւելորդին / Յելանելոյ հօր մեր նախնին ի դրախտէն / մինչև ցայս վայրին / Ի ծըննդենէն Տեառն Յիսուսին / հազար եւ վեց հարիւր տարի / չորս թիւ այլ հետն յարաբարթի (1602)... Անմեղադիր լերուք ինձ ի սըղալանաց եւ արուեստի:
134. 474ա-5բ ԲՃՁԴ. Ողբ ի վերայ Թօխաթու, զոր Այվատենց տէր Յակոբն գընացեալ ի Լէհ եւ խընդրեաց ի Բաթուկենց Թօխաթցի տէր Յակոբէն, եւ նայ ասացեալ է արտասուելօվ – Ի թվականիս Աբեթական /հազար եւ յիսուն մէկն ի լըման (1602)/ Պատիժ կրեաց Եդովկիան / Վասն մեղաց ժողովըրդեան... դուք յիշիք յարքայութեանն Քրիստոսի. փառք միշտ յաւիտեան:
135. 475բ-7բ ԲՃՁԵ. Պատմութիւնն վասն շարժման Կարմիր գըլխոյն, որ եկեալ [գ]երեց եւ աւերեց զՀայոց աշխարս – Դաւիթ արքայն, որդին Սողոմոն[ի] զայս մեզ քարոզէ... ըզվարդապետն բերան մի յիշէ, Քրիստոս զիւր մեղքն ջընջէ, գեհենի հրոյն ազատէ. Հայր մեր, որ յեկ[ինս]:
136. 478ա-83բ ԲՃՁԶ. Հարձմունք եւ պատմութիւն սուրբ հօրըն մերոյ Գրիգորի Լուսաւորչի. Վասն հոգոց մարդկան – Սուրբըն Գրիգորիոս Լուսաւորիչն Հայոց զքառասուն տիւ եւ զքառասուն գիշեր հաց ոչ եկեր եւ ջուր ոչ էարբ... ըզմեզ արժանի արասցէ Քրիստոս Աստուած այն սուրբ արքայութեանն՝ ընդ արդարոցն եւ ընդ յամենայն սրբոց իւրոց, որում փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
137. 483բ ԲՃՁԷ. Վասն Քամէնից քաղաքի առնելն ի տաճիկ – Թվին հայոց ՌՃԻԱ.ին (1672), յամսեանն օգոստոսի մէջ Գամէնից քաղաքն... Թրակացի յիշխանացն Մարկիանէ եւ նոյն ամ թագաւորաց ի պարսիկ Փերոզ:
138. 484ա ԲՃՁԸ. Գուշակում Ճ., Կ., Լ.աւորի (100, 60, 30) բանքն – Որ ի քրիստոսական հաւատոյ հարցէ ծընեալ եւ մկըրտեալ Ճ.աւոր (100) է, որ ի երիտասարդութիւնէ... Մաթէոս ավետարանէ մեկնեալ:
139. 484ա-8ա ԲՃՁԹ. Քարոզ վասն Ժ. հարուածոցն Եգիպտոսի, ի բանն իմաստնոյն, որ ասէ. Որով մեղանչէ նովիվ տանջեսցի – Զարարիչն Աստուած ողորմած եւ արդար քարոզեն յամենայն Սուրբ Գիրք... յարգելի ցանկութիւնն որպէս ասացաւ ի վերոյ ընդդէմ շընացողացըն:
140. 488ա-91բ ԲՃՂ. Բան օրինացն, որ ասէ. Մի՛ շընար – Ոչ փոքրը ինչ անիրաւութիւնն է այս, այլ ի գլխաւորէ մահու չափ մեղացն... հընարօքս եւ խընդրել զօգնութիւնն եւ զբահպանութիւնն Աստուծոյ փրկչէն մէրմէ Յիսուսէ Քրիստոսէ. ամէն:
141. 491բ-4բ ԲՃՂԱ. Քարոզ եւ խրատ յաղագըս անըսգամ կանանց է. Եբրեմ է ասացեալ բանքըս – Որպէս ասէ Սողոմոն. Մեղռը կաթի շրթանց կընոջ պոռնկի, բայց կատարածն դառն եւ լեղի... հնազանդութիւնն տացէ խաղաղութեամբ կեալ եւ բարի կենցաղավարութեամբ վարելով ըզկեանըս, եղիցին միշտ բարի. ամէն:
142. 494բ-5ա ԲՃՂԲ. Աղագըս Կաթուղիկէութեան՝ զինչ է ասելն. Լուծմունքս Ղազար կաթուղիկոս է գրեալ բանքըս – Կաթուղիկէ է Հոռոմոց բառբառ եւ ըստուգաբանի՝ բոլոր կամ բովանդակ եւ թարգմանի՝ ընդհանրական... մի տէր, մի հաւատ, մի մկրտութիւնն, մի Աստուած եւ Հայր ամենեցուն:
143. 495աբ ԲՃՂԳ. Բազում կեղծաւորութիւն եւ խաբեբայութիւն արարքն Լեւոնեանքըն – Ի մէջ Քաղկեդոնի ժողովոյն, սակայն կրկին ոչ կարացին |495բ| հավանեցուցանել իւրեանց ըզքրիստոնեայս... վարդապետական հավատովք միաբանեալ են ընդ մեզ ընդհանրական ժողովովք իւրեանց:
144. 495բ-7բ ԲՃՂԴ. Բանքըս այս հերձուածողաց վերայ – |496ա| Քանզի նախ եւ առաջ առաջին եւ նախապետական նշանն հերձուածողաց, զոր նախագուշակեալ է Քրիստոս... միւսանգամ գալըստեանն Քրիստոսի արքայութեանն արժանի եղիցին. ամէն:
145. 497բ-8ա ԲՃՂԵ. Տայ Աստուած մեծութիւնն եւ զախքատութիւնն մարդոյս. Վասն չորս պատճառից – Նախ, զի թէ բարի է մարդն, ընտրէ Աստուած եւ տայ զմեծութիւնն ի ձեռն նորայ... առնէ զարդարութիւնն եւ զհամբերութիւնն նոցայ՝ որպէս Յոբայն. վերջ:
146. 498բ-503բ ԲՃՂԶ. Պատմութիւնն ըսքանչելի առըն Աստուծոյ Գրիգորի պապի Հըռոմայ, մառտի ԺԴ. (14) – Այր ոմըն կոմս էր ի Վրէնդիս քաղաքին, եւ անունն կոմսին Վէնդի, ֆըռանկ ազգաւ... բարոք հովելոց զհաւատն Քրիստոսի խաղաղութեամբ, եւ նայ հանգեաւ ի Քրիստոս:
147. 504ա-5ա ԲՃՂԷ. [Յօհաննէսի]` Պատմութիւն մի. պատերազմ եղեալ է ղըզըլպաշի վերայ կամ Շիրվան կամ Տամիր Ղաբուին – Մեծ թուական էր Ռ.ին, / Լ. եւ երկու աւելորդին (1583) / Յարեավ սուլդան մի ահագին / Օսման փաշայ անուանէին... Որ այլ փորձանք չի հանդիպի / Աստուածաշէն Կաֆայ քաղաքին, / Զայս սակաւ բանըս որ ասացի, / Ես՝ Յօհաննէս մեղօք ի լի / Ըզսայ խընդրեալ է Գրիգորի / Եւ մականուն սարկաւագի:
148. 505աբ ԲՃՂԸ. Խրատ ոգոյշահ՝ Յոհաննէս Պլուզէ – Յամենայն մեղաց ի զատ ասէ. Դու կացի՛ր եւ յօրէնըս աստուածայինըս միշտ մերձեցի՛ր... զինչ քաղաք առանց պարըսպի հեծելի կոխէ:
149. 506ա ԲՃՂԹ. Խըրատ Յօհաննու վարդապետին Ե[ր]զընկացոյ ասացեալ՝ ըստ կանոնաց առաքելոցն եւ հայրապետացն եւ Սուրբ Լուսաւորչին մերոյ – Ամենառատ գթութեամբ Հօրն երկնաւորի ոդեգրութեանն շնորհօք... յաթոռ սրբոյն Գրիգորի եւ ծանուցաք ձեզ վասն հաւատոյ քրիստոնեութեանն գործոց բարեաց ձերոց:
150. 506ա-8ա ԳՃ. Յաղագըս քահաննայից պատուէր՝ ի սըրբոց կանոնէ գրեցեալ – |506բ| Քահաննայիցտ պատուիրեմ, զի պարկեշտ եւ հընազանդ կայցեն... Ճ. (100) ծունրը աղօթք եւ կանոն մի սաղմոս, այսպէս կատարեսցեն, կատարօղքն օրհնեալ եղիցին ի Քրիստոսէ:
151. 508աբ ԳՃԱ. Յաղագըս խորհրդոյ եկեղեցոյ բանքըս – Խորհուրդ եկեղեցոյ եօթն են, այսինքն՝ Մըկըրտութիւնն, Դըրոշմը, Հաղորդութիւնն, Ապաշխարութիւնն... զօրացուցանէ ընդդէմ սատանայի ի յելսն հոգոյն:
152. 508գ-9ա ԳՃԲ. [Հարց.] Արդ, վասն է՞ր եօթըն խորհուրդ եկեղեցոյ ասիյ կամ զի՞նչ խորհուրդ եւ զօրութիւնն ունին, եւ կամ յումէ՞ հաստատեցաւ ի մեզ – [Պատասխանի.] Ասեմ, թէ ի Տեառնէ մէրմէ Յիսուսէ Քրիստոսէ եւ ո՛չ այլմէ մկրտութիւնն... մարդ մի՛ մեկնեսցէ, եւ թէ մեկնեսցի եւ արասցէ՝ զայլ շնայ. եւ այլըն:
153. 509ա ԳՃԳ. Կանոն սրբոց հայրապետաց՝ արտահանեալք կամ քահաննայից խըրատ – Արուագիտաց եւ անասնագիտաց եւ որ ընդ կինն որպէս սոդոմայեցիսն... եթէ գործէ զհակառն, ի ներքոյ պատիժ յեղիցի:
154. 509բ ԳՃԴ. [Հարց.] Յաղագըս՝ մեղաւոր մարդն բըռնութեամբ ածելի է յեկեղեցին, թէ ո՛չ – Պատասխանի քեզ. մի՛ բըռնութեամբ արկանել եւ մի՛ զեկեալըն արտաքսել... պարտ է վարել քահաննային հանապազօր գործել:
155. 508աբ ԳՃԵ. [Հարց.] Լաւագոյն է շինել զեկեղեցի՞, թէ՞ զայն աղքատաց տալ – [Պատասխանի] Արդ, իմացաք ի պոռնկէ անտի, զի որ ինչ փափաքի (6 տող):
156. 510ա-1ա ԳՃԶ. Յաղագըս որպիսի՞ պահք ընդունելի է առ Աստուած, քանզի տեսանեմք զոմանըս, զի քառասներորդսն պահեսցեն զամենայն, եւ այլք՝ ըզկէսն, եւ այլք՝ ի շաբաթէ իյ շաբաթ միայն ճաշակեսցեն. սոյնպէս եւ զտարին – Ամենայն եւ ոչ մըսեղէն ճաշակեն ինչ եւ ոչ այլ ինչ ի փափուկ կերակրոցս... տանջեսցի պիղծ պահսքն եւ անդ հոգին աններելի տանջեսցի իյ հուր գեհենին:
157. 511ա-2ա ԳՃԷ. Յաղագըս՝ գինին զի՞նչ վընաս արկանէ առաւել քան ըզմիս եւ զայլ փափուկ կերակուր – Զոր ինչ արարար Աստուած՝ ի սկըզբանէ բարի է... մարդկանց համբերութիւնն, ժուժկալութիւնն տացէ եւ սուրբ յարքայութեան արժանացուսցէ. ամէն:
158. 512բ-6բ ԳՃԸ. Պատմութիւն եւ նահատակութիւն ըսքանչելի առըն Աստուծոյ երանելի վարդապետին Գրոգորի Բալուայ – Յամի ԷՃԼԹ. (1290) թվականութեանս հայոց տումարի ես՝ նուաստ ծառայ ծառայիցն Աստուծոյ Դաւիթ էրէց, ի քաղաքէն Բալուայ... Այս եղեւ ի թվականիս մերոյ ՉԼԹ. (1390) ի թագաւորութեանն Հայոց Հեթմու, ի հայրապետութեանն տեառն ըՍտեփաննոսի, ի բռնակալութեանն ազգին նետտողաց Արղուն խանին, ի Թավրէզ:
159. 516բ ԳՃԹ. Առակ մի. ճըշմարիտ խօսօղ աղքատի մի եղեալ է – Անկարծակի եմուտ ի տան միոյ պառաւ ծեր մարթոյ աղքատ միյ... պակասութիւնն յերեսըն կուտաս, մէհէլ է քեզ այդպէս լինելըտ:
160. 517ա ԳՃԺ. Գովասանութիւն Սուրբ Կարապետիյ վերայ – Առեր իջեր գետ Յորդանան / Մկըրտեցեր սուրբ Կարապետ... Ե<ե>օթն անունտ է սուրբ Կարապետ, ճէռահ հեքիմ Բոնիաթ եղեր:
161. 517աբ ԳՃԺԱ. Գօվասանք Սողոմէին եւ մօրըն, եւ Յօհաննու եւ Յակոբայ – Թէ հարձանես զայս Սողոմէ / Մէկ աննման սրբուհի է... մայր պանծալի, սուրբ Սողոմէխ / հավատարիմ մայր Սողոմէ:
162. ա. 517բ ԳՃԺԲ. Մեկնիչ Յակոբ քահանայէ Եւդոկիացի. սաղմոսի ՃԻԷ. (127) գլուխն – Զի ամենեցուն տամ ես երանի / Եւ որ զԱստուծոյ երկիւղն ունի... տեսցես դու զորդոց զորդիս եւ զթոռուն Իսրայէլ առցէ ըզխաղաղութիւնն:
բ. 517բ ԳՃԺԳ. Սաղմոսի ՃԻ. (120) գլխի. Համբարձին է – Համբարձի զաչս իմ ի լերինս համայն / Թէ ուստի՞ գայցէ ոք ինձ օգնական... պահպանեսցէ մինչեւ յաւիտեան եւ յայսմ հետէ:
գ. 518ա-9բ ԳՃԺԴ. Յիշատակարան շարադրողի եօթըն կանոն սաղմոսըն ոտանաւոր շինեալ ՃԾ. (160) գուբղան, Եւդոկիեացի այսինքն՝ Թօխաթցի յԱյվաթենց տէր Յակոբ քահաննայէ գրեցեալ է – Յետ Ադամայ ելանելոյն ի փափկութեանն, որդիք նորին ընդ անասունըս աստ բնակեցան... լե՛ր փառաբանող դու Տեառն անդադար, որ հասանիցես ի կեանսն անվճար:
– Հեղինակից. 519բ «Այն Սաղմոսարանն բոլոր ոտանաւորն գրիլ է Լէհ, ի քաղաքն Զամօսցայ, ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածնին. թվական հայոց ՌՀԶ. (1637) վախճան ընկալավ տէր Մելքիսեդեք կաթողիկոսն ի Կամենից, այն գրեալ ժամանակն ո՛չ գիտեաք Սուրբ Էջմիածնին կաթողիկոսն»:
դ. 520ա-1ա ԳՃԺԵ. Եւդոկիեացի Յակոբ քահաննայէ ասացեալ. Վասն սիրոյն Աստուծոյ եւ սրբոց նորայ – Անեղանելին Աստուած, անըսկիզբն եւ անճառական, անքննին վերին զօրաց... անդադար լիցուք օրհնաբան ընդ վերին զօրաց յերկնից, յա[յ]ժմ եւ միշտ եւ յաւիտեան:
163. 521ա-9ա ԳՃԺԶ. Պատմութիւն տէր Յուսկան եւ որդոյ նորին Ստեփաննոսին. յունվարի ամսոյ երեքն – Ի թուականութեանն ազգիս Հայոց Մեծաց ԶՃԿ. (1221) ամին յերկիրըն ըՌըշտունեաց, ի գաւառըն Տոսբայ, ի գօղայքաղաքն, որ ասի Արտամետ... յիշատակն օրհնութեամբ եղիցի, եւ աղօթիւք նորին Տէր Յիսուս Քրիստոս Աստուածն ամենայնի ձեզ եւ մեզ ողորմեսցի. ամէն:
164. 529ա-32ա Գ[Ճ]ԺԷ. Պատմութիւնն Յաղագս Փահլուլ թագաւորին – Էր սայ մեծատուն թագաւոր եւ տէր յԱրևելեան աշխարհի, եւ էր իմաստուն եւ առաքինի... փոխեցաւ յանվաղճան թագաւորութիւնն ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ աժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
165. 532աբ ԳՃԺԸ. Կարճառօտ խրատ պիտանի է բանքըս. ունկըն դի՛ք – Կատարեալ իմաստութիւնն մարդոյն է սիրել զԱստուած յամենայն սրտէ... խառնել ի դասըս սրբոցն այս են, որ տանին ի կեանսն յաւիտենից ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ ես օրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
166. 532բ-4ա ԳՃԺԹ. Քարոզ աղագս պահոց եւ աղօթից խոստովանութեան եւ ողորմութեան. ասացեալ Յոհաննու Ոսկէբերանի – Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս եցոյց մեզ, թէ անհընար է առանց եղբայրասիրութեան... հայեսցի Տէրն մեր քաղցրութեամբ եւ փրկեսցէ զձեզ ի հրոյն յաւիտենից, եւ նմայ փառք յաւիտեանս. ամէն:
167. 534բ-6ա ԳՃԻ. Յաղագըս ըսքանչելեացն, զոր եղեւ մեծի ճըգնաստան Սուրբ ուխտին մեծ Յոբայ – Եպիսկոպոսն Տիրատուր եւ միաբանքն սրբոյ... անմահարար բաժակին, երանաւէտ ձայնին, անթառամ պըսակին. եւ այլն, եւ ասէ արդարոց. Եկա՛յք, օրհնեա՛լք Հօր:
168. 536բ-49ա ԳՃԻԱ. Յաղագըս ապաշխարութեան վերայ քարոզ, խըրատ երանելոյն Եփրեմի է ասացեալ – Ասէ երանելի մարգարէն Էզեկիել. Անօրէնն եթէ դարձի յանօրէնութեանց... խոստովանութեան եւ ապաշխարութեան պարգեւացն, որ փառօք պըսակէ եւ ի գահոյս հանգուցանէ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում վայել է փառք իշխանութիւն եւ պատիւ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
169. 549բ ԳՃԻԲ. Զղջումն առանց խոստովանութեանն ոչ հասանի թողութեան մեղաց – Եւ այսու օրինակաւ ցուցանի, քանզի կին ոմըն հանպազ կու խոստովանէր զմեղըս իւր... բոլորօվին պիտ որ խոստովանի զըխջումով, որ հոգին արժանանայ սուրբ արքայութեանն. ամէն:
170. 550ա-5ա Գ[Ճ]ԻԳ. Յաղագըս առնելոյ օսմանցոց զԿոստանդինուպօլիս ի ձեռաց յունաց – Ընդ աւուրըս ժամանակացս այսոցիկ զօրացեալ էր յոյժ իշխանութիւնն անպարտելի թագաւորութեանն օսմանցոց... Զաքարիեայ Կաղզուանցի, որ եւ կայ յա[յ]ժմ յաթոռ իշխանութեանն, ըսկիսբն ամք Տեառն էր 1773ին էր նըստած:
171. 555բ ԳՃԻԴ. Պատմութիւնն Ղըրիմու եղեալք քրիստոնեայք ըՌուստաց հողն եկեալն է – Ամի Տեառն 1779, հայոց ՌՄԻԸ. (1779), յօգոստոսի 20 վարեցան յերկիրն Ազախու կամ յԱզով... անընդել գոլով ծանրութեանն օդոյ երկրին՝ ըստ չորիր մասին եւ աւելին եւըս մեռան:
172. 555բ-6ա ԳՃԻԵ. Պատմութիւնն յԱնի քաղաքի կործանումն – Յորժամ յԱնի քաղաքն դըղըրդեալ կործանեցաւ, եւ փախուցեալ անտի մարդկան... միաբանք վանիցն ցրուեցան յետոյ անտի. եւ բանիս այսորիկ վերջ:
173. ա. 556բ-61ա ԳՃԻԶ. Աղագըս Ողբ պիտանի վասն մեռելոց սիրելեաց եւ ընտանեաց ասացեալ է – Հա՛յրք իմ եւ եղբա՛յրք իմ, մա՛յրք իմ եւ դըստե՛րք իմ / Ականջ դըրէք, զոր ասեմըս... ոչ տայ տեսանել զայն տանջանսն, որ եւ ըզմեզ արժանի արասցէ իւր յարքայութեանն. ամէն:
174. 561ա-5բ ԳՃԻԷ. Քարոզ եւ խրատ՝ Գրիգոր վարդապետէ ասացեալ. Վասն կիրակէի եւ յիշոցաց, յայտնեալ նմայ Աստուծոյ եւ յամենայն սրբոց – Պարտ եւ արժան է յամենայն քրիստոնէից հաւատալ եւ երկիր պագանել յամենայն սուրբ Երրորդութեանն... յաւուր կիրակէին ընդ առաջ լինիք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, յորում փառք յաւիտեանս. ամէն:
175. 565բ-70ա ԳՃԻԸ. Պատմութիւնն յաղագըս միաբանութեանն եկեղեցոյ Յունաց եւ Հըռոմայեցոց, եթէ որպէս եւ որ սակըս ընկալաւ եկեղեցին Հըռոմայ զջուրն ի խորհուրդ սուրբ արեանն Քրիստոսի, ավուր Մարտինոսի Հըռոմայ հայրապետին եւ Պալալօղ Յունաց թագաւորին – Ի ժամանակըս բարեպաշտ թագաւորին Յունաց, յորում անունն կոչիւր Պալալօղ... լույսն հաստատեսցէ եւ անարատ զՔրիստոսի տնօրէնութիւնն ի սիրտըս եւ ի հոգի եւ ի միտըս պահեսցէ, ընդ որում Հօր եւ Սուրբ Հոգոյն փառք յաւիտեանս յավիտենից. ամէն:
176. 570ա-2բ ԳՃԻԹ. Պատմութիւնս այս, որ է երեք հարիւր տասութ հայրապետաց, թագաւորն Կոստանդիանոս անել ետուր – Նիկիոյ սուրբ ժողովոյն Արիոս էրէցն Աղէքսանդրացի... հաւատացեալ քրիստոնէցս ուղղաբառ դավանութենէ չի բաժանէ, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
177. 572բ-3ա ԳՃԼ. Առաքելաւանդ կանոնիւ սահմանեցին ընդ յամենայն չորեքծագեան տիեզերս, թէ ոք եկեղեցի շինէ եւ սեղան կանքնէ, ութ օր նաւակատիս կատարեսցէ ի փառս Աստուծոյ – Բայց տեսցուք եւ զայս, թէ ընդէ՞ր հինգ օր նաւակատիս կատարեմք... ահայ Ե. օր նաւակատիկըս այսպիսի խորհըրդով կարգեցաւ:
178. 573բ-5բ ԳՃԼԱ. Ոտանաւոր, զոր ասացեալ է յԱբրահամէ, ի վերայ Կոստանդինուպօլսոյ, յորժամ էառ օսմանցին – Ինըն հարիւր երկու (1453) թվին, / Դառն եւ ի վատ ժամանակին... / Աստուածատուր Սալթըլմիշին / Եւ Սիմէոն բարի փաշին / Յեպաւլայի Այվատն եւ պարոն Գորգըն / Էշեմ հաճին / Այժմ արասցուք յաւարտ բանիս ասեմք ցաւն երկարի. / Ինըն հարիւր երկու թվին (1453) / զԲուզանթիոյ քաղաքն առին:
179. 576աբ ԳՃԼԲ. Պատմութիւնն Կոստանդինուպօլսոյ Այեայ Սօֆիի եկեղեցոյն – Սրբոյն Սոփիեայ տաճարին, որ ի Կոստանդինուպօլիս, զոր շինեաց մեծ բարեպաշտն Ուստիանոս Թըրակացի կայսրն... իմացեալ այլազգեաց, արգելաւ եւ տեղի նորին խան շինեցաւ, վասն որոյ եւ Էլչի խան կոչի մինչեւ ցայսօր. վերջ:
180. 577ա-8գ Ի մէջ մեղաց, ոյք են գլխաւորք եւ նախկին մեղք, որք պատճառք լինին այլոց մեղաց – Քանզի գրեալ եւ պատուիրեալ է, թէ՝ Մի՛ յաջ խոտորիր... վայել է փառք իշխանութիւնն եւ պատիւ յաժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
181. 582ա-3բ Յաղագս օրհնութիւնն 36 գրի վրայ – Ամենասուրբ Հոգին, որ զարդարեաց զտիեզերըս յամենայն, զարդարեսցէ եւ ըզձեզ... Այս օրհնութեան գիրըս գրվիլ էր թվին հայոց ՌՀԸ. (1639), ի յերկիս Դերջան, ի դուռն Սուրբ Կարապետու, որ Պըղընձագոյն անապատ անուանի:
182. ա. 584բ [Տաղ տէր Մարտիրոսէ ասացեալ] – Աղտեղի մեղօք լըցեալ Մարտիրոս դուն / Քանի կու կանչես, չես լինար ի քուն... / Ով Մարտիրոս էրէց Քէֆէյու քաղաքէն... որ հասանիցես ի կեանսն անվըճար:
բ. 585ա [Տաղ տէր Մարտիրոսէ ասացեալ] – Ճըրագ մարմնոյս է իմ խաւար / Ակըն հոգոյս դարձեալ է չար... / Տէր Մարտիրոս անպիտանս... ինձ տկարիս շնորհեալ բանիյ:
183. 586ա-91բ ԳՃԼԴ. Պատմութիւնն սրբոյն Մարիանէ կուսին, որ վկայեաց վասն անուանն Քրիստոսի, յԱնտիոք քաղաքին, որ է յԱնթագեայ. Եւ Յարութեանն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի եւ փառօք վերանալոյն յերկինըս Հոգոյն Սրբոյ... յուլիս ամսոյ 18, ԺԸ. – Էր սուրբն Մարիանէ մեծի զաւակ, եւ եդ հայրն նորայ զնայ յուսում արտաքին գրոց... կատարեցաւ երանելի սուրբն Մարիանէ յուլիսի ԺԸ.իյ (18). յաւիտեանս. ամէն:
184. 592ա-5բ ԳՃԼԵ. Պատմութիւնն վասն անքուն որդանցն եւ խըստութեան նոցա եւ չարութեան, թէ. զի՞նչ են կամ ուստի՞ իցեն, ասացեալ Վարդան վարդապետին – Եւ արդ, եկա՛յք, ժողովեցարուք ի միասին՝ առաջնորդք եւ թագաւորք, իշխանք եւ դատաւորք... յանցանաց ձերոց եւ նընջեցելոց ձերոց. ամէն. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
185. ա. 596ա-7ա ԳՃԼԶ. Ո[ւ]սանելոյ խրատ մարդկանց ասացեալ են իմաստունք, կարդացէ՛ք, միտ առէ՛ք – Իմաստութիւնն մըտիկ արէ՛ք, իմաստուն լինիք: Չըլայ, որ ձեր մէջէն մէկ մը թէմպէլութիւն սէպէպօվ... կորսընցուցիր եւ կրօնաւորութիւնը չի գիտար:
186. ա. 597աբ Բանք պիտանիք, ասացեալ Ղրըմեցի Մարտիրոս վարդապետէ – Իմաստնոյն կեանքն միշտ բարի օր է, անմիտըն ի տարակոյս յերեր դեգերէ... որպէս թէ խաւարէ զերծեալ՝ եկըն առ լոյս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1բ (Հակառակ դիրքով) Նըման է եօթը մահացու մեղքն եօթը գլխէ վիշապի. առաջի գլուխ ըսկըսեալ էր թվին հայոց ՌՄԻԸ. (1779) ըՌուստաց գիւղն Նովիտայ,տէր Մարտիրոս դպիր Ավէտիքօվ, ամենեցունտ ծառայ:
11ա Յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ ըզխաւարեալս մեղօք եւ զունայն ի բարութեանց՝ զՄարտիրոս սուտանուն քահաննայս, որ զայս գիրքս ծրեցի բոլորով սրտիւ. ով որ յիշէ, յիշէ եւ զինքն ի յարակայ Քրիստոս Աստուածն. ամէն:
21աԵւ զփըծուն գրիչ՝ տէր Մարտիրոս իբրը քահաննայս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, մեղաց թողութիւն շնորհհեցէ՛ք եւ ձեր մեղքըն թողու Տէր Յիսուս Քրիստոս, յորում փառք յաւիտեանս. ամէն:
26բ Անարժան տէր Մարտիրոսըս յիշէ՛ք, եւ դուք յիշեալ լիջիք առաջի Քրիստոսի (նման՝ 60բ, 87բ, 101ա, 323բ, 336ա, 358բ):
44բՔրիստոս Աստուա՛ծ, քոյ անարատ ծընողի եւ ամենասրբոյ բարեխօսութեամբն թողութիւն շնորհեայ՝ տէր Մարտիրոս անպիտան իբրը քահաննայիս եւ ամենայն Է. նախնեացս եւ մերձաւորացս իմոյ, եւ ծընողաց իմոց արքայութիւն եւ ի մեղացըս ներումըն. ամէն. 1782 գրեցաւ:
46բԱնպիտան գիրիչս տէր Մարտիրոս հեզահագագ աշխարի էրէց եւ յամենայն զարմօքըս յիշեցէ՛ք ի Տէր: Ո ոք՝ հանդիպող սորայ, ընդե՛րձ, մեզ մէկ Հայր մեղայիւ յիշէ Տէրն Քրիստոս յաւիտենական ահեղ դատաստանին, զիւր մեղքն չի յիշէ եւ իւր տեսուն արժանի արասցէ ձեզ եւ մեզ. ամէն: Գրեցաւ 1782, մայիսի մէկ, Նախիջեւան քաղաքի:
51աՍիրելի՛ք եւ եղբա՛յրք, որ աշխարհի էք, կամ կարդայք կամ լըսէք ըզբանըս ասէք, տէր Մարտիրոս տըրուպ տառապեալս յաղօթըս ձեր յիշեցէ՛ք: Թողութիւն յանցանաց իմոց հայցեցէ՛ք / Հաւատոյ բանըս զայս միշտ կարդացէ՛ք / Զանձաւոր կեանքըս զայս բընաւ մի սիրէ՛ք / Աստուծոյ յօրինացն զձեզ մի զատէ՛ք / Ճըշմարիտ հաւատով զԱստուած սիրեցէ՛ք / ԶՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին գովեցէ՛ք:
Տէր Մարտիրոս գրիչ քահաննայս Կաֆացի եկեալ այս նորաշէն Նախիջեւանի, որ բազում աշխատութեամբ զՎարդան գիրքըս գրեցի, ով ոք կարդայ, զիս յիշէ. 1783:
68աՈ՜վ պատուական եղբայրք, որ կարդայք զայս կամ օրինակէք, զանարժանըս՝ մեղապարտ տէր Մարտիրոս քահանայս բազում աշխատանօք գրել եմ. յիշեցէ՛ք ի սուրբ յաղօթըս ձեր ըզծընողսն իմ՝ դըպիր Աւետիք, մայրն իմ՝ Այիզն, յիշեալ լինիք ի Քրիստոսէ: 1783, Նախջեւան:
70աՏէր Մարտիրոս, որդի դըպիր Ավետիքի, / որ զայս Վարդան գիրքըս գըրեցի, / ինձ յիշատակ անուանեցի, / զինչ որ կարդայք ի յատենի, / ի ժամատուն, եկեղեցիյ, / ըզծընողըս յիշէք վասն Քրիստոսի, / լաւ պահէք թուխտը, չի ապականէք: ՌՄԼԲ. (1783) Նախիջիւան քաղաքն նորաշէն գրեցի (նման՝ 73ա, 77ա):
85բՅիշեցէ՛ք գծողի սորին տէր Մարտիրոսըս, ծընողացըս եւ ինձ մէկ Հայր մեղայ ասէ՛ք:
91բ Եւ յիշեցէ՛ք ի Տէր անարժան Մարտիրոսըս, հանդերձ ննջեցելովքս. յիշէ Տէրն Քրիստոս ի ձեզ ի դատաստանին. ամէն. 1783 (նման՝ 93բ, 230բ):
146աՈվ ոք ընդեռնու զայս խըրատական տետրերըս մըտադրութեամբ, ո՛չ շաղփափելով կամ թըխտէ ի թուխտ վազելով, այլ հանդարտ՝ զբան ի միտ առնելով, ապայ հոգոյ փըրկութիւն գըտանէ ի սմանէ: Եւ որ ըստանայ զսա կամ օրինակելով կամ ընդեռնու, յիշէ միով Հայր մերիւ եւ ողորմի ասէ, նոյն ողորմածըն Աստուած իւրըն ողորմեսցի աւուրն ահեղ ատենին եւ որ օրհնեալ ձայնին արժանիս արասցէ, որ ասէ. Եկա՛յք, օրհնեա՛լք Հօրն իմոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն: Գրեցի իմով ձեռամբ՝ անպիտան իբրը տէր Մարտիրոսըս, հայոց թիւ ՌՄԽԳ. (1794), յունվարի մէջը, ի Ղարասու քաղաքըն. վերջ (նման՝ 456բ):
251բԶկիրակին սուրբ պահեցէ՛ք / Լաւ սըրտիւ խիստ սիրեցէ՛ք / Զայս գըրողս գըրչակըս դուք յիշեցէ՛ք / Եւ թողութիւն ինձ հայցեցէ՛ք / Եւ դուք զարքայութիւնըն ժառանգեցէ՛ք:
255բԱստուած ողորմի ասէ՛ք ինձ՝ անարժանիս, Աստուած միշտ ըձեզ ողորմի աստ կամ անդ. ամէն:
259ա Աղաչեմ զձեզ, ո՛վ քահանայք եւ ժողովուրդք, այսչափ խրատըս բաւական լիցի ձեզ, որք ընթեռնուք՝ օգտիք ի սմանէ, յիշեցէ՛ք զանարժան տէր Մարտիրոս էրէցըս, յիշեալ լինիք եւ դուք ի յավուր ահեղ ատենին. ամէն:
262աՏէր Աստուած Յիսուս Քրիստոս ողորմի յամենայնի բարեխօսութեամբ եւ աղօթիւք սուրբ Աստուածածնիյ եւ յամենայն սրբոց քոց ողորմեսցի առ ամենայն հավատացեալ քրիստոնէիցտ՝ արցըտ, կանանցտ ծերոցտ եւ տղայոցտ, ընդերձողաց եւ լըսողաց ողորմեսցի. ամէն (նման՝ 266բ):
306աՈվ ոք կարդայ՝ մեզ մէկ Հայր մեղայ արձակէ. տէր Մարտիրոս Ավէտիքօվ:
327ա...Եւս առաւել ըստացօղ գրոյս անարժանիս Տէրդ մեր Յիսուս Քրիստոս ձեզ եւ մեզ ողորմեսցի. ամէն Հայր մեր:
338բՈղորմեա՛յ, Տէր Յիսո՛ւս, ըստացողի գրոյս՝ մեղաւոր եւ ապիկար տէր Մարտիրոս, որդի դպիր հանգուցեալ Աւետիքի եւ ծընողացըս, յազգականացըս, թէ՛ կենդանեաց, թէ՛ ննջեցելոց, ընդերձողաց եւ լսողաց. 1795:
555աԱյս պատմութիւնս, որ գրեցի՝ ամք Տեառն 1798:
356ա Որ ողորմի Տէր Աստուած ըստացողի գրոյս անիմաստ տէր Մարտիրոս դըպիր Ավէտիքօվ անարժան գրչիս եւ ծընողացըս եւ յամենայն արեան մերձավորացըս իմոյ, ընդերձողաց եւ լսողաց, ով ոք ողորմիս տուողաց Աստուած ողորմի. ամէն:
408աԱստուած զձեզ յիշեսցէ՝ որք յիշէք զողորմելիս եւ զանարժանս զիմսըն՝ մեղապարտ Մարտիրոս էրէցըս, որք անուամբըս եւ գործովըս ոչ եմ արժանիյ. Գրեցաւ թիւ հայոց էր //// ///. //:. /:: ՌՄԼԴ. (1785), ամսեանն ապրիլի //.ին (20), որ էր Զատիկ:
421աԳրեցաւ ծաղկայնըման ժողովեալ գիրքըս ձեռամբ անարժան Մարտիրոս իրիցու, ի Նորըն Նախիջեւան, 1796, ՌՄԽԵ. (1245): Այս գրելոյս մայիսի 15:
462ա Շընորհիւ հեղման սրբոյ արեան վկայիս, Տէր Յիսո՛ւս, թո՛ղ զանցանս եւ զպարտիս յարմարողի ճառիս Կաֆայեցոյ ըՍտտեփաննոսի տըրուպ ետին բանասիրի, ընդերձողաց եւ որք զիշատակն օրհնութեամբ եղիցի՝ ստացողաց, եւս առաւել նոր գրողաց՝ Ֆէօդոսցի, այսինքն՝ Կաֆայեցի տէր Մարտիրոս ամենեցուն ետին ծառայ՝ ձեռամբս օրինակ առիյ ՌՄԽԳ.ըն (1794), յուլիսի Ը., Սուրբ Սարգիս եկեղեցին. մէկ Հայր մեղա մի ըզմեզ արձակեցէ՛ք:
465բՏէր Վրդանէսէ Արարտեան յերկրէն Կաֆան եկէլ է արթիւնաւոր բանիւ զայս ասացեալ է, դարձեալ զայս գիրըս գրօղն էր: Համբարձման եկեղեցոյ մըշակ տէր Մարտիրոս էրէցըս մէկ Հայր մեղա'մ այլ զիս արձակէցէ՛ք, բարեխօսութեամբ սուրբ նահատակացն, Տէր Աստուած ամենեցունըս՝ ընդերձողաց, լըսողաց իւր սուրբ յարքայութեանն յիշեսցէ, եւ Քրիստոսի մարդասիրին՝ յուսոյն մերոյ փառք յաւիտեանըս, յաւիտենից. ամէն:
477բԵւ ես՝ տէր Մարտիրոս քահաննայս մէկ հին գիրքի մէջէ գրեցի առի, մէկ բերան Հայր մեր մ'ն ալ մեզ արձակիք, Տէր Աստուած ըզձեր մեղքն աստ ջընջեսցէ, անդ արքայութեան արժանացուսցէ ձեզ եւ մեզ. ամէն:
483բԵւըս յիշեցէ՛ք տէր Մարտիրոս քահանայն ի սուրբ աղօթըս ձեր, եւ ըզծնողքս՝ մէկ Հայր մերիւ:
503բԳրող սորին տէր Մարտիրոս էրէցն յիշեցէ՛ք. ՌՄԽԵ. (1796):
505ա Այս պատմութիւնս որ գրեցի՝ ամք Տեառն 1798:
570աՅիշեցէ՛ք մէկ Հայր մեղայիւ տէր Մարտիրոս դպիր Աւէտիքօվ:
579աՓառք, պատիւ եւ յերկըրպագութիւն ամենայսուրբ Երրորդութեանն եւ միոյ աստուածութեանն՝ Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ. օրհնեալ է ի բոլորից էից Հայրն ինքնագոյ մըշտնջենականաւ անեղծութեամբ, անըստեղծն եւ ամենաստեղծըն, ծընօղ Որդոյն միածնի եւ բըղխօղն Հոգոյն ճշմարտի, որ է էյութիւնն անզըննին եւ գոյութիւնն անճառ, էյացուցիչ եղելոց եւ Աստուած ամենեցուն, գովեալ է Որդին միածին՝ անտեսն եւ ամենատեսըն, ծընեալն ի Հօրէ, Բանն, կերպարանն եւ իմաստութիւն Հօր, էակից նույնոյ Հօրըն եւ փառակից Հոգոյն Սրբոյ, ծագումն անմուտ եւ արեգակըն համասփիւռ, կազմիչ հանդերձելոց եւ Աստուած համայնից, բարեբանեալ է եւ Հոգին ճըշմարիտ, անհասըն եւ ամենահասըն, բղխեալն ի նոյնոյ Հօրէ մըշտընջենականէ, աղբիւրն մշտաշարժըն եւ գետն յորդահոսան, լցուցիչ համայնից եւ Աստուած բոլորից, օրհնեալ, գովեալ, բարեբանեալ, փառաւորեալ, պաշտեալ եւ երկրպագեալ, եռանձնեայ եւ միաբուն աստուածութիւն, որ միով իշխանութեամբ պաշտի եւ փառաւորի, գովի եւ երկըրպագի յերկնաւորաց եւ յերկրաւորաց, յիմանալեաց եւ ի զգալեաց, անզրաւական յաւիտենի եւ մըշտընջենական յարակայութեամբ մընալով ի նոյնութեան, թարց եւ առանց յեղեղման եւ փոփոխման, իշխան եւ տէր գոլով համայնից եղելոց, տիրօղ վերնական եւ վըսեմական, Աստուած վեհահրաման եւ թագաւոր անսահման բարցրութեամբ. ամէն: Այլ արդ, յիրաւի վկայեաց աստուածահայրն ըստ մարմնոյ՝ սաղմոսերգոյն Դաւիթ, ասելով. Զկամըս երկիւղածաց իւրոց առնէ Տէր, զի թէ անարժանիցըս եւ մածելոցս մեղօք ոչ նահանջին յետըս խնդրանացըն աղերսանք, քանի՞ ապայ ճշմարիտ գոլ պարտիմք հաւատալ զերկիւղածացն սրբոց աղօթիցն ընդունակութիւն, զորոյ զճշմարիտն գոլ վերակընաեց տուիչ բանի Բանն մարմնացեալ Յիսուս Քրիստոս, ասելով. Յամենայն որ խընդրէ՝ առնու, որ հայցէ՝ գըտանէ, եւ որ բախէ՝ բաց[ց]ի ի նըմայ. ոչ ոք, ուրեմըն, խնդրեաց հաւատով եւ ոչ էառ, որոյ սըտութիւնս ոչ ինչ է պէտըս վըկայս ի մէջ ածել, |579բ| զի յայտնիք են եւ բազումք յոյժ, որք մեծաց զարմացմանց են արժանիք, զինչ այլ մեծ ըստոգութիւնն բանիս, որ ահայ եւ յանարժանից եւ մեղաւորաց ոչ արգելանի առատաձիր զեղումն շնորհաբաշխ պարգեւաց աստուածութեան նորա. որ գիտէ զպէտըս մեր եւ զկարիս նախ քան զխընդրելն, առաւել քան զոր հայցեմք եւ իմանամք, որպէս ահայ եւ իմըս անարժանութեան՝ ոչ հայելով ի բազմութիւնն յանցանաց յետ կարողութիւն եւ յաջողումն ի ծանրագոյն եւ յաշխատելոց արժանի գործ առնելութեանս ածել յաւարտումն կատարման, կատարեցիյ իմովըս ձեռնահիւթ ձեռամբ եւ անարժան մատամբըս, կարողութեամբ նույն ամենայբարի եւ պարգեւատու արարչին, մախտանօք եւ հայցուածովք երանուհոյ եւ միշտ կուսին Մարիամու սուրբ Աստուածածնին եւ ամենից սրբոց բարեխօսութեամբն, եղեւ զրաւ գրեցման ամենայբուխ եւ վայելչագեղ գրքիս ի թվահաւշութեանն մերոյ հայոց՝ ըսկըսեալ ՌՄԻԸ. (1779), վերջ լինելն ՌՄԽԵ. (1796), ամսեանն ապրիլի Ի. (20), որ զատիկ էր հայոց, ի հայրապետութեանն աստուածանկար եւ տիրայկառոյց քրիստոսաէջ եւ երկնահանգոյն աթոռոյն Սուրբ Էջմիածնի՝ արհի եւ պանծալի վէհազնէի, սրբազան քահաննայապետին Աստուծոյ տեառն Ղուկաս ընդհանուր կաթողիկոսի յամենայն Հայոց, եւ առաջնորդ ընդ ըՌուստաց յամենայն երկրի Հայոց, մանաւանդ ի նորաշէն վայելուչ աստուածախնամ եւ գետահայեաց քաղաքիս եւ հիմնադիր Նախիջեւանի՝ քրտնաշխատ երախտաւոր եւ ողորմասիրտ եւ առատայխրատ, եւ քարոզիչ տեառն Յովսէփ եւ պատրիարգ եւ պսակազարդեալ սրբազան արքեպիսկոպոսի, որ եւ տացէ տէր Աստուած եւ երկեար կեանս, եւ խորին ծերութեանն արժանացուսցէ՝ որպէս ծերըն Սիմէոնի, եւ ի կայսերուհի մերոյ ԵկատարինէԱլէքսիովնին, որոյ տացէ փրկիչն Յիսուս երկեար կեանք՝ իւր ժառանգաքցօքըն, եւ զչարակամսըն նորին նկուն արասցէ միշտ. ամէն: |580ա| Սրբազանի մերոյ յաջորդ Կարապետ վարդապետ աստուածիմաստի, որոյ Տէր Աստուած տացէ երկեար կեանս՝ մինչ ի խորին ծերութիւնն, եւ իմ՝ նուաստիցըս յետ կարողութիւն բազմահաւաք աստուածաբան վարդապետաց քարոզի եւ խըրատական գիրքէրէ ժողովեցի, գըրեցի, որ կոչի քարոզի կամ խըրատական հոգոյշահ գիրքս ի սըրբոց վարդապետաց, պարզապէս շարադրութեամբ՝ սակըս հեշտ եւ դիւրեաւ հասկանալոյ եղբայրց եւ ժողովրդոց, նայ եւ ի հոգոց եւ մարմնոց ընդերձասէր եւ ունկընդրօղ վայելօղ անցանց՝ հաւատացելոց ի Տէր Յիսուս Քրիստոս: Արդ, որք սիրով ընդեռնուք զսայ, ջեռմեռանդութեամբ յիշեսջիք զպատճառ գրողի, որ եմ յերկրէն Ղրիմու, ի մայրաքաղաքն ի Քաֆայու այսինքն՝ Ֆէօթօսիեայ թարքմանի: Եւ ելաք յերկրէ մերմէ, եկանք բընակեցանք այս յօտարական յերկինըս թվին ՌՄԻԸ.ին (1779). եւըս կամ քար մի գրեմ, որ ետ իմ աստեացս ելանելոյ հոգոյս յիշատակ լինի, ո՛վ աղօթասէր եղբայրք՝ կարգաւորք եւ աշխարհականք, որք հանդիպիք այս սուրբ եւ աստուածախօս հոգէշահ գրքիս, ամենախոնարհ տէր Մարտիրոս անարժան քահաննայիս մեղաց թողութիւն խնդրեցէ՛ք Աստուծոյ, կարդալով կամ օրինակելով յիշեսջիք աղօթըս ձեր, վասն որոյ երես անկեալ աղաչեմ զհանդիպողք՝ յիշման արժանի առնէք զանարժանս տէր Մարտիրոս դըպիր Աւետիքօվըս, որ միայն անուամբ, եւ գործով ո՛չ, բիւր քանքարոյ պարտականըս մեղաց թողութիւն խընդրելով Աստուծոյ՝ ծընողաց իմոց, եղբայրցըս, զաւակացս եւ յամենայն յարեան մերձաւորաց՝ բարեկամաց եւ յատելեաց, եւ յամենայն հաւատացելոց թողութիւն խընդրէցէ՛ք. ով ոք ըզմեզ յիշեն, Տէր Աստուածըն յամենայնի զիւրեանքն յիշէ իւր սուրբ յարքայութեանն Է.ալիր (7) երանութեանց արժանի առնէ զնոսայ. ամէն:
|580բ| Ի սըմանէ որ ոք օգտի
Հոգոյն յուժ բարի առնէ.
Եւ որ զսայ անտես առնէ,
Ի հընձանէ ծարաւ ելցէ:
Որ փափաքի յայսմ տառի,
Եւ հետեւին սորին շաղվի,
Ըստանան շնորք անտանելի՝
Բանիւք բազմօք խօսիլ բարի: / Զորոյ ազնուութեան ճաշակըն ընթերցողըն միայն կարէ առնուլ, զի եթէ հազարիցըս գովիցիմ, համ ճաշակելոյ իմիք ոչ այնպէս կարէ իմանալ լսօղըն՝ Որպէս ճաշակմամբ փորձառօղըն: Այսպէս եւ ըզսայ ոչ արտաքուստ եւեթ տեսնողըն, Այլ ի ներքըս ընթացօղըն, Ընթերցմամբ եւ որոճալով ծասքօղն ի քիմըս մըտաց կարէ ճանաչել ըզքաղցրութիւնն սորին: Ուրեմըն որք հանդիպեալ ճաշակէքդ ի բարելի գիրքէս յայսմանէ եւ շահիք զշահ հոգեւորական, յիշեսջիք առ յոյսն բընաւից Քրիստոս ըզյաշխատօղ գրող գրքոյս: Արդ, ես տարտամեալս մեղօք եւ զառանցեալըս աղտեղութեամբ, մըտօք յիմարեալ եւ հոգովըս ցըրուեալ, մարմնովըս անսրբութեամբ անվարժ, իմաստութեամբ եւ անհանճար գիտութեամբ, անարքըս յամենայնի եւ անպիտանըս եկեղեցոյ, պըղինծըս հընչողական, ցընծղայս ղօղանչական, ժանկոտեալըս պատրանօք չարին եւ նըսեմացեալս ի գործ խաւարին, անարքս ի մէջ պատուավորաց եւ անհըմուտըս ի կարքըս բանասիրացս տէր Մարտիրոս անարժան էրէցըս սուրբ համբարձման պայծառ եկեղեցոյ ավելածու, մըշակըս առանց ամօթոյ արասցէ: Ո՛վ հայրք իմ եւ եղբայրք իմ, ընդերձօ[ղ]ք կամ օրինակողք, կամ հարեւանցի տեսանօղք, աղաչեմ գըրչաբանութեանն, խոշորութեանն կամ անշահութեանն գրոյս եւ սըղալանացըս անմեղաթիր լերուք, զի անսըղալ Աստուած է միայն, զի իմ կարըն այս էր, որ փափաքանօք գրեցի ինձ յիշատակ, կամ յետնայմընաց զաւակիս կամ տանը կարդալով, կամ ժամանակաւ մեծ պահոց մէջըն կարդալով ժողովրդան առաջըն. եւ Քրիստոսի Աստուծոյ սէրըն մի բերան մի մեղաւորիս մեղաց թողութիւնն ի Քրիստոսէ խընդրիցէ՛ք: Այս գրեալ |581ա| ժամանակիս էի ես ամաց 55, եւ քահաննայութեանն կարք առեալ էի ի քաղաքն Քէֆէ, Սուրբ Սարգիս աւագ եկեղեցին, որ էր եկեալ սուրբ յԷրուսաղէմէ նուիրակ Գաբր[ի]ել վարդապետ յեպիսկոպոսէ ձեռնադրից անարժանըս՝ Սուրբ Համբարձման եկեղեցոյ, վասն որոյ թվին էր ՌՄԻԷ. (1778), փետրվարի ԺԴ. (14), Տեառնընդառաջի օրն եւ յոգոստոսի ԺԷ. (17), ելանք եկանք յՈւռուստաց յերկիրըն, եւ կարգ տըվօղ Գաբրիէլ վարդապետն, որ հանգուցեալ է առ Քրիստոս: Դարձեալ ներում արասջիք սըղալութեանս. քերականութեանն տեղեակ չի լինելոյս Բենին տեղը Փիւր տընելով, Փիւրի տեղըն Բեն դընելով կամ Գիմին տեղըն Քէ դընելով, Քէի տեղըն Գիմ դնելով, կամ Ցօյի տեղ Ձա դընելով եւ այլն, եթէ քերականութեանն հըմուտ լինօղն, որ կարդալ ժամանակըն կու իմանայ սղալ գիրն կամ խօսքն, եթէ ինձ նըման քերական, նա եւ ես յերես անկեալ աղաչեմ, զպաշտօնեայքտ Քրիստոսի սուրբ եկեղեցոյ, առնել եւ զիս յիշման արժանի՝ զՄարտիրոս քահանայ, որ անունըս ի գործ Յիսուս խընայեսցէ՝ յորժամ գայցէ, զի եւ ես գոհ եմ ի սմանէ իբրեւ ի Քրիստոսէ, զի եւ յաժմու կենօքս զուարճացուսցէ եւ ի հանդերձեալ հաստատեսցէ, եւ անթառամ պըսակեսցէ: Աւա՜ղ, աւա՜ղ, եւ զիս՝ զխոցեալս ի բանսարկուէն, որ վասն այժմուս եւ վասն հանդերձելոցն սըգով տարակուսանօք վարեալ կամ՝ եղկելի տէր Մարտիրոս գըրիչ, որ ի հոգըս խոծուածոյ մաշեցայ: Ո՛վ ընդեռնօղք կրկին հեծեծանօք սըրտիս եւ արտասուաթոր աչօք իբր ի մօտոյ զգարշապարսըդ համբուրեմ յուսով, եւ դուք, սիրելի՛ք, զԱստուած ողորմին արձակեցէ՛ք ի մեզ. եւ որ ըզմեզ յիշեն սիրով եւ ցաւակսաբար՝ յիշեալ եղիցին ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ. ամէն: Դարձեալ ժամանակս ամառնային, որ եւ ճանճքն յոյժ նէղէին, ջանկ անելով աւարտ լինի եւ որ ասէ Հայր մեղա մի, իւրեն ալ Աստուած ողորմի, եւ ձեզ՝ կարդացողացտ եւ ունկըն դընողաց. եւ ըզբազմօրեայ կեանս |581բ| պարգեւեսցէ. ըստակ չուզեմ, փող չուզեմ, միայն Հայր մեղայ կուզիմ: Դարձեալ Գաբրիէլն օր մի ինձ կուքայ, թէ կու գոչէ զքեզ արքայ, ահըն եւ դողումն կու պատէ զիս, երկար ճանբոյս պաշար չի քայ, թէ որ ունիմ յետնայմընայ, որ լինի բարի յիշատակ, մատուցանէ սուրբ պատարագ եւ չառնէ զիս դիւաց կատակ: Դարձեալ յիշեցէ՛ք զհանգուցեալ ծընողքն իմ՝ զհայրն իմ՝ դըպիր Աւէտիք եւ զմայրն իմ՝ Այիզն, եւ այլ Է. նախնեացս, եխպայրքս, քույրքըն իմ կամ զավակացս, հին եւ նոր նընջեցեալքս իմ, մանաւանդ յաժմոյս կենդանի եղբայրն իմ՝ դըպիր Օհաննէսն, եւ զկողակիցն իմ Յուստիան, կամ զաւակացն իմ եթէ յիշէք, Տէրն Քրիստոս իւր սուրբ յարքայութեանն յիշեսցէ ձեզ: / Գիրքըս կարդաս ու պատմես / զթուխտըն թքօվ չապականես / ըզկողըն անողորմ յետ չի պարզես, / հանց որ կապին վընաս գործիս / կամ անգէտի ձեռքն ձքես, / խոզաց մարդկան կոխան շինես, / զորն որ կամիս՝ կարդալ խընդրես, / ըզցանկի համարն գրեալ եմ՝ տե՛ս, / տգիտութեամբ չի չարչարես, / այլ համարով շուտ գըտանես, / անպէտ մարդոյ ձէռք չի ձըքես, / վըրան մոմեր չկաթեցընես: / Այլ յուժ սիրով նախախնամես, / սըրբեալ ձեռօք լաթով բըռնես, / ի հրոյ, ի ջրոյ ի զատ պահես, / մէջըն գէշ-գէշ գիր չի գրես, / երկու երեք շորով բաթտես, / ի չորային տեղի դընես, / որն որ կամես՝ այն ընդեռնուս, / իսկ զգուշութեամբ խընամով պահօղքն / օրհնեալ եղիցին ի մէնջ եւ ի Քրիստոսէ, / գիրըս աստէն մընայ / ծըրեալ պըրակըս որ առ ձեզ կայ. / մարմինըս մեռանի՝ հող դառնայ, / թըմրեալ հոգիս առ Տէրն երդայ, / գիրըս սիրով ընդերձիք՝ / էրէց Մարտիրոսըն յաղօթղըս ձեր յիշեսցիք, / վարձքն ի Տեառնէ ընկալջիք, / որ ըզկըլեալն Յունան կիտին / հաներ արձակ հողու ի գետին, / եւ զանձաւոր ծառայս յետին / մի՛ տալ տանիլ մեղաց գետին, / տէր Մարտիրոս գրիչս խաբած չարին / ի ձեռս անկայ եւ որսողին / զիս կիսամահ եթող վերին |282ա|
Որ եմ անկեալ խիստ ցաւագին,
Զքեզ աղաչեմ Տէրդ վերին,
Որ խընդիր եկեր կորուսելոյն զիս,
Մի՛ թողուր անվայր վայրին,
Մահն ինչ անէ ադամորդոյս,
Կամ երբ թաբիմ ի այս բարոյս,
Այս սուտ կենցաղըս ետ ինձ խույս
Շալակ շինեց խաբեցելոյս,
Մահու բաներն որ ետ մարմնոյս,
Կամէր զրկել զիս ի հոգոյս,
Երբ բաժնեցի զչարն ի բարոյս
Աշխարհս աչիցս ելաւ գերոյս,
Չիպիտի առնել ի հաւէս, նամուս,
Դուստր եւ որդի չօգնէ գերոյս,
Ոչ մեծութիւն ի ժամ մահուս
Ըսկիսբն ածեմ աղօթելոյս,
Աշխատութեամբ ջանք դընելոյս
Տէրն ողորմի մեղուցելոյս
Ի խաւարէս ածէ ի լոյս,
Յորժամ ասդումն եղեւ հոգոյս,
Տէրն ողորմանծ է,
Երետ ինձ լույս,
Մի՛ զարմանք այս բաներոյս
Ով որ ունի առ Տէրն յույս,
Գեմ չէ ղըրկել այս ցանկալոյս,
Մըտացս երետ կանթեղ մի լոյս,
Որ առաջնորդ եղեւ կորոյս,
Ա՛յ իմ եղբայրք, աչացըս լոյս,
Զինչ կու խօսիմ վերայ հոգոյս:
Գիտեմ այս չէ յինէն հոգոյս,
Հոգոյն շնորքն երետ յիքոյս,
Խղճաց Աստուած մոլորելոյս,
Զարթոյց Աստուած ի խոր քընոյս,
Եւ բացի ետ զաչէր հոգույս,
Որ ես նայիլ կամիմ ի լույս,
Զինչ նենգ ու ծուռ կայ ի լեզուս,
Յիսնէ ձքեմ, լինեմ զինչ կույս,
Բըղխեմ այսօր ջուր ախբերոյս,
Հայր մեր երկինք ասէք գերույս,
Որպէս մեղու նիւթ առեալ եմ,
Գրոց բազմաց ժողովեալ եմ,
Այլոց լույս, ինձ խաւարեմ,
Բարերարէն լույս ուզիցեմ:
583բ Ավարտ բանիս Տէր ողորմեայ,
Առհասարակ մեզ եւ նոցայ,
Ըզմեղաւորիս մեղքն ջընջեայ,
Եւ զհոգիս լուսաւորեայ:
Սուրբ փեսայիտ եմ ես ծառայ,
Եւ սրբասնեալ հարսն է վկայ,
Զայս կորուսեալ գերիս յիշեա՛յ,
Տէր Մարտիրոս անուն գըրող սորայ,
Զեռքըս երդայ, գիրս մընայ
Փոշի, մոխիր գազախանայ:
Ով ոք կարդայ, նա մեզ յիշեայ,
Յիշօղն անդէն յիշեալ լինայ
Հայր մեղայօվ մի. բաւ է,
Յիմար գրողաց, եւ իմաստուն ընդերձողաց:
////:. /::: ////:: ///. / ////:: ////:. //. ////:: ///::. ////. /::: (տէր Մարտիրոսէ)
Գրեցաւ թվին հայոց //// ///. //:. /:: (ՌՄԽԵ.՝ 1796), մայիսի // /:: (ԺԵ. 15) Վերջ:
Ծնթ. Սիւնակէտագիր այս ծածկագրի կէտերը մէկով պակաս են գրուած՝ առաջին բառն այսպէս է՝ «////:: /:::. ////::.», պէտք է գրէր՝ «////:. /::: ////::»:
584ա Զմեղօք մեռեալ ոգիս,
Գոլով թափուր ի գործ բարիս,
Ոչ ընդ գործոց ինձ ողորմիս,
Այլ բազմագութ ողորմութեանդ
Որ դու ունիս.
Եւ քեզ փառք յաւիտենիս
Եւ յանդերձեալն, որ դու դատիս,
Ու զգըծողըս զեղկելիս,
Եւ ըզբազմամեղ ապերախտիս,
Չիշիլ զանցանք իմ անթուելիս.
Աղաչանօք սուրբ ընթերցօղիս
Որք հանդիպիք այսմ գըրքիս
Եւ չլինիք մեղադիր
Սըղալանացըս եւ անշահ գըրիս.
Եւ ես, վերջինս ի վերջին դարոյս, թաղծեալըս մեղօք, տըրուպս ամենայն կարգաւորաց՝ տէր Մարտիրոս, եւ ոչ գործով: Բայց աղաչեմ զամենեսեանտ՝ որք հանդիպիք սըմայ տեսանելով կամ օրինակելով, անմեղադիր լերո՛ւք փանաքի գրչիս, որ խացակ ուսեալ էի եւ սերտ մոռացա եւ ոչ եմ լավ վարժեալ: Այլ եւ աղաչեմ զեխբայրսդ մեր՝ յիշեսջիք ի Քրիստոս զմեզ եւ զամենայն երախտավորսըն մեր, մանավանդ զմարմնաւոր ծընօղսըն մեր եւ ըստ մարմընոյ արեան մերձաւորսն՝ զկենդանիսն եւ ըզփոխեցեալսն ի յաստեսցըս: Զոր եւ դուք հանդերձ բարեպաշտ նախնեօքն ձեր եւ յամենայն արեան մերձաւորօք եօթնալիր երանութեանցն արժանասջիք. եւ Քրիստոս, որ առատն է պարգեւեաց, ձեզ եւ մեզ ողորմեսցի առհասարակ, եւ որ զամէնն ասէ՝ եւ նըմայ ողորմեսցի Տէր Աստուծ, յորժամ բանքս ըսպառին եւ գործք թագաւորին. փա՜ռք Սուրբ Երրորդութեանն յաւիտեանըս յաւիտենից. ամէնն:
Ծույլս ի բարեաց,
Զարագըս ի չարեաց,
Զսիրողս մեղաց,
Ժառանգըս դըժոխոց,
Բաժին անքուն որդաց,
Վա՜յ եւ եղուկ է իմ անձանց,
Որ աշխարհես եմ լի սբաղմանց,
Զփուշ աշխարհիս են գըրկած:
597բ Յիշեցէ՛ք տէր Մարտիրոս քահանայս. 1799:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
585բ (1902 թ., շղագիր) Մատեանս այս Վարդան գիրք կոչեցեալ, զոր ընկալեալ էր մեր տէր Սարգիս քահանայէ Նիսուիթայ գեղջ, կարեւոր է հատուածովքն իւրովք պատմականօք՝ վերաբերելովք գաղթականութեան Ղրիմեցւոց եւ հիմնարկութեան Նորոյն Նախիջեւանի, յորոց եւ մեք սակաւ ինչ ծաղկաքաղս արարաք վասն գրուածոց մերոց: Կրկին են, որպէս թուի, օրինակք մատենիս այսորիկ. մին, որ այս իսկ է իսկագիր, գրեալն ի Նիսուիթայ Նախիջեանի, եւ միւսն՝ պատճէն եւ օրինակ սորին, զոր յիշէ Հ. Ք. Քուշնարեան յիւրում Պատմութեան գաղթականութեան Ղրիմու: Խորհեալ եւ զմտաւ ածեալ, եթէ վայել եւ կարեւոր է իսկ գոլն մատենից այսպիսիեանց յանփոյթ տեղիս, որպիսին է եւ կարէ միայն լինիլ յայսմ ալեկոծ եւ դառնաղէտ ժամանակիս, մատենադարանն Ս[ուրբ] Էջմիածնի նուիրեմ ահա զայս մատեան ձեռագիր Սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի: Արդ, որ ընթեռնուք եւ օգտիք ի սմանէ, աղաչեմ՝ յիշեսջիք ի մաքրափայլ աղօթս ձեր զիս՝ զԵրուանդ Շահազիզս՝ զգծող սուղ բանիս, եւ զծնողս իմ՝ զհանգուցեալ հայրն իմ՝ զՅովակիմ աղա եւ զմայրն իմ զկենդանին՝ Թելլու խանում, ու զարեան մերձաւորս, եւ զհամեստափայլ տիկինն իմ՝ զՀեղինէ: Ի թուականութեան հայոց ՌՅԾԱ. (1902):
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «1073/2939, ՌՄԻԸ.-ՌՄԽԵ. 1779-1795, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 458ա՝ մատիտով՝ տնակ:
2940
Կ. ՊՈԼԻՍ |
ՌՃԷ. – 1658 |
ԳՐԻՉ՝Յովաննէսերէց: ՍՏԱՑՈՂ՝ՊետրոսԱպուչեխցի:
ԹԵՐԹ՝ 454+1 (կրկ՝ 1). չգրուած՝ 1ա, 160ա, 268ա, 357ա, 451բ, 454բ: ՊՐԱԿ՝Ա-ԼԸx12 (Ա, ԼԸ 11, Դ, 13) ՆԻՒԹ՝մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31,8x22,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (26.5x16), սկզբնատառերըկարմիր: ԳԻՐ՝բոլորգիր (նմուշ՝ 10ա): ՏՈՂ՝ 36: ԿԱԶՄ՝սեւկաշի, միջուկըստուարաթուղթ, աստառըսպիտակթուղթ՝մասնպահպանակի: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) +1 (Բ). սպիտակթուղթ:
Նմուշ 10ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մոգերի, հովիւների երկրպագութիւն՝ 1բ, Նաբուգոդոնոսոր՝ 6բ, Հովիւների աւետումն՝ 8բ, Ստեփաննոս Նախավկայ՝ 16ա, 440, Մուտք յԵրուսաղէմ՝ 99բ, Համբարձումն՝ 160բ, հրեշտակ՝ 183բ, Մարիամ Աստուածածին՝ 184ա, Հոգեգալուստ՝ 268բ, Վերափոխումն Աստուածածնի՝ 353բ, Դաւիթ մարգարէ՝ 438բ: Կիսախորան՝ 1գ, 161ա, 269ա: Ճակատազարդ՝ 47բ, 99բ, 183բ, 248ա, 280բ, 317ա, 353բ, 376բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական թռչուն, տաճար, խաչ: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր, կենդանագիր, մարդադէմ: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, վարդագոյն, սպիտակ, շագանակագոյն, մոխրագոյն, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը նորոգուած. Ա. փեղկի կաշին քերծուած, անկիւնները եւ մէջքը մաշուած, պատռուած լուսանցները ամրացուած թղթով, թերթերին աղտոտուածութեան, խոնաւութեան տարբեր հետքեր, թ. 1՝ ցեցի անցքեր, հիմքի մօտ սնկի հետքեր, գրադաշտը վնասուած, դժուարընթեռնելի (թ. 6, 22, 40, 88, 102, 103 եւ այլուր), թ. 44, 45, 125, 331՝ բնական անցքերը նորոգուած-լրացուած թղթով, թ. 17, 248, 300, 317, 443, 444՝ արտաքին լուսանցները եզրահատուած, թ. 148՝ լուսանցազարդից կտրած-հանած, թ. 1, 24, 25, 60, 90, 137, 159, 160, 260, 449՝ արտ. լս. պատռուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1գ-453բ [Ճաշոց]
1. 1գ-8բ [ԿանոնճրագալուցիծննդեանՏեառնմերոյՅիսուսիՔրիստոսի] – Եւհովիւքնէինիտեղւոջնյայնմիկբացաւթեագք... – 6ա-8ա Ընթերցուած ի Դանիելէ մարգարէէ...
2. 8բ-36ա [Կանոն սրբոյ Ծննդեան եւ Յայտնութեան Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ] – Իսկ ի ժամ գիշերին մինչդեռ Հարցն ասի, զգեցուցանեն զգեստ հայրապետին եւ ի Տէր յեր[կ]նից վերջի փոխն ելանեն ի բեմն եւ ի փառս տալն ասեն որթիւ...
–13ա-15բ Աւրհնութիւն ջրոյ, զոր ասացեալ է սրբոյն Բարսղի Կեսարու Կապադովկացւոյ...
ա. 15բ-7բ Երկրորդ աւուրն առաւաւտուն. Սղս. Ասաց Տէր ցՏէր իմ. կց. ի վայելչութիւն.... Աւետարան ըստ Մարկոս – Սկիզբն Աւետարանի Յիսուսի Քրիստոսի...
բ. 17բ-9ա Եր[ր]որդ աւուր առաւաւտուն. Աւետարան ըստ Մատթէոսի – Յաւուրսն յայնոսիկ գայ Յովհաննէս Մկրտիչ...
գ. 19աբ Չորրորդ աւուրն առաւօտու. Աւետարան ըստ Յոհաննու – Ի սկզբանէ էր Բանն...
դ. 19բ-20բ Հինգերորդ առաւօտուն. Սղս. կց. Ի վայելչութիւն... Աւետարան ըստ Յոհան՛՛ – ԶԱստուած ոչ ոք ետես երբէք...
ե. 20բ-1բ Վեցերորդ աւուրն առաւօտուն. Աւետարան ըստ Յոհաննու – Ի վաղիւ անդր տեսանէ զՅիսուս...
զ. 21բ-2բ Եւթներորդ առաւաւտուն. Յայտնութեան Տեառն... Աւետարան ըստ Յոհաննու – Ի վաղիւ անդր կայր Յովհաննէս...
է. 22բ-24ա Ութերորդ առաւաւտու. [Տօն է Յայտնութեան եւ թլփատութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի...] Տէր յերկնցի ի յետի տունն ելանէ աւագէրէցն ի բեմն, որթիւ Աւետարան ըստ Ղուկասու – Եւ հովիւքն էին ի տեղւոջն յայնմիկ բացաւթեագք...
3. 24ա-5բ Փետրւար ԺԳ. Տաւն է քառասներորդ գալստեանն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի ի տաճարն. ժողովին ի սուրբ մատրանն եւ այս կանոն կատարի. սղս. ՂԷ. կց. Տեսին ամենայն ծագք երկրի: Ընթերցուած յԱռակաց – Տէր ստացաւ զիս սկիզբն ճանապարհաց իւրոց...
4. 25բ-6բ Ի նաւասարդի Ա. տաւն է ծննդեանն Յովաննու Մկրտչին. եւ այս կանոն կատարի: Սղս. կց. Եւ դու մանուկ մարգարէ բարձր: Ընթերցուած յԱռակաց – Զձեզ աղաչեմ, ո՛վ մարդիկք...
5. ա. 26բ-7ա [Առաջին կիրակէ յետ ութաւրէիցն]. Պետրոսի հայրապետին եւ Աբիսողոմայ սարկաւագին. սղս. ՃԺԵ. կց. Պատուական է առաջի Տեառն. Պօղոսի առաքելոյն ի Հռովմ՛՛ թղթ՛՛ – Բայց գիտեմք եթէ որոց սիրենն զԱստուած...27աբ [Երեքշաբթի]. Ապա Անտոնի անապատականի... 27բ-8ա Ապա Թէոդոսի թագաւորին եւ մանկանցն Եփեսոսի... 28ա Ապա Կիրակոսի եւ մօր նորա Յուղիտայ... 28աբ Ապա Վահանայ Գողթնեցւոցն... 28բ-9ա Ապա Եւգինեա կուսին եւ հօր նորա Փիլիպպոսի... 29աբ Գրիգորի Աստուածաբանի... 29բ-30ա Ապա Տրիփոնի եւ Պարսամի ճգնաւորին... 30աբ Ապա Վլասայ եպիսկոպոսին... 30բ-1ա Սեղբեստրոսի հայրապետին... 31ա Գորդիոսի վկայի...
Ծնթ. Այսուհետեւ Չորեքշաբաթ եւ Ուրբաթ պահք օրերը չենք նշել:
բ. 35ա-6ա Երկրորդ կիրակէին. Սղս. Քեզ վայել է: Ընթերց՛՛ յԵսայեայ մարգարէէ – Եթէ դարձուսցես զոտն քո յաւուրն սրբութեան... 36ա-37ա Դ.շաբթի. մեսեդի Կեցոյ զծառայս՛՛, ողորմեա՛, Պաւղոսի առաքելոյն ի Տիմոթիեա թղոյն է ընթեր՛՛...
գ. 37ա-40ա Երրորդ կիրակէին. Սաղմոս. Քեզ վայել է: Ընթերցուած յԻսայեայ մարգարէէ – Կացաք, մնացաք իրաւանց, եւ ոչ էր... 53բ-4ա Զկնի Առաջաւորաց շաբաթ աւր. Սրբոյն Սարգսի եւ որդւոյ նորա՝ Մարտիրոսի...
դ. 40բ-4ա Առաջաւորի կիրակէին. Սղ. Քեզ վայել է ահ՛՛: Ընթերցուած յԻսայայ մարգարէէ – Զողորմութիւնս Տեառն յիշեցի...41ա-2ա Երկուշաբթի. Սրբոց Ատոմեանցն... 42աբ Երեքշաբթի. Սրբոց Սուքիասեանցն... 42բ-3բ Հինգշաբթի. Սրբոց Ոսկեանցն... 43բ-4ա Շաբաթ օր. Սրբոյն Սահակայ հայրապետին [Մեսրովպայ վարդապետին (ստ. լս-ից)]...
ե. 44աբ [Հինգերորդ] կիրակի. Սղս. Քեզ վայել է ահ՛՛: Ընթերցուած յԻսայեայ մարգարէէ – Լո՛ւր, Յակո՛վբ եւ Իսրայէ՛լ, զոր ես սուրբ կոչեմ, ես եմ առաջին եւ ես եմ յաւիտեան...44բ-5ա Մայիսի ԻԴ. Պիոնի քահանային [Մարկոսի Արեթուսայ եպիսկոպոսին եւ Աբդեայ եւ Արսենի եւ Որմզդնայ եւ Բենիամենի սարկաւագին... (ստ. լս-ից)] 45ա-6ա Հրոտից ԻԷ. Սրբոց Ղեւոնդեանցն... 46աբ Հրոտից Լ. Վարդանացն... 46բ-7բ Մարգաց ԻԵ. սրբոց հայրապետացն [Կոստանդինուպօլսի... (ստ. լս-ից)] սղս. կց. քահանայք քո զգեց՛՛...
6. ա. 47բ-53բ Բուն Բարեկենդանի առաւօտն. Աւետարան Մաթէոսի – Ճրագ մարմնոյ ակն է... 53բ-4բ Սղմս. Խ. (40) կց. Ես ասացի. Տէ՛ր, ողորմեա՛ ինձ: Շաբաթ օր Թէոդորոսի զօրավարին սղս. կց. Տէր որպէս զինու հաճու՛՛...
բ. 54բ-65ա [Արտաքսման] Առաջին [=երկրորդ] կիրակէին առաւաւտուն. Աւետարան ըստ Ղուկասու – Եւ իբրեւ տիւ եղեւ, ել գնաց... 65աբ Սղս՛՛ կց. Լո՛ւր մեզ, Աստուա՛ծ: Քեզ վայ՛՛, մարտի ԺԸ. Կիւրղի հայրապետին սղս. կց. պատուականէ առաջ՛՛...
գ. 65բ-72բ [Անառակի] Երկրորդ [=երրորդ] կիրակի առաւօտուն. Աւետարան ըստ Ղուկասու – Եւ եղեւ ընդ աւուրսն ընդ այնոսիկ ել ի լեառն...72բ-3ա Սղս. ՀԴ. կց. Խոստովան եղիցուք առ քեզ, Աստուա՛ծ, մարտ ԻԹ. (29) Յովհանու Երուսաղեմայ հայրապետին սղս. կց. Քահանայք քո զգեցին...
դ. 73ա-81ա [Տնտեսի] Երրորդ [=չորրորդ] կիրակի. առաւօտուն. Աւետարան ըստ Ղուկասու – Մի՛ երկնչիր, հօ՛տ փոքրիկ, զի հաճեցաւ...81աբ Մարտի Թ. Սրբոց Քառասնից, սղս. ԿՑ....
ե. 81բ-9ա [Դատաւորի] Չորրորդ [=Հինգերորդ] կիրակին. առաւօտուն. Աւետարան ըստ Մարկոսի – Եւ յելանելն նորա ի տաճարէ... 89ա-90ա Սահմի Ժ. Սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին սղս. կց, Եհան զիս ի գբոյ, համբերելով....
զ. 90ա-7բ [Գալստեան] հինկերորդ [=վեցերորդ] կիրակին. առաւօտուն. Աւետարան ըստ Ղուկասու – Եւ յասել ոմանց զտաճարէն... 97բ-99բ Շաբաթ աւր առաւաւտուն. Ղազարու Յարութեանն – Սղս. կց. Տէ՛ր, հաներ ի դժոխոց...
7. ա. 99բ-102ա Արմաւենեաց. առաւօտուն. Սղս, կց. Լերինք ցընծասցեն, աւրհնեցէ՛ք զՏէր: Ընթերցուած յԻսայեայ մարգարէէ – Ասացէ՛ք դստեր Սիոնի ահաւասիկ...
բ. 102ա-5բ Մեծի երկուշաբթի. առաւօտուն. Սղս. կց. Հաստատեցեր զերկիր ի վերայ հաստատութեան իւրոյ, Աւրհնեա՛ անձն իմ, զՏէ՛ր... Աւետարան ըստ Մաթէոս[ի] – Եւ այգուցն իբրեւ դարձաւ...
գ. 105բ-11բ Մեծի երեքշաբթի. առաւօտուն. Սղս. կց. Տարցին թագաւորի կուսանք: Բղխեսցէ սիրտ իմ զպատ՛՛, |106ա| Աւետարան ըստ Մարկոսի – Եւ առաքեն առ նա զոմանս...
դ. 111բ-4ա Մեծի չորեքշաբթի. առաւօտուն. Սղս. կց. Որ ուտէր ընդ իս: Երանի, որ խորհի զաղք՛՛: Աւետարան ըստ Մարկոսի – Եւ էր Զատիկն եւ բաղարջակերք...
ե. 114ա-29բ Մեծի հինգշաբաթի. առաւօտուն. Սղս. կց. Որ ստացան զանձն արդ: Աստուած վրեժխնդիր... Աւետարան Յովհաննու – Բայց այժմ անձն իմ խռովեալ է...
զ. 129բ-47բ Մեծի ուրբաթին. յառաջ քան զհարցն իշխանք ժողովեցան ի միասին վասն Տեառն եւ վասն աւծելոյ նորա իշխանք ժողովեցա՛՛: Երանեալ է այր, որ ոչ գնաց ի խորհ՛՛, զգոբղայսն ի բուն ասա՛ եւ զշարական՝ Այսաւր անճառ լուսոյն ծագումն: Աւետարան ըստ Յոհանու – Ամէն, ամէն ասեմ ձեզ...
է. 147բ-58բ Շաբաթ օր առաւօտուն. սղս. կց. – Եդին զիս ի գբի...158բ-9բ [Իւղաբերից] Աւետարան Մատթէոսի – Եւ յերեկոյի շաբաթուն...
8. ա. 161ա-73բ [Կանոն Յարութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի]: Ընթերցուածս ի Գործոց առաքելոց – Զբանն առաջ, զոր արարի վասն ամենայնի...173բ-83ա Շաբաթ օր. առաւօտուն. Յովհաննու Սղս. կց. Աստուած փառաւորեալ է ի խորհուրդս: Ընթերցուած յԱռակաց – Զձեզ աղաչեմ, ո՛վ մարդիկք...
բ. 183բ-92բ Ապրիլի Զ. Աւետիք Աստուածածնին. սղմս. Կէ. Յարիցէ Աստուած եւ ցրուեսցին կց. Տէր տացէ զբանոյք աւետար՛՛
գ. 192բ-206բ Կիրակի առաւօտուն Աշխարհամատրանն Սղս. կց. յեկեղեցիս աւրհնեցէ՛ք զՏէր: Ընթերցուած յԱռակաց – Պատուեա՛ զՏէր ի քոց արդար վաստակոց...
դ. 206բ-223ա [Չորրորդ] կիրակի. [=Երկուշաբթի աւր]. Ճաշուն. սղս. – Քեզ վայել է աւրհնութիւն...
ե. 223ա-39բ Հինգերորդ [=չորրորդ] կիրակի. Առաւօտուն. Երեւմանն խաչին. սղս, կց. Տէր թագաւորեաց, ցնծասցէ երկիր, ուրախ եղ՛՛... Պաւղոսի առաքելոյն ի Գաղատացւոց թղթոյն է ընթերցուածք – Այլ ինձ քաւ լիցի...
զ. 239բ-47բ [Վեցերորդ] կիրակի. Ճաշու. սաղմոս – Խոստովան եղերուք Տեառն...248ա-54բ Համբարձման Հինկշաբթի. Առաւօտուն. Սաղմոս. Համբարձաւ Աստուած, աւրհնութեամբ ծափս հարէ՛ք ամենայն հեթ՛՛...
է. 254բ-67բ Եւթներորդ կիրակէին. առաւօտուն ի Տէր երկնիցն ելանեն ի դուրս, եւ զկնի սուրբ Աստուածածին այս կանոն կատարի սղս. ՂԷ. կց. Լերինք ցնծասցեն առաջի Տեառն: Ընթերցու՛՛ յԻսայեա մարգարէէ – Իսկ այս ո՞վ, է որ դիմեալ է...
9. ա. 269ա-33ա [Կանոն Հոգւոյն Սրբոյ գալստեանն]
– 269ա-88բ Աղօթք սրբոյն Ներսէսի Լամբրօնեցւոյ ասացեալ ի փառս ամենասուրբ Հոգւոյն – Ստիպիմ ի սիրոյ սրտիս բաղձանաց նուիրել զբանս հանճարոյ աղքատ մտաց իմոց...
բ. 288բ-90բ [Երկրորդ] կիրակի. Առաւօտուն. Սղմս. Յարեաւ Աստուած, եւ ցրուեցան: Թեւք աղաւնոյ արծաթ՛՛: Ընթերցուած յԱռակաց – Քանզի ճաճանչէ աստուածային լուսոյն եւ ծագումն...290բ-1ա Հոռի Զ. Սրբոց Հռիփսիմեանցն... 291ա-2ա Հոռի Է. Գայիանանցն է... 292ա-3ա Սահմի Է. Յովհաննու սղս. կց. Աստուած փառաւորեալ է ի խորհուրդս սր՛՛...293ա-4ա Շաբաթ աւր. Սրբոյն Գրիգորի սղսմ. կց. Եհան զիս ի գբոյ տառ՛՛...
գ. 294ա-5ա Սահմի ԺԱ. Եկեղեցւոյ. Այս աւր է, զոր արար Տէր: Ընթերցուած յԱռակաց – Իմաստութիւն շինեաց իւր տուն...295աբ Սահմի ԺԲ. Բեթղահեմի Մանկանցն... 295բ-7ա Սահմի Ա. Նունեայ եւ Մանեայ սղս. կց. Կացցէ դշխոյ ընդ յաջմէ քում...297ա-8ա Սահմի Լ. Սարգսի եւ Բագոսի... 298աբ Սահմի Ժ. Մովկիմայ քահանային...
դ. 298բ-9ա [Չորրորդ] կիրակի. Սղս. Քեզ վայել է աւրհնութիւն: Ընթերցո՛՛ յԻսայեայ մարգարէէ – Լո՛ւր երկին, եւ ունկն դի՛ր երկիր...299ա-300ա Մայիսի ԺԴ. Եպիփանու հայրապետին... 300ա-1ա Մայիսի Դ. Կոստանդիանոսի թագաւորին... 301ա-2ա Հինգշաբթի. Թէոդորիտոնի Գաղատացւոյն... 302աբ Տրէ Ժ. Սուրբ Գրիգորի Լուսաւորչին. սղս. կց. Քահանայք քո զգեց՛՛...
ե. 302բ-3բ [Հինգերորդ] կիրակի. սղմս. Քեզ վայել է աւրհնութիւն: Ընթերցուած յԻսայեայ մարգարէէ – Վասն այսորիկ այսպէս ասէ Տէր զաւրութեանց...303բ-4ա Տրէ ԺԲ. Ներսէսի հայրապետին [Խադայ եպիսկոպոսին... (ստ. լս-ից)] 304ա-5բ Տրէ ԺԲ. Դանիէլի [եւ երից մանկանցն Անանիայի, Ազարիայի եւ Միսայելի... (ստ. լս-ից)] սղս. կց. Յեկեղեցիս աւրհնեցէ՛ք...305բ-6բ Տրէ Ժ. Սահակայ եւ Մեսրոպայ... 306բ-7բ Յունվարի Ի. Զաքարիա մարգարէին...
զ. 307բ-8ա Վեց կիրակին. Սղս. Քեզ վայել է: Ընթերցուած յԻսայեայ մարգարէէ – Եւ եղիցի յաւուրս յետինս... 308աբ Յուլիսի Ժ. Տրդատայ թագաւորին... 308բ-10ա Տրէ ԺԲ. Թոռանց սուրբ Գրիգորի... 310ա-1ա Յունիսի ԻԳ. Եղիսէի մարգարէին սղս. յեկեղեցիս ահնեց՛՛... 311ա-2ա Յունիսի Լ. ԲԺ.ան առաքելոց...
է. 312ա-3ա Է. կիրակին. Քեզ վայել է... Ընթերցու՛՛ յԻսայեայ մարգարէէ – Ահաւասիկ Տէր, Տէր զօրութեանց...313ա-6ա Երկուշաբթի. Պահք է Վարդավառին... 316ա-7ա Շաբաթ աւր. Տապանակին Աստուծոյ...
10. ա. 317ա-26բ Կանոն Վարդավառին առաւօտուն սղսմ. կց. Լերինք ցնծասցեն առաջի Տեառն, զի գայ եւ հասեալ է: Ընթերցու՛՛ յԱռակաց – Ուրախ լե՛ր, երիտասա՛րդ...326բ-8բ Երկրորդ աւուրն սղս. կց. Բարձրացուցէ՛ք զՏէր Աստուած մեր: Ընթերցուած յԵլից – Եւ ասէ տէր ցՄովսէս...328բ-9բ Քաղոց Բ. Յիզբուզդի վկային... 329բ-31ա Յուլիսի Ի. Եսայեայ մարգարէի... 331աբ Յուլիսի ԻԲ. Թադէոսի առաքելոյն [եւ Սանդխտայ... (ստ. լս-ից)]
բ. 331բ-2բ Բ. կիրակին. Քեզ վայել է աւրհնութիւն: Ընթերցուած յԻսայեայ մարգարէէ – Այսպէս ասէ Տէր, փոխանակ...332բ-3ա Քաղոց ԺԷ. Շուշանայ... 333ա-4ա Արաց Ե. Կիպրիանոսի եպիսկոպոսին [Յուստիանէ կուսին... (ստ. լս-ից)] 334ա-5բ Տէր ԺԷ. կուսանաց. [Եւփիմեայ եւ քրիստոնեայ եւ ԻԵ. վկայքն, որ ընդ նոսա... (ստ. լս-ից)] սղս. կց. Տարցի թագաւորի կուսանք... 335բ-8ա Արեգի ԺԳ. Սրբոց նախահարցն...
գ. 338ա-9ա Երրորդ կիրակի. Քեզ վայել է աւրհնութիւն: Ընթերցու՛՛ յԻսայեայ մարգարէէ – Այգի եղեւ սիրեցելոյ յանկեան...339աբ Արաց ԺԵ. Սահակայ եւ Յովսեփայ... 339բ-43ա Արեգի ԺԲ. Երկոտասան մարգարէիցն... 343ա-4ա Յունվարի Ժ. Աթանագինէ հայրապետին... 344աբ Արեգի ԺԳ. Անտոնինոսի [Թէոփիլեանցն... (ստ. լս-ից)]:
դ. 344բ-5բ [Չորրորդ] կիրակի. Սղս. Քեզ վայել է աւրհնութիւն: Ընթերցուած յԻսայեայ մարգարէէ – Եւ եղեւ յաւուրս Աքազու եւ Յովաթամայ...345բ-6ա Աւգոստոսի Ա. Եղիազարու [երկուշաբթի Եղիազարու եւ Է. եղբարցն եւ մօրն Շամունի... (ստ. լս-ից)] 346ա-7ա Աւգոստոսի Լ. Սոփեայ եւ երից դստերացն [Ագապի... (ստ. լս-ից)] 347բ-8բ Տրէ Ի. Քրիստափորի... 348բ-9ա Արեգի Գ. Եփեսոսի սուրբ ժողովոյն [ԲՃ. եպիսկոպոսացն... (ստ. լս-ից)]
ե. 349ա-50ա [Հինգերորդ] կիրակի. Քեզ վայել է աւրհնութիւն: Ընթերցուածս յԻսայեայ մարգարէէ – Վայ այնոցիկ, որ յառնեն ընդ առաւաւտն...350ա-2բ Երկուշաբթի. Արքայութիւն քո արքայութիւն... 352բ-3բ Աւգոստոսի ԺԴ. Շողակաթին...
11. ա. 353բ-8բ Փոխման Աստուածածնի. Առաւօտուն. Սղս, կց. Արի՛, Տէ՛ր, ի հանգիստ քո: Ընթերցուած յԱռակաց – Սրտացուցեր զմեզ քոյր իմ հարսն...360ա-2բ Սեպտեմբերի Ի. Գրիգորի Ակռականդացւոյն... 358բ-60ա Շաբաթ աւր. Յովակիմայ եւ Աննայի...
բ. 362բ Բ. կիրակին. Քեզ վայել է աւրհնութիւն Աստուած: Ընթերցուած յԻսայեայ մարգարէէ – Մահ արձակեաց Տէր ի վերայ Յակովբայ...363աբ Արեգի Ժ. Պիոնի քահանայի [Ստեփաննոսի Ուլնեցոյն... (ստ. լս-ից)]. 363բ-5ա Աւգոստոսի ԺԹ. Անդրէի զաւրավարին [բանակի նորին, Կալինիկոսի եւ Դէովմիդեայ բժշկին... (ստ. լս-ից)] 365ա-6ա Արեգի Ի. Անդրիանոսի [եւ կնոջ նորա՝ Անատուլայ եւ Թէոդորիտոսի ստրատելատի եւ Թիւրսոսի վկային]... 366աբ Աւգոստոսի ԺԹ. Թումայի առաքելոյն...
գ. 366բ-7բ Գ. կիրակին. Սաղմոս. Քեզ վայել է աւրհնութիւն: Ընթերցուած յԻսայեայ մարգարէէ – Եւ եղիցի, յորժամ կատարեսցէ Տէր...367բ-8ա Մեհեկի ԻԳ. Թարքմանչացն [Եղիշէի, Մովսէսի, Դաւթի եւ Գրիգորի Նարեկացոյն եւ Ներսեսիանցն... (ստ. լս-ից)] 368ա-9բ Արեգի ԺԳ. մարգարէիցն... 369բ-71բ Աւգոստոսի ԺԹ. Յովաննու եւ Յոբայ... 371բ-2ա Արաց Ժ. Նիկիայ սուրբ ժողովոյն [ԳՃ. ԺԸ.... (ստ. լս-ից)]...
դ. 372աբ Դ. կիրակին. Քեզ վայել է աւրհնութիւն: Ընթերցուած յԻսայեայ մարգարէէ – Ի վերայ լերին դաշտականի...372բ-5բ Երկուշաբաթ օր. Պահք է [Սուրբ Խաչին]... 375բ-6ա Սեպտեմբերի ԺԳ. Նաւակատիք Սուրբ տեղեացն Երուսաղէմի...
12. ա. 376բ-81բ [Կանոն վերացման Սրբոյ Խաչին] Սուրբ Խաչի առաւօտուն [Խաչվերաց]. Սղմս. կց. ն///առ մեզ լոյս... Ընթերցու՛՛ յԱռակաց – Դարձեալ, եթէ ի նաւոք ելանիցէ...
բ. 381բ-2բ Երկրորդ կիրակին. Սղս. Քեզ վայել է աւրհնութիւն: Ընթերցուած յԵսայեայ մարգարէէ – Եւ եղիցի յաւուր յայնմիկ...382բ Սեպտեմբերի ԺԳ. Մամասայ [Փիլիկտիմոնի եւ Սիմէոնի Սիւնակեցոյն եւ է պահք Վարագայ սուրբ խաչին... (ստ. լս-ից)] 383ա-4բ Յունվարի ԺԵ. կուսանաց [Փէբրոնեայ եւ Մարիանէ... (ստ. լս-ից)]... 384բ-5բ Սեպտեմբերի Զ. Անթիմոսի հայրապետին [եւ Երանոսի հետեւողին... (ստ. լս-ից)] 385բ-6ա Ահկի Ա. Գէորգայ զօրավարին...
գ. 386աբ Կիրակին. Վարագայ Սուրբ Խաչին. Նշանեցաւ առ մեզ: Ընթերց՛՛ յԱռակաց – Փայտ կենաց է ամենեցուն...386բ-7ա Ահկի ԺԵ. Դաւթի Դվնեցոյն... 387ա-8ա Սեպտեմբերի Ե. Եւստաթեա [եւ կնոջ նորա եւ Բ. որդւոցն... (ստ. լս-ից)] 388ա-9բ Ահկի Ա. Սահակայ եւ Համազասպայ... 389բ-90բ Ահկի ԻԱ. ՀԲ. առաքելոցն...
դ. 390բ-1բ [Չորրորդ] կիրակի. Քեզ վայել է աւրհնութիւն: Ընթերցուած յԻսայեայ մարգարէէ – Ահաւասիկ Տէր նստեալ ի վերայ թեթեւ ամպոյ...391բ-2ա Դեկտեմբերի ԻԲ. Փոկասու հայրապետին [եւ Երանոսի հետեւողի առաքելոցն... (ստ. լս-ից)] 392ա-3ա Սեպտեմբերի Ի. Թեկղի [եւ Վառվառայ եւ մեծ վկային Դեմետրիոսի... (ստ. լս-ից)] 393ա-4բ Յուլիսի ԺԵ. [Պանդալեւոնի բժշկին եւ] Երմողեայ քահանային [եւ Եպրաքսեա կուսին... (ստ. լս-ից)] 394բ-5ա Շաբաթ օր Կալիստրատոսի [եւ ԽԹ. ընկերացն... (ստ. լս-ից)]:
ե. 395ա-6ա [Հինգերորդի] կիրակին. Քեզ վայել է ահ՛՛: Ընթերց՛՛ յԻասեայ մարգարէէ – Ահաւասիկ Տէր ապականեսցէ զտիեզերս...396աբ Երկուշաբթի. Սրբոյն Գրիգորիսի [Աղուանից եւ սուրբ հաւրն Թաթլու... (ստ. լս-ից)] 396բ-7բ Հոկտեմբերի Ա. Անանիա առաքելոյն [Դամասկացոցն եւ ԲԺ.ան վարդապետացն... (ստ. լս-ից)] 397բ-8բ Դիոնէսիոսի [եւ Մատթէոսի եւ Բառնաբայ... (ստ. լս-ից)] 398բ-9բ Սեպտեմբերի Ժ. Մաթէի Մարկոսի [Յովհաննու, Ղունկիանսի քահանայն եւ Պեղիգա կուսին... (ստ. լս-ից)]:
զ. 399բ-400ա [Վեցերորդ] կիւրակի. Քեզ վայել է աւրհնութիւն: Ընթերցուած յԵսայեայ մարգարէէ – Այսպէս ասէ Տէր Սաբաւովթ... 400աբ Երկուշաբթի. Ղունկիանոսի [հայրիւրապետին եւ Յովսեփայ Արեմաթացոյն եւ Յովսեփայ աստուածահօրն եւ կանանց իւղաբերի՛՛... (ստ. լս-ից)] 400բ-1բ Երեքշաբթի. Թէոդորիտայ [քահանային եւ ընկերաց իւրոց... (ստ. լս-ից)] 401բ-2բ Ե.շաբթի. Սրբոց Խարիթեանցն [ԺՌ. եւ ԲՃ. մարտիրոսացն... (ստ. լս-ից)] 402բ-3ա [Շաբաթ օր (ստ. լս-ից)] Վասիլիոսի եպիսկոպոսին [եւ Դեմետրիայ վկային... (ստ. լս-ից)]:
է. 403աբ [Է. կիրակին] Մարեր Ժ. Խաչգիւտ է, սղս. կց. Նշանեցաւ առ մեզ լոյս: Ընթերցուած յԵսայեայ մարգարէէ – Տէ՛ր, Հա՛յր մեր, Տէ՛ր, դատաւոր մեր...403բ-4ա [Բ.շաբթի.... (ստ լս-ից)] Վարոսի [եւ Անաստասայ քահանային... (ստ. լս-ից)] 404ա-5ա [Երեքշաբթի. Սրբոց... (ստ. լս-ից)] Հեպերիքեանց... 405ա-6բ Բաբելայ հայրապետին... 406բ-7ա Շաբաթ. Բարաղամու հայրապետին [եւ մանկանցն Եփեսոսի, որ ի յՈղոքս լեառն կատարեցան... (ստ. լս-ից)]
ը. 407ա-8ա Ութ. կիրակին. Սղս. Քեզ վայել է աւրհնութիւն: Ընթերցուած յԻսայեայ մարգարէէ – Եղիցի յաւուր յայնմիկ ածցէ Աստուած ի վերայ զարդուն երկնից...408աբ Երկուշաբթի Ստեփանոսի Հռովմայ հայրապետին [եւ քահանայիցն եւ սարկաւագաց եւ ժողովրդեանն, որք ընդ նմա կատարեցան... (ստ. լս-ից)] 408բ-9բ Երեքշաբթի. Ակիփսիմայ եպիսկոպոսին [եւ Յովսեփայ քահանային եւ Ղուկիոսի քահանային եւ Այիթալա սարկաւագին... (ստ. լս-ից)] 409բ-10բ Նոյեմբերի Է. Մետրոփանոսի հայրապետին [եւ Պօղոսի խոստովանողին... (ստ. լս-ից)] 410բ-11բ Նոյեմբերի Ը. Սրբոց հրեշտակապետացն [Գաբրիէլի եւ Միքայէլի եւ ամենայն երկնային զօրացն... (ստ. լս-ից)]:
թ. 411բ-2բ Իններորդ կիրակին. Սղս. Քեզ վայել է աւրհնութիւն: Ընթերցուած յԻսայեայ մարգարէէ – |412ա| Եւ ասասցեն յաւուր յայնմիկ...412բ-3ա Բ.շաբթի. աւուրն նոյեմբերի. Թ. Մելիտոսի հայրապետին [եւ Մինասայ Եգիպտացւոյն եւ Բիւրայ քահանային... (ստ. լս-ից)] 413ա-4բ Նոյեմբերի Ժ. Յովհաննու Ոսկէբերանին... 414բ-5բ Նոյեմբերի ԺԳ. Գուրիասայ, [Սամանասայ, Աբիբասայ եւ Ռամանոսի եւ Հիւսիքոսի զինաւորին... (ստ. լս-ից)] 415բ-6բ Նոյեմբերի ԺԵ. Փիլիպոսի առաքելոյն...
ժ. 416բ-20ա Տասն կիրակին. Քեզ վայել է աւրհնութիւն: Ընթերցուած յԵսայեայ մարգարէէ – Եւ եղիցի ձեզ պատգամքս այս ամենայն...420աբ Շաբաթ աւր. Գրիգորի Սքանչելագործին [եւ Նիկողիայոսի հայրապետին... (ստ. լս-ից)]:
13. ա. 420բ-1բ [Առաջին] Կիրակի [Յիսնակաց – Սաղմոս]. Քեզ. վայել է: Ընթերցուած յԵսայեայ մարգարէէ – |421ա| Եւ եղեւ ի չորեքտասաներորդի ամի...421բ-2ա Երկուշաբթի. Սրբոց կուսանացն [Յուլիանայ եւ Վասիլուհոյ... (ստ. լս-ից)] 422ա-3բ Գ.շաբթի. սրբոց առաքելոցն [Յակովբայ եւ Շմաւոնի... (ստ. լս-ից)] 423բ-4բ Հինգշաբթի. Կղեմայ հայրապետին [եւ Բագարատայ եպիսկոպոսին եւ Գրիգորի Ակռականդացոյն... (ստ. լս-ից)] 424բ-5բ Շաբաթ աւր. Անդրէի առաքելոյն...
բ. 425բ-6ա [Երկրորդ] կիրակին. Քեզ վայել է աւրհնութիւն: Ընթերցուած յԵսայեայ մարգարէէ – Եւ եմուտ Եղիակիմ Քեղկեայ...426ա-7ա Բ.շաբթի. Գինարոսի [եպիսկոպոսին եւ Մեռկեռիոսի զինաւորին... (ստ. լս-ից)] 427ա-8ա Երեքշաբթի. սրբոյն Յակովկայ [եւ Իրաւափառայ վկայիցն... (ստ. լս-ից)] 428ա-9ա Հինգշաբթի. Սրբոց ճգնաւորացն [Պօղոսի, Անտոնի, Պօղայ, Մակարայ, Արսէնի, Սրապիոնի, ///, Աբայ Մարկոսի, Պափնոսիոսի, Յոհաննու... (ստ. լս-ից)]... 429ա-30ա Շաբաթ օր. Նիկողայոսի հայարպետին:
գ. 430ա-1ա [Երրորդ] կիրակին. Քեզ վայել է աւրհնութիւն: Ընթերցուած յԵսայեայ մարգարէէ – Եւ առ Եզեկիա զհրովարտակն ի ձեռաց...431աբ Երկուշաբթի սրբոյն Մինասայ... 431բ-2բ Երեքշաբթի. Առաքելոցն Բարթուղիմէոսի, Յուդայի եւ Շմաւոնի: 432բ-3բ Ե.շաբաթի Եւստրատիոսեանց... 433բ-4բ Շաբաթ աւր. Սրբոյն Յակոբայ [Մծբնայ հայրապետին եւ Մարուգէի ճգնաւորին... (ստ. լս-ից)]:
դ. 434բ-5բ [Չորրորդ] կիրակին. Սղս. Քեզ վայել է աւրհնութիւն: Ընթերցուած յԻսայեայ մարգարէէ – Եւ եղեւ ի ժամանակին յայնմիկ...435բ-6ա Երկուշաբթի. Իգնատիոսի հայրապետին... 436ա-7ա Երեքշաբթի. Թէոնպոպոսի եպիսկոպոսին [եւ Թէովնայ կախարդին եւ չորից զինուորացն... (ստ. լս-ից)] 437ա-8ա Հինգշաբաթ. Թադէոսի առաքելոյն [Ադդէի հայրապետին... (ստ. լս-ից)] 438աբ Շաբաթ օր երկուց բիւրացն...
ե. 438բ-9բ [Հինգերորդ] կիրակին. Քեզ վայել է աւրհնութիւն: Ընթերց՛՛ յԻսայեայ մարգարէէ – Ուրախ եղիցին երկինք եւ ցնծասցէ...439բ-40բ Տաւն է Դաւթի մարգարէին [եւ Յակովբայ առաքելոյն... (ստ. լս-ից)] 440բ-3ա Տօն է սրբոյն Ստեփաննոսի. սղս. Բանից իմոց ունկն. կց. Տէր որպէս զինու: Ընթերցուած ի գործոց Առաքելոց – Ստեփաննոս այր լի շնորհօք եւ զօրութեամբ... 443ա-4բ Տօն է առաքելոցն Պետրոսի եւ Պօղոսի... 444բ-7ա [Շաբաթ աւր]. Յիշատակ Յոհաննու աւետարանչի Սղս. Դարձ, անձն իմ ի հանգիստ. Հանգիստ Յովհաննու աւետարանչի – Էր ընդ եղբարսն...
զ. 447ա-8ա [Յայտնութեան պահոցն] կիրակի. Քեզ վայել է աւրհնութիւն: Ընթերց՛՛ յԻսայայ մարգարէէ – Այսպէս ասէ Տէր. Ես եմ Տէր Աստուած քո...448աբ Պահք յայտնութեան [առաջին աւուրն]... 448բ-9ա Երկրորդ աւուրն... 449աբ Երրորդ աւուրն... 449բ-50ա Չորրորդ աւուրն... 450աբ Հինկերորդ աւուրն. Պաւղոսի առաքելոյն ի յԵբրայեցոց թղթոյն – Ունիմք մեք սեղան ուստի ոչ ունիցին... 450բ-1ա Պահոց շաբաթ օր սրբոյն Բարսղի...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
452աՓառք ամենազաւր, ամէնիմաստ ամէնառատ Հօր բարերարի, որ անեղական ծնելութեամբ զ[Որ]դի ծնեալ յառաջ քան զամենայն ի կերպարանս Հօր եւ Հոգւոյն համագոյ՝ տալ իւր առատ բղխմամբ առ նոյն ինքն ընդ Հօր եւ Որդւոյ, փառակից եւ զուգակից բացայատկական, երեքանձնական եւ մի իսկութեամբ հաւասարեալ, միահարթ եւ միազօր, միափառ եւ մի Աստուած, Երրորդութիւնն կատարեալ, անձամբ երիւք եւ մի բնութիւն. որում վայել է փառք եւ պատիւ, յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Արդ, աւրհնեսցի յարդարութիւն հաստատեալ աթոռն ողորմածին Աստուծոյ, որ վասն անբաւ մարդասիրութեան իւրոյ եւ ողորմած կամացն յաղթեալ ի սիրոյ անմոռաց գթութեան յայց ելեալ կորուսեալ ազգի մարդկան: Եւ խոնարհեալ ի հայրաբուն փառաց միածին Բանն Հաւր, կամաւ ծնօղին իւրոյ եւ Սուրբ Հոգւոյն եկն, զգեցաւ զմեր բնութիւնս ի սուրբ անարատ կուսէն Մարիամայ, ծնանելով ի նմանէ Աստուած եւ մարդ կատարեալ, անբաժանելի միութեամբ եւ անշփոյթ խառնմամբ, զատ եւ որիշ ի մեղաց. եւ կատարեալ զաւրահրաշ սքանչելագործութիւն եւ զփրկագործ տնօրէնութիւնն զխորհրդածեալսն յառաջագոյն մարգարէիւք: Դիմեալ գայ կամաւորապէս ի փրկական խաչն եւ հզօր զօրութեամբ՝ որպէս ի դիտանոցի կացեալ համարձակապէս ի վերայ կենդանամարտ փայտին, բարձր բարբառով խրախոյս տալով մարդկան սեռի՝ յաղթող լինել ի պատերազմի եւ աշխարհի, եւ սորին աշխարհակալի՝ Հայր եւ զՀոգի, հանդերձ ինքեամբ յօգնութիւն կարդալով բնութեանս մերում: Գոչէր ի խաչին ասելով. Հա՛յր, ի ձեռս քո աւանդեմ զհոգի համացեղի իմոյ առեցելոյ կերպի: Եւ Հայր գթութեամբ առեալ զաւանդն իւրոյ միածնին՝ Որդի հզօր զօրութեամբ եւ Հոգւով, սաստկութեամբ իջեալ ի ստորին վայրս մահու եւ կապեալ զիշխանն մեղաց, գերեդարձ առնելով տիեզերաց: Եւ կորզելով ի ժանեաց վիշապին, աստուածացեալ մարմնովն յարուցեալ ի թաղմանէ, յարոյց ընդ իւր զմեղօք մեռեալս եւ զհողացեալս, եւ նախասաց աւետաբեր աւետարանական վարդապետութեամբն ի քաղցր լուծն կոչելով: Եւ այս հրաւէր աւետեաց թեւակոխեալ, ընթացան բազմութիւնք հաւատացելոց հետ կոչողին երանութեամբ հե|452բ|տեւեալք: Եւ թողեալ զամենայն պատաղմունս աշխարհիս եւ զբաղմունս ստորնաքարշ յաւիտենիս այսորիկ. ոմանք՝ զհայր եւ զմայր եւ զկցորդակից զուստերս եւ զդստերս, ոմանք՝ զինչս եւ զըստացուածս եւ զերեւելի վայելչութիւնս, ոմանք՝ զփառս եւ զմեծութիւն ճոխութեան հրապուրանաց կենցաղոյս, կէսք՝ ի խաչ հանեալ զմարմինս կարեօք եւ ցանկութեամբքն հանդերձ, եւ այք՝ օտարք եւ պանդուխտք եղեն յաշխարհի: Սիրեցին միայնիկ, լռիկ հանապազ եւ յարատեւակ աղաւթիւք միշտ ընդ Աստուծոյ խաւսեալ ի բարձունս: Իսկ բիւրք բիւրոց եւ հազարք հազարաց կամ թէ եւս առաւել ըստ աստեղանման անբաւաութեան եւ կամ թէ զվերնականացն թուոյն ասել համեմատ՝ առաքեալք, հարք եւ հայրապետք, սրբազան եպիսկոպոսունք եւ ընտրեալ քահանայք եւ սրբասէր սարկաւագունք եւ միանգամ բնաւին ուխտ եկեղեցւոյ, հանդերձ պաշտօնէիւք եւ ժառանգաւորօք, որք անսայթաք պողոտայիւ ճանապարհորդեալք հասին առ յոյսն իւրեանց: Եւ այդ, յայսքան եւ յայսպիսի բարեվայելուչ եւ մեծափառ սրբոց գումարս բարեխօս աշխարհի եւ ապաւէն ք[աւու]թեան մեղուցելոց, զոր դիմեալ մեծաւ յուսով բարիարմատ շառաւեղն հաւատարիմ մահտեսի Պետրոսն եւ կամեցաւ զաստուածաշունչ տառս զայս ստանալ յիշատակ հոգոյ իւրոյ եւ ծնողաց իւրոց: Ի միտ առեալ զբանն Եայեա, որ ասէ. Երանի որ ունիցի զաւակ ի Սիոն եւ ընտանեակ յԵրուսաղէմ: Վասն յայն յուսոյն եւ տէրունական հրամանին սերտ սրտիւ եւ բոլոր հաւատով ետ գրել զսուրբ գիրքս՝ յիշատակ բարի հոգոյ իւրոյ ծնո (12 տող չգրած): Ի դուռն Սրբոյ Աստուածածնի, վայելչայարկ եւ գեղեցկասար եկեղեցւոյ, ի մայրաքաղաքս Կոստանդինուպօլսոյ, ի վայելումն մանկանց սուրբ եկեղեցւոց:
Արդ, որք ճաշակէք յամենառատ սեղանոյս եւ վայելէք յաստուածային բուրաստանէն եւ հանդիպիք տեսութեան սուրբ գրոցս՝ կարդալով կամ աւրինակելով եւ կամ հարեւանցի տեսնելով- յիշես|453ա|ջիք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր առաջի անարիւն [զեն]մանն եւ ի ժամ սոսկալի սուրբ պատարագին, լի բերանով եւ բոլոր հաւատով եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք եւ մեղաց թողութիւն հայցեցէ՛ք լաւ եւ բարի քրիստոնէին եւ բարեմիտ մահդասի Պետրոսին, որ է ի գաւառէն Ակնայ, ի գեղջէն, որ կոչի Ապուչեխ, յիշատակ հոգւոյ (10 տող չգրած):
Եւ արդ, յերես անկեալ աղաչեմ զձեզ կողկողագին պաղատանօք, սրտահառաջ ողբովք, զի լի սրտիւ եւ սերտ հաւատով Աստուած ողորմի ասացէ՛ք հաւատարիմ եւ բարեմիտ, իմաստուն եւ աղքատասէր մահդասի Պետրոսին եւ ծնողացն (10 տող չգրած):
Եւս առաւել՝ անյիշատակ ննջեցելոցն, որ չիցէ յիշատակ բարի, որ տրօք եւ ողորմութեամբ եւ պատարագօք այլ ինչ բարութեամբ յիշեն եւ կա[մ] յիշատակեն զննջեցեալսն իւրեանց եւ առնուն ի նոցանէ զաւրհնութիւնս եւ յԱստուծոյ առատ բարերարութիւն: Նա ինքն ամենազօրն, շնորհատուն եւ առատաձեռն, եւ բարութեան սիրողն Աստուած տացէ զիւր առատ ողորմութիւն զաննահանջ բարութիւն եւ զանմահութիւն ի նոցին: Եւ ո՛չ անտես առնէ զնոսա, այլ քաղցր աչօք եւ առատ սրտիւ հայի ի նոսա, եւ առաւել՝ ի մահադասի Պետրոսն եւ ի ծնողսն եւ յամենայն յազգականսն իւր, եւ ազատէ ի դժոխոց եւ ի զառն[աւել] տանջանացն. ամէն:
Եւ արդ, ես՝ անարժանս, հող եւ մոխիր թափառնիկս եւ ունայն ի գործս բարեաց սուտանուն Յովաննէս երիցուս, որ անուամբս միայն եմ եւ զգործովս ոչ, այլ հեռացեալ եմ ի բարի գործոց եւ անձ ուրացեալ ի սուրբ անուանէ, զչարս առնելով եւ բարին խափանելով, տկարացեալ հոգով եւ անկարացեալ մարմնով, քանզի եւ են բեռինք մեղաց իմոց անթուելի մարդկան, անհուն բազմութեամբ իբրեւ զաւազ ծովու: Զոր յուսամք եւ հարցեմք յամէնառատ քաղցրութենէ |453բ| Աստուծոյ, որո[յ] առնէ զմեզ անտ[ես], այլ վերստին կանգնեսցէ զձեզ եւ զմեզ զբազում ողորմութեամբ իւրով. ամէն:
Շնորհիւ Տեառն սկսայ եւ ողորմութեամբ նորին կատարեցի զգիրքս ի քաղաքիս Կոստանդինուպօլիս, ի դուռն Սրբոյն Սարգսի զօրավարին եւ որդոյ նորա Մարտիրոսին, ի մեծ թուականիս հայոց ի ՌՃԷ. (1658), ի հայրապետութեան տեառն Էջմիածնայ տէր Յակոբին՝ ամենայն Հայոց կաթուղիկոսին, ի բռնակալութեան տաճկաց սուլթան Մահմատ խանդքարին, ի դառն եւ ի նեղ ժամանակին, յորում նեղիմք եւ հալածիմք ի յանօրինաց եւ ի սուտ եղբարց եւ յանիրաւ հարկապանճողաց:
Արդ, գրեցաւ սայ ձեռամբ անարժան եւ մեղսաթաւալ եւ անպիտան, փծուն գրչի Յովաննէս երիցիս: Եւ արդ, ունի զընթերցումն բովանդակ տարոյն զեդեալ ընթերցուածն Յակոբայ եւ Կիւրղի եւ զինանց կարգն, զԳործն, եւ զԿաթուղիկէքն եւ զտօնից տէրունականց եւ յիշատակ սրբոցն զկիրակէից եւ զշաբաթապահոց, զչորեքշաբաթու եւ զուրբաթու:
Արդ, աղաչեմ զամենեսեանդ՝ զմանկունս սուրբ եկեղեցւոյ, զի ոք հանդիպիք տեսութեան սուրբ գրոցս կարդալով կամ աւրինակելով կամ հարեւանցի տեսանելով, զաւելորդն բառնայք եւ զպակասութիւն լնուք: Եւ խոշորութեան եւ սխալանացս գրիս անմեղադիր լերո՛ւք, զի կար մեր այս էր: Վասն որոյ երես ի գետին դնելով, աղաչեմ զամենեսեանդ՝ զի լի սրտիւ եւ սերտ հաւատով անարժան սուտանուն Յովաննէս երիցիս Աստուած ողորմի ասացէ՛ք՝ ինձ եւ ծնողաց իմոց՝ Շէհրիին եւ մօրն իմոյ՝ Մելէքին եւ մեծ պապուն իմոյ՝ մահդասի Այվաթին, կողակցուն՝ մահդասի Սուլթանին, եւ կողակցին իմոյ՝ Մայրամին, եւ զաւակաց իմոյ՝ Գրիգորին եւ Սարգսին, Շ[ա]հզէտէին, եւ Հուրիին, եւ Նուրիին եւ՛ ամենայն ազգականաց իմոց՝ կենդանեացն, հանգուցելոց. ամէն:
Դարձեալ յերես անկեալ աղաչեմ զձեզ կողկողագին պաղատանօք, զի լի սրտիւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք մահդասի Պետրոսին (10 տող չգրած):|454ա| Վասն որոյ երես ի գետին անկեալ, աղաչեմ՝ լի սրտիւ եւ /// (1 բառ) հաւատով /// անարժան, հող եւ մոխիր Յովաննէս իրիցու Աստուած ողորմի ասացէ՛ք եւ մեղաց թողութիւն հայցեցէ՛ք ինձ եւ ծնօղաց իմոց եւ զվարպետն իմ՝ զԿեսարացի զԽաչատուր երէցն, որ ի վերայ իմ բազում աշխատանք ունի, յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զամենայն արեան մերձաւորս իմ՝ կենդանիս եւ զհանգուցեալս. եւ որք յիշէք եւ մի բերան Աստուած ողորմի ասէք. նա ինքն Տէրն մեր Քրիստոս ձեզ եւ մեզ ողորմեսցի իւր միւսանգամ գալստեանն. ամէն:
Ծնթ. Համառօտ տարբերակը տե՛ս ԺԷ. դ-ի յիշ-ք, Գ. էջ 815-6:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
454ա(ԺԸ. դ., նոտրգիր) Սայ է գիրքս կարդացօղաց չէ, այլ աւէտեաց.
Ով ընդերցող ընդերցի՛ր,
Չես կարէր նէ՝ ի յետ կեցի՛ր
Արբեալ ես դու՝ իմացի՛ր,
Ծաղր եղար հանց կիտացիր:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ 1074/2940:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝454աՏիրացու Վերհատիեն է տիրացու Առաքելինն է: Աէլովար Զօրութի:
2941
ՀԻՆ ՇԱՄԱԽԻ |
ՌՄՀԴ. – 1825 |
ԹԵՐԹ՝ 16. չգրուած՝ 1բ, 16բ: ՊՐԱԿ՝ 1-16: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով, լուսադրոշմով՝ «1824», բուսական շրջանակով խաչ, «REFIZDO», փայտէ ցանկապատ՝ մուտքով, որի մէջ՝ ձախ անկիւնում, վահանով եւ նիզակով զինուոր, նրա առջեւ՝ «АГ»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32,5x20,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (25,1x15. սահմանագծուած սեւով): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 6ա): ՏՈՂ՝ 33-36: ԿԱԶՄ՝ ծաղկազարդ կտաւ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ:
Նմուշ 6ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Խաչելութիւն՝ 3բ: Կիսախորան՝ 4ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, կենդանական: Զարդագիր՝ թռչնագիր, կենդանագիր: Գոյներ՝ սեւ, կանաչ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. Ա. փեղկին եւ թերթերին ցեցի անցքեր, թերթերին աղտոտուածութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2բ-3ա, 4ա-16ա [Խորհրդատետր]
Տե՛ս ձեռ. 2385, 69ա-156բ: 1ա/2ա-3ա: 4ա-5ա: 2բ/5ա-6բ: 2գ/6բ-7ա: 2դ/7ա: 2ա/7ա: 2բ/7աբ: 2գ/7բ-8բ: 2դ/8բ: 2ե/8բ-9ա: 2զ/9աբ: 3ա/9բ-10ա: 3բ/10ա-3բ: 3գ/13բ-14ա: 3դ/14ա-5բ: 4ա/15բ-6ա: 4բ/չիք: 4գ/չիք: Գ/չիք:
Ծնթ. Օրինակուած է տպագրից՝ «Խորհրդատետր», Զմիւռնիա, տպ. մահտեսի Մարկոսի, 1761-1762, ԼԶ. էջ: 3բ էջի նկարի համար հիմք է ծառայել տպագրի 4րդ էջի նկարը, որը ծաղկողը վերարտադրել է իւրովի: Զարդագրերն արտանկարուած են գրեթէ նոյնութեամբ, իսկ լուսանցազարդերն ինքնատիպ են եւ էականօրէն տարբեր տպագրի բուսական-հանգուցային լուսանցազարդերից:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2աԽորհրդատետր սրբազան պատարագի, ըստ արարողութեան եկեղեցեացս Հայաստանեայց, ի թուականութեանս հայոց ՌՄՀԴ. (1825), յուլիսի Ժ., ի Հին Շամախի:
16ա (շղագիր) Շնորհիւ Տեառն մերոյ Քրիստոսի Աստուծոյ աւարտեցաւ սուրբ գիրքս այս, որ կոչի Խորհրդատետր, ի հայրապետութեան տեառն Եփրեմայ սրբազան կաթուղիկոսի ամենայն Հայոց, որ այժմ վշտաբար վարանեալ՝ նստի ի Սուրբ Հաղպաթ, որ ի Տփխիս, եւ առաջնորդութեանն տեառն Յօհաննու սրբազան արքեպիսկոպոսի Շամախու, որ ի սուրբ վանս Սրբոյն Ստեփաննոսի Նախավկային. վերջ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1ա (1857 թ., շղագիր) Յիշատակ է Խորհրդատետրս Շամախեցի հանկուցեալ Սարգսի որդի տէր Դաւիթ խոհեմազարդ քահանային, որ ետ պարոն Գրիգորին: Տէր Գրիգորն յետ վախճանէլոյն իւրոյ այս Խորհրդատետրս ետ իւր ծառայ եւ աշակերտ տիրացու Յօհաննէսին Գալուստեան. 1857 ամի եւ փրկչական ՌՄ(=3)Զ. (1857):
2. 2ա (1874 թ., շղագիր) 1874 թուականին Մատթէոս Աւետիսեան (՞):
ՆՇՈԻՄ՝ 1ա՝ «1172/2941, ԺԹ. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
2942
Ս. ՊԵՏԵՐԲՈՒՐԳ |
ՌՄԾԲ. – 1803 |
ԳՐԻՉ՝ հեղինակը:
ԹԵՐԹ՝ 48 (գրչի էջակալում՝ 1-95, որ է՝ 1ա-48ա). չգրուած՝ 2բ, 48բ: ՊՐԱԿ՝ 1-4x10 (1՝ 13, 3՝ 14): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով, լուսադրոշմով՝ դրօշակակիր, թագակիր առիւծ, փառանշան թագով՝ արծուի թեւով ու առիւծով, «Р. Ф.I. L, 1795»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31,5x20,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (26.7x15,2. սահմանագծուած սեւով): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 29ա): ՏՈՂ՝ 37-39: ԿԱԶՄ՝ գորշ թուղթ, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա), սկ., սպիտակ չգրուած թուղթ:
Нмвуэ 29а
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը՝ մաշուած, մէջքը՝ պատռուած. Ա. փեղկը ձեռագրի հիմքից անջատ, թերթերին աղտոտուածութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-48ա Կշիռ որպիսածանոյց ողջունագրութեան տեառն Եփրեմայ սրբազան արքեպիսկոպոսին Ռուսաստանեայցն հայոց՝ առ Կոստանդնուպօլսոյ յարգելի Յօհաննէս պատրիարգն եւ առ ճշմարտապէս վերծանօղսն ազգին մերոյ. եւ ներհակաբար բուն պարբերութեամբ իբր ծանօթութիւն գրեցելոց ի նորին տեառն Յօհաննու յարգելի պատրիարգէ եւ իւրն համախոհից. աշխատասիրեալ ի ձեռնասուն սպասաւորէ Սեբաստացի տեառն Յօհաննու առաքելաշաւիղ արքեպիսկոպոսի՝ վիճակին Ամասիոյ եւ Մարսվանու, եւ ի նարդենիս գտանեցելոյ ի ծառայութեան սրբազնակատար տեառն Դանիէլի ամենայն Հայոց՝ հաճութեամբ երիցս ընտրեցեալ կաթողիկոսի եւ օրինաւոր հայրապետի, նուաստ Մանուէլ վարդապետէ Ալթունեանց Կիւմիւշխանացւոյ. ի փրկչական թուին 1803 եւ ի հայոց ՌՄԾԲ. (1803), սեպտեմբերի 19, ի կայսերաբնակ քաղաքն Սանկդ Պետրբուրգ. ընդ հովանեաւ սրբոյ եկեղեցւոյն հայոց Սրբուհւոյն Էկատերինեայ՝ կառուցելոյ ի Լազրեան վեհազնեայ այժմոյս ի Քրիստոս հանգուցեալ բարեպաշտօն աղայ Յօհաննէսէ
ա. 1բ-2ա Առ բարեմիտ ընթերցօղ գերապատիւ հարց եւ եղբարցդ իմոց ի Քրիստոս Յիսուս՝ պարզաբար յայտարարութիւն պատճառի Կշիռ կոչեցեալ գրութեանս այսորիկ – Սրբազան Եփրեմ արքեպիսկոպոսն Ռուսաստանեացն հայոց ի թուին Քրիստոսի 1801, սեպտեմբեր 19 ի կայսերաբնակ Մոսկով քաղաքէ... ողորմութեամբն Աստուծոյ գալ ի բարեկարգութիւն:
բ. 3ա-5բ Վեհապատիւ յարգելի եղբօրդ իմոյ՝ տեառն Յօհաննու սրբազան պատրիարգիդ մեծի Պօլսոյ եւ շքեղաշուք մեծահաւատ բարեմիտ իշխանաց ամիրայից, արդարավաստակ էսնաֆից եւ արիաջան արհեստաւորաց եւ առհասարակ օրհնեալ ժողովրդականաց մեծի Պօլսոյ՝ այս ինչ յաստուածակոյս կողմն է յայտարարութիւն – Սոսկալի է ինձ ձայնն, որ ասէ. վա՜յ այնմիկ, որ ասիցէ զլոյսն խաւար եւ զխաւարն լոյս... ամենախոնարհ Եփրեմ արքեպիսկոպոս ամենայն Հայոց: Յամի Տեառն 1801, սեպտեմբեր 19, յարքայանիստ քաղաքն Մոսկով:
գ. 5բ-7բ Ծանօթութիւն կամ որպէս պատասխանի զրպարտութեանց Եփրեմ արքեպիսկոպոսին՝ յայտնեմք աստանօր սրբազան ժողովոյդ Սրբոյ Էջմիածնի – Զարթի՛ր ասելովն ահա ցուցանէ, որ ազգն հաւանեալ հաճեալ է... ո՞վ արդեօք իցէ դիւրաշարժ եւ փոփոխական ի բանս իւր, եւ թէ յորմէ՞ եւ որո՞վ պատճառեցաւ եւ այս երրորդ տարաձայնութիւն եւ խանգարումն միաբանութեան ազգիս մերոյ:
դ. 8ա Խաչապսակ ինքնակալ կայսր, ամենողորմած խնամակալու մեր, որոյ խոնարհ աղօթարար եւ – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր Դաւիթ, որոյ եւ շնորհիւն կաթուղիկոս եւ ծայրագոյն պատրիարգ ամենայն Հայոց առաքելականի եկեղեցւոյս Քրիստոսի... գրեցաւ յամի Տեառն 1803 եւ ի փետրվարի 10, ի յԱրարատ, Դաւիթ կաթողիկոս (շրջանակի մէջ):
ե. 8բ Առ գերազանցագունեղ կաւալիէր Անդրէասի Իթալինսգի անձնիշխան դեսպան օգոտսափառ կայսերն Ռուսաց առ դուռն Օսմանոց, ի Կոստանդնուպօլսոյ պատրիարգէ եւ յամենայն աւագայնոց ազգիս հայոց եղիցի խնդալ ի Տէր – Թերեւս յայտնի է եղեալ գերազանցութեան ձերում, թէ որքան տառապանս կրեաց... ի Կոստանդնուպօլիս, յամին Տեառն 1803, մայիսի 16, Յոհաննէս պատրիարգ:
զ. 9աբ Օրինակ գրեցելոյն յարգելի Յոհաննու պատրիարգէ առ սրբազանն Դանիէլ, ի Թօխաթու ի Իւչքիլիսէ – Ամենաբարձր ճոխութեամբ վսեմախոհ հանճարոյն փայլման... 1802 (ՌՄԾԱ.) յապր. 15, յԵւդոկիայ:
է. 9բ-10բ Յարգելի Յոհաննու պատրիարգէ առ Դաւիթն գրեացեալն է այս – Ի սրբութեան տեղւոջն Սրբոյ Էջմիածնի օծմանդ կրկնակի համբոյր խոնարհական մատուցանելով, զայս ինչ յայտ առնեմ... 1802 (ՌՄԾԱ.) ապր. 15, յԵւդոկիայ:
ը. 10բ-45բ Այս գիր Յոհաննու պատրիարգէն գրեցեալ առ սրբազան Եփրեմ արքեպիսկոպոսն, որոյ միայն զխորագիրն եւ քանի մի բառսն եդից աստանօր ի պէտս Կշռոյն – Կայարան Հոգւոյն հոսանաց եւ նշոյլ փրկութեան շնորհացն Յիսուսի եւ միանգամայն երրորդական Էին անձաձիր պաշտօնեայ... ի 1801, յապր. 13, ի պատրիարգարան հայոց ի Պօլիս, լե՛ր ողջ ի սէր Յոհաննու պատրիարգիս Կոստանդնուպօլսոյ մեծի... 1803, սեպտեմբեր 19, ի Ս. Պետերբուրղ:
Ծնթ. Կշեռք նժարներով (11ա-3ա) թերթերի վերին մասում, երկսիւն զուդադիր գրագրութիւնների եւ զանազան փաստերի յիշատակումներ:
– 46ա-48ա [Այբբենական առարկայական ցանկ նիւթոց՝ Ա-Օ] – Ա. Ազգ մեր բոլոր վանորէից մերոց կարօղք են իշխել – 60... Օ. Օրինակ բարձրագոյն հրամանագրոյն – 41. վերջ գրքոյս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս Տիտղ.՝ 1ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Ա. կազմաստառին փակցուած թերթիկին՝ (1905, շղագիր)՝ «Հմր 17, նուէր Մայր Աթոռի մատենադարանին հանգուցեալ Աբգար Յովհաննիսեանի ընտանիքից, ի ձեռն Ստեփանի Կանայեանց: 1905 ամի, 1 յունիսի, Վաղարշապատում»:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «Կշիռ որպիսածանոյց ողջունագրութեան», Ա. փեղկի կազմաստառին փակցուած թերթիկին՝ «1803, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», Աա՝ «Հմր Ս, M. Մանուէլ վարդապետ», «1942/2942», 1ա՝ «Ըստ ցուցակի Ֆինկի Հմր 17. ի գրոց Աբգարու Յովհաննիսեանց», «Հմր 1342/2942»:
2943
ՂՐԻՄ |
ՊԵ. – 1356 |
ԳՐԻՉ՝ Խոսրով: ՍՏԱՑՈՂ՝ Կարապետ քահանայ:
ԹԵՐԹ՝ 556+2 (թ. 1՝ երիցս). չգրուած՝ 1ա-1դ, 144բ, 401բ, 518աբ, 554բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԽԵx12 (ԻԳ 10, ԽԷ՝ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32,5x22: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (25x16,3): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 86ա): ՏՈՂ՝ 32-33: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ շագանակագոյն կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (ԱԲ) + 3 (Գ-Ե), չգրուած սպիտակ թուղթ:
Նմուշ 86ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Յակոբ առաքեալ՝ 4բ: Կիսախորան՝ 1ե, 5ա, 145ա, 328ա, 402ա, 494ա, 507ա, 519ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, յուշկապարիկ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, կենդանագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի, յատկապէս՝ անկիւնների կաշին մաշուած-քերծուած, մէջքի վերին եւ ստորին մասերի կաշին թափուած, Ա. եւ Բ. փեղկերին ցեցի անցքեր, Ա. փեղկի ստ. արտ. անկեան տախտակը կոտրուած-ընկած, երկու կապիչներն ընկած, Ա. եւ Բ. փեղկերին կան գամերի անցքերը, Բ. փեղկի կազմաստառը միջուկից անջատ, խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր եւ սնկային հիւանդութեան հետքեր, պհպ. Ա-Դ., թ. 1-31 եւ այլուր ցեցի անցքեր, թ. 192բ-3ա, 555բ՝ գրադաշտը վնասուած, լուսանցակողերը գունաթափուած, աղտոտուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-556բ [Սարգսի Շնորհալւոյ Մեկնութիւն թղթոց կաթողիկեայց]
Տե՛ս ձեռ. 1318, 1ա-527բ: Յռջբ/1ա-4ա: ա/5ա-144ա: բ/145ա-327բ: գ/328ա-401ա: դ/402ա-93բ: ե/494ա-506բ: զ/507ա-17բ: է/519ա-51բ:
Ունի՝
– 556բ Ցանգ Սարգիս գրոցս – Յակովբու գլուխն ԺԱ. ճառ... Յուդայի գլուխն Գ. ճառ (միայն վեց խորագիր):
Ստ. լս-ներում՝ «Յակովբ», «Յակ», «Պետրոս», «Պեր», «Պեր ա.», «Պետրոս ա.», «Պետ բ.», «Յռհ ա.», «Յովհ ա.», «Յովհ բ.», «Յովհ գ.», «Յուդա»:
Տպ. տե՛ս «Մեկնութիւն Եօթեանց թղթոց կաթողիկեայ, արարեալ երանելւոյն Սարգսի Շնորհալի վարդապետի», Կոստանդնուպոլիս, 1828, էջ 5-668:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
4աՏէր Աստուա՛ծ, զգործս ձեռացս ուղղեա՛ եւ զհոգիս մեր իմաստնացո՛, աղաւթիւք սուրբ վարդապետիս Սարգսի՝ անվրէպ հասանել յաւարտումն յառաջակայ գործոյս:
11աԶջերմեռանդն սիրով ստացաւղ հոգիանորոգ սուրբ կտակիս զԿարապետ քահանայն եւ զհամեստ կենակիցն իւր զԳաւհարտիկինն, եւ յերկուց կողմանց զծնաւղս նոցա՝ զԱստուածատուրն եւ զԱղութն, զԼալան եւ զՎարդագոյնն, զՄեծխաթունն եւ զՔուրխաթունն, զծնաւղս եւ զծնունդս նոցա յիշեսջիք առաջի բարերար Աստուծոյն մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
401աՏէր Աստուա՛ծ մեր, բարեխաւսութեամբ գլխաւոր առաքելին քո Պետրոսի ողորմեա՛ սրբասնեալ քահանային Կարապետի եւ համեստ ամուսնոյ իւրոյ Գաւհարտիկնայ, եւ երկուց կողմանց ծնաւղաց նոցա՝ Աստուածատրին եւ Աղութին, Լալին եւ Վարդագունին, Մեծխաթունին եւ Քուրխաթունին, ծնաւողաց եւ ծննդոց նոցա. ամէն: Նոյն եւ ինձ՝ մեղապարտ գրչի Խոսրովի թշուառականի:
493բՔրիստոս Աստուա՛ծ, բարեխաւսութեամբ սուրբ եւ սիրելի աշակերտին քո Յովհաննու աստուածաբան աւետարանչի ողորմեա՛ ջերմեռանդն սիրով ստացաւղի հոգիանորոգ սուրբ բուրաստանիս Կարապետ քահանայի եւ ամուսնոյ իւրոյ Գաւհարտիկնայ, եւ յերկուց կողմանց իւրեանց ծնաւղացն՝ Աստուածատրին եւ Աղութին, Լալին եւ Վարդագունին, Խաթունին եւ Քուրխաթունին, ծնաւղաց ծննդոց նոցին. ամէն:
506բԶհոգեւոր սիրով փափագաւղ սուրբ կտակիս զսրբասնեալ քահանայ զԿարապետն եւ զհամեստ կենակիցն իւր զԳաւհարտիկինն եւ զտղայսն՝ եւ զՍարգիսն, եւ զՇնոֆորն, զՄովսէսն եւ զԱւգերն, զՍեբերն եւ զԼալն յիշեսջիք առ Քրիստոս յոյսն մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
517բԶջերմեռանդն սիրով ստացաւղ սուրբ կտակիս զԿարապետ քահանայն եւ զհամեստ կենակիցն իւր զԳաւհարտիկինն, եւ յերկուց կողմանց զծնաւղսն իւրեանց՝ զԱստուածատուրն եւ զԱղութն, զԼալն եւ զՎարդագոյնն, զՄեծխաթունն եւ զՔուրխաթունն, զծնաւղս եւ զծնունդս նոցա յիշեսջիք առաջի բարերար Աստուծոյն մերոյ, նա եւ զանպիտան եւ զմեղապարտ գրիչս զԽոսրով յիշեսջիք ի Տէր՝ միով Տէր ողորմայիւ (նման՝ 20բ, 28բ, 45բ, 72բ, 84ա, 97ա, 114բ, 144ա, 127բ, 155բ, 173ա, 191ա, 212բ, 221բ, 237բ, 258ա, 275բ, 294ա, 305ա, 315բ, 327բ, 343բ, 354բ, 368ա, 380ա, 388բ, 412բ, 422ա, 429բ, 442ա, 452ա, 475ա, 466ա, 532բ, 544աբ):
552աՓա՜ռք, պատիւ եւ գոհութիւն համագոյ եւ միասնական Սուրբ Երրորդութեանն յաւիտեանս յաւիտենից. որ արժանի արար զանարժանութիւնս իմ հասանել յաւարտումն աստուածազարդ մատենիս, որ է Մեկնութիւն եւթանեցունց թղթոց Կաթուղիկեայց, զոր արարեալ է երիցս երանեալ եւ ճշմարտասէր հոգի՝ սուրբ վարդապետն Սարգիս եւ կատարեալ պուետիկոսն, ընտրեալն ի Հոգւոյն Սրբոյ եւ գրեալն ընդ անդրանիկս եկեղեցւոյ, ի տանէ Հայկազեան եւ յազգէ Թորգոմեան: Եւ որպէս ասաց փրկիչն, թէ՝ Ի պտղոյ անտի ծառն ճանաչի, այսպէս եւ հոգելից հայրս մեր փորձ եւ ընտիր գտաւ ի համացեղս իւր, եւ այս յայտնի է ի խորհրդական եւ ի հանճարեղ բանս իւր: Սա եւթնարփեան շնորհաւք Հոգւոյն լցեալ, եղեւ ջահ եւթնաստեղեան, անշիջանելի, յաւէտ լուսատու Հայաստանեայցս եկեղեցւոյ, բայց զոր աւրինակ արեգակնն ի ծայրս կամարացն լինելով, ի հասարակ ժամու, զամենայնս առհասարակ զարարածս լուսաւորէ, ըստ մարգարեութեանն Դաւթի, թէ՝ Ոչ ոք իցէ, որ թաքիցէ ի տապոյ նորա, զի զծերպս եւ զփապարս ի լոյս ածէ եւ ի տեսիլ, այսպէս եւ սա զառաքելական բանս՝ զծածկեալս եւ զխորինս զեւթանեցունց թղթոց Կաթուղիկեայց ի յայտ եւ ի տեսիլ ածեալ ամենեցուն, եւ ո՛չ եթող եւ ոչ խուն մի ի բանից նոցա՝ որ ոչ մեկնեաց վարդապետաւրէն, այլ ի ճահ եւ ի դէպ, ի կարգ անկեալ՝ մեկնէ զամենայն, ո՛չ նուրբ բանիւք եւ ո՛չ գեղջուկ, այլ զմիջա՛կ եւ զարքունականն գնալով ճանապարհ, զի դիւրալուր եւ ախորժ լիցի լսողացն: Զի ի պարսաւադիտաց եւ յարհամարհողաց ի բաց փաղչի, եւ անկարաւտ եւ անտարակուսելի զլսաւղսն առնէ: Սոքա են մեզ առաջնորդք կենաց եւ յոյս փրկութեան, սոքա մեզ դուռն երկնաւոր եւ ճանապարհ արքայութեան, որ անմոլար շաւղուաւք հասուցանեն առ Քրիստոս զհնազանդեալսն պատուիրանացն Աստուծոյ, զոր եդ ի բերան սուրբ վարդապետիս. որոյ աղաւթիւք եւ բարե|552բ|խաւսութեամբ բացցէ զմիտս մեր՝ ի միտ առնուլ եւ պահել զբան նորա եւ արժանի լինել կենացն յաւիտենից:
Արդ, ցանկացաւղ եղեալ այսմ աստուածային գանձիս եւ անգին մարգարտիս աստուածասէր եւ հաւատարիմ, հեզահոգի եւ պատուելի քահանայն Կարապետն, եւ էր սա վկայեալ յամենեցունց եւ հաւատարիմ գտեալ մեծաց եւ փոքունց, եւ հլու եւ հնազանդ առաջնորդաց եկեղեցւոյ, ուղղափառ հաւատով ամրացեալ. եւ փափագաւղ եղեալ բանի մարգարեին, թէ՝ Երանի՜ որ ունիցի զաւակ ի Սիովն, եւ ընտանի յԵրուսաղէմ: Եւ այնմ յուսով ետ գրել զսա՝ յիշատակ հոգւոյ իւրոյ եւ նախնեաց իւրոց, եւ ի վարժումն եւ ի վայելումն մանկանց սրբոյ եկեղեցւոյ: Եւ գրեցաւ սա ի մայրաքաղաքիս Խրիմ, ընդ հովանեաւ արեամբ նահատակեալ ծառային Քրիստոսի Սրբոյն Ստեփանոսի եւ Նախավկայի, ձեռամբ անպիտան եւ յետին գրչի Խոսրովի, ի թուաբերութեանս հայկազեան տումարիս ութ հարիւր եւ հինգերորդի (1356), եւ յամսեանն մայիսի, որ աւր ԻԲ. (22) ամսոյն, եւ ի հայրապետութեանն տեառն Մխիթարայ, եւ ի թագաւորութեանն Հայոց Կոստանդիանոսի, եւ յառաջնորդութեանն մայրաքաղաքիս Խրիմի տեառն Ստեփանոսի արքեպիսկոպոսի: Քանզի հեզ էր եւ գորովաթութ տէր կնքաւորն իմ Կարապետ քահանայն, մանաւանդ եւ պատուելի ծերունի մայրն իւր, եւ համեստ կենակիցն իւր Գաւհարտիկինն, զի ամենեւին ո՛չ բաժանէին զիս յեղբարց իւրեանց եւ ի զաւակաց, այլ եւս առաւել քան զնոսա ընդունէին զիս հոգեւորական սիրով, զոր ո՛չ էի արժանի. եւ յայսմ ամի փոխեցան առ Քրիստոս պատուելի ծերունի մայրն իւր Աղութխաթունն եւ բարեհասակ եւ զաշխատակրաւն քեռին իւր Ավգերն. հանգուսցէ Տէր Աստուած զհոգիս նոցա ընդ սրբոց սիրողաց իւրոց: Եւ քոյրն իւր Հիլալխաթունն՝ որ եւ նա վճարեաց զանցաւոր զկեանս իւր տղայ հասակաւ՝ ի մին այլ տարւոջն, յորում խորհուրդ արարաք գրելոյ: Նա եւ այլ եւս փորձութիւնք հասին ի վերայ սորա աստի եւ անտի. եւ սա ո՛չ թուլացաւ ամենեւին ի խորհրդոց իւրոց, |553ա| այլ յորդորէր զիս եւ սրտապընդէր գրել անհոգաբար: Իսկ կամեցաւղն բարեաց ո՛չ անտես արար զծառայն իւր, այլ վաղվաղակի ընդ փորձութեանն եւ զելսն արար: Եւ զտրտմութիւնն յուրախութիւն փոխեաց, եւ զթշնամին եւ զարբանեակսն իւր պարտեալ ամաչեցոյց:
Արդ, ամենեքեան, որք ընթեռնուք կամ ընդաւրինակէք, գոհութիւն եւ աւրհնութիւն տո՛ւք մարդասիրին Աստուծոյ, եւ յընթեռնուլն ձեր յիշեսջիք աղաւթիւք ի Տէր զստացաւղ սորա՝ զսրբասնեալ եւ զպատուական քահանայն զտէր կնքաւորն իմ զԿարապետ, եւ զկենակիցն իւր զԳաւհարտիկինն, եւ զնորաբողբոջ աստուածապարգեւ փոխանորդ շնորհեալ քւերն իւր Հիլալին՝ նորին անուամբն Հիլալ, եւ զԱստուածատուրն, եւ զծնաւղսն նոցա՝ զքաղցրիկ հայրն զԱստուածատուրն, եւ զգորովագութ մայրն զԱղութն, եւ զմայրենի ազգայինսն նոցա՝ զմեծ պապ Աւետշահն եւ զմեծ մամ Մինասթին, եւ զծնունդսն նոցա եւ զթոռունսն՝ զպարոն Խոսրովն, եւ զպարոն Մերչերն, զՅովհաննէսն եւ զՍերովբէն, եւ զՅովսէփն, զԱռիստակէսն եւ զՅովհաննէս դպիրն, զՄելքիսեդեկն եւ զԽալասխաթունն, եւ զկրսեր պապ սոցա եւ մամ՝ զՍարգիսն եւ զՇնոհաւորն, եւ զնոցա ծնունդքն՝ զՍեբերն եւ զՄովսէսն, եւ զԱւգերն, զԱղութն, եւ զԼալ մաւրքուրն, որ զցայգ եւ զցերեկ աշխատին ի պէտս հոգւոյ եւ մարմնոյ սոցա, այլ եւ զքուերս սորա՝ զՄամատիկինն եւ զՄամախաթունն, զՄինասթին եւ զՀիլալն, եւ զեղբայրքս սորա՝ զհանգուցեալքն առ Քրիստոս յոյսն մեր, այլ եւ զաստուածապարգեւ զաւակքն մաւրեղբաւր սորա՝ զԽաչատուրն եւ զԵլխաթունն, եւ զծնաւղս նոցա՝ զՄովսէսն եւ զՍուրաթն: Եւ զմիւս կողման ծնաւղ սոցա՝ զՎարդէգոյնն եւ զկենակիցն իւր՝ զՄեծխաթունն եւ զՔուրխաթունն, եւ զզաւակսն նոցա՝ զՎարդերեսն եւ զՅովհաննէսն եւ զայլսն ամենայն, եւ զհաւատարիմ ամենայն քահանայի զԱմիրն եւ զՍարգիսն: Այլ եւ առհասարակ զամենայն |553բ| ուղղափառ հաւատացեալս սուրբ Երրորդութեանն եւ մի աստուածութեանն, եւ զկենդանիսն եւ զհանգուցեալսն առ Քրիստոս, զորս յիշեցաք, եւ զորս արարաւղին յայտնի է, զբարերարսն եւ զչարարարսն, զուրախացուցիչսն եւ զվշտացուցիչսն, զմերսն եւ զաւտարսն, զծանաւթսն եւ զանծանաւթսն, այլ եւ զկարդացաւղսն եւ զվարդապետաւրէն մեկնաւղսն, եւ զլսաւղսն եւ զարդեամբք առնաւղսն, եւ զամէն ասացաւղսն. ամէն:
Այլ եւ զհոգեւոր ծնաւղսն մեր եւ զարդիւնաբան ուսուցիչսն՝ զարի եւ զժիր քահանայքն, զկամեցաւղ բարեաց ամենայն մարդկան զուսուցիչսն մեր երկիւղիւն Աստուծոյ՝ զՎարդան քահանայն, եւ զընտրեալ զաւակսն՝ զախոյեանն հաւատոյ զՄելքիսեդեկ քահանայ, եւ զՅովհաննէս քահանայ, եւ զԵլիմելէք, եւ զբարի ծնաւղն սոցա՝ զՋոհար մայրն, եւ զկուսակրաւն անձնն՝ զՈւստիանէն, զհաւրքոյրն՝ զՔուրխաթունն, եւ հարսունսն իւրեանց, եւ զաստուածատուր զաւակսն, եւ զՍարգիս կրաւնաւորն, եւ զՀայրապետն, որք բազում աշխատեցան ի խնդրել օրինակիս:
Յիշեսջիք ի Տէր զպատուեալ քահանայն զՏիրացուն եւ զհամեստ կենակիցն իւր եւ զզաւակսն, եւ զծնաւղս նոցա՝ զԿարապետն եւ զամուսինն իւր զՄուլքայն, եւ զեղբայրսն իւր՝ զՄկրտիչն, զՏէրն եւ զզուգակիցս նոցա՝ զՅովաննէսն, եւ զՅոհաննէսն, զԽաղաղութիւնն, եւ զփոքրիկն Վարդան, եւ զամենայն ազգայինս նոցա՝ զկենդանիս եւ զմեռեալսն, որք զաւրինակն շնորհեցին, որով լցաւ փափագումն մեր: Տացէ նոցա Տէր Աստուած փոխարէն զգրիլն անուանց ի դպրութիւն կենաց, եւ երկու կենաւք վարձահատուց լիցի նոցա ողորմութեամբն իւրով: Նա եւ, թէ արժանի համարիք՝ զտկար եւ զապիկար գրաւղ սորա, եւ զծնաւղս, եւ զեղբարս, եւ քորքն մեր, եւ որպէս զմեզ յիշէք, նոյնպէս եւ դուք յիշեալ լիջիք ի նոյն ողորմածն Աստուած, որում փա՜ռք եւ գոհութիւն |554ա| յաւիտեանս յաւիտենից: Այլ աղաչեմ չլինել մեղադիր վատութեան եւ սխալանաց գրիս, զի միտք իմ տկար էր, եւ տեղիս երթեւեկ բազմաց, այլ զպակասն ուղղեցէ՛ք սիրելաբար եւ զիս առանց պարսաւանաց թողէ՛ք, այլ ոչ է ամենեցուն իշխել գիր յաւելուլ կամ պակասեցուցանել, այլ իմաստուն գիտնականաց, որք հմուտ են Հին եւ Նոր կտակարանաց եւ յարգեալ ուսմամբ արհեստիս:
Եւ մի՛ ոք անաւաղ շաւշափեսցէ զսա եւ կամ ի գետնի դնէ, այլ պարկեշտութեամբ եւ երկիւղիւ մերձենալ, եւ եթէ ոք յանդգնի եւ թուղթ կտրէ ի սմանէ, կտրեսցի ընդ մէջ, եւ մասն նորա ընդ անհաւատսն դիցի: Այլ թագաւորին անմահի եւ մշտնջենաւորի գոհութիւն եւ փառս տացուք անլռելի ձայնիւ, որ կոչեաց զմեզ ի կոչումն սուրբ եւ կարգեաց յաստիճան քահանայութեան, որոշեաց յաշխարհէ եւ երկնայինս արար, ասելով՝ Չէ՛ք դուք յաշխարհէ:
Արդ, առ ձեզ են բանքս, ո՜վ քահանայք, որ ընթեռնուք, զգոյշ լինել յամենայնի, եւ առանց նախանձու եւ հակառակութեան, եւ զհետ երթալ սիրոյ եւ խաղաղութեան, գտանել եւ հնարս ընդ ամենայն մարդկան զխաղաղութիւն ունել, զի ամաւթ է ի հետոց առաջնոցն յետս անկանել, եւ այն է, որ տայ բազմաց զուլսն արածել ի վրանս հովուացն, յորմէ փրկեսցէ զմեզ Տէր եւ յաջեայսն առաջնորդեսցէ ընդ հովուին քաջ՝ ի հովուել բազկաւք, քաղցր ճաշակաց ճաշակողացդ ի հոգեւոր սեղանոյ մասն յիշման եւ յԱստուծոյ խնամոցն շնորհէ անփորձ կենօք յաջողումն. ամէն:
|555ա|Փա՜ռք եզակի, եռահիւսակ դաւանութեան, համագաղափար, զուգակշիռ, վսեմագոյ, ինքնագոյ, անեղի եւ մշտնջենաւորի, էութեան, նոյնութեան, ինքնութեան, միութեան, երիս անձնաւորութեան եւ միոյ աստուածութեան, հրահոսան եւ հիացուցանող զաւրութեանն: Փառազարդ փառատրութեամբ փառս վերառաքեմք ի ներկայս եւ առ յապայն, յաստիս եւ յապառնիսն, յայժմուս եւ ի հանդերձեալսն, յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Որ արժանի [արար] զիւր ստեղծուածքս՝ զմարդկային բնութիւնս ընթեռնուլ եւ իմանալ զբարէսէր կամս իւր, ի ձեռն Գրոց Սրբոց, զի որպէս արեգակնս այս զմարմնական տեսարանքս լուսաւորէ, նոյնպէս եւ Գիրք Սուրբ՝ զհոգեկան եւ զմարմնական զգայութիւնս, այսինքն՝ զհոգի, զմիտս եւ զմարմին, յորոյ լուսոյ լուսաւորին մարդիկ, գնալով ի բանս Տեառնդ, ո՛չ յաջ խոտորելով, եւ ո՛չ յահեակ, այսինքն՝ ո՛չ շեղիլ զկնի հոգեկան կամ մարմնական սղալանաց, այլ զմիջինն գնալ՝ Տեառն ձեռնտուութեամբ:
Արդ, ցանկացաւղ եղեալ այսմ աստուածային գանձիս եւ անգին մարգարտիս՝ աստուածասէր եւ հաւատարիմ, հեզահոգի եւ պատուական կրօնաւորն եւ կուսակրաւն Վրթանէս հարպետն, որ է վկայեալ յամենեցունց, եւ հաւատարիմ գտեալ մա[ւտ] մեծամեծաց եւ փոքունց եւ հլու եւ հնազանդ առաջնորդաց եկեղեցւոյց, նա եւ ուղղափառ հօատով ամրացեալ. սա փափաքաւղ եղեալ բանի մարգարէին, որ ասէ՝ Երանի որ ունիցի զաւակ ի Սիովն եւ ընտանի յԵրուսաղէմ. եւ այնմ յուսով ստացաւ զսա՝ յիշատակ հոգւոյ իւր եւ նախնեաց իւրոց, ի վայելումն եւ ի վարժումն մանկանց սրբոյ եկեղեցւոյ: Բայց գրեցաւ սա ի քաղաքս Ղրիմ, ընդ հովանեաւ Սուրբ Ստեփանոսի Նախավկային, ի թուաբերութեանս հայոց՝ ՊԵ. (1356), ի հայրապետութեան տեառն Մեսրովբայ եւ ի թագաւորութեանն Կոստանդեայ, եւ յեպիսկոպոսութեանն տէր Ստեփանոսի, եւ յաթոռակալութեան տէր Յովհաննիսի:
|555բ| Արդ, աղաչեմ զ[ամ]ենեսեան՝ որք ընթեռնուք [կ]ամ ընդաւրինակէք, յիշե[սջ]իք ի մաքրափայլ աղաւթս ձեր զստացող սորա զվերոյգրեալ զտէր հարպետն Վրթանէս, եւ զհոգեւոր որդեակն՝ զշառաւիղն աւրհնութեան զտէր Ռըստակէսն, եւ զՅակովբ աբեղան, եւ զընտրեալ կրաւնաւորն՝ զկամեցաւղն բարեաց ամենայն մարդոյ՝ զԳրիգոր աբեղան, եւ զքաղցրիկ եղբայրն զՎահան աբեղան, եւ զՄկրտիչ աբ[ե]ղան, զԱբրահամ աբե[ղ]ա[ն], եւ զպատուեալ ալեօք [ծ]եր[ու]նին եւ զծաղկեալն հո[գւ]ով որպէս հերով՝ զԳէորգ աբեղան, եւ զհեզահոգի կրօնաւորն՝ զՅովհաննէս աբեղան, եւ զբարէմիտն բնութեամբ՝ զՍարգիս աբեղան, եւ զընտիր կրօնաւորն զՅակովբ աղեղան, եւ զգթական եւ զարդիւնաձեռն տնտեսն՝ զհայր Ծերունն, եւ զաշխատասէր երկրագործն՝ զՅովհաննէս միայնակեացն, եւ զԱստուածատուր աշխատաւորն եւ զորդեակն իւր՝ զՍարգիսն, եւ զծնողսն նոցա՝ զԱրեւշան, եւ զՄարեմտիկինն, եւ զքոյրն իւր՝ զԱւտարտիկինն, եւ զայլ ամենայն ազգայինսն՝ զկենդանիսն եւ զհանգուցեալսն յԱստուած ողորմիսն յիշել, եւ զայլ ամենայն սպասաօոր սուրբ եւ երկնայնման տաճարիս, որ յանուն քաջ զօրավարին Սրբոյն Գէորգեայ, զսուրբ կուսութեամբ քահանայքն եւ զճգնազգեցիկ միանձունսն, եւ զուղղափառ սարկօագունսն, եւ զաշխատասէր երկրագործսն, եւ զընդ հովանեաւ սուրբ եկեղեցւոյս ննջեցեալսն: Ընդ նմին եւ զբնակիչք գեղիս՝ զհաւատարիմ եղբարքն զՄխիթար երեցն ե զԱռաքել երեցն, զԳրիգոր ռայիսն, զՉարուխն եւ զՄկրտիչն, զՔրիստոստուրն, զԳրիգորն, զՉարուխն, զՏօնականն, եւ զեղբայրն՝ զՄանուկն, զՍամուէլն, զՄկրտիչ ժամհարն, զՅովհաննէսն, զԱսիլն եւ զԱւագտիկինն, զԱսիլ, պարոն զՅովհանէսն եւ զկենակիցն, եւ զայլ ամենայն ժողովուրդ գեղիս՝ զարս եւ զկանայս, զծերսն եւ զտղայսն, զմեծ եւ զփոքր, զմերսն եւ զօտարսն, զկենդանիսն եւ հանգուցեալսն, զբարերարսն եւ զչարարարսն, զուրախացուցիչսն եւ զվշտացուցիչսն, զորս յիշեցաք, եւ զորս անմոռաց՝ գիտողին յայտնի է: Եւ որպէս զմեզ յիշէք, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ աւրհնելւոյն յաւիտեանս, ամէն:
556ա(Այլ ձեռքով)Ես՝ Կարապետ երէցս, ունէի զսուրբ գիրքս առ իս՝ յիմ ընչիցն շինեալ, եւ Վրթանէս հարպետն ընչիւք խնդրեաց, եւ ետու նմա: Յայսմ հետէ կենայ սուրբ գիրքս յիշատակ ի Սուրբ Գէորգ վանքս՝ անջինջ յիշատակ վերոյ գրեալ յիշեցելոցս ի սմա, եւ մի՛ ոք իշխեսցէ հանել զսա ի սուրբ եկեղեցւոյս՝ ի յիմ՝ ի Վրթանէս հարպետիս ազգէ, եւ ո՛չ ի Կարապետ երիցուս խսմութեան աղագաւ, ո՛չ յազգէ, եւ ո՛չ յայլ մօտաւորէ, ո՛չ յիմ, եւ ո՛չ ի տէր հարպետին, ո՛չ մեծ եւ ո՛չ փոքր, ո՛չ ծանաւթ, եւ ո՛չ անծանաւթ, ո՛չ իմ եւ ո՛չ աւտար, ամենեւին չունենայ մարդ խաւսք ի հետ գրոցս, զի յարդար ընչից իւրոց ստացաւ զսա յինէն՝ ի Կարապետէս, յիշատակ հոգւոյ եւ մարմնոյ իւրոյ եւ ամենայն զարմից իւրոց: Եւ արդ, եթէ ոք առանց մեր կամաց յանդգնի ընդդէմ գրոցս՝ հանելոյ, վասն ի սուրբ եկեղեցւոյս, չունի իշխանութիւն յԱստուծոյ եւ ի սուրբ եկեղեցոյս, եւ ի հարպետ Վրթանիսէս, եւ ի Կարապետ երեցոյս. բաւ է:
Տե՛ս ԺԴ. դ-ի յիշ-ք, էջ 419-22:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
556բ(1904 թ., բոլորգիր) Զայս մատեան գրչագիր տեսեալ ի տան տէր Մկրտիչ քահանայի Գանձապետեան, խնդրեցի, եւ ստացեալ ի նմանէ՝ հաւանութեամբ նորա նուիրեցի մատենադարանի Սրբոյ Էջմիածնի: Արդ, հայցեմ ի ճաշակողացդ յայսմ առատ սեղանոյս՝ յիշատակել ի մաքրափայլ աղօթս ձեր զբարեկրօն տէր Մկրտիչ քահանայն՝ զնախկին ստացողն, եւ զիս՝ զԵրուանդ Շահազիզ Կամսարականս՝ զնուիրողս մատենիս: Գրեցաւ ի դառն ժամանակիս նեղութեան ազգիս Հայոց եւ յաւուրս գրաւման կալուածոց եկեղեցեացն եւ ամենայն ստացուածոցն ազգիս: Ի 1904 ամի, ի 26 ամսեանն յունիսի, ի Նոր Նախիջեւան:
2. 556բԶայս մատեան գ...ագիր տեսեալ ի Վան իեզ ///նանձս պետրան նաեւ ի /// խնդրեց ի սմանէ եւս /// եւ /// Մեղքայ պարոն /// ի մաքրափայլ /// գինիս զԵրուանդ ի /// 1917 ամի:
Ծնթ. Այսչափ կկարդացուեց 11-12 տողանոց յիշատակագրութիւնից, որ ծածկուած է թանաքի թանձր շերտի տակ
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «Մեկնութիւն ///նեցունց ///ղիկեա /// էա///», Ա. կազմաստառին՝ «Մեկնութիւն եօթանեցունց թղթոցն կաթուղիկեայց, արարեալ սրբոյն Սարգսի Շնորհալւոյ, գրեալ ի թղթի, ընդ ձեռս Խոսրովու գրչի, ի խնդրոյ Կարապետ քահանայի, ի մայրաքաղաքն Խրիմ, ի թուին հայոց ՊԵ. (1356): Ունի զյիշատակարան ընդարձակ ի վերջն: Այս մատեան գոլով սեպհականութիւն Մկրտիչ քահանայի Գանձապետեանն Նոր Նախիջեւանցւոյ, խնդրէ ի նմանէ Երուանդ Շահազիզեանն Աշտարակեցի եւ հաւանութեամբ նորին ընծայէ մատենադարանի Աթոռոյս: 10 յունիսի 1906: Մատ. Սահակ վարդապետ», «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», Աա՝ «1333/2943»
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 556բ՝ «ա///ութիւն յարեաւ Քրիստոս», պհպ. Աա՝ «հաստ նա, ասացան լսողդ, ա, բ, այայագ, իմէ աւագ ոմ իմէ տիրեցհավ», պհպ. Բա՝ «աաբա, ապաաե գնն, աբգ, բբջ, պհպ. Բբ՝ «Աստուած որ էրն ի սկզ», պհպ. Գ՝ «աբգդե, աբգդեզէըթժիլխծ, Մելքօն (կրկն.) Մինաս», պհպ Է՝ «այսօր ան, է տալն իմ, ճ, մ, յ, ն, շ»:
2944
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄՂ. – 1841 |
ԳՐԻՉ՝ հեղինակը:
ԹԵՐԹ՝ 12. չգրուած՝ 1բ, 10բ-2բ: ՊՐԱԿ՝ 1x12: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. ճնշադրոշմով՝ թագակիր «HT, Լ. կ. ը. Ղ»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 34x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (28,5x17,2. սահմանագծուած կարմրով): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 7ա): ՏՈՂ՝ 28-29: ԿԱԶՄ՝ ճնշագծերով բաց մանուշակագոյն մոմլաթ, մէջքը սեւ կտաւ, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (ԱԲ) + 1 (ԳԴ). թուղթ (Աա, Բբ՝ նախշազարդ), մաս կազմաստառի:
Նմուշ 7ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 1ա, կամարազարդ՝ 2ա, գոյներ՝ կարմիր, կանաչ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը նորոգուած Ի. դարում, թ. 1-2՝ կիսաթափանցիկ թղթով պատռուածքը սոսնձած, թերթերին աղտոտուածութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-10ա Պատկեր ինքնայօժար կամօք հրաժարման կաթուղիկոսին ամենայն Հայոց տեառն Եփրեմայ ի հայրապետական աթոռոյ, եւ յաջորդելոյ նմին աստուածընտիր եւ սրբազնասուրբ կաթուղիկոսին ամենայն Հայոց տեառն՝ Յովհաննու ութերորդին Կարբեցւոյ. բաժանեալ ի հինգ գլուխս. կազմեալ աշխատասիրութեամբ Յովսէփայ արքեպիսկոպոսի Հայոց Վեհապետեան եւ ասպետի, ի 1841 ամի. յորում պատմին անցք ի 1831 ամէն մինչեւ ց1841 ամ. ի Սուրբ Էջմիածին
ա. 2ա-5բ Գլուխ առաջին. Պատմութիւն վերակոչման տեառն Յովհաննու ի կաթուղիկոսութիւն ամենայն Հայոց, 1830 ամի – Ծայրագոյն պատրիարգն առաքելական եկեղեցւոյ Քրիստոսի սրբոյ Կաթուղիկէ Էջմիածնի կաթուղիկոսն ամենայն Հայոց Եփրեմ տեսեալ, թէ ծաղկեալ ծերութիւն իւր... այսպէս աւարտեցաւ հանդէսն ձեռնադրութեան Տեառն Յովհաննու արքեպիսկոպոսին Կարբեցւոյ ի հայրապետութիւն տանս Լուսաւորչակրօն Հայոց:
– Օծման հանդիսադիր արքեպիսկոպոսունքն էին – Յառաջին դաս՝ Կարապետ արքեպիսկոպոս հայոց... Ստեփաննոս արքեպիսկոպոս ծեր: Յերկրորդ դասէն եւ Սերովբէ արքեպիսկոպոս Աշտարխանայ... Խաչատուր արքեպիսկոպոս Նախիջեւանայ:
բ. 6աբ Գլուխ երկրորդ. Ծնունդ Յովհաննու կաթուղիկոսի, կրթութիւն, մուտ ի կոչումն հոգեւորականութեան, ստացումն եկեղեցական աստիճանաց եւ զանազան պաշտօնատարութիւնք՝ մինչ ցհայրապետութիւն – Ծայրագոյն պատրիարգն ամենայն Հայոց ութերորդ Յովհաննէսն Կարբեցի ծնաւ ի 1762... կայսրն Ռուսաց Նիկողոյոսի առաջնոյ հաստատեաց հրովարտակաւ, եւ հանդէս օծման կատարեցաւ 19 նոյեմբերի, ի նոյն ամի:
գ. 7աբ Գլուխ երրորդ – Ի ժամանակաց անտի բարձման պա[ր]սկական տէրութեան յԱրարատեան աշխարհէ եւ մտիցն նորա ընդ ամէնազօր դրօշակաւ կայսերութեան Ռուսաց... 6. կաթուղիկոսարանի պատշաճեալ տեղիքն նստարանք, փայտատունն այլովք հանդերձ շինեաց:
դ. 8ա Գլուխ չորրորդ – Ի կայսերէ Ռուսաց մերս գերածայրեալ հայրապետին [Յ]ովհաննու ասպետանիշ վարձատրութիւնք. 1. Ի 1831 ամի, յամսեանն յուլիսի... պարգեւեաց բազմավաստակ գահակալի նորին զառաջին աստիճան բարձրագոյն ասպետութեան առաքելահաւասար իշխանին սրբոյն Վլադիմիրի:
ե. 8ա-10ա Գլուխ հինգերորդ. Ձեռնադրութիւնք եպիսկոպոսաց, մեռոնօրհնութիւնք, եւս եւ այլ խորհրդակատարութիւնք, այսինքն՝ ծայրագունութիւնք, աբեղայութիւնք նորօծ վեհափառ հայրապետին Յովհաննու Հայոց – 1832, մայիսի 8. Օրհնեաց զսրբալոյս մեռոնն մեծաւ հանդիսիւ... ի 1832 ամէ սկսեալ մինչեւ ց1841 ամն արար զ'ի ներքոյ նշանակեալ շնորհաբաշխութիւնս. 41 եպիսկոպոս ձեռնադրեաց, 11 ծայրագունութիւն ետ, 1 աբեղայ ձեռնադրեաց, 1 մասնաւոր իշխանութիւն ետ նոյն աբեղային, 2 անգամ սրբալոյս մեռոն օրհնեաց:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս 1ա՝ խորագիրը:
10ա Վեհապետեան Յովսէփ արքեպիսկոպոս ըստ կարեաց եւ ըստ մտաց աւարտեցի բովանդակն:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «1831-1841, Հմր 1334, Հմր 39, 1831-1841», Ա. կազմաստառին փակցուած թերթիկին՝ «Պատմութիւն Յովհաննու կաթողիկոսի Կարբեցւոյգրեալ ի Յովսեփայ արքեպիսկոպոսէ Վեհապետեան ձեռնասուն աշակերտի իւրոյ: Մատենադարանապետ Սահակ վարդապետ [Ամատունի]». «1334/2944», «1841, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»:
2945
ՌՄՁԲ.-ԼՄՂ. – 1832-1841 |
ԳՐԻՉ՝ հեղինակը:
ԹԵՐԹ՝ 52. չգրուած՝ 31բ, 37բ, 52բ: ՊՐԱԿ՝ 1x52: ՆԻՒԹ՝ թուղթ (թ. 30-7՝ կապտաւուն), լուսագծերով (թ. 25՝ առանց լուսագծերի) եւ լուսադրոշմով՝ «Б» եւ դափնու երկու ճիւղ, «ФII», ցանկապատի վրայ նստած զինուոր, զեռքին եռաժանի, կենտրոնում թագակիր առիւծ, ձեռքին սուր՝ թ. 50. թագակիր արջով եւ խաչով՝ թ. 30, 32, 35-36, գաւազանակիր կնոջով եւ սրակիր առիւծով՝ թ. 31, 33-34, 37: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32,7x20,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (27x14.6. սահմանագծուած սեւ մատիտով): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 13ա). թ. 30ա-7ա՝ շղագիր (նմուշ՝ 34ա): ՏՈՂ՝ 35-38: ԿԱԶՄ՝ ճնշագծերով բաց մանուշակագոյն մոմլաթ, մէջքը սեւ կտաւ, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ:
Նմուշ 13ա
Նմուշ 34ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ինքնանկար հեղինակի՝ 1բ: Խորան՝ 1ա: Կիսախորան՝ 2ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը՝ նորոգուած Ի. դարում, թերթերին աղտոտուածութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-25բ Գրքուկ. վարք Բզնունեայն, ի հարցնել տեսողացն ցքեզ, թէ զինչ ունիս առ քեզ, տո՛ւր պատասխանի, թէ զվարս եւ զանցկս կենաց Սիմէօն արքեպիսկոպոսի Բզնունեանց, ի ծննդեն մինչեւ ցա[յ]ժմ. 1832 թիվ:
2ա-25բ Է. Նախերգանք ի 1832, 5 հոգտեմբերի – Յաւուր միում, ի ձմեռնային եղանակի, մինչ հիւսիսային սառնաշունջ հողմք զձունաբերձ շնջէին զօդ, Սերոբէ վարժապետի որդի ուրարակիր տիրացու Պետրոսըս... Ստեփան վարդապետ Արարատեանց, Յօվանէս վարդապետ Շահխաթոյնեան վարդապետ Շահազիզեան, 1833 ի նոյեմբերի 15, ի Սուրբ Էջմիածին:
Ծնթ. շարադրուած է տարեգրական կարգով:
Բ. 25բ-37բ, 39բ-49բ [Նամակք]
ա. 25բ-9ա Օրինակ զայս, զոր գրեցաք. նորին վեհաստիճանութեան սրբազնագոյն կաթուղիկոսի եւ հայրապետի ամենայն հայոց տեառն Յովհանու եւ ասպետի, ողորմած հովապետի – Յայտ է ըստ բնական եւ քաղաքական իրաւանց եւ աստուածայնոց, թէ վախճան ամենայն իշխանութեանց... համար 1, ի նոյեմբերի 16, 1833 ամի, ի Սուրբ Էջմիածին:
բ. 29բ Դարձ գրութեան մերոց ի նորին վեհաստի-ճանութենէ – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ եւ շնորհիւ նորին Տեառն՝ Յօհանէս կաթուղիկոս ամենայն հայոց եւ ծայրագոյն պատրիարգ առաքելական եկեղեցոյ... վասն ձեր բարեացակամ եւ աղօթարար կաթուղիկոս ամենայն հայոց Յովհանէս: Համար 476, ի 20 նոյեմբերի, ի Սուրբ Էջմիածին:
գ. 30աբ Ձեր վեհափառ սրբազնութեան ողորմած տէր – Ստացեալ վերյարգութեամբ զգրութիւն ձերդ վեհափառութեան առ իս ի 22էն սոյն ամսեան յունվարի, առանց թուահամարոյ, պատիւ ունիմ... համար 3, 1834 ամի Տեառն, յունվարի 24, ի Սուրբ Էջմիածին:
դ. 30բ-1ա Արգոյ սրբազան Յարութիւն եպիսկոպոսի Սահակայ վանից – Սրբազնագոյն կաթուղիկոսն Յովհաննէս ի 22էն յունվարի սոյն ամի թղթով իւրով, որ էր առանց նումէրայի... համար 4, 30 յունվարի յամի Տեառն 1834, ի Սուրբ Էջմիածին:
ե. 31ա Սրբազան Յարութիւն առաջնորդի Սանահնի վանաց, պատուական եղբօր – Զգրութիւն ձեր ի 28էն մարտի այսր [ա]մի առ մեզ ընկալեալ ի 3ի նոյն ամսեան, տեղեկացաք ամենայնի գրեցելոցն... համար 5, 1834 ամի ապրիլի 3 ի Սուրբ Էջմիածին:
զ. 32աբ Դարձեալ գրութիւն ի Ձէնջ առ նորին վեհաստիճանութեանն. սրբազնակատար հայրապետ վեհափառ օծութեան – Զգրութիւն սրբազնակատար տէրութեան ձեր ի 20 ամսոյն, ի պատասխանի գրութեան մերոյ առ վեհափառ օծութեան ձեր ի 16 այնր ամսոյ ընկալեալ վերապատուութեամբ... համար 2, 1833, ի նոյեմբերի 29, ի Սուրբ Էջմիածին:
է. 33ա Դարձեալ ի նորին վեհափառութենէ առ մեզ – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր Յովհաննէս եւ շնորհիւ նորին կաթուղիկոս ամենայն հայոց եւ ծայրագոյն պատրիարգ առաքելական եկեղեցւոյ Քրիստոսի եւ Մայր Աթոռոյ... դիտաւորութիւն ձեր յաղագս բարեկարգութեան Սրբոյ Աթոռոյս յայտնի եղեւ մեզ... համար 477, ի Սուրբ Էջմիածին, 1833, նոյեմ. 23:
ը. 33աբՁեր վեհաստիճանութեանն ողորմած հովուապետ – Զգրութիւն վեհափառութեան ձեր առ մեզ ի 23էն ամսոյս, 477 համարով, ընկալեալ վերապատուութեամբ ծանեաք, զի չէր այն համաձայն կանոնի համապատշաճ... համար 3, 1833 ի նոյեմբեր 5, ի Սուրբ Էջմիածին:
թ. 33բ-4ա Պատասխանի գրութեան մերոյ ի նորին վեհափառութենէ – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր Յովհաննէս եւ շնորհիւ նորին կաթուղիկոս ամենայն հայոց եւ ծայրագոյն պատրիարգ առաքելական եկեղեցւոյ Քրիստոսի եւ Մայր Աթոռոյ Սրբոյ կաթուղիկէ Էջմիածնի. բարձր սրբազան արքեպիսկոպոս... հրամանագրօք մերովք ի 20 նոյեմբերի, համար 476 եւ ի 23 նոյն ամսոյ, համար 477, ծանուցեալ ձեզ, թէ ըստ ներելոյ ժամանակին եւ դրութեան աթոռոյս... համար 493, ի 7 դեկտեմբերի 1833 ամի, ի Սուրբ Էջմիածին:
ժ. 34աբ Ձեր վեհաստիճանութեանն – Ողորմած հովուապե՛տ,զթուղթ վեհաստիճանութեան ձերոյ՝ զգրեալն ի 7երորդէ ներկայ ամսոյս, համարաւ 493, առ մեզ, առանց յիշատակութեան թղթոյ մեր առ ձեզ... համար 4, ի դեկտեմբեր 20, 1833 ամի, ի Սուրբ Էջմիածին:
ժա. 35ա-6ա Ձեր բարձր սրբազնութեանն – Ողորմած տէ՛ր, յաղագս բազմադէմ տարաբախտ հանգամանացն՝ յառաջացելոց այսմ պատրիարգական աթոռոյ Էջմիածնի, յաւուրս պատրիարգութեան կաթուղիկոսին Յովհաննու... համար 8, 20 մարտի 1834 ամի, ի Սուրբ Էջմիածին:
ժբ. 36բ-7ա Նորին սրբազնութեան քրիստոսընկալ մեծ քահանայապետի ամենայն Հայոց տեառն Եփրեմայ եւ բազմանշանակիր ասպետի ամենախոնարհ յայտարարութեան – Յայտնի է ձերում վեհափառ օծութեան, թէ նորին վեհաստիճանութիւն գերապատիւ յաջորդն ձեր... համար 9, մարտի 26, 1834, ի սուրբն գահս:
ժգ. 37ա Ձեր պայծառափայլութեանն – Ողորմած տէ՛ր, քանզի անագանեցաւ անսուտ խոստումն պայծառափայլութեան ձերոյ յաղագս փոխադրելոյ զայլազգիս գիւղին մերոյ Մօլլադուրսունայ յայլուր... 26 մարտի 1834, ի Սուրբ Էջմիածին:
ժդ. 39բ-40ա Ի 20 մարտի գիր ըստացայ Կարբեցի վեհէն, ձեռամբ թվան[ք]չի Յակոբին, համար 79, զոր գրէ այսպէս – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր Յօհանէ[ս] կաթուղիկոս. եւ այլն, քաջայտ է սրբազնութեան ձերում, թէ ի սկզբանութենէ անտի մինչեւ ցվերջին ժամանակիս անխոհեմութեան ձերոյ... համար 79, ի 2 մարտի, 1835 ամի, ի Սուրբ Էջմիածնին, կաթուղիկոս ամենայն Հայոց Յօհաննէս:
ժե. 40աբ Վերոյ գրեալ թղտի պատասխան այսպէս – Գերաստիճան սրբազան հովապետ եւ ողորմած տէր, զգիր ձերդ բարձր հովապետութեանն 19 համարաւ ընկալա խոնարհութեամբ ի 20ին մարտի, զոր գրիք մեր նվաստութեան, թէ քաջայայտ է սրբազնութեան ձերում... համար 1, 1835 թիվ, 23 մարտի, ի վանս Սաղիանու:
ժզ. 41ա-2ա Կուսակալին գրեցի օրինակ զայս. Նորին բարձր գերազանցութիւնն գլխաւոր կառավարչին Վրաստանու տեառն ղենարար օտիգանտէր եւ զանազան նշանակիր բարոն Ղօզինն, առաջին Սիմէօ[ն] արքեպիսկոպոսէ Հայոց ամենախոնարհաբար խընդիր – Ձերին բարձր գերազանցութեանն խոնարհաբար յայտ առնեմ, որ ես ընդ երից հոգեւորականաց խընդիրք մատուցաք Ձեզ վասն կառաւարութեան... համար 2, 1835, մարտի 30, ի վանս Սաղիանու:
ժէ. 42աբ Բարձր գերազանցութեանն ձեր – Միթէ ես այնքան անբաղտ ոմն եմ, որ ահա երկու խընդիրք եմ գրել ձերին բարձր գերազանցութեանն, ոչ մէկի պատասխան մինչեւ այժմ չեմ ստանում... համար 3, 1835, սեպտեմբերի 7, ի վանս Սաղիանու:
ժը. 42բ-4ա Ամենօգոստափառ կայսր եւ ամենողորմ թագաւո՛ր – Համարձակիմ ամենահպատակաբար սփռել զխնդիր իմ յառաջի աստուածազօրութեանն ձերին կայսերական մեծութեանն այսու խնդրագրիւ: Ես եւ բաց ի յինէն եօթն անձինք ի միաբանից... Հմր 5, ի 1835 թիվ, նոյեմբերի 1ին, ի վանս Սաղիանու, որ է Շիրվան:
ժթ. 44աբ Պայծառափայլ կոմս Բէկէնտօֆ Ալէքսանդր Քրիստափորիչ – Թէպէտ ունէի մեծ բարեկամութիւն ընդ առ Աստուած հանգուցեալ եղբօր ձերին պայծառափայլութեանն, բայց զինչ արարից, զի երեւի օրհասն գիտելով... Հմր 6, ի 1835, նոյեմբերի մէկ, ի վասն Սաղիանու, որ ի Շիրվան:
– 44բ Կայսեր յառաջին գրի օրինակն երկու անգամ եւս գրեցի 1836 թվի՝ մէկն 15ին եւ միուսն 25ի, եւ զայս ինչ յավելացուցի – Ողորմիլ աղքատիս մի՛ յամենայք... տո՛ւք իր[աւ]ունս այրուն <այրուն> արդարութեամբ, զի եւ ձեր դատաստանն յառաջի Աստուծոյ քաղցրութեամբ վերջասցի:
– 44բ Դեկտեմբերի 15ին չինովնիկ աղա Ղէվանդն Վարդանեայն... Նոր Տարոյս շնորհաւորութեան գիր գրեցի ծաղկեալ թղտով:
– 44բ-5ա 1836 թիվ – Շամախու քանի մի իշխանաց ծաղկեալ թղտով նոր տարոյ շնորհաւորէք գրեցի... վանքումս գինի չկար, ուղարկեցի Մատրասա գուղն, 4 ման գինի բերին՝ մէկ մանէթի, վանքիս կարսներն դատարութեամբ լի է:
ի. 45բ-6ա Երիցս երանեալ սրբազան հովապե՛տ, ամենաողորմած տէ՛ր, խոնար[հ] յայտարարութիւն – Ձերդ բարձր վեհապետութենէն չունիմ գիր, բայց սինօթականաց ոմն Թօփալիս գրէ, թէ բարի հաճեցաւ սրբազան հովուապետն... համար 5, ի յուլիսի, 1836, ի Սաղիանու ավերակն, որ ի Շամախի:
– 46աԱյս թուղթս գրեցի առ Կարբեցի Յօհանէս կաթողիկոսն, ի Թիֆլիզ. այս ոճովս մէկ թուղթ եւս գրեցի Յօսէփ եպիսկոպոսին իւր թղտի:
իա. 46ա Բարձ[ր] սրբազան Յօսէփ արքեպիսկոպոս կաւալեր եւ սինօթի մեծ անդամ – Սրբազան հա՛յր, մի՛ նեղանալ գթեայլ Թօփալիս գրութեանն, գիտեմ որ շատ գործով ըսբաղեալ ես, յարեվելք եւ յարեվմուտ ձերդ հրամանի կախեալ կան... համար 7, 24 օգոստոսի, 1836, ի ավերակս Սաղիանու, որ ի Շամախի:
իբ. 47ա Այս գիրս գրեցի Շամախու քաղաքի իշխան պարոն Աթանասին, որ կամի կինն արձակիլ՝ երկու զաւակաց տէր, նոր կին առնուլ. կինն է անմեղ – Պարոն Աթանաս Պօղոսեան Լալայո՛վ, յերկար միջոց ըսպասեցի, որ ինձ հանդիպիս, հայրական խրատ լսես... ի ելն յունվարի 1837, ի ավերակն Սաղիանու վանք, որ ի Շամախի:
իգ. 49ա Զայս գիր գրեցի Պօրկորովին – Բարձր բարեծնունդ աղա Թօմայ Ղօռղանօվ, սիրեցեալ բարեկամ ի Քրիստոս, յիսուսաւանդ ողջոյն եւ սէր. յայտնի է ձերդ սիրելութեանն, որ ի մանկութենէ էյաք սիրով, կարծեմ թէ... 29 յուլիս 1837, ի վանս Շուղակաթի:
իդ. 49աբ Զկնի երեց ավուրց եկն Պօրկորօն մեզ տեսութիւնն եւ մեզ որդորեաց, թէ կաթուղիկոսին մէկ սիրոյ գիր գրեաց, գրեցի, որ է սայ – Երիցս երանեալ բարձր սրբազան հովուապե՛տ եւ ողորմած տէ՛ր, ամենախոնար երկրպագութիւն եւ խոնար յայտարարութիւն. յայտնի լիցի ձերդ բարձր սրբազնութեանն, որ կայի ի յաք[ս]որս... 4 օգոստոսի 1837 ի վանս Շուղակաթի:
Գ. 38ա-9բ, 42աբ, 47բ-50ա, 50բ-1բ [Օրագրականք Սիմէոնի Բզնունեաց]
– 38ա-9բ Ի յուՌըսաստանու Նախիջիվան քաղաքէ որ ելինք, յուլսի 25 մտինք ի Թիֆլիզի, ի յառաջնորդարանն հայոց ի քանի յաւուրք անցին, եկն Սանահնու վանից միաբան Զաքարիայ վարդապետ Օթարեայն... եւ մեք առաք մէկ գլուխ շաքար, գինն էր չորս մանէթ եւ կէս:
– 42ա Աւագ շաբաթին աղա Գէորք Գօքչաովն եկն մեզ տեսութիւն, մէկ գլուխ շաքար մէկ ֆունդ չայ... հրավիրեց իւր տունն եւ մեծ մարդասիրութիւն եցուց, զկնի երկու աւորց դարցայ ի վանքս:
– 42բ Ա[յս] օրս, որ է Վերացման սուրբ Խաչի տօն՝ սեպտեմբերի 15, քահանայն պատարագիչ եւ Թօփալս Քրիստոսի մարմին եւ արուն ճաշակօղ, ունէի մէկ ոսկէ սհաթ, վաճառեցի յիսուն մանէթ, մէկ ցիս եւս վաճառից քսան մանէթ ժամանակ մի զիս խարճի եղեւ փառս մատուցի պարգեւողին բարեաց: Մէկն նոեմբերի մէկ գլուխ շաքար առի, 5 գրվանքա ղայֆա. երկուցունց ծախն է վեց մանէ[թ]:
– 45բ Սուրբ Ստեփաննոսի տօնի օրն քահանայն պատարագիչ, եւ նվաստս Քրիստոսի մարմին ճաշակօղ...
– 46բ-7ա Մէկ գլուխ շաքար առաւ գործակալ տէր Դանիէլն վանքիս փողովն... Շամախու իրիցփոխ աղայ Յարութիւնն յունվարի 19ին մեզի ուղարկել էր մէկ գլուխ Բաքվայ լաւ պանիր. շէն կենայ, Աստուած պահէ իւր որդիքն:
– 47բ-9բ Անղար գիւղի ուզբաշի աղա Գրիգորն տարաւ իւր օրհնեալ տունն պատիւ, երեգ օր պահեց. շէն կենայ, փետրվարի 20ին... 4 օգոստոսի, 1834, ի վանս Շուղկաթի:
– 49բ-50բ Օգոստոսի 18ին Կարբեց[ի] Յօհանէս կաթուղիկոսն ըսբօսանաց աղագաւ ելեալ դուս, կալասկով հանդերձ Յօսէ եւ Մաթէոս եպիսկօպոսքն, եկն Շուղակաթ վաքն... ընկալաւ եւ ասաց պահպանիչն, ելավ գնաց իւր վեհարանն, մեք եւս եկինք մեր սենեակն:
– 51ա-2ա Անուն Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ. ըստ յառաքելոյն՝ կտակ յետ մահուն հաստատուն է. 1836 եւ հոգտեմբեր ութն արարի զայս կտակ, յանուն Սրբոյ Կաթուղիկէ Մայր եկեղեցւոյ Սրբոյ Էջմիածնայ. հասանելիքն, որք են սոքայ, ով ոք գրութիւնցս աւելի պահանջօղ լինի, Յութայի մասն եւ բաժինն ընկալու – Սոքայ են հասանելքն Սուրբ Էջմիածնայ... սոյն կտակագիրս երկու. մէկ օրինակ. մէկն երթայ սինօթն, եւ մէկն մնայ իմ ըսպ[աս]աւրի ձեռքն՝ ի ժամ մահվանս ցոյց տայ, որ խուցս չթալանեն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս 1ա՝ խորագիրը:
1բՋեռաւ սիրտ իմ ի փոր իմում, եւ ի խորհուրդս իմ վառեցաւ հուր սիրոյ, որ գրեցի զայս իմ Թօփալիս անցկն: (ինքնանկարին կից)՝ Ձեռացս գաւազան է, երեգ ոտիս մէկն վատ է: (նկարի տակ)՝ Տրեխ հագայ, դեռեւս չէմ կարում ազատվիլ Էջմիածնից: Երկու գիրք գրեցի յաւուրս աքսորմանս. մէկն Ծաղկանոց բուրաստանն, որք են զանազանն ծաղկանց մտախլից խորանաց, հաշիայի թռչնոց եւ այլ զանազան օրինակք՝ պիտանի ծաղկարարի եւ այլ արհեստաորաց, եւ միւսն այս գիրք, որ է Վարք Բզնունեան Սիմէօն արքեպիսկոպոսիս. օ՜վ ընթեռնօղ սորին, միով Հայր մերիվ յիշեաց Թօփալս, եւ դու յիշեալ լիցիս յառաջի Աստուծոյ.
Ի սեպհական ազկէն Բզնունէ / Թօփալ տըրբս զձեզ աղաչէ. / Յիշեալ յաղօթս ի սուրբ սըրտէ, / Զի բուժեսցէ ի չար ախտէ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
52ա (1841, շղագիր) 1841 ամի. բարձր սրբազան Սիմէօն արքեպիսկոպոսն հիւանդացաւ օգոստոսի 9ին՝ աստի մինչեւ նոյեմբերի 4 տեւեաց զհիւանդութիւնն, եւ յիշեալ ամսոյ 4ին, ի չորեքշաբաթի գիշերային վեց ժամուն, աւանդեաց զսուրբ հոգին իւր, որոյ Տէր լուսաւորեսցէ զհոգին. ամէն:
ՆՇՈՒՄ՝Բբ, 1ա՝ «Պատմութիւն վարուց եւ անցից Սիմէօն արքեպիսկոպոսի Բզնունեանց, սկսեալ ի 1767 ամէ ց1841 ամն, գրեալ նոյն իսկ ի ձեռն յիշեալ արքեպիսկոպոսին՝ հեղինակի մատենիս», Բբ՝ «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», 1ա՝ «53 թերթք, 1841/1767/74»:
2946
(նաեւ ռուսերէն)
ՌՄԿԳ-ՌՅԺԴ. – 1814-1865 |
ԹԵՐԹ՝ 353, չգրուած՝ 20բ, (կրկն. 361, 401) 68աբ, 71բ-2բ, 83բ, 87բ-8բ, 99բ, 100բ, 102բ, 111բ, 116բ, 160աբ, 168բ, 170բ, 178բ-80բ, 183բ, 188աբ, 189բ, 191բ, 193բ-4բ, 201բ, 206աբ, 209բ-10բ, 222աբ, 226բ, 228բ, 230բ, 238բ, 250բ, 294բ-5ա, 310բ, 315աբ, 329բ, 335բ, 338բ, 339բ, 341աբ, 343բ, 352աբ, 353բ: ՊՐԱԿ՝1-36x12 (13՝ 2: 2, 3, 20՝ 4: 8՝ 6: 9՝ 7: 4, 7, 10, 11, 19, 22, 26, 27՝ 8: 6, 16, 23, 33՝ 9: 15, 21, 36՝ 10: 1, 17՝ 11: 24՝ 13: 14, 35՝ 14: 5՝ 15: 31՝ 22): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. ճնշադրոշմներով՝ «Конд фабр. No 6, Г. Козловой», «Фабрики No 5, Сергеева», «Фабрики Зимкина»(քառակուսի), «CFCГ, БЛГУБ Покуев θ... Сергiевской»(ձուածիր), «Кувшиновъ No 4 ВъМОСК (±)», «Талъская фабрика», «Г.C.Ф. II В. Сергъев» (ձվածիր), «Аристархова фабрика», «Фабрики Сумкина No 7», “PaPvel”, «Г. Л. фабрики», «Фабрики геинера No 4», փոստային զմուռսով կնիք՝ 117ա, 296բ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 35,x22, ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (33x19): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 9ա), ռուսերէն՝ 35ա-43ա, 55բ-8բ, 62ա-4ա, 69ա-71ա, 92աբ, 97ա-9ա, 127ա-58բ, 167ա-98բ (նմուշ՝ 153ա): ՏՈՂ՝ 23-57 (խառն: ԿԱԶՄ՝ կարմիր մոմլաթ, մէջքը՝ սեւ կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ դեղնաւուն թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) + 1 (Բ), դեղնաւուն չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 9ա
Նմուշ 153ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը Ի. դարի, մաշուած, եզրերը պատռուած, աղտոտուածութեան զանազան բծերով, թանաքաբծեր եւ թանաքի տարածուածութիւն՝ 1բ, 4ա-5ա, 77բ-8ա, 79ա-80բ. թ. 11՝ հիմքից մասամբ անջատ, թ. 184-187 թերթերը պատռուածքներով, հիմքերից կտրուած 8 թերթ ընդմէջ թ. 34-35ի, 16 թ. ընդմէջ թ. 42-43ի, 3 թ. ընդմէջ թ. 100-101ի, եւ մէկական թ. ընդմէջ թ. 61-62ի, 65-66ի, 102-103իի, 126-127ի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա [Տապանագիր] Ներսէս կաթողիկոսի քեռորդին Զաքարիայ, որոյ հայրն էր Սիմէօն եւ մայրն Հռիփսիմէ, ի 1828 ամի յԱխալցխայ՝ առման պատերազմին շտուրմայումն սպանվեցաւ եւ թաղեցաւ անդ ի միջի եկեղեցւոյ, որոյ գերեզմանի վերայ գրած է այսպէս. «Ի սէրնդոց Պայազատաց... առն մեծի բարիպաշտի»:
–1աԻ վերայ հանգուցելոյ Ներսէս 5րդ կաթուղիկոսի գերեզմանի ասացեալ, որ այն տողերն չկայ տպեալ. «Թէպէտ դարեր շատ անցանեն... իսկ կարտինալի անարժան ճակատի վերայ սեւ տառերով միայն բառս, եղեռնագործ (նման՝ 1բ):
–1աԱյս չիք Ջալալեանց յետ երեքամեայ անպատմելի տկարութենէն, որ Աստուծոյ պատիժն կրեց, սատակեցաւ»:
– 1բՆերսէս կաթուղիկոսի բնութիւնն եւ վարքն. բնութեամբ շատ ճարտար, մտածող եւ չափազանց համեստութեամբ խօսօղ... 5. Բոլոր գրագրութիւններն ինքն իւրեան ձեռօք կգրեր եւ կշարադրեր:
–1բՀիւսիսափայլ, 1861 ամի, երես 310. «Թէպէտ դարեր շատ անցանեն... սեւ տառերով միայն բառս՝ «եղեռնագործ»:
– 1բՆերսէս կաթուղիկոսն Պետերբուրգումն խօսակցութեան մէջն ասել էր պարոն Սկրիպիցինին, թէ մի՛թէ Քրիստոսի եկեղեցւոյ մեջն... մի՛թէ հայք մի մոծակի չափ չեն, մոծակն կայսեր ճակատն է երբեմն խոցոտում:
Բ. 2ա-18ա, 43բ-61բ Կենսագրութիւն հանգուցեալ Ներսէս կաթուղիկոսի 5-րդի, սկսեալ ի 1814 յամէ մինչ ցմահ նորին՝ 1857 ամի փետրվարի 13ըն, ի Թիֆլիզ. գրեաց եղբորորդի հանգուցելոյ Ներսէսի Յարութիւն Կարապետեան Շահազիզեան Կամսարական Աշտարակեցի – 1814 ամի փետրվարի 18. հանգուցեալ Եփրեմ կաթուղիկոսն տուեալ էր Ներսէս արքեպիսկոպոսին ի վերջոյ կաթուղիկոսական... առաքեսցէ առ մեզ զհոգի մխիթարութեան, որ եկեալ մեղմացուսցէ զսրտից մեր կսկիծ ընդ անդարձ որոշումն քո ի մէնջ արտագրեաց Իսահակ Խոճաբէկեանց:
Գ. 18ա-43ա, 62ա-353ա [Գրութիւնք Ներսիսի կաթողիկոսի Աշտարակեցւոյ]
1. 18ա Секретно – Отниошенiе графа Бенкендорфа къ Графу А. Г. Строганову отъ 30 Апрѣля 1831 г. No 769 (մատիտով՝ 1838՞) – Милостивый Государъ Александръ Григоревичъ! Препровождаю при семъ записку... Ваше Сиятельство съ совершеннымъ почтенiемъ и преданностiю имею честъ бытՕ Вашъ покор. слуга Бенкендоръ:
2. 18աբ Копiя съ записки – На правосудное воззренiе и благоуверенiе... для своей выгоды, а не для общаго благоустроенiя.
3. 18բ-9բ Копия. Отношенiе Министра Внутренних Дѣлъ Строгонова къ Бенкендорфу отъ 16 мая 1831 No 1253... այս գրութիւնն արարեալ է Ներսէսն, 1841 ամի, այլ թէ յելանելն Թիֆլիսոյ Ներսիսին ինչ ամբարտաւանութեամբ լի հոգեւորականք Էջմիածնայ արարեալ են. եդեալ կայ ընդ սմին ռուսէրէն:
4. 20ա Ո՛վ սիրելի որդեա՛կ իմ եւ եղբա՛յր Ն. Ս. Ա. Ի. – Զի յետ գրութեանս առ Ձեզ ըստ գերազնիւ մայօր Վասիլ Գաբրիելիչ Ղօրղանովին ի դեկ. 22ին նոյն օր ստացայ եւ քոյդ ի նոյն ամսոյ 15 գրեալդ... կրկին ողջ լերո՛ւք վասն իմ վշտագնելոյս (այլ ձեռքով՝ «(Եփրեմի գրածն է)»):
5. 21ա Սրբազան եպիսկոպո՛ս, ողորմած տէ՛ր – Օբեր պրօկուրօրն սրբազնագուն սին[ո]դի կնեազ Մելչերսկին ծանուցաննէ ինձ, թէ ի 17 օգոստոսի անցելոյ հոգեւորական ի հայոց ի Թելաթ քաղաքի ընդ բնակչաց ի նմին... ունիմ պատիւ լինել կատարեալ պատաւորութեամբ եւ հպատակութեամբ ողորմած տեր ձեր սրբազնութեանն խոնարհագուն ծառայ Դիմիտրի Բլուտովս, 7 նոյեմբերի 1830 ամի, համար 2144, ի Ս. Պ.բուրղ:
6. 21բ-3բ Ձեր գերայազնիւութիւնն՝ ողորմած տէր Դիմիտր Նիկոլայեվիչ, յայտարարութիւն – Ընկալայ զհամաձայնութիւն գերազանցութեան ձեր առ իս, ի 17 նոյեմբերի, համարն 2144, յաղագս օբեր պրօկուրօրի սրբազան սինոօդի յայտնելոյն Ձեզ վասն հայոց հոգեւորականաց... ձերում գերազանցութեան ջերմեռանդ աղօթարար եւ խոնարհ ծառայ արքեպիսկոպոս հայոց Ներսէս, համար 26, 2 փետրվարի, 1831, ի Քիշնու:
7. 24ա Սրբազան եպիսկոպո՛ս, ողորմած թագաւո՛ր – Ի հետեւումն գրութեանց ձեր սրբազնութիւնն ի 9 անցեալ փետրվարի, համար 26, յաղագս աշխատութեանցն ընդառաջ եղելոյ, Ձեզ, ողորմած տէ՛ր, առ կատարումն... ողորմած թագաւոր ձեր սրբազնութեանն խոնարհագուն ծառայ, Դմիտրի Բլուդով:
8. 24աբ Թարգմանութիւն, պարգեւագրուն եւ մեծի հրովարտակին նորին կայսերականի առ Դանիել պատրիարգն ամենայն Հայոց – Աստուծոյ արագահաս ողորմութեամբն մեկ՝ Աղէքսանդր առաջին կայսր եւ ինքնակալ ամենայն Ռուսաց Մօսկօվու, Կիեւու, Վլադիմերու եւ Նովուգօրօդու արքայ... մնամ, ամենայողորմ թագաւո՛ր եւ տէ՛ր, ձերդ կայսերականի մեծութեանն ամենախոնարհ աղօթարար եւ ջերմեռանդագուն հպատակ, Եփրեմ արքեպիսկոպոս հայոց:
9. 25ա Վեհազնեայ աղայ Յօվակիմ Եղիազարեանին – Ողորմած տէ՛ր իմ, մարդ հայի յերեսս եւ Աստուած հայի ի սիրտս. եւ այլն... Ներսէս արքեպիսկոպոս հայոց Վրաստանու: 1816, դեկ. 18, ի Թիֆլիզ:
10. 25ա-6բ Առ կնեազ Գօլիցինն. Ցուցակ ծառայութեան վասն Ներսէս արքեպիսկոպոսի, ի ժամանակի առաքելոյն զնա Թիֆլիզ – Պայծառափայլ կնեազ Ալէքսանդր Նիկօլայիչ, հայր հոգեւորականց եւ ողորմած տէր, աղօթարար ձեր եւ. Յիսուսի Քրիստոսի... ողջոյն յիսուսաւանդ մատուցանեմք բազում յարգութեամբ եւ հայցեմք յԱստուծոյ վասն ձեր զկեանս եւ զառողջութիւն... յամի Տեառն 1814, ի երրորդ փետրվարի, յԱրարատեան աթոռս ամենայն Հայոց, որ ի Սուրբ Կաթուղիկէն Էջմիածին, ողորմած տէ՛ր, ձերոյ պայծառափայլութեան ամենախոնարհ ծառայ, աղօթարար կաթողիկոս ամենայն Հայոց Եփրեմ:
11. 27ա Թիֆլիզու պօլիցմէստր կօլլեժսկի ասեստր Կամիրանօվ – Գլխաւոր կառավարիչն Վրաստանու կավալեր Ալեքսէյի Պետրովիչ Երմօլօվն հարցաքննին եղեալ ի ձեռն յատկապէս հաստատեալ կամիսիային՝ վասն ամենայն պատճառաց... ի ներքոյ ստորագրեալ է ղէնէրալ մայեօր Ստալ, 1817, ապրիլի 13:
12. 27բ-8բ Պատճառ մահուան Ղրիբայեւդովի – Շահի հարամխանյից մին հայի ազգի խօջայ Եաղուբ աղայ գնացեալ առ Ղրիբայադէվն, խնդրէ զնա բերել զինքն ի Թիֆլիզ... 1816, սեպ՛՛ 11, Թիֆլիզ: Սիմէոն եպիսկոպոս Բզնունի, միաբան Սուրբ Էջմիածնի, սրբոյ Երուսաղէմի նուիրակ Մկրտիչ նուաստ եպիսկոպոս: Վասն հաստատութեան սոյն ամենայն վերոյգրելոցն եւ ձեռագրութեանց երկուց սրբազան եպիսկոպոսացն, որպէս ի վերոյ գրեալ բանիւ, նոյնպէս եւ ձեռագրութեան նոցին սրբազանից գոլոյն վերահասու վկայեմք. Մինաս արքեպիսկոպոս, վէքիլ Յոհաննէս վարդապետ Բեքիջանեան:
13. 28բ-9բ Կերպ դաշնագրութեան ի մէջ երկուց ազանց՝ Ռուսաց եւ Հայոց, օրինակեալ ի գրութեանց Յօվսեփ արքեպիսկոպոսի Արղութեանց՝ առաջնորդին հիւսիսակողման, գրեալ 1796, մայիս ամսոյ – Նախ քան զամենայն հաստատել զսէր եւ զմիաբանութիւն ի մէջ երկուց ազգացս... շնորհ ողորմութեան մարդասէր կայսերուհւոյն նորին միջնորդութեամբ յառաջանայ ի մեզ որպէս յաթոռոյ աստուածութիւն ի հրեշտակաց առ մարդիկ (թանաքագծով ջնջած):
14. 29բ Սրբազնագոյն հա՛յր, ողորմած եւ գթառատ իմ – Զարթոյց արդարեւ զիս զծառայդ հատուկ բան տէրութեան աղօթից արարչին, զոր ի բերան առեալ անլսելի օրիօր նուիրեմք նմա յասելն... սրբազան տեառն հաւատարիմ պաշտօնից Զաքարիայ իբր վարդապետ Գուլասպեան, ի 1816, հոկ՛՛ 27, ի Թիֆլիզ, ի տուն քեռոյս:
15. 30ա Սրբազնագոյն հա՛յր, ողորմաած եւ գթառատ տէ՛ր իմ – Նախ քան զգալ ձեր թղթոյ, վեհապետն եւ սրբազան սինհոդն ընտրեաց զնուաստութիւն մեծ նուիրակ կողմանցդ, իսկ ի գալն բացասութիւն արար... սրբազնագոյն տեառնդ իմում խոնարհագոյն ծառայ Զաքարիայ վարդապետ Գուլասպեանց. ի 1820, 27 ապրիլի, ի Սուրբ Էջմիածին:
16. 30ա-2բ Բարեծնունդ ազնիւ Յարութիւն Աստուածատուրեան, սիրեցեալ ի Քրիստոս – Ցաւեմ ես, զի գրեմ այժմ զայնպիսիս, որ ունի ցաւեցուցանել զսիրտ ամենայն լսողաց արանց ազգասիրաց, բայց զի ազիական տարաբաղտութիւնն չեւ է լրացեալ տակաւին... արքեպիսկոպոս հայոց Վրաստանու եւ այլոց Ներսէս, 1816, օգոտսոսի 5, ի Թիֆլիզ:
17. 32բ-3ա Բարեծնունդ ազնիւ Յարութիւն Աստուածատուրեան, սիրեցեալ ի Քրիստոս – Ես յոյժ անարգութեան իմ համբերեալ մինչեւ ցայժմ, այժմ բարձրացաւ քան զգլուխ իմ, եւ որպէս ինձ է հաւաստի յաղագս ծառայութեան իմոյ եւ ամենողորմած թագաւորի իմոյ... խոնրահ աղոթարար Ներսէս, 1816, օգօս՛՛ 16, ի Թիֆլիզ:
18. 33ա-4ա Պայծառ կնեազ միրիշքեար բաշի Յօվսեփ Աղայեան [ստ. լս.՝ «Կնեազ Բեհբուտով»], ի Թիֆլիզ – Ողորմած տէ՛ր, մատուցանեմ քեզ զողջոյն յիսուսաւանդ եւ ցանկամ, զի լինիցիս հանդերձ քոյայնովք եւ միշտ ողջ եւ լի ամենայն երկնաւոր եւ մարմնաւոր պարգեւօք սուրբ աստուածութեան նորա. ամէն... խոնարհ ծառայ արքեպիսկոպոս հայոց Վրաստանու եւ այլոց Ներսէս, 1816 ապրիլի ի Ցխիլվան:
19. 34աբ Բարձրագոյն քահանայապե՛տ, վեհափառ տէ՛ր – Ընդ Սիմոնին նշանակել եմ յաղագս վաղճանի կնեազ Սօլօմօնին Արղութեանց ի 3 ամսոյս, որում վայելչական հանդիսին մինչ ցկարգս գերեզմանի զթաղումն արարեալ յաւուր ուրբաթու... ամենախոնարհ ծառայ արքեպիսկոպոս հայոց Ներսէս, 1816 փետր՛՛ 10 համար 62:
20. 35աբВаше высокопревосходительство, Милостивый Государь – Армяне обитающiе въ Одес[с]е, не имея церкови Армяно-Григорiанскаго исповедания... No 3, 23 Октябрь 1843, Перовскому. на подлинномъ: Нерсес Католикос всехъ Армянъ:
21. 36աМилостивый Государъ Михаиль Павлович! – На отношенiе Вашего превосходительства отъ 7го текущаго Ноября за No 550 с. г. ... графь Бенкендорфъ:
22. 36բМилостивый государъ Михаиль Повлович – Въ отношенiи моемъ отъ 18го (այսչափ):
23. 37աВысокопочтеннейший Владыка Верховный Патриархъ – Государь Императоръ при подписанiи Высочайшей грамоты... No 2558, 23го Августа 1843, Л. Перов:
24. 37բ-8աВаше Высокопревосходительство, Милостивый Государь – По возвращенiи первыхъ силъ, спешу уведомить Ваше Высокопревосходительство... 10 Ноябрь 1843 года, С. Петербургъ, Его Высокопр. Г. Гловноуправляюшему Грузiи, Генералъу Адъютанту Александру Ивановичу Нейдгардту:
25. 38աբIII-е Отделенiе Собственной Его Императорскаго Величества Канцерлярiи экспедиция 3, С. Петербургъ 14го Ноябръ 1843, No 3703: Высокопочтеннейшiй Владыка Верховный Патриархъ – Имевъ честь получить почтеннейшiй отзывъ Вашъ отъ 15го Ноября No 21... покорнейший слуга Графъ Бенкендорфъ:
26. 38բШефъ Жандармовъ камандуюшiй Императорскаю Главною Квартирою отденеiе 2, Въ. С. Петербургъ ноябръ 18го, 1843 года, No 3781. – Милостивый Государъ Христофоръ Акимовичъ! – Въследстiе сообщеннаго... на подлинномъ: Графъ Бекендорфъ:
27. 39աВысокопреосвященный Владыка Милостивый Государь и Архипастырь –Приступая къ собиранiю материаловъ для изданiя на будущiй 1844 годъ... Вашего Высокопреосвяшенства покорнейшiй слуга Димитрiй /// (1 բառ անընթեռնելի), No 1049, 25 Июнъ 1843, Его Вусокопр-ву Нерсесу Архиепископу Армянскому:
28. 39բВаше Высокопреосвященство, Милостивый Государь – По всеподаннейшемъ докладе мною о Арменiи Вашего Высокопревосвященства удостоиться счястiя бытъ представленным... покорнейшiй слуга Лев Перовскiй, No 2423, 10 августa, 1843:
29. 40աВаше Преосвященство, Милостивый Государь – На бывшемъ въ Эчмiадзине выборе патрiарха минувшего 17го апреля, все депутаты... 27 мая 1843, No 1612, покорнейшiй слуга Лев Перовскiй:
30. 40բВаше высокопревосходительство, Милостивый Государь Левь Аликсеевичъ – Я имею честь получить почтеннейшiй отзывъ вашего высокопревосходительства оть 27 мая дo No 1612... Ваше высокопревосходительство покорнейшiй слуга Архiепископъ Нерсесъ, No 78, 16 июня 1843 Кишневъ Его высокопрву. Л. А. Перовскому:
31. 41աЗа истинно христiанскаго попеченiе (!) Ваше прежде и вовремя (!) тяжелой болезни моей оказанное имею честъ быть съ истинным почитениемъ(!) и совершенною преданностiю Милостивый Государь, Вашего Высокопревосходительства, покорнейшiй слуга и богомолецъ патриархъ и католикосъ всехъ армянъ Нерсесъ: 25 октябръ 1843 года, Его Высокопрву. Г. Министру Внутренныхъ Делъ Льву Алексеевичу Перовскому (մատիտով` см. Ниже стр. 51 (оборотъ)(այսչափ):
32. 41բКопiя. Ваше Высокопревосходительство, Милостивый Государь – Съ благоговениемь я имелъ счастiе получить орденскiе знаки Св. Александра Невскаго... 1828, 25 октябрь 1843, Перовскому. Архиепископ Нерсесъ:
33. 42աВысокопочтеннейшiй Владыка, Верховный Патриархъ – Отъ 15го октября Вы изволили сообщить мне о притесненiяхъ и угрозахъ... графъ П. Киселевъ, No 761, ноябръ 1843 г.:
34. 42բВаше высокопревосходительство, Милостивый Государь – Избранный всемъ духовенствомъ и народомъ армянскимъ въ Санъ Верховнаго Патриарха... уверитъ васъ, милостивый государъ (смотри выше стр. 50. (մատիտով) ///
35. 43ա/// себя паказали: во первыхъ темъ, что они вместе с общимъ сословиемъ вопреки своего поступка... Верховнiй всея Арменiи Патриархъ Ефремъ, No 453, за Ноябръ 1828, графу Паскевичу (մատիտով ջնջած):
36. 62աОтношенiе графа Бенкендорфа к графу А. Г. Строганову отъ 30 Апреля 1841 г., No 769 – Милостивый Государъ графъ Александръ Григоревичъ, препровождаю при семъ записку составленную изъ сведенiй Грузiи и Нахичевана на Дону... графъ Бенкендорфъ:
37. 62աբКопiя секретно – На правасудное воззренiе и благоуваженiе Главнаго Начальства... тоько для своей выгоды, а не для общаго благоустроенiя:
38. 63աբОтношенiе Строганова къ Алекс. Христоф. Бекендорфу отъ 16 мая 1841 г. No 1253 – При отношениi отъ 30 апреля No 1054 Ваше сiятелтво препровдили ко мне записку... покор. слуга гр. Строгоновъ:
39. 63բОтнашенiе Архiепископа Нерсеса кь Паскевичу отъ 16 Октября 1828 г., No 127 – Сиятельнешiй Графъ, М. Государъ, исполняя высочайшую волю по прибытiи в Тифлисъ я отправился в Бесарабию... во многих случаях и отношениях имеетъ нужду:
40. 64ա /// цензуре не выпускать впредъ сочиненiй... 31 Июля 1841 года, Эчмиадзинъ:
41. 64աբ Այս գրութիւնքն առ Նապալէօնն գրեալ է Ներսէս արքեպիսկոպոս եւ ստորագրեալ է միայն կաթուղիկոսն – Մեծ Նապալէօն, ինքնակալ օգոստոս կայսր Ֆրանցայու, սիրող բարեպաշտութեան, ամենողորմած թագաւոր եւ պաշտպան եկեղեցւոյ հաւատացելոց. Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Դանիէլ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց եւ ծայրագոյն պատրիարգ Արարատեան Աթոռոյ Սրբոյ Էջմիածնի... ծայրագոյն պատրիարգ Արարատեան աթոռոյ Սրբոյ Էջմիածնի Դանիէլ. 1808, յունիսի 16:
– 64բ Օրինակ հասցէի սոյն մուսավատին. Նորին կայսերական մեծութեան Ֆրանցայու եւ գրոքի Իտալիոյ օգոստափառ մեծ Նապալէօն ամենողորմած թագաւորի մերում յամենափառաւոր պալատն իւրոյ կայսերական բարձրութեան:
42. 64բ Պատճէն. Մեծ Նապալէօն տիեզերահրաման կայսերն Ֆրանցիու ամենախոհեմ դեսպան՝ մեծագոյն փառաց եւ պատւոյ արժանաւոր Ժօմ Պատիստու Բուասօ նշանակի արեգական – Ողորմած տէ՛ր, ուրախ եմք գալստեամբ ձեր ի լուսանկար քրիստոսահիմն աթոռս ամենայն Հայոց ի Սուրբ Էջմիածին, ուրախ է եւ ինքն... Դանիէլ հայրապետն ամենայն Հայոց, 1807 ամի, մարտի 12ին:
43. 65աբ Մեծ Նապալէօն խաչապսակ ինքնակալ կայսր, սիրող բարեպաշտութեան – Ամենողորմած թագաւոր եւ պաշտպան հաւատացելոց. շնորհք եւ ողորմութիւն եւ բարերար ակնարկութիւն կայսերաց գաղղիացւոց ի ժամանակիս յառաջինս եղեալ է:
44. 65բ Պայծառափայլ կնիազ, բարձր գերազանց Կառլ Դմիտրիչ Ցիցիանով, ողորմած տէ՛ր – Սուրբ Յովհաննէս Մկրտիչ մինչ էր ի բանտի՝ ըստ գրելոյ Սուրբ Աւետարանին... աղօթարար բարձր գերազանցութեան ձեր խոնարհ Ներսէս վարդապետ յԱշտարակեցի. 1803, փետրվարի 3:
45. 66աНекоторые отрывки изъ писемъ Архиепископа Нерсеса къ Аге Шермазану, написанныхъ изъ Кишинева – Ծառք անտառի շուք արկեալ զանձամբ անտառահարաց չքացուցանեն վտանգ տագնապի նոցա... 1831, ի մարտի 20, Հմր 75, ի Քիշնեւ:
46. 66աբ Ի գրութենէ առ աղայ Շերմազանն՝ ի 1832, ի մայիսի 3, ի Քիշնեւու – Այլք զոր ինչ կամիցեն անել, ինքեանք գիտասցին... արքեպիսկոպոս հայոց Ներսէս:
47. 66բ Բարեծնունդ ազնիւ Յարութիւն Աստուածատուրեան – Ես յոյժ անարգութեամբ եմ համբերել մինչեւ ցայժմ, այժմ բարձրացաւ քան զգլուխ իմ, եւ որպէս ինձ է հաւաստի... 1816 ամի, օգոստոսի 16, ի Թիֆլիզ:
48. 67աբ(Կնքադրոշմի գծագրական վերարտադրութիւն՝ երկգիծ ութանկիւն շրջանակ, մէջը՝ «Է. Ներսէս եպիսկոպոսապետ եւ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց. ՌՄՂԲ. 1843», կողքը՝ «Պատճէն իսկականի». Ներսէս ծառայ Քրիստոսի եւ անհասանելի կամօքն Աստուծոյ եպիսկոպոսապէտ եւ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց, ծայրագոյն պատրիարգ համազգական նախամեծար աթոռոյ Արարատեան մայր եկեղեցւոյ Սրբոյ կաթուղիկէ Էջմիածնի – Ազնուական Գրիգորեան հարազատի մեր եւ սրբոյ եկեղեցւոյ հայրենեաց յայտնելով զմեծագոյն գոհունակութիւն իմ, վկայեմ վասն իմում յաւերժական պարտաւորութեանց... կաթուղիկոս ամենայն Հայոց Ներսէս. համար 344, յամի 1850 եւ ազգական 1249, հոկտեմբերի 14, ի Սուրբ Էջմիածին:
49. 69ա-71աВаше высокопревосходительство, Милостивый Государь Николай Андреевичь – Его Светлость князь наместникъ Кавказскiй отношенiемъ отъ 8 Октября 1853 года... Патриархъ и Католикосъ всехъ Армянъ Нерсесъ, No 157, 3 апреля, 1854 года, г. Тифлисъ, Его высокопревоству исправляюшему должностъ наместника Кавказкаго гаспадину генералу от кавалерiе /// (1 բառանընթեռնելի) Андреевичу Реаду:
50. 73ա-80ա(սկ. այլ ձեռքով՝ «Պատճէնի պատճէն. (յուդայական չարանենգ մատնողութիւն)») Առ շէֆն կորպուսին ժանտարմի տէր գեներալ ատիւտանտի եւ կօմս Առլովայ. խորհրդաւոր – Հանգամանքն բովանդակեալք ի ներկայ ամենախոնարհ բողոքագրի իմում առ ձերդ պայծառափայլութիւն են ճշմարիտ անցք՝ յառաջ եկեալք յանշնորհակալու խորհրդածութեանց եւ յապստամբամիտ ձգտմանց ընդդէմ աստուածանման խնամատարի եւ բարերարի հայրենի եկեղեցւոյ եւ ազգի իմոյ... Գէորգ եպիսկոպոս Վեհապետեան, 1855 ամի:
51. 80աբ Քաղուած կաթուղիկոսական գրութեան ի 28 նոյեմբ՛՛1853 ամի, համարն 446, գրեալ է ի Թիֆլիզոյ – Ներսէս ծառայ Քրիստոսի... Ղուկաս արքեպիսկոպոս ատենակալի սինօդի Սրբոյ Էջմիածնի, ի 21 ամսոյս գրեալ զպատասխանի ի 16 նոյեմբերի սրտատոչոր գրուածոցն ձերոյ ի 15 գիւղորէից ժողովրդոց հայոց ստորագրութեամբ... Գէորգ արքեպիսկոպոս Վեհապետեան, 1855 ամի, յԷջմիածին:
52. 81ա-4ա Թարգմանութիւն. խորհրդաւոր. Պատճէն ծանօթաբանութեան ծայրագոյն պատրիարգ կաթողիկոսի ամենայն Հայոց առ պարոն փոխարքայն Կովկասու՝ նորին գերազանցութեան Նիկօլայ Նիկօլայեվիչ Մուրավիեվն, ի 27 յուլիսի 1856 ամի, համարաւ 255. ի մասին անդամոց սինօդին – Ի հետեւումն գերամեծար հաղորդագրութեան ձերդ բարձր գերազանցութեան ի 16էն այնր յուլիսի, ընդ համարաւ 2607, պատիւ ունեմ վերայարգութեամբ ծանուցանել... պատրիարգ կաթուղիկոս ամենայն հայոց Ներսէս:
53. 85ա-7ա Խորհրդաւոր օրագիրն սինօդի, գրեալ ի Ղուկաս եւ Մակար արքեպիսկոպոսաց առ նախարարն ներսնային գործոց Լանսկօյին, ի վերայ արարողութեանց Ներսիսի – Ի 20 օգոստ՛՛ 1856 ամի եւ ազգական ՌՅԵ., ըստ հրամանի նորին կայսերական մեծութեան, ի լուսաւորչական հայոց սինօդիս Սրբոյ Էջմիածնի... անդամք սինօդի՝ Ղուկաս արքեպիսկոպոս, Մակար եպիսկոպոս, ի պաշտաման ատենադպրի Յովհ՛՛ Սիմէօնեանց:
54. 89ա-92ա Թարգմանութիւն ի ռուս լեզուէ. Հաղորդագրութիւն նախարարի ներքին գործոց Լանսկօյի առ ծայրագոյն պատրիարգն եւ կաթուղիկոսն ամենայն Հայոց Ներսիսի, ի 30 ապրիլի 1856 ամի, համար 80 –Թագաւոր կայսեր կամ եղեւ բարձրագոյնս հրամայել, զի դուք՝ բարձրապատիւ քահանայապետ, առաքեսցիք ի ձէնջ ի Մոսկուա... բացատրութիւն իմ ունի զեկուցանել նորին մեծութիւն թագաւոր կայսեր իսկութեամբ բնագրին. կաթուղիկոս ամենայն Հայոց Ներսէս:
55. 92աբ Պատասխանն նախարարի ներքին գործոց տէր Լանսկօյին առ կաթուղիկոսն ամենայն Հայոց Ներսէս, ի 30 յուլիսի 1856 ամի. համար 113 – Высокопочтенеший Владыка, верховный патриархъ – Выражение верноподанническихъ чувствъ изложенны въ писмье Вашей Святости... покор. слуга Ланской:
56. 92բ-6բ Թարգմանութիւն. Պատասխանագրութիւն կաթուղկոսի Ներսէսի առ նախարարն ներքին գործոց Լանսկօյ, ի 24 սեպտեմբերի 1856 ամի, համարաւ 320, ի Տփխիս քաղաքէ – Ի հետեւումն յարգելի գրութեան ձերոյդ բարձր գերազանցութեան ի 20 անցեալ յուլիսի, համարաւ 113, գտանիմ զիս ի կարի հարկաւորութիւն պատասխանել զհետեւեալս... ի վերայ իսկականի ստորագրեալ է պատրիարգ կաթուղիկոսն ամենայն Հայոց Ներսէս, համար 3320, ի 24 սեպտ՛՛ 1856 ամի, ի Տփխիս:
– 97ա Այս վերոյիշեալ երկու գրութեանց առ նախարարն ներքին գործոց պատճէն Ներսէսն ղրկել էր Վօրօնցովին եւս...
– Ваше Святяйшество, я много предо Вами виноватъ... князь Воронцовъ, 1сентябръ, 1856 года, Москва:
57. 97բ-8ա Всеподданнейшiй рапортъ генерала Ртищева отъ 14 января 1816 года, No 21 – Армянскiй Архиепископъ НерсесՕ, первенствуюшiй во всемъ сдешнемъ крае... на пользу церкви и для службы Вашего Имп. Величества:
58. 98բ-99ա Первенствующаго в Грузiи надъ Армянскомъ Духовенствомъ Архиепископа Нерсеса, 17 Марта 1828 года, n 57, г. Тифлисъ (ջնջած). Въ Армянское областное правленiе – По отношенiю онаго правленiя за No 360, следстiе предписанiй... ստորագրեալ է յիսկականին արքեպիսկոպոս հայոց Վրաստանու Ներսէս:
59. 100աԿնեազ Վորօնցովն մէկ անգամ պահանջել էր Ներսէսից՝ ասելով, թէ այս 15րդ անգամն է, որ խնդրում եմ յանուանէ կայսեր, որ ներկայացնէր նոր կանոնադրութիւն (положение)... մեր կանոնն դրած է եւ նոր ձեւիւ ունիմ ընդունել եւ շարունակել:
60. 101ա-2ա Առ իշխան[ան]Գրիգոյ Յոսէփիչ Բէհբուտեան, ի Տփխիս (մատիտով) – Պայծառափայլ կնեա՛զ, ողորմած տէ՛ր, ամէնագովելին ջերմեռանդութիւն ձերոյին պայծառափայլութեան ի բարօրութիւն հայրենի սուրբ եկեղեցւոյ ազգի մերոյ եւ հայրենասէրն ձեր արժանին գովութեան արտայայտութիւն... 1856. փետր՛՛ 4, ի Սուրբ Էջմիածին:
- P. S. Մեք այսօր տեղեկացաք, թէ կաթողիկոսն անցեալ փոստայիւ առաջադրեալ է փոխարքային ի հաստատել ի վիճակավարութիւն ի Տփխիս զՍարգիսն Ջալալեանց, չգիտեմ դուք տեղեկացեալ էք, թէ ոչ, կամ մոռացեալ էք դուք զԿարապետն եւ կամ ունի՞ք դուք ի մտի(այսչափ):
61. 103ա-8ա Օրինակ. (կնքադրոշմ՝ երկգիծ ութանկիւն շրջանակ մէջը՝ «Ներսէս եպիսկոպոսապետ եւ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց. ՌՄՂԲ. 1843»). Ներսէս ծառայ Քրիստոսի եւ անհասանելի կամօքն Աստուծոյ եպիսկոպոսապետ եւ կաթուղիկոս ամենայն հայոց, ծայրագոյն պատրիարգ համազգական նախամեծար աթոռոյ Արարատեան մայր եկեղեցւոյ Սրբոյ Կաթուղիկէ Էջմիածնի – Սրբազան Մատթէոս արքեպիսկոպոս՝ ըստ ազգական ապաբախտութեանց եպիսկոպոսացեալ եւ հուսկ առ ի մէնջ եւս կարգեալ... համար 286 (այս ցիֆր Ներսէսի ձեռօքն է նշանակած), յամի ազգական 1305 եւ փրկչական 1856, յօգոստոսի 24, ի Թիֆլիզ:
– 108բ Ծանօթութիւն – Այս կոնդակն է սեւն, շարադրեալ է ինքըն Ներսէս կաթողիկոսն եւ ապա արտագրեալ իսկականն, այլ այս ուղղեալ է սեպհական ձեռօքն իւրով. յառաջին երեսին գրած բառն օրինակ, երկրորդ երեսին միւս կողմն ուղղեալ է ախորժական ըղծի... գրեալ է սեպհական ձեռօք հանգուցեալ Ներսէս կաթուղիկոսին:
62. 109ա-10բ Սրբոյ հօր իմոյ տեառն տեառն բազմակարգ պանծալի արքեպիսկոպոսի, գերապատիւ առաջնորդի կայսերական վիճակիդ հայոց՝ շնորհալի աջոյն համբոյր մատուցանեմ գետնամած երկրպագութեամբ (չէ գրած, թէ ում է գրած, երեւի Եփրեմ արքեպիսկոպոսի՝ առաջնորդի Ռուսաստանայ) – Տէ՛ր իմ, զամենայն անցսն անցեալն զսրբազան հարբ մերով եւ զտառապեցելովքն, այն ինչ ի սկզբանն ծանուցեալ եմք ի Պայազիտոյ... 1803 փետրվարի 3, ի Թիֆլիզ քաղաք:
63. 111ա Բերանով կտակարարութիւն Յովսէփ կաթուղիկոսին իմն Սիմէոն եպիսկոպոսիս, որ խոստովանահայր եղէ նմա, Թիֆլիզ քաղաքի – Յովսէփ կոչմամբ կաթուղիկոսն ի Թիֆլիզ քաղաքն... 1235, ի 1801, մարտի (կնքադրոշմի գծագրական վերարտադրութիւն, քառակուսի. մէջը՝ «Քրիստոսի ծառայ Սիմէօն վարդապետ. 1235»:Ծանօթութիւն. Սօլօմոնն է հարազատ եղբայր Յովսէփ կաթուղիկոսին, Գրիգոր վարդապետն է, որ եղեւ ի վերջոյ Բեսարապիոյ առաջնորդ:
64. 112ա-6ա Պատճէն պատասխանւոյն Ներսիսի հայրապետին յԱշտարակեցւոյ Շահազիզեան Կամսարականի առ փոխարքայն Կովկասեան կնիազ Բարեաթինսկին, զոր ի ձեռին ունելով գրիչն եւ գրելով, յանկարծ պատահի փորի լուծ սաստիկ, որ ժամանակ չգտնելով, ուղղակի արծաթեայ թասի վերայ նստեալ՝ իսկոյն վախճանի ի 13 փետրվարի 1857 ամի, ի 3 ժամու կէս գիշերին, առանց աւարտելոյ զգրութիւնն զայս – Ընկալեալ վերապատուութեամբ զգերայարգ գրութիւն ձերում պայծառափայլութեան ի 13 դեկտեմբերի 1856 ամին անցելոյ, համարաւ 5132... զօրեղ հաւատոյ յապայ յիշատակ / Սիրալի յուսոյ քարոզ եւ ցուցակ / Առ Աստուած սիրոյ նորին նշանակ / կապողին կապանք, ինքեանք փրկանակ:
65. 117ա-26բ Քննութիւն սահմանադրութեան Հայոց եկեղեցւոյ գործքը կառավարելոյ, որ հրատարակուած է ռուսի տէրութեանն 1836 թուին – Այն ինչ փոքր առ փոքր սկսեցին երեւիլ պարսից եւ ռուսաց մէջ պատերազմի նշանները, Տփխիսու վիճակաւոր առաջնորդ արքեպիսկոպոս Ներսէսը իսկոյն քարոզիչներ ուղարկեց Պարսկաստանի հայաբնակ գաւառները... ինչպէս փրկիչը ասել է. Ոչ թէ զոհ է խնդրում, այլ ողորմութիւն:
66. 127ա-33ա Сведенiя изъ армянскихъ делъ, присланныхъ изъ архива коллегий иностранныхъ делъ, присланы при письме Блудова отъ 21 октября 1829 года, за No 1979 – Съ половины минувшаго столетiя были следующие армянскiе патрiархи въ Эчмиадзинъ... легче поставить ее въ надлежащiя границы. подлинную скрѣпилъ въ должности директора Ф. вичъ:
67. 133բ-41ա Доставлены при письмѣ Блудова отъ 15 марта 1829 года за No 9. Вопросы представивишiеся при соображенiи свѣдѣнiй и порядкѣ управленiя церкви Армянской – Въ чемъ состояли вообще права древнихъ (т. е. во врешена царей, патриарховъ... Въ чемъ состоятъ правила велика Исаака о порядкѣ управленiя церквами и монастырями и уважаются и по ныне No 352:
68. 141ա-53բ Къ No 9, Доставлены при письмѣ Блудова отъ 15 марта 1829 за No 69. Историческая записка о патриархахъ армянскаго престола въ Эчмиадзинѣ – Церковныѣ постановленiя введенные патриархомъ Нерсесомъ въ Армению... не продаватъ церковнаго имущества и проч.:
69. 154ա-8բ Получено 8 Генваря 1830 г. Главноуправляющаго в Грузiи Губернiи Астраханской и области Кавказской. Комитету объ устройствѣ управленiя делами Армянской церкви, составленному изъ членов генералъ маiора князя Бебутова, Армянскаго Архимандрита Серафима, професора Сирбы и коллежскаго ассесора Очкина. Тифлисъ, 8 Генваря 1830 г. No 3. – Съ присоединенiемъ къ Россiиской Имперiи... Подлинное подписалъ генералъ фельдмаршалъ Графъ Паскевичъ Эриванскiй:
70. 159աբ Օրինակ – Ներսէս ծառայ Քրիստոսի եւ անհասանելի կամօքն Աստուծոյ եպիսկոպոսապետ եւ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց, ծայրագոյն պատրիարգ համազգական նախամեծար աթոռոյ Արարատեան մայր եկեղեցւոյ Սրբոյ Կաթուղիկէ Էջմիածնի, սինոդի Սրբոյ Էջմիածնի ընկալայ զգրութիւն... համար 316, 1827 եւ ազգական ՄՂԶ. յգոստոսի 22, ի Թիֆլիզ:
71. 161ա-6բ Պատճէն անստորագիր բողոքագրութեան ումեմն զերանայիշատակ հայրապետէն ամենայն Հայոց տեառն Ներսիսէ – Պարտ երդման հաւատարիմ հպատակութեան ստիպէ զմեզ հասուցանել ի լուր բարձրագոյն իշխանութեան եւ ընդ ձեռն նորա օգոստափառ կայսեր զօրէնս ընդդէմ արարմունս կաթուղիկոսի Հայոց Ներսիսի... յայնժամ միայն կարեն ամենեքեանքն համարձակօրէն ասել զամենայն ճշմարիտն, չերկնչելով ի կոտորական վասն ինքեանց հետեւանաց: Ընդ պատճէնին համեմատ է:
72. 167ա-8աКопiя. Святельнѣiшiй Графъ, Милостивый Государъ – Исполняя Высочайшую волю по прибытiи въ Тифлисъ я отправился въ Бессарабiю... No 127, 16 октября 1828 г., Кишиневъ. Его Сiятелству Главно. Грузiею Графу Ивану Феодоровичу Паскевичу Эриванскому:
73. 169ա-70աВаше Высокопреосвященство, Милостивый Государъ – Имѣвъ честъ получитьписьмо Вашего Высокопреосвященства отъ 16гооктября говольно поздно... No 3815, 29 декабря 1828, Тифлисъ. Его Высокопреосвященству Армянскому Архiепископу Нерсесу и кавалеру:
74. 171ա-8աКопiя. Августѣйшiй Монархъ, Всемилостивѣйшiй Государь! – Народъ Армянскiй со временъ безсмертного Предка Вашего Великаго Петра имѣетъ счастiе пользоваться особенными милостями... 31 июля... октября (±) 1841 г. Эчмиадзинъ:
75. 181ա-3աВаше Сiятельство, Милостивый Государъ, Графь Левъ Алексьевичь! – Въ 1839ом году издана была на русскомъ языке книга подъ заглавiемъ: “Дополненiе къ доказательствaмъ о древности трехперстнаго сложения”... No 11, 13 января, 1850го въ Тифлисѣ, его Сiятельству, господину Министру Внутренных Делъи, кавалеру, графу Л. А. Перовскому:
76. 184ա-7բВь Святешiй Правительствующiй Синодъ, Отъ Нерсеса, Верховнаго Патрiарха и Католикоса всего народа Армянскаго – Святейшему Правительствующему Синоду благоугодно было вопросить о вероисповеданiи... Богъ мира и любви да пребудетъ [со] всѣми нами!
77. 189աСекретно. Переводъ съ Армянского языка. Копiя съ письма Главноначальствующаго Грузiи къ Верховному Патр[i]арху (մատիտով` всѣхъ Армянъ), написаннаго секретно, 25 октября 1828 года, подъ No 80. – Святѣйшiй Патриархъ всея Арменiи, Милостивый Государъ! Архiепископъ Нерсесъ отправляясь изъ Грузiи поручилъ управленiе Армянскими духовными дѣлами... Графъ Паскевичъ Эриванскiй:
78. 190աբСекретно. Переводъ съ Армянскаго языка. Ответъ писанный 16 ноября 1828 года отъ Верховнаго Патрiарха къ Главноуправляющему Грузiи. Сiятелнѣйшiй Графъ, Милостивый Государъ! – Богомолецъ Вашъ и рабъ Iисуса Христа Ефремъ Католикосъ всея Арменiи... Верховный всея Арменiи Патрiархъ Ефремъ:
79. 191աСекретно. Копiя съ письма Главноуправляющаго Грузiи къ сословiю духовныхъ особъ Эчмиадзинскаго Mонaстыря отъ 9 ноября 1828 года No 2875. Высокопочтенное и знаменитое сословiе духовныхъ особъ Эчмиадзинскаго Монастыря – Приношу мою искреннюю благодарностъ за почтенное Ваше письмо... Графъъ И. Паскевичъ Эриванскiй:
80. 192ա-3աСекретно. Переводъ съ Армянскаго языка – Сiятельнѣшiй Графъ, Милостивый Государь! – Iисуса Христа рабъ Ефремъ Католикосъ всея Арменiи и Верховный Патрiаръ Первопрестольнаго св. Эчмиадзина... No 453, 30 Ноявря 1828:
81. 195ա-8բСекретно. Достоверныя известiя изъ разныхъ областей Грузiи заключаются отъ 29 ноября 2, 3 и 15 декабря 1828 года въ следующемъ – Вмѣсто внутренняго благоустройства, только ожидаемаго въ областях Грузiи и въ новопокоренной стране... No 3, 17 Генваря 1829:
82. 199ա-200բСекретно. No 6, 21 Генваря 1829 года. Ваше Превосходительство, Милостивый Государь, Александръ Христофоровичъ! – Молчанiе избралъ я уделомъ, но мѣра терпенiя исполнилась... Архiепископ Нерсесъ. Его Пре-ву Графу Александру Христофоровичу Бенкендорфу:
83. 201ա Ի 20 փետրվարի ստացայ. Ваше Преосвяшенство, Милостивый Государь – Я имѣлъ честъ получить почтеннѣйшее письмо Вашего Вы-преосвященства отъ 25 Генваря сего года No 6... No 66, 11 февраля 1829, С. Петербургъ, Его Преосвященству г. Архiепископу Нерсесу.
84. 202ա-5բСекретно. No 7. 25 Генваря 1829. Сiятельнешiй Графъ, Милостивый Государь! – По званiю Архiпастыря церкви съ смиренiем решался нести все бремя креста... Ваш покорный слуга и богомолецъ Архiепископъ Несресъ.
–205բ Г.ну начальнику Главнаго Штаба Его Императорскаго Величества, графу Ивану Ивановичу Дибичу:
85. Секретно. No 8, Генваря 1829, Милостивый Государь Дмитрiй Николаевичъ – По Высочайшему повеленiю отправясь въ Бессарабiю нужнымъ я почелъ въ тожѣ время именно 7 августа... Нерсесъ Епархархiалный Архiепископъ обитаюшихъ въ Грузiи Армянъ.
– Его Пре-ву Главноначальствуюшему надъ духовными дѣлами иностранныхъ исповеданiй:
86. 211ա-21բСекретно. Копiя съ отношенiя Верховнаго Патрiарха Католикоса всѣхъ Армянъ г. Наместнику Кавказскому отъ 27 июня 1856 года No 255 – Въ следствiе почтеннѣйшаго отношенiя Вашего Высокопревосходительства отъ 16 сего Iюля за No 2807 имею честъ почтительнѣйше увѣдомитъ... Патрiархъ Католикосъ всехъ Армянъ Нерсесъ:
87. 223աբКопiя съ отношенiя министра внутренныхъ делъ къ Верховному Патриархъ-Католикосу всехъ Армянъ Нерсесу отъ 4 Iюля 1856 года, за No 1775 – Вследствiе поступившихъ во вверенное мне Министерсво... по большей части безъ вѣдома и согласiя Епархiальнаго Начальника:
88. 224աբКопiя съ отношенiя Наместника Кавказскаго Верховному Патриархъ-Католикосу всехъ Армянъ Нерсесу отъ 16 Iюля 1856 г. No 2807 – Г. Министръ Внутреннiх делъ... на Высочайшее возрѣнiе:
89. 225ա-6աКопiя съ отношенiя Наместника Кавказскаго Верховному Патриархъ-Католикосу всехъ Армянъ Нерсесу отъ 13 Декабря 1856 г. No 5132 – Бессарабскiй и Новонахичеванскiй Армянскiй Архiепископъ Матфей... подписалъ князъ Барятинскiй:
90. 227աբСообшивъ в месте съ симъ по принадлежности... подписалъ Николай Муравевъ.
91. Какъ такавой порядокъ совершенно... подписал Ланской:
92. 229ա-30աКопiя съ отношенiя Святейшаго Патриархъ-Католикоса всѣхъ Армянъ Нерсеса къ Министру Внутреннихъ Делъ Бибикову, отъ 15 Апрѣля 1855 г. За No 87 – Почтеннейшее отношенiе Вашего Высокопре-ва... не замедлю уведомить Министерство:
93. 231աբСекретно. Получ. 27 Апреля. Начальнику Армянской Области Господину Генералъ маiору и Кавалеру Князъ Бебутову – Изъ прилагаемых при семъ по секрету сведенiй, которые дошли до меня, Ваше Сiятельство... No 45, 20 Апрѣля 1833 года, Тифлисъ:
94. 231բ-3աСекретно. Къ No 45-ому. Свѣдѣнiя о произшествiяхъ, случившихсъ[я] въ Эчмиадзинскомъ Монастырѣ – 1.у Патриархь хотѣлъ смѣститъ Епископа Армянскаго изъ Тифлиса и прислатъ на мѣсто его Епископа Иосифа... Теперъ Патрiархъ послалъ Софiю и дiакона въ деревню Аштаракъ, тамъ где они живут вмѣстѣ:
95. 233ա-5աКопiя съ секретнаго донесенiя Князя Бебутова Г. Главнокомандующему отъ 6 мая 1833 года No 47 – Во исполненiе предписанiя Вашего Высокопревосходительства оть 20 числа прошедшого Апрѣля... кромѣ молвы никакого основанiя:
96. 235ա-8աКопiя съ предписанiя секретнаго г. Гловноуправляющаго генералъ отъ Инфантерiи барона Розена г. Начальнику Ар. Области отъ 31 мая 1833 года за No 55 – Ваше Сiятельство въ секретномъ донесенiи ко мнѣ отъ 6 Маiя No 47 на предписанiе мое отъ 20 Апреля между прочимъ изъясняете... доказательствъ по свѣдѣнiямъ симъ я не имѣю:
97. 239ա Ձերդ գերազանցութիւն, ողորմած տէ՛ր – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Եփրեմ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց եւ ծայրագոյն պատրիարգ Մեծի Աթոռոյ Սրբոյ Էջմիածնի... No 38, ի 23 մարտի ամսի, ի Սուրբ Էջմիածին:
98. 239ա-40աМарта 18 дня 1831 года, по секретному. Г. Главнокомамдующему – Следуя въ точности наставленiямъ Вашего Сiятельства въ повелѣнiи ко мне отъ 26 прошедшаго Генваря No 10 начертаннымъ, я прибылъ 14 числа... No 1054, Апреля 8 дня, 1831 года:
99. 240աКомандущаго войсками и управлаяющаго гражданскою частiю за Кавказомъ Г. Начальнику Армян. области отъ 18 августа 1831 года No 4791 Тифлисъ – Изъ Эчмиадзина отправляется депутацiя кь новонаазначенному по Высочайшему повеленiю... Генералъ Адъютантъ Панкратьевъ:
100. 240աբ22 августа 1831 года. No 2569 Открытое предписанiе – Изъ Эчмиадзина отправляeтся депутацiя къ новоназанченному по Высочайшему повеленiю Армянскому Патрiарху Иоанесу... подписал Генералъ Адьютантъ Панкратьевъ:
101. 241աАвгуста 28 дня 1831 года. Г. Поручику Меликъ Сааку – Получивъ сведенiе что Командующiй войсками и управляюшiй гражданскою частью въ Закавказскомъ краѣ... вы получите надлежащeе приказанiе:
102. 241ա No 2727. Mаiору Ахмедъ Хану того же содержанiя о томъ же:
103. 241աբ No 2750. Августа 29 дня 1831 года Эриванской градской полицiи – Г. Главнокомандующiй Войсками и Управлающiй Гражданскою Частiю въ Закавказскомъ краѣ... оченъ предписываю оной полицiи объявить по городу Эривани:
104. 241բ Матусъ Агѣ и прочимъ, т. е. многимъ почетнымъ о томъ же:
105. 241բАвгуста 28 дня 1831 года. Г. Таличину – Прошу васъ изъ числа Баязедскихъ переселенцевъ въ веденiи Вашемъ состоящихъ приготовить... где вы получите отъ меня особое предписанiе:
106. 242ա No 2956. Сентября 19 дня 1831 года. Г. Генералъ Адъютанту Панкратьеву – Назначенный по Высочайшему повеленiю Армянскимъ Патриархомъ... при семъ честь имею представить:
107. 242աբНачальнику Армянской области Г. Генералъ Маiору Князю Бебутову – По прибытiи въ Грузiю я немедленно занялся... 20 Октября 1831 года, Тифлисъ:
108. 242բ-3ա Ձերդ պայծառափայլութիւն ողորմած տէ՛ր – Զպատուական գրութիւն ձեր ընկալայ ձեռամբ հարազատ թարգմանչի ձեր Նիկողայոսի Տէր-Շմաւօնենց... ի 25 հոկ՛՛ 1831 ամի, ի Սուրբ Էջմիածին:
109. 243աНачальнику Армянской области Г. Генералъ Майору и Кавалеру Князю Бебутову – Вчерашнiй денъ я отправилъ къ Вашему сiяательству при предписанiи за No 5734 два письма... No 5771 Oктябра 30 дня 1831, Тифлисъ:
110. 243ա-4ա No 3358. Oктября 26 дня 1831 года. Г. Главноуправляющему – Предписанiемъ отъ 20 сего месяца No 5734... Армянскому правленiю выдатъ заимообразно изъ другихъ суммъ въ Казначействѣ храняшихся:
111. 244աբ No 3359. Октября, 26 дня 1831 года. Г. Главноуправляющему Гражданскою Частiю за Кавказомъ Генералъ отъ Инфантерiи Барону Розену – Пердписанiя Вашего Высокопревосходительства за No 5739 и 5771... по краткости времени получить не имѣю надежды:
112. 244բ No 3387. Октября 30 дня 1831 года. Армянскому Патрiарху Ованесу – Честъ имѣю почтеннейше увѣдомитъ Ваше святейшество... непременно должно совершиться оное. съ истин. и проч.:
113. 244բ-5աГ. Начальнику Армянской области – На рапортъ Вашего сiятельства отъ 26 октября No 3318 имѣю честь Васъ увѣдомитъ... Г. Розенъ No 6068 Октября 31 дня 1831 г. Тифлисъ:
114. 245ա-6աНачальнику Армянской области Генералъ Маiору Князю Бебутову – По случаю торжества посвященiя въ Патрiархи Aрхiепископа Iоанеса, поручаю Вашему Сiятельству бытъ Главноприсутсвующимъ... подписалъ: Генералъ. Главнокомандуюшiй Генералъ Адъютант Розенъ. Тифлсъ, No 473, октября 24 дня, 1831 года:
115. 246ա No 3506. Ноября 6 дня 1831 года, Милостивый Государъ, Князъ Николай Осеповичъ Палавандовъ – Изъ предписанiя Г. Главноуправляющаго за Кавкозомъ Генералъ отъ Инфантерiи Генералъ Адъютанта Барона Розена... (մատիտով՝ Кн. В. Бебудовъ):
116. 246ա No 3507. Mилостивый Государъ Егоръ Михаиловичъ Влангали того же содержaния какъ выше сказано (մատիտով՝ Тифл.):
117. 246ա-7ա No 3515. Ноября 10 дня 1831 года. Г. Генералу отъ Инфантерiи барону Розену – Руководстуясь предписанiями Вашего Высокопревосходительства отъ 20 и 24 чиселъ октября за No 5739 и 473 на прибытiе въ Эриванъ... буду иметъ честՕ представитՕ въ непродолжительномъ времени:
118. 247ա No 3550. ноября 14 дня 1831 года Г. Главноуправляющему въ Грузiи – Во исполненiе предписанiя Вашего Высокопревосходительства отъ 24 прошедшаго октября No 473... почтеннейше донести честъ имею:
119. 247բ No 3556. Ноября 14 дня 1831 года, Г. Главноуправляющему въ Грузiи – Непосредственно после торжественнаго помазания Патрiарха Iоаннеса прибывшiе въ Эчмиадзинъ... Вашимъ Высокопревосходительствомъ начертанныя:
120. 247բ Начальнику Армянской области Г. Генералу Маiору о Кавалеру князю Бебутову – Отъ 16 числа сего декабря я препроводилъ къ Патрiарху Iоаннесу церкуляри и письма... No 604 Декабря 16 дня 1831 года, Тифлисъ:
121. 248ա Начальнику Армянской области Генералъ Маiору и Кавалеру Князю Осиповичу Бебутову... на благоусмотренiе Вашего Сiятельство. Шоненъ:
122. 248ա No 3617 Ноября 21 дня Г. Корпусному Командиру – Составленное по порученiю моему Коллежскимъ Ассесорамъ... представитъ честъ имею:
123. 248ա No 3616 Ноября 21 дня 1831 года, Г. Генералъ отъ Инфантерiи барону Розену – Во исполненiе предписанiя Вашего Высокопрев-ва отъ 20 октября за No 5739м почтеннѣйше представляя... другаго назначенiя
124. 248աբ Начальнику Армянской области Князю Бебутову – Оставшiася за расходомъ изъ 6000 р. назначеннымъ мною... No 1435 Марта 16 дня 1832 г.:
125. 248բ No 639 Апреля 9 дня 1832 года, Г. Главноуправляющему – Оставшiеся за расходомъ изъ 6000 руб. назначенныхъ Вашимъ Высокопрев-мՕ... за No 1435 имею честъ донести:
126. 248բ-9ա Начальнику Арм. Области Князю Бебутову, отъ 8 Iюня 1832 года No Тифлисъ – Дошло до моего свѣдѣнiя, что Армянскiй Архимандритъ Захарiй посвяшенъ Патрiархомъ... Генералъ Адъютантъ Б. Розену:
127. 249բ-50ա No 15 Iюня 17 дня 1832 г. По секрету въ собственныя руки. Г. Главноуправляюшему – На повеленiе Вашего Высокопревосходительства отъ 8 числа сего месяца... къ занятiямъ письменными делами:
128. 251աբ 12 Мая 1830 года, Секретно. Генералъ Маiору и кавалеру Князю Бебутову – Изъ Прилагаемыхъ при семъ Копiи съ отношенiй управляюшаго Министерствомъ... No 21, 30 Апреля 1830 г. Тифлисъ.
129. 252աբ Секретно. Ваше Святейшество, Милостивый Государъ – Управляюшiй Министерствомъ Духовныхъ делъ Иностранныхъ Исповеданiй отъ 2 Апреля сообшилъ мне... No 1851 1 Мая 1830 года, Тифлисъ:
130. 253ա-5ա Копiя съ копiи. Высокостепенный Патрiархъ, Милостивый Государъ! – Я имелъ честъ получитъ и согласно желанiю Вашему доводилъ Высочайшаго сведенiя... No 652, 2 Апреля 1836 года, Его Высокостепенству Верховному Патрiарху всей Арменiи Ефрему. Сверялъ:
131. 255բ-7ա Коiя съ отношенiя Министра Духовныхъ Делъ Иностранныхъ Исповеданiи Господину Главноуправляюшему въ Грузiи отъ 2 Апреля 1830 года No 651 – Въ минувшемъ Генваре я всѣподданнейше представлялъ на Высочайшее усмотренiе... Д. Блудовъ. Съ подлиннымъ верно / правителъ Канцелярiи В. Яновичь:
132. 257ա-9ա Секретно. Графу No 5 Мая 20 дня 1830 года – Поставляя священымъ себе долгомъ въ точности исполнять предписанiя Вашего Сiятелства... къ Вашему Сiятельству въ скоромъ времени:
133. 259բ Графу. Секретно, No 6 Мая 14 дня 1830 года – Удостовѣрясъ что по кореннымъ обычаямъ въ Эчмiадзинскомъ монастыре существующимъ, посвященiе въ Епископы... по сему предмету благосклонное Ваше вниманiе:
134. 260աբ Секретно. Графу. No 7 Мая 24 дня 1830 года – Въ дополненiе рапорта моего No 5 Вашему Сiятельству почтеннѣйше донести честь имѣю, что посвяшенiе отца Серафима... между темъ воспослѣдуетъ и Высочайшее утвержденiе:
135. 260բ-1ա Списокъ Кандитатамъ для Грузинской и Астраханской Епархiи назначеннымъ Святейшимъ Патрiархомъ Эфремомъ въ общемъ присутствiи Эчмiадзинскаго Синода No 7... Вашему Сiятельству, какъ равно и способности его:
136. 261բ Господину Генералъ Маiору Князь Бебутову – На рапортъ Вашего Сiятельства отъ 24 прошлаго Мая за No 7 разрѣшаю Ваше Сiятельство сообшить Святѣйшему Патрiарху Эчмiадзинскому... No 2515 5 Июня 1830 Екатериноградъ:
137. 262ա Милостивый Государъ мой Князь Василiй Осиповичъ – Въ следствiе секретаго рапорта Вашего сiятельства отъ 19го прошедшаго Мая, за No 6, препровождаю... Г. Главнокомондующему К. Бебутовъ:
138. 262ա Секретно. No 12 Июля 3 дня 1830 года. Главнокомандующему, рапортъ – Вашему Сiятельству имѣю честь покорнѣйше донести... ко мнѣ доставлено:
139. 262բ Милостивый Государъ Князъ Василiй Осиповичъ – По волѣ Его Сiятельста Графа Ивана Федоровича вместо употребленныхъ Вашимъ Сiятельствомъ при исполненiи порученiя... В. О. Бебутову:
140. 262բ No 2813, Ноября 27 дня 1830 года. Г. Коллежскому совѣтнику и кавалеру Майвилдову – ВՕ слѣдствие отношенiя Вашего Высокоблагородiя за No 165... в Эриванѣ мною получены.
141. 263ա 23 Iюня 1830 года No 952. Святейшему Патрiарху Ефрему – О желанiи Вашемъ отправить в Тифлисъ Архiепископа Iоанна Карпинскаго... Г. Тифлискому Военному Губернатору.
142. 263բ-4բ No 9. Iюня 3 дня 1830 года. Докладная записка Графу. – Послѣ приготовления всѣхъ бумагъ... представить на благоуваженiе Вашего Сiятельства.
143. 264բ No 10. Iюня 3 дня, 1830 года. Секретно. Графу рапортъ – Почтеннейше представляя при семъ къ Вашему Сiятельству... какъ Духовенство, такъ равно и Народъ Армянскiй.
144. 265ա No 11 Iюня 3 дня, 1830 года. Секретно. Рапортъ Тифлискому Военному Губернатору. Его Сiятельство Главнакомандующий в Грузiи Г. Генералъ Фельдмаршалъ и Кавалеръ Графъ Паскевичъ Эриванский... Ваше Превосходительство изволитъ получать.
145. 265ա-7ա No 31. Октября 19го дня, 1830 года. Секретно. Рапортъ Г. Главнокомандующему – Святейший ПатрiархՕ Ефремъ 8го числа сего мѣсяца No 179... отъ 8го сего Октября No 179.
146. 267ա-9բ Докладная. Секретно. No 32 Октября 19 дня 1830 года. Г. Главнокомандующему – Отрѣченiе Патрiарха Ефрема отъ своего сана... Въ протчемъ все сiе предаю на благоуважение Вашего Сiятельства.
147. 270ա Секретно. No 33. Октября 19 дня 1830 года. Г. Тифлискому Военному Губернатору – Почтеннѣйше представляя при семъ къ Вашему Превосходительству... легко могутъ поселить между ними несогласiя.
148. 270աբ Секретно. Начальнику Армянской Области Г. Генералъ Маiору Князю Бебутову – Въ слѣдствiе доставленнаго между прочимъ ко мнѣ... No 39, Октября 2 дня 1830 года. Крепость Усть Лаба.
149. 270բ-1ա По секретному. No 37. Декабря 25 дня 1830 года. Г. Главнокомандующему Рапортъ – На повелѣнiе Вашего Сiятельства отъ 2го числа минувшаго Октября No 37... есть ли таковый представится мнѣ въ послѣдствiи времени.
150. 271աբ Секретно. Начальнику Армянской Области Г-ну Генералъ Маiору и Кавалеру Князю Бебутову – Получаю домогательства Патрiарха Ефрема... No 26. Марта 10 дня 1831 года. Тифлис.
151. 271բ-2ա. No 863. Марта 21 дня 1831 года. Шушинскому Коменданту Г. Подполковнику и Кавалеру Клугину – По случаю добровольнаго отрѣченiя Патрiарха Ефрема... ибо предмѣтъ сей требуетъ самонеспѣшнѣйшаго окончанiя.
152. 272աբ No 862. Марта 21 дня 1831 года. Г-ну Подполковнику и Кавалеру Демьяненкѣ – Препровождая при семъ къ Вашему Высокоблагородiю Конвертъ за No 863... о распоряженiи же Вашем немедленно мнѣ донести.
153. 272բ-3ա No 860. Марта 21 дня 1831 года. Г. Гумринскому Коменданту – По случаю добровольнаго отрѣченiя Патрiарха Ефрема... почтить меня Вашимъ увѣдомленiем:
154. 273ա No 877. Марта 24 дня 1831 года. Г. Подпоручику Борисенкѣ – Высокопреосвященный Серафимъ Астраханский... его В. Преосвященству во всемъ.
155. 273ա No 879 Марта 25 дня 1831 года Открытое предписанiе – Высокопреосвящѣннымъ АрхiепископамъIоганесу Тифлискому и Карапету Ахалцихскому находившимся по деламъ... расположенныхъ оказыватъ имъ всякое законное пособiе:
156. 273բ No 882 Марта 26 дня 1831 года. Г. Главнокомандующему – Долгомъ поставляю почтеннѣйше донести Вашему Сiятельству... отправился обратно чрезъ Гумри въ Тифлисъ:
157. 273բ-4ա No 886 Марта 26 дня 1831 года Нахичеванскому Приставу Г. Подполковнику Демяненко – По случаю добровольнаго отрѣченiя Эчмiадзинскаго Патрiарха Ефрема отъ престола... порученiе оказыватъ по требованiю его всевозможное содѣйствiе:
158. 274ա No 887 марта 26 дня 1831 года. Ордубатскому Приставу Подпоручику Кирил[л]ову о томъ же:
159. 274ա No 888 Марта 26 дня 1831 года, Эриванскому юзбаши Погосу Пападжанову о томъ же, что бы онъ отправился съ архимандритомъ Никогосомъ и проч.:
160. 274ա Начальнику Армянской Области Господину Генералъ Маiору Князю Бебутову – Въ следствiе рапорта Вашего Сiятельства отՕ 18 сего Марта за No 806... No 1507 марта 23 дня 1831 года Тифлисъ:
161. 274բ No 925 Марта 30 дня 1831 года – Отношенiе Армянскому Aрхiепископу Ованесу о томъ же... Карапета и Серафима не держали въ карантинѣ болѣе 24 часовՕ:
162. 274բNo 1064 Апрѣля 8 дня, 1831 года, Патрiарху Ефрему – Честъ имею почтеннейше уведомитъ Ваше Высокостепенство... сего числа представленъ мною по принадлежности:
163. 275ա-94ա Секретные бумаги Паскевича, Главноуправляющаго Грузiи на 1828, 1829, 1830 год (12 միաւոր):
164. 295բ-6բ Секретно. Ваше Святѣйшество Милостивый Архiпастыръ! – Вашему Святѣйшеству известно, что холера, поражая смертностiю людей в градах и селахъ... Ваше Святешейство покорнѣйшiй слуга Петръ Ладинский. 2 Ноября 1846 года, г. Тифлисъ:
165. 297ա-309բ Արտագրեալ է Ներսէս արքեպիսկոպոսի՝ ի վերջոյ հայրապետի 5րդ, ձեռօք գրութէնէն. պատասխանիք – Ոչ բնաւ գտանի հաւասարակշռութիւն իւիք կաթուղիկոսացն անուանելոց յԱղթամար եւ ի Սիս ընդ կաթուղիկոսացն անուանելոց... միշտ ունեցեալ են եւ ունեն վասն նորա զբարի համբաւսն առաւել յոյժ:
166. 311ա-3բ Վերին խնամոցն եւ ամենակալ աջոյն տեսչութեամբ վիճակելոյդ բարձր աստիճանի տեառն Գրիգորի արթնական արհի եղբօր սրբազանի ընծայի սէր տիրապարգեւ ի տարուստ մարմնով, թէպէտ իսկ հոգով միացեալ յաւէտ. Կիրակոս կաթուղիկոս տանն Կիլիկիոյ, յամի Տեառն 1816, մայիսի սկիզբն – Ամենայն բարի յառաջ գայ ի պատճառէ իւիք (եւ այն անորոշակի)՝ եթէ՛ ի բարւոյ եւ թէ՛ ի չարէ, երբեմն յօգտէ եւ երբեմն ի վնասու է... համարեցաւ այնուհետեւ կաթուղիկոս հակաթոռ եւ սկիզբն յակաթոռ կաթուղիկոսութեան ի Սիս:
167. 314աբ Письмо начальника градс. управления генерала Лединскаго. Секретно – Ваше святейшество, молостивый архипастыръ... 2 ноября 1846 г., Тифлисъ.
168. 316աբ(տպագիր) Նորին կայսերական մեծութեան փոխարքայ Կովկասի, ըստ դեպարտամենտի ընդհանուր գործոց, 29 դեկտեմբերի 1865 ամի, թիւ 81, ի Թիֆլիս. Վասն աշխարհական պատգամաւորաց, որք մասնակցին յընտրութիւն ծայրագոյն պատրիարգին Էջմիածնի. Շրջաբերական նահանգապետաց յայսկոյս Կովկասեան կողմանց եւ վիճակաւոր առաջնորդաց Լուսաւորչական Հայոց եկեղեցւոյ, որք ի նոյն կողմանս – Կարգադրութեամբ վասն կառավարութեան հոգեւորական գործոց... Ստորագրեաց՝ փոխարքայ Կովկասեան գեներալ ֆելդցեխմէիստր Միխայիլ: Վաւերացոյց՝ կառավարիչ գլխաւոր կառավարութեան սենատոր Ստատս-սեկրետար բարոն Ա. Նիկոլաի. դիրեկտոր Ն. Բարանովսկի:
169. 317աբ (տպագիր) Его императорскаго величества намъестникъ Кавказскiй по Департаменту Общихь Дель, 29 Декабря 1865 года, No 81, въ Тифлисы. О свътскихъ депутатахъ участвующихъ въ выборв Эчмiадзинскаго верховнаго Патрiарха. Циркулярно. Начальникамъ Губернiй Закавказскаго края и Епархiалным начальникамъ Армяно-Григорiанской церкви въ томъ же крае – Положенiемъ объ управленiи духовныхъ делъ... Подписалъ Наместникъ Кавказскiй Генералъ-фельдцейхмейстеръ Михаилъ, Скрепили: начальникъ Главного управленiя сенаторъ, статсъ-секретарь баронъ А. Николаи. Директоръ Н. Барановскiй. ¨ верно: начальника отделения (ստորագրութիւն):
170. 318ա-29ա Տեղեկագիր Ամենայն Հայոց կաթողիկոսութեան այժմեան վիճակին վերայ Մարկոսի Աղաբէգեան, Կ. Պօլիս, տպարան Արամեան, 1865 (հմմտ. Հայ գիրքը 1851-1900 թվականներին, Երեւան 1999, Հմր 1367):
ա. 319աբ Հրաւէր համօրէն ազգին հայոց – Այս տեղեկագիրն անցկացող յուլիս 12ին մեր ամենապատիւ պատրիարք սրբազան հօր առաջը հանեցի... հարազատ որդի Հայաստանեայց եկեղեցւոյ եւ ազգի Մարկոս Աղաբեգեան, Ղատը գեղ, 1865 օգոստոս 20:
բ. 320ա-9ա Տեղեկագիր ամենայն Հայոց կաթուղիկոսութեան այժմեան վիճակի վերայ – Ամենապատիւ տէր Պօղոս սրբազան պատրիարք հայոց Կոստանդնուպօլսոյ, արքեպիսկոպոս ամենայն եկեղեցեաց հայոց... ամենախոնարհ անդամ Հայաստանեայց եկեղեցւոյ եւ որդի հայոց ազգի Մարկոս Աղաբեգեան, Կ. Պօլիս 12 յուլիսի, 1865:
171. 330ա-3բ Մուսայք Մասեաց, ձայն ընկերասիրական, տարի 1865 դեկտեմբերի 15 թիւ 8. Ձայն Առ համօրէն ազգն հայոց վասն ընտրութեան նոր կաթուղիկոսի. Ամենայն մարդ յանձն իւր եկեղեցի էր... Եղիշէ – Ազգն իմ սիրական կաթուղիկուսիդ մահուան լուրը...յառաջ կվալեցնէ մեզ լինել կատարեալ որպէս եւ հայրն մեր երկնաւոր կատարեալ է. Խ. Տ. Ա. Ծ.:
172. [Գրութիւնք Կոստանդնուպօլսի Հայոց պատրարքի]
ա. 334ա Պատճէն հրաւիրական թեմի սրբազան պատրիարգին Կ. Պօլսոյ՝ առ երեցփոխան ընդհանուր ժողովոյ մեծապատիւ երեցփոխան էֆէնդի – Այրարատեան Մայր Աթոռոյ Սրբոյ Էջմիածնի ծայրագոյն պատրիարգ եւ ամենայն Հայոց ընդհանրական կաթուղիկոս Տ. Տ. Մատթէոս սրբազան հայրապետն մեր... պիտի գումարի Ղալաթիոյ Սուրբ Լուսաւորիչ եկեղեցին ժամ 6ին. մնամ աղօթարար միշտ, 1865 ամի դեկտեմբեր 18, ի պատրիարգարանն Կ. Պոլսոյ (կնքադրոշմի գծագրական վերարտադրութիւն, քառակուսի մէջը՝ «Պօղոս պատրիարգ Կ. Պօլսոյ»):
բ. 334ա-5ա Պատճէն. Յարգոյ բարեկամ – Ամենայն Հայոց կաթուղիկոսութեան խնդիր Տաճկաստանի հայոց բոլոր ուշը եւ եռանդը կանխաւ արդէն գրուած էր, մանաւանդ մայրաքաղաքիս մէջ... Կոստանդունպօլիս, 1865 դեկտեմբ. 28:
գ. 336ա Պատճէն. Հրաւիրական թերթի սրբազան պատրիարգին Կոստանդունպօլսոյ առ երեցփոխանն ընդհանուր ժողովոյ մեծապատիւ երես. էֆէնտի – Արարատեան մայր Աթոռոյ Սրբոյ Էջմիածնի ծայրագոյն պատրիարգն եւ ամենայն Հայոց կաթուղիկոս Տ. Տ. Մատթէոս սրբազնագոյն հայրապետն մեր... 1865 ամի 18 օրինակ, ի պատրիարգարանի հայոց, Կոստանդուպօլիս (նոյնը՝ 337ա):
–336բ Յարգոյ բարեկամ – Ամենայն Հայոց կաթուղիկոսութեան խնդիրը Տաճկաստանի հայոց բոլորի ուշը եւ եռանդը կանխաւ արդէն, մանաւանդ մայրաքաղաքիս մէջ... պետկ է քննեն, թէ ինչ պատճառներէ վտանգ ունէր եւ կրնար ունենալ:
դ. 337բ Պատճէն. Յարգոյ բարեկամ – Ամենայն Հայոց կաթուղիկոսութեան խնդիր Տաճկաստանի հայոց բոլորի ուշը եւ եռանդը կանխաւ արդէն գրաւած էր, մանաւանդ մայրաքաղաքիս մէջ... այսպէս բարձրանայ եւ ապահովանայ նախապէս գահը, ապա ընդունուի գահակալը:
ե. 338ա Արդ, այս շատ կարեւոր է, որ ռուսաստանցի հայք ազգային ընդհանրութեան երեցփոխան ղրկեն մայրաքաղաքս... քո. Խ. Չ., Կոստանդնուպօլիս, 1865, դեկտեմ. 28:
զ. 339ա Մեր կաթուղիկութեան իշխանութիւնքը եւ ինչ կերպով ապահովացնելու է ինչ եղենակաւ պիտի ընտրուի նոր կաթուղիկոսը, ինչ կերպ պիտի ըն[դու]նէր կառավարութիւնքը... 1865 ամի, դեկտեմբ՛՛ 28, ի Կ. Պօլիս:
է. 340աբ Դատողութիւն եւ այլն – Անիծեալ չար նախանձ եւ ագահ օգտախնդրութիւն անհատից միակամ համաձայնեալ ընդ քօղով ողորմելի ազգասիրութեան զանմեղս դատապարտեն... սրբազան պատրիարգն սառն ընկալաւ զայս նորին զզուելի առաջարկութիւն, որոյ վերայ պէտք է ծիծաղել եւ ոչ մտանել:
ը. 342ա-3ա Աստուածասէր հասարակութեան ազգի մերոյ ի Մոսկովայ ի Ս. Պետերբուրգ, ի Հաշտարխան, ի Տփխիս, ի Ղարաբաղ, ի Նոր Նախիջեւան, ի Ղրիմ եւ յամենայն քաղաքս նորա, գերապատիւ առաջնորդաց՝ հոգեւոր եղբարց մերոց, գերազնիւ աստիճանաւորաց, ազգասէր ազնուականաց, բարեպաշտօն վաճառականաց, մեծաց եւ փոքունց. խնդալ ի Քրիստոս – Ա. Լուեալ իցէ ցայս վայր ձերում աստուածասիրութիւն զանուղիղ արարս գործոց կաթուղիկոսի մերոյ ի վնաս աթոռոյս... մնամք վասն ազգիս աղօթարար միշտ առաջի աստուածաիջեան տաճարիս եւ ամենայն սրբութեանց սորին մասանց ձերում աստուածասիրութեան. Միաբանք Էջմիածնի:
թ. 344ա-9ա Համառօտութիւն գործոց տէր Մատթէոս կաթուղիկոսի ամենայն Հայոց՝ ի 17էն օգոստոսի 1859 ամի, այն է՝ յօրէ օծութեան նորա – Մատթէոս ընտրեալ կաթուղիկոսն ի Պօլսոյ մինչեւ Էջմիածին գալն ծախս արար աթոռոյ հաշուէն 8000 մանէթ... մեք թէեւ բժշկականութիւն չգիտնալով, չթողումք բժշ[կ]ներին քննել:
ժ. 349ա-50բ Յաւելուած շրջաբերականի միաբանութեանն, գրեալ առ ընդհանուր ազգս հայոց – Յօրէ մտանելոյ իւրոյ ի Սուրբ Աթոռս վեհափառ կաթուղիկոսն՝ առաջին ջանք նորա եղեւ փակել զուխտ միաբանութեան... ոչ ոք ցանկայ դիմել յուխտ, յոր յառաջն հազարաւորք մեծաւ փափագանօք դիմէին:
ժա. 351աբ Պատճէն. Վեհափառ տէ՛ր (մատիտով՝ «Առ Գէորգ կաթողիկոս») – Երկու տարի յառաջ առ վեհափառութիւնդ ուղարկած Ռուսաստանու ճանապարհորդութիւնդ ծախուց ցուցակի մէջ անցուցած չլինելով Բեսարապիոյ վիճակի խղճալի եկեղեցիներից... հասուցանել առ վեհն 700 կամ Նոր Նախիջեւանայ Սուրբ Խաչ վանս եւ սակս սորա 400 մանէթ ի տարին:
ժբ. 353ա Ծանօթութիւն վերաբերեալ առ Գէորգ Դ. կաթուղիկոսն Ամենայն Հայոց – Այս Գէորգն, երբ Բրուսայի վիճակաւոր առաջնորդի պաշտօն կկատարէր... ինքն էլ դառաւ պատրիարգ եւ ամիս չմնալով ինքն էլ արտաքսեցաւ:
ՏՊԱԳԻՐ նիւթեր՝
1. 354ա-63ա (չգրուած՝ 354ա-5բ, 364ա-5բ):ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 28x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն, (23x13.5): ՏՈՂ՝ 30-33:
Հռչակ ողորմութեան ինքնակալի եւ կայսեր Ամենայն Ռուսաց Նիկողայոսի 1 առ ազգս հայոց, որ ի Վրաստան, ի Տփխիս, ի տպարանի ուսումնարանի հայոց ընծայելոյ յազնուական Գէորգայ Երեմեան Արծրունւոյ, 1827, ՌՄՀԶ. 15 էջ (տե՛ս Հայ գիրքը 1801-1850 թուականներին, Մատենագիտութիւն, Երեւան, 1967, Հմր 590):
2. 366ա-71ա. ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25.8x20: ՏՈՂ՝ 35: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (16x19.3):
Акты относящиеся заключения мира съ Персиею. 1) Высочайший Манифестъ 21 марта 1828 года о заключенном миръ съ Персиею. 2) Выписка изъ Трактата сего мира. 3) Высочайший Рескрптъ на имя Преосвященного Нерсеса Епархиального архiепистопа обитающихъ въ Грузии армянъ и 4) Высочайший Указ о наименований новопокоренныхъ Ханствъ, Армянскою областию и о вкючении оной въ императорский титуль, Санктпетербургъ, въ Типографiи Армянского Лазаревскаго Института Восточныхъ языковъ, 1828 года. (10 էջ. երկսիւն՝ ռուսերէն եւ հայերէն զուգադիր. 366ա. ձեռքով՝ «Из книг Захарiа Шахавазова (?)». տե՛ս Հայ գիրքը 1801-1850 թուականներին, Մատենագիտութիւն, Երեւան, 1967, Հմր 614):
3. 372ա-412ա. ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21x13.5:ՏՈՂ՝ 37:ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (16.3x10.85):
Համառօտութիւն անցից քրիստոսակերտ Մայր Աթոռոյ Հայոց Սրբոյ Էջմիածնի, տպագրեալ յաղագս համազգային ծանօթութեանց, երկրորդ տիպ (յառաջինն տպագրեալ էր 1824, 1855. 72 էջ (մատիտով՝ «ի Տփխիս, ի տպարանի Ներսիսեան Դպրոցի հայոց ընծայեցելոյ յազնուական աղայ Գէրորգայ Արծրունւոյ» (տե՛ս Հայ գիրքը 1851-1900 թուականներին, Երեւան 1999, Հմր 215):
4. 413ա-420ա. ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22.7x14.5. ՏՈՂ՝ 37. ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (19.9x12.3):
Առ գերագոյն ազգային ժողովն Կոստանդնուպօլսոյ, ի Սարգսէ արքեպիսկոպոսէ Ջալալեանց, Կ. Պօլիս, տպագրութիւն Արամեան, 1866, 15 էջ (տե՛ս Հայ գիրքը 1851-1900 թվականներին, Երեւան 1999, Հմր 1535):
5. 421ա-450բ. ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22.6x14.5: ՏՈՂ՝ 32: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17,3x10):
Խնդիր կաթողիկոսութեան Ամենայն Հայոց. Քննութիւն 1836ի Սահմանադրութեան (Պալաժենիայի). Կարգ եւ կանոն Հայաստանեայց եկեղեցւոյ կաթողիկոսական իշխանութեան, ի լոյս ածող Մարկոս Աղաբէգեան, Կ. Պօլիս, տպագրութիւն Արամեան, 1865, 56 էջ (տե՛ս Հայ գիրքը 1851-1900 թուականներին, Երեւան 1999, Հմր 1836):
6. 451ա-472ա.ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 27.5x18.5: ՏՈՂ՝ 34: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (22.2x14.8):
Արարատ ամսագիր, կրօնական, պատմական, բանասիրական, բարոյական եւ ազգային, ի Վաղարշապատ, ի տպարանի Սրբոյ Կաթողիկէ Էջմիածնի, ՌՅԻԲ. 1873, Հմր Զ., էջ՝ 201-240 (451ա. մատիտով՝ «Ներսէս կաթողիկոսի մասին է՝ Ճանապարհորդութիւն Հակստհաուզէնի, լաւ նիւթեր կան պատմութեան»):
ՆՇՈՒՄ՝ 170բ՝ «Ներսէս Եագորիչի թղթերն է, հարկաւոր է վերադարձնելն»:
2947
ԺԸ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Անանուն Ա. (1ա-41բ, 181ա-241բ), Անանուն Բ. (42ա-180ա):
ԹԵՐԹ՝ 242. չգրուած՝ 42ա, 54ա, 63բ, 64բ, 80բ, 83ա, 125բ, 127ա, 132բ, 135աբ, 144բ, 147բ, 160բ, 166բ, 167բ, 170բ, 172բ, 174բ, 180բ, 242աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Գx12 (Ա՝ 11, Բ՝ 14)+1-13x12 (2, 7՝ 16, 3՝ 18, 4, 6, 12՝ 8, 5՝ 6, 8, 11՝ 10, 13՝ 7)+ԺԳ-ԺԷx12+2: ՆԻՒԹ՝ թուղթ՝ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ ծաղիկ, զարդանախշ, թագապսակ զինանշան «G&I HONIG», «VI»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 33,8x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (30x16,3. սահմանագծուած կարմրով՝ 1ա-42բ, 181ա-241բ): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 11ա, 43ա): ՏՈՂ՝ Ա՝ 37, Բ՝ 27-35: ԿԱԶՄ՝ ճնշագծերով կարմիր մոմլաթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ կապոյտ թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) + 2 (Բ, Գ) մասն կազմաստառի, չգրուած, կապոյտ թուղթ:
Նմուշ 11ա
Նմուշ 43ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. նորոգուած եւ կազմուած Ի. դարում, կազմի եզրերը մաշուած, աղտոտուածութեան զանազան բծեր, խոնաւութեան հետքեր, թ. 204՝ ստ. լս. (15 սմ) թափուած, նորոգուած սպիտակ թղթով, թ. 205բ-21բ, 224բ-37ա՝ գրադաշտը վնասուած, դժուարընթեռնելի, նորոգման ժամանակ թերթերը կարուած խառն, ճիշտ կարգն է՝ 1-17, 20-25, 18-19, 26-42, 53-93, 95, 44-52, 43, 94, 96, 241:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-17բ, 20ա-5բ, 18ա [Ամիրդովլաթի Ամասացւոյ Յուսումն բժշկութեան արհեստին]
Տե՛ս ձեռ. 413ա, 10ա-35բ: Նախադրութիւն/չիք: Ցանկ/չիք: ա/1աբ: բ/1բ-2ա: գ/2բ-3բ: դ/2բ-3բ: ե/3բ-4բ: զ/4բ-5ա: է/5աբ: ը/5բ-6ա: թ/6ա: ժ/6աբ: ժա/6բ-7ա: ժբ/7ա: ժգ/7աբ: ժդ/7բ: ժե/7բ: ժզ/8ա: ժէ/8աբ: ժը/9ա: ժթ/9աբ: ի/9բ: իա/9բ-10ա: իբ/10ա: իգ/10ա: իդ/10աբ: իե/10բ: իզ/10բ: իէ/10բ: իը/10բ-1ա: իթ/11աբ: լ/11բ: լա/12աբ: լբ/12բ: լգ/12բ-3ա: լդ/13ա: լե/13աբ: լզ/13բ: լէ/13բ-4ա: լը/14ա: լթ/14ա: խ/14ա: խա/14աբ: խբ/14բ: խգ/14բ-5ա: խդ/15աբ: խե/15բ: խզ/15բ-6ա: խէ/16աբ: խը/16բ: խթ/16բ-7բ: ծ/17բ, 20ա: ծա/20ա-2բ: ծբ/22բ-4ա: ծգ/24աբ: ծդ/24բ-5ա: ծե/25աբ: ծզ/25բ: ծէ/25բ-18ա: Յիշ. գրքոյս/չիք:
ա. 18ա-9բ
1. 18աբ Այլ խօսք ի վերայ օդին – Գարնան բնութիւնն եւ եղանակն զայսպիսի ցաւեր տայ... պատեհ է հաքիմին, որ վնաս չգործէ եւ զեն չառնէ:
2. 18բ Խօսք համարձակ եւ պիտեւան – Եւ օգտակար, որ իւր մոզն գիտացվի... ցաւեր ընծայի ի մարդոյն ի յանցն եւ զեն առնէ:
3. 18բ Նշան արեան յաւելուածոյ – Գիտացիր՝ յորժամ ի մարդոյն անձն արիւն յաւելնայ... քիթն շատ արիւնի, եւ սինէախօս ջերմն եւ զոր այսոց նման լինի:
4. 18բ Նշան որ ցուցանէ զպիղծ արիւնն ի յանձն որպէս է – Նշանն այն է, որ յերեսն կարմիր լինի... գինի շատ խմէ եւ ի յամառային եղանակն խիստ:
5. 18բ Ստածումն եւ բժըշկութիւն վասն պիղծ արեան – Կու պիտի որ հիւանդն միս չուտէ եւ գինի չխմէ... մուզաւարայ, որ է ժրիշկ, եւ զոր սոցին նման է, օգտէ:
6. 18բ-9ա Նշան որ սաֆրայն հաւելնայ մարդոյ անձն – Եւ յորժամ սաֆրայն ի մարդոյն անձն յաւելնայ... այն ջերմն, որ մին օր բռնի եւ Ա. չբռնէ եւ որ ի սոցին նման է:
7. 19ա Նշան սֆրաոտ մարդոյ, որ վնաս է գործեր – Նշանն այն է, որ բերանն լեղի լինի... հանդիպի ի յամառան եղանակն՝ յաւուրքըն:
8. 19ա Ստածումն սաֆրային, հիվանդութեան վնասին – Գիտացի՛ր՝ կու պիտի որ ի տաք կերկարոց... տո՛ւր պաղ ջուր, որ խմէ:
9. 19ա Նշանք որ ի պալղամին յաւելնուլ լինի – Եւ յորժամ ի պալղամն ի մարդոյն անձն շատնայ... որ ի սոցին նմանակ են, որ լինի մարդն:
10. 19ա Նշան պլղամին, որ վնաս գործէ մադոյ ի յանձն – Եւ իւր նշանն այն է, որ ի ժիր բերանն ջրի լինի... նա խիստ վնաս առնէ մարդւոյն:
11. 19աբ Ստածումն պլղամին հիւանդութեան վնասելոյն – Կու պիտի որ այերաիճ ըռօֆօս ուտէ... եւ որ ի սոցին նման են:
12. 19բ Նշան որ ի սաւդայեն յաւելվածուն լինի – Եւ յորժամ սաւդայն երեւնայ ի մարդոյն... ի Դ. օրն մէկ բռնէ եւ որ ի նոցին նման են:
13. 19բ Նշան սաւդային յաւելնալոյն առ մարդ – Նշանն այն է, որ փայծաղն մեծ լինի եւ քուն չլինի... չոր, աղի կերակուրքն շատ ուտէ եւ ոսպն եւ բակլա շատ ուտէ:
14. 19բ Ստածումն որ ի սաւդայէ լինի մարդւոյն – Այսպէս է, որ յառաջն յիւանդին զինչ որ աղի եւ թթու կայ չուտէ... իւր ծնօղացն յամենայնի, որ է օրհնեալ յաւիտեանս:
Բ. ա. 26ա-8ա Վասն ամենայն վայրի բանջարի, որ իւրեանց բնութեներն է – Եւ յառաջ յիշենք զքասնին, որ է եղերդականն, որ արապն հնդուպէ ասէ... Կարօսն... Կանտանա... /26բ/ Գինձ... Փրփերան... Անանուխ... |27ա| Թարխունն... Քիգիզ... Սատապ գէջն... Հսնի... Զանճայպիլն... |27բ| Ասպանաղն... Սարմախ... «Խոալքայ... Շվիթ... Հուլպայ... |28ա| Պատռանճուէ... Քալանջ մուշկ... Պատրուճ... (19 տեսակ վայրի բանջար):
բ. 28ա-9բ Եւ յիշեմք զտակերն բանջարոցք, թէ որպիսիք են – Եւ յառաջ բողկն յիշեմք... /28բ/ Շաղգամն... Կաղամբ... Կնկուխն... |29ա| Սոխն... Սխտորը... Գազարն... (5 տեսակ բանջար):
գ. 29աբ Եւ յիշեմք զայն բուսերն, որ մարդ զինքն կուտեն ժիր – Ըրիվաճ, որ է գաբծիլն, որ է խաւարծիլն.... Հումազն... «Հելիոնն... «Ըռայզիանն... /29բ/ Խուպազի... (6 տեսակ բոյս):
դ. 29բ-30բ Եւ յիշեմք զամենայն ցեղ յամենին՝ թէ որպէս է – Ժիրայ, որ է քամոնն, որ է չամանն... Քարաւիայ... Ծաթրին... Դարսինի... Դաղձ... Պղպեղն... |30ա| Ղալանֆուլն... Զանճայպիլըն... «Սեւ հնդիկն... Խուլինճան... Զաֆրանն... Քացախն... Մաննեխ... Անճիտան... |30բ| Աղն... Նանխու...(16 տեսակ):
ե. 30բ-2ա Եւ յիշեմք զամենայն դալար մրգերն ոկայ զամէն – Ըռատ պահ, որ է ամբրաւն, որ է խուրման... Խաղողն... Ազոխ... Թուզն... Զարտալու... |31ա| Շաֆտալու... Խնծորն... Տանծն... Սարկեւիլն... Նուռն... Խարբուզակ [սեխ]... Ձմերուկ... Քաքանաճն... |31բ| Շընխաղողն... Դըդումն... Պատընճանըն... Յունապն... Զարուրըն... Նապի... |32ա| Ձիթապտուղն... Մուրտն... Թուրինջն, որ է նարինջն... Մոշ, որ է քիլա... Աղտորն, որ է սմաղն... Ծորն որ է ժրիշքն... (25 տեսակ դալար միրգ):
Ծնթ. Նիւթերի մանրութեան պատճառով յաջորդաբար ներկայացրինք միայն խորագրերը՝ ըստ էջակալման կարգի, որովհետեւ նորոգման ժամանակ որոշ թերթեր խառն են դասարւորուել:
զ. 32ա-3ա Եւ յիշեմք զչոր մրգերն, թէ որպէս է – Ամբրաւն չոր... Չամիչն... |32բ| Ծիրանն... Ընկուզն... Նուշն... Կաղին... Բատում... Հապի սունուպար... Դամոն չիր... |33ա| Շուշմայ... Հնդի ընկուզն... (11 տեսակ չոր միրգ):
է. Եւ յիշեմք զայն կերակուրքն, որ քաղցր են եւ անուշ – Շաքարն, որ է յարապն սուքարն ասէ... Մեղրն, որ է ասալն... Փանին... Փալուտակ մեղրով... Լօզինայ, որ հազվայ մի է... Շաքարինայ... |33բ| Ղադայիֆըն... (7 տեսակ քաղցր կերակուր):
ը. 33բ-4ա Եւ յիշեմք զամենայն անուշահոտերն, թէ զի՞նչ է – Մուշկն, որ է միսկն... Քաֆուրն... Յօտ որ է հաշտահանն... Ամպարըն... ///ուքն զուգածուէ... Սանտալն... |34ա| Լատանն, Իսֆարըլ տիպար է... Ուշնա...(7 տեսակ անուշահոտ):
թ. 34ա-5ա Եւ յիշենք զա[յ]ն ծաղկնին որ անուշահոտք են – [Գ]ալիանոս <Գալիանոս> ասէ, թէ այս որ է վայրի նարդինն... Մանուշակ... Խիրին... Ռահանըն... Համ հայիմ... |34բ| Նռճէս... Վարթն... Նասրինայ... Սուսամպար... Նիլուֆարն... Սուսանըն... Յասամանըն... |35ա| Սարղն... Յասֆուր... Շաղայիխ... Մարվ, ինքն նման է շատանայի եւ դեղին է, ի Շամա գայ... Լուֆայ... Խաթմի... մարզանկօշ... Ղասում, որ է Բարձումէնակն... (20 տեսակ ծաղիկ):
ժ. 35բ-7բ [Վասն ամենայն կերակուրներու] – Առաջն յիշեմք ըսպ[ա]նախի ապուրն, որ է շոմէնն... Փալուտայի շաքար... Պարմաւար... Բուրիանի... Կաթնով բրինձն... Խօրովու... Սոխի ապուրն... |36ա| Զէրպաճոր, որ է զէրպայ... Արիշտայ... Թութ մաճիպն... թառատուղն... Թոնտրի կերակուրն... |36բ| Լիմոնի կերակուրն... Ծոր, որ է քաթնտուզ... Սումախով կերակուրն... Ազոխի կերակուրն... Յարիսայ ցորընի... |37ա| Ծապատակն... Ղալիայ... Մաստաֆայ... Մուրթաջան... Նռան կերակուրն... Քաբաբ որ է խօրովածն... |37բ| Քալամ կերակուրն... Քուֆտայ... (25 կերակուր):
ժա. 37բ Եւ յիշեմք յամենայն ցեղուցեղ մսերն – Առջառաց միսն ծանր է... Մաքուն... Այծի... Գառինն... Լորինն... Սագինն... Կըռընկանն... Խուրուզինն... Արծվուն... Կաքաւոյն... Միս խորոված... Ապուխտն... Ձուկն... Էրէրին միսն... (14 մսատեսակ):
Գ. 38-241ա [Դեղագիրք (Ախրապատին)]
ա. 38ա-41բ, 53աբ, 53ա-8բ [Ա]– 38ա-9ա, 42բ, 53աբ Ադրայխիլի գիշինիլի, որ է հալիայի քաբուլի... (29 միաւոր), /39ա/ Աբբըգորդուն, որ է պլօճկնու ազար եւ բնութիւնն... (1 դեղատոմս), /39ա-40բ, 54բ-5բ/ Այարիճի քաղար///, Այարիճի Բագարատ... (16 դեղատոմս), /40բ-1ա, 56բ-7ա/ Անղրտիայ, որ է ուրիշ կերպիւ մաջում... (11 դեղատոմս), /41ա/ Արասթուն ոսաղիր (1 դեղատոմս), /41ա, 57բ/ Ամրուսիայ (2 դեղատոմս), /41ա, 58աբ/ Ասանասիայ քաբիըր (4 դեղատոմս), /41բ, 57բ, 58բ/ Անուշ դարու (4 դեղատոմս), /56ա/ Արաղի ամպար (2 դեղատոմս), /58ա/ Աղբար լուլուի (1 դեղատոմս), 58ա Աբքմռ ըստամոքին (1 դեղատոմս), /58բ/ Աղլամիռ (1 դեղատոմս), /58բ/ Աբքիրին (2 դեղատոմս):
բ. 59ա-61բ [Բ] – 59աբ Բարուդ, որ է աչկի դեղ (8 դեղատոմս), /59բ/ Բազր հաբլ հնդուստանցոց (1 դեղատոմս), /59բ/ Բադմօհրէջ (1 դեղատոմս), /59բ/ Բարշահսա (2 դեղատոմս), /60ա/ Բնադուղ բզուր (2 դեղատոմս), /60ա/ Բնադուղ քօնդօր (1 դեղատոմս),/60ա/ Բնադուղ, որ ղուլինջին ցավն (2 դեղատոմս), /60ա/ Բիշի (1 դեղատոմս), /60բ-1ա/ Բրուդաչկա ցավի դեղէր (9 դեղատոմս), /61ա/ Բընփշբըհի (1 դեղատոմս), /61ա/ Բրումա (1 դեղատոմոս), /61բ/ Բուխօրանի, որ է խոտ, առնելիք էր եւ ծխանելիք (6 դեղատոմս):
գ. 62ա-3ա [Գ] – Գաշդայ (1 դեղատոմս), /62ա/ Գուշուսանու (1 դեղատոմս), /62աբ/ Գոդութիւն (1 դեղատոմս), /62բ, 63ա/ Գիլհքմաթ (2 դեղատոմս), /62բ/ Գօլղանդ (6 դեղատոմս):
դ. 65ա-7ա [Դ] – Դվալ[մշկ], որ է ուտելէ դեղ (23 դեղատոմս), /67ա/ Դիայ ղուզայ (2 դեղատոմս), 67ա Դըհմըրսա օգդէ ղուլընջին:
ե. 67բ [Ե] Երել առճճին (2 դեղատոմս), /67բ/ Երել թութիա (2 դեղատոմս):
զ. 68ա-74ա [Զ] – 68ա-70բ Զարուր (60 դեղատոմս), /71ա-4ա/ Զմադ (47 դեղատոմս):
է. 74բ-5ա [Է] – 74բ Էթուսի (2 դեղատոմս), /74բ/ Էղտ սիմաբ (1 դեղատոմս), 74բ Էրաղանի քաշելն (1 դեղատոմս), /75ա/ էրաղքթնա (1 միաւոր):
ը. 75բ-80ա, 81ա [Թ] – 75բ-6բ Թրիաղ (15 դեղատոմս), /77ա-80ա/ Թլայի (46 դեղատոմս), /81ա/ Թաբեխ (5 դեղատոմս):
թ. 81բ-2բ [Ի] – Իաղութի, որ է ուտելէ դեղ նմանա մաջումի (7 դեղատոմս)
ժ. 83բ-7ա [Լ] – 83բ-4բ Լըուղ, որ է լեզելիք (18 դեղատոմս), /85ա/ Լըթուխի (3 դեղատոմս), /85բ/ Լելեէ (2 դեղատոմս), /86աբ/ Լբուբ (2 դեղատոմս), /86բ/ Լուծման դեղէր (1 դեղատոմս), 87ա Լվանալ սֆիդաբին (1 դեղատոմս), 87ա Լաք շինելն (1 դեղատոմս):
ժա. 87բ-93բ [Հ] – 87բ-8ա Հուկնա, որ է հօղնա, որ է նստոյ տեղէն փորն ածելէ դեղ (7 դեղատոմս), /88ա/ Հալիլա (1 դեղատոմս), /88բ-93բ/ Հաբ մուսհէլ, Հաբ նազլա, Հաբ սաքբինաջ, Հաբ շէհթարաջ, Հաբ սապրսղութրի, Հաբ սուրընջան, Հաբ սէեք /89ա/ Հաբ մուսհէլ, Հաբ ջադվար (3 դեղատոմս), /89բ| Հաբ լաջվարթ (2 դեղատոմս), /89բ/ Հաբ ղուղիա, Հաբ սաբր սղութրի, Հաբ գալիանոս, Հաբ գլխացավի, Հաբ զահաբ, /90ա/ Հաբ սօլֆա (2 դեղատոմս), /90ա, 90բ/ Հաբ այեարէջ (5 դեղատոմս), 90ա Հաբ մօղլազրաղ, /90բ, 91ա/ Հաբ ղուղիա (2 դեղատոմս), Հաբ արիւանբերի (2 դեղատոմս), Հաբ սօհալ, /91ա/ Հաբէլար, Հաբ շիբար, Հաբ իարաղուն, Հաբ մուշկորէ, Հաբ էլղար, /91բ/ Հաբ որ է /// Հաբ, որ գինուն, Հաբ, որ կուրծկն, Հաբ մօղլ ղաբէզ, Հաբ մօղլ էլտանս, Հաբ մուշկ, /92ա, 93բ/ Հաբ օգտէ ըսթրխաին (3 դեղատոմս), Հաբ սէյբաթ շէրի, Հաբ աֆթիմոն, Հաբ բասֆաէջ, Հաբ ուրիշ նօխայ օգդէ, /92բ/ Հաբ մօլղ (2 դեղատոմս), Հաբ ըֆադիէ, 92բ-3ա Հաբ օգդէ ըսահլին (6 դեղատոմս), 93ա Հաբ մադրանի, Հաբ մազարիուն, |93բ| Հաբի սօլֆայ:
ժբ. 95աբ, 44ա-52բ, 43աբ, 94աբ [Ղ] - 95աբ, 44ա-52ա, Ղուրս եղէն, որ է բոլոր տափակ շինած դեղ, որն կծեծվի դեղով... (111 դեղատոմս), /64ա/ Շաղաղէ ղօրս շինէ Ա. մսխալ, ղօրս ռադհէ միրզայ, ղօրս մօղլի, ղօրս ամենայն կերպ (լուսանցում՝ «Նասիր»): /52բ, 43ա/ Ղրղէ, որ է ղլղա (12 դեղատոմս), /43բ, 94աբ/ Ղէթուր, որ է կաթացանելիք, որ կաթացնեն անկոճն կամ փիլթա դեղոտ ատեն դնեն անկոճում, որ ցամաննի (16 դեղատոմս):
ժգ. 96ա-129բ [Մ] – 96ա-107բ Մաջում եղէն կերպ-կերպ, որ է բաբաթ-բաբաթ պրկի դեղ, յոր կուտեն (93 դեղատոմս), /108ա-22ա/ Մալհամ, որ է մլխամ կերպ-կերպ խոցերի (110 դեղատոմս) (լս. «նասիր»), /122ա/ Մուսհլի (7 դեղատոմս), /122բ-3բ/ Մուրաբեղէն եփել նաբաթով, ղանդօվ, շաքարով մեղրով, մաթօվ, որմնօվ, ուզես էնտօվ եփէ (12 դեղատոմս), /124ա-5ա/ Մուֆահրա, որ է էլ մաջումի պէս պիրկ դեղա ուտելէ կերպ-կերպ բաբաթ բաբաթ (10 դեղատոմս), /126աբ/ Մայ, որ է ջուր եւ մայըլֆան, որ է ֆլան իքմինի ջուր, որ էս ներքոյ գրեալ նօեսէն էլ դեղարէն քոց ջրէրա խմել է կամ մայըլ ըսէլ, որ է մեղրայջուր, որ է ուրիշ դեղերի ջրօվ կամ մայըլբզրսեր մէրի ջուր ուրիշ դեղերի ջրով, կամ մայըլջբն որ է պանրաջուր (8 դեղատոմս), /127բ-8ա/ Մադբուխ (6 դեղատոմս), /128բ-9բ/ Մուսհլ, որ է լուծման դեղ, որ է փորն բանալէ, որ է ամալ ատելէ դեղ, որ խմեն փորն բանա ամալ ատէ (6 դեղատոմս):
ժդ. 130ա-3բ [Ն] – 130ա Նղու եղէն, որ է առանց եփել խմելէ դեղեր, որ յարակուն թուոջ դնեն սաբայի աստառօվ պարզեն խմեն, որ էսպէս դեղին նղու կասեն (5 դեղատոմս), /130բ/ Նղուհի ոչ թէ նղու, որ նղուհին, որ էծեծ դեղէր քինթ փչել է (3 դեղատոմս), /131ա-2ա/ Նթուլի, որ է հոտոտելիք, որ է եփած դեղէրի գոլոշիքն, որ է շօհլէն գնայ քնթի մէչն կամ ջրօվ եւ ուրիշ իքմինի ջրօվ խարած դեղէրին խոտն (13 դեղատոմս) /133աբ/ Նուշդուրեղէն, նուշդարու, որ է անուշ դարու էլ մաջումի նման դեղա եւ եփած (4 դեղատոմս):
ժե. 134ա-44ա [Շ] – 134աբ Շաֆեղէն (9 դեղատոմս), /136ա-44ա/ Շարբաթեղէն (85 դեղատոմս):
ժզ. 145ա-7ա [Չ] – Չուբ չինուն քանի կերպօվ խմելն եւ ուտելն յամէն կերպիվ խմելէն կամ ուտելէն կերպ-կերպ ազարանու շախավէտութիւնն...
ժէ. 148ա-51բ [Ջ] – Ջուարիշեղէն (32 դեղատոմոս):
ժը. 152ա-7բ [Ռ] – Ռուղանեղէն (58 դեղատոմս):
ժթ. 157ա-69բ [Ս] – 158ա-9բ Սքանչաբինեղէն, որ է ըսկանճամինեղէն (18 դեղատոմս), /160ա/ Սաֆարջալիեղէն (4 դեղատոմս), /161ա-6ա/ Սփուփեղէն (62 դեղատոմս), /167ա/ Սըբղիեղէն (9 դեղատոմս), /168ա/ Սնունեղէն (27 դեղատոմս):
ի. 170ա 170ա [Վ] – Վջուրիեղէն (6 դեղատոմս):
իա. 171աբ [Փ] – Փուխտէ ջուղ, 171բ – Փիլթինի, որ է դեղէրն:
իբ. 172ա-4ա [Ք] –172ա Քօլգլաբիե բարէդ, որ է քօլբլաբիե խօվ (4 դեղատոմս), /173ա-4ա/ Քըհէլեղէն, որ է աչկի դեղէր (15 դեղատոմս), /174բ/ Քամունի մաջուն:
իգ. 175ա-9ա [Ֆ] – 175աբ Ֆլունիաեղէն (6 դեղատոմս), /176ա-7բ/ Ֆրզթէեղէն, որ է պատրուքեղէն (23 դեղատոմս), /178ա/ Քոյդնջեղէն (2 դեղատոմս), /178բ/ Ֆլափլիեղէն (2 դեղատոմս), /179աբ/ Ֆիրուզնուս եղեն (4 դեղատոմս), /180ա/ Ֆանդադղիուն (3 դեղատոմս):
Դ. 181ա-241բ Յիշեմք ի վերայ այբուբենից, զինչ որ խառնուած որ է դեղեր, որ կայ եւ յառաջն յիշեմք այարիճն, որ են օգտակար եւ պիտանի ամենայն ցեղ ցաւերոց
ա. 181ա-3բ Այարիճ Էրքիղանիզ – Եւ ասէ Զաքարիայի որդի... /183բ/ Աֆրուչայ, Ապքամայ, /183բ-4ա/ Արաստուն, /184ա/ Ասվադիսաչիմ, Աղրար, Աֆսուրդ, /184բ/ Աքսարին, Ամլաճ, Ամրուսիայ, Անղուրդինայ, /184բ-5ա/ Անուշդարու, /185ա/ Անդունիարապի, Աղտսրովորէ, Ազոխի, Ապուխտն:
բ. 186բ Ի վերայ Բեն-ին, որ Բեն-ումն ինչ պակաս այ, ի վերայ Պէ-ին կարդա՛, գդանես – Բողկ:
գ. 186բ Ի վերայ ԳԷՄ.ին – Գարէջուր:
դ. 185բ-7բ Ի վերայ Դայ-ին – Դդում, Դեղանգուժատի, /186ա/ Դեղ մանուշակի, Դեղ բլղամի, Դեղ թրբութի, Դեղ արինի, Դեղ շբրիմի, /186աբ/ Դեղ գէրանալոյ, /186բ/ Դեղ կապկերի, Դեղ ծծմի, Դեղ լուքի մեծ, /187աբ/ Դեղ լուքի պզտիկ, Դեղ մազարիոնի, Դեղ դահմարթայ, Դեղ փսրանցի, Դեղ ղուլինջի, Դեղ ուրիշ կերպ էլղուլինջի:
ե. 187բ Ի վերայ Եչին – Երեսի սուպոն, որ յերեսն լուսնաս, Երեսի ուղ:
զ. 187բ-8բ Ի վերա Զայ-ին – Զրուրի ի չարդարու, Զրուր ուրիշ բաբաթ, Զրուր որ է վերայ առել է դեղ, Զրուր աչաց, /188ա/ Զրուր դեղին մեծ, Զրուր դեղին պղտիկն, Զրուր դեղին եւ կակուղ, Զրուր ճերմակ, Զրուր քաֆուրի, /188աբ/ Զուլբիայ, /188բ/ Զանջաֆիլ, Զէրբայ, Զիլիֆեաղի:
է. 188բ Ի վերայ Էին է – Էր ի վիշտայ, որ յարապն:
ը. 188բ-9ա [Ը] Ի վերայ Ըեթ-ին է – Ընգուզոնուցած, /189ա/ Ըխտաւորութիւն, որ է դիւահարութիւն, Ըռէվանդ:
թ. 189ա-91ա Ի վերա Թոյ-ին – Թըթուիրվնի, որ է թթու իքմինանի, /189բ/ Թութմաջ, Թարֆինայ, Թառադուղ, /190ա/ Թուրինջ, /190ա-1ա/ Թրիաք, /191ա/ Թոնդրի:
ժ. 191ա Ի վերայ Ժէ-ին է – Ժիրա ինքն չամանն է:
ժա. 191աբ Ի վերայ Ին-ին – Իբրահիմի, Իդրիդիֆիլ:
ժբ. 191բ-3ա Ի վերայ Լիւն-ին – Լուուխ նռան, Լուուխ խիար, Լուուխ իսղիլի, Լուուխ նշի, Լուուխ թաբաշիր, /192ա/ Լուուխ հնդանօք, Լուուխ ջալղուզայի, Լուուխ հուլպայի, Լուուխ մատուտակի, Լուուխ սխտորի, Լուուխ սէփստունի, /192բ/ Լուուխ, որ է լիզելիք, Լուուխ կտաւատի, Լուուխ խաշխաշի, Լուուխ մատհիսայ, /193ա/ Լավզինայ, Լիմօնի ապուր:
ժգ. 193ա-4բ Ի վերայ Խէ-ին է – Խընծոր սընուցած, Խուպայզ, Խուպազ բադումի, /193բ/ Խուպայզտան դդմի, Խուպայզտան ստեպղնի, Խուպայզ տանձի, Խուրմայ, Խուշքաֆրօշ, Խաշխաշ, Խուշկայ նանայ, /194ա/ Խիզապ, Խուլուղ, Խիարն:
ժդ. 194բ Ի վերայ Ծայ-ին – Ծորով ապուրն, Ծնեպեկի ապուր:
ժե. 194բ Ի վերայ Կեն-ին – Կաթամբ բրինձ, կաթնով ապուր:
ժզ. 194բ-200ա Ի վերայ Հոյ-ին – Հապ ասմաքիկոն, Հապ ստամաքիկոն, /195ա/ Հապ աֆթիմոնի, Հապ հնդանօք, Հապ թուխամի, Հապ Գալիանոսի, Հապ տայու սալապի, /195բ/ Հապ գլխացավի, Հապ զահապ, Հապ հազի, Հապ սէքպինաճի, /195բ-6ա/ Հապ սօրընջան, /196ա/ Չիպեար, Հապ չապեար, Հապ չիպրիմ, /196բ/ Հապ շէհտարաջ, Հապ որ զլուծն արգելու, Հապ սապռի, Հապ ի սապռա///, Հապ ղուղիայ, Հապ ի մընթին, /197ա/ Հապ մընթին, Հապ հոտած բերնի, Հապ մազարիոնի, Հապ մատրանի, Հապի մուղլ, Հապի նաֆա, /197բ/ Հապ նարմուշկի, Հապ այարիճ, Հասու, որ է մալէզն, Հուկնայ սուր, /198ա/ Հուկնայ կակուղ, հուկնայ մի այլ, Հուկնայ ոսկրացաւութեան, Հուկնայ, որ զփորն կակղացնէ, Հուկնայ փորձած, որ օգտէ նգիորէ, /198բ/ Հուկնայ կուլընջոտի, Հուկնայ մի այլ, Հուկնայ վասն մերձաւորութեան, Հուկնայ, որ զմերձաւորութիւն շարժէ, Հուկնայ, որ զերիկամն գիրացնէ, /199ա/ Հալվայնի, Հաշիմի, Հէրիսայ ցորնով, /199բ/ Հէրիսայ բրընձի, Հալամ սէքային, Հալիլայ սնուցանելոյ:
ժէ. 200ա-3ա Ի վերայ Ձայ-ին – Ձրվազեղք, Ձէթ օշինդրի, Ձէթ ամլաճի, Ձէթ մանուշակի, Ձէթ տիզկանի փայտի, Ձէթ պանի, Ձէթ պապունաճի, /200բ/ Ձէթ ուռոյ, Ձէթ սերկեւելի, Ձէթ մեռսն, Ձէթ թուրինճի, Ձէթ բողկի, Ձէթ հինայի, /201ա/ Ձէթ խիրու, Ձէթ կասլայի, Ձէթ տարշիշանի, Ձէթ օշինայի, Ձէթ զաֆրանի, Ձէթ սուսանի, Ձէթ սալիխայի, /201բ/ Ձէթ սազապի, Ձէթ ումթի, Ձէթ տատաշի, Ձէթ ղուստի, Ձէթ վարդի, Ձէթ դդմի, /202ա/ Ձէթ ցորնի, Ձէթ կարճի, Ձէթ ականջի, Ձէթ ֆալիճի, Ձէթ լալայի, որ մազն սեւացնէ /202բ/ Ձէթ լադան, Ձէթ մարզանկօշի, Ձէթ մազտաքէ, Ձէթ դանամազտաքու, Ձէթ մրտի, որ է տօհնըլաոն, Ձէթ զուկի, Ձէթ նունուֆարի, Ձէթ նարգզի, /203ա/ Ձէթ նարդինի:
ժը. 203ա-8բ Ի վերայ Ղատ-ին է – Ղալիայ, Ղալղարայ, /203բ/ Ղումրայ, /204ա/ Ղուրս, /204բ/ Ղուրս օշինդրի, Ղուրս անկուժատի, Ղուրս ուսղուլու ֆանիտն, Ղուրս մկնասոխի, /205ա/ Ղուրս պուստի, Ղուրս քշոթի, Ղուրս թաբաշիրի, Ղուրս հնդանօք, Ղուրս հուկնայի, Ղուրս գլխացաւոց, /205բ/ Ղուրս լերդացաւի, Ղուրս ըռասան, Ղուրս ըռունասի, Ղուրս ըռեւանդի. Ղուրս ծորին, Ղուրս ծորի, /206ա/ Ղուրս զաֆրանի, Ղուրս տակերոյն, Ղուրս նգի, Ղուրս սաֆայի, Ղուրս ործկալու, Ղուրս լուծման, Ղուրս յուտի, /206բ/ Ղուրս յունսուլի, Ղուրս ղաֆէվի, Ղուրս քաքանաջի, Ղուրս ///, Ղուրս քապարի, Ղուրս վարդի, /207ա/ Ղուրս ///ղական, Ղուրս քահրուպայի, Ղուրս ջուլինար, Ղուրս խաշխաշի, Ղուրս խնկի, Ղուրս ///, /207բ/ Ղուրս մ///շկին, Ղուրս մուռի, Ղուրս մազարիոնի, Ղուրս մուրաքաբի, Ղուրս, Ղատայիֆ, /208ա/ Ղաֆթարիղոն, /208բ/ Ղուրֆիոն, Ղիտարիղաւն, Ղըրուտի:
ժթ. 208բ-214ա Ի վերայ Ճէ-ին է – Ճազկատ, Ճըգար, /209ա/ Ճուլապ, Ճովզայ, որ է ֆարուճն, Ճուպի բալասան, Ճուարիշ ուսղուֆի (այսուհետ միայն «ճուարիշ»ներ. այս բառի տեղ - ենք դնում), - անճիտան, /209բ/ - սերկեւելի, - նարդ///նկի, - պարշան, - ֆլֆլի, /210ա/ - պէտատիղսն, - պասպասայ, - բալատուրի, - ֆութանաճիս, - թրբութի, - հնդանօք, /210բ/ - թուրինջի, - չամչի, - մազուի, - ամբրոնի, - խուղխ///, - դարչինի, /211ա/ - երկաթի, - քամունի, - զանջաֆիլ, - սպստանայ, /211բ/ - ծաթի///, - սախանզուր (՞), - խնծորի, - սուքի, /212ա/ - լուծման, - տալինֆոր, - գիրութեան, /212բ/ - ///ֆուրխ, - քունջութի, - խնկի, - խաֆաղանի, - ֆաղանի, /213ա/ - ըլմլուք///, - մասհուկունիայ, - մութամի///, - մազտարէ, /213բ/ - մուղիլիսիայ, - մուրտի, - լուծման, - ///մուշքի, /214ա/ Ճուարիշք (4 միաւոր, իսկ 6 անուն՝ անընթեռնելի):
ի. 214ա-226բ Ի վերայ Մեն-ին է – Մեղր ///լի, 214աբ [Մատբուխ ա]ֆթիմանի /214բ/ (4 միաւոր), Մատբուխ օշինտրի, Մատբուխ թզի, Մատբուխ մանուշակի, Մատբուխ խիարչամբարի, /215ա/ Մատբուխ զուֆայի (3 միաւոր), Մատբուխ ղաֆէթի, Մատբուխ ///գերոյ, Մատբուխ հալիլայի, /215բ/ Մանուշակ սնուցած, Մատբուխ բալղամի, Մատբուխ [սա]վդայի (2 միաւոր), /216ա/ Մատբուխ բորի եւ քորի, Մատբուխ գլխացաւի, Մատբուխ տաքնկրիսի, Մուսհիլ, որ է լուծման դեղն, Մուհսիլ բալղամի, Մուհսիլ սավդայի, Մուհսիլ սաֆրայի, Մուսհիլ լազիջ եւ սաֆրային, /216բ/ Մուսհիլ բալղամի, Մուսհիլ ///րզդեղին ջուրն, Մաստաֆայ, Մասրիտէտոս, /217ա/ Մուխալասի աքպար, Մաջուն օշնդրի, Մաջուն աֆթիմոնի, Մաջուն, որ է փոքր թրիաք, /217ա/ Մաջուն պզուրի, Մաջուն ջնդիանայ, Մաջուն անկուժատի, Մաջուն ստամոքիկսն, Մաջուն ֆլֆլի, Մաջուն մանուշակի, /218ա/ Մաջուն ֆութանաջի, Մաջուն բալատուրի, Մաջուն թաբաշիրի, Մաջուն Գեղիանոսի, Մաջուն ըռեւանդի, Մաջուն մերձաւորութեան /218բ/ Մաջուն սօրընջանի (2 միաւոր), Մաճուն սմպուլի, Մաճուն սխտորի, Մաճուն վասն լուծման, /219ա/ Մաճուն յունապի, ֆալասաֆայ, Մաճուն մոռացկոտի, Մաճուն գիրութեան, /219աբ/ Մաճուն զուֆի, Մաճուն ղուպատլմէլիք, Մաջուն ///, մաճուն քաքանաճի /220ա/ Մաճուն գիլը///մի, Մաճուն ըստեպղնի, Մաճուն չամչի, Մաճուն մուշկի (2 միաւոր), /220աբ/ Մաճուն հնդիաղով, Մուֆառեհ տաք, Մուֆառեհ հով, Մուֆառեհ մուշկի, Մուֆառեհ քաֆուրի, /220աբ/ Մուֆառեհ մուհթադիլ, Մաճուն նաճահ, Մաճուն հուրմուսի (2 միաւոր), Մաճուն այարիճ, /221բ/ Մաճուն մերձաւորութեան, Մաճուն սերման, Մաճուն երիկամաց, Մաճուն սերման, Մաճուն երիկամացն, Մաճուն, որ զսերմն պակասացնէ, /221բ-2ա/ Մաճուն, որ կոչի տեառն մաճուն, Մաճուն, որ ղուտպիշիր ասէ, Մուղասալ, ինքն աչից դեղ է, Մայմումայ, Մալաքիայ, /222աբ/ Մումսուք, Մայէի փուխթայ, Մայեպէհ, /222բ-3ա/ Մայեի սուսան, Միղպաթայ, Մշկադեղ, Մըշկադեղ լեղի, Մասուս, /223բ/ Մազիրայ, Մուտանճանայ, Մասն մլհամերոյն, Մլհամ արճճի, Մըլհամ կրի, Մըլհամ պասիլիկոն, /223բ-4ա/ Մլհամ չարդարու///, Մլհամ տախլիոն, Մըլհամ առաքելական, Մըլհամ ժանկառի, Մըլհամ զաճի, Մըլհամ ճերմակ, /224բ/ Մլհամ այլ կարմիր (2 միաւոր), Մըլհամ սեւ, որ զհին եւ զփ///, Մըլհամ սեւ (4 դեղատոմս), /225ա/ Մըլհամ սպիտաճի, Մըլհամ քացախով, Մըլհամ, գինով, Մըլհամ սրընճի, Մըլհամ փայծղան, Մըլհամ ազրախի, /225բ/ Մըլհամ մսրի, Մըլհամ մուրտի, Մըլհամ աղի, Մըլհամ, որ զխասիթան յաճայիպէ, Մըլհամ, որ օգտէ հին պիսակին, Մըլհամ, որ ասեն հուսարի, /225բ-6ա/ Մըլհամ այլ (3 դեղատոմս), /226ա/ Մըլհամ այլ, որ զուգվի պղնձով, Մըլհամ պատուական, Մըլհամ, որ օգտէ օձահարի, Մըլհամ այրածի:
իա. 226բ Ի վերայ Յի-ին է – Յարուսիա, որ է հարսնեց ապուրն, Յազիզի ինքն, Յազիզ մի այլ, Յասիտայ:
իբ. 226բ-8ա Ի վերայ Նոյ-ին է – Նըռան ապուր, /227ա/ Նուշ սնուցած, Նատիֆ, Նատ. ինքն դեղ մի է, որ յորժամ ի կրակն ձգեն, նա մուխն զսիրտն ուժովցնէ, /227բ/ Նիշաստայ, Նուտուլ գլխացաւու, Նուխուսապռ, Նուխու մրգերուն, Նէրպայ, /228ա/ Նարկիսինայ, Նէշուպայ:
իգ. 228ա-233բ Ի վերայ Շայ-ին է – Շաֆապար, Շաֆաֆիոնի, Շաֆ ըստաֆիղայն, /228աբ/ Շաֆ սումախի, Շաֆ խուլուխի, Շաֆ տինարկունի, Շաֆ լեղեստնու (2 դեղատոմս), Շաֆ դեղին, Շաֆ ճերմակ, /227բ-8ա/ Շաֆ կարմիր, կակուղ, Շաֆ կարմիր, Շաֆ կանաչ, Շաֆ կանաչ սուր, Շաֆ խեւ, Շաֆ խալխանդ, Շաֆ խնկի, որ է քունտուրի, /229բ/ Շաֆ գուլկունի, Շաֆի մուռայ, Շաֆի մունճեհի, Շաֆի մամիսայ, Շաֆ, որ զփորն լուծէ, Շաֆ, որ զփորն կապէ, /229բ-30ա/ Շաֆս այս արարեալ է, Շաֆ Որ օգտէ միջացաւութեան: Վասն շարապներուն յիշեմք – Շարապ սերկեւելի (2 դեղատոմս. այսուհետ «շարապ» բառի տեղ՝ -), - թզի, - սալորի, /230բ/ - նռան, - մեղրի, - տանձի, - խաղողի, - օշնդրի, /230բ-1ա/ - մանուշակի սատակ, - մանուշակի շաքարով, - անանուխին, - թուրընճի, - թամր հնդի, - խանդիղոն, /231բ/ - երկաթի աղտով, - ըռէվաճ, - ծորի, - յունապի, - խնծորի, /231բ-2ա/ - շաքարով, - ի յոտ, - ազոխի, -ի խաշխաշի, - սանտալին, - վարդի, - ք///տար, /232բ/ - լիմօին, - մրտենու, - մըրտի, - լուծման, - նունուֆարի, /232բ-3ա/ - իսըլին, - դեղնութեան, Շաղաղուլ դեղնութեան, Շաղաղուխ սնուցած, Շաքարինայ, Շողգամի ապուր, Շողգամ, որ ի քացախն դրվի, Շահատ եւ խուշկանայ, Շիրըռուղան, որ է կաթն եւ արդարիաղն, /233աբ/ Շալիսայ:
իե. 233բ Ի վերայ Ոյին է – Ոսպած ապուր:
իզ. 233բ-4ա Ի վերայ Չայ-ին է – Չըքընտուր քացախով, /234ա/ Չըքօք ինքն այն միսն է, որ եփեն, Չօփ պալասան սնուցած:
իէ. 234ա-6ա Ի վերայ Պէ-ին է – Պատմոհրաճ, Պասիլիկոն մեծ, Պասիլիկոն փոքր, Պրուտ աչաց, /234բ/ Պրուտ բերանի, Պրուտ սեւ, Պրուտ ազոխի սուր, Պրուտ ազոխի կակուղ, Պրուտ քաֆուրի, Պրուտ կակուղ (2 դեղատոմս), /235ա/ Պրուտ հնդի, Պիրեան, որ է խորվուն, Պարմաւար, Պըզրկ տարու///, /235բ/ Պանդատիղոն, Պընդուխ պղուրի, Պանավշայ, Պէաֆշուր, Պուրիանի, Պերուզայնօչ, /236ա/ Պատրոյգ, որ զհայտն բանայ, Պատրոյգ, որ օգտէ եւ որ ի կնկան յարգանդին պինդ ուռեց լինի, Պատրոյգ, որ օգտէ ղուլնջին, Պատրոյգ, որ զփորն լուծ է, Պատրոյգ նըգի, պատրոյգ, որ զփորն լուծ է եւ կակղացնէ, Պատրոյգ, որ զկնիկն կոյս առնէ եւ տաքցնէ:
իը. 236ա-8ա Ի վերայ Ջէ-ին է – Ջարտարու, /236բ/ Ջուր մեղրի (3 դեղատոմս), Ջուր տակերու (3 դեղատոմս), /237ա/ Ջուր բաջարներոյ, Ջուր ղուֆայի, Ջուր ազոխով, /237բ/ Ջուր ընգուզի, Ջուր լիմոնի, Ջուր մրգերաց, Ջուր սիսեռան, Ջուր գարոյ (2 դեղատոմս):
իթ. 238ա-40ա Ի վերայ Ռայ-ին է – Ռասան, որ է կղմուխն, Ռահմէհրան, /238բ/ Ռուպ խաղողի, Ռուպ սալորի, Ռուպ սերկեւլի, Ռուպ նռան, Ռուպ անանուխի, /239ա/ Ռուպ մանանուշակի, Ռուպ թուրինճի, Ռուպի խարաք, Ռուպ ըռեւաճ, որ է ըռիպասն, Ռուպ ծորի, Ռուպ խնծորի /239բ/ Ռուպ խաշխաշի, Ռուպ ընգուզին, Ռուպ լիմունի, Ռուպ մրտի, Ռուպ նիշուի, Ռօշնայի դեղին:
լ. 240ա-1բ Ի վերայ Սէ-ին է – Սերկեւիլ սնուցած, Սպանախ ապուրն, Սալոր սնուցած, Սոխի ապուր, Սանասիայ մեծ, /240բ/ Սանասիայ փոքր, Սիայ տարիտոս մեծ, /241ա/ Սիայ տարիտոս փոքր, Սիայ տարիտոս ճավզ պուով, Սիայ տարիտոս լուծման, /241բ/ Ստեպղին եւ շողգամ ուտելն, Սպիտպայ, սաճազնիայ, Սույուտ սաֆրայի, Սույուտ գլխուցաւուն (2 դեղատոմս), Սըֆուֆ նռան հատի, որ է սըֆուֆ ըռումանի:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ1ա՝ սեւ թանաքով ութանկիւն, կապգիր՝ «Քրիստոսի Ծառայ Յարութիւն»:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկի կազմաստառին փակցուած թղթին՝ «Բժշկարան նօտրագիր, գրեալ ի թղթի, թիւն եւ անուն գրչին անյայտ, վերջն թերի եւ ի բազում տեղիս եղծեալ եւ պատառոտեալ: Մատենադարանապետ՝ Սահակ վարդապետ», «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», «2948» (մատիտով): Ա. փեղկին փակցուած այլ թղթի՝ «2947, կարդալ 1-17, 20-25, 18-19, 26-42, 53-93, 95, 44-52, 43, 94, 96-241: Ըստ Արմէն Սահակեանի», 1ա՝ «1337/2947», «Հմր 14»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «աջին»:
2948
ԺԳ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Աստուածատուր:
ԹԵՐԹ՝ 293: ՊՐԱԿ՝ Թ-ԽԶx8 (ԼԱ՝ 5, Ի, ԻԶ, ԽԴ, ԽԶ՝ 6, Թ, ԼԸ՝ 7, ԻԱ՝ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 30.5x22.3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (24x14.5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 9ա) սկզբնատառերը կարմիր, կանաչ: ՏՈՂ՝ 20: ԿԱԶՄ՝ մուգ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, Ա. փեղկին խաչ, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ կարմիր կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1(Ա)+1(Բ), սպիտակ թուղթ:
Նմուշ 9ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 143ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, արմաւենի՝ 260բ, կենդանական, տաճար, խաչ: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր, կենդանագիր, մարդագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, մանուշակագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. մէջքի կաշին կազմի նորոգման ժամանակի՝ Ի. դ., գամերն ու կապիչներն ընկած. Բ. փեղկի կաշին ճաքած, քերծուած, տեղ-տեղ թափուած, ԺԸ. դ. ձեռագիրը նորոգուած՝ արտ. լս՝ լուսագծաւոր սպիտակ թղթով, ներքին լս. այլ՝ ԺԴ. դ. ձեռագրի պատառիկ-կարկատաններով (219աբ, 225ա, 226ա, 231ա, 232ա, 241ա, 249ա, 265, 272, 273, 277ա, 278ա, 279, 283բ, 285, 291, 292ա, 293ա եւ այլուր). նորոգուած նաեւ 1970ական թթ.՝ դեղին թղթով եզրերը լրացուած եւ ամրացուած. կան աղտոտուածութեան եւ խոնաւութեան հետքեր, խորագրերի կարմիրը խոնաւութիւնից տարածուած, գիրը երբեմն դժուարընթեռնելի, 200բ էջի յիշատակարանը յետագայում եղծած՝ վրան թուղթ սոսնձած. լուսանցազարդերն արտատպուած հանդիպակաց էջերին. լուսանցակողերը գունաթափուած, սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅԻՒՆ
1ա-293բ [Ճաշոց]
1. ա. 1աբ [Երկրորդ կիրակի Հինգշաբթի. Յովհաննու Կարապետին] 1բ-3բ Տեսիլ սրբոյն Գրիգորի, զոր ետես ի վերայ հիման կաթողիկէ եկեղեցւոյ...
գ. 3բ-5բ [Երրորդ կիրակէին. հինգշաբաթի]. Սարգսի եւ Բագոսի... (կրկն.՝ 144ա «Սրբոյն Սարգսի եւ Բագոսի... ի բարձունս լըցաւ Սիոն») 5բ-8բ [շաբաթ աւր]. սրբոյն Գրիգորի ելն ի վիրապէն... 8բ-9բ Նունէ եւ Մանեա եւ այլոց ընկերաց...
դ. 9բ-11ա [Չորրորդ կիրակին. երեքշաբաթ աւր] Կոստանդիանի թագաւորին... 11ա-3ա [Շաբաթ օր]. գիւտ ոսկերաց սրբոյն Գրիգորի...
ե. 13ա-4ա [Հինգերորդ կիրակէին. երկուշաբթի]. սրբոյն Ներսիսի եւ Խադա... 14ա-6ա [Երեքշաբաթ աւր]. Դանիէլի եւ երից մանկանցն... 16ա-7բ [Հինգշաբաթ օր]. Սահակա եւ Մեսրոպա եւ թարգման[չացն]... 17բ-21ա [Շաբաթ աւր]. Գիր Զաքարիայ մարգարիաի...
զ. 21ա-3բ [վեցերորդ կիրակէին. երկուշաբաթ աւր]. Տրդատայ եւ Աշխէն տիկնին եւ Խոսրովիթղթոյ... 23բ-6ա [Երեքշաբաթ աւր. Թոռանց Լուսաւորչին] Ռաստակիսի, Վրթանիսի, Յուսկանն, Գրիգորիսի, Դանիելի... 26ա-7բ Աբրահամ եւ Խորինէ... 27բ-31ա [Հինգշաբաթ օր]. Եղիսէի մարգարէի...
է. 31ա-5ա [Եւթներորդ կիրակին. Շաբաթ աւր]. Տապանակին, որ է նախատաւնակ...
2. ա. 35ա-7բ [Կանոն Պայծառակերպութեան Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ ի Թափօր լերինն]. Վարդավառին այս կանոն կատարի Սաղմոս, Կցուրդ. Տէր ով կացէ ի խորանի քո: Ընթերցուած յԱռակաց – Ուրախ լեր, երիտասարդ...
37բ-42բ [Երեքշաբթի]. Սրբոյն Յիզտպուզտեա... 42բ-5ա [Հինգշաբթի]. Եսայայ մարգարէի... 45ա-7բ [Շաբաթ աւր]. Թադէոսի առաքելոյն...
բ. 47բ-9ա [Երկրորդ կիրակին. Երկուշաբթի]. Սրբոյն Շուշանկան դստեր... 49ա-50ա Երեքշաբթի. Կիպրիանոսի հայրապետին եւ Յուստիանեա կուսին... 50ա-7ա [Շաբաթ աւր]. Աբրա[հ]ամու, Սահակա, Յակովբա, Յովսէփա, Մովսէսի, Ահարոնի, Յեսուա եւ այլոց նախահարցն... 57ա-60ա Սրբոյ Եղիայի...
գ. 60ա-1ա [Երրորդ կիրակէին. երկուշաբթի]. Սահակայ եւ Յուսեփայ... 61ա-64բ [Երեքշաբաթ աւր]. Երկոտաս[ան սուրբ մարգարէիցն]...
դ. 64բ-7ա [Չորրորդ կիրակի. Երկուշաբաթ աւր]. Մակա[բայեց]ւոցն... 67ա-8բ [Շաբաթ աւր]. Եփեսոսի սուրբ ժողովոյն...
3. ա. 71ա-5բ [Հինգերորդ կիրակէին Երկուշաբթի. պահք սուրբ]. Փոխման Աստուածածնին... 75բ-6բ Սրբոյն Քրի[ստա]փորի... 76բ-9ա [Շաբաթ աւր]. Թոմայի առաքելոյ...
բ. 79ա-80ա [Երրորդ կիրակէին. երկուշաբթի]. Մեսրոպա վարդապե[տին]. 80ա-1բ Սրբոյն Եղիշէի վարդապետի...
դ. 81բ-3ա [Չորրորդ կիրակին. շաբաթ օր]. Նաւակատիք տեղոցն Երուսաղէմի...
4. ա. 83ա-5բ [Կանոն վերացման Սրբոյ Խաչին] – Յերկրորդում աւուր կիրակէին ժողովին ի սուրբ մատրանն եւ ցուցանի պատուական փայտ խաչին ամենայն ժողովրդեանն եւ այս կանոն կատարի. Սաղմոս. կցուրդ. ///անեցաւ ի մեզ լոյս: Ընթերցուած յԱռակաց – Դարձեալ, եթէ ի նաւոք ելանիցէ...
բ. 85բ-7բ [Երկրորդ կիրակի] – Երկուշաբաթի աւր ժողովին ի սուրբ մատրանն... 87բ-90ա Երեքշաբաթի աւր ժողովին ի սուրբ մատրանն եւ այս կանոն կատարի...90ա-1բՉորեքշաբթի ժողովեն ի սուրբ Սիոն...91բ-3բ Հինգշաբաթի աւր – Ժողովին ի սուրբ լեառն Ձիթենեաց... 93բ-5բ [Հինգշաբաթի աւր] – Եւ եկեսցէ |93բ| հասցէ Տէր Աստուած իմ...95բ-98ա Շաբաթի աւր – Ժողովին ի Սուրբ Յարութեանն եւ այս կանոն կատարին...98ա-100ա Սրբոյն Գէորգեա զաւրավարի...
գ. 100ա-1բ [Երրորդ կիրակին] – Վարագայ Սուրբ Խաչին. եւ այս կանոն կատարի. Սղ. Դ. Կցուրդ. Նշանեցաւ ի մեզ: Ընթերցուած յԱռակաց – Փայտ կենաց է ամենեցուն...101բ-3բ [Երեքշաբաթի]. Եզեկիէլի, Եզրի եւ Զաքարիայի հաւրն Յովհաննու... 103բ-5ա [Շաբաթ աւր]. Նիկիա սուրբ ժողովոյն... 105ա-7ա [Երկուշաբթի]. Դաւթի, որ ի Դվին կատարեցաւ... 107ա-9ա [Հինգշաբաթ աւր]. Սրբոց իշխանացն Սահակայ եւ Համազ[ասպայ]... 109ա-11բ [Շաբաթ աւր]. Եաւթանասու[ն] եւ երկու առաքելոցն... 11բ-4ա Փիլիպոսի առաքելո[յ]. եւ այս կանոն կատարի. Սաղմոս կցուրդ – Ընդ ամենայն երկիր...
ե. 114ա-6ա [Հինգերորդի կիրակին]. Մարեր տասն. Գիւտ սրբոյ խաչին որ յԵրուսաղէմ. եւ այս կանոն կատարի. Սաղմոս Գ., Կցուրդ. Նշանեցաւ ի մեզ: Ընթերցուած յԵսայա – Տէ՛ր, Հա՛յր մեր, Տէ՛ր, դատաւոր մեր...
5. 116ա-9բ [Առաջին կիրակին Յիսնակաց Սաղմոս]. Քառասնամտին Անդրէի առաքելոյն... 119բ-22ա [Երկուշաբաթի աւր]. Յիշատակ սուրբ հայրապետին Յակոբայ... 122ա-6բ Դաւթի եւ Յակովբայ... 126բ-34ա [Երեքշաբաթի աւր]. Սրբոյն Ստեփաննոսի Նախավկային. եւ այս կանոն կատարի. սաղմոս, կցուրդ. Տէր որպէս զինու հաճու՛՛: Ընթերցուած ի գործոց Առաքելոց – Ստեփաննոս այր լի շնորհաւք. եւ ի Ծնընդեան երկրորդ աւուր Ճաշոյն գի՛տ եւ կարդա՛յ. Գործք Աւետարան՝ նոյն է (կրկն.՝ 144բ-51ա Սրբոյն Ստեփաննոսի Նախավկային): 134ա-6բ [Հինգշաբաթի աւր]. Պետրոսի եւ Պաւղոսի առաքելոցն... 137ա-9բ [Շաբաթ աւր]. Յակովբայ առաքելոյն եւ եղբաւր նորին Յոհաննու աւետարանչի. սաղմոս, կցուրդ. աւետարանեցէ՛ք աւր ըստ աւրէ. Յակովբու առաքելոյ ի կաթողիկէից թղթոյն ընթերցու՛՛– Յակոբոս Աստուծոյ եւ Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի ծառա... 139բ-42ա. Յիշատակ սրբոյն Բարսղի հայրապետին...
6. 143ա-4ա [Կանոն սրբոյ Ծննդեան եւ Յայտնութեան Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ] – Քանզի էրեւեցան շնորհքն Աստուծոյ փրկիչ ամենայն...
բ. 151ա-3բ Երրորդ աւուրն. Սաղմոս Բ. կցուրդ. Տէր ասաց |151բ|ցիս, որդի իմ ես դու. Պաւղոսի առաքելո[յ]. յԵբրայեցւոց թղթոյն – Բազում մասամբք եւ բազում աւրինակաւք...
գ. 153բ-5ա Չորրորդ աւուրն. Սաղմոս ՃԹ. (109) Ի վայելչութիւն սրբոց... Պաւղոսի առաքելոյ ի Գաղատացւոց թղթոյն է ընթերց՛՛ – Զայս ասեմ ցորքան ժամանակս ժառանգն տղայ է...
դ. 155ա-7ա Հինգերորդ աւուրն. Սաղմոս, ՂԸ. կցուրդ. Բարձր արարաք զՏէր Աստուած մեր... Պաւղոսի առաքելո յԵբրաեցոց թղթ. – Զի ոչ էք մատուցեալ առ լեռն շաւշափելի...
ե. 157ա-61ա Վեցերորդ աւուրն. Սաղմոս կցուրդ. Տէր հաներ ի դժոխոց զանձն իմ... Պաւղոսի առաքելոյ ի Թեսաղոնիկեց – Ոչ կամիմ եղբարք է թէ տգետք իցէք...
զ. 161ա-2ա Եւթներորդ աւուրն. Սաղմոս ՂԱ. Աւետարանեցէ՛ք աւր ըստ աւրէ... Պաւղոսի առաքելոյ ի Հռոմաեցւոց թղթ.՛՛ – Պաւղոս ծառա Յիսուսի Քրիստոսի կոչեցեալ առաքեալ...
է. 162ա-3ա Յութերորդ աւուրն. [Տօն է Յայտնութեան եւ Թլփատութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի..]. սաղմոս ՂԵ. կցուրդ. Ծանոյց Տէր զփր՛՛ Պաւղոսի առա՛՛ ի Կողոսացւոց թղթ՛՛ – Զգոյշ լերուք, մի՛ ոք իցէ, որ զձեզ կողոպտից՛՛...
7. 163ա-6ա Նաւասարդի Ի.ան. Յովաննու Մկրտչի. եւ այս կանոն կատարի. Սաղմոս՝ Պատուական է. ընթերցուած ի Գործոց – Յոտն էկաց Պաւղոս, շարժեաց զձեռն եւ ասէ...
8. ա. 166ա-7բ [Առաջին կիրակէի յետ ութաւրէիցն].Պետրոսի եւ Աբիսողոմայ սարկաւագին... 167բ-9ա Սրբոյն Անտոնի անապատականի... 169ա-70բ Թէոդոսի թագաւորին...
բ. 170բ-2ա [Երկրորդ կիրակէին]. Վահանա Գողթանն տեառն... 172ա-3բ Երկուշաբթի. Սրբոյն Կիրակոսի...
9. 173բ-5բ Քառասնաւրեա Գալըստեան Տեառն ի տաճարն: Սաղմոս ՂԵ. կցուրդ՝ Տեսին ամենայն ծագք երկրի. Պաւղոսի առաքելոյ ի Գաղատացոց թ. – Ապա աւրէնքն դաստիարակ եղեն մեզ ի Քրիստոս Յիսուս...175բ-8բ Սրբոյն Սարգսի զաւրավարի եւ որդոյ նորա Մարտիրոսի... 178բ-9բ Սրբոց Ոսկեանցն... 179բ-81ա Սրբոյն Սահակա Պարթեւի... 181ա-2ա Սրբոց քահանայիցն Ղեւոնդեանց... 182ա-4բ Սրբոց Վարդանանցն երից եղբարցն Հմայեկի, Վահանա |182բ| եւ Սահակա Հայոց սպարապետին... 184բ-7բ Կոստանդուպաւլսի սուրբ ժողովոյն եւ հայրապետացն...
Ծնթ. Այսուհետեւ Չորեքշաբթի եւ Ուրբաթ պահք օրերը չենք նշել:
10. ա. 187բ-97ա [Բուն Բարեկենդանին Աւետարան ըստ Մաթէոս]. – Ճրագ մարմնոյ ակն է...197բ-9ա [Շաբաթ օր. Տաւն է] սրբոյն Թէոդորոսի...
բ. 199ա-208ա [Արտաքսման] Երկրորդ կիրակէն առաւաւտոյն. Աւետարան ըստ Ղուկա – Եւ իբրեւ տիւ եղեւ...208ա-13ա Երկրորդ շաբաթն յիշատակ սրբոյն Կիրղի Երուսաղէմայ հայրապետին...
գ. 213ա-20բ [Անառակի]. Երրորդ կիրակէի. ընթերցուած յԵսայայ – Ասաց Տէր հաշտեալ եմ ընդ քեզ տառապեալդ...220բ-1բ [Շաբաթ աւր] յիշատակ Յոհաննու Երուսաղեմի հայրապետի...
դ. 221բ-230բ [Տնտեսի Չորրորդ կիրակէի]. Ընթերցուած յԵսայա մարգարէէ – Այսպէս ասէ Տէր. զգոյշ կացէ՛ք...230բ-1ա [Շաբաթ աւր]. Սրբոց Քառասնիցն...
ե. 231ա-41ա [Դատաւորի]. Հինգերորդ կիրակէի. առաւաւտուն. Աւետարան Մարկոս[ի]. ՃԼԷ. – Եւ յելանել նորա ի տաճարէ...241ա-4բ [Շաբաթ աւր]. վեցերորդ շաբաթուն յիշատակ Սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչի[ն մուտն ի Վիրապն...]
զ. 244բ-58բ [Գալստեան]. Վեցերորդ կիրակէ. առաւաւտուն. Աւետարան Ղուկ[ասու] – Եւ յասել ոմանց զտաճարէն...258բ-60բ [Շաբաթ աւր առաւօտուն. Յիշատակ Յարութեան] Ղազարու – Սաղմոս ԻԹ. Տէ՛ր, հաներ ի դժոխոց...
11. ա. 260բ-2բ Արմաւենեացն. առաւաւտոյն եւ ճաշոյն. սաղմոս ՂԷ. կցուրդ. Տեսին ամենայն ծագք երկրի... Պաւղոսի առաքելոյ – Աւրհնեալ է Աստուած...
բ. 262բ-93բ [Մեծի]. հինգշաբաթի աւրի ժողովին ի սուրբ Յարութիւնն... Սաղմոս. ԻԲ. կցուրդ. Պատրաստ արարէ՛ք առաջի իմ... Պաւղոսի առաքելոյ ի Կորնթացւոց – Զի ես ընկալայ ի Տեառնէ, զոր եւ ձեզն աւանդեցի...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
126բ ԶԱստուածատուր յիշեցէ՛ք յաղօթք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 142բ(ԺԵ. դ., բոլորգիր)Խաւճա առիւծ զփտեալ եւ զկտրատեալ գիրքս դռնէ դուռն կու շըր|143ա|ջեցուցանես. էս տուր գինն քո, զոր պակասութիւն կու լնուլ, |142բ| մեծ մեղք է քո հոգոյդ, գերի կու գնեն ու կազատեն, դու զգիրքս կու ծախես |143ա|, ինչ վարձք կունես, մէկտեղ տո՛ւր, որ կարդան քեզ յիշատակ:
2. 143ա (1633, նոտրգիր) Գիրքս յիշատակ է Էդգարին, որ առայ ի Վան, թվին ՌՁԲ. (1633):
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի Ա. փեղկի աստառին սոսնձած թղթին՝ «Ճաշոց. հին բոլորագրով եւ օրինակ է ի հաստագոյն թղթի, սկիզբն եւ վերջն թերի, թիւն եւ անուն գրչին թէպէտ եւ անյայտ, սակայն երեւի ԺԳ.րդ դարու. Մատ. Սահակ վարդապետ, 4 յունիսի, 1906», «ԺԳ. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», «1338/2948», գրիչ Աստուածատուր (տե՛ս 126բ) (սեւ մատիտով):
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ բուսական՝ 27բ, 42բ, 86ա, 93բ, 127ա, 157ա:
2949
ԱՍՏՐԱԽԱՆ, ՆՈՐ ՆԱԽԻՋԵՒԱՆ ԵՒ ՅԱՐԱԿԻՑ ՇՐՋԱՆՆԵՐ |
ՌՄԼԵ.-ՌՄԽԱ. – 1786-1792 |
ԳՐԻՉ՝ հեղինակը:
ԹԵՐԹ՝ 281 (գրչի էջակալում՝ 1-556, որ է 3ա-281բ). չգրուած՝ 1ա-2բ,158բ, 165բ, 197բ, 269ա, 274բ, 275ա: ՊՐԱԿ՝ 1-19x16 (4՝ 8: 2՝ 10: 19՝ 12, 1՝ 13: 3, 13, 14, 11՝ 18): ՆԻՒԹ՝ թուղթ՝ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ РФСЯ, քառակուսի, մէջտեղում՝ եղջերու, վրան թագ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 34x22,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (32,5x20. 3ա-138ա՝ սահմանագծուած սեւ մատիտով): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 14ա), երբեմն նոտրգիր (նմուշ՝ 31ա, 38ա): ՏՈՂ՝ 33-52: ԿԱԶՄ՝ մուգ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր ցայտկէն:
Նմուշ 14ա
Նմուշ 31ա
Նմուշ 38ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած-քերծուած, վերին եզրը ընկած, շարունակութիւնը թուլացած, երկու կողմից ճեղքուած, ստ. եզրը (3 սմ) ընկած, Ա. եւ Բ. փեղկերին ցեցի անցքեր, թ. 159՝ գրուած հակառակ դիրքով, ձեռագիրը կազմից անջատ, առաջին պրակը եւ թ. 269-271՝ հիմքից անջատ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅԻՒՆ
3ա Յանուն Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյ Սրբոյ. ամէն: Յամի Տեառն 1786, եւ ի հայոց ՌՄԼԵ. (1786)
1. 3ա Յունվարի 1. Ի Մոզդոկ, առ պարոն Բարֆօլիմէն – Շնորհաւորութիւն Նոր Տարոյ եւ՝ գրեսցես, զի մեք հիւանդ գոլով չկարացաք ըստ արժանոյն շահել զքեզ... լրիւ ի 1785 թվի սաւադի գրքումն տե՛ս:
Ծնթ. Նկարագրութեանս կարգային համարները ձեռագրի մէջ յետագայում նշանակուածներն են.
2. 3ա Յունվարի 5. Ի Պետրբուրխ, առ պարոն Ստեփանն եւ առ պարոն Բաղդասարն – Վասն բանից սուրբ Պետրոս Պօղոս եկեղեցւոյ երեսփոխան ողորմելի Պետրոսի աղջկան ջհաթէն... գրեցելոցս կատարումն տալ. եւ այլն տե՛ս ի 1785 ամի սաւադի տետրակոջն. Յովսէփ արքեպիսկոպոս, ի Հաշտարխան:
3. 3ա Յունվարի 6. Առ տիրացու Ստեփանն Երեւանցի, ի Պետերբուրխ – Վասն մահուան անգին բարեկամին մեր՝ Կապանեան Գրիգորի գուժաբեր թուղթդ ընկալայ յունվարի... եւ այլն տե՛ս ի 1785 ամի սաւաւդի գիրքն. ի Հաշտարխան:
4. 3ա Յունվարի 6. Առ տպիչ աղայ Գրիգորն, ի Պետերբուրխ – Զթարգմանչաց պատկերսն յղեցի, փորագրել տացես սրբոյն Սահակայն մէկ ոտանաւորէ... փորագրութիւնն յետ դարձուսցես մեզ. եւ այլն տե՛ս ի 1785 ամի սաւադի գիրքն. ի Հաշտարխան:
5. 3բ Յունվարի 5. Առ ազնիւ աղայ Մինասն, ի Պետերբուրխ – Շնորհաւորեմ զՆոր տարիս: Կասկածելի եղեւ մեզ զլուր մահուան Կամպանեան աղայ Գրիգորին... ի վերայ գործոյ իմիք յոյժ ուրախացաք. 1785 ամի սաւադի գրքումն տե՛ս զմնացեալն. ի Հաշտարխան:
6. 3բ Յունվարի 6. Առ ազնիւ պարոն Փիլիպոսն եւ Մարգարն, ի Պետերբուրխ – Շնորհաւորեմ զՆոր տարիս եւ Յայտնութիւնն Քրիստոսի: Զգալի եղեւ մեզ զմահ Կամպանեանին... այնպէս խօսիլ եւ զհոգացեալն առնուցուս եւ մեզ յղեսցես. եւ այլն տե՛ս ի 1785 ամի սաւադի գիրքն, ի Հաշտարխան:
7. 3բ Յունվարի 13. Առ ազնիւ աղայ Յովակիմն, ի Մօսկով – Շնորհաւորութիւն վասն Նոր տարոյ եւ Յայտնութեան: Ցաւիմ վասն մահուան Կամպանեանին, զկտակ նորին, որ առ Գասպարն կայր աստ, մերս գիտութեամբ ի խցի մերում բացեալ եղեւ... յղեսցես թերեւս ի տպումն գործ ածցուք. եւ այլն: Ի 1785 ամի սաւադն տե՛ս, ի Հաշտարխան:
8. 4ա Յունվարի 13. Առ ազնիւ աղայ Յովհանէսն, ի Պետերբուրխ – Զգամ ես զմահ անգին բարեկամին մերոյ Կամպանեանին զկտակն, որ ի նմանէ թողեալ կայր առ Գասպար Մուրատեանն... ոչ գիտեմք, թե վասն այն զի՛նչ ասաց. եւ այլն տե՛ս ի 1785 ամի սաւադն. Յովսէփ արքեպիսկոպոս, ի Հաշտարխան:
9. 4ա Յունվարի 13. Առ պարոն Պետրոսն, ի Մոսկով – Մխիթարութիւն վասն մահուան Կամպանեանին... ուսման ինչ յղեցից. եւ այլն տե՛ս Ի 1785 ամի սաւադն. ի Հաշտարխան:
10. 4ա Յունվարի 13. Առ պարոն Յակոբն, ի Մօսկօվ – Մխիթարութիւն վասն Կամպանեանին, Ժամագիրքն եւ Սուրբ Գրոց... եթէ օրացոց կայ յայդր, յղեսցես. եւ այլն տե՛ս ի 1785 ամի սաւադին, ի Հաշտարխան:
11. 4ա Յունվարի 13. Առ պարոն Մովսէսն գրեցաւ ի Մօսկով – Զգուժ մահուան փեսային ձերոյ Փանոսեան Գրիգորին զգալի եղեւ մեզ եւ ցաւիմ. եւ այլն տե՛ս ի 1785 ամի սաւադն (այսչափ):
12. 4ա Յունվար 13. Առ պարոն Մակարն գրեցաւ ի Մօսկով – Վասն նշանեցման որդւոյն ձերոյ յոյժ ուրախացաք, Աստուած շնորհաւոր արասցէ, Գալուստի պարտքն... թերեւս եւ դուք աղերս արկջիք. եւ այլ տե՛ս ի 1785 ամի սաւադն, ի Հաշտարխան:
13. 4բ Յունվարի 13. Առ գերապատիւ պարոն սանահայր Յովհանէսն, ի Մօսկով – Մխիթարութիւն վասն մահուան Կամպանովին, եւ Ձեզ եւս յայտնի է կարծեմ զերիս... յանձն առեալ, գրեաց յիւրն տուեալ համարել. եւ այլն տե՛ս ի 1785 ամի, սաւադն, ի Հաշտարխան:
14. 4բ Յունվարի 13. Առ արքայ յորդիսն եւ առ կնիազ Գարսէվանն գրեցաւ – Վասն գալոյ Գայիոսին եւ Գաբի որդոյն եւ յորդորմունք շատ, եւ արքայի գրոյ սաւադն յղեցաւ (այսչափ):
15. 4բ Յունվարի 13. Առ գոյիցսն գրեցաւ յորդորմունք բազում – Հոգալ Վրաց տանն կատարեալ ինչ. եւ այլն տե՛ս ի 1785 ամի սաւադան (այսչափ):
16. 4բ Յունվարի 15. Ի Մոզդօկ հոգեւոր դատարանին – Մորթիքն յղելն, եղբօրորդոցս աւելի խարջի չտալ. եւ այլն տե՛ս ի 1785 ամի սաւադն... զիս սիրես մորթիքն կաթողիկոսն է խնդրած:
17. 4բ Յունվարի 15. Ի Նախիջեւան, առ Կարապետ վարդապետն եւ տիրացու Պետրոսն – Զմեր որպէսն Խօջամլովին յղեցի (այսչափ):
18. 4բ Յունվարի 20. Ի Պետերբուրգուրխ ք՛՛ պ՛՛ դիմելեն ի Փայտակարան – Հարկաւոր 20 օրէն գիր ունեմ, անտի հրացան են արձակեալ առ հազարապետն. եւ այլ տե՛ս ի 1785 ամի սաւադն (այսչափ):
19. 5ա Յունվարի 24. Ի Պետրբուրխ առ տպիչ աղայ Գրիգորն – Յառաջ քան զայս զանազան թուղթք եմ գրեալ, Ժամագիրքն ծախուեցաւ, դեռ խնդրօղք շատ. եւ այլն երկար տե՛ս ի 1785 ամի սաւադն:
20. 5ա Յունվարի 24. Առ գերպատուելի ազնիւ պարոն Ստեփանն, ի Պետրբուրխ – Եւ յանցեալ փօշտի գրեալսն լաւ որոճայ, երբ ճար չգտանեն, զինչ արասցեն (այսչափ):
21. 5ա Յունվարի 24. Առ ազնիւ աղայ Յովակիմն, ի Մօսկով – Յամսոյն 20էն գիրդ ընկալայ, Քրիստափորի գրովն կտակի երեսն խնդրեալ էիր, յղեցի, եւ այլն տե՛ս 1785 ամի սաւադն:
22. 5ա Յունվարի 24. Առ գերպատուելի ազնիւ պարոն Մարգարն եւ Փիլիպոսն, ի Պետրբուրխ – Անկշռելի շնորհակալութիւնս վասն բարերարելոյ տիրացու Ստեփանոսին եւ զորպիսութիւն կտակի Կամպանենին... վասն անիրաւ բանի այժմ արժան է տալ վասն իրաւանց. եւ այլն տե՛ս ի 1785 ամի սաւադն:
23. 5ա Յունվարի 24. Առ պարոն Աւետիսն, ի Մօսկով – Զգազէթսն եւ զգռնետուրսն շուտով յղել մեզ եւ հինգ փութ բրինձ... գրեալ եղբօրդ վասն Մնացականենց. եւ այլն տե՛ս ի 1785 ամի սաւադն:
24. 5ա Յունվարի 24. Առ ազնիւ աղայ Յովհանէսն, ի Պետերբուրխ. Վասն կտակին զերեսն յղելոյն – Առ աղայ Յովակիմն... առ պարոն Ստեփանն շնորհ ունիլ խնդրեմ. եւ այլն տե՛ս ի 1785 ամի սաւադն:
25. 5բ Յունվար 24. Առ պարոն Ստեփանն, ի Պետերբուրխ – Զ. փութ բրինձ առաքեցի, երկուսն Ք. Գ., 2 արքայորդոցն... վասն Արզիմանի Յովհաննէսին տե՛ս ի 1785 ամի սաւադն:
26. 5բ Փետրվար 3, Առ ազնիւ պարոն Փիլիպոսն, ի Պետերբուրխ – Մեր երեցփոխ Պետրոսն զքեզ վէքիլ կարգեաց... հոգ տարցես եւ ազատեսցես ի վաճառականութենէ. եւ այլն տե՛ս ի 1785 ամի սաւադն:
27. 5բ Փետրվար 3. Առ տէր Ստեփանն – Վեհապետէնգիր ընկալայ ի Ձորագեղ... այժմ դեռ ոչ գիտեմք զինչ պատասխանէ. եւ այլն տե՛ս ի նոյն սաւադն:
28. 5բ Փետրվար 10. Առ ազնիւ տիրացու Ստեփանն – Փետրվարի 15էն գէրդ հասաւ, կամէնդաթն դեռ չէ եկեալ... ըստ կարգի փոխի այլ պարգեւի. եւ այլն տե՛ս ի 1785 ամի սաւադան:
29. 5բ Փետրվար 10. Առ ազնիւ աղայ Յովակիմն – Զթիւս քահանայից մերս վիճակի յղեցի 83 եկեղեցիք... մեր տէր Ստեփանն է սանահնեցի. եւ այլն տե՛ս ի 1785 ամի սաւադան:
30. 6ա Փետրվար 27. Ի Պետերբուրխ, առ տպիչ աղայ Գրիգորն – Ես յաղագս զանազան հարկաւորութեանց գրեալ եմ քեզ, եւ ցայսօր չունիմ պատասխանի եւ ոչ միոյն... առաքեալ գրեանցն ետու քիրահ, ջումն լինի ԻԲ. (22) թուման ընդ սուելի, այսինքն՝ ի հաշիւ իմ գրեսցես, ի Հաշտարխան:
31. 6ա Փետրվար 24. Ի Մօսկով, Առ աղայ Յովակիմն – Շնորհաւորեմ զսուրբ պահս, յամսոյս 6էն ուրախարար գիրդ յամսոյս 16ին... զկանցիստոր էր կարգաւորելոյն յամենայն /// հասարակութիւն մեր ի սուգ են:
32. 6ա Փետրվար 24. ի Նախիջեւան, առ պարոն մայեօռ Յովհաննէսն եւ Մկրտիչն – Շնորհաւոր պահք. եւ մինչ փոքր ինչ առողջացայ եւ կամէի գալն, յենարալն գրեալ է... երբ գալս, որ պարզ գրեմ:
33. 6ա Փետրվար 24. Ի Թայղան, առ պարոն Յովհանէսին Գասպարեան, կամենդաթին մխիթարութիւն վասն լուսահոգի Վառվառ Բօղդանովին – Ես զկնի զատկին գալոց էի... սահաթն առի յուզանուչոցն, եւ ինձ մօտ է:
34. 6բ Փետրվար 24. Ի Նոր Նախիջեւան, առ Կարապետ վարդապետ – Ես գիտեմ զտագնապն ձեր, որ ժամէ ի ժամ սպասէք... եւս վազն տնկելոց ես, դու գիտես քոյ կապուտն եւ մեր բախչէն:
35. 6բ Մարտ 3. Ի Պետրոպօլք, տէր Յոհաննէսին – Յինքենէ երկար միջոց գիր... եւ լաւ էաք եւ զայլս այսպիսիս շախայխ:
36. 6բ Մարտի 3. Առ տիրացու Ստեփանն – Փետրվարի 6էն գիր ընկալնուլս եւ իւր որպէսն գիտելս... օրացոյցն (՞) այժմ անշահ:
37. 6բ Մարտի 3. Առ Երեմեան աղայ Գրիգորն – Ի վաղուց է չունիմ ի քէն գիր. աղայ Մինասն գրեաց վասն թարգմանման... առընթեր ինչ լինել տղոցն:
38. 7ա Մարտ 4. Առ տէր Ստեփանն – Գիրդ հասաւ, այլոց թուղթքն ետու... յայնժամ վայրն հոսելոց է:
39. 7ա Մարտ 10. Ի Պետրոպօլք, տիրացու Ստեփանին – Գիրդ հասաւ Բաշաչուխի լեկզւոց կոտորելն եւ Խօյու խանի սպանութիւնն եւ այլ բանք(այսչափ):
40. 7ա Առ տէր Ստէփանն եւս – Որպէսն Ղզլարու թէ փեսայիդ Կց. պարտք... շնորհակալութիւն վասն տիրացու Ստէփանին:
41. 7ա Մարտի 12. Առ աղա Յովակիմն, ի Մօսկով եւ առ երեսփոխ Պետրոսն՝ յանձնարարութիւն վասն խղճութեան ասպէտն առաքեալ տիրացու Սարքսին (այսչափ):
42. 7աբ Մարտ 14. Դարձեալ առ աղայ Յովակիմն – Զթուղթսդ, որ առ զոքանչն քոյ եւ առ Քրիստափորն, վասն պարոն Միրզախանօվ Նիկօլ Իվանիչին ընթերցուք... սիրելի զաւակցն ձերոց եւ նորածին աղայ Յովանէսին օրհնութիւն: Խոնարհ Յովսեփ արէքեպիսկոպոս, ի Հաշտարխան:
43. 7բ-8բ Մարտի 17. Առ ազնիւ աղայ Յովհանէսն, ի Սանկթ Պետրբուրխ – Փետրվարի 19 գրեցեալ գիրն ձեր ընկալայ, վասն բանդարցոյն շնորհակալութիւն Մնացականի կին Խանումին, զոր ինչ արժանն է խօսեցայց ընդ գրեցելոյդ... խոնարհ Յովսեփ արքեպիսկոպոս, ի Հաշտարխան:
44. 8բ Առ տիրացու Ստեփանն գրեցաւ – Գիրդ հասաւ. մինչ ոչ եկեսցէ պ. Ք., ոչ հաւատամ մեր երկիրն լաւ... վասն քոյ գրեալ է ինչ, թէ հետեւիմ, մարտի 17:
45. 9ա Մարտ 24. Առ ազնիւ աղայ Յովհանէսն ի Պետրօպօլք – Շնորհաւորութիւն Սրբոյ Զատկին գրեցաւ, երեւելիքն գրեալք եղեն ի գիտելին եւ մնացեալքն մինչեւ ցեօթն հարիւր անձինք միաբանեալք կան եւ մեշչենութիւն ոչ կամին... վասն երեւանցի Ստեփանին զօրապետին ասացի գրել քնեազին, եւ Նիկօլ Իվանիչին ասասցես հաստատուն մնալ ի բանս իւր:
46. 9ա Մարտի 24. Առ ազնիւ պարօն Մարգարն եւ Փիլիպոսն – Շնորհաւորութիւն վասն Յարութեան եւ շնորհակալութիւն վասն շահեցման տիրացու Ստեփանին մեր, որպէս եւ հրաման առնուլն եւ զկնի պասեքին գնալ ի Նախիջեւան... վասն աղջկանն յուսադրէ առնուլ: Մետրօպօլիտին յինէն ողջոյն:
47. 9աբ Մարտ 24. Առ տիրացու Ստեփան – Փետրվարի 26էն գիրդ ընկալայ, գիտացի այդքան խարջի առնելոյ կերպն ձեր, զօրապետին ծանուցի զկիրս քոյ, գրել ետու վասն քոյ... ես զանց առնեմ գրել զնմանէ ինչ վասն ղզլարցւոցն գրեցաք ասել Գօրիչին, զորս գրեցաք առ ազնիւ պարոն Յովհանէսին:
48. 9բ Մարտ 24. Առ Խալափեան պարոն Մաթէոսն – Շնորհաւորութիւն զատկին. արքիերին յանձնարարութիւն գրել տուի... ձեռքս ձեռացդ քսեմք, Տէր յաջողեսցէ զգործս քոյ:
49. 9բ Մարտ 24. Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան. եւ առ պարոն Յովհանէսն եւ Մկրտիչն՝ շնորհաւորութիւն սուրբ Զատկին եւ զկնի Զատկին գնալն մեր (այսչափ):
50. 9բ Մարտ 24. Առ պարոն Իվան Պետրովիչն, ի Թագանռօվ. շնորհաւորութիւն սրբոյ Զատկին եւ գնալն մեր (այսչափ):
51. 10ա Մարտի 30. Առ տիրացու Ստեփանն գրեցաւ – Մարտի 6էն գիրդ ընկալեալ, զողջութիւնդ գիտացեալ եւ զայլ որպիսութիւնս իմացեալ, ոչ հաւանեցայ տէր Ստեփանի ասելն քեզ... մնացեալ եմ, եւ եւս ասացից այսուհետեւ գիրդ ի Նախիջեւան փութացոյ:
52. 10ա Մարտ 30. Առ տէր Ստեփանն գրեցաւ, ի Պետրոպօլք – Մարտի 6ումն գիր ընկլանուլս շնորհակալ լինելս վասն մանրամասնաբար գրելոյն, հոգւով չափ վիրաւորելս, որ աղայ Յովանեսի ասացեալ եղէ... վասն այսմ ամենայն ուրէք գրել. Յովսեփ արքեպիսկոպոս:
53. 10բ Մարտ 30. Առ Ներսէս աղայն գրեցաւ – Փետրվարի 19էն գիր ընկալնուլս յարգմամբ եւ ցաւելս վասն վշտացն ափսոսալս վասն գռեհիկ պատասխանելոյն Նախիջեւանացւոյ եւ գտանելն... վաճառականութեան վնաս լինելն եւ այգեաց ապականելն, ընդ որս եւ մեր երկու այգեաց չօլ լինելն, եւ ես մնամ յամենայն ժամ աղօթարար. Յովսեփ արքեպիսկոպոս:
54. 10բ Մարտ 30. Առ երեցփոխ պարոն Պետրոսն գրեցաւ – Շնորհաւորութիւն Սրբոյ Յարութեան տիրացուն յառաջ... եւ մնամ վասն ձեր միշտ աղօթարար, խոնարհ Յովսէփ արեպիսկոպոս:
55. 10բ Մարտի 30. Ի Մօսկով, առ ազնիւ աղայ Յովակիմ – Շնորհաւորութիւն սրբոյ Զատկին, զոր ինչ ի թուղթս Քրիստափորին գրեալ էիր՝ գիտացի: Ահա պարոն Գասպարն խնդրեալ թուղթսն, որ ի կողմանէ Կամպանովին... լուեալ եմ սպասեմ պայծառ հանդիպիմ անդ յոյժ ուրախութիւն է ինձ եթէ ամպդ անձրեւէ. Յովսեփ արքեպիսկոսպոս ի Հաշտարխան:
56. 10բ Մարտ 30. ի Մոօսկով, պարոն Ավետիսն – Շնորհաւորութիւն սրբոյ Զատկին փետրվարի 19էն գիրդ ընկալայ... ոք տացէ անդ յղեսցես ինձ:
57. 10բ Մարտի 30. Առ սրբազան Իւան Ռուսթվելն – Ողջոյն եւ շնորհաւորութիւն Զատկի... եւ Ամբակում արքիմանդրիտին ողջոյն:
58. 11ա Մարտի 30. Ի Մօսկով, առ ազնիւ աղայ Մինասն – Շնորհաւորութիւն սրբոյ Զատկին ի Նախիջեւան գնալս, յապրիլի 20(այսչափ):
59. 11ա Ի Մօսկով, առ ազնիւ Յովհաննէս սանահայրն – Շնորհաւորութիւն սրբոյ Զատկին եւ ի Նախիջեւան գնալս յապրիլի 20:
60. 11ա Մարտի 30. Ի Մօսկով, առ պարոն Զաքար Իվանիչն – Շնորհաւորութիւն սրբոյ Զատկին եւ ի Նախիջեւան գնալս յապրիլի 20 եւ յորդորմունք վասն եղբօրն իւրոյ Նիկօլ Իւանիչն... խօսեցեալ եւ վերք յաւիտենական մնասցէ: Յապրիլի 20 ելանելոց եմ աստի դէպի Նախիջեւան:
61. 11ա Մարտի 30. Ի Պետրոպօլք, առ դօխտուր պարոն Յակոբն – Շնորհաւորութիւն սրբոյ Զատկին. զգրեանսդ զկնի Զատկին առաքեցից քոյ միրզեն... գուբեռնային թուղթ գրեսցէ, որ տայցեն զռոճիկն, զի ահա երկու ամ է չեն տուեալ. եւ այլ բանք. Յովսեփ արքեպիսկոպոս. գրեցաւ ի Հաշտարխան:
62. 11բ Առ տիրացու Ստեփանն գրեցաւ – Մարտի 13էն գիր ընկալնուլս եւ տարակուսանօք լինելն նորա եւ եմ տարակուսել քանիցս... վասն ամենայնի Թիֆլիզու մեծ կարաւան լինելն: Բժշկին գրելս ողջոյն. եւ այլն մնամ խոնարհ Յովսէ[փ]. 1786 ապրիլ 7, Հաշտարխան:
63. 11բ Ապրիլ 7. Առ Խարդալ աղայ Գրիգորն, ի Պետրոպօլք – Ահա տասն թուման առ ի գանձի յղեցի ընդ գրոյս... գտեալ առաքեցից:
64. 11բ Ապրիլի 7. Քնեազ Գարսեւանին վրացերէն գիր – Գիրդ ընկալաք, արքայի գիրն առաքեցի... Շուշու եւ Իմերեթու որպէսն եւ այլ բանք շատ:
65. 12ա-3բ Գրեցաւ ի Սանկթ Պետերբուրղ եւ ի Մօսկով վասն բացման հոգեւոր կանցիստօրին մերոյ ի Հաշտարխան – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց եւ լուսածնունդ զաւակացդ մօրն հաւատոյ սրբոյ աթոռոյն Էջմիածնի, որք կայք բնակեալ ի կայսերապերճ մայրաքաղաքդ ի Սանկտ Պետերբուրղ... ուղղեսցէ առ բարին առաքինութեամբ եւ աստուածպաշտութեամբ պատրաստեալ, արժանաւորս արասցէ զձեզ կոչիլ սրբոյ մասին զլոյս կենաց, որ է օրհնեալ ընդ Հօր եւ Հոգւոյն Սրբոյ. շնորհ Տեառն ձեզ ամենեսեան. ամէն: Գրեցաւ ի 1786 թուին փրկչի եւ ի յապրիլի 25, ի Հաշտարխան:
66. 13բ-4բ Ի Ղզլար եւ ի շրջակայսն. գրեցաւ ընդ Ավետիս վարդապետին մերոյ վասն հոգեւոր կոնցիստօրին եւ այլ գործոց – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, զի ունի եւ օրհնութիւնն ի վերա սիրելի եւ հոգեւոր որդւոյդ մերոյ... օրհնութեամբ բարձրելոյն շնորհք Տեառն ընկալեալ. ամէն: Գրեցաւ ի 1786 թուին փրկչի եւ յապրիլի 20, ի Հաշտարխան:
67. 14բ Ապրլի 28. Ի Մօսկով, առ պարոն Աւետիկ Գալուստեանն գրեցաւ – Գիրդ հասաւ հետ գռներդուրին... Գալստեանի գիրն յղեսցես փութով:
68. 15ա Առ պարոն Յովհաննէսն գրեցաւ – Մխիթարութիւն վասն առ Աստուած փոխելոյ կենակցույն իւրոյ վասն հոգի նորա ընդ սուրբս դասելոյն եւ այլ մխիթարութիւն եւ զաւակաց նորին... որ ի յեկեղեցւոջն ընթեռնուցուն վասն գիտելոյն զհրաման իւրոհւոց կայսերական մեծութեան եւ այլն. 1786 ապրիլի 30, ի Հաշտարխան:
69. 15ա Առ պարոն Ստեփանն գրեցաւ – Վասն ձեռնադրութեան արքայորդոցն ուրախ լինելն եւ արքային գրելս քնեազ Գարսէւանի գիրն... առաքեցի վասն տիրացու Ստեփանին վասն Սիմօնուշկին, զի գիրն տացէ պարոն Մարգարին եւ ի նմանէ պատասխան առեալ գրեսցէ նմա. 1786 ապրիլ 30 ի Հաշտարխան, մարտի 12:
70. 15ա Գնալն մեր ի Նախիջեւան, վշտանալս ի վերա ձեռնադրութեան քեռորդւոյն, վախճանելն պարոն Յարութիւնի ի Հնդիկս, անբախտ լինելս իմ... գրեցի քնեազին եւ վասն քոյ աղայ Յովհաննէսին է մատուցանելի:
71. 15աբ Առ Նիկօլիչ պարոն Միրզախանն գրեցաւ – Բարձր բարեծնունդ պարոն Նիկօլ Իվանիչ, ախորժ բարեկամ եւ սիրեցեալ որդի իմ, քաղցրագունեղ գիրն ձեր ես յարգամամբ ընկալեալ... սպասել գրոցս պատասխանոյն, որ ընկալցուք ի Նախիջեւան եւ սիրական բանք. 1786ի մայիսին ի Հաշտարխան:
72. 15բ Մայիսի 12. Առ ազնիւ պարոն Մարգարն, թէ ես զբարերարութիւն քոյ... զպատասխանին առնուլ եւ Սիմօն Սարգեիչին գրել:
73. 15բ Մայիսի 12. Առ աղայ Յովակիմն – Անցքն Բօղդանի եւ սաւատն հարցման Նիժնի նադվօրնի սուդի եւ մեր պատասխան առաքեալ առ աղայ Յովհաննեսն... Նիկօլ Իվանչին կարգին գրեցի պատասխան զքեզ եւ զմեզ հանաք ի միջոյ:
74. 16ա Ի Հաշտարխան գրեցաք ի Նախիջեւանու – Առ աղայ Մինասն մեր եւ որպէսն գալստեան մերոյ... ի տունս իւր:
75. 16ա Առ պարոն Յովհաննէս Խօջմալովն – Մեր որպէսն... մեր տունն է լինելոց:
76. 16ա Առ պարոն Մկրտումն Գալստեան եւ առ եղբայրն իւր... – մեր շնորհակալութիւնն մշտական:
77. 16ա Առ Շամախեցի պարոն Դաւիթն նմանապէս – Եւս թէ գինին յղեա... առնուս եւ յղես:
78. 16ա Առ աղայ Աւետիքն եւ Սիմօնուչկէն – Զշնորհակալութիւն տանէ իւրեանց... վասն մեր շինեսցէ բադրջան եւ սխտոր ողջոյն ամենայնից:
79. 16ա Առ պարոն Գասպարն Մուրադեան – Թէ դու մոռացար, մեք զքեզ ոչ կամիմք մոռանալ. եւ զայլ զայսպիսիս(այսչափ):
80. 16ա Առ պարոն Յովսեփն Էդիլխանեան – Թէ մեք ունեմք զճշմարիտ... մէկ փութ շերբէդ յղես յաշնանն:
81. 16ա Առ պարոն Յակոբոսն – Շնորհակալութիւն զսիրոյն իւրոյ եւ զմեր որպէսն(այսչափ):
82. 16ա Առ Ստեփան Ասլանովան մեր – Եւ ապա թէ չորս գիրք... կամ զայլ ինչ որ պատշաճի տեսցես:
83. 16ա Առ մեր Եսային – Բազում բանք... որպէսն գրեա՛ մեզ: Յովհաննէսն Ծատուրեանց առաքեաք:
84. 16ա Առ պարոն Յովհանէս Ֆռանգուլովն, որ է Ֆռանգուլ, որ եւ շնորհակալութիւն զմերոյն իւրոյ (այսչափ):
85. 16բ Առ մեր Աւետիս վարդապետն. զանազան պատուէրք – Թէ համեստ կա՛ց եւ կառավարեա՛ խաղաղութեամբ... Նախիջեւանայ եկեղեցւոյն գրել եւ ի դօխտուրին քաշել եւ յղել:
86. 16բ Առ պարոն Մինասն – Զանազան բանք եւս թէ... ԺԲ. գազ յղեսցէ:
87. 16բ Առ արքիէրէն – Սէր եւ խնդիր սիրոյ եւ զորպէսն մեր ռուստերէն(այսչափ):
88. 16բ Առ արքիմանդրիտն նմանապէս (այսչափ):
89. 16բ Առ օբրեմենդաթ Յովսեփ ալքեմիչ բազին... զոր յետ դարձցուք:
90. 17ա Ի Կաֆայ առ մայօռ պարոն խաչերեսն գրեցաւ – Այսքան ժամանակ է մեք ի քեն գիր եւ որպիսութիւն ոչ ուինիմք մեք ի Հաշտարխանս եկեալ եղաք ի Նախիջեւան... այսքանս բաւ է որդւոյդ մերոյ յուղղութիւն, եւ ես մնամ վասն քոյ միշտ աղօթարար. 1786, յունիսի 17, ի Նախիջեւան:
91. 17ա Առ պարոն Կուսիկն գրեցաք ի Կաֆայ. սէր վասն տէր Ովանեսին եւ վասն չհաս բանիցն չառնել (այսչափ):
92. 17ա Առ երիցփոխ պարոն Անդրէասն. տէր Օվանեսին սեր գրեացք (այսչափ):
93. 17ա Ի Մօսկօվ առ աղայ Մինասն գրեցաք զորպէսն զսէր եւ զորպէսն մեր (այսչափ):
94. 17ա Առ ազնիւ աղայ Ովակիմն գրեցաք զորպէսն զսէր... խաչ կաթողիկէի աղագաւ եւ մէկ երկաթէ չորաբայի:
95. 17բ Յունիս 14. Ի Մոսկօվ, առ Աւետիք Գալստեան գրեցաք զորպէսն մեր, շնորհակալութիւն վասն զանճաֆիլին... Ճ. (100) տանայ ուղարկես:
96. 17բ Ի Պետերբուրղ գրեցաք առ ազնիւ աղայ Օվանեսն. զգալուստն մեր ի Նախիջեւան ընդ որպէսութեան քաղաքիս եւ մեր (այսչափ):
97. 17բ Առ ազնի[ւ] պարոն Մարգարն եւ պարոն Փիլպպոսն գրեցաք զգալուստն մեր ի Նախիջեւան ընդ որպիսութեան քաղաքիս եւ մեր (այսչափ):
98. 17բ Առ աղայ Գրիգոր Խարտալեանն գրեցաք մեր որպէսն եւ ապա թէ... գրեանք առաքեսցես, առ Առաքել Հնդիկս:
99. 17բ Առ երեվանցի պարոն Ստեփանն գրեցաք որպէսն մեր... Մովէսի տապանագիրն շինած են, թէ ոչ. ինձ իմացումն տաս:
100. 17բ Յունիսի 14. առ Ներսէս աղայն գրեցաք պատասխան թղթոյն իւրոյ... զգեստ առաքել վասն Սուրբ Նիկողոսին:
101. 17բ Ի Մոսկօվ գրեցաք ռուստերէն գիր առ ենառալ բօրուչիք Միխայէլ Նիկոլայիչ Լեվանդովն զսէր մեր (այսչափ):
102. 17բ Գրեցաք առ ենառալ Սիմոն Գրիգորիչ Կուրիօվն զպատասխանիս թղթոցն իւրոց եւ սէր մեր... մարգարիտն ուղարկէի, եւ թէ տեղս կայ ոչ:
103. 17բ Ի Կրմենչուք գրեցաք պարոն Ովանեսին առ վիս կուպեռնատ Անդրէվին... մեկ սրմալու ճզտան:
104. 17բ Առ Լարիոն Սպիրիդոնիչ Ալեքսիօվին գրեցաք զսէր մեր եւ 6 հատ կարմիր եաղլուղ առաքեցաք:
105. 18ա Առ Գմենչուգու կուպեռնաթն գրեցաք մեր գալն... Ֆետր Ալէքսէիչ Նկուլին պատշաճ ետես:
106. 18ա Յուլիս 15. ի Պետրոպօլք, առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն Եղիազարեան – Զմահն Վառվառ Վասիլովնայի եւ ապա թէ կազենօյի պալատն... եթէ հանդիպի, դու եւ խնդրեսցես:
107. 18ա Առ ազնիւ Մարգարն եւ Փիլիպպոսն – Զմահն Վառվառ Վասիլովնի եւ ապա թէ Սահակ վարդապետն... վասն մեր տօնլուղին յիշէ:
108. 18ա Առ Խալդարեան Գրիգոր աղայն – Ստացաք ահա առ ազնիւ... ըստ մասին ծախեալ են ի պօլիս, միւսն Թիլֆիզ է հասեալ:
109. 18ա Առ Ներսէս աղայն – Զմահն դստերն իւրոյ եւ զբարի անցքն ամենայն եւ զտապանագրոյ օրինակն(այսչափ):
110. 18ա Առ տէր Ստեփանն – Զանազան որպիսութիւն եւ թէ պարոն Ստեփանն... մերայոցն եւ տէր Սուքիասին:
111. 18ա Առ տիրացու Ստեփանն – Զորպէսն մեր եւ իւր որպիսութեանն հարցումն... Մարտիրոս Գալստեանին յղեցի առ քեզ:
112. 18բ Յուլիս 15. ի Մոսկօվ, առ Եղեազարեան ազնիւ աղայ Մինասն – Զբոլոր անցքն... Բադլիովն երեմիայքն խեղճ են:
113. 18բ Առ պարոն Մարտիրոսն եւ Աւետիկն Գալսետեան – Անցքն վառվառ Վասելովնի գրերն... վասն վանիցն երեք վասն երից տէրանցն:
114. 18բ Յուլիսի 15. Ի Հաշտարխան, առ մեր Աւետիս վարդապետն – Գիրդ. բրինձն, քիւրքս եւ քէչայն հասաւ... գրելոց է, որ մեր է:
115. 18բ Առ Խոջամալն մեր – Մահն վառվառ Վասիլովնի իւրոցն... պատրաստէ վասն դոցա:
116. 18բ Առ պարոն Մկրտումն եւս մեր եւ անցքն վառվառ Վասիլովնի (այսչափ):
117. 18բ Առ պարոն Յարութիւնն Դաւիթեան – Սէր եւ անցքն Վառվառ Վասիլովնին եւ Դաւիթ Բլղօրդեանի տալն:
118. 18բ Առաքեցի ի Մօսոկվ Գասլտեանին առաքեալ ի Հաշտարխան... պարոն Մարտիրոսին եւ աղայ Մինասին:
– 19ա Յուլիս 27. ընդ տիրացու Մանուկին գրեցաք զներքոյ գրեցեալսն
119. Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն – Թէ յուլիսի 24 գրեցաք զմահն Վառվառ Վասիլովնի... որպէսն ի ժամանակին իմացիր:
120. 19ա Առ պարոն Մարգարն եւ Փիլիպպոսն Մանչարեան նմանապէս– Եւ վասն Օրացոյցին... մէկ ճզդան վասն պարոն Փիլիպպոսին:
121. 19ա Առ տիրացու Ստեփանն եւս – Մեր որպէսն եւ գրոյ առաքելն մեր եւ յանձնարարութիւն վասն իւր առ Գօրիչն(այսչափ):
122. 19ա Առ Ներսէս աղայն եւս մխիթարութիւն (այսչափ):
123. 19ա Առ աղայ Գրիգորն Խարդալեան, զի յամենայն տեսակ գրեանց առաքեսցէ ընդ Մանուկին (այսչափ):
124ա. 19ա Ի Մօսկով, առ պարոն Մարտիրոսն եւ Աւետիկն – Թէ յուլիսի 19էն յանուն ձեր... գիրն ուղեւորէք, գազէթն եւս:
125. 19ա Առ մեր Աւետիկ վարդապետն ի Հաշտարխան – Թէ յանցեալ փօշտէն... որ զհայոց զքաղաքէն Տիգրանայ:
126. 19ա Առ աղայ Յովակիմն եւս գրեցաւ զորպէսն մեր եւ իւր գալն (այսչափ):
127. 19ա Առ գուբեռնաթ Սինելնիկով ի Պետրոպօլք – Շնորհակալութիւն վասն խոստմանացն կատարումն մեր Տօնլուղին(այսչափ):
128. 19ա Առ Գօրիչն, թե յանցեալդ գրեցաք քեզ... վասն պարոն Պօղոսի չինին:
129. 19բ Առ Աւետիս վարդապետն գրեցաք ընդ Թոխաթցի Յակոբ Պարսամեանին – Թէ քառասուն թուման ասիկնացի... Սահակի թղթերն առաքեցի, վերայհասու լինել եւ նոցա գրել ըստ պատշաճին:
130. 19բ Առ պարոն Եսային – Թէ գիրդ հասաւ ընդ Թիլֆիզու գրեանցն, տէր Ստեփանի յառաջի գիրն... մերայնոցն խրատես խելոք մնալ:
131. 19բ Պարոն Մկրտումին գրեցաք – Թումանի խաբեբայութիւնն եւ ստութիւնն... գրեա՛ եղբօրդ՝ շուտով հոգալ. յոգօստոսի 20, մեր որպէսն եւս:
132. 19բ 1786, Օգոստոս 30, ամսիս 30ումն ի Հաշտարխան առ աղայ Մինասն, աղայ Աւետիքն եւ աղայ Սիմոնին – Ընդ Խոջամալին գրեցաք վասն Իվան Պետրովիչի... եւ աղջիկն վասն ամոթոյ մաշեալ լինի:
133. 19բ Առ պարոն Յարութիւնն գրեցաք առ այս միտ եւ գրեալն ի ձեռս նորա ուղարկեցաք (այսչափ):
134. 19բ Առ Աւետիս վարդապետն գրեցաք զողջոյն եւ ծանուցումն այսմ բանի եւ մեյիդռզի (՞) գիրն, զի թարգմանեալ տայցէ:
135. 20ա Առ մեր Եսային գրեցաք – Յատուկ զորպէսն մեր, գիր մի... ի բազմաց եւ ծաղր ի միաբանիցն:
136. 20ա Ի Հաշտարխանու մխիթարութիւն գրեցաք – Վասն Գիլանու Կոնցօի գրոյն... ի Հաշտարխան:
137. 20ա Առ Գիլանու կոնցր Դիմ[ի]տր Մանուէլովիչ Սիկիլիչն... յօգոստոսի 29:
138. 20ա Սեպտեմբեր 16. առ Ղռիմու գուբեռնաթ Վասիլ Վասիլիչ Քուֆինիքն – Գրեցաք զսէր եւ զշնորհակալութիւն... չընդունել զապականիչսն հաւատոյ:
139. 20ա Առ Եկատրինեսլաւու նամեսնիկին կառավարութիւնն – Թէ Կարապետ վարդապետն ի Կատարինեսլաւ շինեցաւ... հրմայէք [ու]ղարկել:
140. 20ա Առ վիչ գուբեռնաթ Անդրէա Նիկիտիչ Վոենովն – Պատասխանի գրոյն իւրոյ... վասն մերոյ Կարապետ վարդապետի ընչիցն. սեպտեմբերի 16:
141. 20բ-1ա Առ ազնիւ պարոն Յովակիմն – Ախորժ գիրն ձեր յօգոստոսի 5էն գրեցեալն յամսոյս 3ին ես յարգմամբ ընկալայ եւ ընդ գալուստ ազնուականութեամբ ձերոյ... վասն դպրոցին եւ վարժապետ բերելոյն ուստի եւ իցէ, այս եւս Աստուած հոգասցէ: Իսկ ես մնամ բոլոր ջերմեռանդութեամբ իմով, ձերոյ ազնուականութեանն ի սրտէ զբարիս հայցող եւ աղօթարար խոնարհ. Յովսէփ արքեպիսկոպոս. 1786 սեպտեմբերի, ի Նախիջեւան:
142. 21բ-3ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաւ ի Պետրբուրղ – Ձերոյ ազնուութեան ախորժ գիրն յօգոստոսի 12ին գրեցեալ յամսոյս 3ին ընկալեալ մեծաւ յարգմամբ... ցանկալի կենացդ աղօթարար խոնարհ Յովսեփ արքեպիսկոպոսն, 1786 սեպտեմբեր, ի Նախիջեւան:
143. 23աԱռ ազնիւ աղայ Յովհանէսն գրեցաւ – Զգիր նորա ամսոյս 3ին ըստանալն յոգոստոսի 7ին գրեցեալ զկոնդակն մեր ի հրապարակի չտալն ընդեռնուլ... ձերոյ պայծառ ազնուութեամբ խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս. 1786 սեպտեմբեր 2, ի Նախիջեւան:
144. 23բ Առ պարոն Ստեփանն գերցաւ ի Պետրոպօլք – Զգիրն ընկալնուլ ընդ պարոն Փիլիպոսի գրովն, վարդապետ գրեցեալ ընդ քեզ վշտացայք ազնիւ պարոն... մնամ վասն աղօթարար Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1786 սեպտեմբեր 2, ի Նախիջեւան:
145. 23բ Առ երեցփոխ պարոն Պետրոսն ի Մօսկօվ – Զգիրն ստանալն պատճառ յամեցուցման... գտեալ երկարեցուցաք ընդ շապիքին: Մնամ խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1786, սեպտեմբերի 2, ի Նախիջեւան:
146. 23բ Առ տիրացու Սարգիսն – Գրեցաւ հրաման՝ մի՛ շարժեսցի տեղիցն ըստ հրամանի... Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1786, սեպտեմբերի, ի Նախիջեւան:
147. 24աբ Առ աղայ Գրիգորն գրեցաւ Խարտալեան – Թէպետ ազնիւ պարոն Փիլիպոսն ի Մօսկովու գրեալ էր մեզ, որ մէկ Սանդուղ գրեանք եւ Բարեւագիր իցես առաքեալ առ մեզ, սակայն, գրեանք ընկալաք... դստերն մերոյ եւ ամուսնոյ քոյ Կատարինէին եւ ողջոյն տամ աշխատաւոր մանկանն Մկրտումին. 1786 հոգտեմբերի 18 ի Նախիջեւան:
148. 24բ Առ ազնիւ աղայ Յովակիմ գրեցաւ ընդ Նախիջեւանցի վաճառականացն – Սեպտեմբերի 20ին գրեցի առ քեզ զպատասխանս քոյ... այս բանի խնդրեմ Զախր Իվանիչին ցուցանել զգիրս զայս. 1786 Հոգտեմբեր 18ի, ի Նախիջեւանէ:
149. 25ա Առ տիրացու Ստեփանն գրեցաւ ի Պետրպուռխ – ընդ Նախիջեւանցի վ[ա]ճառականաց... առանց երկիւղի եւ պետին գրեցի եւ կակղութեամբ անրքեցի վասն այնմ. 1786, հոգտեմբերի 18, ի Նախիջեւան:
150. 25ա Առ պարոն Զախար Իւանիչն գրեցաւ – Ի վաղուց հետէ չունեմ ի քէն գիր, գիտեմ անպարապութիւն ձեր... երկու տարէն խօսեցեալն ի տան մնայ, որքան է կսկիծ լինելոց ընտանեացն եւ ինքեան. 1786, հոկտեմբեր 18, ի Նախիջեւան:
151. 25բ Ի Հաշտարխան ընդ Դաւթին հոգտեմբերի 16 առ արքերէն պատասխան գրոյն իւրոյ եւ սէր (այսչափ):
152. 25բ Առ շարիֆինի հարս Աննա Գաբրիէլեանցն սէր եւ օրհնութիւն, վասն Իվան Պետրովիչ Եարալովին նշանեցմանն ընդ Մալալինկայ Գրիգօրովնային զանազան մարդկանց (այսչափ):
153. 25բ 1՝ Խանբերուն, 2՝ Խօջամալովին, 3՝ աղայ Մինասին, 4՝ Սիմօն Սարգեյիչին, 5՝ Քրիստափորին... 12 Սահակ խանին, 13 տէր Յակօբին:
154. 25բ Յամսոյս 5 եւս գրեցաք առ Աւետիս վարդապետն, աղայ Մինասն Խոջամալեան եւ Խանփերին, ի Թագանռովու:
155. 25բ Յամսոյս 7ի Մօզդօկ, ընդ տէր Աստուածատուրին, տէր Աստուածատուրին եւ Մանկասարին, ի Ղզլար՝ տէր Սահակին, Նուրիջանին եւ Գուրկենին եւ տէր Ղուկասին (այսչափ):
156. 25բ Հոգտեմբերի 2-5 եւս գրեցաք Աւետիս վարդապետին կշտամբութիւն եւ խրատ վասն Աւետարանին... թէ շուրջառն առաքեա առ մեզ:
157. 25բ Առ մեր Եսային եւս վասն վերոյ անմտութեանն Աւետիս վարդապետին, զի խրատեսցէ զգաստանալ (այսչափ):
158. 25բ Առ Նորքեթխուդեանց Յովհանէսն – Մխիթարութիւն վասն եղբօրն եւ թէ շուրջառն առաքեցէ՛ք մեզ, զոր յանուն աթոռոյն կարեալ էք:
159. 25բ Յարութիւն Դաւիթիչին ազգականաց առաքեցաք տալ տէրոյն (այսչափ):
160. 26աբ Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաւ – Տեղւոյս զօրաց ենարեալ եւ կավելեր Վալադիմեր Իվանիչ Րօզինն յանցեալդ կազէթ մի առաքեալ էր առ մեզ, յորում գրեալն էր... երկարութեան գրոյս ներումն հայցեմ, զի հարկաւորութինքն ստիպեն երկարելն. կարճեալ զգրիչս. 11/5 1786, ի Նախիջեւան:
161. 26բ-7բ Առ գերապատուելի աղա Գրիգորն գրեցաւ (մատիտով՝ Խալդարեան) – Ի հերուն հետէ ի քէն գիր ոչ ունիմ եւ ոչ ընդ գրեանց սանդղոցն, զորոյ յառաջ գրած եմ, թէ ընկալայ քոյ փուսուլայիւն... ես պարտեմ ընկալնուլ զնախախայծն եւ առաքեալ սրբազան կաթուղկոսին: Գրեցիք պարոն Մանուչարենց, որ Եղիշէ պատմագիրքն տպեն. 1786 մոյեմբեր 5, ի Նախիջեւան:
162. 27բ-8բ Առ ազնիւ աղայ Յովակէմն գրեցաւ – Այժմ ոչ գրեմ երկար ինչ, զի պարոն Աստուածատուրն ահա եկն առ Ձեզ, է ինքն գիր կենդանի... որպէս պարոն Աստուածատուրն պատմելոց է ազնուութեանդ. ողջունեմ զամենեսեան, որք են առ Ձեզ. 1786, հոգտենբերի ելն, ի Նախիջեւան:
163. 28բ-9ա Առ գերպատուելի ազնիւք պարոն Մարգար եւ պարոն Փիլիպպոս գրեցաւ – Թեպէտ երկար միջոցաւ չունելով ի ձենջ զգիր եւ զորպիսութեան ինչ, այլ մեք ոչ համբերեմք յիւրաքանչիւր պատեհեալ ժամուն չգրել առ ազնուութիւն... Ազնուհի հարսին եւ ազնիւ զակաւակցն ձերոյ օրհնութիւն տամ. 5/11 1786, ի Նախիջեւան:
164. 29աբ Առ ազնիւ Եակօբ Եակուլիչն դօխտուրն մեր գրեցաւ – Առ եօթն ամիսն լրացաւ ես ի քէն գիր ոչ ընկալայ, որ զորպիսութիւնս քոյ գիտացեալ էի... եւ վրաց բաղձալի որպիսութիւն կարծեմ Ձեզ առաւել յայտնի լինի, ես զայնցանէ լռեմ. 5/11. 1786, ի Նախիջեւան (Առ Եսայի որդի Խանի պապին գրեցաք՝ սէր եւ յորդորմունք օգնել վանիցն շինութեան):
165. 30ա Հոգտեմբեր 28 Ընդ Լարիոն Սպիրիդոնիչ Ալեսեովին գրեցաք ի Թիլֆիզ Բէքթաբեգեան սուլեան դիվանին ծանուցանել արքային զգալուստ գուբեռնաթին (այսչափ):
166. 30ա Ի Հաշտարխան – Աղայ Մինասին, պարոն Մկրտումին եւ Խօջամալովին զգալուստն գուբեռնաթին եւ թէ գիր գրէք նմա, ես ծանուցեալ եմ զՁենջ եւ այլ բանք(այսչափ):
167. 30ա Ի Ղզլար – Պարոն Նուրիջանին, Գուրկինին, Եսայուն եւ Մարգարին՝ զգալուստն գուբեռնաթին եւ մեր յանձնարարութիւնն նմանապէս եւ մօզդօկացուցն (այսչափ):
168. 30աբ Ի Կատարինէսլաւ, ընդ Կարապետ վարդապետին գրեցաւ – Յորմէ բազմաւ սիրով եւ աստուածային օրհնութեամբ ծանուցումն լինիցի ի Բակատարիմէսլաւ բնակեալ լուսաւորչադաւան... պարտիք ժողովել ի մէջ ձեր եւ տալ, որ եւ ողջ լերուք ամենեքեան շնորհք Տեառն ընդ Ձեզ ամենեսեան. ամէն: Գրեցաւ ի 1786 թուին Քրիստոսի եւ ի նոյեմբերի 25, ի Նախիջեւան:
169. 30բ-2բ Առ Խալտարեան աղայ Գրիգորն գրեցաւ ի Պետրպուռխ – Ես քանիցս գրեալ եմ քեզ հարկաւոր բանք, յայժմ տանու երկու մարդիկ եկին աստ, ոչ գիր ես գրեալ եւ ոչ ընդ նոսա գրեանք յղեալ... յուսամ զի ինքն եւս իցէ գրեալ, ողջ լեր. 1786 դեկտեմբերի, 20 ի Նախիջեւան:
170. 32բ Առ աղայ Գրիգոր Խարտեալեանի կնոջն՝ Կատարինէին, ի Պետրպուռխ գրեցաւ – Ես ահայ զբոլոր դիտաւորութիւնս իմ, որ առ զբարոք կառաւարութիւն ձերոյ տպարանին եւ վասն ձերոյ... ընդ Ձեզ բերէք, վասն այդմ եւս ուրախ եմ: Մնամ խոնարհ. 1786 դեկտեմբերի 2, ի Նախիջեւան:
171. 32բ-33ա Սմին օրինակաւ առ պարոն Փիլիպոսն գրեցաւ վասն աղայ Գրիգորին, որ եթէ գալու լինի իմ եթեալ պայմ[ա]նաւն քսան դուման տացէ նմայ անդառնալի... իւրեանց բարի լինելոց է եւ շահ. 1786 դեկտեմբերի 20, ի Նախիջեւան:
172. 33ա Առ պարոն Մակարն գրեցաւ ի Պետրպուռխ – Ես թեպետ ի վաղուց չունիմ գիր ի ձէնջ, բայց մեր տէր Ստեփանն գրէ միշտ առ մեզ վասն ձեր... Մարտիրոս Գասլտեան առաքեցէ, որ նայ ինձ հասուցանելոց է. ողջ լերուք. 1786, դեկտեմբերի 20, ի Նախիջեւան:
173. 33ա Առ տէր Ստեփանն գրեցաւ առ նոյն զորութիւն վասն աղայ Գրիգորին ըստ կարգի – Եւ ինքն եւ որդորեսցէ, պարոն Մարգարին ասասցէ... զքաղաքս մեր եւ զաշխատութիւնս եւ զվանք զոր շինեմ. 1786, ի դեկտեմբերի 20, ի Նախիջեւան:
174. 33ա Առ Մովսես վարդապետն գրեցաւ, որ քանի ժամանակ է, որ ի քէն գիր չունիմ, բայց պարոն Յովհաննէսի գրո[ւ]մն գրեալ էիր վասն մեր... գովեն այդ արարքդ աստեցութիւն ի քեզ. 1786, դեկտեմբերի 20, ի Նախիջեւան:
175. 33բ Առ տէր Պետրոսն գրեցաւ ի Մոսկով – Ընդ եկողացն լուայր՝ զքեզ Մովսես վարդապետն հանեալ իցէ, ես վասն այդմ գրեցի... խաղաղութեան ձերոյ ուրախ եմ քանզ լինելոց քանզ <քանզ> ժամոցոյդ. 1786, դեկտեմբերի 20, ի Նախիջեւան:
176. 33բ Սրբոյ եւ Մեծի Աթոռոյն Էջմիածնի ծայրագոյն նուիրակ եւ Ռուսաց երկրի հայոց ազգին առաջնորդ Յովսէփ արքեպիսկոպոսէ՝ Հաշտրախանու կանցիստօրիդ մերոյ հրաման – Յառաջ քան զայս լուաք, որ կանցիստօրն թարց հրամանի մերոյ սահմանեալ է մեռեալ երեխայից ծածկութ մահրմայսն տէրունի առնել... զայսոսիկ լիով գրեալ պատասխանեսցէ մեզ կանցիստօրն: Յովսէփ արքեպիսկոպոս. 1787, յունվարի 15ին, ի Նախիջեւան:
177. 34ա Դարձեալ եւս հրաման կանցիստօրին Հաշտրախանու – Դեկտեմբերի 8էն եւ 22էն գրեցեալսն կանցիստօրի ընկալեալ գիտացաք յաղագս հարցմանցն եւ խնդրանացն ի խղճմտանաց... զորպէսն քաղաքիդ եւ կառավարութեան եկեղեցոյն: Յովսէփ արքեպիսկոպոս. 1787, յունվարի 15, Նախիջեւան:
178. 34բ Առ Աւետիս վարդապետն գրեցաւ կշտամբութիւն վասն տգեղ արարմանցն... ընդէ՞ր ոչ ծանուցանես արարք դորայ ինձ եւ այլ բանք Յունվարի 15:
179. 34բ Առ Խանբերի խանումն գրեցաւ երկարապէս, թէ ընդէ՞ր արգելուս զՄալալինգէն եւ ոչ առաքես, եւ այդու անպախտ առնես զդայ. [յունուարի] 15: Ըստ այսմ սարասի առ Խոջամալն գրեցաւ. եւ այլ շախայք (այսչափ):
180. 34բ Ըստ այսմ առ աղայ Մինասն գրեցաւ եւ վասն Ստեփանի Ասլանովի մահուանն կսկիծ եւ վասն մանտր երախայիցն, թէ տէր Կասպարի անձել. 1787, յունվարի 15:
181. 34բ Առ պարոն Յովսէփ Էտիլխանովին գրեցաւ վասն շնաւհաւորութիւնն որդէծնդութեան յաղագաւ, եւ վասն խրատելոյ Աւետիս վարդապետին: Մեր տէր Յակոբին զպատասխանիս թխտոյն իւրոյ գրեցաւ. 1787, [յունուարի] 15:
182. 34բ Ի Քաֆայ, առ տէր Յովհանէսն գրեցաւ վասն տէր Գրիգորին եւ որ նոյեմբերի 29էն գիրն ձեր... նշանին հետեւես[ց]իս եւ իմսացիս. 1787, յունվարի 15:
183. 34բ Առ տէր Գրիգորն գրեցաւ ի Քաֆայ – Մեր որդի տէր Յովհանէսն գրած էր... հնազանդ ծառայ Սրբոյ Աթոռոյն. 1787, յունվարի 15:
184. 35ա Առ Քաֆայու ժողովուրդն գրեցաւ – Ի նոյեմբերի 30էն գրեալ գիրն ձեր վասն տէր Գրիգորին ի դեկտեմբերի 29ին ընկալաք եւ գիտացաք զխնդիր ձեր, բայց որպէս յառաջ եւս եմ գրած... այս իմ պարտաւորութիւն էր ծանուցանել Ձեզ: Ողջ լերո՛ւք, Յ. Ա. Ե., 1784, յունվարի 25, ի Նախիջեւան:
185. 35ա Դարձեալ գրեցաք առ տէր Յովհանէսն – թուլ տալ... եւս հաջաթ չէ մեր էլն Խաթրան Օղլին առաքելոց է:
186. 35բ-7ա 1787, յունվար. Ի Հաշտարխան գրեցաւ առ հասարակութիւնն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդոցդ մերոց եւ լուսածնունդ զաւակացդ... եւ մանկունք իմ, զորս ետուր ցիս, եւ դասեսցուք ընդ արդարսն Ձէօք հանդերձ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր. ամէն: Գրեցաւ 1787 յամի Տեառն եւ ի հայոց ի ՌՄԼԶ. (1687) թուին, ի յունվարի ի նորաշեն քաղաք Նախիջեւան, ընդ հովանեաւ Սուրբ Լուսաւորչին:
187. 37բ Առ Աւետիս վարդապետն գրեցաւ՝ սիրով վարիլ ընդ քահանայս եւ ընդ ժողովրդեանն, եւ զգործդ առաջացուսցես. 1787, յունվարի 30ին, ի Նախիջեւան (այսչափ):
188. 37բ Առ Դատուշկէն գրեցաւ –Վասն հանգուցեալ կնոջդ հոգոյն առաքեսցես զխաչն զայն առ մեզ... մխիթարութիւն վասն առն եւ յորդորմունք վասն իւրեան:
189. 37բ Առ Ղզլարու հասարակ քահանայիցն գրեցաւ –Ահա ընդ տէր Սահակին խնդրեցեալքդ կատարեցաք (այսչափ):
190. 37բ Առ տէր Ղուկասն գրեցաւ ըստ խնդրոյ հասարակ քահանայիցն զՂզլարու՝ մի՛ մնասցես այդր, այլ եկեսցէ ետ ընդ տէր Կաբրելին այսր (այսչափ):
191. 37բ Առ պարոն Նուրիջանն գրեցաւ վասն հանգուցեալ... մասն ինչ հանցեն վասն Սուրբ Խաչ վանքին:
192. 37բ Առ պարոն Մարգար մեր սանահայրն գրեցաւ՝ թուք եւ մուր. եւ այլն ըստ կարգի: Առ պարոն Անտոնն գրեցաւ ըստ այնմ: Առ պարոն Մարկոսն գրեցաւ՝ մխիթարութիւն վասն հանգուցեալ զոգանչին. եւ այլն: Առ պարոն Պուրկինն գրեցաւ՝ տեղւոյս որպէսն տէր Սահակիցն իմասցիս: Առ Երկան Կարապետն գրեցաւ՝ գալ առ մեզ եւ լինիլ ի վանկոջն մերում:
193. 37բ Առ պարոն Մանկասարն գրեցաւ ի Մօզդօկ՝ սիլով վարիլ ընդ ժողովրդեանն: Առ տէր Ասատուրն գրեցաւ վասն Նոնիկի արձակման եւ այլն:
194. 38ա Առ պարոն Ստեփանն գրեցաւ հաւուշա առաջին վասն շուն վարդապետին... 1787, ի Նախիջեւան, 30ին:
195. 38ա Առ պարոն Ստեփանն գրեցաւ ի Կատարինէկրատ... 1787, յունվարի 30ին:
196. 38ա Առ մայեօռ պարոն Խաչերեսին գրեցաւ – Դեկտեմբեր ԺԳ.էն գիրդ ընկալայ եւ գիտացի ըզղջումն սրտի քոյ եւ զսէր հայրական գթով ընկալեալ... յանձնելով զքեզ յԱստուած, մնամ վասն որոյ ազնուութեանդ աղօթարար խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1787, յունվարի, Նախիջեւան:
197. 38բ-9բ Առ աղայ Յովակիմին գրեցաւ – Նոյմեբերի 30էն գրեցեալ ախորժ գիրն ձեր յամսոյս 25ին ընդ պարոն Աստուածատուրին յարգամբ ընկալաք եւ վասն ի սմա գրեցեալ բանիցն... 1787 եւ յունվարի 29, ի Նախիջեւան:
198. 39բ Առ աղա Գրիգորին գրեցաւ ըստ խոստման մերոյ... կամ Վէմ գայթակղութեան գիրքն: Առ աղայ Ներսէսին գրեցաւ. 1787 եւ յունվարի 30:
199. 40ա Առ պարոն Փիլիպոսին գրեցաւ – Դեկտեմբերի 28էն ախորժ գիրդ ընդ պարոն Աստուածատուրին ընկալայ եւ զգրեցեալսդ ծանեայ եւ շնորհակալեցայ... խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս. 1787 եւ յունվարի 30 Նախիջեւան:
– 40բ Առ պարոն Մարտիրոսն գրեցաւ – Հետեւիլ վասն երծաթի շինութեանն... 1787, յունվարի 30, ի Նախիջեւան:
200. 40բ Հրաման զոր առ Աւետիս վարդապետն գրեցաւ ի Ղզլար, ընդ պարոն Սահակին – Վասն մնալոյն ի Ղզլար... վասն մեր թագին տէր Սահակին իմոյ:
201. 41աբ Առ աղայ Յովակիմն գրեցաւ – Նոյեմբերի 30էն գիրդ ընդ մահտեսի Աստուածատուրին ընկալաք յունվարի 25 եւ ի նոյն ամսոյ 30էն պատասխանեցաք երկտողս... ըստ կարգին իմա ձերոյ ազնուականութեանն եւ աղօթարար խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս. 1787 եւ փետրվարի 2ին, ի Նախիջեւան:
202. 41բ-2ա Առ աղայ Փիլիպոսին գրեցաւ – Յունվարի 22էն գիրդ ամսոյս 1ումն ընկալայ ախորժ սիրով եւ շնորհակալութեամբ եւ բոլոր գրեցելոյդ տեղեկացայ, եւ պարոն Աստուածատուրն ընդ իս գոլով... վասն քրեհի գործեացն թուղթն հեշտ է բերելն. բայց պիտոյ է մեզ յայնժամ մէկ կազմարար. 1787ի փետրվաի, ի Նախիջեւան:
203. 42բ-3ա Առ ազնիւ աղայ Յովհանէսն գրեցաւ – Յորմէ հետէ ելեալ ես ի Սանկթ Պետերբուրղու, ես քանիցս գիր եմ գրեալ առ Ձեզ, բայց մինչեւ ցայժմ ոչ եմ ունեցեալ պատիւ ընթեռնուլ զպատասխանիս նոցին... արքայոր[դ]իքն եւ պարոն Ստեփանն եթէ այդր իցէն, մեզ ծանուցանել խնդրեմ եւ ողջունել. 1787 ին եւ փետրվարին 25ին:
– 43աՅուլիսի հանդիպմանն առ ո՞վ վրթիցեմ... գիրս ի Կրենչուկ, ուր եւ իցէ՝ հասցէ: – Առ երեւանցի պարոն Ստեփանն գրեցաւ մերոյ որպէսն
– 43բ Սրբոյն Մեծի Աթոռոյն Էջմիածնի ծայարգոյն նուիրակ եւ Ռուսաց երկրի հայոց ազգին առաջնորդ Յովսեփայ արքեպիսկոպոսէ առ Հաշտարխանու քաղաքական մաղիսթրաթն յայտարարութիւն.
204. 43բ Փետրվարի մէկէն հարցմունքն մաղիսթրաթի յաղագս տարձայնութեան... եւ երկուց եղբարց խօսակցութեանցն զճշմարտութիւնն ճանաչել եւ եզրակացուցանել: Առ աղայ Մինասն, առ Խանփերին եւ որդիքն իւր, առ պարոն Յարութիւնն եւ առ տէր Մինասն. 1787, մարտի 3, ի Նոր Նախիջեւան:
205. 43բ-4ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաւ – Փետրվարի 25ին գրեցի առ քեզ, որ ասէն ողորմած թագուհին գալոյ չէ այս կողմունս... գիտես այլ ինչ աղաչեմ: Ժամանակն աջողէ վասն ողորմութեան. այնպէս լինի թե չարուսցուք. 1787, մարտի 3, ի Նախիջեւան:
206. 44բ Մարտի 10. Առ ազնիւ աղայ Յովհանէսն, ընդ Անտոն Մկրտիչ Կասպարովին... առ Ժիովու մետրապօլիտն Սամուել զորպէսն մեր:
207. 44բ Առ Անտօն սրբազանն արքայորդի ի Ժիով զորպէսն մեր... աղայ Յովհաննիսեանին եւս մէկ գումար:
208. 44բ-5ա Հրաման առ Հաշտարխանու գանցիստօրն մեր, ընդ Դաւիթ Դիլանովին. Սրբոյ եւ մեծի Աթոռոյն Էջմիածնի ծայարգոյն նուիրակ եւ Ռուստաց երկրի հայոց ազգին առաջնորդ Յովսէփայ արքեպիսկոպոսէ առ Հաշտարխանու կանցիստօրդ մեր հրաման – Մեսրօպի տունն, որ Մնացականք առեալ էին, մեք զայն առաք... 1878, մարտի 13, ի Նոր Նախիջեւան:
209. 45ա Առ երկրորդ հրաման Հաշտարխանու կանցիստօրին վասն քահանայից սրբոյ եւ մեծի Աթոռոյն Էջմիածնի ծայրագոյն նուիրակ եւ Ռուստաց երկրի հայոց առաջնորդ Յովսէփայ արքեպիսկոպոսէ – Զգիր աղաչանաց քահանայիցն ամենայնից ես ընկալայ... աւետարանել զսուրբ յարութիւն Տեառն մերոյ. Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1787 մարտի 13 ի Նօր Նախիջեւան:
210. 45բ Գրեցաւ ի Հաշտարխան, առ զանազան անձինս՝ շնորհաւորութիւն սուրբ Յարութեան եւ զորպէսն մեր, ընդ Դաւիթ Դելանովին. մարտի 13 – Առ ազնիւ պարոն Ստեփան Սուզատովին գրեցաւ... առ պարոն Մելքոնն Յովասափէան, զպարոն Յովասափեան զանազան շախայք ծիծաղական:
211. 46ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաւ ի Պետերբուրխ 1787 ապրիլ 4 – Ես թեպետ հարկաւոր գիր գրեցի առ քեզ ի Կարմենչուկ... միտս ունիս առնել մեզ գրել:
212. 46բ Առ ազնիւ աղայ Յովակիմն գրեցաւ ի Մօսկով՝ առ այս միտ, թէ ի վաղուց ի քէն գիր չունիմ... ձերայնոցն ողջոյն. 1787, ապրիլի 7, ի Նախիջեւան:
213. 46բ Առ պարոն ազնիւ Փիլիպոսն գրեցաւ առ այն միտ, թէ յունվարի 28էն ցարդ գիր չունեմ ի քէն... ծաղկեալ զաւականն օրհնութիւն տամ. 1787, ապրիլի 4, ի Նախիջեւան:
214. 46բ Առ աղայ Յովհանէսն գրեցաւ ի Պետերբուրխ զորպէսն մեր եւ քաղաքիս անցեալն... 1787, ապրելի 29, ի Նոր Նախիջեւան:
215. 46բ Առ ազնիւ աղմայ Մարգարն եւ պարոն Փիլիպոսն գրեցաւ ի Պետերբուրխ... վաղուց զիս գիր ոչ գրէ. նմա յինեն ողջոյն:
216. 47ա Առ պարոն Ստեփանն գրեցաւ փետրվարի 20էն եւ 29էն երկոքին գիրդ ապրիլի 27էն ընկալաք... որ ինձ թախանձանօք գիր է գրեալ. եւ այլ այսպիսիք. 1787, ապրիլ 29, ի Նոր Նախիջեւան:
217. 47ա Առ երեցփոխ պարոն Պետրոսն գրեցաւ, զի մինչ ծերութիւն հարս մեր պակասեալ աստի կենաց... հօրդ եւ որդոցդ եւ դստերացդ. 1787, ապրիլի 29, ի Նախիջեւան:
218. 47ա Առ Մովսես վարդապետն գրեցաւ ի Մոսկով՝ բանք խրատականք... երկու թուման ու կէսն տացէ. ի Նախիջեւան, 1787, ապրիլի 29:
219. 47ա Ի Հաշտարխան, ընդ Հօռօմին գրեցաք առ աղայ Միանսն՝ պատասխան գրոյն... խնմին սիրով վարեաց:
220. 47ա Առ Խանփէրի խանումն եւ Առաքել Սարգէիչն պատասխան գրոյն... մեք պարտականք Աւետիս վարդապետի գալն հարկաւոր:
221. 47բ 1787, յուլիսի 7ին գրեցաք ի Նախիջեւան եւ ի Թիլֆիզ 16ի Մօսկով 22, ի Մօսկով առ ազնիւ աղայ Յովակիմին (այսչափ):
222. 47բ Յուլիսի 15, ի Ստամբօլ գրեցաք ի Գրմենջուկու պարոն Մասէհին, մահդեսի Գալստենին, տիրացու Գրիգորին մեր որպէսն եւ վասն թագի շինեցման (այսչափ):
223. 47բ Յուլիսի 22, արքային եւ տէր Շմաւենենց Ստեփանին (այսչափ):
224. 47բ Օգոստոսի 6ին Պետրոպօլք գրեցաք առ աղայ Յովհաննէսն, պարոն Մարքարին, պարոն Փիլիպոսին եւ տէր Ստեփանին (այսչափ):
225. 47բ 10ին ի Հաշտարխան առ գանցիստորն վասն տէր Ղուկասին եւ տէր Գաբրիէլին... մխիթարութիւն եւ վասն մեր Յովհաննէսին:
226. 47բ Ի Յովսէփայ արքեպիսկոպոսէ աստուայծին օրհնութեամբ եւ հոգեւորական գթով ծանուցումն լիցի... պարոն Վարդանիցն իմանալոց եմք. օգոստոսի 25:
227. 48ա Ի Ղզլար՝ սոյն մտօքս, առ ժողովրդեանն. Առ Հերակլ արքայն գրեցաք ի Թիլֆիզ ի վաղուց գիր չ[ը]նկալնուլն... Սօլօմօն առ մեզ առաքել. 1787, 25, ի Կարմնչուկ:
228. 48ա Առ քնեազ Շոշպէկն գրեցաւ մեր որպէսն վասն արքային... բարք տան կառավարութեան. 25:
229. 48ա Առ տէր Շմաւոնեան Ստեփանն գրեցաւ մեր որպէսն եւ արքային լաւ լինելն (այսչափ):
230. 48ա Առ Սուլխան դիւանն Պեքթարպէկեան գրեցաւ մեր որպէսն... ի նոյն աւուր գրեցաւ:
231. 48ա Առ Սուլխան դիւանն Մանուչարեան գրեցաւ մեր որպէսն (այսչափ):
232. 48ա Առ Դարեճան թագուհին գրեցաւ մեր որպէսն եւ որ<ո>դոցն իւրոց որպէսն (այսչափ):
233. 48ա Առ արքայորդի Ուլեոնն, առ արքայորդի Վախտանկն, առ արքայորդի Գիորգն՝ մեր որպէսն եւ վասն Իվան Պետրովիչին յանձնարարութիւն (այսչափ):
234. 48ա Առ Դաւիթ արդարն յՕրբէլեան գրեցաւ մեր որպէսն. 1787, օգոստոսի 25, ի Կրմնչուկ (այսչափ):
235. 48ա Առ պարոն Մասեհն գրեցաւ՝ ի վաղուց գիր չընկալնուլն... որպէս լինելն, այնժամ զկատարեալ գրեսցուք:
236. 48ա-9ա Առ սրբազնասուրբ հայրապետն գրեցաք՝ անցեալ հոգտեմբերիէն՝ ցարդ ոչ ունելն զգիր եւ զորպէս ինչ ի սրբութենէ, ոչ գիտեմ գրեա՞լ իցէք, չեմ ընկալեալ, եթէ բնաւ չէք գրեալ, զարմանք մեծ երեւի... անյապաղ գայցէ ընդ տպարանիւն առ մեզ կամ ի Նախիջեւան եւ Հաշտարխան. 1787 սեպտեմբերի 5, ի Կարմենջուկ:
237. 49ա Առ սրբազան հայրապետն գրեցաք վասն մեր պարոն Ստեփանին եւ Ստամպօլու Թաթէոս վարդապետին:
238. 49աբ Առ Սահակ վարդապետն գրեցաւ զփոքրիկ թխթոջն զմէնջ եւ զամենայն պարագայից համառօտ գրեցաք առ քեզ, իսկ զերկարն եւ զձիքն... եւ վասն Մատթէոս վարդապետին աշակերտն պատրիարքին, որ առ մեզ. 1787, սեպտեմբերի 10. մնամ խօնարհ Յ. Ք. եպ. ս. ի Կրմէնչուկ:
239. 49բ-50ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաւ ի Պետրոպօլք, ընդ Թիշենցկուն բօթալի գիրդ ընկալեալ ամսոյ 1ումն եղաք կիսակենդան շնչայքաղ եւ հոգէսպառ... Գրիգոր Խրտուլեանի գալ ընդ Մկրտումին առ մեզ. 1787, սեպտեմբերի 10, ի Կրմենչուկ:
240. 50ա Ի Պօլիս, առ Զաքարիայ պարտրիարքն գրեցաւ վասն Թաթէոս վարդապետին... գրեալ բերել ետուք առ մեզ. 1787 սեպտեմբերի 10, ի Կարմնչուկ:
241. 50ա Ի Պետրոպօլք, առ տէր Ստեփանէ գրեցաւ որպէս պարոն Փիլիպօսին (այսչափ):
242. 50ա Առ Գրիգոր Խարտալեանի կողակիցն գրեցաւ մխիթարութիւն վասն ննջման առն իւրոյ եւ ի նոյն միտ<ո>ս վասն գալստեան իւրոյ առ մեզ (այսչափ):
243. 50աբ Առ Գրիգոր ամիրայն գրեցաւ ի Ստամպօլ ջըկրեանց անցեալ ամսէն գրեցաք օրհնութիւն մեր ընդ նմին եւս քանի մի գրեանս առաքեցաք... Թաթէոս վարդապետի առ մեզ մնալն եւ նորին գիր գրելն առ նայ թէ զգրեանքն առաքէք, որ ի լոյս ածցուք. 1787:
244. 50բ Առ Սահակ սրբազան արքեպիսկոպոսն գրեցաւ ի սուրբ Աթոռն վասն Թաթէոս վարդապետի... շուտով առաքէ ի սուրբ Աթոռն:
245. 50բ Առ աղայ Յարութիւնն, ի Մակելով, Թադէոս վարդապետի առ մեզ առողջութեամբ հասնելն եւ իւրեանց յորդորմունք ի Նախիջեւան:
246. 50բ Առ պարոն Փիլիպօսն գրեցաւ –Գրեանքն ի Մսրտամ առ պարոն Ալեքսանն առաքել, որ նայ անտի առաքեսցէ ի Պօլիս՝ առ պարոն Մասեհն Մասեհեան:
247. 50բ Առ պարոն Մասեհն Մասեհեան գրեցաւ –Ի գալ գրեանց առ ինքն՝ հետեւեսցի ծախել... առցէ ընծայ ի տպարանէ մերմէ Վէմ գայթակղութեան եւ Եղիշէ պատմագիրք:
248. 50բ 1787 սեպտեմբերի 25, ի Կրմենջուկու ի Հաշտարխան ժողովք արասցուք, գիր ետուք ձեռամբ պաշաչուխ Ռոմօնոս քահանային:
249. 50բ Առ ազնիւ աղայ Յովհանէսն Եղիազարեան գրեցաւ ի Պետերբուրխ – Պատասխան իւր գրեցեալ գրոյն եւ վասն իւր տեղ հասելոյն ի Նախիջեւան... Յովհանէս վարդապետին եւ տէր Ստեփանին եւս գրեցաք, որ եթէ եկեսցեն՝ բարի է, 1787 նոյեմբեր 2, ի Նախիջեւան:
250. 51ա Տէր Ստեփանին զանազան բանք վասն հոգեբաժնին եւ իւր գալստեանն եւ խնդրանաց (այսչափ):
251. 51ա Պարոն Ստեփանի մխիթարութիւն եւ թէ խնդրեցաք վասն քոյ ի քնեազէն Լաշկարովին եւ թէ ի Ղռիմու ի լիմիքն հանեն. Նոյեմբերի 2 (այսչափ):
252. 51ա Պայծառափայլին շնորհակալութիւն եւ զանազան խնդիրք ռուստի գրով (այսչափ):
253. 51ա Պօպօվին շնորհակալութին որպէսու Ղռիմու, եւ Լաշկարովին եւս շնորհակալութիւն. նոյմեբերի 2 (այսչափ):
254. 51ա Ի Մօսկով գրեցաք ընդ պարոն Նիկողօսին –Ամսոյ 28ումն ի Նախիջեւան Զախար Իվանիչին քսան թուման առաքեցաք... գրեցաք մեր որպէսն եւ իւր գոյ պատասխան. նոյեմբերի 29:
255. 51ա Միրիանին Անտօն մետրապօլիտին Գարսեւանին... քնեազին ի օգնութիւն հասանել. նոյեմբերի 29, ի Նախիջեւան:
256. 51ա Պարոն Փիլիպօսին, աղայ Յօվհանէսին, տէր Ստեփանն, պարոն Յովհանէսին –Մեր որպէսն եւ մելիքաց խղճութիւնն գրեցաք. նոյեմբերի 29, ի Նախիջեւան:
257. 51աբ Յովսէփայ արքեպիսկոպոսէ Հաշտարխանու հոգեւոր կանցիստօրիդ մերոյ հրաման – Ընդ այսու ուղեւորեմ առ կանցիստօրդ նորին պայծառափայլ քնեազի Գրիգոր Ալեքսանդրովիչ Պօտեմկինի խնամակալին մերոյ օրդրի կօպէն... գիտասցէ գանցիստօրն՝ ես ննջեալ չեմ, թէպէտ հեռի եմ, բայց արդուն. 1787 դեկտեմբերի, ի Նախիջեւան:
258. 51բ-2բ Կրկին հրաման առ Հաշտարխանու հոգեւոր կանցիստօրն – Յանցեալ ամի յաղագս քահանայից հասիցն եւ յիրաւանց զանազան գրութիւնք եղեւ ի Կանցիստօրէ... զգովութիւն եւ զսէր շահեսցին եւ մի՛ զբարկութիւն եւ զպարան, որ ունիցի յականջս լսելոյ, լվիցէ:
259. 52բ-3ա Առ Աւետիս վարդապետն գրեցաւ –Սիրով ծանի՛ր. դիցուք թէ զՍուրբ Աթոռն եւ զմեզ մօռացեալ վասն քոյ անձինդ գանձես եւ յամենայն ուրէք կենդանեաց եւ ի մեռելոց վասն քոյ հայցես... այլ խրատք եւ բանք, թէ Ղալմուղի մօրդի առցես վասն երեք քրքացութիւն իսուն իսուն կոպեկանոց:
260. 53աբ Ծանի՛ր տէր Մինաս – Զանազան թուղթսդ ի դառնալն մեր ի Ղռիմու նոյեմբերին 23, ի Նախիջեւան ընկալաք. բանն այնքան էք հոտացուցեալ, որ չունեմ պատասխան գրելոյ... որպէս իւր գրած եմ տեսնելոց ես, վասն վանքի խաչին եւ այլ բանք. 1787 նոյեմբեր:
261. 53բ Առ աղայ Մինասն, առ պարոն Յովհանէս Խոճամալեանն պարոն Մկրտումին, պարոն Յակոբոսին... մեր մելիքաց անաջողութիւնն:
262. 53բ Ի Հաշտարխան, առ մայիսդրաթն գրեցաւ վասն Պօղօսի... մանաւանդ այն լկտի աներձագին եւ այլ բանք շատ:
263. 53բ Առ ազնիւ աղայ Յովակիմն գրեցաւ իւր գրեցեալ գրոյ պատասխան... առ Քրիստափորն գրեցաւ մեր որպէսն եւ այլ բանք:
264. 53բ Առ Բեթր Ապրամիչ Թեքելին գրեցաւ դեկտեմբերի 20, առ Ալեքսիովն, առ մեծ Իվան Պետրովիչ Կորիչն, առ փոքր Կորիչն, առ Ալեքսիօվեն առաքեցեալ եղեւ այսոքիկ հասուցանել տերանցն. 1787, դեկտեմբերի 20:
265. 53բ Կուպեռնաթ ի Ղռիմ Վասիլ Վասիլիչ Գախովսկին... ի ձեռս կուպեռնաթին առաքեցաք. 1787, դեկտեմբերի, ի Նախիջեւան:
266. 54ա Ի Պետրոպօլք գրեցաւ ի հասարակութեանն – Յովսեփայ արքեպիսկոպոսէ բազմաւ սիրով եւ աստուածային օրհնութեամբն ծանիք ի Սանկթ Պետերբուրղ բնակեալ բարեպաշտօն ազնուականք, քրիստոսասէր ժողովուրդք... այլ այսպիսիք, որ աստ ոչ գրեցաք վասն չերկարացոցանելոյ զդաւթարս: 1787, ի Նախիջեւան:
267. 54աբ Կատարնիայ Զաքարովնէն գրեցաւ աղայ Գրիգոր Փորտուրեանի կնոջն ի մխիթարութիւն եւ այլ այսպիսի բանք... աղայ Մակարին գրեցաք սէր եւ որպիսութիւնք մեր. 1787 ի Նորն Նախիջեւան:
268. 54բ Առ ազնիւ աղայ Յովհանէսն գրեցաւ ի Պետերբուրխ – Ի միուս գրոյն իմասցես որպիսութիւն մեր, զի ընդ ժողովրդեանն ասացելոցն եւ կաթողիկոսն զմեզ հեստեալ կարծէ... զի մեղադրելի տեղ ոչ ունիմք. եւ այլ այսպիսիք բանք:
269. 55ա-6ա Ի Յովսէփայ արքեպիսկոպոսէ հոգեւոր ծնօղէ ձերմէ օրհնութեամբ ծանիր հոգեծնունդ որդիք իմ տէր Ստեփանոս եւ տէր Սուգիաս, զի գիտէք Դուք, որ ըստ հոգոյ ես ծնայ զձեզ... Յարութիւն աղայն պսակել եւ այլ վասն տէր Յովհաննէսի արարմանցն. 1787, Նախիջեւան:
– Աղայ Մարգարին. վասն որդոյ պսակման եւ այլ բանք մեր պարոն Փիլիպոսի գրոյ:
270. 56ա Առ աղայ Յովհանէնսն Եզիազարեան գրեցաւ ի Պետերբուրխ – Ընդ պարոն Յովհանէսին գրեցեալ թուղթն ընկալայ ամսոյս 15, ի միջի եղեւ գրովն եւ վերայհասու եղէ մտաց... զանազան բանբասանացն որպէս պարոն Փիլիպոսի գրոյն կարէ իմանալ. 1787 ի Նախիջեւան:
271. 56ա-7ա Առ ազնիւ աղայ Փիլիպօսն գրեցաւ ի Պետերբուրխ – Գիրդ, որ վասն տպարանին շրջեալ ի Ղռիմ, հազիւ թէ ամսոյս 15ին ժամանեաց մեզ, որով զլիով գրեցեալսդ ծանեայ ամենայն պարագայուքն... զաւակացն ամենից օրհնութիւն աստուածային մատուցանեմ: Մնամ միշտ աղօթարար. 1787, ի Նախիջեւան:
272. 57ա Ի Կարմէնէնջուկ, առ պարոն Ստեփանն գրեցաք Թիֆլիզու ահվալն... դեկտեմբեր 28:
273. 57ա Ի Հաշտարխան, առ Աւետիս վարդապետն, գրեցաւ եւ պարոն Մկրտումին. շնորհաւորութիւն վասն դստերն պսակելոյն. յունվարի 5 (այսչափ):
274. 57ա Ի Ղզլար, առ պարոն Նուրիճան գրեցաք... առ պարոն Կուրկինն գրեցաւ, Առ Մեզտուսու որդի Յարութիւն գրեցաւ. ամսոյս 5:
275. 57բ Ի Թուին 1788, ի փետրուարի 3ումն զԹադդէոս վարդապետն յըղեցաք ի Սանկտ Պետերբուրգ եւ ի Մօսկօվ, ուրանօր գտանեցեալ առ լուսաւորչածին ազգն մեր... բաւական արծաթ, զորոյ որքանութիւնն ի յայլում տեղւոջ լիապէս գրեալ ունիմք:
276. 57բ Ի Պետերբուրխ, առ աղայ Յովհանէսն, առ աղայ ազնիւ Մարգարն, առ Յովհանէս վարդապետն, առ պարոն Մակարն, առ պարոն Մովսես Սարաֆովին... առ Կատարինա Զախրովային. ի Մօսկով:
277. 57բ Առ աղայ Յովակիմն, առ աղայ Գրիգորն Սումպթով, Մօվսես վարդապետին, առ աղայ Մինասն Եղիազարեան, պարոն Ղազարին Ջուղայեցի, առ Զախար Իվանիչին, տէր Պետրոսին, պարոն Մարտիրոսին Գալստեան, ի Հաշտարխանու գրեցաք առ Թադեոս վարդապետն ի Պետրոպօլք, մարտի 29, զգալուստն մեր եւ զայլ որպէսն (այսչափ):
278. 58աբ Ի Սանկթ Պետերբուրղ եւ մի Մօսկով գրեցաւ ընդ Թադէոս վարդապետին վասն տպարանին – Սրբոյ եւ Մեծի լուսակառոյց Աթոռոյն Էջմիածնի ծայրագոյն նուիրակ տիրապահ երկրին Ռուստաց ամենայն ազգիս հայոց... Քրիստոսի ընդ հոգւոյդ ձերում. ամէն: Գրեցաւ ի 1788 փետրվարի 2ումն ի նորաշէն քաղաքս Նախիջեւան ընդ հովանեաւ Սուրբ Լուսաւորիչ աւագ եկեղեցւոյս:
279. 59ա Առ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաւ ի Սանկթ Պետերբուրղ – Ամենայն դիտումն մեր առ տպարանն Թադէոս վարդապետաւն մերով եւ ընդ նմին գրեցեալ... ազնիւ եղբօրդ խոստովանօրէն ընթեռնուլ եւ զպատասխանիսն մեզ գրել որպէս եւ հաճեսցի: Յովսեփ արքեպիսկոպոս. 1788, ապրելի 4, ի Հաշտարխան:
280. 59ա Առ Փիլիպոսն գրեցաւ – Առանձին եւ զայս ծանիք, ազնիւ սիրելի՛ք իմ, որպէս յառաջ գրած եմ վասն Շուշանայ Գրիգորովնային, թէ գալ կամի ի Նախիջեւան... այլ աւելի ոչ եղեւ կարելի: Աստուած յաջողեսցէ. ապրելի 4, ի Հաշտարխան:
281. 59բ-60ա Առ Թադէոս վարդապետի գրեցաւ ի Սանկթ Պետերբուրղ – Յանցեալ փօշտէն զգալուստ մեր ի քաղաքս ծանուցաք քեզ փոքրիկ գրով: Մեք ի քէն դեռ գիր ոչ ունեմք... պարոն Աբրահամ Խաչատուրիչէն սիրով ողջոյն մատուցանեմ: Յովսէփ արքեպիսկոպոս. 1788, ապրելի 4, ի Հաշտարխան:
282. 60ա Առ տէր Ստեփանն գրեցաւ, ի Պետրօպոլք – Ընդ Թադդէոս վարդապետին մերոյ եւ յառաջ քան զնա գրեալ եմ առ քեզ բաւականապէս, դեռ այնց պատասխանիսն ոչ ունեմ... ի մեծի տագնապի կան, ամենայն բարեկամաց օրհնութիւն տամ սիրով. 1788, ապրելի 4, ի Հաշտարխան, Յովսէփ արքեպիսկոպոս:
283. 60բ-1ա Ի Մօսկով, առ ազնիւ աղայ Յովակիմն գրեցաւ – Ի 6 փետրվարի ելեալ ի Նախիջեւանու, բազում նեղութեամբ հասաք ի Հաշտարխան մարտի 26, նեղութեան մերոյ այնքան եղեւ մոռացումն, որ ժողովուրդքն... ի նոցանէ զարմանք է ինձ՝ այսպիսի գրիւք խնդրեմ մեզ գրել զստոյգն յառաջին փօշտ. Յովսեփ արքեպիսկոպոս, 1788, ապրելի 4, ի Հաշտարխան:
284. 61ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաւ ի Սանկթ Պետերբուրխ – Շնորհաւորեմ զսուրբ եւ զուրախարար Յարութիւն տեառն մերոյ եւ հայցեմ ի նորին շնորհացն տալ ձեզ ի բազում ժամանակս... զԹադդէոս վարդապետն ի շնորհս յանձնելով, մնամ վասն ձեր աղօթարար. Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1788, ապրելի 4, ի Հաշտարխան:
285. 61բ Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաւ, ի Սանկտ Պետերբուրխ – Յանցեալ փօշտի գրեցի առ բարեծննդութիւն ձեր զգալուստն մեր ի Հաշտարխան, ընդ որպիսութեան մերոյ... ազգի մերոյ պատիւն երեւեցաւ, եւ բոլոր զինաւորքն այժմ զազգս մեր յարգեն. Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1788, ապրելի 4, ի Հաշտարխան:
286. 62ա Առ աղայ Մինաս Դիլանչեանն եւ պարոն Աբրահամն գրեցաք, ի Պետրոպօլք – Մարտի 26ին եղեւ գալուստն մեր ի Հաշտարխան... մայիսին վերադարձանք ի Նախիջեւան, Յովսէփ արքեպիսկոպոս. 1788, ապրիլի 11, ի Հաշտարխան:
287. 62ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք ի Պետրոպօլք – Երկու փօշտէ զորպէսն մեր գրեմ քեզ, ի քէն ոչ ունեմ յամենայն փօշտի.... Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1788, ապրիլի 11, ի Հաշտարխան:
288. 62աբ Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաւ, ի Սանկտ Պետրեպօլք – Թեպէտ Թադդէոս վարդապետին գրեցաք այսմ փօշտի չի գրել առ քեզ զգիր... գործոցն որոց կատարումն Տէր արասցէ, ողջոյն եղբօրդ. 1788, ապրելի 12, ի Հաշտարխան:
289. 62բ-3ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ, ի Պետրոպօլք – Մարտի 9էն գիրդ յամսոյս 14 ընկալեալ՝ գիտասցի անվնաս հասանելդ ի Սանկթ Պետերբուրղ եւ կարճ խօսակցութիւնդ ընդ ազնիւ աղայ Յովհաննէսին... եւ ըստ այնմ հաշիւ իցես, որ իզուր չկորընչի, բաւական վնաս ունի եւս ի տպարանէդ: Զվախճանն Աստված գիտէ, որպէս գոլն, որպէս եւ երեւի. ապրիլի 18:
290. 63աբ Առ ազնիւ աղայ Յովհանէսն գրեցաւ – Յանցեալ փօշտին գրեցի առ քեզ, զանցս տեղւոյս յետ այնորիկ հաճեցան ռուսքն միաւորել ընդ ազգս մեր այսպէս, որ ոչ մեք ի նոցանէ մի ոչ պահանջեմք... մինչ կեանքս չէ աւարտեալ աւարտօղն, օրհնութիւն տամ ամենեցուն. Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1788, ապրիլի 18, ի Հաշտարխան:
291. 63բ Առ ազնուուհի Կատարինէ Իվանովնայն գրեցաք – Ախորժ գիրն քեռդ իմոյ եւ դստերդ ընդ ի ջեպ <հ> պահելի ճշդանին ընկալեալ մեծավ սիրով ի սրտէ... զԹադէոս վարդապետն որդին իմ յանձնեմ ի մայրութիւն քոյ. Յովսէփ արքեպիսկոպոս. 1788, ապրելի 18, ի Հաշտարխան:
292. 63բ-4ա Առ ազնիւ աղայ Ներսէսն գրեցաք ի – Մարտի 9ին գիրդ ախորժ գրեցեալ յամսոյս 14ին ընդ Մկրտչեն ընկալայ գոհունակութեամբ յառաջին զօրապետն... լինելոց է Աստուծով, եթէ ողջ մնասցուք. Յովսէփ արքեպիսկոպոս. 1788, ապրելի 18, ի Հաշտարխան:
293. 64ա Ըստ վերոյ մտացն առ աղայ Մինաս Դիլանչեանն եւս գրեցաք, նաեւ առ տէր Ստեփանն (այսչափ):
294. 64աբ Առ Թադէոս վարդապետն գրեցաք ի Պետրեպօլք – Մարտի 22էն գիրդ յամսոյս 20ին ստացեալ եւ ամենայնից գրեցելոց քոց հասու լեալ, զոր ինչ ազնիւ հաւատարիմն իմ պարոն Փիլիպպոսի խորհրդակցութեամբն արարեալ էք... իբրեւ դեղին աւազ հոսի ընդ ջրոյն, ի քարոզելն յոյժ զօրանայ մանաւանդ եթէ երկրի. կամք Տեառն եղիցի օրհնեալ. Յովսէփ արքեպիսկոպոս. 1788, ապրելի 25, ի Հաշտարխան:
295. 65ա Առ տէր Ստեփանն գրեցաք ի Հաշտարխան – Մարտի 30էն գիրդ ըստ գրոյ իմփերատօրի դեսպանին ընկալեալ, շնորհակալ եղէ յոյժ, օրհնեալ եղիցիս ուրախ եմ, եւ սրբազան կաթողիկոսն... զքէն շնորհակալութիւն էր գրեալ, մետրոպօլտին գրեցից յետոյ. Յովսէփ արքեպիսկոպոս. 1788, ապրելի 25, ի Հաշտարխան:
296. 65բ Առ ազնիւ պարոն Մարգարն եւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք ի Պետրոպօլք – Վասն տպարանին յառաջ քան գրեալ եմ ձեզ եւ վասն Իվան Մակարիչի... ի Նախիջեւան մայիսի 15 ազնուհի հարսին եւ զաւակացդ օրհնութիւն տամ. Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1788, ապրիլի 25, ի Հաշտարխան:
297. 65բ Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք ի Նախիջեւան – Գրած գիրդ ընկալայ եւ վասն Ֆետան տնկելոյն, ցանքին եւ եզանց ծախսէն տեղեկացայ... Եթէ Պետր Իվանիչն եկեալ լինի, կաթուղիկէն սկսել տաս շինել, նոյնպէս եւ զանկակատունն. Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1788, ապրելի 25, ի Հաշտարխան:
298. 65բ Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք, ի Նախիջեւան – Յեագորցկու գրեալ գիրդ ընկալեալ եմ... առ ազնիւ մահտեսի Աստուածատուրն գրեցաք ի Նախիջեւան, առ պարոն Մկրտիչն գրեցաք ի Նախիջեւան:
299. 65բ Առ պարոն Մարտինն եւ Մանուէլն գրեցաք, ի Նախիջեւան – Մեք շուտով գալոց եմք առ ձեզ... ըստ այսմ մտաց եւ վերնոյն գրեցաք:
300. 66ա Առ ազնիւ պարոն Ստեփանն գրեցաք, ի Կըռմենչուկ – Մարտի 5էն գիրդ ընկալայ, Սահակ վարդապետի գիրն յղեցից, ես կամիմ գնալ ի Նախիջեւան աւարխանն քսան հազար լեկզով ի Շուշի է... Զաքարիայ դի Խօսրովին տրէթէ տրէթ առնուլ, շատ բարի լինէր. դու գիտես. Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1788, ապրելի 25, ի Հաշտարխան:
301. 66ա Առ քնեազն գրեցաք եւ թղթերն իւր առաքեցաք վասն մէլիքացն մերոց (այսչափ):
302. 66ա Նմանապէս առ Թէքէլինն, առ Լաշգարովն, առ Գօրիչն, առ Սարգէ Լազրիչն գրեցաք (այսչափ):
303. 66ա Նաեւ գրեցաք ի Նախիջեւանու օբր կամենդաթն. սէր եւ պատասխան թղթոյն (այսչափ):
304. 66ա Առ Սուլխան դիւանն գրեցաք, առ Սարգէ Լազրիչն, առ պարոն Ստեփան Իսակովին գրեցաք ԺԵ. (15) ջուխտ շահամայք եւս առաքեցաք Բ. ջուխտն նակունին տալ (այսչափ):
305. 66ա Առ մեծ Գորիչն գրեցաք սէր եւ որպէսն մեր... ի Մազանդարան եւ վասն Թաղօ Դաւիթին, ապրիլի 28ուն:
306. 66ա Առ Իվան Պետրովիչն գրեցաք. սէր եւ որպէսն մեր եւ մելիքայ գրոյ սաւատն (այսչափ):
307. 66ա Առ Վասիլ Ստեփանիչ Բոբովն գրեցաք սէր եւ զորպէսն մեր... պարոն Մկրտումին առաքեալ նռան յաղագաւ եւ գրեցաք:
308. 66բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք, ի Պետրոպօլք – Ես սպասեմ յամենայն փօշտի ընկալնուլ ի քէն զգիր եւ զկատարեալ որպիսութիւնն տպարանին, որ գիտացեալ մեր... եւ երկու Ատենի ժամագիրք մատեանի նորատիպ. 1788, մայիսի 2, ի Հաշտարխան:
309. 66բ Մայիսի 6. Դարձեալ առ Թադէոս վարդապետն գրեցաք – Ընդհանրականի տետրն հասաւ, թուղթն տգեղ է... դուռն բվկր՛՛դ (՞) ի տեղի վարագուրի:
310. 66բ Առ տէր Ստեփանն գրեցաւ, խրատ... ճշմարտութեամբ առ ամենեսեան վարիլ սիրով:
311. 66բ Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաւ, թէ դեռ աստեն ոչ ինչ... մեր որպէսն իմա:
312. 67ա Առ Թադդէոս վարդապետն՝ թէ յայսմ կիրակէի ծանուցումն արարի... միւս փօշտին գրեցից զամենայն պարագայսն:
313. 67ա Ի Մօսկով. առ Քալանթարն – Գիրդ հասաւ, քսան թուամն առաքեցի առ պարոն Մարտիրոսն, Սուրբ Նիկողոսի... մեր գալն ի Նախիջեւան եւ ցաւն քարի(՞):
314. 67ա Առ Իմենովենց երեք դստերսն Սօֆիա Բօղդանովնայն, (անունը չգրած) Բօղդանովնայն եւ Հռիփսիմէ Բօղդանովնայն... Պետրոս Քալանթարովին օրհնութիւն եւ յորդորմունք շատ:
315. 67ա Առ պարոն Մարտիրոս Գալստեանն – Գիրդ հասաւ, քսան թուման ետուք ջուղայեցի պարոն Յովսէփին... ի Նախիջեւան առաքեա՛. սէր եւ որպէսն մեր:
316. 67ա Առ պարոն Զաքար Իվանիչն... առ պարոն Աւետիկն գալստեան մեր:
317. 67բ Մայիսի 9. Առ Ներսէս աղայն ընդ Բուղդան Վասիլիչին – Գիրդ հասաւ, գուբեռնաթի մօտ ընթերցաք... մեք ի Նախիջեւան եմք գալոց:
318. 67բ Թադդէոս վարդապետին գրեցաւ – Յամենայն փօշտի պարտ էի ի քէն գիր ընկալնուլ... դիցես յառաջի ներբողինին Շնորհալւոյ:
319. 67բ-8ա Մայիսի 16. ի Մօսկով, առ ազնիւ աղայ Յովակիմն – Մեք սպասէաք ի Հաշտարխան ընկալնուլ զգիր քոյ, որ հարկաւոր էր, Քրիստափորիւն գիտացաք... սոցա քարւանսարայն իսկ էր առնուլ գուբեռնաթն վասն դպրոցի:
320. 68ա Առ Թադէոս վարդապետն գրեցաւ – Յապրիլի ԻԷ.էն (27) գիրդ ընկալայ, ես գրեցի Յովհաննէսին՝ առնուլ զտպարանն եւ շնորհել մեզ... զՉերքէզ Յովանէս սարկաւագին եւ զայլս, Կարապետ վարդապետին զորպէսն գրես:
321. 68ա Առ աղայ Յովհանէսն գրեցաւ – Լսելն զգալուստն ի Հաշտարխան եւ տեսանելն... ջրոյ անցքն եւս գրեցաք. մայիսի 30:
322. 68բ Մայիսի 25. Առ երիցփոխ Պետրոս Քալանթարովն – Գիրդ վասն Նապրեանու եկեղեցոյ անբախտութեան ընկալեալ... առ Մովսէս վարդապետն ի սոյն միտ գրեցաւ պատասխան իւր:
323. Առ Կարապետ վարդապետն, պարոն Ստէփանն, յԵղիսաբերթ (այսչափ):
324. 68բ Մայիսի 25. Առ աղայ Յովակիմն գրեցաւ – Վասն Կանպանովի կտակին, զոր ինչ խնդրեալ էք... առաքեցի եւ զդաւթարսն խնդրեցի:
325. 68բ Մայիսի 30. Առ աղայ Մինասն Դիլնչեան – Գրոյ հասնելն եւ գուբեռնաթի գիրն... գրոյ որպէսն եւ մեր գործոց եւ բռնումն եւ այլն:
326. 69ա Առ Թադէոս վարդապետն գրեցաւ ի Պետրոպօլք – Մայիսի 11էն գրեցեալ գիրդ ի նոյն ամսոյ 30 ընկալաք եւ գիտացաք զգրեցեալսդ, բայց ոչ կարացաք գիտել... եւ Ղարիպխանին վասն տպարանին յորդորեսցես, եւ վասն տպարանին մեզ պարագայիւք գրեսցես. 1788, յունիսի 4, ի Հաշտարխան:
327. 69բ Ի Յովսէփայ արքեպիսկոպոսէ սիրով ծանիր – Տէր Ստեփա՛ն, ես քեզ կառավար կարգեցի եկեղեցւոյդ... զի որք չափով վերաբերին գեր քան զչափն վերանան. 1788, յունիսի 4, ի Հաշտարխան:
328. 72ա Առ երեցփոխ պարոն Պետրոսն գրեցաք, ի Պետրոպօլք – Զպատասխանիս թղթոյն քոյ գրեցի Սահակջանիւն, ի նմին եւ զյանախորժ ձախորդութիւնսն քաղաքիս... հաճոյ եղիցուք կամաց նորա եւ արժանի անձեռագործ շինուածոյն. Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1788, յունիսի 4, ի Հաշտարխան:
329. 70աբ Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք, ի Պետրոպօլք – Զանյաջող դիպուածսն քաղաքիս եւ մեր, եւ մահն Շիօշին եւ արգելումն յառաջադրութեան տպարանի... ինչ առնէք, օգնել վայել է եւ ողորմել, ազնիւ ընտանեացդ օրհնութիւն տամ. Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1788 յունիսի 4, ի Հաշտարխան:
330. 70բ Առ իմփերատօրի դեսպանն գրեցաք, ի Սանկտ-Պետերբուրղ – Ձերոյ գերազանցագունեղ պայծառութեան գիրն ի մարտի 25ըն գրեցեալ առ սրբազան պատրիարգն մեր Ղուկաս... վասն անգին կենաց երկարութեան բարերար կայսերն մեծի եւ յաջողութեան նորին. 1788, յունիսի 4, ի Հաշտարխան:
331. 70բ Առ Գրաֆ Ալեքսանդր Ռամանովիչ Որոնցովն գրեցաք ի Ս. Պ. – Թէ ոչ բախտաւորեցայ ես հանդիպիլ պայծառութեան ձերոյ ի շրջելն ձեր ի վիճակս իմ ի Հաշտարխան... զոր յանձնեմ ի շնորհ ձեր տանել զխնամս ի վերա դորա. 1788, յունիսի 4, ի Հաշտարխան:
332. 71ա Առ Նովոկորօտու մետրապօլիտ Գաբրիէլն գրեցաք – Ձերոյ բարձր սրբազնութեան մարդասիրութեան եւ հայրական շնորհն այնքան յայտնի է մեզ՝ որպէս զլոյս արեգականն ի մէջօրէի... ի բարեկամէն մերմէ հաճեսցիս տեղեկանալ. 1788, յունիսի 4, ի Հաշտարխան:
333. 71ա Առ Յակօբ դօխտրն գրեցաք – Ա՜խ թէ որպէս մոռացար զմեզ, շնորհակալ եմք, որ զգիրս մատուցեալ ես իմփերատորի դեսպանին եւ զնորէն թարգմանեալ եւ առ մեզ առաքեալ... Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1788, յունիսի 4, ի Հաշտարխան:
334. 71ա Դարձեալ առ պարոն Ստեփանն գրեցաք ու որպէս կարգել բանիցն ապա թէ տպարանի գիրն... ինչ մտօք առնելդ այնպէս գիտեմ. յունիսի 4:
335. 71բ 1788 յուլիսի. ի Մակարեայ գրեցաք ընդ տէր Աւետիքի – Յորմէ ժամանեսցի աստուածային օրհնութիւն ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոյդ մերոյ ի Մակարեայ գնացօղ... շնորհ Տեառն եղիցի ընդ մեզ եւ պահեսցէ յաջողութեամբ, առողջ կենօք. ամէն:
336. 72ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք, ի Սանկթ Պետերբուրղ – Մայիսի 22էն գիրդ ընդ Աբրահամ Խաչատուրեանին ընկալայ ամսոյս 25 եւ գիտացի զգրեցեալսդ, մեք ի յամենայն փօշտս գրեալ եմք առ քեզ... ծանո՛ մեզ իմ առաքեցեալ գրեանքն եւ տետերքն ընկալար, թէ ոչ՝ ինձ իմացո՛. 1788, յունիսի 20, ի Հաշտարխան:
337. 72բ Առ Մովսէս Սարաֆովի կենակցոյն գրեցաք մխիթարութիւն եւ հոգեբաժինն տալ եւ այլ բանք յունիսի 20, 1788, ի Հաշտարխան (այսչափ):
338. 72բ Առ ազնիւ պարոն Մակար եւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք – Զփոխելն Զարիպխանի լուաք, որոյ զհոգին Տէր լուսաւորեսցէ եւ զգլուխ ձեր ողջ պահեսցէ... զոր ինչ առնէ՝ բարի առնէ, դեռ մեզ քիչ է արարք նորին. ինչ եւ իցէ՝ դեռ տանեմք. 1788, յունիսի 20, ի Հաշտարխան:
339. 73ա [Առ տոր Ստեփանն] – Ծանի՛ր, տէր Ստեփա՛ն, քոյ աղուեսաբարոյ արարողութեանն եւ նենգաւորութեամբ առ Թադդէոս վարդապետն, տեղւոյդ ամենայն ժողովուրդքն... արքայորդի մետրապօլիտն աստ է, գնալոց է, զքոյայինսն օրհնութեամբ ողջունեմ: Ողջ լեր. 1788 յունիսի 20, ի Հաշտարխան:
340. 73ա Առ իմ եղբայր պարոն Բէժանբէգն գրեցաւ – Սիւհով ինչքն ձեռամբ պարոն Փարադանին առաքեցաք վասն Սօլօմօնի նշանին... 1788 յուլիսի 6, ի Հաշտարխան:
341. 73ա Ընդ սմին գրեցաք եւ առ քոյրն իմ Ռուսուդանն. կատարումն խնդրանաց շնորհեցաք եւ այլ որպէսն մեր մանրամասնաբար գրեցաք (այսչափ):
342. 73բ Առ ազնիւ Ստեփանն գրեցաք զպատասխան թղթոցն եւ Սահակ վարդապետի թուղթն առաքեցաք. զորպէսն մեր գրեցաք. 1788, յուլիսի 11, ի Հաշտարխան (այսչափ):
343. 73բ Առ Կարապետ վարդապետն եւ Մկրտիչ աղայն գրեցաք – Զորպէսն մեր հետեւիլ... ի 1788, յուլիսի 11, ի Հաշտարախան:
344. 73բ Առ պարոն Եսային գրեցաք – Յունիսի 17էն գիրդ ընդ Դաթօյին ընկալայ... կամի չորս նուիրակ եւ առաջնորդ առաքելն:
345. 73բ-4ա, 76բ-7ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք ի Սանկթ Պետերբուրղ – Ահա էանց երեք փօշտ, յորս ոչ ընկալաք ի քէն զգիր որպիսութեան ապա ըստ գերեցելոցս իմոց կարծես թէ գնացեալ իցեմ... յառաջաւորութեան քում, Խորենացի եւ Դաւանութեան տետր տան, տասն թումանի տացես. Յովսեփ արքեպիսկոպոս. 1788 յուլիսի 18, ի Հաշտարխան:
346. 74բ-5ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք – Ես մեղն իմ համարեմ, որ մինչեւ ցայժմ ի քէն գիր ոչ ընկալայ, զի ըստ յառաջադրութեան իմոյ ես այժմ ի Նախիջեւան... որ ութ կամ տասն թուման լրասցի մասնաւորացն աստ տասն թուամն տուօղ շատ է լեալ հոգով չեմ տալոց Մովսէս Սարաֆովի. (շար.՝ էջի վերջում)՝ եղբօրորդւոյ ղավզն... օրհնութեամբ ողջունեմ զէրեց եղբայրդ զբարերան մեր եւ զազնիւ որդիսն իւր. Յովսեփ արքեպիսկոպոս, 1788 յուլիսի 18, ի Հաշտարխան:
347. 75ա Առ տէր Ստեփանն գրեցաք – Յունիսի 22էն աղաղակի գիրդ հասաւ, որպէս յանցեալ փօշտին գրեալ եմ՝ համբերութեամբ եւ խոհեմութեամբ տա՛ր՝ մինչեւ ելանելն դորա... շատ հարակաւոր է շուտով հոգալ տաս. Յովսէփ արքեպիսկոպոս, յուլիսի 18, ի Հաշտարխան:
348. 75բ Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք, ի Սանկթ Պետերբուրղ – Ես ի վաղուց հետէ պարտ էի լինել ի Նախիջեւան, ապա քարի ցաւս եւ այլ հիւանդութիւնք ոչ թուլատրեցին զիս գնալ... խօսեցայց ընդ քեզ, յորժամ Աստուած տացէ՝ զմիմիեանս տեսանեալ. 1788, յուլիսի 28:
349. 76աբ Առ ազնիւ աղայ Յովակիմն գրեցաք – Թեպէտ մեք յառաջադրեալ էաք ի գալն մեր ի Հաշտարխան, ոչ աւելի յամիլ աստ, ապա ծանրացուցիչք զբաղմունք Աշտարխանու եւ մերթ անձնական հիւանդութիւնք... Աննայ Սարգէովնային եւ սիրական ազնիւ որդւոցդ ձերոց օրհնութիւն աստուածային մատուցանեմ. 1788, յուլիսի 18, ի Հաշտարխան:
350. 77ա Ի Մօզդօկ, առ տէր Աստուածատուրն եւ տիրացու Զաքարիայն պատուէր. զորպէսն մեր եւ այլն, եւ մայեօռ պարօն Ստեփանի փողն առնուլ: Հոկտեմբեր եւ մեզ ///:
351. 77ա Ի Ղզլար, առ տէր Մինասն, առ տէր Սահակն գրեցաք՝ խոհեմութեամբ միաւորիլ... առ գլավայ պարոն Անտոնն գրեցաք անառողջ լինելն մեր եւ որպէսն, եւ տէր Պետրոսի բանին հետեւիլ. 1788 յուլիսի 31, ի Հաշտարխան:
352. 77աբ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք – Պատասխանիս յունիսի 4էն գրեալ յուսահատական թղթոյն քոյ, ի յուլիսի 18ին գրեալ եմ... ինքն եւս ի մօտոյ գալոց է աստ, եւ եւս հետեւեսցես պահել զանուն նորա. Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1788, յոգոստոսի 1, ի Հաշտարխան:
353. 78ա Առ Կատարինէ Զաքարովնայն գրեցաք – Բազմիցս առ լուսահոգին գրեցի զդիտաւորութիւն իմ յաղագս հաստատեցման տպարանիդ, որ եկն եւ աշխատանքն... դէպ չկայ, եւ դուք այդպէս զիլ էք բռնեալ յումմէ խնդրեմ ինչ. Յ. Ա. Ե. 1788, յոգոստոս 1, ի Հաշտարխան:
354. 78բ Առ Կարապետ վարդապետն եւ պարոն Միկրտիչն գրեցաք – Ես այսօր վաղն գալով՝ մինչեւ ցայժմ մնացի յաղագս հիւանդութեան իմոյ եւ սաստիկ ցաւոյս, այժմ խաբանեցի ի վերայ Ղզլարու... յղեալ եմ՝ ընդ հալաճ Գաբրիէլին ստանաս, այժմ սխտոր առաքեցի թթու. Յ. Ա. Ե. 1788, օգոստոս 1, ի Հաշտարխան:
355. 78բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ – Յայսմ փօշտի գիր ոչ ընկալայ ի քէն, ահա շրջեալ զմիտս իմ չգնալ ի վերա Ղզլարու, այլ ի վերա Սարֆու... աղայ Մինասին եւ պարոն Ստեփանին Թարխանեան յինէն ողջոյն եւ օրհնութիւն մատո՛. 1788, օգոստոսի 8, ի Հաշտարխան:
356. 79ա Առ տէր Ստեփանն գրեցաւ – Յունիսի եւ յուլիսի գրեցեալ բողոքական թուղթդ ընկալելալ եմ եւ գիտացեալ, յուլիսէն գրեցեալ դատողութեանդ հաւանեալ, ապա մինչ գիտես... քանի հատ Աստուածաղերս առաքել առ մեզ եւ Ծ. (50) հատ Սուրբ Աթոռոյն շնորհել. 1788, օգոստոսի 8, ի Հաշտարխան:
357. 79ա Առ կարապետ գրեցաք ի Նախիջեւան – Մինեւ ցայժմ ոչ ունէի ի քէն գիր, ապա յունիսի 9էն գիրդ վասն գալստեանն Սիմօն Սերգեյիչին... վասն տեսութեան ազնիւ աղայ Յովհաննէսին. եւ այլն. 1788, օգոստոսի 8, ի Հաշտարխան:
358. 79բ-80ա Ի Ղզլար գրեցաւ առ հասարակութիւնն – Եւ ընդ աստուածային օրհնութեանս մերոյ գիտութիւն եղիցի աստուածասիրութեան ձերում... Սրբոյ աթոռոյն Էջմիածնի եւ առհասրակ օրհնեսցէ զամենեսեանդ, այնու բարձրագոյն օրհնութեամբն ոք ոչ անցցէ. ամէն: Գրեցաւ ի 1788, յօգոստոսի, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածին աւագ եկեղեցւոյս մերոյ ի Հաշտարխան:
359. 80բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ – Ահա հազիւ թէ զերծեալ ի քաղաքէս, գնամ այսօր առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն ի Սարաֆթայ, եւ անտի ի Նախիջեւան, թեպէտ եւ դառնալոց եմ... եկի աստ, վասն վաճառականութեան իւրոյ զքեզ սիրով ողջունէ. Յ. Ա. Ե., 1788, յօգոստոսի 22, ի Հաշտարխան:
360. 81ա-2բ Առ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաւ – Յանցելումն զամենայն որպէսն մեր գրեցի առ Ձեզ, նաեւ զդիտաւորութիւն մեր վասն տպարանին... այսօր ելի ի քաղաքէս եւ գնացի Սարֆ, անտի գնալ ի Նախիջեւան. Յ. Ա. Ե., 1788, յօգոստոս 22, ի Հաշտարխան:
361. 82բ Առ ազնիւ պարոն Մարգարն եւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաւ – Գրաբերս այս տէր Շմաւօնեանց Յօհան աղայի որդի Շմաւոն աղայն Աբիմելեքեան... բարեկամութիւն ձեր ցուցանելով դմա զմեզ պարտաւորէք օրհնել զձեզ. Յ. Ա. Ե., 1788, յօգոտսոսի 26, ի Հաշտարխան:
362. 83աբ Ի Նախիջեւան գրեցաք Սարֆու, ընդ Գրիգորին մերոյ – Եւ ըստ աստուածային օրհնութեան մերոյ գիտութիւն եղիցի հոգեւոր որդւոցդ իմոց, զի թեպէտ մեք այնու դիտմամբ ելաք... ըստ Աստուծոյ կամացն յառաջադիմութիւն, որ եւ շնորհ ամենասուրբ Երրորդութեանն հանգիցէ ի ձեզ ամենեսեան. ամէն: Գրեցաւ ի 1788, սեպտեմբերի 12, ի Սարֆայ:
363. 83բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ – Յուլիսի 24 գրեալ գիրդ ի Հաշտարխան ընկալայ եւ գիտացի վասն տպարանին եւ ընդ հաշտութեան տէր Ստեփանին... ազնիւ պարոն Փիլիպպոսին եւս գրեցի վասն տպարանին. Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1788, սեպտեմբերի 6:
364. 84աԱռ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաւ զորպէսն մեր համառօտաբար եւ վասն տպարանին... Նիկօլ Իվանիչին՝ աստ եւ մեր վեղարացուն առաքել ի Հաշտարխան փութով. 1788, սեպտեմբերի 6, ի Սարֆայ:
365. 84աԱռ պարոն Յովհաննէսն գրեցաւ ի Նախիջեւան ընդ մեր Գրիգորին... առ պարոն Պօղոսն Թումանեան:
366. 84աԱռ Սիմօն Սարգէիչն գրեցաւ ի Թագանռօվ... շնորհաւորութիւն վասն նորաբողբոջ զաւակին եւ զորպէսն մեր:
367. 84աԱռ Սուլխան դիվանն գրեցաւ՝ նորին գրոյ ընկալնուլն եւ զորպէսն մեր:
368. 84աԱռ պարոն Ստեփանն գրեցաւ ի Կարմենչուկ՝ գրոյ ընկալնուլն, զորպէսն մեր եւ սրբազան կաթողիկոսի գրեցեալքն:
369. 84ա Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք ընդ Գրիգորին մերոյ՝ որպէսն մեր... առ Շիշման Վարդանն վարդապետն գրեցաւ վասն աղլուխացն:
370. 84աԱռ պարոն Նուրիջանն գրեցաւ՝ գնալն մեր ի Սարֆայ եւ վերադառնալն վերստին ի Հաշտարխան... այգեաց որպիսութիւնն մի ըստ միոջէ ծանուցանել. 1788, սեպտեմբերի 2:
371. 84բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ – Ընդ ազնիւ աղայ Մինասին յուլիսի 3ի գրեցեալ գիրդ ընդ 27 տետերացն Ընդհանրականի... ի Մօսկով բարեկամաց անդ ա[ր]ժան է վարձն վարդապետացն: Ազնիւ պարոն Փիլիպոսին օրհնութիւն տամ. 1788, հոգտեմբերի 3, ի Հաշտարխան:
372. 85ա Առ Կարապետ վարդապետն եւ Մկրտիչ աղայն, առ Պետրոս Քալանթարեանն, առ պարոն Մարտիրոսն:
373. 85ա Առ Կարապետ վարդապետն եւ Մկրտիչ աղայն գրեցաք – Մեր Գրիգորն յամսոյս 13 ժամանեաց առ մեզ գրովք ձերովք, եւ ուրախացաք: Ազնուականութեան ձերոյ թուղթքն պատրաստեալ յայսմ շաբաթոջ... գիր ընկալայ ի տէր Ստեփանէն, որ մտածեալ է ի Հնդիկս, բայց դեռ ձեռն չէ ի գործ տուեալ:
374. 85ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ – Վաղեան փօշտին սպասեմ ի քէն գիր ընկալնուլ, յուսամ մինչեւ ցայժմ աւարտեալ իցես զԸնդհարնականն, բայց զԲարթուղիմէոս անունն անհետ արասցես... չկայ աստ այժմ ի Հնդիկս պարտիմ առաքել. հոկտեմբերի 13:
375. 85բ Առ պարոն Մարտիրոսն գրեցաք – Զորպէսն մեր մանրամանսաբար գիտասցես եւ զայս, որ ի Հնդիկս Մատրաս քաղաքոջն եւ նախնին ազգականէ... որդի տէր Ստեփանին վէքիլ արարաք եւ այլն:
376. 85բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ – Սեպտեմբերի 14էն գիրդ վասն Ռէցնվէի գինւոյն եւ տպարանին ընկալայ, միայն ոչ ունիմ ժամանակ պատասխանելոյ ես այդ յոյսն չկարծէի... ոչ ունեցէր զԲարթուղիմէոս անունն, զայն եւս առաքելոց էի Աստուծով, ի գարունն զմկրտեալն ուղեւորեցից. 1788, հոգտեմբերի 24, ի Հաշտարխան:
377. 86աԱռ պարոն Ստեփանն գրեցաւ զորպէսն մեր եւ իւր գրոյ պատասխան եւ կողմանցս որպէսն համառօտաբար:
378. Ըստ վերոյ մտացն առ Սուլխան դիւանն. հոկտեմբերի 28(այսչափ):
379. 86աբ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ – Հոգտեմբերի 5էն գրեցեալ գիրդ ի սոյն ամսոյ 24ին ընկալայ մեծաւ գոհունակութեամբ, աւելցէ ի քեզ Տէր զշնորհ իւր... ես Կատարինէ Իվանովային ասացի, թէ դու եւս մասնակցես, նա ասաց որպէս թէ Ե.-Զ. տուեալ է բոլոր գրենդ անկազմ. որքան կայ՝ վասն մեր կազմեալ տայցես:
380. 87ա Առ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաւ – Բազում ժամանակ է գիր չունիմ, ապա Թադէոս վարդապետի գրովն լսելով զառողջութիւն ձեր եւ հետեւողութիւնդ վասն տպարանին... մերոց հասու եղեւ, որպէս ոչ կարծէր ետես թէ գեղի միոյ արդիւնքն առատ է քան զսոսացն:
381. 87աբ Առ ազնիւ աղայ Յովակիմն գրեցաւ – Առանց թուոյ գիրդ, զոր ի Նախիջեւան էիք ուղեւորեալ, ընկալայ. զոր ինչ յաղագս լուսաւորեալ հոգի Կանպանովի կտակին գրես... մեք ընդ եղբարցդ ի կողունս եմք, միշտ զազնիւ սէրդ եմ, միայն ես անջատ ի մէնջ. 1788, նոյեմբերի 1, ի Հաշտարխան:
382. 87բ Առ Զաքար Իվանիչն գրեցաւ – Կրէպկայ Բաչկայն եկն ի քաղաքս, փութով զսիրտն ամենայնից առ ինքն գրաւեաց ըստ խնդրոյ... ոչ գործել ետուր, մօրդ եւ հարսին օրհնութիւն տամ. 1788, նոյեմբերի 1, ի Հաշտարխան:
383. 88ա Առ ազնիւ աղայ Յովակիմն եւ երեցփոխ Պետրոսն գրեցաւ – Մովսէս վարդապետն հրաման էր խնդրեալ գալ ի Հաշտարխան, իսկ մեք թարց գիտութեան ձերոյ ոչ հրամայեցաք նմա ելանել... ոչ են կարօղ առաքել, այլ դու փութա՛ այդքանդ ի կատար հասուցանել. 1788, նոյեմբերի 1, ի Հաշտարխան:
384. 88ա Առ Մովսէս վարդապետն գրեցաւ – Գիրդ ընկալայ եւ զամենայն գրեցեալսդ գիտացի եւ է այնպէս յաղագս գալստեանն քոյ ի քաղաքս... 1788, նոյեմբերի 1, ի Հաշտարխան:
385. 88ա Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք – Վկայականի յամեցման պատճառն այն է, որ բազում տեղիս սխալ է մէկն... գիւղացւոցն պատուերէք եկեղեցւոյ պատրաստութիւնն տեսանել. 1788 նոյեմբերի 1, ի Հաշտարխան:
386. 88բ-9ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք – Հոկտեմբերի 12էն ախորժ գիրդ յամսոյս 3ին ստոյգ բաւականութեամբ ընկալաք եւ վասն աշխատանացդ ի ժողովեալ զտուրս բարեպաշտից գոհունակ եղաք... ապա միայն է եւ սխալ չէ կարելի թարց այլ գրքոյ ուղղելն. 1788, նոյեմբերի 7, ի Հաշտարխան:
387. 89ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաւ – Յայսմ փօշտի գրեալ եմ Թադդէոս վարդապետն մեր, որպէս թէ յանձնեալ փօշտին... խնդրել յեղբօրէդ յաւելուլ ինչ, որ այլք տեսանելով զայն՝ ըստ ամենայն գրեցին ի Մօսկով. նոյեմբերի 7:
388. 89բ Առ պարոն Թումանն գրեցաւ – Զոր ինչ գրեալ էիր եղբօրն քոյ Յովհանիսին վասն տեղւոյս արքէրէին, որ ի մէնջ չարաբանութիւն է գրեալ սինօթին... հետեւիմք կանցիստորումն չկայ, հարկիւ ղրկես կոպիէն որպէս եւ խոստանաս. 1788, նոյեմբերի 7, ի Հաշտարխան:
389. 89բ Առ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք – Հոգտեմբերի 19էն գիրն ընդ Թադէոս վարդապետի եւ Շահամիր աղայի թղթոյն ընկալայ եւ տեղակացայ գրեցելոյդ ամենայինց, յօգոստոսի եւ սեպտեմբերի... քառասուն հատ բուխարու խնծոր առաքեցաք՝ մատուցանել Գաբրիէլ մետրօպոլտին. 1788, նոյեմբերի 14, ի Հաշտարխան:
390. 90ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ – Հոգտեմբերի 19էն գրեցեալ գիրդ յամսոյս 3ին ընկալաք եւ գիտացաք զտուրս մնացելոցն, զորս օրհնեցաք գոհունակութեամբ... քառասուն բուխարու խնծոր առաքեցի առ ազնիւն՝ մասնաւորել յայդր. 1788, նոյեմբերի 14, ի Հաշտարխան:
391. 90բ-1ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ – Հոգտեմբերի 26էն գիրդ յամսոյս 17 ընկալաք, զպատասխանիս թղթոյն, որ վասն տպարանին յառաջ գրած եմ լիով յոյս, որ ընկալեալ եւ միամտեալ իցես... այդ գիրքն դու վերջացո՛ եւ խոստացի՛ր միւս գրքոյ վերջին յիշել զանունս մասնակցօղացն. 1788, նոյեմբերի 22, ի Հաշտարխան:
392. 91ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաւ – Յանցեալ փօշտին գրեցի առ քեզ զպատասխան թղթոյն քոյ, ընդ նմին եւ քառասուն հատ բուխարու խնծոր... մտատանջ լինեմ վասն ի Մօսկով մնացեալ թղթոցն Շամիրամ աղայէ, գրեա՛ յառաջի փօշտին առաքել. 1788, նոյեմբերի 22, ի Հաշտարխան:
393. 91բ Առ Զաքար Իվանիչն գրեցաք – Գիրն քոյ ընդ վեղարացուին ընկալայ եւ վասն զար ճոթին ինչ գրելդ գիտացի... այժմ ցուրտ է, քոյայնոցն ամենայնից օրհնութիւն տամ. 1788, նոյեմբերի 28, ի Հաշտարխան:
394. 91բ Առ աղայ Յովակիմն գրեցաւ – Գիրն ձեր ի Լապատկու գրեցեալ ընկալայ, եւ յիրաւի ոչ է վայել միտք... յիրաւունս տուեալ ազնուհի Աննայ Սարգեովնին եւ ազնիւ զաւակացդ օրհնութիւն տամ. 1788, նոյեմբերի 21, ի Հաշտարխան:
395. 91բԻ Ղզլար գրեցաք առ տէր Մինասն վասն Ղզլարի բանին. 1788, նոյեմբերի 22, առ հասարակութիւն Ղզլարու... խորհրդոյ որպէսն եւ աղայ Մինասի գնալն ի վերն. 1788, նոյեմբերի 22, ի Հաշտարխան:
396. 92աբ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ – Յայսմ փօշտի գիր ոչ ընկալայ ի քէն, տացէ Տէր, զի առողջութեան իցես, բայց ընկալայ ես ի սեպտեմբերի 13 գրեցեալ գիրդ, յորում մանրակիթ քննութեամբ... մտածելի եւ հոգալի զամենայն մինչ մերձ վարպետաց ես գրեցից եւ ընդ պարոն Դիլանչեանին. 1788, նոյեմբերի 28, ի Հաշտարխան:
397. 92բ-3ա Առ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաւ – Ընդ պարոն Բօղդան Վասիլիչին ընկալայ զերկոքին թուղթսն քոյ Շամիրամ աղայի թղթոցն եւ ընդ «Յորոգայթ փառաց»... այլ թէ մասնաւորապէս աստ առնելոց են եւ աստի պարտիմք յայլ կողմունս առաքել. 1788, նոյեմբերի 28, ի Հաշտարխան:
398. 93ա Դարձեալ ընդ վերնոյն առ պարոն Փիլիպպոսն եւ առ պարոն Մակարն գրեցաւ – Ունիմ զշնորհակալութիւն զհոգաբարձութենէ ձերմէ, որ զամենայն կտակեալսն լուսահոգի Զարեպխանին... նոցին յօժանդակութեամբն կարասցուք ի կենդանութեան մերում վճարել եւ օր ազատութեան տեսանել, նոյեմբերի 28, ի Հաշտարխան:
399. 93աՆոյեմբերի 28. առ Խոջամալն գրեցի վասն գուբեռնաթին եւ այլ իրաց... առ պարոն Ստեփանն գրեցաք, թէ ըստ պատասխան թղթոյն եւ զորպէսն մեր:
400. 93աԱռ Սուլխան դիվանն գրեցաք, զպատասխան թղթոյն, նաեւ վերայ քոյ Շամիրամ աղային գրեալ եմք (այսչափ):
401. 93աԱռ մեծ Գօրիչն գրեցաք վասն գուբեռնաթին եւ զորպէսն մեր(այսչափ):
402. 93աԱռ Լաշկարովն գրեցաք եւ վասն գուբեռնաթին եւ այլ զորպէսն մեր(այսչափ):
403. 93բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ – Զարմանամ, որ էանց երկու փօշտն, եւ ի քէն գիր ոչ ընկալաք, տացէ Տէր, որ առողջութեամբ իցես, յուսամ, որ ի նոյեմբերի 1, 7, 14, եւ 21էն գիրն մեր ընկալեալ... մեր միլիքքն գնացեալ են ի վերայ Շուշուխանին եւ այլն. 1788, դեկտեմբերի 5, ի Հաշտարխան:
404. 94ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն եւ ազնուհի Կատարինէ Իվանովնայն գրեցաւ – Յուսամ ի յառաջնորդօղ Հոգին Սուրբ Աստուած, որ յառողջութեամբ առաջնորդեալ իցէ ձեզ ի Մօսկով եւ ի նոյն սուրբ Հոգւոյն հայցեմ... պարտուց տպարանին, զի Թադէոս վարդապետն մեր գրեալ է յայդր ժողովեալ եւ այլն. 1788, դեկտեմբեր, ի Հաշտարխան:
405. 94ա Առ Մովսէս վարդապետն գրեցաք – Հոգեւորական գործոցն մերոց վերահասու լինիցիս եւ իշխողութիւնն... յաւիտեան մնալոց է անդ ի տպարանի եւ այլն:
406. 94աԱռ տէր Պետրոսն գրեցաք ի Մօսկով վասն տպարանին օգնութիւն առնել ԾԶ. (56) թուման, զի մշտնջենապէս անունն քոյ եւ ծնողացդ յիշատակեսցի. եւ այլն:
407. 94բ-5ա Առ բժիշկ Պետրոսն գրեցաւ ի Մօսկով – Յանցեալ ամսոյ գիրդ ընկալաք, որ վասն աւետարանացն եւ այլոց շինուածոցն, յորոց քանիսն առաքելդ ի Նախիջեւան եւ մնացեալցն... զայս մեծ հարկաւորութիւն ինձ ոչ գոյ ի վերայ աշխարհի, ուստի յորդօրող լինիցիս ամենայնից. 1788, դեկտեմբերի 12:
– 95աԱռ աղայ Յովակիմն գրեցաւ ի Մօսկով:
–95աԱռ Կատարինէ Իվանովնայն գրեցաւ:
408. 95ա Առ Թադէոս վարդապետն գրեցաք – Երեք փօշտէ, որ գիր չունեմ ի քէն, աղայ Յովհաննէսն գնաց քառասուն թուման օգնութիւն ետ տպարանին... դու ինքեն փօշտով գալ առ մեզ եւ այլն. 1788 դեկտեմբերի 12, ի Հաշտարխան:
409. 95աբ Առ ազնիւ աղայ Յովակիմն գրեցաւ – Զպատասխանիս թղթոյն ձերոյ յառաջ եմ գրեալ, մեր որպէսն ի յազնիւ եղբարցն քոց եւ ի պարոն Քրիստափորէն իմացի՛ր... Աննայ Սէրգէովնին եւ ազնիւ զաւակացդ օրհնութիւն տամ եւ մնամ վասն ձեր աղոթարար՝ Յովսէփ արքեպիսկոպս, 1788, դեկտեմբերի 10, ի Հաշտարխան:
410. 95բ-6ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք – Շնեորհաւորեմ զՆոր Տարին եւ զԾնունդ փրկչին եւ զՅայտնութիւն նորա ի բազում ամս, ամենայն պատուական ընտանեօք ուրախութեամբ... վարդապետն ուղեւորեցի աստի, եւ զայլս իմացեալ ի գրոյ աղայ Յովակիմին. մնամ 1788, դեկտեմբերի 19, ի Հաշտարխան:
411. 96ա Առ Մովսէս վարդապետն գրեցաւ – Հրամայեմ քեզ եկեղեցական բոլոր կառավարութեանն ներքսային, ունիլ քեզ եւ կառավարել զայնս... յառաջաւորութեան նորա Աւետիս վարդապետն ուղեւորեցի ի Սուրբ Աթոռն, որպէս պարոն Խաչիկն պատմելոց է քեզ եւ վասն քոյ. 1788, դեկտեմբերի 19, ի Հաշտարխան:
412. 96աբ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ – Նոյեմբերի 24էն գրեցեալ գիրդ յամսոյս 17ին ընկալեալ, գիտացի զամենայն գրեցեալսդ, ապա ինչ օգուտ եթէ ի Պետրօպոլք... վարդապետին եւ ընդ անօթին որ վասն մեր համբաւ բերցէ: Գրեանք շատ եմ խնդրեալ, եթէ առաքեսցին. 1788, դեկտեմբերի 19, ի Հաշտարխան:
413. 97աբ Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաւ – Նոյեմբերի 23էն գիրդ յամսոյս 17 ընկալայ ընդ Թադդէոս վարդապետի գրոցն եւ լրբենի յանդուգն գրոյն Քալանթարի եւ հասու եղէ... առատ օգնութիւն ցուցցէ, զոր իւր ազնիւ տամբն օրհնութեամբ ողջունեմ: Մնամ վասն ձեր աղօթարար Յովսէփ արքե., Յ. Ա. Ե., 1788, դեկտեմբերի 19, ի Հաշտարխան:
414. 97բ Առ պարոն Մարտիրոսն գրեցաք – Վաղուց է ի քէն գիր չունեմ, զոր ինչ գրեալ էիր պարոն Յովսէփի գրոյն, գիտացի... որ արարեալ էք, եւ եթէ դրամ պետոյասցի, Քալանթարին տացես եւ մեզ գրեսցես:
415. 98ա Եւ զայս առանձին ծանի՛ր, Թադէոս վարդապե՛տ, ի ձեռն Քրիստափորին մերոյ ահա ընդ գրոյս ուղեւորեմ առ քեզ հարիւր թուման ասիգնացի, որով ի Սանկթ Պետերբուրղ... յանձն է առեալ հետեւիլ տպարանին ցօգնութիւնն, եւ աղայ Յարութիւնէն եւս առնուլ, գիտացեալ քոյ՝ ըստ այսմ խօսեսցիս եւ յորդորեսցես. 1788, դեկտեմբերի 20, ի Հաշտարախն:
416. 98աբ Պարոն Քրիստափորին գրեալ ետուք իւրն – Աստուած բարի ճանապարհ պարգեւեսցէ քեզ՝ յաջողութեամբ հասանել ի յառաջադրեալ տեղիս քոյ եւ անդ ի մտի ունիցիս զպատուիրեալս... նոյնպէս Աննայ Լազրովին, Աննայ Վասիլովնին եւ Աննայ Սէրգէովնին եւ քոյ հօրն եւ մօրն եւ ի վերայ ամենայնի, մնամ. 1788, դեկտեմբերի 20, ի Հաշտարխան:
417. 98բ Առ պարոն Գուրկինն Էստատեան (մատիտով՝ «Արեշենց») գրեցաք ի Ղզլար – Աւետիս վարդապետն ուղեւորեցի ընդ Գրիգորին մերոյ ի Սուրբ Աթոռն, զկնի ջրօրհնեացն եկից առ ձեզ... ծախել պատշաճ գնով բրինձ, առաքել եւ ընդ քահանայիցն սիրով լինել. եւ այլն. 1788, դեկտեմբերի 21:
418. 99ա Առ պարոն Ստեփանն Հավուշտրեանն գրեցաք ի Մօզդօկ – Մեր Աւետիս վարդապետն առաքեցաք ցայդր՝ գնալ ի Սուրբ Աթոռն, որպէս յանցեալ փօշտին... ամենայն ճանապարհի հոգսն տեսնէք, ի վերայ իմ նոր պարտք չդնեն. 1788, դեկտեմբերի 21:
419. 99ա Առ տէր Աստուածատուրն, պարոն Մանկասարն եւ տիրացու Զաքարիայն գրեցաք մեր Աւետիս վարդապետն... պարոն Ստէփան Հավուշտրովին եւս գրեցի գիր. դեկտեմբերի 21:
420. 99աբ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ – Ընդ Քրիստափորին գրեցաք առ քեզ, զհարկաւորն քոյ հարիւր թուման ասիգնացի եւս առաքեցաք ի Պետրոպօլք՝ եալդուզ ոսկի շինել եւ ընդ քեզ բերել... աղայ Մինաս Դիլնչվին ետու վասն մեր ինքն շինեցուցանել զգլուխ նորին. 1788 դեկտեմբերի, ի Հաշտարխան:
421. 100ա Առ ազնիւ պարոն Մկրտիչն գրեցաւ ի Նախիջեւան – Իւրեանց ազնուականութեամբ թուղթն առաքելն, Աւետիս վարդապետի ուղեւորիլն ի Սուրբ Աթոռն, գինին Ղզլար առնուլ... Յովհաննիսի գնալն ի Պետրոպօլք, Ղռիմու Սուրբ Խաչ վանքին ԼԶ. (՞) խոստանալն եւ այլն. 1788 դեկտեմբերի:
422. 100ա Առ Կարապետ վարդապետ[ն] գրեցաք – Հոգտեմբերի եւ նոյեմբերի թուղթքն ընկալնուլն, զեմլեանցկի գինւոյ հասանիլն կիսասառիլ եւ աւերած... տէր Ստեփանի Հնդստան մտանելն, Շամիրամ աղայի յոյս գրելն մեզ:
423. 100ա Առ Թադէոս վարդապետն գրեցաք ի Մօսկով – Մօսկովու գրեցեալ յամսոյս 7են գիրդ այժմ ընկալայ համարեա թէ կիսոյ պատասխան... այժմ երեւի, որ մեծ ծանրութիւն է մեզ դատարկ թողուլն քաղաքս. 1788, դեկտեմբերի 26, ի Հաշտարխան:
424. 100բ Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք – Յուսալով իմ ի յողորոմութիւնն Աստուծոյ, որ դուք մինչեւ ցայժմ զերծեալ ի ճանապարհական... Բարձրեալն նմա առողջութիւն շնորհեսցէ, պարոն Զաքար Իվանիչին ողջոյն տամ:
425. 100բ-1ա 1788, դեկտեմբերի 28, ի Հաշտարախն. Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք ի Մօսկով – Յամսոյս 26, ի Մօսկովու գրեալ գիրդ ընկալայ եւ ի նոյն համառօտ... յառաջ ածեալ զայդ ի լուսաւորութիւն եւ ի մխիթարութիւն ազգի մերոյ, եւ մնամ վասն քոյ աղօթարար. Յ. Ա. 1788, դեկտեմբերի 28, ի Հաշտարախան:
426. 101բ Առ Աւետիս վարդապետն գրեցաւ ի Մօզդօկ – Յետ գնալոյն ձերոյ ես միայն եմ, յայսմ կիւրակէի մեծ քարոզութիւն արարի... ապա ամենեքեան են գայլք արաբացիք. 1788, դեկտեմբերի 28, ի Հաշտարախան:
427. 101բ-2բ Առ Աւետիս վարդապետն գրեցաք պատուէր եւ խրատ – Ցանկամ քեզ ի Տեառնէ բարեյաջող ճանապարհ եւ ողորմութիւն նորա զհետ քոյ... Գանձուցն Կիւրղի Առորս Գրիգորի Աստուածաբանի, Պիտոյիցն եւ այլն:
428. 103աբ Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաւ – Շնորհաւորեմ զՆոր տարիս եւ զԾնունդ եւ զՅայտնութիւն Տեառն մերոյ, զորս երկար կենօք եւ ամենայն ցնծալի բերկրանօք... Պատմութիւնն տպեալ է եւ ի Թիլֆիզ առաքեալ, ապա մեք չեմք տեսեալ. 1789, յունվարի Ե., ի Հաշտարխան:
429. 104ա Առ Իվան Գրիգորիչ Սումբաթովն գրեացաք – Շնորհաւոր Նոր տարի, Ծնունդ եւ Յայտնութիւն փրկչին մերոյ ի բազում ամս անցուցանէք... շուտով ուղեւորել խնդրեմ, սանիկացս օրհնութիւն տամ. 1789 յունվարի Ե., ի Հաշտարխան:
430. 104բ-5ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք – Յապրիլի ամսոյ գրեցեալ թուղթն քոյ ընդ միոյ Խորենացւոյն եւ ընդ չորս Դաւանութեան տետրակացն... Աստուած տացէ ցուրտ լինել, որ շուտով առաքեմ Մովսէս վարդապետին, եւ ամենայն զմեզ հարցանօղ բարեկամաց ողջոյն մատուսցես. 1789, յունվարի 2, ի Հաշտարխան:
431. 105աբ Առ պարոն Խաչիկն գրեցաւ – Յուսամ յԱստուած, զի յաջողութեամբ հասեալ իցես եւ հանգիստ գտեալ, ի մէնջ ողջունելս խնդրեմ ազնիւ աղայ Յովհաննիսին... ջանասցես կատարումն տալ եւ յառաջին փօշտին մեզ գրել: Շատ շնորհակալ եղէց. 1789, յունվարի 2, ի Հաշտարախան:
432. 105բ Առ Խօջումեան պարոն Յովհաննէսն գրեցաք – Զպատասխան գրոյն իւրոյ վասն Շուշանայ Գրիգորովնային ծածկաբար մեզ գրելն... ծանուսցես մեզ փութով. յունվարի 6:
433. 105բ Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաւ ընդ մեր Բարսղին – Զանազան գրեանցն իւրոց ընկալնուլն, գրեցեալ հէսապդ մեք չգիտեմք, զի չէ մեզ ծանօթ... գինի առից ի Ղզլարու չորս բօչկայ եւ ի պահոցն առաքեցից. 1789, յունվարի 6, ի Հաշտարխան:
434. 106աբ Առ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաւ – Դեկտեմբերի 7էն գրեցեալ թղթոյդ պատասխան յանցեալ փօշտին գրեցի... որ բանն վերջացնեք եւ ինձ միամտութիւն տայք գտանել. 1789 յունվարի 9, ի Հաշտարախան:
435. 106բ Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաւ – Յուսամ, զի յաջողութեամբ հասեալ իցէք ի Սանկթ Պետերբուրղ եւ համեմատ խնդրանացս կատարումն տուեալ վասն տպարանին... աղայ Մինաս Դիլիանչովի գործոյն յուսամ օգնական լինեցիս. 1789, յունվարի 16, ի Հաշտարախան:
436. 106բ-7ա Առ Թադէոս վարդապետն գրեցաւ – Արտաքոյ սովորութեան քոյ եղեւ չորս փօշտ անգիր թողուլդ զմեզ, եթէ բան ոչ գոյր գրելոյ... 1789, յունվարի 16, ի Հաշտարախան:
437. 107ա Առ ազնիւ աղայ Մինաս Լազրովն գրեցաք – Ցարիցինու գրեալ գրոյ ընկալնուլն, մեր գնալն ի Ղզլար... սորին մասն չէք տուեալ, վասն քվերդ ոչ ձայն կայ, եւ ոչ խօսօղ. 1789 յունվարի 16, ի Հաշտարխան:
438. 107ա Առ պարոն Խաչիկն գրեցաք – Շատ ժամանակ է գիր չունիմ, յուսամ համեմատ յառաջադրութեանդ կատարումն տացես... վասն Աննայ Լազրովին խօսօղ ոչ գոյ, եւ ոչ ձայն ինչ:
439. 107ա Առ աղայ Մինաս Դիլանչեանն գրեցաք – Շատ ժամանակ է գիր չունեմ զքէն, յուսամ առողջութեամբ հասեալ իցես ի Սանկթ Պետերբուրղ... Գօրիչի մահն զգալի է:
440. 107ա Առ սանահայր պարոն Մարգարն գրեցաւ զորպէսն եւ վասն Մուրատխանի բանին հետեւիլ եւ այլն. 1789, յունվարի 16:
441. 107բ Առ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաւ – Դեկտեմբերի 7էն գիր ոչ ունիմ մինչեւ ցայժմ... կարելի է ի ձէնջ գիր ստանալ, Գօրինի մահն շատ զգալի է մեզ. 1789, յունվարի 16:
442. 107բ Առ պարոն Մարտիրոսն Գալստեան գրեցաք – Գրոյ իւրոյ ընկալնուլն, զպատասխան թղթոյն գրելն վասն անօթից... Յովսէփէն տեղեկանալ. յունվարի 20:
443. 107բ Առ ազնիւ աղայ Յովակիմն գրեցաք – Մեր որպէսն յառաջագոյն գրեալ եմք, յուսամք Թադդէոս վարդապետի գործոյն օգնական լեալ իցես... արար Աստուած, եղիցի այցելու. յունվարի 21, 1789 յամի:
444. 107բ Առ տէր Ստեփանոսն գրեցաք – Գրոյ ընկալնուլն վասն իւր եթէ ոչ յօժարեն... Կատարինէ Իվանովի խոստումնքն, որ վասն մեր. եւ այլն. 1789, յունվարի, ի Հաշտարախան:
445. 107բ Առ տէր Սուքիասն գրեցաք – Վասն աղայի Յարութիւնի խոստացեալ ոսկէ սահաթին... առաքել մեր գնալն ի Նախիջեւան եւ այլն. յունվարի 1789, ի Հաշտարախան:
446. 108ա Առ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք – Յուսամ, որ Թադդէոս վարդապետն վերադարձեալ իցէ ի Մօսկովու եւ բանին կատարումն տուեալ... ընկալեալ եմ եւ պատասխան նոցին գրեալ, առաքեցի առ քեզ, խնդրեմ ուղեւորես:
447. 108աբ Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք – Ի գրոյ Թադդէոս վարդապետին մերոյ Փիպացի Տէրամբ հասանելդ ի Մօսկով... դժուարին է անտի ի Նախիջեւան գնալն, այլ դառնալ պարտիմք եւ աստէն գնալ Աստուած ինքն յաջողեսցէ. 1789, յունվարի 23, ի Հաշտարխան:
448. 108բ-9ա Առ Կատարինէ Իվանովնայն գրեցաք – Ողորմութեամբ Տեառն յուսամ, զի զերծեալ իցէք յամենայն ճանապարհական վշտաց եւ նեղութեանց... աղայ Յարութիւնի պարկերքն վասն իմ առաքել, ունել առաջի աչացս մեր, քահանայքն յանձնեալ են ի մայրութիւն քոյ. 1789, յունվարի 23, ի Հաշտարախան:
449. 109ա Առ աղայ Մինաս Դիլանչեանն գրեցաք –Ցարիցինու գրեալ գիրդ շնորհակալութեամբ ընկալայ եւ վասն կրեալ նեղութեանդ ցաւեցայ... աղիք իմ գալարի վասն նորա: Աննայ Գրիգորովնին օրհնութիւն տամ. 1789, յունվարի 23, ի Հաշտարախան:
450. 109բ-110ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք – Յամսոյս 1 եւ 2էն թուղթսդ ի Մօսկովու եւ ընդ Մալխասովին ի Պետրօպոլքու յամսոյս 17ին ընկալաք եւ գիտեցաք լրիւ... այսօր տղայքն մեր եւ ձիանքն ամենայն ծանրութեամբ ուղեւորեցաք ի Ղզլար. 1789, յունվարի 23, ի Հաշտարախան:
451. 110ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ – Մեր գալն ի Ղզլար, ծանուցում առնելն, վասն տպարանի, մեր գնալն ի վերա Չօլին ի Նախիջեւան... իսկ միւսն Երրորդութիւնն Սուրբ, օրհնութիւն տամ Մկրտումին:
452. 110ա 1789, փետրվարի 15, ի Ղզլար – Առ տէր Մինասն եւ տիրացու Ծատուրն գրեցաք... 1789, փետրվարի 15, ի Ղզլար:
453. 110ա Առ պարոն Մկրտումն գրեցաք – Հասնելն մեր ի Ղզլար եւ այլ բան... Մնացականենց գրեցաք զպատասխան գրոյ իւրոյ եւ զորպէսն մեր:
454. 110բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք – Մեր գալն ի Ղզլար եւ ի վերա Չօլին պատրաստելն, գնալ ի Նախիջեւան, յանցեալ փօշտին գրեալ եմ առ քեզ ծանուցումն վասն տպարանին... եղիցի ինձ այցելու այս ամենայն իմ պատճառս տպարանիդ գտի. 1789, փետրվարի 23, ի Ղզլար:
455. 110բ Առ պարոն Մկրտումն, պարոն Գասպարն եւ պարոն Աբրահամն գրեցաք առանձին – Լիրբ աբեղայի մերոյ որպէսի գոլն ձեզ յայտնի է, ինչ եւ իցէ՝ մեք մեծաւ սիրով եւ պատուով առաքեցաք... այլն դուք գիտէք եւ խոհեմութիւն ձեր. 1789, փետրվարի 23, ի Ղզլար, Յ. Ա. Ե.:
456. 111աբ Առ պարոն Մինասն գրեցաք եւ տիրացու Ծատուրն մեր – Յորմէ յետէ եկեալ եմք ի Ղզլար, դեռ 15էն զգիր չեմ ընկալեալ, յուսամ մեր ամենայն խնդրեալ իրքն... այն չիքն ինչ տեղ որ տեսանես, ողջոյն եւս ոչ տայք որպէս դու, նմանապէս այլ քահանայք. 1789, մարտի 1, ի Ղզլար:
457. 111բ Առ պարոն Խաչիկն գրեցաւ – Յուսամ շահմայիքն եւ խաւիարն ստացեալ իցէս եւ ուղեւորեալ, պարոն Փիլիպպոսն վասն տպարանին տեղս բաւական օգնութիւն առնելն... հոգացեալ եւ ուղեւորեալ իցէս ի Նախիջեւան, յայսմ հետէ անդ առաքեսցես գիրդ. 1789, մարտի 1, ի Ղզլար:
458. 111բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ – Ի Ղզլարու այսու երեք գիր եմ գրեալ առ քեզ եւ ի քէն դեռ աստ գիր չեմ ընկալեալ... թեպէտ պատուիրեալ եմ ի Հաշտարխան ի գալն փութով ուղեւորել. 1789, մարտի 1, ի Ղզլար:
459. 112աբ Ի Հաշտարխան գրեցաւ վասն տէր Պետրոսի կարգ տալոյն – Յորմէ ժամանեսցի աստուածային օրհնութիւն... օրհնեալք Աստուծոյ, յամենայն սրբոց նորա եւ ի մէնջ. ամէն. 1789, մարտի 1, ի Ղզլար:
460. 113ա Ի Յովսէփայ եպիսկոպոսէ սիրով եւ օրհնութեամբ ծանիցումն լինիցի պարոն Մանկասարիդ... շէնութիւն եւ հանգստութիւն տացէ դոցա եւ ամենայն խղճալի ազգին մերոյ. 1789, մարտի 5, ի Ղզլար:
461. 113աբ Առ աղայ Մինաս Դիլանչեանն գրեցաւ – Ի Մօսկովու փետրվարի 1էն գիրն քոյ յամսոյս 3ին ընկալայ... տուեալ վասն օգնութեան դորին ամենայն բարեկամաց ողջոյն տամ. 1789, մայիսի 6, ի Ղզլար:
462. 113բ Առ Խանփերի խանումն, աղայ Աւետիկն եւ Մարիւ Սէրգէովնայն գրեցաւ – Զգամ զկորուստ անգին բարեկամին իմոյ... տան եղելոցն ամենայնից օրհնութիւն տամ. 1789, մարտի 6, ի Ղզլար:
463. 114ա Առ պարոն Մկրտումն գրեցաւ –Փետրվարի 24էն գրած գիրդ յամսոյս 2ին ընկալեալ, գիտացի զգրեալսն քոյ... պարոն Եսային խնդրեցին զխոնարհութիւնս իւրեանց. 1789 մարտի 6, ի Ղզլար:
464. 114բ-5ա Առ պարոն Փիլիպպոսն Մանչուրեան գրեցաք – Ի վաղուց հետէ չունեմ գիր ի քէն, յուսամ Աստուած Թադդէոս վարդապետն մեր... քոյոցն ամենայնից օրհնութիւն տամ: Յ. Ա. Ե., 1789, մարտի 6, ի Ղզլար:
465. 115աբ Առ ազնիւ աղայ Յովակիմն գրեցաւ – Ի փետրվարի 9էն գրեցեալ գիրն ձեր յամսոյս 10ի Ղզլար... Աստուած շէն պահեսցէ զինքեանս. 1789, մարտի 6, ի Ղզլար:
466. 116աբ Առ պարոն Ստեփանն գրեցաւ – Յունվարի 24էն գիրդ Կարմենչուկու ի Ղզլար ընկալայ. զարմանամ որ իմ թուղթքն քեզ չեն հասեալ... օրհնութիւն տամ Կարապետին եւ մնամ. Յ. Ա. Ե., 1789, մարտի 6, ի Ղզլար:
467. 116բ-7ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ – Ի յունվարի 9էն մինչեւ ցայժմ ի քէն գիր ոչ ունիմ եւ չգիտեմ ինչ արարեր եւ ուր աւարտեցեր... ընդ նմա տպեալ երկլեզու գրով եւ այլն յանձնեմ ի կամս քոյ. 1789, մարտի 15, ի Ղզլար:
468. 117ա Առ ազնիւ աղայ Մինասն գրեցաւ – Յորմէ յետէ գնացեր բաց ի Ցարիցինու գրեալ թղթոյդ... տէր Զաքարին, ազնիւ պարոն Գուրկինն Էստատեան սիրով ողջոյն տայ. 1789, մարտի 15, ի Ղզլար:
469. 117աբ Առ Նիկօլ Իվանիչն գրեցաւ – Յորմէ յետէ գնացեր, ես ոչ ունիմ ի քէն գիր եւ կամ որպէս ինչ... Յեակօբ Իվանիչին օրհնութիւն մատուցանեմ եւ այլն: Մնամ վասն քոյ աղօթարար. 1789, մարտի 15, ի Ղզլար:
470. 117բ Առ Զաքար Իվանիչն գրեցաք – Յորմէ հետէ բաժանեցան ի մէնջ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն իւրայնովքն եւ Նիկօլ Իվանիչն... ամենեցուն օրհնութիւն տամ. 1789, մարտի 15, Ղզլար:
471. 117բ Առ պարոն Քրիստափոր Առաքէլիչն գրեցաւ – Բաց իմոյ գրոյն, այլ գիր ոչ ունեմ ի քէն, յուսամք զի առողջութեամբ իցես.. յառաջին փօշտին զպատասխան սորին խնդրեմ. 1789, մարտի 15, ի Ղզլար:
472. 118ա Առ պարոն Մկրտումն գրեցաւ – Ընդ պարոն Յովակիմին զորպէսն մեր գրեցի առ քեզ... Քրիստափորի գիրն առաքել խնդրեմ յառաջի փօշտին. 1789. մարտի 16, ի Ղզլար:
473. 118ա Առ Ստեփան Գրիգորիչ Սումբատովն գրեցաւ – Ես քեզ պատուիրեցի, որ քոյ կողմանէ որ ինչ համբաւ լինի... ուրախութիւնն մեր կատարեալ լինիցի եւ այլն. 1789. մարտի 15, ի Ղզլար:
474. 118աբ Առ աղայ Մինաս Դիլանչեանն գրեցաւ – Փետրվարի 1էն ի Մօսկովու գրեցեալ գրոյդ պատասխանն յանցեալ փօշտին գրեալ... իցէ թէ զմեզ ազատէր ի սմանէ. 1789, մարտի 15, ի Ղզլար:
475. 118բ Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաւ – Մեք այժմ գնալոց եմք ի Հաշտարխան, ճանապարհ ոչ գոյ գալոյ ի Նախիջեւան... մերքն զքեզ ողջունեն.. 1789, մարտի 15, ի Ղզլար:
476. 119աբ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ – Ոչ յաջողեցաւ մեզ ի Ղզլարու ի Նախիջեւան գնալ վասն սաստկութեան անձրեւին... ես եւս գրեցի նմա՝ առաքել առ քեզ. 1789, ապրիլի 3, ի Հաշտարժան:
477. 120ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաւ – Շնորհաւորութիւն զսուրբ Զատկին եւ զտօնախմբութիւն որդւոյն իւրոյ... շատ հակառակէ եւ յօր ըստ օրէ խսպի. եւ այլն. մնամ. 1789, ապրիլի 3, ի Հաշտարախան:
478. 120բ Առ Կատարինէ Իվանովնայն գրեցաւ – Գիրդ ընկալայ, վասն ձեռն արկելոյդ լինել զգեստն Նախիջեւանու, գոհունակ եմ... ես խառն չեմ ի բանս նորա, 1789, ապրիլի 3, ի Հաշտարախան:
479. 120բ Առ տէր Սուքիասն գրեցաւ – Վասն Կատարինէ Իվանովնի գրեցելոցն յաղագս ընծայ առաքելոյն... որպէս կամի՝ այնպէս արասցէ:
480. 120բ Առ տէր Ստեփանն գրեցաք – Ըստ յառաջին գրեցելոյս, եթէ ժողովրդեանն եւ քեզ կամք իցեն ելանէլ այտի... ի տէրութիւնս նոցա, որպէս սոքա տուեալ են:
481. 121ա Առ ազնիւ պարոն Մարգարն եւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք – Մեք ի Ղզլարու վերադարձաք ի Հաշտարխան... աղայ Յովհաննիսին, զոր գրեալ եմք վասն այսմ. 1789, ապրիլի 3, ի Հաշտարախան:
482. 121ա Առ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաւ – Ղզլարու ՀԵ.ն (75) թուման յօգնութիւնն զկնի Զատկին ԱՃՂ. (190) թուման արարեալ առաքեցից... երկար գրելոյ, նոր եմ եկեալ. ապրիլի 3, ի Հաշտարախան:
483. 121ա Աղայ Մինաս Դիլանչեանն գրեցաւ – Ի Ղզլարու գրեցի զպատասխանիս թղթոյն ձերոյ... զօգնութիւնդ անպակաս առնել ի Թադդէոս վարդապետէն:
484. 121բ Առ Լարիոն Սպիրիդոնովիչ Ալէքսէովն գրեցաւ – Ի Մօսկովու գրեալ գիրն ձեր ընկալայ ի Հաշտարախան... կարես գիտել ի գրոյ Մինաս Ստեփանիչին. 1789, ապրիլի 3, ի Հաշտարխան:
485. 121բ Առ ազնիւ աղայ Յովակիմն գրեցաւ – Ի Ղզլարու գրեցի զպատասխանիս թղթոյն ձերոյ, զկնի այնմ եկեալ մեր ի Հաշտարխան... իցեն օրինակ հակառակութեան եւ ընդ յազգս մեր եւ այլն. 1789, ապրիլի 3, ի Հաշտարխան:
486. 121բ Առ պարոն Շմաւօնեան պարոն աղայն գրեցաք – Զորպէս մեր եւ Թիֆլիզու թղթերն առաքեցաք (այսչափ):
487. 122ա Առ Մովսէս վարդապետն գրեցաւ – Հրաման գալ ի Հաշտարախան եւ զմայրն տեսանել մի ամիս ժամանակաւ եւ ապա դառնալ... ձերքն ամենեքեան առողջութեամբ են:
488. 122ա Առ Քրիստափօր Առաքելիչն գրեցաւ – Մեր գալն ի Հաշտարախան, եւս վասն Յովսէփի բանին, որ ոչ ինչ չգոյանայ... մեր լիրբ աբեղայն դեռ ի Մօզդօկ է. 1789, ապրիլի 3, ի Հաշտարախան:
489. 122ա Առ ազնիւ աղայ Յարութիւնն գրեցաք զորպէսն մեր եւ զշնորհաւորութիւն Զատկին (այսչափ):
490. 122ա Առ Նիկօլ Իվանիչ Միրզախանովն գրեցաւ զպատասխան թղթոյ իւրոյ եւ զորպէսն մեր ի Հաշտարախան (այսչափ):
491. 122ա-4ա Ի Ղզլար գրեցաւ՝ հասարակութեանն – Յորմէ ժամանեսցի աստուածային օրհնութիւն եւ նախախնամական պահպանութիւն... եղիցի ընդ հոգւոյդ ձերում. ամէն: Գրեցաւ 1789, ապրիլի 5, ի Հաշտարախան ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածին աւագ եկեղեցոյս մերոյ:
492. 124ա Առ տէր Մինասն գրեցաւ զպատասխան թղթոյն եւ 2 մսխալ անծակ մարգարիտ առաքեցաք. ապրիլի 5, ի Հաշտարախան (այսչափ):
493. 124ա Առ պարոն Գուրկինն Էստատեան, պարոն Յօհանջանն, մահտեսի Գրիգորին... առ պարոն Գօրիչն գրեցաք ըստ վերոյ մտացն:
494. 124ա Առ Ալէքսեյի Ֆեդրիչ Կազաչկովն գրեցաք զպատասխան թղթոյն իւրոյ՝ սէր եւ զորպէսն մեր. ապրիլի 5, ի Հաշտարախան:
495. 124աբ Առ Թադէոս վարդապետն գրեցաւ – Մարտի 15 գիրդ ընդ նոր Բառարանին ընկալեալ, գիտացի զգերեցալսդ... մեծապէս անգոհունակ եմ լինելոց յինքենէ. 1789, ապրիլի 10, ի Հաշտարախան:
496. 125ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաւ – Վասն Մելիքովի եւ տէր Ստեփանի բանին, որ նա իզուր խօսի վէրայ տէր Ստեփանի հօր... սաստեմ նմա լռել եւ այս ողորմելւոյս չվնասել. 1789, ապրիլի 10, ի Հաշտարախան:
497. 125աբ Առ ազնիւ աղայ Մինաս Դիլանչեանն գրեցաւ – Մարտի 15էն ախորժ գիրն ձեր ընդ Յարութիւն հարազատ եղբօրս իմոյ... ազնուուհի դստերն իմոյ Աննայ Գրիգորովնին օրհնութիւն տամ:
498. 125բ 1789, ապրիլի 10, ի Հաշտարախան – Առ աղայ Մինաս Եզիազարեանն գրեցաք զորպէսն մեր... ոչ գրեսցէ մեզ ի Նախիջեւանու առաքել եւ այլն. ապրիլի 10, ի Հաշտարախան:
499. 125բ Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէս Եղիազարեանն գրեցաք – Յանցեալ փօշտին ի Ղզլարու դառնալն մեր ի քաղաքս գրեցի առ Ձեզ... պիտանաւորութեանն բոլոր ազգիս մերոյ. 1789, ապրիլի 10, ի Հաշտարխան:
500. 126ա Առ աղայ Մինաս Դիլանչեանն գրեցաք – Յայսմ փօշտի ոչ հասարակութիւնն եւ ոչ մեք ի քէն գիր ոչ ունէաք... իցեմ զերծանելոց ի պարտեաց դորին. 1789, ապրիլի 17, ի Հաշտարխան:
501. 126աբ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք – Յանցեալ փօշտին զհարկաւորն գրեցաք առ քեզ յայսմ փօշտի ի քէն գիր ոչ ընկալաք... կարելի է, որ միւս փօշտին ԾԶ. (56) թուման եւս առաքեմ. 1789, ապրիլի 17, ի Հաշտարխան:
502. 126բ Առ պարոն Փիլիպպոսն Մանչարեան գրեցաք – Զորպէսն մեր, տեղւոյս հոգեւոր պետի զանազան անկարգ արարողութիւնսն ծանուցաք... Շամիրամ աղայի թուղթն ուղեւորեցաք առաքել առ նա. 1789, ապրիլի 17, ի Հաշտարխան:
503. 126բ Առ տէր Ստեփանն գրեցաք վասն Մելիքովի բանին, որ իզուր պահանջէ... ինչ գնով որ ուզէ՝ տացէ նմա եւ այլն. ապրիլի 17:
504. 126բ Առ պարոն Սարգէ Լազրիչ Լաշկարովն գրեցաք զորպէսն մեր... ըստ պատահման հարկին ասել եւ այլն. ապրիլի 17, 1789, ի Հաշտարախան:
505. 126բ Առ տէր Մինասն գրեցաք ի Ղզլար... առ պարոն Յոհանջանն գրեցաք:
506. 126բ Առ տէր Աստուածատուրն գրեցաք ի Մօզդոկ, մեր Գրիգորի գիրն առաքել... գիրն առաքել ուր եւ իցէ:
– Առ մեր Գրիգորն գրեցաք... պատուէր վասն Աւետիս վարդապետին եւ այլն. 1789, ապրիլի 19, ի Հաշտարախան:
507. 126բ Ապրիլի 23, ի Հաշտարախան, առ Թադէոս վարդապետն առաքեալք գրով մերով... պիտայացուցանել տպարանի բանիցն:
508. 127ա Առ Թադէոս վարդապետն գրեցաք յանցեալ փօշտին, առաքեցեալ ասիգնացի փողն եւ բարաթին եւ այլն. մայիսի 1:
509. 127ա Ի Յովսեփայ արքեպիսկոպոսէ սիրով եւ աստուածային օրհնութեամբ ծանիք Մօզդօկու գործակալ տէր Աստուածատուր աւագ քահանայ... վարձն պարոն Աստուածատուրէն ստանալ. 1789, մայիսի 3, ի Հաշտարախան:
510. 127ա Առ պարոն Ստեփանն Հաւուշտարեան գրեցաք զորպէսն մեր եւ փակէթովն... վարձն տէր Աստուածատուրէն առնուլ եւ այլն, մայիսի 3:
511. 127բ Առ պարոն Ստեփանն գրեցաք – Մեր գալն ի քաղաքս եւ զմեզ մեծաւ հանդիսիւ ընկալնուլն... Ջաֆար խանն, ասեն, առեալ է ի Սպահան. 1789, մայիսի 31, ի Նախիջեւան:
512. 127բ Առ Գայիօս արքիմանդրիտն գրեցաք՝ մեր գալն աստ եւ զորպէսն, ի մայիսի 31 (այսչափ):
513. 127բ Առ պարոն Յօհաննէսն գրեցաք՝ զորպէսն մեր եւ գալն մեր ի քաղաքս, շնորհաւորութիւն վասն... Պօպօվեն եւ Լաշկարովեն ողջոյն տամ, մայիսի 31, ի Նախիջեւան:
514. 127բ Առ Սուլխան Դիւանն գրեցաք – Բազում ժամանակ է գիր չունելն մեր իւր յանուն... պարոն Ստեփանէն տեղեկանալ:
515. 127բ-8ա Առ պարոն Մկրտումն եւ պարոն Գասպարն գրեցաք – Զորպէսն մեր ի Սարֆու գրեալ եմք ձեզ... եւ ի տունս մեր հացի վանիցն ձեռն ետուք շինել. 1789, մայիսի 31, ի Նախիջեւան:
516. 128ա Առ տէր Մինասն եւ տիրացու Ծատուրն գրեցաք գալուստն մեր ի քաղաքս... Սամուրն խնդրել եւ այլն. 1789, մայիսի 31, ի Նախիջեւան:
517. 128ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք – Վաղուց է ի քէն գիր չունեմք մեք եկաք ի Նախիջեւան... երբ ի քէն գիր ընկալնում:
518. 128ա Առ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք – Գալուստն մեր ի քաղաքս... ողորմութիւն ժողովրդեանն տեղւոյս եւ այլն. յունիսի 4:
519. 128ա Առ Կատարինէ Իվանովնայն գրեցաք զորպէսն մեր եւ զգալուստն. Յունիսի 4 (այսչափ):
520. 128ա Առ աղայ Աւետիկն գրեցաք – Զորպէսն մեր եւ զգալուստն, նա եւ վասն Շուշանայ Գրիգորովնէն... լինելութիւն բանին մեզ գրել. յունիսի 4:
521. 128ա Առ պարոն Քրիստափորն գրեցաք – Զորպէսն մեր եւ վասն արծաթեղինաց պատուէր... տեղեկանալ ի պարոն Մարգարէն եւ մեզ գրել:
522. 128ա Առ աղայ Մինաս Դելանչեանն գրեցաք – Գալուստն մեր ի քաղաքս... ստուգութիւն բանին գրել իւրն եւ մեզ. յունիսի 4, ի Նախիջեւան:
523. 128ա Ի Մօսկով գրեցաք առ պարոն Պետրոսն Քալանթարեան... հաւատարիմ եկողիւ ղրկես. 1789, յունիսի 4, ի Նախիջեւան:
524. 128ա Առ պարոն Մարտիրոսն գրեցաք ի Մօսկով – Զորպէսն մեր եւ շնորհակալութիւն վասն շինուածոցն... ի մէնջ ստանայցէ. յունիսի 4, ի Նախիջեւան:
525. 128բ-9ա Ի Ղռիմ գրեցաք ընդ Կարապետ վարդապետին – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ ողջունի եւ օրհնութեան... ողորմութիւնն Աստուծոյ վայելել շնորհօք Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի. ամէն: Գրեցաւ ի 1789 ամի Տեառն եւ յունիսի 7, ի Նախիջեւան, ընդ հովանեաւ Սուրբ Լուսաւորիչ աւագ եկեղեցւոյս:
526. 129բ Առ պարոն Ստեփանն գրեցաք – Յանցեալ փօշտին գրեցաք առ քեզ զգալուստ մեր ի քաղաքս... ըստ պատշաճին ողջոյն տացես զատկէն մարդ կայ, որ խաղաղք են, Կարապետին օրհնութիւն տամ:
527. 130ա 1789, յունիսի 8. Ի Նախիջեւան, Կատարինէսլավու գուբեռնաթ Վասիլ Վասիլիչ Կախօվսկուն... յանձնարարութիւն վասն պարոն Ստեփանին եւ այլն. յունիսի 8, ի Նախիջեւան:
528. 130ա Առ պարոն Մկրտումն գրեցաք – Յանցեալսն մեր ամենայն որպէսն գրեալ եմք ձեզ, յինէն խնդրեն տեղւոյս ժողովուրդքն... ժամանակն մուղայեթ լինիս եւ այլն. 1789, յունիսի 10, ի Նախիջեւան:
529. 130ա Առ տէր Մինասն եւ տիրացու Ծատուրն գրեցաք զորպէսն մեր... գտանիցի առնուլ եւ առաքել. յունիսի 10, ի Նախիջեւան:
530. 130ա Առ պարոն Յարութիւնն Մնացականենց – Գրեցաք գալուստն մեր տառապանօք ի քաղաքս եւ ուրախութեամբ... Շուշանայ Գրիգորովնի գնալն ի Հաշտարախան:
531. 130բ Առ մեր Նօնի Յովհաննէսն գրեցաք – Զորպէսն մեր, այլ եւ բամբակն եթէ ուզօղ լինի... նորին գիրն առաքեցի Լաչկարովին:
532. 130բ 1789, յունիսի 10. Ի Նախիջեւան, ընդ Կարապետ վարդապետն գրեցաք ի Կաֆայ – Պարոն Խասերեսեն զորպէսն մեր... առաքել իւր տուեցեալ բաժինքիցն. յունիսի 19, ի Նախիջեւան:
533. 130բ Առ գանձապետ պարոն Անդրէասն գրեցաք – Բոլոր արդիւնքն... մնացեալ ինչքն տալ Կարապետ վարդապետին. յունիսի 9:
534. 130բ Առ պարոն Մանուկն գրեցաք ի Բաղչասարայ – Զորպէսն մեր եւ տեղ վախճանեալ ստամպօլցի անյիշատակ առն... գիր եւս առեալ ռուսերէն առաքեցաք. 1789, յունիսի 10, ի Նախիջեւան:
535. 130բ Առ Մահտեսի Աւետիկն գրեցաք – Զորպէսն մեր եւ յանձնարարութիւն վասն Կարապետ վարդապետին (այսչափ):
536. 130բ Առ պարոն Յովհաննէսն գրեցաք յանձնարութիւն վասն Կարապետին... լաւ տեղ եւ այգի առնուլ:
537. 130բ-1ա Առ պարոն Ստեփանն գրեցաք ի Կարմնչուկ – Յանցեալ փօշտին զամենայն որպէսն մեր գրեալ առ քեզ... յափշտակութիւն չեն մտանելո Կարապետին, օրհնութիւն տամ ընդ վրայն ամենայնից. 1789, յունիսի 14, ի Նախիջեւան:
538. 131ա Առ Հաւուշտրեան պարոն Ստեփանն գրեցաք – Յանձնարարութիւն վասն ուխտաւորացն... վանքի ոչխարներին մուղայէթ լինել:
539. 131ա Առ պարոն Թէքէլենն գրեցաք – Շնորհակալութիւն վասն մերայնոցն... ընծայ առաքեցաք. յունիսի 15, ի Նախիջեւան:
540. 131ա Առ արքայորդի Միրխանն գրեցաք – Յանձնարարութիւն վասն ուխտաւորացն... ընծայ առաքեցաք:
541. 131ա Առ Գօրիչն գրեցաք – Զորպէսն մեր, որ մէկ սրմակար ջղդան մէկ... Ղռիմու մորթի ընծայ առաքեցաք ընդ մեր Աբրահամին. 1789, յունիսի 15, ի Նախիջեւան:
542. 131բ-2բ Յորմէ սիրով Սուրբ Հոգւոյն եւ աստուածային առատազեղ օրհնութեամբն ծանուցումն լինիցի ի Հաշտարխան... ձեր միշտ աղօթարար ի սրտէ զբարի կամեցօղ. 1789, յունիսի 22, ի Նախիջեւան:
543. 132բ-3ա Առ պարոն Մկրտումն գրեցաւ – Ես յորմէ հետէ եկեալ եմ աստի եւ ի Սարֆայու երեք գիր եմ գրեալ... վասն այն կողմանցն միամտութիւն չարասցուք, զրկելոց չեմ. 1789, յունիսի 22, ի Նախիջեւան:
544. 133ա Առ պարոն Մկրտումն գրեցաք – Զներքոյ իրսն փօշտով... զայսոսիկ բոլորն շուտով առաքել առ մեզ:
545. 133բ Առ պարոն Գասպարն գրեցաք ընդ նոյն մտացն... Բաղդասարի որդի Գօրկին:
546. 133բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք – Զորպէսն մեր եւ պարտուցն թուղթն... ի մաղիստրաթէն ստասցի. 1789, յուլիսի 5, ի Նախիջեւան:
547. 133բ. Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք – Պարտուց թուղթ տպարանի ձեռնարկութեամբ... դուք ձեռնտու լինիցիք եւ շուտով ճանապարհէք եւ այլն. յուլիսի 5:
548. 133բ Առ ազնիւ պարոն Մարգարն եւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք – Չորս հարիւր թուման պարտուց... ճանապարհէք առ մեզ, որ հարկաւորութիւն ունեմք. 1789, յուլիսի 5, ի Նախիջեւան:
549. 133բ Առ պարոն Ստեփանն գրեցաք – Ի սոյն կետ գիրդ ընկալաք... վրացերէն թուղթքն առաքեցաք. 1789, յուլիսի 5, ի Նախիջեւան:
550. 133բ Առ քնեազ Դարչինն գրեցաք – Զորպէսն մեր, ի վաղուց հետէ գիր չունելն մեր ի նմանէ եւ այլն յուլիսի 5 (այսչափ):
551 134աբ Առ պարոն Ստեփանն գրեցաւ – Յամսոյս 5 գրեցի առ քեզ զգիր յետ աւարտման նորին... ֆաթէնթին ի եաշիկում շինեալ յղեցաք. յամսոյս 10:
552. 135ա Առ պարոն Մկրտումին գրեցաք – Յունիսի 2էն գրեցեալ ախորժ գիրն ձեր ընդ գրոյ աղայ Մինասին... պարսից լուր եւ համաբաւն եթէ ունիցիս՝ միշտ գրեսցես. 1789, յուլիսի 10, ի Նախիջեւան:
553. 135ա Առ պարոն Գէորքն եւ պարոն Յովհաննէսն գրեցաւ – Հետ Անդրեասին գրեցեալ գիրդ եւ այլն ընկալաք... առնուս եւ ինչ ուզեցեալ եմ՝ հալբաթ ղրկես. 1789, յուլիսի 10, ի Նախիջեւան:
554. 135ա Առ տէր Մինասն գրեցաք – Առ իրիցփոխ պարոն Եսային... պարոն Գուրկինն վասն ռանգին եւ խինային:
555. 135բ Առ Կարապետ վարդապետ գրեցաք – Ի յօրէն գրեցեալ գիրդ ընկալաւ եւ գիտացի զամենայն միտս բանին... խոտն հնձել ետու. յուլիսի 10ին:
556. 135բ Առ Ամասեցի տիրացու Յակօբն գրեցաք – Եւ բամբակն մեր ընդ այլ իրաց առաքեցի առ նա... օրհնութենէ վասն հոգեբաժնին առն իւրոյ առաքեցաք:
557. 136ա Առ տէր Մինասն գրեցաք – Վասն տէր Ղուկասի կնոջն եւ զանազան թուղթքն օրհնութեան... ազնիւ պարոն Գուրկինն գրեցաք զորպէսն մեր:
558. 136ա Առ ազնիւ պարոն Յովակիմն գրեցաք եւ օրհնութեան թուղթն առաքեցաք (այսչափ):
559. 136ա Առ Թադէոս վարդապետն գրեցաք – Ի յուլիսի 5էն սակս չորս հազար ռուպլի պարտուցն... որպէսն գրել մեզ վասն քոյ աղօթք. 1789, յուլիսի 12, ի Նախիջեւան:
560. 136ա Առ տէր Աստուածատուրն գրեցաք ի Նօվօմօսկովսկի – Յունիսի գրած գիրդ ընկալայ, զոր առ Կարապետ վարդապետն գրեալ էիր... շուտով գաս առ մեզ. յուլիսի 12:
561. 136ա Առ պարոն Յովհանէսն եւ պարոն Գալուստն գրեցաք – Վասն հանգուցեալ Գաբրիէլին... չընդունել եւ արտաքսել եւ այլն. յուլիսի 12:
562. 136բ Առ պարոն Մկրտումն գրեցաւ – Իվան Պետրովիչ գրաֆ Սէլթիկովի գալն եւ բարի անձն լինելն... առաքեցաք վասն դիպայից եւ այլ իրաց գնոցն:
563. 136բ Առ տէր Մինասն գրեցաք – Հետ Անդրէասին գիրդ ընկալայ, Խանփերի խանումի մահն լուայ... Յովհաննեսի հայր Ծատուրին մէկ թուման տաս. 1789, յուլիսի 25ին:
564. 136բ Առ պարսից դեսպան աղայ Մահմադ բէգն գրեցաւ – Յունիսի 2էն գիրդ ընկալայ, պատասխան նորին վասն այն չգրեցի... բարեկամաց քոց եւ մերոց բարով տամ եւ մնամ. 1789, յուլիսի 25, ի Նախիջեւան:
565. 137ա Առ Սիմօն Սէրգէյիչն գրեցաք – Մխիթարութիւն վասն մերն եւ զգալուստ գրաֆ Սէլթեկովին... գալոց է աստ պատրաստին, ապա Աստուած գիտէ. յուլիսի 25:
566. 137ա Առ մեր Յովհաննէսն գրեցաք զպատասխան թղթոյն իւրոյ եւ վասն մուրթուզալի ղուլի... ալաջայք ղրկես. յուլիսի 25:
567. 137ա Առ պարոն Ստեփանն գրեցաք եւ դիպայից գինն... յետ առաքեցից եւ այլն. յուլիսի 25:
568. 137ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաւ – Զորպէսն մեր եւ զգլխաւոր գրաֆ Սէլթիկովեն ի քաղաքս: Առ աղայ Մինասն գրեցաք նոյնպէս (այսչափ):
569. 137ա Առ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք – Հաւատարմական գիրն վասն պարտուցն տպարանի առաքեալ եմք... զգալուստ գրաֆին ծանուցաք. յուլիսի 26, ի Նախիջեւան:
570. 137ա Առ պարոն Քրիստափորն գրեցաք զորպէսն մեր, սկին եւ Աւետարանն շինեցուցանել (այսչափ):
571. 137ա Ի Մօսկով, առ Քալանթարեան պարոն Պետրոսն գրեցաք սակս Նախիջեւան անօթիցն:
572. 137ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք – Ընդհանրական գրեանց հասնելն ի Հաշտարխան... աղայ Յովհաննեսի դվօրեցկիէն, որ ուր է մնացեալ. 1789, յուլիսի 26, ի Նախիջեւան:
573. 137ա Առ աղայ Յարութիւնն գրեցաք սէր – Եւ փոքր ինչ ֆնդղ եւ ֆստղ առաքեցաք ձեռամբ Սահաթչի օղլի պարոն Գասպարին (այսչափ):
574. 137ա Առ պարոն Ստեփանն գրեցաք – Զպատասխան գրոյն իւրոյ եւ ձեռամբ սահաթչի օղլի պարոն Գասպարին... ընկալնուլ եւ անուշ առնել եւ զմեզ յիշել. 1789, յուլիսի 27, ի Նախիջեւան:
575. 137բ Ի Հաշտարխան առ պարոն Մկրտումն... զգալուստ Սէլթիկովին. յուլիսի 30:
576. 137բ Առ աղայ Մինասն գրեցաք... զգալուստ Սէլթիկովեն. յուլիսի 30:
577. 137բ Առ պարոն Դարչինն գրեցաք սէր եւ զորպէսն մեր (այսչափ):
578. 137բ Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք – Սակս տպարանին... ի զբաղմանց անտի եւ այլն. յուլիսի 30, ի Նախիջեւան:
579. 137բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք – Վասն տպարանին փութով ուղեւորել... 1789, յուլիսի 30, ի Նախիջեւան:
580. 137բ Ի Մօսկով առ Մովսէս վարդապետն գրեցաք իւր գրոյ... գրաֆ Սէլթիկովեն եւ այլն. 1789, յուլիսի 30, ի Նախիջեւան:
581. 137բ-8ա Ի Գերմկուի գրեցաք ըստ հրամանի գրաֆ Սէլթկովին – Սրբոյ եւ Մեծի Աթոռոյն Էջմիածնի ծայրագոյն նուիրակ եւ Ռուսաց երկրի ամենայն հայոց ազգին... շնորհ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի եղեցի ընդ հոգւոյդ ձերում. ամէն: Գրեցաւ ՌՄԼԸ. (1789) թվին ի յօգոստոսի Դ.ին, ի քաղաքս Նախիջեւան:
582. 138բ Առ Սիմօն Սէրգեյիչն գրեցաք – Յառաջ քան զայս զամենայն որպէսն գրեալ եմ առ քեզ... փողն մեր հասեալ եղեւ ձեզ. 1789, յօգոստոսի 10, ի Նախիջեւան:
583. 139ա Առ Դերբենդեցի պարոն Գէորքն գրեցաք – Յուսաւ, որ մեր Յովհաննէսն գնացեալ իցէ... յատուկ գիր տալ եւ այլն. 1789, յօգոստոսի 10, ի Նախիջեւան:
584. 139ա Առ պարոն Մկրտումն գրեցաք – Յամսոյս 16ին գնալոց եմք... հոգեւոր գործոց մերոց վերահասու լինես. եւ այլն. յօգոստոսի 10:
585. 139ա Առ տէր Մինասն գրեցաք – Ընդհանրական ծախսոյ սրբադրամն ժողովել... որպէս պարոն Ստեփանն գրեալ է. եւ այլն. 1789, յօգոստոսի 10, ի Նախիջեւան:
586. 139ա Ի Ղզլար, առ պարոն Մինասն գրեցաք գինիքն... ծախես, եթէ ոչ աստ ղրկես եւ այլն. յօգոստոսի 10, ի Նախիջեւան:
587. 139բ Ի գալ Կարապետ վարդապետին առ մեզ գրեցաք ի Ղռիմ... անշէֆին շնորհակալութիւն եւ այլն. յօգոստոսի 18:
588. 139բ Ղարաղաշ պարոն Յովհաննիսին գրեցաք շնորհակալութիւն... ռոճիկն մեր ստասցի եւ այլն. յօգոստոսի 18:
589. 139բ-40ա Ի Սանկթ Պետերբուրղ եւ ի Մօսկով գրեցաք վասն նորոգ նուիրակութեանն – Յորմէ ժամանեսցի ողջոյն, սէր եւ աստուածային օրհնութիւն... ընդ մեզ եւ ընդ հոգւոյդ ձերում. ամէն. 1789, սեպտեմբեր, ի Կարմնչուկ:
590. 140բ-1ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք – Յանցեալ փօշտին զպատասխանիս յօգոստոսի 2էն գրեցեալ թղթոյն... լաւ հետեւիս՝ թերեւս առնուս, եւ այլն դու գիտես. 1789, սեպտեմբերի 24, ի Կարմնչուկ:
591. 141ա-2ա Առ պարոն Մկրտիչ աղայն, այլ դատաւորքն եւ հոգաբարձուքն գրեցաք... այսքանովն բանն ի գլուխ բերել. 1789, սեպտեմբերի 24, ի Կարմնչուկ:
592. 142բ Ի գնալն ի մեծ բանակն առ քնեազն... այլ կազէթական բանք. սեպտեմբերի 26:
593. 142բ Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք – Զգալուստն մեր աստ, Գրիգորի վերադառնալն... առ Կատարինէ Իվանովնայն: Ի տիրապահ քաղաքդ ի յԵաշ, ի Բօթիշան, ի Յօռօման եւ յայլ շրջակայս դոցին:
594. 142բ-3բ Ի յԱխքիրման գրեցաք առ հասարակութիւնն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան... գործոց ձերոց յաջողութիւն միշտ. շնորհ Տեառն ընդ ձեզ. ամէն: Գրեցաւ ի 1789 յամի փրկչին, ի հոգտեմբերի 25, ի Քիշնով: Նոյմեբերի 5 գրեցաք օրհնութեան կոնդակ ի յԵաշ քաղաք՝ հանգոյն վերնոյն:
595. 144ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք ի Պետերբուրղ... վասն Մկրտումին եւ այլն. 1789, հոգտեմբերի 25, ի Քիշնով:
596. 144ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք – Շնորհակալութիւն վասն միամտեցուցանելոյն Կատարինէ Զաքարովնէն... առ Կատարինէ Իվանովնայն:
597. 144ա Առ դեսպանն կայսեր գրեցաք... մեզ վիճակեցուցանել. եւ այլն. 1789, հոկտեմբերի 25, ի Քիշնով:
598. 144ա Առ տէր Ստեփանն գրեցաք վասն դեսպանի թղթոյն ողջունիւ մատուցանել, նոյնպէս եւ Եակօբ Դօխտրեն (այսչափ):
599. 144ա Առ կառավարիչ Սէնաթն գրեցաք խնդիրք վասն տպարանին բացարձակ հրաման մեզ շնորհել՝ առ ի տպել զգիրս եւ զայլս. 1789, հոկտեմբերի 30, ի Քիշինով (այսչափ):
600. 144ա Առ քնեազ Ալեքսանդր Ալեքսէյովիչ Վազմսկուն... համեմատ խնդրանաց մերոց եւ այլն. 1789, հոկտեմբերի 30, ի Քիշնով:
601. 144ա Առ սրբազան վեհապետն գրեցաք – Զգալուստն մեր աստ եւ մատուցանելն... համարձակեմ գրել սրբութեանդ վասն այսմ. եւ այլն մնամ. 1789, հոգտեմբերի 30, ի Քիշնով:
602. 144բ Թադդէոս վարդապետին՝ Բենդերու առնուլն եւ մեջիթն եկեղեցի օծելն յանուն լուսաւորչին եւ զայլ համբաւ առ այս պատկանել:
603. 144բ Աղայ Յովակիմին՝ թէ երեք աւետիս տամ... առ տէր Սուքիասն, թե աղայ Յարութիւնին ներեսցես:
604. 144բ Ի Կարեմնչուկ՝ պարոն Ստեփանին, վերնոց ամենայն անցքն եւ վասն տօնլուղին, թե ստանալոց ես. նոյեմբերի 12:
605. 144բ-5ա Ախքիրմանու պարոն Յովհաննէսին պատուեր ետուք – Յորմէ հրամանէ քեզ պարոն Յովհաննէս ունիլ զպատիւ աւագ քահանայութեան... հրամանս այս ցուցցես ամենայն հասարակութեանն Ախքիրմանու, զի գիտասցեն. Յ. Ա. Ե. 1789, նոյեմբերի 14, ի Բէնդեր:
606. 145ա-6բ Կոնդակ, զոր գրեցաք ի Բենդերու ի Հաշտարախան, ի Նախիջեւան, ի Ղզլար եւ զայլ վիճակս մեր – Սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի ծայրագոյն նուիրակ, Ռուսաց երկրի հայոց ազգին առաջնորդ... պահեսցէ զձեզ ի խոր խաղաղութեան եւ բերկրալի ուրախութեան. ամէն. գրեցաւ ի 1789, ի նոյեմբերի 20, ի Բենդէր, ընդ հովանեաւ նորաօծ Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ եկեղեցւոյն մերոյ:
607. 146բ Առ պարոն Մկրտումն գրեցաք՝ որպիսաբար առնուլն զԲէնդէր... գրեալ եմք ի կոնդակոջն եւ այլ ամենայն անցսն տեղւոյս. 1789, նոյեմբերի 20, ի Բէնդէր:
608. 146բ Սոյնպէս գրեցաք առ պարոն Գասպարն... սրբազան կաթողիկոսի գիրն առաքեցաք առ նա:
609. 147ա Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք, ընդ պարոն Պօղոսին՝ զորպէսն մեր... զորպէսն քաղաքիդ մեզ գրեսցես եւ այլն. նոյեմբերի 20:
610. 147ա Ի Նախիջեւան գրեցաք դատաւորացն, հոգաբարձուցն... որպէս առնուլն զԲէնդէր որպէս ի կոնդակոջն գրեալ եմք:
611. 147ա Առ աղաչայ պարոն Յովհաննէսն գրեցաք ի Սըչով, ընդ մահտեսի Ռափայելին, զօրհնութիւն մեր եւ զսէր եւ որպէսն կողմանցս ընդ մեր (այսչափ):
612. 147ա Ի Ռօման գրեցաք առ գանձապետն մեր պարոն Դաւիթն՝ եւ քահանյիցն զգալուստ մեր եւ զօրհնութիւն... յիրաւունս մեր նոքա տեսցեն եւ այլն. դեկտմեբերի 11, ի յԵաշ:
613. 147ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեաց ընդ Յիկեմ Վասիլիչեն – Գրեցաք զամենայն որպէսն կողմանցս... օգնութիւն առնելոցն հասարակութեան եւ այլն. 1789, դեկտեմբերի 12, ի յԵաշ:
614. 147ա Ըստ այսմ եւ առ պարոն Փիլիպպոսն Մանչարեան գրեցաք (այսչափ):
615. 147ա Առ ազնուհի Կատարինէ Իվանովնայն եւ աղայ Յարութիւնն գրեցաք... եթէ գալոց չիցես առաքեցից եւ այլն:
616. 147բ Առ պարոն Յովակիմ Լալայովն գրեցաք զպատասխան թղթոյն իւրոյ եւ զամենայն խնդիրսն նորին... ընդ ինքեան տարցէ եւ այլն. 1789, դեկտեմբերի 12, ի յԵաշ:
617. 147բ Առ տէր Ստեփանն գրեցաք զպատասխան թղթոյն իւրոյ եւ վասն Յովակիմ Լալայովին, նա եւ որպէսն կողմանցս եւ մեր համառօտ. եւ այլն (այսչափ):
618. 147բ Առ պարոն Մակարն գրեցաք մխիթարութիւն վասն դստերն.... տպարանին առատապէս տայցէ. եւ այլն. դեկտեմբերի 12:
619. 147բ Առ պարոն Քրիստափորն գրեցաք զպատասխան թղթոյն... տալ Քալանթարին եւ ըստ այսմ ամենայն որպէսն մեր:
620. 147բ Առ ազնիւ աղայ Յովակիմն գրեցաք... Բէնդէրու եկեղեցւոյն եւ այլն ամենայն:
621. 147բ Առ Ներսէս աղայն գրեցաք ամենայն որպէսն կողմանցս, զԲէնդէր առնուլն... քարեայ մատուռ կանգնեցուցանել եւ այլն. դեկտեմբերի 12, ի յԵաշ:
622. 147բ-8ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք – Հոգտեմբերէն 2էն գիրսդ ընկալաք եւ գիտացաք... անունկնդիր լինելով տրտնջանաց նոցին. 1789, դեկտեմբերի 12, ի յԵաշ:
623. 148ա Ի Մօսկով առ պարոն Մարտիրոսն եւ պարոն Աւետիկն Գալուստեան գրեցաք... ի յարդեանց մերոց ստանալ եւ այլն. 1789. գրեցաք զորպէսն մեր:
624. 148ա Առ պարոն Քալանթարն գրեցաք զորպէսն մեր եւ վասն շինութեանց սկւոց եւ Աւետարանի... կողմանցս տիրելն եւ վիճակելն մեզ. եւ այլն:
625. 148բ-9ա Ի Հնդիկս ի զանզան քաղաքս գրելի արանց անունքն ի ներքոյ յայտնեմք ըստ գրեցելոյ տէր Ստեփանին... պարոն Յակօբ Պտում:
626. 149բ-52բ Ի Հնդիկս գրեցաւ՝ զանազան քաղաքս, վասն տէր Ստեփանին եւ վասն Մատրասու պարոնացն, եւ վասն որպիսութեան մերոյ – Սրբոյ եւ Մեծի Աթոռոյն Էջմիածնի ծայրագոյն նուիրակ Ռուսաց երկրի... Գրեցաւ յամի կենարարին 1790 եւ ի մերում թուականի ՌՄԼԹ. (1790), յունվարի 22, ի յերկիրս Մալդաւանու, ի քաղաքս Եաշ, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնին եւ Սուրբ Լուսաւորչին:
627. 153ա Առ ի Ղզլար՝ հասարակութեանն գրեցաք – Կարելի է, որ մինչեւ ցայժմ գիտացեալ իցէք մեր առլինելն ընդ պայծառափայլ քնեազ... բարձ ի թողի պարտի լինել որպէս զգռիհիկ ոք. 1790, յունվարի 22:
628. 153բ-4ա Առ պարոն Փիլիպպոսն Մանուչարեան գրեցաք ի Բետերբուրգ – Գրեցի յառաջ զորպէսն մեր եւ Շամիրամ աղայի թղթոց առ մեզ հասնելն... այնմ տացես, ինձ ընդունելի է եւ շնորհակալութեամբ հատուցից. 1790, յունվարի 22, ի յԵաշ:
629. 154ա Առ Կատարինէ Իվանովնային գրեցաք ի Պետերպուրգ – Ախորժ գիրն քոյ ընդ պարոն Պոպովին ընկալեալ, գիտացի զամենայն գրեցեալս քոյ... տրտմասիրտ Աննայ Իվանոնին մխիթարական բանիւք օրհնութիւն տամ. 1790, յունվարի 22, ի քաղաքս ի յԵաշ:
630. 154ա Առ Թադէոս վարդապետին գրեցաք, ի Նախիջեւան – Յուլիսի գրեցեալ գիրդ, որ է ի Մոսկովու ժողովրդեանն օգնութիւնն... Նախիջեւան գայցես, ընկալցիս զերիրցութիւն Յարութիւն ծաղկարարին. 1790, յունվարի 22, ի յԵաշ:
631. 154բ-5ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք ի Բետերբուրգ – Ի սեպտեմբերի 14 գրեցեալ գիրդ եւ ի դեկտեմբէրէն գրեցեալդ... քանզի յոյժ ///նախանձեն առ մեզ. 1790, յունվարի 22, ի քաղաքս Եաշ:
632. 155ա Առ Ներսէս աղային գրեցաք ի Բէտերբուրգ – Ախորժ գիրդ եւ գրաֆ Սուվօրովի երկու ամանաթն մեզ էհաս... ի Սըչովայ եւ Ռօման ահա գնացի. 1790, յունվարի 22, ի քաղաքս յԵաշ:
633. 155ա Առ պարոն Մկրտումին՝ Գալստեանին գրեցաք ի Հաշտարխան, եւ պարոն Գասպարին... զմեր գնալն ի Փօթիշան եւ անտի ի Սըչովայ եւ Ռօման եւ այլ տեղեացն եւս. 1790, յունվարի 22, ի քաղաքս յԵաշ:
634. 155ա Առ տէր Մինասն եւ տիրացու Ծատուրն գրեցաք... որպիսութիւնն մեր համառօտ. 1790, յունվարի 22, յԵաշ քաղաքն:
635. 155բ-6ա Առ դատաւորսն եւ հոգեբարձուսն Նախիջեւանու գրեցաք – Դեկտեմբերի 14էն գրեցեալ գիրն ձեր եւ որ յառաջ... միշտ աշխատօղ եւ աղօթարար Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1790, յունվարի 22, ի Եաշ:
636. 156ա Առ Մկրտիչ աղային գրեցաք ի Նախիջեւան – Հասարակութեանն գրեցի, ահա տեղեկանալոց ես եւ յայտնելոց... հետեւեք՝ չկորնչիլ, որպէս Կարապետ վարդապետին գրեալ եմ. 1790, յունվարի 22, յԵաշ:
637. 156ա Առ տէր Աստաւածատուր աւագ քահանային եւ պարոն Մանկասարին... ի Թիլֆիզ առ տէր Ղազար աւագ քահանային. 1790, յունվարի 22:
638. 156բ-7ա Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք, ի Նախիջեւան – Ընդ տիրացու Խաչատուրին եւ մերոցն զթուղթս ձեր ընկալայ... բարեկամաց մերոց ողջոյն եւ օրհնութիւն տամ. յունվարի 22:
639. 157ա-8ա Ի Փօթիշանու առ Սըչոցիսն գրեցաք զշնորհակալութիւն մեր – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան... ըստ սոյն մտացն եւս կոնդակ գրեցաք ի Փօթիշան, 1790, մարտի 10, ի Ռօման:
640. 158ա Առ ազնիւ աղաչայ Նիկօլայն Էտլէր ֆօն Մըրըծյի Գբրենց գրեցաք – Զսահմանեալ օրէնս պահոց սրբութեամբ... զվարձս բարիս յԱստուծոյ ընկալնուցուք:
641. 159ա Առ սրբազան Գաբրիէլ մետրապօլիտն գրեցաք, ի Բէտրբուրղ – Ձերոյ բարձր սրբազնութեան բարերարութիւն անմօռաց ունիմ գրեալ ի հոգւոջ իմում... 1790, յունվարի 25, ի յԵաշ:
642. 159ա Առ տէր Զաքար քահանային գրեցաք ի յՕր ամրօցն... մերով հրամանաւ, եւ այլ որպիսութիւնն մեր եւ կողմանցն. 1790, յունվարի 25, ի յԵաշ:
643. 159ա Առ Կարապետ վարդապետին եւ Թադէոս վարդապետին գրեցաք վասն Մաղկոս ամիրայի որդի մահտեսի Գրիգորին կողմանէ յանձնարարութիւն. 1790, յունվարի 25, ի յԵաշ:
644. 159ա Առ Կարապետ վարդապետն եւս գրեցաք... մէկ Տրամաբանութիւն, մէկ Ճարտասանութիւն եւ իպրուղ լեկէն. 1790, յունվարի 25, ի յԵաշ:
645. 159բ Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք ընդ Կարապետին – Աւետիս տամ սիրելի որդոյդ, որ դոնլուղն քոյ հաստատեցաք... տասն թուման մանէթ ետու:
646. 160ա Առ պարոն Ստեփանն գրեցաք՝ զորպէսն մեր եւ պարտքն նորին առաքեցաք... 1790, մարտի 29, ի Եաշ:
647. 160ա Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք զպատասխան թղթոյն... ընդ գուբեռնաթի Գուրիելին. մարտի 31, 1790, ի Եաշ:
648. 160ա Առ Ախաշ օղլի պարոն Նազարէթն գրեցաք... պարոն Մկրտչին կարդալ եւ գիտել. մարտի 31, 1790, ի Եաշ:
649. 160ա Առ Չալդր, Սօփլի եւ Սալայ գիւղացիսն գրեցաք՝ նախատինք եւ խրատ վասն գրեցեալ թղթոյն... պարտաւոր որպէս ահա պարոն Յովհաննէսն եւս գրեաց Ձեզ:
650. 160բ Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք ձեր գրոյ պատասխանն յառաջ քան զայս գրեալ եմք... նոյն դատաւորին ազդեսցէ վասն պատժելոյ նոցա. 1790, ապրիլի 3, ի Եաշ:
651. 160բ Առ պարոն Մկրտիչն գրեցաք վերոյ անցսն եւ գուբեռնաթի գիտելն եւ նեղանալն... 1790, ապրիլի 3, Չալղուշ Ստեփանի հետ յղեցաք:
652. 160բ Ըստ վերոյ մտացն եւ առ դատաւորսն եւ հոգեբարձուսն գրեցաք... աղմունք չլինիցի, զերեւելիսն պահպանել:
653. 160բ Առ պարոն Ստեփանն գրեցաք, ի Կրմնչուկ – Ընդ Գրիգոր Իվանիչ Պիպիկովին գրեցեալ գրոյ պատասխանն... ամանաթիցն փութով յղել. եւ այլն. ապրիլի 4, 1790, Եաշ:
654. 160բ. Առ Ներսէս աղայն Խաստատեան գրեցաք – Մեր վերադառնալն ի Փօթիշանու... որդւոյն յղեալ է, եւ եւս շնորհ ունել եւ այլն. ապրիլի 3, 1790, Եաշ:
655. 161ա Առ պարոն Ստեփանն գրեցաք ի Կրմէնչուկ – Զպատասխան գրոյն իւրոյ եւ դրամն նորին... վասն ինքեան յուսադրութիւն. 1790, ապրիլի, ի Եաշ:
656. 161ա Ի Ռօման գրեցաք, առ պարոն Խաչիկն Մսրենց... յղեցաք եւ տետրակն տօնախմբութեան կայսերն Հռօմայ. 1790, ապրիլի 20, ի Եաշ:
657. 161ա Առ պարոն Փիլիպպոսն Մանչարեան գրեցաք զպատասխան թղթոյն իւրոյ զորպէսն մեր եւ գնալն յիշխանութիւնս... անտի յղեալ, որ տաս Կատարինէ Զաքրվանին. 1790, ապրիլի 27, ի Եաշ:
658. 161ա Առ Կատարինէ Իվանովնայն եւ առ աղայ Յարութիւնն գրեցաք զորպէսն մեր... որպէսն մեր գրէք եւ այլն ամենայն ի վերոյ թվին:
659. 161բ Առ Ներսէս աղայն գրեցաք – Զպատասխան թղթոյն իւրոյ, որ ի փետրվարի 17 գրեալ էր... խնդիրսն իւր վասն զգեստուց կատարելն եւ այլն ամենայն, որպէսն մեր. 1790, ապրիլի 27, ի Եաշ:
660. 161բ Առ պարոն Խաչիկ Առբաբովն գրեցաք – Զպատասխան թղթոյն իւրոյ, վասն ոսկուցն եւ Աւետարանին եւ մեր գնալն ի յիշխանութիւնս... աստ չլինելն եւ այլ որպէսն մեր. ապրիլի 27, 1790, ի Եաշ:
661. 161բ Մեր Յովհաննէս Ամբարդարովին գրեցաք ի Մօսկով, զպատասխան գրոյն իւրոյ... վերստին առ նա հասուցանել՝ ուր եւ իցէ. 1790, ապրիլի 27, ի Եաշ:
662. 161բ Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն Եղիազարեան երկար որպէսն մեր... ի զատկիս աստ լինիլն եւ այլ ամենայն որպէսն մեր. 1790, ապրիլի 27, ի Եաշ:
663. Ապրիլի 27. Առ տէր Մինասն գրեցաք ընդ յունաց արքիմանդրիտին, զորպէսն մեր... առ Եփրեմ արքիմանդրիտն գրեցաք ընդ նմա սէր եւ զորպէսն մեր:
664. 162ա Առ պարոն Ստեփանն գրեցաք, ի Կրմնչուկ – Ընկալնուլն թղթոցն եւ մեռոնին... գալ առ մեզ, եւ այլ որպէսն մեր. 1790, ապրիլի 27, ի Եաշ:
665. 162աբ Առ պարոն Մկրտումն գրեցաք ի Հաշտարխան ընդ կուրիէլին – Մերոց ի Բէնդէրու եւ ի յԵաշու ամենայն որպէսն մեր... ժամանակ չունեմ պատասխանելոյ. 1790, մայիսի 5, ի Եաշ:
666. 163ա-4բ Առ Կարապետ վարդապետն մեր գրեցաք – Մարտի 30 գրեցեալ գրոյն ընկալնուլ մեր... մեր դօնլուղն ընկալնուլ այլ ի Թագանռօգ եւ կամ ի Նախիջեւան եւ, եթէ ոչ մեզ, գրեցէ՛ք ծանուցանել քնեազին եւ:
667. 164բ-5ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք – Ի վաղուց հետէ ի քէն գիր չունիմ, զելդ ի Պետրոպօլքու գրեալ էին մեզ բարեկամք... կարօղ ես պիտոյացուցանել տէր Աստուածատուրն, տէր Մարտիրոսն. մայիսի 5, 1790:
668. 166աբ Կոնդակ նուիրակութեան, զոր գրեցաք ի Նախիջեւան եւ ի գիւղօրայս իւր վասն Կարապետ, Թադդէոս վարդապետացն ընդ Գրիգորին մերոյ – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ ողջունի եւ օրհնութեան... եղիջիք օրհնեալք Աստուծոյ, ի Սրբոյ Աթոռոյն եւ ի սուրբ Լուսաւորչէն. ամէն: Գրեցաւ ի 1790 թուին եւ ի մայիսի 5, ի քաղաքս Եաշ:
669. 166բ-7ա Ի Հաշտարխան, առ հասարակութիւնն գրեցաք – Յորմէ օրհնութեամբ ծանուցումն լինիցի ամենայն տեսակ վճռականացդ... որպէս լուսաւորեալ հոգին եւ այլն: Մնամ վասն ձեր միշտ աղօթարար. 1790, մայիսի 25, ի յԵաշ:
670. 167բ-8ա Նախիջեւանու հասարակութեանն գրեցաք, ընդ Գրիգորին – Գերպատուական ազնիւ վարդապետացդ եւ ազնիւ հոգեբարձուացդ յայտնի առնեմ... Նազարեթն գնացեալ է, կարելի է եւ հետեւի. մայիսի 5, 1790, Եաշ:
671. 168ա Ղզլարու տէր Մինասին գրեցաք – Նոյեմբերին գրեցեալ գիրդ ընկալեալ եմ եւ գինւոյ որքանութիւնն գիտացեալ վասն պարոն Ղուկասին մեղաւորքն դուք եք եւ իշխանքն (այսչափ):
672. 168ա Առ Դրբնդեցի պարոն Գէորքն գրեցաք – Զոր ինչ ի Նախիջեւան էք առաքեալ, Կարապետ վարդապետն մեզ գրեալ էր... այսպէս բանն բռնէ. Յ. Ա. Ե., 1790, մայիսի 5, ի Եաշ:
673. 168բ Առ պարոն Գասպար Տայիջանն գրեցաք – Վաղուց է, որ ի Ձէնջ գիր չունիմ... օրհնութիւն աստուածային մատուցանեմ. 1790, մայիսի 5, ի Եաշ:
674. 168բ Առ Ղալօյենց Բաղդասարի որդի պարոն Գօրկուն եւ Ենօքի որդի պարոն Կարապետին... ի Սուրբ Աթոռն պարտի հասնել, ղրկէք տէր Ղազարին ի Թիլֆիզ:
675. 168բ Առ պարոն Զուրապն գրեցաք՝ զորպէսն մեր եւ գնալն ի Փօթիշան... առ պարոն Յակօբոսն գրեցաք զորպէսն մեր եւ հարկեցաք:
676. 168բ Առ քնեազ Մէշերցկուն գրեցաք՝ զորպէսն մեր եւ շնորհակալութիւն, նոյնպէս եւ պարոն գուբեռնաթին եւ կամենդաթին (այսչափ):
677. 169աբ Առ տէր Մինաս եւ տիրացու Ծատուրին գրեցաք – Սիրով եւ օրհնութեամբ ծանի՛ք, սիրելի որդի՛ք իմ տէր Մինա՛ս եւ տիրացու Ծատո՛ւր... պահում եմ Աւաշարովենց եւ Սահակջանի տանն եւս, որքան գտանէք՝ առնէք. Յ. Ա. Ե., 1790, մայիսի 5, Եաշ:
678. 170աբ Ի Ղզլար, առ տէր Մինաս աւագ քահանայն գրեցաք – Սիրով եւ օրհնութեամբ ծանի՛ր, սիրելի որդի տէր Մինա՛ս... բարով ձեր բաղջումն զքեզ տեսանեմ. 1790, մայիսի 5, ի Եաշ:
679. 670բ Ի ներքոյ նշանեալ իրսն ընծայեմ բարձրութեան քում, վասն ոչ լինելոյ թղթոյս դատարկ... մէկ հատ ջավահիր նայելոյ շուշայ:
680. 171ա Առ ազնիւ պարոն Յարութիւն Ավշարովի գրեցաք՝ զորպէսն մեր եւ վասն լաւ զուրկէլի... յորդորմունք վասն տպարանին եւ այլն վասն աստիճանին:
681. 171ա Առ պարոն Յովսէփն գրեցաք երկար՝ որպէսն մեր, հրամանաւ... ջամն է յիսուներեք ոսկի բաջաղլու. 1790, մայիսի 5, ի Եաշ:
682. 171ա Առ պարոն Ստեփանն գրեցաք ընդ տանուտեառն իւրոյ՝ զպատասխան թղթոյն իւրոյ... գօտին ապսպարելն ի Լէհ, եւ վասն խնդրանաց ոչինչ լին[ի]:
683. 171բ Վկայութիւն վասն տէր Ստեփանին Լօռու Մելիքեան, որ ի Սանկթ Պետերբուրղ – Յայտնօղն գրոյս տէր Ստեփանի հայոց քահանայն է ի յազնուական ցեղէ... որք են ենթ իշխանութեան երկուց կայսերացն. 1790, մայիսի, ի յԵաշ:
684. 172ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաւ – Յանցեալ ամսոյ 27ին ամենայն որպէսն մեր եւ գնալն ի յիշխանութիւնս... մեծամեծք առ մեզ յաճախեն ի ճաշել, եւ ամենեքեան յարգեն զմեզ յոյժ:
685. 172բ Առ պարոն Ստեփանն գրեցաք ընդ Սիմօն Եագօրիչին – Հիւանդ գոլն մեր... տիրութիւն արասցէ. եւ այլն այսպէս. 1790, մայիսի 23, ի Եաշ:
686. 172բ Առ պարոն Ներսէս Խաստատովն գրեցաք զպատասխան ապրիլի 19 գրեցեալ թղթոյն եւ տկար գոլն մեր եւ այլն (այսչափ):
687. 172բ Առ ազնիւ աղա Յովհաննէսն գրեցաք – Հիւանդ գոլն մեր... առողջանալոյն հաւատարմաւ առաքելն, մայիսի 28:
688. 172բ Առ Ներսէս աղայն գրեցաք – Աւետարանի ընկալնուլն, Եկիմ Վասիլիչի փակեթն... մեր տկար գոլն ծանուցաք. մայիսի 28, 1790, եաշ:
689. 172բ Առ Եկիմ Վասիլիչն գրեցաք՝ փաքեթի ընկալնուլն եւ առաքել հաւատարմաւ ի Ս. Փեթերբուրգ, մայիսի 28 (այսչափ):
690. 172բ Առ ազնիւ պարոն Ստեփանն գրեցաք – Գրոյ եւ Աւետարանի ընկալնուլն եւ վասն իւր գալոյն... հնար լինի, եկեսցէ. մայիսի 28, ի Եաշ:
691. 172բ-4ա Ի Յովսէփայ արքեպիսկոպոսէ – Նախիջեւանու մաղիստրաթի ազնիւ դատաւորացդ եւ ազնիւ հոգեբարձուացդ, ընդ որս եւ բոլոր հասարակութեանն... օրհնութիւն Տեառն առաքեմ առ Ձեզ եւ ի քաղաքս եւ ի գիւղօրայս ձեր. ամէն:
692. 174բ Ի Յովսէփայ արքեպիսկոպոսէ Նախիջեւանայ մաղիստրաթի ազնիւ դատաւորացդ եւ ազնուական անձանցդ օրհնութեամբ յայտնի առնեմ – Ես ի հասրարակական պարտաւորութեանցն զերծայ... միամիտ լինիք՝ ազնիւ դեֆութեթքն պատմելոց են մեզ վասն այսմ. 1790, յունիսի 26, ի Եաշ:
693. 175աբ Առ ազնիւ պարոն Մկրտիչն գրեցաք – Ընդ մեր Գրիգորին զամենայն որպէսն գրեալ եմ Ձեզ... ինչ ասիցէ Ձեզ գուբեռնաթին, եւ մեզ գրեք փութով. 1790, յունիսի 22, ի յԵաշ:
694. 176աբ Առ Կարապետ աստուածիմաստ վարդապետն գրեցաք – Ի մայիսի 3 եւ 7էն գրեցեալ գիրստ ընկալաք... պարոն Պօղոսիցն եւս ԲԿ. (՞) թուման առեալ՝ պարոն Մարտինին տացես. 1790, յունիսի 24, ի Եաշ:
695. 177ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք – Ի Մօսկովու եւ ի Նախիջեւանու ի մայիսի 7էն գրեցեալ թուղթսդ... մերն ի դէֆութաթացն իմանայք. 1790, յունիսի 24, ի Եաշ:
696. 177բ Առ մահտեսի ազնիւ պարոն Աստուածատուրն գրեցաք – Զորպէսն մեր եւ հասարակութեան եւ շնորհաւորութիւն վասն նոր աստիճանին... կողմանցս դէֆութաթացն իմանալ. 1790, յունիսիս 24, ի Եաշ:
697. 177բ Սոյնպէս եւ առ ազնիւ պարոն Պօղոսն գրեցաք եւ վասն նոր չինի ԲԿ. (՞) թուման եղեալ խարջին՝ տալ Կարապետ վարդապետին (այսչափ):
698. 177բ Առ Բօղդան Վասիլիչն գրեցաք, ի Հաշտարխան – Զպատասխան թղթոյն իւրոյ... շնորհաւորութիւն վասն նորածին զաւակին իւրոյ. եւ այլն. 1790, յունիսի 24:
699. 177բ Առ ազնիւ պարոն Գուրկինն Եստատեան գրեցաք – Զպատասխան թղթոյն իւրոյ եւ միամտութիւն վասն... 1790, յունիսի 24:
700. 177բ Առ Նախիջեւանու հինգ գիւղացիսն գրեցաք... վար եւ ցանք առնել եւ խաղաղ մնալ. 1790, յունիսի 24:
701. 178ա Ազնիւ պարոն Մկրտիչ զայս եւս ազնուական ընկերօքդ գիտացի՛ր, զի մեք աստ ետուք դէֆութաթացն... եւ յայտնէ՛ք նոցա, որոց հարկ է, Յ. Ա. Ե.: Առ պարոն Մկրտումն գրեք յուլիսի 18, ի յԵաշու:
702. 178աբ Ի Յովսէփայ արքեպիսկոպոսէ Հաշտարխանու հոգեւոր կանցիստորիդ մերոյ յառաջադրութիւն – Յապրիլի (՞)էն գիրն կանցիստորի ընկալաք եւ գիտացաք... կրկին գնացաք ի Սըչովայ եւ դարձաք անդեն ի յԵաշ. 1790, յուլիսի 20, ի յԵաշ:
703. 178բ-9ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ – Ընդ դեֆութաթացն գրեցի առ քեզ եւ զպետին կենիմ առաքեցի, զոր դարձեալ յանձնեմ ի գութ... ապա ռուստերէնումն պակաս շատ կայր. 1790, յուլիսի 22, ի յԵաշ:
704. 179բ-80ա Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք – Ընդ դեֆութաթացն զամենայն որպէսն գրեցի ձեզ... մահուտն վասն իմ է՝ պահեսցէ, ղուպուքն վասն Սրբոյ Աթոռոյն է, այնպէս պահպանեա՛. 1790, յուլիսի 22, ի Եաշ:
705. 180ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք – Մասնակցօղքն վասն տպարանի պարտուցն ի Փօթի... բոլորն եղեւ կբկթռ. (62-69.000՞) դիան, ի հասրակութենէն ոչինչ եմ խնդրեալ:
706. 180բ Առ տէր Մինասն եւ տիրացու Ծատուրին գրեցաք – Մեք զորպէսն մեր յառաջ քան զայս ընդ Գուրիէլին գրեալ եմք... պարոն Ծատուրին տացես, մեք աստ ստացաք. 1790, յուլիսի 22, Եաշ:
707. 180բ Առ հանգուցեալ Անանիայի կին Եղիսայվետն գրեցաք – Մխիթարութիւն եւ յորդորմունք՝ գնալ ի Նախիջեւան... պատուէր՝ հարազատութեամբ ծառայել. եւ այլն. յուլիսի 22:
708. 181ա Առ Մինասի կենակից Ծաղիկն գրեցաք՝ մխիթարութիւն վասն հանգուցեալ մօրն... յանուն Սրբոյ Սթոռոյն կարեալ են. եւ այլ, յուլիսի 22, 1790, ի Եաշ:
709. 181ա Առ պարոն Մկրտումն Գալուստեան գրեցաք՝ զորպէսն կողմանցս եւ քնեազի գնալն... առեալ առ մեզ յղեսցես եւ այլն. 1790, յուլիսի 22, ի Եաշ:
710. 181ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք՝ տպարանի հաստատելն... յղեսցէ առ նա. եւ այլն. 1790, յուլիսի 24, ի Եաշ:
711. 181ա Առ Ներսէս աղայն գրեցաք՝ Աւետարանի եւ պատկերի ընկալնուլն... Յովհաննէսէն եւ յիմացումն գրել մեզ եւ այլն. յուլիսի 24:
712. 181ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք – Զորպէսն մեր, տպարանի հաստատելն ի Նախիջեւան եւ մեր դառնալան ի Սըչովու... մկրտէ զՏրդատ պնակէի համարէ. եւ այլն. յուլիսի 24:
713. 181ա Առ պարոն Քրիստափօրն գրեցաք զպատասխան թղթոյն... եւ զորպէսն Սիմօն Սէրգէյիչի եւ բարեբախտութեան նորին:
714. 181բ Առ ազնիւ աղաւյ Յարութիւնն գրեցաք զորպէսն մեր... առ Եկիմ Վասիլիչն ծախելն եւ կամ որպէս առնելն ինքն է գրելոց:
715. 181բ Առ Կատարինէ Իվանովնայն գրեցաք շնորհակալութիւն վասն կարեցեալ զգեստուցն Սուրբ Խաչ վանիցն եւ հաստատելն տպարանի ի Նախիջեւան դառնալն մերն ի Սըչովու (այսչափ):
716. 181բ-2ա Ի Փօթիշան եւ ի Ռօման գրեցաք ի յԵշու – Յորմէ ժամանեսցի աստուածային օրհնութիւն ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց... աղօթարար վասն ձեր եւ ցանկացօղ երեսաց ձերոց. ամէն. 1790 յօգոստոսի 8, ի յԵաշ:
717. 182ա Առ պարոն Խաչիկն սիրոյ թուղթ գրեցաք եւ ընդ կոնդակին յղեցաք... 7 ղուռուշ, սոցին ջամն եղեւ, 122 ղուռուշ. յօգոստոսի 8, ի Եաշ:
718. 182ա Առ մահտեսի Գէորքն գրեցաք՝ ելանելն մեր եւ ի պատկերաց իմոց մէկ հատ առաքեցաք ի նշան օրհնութեան (այսչափ):
719. 182ա Ի Բուքռէշ գրեցաք՝ առ պարոն Սիմօնն, մահտեսի Ստեփանի, Վարդանն, աթոռակալ Պետրոսն... այլ ուրեք կարգել վասն քահանայութեան. եւ այլն. 1790, յօգոստոսի 10, Եաշ:
720. 182բ Առ Ներսէս աղայն գրեցաք՝ զպատասխան թղթոյն իւրոյ... մերձ ի Բուքռեշու եւ զորպէսն կողմանցս համառոտեսցես. եւ այլն. 1790, յօգոստոսի 26, ի Բէնդէր:
721. 182բ Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք՝ վաղուց գիր չունելն մեր... անկարգ հակառակութիւեանն եւ հոտած բանքն եւ այլն ամենայն. 1790, յօգոստոսի 26, ի Բէնդէր:
722. 182բ Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք՝ յառաջ քան զայս գրեալ եմ ի յԵաշու զորպէսն մեր, մեք վաղուց է ի քէն գիր չունիմք, եւ վասն Հաշտարխանուց, եւ զորպէսն կողմանցս. եւ այլն (այսչափ):
723. 182բ Առ Կատարինէ Իվանովնայն եւ առ աղայ Յարութիւնն գրեցաք... կարող էք հասուցանել մեզ եւ այլն ամենայն. 1790, յօգոստոսի 26, ի Բէնդէր:
724. 182բ Առ աղայ Մինաս Լազրովն գրեցաք՝ երկոքին թուղթսդ ընկալեալ եմք եւ գիտացեալ... կապիտան եւ օբրտրեքդուր Հաշտարխանու եւ այլն. 1790, յօգոստոսի 26, Ի Բէնդէր:
725. 182բ Առ տէր Ստէփանն գրեցաք՝ զորպէսն մեր եւ հետեւել յորդորել Կատարինէ Զաքարովնին... յիշատակ առնուլ տպարանին. եւ այլն. 1790, յօգոստոսի 26, ի Բէնդէր:
726. 183աբ Առ պարոն Մկրտումն գրեցաք ի Հաշտարխան – Ընդ կուրէլիեն գրեալ գիրն քոյ եւ հասարակութեան ընկալայ ի յԵաշ... պարտական առաջի Աստուծոյ եւ անհաւատարիմ առաջի մարդկան եւ այլն. Յ. Ա. Ե., 1790, յօգոստոսի 30, ի Բէնդէր:
727. 184աբ Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան ի վերայ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոյդ... վերստին պայծառութիւն եւ շինութիւն. ամէն. ի Բէնդէր, ընդ հովանեաւ Սուրբ Լուսաւորչին:
728. 184բ-5ա Յատկապէս պատուիրեմ ամենայն քաղաքի քահանայիցդ, առաւելապէս Հաշտարխան քաղաքիդ... ամենայն ինչ գոհութեամբ ընկալէք, որ Աստուած սիրոյ եւ խաղաղութեան մնասցէ առ ձեզ:
729. 185ա Առ աղայ Մինաս Դիլանչովն գրեցաք – Ընդ կուրիէլին սիրոյ գիրդ ընկալեալ եմ եւ գրեցեալսդ գիտացեալ... վասն Աչակովուն եւ Պլատովի պօլկն յղեցան. 1790, սեպտեմբերի 1, ի Բէնդէր:
730. 185բ Առ Հաշտարխանու հոգեւոր կանցիստորն գրեցաք – Ահա կոնդակ օրհնութեան գրեցի ի քաղաքդ վասն զանազան բանից... ամենայն ըստ զօրութեան մեծ կոնդակին լցուցանել զհրամանն մեր. Յ. Ա. Ե., 1790, սեպտեմբերի 1, ի Բէնդէր:
731. 185բ Առ Բաղդասար վարդապետն գրեցաք՝ զորպէսն մեր ի պարոն Մկրտումէն իմանալ եւ վասն ազգին աղօթել. եւ այլն (այսչափ):
732. 185բ Առ պարոն Յակօբոսն գրեցաք՝ զորպէսն մեր ի պարոն Մկրտումէն իմանալ եւ եկեղեցւոյ արդիւնքն ընդ անօթիցն գրով յանձնել շարպապ Գալուստին, որ եղիցի երեցփոխ եւ այլն (այսչափ):
733. 185բ Առ պարոն Մարգարն գրեցաք, ի Ղզլար – Երկոքին թուղթսդ ընկալեալ եմ, աթեստատքն փուչ խնդիրքդ կարելի է... Ղալամեան պարոն Մելքոնն պօռօչիկ եղեւ:
734. 185բ Առ պարոն Յարութիւնն գրեցաք – Ընկալնուլն գրոյ ընդ կուրիէլին եւ շնորհակալութիւն վասն երկու փուորղային... այլ ծիծաղկան բանք:
735. 186ա Առ պարոն Եսային գրեցաք՝ երեցփոխ – Գիրդ եւ զանկակատան ձեւն ընկալայ եւ շնորհակալեցայ յաշխատանացդ... աստ ստանամ ի նմանէ, երբ արդիւնք գտանէ. եւ այլն. 1790, սեպտեմբերի 1, ի Բէնդէր:
736. 186ա Առ Դէրբէնդէցի պարոն Գէորքն եւ մեր Յովհաննէսն գրեցաք – Որպէս յառաջ գրեալ եմ ձեզ ի Մօսկովու դառնալն Յովհաննէսի, իմ բանն այնպէս իստակէք... այնպէս առնուք եւ սամուրն լաւ ծախէք. եւ այլն. 1790, սեպտեմբերի 1, ի Բէնդէր:
737. 186ա Առ Թիլֆիզու կոյս Մարիամն գրեցաք – Գիրդ ընդ ընծայիւ ընկալայ շնորհակալութեամբ... Հռիփսիմէին եւ Գայեանէեն զօրհնութիւն իմ մատուցանէք եւ այլն. 1790, սեպտեմբերի 1:
738. 186բ Առ ազնիւ պարոն Թաղօն գրեցաք – Փետրվարէն գիրդ ընկալայ եւ վասն սամուր քիւրքացն գրեցեալսդ գիտացի... իսկ եթէ դու աստ իցէիր, շատ հեշտ էր. եւ այլն. 1790, յօգոստոսի 30, ի Բէնդէր:
739. 186բ-7բ Դարձեալ առանձնաբար եւ զայս գիտացիր թէպէտ ի միւս թուղթն այնպէս գրեցի վասն որդւոցդ եւ վասն եղբայր պարոն Մարտիրոսին... լեզուով եւս ծանուցանես ինչ հարկ է վասն այսմ. 1790, սեպտեմբերի 1, ի Բէնդէր:
740. 188ա Առ պարոն Մարտիրոսն Գալստեան գրեցաք, ի Մօսկօվ – Առ ի բազմաց ամաց հետէ ըստ խնդրոյ եղբարացդ հետեւողութիւն իմ... մնամ վասն քոյ միշտ աղօթարար հայր՝ Յ. Ա. Ե., 1790, սեպտեմբերի 1, ի Բէնդէր:
741. 188բ Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք, ընդ Սահակին, ի Ղռիմ – Վաղուց գիր չունելն մեր, ի Բէնդէր գալն եւ կողմանցս յաջողութիւնն... այլն ամենայն, համառօտ զորպէսն մեր. 1790, սեպտեմբերի 7:
742. 188բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք՝ զորպէսն մեր, եւ մէկ դաստայ թուղթ առաքեցաք վասն փորձելոյ, որ ութ ղուռուշ եւ կէս էաք առեալ (այսչափ):
743. 188բ Առ պարոն Մկրտիչն գրեցաք՝ զորպէսն կողմանցս, եւ յաջող լինել զօրաց մերոց, եւ վաղուց գիր չունելն ի յինքեանց (այսչափ):
744. 188բ Առ Մարտին աղայն գրեցաք՝ զորպէսն մեր եւ յորդորմունք վասն շինութեանց զանկակատանն եւ խաչկալին:
745. 188բ Առ ազնիւ պարոն Յովհաննէսն Աբրահամեան գրեցաք՝ նաւուց խորտակելն թուրքաց, եւ զորպէսն կողմանցս (այսչափ):
746. 188բ Առ տէր Աստուածատուրն գրեցաք զպատասխան թղթոյն իւրոյ եւ վասն Անանիայի կնոջն՝ աներկիւղ լինել ի պատրուցն եւ այլն (այսչափ):
747. 188բ Առ Ղարաղաշ պարոն Յովհաննէսն գրեցաք զպատասխան թղթոյն իւրոյ... հետեւողութեանց սուդաղի բաղերին եւ այլն:
748. 188բ Առ Ամասիայի տիրացու Յակօբն գրեցաք... առ մեզ ուղեւորել, ընդ որս եւ փոքր ինչ բրինձ:
749. 188բ Առ գանձապետ պարոն Անդրէասն գրեցաք վասն հանգուցեալ անյիշատակ աքմաքչի մահուան... այսպիսեաց կայն վասն Սրբոյ Աթոռոյն տիրել:
750. 189ա-90ա Առ Թադէոս վարդապետն գրեցաք – Յամսոյս 7 մեր Սահակ տղայն մեր ձիանցովն եւ արապայօվն ղրկեցի... թուրքաց նաւուց խորտակելն. եւ այլն, ընդ Սահակին գրեցի. 1790, սեկտեմբեր:
751. 190բ-1ա Առ Կարապետ վարդապետին գրեցաք – Յամսոյս 7 մեր Սահակն մեր ձիանցովն եւ արապայովն առաքեցի ի յՕրն, ձեր ղրկած... եթէ պատշաճ ոչ տեսցես, զանց արասցես եւ այլն. 1790, սեպտեմբերի 12:
752. 191ա Առ պարոն Մկրտումն գրեցաք ընդ Մատթէոսին՝ վասն զմրութին եւ մարգարտին... ճերմակ զար, խասայ ծաղկով եւ այլն. 1790, սեպտեմբերի 12, ի Բէնդէր:
753. 191ա Առ Բօղդան Վասիլիչն գրեցաք զպատասխան թղթոյն իւրոյ... խնդրեսցէ ի նմանէ, կարէ կատարումն առնել եւ այլն:
754. 191ա-2ա Դարձեալ գրեցաք առ պարոն Մկրտումն – Յուլիսի 30էն գրեցեալ գիրդ ընդ Միրզայ Սատղեն յամսոյս 13 ընկալաք... մեք հարիւր խարջեսցուք. եւ այլն. 1790, սեպտեմբերի 12, ի Բէնդէր:
755. 192ա Առ ազնիւ աղայ Մինաս Դիլանչեանն գրեցաք – Ընդ Միրզայ Սադըղեն գրեցեալ գիրդ ընկալայ... նոյնպէս եւ վասն քարին եւ մարգարտին. եւ այլն. սեպտեմբերի 12, ի Բէնդէր, 1790:
756. 192բ-4ա Առ Կարապետ եւ Թադդէոս աստուածաբան վարդապետսն գրեցաք – Աւետիս խնդութեան մատուցանեմ ձեզ, որ գիտասջիք՝ այժմ ունել հաստատութիւն բոլոր սկսուածոցն... անմահ անուն քեզ ըստասցի եւ նըպատակ բարեաց լիցի:
757. 194բ-5ա Առ պարոն Մկրտումին գրեցաք – Ի ձեռն զանազան թղթոցն մերոց, որ ընդ սոյն գրեալ են, ձեզ յայտնի լինելոց է... որ այն հարամզատէքն ինձ խաչահամբոյր տան. 1790, հոգտեմբերի 5, ի Բէնդէր:
758. 195աբ Առ պարոն Նիկողոսն գրեցաք – Ես ի Հնդկաց՝ ի քաղաքէն Սուրաթու մեր տէր Ստեփանէն... որ իւր գրածի եւ խնդրածի պէս կատարումն տացից՝ միամիտ լինիցի. 1790, հոգտեմբերի 5, ի Բէնդէր:
759. 195բ-7ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն Մանչուրեան գրեցաւ – Զաւետաբեր եւ զուրախարար գիր քոյ բազմութեան թղտուոցն Շամիրամ աղայի, մեր տէր ըՍտեփանի եւ Սուրաթի հասարակութեանն... պատկերիս դրութեանն եւ պատկերի գունոյն ցանկան տեսանել. 1790, հոգտեմբերի 5, ի Բէնդէր:
760. 198աբ Առ պարոն Պետրոսն Քալանթարեան գրեցաք – Բազում միջոց է՝ ի քէն գիր ոչ ունիմ եւ ոչ գիտեմ քեզ յանձնեցեալ բոլոր պարտաւորութիւնքն... Մովսէս վարդապետին եւ միւս քահանյիցն օրհնութիւն տամ եւ մնամ. Յ. Ա. Ե., 1790, հոգտեմբերի 5, ի Բէնդէր:
761. 199ա Առ պարոն Յովհաննէս Սումբատովն գրեցաւ, ի Մօսկով – Վաղուց է ոչ ունիմք զգիր, մեք աստ՝ ի մէջ զօրացն եմք առողջութեամբ... հասուսցէ ազնիւ պարոն Փիլիպպոս Մանչարեանի միջնորդութեամբն. եւ այլն. Յ. Ա. Ե., 1790, հոգտեմբերի 5, ի Բէնդէր:
762. 199ա Առ Զաքար Իվանիչն գրեցաւ, ի Մօսկով – Ի վաղուցէ գիր չունելն մեր, գոլն ի մէջ բանակիս, առողջութեամբ քնեազի... առ քեզ յղել մեզ վասն տպեցուցանելոյ եւ այլն. 1790, հոգտեմբերի 5, ի Բէնդէր:
763. 199ա Առ պարոն Խաչիկն Առբաբեան գրեցաւ – Իւր գրոյ ընկալնուլն, ընդ Աւետիկին ոսկւոյ ստանալն... ժողովրդեանն օգնութիւնն տպարանի եւ դպրոցի. եւ այլն, որպէսն մեր. հոգտեմբերի 5, 1790, ի Բէնդէր:
764. 199ա Առ պարոն Մակարն Խուդաբաղեան գրեցաւ զպատասխան թղթոյն, զորպէսն մեր... ակնկալութիւն ունելն, քսան թուման յղէք՝ վասն շոր կարելոյ ինքեան եւ այլն:
765. 199բ Առ տէր Ստեփանն գրեցաւ – Զպատասխան թղթոյն իւրոյ եւ շնորհակալութիւն վասն ընծայիցն... յանձնարարութիւն վասն Սիմօն Սէրգէյիչին եւ այլն:
766. 199բ Առ Ներսէս աղայն գրեցաւ – Զորպէսն կողմանցս եւ պաշարելն Զաքելի եւ զԻսմայէլ թղթոց իւրոց... վասն Սիմօն Սէրգէյիչին եւ այլն. 1790, հոգտեմբերի 5:
767. 199բ Առ Կատարինէ Իվանովնայն գրեցաւ – Վաղուց է գիր չունեմք, մեք առողջութեամբ եմք... ահա պատրաստեմք գնալ ի Քիլի եւ յԻսմայէլ. եւ այլն:
768. 199բ Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաւ – Գիտութեամբ պարոն Պօպովին հարիւր թուման առաքեցաք առ քեզ... Սիմօն Սէրգէյիչէն գիտասցես. եւ այլն. 1790, հոգտեմբերի 5, ի Բէնդէր:
769. 200ա Առ պարոն Յարութիւնն Մնացակենց գրեցաք – Խնդրանաց կօպիէն, որ քնեազին պարտ եմ մատուցանել, առաքեցի պարոն Մկրտումին... վասն անպատճառ գալստեանն ի Նախիջեւան. 1790, հոգտեմբերի 5, ի Բէնդէր:
770. 200ա Առ աղայ Աւետիկն գրեցաւ շնորհն քնեազի առ Սիմօն Սէրգեյիչն եւ ի սրտէ սիրելն զնա, եւ զորպէսն մեր. եւ այլն, հոգտեմբերի 5 (այսչափ):
771. 200ա Առ պարոն Մարտիրոսն գրեցաւ – Յառաջ քան զայս զհարկաւորն գրեցաք առ քեզ, յուսամ համեմատ այնմ կատարումն իցես արարել. եւ այլն ի Սիմօն Սէրգէյիչէն իմասցես (այսչափ):
772. 200ա Առ Սիմօն Եագորիչն գրեցաք ընդ Սիմօն Սէրգէյիչին՝ զորպէսն մեր եւ քսան թումանի ասիգնացի... զոր խոստացեալ էաք տալ. եւ այլն. հոգտեմբերի 5, 1790:
773. 200բ-1ա Առ պարոն Մկրտումն գրեցաք – Միւս գրովն ամենայն ինչ յայտնի լինելոց է քեզ, անկանօն ընծայ ղրկելդ... օրհնութիւն տամ եւ ազնուութեան կռիւն յետոյ եմ առնելոց. 1790, հոգտեմբերի 5, ի Բէնդէր:
774. 201ա Առ պարոն Խաչիկն Մսրեանց գրեցաք զօրհնութիւն մեր եւ զորպէսն կողմանցս... առ մահտեսի պարոն Գէորքն գրեցաք զօրհնութիւն մեր եւ զորպէսն:
775. 201ա Առ տիրացու Գրիգորն եւ տէր Առաքելմ գրեցաք զորպէսն մեր եւ ի գրեանց նոր եկելոց առաքեցաք... իսկ փոքր Ժամագիրքն ԽԵ. (45) փարայ, եւ այլ յորդորմունք. 1790, հոգտեմբերի 7, ի Բէնդէր:
776. 201ա Առ աղաչայ Նիկօլն եւ Վարդերեսն Քփրենց գրեցաք զորպէսն կողմանցս... եթէ հաճեսցենառաքեցից վասն ինքեանց քահանայգործութիւն առնել:
777. 201բ Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն, պարոն Փիլիպպոսն Մանչարեան... ազգաբանութիւն յղեցաք առ նոսա. 1790, հոգտեմբերի 22, ի Բէնդէր:
778. 201բ Առ պարոն Մկրտումն Գալստեան գրեցաք ըստ հրամանի պատասխանին ղալամքեար չար եւ անչար... գիր առնուլ ի վերայ որդւոցն եւ այլ զորպէսն կողմանցս. 1790, հոգտեմբերի 22, ի Բէնդէր:
779. 201բ Ի սոյն թուոջս գրեցաք առ Հաշտարխանու կամէնդաթ Սկարժենսկուն՝ զպատասխան թղթոյն իւրոյ, զորպէսն մեր եւ սէր (այսչափ):
780. 201բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք՝ ոչ ունելն մեր զգիր ընդ Անդրէասին ի նմանէ... նոյնպէս եւ ի Քէլի գնալն մեր. 1790, նոյեմբերի 8, ի Բէնդէր:
781. 201բ Առ պարոն Մկրտիչն գրեցաք՝ գրոյ ընկալնուլն եւ սպասելն գալստեանն Կարապետ վարդապետին... ազնուականութեանն միամտութիւն եւ այլն. 1790, նոյեմբերի 8:
782. 202ա Առ Իվան Պետրովիչ Գասպարովն գրեցաք – Անդ[է]ասի հետ գրեցեալ գիրն Սիմօն Սէրգէյիչին ձեր ես բացեալ տեղեկացայ...երբ գայ՝ յայնժամ գրեցից ձեզ. եւ այլն. 1790, նոյեմբերի 8, ի Բէնդէր:
783. 202ա Առ պարոն Մկրտումն գրեցաք՝ երկու գուրիէլ եմք ղրկած քեզ քնեազի հրամանաւն... քնեազին տալ եւ գինն ստանալ եւ այլն. 1790, նոյեմբերի 8:
784. 202ա Առ աղայ Մահմադ բէգն գրեցաք՝ ես յառաջ գրեալ եմ զորպէսն ձեր, քնեազն շատ շնորհ ունի... մէկ արխալուղ ղրկես, որ տեղս կարօղ չկայ. 1790, նոյեմբերի 8, ի Բէնդէր:
785. 202բ-3ա Առ պարոն Նիկողոսն (մատիտով՝ «Աղաբաբեան») գրեցաք – Հոգտեմբերի 5 գրեցի առ քեզ զորպէսն մեր, եւ սիրական եղբօրն քոյ՝ որ ի Սուրաթ, այժմ եւս գիր ընկալայ... բոլոր ազգաց ցնծալոց որ յաւիտեան ոչ է լեալ ազգի մերում. 1790, նոյեմբերի 22, ի Բէնդէր ըստ վերոյ մտացն եւ առ եղբայրն իւր՝ պարոն Յակոբոսն Աղաբաբեան:
786. 203բ-4բ Առ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք – Ընդ Սիմօն Սերգեիչին եւ զկնի նորա գրեցի առ քեզ զամենայն որպէսն մեր, զկնի նորա զմեզ առաքեցաք... արժանանալ այնպէս փառօք տեսանել զիրեարս. 1790, նոյեմբերի 22, ի Բէնդէր:
787. 204բ Առ տէր Ստեփանն գրեցաք զպատասխան թղթոյն իւրոյ, առնուլն զՔիլի եւ հանելն զժողովուրդսն, քնեազի շնորհն եւ զորպէսն մեր, եւ փօշտի թուղթ առաքել վասն մեր. եւ այլն. նոյեմբերի 12:
788. 204բ Առ Ներսէս աղայն գրեցաք զորպէսն մեր եւ առնուլն զՔիլի, եւ սակս Մինաս Լազրիչին, որ ի գալն Աստուծով աստ հոգալոց եմք զբանն նորին. եւ այլն. ի նոյեմբերի 12, ի Բէնդէր, 1790:
789. 205ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք – Մխիթարութիւն վասն զոքանչին, զորպէսն մեր... ծանուցանելն մեզ եւ միամտութիւն տալ. եւ այլն. ի նոյեմբերի 12:
790. 205ա Առ Սիմօն Սէրգէյիչն գրեցաք – Երկոսին գրոյ ընկալնուլն ի Կրմենչուկու, զորպէսն մեր գրելն յառաջ քան զայս... նման Կատարինէի թասին:
791. 205ա Առ Զաքար Իվանիչն գրեցաք մխիթարութիւն վասն մօրն, Քիլէոյ առնուլն եւ զժողովուրդսն հանելն... մեզ յիմացումն առնել, որ գինն առաքիցեմք. եւ այլն. նոյեմբերի 12, 1790:
792. 205ա Առ պարոն Պետրոսն Քալանթարեան գրեցաք՝ յուլիսէն գիրդ... զժողովուրդսն տեղւոյ հանաք. եւ այլն. նոյեմբերի 13, 1790:
793. 205աբ Ի Փօթիշան գրեցաւ ընդ ազնիւ Պաղասարին – Եւ ընդ աստուածային օրհնութեանս մերոյ գիտութիւն եղիցի օրհնեալ ժողովրդեանդ մերոյ... հանապազ աղօթեսցէ վասն ձեր. նոյեմբերի 25:
794. 206ա-7բ Առ պարոն Մկրտումն գրեցաք – Գուրիելն ընդ առաքեցեալ իրացդ ամբողջ էհաս մեզ յամսոյս 7, զորս մեք ընկալաք... կատարեալ լինելոց է թարց կարծեաց. 1791, յունվարի, ի Եաշ:
795. 207բ-8ա Առ տէր Պետրոսն՝ Թիֆլիզեցուն, գրեցաք ի Հաշտարխան – Դու ծերացար եւ քոյ անկատար խելագարութեանն հետ քեզ ծերացուցեր... այլն ի Նախիջեւան ուսի՛ր կամ ի Թիլֆիզ. 1791, յունվարի 20:
796. 208ա Առ պարոն Գասպարն գրեցաք ի Հաշտարխան... գիտել զերախտիս նորա. եւ այլն. 1791, յունվարի 20, յԵաշ:
797. 208ա Առ տէր Մինասն գրեցաք զպատասխան թղթոյն իւրոյ եւ զորպէսն կողմանցս գիտել ի պարոն Մկրտումէն. եւ ի այլ ի վերոյ թղթոջն (այսչափ):
798. 208բ Առ Հաշտարխանու հոգեւոր կանցիստօրն գրեցաք հրաման՝ բաշպօրթ տալ Թիլֆիզեցի տէր Պետրոսին... զգաստ լինել ի պաշտամունս իւրեանց:
799. 208բ Առ ազնիւ պարոն Թաղօն գրեցաք ի Գիլան – Զպատասխան գրոյն իւրոյ եւ վասն Մուրթուզալի խանին, թէ զորպէսն տեղւոյդ... հարիւր թուման մեզ հասուցանել, որ հոգամք. 1791, յունվարի 20:
800. 208բ Ի Ղզլար, առ պարոն Մարգարն գրեցաք զպատասխան թղթոյն իւրոյ... վարպետ առաքեցից, որ իստակ քաշելն սովրեցնեն:
801. 208բ Առ ազնիւ պարոն Գուրկինն գրեցաք ի Ղզլար՝ զպատասխան թղթոյն իւրոյ, միամտութիւն վասն բանին, որ ունի ընդ Մերզայու դղէն, եւ զորպէսն Իսմայելի, եւ գնալն քնեազի ի Պետերբուրղ:
802. 209ա Ի Ռօմեն գրեցաւ առ հասարակութիւնն՝ վասն տէր Յարութիւնին... Յորմէ սիրով եւ աստուածային օրհնութեանն ծանուցումն լինիցի... ընդ միմեանս միշտ սիրով կացէ՛ք. փետրվարի 4, ի Եաշ:
803. 209ա-10ա Պարոն Խաչիկ Մսրեան – Գիրն քոյ, որ ընդ եղբարցդ, ընկալեալ եմ եւ գիտեմ, եւ ֆունթ-ֆունթ գրածիդ վերահասու եղէ... Այս է անփոփոխ կամք իմ առ քեզ եւ առ ամենայն ժողովուրդս իմ. 1791 փետրվարի 4, ի յԵաշ:
804. 210ա Նոյնպէս առ մահտեսի Գէորքն գրեցաք՝ շնորհակալութիւն վասն յիսուն ղուռուշ դրամին... ընդ միմեանս ըստ վերոյ մտացն. փետրվարի 4, ի Եաշ:
805. 210ա Գրեցաք ի Բուքռէշ՝ հասարակ ժողովրդեանն, վասն Դռնովացի տէր Աստուածատուրին... ընդունել ինքեանց քահանայ եւ սիրով պատուել եւ այլն. փետրվարի 8:
806. 210աբ Ի Սըչովայ, ի Փօթիշան, ի Ռօման եւ ի Յօկնայ գրեցաք՝ շնորհակալութիւն վասն Իսմայիլյա ողորմեանն – Յորմէ ծանուցումն լինիցի սիրելի որդւոցդ մերոց... շնորհ Տեառն մերոյ եղիցի ընդ ձեզ միշտ. ամէն:
807. 211ա Ի Յօկնայ – Յորմէ սիրովն աստուածային օրհնութեանն ծանուցումն լինիցի սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ մերոց... ըստ հանդիպմանն մեր յայտնէք: Շնորհ Տեառն եղիցի ձեզ. ամէն. 1791, փետրվարի, յԵաշ:
808. 211բ-3ա Ի Ռոման եւ ի Սըչովայ գրեցաք ընդ պարոն Աւագին – Յորմէ ժամանեսցի սէր, ողջոյն եւ օրհնութիւն աստուածային ի Փօթիջան... ի ծոց ձեր զողորմութիւն իւր սուրբ. ամէն. 1791, յունվարի 22, ի յԵաշ:
809. 213ա Առ վերոյ մտացն եւս գրեցաք ի Ռօման եւ ի Յօգնայ, ընդ պարոն Խաչիկին... այսօր իմ մարդովն եւ արապայովն առաքեցի նոցա:
810. 213աբ Ի Հաշտարխան, առ Մուրթուզալի խանի ելչի աղայ Մահմատ բէգն – Գերապատուելի աղայ Մահմատ բեգի իմ հաւատարիմ բարեկամ, ախորժ գիրն ձեր զոր վասն յաջողութեան... 1791, փետրվարի 12, ի Եաշ:
811. 214ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք – Ելանելն մեր ի յԵաշու եւ նեղութեամբ գալն... հասրակութեանն յայտնեսցես օրհնութեամբ. եւ այլն. 1791, մարտի 17, Ս. Պ.:
812. 214ա Առ ազնիւ պարոն Մկրտիչն գրեցաք – Մեր գալն ի յԵաշու բազում նեղութեամբ... որքան եւ խնդրեալ եմ՝ փութասջիք յղել, որքան եւ կարելի է շուտ լինի. Յ. Ա. Ե., 1791, մարտի 11, ի Ս. Պ.:
813. 214ա Առ պարոն Մարտին եւ Աւետ Գալուստիչն գրեցաք՝ մեր գալն տառապանօք ի Պետրոպօլք եւ զորպէսն մեր (այսչափ):
814. 214ա Առ մեր Յովհաննէսն գրեցաք գալուստն մեր... տեսանել զմեզ եւ վերադառնալ:
815. 214ա Առ Իվան Գրիգորիչ Սումբատովն գրեցաք զգալուստն մեր եւ այլն. մարտի 16 (այսչափ):
816. 214ա Առ Զաքար Իվանիչն գրեցաք՝ մխիթարութիւն եւ գալն մեր վասն հասարակ ազգիս մերոյ հարկաւորութեանն (այսչափ):
817. 214ա Առ պարոն Նիկողայոսն Աղաբաբեան գրեցաք գալուստն մեր... փութով յիմացումն տալ. եւ այլն. մարտի 11, ի Ս. Պ.:
818. 214բ-5ա Ի Հաշտարխան՝ հասարակութեանն գրեցաք ի Պետրոպօլքու – Ի Յովսէփայ արքեպիսկոպոսէ օրհնութեամբ եւ սիրով յայտնի լինիցի Հաշտարխանու հասարակութեան... վաստակոցն ընդունայն չելցէ. եւ այլն. զօրհնութիւն մեր առաքելով առ ձեզ, մնամ վասն ձեր աղօթարար. 1791, մարտի 14:
819. 215աբ Առ ազնիւ պարոն Մկրտումն Գալստեան գրեցաք – Որպէս ի յԵաշու գրեցի ձեզ, հրամայեաց մեզ պայծառափայլ քնեազն գալ ի Սանկթ Պետերբուրղ... ինչ խնդրեալ է, բոլորն կատարելոց եմ. Յ. Ա. Ե., 1791, մարտի 14, ի Սանկթ Պ.:
820. 215բ Առ պարոն Քալանթարն գրեցաք ի Մօսկով՝ զորպէսն մեր (այսչափ):
821. 215բ Առ Պարոն Աւետ Գալուստիչն գրեցաք (այսչափ):
822. 215բ Առ մեր Աւթանդիլն գրեցաք՝ զգալուստ մեր եւ զորպէսն գալստեան մերոյ, եւ վասն Սիմօնին. եւ այլն (այսչափ):
823. 215բ Առ պարոն Զաքար Իվանիչն գրեցաք՝ զորպէսն մեր... առաքեցաք տալ տեարցն. մարտի 13, 1791:
824. 216ա Առ պարոն Զաքար Իվանիչն գրեցաք եւս... մինչեւ մեր գալն. եւ այլն. մարտի 18:
825. 216ա Առ պարոն Ստեփանն Թարխանեան գրեցաք զպատասխան թղթոյն իւրոյ եւ զորպէսն մեր. եւ այլն (այսչափ):
826. 216ա Առ պարոն Մարտիրոսն Գալուստեան՝ գրել զորպէսն իւր եւ ծանուցանել աստիճան ունելն եւ չունելն. եւ այլն. մարտի 18 (այսչափ):
827. 216ա Առ պարոն Մկրտումն Գալստեան՝ օգնութիւն հասուցանել ինձ վասն հարկաւորութեան իմոյ... ի նմանէ գիր առեալ՝ ինձ առաքել. եւ այլն. մարտի 20:
828. 216ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք՝ զորպէսն մեր, կազմարար ֆռանկին մուղայէթ լինել եւ շահել... բոլորն եղեւ Իօկեռ (՞) դիան. այլն. 1791, մարտի 20, ի Պ.:
829. 216ա Առ պարոն Մկրտումն գրեցաք զպատասխան թղթոյն իւրոյ, եւ քնեազին յայտնելն զորպէսն Մուրթուզալի խանի... հետեւի Կաճկաճովն, եւ այլ որպէսն յետոյ գրեցից. Յ. Ա. Ե. 1791, մարտի 28, ի Ս. Պ.
830. 216բ Առ Դերբենդեցի պարոն Գէորքն գրեցաք – Զպատասխան թղթոյն եւ զօրհնութիւն մեր վասն միամտութեան... տեսանել եւ վերադառնալ. եւ այլն. 1971 մարտի 28, ի Ս. Պ.:
831. 216բ Առ մեր Աւթանդիլն գրեցաք ի Մօսկով՝ զպատասխան թղթոյն իւրոյ եւ զորպէսն Մուրթազալի... յայտնելսրբազան Ռութվէլին. եւ այլն. 1791, մարտի 28, ի Ս. Պ.:
832. 216բ Առ Զաքար Իվանիչն գրեցաք՝ գրոյ ընկալնուլն եւ վասն 8 գլուխ բանին փութով յղել, եւ զօրհնութիւն մեր. մարտ 28 (այսչափ):
833. 216բ Առ պարոն Նիկողոսն գրեցաք՝ գրոյ ընկալնուլն... վասն տպարանի բանին ի գալս անձամբ խօսելոց. եւ այլն. զօրհնութիւն մեր. մարտի 28:
834. 216բ Առ մեր Յովհաննէսն գրեցաք՝ զպատասխան թղթոյն գիտել ի գրոյ պարոն Գէորքին... վերադառնալ նոյնպէս. եւ այլն, զօրհնութիւն մեր. մարտի 28:
835. 216բ Առ պարոն Յարութիւն Դիլանովն գրեցաք՝ զորպէսն մեր եւ վաղուց գիր չունելն... ինչ թարգմանութիւն ունելն ի պատրաստի. եւ այլն. մարտի 28:
836. 216բ Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք՝ զորպէսն մեր եւ գալն կարի տառապանօք... ի յԵլիսաբեթ ամանաթն ինձ ինձ մօտ է մնալոյ. եւ այլն. 1791, մարտի 28, ի Ս. Պ.:
837. 217ա Առ Լաչկարովն գրեցաք՝ զորպէսն մեր եւ յանձնարարութիւն վասն Կարապետ վարդապետին եւ այլն (այսչափ):
838. 217ա Առ Գայեօս արքիմանդրիտն գրեցաք՝ զորպէսն մեր եւ սէր (այսչափ):
839. 217ա Առ պարոն Ստեփանն գրեցաք՝ զորպէսն մեր (այսչափ):
840. 217ա Առ պարոն Մկրտումն գրեցաք՝ գուրիէլի գալն եւ թղթոց ընկալնուլն... զպատասխան թղթոցն իւրոյ. ապրիլի 3, 1791, ի Ս. Պ.:
841. 217ա Առ տէր Մինասն գրեցաք՝ զպատասխան թղթոյն իւրոյ եւ վասն Հազարապետի թոռն Ծաղիկին... կազմել տալ եւ ծախել. ապրիլի 3, 1791, ի Պետրոպօլք:
842. 217ա Առ կանցիստօրն գրեցաք յառաջադրութիւն – Բաժանմունքն կանցիստօրի, որ վասն Խաչումի որդի Վարդանին... առ այս յիմացումն ինձ գրել, եթէ հակառակն յառաջադրութեան պատահիցի. Յ. Ա. Ե. 1791, ապրիլի 3, ի Պետրոպօլք:
843. 217բ Առ Մաքսիմ կաթուղիկոսն գրեցաք՝ զպատասխան թղթոյն իւրոյ եւ սէր (այսչափ):
844. 217բ Առ տէր Պետրոսն վարժապետ գրեցաք՝ զպատասխան թղթոյն իւրոյ եւ հրաման... ի յԵաշ առաքեալ եմք. եւ այլն. ապրիլի 3, 1791, ի Պետրոպօլք:
845. 217բ Առ Զաքար Իվանիչն գրեցաք – Շնորհաւորեմ զփրկագործ եւ զսուրբ Յարութիւն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի... քվերդ եւ հարսին օրհնութիւն աստուածային մատուցանեմ. 1791, ապրիլի 8, ի Պետրոպօլք:
846. 217բ Առ պարոն Մարտիրոսն Գալստեան գրեցաք՝ շնորհաւորութիւն վասն Զատկին եւ զօրհնութիւն մեր:
847. 217բ Առ պարոն Ստեփանն Թարխանեան՝ նոյնպէս:
848. 217բ Առ պարոն Աւետիկն Գալստեան:
849. 217բ Առ Մովսէս վարդապետն:
850. 217բ Առ տէր Պետրոսն:
851. 217բ Առ տէր Զաքարն:
852. 217բ Առ պարոն Նիկողոսն Աղաբաբեան:
853. 217բ Առ աղայ Պօղոսն, զօրհնութիւն եւ զպատասխան թղթոյն իւրոյ:
854. 217բ Առ Քալանթարեան պարոն Պետրոսն:
855. 217բ Առ Իվան Գրիգորիչ Սումբատովն:
856. 217բ Առ Նանին եւ իւր հարսն (Հմր 846-856 յօդուածները՝ այսչափ):
857. 217բ Առ հանգուցեալ Ստեփան Խարդարեանի կինն գրեցաք... չծախսել զգրեանսն. եւ այլն. 1791, ապրիլի 8, ի Պետրոպօլք:
858. 218ա Առ աղաչայ Նիկօլն Քփրենց գրեցաք... առանց իմիք արատոյ պաշտել. եւ այլ այսպիսիս. 1791, ապրիլի 17, ի Ս. Պ.:
859. 218ա Առ տիրացու Գրիգորն գրեցաք ի Փօթիշան՝ զգալուստ մեր ի քաղաքս, զօրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն վասն յորդառատ սիրոյն իւրեանց (այսչափ):
860. 218ա Նոյնպէս գրեցաք եւ առ պարոն Խաչիկն Մսրենց՝ զօրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն, եւ զորպէսն մեր. ապրիլի 17:
861. 218ա Առ Ստամպօլկայ պարոն Ստեփանն եւ երեցփոխ Առաքելն գրեցաք ըստ վերոյ մտացն (այսչափ):
862. 218ա Առ Կարապետ վարդապետն մեր գրեցաք՝ զպատասխան թղթոցն իւրոց եւ հրամայեցաք զամենայն ինչսն մեր ժողովել... լինել տանն եւ գործոցն իւրոց, եւ այլ որպէսն մեր. ապրիլի 17, ի Ս. Պետերբուրղ:
863. 218ա Առ պարոն Ստեփանն Տէր-Սահակեան գրեցաք՝ զպատասխան թղթոյն իւրոյ, զորպէսն մեր եւ կողմանցս. ապրիլի 17:
864. 218ա Առ տիրացու Յարութիւն եւ ստառստայ պարոն Ստեփանն... չապականեսցեն նստօղքն եւ աւերեսցեն եւ այլն. ապրիլի 17:
865. 218ա Առ Քալանթար պարոն Պետրոսն գրեցաք ի Մօսկօվ՝ գրոյ ընկալնուլն եւ զորպէսն մեր (այսչափ):
866. 218ա Նոյնպէս մխիթարութիւն գրեցաք առ Ուրսիլիայ նանին եւ Հելլենայ Պետրովնայն՝ վասն մահուանն որդւոյն իւրեանց (այսչափ):
867. 218ա Առ մեր Աւթանդիլն գրեցաք՝ զպատասխան թղթոյն իւրոյ եւ զորպէսն մեր. ապրիլի 17, ի Ս. Պ.:
868. 218բ Առ պարոն Մկրտումն գրեցաք՝ յայսմ փօշտի գիր չունելն... միամիտ լինել, որ փոխելոց են. եւ այլն. 1791, ապրիլի 17, ի Պ.:
869. 218բ-9բ Ի Ղզլար գրեցաք հասարակութեանն՝ պատասխան բազմակնիք թղթոյն իւրեանց – Յորմէ բազմաբաղձ կարօտիւ, յորդ սիրով եւ աստուածային օրհնութեամբն ծանուցումն լիցի ի Ղզլար եղեալ քահանայիցդ... զօրհնութիւն առաքեմ առ ձեզ. շնորհ Տեառն ընդ ձեզ ամենեսեան. ամէն. 1791, մայիսի 32, ի Պետրոպօլք:
870. 219բ-20ա Ի Հաշտարխան՝ հասարակութեանն գրեցաք – Յորմէ օրհնութեամբ յայտնի առնեմ հասարակութեանդ Հաշտարխանու... 1791, ապրիլի 25, ի Պետրոպօլք:
871. 220ա Առ ազնիւ պարոն Մկրտումն գրեցաք – Մարտի 24էն գիրն ընկալնուլն եւ գիտելն զամենայն անցսն... ֆստղ եւ այլ ինչ յղել. եւ այլն. 1791, ապրիլի 25, ի Պ.:
872. 220ա Առ տէր Պետրոսն գրեցաք մխիթարութիւն եւ զօրհնութիւն վասն դիազարդ շուրջառին, որ տուեալդ Սրբոյ Աթոռոյն եւ այլն (այսչափ):
873. 220ա Առ պարոն Թադէոսն գրեցաք՝ մխիթարութիւն վասն հօրն իւրոյ... տուեալ ի յիշատակ Սրբոյ Աթոռոյն եւ այլն:
874. 220բ Առ աղայ Մահմանդ բէգն գրեցաք – Մարտի 22էն գիրն ընկալնուլն եւ գիտելն զյաջողութիւն պայծառափայլ խանին... ըստ կամաց իւրեանց. եւ այլն. ապրիլի 25, ի Պ.:
875. 220բ Առ երեցփոխ պարոն Եսային գրեցաք – Գիրդ ընկալայ եւ զաշխատանսդ գիտացի... կարօղ է կանցիստօրն զտէր Ներսէսն առաքել. եւ այլն. ապրիլի 25:
876. 220բ Առ պարոն Մարգար սանահայրն մեր գրեցաք – Ահա վասն քոյ առաք զաստիճան պօռօչիկութեան... մեր Յակօբն գիտէ. 1791, ապրիլի 25, ի Պետրոպօլք:
877. 220բ Առ լէգզի Յակօբն գրեցաք... բերել վասն գտակի եւ այլն. 1791, ապրիլի 29, ի Պետրոպօլք, առ Մուրթուզալի խանն գրեցաք ընդ մեր Յովհաննէսին:
878. 220բ-1բ Բարձրապատիւ եւ պայծառափայլ Մուրթազալուղի խան – Իմ ողորմած տէ՛ր եւ անգին բարեկա՛մ,զամենայն որպէսն մեր ի փետրվարի 8, ընդ գրոյ պայծառափայլ քնեազին ձեր Մահմտի տղայ Մահմատովն... խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս Ռուսաց երկրի հայոց ազգին. 1791, ապրիլի 28, ի Պետրոպօլք:
879. 221բ-2ա Գերապայծառ եւ փայլուն Մուրթուզալի խան, իմ ողորմած տէ՛ր եւ անգին բարեկա՛մ – Բարեկամութիւնն իմ ի սրտէ առ պայծառութիւն քոյ յայտնի է Աստուծոյ... 1791, փետրվարի 12, ի յԵաշ ընդ Մահմատին եւ Յակօբին առաքեցաք, ի Հաշտարխան:
880. 222ա Գրեցաք ի Գիլան առ պարոն Թաղայ Դաւիթն՝ զորպէսն մեր եւ վասն իւր պօռիչիկութեան աստիճանին... ընծայ ղրկել քնեազին. եւ այլն. Յ. Ա. Ե. ապրիլի 28, ի Պետրոպօլք, 1791:
881. 222ա Առ պարոն Մկրտումն եւ պարոն Գասպարն գրեցաք՝ զառողջութիւն մեր համառօտապէս... ապրիլի 28, ի Պետրոպօլք, 1791:
882. 222բ Առ մեր Յովհաննէսն գրեցաք զպատասխան թղթոյն իւրոյ... զօրհնութիւն մեր առաքեմ առ քեզ. Յ. Ա. Ե., 1791, ապրիլի 28, ի Պետրոպօլք:
883. 222բ Առ էալչի աղայ Մահմատ բէգն գրեցաք, ի Հաշտարխան – Ապրիլի 8էն գրոյ ընկալնուլն եւ զպատասխան նորին... Յ. Ա. Ե., 1791, ապրիլի 28, ի Պետրոպօլք:
884. 222բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք՝ զորպէսն, եւ հրամայեցաք Կարապետ վարդապետի թուղթն ընդ Անդրէասին փութով առաքել... ողջոյն տալ ընդ այլ բարեկամաց. 1791, ապրիլի 28, ի Պետրոպօլք:
885. 223ա Առ Կարապետ վարդապետն մեր գրեցաք ըստ զօրութեան յառաջին... գործոյն մուղայէթ եւ այլն ըստ նոյն մտացն. ապրիլի 28:
886. 223ա Առ մեր Յովհաննէսն գրեցաք վասն դրամոյ հասուցանելոյն... տալ Աւետիկին յղել առ մեզ եւ այլն. 1791, մայիսի 2, ի Պետրոպօլք:
887. 223ա Առ պարոն Աւետիկն Գալստեան գրեցաք – Զպատասխան թղթոյն իւրոյ եւ խնդրեցեալ ղավզն... հաւատարիմ անձամբ մեր հասուցանել. եւ այլն. 1791, մայիսի 2, ի Պ.:
888. 223ա Առ տկլոր Ղազարն գրեցաք զօրհնութիւն եւ զպատասխան թղթոյն իւրոյ (այսչափ):
889. 223ա Առ ազնիւ պարոն Մկրտումն գրեցաք – Ապրելի 8էն գրոյ ընկալնուլն եւ գիտելն զամենայն գրեցեալսն իւր... զՂզլարու թուղթն առաքել. 1791, մայիսի 2, ի Պետրոպօլք:
890. 223ա Առ պարոն Գասպարն գրեցաք – Երկոքին թուղթսդ ընկալեալ եմ, մեր բանն մնացեալ է... զորպէսն մեր եւ հասարակութեան անկարգութիւն եւ այլն. 1791, մայիսի 2, ի Պետրոպօլք:
891. 223ա Առ տէր Եղիազարն եւ տէր Մինասն գրեցաքն՝ զՂզլարու կարգաւուրութիւնքն... վասն ապագային պիտանաւորութեան. մայիսի 2, 1791, ի Պետրոպօլք:
892. 223բ-4ա Առ Նախիջեւանու մաղիսթրաթի դատաւորսն եւ հոգաբարձուսն գրեցաք – Մայիսի 14էն գրեցեալ գիրն ձեր ընդ ԺԸ. (18) տուպլացն եւ Ժ. ճշդանացն ընկալաք գոհունակութեամբ... քաղաքիդ եւ գիւղի հասարակ ժողովրդեանն ամենեցուն օրհնութիւն տամ. 1791, մայիսի 8, ի Սանկթ Պետերբուրղ:
893. 224ա-5բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք – Ի փետրվարի 26էն գրեցեալ թուղթդ յամսոյս 5 ընկալեալ ուրախութեամբ... նոցա բաւական եօրղան եւ դօշակ յղել ի Հաշտարխանու. եւ այլն. մայիսի 8, 1791:
894. 225բ Առ պարոն Պօղոսն Բուլթ-օղլի գրեցաք – Շնորհաւորութիւն վասն դատաւորութեանն եւ պատուեր... մայիսի 8, 1791, ի Ս. Պ.:
895. 226ա Առ պարոն Նիկողոսն գրեցաք, ի Մոսկով – Յանցեալն գրեցի առ քեզ, որ դրանց փակ պէտլէք, մեխեր եւ այլ ինչ առնուս... վասն տպարանին խնդրեմ շուտով հոգալ եւ յղել, ընտանեացդ օրհնութիւն տամ. 1791, մայիսի 8, ի Պետրոպօլք:
896. 226ա Առ ազնիւ պարոն Մկրտիչն գրեցաք՝ զպատասխան գրոցն իւրոյ եւ տուպլաց... իւրեանց փաթենթի ստանալն. եւ այլն. 1791, մայիսի 8, ի Պետրոպօլք:
897. 226ա Առ Իվան Աբրահամիչն գրեցաք՝ զոր-պէսն մեր եւ զօրհնութիւն (այսչափ):
898. 226ա Առ Նախիջեւանու երեցփոխանսն գրեցաք՝ հրաման որքան դրամ պիտոյասցի Թադդէոս վարդապետին տալ. եւ այլն. մայիսի 8, 1791 (այսչափ):
899. 226ա Առ Զաքար Իվանիչն՝ Նախիջեւանու ամանաթից ընկալնուլն եւ շնորհակալութիւն առ այն. եւ այլն. մայիսի 8 (այսչափ):
900. 226ա Առ պարոն Մարտիրոսն Գալստեան գրեցաք գրոյ ընկալնուլն... վերադարձուցից առ ինքեանս եւ այլն. մայիսի 8, 1791:
901. 226ա Առ ազնիւ պարոն Աւետիկն Գալստեան գրեցաք՝ թղթոյ ընկալնուլն եւ զորպէսն խռովութեան եւ հաշտութեան, եւ պօռօչիկ լինելն իւր. եւ այլն. մայիսի 8, 1791, ի Հաշտարխան (այսչափ):
902. 226բ Առ ազնիւ պարոն Մկրտումն գրեցաք – Ապրիլի 15էն գրած գրոյ ընկալնուլն, քնեազին ծանուցանելն, անբախտութեանն Մուրթուզազուլի խանի... վասն սերժանտին համբերել սակաւ. եւ այլն. մայիսի 8, 1791:
903. 226բ Առ ազնիւ Քալանթար պարոն Պետրոսն գրեցաք – Ընդ Մանուկին առաքեցեալ արծաթի եւ շինուածոց հաշուագիրն ընկալեալ, գիտացաք զամենայն եւ օրհնեցաք զաշխատաւորդ... Տեառն լինի եւ արծաթն ոսկէջրեալ:
904. 227աբ Ի Մոսկօվ, առ Թարխանեան Ստեփանն գրեցաք – Զոր ինչ գրեալ էիր, մեր Սիմօն Սէրգեիչին վասն անկարգ արարմանց... ոչ ինչ պակասեցուցանելոց էք Մկրտումէն, ոչ անուն ոչ կայ, բարեխօսութեամբ ձերոյ աղօթարար. 1791, մայիսի 16, ի Պետրոպօլք:
905. 227բ Առ պարոն Մկրտումն գրեցաք վասն Թարխանի որդւոց գրեցելոցն... քնեազին գրել զամենայն անցսն իւր, եթէ պատշաճ տեսցէ եւ այն. մայիսի 16, 1791:
906. 227բ Առ Աւետ Գալուստիչն գրեցաք՝ եղբօր թուղթն առաքել եւ զոքանչի խոստմունքն.... ամանաթ դրամն մեր, եթէ հարազատ եկօղ հանդիպի. եւ այլն. մայիսի 16, 1791, ի Պետրոպօլք:
907. 228ա Առ Մնացականենց պարոն Յարութիւնն գրեցաք – Գիրդ ընկալաք եւ շնորհակալեցաք... թէ ուր ծախեն կապսն եւ կամ գիրքն քոյոցն օրհնութիւն տամ. մայիսի 16:
908. 228ա Առ իմ սանահայր պարոն Մարգարն գրեցաք – Քանիցս քեզ գիր եմ գրեալ եւ ի քէն ոչ միոյ պատասխանն չունեմ... պարոն Աւետիկին մեզ հասուցանել շուտով. եւ այլն:
909. 228ա-9ա Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք – Յառաջ քան զայս գրեալ եմ քեզ, մինչեւ ցայժմ եկօղ չկայր... մեր հիւանդութիւն. եւ այլն. մայիսի 29, 1791, ի Պ.:
910. 229ա Առ Ամբրոսիէ եպիսկոպոսն գրեցաք՝ սէր եւ զորպէսն մեր (այսչափ):
911. 229ա Առ Գայեօս արքիմնդրիտն գրեցաք՝ զորպէսն մեր (այսչափ):
912. 229ա Առ Լաչկարովն գրեցաք՝ նոյնպէս. մայիսի 29 (այսչափ):
913. 229ա Առ պարոն Բարդուղիմէոսն գրեցաք... եկօղ հանդիպի՝ յղեցից. եւ այլն. մայիսի 29, ի Պետրոպօլք:
914. 229ա Առ պարոն Ստեփանն գրեցաք՝ զորպէսն մեր եւ Իսմայէլու թուղթսն առաքեցաք եւ այլն (այսչափ):
915. 229ա Առ տէր Մելքոնն գրեցաք՝ զօրհնութիւն եւ զորպէսն մեր (այսչափ):
916. 229ա-30ա Ի յԻսմայէլ գրեցաք ի Սանկթ Պետերբուրղու – Յորմէ ժամանեսցի ողջոյն, սէր եւ օրհնութիւն աստուածային... մի՛ պակասեսցէ ի ձենջ եւ ի միաբանութենէ ձերմէ միշտ. ամէն. 1791, մայիսի 29:
917. 230ա Առ պարոն Մկրտումն գրեցաք՝ զպատասխան ապրիլի 29 գրեցեալ թղթոյն իւրոյ, եւ շնորհակալութիւն... Սիմօն Սէրգէչին ի նշանելն. եւ այլն. մայիսի 23, ի Պ.:
918. 230ա Առ աղայ Աւետիկն գրեցաք աչկալոյս վասն նշանին Սիմօն Սէրգէյիչի եւ արու զաւակ լինելոյն ինքեան. եւ այլն. ի մայիսի 23, 1791, ի Պետրոպօլք (այսչափ):
919. 230ա Առ պարոն Մարտիրոսն Գալստեան գրեցաք՝ զպատասխան գրոյն իւրոյ եւ վասն հարիւր թումանին, զոր ի Մանուկէն ստացաք, եւ զորպէսն կողմանցս համառօտ. ի մայիսի 23 (այսչափ):
920. 230ա Առ պարոն Աւետիկն Գալստեան գրեցաք՝ զպատասխան գրոյն իւրոյ եւ վասն մեր ամանաթին... Իվան Պետրովիչի գիրն շուտով յղել. մայիսի 23:
921. 230ա Առ Քալանթար Պետրոսն գրեցաք՝ մխիթարութիւն վասն կնոջն (այսչափ):
922. 230ա Առ ազնիւ աղայ Յովակիմն գրեցաք՝ սէր եւ նշանն Սիմօն Սէրգէյիչի (այսչափ):
923. 230ա Առ Իվան Պետրովիչ Գասպարովն գրեցաք՝ Սիմօն Սէրգէյիչի նշանելն... ի Հաշտարխան կամենդաթ շինեսցեն. եւ այլն. 1791, մայիսի 23, ի Պետրոպօլք:
924. 230բ Առ աղայ Յովակիմն գրեցաք՝ զպատասխան թղթոյն իւրոյ. ի մայիսի 27 (այսչափ):
925. 230բ Առ պարոն Մկրտումն Գալստեան գրեցաք՝ զպատասխան գրոյն իւրոյ, եւ մեր խնդիրք տալն... խնդիրք յղել առ քնեազն վասն Շիշկինին. եւ այլն. մայիսի 30:
926. 230բ Առ տէր Մինասն եւ տիրացու Ծատուրն գրեցաք վասն ի Սուրբ Աթոռոյն յղեալ գրեանցն... ո՞ւմ են յանձնեալ, եւ մեզ գրել. ի մայիսի 30, 1791, ի Պետրոպօլք:
927. 230բ Առ պարոն Աւետիկ Գալստեանն գրեցաք՝ զպատասխան թղթոյն իւրոյ եւ վասն երկու հարիւր թումանին... նոյնպէս եւ այլ զորպէսն մեր. 1791, յունիսի 5, ի Պետրոպօլք:
928. 230բ Առ պարոն Մկրտումն գրեցաք՝ զպատասխան թղոյն իւրոյ... վերահասու լինել եւ բաւականութիւն տալ քեզ. եւ այլն. 1791, յունիսի 5, ի Պետրոպօլք:
929. 230բ Սակս վրացի Աւթանդիլին գրեցաք ի Հաշտարխան առ երիցփոխանսն տեղւոյ... վասն չքաւորութեան իւրոյ եւ ճանապարհական թոշակի եւ այլն. 1791, յունիսի 6, ի Պետրոպօլք:
930. 230բ Առ հոգեւոր կանցիստորն գրեցաք՝ հրաման եւ հանգուցեալ Մատթէոսի քսրոյ սիահին առաքեցաք... վերահասու լինել մեր եւ վճռել եւ այլն. 1791, յունիսի 7, ի Պետրոպօլք:
931. 231աբ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք՝ ի մայիսի 8էն գրեցեալ ախորժ գիրդ յամսոյս 16ին ընկալել եւ զորպիսութիւն գիտացեալ քոյ այլովքն... գիրն կարդասցես վերստին եւ ըստ այնմ արասցես:
– 232ա Կցորդ սորին – Մայիսի 8, որպէս գրեալ եմ քեզ վասն սաղմոսի յիշատակին եւ Հնդկաց ժողովրդեան արարեալ բարերարութիւնն յիշատակելոյ... ի մայիսի 8 դու առ մեզ ես գրեալ, եւ մեզ առ քեզ. զնոյն գիրն կարդասցես վերստին եւ ըստ այնմ արասցես:
932. 232բ-3ա Առ ազնիւ պարոն Մկրտումին գրեցաք – Ի Ռօքշու գրեցի առ քեզ զհառամռօտ պատասխան թղթոյն քոյ... կամ վնասն յետ ստանալոց չէ. 1791, յունիսի 20, ի Պետրոպօլք:
933. 233ա Առ արքայորդի Միրանն գրեցաք՝ զպատասխան թղթոյն իւրոյ, որ քնեազն դեռ դեռ չէ հրամայեալ վասն գալոյ.... յունիսի 20:
934. 233ա Առ տէր Մինասն գրեցաք՝ վասն տէր Յովհաննէսին՝ պատուիրել քահանայիցն... գործոցն իւրեանց մուղայէթ կալ. եւ այլն. 1791, յունիսի 20:
935. 233ա Առ պարոն Յարութիւնն Մնացականեանց գրեցաք՝ զպատասխան թղթոյն իւրոյ... յղել առ մեզ փութով եւ այլն. յունիսի 20:
936. 233ա Առ պարոն Գէորքն Դերբենդեցի գրեցաք՝ զպատասխան գրոյն իւրոյ... թանիսէն բերել տալ եւ այլն. յունիսի 20:
937. 233ա Առ պարոն Թաղօյ Դաւիթն գրեցաք – Վասն իւր պօռօչիկութեան աստիճանին կօկ. (՞) թուման փող յղեսցէ... շնորհն քնեազի որ առնես. եւ այլն. յունիսի 20:
938. 233ա Առ տէր Մինասն գրեցաք ի Ղզլար՝ գործոյն Մուղայէթ լինել... 1791, յունիսի 20, ի Պետրոպօլք:
939. 233բ Առ Էլչի աղայ Մահատ բէգն գրեցաք – Քոյ եւ խանի գիրն ընկալաք, եւ որպէս հարկն էր՝ խանի գիրն ռուսերէն թարգմանեալ ետուք... յամենայն ուրեք օգնականութեամբ սորին եւ այլն. 1791, յունիսի 20, ի Պետրոպօլք:
940. 233բ Առ պարոն Աւետիկն գրեցաք, ի Մօսկով – Հանգուցեալ Մատթէոսի սանդուղն ի ձեռն պարոն մանուկին յղեցաք... հաւատարմաւ առաքեսցես առ մեզ. եւ այլն. 1791, յունիսի 20, ի Պետրոպօլք:
941. 233բ-4ա Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք – Յունիսի 12էն գրեցեալ ի յԵաշու գիրդ ի սոյն ամսոյ 20էն ընկալայ եւ զամենայն գրեցեալսդ գիտացի... ի Ղռիմ տասն թուման ասիգնացին եւս հասուցանել նմա. Յ. Ա. Ե., 1791, յունիսի 24, ի Պետրոպօլք:
942. 234բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք զորպէսն մեր եւ վասն կազմարարի գործեացն փութով հոգացեալ... յունիսի 24, Պետրոպօլք:
943. 234բ Առ Իվան Պետրովիչ Գասպարովն գրեցաք՝ վաղուց գիր չունելն մեր... հասուցանել առ նոսա. յունիսի 24:
944. 234բ Առ պարոն Աւետիկն Գալստեան գրեցաք՝ կարմիր թիրմայ շալի հասանելն մեզ... ֆստղ առաքել վասն մեր. եւ այլն. յունիսի 24, ի Պետրոպօլք:
945. 234բ-5ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք – Յունիսի 3էն գրեցեալ ախորժ գիրդ /// ի նոյն ամսոյ 25 ի ձեռն Յովակիմին ընկալայ... զընթերցեալն գրով վերլուծանել. 1791, յուլիսի 3, ի Պետրոպօլք:
946. 235բ Առ պարոն Նիկողոսն գրեցաք՝ զպատասխան թղթոյն իւրոյ եւ վասն մրոցն՝ որպէս եւ իցէ առնուլ եւ յղել ի Նախիջեւան. յուլիսի 3 (այսչափ):
947. 235բ Առ պարոն Քալանթարն գրեցաք՝ զպատասխան թղթոյն իւրոյ, եւ վասն սաղաւարտին եւ վակասին՝ Հաշտարխանու յղել առ պարոն Մկրտումն. յուլիսի 3:
948. 235բ Առ պարոն Աւետիկն Գալստեան գրեցաք՝ Նախիջեւանու թուղթսն առաքել... առաքեցաք ընդ աղայ Մինասին. եւ այլն. յուլիսի 13:
949. 235բ Առ պարոն Մկրտիչն գրեցաք ի Նախիջեւան՝ զպատասխան թղթոյն իւրոյ եւ զորպէսն մեր, յուլիսի 3 (այսչափ):
950. 235բ Առ պարոն Յովհաննէսն գրեցաք՝ նոյնպէս (այսպէս):
951. 235բ Առ հասարակութեանն Նախիջեւանու գրեցաք՝ զպատասխան գրոյն իւրեանց եւ յանդիմանութիւն վասն նուիրակութեան գործոյն (այսչափ):
952. 235բ Առ տէր Կարապետ վարդապետն գրեցաք՝ իւր գրոյ ընկալնուլն զորպէսն մեր եւ զհիւանդութիւնն. յուլիսի 13, 1791 (այսչափ):
953. 235բ Առ պարոն Մկրտումն Գալստեան գրեցաք՝ զպատասխան թղթոյն իւրոյ վասն հոգեւոր պետի անկարգութեանցն... գրով մեզ ծանուսցէ. եւ այլն. յուլիսի 3:
954. 235բ Առ պարոն Ըստեփանն գրեցաք – Թուղթդ ընդ Կարապետ վարդապետին գրոյն ընկալաք... տառապելոցն օգնական լինես:
955. 236ա Առ պարոն Ստեփանն Տէր-Սահակեան գրեցաք – Քնեազէն օրդր առաք ի վերայ սէպնինին... հիւանդ եւ ցաւագար Յովսէփ արքեպիսկոպոս. 1791, յուլիսի 7, ի Պետրոպօլք:
956. 236բ-7ա Ի Յովսէփայ արքեպիսկոպոսէ առ կանցիստօրդ մեր հրաման – Կառավարիչ սրբազան սինօթն վերահասու եղեւ խնդրանացն... ի ծառայութիւն Սրբոյ Աթոռոյն մինչեւ ուրուք առաքելն մեր ի քաղաքդ. 1791, յուլիսին 10, ի Պետրոպօլք:
957. 237աբ Առ պարոն Մկրտումն Գալստեան գրեցաք ընդ Յակօբին՝ ընկալնուլն զթուղթն մեր խնդրանաց... օրհնութիւն առաքեմ եւ մնամ. Յ. Ա. Ե., 1791, յուլիսի 11, ի Պետրոպօլք:
958. 237բ Առ մաղիսթրաթի դատաւորսն գրեցաք՝ վասն ի յԱնափայ... սկիզբն դեռ նոր է արարեալ, մեք հիւանդ եմք. եւ այլն. 1791, յուլիսի 14:
959. 237բ Ըստ այսմ առ Կարապետ եւ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք՝ ի գալ յԱնափայ եղեալ հայոցն... մեզ գրել քնեազն գնալոց է. յուլիսի 14, 1791:
960. 238աբ Առ պարոն Մկրտումն գրեցաք – Աչք ձեր ի լոյս եղիցի, քանզի Շիշկինն փոխեցաւ չարաչար... փիրուզայք գտցես եւ առաքեսցես. եւ այլն. 1791, յուլիսի 18, ի Պետրոպօլք:
961. 238բ-9ա Առ երէցփոխ պարոն Եսային գրեցաք – Յայտ իսկ է ամենեցուն, որ սակս օգտի եւ շահաւէտութեան ընդհանուր ազգիս մերոյ... 1791, յուլիսի 28, ի Պետրոպօլք:
962. 239բ Առ Հաշտարխանու հասարակութեան գրեցաք – Որպէս Աստուծոյ եւ ձեզ ամենիցդ յայտնի է զմեր սէրն առ հասարակութիւնն ազգի մերոյ... առաքելոց եմ ի քաղաքդ ի վերայ գործոցն մերոց. եւ այլն. Յ. Ա. Ե., 1791, յուլիսի, ի Պետրոպօլք:
963. 240ա Առ պարոն Մկրտումն գրեցաք – Յանցեալ փօշտեն գրեցի քեզ փոխելն Շիշկինի... ի Մոսկովու գրեցից յայսմ հետէ. 1791, յուլիսի 25, ի Պետրոպօլք:
964. 240բ Առ Հաշտարխանու հոգեւոր կանցիստօրն մեր գրեցաք հրաման... ի Հաշտարախն վասն հիւանդութեանն. 1791, յուլիսի 25, ի Պետրոպօլք:
965. 240բ Նոյնպէս եւ առ տէր Գրիգորն գրեցաք՝ հրաման բաշպօրթ առնուլ ի կանցիստօրէն... ի Պետրոպօլք ժբկ. (՞) թուման պարոն Մկրտումէն ստասցես. եւ այլն. յուլիսի 25, 1791:
966. 240բ Առ պարոն Աւետիկն Գալստեան գրեցաք՝ շնորհակալութիւն վասն մերոցն... վասն մեր տուն պատրաստել խորհրդեամբ աղայ Մինասին. եւ այլն. 1791, յուլիսի 25, ի Պետրոպօլք:
967. 240բ Աղայ Մինասն Եղիազարեան գրեցաք՝ զպատասխան թղթոցն իւրոց վասն Իկիմ Վասիլիչին, քնեազի գնալն... տուն պատրաստել վասն մեր. եւ այլն. յուլիսի 25, 1791:
968. 240բ Նոյնպէս եւ առ Իկիմ Վասիլիչն գրեցաք՝ զպատասխան գրոյն իւրոյ եւ մեր ելանելն փութով (այսչափ):
969. 240 Առ Կարապետ եւ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք՝ քնեազն գնաց, մեք եւս ելանելոց եմք աստի փութով եւ գալոց առ ձեզ. եւ այլն. 1791, յուլիսի 25, ի Պ.:
970. 241ա Առ պարոն Ստեփանն գրեցաք ընդ Մաթվէին – Իւր գրոյ ընկալնուլն եւ մեր տեսանելն զՍէրգէ Լազրիչն, եւ խօսելն վասն ժողովրդեանն... գալուստն գրաֆ Բէզբօրօտկի. եւ այլն. 1791, հոգտեմբերի 24, ի յԵաշ:
971. 241ա Առ տիրացու Յարութիւնն գրեցաք ընդ Մաթվէին, որ ի յարդեանց մերոց երեսուն թուման... յատուկ մարդով յղել առ նա, եթէ գնացօղ չհանդիպի. եւ այլն. 1791, հոգտեմբերի 24, Եաշ:
972. 241բ-2բ Առ պարոն Մկրտումն Գալստեան գրեցաք – Քնեազի եւ իմ եղբօրս մահն ընդ որպիսութեան իմոյ գրեալ եմ...եւ դեռ ձեզ պարտական եցոյց. եւ այլն. Յ. Ա. Ե., 1791, նոյեմբերի 2, ի յԵաշ:
973. 242բ-3բ Պարոն Մկրտում եւ տէր Մինաս եթէ նամեսնիկական եկեալ առասպել գրոյն պատասխանէ... վասն շահաւետութեան հայրենեացն աշխատի. Յ. Ա. Ե., 1791, նոյեմբերի 2, ի յԵաշ:
974. 243բ Առ Սիմօն Սէրգէիչն գրեցաք – Մեր Յովհաննէսն եկն, ի քէն ոչ ունէր գիր... ընդ ազնիւ եղբօրդ եւ ամենայն բարեկամաց յանուանէ. Յ. Ա. Ե., 1791, նոյեմբերի 2, ի յԵաշ:
975. 243բ-4ա Առ տէր Աստուածատուրն գրեցաք ի Մօզդօք – Յաղագս Գօրեցի Սահակի որդի Պապային, որ գրեալ էիր իբր ի ժամ մահուան իւրոյ... առ ձեզ մնայր, մարդ պղտօրէ զձեզ. Յովսէփ արքեպիսկոպոս. 1791, նոյեմբերի 2, ի յԵաշ:
976. 244աբ Առ Հաշտարխանու կանցիստօրն գրեցաք հրաման – Ահա վճռահատութեանն տէր Սիմօնի դստեր եւ իւր փեսայի... ահա Գրիգոր վարդապետն մեր առաքեցից եւ յայնժամ գրեցից ձեզ զհարկաւորն. 1791, նոյեմբերի 6, ի յԵաշ:
977. 244բ Առ տէր Վարդանն գրեցաք՝ ի յՕկնայ վաղուց է ի ձէնջ գիր չունեմք... վասն միւս բանին. եւ այլն. ի նոյեմբերի 3, ի յԵաշ:
978. 245ա Մօսկօվու տէր Աստուածատուրի գրած թղթոյ սաւատն՝ (մատիտով) – Գերազարդ եւ գերերջանիկ երիցս երանեալ րաբունապետ ողորմածագույնեղ հօրդ իմոյ, աստուածիմաստ կարապետ... ծառայ աւաք քահանայ տէր Աստուածատուր. 1791, սեկտեմբերի 23, եղեւ ի Մօզդօկ:
979. 245բ Առ պարոն Յովհաննէսն գրեցաք, ի Նախիջեւան – Ընդ մեր Յակօբին գիրդ ընկալայ. եւ այլն... սիրելի Նիկտին եւ մամայի օրհնութիւն տամ. 1791, նոյեմբերի 7, յԵաշ:
980. 246աբ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք, ի Նախիջեւան – Երկոքին թուղթս քոյ ի Մոսկովու յամսեանն սեկտեմբերի յանցեալ ամսոջն... լաւ քաղաք լինելոց է մօտոցն. 1791, նոյեմբերի 7, ի յԵաշ:
981. 247ա Բարձր բարեծնունդ պրիմէր մայեօռ, ազնիւ պարոն ՍտեփաՆ Դաւիթով – Խնամակալն մեր պայծառափայլ քնեազն երանելի իւր բարձր հրամանգրովն... վասն հաստատութեան բանիս ձեռամբս ստորագրեմ եւ մեծ կնքովս հաստատեմ. Յ. Ա. Ե., եւ Ե. հ. Ա, 1791, նոյեմբերի 11, ի յԵաշ:
982. 247ա Առ պարոն Ստեփանն գրեցաք՝ թղթոց ընկալնուլն Կաիսովսկոյ գրած թղթոյ կօպիէն... ժողովրդոցն պատրաստել. եւ այլն. 1791, նոյեմբերի 11, ի յԵաշ, Յ. Ա. Ե.:
983. 247բ-9ա Կոնդակ զոր գրեցաք ընդ Գրիգոր վարդապետին մերոյ ի Հաշտարխան, ի Ղզլար, ի Մօղդօկ եւ ի Սարաֆան – Յորմէ բազմաբաղձ սիրով եւ հայրական օրհնութեամբ ժամանեսցի թուղթ ողջունի... շնորհ Տեառն եղիցի ձեզ ամենեսեան. ամէն: Գրեցաւ ի 1791 թուին փրկչի, ի նոյեմբերի 27, ի քաղաքս Եաշ:
984. 249ա Նոյեմբերի 14. Ընդ Քիլցի Յարութիւնին գրեցաք առ պարոն Ստեփանն մեր, ի Բէնդէր – Ի Մագիլով միստիկ Յովհաննեսին գրեցաք Մաթվէի ձեռամբն... կամ մի զատ աւել պակաս. եւ այլն. 1791, նոյեմբերի, ի յԵաշ:
985. 249ա Աստ պարոն Ստեփանն գրեցաք ընդ Յակօբին զանզան բանք. 1791, նոյեմբերի 22, ի յԵաշ (այսչափ):
986. 249ա Առ Նազիր Մահմատ աղայն գրեցաք (այսչափ):
987. 249ա Ի Դուպասար գրեցաք՝ հասարակ ժողովրդեանն ամենեցուն, զօրհնութիւն մեր յուսադրութիւն եւ պատուէր՝ լինել միամիտ վասն ամենայնի. նոյեմբերի 23 (այսչափ):
988. 249ա Առ տէր Մելքոնն գրեցաք՝ հրաման՝ առեալ զսուրբ նշանն Քիլւոյ, եկեսցէ առ մեզ, իսկ եթէ ինքն չկարիցէ գալ, ընդ այլ քահանայիւ յղեսցէ (այսչափ):
989. 249բ Առ Յովհաննէս աղայն գրեցաք, ի Պետրոպօլք, 1791, նոյեմբերի 20, ի յԵաշ – Պայծառ գրաֆ Բէզբօրօտկի գալն աստ... հարազատ ծառայութիւն մեր եւ զդիտումն քնեազի. եւ այլն:
990. 250ա Առ պարոն Փիլիպպոսն Մանիչարեան գրեցաք – Ամենայն որպիսութիւնքն մեր ընդ Լալալայովին գրեալ եմ առ քեզ զկնի այնորիկ պայծառ գրաֆն եկն... չորս անձս բերի ի Ռուսս. 1791, նոյեմբերի 20, ի յԵաշ:
991. 250ա Ըստ վերոյ մտացն գրեցաք առ Ներսէս աղայն (այսչափ):
992. 250ա Եւ առ տէր Ստեփանն՝ զգալուստ որդւոյն ի Թիլֆիզ եւ սրբազան վեհապետի ժակ. (՞) թուման տալոյն Յօհանջանի որդւոյն. եւ այլն (այսչափ):
993. 250բ Առ Յովհաննէս աղայն Եղազարեան գրեցաք, ի Պետրոպօլք – Յամսոյս 20ումն գրեցի առ քեզ զամենայն որպէսն մեր... 1791, նոյեմբերի, ի յԵաշ:
994. 251աբ Առ մաղիստրաթի եղեալ դատաւորաց եւ հոգեբարձուաց եւ առհասարակ համօրէն ժողովրդականաց եւ գիւղացուց գրեցաք, ի Նախիջեւան – Զի թեպէտ վշտացաք մեք ընդ մահ խնամակալին... Լաշկարօվն, որ յամենայն սրտէ հետեւի կատարման բանից մերոց. 1791, նոյեմբերի 27, ի յԵաշ:
995. 251բ-2ա Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք, ի Նախիջեւան – Մինչեւ ցայժմ երկու գիր եմ գրեալ քեզ... ի դառնալս աստի՝ պատրաստ լինիցի ձեռնադրել եւ ուղեւորել. եւ այլն:
996. 252բ Առ Թադդ[է]ոս վարդապետն գրեցաք, ի Նախիջեւան – Ի Մոսկովու գրեալ թղթոյդ պատասխանել եմ... Գրիգոր վարդապետին տանել ընդ ինքեան պիտոյասցի, անդէն բերելոց եմ. եւ այլն. 1791, նոյեմբերի 27, ի յԵաշ:
997. 252բ Առ պարոն Պօղոսն Թումանեան գրեցաք՝ զորպէսն մեր, ընդ Գրիգոր վարդապետին. ի նոյեմբերի 27 (այսչափ):
998. 252բ Առ պարոն Մկրտիչն գրեցաք՝ զորպէսն մեր եւ վասն արդեանց Սրբոյ Աթոռոյն՝ յանձնել Գրիգոր վարդապետին. եւ այլն (այսչափ):
999. 252բ Առ մահտեսի Աստուածատուրն գրեցաք զորպէսն մեր (այսչափ):
1000. 252բ Առ Իվան Աբրահամիչն գրեցաք՝ ընդ Գրիգոր վարդապետին, զորպէսն մեր համառօտ (այսչափ):
1001. 253ա Առ Իվան Պետրովիչ Գասպարովին գրեցաք ի Թագանռօք – Ես յառաջ քան զայս գրեալ եմ առ քեզ զամենայն որպէսն տեղուցս... կարելի է, որ խաչն եւ պսակէ ծախէ մէկ լաւն կարես վասն իմ անունով. 1791, նոյեմբերի 27, ի յԵաշ:
1002. 253ա Ի Մօզդօկ գրեցաք ընդ Գրիգոր վարդապետին առ տէր Աստուածատուրն վասն նուիրակութեանն ձեռնատու եւ օգնական լինել Գրիգոր վարդապետին եւ զամենայն արդիւնս մեր յանձնել նմա. եւ այլն (այսչափ):
1003. 253ա Սոյնպէս գրեցաք առ պարոն Մանկասարն (այսչափ):
1004. 253ա Առ ազնիւ պարոն Ստեփանն Հաւուշտրեան (այսչափ):
1005. 253ա Առ պարոն Ստեփանն Յարութեան (այսչափ):
1006. 253ա Առ երեցփոխ տիրացու Զաքարն (այսչափ):
1007. 253ա Առ հասարակ քահանայսն Մօզդօկու պատուէր՝ յորդորել զժողովուրդսն ի գործս նուիրակութեան. նոյեմբերի 27:
1008. 253բ Ի Ղզլար գրեցաք ընդ Գրիգոր վարդապետին (այսչափ):
1009. 253բ Առ պարոն Նուրիջանն... գործոց նորին. եւ այլն. նոյեմբերի 27, ի յԵաշ:
1010. 253բ Առ ազնիւ պարոն Գուրկինն Էստատեան գրեցաք ըստ վերոյ մտացն (այսչափ):
1011. 253բ Առ պարոն Յոհանջանն Պապայեան (այսչափ):
1012. 253բ Առ պարոն Անտոնն (այսչափ):
1013. 253բ Առ գլավայ պարոն Մարկոսն (այսչափ):
1014. 253բ Առ պարոն Եսային Դատուշկայ (այսչափ):
1015. 253բ Առ պարոն Յարութիւնն մահտեսի Գրիգորեան (այսչափ):
1016. 253բ Առ պարոն Մարգար Ագլինցովն (այսչափ):
1017. 253բ Առ հասարակ քահանայսն պատուէր՝ լաւ յորդորել զժողովուրդսն վասն նուիրակութեան (այսչափ):
1018. 253բ Առ տէր Մինասն պատուէր... բոլորովին յանձնել նմա դաւթարով. եւ այլն. նոյեմբերի 27, յԵաշ:
1019. 253բ Առ պարոն Մկրտումն գրեցաք՝ զորպէսն մեր եւ զսէրն գրաֆի... առաքեցառ առ ինքն. եւ այլն. 1791, նոյեմբերի 27, ի յԵաշ:
1020. 253բ Առ աղայ Մինասն՝ վաղուց գիր չունելն մեր, զորպէսն խնդրանաց մերոց... յանձնարարութիւն վասն Գրիգոր վարդապետին. եւ այլն. նոյեմբերի 27, ի յԵաշ:
1021. 253բ Առ Սիմօն Սէրգէյիչն գրեցաք՝ ըստ վերոյ մտացն յանձնարարութիւն վասն Գրիգոր վարդապետին... նոյեմբերի 27, ի յԵաշ, 1791:
1022. 254ա Առ պարոն Գասպարն գրեցաք, ընդ Գրիգոր վարդապետին, առ պարոն Աբրահամ Խաչատուրիչն (այսչափ):
1023. 254ա Առ ազնիւ պարոն Մարգարն Գալստեան(այսչափ):
1024. 254ա Առ ազնիւ պարոն Յարութիւն Աւշարովն (այսչափ):
1025. 254ա Առ Իվան Դաւիթիչն (այսչափ):
1026. 254ա Առ պարոն Յակոբոսն (այսչափ):
1027. 254ա Առհասարակ քահանայսն պատուէր (այսչափ):
1028. 254ա Առ երեցփոխ պարոն Եսայիւն՝ պատուէր եւ հրաման վասն տէր Պետրոսին փիլօն տալ:
1029. 254ա Առ աղայ Աւետիկն (այսչափ):
1030. 254ա Առ պարոն Յովսէփն Էդիլխանեանց (այսչափ):
1031. 254ա Առ պարոն Ստեփանն Էդիլխանեանց (այսչափ):
1032. 254ա Առ պարոն Մատթէոսն (այսչափ):
1033. 254ա Առ պարոն Զաքարն Ջուղայեցի (այսչափ):
1034. 254ա Առ պարոն Յարութիւնն Մնկացականենց (այսչափ):
1035. 254ա Առ Ազարի որդի Վարդանն՝ զօրհնութիւն եւ մէկ քահրուպար տէր ողորմեայ վասն կնոջն (այսչափ):
1036. 254ա Առ Ստեփան Գրիգորիչ Սումբատովն՝ յանձնարարութիւն եւ մէկ ջուխտ եւ տուպլ. եւ այլն (այսչափ):
1037. 254ա Առ Բօղդան Վասիլիչն (այսչափ):
1038. 254ա Առ տէր Յովհաննէսն (այսչափ):
1039. 254ա Առ Բաղդասար վարդապետն (այսչափ):
1040. 254ա Առ աղայ Մահմատ բէգն (այսչափ):
1041. 254ա Առ Զուրապն (այսչափ):
1042. 254ա Առ Կանցիստօրն հրաման՝ գիտել զԳրիգոր վարդապետն... վարեսցեն ի քաղաք իւր եւ կամ ի Նախիջեւան. նոյեմբերի 27, յԵաշ:
1043. 254բ Առ Յովհաննէս աղայն գրեցաք ի Պետրոպօլք – Յամսոյս 25 գրեցի առ քեզ զամենայն որպէսն մեր եւ առաքեցի զկոպիէսն ամենայն խնդրանաց... մեք հետ գրաֆին եմք գալոց առ ձեզ. եւ այլն. 1791, նոյեմբերի 30, ի յԵաշ:
1044. 255ա Առ պարոն Քալանթարն գրեցաք ընդ Դաւիթին, նոյեմբերի 29, ի յԵաշ – Ընդ Օռօմանցի մահտեսի Գէորքին յղեցաք ի յՕկնայ... զօրհնութիւն քահանայիցն եւ ժողովրդեանն ամենայնից. 1791, դեկտեմբերի 5, ի յԵաշ:
1045. 255ա Ի Փօթիշան գրեցաք ընդ տէր Մելքոն աւագ քահանային, հասարակ ժողովրդոցն ամենայնից՝ յորդորմունք վասն Քիլւոյ Սուրբ Նշանին. եւ այլն (այսչափ):
1046. 255ա Նոյնպէս գրեցաք առ տէր Առաքելն եւ տիրացու Գրիգորն... մնացեալն առ մեզ առաքեսցեն ընդ գրեանցն. եւ այլն. 1791, դեկտեմբերի 8, ի յԵաշ:
1047. 255ա Գրեցաք եւ ի Սւչովայ աղաչայ բարօն Գրիգորին վասն գրեանցն... ի նմանէ ստանալ որքան եւ իցէ. եւ այլն. 1791, դեկտեմբերի 8, ի յԵաշ, Յ. Ա. Ե.:
1048. 255ա Առ պզտիկ պարոն Յովհաննէսն Նաւասարդեան գրեցաք ի Մագիլով՝ շնորհակալութիւն վասն յղեցեալ 10 ոսկւոյն... առ նա ծախել յիսուն ոսկով. եւ այլն. դեկտեմբերի 2:
1049. 255ա Առ ազնիւ պարոն Ստեփանն գրեցաք՝ զպատասխան թղթոյն իւրոյ ընդ Սանթուրին. դեկտեմբերի 10, ի յԵաշ:
1050. 255ա Առ ազնիւ պարոն Ստեփանն գրեցաք ընդ Յարութիւնին վասն Իսմայելացւոցն... դեկտեմբերի 17, ի յԵաշ:
1051. 255բ Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք ընդ Պօպօվին – Շնորհաւորութիւն վասն Ծննդեան եւ Յայտնութիեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի... որպէս զօրհնութիւն մեր, զի զմեզ ի մտի ունիցի. եւ այլն. Յ. Ա. Ե. 1791, դեկտեմբերի 20, ի յԵաշ:
1052. 256ա Առ սրբազան Գաբրիէլ մետորոպօպիտին գրեցաք՝ զորպէսն մեր եւ շնորհաւորութիւն. 1791 դեկտեմբերի 20, ընդ Պօպօվին:
1053. 256ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք՝ շնորհաւորութիւն վասն Ծննդեանն... այլ տեսակ պարտի գոլ. եւ այլն. դեկտեմբերի 20:
1054. 256ա Առ Ներսէս աղայն գրեցաք:
1055. 256ա Առ Մակար Արտեմիչն գրեցաք:
1056. 256ա Առ տէր Ստեփանն գրեցաք:
1057. 256ա Առ Գրիգոր Պետրովիչն գրեցաք:
1058. 256ա Առ Եագոր Գալուստիչն գրեցաք:
1059. 256ա Առ Կատարինէ Իվանովնայն գրեցաք:
1060. 256ա Առ Իկիմ Վասիլիչն գրեցաք՝ շնորհաւորութիւն եւ թէ հետեւել վասն Նախիջեւանցի Սարգիս Մէսնիկովին եւ ափիցերութեան չին ստանալ. եւ այլն (Հմր 1054-1060՝ բոլորն այսչափ):
1061. 256ա Առ Իրիստաֆօր Առաքելիչն գրեցաք՝ զորպէսն մեր... հասուցանել տերացն ի Մօսկով. եւ այլն. դեկտեմբերի 20, ի յԵաշ:
1062. 256ա Առ Իվան Գրիգորիչ Սումբատօվն գրեցաք՝ շնորհաւորութիւն եւ զորպէսն մեր:
1063. 256ա Առ Մարտին Գալուստիչն:
1064. 256ա Առ Աւետ Գալուստիչն:
1065. 256ա Առ պարոն Պետրոս Քալանթարովն:
1066. 256ա Առ ազնիւ աղայ Յովակիմն, զորպէսն մեր ամենայն:
1067. 256ա Առ ազնիւ աղայ Մինասն գրեցաք. դեկտեմբերի 20, ի յԵաշ (Հմր 1062-1067՝ բոլորն այսչափ):
1068. 256ա Առ ազնիւ պարոն Մկրտումն...
1069. 256ա Նոյնպէս եւ Գրիգոր վարդապետն մեր ի սոյն թուջն:
1070. 256ա Առ պարոն Փիլիպոսն Մանչարեան գրեցաք՝ զպատասխան թղթոյն իւրոյ եւ զորպէսն մեր. 1792, յունվարի 4 (այսչափ):
1071. 256ա Ի Փօթիշան գրեցաք՝ հասարակութեանն օրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն... հանգուցեալ տէր Խաչատուրի քսան ոսկի հոգեբաժնին եւ այլոցն. 1792, յունվարի 3, ի յԵաշ:
1072. 256ա Նոյնպէս եւ առ տէր Առաքելն եւ տիրացու Գրիգորն գրեցաք... 1792 յունվարի 3, ի յԵաշ:
1073. 256բ Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք՝ զպատասխանսն թղթոյն իւրոյ... 1792, յունվարի 16, ի յԵաշ:
1074. 256բ-7ա Առ ազնիւ Սիմօն Սերգէիչն գրեցաք ի Հաշտարախան – Ընդ մեր Գրիգոր վարդապետին զամենայն զորպիսութիւնն... հայելով ի բարեհոգութիւն եւ ի հանդարտութիւն սորին. 1792, յունվարի 17, ի յԵաշ:
1075. 257ա Առ պարոն Յովհաննէսն Աբրահամեան գրեցաք՝ զգալուստն Խաչերեսի եւ զընծայս քաղաքի մատուցանելն գրաֆին... 1792, յունվարի 18, ի յԵաշ:
1076. 257ա Առ պարոն Իվան Պետրովիչ Գասպարովն գրեցաք՝ զորպէսն մեր եւ զպատասխան թղթոյն իւրոյ. 1792, յունվարի 18, ի յԵաշ (այսչափ):
1077. 257բ Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք – Դեկտեմբերի -էն գիրդ ընդ Խաչերեսեն ընկալայ ի Նախիջեւանու... ջոկ-ջոկ պահեսցես առ քեզ. եւ այլն. 1792, յունվարի 20, ի յԵաշ:
1078. 258ա Առ ազնիւ պարոն Մկրտումն գրեցաք ընդ Վարդանին՝ զորպէսն մեր, համառօտեսցես. եւ այլն. յունվարի 20 (այսչափ):
1079. 258ա Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք՝ Խաչերեսին տներն պատրաստել մուղայէթ լինել... Կարապետ վարդապետին հատուսցէ. եւ այլն. 1792, յունվարի 28:
1080. 258ա Առ պարոն Յովհաննէսն Աբրահմեան գրեցաք վասն պիղծ ջաշուշին (՞), որ բերեալ էր Յակոբն... յունվարի 28, 1792:
1081. 258ա Նոյնպէս գրեցաք վասն նոյն ջաշուշին (՞) առ պարոն Յովհաննէսն եւ առ դատաւորսն մաղիսթրաթի... յունվարի 28, 1792, ի յԵաշ:
1082. 258ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք՝ ընկալնուլն զգրոյ իւրոյ ի դեկտեմբերի 30էն... բաւականութիւն ընկալայ ի Կախովսկուցն. եւ այլն. 1792, փետրվարի 13, ի յԵաշ:
1083. 258ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք՝ համառօտ թէ շուտով գալոց եմք. եւ այլն. փետրվարի 13, 1792 (այսչափ):
1084. 258ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք՝ թէպէտ միւս թղթումն ծանուցաք... մետրապօլիտն տեղւոյս ունի զսէր առ մեզ. եւ այլն. 1792, փետրվարի 15:
1085. 258բ Առ ազնիւ պարոն Ստեփանն Տէր-Սահակեան գրեցաք – Գիրդ ընդ նոր Իսրայէլին ընկալաք, զոր ինչ պատկանի վասն նորա... խնդրեմ այդ նորոգ մակագրութիւնդ եւ պատիւդ ///:
1086. 259ա Առ Իվան Պետրովիչ Գասպարովն գրեցաք՝ սպասելն մեր աստ ողորմութեան կայսերուհւոյն. եւ այլն. մարտի 5, 1792 ընդ Տրանդամբերին (այսչափ):
1087. 259ա Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք՝ մեր ուշանալն վասն յառաջադրութեան գրաֆին... մարտի 3, 1792, յԵաշ:
1088. 259ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք՝ ընկալնուլն զՕրացոյցսն եւ հաւանելն զնա... մինչեւ զգալն մեր. եւ այլն այսպիսիս. 1792, մարտի 13, յԵաշ:
1089. 259ա Առ պարոն Խաչերեսն Բուլդ-օղլի գրեցաք՝ զպատասխան գրոյն իւրոյ... բաւականութիւն ընկալնու. եւ այլն ըստ այսմ. 1792, մարտի 5, յԵաշ:
1090. 259ա Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք ընդ Ասլանովին՝ զորպէսն մեր եւ վաղուց գիր չունելն... 1792, մարտի 6, յԵաշ:
1091. 259ա Առ Քրիստափոր Առաքելիչն գրեցաք՝ զորպէսն մեր եւ վասն Ասլանով Գրիգորին յանձնարարութիւն կարգաւորել ի վերայ գործոյ իմիք. եւ այլն. 1792, մարտի 6, յԵաշ (այսչափ):
1092. 259ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք՝ ընդ Լաշկարովի Եակօր Իլիչին եւ Սիմօնին... թերեւս զմեզ ճանապարհեսցեն. եւ այլն. մարտի 5, 1792, յԵաշ եւ զորպէսն Դուպասարցցւոց:
1093. 259ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք՝ զորպէսն մեր եւ մնալն աստ ի սոյն թուոջս մարտի 5 (այսչափ):
1094. 259ա Սոյնպէս եւ առ ազնիւ աղայ Ներսէսն Խաստատեան (այսչափ):
1095. 259ա Առ աղայ Մինասն Եղեազարեան գրեցաք ի Մօսկով՝ մնալն մեր եւ սպասելն ողորմութեան թագուհւոյն. եւ այլն. մարտի 5, 1792:
1096. 259բ Գրեցաք ի Սարաֆան ընդ քնեազ Ախթուլին – Ծանիր, տէր Աւա՛գ, եւ Բօրաղանու ժողովուրդք մեր... օգուտն ձեր դուք գիտացէ՛ք. Յ. Ա. Ե., 1792, մարտի 6, յԵաշ:
1097. 259բ Գրեցաք ի Բուքռէշ առ պարոն Վարդանն, պարոն Սիմօնն... 1792, մարտի 10, յԵաշ:
1098. 259բ Սոյնպէս գրեցաք առ տէր Խաչատուրն՝ վասն գրեանց յորդորել զժողովուրդսն եւ իւրաքանչիւրոցն առնուլ տալ ի գրեանց անտի ըստ պարտականութեան իւրոյ. եւ այլն. մարտի 10, 1792, յԵաշ:
1099. 259բ Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք՝ զգալուստն մեր ի Դուպասար... քնեզ Սուլխան դիւանին յղեցաք. 1792, մարտի 19, ի Դուպասար:
1100. 259բ Առ հաջին գրեցաք ի Կրմէնջուկ՝ զորպէսն մեր եւ չորս թուման փողն, զոր տուել էր մերայնոցն ի գնալն նոցին ի Նախիջեւան, նոյնն ընդ Սուլխան դիւանին առաքեցաք. ի մարտի 19, 1792, ի Դուպասար (այսչափ):
1101. 260ա Յորմէ բազմաւ սիրով եւ աստուածային յորդ օրհնութեամբն ծանիք, հոգեւոր որդի՛ք մեր, եւ քրիստոսասէր օրհնեալ ժողովուրդք... ի 1792, մարտի 24, ի Դուպասար:
1102. 260բ-1բ Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք ընդ Բարսեղին – Գիտեմ, յամենայն ժամ սպասէք գալստեան իմոյ, իմ ամենայն ծանրութիւնն վաղ առաքեցի ի Նախիջեւան... որ ես այնու մխիթարվիմ, ի յայդմ լծոյ վերծանիմ. 1792, ապրիլի 16, ի Գրիգորուպօլ նոր քաղաքս հայոց:
1103. 261բ-3ա Առ ազնիւ պարոն Մկրտումն Գալստեանն գրեցաք – Յունվարի 30էն գրեցեալ գիրդ ընդ պարոն Ստեփանի որդոյն ընկալաք ի Դուպասար... միայն փուչ եւ անպիտան վասն իմ եւ ազգին իմոյ, այդ գուբեռն է. Յ. Ա. Ե., 1792, ապրիլի 16, ի Գրիգորուպօլ՝ նոր քաղաքս մեր:
1104. 263աբ Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք – Գիտէ Աստուած՝ այնքան իմ կարօտ տեսութեան քում եւ խօսակցութեան, որպէս մեղաւորք՝ արքայութեան... սրբազան մետրապօլտին զխոնարհութիւնս յայտնեսցես, նոյնպէս եւ միւսոցն ծանուցանելով զորպէսն մեր. 1792, ապրիլի 16, ի Գրիգորուպօլ՝ նոր քաղաքիս մեր:
1105. 263բ Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք՝ բոլոր անցքն տեղւոյս եւ մեր եւ հրամայեցաք նուիրակութեանն Հաշտարխանու ժողովել. 1792, ապրիլի 16, ի Գրիգորուպօլ՝ նոր քաղաքն մեր:
1106. 263բ Առ Սիմօն Սէրգեյիչն գրեցաք զնոյն:
1107. 263բ Առ Յարութիւն Դիլանովն գրեցաք նոյնպէս:
1108. 263բ Առ կանցիստորն գրեցաք հրաման՝ նամեսնիկական կառավարութեան թուղթն տալ եւ կօպիէն ի ժուռնալ ձգել:
1109. 263բ Առ Քրիստափոր Առաքէլիչն գրեցաք:
1110. 263բ Առ Վարդան Պետրովիչ Կալմիկովն՝ մեղմ յանդիմանութիւն վասն խաբեբայ բանիցն իւրոց. եւ այլն:
1111. 263բ Գրեցաք ի Մօսկով՝ առ աղայ Յովակիմն:
1112. 263բ Առ Զաքար Իվանիչն:
1113. 263բ Առ Իվան Գրիգորիչ Սումբատովն:
1114. 263բ Առ Քալանթար Պետրոսն:
1115. 263բ Առ Աւետ Գալուստիչն՝ անցքն վերոյ Բարսեղին ղրկելն... 1791, ապրիլի 16:
–263բ Ի Պետրոպօլք գրեցաք ընդ Բարսեղին:
1116. 264ա Առ ազնիւ աղայ Ներսէսն:
1117. 264ա Առ Իկիմ Վասիլիչն՝ զորպէսն մեր եւ շնորհակալութիւն վասն Ուրուղանի որդի Յովհաննիսին:
1118. 264ա Առ Մակար Արտեմիչ Խուդաբաշովն:
1119. 264ա Առ տէր Ստեփանն:
1120. 264ա Առ Գրիգոր Պետրովիչ Շարիստանովն:
1121. 264ա Առ իզմիրցի պարոն Մարգարն:
1122. 264ա Առ Կատարինէ Իվանովնայն:
1123. 264ա Առ Կատարինէ Զաքարովնայն:
1124. 264ա Առ Տրաֆիմ Եագուլովիչն (Հմր 1105-1114 եւ 1116-1125՝ բոլորն այսչափ):
1125. 264աբ Առ Թադէոս վարդապետ գրեցաք ի Նախիջեւան – Գիտեմ, զի դուք ժամէ ի ժամ սպասեք գալստեան իմոյ... կարասցուք ռոճիկ տալ, կարգաւորել. եւ այլն. 1792, ապրիլի 17, ի Գրիգորուպօլ:
1126. 265ա-6ա Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք – Գիտեմ որ աչքներն ձեր ջուր դարձաւ մեր ճանապարհէն... Իվան Պետրովիչ Գասպարովէն յղեսցես վասն տեղեկութեան. եւ այլն. 1792, ապրիլի 17:
1127. 266ա Առ պարոն Խաչիկն Մսրենց գրեցաք՝ մխիթարութիւն վասն փորձութեանն... եւ որպէսն աղքատաց եւ ողորմութիւնն թագուհւոյ. 1792, ապրիլի 20, ի Գրիգոլուպօլ:
1128. 266ա Սոյնպէս եւ գրեցաք՝ հասարակութեանն Ռօմանու մխիթարութիւն, եւ հրաւիրեցաք ի քաղաքս մեր. ապրիլի 20 (այսչափ):
1129. 266ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք՝ ընդ գուբեռնաթի գուրիէլեն... անյարմար իցէ, ոչ տացէ. եւ այլն. 1792, մայիսի 13, ի Գրիգորուպօլ:
1130. 266ա Առ Բարսեղն մեր գրեցաք՝ ոչ ունելն զգիր եւ ըսպասելն... խնդրել փութով ուղեւորելոյ զինքն. եւ այլն. մայիսի 3, ի Գրիգորուպօլ:
1131. 266բ Ընդ պարոն Ստեփան Ստամպօլկային գրեցաք՝ առ պարոն Խաչիկն Մսրենց... խնդրեալ եմ ի թագուհւոյն եւ այլք. 1792, մայիսի 2, ի Գրիգորուպօլ:
1132. 266բ Առ Կարապետ եւ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք՝ զորպէսն մեր եւ ընկալնուլն զթղթոյն իւրենաց... միամտութիւն տացուք. եւ այլն ըստ պատշաճին. յունիսի 20, 1792, ի Դուպասար: Առ Թէպէքին գրեցաք՝ զորպէսն մեր եւ զսէր... առ Կարապետ վարդապետն վերոյ թուոջն:
1133. 266բ Առ ազնիւ աղայ Յոհաննէսն Եղիազարեանին գրեցաւ – Ժամէ ի ժամ սպասեմք մեր քնեազ Բարսղի Գալստեանն եւ ուրախարար համբաւոյ քաղաքատեղն չափեալ բաժանեցաք... բարերարէ նոցա եւ մեզ, այլն ամենայն յինքենէ գիտասցես, որ է գիր կենդանի. 1792, յունիսի 20, ի Գրիգորուպօլ:
1134. 267ա Վրաստանցի Պետրոսին Գէորքեան ետուք ժողովք ի թուղթ ի վերայ յԵաշու եւ Բուքռէշու. յունիսի 20, ի Դուպասար, 1792 (այսչափ):
1135. 267ա Գրեցաք առ Ստամպօլկայ պարոն Ստեփանն՝ զորպէսն քաղաքի մերոյ եւ մեր. յունիսի 27, նոյնպէս գրեցաք առ մահտեսի Գաբրիէլն (այսչափ):
1136. 267ա Գրեցաք առ աղթարմայ՝ Վաշվաշով բնակեալ Բաղդասարն՝ զպատասխան գրոյն իւրոյ... ամենայն տեսակ աշխարակեցուցիցն. յունիսի 21, 1792, ի Գրիգորուպօլ:
1137. 267ա Առ տէր Առաքելն եւ տիրացու Գրիգորն գրեցաք՝ զօրհնութիւն մեր... ընդ լէհցի Ստեփանին եկեալ էր ի Պօլսոյ. յունիսի 21, 1792, ի Գրիգորուպօլ:
1138. 267ա-8ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ – Ընդ մեր ափիցեր Թօրօսին ընկալայ զյուսահատ գիր քոյ... սիրով հետեւիլ գործոյն եւ յանձնեալ աշակերտացն ի գալս առաւել յօժտեցից:
1139. 268բ Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաւ – Յամսոյս 20, զհարկաւորն գրեցաք առ քեզ եւ առ Թադդէոս վարդապետն... տէր Առաքելեն բերելոց է աստ պատշուաճաւոր թօփի:
1140. 269բ-70բ Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք – Մարտի եւ ապրիլի գրեցեալ թուղթսդ ընկալեալ եմ եւ գիտացեալ զգործոյդ աւարտիլն... խալաթն կարմիր զարպապ լինի կամ կանանչ, բայց շատ լաւն 3 եւ ալաջայ խալաթ. 1792, յուլիսի, ի Գրիգորուպօլ:
1141. 271ա Առ ազնիւ պարոն Աւետիկ Գալստեանեն գրեցաւ ի Մօսկով – Թադդէոս վարդապետն մեր, եթէ այսու գրով մերով ի վերայ քոյ... սպասեմք ողորմութեան մեծի թագուհւոյն, գալստեան մեր քնեազ Բարսղին. 1792, յուլիսի 5, ի Գրիգորուպօլ:
1142. 271ա-2բ Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէս Եղիազարեանին գրեցաւ – Պլանն քաղաքի մերոյ ամենաողորմած թագուհին գթութեամբ ընկալեալ... գիրս տացես կարդալ, եւ գիտեր նոյնպէս եւ ամենայն բարեկամաց, եւ մնամ վասն ձեր աղօթարար. 1792, յօգոստոսի 2, ի Գրիգորուպօլ:
1143. 272բ-3ա Ի Ղռիմ ընդ Առաքել վարդապետին վասն ժողովարարութեան Սանահնու վանիցն – Յորմէ բազմաւ օրհնութեամբ եւ յորդ սէրով ծանուցումն լինիցի ի Ղռիմ... հոգւով եւ մարմնով զամենայն բարեաց լրութիւն եւ ողորմութիւն. ամէն. 1792, յօգոստոսի ի նորաօծ քաղաքս Գրիգորուպօլ:
1144. 273ա Առ ազնիւ Ղարաղաշ Յովհանեսն (այսչափ):
1145. 273ա Առ գանձապետ Անդրեասն Թամուզեան (այսչափ):
1146. 273ա Առ տէր Զաքարն յանձնարարութիւն Առաքել վարդապետին եւ զայն առաքելոյ (այսչափ):
1147. 273ա Առ ափիցեր Լուսեղէն եւ Եսային ի օրն յանձնարարութիւն վասն Առաքել վարդապետին եւ պարոն Զաքարին (այսչափ):
– Ի Պետրոպօլք, սեպտեմբերի 14
1148. 273ա Առ աղայ Յովհաննէսն` շինութիւն քաղաքիս եւ Դաւիթովի համառօտ անցքն եւ խնդիր, ուղեւորել զԲարսեղն (այսչափ):
1149. 273ա Առ պարոն Փիլիպպոսն որպէսն մեր եւ քաղաքիս. եւ այլն (այսչափ):
– Սեպտեմբերի 18
1150. 273ա Գրեցի աղայ Յովհաննէսին՝ հետեւել եւ ինձ ազատել աստի, ամենքեան իւրեանց բաւականութիւնն ընկալան, պետ ունէին, ես անտեր եմ (այսչափ):
1151. 273ա Նոյնպէս եւ Լաշկարովին գրեցի... իմ փոքր պատկերն լինի՝ Զուզովին տաս քոյ բանիւ (այսչափ):
1152. 273ա-4ա Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք – Կարծես թէ այսու թղթով լուր աւետեաց ինչ ունեմ գրելոյ կամ զերկար պանդխտութեանցս վարձատրութեան... վա՜յ լսելեաց նոցա եւ վայ տեսութեան իմոյ. 1792, սեպտեմբերի 22, ի Գրիգորուպօլ, ըստ վերոյ մտացն գրեցաք առ Թադդէոս վարդապետն:
1153. 275բ 1788, յունվարի 1, ի մէնջ տուվեցեալ եղեւ զանզան անձանց պաշպօռտ – Փետրվարի մեկն Թադէոս վարդապետին... Յովհանեսի թոռն Ղազարի ի զամենայն Նախիջեւանու:
1154. 276ա-9բ Յօգոստոսափայլ տեառն իմոյ երկրորդ Հերակլ շնորհօքն Աստուծոյ թագաւոր Կախէթու Քարթլու, եւ այլն եւ այլն – Նամակ շնորհաց եւ յատկապէս սիրոյ տեառն իմոյ... հաւատարիմ սպասաւոր Շամիր Շամիրամյան. Մադրասումն. հոգտեմբերի 15, յամի Տեառն փրկչին մերոյ 1787:
1155. 279բ-81բ Երանելի եւ երջանիկ սրբազան տեառն Ղուկաս կաթուղիկոս ամենայն Հայոց – Խրախճանութեամբ ըստացայ նամակ օրհնութեանն եւ շնորհաց քոյին... հնազանդ եւ հաւատարիմ սպասաւոր Շամիրամ Շամիրամեան. Մադրասումն, հոգտեմբերի 15, յամի Տեառն փրկչին մերոյ 1787:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Կազմի Ա. փեղկի աստառին. Մա՛յր հաւատոյ, անախտ ծնօ՛ղ, / զքեզ աղ[ա]չեմ, լե՛ր մեզ տածօղ՝ / սարտուցելոց որդւոց խնդրօղաց, / մոլորելոց հետ ընթացեալ, / ընկա՛լ զդարձ հակառակի, / որք զչար նոքա զքէն խորհին: / Յիշել նոցա զշնորհս քոյին / եւ զգօնանալ ըստ անառակին: / Արդ, դու ընկա՛լ զղջումն նոցին, / ըստ մայրական գթոյ [քո]յին, / զի դու ես մայր գորովագութ, / մի արասցես զնոսա [ա]նփոյթ:
1ա Թիւն 1786 եւ հայոց ՌՄԼԵ. (1786) յունվարի մուտն. Սաւատի տետր, յորում գրին ամենայն թուղթք մեր, որք ի մ[էնջ] առաքին ի վիճակս մեր ի Սանկթ Պետերբուրղ, ի Մօսկով, ի Հաշտարխան, ի Ղզլար, ի Մօզդօկ, ի Նախիջեւան, ի Ղռիմ, ի Չէրքէզ եւ յայլ ամենայն գիւղս վիճակիս մերոյ:
Հաշտարխանու ժողովրդեանն որքանութիւն է – Արանց թիւն է 693, կանանց թիւն է 924, տղայոց թիւն է 1162, աղջկանց թիւն է 767: Արուաց թիւն է՝ 1855, իգաց թիւն է՝ 1691, արուաց եւ իգաց թիւվն է՝ 3546:
Ի վերոյ գրեալ թուոջն եւ ի փետրվարի 18, պատկեր աւուրն չորեքշաբաթ, բացեալ եղեւ Հաշտարխանու օբլաստն, մեք՝ ժամարարք ի Սուրբ Աստուածածնի եկեղեցին ասացաք քարոզ եւ երդուացուցաք զազգս մեր, մտին այնուհետեւ ազգ մեր ընդ լծով ծառայութեան Ռուստաց, որք մինչեւ ցյայնժամ ազատութեամբ ունէին զկեանս եւ զառեւտուրս իւրեանց. յԱստուծոյ եղիցի այցելութիւն ազգի մերում, ի նմին աւուր ձեռնադրեցի ի սարկաւագ զորդեակն իմ եւ զսպասաւորն Գրիգոր Աբգարեանն Նոր Նախիջեւանցի, ընդ նմին եւ զՆերսէսն եւ զՅարութիւնն՝ ի վերայ եկեղեցեացն Հաշտարխանու:
1բ Յայտնօղն գրոյս տէր Մինաս հայոց քահանայ է ի յազնուական տոհմեն Ղ[որղանեանց], զոր ի շարս ազնուացն Վրաց տպեալ կայ ի Սանկթ Պետերբու[րղ], ռուստերէն եւ վրացերէն, ուստի զայս գիրս վկայութեան մերոց ես /// Մինասին եւ որդւոցն իւրոց վասն լինելոյ նոցա ի յազնիւ տոհմէն Ղորղանեանց եւ վասն ստուգութեանն ազնուութեան նորին, ձեռամբ իմով ստորագր[եա]լ եւ մեծ կնքովս հաստատեալ. հաճոյ լինիցի տեսողաց. 1788, ապրելի մուտն, ի Հաշտարխան:
1բ Ես ներքոյ անուանեալս ուխտեմ ամենակարօղին Աստուծոյ առաջի սուրբ Աւետարանին, վասն այն զի կամեմ եւ պարտաւորեմ ընդ ամբիծ խորհ[ր]օդոյ իմոյ յանձնեցելոցն ինձ պարտաւորութեանցն, որքան զօրութիւն եւ կարօղութիւն եւ կայ յիս մտանել ուղղութեամբ եւ ջանալ վասն բարերջանիկ կացութեանց բազմացուցանել զշահաւետութիւն գեղեցկութեան արհեստի եւ քաղաքական բարեկարկութեան, եւ վասն դատարակութեան եւ չարեաց պիտոյացուցմանց տալոյ եմ համար առաջի Աստուծոյ. եւ եթէ այլապէս վարիցեմ, որ գործք իմ ոչ լինիցի վասն շա[հ]աւետութեան եւ բարեկարկութեան հասարակութեան, յայնժամ ջնջեսցի յայժմեան կեանս ըստ դատօղութեան օրինաց, եւ վերջապէս առաջի Աստուծոյ եւ ահեղ դատաստանին տայ պատասխան, վասն հաստատելոյ զայս երդումն ամբողջ բանիւս եւ տամ համբոյր Բանից փրկչին եւ կենսատու խաչին նորին. ամէն:
2ա Ձեռագիր, զոր պարտաւորին տալ նորընծայքն ի ժամ ձեռնադրութեան իւրեանց – Շնորհօք Սուրբ Հոգւոյն Աստուծոյ ես՝ ներքոյ անուանեալս ի յընկալնուլն իմ զաստիճան քահանայութեան ի սրբազան Հօրէն իմմէ Սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի ծայրագոյն նուիրակ եւ Ռուսաց երկրի ամենայն հայոց ազգին առաջնորդ, հիմնադիր Նոր Նախիջեւանու եւ այցելու Բեզարապիու եւ Մոլդովու տեառն Յովսէփայ արքեպիսկոպոսին, ու եղիցի Աստուծոյ եւ յանձն առի զներքոյ գրեալ կանօնս.
Նախ՝ մինչեւ ցկէտ կենաց իմոց մնալ ի սուրբ ուղղափառ հաւատս, զորս Սուրբ Աթոռն Էջմիածին եւ համօրէն ազգս մեր ունի. նոյնպէս եւ զսուրբ կարգս եկեղեցւոյ մերոյ, զորս ունի նոյն Սուրբ Աթոռն եւ ազգն մեր, ունիցիմ ես անփոփեալս ի յամենայն կեանս իմ եւ ի վերայ այնմ զանձն իմ դնիցեմ, եւ ոչ շեղիցեմ յաջ եւ յահեակ:
Երկրորդ՝ ունիցիմ զհաւատարմութիւն առ նոյն գահն մեր եւ հնազանդութիւն, որպէս ի հոգեւոր հրամանս հոգեւոր ծնողիս իմ: Նոյնպէս եւ ամենայն յաջորդաց նորին, որ պէտս իրաց եւ ծառայութեան, որ զիս կոչեսցին Ժ:
Երրորդ՝ յանձն առնում հեռանալ ի յաշխարհական հոգոց եւ ծառայութեանց, չխաբանել զպաշտօնն Աստուծոյ վասն այնց:
Չորրորդ՝ հեռանալ ի յարբեցութենէ, ի չարախօսութենէ, ի քսութենէ եւ ցոփութենէ, այսինքն՝ յուշունցնատութենէ:
Հինգերորդ՝ ի բոլոր կեանս իմ յանձն առնում ըստ կարողութեան իմոյ ունել հեզութիւն եւ քաղցրութիւն առ ամենայն ժողովուրդս, զոր ինձ լինի յանձնեալ, եւ հնազանդ լինել քահանայիցն, որք քան զիս մեծ իցեն: Եւ պահիցեմ հաստատուն զխոսոտվանութիւնն ժողովրդեան իմոյ, եւ ընդ իս ի գերեզման տանիցեմ:
Վեցերորդ՝ զնշխարքն սուրբ ես ինքս գործիցեմ եւ ըստ կամի հետեւիցեմ ի շեղիլն իմ ի յայս ումէտէ եւ կանօնէ՝ ինձ նզովս ընկալայց Աստուծոյ եւ ի սուրբ կարգէ, զոր այժմ ընկալ[այ], ձեռամբս գրեցի եւ ընդունեցի. սարկաւագ Բաղդասար. Գիլան:
Եւ ի ծառայութեան ՖօթիշանուՍուրբ Աստուածածնայ եկեղեցւոյն եւ նորին ժողովրդենէն ոչ բաժնիցիմ, որով պատճառաւ եւ իցէ, բայց յայնցանէ, որ մեծաւորք հրամանաւ իրեանց յայ[լ] ուրէք առաքեսցեն. 1791, փետրվարի 19:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկի կազմաստառին փակցուած թերթիկին՝ «Գրութիւնք Յովսէփ արքեպիսկոպոսի Արղութեանց, ուղղեալ առ զանազան անձինս, գրեալ ի վերայ թղթոյ, ի ձեռն գերապատիւ հեղինակին, յամէն 1786», «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]», 1ա՝ «Հմր 1339»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ ԿազմիԱ. փեղկի աստառին՝ «վասն գրչափորձ առնելոյ, յորում յաւր», 129ա «առ պարոն»:
2950
ԺԸ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Անանուն Ա. (3ա-75բ), Անանուն Բ. (76ա-82բ):
ԹԵՐԹ՝ 99. չգրուած՝ 1ա-2բ, 57բ, 95ա, 97ա-9բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԲx8 (ժբ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ՝ լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ թագ, տակը զարդարուն գոտի, որից կախուած շեղանկիւն ոխկոյզ. 75ա-82բ՝ յաւելուած թուղթ, տարբեր լուսադրոշմով՝ եռամահիկ, ձեռամբ այլ գրչի: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31x20,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (25,5x13. սահմանագծուած կարմրով): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 33: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ թուղթ:
Նմուշ 4ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ (մուտք կամարի տեսքով)՝ 3ա, անկիւնաչափ (2 հատ)՝ 2բ, չափումն հետեւեալ շինութեանց. 89բ՝ «շինութեան, որին հնարաւոր չէ մօտենալ», 90ա՝ «Աշտարակ, որ լինում է բլրի վերայ», 90ա՝ «հոր կամ ջրհոր», 90բ՝ «աշտարակ, որ պէտք է հաշուել խորութիւնը, լայնութիւնը եւ բարձրութիւնը», 91ա, 91բ, 92ա,՝ «ծառ, որի միջոցով ստանում է եռանկեան երրորդ անկիւնը», 92բ, 93ա, 93բ՝ «աշտարակ կամ բերդ, որ պէտք է որոշուի բարձրութիւնը», 94բ՝ «երկու ծառ, որոնց միջեւ գետ», 95բ՝ «երկու բերդ, որոնց միջեւ գետ», 96ա «տարածութիւն», 96բ՝ «բոյս», երկրաչափական մարմիններ (եռանկիւն, գլան, շրջան, քառակուսի, սեղան, աղիւսակ)՝ 83ա-89ա: Գոյներ՝ կարմիր, սեւ (լուսանցագծերը՝ կարմիր):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, քերծուած, կաշին տեղ-տեղ թափուած. խոնաւութեան հետքեր, լուսանցակողերը գունաթափուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-96բ Արեքմաթիկայ, այսինքն՝ համարողական արհեստ – Հարց: Զի՞նչ է համարողութիւնն: Պատասխանի: Համարողութիւնն է արհեստ պատուական... Հարց: Ի քանիս [մասն] բաժանի արհեստն համարողական: Պատասխանի: Եւ բաժանի երկու հատորս, այսինքն՝ է պօլիտիկայ, որ է քաղաքական, եւ Լօղիստիկայ, որ է ոչ միայն քաղաքական, այլեւ վասն երկնային շրջագայութեանն:
– Գիրք առաջին համարողական, որ ասի քաղաքական – Հարց. Զի՞նչ է համարողական արհեստն քաղաքական: Պատասխանի: Քաղաքական համարողութիւնն է յօրինեալ հեշտ եւ դիւր կերպիւ...
1. 3բ-25ա Մասն Առաջին. Յաղագս ողջ թուոյ – Մասս այս յո՞րքան դրունս բաժանի ըստ ինքեան: Պատասխանի: Մասն այս ի հինգ դրունս... տե՛ս եթէ զխաչին երկու թեւին թիւքն մի են՝ ուղիղ է, եթէ ոչ՝ թիւր է եւ ծուռ, որպէս տեսանի աստ արարեալս ձեւ (ապա՝ թուաբանական հաշուարկ):
2. 25բ-37բ Մասն երկրորդ. Յաղագս կոտորեալ թուոց կամ մասնացելոց – [Հարց]. Զի՞նչ է կոտորեալ թիւն: Պատասխանի. Կոտորեալ թիւն ո՛չ այլ ինչ է, եթէ ո՛չ... օրինակս բաժանման մասանց մասիւ միով նշանակօղիւք եթէ բաժանեսցես զայս... լինի մի մասն 225/9246:
3. 38ա-57ա Մասն Երրորդ. Յաղագս կանոնաց, այսինքն՝ կարգադրութեան երրորդեկի, հինգերորդեկի եւ եօթներորդեկի, խմբից, ողջ թուոց եւ կոտորելոց – Առ բարեմիտ ընթերցօղսդ: Ահա ի մէջ երկուց անցեալ մասանց համարողութեանս արարաք... եւ այսպէս հաւաքեալ զմասունքն, լինի մին զհիղիդր 11 շահու գնիւ անվնաս, այսինքն է՝ անզարար:
4. 58ա-82բ Մասն Չորրորդ. [Յաղագս կանօնադրութեան ֆալզի, որ է՝ նսեմաբանութեանց կամ պատրանաց, տե՛ս ըստ սոյն ձեռագրի, 3բ] – Առ ընթերցօղ[ս]դ սիրելագոյն: Արդ, արարաք վերջ զերրորդ մասինս համարողութեան՝ զորքան կարն էր մեր... եւ այսպէս բազմակերպ յօրինի ի ձեռն արհեստաւորաց, որպէս եւ կամեն, այլ այս բաւեսցի այժմս:
5. 83ա-96բ [Մասն Հինգերորդ. Յաղագս գիտութեան գծի, մակերեւոյթի եւ մարմնոյ, եւ յաղագս երկրաչափական. տե՛ս սոյն ձեռագրի՝ 3բ] – (թափուած) Եւ այսպէս վայր մի, զոր լինի զնայ չափէն... 297. այս է ա. գ. գծին չափն (ունի երկրաչափական պատկերներ, գծագրեր եւ մանրանկարներ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1բ(ԺԹ. դար, ֆրանսերէն)Ce livre appartient à Sérovbé(այս գիրքը պատկանում է Սերովբէին):
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «Հմր 2, խաղա/// գիր, համարո/// արհեստ Աբգարու Յո///», Ա. կազմաստառին սոսնձած թղթին՝ «Հմր 15 ըստ ցուցակի Ֆ. Ն. Ֆինկի: Նուէր Մայր Աթոռի Մատենադարանին հանգուցեալ Աբգար Յովհաննիսեանի ընտանիքից: Ի ձեռն Ստեփանի Կանայեանց: 1905 ամի եւ յունիսի. Վաղարշապատում», 1ա «Համարողական արհեստ, գրեալ ի թղթի, գեղեցիկ նօտր գրով եւ պատկերազարդ, գրիչն եւ թուականն անյայտ (ըստ ցուցակի Ֆինկի Հմր 15, ի գրոց Աբգարու Յովհաննիսեան)», 2ա՝ «թուաբանութիւն Հմր 9», 3ա՝ «Հմր 1343», 99բ՝ «1343/2950»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Կազմի Ա. փեղկի աստառին՝ «Մարդս մահկանացու է եւ սխալական վասն»:
2951
ՆՈՐ ՆԱԽԻՋԵՒԱՆ եւ այլուր |
ՌՄԽԱ-ՌՄԽԸ. – 1792-1799 |
ԳՐԻՉ՝ Յովսէփ Արղութեան:
ԹԵՐԹ՝ 330+1 (կրկն.՝ թ. 1). չգրուած՝ 1բ, 54բ-5ա, 57ա, 88բ, 119բ, 295բ-6ա: ՊՐԱԿ՝ 1-46x8 (1՝ 10, 6, 28, 31, 32, 41, 44՝ 7, 26, 38՝ 6, 17, 18՝ 5, 20՝ 3, 40, 46՝ 2): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «1789, Խ, Ղ, ծ, Ծ»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 32x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (30,5x17,5): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 1ա), նոտրգիր (նմուշ՝ 328ա): ՏՈՂ՝ 28-42: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ կարմիր կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ:
Նմուշ 1ա
Նմուշ 328ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, կեղտոտուած, վրան ցեցի անցքեր, թ. 133-134ի, 185-186ի, 204-205ի, 228-9ի, 280-1ի, 313-4ի, 328-9ի միջեւ թերթեր թափուած, թ. 89, 200՝ վերին լուսանցի եզրը պատռուած, թ. 148՝ պատռուած, գրադաշտը վնասուած, որի հետեւանքով վրայի նամակները յետագայի համարակալման մէջ չեն մտել, թ. 175, 179-84, 186-9, 222՝ վնասուած, թ. 200, 328-9՝ հիմքից մասամբ անջատ, թ. 245-250՝ կարերը հիմքից թուլացած, մասամբ պոկուած, թ. 330՝ վերին մասը նորոգուած նոր թղթով, պահպանուած թերթի ստորին մասը, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅԻՒՆ
1գ-330բ [Օրինակ գրութեանց Յովսէփայ Արղութեանց]
Ծնթ. Նամակների՝ այստեղ առկայ համարները ձեռագրի մէջ յետագայ ձեռքով նշանակուածներն են. միայն անուններ ունեցող նամակների բովանդակութիւնը նոյնական է իրենց նախորդողի պարունակութեան հետ:
1. 1գ-2բ 1792. Կոնդակ հասարակութեանն Հաշտարխանու, զոր գրեցաք ընդ մեր որդի Յովհաննէս սարկաւագին, 1792, նոյեմբերի 17 – Յորմէ յորդ սիրով եւ աստուածային բազմազեղ օրհնութեամբն... Յիսուս, ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն: Գրեցաւ յամի Տեառն 1792, ի նոյեմբերի, ի նորակերտութեամբ Խաչ վանքս Նախիջեւանու:
2. 3ա-5ա Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք ընդ Յովհաննիսին – Ի զանազան ամիսս գրեալ թուղթսն քոյ ընկալեալ եմ եւ զամենայն միտս... յայնժամ մեր ձիանցովն ուղեւորեսցես առ մեզ: 1792, նոյեմբերի 17, իՆախիջեւան:
3. 5բ-6բ Առ ազնիւ պարոն Մկրտում Գալստեանն գրեցաք – Երկոքին թուղթքդ ընկալեալ եմ, մինն ի Գրիգորուպօլ... սիրական զաւակացն ձերոց եւ մնամ վասն ձեր միշտ աղօթարար տրտում Յովսէփ արքեպիսկոպոս: 1792, նոյեմբերի 17, ի Նախիջեւան: Իսնակայ գլխին վանքն օծելոց եմ, որ եթէ ինձ մահ պատահի, սրտիս կսկիծ չմնայ անկատար մնալն նորա:
4. 7ա Առ Հաշտարխանու հօքեւոր կանցիստօրն գրեցաք – Լսեմ, որ տէր Յակօբն Ոսկանեան բազում անկարգութիւնս... եւ անտանելի եւ հակառակ այսմ ոչինչ չգործէք: Յ. Ա. Ե., 1792, նոյեմբերի 17, ի Նախիջեւան:
– 7բ Ի 1792, նոյեմբեր 17, ընդ մեր որդի Յովհաննէս սարկաւագին գրեալք եղեն թուղթքս այսոքիկ ի Հաշտարխան առ յայնս, որոց անուանքն նշանագրին կարգաւորաբար, յորս ոչ ինչ յատկապէս դիտաւորութիւն միայն զգալս ի Նախիջեւան եւ աստի գնալս ի Մոսկով եւ ի Պետրպօլք. եւ այլն:
Հմր 5. 7բ Առ պարոն Գասբարն Դայիջան:
6. 7բ Առ ազնիւ պարոն Մարգարն Գալստեան:
7. 7բ Առ ազնիւ Սիմօն Սէրգէիչն:
8. 7բ Առ պարոն Մատթէոսն Խալաֆեան:
9. 7բ Առ աղայ Աւետիքն Սարգսեան:
10. 7բ Առ երեցփոխ պարոն Եսային:
11. 7բ Առ պարոն Յովսէփն Էտիլխանեան:
12. 7բ Առ պարոն Վարդանն մահտեսի Ազարիայի:
13. 7բ Առ պարոն Դաւիթն Շամախեցի:
14. 7բ Առ պարոն Սահակջանն Աբրահամեան:
15. 7բ Առ պարոն Աբրահամն Խաչատրեան:
16. 7բ Առ պարոն Յակոբոսն Աղաբաբեան:
17. 7բ Առ պարոն Յովհաննէսն Դաւթեան:
18. 7բ Առ պարոն Յարութիւնն Մնացականենց:
19. 7բ Առ տիրացու Պետրոսն Երեւանցի:
20. 7բ Առ ազնիւ պարոն Աֆդանտիլն:
21. 7բ Առ Շամախեցի տիրացու Մարկոսն եւ Գէորգն:
22. 7բ Առ Սարգիս վարդապետն Գանձասարու, վասն Պատմագրքին:
23. 7բ Առ գերազնիւ աղայ Մինասն Դիլանչովեան եւ վասն մեր Անդրէասին, զի ի գործ ինչ կացուսցէ ի տամոժնայն:
24. 7բ Առ գերազնիւ Մարտին Ստեփանիչն եւ ազնուուհի Մարիայ Սէրգէովնայ... զի զգեստս եւ զանօթս ժողովեսցէ յորդորմամբ:
25. 7բ Առ տէր Մինասն՝ սիրով վարիլ ընդ Գրիգոր վարդապետին, զի նմա ցուցեալքն մեզ... ծախեցաք, թէ ոչ, գրել նոյն Թադդէոս վարդապետ:
26. 7բ Ընդ թղթոցս այսոցիկ եւ թուղթ մի ի Գիլան, առ պարոն Թաղօն Ղօրղանեանց, յորում այս – Մեք ոչ ունիմք կարօտութիւն... 34 սամուրն լաւ գնով ծախեսցես. եւ այլն:
27. 8ա Գրեցաք ի Ղզլար, առ ազնիւ պարոն Յարութիւնն մահտեսի Գրիգորեան... պարոն Մկրտումն հանդերձ մի ընկերաւ առաքեսցեն. եւ այլն:
28. 8ա Առ տէր Մինասն եւ առ հասարակ քահանայսն գրեցաք պատուէր՝ հնազանդ եւ հպատակ լինիլ Գրիգոր վարդապետին եւ սիրով վարիլ ընդ միմեանս (այսչափ):
29. 8ա Առ ազնիւ պարոն Մարգարն Անգլիցով գրեցաք նախ վասն իւր թղթոյն, զոր առաքեցաք... որպէս եւ Սիմէօն Սէրգէիչն գիտէ:
30. 8ա Առ ազնիւ պարոն Ոհանջանն, նախ թէպէտ առաքեցեալ ոչխարքն անպատշաճ... ժամանակն մինչ նախարարքն ծանօթք են եւ տէրութիւնն ողորմած:
31. 8ա Առ մահտեսի Մարտիրոսն ծանուցաք զորպէսն մեր եւ թէ կամի ըստ խոստման իւրոյ եւ ուխտին հիսուն... ի տպել զԱստուածաղերս գիրքն եւ կամ զայլ ինչ:
32. 8բ Առ Քրիստափոր Առաքելիչն՝ վասն քսան թուման տալ Գրիգոր վարդապետի եւ զիւր տուեալ թուղթն առնուլ (այսչափ):
33. 8բ Առ պարոն Մինասն Հաշտարխանու՝ սիրով վարիլ ընդ Գրիգոր վարդապետին եւ զի Թադդէոս վարդապետին... նա գիտէ զուշիմ տղայս ժողովել եւ կրթել:
34. 8բ Առ Թինաթինն գրեցաք՝ վասն աղջկան եօթն թուման ութ հարիւր... իւր դրամովն էառ յանուն քոյ:
35. 8բ Առ ծակ ըռէխն՝ եթէ չունի գործ եւ հարկաւորութիւն, եկեսցէ ի Մոսկով՝ առ մեզ, ընդ մեր... միանգամայն զորպէսն Օրացոյցքն ասացաք ԱՃՁ. (180) դահեկանիւ:
36. 8բ Առ Ղռիմու պարոն գուբեռնաթն գրեցաք՝ վանքի տեղն չափել... պարոնՅովհաննէսին, որով կարասցէ տիրել:
37. 8բ Առ Ղարաղաշն գրեցաք վասն այսմ հետեւիլ (այսչափ):
38. 8բ Առ մեր մահտեսի Աւետիքն գրեցաք դատարկ տեղն բաղի լցուցանել... ծախելու պարտքն իւր տալ: 1792, դեկտեմբերի 5, ի Նախիջեւան:
39. 8բ Ի սոյն թուոջ, դեկտեմբերի 7 մեք ելաք ի Նախիջեւանու... նա հասուցանել, այսինքն՝ առ պարոն Պողոսն:
40. 8բ Ի սոյն ամսոյս 7 առ մեր ազնիւ պարոն Պողոսն գրեցաք անդրադարձ... 200 Օրացոյց եւս յղեցի, որ լինի 400, ըստ գրութիւնս արասցես: 1792, դեկտեմբերի 5:
41. 9ա Ի սոյն թուոջ, դեկտեմբեր 5 ի Փօթիշան, առ տէր Առաքելն եւ առ տիրացու... նոքա հասուսցեն առ Թադդէոս վարդապետն մեր՝ իՆախիջեւան:
42. 9ա Ի յԵաշ՝ առ Ճինզատէ տիրացու Գրիգորն եւ առ ըՍտամպօլքայ պարոն Ստեփանն... հասուցանել մեր Թադդէոս վարդապետին: 1792, դեկտեմբեր 5, իՆախիջեւան:
43. 9ա Ի Մոսկովու, առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաւ որպիսութիւն մեր համառօտ, եւ թէ գալդ առ մեզ եւ կամ մնալդ ի ձեռին քում լիցի վասն հիւանդութեանդ. եւ այլն: 1792, դեկտեմբեր 23 (այսչափ):
44. 9ա Ի Մոսկովու, առ պարոն Մկրտումն գրեցաք զորպիսութիւնս մեր միայն: 1792, դեկտեմբեր 23 (այսչափ):
45. 9ա Ի Մոսկովու, առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք յայտնելով միայն զհասն մեր ի Մոսկով: 1792, դեկտեմբեր 23 (այսչափ):
46. 9ա Ի Պետրպօլքու, առ Գրիգոր վարդապետն եւ առ ազնիւ պարոն Մկրտումն... ի միւս փօշտին լիովին գրելոց եմք: 1793, յունվարի 2:
47. 9ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ յայտնելով միայն զորպէսն մեր եւ գնալն... ի Ղռիմ առաքեալ տացես ծախել հատն մէկ ռուպլի: 1793, յունվարի 2, իՊետրպօլք:
48. 9բ Առ ազնիւ պարոն Պողոսն, ի Գրիգորուպօլ – Նախ՝ թէ թուղթդ ընկալեալ եւ զբարեկարգութիւն ժողովրդոցն... որդիքն գրելոց եմ, եւ ինքն ազնիւ անուամբ. եւ այլն: 1793, յունվարի 11, իՊետրոպօլք:
49. 9բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ – Գրեցեալ գիրդ ընկալայ, վասն չիք Յակոբի աղջկան... այսօր գնացաք առ ծայրագոյն իշխանսն. եւ այլն: Յ. Ա. Ե., 1793, յունվարի 18, իՊետրոպօլք:
50. 10ա Ի Նախիջեւան, առ դատաւոր պարոն Մկրտիչն – Վասն չիք Յակոբի դստերն, զոր ինչ գրեալ էիք... թագուհին մեծ շնորհ ունի ի վերայ դոցա. եւ այլն: 1793, յունվարի 18, իՊետրպօլք:
51. 10ա Ի Մոսկով, առ Իվան Գրիգորիչն – Ամսոյս 9 գնացաք առ ողորմած թագուհին, 16 գնացաք... պատուէրս մեր սակս հոգալեաց կատարեսցես: 1793, յունվարի 18, իՊետրոպօլք:
52. 10ա Ի Մոսկով, առ Քալանթար պարոն Պետրոսն – Ի վերոյ գրեալ որպիսութիւնքն, եւ թէ վակասքն... լաւ զտել տացես յարծաթոյն: 1793, յունվարի 18, ի Պետրոպօլք:
53. 10ա Ի Մոսկով, Աւետ Գալուստիչն – Խալիչայն թագուհւոյն շնորհեցաք, ընկալեալ՝ պատուիրեալ է ի ժամ... ըստ վերին դիտաւորութեանն: 1793, յունվարի 18, իՊետրոպօլք:
54. 10ա Ի Մոսկով, առ Զախար Իվանիչն. որպիսութիւնք մեր միայն ըստ վերին դիտաւորութեանցն: 1793, յունվարի 18, իՊետրոպօլք, Յովսէփ Ա. Ե.:
55. 10բ Ի Մագիլով, առ պարոն Յովհաննէսն Նաւասարդեան գրեցաւ – Գիտացեալ զգալուստդ ի նոր քաղաքն... կենակցոյդ եւ որդւոցդ օրհնութիւն. եւ այլն: Յ. Ա. Ե., 1789, յունվարի 20, ի Պետրոպօլք:
56. 10բ Դարձեալ առ պարոն Պօղոսն, ի Գրիգորուպօլ – Միւս գրովն երկար գիտելոց է... ջանա՛ Բախչուլն բռնել եւ քաղաքի որպէսն գրել: 1793, յունվարի 20, իՊետրոպօլք:
57. 11ա Ի Սարաֆան, առ տէր Դանիէլն եւ առ պարոն Սրապիոնն գրեցաւ – Նախապէս որպիսութիւն համառօտապէս... աղայ Ներսիսին: Յովսէփ արքեպիսկոպոս: 1793, յունվարի 22, իՊետրոպօլք:
58. 11ա Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաւ – Առաքել զթուղթն ի Սարաֆան, ի ձեռս պարոն Դանիէլին եւ յանձնարարութիւն վասն: 1793, յունվարի 22, իՊետրոպօլք(այսչափ):
59. 11ա Ի Ղզլար, առ պարոն Նուրիջանն եւ առ ոմանս գրեցաւ – Համառօտ որպիսութիւնք մեր եւ առ յանձնարութիւն վասն վերոյ յիշեալ: 1793, յունվարի 22, իՊետրոպօլք(այսչափ):
60. 11ա Ի Մոսկով, առ Աւետ Գալուստիչն – Ամենայն որպիսութիւն մեր, ամսոյս 20 առաքեցաք ընդ թղթոցն... բերեալ է եւ պահեալ, հարկաւոր է, առաքեսցես փութով: 1793, յունվարի 26, իՊետրոպօլք:
61. 11ա Առ Բարաղամն Վլասեան, ի Մոսկով – Գիրդ ընդ գրոյ Գրիգոր վարդապետին ընկալաք եւ որ ինչ... խալաթքն վատ ես արարեալ, որ պահեալ ես. եւ այլն: 1793, յունվարի 26, ի Պետրոպօլք:
62. 11ա Ի Հաշտարխան, առ պարոն Յովհաննէսն Գուլասպով – Գիրդ ընդ գրոյ Գրիգոր վարդապետին ընկալաք... ճանաչել զբարերարութիւն քոյ. եւ այլն: 1793, յունվարի 26, ի Պետրոպօլք:
63. 11ա Առ պարոն Աբէլն Գուլասպով, ի Մոսկով – Եղբօրդ գիրն ընդ գրոյս առաքեցի առ քեզ... բաւականանալ պատառ մի հացիւ. եւ այլն: 1793, յունվարի 26, իՊետրոպօլք, Յովսէփարքեպիսկոպոս:
64. 11բ Առ Զախար Իվանիչն գրեցաւ, ի Մոսկով – Որպիսութիւնք մեր յառաջ գրեալ ծանուցեալ եմք պատուիրեմք քոյդ եւ աղայ Մինասի որպէսն գրել մեզ: Եղբայրդ առաքեսցես. եւ այլն: 1793, յունվարի 28, իՊետրոպօլք:
65. 11բ Առ պարոն Նիկողոսն Աղաբաբեան, ի Մոսկով – Գիրդ ընկալայ եւ զամենայն գրեալսդ... որ յետին տետրակն փոխեսցուք. եւ այլն: 1793, յունվարի 28, իՊետրոպօլք:
66. 11բ Առ Գրիգոր վարդապետն – Գրեցաւ պարոն Փարսատանին ԵՌ. (5000) դինար տուեալդ ի կողմանէ մեր տէր Ստեփանին... տէր Ղուկասն ընկեր է Ղզլարու քահանայիցն թէ ոչ. եւ այլն: 1793, փետրվարի 4, ի Պետրոպօլք:
67. 11բ-2ա Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Գիրդ ընկալայ, մեք սպասէաք վարձատրութեան, լուրն սպանման փռանսիզաց... Երուսաղէմայ նուիրակն եկեսցէ, ի Նախիջեւան առաքեսջիք: 1793, փետրվարի 4, ի Պետրոպօլք:
68. 12ա Առ Սիմէօն Սէրգէիչն գրեցաւ, ի Հաշտարախան – Գիրդ ընկալաք, գրաֆ Վօրոնցովն Աստաֆէ... համարէի, թէ նորապէս դու ինձ ընծայես. եւ այլն: 1793, փետրվարի 4, իՊետրոպօլք:
69. 12ա Առ Պետր Իվանիչն Քալանթարեան – Աբոզն եկն, եւ ի նմա գրեանքն ընկալեալ իցես ըստ պատուիրիս արասցես... շինեցուսցես, ոսկին լաւ զտել տացես. եւ այլն: 1793, փետրվարի 4, իՊետրոպօլք:
70. 12ա Առ Աւետ Գալուստիչն – Ձեռամբ տիրացուՄանուկինմարմառոնեայ յիշատակարան առաքեցի տացես գոյբաթօղլուն առաքել առԹադդէոսվարդապետն. եւ այլն: 1793, փետրվարի 4, իՊետրոպօլք:
71. 12բ Փետրվարի 11, գրեցի ի Հաշտարխան, առ Գրիգոր վարդապետն – Զհասանելն թղթոյն իւրոյ եւ այլոց... տէրԶաքարն գալ, Թադդէոսվարդապետն գրեցի:
72. 12բ Փետրվարի 11, պարոն Մկրտումին գրեցի՝ անցքն Ֆռանսիոյ եւ մեր խօսիլն ընդ Պոպովիչին... հարկաւորութեամբ գրեցէ՛ք մեզ, որ ձեզ հարկաւորութեամբ խնդրեմք:
73. 12բ Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաւ – ՎասնՅովհաննէս վարդապետին մխիթարել զԱսլանով Գրիգորն իւր Լ. (30) թուման ըստ ժամանակին հասանելոց է վարդապետն. եւ այլն: Նաեւ՝ բանք խրատականք: 1793, փետրվարի 14, ի Պետրոպօլք:
74. 12բ Առ ազնիւ պարոն Մկրտումն – Որպիսութիւնք մեր եւ թէ Անդրէասն չառաքէք. եւ այլն Վրաց տանու... խնդրանաց մերոց կատարումն լինելոց է: 1793, փետրվարի 17:
75. 12բ Ի Գրիգորուպօլ, քահանայից եւ դատաւորաց գրեցաւ – Միամտութիւն վասն ինքեանց, զի ամենայն խնդիրքն կատար հասնելոց են եւ յանձնարարութիւն վասն Բարթուղիմէոսին: 1793,փետրվարի 17, իՊետրոպօլք(այսչափ):
76. 12բ Առ ազնիւ պարոն Պողոսն, ի Գրիգորուպօլ – Վասն Բարթուղիմէոսին յանձնարարութիւն եւ համառօտ որպիսութիւնք մեր. եւ այլն(այսչափ):
77. 12բ Նոյնպէս եւ պարոն Գալուստին եւ պարոն Մարտիրոսին գրեցաք վասն Բարթուղինէոսին... առաւելացուսցեն. եւ այլն: 1793, փետրվարի 17, իՊետրոպօլք:
78. 13ա Առ ազնիւ պարոն Յարութիւնն գրեցաք ի Ղզլար – Յուսամ յԱստուած ողջութեամբ եւ յառողջ կեանս բարեզուարճ կենօք իցես... ուրախութիւն մեծ վերջն. եւ այլն: Զօրհնութիւն մեր առաքեմ առ քեզ: 1793, փետրվարի 21, իՊետրոպօլք:
79. 13աբ Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք – Մերս զիարդութիւն ունիս գիտել ի պարոնՅովհաննէս Թումանովէն...յայլում ժամանակի գրելոց եմ: Այժմ այսու բաւական. եւ այլն: 1793, փետրվարի 23, իՊետրպօլք:
80. 13բ Ի Գրիգորուպօլ, առ պարոն մայեօռ Ստեփանն – Լուաք՝ կամիս գալ, աստ շատ բարւոք է, Իսահակ վարդապետն... մատուցաք յաւելով եւ ի վերայ զկիւմրուկչութիւնն. եւ այլն: 1793, փետրվարի 23, իՊետրոպօլք:
81. 13բ Առ մեր պարոն Պողոսն Թումանեան, ի Գրիգորուպօլ – Խնդիրքն ամսոյս 16 մատուցաք թագուհւոյն, ընկալեալ՝ հրամայեալ է պրվիլեկն տալ... տոնդ բերել տալն յայդր լաւ է: 1793, փետրվարի 23, իՊետրոպօլք:
82. 14ա Ի վերայ հասարակութեանն Գրիգորուպօլու գրեցաւ – Ամենայն խնդիրք ձեր մատուցաք ամսոյս 16, ընկալեալ... ուրախ լերուք ամենայն ինչ կատարումն էառ: 1793, փետրվարի 23, ի Պետրոպօլք:
83. 14ա Ի ՅԵաշ, առ Ստամպօլքայ պարոն Ստեփանն եւ տիրացու Գրիգորն – ԻՊետրոպօլք խաղաղութեամբ կամք, եւ ամենայն խնդիրք մեր ընկալեալ... ի Փօթիշան, առ տէր Առաքելն: 1793, փետրվարի 23, ի Պետրոպօլք:
84. 14ա Ի Փօթիշան, առ տէր Առաքելն եւ տիրացու Գրիգորն – Ի Պետրոպօլք խաղաղութեամբ կամք եւ ողջութեան ձեր եւ ժողովրդոցն ցանկամք գիտել: 1793, փետրվարի 23, ի Պետրոպօլք:
85. 14ա Ի Սչով, առ աղաչայ Բարօն Նիկօլն – Ահա կաթողիկոսի մխիթարական թուղթն առաքեցի... ի մօտոյս գալ յայդ կողմունսդ. եւ այլն: 1793, փետրվարի 23, իՊետրոպօլք:
86. 14ա Ի Մոսկով, առ պարոն Քալանթարն – Որպիսութիւնք մեր յառաջ գրեցան եւ տղայի աղագաւ... զորբ տղայս այս քեզ յանձնեմ: 1793, փետրվարի 25, իՊետրոպօլք:
87. 14աբ Առ Գրիգոր վարդապետն եւ պարոն Մկրտումն – Թագուհին հրամայեց Վրացտանւոց փողն շնորհել պարոն Ստեփանին... կրեալ գօտին հաշիով եւ փաթէնդով. եւ այլն: 1793, փետրվարի 25, իՊետրոպօլք:
88. 15ա Առ Քալանթար պարոն Պետրոսն – Երկոքին թուղթքդ ընկալաք ընդ արծաթին եւ գիտացաք... շնորհակալ եմ՝ եթէ իմ սկիհն ղրկես, եւ եւս շնորհակալեցայց: 1793, մարտի 1ումն, իՊետրոպօլք:
89. 15ա Առ Քալանթարն գրեցաւ – Առաքել զսկիհն, հոգալ զշինուածս, եւ թէ Ժամագրքոյ կիսատքն առաքեցաք. եւ այլն(այսչափ):
90. 15ա Առ Զախար Իվանիչն – Մխիթարութիւն վասն մահուան Պռօսկովի Գրիգորովնին եւ շնորհաւորութիւն վասն պահոց (այսչափ):
91. 15ա Առ աղայ Յովակիմն – Մխիթարութիւն վասն մահուան վաղաթառամ որդեկին իւրոյ Եղիազարու եւ շնորհաւորումն զպահսն: 1793, մարտի 7, ի Պետրպօլք (այսչափ):
92. 15ա Առ աղայ Մկրտումն Գալստեան – Նախ վասն իւրոյ գալստեան աստ, երկրորդ վասն ամենայն կերպ... խնդիրսն մեր. եւ այլն: 1793, մարտի 3, իՊետրոպօլք:
93. 15ա Առ Սիմօն Սէրգէիչն գրեցաւ – Կշտանբանք սակս տղայական հպարտութեանցն եւ խրատք զանազանք... ի հերսիւ գրութենէ 2 գիրդՊոպովին ետու, 2 Սամուէլովին: 1793, մարտի 3, ի Պետրոպօլք:
94. 15բ Առ աղայ Մինասն Դիլանչեան – Ընկալաք զթուղթդ եւ գիտացաք զամենայն, եթէ նա ի տղայութենէ... այլ ամենայն որպիսութիւնք մեր համառօտ: 1793, մարտի 3, ի Պետրոպօլք:
95. 15բ Առ Գրիգոր վարդապետն – 3 ղալամքար գօտի առեալ առաքել գրեցաք... որ պարտիմք թագուհւոյն շնորհել: 1793, մարտի 3, ի Պետրոպօլք:
96. 15բ Առ Իվան Պետրովիչն, ի Թագանռօգ – Թուղթդ էհաս, գիտացի զամենայն եւ ում հարկն է ծանուցից... տրէխտուրն ի նոյն տրէխտուրութեան մնալոց է հաստատ: 1793, մարտի 9, իՊետրոպօլք:
97. 15բ Առ Թադդէոս վարդապետն մեր – Որպիսութիւնք մեր յառաջ գրեցան քեզ եւ յետոյ... զայգին եւ զբաղչայն զարդարել. եւ այլն: 1793, մարտի 9, իՊետրոպօլք:
98. 15բ Առ ազնիւ պարոն Մկրտումն գրեցաք – Յանցեալ փօշտին զամենայն որպէսն մեր գրեցաք... մեզ պիտոյ չէ այլ ոք դէֆուդաթ. եւ այլն: 1793, մարտի 12, իՊետրոպօլք:
99. 16ա Առ երեցփոխ Եսային գրեցաք, ի Հաշտարխան – Գիրդ ընկալայ, գրեցի պարոն Մկրտումին՝ գալ գրեալ եմ... ընդ Գրիգոր վարդապետին տեսջիք զարժանն. եւ այլն: 1793, մարտի 12, ի Պետրոպօլք:
100. 16ա Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք – Գուբեռնաթն յաղագս սուտ լրոյն Սիմօն Սերգէիչի գրել էր... նարինջի շալն առնուս. եւ այլն: 1793, մարտի 12, ի Պետրպօլք:
101. 16ա Առ ազնիւ պարոն Պօղոսն գրեցաք, ի Գրիգորիուպօլ – Զորպէսն մեր եւ զփութով կատարումն խնդրանաց մերոց եւ զպատասխանիս գրոյն իւրոյ ընդ Բուրտիովին եւ պատուէր արի լինիլ ի յամենայն գործս իւր. եւ այլն: 1793, մարտի 12, ի Պետրպօլք (այսչափ):
102. 16ա Առ Սիմէօն Սէրգէիչն – Ըստ վերնագոյն մտաց եւ թէ զարբաֆն ու ղալամքարն... որով շահելոց ես մեծապէս: 1793, մարտի 20, իՊետրպօլք:
103. 16ա Առ Ստեփան Գրիգորիչ Սմպատովն – Մխիթարութիւն վասն կնոջն ու պատուէր վասն որբոցն իւրոց... անդ ողորմելի եւ զմերս որպէս համառօտ: 1793, մարտի 20, իՊետրոպօլք:
104. 16բ Առ պարոն Մկրտումն գրեցաք, ի Հաշտարխան – ԸնդՄատթէոսին գիրդ ընկալաք եւ գիտացաք նշանքն... բարեկամաց եւ ժողովրդեան օրհնութիւն տամ. եւ այլն: 1793, մարտի 13, ի Պետրոպօլք:
105. 16բ Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաւ – Մատթէոսիւ գրեցեալ թուղթդ եւ առաքեցեալ իրքն հասին... առ սրբազան կաթուղիկոսն հասուցանել. եւ այլ որպիսութիւնք մեր: 1793, մարտի 18, ի Պետրոպօլք:
106. 16բ Առ Դիլանեան Յարութիւնն – Գիրդ ընկալայՄատթէոսիւ մարտի 15, նոյնպէս եւ Աղէքսանդր Մակեդօնացւոյ... պարոն Փիլիպպոսին խօսեցայց: 1793, մարտի 18, ի Պետրոպօլք:
107. 16բ Առ Խաչատուր Գալստեանն – Գիր ձեր ընկալաք, յառաջ գրեցեալ գիրդ ընդ խնդրանաց... անկարգ էր, ուստի ոչ մատուցաք, խոստմունքն մեզ չէ պիտոյ: 1793, մարտի 18, իՊետրոպօլք:
108. 17ա Առ Աւետ Գալուստիչն գրեցաւ – ԸնդՄատթէոսին գիրդ ընկալայ, ծնեբեկքն հասին... ոսկի արարեր, թէ ոչ. եւ այլ որպիսութիւնք մեր: 1793, մարտի 18, ի Պոետրոպօլք:
109. 17ա Առ Աւետ Գալուստիչն – Ի գրոյԶախար Իվանիչին գիտելոց ես խաչի եւ մանթոյ... ԳՃԿ. (360) թուման ոսկի արարեր, թէ ոչ. եւ այլն: 1793, մարտի 22, ի Պետրոպօլք:
110. 17ա Առ Իվան Գրիգորիչն գրեցաք – Ամենայն ինչ վասն մեր պատրաստի է... Աւէտ Գալուստիչին տալ քեզ քսան թուման. եւ այլն: 1793, մարտի 22, ի Պոտրոպօլք:
111. 17ա Առ Քալանթարն գրեցաւ – Գիրդ ընկալայ, տետրակն Գալուստի որդին չէ բերեալ... չորս արծիւք գտեալ, առաքեսցէս փօշտիւ. եւ այլն: 1793, մարտի 22, ի Պետրոպօլք:
112. 17ա Առ Զախար Իվանիչն գրեցաւ – Վասն մեր պատրաստեալ են խաչ եւ մանթի, վասն մանթւոյն ոչ գտին... աղայ Յովհաննէսն մեծ պատուով ընլկալաւ ի Ռօփշայ. եւ այլն: 1793, մարտի 22, ի Պետրոպօլք:
113. 17բ Առ պարոն Պօղոսն գրեցաւ, ի Գրիգորիուպօլ – Գիրդ ընկալայ, յուսամ, որ իմ գրերս զորս ընդ գուբեռնաթի... վասն իմ առնուս պարոնԲարդուղիմէոսն, եթէ եկեալ լինի, օրհնութիւն տամ. եւ այլն: 1793, մարտի 21, ի Պետրոպօլք:
114. 17բ Առ Զախար Իվանիչն, ի Մոսկով – Գրեցաք քեզ ԱՃ. (100) գազ կարմիր եւ սպիտակ լէնթ գործել, այժմ ԱՃԾ. (150) գազ լինիլ, զի եւ այլ եպիսկոպոսք ի մէնջ խնդրեցին. եւ այլն: 1793, մարտի 25, իՊետրոպօլք(այսչափ):
115. 17բ Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաւ – Զթուղթդ Յովհաննիսիւ ընկալայ, առասպելութիւնքն... հաւանեցայ տէր Աստուածատուրի տան առնուլն, եւ վասն մեր յետոյ գիտասցես: 1793, մարտի 25, ի Պետրոպօլք:
116. 17բ Առ պարոն Մկրտումն գրեցաւ – Գիրդ ընդ կօպիային ընկալայ, նամէսնիկութեան պարապիլն... եկին առ նա ի շնորհակալութիւն եւ առ մեզ ի տեսութիւն. եւ այլն: 1793, մարտի 25, իՊետրոպօլք:
117. 18ա Առ պարոն Պօղոսն, ի Գրիգորուպօլ, քահանայից, դատաւորաց եւ հասարակ ժողովրդոցն գրեցաւ – Վասն խնամածու լինելոյ ազգին... նովաւ գնալ ի Պօլիս եւ վերադառնալ: 1793, մարտի 26, ի Պետերպուրղ:
118. 18ա Առ պարոն Ստեփանն գրեցաւ, ի Գրիգորիուպօլ – Այսու չորս գիր եմ գրեալ, եւ ի քէն... սպասեմք ըստ գրութեանդ փութով զքեզ տեսանել աստ. եւ այլն: 1793, մարտի 28, իՊետերբուրղ:
119. 18բ-9ա Առ Մօսկօվու հասարակութեանն գրեցաւ – Ոչ է մեզ օրէն ի լռութեան տալ զմեծագոյն... թագաւորեսցէ վասն գթութեան եւ ողորմութեան. ամէն: 1793, մարտի 20, իՊետերբուրղ:
120. 19ա Առ ազնիւ աղայ Մինասն գրեցաւ – Զյատկացեալ շնորհ թագուհոյն, որ յամսոյս 25, ի ձեռն... կայսերականցն որպէս ունիս տեղեկանալ ի հասարակ կոնդակէն. եւ այլն: 1793, մարտի 29, իՊետերպուրղ:
121. 19ա Առ ազնիւ աղայ Յովակիմն գրեցաք – Զյատկացեալ շնորհն մեծի թագուհւոյն, որ յամսոյս 25... մատուցաք նորին կայսերականի մեծութեանն. եւ այլն: 1793, մարտի 29, իՊետերպուրղ:
122. 19ա Առ Զախար Իվանիչն գրեցաք – ՅԱստուծոյ առ մեզ ժամանեալ ողորմութիւնսն ի ձեռն մեծի կայսերուհոյն... լենթ գործել տացես եւ փութով առաքեսցես. եւ այլն: 1793, մարտի 29, իՊետերպուրղ:
123. 19ա Առ Քալանթար պարոն Պետրոսն գրեցաք – Զմեծագոյն շնորհն ողորմած թագուհոյն... Աւետարանն մին ֆիթլարում տեղաւորեսցես: 1793, մարտի 29, իՊետերպուրղ:
124. 19բ Առ պարոն Մարտիրոս Գալստեանին գրեցաք – Զընկալնուլն զխաչ եւ զմանթի եւ ի նոյն օր... եւ առ կայսերազն նորին ի շնորհակալութիւն. եւ այլն:
125. 19բ Առ պարոն Նիկողայոսն գրեցաւ ըստ վերոյ մտացն (այսչափ):
126. 19բ Առ Իւան Գրիգորիչն գրեցաւ ըստ վերոյ մտացն (այսչափ):
127. 19բ Առ Աւէտ Գալուստիչն գրեցաւ ըստ վերոյ մտացն. եւ այս եւս իմ... խնդրեմ լաւ շինել տացես եւ ամրացուսցես. եւ այլն: 1793, մարտի 29, իՊետերպուրղ:
128. 19բ-20բ Ի վերայ Հաշտարխանու հասարակութեանն գրեցաւ կոնդակս – Ի սրբոյ եւ մեծի աթոռոյն... զտօն աստ մեծափառ հանդիսիւ: 1793, մարտի 31, իՊետրոպօլք:
129. 20բ Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք յաղագս ընկալնոյ զխաչ եւ զմանթի (այսչափ):
130. 20բ Առ պարոն Յարութիւնն Մնացականենց գրեցաք ըստ վերոյ մտացն (այսչափ):
131. 20բ Առ պարոն Մկրտումն գրեցաք ըստ նոյն մտացն (այսչափ):
132. 20բ Առ Սիմօն Սերգէիչն գրեցաք ըստ նոյն մտացն: 1793, մարտի 31, իՊետրոպօլք:
133. 20բ Առ Ղզլարու հասարակութեանն գրեցաք ըստ մտաց Հաշտարխանու կոնդակին եւ զսոյնից գրեցաք առ տէր Մինասն Ղզլարու (այսչափ):
134. 20բ Կոնդակ ըստ վերոյ մտացն գրեցաք առ հասրակութեանն Մօզդօկու եւ տէր Աստուածատուրին (այսչափ):
135. 21ա 1793, ապրիլի 2, ի Պետրոպօլք, Առ պարոն Ստեփանն գրեցաք ի Գրիգորուպօլ – Ի յընկալնուլն զխաչ եւ զմանթի, քոյ աստ գալն շատ բարւոք է վասն անձինդ, աթէստից կօպիէքն յղեսցես. եւ այլն(այսչափ):
136. 21ա Առ պարոն Պօղոսն գրեցաք, ի Գրիգորուպօլ, ապրիլի 2 ի յընկալնուլն... Գալուստին ասասջիր գիւղօրէից գրեսցեն. եւ այլն: 1793, ապրիլի 2, ի Պետրոպօլք:
137. 21ա Ի Նախիջեւան գրեցաւ օրհնութեան կոնդակս ըստ մտաց եւ դիտաւորութեան Հաշտարխանու կոնդակին: 1793, ապրիլի 2, իՍանկտ Պետերբուրղ:
138. 21ա Առ Թադդէոս վարդդապետն գրեցաւ ըստ վերոյ մտացն(այսչափ):
139. 21ա Առ Յովհաննէս աբեղայն գրեցաւ (այսչափ):
140. 21ա Առ ազնիւ պարոն Մկրտիչն եւ առ դատաւորն միլիստրատի գրեցաւ (այսչափ):
141. 21ա Առ Իվան Պետրովիչն գրեցաւ ի Թականռօգ, 1793, ապրիլի 2 ի Պետրոպօլք(այսչափ):
142. 21ա Ապրիլի 7, ի Գրիգորիուպօլ, առ գուբեռնաթն եւ առ պարոն Պօղոսն՝ վասն ի սենաթ մտանելոյ մեր բանին (այսչափ):
143. 21աբ Առ Հաշտարխանու վաճառականացն գրեցաւ – Զմեր որպէսն յառաջ քան զայս հասարակ եւ յատուկ... աղայ Յովհաննիսին որպէս եւ դուք վկայել կարէք. եւ այլն: 1793, ապրիլի 2, ի Պետերպուրղ:
144. 21բ Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաւ ի Հաշտարխան – Զարդիւնսն սրբոյ գահոյն... որպէսն մեզ ծանուսցէ: 1793, ապրիլի 15, իՊետրոպօլք:
145. 21բ Առ Աւէտ Գալուստիչն, ի Մոսկով – Պատասխանն իւրոյ գրուածոյն եւ զառաքեցեալ Լեւոն թագաւորի... կազմեսցի եւ կամ ի կամս Քալանթարին լիցի: Ապրիլի 10, ի Պետրոպօլք:
146. 21բ Առ ազնիւ աղայ Յովակիմն գրեցաւ – Զխնդրանաց Գրիգորուպօլցւոց սաւատն ռուսերէն, զոր առաքեցաք... փութով առ մեզ առաքել: Ապրիլի 10, ի Պետրոպօլք:
147. 22ա Առ Նախիջեւանու դատաւորսն, հոգաբարձուսն եւ զամենայն կացութիւնս ունօղք եւ առ հասարակ ժողովուրդսն գրեցաւ – Ի ձենջ գրեցեալ հասարակութեամբ... մեղայ գոչեսցէ եւ թողութիւն գտցէ. եւ այլն: 1793, ապրիլի 17, ի Պետերբուրղ:
148. 22ա Առ պարոն Մարտինն գրեցաւ, ի Նախիջեւան – Շնորհակալութիւն յաղագս շնորհաւորութեան... քաղաքին իւրեանց եւ այլ որպիսութիւնք մեր:
149. 22ա Առ տիրացու Մանուկն գրեցաւ ի Նախիջեւան – Շնորհակալութիւն յաղագս շնորհաւորութեան խաչին եւ մանթւոյն, եւ պատասխանի թղթոյն իւրոյ, եւ զխնդրեալ Պատմագիրքն իւր զմեր յղելն. եւ այլն: 1793, ապրիլի 17, ի Պետերպուրղ(այսչափ):
150. 22ա Առ մահտեսի Խաչերեսն... հասուցանելԳարսէվանին, 1793, ապրիլի 17, ի Պետրոպօլք:
151. 22ա Առ ազնիւ պարոն Պողոսն ի Տուպասար – Թագուհւոյ հրամայելն՝ տալ հինգ հազար թուման... առնել կամիլն եւ զայլս այսպիսիս: 1793, ապրիլի 15, իՊետրոպօլք:
152. 22ա Առ տէր Աստուածատուրն, ի Մոզդօկ – Նուիրակութիւն Չերքէզու ժողովել եւ զարդիւնս բերել առ Թադդէոս վարդապետն, եւ հեսապն նմա տալ. եւ այլս այսպիսիս, 1793, ապրիլի 15, ի Պետրոպօլք:
153. 22ա Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաւ զմերս որպիսութիւն. խառայն Գ. ռուպլի է, գազն աստ եւ գռնետուրն 2 ռուպլի. եւ այլն: Մերն պահեսցես: 1793, ապրիլի 15, ի Պետերպուրղ (այսչափ):
154. 22ա Առ պարոն Մկրտումն գրեցաւ զմեր որպիսութիւն եւ թէ Գալուստի փաթեթն պատրաստի է, առաքեցից եւ եւս կամ դու եւ պարոն Մատթէոսն եկեսջիք. եւ կամ Մատթէոսն ընդ պարոն Աբրահամին եկեսցեն. եւ այլն: 1793, ապրիլի 15, ի Պետերպուրղ (այսչափ):
155. 22բ Առ ազնիւ աղայ Մինասն գրեցաւ – Շնորհակալութիւն յաղագս շնորհաւորութեան խաչին եւ մանթւոյն եւ շնորհաւորութիւն զսուրբ Յարութիւն Յիսուսի Քրիստոսի. եւ այլն(այսչափ):
156. 22բ Առ ազնիւ աղայ Յովակիմն գրեցաւ. պատասխան թղթոյն իւրոյ եւ շնորհաւորութիւն սուրբ Յարութեան Տեառն մերոյ Քրիստոսի (այսչափ):
157. 22բ Առ ազնիւ Իվան Գրիգորիչն գրեցաւ ըստ վերոյ մտացն (այսչափ):
158. 22բ Առ ազնիւ Աւետ Գալուստիչն գրեցաւ... քառասուն թուման տայցես եւսՔալանթար պարոն Պետրոսին:
159. 22բ Առ ազնիւ պարոն Նիկողայոսն գրեցաւ շնորհաւորութիւն զսուրբ Յարութեան Տեառն մերոյ Քրիստոսի (այսչափ):
160. 22բ Առ ազնիւ պարոն Մարտիրոս Գալստեանն գրեցաւ ըստ վերոյ մտացն (այսչափ):
161. 22բ Առ պարոն Զախար Իվանիչն գրեցաւ (այսչափ):
162. 22բ Առ ազնիւ Քալանթար պարոն Պետրոսն գրեցաւ (այսչափ):
163. 22բ Առ Մովսես վարդապետն եւ տէր Պետրոս քահանայն գրեցաւ: 1793, ապրիլի 16, ի Պետերպուրղ (այսչափ):
164. 22բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ – Ըստ յառաջին գրեցելոյս աղջիկն այն սոյն թղթաբեր... փութով կատարումն լինելոց է մերայնոցն, օրհնութեամբ: 1793, ապրիլի 16, իՊետերպուրղ:
165. 22բ Առ ազնիւ պարոն Մկրտիչն գրեցաւ – Մեր հասարակ խնդիրն տուեալ են սենաթին... աղջիկն այն Աղաբալիին հետ պսակեսջիք. եւ այլն:
166. 22բ Առ ազնիւ Իվան Պետրովիչն գրեցաւ ի Թագանռօգ՝ շնորհաւորութիւն զսուրբ Յարութիւն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի (այսչափ):
167. 22բ Առ մահետսի Խաչերեսն գրեցաւ... պատրաստել տացես պարոն Մկրտչին: 1793, ապրիլի 16, ի Պետերպուրղ:
168. 22բ Յամսոյս 20, ընդ Նաղին Յովսէփիչն գրեցաք Նախիջեւանու մաղիսթրաթին՝ ոչխարի եւ տաւարի հեսապն, եւ որքան փող տալն վասն նոցա մեզ ծանուցանել (այսչափ):
169. 23ա Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաւ – Գիրդ ընկալայ Առաքել վարդապետիցն, ոչինչ գրես՝ հասարակութիւնն տեղւոյդ... զխնդիրս իւրեանց փութով գրեցուցանել. եւ այլն: Երկար բանք, զորս պարտի յայտնել պարոն Մկրտումին եւ հասրակութեանն:
170. 23ա Առ պարոն Մկրտումն գրեցաւ ըստ վերոյ մտացն: 1793, ապրիլի 28, իՊետրոպօլք(այսչափ):
171. 23ա Առ պարոն Պօղոսն գրեցաւ ի Գրիգորիուպօլ – Գիրդ ընկալայ թագուհին հինգ հազար թուման... մեր ընդ մեր քնեազ Բարսղին գրելոց եմք. եւ այլն: 1793, ապրիլի 29, իՊետերպուրղ:
172. 23ա Առ Գրիգոր վարդապետն եւ պարոն Մկրտումն գրեցաւ զմերս որպիսութիւն (այսչափ):
173. 23ա Առ աղայ Յովակիմն եւ Աւէտ Գալուստիչն գրեցաւ, ի Մօսկօվ, զմերս որպիսութիւն (այսչափ): 1793, ապրիլի 29, իՊետերպուրղ:
174. 23ա Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաւ ընդ արմիրելցկի պօլկովնիկ Իվան Վասիլիչ Շինքը... առաքեալ ի Ղզլար, ի Մօզդօկ, ի Թիլֆիզ, Սուրբ Աթոռն:
175. 23ա Գրեցաւ առ Գրիգոր վարդապետն մեր. հրաման է գնալ... թարգմանել տացես ///(3 բառ անընթեռնելի) տալ, այժմ փող չկայ:
176. 23բ Առ պարոն Մկրտումն եւ պարոն Գասպարն եւ պարոն Յովսէփն գրեցաւ – Գիրն ձեր ընդ տիրացու Պօղոսին ընկալաք, խնդիրքն ձեր ի սենաթին... զխնդրեցեալսն իմ, եթէ չէք առաքեալ, չառաքէք, զի:
177. 24ա Առ Սիմէոն Սէրգէիչն, ի Հաշտարխան. խրատք վասն իւրոյ անձին... Յովսէփիչն տեղդ ցօլտր կարգեցաւ:
178. 24ա Առ պարոն Մկրտումն վերստին՝ ըստ մտաց եւ դիտաւորութեան հասարակութեանն գրոյս, եւ մերս որպիսութիւն (այսչափ):
179. 24ա Առ պարոն Աբրահամն Խաչիկեան, ի Հաշտարխան՝ ըստ դիտաւորութեան հասարակութեան գրոյս, ընդ որս եւ մերս որպիսութիւն (այսչափ):
180. 24ա Առ Գրիգոր վարդապետն, ի Հաշտարխան – Յաղագս մեր ելանելոյն աստի մինչեւ ամսոյս վերջն, 200 թուման... յաղագս նաղիՅովսեփին, որ ցօլտր եղեւ իՀաշտարխան, յանձնարարութիւն. եւ այլն:
181. 24ա Առ մեր որդի տիրացու Յովհաննէսն, ի Հաշտարխան, զայսոսիկ ամենայն գրեցաք ի 1793 թուոջ, մայիսի 17, ի Պետրոպօլք (այսչափ):
182. 24ա Առ ազնիւ Խաչիկ Առաքելին Արպապեան, ի Ղզլար կամ ուրս իցէ, մերս որպիսութիւն միայն եւ ելն աստի: Ի 1793, մայիսի 17, ի Պետրոպօլք(այսչափ):
183. 24բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ, ի Նախիջեւան – Մարտի գրեցեալ թուղթդ ընկալայ ամսոյս 15, հանգուցեալ Աւետիքն սակաւ է... մեռոնն ընկալայ եւ զայլս այսպիսիս: 1793, մայիսի 17, ի Պետրոպօլք:
184. 24բ Առ գերազնիւ պարոն Մկրտիչն Պետրոսեան, ի Նախիջեւան, վասն Յակօբի եւ Աղաբալւոյ... գնասցէ մինչեւ մեր գալն. եւ այլն որպիսութիւնք: 1793, մայիսի 17, իՊետրոպօլք:
185. 24բ Առ Նախիջեւանու մագիսթրաթն, ազնիւ դատաւորաց եւ հոգաբարձուաց, վասն Յակօբի եւ Աղաբալւոյ խռովութեանցն, եւ թէ մնասցէ մինչեւ մեր գալն. եւ այլն: 1793, մայիսի 17, իՊետրոպօլք(այսչափ):
186. 24բ Առ ազնիւ պարոն Աւետ Գալուստիչն. մեր ամենայն համառօտ որպիսութիւն. եւ այլն: 1793, մայիսի 17, իՊետրոպօլք(այսչափ):
187. 24բ-5ա Առ Գրիգոր վարդապետն եւ ազնիւ պարոն Մկրտումն գրեցաւ – Ի գալ Յովհաննեսին մերոյ, գիտցաք զգրեցեալս ձեր, մեք յամսոյս... Ղռիմու խանն ի քնեազեն, որ լաւ չէ. եւ այլն համեմատ. ամէն: Յունիսի 2, ի Պետրոպօլք: Առ Մուրթուզալիխուլի խանն, հայերէն՝ ըստ վերոյ մտացն:
188. 25ա-7բ Առ Հաշտարխանու հասարակութիւնն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սերոյ, ողջունի եւ օրհնութեան ի վերայ աստուածասէր եւ բարեպաշտօն... ոչ կարէք քան զայդ խնդիրքդ լաւ խնդիրք պատրաստել: 1793, յուլիսի 2, իՄօսկովույղեցաք:
189. 28ա Առ Գրիգոր վարդապետն եւ պարոն Մկրտումն գրեցաւ – Երկուցդ թուղթն եւս ընկալայ ի յայսմ փօշտի... հանդարտել եւ խաներիցն, չմիաբանին ընդ նմա, այլն ի Մօսկովուգրեցից, զամենեսեան օրհնութեամբ ողջունեմ:Յ. Ա. Ե., 1793, յունիսի 16, ի Պետրոպօլք:
190. 28բ Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք ընդ Բարսղին – Ի յելանելոյս մինչեւ ցայժմ ոչինչ համբաւ ոչ լսեմ... ի վերա Մսրու գալոց է ի Ստամպօլ. եւ այլն, յանձնարարութիւն վասն քնեազ Բարսղին: Յ., Ա., Ե., 1793, սեպտեմբերի 20, ի Գրիգորիուպօլ:
191. 29ա Ողորմած տէր իմ Իսակ Սօլէ – Բազում կերպիւ շնորհակալութիւն ունիմ ես ի քէն, որ ի մէջ գործոց... նա մեզ հասուցանելոց է, ուր եւ իցեմ, որ եւ մնամ:Ես՝ Յ. Ա. եպիսկոպոս, 1793, յուլիսի 7, ի Մօսկով:
192. 29բ-30ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաւ – Յանցեալ փօշտեն գրեցի առ քեզ զորպէսն մեր եւ ինչ կերպիւ փողի առնուլն... վաթսունից աւելի ղրկես, որովհետեւ նոցա անունն է: Գրիգորուպօլու ձեւն չեղեւ յղել: 1793, յուլիսի 7, ի Մօսկով:
193. 30ա Առ քնեազ Դարչինին գրեցաւ զորպէսն մեր եւ վասն Նանինենց թղթոյն... ազգակցացն իւրեանց միայն սաւատն կարօղ են տալ. եւ այլն: Յուլիսի 7, իՄօսկով:
194. 30ա Առ տիրացու Մանուկն գրեցաւ վասն արծաթեղէնացն փութով... պատկերք եւ այլ ինչ տալոց է, շուտով յղեսցես: Յուլիսի 7, 1793,Մօսկով:
195. 30ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք վասն Խախանովէն առնուլ զթուղթսն եւ մեզ հասուցանել, զի վասն այնմ մեք յատուկ մարդ թողաք աստ առ Աւէտ Գալուստիչն. մեր ելն աստի եւ այլն: Յուլիսի 7, ի Մօսկով (այսչափ):
196. 30բ Առ Ներսէս աղայն գրեցաք մեր գալն եւ զորպէսն քաղաքիս (այսչափ):
197. 30բ Առ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք. զորպէսն մեր եւ յանձնարարութիւն վասն քնեազ Բարսղին եւ պնակէքն մեր ընդ խաչին յղելն. եւ այլն(այսչափ):
198. 30բ Առ տէր Ստեփանն գրեցաք վասն Բարսղին եւ թէ վեհապետի տուեալ փողն ԺԶ. (16) թուման ճերմակ տալ քնեազ Բարսղին, ընդ Գրիգոր վարդապետի տուեցելոցն՝ որդւոցն. եւ այլն(այսչափ):
199. 30բ Առ պարոն Մակարն զօրհնութիւն եւ համառօտ զորպէսն մեր (այսչափ):
200. 30բ Ըստ այսմ եւ առ Մարտին Ստեփանիչն (այսչափ):
201. 30բ Առ Կատարինէ Զաքարովնայն (այսչափ):
202. 30բ Առ Գրիգոր Պետրովիչն (այսչափ):
203. 30բ Առ Իվան Նիկողայիչ Այվազովն (այսչափ):
204. 30բ Առ Կատարինէ Իվանովնայն, յանձնարարութիւն վասն քնեազ Բարսղին եւ թէ զգեստսն Նախիջեւանու գիւղօրէից շուտով յղել (այսչափ):
205. 30բ Առ պարոն Ծատուրն՝ զօրհնութիւն եւ շնորհակալութիւն վասն որդեկին սիրոյն (այսչափ):
206. 30բ Առ տիրացու Մանուկն՝ նոյնպէս:
207. 30բ Առ Իվան Աբրահամիչն գրեցաք զորպէսն քաղաքիս եւ մեր, եւ զպատճառն յղելոյ քնեազ Բարսեղին, նա եւ գնալն մեր ի Ղռիմ. եւ այլն: Ի Մօսկով գրեցաք ընդ քնեազ Բարսղին (այսչափ):
208. 30բ Առ ազնիւ աղայ Յովակիմն. մուտն մեր ի քաղաքս, պատսպարեալ զաղքատսն եւ զուղեւորելն զքնեազ Բարսեղն ի Պետրոպօլք. եւ այլն(այսչափ):
209. 30բ Ըստ այսմ եւ առ Զաքար Իվանիչն, եւ թէ Պատարագի մեկնութիւնն եթէ պատրաստեալ ես՝ առաքեսցես (այսչափ):
210. 30բ Առ պարոն Պետրոս Քալանթարովն գրեցաք զորպէսն մեր եւ ինն հօխայ արծաթ... ի նոյն արծաթէ վճարեսցէ. եւ այլն: Սեպտեմբերի 20:
211. 30բ Առ աղայ Մինասն գրեցաք եւ զքնեազ Դաւիթն յանձնեցաք... սիրել որպէս զորդի իւր իսկական. եւ այլն ըստ այսմ: 1793, սեպտեմբերի 20, ի Գրիգորուպօլ:
212. 30բ Առ Աւէտ Գալուստիչն գրեցաք՝ զորպէսն մեր գիտել ի քնեազ Բարսեղէն... հոգալ եւ մխիթարել սիրով ի յօտար վայրով. եւ այլն:
213. 30բ Առ Նանէն եւ Հեղինէ Պետրովնայն գրեցաք ծածկաբար զմիտս մեր, զոր ունիմք վասն քնեազ Բարսեղին առնել ընդ նոսա բարեկամութիւն. եւ այլն(այսչափ):
214. 31ա Առ Աննայ Լազրովնայն գրեցաք զօրհնութիւն եւ զորպէսն մեր եւ վասն քնեազ Բարսեղին առանձնակի խօսիլ... սրտնեղութիւն չլինիցի մեզ, որ անվայելուչ է մեզ. եւ այլն: 1793, սեպտեմբերի 21:
215. 31ա Զկնի այսմ ի Խերսօնու գրեցաք առ աղայ Յովհաննէսն եւ առ Իվան Աբրահամիչն, ի հոգտեմբերի եւ ի դեկտեմբերի, եւ ի Նախիջեւան եւ ի Հաշտարխան, եւ ի Մօսկով (այսչափ):
216. 31ա Գրեցաւ եւս ի Ղռիմ՝ հասարակ կոնդակ վասն նորընծայ պարոն Ղազարին՝ լինել վանայհայր Սուրբ Խաչ վանքին եւ ժողովել զամենայն պտուղս ողորմութեան անդ եղելոցն (այսչափ):
217. 31ա Եւ եւս ի Գրիգորիուպօլու գրեցաւ եւ առ Թադդէոս վարդապետն, ի դեկտեմբերի 23 (այսչափ):
218. 31ա Առ Գրիգոր վարդապետն եւ ի Մօոսկով (այսչափ):
219. 31ա Եւ ի Պետրոպօլք, առ աղայ Յովհաննէսն (այսչափ):
220. 31ա Եւ առ աղայ Մինասն, 1794, յունվարին (այսչափ):
221. 31ա Գրեցաւ առ տէր Ստեփանն՝ զմահն Իսահակ վարդապետին յայտնել եղբօրն (այսչափ):
222. 31ա Առ մեր Բարսեղն, ի յունվարի, զանազան թուղթք եւ միտք:
223. 31ա Եւս եւ առ պարոն Ստեփանն՝ զմահ եղբօրն եւ զգալն Յակօբ վարդապետին (այսչափ):
224. 31ա Ի Մագիլով, առ Արապկերցի պարոն Փիլիպպոսն եւ առ մաղիսթրաթն նորա (այսչափ):
225. 31ա Առ պարոն Յովհաննէս Սաթովն՝ յաղագս Արապկեցւոյ եղբայր Յարութիւնի խոստմանցն ընդ մեր Յովհաննէսին: Յունվարի 27:
226. 31ա Ի Ռպկով, առ հասարակ ժողովրդեանն՝ ընդ տէր Ստեփանին հեռանալ ի յաղթարմայից քահանայէն, եւ տէր Ստեփանին տալ կատարեալ զօրէնս իւրեանց (այսչափ):
227. 31բ-2ա Ի Ղռիմ, ընդ Մանուէլ վարդապետին – Ողորմածութեամբ Աստուծոյ Յովսէփ արքեպիսկոպոս Ռուստաց երկրի եղեալ ամենայն ազգին հայոց... ցնծալի առողջութեամբ եւ ընդ բերկրալի յաջողութեամբ միշտ. ամէն: 1794 յամի Տեառն եւ ի փետրվարի, ի քաղաքս Գրիգորիուպօլ:
228. 32ա-3ա Ի Հաշտարխան, առ հասարակութիւնն – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան... երկարումն կենաց ձերոց եւ զաւակաց բերկրալի ցնծութեամբ. ամէն: 1794, մարտի 2, իԳրիգորիուպօլ, առ Գրիգոր վարդապետն:
229. 33ա Գրեցաք եւ առ պարոն Մկրտումն՝ զորպէսն մեր եւ թէ պատշաճաւոր տուն շինել վասն մեր... շնորհաւորութիւն վասն զատկին:
230. 33ա Նոյնպէս գրեցաք առ պարոն Գասպարն:
231. 33ա Առ պարոն Յոկօբոսն:
232. 33ա Առ պարոն Մատթէոսն:
233. 33ա Առ պարոն Յովսէփն:
234. 33ա Առ երեցփոխ Եսային՝ զպատասխանսն թղթոյն եւ վասն տանն հետեւիլ եւ շինեցուցանել:
235. 33ա Առ աղայ Մինասն Դիլանչեան:
236. 33ա Առ տէր Մինասն՝ գալ առ մեզ, որ կարգաւորեսցուք ի կողմունս այսոսիկ. եւ այլն, մարտի 2:
237. 33ա Առ Թադդէոս վարդապետն՝ յուսադրութիւն վասն այրման Գոգրովին եւ հասանելն առաքեցեալ իրացն ընդ Բօշեալին:
238. 33ա Եւ առ Թադդէոս վարդապետն՝ զանազան բանք եւ Գերաքեանի գոզի գալն պատմեր քար եւ բռուս ժողովեալ ի Լուսաւորչու հայաթն: Մարտի 19:
239. 33ա Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք բանք եւ պատուեր՝ տունն շինել եւ պարոն Ստեփանի տունն եւ շուտով քսան թուման առաքել: Մարտի 19:
240. 33ա Առ պարոն Մկրտիչն վասն փիստկնոյն եւ այլոց: Մարտի 20:
241. 33բ-4բ Ի Հաշտարխան, առ պարոն Մկրտումն եւ առ երեւելի անձինսն՝ վասն գրոցն մերոց խնդրանաց, զոր յաղագս նոցա հասարակութեանն գրեցաք թագուհոյն – Գերպատուելի ազնիւ պարո՛ն, Յյորմէ սիրով եւ աստուածային օրհնութեանն ծանի՛ր, սիրելի՛դ իմ գերպատուելի... մնալով կարօտ տեսութեան սիրեցեալ զաւակացդ իմոց եւ որդւոց ամենախոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս: 1794, մարտի 15, ի Գրիգորիուպօլ:
242. 35ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն՝ զպատասխանն գրոյն իւրոյ եւ թէ յոյժ սառն էիր գրեալ... զոր ինչ հատուսցես տպարանին ըստ այսմ. եւ այլ բանք շատ: 1794, մարտի 15:
243. 35ա Առ մեր քնեազ Բարսեղն գրեցաք զպատասխանն գրոյն եւ այլ բանք շատ, ի սոյն մարտի 15:
244. 35ա Առ Սիմօն Սէրգէյիչն գրեցաք:
245. 35ա Առ Մարտին Ստեփանիչն գրեցաք:
246. 35ա Առ Գրիգոր Պետրովիչն գրեցաք շնորհաւորութիւն վասն որդւոյն, եւ թէ ի պատկերաց... յառաջնոյ նման գէշ չլինի եւ աննման մեզ. եւ այլն:
247. 35ա Առ պարոն Ստեփանն գրեցաք՝ Մասդամու Յովհաննէս վարդապետի համար եւ վասն մեր դրամոյն, զոր պարտի ինքն (այսչափ):
248. 35ա Առ Կատարինէ Իվանովնայն գրեցաք՝ շնորհաւորութիւն զատկին եւ վասն փողի շահին... թերեւս յետ դարձուսցէն. եւ այլն:
249. 34ա Առ պարոն Մարգարն Իզմիրցի գրեցաք զօրհնութիւն:
250. 35ա Առ պարոն Ստեփան Դաւիթովն՝ զպատասխան գրոյն, եւ թէ չունիլ եւ եւս տրտունջ ի մէնջ յայսմ հետէ (այսչափ):
251. 35ա Առ տիրացու Մանուկն՝ զօրհնութիւն եւ Հաշտարխանու հասարակութեան գիրն շուտով հասուցանել փօշտով պարոն Մկրտումին (այսչափ):
252. 35բ Առ գրաֆ Զուբօվն գրեցաք նախ վասն Հաշտարխանցւոց խնդրանացն... Սուրբ Խաչ վանից տեղեացն եւ Նախիջեւանու փախստականացն: Ի մարտի 15:
253. 35բ Գրեցաք եւ առ Պօպովն զթուղթս գրաֆին մատուցանել եւ հետեւողութիւն գործել առ այն (այսչափ):
254. 35բ Դարձեալ գրեցաք առ Պօպովն՝ յանձնարարութիւն վասն Սիմօն Սէրգէյիչին եւ Անտօն Մատվէյիչին եւ մեր քնեազին. մարտի 15(այսչափ):
255. 35բ Գրեցաք առ Սամուէլովն. յանձնարարութիւն վասն Սիմօն Սէրգէյիչին, եւ յիշեցաք վասն խոստմանցն իւրոց որ առ մեզ. մարտի 15:
256. 35բ Գրեցաք առ Վօլնի Էկոնօմիչսկի հասարակութեանն՝ շնորհակալութիւն վասն գրքոյն եւ աշխատութեանցն իւրեանց (այսչափ):
257. 35բ Գրեցաք առ գրաֆ Անղալթն նոյնպէս:
258. 35բ Գրեցաք առ Նարդէով ենարալն՝ զպատասխանն գրոյն եւ զշնորհակալութիւն (այսչափ):
259. 35բ Առ Գրիգոր վարդապետն եւ պարոն Մկրտումն գրեցաք՝ զպատասխանն թղթոց նոցին եւ վասն տէր Ստեփանին: Մարտի 20(այսչափ):
260. 35բ Առ կանցիստօր մեր գրեցաք վասն տէր Ստեփանին եւ Սեստրանցեվիչ... ապագայի պիտանաւորութեանն, մարտի 20:
261. 35բ Նոյնպէս գրեցաք եւ առ Գայեոս եպիսկոպոսն՝ զսէր մեր:
262. 35բ Գրեցաք եւ առ գուբեռնաթն Հաշտարխանու՝ զսէր մեր եւ շնորհակալութիւն վասն ժողովրդեանն մերոյ, զոր սիրէ. եւ այլն(այսչափ):
263. 35բ Առ քնեազ Բարսեղն գրեցաք զպատասխանն գրոյ իւրոյ եւ վասն մեր յղեալ... Գրիգորիուպօլու պայծառութեանն. եւ այլն: Մարտի 20:
264. 35բ Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք զսէր եւ շնորհակալութիւն վասն աշխատանացն, մարտի 20:
265. 36ա Դարձեալ գրեցաք առ քնեազ Բարսեղն՝ վասն Հաշտարխանցւոց խնդրանացն... խնդիրն դնես եւ մատուցանես գրաֆին. եւ այլն: Մարտի 23:
266. 36ա Առ պարոն Ստեփանն տէր Դաւթեան գրեցաք զանդրադարձ գրոյն... ինքնդ ներկայ չլինիս. եւ այլն: Ապրիլի 3:
267. 36ա Առ մեր քնեազ Բարսեղն գրեցաք – Մարտի 15էն գիրդ ընկալայ, ափսոսամ, որ բաներն տակաւին անկատար է, մեք շնչասպառ... կիսատ մնացեալ, Դաթոյիս որպէսն գրէ, նոյնպէս եւ այլոց: 1794, ապրիլի 3, իԳրիգորիուպօլ:
268. 36բ Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք – Յառաջ քան զայս ամենայն հարկաւորն գրեալ եմ քեզ, որպէս գիտելոց ես Շամիրամ... բոլորովին տուեալ եմ քեզ. եւ այլն: Ապրիլի 3, 1794, իԳրիգորիուպօլ:
269. 36բ Առ տէր Ստեփանն գրեցաք զպատասխան թղթոյն իւրոյ եւ թէ յաղագս Մսրդամու Յովհաննէս վարդապետին... ես իւրն գրեցի այժմ զմխիթարութիւն. եւ այլն: 1794, ապրիլի 3, իԳրիգորիուպօլ:
270. 37ա Առ Սիմօն Սէրգէիչն գրեցաք զօրհնութիւն մեր եւ թէ թագիս եւ թեւանոցիս մարգարիտն պահեա՛, որ ի Հաշտարախան խնդրեցից ի քէն. եւ այլն: Ապրիլի 3:
271. 37ա Ի Պետրոպօլք, առ մեր քնեազ Բարսեղն՝ մեր հիւանդութիւնն. եւ այլն. ելանելն մեր (այսչափ):
272. 37ա Առ պարոն Փիլիպպոսն՝ զհիւանդութիւն մեր եւ ելանելն, եւ թէ ոչ ունիմ զյիրաւունս... վասն բանիցն իմոց իբրեւ իմ գիր ընկալնուք:
273. 37ա Առ պարոն Մարգարն Իզմիրցի՝ պատասխան գրոյն ցաւիմ ընդ անկատարութիւն... թարգմանութիւն ինչ ունիս թէ ոչ: Մայիսի 15, ի Գրիգորիուպօլ:
274. 37ա Առ պարոն Յովհաննէսն Աբրահամեան, կօպէն գրուած Զուբովի՝ վասն Նախիջեւանու քրիստոնեից. եւ այլն: Մայիսի 15:
275. а. 37բ Վկայական – Այս գիր վկայական տամք Յարութիւն Ազարեանին... եւ ստորագրեցաւ իմ ձեռամբ: 1794 թուին գրեցի եւ հայոց ՌԲՃԽԳ.:
275. б. 37բ Ի յԵկատերինեսլաւ, 1794, յուլիսի 2, ի Գրիգորիուպօլ գրեցաք առ ազնիւ պարոն Պօղոսն եւ դատաւորսն... պատուէր՝ սիրով լինել ընդ միմեանս, եւ զաղքատսն մխիթարել. եւ այլն:
276. 38ա Գրեցաք առ պարոն Յովհաննէս Սաթօվն՝ ի սոյն թուոջս ահա աստիճանդ ընկալար... շինեցուցանել եւ բաւական փայտ գնել վասն գիւղիցն մերոց. եւ այլն:
277. 38ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք զմահն գուբեռնաթի, մեր բանից հոգալն... սպասել հրամանի գրաֆին: 1794, յուլիսի 2, յԵկատրինէսլաւ:
278. 38ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն եւ քնեազ Բարսեղն մեր գրեցաք ի սոյն թուոջս... ինքեանք ասասցեն զհարկաւորն եւ զաշխատանս իմ ծանուսցեն. եւ այլն:
279. 38բ Գրեցաք դարձեալ ի Ղարասուէն, յուլիսի 15, առ պարոն Յովհաննէսն... ի Նախիջեւան, մեծաւ դաւանութեամբ եւ արտասունք. եւ այլն:
280. 38բ Առ քնեազ Բարսեղն գրեցաք՝ գրաֆ Զուբօվին, գրաֆ Բէզբօրօտկուն... վերջին չփոշիմանիս. եւ այլն, թղթոյ կօպիէքն եւս յղեցաք վասն տեղեկութեան: 1794, յուլիսի 15, իՂարասու:
281. 38բ-9բ Առ Հաշտարխանու հասրակութիւնն գրեցաք ընդ վարդապետ Յովհաննիսին – Եւ ընդ աստուածային օրհնութեանս մերոյ ծանուցումն... եւ իբրեւ զյատուկ որդի իմ եւ զաւակ ընկալնուլ:
282. 39բ Առ Գրիգոր վարդապետն եւ ազնիւ պարոն Մկրտումն գրեցաք ի Հաշտարխան՝ սէրժանտ գուպեռնաթէն խնդրել վասն պատրաստութեան ձիանց: Հոգտեմբերի 9, ի Նախիջեւան, 1794 (այսչափ):
283. 39բ Առ ազնիւ Աւետ Գալուստիչն, ի Մոսկով՝ մեր գալն ի Նախիջեւան՝ ի Ղռիմու, եւ աստի գնալն ի Հաշտարխան: Հոգտեմբերի 9, ի Նախիջեւան (այսչափ):
284. 39բ Առ Զախար Իվանիչն:
285. 39բ Առ Պետր Իվանիչ Քալանթարն՝ նոյնգունակ:
286. 40ա Առ աղայ Յովակիմն:
287. 40ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն եւ առ մեր քնեազ Բարսեղն – Ի Ղռիմու գալն մեր ի Նախիջեւան հոգտեմբերի մուտն... ի մեր հիսապն է գրեալ, ամանաթն մնալ մինչեւ ի Հաշտարխանու ի մէնջ գիր ընկալնուլդ:
288. 40ա Առ տէր Ստեփանն գրեցաք ի Պետրոբօլք – Օգոստոսի գիրդ ընկալայ ի Նախիջեւան, քնեազ Գարսեւանի... Կատարինէ Իվանովնին պատասխանեցի. եւ այլն: Հոգտեմբերի 9, ի Նախիջեւան:
289. 40ա Առ Կատարինէ Իվանովնայն գրեցաւ ի Պետրոբօլք – ՅաղագսՄիքայէլին գրեցեալդ գիտացի... զքնեազ Բարսեղն քեզ յանձնեմ, միւս փօշտին գրեցից զամենայն: Հոկտեմբերի 9, ի Նախիջեւան:
290. 40ա Առ Իվան Աբրահամիչն գրեցաւ ի Պետրոբօլք – Սեպտեմբերի 7 գիրդ ընկալայ ի Նախիջեւան... բայց գուրիէլ յղեցի յատակապէս առ ինքն եւ զհարկաւորսն ծանուցի. եւ այլն: 1794, հոգտեմբերի 9, ի Նախիջեւան:
291. 40բ 1794, հոգտեմբերի 16. Առ աղայ Յովհանէսն, ի Նախիջեւան – Ողորմութիւն գեղեցիկ գրութեան Ղռիմու Սուրբ Խաչ վանքին, եթէ անբախտութիւն... փութալո Գօրիչին շնորհաւորութիւն ստացեալ պարգեւացն:
292. 41ա-2բ Ի Յովսէփայ արքեպիսկոպոսէ Ռուսաց երկրի եղեալ ամենայն հայոց ազգին առ Նախիջեւան մագիսթրաթն – Յայտնի է մագիսթրաթին յանդուգն համարձակական լրբութիւն քաղաքիս... այս յետին գիրս է առ ի Մակերտ քաղաքս: Յովսէփ արքեպիսկոպոս: 1794, հոկտեմբեր 25, ի Նախիջեւան:
293. 42բ Ի Պետրոպօլք, առ պարոն Փիլիպպոսն եւ մեր քնեազ Բարսեղն:
294. 42բ Ի Մոսկով, առ Քալանթար պարոն Պետրոսն:
295. 42բ Ի Մոսկով առ պարոն Զախար Իվանիչն:
296. 43ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոս Մանուչարեան:
297. 43ա Առ բարձր բարեծնունդ Իվան Գրիգորիչ Սումբատովն:
298. 43ա Առ պարոն Բարսեղն:
299. 43ա-4ա Կոնդակ ի վերայ հասարակութեանն Ղզլարու գրեցաք – Ողորմութեամբն Աստուծոյ Յովսէփ արքեպիսկոպոս Ռուսաց երկրի ամենայն հայոց ազգին, ծայրագոյն նուիրակ Սրբոյ Աթոռոյ... օրհնեալք յԱստուծոյ եւ զօրացեալք ի շնորհս Տեառն. ամէն:
300. 44ա Պարոն Գուկինն:
301. 44ա Պարոն Նուրիջանն:
302. 44ա Պարոն Մարգարն:
303. 44ա Պարոն Յարութիւնն:
304. 44ա Պարոն Անտօնն:
305. 44ա Պարոն Եսային:
306. 4ա Տէր Մինասն:
307. 44ա Դարձեալ գրեցաք ընդ Մատթէոսին, առ պարոն Նուրիջանն՝ առ գլավայ պարոն Անտօնն, առ տէր Մինասն... ընդ նմա քսան թուման կնքեալ առ մեզ յղել. եւ այլ որպէսն մեր. 1794, նոյեմբերի 14, ի Հաշտարխան:
308. 44ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք գալուստն մեր ի քաղաքս եւ զսէր ժողովրդեանն եւ զօրհնութիւն մեր. եւ այլն, ի Պետրպօլք, 1794, նոյեմբերի 21:
309. 44ա Մարտին Ստեփանիչն:
310. 44ա Սիմօն Սերգեյիչն:
311. 44ա Պարոն Ստեփանն:
312. 44ա Առ տէր Ստեփաննոսն գրեցաք ըստ վերոյ մտացն, եւ զգեստսն Կատարինէ Իվանովնին յղել ի Նախիջեւան... գրեսցէ մեզ, որ մեք աստ իւր հօրն տացից եւ այլ որպէսն մեր:
313. 44բ Առ քնեազ պարոն Բարսեղն գրեցաք՝ Հաշտարխանու խնդրանաց յաղագաւ, եթէ չէ մատուցեալ... հինգ հարիւր ռուպլի եւս վասն այնմ տացից. եւ այլն:
314. 44բ Առ գերազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք՝ զոր ինչ գոյ առ ինքն, առ մեզ հասուսցէ... եղբօրդ յաղագաւ գրեսցէ մեզ ինչ առնել, եւ այլ որպէսն մեր:
315. 44բ Առ Զախար Իվանիչն գրեցաք, որ սրբազան կաթողիկոսի խնդրեցեալ լուստրին գտանել եւ կամ ֆապրիկումն գործել տալ, եթէ անհնար է գտանելն եւ կամ նորապէս գործել տալն, վերստին ծանուսցէ մեզ. եւ այլն(այսչափ):
316. 44բ Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք, ի Պետրպօլք – Զգիրն ձեր ընկալաք... կարես առնուլն որպէս եւ առնիցես, հատուցից քեզ զդրամն. եւ այլն: 1794, նոյեմբերի 28, իՀաշտարխան:
317. 45ա Առ գերազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք – Ընկալաք զգիր մեր քնեազէն...վասն աստ եղեալ եղբօրդ գրեսցէս մեզ ինչ առնել. եւ այլն:
318. 45ա Առ ազնիւ Սիմօն Սէրգէիչն գրեցաք – Գիրդ ընկալաք ընդ վեղարիս...թեւանոցին եւս շուտով ընկալնում, քանի որ աստ եմ. եւ այլն:
319. 45ա Առ ազնիւ պարոն Պետրոսն գրեցաք – Քնեազ Բարսեղի մերոյ վերադառնալն ի Պետրպօլքու բարեյաջող... բանքն Գրիգորիուպօլուխնդրեմ որպէս ամանաթ յառաջին փօշտին առաքել առ մեզ. եւ այլն:
320. 45աբ Առ գերազնիւ աղայ Մինասն գրեցաք – Զթուղթդընկալաք, կամէի յայս քանի աւուրս երթալ... քնեազ Դաւթին ունիս ի յատուկ խնամս. եւ այլն: 1794, նոյեմբերի 28:
321. 45բ Առ քնեազ Դաւթին գրեցաք:
322. ա. 45բ Թուղթ առ Ղզլարու հասարակութեանն գրեցաք – ԻՀաշտարխանու Ներսէս վարդապետի քսուրսն եւ դրամսն գիտութեամբ Աբրահամ վարդապետին սիահի առնել եւ ուղեւորել ի Սուրբ Աթոռն՝ ընդ պարոն Եսայուն. եւ այլն(այսչափ):
322 բ. 45բ Առ քնեազ Դարչինն գրեցաք գալուստն մեր ի քաղաքս եւ զսէր ժողովրդեանն, եւ այլ զորպէսն մեր, ի Թիլֆիզ (այսչափ):
323. 45բ Առ ազնիւ պարոն Պետրոս Քալանթարեանին գրեցաք 2 սկիհն եւ Գրիգորիուպօլու... եաղութ եւ զմրութն առաքեցից. եւ այլն: 1794, դեկտեմբերի 5, իՀաշտարխան:
324. 45բ Կոնդակ ի վերայ հասարակութեանն Գրիգորիուպօլու՝ գրեցաք ի Հաշտարխանու... զկնի օրհնութեանցն գնալն մեր անդ եւ զօրհնութիւն մեր:
325. 45բ-6ա Առ քնեազ Բարսեղն գրեցաք թուղթդ ի Մօսկովու – Ընկալաք եւ ուրախացաք ի վերայ կատարման... թարգմանութիւնն առ պարոն Պօղոսն առաքեցի՝ տալ մաղիսթրաթին. եւ այլն:
326. 46ա Առ գերազնիւ պարոն Յովհաննէսն գրեցաք – Յուսամ...եթէ հարկաւորութիւն ունիցին վասն գիւղօրէից հոգասցես. եւ այլն:
327. 46ա Առ գերապատուելի պարոն Մնացականն գրեցաք – Յաղագս ողորմութեանն... զկն[ի] ջրօրհնեացն գնալն մեր անդ. եւ այլն:
328. 46ա Տիրացու Յարութիւնն:
329. 46ա Առ Մարտիրոսն եւ Գալուստն:
329. 46ա Առ տէր Աւետիկն:
330. 46ա Առ գերապատուելի պարոն Պօղոսն գրեցաք՝ գալուստն մեր ի քաղաքս եւ զսէր... բաւականին սառուց ձգել, զի առանց նորա դժուար կարեմ ապրիլ. եւ այլն:
331. 46ա Առ գերազնիւ պարոն Յովհաննէսն գրեցաք, ի Նախիջեւան՝ գալուստն մեր ի քաղաքս, ընկալնուլն մեր զթագուհւոյ ողորմութիւնն վասն Գրիգորիուպօլու եւ փութով գնալն մեր անդ (այսչափ):
332. 46բ-7բ Սիրեցեալ որդիք Կարապետ աստուածիմաստ վարդապետ եւ Թադդէոս աստուածիմաստ վարդապետ... բայց ներեցաք անկատարութեան նորա սակս մեծի աշխատանացն, զոր տեսաք եւ զարմացաք: Դեկտեմբերի 7, իՀաշտարխան:
333. 47բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք՝ Նադրի յառաջենութեան նիւթն ահա առաքեցի... խստութեամբ ես պատասխանեալ մեզ, այլ ջանա՛ պայծառացուցանել զգործդ:
334. 48ա Առ ազնիւ պարոն Յովհաննէսն գրեցաք ի Ղռիմ՝ գալուստն մեր ի քաղաքս եւ զսէր ժողովրդեանն... չափել տալ եւ ուքազներն ամենայնից առնուլ. եւ այլն: 1794, դեկտեմբերի 7, ի Հաշտարխան:
335. 48ա Առ գերապատիւ պարոն Յովհաննէսն... եւ զկնի ջրօրհնեաց գնալն մեր ի վերա Ղզլարու եւ Մօզդոկու... պահպանել զջահկալն եւ զայլ հարկաւոր տեղիսն մեր. եւ այլն:
336. 48ա Առ Ղազար եւ Մանուէլ վարդապետն գրեցաք ի Նախիջեւանու՝ եւ զգեստ առաքելն մեր... որ իմանայ եւ զգուշութեամբ պահպանէ եւ պատուէր՝ լինիլ սիրով զմիմեանս. եւ այլն:
337. 48ա Առ տէր Զաքարն գրեցաք՝ գալուստն մեր ի քաղաքս եւ զսէր ժողովրդեանն... զբոլոր տեղիսն եւ զայլ պատուէրս եւ զխրատս եւ զօրհնութիւն մեր:
338. 48ա Առ ազնիւ պարոն Մկրտիչն գրեցաք ի Նախիջեւան՝ լինիլ մտերիմ ի յամենայն եւ զհարազատ որդիութիւնն ցուցանել յար եւ զօրհնութիւն մեր (այսչափ):
339. 48ա Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք զհաւատարմութիւնն Գրիգոր վարդապետի... Ներսէս վարդապետին ընդ Եսայուն եւ միաբանիցն, ամենանայնից օրհնութիւն:
340. 48բ Առ ազնիւ պարոն Մարգարն գրեցաք ի Պետրպուրղ – Գիրդ ընկալաք... տպել տամք լաւ թղթով. եւ այլն: 1794, դեկտեմբերի 12, իՀաշտարխան:
341. 48բ Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք – Գիրդ ընկալաք եւ գիտացաք, որ քեզ դրամ ոչ է... որպէս գրեմք, այնպէս հոգասցես զհարկաւորսն. եւ այլն:
342. 48բ Առ ազնիւ Սիմօն Սէրգէյիչն գրեցաք – Վասն քոյ Նիկօլայ Մաթվէյիչ Զուբօվին... Փիլիպպոսնքեզ ասասցէ, խնդրեմ փութով կատարումն տալ. եւ այլն:
343. 49ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք ի նոյն միտ, եւ քարոզի կօբիէն առաքեցաք՝ կարդալ... առաջի այնոց, որոյ այցելութիւնն կախի ի նոցանէ եւ զօրհնութիւն մեր. եւ այլն:
344. 49ա Առ պարոն Գրիգոր Պետրովիչն գրեցաք – Գիրդ ընկալաք, շնորհակալ եմ վասն առաքման պատկերի լուսահոգի տէրտէրին, խնդրեմ որ եւ զիմս պատկեր նկարել տացես. եւ այլն(այսչափ):
345. 49ա Առ պարոն Ծատուրն գրեցաք – Գիրդ ընկալաք յաղագս Միքայելին զկարելի օգնութիւնս ոչ խնայեցից ի նմանէ. եւ այլն (այսչափ):
346. 49ա Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանն գրեցաք – Գիրդ ընկալաք, ես այժմ չկարացի ըստ խնդրոյդ այն... միայն համառօտակի գրեցի այժմ:
347. 49ա Ազնիւ աղայ Յովհաննիսին եւ խնդրեցի ի նմանէ, որ ի հանդիպմանն օգնեսցէ քեզ. եւ այլն(այսչափ):
348. 49ա Առ պայծառ իշխան քնեազ Գարսեվանն գրեցաք գալուստն մեր ի քաղաքս եւ զսէր ժողովրդեանն, եւ զկնի ջրօրհնեաց գնալն մեր ի Գրիգորիուպօլ եւ զօրհնութիւն մեր (այսչափ):
349. 49ա Առ տէր Ստեփանն գրեցաք՝ ազնիւ պարոն Ստեփանին յուսադիր լինիլ միշտ եւ սփոփել զպանդխտութիւնն... որ ամենեքեան գիտիցէին եւ ուրախակից լինէին ընդ նոսա. եւ այլն:
350. 49աբ Առ աղայ Մինասն, աղայ Յովակիմն, պարոն Պետրոս Քալանթարովն, պարոն Զաքար Իվանիչն, պարոն Մարտիրոսն եւ պարոն Աւետիքն գրեցաք՝ հանդէսն զոր կատարեցաք... զօրհնութիւն մեր առաքեմ առ ձեզ եւ զանփոփոխ սէր ձեր խնդրեմ. եւ այլն: 1794, դեկտեմբերի 12, իՀաշտարխան:
351. 50ա Առ ազնիւ աղայ Մինասն գրեցաք՝ իմ ասացեալ քարոզն ի նոյեմբերի 26, յաւուր տօնի հանդիսին... անպատմելի գովասանութիւնս եւ անբաւ շնորհակալութիւնս գրեաց ի մէնջ. եւ այլն:
352. 50ա Առ ազնիւ պարոն Աւետիկն գրեցաք՝ մեր քնեազն, հարկաւոր թուղթք եւ այլ ինչ... մեծ արաղի պղինձն ես աստ առի, գինն աստ հատուցից. եւ այլն:
353. 50ա Առ ազնիւ մահտեսի Աստուածատուրն գրեցաք, ի Նախիջեւան՝ գալուստն մեր ի քաղաքս եւ զսէր ժողովրդեանն, եւ զկնի ջրօրհնեաց գնալն մեր ի Նախիջեւան, եւ անտի ի Գրիգորիուպօլ եւ զօրհնութիւն մեր (այսչափ):
354. 50ա Պարոն Յակօբն:
355. 50ա Պարոն Մանուէլն:
356. 50ա Պարոն Գասպարն:
357. 50ա Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք, ի Մօսկօվու – Առաքելոց են առ քեզ 2 սկիհ Նախիջեւան եկեղեցեացն... գիտասցես, որ կարէ մեզ արդիւնք տալ ի կամս քոյ եղիցի պահելն. եւ այլն:
358. 50ա Գերազնիւ պարոն Պօղոս եւ պարոն դատաւորք, ըշտաթն մաղիսթրաթին Գրիգորիուպօլու եւ էքսպետիյիդորին... գրոյն այնորիկ ուղեւորեմ ձեզ եւ մատրեալն պատրաստել. եւ այլն:
359. 50բ Առ գերազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք ի Պետերպուրղ – Գիրդ ընկալաք եւ այժմ պատրաստիմ գնալ ի Գրիգորիուպօլ... նմա գրեցից զամենայն որպէսն մեր. եւ այլն: 1794, դեկտեմբերի 26:
360. 50բ Առ վեհազնեայ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք՝ շնորհաւորութիւն զԾնունդ եւ զՅայտնութիւն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի եւ զկնի ջրօրհնեացն գնալն, ի Գրիգորիուպօլ (այսչափ):
361. 50բ Պարոն Մարգարն:
362. 50բ Պարոն Մակարն:
363. 50բ Գրիգոր Պետրովիչն:
364. 50բ Պարոն Ծատուրն:
365. 50բ Աղայ Մինասն:
366. 50բ Պարոն Նիկողայոսն:
367. 50բ Պարոն Մարտիրոսն:
368. 50բ Տէր Ստեփանն:
369. 50բ Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք, ի Նախիջեւան – Գիրդ ընկալայ, թագուհին ի Մէնոյի ուքազով սուրբ Սարգսի աջամխանն մեզ է շնորհեալ... գուբեռնաթէն խնդրեցից վասն այդմ կատարումն տալ. եւ այլ որպէսն մեր:
370. 50բ Թադդէոս վարդապետն:
371. 50բ Առ Ղազար վարդապետն գրեցաք՝ թագուհին շնորհեալ է մեզ աջամխանն... Մանուէլվարդապետին եւ զայլ պատուէրս եւ զխրատս. եւ այլն:
372. 50բ Առ ազնիւ պարոն Յովհաննէսն գրեցաք ի Ղռիմ՝ աջամխանի շնորհելն... յառաջիկայ տարիս գնալն մեր անդ. եւ այլն: 1795, յունվարի 2, ի Հաշտարխան:
373. 51ա-2բ Կոնդակ ի վերայ հասարակութեանն գրեցաք ի Մոսկով՝ յաղագս Ղռիմու Սուրբ Խաչ վանից պայծառութեանն – Ողորմութեամբն Աստուծոյ Յովսէփ արքեպիսկոպոս ամենայն հայոց ազգին, առաջնորդ... լիցի յամենայն բանս եւ ի գործս ձեր օգնական եւ զօրավիգն. ամէն: 1795, յունվարի 4, ի Հաշտարախան:
374. 52բ Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք, ի Պետրոպօլք – Ընդ Աբելի որդի Ստեփանին մէկ փոքրիկ... եւ մինն Պետր Իվանիչ Կավալինսկուն. եւ այլն: 1795, յունվարի 11, ի Հաշտարխան:
375. 53ա Առ տէր Ստեփանն գրեցաք. առաքեցի առ քեզ մէկ կոտրած ղայֆայի թաս, որ նման դորա 2 հատ շինել տացես, փիլոնդ առաքեցի. եւ այլն(այսչափ):
376. 53ա Առ ազնիւ աղայ Մինասն գրեցաք – Թագիս ձեւն... տէր Յովհաննէսի պատկերն առաքեսջիք ի Հաշտարխան՝ առ Գրիգոր վարդապետն. եւ այլն:
377. 53ա Առ Զաքար Իվանիչն գրեցաք՝ մէկ կտոր վեղարացու առաքեցաք առ քեզ համեմատ նմին ԱՃ. (100) գազ առաքեսցես. եւ այլն: 1795, յունվարի 22, իՀաշտարխան:
378. 53ա Առ ազնիւ Աւէտ Գալուստիչն գրեցաք՝ վասն հանգուցեալ Շաֆրազի տունն տալ, թէ հազար թումանով... առեալ տացիս Սարգսին՝ հասուցանել զձեզ. եւ այլն:
379. 53ա Առ ազնիւ Պետր Իվանիչն գրեցաք. մէկ կազմարար առաքեսցես ի Նախիջեւան... վասնԳրիգորվարդապետին եւ այլ որպէսն մեր: 1795, յունվարի 22, իՀաշտարխան:
380. 53ա Առ քնեազ Դաւիթն գրեցաք. զկնի ջրօրհնեաց գնալն մեր ի վերայ Ղզլարու ի Գրիգորիուպօլ եւ զայլ պատուերս եւ զխրատս. եւ այլն(այսչափ):
381. 53ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք – Ձուկն առաքեցաք առ քեզ... ելանելոց եմ աստի եւ ի վերայ Ղզլարու գնալոց ի Գրիգորիուպօլ. եւ այլն: 1795, յունվարի 23, ի Հաշտարխան:
382. 53ա Առ ազնիւ Սիմօն Սէրգէիչն գրեցաք՝ գիտացաք երթեւեկութիւն առնելդ ի դուռն կայսերական եւ ուրախացաք, եւ գնալն մեր ի Գրիգորիուպօլ. եւ այլն(այսչափ):
383. 53ա Առ տէր Ստեփանն գրեցաք՝ յայս քանի օրս գնալն մէր ի Գրիգորիուպօլ, եւ Մսրդամայ սեւագլխի որպէսն մեզ ծանուցանել գրով, յար[եալ] եւ զօրհնութիւն մեր (այսչափ):
384. 53բ Առ ազնիւ Աւէտ Գալուստիչն գրեցաք, ի Մօսկօվ՝ Սուսանայ Գրիգորովնի... գնալն մեր ի վերայ Ղզլարու ի Գրիգորիուպօլ եւ զօրհնութիւն մեր:
385. 53բ Առ ազնիւ աղայ Մինասն գրեցաք՝ գնալն մեր յայս քանի օրս ի վերայ Ղզլարու ի Գրիգորիուպօլ, եւ զքնեազ Դաւիթն յանձնիլն ի յատուկ խնամս եւ ի շնորհս իւր. եւ այլն(այսչափ):
386. 53բ Պարոն Մարտիրոսն:
387. 53բ Ազնիւ Քալանթար պարոն Պետրոսն:
388. 53բ Պարոն Նիկողայոս Աղաբաբովն գրեցաք:
389. 53բ-4ա Կոնդակ յաղագս Անդրէասու – Ողորմութեամբն Աստուծոյ Յովսէփ արքեպիսկոպոս Ռուստաց երկրի եղեալ հայոց ազգին... զողորմութիւնս եւ զանանց բարութիւնս աստ մեր մնալ, հանդերձելն գալ. ամէն: 1795, փետրվարի 20, ի Պետրոպօլք:
390. 55բ-6բ Կարգադրութիւն յաղագս Անդրէասու եկեղեցւոյն – Հրամայեն երեցփոխ պարոն Յովհաննէս Մարգարեանիդ եւ կամ ով զկնի քոյ իցէ... պարտի յիմացումն գրել Ղզլարու աւագ քահանային:
391. 57բ Առ պարոն Մկրտումն գրեցաք, ի Հաշտարխան – Ընդ քնեազին ընկալայ Զուպօվի գրոյն... հասարակութեան բանն վերջասցուք. եւ այլն:
392. 57բ Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք, ի Պետրպօլք – Գնալն մեր ի Մօզդօկ եւ Բագօրցկի... քնեազի գալն աստ եւ այլ որպէսն մեր: 1795, փետրվարի 23, ի Ղզլար:
393. 57բ Տէր Ստեփանն:
394. 57բ Ազնիւ աղայ Մինասն:
395. 57բ Առ Աւէտ Գալուստիչն գրեցաք՝ գալուստն քնեազի ի Ղզլար, բանալն մաղիսթրաթ ի Գրիգորիուպօլ, փոխիլն տպարանի Նախիջեւանու Հաշտարխան, եւ տունն աներոջ տալ մեզ՝ վասն տպարանին. եւ այլն(այսչափ):
396. 57բ Առ Կարապետ եւ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք, ի Նախիջեւան... զկնի զատկին ի Գրիգորիուպօլ եւ զօրհնութիւն մեր: 1795 փետրվարի ի Ղզլար:
397. 58ա Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք, ի Նախիջեւան – Գիրդ ընկալաք, վասն Թադդէոս վարդապետին 200 ռուպլի... գնալոց եմ ի Հաշտարխան. եւ այլ որպէսն մեր: 1795, մարտի 18, ի Ղզլար:
398. 58ա Առ վեհազնեայ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք, ի Պետրպօլք – Շնորհաւորութիւն զսուրբ Յարութիւնն Յիսուսի Քրիստոսի, գնալն մեր... յարուցանել ի վերայ մեր. եւ այլն: 1795, մարտի 27, իՀաշտարխան:
399. 58ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք – Շնորհաւորութիւն զսուրբ Յարութիւն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի եւ գնան մեր... զկնի զատկին փութով գնալն մեր իԳրիգորիուպօլ. եւ այլն:
400. 58ա Զաքար Իվանիչն:
401. 58ա Աղայ Մինասն:
402. 58ա Պարոն Աւետիկն:
403. 58ա Քալանթար պարոն Պետրոսն:
404. 58բ Առ պարոն Նիկողայոսն գրեցաք՝ սակս ամանաթին որ Աբէլի որդի Ստեփանին... արծաթեղինացն շինութեանց թաֆտարի սիահեն գրեցաք: 1795, ապրիլի 17ին:
405. 58բ Առ պարոն Ստեփանն գրեցաք՝ յանձնել զամանաթն կամ Աւէտ Գալուստիչին եւ կամ պարոն Նիկողայոսին, զի առաքեսցեն առ պարոն Փիլիպպոսն: Ապրիլի 17ին(այսչափ):
406. 58բ Առ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք սակս դէփուտատացն ընտրութեան Հաշտարխանու եւ ի կողմանէ ամանաթ քարին, թէ որքան իցէ եւ ինչ գինն, նոյնպէս եւ զպատասխանն գրոյս գրեցաք գրել մեզ ի Գրիգորիուպօլ: Ապրիլի 17ին(այսչափ):
407. 58բ Առ ազնիւ Աւետ Գալուստիչն գրեցաք, թէ գրեալ եմք պարոն Ստեփանին զամանաթն յանձնել... հաշտարխանցւոց զտեփուտատ ընտրեցմանէն: Ապրիլի 17:
408. 58բ Առ վեհազնիւ աղայ Յօվհաննէսն գրեցաք սակս Ղրիմու Սուրբ Խաչ վանքին տեղեացն... զտպարանն հաճութեամբ նախարարին տեղւոյս: Ապրիլի 17ին:
409. 58բ Առ ազնիւ պարոն Նուրիջանն գրեցաք՝ մխիթարութիւն վասն Սիմէօնին եւ մեր փութով գնալն աստի ի Գրիգորիուպօլ: 1795, ապրիլի 20, ի Հաշտարխան(այսչափ):
410. 58բ Պարոն Դանիէլն:
411. 58բ Պարոն Մարգարն եւ պարոն Նիկողոսն գրեցաք՝ Իվան Պետրովիչի տեղն չափել տալ եւ պահպանել (այսչափ):
412. 59ա Առ ազնիւ պարոն Աւետիկն գրեցաք – Ընդ Աբէլի որդւոյն առաքեցեալ ամանաթն յղել պարոն Փիլիպպոսին... մեր շուրջ զեկեղեցեաւ թագաւորական ծախիւք. եւ այլն:
413. 59ա Պարոն Փիլիպպոսն:
414. 59ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք. խնդրեմ Անդրէի Մասէիչ Գրիբովսկուն... հրամայէ Աննա Իվանովնին տալ ինձ ԾԶ. (56) թուման եւ այլ որպէսն մեր: 1795, մայիսի մուտն ի Հաշտարխան:
415. 59բ-60ա Ի Մօզդօկ, ընդ տէր Զաքարին – Յորմէ սիրով եւ աստուածային օրհնութեամբն ծանուցումն լինիցի ի Մօզդօկ եղեալ... առնելոյ զհա/// ահա գնացի /// միշտ. ամէն: 1795, մայիսի /// ի Հաշտարխան:
416. 60ա Առ վեհազնեայ աղայ /// – Ըստ խնդրոյ հասրակութեանն /// եւ պատրաստելն խնդիրս հասրակութեան /// ընտրիլն... տացէ պարոն Փիլիպպոսին ինքն եւս խնդրիցէ. եւ այլն: 1795, մայիսի 3, ի Հաշտարխան:
417. 60ա Առ ազնիւ պարոն Մարգարն գրեցաք – Տպարանի փոխիլն ի Հաշտարխան եւ Թադդէոս վարապետի գալն... յորժամ ելցէ, Ծ. (50) հատ առաքեցից առ ինքն, եւ զօրհնութիւն մեր: 1795, մայիսի 3, ի Հաշտարխան:
418. 60բ-1ա /// եւ պարոն Զաքարն /// առ ՞ /// եղեալ սրբասէր /// ///պետացդ աստուածասէր հասարակ /// առ հասարակ ամենայն բարեպաշտ... զճշմարիտ միաբանութիւն եւ զսէր. ամէն: Գրեցաւ 1795, մայիսի 5, ի Հաշտարխան:
419. 61ա Առ վեհազնեայ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք – Եկի ի Նախիջեւան, եւ յայս քանի օրս ելանեմ աստի եւ գնամ... Տէր ուղղեսցէ զմիտս նոցա. եւ այլն: 1795, մայիսի 18, իՍուրբ Խաչվանքն նորաշեն:
420. 61ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք՝ գալն մեր ի Նախիջեւան եւ իջանիլն մեր... Սուրբ Խաչ վանքին կոնդակ գրելն մեր ի Մօսկով եւ Պետրպօլք եւ զօրհնութիւն մեր:
421. 61բ Առ Մարտին Ստեփանիչ Լալայովն գրեցաք՝ գալուստն մեր ի քաղաքս եւ գնալն մեր աստի ի Գրիգորիուպօլ, եւ զօրհնութիւն մեր: 1795, մայիսի 21, ի Նախիջեւան (այսչափ):
422. 61բ Առ ազնիւ աղայ Մինասն գրեցաք՝ գալուստն մեր ի քաղաքս... զերծեալ իցեն, ԲՃ. (200) առաքել. եւ այլն:
423. 61բ Առ տէր Ստեփանն գրեցաք յաղագս կոնդակին, զորս գրեցաք... առ Կարապետ վարդապետն եւ զօրհնութիւն մեր: 1795, մայիսի 13, ի Նախիջեւան:
424. 61բ Առ Մանուէլ վարդապետն գրեցաք ի Ղռիմ – Յաղագս Ղազար վարդապետին, պարոն Անդրէասն եւ աթոռակալն... վասն Ղայթմազին բաշպօրթ առաքիլն մեր. եւ այլն:
425. 61բ Առ տէր Զաքարն գրեցաք՝ ընդ Մանուել վարդապետին եւ աթոռակալին առնուլ... ի Կաֆայ քահանայութիւն առնել, եւ զօրհնութիւն մեր:
426. 61բ Առ Ղազար վարդապետն գրեցաք՝ զամենայն, զոր յանձնեալ եմք իւրն հիսապով եւ դաֆթարով, յանձնել տէր Զաքարին, Մանուէլ վարդապետին եւ մեր աթոռակալին, ի Կաֆայ քահանայութիւն առնել. եւ այլն(այսչափ):
427. 61բ Առ հաճի Պապին գրեցաք՝ Ղաջամխանն իւրն յանձնեցաք... մեր գնալն եւ զօրհնութիւն մեր: 1795, մայիսի 21, ի Սուրբ Խաչ վանքն:
428. 61բ Առ ազնիւ պարոն Քալանթարեանին գրեցաք՝ ի Մօսկով՝ տպարանի փոխիլն... Թադդէոսվարդապետն փութով կատարումն տալ. եւ այլն:
429. 61բ Նիկողոս Աղաբաբովն:
430. 62ա Առ վեհազնեայ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք – Գալն մեր ի յԵկատերինէսլաւու եւ ընկալնուլն տեղւոյս... եւ բարեկարգիլն նոցա. եւ այլն: 1795, մայիսի 5, ի յԵկատերինէսլաւ:
431. 62ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն:
432. 62ա Պարոն Ստեփանն:
433. 62ա Առ ազնիւ աղայ Մինասն գրեցաք՝ գալն մեր ի յԵկատերինէսլաւու... խառնակութիւնՆախիջեւանուեւ բարեկարգիլն մեր նոցա. եւ այլն:
434. 62ա Առ Գրիգոր վարդապետն:
435. 62ա Առ Կատարինէ Իվանովնայն:
436. 62աբ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք ի Նախիջեւան – ԻյԵկատերինէսլաւուգրեցի առ ձեզ համառօտ որպէսն մեր եւ զընդունելութիւն գուբեռնաթի յամսոյն 15... քարինքն այնոքիկ լաւ պահպանեսցես եւ երկուքն ընդ քեզ տարցես. եւ այլն: 1795, յունիսի 25, իԳրիգորիուպօլ:
437. 63ա Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք ի Նախիջեւան – Յամսոյս 15 երկուք աստ ի Գրիգորիուպօլ իմ սպիտակ խալիչէն մոռացմամբ... մեր միաբանիցն օրհնութիւն: 1795 յունիսի 25,ի Գրիգորիուպօլ:
438. 63ա Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք ի Հաշտարխան – Գալն մեր յամսոյս 15, ի Գրիգորիուպօլ գիրդ ընկալաք... ջանալ արդիւնաւորել. եւ այլն: 1795, յունիսի 25, ի Գրիգորիուպօլ:
439. 63ա Առ ազնիւ պարոն Մկրտումն գրեցաք – Գալուստն մեր ի քաղաքս եւ զսէր ժողովրդեանն, եւ զդեֆութաթսն հետեւիլ, փութով առաքել այլն ի Գրիգոր վարդապետի գրոյն ի Մանաշ եւ զօրհնութիւն: 1795, յունիսի 25, ի Գրիգորիուպօլ:
440. 63ա Առ պարոն Ստեփանն:
441. 63ա Վեհազնուհի Կատարինե Իվանովնայն:
442. 63բ Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք ի Պետրպօլք – Գալուստն մեր ի քաղաքս եւ խնդրելն գրի գուբեռնաթէն տալն մեզ ԳՌ. (3.000) ռուպլի... Կատարինէ Իվանովնին Գրիբովցկուն եւ Բայիցովին. եւ այլ որպէսն մեր: 1795, յուլիսի 2, ի Գրիգորիուպօլ:
443. 63բ Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք ի Հաշտարխան – Գալուստն մեր ի քաղաքս՝ շինուածոցն հետեւիլ եւ հոգս տանել... հետեւիլ լատիներէն ուսանիլ, եւ եւս գիր գրելոյ. եւ այլն: Յ. Ա. Ե. 1795, յուլիսի 2, ի Գրիգորիուպօլ:
444. 63բ Առ գերապատուելի պարոն Մկրտումն եւ պարոն Յովսէփն:
445. 63բ Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք – Գիրդ ընկալաք, շինութեան սկիզբն առնէք եւ պարոն Յովսէփ... մէկ ղութնի եօրղան ընդ երկու խալաթի ալաջայի առաքել. եւ այլն: 1795, յուլիսի 20, ի Գրիգորիուպօլ:
446. 64ա Առ Կարապետ եւ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք ի Նախիջեւան – Գերաքեանի երկու թուղթն ընկալաք, նոյնպէս եւ ի տէր Ստեփանէն... ռուստերէնն տպել յիւրաքանչիւրցն հարիւր հատ եւ առաքել մեզ: 1795, յուլիսի 15, ի Գրիգորիուպօլ:
447. 64ա Առ ազնիւ պարոն Աստուածատուրն, պարոն Մկրտիչն եւ պարոն Յակօբն գրեցաք ի Նախիջեւան – Ի յԵկատերինէսլաւու գրելն մեր զամենայն զորպէսն եւ հրամանն գուբեռնաթի... վասն աղքատացն առջիք ի նմանէ. եւ այլն: 1795, յուլիսի 25, ի Գրիգորիուպօլ:
448. 64բ Առ գերազնիւ պարոն Ստեփան Դաւիթովն գրեցաք ի Պետրոպօլք – Գիրդ ընկալաք, գիրն րէմանի, ահա առաքեցի այսու գրով նոյնպէս եւ ձեր Գասպարին... հասարակութեան վասն նմա եւ մեր դեփութաթքն առաքեմք վասն շնորհակալութեան. եւ այլն:
449. 64բ Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք ի Պետերպուրղ – Յունիսի 15էն գրեալ գիրդ ընդ թղթոյն Հնդկաց եւ այլոց ընկալայ, եւ քարի հասանիլն... դեֆութաթք գոն պատրաստեալ առաքել յայդր վասն շնորհակալութեան. եւ այլն:
450. 64բ-5բ Առ գերազնիւ պարոն Յովհաննէսն գրեցաք ի Նախիջեւան – Յունիսի 27էն գիրդ ընկալայ եւ գիտացի, որ դու այլիմնապէս գրեալ էիր... երբ առ նա ոչ ես բարի, առ ամենեսեան ոչ կարես լինիլ ճշմարիտ, Աստուած ասէ զայս բան:
451. 66ա-7ա Գերազնիւ հոգաբարձուք պարոն գլավա՛յ եւ պարոն դատաւո՛րք – Ի յամսոյս 16 մինչ գուբեռնաթն մեր ի տան մերում էր ի Գրիգորիուպօլ... շնորհք Տեառն ընդ ձեզ. ողորմելի Յովսէփ աբեղայ՝ վասն ձեր աղօթարար: 1795, յուլիսի 26, ի Գրիգորիուպօլ:
452. 67աբ Զայս եւս գրեցաք առ Իվան Աբրահամիչն, ի Նախիջեւան – Խնդրեմ պարոն Յովհաննէս, պարոն Պօղոս Թումանովի յառաջի գիրն, որ զմռած մեզ էիր... եւ Զուտովինն շատ է քեզ յոյժ այս բարերարութիւն իմ:
453. 67բ Առ Մանուէլ վարդապետն գրեցաք ի Ղռիմ – Ընդ Յակօբ վարդապետն գրեցաք քեզ ի Նախիջեւանու զամենայն ինչ, ես թէպետ գալ առ ձեզ... մէկ խաչվառ եւ երկու Աւետարան ի վերայ սեղանին դնելոյ. եւ այլն:
454. 67բ Առ Ղազար վարդապետն գրեցաք. զամենայն, զոր յանձնեալ եմք իւրն... ի Կաֆայ քահանայութիւն առնել. եւ այլն:
455. 68ա Առ պատուելի պարոն Անդրէասն գրեցաք – Քնեազ Բարսղին առաքելն մեր առ գուբեռնաթն... վանքի ամենայն հողին մուղայէթ լինիցի. եւ այլն:
456. 68ա Պարոն Անտօնն:
457. 68ա Պարոն Վարդերեսն:
458. 68ա Առ ազնիւ պարոն Յովհաննէսն գրեցաք – Եղբօրորդին իմ քնեազ Բարսեղն առաքեցի յայդ առ գուբեռնաթն խօսիլ... Դանիէլ եղբօրդ օրհնութիւն. եւ այլն:
459. 68ա Առ պատուէլի պարոն Ալէքսանդր գրեցաք՝ առաքելն մեր քնեազ Բարսեղն առ գուբեռնաթն... խնդրել մեր բանն շինել. եւ այլն:
460. 68ա Առ ազնիւ պարոն Դանիէլն գրեցաք՝ իմ եղբօրորդի քնեազ Բասեղն առաքեցի յայդր առ գուբեռնաթն... քոյոցն օրհնութիւն տամ. եւ այլն:
461. 68ա Առ գերապատուելի պարոն Յովհաննէսն գրեցաք. զգեստն յետ եւ յառաջ, որ ղրկած եմք բոլորն միասին... այլ որպէսն ի քնեազէն իմանալ:
462. 68ա Առ ազնիւ Անդրիասն գրեցաք՝ ի տեղի իւր մէկ մայեօր առաքիլն մեր, որ վանքի ամենայն բանին մուղայէթ լինի, եւ ինքն կամենայ՝ տուն գնասցէ եւ կամ աստ եկեսցէ. եւ այլն(այսչափ):
463. 68բ Առ տէր Զաքարն գրեցաք – Ի Նախիջեւանու գրեցի քեզ զամենայն որպէսն մեր, քնեազ Բարսեղն առաքեցի առ գուբեռնաթն... ինչ արդիւնք լինի՝ մեզ ղրկես. եւ այլն: 1795, յուլիսի 23, ի Գրիգորիուպօլ:
464. 68բ-9ա Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք ի Հաշտարխան – Յունիսի 15էն գիրդ ընկալաք եւ գիտացաք տակաւին մնալն մեր շինուածոցն, որպէս յանցեալ փօշտին... գերէ քան զամենայն եւ ինձ հարակաւոր. եւ այլն: 1795, յուլիսի 23, իԳրիգորիուպօլ:
465. 69ա Առ ազնիւ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք – Գալուստն մեր ի քաղաքս, եւ զսէր ժողովրդեանն եւ ըստ հրամանի գրաֆին... վերստին հայրաբար խրատելն եւ ներելն նմա, եւ օրհնութիւն մեր:
466. 69ա Առ ազնիւ պարոն Ստեփան Դաւիթովն գրեցաք – Քնեազ Բարսեղն առաքեցաք ի Ղռիմ... տիրացու Յարութիւնն ընտրեցին դեֆութաթ՝ առաքել յայդր վասն շնորհակալութեան. եւ այլն: 1795, յօգոտսոսի 1, ի Գրիգորիուպօլ:
467. 69բ Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք ի Նախիջեւան – Ի վաղուց հետէ յոչ ունիլն մեր զթուղթ եւ պատուէր լինիլ սիրով ընդ ժողովրդեանն եւ ամենայն որպէսն քաղաքին եւ տանն մերոյ փօշտիւ ծանուցանել մեզ եւ զօրհնութիւն մեր(այսչափ):
468. 69բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք՝ զկիսակատար գործն աւարտեաց, թէ ոչ եւ տիրացու Արիստակէսի գալն աստ եւ որպէսն տպարանին փութով գրել մեզ. եւ այլն(այսչափ):
469. 69բ Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք ի Հաշտարխան – Հետեւիլ դէֆութաթքն փութով ճանապարհել եւ շինութեան սկիզբն առնել, երախանցն հետեւիլ, լատիներէն ուսանիլ. եւ այլն: 1795, յօգոստոս 6, իԳրիգորիուպօլ(այսչափ):
470. 69բ Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք՝ ի Հաշտարխան՝ սեստրոէվիցին, զոր ինչ գրեցի, ահա նոցին կօպիէն առաքեցի... շինուածոցն հետեւեսջիք. եւ այլն: 1795 գրեցաք 13, իԳրիգորիուպօլ:
471. 69բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք, ի Նախիջեւան – Տիրացու մահտեսի Մանասէն առաքեալ է առ մեզ զօրինակն Օրացուցի յառաջիկայ տարւոյ... պարկեշտութեամբ վայելել զկարգ իւր. եւ այլն: 1795, յօգոստոսի 13, իԳրիգորիուպօլ:
472. 69բ-70ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք, ի Պետերպուրղ – Ի սոյն կէտ Իվան Եագուլիչէն եւ յայլ բազմաց ընկալայ զգիրս, Իլան Եագուլիչն... մեր քնեազն տակաւին ի Ղռիմ է, աղայ Յովհաննիսին օրհնութիւն. եւ այլն: 1795, յօգոստոսի 26, ի Գրիգորիուպօլ:
473. 70ա Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք, ի Հաշտարխան՝ սակս տեղւոյս էքսպետիցիի կառավարիչ պօտպօլկովնիկ Մօսէ Միխայիլիչին մէկ թիրմա շալ առաքել... յուդայական նենգութիւն եւ ընդ գուբեռնաթին խօսիլն մեր վասն իւր. եւ այլն:
474. 70բ Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք, ի Հաշտարխան՝ յուլիսի 3էն, 10էն եւ 27էն գիրդ ի միասին ընկալաք եւ գիտացաք... մէկ կամ երկու բոչկային իՆախիջեւան առաքէք. եւ այլն: 1795, յօգոստոսի 18, ի Գրիգորիուպօլ:
475. 70բ Առ գերազնիւ Ստեփան Գրիգորիչն գրեցաք՝ շնորհաւորութիւն պսակիլն ընդ դստեր ազնիւ Աւէտ Սէրգէյիչին, եւ այլ որպէսն մեր ի Գրիգոր վարդապետէն իմանալ, եւ զօրհնութիւն մեր (այսչափ):
476. 70բ Առ Կանցիստորն մեր, որ ի Հաշտարխան՝ ընկալաք զգիր Իսարու կղզու կոնցրէն, որ հրաման խնդրէի... գործակից տէր Առաքելին մինչեւ միւս անգամ հրաման մեր: Յ. Ա. Ե., 1795, յօգոստոսի 18, ի Գրիգորիուպօլ:
477. 71ա Առ տէր Զաքարն Քայի-Խոսրովեան գրեցաք ի Մօզդօկ՝ լինիլ ընդ տէր Առաքելին... հրաման գիրն եւս առնուլ ի յենարալէն տեղւոյն ձեւովն. եւ այլն:
478. 71ա Առ գերապատուէլի պարոն Յակօբոսն գրեցաք... իԳրիգորվարդապետէն իմանալ եւ զօրհնութիւն մեր:
479. 71ա Առ ազնիւ պարոն Մկրտումն գրեցաք, ի Հաշտարխան՝ շինուածոցն հետեւիլ եւ հոգս տանիլ եւ այլ որպէսն մեր: 1795, յօգոստոսի 19, ի Գրիգհորիուպօլ:
480. 71ա Առ մեր նորընծայ տէր Յովհաննէսն գրեցաք – Գիրդ ընկալաք ի գրոյԳրիգոր վարդապետին... գրելոյ ուսուսցես, գիտես մեզ հարկաւոր գոլն. եւ այլն:
481. 71ա Առ Աբրահամ վարդապետն գրեցաք, ի Հաշտարխան՝ պատուէր ընդ Գրիգոր վարդապետին համեստ եւ եղբայրական... Գրիգոր վարդապետէն գիտել. եւ այլն:
482. 71ա Առ Կարապետ եւ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք, ի Նախիջեւան՝ ընկալնուլն մեր գիր ի Պօլսոյ եւ զբօթալուր համբաւ... փութով գրել մեզ առ ի միամտիլ. եւ այլն: 1795, յօգոստոսի 18, ի Գրիգորիուպօլ:
483. ա. 71բ Առ տէր Ստեփանն գրեցաք, ի Պետրպօլք – Յուլիսի 17էն գիրդ ընկալաք եւ վասն գրագրոյ հետեւիլդ ծանեայ... տղայք կայուն եւ մեր երկար մնալն իԳրիգորիուպօլ. եւ այլն:
483. բ. 71բ Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք, ի Պետերպուրղ – Յանցեալ փօշտին գրեցաք քեզ զաղէտիցն մերոյ... տառապեալ հասարակութեանցս ունիլ խնամք եւ գոյթ. եւ այլն: 1795, սեպտեմբերի 1, ի Գրիգորիուպօլ:
484. 71բ Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք, ի Հաշտարխան – Ընկալնուլն զգիր նորա, որ ի յօգոստոսի 7էն... ոտանաւորի մեկնութիւն եւ զօրհնութիւն մեր: 1795, փետրվարի 15, իԳրիգորիուպօլ:
485. 71բ Առ ազնիւ աղայ Մինասն գրեցաք, ի Մօսկօվ – Իվան Աբրահամիչի անկարգութիւնն եւ յուդայօրէն նենգութիւնն... խնամս իւր յանձնիլն եւ զօրհնութիւն մեր: 1795, սեպտեմբերի 15, ի Գրիգորիուպօլ:
486. 72ա Առ գերազնուհի Կատարինէ Իվանովնայն գրեցաք – Գիրդ ընկալաք եւ գիտացաք զգրեցեալսդ, նախ ցաւեցաք... որ կարէ լինել առանց հարկաւորութեան. եւ այլն: 1795, սեպտեմբերի 15, իԳրիգորիուպօլ:
487. 72ա Առ գերազնիւ պարոն Ստեփան Դաւիթովն գրեցաք – Յուլիսի 25էն գիրդ ընկալաք Թօրոսի դժգմնիլն ընդ քեզ... եկեղեցւոյ ձեւն պարտին այտի առաքել, հետեւիս գիտել. եւ այլն: 1795, սեպտեմբերի 15, ի Գրիգորիուպօլ:
488. 72բ-3բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք ի Հաշտարխան – Յանցեալ փօշտին զպատասխանիս երկուց թղթոցն քոց գրեցի, որոց մինն է... զկառավարութիւնն պահեա՛ եւ ուսո՛ պահել. եւ այլն: 1795, սեպտեմբերի 24, իԳրիգորիուպօլ:
489. 73բ Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք, ի Նախիջեւան – Գիրդ ընկալաք, ընդ տիրացու Յօհանին մահուտքն առաքեցից... իշխանացն օրհնութիւն աստուածային. եւ այլն:
490. 73բ Առ ազնիւ պարոն Մկրտումն գրեցաք, ի Հաշտարխան – Ղռիմ մէկ թաթար, որ ձեզ ժողովրդոց պարտական է լեալ... ընդ առողջութեան եւ յաջողութեան ձերոյ. եւ այլն: 1795, սեպտեմբերի 24, իԳրիգորիուպօլ:
491. 74ա Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք, ի Հաշտարխան – Գիրդ ընկալայ ընդ Եսայու գրոյն, վասն նորա... տէր Յովհաննիսին եւ միւս քահանայիցն օրհնութիւն տամ ընդ ամենայն բարեկամաց. եւ այլն: 1795, սեպտեմբերի 24, ի Գրիգորիուպօլ:
492. 74բ Առ Յովհաննէս վարդապետն գրեցաք, ի Նախիջեւան – Ընկալնուլն մեր զգիր նորա... մնացեալ տղայոցն դաս տալ եւ մուղայէթ լինիլ, եւ զօրհնութիւն մեր:
493. 74բ Առ տիրացու Մարգարն գրեցաք, ի Նախիջեւան – Գրելն մեր առ Կարապետ վարդապետն առաքել... զայլ պատուէրս եւ զխրատս, եւ զօրհնութիւն մեր:
494. 74բ Առ տէր Ստեփանն գրեցաք, ի Պետրպօլք – Թուղթդ ընդ ներբողին ձերոյ ընկալայ... դեսպանին ողջոյն տամ ընդ ամենայն բարեկամաց. եւ այլն:
495. 74բ Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք – Գիրդ ընկալաք, սակս Հաշտարխանու եպիսկոպոսի առասպել գրութեանն... վեքսիլն ղրկէ քեզ՝ տալ իւրն. եւ այլն: 1795, սեպտեմբերի 30, իԳրիգորիուպօլ:
496. 75ա Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանն գրեցաք – Գիրդ ընկալաք, ՌԵՃ. (1500) դեսէթին գետինն դարձ քոյ... վասն վանքին եւ ապա քեզ յանձնել. եւ այլն:
497. 75ա Առ Մանուէլ վարդապետն գրեցաք, ի Ղռիմ – Գիրդ ընկալաք, տէր Ռըստակէսն առաքեցաք... բան առնում ես թէ ոչ, իմացումն տաս մեզ. եւ այլն: 1795, հոգտեմբերի 9, իԳրիգորիուպօլ:
498. 75ա Առ տէր Զաքարն գրեցաք – Գիրդ ընկալաք, մէկ բոչկայ գինի բերցես... որք ի զանազան քաղաքս են, այլն ըստ վերոյ մտացն:
499. 75ա Առ ազնիւ Ղարաղաշ պարոն Յովհաննէսն գրեցաք – Գիրդ ընդ քնեազ Բարսղին ընկալաք... զտէր Ռստակէսն առաքել մեր անդր ընկեր Մանուէլ վարդապետին:
500. 75բ-6ա Ի Յովսէփայ արքեպիսկոպոսէ առ Նախիջեւանու մաղիսթրաթն եւ առ ազնուական եւ պատուելի հոգաբարձուսն – Ուղեւորեմ այսու զկօպիայս թղթոցն Ղռիմու գուբեռնաթ... տարագրութեան տպարանին եւ դպրոցին, իսկ դուք կացէ՛ք ուրախ ի շնորհս Աստուծոյ:
501. 76ա Առ ազնիւ պարոն Դանիէլն գրեցաք, ի Ղռիմ – Գիրդ ընկալաք վասն Պետրոսին եւ այլոց... լինիլ հաւասար ի Նախիջեւանու եւ Գրիգորիուպօլու, եւ այլ որպէսն մեր:
502. 76ա Առ ազնիւ պարոն Մկրտիչն գրեցաք, ի Նախիջեւան – Ըստ խնդրոյ ձեռնադրեցաք զտէր Յօհանն փութով... վասն Իվան Աբրահամիչի ստութեանն. եւ այլն:
503. 76ա Առ ազնիւ պարոն Աստուածատուրն գրեցաք – Գիրդ ընկալաք, եւ յաղագս սուտ երդմանն... ի Հաշտարխան, Գրիգոր վարդապետին հոգալ. եւ այլն:
504. 76ա Առ ազնիւ պարոն Յակօբն գրեցաք – Վասն քվեր դստերն... առաքեցից ընդ տէր Յօհանին. եւ այլն: 1795, հոգտեմբերի 25, ի Գրիգորիուպօլ:
505. 76բ Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք, ի Նախիջեւան – Ընդ նորընծային թղթոյդ պատասխանն յանցեալ փօշտին... որպիսութիւնն մեզ գրեսցես, որ միամտիմք. եւ այլն:
506. 76բ Առ գլավայ պարոն Միքայելն գրեցաք, ի Նախիջեւան – Գիրդ ընդ նորընծային ընկալաք... ընդ նորընծային առաքելոց է ձեզ. եւ այլն: 1795, հոգտեմբերի 16, ի Գրիգորիուպօլ:
507. 76բ Ի Հաշտարխան, առ Թադդէոս եւ Գրիգոր վարդապետսն, հոգտեմբերի 30 – Վաղուց գիր չունիլս... պարոն Մկրտումին, Յովսէփին, տէր Յովհաննէսին եւ այլոց օրհնութիւն, դեֆութաթքն առաքեալ լինելոց են:
508. 76բ Առ տէր Գրիգոր վարդապետն գրեցաք, ի Հաշտարխան – Եկիմ Վասիլիչի վէքսիլն պրօթէստ առնել եւ առաքել... թէ զորպէսն աթոռոյն հովին գրել մեզ. եւ այլն:
509. 77ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք – ՄահտեսիԳալստեանի գալն, իւր մօրն հարիւր ղուռուշ... լինիլ սիրով ընդ Գրիգոր վարդապետին. եւ այլն: 1795, նոյեմբերի 6, ի Գրիգորիուպօլ:
510. 77ա Առ գերազնիւ Իվան Պետրովիչ Գասպարովն գրեցաք՝ ողորմութիւնն թագուհոյ ի քաղաքիս, եւ զորպէսն մեր: Նոյեմբերի 6:
511. 77ա Առ ազնիւ պարոն Յակօբն գրեցաք, ի Նախիջեւան – Յառաջ քան զայս գրեցաք քեզ զպատասխանիս թղթոցն քոց... հետեւեցաք այսքանս կատարել. եւ այլն: 1795, նոյեմբերի 25, իԳրիգորիուպօլ:
512. 77ա Առ գերապատիւ ազնիւ պարոն Պողոսն գրեցաք, ի Ղռիմ, ի Վէնէտիկ բնակեալ ջուղայեցի Շահրիմանեանց – Գիրդ ընդ քնեազին ընկալայ, ընդ գրոյ քոյ ընկալայ... եւ զողորմութիւնս կայսերուհոյն առ ազգս մեր կարես յեկողաց գիտել. եւ այլն: 1795, նոյեմբերի 15, իԳրիգորիուպօլ:
513. 77ա Առ ազնիւ պարոն Յովհաննէսն գրեցաք – Յանցեալսդ գրեցի առ քեզ զօրհնութիւն... մահտեսի Ստեփանն Ստամպօլցի ուղեւորեսցես առ մեզ. եւ այլն:
514. 77ա Առ ազնիւ պարոն Դանիէլն գրեցաք՝ պատուէր գնալ վանքն... յատուկ ի մէնջ հրաման, եւ զօրհնութիւն մեր:
515. 77բ-80ա Կոնդակ, 1795, նոյեմբերի 15, առ Նախիջեւանու հասարակութեանն, ընդ նորընծային՝ տէր Պետրոսին – Ողորամութեամբն Աստուծոյ Յովսէփ արքեպիսկոպոս Ռուստաց երկրի... առաքինութեամբ պահեսցէ: Շնորհք Տեառն ընդ ձեզ. ամէն:
516. 80ա-1ա Ի 1795, նոյեմբերի 25, Ի նորաշեն քաղաքիս Գրիգորիուպօլ – Արդ, այժմ առ մեզ հարկաւորի մեզ սրտի մտօք... կարդալ զանուն նորա եւ փառաբանելն զնա, որ փառաւորեալ ընդ Հօր եւ Հոգւոյն Սրբոյ. ամէն:
517. 81աբ Յովսէփ նուաստ արքեպիսկոպոս Ռուստաց երկրի հայոց ազգին եւ հիմնադիր Նոր Նախիջեւանու... զերեսս նորա յատուկ տէր ողորմիացի կցորդն սորա պէս յետկոյս երկու թղթոյն:
518. 81բ Առ գերապատուելի պարոն Մկրտումն գրեցաք, ի Հաշտարխան – Գիրդ ընկալաք, լուաք եւ զգոյժն սակս Սուրբ Աթոռոյն... յերկրին Վրաց գրեսջիք եւ այլ որպէսն մեր: 1795, նոյեմբերի 15, իԳրիգորիուպօլ:
519. 81բ Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք, ի Նախիջեւան – Դվօրէցն նորոգեսցես, այգեգին առցես ըստ գրեցելոցդ քսան եւ մէկ թուման... Գալուստ վարդապետին լիրբ գրութիւնն, եւ այլ որպէսն մեր: 1795, նոյեմբերի 15, ի Գրիգորիուպօլ:
520. 82ա Առ Մանուէլ վարդապետն գրեցաք, ի Ղռիմ՝ պատուէր լինիլ սիրով ընդ միաբանիցն եւ ընդ մայեօրին եւ զպարտաւորութիւնս իւր ճանաչել, զոր ունին ի մէնջ հրաման յատուկ գրով, եւ զօրհնութիւն մեր (այսչափ):
521. 82ա Առ տէր Արիստակէսն:
522. 82ա Մայեօր Տոնցովն:
523. 82ա Մկրտիչն գրեցաք:
524. 82ա Առ ազնիւ Թօրոս Այվազովն գրեցաք, ի Յաղմէնջիթ. գիրդ ընկալաք գրաֆին եւ Գրիբովսկուն... վասն անցցին Վրաց տանու. եւ այլն: 1795, նոյեմբերի 15, ի Գրիգորիուպօլ:
525. 82ա Առ սուրբ Երուսաղեմայ նուիրակ Կարապետ վարդապետն գրեցաք, ի Հաշտարխան՝ զաղէտալի գիր քոյ ընկալաք եւ զհասարակաց աղէտս գիտացաք... այժմ ոչ գոյ յիս կենդանի տրտում եւ ցաւալի:Յ. Ա. Ե., 1795, նոյեմբերի 27, ի Գրիգորիուպօլ:
526. 82բ-3ա Ամենաբարեպաշտ արքայ, վշտակիր թագաւոր – Զաղէտալի անցս թագաւորութեան ձերոյ զաւերումն, կործանումն եւ զգերութիւնն... Յովսէփ արքեպիսկոպոս տրտմասիրտ: 1795, նոյեմբերի 27, իԳրիգորիուպօլ:
527. 83ա Սրբազնագունեղ հա՛յր, ի Քրիստոս սիրեցեալ եղբա՛յր – Զբօթալի լուր հարուածոցն աշխարհին մերոյ կորստեան թագաւորութեանն... ի սրտէ, եղբա՛յր, տրտում եւ ցաւալի վշտակից. ամէն: 1795, նոյեմբերի 27, իԳրիգորիուպօլ:
528. 83բ Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք, ի Նախիջեւան– Զաղէտալի գիր քոյ եւ այլոցն, որք վասն սարսափելի անցիցն Սրբոյ Աթոռոյն... լալով իմա՛ զայս գիր, քան մրով. վշտակիր եւ տրտմասիրտ Յ. Ա. Ե.: 1795, նոյեմբերի 27, իԳրիգորիուպօլ:
529. 83բ-4ա Առ Թադդէոս եւ Գրիգոր վարդապետսն գրեցաք, ի Հաշտարխան. զաղէտալի թուղթս ձեր, զորս ի սեպտեմբերի 25 Գրիգոր վարդապետն առ քեզ... ցաւակիր եւ վշտակիր արտասուալի: Յ. Ա. Ե., 1795, նոյեմբերի 27, իԳրիգորիուպօլ:
530. 84ա Առ Առաքել վարդապետն գրեցաք:
531. 84բ Առ գերազնիւ աղայ Մինասն գրեցաք, ի Մօսկով – Յորմէ հետէ եկեալ եմ ի Գրիգորիուպօլ, կարօտիմ գրոյ, զի ոչ արժանացուցեր... զաւակացդ եւ քոյոցն ամենայնից օրհնութիւն տամ ցաւալի եւ տրտում: Յ. Ա. Ե.:
532. 85ա Առ ազնիւ Քալանթար պարոն Պետրոսն գրեցաք – Զսարկաւագ Մարգարն երկու տղայիւք... որպէս բանից իմոց ըստ վերոյ մտացն: 1795, նոյեմբերի 27, ի Գրիգորիուպօլ:
533. 85ա Առ վեհազնեայ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք – Առաքելն մեր զպլանն վանիցն Ղռիմու ընդ Ռիբիսին եւ զանազան խնդիրք եւ մերս ուրախութիւնք, ի յՕտէստ:
534. 85ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք՝ դէֆութաթաց փութով առաքելն մեր եւ առումն երկրին Վրաց եւ այլ որպէսն, ի յՕտեստ:
535. 85ա Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանն գրեցաք ըստ վերոյ մտացն եւ որպէսն քաղաքիս: 1795, նոյկեմբերի 20, ի յՕտեստ:
536. 85ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն՝ նոյեմբերի 1էն գիրդ ընկալայ, որ վասն տէր Ստեփանին... որպէսն մեր ծանուցանել գրաֆին եւ այլոցն մեր: 1795, նոյեմբերի 27, իԳրիգորիուպօլ:
537. 85ա Առ ազնիւ պարոն Ստեփան Դաւիթովն գրեցաք... 1795, նոյեմբերի 27, ի Գրիգորիուպօլ:
538. 85ա-6բ Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք, ի Պետերպուրղ – Նոյեմբերի 15էն գիրդ ընդ տէր Ստեփանի գրոյն ընկալեալ... ոչ գոյ յոյս ի նոցանէ առնուլ ինչ, տրտում եւ ցաւալի: Յ. Ա. Ե., 1795, դեկտեմբերի 15, ի Գրիգորիուպօլ:
539. 86բ-7ա Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանն գրեցաք – Ի նոյեմբերի 20, ի յՕդեսու եւ ի դեկտեմբերի 1, ի Գրիգորիուպօլու զամենայն զորպէսն... ղրկել առ ինքն վասն այսմ առանձին ծանուցանել Գրիբովսկուն. եւ այլն: 1795, դեկտեմբերի 15, ի Գրիգորիուպօլ:
540. 87բ Ի մեր գօրօդու եւ ի յԵկատերինեսլաւու գրեցաք, ի Գրիգորիուպօլ՝ հասարակութեանն մեր եւ առ պարոն Պօղոսն եւ առ մեր Պեպինկէն: Յունվարի Գ.:
541. 87բ Գրեցաք եւս ի Պետրոպօլք, աղայ Յովհաննէսին... իւր խնդրանացն ասել իւրն զգուշանալ:
542. 87բ Առ աղայ Մինասն ի յԵկատերինեսլաւու պատմութեան գրոյն իւրոյ... գալստեանն նորա ի կողմունս մեր: Յունվարի Գ., իՆախիջեւանու:
543. 87բ Առ աղայ Մինասն եւ առ պարոն Փիլիպպոսն:
544. 87բ Աղա Մինասն:
545. 87բ Ի Ղզլարու, առ պարոն Ստեփանն եւ առ աղայ Մինասն մեր գալն... առ պարոն Փիլիպպոսն, վասն պարոն Ստեփանի գերեանցն:
546. 87բ Ի մարտի 20. առ աղայ Յովհաննէսն եւ առ պարոն Փիլիպպոսն... եղբայրն իւր գրաֆ Էվլերիանին:
547. 87բ Պարոն Ստեփանն եւ Իկիմ Վասիլիչն:
548. 88ա Առ աղայ Մինասն:
549. 88ա Ի Գրիգորիուպօլ, առ հասարակութիւնն մաղիսթրաթի հոգաբարձուաց եւ դատաւորաց... առաքեցաք զայս գիրս՝ առաքեալ նոցա:
550. 88ա Առ Կարապետ վարդապետն՝ մեր որպէսն եւ հիւանդութիւնն եւ գրաֆի գրելն... զայս եւս ընդ գուրիէլին առաքեցաք, մարտի 21, ի Ղզլարու:
551. 89աբ Առ վեհազնայ աղայ Յովհաննէսն գրեցաք, ի մարտի 20ին՝ զամենայն որպիսութիւնս կործանմանն Թիլֆիզու... առողջութեան ձերոյ եւ ուրախութեան, որով եւ մնամ միշտ աղօթարար: Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1796, ապրելի 1, ի Ղզլար:
552. 90աբ Առ գերազնիւ աղայ Մինասն գրեցաք – Մարտի 10էն գրեալ գիրդ ընդ Աւետ Գրիգորիչն մերոյ ընկալաք ի նոյն ամսոյ 30ումն... վասն ձեր միշտ աղօթարար Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1796, ապրիլի 1, ի Ղզլար:
553. 90բ-1բ Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք – Ի դեկտեմբերէն գրեցեալ գիրդ ընդ Հնդկաց թղթոյն եւ տէր Ստեփանի, ընկալաք... լնուն աղաղակաւ զականջս ի գերութեան եւ ի տառապանս, Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1796, ապրիլի 3, ի Ղզլար:
554. 91բ Առ պարոն Ստեփանն գրեցաւ, ի Պետրոպօլք՝ ի Ղզլար ընդ գրաֆին տեսութիւն առնելս, գալս ի Հաշտարխան եւ պատուէր ի Խաստատովէն՝ զփողն առնուլ, ապրիլի 22 (այսչափ):
555. 91բ Առ Արարատեան դեսպան պարոն Ստեփանն գրեցաւ... տէր Յովհաննէսին, ապրիլի 22:
556. 91բ Աղայ Յովհաննէսն:
557. 91բ Առ Կատարինէ Իվանովնայն:
558. 91բ Պարոն Փիլիպպոսն:
559. 92ա Ի Մոսկով, առ Քալանթար պարոն Պետրոսն գրեցաւ մխիթարութիւն վասն դստերն, մահ տէր Յովհաննէսին, տառապանօք գալս... եկեալ տիրացու Մկրտչին բանք. եւ այլն:
560. 92ա Աղայ Մինասն:
561. 92ա Աղայ Յովակիմն:
562. 92ա Աւետ Գալուստիչն:
563. 92ա Զախար Իվանիչն:
564. 92ա Մովսէս վարդապետն:
565. 92ա Ի Գրիգորուպօլ. կոնդակ ի վերայ հասարակութեանն Գրիգորուպօլու – Փետրվարի վերջն եկաք ի Ղզլար՝ տառապանօք, Թիֆլիզու անցքն ի խոր խոցեաց զմեզ... սարկաւագին սիրով լինիլ եւ այցելու մեր տանն: Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1796, ապրիլի 29, ի Հաշտարխան:
566. 92բ Առ ազնիւ պարոն Պողոսն գրեցաւ, ի Գրիգորուպօլ – Երկու գիրդ ընկալայ եւ զգանգատանսն գիտացի, անցեալ տարի տունս... ի կոնդակէն կարես տեղեկանալ, ապրիլի 29, ի Յաշտարխան:
567. 92բ Պարոն Մովսէսն:
568. 92բ Առ գլավայ պարոն Նարինն գրեցաւ ի Գրիգորիուպօլ... յինէն օրհնութիւն առցես. եւ այլն. ապրիլի 29, ի Հաշտարխան:
569. 92բ Առ երիցփոխ պարոն Մնացականն, ի Գրիգորուպօլ՝ ըստ վերոյ գրեալ մտացն. այս եւս թէ եկեղեցւոյն... Գրիգոր վարդապետին պատուիրեցից, եւ այլ զորպէսն մեր: Ապրիլի 29, ի Հաշտարխան:
571. 93ա Առ սարկաւագ Պետրոսն գրեցաւ, ի Գրիգորուպօլ – Երեքին թուղթդ ընկալայ ընդ Պետերբուրգու եւ Ստամպօլու... եւ այլ որպիսութիւնք մեր ըստ վերոյ գրեալ մտացն: Ապրիլի 29, ի Հաշտարխան:
572. 93ա Առ Իվան Գրիգորիչն գրեցաւ, ի Պետերբուրգ՝ զմեր ի Գրիգորուպօլ տառապանօք գալն ի Հաշտարխան... եւ այլ այսպիսի որպիսութիւնս մեր: 1796, ապրիլի 29, իՀաշտարխան:
573. 93բ Առ գերապատուելի ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաւ – Յանցեալ փօշտին գրեցի քեզ զհարկաւորսն... որպէս ընդ տիրացու Մանուկին գրեցից: 1796, ապրիլի 29, ի Հաշտարխան:
574. 93բ Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանն գրեցաւ, ի Պետերբուրգ՝ թղթոց պատասխանիքն ընդ շնորհաւորութեան քնեազին յղեցի առ քեզ, բացայայտութիւնն երբ ընկալայց... Թիֆլիզու եւ կողմանց որպիսութեանցն գրեցաք: Ապրիլի 29, ի Հաշտարխան:
575. 94ա Առ Իվան Պետրովիչ Գասպարովն գրեցաք, ի Թայղան – Վասն գրեանցն եւ մորթոցն առաքել ի Պօլիս եւ զմեր որպիսութիւնն ծանուցաք... հետեւեցայց եւ գրեցից քեզ:
576. 94ա Առ Կարապետ վարդապետն՝ զորպէսն մեր, եւս թէ տղայէն առաքեցի... շուտով որ յունիսին անդ լինիցի, յապրիլի 29:
577. 94ա Առ պարոն Գէորգն, ի Պօլիս՝ զորպէսն մեր, եւս թէ յանուն քոյ ի Թայղան 3 եաշիկ... հայերէնն յետոյ առաքեցից. եւ այլն: Ապրիլի 29, ի Հաշտարխան:
578. 94բ Ի Ղզլար՝ տէր Մինասին, երեցփոխացն պարոն Գուրկէնին, պարոն Նուրիջանին, պարոն Յարութիւնին... զմահ տէր Յովհաննիսին. եւ այլն: Մայիսի 2, ի Հաշտարխան:
579. 94բ Առ տէր Ստեփանն գրեցաւ, ի Պետերբուրգ՝ զորպէսն մեր Սուրբ Խաչ վանքի... ըստ այնմ տո՛ւր պատկերել. եւ այլն: Մայիսի 6, ի Հաշտարխան:
580. 94բ Առ պարոն Ստեփանն, ի Պետերբուրղ՝ զորպէսն մեր, մանիֆեստքն եւ Զուպովի գիրն, զորոց գրես... յառաջիկայ փօշտին գրեցից. եւ այլն, մայիսի 6, ի Հաշտարխան:
581. 94բ Առ տէր Սահակի եղբայր Յակօբն գրեցաւ, ի Պետերբուրղ՝ իւր թղթոյ առ մեզ հասնիլն եւ երկար... զմեր ընդ գրաֆին լինիլն. եւ այլն: Մայիսի 6, ի Հաշտարխան:
582. 94բ Առ Քալանթար պարոն Պետրոսն՝ Հաշտարխանու արծաթեղէնն առաքել, բայց սկիհ... առաքեսցես զնա, մայիսի 6, ի Հաշտարխան, Ժ. թուման եւս յղեցաք, որ բոլորն եղեւ Կ. (60) թուման:
583. 94բ Առ տիրացու Պետրոսն, ի Գրիգորուպօլ՝ զորպիսութիւնս մեր եւ թղթոցդ զպատասխանիսն գրեցաք քեզ, իսկ մարտի 17 եւ 24 գրեալ... յառաջ գրեալ եմք իւրն քանիցս, մայիսի 6, ի Հաշտարխան:
584. 94բ Առ պարոն Պողոսն... մայիսի 6, ի Հաշտարխան:
585. 94բ Առ տէր Մելքոնն:
586. 95ա Առ պարոն Փիլիպպոսն:
587. 95ա Առ Լալայով պարոն Մատթէոսն:
588. 95ա Առ աղայ Մինասն:
589. 95ա Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար՝ զորպէսն մեր, մեր ոչխարի որպիսութիւնն... երկաթեղինաց շուտով առ ինքն հասանիլն. եւ այլն: 1796, մայիսի 8, իՀաշտարխան:
590. 95ա Առ պարոն Մելքիսէթն գրեցաւ՝ ի փարախն խրատ եւ պատուէր... եւ ի մի վայր ժողովել. եւ այլն: Մայիսի 8, ի Հաշտարխան:
591. 95ա Վերստին առ պարոն Մինասն գրեցաք՝ յաղագս գետակուլ Գրիգորի զարկեար Մինասեան... երկուց երիցփոխացն հոգալ. եւ այլն: Մայիսի 8, իՀաշտարխան:
592. 95ա Ի Մօզդօկ գրեցաք մեր Սիմոնին:
593. 95ա Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք – Յապրիլի 29 զամենայն որպէսն գրեցաք քեզ, այժմ զայս ծանի՛ր... առ մահտեսի Մանասէն յղել տալ բարեկամաց. եւ այլն: Մայիսի 12, իՀաշտարխան:
594. 95բ Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանին գրեցաք, ի Պետերբուրղ – Յապրիլի 25 գրեալ գիրդ ընկալաք. զապստամբութիւնն, զոր գրեալ էր... Գարսէվանի գնալն ի Վիրս օգուտ է հայրենեացն. եւ այլն: 1796, մայիսի 13, իՀաշտարխան:
595. 95բ Վերստին առ պարոն Ստեփանն – Պողոսն Սարգսի՝ վաղուրեանն պարտ էր գնալ տօրօնի, զի ամենայն անցից... մեք զիարդ կարիցեմք ընդդիմանալ. եւ այլն: Մայիսի 13:
596. 96ա Առ գերազնիւ աղայ Մինասն, ի Մոսկով – Յուսամ՝ թուղթսդ ընկալեալ եւ գիտացեալ իցես զամենայն. մեք զճանապարհի... այն մնայ ի խղճմտանս, մայիսի 13, իՀաշտարխան:
597. 96ա Որդի քնեազ Դաւիթ – Տիրացու Մանուկն գալոց է այդր, ընդ նմա առաքեցի... Ծ. (50) շահմայի եւս ետուք Մանուկին՝ տալ քեզ: Մայիսի 13, ի Հաշտարխան:
598. 96ա Առ Քալանթարն, ի Մոսկով – Մայիսի 2էն գիրդ ընկալայ, յանցեալ փօշտին յղեցի վատսուն թուման... գրեալ եմ ձեզ, ի միւս փօշտին ծանուցից, մայիսի 13,ի Հաշտարխան:
599. 96ա Առ աղայ Յովհաննէսն, ի Պետրբուրղ՝ զորպէսն մեր եւ վասն Պետր Միխայէլիչ Սկարժինցկուն յանձնարարութիւն եւ յաղագս մանիֆեստի հայերէն տպմանն՝ հրամանաւ թագուհւոյն, մայիսի 15, ի Հաշտարխան:
600. 96ա Առ պարոն Փիլիպպոսն այսու մտօք եւս, թէ Գրիգորուպօլու... երկու հատ մեծ եւ փոքր, եւ շուտօվ առաքել, մայիսի 15, իՀաշտարխան:
601. 96բ Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար:
602. 96բ Առ սանահայր պարոն Մարգարն, ի Ղզլար՝ գուբեռնաթն կրկին հրամայեաց գրել այդ... թագուհւոյն մանիֆեստն հայերէն տպեմք. եւ այլն, մայիսի 15, իՀաշտարխան:
603. 96բ Երեցփոխ պարոն Մելքոնն:
604. 96բ Առ մեր Սիմօնն:
605. 96բ Առ քնեազ Սոլոմոնն եւ Զաքարիայն:
606. 96բ Կոնդակ ի վերայ հասրակութեանն Մոսկովու եւ Պետերբուրղու... եւ այսու նշանաւն գտցես:
607. 97ա-8ա Ի Դերբէնդ գրեցաք յետ առման նորա – Յորմէ ժամանեսցի թուղթ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան ի Դերբէնդ... ձերոց խնդրել: Շնորհք Տեառն ընդ ձեզ. ամէն: 1796, մայիսի 22, ի Հաշտարխան:
608. 98բ Առ տէր Ստեփանն, ի Պետերբուրղ՝ ընդ կոնդակին զորպէսն մեր եւ պատուէր... ի նմանէ ղավզ առցէ. եւ այլն: Մայիսի 20, ի Հաշտարխան:
609. 98բ Պարոն Պետրոս Քալանթարն:
610. 98բ Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանն, ի Պետերբուրղ՝ առնուլն Դէրբէնդու մայիսի 10, խանի եւ նորին քուէր եւ այլ մեծամեծաց... հրամանաւն թագուհւոյն. եւ այլն: Մայիսի 20, ի Հաշտարխան:
611. 98բ Աղայ Մինասն:
612. 98բ Առ գերազնիւ պարոն Մանուչարն Կաճկաճով, ի Դերբէնդ – Ընդ Մանսուրովին ընկալայ գիրդ ուրախարար, եւ ժողովրդեանն ի կիւրակէ աւուր... կաթուղիկոսի մեծ գաւազանն հետեւիք բերել տայք. եւ այլն: Մայիսի 20, ի Հաշտարխան:
613. 98բ Աւետ Գրիգորիչ Սերեպրակովն:
614. 98բ-9բ Գերազնիւ պարոն Ստեփան եւ ազնիւ պարոն Փիլիպպոս – Իմ տառապանքն ինձ ոչ է բաւական, տեսէք այժմ զի՞նչ լսէք... հաւատս չընկալնուլ այս իմ եւ հասարակութեան խնդիրն: Մայիսի 20, ի Հաշտարխան:
615. 99բ Առ գերազնիւ պարոն Մանուչարն, ի Դերբէնդ՝ զորպէսն մեր եւ եթէ... ինչ պարտին լինիլ եւ թէ վասն մեր. եւ այլն: Մայիսի 22:
616. 99բ Առ ազնիւ Աւետ Գրիգորիչն:
617. 99բ-100ա Առ Հերակլ արքայն գրեցաւ ի Թիֆլիզ – Աւետիս վասն առմանն Դերբէնդու, յանձնարարութիւն յաղագս... բաւական օգնութիւն է արքայական բարձրութեան ձերոյ, մայիսի 22 ի Հաշտարխան:
618. 100ա Առ քնեազ Սոլոմոնն:
619. 100ա-1ա Կոնդակ ի վերայ հասարակութեանն Մոսկովու եւ Պետերբուրղու՝ յաղագս Սուրբ Երուսաղեմայ նուիրակութեանն, 1796, մայիսի 20, ի Հաշտարխան – Յիսուսի Քրիստոսի փրկագործ Աւետարանին հաւատարիմ պաշտօնեայ... շնորհք Տեառն մեր Յիսուսի Քրիստոսի եղիցի ընդ ձեզ. ամէն:
620. 101բ Առ գերազնիւ պարոն Պետրոս Քալանթարովն գրեցաւ – Յամսոյս 9էն գիրդ ընկալայ 20ումն շնորհակալութեամբ... յուսամ ըստ գերեցելոցն արասցես, զսաղաւարտն տակաւին ոչ ընկալաք: Յ. Ա.եպիսկոպոս: Մայիսի 27, 1796, ի Յաշտարխան:
620. 101բ Առ նոյնն դարձեալ:
622. 101բ Պարոն Աւետ Գալուստիչն:
623. 101բ Քնեազ Դաւիթն:
624. 102ա Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանն եւ առ պարոն Փիլիպպոսն՝ երկուցն ի միասին գրեցաւ ի Պետրպօլք... զմեծամեծսն ի ճաշ հրաւիրելոյս: Մայիսի 27, իՀաշտարխան:
625. 102ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն, ի Պետրոբօլք – Ամսոյս 8էն գիրդ այսօր ընկալայ ընդ պարոն... ասա Սուրբ Խաչ վանքի բանն պրծանու. եւ այլն: Մայիսի 27:
626. 102ա Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանն – Զմեր որպիսութիւնն... հետեւիլ եւ տիրել, ըստ որում նորա ճորտն է. եւ այլն: Մայիսի 27, իՀաշտարխան:
627. 102ա Առ տէր Ստեփանն ի Պետրոպօլք՝ նախ յանդիմանութիւն յաղագս կոպիտ եւ անճոռնի գրութեանն.. Եկիմ Վասիլիչի՝ իւր պարտքն տալն. եւ այլն: Մայիսի 27, իՀաշտարխան:
628. 102բ Առ Սիմէօն Սէրգէիչն, ի Պետրոբօլք – Յորդորանք եւ պատուէրք, ընդ նմին եւ աղաչանք մեր վեց հարիւր յիսուն ոսկի... յղել անտի ձեռամբ պարոն Փիլիպպոսին: Մայիսի 27, 1796, ի յԱժդարխան:
629. 102բ Առ տէր Առաքելն գրեցաք, ի Մօզդօկ – Հոգ ունել ի փութով առաքել մեզ... տայցեն զփայտսն, որ վասն եկեղեցոյն: Ի մայիսի 29, 1796, ի յԱժտէրխան:
630. 102բ Առ ազնիւ Մէլքոնն գրեցաք, ի Ղզլար – Զշնորհակալութիւն վասն ծանուցելոյն զհամբաւն... զկնի քանի մի աւուր մեր եւ չուելն ի Ղզլար, ի մայիսի 29, ի յԱժտէրխան:
631. 102բ Առ տէր Մինասն գրեցաք, ի Ղզլար՝ հետեւիլ աշխանայն եւ դուռն շինել, որ մինչեւ վերադառնալս կրկին ի Ղզլար՝ գտից պատրաստի, մայիսի 29, իՀաշտարխան:
632. 102բ-3ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն գրեցաք, ի Ս. Պ. – Պատասխանի իւրոյ թղթոյն ի 15ըն մայիսի գրեցելոց... սէրն պարոն Ստեփանիս, յունիսի 3ըն յԱստրախան, 1796:
633. 103աբ Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանն ի Ս. Պ. – Ընկալնուլն ի նմանէ զողջոյն ի թուղթսն պարոն Փիլիպպոսի... օրհնութիւն ամենայն բարեկամաց եւ որդւոց:1793, յունիսի 3ըն, յԱստրախան:
634. 103բ-4ա Առ գերազնիւ աղայ Մինասն, ի Մօսկով – Զընկալնուլն թղթոյ նորին յամսոյս 1ըն, զհրաւիրումն գուբեռնաթին... եւ խոստումն տալ ամ ըստ ամէ՝ եթ[է] պակասեսցի: 1796, յունիսի 3, ի յԱստրախան:
635. 104ա Առ ազնիւ երեցփոխ պարոն Պետրոսն, ի Մօսկով – Յամսոյս 1ըն մեծաւ հանդիսիւ ձեռնադրելն... հաշիւն մեզ առաքելս. տիրացու Մանուկին օրհնութիւն: 1796, յունիսի 3ըն, յԱստրախան:
636. 104աբ Առ մեր տիրացու Պետրոսն, ի Գրիգորիուպօլ՝ թղթոյ նորա հասանելն առ մեզ... յառաջադիմութեամբն իւրով զիմ սիրտ ուրախ առնել: 1796, յունիսի 3, իյԱստրախան:
637. 104բ-5ա Առ ազնիւ պարոն Պօղոսն, ի Գրիգորիուպօլ – Յապրիլի 21ըն դարձեալ նորին թղթոյ հասանիլն յամսոյս... սրտի իմոյ մեծ կսկիծս, ամենայն բարեկամաց ողջոյնս. յունիսի 3, 1796, յԱստրախան:
638. 105ա Առ պարոն Մատթէոսն եւ պարոն Գասպարն, ի Ս. Պ – Կշտամբանք վասն պահելոյն զթուղթսն մեր... ընտանեաց նոցին առողջութիւն, յունիսի 3, 1796, յԱստրախան:
639. 105ա Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանն եւ ազնիւ պարոն Փիլիպոսն, ի Ս. Պետերբուրգ – Առ որս գրեալ է ի զհաշտիլն մեր... ի վերոյ նշանեցեալ յատուկ <յատուկ> թղթովքնս: Յունիսի 3, 1796,յԱստրախան:
640. 105բ-6բ Կոնդակ ի Գրիգորիուպօլ, ընդ Գրիգոր վարդապետին – Սրբոյ եւ Մեծի Աթոռոյն Էջմիածնի ծայրագոյն նուիրակ եւ Ռուստաց երկրի... օրհնութիւն Աստուծոյ առաքեմ առ ձեզ ամենեցունց միշտ. ամէն: 1796, յունիսի 7, ի Հաշտարխան:
641. 107ա Պատուելի գլավայ պարոն Նարինին, ի Գրիգորիուպօլ – Զերթալն մեր առ զօրսն ամէնողորմած կայսերուհւոյն հրամանաւ, զառաքումն մեր Գրիգոր վարդապետին անդ եւ յամենայն կողմանէ վասն նորա յանձնարարութիւն, յունիսի, 1796, ի յԱստրախան:
642. 107ա Առ պարոն Յարութիւնն:
643. 107ա Առ մահտեսի պարոն Բունիաթն:
644. 107ա Պարոն Մնացականն:
645. 107ա Առ աւագ քահանայ տէր Մելքոնն:
646. 107ա Առ պարոնն Յօհաննէսն:
647. 107ա Առ Գրիգոր Մակարիչն:
648. 107ա Առ գերապատուելի ազնիւ պարոն Մանուկն, ի Ս. Պետերբուրգ – Ի սոյն փօշտիս մէկ վակսիլ իւր պրոթէստովն առաքեցի առ քեզ... աղօթարար Յովսէփ արքեպիսկոպոս հայոց, 1796, յունիսի 10, յԱստրախան:
649. 107բ Առ գերազնիւ պարոն Փիլիպպոսն, ի Ս. Պետերբուրգ – Գալուստ քնեազ Բարսեղին, բերեալ... քնեազի լուսաւորագունեղութեան թուղթ, ի 1796, յունիսի 10, յԱստրախան:
650. 107բ-8ա Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանն, ի Ս. Պետերբուրգ – Գալուստ քնեազ Բարսեղին, թախանձանօք կաթուղիկոսին արքային որդւոցն... դէփութաթացն տգեղ արարք, յունիսի 10, 1796, յԱստրախան:
651. 108ա Եւս առ գերազնիւ Ստեփանն – Երանի թէ գրեցուցանել քնեազին առ իւր եղբայրն, զի օրըստօրէ... իւր մնալն առ քնեազն բարւոք է եւ այլ բանք շատ:
652. 108ա Առ աղայ Յօհաննէսն – Մեր գնալն ի Դերբենդ, գուբեռնաթի լաւ գոլ եւ մեզ բոլ թուման տալն վասն շինութեան, մեր երկրի որպէսն եւ Աբրահամ վարդապետի ի Ղռիմ առաքելն, եւ թէ հետեւի պլանն ստանալ, մեր Բարսղի գալն, յունիսի 10:
653. 108բ Առ Մովսէս վարդապետն – Որովհետեւ յամենայն ժամ խնդրեն զքեզ... եւ մնամ վասն քոյ աղօթարար Յովսէփ արքեպիսկոպոս, յունիսի 10, 1796, ի յԱշտարխան:
654. 108բ-9ա Առ ազնիւ պարոն Պետրոսն – Ահա երկու բաշպօրտ առաքեցի, մինն տալ Մովսէս վարդապետին... կատարումն չեղեւ, եւ ես ոչ տեսի այս ընդդէմ իմ կամաց:
655. 109ա Առ ծերունի տէր Պետրոսն, ի Մօսկով – Գիրդ եւ քսան եւ հինգ ռուբլի աջահամբոյրն ընդ Գրիգորին... զօրհնութիւն մեր առաքեմ առ քեզ, Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1796, յունիսի 10, յԱստրախան:
656. 109աբ Առ Կարապետ վարդապետն եւ ազնիւ Մկրտիչն գրեցաք, ի Նախիջեւան – Երկուցդ գիրն ընկալայ ի միասին սակս մեր Նահապետին եւ այլ բարեկամացն... իւրն պատիւ առաջի նոցա վասն հնութեանն, 1796, յունիսի 10, ի Հաշտարխան, Յ. Ա. Եպիսկոպոս:
657. 109բ-10ա Առ պարոն Եսայի Թաղօյեանն գրեցաք, Թիլֆիզ – Զգիրդ ընկալայ ընդ քնեազ Բարսեղին մերոյ մեծաւ շնորհակալութեամբն... խոստացեալ է՝ պարտ է կատարումն տալ, որ թշնամիքն կորագլուխ լինիցին, 1796, յունիսի 10, Հաշտարխան:
658. 110աբ Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն, ի Ս. Պետերբուրգ – Մայիսի 22 եւ 24ին գրած գիրդ ընդ Սուրաթու տէր Զաքարի... եւ մնամ վասն ազնուոյդ միշտ աղօթարար, ցաւակից Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1796, յունիսի 17, ի Հաշտարխան:
659. 111ա Առ գերազնիւ աղայ Մինասն, ի Մոսկով – Ելանելն մեր այսօր աստի իմ, ի զօրսն Գրիգոր վարդապետին... օրհնութիւն Աննայ Վասիլովնին եւ մեր քնեազ Դաւիթին: 1796, յունիս 17, յԱստրախան:
660. 111ա Առ գերապատուելի ազնիւ պարոն Պետրոսն, ի Մոսկով – Ընկալնուլն սաղավարտին, բայց յոյժ տգեղ լինիլն... զի օր մի յառաջ թուղթ առաքեսցէ վասն տպարանին: 1796, յունիսի 17, յԱստրախան:
661. 111ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն Մանուչարեան – Գրիգորվարդապետի առաքելն, եթէ յաջողիւր, շատ բարի լինէր... ես համարիմ, թէ հազար թուման վասն գերեացն է առաքեալ:
662. 111բ Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանն, ի Ս. Պետերբուրգ – Յորժամ դէֆութաթքն եկեսցեն, կարօղ ես խնդրել ի քնեազէն... որ կապուտն ոչ գտի եւ ոչ կայ. Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1796, յունիսի 17, յԱստրխան:
663. 111բ Առ գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Յունիսի 26ըն հասանիլն մեր ի Ղզլար, ի 5ըն յուլիսի ելն մեր... երկու ղազան շուտով բերել տալ, մինն ԱՃԻ. (120) բադրանոց ու միւսն Ծ., 1796, յուլիսի 3, ի Ղզլար:
664. 111բ-2ա Առ գերազնիւ աղայ Մինասն, ի Մոսկով – Թղթոյ նորին ստանալն ի Ղզլար, գալուստն մեր աստ մեծաւ նեղութեամբ... ողջունէ զձեզ սիրով մեր քնեազ Բարսեղն, 1796, յուլիսի 3, ի Ղզլար:
665. 112ա Առ մեր Թադէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Ընկալնուլն թղթոյն նորին, դեղորայքն յանձնել քնեազ աղային... զանկատարութեան փոքրաւորացն գանկատ: 1796, յուլիսի 3, իՂզլար:
666. 112բ Առ մեր տէր Ստեփանն, ի Ս. Պետերգուրգ – Թղթոյ նորին ընկանուլն ի Ղզլար, դեղօրէից միայովն ունայնութիւն ասից... առաքել առ Թադէոս վարդապետն եւ պարոն Մկրտումն, ի սուրբ յԵրուսաղեմ հուսուցանել:
667. 112բ Առ գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Ի լսելն զվախճան դժբախտ նուիրակին սուրբ Երուսաղէմայ... տուեալ խաչն մեր Յօհաննէսիւն առաքել մեզ: 1796, յուլիսի 3, ի Ղզլար:
668. 112բ Առ գերազնիւ աղայ Մինասն՝ վասն վախճանի նուիրակին նեղիլ մեզ յոյժ... ի Սուրբ յԱթոռն յԵրուսաղեմ, յայտնել զայս եւս Քալանթարին, 1796, յուլիսի 3, ի Ղզլար:
669. 112բ Առ մեր Թադէոս վարդապետն՝ Պետերբուրգու եաշիկն բանալ եւ քանի որ թաս կայ... նոյնպէս եւ սմա գրեցաք: 1796, յուլիսի 3, իՂզլար:
670. 112բ-3ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիօպպոսն, ի Ս. Պետերբուրգ – Թիւ գալստեան մերոյ ի Ղզլար բազում նշանաւորութեամբ... արդիւնս նորա ի Հաշտարխան՝ առ Թադէոս վարդապետն եւ առ պարոն Մկրտումն առաքել:
671. 113աբ Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանն, ի Ս. Պետերբուրգ – Թղթոյ նորին յունիսի 5ըն գրեցեալ են... տարաբաղտ դիպուած նուիրակին Սուրբ Երուսաղեմայ, յուլիսի 3, 1796, իՂզլար:
672. 113բ Առ Մոսկովու հասարակութեանն – Մոսկովու երեցփոխիդ եւ ամենայն ժողովրդեանդ յայտ առնեմ... փութալ կատարել զգործն սուրբ գահին. Յովսէփ արքեպիկսպոս, 1796, յուլիսի 4, ի Ղզլար:
673բ. 113բ-4ա Յառաջադրութիւն. Թադէոս վարդապետիդ՝ կանցիստօրիդ, եւ գերապատուելի պարոն Մկրտում Գալստեանիդ – Նուիրակն սուրբ Երուսաղեմայ, որ վախճանեալ է նորին ամենայն... գործոյն մեր կորնչին եւ իզուր նոր նուիրակ չբերել անտի, 1796, յուլիսի 3, ի Ղզլար:
674. 114ա Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանն, ի Ս. Պետերբուրգ – Որպէս մտանելն մեր ի Դարբանդ եւ մեծաւ պատուով ընկալեալ լինիլն ի մեծաց եւ ի փոքերց, ի մերայնոց եւ յայլազգեաց, եւ հոգալն վասն գերեացն Վրացտանու եւ զայլ որպէսն: 1796, յուլիսի 20ըն (այսչափ):
675. 114ա Առ Թադդէոս վարդապետն:
676. 114ա Առ պարոն Մկրտումն:
677. 114ա Առ աղայ Մինասն:
678. 114ա Առ Աւետիս վարդապետն, ի Բաքու:
679. 114ա-5ա Ի Դերբենդ, ի Բաքու, ի Ղուբայ եւ ի գիւղորոյս, ի Ղարաջալ... լերուք ողջ ի Տէր. ամէն: Գրեցաւ ի թիւն 1796, յօգոստոսի 15, ի բանակն մեծ, որ մերձ ի հին Շամախի: Յովսէփ արքեպիկսպոս:
680. 115ա Առ գերազնիւ աղայ Մինասն, ի Մոսկով – Զյարգանօք ընկալեալ լինելն... փութալ օր մի յառաջ գալ, ի 1796, ի յօգստոսի 17 ի բանակս:
681. 115ա Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանն:
682. 115ա Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն:
683. 115ա Առ մեր Թադդէոս վարդապետն, ի բանակէն, առ պարոն Մկրտումն, առ գերազնիւ Մարտին Ստեփանիչն... հոգալ զռիբնի կանթօռին բանն եւ զայլ միտս պէս-պէս:
684. 115ա Առ գերազնիւ աղայ Մինասն, ի Մոսկով՝ զորպէսն մեր եւ տեղւոյն մի ըստ միոջէ... զքնեազ Դաւիթն յինքն բերել, ի 1796, ի սեպտեմբերի 12, ի բանակս մերձ իՇամախի:
685. 115բ Առ պարոն Ստեփանն:
686. 115բ Ազնիւ Փիլիպպոսին:
687. 115բ Առ մեր Գրիգոր վարդապետն, ի Գրիգորիուպօլ՝ կշտամբանք վասն չգրելոյն... զհասարակութիւն ըստ մերս պատուիրանի կառավարել, ի 1796, ի սեպտեմբերի 6, ի բանակս:
688. 115բ Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան՝ զմահ խղճալի Եագօր Սէրգէիչին... եւ վասն ապառնւոյն եւ առաջադրութիւն, ի 1796, ի սեպտեմբերի 6, ի բանակս:
689. 115բ Առ Յովհաննէս վարդապետն, ի Նախիջեւան՝ շնորհակալութիւն վասն մատչելոյ զտղայսն եւս ի նոյն բարի վարս, եւ մեզ հաճոյ գործս յառաջանալ, ի 1796, սեպտեմբերի 16, ի բանակս:
690. 115բ Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան՝ զորպէսն մեր եւ տեղւոյս համառօտ, զյիշեցումն յառաջին թուղթն, որ առ նա գրելոց, ի 1796, սպետեմբերի 16, ի բանակս մերոյ, իՇամախի:
691. 115բ Առ Գրիգոր վարդապետն, ի Գրիգորիուպօլ՝ յորդոր առ ի բարւոքապէս տնօրինել զամենայն զգործն, զորպէսն մեր եւ տեղւոյս համառօտ յիշեցումն, յառաջին թուղթն գրեցելոց ի վերին թիւն(այսչափ):
692. 115բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան՝ հոգալ, երթալ ի Ղզլար... զորպէսն մեր տեղոցն գրել մի ըստ միոջէ ի վերին թիւն, ի բանակս:
693. 116ա Առ տէր Մինասն, առ տէր Սահակն... շինուած յառաջացուցանել ի մեր սէր, ի 1796, ի սեպտեմբերի 14, ի բանակս, մերձ իՇամախի:
694. 116ա Առ պարոն Ստեփանն Դադաշով, ի Դարբանդ՝ խօսակցութիւնն մեր, զ'ի կողմանէ նորա... եւս հոգալ զխոտսումն գրաֆին կատարել, ի 1796, ի սեպտեմբերի 14, ի բանակս, որ մերձ իՇամախի:
695. 116ա Առ վեհազնեայ աղայ Յովհաննէսն, ի Ս. Պետերբուրղ՝ ըստ գրութեան լուսափայլ քնեազին՝ խնամակալին մերոյ... ձերոյ վեհազնուութեանն. ի սրտէ աղօթարար վշտակիր Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1796, սեպտեմբերի 22, ի բանակս, մերձ իՇամախի:
696. 116բ Գերազնիւ պարոն Ստեփանին, ազնիւ պարոն Փիլիպպոսին՝ պատասխանի թղթոյն նոցա գրեալ... քնեազ Բարսեղն ողջունէ զնոսա, ի 1796, ի սեպտեմբերի 22, ի բանակս, որ մերձ իՇամախի:
697. 116բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Գրեալ եմք զամենայն որպէսն փութով... յուսամ շինուածոցն գոլ յառաջացուցեալ, ի սեպտեմբերի 25, իՀին Շամախի:
698. 116բ Առ գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Զորպէսն տեղւոյս եւ կատարածին արարմանց համառօտ զխնդիրն գրաֆին... ի Դերբենդէ, ընտանեացն օրհնութիւն, ի 1796, ի սեպտեմբերի 25 իՀին Շամախի:
699. 117ա Առ պարոն Ստեփանն, ի Ս. Պետերբուրգ – Զանցումն մեր խաղաղութեամբ ընդ Կուր... առնուլ ըստ օրինի զտեղին Թօրօսին, որդւոցն իւրոց օրհնութիւն, ի 1796, ի դեկտեմբերի 20, ի Գանջայ:
700. 117ա Վեհազնեայ աղայ Յովհաննէսն:
701. 117ա Առ Թադդէոս վարդապետն:
702. 117ա Առ եղբօր որդին իմ ի բանակն մեծ:
703. 117ա Առ Հերակլ արքայն – Զմահուանէ ամէնողորմած տիրուհւոյն, եւ զարժանաւոր յաջորդէ նորին, յորդոր առ ի առաքել զքնեազԳարսեւանն, ի շնորհաւորել ի թիւն վերին(այսչափ):
704. 117ա Առ պարոն Ստեփանն, ի Ս. Պետերբուրգ եւ առ Փիլիպպոսն – Զորպէսն մտանելոյն մեր աստ ի Թիֆլիզ, զնեղիլն ի չքաւորաց, զտառապալիր անցսն Սրբոյ Աթոռոյն, ի 1792, յունվարի 7, ի Թիֆլիզ (այսչափ):
705. 117ա Առ աղայ Յվհաննէսն:
706. 117ա Առ պարոն Մկրտումն:
707. 117ա Առ Գրիգոր վարդապետն – Զանցումն մեր եւ զգալուստ Անդրէասին, պատճառ ոչ վերադարձուցանելոյն փութով, յամիլն եղբօրորդւոց իմոց, հրաւիրեցուցանել ի կարգէ զՂայթմազն եւ առաքել ի Խռիմ, ի թւին վերին:
708. 117բ Առ Աբրահամ վարդապետն, ի Խռիմ – Զանցն մեր Սրբոյ Աթոռոյն մի ըստ միոջէ, շնորհակալութիւն վասն աշխատելոյն արիաբար, խառայ փիլոնիւ զգեստաւորել զՄանուէլ վարդապետին, ի թիւն վերին(այսչափ):
709. 117բ Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան – Զանցսն մեր եւ Սրբոյ Աթոռոյն մի ըստ միոջէ, զազնուականաց դրամոց չհասանիլն, ի թիւն վերին (այսչափ):
710. 117բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Զանցսն մեր եւ Սրբոյ Աթոռոյն ընդ պարոն Մկրտումին... զՄէլքիսէթեանի հազար ռուբլւոյն բարեկամաց օրհնութիւն, ի թիւն վերին (այսչափ):
711. 117բ Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ – Զանցսն մեր եւ զտեղւոյս, զազնուականաց դրամոցն հոգալ գտնել, ի Եագորցկի եւ կամ ի Ղզլար, ի թիւն վերին(այսչափ):
712. 117բ Առ տէր Մինասն եւ գլավայ Մարգարն, ի Ղզլար... ողջունել օրհնութեամբ զբարեկամսն ի թիւն վերին(այսչափ):
713. 117բ Առ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսն, ի Ս. Պետերբուրգ – Զորպէսն մեր եւ տեղւոյս մի ըստ միոջէ, զանցսն Սրբոյ Աթոռոյն... Սիմոն Սէրգէիչի բանին հոգ տանելն, իւրոյ նոյն օրհնութիւն, ի 1797, փետրվարի 5, ի Թիֆլիզ:
714. 117բ Առ աղայ Յովհաննէսն:
715. 118ա Առ աղայ Մինասն, ի Մոսկով – Զամենայն զորպէսն մեր ի Շամախու եւ այսր վատաբանութիւն զկեղծուկ Մովսիսէն եւ զՔալանթարէն, ի թիւն վերին:
716. 118ա Առ տէր Ստեփանն:
717. 118ա Առ տէր Գրիգորն:
718. 118ա Առ Քալանթարն:
719. 118ա Առ պարոն Մարգարն:
720. 118ա Առ կեղծուկ Մովսէսն, ի Ս. Պ. Բուրգ... ի թիւն վերին:
721. 118ա-9ա Ի Ղզլար կոնդակ հասարակական – Եւ ընդ աստուածայնոյ օրհնութեանս ծանիցեն սիրելի որդիքդ մեր ի Տէր... եւ ժառանգել զօրհնութիւն, որ ի նմա:
722. 119ա Առ վեհազնեայ աղայ Յովհաննէսն, ի Ս. Պետերբուրգ – Զտրտմակոծիլն մեր սակս անջատման... զհանգամանս պսակի եղբօր դստերն իմոյս, ի 1797, փետրվարի 8, իԹիլֆիզ:
723. 119ա Առ աղայ Մինասն:
724. 119ա Առ կնեազ Գալստեանն:
725. 120աբ Ի Դերբենդու եւ ի Մուշկուրու հայոցն խնդիր առ նորին բարձր գերազանցութիւն՝ առ ղեներալ անշէֆ Ղուտովիչն – Բարձր գերազանցութեան մերում ողորմածագունեղ տեառն եւ բարերարի, աղաչական մատչիմք զգացուցանել զկիրս այս սրտի մերոյ... ամենայերանեալ սպասաւորք, ժողդովուրդք հայոց բնակելոց ի Դարբանդ, ի շրջակայ յինն գիւղորայս նորին:
726. 121ա-2բ Առ Գրիգորիուպօլու հասարակութեանն կոնդակ – Եւ ընդ աստուածայնոց օրհնութեանս ծաներո՛ւք, սիրելի որդի՛ք մեր, ի Տէր... մի՛ կորուսանելով զցաւաբեկ անձինս աշխատանք, ի փառս անուան իւրոյ սրբոյ:
727. 123ա-4ա Առ Գրիգոր վարդապետն եւ երկու դէֆութաթն ի Գրիգորիուպօլ – Ահա զամենայն հարկաւոր թուղթսն առաքեցի առ ձեզ... մնալոյ է այնպէս՝ մինչեւ մեր եւ կամ ձեր դառնալն: Յովսէփ արքեպիսկոպոս:
728. 124ա-8ա Առ Գրիգոր վարդապետն, ի Գրիգորիուպօլ – Հոգտեմբերի եւ նոյեմբերի 28 գրեցեալ թուղթքն քոյ ընկալայ ընդ Անդրեաս... գիտասցես, զի ղերբնԳրիգորիուպօլուեւս պարտի ի նմա լինիլ նշանեցեալ եւ եդեալ:
729. 128բ Առ գլավայ պարոն Նարինն, ի Գրիգորիուպօլ – Ի ձեռն ազնիւ Անդրէասին մերում ընկալայ զթուղթ քոյ... ի թղթոյ Գրիգոր վարդապետին մերում ունիս իմանալ. Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1797, փետրվարի 20:
730. 128բ Առ պարոն Պօղոս Թումանովն:
731. 128բ Առ պարոն Մովսէսն:
732. 128բ Առ պարոն Բիւնիաթն:
733. 128բ Առ պարոն Մնացականն:
734. 128բ Առ պարոն Գալուստն:
736. 128բ-9ա Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան – Զորպէսն մեր եւ կողմանցս վասն ազնուականաց դրամոյն... պարտական լինիլն սրբոյ Երուսաղեմայ նուիրակին, 1797, փետրվարի 20, ի Թիֆլիզ:
737. 129ա Առ Նախիջեւանու ազնուականսն – Զորպէսն մեր եւ կողմանցս, զերկուս արս ընտրել եւ առաքել... ամբաստանութիւն զԻվան Աբրամովէն, 1797, փետրվարի 230, ի Թիֆլիզ:
738. 129ա Առ Իվան Պետրովիչն, ի Թագանռօկու – Զորպէսն մեր եւ կողմանցս, զառաքումն Գրիգոր վարդապետին, ի շնորհաւորութիւն հոգալ վասն պլանին ի Ղզլարու ունեցեալ հողոյն մերոյ, ի թիւն վերին:
739. 129ա Առ Աբրահամ վարդապետն, ի Ղռիմ – Ընկալայ զբազմորպէս թուղթն քո եւ գիտացեալ այնոսիկ զքույդ ջանացողութիւն... յորդորել զնոսա ի մարտ ընդդէմ մեր ի Սէրդինին իւրեանց. 1796, փետրվարի 20, իԹիֆլիզ:
740. 129ա Առ Յովհաննէս Ղարաղաշովն – Զորպէսն մեր յԱբրահամ վարդապետէն իմանալ, ունիմք զմեր խստումն կատարել: 1797, փետրվարի 20, ի Թիֆլիզ(այսչափ):
741. 129բ Առ աղայ Մինասն, ի Մոսկով – Զամենայն որպէսն մեր եւ կողմանցս յամսոյս 5 եւ 8ըն գրեալ եմ գերազնուութեանդ... գերազնուուհի Աննայ Վասիլովնին, ընդ սիրական լոյս քնեազ Դաւթին օրհնութիւն տամ աստուածային: 1797, փետրվարի 20, ի Թիֆլիզ:
742. 130ա Առ պարոն Աւետիքն:
743. 130ա Առ պարոն Մարտիրոսն:
744. 130ա Առ Զաքար Իվանիչն:
745. 130ա Առ նորընծայ տէր Զաքարն:
746. 130ա Առ Իվան Գրիգորիչն:
747. 130ա Առ աղայ Յովհաննէսն:
748. 130ա Առ Կատարինէ Իվանովնայն:
749. 130ա Առ պարոն Ստեփանն:
750. 130ա Առ պարոն Փիլիպպոսն:
751. 130աբ Առ տէր ըՍտեփաննոսն, ի Պետրպոլք – Երկոցունց թղթոցն քոց՝ միոյն ի նոեմբերի 18 գրեցելոյ եւ միուսոյն յերկոտասանն դեկտենմբերի՝ պատասխանեալ... եւ ցուցեալ հաւատարմութիւնդ ի մեզ վերաբերելի է, զայլ որպէսն մեր ի թղթոյ ազնիւ պարոն Փիլիպպոսին ունիս իմանալ: 1797, փետրվարի 20, ի Թիֆլիզ:
752. 130բ Առ տէր Գրիգորն:
753. 130բ Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ – Զորպէսն մեր եւ կողմանցս համառօտս ժողովել զնուիրակութիւնն սրբոյ Երուսաղեմայ, առաքել զտասն արսն, զորս առաքեալ եմք ի Ղզլար փութով առաքելս(այսչափ):
754. 130բ Առ պարոն երեցփոխ Մովսէսն, ի Մօզդօկ – Հոգ տանիլ նուիրակութիւնն սրբոյ Երուսաղէմայ, դեռ ոչ է ժամանակ զբաշպօրթն իւր առաքել, ի թիւն վերին(այսչափ):
755. 130բ Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար – Հոգ տանիլ նուիրակութեանն սրբոյ Երուսաղէմայ, տնօրինել յիւրաքանչիւր գործ զառաքեցեալ զարսն մեր եւ զբաշպօրտն նոցա ցուցեալ անդ, ուր հարկն է, դիցէ ի պահեստիս, ի թիւն վերին:
756. 131ա Առ ազնիւսն Ղզլարու – Զամենայն որպէսն մեր եւ կողմանցս, ի կոնդակին օրհնութեամբ ունիք... եւ ի ձեռն ուրուք հաւատարմի առաքեսցուք յԱթոռն Սուրբ, 1797, ի փետրվարի 20, ի Թիֆլիզ:
757. 131ա Առ ազնիւ Մարգար Ագլինցովն – Հոգ տանիլ նուիրակութեանն սրբոյ Երուսաղէմայ, մի՛ ունել զերկբայութիւն... յիւրաքանչիւր գործ եւ զհարկաւոր հոգսն նոցա հոգալ: 1797, փետրվարի 20, ի Թիֆլիզ:
758. 131բ-2ա Կոնդակ ի վերայ թէմից Սրբոյ Աթոռոյն, որք բնակեալք են ի Թիֆլիզ եւ ի շրջակայս նորին – Եւ ընդ աստուածայնոյ օրհնութեանս ծանուցումն լիցի... ակն ունելով գթութեանց եւ ողորմութեանց բարերարին եւ յառաջին կացութիւնն նորոգելոյ:
759. 132ա-3ա Յորմէ սիրով եւ աստուածային օրհնութեամբն յայտնի լինիցի ի Թիլֆիզ քաղաքն, ի գիւղօրայս... կատարիչ լինիլ այսմ մերս հոգեւոր հրամանի. ամէն: 1797, մարտի 1, իԹիֆլիզ:
760. 133ա Առ Թադդէոս վարդապետն մեր, ի Հաշտարխան – Զդառնալիր որպէսն մեր եւ կողմանցս, որ վասն կարծեաց... գրել մեզ զամենայն որպէսն, որ լսի զկողմանցս: 1797, մարտի 12, իԹիֆլիզ:
761. 133ա Առ պարոն Մկրտումն:
762. 133ա Առ Միհրան արքաորդին:
763. 133բ Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար – Զորպէսն մեր դառնալիր, տնօրինել զինն արսն ի յայգիսն մեր... վասն դրամոյն՝ տացէ անխօս: ի 1797, մարտի 12, իԹիֆլիզ:
764. 133բ Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ – Զորպէսն մեր դառնալիր, զհասանիլն ազնուականաց դրամոյն... եթէ իցէ որպէս ինչ, գրեսցէ մեզ ի թիւն վերին:
765. 133 Առ պարոն Շարօն:
766. 134ա Նոյեմբերի 12 – Առ պարոն Մկրտումն՝ պատասխան գրոյն իւրոյ, եւս՝ թէ հակառակացն Աստուած հատուցանելոց է... 36 գազ զէյթունի մախիւր, մէկ տուժին եաղլուղ:
767. 134ա Առ պարոն Աղալօն. պատասխան գրոյն վասն ԱՃԶ. (106) թումանին աղայ Յովհաննիսի, նոյեմբերի 12(այսչափ):
768. 134ա Առ Թադդէոս վարդապետն Գրիգորիուպօլու՝ ողորմական ի թագաւորութեան... որպէսն մեր ծանուսցես: Նոյմեբերի 12, տպարանի յաղագաւ խնդիր ունիմ տալոյ:
769. 134ա-5ա Ի Գրիգորիուպօլ, առ մաղիսթրաթն – Յորմէ օրհնութեամբ յայտ առնեմ գերազնիւ եւ ազնիւ դատաւորացդ եւ հոգաբարձուացդ... գրեցի ի յայսմ փօշտի վասն մխիթարութեան ձերոյ, եւ զայլս ի գրոյ Գրիգոր վարդապետին գիտասջիր:
770. 135ա Առ Կարապետ վարդապետն եւ առ ազնիւ պարոն Մկրտիչն գրեցաք – Եկեղեցական դէֆթէր եւ այլ թուղթքն յաղագս որդւոյն կորստեան ընկալայ... յայդր առցես. եւ այլն: 1797, նոյեմբերի 20, ի Պետրոպօլք:
771. 135ա Առ Աբրահամ վարդապետն, ի Ղռիմ – Ի սեպտեմբերի 22 գրեցեալ գիրդ ի յաղմէջիթու, յամսոյս 28 ընկալաք եւ գիտացաք... ողորմութիւնն ընդ պրվելէկին. եւ այլն: 1797, նոյեմբերի 20, իՊետրոպօլք:
772. 135բ-6ա Առ Նախիջեւանու գլավայն, դատաւորսն եւ հոգաբարձուսն գրեցաւ – Յառաջ քան զայս գրեցի առ ձեզ վասն խելագարին... այլ ձեր օգուտն դուք գիտէք: Յ. Ա. Ե., 1797, նոյեմբերի 20, իՊետրոպօլք:
773. 136ա Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Սակս մեր Աւետիկ վարդապետի բանին յանցեալ փօշտին գրեցի ձեզ... ընկալնուլն մեզ ողորմած կայսեր եւ շնորհակալութիւն նորին մեծութեան, որ վասն ծառայութեան մերոյ. եւ այլն: Նոյեմբերի 20, ի Պետրոպօլք:
775. 136բ Առ Գրիգորիուպօլու գլավայ, դատաւորսն եւ հոգաբարձուսն գրեցաք – Յամսոյս 17ին գրեցաք առ ձեզ զամենայն բարեյաջող դիպուածսն... այժմ մեզ հետեւելի է մեր պրվելեկն առնուլ. շնորհ Տեառն ընդ ձեզ: Յ. Ա. Ե., 1797, նոյեմբերի 24, իՊետրոպօլք:
776. 137ա Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանն, ի Գրիգորիուպօլ – Հոգտեմբերի ելն գրեցեալ համառօտ գիրդ ընկալաք ըստ կօպիայիցն թագաւորի... բայց զկնի ամենայն բանիցն զերծման. եւ այլն: Նոյեմբերի 24, իՊետրոպօլք:
777. 137բ Առ ազնիւ պարոն Յովհաննէսն գրեցաք – Վասն քոյ բանին, եթէ հրամանագիրն ունիցէի... Աստուծով կատարումն լինելոց է: Այլն ըստ վերոյ մտացն:
778. 137բ Առ պարոն Գալուստ եւ պարոն Մարտիրոսն գրեցաք – Ի գրոյ պարոն Ստեփանին գիտացի... գրեցաք Կաշկինին, որ հանէ. եւ այլն:
779. 137բ Առ ազնիւ պարոն Պօղոս Թումանովն գրեցաք – Ի Սիմփերապօլու գրեցեալ գրոյն ընկալնուլն մեր... եւ պահպանել զքաղաքն ի բարեկարգութեան եւ զօրհնութիւն մեր: Նոյմեբերի 27, իՊետրոպօլք:
780. 137բ Առ գերապատուելի պարոն Մկրտումն գրեցաք, ի Հաշտարխան – Հոգտեմբերի 20էն գիրդ ընկալաք... զօրհնութիւն մեր մատուսցես գուբեռնաթին եւ մերազնեիցն ամենայնից. եւ այլն: Դեկտեմբերի 4, իՊետրոպօլք:
781. 138ա Առ Կարապետ վարդապետն եւ բոլոր ազնուականսն եւ դատաւորսն, ի Նախիջեւան – Առանց թուոյ գիրն ձեր ընկալայ սոյն ամսոյ մուտն... այլն զձեզ յանձնեմ յԱստուած. եւ այլն: Դեկտեմբերի 4, իՊետրոպօլք:
782. 138ա Առ ազնիւ պարոն Նահապետն, ի Նախիջեւան – Լուաք չքի գալն առ ձեզ եւ ինչ գրելն գուբեռնաթի... մերքն արգելուն եւ անպատշաճ համարեն. եւ այլն ըստ վերոյ մտացն:
783. 138ա Առ Աւետ Գալուստիչն ի Մօսկօվ – Գիրդ ընկալաք յամսոյս 30, Անդրիու առաքելոյ տօնին... որ ամենայն ինչ լաւ լինիցի վասն ազգիս մերոյ. եւ այլն:
784. 138բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Ընկալայ զգիրդ ի նոյեմբերի 9 գրեցեալ... տէր Մելքիսէթին օրհնութիւն, ընդ տիրացու Մարգարին. եւ այլն:
785. 138բ Առ Հաշտարխանու հոգեւոր կանցիստօրն գրեցաք – Ըստ կարգադրութեան կանցիստօրիդ, զոր ունիք կարգաւորել... ի հարկէ զայս այսպէս կատարել, մի՛ զանց արասջիք զմեզ եւս զգացուցանելով մի ըստ միոջէ: 1797, դեկտեմբերի 4, իՊետրոպօլք:
786. 138բ-9ա Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանն, ի Գրիգորիուպօլ – Նոյեմբերի 15էն գրեցեալ գիրդ ընկալաք եւ գիտացաք... եկեալ են վասն գետին եւ պրվէլէկ գտանելոյ մէօք, գլավային եւ դատաւորացն օրհնութիւն: 1797, դեկտեմբերի 7, ի Պետրոպօլք:
787. 139ա Առ գերազնիւ աղայ Մինասն, ի Մօսկօվ – Նոյեմբերի 25էն գիրդ ընկալաք, վասն քոյ բանին Զայիցովն ասէ ոչ ինչ... ուստի եւ ես տանիմ համբերութեամբ. եւ այլն:
788. 139ա Առ ազնիւ պարոն Մարտիրոսն գրեցաք – Ըստ ասից Իզմիրցի պարոն Մարգարին, որ խոստացեալ... իսկ զմնացեալ դրամն եւս ունիս առաքել առ Թադդէոս վարդապետն, երբ գրեցից քեզ. եւ այլն: Դեկտեմբերի 7, ի Պետրոպօլք:
789. 139ա Առ գերապատուելի Զաքար Իվանիչն, ի Մօսկօվ – Ախորժ գիրն քոյ ընկալաք, մեք այժմ հետեւիմք... պատրաստեալ տացես, մինչեւ իմ գալն քոյոցն օրհնութիւն: 1797, դեկտեմբերի 7, իՊետրոպօլք:
790. 139բ-40բ Առ հասարակութիւնն Նախիջեւանու – Օրհնութեամբ ծանիք, սիրեցեալ որդի՛ք մեր... եւ նոցա գործ տացէ, Յովսէփ վշտակիր արքեպիսկոպոս: 1797, դեկտեմբերի 8, ի Պետրոպօլք:
791. 140բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Իզմիրցի պարոն Մարգարն, որ գիրքն առաքեալ է առ քեզ՝ տպել... եւ յառաջի նորա շինուածն ինչ եղեն՝ գրեսցես մեզ. եւ այլն: 1797, դեկտեմբերի 11, ի Պետրոպօլք:
792. 141ա Առ ազնիւ պարոն Մարգարն, ի Մօսկօվ – Գիրդ ընկալաք, մեք սպասեմք տակաւին... խնայելով զզաւակունս նորին, որ ձեր է համարեալ. եւ այլն: Դեկտեմբերի 22, իՊետրոպօլք:
793. 141ա-2բ Ի Ղարասու գրեցաք՝ հասարակութեանն – Յորմէ բազմաւ սիրով եւ աստուածային առատալիր օրհնութեամբն ծանուցումն... զօրհնութիւն ուղղել զձեզ ի յամենայն բարիս եւ յաջողութիւնս հոգեւորս եւ մարմնաւորս. ամէն: 1797, դեկտեմբերի 7, իՍանկթ Պետերբուրղ:
794. 142բ-3ա Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանն, ի Գրիգորիուպօլ – Յանցեալ փօշտին գրեցաք զպատասխանիս թղթոց ձերոց... գիտել ձեզ երեք գրոյն պատարաստելն, մի՛ թողուցուս ի ձեռաց. եւ այլն:
795. 143ա Առ ազնիւ պարոն Պօղոսն, ի Գրիգորիուպօլ – Ի յԱղմէջիթու գրեցեալ գիրդ ընկալաք եւ գիտացաք... գրեցի, որ ելանէ եւ գնայ ի տեղի իւր. եւ այլն: 1797, դեկտեմբերի 15, իՊետրոպօլք:
796. 143ա Առ Աբրահամ վարդապետն, ի Ղռիմ – Ընկալայ զթուղթ քոյ զգրեալն ի նոյեմբերի 6 եւ գիտացի զամենայն... զժողովուրդս սիրով վարեսցիս. եւ այլն:
797. 143ա Առ ազնիւ պարոն Յովհաննէսն Թահմազովն, ի Ղռիմ – Թուղթ օրհնութեան գրելն մեր հասարակութեանն եւ խորհրդով Աբրահամ վարդապետին փոխել զերեցփոխն եւ զօրհնութիւն մեր(այսչափ):
798. 143ա Առ Ղարաղաշ պարոն Յովհաննէսն գրեցաք – Վանից աղբիւրն ըստ խոստմանն շինել, եւ շնորհաւորութիւն զդստեր պսակիլն ընդ պարոն Սարգսին. եւ այլն(այսչափ):
799. 143ա Առ հանգուցեալ մահտեսի Աւետիկին կին Ասլանդիքայր գրեցաք – Ըստ խոստման իւրոյ շինել զվանից լոյս աղբիւրն... ի Տէր հանգուցելոյ եւ զօրհնութիւն մեր: Դեկտեմբերի 25, իՊետրոպօլք:
800. 143բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Ուքազն մեծին Պետրոսի, զոր խնդեցի ի քէն... կամ կանցիստօրին ծախել, այլն յետոյ գրեցից:
801. 143բ Առ ազնիւ պարոն Նուրիջանն, ի Ղզլար – Գիրդ ընկալայ եւ հետեւեցայց... բերել տալ, հետեւել եւ տեղն սարքել. ժողովրդեանն ամենայնից օրհնութիւն: 1797, դեկտեմբերի 28, իՊետրոպօլք:
802. 143բ-4ա Առ քնեազ Բարսեղն գրեցաք – Ի հոգտեմբերին գրեալ գիրդ ընկալայ վասն պարոն Սպէշնովին... եթէ որպէս ինչ գիտես, գրեսցեզ:
803. 144ա Առ ազնիւ Քրիստափոր Առաքելիչն գրեցաք – Գիրդ ընկալայ, տեսի եւ զանկարգ գրութիւնս եւ զտրտունջս մեր Յակօբ Իվանիչին... մեր քնեազ Բարսղին, ի ցուցանել քեզ. եւ այլն: 1797, դեկտեմբերի 28, ի Պետրոպօլք:
804. 144ա Առ Միհրան արքայորդին, ի Պետրոպօլք – ԸՍպէշնէվի պօլկովնիկի անկարգութիւնն, ցաւելն մեր... զքնեազ Բարսեղն սիրել: Դեկտեմբերի 28, ի Պետերբուրղ:
805. 144ա Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Զորդին տէր Սուքիասի առաքել, եւ Տրդատն ընդդէմ... քնեազի ջրերի փօդրաթն այլոց են տուեալ: Դեկտեմբերի 28, ի Պետրոպօլք:
806. 144բ Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանն, ի Գրիգորիուպօլ – Վասն պրվելէկին ընդյառաջել այլ իմն դժուրարութիւն... մեր գիւղացիքն եւ տունն մեր ի խնամս քոյ յանձնեմ. եւ այլն: 1797, դեկտեմբերի 22, ի Պետերբուրղ:
807. 145ա Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Յամսոյս 2 գրեալ գիրդ ընկալաք, յուսամ դրամն ընկալեալ... վերահասու լինել եւ ապա վճռել: 1797, դեկտեմբերի 24, իՊետերբուրղ:
808. 145ա Առ գերապատուելի պարոն Մկրտումն գրեցաք – Յամսոյս 2էն գիրդ ընկալաք... շնորհաւորութիւն զնոր տարին եւ զՅայտնութիւն Տեառն մերոյ Քրիստոսի:
809. 145ա Առ Աւէտ Գալուստիչն:
810. 145ա Առ աղայ Մինասն:
811. 145ա Առ Եագոր Աբէլիչն:
812. 145ա Առ մահտեսի Յովհաննէսն:
813. 145ա Առ աղայ Մարգարն:
814. 145ա Առ Մարտին Գալուստիչն:
815. 145ա Առ աղայ Պօղոսն:
816. 145ա Առ Քալանթար պարոն Պետրոսն:
817. 145ա Առ պարոն Նիկողոսն:
818. 145ա Առ Բայի Յակօբն:
819. 145ա Առ Զաքար Իվանիչն:
820. 145ա Առ աղայ Յովակիմն:
821. 145ա Առ քնեազ Դաւիթն: 1797, դեկտեմբերի 29, ի Պետերբուրղ:
822. 145բ Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Վասն էքսպէտիցի կարգելոյն վասն հայոց... զմեր տան անկառավար գոլն, զողջոյն ի Գրիգոր վարդապետէն, ի 1798, յունվարի 1, ի Հաշտարխան:
823. 145բ Առ Միրզի եղբայր Աւետիքն, ի Հաշտարխան – Վասն իւր բանին զմեր հոգ տանիլն, զդրամ առաքել առ Զարիստանովն, նոյնպէս եւ զխնդիր ի թիւն վերին(այսչափ):
824. 145բ Առ Թավիլդրով Ստեփանն, ի Հաշտարխան – Վասն զմնացեալ դրամն ի տասներկու թումանէն... ի մեր Յովհաննէսի եղբայր Յովսէփն, ի Հաշտարխան:
825. 145բ Առ մեր Յովհաննէսի եղբայր Յովսէփն, ի Հաշտարխան – Զեօթանասուն եւ երեք թուման հասուցանել ի Յովհաննէսի առաքեցեալ ունեսցէ վաքիլին փեսայ Յովսէփին մերոյ, ի թիւն վերին(այսչափ):
826. 145բ Առ Թադդէոս վարդապետն – Զորպէսն մեր, զԱւետիս վարդապետի բանէն, զթուղթսն փութով տեարցն հասուցանել, ի թիւն վերին(այսչափ):
827. 146ա-7բ Հասարակութեանն Նախիջեւանու – Օրհնութեամբ ծանիք, սիրելի որդի՛ք մեր ի Տէր, եւ մանկունք... եւ լերո՛ւք ողջ խաղաղ կենօք միշտ. ամէն: Յունվարի 8, իՊետերբուրղ:
828. 147բ-9ա Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան – Գիրն ձեր ընկալաք ընդ Մարգար Տէր-Պետրոսեանին եւ գիտացաք զնոր վիշտս ձեր... լուեալ էք ի վաղուց եւ այժմ եւս զպատաղիլն մեր ի նոյնպիսիս, ի 1798, յունվարի 20, ի Սանկթ Պետերբուրգ:
829. 149բ-50ա Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Ի 28ըն դեկտեմբերի գրեալ զթուղթդ ընկալայ յամսոյս 17... զի մխիթարականք են վասն Կաճկաճովին: Յունվարի 22, ի Պետերպուրղ:
830. 150ա Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Վասն տէր Դաւթին հոգալ ընդ Թադդէոս վարդապետին... գինն տեղեկացեալ, գրեսցէս մեզ. եւ այլն:
831. 150ա Առ գերապատուելի պարոն Պապայն, ի Ղզլար – Մխիթարական վասն որդւոյն պարոն Մանուչարին եւ զօրհնութիւն մեր(այսչափ):
832. 150ա Առ պարոն Մելքոնն, ի Ղզլար – Վասն հաշտարար հանգուցեալ Մանուչար... Աւետարանն գրչեայ գտանել եւ տալ տէր Սահակին. եւ այլն:
833. 150ա Առ տէր Սահակն, ի Ղզլար – Զթուղթս մեր, որ առ ընտանիսն Կաճկաճովի հասուցանել... քահանայից եւ ժողովրդեանն օրհնութիւն: 1798, յունվարի 21, ի Պետրպուրղ:
834. 150բ Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաւ – Առաքեցի ի Մօսկով առ Բայի Յակօբն... տեսցուք զի՞նչ լինի, բայց մի՛ ումեք այժմ ասիցէք ինչ:
835. 150բ Առ պարոն Յարութիւնն Դիլանեան, ի Հաշտարխան – Գիրդ ընկալայ, ընդ աղայ Յովհաննէսին խօսեցեալ եմ վասն քոյ... թարգմանեսցես. քոյոցն օրհնութիւն: Յունվարի 21, ի Պետերպուրղ:
836. 150բ Առ քնեազ Բարսեղն գրեցաւ – Թիլֆիզու անցքն, գիտացեալ կենամաշ լինիմ վասն քոյ բանին, որպէս գրեալ եմ յառաջ, այնպէս առնիցես արքայորդւոյն օրհնութիւն: Յունվարի 21, ի Պետերպուրղ (այսչափ):
837. 150բ Ի Մօսկով, առ Բայի Յակօբն գրեցաւ – Առաքեցաք առ քեզ զմի փութ... Աւէտ Գալուստիչին օրհնութիւն: 1798, յունվարի 21, ի Պետերպուրղ:
838. 151ա Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Յամսոյս 5 գիրդ ընկալաք... կաթողիկոսի պատասխանն ի փութով ստանալոց եմք. եւ այլն:
839. 151ա Առ Թադդէոս վարդապետն գրեցաք – Յամսոյս 5էն գիրդ ընկալայ, մեր սրբազան կաթողիկոսի պատասխանն պատրաստ է... հետեւիս ստանալ, որում եւ յինէն ողջոյն: Յունվարի 28, իՊետրոպօլք:
840. 151ա Առ երեցփոխ պարոն Սարգիսն, ի Հաշտարխան – Տեսանելն մեր զհաշիւն նորին եւ օրհնութիւն... մնալ ի նոյն հարազատութեան եւ մերս գործոցն նշան բարի երեւիլն. եւ այլն:
841. 151բ Առ տէր Սահակն, ի Ղզլար – Յանցեալսն գրեցի քեզ զորպէսն մեր եւ մխիթարական ընտանեացն... լաւ բաներ կայ, շուտով լսելոց էք. ժողովրդեանն օրհնութիւն:
842. 151բ Առ տէր Մինաս աւագ քահանայն գրեցաւ – Թուղթդ ընկալայ, վասն զաւօդի ղազանին հետեւեսջիք... զհանգստութիւն իւրեան գտանիցեն. եւ այլն:
843. 151բ Առ քնեազ Բարսեղն գրեցաք – Գիրդ ընկալայ ընդ Սօլօմօնի թղթոյն, եւ ցաւեցայ վասն աղէտալի... եթէ յայդր իցէ ողջոյն: Յունվարի 28, ի Հաշտարխան:
844. 152ա Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ – Ընկալայ զթուղթդ, զՊապօյի որդւոյ կնոջն գրեալ էիր... նոյնն լինիցի եւ վասն Մօզդօկու, սիրով լինիցիս ընդ ամենեսեան. եւ այլն:
845. 152ա Առ Մարտին Գալուստիչն, ի Մօսկով – Ցաւիմ վասն տկարութեանդ, կօրօլն Լէհաց զմեզ ի ճաշ հրաւիրեալ... խմդրեմ օր մի յառաջ հասուցանել մեզ. եւ այլն: 1798, յունվարի 28:
846. 152ա Առ քնեազ Սօլօմօնն, ի Դուշէթ – Զտրտմութիւնն մեր վասն նորոգ կործանմանն երկրին, զնոր խնդիրն դեսպանին... ամենայն մերայնոցն օրհնութիւն: Ի 1798, յունվարի 28, իՊետերբուրգ:
847. 152ա Առ արքայորդի Միհրանն, ի Կատարինցկի – Շնորհակալութիւն վասն ունելոյն զսէր այնպիսի ընդ մեզ... վասն նորոգ կործանմանն Թիֆլիզու, ի 1798, յունվարի 28, իՊետերբուրգ:
848. 152ա Առ ազնիւ Թաղայն, ի Հաշտարխան – Մի ըստ միոջէ վասն քարվանսարային, զի հազար թումանով հոգ տարցէ, տրտմութիւն ընդ հիւանդութեան ընտանեաց նորին: Ի 1798, յունվարի 28,Պետերբուրգ:
849. 152բ Առ ազնիւ աղայ Մինասն, ի Մօսկով – Մեր ընդ Կուտլուբինցկուն բարեկամութիւնն, ծնունդն նորին բարձրութեանն Միքայէլ Պաւլիչին եւ այլ զորպէսն մեր(այսչափ):
850. 152բ Առ քնեազ Դաւիթն գրեցաք – Ուրախ եմք ընդ յառաջադիմութիւն քոյ ի յուսմունս, խաչն եւ գօտին ոչ ընկալաք, որպէս ոսկերիչ Դաւիթն գրեալ է, տրտմութիւն մեր ընդ նորոգ կործանումն Թիլֆիզու: Յունվարի 30, ի Պետերպուրղ(այսչափ):
851. 152բ Առ Աւէտ Գալուստիչն, ի Մօսկով – Կուտլուբինցկու բարեկամին, ոսկերիչ Դաւթին... վասն ոսկեջրելոյ, զկործանումն Թիլֆիզու եւ այլն: Յունվարի 30:
852. 152բ Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանն, ի Գրիգորիուպօլ – Գիրդ ընկալաք, Աստուածատուր որդին ձեր եկն, ի յատուկ խնամս մեր ունիմք... մուղայէթ լինիլ եւ զնորոգ կործանումն Թիլֆիզու:
853. 152բ-3ա Առ ազնիւ պարոն Պօղոս Թումանովն, ի Գրիգորիուպօլ – Ուրախ եմ ընդ գալուստ ընտանեաց քոց... ընդ ժողովրդեան ընտանեաց քոց օրհնութիւն: 1798, փետրվարի 1, իՊետերպուրղ:
854. 153ա Առ պարոն Մարտիրոսն, ի Գրիգորիուպօլ – Գիրդ ընկալաք եւ զոր ինչ վասն Կաշկինի անիրաւութեանն էր բան... եւ այլ որպէսն մեր ի թղթոյ պարոն Ստեփանին գիտելոց էք:
855. 153աբ Առ աղայ Մինասն Եղիազարեան, ի Մոսկով – Յանկարծ պատահեալ մեզ տրտմութեան, մասնաւորել կամ սիրեցելւոյդ իմոյ... գալոց է առ մեզ քոյոցն օրհնութիւն: 1798, փետրվարի 2, իՊետերբուրգ:
856. 153բ Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Պարոն Մարգար Մանուչարովի առնելեացն հոգ տանիլ... հոգ ունիլ զշինուածոցն մերոց: 1798, ի փետրվարի 2, ի Պետերբուրգ:
857. 154ա Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Յանցեալսն զմի փութ եւ կէս ռեգուլոս առաքելն մեր... զծնունդն Միքայէլ Պաւլովիչին. եւ այլն: 1798, փետրվարի 5, ի Պետերպուրղ:
858. 154ա Առ Սուրբ Կարապետու ժողովարար Կարապետ վարդապետն գրեցաւ – Ստանալն մեր զտասն թուման վասն սուրբ վանիցն... եւ թէ ինքն եւս գրեսցէ առ նոսա: Փետրվարի 5, իՊետերպուրղ:
859. 154ա Առ սուրբ Երուսաղէմայ նուիրակ Թադդէոս վարդապետն, ի Ղզլար – Յուսամք, որ եկեալ իցես ի Ղզլար... բարձր սրբազնութենէ Պետրոս պատրիարգ վարդապետին. եւ այլն: Փետրվարի 5, ի Պետերպուրղ:
860. 154ա Առ տէր Մինասն ի Ղզլար – Յանցեալսն գրելն մեր զորպիսութենէ... գործոցն Երուսաղէմայ նուիրակի մուղայէթ լինիլ. եւ այլն որպէսն մեր: 1798, փետրվարի 5, ի Պետերպուրղ:
861. 154բ Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան – Թղթոյ ընկալնուլն, նոր բարեկամանալն ընդ Պօլշի կօրօլին... որ զհանդէս ուրախութեան կատարեսցեն. եւ այլ որպէսն մեր: 1798, փետրվարի 6, իՊետերպուրղ:
862. 154բ Առ բայի Յակօբն, ի Մօսկով – Թղթոյ ընկալնուլն մեր ընդ խաչին... Աւէտ Գալուստիչին օրհնութիւն: 1798, փետրվարի 6, ի Պետերպուրղ:
863. 154բ Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար – Յունվարի 12էն գիրդ ընկալաք, յաղագս նօղայիցն գրեցի Կուտովիչին... զաւօդին եւ զազանոցն տեղատելոյն մուղայէթ լինիցիս. եւ այլն: Փետրվարի 12, ի Պետերպուրղ:
864. 154բ Առ սուր Երուսաղէմայ նուիրակ Թադդէոս վարդապետն, ի Ղզլար – Յունուարի 12էն գիրդ ընկալայ եւ գիտացի զանյաջողութիւն գործոյդ, ահա գրեցի իշխանացն... նուիրակութեանն հասուցից քեզ, այլ որպէսն մեր ի տէր Մինասէն գիտասցես. եւ այլն:
865. 155ա Առ ազնիւ պարոն Նուրիջանն, ի Ղզլար – Յունվարի 12էն գիրդ ընկալայ, վասն ձեր տիպլօնին տեղս յանձնեսջիք... եւ առաքելն զխնդիրն նորին մեծութեանն առ Կուտովիչն սակս վերահասութեան. եւ այլն: 1798, փետրվարի 12, ի Պետերպուրղ:
866. 155ա Առ Յակօբ Աբրահամիչն, ի Ղզլար – Գիրդ ընկալաք, մեծն քոյ ոչ է աստ... եւ զայլ պատուէրս եւ զխրատս: Փետրվարի 12, իՊետերպուրղ:
867. 155ա Գերպատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Յունվարի 29էն գիրդ ընկալաք, մեր դաւանութիւնն եւ մեծին Պետրոսի ուքազն... որ եթէ լսին զգալուստ թագաւորին. ձերայնոցն օրհնութիւն: 1798, փետրվարի 12, ի Պետերպուրղ:
868. 155բ-6ա Արժանապատիւ գործակալ եւ աւագ քահանայ տէր Մինաս եւ բարեբարոյ ազնուականաց հասարակութիւնք աստուածապահ քաղաքիդ Ղզլարու, սիրելի եւ հոգեւոր որդիք մեր ի Տէր – Աստուածային օրհնութեամբ եւ զօրացուցիչ Սրբոյ Հոգւոյն շնորհիւ... փոխարինեսցէ ձեզ անտի զնշնորհ տնօրինական տեղեացն սրբոց, որով եւ լցեալ ի հոգի եւ ի մարմին, ժառանգեսջիք զօրհնութիւնն Աստուծոյ եւ մեր: 1798, փետրվարի 12, իՊետերպուրգ:
869. 156ա Առ ազնիւ պարոն Կարապետն, ի Ղզլար – Շնորհաւորեմ, աստուածային օրհնութեամբ հանդերձ, զամուսնութիւնդ սուրբ... ըստ կարի քոյ օժանդակութեամբ, քոյոցն ամենայնից օրհնութիւն: Մնամ վասն քոյ աղօթարար, Յ. Ա. Ե.: 1798, փետրվարի 12, ի Պետերբուրգ:
870. 156բ Ազնիւ Ստեփան Գրիգորիչ, երեցփոխ պարոն Առաքել եւ այլ բարեբարոյ մերազնեայք՝ ելօղք ի Եագորցկի աստուածապահ ամրոցդ – Սիրելի որդի՛ք մեր ի Տէր, Աստուածային օրհնութեամբ հանդերձ ծաներուք, զի ընկալեալ զթուղթ ձեր... օրհնութիւն յինէն յայտնեսջիք ընդ նորին ժողովրդոց: Փետրվարի 12, իՊետերբուրգ:
871. 156բ Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ – Տէր Յովհաննէս եւ տէր Պետրոս քահանայիցն, զոր գնացեալ են... զոր յայնժամ ունիմք կարգադրելոց. եւ այլն: 1798, փետրվարի 12, իՊետերպուրգ:
872. 156բ-7ա Առ արքայն Հերակլ, ի Թիլֆիզ – Զտրտմութիւն մեր ընդ տարապարտ դատարկումն քաղաքին... զայլ որպէսն մեր ի արքայորդի Դաւթէն գիտել: 1798, փետրվարի 17, ի Պետերբուրգ:
873. 157ա-8ա Առ արքայորդի Գեօրկին գրեցաք – Ընդ վերնոյ մտացն եւ աւելի այս, զի հայեսցի ըստ առաջադրութեան քնեազ Բէզբօրօդկուն... գիտասջիք զիմս վասն ձեր զխորհուրդ եւ զդիտաւորութիւն: 1798, փետրվարի 14, ի Ս. Պետերբուրգ:
874. 158աբ Առ արքաորդի Գեօրկին՝ վասն ազնուացուցանելեաց Գրիգորիուպօլւոց – Խոնրահաբար խնդրեմք ի ձերդ լուսաւորագունեղութենէ, զի հաճեսջիք... առաքել Խարամիշի որդի Եարամիշով: Յ. Ա. Ե. Փետրվարի 14, ի Պետերբուրգ:
875. 158բ Իուլօնին՝ ըստ մտաց:
876. 158բ Վախտանգին:
877. 158բ Ալէքսանդրին:
878. 158բ Վրաց պատրիարգին:
879. 158բ Իօվանէ արքաորդւոյն:
880. 158բ Իօվանէ Մուխրան պարոնին Բագրատունի:
881. 158բ Իօվանէ Սարդալին Օրբելինով:
882. 158բ Սուլխան դիվանին Թումանով:
883. 158բ Շիօշ դիւանին Թումանով:
884. 158բ Փեսայ Գիւ դիւանին Թումանով:
885. 158բ Փեսայ քնեազ Զուրաբին Աբիմէլիքով:
886. 158բ Թամազ Էշիկաղաս Բալի Օրբէլինովին:
887. 158բ Տէր Գրիգոր գործակալ աւագ քահանային:
888. 158բ Տէր Առաքել աւագ քահանային:
889. 158բ Տէր Դաւիթ աւագ քահանային:
890. 158բ Ազնիւ Գիօրգի Փադրիէլին:
891. 158բ Գերազնիւ դիւան Աւէտիք Շաղուբաթովին:
892. 158բ Վրաց թագուհւոյն:
893. 158բ Արքաորդի Միրիանին:
894. 158բ Քնեազ Սօլօմօնին:
895. 158բ Խնամի Եսայի Թաղօյեանին: 1798, փետրվարի 14, ի Պետերբուրգ:
896. 159ա Առ ազնիւ աղայ Մինասն, ի Մօսկով – Արքաորդի Դաւիթն, զոր եկն առ ձեզ... եւ զորպէսն մեր ի նմանէ գիտել:
897. 159ա Առ քնեազ Դաւիթն:
898. 159ա Առ Մէլիք Ապովն, ի Թիֆլիզ – Ի յամենայն գործս իւր խոհեմութեամբ շարժիլն... եւ այլ որպէսն մեր ի յարքաորդի Դաւթէն գիտել: 1798, փետրվարի 17, ի Ս. Պետերբուրգ:
899. 159ա Առ Մէլիք Ապովն – Վարիլ ընդ ամենէսին խոհեմութեամբ, մանաւանդ անսալ Գեօրգի արքաորդւոյն եւ հետեւիլ Դաւիթ արքաորդւոյն, արարի վասն քո զյանձնարարութիւն: 1798, փետրվարի 16, ի Ս. Պետերբուրգ:
900. 159ա Առ Թադդէոս վարդապետն – Զթուղթն եւ զռեգուլոսն առաքեցաք զտէր Ստեփանի յիմարութեանցն եւ զտէր Դաւթի իրաւունս չունելոյն... կօռօլի վախճանն մեզ տրտմութիւն: 1798, փետրվարի 19, ի Ս. Պ.:
901. 159ա Առ պարոն Մկրտումն – Երկարօրէն զտէր Ստեփանի արարմանցն եւ զանիրաւ պահանջմանց տէր Դաւթին, Սումբատովի բանիցն լինիլ վերահասու ըստ խնդրոյ Իւան Գրիգորիչին, օրհնութիւն իւրոցն: 1798, փետրվարի 19, ի Ս. Պետերբուրգ:
902. 159ա Առ կնեազ Բարսեղն – ԶՎարդազարի կապիտանութիւն, հոգալն իմ զգործոյ նորին... եւ զգործոց մերոց յամենէցոյն ողջոյն: 1798, փետրվարի 19, ի Ս. Պ.:
903. 159բ Առ աղայ Մինասն – Զամենայն զդուկումէնին աստիճանին իւրոյ մեզ առաքել, զի հոգասցու[ք]: 1798, փետրվարի 19, իՍանկթ Պետերբուրգ:
904. 159բ Ի Գրիգորիուպօլ, առ պարոն Պօղոսն Թումանով – Ընկալայ զերկոսին զթուղթսդ եւ գիտացի զամէնն... յինէն խնդրեն զպրվէլէկի իւրեանց զհաստատելն: Ի 1798, ի մարտի մուտն, իՍ. Պետերբուրգ:
905. 159բ-60ա Առ պարոն Ստեփանն Դաւիթով, ի Գրիգորիուպօլ – Զերկոսին թուղթսն քոյ ընկալեալ եմ... Եագօր Գալուստիչի ձիանց որպէսն դու գրես եւ դու ուրանաս: 1798, ի մարտի մուտն, ի Ս. Պետերբուրգ:
906. 160ա Առ ազնիւ Յովհաննէս Սաթովն, ի Գրիգորիուպօլ – Ընկալայ զթուղթդ, կայսերն մատուցանելի թղթոյ քոյ զորպէսն յետոյ գրեցից... Պօղոսի թղթոցն գիտասցես, որդւոցդ օրհնութիւն: 1798, ի մարտի մուտն, ի Ս. Պետերբուրգ:
907. 160ա Բրղումէստրն Առաքել Եարամիշովին, ի Գրիգորիուպօլ – Լսեմ զքոյ բարի բարեբարոյութիւնն, եւ ուրախ եմ, տացէ Տէր, զի օր քան զօր յառաջասցին քոյոցն օրհնութիւն: 1798, ի մարտի մուտն, իՍ. Պետերբուրգ:
908. 160ա Առ աղայ Մինասն, ի Մոսկով – Զօր աւուր սպասելն մեր ընկալնման ողորմութեան կայսերն... մատուցանէի Ալէքսանդր Պաւլովիչին ողջոյն քոյոցն, ի 1798, ի մարտի 2, ի Ս. Պետերբուրգ:
909. 160աբ Առ Մարտին Գալուստիչն – Զորպէսն մեր յետոյ գրեցից, եթէ կամի զգիրքն պարոն Մար|160բ|գարին տպեցուցանել... հասուսցէ պարոն Շահմային, զոր գրէ պարոն Մկրտումն յոյժ յամեցաւ: 1798, ի մարտի 2, ի Ս. Պետերբուրգ:
910. 160բ Առ տէր Զաքար նորընծայն, ի Մոսկով – Զորպէսն մեր ի յաղայ Մինասէն իմանալ, զթարգմանեալ քարոզսն աղայ Յովակիմին գրել, ի յառաջին պտուղ մերոյ հարազատութեան: 1798, ի մարտի 2, ի Պետերբուրգ:
911. 160բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Ընկալեալ զթուղթդ, գրեցաք պարոն Մկրտումին զմխիթարական վասն եղբօրն... խնամ տանիլ ի վերայ որբոց իւրոց. օրհնութիւն մերայնոցն: 1798, մարտի 4, ի Ս. Պետերբուրգ:
912. 160բ-1ա Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Մխիթարութիւն վասն եղբօրն, ի թղթոյն երեւի շնորհ ունիլն ի վերայ քոյ... գտեալ զգրագիրն իմ, պահեցէ՛ք մինչ ցգալուստ իմ: 1798, մարտի 4, իՍ. Պետերբուրգ:
913. 161ա Եւս պարոն Մկրտումին՝ ի թուղթն Սումբատով Իւան Գրիգորիչին... զորդին առ քեզ, բայց ոչ եղեն ձեռնհաս: 1798, մարտի 4, իՍ. Պետերբուրգ:
914. 161ա Առ արքայորդի Միհրանն, ի Վիրս – Թէեւ զբազումս լսէմ այտի, բայց ստոյգ զոչ ինչ գիտեմ... ի նըմանէ ունիմ առաքել առ Փարսադանն Ասլանով: 1798, մարտի 8, ի Պետերբուրգ:
915. 161ա Առ արքաորդի Դաւիթն, ի Մոսկով – Փութալ եւ փութալ ի Վիրս, փոխեալ է արքայն, պատրաստ է այն աղջիկ... որ վասն գիւղիցն: 1798, մարտի 8, ի Պետերբուրգ:
916. 161ա Առ աղայ Մինասն, ի Մոսկով – Ըստ ամենայնի հետեւի եղբայրն բանի նորին, յորդորել զարքաորդին յերթալ: 1798, մարտի 8, ի Պետերբուրգ:
917 161բ Ի Յովսեփայ արքեպիսկոպոսէ հրաման եւ պատուեր որպէս առ Պետերբուրգու... պսակեսջիք զնա ըստ օրինի եւ մի՛ ինչ պատճառս բերիջիք ի մէջ: 1798, յունվարի 20, ի Ս. Պետերբուրգ:
918. 161բ-3ա Բարձրապատիւ եւ մեծանձն Աբազ խան՝ մեր ողորմած տէր եւ բարեկամ – Ի փետրվարի 2էն գրեալ ախորժ գիրդ ընկալաք որպէս ի բարեկամէ մերմէ... Մնամ վասն ձերոյ բարձրապատուութեան եւ պայծառութեանն միշտ ի սրտէ աղօթարար Յ. Ա. Ե.: 1798, մարտի 12, ի Ս. Պետերբուրգ:
919. 163բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Փետրվարի 16էն գիրդ ընկալաք, ընդ մեր Նօնի Յովհաննէսի գրոյն, տէր Ստեփանիցն գիրն ընկալայ... պարոն Մարգարի գիրքն հոգս տարցես տպելոյ: 1798, մարտի 12, ի Պետերպուրգ:
920. 163բ Առ գերապատուելի Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Աբազ խանի թուղթն տալ իւրն եւ լաւ հասկացնել... մեր գրագիրն գտանել տաս եւ պահեսցես: 1798, մարտի 22, ի Ս. Պետերբուրգ:
921. 163բ Առ Գեօրկի արքայն, ի Թիլֆիզ – Զմխիթարականս վասն վախճանի հօրն, զշնորհաւորութիւն վասն տեղեկալութեանն... զայլսն ի յորդւոյն եւ ի քնեազ Գեօրգուն գիտել: Ի 1798, մարտի 15, ի Պետերբուրգ:
922. 164ա Առ թագուհին Դարեջան – Զմխիթարութիւն վասն վախճանի արքային, զբարեհաճութիւն կայսերն ընդ գրութիւն նորին... գտանեցեալ է որդւովքն իւրովք: 1798, մարտի 15, իՊետերբուրգ:
923. 164ա Առ Անտոն պատրիարգն:
924. 164ա Առ արքաորդի ի Յուլոնն:
925. 164ա Առ արքաորդի Վախթանկն:
926. 164ա Առ արքաորդի Միհրանն:
927. 164ա Առ Իվանէ Մուխրան պարոնն Բագրատունի:
928. 164ա Առ Իօվանէ սարդալն Օրբէլիանով:
929. 164ա Առ փեսայ Զուրաբն Աբեմելիքով:
930. 164ա Առ արքաորդի Ալէքսանդրն:
931. 164ա Առ Փարնավազն:
932. 164ա Առ քնեազ Թամազ Օրբէլիանովն, զկնի մխիթարութեանն զկշտամբանս վասն ստահակութեանն:
933. 164ա Առ քնեազ Սօլօմօնն – Զկնի մխիթարութեանն, պատրաստիլն թղթոց եւ ընծայից սրբազան կաթուղիկոսին... եւ ոչ գործոցն յանձնեցելոցն ինքեան. մերայնոցն ամենայնիցն օրհնութիւն: 1798, մարտի 25, իՊետերբուրգ:
934. 164ա Առաքել վարդապետին, թէ ո՞ւր ես, եւ կամ ընդէ՞ր զքէն զոչինչ գրես... եւ մեր պարգեւի ակն ունելոյն: Մարտի 25:
935. 164ա Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ՝ զորպէսն մեր համառօտ, զտէր Ստեփանի մերոյ գրութեանցն... վասն Բաղդասարի գերեացն տուեալ դրամացն: Առ տէր Մինասն, ի թիւն վերին:
936. 164բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Փետրվարի 23էն գիրդ ընկալաք... ուր լինիլն գրեսցես մեզ. մերայնոցն օրհնութիւն, մարտի 21:
937. 164բ Առ գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Փետրվարի 23էն գիրդ ընկալայ, քնեազն մեր ամենայն հայոց ազգի բանն յանձնեաց... մերս օրհնութեամբ փութալ ի հայրենիսն իւր. եւ այլն: Մարտի 28:
938. 164բ-5ա Առ Կարապետ վարդապետն եւ ազնիւ պարոն Մկրտիչն, ի Նախիջեւան – Գիրն Կարապետ վարդապետի ընդ գրոյ սէկլէտարին ստացայ... փող ոչ ունիմ. եւ այլն: 1798, մարտի 28, ի Պետերպուրգ:
939. 165ա Առ գերազնիւ աղայ Մինասն, ի Մօսկով – Յամսոյս 22էն գիրդ ընկալայ... բարի է մնալն ի յուսումն, քան թէ ի ծառայութիւն. 1798, մարտի 18, իՊետերբուրգ:
940. 165ա Առ ազնիւ աղայ Յովակիմն, ի Մօսկով – Շնորհաւորութիւն զսուրբ Յարութիւնն Քրիստոսի եւ վասն ընկալման... առ ի գիտել եւ ուրախանալ: մարտի 24, իՊետերբուրգ:
941. 165ա Առ Աւէտ Գալուստիչն:
942. 165ա Առ աղայ Մինասն:
943. 165ա Առ Յակօբ Աբէլիչն:
944. 165ա Առ Նիկողայոս Աղաբաբովն:
945. 165ա Առ Մարտին Գալուստիչն:
946. 165ա Առ Քալանթար պարոն Պետրոսն:
947. 165ա Առ պարոն Պետրոսն:
948. 165ա Առ տէր Զաքարն:
949. 165ա Առ Զաքար Իվանիչն:
950. 165ա Առ ազնիւ պարոն Մարգարն Մանիչարեան:
951 165բ Առ Կարապետ եւ առ ազնիւ պարոն Մկրտիչն ի Նախիջեւան – Կայսերական մեծութեան շնորհն եւ ողորմութիւնն առ սրբազան հայրապետն մեր... Գրիգորիուպօլու բանն տեսանէ, այլն զօրհնութիւն իմ առաքեմ առ ձեզ: 1798, մարտի 25, ի Պետերբուրգ:
952. 165բ Առ Աբրահամ վարդապետն, ի Ղռիմ – Յունվարի 20էն գրոյն ընկալնուլն մեր... Կատարինէ Իվանովնայն մէկ սաղավարտ եւ մէկ վակաս կարիլն. եւ այլն:
953. 166ա Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Յամսոյս 20 յանձնելն մեզ, զկայսերական հրովարտակն... որպէս գիտելոց են. եւ այլն: Մարտի 25, իՊետերպուրգ:
954. 166ա Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար – Յանձնելն մեզ յամսոյս 20 զկայսերական հրովարտակն... ունիք ստանալ զնոր ողորմութիւն, որ առ մեզ եւ առ համայն ազգս մեր ի նորին մեծութիւնն, 1798, մարտի 25, իՊետերպուրգ:
955. 166ա Առ տէր Առաքելն:
956. 166բ-7բ Կոնդակ հասարակութեանն բոլոր վիճակիս մերոյ – Եւ ընդ աստուածայնոյ օրհնութեանս ծանուցումն լիցի... որ եւ լերուք օրհնեալք յԱստուծոյ, յամենայն սրբոց նորա եւ ի մէնջ: 1798, մարտի 24, իՊետերպուրղ:
957. 167բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Մարտի 2էն գիրդ ընկալայ, արքերէի տունն հարկաւոր չէ մեզ... եւս վասն մեր ի գործ եդեալ են: Ապրիլի 2:
958. 168ա Առ գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Երեք խնդիր ունէի. մինն վասն հասարակ ազգին... մեր դեղերի պլանն պատրաստել. եւ այլն: Ապրիլի 2:
959. 168ա Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար – Ի մարտի 4ըն գրեալ թուղթդ ընկալայ... ի գալս հոգացից. եւ այլն: Ապրիլի 2, իՊետերպուրղ:
960. 168ա Առ տէր Սահակն, ի Ղզլար – Վասն դարբանդացւոց խղճալեացն, աղայ Յովհաննէսի... առ այս լինիլ միամիտ. եւ այլն: Ապրիլի 2:
961. 168ա Առ պարոն Բէժանն եւ պարոն Մհէրն, ի Ղզլար – Զմխիթարկանս վասն եղբօրն իւրեանց Նուիրջանին... քառասուն թուման առաքել ի Մօսկով, զի անդ շինել տայցեն. եւ այլն:
962. 168ա Առ ազնիւ պարոն Գուրգէնն, ի Ղզլար – Ընկալնուլն մեր զթուղթ նորին... յանձնելն պարոն Մանուկ Գուլբաթովին եւ այլ որպէսն մեր: 1798, ապրիլի 2:
963. 168ա Առ պարոն Յովհաննէսն:
964. 168ա Առ ազնիւ Յօհաննէսն գրեցաւ – Փեսայի մերոյ եօթանասուն եւ երեք թուման փողն, զոր առեալ է ի տեղի պարտուցն մերոց, յետս տալ իւրն, ապրիլի 2:
965. 168բ Առ ազնիւ Թաղայ Դաւիթն, ի Հաշտարխան – Վասն քարվանսարին, որպէս եւ պարոն Մկրտումն վասն իմ խորհուրդ տեսցէ... ի ձեռն խնամի Յովսէփին ի դարձ հասուսցի: 1798, ապրիլի 2, ի Ս. Պետերպուրգ:
966. 168բ Առ խնամի Յովսէփն – Հետեւիլ զդրամն իւր շահովն, որ է եօթանասուն... եւ հասուցանել տեառն դրամոյն: Ապրիլի 2:
967. 168բ Առ վեհազնեայ Իվան Պետրովիչն, ի Թագանռօգ – Ուեզտնի սուդն ինչ արար՝ ծանուսցես մեզ... եւ բառնայցեն ի մէնջ զնախատինս. եւ այլն: Ապրիլի 20, իՊետերպուրղ:
968. 168բ Առ ազնիւ Քրիստափոր Առաքելիչն գրեցաւ – Զարարս Յակօբ Իվանիչին եւ ուեզդնի սուդն... զրպարտանս դնել սուրբ հաւատոյն մերոյ. եւ այլն: 1798, ապրիլի 23, ի Պետերպուրգ:
969. 169ա Առ պարոն Գուրգէնն Արէզով, ի Ղզլար – Զպատասխան թղթոյդ գրեցի ի վաղուց... նուիրակութիւնն սուրբ Երուսաղէմայ եւ այլ կշտամբանք, քոյոցն օրհնութիւն: 1798, յապրիլի 8, ի Պետերբուրգ:
970. 169ա Առ Պապայ Կաճկաճովն ի Ղզլար – Հոգ տարայց վասն բանի պարոն Մարգար Մանիչարովին... որդոցդ քոյոցն օրհնութիւն: 1798, յապրիլի 8, ի Պետերբուրգ:
971. 169ա-70ա Առ տէր Դաւիթն պարոն Փիլիպպոսեան, ի Հաշտարխան – Ի բազմաց լսեմ, որ դու անբաւականացեալ յինէն... այսու բաւականացեալ, լուռ լե՛ր եւ սպասեա՛: Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1798, ապրիլի 28, ի Պետրոբօլք:
972. 170բ-1բ Հրաման առ Ղզլարու աւագ քահանայ տէր Մինասդ, առ հասարակ քահանայսդ եւ առ հարազատ երիցփոխսդ – Լսելով մեր զքսու եւ զանբարի արանց ոմանց... օրհնեսցէ Քրիստոս Յիսուս Աստուածն իմ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս: 1798, ապրիլի 8, իՊետերբուրգ:
973. 171բ Առ կնեազ Բարսեղն – Յանցեալ փօշտին գրեցաք զպատասխանս... պարտք եւս մի՛ արասցես, զի մեզ ո՛չ է ընդունելի: 1798, յապրիլի 8, իՊետերբուրգ:
974. 171բ-2ա Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան – Յանցեալսն գրեցի զպատասխանիս թղթոցդ... թղթոյ կօպիայն Իւան Պետրովիչին առաքեսցես: 1798, յապրիլի 8, ի Պետերբուրգ:
975. 172ա Առ գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Մարտի 8էն գիրդ ընկալաք, քաղաքիդ խռովութիւնն գիտացաք... ալաջայ խալաթ կարել տայցես. եւ այլն: Յապրիլի 8:
976. 172ա Առ Թադդէոս վարդապետն ի Հաշտարխան – Մարտի 9էն գրոյ ընկալնուլն, տէր Դաւթի գիրն... թարգմանութեան գրեանց եւ ռուսաց լեզու տպելոյն. եւ այլն: 1798, ապրիլի 8, ի Պետերբուրգ:
977. 172բ Առ Թադդէոս եպիսկոսոպսն, ի Ղզլար – Գրոյն իւրոյ ընկալնուլն մեր, եւ վասն գործոյն իւրոյ... եւ հասուսցէ իւրն զշնորհ կայսերն, որ առ մեզ. եւ այլն: Յապրիլի 8:
978. 172բ Առ տէր Սահակն ի Ղզլար – Գիրդ ընկալայ, կուսանաց խնդիրն վատ էին շինեալ... այլ կերպ շահեցից քեզ. եւ այլն: Յապրիլի 8:
979. 172բ Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար – Յաղագս սուրբ Երուսաղէմայ նուիրակին... որ առ ազգս մեր, եւ ամենայն ինչ տրտմութեամբ յաջողիլն. եւ այլն:
980. 172բ Առ կուսանսն Թիլֆիզու, ի Ղզլար – Ընկալնուլն զթուղթս իւրեանց, եւ զխնդիրս... հանապազ հետեւիլն ի յերջանկութեան նոցին եւ այլ որպէսն մեր: 1798, յապրիլի 8, իՊետերբուրգ:
981. 173ա Գերպատուելի պարոն Սօլօմօնն, ի Հաշտարխան – Զմխիթարականս վասն առ Տէր փոխեցմանն Գեօրկուն... հայրաբար այցելու լինիլն ի վերայ նոցին. եւ այլն: Ապրիլի 8:
982. 173ա Առ պարոն Յովհաննէսն, ի Հաշտարխան – Գրոյն իւրոյ անպատասխան առնելն մեր պատճառն է... առնուլ կօպիէն եւ մեզ առաքել եւ այլ որպէսն մեր: 1798, յապրիլի 8, իՊետերբուրգ:
983. 173ա Առ գերազնիւ աղայ Մինանս, ի Մօսկով – Ի մարտի 28էն գրոյն ընկալնուլն... զշնորհն կայսեր, որ առ ազգս մեր եւ առ յատուկ անձին իմ. եւ այլն: Ապրիլի 28:
984. 173ա Առ սարկաւագ Յովսէփի հայր պարոն Յովհաննէսն, ի Հաշտարխան – Գրոյն իւրոյ ընկալնուլն... զի լինիցի մեզ որդի մխիթարութեան, եւ զօրհնութիւն մեր: 1798, յապրիլի 8, իՊետերբուրգ:
985. 173աբ Առ ազնիւ պարոն Մարգարն Մանիչարեան, ի Մօսկով – Գիրդ ընկալայ, որ յաղագս Կաճկաճով Մանուչարին... իւր որդւովքն կայ ի յառողջութեան եւ զքեզ ողջունէ: 1798, յապրիլի 13, ի Պետերբուրգ:
986. 173բ-4ա Առ ազնիւ պարոն Յարութիւնն, պարոն Գուրկէնն եւ պարոն Բէժանն, ի Ղզլար – Զամենայն ինչ զմէնջ յառաջ գրեալ եմ ձեզ... քան զայս աւելի ինչ առնել ոչ կարեմ: Վասն ձեր աղօթարար: Յ. Ա. Ե., 1798, յապրիլի 13, իՍ. Պետերբուրգ:
987. 174բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Մարտի 23էն գիրդ ընկալայ... հրովարտակն ընդ գրոյս ուղեւորեմ, գիտել. եւ այլն: 1795, յապրիլի 15, իՀաշտարխան:
988. 174բ Առ տէր Մինասն՝ ազնուականսն, գլավայն եւ ստարշինսն ի Ղզլար – Յաղագս կուսանացն եկեղեցաշինութեան... ըստ խնդրոցն իւրեանց եւ հետեւողութիւնն մեր առ այնց. եւ այլն: Յապրիլի 15:
989. 174բ-5ա Առ Կարապետ եւ առ պարոն Մկրտիչն, ի Նախիջեւան – Ի գրութենէ մեր քնեազ Բարսղին, յայտնի լինելոց է... Աստուծով ըստ ըղձիցն իւրեանց գլավային, դատաւորացն օրհնութիւն: 1798, յապրիլի 15, ի Պետերբուրգ:
990. 175ա Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանն, ի Գրիգորիուպօլ – Մարտի 15էն գիրդ ընկալայ եւ գիտացի զխնդիրս Ռաշկովցւոցն... որք զքեզ սիրով ողջունեն: 1798, յապրիլի 15, ի Պետերբուրգ:
991. 175ա Առ ազնիւ պարոն Պօղոսն, ի Գրիգորիուպօլ – Մարտի 25էն գիրդ ընկալայ, քոյ պրեստավլէնին շատ հետեւեցուցաք... հոգս տարցես, որ չյափշտակեսցեն. եւ այլն: յապրիլի 25, ի Պետերբուրգ:
992. 175բ Առ պարոն Մարտիրոսն, ի Գրիգորիուպօլ – Մարտի 25էն գրոյն ընկալնուլն մեր... եւս չալաշ շինել վասն կառէթին եւ աշխանայ եւս. եւ այլն: 1798, յապրիլի 25, իՊետերբուրգ:
993. 175բ-6ա Առ քնեազ Բարսեղն, ի Գրիգորիուպօլ – Մեք երկու գիր եմք գրեալ քեզ յառաջ քան զայս... եթէ զերկուտասանն ոչ, գոնէ զվեցն պատրաստեսցես՝ որպէս եւ իցէ:
994. 176ա Առ Կարապետ վարդապետն եւ պարոն Մկրտիչն, ի Նախիջեւան – Հասարակաց բանի յաղագաւ քնեազ Կուրագինի՝ գրով խնդրիլն մեզ... նա առնելոց է զամենայն. եւ այլն: Մայիսի 23, ի Պետերբուրգ:
995. 176աբ Առ ազնիւ մահտեսի Աստուածատուրն, ի Նախիջեւան – Գրոյն իւրոյ ընկալնուլն... տուեալ եմք ի շինել. իշխանացն օրհնութիւն: Մայիսի 13:
996. 176բ Առ Աբրահամ վարդապետն, ի Ղռիմ – Կայսեր գնալն ի Ղազան, եւ մեր սպասելն աստ վերադարձի նորին... Գրիգոր վարդապետն հասուցանել մեզ. միաբանիցն օրհնութիւն: 1798, մայիսի 13, ի Պետերբուրգ:
997. 176բ Առ ազնիւ Մարտին Գալուստիչն, ի Մօսկով – Սպասելն մեր աստ վերադարձի կայսերն... ըստ օրինի վիճականաց ի կամս իւր թողուլն եւ այն: Մայիսի 23, իՊետերբուրգ:
998. 176բ Առ գերազնիւ աղայ Մինասն, ի Մօսկով – Արգելուլն մեր աստ, մինչեւ թագաւորի դառնալն... առ Զաքար Իվանիչն ըստ վերոյ մտացն:
999. 177ա Առ բարձրապատիւ Աբազ խանն, ի Հաշտարխան – Գրոյն ընկալնուլն, ողորմած կայսեր ուքազն... որպէս գրեալ եմք քանիցս իւրն եւ այլն: 1798, մայիսի 13, իՍ. Պետերբուրգ:
1000. 177ա Առ քնեազ Բարսեղն գրեցաք – Յանցեալ փօշտին քսան թուման առաքիլն մեր... զայլ որպէսն մեր ի Գրիգոր վարդապետէն գիտել: Մայիսի 13, ի Պետերբուրգ:
1001. 177ա Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ – Սպասելն մեր աստ վերադարձի կայսերն... ուղեւորել փութով եւ զայլ որպէսն մեր: 1798, մայիսի 13, իՊետերբուրգ:
1002. 177ա Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանն, ի Գրիգորիուպօլ – Մեր մնալն աստ մինչեւ ցկատարումն ամենայն խնդրանաց... սակս շինութեանցն եւ այլ հարկաւորութեանցն, որ անդ եղելոց. եւ այլն: 1798, մայիսի 23, իՊետերբուրգ:
1003. 177ա Առ ազնիւ պարոն Յովհաննէսն:
1004. 177բ Առ ազնիւ պարոն Յարութիւնն, ի Գրիգորիուպօլ – Մեր աստ արգելուլն դարձի կայսէրն... սիրով վարիլ եւ յարգանս ունիլ միշտ. եւ այլն: Մայիսի 23:
1005. 177բ Առ Ստամբօլկայ պարոն Ստեփանն գրեցաւ – Սպասելն մեր աստ դարձի կայսերն... յարքունուստն նմա յանձնելոց, եւ զօրհնութիւն մեր: 1798, մայիսի 23, իՊետերբուրգ:
1006. 177բ Առ Արիստակէս աբեղայն, ի Գրիգորիուպօլ – Պատուէր՝ լինիլ օրինակ բարի ամենեցուն... համեստ գնացիւքն իւրովք ուրախ առնել զիմ սիրտ. եւ այլն:
1007. 177բ-8ա Առ գլավայ ազնիւ պարոն Միրզայն, ի Գրիգորիուպօլ – Սպասելն մեր աստ վերադարձի կայսերն... կատարումն յատուկ պրվելէկաւ բարեկարգութեանն քաղաքի ջանալ միշտ. եւ այլն. Մայիսի 23:
1008. 178ա Առ գերազնիւ պարոն Պօղոսն:
1009. 178ա Առ ազնիւ մահտեսի Բունիաթն:
1010. 178ա Առ ազնիւ պարոն Մնացականն եւ պարոն Մովսէսն:
1011. 178ա Առ ազնիւ պարոն Գալուստն:
1012. 178ա Առ ազնիւ պարոն Մարտիրոսն եւ վարպետ պարոն Պաղտասարն:
1013. 178ա Առ աւագ քահանայ տէր Մելքոնն:
1014. 178ա Առ տէր Յովհաննէսն:
1015. 178ա Առ տէր Աւետիկն:
1016. 178ա Առ արքաորդիԴաւիթն, ի Վիրս – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ... զխնդրեալ գրեանս եւ զպլանս առաքելոց եմ: 1798, մայիսի 13, իՍ. Պետերբուրգ:
1017. 178ա Առ ազնիւի Թաղայ Դաւիթն – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, ափսոսամք զվէճն ձեր ընդ պարոն Մկրտումին... թէ՛ ապրանքն կապելով եւ թէ՛ այլ հնարիւք, 1798, մայիսի 13, ի Պետերբուրգ:
1018. 178ա Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Աբազ խանի կօբիէն ուքազի, զոր ընդ թղթոյս... եւ ուղեւորիլն մեր Գրիգոր վարդապետին ի Գրիգորիուպօլ. եւ այլն: Մայիսի 23:
1019. 178բ Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Նոր գուբեռնաթին մեր յանձնարարութիւն առնելն... վասն շինութեանց յարքունուստ նմա յանձնեցելոց. եւ այլն: Մայիսի 23:
1020. 178բ Առ Փարսադան Ասլանովն, ի Մօզդօկ – Զդրամոյն իւրոյ, զոր ի յարքայորդի Միրիանէն պահանջէ... ընկալնուլն զիւր դրամն եւ զայլ որպէսն մեր: 1798, մայիսի 23, ի Պետերբուրգ:
1021. 178բ Առ ազնիւ պարոն Դանիէլն, ի Մօսկով:
1022. 178բ Առ պարոն Սահակջանն, ի Հաշտարխան – Մեր տեղերի պլանն հետեւիլ առնուլ ի գուբեռնաթէն... խնդրանացն մերոց ընկալնուլն զկատարումն: Մայիսի 23:
1023. 178բ Առ Աբրահամ վարդապետն, ի Ղռիմ – Մեր Սիմօնն, եթէ հանդիպեսցի իւրն... զԳրիգոր վարդապետի ուղեւորեցմանէն. եւ այլն: Մայիսի 25:
1024. 178բ Առ տէր Զաքարն, ի Ղռիմ – Ի հանդիպիլն մեր Սիմօնին, ընկալնուլ... եւ զորպէսն մեր եւ զկացութիւն ի Սիմոնէն գիտել: Մայիսի 23:
1025. 178բ Առ Ղարաղաշ պարոն Յովհաննէսն:
1026. 179ա Առ Գրիգոր վարդապետն, ի Մօսկով – Վասն Սիմօնին, յԱւէտ Գալուստիչէն եւ կամ յայլում... մատուցանելն մեր, ուր հարկն էր. եւ այլն: 1798, Մայիսի 25:
1027. 179ա Առ նոր թագուհին Վրաց, ի Վիրս – Զշնորհաւորութիւն նորոգ աթոռոյն, զխրատ վայելուչ... ի Դաւիթ որդւոյն իւրմէ գերել: 1798, մայիսի 21, ի Ս. Պետերբուրղ:
1028. 179ա Առ փեսայ Յովսէփն, ի Վիրս – Վասն եօթանասուն եւ երեք թուման դրամոյն գրեալ եմ... Միքայէլ Նինօծմինդէլին ողջոյն. իւրոյն օրհնութիւն, 1798, մայիսի 29, ի Ս. Պետերբուրղ:
1029. 179ա Առ Ռուսուդան քոյրն իմ, ի Վիրս – Գիտէ Տէր, զի ցաւիմ ընդ տառապակրութիւնդ, բայց իմ եւս նեղութիւնք... հոգացից վասն քոյ, լե՛ր առ այս միամիտ: 1798, մայիսի 21, իՊետերբուրղ:
1030. 179ա Առ փեսայ քնեազ Զուրաբն (վերը մատիտով՝ «Աբամէլիք»), ի Վիրս – Զթուղթդ ընկալայ, ուրախ եղէ ընդ առողջութեանդ... հայրդ եւ եղբարքդ առողջ են եւ բարեօք: 1798, մայիսի 21, Պետերբուրղ:
1031. 179աբ Առ քնեազ Սօլօմօնն ի Վիրս – Զթուղթդ ընկալայ եւ գիտացի զկացութիւն... գրեսցես մեզ ի տեղեկութիւն. մերոցն ամենեցուն օրհնութիւն: 1798, մայիսի 21, իՊետերբուրգ:
1032. 179բ Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ – Զորպէսն մեր յանցեալսն գրեալ թղթովն ունիս... պարապեցուսցես ընթերցման: 1798, մայիսի 21, ի Ս. Պետերբուրգ:
1033. 179բ Առ ազնիւ Ստեփան Հաուշտուվն, ի Մօզդօկ – Զերկու հարիւր այինօյինս, զի առցէ վասն մեր զեօթ... զաւելի խարջն եւս մեք եմք տալոց: 1798, մայիսի 21, իՍ. Պետերբուրգ:
1034. 179բ Առ արքաորդի Դաւիթն, ի Վիրս – Յուսամ անվտանգ հասեալ իցես եւ զբերան... ղազան գումբէթն հոգ տացես: 1798, մայիսի 21, իՊետերբուրգ:
1035. 179բ Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, զաւօդի... էքսպետիցի քնութեան առնելն եւ զայլ որպէսն մեր: Մայիսի 21, իՊետերբուրգ:
1036. 179բ Առ քնեազ Գարսեվանն գրեցաք – Հրաւիրեցաք զնա աստ ի Ռօբշայ ի քսան եւ երեքն մայիսի: 1798, մայիսի 23 աւուր, իՌօբշայ:
1037. 179բ-80ա Առ տէր Գրիգորն – Միքայելի քսան եւ հինգ ըռուբլի առնումն... քնեազ Գալուստի թուղթն տալ եւ զՄելքոն հրաւիրել: 1798, մայիսի 23 աւուրս, ի Ռօբշայ:
1038. 180ա Առ Գրիգոր վարդապետն, ի Նօվօրօսիա – Հոգ տանիլ առ գուբեռնաթն եւ առ անդ եղեալ բարեկամսն մեր... զոր մոռացեալ էր, առաքեցաք ընդ թղթոյս. մերոցն օրհնութիւն: 1798, մայսի 26, իՌօփշայ:
1039. 180ա Առ աղայ Մինասն, ի Մոսկով – Զթուղթդ, որ ի Տուլու էիր գրեալ, ընկալայ ամենայն... նոյնպէս կարօտ եմք տեսոյդ: 1798, մայիսի 26,Ռօփշայ:
1040. 180ա Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան – Ըստ խնդրոյ աղայ Մինասին ներել նմա... զի ամենայն ինչ, որ մեր է, նորայ է, եւ նորայն մեր է: 1798, մայիսի 26, ի Ռօփշայ:
1041. 180աբ Առ պարոն Մկրտումն, ի յԱժտարխան – Շնորհակալ եմք վասն առաքելոյն զշալսն, երեք եւս գտանել... զտէր Մէլքիսէթն յուսադրեսցես: 1798, մայիսի 26, ի Ռօփշայ:
1042. 180բ Եւս առ պարոն Մկրտումն – Խօսեցայ ընդ Կանդալիցովին ըստ խնդրոյդ... զայս գրելս մի՛ ումէք յայտնեսցես: 1798, մայիսի 27, ի Ռօփշայ:
1043. 180բ-1ա Առ Թադդէոս վարդապետն, ի յԱշտարխան – Ընկալայ զթուղթդ, զորպէսն մեր յանցեալսն գրեալ եմ... ի յեկեղեցին, եւ զպատշաճաւր խրատս ուս|181ա|ցին, 1798, մայիսի 27, իՌօփշայ:
1044. 181ա Առ պարոն Ծատուրն՝ զմխիթարական վասն եղբօրն: 1798, մայիսի 30, ի Ռօփշայ (այսչափ):
1045. 181ա Առ Գրիգոր վարդապետն, ի Նօվօրօսիա – Շնորհաւորութիւն վասն իցէնսորութեան իմում օգնական առնելոյն բարձրագոյն հրամանաւ... Աստուծով կատարելոց է, մերքն զքեզ ողջունեն: 1798, մայիսի 30, իՌօփշայ:
1046. 181ա Առ պարոն Պօղոսն Թումանով, ի Նօվօրօսիա – Ընկալայ զթուղթդ, նոյնպէս եւ հարկաւորութեանդ եւ ցաւիմ... վարդապետին գրեալ եմ ընդ նմա, ի միասին տեսջիք: 1798, մայիսի 30, իՌօփշայ:
1047. 181ա Առ տէր Գրիգորն, ի Պետերբուրգ – Ընկալայ զղերբն եւ վասն Գրիգոր վարդապետի ինձ օգնական կարգելոյ... մեծամեծացն ամենեցուն յինէն օրհնութիւն: 1798, մայիսի 30, ի Պետերբուրգ:
1048. 181բ Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան – Զթութղդ ընկալայ, նոյնպէս եւ զհասարակութիւնն... միամիտ լե՛ր, զդրամն եւս ընկալայ. յունիսի 2, 1798, իՌօփշայ:
1049. 181բ Առ Գրիգոր վարդապետն, ի Նօվօրօսիա – Յաստի միով թղթով զքոյ Նախիջեւան... յորդորեսցես գուբեռնաթին լցուցանել զսիրտ, զի հակեսցի ի բարին: 1798, յունիսի 3, ի Ռօփշայ:
1050. 181բ-2ա Առ ազնիւ Գուրգէն Արէզովն, ի Ղզլար – Զորպէսն մեր քանի թղթովք գրեալ եմ... գինն գիտել եւ մեզ ծանուցանել: 1798, յունիսի 2, իՌօփշայ:
1051. 182ա Առ տէր Մինասն – Չունիմ ինչ գրել քեզ եւ սպասեմ... ամենեցուն օրհնութիւն: 1798, յունիսի 2, իՌօփշայ:
1052. 182ա Առ մահտեսի Եսային, ի Պետերբուրգ – Զաղէտն Ղզլարու թղթովքդ ծանեայ, ցաւիմ յոյժ... առաքեցի առ քեզ զթուղթսդ ընդ այսու:
1053. 182ա Առ տէր Գրիգորն, ի Պետերբուրգ – Փութով գալոյ եմք, ամենայն քեզ յանձնեցելոցն հոգ տարցես, զթուղթս զառաքեցեալսս ձգեսցեն ի փօշտն: 1798, յունիսի 2, իՌօփշայ:
1054. 182ա Առ Սերգէյ Լազրիչ Լաչկարովն առաքեցաք թուղտ թարգմանել տալ զվրացերէն եւ զթուրքերէն զթուղթսն: 1798, յունիսի 5, ի Ռօփշայ:
1055. 182աբ Առ պարոն Ստեփան Դաւիթովն, ի Գրիգորիուպօլ – Ի մայիսի 6ըն գրեալ թուղթսդ ընկալայ, գիտացի... հոգաբարձուաց եկեղեցականաց եւ աշխարհականաց օրհնութիւն: 1798, յունիսի 7, իՌօփշայ:
1056. 182բ Առ Գրիգոր վարդապետն, ի Նօվօռօսիա – Քանի գրով զորպէսն մեր գրեալ եմ... այնպէս լինիլ, որոց եւ հարկնէ, յինէն ողջոյն եւ օրհնութիւն: 1798, յունիսի 7, իՌօփշայ:
1057. 183ա Առ Զաքար Իվանիճն, ի Մոսկով – Շնորհակալ եմ զԳրիգոր վարդապետի պատւելոյն: Երթամ ի Պետերբուրգ՝ առ ի հոգալ զնախիջեւանցւոցն, յանձն առնում քեզ զՍտեփինկէն (այսչափ):
1058. 183ա Առ տէր Գրիգորն՝ զթուղտսն առաքել եւ տունն իստակել տալու: 1798, յունիսի 7, ի Ռօփշայ:
1059. 183ա Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Ի մայիսի 17էն գիրդ ընկալաք, զոր ինչ Թադդէոս վարդապետն գրեալ էր... այժմ հոգալն վասն նոցա. եւ այլն. ժողովրդեանն օրհնութիւն: 1798, յունիսի 22, ի Պետերբուրգ:
1060. 183ա Առ Գրիգոր վարդապետն, ի Գրիգորիուպօլ – Ի մայիսի 28էն գիրդ ի Տուլու ընկալաք, Նախիջեւանու հասարակութիւնն գրեալ էին մեզ... եօթն ձի առնուս հարկիւ եւ կրթես: 1798, յունիսի 24, ի Պետերբուրգ:
1061. 183բ Գերազնիւ պարոն Պօղոսն գրեցաք – Մայիսի 20էն գիրդ ի Նօվօռօսիու ընկալաք... Ղարաղաշին եւ պարոն Սարգսին օրհնութիւն: Յունիսի 14, ի Պետերբուրգ:
1062. 183բ-4բ Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք, ի Նախիջեւան – Զերկոսին գիրն ձեր ի մայիսէն եւ հասարակութեանն ընկալեալ եմ ի Ռօբշայ... եւս պարտի լինիլ յաղագս չքոյն ստութեանն եւ արտաքսմանն: 1798, յունիսի 14, ի Պետերբուրգ, Յովսէփ արքեպիսկոպոս:
1063. 185ա Առ Նախիջեւանու մաղիսթրաթի հասարակութեանն:
1064. 185ա Գերազնիւ պարոն Ստեփանն, ի Գրիգորիուպօլ – Յամսոյս 22 կայսեր գալն ի Պաւլովսկի... քահանայից եւ ժողովրդեանն օրհնութիւն: 1798, յունիսի 25, ի Պետերբուրգ:
1065. 185ա-6ա Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Ի մայիսի 18 եւ 25 գրեցեալ թուղթսդ ընկալեալ եմ եւ գիտացեալ զամենայն գրեցեալսդ... |185բ| գրեցի կանցիստօրին եւ/// (2 թերթ պատռած):
– 186ա ///նորին, եւ ի նմանէ ղավզ առցէս վասն հասանելոյ... առաքէլ առ նա ի Գիլան եւ կամ ի Բաքու. եւ այլն: 1798, յունիսի 27, ի Պետերբուրգ:
1066. 186ա Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ եւ մեր աստ հոգալն վասն նոցա եւ վասն նախիջեւանցւոց... որ զնա մեզ գործակալ կարգեալ եմք. եւ այլն: Յունիսի 27:
1067. 186ա Առ տէր Սահակն, ի Ղզլար – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, յայտնել զմերս օրհնութիւն մայրապետին... կարգ ձգելոյն հետեւիլ. քահանայից եւ ժողովրդեանն օրհնութիւն. եւ այլն: 1798, յունիսի 27:
1068. 186բ Առ ազնիւ Մարգար Ագլինցովն, ի Ղզլար – Հետեւել մեր տեղեաց պլանիցն... պահպանել մինչեւ մեր գնալն եւ այլ որպէսն մեր: Յունիսի 27:
1069. 186բ Առ Ֆօնդօյէնց պարոն Յովսէփն, ի Հաշտարխան – Վասն դրամոյն իւրոյ գրելն մեր առ Թադդէոս վարդապետն, 647 թումանն հասուցանել իւրն եւ զօրհնութիւն մեր(այսչափ):
1070. 186բ Առ պարոն Յովհաննէսն, ի Գիլան – Մեր սամուրն առաքեսցես, ես ոչ կարծէի այդ անօրէն արարքն... չորս թիրմայ շալ ղրկես վասն մեր. եւ այլն: 1798, յունիսի 27, իՊետերբուրգ:
1071. 186բ Առ տէր Մինասն, ի Հաշտարխան – Զգերապատուելի պարոն Մկրտումն կարգելն մեր ի վերայ հոգեւոր գործոց մերոց... դատաւոր քահանայիցն եւ երիցփոխացն օրհնութիւն, յունիսի 27:
1072. 186բ-7ա Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Հետեւիլ մեր շինուածոց պլանն առնուլ... վասն կանցիստօրին, այլն ամենայն Մկրտումին գրեցից. եւ այլն: Յունիսի 27:
1073. 187ա Առ արքայորդի Դաւիթն, ի Թիլֆիզ – Ուրախ եմ ընդ առողջութեան քոյ եւ երջանիկ թագաւորութեան... զոր խնդրեալ եմք, հոգս տարցես կատարման փութով, յունիսի 17:
1074. 187ա Առ տէր Գալուստն, ի Մօզդօկ – Զերկու հարիւր թումանն, լուսահոգի իւր փեսայ Գրիգորին... առ Թադդէոս վարդապետն եւ զօրհնութիւն մեր: 1798, ի Պետերբուրգ:
1075. 187ա Առ տէր Մելքիսէթն, յԱշտարխան – Զկոնդակ առաքելն մեր, որ գնացեալ ի Նախիջեւան եւ ի Ղռիմ ժողովք առնիցէ եւ գրելն մեր յաջորդացն մեր զյանձանարարութիւնս վասն նորա, մեր յամիլն աստ ի քաղաքիս, եւ Գրիգոր սարկաւագին թողուլն մեր աստ վասն ուսման:
1076. 187բ Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ – Զօրհնուիթւն մեր գրելն, տէր Գալուստին եւ հօր նորին պարոն Նազարին... հասարակ ազգին, քահանայից եւ ժողովրդեանն օրհնութիւն: 1798, յունիսի 27, ի Պետերբուրգ:
1077. 187բ Առ քնեազ Սօլօմօնն, ի Թիլֆիզ – Զթուղթ արքայորդւոյն տալ իւրն, մեր աստ յամիլն սակս զանազան հարկաւորեաց եւ այլ որպէսն մեր: Յունիսի 27(այսչափ):
1078. 187բ-8բ Առ Նախիջեւանու հասարակութիւնն – Ի Յովսէփայ արքեպիսկոպոսէ օրհնութեամբ ծանիք Նախիջեւանու ազնուականք... որ եւ շնորհ Տեառն ընդ ձեզ եւ ընդ ամենեսեանդ միշտ. ամէն: Յունիսի 22:
1079. 188բ-9ա Առ Կարապետ եւ ազնիւ պարոն Մկրտիչն, ի Նախիջեւան – Զոր ինչ հարկաւորն էր, ահա գրեցի ձերոյ... ձեր քաղաքի բանն ոչ ընկալնուցում զկատարումն, չեմ ելանելոց աստի, միամիտ լինիցիք: 1798, յունիսի 22, ի Պետերբուրգ:
1080. 189ա Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք – Բելղօրօդու եպիսկոպոսի գիր սիրոյ գրելն մեզ եւ ունիլն... որոյ կօպիէն ընդ գրոյս առաքիլն ամին 18 եւ այլ որպէսն մեր: 1798, յունիսի 22, ի Պետերբուրգ:
1081. 189ա Գերազնիւ աղայ Մինասն ի Մօսկով – Յաղագս պարոն Աղալօյին ցաւիլն մեր ընդ աղայ Յովհաննիսին... Աղալօյին յանուն մելիքացն ի մէջ բանին. եւ այլն:
1082. 189ա Առ պարոն Աղալօն:
1083. 189բ Առ Աւէտ Գալուստիչն, ի Մօսկով – ԻՀաշտարխանու առաքեցեալ, տպեալ գրեանքն... որպէս վայել է առն խոհեմի եւ ճշմարիտ քրիստոնէի, եւ զօրհնութիւն մեր: 1798, յունիսի 22, ի Պետերբուրգ:
1084. 189բ-90ա Գերապատուելի ազնիւ պարոն Մարգարն ի Մօսկով – Յուսամ ի շնորհ Տեառն, զի իցես ի առողջութեան ամենայն ընտանեօք... մնամ ձերոյ գերապատուելութեանն աղօթարար Յ. Ա. Ե., յունիսի 22:
1085. 190ա Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, ոչ բարւոք գոլն... առաքեալ են չափել եւ պլան շինել. եւ այլն: 1798, յունիսի 24, իՊետերբուրգ:
1086. 190ա Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ եւ ի զուր գոլն տէր Դաւթի... ռուսերէն թուղթքն տալ պարոն Մկրտումին: 1798, յունիսի 24, ի Պետերբուրգ:
1087. 190բ-1ա Առ տէր Մինասն եւ ազնիւ Մարգար Ագլինցովն, ի Ղզլար – Մեր տէրՍահակի գրածովն ծանեայ... քահանայից եւ ժողովրդեանն օրհնութիւն: 1798, յունիսի 24, իՊետերբուրգ:
1088. 191ա Գերազնիւ պարոն Պօղոսն, ի Ղռիմ – Խնդիր գրելն մեր վասն բանին իւրոյ... խնդիր տալն մեր, եւ այլ որպէսն մեր: Յունիսի 28:
1089. 191ա Առ Գրիգոր վարդապետն, ի Գրիգորիուպօլ – Յամսոյս 23ին ընկալաք զգիր քոյ ի Նօվօրօսիու... իւր տեղն ստանալոց է Աստուծով: Նիւթքն տնաշինութեան պատրաստել. եւ այլ որպէսն մեր: 1798, յունիսի 28:
1090. 191բ Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան – Մայիսի 26էն գիրդ ընկալայ եւ գիտացի զամենայն գրեցեալսդ... ի Թադդէոս վարդապետէն, եւ այլ որպէսն մեր: 1798, յուլիսի 2, ի Պետերբուրգ:
1091. 191բ Առ Գրիգոր վարդապետն եւ ազնիւ պարոն Ստեփանն, ի Գրիգորիուպօլ – Յուսամ եկեալ իցէ Գրիգոր վարդապետն առ ձեզ... հասարակ ազգին, ժողովրդեանն օրհնութիւն: 1798, յուլիսի 2, ի Պետերբուրգ:
1092. 191բ Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Յունիսի 8էն գիրդ ընկալաք, վասն կուրին... նոքա փախիցեն ի ձեռաց կառավարչին. քոյոցն օրհնութիւն: 1798, յուլիսի 2, իՊետերբուրգ:
1093. 192ա Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Յունիսի 8էն գիրդ ընկալաք եւ զմիտ գրեցելոցդ... բոլորն ոսկէկազմն լինիցի. մերայնոցն օրհնութիւն, յուլիսի 2, իՊետերբուրգ:
1094. 192ա Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ եւ մեր պատասխանելն քանիցս այնց բանից... խնդրանացն եւ այլ որպէսն մեր: 1798, յուլիսի 8, իՊետերբուրգ:
1095. 192ա Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք – Սուրբ Խաչ վանիցն Ղռիմու, որ վասն տեղերին... Սիմօն Սերգէյիչի կարգաւորիլն ի տեղի իւր: Յուլիսի 8:
1096. 192ա Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ եւ պատուէր որպէս քանիցս գրեալ եմ... բանացնել մեր յայգւոջն, եւ զօրհնութիւն մեր: 1798, յուլիսի 8, իՊետերբուրգ:
1097. 192բ Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ – Զորպէս ինչ Թիլֆիզու, եթէ գիտիցէ, ծանուսցէ մեզ տէր Ստեփանի գիրն... իւրն քանիցս. եւ այլն: 1798, յուլիսի 8, ի Պետերբուրգ:
1098. 192բ Առ Աւէտ Սերգէյիչն, ի Հաշտարխան – Ըստ խնդրոյն իւրոյ ընդ գրոյս առաքիլն զթուղթ... ի տեղի իւր, եւ զօրհնութիւն մեր: 1798, յուլիսի 8, իՊետերբուրգ:
1099. 192բ Գերազնիւ աղայ Մինասն, պարոն Պետրոսն եւ պարոն Զաքարիայն, ի Մօսկով – Վասն տէր Դաւթին, զոր յանցեալսն գրեալ էաք... առ այնս կանպանիսն. եւ այլ որպէսն մեր: 1798, յուլիսի 23, իՊետերբուրգ:
1100. 192բ Առ Բայի պարոն Յակօբն, ի Մօսկով – Երկու սանդուղքնեսն պարոն Մանուկին առաքելն մեր առ նա... պարոն Աւէտ Գալուստիչին եւ զուգակցւոյն օրհնութիւն, յուլիսի 23:
1101. 192բ Առ քնեազ Դաւիթն, ի Մօսկով – Զմերս որպիսութիւն եւ զողջոյն աղայ Մինասին եւ զօրհնութիւն մեր: 1798, յուլիսի 23, ի Պետերբուրգ (այսչափ):
1102. 193ա Գերպատուելի պարոն Զաքար Իվանիչն ի Մօսկով – Զընկալնումն գրոյն իւրոյ, մեր Սիմօնի վէքսիլն առ մեզ առաքեսցէ... թէեւ ոչ իմանան եւ ոչ զգան. եւ այլն: 1798, յուլիսի 13, ի Պետերբուրգ:
1103. 193ա Պայծառ իշխան Սօլօմօն, գերզանիւ դիւան պարոն Աւետիկ եւ խնամի պարոն Եսայի, սիրելի՛ք իմ – Զընկալնումն թղթոցն իւրեանց, զգրեցեալսն... այլ փութալ առաքել, որ հարկաւորք են, Յուլիսի 23, իՊետերբուրգ:
1104. 193ա Առ Աւէտ Գալուստիչն, ի Մօսկով – Յարութիւն Աւագովին մեր յայտնեալ առ մեզ... որք ոչ տան մեզ թարց գրութեան նորին. եւ այլն: 1798, յուիլիսի 23, ի Պետերբուրգ:
1105. 193բ Զայս եւս գրեցաք պայծառ իշխան Սօլօնօն, պարոն Աւետիկին եւ խնամի պարոն Եսայուն ընդ կից գրոյն իւրեանց – Ես դեռ աստ եմ միջոց ինչ... գրէք ի Սուրբ Աթոռն, որ ես նոցա պատասխանոյն սպասեմ աստ. եւ այլն: 1798, յուլիսի 25, ի Պետերբուրգ:
1106. 193բ-4ա Գերպատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Յունիսի 22էն գիրդ ընկալայ... հատուցանելոց եմ իւր վարձիւքն. եւ այլն: Յուլիսի 23, իՊետերբուրգ:
1107. 194ա Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ – Զընկալնումն գրոյն իւրոյ ընդ Վրաց տանու թղթոցն... տէր Դաւթի գալուստն առ մեզ. եւ այլն: Յուլիսի 13, ի Պետերբուրգ:
1108. 194ա Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն գրոյն իւրոյ ընդ Թադդէոս եպիսկոպոսի... Թադդէոս եպիսկոպոսին ողջոյն. եւ այլն: 1798, յուլիսի 23, ի Պետերբուրգ:
1109. 194ա Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ ընդ Երուսաղէմայ հեսապին... վասն նոցա յետոյ գրելոց եմք. եւ այլն: Յուլիսի 23, ի Պետերբուրգ:
1110. 194ա Առ տէր Իգնատիոսն – Յաղագս դստեր տէր Ստեփանի հետեւիլ առնուլ, հատուցից շնորհակալութեամբ, զոր ինչ ծախս լինիցի, վասն այսմ եւ Աբազ խանի գրելն մեր, զոր խոստացեալ է օգնել. եւ այլն: Յուլիսի 23:
1111. 194բ Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք – Յուսադրութիւն Կառլ Իվանիչի, որ վասն նախիջեւանցւոց բանին... քնեազ Բարսեղին ԺԵ. (15) թուման ղրկել: Յուլիսի 24:
1112. 194բ Գերազնիւ պարոն Ստեփանն ի Գրիգորիուպօլ – Շնորհակալութիւն վասն արծաթեղինաց բերել տալոյն... Սիմօն Սերգէյիչի իւր տեղն ընկալնլոյն, եւ այլ որպէսն մեր: 1798, յուլիսի 25, ի Սանկթ Պետերբուրգ:
1113. 194բ Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, ի Պետրոս թագաւորէն սկսեալ... վասն քնեազին մէկ-մէկ փութ ամենայն եմշից առաքել փութով. եւ այլն: 1798, յուլիսի 22, ի Պետերբուրգ:
1114. 194բ Առ Թադդէոս վարդապետն:
1115. 195աբ Առ Հաշտարխանու հասարակութեանն – Յովսէփ արքեպիսկոպոս՝ ծառայ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի... պահել զձեզ ի խոր խաղաղութեան եւ ի յաստուածահաճոյ վարս քրիստոնեական պարկեշտութեան. ամէն: 1798, յուլիսի 22, ի Պետերբուրգ:
1116. 195բ-6ա Առ Նախիջեւանու հասարակութեանն – Սիրելի որդի Կարապետ վարդապետ, ազնիւ պարոն Մկրտիչ... զօրհնութիւն իմ տամ ձեզ եւ մնամ վասն ձեր աղօթարար Յ. Ա. Ե., 1798, յուլիսի 22, ի Պետերբուրգ:
1117. 196աբ Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք – Յաղագս Վասակեանց, զոր ղօղանջեալ են եւ գրեալ վասն արծաթեղէնոյն... միւսն քվէր դստերն նորին եւ այլ որպէսն մեր: 1798, յուլիսի 22, ի Պետերբուրգ:
1118. 196բ Առ Ղզլարու հասարակութիւնն – Օրհնութեամբ ծանի՛ք, աւագերէց տէր Մինա՛ս... պարտիք շնորհակալիլ, այլն ընդ նմա գրեցից՝ Յ. Ա. Ե., յուլիսի 22, ի Պետերբուրգ:
1119. 196բ-7ա Առ Մօզդօկու հասարակութիւնն:
1120. 197ա Հինգ հարիւր ալթմիշլուղն, զոր տուեալ էաք Եսայի... շնորհակալիլ զնմանէ եւ յոժարութեամբ եմք հատուցանելոց զաւելի ծախսն նորին. եւ այլն: 1798, յուլիսի 22, իՊետերբուրգ:
1121. 197ա Գերապատուելի Զաքար Իվանիչն, ի Մօսկով – Հաւաստի գիտեմ յաղագս ազգասիրութեան ձերոյ... յոգիս էին ապաստան, ի բազմադիմի հարկապահանջութեանցն: Վասն ձեր աղօթարար՝ Յ. Ա. Ե.: 1798, յուլիսի 23, ի Պետերբուրգ:
1122. 197ա Առ գերազնիւ աղայ Մինասն:
1123. 197ա Առ տէր Զաքարն:
1124. 197բ-8ա Հրաման առ Հաշտարխանու կանցիստօրն մեր – Լսեմ ոմանք ընչաքաղ[ց] ազգանականաց հանգուցեալ... լինիցի պահպանիչ ի յափշտակիչ նեղչացն իւրոց՝ Յ. Ա. Ե., 1798, յուլիսի 29, ի Պետերբուրգ:
1125. 198աբ Առ Հաշտարխանու կանցիստորն մեր – Օրինաւոր վճիռ կանցիստօրի, որ վասն խնդրագործ մէկին Գասպարովի... ամուսնասցի ինքնայօժար կամօք, օրհնութեամբն Աստուծոյ եւ մեր: 1798, յուլիսի 29, ի Պետերբուրգ:
1126. 198բ-9ա Գերազնիւ պարոն Ստեփանն, ի Գրիգորիուպօլ – Յուլիսի 18էն գիրդ լի յուսահատութեամբ եւ զրպարտութեամբ ընկալայ... աստ հոգամ, որ զպրվելէկն առեալ եկից առ ձեզ. եւ այլն: 1798, յուլիսի 29, իՍ. Պետերբուրգ:
1127. 199բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, ցաւիլն մեր ընդ... ի կանցիստօրի գրոյն գիտել: 1798, յուլիսի 29, իՊետերբուրգ:
1128. 199բ Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, Վասակեանց բանն... Գրիգոր վարդապետի գրոյն զընկալնուլն մեր, յունիսի 20էն գրեցեալ թղթոյն իւրոյ: 1798, յուլիսի 29, ի Ս. Պետերբուրգ:
1129. 200ա Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Ցաւիլն մեր ի վերայ անբախտ փորձութեանցն քաղաքին... գալն առ մեզ եւ պիտանի գոլն նորին. եւ այլն: 1798, յուլիսի 29, իՊետերբուրգ:
1130. 200ա Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք – Յամսոյս 8էն ի Նովիռօսիու գրեցեալ գիրդ ընկալայ... մինն կնոջն իւրոյ, միւսն Մարիա Լազրովնին. եւ այլն: Յուլիսի 29, ի Պետերբուրգ:
1131. 200ա Առ ազնիւ պարոն Յօհաննէսն գրեցաք – Յաղագս տէր Ստեփանի դստերն, որ ի Ֆահրապատ առնուլ... փութով առաքել առ մեզ եւ զօրհնութիւն մեր: 1798, յուլիսի 29:
1132. 200ա Առ Աւէտ Գալուստիչն, ի Մօսկով – Զընկալնումն թղթոցն իւրոց եւ ամանաթին տէր Դաւթի գալուստն առ մեզ եւ յաղագս Վասակեանց չարութեանն եւ դատապարտիլն նոցա զեմսկի սուդին: Յօգոստոսի 3:
1133. 200բ Գերազնիւ աղայ Մինասն, ի Մօսկով – Գալուստն տէր Դաւթի առ մեզ... դատապարտիլն նոցին ի սուդէն, եւ այլ որպէսն մեր: 1798, յօգոստոսի 3, ի Պետերբուրգ:
1134. 200բ-1բ Առ գերազնիւ պարոն Ստեփան Դաւիթովն, ի Գրիգորիուպօլ – Յանցեալ փօշտին գրեցի քեզ զպատասխանիս թղթոյ քոյ... Գրիգոր վարդապետէն գիտասցես, յորժամ մուտ ունիցի ի քաղաքդ: 1798, յօգոստոսի 5, ի Պետերբուրգ:
1135. 201բ-2բ Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք – Յանցեալ փօշտին գրեցի առ քեզ զպատասխանիս թղթոյն... գիտացի զհանգամանսն գործոյդ, ամենայն ինչ խոհեմութեամբ եղերեսցես. եւ այլն: Յօգոստոսի 5, իՊետերբուրգ:
1136. 202բ Գերազնիւ պարոն Ստեփանն, ի Գրիգորիուպօլ – Ի սոյն կէտ ընկալայ գիր ի Գրիգոր վարդապետէն... Սիմօն Սերգէյիչն եգիտ զտեղի իւր. եւ այլն: Յոգոստոսի 5, ի Պետերբուրգ:
1137. 202բ-3ա Առ Ղզլարու հասարակութիւնն – Պատուելի մահտեսի Եսային մեր, որքան իւր պարտաւորութիւնն էր... ականատես ամենայն աշխատանաց իմոց: Վասն ձեր աղօթարար՝ Յ. Ա. Ե.: 1798, յօգոտսոի 5, ի Պետերբուրգ:
1138. 203ա Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար – Զմերս որպիսութիւն ի մահտեսի Եսայիէն գիտել, յորդորել... կատարումն փութով է լինելոց. եւ այլն: Յօգոստոսի 5, ի Պետերբուրգ:
1139. 203աբ Առ Ղզլարու ազնուականսն – Ազնիւ որդիք մեր պարոն Յարութիւն, պարոն Գուրկին... ամենայնից կօպիէքն շուտով մեզ հասուսցեն իւրեանց խնդրանօքն: Վասն ձեր աղօթարար՝ Յ. Ա. Ե., 1798, յօգոստոսի 5, ի Ս. Պետերբուրգ:
1140. 204ա Առ Աբրահամ վարդապետն, ի Ղռիմ – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, որքան դուկումէնդք... եւ զիւրն որպիսութիւն միշտ գրել նմա, եւ զօրհնութիւն մեր: 1798, յօգոստոսի 5, իՊետերբուրգ:
1141. 204ա Առ կուսանսն Ղզլարու գրեցաք – Ընդ գրոյս առաքեցաք եւ զօրինակն թղթոյ խնդրանաց... առ մեզ առաքեսցեն. եւս Լաշկարովին՝ նոյն մտօք. եւ այլն:
1142. 204աբ Առ Կարապետ վարդապետն եւ ազնիւ պարոն Մկրտիչն, ի Նախիջեւան – Յունիսի 26էն գիրն ձեր ընկալայ ընդ ճզդանացն... եկեսցէ ընկալնուն պատուով, եւ լաւ ժողովք առնել տալ. եւ այլն: 1798, յօգոստոսի 5, ի Պետերբուրգ:
1143. 204բ Առ Նախիջեւանու հասարակութիւնն – Գերազնիւ հոգաբարձուք պարոն գլավայ եւ դատաւորք... մատուցանելոց եմ թագաւորին պրգորօրի ձեռամբն 6 ճզդան, 20 /// (մէկ թերթ պատռած):
1144. 205ա Առ պատուելի աթոռակալ պարոն Միրզայն, ի Ղռիմ – Ի գրութենէ Աբրահամ վարդապետին գիտելն մեր՝ զաթոռակալ կարգելն մեզ... հնազանդել հրամանի նորին՝ որպէս մեր եւ զօրհնութիւն մեր: Յօգոստոս, ի Պետերբուրգ:
1145. 205ա Առ քնեազ Բարսեղն գրեցաք – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, գրելն մեր առ Կարապետ վարդապետն... զորպիսութիւն կողմանցն Վրաստանու եւ զօրհնութիւն մեր: Յօգոստոսի 20, ի Պետերբուրգ:
1146. 205ա Առ Աւէտ Գալուստիչն, ի Մօսկով – Զորպէսն մեր համառօտ, եւ թէ Ռագովին ասել... զոր մոռացութեամբ թողեալ է անդ. եւ այլն: Յօգոստոսի 20, ի Պետերբուրգ:
1147. 205ա-6ա Գերազնիւ պարոն Ստեփանն, ի Գրիգորիուպօլ – Յանցեալսդ գիրդ ընկալեալ, գիտելով, թէ ինձ միայն իցես ծանուցեալ... այսու զկացութիւն իմ գիտասցես. եւ այլն: Յօգոստոսի 20, իՊետերբուրգ:
1148. 206բ Առ Կարապետ վարդապետն եւ ազնիւ պարոն Մկրտիչն, ի Նախիջեւան – Զընկալնումն թղթոյն իւրեանց... եղեալ ԺԶ. (16) թումանէ Գօրիչին սոխտեան (՞) առաքել փութով. եւ այլն: 1798, յօգո[ստոս] 22, ի Պետերբուրգ:
1149. 206բ-7ա Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, պաշտպանել զտպարանի անձինսն... պինդ պահեսցեն զյիրաւունս իւրեանց. եւ այլն: Յօգո[ստոս] 22,Պետերբուրգ:
1150. 207ա Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, եւ փոխարկիլն քնեազին... հետեւիլ առնուլ եւ զօրհնութիւն մեր: Յօգոստոսի 12, իՊետերբուրգ:
1151. 207աբ Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք – Յուլիսի 20էն գիրդ ընկալայ, եւ եթէ չիք Վասակն մի գդակ չվերառնելոյն... միւս փօշտին առաքեցից առ Շկլէվիչն. եւ այլն: 1798, յօգոստոսի 22, ի Պետերբուրգ:
1152. 207բ Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար – Զորպէսն մեր համառօտ, քնեազի փոխիլն ի տեղւոջէն եւ յուսադրութիւն վասն պրվելէկին եւ զօրհնութիւն մեր: Յօգոստոսի 22:
1153. 207բ Առ պարոն Մարգար Ագլիցովն, ի Ղզլար – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, պատուէր հետեւիլ յաղագս մեր գետնոյն եւ յուսադրութիւն վասն ազնուութեան թղթոյն իւրոյ, եւ այլ որպէսն մեր: Յօգոստոս 22, իՊետերբուրգ:
1154. 207բ Առ աղայ Մինասն, ի Մօսկով – Քնեազի փոխարկիլն եւ ի տեղի նորա կարգիլն զԼօբուխինն, պարտաւորելոյն սուդի զՎասակեանսն եւ զօրհնութիւն մեր: 1798, յօգոստոսի 22, ի Պետերբուրգ:
1155. 207բ Առ տէր Զաքարն, ի Մօսկով – Ղզլարցի մահտեսի Եսային, եթէ անդից է... փոխեցաւ ի տեղւոջէն եւ էքսպետիցին, ունայնացոյց կայսրն. եւ այլն: Յօգոստոսի 27, իՊետերբուրգ:
1156. 208ա Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, եւ թէ զաղէտս իւրեանց... գրեսցին զաղէտս իւրեանց քնեազԲեզբօրօտկուն:
1157. 208ա Առ ազնիւ Մարգար Ագլիցովն, ի Ղզլար – Մուղայէթ լինիլ գետնոյն մերոյ եւ չափել տալ... քնեազի փոխիլն ի տեղւոջէն. եւ այլն. յօգոստոսի 29:
1158. 208ա Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ ընդ մէկ ֆունթ ապրշումին, պատուէր հետեւիլ զաւօտի շինութեանն, եւ զօրհնութիւն մեր: Յօգոստոի 20, իՊետերբուրգ:
1159. 208ա Գերապատուելի պարոն մահտեսի Եսային, ի Ղզլար – Քնեազի փոխիլն ի տեղւոջէն... մատուսցուք թագաւորին. եւ այլ որպէսն մեր: 1798, յօգոստոսի 19, իՍ. Պետերբուրգ:
1160. 208ա Առ Թիլֆիզու կուսանսն, ի Ղզլար – Զմխիթրականս սակս փոխեցման Գայիանեային... Հաշտարխանու հին հանգստի եկեղեցին. եւ այլն: Յօգոստոսի 29:
1161. 208ա Առ տէր Սահակն, ի Ղզլար – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, քնեազի փոխիլն ի տեղւոջէն... էքսպետիցւոյ ոչնչանալն եւ զօրհնութիւն մեր: Յօգոստոսի 29:
1162. 208բ-9ա Գերապատուելի պարոն Աւթանդիլն ի Բուքսարայ – Թեպէտ ամիս ոչ գոյր, բայց յայսմ թուոյ գրեալ գիրդ... ընդ փափակելի գրեանցն կապելոց. եւ այլն. մնամ վասն քոյ աղօթարար՝ Յ. Ա. Ե., 1798, յօգոստոի 20:
1163. 209ա Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք – Ի գրոյՇկլեվիչին՝ գիտացի զքոյ գնալդ... պարտին այժմ առ քնեազ Բէզբօրոտկին գրել. եւ այլն: Յօգոստոսի 20, ի Պետերբուրգ:
1164. 209բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, քնեազի փոխիլն... միւս փօշտին առաքեցից, որ ըստ այնմ գրեալ առաքեսցէ մեզ. եւ այլն: Յօգոստոս 29:
1165. 209բ-10ա Գերազնիւ պարոն Ստեփան Դաւիթովն, ի Գրիգորիուպօլ – Յանցեալսդ երեք գրով պատասխանել եմ քոյ գրութեանն... յուսով եմ, որ մեծ օգնութիւն լինի. քահանայից եւ ամենայն ժողովրդեանն օրհնութիւն: Յօգոստոսի 29:
1166. 210ա Առ Աբրահամ վարդապետն, ի Ղռիմ – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, մեր նշանեալ տեղերն... Բարսեղ վարդապետին եւ միաբանիցն ամենայնից օրհնութիւն: Յօգոստոսի 29, ի Պետերբուրգ:
1167. 210ա-1ա Գերապատուելի գլավայ պարոն Կարապետն, ի Նախիջեւան – Ի զանազան ժամանակս գրեալ եմ ձեզ զամենայն որպէսն... եկեալ իցէն առ ձեզ եւ զհարկաւորն հոգացեալ. վասն ձեր աղօթարար, խոնարհ՝ Յ. Ա. Ե., յօգոստոսի 29, իՊետերբուրգ:
1168. 211ա Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, եւ թէ որպէս գրեալ եմք... ընդ որպիսութեան քաղաքին եւ ժողովրդին, իշխանացն օրհնութիւն: 1798, յօգոստոսի 29, իՊետերբուրգ:
1169. 211բ Առ քնեազ Սօլօմօնն ի Թիլֆիզ – Արքային ծանուսցես, թէ յունիսի 26էն գիրդ ընկալաք... բայց ի յանյաջողութեան կայ. մերայնոցն օրհնութիւն: Յօգոստոսի 29, իՊետերբուրգ:
1170. 211բ Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ – ՏէրՍտեփանի կնոջն տալ խարջի Բ. թուման, եւ զորպէսն Թիլֆիզու գրել մեզ, եւ զօրհնութիւն մեր: Յօգոստոս 29:
1171. 211բ Առ աղայ Մինասն, ի Մօսկով – Յաղագս մեր ապրանացն... կամ ընդ ինքեան բերցէ եւ կամ ընդ այլում առաքեսցէ. եւ զօրհնութիւն մեր: Յօգոստոս 20:
1172. 211բ Առ Աւէտ Գալուստիչն, ի Մօսկով – Զմխիթարականս սակս փոխեցման նորածին մանկանն, քնեազի փոխիլն ի տեղւոջէն, եւ զօրհնութիւն մեր: 1798, յօգոտոսի 20, իՊետերբուրգ:
1173. 211բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, տէր Մէլքիսեթին ունել ի խնամս... Սիմէօնի Տրամաբանութիւնն առաքել. եւ այլ որպէսն մեր: Յօգոստոսի26:
1174. 211բ Առ տէր Մելքիսէթն, ի Հաշտարխան – Յուսադրութիւն սակս իւրոյ շահեցման, եւ պատուէր զՄատթէոսի Մեկնութիւնն գրել, եւ քանի մի տղայոց դասել զքերականութիւն, եւ զօրհնութիւն մեր: Յօգոստոսի 26:
1175. 212ա Առ Թադդէոս եպիսկոպոսն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, եւս հրամայելն մեր Թադդէոս վարդապետին... զտուրս մնացեալ նուիրակութեանն. եւ այլն: Յօգոստոսի 26, ի Պետերբուրգ:
1176. 212ա Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Հասարակութեանն խնդիր եւ իւրայատուկ մատուցանելն մեր քնեազ... հոգասցէ զամենայն. եւ այլն: Յօգոստոսի 26:
1177. 212ա Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք – Ընդ թղթոյ առաքիլն զմարգարիտն... ի յամենայն գործս իւր. եւ այլն: Յօգոստոս 26:
1178. 212ա Առ Կարապետ վարդապետն եւ պարոն Մկրտիչն, ի Նախիջեւան – Ճզդումնքն եւ տուպլքն, զոր առաքեալ էին, մատուցանելն... քնեազ Բեզբորոդսկուն. եւ այլն. յօգոտսոսի 26:
1179. 212ա Առ տէր Զաքարն, ի Մօսկով – Զմեր որպէսն, եւ Քալանթարին ասել, առնուլ սակս տպարանին... առ Թադդէոս վարդապետն, եւ զօրհնութիւն մեր. յօգոստոսի 26:
1180. 212բ Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար – Պատուէր՝ հետեւիլ զաւօտի շինութեանն եւ լինիլ օգնական տիրացու Յարութիւնին, եւ զօրհնութիւն մեր(այսչափ):
1181. 212բ Առ տիրացու Յարութիւնն, ի Ղզլար – Զաւօտի շինութեանն հետեւիլ, եւ եթէ պակասութիւն ինչ... մերում հոգալոց է. եւ այլն: Յօգոստոս 26:
1182. 212բ Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, տէր Ստեփանի կինն առաքել ի Հաշտարխան առ պարոն Մկրտումն, եւ պատուէր՝ լինիլ արի ի գործս իւր. եւ այլն: Յօգոստոս 26:
1183. 212բ-3ա Զայս եւս գրեցաւ առ պարոն Մկրտումն Գալստեան – Գրեալ են այտի, թէ ոմանք ի ձէնջ... խնամակալն մեր սրբեսցէ զայդ կեղտ ի հասարակութենէ մերմէ: Յօգոստոս 26:
1184. 213ա Առ Կարապետ վարդապետն եւ պարոն Մկրտիչն, ի Նախիջեւան – Նոցին առաքեցեալ տուպլերն եւ ճզդանն մատուցանելն... փութով առաքեսցէ ի Պօլիս. եւ այլն: Սեպտեմբերի 2:
1185. 213ա Առ գլավայ պարոն Կարապետն, ի Նախիջեւան – Մատուցանելն մեր նորին մեծութեանն զնոցին առաքեցեալ... քնեազին ունիմք մատուցանելն. եւ այլն: 1798, սեպտեմբերի 2, իՊետերբուրգ:
1186. 213բ Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, Ղզլարու պլանացն... վասն մեր թիրմայ շալ 5 գազանոց եւ զօրհնութիւն մեր: Սեպտեմբերի 2, իՊետերբուրգ:
1187. 213բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, վանեցի Սարգիսն... շնորհիլն մեզ ոսկեայ ժամացոյց. եւ այլն: Սեպտեմբերի 2, իՊետերբուրգ:
1188. 213բ Առ քնեազ Սօլօմօնն:
1189. 213բ Առ տէր Մինասն:
1190. 213բ Առ տէր Առաքելն:
1191. 213բ Գրիգոր վարդապետն:
1192. 214ա Գերազնիւ պարոն Ստեփանն, ի Գրիգորիուպօլ – Զմեծագոյն շնորհն կայսերական, որ առ մեզ... սակս պարտուցն Գրիգորիուպօլու. եւ այլն: Սեպտեմբերի 2:
1193. 214ա-5ա Առ քնեազ Սօլօմօնն, ի Թիլֆիզ – Յուլիսի գրած գիրն քոյ ընկալայ յամսոյս 6 եւ տեղեկացայ... շտապեցէ՛ք մարդ ղրկել, բարեկամաց ամենայնից եւ մերայնոցն օրհնութիւն: Սեպտեմբերի 9:
1194. 215ա Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ... հասարակութեան իւրեանց. եւ այլն: Սեպտեմբերի 9:
1195. 215ա Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, եւս մեզ պատկանելի գիտելիսն ասել... պարոն Պօղոսին եւ պարոն Յովհաննէսին: Սեպտեմբերի 9:
1197. 216բ Առ պարոն Պետրոսն:
1198. 216բ Առ Գրիգոր վարդապետն:
1199. 215բ Առ պարոն Առաքելն, ի Մօզդօկ – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ եւ պատուէր ընդ պարոն... տեղեկացեալ ծանուսցեն մեզ. եւ այլն: Սեպտեմբերի 9:
1200. 215բ Առ տէր Յակօբն:
1201. 215բ-6ա Առ արքայորդի Դաւիթն, ի Վիրս – Յուլիսի 22էն գիրդ յամսոյս 6 ընկալաք ընդ պարոն Լաշկարովին... այնպէս պատրաստեսցեն զգիր նորին. եւ այլ որպէսն մեր: 1798, սեպտեմբերի 9, ի Պետերբուրգ:
1202. 216ա Գերազնիւ պարոն Պօղոս Թումանովն, ի Գրիգորիուպօլ – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, ամբաստանութիւն ի Դաւիթովէն, զմեծագոյն շնորհ կայսերն, որ առ մեզ, եւ այլ որպէսն մեր: Սեպտեմբերի 25:
1203. 216ա Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, յամսոյս 24ին խնդիր տալն մեր... վասն մշտնջենական երջանկութեան իւրեանց: Սեպտեմբերի 26:
1204. 216բ Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղոյն իւրոյ, յամսոյս 27ին խնդիր տալն մեր... կանցիստօրի բանք. եւ այլն: Սեպտեմբերի 26, իՊետերբուրգ:
1205. 216բ Առ Գրիգոր վարդապետն – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, յամսոյս 24ին խնդիր տալն... կարելի իցէ հետեւեցայց վասն նորա. եւ այլն: Սեպտեմբերի 25:
1206. 216բ-7ա Առ Հաշտարխանու կանցիստօրն – Օրհնութեամբ ծանիք, օրհնածին որդի՛ք մեր՝ պարոն Մինա՛ս... զօրհնութիւն մեր առաքելով առ ձեզ, մնամ վասն ձեր աղօթարար՝ Յ. Ա. Ե.: Սեպտեմբերի 26:
1207. 217ա Առ տէր Մինասն՝ գլավայն, եւ մահտեսի Եսային, ի Ղզլար – Յամսոյս 24ին, զխնդիր հասարակութեանն... մեր ենարալ Պրգօրօրին եւ այլ որպէսն մեր: Սեպտեմբերի 26:
1208. 217ա Առ տէր Առաքելն եւ պարոն Ստեփան Հաւուշտրովն, ի Մօզդօկ – Պատուէր գնող ի գիւղն երաշտի, գիտել զորքանութիւնն... որպէս ի սեպտեմբերի 9ըն գրեալ եմք վասն այսմ. եւ այլն: Սեպտեմբերի 24:
1209. 217բ Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, մեր խնդիր տալն պրգօրօրին յաղագս... զոր տեղեկացեալ ի նմանէ, ծանուսցէ մեզ. եւ այլն: Սեպտեմբերի 24:
1210. 217բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, ընդ թղթոյ Քոբալու ժողովրդեանն... եւս զթերի Էֆիմերտին յանկ հասուսցէ. եւ այլն: Սեպտեմբերի 24:
1211. 217բ Առ գերազնիւ Սիմօն Սերգէյիչն, ի Հաշտարխան – Ցաւիլն մեր սակս փորձնութեան սպանման Եսայի Աբրահամիչին... համառօտ զօրհնութիւն մեր: 1798, սեպտեմբերի 24:
1212. 217բ Գերապատուելի Զաքար Իվանիչն, ի Մօսկով – Յամսոյս 13ին զխնդիր հասարակ ազգին տալն մեր... մետրապօլտի փութով առաքել. եւ այլ որպէսն մեր: Սեպտեմբերի 28:
1213. 218ա Առ ազնիւ պարոն Պետրոս Քալանթարն, ի Մօսկով – Կշտամբանք յաղագս ինքնագլուխ հոգեւոր գործոցն... ննջեցելոցն, որ անդ. եւ այլն, եւ այլ որպէսն մեր: Սեպտեմբերի 28:
1214. 218ա Գերազնիւ պարոն Ստեփանն, ի Գրիգորիուպօլ – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, բանք համոզականք... եւ թէ հետեւիլ բարեկարգութենէ քաղաքին: Սեպտեմբերի 30:
1215. 218բ Առ Գրիգոր վարդապետն եւ գերազնիւ պարոն Ստեփանն, ի Գրիգորիուպօլ – Ես միշտ հիւանդ եմ, առողջութիւն իմ... օրհնութիւն տամ, եւ շնորհ հոգւոյ նորա եղիցի ընդ ձեզ. ամէն: Սեպտեմբերի 30:
1216. 219ա Առ Գրիգոր վարդապետն, ի յԵկատարինէսլաւ– Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, յամսոյս 13ին հասարակ ազգի խնդիրն... հաշտեցուցանել նմա ընդ պարոնՊօղոսին. եւ այլն: Սեպտեմբերի 30:
1217. 219ա Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, չարին Վասակայ բանն հետեւիլ անդ աւարտել... եւս վասն Սարգսին Պօլսեցւոյ բանք: Սեպտեմբերի 30:
1218. 219բ Զայս եւս գրեցաւ առ Գրիգոր վարդապետն – Յաղագս Սաթովի փաթէնթին անդ հոգասցեն, զի աստ... մուտն թագաւորի ի քաղաքս, եւ այլ որպէսն մեր: 1798, սեպտեմբերի 30:
1219. 220ա Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ... ձեռամբ Շարիստանովին ծանուցանեմք սենաթին. եւ այլն: Հոգտեմբերի 1:
1220. 220ա Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Պատուէր՝ զգուշութեամբ տպագրել զկտակագիրն... յաղագս Վասակեանց դատապարտութիւնն. եւ այլ որպէսն մեր: Հոգտեմբերի մուտն:
1221. 220բ Գերազնիւ աղայ Մինասն, ի Մօսկով – Սեպտեմբերի 13ին հասարակ ազգի խնդիրն մատուցանելն... կամ ընդ ինքեան բերել. եւ այլն: Հոգտեմբերի 2, իՊետերբուրգ:
1222. 220բ-1ա Գերազնիւ աղայ Յովակիմն, ի Մօսկով – Գոհանամ զԱստուծոյ իմոյ, որ պահեալ զսէր իմ... մնամ առ ձեր ազնուութեան միշտ ի սրտէ աղօթարար խոնարհ՝ Յ. Ա. Ե., հոգտեմբերի 2:
1223. 221ա-2ա Հրաման առ Նախիջեւանու հոգեւոր դատարանն մեր – Ըստ հրամանի իմոյ՝ մեր որդի Գրիգոր վարդապետն... պահպանել մինչեւ ցգալուստն մեր ի քաղաքդ: 1798, հոգտեմբերի 7, իՊետերբուրգ:
1224. 222ա Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, վասն առաքման պրվելեկին... աստ առ ձեզ, որ հարկաւոր է նմա: Հոգտեմբերի 7:
1225. 222բ Առ Գրիգոր վարդապետն – Զընկլանումն թղթոյն իւրոյ, դատաւորացն ի նմանէ կարգեցելոց... չթողուլ գալ առ մեզ, եւ այլ որպէսն մեր: Հոգտեմբերի 7:
1226. 222բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, պարոն Մելքիսէթի նորոգ... յանուն մեծի կայսերն, եւ փօշտն ձգելն. եւ այլն: Հոգտեմբերի 7, իՊետերբուրգ:
1227. 223ա Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, ընդ ՀԵ. (75) թուման... ընդ հրամանի նորին առնիցեն, եւ այլ որպէսն մեր: Հոգտեմբերի 7, իՊետերբուրգ:
1228. 223աբ Զօրութիւն գրոյս այս է, որ յամի Տեառն 1789 Ջուղայեցի Փիրի կենակից եւ Ստեփանի դուստր... հիմնադիր Նոր Նախիջեւանու եւ Գրիգորիուպօլու իշխան երկայնաբազուկ Արղութեան:
1229. 224ա Առ վեհազնիւ աղայ Յովհանէսն – Ջուղայեցի Փիրի կենակից եւ Ստեփանի դուստր հանգուցեալ Զարիպխանն... որով եւ եւս աճեսցի վարձ ձեր յԱստուծոյ, իսկ ես մնամ միշտ վասն ձէր աղօթարար, ի սրտէ Յովսէփ արքեպիսկոպոս, ի Սանկթ Պետերբուրգ, 1798, հոգտեմբերի 11:
1230. 224բ Առ գերազնիւ պարոն Ստեփանն, ի Գրիգորիուպօլ – Զորպէսն մեր համառօտ, եւ պատուէր... եւ ոչ տալ տեղի տարաձայնութեան. եւ այլն: Հոգտեմբերի 25:
1231. 224բ Առ պարոն Պօղոս Թումանովն, ի Գրիգորիուպօլ – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, ամբաստանութիւն ի պարոն Ստեփանէն... եւս սակս փաթէնթին իւրոյ. եւ այլն: Հոգտեմբերի 15, իՊետերբուրգ:
1232. 224բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, Փողեցէ՛քն սրբագրել եւ առ ինքն պահպանել... զորպէսն մեր համառօտ, եւ զօրհնութիւն մեր: Հոգտեմբերի 14, իՊետերբուրգ:
1233. 224բ Առ Աբրահամ վարդապետն:
1234. 224բ Առ պարոն Խաչերես Թումանովն:
1235. 224բ Առ քնեազ Դաւիթն:
1236. 225ա Առ Աւէտ Գալուստիչն:
1237. 225ա Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, զորպէսն մեր համառօտ... յաղագս Կոպնհակու ապրանացն բանք. եւ այլն: Հոգտեմբերի 21, իՊետերբուրգ:
– 225ա Առ Թադդէոս վարդապետն՝ ըստ վերոյ մտացն:
1238. 225ա Առ Աւէտ Սերգէյիչն – Մխիթարականս վասն փոխեցման Ստեփան Գրիգորիչին եւ զօրհնութիւն մեր: Հոգտեմբերի 22, իՊետերբուրգ(այսչափ):
1239. 225ա Առ տէր Մինասն՝ գլավայն, եւ մահտեսի Եսային, ի Ղզլար – Սակս խնդրանաց իւրեանց... կամ փօշտ ձգել. եւ այլն: Հոգտեբերի 21:
1240. 225ա Առ տէր Առաքելն եւ տէր Գալուստն, ի Մօզդօկ – Սակս խնդրանաց իւրեանց գրելն մեր Ղզլար... հասուցանել առ պարոն Մկրտում Գալստեան եւ զօրհնութիւն մեր: Հոգտեմբերի 22:
1241. 225ա-6բ Առ Գրիգոր վարդապետն գրեցաք – Սեպտեմբերի 30էն գիրդ ի Նօվօռօսիու ընկալեալ եմ եւ գիտացեալ... պարոն Ծատուրն խնդրէ տեղեկանալ, թէ որքան մուժիկք գոն. եւ այլն: Հոգտեմբերի 28, իՊետերբուրգ:
1242. 227ա Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, եւ վաթսուն ոսկի... օրհնութիւն նոցա ընդ այլ բարեկամաց: Հոգտեմբերի 28:
1243. 227ա Առ ազնիւ պարոն Դանիէլ նոր գլավայն, ի Նախիջեւան – Պատուէր՝ լինիլ համեստ եւ խոհեմութեամբ կառավարել... եւ սպասելն գալստեանն պրվելիկին եւ զօրհնութիւն մեր: Հոգտեմբերի 28, իՊետերբուրգ:
1244. 227աբ Առ ազնիւ Թաղայ Դաւիթն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, զցաւիլն մեր յաղագս... որպէս Յովհաննիսին մերոյ եւս գրեալ եմք. եւ այլն:
1245. 227բ Առ մեր Յովհաննէսն, ի Հաշտարխան – Շնորհաւորութիւն գալստեանն, եւս վասն մեր... եւս մեզ ծանուցանել եւ զօրհնութիւն մեր: Հոգտեմբերի 28:
1246. 227բ Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ, ցաւիլն մեր սակս երկպառակութեան... Կոպնհակու ապրանացն, եւ տէր Դաւիթին բանք. եւ այլն: Հոգտեմբերի 28:
1247. 227բ-8ա Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան – Զընկալնումն թղթոյն իւրոյ... որպէս իւրն եւս գրեալ եմք: Հոգտեմբերի 28, իՊետերբուրգ:
1248. 228ա Զայս եւս գրեցաւ առ Գրիգոր վարդապետն – Գուբեռնաթի խնդրանաց պատասխանն գրելն մեր պարոն Ստեփանի... մուղայէթ լինիլ. եւ այլն: Հոգտեմբերի 28:
Ծնթ. Նախորդ միաւորները բաւարար պատկերացում են տալիս գրագրութեան էութեան կամ ընդհանուր բնոյթի մասին, ուստի այսուհետեւ, նկարագրութեանս ծաւալի էլ աւելի մեծացումից խուսափելու համար, նշուել են միայն նամակների հասցեատիրոջ, նրա բնակավայրի եւ գրութեան տեղի անունները, ապա՝ ամսաթիւը (որ երբեմն՝ չկայ):
1249. 228ա Առ Յեկօր Գալուստիչն, Նովօրօսիա, հոգտեմբեր 28:
1250. 228ա Առ Սիմօն Սերգէյիչն, ի Հաշտարխան. Հոգտեմբեր 28, ի Պետերբուրգ:
1251. 228ա Առ Քրիստափոր Առաքելիչն, ի Յեագօրցկի. 1798, հոգտեմբերի 28, ի Պետերբուրգ:
1252. 228բ Առ տէր Զաքարն, ի Մօսկով:
1253. 228բ Առ Զաքար Իվանիչն, ի Մօսկով: 1798, նոյեմբերի 2, ի Պետերբուրգ:
1254. 228բ Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. նոյեմբերի 4, ի Պետերբուրգ:
1255. 228բ Առ Աւետիս վարդապետն, ի Հաշտարխան. նոյեմբերի 4, ի Պետերբուրգ:
1256. 228բ Առ Կարապետ վարդապետն, պարոն Մկրտիչն եւ գլավայ պարոն Դանիէլն, ի Նախիջեւան. նոյեմբեր 4:
1257. 229ա Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ. նոյեմբերի 22:
1258. 229ա Առ Թանդոյէնց Մովսէսն, ի Մօզդօկ. 1798, նոյեմբերի 22, ի Պետերբուրգ:
1259. 229ա Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. նոյեմբերի 22:
1260. 229ա Առ Գրիգոր վարդապետն ի Գրիգորիուպօլ. նոյեմբերի 22:
1261. 229բ Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան. նոյեմբերի 28:
1262. 229բ Գերազնիւ պարոն Մկրտիչն եւ գլավայ պարոն Դանիէլն, ի Նախիջեւան. նոյեմբերի 28, ի Պետերբուրգ:
1263. 229բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան. նոյեմբեր 28:
1264. 229բ Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. 1798, նոյեմբերի 28, ի Պետերբուրգ:
1265. 229բ Առ քնեազ Սօլօմօնն եւ քնեազ Զաքարն, ի Թիլֆիզ. նոյեմբերի 28, ի Պետերբուրգ:
1266. 230ա Առ տէր Առաքելն ի Մօզդօկ. 1798, նոյեմբերի 28, ի Պետերբուրգ:
1267. 230ա Առ տէր Առաքելն եւ պարոն Շարօն, ի Մօզդօկ. 1798, նոյեմբերի 28, ի Պետերբուրգ:
1268. 230ա Առ ազնիւ Սիմօն Սէրգէյիչն, ի Հաշտարխան. նոյեմբերի 29:
1269. 230ա Առ պարոն Աղալօն ի Մօսկով. նոյեմբերի 29:
1270. 230բ Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. նոյեմբերի 25:
1271. 230բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան. նոյեմբերի 25, ի Պետերբուրգ:
1272. 230բ Առ պարոն Տրդատն Գրիգորեան, ի Հաշտարխան. նոյեմբերի 25:
1274. 230բ Առ տէր Մինասն ի Ղզլար:
1275. 230բ Առ տէր Սահակն ի Ղզլար. նոյեմբերի 25, ի Պետերբուրգ:
1276. 231ա Առ տէր Առաքելն, ի Մոզդօկ. 1798, նոյեմբերի 25, ի Հաշտարխան:
1277. 231ա Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան. նոյեմբերի 25:
1278. 231 Առ Գրիգոր վարդապետն, ի Գրիգորիուպօլ. 1798, նոյեմբերի 25:
1279. 231ա Առ տէր Զաքարն, ի Մօսկով. նոյեմբերի 26:
1280. 231բ Ի Յովսեփայ արքեպիսկոպոսէ սիրով եւ աստուածային օրհնութեամբ՝ սիրելի որդիք մեր.... 1798, դեկտեմբերի 2, ի Պետերբուրգ:
1281. 231բ Առ Աւէտ ի Մօսկով. նոյեմբերի 30:
1282. 232ա Առ պարոն Ստեփան Դաւիթովն, ի Գրիգորիուպօլ. 1798, դեկտեմբերի 1:
1283. 232բ-3բ Առ Գրիգոր վարդապետն, ի Գրիգորիուպօլ. 1798, դեկտեմբերի մուտն, ի Պետերբուրգ:
1284. 233բ-4ա Առ սուրբ Երուսաղէմայ Մկրտիչ վարդապետն, ի Մօզդօկ. դեկտեմբերի 2:
1285. 234աբ Առ քնեազ Սօլօմօնն եւ խնամի պարոն Եսային, ի Թիլֆիզ. 1798, դեկտեմբերի 2, ի Պետերբուրգ:
1286. 235ա Գերապատիւ պարոն Եսային, ի Թիլֆիզ. դեկտեմբերի 2:
1288. 235ա Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. դեկտեմբերի 2:
1289. 235բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան. դեկտեմբերի 2:
1290. 235բ Առ Կարապետ վարդապետն, պարոն Մկրտիչն, պարոն Դանիէլն, դատաւորսն եւ հոգաբարձուսն, ի Նախիջեւան. դեկտեմբերի 2, ի Պետերբուրգ:
1291. 235բ Առ ազնիւ Թաղայ Դաւիթն, ի Հաշտարխան. դեկտեմբերի 9:
1292. 236ա Պատուելի պարոն Փարսադանն, ի Հաշտարխան. դեկտեմբերի 9:
1293. 236աբ Ազնիւ Նօնի Յովհաննէսն, ի Գիլան. դեկտեմբերի 9:
1294. 236բ-7ա Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. 1798, դեկտեմբերի 9, ի Պետերբուրգ:
1295. 237ա Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան. Դեկտեմբերի 9, ի Պետերբուրգ:
1296. 237ա Առ քնեազ Դաւիթն, ի Մօսկով. Դեկտեմբերի 20:
1297. 237աբ Առ Գրիգոր վարդապետն, ի Գրիգորիուպօլ. դեկտեմբերի 25, ի Պետերբուրգ:
1298. 238ա Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան. դեկտեմբերի 26, ի Պետերբուրգ:
1299. 1300. 1301. 238ա Ի Թիլֆիզ, առ Գեօյրկի արքայն, յարքայորդւոյն եւ մեր Սօլօմօնին ընդ գաղտնի թղթոցն իւրեանց. եւ այլն: Դեկտեմբերի 26, ի Պետերբուրգ:
1302. 238ա Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար:
1303. 238ա Առ տիրացու Յարութիւնն, ի Ղզլար:
1304. 238ա Առ մահտեսի Եսային, ի Ղզլար:
1305. 238ա Առ տէր Առաքելն ի Մօզդօկ... դեկտեմբերի 26, ի Պետերբուրգ:
1306.238ա Առ պարոն Ստեփան Հաւուշտրովն:
1307. 238ա Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան:
1308. 238ա Առ Թադդէոս վարդապետն. դեկտեմբերի 20, ի Պետերբուրգ:
1309. 238բ Առ Զաքար Իվանիչն, ի Մօսկով. 1798, դեկտեմբերի 27, ի Պետերբուրգ:
1310. 238բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան. դեկտեմբերի 23:
1311. 238բ Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. դեկտեմբերի 23:
1312. 238բ Առ Սիմօն Սերգէյիչն, ի Հաշտարխան:
1313. 238բ Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար:
1314. 238բ Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ. դեկտեմբերի 23:
1315. 238բ Առ Թադդէոս եպիսկոպոսն, ի Նախիջեւան. դեկտեմբերի 23, ի Պետերբուրգ:
1316. 239ա Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան. դեկտեմբերի 23, ի Նախիջեւան:
1317. 239ա Առ գլավայ պարոն Դանիէլն. դեկտեմբերի 23, ի Պետերբուրգ:
1318. 239ա Առ Գրիգոր վարդապետն, ի Գրիգորիուպօլ. դեկտեմբերի 23:
1319. 239ա Առ պարոն Ստեփան Դաւիթովն. դեկտեմբերի 23:
1320. 239ա Առ Մարտին Գալուստիչն, ի Մօսկով. 1798, դեկտեմբերի 30, ի Պետերբուրգ:
1321. 239ա Առ տէր Զաքարն, ի Մօսկով. դեկտեմբերի 30:
1322. 239ա Առ քնեազ Դաւիթն:
1323. 239ա Առ երէցփոխ պարոն Պետրոս Քալանթարն, ի Մօոսկով:
1324. 239բ Առ Աւէտ Գալուստիչն, ի Մօսկով:
1325. 239բ Գերազնիւ աղայ Մինասն, ի Մօսկով. դեկտեմբերի 30:
1326. 239բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան. դեկտեմբերի 30, ի Պետերբուրգ:
1327. 239բ Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. դեկտեմբերի 30, ի Պետերբուրգ:
1328. 239բ-40ա Առ վեհազնեայ Իվան Պետրովիչն, ի Թագանռօկ. դեկտեմբերի 30, ի Պետերբուրգ:
1329. 240աբ Առ Կարապետ վարդապետն, ազնուականսն, դատաւորացն եւ բոլոր քաղաքացի եւ գիւղացի ժողովրդոցն մերոց. դեկտեմբերի 30:
1330. 240բ-1ա Զայս եւս գրեցաք առ Կարապետ վարդապետն, պարոն Մկրտիչն եւ այլ բարի անձինսն՝ հասարակութեանն Նախիջեւանու. դեկտեմբերի 30:
1331. 241ա Գերապատուելի Զաքար Իվանիչն, ի Մօսկով. դեկտեմբերի 30, ի Պետերբուրգ:
1332. 241աբ Առ Գրիգոր վարդապետն, ի Գրիգորիուպօլ. 1799, յունվարի 2:
1333. 241բ Առ Գրիգոր վարդապետն. 1799, յունվարի մուտն:
1334. 241բ Առ պարոն գլավայն, ազնուականսն եւ դատաւորսն, ի Նախիջեւան. 1799, յունվարի 6, ի Պետերբուրգ:
1335. 241բ Առ Կարապետ վարդապետն:
1336. 241բ Առ Աբրահամ վարդապետն:
1337. 241բ Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ:
1338. 241բ Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. 1799, յունվարի 6:
1339. 241բ Առ Թադդէոս վարդապետն:
1340. 241բ Առ պարոն Մկրտիչն:
1341. 241բ Առ Գրիգոր վարդապետն:
1342. 242ա Առ քնեազ Սօլօմօնն եւ Զաքարիայն, ի Թիֆլիզ. 1799, յունվարի 6:
1343. 242ա Առ Հերակլ արքայն:
1344. 242ա Առ աղայ Յովակիմն, ի Մօսկով:
1345. 242ա Առ աղայ Մինասն. յունվարի 11:
1346. 242ա Առ Զաքար Իվանիչն:
1347. 242ա Առ պարոն Մարտիրոսն Գալստեան, ի Մօսկով. յունվարի 11, ի Պետերբուրգ:
1348. 242ա Առ պարոն Մարգար Մանիչարովն, ի Մօսկով. յունվարի 11, ի Պետերբուրգ:
1349. 242ա Առ տէր Սահակն, ի Ղզլար. 1799, յունվարի 11:
1350. 242ա Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան. յունվարի 13:
1351. 242ա Առ Սիմօն Սերգէյիչն. յունվարի 13:
1352. 242ա Գերապատուելի Մկրտումն. յունվարի 13:
1353. 242ա Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ, յունվարի 13:
1354. 242բ Առ տէր Սահակն, ի Ղզլար. 1799, յունվարի 13:
1355. 242բ Առ Կարապետ վարդապետն, գլավայն, հոգաբարձուսն եւ դատաւորսն քաղաքին Նախիջեւանու. յունվարի 13:
1356. 242բ Առ Գրիգոր վարդապետն. յունվարի 13:
1357. 242բ Առ Կարապետ վարդապետն եւ հոգւոր կառավարութիւնն Նախիջեւանու՝ հրաման. Յ. Ա. Ե. յունվարի 13:
1358. 242բ Առ Կարապետ վարդապետն. յունվարի 15:
1359. 243ա Առ պարոն Պօղոս Թումանովն, ի Գրիգորիուպօլ. յունվարի 15:
1360. 243ա Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. յունվարի 22, ի Պետերբուրգ:
1361. 243ա Առ Թադդէոս վարդապետն. յունվարի 21:
1362. 243ա Առ Սիմօն Սերգէյիչն. յունվարի 12:
1363. 243բ Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան. յունվարի 22:
1364. 243բ Առ Աբրահամ վարդապետն, ի Ղռիմ:
1365. 243բ Առ տէր Մինասն:
1366. 243բ Առ տէր Առաքելն:
1367. 243բ Առ Կարապետ վարդապետն, դատաւորսն, հոգաբարձուսն եւ իշխանսն Նախիջեւանու. 1799, յունվարի 21, ի Հաշտարխան:
1368. 243բ-5ա Առ Հաշտարխանու հոգեւոր կանցիստօրն՝ մեր հրաման. 1799, յունվարի 27, ի Պետերբուրգ:
1369. 245բ Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան:
1370. 245բ Առ պարոն Մկրտիչն, ի Նախիջեւան. յունվարի 27:
1371. 245բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան. յունվարի 27:
1372. 245բ Առ Պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. յունվարի 27:
1373. 246ա Առ երիցփոխ Սարգիսն, ի Հաշտարխան. յունվարի 27, ի Պետերբուրգ:
1373. 246ա Առ մահտեսի Աստուածատուրն, ի Նախիջեւան. յունվարի 27:
1374. 246ա Առ Գրիգոր վարդապետն, ի Գրիգորիուպօլ. 1799, փետրվարի 2, ի Պետերբուրգ:
1375. 246ա Առ տէր Յակոբն, ի Հաշտարխան. 1799, փետրվարի 3, ի Պետերբուրգ:
1376. 246բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան:
1377. 246բ-7բ Կոնդակ առ Հաշտարխանու հասարակութիւնն. 1799, փետրվարի 3:
1378. 247բ Առ Աւետ Գալուստիչն, ի Մօսկով. փետրվարի 8:
1379. 247բ Առ տէր Զաքարն, ի Մօսկով. փետրվարի 8:
1380. 247բ Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան. 1799, փետրվար 20, ի Պետերբուրգ:
1381. 247բ-8ա Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան. փետրվարի 20, ի Պետերբուրգ:
1382. 248ա Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. փետրվարի 20, ի Պետերբուրգ:
1383. 248աբ Առ Գրիգոր վարդապետն. 1799, փետրվարի 20:
1384. 248բ Առ պարոն Պօղոս Թումանովն, ի Գրիգորիուպօլ. 1799, փետրվարի 20, ի Պետերբուրգ:
1385. 249ա Գերազնիւ պարոն Ստեփան Դաւիթովն, ի Գրիգորիուպօլ. Փետրվարի 20:
1386. 249ա Առ Գրիգոր վարդապետն. 1799, փետրվարի 25, ի Պետերբուրգ:
1387. 249բ Առ պարոն Յովհաննէս Սաթովն, ի Գրիգորիուպօլ. 1799, փետրվարի 25:
1388. 249բ Գերազնիւ պարոն Ստեփան Դաւիթովն, ի Գրիգորիուպօլ. փետրվարի 15:
1389. 249բ Առ Գրիգոր վարդապետն. 1799, փետրվարի 27:
1390. 249բ Առ Թադդէոս վարդապետն. փետրվարի 27, ի Պետերբուրգ:
1391. 249բ Առ Քրիստափոր Առաքելիչն, ի Յեագօրցկի. 1799, փետրվարի 27, ի Պետերբուրգ:
1392. 250ա Առ տէր Պետրոսն, ի Յեագօրցկի. փետրվարի 27:
1393. 250ա Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար. փետրվարի 27, ի Պետերբուրգ:
1394. 250ա Առ Գրիգոր վարդապետն:
1395. 250ա Զտառապանս եւ զնեղութիւն ժողովրդեանն քաղաքին. փետրվարի 22:
1396. 250ա Առ պարոն Պօղոսն, ի Գրիգորիուպօլ:
1397. 250բ Առ գուբեռնաթ Սելէնցկին, ի Նօվօրօսիայ. 1799, փետրվարի 22, ի Պետերբուրգ:
1398. 250բ Առ Իւան Պետրովիչ Գասպարովն, ի Թագանռօգ. 1799, փետրվարի 22:
1399. 250բ Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան. փետրվարի 22:
1400. 250բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան. փետրվարի 25:
1401. 250բ-1ա Գերպատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. փետրվարի 25:
1402. 251ա Առ նոր դատաւորսն Հաշտարխանու՝ պարոն Պետրոսն Մկրտչեան, պարոն Յարութիւնն Գրիգորեան եւ պարոն Մկրտիչն Թամազէնց. 1799, փետրվարի 25, ի Պետերբուրգ:
1403. 251ա Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ, փետրվարի 25:
1404. 251ա Առ պարոն Զարօն, ի Մօզդօկ. 1799, փետրվարի 25, ի Պետերբուրգ:
1405. 251բ Առ գլավայ պարոն Դանիէլն, գերապատուելի դատաւորք պարոն Այտինն, պարոն Յովհաննէսն եւ մահտեսի պարոն Խաչերեսն, ի Նախիջեւան. 1799, փետրվարի 25, ի Պետերբուրգ:
1406. 251բ Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան. 1799, փետրվարի 25, ի Պետերբուրգ:
1407. 252ա Առ տէր Աւետիկն, ի Գրիգորիուպօլ. փետրվարի 25:
1408. 252աբ Առ քնեազ Սօլօմօնն եւ Զաքարիայն, ի Թիլֆիզ. փետրվարի 25:
1409. 252բ Առ արքայորդի Դաւիթն, ի Թիլֆիզ. փետրվարի 25, ի Պետերբուրգ:
1410. 252բ Ի Թիլֆիզ, առ պարոն Եսայի Ուզբաշեանն. 1799, մարտի 3:
1411. 253աբ Առ գեղարդակիր Յովհաննէս եպիսկոպոսն, ի Թիլֆիզ. 1799, մարտի 3, ի Պետերբուրգ:
1412. 253բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան. մարտի 3:
1413. 253բ Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. 1799, մարտի 3, ի Պետերբուրգ:
1414. 254ա Առ Թաղայ պարոն Դաւիթն, ի Հաշտարխան. մարտի 3:
1415. 254ա Առ պարոն Առաքելն, ի Մօզդօկ. մարտի 3:
1416. 254ա Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան. մարտի 3:
1417. 254ա Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար. մարտի 3:
1418. 254ա Առ Գեօրկի արքայն, ի Վիրս. մայիսի 3:
1419. 254ա Առ մեր քնեազ Սօլօմօնն. 1799, մարտի 3, ի Պետերբուրգ:
1420. 254բ-6ա Առ Նախիջեւանու գլավայն, հոգաբարձուսն, դատաւորսն եւ բոլոր ժողովուրդսն գրեցաւ ընդ մահտեսի Նազարէթին. Յովսէփ արքեպիսկոպոս, 1799, մարտի 9, ի Պետերբուրգ:
1421. 256ա Առ ազնիւ պարոն Մկրտիչն:
1422. 256ա Առ պարոն Յակօբ Կիւզէլովն:
1423. 256ա Առ պարոն Յարութիւնն:
1424. 256ա Առ մահտեսի պարոն Աստուածատուրն:
1425. 256ա Առ գլավայ պարոն Դանիէլն Ղարաղաշեան:
1426. 256ա Առ պարոն Ստեփանն եւ Լուսեղէնն:
1427. 256աբ Առ Կարապետ վարդապետն. մարտի 9:
1428. 256բ Առ աքմաքչի բաշի պարոն Եղիազարն:
1429. 256բ Առ Թադդէոս եպիսկոպոսն:
1430. 256բ Առ Յովհաննէս վարդապետն. 1799, մարտի 9, ի Պետերբուրգ:
1431. 256բ Առ աղայ Մինասն:
1432. 256բ Առ Զաքար Իւանիչն:
1433. 256բ Առ Աւետ Գալուստիչն. մարտի 9:
1434. 256բ Առ Թադդէոս վարդապետն. մարտի 20:
1435. 256բ Առ պարոն Մկրտումն. մարտի 20:
1436. 257ա Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ. մարտի 20:
1437. 257ա Առ Ուռումէլու առաջնորդ Դանիէլ եպիսկոպոսն:
1438. 257ա Առ Գեօրկի արքայն, ի Վիրս. մարտի 20:
1439. 257ա Առ մեր քնեազ Սօլօմօնն եւ խնամի պարոն Եսային. մարտի 20:
1440. 257ա Առ Կարապետ վարդապետն. 1799, մարտի 20, ի Պետերբուրգ:
1441. 257ա Առ պարոն Պօղոսն եւ պարոն Սաթովն, ի Գրիգորիուպօլ. մարտի 25:
1442. 257ա Հրաման՝ Գրիգորիուպօլու հոգեւոր դատարանն... մարտի 25:
1443. 257ա Առ Կարապետ վարդապետն. մարտի 27:
1444. 257ա Առ պարոն Մկրտիչն, ի Նախիջեւան:
1445. 257ա Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան. 1799, մարտի 27, ի Պետերբուրգ:
1446. 257բ Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. մարտի 27:
1447. 257բ Առ մեր տիրացու Յարութիւնն, ի Ղզլար. մարտի 27:
1448. 257բ Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար. մարտի 27:
1449. 257բ Առ պարոն Նիկողոս Աղաբաբովն, ի Մօսկով. մարտի 27:
1450. 257բ Առ աղայ Մինասն, ի Մօսկով. մարտի 22:
1451. 257բ Առ Աւետ Գալուստիչն, ի Մօսկով. մարտի 22:
1452. 258ա Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. 1799, մարտի 24, ի Պետերբուրգ:
1453. 258ա Առ Սիմօն Սերգէյիչն. մարտի 24:
1454. 258ա Առ պարոն Գասպար Մուրատովն. մարտի 24:
1456. 258բ Առ Թադդէոս վարդապետն. մարտի 24:
1457. 258բ Առ Զաքար Իվանիչն, ի Մօսկով. մարտի 25:
1458. 258բ Առ աղայ Մինասն, ի Մօսկով. մարտի 25:
1459. 258բ Առ Կարապետ վարդապետն. մարտի 27:
1460. 258բ Առ պարոն Մկրտիչն, ի Նախիջեւան. մարտի 31:
1461. 258բ Առ պարոն Աստուածատուրն, ի Նախիջեւան. մարտի 31:
1462. 259ա Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. մարտի 31:
1463. 259 Առ Թաղայ պարոն Դաւիթն, ի Հաշտարխան. մարտի 31:
1464. 259ա Առ Թադդէոս վարդապետն. մարտի 31:
1465. 259ա Առ արքայորդի Դաւիթն, ի Վիրս. մարտի 31:
1466. 259ա Առ քնեազ Սօլօմօնն եւ Զաքրիայն. մարտի 31:
1467. 259ա Գերազնիւ պարոն Կարապետ Մանէիչն, ի Ղզլար. մարտի 31:
1468. 259ա Առ տէր Առաքելն, պարոն Թառուշարովն. մարտի 31:
1469. 259բ Առ պարոն Մարգար Մանիչարովն, ի Մօսկով. յապրիլի 5:
1470. 259բ Առ պարոն Նիկողայոս Աղաբաբովն:
1471. 259բ Առ Եագօր Աբէլիչն:
1472. 259բ Առ աղայ Պօղոսն:
1473. 259բ Առ պարոն Քալանթարն:
1474. 259բ Առ Իւան Առաքելիչն:
1475. 259բ Առ տէր Պետրոսն:
1476. 259բ Առ տէր Զաքարն:
1477. 259բ Առ Զաքար Իվանիչն. յապրիլի 5:
1478. 259բ Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան. յապրիլի 7:
1479. 259բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան. 1799, յապրիլի 7, ի Պետերբուրգ:
1480. 259բ Առ Աբրահամ վարդապետն, ի Ղռիմ. յապրիլի 7:
1481. 259բ Առ հոգեւոր կառավարութիւնն Գրիգորիուպօլու, դատաւորացն եւ բոլոր ժողովրդեանն. 1799, յապրիլի 25, ի Պետերբուրգ:
1483. 260ա Առ գերազնիւ աղայ Մինաս եւ առ Զաքար Իվանիչն գրեցաք, ի Մօսկով. 1799, յապրիլի 19, Յովսէփ արքեպիսկոպոս, ի Սանկթ Պետերբուրգ:
1484. 260բ Առ Թադդէոս վարդապետն. 1799, յապրիլի 21:
1485. 260բ Առ պարոն Մկրտումն:
1486. 260բ Առ Կարապետ վարդապետն:
1487. 260բ Առ Աբրահամ վարդապետն:
1488. 260բ Առ տէր Մինասն եւ բոլոր հասարակութիւնն Ղզլարու:
1489. 260բ Առ տէր Առաքելն եւ բոլոր հասարակութիւնն Ղզլարու:
1490. 260բ Առ Դարբանդու եւ Մուսկուրու ժողովուրդն. յապրիլի 22:
1491. 260բ Առ մեր Սիմօն Մատաթովն, ի Ղռիմ. յապրիլի 27:
1492. 260բ Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար. յապրիլի 28:
1493. 260բ Առ պարոն Յարութիւնն, ի Ղզլար. յապրիլի 28:
1494. 260բ Առ պարոն Յօհանն, ի Ղզլար, զմխիթարականս վասն մօրն իւրոյ ըստ վերոյ մտացն եւ թուոյն (այսչափ):
1495. 261ա Առ նոր գլավայ պարոն Նիկողոսն, ի Ղզլար. յապրիլի 28:
1496. 261ա Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ. յապրիլի 28:
1497. 261ա Առ պարոն Գուրգէնն, ի Ղզլար. յապրիլի 28:
1498. 261ա Առ պարոն Մարգար Ագլինցովն, ի Ղզլար. յապրիլի 28:
1499. 261ա Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան. յապրիլի 28:
1500. 261ա Առ պարոն Մկրտիչն:
1501. 261ա Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան. յապրիլի 28:
1502. 261բ Գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. 1799, յապրիլի 28:
1503. 261բ Ի Թիլֆիզ՝ առ արքայն, ընդ քնեազ Գարսեվանին. մայիսի 2:
1504. 261բ Առ արքաորդի Դաւիթն:
1505. 261բ Առ արքաորդի Իւանէն:
1506. 261բ Առ թագուհին:
1507. 261բ Առ Գաբրիէլն:
1508. 261բ Առ Եւթիմէ արքիմանդրիտն:
1509. 261բ Առ Մուխրան պարոնն:
1510. 261բ Չօլաղովն:
1511. 261բ Առ փեսայ Գիւին:
1512. 261բ Առ Շիօշն:
1513. 261բ Առ մեր քնեազ Սօլօմօնն:
1514. 261բ Առ Գայէօս եպիսկոպոսն, ի Մօզդօկ. 1799, մայիսի մուտն:
1515. 261բ Առ Վախտանգին:
1516. 261բ Առ գլավայն, ընդ Գարսեվանին:
1517. 262ա Գրիգորիուպօլու հոգեւոր դատարանիդ հրաման. մայիսի 2:
1518. 262աբ Առ պարոն Յովհաննէս Սաթովն. մայիսի 2:
1519. 262բ Գերազնիւ պարոն Պօղոս Թումանովն. 1799, մայիսի մուտն:
1520. 262բ-3ա Գրիգորիուպօլու հասարակութեանն. 1799, մայիսի մուտն, ի Պետերբուրգ:
1521. 263ա Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան. մայիսի 5:
1522. 263ա Առ պարոն Մկրտիչն, ի Նախիջեւան. մայիսի 5:
1523. 263ա Առ պարոն Դանիէլ Ղարաղաշեանն, ի Նախիջեւան. մայիսի 5:
1524. 263ա Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան. մայիսի 5:
1525. 263ա Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. մայիսի 5:
1526. 263ա Առ պարոն Սիմօն Սերգէյիչն, ի Հաշտարխան, մայիսի 5:
1527. 263ա Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ, ընդ գրոյս եղեալ թուղթն առաքել արքաորդի Դաւիթին. Մայիսի 5:
1528. 263բ Առ աղայ Մինասն եւ Զախար Իվանիչն, ի Մօսկով. մայիսի 20:
1529. 263բ Առ քնեազ Գարսեվանն:
1530. 263բ Առ վեհազնեայ Իւան Պետրովիչ Գասպարովն. մայիսի 20:
1531. 263բ Առ գուբեռնաթ Սելէնցկին, ի Նօվօրօսիա. 1799, մայիսի 20, ի Պետերբուրգ:
1532. 263բ-5ա Առ գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. 1799, մայիսի 13, ի Սանկթ Պետերբուրգ:
1534. 265ա Առ Թադդէոս վարդապետն մեր, ի Հաշտարխան. 1799, մայիսի 13, ի Սանկթ Պետերբուրգ:
1535. 265աբ Առ աւագ քահանայ տէր Մինասն, ի Հաշտարխան. 1799, մայիսի 13, ի Սանկթ Պետերբուրգ:
1536. 265բ Առ Հաշտարխանու պարոն Յովսէփ Էդիլխանեանցն. մայիսի 22:
1537. 265բ Առ տէր Յակօբն:
1538. 265բ Առ Թաղայ պարոն Դաւիթն, ի Հաշտարխան:
1539. 265բ Առ Իւան Դաւիթիչն, ի Հաշտարխան. մայիսի 12:
1540. 265բ Առ Սիմօն Սերգէյիչն, ի Հաշտարխան. մայիսի 12:
1541. 265բ Առ Ղզլարու հասարակութիւնն կոնդակ. 1799, մայիսի 12:
1542. 266ա Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար:
1543. 266ա Առ պարոն Յարութիւնն:
1544. 266ա Առ պարոն Յօհանն:
1545. 266ա Առ պարոն Բէժանն եւ պարոն Մեհէրն:
1546. 266ա Առ պարոն Գուրգէնն:
1547. 266ա Առ գլավայ պարոն Նիկողոսն:
1548. 266ա Առ պարոն Մարգար Ագլիցովն:
1549. 266ա Առ տէր Սահակն:
1550. 266ա Առ տէր Մելիքսէթն. մայիսի 12:
1551. 266ա Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ:
1552. 266ա Առ պարոն Ստեփան Հաւուշտրովն:
1553. 266ա Առ պարոն Մկրտիչն, ի Նախիջեւան:
1554. 266ա Առ պարոն Յակօբն Կիւրեղեան:
1555. 266ա Առ պարոն Աստուածատուրն:
1556. 266ա Առ պարոն Յարութիւնն:
1557. 266ա Առ գլավայ պարոն Դանիէլն:
1558. 266ա Առ Կարապետ վարդապետն, դատաւորսն եւ հոգաբարձուսն:
1559. 266ա Առ Թադդէոս վարդապետն. մայիսի 19:
1560. 266ա Առ պարոն Մկրտումն:
1561. 266բ Առ Սիմօն Սերգէյիչն. մայիսի 29:
1562. 266բ Առ հասարակութիւնն Նախիջեւանու. մայիսի 29:
1563. 266բ Առ Կարապետ վարդապետն:
1564. 266բ Առ խազէզ պարոն Կարապետն, ի Նախիջեւան. մայիսի 29:
1565. 266բ Առ սուրբ Երուսաղէմայ նուիրակ Մկրտիչ վարդապետն, ի Նախիջեւան. մայիսի 29:
1566. 266բ Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ. մայիսի 26:
1567. 266բ Առ Գայեօս եպիսկոպոսն, ի Մօզդօկ. մայիսի 26:
1568. 266բ Առ քնեազ Սօլօմօնն, ի Վիրս:
1569. 267ա Առ Քրիստափոր Առաքելիչն, ի յԵագորեցկի. մայիսի 26:
1570. 267ա Առ Զախար Իվանիչն, ի Մօսկով. մայիսի 30:
1571. 267ա Առ տէր Զախարն, ի Մօսկով. Մայիսի 30:
1572. 267ա Առ ոսկերիչ Դաւիթն, ի Մօսկով. մայիսի 30:
1573. 267ա Առ Գրիգորիուպօլու հասարակութիւնն. յունիսի 1:
1574. 267ա Առ տէր Աւետիկն, պարոն Յարութիւնն, պարոն Բունիաթն, պարոն Մեսրոպն, պարոն Գալուտն, եւ Մարտիրոսն:
1575. 267բ Առ Եփրեմ վարդապետն, ի Հաշտարխան. մայիսի 29:
1576. 267բ Առ Թադդէոս վարդապետն, յունիսի 2:
1577. 267բ Առ Կարապետ վարդապետն:
1578. 267բ Առ Աբրահամ վարդապետն:
1579. 267բ Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար:
1580. 267բ Առ տէր Զաքարն, ի Մօսկով:
1581. 267բ Առ տէր Առաքէլն, ի Մօզդոկ:
1582. 267բ Առ Եփրեմ վարդապետն. յունիսի 2:
1583. 267բ Առ պարոն Մկրտումն Գալստեան. յունիսի 2:
1584. 267բ Առ դարբանդացի պարոն Յարութիւնն, ի Հաշտարխան. յունիսի 2:
1585. 268ա Առ Սիմօն Սերգէյիչն, ի Հաշտարխան. յունիսի 2:
1586. 268ա-70բ Առ գերազնիւ աղայ Մինասն, առ պարոն Զախար Իվանիչն, առ պարոն Մարտիրոսն եւ առ պարոն Աւետիկն, ի Մօսկով. 1799, յունիսի 16, ի Սանկտ Պետերբուրգ:
1587. 270բ Առ Գրիգորիուպօլու հասարակութեանն. 1799, յունիսի 16, ի Սանկթ Պետերբուրգ:
1588. 270բ-1ա Առ գերյարգելի ի Քրիստոս սիրեցեալ Եփրեմ արքեպիսկոպոսն, ի Մօզդօկ. 1799, յունիսի 27:
1589. 271ա Առ նուիրակ Եփրեմ վարդապետն, ի Հաշտարխան. 1799, յունիսի 27:
1590. 271աբ Առ Հաշտարխանու Թադդէոս վարդապետն. 1799, յունիսի 27:
1591. 271բ-2ա Առ գերյարգելի նուիրակ Եփրեմ վարդապետն. 1799, յունիսի 7, ի Սանկթ Պետերբուրգ:
1592. 272ա-3ա Այս եւս գրեցաւ առ նուիրակ Եփեմ վարդապետն:
1593. 273ա Զայս եւս գրեցաւ առ Եփրեմ վարդապետն. 1799, յուլիսի 7:
1594. 273ա Առ Հաշտարխանու Թադդէոս վարդապետն եւ առ պարոն Մկրտումն. 1799, յուլիսի 7:
1595 273ա Եւս առ Թադդէոս վարդապետն եւ առ իշխանսն. 1799, յուլիսի 7, ի Սանկթ Պետերբուրգ:
1596. 273բ Առ Ղզլարու տէր Մինաս աւագ քահանայն, տէր Մելքիսէթ, տէր Սահակ, տէր Մկրտիչ եւ երիցփոխին. 1799, յուլիսի 7:
1597. 273բ Առ Մօզդօկու տէր Առաքելն. 1799, յուլիսի 7, ի Սանկթ Պետերբուրգ:
1598. 273բ Առ Նախիջեւանու Կարապետ վարդապետն, գլավայն դատաւորքն եւ հոգաբարձուքն. 1799, յուլիսի 7, ի Սանկթ Պետերբուրգ:
1599. 273բ-4բ Առ նուիրակ Եփրեմ արքեպիսկոպոսն, ի Մօզդօկ յունիսի 13էն... 1799, յուլիսի 14, ի Սանկտ Պետերբուրգ:
1600. 274բ-5ա Առ Հաշտարխանու հոգեւոր կանցիստօրն. 1799րդ ամի, յուլիսի 14:
1601. 275ա Առ Թադդէոս վարդապետն մեր:
1602. 275ա Եւս առ պարոն Մկրտումն անցքն... յուլիսի 14:
1603. 275ա Առ տէր Մինասն Ղզլարու եւ առ տէր Առաքելն Մօզդօկու:
1604. 275ա Առ Նախիջեւանու Կարապետ վարդապետն. յուլիսի 14:
1605. 275բ-6բ Առ Գրիգորիուպօլու հասարակութեանն կոնդակ. 1799, յուլիսի 15, ի Սանկթ Պետերբուրգ:
1606. 276բ Առ պարոն Պօղօս եւ եւս պարոն Աթովն. 1799, յուլիսի 15, ի Պետերբուրգ:
1607. 276-7բ Առ նուիրակ Եփրեմ արքեպիսկոպոսն. 1799, ի Սանկտ Պետերբուրգ:
1608. 277բ Առ Հաշտարխանու Թադդէոս վարդապետն. 1799, յուլիսի 21, ի Պետերբուրգ:
1609. 278ա Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. 1799, յուլիսի 21, ի Պետերբուրգ:
1610. 278ա Առ պարոն Յովսէփ Էսկէրխանեանն, ի Հաշտարխան. 1799, յուլիսի 21, ի Սանկթ Պետերբուրգ:
1611. 278ա Առ մեր Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան. 1799, յուլիսի 21, ի Սանկթ Պետերբուրգ:
1612. 278բ Առ Նախիջեւանու Կարապետ վարդապետին, դատաւորաց եւ հոգաբարձուացն. 1799, յուլիսի 21, ի Սանկթ Պետերբուրգ:
1613. 278բ-9ա Առ սիրեցեալ որդի Աբրահամ վարդապետն, ի Ղռիմ. 1799, յուլիսի 21, ի Սանկթ Պետերբուրգ:
1614. 279ա Առ տէր Մինասն, ի Ղզլար. 1799, յուլիսի 21, ի Պետերբուրգ:
1615. 279ա Առ տէր Սահակն, ի Ղզլար. յուլիսի 21:
1616. 279բ Առ ազնիւ գլավայն, ի Ղզլար. 1799, յուլիսի 21, ի Սանկթ Պետերբուրգ:
1617. 279բ Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ. 1799, յուլիսի 21, ի Ս. Պետերբուրգ:
1618. 279բ Առ մեր Սիմօնն, ի Մօսկով. 1799, յուլիսի 21, ի Սանկտ Պետերբուրգ:
1619. 279բ-80ա Առ ամենայն վիճակս իմ, ընդ թագաւորի մանիֆեստին. 1799, յուլիսի 28, ի Սանկտ Պետերբուրգ:
1620. 280բ Առ Նախիջեւանու ազնուագոյն դատաւորսն եւ առ հոգաբարձուսն եւ համայն հասարակութեանն, ընդ գլավայ պարոն Կարապետին... (թ. 280-1ի միջեւ մէկ թերթ պատռած-հանած):
– 281ա ///մինչ գալն մեր այդր ձմեռն վեց ձիոյ... 1799, յուլիսի 28, ի Ս. Պետերբուրգ:
1681. 281ա Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. 1799, յուլիսի 28, ի Սանկտ Պետերբուրգ:
1682. 281ա Առ Կարապետ վարդապետն, ի Հաշտարխան. յուլիսի 28:
1683. 281բ Առ Աբրահամ վարդապետն, ի Ղռիմ. 1799, յուլիսի 28, ի Ս. Պետերբուրգ:
1684. 281բ Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ. 1799, յուլիսի 28, ի Ս. Պետերբուրգ:
1625. 281բ-2բ Առ սիրեցեալ եղբայր Թադդէոս եպիսկոպոսն, ի Նախիջեւան. 1799 յուլիսի 28, ի Սանկտ Պետերբուրգ:
1626. 282բ Առ Գրիգորիուպօլու հոգեւոր դատար[ա]նն մեր. յօգօստօսի 1, ի Ս. Պետերբուրգ:
1627. 282բ Առ պարոն Պօղօս Թումանովն, ի Գրիգորիուպօլ. յօգօստօսի 1, ի Ս. Պետերբուրգ:
1628. 282բ Եւս գրեցաւ Գրիգորիուպօլու հասարակութեանն. յօգօստօսի 1:
1629. 283աբ Առ Հաշտարխանու հասարակութեանն. 1799, յօգօստօսի 4, ի Սանկտ Պետերբուրգ:
1630. 283բ Ի Հաշտարխան, առ պարոն Մկրտումն. 1799, յօգօստօսի 4, ի Սանկտ Պետերբուրգ:
1631. 284ա Ընդ հասարակութեանն հաշտարխանցւոց զայս եւս գրեցաւ. յօգօստօսի 4, ի Ս. Պետերբուրգ:
1632-1633. 284ա Ըստ զօրութեան վերոյ գրեալ պրվելէկացն զվերահաստատումին. յօգօստօսի 4, ի Ս. Պետերբուրգ:
1634. 284բ-5բ Առ Հաշտարխանու հասարակութեան երեւելի անձանց ամենայնից. 1799 յօգօստօսի 11, ի Ս. Պետերբուրգ:
1635. 285բ-6բ Առ գերապատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. 1799, յօգօստօսի 11, ի Ս. Պետերբուրգ:
1636. 287ա Առ Հաշտարխանու Թադդէոս վարդապետն. 1799, յօգօստօսի 11, ի Ս. Պետերբուրգ:
1637. 287ա-8ա Առ Նախիջեւանու Կարապետ վարդապետն, դատաւորսն, հոգաբարձուսն եւ գլավայն. 1799, յօգօստօսի 11, ի Ս. Պետերբուրգ:
1638. 288ա Զայս եւս գրեցաւ առ Նախիջեւանցւոց հասարակութեանն:
1639. 288ա Ի Թիլֆիզ, առ Եսայի Եուզբաշեանն. 1799, յօգօստօսի 11, ի Ս. Պետերբուրգ:
1640. 288բ Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ:
1641. 288բ Ի Հաշտարխան, առ տէր Մինասն. 1799, յօգօստօսի 11, ի Ս. Պետերբուրգ:
1642. 288բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան. 1799, յօգօստօսի 18, ի Ս. Պետերբուրգ:
1643. 289ա Առ գերպատուելի պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. 1799, յօգօստօսի 18, ի Ս. Պետերբուրգ:
1644. 289ա Առ գերազնիւ Սիմոն Սերգէյիչն, ի Հաշտարխան. 1799, յօգօստօսի 18, ի Պետերբուրգ:
1645. 289բ Ի գիլան առ մեր Յովհաննէս Ամբարդանեն. 1799, յօգօստօսի 18, ի Ս. Պետերբուրգ:
1646. 289բ Առ մեր Աւթանդիլն, ի Բուխարայ, մարտի 20էն... 1799, յօգօստօսի 18:
1647. 290աբ Առ պարոն Մատթէոսն եւ Տայիջան պարոն Գասպարն, ի Հաշտարխան. 1799, յօգօստօսի 18, ի Սանկտ Պետերբուրգ:
1648. 290բ Առ Աւէտ Գալուստիչն, ի Մօսկով, 1799, յօգօստօսի 18, ի Սանկտ Պետերբուրգ:
1649. 290բ Առ մեր Սիմօնն, ի Մօսկով. յօգօստօսի 18, ի Ս. Պ.:
1650. 291ա Առ մեր Պետրոս սարկաւագն, ի Մօսկով. 1799, յօգօստօսի 18:
1651. 291ա Առ մեր քնեազ Սօլօմօնն, ի Թիլֆիզ, յօգօստօսի 18:
1652. 291ա Առ գեղարդակիր Յովհաննէս վարդապետն, ի Թիլֆիզ. 1799, յօգօստօսի:
1653. 291ա Առ տէր Յովհաննէսն Վանքի, ի Թիլֆիզ. 1799, յօգօստօսի 18:
1654. 291ա Առ մեր տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ. յօգօստօսի 18:
1655. 291ա Առ մեր Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան:
1656. 291բ Առ Հաշտարխանու Թադդէոս վարդապետն. 1799, յօգօստօսի 25, ի Ս. Պետերբուրգ:
1657. 291բ Ի Հաշտարխան, առ պարոն Մկրտումն եւ Սիմօն Սերգէյիչն. յօգօստօսի 25, ի Ս. Պետերբուրգ:
1658. 291բ-2ա Ի Նախիջեւան, առ Կարապետ վարդապետն. 1799, յօգօստօսի 25, ի Սանկթ Պետերբուրգ:
1659. 292ա Ի Ղզլար, առ տէր Մինասն:
1660. 292բ Ի Ղզլար, առ հանգուցեալ Կուրկէնի որդի ազնիւ Վարդան. 1799, յօգօստօսի 25, ի Ս. Պետերբուրգ:
1661. 292բ Ի Ղզլար, առ գերազնիւ Մանիիչի որդի Կարապետն. 1799, յօգօստօսի 25, ի Ս. Պետերբուրգ:
1662. 292բ-3ա Առ Վրաց արքայ Կիօրկին, ի Թիլֆիզ. 1799, սեպտեմբերի 1, ի Ս. Պետերբուրգ:
1663. 293աբ Ի Թիլֆիզ, առ մեր քնեազ Սօլօմօնն. 1799, սեպտեմբերի 1, ի Ս. Պետերբուրգ:
1664. 294ա Հրաման առ յաջորդ Թադդէոս վարդապետն եւ առ կանցէստօրդ մեր. 1799, սեպտեմբերի 1, ի Ս. Պետերբուրգ:
1665. 294բ-5ա Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան. 1799, սեպտեմբերի 1, ի Ս. Պետերբուրգ:
1666. 295ա Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. 1799, սեպտեմբերի 1, ի Սանկտ Պետերբուրգ:
1667. 295ա, 296բ Ի Ղզլար, առ տէր Մինասն, 1799, սեպտեմբերի 1, ի Ս. Պետերբուրգ:
1668. 296բ-7ա Ի Յովսէփայ արքեպիսկոպոսէ օրհնութեամբ, 1799, սեպտեմբերի 1, ի Ս. Պետերբուրգ:
1669. 297աբ Առ Եփրեմ վարդապետն, ի Ղզլար. 1799, սեպտեմբերի 1, ի Ս. Պետերբուրգ:
1670. 297բ-8ա Առ տէր Առաքելն, ի Մօզդօկ. 1799, սեպտեմբերի 1:
1671. 298աբԻ Յովսէփայ արքեպիսկոպոսէ. 1799, սեպտեմբերի 1, ի Ս. Պետերբուրգ:
1672. 298բ-9ա Ի Յովսէփայ արքեպիսկոպոսէ օրհնութեամբ ծանիր սիրեցեալ որդիք. 1799, սեպտեմբերի 1, ի Սանկթ Պետերբուրգ:
1673. 299ա Առ խազնադար պարոն Յարութիւնն, ի Ղռիմ. 1799, սեպտեմբերի 1, ի Ս. Պետերբուրգ:
1674. 299աբ Առ տէր Զաքարն. 1799, սեպտեմբերի 1, ի Ս. Պետերբուրգ:
1675. 299բ Առ ի Քրիստոս եղբայր Թադդէոս վարդապետն, 1799, սեպտեմբերի 18, Ս. Պետերբուրգ:
1676. 299բ-300բ Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան. 1799, սեպտեմբերի 1:
1677. 300բ Առ մեր գլավայ պարոն Կարապետն, ի Նախիջեւան. 1799, սեպտեմբերի 1, ի Ս. Պետերբուրգ:
1678. 300բ-1ա Ի Գիլան, առ Յովհաննէս Ամբարտարովն. 1799, սեպտեմբերի 8, ի Ս. Պետերբուրգ:
1679. 301աբ Առ մեր Յովսէփն Ֆօնդօյեան, ի Գիլան. 1799, սեպտեմբերի 8, ի Ս. Պետերբուրգ:
1680. 301բ-2ա Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան. 1799, սեպտեմբերի 8, ի Ս. Պետերբուրգ:
1681. 302ա Առ գերազնիւ Սիմօն Սերգէյիչն, ի Հաշտարխան. սեպտեմբերի 8:
1682. 302բ Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. 1799, սեպտեմբերի 9, ի Ս. Պետերբուրգ:
1683. 302բ Ի Հաշտարխան առ պարոն Յովսէփ Ակարխանեանն. 1799, սեպտեմբերի 8, ի Ս. Պետերբուրգ:
1684. 302բ-3ա Առ Նուիրակ Եփրեմ վարդապետն, ի Հաշտարխան. 1799, սեպտեմբերի 8, ի Ս. Պետերբուրգ:
1685. 303աբ Առ Թադդէոս եպիսկոպոսն, ի Նախիջեւան. 1799, սեպտեմբերի 8, ի Ս. Պետերբուրգ:
1686. 303բ Առ տէր Զաքար եւ տէր Յակօբն, 1799, սեպտեմբերի 8, ի Ս. Պետերբուրգ:
1687. 303բ Առ Աբրահամ վարդապետն, ի Ղռիմ. 1799, սեպտեմբերի 8, ի Ս. Պետերբուրգ:
1688. 304ա Առ Կարապետ վարդապետն, ի Նախիջեւան. 1799, սեպտեմբերի 8, ի Ս. Պետերբուրգ:
1689. 304ա Ի Հաշտարխան. Թադդէոս վարադապետին հաստատիլն պրվելեկի. սեպտեմբերի 15:
1690. 304ա Պարոն Մկրտումին զպատասխան գրոյն իւրոյ. սեպտեմբերի 15:
1691. 304ա Սիմօն Սերգէյիչն. 1799, սեպտեմբերի 15:
1692. 304ա Ի հօրն առ տէր Զաքարն՝ Թադդէոս եպիսկոպոսին առ մեզ գալ. սեպտեմբերի 15:
1693. 304բ Ի յամսի տիրացու Եակօբն մահտեսի Գէորգեան. սեպտեմբերի 15:
1694. 304բ-6ա Ի Հաշտարխան, առ Թադդէոս վարդապետն. 1799, սեպտեմբերի 22, ի Ս. Պետերբուրգ:
1695. 306աբ Զայս եւս գրեցաւ առ Թադդէոս վարդապետն:
1696. 306բ Ի Հաշտարխան, առ պարոն Մկրտումն, սեպտեմբերի 22:
1697. 306բ-7ա Ի Նախիջեւան, առ Կարապետ վարդապետն. 1799, սեպտեմբերի 22, ի Ս. Պետերբուրգ:
1698. 307ա Ի Հաշտարխան, առ հոգեւոր կանցիստօրքն. 1799, սեպտեմբերի 22, ի Ս. Պետերբուրգ:
1699. 307ա-8ա Ի Նախիջեւան, առ գլավայն, առ դատաւորսն եւ առ հոգաբարձուսն. 1799, սեպտեմբերի 29, ի Ս. Պետերբուրգ:
1700. 308բ Առ Կարապետ վարդապետն. սեպտեմբերի 29, ի Ս. Պետերբուրգ:
1701. 308բ Ի Հաշտարխան, առ Թադդէոս վարդապետն. 1799, սեպտեմբերի 29, ի Ս. Պետերբուրգ:
1702. 308բ Ի Հաշտարխան, առ պարոն Մկրտումն. 1799, սեպտեմբերի 29, ի Ս. Պետերբուրգ:
1703. 308բ Ի Մօզդօկ, առ պարոն Առաքելն... սեպտեմբերի 29:
1704. 309ա Հրաման առ Հաշտարխանու հոգեւոր կանցիստօրն մեր. 1799, հոգտեմբերի 6, ի Ս. Պետերբուրգ:
1705. 309ա Ի Հաշտարխան, առ Թադդէոս վարդապետն. հոգտեմբերի 6:
1706. 309բ Առ պարոն Մկրտումն, ի Հաշտարխան. 1799, հոգտեմբերի 6, ի Ս. Պետերբուրգ:
1707. 309բ-10ա Ի Հաշտարխան, առ Սիմօն Սերգէիչն. 1799, հոգտեմբերի 6, ի Ս. Պետերբուրգ:
1708. 310ա Հրաման առ Նախիջեւանու հոգեւոր կառավարութեանն. 1799, հոգտեմբերի 6, ի Ս. Պետերբուրգ:
1709. 310բ-1բ Առ Հաշտարխանու երեւելի արանցն. 1799, հոգտեմբերի 6, ի Հաշտարխան:
1710. 311բ Ի Հաշտարխան առ Թադդէոս վարդապետն եւ առ պարոն Մկրտումն. 1799, հոգտեմբերի 6, ի Ս. Պետերբուրգ:
1711. 311բ-2ա Ի Նախիջեւան, առ գլավայն, առ դատաւորսն մաղիստրաթի. 1799, հոգտեմբերի 6, ի Ս. Պ.:
1712. 312ա Նոյնպէս առ Կարապետ վարդապետն գրեցաւ. 1799, հոգտեմբերի 6, ի Ս. Պետերբուրգ:
1713. 312աբ Ի Ղռիմ, առ Աբրահամ վարդապետն. 1799, հոգտեմբերի 6, ի Ս. Պետերբուրգ:
1714. 312բ Ի Նախիջեւան, առ Կարապետ վարդապետն. հոգտեմբերի 10:
1715. 313ա Ի Մոսկով, առ Զախար Իվանիչն. հոգտեմբերի 11, ի Ս. Պետերբուրգ:
1716. 313ա Ի Մոսկով, առ Աւետ Գալուստիչն. 1799, հոգտեմբերի 6:
1717. 313աբ Ի Ղռիմ, բոլոր քաղաքսն. 1799, հոգտեմբերի 13, ի Ս. Պետերբուրգ:
1718. 313բ Սոյնպէս եւ առ նուիրակ վարդապետն. 1799, հոգտեմբերի 13, ի Ս. Պետերբուրգ:
1719. 313բ-4բ Ի Հաշտարխան, առ Թադդէոս վարդապետն եւ առ պարոն Մկրտումն. 1799 հոգտեմբերի 13:
1720. 314բ-5բ Ի Ղռիմ, առ Աբրահամ վարդապետն. 1799, հոգտեմբերի 13, ի Ս. Պետերբուրգ:
1721. 315բ Ի Հաշտարխան, առ պայծառ իշխան խնամի աղայ պարօնն. 1799, հոգտեմբերի 13, ի Ս. Պետերբուրգ:
1722. 315բ-6ա Ի Նախիջեւան, առ Կարապետ վարդապետն. 1799, ի Հաշտարխան:
1723. 316աբ Առ պարոն Մկրտումն. հոգտեմբերի 13, ի Ս. Պետերբուրգ:
1724. 316բ Ի Մօզդօկ, առ տէր Առաքելն. 1799, հոգտեմբերի 13, ի Ս. Պետերբուրգ:
1725. 316բ-7ա Ղռիմու Սուրբ Խաչ վանից հոգեւոր կառավարիչ Աբրահամ վարդապետին. 1799, հոգտեմբերի 19, ի Ս. Պետերբուրգ:
1726. 317աբ Ղռիմու աւագ քահանայ տէր Զաքար Առաքելեանին. 1799, հոգտեմբերի 19, ի Ս. Պետերբուրգ:
1727. 317բ Առ Ղռիմու ամենայն հասարակութեանն գրեցաւ. 1799, հոգտեմբերի, ի Ս. Պետերբուրգ:
1728. 317բ Ի Ղարասու, առ աւագ քահանայ տէր Յակօբն. 1799, հոգտեմբերի 20:
1729. 317բ Ի յՕր, առ տէր Զաքար աւագ քահանայն. 1799, հոգտեմբերի 20, ի Ս. Պետերբուրգ:
1730. 318ա Ի Ղռիմ, առ Թադդէոս եպիսկոպոսն. 1799, հոգտեմբերի 20, ի Ս. Պետերբուրգ:
1731. 318աբ Ի Ղռիմ, առ Աբրահամ վարդապետն. 1799, հոգտեմբերի 20, ի Ս. Պետերբուրգ:
1732. 318բ-9ա Ի Ղռիմ, առ Չէրքէզ Յովհաննէս վարդապետն. 1799, հոգտեմբերի 20, ի Ս. Պետերբուրգ:
1733. 319աբ Հաշտարխանու դատաւորաց եւ երեւելի անձանց եւ ամենայն հասարակութեանն. 1799, հոգտեմբերի 20, ի Ս. Պետերբուրգ:
1734. 320ա-1աՌուսերէն նամակների ցանկ՝ 1-18:
1735. 321բ-4բЕго высокопреосвященству, всего въ России обитающаго Армянскаго народа архиепискпопу и кавалеру Иосифу, отъ Статнаго Советника Лазарева - Прошение –Не безъ известно вашему высокопреосвященству... внутри той церкви погребать.
1736. 324բ-5ա Ի Հաշտարխան, առ Թադդէոս վարդապետն. 1799, հոգտեմբերի 20, ի Ս. Պետերբուրգ:
1737. 325ա Ի Հաշտարխան, առ պարոն Մկրտումն եւ առ պարոն Յովսէփն. 1799, հոգտեմբերի 20:
1738. 325ա Ի Հաշտարխան, առ դատաւոր Պետրոս Մկրտչեանն, 1799, հոգտեմբերի 20:
1739. 325բ Ի Նախիջեւան, առ Կարապետ վարդապետն. հոգտեմբերի 20:
1740. 326ա Հրաման ի Հաշտարխանու հոգեւոր կանցիստօրն. 1799, հոգտեմբերի 20, ի Ս. Պետերբուրգ:
1741. 326ա Ի Մօզդօկ, առ տէր Առաքելն. 1799, հոգտեմբերի 20, իՍ. Պետերբուրգ:
1742. 326ա Ի Մօսկով, առ Աւետ Գալուստիչն. 1799, հոգտեմբերի 21, իՍ. Պետերբուրգ:
1743. 326աբ Ի Հաշտարխան, առ Թադդէոս վարդապետն. 1799, հոգտեմբերի 27:
1744. 326բ Ի Հաշտարխան, առ Թաղայն. 1799, հոգտեմբերի 27, ի Ս. Պետերբուրգ:
1745. 326բ-7բ Ի Հաշտարխան, առ պարոն Մկրտումն. 1799, հոգտեմբերի 27, իՍ. Պետերբուրգ:
1746. 327բ Հրաման տէր Զաքար աւագ քահանայիդ. 1799, հոգտեմբերի 27, իՍ. Պետերբուրգ:
1747. 327բ Ի Թիլֆիզ, առ քնեազ Սօլօմօնն. 1799, հոգտեմբերի 27:
1748. 327բ Ի Մօզդօկ, առ տէր Առաքելն Թիֆլիզու. 1799, հոգտեմբերի 27:
1749. 328աբ Ի Սանկթ Պետերբուրգ եղեալ հասարակութեան ազգի մերոյ:
1750. 329աբ Նորին բարձր սրբազնութեան, բոլորից ի Ռուստաստան եղեալ հայոց ազգի հովուապետին եւ ասպետին Յովսէփայ. հոգտեմբերի 6:
1751. 330ա /// յունվարի 6, ի Պետերպուրղ:
1752. 330ա [Ա]ռ գերազնիւ պարոն Ստեփանն, ի Գրիգորիուպօլ. յունվարի 25, ի Պետերպուրղ:
1753. 330բ/// յունվարի 25, ի Պ[ետերպուրղ]:
1754. 330բ Առ Թադդէոս վարդապետն, ի Հաշտարխան. 1798, յունվարի 15:
1755. 330բ Առ Միհրան արքաորդին, ի Կատարինէգրադ... ի բարի գանձուց. եւ այլն երկրորդիլն համարն /// (թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա Դէֆթէր եւ յիշատակարան վիճակի մերոյ՝ սկսեալ յամի Տեառն 1792, եւ ի հայոց թուականիս ՌՄԽԱ. (1792), ի նոյեմբերի մուտն, ի Նախիջեւան: Յովսէփ արքեպիսկոպոս Ռուսաց երկրի եղեալ հայոց ազգին եւ հիմնադիր Նոր Նախիջեւանու եւ Գրիգորիուպօլու:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «/// Արղութեանց, 1344», կազմի Ա. փեղկի աստառին՝ «Հմր 2. Գրութիւնք Յովսէփ արքեպիսկոպոսի Արղութեանց Ռուսաց երկրի, սկսեալ յամի 1792, ի Նոր Նախիջեւան: Մատենադարանապետ Սահակ Վ. Ամատ[ունի]»: 1ա՝ «Հմր 15, Հմր 1344/2951, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», կազմի Բ. փեղկի աստառին փակցուած ճնշադրոշմով թերթիկին՝ «1043 կազմ., 971=1793, июня 16, СПБ, 1014=1794, հոկտ., Ն. Նախիջ.», «31/14/45», թերթիկի յաջորդ էջին՝ «Гр. И. Д. Делянову. Ваше сиятельство графъ Давидовичъ...»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ կազմի Բ. փեղկի աստառին՝ «Յակբ ասէլով, հալեզ, ah»:
2952
ԺԲ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 393: ՊՐԱԿ՝ 5+4+Ա-ԽԷx8 (ԺԴ, ԼԵ՝ 10, ԻԲ՝ 9, ԼԳ, ԼԶ, ԽԷ՝ 9): ՆԻՒԹ՝մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29x20,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (21,5x15): ԳԻՐ՝բոլորագիծերկաթագիր (նմուշ՝ 47ա), ուղղագիծերկաթագիր (թ. 392-393, նմուշ՝ 392բ): ՏՈՂ՝ 16-17: ԿԱԶՄ՝դրոշմազարդմուգշագանակագոյնկաշի, դռնակով, միջուկըտախտակ, աստառընարնջագոյնմետաքս (Բ. փեղկ). լուսանցակողերը՝կարմիր:
Նմուշ 47ա
Նմուշ 392բ
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Նկարբնագրիմէջ՝ 124ա՝առիւծ (Մարկոսիխորհրդանիշը): Խորան՝ 1ա, 2բ, 3ա, 4բ, 5ա, 6բ, 7ա, 8բ, 9ա: Ճակատազարդ՝ 10ա, 124ա, 189ա, 305ա: Լուսանցազարդ՝բուսական, յուշկապարիկ, թռչնային, խաչ: Զարդագիր՝հանգուցագիր: Գոյներ՝ոսկի, կապոյտ, կարմիր, կանաչ, սպիտակ, դեղին, մանուշակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. կեղտոտուած, կազմիեզրերըմաշուած, երեքկապիչներնընկած, դռնակըծալուած, վնասուած, Ա. փեղկիաստառըչիք, Բ. փեղկինըմաշուած, կեղտոտուած, խունացած, ցեցակեր, լուսանցակողերը՝գունաթափ, թ. 388-93՝ցեցիանցքեր, խորանների, որոշմանրանկարների, որոշլուսանցազարդերիգոյներըթափուած, ձեռագիրըվնասուած, հիմքերիմօտկեղտոտուած, թերթերինաղտոտուածութեանզանազանհետքեր:
Ծնթ. Ժամանակիեւյարդարանքիհամարտե՛ս, Ա. Գէորգեան, Անանունհայմանրանկարիչներ, Մատենագիտութիւն. Թ-ԺԷ. դդ., Գահիրէ, 2005, էջ 33, В. Казарян, С. Манукян, Матенадаран, том, 1, Москва, 1991, էջ 69-88:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1բ, 2ա, 3բ, 4ա, 5բ, 6ա, 7բ, 8ա Մեկնութիւն խորանաց Աւետարանին:
Ծնթ. Թերթերըխառնուած, տե՛սՎ. Ղազարեան, Մեկնութիւնքխորանաց, Էջմիածին, 2004, էջ 92:
2. 1ա, 2բ, 3ա, 4բ, 5ա, 6բ, 7ա, 8բՀամաբարբառ(Կանոն Ա-Ժ., նաեւ՝ լուսանցային):
3. 9աբ Թուղթ Եւսեբեայ (սկիզբը՝ չիք):
4. 10ա-123բ Աւետարան ըստ Մատթէոսի:
Ծնթ. 44բ «Զինաէ, վասնորոյգրեալնէ. Ահաեսառաքեցիցզհրեշտակիմառաջիերեսացքոց, որպ» [ԺԱ.-10], էջըկիսատթողնուած, նոյնըկրկնուածդիմացիէջում:
5. 124ա-188բ, 392բ-393բ Աւետարան ըստ Մարկոսի (392բ-393բ՝ «Յարուցեալ Յիսուս»):
Ծնթ. 393բ «Եւնոքաելեալ՝քարոզէինընդամենայներկիր՝Տեառնգործակցութեամբ/// (թափուած)», [ԺԶ.-20]: 6. 189ա-304բԱւետարանըստՂուկասու:
7. 305ա-392բ Աւետարան ըստ Յովհաննու (392աբ՝ «Իրք կնոջն շնացելոյ»):
Ծնթ. 392բ (կրկնուած) «Եւիմիւսումաւուրնիբրեւեկինառնադպիրքն, դարձեալպատասխանիետՅիսուսեւասէ. «Եսեմլոյսաշխարհի» [Ը. 12]:
Լս-ներումգրչիբնագրայինլրացումներեւբացատրութիւններ՝ 37ա՝ «կինմի=Վերոնիկ» [Մատթ. Թ. 20], 124ա՝ «որդւոյԱստուծոյ» [Մարկ. Ա. 1], 125բ՝ «զաւուրսքառասուն= է՝քառասունտիւեւքառասունգիշեր» [Մարկ. Ա. 14], 231բ՝ «եւմիմախաղ» [Ղուկ. Թ. 3], 365ա՝ «ընդունել= առնուլ» [Յովհ. ԺԴ. 17]. եւայլն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
277ա (1828 թ., անարուեստ նոտրգիր) Յիշայտակ է սուրբ Աւյետարանըս Աւէտիսին, իւր կողայկըցուն՝ Խասօյին, Աւէտիս, հայր Մարկօկին, իւր կողայկըցուն Մարօյին: Այս սուրբ Աւէտարան առեալ իւր հալալ վաստայկոցըն: Ով որ յիշէյ, ողորմի տայ. ամէն: Ես՝ տիրացու Սհակըս, գըրեցի այս յիշայտակը ի թվին ՌՄՀԷ. ին (1828):
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «թ. 1356/2952, ԺԱ-ԺԲ. – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 10ա. ԺԵ. դ., անարուեստ նոտրգիր՝ «Այս, ես՝ Մարգարայ ՋԳ. (1454)՞, ես առայ»: Լս-ներում՝ 109ա (ԺԹ. դ., անարուեստ նոտրգիր)՝ «կից նոքայ ի ձեռ. Աստուած մտին», 112ա՝ «կից խաւսեցան զինայն, աստուածաւրհնութիւն», 179բ՝ «փրկեա՛յ զիս ի թշն», 288ա՝ «խորհեց, երանի», 378բ «խոստովան»:
2953
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 205+2 (երիցս՝ թ. 1). չգրուած՝ 6բ, 103աբ, 201բ-5բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԴx8 (Ա Դ, ԺԲ, ԺԷ՝ 7, ԺԴ՝ 6, ԻԲ, ԻԳ՝ 12, ԻԵ՝ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ A, C, N: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,5x14,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17x11): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 20ա): ՏՈՂ՝ 30: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտով ցօղուած:
Նմուշ 20ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, վնասուած, տեղ-տեղ զանազան կեղտաբծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
7ա-201ա [Պետրոս Բերթումեան]. Աղօթական բանք ընդ Աստուծոյ, ի խորոց սրտէ սրտաբեկ զղջմամբ: Յատկապէս կոչեցեալ ապաշխարարան
– 1ե-2բ Պատճառ աղօթական մատենիս – Ըստ իմաստնոց՝ ամենայն առնօղ ջանայ զգործս իւր ըստ կարի նմանեցուցանել ինքեան... զայն մերում տհասութեան վարկեալ՝ ներումն շնորհելով. ողջ լերուք:
– 3ա-6ա Առազդեցութիւն ինչ յաղագս աղօթից – Փեսայն երկնաւոր անձկանօք հայցէ ի հարսէն եկեղեցւոյ, զաղօթս՝ ասելով... ի յորդորանս աղօթասիրացդ շատ լիցի:
Ա. 7ա-49բ [Մասն առաջին]
ա. 7ա-9ա Գլուխ առաջին. Աստ խօսի ընդ Աստուծոյ զպարտաւորութենէ անձին առ ստեղծումն յԱստուծոյ – Ի քեզ յուսով յուսացայ, Տէ՛ր... եւ զօրհնութիւնս ի բարձունս ի վեր, որում փառք. ամէն:
– 9աբ Երգ առ ամենասուրբ Երրորդութիւնն («ԱՍՏՈՒԱԾ ՈՈՈ») – Ամենասքանչ խոր էութիւն, անքննին եւ անմատոյց... պահեա՛ ամբիծ եւ անարատ՝ ըստ արժանի քոյդ վայելման:
բ. 9բ-11ա Գլուխ Բ. Աստ խօսի ընդ Աստուծոյ զպարտաւորութենէ անձին՝ առ ամէնիշխան տէրութիւնն Աստուծոյ – Յուսով անսպառ ողորմութեանդ զ,ի ստոր կորացեալ գլուխ կամակորիս ի վեր ուղղեալ... տացից հլութեամբ՝ որպէս սիրտս բաղձայ. ամէն:
– 11աբ Աղերս շարականակերպ. ԱԿ. – Համատարած իշխան Էից, անճառ սիրով ի մեզ գթալով իշխանականին գոյիւ պճնեցեր... զոգիս պարտեալ զամբարձեալն:
գ. 11բ-3բ Գլուխ Գ. Աստ խօսի ընդ Աստուծոյ Հօր զպարտաւորութենէ իւրմէ առ հայրութիւն նորին – Ածեալ զմտաւ զքաջատածութեան քո նախնիդ... վայել է հոգւով եւ ճշմարտութեամբ երկրպագութիւն յաւիտեանս. ամէն:
– 13բ-4ա Երգ առ Հայրն երկնաւոր («ՊԵՏՐՈՍԻ Է ՀՀՀ»)– Պատճառ ես դու հանուրց էից եղելոց... նորին թեւօք հասանիլ յանքոյթ օթեւանդ:
դ. 14ա-5ա Գլուխ Դ. Աստ խօսի ընդ Որդւոյն Աստուծոյ զպարտաւորութենէն առ նա – Աշխատեալ անձամբ իմով, հեծեծելով հատուցից առ քեզ... յանկէտ յաւիտեանս ի լուսասահման վայրըն երանալից. ամէն:
– 15բ-6ա Երգ առ Որդին Աստուծոյ ստեղծագործ («Ի ՊԵՏՐՈՍԷ Բ») – Ի հզօր աջոյ Հօրդ անեղի ի հողոյ ստեղծայ... սրբեալ ըզծնունդս մեղաց՝ նուիրեա՛ զիս ի փառս Հօր:
ե. 16ա-7ա Գլուխ Ե. Աստ խօսի ընդ Հոգւոյն Աստուծոյ՝ զպարտաւորութենէն, որ առ նա – Արտաբերեալ զանձինս աղէտից զթշուառայեղձ... եւ յաւիտեանս ի նմին տեւեսցի. ամէն:
– 17բ Երգ առ Սուրբ Հոգին («ՊԵՏՐՈՍ ՀԱՀ») – Պանծալի անբիծ աղաւնի, մարդկայնոյ ազգի ընտանի... զօրանալ յեօթանց զօրութեանցդ:
զ. 17բ-9ա Գլուխ Զ. Աստ խօսի ընդ սուրբ Երրորդութիւնն՝ զապերախտութենէն որ առ նա – Երեքերեսեան միոյ տէրութեանդ երեքսրբեան ձայնիւ զերգս սրօբէից երգել միշտ Հոգւով... երգելով յաւէտ, չառնլով զկայ:
– 19աբ Երգ առ սուրբ Երրորդութիւնն («ՊԵՏՐՈՍ») – Պայծառ արեւ հասարակաց՝ Երրորդութիւն... զմեզ ցուցեալ գոլ սրբութիւն քեզ ի բնակութիւն:
է. 20ա-1ա Գլուխ է. Աստ խօսի ընդ Աստուծոյ եւ յայտնէ զապերախտութիւն իւր առ բարութիւն նորին – Սիրտ սուրբ հաստատեա՛ յիս, Աստուա՛ծ... եւ փառս տէրութեանդ երգեալ բերկրեսցի. ամէն:
– 21ա Աղերս առ բարին Աստուած, շարականակերպ.ԲՁ. – Որպէս տնկեցեր ըզնորս Եդեմ... ի ժառանգել զքեզ բարութիւն:
ը. 21ա-2բ Գլուխ Ը. Աստ խօսի ընդ Աստուծոյ զպարտաւորութենէն իւրմէ առ միութիւն նորին – Լուր, Տէ՛ր, աղօթից իմոց... դարձ առնելով՝ իբրեւ զգետս ի ծովդ անպարոյր:
– 22բ Աղերս շարականակերպ առ միակն Աստուած – Հա՛յր անսկիզբն եւ սկիզբն սկզբնաւորաց... բնակեալ յիս շնորհօք:
թ. 22բ-3բ Գլուխ Թ. Աստ խօսի ընդ Աստուծոյ եւ ցուցանէ զինքն ապերախտ առ անհնութիւն նորին – Մո՛յծ զիս ի հանգիստ քո, Տէ՛ր... եւ առ անձկալիդ ի յագիլ սրտիս անդրէն վեր բերել:
– 23բ-4ա Երգ առ անհուն բարին Աստուած («ՊԵՏՐՈՍԻ»)– Պարտաւորիս հանդէպ հնչեալ... զի մի՛ ահաբեկ առնուցոյր, առիւծագոչ դեւըն զիս:
– 24ա Աղերս առ անհուն բարին Աստուած, շարականակերպ. ԲՁ. – Որ ստեղծեր զիս վասն քո, Հա՛յր բարեգութ... ցօղաբեր հողմ երկնաշունչ:
ժ. 24ա-5բ Գլուխ Ժ. Աստ խօսի ընդ Աստուած՝ ցուցանելով զինքն պարտաւոր առ պարզութիւն նորին – Պարզեա՛, Տէ՛ր, զսիրտ իմ... ծագեա՛ զարփիդ, ի սիրտս, պարզ նկատել զնախատիպդ:
ժա. 25բ-6բ Գլուխ ԺԱ. Աստ խօսի ընդ Աստուծոյ՝ ցուցանելով զինքն ապերախտ առ անփոփոխութիւն նորին – Հաստատեա, Տէ՛ր, զանզգոյշ ոտս իմ... որում փառք նարդեանս միշտ եւ յաւիտեան. ամէն:
– 26բ-7ա Աղէտ անձին – Պատաղելով ի յզբաղմունս... զի Տէր ընտրեալ զքեզ իւր արար:
– 27ա Աղերս առ անփոփոխ Աստուած, շարականակերպ. ԲԿ. – Հա՛յր լուսոյ, անյեղական եւ անփոփոխ... զի մի՛ սասանեցայց դարձեալ առ քեզ բերօղ յուղւոյն:
ժբ. 27ա-8բ Գլուխ ԺԲ. Աստ խօսի ընդ Աստուծոյ զապերախտութենէն առ անմահութիւն նորին – Կեցո՛ զիս, Աստուա՛ծ, կեանք յաւիտենական... կենդանացո՛ զանձն իմ՝ փչեալ զոգիսդ զեօթանեսին:
ժգ. 28բ-30ա Գլուխ ԺԳ. Աստ խօսի ընդ Աստուծոյ՝ ցուցանելով զինքն պարտաւոր ամենակարողութիւն նորին – Զօրացո՛ զիս, Տէ՛ր, ի հանդէս մենամարտութեանս... որով եւ էից կարգ բոլորեսցին. ամէն:
– 30ա Աղերս առ Երրորդութիւնն ամենակարօղ, շարականակերպ. ԳԿ. – Հա՛յր մեծազօր, թագաւոր փառաց... զի փրկիչ երեսաց իմոց Աստուած է:
ժդ. 30բ-1բ Աստ խօսի ընդ Աստուծոյ զպարտաւորութենէն առ իմաստութիւնն Աստուծոյ. Գլուխ ԺԴ. – Իմաստուն արա՛ զիս, Տէ՛ր, եւ քննեցից զօրէնս քո... ընդ հրեղէն լեզուաց այժմ եւ յաւիտեանս ժամանակաց:
– 31բ-2ա Աղերս առ ամենիմաստ Երրորդութիւնն, շարականակերպ. ԲԿ. – Իմաստաստեղծ Հա՛յր ամենակար... կարացից առնել ըզկեանս բարիս:
ժե. 32ա-3ա Աստ խօսի ընդ Աստուծոյ զապերախտութենէն առ արդարութիւն նորին. Գլուխ ԺԵ. – Ուսո՛ ինձ, Տէ՛ր, առնել իրաւունս... այլ անմահ, Մարիա՛մ:
ժզ. 33ա-4ա Աստ խօսի ընդ Աստուծոյ՝ ցուցանելով զինքն պարտաւոր առ անմարմինն Աստուած. Գլուխ ԺԶ – Զերծո՛ զիս, Տէ՛ր, ի մարմնոյ աստի մահու... երգել վեցթեւեան զերգըս սրօբէից. ամէն:
– 34աբ Իղձ առ բժշկապետն Յիսուս – Դիմեմ առ քեզ խոցեալ հոգւով, ճարտարապետ բժշկաց... առ կարօղ գոլ ընդունելոյ զանապական հոգուոյդ պարգեւս:
ժէ. 34բ-5բ Աստ խօսի ընդ Աստուծոյ փառաւորի եւ պարտաւոր ցուցանէ զինքն փառաց նորա. Գլուխ ԺԷ. – Փառաւորեա՛ զիս առ ի քէն փառօքն, զոր ունէիր նախ քան զյաւիտեանս... իրօք պսակիլ՝ փառաւորելով:
– 35բ Աղերս առ փառաւոր Երրորդութիւնն. շարականակերպ – Հա՛յրդ փառաց, զքեզ փառաւորեմ... որպէս ըզՄովսէս փառօք տեսութեանդ:
ժը. 35բ-6բ Աստ խօսի ընդ Աստուծոյ, ըստ որում առարկայ ուրախութեան, եւ ցուցանէ զինքն անարժան նմին. Գլուխ ԺԸ. – Ուրա՛խ արասցես զիս, Տէ՛ր, ուրախութեան երեսաց Քոց... եւ զմայլեցայց յերեւիլ քո մեզ:
– 26բ-7ա Հառաչանք առ երկնային հայրենին– լզ. Ի յանսահման խնդութենէդ ելեալ արտաքոյ... ընկա՛լ առ քեզ, իմ հայրենի՛, զպանտխտութիւնս իմ:
– 37ա Աղերս առ տենչողին Երրորդութիւն. շարականակերպ, ԳԿ. – Հայր զմայլական... դառնացեալ մեղօք:
ժթ. 37ա-8բ Աստ խօսի ընդ Աստուծոյ՝ ցուցանելով զինքն յանցաւոր առ մեծութիւն նորին. Գլուխ ԺԹ. – Խոնարհեցո՛, Տէ՛ր, զունկն Քո եւ լո՛ւր աղքատիս... եւ զաղքատ հոգիս քոյդ տեսութեամբ յիս լիացո՛, որում՛՛. ամէն:
– 38բ Աղերս առ ամէնառատ Երրորդութիւնն. շարականակերպ. ԳԿ. – Հայրըդ բարի աղբի՛ւր բարութեան... լի՛ց քոյդ բարեօք, զքեզ համայն տալով:
ի. 38բ-40ա Աստ խօսի ընդ Աստուծոյ առ խաղաղութիւն նորին՝ յանցաւոր գոլ խոստովանելով եւ ըղձալով խաղաղութեան. Գլուխ Ի. – Պարգեւեա՛ ինձ, Տէ՛ր, զխաղաղութիւն քո... քաղցր խոկմամբ քո զմայլիցիմ, որում՛՛. ամէն:
– 40ա Երգ առ նաւապետն հոգւոց Յիսուս («Ի ՊԵՏՐՈՍԷ») – Ի մէջ մեղաց ծովուս նաւորդս... յահեղ ծովուս առ քեզ վերած:
– 40ա Աղերս առ խաղաղասէր Երրորդութիւնն, շարականակերպ. ԴՁ. – Հա՛յր բարեգութ... խօսիլ ընդ Հոգւոյդ խաղաղ սրտիւ:
իա. 40բ-1բ Աստ խօսի ընդ Աստուծոյ եւ ցուցանէ զինքն յամառ առ նախախնամական կանխումն նորա. Գլուխ ԻԱ. – Աստուա՛ծ, յօգնել ինձ նայեա՛ց, եւ, Տէ՛ր, ընկերել ինձ փութա՛... ընդ մեծաբարբառ ամենազդեցիկ փողոցն գերազանց:
– 41բ Աղերս առ նախախնամօղ Երրորդութիւնն, շարականակերպ. ԴՁ. – Հա՛յր գթութեան, խոստացար մարգարէիւն... զաղօթից իմոց ըզխունկ ծխեա՛, բուրիլ Հօր հոտ անոյշ:
իբ. 41-3ա Աստ խօսի ընդ Աստուծոյ՝ ցուցանելով զինքն յանցաւոր երկայնամտութեան նորին անհամբերութեամբ. Գլուխ ԻԲ. – Երկայնամիտ, բազումողորմ եւ ճշմարի՛տ, նայեա՛ց առ իս եւ ողորմեա՛ց ինձ... այժմ եւ յաւիտեանս տացէ բերան մեր. ամէն:
– 43ա Աղերս առ երկայնամիտ Երրորդութիւնն շարականակերպ. ԴՁ. – Աստուած, դատաւոր արդար, հզօր եւ երկայնամիտ... Հոգի Աստուծոյ ողորմեա՛:
իգ. 43բ-44բ Աստ խօսի ընդ Աստուծոյ ամենափարթամի՝ վասն հոգեւոր փարթամութեան, Գլուխ ԻԳ. – Լո՛ւր, Տէ՛ր, աղօթից իմոց... որ զողոգիչս փրկես ի ցաւոց:
– 44բ Աղերս առ ամենափարթամ Երրորդութիւնն, շարականակերպ. ԴԿ. – Ամենակալ, մեծանուն, մեծացուցիչ աղքատաց... լցո՛ զաղքատս հոգւով:
իդ. 45ա-46ա Աստ խօսի ընդ Աստուծոյ ողորմածի՝ հայցելով զողորմութիւն ի նմանէ. Գլուխ ԻԴ. – Օրհնեա՛լ ես, Տէ՛ր Աստուած, որ ժաման արարեր զիս... յայսմ հետէ ցգալս իմ առ քեզ:
– 46ա Երգ առ ողորմած Երրորդութիւնն, շարականակերպ. ԴԿ. – Ի սէր յաւիտենական սիրելով զիս, Հա՛յր գթած... լուսաւորեա՛ զաչս հոգւոցս:
իե. 46ա-47բ Աստ խօսի ընդ Աստուծոյ՝ հայցելով լինել կատարեալ ընդ կատարելութեան նորա. Գլուխ ԻԵ. – Կատարեա՛ զիս, Տէ՛ր, լինել քեզ նման... ժառանգել յաւէտ զամենակերպ կատարելութիւնդ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
– 47բ-8ա Աղերս առ ամենակատար Երրորդութիւնն. շարականակերպ – Հա՛յր գթած, բաւական Աստուա՛ծ, ամենաբարի եւ առատ... շարժեա՛ զիս՝ ի սէր թշնամւոցն գոլ կատարեալ:
իզ. 48ա-49ա Աստ խօսի ընդ Աստուծոյ՝ հայցելով արժան առնել աննման տեսութեանն, Գլուխ ԻԶ. – Ծարաւի է անձն իմ առ քեզ, Աստուած... եւ ես զլեզուս միշտ արագեցից ի գովութիւն քո. ամէն:
– 49ա Երգ առ փեսայն հոգւոց Յիսուս՝ ըղձատոչոր սրտիւ – Համբուրեա՛ զիս, փեսա՛յդ հոգւոց... տեսանել զքեզ, երբ եկից:
– 49բ Աղերս առ ամենագեղեցիկ Երրորդութիւնն, շարականակերպ. ԴԿ. – Գեղեցկութեանց յօրինի՛չ ճարտարապետ գեղեցիկ... ցո՛յց հոգի, եւ շատ է ինձ:
Բ. 49բ-102բ Մասն երկրորդ. Աղօթք առ մարդեղութիւնն Բանին Աստուծոյ
ա. 49բ-50բ Աստ խօսի ընդ Քրիստոսի՝ ցուցանելով զինքն պարտաւոր սիրոյ նորա եւ խնդրելով զսէր. Գլուխ Ա. – Սիրեա՛ զիս, Տէ՛ր Յիսուս, Հօրդ երկնաւորի Որդի սիրական... որք գան ժամք զկնի սորա. ամէն:
բ. 50բ-2ա Աստ շնորհակալ լինի զծննդենէն Քրիստոսի եւ ցուցանէ յանցաւոր առ այն. Գլուխ Բ. – Ծնրադրական երկրպագութիւն նորածին թագաւորիդ... գոհանալով փառաւորեցից զծնունդդ անեղին, այժմ եւ՛՛. ամէն:
– 52բ-3բ Երգ ծննդեանն Քրիստոսի, որպէս Առաւօտ լուսոյ («Ա-Ք») – Աստղ առաւօտու, արեգակն արդար... քաւչին մեր մաղթեա՛ քաւել զերգաբանս:
գ. 53բ-4բ Աստ աղօթէ առ լոյսն ճշմարիտ Քրիստոս. Գլուխ Գ. – Լուսաւորեա՛ զիս, Տէ՛ր, առ ի քէն լուսովն... քեզ պսակողիդ արանց ընտրելոց, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
– 54բ Շնորհակալութիւն – Յիսո՛ւս Որդի Հօր միածին, եղեր որդեակ սրբոյ Կուսին... ծագել յիս լոյս ողորմութեան:
դ. 55ա-6ա Աստ աղօթէ առ կենդանի հուրն Քրիստոս. Գլուխ Դ. – Բորբոքեա՛ զիս հրով սիրոյ քո... եւ քեզ փառք ընդ Հօր եւ ընդ Սուրբ Հոգւոյն, այժմ եւ ապագայ. ամէն:
– 56ա Ձայն Յիսուսի առ հարսն իւր սիրելի («ՊԵՏՐՈՍ») – Պայծառադէմ չքնաղատես ազնիւ թռչուն իմ գեղապանծ... փախի՛ր ի մեղաց, յախտաւոր գրկաց, ե՛կ սի՛՛:
ե. 56ա-7բ Աստ խնդրէ զայցելութիւն ըստ անառակին. Գլուխ Ե. – Դարձո՛ Տէ՛ր, զ,ի յանօրէնութիւնս յամառեալ կամս իմ... որոյ փառք յինէն ի դարս պարագայ. ամէն:
– 58ա Գոչումն անառակ որդւոյ – Մեծամտեալ՝ ես ի յիս հպարտացայ... կաթնառատ մերձ ունելով մայր:
զ. 58ա-60ա Աստ աղօթէ առ հովիւն Յիսուս՝ գտանել զոչխարն մոլորեալ. Գլուխ Զ. – Խնդրեա՛ զիս, Տէ՛ր, զթափառական մոլորեալ ոչխարս... եւ փառս տացից ընդ մաքուր հօտից, ի յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
– 60ա Ձայն ոչխարին առ Հովիւն քաջ – Մոլորեցայ որպէս զոչխար կորուսեալ... զի մտեալ եմ ի քում գաւիթ:
է. 60բ-2ա Աստ աղօթէ առ վէմն Քրիստոս՝ հաստատել զինքն. Գլուխ Ի. – [Յ]առո՛ զիս ի քեզ ամենազօր աջովդ... ընդ անփառաբան բերանոյ նորա:
– 62ա [Աղօթք] առ վէմն – Մինչ զքեզ, Տէ՛ր, վէմ մի հատ... հոսեալ վիրգդ զգլուխ չարին հա՛ր:
ը. 62ա-4ա Աստ աղօթէ առ կեանքն Յիսուս՝ կենագործել զինքն. Գլուխ Ը. – Ներգործեա՛ յիս, Տէ՛ր, զկենդանարար զօրութիւն շնորհացդ... նստեալ գոլով ի տան գինում:
թ. 64ա-5բ Աստ աղօթէ առ բժշկապետն Յիսուս՝ բուժել զհոգեկան վէրս իւր. Գլուխ Թ. – Բժշկեա՛, Տէ՛ր, զմահաբեր խղճմտանս իմ ի մեղաց վիրաց... երբ ունիմ ձեր սատակչական:
ժ. 65բ-7ա Աստ հայցէ զբժշկութիւն ի Քրիստոսէ համայն զգոյութեանցն ներքին եւ արտաքին. Գլուխ Ժ. – Ողորմեա՛ ինձ, Տէ՛ր, զի հիւանդ եմ ես... ի սմանէ է ելք կենաց:
ժա. 67ա-9ա Աստ խօսի ընդ Քրիստոսի զանմահական սեղանոյն, զոր պատրաստեաց, եւ հայցէ սրբութեամբ ճաշակել. Գլուխ ԺԱ. – Կերակրեա՛ զիս, Տէ՛ր, ի քոյոցդ մեծահաց ընթրեաց... մինչ մերձ կայցէ կենդանի հուրդ:
ժբ. 69ա-70բ Աստ աղերսէ առ պարտիզպանն Յիսուս՝ դարման տանել պարտիզի իւրում. Գլուխ ԺԲ. – Ամենախնա՛մ Տէր, դարման տա՛ր պարտիզի իմ բանաւորի... ունիլ ծաղիկս եւ ո՛չ ըզսէզ:
ժգ. 71աբ Աստ խօսի ցաւակցաբար ընդ Քրիստոսի՝ վասն անկմանն ի պարտիզին, եւ հայցէ թեթեւութիւն ի մեղաց. Գլուխ ԺԳ. – Թեթեւացո՛, Տէ՛ր, ի ծանրութենէ լծոյ մեղաց... յանկէտ յաւիտեանս յաւէ[ր]ժ յարամնայ:
ժդ. 72ա-3ա Աստ խօսի զշնորհաց չարչարանացն Քրիստոսի եւ հայցէ ազատիլ ի բանտէ մեղաց եւ դժոխոց. Գլուխ ԺԴ. – Տէ՛ր, հա՛ն ի բանտէ զանձն իմ... տացից գոհութիւն եւ փառս յարակայ:
ժե. 73ա-4ա Աստ խնդրէ յահեղ ատենին դասիլ ընդ աջմէ՝ շնորհիւ կացման իւրոյ յատենին անօրինաց. Գլուխ ԺԵ. – Շնորհեա՛ ինձ, Տէ՛ր, ի տեսանել զքեզ եկեալ ընդ ամպս... Հա՛ն զիս ի բանտէ, Աստուա՛ծ Բանդ, քո կամաւոր արկմամբ ի բանտ:
ժզ. 74ա-5ա Աստ խնդրէ ի Քրիստոսէ քաւել զանօրէնութիւն իւր շնորհիւ ընդ անօրէնս համարելոյն. Գլուխ ԺԶ. – Քաւեա՛ զիս, Տէ՛ր, յանհնարին անօրէնութեանց... քեզ Հօր եւ Հոգւոյն բորբոքեալ սիրով ի յաւիտեան տաց:
ժէ. 75բ-6բ Աստ խօսի ընդ Յիսուսի՝ զձաղանացն, եւ դատէ զինքն արժանի նմին. Գլուխ ԺԷ. – Տէ՛ր, մի՛ սրտմտութեամբ քով յանդիմաներ զիս... ի յարաձգական աներեկ աւուրն, որ միշտ միջօրեայ:
ժը. 76բ-7բ Աստ խօսի ընդ Յիսուսի, շնորհիւ ձաղանաց եւ արհամարհանաց նորա խնդրելով զներումն. Գլուխ ԺԸ. – Ողորմեա՛ց ինձ, Տէ՛ր, ողորմեա՛ց ինձ, զի բազում լցայ արհամարհանօք... պարակցեալ սիրով յերկնայնոցն կարգ:
ժթ. 77բ-9ա Աստ խօսի ընդ Յիսուսի՝ փեսային եկեղեցւոյ, ի փուշ պսակն դիտելով. Գլուխ ԺԹ. – Տա՛ր զիս ի սենեակ առագաստի քո յաւուր հարսանեաց... ննջել ընդ մանկունս ի սէր յաւիտեան:
– 79աբ Երգ առ սրբուհի կոյսն Մարիամ – Պայծառացա՛ր, ո՛վ աղաւնի իմ միակ... որով լցեալ պարարեսցի սիրտ իմ չոր գեղե՛՛:
ի. 79բ-80ա Աստ հայցէ զուժգնութիւն ի Քրիստոսէ՝ պահել զպսակ իւր. Գլուխ Ի. – Զօրացո՛ զիս՝ կալնուլ քաջապէս զկարգ կոչման իմոյ... գոհանալով զտուողէդ բարեաց ըստ երախտագէտ անձանց խոնարհաց:
իա. 80ա-1բ Աստ խօսի ընդ Յիսուսի՝ զելիցն նորա խաչ ընդ ուս ի Գողգոթայ՝ ի մարտս դիւաց, եւ հայցէ վառել սպառազինութեամբ իւրով ի մարտի չարին. Գլուխ ԻԱ. – Դատեա՛, Տէ՛ր, զայնոսիկ, որք դատեն զիս... գովեցից փառօք ի ձայն օրհնութեան յանզրաւ յաւիտեան. ամէն:
իբ. 81բ-3ա Աստ խօսի ընդ Քրիստոսի՝ շնորհիւ մերկութեան իւրոյ զգեցուցանել զզարդ հոգւոց. Գլուխ ԻԲ. – Զգեցո՛ ինձ, Տէ՛ր, զհանդերձ փրկութեան... եւ թէ գտից զքեզ մարմնով ուրեք:
իգ. 83ա-4ա Աստ հայցէ ի Քրիստոսէ շնորհիւ անընդհատ չարչարանացն զհանգիստ խղճի մտացն. Գլուխ ԻԳ. – Հանգո՛, Տէ՛ր Յիսուս, զանձն իմ տառապեալ... որ փրկիչդ ես տիեզերաց:
– 84բ Ողբ Կուսին առ մահ միածնին – Էմանուէլն բնութեամբ հսկօղ եւ արթուն, ո՛հ եւ արթուն... զարթո՛ զաչս իմ ի քնոյ:
– 84բ-5ա Ցաւակցութիւն առ մայրն ողորմութեան – Առ քեզ, տիրամա՛յր, հառաչէ սիրտ իմ... ուրախութեան քո եղէց զուգակից:
– 85աբ Երգ աւագ ուրբաթին, երգի որպէս առաւօտ լուսոյ («Ա-Ք») – Աստուած իմ Յիսուս, արարիչ հոգւոյս, առ իս ծագեա՛ լոյս... քաւեա՛ զօրհնաբանս:
իդ. 85բ-7ա Աստ խնդրէ զդատ ի յոսոխէն սատանայէ. Գլուխ ԻԴ. – Դա՛տ արա ինձ, Տէ՛ր, ըստ արդարութեան իմում... տո՛ւր զօրութիւն մեզ:
իե. 87ա-8ա Աստ նկատմամբ ծայրագոյն սիրոյն Յիսուսի հայցէ զսէր առ թշնամիս. Գլուխ ԻԵ. – Թո՛ղ ինձ, Տէ՛ր, թո՛ղ ինձ, եւ մի՛ կորուսաներ զիս ըստ անօրէնութեան իմոյ... անյիշաչար փրկչիդ բոլորից, այժմ եւ յաւուրս ապագայից. ամէն:
իզ. 88ա-9ա Աստ դիմէ առ աղբիւրն կենաց Քրիստոս՝ զովանալ Հոգւով. Գլուխ ԻԶ. – Արբո՛, Տէ՛ր Յիսուս, զպասքելոյս հոգւով... քեզ փառք ի հէքոյս ցելումն շնչոյս:
– 89աբ Երգ առ աղբիւրն կենաց Քրիստոս («Ի ՊԵՏՐՈՍԷ») – Իմանալի ջրոյն բղխումն անսպառ, ականակիր աղբիւր յստակ... բղխեա՛ եւ յիս, Տէ՛ր Յիսուս, աղբիւր կենաց:
իէ. 89բ-90բ Աստ հայցէ ի Քրիստոսէ զցօղ արեան նորա ի կենդանութիւն անձին. Գլուխ ԻԷ. – Ցօղեա՛ յիս մշտկաւ սուրբ մարմնոյդ՝ զցօղ արեան քո... այժմ եւ յապայս, որ զհետ գայցէ. ամէն:
իը. 91աբ Աստ խնդրէ ի Քրիստոսէ զկեանս հոգւոյ՝ շնորհիւ մահուան նորա. Գլուխ ԻԸ. – Կենագործեա՛, Տէ՛ր, զ,առ ի մահ խոցեալս... ըստ յաղթօղ գնտին երկոտասանից. ամէն:
իթ. 92ա-3բ Աստ հայցէ ի Քրիստոսէ զնորոգումն կենաց՝ շնորհիւ յարութեանն. Գլուխ ԻԹ. – Նորոգեա՛ զհոգի իմ, Յիսո՛ւս, ըստ նորոգման հնոյն Ադամայ... առ քեզ գայ, սուրբ կոյս:
– 93բ-4ա Երգ յարութեան գիշերին որպէս առաւօտ լուսոյ («Ա-Ք») – Աստուած մարդացեալ անձամբ, զանձն եդեալ, առեալ վերստին... քեզ երգել փառօքս:
լ. 94բ-5ա Աստ յանձն առնէ զհոգի իւր Յիսուսի, որպէս եւ նա՝ Հօր, եւ հայցէ զշնորհս՝ շարժիլ ի սուգ ընդ տարերաց. Գլուխ Լ. – Պահեա՛ զիս որպէս բիբ ական... տացից զօրհնութիւն անուանդ քո նոր զկենաց իմոց զամենայն աւուր. ամէն:
լա. 95բ-6բ Աստ խնդրէ զխաչն ի Քրիստոսէ, զի հարցէ զվիմային սիրտ իւր առի եւ ինքն ողբալ ընդ նահատակաց զմահ նորա. Գլուխ ԼԱ. – Ամենազօր գոչմամբ քո, Յիսո՛ւս, ի վերայ խաչին... քեզ յաւիտեան փառս բերանալից:
լբ. 96բ-7բ Աստ հայցէ ի Քրիստոսէ շնորհիւ համբարձման իւրոյ համբառնալ զմիտս իւր յերկինս. Գլուխ ԼԲ. – Առ քեզ, Տէ՛ր, համբարձի զաչս իմ... երգեցից փառս բերանալից. ամէն:
լգ. 97բ-100ա Աստ հայցէ ի Քրիստոսէ ի միւսանգամ գալստեան իւրոյ ողորմութեամբ հանդիպիլ. Գլուխ ԼԳ. – Դա՛տ արա ինձ, Տէ՛ր, ոչ ըստ անհուն չարութեան իմում... փառք եւ պատիւ եւ գոհութիւն ի յաւիտեանս. ամէն:
լդ. 100ա-1ա Աստ խնդրէ ի Քրիստոսէ ի մեծի աւուրն դասել ընդ աջմէ եւ Եկա՛յք ձայնին արժանացուցանել. Գլուխ ԼԴ. – Ցո՛յց ինձ զդէմ քաղցրութեան քո... ի յանզրաւ դարս յորում էասցուք:
լե. 101բ-2բ Աստ յուսայ յանունն Յիսուսի եւ հայցէ զբազմազեղ շնորհս անուանց նորա. Գլուխ ԼԵ. – Վասն անուան քո, Տէ՛ր, քաւեա՛ զմեղս իմ... եւ քեզ ընդ Հոգւոյն եւ Հօր երկնաւոր փառս վերերգել ձայնիւ մտաւոր. ամէն:
Գ. 104ա-17բ Մասն երրորդ. Աղօթք առ Հոգին Սուրբ
ա.104ա-5ա Գլուխ Ա. Աստ աղերսէ առ Ամենասուրբ Հոգին Աստուծոյ՝ վերստին ներգործել զզանազան շնորհս իւր – Ամենազօ՛ր Աստուած, Հոգի՛ Սուրբ, օգնել ինձ նայեա՛ց... զանձն զիմ մեղմեա՛, որում վայել է փառք եւ՛՛:
բ. 105ա-6ա Աստ աղերսէ առ Հոգին Սուրբ՝ վերստին կենդանացուցանել. Գլուխ Բ. – Կենագործեա՛ զիս՝ զմահացեալս, Հոգի կենդանի... գոնէ ըստ աղօտ տեսութեան քո արժանի գտայց. ամէն:
գ. 106ա-7ա Աստ աղերսէ առ քաղցրաշունչ Հոգին՝ վերստին շնչել. Գլուխ Գ. – Արի՛ հիւսիս բքաբեր, ամլագործ եւ սառուցանօղ... օրհնաբանութեամբ զքէն գոհացայց՝ սուրբ զԵրրորդութեանդ փառաւորելով. ամէն:
դ. 107աբ Աստ նաւեալ գոլով ի ծով կենցաղոյս՝ խնդրէ զնաւապետն Յիսուս եւ յաջողակ հողմ Հոգւոյն Սրբոյ. Գլուխ չորրորդ – Մո՛ւտ ի նաւ հոգւոյս սիրով... երգեցից զփառս եւ յայսմ նուագի. ամէն:
ե. 107բ-8բ Աստ աղերսէ առ Հոգին Սուրբ՝ վերստին ծագել զլոյս շնորհաց իւրոց. Գլուխ Ե. – Ճառագայթեա՛ յիս խաւարամածս զիմանալի շնորհաց քոց նշոյլ... եւ յօրհնութիւն եօթնաջահ ճրագիդ բերկրեալ ցնծասցի. ամէն:
զ. 108բ-9բ Աստ աղերսէ առ Հոգին Սուրբ՝ վերստին հովանի լինիլ շնորհաց ամպովն. Գլուխ Զ. – Զովացո՛ զիս Հոգի՛ հեզութեան, յանհնարին տապոյ ցանկութեանս... եւ քեզ փառք ընդ Հօր եւ Որդւոյն բանական, ի կիցս երգոց, այժմ եւ յաւիտեան. ամէն:
է. 109բ-10բ Աստ աղերսէ առ Հոգին Սուրբ՝ վառել ի յոգի իւր զհուրն կենդանի. Գլուխ Է. – Հոգի՛ Աստուծոյ, առաքեա՛ ի բարձանց հուր յոսկերս իմ... ի յանձինս երիս փառաւորեցից՝ գոհաբանելով յանկէտ յապառնիս. ամէն:
ը. 110բ-1բ Աստ հայցէ ի Հոգւոյն Սրբոյ զուրախարար բաժակ այգւոյն Եդեմայ. Գլուխ ութերորդ – Հե՛ղ յիս յորդապէս ի հոսանաց քոց... երգել ջերմապէս քեզ հոգւոյ իմ կեան, ըստ Հօր եւ Որդւոյ փառս յաւիտեան:
թ. 111բ-3ա Աստ հայցէ ի Հոգւոյն Սրբոյ զօծումն շնորհաց՝ պարզեալ ի մրրոյտգիտութեան. Գլուխ Թ. – Օ՛ծ իւղով զիս ուրախութեան քո... եւ յորդորել յօրհնաբանութիւն քեզ՝ ընդ Հօր եւ Որդւոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ժ. 113ա-4ա Աստ շնորհակալ լինի զՔրիստոսէ՝ վասն պարգեւի Հոգւոյն Սրբոյ, որ է օծումն օծելոյ. Գլուխ Ժ. – Շնորհակալ եմ զքէն, բարերար Քրիստո՛ս, թագաւո՛ր փառաց... եւ ի բնակութիւն քեզ անտանելոյդ մաքրազարդեցի. ամէն:
ժա. 114բ-5ա Աստ հայցէ ի Հոգւոյն Սրբոյ զուղխս փափկութեան շնորհաց իւրոց. Գլուխ ԺԱ. – Արբո՛, Հոգի աստուածեղէն, զծարաւիս ի յաղբերաց քոց... մաքրեցեալ հոգւով, տացից փառս ի վեր. ամէն:
ժբ. 115ա-6ա Աստ հայցէ ի Հոգւոյն Սրբոյ՝ ուրախ առնել զանձնաւոր քաղաք իւր իմանալի գետովն. Գլուխ ԺԲ. – Հո՛ւր կենդանի վերնոյն Երուսաղէմի... զի պտուղ քո քաղցր է կոկորդի իմոյ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
ժգ. 116ա-7ա Աստ հայցէ ի Հոգւոյն Սրբոյ զեօթնածորան պարգեւս նորա. Գլուխ ԺԳ. – Փայլեա՛ զեօթնարփեան ճառագայթիցդ ըղձալի ճաճանչ ի խաւարամած հոգի եղկելոյս... եւ անուան քում միշտ փառս տալ ի յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
– 117աբ [Երգ. «Ա-Ք»] – Աստուա՛ծ իմ Հոգի, անճառ քո շնորհի արա՛ արժանի... քեզ փառս երգել. ամէն:
Դ. 118ա-36ա Մասն չորրորդ. Աղօթք վասն առաքինութեանց
ա. 118ա-9ա Գլուխ Ա. Աստ հայցէ ի Հօրէ՝ յաւելուլ ինքեան զհաւատ – Յայտնեա՛ ինձ՝ անարժանիս, Հա՛յր երկնաւոր, Հոգւովդ Սրբով զանճառ ծնունդ քո... յորմէ ամենայն պարգեւք մեզ տրին:
բ. 119ա-20բ Աստ աղերսէ առ Հոգին Սուրբ՝ ներգործել յինքն զսէր հեղինակ. Գլուխ Բ. – Հե՛ղ յիս ի ծորանաց երկնային սիրոյդ՝ սիրել զքեզ բոլորով սրտիւ... եւ զսէր քո անդ զետեղեա՛, հանգոյն ականն կայծական:
գ. 121ա-2ա Աստ ըստ մեղացն անյուսացեալ, յիշմամբ ողորմութեանց եւ կրիցն Յիսուսի, համարձակի յուսալ առ նա. Գլուխ Գ. – Տէ՛ր Աստուած իմ, ի քեզ յուսացայ, փրկեա՛ զիս... Յուսա՛ ի Տէր եւ արա՛ դու զքաղցրութիւն, զի թարց քաղցր գործոց բարեաց, յուսոյն ասի յանդգնութիւն:
դ. 122ա-4ա Աստ հայցէ զե[ր]կիւղն սուրբ ի Տեառնէ. Գլուխ Դ. – Պարգեւեա՛ ինձ, Տէ՛ր, զորդիական երկիւղ քո սուրբ... իսկ աներկիւղն վասն թեւաբեկ յերկիր ամօթով կորանայ:
ե. 124ա-5ա Աստ հայցէ զիմաստութիւն վերին ի Հօրէ. Գլուխ Ե. – Առաքեա՛, Տէ՛ր, զՀոգիդ ճշմարտութեան ի բարձանց... որում վայել է փառք, պատիւ եւ գոհութիւն, այժմ յաւիտեանս. ամէն:
զ. 125բ-6բ Աստ հայցէ զխոնարհութիւն ի Քրիստոսէ. Գլուխ Զ. – Շնո՛րհ արա զիս, Տէ՛ր, զի ուսայց զարդարութիւնս քո... եւ ես զայն յաւէտ քեզ բարձրելոյդ տաց միշտ բարձրացուցչիդ տնանկս յաղբեւաց:
է. 126բ-8ա Աստ հայցէ ի Քրիստոսէ զսէր եղբայրական. Գլուխ Է. – Շնորհեա՛ ինձ սէր եղբայրական սիրոյն քո... ի վախճանի պսակաւորեալ ընդ մեծի պաշտօնէիդ, հանգեայց յաւիտեանս. ամէն, որում ՛՛:
ը. 128ա-9ա Աստ աղերսէ առ Քրիստոս՝ պարգեւել հեզութեան շնորհս. Գլուխ Ը. – Ընձեռեա՛ ինձ, Տէ՛ր, զոգի հեզութեան... եւ ես անդէն օրհնաբան, որում՛՛:
թ. 129ա-30բ Աստ աղերսէ առ Քրիստոս՝ արի առնել ի հանդիսի մենամարտութեան. Գլուխ Թ. – Զօրացո՛ զիս, Տէ՛ր, զօրութիւն իմ եւ զէն զինուորութեան իմոյ... զոր խոստացար սիրելեացդ քոց՝ փառաւորելով, եւ՛՛:
ժ. 131աբ Աստ խնդրէ ի Տեառնէ՝ ուսուցանել զարդարութիւն իւր. Գլուխ Ժ. – Ուսո՛յ ինձ, Տէ՛ր, զիրաւունս քո... բուժեաց զջուրս Երեքովի:
ժա. 131բ-2բ Աստ խնդրէ ի Քրիստոսէ զխորագիտութիւն եւ միամտութիւն, որ է խոհեմութիւն. Գլուխ ԺԱ. – Լո՛ւր ինձ, Տէ՛ր, զխորհուրդ քո եւ զգուշութիւն... իսկ առ բանք՝ գոլ միամիտ իբր աղաւնի:
ժբ. 132բ-3բ Աստ հայցէ ի Քրիստոսէ զմարմնեղէն սիրտ՝ լինել գթած առ ամենեսեան, որով եւ կատարեալ. Գլուխ ԺԲ. – Պարգեւեա՛ ինձ, Տէ՛ր, ըստ երկնաւորի Հօրն քո եւ իմ լինիլ գթած... պսակելով ողորմութեամբ եւ գթութեամբ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
ժգ. 133բ-4բ Աստ հայցէ ի Քրիստոսէ պարկեշտ առնել ի կերակրոց եւ ըմպելեաց. Գլուխ ԺԳ. – Կերակրեա՛ զիս, Տէ՛ր, հոգւոց պարարիչ կենսաբեր Բանիւդ... եւ ի փառս քո շնորհակալութեամբ եդից առաջիդ հանգոյն երիցանց:
ժդ. 135ա-6ա Աստ աղերսէ առ Յիսուս՝ տալ ժուժկալութիւն եւ զողջախոհութիւն. Գլուխ ԺԴ. – Ամենայն ժամ աղաչանք իմ այս են... ի պարծ ճեմեցից՝ փառս տալով միշտ ընդ ընտիր գնտից:
Ե. 136ա-46ա Մասն հինգերորդ. Աղօթք ժամադիտակ
ա. 136ա-7ա Աղօթք մէջ գիշերի. Գլուխ Ա. – Ի մէջ գիշերի զարթո՛ զիս... որում փառք ընդ Հօր եւ Հոգւոյն Սրբոյ, այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն:
բ. 137ա-8ա Աղօթք առաւօտու. Գլուխ Բ. – Գոհանամ զքէն, ա՛ստղ առաւօտեան... եւ Հօր բարութեան աղբեր, որում վայել է փառք յաւիտեանս. ամէն:
գ. 138ա-9ա Աղօթք արեւագալին. Գլուխ Գ. – Շնորհակալ եմ զքէն, բարերա՛ր, լո՛յս իմանալի... որ ծագեցեր մեզ զգալի քո եւ զիմանալի լոյս:
դ. 139ա-40բ Աղօթք պատարագի ժամուն. Գլուխ Դ. – Սիրեցից զքեզ, Տէ՛ր, զօրութիւն իմ... եւ զկերակրողէտ հոգւով գոհացայց. ամէն:
ե. 140բ-1բ Աղօթք երրորդ ժամուն. Գլուխ Ե. – Գոհանամ զքէն, Հոգի Սուրբ Աստուած ճշմարիտ... ի վեր շարժեսցի, որում վայել է փառք յաւիտեանս. ամէն:
զ. 141բ-2բ Աղօթք հասարակ աւուրն. Գլուխ Զ. – Հանգո՛ զիս, Տէ՛ր, ի ծանր տառապանաց իմոց... որ միշտ կայ եւ մնայ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
է. 143ա-4բ Աղօթք երեկոյս. Գլուխ Է. – Զքէն գոհանամ, Տէ՛ր Աստուած իմ, կեա՛նք յաւիտենական... ընդ երջանիկ անմեղ մանկանցն հանգչել յաւիտեան:
ը. 144բ-6ա Ըստգ[տ]անք ցանձն իւր, փառաւորելով զքեզ. Գլուխ Ը. – Եւ արդ, ո՛վ անձն իմ ամենամեղ, արժանապարսաւ եւ դսրովելի... զի գտցի հանգիստ ամենավարան անձն քո ի հոգոց:
Զ. 146ա-76ա Մասն վեցերորդ. Աղօթք աստիճանաւորաց եկեղեցւոյ
ա.146ա-50բ Նախ ներբողեան աղօթակերպ առ լուսանկար մայրն Աստուծոյ հաւատոյ Սուրբ Էջմիածին կաթուղիկէ եկեղեցին՝ գլուխն ամենայն հայոց եկեղեցեաց – Խնդա՛ եւ ուրա՛խ լեր, դո՛ւստր Սիօնի... եւ յօրհնութիւն մեծի փեսայիդ միշտ հանդիսացայց:
բ. 150բ-1բ Աղերս առ երջանիկ հայրն մեր սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչն – Եւ արդ, քեզ ընծայեմ զմատեանս զայս ողբերգութեան... որ ի սմին գրեալ, որում ընդ Հօր եւ ընդ Հոգւոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
գ. 151բ-2ա Երգ առ Սուրբ Էջմիածին. երգի որպէս՝ Արեւս առնեմ երթամ («Ի ՊԵՏՐՈՍԷ») – Ի մէջ լուսաւորաց ցանկալի արեգակն ես դու, սէ՛ր իմ յաբեթական տոհմիս... գթոյդ դուռն ինձ բա՛ց, ընկալ՛՛:
դ. 152աբ Երգ դարձեալ առ նոյն («ՊԵՏՐՈՍ») – Պարարտ սուրբ տաճար իւղելի, օրիորդաց յոյժ սիրելի... սուրբ խաչիդ սիրով կապեցայ:
ե. 152բ-3բ Աղօթք առ Քրիստոս՝ ի բերանոյ մանկացելոց ի Քրիստոս. Գլուխ՛՛ – Քեզ անկայ ես յարգանդէ յորովայնէ մօր իմոյ... երգեցից քեզ փառս ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն ի յաւիտեան. ամէն:
զ. 153բ-5ա Աղօթք ի բերանոյ դպրաց՝ առ իմաստութիւնն Հօր Յիսուս. Գլուխ – Գրեա՛ զանուն իմ ընդ արդարս քո ի դպրութեան կենաց... փառաւորելով ընդ սուրբ դպրացն զքեզ ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն ի յաւիտեանս. ամէն:
է. 155ա-6բ Ողջոյն ներբողական առ ուխտարանն ամենայն ազանց սուրբ Երուսաղէմեւ առ բազմերախտ մայրն իմ Սուրբ Յակոբ. Գլուխ՛՛ – Ողջո՛յն քեզ ի խորոց սրտէ, ի հեռաստանէ... շէն եւ պայծառ լե՛ր ցկատարած աշխարհի. ամէն:
ը. 157ա-8բ Աղօթք ի բերանոյ սարկաւագաց՝ առ հրեշտակն մեծի խորհրդոյ Յիսուս. Գլուխ – Ծառայ քո եմ ես, իմաստուն արա՛ զիս... գտեալ անդ, ուր եւ իցեն, որում ընդ Հօր եւ ընդ Սուրբ Հոգւոյն փառք յաւիտեանս. ամէն:
թ. 158բ-61ա Աղօթք քահանայից առ քահանայապետն ըստ կարգին Մելքիսեդեկի Քրիստոս. Գլուխ – Զօրացո՛ զիս գնալ արժանի ըստ կոչման իմոյ... որում ընդ Հօր եւ Հոգւոյն Սրբոյ վայել է փառք յաւիտեանս. ամէն:
ժ. 161բ-4բ Աղօթք վարդապետաց առ վարդապետն միակ Քրիստոս. Գլուխ – Ուսո՛ ինձ, Տէ՛ր Յիսուս, զերկնային քարոզութեան քո զքաղցրագոյն ոճ... եւ ընդ սրբոց վարդապետաց փառաւորեցից |164բ| զրաբունապետդ երկնաւորաց ի յաւիտեանս. ամէն:
ժա. 164բ Աղօթք վարդապետաց՝ ի ժամ քարոզութեան ասելի, շարականակերպ ԲԿ. – Որ հաճեցար անչափ սիրոյ կոչել ի կարգ զիս քարոզչաց... ուղղել զընթացս սիրով առ քեզ:
ժբ. 165ա-7բ Աղօթք առաջնորդաց առ առաջնորդն կենաց Քրիստոս. Գլուխ – Զարթո՛ զաչս իմ զիմացական՝ հայիլ յիս... որ ես սրբոց անանց ստացուած:
ժգ. 167բ-9ա Աղօթք մեծաց ծառայիցն Աստուծոյ՝ առ մատադիւր ծառայօղն բազմաց Քրիստոս. Գլուխ – Տո՛ւր զօրութիւն ծառայի քո՝ պահել զհրաման քո... ցնծալ յաւէտ ընդ Տեառնդ փառաց, որում՛՛:
ժդ. 169ա-70բ Աղօթք թագաւորաց՝ առ թագաւորն փառաց Քրիստոս. Գլուխ ԺԷ. – Տո՛ւր ինձ, Տէ՛ր, զիմաստութիւն եւ զգօնութիւն, արդարութիւն եւ ճշմարտութիւն... փառաւորել զքեզ ընդ Հօր եւ Որդւոյ յաւիտեան:
ժե. 171ա-2ա Աղօթք նեղելոց՝ ի ժամ նեղութեան առ Քրիստոս. Գլուխ – Ի նեղութեան իմում առ քեզ, Տէ՛ր, կարդամ եւ առ Աստուածդ իմ աղաղակեմ... փառաւորել զքեզ ընդ Հօր եւ Հոգւոյն Սրբոյ ի յաւիտեանս. ամէն:
ժզ. 172բ-4ա Աղօթք ծերոց առ հինաւուրցն Աստուած. Գլուխ – Եւ արդ, զի՞նչ գործեսցես, ա՛նձն իմ տառապեալ... Զի որ նաեւ ի ծերութեան մեղանչէ, զի՞նչ է նորա ճարակ, եթէ մեղացն չէ:
ժէ. 174ա-6ա Աղօթք խոստովանակերպ առ Քրիստոս. Գլուխ – Քեզ միայն մեղայ, Տէ՛ր, քեզ, բարերարիդ, գթածիդ... ես ընդ նոսին փառաւորեցից զքեզ ընդ Հօր եւ Սրբոյ Հոգւոյն այժմ եւ յաւիտեանս ժամանակաց. ամէն:
Է. 176ա-201ա Մասն եօթներորդ
ա. 176ա-7ա Աղօթք առ համօրէն դասս սրբոց. Գլուխ – Եւ արդ, առ ձեզ այսուհետեւ, ո՛վ երամք սրբոց, են բանք իմ եւ աղերսանք... հապա մատերո՛ւք ի բարեխօսել:
բ. 177ա-9բ Աղերս առ Աստուածածինն՝ մայրն ողորմութեան. Գլուխ – Պաղատիմ առ քեզ թախծագին սրտիւ... երանեցից զքեզ եւ միածինդ ընդ ամենայն ազգ ի յաւիտեանս. ամէն:
– 179բ-80ա Երգ առ վերափոխումն սրբուհւոյ Կուսին – Պայծառացեալ Հոգւով սուրբ կոյս տիրամայր Աստուածածին... եւ իմ վերաթեւիլ անձն միշտ յոգւոց ելանէ. բար՛՛:
գ. 180ա-1բ Աղերս առ իննեակ դասակարգութիւնս երկնային զօրաց. Գլուխ – Հայցեմ ի ձէնջ ի մեծ ճակատիս փուշտիպան լինիլ... եւ այնպէս յամենայն ժամ ընդ Տեառն լիցուք, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
դ. 181բ-3ա Աղերս առ սուրբ գունդս երկոտասան առաքելոց. Գլուխ – Եւ արդ, առ ձեզ աղաղակեմ տխրալից դիմօք... սպառազինեալ յեկեղեցւոջս, որ յոյժ դիպան:
ե. 183ա-4ա Աղերս առ հոյլս նահապետաց եւ մարգարէից. Գլուխ – Առ ձեզ աղերսեմ նուիրել բանս իմ Բանին բարձրելոյ... սուրբ քաղաքիս շնորհահոս գետք:
զ. 184աբ Աղերս առ սուրբ վարդապետս եկեղեցւոյ. Գլուխ – Առ ձեզ դիմեմ, վարդապե՛տք ճշմարտութեան, ուսուցիչ ընդհանուր ազանց... ընդ ձեզ համաձայն փառս երգեցից ի յաւիտեանս. ամէն:
է. 184բ-5բ Աղերս առ սուրբ նահատակսն եւ մարտիրոսն Քրիստոսի. Գլուխ – Ա[ռ] ձեզ աղաչեմ, ո՛վ կարմրերանգ բոսորագոյն հանդերձիւք պճնեալ լուսապսակ խումբ մարտիրոսաց... հանգստանալ անդ ընդ ձեզ միաբան, ցթիւ արուորաց եղբարն լրման:
ը. 185բ-6ա Աղերս առ սուրբ երամս ճգնաւորաց եւ կուսանաց. Գլուխ – Համբառնամ առ ձեզ պաղատանս իմ, դա՛սք ճգնաւորաց եւ գումա՛րք կուսանաց... ընդ հրաբերանիցդ օրհնել յաւիտեան զանեղ հուրն անկէզ:
թ. 186բ-7բ Աստ հայցէ ի Քրիստոսէ զներումն թշնամեաց եւ յանցաւորաց. Գլուխ – Տէ՛ր, Տէ՛ր, անոխակալ եւ երկայնամիտ, յաւարտումն յապաշխարութեան մատենիս... փառաւորելով զքեզ եւ Հոգւոյն ի յաւիտեանս. ամէն:
ժ. 187բ-8ա Աստ հայցէ ի Քրիստոսէ զխաղաղութիւն եկեղեցւոյ եւ զշնորհս ընթերցողաց յայսմ մատենէ. Գլուխ – Բաշխեմ զդուռն ողորմութեան քո եւ յայսմ նուագի (զի ունիմ տակաւին արմատս բանից)... աղօտ փայլիլ ընդ անդ գրելիս՝ փառաւորելով զքեզ ընդ Հօր եւ Հոգւոյն Սրբոյ ի յաւիտեանս. ամէն:
ժա. 188ա-9բ Ի յաւարտման մատենիս գոհանայ զՏեառնէ՝ ընդարձակելով զտէրունական աղօթսն. Գլուխ – Հա՛յր մեր, որ յերկինսդ ես, նկատմամբ անապական եւ կատարեալ ստեղծուածոց քոց... ի մէջն ըստ գրոյն իմա՛, իսկ այլ գիտնոց յարօտ մնայ:
ժբ. 189բ-91բ Առազդեցութիւն ինչ վասն առաջիկայ կանոնական աղօթիցս – Աստանօր (յետ յօրինելոյ զմատեանս աղօթից ի հոգեւոր զբօսանս աղօթասէր ջերմեռանդից)... այսչափ ինչ ի պատճառս յաջորդ աղօթիցս ասացեալ շատ լիցի:
ժգ. 191բ-2ա Կարգ աղօթից աշխարհականաց՝ առաւօտեան ժամուն – Նախ ուղղեսցէ զդէմս իւր ի յարեւելս ի կանգուն կալով. եւ ամբարձեալ զձեռս եւ զաչս ի վեր՝ ասասցէ մտառութեամբ զտէրունական աղօթսն... փառք եւ երկրպագութիւն ամենասուրբ Երրորդութեանդ եւ մի աստուածութեանդ՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Սրբոյ Հոգւոյդ. ամէն:
ժդ. 192բ-3ա Եւ դարձեալ ասասցէ՝ ի վերայ ծնկաց իւրոց, համբարձմամբ ձեռաց – Շնորհակալ եմ զքէն, Որդի՛ Աստուծոյ, Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս, լոյս աշխարհի եւ սրտի իմոյ մթացելոյ... եւ ասասցէ՝ Փառք եւ երկրպագութիւն ամենասուրբ Երրորդութեանդ եւ մի աստուածութեանդ՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյդ Սրբոյ. ամէն:
ժե. 193աբ Դարձեալ ասասցէ՝ ի վերայ ծնկաց իւրոց, համբարձմամբ ձեռաց – Զքէն գոհանամք, Հոգի՛ Աստուծոյ, Աստուա՛ծ ճշմարիտ, անքննելի, բղխումն ի Հօրէ... Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս. ամէն: Հայր մեր. եւ այլն:
ժզ. 194աբ Կարգ աղօթից աշխարհականաց հասարակ աւուրն, ի կանգուն – Օրհնեալ Տէ՛ր մեր Յիսուս Քրիստոս. ամէն... փառաւորեմ զքեզ, Հոգի՛ աստուածեղէն, շո՛ւնչ ամենակալին, հողմ անիմանալի... փառք եւ երկրպագութիւն ամենասուրբ Երրորդութեանդ եւ մի աստուածութեանդ՝ Հօր եւ Որդւոյ՛՛:
ժէ. 194բ-5ա Ի ծունկս իջեալ, համբարձմամբ ձեռաց – Օրհնեմ զքեզ, Հա՛յր սուրբ, արեգա՛կ արդարութեան, որ ծագեցեր ըստ կերպի լուսոյ զՈրդիդ միածին... ծունր դիցէ: Փառք եւ երկրպագութիւն ամենասուրբ Երրորդութեանդ եւ մի աստուածութեանդ՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ՛՛:
ժը. 195աբ Ի վերայ ծնկաց – Գովեմ զքեզ, Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս, ճառագայթ փառաց, նկարագի՛ր էութեան ծնողիդ... Պաղատիմ առ քեզ, սրբուհի կոյս Աստուածամա՛յր Մարիամ. եւ այլն: Օրհնեալ Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս. ամէն: Հայր մեր. եւ այլն:
ժթ. 195բ-6ա Կարգ օրհնութեանց երեկոյեան ժամու – Օրհնեալ Տէր մեր... Բարձր առնեմ զքեզ, Հա՛յր Աստուա՛ծ իմ եւ թագաւո՛ր իմ եւ օրհնեմ զանուն քո յաւիտեանս յաւիտենից... Յարիցէ եւ ծունր դիցէ: Փառք եւ երկրպագութիւն ամենասուրբ Երրորդութեանդ եւ մի աստուածութեանդ՝ Հօր եւ Որդ[ւոյ եւ Հոգւոյդ Սրբոյ. ամէն]:
ի. 196աբ Ի վերայ ծնկաց – Բարեբանեմ զքեզ, Քրիստոս, Որդի՛ Աստուծոյ, խաղաղութի՛ւն երկնի |196բ| եւ երկրի... Յարիցէ, ծունր դիցէ: Փառք եւ երկրպագութիւն ամենասուրբ Երրորդութեանդ եւ մի աստուածութեանդ՝ Հօր եւ [Որդւոյ եւ Հոգւոյդ Սրբոյ. ամէն]:
իա. 197աբ Ի ծունկս իջեալ – Երկի՛ր պագանեմ զքեզ, Հոգի՛ Աստուծոյ, հանգիստ յաւիտենական եւ հանգուցիչ սրբոց... եւ պատկառեաց ի նմանէ ի մեղանչելդ համարձակ:
իբ. 197բ-8ա Ձայն Յիսուսի – Սիրով սիրելւոյդ, Որդի՛ մարդոյ, Բանս Հօր կոչեցայ... Այլ մեք՝ գնեալքս արեամբ ծախելոյն, այսօր տացուք փոխարէն զաղօթս եւ զանուն կարդասցուք:
իգ. 198աբ Երգ առ Հոգին Սուրբ՝ ասացեալ յաւուր Գալստեանն, ի Պետրոսէ վարդապետէ, ասելի ի տօնի նորա, ի տեղի նորաստեղծեալին եւ արարչականին – Դե՛տ համայնից, Հոգի անհուն, բղխումն Հօր, առօղ յՈրդւոյն, այսօր լցեր ըզվերնատուն... այրել սիրոյ աստի կապանս, դիմել ի վէր, թողեալ զոր կանս:
իդ. 198բ Երգ փափագանաց առ Քրիստոս – Նորոգ ինձ աւետիս բերէի ըզՏեառնէ... սիրօղն է զիս աւ՛՛, դու ինքնին՛՛:
իե. 198բ-9ա Տաղ ծննդեանն Քրիստոսի – Ամէնողորմ Հայր գթութեանց, բարերար եւ մարդասէր... բոլոր սրտիւ ընդունելով պարգեւն Հօր՝ զօծեալս Տէր:
իզ. 199աբ Ողբ Ադամայ («ՊԵՏՐՈՍԻ») – Պայծառ արփւոյդ ի պատկեր հողս ստեղծայ... որք օտարանալս ի քէն, Տէր փառաց ես զի՛՛:
իէ. 199բ Երգ արտուտէն առ վարդն, ի Պետրոսէ – Վասն քո գերիս, ո՛վ թագուհի ծաղկանց անուանեալ, սէ՛ր իմ, սէ՛ր... երբ առարկիցես աչաց գերոյս գեղեցկագունեալ:
իը. 199բ-200ա Ի վերայ արքայութեան – Արքայութիւնն է մարգարիտ... յուսով ստացի՛ր, ուրախացի՛ր:
իթ. 200աբ Տաղ ի Պետրոս վարդապետէ – Յանկարծ բերին եղկելոյս մի աւետիս, թէ աղաւնւոյ... անոր համար օրհնեմ զքեզ ի ցորեկն եւ ի գիշեր:
լ. 200բ-1ա [Աղօթք առ Տիրամայր. («ՊԵՏՐՈՍԻ Է»)] – Պճնազարդեալ վերին փառօք ես թագուհի գերապանծ... գոլ ինձ որդւովք բերկրեալ մայր:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա՝ սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝§Печ. Ахалцыхской градской полиции».
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Պ. վարդապետի Աղօթագիրք», 1ա՝ «Հմր 198, 4/2953, 30.», «ԺԹ. դ. – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2954
ՌՄԽ. – 1791 |
ԳՐԻՉ՝ Կարապետ:
ԹԵՐԹ՝ 198. չգրուած՝ 1աբ, 43ա, 60ա, 101բ-103բ, 164ա-7բ, 173ա-175բ, 183բ-198ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-Բ, Դ-ԺԳx8 (Գ չիք, Է, Թ՝ 12, Ը 7)+12x8 (12՝ 7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ, «FC»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,6x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն՝ (14,5x10,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 41ա): ՏՈՂ՝ 19-21: ԿԱԶՄ՝ բաց շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, մետաղէ 3 ագուցիչներով, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ Ա. փեղկինը չիք, Բ.-ն՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
Նմուշ 41ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կենդանակերպք. Խոյ՝ 60բ, Ցուլ՝ 61բ, Երկուորեակ (Եկաւոր)՝ 62բ, Խեցգետին՝ 63բ, Առիւծ՝ 64բ, Կոյս՝ 65բ, Կշիռ՝ 66բ, Կարիճ՝ 67բ, Աղեղնաւոր՝ 68բ, Այծեղջիւր՝ 69բ, Ջրհոս՝ 70բ, Ձուկն՝ 71բ. նկարք բնագրի մէջ՝ Երիտասարդ ձիաւոր, մի ձեռքին սուր, միւսին՝ ասպար, եւ գայլին հեծած Ալեւոր՝ մի ձեռքին մարդու գլուխ, միւսին՝ մարդու ձեռք՝ 43բ, Երիտասարդ ձիաւոր՝ մի ձեռքին սուր, միւսին՝ ասպար, եւ աթոռին նստած մի մարդ՝ աջ ձեռքին խաչ՝ 44ա, Երկու առիւծի հեծած երիտասարդ, մի ձեռքին սուր, միւսին՝ վահան, եւ երիտասարդ ձիաւոր, մի ձեռքին նիզակ, միւսին՝ մարդու գլուխ՝ 44բ, Ուղտի ձագին նստած մարդ, որը դէպի իրեն «կու ձգէ» չորս ձի, եւ աթոռին նստած մի մարդ՝ 45ա, Հեծեալ եւ նստած կանայք՝ 45բ, Թռչունին հեծած երիտասարդ, մի ձեռքին օձ, միւսին՝ գիրք, եւ աթոռին նստած թագակիր մի մարդ՝ 46ա, Ուղտի ձագին նստած մարդ, որը դէպի իրեն «կու ձգէ» չորս ձի՝ 46բ: Գոյներ՝ կարմիր, սեւ:
Ծնթ. Բոլոր նկարները գծանկարային են, 104ա-163բ էջերին կան աղիւսակներ, որոնց առաջին շարքում կան գծանկարներ (մարդիկ, կենդանիներ, հրէշներ, բոյսեր եւ այլն):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, տեղ-տեղ քերծուած, վրան ցեցի անցքեր, առաջին թերթը ժամանակին ծառայել է Ա. փեղկի աստառ, յետոյ անջատուել է, Բ. պրակի վերջում նշուած Գ., սակայն Գ. պրակը չիք, թ. 1-4 եւ Բ. փեղկի աստառի թղթին խոնաւութեան հետքեր, թ. 1-8՝ ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-183ա [Աղաւիտ]
Ա. 2ա-42բ [Վասն կենդանակերպից].
– 2ա-4բ Օգնեա՛, Հոգիդ Սուրբ Աստուած ճշմարիտ, եւ հասո՛յ յաւարտ. Յաղագս աստեղագիտութեան Աղաւէտին այս է – Զի իմաստութիւն եւ գիտութիւն է կենդանութիւն հոգո եւ բանականութեան, եւ փարատիչ սրտից խաւարեցելոց... որսորդ կնոչ սերմն լուսնի ԺԵ. շինեաց եւ եղ ի յավքն:
ա. 4բ Առաջին – Օվ առնու բան մի ի յայս բաներուս, չի լինի Բ. միտ եւ կամ կարծեօք առնէ... որ ամէնն կարծեօք լինի բանն ոչ կատարի:
բ. 5աբ Երկրորդդուռն – Որ մօտեորցնէ զհրեշտակն, որ յերբ բան մի առնես այս արհեստէս, որ չի կատարի, նա չպիտի անհաւատ լինիլ... նա կարէ կատարել զիւր խնդրուածքն զօրութեամբ հրեշտակաց. այսպէս իմացաք:
գ. 5բ-6ա Դուռն երրորդ – Այսպէս հաստատեցին իմաստունքն, թէ գիտութիւն այս գիշերն լաւ է, քան զցերեկն վասն այն, զի արեգակն զօրաւոր է եւ խափանէ զզօրութիւն արեստիս... զի չար աչք վնասէ այս արեստիս:
դ. 6ա-7ա Դուռն չորրորդ – Զոր ասացեալք են իմաստունքն, թէ այս արեստիս տէրն պարտ է որ հանապազ զաղէկն եւ զբարին գործէ... ցուցանէ, թէ զօրութիւն պակասէ:
ե. 7ա-8ա Այլ դուռն. վասն թլսմաթին գիտութեան – Որ զվերին աստղերուն գիտութիւն եւ զօրութիւն յերկիր կու բերէ, որ իրք մի կու խառնէ կամ ի քաար, կամ ի պղինձ կամ այլ իրք ի մարմին... եւ աստեղաց գործն է այսպիսիս:
զ. 8ա-9բ Երկրորդ ֆասլն, զոր յիշեմք, թէ կարէ՞ մարդն բովանդակ զամենայն աստղ իմանալ եւ զկենդանակերպսն, թէ՞ ոչ – Ասացին իմաստասէրքն եւ աստեղայգէտքն միայբան, թէ մարդ չի կարէ հասու լինիլ ամենայն կերպից... եւ ոչ մեղքն զրկէ արքայութենէ, ոչ է այտպէս:
է. 9բ-13բ Ֆասլ, որ ոմանք գտան զարհեստս եւ զաստեղս, եցուց նոցայ եւ ուսուց, եւ են, որ փորձելօվ գտան, եւ են, որ տեսելե[ա]մբն իմացան. եւ նոքայ ասացին զայս... նա քոյ բանն կատարէ Աստուծով:
ը. 13բ-9բ Երկրորդ գիտ<տ>ութիւն աստեղաբաշխութեան – Նիճումիս, զոր պարտ է գիտել մարդոյ. առաջին այն է, զոր ցուցանեմք, աստղերուն երեւումն... որ մարդ չի կարէ խմել եւ աղի ապականիչ բնութեան եւ գիճութեան, հովութեան եւ այլ:
թ. 19բ-21ա Ֆասլ Ե., որ ցուցանէ զբնութիւն կենդանակերպից միաբան խօսք իմաստասիրաց, որ երկնից բնութիւն Ե.երորդ տարր է եւ չէ այս Դ. տարերաց եւ բնութեանց... մութալեթան է, որ է եռանկիւն:
ժ. 21բ-3ա Ֆասլ, որ ցուցանէ զկենդանակերպին զարուական եւ զիկականն – Եւ մեք տեսաք զֆարտն լաւ է քան զզուգն, եւ դրուք զխոյն եզական եւ արուական... թէ հարաֆ լինի, մօտակ Կուսին է, եւ այլն այսպէս իմացիր:
ժա. 23ա-4ա Դուռն, որ ցուցանէ զկենդանակերպից իշխանութիւն, որ ունին ի վերայ |23բ| անասնոց եւ մարդկանց զօդւածին – Այսպէս, գլուխն երեսն Խոյին է, վիզն՝ Ցուլ, Եկաւորն ուսքն... Ձուկն զհաքիմնին զթէ ղորդնին զնաւավարքն:
ժբ. 24ա-5բ Դուռն, որ ցուցանէ զտեղիքն – Խոյն ունի զայն տեղիքն, որ լի առնէ եւ քար եւ տեղի ոչխարաց... ունի մանտր սատաֆնին պոճուկն:
ժգ. 25բ-6ա Դուռն, որ ցուցան[է] զինչ շնչաւոր կայ – Խոյն ունի զայն ոք, որ պճեղն ճեղք է՝ ոչխար եւ ուղտ... եւ զինչ ժողոյված ջուր որ լինի եւ այլն զամենայն, սա այսպէս իմ[ա]նաս:
ժդ. 26բ-9ա Դուռն, որ ցուցանէ զհայեցք աստեղաց եւ կենդանակերպից ըստ յիրար – Յիր Գ. եւ ԺԱ. թաստիս կոչի յիր Դ. եւ ԺԱ. թարպեհ կոչի... եւ աստղ ամէն պուրճ արուրք մի կառնէ, եւ այլ այսպէս:
ժե. 29ա-31ա Ֆասլ Ժ., որ ցուցանէ Է. աստղաց սիւֆաթն – Եւ այլ իմացիր, որ երկինքն ոչ հով կայ եւ ոչ տաք, ոչ չար եւ ոչ գէճ... թէ հողմմային է, եւ այսպէս իմացիր:
ժզ. 31ա-2ա Այլ դուռն աստղերուն հուքմին – Տեսաք զԶոհալն, որ ի վերայ տարուն հուքմ առնէր ի Տալէհն հիւքմն ուժով լինի... եւ անտի մինչ մօտ արեգական հովացնեն. եւ այլն:
ժէ. 32ա-3ա Այլ դուռն, որ ցուցանեմք զաղէկն եւ զվատն աստեղաց – Տեսաք զԶոհալն ու Մառեխն եւ այնօվ իւրեանց վատ ասացաք, զի Զոհալին բնութիւն վատ է... իւր ընկերն Օտարիտն է:
ժը. 33բ-5բ Այլ դուռն, որ ցուց[անէ] աստեղուն զգործքն աղէկն եւ վատն Գ. ազգ է – Մէկն այն է, որ մէկ եւ մի Ա.ի աղեկութիւն առնէ... եւ այս Բ. աստղիս հեռաւորութիւն հան չաք է:
ժթ. 35բ-6ա Այլ դուռն, որ ցուցանէ՝ զինչ աստւորիս կա, այս Է. աստղիս վերայ բաժանած է, |36ա| եւ է իրք, որ աստղ մի ունի զինքն, եւ է իրք, որ Բ. աստղ ունի... տերեւն՝ Լուսնին, եւ կուտն՝ Օտարիտին:
ի. 36ա Դուռն, որ յիշէ զհամերն – Զոհալն ունի զփոյթութն (այսպէս). զթըթուն զծանր համն զհոտածն... որ քիչ թըթու լինին:
իա. 36ա Երկրորդ դուռն, որ ցուցանէ զգուներն – Զոհալն ունի զսեւ եւ զարճիճայգուն եւ մթագուն... խառնած հետ դեղնի եւ կապուտի:
իբ. 36բ Երրորդ [դուռն] – Զոհալն ունի զինչ հով ու չոր ու պինտ... լուսին ունի զինչ թանձր իրք կա եւ գէճ:
իգ. 36բ Չորրորդ դուռն, որ ցուցանէ զչափն – Զոհալն ունի զերկայնութիւն, զպնտութիւն... Լուսին հաւասար եւ գէճ բնութիւն. եւ այլն:
իդ. 36բ-37ա Հինկերորդ [դուռն], որ յիշէ |37ա| զտեղիքն – Զոհալն ունի զչոր յերունքն... Լուսին զինչ դուր տեղ կայ եւ այսպէս:
իե. 37ա Վեցերորդ դուռն, որ ցուցանէ զտեղիքն եւ զկեցուածքն – Զոհալն ունի զգետնափորներն, զգերեզմաններն, զջրհորներն, զհին շէնքերն, զքար տեղերն եւ զախոռնին... որ ծառ բուսնի շատ եւ սոցին նման:
իզ. 37բ Եօյթն դուռն, որ ցուցանէ զերկրնին – Զոհալն ունի զսնտուղ զհնդիկ, մինչ զնճան, հայպաշ եւ ղպտիքն... Լուսին ունի զմուռլ զտարպա եկան:
իէ. 37բ-8ա Ութ դուռն, որ յիշէ զքաներն – Զոհալն ունի զմուրտսանք, զերկաթին քաւֆն եւ զինչ սեւ քար կա... եւ զինչ նման քար կայ. եւ այլն:
իը. 38աբ Ինն դուռն զեն քաներուն ելանէ – Զոհալն ունի զարճիճն... ունի զխիարն եւ զշնխիարն եւ զայլն:
իթ. 38բ-9ա Տասնումէկ դուռն, որ ցուցանէ զծառերն – Զոհալն ունի զգխտորն, զհէլիլէճքն, զինչ ծառ, որ պտուղն գէշ հոտ ունի... բակլան եւ պանպակն:
լ. 39ա Երեկտասան դրունքն, որ յիշէ զկերակուր եւ զդեղերն – Զոհալն ունի զինչ հով եւ չոր տեղ կայ... հով եւ գէճ կայ, որ բան չիթար:
լա. 39աբ Չորեգտասան դուռն, որ յիշէ զուժերն – Զոհալն ուժ բռնող, մոշթարին ուժն կերակրող... Լուսին ունի զութն եւ զբնութեաններն:
լբ. 39բ Տասնուհինգ դուռն, որ յիշէ <որ յիշէ> ի վերայ չորքոտանեաց – Զոհալն ունի զայծն ու զպաղրէն... որ հետ մարդուն սովոր լինի:
լգ. 39բ-40ա Տասն ու Զ. (16) դուռն, որ յիշէ զթռչունքն – Զոհալն ունի զայն, որ գիշերն թռչի... զբատն, զսագն եւ զայլ ուտելոյ:
լդ. 40ա Տասն ու Է. (17) դուռն, որ յիշէ զօդւածքն – Զոհալն ունի զմազն, զմորթին, զզունկն, զթեւն, զոսկորնին, զջղերնին... Լուսին ունի զմարմնոյ ձախ դեհն. եւ այլն:
լե. 40աբ Տասնեւութ դուռն, որ ցուցանէ զօդւածնն – Զոհալն ունի աղէճորտերն, զփայծեղն, զծնկներն... զձեռվին եւ զայլսն:
լզ. 40բ Տասն ու Թ. (19) [դուռն], որ յիշէ զզրուցն – Զոհալն ունի զլսելիքն... Լուսին զտեսն եւ զայլսն:
լէ. 40բ Քսան դուռն, որ յիշէ զամդամնին – Զոհալն ունի զաջ ականճն... Ատալիտն՝ զլեզուն:
լը. 40բ Քսան եւ մէկ դուռն, որ յիշէ զչափն – Զոհալն ունի զհալիորն... Լուսին զերախութիւն:
լթ. 41ա Քսան Բ. (22) դուռն, որ յիշէ զասգերն – Զոհալն ունի զաւագ պապերն... ունի զքուրքն, զմայրն, զմօրքուրն:
խ. 41աբ Քսան Գ. դուռն, որ յիշէ զմարդուն շաքլն – Զոհալ ունի զվատ տեսակն... բոլոր երես աղէկ հայեացք:
խա. 41բ Քսան Դ. դուռն – Զոհալն լինի վատ արուրք... լինի աղէկ սիրտ եւ վախկուկ. այլն այսպէս:
խբ. 41բ-2ա Քսան եւ Ե. (25) դուռն, որ յիշէ զբնութեներն եւ զարուրքն – Զոհալն ունի զառասպելութեան զդժուարութիւն... աղէկ սիրտ ի կին պակաս երթայ, եւ զայլն ամենայն:
խգ. 42ա Քսան Զ. (26) դուռն, որ յիշէ զմարդկաց ցածութիւն եւ բարձրութիւն – Զոհալն դալիլ առնէ... Լուսին ի վերայ թագաւորաց:
խդ. 42աբ Քսան Է. (27), որ յիշէ զհաւատքն – Զոհալն |42բ| ունի զջհուտն... Լուսին զնամուս եւ զամենայն հաւատ. եւ այլն, զոր ոչ գրեցաք:
Բ. 43բ-6բ [Գուշակութիւնք ըստ կենդանակերպից]
ա. 43բ Զոհալն հալէ, որ մի է – Ի յաջ ձեռն մարդոյ գլուխ եւ ձախ ձեռն մարդոյ ձեռք... եւ պատէ զերկինքն Լ. (30) տարին:
բ. 44ա Մուշթարին կտրիճ մարդ մի է – Ի յաջ ձեռն մերկիկ թուր... պատէ զերկինքն ԺԲ. (12) տարին:
գ. 44բ Մառեխն կտրիճ մարդ մի է – Հեծեր է Բ. առիւծ... պատէ զերկինքն ԺԸ. (18) տարին:
դ. 45ա Արեգակն – Մարդ մի, աջ ձեռն գաւազան... եւ պատէ զերկինքն ԺԲ. (12) ամիսն. եւ այտ է:
ե. 45բ Զոհրան կին մի է – Հեծեր է ուղտ... ԺԲ. (12) ժամ, պատէ երկինք Զ. ամիս:
զ. 46ա Ատարիտն – Կտրիճ մի թաւուզ է հեծեր... եւ պատէ զերկինքն Գ. ամիս:
է. 46բ Լուսինն – Ի յաջ ձեռն խիշտ... պակաս Դ. մասն. եւ այլն:
Գ. 47ա-59բ [Վասն աստեղաց]
ա. 47ա-54ա Ասացին իմաստունքն վասն թապիթ աստղերուն, որ կոչի հաստատ... եւ թէ Բ.ոսն այլ լինին, զօրաւոր բան առնէ:
բ. 54բ-5բ Այլ դուռն, որ յիշէ զղուտուպներնին ֆէլն, որ թարգմանի ցից երկնից – Յառաջ յիշեմք զհարաֆային, որ շատ օգտութիւն ասացեալ են... բայց մեր աշխարհէն չի երեւիր, նա չի գրեցի:
գ. 55բ-7ա Այլ դուռն հիւսիսային ղուտուպին յիշեմք, որ է ցից երկնից – Որ ի մեր աշխարհս է, թէ քանի օգնութիւն ունի... եւ ասաց Թանուտարան, թէ շատ հիւանդութիւնիվս բժշկեր եմ, այսպէս իմացար:
դ. 57ա-9ա Այլ որ յիշէ զինչ աստղերն ունին ի կենդանակերպսն – Առաջին ասէ՝ իմացի՛ր, որ Բ. լուսաւորքն... վասն այն եղաւ շարաֆն ի ցուլն:
ե. 59աբ Այլ դուռն, որ յիշէ զՄութալիթան – Խոյն, Ցուլն, Առիւծն, Աղեղնաւորն եւ իւրեանց Մութալիթային տիարքն... որքան Զոհալն ի վայր է, եւ զայլսն այսպէս իմացիր: 1240 (1791):
Դ. 61ա-72ա [Վասն յատկութեանց ԺԲ. կենդանակերպից]
ա. 61ա Խոյի մէկէն մինչ Զ. տարաճան Մուշթարուն է... Զոհալին սեւ է:
բ. 62ա Ցուլն առաջինէն մինչ Ը. Զոհրային է... մինչ Լ. (30) Մառեխին է, շնչաւոր է:
գ. 63ա Եկաւորն մինչ Զ. Օտարիտին է... մինչ Լ. (30) թռչուն է, խայտխայտուկ:
դ. 64ա Խեցգետին մինչ Է. Մառեխին է... անշահ իրք է, սեւ, որ կարմիր կու զարնէ:
ե. 65ա Առիւծն մինչ Զ. Մուշթարուն է... մէկն խոր է, չորքոտանի է:
զ. 66ա Կոյսն մինչ Է. Օտարիտին է... մինչ Լ. (30) Զոհալին է, սեւ է, եւ այտ է:
է. 67ա Կշիռն մինչ Է. Զոհալին է... մինչ Լ. (30) Մառեխին է, միս ուտէ:
ը. 68ա Կարիճն մինչ Է. Մառեխին է... ճուհար է, անշահ:
թ. 69ա Աղեղնաւորն մինչ ԺԲ. (12) Մուշթարուն է... որ ի կրակն զուգւի:
ժ. 70ա Այծեղջուրն մինչ Է. Զոհրային է... հալւի կրակն, կարմիր է. եւ այլն:
ժա. 71ա Ջրհոսն մինչ Է. Զոհրային է... առաջին գազան է, եւ վերջ դեւ է:
ժբ. 72ա Ձուկն մինչ ԺԲ. (12) Զոհրային է... եւ մարդ, որ շալկեր է երկաթ եւ քար:
Ե. 72բ-101ա [Գուշակութիւնք]
ա. 72բ-3ա Այլ դուռն, որ յիշէ ջանդնաշարաթ աստեղաց, թէ ի <թէ ի> տարաճան ի պուրճ քանի է... Մուշթարին՝ ԺԱ. (11), Զոհալն՝ ԺԲ. (12):
բ. 73ա-5բ Դուռն, որ ցուցանէ զսուրաթ տարաճաներուն – Յառաջ քան զմտանելն յինքն, յիշեմք զիւրեանց արարողութեներն... այսու հետեւին տարաճանքն եւ պատկերներն ամենայն:
գ. 75բ-91ա Ասացին ոմանք – Մի աստղ բաշխեց, թէ յերբ տղան ի մօրէն կու բաժանի... թէ որպէս սիրտ ելնեն եւ որպէս հաշտին զամէնն:
դ. 91բ-2բ Եւ ասէ խօսք իմաստնասիրացն, զոր գտա ի գիրքն – Բնական բան դառնալ, եւ մեք տեսք զԶոհալին բնութիւն հով եւ չոր, պաղ ունի զբնութիւն մահու... զինչ այնքան լայեխն է՝ զայն ուզէ. եւ այլն:
ե. 92բ-7բ Ազգ դաւաթ, որ է գովասանութիւն... որ իչէցնես ինձ ի քոյ ուժերուդ եւ կատարես զխնդրանս իմ:
զ. 97բ-101ա Չորս, որ յիշէ, թէ քանի ազգերք պիտի պահել այս արհեստիս – Ամէն ազգ բան որ առնեն, որ աստղ մի զօրութիւն ունի... եւ ոչ ի Ազրապն, զի Բ. լուսաւորաց Հտուտն է, եւ այլ ի Ճատինն չի լինի: 1240 (1791): Կարապետ:
Զ. 104ա-63բ, 168-72բ, 176ա-83ա [Պատկերք եւ գուշակութիւնք ըստ նոցին]
– 104ա-163բ Կենդանակերպի նշաններին վերաբերող աղիւսակներ, որոնց առաջին շարքում կան գծանկարներ՝ մարդիկ, կենդանիներ, հրէշներ, բոյսեր, թռչուններ եւ այլն: Երկրորդ շարքի սիւնեակներում տրւում են պատկերների բնութագրերը՝ «Կերպարք», երրորդ սիւնեակներում անունները՝ «Անունք», չորրորդ սիւնեակներում՝ «Պուղորք», հինգրորդում՝ «Գործք»: Այնուհետեւ յաջորդում է աղիւսակների բովանդակութեան մանրամասն մեկնաբանութիւնը:
– 168ա-72բ Խրատ վասն դռան Աղաւէտին, թէ որպէս պարտ է ի գործ ածել զԳՃԿ. (360) աստիճանաց պատկերն – Արդ, աստղայբաշխութիւնն մեծ իմն ծածկեալ խորհուրդ է... Ձուկն աղէկ մարմին, կակուղ զօդւածք, լայն կրունք, փոքր գլուխ, նեղ ճակատ:
– 176ա-83ա Այսուհետեւ գրեցուք զկենդանակերպից թլսմաթներն – Որպէս որ մոլորականքն իչանին յաստիճանսն եւ առնեն զարմանալի գործս... այն ցաւն փարատի Աստուծով, եւ Քրիստոսի յուսուն մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն, յաւիտեան սուրբ. 1240 (1791):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
26ա Զոր տեսաք, զայն գրեց[ա]ք. 1240 (1791). Կարապետ:
Տե՛սնաեւ՝ Բվնդ., նիւթերի աւարտները՝ 59բ, 101ա, 183ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
198բ (1812 թ., շղագիր) 1261 թվականին աս[տ]ղեն կայ Կուս կենթանայկերպն, որ կուսնի 30 դարաճէն, ամէն դարաճայ 30 օր պիտի կենայ, որ լինի 2 տարի ու կէս, Ցուլումըն էրկուշաբթի յօքմըն Եկայորըն, 3շաբտի է Խեցգետին, չորեքշաբթէ Մուշտարինմ, 1261 թվականին կայ Աղէղնայորումն, որ է նոյեմբերի 13 մինչ ի 6 յօքմն, շաբաթ է, մինչ ի 12 օր՝ կիրակէ, մինչ ի 12 օր՝ էրկուշաբաթ է, մինչ ի 12 օր՝ 3շաբաթ է այսպէս մինչ ի ամիսի գլուխըն 12 12 կու կերթայ: 1261 թվականին Մարեխըն կայ խունի 24 աստիճանի մնայ 2 օր յետոյ մտնէ Ցուլն: Զօրհէն կայ 1261 թվականին յամսունըն Ձուկըն կու երթայ ամէն կերպի, 15 օր յիմայ կայ (3 բառ գրած-ջնջած՝ «Խեցգետին մէկէն է») Եկայորի, մէկէն է 2շաբտուց է մտանիլն: Օտարիտն կայ 1261 թվականին ըսբն Կուսըն է, ամէն կենդանայկերպի է՝ օր կէս, որ յիմայ Խեցգետին է, մինչ ի 7 օր կէս այսպէս է:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «ի մի Գ. յուս, ի միւգ գուլուսուն օղլան գարաք, 88843346484466143181», Բ. փեղկի կազմաստառին՝ թուաբանական հաշուարկներ, «Ղարայղուլն իւրեայ Յարութիւնի առուծն»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Աստեղագիտութիւն», 1ա՝ «12/2954, ԺԸ. – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2955
ԶՄԻՒՌՆԻԱ՞ |
ՌՄԷ. – 1758 |
ԳՐԻՉ՝ Մեսրոպ Գանձակեցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Աբրահամ Աստապատեցի:
ԹԵՐԹ՝ 205 (կրկն.՝ թ. 77, 103). չգրուած՝ 95բ-7բ, 100ա (գրչի էջակալում՝ ա-մժե.=1-215, որ է՝ 97ա-203ա): ՊՐԱԿ՝ 1-17x12 (10՝ 13): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ ոճաւորուած շրջանակ, մէջը՝ ALA: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,4x15,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (16,5x11): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 58ա): ՏՈՂ՝ 33: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը՝ մուգ կարմիր մետաքս. լուսանցակողերին՝ նախշեր (կարմիր, կանաչ շերտերով բուսազարդեր):
Նմուշ 58ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Սարգիս Շնորհալի, Յովհան Որոտնեցի, Գրիգոր Տաթեւացի, Մատթէոս Ջուղայեցի, Մեսրոպ Գանձակեցի եւ Աբրահամ Աստապատեցի՝ 100բ (նկարների անկիւններում չորս առաքեա՞լք): Նկար բնագրի մէջ. Պօղոս Առաքեալ՝ 2բ, Հրեշտակ՝ 101ա: Լս-ային. Հայր Աստուած՝ 16ա, Հայր Աստուած ի վերայ քառակերպեան աթոռոյ՝ 67ա: Ճակատազարդ՝ 3ա, 101ա, 137ա, 163ա, 176ա, 193բ, 198ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, սափոր: Զարդագիր՝ մարդ (3ա), կենդանագիր, թռչնագիր, հանգուցագիր, երկրաչափական: Գոյներ՝ ոսկի, կապոյտ, կարմիր, կանաչ, սեւ, սպիտակ, դեղին, մանուշակագոյն, նարնջի, մոխրագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, եզրերը մասամբ թափուած, լուսանցակողերը՝ գունաթափ, սեւացած, թ. 1՝ միջնամասում պատռուած, թ. 2-23՝ կարերը հիմքից պոկուած, թ. 24՝ հիմքից ամբողջութեամբ անջատ, թ. 1, 192, 203՝ հիմքից մասամբ պոկուած, թերթերին խոնաւութեան եւ աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1բ-99ա [Պետրոսի Հռոմկլայեցւոյ Համառօտ հաւաքումն աստուածաբանութեան]
Տե՛ս ձեռ. 129, էջ 3բ-92բ: Յռջբ./1բ-2բ: Ցանկ/2բ: Նախերգան/2բ: ա/3ա-4բ: բ/4բ-12բ: գ/12բ-6ա: դ/16ա-23բ ե/23բ-7ա: զ/27ա-30բ: է/30բ-54բ: ը/54բ-9բ: թ/59բ-63ա: ժ/63ա-6բ: ժա/67ա-92բ:
ժբ. 92բ-5ա Վասն ողջունի, որպէս ասէ Տէրն առ աշակերտսն իւր՝ պատուէր տալով նոցա՝ Եւ իբրեւ մտանիցէք ի տուն, ողջոյն տաջիք նմա եւ ասացէ՛ք՝ Ողջո՛յն տանս այսմիկ, եթէ իցէ տունն արժանի, եկեսցէ ողջոյնն ձեր ի վերայ նորա, ապա թէ ոչ իցէ արժանի, ողջոյնն ձեր առ ձեզ դարձցի. Գլուխ ԺԲ. – Եւ արդ, գիտելի է, զի ողջունատրութիւնս այս բազմաւ կերպիւ առեալ լինի ի Սուրբ Գրոց... իբր թէ ողջոյնն Քրիստոս ողջացուսցէ զձեզ հոգւով եւ մարմնով եւ ապա բնակեսցի եւ ընդ ձեզ եղիցի մինչեւ ի յաւիտեան: Այսքան առ այս Վասն ողջունի՝ հաւաքեցեալ ի լոկանուն Պետրոս վարդապետէ Հռօմկլայեցւոյ:
Բ. 98ա-203ա Ժողովեալ ի մեկնութենէն Կաթուղիկեայց Սարգսի Շնորհալւոյ, այլ եւ ըստ ամենայն միաւորեալ ի գրոց մերոցն վարդապետաց Յոհաննու Որոտնեցւոյ, Գրիգորի Տաթեւացւոյ եւ Մատթէոս վարդապետի՝ ձեռամբ տառապեալ Մեսրոպայ Գանձակեցւոյ
– 98ա-9բ Յաղագս թէ վասն է՞ր կաթուղիկեայք անուանին – Եւ արդ, կաթուղիկեայք անուանին, այսինքն՝ ընդհանրականք... զի կարասցուք կատարել զբանսն առաքելական, զոր եւ սկիզբն առնէ հրեղէն լեզուաւն. այսպէս:
ա. 101ա-36ա Գլուխ առաջին. Յակոբայ թղթոյն մեկնութենէ – [Բան]. Յակո[բ]ոս Աստուծոյ եւ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... իսկ զիւրն ծածկէ զմեղսն, ի ձեռն տալն եւ յարուցանելն զմեղուցեալն, որ լինի ուրախութիւն հրեշտակաց եւ Աստուծոյ: Կարողութեամբն Աստուծոյ աւարտ եղեւ թուղթն Յակոբայ:
բ. 136բ-63ա [Պետրոսի Առաջին թուղթ] – Պատճառն Առաջին թղթոյն Պետրոսի մեկնիչդ բազում դնէ... եւ այլն, որ վասն ողջունի բանք են, զայն գրեալ եմ ի թղթին Յակոբայ՝ առաջի ճառին, Ժ. գլխով:
գ. 163ա-75բ [Պետրոսի Երկրորդ թուղթ] – Ի հարցն սրբոց առաջնոց եւ ի վարդապետացն ուղղափառաց...եւ ապա փառաւորէ զԱստուած վասն երախտեացն, զոր ընկալաք, եւ նմա ասէ՝ Փառք այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն:
դ. 175բ-93ա [Յովհաննու Առաջին թուղթ] – Զպատճառն Առաջին թղթոյն Յօհաննու բազումս դնէ մեկնիչդ... մի՛ դարձեալ պատրեսցէ զձեզ սատանայ ագահութեամբ, անյայտ կռապաշտութեամբն: Եզերեցաւ Առաջին թուղթն Յօհաննու:
ե. 193բ-7բ [Յովհաննու Երկրորդ թուղթ] – Եւ արդ, Կիւրիայն առ որ աստուածաբանն Յօհաննէս... եւ վասն ողջունի ասացեալ եղեւ ի թղթի Յակոբայ, յառաջին ճառին վերջումն. եւ այլն նմանապէս:
զ. 197բ-203ա [Յուդայի թուղթ] – Քանզի եւ զայս թուղթս գրեաց մի յառաքելոցն երկոտասանից երանելին Յուդա... փա՜ռք քեզ, ո՜վ Տէր մեր եւ փրկիչդ Յիսուս Քրիստոս, եւ ի ձեռն քոյ Հօր քում եւ ամենասուրբ Հոգւոյդ, յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս ձեռ. 1374, էջ 1բ-158բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա Համառօտ հաւաքումն Աստուածաբանութեան գրքոյս. Քութուր կոչեցեալ Պետրոս վարդապետն յիշեսջիք միով Հայր մերիւ, ընթեռնլով կամ օրինակելով, ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր: Եւ դուք յիշեալ լիջիք առաջի ատենին Քրիստոսի. ամէն:
99բ Օգնեա՛ Հոգիդ Սուրբ Աստուած ճշմարիտ, եւ զօրացո՛ զիս յառաջիկայ գործոյս. ամէն:
203ա Յիշատակարան. Ի թուականութեանս հայոց ՌՄԷ. (1758) հաւաքեցաւ համառօտ մեկնութիւնս եօթեանց թղթոցն Կաթողիկէից ի խնդրոյ տեառնն Աբրահամու աստուածաբան վարդապետին Աստապատեցւոյ, որ է նարդեանս առաջնորդ մեծի քաղաքիս Զմիւռնոյ, ձեռամբ տառապեալ Մեսրոպայ Գանձակեցւոյ, որ աղաչէ զհանդիպօղսդ այսմ տառի՝ ընդ վայր չհամարել զաշխատութիւնս զայս սակաւիկ, այլ յիշել զնա Հայր մերոյիւ միով: Եւ դուք՝ յիշօղքդ, յիշե[ա]լ լինիք ի Քրիստոսէ փրկչէն մերմէ, որ է օրհնեալ ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
203բ (1824 թ., շղագիր) Ըստացեալ զսա իւրովատուր արդեամբ ի վայելս իւր, եւ զկնի՝ վայելողացն Յակոբ եպիսկոպոս Կոնտեցի՝ ժամօրհնօղ Մեծի Մայր Աթոռոյս Սրբոյ Էջմիածնի: Վասն որոյ միով Հայր մերիւ ողորմի ասել խնդրէ: 1824:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «Հասան, հոսանուտ, Եզրաս»:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին՝ «Պետրոս վարդապետ Հռոմկլայեցւոյ Աստուածաբանութիւն», 1ա՝ «13/2955, ՌՄԷ.-1758 – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2956
ԿԱՐԻՆ |
ՌՄՀԲ. – 1823 |
ԳՐԻՉ՝ Մկրտիչ (աշակերտ Գրիգոր Շէքէրճեանի): ՍՏԱՑՈՂ՝ Կարապետ արքեպիսկոպոս:
ԹԵՐԹ՝ 90. չգրուած՝ 1բ, 90աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Թx12 (Ա, Ը՝ 10, Դ՝ 8, Թ՝ 2): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ TMC, առիւծ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,5x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17,5x11,8): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 26ա): ՏՈՂ՝ 27: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը՝ սեւով ներկուած բաց վարդագոյն լաթ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ:
Նմուշ 26ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. մէջքի սեւաներկը մասամբ թափուած, նկատելի է բաց վարդագոյն լաթը, թ. 4՝ հիմքի մօտ անցք, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-89ա Գիրք կոչեցեալ Աստուածանմանութիւն, յօրինեալ տրամաբանական ապացուցութեամբք ի գիտնական մեծ րաբունապետէ եւ Սրբոյ Աստուածաէջ Մայր Աթոռոյն բնիկ միաբանէ տեառն Պետրոս վարդապետէ Նախիջեւանցւոյ, Փերթումեան կոչեցելոյ:
Գաղափարեալ յընտիր օրինակէ. ի վայելս Կարնոյ մայրաքաղաքի եւ այլոց ծայրագոյն վերատեսչի աստուածաշնորհ տէր Կարապետ սրբազան արքեպիսկոպոսի եւ մեծի հանճարափայլ րաբունապետի: Ի նորուն սրբազնութենէ հաստատեալ Կարնոյ քաղաքի մայր դպրատան նուաստ Գրիգոր յետին մանկավարժի Շէքէրճեան ձեռնասուն աշակերտ Մկրտչի ձեռին գրչութեամբ, ի 1823 ամի Տեառն եւ ի յօգոստոս Ա.:
Տե՛ս ձեռ. Հմր 139, 5ա-122բ. Յռջբ./2աբ: 1/3ա-64բ: 2/65ա-88ա: Վրջբ./88բ-9ա: [Յիշատակարան գրոցս. «ԶՊետրոս»]/89աբ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս տիտղ. 1ա:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝«Печ. Ахалцыхской градской полиции».
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Աստուածանմանութիւն», Ա. փեղկի կազմաստառին՝ «Հմր 222/53.», 1ա՝ «15/2956, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2957
ՊՐՈՒՍԱ |
ՌՃԾԵ. – 1706 |
ԳՐԻՉ՝ Նիկողոս երէց: ՍՏԱՑՈՂ՝ Թումաս:
ԹԵՐԹ՝ 293. չգրուած՝ 1ա-2ա, 4ա, 293ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԴx12 (Ա, Է, ԺԹ, ԻԴ՝ 14, Ժ՝ 11, ԺԷ՝ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,4x15,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (16x10,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 79ա): ՏՈՂ՝ 19-22: ԿԱԶՄ՝ բաց շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը կարմիր:
Նմուշ 79ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մատթէոս՝ 4բ, Մարկոս՝ 85բ, Ղուկաս՝ 139բ, Յովհաննէս՝ 225բ. լս-ային՝ Յովհաննէս Մկրտիչ՝ 9բ, Յովսէփ Արիմաթացի՝ 83ա, 136բ, 220բ: Կիսախորան՝ 5ա, 86ա, 140ա, 226ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, տաճար, խաչ, հանգուցային: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ սպիտակ, ոսկի, դեղին, սեւ, կարմիր, կապոյտ, կանաչ, մանուշակագոյն, նարնջի, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. դռնակի վերին եզրը վնասուած, երեքական գամերն ու կապիչներն ընկած, կազմի Ա. եւ Բ. փեղկերին մետաղէ հաւասարաթեւ խաչի հետք եւ գամերի հինգ անցք, լուսանցակողերը՝ գունաթափ, թ. 1-3՝ ցեցի անցքեր, թ. 1-26՝ կարերը հիմքից թուլացած, թ. 280-93՝ եզրերը վնասուած, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին աղտոտուածութեան եւ խոնաւութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 5ա-85ա Աւետարան ըստ Մատթէոսի: 85ա Նախադրութիւն:
2. 86ա-139ա Աւետարան ըստ Մարկոսի (138ա-93ա՝ Յարուցեալ Յիսուս): 139ա Նախադրութիւն:
3. 140ա-224բ Աւետարան ըստ Ղուկասու:
4. 224բ-5ա Նախադրութիւն: 226ա-92բ Աւետարան ըստ Յովհաննու:
Ունի լուսանցային Համաբարբառ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 139ա (գրչի) Ձեռամբ Նիկողոս իրիցու. եւ զուսուցիչն իմ՝ զՅովանէսն:
292բ (նոտրգիր) Փա՜ռք անբաժանելի սուրբ Երրորդութեանս յաւիտեանս. ամէն: Արդ, գրեցաւ սուրբ Աւետարանս տրուպ գրչի Նիկողաոս իրիցուս, ի քաղաքն Պրուսա, ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածնա եկեղեցոյ, ի թվականիս ՌՃԾԵ. (1706), ի դեկտեմբերի ԺԸ. (18), եւ հայրապետութեան տեառն Եղիազար կաթողիկոսի՝ աթոռն Սուրբ Էջմիածնա:
Եւ դարձեալ յիշեցէ՛ք Պողի որդի Թումասն, որ ետ գրել յիշատակ իւր եւ իւր ննջեցելոցն, եւ եղբարք սորա՝ Հարապետն, Յերիճանին, Վրդանիսին, Այվազին, մօրն՝ Ուստիանէին: Աղաչեմ յիշել ի Տէր զկենդանիս եւ զհանգուցեալս, եւ դուք յիշեալ լիցիք Քրիստոսէ. ամէն: Հայր մեր՛՛:
2.85ա (ստացողի՝ նոտրգրով) Յիշատակ է սուրբ Աւետարանս պարոն Թումանին եւեղբօրն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 2բ(1723 թ., անարուեստ նոտրգիր) Փառէք Հօրն էականի, Որդոյն միածնիեւ ազատիչ Սուրբ Հոգւոյն, վայել է փառք, պատիւ եւ իշխանութիւն այժմ, եւ միշտ, եւ անզրաւ յիւիտենին: Հօր անծին եւ անեղականին, / ծնեալ Որդոյն անսկզբնականին, / բխե[ա]լ Հոգոյն շնորհայբաշխին, / երեքանձնեայ աստուածութեանն, մի էութիւն եւ մի բնութիւն, մի տիրական իշխանութիւնն, որ միշտ խնամէ յարարածոց, զի գրէ կայծակնայմաքուր սուրբ մարգարէն՝ յԵսայի. «Երանի այնոցիկ, որ ունիցի զաւակ ի Սիոն եւ ընտանիք յԵրուսաղէմ» [ԼԱ. 9]:
Արդ, ես՝ մեղայպարտ եւ անարժան Դաւիթ վաճառականս, միշտ վարանեալ խորհէի ի սրտի իմում, թէ զի՛նչ տաց տրիտուր Տեառն ընդ ամենայնի, զոր եւ ետ ինձ, եւ միշտ այս մտի էի: Ազդեցութեամբ Հոգոյն Սրբոյ որոնեալ գտի զսուրբ Աւետարանս, որ է բերանն աստուածային, առի յալալ ընչից իմոց եւ ետու յիշատակ ի դուռն Սուրբ Նախայվկային՝ ի ձորն Շամբայ, որ յորջորջեալ կոչի Մաղար[թ]այ վանք:
Արդ, երեսս անկեալ աղաչեմ զձեզ՝ վարդապետական դասուցդ, քայանական խմբից եւ մանկունք սուրբ եկեղեցոյ, |3ա| զի զգուշութեամբ պահեսջիք զգանձս աստուածային ի ջրոյ, ի հրոյ, եւ ի գերութենէ, այլազեաց, եւ մի ոք յանդգնեալ իշխեսցէ գրաւել կամ վաճառել, եւ կամ բաշխել այլոց եկեղեցեայց: Անփորձ եւ սուրբ, անարատ պահօղքն վարձն ի Քրիստոսէ առցեն: Եւ դարձեալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս ի մաքրայփայլ յաղօթս ձեր Զօրսեցի պարոն Դաւիթն եւ ծնօղքն իւր՝ Ալահվէրտին եւ Սալվարն, եւ իւր որդի Աստուածայտուրն, եւ կողայկիցն իւր՝ Խանբէկին: Կրկին հայցեմ ի սուրբ հարց եւ եղբարցդ՝ միով Հայր մեղաիւ յիշեսջիք զանարժան ծառայ սուրբ Աւետարանիս՝ վաճառական Դաւիթս, որ եղէ վերջին ըստացօղ սուրբ մատենիս, որ ետու յիշատակ Սուրբ Նախայվկային՝ բարեյխօս անձին իմոյ, եւ որդոյս՝ Աստուածայտուրին, եւ ծնօղացն իմոց՝ Ալահվէրտուն եւ Սալվարին:
Եւ արդ, ի թվականիս մերում հազար հարիւր Հ. եւ Բ. (1723) ամի եղեւ բազում յեծելայշարժութիւն վասն ծօվացեալ մեղաց մերոց, որ էառ Ղանտահարա Միրվէիզ սուլթանի որդի՝ Մայմուտն ի Շօշ քաղաքն՝ ի Սպահան, եւ բազում աւարս արար, |3բ| որ եղեւ սօվ մեծ: ՄեչԹարվիզի լիտրն հացին տային երեք թուման, որ աղքատք զմիս շանց ուտէին, եւ որդի Շայսուլթան Յուսէնին՝ Շահ Թամազն, բազում զօրօք եկեալ ի Նախէջեւան, որ ա[յ]ժմ կայ ի Դաւրէժ քաղաք, եւ մեր կատարածն ի ձեռին Աստուծոյ է:
Եւ արդ, Սուրբ Նախայվկայի վանից միաբանքն այս են՝ Գալուստ քաջ րաբունի վարդապետն, որ է առաջնորդ սուրբ աթոռոյս, Մարտիրոս եւ Պետրոս վարդապետքն, որք են եպիսկոպոսք, եւ այլ միաբան վարդապետք՝ Խաչայտուրն եւ Յովաննէսն, Ստեփանոսն, Անանիէն եւ Սամուէլն, տէր Առագելն, տէր Ստեփանոսն եւ տէր Յակոբն, տէր Միքայէլն, տէր Սարգիսն եւ տէր Ազարիէն, տէր Գրիգորն եւ տէր Մաղաքիէն, տէր Մարգարէն եւ տէր Ստեփաննոսն, սարկաւագունք՝ վարպետ Ստեփանըն եւ Պետրոսն, Յովանէսն, զոր Տէր Աստուած անփորձ պահեսցէ զմեզ եւ յամենայն քրիստոնեայք ի չարեաց, ի գ[ե]րութենէ անօրինաց, եւս առաւել ըստացօղ սուրբ Աւետարանիս՝ պարոն Դաւիթն, եւ իւր որդի՝ Աստուածատուրն. ամէն: Հայր մեր, որ յերկինս՛՛:
Ես՝ անարժան եւ մեղաոր Յովանէսըս Տուսցքեցի:
2. 293բ (ԺԸ. դ., անարուեստ նոտրգիր) Աստուած ողորմի Մարգարի որդի պարուն Առաքելին, որ բազում աշխատանս գրեց: Ասացէ՛ք. Աստուած ողո[րմի]: Աստուած ողորմի Դաւիթին, Թաթոս, Առաքելէս///:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Աւէտարան (8)»:
2958
ԵՂԷԳԱՅՁՈՐ անապատ |
ՌՃԺԴ.-ՌԺԺԶ. – 1665-1667 |
ԳՐԻՉ՝ Աւետ (1-222, 225-239), Յակոբ Ջուղայեցի (223-224, 240-289): ԾԱՂԿՈՂ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Յակոբ Ջուղայեցի:
ԹԵՐԹ՝ 291. չգրուած՝ 1բ-2ա, 84ա, 138ա, 290ա-291բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԸx10 (Ա, Գ, Ե, Ը, ԻԸ՝ 12, Զ, Է, ԺԳ՝ 11, ԻԳ՝ 8): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21x15,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (14x10,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 90ա): ՏՈՂ՝ 20: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ մէկ կապիչով, միջուկը տախտակ, աստառը շերտազարդ գունաւոր մետաքս, մէջքը կարմիր կաշի (ԺԹ. դ.). լուսանցակողերը կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա-Գ+Դ-Զ՝ չգրուած սպիտակաւուն թուղթ, ԺԹ. դ.:
Նմուշ 90ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մատթէոս՝ 5բ, Մարկոս՝ 84բ, Ղուկաս՝ 138բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 224բ, Քրիստոս ամենակալ եւ Յովան ու Յակոբ Ջուղայեցիք՝ 288ա: Կիսախորան՝ 6ա, 85ա, 139ա, 225ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, խաչ: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր, յուշկապարիկ (80ա), կենդանագիր: Գոյներ՝ կանաչ, սպիտակ, դեղին, կապոյտ, սեւ, վարդագոյն, մանուշակագոյն, նարնջի, մոխրագոյն, դարչնագոյն, շագանակագոյն:
Ծնթ. Տե՛ս Ա. Գէորգեան, Հայ մանրանկարիչներ, Մատենագիտութիւն. Թ-ԺԹ. դդ., Գահիրէ, 1998, էջ 475:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, վնասուած, փեղկերին մետաղէ խաչի եւ զարդի հետքեր եւ գամերի հնգական ու մէկական անցք, երկու գամերից մէկը կոտրուած եւ 2 կապիչն ընկած, լուսանցակողերը գունաթափ, թ. 1՝ ստորին եզրը պատռուած, թ. 138-9՝ հիմքից ամբողջութեամբ անջատ, 290-1՝ հիմքի մօտ ցեցի անցքեր, ԺԹ. դ.ում նորոգուած, կազմի Ա. փեղկը մէջքից մասամբ անջատ եւ հեռացած, կարերը հիմքից թուլացած, թերթերին խոնաւութեան եւ աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա Աւետարանք հանգստեան (Մատթէոսի, Մարկոսի, Ղուկասու, Յովհաննու) – իդ. Եւ տեսեալ Յիսուսի զժողովուրդսն, ել ի լեալն... ճդ. Ամէն ամէն ասեմ ձեզ, եթէ ոչ հատ՛՛:
Ծնթ. Մատթէոսից կայ 10 համար, Մարկոսից՝ 5, Ղուկասից՝ 8, Յովհաննէսից՝ 3:
Բ. 1. 2բ-4ա Գլուխք: 4աբ Համաձայնութիւն գլխոցս: 4բ-5ա Նախադրութիւն: 6ա-81բ Աւետարան ըստ Մատթէոսի:
2. 82ա-3ա Գլուխք: 83աբ Նախադրութիւն: 85ա-134բ Աւետարան ըստ Մարկոսի:
3. 135ա-7ա Սկիզբն գլխոց: 137աբ Նախադրութիւն: 139ա-221բ Աւետարան ըստ Ղուկասու:
Ծնթ. 222աբ էջերում կայ Յովհաննու «Գլուխք»ի խոտանուած եւ կիսատ գրուած մի տարբերակ՝ «[Վ]ասն ի Կանայ հարսանեացն... [Վ]ասն խնդրելոյ զՏէր կանանցն մարեանց»:
4. 223աբ Գլուխք: 223բ-4ա Նախադրութիւն: 225ա-86բ Աւետարան ըստ Յովհաննու (286աբ՝ «Վասն կնոջն շնացելոյ»):
Ունի լուսանցային Համաբարբառ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 83բ (Աւետ գրչի) Զանարժան Աւէտ գըրիչ / Յիշեա՛ ի Տէր Յիսուս փրկիչ:
221բ Աւրհնեալ է Աստուած յամենայն ժամ:
2. 83բ(Ստացողի) Ըստացօղ սուրբ Աւետարանիս՝ Ջուղայեցի մահդասի Յակոբ վաճառականիս, եթէ զիս մի բերան յիշես, եւ դու [ի] գիրն կենաց յիշեալ լիջես: Ի թվին ՌՃԺԶ. (1667) գրեցաւ վասն ի սէրն Քրիստոսի:
137բԸստացօղ Աւետարանիս՝ Յակոբ կրօնաւորս, յիշես, եւ դու գիրն կենաց յիշեալ լիջես. ամէն: Թվին ՌՃԺԶ. (1667) գրեցաւ վասն ի սէրն Քրիստոսի:
224աԱւրհնութիւն՝ որ կարդայ, գովութիւն՝ որ լսէ, փառք տուողին եւ յիշատակ գրչիս. ամէն:
286բ Փա՜ռք քեզ, անսահման անուն, անհասանելի զօրութիւն, անքնընելի տէրութիւն, անիմանալի էութիւն, երեք անձնաւորութիւն՝ Հա՛յր եւ Որդի՛ եւ Սուրբ Հոգի՛, անայլայլելի, անփոփոխելի, անսահմանելի, անպարագրելի, անըմբռնելի, անըսկիզբն, անժամանակ, անմահ, անեղ, անճառելի, անբաւելի, անպատմելի, անթարքմանելի, աւրհնեալ եւ փառաւորեալ, եւ երկրպագելի |287ա| ամենասուրբ Երրորդութիւն եւ մի աստուածութիւն, որ գոյացուցիչ ես բոլոր ամենայն եղականաց, հրեղինաց եւ հողեղինաց, եւ արարիչ ամենայն արարածոց, որ ո՛չ երկինք եւ ո՛չ երկիր կարեն բաւել զորպիսութիւն քո, քանզի ի վեր ես քան զերկինս, եւ անդր՝ քան զծագս աշխարհի, եւ ամենայն երեւելիք եւ աներեւութք քեւ են հաստատեալ, եւ քոյին հրամանաւդ կառաւարեն ամենայն արարածք: Եւ մեք՝ հողեղէնքս, ամենայն ժամ անդատար գոհութիւն եւ փառս մատուցանեմք ամենասուրբ Երրորդութեանդ յաւիտեանս յաւիտենից:
Բարւոյ ամենայն ոք ցանկայ բարութեան, ոմանք՝ մասանցն, եւ այլք՝ բոլորին աստուածայնոյն, եւ աստուածասէրքն, եւ գերագունին, զորոց Տէր բանայ զաչս ներքին մարդոյն՝ իմանալ եւ ճանաչել եւ զդիւրակործան եւ զապականացու վայելչութիւն աշխարհիս: Եւ որք զայսպիսի խորհին, թողեալ զսէր կենցաղոյս եւ փառս սորա, եւ զվերինն խորհին, ուր Քրիստոս նստի ընդ աջմէ Աստուծոյ: Ուստի եւ |287բ| շառաւեղն աւրհնութեան եւ սեռն բարենշան, աստուածասէր եւ բարեպաշտ եւ երկիւղածն յԱստուծոյ՝ Ջուղայեցի մահդասի Յակոբ վաճառականն, որ ցանկացօղ եղեւ յայսմ կեանս եւ մեղսայքաւիչ տառիս, եւ աստուածախօս մատենիս եւ սուրբ Աւետարանիս: Ես՝ Ջուղայեցի մահդասի Յակոբ կրօնաւորս, որ բազում սիրով, յուսով սուրբ Աւետարանս գրել տվեցի ի գանձս աստուածայինս՝ ի մտի ունելով զբան մարգարէին, որ ասէ. «Երանի որ ունիցի զաւակ ի Սիոն եւ ընդանի յԵրուսաղէմ» [Ես. ԼԱ. 9]: Յայտնի լիցի ձեզ՝ եղբարք, որ սուրբ Աւետարանս գրել տվեցի, սորա վարպետն անկատար եթող, գնաց այլ երկիր, այլ ես ի ծերութեան իմոյ բազում նեղութեան՝ սորա Ծ. (50) թուղթն ձեռեամբ իմով գրեցի՝ զչափ կարեղութեան իմոյ, թէ եւել պակաս լինի գրած, թողութիւն շնորհէք, Տէր Աստուած ձեր մեղաց թողութիւն շնորհի:
|288բ| Աղաչեմ զձեզ՝ եղբարք, որք հանդիպիք ի սմայ կարդալով կամ օրինակելով, յիշեցէ՛ք զՋուղաեցի մահդասի Յակոբ վաջառականս, որ կրօնաւորեցայ Շատիոքայ յանապատումն, բազում սիրով եւ բղձմամբ (այսպէս) սրտիւ զայս սուրբ Աւետարանս գրել տվեցի, վարպետ սորա անկատար եթող, զպակասութիւն սորա ձեռեամբ իմով գրեցի՝ յիշատակ ինձ եւ իմ ծնօղացն՝ Ա<ա>ւաքին, Եղեսաբեթին, եւ ամուսին իմոյ՝ Անձրեւվարդին, եւ որդոյցն իմոյ՝ Խաչատուրին, Էլիազին, եւ քոյրն իմ՝ Անայէ: Յիշեցէ՛ք զեղբայրն իմ՝ Յովանն, եւ ամուսին նորա՝ Մուրվաթն, եւ որդիքն նորա՝ Ոսկանն, Սարհատն, եւ ամենայն մերձաւորք իմ, որք ննջեցեալ են ի Քրիստոս: Եթէ ոք զմեզ մի բերան յիշեսցէ, նա գիրն կենաց յիշեալ լիջի. ամէն: Դարձեալ աղաչեմ զձեզ, եղբա՛րք, սուրբ Աւետարանիս համա<մա>ր վասն չար|289ա|ութեան ժամանակիս, թէ գերի անկանելով կամ յափըշտակելով, կամ վաճառելով, եթէ ոք ի սմա հանդիպեսցի, վայելեսցէ սուրբ Աւետարանս: Աղաչեմ առ նա, որ զյիշատակս իմ մի՛ ջնջեսցէ, եթէ ոք յանդգնի՝ զյիշատակս իմ ջնջեսցէ, նա ի յայս կենացս զրկեալ լիցի ամենայն գոյականօք ընչիւք, եւ ի հանդերձեալն Քրիստոսի տեսութեան զրկեալ լիցի: Եթէ ոք զայս սուրբ Աւետարանս վայելեսցէ եւ զիւր յիշատակն ի մէջ սորա գրեսցի, խնդրեմ ի յԱստուծոյ, որ իւր առատ ողորմութեամբն ի ահեղ ատենին ձեզ եւ ինձ ողորմեսցի: Դարձեալ աղաչեմ զձեզ, եղբա՛րք, որ սուրբ Աւետարանս վնասակար բանից պատրաստ պահեցէ՛ք՝ թէ՛ ջրէ կամ թաց տեղէ, կամ աւազակէ: Եթէ ոք զայս խնամօք պահեսցէ, խնամօղն արարածոց զնա անփորձ եւ անսասան պահեսցէ, յետ այս կենացս յելանելոյ արքայութեան արժանի արասցէ. ամէն:
|289բ| Ի թվականիս հայոց հազար ՃԺԴ. (1665) ամի սուրբ Աւետարանս վասն ի սէրն Քրիստոսի գրեցաւ Եղէգայձորին յանապատումն, որ Շատէոքայ վանք կոչի, վասն անկատարութեան թվին ՌՃԺԶ.ումն (1667) կազմեցաւ: Այլ ես՝ Ջուղայեցի մահդասի Յակոբ վաճառականս, ի կենդանութեան իմոյ զայս սուրբ Աւետարանս, մէկ այլ ոսկէթուփ Հարցմունք, մէկ այլ պատուական սուրմայ քաշած թագ յիշատակ տվի Սուրբ Ստէփանոս Նախավկային: Ով ոք, որ վայելեսցէ, եթէ մեղաց իմոց թողութիւն խնդրեսցէ ի Քրիստոսէ, այլ ես խնդրեմ ի յԱստուծոյ, որ նորա մեղացն թողութիւն շնորհեսցի, արքայութեան արժանի արասցէ. ամէն:
Հայր մեր, որ յերկինս՛՛:
Եթէ ոք լիրբ յանդգնի երիցս ի սոցանէ Նախայվկայէն հանէ, այլ տեղ վաճառէ, ի դատաստանի աւուրն առջի Քրիստոսի պարտական լիցի. ամէն, եղիցի, եղիցի:
(նոտրգիր)՝ Ես եմ Յակոբ վաճառական,
Մեղօք լի եմ եւ անպիտան,
Ով ոք ի սոցանէ վաճառէ,
Նայ է իմ մեղացն պարտական:
288ա(Քրիստոսի եւ պատուիրատուների մանրանկարի տակ) Ըստացօղ սուրբ Աւետարանիս՝ Ջուղայեցի մահդասի Յակոբ վաճառականիս, մեղօք լի եմ պարտական, խիստ եմ սեւերես, Տէր իմ՝ Յիսուս Քրիստոս, հազարք հազարաց մեղաց քեզ, մի՛ յիշեր զանթիւ, բազում մեղս: Վերհամբարձ ձեռօք քեզ պաղատեմ, ձրի ողորմութենէդ մի՛ մերժեր զիս, սուրբ Աւետարանս քեզ բարեխօս, թողութիւն շնորհեա՛ մեղաւորիս, քո անպարտ արեանդ գին եմ, մի կորուսանէր զիս:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 222աբ (գրչից)՝ «[Վ]ասն ի Կանայ հարսանեացն... [Վ]ասն խնդրելոյն զՏէր, կանացն մարեանց»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 9ա, 16ա, 95բ, 119ա, 142բ, 158բ, 242բ, 277բ՝ ծաղիկ:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին՝ «Աւետարան (9.)», Պհպ. Բա՝ «29/2958, ՌՃԴԷ.-1655-7 – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2959
[ԿԻԼԻԿԻԱ, ՍԿԵՒՌԱ՞]* |
ԺԳ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 342. չգրուած՝ 160բ-1բ, 264բ, 340բ, 342աբ: ՊՐԱԿ՝Ա-ԻԹx12 (Ա 10, Բ, ԻԱ, ԻԴ 11, ԻԹ 9)+2: ՆԻՒԹ՝մագաղաթ (թ. 161, 340՝թուղթ): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,3x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (17x10,5): ԳԻՐ՝բոլորգիր (նմուշ՝ 72ա): ՏՈՂ՝ 19: ԿԱԶՄ՝ծաղկաթուղթ, մէջքըկարմիրկաշի (Ի. դ.), միջուկըստուարաթուղթ, աստառըսպիտակթուղթ. լուսանցակողերըկարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝Ա+Գ՝սպիտակչգրուածթուղթ, մասկազմաստառի:
Նմուշ 72ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լս-ային՝ Կացնով մարդ ի վերայ արմաւենոյ՝ 65ա, Մանկունք (մատուցանէին առ նա մանկտի՝ Բ. մանուկ)՝ 133բ, Սուրբ Հոգի՝ 276ա, Ոչխարք՝ 301ա: Կիսախորան՝ 1ա, 100ա, 162ա, 265ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, տաճար, խաչ:Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ ոսկի, կարմիր, կապոյտ, կանաչ, նարնջի, սպիտակ, մանուշակագոյն, շագանակագոյն:
*Ծնթ. նաեւ գրչութեան վայրի համար տե՛ս, Ա. Գէորգեան, Անանուն Հայ մանրանկարիչներ, Մատենագիտութիւն. Թ-ԺԷ. դդ., Գահիրէ, 2005, էջ 75:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Բ: ԺԱ. դ.: Ստացուած 1 թերթի ընդլայնակի հատումով եւ եզրահատումով: Մագաղաթ (19,7x16), երկսիւն (16,5x13,5), բոլորգիծ երկաթագիր, տող՝ 10: Անընթեռնելի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը մաշուած, մէջքի կաշուի վրայ ցեցի անցքեր, լուսանցակողերը՝ գունաթափ, վերակազմութեան ժամանակի եզրահատման հետեւանքով որոշ պրականիշեր, լուսանցազարդեր կտրուած, Պհպ. Ա.՝ կեղտոտուած, խունացած, կծկուած, վնասուած, թ. 1-2՝ եզրերը վնասուած, Պհպ. Ա, թ. 1-5՝ ցեցի անցքեր, թ. 58, 154, 213, 333՝ հիմքից մասամբ պոկուած, թ. 255-309՝ խոնաւութեան հետեւանքով փտած, թափուած, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին խոնաւութեան եւ աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-99բ Աւետարան ըստ Մատթէոսի:
2. 100ա-160ա Աւետարան ըստ Մարկոսի (159ա-60ա՝ «Յարուցեալ Յիսուս»):
3. 162ա-264ա Աւետարան ըստ Ղուկասու:
4. 265ա-340ա Աւետարան ըստ Յովհաննու (339բ-40ա՝ «Գիրք կնոջն շնացելո»):
Ծնթ. թ. 340աՅովհաննուԱւետարանի «Իրքկնոջնշնացելոյ» ընկած [Ը. 6-11] հատուածիփոխարէնլրացուածգրուածէհետագայում՝այլձեռքով, ԺԷ. դ.իլուսագծերովթղթիվրայ:
ՈւնիլուսանցայինՀամաբարբառ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 341ա (ԺԵ-ԺԶ. դդ., անարուեստ բոլորգիր) Արդ, զվերջին ստացաւղ սուրբ Աւետարանիս՝ զխօջայ Միքայէլն, եւ հայրն իւր՝ ամի Սարգիսն, եւ մայրն՝ Շահխաթունն, կողակիցն իւր՝ Խաթունիկն, եւ միւս կողակիցն՝ Սաւգուլն, եւ որդիքն իւր՝ Դաւիթն, Մարգարէն, եւ զդուստրն իւր՝ Մէրտատիկն, Մարանոսն, Թամամն, եւ զեղբայրն իւր՝ Մարտիրոսն, եւ կողակիցն՝ Խաթունմէրն, եւ զորդիքն՝ Սահակն, Մխիթարն, եւ քւերքն իւր՝ Ազիզխաթունն, որդիքն՝ Ղարաջէն, Հռիփսիմի, Աւղլանգէրաքն, եւ դուստրն՝ Սաբախն, Փիանդէն, եւ զորդիքն՝ Էվազն, Ղադամ, Խուդլու, յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք, եւ Աստուած զձեզ յիշէ:
2. 341բ (1782 թ., անարուեստ նոտրգիր) Թվին ՌՄԼԱ. (1782) Ապրելի ԺԱ.ումն (11), որ ես՝ Ղապանցի անիմաստ եւ անարժան, լօք անուն Մկրտիչ վարդապէտս, գրեցի, որ հոքով եմ պարտական, մարմ[ն]ոյ եմ գերի, բազմայծուլ աղօթից, հաւատով թերի, մըտոքս եմ մոլօրեալ, կենցաղուս այրի: Աման ֆալաք, աման հէ՜:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Աա՝ «30/2959, ԺԳ.,Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2960
[ՏԱՓԱՎԱՆՔ*] |
ՌՃԼԲ.-1683 |
ԳՐՒՉ՝ Միքայէլ երէց: ՄԵԿԵՆԱՍ՝ Էթար: ՍՏԱՑՈՂ՝ Տափավանից Սուրբ Աստուածածնին:
ԹԵՐԹ՝ 266. չգրուած՝ 1ա, 204ա, 266աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԲx12 (Ա՝ 10)+4: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,7x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (16x10,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 53ա): ՏՈՂ՝ 24-25: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը մուգ կարմիր կտաւ. լուսանցակողերը կարմիր, անկիւններում՝ զարդանախշեր:
Նմուշ 53ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մատթէոս՝ 1բ, Մարկոս՝ 75բ, Ղուկաս՝ 122բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 204բ: Լս-ային՝ Երկու կոյր՝ 48ա, Յովսէփ Արիմաթացի՝ 72բ, 121ա, 200ա, 258ա, Հրեշտակ ի վիմի՝ 73բ, Աւետումն. Գաբրիէլ հրեշտակապետ՝ 125ա, Մարիամ Աստուածածին՝ 126ա, Յովիւ՝ 128բ, Կոյր ոմն՝ 183ա, Ղազարոս՝ 236ա: Կիսախորան՝ 2ա, 76ա, 123ա, 205ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, յուշկապարիկ, տաճար, խաչ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր, կենդանագիր: Գոյներ՝ոսկի, սպիտակ, սեւ, դեղին, կանաչ, կապոյտ, վարդագոյն, շագանակագոյն, մանուշակագոյն, նարնջի:
Տե՛ս Ա. Գէորգեան, Անանուն Հայ մանրանկարիչներ, Մատենագիտութիւն. Թ-ԺԷ. դդ., Գահիրէ, 2005, էջ 544:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Վարք Հիպերիքեանց եօթն վկայից: Ժ. դ.: 1 (Ա), ստացուած 1 թերթի ընդերկայնակի հատումով: Մագաղաթ (21,5x15,7), միասիւն (նախապէս երկսիւն՝ 19,5x10,5), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աբ): Կարդալ՝ Աա՝ «[եւ չ]տալ տեսանել ընկերի զըն[կեր]... այղ զայս մի[այն] լսեի յիւրաքանչիւր ումեքէ», Աբ. «Թագաւորն ասէ. Հաւանիք բանից իմոց, եթե ոչ... հրամայեաց պրկել զնոսա»: Հմմտ. Մկրտիչ Աւգերեան, Լիակատար վարք եւ վկայաբանութիւն սրբոց, հատ. Ը., Վենետիկ, 1813, էջ 82, 83:
Նմուշ Աբ
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին վնասուած, Ա. փեղկին կոստղերի հետքեր, դռնակը ծալուած, վնասուած, պատռուած, երկու կապիչներն ընկած, լուսանցակողերը գունաթափ, Պհպ.-ը կծկուած, խունացած, կեղտոտուած, թ. 1-10՝ կարերը հիքմից թուլացած, թ. 1-3, 119-30, 265-6՝ ցեցի անցքեր, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան բծեր:
* Տափավանք՝ գիւղ Բաղէշի գաւառում, Խլաթ քաղաքից 20 կմ արեւմուտք, Ի. դ. սկզբում ունէր 893 զուտ հայ բնակիչ, գոյութիւն ունէր մինչեւ 1915ը:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 2ա-75ա Աւետարան ըստ Մատթէոսի:
2. 76ա-122ա Աւետարան ըստ Մարկոսի:
3. 123ա-203բ Աւետարան ըստ Ղուկասու:
4. 205ա-63ա Աւետարան ըստ Յովհաննու (262բ-3ա՝ «Իրք կնոջն շնացելոյ»):
Ունի լուսանցային Համաբարբառ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 263ա (Գրչի) Տէր Աստուա՛ծ Յիսուս Քրիստոս, քո սուրբ Յոհաննէս աւետարանչի բարեխօսութեամբն ողորմեա՛յ Միքայէլ մեղաւոր գրչիս եւ իւր ծնօղացն:
Փա՜ռք անպարագիծ Էին, այնմ՝ որ ոչ են հետազօտեալ, եւ ոչ զինչ են, եւ ոչ զինչ պիտին համբարձելոյն յամենայն մտաց սլացման: Գոհութիւն անզննին գոյին, որ է Բան՝ կնիք եւ սահման Էին: Փառատրութիւն անպարիմանալի սեռին, որ է Հոգի համագոյ Էին եւ փառակից Բանին, որ տրամադրեաց զմատունս վերջացեալ տկար ոգի Միքաէլ անարժան երիցու, որ զանունս ունիմ զերիցութեան եւ գործովս թափուր եւ ունայն |263բ| յամենայն արդարութեանց: Եւ զծնօղսն իմ՝ զԲաղդ[ա]սար քահանայն եւ զՍանդոխտն, եւ զկողակիցն իմ՝ զՈսկին. Աստուած զիւրեանց մեղքն թողու. ամէն: Ի թըւականիս հայոց ՌՃԼԲ. (1683), որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
2. 263բ (ստացողի՝ 1683ից յետոյ, անարուեստ բոլորգիր) Դարձեալ յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք Էթարին եւ իւր կողակցոյն՝ Միրաքին, եւ իւրեանց որդոցն՝ Յոսէփին, որ փոխէցեալ է առ Քրիստոս, Ք Խաչատուրին, Մանուկին, եւ դստերացն՝ Հռեփսիմին, Հանաղին, Ջանաղին, Ուրախին: Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի մաքրափալ յաղօթս ձեր զհոգիասէր եւ զհաւատարիմ կինն՝ զԷթար, եւ իւր ծնօղքն՝ Պետրոս եւ զՆիգարն, եւ Աստուած ողորմի ասասէ՛ք. ամէն: Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի սուրբ |264ա| յաղօթս ձեր զհամեղ եւ զհարկեւոր տանտիկինն՝ զԷթարն, որ արհամարհեաց զանցաւոր կենքս, որ ցնոր եւ երազ համարեաց, եւ զյաւիտենական կեանսն նկատեաց, յոյս եւ ապաւէն իւր արար զԱստուած, որ ստացաւ զսուրբ Աւետարանս ի հալալ եւ արդ[ար] վաստա[կ]ոց իւրոց եւ ուխտ արար ի դուռն ՏափավանիցՍուրբ Աստուածածնին, <ո> որ Աստուած իւր մեղքն թուղու. ամէն: Դարձեալ յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք Էթարին եւ իւր կողակցոն՝ Միրաքին, եւ իւր ծնօղացն՝ Մլամին եւ Գուլումին: Լի բերանով Աստուած ողորմի ասացէ՛ք, եւ Աստուած զձեր մեղքն չե յիշայ. ամէն: Ո՛վ մեղսաքաւիչք սուրբ քահանայք, որք հանդի[պի]ք սուրբ Աւետարանիս՝ հայելով կամ օրինակ դնելով, յերեսս անկեալ աղաչեմ, զձ[ե]ր ոտն համբու|264բ|րեմ, որ լի սրտիւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք մեղսամած գրչիս՝ Միքաէլ իրիցուն. Աստուած զձեր մեղքն թուղու յաւուրն ահեղ ատենին. ամէն: Աստուած աւրհնէ զէն քահանայն, որ լաւ պահէ զսուրբ Աւետարանս, անմաքուր ձեռօք չշօշափի եւ անագ ու գէճ տեղ չդնէ. ամէն: Դարձեալ Քրիստոս լուսաւորէ զԷթարի հոգին, որ ստացաւ զսուրբ Աւետարանս, ընծաեց ի դուռն Սուրբ Աստուածածնին՝ միթէ յաւուրն դատաստանին բարեխօս լինի նորին եւ իւր արեանն մերձաւորին. ամէն:
Ով որ գողանայ կամ գրաւէ, թուխերես լի յաւուրն դատաստանին. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 264բ (1695 թ., բոլորգիր) Դարձեալ յիշեցէ՛ք զվերջին ըստացօղ սուրբ Աւետարանիս՝ Բաղիշեցի արծաթագործ ուստայ Աբրահամն եւ իւր ծնօղքն՝ Սինեկն եւ Շնախաւորն, եւ իւր կողակիցն՝ Ջուհարն, որ են հանգուցեալ ի Քրիստոս: Զայս սուրբ Աւետարանս գերի էր անկեալ |265ա| ի ձեռս այլազգւոյ միոյ տաճկի, եւ ես՝ մեղաւոր եւ անպիտան արծաթագործ Աբրահամս, ընչից իմոց ետու զգին եւ ազատեցի եւ, բերեալ, ետու յիշատակ հոգւոյս իմոյ եւ ծնօղաց, եւ կողակցին իմոյ ի սուրբ աթոռն Սրբոյն Ստեփաննոսի Նախավկային, որ է յերկիրն Նախիջեւանոյ՝ ի մէջ ձորոյն Շամբայ՝ առ ափն Երասխ գետոյ: Եւ ով ոք հանդիպի սմա, երեսս անկանիմ եւ աղաչեմ զձեր մարդասէր քրիստոսասիրութիւնն, կարդալօվ կամ օրինակելօվ, յիշել եւ Աստուած ողորմի ասել մեղաւորիս, որ եւ դուք յիշեալ լիջիք առաջի Քրիստոսի, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն: Գրեցաւ թվին ՌՃԽԴ. (1695), ի ժամանակի հայրապետութեանն Հայոց տեառն Նահապետի եւ առաջնորդութեան Սուրբ Նախավկային տէր Յոհան եւ տէր Պետրոս վարդապետաց, որ եւ Տէրն ամենեցուն ընդ երկայն աւուրս արասցէ զնոսա ուղիղ վարդապետութեամբ: Եւ ով ոք որ յանդգնի՝ զսա վաճառէ կամ հանէ ի սուրբ ուխտէս, հոգօվ պարտական լիցի ի յաւուրն աներեկի ինձ եւ ծնօղաց իմոց՝ առաջի Քրիստոսի. ամէն:
2. 265բ (1772 թ., անարուեստ նոտրգիր) Զվերջին ստացօղ սուրբ Աւետարանիս՝ մահդասի Թաթարին, եւ եղբայր Թայարին, եւ կողակից՝ Գուարին, որ բիրին Սուրբ Նախավկայի վանքն, էր թվին ՌՄԻ. մէկին (1772), ապրիէլի Է.ին:
3. 204ա (ԺԹ. դ., շղագիր) Յիշել եւ զիս՝ զմեղապարտս Մ. Ս. Հ. Ն. ցիս:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ (բոլորգիր) 10բ՝ «Աստուած», 133ա,՝ լուսանցային համաբարբառի փորձ:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Աւետարան (11.)», Ա. փեղկին ամրացուած թերթիկին՝ «Աւետարան, ի թվին ՌՃԼԲ.», 1ա՝ «31/2960, ՌՃԼԲ.-1683,Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2961
ՉՀ. – 1321 |
ԳՐԻՉ, ԾԱՂԿՈՂ, ԿԱԶՄՈՂ՝ Մխիթար Անեցի:
ԹԵՐԹ՝ 314. չգրուած՝ 1ա, 75ա, 148ա, 243ա, 276բ, 306բ-308բ: ՊՐԱԿ՝ Բ-ԻԷx12 (Ա՝ չիք, Բ, ԻԷ՝ 13, Ը, ԺԴ, ԻԲ՝ 14, ԺԵ, ԻԱ, ԻԶ՝ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,5x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (16,5x10): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 17ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ 3 կապիչներով, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ կարմիր մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԳԴ՝ սկզբից, սպիտակաւուն, չգրուած թուղթ:
Նմուշ 17ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Սիրաք իմաստուն եւ աշակերտք իւր՝ 1բ: Դիմանկար՝ Ներսէս Շնորհալի եւ պատգամաւորք՝ 243բ: Կիսախորան՝ 2ա: Ճակատազարդ՝ 76ա, 149ա, 231ա, 244ա, 277ա: Զարդաշրջանակ՝ 75բ: Խաչով լուսանցազարդ՝ մագաղաթի վրայ, սոսնձուած ձեռագրի թերթին՝ 148բ: Խորան, մէջը խաչ, որի շուրջ՝ «Տէր Աստուած, Յիսուս Քրիստոս», եւ փակագիր «Սուրբ խաչն է Քրիստոսի»՝ 176բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, կենդանի: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ ոսկի, կարմիր, կապոյտ, մանուշակագոյն, կանաչ, շագանակագոյն:
Տե՛ս Աստղիկ Գէորգեան, Հայ մանրանկարիչներ, մատենագիտութիւն, Թ-ԺԷ. դդ., Կահիրէ, 1998, էջ 428:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան ըստ Ղուկասու. Ա. 20-32, 64-80: Թ. դ.: 2 (ԱԲ) + 2 (ԵԶ)՝ ստացուած երկու թերթերի ընդլայնակի ծալումով, եզրահատուած: Մագաղաթ (21,7x13,5), երկսիւն (17x13,5), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Բբ), տող՝ 10: 1. ԱԲ. կարդալ՝ Աա1-Բբ1-Աա2-Բբ2-Աբ2-Բա2-Աբ1-Բա1՝ «[եւ մի կարասցես խաւ]սել մինչեւ [ցաւ]րն՝ յորում [այդ] լինիցի... [եւ թագ]աւորեսցէ ի [վե]րայ տանն Յա[կով]բայ ի յաւիտե[անս]» (Ա. 20-32): 2. ԵԶ. կարդալ՝ Եա1-Զբ1-Եա2-Զբ2-Եբ2-Զա2-Եբ1-Զա1՝ «[եւ աւրհնէր] զԱստուած: Եւ եղ[եւ ա]հ ի վերայ ամե[նեց]ուն... Եւ մանուկն [աճէր եւ զաւրանայր հոգւով]» (Ա. 64-80):
Նմուշ Բբ
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, ձեռագիրը նորոգուած Ի. դ.ում, կապիչները եւ գամերը նոր, Ա. փեղկի եւ մէջքի կաշին իրարից անջատ, Պհպ.ները կծկուած, խունացած, գունաթափ, կեղտոտուած, վրան ցեցի անցքեր, լուսանցակողերը գունաթափ, թ. 61-2՝ հիմքից ամբողջութեամբ անջատ, թ. 242-3ի միջեւ ներդիր թերթիկ, աղտոտուածութեան զանազան հետքեր (թերթակալման անկանոնութիւն ունէր, այդ պատճառով էլ կանոնաւոր թերթակալուեց, պրակակալումը՝ խառն եւ կրկնակի էր, վերեւում հաշուած է կանոնաւոր ճշտուած տեսքով):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-39բ Բանք Սիրաքա իմա[ս]տնու, որ կոչեցեալ Յեսու – Ամենայն իմաստութիւն ի Տեառնէ կա... զի <սակ>սակաւ ինչ մեք տեսաք ի գործոց նորա, եւ պաշտօնէից իւրոց տուեալ է իմաստութիւն:
Բ. 40ա-2ա [Բանք իմաստասիրաց]
ա. Յաղագս բարեկամաց՝ ասացեալ իմաստասիրաց – Եւրոպիդէս ասէ. Քաջ գիտեմ եւ զփորձ առեալ եմ... եւ ինքեանք սակայն առողջ են:
բ. 42ա-3ա Յաղագս իշխանութեան – Արիստոտէլէս ասէ. Որ ի վերայ բազմաց ահեղք են... եւ զանմիտսն ի վերայ իմաստնոց կարգեալ:
գ. 43աբ Յաղագս երդման – Սոկրատէս ասէ. Զերդումն եկեալ ի վերայ քո... ոչ թռչիլ յերդմնասիրութիւն գովելի ասեմ:
դ. 43բ-4բ Վասն խրատու եւ իմաստութեան – Պղիտարքոս ասէ. Օտարք ի ճանապարհէ... եւ ծարաւելոցն ընդ արբեալս:
ե. 44բ-5ա Յաղագս իմաստութեան – Կղիտարկոս ասէ. Ճանապարհորդ ի տունս... կարող է ոք արգելուլ:
զ. 45աբ Վասն մանկութեան եւ զօրութեան – Սոկրատէս ա|45բ|սէ. Տեսեալ զդրունս... եւ զեռացումն սրտիս:
է. 45բ-6բ Յաղագս օրինաց – |46ա| Ելեւկոս Ղուկուրացոց քերթողն եւ օրէնսդիր... ոչ այդպէս աղքատութեամբ ընթրէիր:
ը. 46բ-7ա Յաղագս նախախնամութեան – Էպոկրիտես ասէ. Խնորհ երանելի բնութեան... եւ ժամանակ զմարդիկ նաւավարեն:
թ. 47աբ Յաղագս չար կանանց – Սեքտոս ասէ. Ի վերայ չար կանանց բարիոք է կնիք... երանեալ է այրն կրկին կենօք:
ժ. 48ա Պղիտարքոս ասէ. Յաւուր պատերազմի... այսքան տարեց ամսոց եւ աւուրց:
Տե՛ս Ձեռ. 464, էջ 11բ-30ա:
Գ. 48բ-60բ Խրատք Խիկարա իմաստնո, զոր պարտ է, զի ամենայն հարք այսպէս խրատեն զորդիս, եւ վարդապետք՝ զաշակերտեալսն – Որդեակ, եթէ լսես բան ինչ ի դրան արքունի, մեռո՛յ զնայ եւ թագո՛յ ի սրտի քում... եւ որ առնէ զբարի, փրկի ի մահուանէ:
Տպ. տե՛ս Պատմութիւն եւ խրատք Խիկարայ իմաստնոյ, Երեւան 1969, A1:, էջ 26:
Դ. 60ա-1բ Սահման խոստովանութեան – Պարտ է խոստովանողին լինել պարզամիտ... զի նա, յորժամ խոստովանեցաւ ուղիղ մտաւք, ազատեցաւ յայն մեղացն, շնորհօք Սուրբ Հոգոյն:
Ե. 61բ-78բ [Բանք զանազանք. Մանունք ի մեկնութենէ Գրոց Սրբոց] – Ասեն, թէ ի Հնդիկս կղզի մի կա յոյժ արգաւանդակ, եւ ծառ մի կա ի նմա, որ տերեւն մանր են... Եօթն խորհուրդ է եկեղեցոյ՝ մկրտութիւնն, դրոշմ, պըսակն, պատարագն, խոստովանութիւնն, ապաշխարութիւնն, օծումն հիւանդացն:
Զ. 79բ-80բ Րախճանականք
ա. 79բ Ճնճղուկն Ի. ի մէկ...
բ. 79բՄարդ մի մեռաւ, Գ. որդի ունէր...
գ. 80աբ Անուանացանկ – ա. Աստուած... մղէ. Դաւիթ:
դ. 80բ– ա. բիրեճ բէր, Զ. երկուաբեր, բ. միաբեր... Ա. այծ, ԺԲ. ոչխար:
Է. 81բ-312ա [Ներսէսի Շնորհալւոյ Բանք չափաւ]
1. ա. 82ա-150բ Տեառն Ներսէսի Հայոց կաթողիկոսի ասացեալ Կլայեցո – Յիսուս Որդի Հաւր միածին / եւ ճառագայթ կերպարանին... փառք եւ պատիւ եւ զօրութիւն / եւ բարձրագոյն իշխանութիւն, / յանցեալն, այժմուս, յապագային / եւ յանըսպառ յաւիտենին:
բ. 151ա-3բ Բազմահանճար իմաստնոյն տեառն Ներսէսի արարեալ յիշատակարան իւրս մաղթանաց բանիս – Ի վեց հարիւր հայոց թուական / եւ առաջին սկսեալ նոր ամ / բանս գրեցաւ աղօթական... Յաւէժ յայժմուս եւ միշտ էի, / եւ յաւիտեանս յաւիտենի:
գ. 155ա-82ա Նորին Ներսէսի Հայոց կաթուղիկոսի Կլաեցո ասացեալ ոտանաւոր չափով, որ է դաւանութիւն յԵրրորդութիւնն եւ ի Քրիստոսի տնօրէնութեան խորհուրդն, որ է ճշմարիտ Աստուած եւ մարդ – Խոստովանիմ Քրիստոս Աստուած զՀայր անծին եւ անսկիզբն... փառք յաւիտեանս յ[աւիտենից] ամէնայնի:
դ. 183ա-95ա Ներբողեան կենսատու սուրբ խաչին. ի սուրբ հօրէն Դաւթէ Անյաղթ փիլիսոփայէ ասացեալ ոտանաւոր չափով աստանաւր եդաւ ի տեառն Ներսիսէ Հայոց կաթողիկոսէ Կլայեցոյ – «Բարձրացուցէ՛ք զՏէր Աստուած մեր միաբան», / մարգարէն վերագոչել տա մեզ հրաման... զՅիսուսի սա փառաւորէ, / այժմ եւ յապագայն, որ գալոց է:
ե. 195բ-201բ Նորին տեառն Ներսէսի Հայոց կաթողիկոսի ասացեալ՝ Յաղագս երկնի եւ զարդուց նորա. բարառնաբար ի դիմաց նորա ի չափ երկոտասանից պարզեալ ոտից, ի խնդրոյ Մխիթար բժշկապետի – Իմ եղական գոլով բնութիւն եւ սկըզբնական յանեղէն ձգել կամար անզուգական... նըմա փառք այժմ յաւիտեան, որ կայացաւ եւ յանկէտ յաւիտենին, որ կայացաւ:
զ. 202ա-7բ Նորին տեառն Ներսէսի ասացեալ Խրատ մանկանց եկեղեցոյ եւ ամենայն ուսումնասիրաց, որ է յոյժ պիտանի («Ա-Ք»)– Այբն առաջին զքեզ տըղա, / հանէ յիմաստն գերակա՝ / Երրորդութեանն մերձակա / լինիս երիւք ստեղամբք նորա... Քրիստոսի ձեւովն իւրով... լիցուք մաքրեալ հոգով:
– 207բ («ՆԵՐՍԻՍԻ Է») – Նորոգ մանկունք իմաստութեան... Էին բանի բան գոհութեամբ, մատուցանեն փառատրութեամբ:
է. 208ա-13ա Նորին տեառն Ներսէսի Խրատ ոգէշահ եւ յոյժ օգտակար («Ա-Ք»)– Այբն Աստուծոյ զքեզ մերձակայ լինել խրատէ, թէ հաւատայ... Քեզ կատարումըն այս տառից... եւ անմարմնոցըն ձայնակից:
– 213աբ («ՆԵՐՍԷՍ») – Նորոգ բանիս այսմիկ հանդէս... Սուրբ հոգեւոր բանըս պէսպէս, / որոց նըաստ եղեւ Ներսէս:
ը. 213բ-4ա Մեծի երկուշաբաթին՝ երկրորդ աւուր արարչութեանն եւ երկրորդ դարուն, եւ երկնաին զաւրացն. նորին տեառն Ներսէսի ասացեալ («Ա-Ե»)– Արարչական Բանին հրաման / ի յերկրորդումն աւուր սկըզբան / ըզջուրսն ի ջուրցըն բաժանեաց, / հաստատութեամբ պարունակեաց... ըզքեզ ընդ Հօր փառատրելով:
թ. 214ա-5ա Երրորդ աւուր արարչութեանն եւ երրորդ դարուն, եւ ի սուրբ Յովաննէս («Է-Լ»)– Էական Բանն, որ ընդ Հօր արարչակից եւ համազօր, յերրորդ աւուր զջուրսն զատոյց... որդոց լուսոյ քեզ երգ փառաց:
ժ. 215աբ Չորրորդ աւուր արարչութեան եւ չորս դարուն. եւ աւետեաց Աստուածածնին («Խ-Ղ»)– Խաւարն անգոյ եւ սկըզբնածին հալածեցաւ յօրն առաջին... անապական քում ծընողին, յոր աւրհնեցաք:
ժա. 216աբ Հինկաւուր արարչութեանն եւ հինկ դարուն. եւ յառաքեալսն («Ճ-Ո») – Ճառագայթեալ Բանն ի Հօրէ յօր հինկերորդըն հրամայէ... պըտղաբերի ի փառս քո:
ժբ. 216բ-8ա Զ. աւուր արարչութեանն եւ Զ. դարուն. եւ խաչելութեան («Շ-Ք») – Չանդուրժեալ բնութեամբ բարին ունել միայն անճառ բարին... տացուք քեզ փառս ընդ Հաւր, Հոգով:
ժգ. 218բ-23բ Աւագ ուրբաթի գիշերն Աւետարանափառ, զոր ասի յառաջ, քան զԱւետարանն Զ.-Զ. տուն («Ա-Ք»)– Այսաւր անճառ լուսոյ ծագումն... Քարոզի ի սքանչելեաց...
ժդ. 223բ-7ա Մեծի ուրբաթուն ճաշուն Աւետարանացն փառ ասեն («ՆԵՐՍԷՍԻ Ե ԲԱՆՍ ԱՅՍ») – Նորոգող տիեզերաց, որ սգեցուցեր մեզ լոյս փառաց... սրբեա՛ զհոգի, զմիտս եւ զմարմին:
ժե. 227ա-8ա Յարութեան միաշաբաթ կիրակէին («ՆԵՐՍԷՍ») – Նորաստեղծեալ բանն յանէից / ի սկըզբանէ զերկինս երկնից... ննջեցելոց կենաց պտղոյն:
ժզ. 228ա-3ա Նորին ասացեալ Հանգըստեան («Ա-Ք»)– Աստուած անեղ անժամանակ, / Հայր անըսկիսբն եւ անքանակ... Քահանայքս եւ ժողովուրդքս...
– 232ա-3ա Երգ խաղաղականին՝ ի տեառն Ներսէսէ («ՆԵՐՍԷՍԻ Է ԵՐԳ») – Նայեա սիրով...Գոչգամբ փողոյն... մտցուք ի փառս:
ժէ. 233բ-6բ Աղօթք յոյժ պիտանի եւ օգտակար, զոր պարտ է ի միտ առնուլ եւ ի ժամու աղօթիցն ասել հառաչմամբ եւ արտասւօք – Հաւատով խոստովանիմք եւ երկիր պագանեմ քեզ... եւ քեզ փառք եւ երկրպագութիւն համագոյ սուրբ Երրորդութեանդ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս. ամէն:
ժը. 237ա- 48բ Նորին տեառն Ներսէսի ասացեալ զՍահման իրին, որ կոչի լուծմունք. վասն խոհեմ բանասիրաց, զի մտախոհ լինելով ասասցեն զանունս իրին – Դատաւորն իրաւարար / ի մահ մատնեաց զգողն արդար... ծընունդ, որ չէ ծնօղին նըման, նեղիչ անձին տանսադ/// (թափուած):
2. 250ա-76ա [Ներսիսի Շնորհալւոյ Թուղթք]
ա. 250ա-63բ Տեառն Ներսէսի Հայոց կաթողիկոսի Կլայեցոյ արարեալ Պատասխանի թղթոցն բարեպաշտ եւ աստուածասէր թագաւորին Կիր Մանուէլի – Թէպէտ եւ աղքատութիւն մտաց եւ բանից ոչ տա թոյլ ի բարձրագոյնսն քան զմեզ համարձակել... եւ ի կենդանարար գլուխն Քրիստոս, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
բ. 264ա-76ա Նորին տեառն Ներսէսի արարեալ պատասխանի թղթոյն մեծի թագաւորին Հոռոմոց Կիր Մանուէլի. Վասն աւանդութեան Հայաստանեացս Եկեղեցո, զոր ունի ի հարցն սրբոց – Ասասցուք սակաւ եւ յաղագս աւանդութեան Եկեղեցոյ, զոր ունիմք ի հարցն առաջնոց... եւ մնայր այս գործ անկատար:
գ. 276ա-82ա Յիշատակարան եւ պատմութիւն թղթոց թագաւորին հոռոմոց Կիր Մանունէլի, որ առ սուրբն եւ վասն մահուան սուրբ հաւրն – Մանուէլ արքայ քրիստոսասէր խաղաղ ողջոյն տա ձեզ ի Տէր... հայցեալ լինել մեզ լըսելի, / զեկայք աւրհնեալըն հայրենի:
– 276ա (ստ. լս., գրչի ձեռքով) Պատմութեանս առաջաբան չկայր յօրինակն, ու այլ օրինակ չգտաք. աղաչեմ, երբ լինի, գրէ՛ք:
դ. 283ա-312ա Շարադրութիւն հոմերական վիպասանութեամբ սակս Հայկազնոց սեռի եւ Արշակունեացն զարմի, ի սկզբանց մինչեւ ի վախճան՝ ասացեալ նոյն տեառն Ներսէսի Հայոց կաթուղիկոսի Կլայեցո, իւրական նախնիսն ի համբակութեանն ելովտի – Պարտապան Հաւրէ Որդի Հատուցանել վարձ ծնողի... Յաւարտ բանիս այսր հասեալ ըզտւող բանիս փառաւորեալ:
Տե՛ս Ներսէս Շնորհալի, Բանք չափաւ, Վենետիկ, 1928:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2ա (կիսախորանի կամարի տակ)՝ Օգնեա՛ Հոգի Սուրբ, Աստուած ճշմարիտ:
39բ Ո՛վ ամէնիմաստ եւ բազմահանճար վայելող այսմ բազմիմաստ աստուածային տառիցս, զմեռեալս մեղօք, զպարտականս բիւր քանքարաց մեղաց, զփափաքմամբ փրցփրցուն զանարժան գծողս՝ զՄխիթար Անեցի, միշտ բարի յիշման արժանի առնել զչարս եւ զանարժան, զի վասն այդմ բանի յայսմ նեղ եւ ի նսեմ, դառն եւ ի դժնեա աւուրքս գրեցի, որ էր սով սաստիկ եւ սրածութիւն եւ սասանութիւն եւ չարիս պէսպէս եւ զանազան՝ վասն մեղաց իմոց:
79բ Աղաչեմ զձեզ, ո՛վ իմաստուն հանճարեղք, մի՛ քամահելով մեղադիր լինիք եղկելոյս, թէ այսինչ |80ա| գրելու է, ի պարապ ժամու կամ ի մարմնաւոր ուրախութիւնս այս բանք թուին աղէկ, քան /// |80բ| սիրելի, ջանա, որ առանց ցանկիս գտնուս, եւ թէ համարքս ղալատ է, թող քիչ մի աշխտիս. մի՛ բամբասէ:
81բ (Ցանկը եզերող շրջանակի վերին եւ ստորին գերանների վրա)՝ Որ ինչ ի գիրքս կայ այսմ, իմն Ներսիսէ Հայոց հայրապետի:
81բ (Շրջանակի մէջ)՝ Այսչափ գտաք ի լուսաւոր բանից սրբոյ հօրն, որ է կաթ մի յովկիանոսէ: Եւ աստի յառաջ այլուստ է՝ Գիրք Սիրաքա՝ ԻԱ., Վասն բարէկամաց եւ պէսպէս խրատուց, Բանք Խիկարա դպրապետի, զոր խրատէ զորդիս, Վասն խոստովանութեան, Եւ այլ բանք պիտանիք: Այս բանք տեառն Ներսէսի նուէր մաղթանաց ներչափական տաղիւ, տուողին բանից ըղձումն, աղօթից ներանձնական, հոգոց զարթուցելոց մտաւք ի թըմրութենէ կրից: Յիշատակաւ անցելումն իրին, ներկային եւ ապագայի, յողբումն հեծութեան սրտի խօսք ընդ Աստուծոյ: Որ ոք փոխարկեսցէ զսա այլում, զգուշասցի ուղղութեան բանից եւ գրոյ: Զի եթէ մի տառ յաւելու կամ նուազի, կաղացեալ գտանին ոտք վանկիցն ի չափոյն եւ ի բանիցն: Եւ աղաւաղեսցին վերծանութիւնքն: Արդ, եթե այսպէս է, ապա հազար եղուկ բազմասղալ եւ անարժան փրցփրցուն գրչիս՝ եղկելոյս Մխիթարա: Որ եւ աղաչեմ զամենեսին՝ ողորմեցարո՛ւք եւ անտրտունջ ղորդեցէ՛ք (այսպէս):
182ա Զանապատս ի բարեաց եւ զունողս ամենայն չարեաց, զհնացեալս ալեօք եւ մեղօք, զանարժան գծողս եւ զանվարժ ծաղկողս եւ զանարհեստ կազմողս, զՄխիթար եղկելի, եւ զծնողսն իմ, եւ զեղբարսն եւ զայլ արեան մերձաւորսն միոյ Աստուած ողորմիւ արժանի առնէք, ո՛վ բանասէր եւ աստուածասէր զկնի իմ վայելողք զայս հոգէնուագ աստուածատունկ վարդափըթիթ ծաղկաւէտ բուրաստանս, զի եւ ձեզ ողորմեսցի Քրիստոս Աստուած ի գալստեան իւրում. ամէն:
236բ Արդ, եւ մեք աղաչեսցուք զբարերարն Աստուած՝ բանալ զաչս մտաց սրտից մեր եւ ամենեցուն՝ յօժարութեամբ ուսանել զսա եւ ի ժամու աղօթել եւ լսելի լինել Աստուծոյ: Եւ յաղօթելն զԳրիգորիոս կաթողիկոս Հայոց եւ զեղբայրն նորին զՆերսէս՝ յաջորդ նորին կաթողիկոս Հայոց՝ զաղօթիցս յօրինօղն եւ զգրոցս բովանդակ եւ այլ բազում տառից յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս: Եւ որք ընդօրինակէք ի գիրս, զաղօթս եւ զայլ ասացեալսն ի մեր նուաստութենէս ի Ներսէսէ, գրեցէ՛ք եւ զխրատական բանս զայսոսիկ: Զի որ գրենն զսոսա, գրեսցին եւ ինքեանք ի դպրութիւն կենացն յաւիտենից: Եւ որք ուսանին եւ ի դէպ ժամու աղօթեսցեն հառաչմամբ սրտիւ, ողորմութիւն ընգալցին ի Քրիստոսէ. եւ յամօթ լիցին, որք պախարակենն, եթէ ազգն Հայոց ոչ գիտեն զբանս եւ ոչ զպատշաճ աղօթիցն: Եւ որք ուսուցանեն զընգերս եւ զմանկունս, վարձս առցեն յԱստուծոյ: Եւ որք գրենն, մի՛ առաւել կամ նուազ գրեսցեն, քան զօրինակս՝ բան կամ գիր, զի մի՛ այլայլեսցի, այլ հաւասար լիցին ամենայն գրեալքն, ուր եւ գրեսցին: Ախմարքն ի գիրս ուղիղ գիտողացն տացեն, զի միապէս լիցին աղօթքն: Նա եւ ոտք տաղիցն մի՛ կաղասցին յաւելի կամ պակաս բանիցն, եւ աղաւաղեսցին վերծանութիւնքն: Եւ արդ, եթէ այսպէս է, ապա ո՛հ, ո՛հ եւ Ռ. (հազար) եղուկ բազմասղալ գծողիս Մխիթարա:
237ա (ճակատազարդի ներսում)՝ «Մխիթար մեղապարտի է գիրս յայս»:
312ա Ի ԷՃ. (եօթ հարիւր) թիւ կատարեալ / Հ. (եօթանասուն.770) ի նոյն անկեալ / կատարեցաւ բանըս չափեալ / ի համբակէ նւաստացեալ:
Ծնթ. Միայն 39բ եւ 321ա էջերի յիշ-ները տե՛ս ԺԴ. դ-ի յիշ-ք, էջ 171:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 79ա (1431 թ., անարուեստ բոլորգիր) Զվերջին ստացաւղ այսմ գրոց զԱտոմ աբեղա եւ ըզծընաւղսն իւր՝ զհայր իւր զՅակովբ եւ զմայրն իւր Նէտիր, որք են ի Քրիստոս հանգուցեալ, եւ զհարազատ եղբայրսն իմ՝ զՉրքին, զԽութլուբուղա, զՄենաս եւ զսարկաւագ եղբայրն իմ զՅովհաննէս եւ զաւագ եղբաւր որդեակքն իմ՝ զՍտեփաննոս եւ զԹաիպշա, զՅակովբ եւ զՊարոնշա եւ զիս՝ զմեղաւք լըցեալ ոգիս զԱտոմ սուտանուն աբեղա, աղաչեմ, <աղաչեմ> զսուրբ գաղափարողսդ այսմ գրոց՝ յիշել ի սուրբ աղաւթս ձեր զվերոյ գրեալսդ միով Աստուած ողորմայիւ, եւ Աստուած զձեզ յիշեսցէ յիւր միւսանգամ գալըստեանն. ամէն:
Ի թվիս հայոց ՊՁ. (1431) ստացայ զսուրբ գիրքս ի հալալ արդեանց իմոց՝ առ ի յիշատակ եւ յոյս բարեաց, ինձ եւ ծնաւղացն իմ: Եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
(նոտրգրով)՝ Զմեղուցեալ գծող յիշատակարանիս աղաչեմ յիշել ի Տէր՝ Մաթէոս:
2. 79ա (ԺԵ. դ., անարուեստ նոտրգիր, 1431 թ.ի յիշատակարանից վերջին տողից առաջ)՝ Բաներգէս անարժան ծառան ձեզ///:
ՆՇՈՒՄ՝Պհպ. Գա՝ «Կարդացի եւ քաղուած արի., Սահ. վարդ.», «35/2961, ԺԴ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 80բ «Աստուած»:
2962
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԺԴ-ՌՄԻԲ. – 1765-1773 |
ԳՐԻՉ՝ Մարգարէ Աղէկձորցի:
ԹԵՐԹ՝ 599+1 (կրկն.՝ թ. 1). չգրուած՝ 1ագ, 65ա, 212բ, 313բ, 599աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԾԱx12 (Ա՝ 5, ԽԴ՝ 11, ԾԱ՝ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «1748. LANGVEDOG, VANAN»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,4x16,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (17x12,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 66ա): ՏՈՂ՝ 37-38: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ դեղնաւուն թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով:
Նմուշ 66ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – (գծանկարային) Դիոնէսիոս Արիսպագացի՝ 409ա (բնագրի մէջ): Կիսախորան՝ 3ա, 66ա, 105ա, 119բ, 130ա, 142ա, 148ա, 161բ, 165ա, 182ա, 185ա, 215ա («Վասն զի հրեշտակք են, որ տեսնին զհոգիս մարդկան առ Աստուած»), 314ա, 408ա, 452ա, 572բ, 578ա, 590ա: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր, բուսական եւ ձուկն՝ 596ա: Գոյներ՝ կարմիր, բաց կանաչ, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, լուսանցակողերին զանազան բծեր, խոնաւութիւն տեսած, թ. 599՝ հիմքից մասամբ պոկուած, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր, հիմքերի մօտ կեղտոտուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1դ-65բ Գիրք, որ է Բնազանցական գիտութիւն. արարեալ մեծին Պրոկղի՝ աշակերտին Պղատոնի Աթենակ փիլիսոփայի՝ Դիադօխօս կոչեցելոց: Շաղկապք աստուածաբանականք՝ թարգմանեալ ի Սիմէօնէ եպիսկոպոսէ Գառնեցւոյ, ի վրաց լեզուէ ի հայ բարբառ, յամի կենարարին մեր 1651 եւ ի հայոց ՌՃ. (1100): Օգնեա՛, Սուրբ Հոգի, եւ հասո՛ յաւարտ զսկսեալս իմ: Պրոկղի Դիադախօսի՝ պղատոնական իմաստասիրի Շաղկապք աստուածաբանականք: Սիմէօնի Գառնոյ եպիսկոպոսի արարեալ Մեկնութիւն գրոցն Պրոկղի:
Տե՛ս ձեռ 874, 10ա-116ա: Յառաջաբանութիւն թարգմանողի/1դ-2բ: [Ցանկ գրոյս]/2բ: 1ա/3ա-5բ: բ/5բ-6ա: գ/6ա-8բ: դ/8բ-11բ: ե/11բ-8ա: զ/18ա-20ա: է/20ա-2ա: ը/22ա-4բ: թ/24բ-7բ: ժ/27բ-8ա: ժա/28ա-9ա: ժբ/29ա-30ա: ժգ/30աբ: ժդ/30բ-1ա: ժե/31աբ: ժզ/31բ-4ա: ժէ/34ա-6ա: ժը/36աբ: ժթ/36բ-7ա: ի/37ա: իա/37ա-9բ: իբ/40ա-1ա: իգ/41ա-3ա: իդ/43ա-4ա: իե/44ա-5ա: իզ/45ա-9բ: իէ/49բ-54ա: իը/54ա-62ա: իթ/62ա-4ա: [Յիշատակարան լուծողի գրոցս]/64բ:
– 64բ Յիշատակարան թարգմանչի գրքոյս – Թարգմանեցաւ գիրքս Պրոկղի Դիադօխոսի պղատոնական իմաստասիրի ձեռամբ Սիմէօնի անպիտան քահանայի եւ կրօնաւորի ի վրաց լեզուէ ի հայ լեզուս, յերկիրս Հայոց ի վանս վրաց, որ կոչի Պղնձահանք, ի յաւիտենից թուականին ցՉԾԶ. (1307): Արդ, աղաչեմ զձեզ, ո՛վ եղբայրք, ներել ինձ, զի յոյժ աշխատութեամբ թարգմանեցի. նախ՝ զի ոչ էի արժանի այսպիսի սպասաւորութեան սակս շաղախեալ մեղօք գոլով: Երկրորդ զի յոյժ ծերացեալ էի եւ տկարացեալ յաչաց եւ ի մտաց եւ ի զօրութենէ, զի զԹ. վաթսուն (վաթսունինը) ամէիւք էի: Այլ զի ոչ էր սա թարգմանեալ ի մեր լեզու, յայն սակս թարգմանեցի, զի մի՛ պակաս լիցի սա յազգէս մերմէ, որում ունի յոյժ փիլիսոփայութիւն: Արդ, աղաչեմ, որք ընթեռնուք եւ օրինակէք, յիշեսջիք յաղօթս ձեր զիս եւ զիմ փոքր բանս գրեսջիք զկնի, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերմէ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Բ. 65բ-102բ Գիրք, որ կոչի Ճարտասանութիւն, արարեալ Մխիթարայ վարդապետին Սեբաստացւոյ՝ Աբբայ Հայր կոչեցելւոյ, ի վարժումն մանկանց Սիօնի, ի փառս մեծին Աստուծոյ եւ երանեցելոյ սրբուհւոյ կուսին Մարիամու Աստուածածնին: Մայր սուրբ լոյս. / շնորհալի կոյս, / ազատիչ գերոյս, / կեցուցիչ եւ յոյս: Յամի կենարարին մերոյ ի 1745, ի Վենետիկ, իսկ ի հայոց՝ ՌՃՂԴ.:
Տե՛ս ձեռ 876, 5ա-92ա: Ա/66ա-8բ: Բ/69ա-83ա: Գ/83ա-7ա: Դ/87ա-99ա: Ե/99ա-100բ: Զ/100բ-2բ:
Գ. 103ա-212ա [Բարթուղիմէոս Մարաղացւոյ Մեկնութիւն վեցօրէից]
Տե՛ս ձեռ 1659, էջ 7ա-349բ: [Նախերգան]/103ա-4բ: 1. ա/105ա-19բ: բ/119ա-29բ: 2/130ա-41բ: 3/142ա-7բ: 4/148ա-61ա: 5/161բ-5ա: 6/165ա-81բ: 7/182ա-5ա: 8/185ա-210ա: Ցանկ/210բ-2ա:
Դ. 213ա-313ա Համառօտ հաւաքումն յաղագս հոգւոյ բանականին (թարգմ.՝ Ստեփանոսի Լեհացւոյ)
Տե՛ս ձեռ. 119, էջ 103ա-234բ: Յառաջաբանութիւն գրոցս/213ա: Ցանկ գրոցս/213ա-4բ: Գլուխք Ա-ԺԷ/215ա-313ա: Առ բարեմիտ ընթերցողն/312բ-3ա:
Ե. 314ա-483բ Յաղագս գոյացութեան հրեշտակաց ընդարձակապէս առեալ, ի հինգ պրակս բաժանեալ
Տե՛ս ձեռ 119, էջ 238ա-358բ: ա/314ա-8բ: բ/318բ-21բ: գ/321բ-3բ: դ/323բ-7ա: ե/327ա-30բ: զ/330բ-3ա: է/333ա-6ա: ը/336ա-40բ: թ/340բ-5բ: ժ/345բ-8բ: ժա/348բ-52ա: ժբ/352ա-4ա: ժգ/354ա-61ա: ժդ/361ա-8ա: ժե/368ա-72ա: ժզ/372ա-5բ: ժէ/375բ-8բ: ժը/378բ-87ա: ժթ/387ա-9ա: ի/389ա-92բ: իա/392բ-5բ: իբ/395բ-9ա: իգ/399ա-404ա: իդ/404ա-7ա: Ցանկ գրքոյս/407աբ:
Զ. 408ա-598բ [Մատենագրութիւնք Դիոնիսիոսի Արիսպագացւոյ. թարգմ. Ստեփանոսի Սիւնեցւոյ]
1. 408ա-51ա Արարեալ գիրքս շնորհալից սրբոյն Դիոնէսիոսի. Սրբոյն Դիոնէսիոսի Արիսպագացւոյ եպիսկոպոսի Աթենացւոց առ Տիմոթէոս եպիսկոպոս՝ Յաղագս երկնային քահանայութեան
Տե՛ս ձեռ. 49, էջ 2ա-74բ: Յառաջաբանութիւն գրքոյս/408ա: [Ցանկ գրքոյս]/408աբ: Ա/408բ: ա/409ա-12ա: բ/412ա-8ա: գ/418ա-20ա: դ/420ա-3բ: ե/423բ-4բ: զ/424բ-5բ: է/425բ-31ա: ը/431ա-3բ: թ/434ա-7ա: ժ/437ա-8ա: ժա/438ա-9ա: ժբ/439ա-40ա: ժգ/440ա-4ա: ժդ/444աբ: ժե/444բ-51ա:
2. 451ա-93բ Սրբոյն Դիոնէսիոսի Արիսպագացւոյ եպիսկոպոսի Աթենացւոյ առ Տիմոթէոս աշակերտն Պօղոսի եպիսկոպոս Եփեսոսի Յաղագս եկեղեցական քահանայապետութեան
Տե՛ս ձեռ. 49, էջ 74բ-159ա: ա/451ա-5բ: բ/455բ-61բ: գ/461բ-71ա: դ/471ա-6բ: ե/476բ-80բ: զ/480բ-2բ: է/482բ-6բ: ը/486բ-493բ:
– 451բ Աղօթք ի դէմս Որդւոյն Աստուծոյ, ասացեալ յումեմնէ դաւանեցեալ ոգւոյ– Ո՜վ Տէր իմ եւարարիչ Աստուած, միածին Որդի՛... եւ մի՛ կորուսաներ զգործս ձեռաց քոց:
3. 493բ-572բ Դիոնէսիոսի Արիսպագացւոյ եպիսկոպոսի Աթենացւոց առ Տիմոթէոս եպիսկոպոս՝ Յաղագս աստուածայնւոցն անուանց
Տե՛ս ձեռ. 49, էջ 158ա-296ա: ա/493բ-504ա: բ/504ա-12ա: գ/512ա-4բ: դ/514բ-37բ: ե/537բ-46ա: զ/546ա-7բ: է/547բ-53ա: ը/553ա-7բ: թ/557բ-63ա: ժ/563ա-4ա: ժա/564ա-8բ: ժբ/568բ-9բ: ժգ/569բ-72բ:
4. 572բ-8ա Դիոնէսիոսի Արիսպագացւոյ եպիսկոպոսի Աթենացւոյ առ Տիմոթէոս եպիսկոպոս Եփեսացւոց՝ Յաղագս խորհրդական աստուածաբանութեանն
Տե՛ս ձեռ. 49, էջ 296ա-303բ: ա/572բ-4բ: բ/574բ-5բ: գ/575բ-6բ: դ/576բ-7ա: ե/577ա-8ա:
5. 578ա-98բ ՍրբոյնԴիոնէսիոսի Արիսպագացւոյ եպիսկոպոսի Աթենացւոց Թուղթք զանազանք
Տե՛ս ձեռ. 49, էջ 303բ-35ա: ա/578ա-9ա: բ/579ա: գ/579աբ: դ/579բ-80բ: ե/580բ: զ/580բ-1ա: է/581ա-3բ: ը/583բ-9ա: թ/589ա-95ա: ժ/չիք: ժա/595ա-6ա:
– 596ա-8ա Պատմութիւն սրբոյն Դիոնէսիոսի – Բազումք ի յունաց եւ լատինացւոց վարդապետաց պատմութիւն եւ վիպասանութիւն դրոշմեցին վասն վարուց եւ նահատակութեան սրբոյն Դիոնէսիոսի... եւ անուն գրեսցի ի դպրութիւն կենաց, որով եւ դուք եղիջիք գրեալ ի մատեանս կենաց վերին դպրութեան. ամէն:
Է. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ. ԺԹ., նոտրանման շղագիր
Ա. փեղկի կազմաստառին. [Դեղագիր]– Ե[թ]է մորթ մարմնոյն իցէ սառուցեալ... իսկոյն քրտունք յառաջ գայ, եւ ազատի ի նեղութենէ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
313ա («Առ բարեմիտ ընթերցողն» մասից յետոյ) Եւ ընդ նմին յիշել մաղթեմ աշակերտք սորին՝ Ներսէս բանի սպասաւոր գրիչս ի Տէր մեր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՔ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
64բ Այլ եւս յիշատակարան վերջին գծողի գրքոյս. Փառք, պատիւ, գոհութիւն, երկրպագութիւն եռանձնեայ տէրութեան եւ միոյ աստուածութեան՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, որոյ շնորհիւ եւ ողորմութեամբն ես՝ նուաստ ոգի, իբր Մարգարէ վարդապետս, ի յերկրէն Աղէկձորայ, բազմասղալ գրօղս, տեսեալ զգիրքս զայս հոգեւորական, եւ եւս յոյժ պիտանի եւ հարկաւոր առ ի ընթերցասիրաց, վասն որոյ յոյժ աշխատութեամբ գրեցի: Այլ զայս աղաչեմ՝ յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զհանգուցեալ ծնողքն իմ, եւ դուք՝ յիշեալ ի միւսանգամ գալստեանն. ամէն: Գրեցաւ ի ՌՄԺԸ. (1769):
101բ Փառք, պատիւ եւ երկրպագութիւն, գոհութեամբ հանդերձ, Սրբոյ Երրորդութեանն՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ անզրաւ աւիտենիւ. ամէն: Որ ետ կարողութիւն ինձ՝ մեղապարտիս, գաղափարել զգրքուկս այս Ճարտասանութեան ի թուին փրկչին ՌԷՃԿ. եւ Ե. (1765): Արդ, որք վայելէք՝ ընթեռնելով կամ օրինակելով, յիշեսջիք ի յընդունական աղօթս ձեր զգծօղ գրոյս զմեղսալի եւ բազմասղալ Մարգարէ եւեթ վարդապետս, որ անուամբ միայն եմ եւ գործով ունայն:
(«ՄՇԱԿ») – Մշտաբուխ իմն է սա ջրհոր, / բայց զիւրմէ անհոգիցն է յոր, / կախեալ լնու զիւրն սափոր:
Շուրթն է սա մակածութեանց, / որք տան որով ձայն մեր ունկանց, / թէ եմք նմանք բուրաստանաց / անթիւ ունողք հոտով ծաղկանց:
Ականակապ իմն է սա խոյր, / որ ոչ հայի այր հոգէ կոյր, / թէ տան իրերաց համբոյր՝ / շողշողելով ակունքն ոյր:
Կա՛լ զսա, մի՛ թողոյր ի բաց, / ա՛յ որ [ա]ռնօղդ էակաց / շաւիղ ցուցօղ է սա մտաց / մշակացն, ոյր հաւատարմաց:
185ա Քրիստոս Աստուա՛ծ, քո սուրբ, անճառելի մարմնառիք տնօրէնութեան շնորհիւն ողորմեա՛ համօրէն հաւատացելոց՝ կենդանեաց եւ ննջեցելոց, տառապելոց եւ գերելոց, վշտացելոց եւ գլորելոց, նաւելոց եւ վտանգելոց, եւ այնոցիկ, որք կան ի պէսպէս վիշտս եւ փորձութիւնս, եւ մանաւանդ իմոյս թշուառացեալ եւ ողորմելի հոգւոյս. այցելութեամբ այց արա՛ ի միւսանգամ գալստեանդ:
212ա Եւ արդ, սիրելի եղբարք իմ, զրաւ եղեւ Վեցօրէից գրքոյս, քանզի յոյժ խաբեբայ ժամանակի գրեցաւ, զի որովհետեւ վերջին ժամանակ է ըստ առաքելոյն, այլ զի՞նչ կարեմք ասել. միայն թէ հիացումն առեալ է յիս աստուածային անհուն եւ անհասանելի նախախնամութեանն, թէ այս որքա՞ն համբերութիւն է մարդկային անհուն եւ պէսպէս անառակ անօրէնութեանցս, յորում նախախնամեալ նախախնամէ եւ համբերելով համբերէ, եւ ոչ իսկոյն պատժեալ, այրեալ տոչորէ եւ մոխիր դարձուցանէ, յորում բիւր գոհութիւն եւ փառք անհուն համբերութեանն եւ անճառելի մարդասիրութեանն, եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
494բ Եւ Քրիստոսի յուսոյն եւ անճառելի մարդասիրութեանն նմա փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Որ ետ կարողութիւն տարտամեալ եւ զտարակուսեալ, ժահահոտ եւ տղմասէր եղկելի, թշուառացեալ, բազմասխալ, մարմնով ծերացեալ եւ հոգւով խաւարեալ անանուն գրչիս, յորում զայս գլուխըս եւս աւարտ հասուցի: Եւ դուք, ո՛վ եղբայրք, յորժամ հանդիպիք սրբոյ մատենիս, լացէ՛ք եղկելի անձինս, որ լոկ անուամբ միայն եմ քրիստոնեայ եւ կարգաւոր. մի՛թէ Տէր Աստուած ձերին մաքուր աղօթիւքն ողորմեսցի իմոյս տառապեալ հոգւոյս՝ յորժամ գայցէ փառօք Հօր, խաչն յարեւելից ծագէ Է.պատիկ պայծառ, քան զարեգակն. մեզ եւ ձեզ եւ յամենայն քրիստոնէից ողորմեսցի:
572բ Աղերսելով աղերսեմ, ո՛վ ընթերցողք գրքոյս, յիշեսջիք ի սուրբ յաղօթս ձեր զմեղօք մածեալս. մի՛թէ ողորմածն Աստուած ողորմեսցի:
589բ Ո՛վ սրբազան ընթերցող գրքոյս, պարտիս յիշատակել զբազմամեղ գրիչս ի սրբազան յաղօթս քոյին:
598ա Ընդ սմին մաղթեմ եւ զայս դուզնքեայ յիշատակարանս դրոշմել, եթէ ոք զայս իրողութիւնս գաղափար դիցէ, ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Արդ, եղեւ աւարդումն գրքոյս, որ է վեց հատոր. նախ՝ Պրոկղ, որ է արտաքին եւ նրբահայեաց եւ յոյժ խորին, երկրորդ՝ Ճարտասանականն Մխիթարայ աբբայհայր կոչեցեալ, երրորդ՝ Հոգեացն, սա եւս առաւել յոյժ նրբամիտ եւ խրթնածածուկ մտօք շինեալ ի Թօմայէ իմաստասիրէ: Արդ, հրեշտակացն, որ է յոյժ պիտանի եւ ախորժելի, բարակ եւ նրբազննին ոճիւ շինեալ ի նոյոյ Թօմայէ: Հիներորդ՝ Գիրքն Վեցօրէից Բարդուղիմէոսի, զի խօսի ի յսկզբանէ ստեղծմանէ աշխարհի եւ մեկնէ նրբահայեաց մտօք, եւ յոյժ խորին խորհրդով: Վեցերորդ՝ Գիրք սրբոյն Դիոնէսիոսի, որ սա առաւել գերազանց գոլով, քան զամենայն գիրս, |598բ| որ է յոյժ ախորժելի՝ քաղցելոց հաց եւ ծարաւելոց ջուր, եւ ունի պարունակեալ առ ինքն զբանս խորինս եւ հիացականս, որ կոչի խորհրդական նրբահայեաց աստուածաբանութիւն:
Արդ, եղեւ ի շրջաբերութեանս հայոց ի ՌՄԻԲ. (1773), ի յերկիրս Արարատեան, եւ ի մայրս մեր լուսակառոյց, տիրանկար, երկնահանգէտ յաթինասարաս սրբոյ եւ մեծի անյաղթելի սարսափելի Աթոռոյս Էջմիածնի: Եւ ի սորին վեհապետ եւ ընդհանրական հայրապետ տեառն Սիմէօն կաթուղիկոսի Երեւանցւոյ ամենայն Հայոց:
Արդ, ես՝ յետնեալ, ամենաթշուառ յետնեալ տրուպս եւ ամենասղալ իբր գրագիր եւ գծօղ սորին Մարգարէ եւեթ վարդապետս, տարակիր եղեալս ի մանկութենէ ի հայրական յերկրէս եւ ի բուն գաւառէս, ի պէսպէս վիշտս եւ անտանելի նեղութիւնս կրեալ եւ յոյժ խեղճ եւ ողորմելի թափառական շրջեալ, եւ թէ որքան զաղէտս եւ զկսկիծս լեալ, միայն թէ ամենահայեաց սրտագիտին է յայտնի, յորում տեսցէ զտառապանս եւ զբազմավիշտ սրտիս իմոյ ինքն իւր անհուն ողորմութեամբն եւ գթութեամբն ողորմեսցի եւ գթասցի մաքուր աղօթիւք սիրելի եղբարցդ, թերեւս ձերին մաղթանօք այց արասցէ Տէր զտառապեալ հոգւոյս, եւ ցօղ ողորմութեան ցօղեսցի ի դամբարան յոսկերաց իմոց: Ընդ նմին եւ ձեզ՝ սիրելեացդ, ողորմեսցի աստ եւ ի հանդերձեալն:
Եւ դարձեալ գիրքս զայս գրեցաւ ի վերջին դառնացեալ ժամանակի, որ ոչ գոյր մարգարէն Երեմիայ, յորում ողբայր զազգս հայկազան՝ որպէս ի հնումն ողբայր ազգին իսրայելացւոց: Վասն զի յերկիրս Արեւելեան ոչ գոյր թագաւոր, այլ էր բնաճինճ արարեալ ի Նատիր շահայ, եւ ամենայն ոք ինքնագլուխ թագաւոր էր: Իսկ ի յերկիրն Արեւմտեան եւս քան զեւս թէպէտ գոյր թագաւոր ազգին այլազգեաց, այն եւս եղեալն իբրեւ չեղեալ, զի թշնամիք նորին բազումք էին, եւ պատերազմունք՝ հոլովք: Եւ նա էր տկար եւ ոչ կարէր քաջութիւնս ինչ առնել եւ յաղթել իւր ներհակին: Միայն թէ նորա յաղթութիւնն եւ պատերազմ էր տառապեալ ողորմելի եւ վշտալի ազգիս, զի կային ի մեծի վշտակրութեան տառապանաց եւ ի պէսպէս նեղութեանց, եղեալ ցիր եւ ցան եւ ի ներքոյ ոտից կոխան: Վասն զի յոյժ նեղէին, զինչս եւ զստացուածս կողոպտէին, եւ պէսպէս անտանելի կսկիծս հասուցանէին: Մինչ զի վանք եւ անապատ ազգիս հայոց անմարդաբնակ արարեալ եւ ի սպառ քայքայեալ, ամայի արարին, յորում բիւր գոհութիւն եւ փառս ամենայեաց բարերարութեանն Աստուծոյ, որ բարկացեալ մերոյս անհուն մեղացն, այսպէս արար, միայն թէ ինքն իւր անհուն ողորմութեամբն եւ գթութեամբն որպէս որ կամի, իւր կամքն օրհնեալ լիցի. ամէն:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «///Գ///, Լուծմունք Պրոկղի գրոց (1.)», 1ա՝ «69/2962, 1769 – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2963
ԿԱՐԻՆ |
ՌՄՀԱ. – 1822 |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգոր Շէքէրճեան: ՍՏԱՑՈՂ՝ Կարապետ արքեպիսկոպոս:
ԹԵՐԹ՝ 85 (գրչի էջակալում՝ 1-161, որ է՝ 3ա-84բ). չգրուած՝ 1բ, 2բ 4աբ, 85աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Ըx12, (Բ՝ 11, Է՝ 9, Ը՝ 5): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ IMC, թագակիր առիւծ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,5x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (18,5x11,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 39բ): ՏՈՂ՝ 32-3: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ ծաղկաթուղթ:
Նմուշ 39բ
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր, 5ա՝ Յովնան մարգարէ յերախ կիտի (Հ): Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. Բ. փեղկի ստորին եզրը վնասուած, մէջքի կաշին մաշուած, վնասուած, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-84բ Գիրք, որ կոչի խորհրդածութ[իւնք վասն ուղղափառ հաւատոյ Եկեղեցւոյ, որ ի սուրբ Երրորդութիւնն եւ ի տնօրէնութիւնն Քրիստոսի] շարադրեալ ի տեառն Ներսիսէ Լամբրօնացւոյ՝ յարքեպիսկոպոսէ Տարսոնի Կիլիկիոյ: Ի հայրապետութեան տեառն Գրիգորի ամէնընտիր ամենից Հայոց կաթուղիկոսի, մականուամբ Տղայ կոչեցելոյ, ի ժամանակս քրիստոսապսակ արքային ՀայոցԼէօնի, ի շրջանի ընթացից ամանակի ՈԻԶ. (1177) թուոջ հայոց, ի մէջ լերանցն Տօրոսի, օրինակեալ այժմիկ ի վայելս երջանկափայլ մեծի րաբունապետի՝ տեառն Կարապետ առաքելաշնորհ սրբազան արքեպիսկոպոսի եւ աստուածակարգ ծայրագոյն վերատեսչի Կարնոյ մայրաքաղաքի եւ այլոց, ընտիր-ընտիր օրինակաց բաղդատութեամբ տնատեալ եւ սրբագրեալ ըստ կարի՝ ի Շէքէրճեան նուաստ Գրիգոր յետին մանկավարժէ Կարնեցւոյ ի մայր դպրատան Կարնոյ, շնորհիւ վերոյիշեալ մեծի գրասէր արհւոյն հաստատեցելոյ, ի 1822 ամի Տեառն, ի դեկտեմբերի 25:
Տես ձեռ 441, էջ 1ա-45ա: Յառաջաբանութիւն հեղինակի սրբոյ մատենիս/3աբ: ա/5ա-12բ: բ/12բ-20ա: գ/20բ-5ա: դ/25ա-34ա: ե/34բ-9ա: զ/39ա: է/39բ-46ա: ը/46ա-50բ: թ/50բ-1ա: ժ/51աբ: ժա/52աբ: ժբ/53աբ: ժգ/53բ-4ա: ժդ/54ա: ժե/54աբ: ժզ/55ա: ժէ/55աբ: ժը/55բ-6ա: ժթ/56բ-7ա: ի/57աբ: իա/57բ-8ա: իբ/58ա: իգ/58բ-9ա: իդ/59աբ: իե/59բ-60ա: իզ/60ա-1բ: իէ/62ա-5ա: իը/65աբ: իթ/65բ-6ա: լ/66աբ: լա/66բ-67ա: լբ/67ա-8բ: լգ/68բ-9բ: լդ/70աբ: լե/70բ: լզ/71ա-2ա: լէ/72ա-5բ: լը/75բ-80ա: լթ/80աբ: խ/80բ-3ա: Ցանկ սրբոյ մատենիս/83բ-4բ:
Տե՛ս Սրբոյն Ներսեսի Լամբրոնացւոյ Խորհրդածութիւնք, Վենետիկ, 1847, էջ 1-192, 227-36:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս տիտղ.՝ 2ա:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝ «Печ. Ахалцыхской градской полиции».
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Ներս. Լամբ., Խորհրդածութիւն ի սուրբ Երրորդութիւն, (2)», «77/2963, Հմր 226/62., 1822 – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2964
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌԺԱ. – 1562 |
ԳՐԻՉ՝ Յովաննէս եպիսկոպոս:
ԹԵՐԹ՝ 254. չգրուած՝ 2բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԲx12 (Ա՝ 10, ԻԲ՝ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (16x11): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 150ա): ՏՈՂ՝ 20: ԿԱԶՄ՝ մուգ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ զարդանախշ կապոյտ կտաւ:
Նմուշ 150ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 3ա: Ճակատազարդ՝ 1ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր, մարդադէմ՝ 244ա: Գոյներ՝ կապոյտ, նարնջի, բաց շագանակագոյն, սեւ, կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարանք Ղուկասու ԺԲ. 7-17, Մատթէոսի ԻԴ. 18-30: 2 (ԱԲ) + 2 (ԳԴ) թերթ: Ստացուած մէկ թերթի ընդլայնակի ծալումով եւ եզրահատումով: Ը. դ.: Մագաղաթ: 21,5x15: Երկսիւն (20,5x15), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Դա), տող՝ 17: 1. ԱԲ՝ Աւետարան ըստ Ղուկասու: Կարդալ՝ Աա2-Բբ1-Աա1-Բա1-Աբ1-Բա2-Աբ2՝ «[Ոչ է մոռացեալ առաջ]ի Աստուծոյ: Այլ ձեր [ե]ւ ամենայն իսկ հեր գլխոյ թուեալ է... Առն [ու]րումն մեծատ[ան] ետուն անդ տ[ոհ]մականս: Եւ խ[որհէր ի միտս իւր...]» (Ղկ. ԺԲ. 7-17): 2. ԳԴ՝ Աւետարան ըստ Մատթէոսի: Կարդալ՝ Դա1-Գբ1-Դա2-Գբ2-Դբ2-Գա2-Դբ1-Գա1՝ «[Մի՛] դարձցի յետս [առն]ուլ զձորձս իւր... Եւ յայն[ժամ] կոծեսցին ա[մե]նայն ազգք ե[րկրի]» (ԻԴ. 18-30):
Նմուշ Դա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցազարդ՝ բուսական, երկրաչափական (մարդու դէմքով շրջանակ՝ Աա): Գոյներ՝ կանաչ, նարնջի, դեղին:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, մէջքի կաշին վնասուած, երկարութեամբ ճեղքուած, 3ական գամերն ու կապիչներն ընկած, Ա. փեղկին գամերի երեք անցք, դռնակը՝ ծալուած, ծայրերը մաշուած, վնասուած, լուսանցակողերը՝ գունաթափ, սեւացած, կեղտոտուած, Պհպ.ները խունացած, կծկուած, կեղտոտուած, Պհպ. Ա՝ մագաղաթը 4,7 սմ երկարութեամբ կտրած, Պհպ. ԳԴ՝ ցեցի անցքեր, թ. 107-8, 117-8, 141-5, 131-2, 154, 166, 252, 254-5՝ հիմքից մասամբ անջատ, վերջից՝ թերթեր ընկած, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին խոնաւութեան եւ աղտոտուածութեան բազմաթիվ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-240ա [Կանոնագիրք Հայոց]
Տե՛ս ձեռ. 651, 1ա-149ա: 1/1ա-25ա/: 2/25ա-33բ: 3/33բ-5ա: 4/35ա-8ա: 5/38ա-44ա: 6/44ա-5բ: 7/45բ-9բ: 8/49բ-51ա: 9/51ա-4բ: 10/54բ-60ա: 11/60բ-5ա: 12/65աբ: 13/65բ-9բ: 14/69բ-71ա: 15/71աբ: 16/71բ-2ա: 17/72ա-3բ: 18/73բ-4ա: 19/74ա-91ա: 20/91ա-103ա: 21/103ա-4բ: 22/104բ-10ա: 23/110բ-2բ: 24/112բ-4ա: 25/114ա-9բ: 26/119բ-23ա: 27/123ա-32բ: 28/132բ-50ա: 29/150ա-3բ: 30/153բ-7ա: 31/157ա-9բ: 32/159բ-61բ: 33/161բ-6ա: 34ա/166ա-8բ: բ/168բ-70ա: գ/170ա-1բ: 35/171բ-233 բ: 36/233բ-7բ: 37/239բ-43ա: 38/243ա-54բ (առանց ամենայն խղճի առցեն զիրար///՝ վերջը թափուած):
Հմմտ. Կանոնագիրք Հայոց, աշխ. Վ. Յակոբեանի, հտ. Ա., Երեւան, 1964, էջ ՀԷ.:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
60ա Աղաչեմք զսուրբ ընթերձողքդ անմեղադիր լինել սղալանաց գրիս եւ անարհեստութեանս, զի կար մեր այս էր. ողջ լերո՛ւք. ամէն:
238ա Փառք Ամենասուրբ Երրորդութեանն՝ Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ անզրաւ յաւիտեանս. ամէն: Կանոնական սահմանադրութեանցն զլրումն ուղղաճեմ հաւատոցն, զոր ի Հոգոյն Սրբոյ ընկալեալ հարցն եւ հայրապետացն, յարդարեցին մեզ ճանապարհ կենաց առ լուսաճեմ կեանսն օթէվանիլ, բոլոր մարդկան կազմեցին դեղ կենաց համօրէն վիրաւորելոցս մեղօք: Զոր մեծաւ ցանկութեամբ սիրեցեալ սեռն սիրով սրտի զբժշկարանս զայս հոգոց ես՝ անարժանս եւ անպիտանս յամենայնի Յովաննէս եպիսկոպոսս, թերավարժս ի գրչութեան, նորոգապէս մատենագրեցի անսայթաք սիղոբայիւք ի յաստուածախնամ մայրաքաղաքաց քաղաքս Բուզանդիա, ընդ հովանեաւ տաճարիս Սրբոյն Սարգսի զօրավարին եւ որդոյն նորա Մարտիրոսի, որոց աղօթիւք եւ բարեխօսութեամբն Քրիստոս փրկիչ աշխարհի ան|238բ|սասան պահեսցէ զքաղաքս եւ զեկեղեցիս՝ քահանայիւք եւ ժողովրդեամբ, մինչեւ ի խորին ծերութիւն. ամէն: Արդ, մեք, աշակերտեալք առաքելական սահմանիցն, վարդապետեալ մեզ ի սուրբ ժողովոցն Նիկիայ ասեմ եւ նոցին նմանողացն սուրբ սիւնհոդոսացն, որք ի Գանգրայ եւ յԱնտիոք, որք մաքրեցին զորոմն ապականիչ եւ սահմանեցին տառս կանոնականս համանգամայն ազանց: Արդ, զուղղապէս պայման հաւատոյն ի սրբոցն ասացեալ կարգաւ յօրինեցաք ի սուրբ գիրքս այս: Վասն որոյ աղաչեմ զամենեսեանսդ՝ յիշել աղօթիւք առ Քրիստոս զմեղապարտս՝ զՅովաննէս եպիսկոպոսս եւ զծնողսն իմ՝ զհայր իմ զՄեսրոպն եւ զմայրն իմ զՄարիամն եւ զքոյրն՝ զփոխեալսն առ Քրիստոս, նայ եւ զեղբայրն իմ զՄուրատշան եւ զքոյրն իմ զԵղիսաբեդ եւ զայլսն ամենայն՝ զկենդանիսն եւ զհանգուցեալսն ի Տէր Աստուած. թերեւս գտցուք ողորմութիւն ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, որ առաջնորդեաց մեզ հասանել ի կատա|239ա|րումն վերջին գրոյս ի թվականիս հայոց ՌԺԱ. (1562), յուլիս ամսոյ ի ԺԶ. (16): Ըստ որում գոհացեալ փառաւորեցից յամենայն ժամ զՀայր եւ զՈրդի եւ զամենասուրբ Հոգին յայժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Կամօք եւ օգնականութեամբ Սուրբ Հոգոյն զստակ եւ զընտրեալ հրամանս կանոնականն Նիկիայ, մարգարտատեսիլ լուսաւորութեանց բանիցն որոշեալ ի խառնափնդոր շփոթեալ քաղկեդոնական որոմնաբոյս կարգացն, որք ուրացեալ գտան ի ճշմարիտ կենացն, իսկ մեք՝ լուսաւորեալքս, զհետ երթեալ լուսածագ հրամանացս, ի մի վայր բովանդակեալ աշխատասիրաբար յօժարութեամբ կատարեցաք ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
251բ Եւ մեղաւոր գծողիս եւ ծնօղաց իմոց եւ ամենայն արեան ազգայնոցս՝ կենդանեաց եւ հանգուցելոց, մեղաց թողութիւն խնդրես ի յամէնառատ պարգեւողէն Աստուծոյ. նայ եւ ինքն, որ ամենապարգեւ է, քեզ եւ համօրէն հաւատելոց պարգեւեսցէ զիւր առատ ողորմութիւնն եւ յապագայն զհանգիստն յաւիտենից. ամէն:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «2964, Կանոնգիրք (2.), 87», 1ա՝ «87/2964, ՌԺԱ.-1562 – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պհպ. Բա՝ «Ես՝ մեղաւոր ծառ, աու ուստ յոգոյ», այլ ձեռքով՝ «Թվին ՌՄԼԸ.ին (1789)»: Պհպ. Բբ՝ «///ա/// զի վաղուց հետէ կամէր ինձ ազդել քեզ զիրն զայն, որ դու եւ ես, քաջ գիտեմք»: «Ալէպօնէ վաշամովա եէսդեեսդ նեելոսա»: 1ա՝ վս, Էս, 2ա՝ Վասն հացի սուրբ պատարագին զի տնաւրենիցէ, աբգդեզէըթժիլխծկհձղ», 2բ՝ «Տէր է Աստուած, աբգդեզէըթժի», 7ա՝ «Կարգեցին», 81բ՝ «հարց», 83ա՝ «պատ, հար, պատ», 253բ՝ «գրչայ»: Պհպ. Գբ՝ իմաստ չարտայայտող տառերի խումբ:
2965
ԺԷ. դար (1687ից առաջ) |
ԹԵՐԹ՝ 121 (գրչի թերթակալում՝ 1-48, որ է՝ թ. 73-118). չգրուած՝ 25ա-6բ, 60աբ, 71ա-2բ, 118բ-20ա, 121աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Ժx12+1: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռաթերթ ծաղիկ, թագ՝ վրան աստղ, որից վեր՝ մահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,5x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17x11,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 22ա): ՏՈՂ՝ 22-36: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը եւ կազմի անկիւնները՝ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ դեղնաւուն թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ+ԳԴ՝ դեղնաւուն թուղթ, չգրուած, մաս կազմաստառի:
Նմուշ 22ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 73բ: Ճակատազարդ՝ 1ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային: Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյներ՝ սեւ, կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը մաշուած, մէջքի կաշին վնասուած, լուսանցակողերը գունաթափ, Պհպ. Բ., թ. 73-4՝ հիմքից մասամբ անջատ, թ. 60-61՝ հիմքից ամբողջութեամբ պոկուած, կարերը հիքմից թուլացած, թերթերին աղտոտուածութեան տարբեր հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 1ա-2ա [Եպիփանու Կիպրացւոյ] Կարգադրութիւն Աստուծով սրբոց մայրաքաղաքաց եւ մետրապօլտաց եւ արհեպիսկոպոսաց՝ սահմանեալ ըստ առաքելական եւ պատրիարգական աթոռոց. եւ եդաւ այս կարգ աստիճանացս քահանայապետից ըստ տիեզերական ժողովոց օրինաց – Առաջին աթոռ երէցն Հռոմ՝ գլխաւոր եւ նախապատիւ առաքելոյն Պետրոսի... Կիթրի, Տրիմիթուս, Կարպաթին:
2. 2ա-4ա Եպիփանու եպիսկոպոսի Կիպրացւոյ վասն նախապատիւ եկեղե[ցեաց] իւրաքանչիւր աթոռոց մայրաքաղաքաց – Նախ առաջին պատրիարգ Հռօմայ, պատրիարգ Կոստանդինուպօլսի... ընդ կողմանս արեւմտից աշխարհօքն իւրոք:
3. 4ա-9ա Կարգ մետրապօլտաց առաքելական եւ պատրիարգութեան աթոռոց աստուածապահ թագաւորական քաղաքին Կոստանդինուպօլսի, որ սահմանեցաւ ի թագաւորական ժողովն յայտնի իրաւամբք եւ գրեալ պահեցաւ որպէս այսօր գտաւ յարկեղս սուրբ եկեղեցւոյն եդեալ – Կեսարիա՝ Ա.՝ Եփեսոս, Բ.՝ Եռակլիաս... Մետասաներորդն՝ առաջներորդ Կարպասին:
Բ. 9բ-20ա Գիր, որ եղեւ առ ի Նեղոսէ կրօնաւորէ՝ մակակոչեցեալ Դուքսապատիռ, ի խնդրոյ եւ հրամանաւ բարեպաշտ մեծ թագաւորին Ֆռանկաց ի Սիկիլայ կղզին Ռօճէրի: Վասն հինգ պատրիարգացն աթոռոց, եւ որ նոցունց են արքեպիսկոպոսք ի մայրաքաղաքսն եւ մայրաքաղաքացն եպիսկոպոսք, եւ որք ինքնագլուխք են արքեպիսկոպոսք եւ իւրաքանչիւրոցն վիճակք՝ ըստ պատրիարգացն աթոռոց սահմանեալ: Նա թէ եւ ե՛րբ կամ որպէ՛ս հաստատեցաւ իւրաքանչիւր պատրիարգացն աթոռ, եւ վասն կարգացն նոցա եւ յատկական իւրաքանչիւրոցն անուանց. եւ գծագրեցաւ ի թուին ՑՈԾԱ. (6651) – Ամենամեծատոհմն տէ՛ր իմ, վասն պատճառին, զոր գրեցեր առ մեզ, յիշեա՛, զոր յագարակին ծանուցի... զերրորդն՝ աւետիքն Աստուծոյ, ի կատարումն եկեալ Քրիստոս ծնաւ:
Գ. 20ա-1ա Տեառն Ներսիսի գտեալ հարցմամբ ի յԱպուսատ իմաստասիրէն – Սելեւկիոս թագաւոր հետ Աղեքսանդրի շինեաց զՍելեւկիա ի յիւր անունն... եւ գտեալ ամենեցուն պատմել անհնար է:
Դ. 21ա-2ա Սրբոյն Եպիփանու Վասն ականց պատուականաց. զանուանս նոցա պատմէ – Առաջին ակն սարդիոն... բայց գեղեցիկք են տեսակօք, նա եւ գործովք՝ ըստ կար[ի] իւր:
Ե. 22ա-3բ Մխիթար իմաստուն բժշկապետի՝ Վասն քարանց եւ յատկութեանց նոցա եւ բժշկութեան նոցա – Յիշենք զպատրաճն եւ զմրուխտն, որք են ազգ մի... եւ պահեն զօրէնսն:
Զ. 1. 23բ Բան պիտանի՝ Գրիգորիսի կաթուղիկոսի – Զի՞նչ լոյս եւ լոյս, զի՞նչ լոյս եւ անլոյս. զի՞նչ դարձեալ խաւար... եւ ելեալ էլաց դառնապէս:
2. 23բ-4բ Այլ ինչ Գրիգորիսի – Տեսակք իմաստից գիտութեան, թէ յորքանս բաժանին մասունք... եւ զմեզ յիշել ի բարին:
Է. 24բ-63բ [Բանք զանազանք]
1. 24բ Գիտութիւն յաղագս կշռոց – Տաղանդն ինն հազար դահեկան է եւ ըստ եբրայեցւոցն նաքարակիտ կոչի... նահանջ մի են:
2. 24բ Այս են անուանք ԲԺ.ան լերանց անուանեաց – Լիբանան, Կաւկասոս... Պէնիոս, Ուղիմպոս:
3. 24բ Գետք մեծամեծք եւ անուանիք Խ. (40) – Ինդոս, որ է Փիսոն... Քեղսոս, Պէնտէնիոս:
4. 24բ Աշխարհագիր հատուած երկրորդ – Քանզի յունականաւն եւ զկասբիականաւն եւ մերոց եւս կայարանաց պատահեաց... այլ հաւանեալ եմ Պտղոմէոսի պատմութեանն, որոյ արք զայրեցեալ գօ/// (թերի՝ հիմք ձեռագրից եկող):
5. 27ա-35բ [Յաղագս հոգւոյ եւ անդամոց մարմնոյ] – Իսկ իմանալին ասել զհոգին յերկբայութիւն ունելոյն, թերեւս արդեօք հպեալ միտք ի հոգի, որպէս այլ ոք՝ յայլ... ի խնդրելեացն ի բաց թողեալ:
6. 35բ-51ա Յաղագս անձին, այսինքն՝ հոգւոյ մարդոյ – Գրէթէ անմիաբան է հնոցն ամենեցունց, որ յաղագս անձին է բան... ի բաց թողլի է:
7. 51ա- 2ա Յաղագս մարմնոյ – Ամենայն մարմին ի չորիցս տարերց է խառնուած... այժմ փոխեսցուք ի տարերցս բան՝ ըստ հետեւման խնդրելով:
8. 52ա-7ա Յաղագս տարերց – Տարրն աշխարհական է մասն նուաստ շարախառնութեանց... եւ անջատին անձնականք զօրութիւնք՝ ի տեսողականն, յիմացականն եւ յիշողականն:
9. 57ա-8ա Յաղագս [տեսողականն զօրութեան] – Արդ, տեսողական է զօրութիւն անբանութեան անձին ի ձեռն զգայարանաց ներգործեալ... եւ ի բնաւորականացն ոմանք ընդ իշխանութեամբ են իմացողականին՝ որպէս կոչեցեալքն կիրք:
10. 58ա-9բ Յաղագս երեսաց – Երեսք հոմանունակի ասեն, քանզի եւ զգայարանն եւ զօրութիւնն զգայական... ոչ երբեք միայն, այլ յիշմամբն եւ իմացմամբն:
Է. 1. 61ա-3ա [Գաւազանագիրք Նորոյ Կտակարանի] – Յօհաննէս աւետարանիչն՝ եղբայր Յակոբայ, ըստ ամենայնի իբրեւ զԱկոբոս փառաւորեալ... յայնժամ ամենայն Իսրայէղ կեցցէ ի փառս Քրիստոսի:
2. 63ա Յաղագս՝ թէ ոյք յառաքելոցն ամուսնացեալք էին, եւ ոյք՝ կոյսք – Պետրոս եւ անուն կնոջն նորա Գուգիա... եւ որդի մի Կալիստրատոս:
Ը. 1. 63բ Ի պատմագրէ Միքայէլի Ասորւոց պատրիարգի – Յերեսուն ամի տնտեսութեան Տեառն մերոյ ընտրեցան առաքեալքն եւ կոչեցան... կատարեցաւ յերկիրն մարդակերաց:
Թ. 64ա-70բ, 73ա-115ա [Սամուէլի քահանայի յԱնեցւոյ Հաւաքմունք ի գրոց պատմագրաց]
Տե՛ս ձեռ. 481, 19ա-68ա: Նխ./չիք: ա/64ա-70բ (սկ.՝ «Ժողովին ի փոխմանէն Ենովքայ մինչ ի ջրհեղեղն ազգ Գ. եւ ամք ՉԾ. (750)...»): բ/73բ-108ա: գ/108ա-15ա (յիշատակուած է մինչեւ ՌՅԽԶ.):
– 73ա Երեւելագոյն եղեւ Եւսեբի պատմագրի ի մէջ առաջնոցն եւ վերջնոցն, եւ զհետ նորա Սոկրատէս այլօք բազմօք: Իսկ մերայինս ազգի ասել առաջին պատմագիր զԱգաթանգեղոս, որ գրեաց զպատճառ լուսաւորելոյ զՀայս՝ սրբոյն Գրիգորի: Եւ ապա Մօսէս Խորենացի՝ հաւաստապատում: Եւ զկնի Եղիշէ, եւ Ղազարիկ, եւ Փոստոս, որ է Բիւզանդ պատմիչ՝ յառաջ քան զինքն, եւ Հերակղն ի Սեբիոսէ եպիսկոպոսէ ասացեալ, եւ Ղեւոնդ երիցու, եւ Շապհոյ եւ տէր Յովաննէս, եւ ի վերջին ժամանակս Ստեփանոս վարդապետ՝ մականուն Ասողնիկ:
Տե՛ս Սամուէլի քահանայի Անեցւոյ Հաւաքմունք ի գրոց պատմագրաց, Վաղարշապատ, 1893. Հմմտ. Սամուէլ Անեցի, Հաւաքմունք ի գրոց պատմագրաց, Երեւան, 2011:
Ժ. 115բ-8ա [Մովսիսի Երզնկացւոյ] Վասն թագաւորաց հայոց, զոր գրեաց Մօսէս Խորենացի – Մօսէս Խորենացի զշարս թագաւորացն Հայոց այսպէս կարգէ... եւ ի թիւս հայոց ՊԸ. (1359), միահամուռ թագաւորք Հայոց՝ ՀԱ. (71):
– 118ա Ոտանաւոր («ՄՈՎՍԷՍ») – Մարգարէից սա սերմանումն... Սերօբէից արքայն երկնի, մատըռւակեալ ըստ արժանի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 118ա (1687 թ., անարուեստ նոտրգիր) Զայս ժողովածու գիրքս եւ Գաւազանագիրքս է Անդրիանուպօլսոյ առաջնորդ Եփրեմ վարդապետին, ի վայելումն իւրում անձին. ՌՃԼԶ. (1687) թուականին:
2. 27ա (1726 թ., անարուեստ նոտրգիր) Արդ, ես՝ Արզրումայ առաջնորդ Խաչատուր վարդապետս, գտի զայս գիրքս այլասգեաց ձեռն՝ Թիֆլիզու արած տարին, եւ ճանաչեցի գիրքս, որ իմ վարպետիս՝ Եբրեմ վարդապետի, գիրքն էր, վասն որոյ զինչ որ խնդրեաց, ետու եւ առի: Որք վայելէք, տո՛ւք զողորմին. թվին ՌՃՀԵ. (1726):
3. 120բ (վրացերէն) Պատմական տեղեկութիւն Դաւիթ Իմամղուլիխանի, Մամա Ղուլի խանի եւ Երեւանի խանի մասին, շարադրեալ ի 1711 թ․, Պատա Դաւիթի Եշիկաղաբաշի կողմից:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 27ա սեւով ոճաւորուած բոլորակ, ներսում եպիսկոպոսական գաւազան, որից վեր եւ ցած՝ «ԽԱՉԱՏՈՒՐ ՎԱՐԴԱՊԵՏ»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «98///», Պհպ. Աա՝ «98/2965, ՌՃԼԶ.-1687 – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 120բ՝ «Ով բանալի արքայութեան, բաց վ»:
2966
(ԳԻՐՔ ԹՂԹՈՑ)
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Ղուկաս երէց:
ԹԵՐԹ՝ 180+1 (կրկն.՝ թ. 10). չգրուած՝ 154բ-79բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԵx12: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ G, թագով պսակուած ձգուած բոլորակ, մէջը սրտիկ, ներքեւում՝ խաղողի շեղանկիւն ողկոյզ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (16,5x10,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 148ա): ՏՈՂ՝ 35: ԿԱԶՄ՝ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ դեղնաւուն թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 148ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, լուսանցակողերը՝ գունաթափ, թ. 1-24, 143-79՝ ցեցի անցքեր, թ. 71-83, 99-106՝ հիմքից մասամբ պոկուած, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-26բ Ա. Անանիայի Հայոց վարդապետի Բան հակաճառութեան ընդդէմ երկաբնակաց, զոր գրեաց հրամանաւ տեառն Պետրոսի Հայոց վերադիտողի – Որք իմաստութեան են բաղձացեալք միշտ յարամնայ բարեաւն... |26ա| այլ միշտ ի նոյն խոկամք՝ |26բ| հաստատեալ ի վերայ անշարժ վիմին հաւատոյ:
2. 26բ-9բ Բ. Յաղագս աստուածայայտնութեան խորհրդոյն, որ ճշմարիտ աւանդութեամբ պաշտի ի սուրբ եկեղեցիս ուղղափառ՝ յառաքելոցն մինչեւ ցայսօր: Եւ թէ զիարդ իւրաքանչիւր խորհուրդն յընթերցուածին կարգեալ է Յակոբայ եղբօր Տեառն՝ նախ ճրագալուցին եւ ապա այլ եւս ըստ աւուրցն. պակասութիւն ի Կիւրղէ աւարտեալ – Յառաջնում աւուր արարչութեանն կարգեաց Աստուած աւուրս Է.լինելութեան երկնի եւ երկրի եւ ամենայն որ ի նոսա արարածք են... վասն որոյ կարծեցեալն ի հրէիցն իբրեւ տկար մարդ ըմբռնեալ եւ չարչարեալ, այլ նա ինքն եւ ամենազօրն Աստուած, որում փառք:
3. 29բ-30ա Գ. Թուխթ ինքնակալ թագաւորին Հոռոմոց Մանուէլի առ սրբազան կաթողիկոսն Հայոց Գրիգորիոս, ի թվականիս հայոց ՌԺԶ. (1016) – [Մ]անուիլ ծիրանածնունդ, կարող եւ բարձր միշտ օգոստոս... Գրեցաւ սեպտեմբերի Ժ., յընդիքտիսն թվականիս ԺԵ.:
4. 30ա-3բ Դ.Սահման եւ խոստովանութիւն հաւատոյ Հայաստանեայց եկեղեցւոյ՝ գրեալ տեառն Ներսէսի, ի խնդրոյ քրիստոսասէր եւ բարեպաշտ թագաւորին Հոռոմոց Մանուիլի – [Թ]էպէտ եւ աղքատութիւն մտաց եւ բանի ոչ տայ թոյլ մեզ համարձակել ի բարձրագոյնս քան զմեզ... ողջ լե՛ր ի կամս կամեցողին բարեաց:
5. 33բ-8ա Ե. Նորին յաղագս աւանդութեանց եկեղեցոյ – [Ա]սասցուք սակաւուք եւ յաղագս աւանդութեան եկեղեցոյ... ըստ չափոյ պտղաբերութեանն ընկալջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ, որում փառք յաւիտեանս:
6. 38ա-40ա Զ. Նորին երկրորդ թուխտ առ Հոռոմս՝ վասն խոստովանութեան հաւատոյ – [Խ]ոստովանիմք համագոյ եւ անեղ զամենասուրբ զԵրրորդութիւնն... եւ կենդանարար գլուխն մեր Քրիստոս, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
7. 40ա-7բ Է. Թագաւորին Հոռոմոց Մանուիլի պատասխանի, գրեալ Գրիգորէ կաթուղիկոսէ Հայոց – [Ք]րիստոսիւ պսակեալ եւ առ ի նմանէ զօրացեալ արքայից արքայ, ծիրանածնունդ թագաւոր, կարող եւ բարձր, միշտ օգոստոս եւ ինքնակալ... եւ մեօք հանդերձ արժանի լինել փառաւորել զամենասուրբ զԵրրորդութիւնն, այժմ եւ [միշտ եւ յաւիտեանս. ամէն]:
8. 47բ-9բ Ը.Հարցումն խրատուց, զոր խնդրեալ է կաթողիկոսն Հայոց տէր Գրիգոր՝ Տղայն կոչեցեալ, ի մեծապատիւ վարդապետէն Գրիգորէ՝ որդոյ Տուտեա, վասն ամբաստանութեան կաթողիկոսին Աղուանից տեառն Ստեփաննոսի, զոր գրեալ էին առ նա եպիսկոպոսունքն Աղուանից, եւ վասն Հոռոմոց, որ յափշտակեցին զեկեղեցիսն հայոց, որ յարեւմուտս էին՝ յաշխարհն Հոռոմոց – [Ո]րք կապակցութիւն առ միմեանս դաւանեալ բնաւորին սիրովն սուրբ՝ որ առ Աստուած, բարոյականին յանեղծն եւ յանհակամիտողն ամենայն լրութեամբ, մանաւանդ առ եղբարս... եւ դուք մնացէ՛ք ողջ՝ Տէրամբ եւ Աստուծով:
9. 49բ-52բ Թ.Գիր ողջունի եւ հարցումն խրատու տեառն Գրիգորի Հայոց կաթողիկոսի՝ Տղայն կոչեցելոյ, առ մեծապատիւ վարդապետն Գրիգոր՝ որդի Տուտեա, խնդրելով ի նմանէ բան պատասխանոյ թխտին Հոռոմոց, որ էր գրեալ առ նա՝ ցուցանել նոցա գրով զկարգս եկեղեցական, զխոստովանութիւն հաւատոց մերոց – [Ո]րք կարօտք են կերակրոց, փափագելի է նոցա հաց... եւ դուք ողջ լերո՛ւք Տէրամբ:
10. 52բ-63բ Ժ.Այս երկոցունց թխտոցս, որ յառաջնոյն գրեցան առ մեծ վարդապետն Գրիգոր, որոյ ի [=որդւոյ] Տուտեայ, իսկ նորա ըստ իւրում իմաստիցն խոհեմութեան գրեալ պատասխանի զայս թուխտ – [Ո]րք են ի մարմնի ցանկալի, ցանկալի է նոցա պատիւ եւ փառք... ըստ հասարակ տնօրինել զամենայնսն:
11. 63բ-80ա ԺԱ.Թուխտ Մխիթար վարդապետին, որ Գոշն կոչիւր – Այս գծագրութիւն սակաւուք հարկաւոր կարծեօք եդաք յաղագս վրաց, որ ոչ սակաւ թշնամութեամբ ընդ մեզ վարին, քան զյոյնս՝ աշակերտելով նոցա... որ է աւրհնեալ ընդ Հօր եւ ընդ Հոգոյն Սրբոյ, այժ[մ եւ միշտ եւ յաւիտեանս. ամէն]:
12. 80ա-6ա ԺԲ. Յովհաննու իմաստասիրի Հայոց կաթողիկոսի խոստովանութիւն անշարժ յուսոյ մարմնանալոյ Բանին Քրիստոսի եւ ընդդէմ դաւանողաց զմի Քրիստոս յերկուս բնութիւնս – Աստուածաբանութիւն աստուածածնելութեան Բանին Հօր ոչ ոմանք ստոյգ հաւատոց այժմ ստորոգեն զայն, որ ի հայրական ծոցոյ... այսպէս եղիցուք կատարեալք ի մի ամենայն հաւատացեալք մարմնացելոյ Բանին կենաց, եւ փառս տացուք Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգ[ւոյն Սրբոյ]:
Ծնթ. Բնագրիս վերջին հրատ-ն իրագործել է Գ. Տէր Վարդանեանը՝ տե՛ս «Յովհաննէս Դրասխանակերտցու Խոստովանութիւն ճառը».- Մատենագիրք Հայոց, հատոր ԺԱ., Ժ. դար, Պատմագրութիւն, Երկու գրքով, Գիրք Ա., Անթիլիաս-Լիբանան, 2010, էջ 610-28. ձեռագիրս օգտագործուած է Ա. պայմանանիշով:
13. 86ա-7բ ԺԳ. Կարգ եւ թիւ հայրապետացն Հայոց, եւ թէ ոյք զկնի որոց կալան զաթոռ առաքելական Թադէոսի եւ Բարդուղիմէոսի – [Զ]կնի ՄԿԶ. (266) ամաց անցելոց երկոցունց առաքելոցն Թադէոսի եւ Բարդուղմէոսի, ի ԺԷ. (17) ամին Տրդատայ թագաւորին առաջին սուրբ Լուսաւորիչն Գրիգոր կալաւ զաթոռ հայրապետութեանն... մտաւորութեամբ ընթերցիր եւ ի վերայ հաստատութեամբ:
14. 87բ-9բ ԺԴ. Շարից հայրապետացն Հայոց յայտարարութիւնք. Երանելոյն Յովհաննիսի կաթողիկոսի Հայոց, որ եւ դարձեալ մաշեալ յորջորջի. եթէ ոյք էին կամ ուստի եւ քանի ժամանակս կալան զաթոռ սուրբ առաքելոյն Թադէոսի – [Ի]րաւունս եւ զայս ես՝ Յովհաննէս կաթուղիկոս Հայոց, համարիմ գրով դրոշմել զանունս հայրապետացն Հայոց՝ զարանց Աստուծոյ, որք արժանի գտան աթոռոյ սրբոց առաքելոցն... Տէր Խաչիկ: Եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
15. 89բ-92ա ԺԵ. Երանելոյն մեծի քերթողայհօրն Մովսէսի եպիսկոպոսի [Յ]աղագս ի յոլովիցն կատարեալ կենդանի – Ընդէ՞ր մի բնութիւն, այլ միոյ կենդանոյն հարկ է եւ բնութիւն մի լինել... ընդ որում Հօր եւ Սուրբ Հոգոյն փառք յաւիտենից:
16. 92աբ ԺԶ. Թուխտ առաջին տեառն Աբրահամու Հայոց կաթողիկոսի առ Կիւրճին Վրաց կաթողիկոս – [Ս]րբասիրի տեառն Կիւրոնի Վրաց կաթողիկոսի եւ այլ եպիսկոպոսաց աթոռակցաց քոց, յԱբրահամա Հայոց կաթողիկոսէ եւ յայլ եպիսկոպոսաց... եղիցի մեզ լսել, որ առիթն է միաւորութեան եւ խաղաղութեան:
17. 92բ-3ա ԺԷ. Պատասխանի – [Ս]րբասիրի եւ պատուական տեառն Աբրահամու Հայոց կաթողիկոսի եւ ամենայն եպիսկոպոսաց աթոռակցաց քոց... եւ մեզ տացէ լսել ի ձէնջ:
18. 93ա-4ա ԺԸ. Թուխտ տեառն Սմբատայ Վրկան մարզպանի առ Կիւրիոն կաթողիկոս – [Ս]րբասիրի տեառն Կիւրոնի Վրաց կաթողիկոսի եւ այլ եպիսկոպոսաց աթոռակցաց ձերոց եւ իշխանաց աշխարհիդ... նախ թխտովս զկամս ձեր գիտել:
19. 94աբ ԺԹ. Պատասխանի – Առ աւրհնելոյ տեառն Սմբատայ՝ Գուրկան մարզպանի եւ տերանց զինուորի եւ Գիգա դաշտ Կարնի... ի մօտի աւուրս գալ երկիր պագանել սրբոյ խաչիս:
20. 94բ-5ա Ի. Առ տէր Սմբատ ի նմանէ – Աստուածաշնորհ պատուօք պայծառացելոյ տեառն Սմբատայ՝ Գուրկան մարզպանի եւ տերանց զինուորի՝ ի Մովսիսէ նուաստէ սուրբ ողջոյն... զանձին խնդրեմ ի Տեռանէ Աստուծոյ:
21. 95աբ ԻԱ. Պատասխանի – Գիր ողջունի սրբութեան ձերոյ ընկալաք եւ ի Քրիստոս ուրախացաք... եւ աստէն իսկ ընդունի հատուցումն յԱստուծոյ՝ ի ձեռն մարմնաւոր տերանց:
22. 95բ-6ա ԻԲ. Թուղտ Բ.դ տեառն Աբրահամու Հայոց կաթողիկոսի առ Կիւրիոն Վրաց կաթողիկոս – [Ս]րբասիրի տեառն Կիւրոնի Վրաց կաթողիկոսի՝ յԱբրահամու Հայոց կաթողիկոսէ Տէրամբ ողջոյն... թող զաշխարհաւ յանդիմանի, եւ մեք անխռով պահիմք:
23. 96աբ ԻԳ. Պատասխանի – [Ս]րբոյ եւ զճշմարտի տեառն Աբրահամա Հայոց կաթողիկոսի՝ ի Կիւրոնի Վրաց կաթողիկոսէ խոնարհ երկրպագութեամբ եւ սիրով ողջոյն... վասն ժամանակիս անպարապ եմք, անմեղադիր լերուք:
24. 96բ-8ա ԻԴ. Թուխտ Գ.դ տեառն Աբրահամու Հայոց կաթողիկոսի առ Կիւրիոն Վրաց կաթողիկոս – [Զ]ի՞նչ առնեմք, ո՛վ պատուական եղբայր, զաստուածային պատուիրանացն զձայնս... որով լինի խաղաղութիւն, թէ կամի Աստուած:
25. 98ա-100բ ԻԵ. Պատասխանի – [Ս]րբասիրի եւ ճշմարտի տեառն Աբրահամի Հայոց կաթողիկոսի՝ ի Կիւրոնէ Վրաց կաթողիկոսէ խոնարհութեամբ եւ սիրով ողջոյն... ի մէնջ համարս տալոց եմք դատաւորին յօրն մեծի:
26. 100բ-2բ ԻԶ. Թուխտ շրջագայական տեառն Աբրահամու Հայոց կաթողիկոսի – [Ն]ազելի եւ ի վեր քան զբան ի բերման պարգեւի զշնորհս եւ զոր ետ Բանն Աստուած... եւ զմարմնաւոր պատուհասն ի վեր ածել:
27. 102բ-11ա ԻԷ. Պատասխանի ի Հայոց՝ թխտոյն Աղուանից՝ Վրթանիսի Քերթողի – [Պ]ատուական գտելոցդ եւ վեհ հռչակելոցդ, որք զկարութիւն բերել յօժարութեամբ... խորշելով յամենայն եղբօրէ, որ յայս ստահակ իցէ:
28. 111ա-2բ ԻԸ. Թուխտ երանելոյն Մաշտոցի՝ նախ քան զկաթողիկոսութիւն, առ տէր Գէորգ Հայոց կաթողիկոս, Վասն Սիւնեաց խաչին, թէ է՞ր աղագաւ տու[աւ] – [Վ]ասն Սիւնեաց խաչին էիք գրել եւ վասն չքարոզելոյ նոցա՝ զփոխանորդդ Քրիստոսի զհայրապետդ յիս գրով հասեալ կայր յամենայնէ երկար բանիւք... այլ կամք հոգեւոր տեառնդ եղիցի:
29. 112բ-5բ ԻԹ. Վրդանիսի Քերթողի Յաղագս ընդդիմամարտաց կենսաբեր լուսոյն – Զարդարին ամենայն արարածք անճառ օրինօք, նորոգ պայծառացեալ բերկրին երկինք եւ երկիր... հասանել կարասցուք, զի նմա են փառք յաւիտեանս յաւիտենից. [ամէն]:
30. 115բ-9ա Լ. Թուխտ Կոմիտասա Հայոց կաթողիկոսի ի Պարս – [Ա]մենայն բան ջանիւ, ասէ ուրեմն Ժողովողն ի խօսն իւրում իմաստունն Սողոմոն... ընդունել զանվաղճան եւ զանթառամ փառաց զպսակ:
31. 119աբ ԼԱ. Յամի Ի.երորդի Է.երորդի (27) Ապուրէզ Խոստրովու արքայից արքայի՝ որդոյ Որմզդի, Մար Մարութայ եւ Պետրոս եպիսկոպոսք ի կողմանս Ասորեստանի հասին ի մայրաքաղաքն Հայոց ի Դուին՝ յաղագս Կոմիտասու Հայոց կաթողիկոսի, յորոց եւ ընտրեալ զգիրս ուղղափառ հաւատոյ, որոց պատճէնն է այս – Մեք՝ մեղաւորք եւ կրտսերք Մար Մարութա եւ Պետրոս, շնորհիւն Աստուծոյ եպիսկոպոսք ուղղափառք... դարձաք ուրախութեամբ մեծաւ ի սուրբ եկեղեցիս մեր:
32. 119բ-20ա ԼԲ. Սկիզբն պատմութեան Աղուանից, որով պարծինն սրբոյն Վաչէի ի Գիւտայ եպիսկոպոսէ, լի երկնաւոր շնորհօքն Աստուծոյ ողջոյն, յետ սկզբանն զկնի առաջաբանութեան ինչ – [Ա]րդ, ահա յորմէ երկուցեալն էի ի ձեռն սիրոյ մօտիմ... յաղթեցեր մեծ թագաւորաւս տղայոցն կալ առաջի:
33. 120աբ ԼԳ. Այլ ի նոյն գրոց տեառն Վիրոյ ի Աղունից կաթողիկոսի. Յառաջաբան պատմութեան աշխարհին Աղուանից. Կանոնք եւ սահմանադրութիւն ժողովոյն Աղուանից, որ եղեւ ի ժամանակս Եղիայի Հայոց կաթողիկոսի, որ էր ԼԱ. (31րդ) աթոռակալ ի սրբոյն Գրիգորէ – Ի ժամանակին, յորում կարգեցաւ ի քահանայապետութիւն Աղուանից, Միքայէլ քահանայ խօսեցաւ աթոռակցօքն իւրովք, որք էին... եւ կնքեցի զգիրս ես՝ Շերոյ ապահի պատրիկ Գարդմանից տէր եւ Աղուանից իշխան, հանդերձ ամենայն ազատօք:
34. 120բ-1բ ԼԴ. Յաղագս Եղիայի Հայոց կաթողիկոսի – [Յ]առաջ, քան զայս շարժումն, որ յաղագս հաւատոյ լեալ էր... ի ՃԾԲ. (703) թուականութեանն հայոց եւ ՁԵ. թուականութեանն տաճկաց:
35. 121բ-30բ ԼԵ. Տեառն Անանիայի Հայոց կաթողիկոսի յաղագս ապստամբութեան տանն Աղուանից, որ ընդ ժամանակս ժամանակս լեալ իցէ ձեռնադրութիւնն արտաքոյ սուրբ Լուսաւորչի աթոռոյն – [Ե]ս՝ Անանիա, շնորհիւն Աստուծոյ Հայոց Մեծաց նուաստ պատրիարգ... վասն զի Աստուծոյ Հօր եւ Յիսուսի Քրիստոսի եւ Հոգւոյն Սրբոյ փառք այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
36. 130բ-1բ ԼԶ. Տեառն Անանիայի Հայոց կաթողիկոսի Պատճառ յաղագս զԽոսրով նզովելոյն՝ զԱնձեւացւոց եպիսկոպոսն – Բարբառք աստուածային պատգամացն աստանօր զարթուցանէ զմեզ այժմ առ վարկ ակամա հարկապահանջութեանս, որ յաւուրս մեր... զի շատ է աւուրն չար իւր:
37. 131բ-3ա ԼԷ. Նորին տեառն Անանիայի Հայոց կաթողիկոսի՝ Յաղագս, որ ասեն, թէ մի պատիւ հայրապետին եւ եպիսկոպոսին, եւ վասն մի լինելոյ կոչմանն – [Ա]րդ, քանզի բուսան բաղայք խորհրդոյ նանրութեան ի տանս Թորգոմայ... այլ զմեզ փրկեսցէ Քրիստոս յոյսն մեր՝ ի չարէ աղօթիւքս բացան:
38. 133ա-7բ ԼԸ. Նորին տեառն Անանիայի Հայոց կաթողիկոսի – [Բ]այց արդ, սակաւուք եւ վասն ասացելոցս ի մէնջ եկեսցեն բանք, որ ասէ... այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտենից ռիւխ [=ամէն] եւ յամենայն ժամ:
39. 137բ-43ա ԼԹ. Խօսք հօր Յակոբա Ծպատեցոյ իմաստասէր գիտնաւորի՝ ընդդէմ Խոսրովա իմացմանցն – [Ս]կիզբն կենաց, որ տուաւ նախահօրն, խաղաղութեամբ էր պսակեալ... յորմէ զմեզ փրկեսցէ Քրիստոս յոյսն մեր, որում փառք եւ զօրութիւն յաւիտեանս. ամէն:
– 143ա-53բ՝ 40-92 [Կիւրղի Աղեքսանդրացւոյ Ճառք]
40. 143ա Խ. Սրբոյն Կիւրղի ի խորհրդածութենէն – Իսկ եթէ ասիցեն, թէ Աստուած է եւ որպէս զԱստուած փառաւորի... վասն այսորիկ Աստուած եւ երկրպագելի:
41. 143ա ԽԱ. Սրբոյն Կիւրղի. Յորմէ՝ թէ զիա՞րդ արդեօք Աստուածածին սուրբ Կոյսն – Բայց վասն զի զԲանն Աստուծոյ հաստատեմք լինել ըստ մեզ... եւ յԱստուածաշունչ գրոց գիտասցուք:
42. 143աբ ԽԲ. Սրբոյն Կիւրղի Յաղագս չարչարանացն Քրիստոսի եւ թէ պիտոյ է ըստ այլեւայլ ի վերայ միոյ ասելով եւ նորին եւ ոչ անջատելոյ յերկուս – Արդ, մի՛ հաւատացեալք զՏէր մեր Յիսուս Քրիստոս ի մարդկային կերպի երեւեալ... այսպէս իմասցիս եւ ի վերայ ամենեցուն մեր փրկչին Քրիստոսի:
43. 143բ-4ա ԽԳ. Նորին կամ առ այնոսիկ, որ ասեն, թէ միայն վերաբերութեամբ վայել է Աստուծոյ Բանին մարդկօրէնքն – Այլ այս ասեն եւ զքեզ զայս գործել տեսանեմք. չարչարեալ զնա խոստովանիս... վերին կոչմանն հանդիպեսցուք ի Քրիստոս:
44. 144ա ԽԴ. Կիւրղի՝ ի խնդրոյ Տիբերա քահանայէ եւ յեղբարց, Լուծումն օրինակաց – Փչեաց ի նմա շունչ կենդանութեան, այս է, որ ի ձեռն Որդւոյ բանական ստացուածի բաշխեալ Հոգի... կրկին խոտորումն բերի առ իմէ:
45. 144ա [ԽԵ.] Սրբոյն Կիւրղի Առ ամբարիշտ թագուհին Եւդոկիա՝ կին Թէոդոսի թագաւորի – Քանզի կամիմ գիտել զձեզ, թէ ամենայն առն գլուխ Քրիստոս է... իսկ եղեալ մեր գլուխ վասն մարմնով ազգակցութեանն:
46. 144աբ ԽԶ. Նորին Կիւրղի [ճառ] – Ահա հաւաստեաւ, զոր ի կերպարանս եւ ի հաւասարութեան Հօր Բանն Աստուծոյ... եւ յիւրսն արժանաւորութիւն մտեալ:
47. 144բ ԽԷ. Նորին սրբոյն Կիւրղի – Պատկեր ասեն աներեւութին Աստուծոյ... որ եւ բնութեան անմահ գոլով եւ նոյն ինքն կեանքն:
48. 144բ-5ա ԽԸ. Նորին յաղագս սրբելոյն Քրիստոսի եւ նորայ[ն]ոյն քահանայապետութեան իմացելոյ – Վարկանիցին ուրեմն արդեօք յանուսումնիցն ոմանք եւ անջատել սովորեցելոյն յերկուս Քրիստոսս... որպէսէն այժմ ցուցանել փորձեցայց:
49. 145ա ԽԹ.Նորին ի նոյն ճառէ սրբոյն – Քանզի մեծ յայնժամ է բարեպաշտութեանն խորհուրդ...
50. 145ա Ծ.Նորին ի նոյն ճառէ – Եւ պահեալ բաւականապէս աստուածավայելուչ զօրութեամբ...
51. 145աբ ԾԱ.Նորին ի նոյն ճառէ – Իսկ եթէ իցեն ոմանք, որ յանդգնին ասել...
52. 145բ ԾԲ.Նորին ի նոյն ճառէ – Արդ, զիարդ որ ընդ աջմէ Հօր որպէս Աստուած արիւն իւր ունել ասիցի...
53. 145բ-6ա ԾԳ. Նորին յաղագս ասելոյն Յառնել Քրիստոսի ի մեռելոց փառօք Հօր – Արդ, ասասցեն մեզ, որք որոշենն յերկուս որդիս զմինն Քրիստոս... եւ այսպէս մկրտիմք ի մահուն նորա՝ որպէս միոյ Որդոյ:
54. 146ա ԾԴ.Նորին ի նոյն ճառէ – Ախորժելով հարցանէի... զի՞նչ արդ եւ ասիցեն առ այս:
55. 146աբ ԾԵ. Սրբոյն Կիւրղի՝ Զի թէեւ Որդի մարդոյ ասի Քրիստոս, այլ ոչ ինչ է նուաստ, քան թէ Աստուած ճշմարիտ – Ինքն ուրեմն ասէ Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս՝ եկեալ արդեօք Որդի մարդոյ գտանիցէ հաւատս յերկրի... եւ փոքր ինչ փառաց կարծիս ունել վասն Քրիստոսի, որպէս եւ նոքայն:
56. 146բ ԾԶ. Սրբոյն Կիւրղի՝ առ բարեպաշտ թագուհիսն՝ միշտ կուսանս՝ քորս ուղղա[փառ] թագաւորին Թադէոսի, Արկադէա եւ Մարինեայ – Իսկ որք ասենն անհանճարաբար ոչ գոլ Աստուածածին զսուրբն Մարիամ... զի երկրպագեմք որպէս Աստուծոյ ճշմարտի եւ Մանուէլի:
57. 146բ ԾԷ. Նորին ի նոյն ճառէ – Իսկ թէ մարդ հասարակաց էր եւ Մանուիլ... մկրտեցաք՝ մի Աստուծոյ մկրտութեամբն գոլով:
58. 146բ- 7ա ԾԸ. Սրբոյն Կիւրղի՝ առ բարեպաշտ թագաւորն Թէոդոսիայ Յաղագս ուղղափառ հաւատոյ՝ որ ի Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս – Իցէ՞ արդեօք դէպ եղեալ՝ զո՞վ ծնաւ սուրբ Կոյսն՝ զմա՞րդն, թէ՞ զառ ի յԱստուծոյ Բանն... ուղղակի կամեցեալ խորհել եւ ասել:
59. 147ա ԾԹ. Նորին ի նոյն ճառէ – Սակայն զհարցանելն ոմանց ոչ անգիտացայ...
60. 147ա Կ. Նորին ի նոյն ճառէ – Այսուիկ իմացուածով երկրպագէին աշակերտքն...
61. 147աբ ԿԱ. Նորին ի նոյն ճառէ – Տեսեալ եղեւ ըստ մարմնոյն տեսակի...
62. 147բ ԿԲ. Նորին ի նոյն ճառէ – Եւ առ այսոքիւք գրէ...
63. 147բ-8ա ԿԳ. Նորին դարձեալ ի նոյն ճառէ – Գրեալ է, թէ՝ Յիսուս Քրիստոս յերէկ եւ այսօր նոյն եւ յաւիտեան...
64. 148ա ԿԴ. Նորին ի նոյն ճառէ – Ահա զոր էրն ի սկզբանէ տեսանել...
65. 148ա ԿԵ. Սրբոյն Կիւրղի, եթէ՝ Մի է Քրիստոս, զոր խնդրեաց Էումիոս ընդդէմ Նեստորի – Անհանճար եւ այլազգէ կարծել եւ ասել այսպէս լինել մարմինն...
66. 148ա ԿԶ. Նորին ի նոյն ճառէ յետ սակաւուց – Ուրեմն առանձնապէս եւ այլում ուրոյն, որպէս յորդոց...
67. 148աբ ԿԷ. Յետ սակաւուն – Արդ, եթէ ըստ նոցա, որ ի զաւակէն Դաւթի առանձնապէս իմացեալ...
68. 148բ-9ա ԿԸ. Նորին ի նոյն ճառէ – Ինքն ուրեմն է Յիսուս Քրիստոս առանձնապէս...
69. 149աբ ԿԹ. Նորին ի նոյն ճառէ – Իսկ թէեւ ասի՝ Աստուած, Աստուած իմ, ընդէ՞ր թողեր զիս...
70. 149բ Հ. Նորին ի նոյն ճառէ – Ամբարշտութիւն է, ո՛վ ընկեր, եւ ամենեւին անզգամութեան ցուցումն է...
71. 149բ-50ա ՀԱ. Նորին ի նոյն դարձեալ ճառէ – Պատճառ ուրեմն է նմա...
72. 150ա ՀԲ. Նորին ի նոյն ճառէ յետ սակաւուց Բ. – Արդ, զնա ուրեմն ասեմք...
73. 150աբ ՀԳ. Նորին ի նոյն ճառէ յետ սակաւուց, Բ. – Ասիցեն արդեօք թերեւս նոքա...
74. 150բ-1ա ՀԴ. Նորին ի նոյն ճառէ յետ սակաւուց, Ա. – Ով արդեօք իցէ, որ զփառսն խնդրիցէ...
75. 151աբ ՀԵ. Սրբոյն Կիւրղի՝ առ Սուրկենոս եպիսկոպոս Դիոյ Կեսարոյ քաղաքի, ի Տարսոնացւոց գաւառին – Ընթերցայ զթուխտս, զոր առ ի քոյոյ սրբութենէդ առաքեալ առ իս... ոչ Աստուածածին գոլ ասեն, այլ մարդածին յաւէտ:
76. 151բ ՀԶ. Սրբոյն Կիւրղի Առ Ակակիոս եպիսկոպոս Մելիտինոյ, յորում զեկոյց նմա, եթէ զիարդ գրեաց առ արեւելեայսն – Ապա այլ է այժմ անջատեալ զբնութիւնսն... ոչ ինչ է սքանչելի:
77. 151բ ՀԷ. Սրբոյն Կիւրղի – Արդ, պահելով զօրն, յորում մատնեցաւ...
78. 151բ ՀԸ. Սրբոյն Կիւրղի եպիսկոպոսապետին Աղէքսանդրի՝ Յաղագս մարմնանալոյ Բանին Աստուծոյ – Մի եւ նոյն մեզ պատմեն մարգարէականօք եւ առաքելականօք քարոզութեամբք... Աստուծոյ համբարձումն:
79. 151բ ՀԹ. Նորին ի նոյն ճառէ պատասխանի – Զապականութիւն ոչ կրեաց...
80. 151բ-2ա Ձ. Կիւրղի եպիսկոպոսապետին Աղէքսանդրի ի Հաւատոյն մեկնութենէ – Եւ տե՛ս զնա կոյրն ոչ մերկ |152ա| եւ ոչ անմարմին... այլ իբրեւ մի բնութեամբ եւ ճշմարտութեամբ:
81. 152ա ՁԱ. Նորին ի Ե. նզովիցն – Եթէ ոք իշխեսցէ ասել...
82. 152ա ՁԲ. Նորին առ Սենկենոս թղթոյն – Ո՞ւր այսուհետեւ հարկաւորութիւն կրելն յիւրն բնութիւն...
83. 152ա ՁԳ. Նորին ի թխտոյն, որ առ Վաղերիանոս – Աղէ, ո՞ւր ուրեք ասաց ինձ ապա մի դէմ, զի մի դէմ Քրիստոսի պատճառեն ասել... եւ անուսումն եւ անհնարական:
84. 152ա ՁԴ. Նորին ի նոյն թխտոյ – Ձայնիցն զանազանութիւն եւ ոչ ըստ միում յեղանակի...
85. 152ա. ՁԵ. Նորին, թէ մի է Քրիստոս – Ով այսպէս անզգայ եւ անուսումն իցէ, իբր կամ աստուածայինն կարծել Բանին յեղանիլ... որպէս ասաց ի մարդկային:
86. 152աբ. ՁԶ. Նորին ի Պարապմանց – Թէ աստուածազգեստ էր մարդ Քրիստոսն... իբր Աստուած ի բագինս ի ձեռն Հոգւոյն:
87. 152բ ՁԷ. Կիւրղի Երուսաղէմի – Յետ ելանելոյ ի դրախտէ անտի...
88. 152բ ՁԸ. Նորին յայնմ ճառէ՝ Ուրախ լե՛ր յԵրուսաղէմ – Արասցուք մարդ, ասէ, ըստ պատկերի մերում...
89. 152բ ՁԹ. Սրբոյն Կիւրղի եպիսկոպոսապետի Աղէքսանդրի ի Պարապմանցն – Էառ մարմին ճշմարտապէս ի սուրբ կուսէն... եւ նստաւ ընդ աջմէ Աստուծոյ:
90. 152բ Ղ. Նորին ի մեկնութենէ Եզեկիէլի – Զի մարդկութիւն Աստուծոյ Բանին երեւելի եւ պայծառ...
91. 152բ ՂԱ. Կիւրղի Աղէքսանդրացոյ ի Յունանու մարգարէէ մեկնութենէն՝ Ոյք պահեն զունայնութիւն եւ զտութիւն – Մաղթէր մարգարէն ի ձկանն լինելով եւ օրինակն... ընդ մահու անկանել կապանօք:
92. 152բ-3ա ՂԲ. Նորին ի մեկնութենէն Զաքարիայ մարգարէի ի Զ.րդ գրոցն – Եւ զօրն զայն ծանօթագոյն ասէ լինել Տեառն... յաղագս մարդկային իրացն:
93. 153աբ. ՂԳ. Կիւրղի Աղէքսանդրացոյ են պատասխանիքդ. Մեծի գիտնականի տեառն հօր Սողոմոնի Մաքենացոց առաջնորդի ընդդէմ Քաղկեդոնի – Երանելին Պօղոս գրէ՝ զծածկեալս օրինացն յայտնելով, թէ այն օրինակով անցանէր... եւ ի մեզ իջուցանել զերգս աւրհնութեանս:
94. 153բ ՂԴ. Եւ յետ սակաւուց – Առաքեցաւ, ասէ, առ իս մի սրօբէիցն... որպէս պատկերաւ կայծակամբն միաւորեալ:
95. 154ա.ՂԵ. Սրբոյն Գրիգորի Հայոց Լուսաւորչի
վարդապետութենէ – Զի որք ի մարմինն հաւատացին, ծանոյց նոցա զաստուածութիւնն իւր...
հաստատեաց զհիմունս երկրի եւ պարզուածս երկնից:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
153բ ՂԶ. Արդ, գրեցաւ գիրքս ձեռամբ մեղսաթաւալ Ղուկաս իրիցու, ի մայրաքաղաքն Կոստանդնուպօլսի, ընդ հովանեաւ սրբոյն Գէորգայ եկեղեցոյն: Աղաչեմ զընթերցօղ հայրքդ՝ անմեղադիր լինել մերոյ պակասութեանս, զի օրինակն խիստ խրթին, եղծուած էր: Միով Հայր մեղայիւ [յիշեցէ՛ք] զանարժանս, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի միւսանգամ գալստեանն:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «100/2966»:
2967
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 319+2 (կրկն.՝ թ. 223. 244). չգրուած՝ 9ա, 319աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԶx12 (Ա՝ 13, ԻԷ՝ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագ, տակը լատինատառ անընկալելի գրութիւն, որի կողքը խաղողի շեղանկիւն ողկոյզ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,8x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (15,2x9,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 71ա): ՏՈՂ՝ 28: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտով ցօղուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 71ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մովսէսը պատուիրաններով, վերեւում՝ խաչը ձեռքին կին եւ հինգ հրեշտակ՝ 9բ: Կիսախորան՝ 10ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, խաչ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, երկնագոյն, շագանակագոյն, կանաչ, դեղին, ոսկի, մանուշակագոյն, նարնջի, սեւ, սպիտակ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին տեղ-տեղ քերծուած, լուսանցակողերը գունաթափ, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-318բ Անալօճիա, այսինքն՝ համեմատութիւն Հնոյնս եւ Նորոյս Կտակի, յորում նախ կացութիւնն Հնոյ կտակին, յետոյ համեմատութիւնն, յարմարութիւնն եւ միաբանութիւնն ընդ Նորոյս կտակի մեկնաբանի: Շարագրեցեալ նախ ի Մարտինոսէ Պէքանեան աստուածաբան վարդապետէ՝ ի Յիսուսեան կարգէ, լեզուաւ լաթինականաւ, եւ անտի թարքմանեցեալ ի հայկական լեզու ի Պետրոսէ վարդապետէ Թիֆլիզցւոյ:
Տե՛ս ձեռ. 87, էջ 1ա-299բ: Յռջբ./1ա-2ա: Ցանկ/2ա-7բ: Առ ազդեցութիւնք ի թարքմանչէ/8աբ: 1/10ա-25բ: 2/25բ-39բ: 3/39բ-49բ: 4/49բ-55բ: 5/55բ-71ա: 6/71ա-8ա: 7/78ա-105ա: 8/105ա-119ա: 9/119ա-24բ: 10/124բ-36ա: 11/136ա-49բ: 12/149բ-65բ: 13/165բ-79բ: 14/179բ-94բ: 15/194բ-223բ: 16/223բ-64ա: 17/264ա-74ա: 18/274ա-7ա: 19/277ա-80բ: 20/280բ-91բ: 21/291բ-301բ: 22/301բ-3բ: 23/303բ-8ա: 24/308ա-10ա: 25/310ա-3ա: 26/313ա-8բ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Պհպ. Աա՝սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝ «Печ. Ахалцыхской градской полиции». 10ա սեւով բոլորակ, կենտրոնում խաչ, որի վրայ՝ «Գ. Մ. Ս. Ի.», խաչի կողային թեւերի մօտ՝ «ՅԻՍՈՒՍ ՔՐԻՍՏՈՍ», ներքեւում՝ «ՍՈՒՔԻԱՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ», մէջտեղում՝ 2 խաչ եւ 4 թեւաւոր ձի:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքի պիտակին՝ «Մարտիրոս «Համիմաստութիւն (Անալօճիա) Հին եւ Նոր Կտակարանի» (1.)»: Պհպ. Աա՝ «104/2967, Հմր 196/23., 60, ԺԷ. – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2968
ՇՈՒՇԻ |
ՌՄՂԷ. – 1848 |
ԳՐԻՉ՝ Մնացական Յօհաննիսեան Յարութիւնեանց: ՍՏԱՑՈՂ՝ Սարգիս Ջալալեանց:
ԹԵՐԹ՝ 236 (գրչի էջակալում՝ 2-471, որ է՝ 1բ-236ա): ՊՐԱԿ՝ 20x12 (Ի՝ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. ճնշադրոշմով՝ բոլորակ, մէջը՝ «О С», եզերագծով՝ «А. В. КОСТРАМ. ГУБ. ДУМА Ж.» (տե՛ս թ. 13, 37, 73, 85, 97, 111, 133, 158, 169, 194, 205, 230): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21x17,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (15,5x12): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 58ա): ՏՈՂ՝ 28: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, անկիւնները եւ մէջքը դարչնագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը դեղնաւուն թուղթ. լուսանցակողերը կարմրով ցօղուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ+ԳԴ՝ դեղնաւուն չգրուած թուղթ:
Նմուշ 58ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – (գծանկարային) Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը մաշուած, գունաթափ, լուսանցակողերը եւս գունաթափ, թ. 232՝ հիմքից մասամբ անջատ, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-236ա Գիրք, որ կոչի Ղուրան.
– 1ա Գլուխ առաջաբանութեան, գրեալ ի Մաքայ, որ պարունակէ զեօթն տունս – Անուն Աստուծոյ բարեգթոյ եւ ողորմածի օրհնութիւն եղիցի. բարե<բարե>գութ եւ ողորմածի Աստուծոյ թագաւորին յաւուր դատաստանին քեզ երկրպագանեն, ի քէն հայցենք զօգնութիւն, առաջնորդեա՛ց մեզ ի ճանապարհ ուղիղ, ի ճանապարհ այնոցիկ, որոց շնորհս բաշխեցեր, ընդդէմ որոց ոչ բարկացար, եւ ոչ մոլորեալ եղիցուք:
– 1բ-234բ [Գլուխ Ա-ՃԴ.] Գլուխ յաղագս երնջին՝ գրեալ ի Մաքայ, որ պարունակէ զերկու հարիւր ութսուն եւ եօթն տունս – Անուն բարեգութ եւ ողորմած Աստուծոյ: Ես եմ ամէնիմաստ Աստուած: Չիք տարակուսութիւն յայս գիրս, առաջնորդէ ի ճանապարհ ուղիղ զբարի մարդիկ, որք հաւատան, յոր ոչ տեսանեն... Գլուխ հարիւր եւ չորքերորդ. յաղագս փղաց, որ պարունակէ ի հինգ տունս, գրեալ ի Մաքայ – Անուն բարեգութ եւ ողորմած Աստուծոյ: Միթէ ոչ նկատեցեր՝ զիա՞րդ տէր քո արար ընդ այնոսիկ, որք եկին հեծեալք ի փիղս առ ի աւերելոյ զտաճար Մաքայ, չար նիաթումն նոցա եղեւ կորուստ նոցա, Աստուած առաքեաց ընդդէմ նոցա թռուցեալ զօրս, որք ձգեցին ի վերայ նոցա զմեծ քարինս, որոց վերայ գրեալք էին անուանք նոցա, արար զնոսա նմանս հատից՝ սերմանելոց յագարակի եւ կերելոց ի թռչնոց:
Բ. 234բ-6ա [Պայմանագիր Մահմէտի ընդ հայոց]. Վասն քրիստոնէից ազգի խմար կաթուղիկոսներաց Մավիէ ձեռագրովն եւ ներքոյ գրեալ փէղամպարին զամեակին հազարումն, էլ ով որ հազիր էր՝ ամէրանին մի ըստ միոջէ ներքոյ գրած այ, որ Մէյտինայ գրեցաւ – Մահմուտ փեղամպարին գրածն Աստուծոյ ահտին վրէն, որ հուջաթուլլայ լնի քրիստոնէից խմար՝ յարեւել[ից] մինչեւ յարեւմուտ յիմաստնոց, եւ յիմարաց խմար... Մավիէն իւր ձեռնովն գրեց փէղամպարին ասմունքովն, որն Բ. շաբաթի չորս տարի Ը. ամիս հորիցն անցանց: Էլհէմտիւրիլլահ Րապպիլ Ալէմին: Վէյսսէլլամ (Փառք ամէնակալ Տիրոջը: Ողջոյն=ողջ լերուք):
Տե՛ս տպ. Ղուրան, Վառնա, 1909:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
236ա Զայս թարգմանութիւն Ղուրանի ըստ յանձնարարութեան բարձր արժանապատիւ տեառն Սարգսի վարդապետին Ջալալեանց՝ առաջնորդի սրբոյ վանուցն Սանահնի, արտագրեցի՝ բնակիչ Շուշի քաղաքի Մնացական Յօհաննիսեան Յարութիւնեանց՝ գրագիր լուսաւորչական հայոց վիճակային կոնսիստորիին Ղարապաղու, ի 10 նոյեմբերի 1848 ամի փրկչին:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Ղուրան Մահմէտի (2.)», Պհպ. Աա՝ «118/2968, 1848 – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2969
ԳԱԼԻՊՕԼԻ |
ՌՃՁԲ. – 1733 |
ԳՐԻՉ՝ Խաչկօ Գալիպօլցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Ղազար վարդապետ:
ԹԵՐԹ՝ 266 (գրչի էջակալում՝ 1-65, որ է՝ 3ա-35ա). չգրուած՝ 1ա-2բ, 4ա-5ա, 228բ-9բ, 258բ-66բ: ՊՐԱԿ՝ 2+Ա-ԻԲx12 (Ա՝ 10, ԻԲ՝ 14): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ բոլորակ, մէջը հաւասարաթեւ խաչ եւ անընկալելի պատկերներ, LV, որից վեր սրտիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,8x16,9: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (15x11): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 10ա): ՏՈՂ՝ 32: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ սեւ կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը կանաչ մետաքս. լուսանցակողերը կարմիր, վերին եզրերին՝ հիմքին մօտ, խաչապսակ բուսական զարդ:
Նմուշ 10ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 3ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, մէջքի կաշին ստորին հատուածում ճեղքուած, լուսանցակողերը՝ գունաթափ, թ. 11՝ հիմքից մասամբ անջատ, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր՝ գրադաշտը յաճախ գունափոխուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-228ա Սրբոյն Ներսէսի եպիսկոպոսի Տարսոնի Կիլիկեցւոց՝ Մեկնութիւն Առակացն Սօղոմոնի
Տե՛ս ձեռ. 1141, 2բ-305բ: 1/3ա-128ա: Յռջբ./3աբ: ա/5բ-128ա (սկ.՝ «///առնուլ զարդարութիւն ճշմարիտ եւ ուղղել զիրաւունս»): Յիշ. հեղ./չիք: 2/128ա-77ա: Յռջբ./128ա: ա/128ա-77ա: 3/177բ-228ա: Յռջբ./177բ-8ա: ա/178ա-228ա:
Տպ. տե՛ս Գ. Մնացականեան, Ներսէս Լամբրոնացի (ԺԲ. դ.), Մեկնութիւն ժողովողի, Մեկնութիւն իմաստութեանն Սողոմոնի, Երեւան 2009 (տպուել է նաեւ 2002 եւ 2004 թթ.):
Դ. 230ա-58ա Մեկնութիւն երգոց երգոյն Սօղօմոնի արքայի Իսրայէլի, զոր ասացեալ է տեառն Գրիգորի ներանձնաւոր քահանայի եւ հոգեշնորհ վարդապետի՝ որդւոյ տեառն Խօսրօվու, սակս իւր աստուածային երկիւղածութեանն եւ ընթերցասէր գոլոյն ցանկացեալ յայսմ տառի՝ ետ մեկնել զառակս փեսային եւ հարսին, որ բացատրի մեկնութեամբ ի Քրիստոս եւ յեկեղեցի:
– 230ա-2ա [Նախերգան] – Ո՜վ աստուածասէր թագաւոր, ծանիցէ բարեպաշտութիւնդ, զի ահա հրամանաւ քով սկսա բուռն արկանել զերգն Սօղօմոնի մեկնել... Արդ, առաջնորդեսցէ Հոգին Սուրբ մեզ՝ մեկնել, եւ ձեզ՝ լսել:
ա. 232ա-5ա Գլուխ առաջներորդ – Հարսն ասէ. Համբուրեսցէ զիս ի համբուրից բերանոյ իւրոյ... զոր հարսինն հոգւոյ ակամբ ընդ աղօտ տեսեալ, պատմեաց զանտանելին եւ զանպատմելին:
բ. 235ա-8ա Գլուխ Բ. – Փեսայն ցհարսն յաղագս անձին իւրոյ ասէ. Ես ծաղիկ դաշտաց եւ շուշան հովտաց... եւ առ ոտն հար զօձս եւ զվիշապս, որպէս եւ է իսկ բնութիւն եղանց՝ կոխել զօձս եւ սպանանել:
գ. 238ա-40ա Գլուխ Գ. – Յանկողնի իմում ի գիշերի խնդրեցի... Այս բանք բազում բանից պէտս ունին մեկնութեան... յորմէ մերկացեալ՝ անարգեցաք:
դ. 240ա-4ա Գլուխ Դ. – Փեսայն ընդ հարսն ասէ. Ահա ես գեղեցիկ, մերձաւոր իմ, աչք քո աղաւնւոյ: Այսինքն՝ թէ այդ գեղեցկութիւնք քո այժմ եղեւ... եւ մեր Լուսաւորիչն, եւ Յոհան եւ այլք, որք իբրեւ զնոսայն:
ե. 244ա-9բ Գլուխ Ե. – Հարսն աղաչէ զփեսայն եւ ասէ. Իջցէ եղբօրորդին իմ ի պարտէզ իւր... Տեսեալ հարսին զիւր զայնքան անչափ առաքինութիւն ծաղկեալ... նոյնպէս եւ ի կանանցն ասաց, զի հարսնութիւն կանանց է:
զ. 249բ-53ա Գլուխ Զ. – Պատասխանի տուեալ ասէ. Եղբօրորդին իմ էջցէ ի պարտէզ իւր... Որ պարտէզն, նոյն եւ բուրաստան... զորս առաւել սքանչմամբ հիացուցանէ փեսայն զհրեշտակսն:
է. 253ա-6ա Գլուխ Է. – Ցդստերսն եւ ցթագուհին փեսայն ասէ... Այսինքն՝ թէ զի՞նչ կարէք դուք զսոմնացւոյ գեղեցկութիւնն տեսանել... եւ Հոգին Սուրբ, որ ծնաւ աւազանաւն եւ սնոյց Քրիստոսի արեամբն:
ը. 256ա-8ա Գլուխ Ը. – Ո՞վ տաց քեզ, եղբօրորդի իմ: Առ անյագ փափագումն սրբոցն... նմա փառք եւ Հօր նորա եւ Հոգւոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Հմմտ. ձեռ. 1104, էջ 48ա-116ա, ձեռ. 6100, էջ 1ա-170բ: Վերջին հրատ. տե՛ս Մատենագիրք հայոց, ԺԲ. հատոր, Ժ. դար, Գրիգոր Նարեկացի, Երեւան, 2011, էջ 749-883:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
128ա Եւ զիս՝ եղկելիս անշնորք Խաչկօ Գալիպօլցի գրչակս, յիշման արժանի առնել աղաչեմ վասն սիրոյն Քրիստոսի, որ մեծաւ աշխատութեամբ գրեցի զսա առ վայելումն ընթերցասէր Ղազար վարդապետին ի ՌՃՁԲ. (1733) թուականիս հայոց:
177ա Զպարտաւոր անշնորք անուանեալ Խաչկօ գրչակս յիշման արժանի առնել զընթերցողքդ եւ զօրինակողքդ աղաչեմ, որ բազմաւ աշխատութեամբ գրեալ՝ հասուցի յաւարտ զՄեկնութիւն առակացն Սօղոմոնի ի գիւղաքաղաքն Գալբօլի, ի հազար եւ հարիւր ՁԲ. (1733) թուականիս հայոց, ի վայելումն հեզահոգի եւ գրոց աշակերտի՝ տէր Ղազար աստուածաբանութեան վարդապետի, բայց յաղագս գրիս անշնորհութեանն չմեղադրել զիս՝ անարհեստս, աղաչեմ, զի այս էր կար իմ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա. փեղկի կազմաստառին՝ «Ը», 1ա՝ «չար իշխանք»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Ներսէս Լամբրօնացւոյ Մեկնութիւն առակացն, (1.)», Ա. փեղկի կազմաստառին՝ «Գրիգոր վարդապետ», 1ա՝ «139/2969, ՌՃՁԲ.-1733 – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2970
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ԺԸ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Մարտիրոս դպրիկ Թոխաթացի (Աւետիքով):
ԹԵՐԹ՝ 145 (գրչի էջակալում՝ 1-111, որ է՝ 7ա-61ա). չգրուած՝ 1ա-6բ, 77բ-9բ, 144ա-5բ: ՊՐԱԿ՝ 20x8 (1, 2, 13՝ 6, 8՝ 7, 11, 20՝ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 20,8x14: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17,5x11,5. ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 40ա): ՏՈՂ՝ 30-31: ԿԱԶՄ՝ տպարանային դրոշմազարդ կարմիր կաշի, սմթելերի մէջքի մասերը ուռուցիկ, փեղկերի կենտրոններում՝ Խաչելութիւն, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ դեղին:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, կեղտոտուած, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր՝ գրադաշտը յաճախ գունափոխուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր, յիշագրերը երբեմն եզրահատումից վնասուած են:
Նմուշ 40ա
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
7ա-143բ Կուռնելիոսի Մեկնութիւն Ծննդոց (քաղուածոյ)
ա. 7ա-63բ Գլուխ առաջին՝ համար կամ կարգ գլխոց – Բարի ստեղծումն աշխարհի եւ գործն վեց աւուրց, այսինքն՝ յառաջնում աւուր եղեւ երկինն, երկիրն եւ լոյսն, յերկրորդումն աւուր՝ համար 6, եղեւ հաստատութիւն, յեր[ր]որդում աւուր՝ համար 6, եղեւ ծովն եւ ցամաք ընդ խոտոց եւ տնկոց, ի չորրորդում աւուր՝ համար 14, եղեւ արեգակ, լուսինն եւ աստեղքն, ի հինգերորդումն աւուր՝ համար 20, յառաջ ածան ձկունքն եւ թռչունքն, ի վեցերորդում աւուր՝ համար 24, յառաջ ածան չորքոտանիքն, սողունքն, քազանքն եւ մարդն, եւ օրհնեաց զնոսա Աստուած եւ նոցա կերակուր առ նշան դրեաց, եւ զմարդն ի վերայ այլոց իբր տէր կացոյց – Ի սկսբանէ: Նախ սուրբն 0գոստինոս, սուրբն Ամբրոսինոս եւ Բասիլիոս «ի սկզբանէ» ասեն... ապա թէ ոչ զաներեւոյթ գոլն եւ նորին առատապէս ո՞վ ճառիցէր իմացականին ստեղծուածոյն՝ Երկինք պատմեն զփառս Աստուծոյ, եւ զարարածս ձեռաց նորա պատմէ հաստատութիւն. Սաղմոս 18.1 [=18. 2]: Վախճան վեցօրեայ արարչագործութեանն Աստուծոյ:
բ. 64ա-5ա [Գովասանութիւն Սուրբ Գրոց]. Մեկնութիւն հինգ գրեանցն Մովսեսի. Առարկութիւն – Եբրայեցինքն ըստ վկայութեանն սրբոյն Հերօնիմոսի... եւ ի կառաւարութենէ զստեղծողն Աստուած ծանաչիցեյի, սիրեցեյին եւ պաշտիցեյին:
գ. 65բ-77ա Կանոնք, որք վառեն զջահ հինգ գրեանց – Մինչ Մովսես զայս պատմութիւն աշխարհի գրի... սկսի ի տարմանէ եւ ի գերութենէ Յեքոնիայ կամ Յովակիմայ, որ էր որդի Յօվակիմայ եւ թոռն Սեդեկիայ, զորոց եւ զայլոց ի տեղիս իւրեանց յաջախապէս:
դ. 80ա-117ա Կատարեցաւ Գիրքն վեցօրէի: Գլուխ Բ.: Շար գլխոց: Առագրումն հանգստութեան Աստուծոյ ի շաբաթոջ եւ ի շաբաթու սրբացուցումն: Երկրորդ՝ համարն 8. տնկումն դրախտին եւ չորեքկին նորին գետքն: Երրորդ՝ համար 18. քարշումն Եւայի ի կողէն Ադամայ: Չորրորդ՝ համար 23. կացուցումն ամուսնութեան ի յԱդամ եւ յԵւայ – Այս է կրկնելիութիւն գլխոց, վասն զի ստեղծումն դրախտին եղեւ յերրորդում աւուր... վասն այնորիկ զբազում ուստիկ (=սաստիկ) մեծ եւ զգերազանց գործս ամենայն առաքինութեանց ելուզանէր:
ե. 117ա-43բ Գլուխ Գ.: Շար գլխոց: Օձն փորձէ զԵւայ: Նա մեղանչէ ընդ Ադամայ, ուստի 8 համարն կշտամբութին յԱստուծոյ: Երրորդ՝ 14 համարն. օձն յանիծանի յԱստուծոյ եւ խոստանի Քրիստոս Ամենափրկիչն: Չորրորդ եւ Աստուծոյ եւ Ադամ՝ 16 համարն. դատապարտին ի յաշխատանս ի ցաւս եւ զմահն, եւ ապա 23 համարն. մերժին ի դրախտէն եւ առաջի նորա դնի պահապան քրովբէ բոցեղէն հրով – Եւ օձն էր իմաստնագոյն, քան զամենայն կենդանիսն... զի ամենայն յետնորտս իւր յանցքն եւ պատիժն էանց, եւ ոչ այս թողանիլ կամ արգելանիլ կերպիւ իւիք կարէ:
Հմմտ. ձեռ. 1005, 1ա-341ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
143բ Գաղափարեցաւ սիրահոծ ջանիւ զայս իմաստալից մատեան յումեմնէ դպրկէ Թոխաթացւոյ Մարտիրոս կոչեցելոյ՝ օժանդակութեամբ ամենիմաստ դաստիարակի իւրոյ Թէոթորոս վարժապետի, ի խնամս Տեառն, ի Կոստանդնուպօլիս:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա՝ սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝«Печ. Ахалцыхской градской полиции».
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Կուռնելիոսի Մեկնութիւն ծննդոց, (1)», 1ա՝ «145/2970, Հմր 209/88, ԺԹ. դ. – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2971
ԵՐՈՒՍԱՂԷ՞Մ |
ՌՃԿԹ. – 1720 |
ԳՐԻՉ՝ Խաչքօ Սելիստրացի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Աբրահամ վարդապետ:
ԹԵՐԹ՝ 205. չգրուած՝ 2ա, 205բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԷx12 (Ա՝ 13): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ A, E, թագապսակ ձուածիր, մէջը՝ P, խաչ, R, ներքեւում՝ խաղողի շեղանկիւն ողկոյզ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,2x16,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (15,5x11): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 49ա): ՏՈՂ՝ 28: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ մանուշակագոյն մետաքսէ շապիկով՝ վրան դեղին եւ արծաթ թելերով ասեղնագործ զարդեր, շապիկի Բ. փեղկին վարդեակահիմք մետաղէ ագոյցներով, գոյնզգոյն թելերով հիւսածոյ մէկ կապիչ, միւսն ընկած, մնացել է մետաղէ հիմքը, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ շերտազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր, վերին եզրերին՝ հիմքին մօտ, բուսական զարդ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա-Դ+ԵԶ. սպիտակ, չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. խաչով պսակուած երեք բոլորակ, վերեւի բոլորակի մէջ մահիկ, երկրորդ բոլորակի մէջ՝ օ՞ձ, ցածի բոլորակի մէջ՝ 6:
Նմուշ 49ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Յովհաննէս արքաեղբայր՝ 2բ: Կիսախորան՝ 3ա: Ճակատազարդ՝ 1ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, խաչ: Զարդագիր՝ մարդագիր, թռչնագիր, կենդանագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, նարնջի, փիրուզ, վարդագոյն, շագանակագոյն, ոսկի, մանուշակագոյն, սեւ, սպիտակ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. մանուշակագոյն շապիկը մաշուած, կեղտոտուած, մասամբ՝ պատռուած, գամերն ընկած, լուսանցակողերը՝ գունաթափ, թ. 1-13՝ կարերը թուլացած, թ. 2-3ի միջեւ վարդագոյն ներդիր թերթիկ՝ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ բոլորակ, տակը՝ խաչ, բոլորակի մէջ վեցթեւ աստղ, որի մէջ «S». թանաքի թթուայնութիւնը բարձր՝ գրադաշտը յաճախ գունափոխուած, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-205ա [Ի Գործոց Առաքելոցն բուն եւ ընդարձակ մեկնութեանց սրբոցն տեառն Եփրեմի եւ երանելւոյն Յովհաննու Ոսկեբերանին]
– 1աբ [Գլխացանկ] Դրութիւնք բարոյականաց համառօտ մեկնութեանս Գործոց Առաքելոցն – Ա. Թէ ոչ է պարտ յապաղել ի մկրտութիւնն... ԾԵ. Վասն Պօղոսի առաքելոյ:
– 3ա-4ա Առ խնդրօղն համառօտիս տէր Յովհաննէս արքաեղբայր եւ եպիսկոպոս նահանգաց աստուածապահ դղեկին Մօլեւօնի եւ մասին ինչ Բարձրբերդոյ եւ նոյն տեսուչ հռչակեալ ի սուրբ ուխտին Գռներոյ եւ առ հանդիպեալսն մատենիս – Ահա, ո՜վ աստուածասէր հա՛յր իմ եւ տէր, հարկեցուցիչ խնդիրս քո եւ պատկառելի շուք երեսացդ դարձեալ գրաւեաց |3բ| զիս ահիւ...եւ զփոխարէնն կրկնապատիկ յառատապարգեւ Տեառնէն ընդունել. ամէն:
– 4աբ Վասն վերնագրութեան Գործոց Առաքելոցն [=Նախադրութիւն] – Արդ, ներելովն Աստուծոյ, տեսցուք զվերնագիրս...զի օգնականութեամբն Աստուծոյ ի պատշաճաւորսն մեզ ի փոյթ պնդութեան գործոց յարեսցուք:
ա. 4բ-6ա Ի Գործոց Առաքելոցն բուն եւ ընդարձակ մեկնութեանց սրբոցն տեառն Եփրեմի եւ երանելւոյն Յովհաննու Ոսկեբերանին: Այս համառօտ շարահիւսեցաւ, որպէս եւ տեսցես առընթեր բանիցն յայնցնիւր տեղւոջ դրոշմեալ զանունաս սրբոցն, հրամանաւ տեառն Յովհաննիսի աստուածապահ ուխտին Գըռներոյ առաջնորդի – |5ա| Գործոցս առաքելոց մատենագիր է Ղուկաս աւետարանիչ...լուիցուք այսուհետեւ զառաջաբան սորին, որ ասէ՝
– 6բ-10բ [Ճառ Ա. – Բան]– Զբանն առաջին, զոր արարի: [Մեկնութ.] Առաջին բան զԱւետարանն ասէ, զոր գրեաց...ասէր Քրիստոս անդամալուծին, թէ՝ Ահա ողջացար, այլ մի՛ եւս մեղանչէր:
բ. 10բ-3բ Բ. [Ճառ Բ. – Բան] Իսկ նոքա մատուցեալ հարցանէին զնա... [Գործք Ա. 6. Մեկնութ.] Թուի, թէ միեւնոյն |11ա| իցեն հարցումնս այս, եւ որ ի լերինն անդ... զի չար ոչ է էութիւն, այլ բարւոյ յօժարութեան պղերգութիւնն:
գ. 13բ-8ա Գ. [Ճառ Գ. – Բան] Յայնժամ դարձան յԵրուսաղէմ յանուանեալ լեռնէն Ձիթենեաց [Ա. 12. Մեկնութ.] Եւ յորժամ լուան, թէ դարձեալ |14ա| գալոց է, զի թերեւս ոչ յանձն առնուին... այլ նա ոչ եւս ոչ արդեօք փութացեալ լինէր յայս ինչ:
դ. 18ա-21բ Դ. [Ճառ Դ. – Բան] Եւ ի կատարել աւուրցն Պէնդակոստէից...[Բ. 1. Մեկնութ.] Պէնդակոստէն ըստ յունաց յիսներեակ ասի, եւ էր սա ի մեծ եւ ի նշանաւոր տօնիցն... որպէս եւ այժմ ի մէջ անցեալ, առ խաչեցօղսն հանդիսաբանէ եւ ասէ:
ե. 21ա-4բ Ե.[Ճառ Ե. – Բան] Արք հրէաստանեայք, եւ որ բնակեալէքյԵրուսաղէմ... [Բ. 14. Մեկնութ.] Ոչ առ որս նախ արս երկիւղածս եւ օտարս ասաց... եւ նախ ի հաւատալ ի նա հրէիցն՝ փութայ Պետրոս հասուցանել զբանն յասելն:
զ. 24բ-7բ Զ. [Ճառ Զ. – Բան] Ա՛րք իսրայէլացիք, լուարո՛ւք զբանս զայս [Բ. 22. Մեկնութ.] Ոչ է փաղաքշանաց հանդարտագոյն խօսելս... հաւանեցոյց զխստասիրտսն, զոր եւ աստ է տեսանել:
է. 27բ-30ա Է. [Ճառ Է. – Բան] Լուեալ, ասէ, զղջացան ի սիրտս իւրեանց... [Բ. 37. Մեկնութ.] |28ա| Յոյժ զօրաւոր է հեզութիւն,քան զխստութիւն... եւ լո՛ւր, ահա, որոց ի կարգիս:
ը. 30բ-2բ Ը. [Ճառ Ը. – Բան] Պետրոս եւ Յովհաննէս ելանէին ի տաճարն... [Գ. 1. Մեկնութ.] Զամենայն յոյժ երեւի սոցա միաբանութիւն, զի սմա ակնարկէր...ի մեծամեծս ելանել՝ որպէս փոքր կայծակն ի դիզանել փայտից:
թ. 32բ-7ա Թ. [Ճառ Թ. – Բան] Իբրեւ ետես Պետրոս պատասխանի ժողովրդեանն... [Գ. 12. Մեկնութ.] Համարձակագոյն, քան զառաջինն է այժմու հրապարակախօսութիւնս... զոչ երդնուլն, ուստի լինի ոչ բարկանալ:
ժ. 37ա-40բ Ժ. [Ճառ Ժ. – Բան] Եւ մինչդեռ խօսէին նոքա ընդ ժողովուրդսն... [Դ. 1-2. Մեկնութ.] Եւ թէ զիա՞րդ յաճախել սքանչելեացն, եւ փորձութիւնքն ի միմեանց...ոչ ապաքէն ծաղու է արժանի:
ժա. 40բ-3ա ԺԱ. [Ճառ ԺԱ. – Բան] Եւ անտի արձակեալք, եկին առ իւրեանցսն... [Դ. 23. Մեկնութ.]Տե՛ս զցածուն եւ զիմաստասէր բարս առաքելոցն, զի ոչ շուրջ եկեալ հռչակեցին... վասն այնորիկ, ի փոքունցն սկսա յոչ երդնուլ:
ժբ. 43ա-6ա ԺԲ.[Ճառ ԺԲ. – Բան] Յովսէփ, որ կոչեցաւն Բառնաբաս՝ յառաքելոցն անտի... [Դ. 36. Մեկնութ.] Կրկին պիտոյից սակս ի մէջ բերեալ ածէ զսա... եւ խոստացելոց բարեացն ժամանեսցուք շնորհօք կեցուցչին Քրիստոսի աւրհնելոյն յաւիտեանս. ամէն:
ժգ. 46ա-9ա ԺԳ. [Ճառ ԺԳ. – Բան] Յարուցեալ քահանայապետն եւ ամենայն, որ ընդ նմա... [Ե. 17. Մեկնութ.] Յարուցեալ, այսինքն շարժեալ |46բ| նախանձու եւ խռովեալ վասն եղելոցն... ապրեցոյց զնոսա Գամաղիէլ:
ժդ. 49ա-53բ ԺԴ.[Ճառ ԺԴ. – Բան] Յարուցեալ, ասէ, ոմն ի մէջ ատենին... [Ե. 34. Մեկնութ.] Սա վարդապետն Պօղոսի է... հասանիցիմք շնորհօքն Քրիստոսի, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
ժե. 53բ-7ա ԺԵ.[Ճառ ԺԵ. – Բան] Ստեփաննոս՝ այր լի շնորհօքեւ օրութեամբ [Զ. 8. Մեկնութ.] Տեսանե՞ս, զի առ եօթանսն նա էր նախապատուեալ... պսակացն հասցուք շնորհօքն Քրիստոսի, ընդ որում Հօր եւ Հոգւոյն Սրբոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
ժզ. 57ա-61բ ԺԶ.[Ճառ ԺԶ. – Բան] Եւ մինչ ոչ գոյր նորա որդի, խօսեցաւ Աստուած...[Է. 5-7. Մեկնութ.] Հայեա՛ց, թէ քանի ամօք յառաջ է խոստումնն... վասն որոյ ե՛կ՝ առաքեցից զքեզ:
ժէ. 61բ-5ա ԺԷ.[Ճառ ԺԷ. – Բան] Զայն Մովսէսն, զոր ուրացանն...[Է. 35. Մեկնութ.] Յոյժ միաբանի իրքն Մովսէսի ընդ խորհուրդն Քրիստոսի... զսոյն եւ մեր ուղղելով հանդերձելոց բարեացն ի փառս Քրիստոսի, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
ժը. 65ա-71բ ԺԸ.[Ճառ ԺԸ. – Բան] Եւ լուեալ զայս՝ զայրանային... [Է. 54. Մեկնութ.] Ահաւասիկ իբրեւ պատճառս իմն առեալ... զի զթագաւորն երկնից ի ձեռն եկեղեցւոյն ի տուն իւր ընդունի:
ժթ. 71բ-6ա ԺԹ.[Ճառ ԺԹ. – Բան] Հրեշտակ Տեառն խօսեցաւ առ Փիլիպպոս... [Ը. 26-27. Մեկնութ.]Ինձ թուի յառաքելոցն, եւ ո՛չ յեւթանցն գոլ զսա... զոր ըստ կարգի պատմէ աւետարանիչս:
ի. 76ա-80բ Ի. [Ճառ Ի. – Բան] Եւ է՞ր, ասէ. Աշակերտ ոմն ի Դամասկոս... [Թ. 10-11. Մեկնութ.] Բազում նշանակս տայ Աստուած Անանիայի... այլ զի ոչ բարեգործեցին, դատապարտեցան:
իա. 80ա-4բ ԻԱ. [Ճառ ԻԱ. – Բան] Իբրեւ եկն Սօղոս յԵրուսաղէմ... [Թ. 26. Մեկնութ.] Արժանի է աստանօր տարակուսել... ի սոյն եւ մեք վստահասցուք ի շնորհս Աստուծոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
իբ. 84բ-8բ ԻԲ. [Ճառ ԻԲ. – Բան] Այր մի էր ի Կեսարիա... [Ժ. 1-2. Մեկնութ.] Այրս այս ոչ էր հրեայ... այլ մանաւանդ յետ մահու տացէ քեզ պտուղ զկեանսն յաւիտենից:
իգ. 88բ-91բ ԻԳ. [Ճառ ԻԳ. – Բան] Եւ ի վաղիւ անդր յարուցեալ Պետրոս... [Ժ. 23-24. Մեկնութ.] Բարիոք յառաջագոյն պատուասիրեալ... զի մի՛ յանկարծադէպ ինչ վրիպակաւ տուժեսցին զմեծ պարգեւսն:
իդ. 91բ-4բ ԻԴ. [Ճառ ԻԴ. – Բան] Եւ մինչդեռ խօսէր Պետրոս... [Ժ. 44. Մեկնութ.] Տե՛ս զԱստուծոյ |92ա| տնօրէնութիւնն...բացեալ եղեւ դուռն համարձակութեան առ հեթանոսս քարոզելոյ, ըստ որում ասէ:
իե. 94բ-8ա ԻԵ. [Ճառ ԻԵ. – Բան] Եւ ցրուեալքն ի նեղութենէն, որ եղեւ... [ԺԱ. 19. Մեկնութ.] Ոչ փոքր ինչ ուղղութիւն եղեւ հալածումն... որով մեք իսկ առաւել ի խրախութեան լինիմք ողորմութեամբն Աստուծոյ:
իզ. 98ա-102բ ԻԶ. [Ճառ ԻԶ. – Բան] Ընդ ժամանակս ընդ այնոսիկ արկ Հերովդէս... [ԺԲ. 1-2. Մեկնութ.] Ընդ ժամանակս ընդ այն, ասէ... տեսանելով քո զգոռոզս եւ զանիրաւս ընդարմացեալս քնով իբրեւ զմեռեալս:
իէ. 102բ-5ա ԻԷ. [Ճառ ԻԷ. – Բան] Իբրեւ այգ եղեւ, էր խռովութիւն... [ԺԲ. 18. Մեկնութ.] Զի որ ինչ եղեւն առ նա... առ եւ ի մօտոյ օրինակ զժուժկալ պահացողսս, զորոց Ղուկաս պատմաբանեաց:
իը. 105ա-7ա ԻԸ. [Ճառ ԻԸ. – Բան] Եւ նոքա առաքեալք ի Հոգւոյն Սրբոյ... [ԺԳ. 4. Մեկնութ.] Այլ դու, յորժամ լսես, թէ ի Հոգւոյն առաքեցան... եւ թէ փառասէր ես, զաստուածայինն սիրեսջի՛ր:
իթ. 107ա-11ա. ԻԹ. [Ճառ ԻԹ. – Բան] Յոտն եկաց Պօղոս...[ԺԳ. 16. Մեկնութ.]Արդ, յառաջագոյն ասացելովն ոչ փոքր ինչ յաղագս Պետրոսի իմացեալք... զի կատարեալ լիցուք փրկեալք ի փառս Քրիստոսի:
լ. 111ա-4ա Լ.[Ճառ Լ. – Բան] Իբրեւ ելին ա[ն]տի, աղաչէին... [ԺԳ. 42. Մեկնութ.] Տեսե՞ր զհանճար բանիցն Պօղոսի... որովք զլսօղսն կարիցեմ նկարել ի պատկերն Աստուծոյ:
լա. 114բ-8ա ԼԱ. [Ճառ ԼԱ. – Բան] Եւ լուեալ առաքելոցն Բառնաբա եւ Պօղոսի... [ԺԴ. 13-14. Մեկնութ.] Տե՛ս զամենայն ինչ ուժգնութեամբ... իբրեւ ի մոխիր թաղեա՛ զհուրն բարկութեան, զի պսակ առցես յաղթութեան:
լբ. 118ա-21ա ԼԲ. [Ճառ ԼԲ. – Բան] Շրջէին ժամանակս ոչ սակաւս... [ԺԴ. 27. Մեկնութ.] Զի մեծ գոլով քաղաքն Անտիոք... ջանասցուք ապա լաւագունին ժամանել պատուոյ:
լգ. 121ա-7ա ԼԳ. [Ճառ ԼԳ. – Բան] Եւ յետ լռելոյ նոցա... [ԺԵ. 13. Մեկնութ.] Է սա եղբայր Տեառն մերոյ...որպէս ունի պատմութեանս կարգ, ըստ որում ասէ:
լդ. 127ա-32ա ԼԴ. [Ճառ ԼԴ. – Բան] Բայց Պօղոս եւ Բառնաբաս շրջէին... [ԺԵ. 35. Մեկնութ.] Ոչ վայրապար դեգերին անդ...վասն հանդերձելոցն մեծամեծ խոստմանց, յորոց լիցի մեզ հասանել ի Քրիստոս Յիսուս:
լե. 132ա-5ա ԼԵ. [Ճառ ԼԵ. – Բան] Եւ յաւուր շաբաթու... [ԺԶ. 13. Մեկնութ.] Տե՛ս դարձեալ զՊօղոս... հայելով յօրի|135ա|նակս ուղղութեան, զոր ունի կարգ բանիս:
լզ. 135ա-7բ ԼԶ. [Ճառ ԼԶ. – Բան] Եւ ի մէջ գիշերին Պօղոս... [ԺԶ. 25. Մեկնութ.] Զի՞նչ երբեք հաւասար լիցի...լուծցուք աղօթիւք զկապանս մեղաց մերոց:
լէ. 137բ-40բ ԼԷ. [Ճառ ԼԷ. – Բան] Եւ շրջեալ ընդ Ամփիպօլիս... [ԺԷ. 1. Մեկնութ.] Դարձեալ զփոքրագոյն քաղաքօքն զանց առնէ... եւ բարւոյն հաղորդեսցուք:
լը. 140բ-5ա ԼԸ. [Ճառ ԼԸ. – Բան] Եւ յԱթէնս ի մնալ նոցա... [ԺԷ. 16. Մեկնութ.] Յիրաւի զայրանայր, զի նոքա առաւել քան զամենեսեան պատուէին զկուռսն... զի մի՛ խստութեամբ սրտից գանձեսցուք զբարկութիւն մեզ յաւուր արդար դատողութեանն Աստուծոյ:
լթ. 145ա-8բ ԼԹ. [Ճառ ԼԹ. – Բան] Իբրեւ լուան զյարութիւն մեռելոց... [ԺԷ. 32-33. Մեկնութ.] Տես, զի նախ մեծագոյն կրէր փորձութիւնս... այլ անարգօղն մանաւանդ յամենեցունց պախարակի:
խ. 148բ-51բ Խ. [Ճառ Խ. – Բան] Բայց Պօղոս տակաւին մնայր... [ԺԸ. 18. Մեկնութ.] Վայելչապէս յետ խռովութեանն եւ հարուածս ընդունելոյ Սոսթենեայ... սիրեցեալք |151բ| լիցուք, եւ այնպէս ուղղի եւ սիրելն եւս:
խա. 151բ-5ա ԽԱ. [Ճառ ԽԱ. – Բան] Եւ մտեալ ի ժողովուրդն... [ԺԹ. 8. Մեկնութ.] Տեսանե՞ս յամենայնի զանձն իւր... |154բ| տարցուք անար|155ա|գանաց եւ մեծ, քան զդեւս հանել:
խբ. 155ա-8բ ԽԲ. [Ճառ ԽԲ. – Բան] Եւ իբրեւ եղեւ այս... [ԺԹ. 21. Մեկնութ.] Ոչ եւս մարդկապէս աստանօր... եւ զմիւսն լի ամենայն անկարգութեամբ:
խգ.158բ-61ա ԽԳ. [Ճառ ԽԳ. – Բան] Եւ յետ դադարելո ամբոխին... [Ի. 1. Մեկնութ.] Պարտ իսկ էր լինել... եւ ոչ վասն նոցին օգտի, պղերգանա[լ] ինչ:
խդ. 161ա-5ա ԽԴ. [Ճառ ԽԴ. – Բան] Ի Մելիտեայ յղեալ յԵփեսոս... [Ի. 17-18. Մեկնութ.] Հայեա՛ց ընդ մեծութիւն... այլ զի կեցէ՛ք ի ձեռն, ում եւ իցէ:
խե. 165ա-8ա ԽԵ. [Ճառ ԽԵ. – Բան] Եւ արդ, յանձն առնեմ զձեզ Աստուծոյ... [Ի. 32. Մեկնութ.] Զոր ինչ ի թուղթսն գրելով... զի նորին արժանասցուք վարձուց:
խզ. 168ա-71ա ԽԶ. [Ճառ ԽԶ. – Բան] Ի վաղիւ անդր եմուտ Պօղոս յԵրուսաղէմ... [ԻԱ. 18-19. Մեկնութ.] Այս Յակովբոս առաջին եպիսկոպոս էր... այլ ինքեանք զպարտութիւն խոստովանեցան, եւ հանապազ նոյն լինի:
խէ. 171ա-4բ ԽԷ. [Ճառ ԽԷ. – Բան] Ասէ Պօղոս՝ Ես եմ այր հրէայ... [ԻԱ. 39. Մեկնութիւն.] Տեսանե՞ս, զի յորժամ ընդ արտաքինսն խօսի... զի յուսացեալ բարեացն յասցուք:
խը. 174բ-8ա ԽԸ. [Ճառ ԽԸ. – Բան] Եւ եղեւ ինձ ի դառնալն... [ԻԲ. 17-18. Մեկնութ.] Տե՛ս, թէ որպէս անդէն ի ներքս... եւ ուղղեմք զայս, եթէ յախտից ազատք իցեմք:
խթ. 178ա-81ա ԽԹ.[Ճառ ԽԹ. – Բան] Իբրեւ գիտասցէ Պօղոս... [ԻԳ. 6. Մեկնութ.] Դարձեալ մարդկապէս բարբառի... Արդ, եւ այս պատասխանիս ի նոցանէ ի բաց հատեալ եղեւ:
ծ. 181ա-5ա Ծ. [Ճառ Ծ. – Բան] Եւ զօրականացն ըստ հրամանին... [ԻԳ. 31-33. |181բ| Մեկնութ.] Որպէս թագաւորի մեծի զօրք... եւ նուազագունիցն իմաստասիրելով ի փառս Քրիստոսի:
ծա. 185ա-8ա ԾԱ. [Ճառ ԾԱ. – Բան] Եւ յապաղեաց զնոսա Փելիքս... [ԻԴ. 22. Մեկնութ.] Տեսանե՞ս, թէ որչափ լինի քննութիւն... յորմէ զգուշալի է երկիւղիւ:
ծբ. 188ա-93բ ԾԲ. [Ճառ ԾԲ. – Բան] Իբրեւ անցին աւուրք... [ԻԵ. 13-14. Մեկնութ.] Ագրիպասս այս, որ եւ Հերովդէս... որո եւ ոչ զմիոյ [ուր]ուք փոյթ ինչ է նմա:
ծգ. 193բ-7բ ԾԳ. [Ճառ ԾԳ. – Բան] Յոտն եկաց արքայն... [ԻԶ. 30-32. Մեկնութ.] Տե՛ս, թէ որպէս բազում անգամ... յայնժամ գիտացաք, թէ Մելտինէ էր անուն կղզոյն:
ծդ. 197բ-200ա ԾԴ. [Ճառ ԾԴ. – Բան] Բայց բարբարոսքն շնորհեցին... [ԻԸ. 1-2. Մեկնութ.] Տե՛ս, արդ հրէայքն այնչափ նշանս... ըստ որում եւ զինուորն՝ պահապանն Պօղոսի, տեսօղ եւ վկայս եղեւ նորայոցն ամենայնի:
ծե. 200ա-3ա ԾԵ. [Ճառ ԾԵ. – Բան] Եւ յետ երից աւուրց կոչեաց... [ԻԸ. 17. Մեկնութ.] Փութով, զի յետ երից աւուրց... եւ յանկասկած նաւահանգիստն հասանել եւ խոստացելոց բարութեանց սիրելեացն Աստուծոյ հանդիպել, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
– 203ա-4ա Աղերս նորոգ ստացողի եւ աշխատասիրաբար նորոգողի բուն մեկնութեանն, յորմէ այս համառօտեցաւ – |203բ| Յամի վեցհազարերորդի հինգհարիւրերորդի առաջներորդի (6501) արարածոց աշխարհի... եւ զձեզ նորոգեսցէ Տէր ի գիրն կենաց յաշխարհին կենդանեաց, որ է եւ եղիցի օրհ|204ա|նեալ յաւիտեանս. ամէն:
Թարգմանութեան այս «Աղերս»-յիշ-ը Հմր 1315 ձեռ-ի 452աբ էջերից առել են՝ Յովս. Յիշ-ք, էջ 253-6, Հմր 117 եւ Ե-ԺԲ. դդ. յիշ-ք, էջ 108-9, Հմր 129. նոյնը տե՛ս նաեւ Մայր ցուցակ, հտ. Ը.՝ ձեռ. 2605, 210բ-1ա, 2690, 325բ-6ա: Մեկնութեան ամէն գլխի վերջում որպէս ամփոփում կայ «Բարոյական» կամ «Յորդոր», իսկ լուսանցներում կան աղբիւրների յիշատակումներ. Եփրեմ, Յովհան Ոսկեբերան, Ներսէս կաթողիկոս (Լամբրոնացի), Կիւրեղ, Գրիգոր Աստուածաբան, Դաւիթ, Յովհան Օձնեցի եւ այլն: Տպ. տե՛ս Մեկնութիւն գործոց առաքելոց Յոսկեբերանէ եւ յԵփրեմէ, Վենետիկ, 1839:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
204ա Փառք ամենասուրբ Երրորդութեանն՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, որ ետ կարողութիւն ումեմն գծողի օրինակի տառիս այսմիկ Սարգիս անուն նօտարի, որ Աստուծով սկսեալ եւ ողորմութեամբն իւրով յանկ եւ ի յաւարտ հասեալ ի քաղաքն Բաղէշ, ի ՌԽԹ.(1600) թուին հայոց: Եւ գրեալ եւս այսպէս, թէ՝ Գրեցաւ սա ի չար եւ ի դառն ժամանակիս, զոր անօրէնքն յամենայն դիմաց նեղեն զքրիստոնեայս ի հարկապահանջութիւն, որ ի բազում հարկապահանջութենէն յազգէն սկիւթացւոցն, զոր պահանջէին, բազում պարտս անկեալ էր ի վերայ Երուսաղէմայ: Եւ Երուսաղէմ կայր ի գերութիւն նոցա: Զոր տեսեալ եւ լուեալ սուրբ վարդապետն Ազարիայ, որ էր յայնմ ժամանակի հայրապետ Սըսա, եւ փղձկայր ի սրտի իւրում եւ ոչ գիտէր, թէ զինչ արասցէ, եւ ըստ տըւջութենէ Հոգւոյն Սրբոյ էարկ զմտաւ ելանել յերկիրն Հայոց՝ առնուլ ողորմութիւն ըստ Պօղոսի, տանել եւ ազատել զԵրուսաղէմ ի յայլազգաց, եւ եկեալ եհաս քարոզութեամբ ի քաղաքս Բաղէշ, եւ տեսեալ զայս աստուածային տառս, զոր էր ժողովեալ սուրբ աւետարանիչն Ղուկաս ի Պօղոսէ, եւ մեկնեալ սուրբն Յոհան Ոսկեբերանն եւ սուրբ հայրն Եփրեմ, եւ ցանկացօղ եղեւ սմա եւ ետ եռափափաք սրտիւ գրել յիշատակ հոգւոյ իւրոյ եւ ծնօղաց իւրոց, հօրն՝ Պօղոսին, եւ մօրն՝ Օղլունփաշին, եւ եղբօրն՝ Եաղուպշին, հանգուցեալ եղբօրն՝ Փաշային, եւ Ալիջանին, եւ եղբօրորդոյն՝ Նազարին, Փաշային, Միրիպէկին, Պատիշտային եւ այլոցն: Որք հանդիպիք սըմա, յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերմէ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 204ա (գրչի) Արդ, վերջապէս ներթուահաշութեան յաբեթական տումարիս ՌՃԿԹ. (1720), յորում ամի վերանորոգումն շինուածոյ Սրբոյ Յարութեանն լեալ իւրաքանչիւրոց ազգաց քրիստոնէից: Եւս առաւել գեղեցկապէս վիճակս մերազնեայ շինեալ կերտեցաւ, եւ սիւնն քառանկիւնեայ հաստազեղուն եւ լայնատարած, որ իսկապէս խափանիչ էր խորանին առաջնոյն, բարձեալ եղեւ բազում ծախիւք եւ խոնճնատանջ աշխատութեամբ, ընդ սմին եւս ո՛չ սակաւ ջանիւ լայնացուցեալ եւ դիւրացուցեալ քարեայ զաստիճանսն սրբոյ վերնատանն: Այլ եւս աստանօր ի բաց թողումք զմանրամասնաբար պայծառացուցեալ տեղիսն մեր յիշատակել. թէ որպէս հողաբլուրն, որ հանդէպ կայր Սուրբ Լուսաւորչայ խորանին |204բ| ի ձախակողմն, եւ որպէ՞ս զերկու վերնատունսն նորապէս շինեալք եւ բովանդակ զեկեղեցին սպիտակացուցեալ, մանաւանդ զվերնատանն մերոյ՝ զպահարանն եւ զխցերն եւ զտնտեստունն, հանդերձ Սուրբ Յարութեան վերակացուի խըցիւն սալայարկ յօրինեալ: Ընդ սոցին եւս զղըբդոց եւ զասորոց վիճակսն ի մերս կողմն ունելով՝ բոլորովիմբ նորոգեցաք ի պետութեան ընտրեալ հովւապետին եւ երիցս երանեալ հայրապետի հոգեւոր պատրիարգին սուրբ քաղաքիս Երուսաղէմի՝ տեառն Գրիգորի աստուածաբանութեան վարդապետի, աշակերտի տեառն Վարդանա Բաղիշեցւոյ քաջ րաբունապետի՝ հանգուցելոյն ի Քրիստոս, եւ այսքան վերոգրեալքն եղեն աշխատութեամբ հարազատ եղբարց իմոց՝ վէքիլ Յովաննէս վարդապետի Երուսաղէմացւոյ եւ Պօղոս վարդապետի Վիզանդեցւոյ:
Արդ, եւ ես՝ լոկ անուամբ Աբրահամ պիտակս, աշակերտեալ տեառն ՅովսէփաԻզմիւռնոյ առաջնորդի, եւ իններորդ ամի առաջնորդութեանս իմոյ Թրակիոյ նահանգի, թէպէտ ի վաղուց հետէ փափաքէի գնալի ի սուրբ երկիրն աւետեաց՝ առ ի ուխտ եւ յերկրպագութիւն սրբոց տնօրինականացն եւ լուսաբուղխ գերեզմանին Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ: Սակայն եւս քան զեւս առաւել յայս ամի ստիպեալ յոյժ յոյժ ի վեհէն իմմէ վերոգրեցելւոյ՝ հարկեցայ չուս առնել վերակացութեամբ ընդ ուխտաւորօքն բիւզանդացւովք ի սուրբ քաղաքս Երուսաղէմ, յորում զվիճակսն մեր՝ Սրբոյ Յարութեանն Քրիստոսի ականատես լեալ, գեր քան զչափն գեղեցկացուցեալ, մանաւանդ զկնի Պասքային անդէն մնացեալ՝ հրամանաւ վեհիս, որ եւ ի գրատանն Սրբոյն Յակոբայ որոնեալ գտի զԳործոց մեկնիչս՝ ըստ վաղնչական փափաքանաց ցանկութեան սրտիս, արարեալ ի սրբոյն Յոհաննու Ոսկիաբանի եւ Եփրեմի Խորին Ասորւոյ սրբոց վարդապետաց: Որոյ արդարեւ ստացմանն կարի եռատենչ սիրով բաղձացօղ լեալ՝ ետու գաղափարեալ մեծաւ ծախիւք զնոյնն ձեռամբ տէր Խաչքօ Սիլէստրացւոյ եւ նախկին գրագրի սրբոյ Երուսաղէմիս, ի վայելումն անձինս անարժանի եւ ծնօղացս եւ ննջեցելոցս համայնից, զկնի անցման աստի կենացս՝ ընթերցողացդ եւ կամ օրինակողացդ զսա, աղաչեմ տալ զողորմիս, որ Տէր Աստուած ձեզ ողորմեսցի: Եւ եւս ի հայրապետութեան Սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի Տեառն Աստուածատուր |205ա| սրբազան կաթուղիկոսի, եւ ի պատրիարգութեան մեծ քաղաքին Կոստանդնուպօլսոյ Յովհաննիսի աստուածաբան վարդապետի Բաղիշեցւոյ: Եւ ի տասնեւեօթերորդի ամի օսմանցոց թագաւորութեանն սուլտան Ահմատի, եւ ի առաջներորդ ամի վերստին շինութեանն Սուրբ Աստուածածին եկեղեցւոյ Կոստանդինուպօլսոյ, որ ի թաղն Ղումղաբի, մեծի հրկիզմանէն այրեցեալ էր: Եւ դարձեալ՝ վերծանողքդ եւ վայելօ[ղ]քդ զսուրբ տառս, յիշեցէ՛ք միով Հայր մեղայիւ զիս՝ անշնորք կոչեցեալ Խաչքօ անարհեստ գրիչս, եւ զհանգուցեալ ծնողքն իմ՝ զՍտեփանն եւ զՍուլթանն, եւ զայլ միանգամայն մերձաւորքն իմ, եւ ջերմաջերմ սիրով ընթեռնլով զսա՝ ներումն շնորհեսջիք անշնորհութեան գրիս, որ մեծաւ աշխատութեամբ եւ եռատենջ ջանիւ զցայգ ընդ ցերեկ միաւորելով՝ գրեցի զպատուական գիրքս տեառն իմոյ տէր Աբրահամ վարդապետին, որոյ զկեանսն ընդ երկարութեամբ արասցէ բոլորն բոլորից, եւ ինձ՝ անշնորքիս, ընդ ծնօղօքս ողորմիս ասացողացդ ողորմեսցի ինքն՝ ողորմածն, յաւուր մեծի դատաստանի իւրում. ամէն: Հա՛յր մեր, որ յերկի[նս ես]՛՛:
2. 43ա(ստացողի) Զծրօղ եւ զստացող սուրբ տառիս՝ զտէր Աբրահամ վարդապետն Կրէտա<տա>ցի՝ զքաջն ի բանասիրացն յիշեա՛յ ի Քրիստոս, ո՛վ սուրբ բացայայտօղ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Զբ «Ի ՌՃՀԶ. (1727) թվն էկա ի Թէքիրտաղին եւ զայս գիրս գրեցի»:
ՆՇՈՒՄ՝ մանուշակագոյն շապիկի մէջքին փակցուած պիտակին՝ «Կիրակոս վարդապետի Մեկնութիւն գործոց առաքելոց, (1.), 180», Պհպ. Աա՝ «146/2971, ՌՃԿԹ.-1720 – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2972
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 210 (գրչի էջակալում՝ 1-419, որ է՝ 1ա-210ա). չգրուած՝ 210բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԷx8 (ԻԷ՝ 2): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ S: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (17x12,2): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 68ա): ՏՈՂ՝ 28-30: ԿԱԶՄ՝ տպարանային դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, Ա. փեղկի կենտրոնում՝ խաչելութիւն, Բ. փեղկի կենտրոնում Աստուածամայրը՝ մանուկ Յիսուսը գրկին, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա-Դ+Ե-Թ. չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագ, տակը՝ GFA եւ ոճաւորուած անընկալելի պատկեր:
Նմուշ 68ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, քերծուած, սուր գործիքով երկու տեղից ճեղքած, Պհպ. ԱԲ.՝ ստորին աջ անկիւնները պատռուած, լուսանցակողերը՝ գունաթափ, թ. 58-63՝ կարերը թուլացած, թ. 210՝ հիմքից մասամբ անջատ, գրադաշտի թթուայնութիւնը տեղ-տեղ բարձր, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-210ա Ի խնդրոյ Տեառն Ստեփանոսի՝ Սիւնեաց նահանգի վերադիտողի արարեալ հաւաքումն Մեկնութեան աստուածաբան մարգարէութեանն Եզեկիէլի՝ երջանիկ վարդապետին Եսայեայ՝ Հայկազեան տոհմէ. օգնեա՛ Հոգի Սուրբ:
Տե՛ս ձեռ. 1240, էջ 81ա-210բ: Ընծայական/1աբ: Յառաջաբան/1բ-4ա: ա/4բ-41ա: բ/41ա-59բ: գ/59բ-96բ: դ/96բ-106ա: ե/106ա-9ա: զ/109ա-20բ: է/121աբ: ը/121բ-35բ: թ/135բ-7ա: ժ/137ա: ժա/137աբ: ժբ/137բ-8ա: ժգ/138ա-40ա: ժդ/140ա-3ա: ժե/143ա-6բ: ժզ/147ա-8ա: ժէ/148ա-50ա: ժը/150ա-1բ: ժթ/151բ-2ա: ի/152ա-4ա: իա/154ա-5ա: իբ/155ա-6ա: իգ/156բ-9բ: իդ/159բ-63բ: իե/163բ-4բ: իզ/164բ-7բ: իէ/167բ-73բ: իը/173բ-5ա: իթ/175ա-8ա: լ/178ա-210ա: Վերջաբանութիւն/չիք: Թուղթ ընծայական/չիք: Պատասխանի/չիք:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Պհպ. Աա սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝ «Печ. Ахалцыхской градской полиции».
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Եսայի վարդապետի Մեկնութիւն Եզեկիէլի մարգարէութեանն (2.)», Պհպ. Աա՝ «150/2972, Հմր 187/84, ԺԸ. – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ կազմի Ա. փեղկի աստառին՝ «Մեզ ՃԾԸ. (158) /// (անընթ.) փոքր /// (անընթ.) կտաւին մօտ բաբանս եւ միք ՃԾԴ. (154) կտաւ թօփս տալոյ բաբային ձեռամբ բաբայն, Յակոբնին»: Պհպ. Աա՝ «Ծանիր, իմ սիրելի Խայչիկա Խայչատուր, յա[յ]տ լիցի գիտութիւն», Պհպ. Աբ՝ «Մրայփորց այրարի յաղագս ասորիկ ես՝ տիրա»:
2973
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 267 (գրչի էջակալում՝ Գ-Ժ, որ է՝ 4ա-7բ, 1-498, որ է՝ 8ա-265բ). չգրուած՝ 1ա-3բ, 266ա-7բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԳx12 (Ա, Է՝ 11, ԻԳ՝ 5): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «CN», «A»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,6x15,1: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17x10,3): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 5ա): ՏՈՂ՝ 26: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտով ցօղուած:
Նմուշ 5ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, թ. 1-60՝ մկնակեր, թ. 267՝ վնասուած, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր, թերթերին աղտոտուածութեան զանզան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-265բ [Ի խնդրոյ Տեառն Ստեփաննոսի Սիւնեաց նահանգին վերադիտողի, արարեալ Հաւաքումն մեկնութեան աստուածաբան մարգարէին Եզեկիէլի երջանիկ վարդապետին Եսայեայ, որ ի Հայկազեան տոհմէ, ի Նիճ գաւառէ]:
Տե՛ս ձեռ. 1240, էջ 81ա-210բ: Ա. Կանխաբանութիւն/4աբ: Յառաջաբան/5ա-7բ: ա/8ա-48բ: բ/48բ-71ա: գ/71ա-117ա: դ/117ա-28բ: ե/129ա-32ա: զ/132ա-47բ: է/147բ-8ա: ը/148ա-65բ: թ/165բ-7բ: ժ/167բ-8ա: ժա/168աբ: ժբ/168բ-9ա: ժգ/169բ-72ա: ժդ/172ա-6ա: ժե/176ա-81ա: ժզ/181ա-2բ: ժէ/182բ-5ա: ժը/185ա-7բ: ժթ/187բ-8ա: ի/188ա-91ա: իա/191ա-2բ: իբ/192բ-4ա: իգ/194ա-8բ: իդ/198բ-203բ: իե/203բ-5ա: իզ/205ա-9ա: իէ/209ա-17ա: իը/217ա-9բ: իթ/219բ-23բ: լ/223բ-62բ: Վերջաբանութիւն/չիք: Թուղթ ընծայական/չիք: Պատասխանի/չիք:
Բ. 263ա-5բ Սուղ ինչ բան յԵզեկիէլէ՝ Վարդանայ – [Ե]զեկիէլի տեսիլն, որ տեսանէր յաշխարհին քաղդէացւոց... եւ ձիթոյ լցեր զնոսա:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ասեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝ «Печ. Ахалцыхской градской полиции»:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին՝ «Եսայի վարդապետի Մեկնութիւն Եզեկիէլի մարգարէութեանն (3.)», 1ա՝ «151/2973, Հմր 190/36, ԺԸ. – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2974
ՆՈՐ ՋՈՒՂԱ |
ՌՄԻԲ. – 1773 |
ԳՐԻՉ՝ Գէորգ երէց: ՍՏԱՑՈՂ՝ Ստեփաննոս վարդապետ:
ԹԵՐԹ՝ 198 (գրչի էջակալում՝ Ա-ԳՃՁԷ, որ է՝ 1ա-194ա). չգրուած՝ 194ա-8բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԷx12 (Ժ՝ 8, ԺԱ՝ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «F A», զինանշան-շուշան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 20,8x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (16,8x12): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 82ա): ՏՈՂ՝ 28: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ կարմիր կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ+ԳԴ. սպիտակ չգրուած (Ա, ԳԴ) թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «M», եռամահիկ:
Նմուշ 82ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, նարնջի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-193բ Համառօտ ժողովումն մեկնութեան սուրբ մարգարէին Եսայեայ, ի լուսաւոր մեկնչացն տեառն Եփրեմի Խորին Ասորոյ, Յովհաննու Ոսկէբերանի, Կիւրղի Աղէքսանդրացւոյ, հրամանաւ տեառն Հայոց Հեթմոյ, արարեալ լուսաւոր վարդայպետին Գէորգեա: Օգնեայ ընդ գծօղս, սուրբ Երրորդութի՛ւն:
Տե՛ս ձեռ. 1208, 1ա-190բ: Նխ./1ա-3բ: ա-կզ/3բ-193ա:
Լս-ներում կան հեղինականիշ անուններ «Եփր» (Եփրեմ), «Յոհ» (Յովհան), «Սարգ.» (Սարգիս), «Եւգր» (Եվագր), «Կիւրղ» (Կիւրեղ), եւ վրիպակային ուղղումներ: Տպ տե՛ս Գէորգ Սկեւռացի (ԺԳ. դ.), Մեկնութիւն մարգարէութեանն Եսայեայ, բնագիրը՝ Յասմիկ Բադալեանի, խմբ.-բ՝ Գէորգ Տէր-Վարդանեանի, Էջմիածին, 2010:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆԳՐՉՈՒԹԵԱՆԺԱՄԱՆԱԿԻ
193բ Փառք եւ գոհութիւն Երրակի ինքնապատճառի Հօր եւ պատճառելւոյ Որդւոյ եւ գերալրականի բղխեցելոյ Հոգւոյն ճշմարտի. երեքանձնեայ եւ միակի աստուածութեանն նուիրական երգով մատուսցուք զօրհներգութիւնս եռատրականս եւ գոհութիւնս անհատականս ընդ վեցաչու սաւառնաթեւիցն եւ քառադիմի յառեցելոցն վերընծայիցի եւ մակաժամանիցի ըստ տասնեկի տեսակի բանականացս դասուց ընդ համահաղոյն իննակաց կաճառաց հանգունակցացն յընդ երրեակ երրակացն տրամատիցելոց տացուք փառս եւ մատուսցուք պատիւս, երկրպագութեամբ հանդերձ անպայման ամանակաւ եւ անըսպառ յաւիտենիւ. ամէն: Եւ արդ, մակագրեցաւ եւ օրինակեցաւ աստուածեան տառս, որ կոչի Մեկնիչ աստուածամաքուր Եսայեա մարգարէի գրոցն, ի յըստակ եւ ընտիր օրինակէ, ի վայելումն իմոյ՝ Բարաքիազի որդի Ստեփաննոս եւեթ վարդապետիս, եւ յիշատակ իմ եւ իմոյս ծնողաց եւ ընտանեացս, ի քաղաքիս Շօշ կոչեցելոյ, որ է Ասպահան, ի գեօղաքաղաքիս Նոր Ջուղա եւ ի թուաբերութեան յաբեթեանս տոհմի ՌՄԻԲ. (1773), եւ յունիս ամսոյ մուտն եղեւ աւարտ: Եւ արդ, որք հանդիպիք աստուածախօս մատենիս՝ ընթռնլով կամ օրինակելով, յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զվերոյ յիշեալ Ստեփաննոս մեղապարտ վարդապետս եւ զծնօղսն իմ, եւ ձեզ՝ յիշողացդ, վարձատրօղն ամենեցուն լիցի վարձահատուց եւ յիշեսցէ ի փառս իւր. ամէն: Հա՛յր մեր, որ յերկինսդ ես:
Յուսկ յետոյ ոչ ինչ ի յէսս համարեալ գծօղ աստուածախօս տառիս Սրբոյն Գէորգայ եկեղեցոյ սպասաւոր Գէորգ մեղսամած եւ անարդիւն էրէցս աղաչեմ միով Հայր մերիւ յիշել եւ ողորմի տալ, զի եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՅԵՏԱԳԱՅԻ
Պհպ. Բա (1831 թ., անարուեստ նոտրգիր) Ես՝ լուսարար Միքայէլ վարդապետս, ընձայեցի զայս գիրքս արժանապատիւ տէր Մկրտիչ խաչակիր շնորհափայլ քահանային, ի 14 հոկտեմբեր, 1831:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Գէորգ վարդապետի Մեկնութիւն Եսայեայ մարգարէութեանն, (2.)», Պհպ. Աա՝ «153/2974, ՌՄԻԲ.-1773 – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2975
ԺԷ. դար (1666ից առաջ) |
ԳՐԻՉ՝ Խաչատուր երէց: ՍՏԱՑՈՂ՝ Մինաս Բաբերդացի:
ԹԵՐԹ՝ 263. չգրուած՝ 263աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԱx12 (Ա 9, Ե, Թ, ԺԹ, ԻԲ 10, Ի 14, ԻԳ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (15x10): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 14ա): ՏՈՂ՝ 31: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի. դռնակով, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ կարմիր կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
Նմուշ 14ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Եսայի մարգարէ՝ 1բ: Կիսախորան՝ 2ա: Գոյներ՝ կարմիր, դեղին, կապոյտ, սեւ:
Տե՛ս Աստղիկ Գէորգեան, Անանուն հայ մանրանկարիչներ, Մատենագիտութիւն, IX-XVII դդ., Կահիրէ, 2005, էջ 498:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Ճաշոց: ԺԲ. դ.: Ա+Բ: Ստացուած 2 թերթի ընդերկայնակի եզրահատումով: Մագաղաթ (21x14,5), երկսիւն (19x12, 18x13,5), արեւելեան բոլորգիր (նմուշ՝ Բա), տող՝ 14, 20: Կարդալ՝ Աաբ՝ «Եւ ահա յառաջանայ քան զձեզ ի Գալիլեայ... ես ընդ ձեզ եմ զամենայն աւուրս, մինչեւ ի կատարած աշխարհի» [Մտթ., ԻԸ. 7-20]: Բաբ՝ «[Յայնժամ թող]եալ Յիսուսի զժողովուրդսն, եկն ի տուն... Դարձեալ՝ նման է արքայութիւն երկնից առն վաճառականի, որ խնդրիցէ մարգարիտս գեղեցիկս» [Մտթ., ԺԳ. 36-45]:
Նմուշ Բա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, Ա. փեղկի երեք գամերից երկուսն ընկած, դռնակը ծալուած, լուսանցակողերը՝ գունաթափ, Պհպ-ները կեղտոտուած, խունացած, կծկուած, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին՝ աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-262բ Համառօտ ժողովումն մեկնութեան սուրբ մարգարէին յԵսայեայ՝ ի լուսաւոր մեկնչացն տեառն Եփրեմի Խորին Ասորւոյ, Յոհաննու Ոսկեբերանի, Կիւրղի Աղէկսանդրացւոյ, հրամանաւ տեառն Հայոց Հեթմոյ՝ լուսաւոր վարդապետին Գէորգեայ արարեալ
– 262աբ Գլուխք Եսայեա մարգարէի՝ կարգաւ եւ թվով – Ա. Լո՛ւր, երկին, եւ ուկն դիր... ԽԸ. Այսպէս է Տէր երկինք աթոռ իմ են:
Տե՛ս ձեռ. 1208, 1ա-190բ: Նխ./2ա-4բ: ա-կզ/4բ-260ա:
Լս-ներում կան հեղինականիշ անուններ՝ «Եփր» (Եփրեմ), «Յոհ» (Յովհան), «Սարգ.» (Սարգիս), «Եւգր» (Եվագր), «Կիւրղ» (Կիւրեղ) եւ վրիպակների ուղղումներ:
Տպ. տե՛ս Գէորգ Սկեւռացի (ԺԳ. դ.), Մեկնութիւն մարգարէութեանն Եսայեայ, բնագիրը՝ Յասմիկ Բադալեանի, խմբ-թբ՝ Գէորգ Տէր-Վարդանեանի, Էջմիածին, 2010:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԸ. դ.
261բ Եւ ժամանակ մարգարէութեան Եսայեա իբրեւ ամք ՂԵ. (95) կամ աւելի. Առաջաբանութիւն – Հռչակաւորն ի մարգարէս Եսայիս ի յայտնի ժամանակի երեւեալ մարգարէ յԵրուսաղէմ... որ եւ աւարտէ զգիրս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
260բ (1298 թ.) Փա՜ռք անսկզբանն Հօր եւ անեղին եւ պատճառին բոլորիցս... Արդ, ես՝ վերջինս ի բանասիրաց (չշարունակուած):
Ծնթ. Սամասամբօրինակուածյիշ-ննէՀմր 4214 ձեռագրի (223աբ), որիցառնելով, տպուածէ՝ԺԳ. դ-իյիշ-ք, էջ832-3. նոյնյիշ-ննառկայէՍկեւռացուայսմեկնութեան 6 այլձեռագրումեւս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆԳՐՉՈՒԹԵԱՆԺԱՄԱՆԱԿԻ
260ա Զգծող սորա զԽաչատուր երէցս յիշեա՛:
261ա Յիշատակ է սուրբ մատեանս Բաբերդացի Մինաս վարդապետին, որ է Մեկնիչ յԵսայեայ մարգարէին, զոր եւ ստացեալ զսա ի վայելումն անձին իւրոյ, եւ հանդերձ՝ աշակերտաց իւրոց եւ մանկանց Սիովնի: Արդ, հայցեմ ի ձէնջ, ո՛վ պատահողք սուրբ մատենիս, յիշեսջիք ի մաքրափայլ աղօթս ձեր զիս՝ զՄինաս հուսկ վարդապետս, եւ զամենայն արեան առու մերձաւորքս, եւ լի բերանովք ողորմիս ասասջիք մեզ՝ մեղուցելոցս, եւ Աստուած ձեզ ողորմի իւր միւսանգամ գալստեանն. ամէն: Հայր մեր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 261ա (1666 թ., անարուեստ նոտրգիր) Յիշատակ է Մինաս վարդապետին Բաբերդացի ի ձեռն Պօղոս վարդապետին, որ էր հրաւիրակ հոգ[եւ]որ տեառնէ ի սուրբ Երուսաղէմ ի թվին ՌՃԺԵ.(1666):
2. Պհպ. Բա (ԺԸ. դ., անարուեստ նոտրգիր) Աստուած ողորմի Նաղաշին, իւրն եւ ծնողաց հոգւոյն, որ ետուր Զ. ղուռիշ ի դուռն Սուրբ Էջմիածնի:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Գէորգ վարդապետի Մեկնութիւն Եսայեայ մարգարէութեան, (4.)», 1ա՝ «155/2975, ՌՃԺԵ.-1666ից առաջ – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պհպ. Աա՝ «Աստուած իմ, դու ես Յիսուս Քրիստոս բարեխ[աւս]»: 261ա՝ Յիշատակարանի վերջին արտայայտութեան այլ ձեռքով կրկնած՝ «Արդ, ես վերջինս բ[անասիրաց]»:
2976
ՏԱԹԵ՞Ւ |
ՌՃՂ. – 1741 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Մեսրոպ քահանայ:
ԹԵՐԹ՝ 57: ՊՐԱԿ՝ Զ-Ժx12 (Ը՝ 14, Ժ՝ 7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 20,6x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (15,8x10,3. ստ. լս.՝ յիշագրեր: ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 37ա): ՏՈՂ՝ 33: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը եւ անկիւնները՝ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ կապոյտ թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ կապոյտ թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 37ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը՝ մաշուած, վնասուած, Ա-Ե. պրակներն ընկած, թերթերի հիմքերը կեղտոտուած, կան աղտոտուածութեան զանազան բծեր, վերջից նոյնպէ՞ս թերի՝ վերջին 57բ էջի ստ. լս-ում յիշագիր՝ «Յաղագս»:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-57բ Ծաղկաքաղ մեկնութիւն ի լուսաւոր բանից արդիւնական վարդապետի Յովհաննու Որոտնեցւոյ՝ հաւաքեալ աշխատասիրութեամբ Գրիգոր աշակերտ նորին
–1աբ Այս ինչ կայ ի գիրքս Եսայեայ մարգարէին – Ա. Տեսլեան մարգարէիցն (գոյ եւ ի ԺԴ. համարին)... Կ. Երկինք աթոռ իմ են, եւ վասն արուեստաւորաց, եւ վասն պատարագաց, եւ խաղաղութեան, իբրեւ զգետ, եւ գալստեանն Տեառն հրով, եւ անքուն որդանցն: Վերջ եղեւ ցանկս:
ա. 2ա Ա.[Տեսլեան մարգարէիցն] –Հարցումն. Զի՞նչ է, որ ասէ՝ Տեսիլ Եսայեայ: Պատասխանի. Զմարգարէութիւնն տեսիլ կոչէ... նոյնպէս եւ սիրտք մարգարէիցն զՀոգին Սուրբ ընկալեալ՝ յստակ տեսանէին զլինելոցն:
բ. 2աբ Բ.[Լո՛ւր, երկին, եւ ունկն դի՛ր, երկի՛ր]– Հց. Լո՛ւր, երկին, եւ ունկն դի՛ր, երկի՛ր: Պխ. Կերպարանք բանիցս նախ ցուցանէ զբարկութիւնն Աստուծոյ... եւ ոչ մատնի անվախճան տանջանացն:
գ. 2բ-3ա Գ.[Լուացարո՛ւք, սրբեցարո՛ւք] –Հց. Լուացարո՛ւք, սրբեցարո՛ւք: Պխ. Ասաց յառաջ քան զայս, թէ ոչ ներեցից մեղաց ձեր... վասն այնորիկ ի վերայ բերէ՝ ասելով. Փրկեցէ՛ք զրկեալն:
դ. 3աբ Դ. [Վասն իշխանաց եւ քաղաքաց] – Հց. Իշխանք ձեր գողակիցք են գողոց: Պխ. Նախ զայն ասէ, զի որք ընդ արծաթն պղինձ խառնեն... ապա երեւեցաւ տեսիլս այս:
ե. 3բ-4ա Ե. [Նստելոյն եւ փառացն Աստուծոյ] – Հց. Զի՞նչ է, որ ասէ Տէրն յաւիտենին...Պխ. Չեն հակառակք միմեանց... երրորդ՝ վկայութիւն հաստատ եւ անջրելի մերումս կրօնից դաւանելով զԱստուած երեք անձնաւորութիւն եւ մի տէրութիւն:
զ. 4ա-7ա Զ.[Կոյսն յղասցի եւ ծնցի] – Հց. Զի՞նչ է, որ ասէ՝ Ահա Կոյսն յղասցի եւ ծնցի որդի: Պխ. Զբանս զայս կամին հեռացուցանել... Արդ, եւ ես նախանձեցուցից զնոսա յազգ անպիտան:
է. 7ա Է.[Զի՞նչ է վհուկն եւ այլն] –Հց. Զի՞նչ է վհուկն եւ այլն, որ ասէ:Պխ.Ոմանք ասեն, թէ վհուկն հարցողքն են... աստ մարգարէս ասէ՝ Հապա նախ զայդ ա՛րբ:
ը. 7աբ Ը.[Լոյս որպէս զհուր եւ բան հակիրճ] – Հց. Զի՞նչ է, որ ասէ՝ Եղիցի լոյսն Իսրայելի իբրեւ զհուր... Պխ. Բանս այս զկորուստ զօրացն... եւ զանհաս խորհուրդն յայտնեաց տիեզերաց, այն է՝ բան հակիրճ եւ համառօտ:
թ. 7բ-10ա Թ.[Գաւազան, արմատ եւ ծաղիկ Քրիստոս] – Բղխեսցէ գաւազանն յարմատոյնՅեսսեա.ոմանք ասեն զբանս զայս վասն Եզեկիայ... յիշեա՛ զբան մարգարէիս, թէ՝ Առիւծ իբր զեզն յարդ կերիցէ:
ժ. 10ա Ժ. [Վասն բարկութեան աւուրն] – Զի ահաւասիկ հասեալ է օր Տեառն անբժշկելի, լի բարկութեամբ... երրորդ՝ զի պատւոյն հաւատան, իսկ տանջանացն՝ ոչ:
ժա. 10ա-1ա ԺԱ.[Վասն Արուսեկին անկեալ] – Զիա՞րդ անկաւ յերկնից արուսեակն... եւ նմանապէս զփոխարէնն հատուցանէ նոցա:
ժբ. 11ա-2ա ԺԲ.[Նստեալ ի թեթեւ ամպ, որ է կոյսն Մարիամ] – Հց. Ահաւասիկ, Տէր նստեալ ի վերայ թեթեւ ամպոյ, եկեսցէ... Պխ. Թեթեւ ամպ կոչէ զկոյսն Մարիամ Աստուածածինն... յորոց փրկեսցէ ամէնողորմ եւ բարերար Աստուածն մեր զամենայն հաւատացեալս անուան իւրոյ, միջնորդութեամբ մօր իւրոյ եւ կուսի. ամէն:
ժգ. 12ա-3բ ԺԳ.[Քուրձ զգեստի եւ մերկութեան մարգարէին] – Եւ ասէ Տէր ցԵսայի... իսկ Տեառն մերոյ Քրիստոսի մեզ խրատ ուղղութեան եւ առաքինութեան: Այսքան առ այս:
ժդ. 13բ ԺԴ.[Հեծեալս երկու եւ տեսիլս արաբացւոց] – Տեսի հեծեալս երկուս՝ հեծել մի իշոյ եւ հեծեալ մի ուղտու... եւ շարժէ ի դողումն եւ կափ եւ կափումն ատամանց:
ժե. 13բ-4բ ԺԵ.[Վասն վշտաց եւ մահու] – Որպէս ոմանք ի վիշտս պիտանիք լինին... եւ ի քեզ յուսա Տէր, նա պահէ զխաղաղութիւն աշխարհի:
ժզ. 14բ-5բ ԺԶ.[Հիմն եւ վէմ է Քրիստոս]– Ասէ Տէր՝ Ես դնեմ ի հիմունս Սիօնի վէմ... եւ երկրորդ՝ զի երկբայութիւն անկանի եւ կորնչի: Այսքան առ այս:
ժէ. 15բ-6բ ԺԷ.[Ոգի յիմարութեան եւ թուղթ կնքեալ եւ ապստամբ որդւոյ]– Հց. Զի՞նչ է, որ ասէ՝ Արբոյց ձեզ Տէր ոգի յիմարութեան... զի անդ ասաց՝ Ոչ ինեւ, եւ աստ, թէ՝ Ոչ իմով հոգով:
ժը. 16բ-7բ ԺԸ.Տեսիլ չորքոտանեաց յանապատի՝ ի նեղութեան եւ յանձկութեան– Այս երկրորդ հատորն է, ասէ... զի եւ Տէրն երանեաց ոչ միայն զսուրբն որդիւք, այլեւ սգաւորսն ի վերայ մեղաց:
ժթ. 17բ-9ա ԺԹ.Տէ՛ր, ողորմեա՛ց մեզ, զի ի Քեզ յուսացաք– Տե՛ս, զի չէ պարտ ողորմելոյն... եւ ուր պատուիրանաց պահպանութիւնք, անդ եւ ոչ յանցանք ինչ:
ի. 19ա Ի.[Զի՞նչ է՝ Գալարին երկինք, եւ սրտմտութիւնն Աստուծոյ] – Գալարին երկինք որպէս մաքաղաթ. ոչ ըստ ոմանց, թէ վարագոյր հաստատութեանցդ գալարին... աստ յայտնապէս զԵրրորդութիւնն ցուցանէ:
իա. 19աբԻԱ. [Անապատ ծարաւի]– Ուրա՛խ լեր, անապատ ծարաւի, եւ ցնծասցէ անապատն... այսպէս եւ եկեղեցիքս, որ ամուլ սկնդուկ էր, եղեւ բազումորդի:
իբ. 19բ-20ա ԻԲ.[Հատուցանէ դատաստան]– Հց. Զի՞նչ է, որ ասէ՝ Ահաւասիկ Աստուած մեր հատուցանէ դատաստան եւ հատուսցէ... եւ հնձեցէ՛ք զպտուղ կենաց:
իգ. 20ա-1բ ԻԳ.[Վասն Եզեկիայի բազում բանք]– Հց. Վասն է՞ր, յորժամ աղօթէր Եզեկիայ... զի ոչ խնդրեաց վասն նոցա:
իդ. 21բ-2ա ԻԴ.Ձայն բարբառոյ յանապատի – Հաստատութիւն է դարձի նոցա ի գերութենէն... գոգջի՛ր, այսինքն՝ ասասջի՛ր:
իե. 22ա-3ա ԻԵ.Ամենայն մարմին խոտ է, եւ ամենայն փառք մարդոյ՝ իբրեւ զծաղիկ խոտոյ – Վասն է՞ր խոտ... գրեալ եւ այսպէս վասն հօտի եւ խոտոյ ի Կորնթացւոց Ա. թուղթն:
իզ. 23ա-4ա ԻԶ.Ո՞ չափեաց ափով զջուրս եւ կշռեաց զլերինս – Ընդէ՞ր ոչ ասաց, թէ արար... եւ ոչ զբարի գործեաց:
իէ. 24աբ ԻԷ.[Նկարեալ պատկերեաց]–Արդ, ո՞ւմ նմանեցուցիք զՏէր... եւ զայլ պատկերս անարգեմք, եթէ՛ մարդկան եւ եթէ՛ դիւաց: Այսքան առ այս:
իը. 24բ-5ա ԻԸ.[Յեղելոց զԱստուած ճանաչել] – Եւ աստի յառաջ յեղելոց իրաց զԱստուած ի ծանօթութիւն ածէ... եւ դեռեւս լոյս ոչ գոյր:
իթ. 25աբ ԻԹ.[Ուղիղ է ձեւ մարդոյ եւ վասն զօրութեանն Աստուծոյ...] – Համբարձէ՛ք ի բարձունս զաչս ձեր... եւ առ ոմանս են զօրաւորք:
լ. 25բ Լ.Զի՞նչ է յաւիտենականն եւ մշտնջենաւորն – Պխ. Յաւիտենական է անսկիզբն եւ անվախճանն... սկսեալն եւ անվախճանն՝ որպէս հրեշտակք եւ հոգիք մարդկան:
լա. 25բ ԼԱ.[Զարթոյց զարդարութիւնն] – Ո՞ զարթոյց յարեւելից զարդարութիւն եւ կոչեաց զնա... զի խոնարհեալք էին եւ սակաւաւորք:
լբ. 25բ-6ա ԼԲ.[Գետք են մարգարէքն, եւ աղբեւր՝ առաքեալքն] – Բացից գետս ի վերայ լերանց... հինգերորդ՝ գետք եւ աղբերք ի միասին խառնեն. այսպէս եւ Հին եւ Նոր կտակարանք այժմ ի մեր եկեղեցի:
լգ. 26աբ ԼԳ.[Մայրից եւ կռոց] – Իսկ մայրն եւ տօսախն եւ այլն, զոր յիշէ թուով, Ժ. են... ի շարժմանէ աստեղաց զլինելոցսն ասեն:
լդ. 26բ-7բ ԼԴ.Յակոբ ծառայ իմ, [եւ վասն անուանն Քրիստոսի եւ դատաստանի] – Ո՞ւմ կատարեն զայս բանս հրէայքն... առն ոչ է պարտ ծածկել զգլուխն իւր, զի փառք է Աստուծոյ:
լե. 27բ-8բ ԼԵ.Օրհնեցէ՛ք զԱստուած օրհնութիւն նոր– Հրէայքն յետ դարձին իբր յարութեանն ասէին... սակայն հոգին ի նմա մեռեալ է՝ լի դառնութեամբ:
լզ. 28բ-9ա ԼԶ.Գիտասջի՛ք եւ հաւատասջի՛ք, թէ ես եմ Աստուած: Վասն Գ. պատճառի գերազանց է հաւատն՝ քան զիմաստն–Նախ՝ զի իմաստքն զերեւելիս քննէ... եւ թէ ոչ ընդունիմ ի Տեառնէ քումմէ եւ ոչ ի հօտից քոց նոխազս եւ այլն:
լէ. 29ա-30ա ԼԷ.[Ամպ եւ մեղքն. եւ՝ ասա՛ դու զանօրէնութիւնս քո] – Ես եմ, որ ջնջեմ իբրեւ զամպ... զի ընդ ասելն զմեղս, արդարանայ մարդն:
լը. 30աբ ԼԸ.Մինն ասիցէ՝ Աստուծոյ եմ ես – Այսինքն՝ ընդունի Աստուծոյ, եւ հաշիւ նորա իսրայէլացիքն են... եւ վերջինն՝ Ճ.աւոր, որք կատարեալքն են:
լթ. 30բ-1ա ԼԹ.[Զանազանութիւն Աստուծոյ ճշմարտի եւ կռոցն] ՛– Եւ գիտելի է, զի անթիւ զանազանութիւն գոյ ի մէջ... եւ դնիցէք ի գետինն, ոչ շարժեսցեն: Այսքան առ այս:
խ. 31ա. Խ.[Օծեալ կոչի Կիւրոս] – Այսպէս ասէ Տէր ցօծեալ ցԿիւրոս... զի հեզ էր Կիւրոս եւ խաղաղարար, եւ անկաշառ եւ այլն:
խա. 31աբ ԽԱ.[Դրունք պղնձի եւ թէ՝ Ես հաստատեցի զլոյս եւ զխաւար] – Զդրունս պղնծիս խորտակեցից... եւ ոչ գոյ այլ Աստուած, բաց ի քէն:
խբ. 31բ-3ա ԽԲ.[Վասն երդման, եւ ոչ գոյ ուրախութիւն ամբարշտացն] – Յանձն իմ երդնում, ասէ, թէ որ ինչ ելանէ ի բերանոյ իմոյ, արդարութիւն է... եւ զանհաւատս ընդ մէջ կոտորեսցէ:
խգ. 33աբ ԽԳ.[Բերան որպէս սուսեր եւ որպէս նետ] – Այլ եւ սուսեր է բանք մարգարէիցն... նոյնպէս եւ յամենայն ժամանակի հաւատով խնդրողացն: Այսքան առ այս:
խդ. 33բ-4ա ԽԴ.[Ընդունելոյ ժամանակն] – Տէր, Տէր առաքեաց զիս եւ Հոգի նորա: Տե՛ս եւ ի միտ ա՛ռ, զի Հոգին Սուրբ ի Հօրէ... կամ թէ՝ որպէս լուծան մարմինք նոցա:
խե. 34աբ ԽԵ.[Մարմինն է հանդերձ. վասն մահու] – Իսկ որ ասէ՝ Ահաւասիկ դուք ամենեքեան իբրեւ զձորձս հնասջիք... այլ ես ասեմ ձեզ զայս ինչ:
խզ. 34բ-5ա ԽԶ.[Երկինք՝ որպէս ծուխ, եւ երկիրս՝ որպէս ձորձ] – Երկինք իբրեւ զծուխ հաստատեալ են... եւ ոչ ինչ տանել կարող եմք, ասէ:
խէ. 35ա-6բ ԽԷ.[Վասն նախատանաց...] – Հց. Աստ ասէ՝ Մի՛ երկնչիք ի նախատանաց... կամ զի այլակերպէ հանապազ զծնեալս աւազանաւն ի կերպ որդեգրութեանն Աստուծոյ:
խը. 36բ-40բ ԽԸ.[Տէր, ո՞ հաւատաց լրոյ խաչի, թաղման, արմատ եւ ոչխար] – Տէ՛ր, ո՞ հաւատաց լրոյ մերում, եւ բազուկ Տեառն ո՞ւմ յայտնեցաւ... մարգարէս ձայնէ բարբառ ուրախութեան յեկեղեցիս հեթանոսաց:
խթ. 40բ-1ա ԽԹ.Ուրա՛խ լեր, ամուլ – Որ յաւուրցն աշխարհի մինչեւ ցայժմ ոչ ծնար... զի աւերեալ էր ի բարի գործոց:
ծ. 41ա-2ա Ծ.[Հիմունք, դրունք եւ ակունք] –Ահաւասիկ, պատրաստեմ կարկեհան զքարինս քո... զոր ոչ միայն Դաւթի, այլ եւ ամբողջ աշխարհի սրբութիւն եղեւ:
ծա. 42աբ ԾԱ.Խնդրեցէ՛ք զՏէր – Եւ այժմ գտանիցէք զնա... որպէս ասէ ոմն, թէ՝ Ըստ իշխանի քաղաքին եւ պաշտօնեայք նորա, եւ ոչ միայն առ քաղաքս, այլ եւ առ մեր խորհուրդս:
ծբ. 42բ-4բ ԾԲ.[Զգուշ կացէ՛ք իրաւանց] – Այսպէս ասէ Տէր՝ Զգուշ կացէ՛ք իրաւանց եւ գործեցէ՛ք զարդարութիւն... այլ խնայեմ, զի իմ են ստեղծուածք:
ծգ. 44բ-5ա ԾԳ.Անօրէնք իբրեւ զծով ծփեսցեն եւ հանգիստ մի՛ գտցեն – Բանս այս ի վերայ ամենայն անօրինաց համեմատի բազում օրինակաւ... ընդդէմ նոցա ամենայն կերպիւ արդարոցն խաղաղութիւն եւ հանգիստ: Այսքան առ այս:
ծդ. 45ա-8ա ԾԴ.Գոչեա՛ զօրութեամբ. [Վասն պահոց եւ ողորմութեան, մեծատանց եւ աղքատաց] – Գոչեա՛ զօրութեամբ եւ մի՛ խնայեր... եւ ունիմք հանապազ ի բերան մեք եւ զաւակ մեր ազգէ յազգ, մինչեւ յաւիտեանս:
ծե. 48ա-50ա ԾԵ.Լուսաւորեա՛, Երուսաղէմ. լոյս կոչի Քրիստոս. եւ վասն խոտից եւ ուղտից եւ կաթողիկէ եկեղեցւոյ – Լուսաւորեա՛ց, լուսաւորեա՛ց, Երուսաղէ՛մ, զի հասեալ է լոյս քո... եւ զայլսն իւրաքանչիւր ժամու կոչէ:
ծզ. 50ա-1ա ԾԶ.Հոգի Տեառն ի վերայ իմ, այսինքն՝ մարմնաւորութեանս– Տե՛ս զԵրրորդութեանն յայտնութիւն... եւ ի խոտորելն մեք ո[ւ]տեմք զերդումն, եւ ո՛չ նա:
ծէ. 51ա-3ա ԾԷ.[Որ դիմեալ գայ յԵդովմայ. Վասն համբարձման] – Իսկ այս ո՞վ է, որ դիմեալ գայ յԵդովմայ: Բանս այս նախ յարմարի ի վերայ եդովմայեցւոցն... վասն այսորիկ զողորմութիւնս Տեառն յիշեմք:
ծը. 53աբ ԾԸ.[Միշտ բարերար է Աստուած. եւ ձգել ձեռինն] – Հց. Ասէ մարգարէս՝ Տէ՛ր, դատաւոր բարերար: Այլ արդ տեսանեմք ոչ միայն բարիս... եւ զայլս քարկոծեցին եւ զայլսն այլապէս:
ծթ. 53բ-4բ ԾԹ.[Ճիռ ի մէջ ողկուզաց. եւ եղիցի երկինք եւ երկիր նոր] – Այսպէս ասէ Տէր՝ Զոր օրինակ, եթէ երեւեսցի ճիռ ի մէջ ողկուզաց... եւ այլքն ամենայն մեծամեծ խորհուրդք, որ յաւանդեալ են յեկեղեցի:
կ. 54բ-7բ Կ.Այսպէս ասէ Տէր՝Երկինք աթոռ իմ են, եւ երկիրս՝ պատուանդան ոտից իմոց. որպիսի՞ տուն շինեցիք ինձ. եւ այլն – Պխ. Է բանս այնմ, որ ասէին՝ Զսրբութիւնն շինեցին հարքն մեր, եւ դու աւերեցեր... յորմէ զերծուսցէ զմեզ ողորմածն բնութեանս մերում Քրիստոս Աստուած, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
– 57բ [Յիշատակարան հեղինակի]Գրիգոր Տաթեւացու յիշատակարանն է. Արդ, ես՝ վերջինս սպասաւորաց բանի Գրիգոր քահանայ, ժողովեցի զծաղկաքաղս Մեկնութիւն սակաւուք մարգարէին Եսայեայ ի լուսաւոր բանից տեառն իմոյ եւ վարժապետին Յօհաննու Որոտնեցւոյ, որոյ յիշատակն օրհնութեամբ եղիցի անզրաւ կենօք: Արդ, պիտանութիւն սորա է ի բեմասացութիւնս եւ ի քարոզս բանի եւ ի կարգս զրուցաց: Զի թէ իցէ ինչ ըստ ձերումդ ախորժակաց Տեառն շնորհք, իսկ զպակասն մերում տկարութեանս ներել աղաչեմ: Որ եւ մարդասիրեալ եղբայրական խնամօք կաթիլ մի ի ցօղոյ աղօթից ձեր իջցէ յոսկերս իմ եւ լուասցէ զբազմաշարաւ ապականութիւն հոգւոյ եւ մարմնոյ իմոյ, եւ զծնողացն իմ՝ զներելիսն եւ զմահացուսն: Եւ ձեզ՝ յիշողացդ, եւ մեզ՝ յուսացելոցս, առհասարակ վայելեսցի յոյս հանդերձեալ փառացն ի Քրիստոս Յիսուս՝ ի Տէր, առ որ աղերսեմ՝ որ ընդօրինակէք, գրեսջիք եւ զսակաւ յիշատակս մեր, զի եւ դուք գրեսջիք ի դպրութիւն կենացն. ամէն:
Ծնթ. Զգալիօրէն տարբերւում է 1131 ձեռագրի (2ա-34բ) բնագրից: Գրիգոր Տաթեւացու Եսայեայ այսմեկնութիւննարտայայտուածչէհետեւեալգրքում. Եզնիկեպս. Պետրոսեան, ԱրմէնՏէր-Ստեփանեան, Սուրբգրքիհայերէնմեկնութիւններիմատենագիտութիւն, Երեւան, 2002:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆԳՐՉՈՒԹԵԱՆԺԱՄԱՆԱԿԻ
57բ Յիշատակարան գրոյս գծագրողի՝ նուաստՄեսրոպի – Աւարտեցաւ քաղուածս Եսայեայ մարգարէին ի հայրապետութեան տեառն Ղազարու ամենայն Հայոց կաթուղիկոսի եւ առաջնորդութեան Սուրբ ԱթոռոյսՏաթեւուՅովհաննէս վարդապետին, որ ի նոյն գեղջէն Տաթեւու, եւ ի թուականութեանս մերում՝ հայոց ՌՃՂ. (1741), նամսեաննապրիլի, ձեռամբ մեղսամած Մեսրոպի անարժան քահանայի եւ կրօնաւորի, որ եւ մաղթեմ առ յապա պատահողացդ այսմ տառի՝ թէ՛ ընթեռնուք եւ թէ՛ ընդօրինակէք, մէկ Հայր մերոյիւք յիշեցէ՛ք զբազմամեղ հեգ Մեսրոպս՝ հանդերձ ծնողօք, որ յոյժ աշխատանօք գրեցի առ ի յիշատակ հիգոյս, եւ դուք՝ յիշողքդ, յիշեալ լիջիք առաջի Քրիստոսի. ամէն: Հայր մեր, որ յերկինս ես, սուրբ եղիցի անուն քո, եկեսցէ արքայութիւն քո, եղի՛՛:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. Պհպ. Բա (1833թ., շղագիր) 1833. ի Մսուրայ դպիր է գնեալ:
2. Պհպ. Աա (1834թ., շղագիր) 1834 ամի, ի մարտ ամսոյ է ըԶմիւրունցոյի Մսուրայ Գրիգորեանէ գնեալ:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Գրիգորի Տաթեւացւոյ «Մեկնութիւն Եսայեայ մարգարէութեան», Պհպ. Աա՝ «157/2976, ԺԸ. դ., ՌՃՂ.-1741 – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պհպ. Աբ՝ «եմսէթ», Պհպ. Բա՝ «503, 25, լ ի»:
2977
|
ՌՄԼԱ. – 1782-ից յետոյ |
ԳՐԻՉ՝ հեղինակը: ՍՏԱՑՈՂ՝ Աբրահամ վարդապետ:
ԹԵՐԹ՝ 303 (գրչի էջակալում՝ 1-616, որ է՝ 3ա-301բ). չգրուած՝ 1աբ, 2բ, 15բ, 288բ, 302ա-3բ: ՊՐԱԿ՝ 1+Ա-ԼԸx8 (Բ՝ 6, ԺԶ՝ 7)+1: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ երկու լայնեզր գլխարկ, կենտրոնում՝ քառաթերթ ծաղիկ, «Lastello!»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,5x15,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (2ա-282բ՝ 17x11,5), երկսիւն (թ. 283ա-288ա՝ 18x11,6): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 5ա): ՏՈՂ՝ 25-28: ԿԱԶՄ՝ բաց շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ դեղին:
Նմուշ 5ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, վնասուած, լուսանցակողերը կեղտոտուած, թ. 237՝ մէջտեղում պատռուածք-անցք, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր՝ գրադաշտը գունափոխուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-282բ Գիրք մեկնութեան Երգոց երգոյն Սողոմօնի արքային Իսրայէլի՝ հաւաքեալ ի Յակոբայ իբրու վարդապետէ Կարնեցւոյ Սիմոնեան, ըստ մասին ի Սուրբ Էջմիածին եւ ըստ մասին՝ յԱրզրում, ի խնդրոյ տեառն Աբրահամու իմաստնապերճ վարդապետի եւ հռչակաւոր արքեպիսկոպոսին Զմիւռնոյ վայելչազարդ մայրաքաղաքի, արդէն ի Տէր հանգուցելոյ: Ի գերապայծառ հայրապետութեան ազգիս հայոց ի լուսանկարն Սուրբ Էջմիածին տեառն Ղուկասու սրբազան կաթուղիկոսի եւ երջանիկ հայրապետի, յորոյ աւուրս յանկ ելեալ աւարտեցաւ ի թուականութեանս Արամեանս տոհմի ի ՌՄԼԱ. (1782), յամսեանն սեպտեմբերի
Տե՛ս ձեռ. 1162, 2ա-216ա: Յիշ. հեղ./չիք: Յռջբ./3ա-6բ: Մեկնութիւն մակագրութեան Երգ երգոց անուանեալ բանիցն Սօղօմոնի/7ա-15ա: [Նախադրութիւն]/16ա: ա/16ա-92ա: [Նախադրութիւն]/92աբ:բ/92բ-137ա: [Նախադրութիւն]/137աբ: գ/137բ-60բ: [Նախադրութիւն]/160բ: դ/160բ-91ա: [Նախադրութիւն]/191աբ: ե/191բ-217ա: [Նախադրութիւն]/217աբ: զ/217բ-37ա: [Նախադրութիւն]/237աբ: է/237բ-57ա: [Նախադրութիւն]/257աբ: ը/257բ- 78ա: թ/[Մեկնութիւն Երգ երգոց անուանեալ բանիցն Սողոմօնի վերջին փոքր գլխոյն]/278բ-82ա: Յիշ. հեղ./չիք: Ցանկ/չիք: Հմմտ. ձեռ. 1164:
Բ. 283ա-8ա [Երգ երգոց, որ է Օրհնութիւն օրհնութեանց՝ ասացեալ Սողոմոնի արքայի Իսրայէլի] – Գլուխ առաջին. Հարսն ասէ՝ Համբուրեսցէ զիս ի համբուրից... Գլուխ ութերորդ. Ո՞ տացէ քեզ... զի այսպէս ունէր:
Գ. 289ա-301բ [Ցանկ սուրբգրական վկայակոչութեանցն] – Դատաւորաց, Գլուխ, համար, [երես]. Գ. 3... Ա. Կորնթացւոց, ԺԴ. 15:
Ծնթ. Ցանկը եռասիւն է, առաջին սիւնակում գրուած են գրքերի գլխահամարները, երկրորդում՝ տնահամարները, երրորդում՝ պէտք է լինէին ներկայ ձեռագրի էջահամարը, սակայն այս սիւնեակն ընդհանրապէս լրացուած չէ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս Տիտղ.՝ 2ա:
282ա Եւ արդ, մինչ ցայս վայր եւ մեք ժողովեալ հաւաքեցաք զմեկնութիւն սորին, որքան եւ մերս կարն եբեր, բայց զսրբագրութիւն սորին յանձնեմ ամենակալ թագաւորին երկնի եւ երկրի, քանզի ընդ ծերութեանս եւ տկարութիւն խառնեալ՝ չտայ թոյլ բանալ աչացս, այլ եթէ Տէր կամեսցի եւ տայցէ առողջութիւն, յայնժամ վերստին դառնամ ի սկզբանէ մինչ ցաւարտ նորապէս սրբագրել, ապա եթէ կոչնատէրն ստիպեսցէ, յայնժամ թողում զայն հարազատ եղբարց իմոց՝ ուղղափառ վարդապետաց մերոյս եկեղեցւոյ հաւատարիմ եղելոցն՝ առ ի սրբագրել, բայց ոչ այնպէս, զի բան ինչ բարձցէ ի միջոյն կամ աւելորդ բան ինչ խառնեսցէ ի նա, այլ ըստ արհեստին ուղղեսցէ բանից եւ բառից ետ եւ յառաջ դրութիւնն մեկ|282բ|նեսցէ, եւ նախադրութեանց զաւելին բարձցէ եւ զպակասն լցուսցէ՝ ըստ պահանջման տեղւոյն: Այսքան միայն խնդրեմ, եւ թէ քան զայս աւելի առնել ժպրհեսցէ, յայնժամ առաջ[ի] ահաւոր ատենի անաչառ դատաւորին զձեռս իմ արկանեմ զօձիս նորին եւ խնդրեմ զիրաւունս:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա՝ սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝ «Печ. Ахалцыхской градской полиции»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Յակոբ վարդապետի Սիմէօնեան Կարնեցւոյ Մեկնութիւն Երգոց երգոյն (1)», 1ա՝ «161/2977, Հմր 162/43., ԺԹ. դ. – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2978
ԺԸ. դար (1749ից յետոյ)* |
ԹԵՐԹ՝ 35 (գրչի էջակալում՝ 3-5, որ է՝ 1ա-2ա). չգրուած՝ 35բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Գx12 (Ա, Գ՝ 11)+1: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. «MOFEH», լատինատառ անընկալելի գրութիւն, «1749», խաչապսակ ոճաւոր շրջանակ, մէջը՝ ինչ ո» կենդանու անընկալելի պատկեր: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,5x16,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (1ա-23ա, 32ա-4բ՝ 17,8x11), միասիւն (23բ-32ա՝ 17,8x11,3): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 9ա): ՏՈՂ՝ 31: ԿԱԶՄ՝ ծաղկազարդ դրոշմուած թուղթ, հէնքը՝ բաց շագանակագոյն, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա, սպիտակ թուղթ, մասն կազմաստառի, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. «OM, MFDM»):
Նմուշ 9ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի թուղթը մաշուած, կեղտոտուած, Պհպ. Ա., թ. 1, 35՝ հիմքից մասամբ անջատ, թերթերին խոնաւութեան եւ աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
* Ձեռագրիս ժամանակի համար տե՛ս Նիւթ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-34բ. Հոգեպայծառ եւ տիեզերալոյս վարդապետին Գրիգորի Նիւսացոյ [=Վարդանայ Արեւելցւոյ] արարեալ Պարզութիւնն Երգոց երգոյն ի յոյսն Քրիստոս
Տե՛ս ձեռ. 1141, էջ 308բ-27բ: Յռջբ./1ա-2բ: Մեկնութիւն/2բ-34ա: Յիշ. հեղինակի/34աբ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 35ա (1812 թ., շղագիր) Ի վաղուց ստացեալ զսա՝ ի սարկաւագութեանն, Զաքարիա եպիսկոպոսի յՕշականցւոյ եւ ընդ այլ գրեանցն ի քանի ամս անհետացեալ յիւրմէ վասն դառնութեան ժամանակին, այժմ՝ ի ՌՄԿԱ.(1812) թուին եւ յուլի[սի] Ժ. եղբայր ոմն կրօնաւոր դարձոյց զսա յինքն՝ իբր յիշատակ եւ պարգեւ, որում Տէր լիցի վարձահատոյց եւ օժանդակ, յամենայն գործս իւր բարիս. ամէն:
2. 35ա (1819 թ., շղագիր) Գրքոյկս այս է Զաքարիայ արքեպիսկոպոսին, որ էր այր հմուտ Հին եւ Նոր Կտակարանաց, նա եւ բուն իմաստութեան. իսկ երանելիս այս՝ թէ որպէս բարի եւ բազմաց ըղձալի մահուամբ որոշեցաւ յաշխարհէս յայսմանէ, որ ոչ կարեմ ճառել. յայտ յանդիման ամենեցուն հրաժարական ողջոյն ի բերանն իւր՝ նման Յոհանու աւետարանչին: Տէր Յի-սո՛ւս՝ միածին Որդի՛ Աստուծոյ, բարեխօսութեամբ անարատ ծնողիդ, եթէ մարթ է, ամենայն քրիստոնէից այսպիսի բարի մահուամբ արժանացո,՛ եւսգծուծ եւ փցուն Գրիգոր լոկ անուամբ կոչեալ կնկղաւոր ծառայ սրբազան առաքելոյն Թովմայի եւ երբեմն միաբան Սուրբ Էջմիածնայ. եւ էր թիւն 1819 եւ մարտի 4ին, Մեծի Պահոց երրորդ կիւրակէին՝ Անառակին երեքշաբաթ օրն: Յիշօղն մեղաւորացս յիշեալ լիցի մեծի ատեանն Քրիստոսի:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Մեկնութիւն Երգոց երգոյն», Պհպ. Աա՝ «162/2978, ԺԸ. դ. – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝Պհպ.Աա՝ «Ո՛վ մահացու մարմին վիրալից, /զիա՞րդ տքնիս դու ի կեանս վշտալից»:«Ի ժամանակըս տիրացուի ծերութեանն եւ ջ[ա]հելութեանն ընալաւ ջահելութիւնն», «աբգդ, աբգ, աբգդե, աբգդ, աբ, ի թիւն ի 12, 12», 1ա՝ «Այգու, ա»: 5ա՝ «Հոգի Աստուծոյ, Աստուած»:34բ՝ «Զարարիչն, փառք, րտ, աբգ»: 35ա՝ «Տիրացու Ստեփան, աբգ»:
2979
[ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ] |
ՌՄԺԳ. – 1764 |
ԾԱՂԿՈՂ՝ Սարգիս:
ԹԵՐԹ՝ 465 (գրչի էջակալում՝ 4-900, որ է՝ 5ա-464բ). չգրուած՝ 1աբ, 2բ, 3բ, 4բ, 13ա, 27բ, 78բ, 94բ, 117աբ, 133ա, 226ա, 246բ, 306ա, 316ա, 323ա, 343ա, 362ա, 388ա, 453ա, 464բ-5բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԼԷx12 (Ա, ԺԲ՝ 17, Դ՝ 16, Թ, ԺԱ, ԺԸ, ԻԴ, ԻԵ, ԻԶ, ԻԷ, ԻԹ, ԼԱ, ԼԶ՝ 13, ԼԷ՝ 3 (ԻԴ-ԻԵ-ի միջեւ՝ պրակից դուրս մէկ թերթ), ԼԳ՝ 18): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. եռամահիկ, թագով պսակուած «FA»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,5x16,4: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17x11,4. ստ. լս.՝ յիշագրեր): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 84ա): ՏՈՂ՝ 28: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ կարմրաւուն կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ դեղին՝ կարմիրով ցօղուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ ծաղկաթուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 84ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – 2ա՝ Սբ. Թադէոս եւ Բարդուղիմէոս առաքեալներ, Մեսրոպ Մաշտոց եւ Յակոբ Նալեան: Խորան՝ 3ա (վերեւի անկիւններում՝ մէկական հրեշտակ): Կիսախորան՝ 5ա: Զարդագիր՝ թռչնագիր (5ա), կենդանագիր (463ա): Գոյներ՝ դեղին, կարմիր, սեւ, կանաչ, կապոյտ, դարչնագոյն, սպիտակ, նարնջի, մանուշակագոյն:
– տպագիր գրքից առած նկարներ՝ փակցուած ձեռագրիս թերթերին. լատիներէն մակագրութիւններով, որոնց մի մասն ունի հայերէն թարգմանութիւններ. 13բ՝ Regina Martyrum (Թագուհի մարտիրոսաց, Իջեցումն ի խաչէ): Purpura indumentum ejus de San: guine Sanctorum et de Sanguine Martyrum (Iesu. Ap. 17): 133բ՝ Virgo Fidelis (Կոյս հաւատարիմ). Efto fidelis usque admortem (Ap. 2). 145բ՝ Mater Salvatoris (Մայր Կեցուցչին, Մայր Յարուցելոյն). Pariet Filium, et vocabis nomen ejus lefum. 163ա՝ Virgo Clemens (Կոյս բարեգութ). լատիներէն մակագրութիւնը եզրահատուած: 175բ՝ (Մայր ըսքանչելի) Mater Admirabilis. լատիներէն մակագրութիւնը՝ եզրահատուած: 198բ՝ Regina Virginum (Թագուհի կուսանաց). Sequuntur agnum, quocunque ierit, Virgines enim funt. (Apoc. 14). 226բ՝ Vas Honorabile (Անօթ պատուելի). Vas admirabile, opus Excelsi (Eccli. 43). 291բ՝ Regina Patriarcharum (Թագուհի նահապետաց). Hi Pgtriarchae et cognationum Principes, qui habitaverunt in Ierusalem (Paral. 8). 306բ՝ Agnus Dei qui Tollis Peccata mundi (Գառն Աստուծոյ, որ բառնաս զմեղս աշխարհի). Deus mifere atur noftri et Benedicat nobis – Աստուած ողորմեա՛ մեզ եւ օրհնեա՛ զմեզ (Ps. 66). 316բ՝ Virgo Pradicanda (Կոյս քարոզելի). Non recedat laus de ore hominum (Iudith. 13). 323բ՝ Christe exaudi nos (Քրիստո՛ս, յար լո՛ւր մեզ). Exaudivit me Dominus (Deut. 9). 336բ՝ Virgo Veneranda (Կոյս գերյարգելի). Beatam me dicent omnes generationes. 343բ՝ Mater Creatoris (Մայր արարչին). Qui creavitme, requievit in tabernacuto meo (Eccli. 24). 349ա՝ Virgo Prudentissima (Կոյս խոհեմագոյն). Eratque mulier illa prudentifsima (Reg. 26). 362բ՝ Regina Prophetarum (Թագուհի մարգարէից). Maior elt, qui Prophetat (Cor. 14,5). 367բ՝ Speculum Justitia (Հայելի արդարութեան). Videmus nunc per Speculum – Այժմ տեսանեմք՝ իբրեւ ընդ հայելի օրինակաւ (Cor. 13,11). 372բ՝ Christe audi nos (Քրիստո՛ս, լո՛ւր մեզ). Ego exaudiam de coelo et propit ero (Paral, 7). 388բ՝ S. Virgo virginium (Սուրբ կոյս կուսանաց). Viderunt eam Filiae et Beatissimam predicavirunt (Can. 6). 393բ՝ Regina confessorum (Թագուհի խոստովանողաց). Procidebant ante fedem in throno et mittebant coronas fuas ante thronum (Ap. 4). 416բ՝ Salus infirmorum (Կեցութիւն հիւանդաց). Virtus axibat & Sanabat omnes. 439բ՝ Mater purissima (Մայր մաքրագոյն). Deus purificavit tucumune ne dixeris (Act. 10). 453բ՝ Regina sanctorum omnium (Թագուհի սրբոց ամենից). Eritmons domus Domini praeparatus in vertice montium (Micheae 4). 459բ՝ Sancta Maria (Ամենասրբուհի Մարիամ). Benedictus Dominus, qui hodie Nomentum ita (երկրորդ տողը՝ եզրահատուած):
Տե՛ս Աստղիկ Գէորգեան, Հայ մանրանկարիչներ, մատենագիտութիւն, Թ-ԺԹ., Կահիրէ, 1998, էջ 428:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, վրան՝ ցեցի անցքեր, մէջքի ստորին մասի կաշին մասամբ թափուած, լուսանցակողերը՝ գունաթափ, կեղտոտուած, 2ա՝ մանրանկարի ներկերն արտատպուած դիմացի էջին, թ. 185-96, 307-19՝ կարերը հիմքից թուլացած, թ. 258՝ ստորին արտաքին լուսանցը պատռուած, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-464ա Աստուածաբանութիւն զեօթանց խորհրդոցն Եկեղեցւոյ, շարադրեցեալ յերանելւոյ տեառն Յակոբայ գերահռչակ պատրիարքի մեծին Բիւզանդիոյ: Ի հովուապետութեան տեառն Սիմէօնի Առաջնոյ ընդհանրական կաթուղիկոսի եւ ի պատրիարքութեան սրբոյ Երուսաղէմի տեառն Կարապետի գերամեծ եպիսկոպոսի, իսկ ի պատրիարքութեան Կոստանդնուպօլսոյ տեառն Գրիգորի գերզգօն վարդապետի եւ յաջորդի յօրինողի գրքոյս: Եւ գրեցեալ եղեւ յոմանց իբր բանասիրաց՝ ընդ հովանեաւ Սուրբ Հրեշտակապետ եկեղեցւոյ, յամի Տեառն 1764 եւ հայոց ՌՄԺԳ. փետրվարի երեք, ի մանկատան Սրբոյն Յակոբայ Մծբնայ հայրապետին:
Տե՛ս ձեռ. 400, 4ա-497բ: Նխդր./4ա: 1/5ա-27ա: 2/28ա-78ա: 3/79ա-94ա: 4/95ա-246ա: 5/247ա-464ա: Հինգերորդ գլխի շարունակութիւնը եւ միւս գլուխները տե՛ս յաջորդ՝ Հմր 2980 ձեռագրում:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. (գրչի) Տե՛ս Տիտղ.՝ 3ա:
2. 2ա (ծաղկողի) Գիրք աստուածաբանական զխորհրդոցն Եկեղեցւոյ երանելւոյ տեառն Յակոբայ պատրիարքին Մեծին Բիւզանդեայ գերափայլ վարդապետին:
– 2ա (նկարի մէջ, կապգիր) Սարգիս:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Յակոբ արքեպիսկոպոս Նալեան՝ Մեկնութիւն եօթն խորհրդոց եկեղեցւոյ (1.)», 1ա՝ «164/2979 – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ Պհպ. Բա՝ սիւն:
2980
(շարունակութիւն ձեռ. 2979ի)
[ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ] |
ՌՄԺԳ. – 1764 |
ԳՐԻՉ՝ սանք վարժատան տիրացու Յովհաննիսի:
ԹԵՐԹ՝ 444 (գրչի էջակալում՝ 901-1753, որ է՝ 2ա-441բ). չգրուած՝ 1ա, 33բ, 75ա, 79բ, 84բ, 94բ, 100բ, 105բ, 107բ, 115ա, 123ա, 130ա, 148ա, 154ա, 162ա, 177բ, 185ա, 196բ, 218ա, 239բ, 273ա, 280բ, 330բ, 357ա, 426ա-8ա, 441բ-4բ: ՊՐԱԿ՝ ԼԷ-ԿԷx12+65 (ԼԷ՝ 11, Խ՝ 8, ԽԳ, ԽԵ, ԽԶ, Ծ, ԾԲ, ԾԴ, ԾԹ, ԿԶ՝ 13, ԽԷ, ԽԹ՝ 14): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ, թագապսակ «FA»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,1x15,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17x11,3): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 27ա): ՏՈՂ՝ 28: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ կարմրաւուն կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ դեղին, կարմրով ցօղուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ+Գ՝ չգրուած թուղթ:
Նմուշ 27ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – տպագիր նկարներ՝ փակցուած ձեռագրիս թերթերին. Քրիստոս ողորմեա՛՝ 1բ. Petitionem unam parvulam deprecor a te, ne confund as faciem meam, et dixit ei Rex, pete Mater mea, nec enimfas eft ut avertam faciem tuam (3 Reg. 2), Գառն Աստուծոյ, որ բառնաս զմեղս աշխարհի՝ 8բ. Sic deprecatus exaudietur (Eccli. 33), 273բ. Et pepercit populo fuo. Ioel. 2., Թագուհի առաքելոց՝ 26բ, Աթոռ իմաստութեան՝ 40բ, Դուռն երկնից՝ 49բ, Պատճառ մերոյ խնդութեան՝ 54բ, Պալատ ոսկեղէն՝ 59բ, Մայր աստուածային շնորհաց. [Աւետումն]՝ 70բ, Անօթ յարգական ջերմեռանդութեան՝ 75բ Egredietur Vas purifsimum (Prov. 25)., Սուրբ Երրորդութիւն, մի Աստուածութիւն՝ 115բ. S. Trinitas unus Deus. Hitres unum sunt., Հոգի Սուրբ Աստուծոյ՝ 123բ, Տէր ողորմեա՛՝ 130բ, Որդին Աստուծոյ փրկիչ աշխարհի. Աստուած՝ 148բ, Վարդ խորհրդական՝ 154բ, Հայր՝ երկնաւոր Աստուած՝ 162բ, Մեղսագործութիւն (Ադամ նախահայր, Եւա նախամայր)՝ 185բ (նկարուած է ձեռքով), Աշտարակ փղոսկրեայ՝ 191բ, Տապանակ ուխտի՝ 200բ, Մայր անբիծ՝ 206բ, Մայր սիրելի՝ 218բ, Աստուածամայր. Մայր Քրիստոսի՝ 227բ, Թագուհի հրեշտակաց՝ 248բ, Աշտարակ Դաւթեան՝ 293բ, Կոյս կարօղ՝ 304բ, Ապաստան մեղաւորաց՝ 308բ, Մխիթարիչ վշտացելոց՝ 312բ, Աստղ առաւօտեան՝ 357բ, Քրիստոսն՝ տանջանքի հետքերով՝ 428բ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, բուսական: Գոյներ՝ կարմիր, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, վրան՝ ցեցի անցքեր, մէջքի ստորին մասի կաշին մասամբ թափուած, թ. 80՝ եզրերը վնասուած, Պհպ. Գ՝ հիմքից մասամբ պոկուած, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2բ-441ա [Աստուածաբանութիւն զեօթանց խորհրդոցն Եկեղեցւոյ, շարադրեցեալ գերահռչակ պատրիարքի մեծին Բիւզանդիոյ: Ի հովուապետութեան տեառն Սիմէօնի Առաջնոյ ընդհանրական կաթողիկոսի եւ ի պատրիարքութեան սրբոյ Երուսաղէմի տեառն Կարապետի գերամեծ արքեպիսկոպոսի, իսկ ի պատրիարքութեան Կոստանդնուպոլսոյ տեառն Գրիգորի գերզգօն վարդապետի եւ յաջորդի յօրինողի գրքոյս: Եւ գրեցեալ եղեւ յոմանց իբր բանասիրաց, ընդ հովանեաւ Սուրբ Հրեշտակապետ եկեղեցւոյ, յամի Տեառն 1764 եւ հայոց՝ ՌՄԺԳ. (1764), փետրուարի երեք, ի մանկատան Սրբոյն Յակոբայ Մծբնայ հայրապետին]:
Տե՛ս ձեռ. 400, 4ա-497բ: 5 (շարունակութիւն)/2ա-84ա: 6/85ա-107ա: 7/108ա-77ա: 8/178ա-372բ: Յշտկրն. հեղ./373ա: Ցանկ եւ ցուցակ գլխաւոր իրաց, որք պարփակին յայսմ սրբոյ մատենիս աստուածաբանականի/374ա-421ա:
– 422ա-3բ Գովեստ ինչ՝ ոտիւք չափեալ, երանելւոյն եւ մեծի վարդապետին եկեղեցւոյ եւ գերահռչակ աստուածաբանութեան գերազնիւ առնն Աստուծոյ Յակօբայ պատրիարքին Կոստանդնուպօլսու՝ յօրինողի գըրքոյս – Իմաստութիւն Հօրըն վեհին, / առատաբաշխ եւ Սուրբ Հոգին... Տէր կաթոգին կաթլի տացես, / յօրն ահագին այց արասցես:
Բ. 429ա-41ա Կտակ մեծի ուրբաթու. ի բանն առաքելոյն Պետրոսի, որ ասի. Քրիստոսի չարչարիլն մարմնով վասն մեր, եւ դուք ի նոյն միտս վառեցարուք, զի որ չարչարի մարմնով՝ դադարէ ի մեղաց – Կանխաճառութիւնք մարգարէիցն, որ վասն կամաւոր եւ սարսափելի չարչարանացն... եւ յարութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ արժանացան: Զոր օրհնութիւն եւ գոհութիւն, փառք, պատիւ եւ երկրպագութիւն փրկողին մերոյ՝ չարչարեցելոյն, խաչեցելոյն, թաղեցելոյն եւ յարուցելոյն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, ընդ Հօր իւրոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ յաւիտեան եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
424ա Յիշատակարան սրբոյ դրախտահանգէտ մատենիս. Գոհութիւն, փառք եւ պատիւ մատուսցուք ամենաքաղցր, յորդազեղուն եւ անչափելի բարերարութեան Տեառն, հանդերձ օրհնութեամբ եւ աստուածավայելուչ երկրպագութեամբ, եռահիւսակ տէրութեանն եւ միասնական անբաժանելի աստուածութեանն՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, որ ըստ իւրում անչափ գթութեանն եւ անհուն կարողութեանն եւ առատ մարդասիրութեանն արժանացոյց զմեզ տեսանել զաւարտումն սրբոյ մատենիս ցանկալւոյ, զչքնաղ գիրս աստուածաբանական՝ զԵօթանց խորհրդոցն եկեղեցւոյ, զոր գեղեցկահիւս եւ վայելչապէս յօրինեաց եւ շարամանեաց երջանկափառ, երանելի սրբազան պատրիարքն Կոստանդնուպօլսոյ Յակօբ մեծ վարդապետն աստուածաբան:
*Քանզի սա գիրք է՝ պարտէզ հոգեւոր զանազան ծաղկանց աստուածաբանականաց, որք հրաշափառ կերպիւ զաչս խոհեմաբար նկատողաց հեշտացուցանէ: Սա է ականակիտ եւ պաղպաջուն ակն աղբեր, յորմէ ըմպօղն ընթերցմամբ զովանայ անդրազեղուն իմաստութեամբ: Սա է որթ բազմաբեր եւ ողկոյզ քաղցրաճաշակ այգւոյն եկեղեցւոյ: Սա է բուրվառ ճշմարտութեան, որ զխունկս աստուածաբանութեան բուրէ եւ զմայլեցուցանէ զքիմս հոտառողաց հոգեկան քմաւ: Սա է ծառ ստաշխական, յորմէ կաթէ զզմուռս աստուածայինս, պահպանօղ ի փտութենէ ստութեանց: Սա է աշտանակն եօթնաճաճանչ եօթնեակ խորհրդոցն: |424բ| Սա է աղբիւր կենդանի, որ եօթնապատիկ առուօք սրբոց խորհրդոցն ոռոգանէ անձանձիր զընթերցօղսն: Սա է գաւազանն Մովսէսի, որ զգաւազանսն դիւթահնագոյն թշնամեաց կլանէ եւ ոչնչացուցանէ եւ զծովն Կարմիր հակառակորդաց պատառէ, եւ զինքեանսն ներ մոլորութեանց իւրեանց հեղձուցանէ: Սա է տապանակն՝ պատեալ ներքոյ եւ արտաքոյ ոսկւով ուղղափառութեան: Դարձեալ՝ է քաղաք ապաստանի, ընդ որում ոչ կարեն մարտնչիլ հակառակորդքն: Պարիսպ անվկանդ, որ զնետս հերետիկոսաց յետս մերժէ եւ առ ձգօղն դարձուցանէ: Արձան հոգեւոր, առ յոր յենուն ճշմարտասէրք: Նաւ ազատեցուցիչ, որ անտարակոյս ռահիւ ի վերայ ալեացն աղանդաց զմեզ աներկեւանապէս առ Աստուած հասուցանէ: Աղեղն աստուածային ի ձեռն ճշգրտասիրաց՝ լարեալ ընդդէմ մոլորեալ կեղծաւորաց: Պարսաքարն Դաւթի, որով զճակատսն լրբութեանն հակառակամարտից խորտակի: Տապանն ապրեցուցիչ, որ պահէ ի զանազան պատահմանց եւ ի թշնամեաց ալէկոծողաց եւ ի վրդովեցուցչաց: Վասն զի մատեանս այս եղեւ լուսաւորութիւն մեծ եւ անսպառելի գանձ, եւ տեղի պարծանաց մերում ազգի: Իսկ բարեմասնեալ հայրն մեր սրբազան էր լցեալ եւ զեղեալ շնորհօք Սրբոյ Հոգւոյն, զի էր փարթամ ամենայն գիտութեամբ, եւ որպէս զգետ յորդառատ՝ բղխէին ի նմանէ հա|425ա|մայն գիտութիւնք, որոյ իմաստութիւնն էր պայծառ, բարձր եւ համեղագոյն, քան զխորիսխ մեղեր: Զի զերանելիս այս վարդապետ էր գերանդր, քան զիւր ժամանակակից վարդապետսն, եւ գերազանց գտաւ ամենայնիւ իմաստութեամբ եւ հանճարով՝ որպէս արեգակն ի մէջ աստեղաց եւ իբրեւ անդամանդ ի մէջ ականց (թէպէտ յոմանց քամահանգունից խոտեցիւր՝ ըստ Նարեկացւոյն): Եւ զգովաբանութիւն աստուածային գանձարանիս եւ զիմաստութիւն հեղինակի սորին չքնաղավէպք հազիւ երբէք կարեն պատմաբանել (եւ այն ոչ ըստ արժանեաց կարեն), զի եւրեւի ի հոգիաբուղխ գրեանց իւրոց՝ իբր ի կենդանի հայելւոջ*:
Իսկ շնորհապերճ վարդապետս յամի Տեառն 1764, յուլիսի ԺԹ. չուեց ի նշդեհ կենցաղոյս՝ ի տեղին երանելեաց, ուր ժամանեաց հոգւով, յորում ցանկայրն եւ փափաքէր:
Արդ, որք առդիպիք այսմիկ մատենիս աստուածայնոյ, յիշեսջիք առ Տէր զաշխատօղս առ ի յայտ ածումն սորին ի ձեռն շեշտակի գրագրութեան խոհեմազգօն եւ գերամեծար հայրն իմ հոգեւոր՝ զսարկաւագ տիրացու Յօհաննէսն մանկավարժ, հանդերձ հոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնողօք իւրովք: Որ յոլովակի կրեաց զաշխատութիւնս մինչեւ եբեր ի ձեռս իւր զայս ամենաբաղձալի սուրբ գիրքս՝ եթէ՛ դրամօք եւ եթէ՛ այլովք գուն գործելովք: Հուսկ յետոյ եւ զիս յիշման արժանի համարիջիք առ Քրիստոս՝ զաշխատօղս ցանկիս այսորիկ հոգեւոր բուրաստանիս ըստ իմում կարի, զչնչին, անպիտան ծառայ Տեառն զՍարգիս իբր դպիրս Աբելեան՝ Հայր |425բ| մերիւ միով, հանդերձ ծնողօք իմովք հոգեւորիւ եւ մարմնաւորօք, որ ընդ Տեառն իմոյ վարժապետի հեզահոգւոյ վերոյիշեցելոյ աշխատեցայ գրչութեամբ սոյն գրքոյս: Ե[ւ] քանզի առ աւարտումն սորին յոգունս կրեաց զտքնութիւն հայրն իմ գերապատիւ, առ ի ստացումն հոգելի բուրաստանիս, առ ի ոչ կորնչիլ զպտուղն աշխատանաց եռերանիան սրբազան վարդապետիս, եւ առ ի պատիւ եւ ի փառս փրկչին բնաւից, որ ընդ Հօր իւրում երկնաւորի եւ Հոգւոյն Սրբոյ է բարեբանեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Հայր մեր, որ յերկինս ես, սուրբ եղիցի անուն քո եւն:
* Աստղղանիշերի միջեւ դրուած հատուածը Հմր 400 ձեռ-ում չկայ, գուցէ՝ այս ձեռագրի գրչի շարադրանքն է:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
441ա Գրեցաւ ի յաբեթական տոհմիս տօմարի ՌՄԺԳ. (1764) եւ ի յամսեանն ապրիէլի ԻԶ.ումն (26), եւ յաւուրն երկուշաբթի եւ Յինանց ԺԶ.երորդում օրն: Որ եւ կտակս այս ի վերոյգրեցալ յամի եւ ի յաւագ ուրբաթի յաւուրն եղեւ ասացեալ ի պալատու Սուրբ Հրեշտակապետու յեկեղեցւոջն, ի սուրբ եւ գերամբարձր գահագլխի Էջմիածնայ ծայրագոյն նուիրակ՝ ի Բասէնցի Յարութիւն յաստուածաբան վարդապետէ: Օրինակեցեալ եղեւ ի վարժատան տիրացու Յօհաննիսի սարկաւագի, որ ենթապաշտպանութեան է սրբոյն Յակոբայ Մծբնայ հայրապետին զայս մանկատունս: Կարակի շեշտագրիւ գրեցաւ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 149բ սեւով ութանկիւն, մէջը՝ «ՍԱՐԳԻՍ»:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Բա՝ «166/2980»:
2981
ԱԿՆ՞ (Բ.) |
ՌՃՁԷ. – 1738, ՌՃՁԸ. – 1739 |
ԳՐԻՉ՝ Եղիա Կաֆայեցի (Ա՝ 320ա-5բ), Պօղոս դպիր (Բ՝ 1ա-307ա), Անանուն (Գ՝ 308ա-19բ): ՍՏԱՑՈՂ՝ Ադամ վարդապետ:
ԹԵՐԹ՝ 328+1 (կրկն.՝ թ. 10). չգրուած՝ 121բ, 326ա-8բ: ՊՐԱԿ՝ 26x12 (11՝ 11, 26՝ 9)+12+9: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. եռամահիկ, թագապսակ բոլորակ, մէջը H, ծաղիկ, I, որի տակ խաղողի շեղանկիւն ողկոյզ, թագ, տակը խաղողի շեղանկիւն ողկոյզ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 20,6x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (16x10,8). ստ. լս.՝ յիշագրեր: ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 82ա): ՏՈՂ՝ 29-30: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմրով եւ կապոյտով ցօղուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ. (սկզբից), դեղնաւուն չգրուած թուղթ, Պհպ. Ա՝ մասն կազմաստառի:
Նմուշ 82ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, լուսանցակողերը կեղտոտուած, թ. 263՝ արտաքին լս. ստորին եզրը պոկուած, ձեռագիրը խոնաւութիւն տեսած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-307ա [Թովմայի Աքուինացւոյ Գիրք Եօթն խորհրդոց, թրգմ. Յովհաննու Ծործորեցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 559, 1ա-244բ: Նխդր./1ա-6ա: Ցանկարան/չիք: 1/չիք: 2/82բ-95ա(դ): 3/95ա-121ա(ե):4/131բ-62ա(է): 5/6բ-19ա(ա): 6/19ա-49բ(բ): Յշտկրն թրգմ/162աբ (տպուած՝ ձեռ. 560, 196ա-7ա)
Ծնթ. Հմր 559 ձեռագրի համեմատ բնագրի մասերի հերթագայութիւնն այստեղ տարբեր է (տե՛ս փակագծուած համարները՝ դ, ե, է, ա, բ). նաեւ՝ այստեղ յաւելեալ կան.
գ. 50ա-82բ Նախ եւ առաջին՝ խնդրի, թէ զի՞նչ է խորհուրդ (խնդիրք Ա-ԺԷ.) – Պատասխանեմ եւ ասեմ, թէ խորհուրդ եռակի ասի... ապա յայտ է ի նախասացելոցս, թէ ելից Քրիստոս զամենայն օրէնս եւ զմարգարէս եւ ո՛չ ելոյծ:
զ. 122ա-31ա [Խորհուրդ դրոշմի. խնդիրք Ա-ԺԴ] – ///օծեալ խորհուրդն յառաջ եկն... կատարեցաւ խորհուրդ դրոշմիս ի փառս Քրիստոսի, որ է օրհնեալ անզրաւ յաւիտեանս. ամէն:
ը. 163ա-307ա Յաղագս պսակի. Խնդրի, թէ խորհուրդքս այսոքիկ, որ այժմ կան յետ մեղանացն Ադամայ, համանգամայն պա՞րտ էր կացուցանել (խնդիրք Ա-ՃԺԸ.) – Երեւի թէ այո՛, վասն զի անողորմ եւ խստասիրտ բժիշկ այն է... օրէնքն ոչ բռնադատէ հատուցանել առն զամենայն ի կին: Կատարեցաւ խորհուրդ պսակին ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. ամէն:
Բ. 308ա-19բ Ընդդէմ պիղծ սադուկեցւոց. Յաղագս համօրէն յարութեան. հարցումն եւ պատասխանի – Զի ինքնին Տէր հրամանաւ եւ ի ձայն հրեշտակապետին... ընդ նորին յարուսցէ զմեզ Քրիստոս ի մեղաց եւ դարձեալ ի նորոգումն փառաց, որ կենդանի է եւ յաւիտենական թագաւոր, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Գ. 320ա-3բ Ըստ սրբոյն Ներսէսի Լամբրօնացոյ՝ Յաղագս տնօրէնութեանն Քրիստոսի – Բայց որ թշնամին է սիրոյ եւ օրինադրին... այլ ընթանայ մարդկային կամքն զկնի Աստուծոյ կամացն:
Դ. 323բ Առընթեր պատասխանի նմին տեառն Ներսէսի Լամբ[ր]օնացոյ ասացեալ – Այս խոստովանութեանս համախոհս գտանեմք զամենայն սուրբս... թէպէտ եւ մեկնեմք զբառդ բացաձայնութեան ըստ ուղիղ ///(թափուած):
Ե. 324ա-5բ Ստեփաննոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի [Մեկնութիւն Ժ. խորանացն] – Առաւել հրաշից արժանի... յառաքեալսն եւ ի մարգարէս առ նորս կատարեալ:
Տե՛ս Վ. Ղազարեան, Մեկնութիւնք խորանաց, Էջմիածին, 2004, էջ 90:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
307ա Գաղափարեցաւ այս ի թուին հայոց ՌՀՁԸ. (=ՌՃՁԸ.* – 1739), օգոստոսի ԻԶ. (26), ձեռամբ տէր Պետանի որդի Պօղոս միայն եւեթ անուամբ դպրիս՝ ի վայելումն տեառն Ադամ աստուածաբանութեան վարդապետի եւ վերատեսուչի քաղաքին Ակնայ:
*Ծնթ. մտքի եւ ձեռքի անհամաձայնութեան հետեւանք:
325բ Գրեցաւ այս ձեռամբս Կաֆայեցի յետնեալ ապիկար տէր Եղիեայ նորընծային, ի վայելումն սրբոյ Երուսաղէմայ նուիրակ տեառն Ադամ աստուածաբանութեան վարդապետին, ի թուականիս հայոց ՌՃՁԷ.ին (1738) մարտի ԻԶ. (26), օրն ուրբաթ: Սայ այն օրն գրեցի, որ Ազախու ֆէրեաթճի էկաւ, թէ Մօսկօվն էկաւ Ազախըն խուշաթմիշ արաւ տէյին. վերջն Քրիստոս հոգայ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
307բ (1772 թ., անարուեստ նոտրգիր) Թուին յարամեան տոհմի ՌՄԻԱ. (1772), ամսեանն ապրիլի յԺ.ըն յաժմույս պատերազմի, որ է այս խըրթնածածուկ Քարոզայքիրքս, անկեալ էր ոմըն բարբարոսիյ ձեռըն գերիյ, եւ բերեալ էր գետահայաց քաղաքն Սիլիսիրէ, եւ նույն քաղաքացիյԱլէքսանի որդի դըպիր անարժան Արութիւնն ծառայտ հանդիպեցայ այսմը գրքիյ, աւարտումն ընդերձիյ, որ հօրըտ իմոյ սրբազանի լինելըն գիտացիյ եւ փափաքմամբ բազում կամ սակաւ բողն տալօվ՝ առիյ ձեռացն: Գեղջուկ բառօվ ասացեալ են, թէ մալ մահապինտէ եարաշըր: Ահա բերի առ հօրըտ իմոյ. որժամ առնես սրբազնագործ մաքուր աջըտ ընդեռնելունը, յիշեսջիր, հա՛յր սուրբ, անցեալ նախնիքն իմ եւ ծընողքն իմ եւ կենդանի արեւըս, եւ օրհնութիւնն հանապազ անպակաս արասջիր ի մեզանէն: Վերջ: Դարձեալ յիշեսջիր, հա՛յր սուրբ, Քէֆէցի դըպիր յոտիցտ փոշին՝ անարժան Մարտիրոս ծառայտ, որ պատճառ եղեւ այս գիրքըս առնել տալու: Արութիւնն ծառայիտ է:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1բ սեւով բազմանկիւն, մէջը՝ «Տէր Մարտիրոս»: 307ա սեւով բազմանկիւնի, մէջը՝ «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԻ Է»:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին՝ «Թովմայի Գեմբացւոյ Մեկնութիւն խորհրդոց եկեղեցւոյ», Պհպ. Բա՝ «168/2981, ՌՃԿԸ.-1719 – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2982
(Հատոր Բ.)
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԻԱ.-ՌՄԻԲ. – 1772-1773 |
ԳՐԻՉ եւ ՍՏԱՑՈՂ՝ Յովսէփ եպս. Սանահնեցի [Արղութեանց]: ԿԱԶՄՈՂ եւ ԿԱՐՄՐԱԳՐՈՂ՝ Մատթէոս վարդապետ: ՅԱՐԴԱՐՈՂ ԳՐՉԻ եւ ՏՈՒՈՂ ՊԱԿԱՍ ԹՂԹԻ՝ Ղունկիանոս վրդ. Աշտարակցի:
ԹԵՐԹ՝ 218 (գրչի էջակալում՝ Ա-ԴՃԴ., որ է՝ 2ա-206բ, յետագայի ձեռքով թերթակալում՝ 406-16, որ է՝ 207ա-12ա). չգրուած՝ 1բ, 25բ-6ա, 206բ, 212բ-8բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԸx12 (Դ՝ 14): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագապսակ շրջանակ, մէջը յաւէրժութեան նշանի նման երեք նախշ, MG: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,2x16,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17x12,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 25ա): ՏՈՂ՝ 26-28: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ կանաչ կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ դեղին մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր, վրան՝ խաչանախշեր, վերին եւ ստորին կողերին՝ երեքական, արտաքին կողին՝ հինգ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա-Ե+Զ-Ժ՝ չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ տե՛ս Նիւթ:
Նմուշ 25ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, մաշուած, երկուական գամերն ու կապիչներն ընկած, թ. 1՝ ցեցի անցքեր, Պհպ. Ա-Ե, թ. 1, 12-13, Պհպ. Զ՝ հիմքից մասամբ անջատ, ձեռագիրը խոնաւութիւն տեսած, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-206ա Մեկնութիւն սրբոյ Աւետարանի Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի որ ըստ Մարկոսի, արարեալ աշխատասիրութեամբ մեծի Բարսղի հայոց վարդապետի՝ մականուն Ճոն կոչեցելոյ, ի փառս Աստուծոյ եւ ի յօգուտ մանկանց եկեղեցւոյ, մեծատենչ ըղձիւ եւ յոյժ աշխատութեամբ արտագրեալ եւ օրինակեալ ի յեղծեալ օրինակաց ի Յովսեփայ նուաստ վարդապետէ Սանահնեցւոյ եւ միաբանէ Սրբոյ Էջմիածնի: Ի հայրապետութեան լուսահեղոյս գահոյն եւ մօր մերոյ Սրբոյ Էջմիածնի տեառն Սիմէօն սրբազնակատար եւ աստուածաբան կաթուղիկոսի ամենայն Հայոց եւ իմս յոգներախտ եւ բազմաշխատ ծնողի եւ դաստիարակի: Յամի Կենարարին 1772 եւ ի հայոց ՌՄԻԱ. եւ ի մուտն նոյեմբերի: Ի գերազարդ եւ ի լուսանկար աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
Տե՛ս ձեռ. 1314, էջ 2ա-308ա: Ցանկ/չիք: ա/2ա-4բ: բ/4բ-9բ (խորագիր չունի): գ/9բ-12ա: դ/12բ-6ա: ե/16ա-7բ: զ/18ա-20բ: է/20բ-4բ: ը/25ա-8բ: թ/29ա-31ա: ժ/31բ-3ա: ժա/33ա-6բ: ժբ/37ա-40բ: ժգ/40բ-5բ: ժդ/45բ-50բ: ժե/51ա-6բ: ժզ/56բ-65ա: ժէ/65ա-9բ: ժը/69բ-76ա (այս գլուխը 1314 ձեռագրում սկսւում է այս ձեռագրի ԺԷ գլխի «եւ ի վաղիւ անդր մինչ դեռ ելանէին...» խօսքերից՝ 68բ): ժթ/76բ-81ա: ի/81բ-9ա: իա/89ա-93ա: իբ/93բ-6բ: իգ/97ա-8ա: իդ/98բ-100բ: իե/100բ-3բ: իզ/103բ-6ա: իէ/106բ-12ա: իը/112ա-9ա: իթ/119բ-25բ: լ/126ա-34ա: լա/134բ-9ա: լբ/139բ-43բ: լգ/144ա-50ա: լդ/150ա-7բ: լե/157բ-65ա: լզ/165ա-71ա: լէ/171ա-6բ: լը/177ա-87ա: լթ/187ա-94ա: խ/194ա-206ա: խա-խգ/չիք: Յիշատակարան հեղինակի՝ չիք:
Տե՛ս տպ. «Մեկնութիւն սրբոյ Աւետարանին, որ ըստ Մարկոսի. արարեալ երանելւոյն Բարսղի շնորհալի վարդապետի Ճոն կոչեցելոյ...», Կոստանդնուպօլիս, 1826: Հմմտ. Եզնիկ եպս. Պետրոսեան, Արմէն Տէր-Ստեփանեան, Սուրբ գրքի հայերէն մեկնութիւնների մատենագիտութիւն, Երեւան, 2002, էջ 88. այստեղ այս՝ 2982 ձեռ-ը նշուած չէ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս տիտղ. 1ա:
17բ Զգծօղ սորին զՅովսէփ բազմասխալ եպիսկոպոսս Սանահնեցի, կրկնակի ծնողօքս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, զձեզ աղաչեմ, զի եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ:
24բ Միաբան սուրբ Աթոռոյս Էջմիածնի / Յովսէփ վարդապետս Սանահնեցի, / հայցեմ յեղբարցըդ հոգելի / առնել յիշման զիս արժանի. / լիցի յիշեալ ի Քրիստոսէ՝ / որ ըզխնդիրս իմ կատարեսցէ:
28բ Հայցեմք ի քէն, Տէր բարեգութ, / զխաղաղութիւն քո եւ ըզգոյթ:
45բ Որ եւ Քրիստոս Աստուածն մեր իւրով անճառ գթութեամբն եւ մարդասիրութեամբն զգծօղ սորին՝ բարեզուրկս եւ ամենամեղս, եւ զընթերցօղսդ, հանդերձ մերային հոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնողօք, կոչեսցէ ի կոչումն իւր սուրբ, որում վայել է փառք եւ պատիւ:
96բ Զտառապեալս մեղօք յիշեա ի Քրիստոս, ո՛վ սիրելի ընթերցօղ:
103բ Սուրբ եւ երանելի վարդապե՛տ, այժմ զարթի՛ր եւ տե՛ս զտառապանս ազգի քո, թէ ի յո՛ր թշուառութիւն են հասեալ, եւ աղօթիւք քո յօգնութիւն հա՛ս:
112ա Որ եւ զմեզ ժողովեսցէ ի ծոցն հայրական Քրիստոս Աստուածն մեր, շնորհօք փրկագործ նշանին իւրոյ. մանաւանդ զտառապեալ ազգս հայոց եւ զմեղսալի գծօղ Յովսէփ իբր վարդապետս պարտաւոր: Եւ Նմա փառք յաւիտեանս:
139ա Յիշեա՛ զգծօղս ի Քրիստոս, աղաչեմ:
157բ Քրիստոս Աստուա՛ծ, անճառելի խոնարհութեամբդ ողորմեա՛ Յովսեփայ իբր վարդապետիս մեղօք լցելոյ եւ ամենայն երախտաւորաց իմոց եւ կրկնակի ծնողացս, եւ ամենայն զմեզ յիշողացս, եւ քեզ փառք երկրպագութեամբ:
165ա Նոյնով ողորմութեամբ փրկեսցէ Քրիստոս Աստուածն մեր զազգս հայոց ի դժոխային գործոց եւ ի դառն ծառայութենէ սատանայի, եւ զիս՝ Յովսէփ մեղսաներկս ընդ նոսին, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
171ա Որ եւ իւրոյ կամաւոր չարչարանաց շնորհիւն ողորմեսցի ամենայն հաւատացելոց, մանաւանդ խղճուկ եւ տառապեալ ազգիս հայոց եւ ինձ՝ Յովսէփ մեղսաներկ իբր վարդապետիս, ընդ կրկնակի ծնողաց իմոց եւ ամենայն երախտաւորաց:
176բ Եւ ինձ՝ մեղաւորիս, տացի:
187ա Քրիստոս Աստուա՛ծ, քոյին կամաւոր չարչարանօքդ ողորմեա եւ ինձ՝ Յովսէփ ամենամեղ իբր վարդապետիս եւ ամենայն հաւատացելոց քոց, եւ մանաւանդ ազգիս մերոյ տառապելոյ եւ յոյժ խղճալւոյ, զորս եւ ժողովեա՛ յանօրինաց ծառայութենէ եւ ի յերկիր հայրենեաց, որպէս զհեռացեալ ազգս մարդկան խաչիւ քով սրբով, ընդ նմին եւ զքոյաէջ սուրբ Աթոռ Մայրս մեր Էջմիածին ի խոր խաղաղութեան պահեա՛, հանդերձ փեսայիւն եւ իւրածին մանկամբքն:
194ա Որ եւ Քրիստոս Աստուածն մեր իւրոյ անճառ խոնարհութեանն շնորհիւ եւ ամենակարօղ զօրութեամբն սատակեսցէ եւ խորտակեսցէ զչար կամս եւ զզօրութիւնս սատանայի եւ զմեզ կանգնեսցէ ի մեռելութենէ մեղաց, մանաւանդ զօրինակօղ սորին Յովսէփ մեղսաներկ վարդապետս Սանահնեցի եւ միաբան Սուրբ Էջմիածնի, կրկնակի ծնողօք:
207ա Յիշատակարան – Փառք համագոյ եւ միասնական Սուրբ Երրորդութեանն՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Արդ, ըստ բանի երանելւոյն Յօբայ՝ Միտք զբանս քննեն, եւ քիմք զկերակուրս ճաշակեն. ուրեմն՝ որպէս հարկաւոր է մարդոյ հոգալ վասն ճաշակելեաց քմացն եւ ի ձեռն բերել եւ պահել միշտ ի պատրաստի (քանզի այն է պատճառ ըստ մարմնոյ կեցութեանն իւրոյ), այսպէս եւ բանասիրին հարկաւոր է հոգալ զքննելիս մտացն, այսինքն՝ զգիրս չորս, եւ ջանիւք բազմօք ի ձեռն բերել եւ առ ինքն ի պատրաստի ունիլ յամենայն կեանս իւր, եւ խոկալ միշտ ի նոյնս, քանզի այն է սկիզբն եւ պատճառ եւ զարդարիչ ըստ հոգւոյ կեցութեանն իւրոյ: Ուրեմն, որպէս հարկաւոր է հոգալ զպիտոյս մարմնոյն, նոյնպէս հարկաւոր է եւ զպիտոյս հոգւոյն հոգալ, զի երկոքումբք կենցաղաւավարութեամբք կեցցէ մարդ բարերջանիկ կենօք: Զի ըստ մարմնոյն միայն հոգալով՝ ոչ կարէ ոք գոլ բարերջանիկ, այլ զհոգւոյն պիտոյս հոգալ արժան է նախապէս, զի հոգի առաւել է, քան զկերակուր, ասաց Տէրն: Զի որք զմարմնոյն միայն հոգան, մարմին են նոքա առանց հոգւոյ, ուստի եւ մեռեալ են կենդանւոյն՝ ըստ բանի սրբոյ առաքելոյն Յակոբայ, թէ՝ Մարմին առանց հոգւոյ մեռեալ է: Եւ հոգալ զպիտոյս հոգեկան բազում եւ յոգնազան կերպիւ լինի, այսինքն՝ աղօթիւք, պահօք, ողորմածութեամբ եւ այլ այսպիսեօք ընտիր առաքինութեամբք: Բայց են եւ այլ տեսակք առաքինական գործոց, յորոց ոչ միայն առնօղքն շահին հոգեպէս, |207բ| այլ եւ բազմաց հոգիք շահին ի նոցունց: Որպէս՝ շինութիւնք եկեղեցեաց եւ եկեղեցական սպասուց եւ նոցին նման հոգեկան յաւիտենական մեծավարձ յիշատակաց, յորոց ոչ միայն շինողաց եւ յառաջ ածողացն հոգիք շահին, այլ եւ վայելողացն զայնս զկնի նոցին՝ մինչեւ ցվախճան: Արդ, մի յայսպիսեաց հասարակաօգուտ առաքինական գործոց է ստանալն զգիրս (թէպէտ ոչ ամենայնիւ նման գերագունիցն վերոյ յիշեցելոց), զի եւ յայսմանէ շահի նախապէս ստացողին հոգի՝ որքան է ի կեանս այս եւ ինքն վայելէ, եւ յետ իւրոյ վախճանին շահին ի նմանէ եւ բազմաց հոգիք, որք նորին զայն ստանան: Եւ յայնմանէ եւս վարձք մեծագոյնք պարգեւին յԱստուծոյ նախկին ստացողին հոգւոյ, որպէս բարեաց պատճառի: Այսր յաղագաւ գերագոյն են այսպիսի յիշատակք հոգեւորք, քան զյիշատակս մարմնաւորս, զի բազմօք տարբերութեամբք հեռի են ի միմեանց, զի այսք հոգեւորք են, եւ այնք՝ մարմնաւորք, այսք՝ յաւիտենականք, եւ այնք՝ առժամանակեայք: Եւ յաղագս այսոցիկ յոյժ ցանկալի է բանասիրաց՝ առաւել քան զամենայն ինչ ստանալ զգիրս, որպէս զի կրթեսցին նոքօք ի բարիս, մարզեսցին ի գործս առաքինականս, շահեսցեն զհոգիս իւրեանց եւ կարողանայցեն շահել եւ զայլոց հոգիս եւ թողուցուն ի վերայ երկրի՝ որպէս զզաւակ կենդանի՝ առ ի յիշեցուցանել եւ կենդանի պահել զանուանս իւրեանց ի վերայ երկրի, եւ որպէս զնաւ շահաբեր արկեալ ի ծով աշխարհիս՝ առ ի ստանալ վասն ինքեանց զբազմապատիկ շահս հոգեկանս: Քանզի Գիրք Սուրբք անկապուտ գանձք են աստուածայինք, հարստութիւնք են հոգեւոր, հաց են սովեալ հոգւոց, առաջնորդ են մոլորեալ մտաց, լուսատու |208ա| են խաւարեալ աչաց հոգւոյ, կրթութիւնք են անկիրթ անձանց, մարզիչք եւ արիացուցիչք են ի գործս հոգեւորս, սուր են երկսայրի՝ խոցոտիչ Բելիարայ, սպառազինութիւնք են անվանելիք զինուորեցելոց Քրիստոսի ընդդէմ յարձակմանց չարին, խորտակիչ են զօրութեանց նորին, ցրիչ խորհրդոցն չարաց, քակիչ եւ կորուսիչ ամենից մեքենայից եւ հնարից նորին: Ըմբերանիչք են հերձասիրաց, կարկեցուցիչք անդուռն բերանոց, ակն են լուսատու կրթելոցն ինքեամբք եւ մխիթարութիւն եւ սփոփիչ են թախծեալ եւ տրտմեալ հոգւոց ի յոգնատեսակ փորձութիւնս աշխարհիս այսորիկ, թէ՛ ի հոգեկանս եւ թէ՛ ի մարմնականս: Արդ, սակս այսքանեաց գերագունից օգտութեանց ես՝ յետինս ի բանասիրաց եւ վերջինս ի ծնունդս եկեղեցւոյ Յովսէփ նուաստ վարդապետս Սանահնեցի, ցանկացօղ եղէ հոգետարփ բաղձանօք համեղաբան մեկնութեանս սրբոյ Աւետարանին Մարկոսի, որ արարեցեալ է ի Բարսղէ գերիմաստ վարդապետէն մերմէ Ճոն կոչեցելոյ, որոյ համեղութիւն բանիցն եւ հարստութիւն մեկնութեանցն հանդիպողացն է յայտնի, որ արդարեւ հանգուցիչ է մտաց, լուծիչ տարակուսանաց եւ զովացուցիչ պասքեալ հոգւոց: Որում եւ ես կարօտ գոլով եւ ծարաւի՝ մեծաւ բաղձանօք ստանալ ջանացայ, զոր եւ իմով ձեռամբ գրեալ՝ մեծաւ զգուշութեամբ եւ սրբագրութեամբ ի սխալ օրինակաց՝ հասուցի յաւարտ եւ ի լրումն, բայց չկարացեալ զառաջին հատորն սորին ի ձեռն բերել, զի ոչ գտաւ, զերկրորդ հատորն միայն գրեցի՝ առ ի վայելս անձին իմոյ: Իսկ զկնի մահուան իմոյ անջնջելի յիշատակ լիցի ի դուռն սրբոյ եւ մեծի |208բ| աթոռոյս Էջմիածնի՝հանդերձ այլ ամենայն գրեամբք իմովք, զոր ինչ ունիմ, զոր մի՛ ոք իշխեսցէ օտարացուցանել ի սմանէ եւ ջնջել աստի զյիշատակս իմ: Եւ որք զաղերսանս իմ լսելով՝ զյիշատակս իմ չհանիցեն ի Սրբոյ Աթոռոյս, լուիցէ Տէր աղաչանաց նոցին եւ գրեսցէ զանուանս նոցա ի գիրն կենաց:
Եւ արդ, ես՝ յետնեալս յամենայնի եւ նուաստ ծառայս ծառայիցդ Աստուծոյ, հայցեմ մեծաւ պաղատանօք ի սիրելի հարցդ եւ եղբարցդ իմոց, զի ի հանդիպիլն ձեր սակաւուկ աշխատութեանս իմոյ եւ յօգտիլն ձեր ի սմանէ՝ ընթեռնլով կամ օրինակելով, յիսեսջիք ի մաքրափայլ աղօթս ձեր զբազմերախտ տէրն իմ եւ զծնօղն իմ հոգեւոր զՍիմէօն գերերջանիկ եւ սրբազան կաթուղիկոսն ամենայն հայոց Երեւանցի՝ հանդերձ հոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնողօք եւ ազգակցօք իւրովք: Որում սպասաւորեալ ի տղայութենէ իմմէ, սնեալ եւ վարժեալ առ ոտս նորին եւ ընկալեալ ի նմանէ ըստ իմում չափու զշնորհս եւ զերախտիս մեծամեծս, արժանացոյց եւս զանարժանութիւնս իմ չորից շնորհաց գերագունից, այսինքն՝ քահանայութեան, վարդապետութեան եւ եպիսկոպոսութեան (լս-ում՝ «եւ ծայրագոյն իշխանութեան»): Որում Տէր զկեանս երկարս խաղաղութեամբ մեծաւ պարգեւեսցէ՝ ապահով առնելով յամենից հակառակամարտից եւ ի բնաւից կենամաշ հոգոց եւ զբաղանաց: Մանաւանդ յայսց ներկայականացս, զորս ունի սաստկապէս: Վասն զի Ե. (հինգ) ամ է ահա, յորս պատերազմն մեծագոյն յարուցեալ ի մէջ երկոցունց հզօրագոյն եւ խրոխտ թագաւորութեանցն Օսմանցւոց եւ Ռուսաց՝ զաշխարհ ամենայն ահաբեկեալ սասանեցոյց, զի հզօր զօրութեամբք դիմակայեալք միմեանց, մեծամեծ պատերազմօք զմիմեանս բաղխեն: Յորում ահագին մրցականութեան ռուսքն յաղթօղ |209ա| երեւեալ պէսպէս եւ նորանոր հնարաւորութեամբք եւ անօրինակ պատերազմօք, բազում անգամ զճակատս հագարացւոց գնդին խորտակեցին՝ սպառելով զնոսա ի հուր, ի ջուր եւ ի սուր, եւ զայնկոյս մեծի գետոյն Դանոբայ բովանդակապէս բռնակալեցին: Յորոց պատճառաց բազմաց արհաւիրք ընդ ամենայն տեղիս եւ ապականիչք աւերիչք, գերիչք եւ կողոպտիչք յամենայն ուրեք յաճախեցին, ուստի հատան երթեւեկք ճանապարհաց եւ հասին ամենայն ումեք թշուառութիւնք եւ վնասք մեծագոյնք, մանաւանդ խղճալի ազգին մերոյ նեղութիւնք եւ վիշտք բազմակերպք յամենայն տեղիս հասին: Որոց ազգաւ ի մեծ հոգս եւ ի տրտմութեան եղեալ՝ սրբազան վեհապետին մերոյ, ցաւէր եւ մորմոքէր ի վերայ հօտին իւրոյ բանաւորի, զորս վարանեալ եւ ի մեծամեծ վիշտս մատնեալ տեսանէր միշտ: Այլ եւ յաղագս այսոցիկ թշուառութեանց հասելոց՝ հատան երթեւեկք նուիրակաց եւ ուխտաւորաց սրբոյ Աթոռոյս, եւ նուազեցան մուտք արդեանց սորին յամենայն ուստեքէ: Եւ այս եւս եղեւ ցաւ ի վերայ ցաւոց սրբազան վեհապետիս մերոյ եւ տրտմութիւն մեծագոյն: Եւ տակաւին կամք յայսպիսի անյաջողութեան եւ տրտմութեան ազգս մեր եւ մեք՝ մնալով օգնութեան եւ այցելութեան մարդասիրին Աստուծոյ: Որ եւ նոյն ինքն ողորմածն Աստուած պարգեւեսցէ զխաղաղութիւն իւր սուրբ ամենայն աշխարհաց, եւս առաւել խղճալի եւ տառապեալ ազգին մերոյ եւ մեզ:
Բայց ի դէպ է աստանօր ասել սակաւուք եւ վասն շինարարութեանց եւ արդիւնաւոր գործոց սրբազան վեհապետիս մերոյ, զորս յառաջին ամէ հայրապետութեանն իւրոյ սկսաւ առնել մինչեւ ցայժմ, եւ դեռեւս առնէ: Քանզի զպարիսպն Սրբոյ Աթոռոյս ի հիմանց շինեաց նորապէս, զմերձակայ գեօղս մեր Էջմիածին կոչեցեալ քակեալ հեռացոյց ի պարսպէն |209բ|Սրբոյ Աթոռոյս եւ եկեղեցեաւն հանդերձ նորապէս եւ վայելչագոյն շինեաց, զտանիս Սրբոյ Միածնաէջ տաճարիս եւ զսեղանատունն նորոգեաց, զդպրատունն, զմոմատունն եւ զգոմսն անասնոց ուրոյն պարսպօք մեծագոյն եւ վայելչագոյն նորապէս շինեաց, զբաղանիսն եւ զքեարվանսարայն եւս քակեալ՝ շինեաց նորապէս քան զառաջինսն վայելուչ: Եւ ի հարաւակողմն հայրապետարանին շինեաց զվերնայարկս վասն ամարայնի: Զտպագրատուն եւս հաստատեաց ի Սուրբ Աթոռոջս: Զվերի այգին մեծացոյց՝ խառնելով ընդ նմա զայլ այգի, զոր գնեաց նորապէս, եւ յարտաքուստ եւս զանշէն վայրս ի մէջ առնլով: Եւ զայլ այգիս եւ զխոտահարս եւ զբրնձահանս եւ զայլս այսպիսիս նորապէս ստացեալ՝ սեփականեաց Սրբոյ Աթոռոյս: ԶԵղվարդ, զԱշտարակ, զՄօղնի եւ զԱղունատուն գիւղորայսն, որք ի վաղուց ժամանակ մուլք են լեալ Սրբոյ Աթոռոյս, զորս տաճիկք յափշտակեալ եւ օտարացուցեալ էին ի սմանէ, այժմ սրբազան տէրս մեր գուն գործեալ ջանիւք բազմօք՝ յետս էառ ի տաճկաց եւ սեփականեաց Սրբոյ Աթոռոյս: ԶյՕշական գեօղն, զոր մուղանլու կոչեցեալ տաճիկքն յափշտակեալ՝ զհայսն վարեալ էին անտի, եւ տաճկաբնակ արարեալ, այժմ ջանիւ մեծաւ հանեալ զնոսա անտի, զհայսն տարաւ անդ եւ հայաբնակ արար: ԶՀաշտարխան եւ զբոլոր երկիրն Ռուսաց, որք ինքնագլուխ առաջնորդ նստուցեալ ի մէջ իւրեանց եւ ի գանձասարցիսն յարեցեալք, որպէս թէ պաղեալ էին ի սիրոյ Սրբոյ Աթոռոյս եւ հեռացեալ ի սմանէ, այժմ վերստին դարձոյց ի հնազանդութիւն Սրբոյ Աթոռոյս՝ գրելով զթուղթ աղերսանաց առ բարեպաշտուհի եւ մեծ կայսերուհին Եկատարինէ, եւ առնլով ի նմանէ զթուղթ հրամանաց ի ձեռն ՋուղայեցիԵղիազարի որդի աղայ Յովհաննիսին|210ա| եւ նստուցանելով անդ զառաջնորդ ի Սրբոյ Աթոռոյս: ԶԿարսայ երկիրն եւս արար տէրունի, եւ զայլ բազում եւ արդիւնաւոր գործս արար ի յօգուտ Սրբոյ Աթոռոյս, եւ առնէ տակաւին, թէպէտ պաշարեցեալ կայ հոգօք եւ զբաղմամբք մեծագունիւք, որպէս ի վերոյ գրեցաք: Կրեաց եւս սա զբազում աշխատութիւնս յաղագս երկճղի կաթուղիկոսութեան տանն Աղուանից, զոր եւ կրէ տակաւին վասն անմիաբանութեան նոցին, եւ բանիւ արարեալ զԻսրայէլ կոչեցեալ ինքնընծայ կաթուղիկոսն, որ ո՛չ հոգեւոր խրատուց եւ յորդորական թղթոց սրբազան վեհիս մերոյ լուաւ եւ ո՛չ ի Սուրբ Աթոռս եկն եւ ո՛չ ի Գանձասար նստիլ յօժարեցաւ, որ է հայրապետանիստ Աթոռ նոցին, այլ ներհակ կամաց եւ հրամանաց սորին շարժելով՝ խռովեաց զբոլոր վիճակն այն տաճկական թեւով, եւ կայ այնպէս ի ներքոյ բանադրանաց տակաւին, եւ երկիրն եւս կայ այնպէս երկճղի: Զի ոմանք զնա ընդունին, եւ ոմանք՝ զՅովհաննէս կաթուղիկոսն, որ ընդդէմ նորին օծեալ՝ նստաւ ի Գանձասար: Ուստի եւ սրբազան վեհս մեր ջանիւ մեծաւ աշխատի տակաւին՝ ածել զնոսա ի միաբանութիւն: Այլ եւ կրեաց զյոլով աշխատութիւնս յաղագս ախթարմայից, որք յամենայն տեղիս լրբացեալք՝ յայտնապէս զախթարմայութիւնս առնեն: Էհան քանիցս անգամ զֆարմանս ի թագաւորէն Օսմանցւոց եւ զԱխալցխայու եւ զԱլաշկերտու ախթարմայսն բազմօք վշտօք ետ վշտացուցանել եւ զգլխաւորս անուղղայ կարգաւորացն նոցին, որք լեալ էին նոցա կոյր առաջնորդք, կապանօք ի Սուրբ Աթոռս ետ ածել եւ ի բազում ժամանակս ճընշեալ եւ հոգեւորական խրատուք եւս խրատեալ՝ յուղղութիւն դարձոյց եւ արձակեաց: Եւ այժմ եւս տակաւին զնոյն աշխատութիւնսն կրէ յաղագս անուղղայիցն այնոցիկ, մանաւանդ յաղագս Ախլցխայու քաղաքին՝ |210բ| առ ի ածել զնոսա յուղղութիւն: Եւ զայլ բազում այսպիսի մեծագոյն աշխատութիւնս կրեաց սա ի կեանս իւր, եւ տակաւին եւս կրէ ի փառս Աստուծոյ, յօգուտ ազգիս եւ ի շահ Սրբոյ Աթոռոյս: Զորս Տէր ի փառս իւր համարելով, զվարձս բարիս եւ բազմապատիկս հատուսցէ ի հոգի սորին յաւուր մեծի գալստեանն իւրոյ եւ ընդ սրբոյ հայրապետացն դասակցեալ պսակազարդեսցէ:
Արար սա եւ զԳիրս քարոզից երկահատոր, գեղեցիկ եւ քաղցր ոճիւ, յորմէ եւ ես օրինակեալ իմով ձեռամբ՝ ստացայ վասն իմ: Արար եւ զԼուծմունսն արտաքին գրոցն պարզ եւ դիւրին եւ ամենայն ումեք հասկանալի: Նոյնպէս եւ գրոցն Պրոկղի արար զԿարճ լուծմունս՝ եդեալ առընթեր առաջնոյ մեկնութեանն, որ ի Սիմէօնէ վարդապետէ Ջուղայեցւոյ է արարեալ, վերանորոգեաց եւ զՀին տօմարն մեր եւ անշարժ տօմար, եւս արար ի վերայ ամսոցն մերոց: Նոյնպէս եւ զտօնացոյցն վերանորոգեալ՝ զշարժական տօնսն կանօնաւորեաց ի վերայ ԼԶ. (36) տարեգրացն: Եւ զյիշատակ սրբոցն մերոց տօնս ի հասարակ աւուրցն փոխեալ՝ ի շաբաթ աւուրսն կարգեաց, զի պաշտմամբք եւ պատարագօք հանդիսաւորութեամբք տօնեսցին: Այլ եւ շարադրեաց զփոքրիկ գրքոյկ մի Աղօթից յաղագս ներկայական նեղութեանցս եւ տառապակրութեանց խղճալի ազգիս եւ աշխարհիս մերոյ եւ յայլ պէտս հոգեւորականս ըստ ամենայն ըղձից եւ բաղձանաց ամենայն ումեք, որ յատուկ վասն պիտանաւորութեան հայոց ազգիս է: Զոր եւ անուանեաց Զբօսարան հոգեւոր եւ ետ տպագրել ի նորոգ տպարանի Սրբոյ Աթոռոյս եւ սփռեաց յազգս մեր: Նա եւ զամենայն որպիսութիւնս Սրբոյ Աթոռոյս արձանացոյց ի մեծագոյն գրքոջ միում՝ երկար եւ յաճախ պատմութեամբք՝ առ ի դիւրութիւն եւ յաչքաբացութիւն |211ա| ապագայից: Նոյնպէս եւ զամենից վանօրէից երկրիս մերոյ զորպիսութիւնսն եւս արձանացոյց ի նոյն գրքոջն: Եւ յայլ եւս այսպիսի օգտաւոր գործս աշխատի տակաւին ի յօգուտ մանկանց եկեղեցւոյ եւ ի պայծառութիւն Սրբոյ Աթոռոյս, որք յիրաւի յիշման են արժանիք: Զորս եւ մեք գրեցաք՝ սակաւուք ի յիշումն ածել ապագայ եղբարցդ, քանզի ըղձալի են ապագայից անցելոցն որպիսութիւնք, եւս առաւել՝ այսպիսիք մեծագործութիւնք: Ուրեմն ի յընթեռնուլն եւ յիմանալն ձեր զյոլովակի աղքատութիւնս եւ զերախտիս սրբազան վեհապետիս մերոյ, յիշեսջիք զսա ի մաքրափայլ աղօթս ձեր՝ հայցելով ի Տեառնէ զողորմութիւնս վասն սորա յաղագս այսքանեաց բարեգործութեանց իւրոց՝ յիշատակի եւ վարձուց բարեաց արժանեաց: Յիշեսջիք նա եւ ըստ հոգեւորի ծնողիս իմոյ եւ զըստ մարմնոյ ծնօղսն իմ՝ զհանգուցեալսն ի Քրիստոս՝ զհայրն իմ Շիօշբէկն՝ զսպանեալն յանօրինաց ի տարապարտուց, եւ զպարկեշտագնաց եւ զերկիւղած մայրն իմ Քէթէվանն, յորմէ ի քանիս ամս հեռացեալ գոլով իմ, ի Սուրբ Աթոռոջս ելով, առանց իմոյս տեսութեան չուեաց առ բաղձալին իւր Քրիստոս՝ թողլով զիս կարօտ մայրականի տեսութեանն, եւ եդաւ մարմին նորա ի դուռն Մօղնու սուրբ եկեղեցւոյն Թիլֆիզու՝ ընդ հօր իմում: Որում Տէր ողորմեսցի ըստ մեծի ողորմութեանն իւրում, ըստ տարաժամ եւ պատահական մահուամբ փոխեցելոյ փոքրիկ եղբօրն իմոյ Փարսադանին, զորոյ դառնագոյն եւ կսկծալի անցիցն սակս մորմոքման սրտի մերոյ չգրեցաք աստ ինչ: Գրեթէ մայրն իմ սակս սրսռալի մահու նորին հանապազ կսկծմանն ըստ մայրական գթոյն եւ որդեսէր բարուցն զրաւեցաւ ի կենաց աստի, որոյ աչքն վատնեցեալ էին ի յաճախ սգոյն եւ լալոյն, որոց այց արասցէ Տէր եւ զկարօտութիւն նոցին փառաւոր տեսութեամբ իւրով լցցէ: Յիսեսջիք նա եւ զեղբարսն իմ՝ զպարոն Մովսէսբէկն եւ զպարոն Բէժանն, եւ զքորսն իմ՝ |211բ| զՌուսուդանն եւ զՄարիամն, հանդերձ բարեբողբոջ զաւակօք եւ ընտանեօք եւ ամենայն ազգակցօք իւրեանց, որք ի բնիկ տեղեաց եւ ի հայրենի սեպուհ ժառանգութեանց իւրեանց՝ ի բարելի երկրէն Սօմխէթու եւ ի գերահռչակ գեղջէն Սանահնու տարագրեցեալ՝ բնակին այժմ պանդխտութեամբ ի Թիլֆիզ քաղաքոջն, ամենայն ծառայիւք եւ ստորադրելովք իւրեանց: Որք եւ արգոյք եւ սիրելիք են յաչս քրիստոսազօր թագաւորին Վրաց՝ քաջին եւ թշնամավանին Հերակլայ, յաղագս արիութեանց, հաւատարմութեանց եւ պիտանաւորութեանց իւրեանց: Քանզի եմք յազգէ առաջնոց մեծաց նախարարաց, այսինքն՝ Զաքարիայի մեծի սպարապետին հայոց, որդւոյ մեծի իշխանի Սարգսի՝ որդւոյ Վահրամայ, որք եւ այժմ ազգ եմք մեծագոյն, որք Արղութեանք անուանիմք: Զորս Տէր անփորձ կենօք եւ երկար ամանակօք պահեսցէ վասն իմ, ի փառս ամենասուրբ անուան իւրոյ: Յիսեսջի՛ք նաեւ զհամայն ազգայինսն իմ, որք ի Քրիստոս են հանգուցեալ, զի ողորմեսցի հոգւոց նոցին եւ արժանացուսցէ իւրոյ արքայութեանն: Յիշեսջիք նա եւ զհամայն հոգեւոր եղբարս իմ, որք աշակերտակիցք եւ համշիրակք են ինձ եւ սննդակիցք եւ օրհնածին եւ շնորհընկալ որդիք սրբազան վեհիս մերոյ, այսինքն՝ զՄկրտիչ վարդապետ մեծարգոյ եղբայրն իմ, որ եւ երախտաւոր իսկ է ինձ, եւ յամենայն կարիս իմ ձեռնտու՝ մինչեւ ցայս կէտ: Նա եւ զհամաշունչ զհոգեկից եւ սիրակից եղբայրն իմ Իսահակ՝ մտահարուստ եւ գիտնառատ վարդապետն Գեօղարքունցի: Եւ զայլ ամենայն եղբարս եւ աշակերտակիցսն իմ՝ զհարազատ որդիսն սրբազան վեհին: Յիսեսջիք նաեւ զՂազար բանիբուն վարդապետն Աստապատեցի՝ զհանգուցեալն ի Քրիստոս, որ էր |212ա| ժամօրհնօղ գահոյս սրբոյ եւ մեծի, քանզի նա եւս գոլով երախտաւոր ինձ, որ ի տղայութեան իմում ուսոյց ինձ ըստ այլոց բազմաց զամենայն ձայնաւորս եւ զմեղեդիս, զտաղս եւ զգանձս, քանզի էր քաջ երաժիշտ, որում Տէր ողորմեսցի եւ հանգուսցէ յարքայութեան Իւրում: Յիշեսջիք այլ եւ զցանկալի եղբարսն իմ՝ զնօտարսն Սրբոյ Աթոռոյս զՄատթէոս վարդապետն, որ ձեռնտու եղեւ ինձ ի կապելն զտետերսն եւ ի գրելն զկարմիր գիրսն, եւ զՂունկիանոս քաղցրաբարոյ վարդապետն Աշտարակցի, որ յօժանդակեաց ինձ՝ յարդարելով զգրիչսն, տալով զպակաս թղթոյն եւ մրոյն: Հուսկ յետոյ յիսեսջիք եւ զիս՝ զգրօղս եւ զստացօղս սուրբ գրոցս՝ զՅովսէփ անարդիւն եպիսկոպոսս, որ կարօտ եմ աղօթից եւ մաղթանաց սիրելի հարցդ եւ եղբարցդ իմոց: Զի եւ ինձ ողորմեսցի Քրիստոս ըստ մեծի ողորմութեան իւրում եւ արժանացուսցէ շնորհաց եւ գթութեան իւրոյ յաւուր մեծի գալստեանն իւրում: Եւ դուք յիշեալ լիջիք յողորմութիւնս եւ ի գթութիւնս մարդասիրին Քրիստոսի յաւուրն ահեղին. ամէն:
Որ ոք զաղերս մեր լուեալ կատարեսցէ, / խնդրուածոց նորին բարեաց Տէր լուիցէ:
Գրեալ աւարտեցաւ սուրբ գիրքս ի թուականիս հայոց ՌՄԻԲ. (1773) եւ ի մուտն յունվարի, ի տասներորդի ամի հայրապետութեան տեառն Սիմէօնի սրբազան կաթուղիկոսի ամենայն հայոց Երեւեանցւոյ՝ հոգեւոր ծնողի իմոյ եւ դաստիարակի, եւ ի լուսակերտ Աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «///Բարսեղի, Մեկնութիւն Մարկոսի Աւետարանին», Պհպ. Բա՝ «182/2982», 1ա՝ «Հատոր երկրորդ, կնեազ Վասլին Արղութեանց (ԺԹ. դ.)», «Մ[եսրոպ] եպիսկոպոս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա. փեղկի կազմաստառին՝ «Սալմանդր կենդանին, յորժամ արկանենք հուր, հուրն շիջանի, մնայ անվնաս»:Պհպ. Աա՝ «Սարգիս վա, Է Է Է,միաբան,Его, А, Б, գեր, Аcтраханъ гoрoдей черезвечайни», Պհպ.Աբ՝ «Յովսեփայ վարդապետի իմ. Վասն պոռնկութեան տե՛ս ի համարն ԱՃԽ., Վասն քահանայից՝ ԱՃԼԱ., Վասն անառակին՝ ԱՃԼԷ., Վասն ապականութեան մեղացն՝ ՂԷ.», Պհպ. Ժբ՝ «Յով, աց, դարձան», Բ. փեղկի կազմաստառին՝ «Մարիամ /// (անընկալելի)»:
2983
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 90. չգրուած՝ 89ա-90բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Ըx12 (Ը՝ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագ, որի տակ խաղողի շեղանկիւն ողկոյզ, F. y G, որի տակ՝ MAXAMDA: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (15,8x10,1): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 42ա): ՏՈՂ՝ 25: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը՝ կարմիր կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ չգրուած թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Զ՝ սպիտակ չգրուած թուղթ:
Նմուշ 42ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Լատինատառբառգիրք: ԺԹ. դ.: 2 (ԲԳ) + 2 (ԴԵ)՝ ստացուածերկութերթերիընդերկայնակի ծալումով: Թուղթ (21x16,5)՝ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. արծիւ, M, I, երկսիւն (17,2x13), լատինատառ շղագիր (նմուշ՝ Դա): 1. ԲԳ. Կարդալ՝Գբ-Գա-Բբ-Բա – Abada. cioe tandamente – ehlenmech, cantlanmach... axancitta – ach jcehni: 2. ԴԵ. Դաբ-Եաբ – abbnacciato – cugiaktanmijc, ajjoluto – igiasetlemisc.
Նմուշ Դա
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար.կազմիԲ. փեղկիստուարաթուղթըեւծաղկաթուղթըվերիցվարմէջտեղիցկոտրուած-պատռուած, Պհպ. ԲԳ՝կարուածհակառակդիրքով, Պհպ. Գ, թ. 1, Պհպ. Դ՝հիմքիցմասամբանջատ, ձեռագիրըխոնաւութիւնտեսած, թանաքիթթուայնութիւնըբարձր՝գրադաշտըգունափոխուած, հիմքերիմօտկեղտոտուած, թերթերինաղտոտուածութեանզանազանհետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-88բ Ի Յայտնութիւնն Յովհաննու՝ սրբոյ հօրն մեր Անդրէի երանելւոյ եպիսկոպոսի Կեսարու Կապադովկացւոց, Համառօտ տեսութիւն, ընդ նմին եւ Արեթաս եպիսկոպոսի նմին քաղաքի
Տե՛ս ձեռ. 1161, 79բ-168բ: [Նխդր.]/1ա-2ա: Գլուխք/2բ-4ա: [Ներածութ.]/4ա-7ա: – ա-հբ/7ա-87բ: Յիշ. թարգմ./88բ-9ա*:
*Ծնթ. Այս ձ-ում Ներսէս Լամբրոնացու 1179 թ. յիշ-ը կիսատ՝ թերի է. հմմտ ձեռ. 1161, 79բ (նոյնպէս՝ վերջից թերի. մանրամասները տե՛ս Ներսէս վ. Ակինեան, Ներսէս Լամբրոնացի, Վիեննա, 1956, էջ 267-73: Այս յիշ-ը Յովս. Յիշ-ք, էջ 473-6. առել է Հմր 2520, 343ա-4ա էջերից. իսկ Ե-ԺԲ. դդ-ի յիշ-ք, էջ 228-9՝ առել է ձեռ. 1418, 125ա-6բ էջերից:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Պհպ. Բա սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝ «Печ. Ахалцыхской градской полицiи»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Ներսիսի [Լամբրոնացւոյ] Մեկնութիւն Յայտնութեանն Յովհանու», Պհպ. Աա՝ «189/2983, ԺԸ-ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպիսկոպոս», Պհպ. Բա՝ «Հմր 188/59.»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պհպ. Բա՝ «աաաբբգբ, ա-ֆ, Յայտնութիւն սրբոյն Յովհաննու աստուածաբան աւետարանչին մեկնութիւնն է սրբոյն Էջմիածնայ աթոռոյն, Աստուած իմ»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 45ա՝ թռչնագիր «Ե»:
2984
ԱՏԱՆԱ՞Յ |
ՌՃՂ. – 1741 |
ԳՐԻՉ՝ Սարգիս քարտուղար: Ստացող՝ Թորոս Ղրիմեցի:
ԹԵՐԹ՝ 115. չգրուած՝ 7բ, 97բ-106բ, 114բ-5բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Թx12 (Թ՝ 19): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագ, տակը շուշան, RC: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21x16,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (15,8x11): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 10ա): ՏՈՂ՝ 25-26: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա. սպիտակ չգրուած թուղթ, լուսագծերով:
Նմուշ 10ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 8ա: Ճակատազարդ՝ 1ա: Լուսանցազարդ՝բուսական, թռչուն (8ա): Զարդագիր՝կենդանագիր (8ա): Գոյներ՝կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. կազմիկաշինքերծուած, մէջքիվերուվարիեզրերըթափուած, լուսանցակողերըկեղտոտուած, Պհպ. Ա՝հիմքիցմասամբ, իսկթ. 108-9՝հիմքիցլրիւանջատ, թանաքիթթուայնութիւնըբարձր՝գրադաշտըգունափոխուած, թերթերինխոնաւութեանեւաղտոտուածութեանզանազանհետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-89բ Ի Յայտնութիւն սրբոյ հօրն մերոյ Անդրէի երանելւոյ եպիսկոպոսի Կեսարու Կապադովկացւոյ, Համօռօտ տեսութիւնն, ընդ նմին եւ Արեթաս եպիսկոպոսի նմին քաղաքի
Տե՛ս ձեռ. 1161, 79բ-168բ: Յիշ. թարգմ./95բ-6բ*:[Նխդր.]/1ա-2բ: Գլուխք/2բ-4ա: [Ներածութ.]/4ա-7ա: – ա-հբ/8ա-97ա:
*Ծնթ. Տե՛ս նախորդ Հմր 2983 ձ-ի ծնթ-ը:
Բ. 107ա-114ա Յաղագս հաղորդութեան. Փորձեսցէ զանձն իւր եւ ապա ի հաց եւ ի բաժակէն – Եւ արդ, վասն հաղորդելոյն բազում ինչ ասելի է... որպէս ասացաք կամ եւս գեղեցկագոյն, որչափ գիտիցէ ոք. ամէն:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ. ԺԹ. դ.
Գ. (կազմաստառ Ա.).Զատկին շաբաթ է հալէրի խարճաս ըսկըսայս էյ... ԺԸ. ղուրուշ ալ հացի տվի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
96բ Որք լուսաւորիք ի սմանէ ընթերցմամբ կամ օրինակելով, նաեւ զիս՝ զեղկելի գրիչս զՆիկօլ եւ զիմս ամենայն, եւ Աստուած, որ առատնէ ի տուրս, մեզ եւ ձեզ ողորմեսցի. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
96բ (ստացողի) Հոյսկ ետոյ ես՝ մեղսամած ոգի Թորոս վարդապետս Ղրիմեցի եւ յառաջնորդ մեծի քաղաքին Ղիրիմայ եւ ի սուրբ վանից, որ կոչի Սուրբ Նշան եւ Սուրբ Փր[կ]չին, եւ ետ ուխտիցս |97ա| սրբոյ Երուսաղէմայ հանդիպեցաք ի մայրաքաղաքին Տրովադայ, որ թարգմանի Ատանայ, տեսայ զսա աստուածախումբ տառս զՅայտնութեանն Յոհաննու աւետարանչին ի ձեռն հանճարիմաստ կաթողիկոսին Միքայէլին, ցանկացայ առնուլ զօրինակն, եւ նա օժար կամօք շնորհեազ ինձ: Եւ ես առեալ գնացի [առ] անդամալոյծ ոմն, որ կոչի Սարգիս քարտուղար, նա եւս յոյժ ըղձափափաք սրտիւ տոչորմամբ գծեաց զսա ի խնդրոյ մերոյ, վասն որոյ ես՝ տիմաստս եւ յանարժանս, ասեմ՝ հաստատ պահեսցէ ի վերայ աթոռոյն իւրոյ եւ երկար կեանս հայրապետին մերոյ, եւս՝ գծողի սորին մեղսամակարթի. ամէն: Եւ հանդիպողացդ՝ խնդրեմ ի ձէնջ յիշել ի յարժանաւոր յաղօթից ձեր զպատճառեալքս սորին ի Տէր, եւ որ յիշօղք յիշեալ լիցին ի կրկնակի գալստեանն Քրիստոսի. ամէն:
Փա՜ռք ամենասուրբ Երրորդութեան՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, յայժմ եւ յարակայ յաւիտենիւ. ամէն: (գրչափոխութեամբ)՝ Աւրինակեցաւ թվին ՌՃՂ. (1741) ամին, նոյեմբերի Գ.:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Ներս. Լամբրօն. Մեկնութիւն Յայտնութեան Յովհաննու (4.)», Պհպ. Աա՝ «191/2984, ՌՃՂ.-1741, Մ[եսրոպ] եպիսկոպոս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պհպ. Աա՝ «Ներս. Լամբրոն. Պատմութիւն Մեկն. Յայտնութեանն Յովհաննու»:
2985
(թրգմ. Գէորգ Մխլայիմ օղլի)
Ս. ՆԻԳՈԼԱՈՍ |
ՌՄԽԳ. – 1794 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Պապայ հաճի Փեթրօ Ձորակցի:
ԹԵՐԹ՝ 91. չգրուած՝ 1ա-3բ, 4բ, 89ա-91բ: ՊՐԱԿ՝ 3+Ա-Ժx8 (Բ, Գ, Ե՝ 10, Թ՝ 7)+3: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «FT, A», եռամահիկ, թագ, երկրաչափական պատկեր: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 20,8x15,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (21,4x15,6): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 61ա): ՏՈՂ՝ 19: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 3+3 (թ. 1-3, 89-91):
Նմուշ 61ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, վնասուած, վերին եւ ստորին աջ անկիւնները թափուած, թ. 3, 4, 89՝ հիմքից մասամբ պոկուած, թերթերի հիմքերը կեղտոտուած, խոնաւութեան, աղտոտուածութեան եւ այրուածքի զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
4ա-88բ Գիրք Խորհրդոյ սրբոյ Պատարագի՝ թարգմանեցեալ ի յունաց առ հայկական բառբառ ի Մխլայիմ օղլի Գեւորգ վարդապետէ, ըստ խնդրոյ եւ արդեամբ Ձորակցի Լազարոսէ՝ երկրպագօղ կենդանարար գերեզմանի Տեառն, բարէպաշտ եւ գրեսէր քրիստոնէի, ի փառս եւ ի պայծառութիւն կաթոլիկէ եւ առաքելական եկեղեցւոյ՝ առ ի լոյսաւորութիւն ամենայն քրիստօնէից, վերստին գրեցեալ բազում զգուշութեամբ Պապայ հաճի Փեթրօէս Ձորակցի, որ ի դուռն Սրբոյ Նիգօլայոսի: Յամի ներմարմնաւորութեան փրկչին 1794:
Ա. 5ա-15բ Կարգաւորութիւն երեկուեան ժամոյն. սկսանի կարգաւորեալ վանական, քահանա կամ աբեղան – Օրհնեալ է Աստուած մեր յամենայն ժամ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից... ամենայն ցաւոց դեղ է, եթէ հաւատով ճաշակէ: Վերջ է Կարգաւորութիւն երեկուեան ժամու:
Բ. 15բ-23ա Կարգաւորութիւն առաւօտեան ժամոյն... Տէր, զի բազում ասեն –|16ա| Աղօթք Ա. Գոհանամք զքէն, Տէր Աստուած մեր, որ զարթուցեր զմեզ ի յանկողնից... ըստ կարգին գիտելի, որ լինի արձակում:
Գ. 23ա-54բ Կարգաւորութիւն աստուածային եւ սուրբ Պատարագին սրբոյ հօրն մերոյ Իօաննու Ոսկեբերանին
ա. 23աբ Երթայ քահանայն եւ տիագօ ա<ա>ռաջի ի սրբոց դրանցն զերիս երկիրպագութիւնս... [ամէն] – Թագաւոր երկնաւոր, մխիթարիչ Հոգի ճշմարտութեան, որ յամենայն ոյրէք ներկայ ես... զի քոյ է կարողութիւն եւ փառք յաւիտեանս. ամին:
բ. 23բ-4ա Եւ Բ. դասն առնեն երկրպագութիւն, խորանն մտանեն՝ ասելով – Մտից ի տուն քո, երկիր պագից ի տաճար սուրբ քո... եւ ոյսայց զպատուիրանս քո:
գ. 24ա-5ա Երթայ ձախ խորան, պատրաստէ զ|24բ|սրբութիւն՝ դնելով զսուրբ մա[ղ]զմայն ի ձախ կողմն եւ բաժակն ի յաջ կողմն եւ զայլս ընդ նոսա: Եւ քահանայն այսպէս սգեստաւորի՝ առալ զստիխարն ի ձախ ձեռն եւ երկիր պագեալ Գ. անգամ... ասէ՝ բեթրաշիլին – Օրհնեալ է Աստուած, որ հեղոյ զշնորհս իւր ի վերայ քահանայից իւրոց... եւ սուրբ քո ցնծալով ցնծասցեն յամենայն ժամ, այժմ եւ միշտ եւ յ[աւիտեանս]:
դ. 25աբ Երթա ընծայարանէ եւ լոյանա ձեռն առաջ եւ ասէ – Լոյացից ամբծութեամբ զձեռս իմ... Քհ. Զի բառնին յերկրէ կեանք նորա յամենայն ժամ, այժմ եւ [միշտ եւ յաւիտեանս]:
ե. 25բ-6ա Եւ եդեալ պառկած ի վերայ երեսաց ի սուրբ մաղզ[մ]ային եւ ասէ – Սկ. Տեսպօդա՛՛... Զենանի Գառն Աստուծոյ, որ բառնայ զմեղն աշխարհի... եւ ասէ՝ Մխեա՛, Տեսպօդա՛՛:
զ. 26ա Քահանայ մխել սուրբ գեղարդն յաջակողմն՝ ասէ – Եւ մի ոմն ի զինուորացն գեղարդեամբ խոցեաց... եւ ճշմարիտ է վկայութիւն նորա:
է. 26ա Իսկ տիագօն հեղոյ ի մէջ սուրբ բաժակին գինի եւ ջոյր ի միասին՝ ասելով – Օրհնեա՛, Տեսպօդա, զսուրբ միաւորութիւնս:
ը. 26ա Եւ քահանայն օրհնէ զնոսա եւ ետոյ Աստուածած<ազ>նա ընծայն հանէ՝ ասելով – Ի պատիւ եւ ի յիշատակ գերօրհնեալ եւ փառաւորեալ տիրուհւոյն մերոյ Աստուածածնին... ընկա՛լ, Տէ՛ր, զայս պատարագս ի յերկնային սեղանդ քոյ:
թ. 26ա Եւ բարձր մասն դնէ ի յաջ կողմն սուրբ հացին, ի միջի նորա՝ ասելով – Կացէ դշխոյ ընդ աջմէ քումմէ՝ ի հանդերձս ոսկէհոյռս զարդարեալ եւ պաճուճեալ:
ժ. 26աբ Եւ ետոյ առեալ եւ զերրորդ ընծայն եւ ասէ քահանայն՝ ասելով – |26բ| Ապաստաւորութեամբ պատուականաց եւ երկնաւորաց զօրութեանց անմարմնոցն պատուականի... եւ սրբոց երից մանկանց, եւ Դանիէլի մարգարէին, եւ յամենայն սրբոց մարգարէից:
ժա. 26բ Եւ դնէ զերկրորդ մասէ ըստ կարգի, ասէ – Եւ սրբոց փառաւորաց... եւ այլ ամենայն սրբոց առաքելոցն:
ժբ. 26բ-7բ Եւ դնէ եւ զերրորդ մասն եւ չոր[ր]որդ մասն դնէ առաջի մասին ներքին ըստ կարգի իւրոյ՝ ասելով – Եւ սրբոց հարցն մերոց... որոց աղօթիւքն այց արասցես մեզ, Աստուած (ունի ինը մասն):
ժգ. 27բ-8բ Եւ առեալ մասն ի ձեռն եւ ասէ – Յիշեա՛, Տեսպօդա՛ մարդասէր, զամենայն ուղղափառ եպիսկոպոսունս... վայել է սրբութիւն Տէր ընդ երկայն աւոյրս: Տիագօն ծածկայ Տեսպօդա:
ժդ. 28բ Եւ քահանայն ծածկէ զերրորդ ծածկոցով սուրբ բաժակէն, ասէ – Ծածկեաց զերկինս զօրութիւն քո, ո՛վ Քրիստոս... եւ փրկեա՛ զհոգիս մեր՝ որպէս միայն բարերար եւ մարդասեր:
ժե. 28բ-31ա Յետոյ երկիրպագութիւն անելով խնկէ եւ ասէ զայս – Օրհնեալ Քրիստոս Աստուած մեր, որ այսպէս հաճեցար, փառք քեզ... Քահանայն ձայնէ՝ Զի քեզ վայել է ամենայն փառք, պատիւ եւ երկիրպագութիւն... այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից դասն. ամին:
ժզ. 31աբ Աղօթք առաջին փոխաձայնին. խորհրդաբար – Տէր Աստուած մեր, որոյ կարողութիւնդ աննման է եւ |31բ| փառքդ անհասանելի... Քհ. Զի քոյ է կարողութիւն, եւ քոյ է թագաւորութիւն եւ զօրութիւն եւ փառք Հօր եւ Որդւոյ, այժմ եւ միշտ [եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն]:
ժէ. 31բ-2ա Աղօթք երկրորդ. խորհոդայբար, փոխ – Տէր Աստուա՛ծ մեր, կեցո՛յ զժողովուրդս քո... եւ քեզ փառս վերառաքեմք՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Սրբոյ Հոգւոյդ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտ[եանս], դասն. ամին:
ժը. 32աբ Աղօթք երրորդ. խորհրդայբար – Որ զհասարակացս զայս եւ զհամաձայնս մեր շնորհեցեր զաղօթս... եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Ընդ երգել զԵրեքսրբեն:
ժթ. 33ա-9ա Աղօթք. քահանայն խորհուրդաբար ասէ – Աստուած սուրբդ, որ ի սուրբս հանգուցեալ ես... եւ քեզ զփառս վերառաքեմք հանդերձ անսկիզբն քո հարբդ եւ ամենասուրբ եւ բարերար եւ կենդանարար Հոգւովդ այժմ, միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ի. 39աբ Յետոյ կատարելոյ զաղօթս ասեն ի միասին զքերօբէական Գ. անգամ եւ զԾ. սաղմոս խորհրդաբար... ասելով – Աստուա՛ծ, քաւեա՛ զիս՝ զմեղաւորս... եւ խնկօք ի նոր գերեզմանի վարանեալ եդ:
իա. 39բ-42բ Յետոյ ի բաց դնէ քահանայն զծածկոցն ի սուրբ մաղզմայէն, ի սուրբ բաժակէն... ասելով – Բարի արա՛, Տէ՛ր, կամօք քով Սիօնի... ովսաննա ի բարձունս: Իսկ տիագօն առնոյ զայս տերիկօն խաչապէս ի վերայ սուրբ մաղզմային սրբել դնէ դբին:
իբ. 42բ-3ա Աղօթք. քահանայն խորհրդաբար ասէ – Ընդ այսոցիկ երանելի զօրութեանցս եւ մեք... որ վասն ձեր բեկանի ի թողութիւն մեղաց. ամին:
իգ. 43ա-6բ Իսկ տիագօն ըմբռնել զոյրարն, ցոյցանէ սուրբ բաժակն, քահանայ նմապէս երկիւղածութեամբ օրհնէ սուրբ՛՛ – Նոյնպէս բաժակն ետ ընդրաց եւ ասէ... վասն փրկելոյ զմեզ յամենայն նեղութենէ, ի բարկութենէ, ի վտանգից եւ ի վշտաց, զՏէր աղաչեսցուք:
իդ. 46բ-9բ Քահանայն աղօթէ խորհրդաբար – Քեզ յանձն առնեմք զամենայն կեանս մեր... ի թողութիւն մեղաց եւ ի կեանս յաւիտենականս. ամին:
իե. 49բ-53բ Եւ գնա յետկոյս սեղանոյն, խոնարհեցոյցեալ գլոյխն աղօթէ որպէս քահանայն, եւ քահանայն առնոյ սուրբ հացն, խոնարհեցուցեալ զգլուխն՝ աղօթէ այսպէս – Հաւատամ, Տէ՛ր, եւ դաւանիմ, զի դու ես ճշմարիտ Քրիստոսն... բարեխօսեա՛ առ Բանն Քրիստոս Աստուած՝ կեցուցանել զհոգիս մեր:
իզ. 53բ-4ա Յետ այսորիկ գօնտակիօնն – Ի յերկնից ընկալար զաստուածային շնորհն... եւ գնան խաղաղութեամբ Աստուծով սրբով: Վե[ր]ջ աստուածային քահանայագործութեանս Ոսկէբերանին: Փառք Աստուծոյ:
Տարբեր՝ Յ. Գաթրճեան «Սրբազան պատարագամատոյցք հայոց», Վիեննա, 1897, էջ 353-384:
Դ. 55ա-75ա Աստուածային պատարագ սրբոյ հօրն մերոյ մեծին Վասիլու – Քահանայն սկսան[է] ասել՝ Օրհնեալ թագաւորութիւնն Հօր եւ Որդւոյ եւ Սրբոյ Հոգւոյն... Օրհնեցից զՏէր ամենայն ժամ: Վերջ Աստուածային պատարագին մեծին:
Հմմտ. տպ. Յ. Գաթրճեան «Սրբազան պատարագամատոյցք հայոց», Վիեննա, 1897, էջ 183-216: Միջին մասը՝ տարբեր:
Ե. 75բ-86բ Աստուածային Պատարագ նախայսրբեցելոցն. Այս աստուածային պատարագս ասի միայն յաւոյրս պահոց քառասնորդաց... |76ա| ասէ՝ Օրհնեա՛, Տեսբօդա՛:
ա. 76ա Քահանայն՝ ձայնիւ – Օրհնեալ է թագաւորութիւն Հօր եւ Որդւոյ եւ Սրբոյ Հոգւոյն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամին:
բ. 76ա-7ա Եւ տիագօն խաղաղակ[ա]ն ասելով, իսկ քահանայն աղօթէ ինչ կամ հոգայ սուրբ առաջադրութիւնն – Խաղաղութեամբ զՏէր աղաչեսցուք... զի քո է կարողութիւն, եւ քո է թագաւորութիւն, եւ զօրութիւն, եւ փառք Հօր եւ Որդւոյ եւ Սրբոյ Հոգւոյդ, այժմ եւ՛՛:
գ. 77ա Աղօթքն դիմաձայնին, զոր քահանայն ասէ խորհրդաբար – Տէր, մի՛ սրտմտութեամբ քով յանդիմաներ զմեզ... բարեխօսութեամբ սրբուհոյ Աստուածածնին եւ ամենայն սրբոց քոց:
դ. 77աբ Յայնժամ դասն ասէ |77բ| զմնացեալն գաթիզմայն կամ կացութիւնն, ետոյ տիագօն՝ Խաղաղական է – Եւ եւս խաղաղութեամբ զՏէր աղաչե[ս]ցուք... եւ քեզ զփառս վերառաքեմ Հօր եւ Որդւոյ եւ Սրբոյ Հոգւոյն, այժմ եւ միշտ յաւիտեանս յաւիտ[ենից]. ամէն: Յետոյ ձայնելոյ կաթեզման:
ե. 77բ-8ա Իսկ քահանայն աղօթս խորհրդաբար – Տէր Աստուա՛ծ մեր, յիշեա՛ զմեզ... ելանեն քահանայն եւ տիագօն բոյռվառով եւ մոմեղինօք՝ որպէս սովոր է Իսօտօս՛՛:
զ. 78ա-9բ Եւ քահանայն աղօթէ խորհրդաբար Իսօտօսի – Յերեկոյի եւ յառաւօտոյ եւ ի հասարակ աւոյր օրհնեմք... երեխա՛յք, զգլուխս ձեր Տեառն խոնարհեցուցէք:
է. 79բ-80բ Աղօթք վասն երեխայից. քահանայն խորհրդաբար – Աստուա՛ծ, Աստուա՛ծ մեր, ստեղծօ՛ղ եւ արարի՛չ ամենեցուն... որք լուսաւորելոցդ էք, զգլուխս ձեր Տեառն խոնարհեցուցէ՛ք:
ը. 80բ-1ա Աղօթք ի վերայ այնոցիկ, [որ] առ սուրբ լոյսաւորութիւնն պատրաստեալ են, զոր ասէ քահանայն խորհրդաբար – Երեւեցո՛, Տեսբօդա՛, զերեսս քո ի վերայ այնոցիկ... Այսոքիկ ասին ի Չորրորդ շաբաթն միջապահոյցն:
թ. 81աբ Առաջին աղօթք հաւատացելոց. քահանայն խորհրդաբար – Աստուած մեծ եւ օրհնեալդ... Քահանայն ձայն[է]. զի քեզ վայել են ամենայն փառք, պատիւ եւ երկրպագութիւն Հօր եւ Որդւոյ եւ Սրբոյ Հոգւոյդ, այժմ եւ միշտ եւ յաւ[իտեանս յաւիտենից. ամէն]:
ժ. 81բ-2ա Երկրորդաղօթք. քահանայն խորհրդաբար հաւատացելոց – Տեսբօդա՛ սուրբ, գերաբարի, մաղթեմք ի քէն... ըստ պարգեւաց Քրիստոսի քո, ընդ որում օրհնեալ ես... այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտ[ենից. ամէն]:
ժա. 82ա Դասն երգէ հնչմամբ – Այժմ զօրութիւնքն երկնից... զի հաղորդ կենաց յաւիտենականաց եղիցուք. ալիլուիայ, Գ.:
ժբ. 82աբ Իսկ քահանայն խնկէ զսրբութիւնսն եւ համբոյրէ զաբրն՝ երկիր պագանելով ասէ – Որպէս անառակ որդին եկի... եւ ի վտանգից եւ ի վշտաց զՏէր աղաչեսցուք:
ժգ. 82բ-5ա Քահանան խորհրդաբար ասէ – Որ անճառելի եւ անտեսանելի խորհրդոց ես Աստուած... եւ եթէ դասն զնոյն բանս, որ գրեալ կան ի մէջ պատարագին Ոսկեբերանի:
ժդ. 85ա-6ա Ընդ հաղորդութեան աղօթէ քահանայն խորհրդաբար – Գոհանամք զքէն, փրկիչ ամենեցուն... եղիցի անոյն Տեառն օրհնեալ այսուետէ մինչեւ յաւիտեան:
ժե. 86աբ Աղօթք. յորժամ ժողովէ սրբութիւն, ասէ զայս խորհրդաբար – Տէր Աստուա՛ծ մեր, որ ածեր զմեզ ի յամենայն պատուելի աւոյրս... յետոյ առնէ զարձակումն որպիսին էն ի մեջ պատարագին Ոսկեբերանին եւ Վասիլիուն: Վերջ Աստուածային պատարագին նախասրբացելոց:
Զ. 87ա-8բ Արձակական. Արձակական տէրունականաց տօնից՝ ասելիք ի երեկոյի, ի յառաւօտոյն եւ ի Պատարագի ըստ կարգի՝ ի ծննդեանն Քրտստոսի – Որ ի յայրին ծնեալ եւ ի մսուր բազմեալ... Առ Այլակերպութեանն. Որ ի Թափօր լերին այլակերպեալ փառօք առաջի սրբոց աշակերտաց քոց առաքելոց: Վերջ Արձակականաց:
Ծնթ. Լուսանցներում՝ յունատառ գրութիւններ (թ. 12, 32, 33, 45 եւ այլուր):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս խորագիրը՝ 4ա:
54ա Թիւն փրկչին 1794, յոյնիսի Թ.:
54բ Յիշատակ է սուրբ խորհուրդայտերտէս Ձորեցի լոյսհոգի հաճի Պապայ Յօվանին որդուն՝ Պապայ Փեթրօիս, որ եմ երկիրպագօղ սուրբ գերեզմանին, որ զիմ ծերութեանս լոկ ձեռեամբ ես գրեցի իմոյ մեղօք լցալ հոգուս համար, եդի յիշատակ իմ որդոյս՝ Պապայ Յօվանին ձեռքն ի Մուշեղկան սքանչելագործ Այի Յօրկէ եկեղեցին, որ պատարագ մատուցանէ, զի ոչ ուներ: Որք հանդիպիք՝ կա՛մ կարդալով, կա՛մ օրինակէն առնելով, յիշեցէ՛ք մագրափայլ յաղօթէս ձեր անպիտան փծուծ, մեղօք խոր խոցեալ Պապայ հաճի Փեթրօս եւ յիշեալ լիցիք ահեղ ատէն հայրէս՝ հաճի Պապայ Յօվան, մայրս Խաթունէ, կին իմ Զօյին, առ ամենայն ննջեցելոցէս ասացէ՛ք՝ Աստուած ողորմի, եւ Տէրն ձեզ ողմորի. ամէն:
86բ Թիւն փրկչին 1794, Աղօստօսի 30 աւարտ եղաւ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 2ա՝ սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝ «Печ. Ахалцыхской градской полиции».
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Մեկնութիւն պատարագի», 1ա՝ «196/2985,1794, Մ[եսրոպ] եպիսկոպոս», 2ա՝ «Հմր 174/39»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա. փեղկի կազմաստառին այբուբեն՝ «ա-ծ», 1ա՝ «Աստուածայհարսն այս գիրքս վերուցի Ձօրեցի հաճի պապայ Փեթրօին յօրդուն՝ մահ[տ]եսի Միխայիլն գրեց. ամէն: Ծառայ Աստուծոյ Միխայիլ»: 1բ՝ «աս, աս գիրգս յօտան»:
2986
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 203+1 (կրկն.՝ թ. 1). չգրուած՝ 1աբ, 200ա-3բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԷx8, (Բ, Թ, ԻԶ՝ 6, Ա, ԺԵ, ԺԸ, ԺԹ, ԻԵ, ԻԷ՝ 7): ՆԻՒԹ՝ կապոյտ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. Б 1822, ЕФИОН: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (15,5x11,7): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 33ա). սկզբնատողերը՝ կարմիր: ՏՈՂ՝ 23: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ:
Նմուշ 33ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, թանաքի թթուայնութիւնըբարձր, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1գ-54ա [Պետրոս Բերթումեան, Տաղք]
ա. 1գ-35ա [Տաղ]. Գլուխ Ա. – [Յ]իսուս փեսայդ եկեղեցւոյ, / լո՛ւր զաղաղակ իմոյս հոգւոյ... որ ետ տխեղծ մատին կար զօր՝ / գալ ի վախճան երգոյս բոլոր:
բ. 35աբ Ձայն առ հարսին առ փեսայն – Համբուրեա՛ զիս, փեսա՛յդ հոգւոց... իբր եղջերու սիրտ իմ տարփայ աղբեր կողիդ յորդահոս: Ծարաւի է:
գ. 35բ-6ա Ձայն փեսային առ հարսն – Պայծառացար, ո՛վ աղաւնի իմ, միակ գեղեցի՛կդ ի կանայս... բացեալ բերանդ մեղրածոր, սէ՛ր իմ, որով լցեալ պարարեսցի սիրտ իմ չոր: Գե<գե>ղեցիկ ես, մերձա[ւո՛ր իմ]:
դ. 36ա-51բ Ողբ ասելի ապաշխարօղ մեղաւորաց՝ երգեալ ի նոյնոյ ի վերայ ողբոց սրբոյն Երեմիայի – Յիսուս փեսա՛յ իմ սիրական, / յոր հարսնացայ՝ յօր փրկութեան... յանկումն այլոց արդ մի՛ խնդար՝ / փորձ առելով զքոյդ իսպառ (ունի չորս գլուխ):
ե. 52ա-3ա Ի վերայ աղօթից սրբոյս զուգաստք բանից եւ անցք աշխարհիս մերոյ արեւելեան եղեւ զուգորդ – Զանցս մեր անձանց արդ, Տէ՛ր, յիշեա՛... որ խըրատու ձեռնակարկառ, / դիտես ածել ի փառս անճառ:
2. 54ա-130ա Նորին տաղարան
ա. 54աբ Երգ աղերսախառն ի մուտ նոր տարոյն («Ի ՊԵՏՐՈՍԷ») – Ի գալ տարոյն՝ հին կատարած / Գոհանամ ես զքէն, Տէր Աստուած... Է յաւիտեան՝ լայնածաւալ... հասո՛ քոյին անճառ փառաց:
բ. 54բ-5բ Երգ առ Տէր Աստուած («ԱՍՏՈՒԱԾ») – Ամենասքանչ խոր էութիւն, անքննին եւ անմատոյց... Ծով համայն կատարելութեանց... որով առ տեսութիւնդ անճառ գտայց արդէն յոյուսնակ:
– 55բ-6ա Երգ առ Հայր Աստուած («ՊԵՏՐՈՍԻ Է») – Պատճառ ես դու՝ հանուրց Էից եղելոց... Էականիդ առատ պարգեւ շնորհաբեր... առ քեզ հոգւով աղաղակել աբբահայր:
գ. 56աբ Երգ առ Որդին միածին («Ի ՊԵՏՐՈՍԷ») – Իմանալի ջրոյն բղխումն անսպառ... Էական լոյս անեղ... բղխեա՛ ինձ, Տէր Յիսո՛ւս, զաղբիւր ջուրց կենաց:
դ. 57աբ Երգ առ Հոգին Սուրբ աղերսաբար («ՊԵՏՐՈՍ») – Պանծալի եւ սուրբ աղաւնի... Սիրոյ անշէջ... ի բորբոքել՝ զսէր հոգեւոր. զքեզ աղերս՛՛:
ե. 57բ-8ա Երգ առ սուրբ Երրորդութիւնն աղերսաբար («ՊԵՏՐՈՍԷ») – Պայծառ արփիդ հասարակաց Ե[ր]րորդութիւն... Է գերապանծ... խօսիլ արժան զառարկայից՝ ներկայ նիւթոյս:
զ. 58աբ Ողբ ի դիմաց Ադամայ («ՊԵՏՐՈՍԻ») – Պայծառ արփւոյդ ի պատկեր հողո ստեղծայ... Ինձ ոչ է ցաւ... քան ի քէն, Տէր փառաց, ո՜հ, Տէր փառաց, աւա՜ղ, ես արդ մեռայ:
է. 58բ-9ա Ողբ ըստ Ադամայ վասն ելիցն ի դրախտէն («Ի ՊԵՏՐՈՍԷ») – Ի յանսահման խնդութենէդ ելեալ արտաքո... Է պանծալի... մեզ սեպհական քաղաք զքէն յՈրդոյ քո լուաք աւ[ա՜ղ], աւ[ա՜ղ], զի պան[դխտութիւն իմ եղեւ ընդ երկար]:
– 59բ-60ա Ողբ ընդ Ադամայ աղերսախառն («Ի ՊԵՏՐՈՍԷ») – Ի հզօր աջոյ Հօրդ անեղի ի հողոյ ստեղծայ... Էից լուսոյն ծնունդ ահեղ... բա՛րձ զմեղս իմ, բա՛րձ, յազատ իմ կեանս արա՛ գերեդարձ:
ը. 60աբ Բաղձանք առ Վերին Սիօն («ՊԵՏՐՈՍԻ»)– Պարտաւորիս հանդէպ հնչեալ ձմեռնաբերն այն հիւսիս... Ի կարօնս միշտ շրջաբերիմ... զի մի ահաբեկ առնուցուր առիւծակոչ դեւն զիս, դեւն զիս:
թ. 61աբ Յորդորանք առ արքայութիւնն ստորագական սահմանաւ – Արքայութիւնն է մարգարիտ... ընկեա՛ զհոգդ առ Տէր Քրիստոս, այնու ստացի՛ր, ուրախացի՛ր:
ժ. 61բ-2ա Երգ աւետեաց սրբոյ Կուսին՝ երգեալ ի տես պատանեկութեան – Ի յանսահման Էէն սահմանեալ յառաջ... առ նա միշտ աղերսես գթովդ մայրական, / չառնել անտես զՊետրոս ծառայս իւր խոտան:
ժա. 62աբ Ներբողեան առ Աստուածածինն («ՊԵՏՐՈՍ») – Պայծառ Կուսիդ ձօնեմ ներփօղ... Սիրոյ արփոյն լեալ օթարան, / յարփիդ ի սուրբ եհար խորան:
ժբ. 62բ-4ա Երգ աւետեաց ծննդեան Տեառն – Այսօր երկիր խաղաղացաւ, աւետիս... աւետիս քեզ, մա՛յր լուսածին, աւետիս, / զի ծնար դու զՀօրն միածին, աւետիս:
ժգ. 64բ Շնորհակալութիւն զՀօրէ եւ զՀոգոյն Սրբոյ զառաքելոց բանին – Զամենախնամ Հա՛յր գթութեանց, Տէր Աստուա՛ծ իմ... զի լոյս ցուցար հեթանոսաց, առ որ հոգւոյս ակն ըղձայ:
ժդ. 65ա-6ա Երգ ծննդեան Քրիստոսի՝ որպէս Առաւօտ լուսոյ («Ա-Ք») – Աստղ առաւօտու, արեգակն արդար... քաւչապետ Յիսուս, քաւել զմեզ եկեալ, քաւեա՛ զերգաբանս:
ժե. 66աբ Առ մայրն սիրոյ սիրածին – Աստուածածի՛ն, մա՛յր տարփման, սէրէ՛, սէրէ՛, մա՛յրդ սիրոյ... սիրապարար շնորհառատ սէրէ՛ դիել, զստինդ ինձ ո՞ տայր, գեղե[ցիկ աղբիւր սիրոյ]:
ժզ. 66բ-7բ Երգ մկրտութեան Քրիստոսի – Այսօր ի ջուր Տէրն խոնարհի, աւետիս... առ որ եհաս ի մեծ գետն այն, աւետիս, / սպան՝ հատեալ զգլուխն ընդ տտանն, աւետիս:
ԺԷ. 67բ-9բ Առ սուրբն Յօհաննէս՝ երգեալ ի համբակութեանն («Ի ՊԵՏՐՈՍԷ ԲԱՆՍ ԾԱԳԵՑԵԱԼ Է, ՊԵՏՐՈՍ Ե Ո») – Ի սկզբանէ ընտրեալ յԷէն... որով մաքրեալ ելից յերկրէս... տացուք միշտ փառս վայելչապէս:
ժը. 69բ-70ա Երգ ի տօնի ճգնաւորաց («ՊԵՏՐՈՍԻ») – Պարք սուրբ արանց տեսականաց... ինձ տո՛ւր, Տէ՛ր իմ... եւ յանջրդի անապատէն թռեաց յանապատդ ազատ:
ժթ. 70բ-1ա Երգ ի տօնի զինուորաց («ՊԵՏՐՈՍ») – Պարծանք համայն զինաւորաց, զօրագլուխ հաւատոյ... |70ա|Սրունից նոցին զգեցուցեր... որով չարին պարանոցի ոտն իմ լիցի յարակաց:
ի. 71աբ Երգ աղերսական Տեառնընդառաջին («ՊԵՏՐՈՍԻ Է») – Պտուղ լուսոյ յԵսսեայն բուսոյ... Է հուր անծախ եւ կենդանի բոց հայրական հնոցի... ձգել առ քեզ քո կապանօք սիրոյ նոր:
իա.71բ-2ա Լուսինեակն հառաչէ ի ձմեռն առ վարդն, որպէս Սիմէօն, որ հառաչէր առ գալուստ Օծելոյն – Վասն քո գերիս, ո՛վ թագաւոր ծաղկանց անուանեալ, սէր իմ... ո՞վ կարէ ճառել զցնծութիւն փոքրագոյն սրտիս, սէր իմ, / երբ առարկիցիս աչաց իմոց բոսորագունեալ:
իբ. 72աբ-3ա Երգ բարեկենդանի («ՊԵՏՐՈՍ») – Պայծառ արփին արդ բարձրացաւ... Սիրով ներել աշակերտաց... քաղցրաբառին ժամ է արդէն:
իգ. 72բ-3ա Դարձեալ երգ բարեկենդանի («Ի ՊԵՏՐՈՍԷ ԱՍԱՑԵԱԼ Է») – Ի հայրական ծոցոյ ծնունդ Տէ՛ր Յիսուս... Էիդ գովեստ սրտիւ երգել, / բարեաց պատճառդ յաւէտ յարգել:
իդ. 73ա-4բ Դաւանութիւն հաւատոյ ի տօնս սրբոց հայրապետաց («ՊԵՏՐՈՍԻ Է») –Պարուց սրբոց հայրապետաց, որք զինու քո վառեցան... |73բ|Է հովիւ քաջ... |74ա| մի՛ ոք օձտեալ ելցէ արտաքս լինիլ հոգւով գայլակուր:
իե. 74աբ Դարձ առ Աստուած՝ ի սբաղմանց անցաւոր աշխարհիս – Պաղատելով ներ զբաղմանց / փշահեղձոյց թառամեցար անձն իմ... ընտրել իմա՛ աստ առ կոչումն ի կարգ սրբազան:
իզ. 74բ-5ա Ապաշաւ զկնի թռուցման առթին, անզգուշաբար՝ ի խնդրոյ Յօվսեփայ վարդապետի – Յանկարծ բերին եղկելոյս մի աւետիս... շարժեսցէ զՏէրն իմ տալ զընտիրս աղաւնեաց, որոց համար կու հառաչեմ ի ցերեկն ի գիշերն:
իէ. 74աբ Տէ՛ր, ընկերել ինձ փութա՛ – Միայնութիւնն ոչ է բարուք, սէր իմ Յիսո՛ւս... ե՛կ, լե՛ր ընկեր հոգւոյս հապճիպ, / այսպէս միայն մի թողուր զիս:
իը. 75բ Երգ ապաշխարութեան, խոստովանաբար – Ե՛կ, Տէ՛ր Յիսուս, ողորմեա՛ ինձ... ե՛կ խաւարեալ աչաց իմ լոյս, ողորմու[թեամբ]:
– 75բ-6ա Երգ յուսադրութեան ծանր մեղաւորաց – Ուրախացի՛ր, ա՛նձն իմ, ընդէ՞ր տրտում ես... զի սպառնան հրդեհ պատժոց ծծմբաց, / ըզբերան քո հառաչանօք առ նա բաց:
իթ. 76բ-7ա Յառաջին կիւրակէի մեծի պահոց զԱդամայ ստեղծման երգն ասա՛ եւ կամ զերգ մոլորեալ ոչխարին, որ հետեւի – Մոլորեցայ որպէս զոչխար կորուսեալ... միտ դի՛ր մեծի Տեառն առակին, գոչեա՛ հանգոյն անառակին:
լ. 77աբ Երկրորդ կիւրակէին երկրորդ երգն Ադամայե անկմանն ասա՛. Երկրորդ կիւրակէին ձայն անառակին – Մեծամտեալ ես ի յանձն իմ վիսացայ... ի պար եւ յերգ ընդ ձեզ ցնծալ անվախճան. մե՛՛:
լա. 77բ-8ա Աղերս մեծատան – Ամենատէր եւ մեծանուն, / որ արարեր զիս մեծատուն... գերագունին քանզի բանք քո, / յարուցելոց վկայութեանց:
լբ. 78աբ Վտանգ հոգեւոր նաւոյս ի բ[ե]րմանց կենցաղոյս («Ի ՊԵՏՐՈՍԷ Է»)– Ի մէջ մեղաց ծովու նաւորդս դիպեցայ ամիհի ալեաց... Է Տէր գթած առ իս... անուանակցիս ձեռն տուեալ յընկղմանէ առ քեզ վիրած:
լգ. 78բ-9ա Աղերս առ Աստուածամայրն («ՊԵՏՐՈՍ») – Պտուտելով նաւակ հոգւոյս, պտուտի, սէր իմ, պտուտի... Սէրտ կառո՛ զիմ համբերութեան... որով հասից ի նաւադիրդ բարեբաստ, սէր այ տի՛՛:
լդ. 79ա-80ա Չորրորդ Կիւրակէի՝ ի վերայ տնտեսին («Ա-Է») – Ամենակալ, ամենատէր եւ տիրապէս մեծատուն... |79բ|Է հոգւոյս իմ երախտաւոր... |80ա| զի ի լուծիլ տնտեսութեանս տարցեն զիս անդ նոքա ուր:
լե. 80աբ Հինգերորդ կիւրակէին՝ ի վերայ դատաւորին անիրաւութեան – Դատաւո՛ր անաչառ եւ արդարադատ... կատարել զիրաւունս ըստ գործոց անձնիւր:
լզ. 80բ-1ա Գովեստ Խոր Վիրապին («Ի Բ* ՊԵՏՐՈՍԷ») – Իմ հոգեւոր սրբոյ հօր, սրբոյ հօր, աղօթարան Վիրապ Խոր... Է գեր քան զգուբն... դու ծագօղ մեզ աստղ, արքայ գերռեմփայ (՞):
– *Ծնթ. ցուցում՝ «Ամէն տան վերջ զայս տունս ասա՛ – Բազմաչարչար Տէր Գրիգոր... ազգիս մեր Ահարօն նոր լուսաւոր»:
լէ. 81աբ Երգ Ծաղկազարդին – Պետ եւ իշխան թագաւորաց... զլէգէօնս մերժեա՛ յոգւոյս, / խաչիդ հզօր գաւազանաւ:
լը. 81բ-2ա Ողբ Աստուածածնին՝ վասն Որդւոյն յամեցման – Ես ունիմ ինձ մէկ սիրելի, որում ոչ գոյ համեմատ... եւ մանկացեալ նոր յարութեան սիրով վառեալ առ քեզ գայ. սուրբ՛՛:
լթ. 82ա-3ա Աղերս Տիրամօրն առ Գաբրիէլ – Էմմանուէլն բնութեամբ հսկօղ եւ արթուն, ո՜հ եւ արթուն... ե՛կ բարեկամ, զարթո՛ զաչս իմ ի քնոյ:
խ. 83աբ Երգ ի վերայ խաչելութեան Տեառն («ՊԵՏՐՈՍ»)– Պայծառապէս Աստուծոյ Հօր արդարութիւնն երեւի... Սաբեկայ ծառն... զորոյ հոսումն արեան ըմպօղ հոգի ի կեանս սնանի:
խա. 83բ-4ա Երգ ներողութեան («ՊԵՍՐՈՍ») – Պաղատելով հայցեմ ի քէն, Տէր փառաց... Սիրոյ աղբիւր Յիսուս... նովին սիրով շարժեալ սիրել զատելիս. ներեա՛:
խբ. 84աբ Երգ աւագ ուրբաթի՝ որպէս Առաւօտ լուսոյ («Ա-Ք») – Աստուա՛ծ իմ Յիսուս, արարիչ հոգւոյս, առ իս ծագեա՛ լոյս... Քաւութեան տախտակ, քառաթեւ քով քաւեա՛ զերգաբանս:
խգ. 85աբ Աղերս առ խաչեալն Յիսուս – Դիմեմ առ քեզ խոցեալ հոգւով ճարտարապետ բժշկաց... զի ինձ աշխարհ ի խաչ ելցէ, եւ ես մարմնով, աշխարհի գթա Յիսուս:
– 85բ-6ա Երգ վկայութեան խղճի մտաց – Ըստ անկելոյն յԻրիքովի յուղի ռահ, աւա՜ղ, աւա՜ղ... զի զանառակն խրախճանակից Հօրն արար, Հօրն արար:
խդ. 86աբ Երգ հրաշակերպ յարութեան, աղերսակերպ («ՊԵՏՐՈՍ») – Պայծառ արփիդ արդարութեան, որ ի մարմնի ծածկեցար... |86ա| Սաստիւ սիրոյդ, որ առ Թովմաս... |86բ| բայց ի վերջին երեկոյին պայծառ տեսոյդ ըղձանամ, խանթ[ակաթ եմ սիրով, Տէ՛ր Յիսուս, երեւիլ ինձ երբ իցէ]:
խե. 86բ-7ա Դարձեալ երգ Յարութեան – Այսօր ի սէր հարսիդ սուրբ փեսայն փառաց, ուրախ լե՛ր, եկեղեցի՛... եկեր իբրու զմեղրն զաւարն յարութեամբ, ուր[ախ լե՛ր, եկեղեցի՛]:
խզ. 87աբ Իղձ փեսային առ եկեղեցին՝ ի տիպ աղաւնոյ («ՊԵՐՈՏՍ») – Պայծառապէս չքնաղադէմ ազնիւ թռչուն... սուրբ համբուրիւ... փախի՛ր ի մեղաց, յախտաւոր գրկաց, ե՛կ սիրելի:
– 87բ Առ եղական հարսն՝ ի տիպ նարդոսի – Ի մէջ ծաղկանց պատուական... էօծ սիրով սուրբ նիւթ քո, ազնիւ [ծաղիկդ նարդոս]:
– 87բ-8ա Իղձ բանաւոր արտուտին՝ առ վարդն իմանալի («ՊԵՏՐՈՍ ԻՄ») – Պիւլպիւլ եմ ես խստին տեւեալ ձմեռան... Մեծամեծ վիշտս յաղագս քո... ի մէջ բնաւից միայն զքեզ սիրեցի, գե՛՛:
խէ. 88ա-9ա Երգ փառաւոր Համբարձման («ՔՐԻՍՏՈՍ»)– Քո սուրբ անճառ տնօրէնութեամբ, որ ի յերկնից խոյացար... Սիրոյ կառօք... թէ ե՛կ զիս ի գլխոյ սանիրայ նստեալդ՛՛:
խը. 89աբ Խրատ երիտասարդաց – Ունկն դի՛ր ինձ, երիտասա՛րդ... զի չեն այսք քաջութիւն, այլ գործ պարկերշտ եւ հեզ յարամնալն է:
խթ. 89բ Երգ սրբոյն Գրիգորի յելիցն ի Վիրապէն – Այսօր նոր արեւ ծագեալ ի նորահրաշ Խոր Վիրապէն... սպառեաց զհոտ կռոց յաբեթական ազգուտակէն:
ծ. 90ա Երգ եկեղեցւոյ – Այսօր նոր դրախտ տնկեցաւ... նոր խորան մեզ յարմարեալ ընդ ձեւոյն, զոր հոգւովն ետես:
ծա. 90աբ Երգ Հռիբսիմեանց («Ի ՊԵՏՐՈՍ») – Ի յարեւմուտս բուսեալ գեղեցիկ շուշան... Սրբուհի հոգւով ժիր... ծառայել առ քո սուրբ հրաշագործ դըրան:
ծբ. 90բ-1ա Երգ Սրբոյն Էջմիածնի – Էջմիածին մայր դու, դուստր է Սիօնի... վասն այն իղձ իմ ի գով րաբունիք ի հիմանց շարժին:
ծգ. 91աբ Գովեստ սրբոյ Սաղիմայ («ՊԵՏՐՈՍ») – Պարծանք համայն դու քաղաքաց... Սրբակառոյց ազնիւ տաճար... մայր հոգեծին իմ շնորհազան:
ծդ. 91բ-2ա Ողբ ի դիմաց Սուրբ Էջմիածնի, առ շրջակայ վանօրայսն («ՊԵՏՐՈՍԻ Է») – Պճնազարդեալ վերին փառօք ես թագուհի գերապանծ... Է փեսայդ իմ խորանայար... առաւելլով փառս վերջինս առաջնոյն վերակատար:
ծե. 92աբ Երգ սրբոյ մեծին Ներսիսի («ՊՀԵՏՐՈՍԻ Է ԱՍԱ») – Պայծառ լուսոյն շառաւիղ, շառաւիղ... Աստուածային խրատու... հանգոյն մեծին Յօհաննու յոյժ նման (յամէն տան վերջ զհոգահրաշն ասա):
ծզ. 93աբ Երգ Վարդավառին («ՊԵՏՐՈՍ»)– Պետըդ վերնոց հրահանգել զմեզ խոնարհեցար... Սուրբ առաքեալք եւ մարգարէք... եւ վայելել դէմ յանդիման զԵրրորդութիւնն փառաւոր:
ծէ. 93բ-4ա Երգ Աստուածածնին՝ որպէս Առաւօտ լուսոյ («Ա-Ք») – Արեւելք արփւոյն արեգական քո, աղերսեա՛ վասն իմ... Քոյր իմ պանծալի, քաւչին մեր մաղթեա՛ քաւել զերգաբան:
ծը. 94աբ Երգ մարգարէից («ՊԵՏՐՈՍ»)– Պետութեան Սուրբ Հոգին փառաց... Սխրասարաս օրինակով... իբր երաժիշտ՝ քաղցրիկ երգով:
ծթ. 94բ-5ա Երգ Վերափոխման («ՊԵՏՐՈՍԷ») – Պայծառացեալ Հոգւով սուրբ կոյս Աստուածամայր տիրածին... Էին վերին ընծայեցար... առ որ եւ իմ վերաթեւել անձըն յոգւոց ելանէ. բա[րեխօս լեր]:
կ. 95ա-6ա Դարձեալ առԱստուածածինն («ՊԵՏՐՈՍԷ») – Պտուղ բնութեանս, քաղցր եւ բարի, տեսոյդ կարօտ եմ... Է՞ր ես թողում... հա՛ն զիս առ քեզ շնորհաց սանդուխք, տես[ոյդ կարօտ եմ]:
– 95բ Դարձեալ երգ առ նոյն. ցնծ[ութեամբ] – Պատուեալ դու մա՛յր, դու մա՛յր շնորհալի, դու մա՛յր, / արփիահրաշ տեսլեամբ ցանկալի դու մա՛յր...
– 95բ-6ա Դարձեալ երգ ցնծութեան առ նոյն – Մօրն Եւայի ազատիչ դուստր, Մարիա՛մ, ազատեա՛ զիս պարտաւոր ուստր, Մարիա՛մ...
կա. 96աբ Երգ Հոգւոյն Սրբոյ գալստեան («Ի ՊԵՏՐՈՍ») –Ի հին աւուրց սուրբ աթոռոյն... Սպիտակափայլ սուրբ աղաւնի... ծածկել սիրով մեղաց իմոց զբազմութիւն:
կբ. 96բ-7բ Երգ Հոգւոյն Սրբոյ՝ որպէս զնորաստեղծեալն («ՊԵՏՐՈՍ»)– Պետ համայնից՝ Հոգի անհուն, / Բղխումն Հօր՝ առօղ յորդւոյն... Սիրով վառօղ՝ սերօբէից... դիմել ի վեր՝ թողեալ զորկունս:
– 97բ-8բ Երգ Հոգւոյն Սրբոյ՝ որպէս Առաւօտ լուսոյ («Ա-Ք») – Աստուա՛ծ իմ հոգի, անճառ քո շնորհի արա՛ արժանի... Քուն մահուս թափել, քնար հոգւոյս կարգել, Քեզ զփառս երգել:
կգ. 98բ-9ա Երգ աւետարանչաց («ՊԵՏՐՈՍ»)– Պաղպաճաբուղխ յԵդեմ Տեառնէ աւետեաց ջուր... Սրբոյ խաչին մեզ պահապան... կանգնեալ հանդէպ պաշտեն զխաչեալ Տէր մեր ինեւ:
կդ. 99աբ Ի Խաչվերացն յանդիմանութիւն խաչելոյն – Սիրով սիրելւոյդ, Որդի մարդոյ բանս Հօր կոչեցելոյ... որ վասն հոգւոյդ կենդանութեան ըզմահ անձ առի:
կե. 99բ-100ա Երգ Խաչվերացին («ՊԵՏՐՈՍ») – Պատիւ խաչին է բարձրագույն... Սաբեկայ սուրբ լեռնաբարձ ծառ... որ կախեցաւ Աստուծոյ գառ:
կզ. 100աբ Երգ փափագողաց առ Յիսուս – Նորոգ ինձ աւետիս բերէ՛ք զՏեառնէ իմմէ Յիսուսէ... յաւիտեան Տէր սիրօղն է զիս, աւա՜ղ, դուք ինքնին գիտէք զի [նա է գովելի]:
կէ. 100բ-1ա Երգ ըղձման առ հաղորդութիւնն – Յիսուս անեղ Գառն Աստուծոյ, / բարձ զմեղս իմ ճաշակմամբ քո... Յիսուս հանգոյն հաւալուսան, / կենդանացո՛ ձագս քո յարեան:
կը. 101աբ Երգ սրբոց առաքելոց («ՊԵՏՐՈՍ, ՊԵՏՐՈՍ») – Պայծառ արփի ջերմ լուսաբեր... Սակաւ առէք ընծայ ընդ նախկին բանս, / այբուբենից տառից կարգաւ:
կթ. 101բ-2ա Երգ եւ աղերս առ Աստուածածինն (հայատառ թուրքերէն, «Պետրոս») –Պիր կեօջէրջին սէն պի նազիր... Սէմանուն սէրվէր սութանի... Պէտրուս իպնուն գուրթար ճանի, գուրթար ճանի:
հ. 102աբ Երգ վարդապետաց – Վարդապետք սուրբք, հոտաւէտ վարդ... իսկ մեղսասէրք ծառք կրկնամեռք, / սոդոմական խնծորաբերք:
հա. 102բ-3ա Երգ մարտիրոսաց – Զօրագլխոյն սուրբ հաւատոյ / Ըմբռնեցեալ յանոյշ հոտոյ... բոսորազգեստ արիւնահոս, / Բարեխօս լե՛ր առ Տէր Քրիստոս:
– 103բ-4ա Երգ սրբոց կուսանաց – Մեծի կուսին դուք մաքուր քոյր... լերո՛ւք հոգւոյն դուք փաստապան:
հբ. 104ա Խրատ վասն թշնամեաց – Զթշնամիս պարտիմք սիրել... ուստի եւ դու մերժեա՛ ի քէն, / նոցին համայն զխէթ եւ քէն:
հգ. 104աբ Ողբերգութիւն ի մահու մեծ վարդապետաց («ՊԵՏՐՈՍԻ») – Պայծառացեալ տեսականօք, պճնազարդեալ գործնականօք... Իսկական Տեառն էր ցանկալի... Տէր, արա՛ զմեզ քեզ արժանի, քեզ արժանի:
հդ. 104բ-5ա Երգ ձմեռնացեալ ծերոց սգաստացեալ – Իբրեւ զգետ ժխոր դարիւ ամբարձեալ... ի նորոգել զհնութիւնդ, զի մանկասցիս նման նմա:
հե. 105աբ Քառանկունի. Որդի Յիսուս բաց երկուցն («ՅԻՍՈՒՍ»)* – Յիսուս իմ սէր... Իիւսօղ Յիսուս:
– 105բ Այլ ձեւ – Աղբիւր բացեալ ի տան Դաւթի... Դաւթի որդի գաւթի արդի:
– 105բ Այլ ձեւ – Աստուածածին կո՛յս, զբանս ի հոգւոյս, / ծագօղ բանն մեզ լոյս, ընկա՛լ ի հաճոյս:
*Ծնթ. Ծայրակապը կազմուած է առաջին եւ վերջին տողի՝ բանաստեղծական տան սկզբնատողերի եւ վերջնատողերի տառերով:
հզ. 105բ-13ա [Շարականք], Նորին շարական աղերսակերպ – Աստանօր զկնի տաղից դնեմք եւ զոմանս շարական, զի սովոր եմք զկնի տաղից շարական ասել, որ եթէ թիւ ընթերցի, է աղօթք առ Աստուած, իսկ եթէ ձայնաւոր՝ է շարական:
– Ունի հետեւեալ միաւորները՝ 105բ-6ա Շարական գաւազան տալոյ՝ ԲԿ. կողմն («ՊԵՏՐՈՍ»), 106ա Աղերս շարականակերպ առ Ստեղծօղն՝ ԲԿ., 106բ Աղերս շարական առ իշխանն Աստուած՝ ԱԿ., 106բ Աղերս շարական առ Հայրն Աստուած՝ ԱԿ., 107ա Աղերս շարական առ Բան Աստուած՝ ԱԿ., 107ա Աղերս առ Հոգին Սուրբ շարական՝ ԱԿ., 107աբ Աղերս առ Սուրբ Երրորդութիւնն շարական՝ ԱԿ., 107բ Աղերս առ բարին Աստուած. ԲՁ.՝ որպէս ստուգաբան, 108ա Աղերս առ միակն Աստուած՝ որպէս անժամանակդ, 108ա Աղերս առ անհուն Աստուած՝ ԲՁ, որ նշաւ, 108աբ Աղերս առ պարզն Աստուած՝ շարական ԲԿ., 108բ Շարական աղերս առ անփոփոխն Աստուած՝ ԲԿ., 108բ-9ա Շարական աղերս առ անմահն Աստուած՝ ԲԿ., 109ա Շարական աղերս առ ամենակարօղն Աստուած՝ ԳԿ., 109աբ Շարական աղերս առ իմաստութիւնն Աստուած՝ ԳԿ., 109բ Շարական առ հոգեւորն Աստուած՝ ԲԿ., 109բ Շարական աղերս առ փառաւորեալն Աստուած՝ ԳԿ., 110ա Շարական աղերս առ տենչալին Աստուած՝ ԳԿ., 110աբ Շարական առ ամէնառատն Աստուած՝ ԳԿ., 110բ Շարական առ խաղաղասէրն Աստուած՝ աղերս՝ ԲՁ., 110բ-1ա Շարական առ նախախնամօղն Աստուած՝ աղերս ԲՁ., 111ա Շարական առ երկայնամիտն Աստուած՝ որպէս անժամանակդ՝ ԴՁ., 111աբ Շարական առ ամենափարթամն Աստուած՝ աղերս ԴԿ., 111բ Շարական առ ողորմածն Աստուած, աղերս՝ ԴԿ., 112ա Շարական առ կատարեալն Աստուած՝ ԴԿ., 112ա Շարական առ հրաշագեղն Աստուած՝ ԴԿ., 112բ Քառանկիւնի («ԳՐԻԳՈՐՐՈՅ»), 113ա Եռանկիւնի («ՆԵՐՍԵՍ»):
հզ. 113ա-7բ Տէր ողորմեաք յաւուր պատշաճի
– Կան հետեւեալ միաւորները՝ 113աբ Նախ յաւուր Յարութեան Տեառն, 113բ-4ա Ի տօնի Աստուածածնին, 114ա Ի համբարձման, 114աբ Ի տօնի Հոգեգալստեան, 114բ Ի տօնի Վարդավառի, 114բ Ի տօնի Սրբոյ Խաչին, 114բ-5ա Ի տօնի Ծննդեան Տեառն, 115ա Ի տօնի առաքելոց, 115ա Ի տօնի մարգարէից, 115բ Ի տօնի սրբոց վարդապետաց, 115բ Ի տօնի սրբոց հայրապետաց, 115բ-6ա Ի տօնի մարտիրոսաց, 116ա Ի տօնի սրբոց կուսանաց, 116ա Ի տօնի ճգնաւորաց, 116բ Յաւուրս պահոց, 116բ-7ա Յաւուրս երաժշտութեան, 117աբ Յաւուրս նեղութեան:
հէ. 117բ-20բ Երգ ասացեալ ի համբակութեան, աղերսակերպ («Ա-Ք Է ՊԵՏՐՈՍԻ») – Առ քեզ դիմեմ հառաչանօք անդադար... Քեզ, Տէ՛ր, միայն վայել է միշտ տալ զփառ... Էացուցիչ հոգւոյս իմոյ, Տէ՛ր արքայ... Ի փառատրել զմիո տէրութիւնդ եռանձնեայ:
հը. 120բ-6բ Խրատ առ նորընծայ կրօնաւորս՝ ասացեալ ի հանբակութեան – Աստուածային Հոգւոյն տաճար / կազմել զհոգիդ մինչ ցանկացար... որ յաչս անփոյթ առեալ գերան, / հարկեմ այլոց, թէ շիւղըդ հան:
հթ. 127ա-30ա Խրատ մանկանց՝ի համբակութեան ասացեալ («Ա-Ր, ԾՀՓՔՈԹ») – Անեղ Էից էակն ստեղծօղ / եւ յարաժամ նոցին տածօղ... որ խօսի վասն մանկան տհասի, / առցեն բերան մանկունք դասի:
3. 130բ-199բ* [Եօթն առաքինութիւնքն՝ համառօտ. հայատառ թուրքերէն] Եւ քանզի չիք հարկաւորագոյն առ զարգացումն մանկանց եւ երիտասարդաց, քան եօթն առաքինութիւնքն, վասն որոյ ի վախճանի չափաբանական գրքուկանս եւ զնոսա համառօտապէս դնեմք տաճկավար, զի առցեն ի բերան
– 130բ-2բ [Առաջաբանութիւն] – Քազիլէթլէր սէրֆիւ րազի իհթիւգաթ / Փաւլօս անկայ վէրիր զարիֆ պու եք հադ... չօք տիլէրսէն կէրկիւն վիրէ հագ հիպա: Վերջ:
133ա-4ա Ոտանաւոր տաճկերէն կոչեցեալն Լուլույի թէր. Առաջաբանութիւն. Մուգատտէմ քէլիմաթ – Եինհա օլսուն հապիպի ուհանի պիրատէրլէրին վէ...
– 133բ Պետրոս րահի խագի փային, վէպիսկօպոս Էջմիածին:
գ. 134աբ Պրակ առաջին. Պահր իլ էվվէլ. Վասն սահմանի հաւատոյ Պէրայի հատտի իթիգաթ – Պաւլօս րեսուլ պուրուրուր քի իհթիգաթ...
134բ-52ա Առաջին աստիճան. րութպէ իլէվվէզ. Հաւատամք ի մի Աստուած Հայրն ամենակալ, յարարիչն երկնի եւ երկրի – Իթիգաթ իտէրիզ եգ խուտայայ...
152ա-64բ Գլուխ երկրորդ. ֆասլ իքինճի – Յաղագս տասն պատուիրանացն Մովսէսի. Պէրայի օն թէնպհանի ել Մուսա-Էվվէլ պիլմէք ի լազմտր քի թէնպիհ...
164բ-75ա Գլուխ երրորդ. ֆասլ իւչիւճի. Յաղագս եօթանց առաքինութեանց – Եէտի ֆազիլէթէրն էնէզէլի իթիգաթտր քի...
175ա-81բ Գլուխ չորրորդ. ֆասլ տեօրտնճի. Յաղագս սրբոյ Աւետարանի երկոսասան խրատուց. թէրճիւմէ – Ինճիլի մուգատտէսի սանի աշար...
182ա-6բ Գլուխ հինգերորդ. ֆասլ պէշինճի. Յաղագս ութից երանութեանց – Սէքեզ ատէտ թուպաթի մութլուլուք պէյանին տէտիր: Ինճիլի մուգատտէս ճէւհէր մատէնի...
186բ-91ա Գլուխ վեցերորդ. ֆասըլ ալթինճի. Յաղագս եօթանց պարգեւաց Հոգւոյն Սրբոյ, որ համեմատին եօթանց մոլորակաց. Թէրճիւմէ – Պէրայի ադայի սէպա րուհիլ...
191ա-9ա Գլուխ եօթն. ֆասլ եէտի. Յաղագս մեղաց. պէրայի իլկիւնահ – Կիւնահ իւչ տիւրլիւ մէհտուտ...գուսուրլու տուր հէր իպատ: Վերջ:
– 199բ Հէմտ ու սէնտ րէպըմէ քի վիրտի... թէմամ ղէստրմէ:
*Տե՛ս Յասմիկ Ստեփանեան, Ցուցակ հայերէն ձեռագրերի հայատառ թուրքերէն նիւթերի եւ հայատառ թուրքերէն ձեռագրերի, Երեւան, 2008, էջ 60:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
53ա Առ բարեմիտ ընթերցօղս – Ի վախճանի երկուց ոտանաւորացս զերիս ունիմ ծանուցանել քեզ, ո՛վ բարեմիտ եղբայր բանասէր. նախ եթէ կամիս հասու լինիլ մտաց բանիս եւ քաղցրութիւն ինչ ճաշակել, ընթե՛րց նախ զբնաբանսն, եւ ապա ըստ կարգի զոտա|53բ|նաւորս: Զի որ չիցէ տեղեակ բնաբանին, ոչ բարեպէս զգայ զքաղցրութիւն հիւսուածոյ բանին ըստ մտաց նորին: Երկրորդ՝ յընթեռնուլդ մինչ հանդիպիցիս ոմանց բառից եւ անջատմունք վերջին վանկիցն երեւեսցի քեզ այլատարազ, զոր օրինակ՝ դրախտին եւ ո՛չ դրախտին, մի՛ համարիցիս պատահմամբ եդեալ, այլ՝ գիտութեամբ, զի խղճեցաք վասն միոյ բաղաձայն տառի ձգել զբառն ի բուն նշանակութենէ իւրմէ: Երրորդ՝ յընթացս բանիս մինչ տեսցես զդէմսն խտաբար փոփոխեալ, մի՛ վրդովիցիս, զի այն է սովորութիւն մարգարէից՝ հանգոյն թռչնոյ ո՛չ մնալ ի մի ոստ, այլ խտաբար թռչիլ աստ եւ անդ՝ որպէս եւ Հոգին տայ բարբառիլ նոցայ: Եւ մանաւանդ այս է բարք սիրահարաց եւ ողբերգուաց, զի սաստիկ իղձն եւ սաստիկ կսկիծն ո՛չ թողու տեւել ի միում դիմի: Աստուստ հարսն՝ ի սկզբան երգոյն ի յերրորդ դէմն իսկոյն փոխեցաւ յառաջին, եւ ողբերգական մերթ դառնայ առ Սաղիմ, մերթ առ Աստուած, մերթ առ ժողովուրդս, մերթ առ անձն իւր, եւ մերթ առ թշնամիս: Եւ զի հարկ էր մեզ ի բանս մեր հետեւիլ բանից սոցին, վասն որոյ յո՛ եւ դառնային, եւ մեք ընդ նոսին դառնայաք: Թէպէտ ի սկզբան անդ երգոյն ուղղեցաք զբանս մեր առ առաջին դէմն, զի ի հնումն ծածուկ էր փեսայն, արդ յայտնեցաւ մեզ, եւ զի ոչ ունէր հինն այնքան համարձակու|54ա|թիւն, զոր մեք ընկալաք գալստեամբ փեսային:
Արդ, զոր օրինակ ըստ Էզէկիէլի, յոր կողմ դառնային կենդանիքն, դառնային ընդ նոսին եւ անիւքն: Այսպէս եւ մեք՝ ի դառնալ հեղինակաց գրոցս դառնայաք, զի կենդանեօքն աստ առնումք զմարգարէսն, իսկ առնուք զառաքեալսն եւ վարդապետս հետեւակս նոցայ, որք ըստ Պօղոսի՝ ընդ հոգեւորս զհոգեւորս համեմատին: Արդ, այսչափ ինչ գիտացեալս. ողջ լե՛ր Տէրամբ. ամէն:
132բ Արդ, ի վախճանի, որք ընթեռնուք զսակաւ երգ մեր, զոր մեծ սիրով ձօնեմ ձեզ. եթէ օգտիք ինչ ի սմանէ, յիշեսջիք ի մաքուր մաղթանս ձեր զՊետրոս վարդապետս Աղամալեան եւ զծնօղս իմ՝ զՓերթում եւ Թամարիս, եւ զեղբայրսն իմ՝ զՊողոս եւ Մկրտում, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ. ամէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Պհպ. Աա սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝ «Печ. Ахалцыхской градской полиции».
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին՝ «Պետրոսի եպիսկոպոսի Բերթումեան գր/// ձեռաց, 1.», Պհպ. Աա՝ «Հմր 195/47, 216/2986, ԺԸ.,Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2987
ՆՈՐ ՆԱԽԻՋԵՒԱՆ |
ՌՅԱ. – 1852 |
ԳՐԻՉ՝ Մկրտիչ վարժապետ Եկենեան:
ԹԵՐԹ՝ 73+1 (կրկն.՝ թ. 1). չգրուած՝ 1ա-4բ, 69ա-73բ: ՊՐԱԿ՝ 2+25+24+20+3: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. ճնշադրոշմով՝ «ТРОИЦКИЙ ГОВАРДА ФАБРИКИ, 4»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (16,5x11,4): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 19ա): ՏՈՂ՝ 30: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը եւ անկիւնները կարմիր կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ:
Նմուշ 19ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր (5ա):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը քերծուած, անկիւնների եւ մէջքի կաշին վնասուած, մասամբ թափուած, Բ. փեղկի աստառի արտաքին եզրը պատռած-հանած, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
5ա-68բ Շարունակութիւն կամ Հաստատութիւն՝ յառաջագոյն գրեալ մերում տեսարանի կամ Յայտնի ապացոյց նոր հերձուածող լինելոյ. Վ. Հ. Միքայելի Չամչեանց եւ բոլոր միաբանութեան իւրոյ՝ քաղեալ ի բուն ձեռագրաց իւրոց, զոր իբր հրաշիւք ձգեցաք ի ձեռս մեր ի 1815, մարտ 4:
Տե՛ս ձեռ. 2763, էջ 2ա-119ա: 1/5ա-14ա: 2. ա/14բ-6բ: բ/17ա-9ա: գ/19ա-36բ: դ/37ա-42բ: ե/42բ-56ա: զ/56ա-8ա: է/58ա-61ա: ը/61բ-4ա: Գլխաւորումն բանից/64բ-5ա: Ցանկ/65բ-8բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
(1815 թ., նոտրգիր) Տե՛ս Բովանդակութիւն՝ 5ա:
65ա (Ա. օրինակ) Ի 1815 փետրուար 12, ի Կոստանդնուպօլիս: (Բ. անգամ)՝ Գաղափարեցաւ յամի Տեառն 1822, մայիս 22, ձեռամբ ապարդիւն իբր սարկաւագ Յովհաննու սպասաւորի սրբոյ Միածնայէջ Աթոռոյ ծայրագոյն նուիրակ Աստուածատուր արքեպիսկոպոսի սրբազան վարդապետի: (Գ. անգամ)՝ Օրինակեցաւ ի 1846 ամի, ի 24 դեկտեմբեր, ի հոգեւոր ուսումնարանին Ախալցխոյ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
61ա 1852, հոկտեմբեր 29:
65ա Եւ ի չորրորդումս այժմ գաղափարեցաւ ձեռամբ տրուպ Մկրտիչ վարժապետի Եկենեան Կիւմիւշխանացւոյ՝ յաշակերտութենէ Մխիթարեան վանուց. ի 1852, ի հոկտեմբեր, ի Նոր Նախիջեւան:
68բ Ի 1852, ի նոյեմբեր 1:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Կազմի Բ. փեղկի աստառին (1857թ., շղագիր) Ի չորեքշաբթի աւուր ի 12 փետրուարի, 1857 վախճանի սրբազան հայրապետն:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Հ. Մ. Չ. Շարունակութիւն տեսարանի», 1ա՝ «234/2987, 1852, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2988
ԺԹ. դար (1824-1834 թթ.) |
ԳՐԻՉ՝ հեղինակը:
ԹԵՐԹ՝ 21 (գրչի թերթակալում՝ 1-21): ՊՐԱԿ՝ 5x4 (5՝ 5): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,3x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (20x15,5՝ երբեմն պակաս): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 5ա): ՏՈՂ՝ 24-29: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը եւ անկիւնները՝ կանաչ կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակաւուն թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, սպիտակաւուն չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 5ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, ձեռագիրն Ի. դ-ում նորոգուած՝ եզրերի մաշուածքները կարկատուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-21բ [Յարութիւն վ. Ալամդարեան, Բանաստեղծութիւնք]
ա. 1ա-3ա Ողբերգութիւն Իսրայէլի – Գուժկան. Ո՞վ է աստ Յակովբ՝ Սահակայ որդի, / Հայր տերանց իմոց, այր երանելի... Արդ, կամ անսփոփ, անզաւակ, այրի՝ / նեղեալ, վարանեալ անբաղդ ծերունի:
բ. 3ա-4ա Տեսիլ –Յաղջամուղջ գիշերի ի տեսլեան տխրագին / յարուցեալ թափառիմ յանծանօթ ի դաշտին... Դարն ոսկի մոռացեալ, արդ, կրկին յայտնեսցի, / սեռն Հայկայ յանաղարտ խնդութիւն զմայլեսցի: – 4ա «1 հոկտեմբերի, 1827: Տփխիս»:
գ. 4աբ Տաղաչափութիւն –Արշալոյս աւուրս սուրբ ջուրբ սրսկեալ լուսապերճ զարփին / լանջակցեալ նմա, հանէ խնդագին յիւր ծիր երկնային... աստէն յայտնեսցեն ի քեզ, պե՛տ հովուաց, ի յորդոր բարեաց: – 4բ «1 Յունվարի, 1827: Տփխիս»:
դ. 5ա-6ա Տաղերգութիւն – Յայսմիկ նորահրաշ չքնաղ հանդիսի հոգւոյս տեսանի / ի ստուեր նազելի տեսիլ սխրալի դիւցազն անձկալի... Քրիստոս, յոյս կենաց, յաթոռոյդ փառաց, / լո՛ւր մեր մաղթանաց, յայս մեր Հայր հայեաց: – 6ա «4 փետրուարի, 1827: Տփխիս»:
ե. 6ա Աղօթք – Էդ անեղ, աներբ, անկէտ, անսահման, անհաս ի մտաց / ի քրովբէաբարձ յաթոռոյդ փառաց յայս մեր դաս հայեա՛ց... փառք անլսելի, գոհութիւն, պատիւ, պաշտօն գետնամած: –6ա «1 մայիսի, 1825: Տփխիս»:
զ. 6բ-7ա Աղերս առ ամենօրհնեալ Տիրամայրն – Թագուհի փառաց, մայր անմահ Բանի, / լո՛ւր պաղատանաց հոգւոյս եղկելի... յահեղ ատենին լե՛ր ինձ լոյս, յոյս, ճար, / յորդ աղբիւր շնորհաց արագ առ իս դա՛րձ: – 7ա «7 մայիսի, 1828. Տփխիս»:
է. 7աբ Սաղմոս ՃԼԹ. –Ապրեցո՛, զիս, Տէ՛ր, ի մարդոյ չարէ / զերծո՛ զիս, փրկեա՛ յանիրաւ առնէ... զանունդ ահաւոր արդարք օրհնեսցեն, / ընդ քո հովանեաւ անահ հանգիցեն:
ը. 7բ-8ա Ապաշաւ – Տէ՛ր ամենակալ, Աստուա՛ծ հարց մերոց, / անաչառ տեսուչ երամոց սրբոց... զգեցո՛ ինձ հանդերձ անեղծ շնորհաց քոց, / ասա՛. Ներեցի քոց գարշ յանցուածոց:
թ. 8աբ Բանք Մօր խաչելոյն – Ո՛վ պարտէզ ծաղկալի, / քան զԵդեմ ցանկալի... սուրբ դաբնեաւ պսակեցէ՛ք, / զտխրութիւնն սփոփեցէ՛ք, / դշխոյիս երկնից՝ / զմօր հաստչիս Էից:
ժ. 8բ-9ա Լաց դստերն Յեփթայեայ. Դատ. ԺԱ. 30-40 – Յառաւօտ՝ կենաց կուսանիս, / յարշալոյս՝ աւուրց անմեղիս... արդ, ողջ լերո՛ւք, սիրելի՛ք, / օրհնեալ է Տէր, պիղծ են դիք:
ժա. 9ա Ողջոյն հրաժեշտի զաւակաց իմոց – Հօր համայն որբոց՝ փրկչին Քրիստոսի / յանձն առնեմ զձեզ, դըստե՛րք նազելի... զիս ո՞ սիրեսցէ, զԿատեայս քո թշուառ, / թէ զքեզ Տէր տարցի յիւր երկնից գաւառ: – 9ա «21 Աւգոստոսի, 1824: յԱստրախան»:
Ծնթ. Երկրորդից բացի՝ միւս քառեակների ձախ կողմում ուղղահայաց դիրքով կարգով գրուած՝ Հայր, Մարիամ, Աննա, Կատարինէ»:
ժբ. 9բ-10ա Մօր աղեկիզի ողբ քստմնելի՝ ընդ մահ անդրանկի յօտար աշխարհի – Հոգեզուարճ դարձիդ, հոգեկից որդեա՛կ, / ես ցայգ ու ցերեկ բաց աչօք սպասեմ... խարի՛սխ իմ յուսոյ, իմ կեա՛նք, լո՛յս, տատրա՛կ, / փութա՛, դա՛րձ առ իս, սպառիմ ի կենաց:
ժգ. 10ա Կոծ մեղկաղէտ ծնողաց ի վերայ վաղամեռիկ միամօր դստեր («ՀՌԻՓՍԻՄԷ») – Հրեշտա՛կ շնորհադէմ, վասն է՞ր զմեզ թողեալ յողբ անմխիթար / ռահին երկնացոյց անմահ փեսայիդ փափագող գտար... Էին հրամանաւ է՛ջ ընդ սուրբ զուարթնոց, զմեզ առ քեզ տա՛ր:
ժե. 10ա Անէծք – Զկատակերգուս զախտացելովս / զերծ մի՛ թողուր աշխարհ յախտից... եւ կրիւք վշտաց իսկ վշտակրաց, / գտցին պատրաստ գոլ կարեկից:
ժզ. 10բ-1ա Ամենեւին ես գեղեցիկ, մերձաւո՛ր իմ, եւ արատ ինչ ոչ գոյ ի քեզ (Երգ, Դ. 4) – Նազելւոյս դէմքն էր ճերմակ ու կարմիր, / հրաշագեղ, չքնաղ, աննման ումեք... իմ կեանք այլ չեն կեանք առանց փարելւոյս, / իմ ցաւոյս դեղն է մահն, սիրելի՛ք: – 11ա «12 Աւգոստոսի, 1821: Ի Մոսկով»:
ժէ. 11աբ Կոծ. Մռնչէի առ հեծութեան սրտի իմոյ. Սաղմոս ԼԷ. 9 («ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ») – Յար վառ է կայծ սիրոյ սիրոյդ, / ի վիրալից սրտի գերւոյդ, ո՜հ, ի յանձին գերւոյդ... Նուագս քեզ ձօն չէ զուգակշիռ... քեզ ի նուէր չունիմ զայլ իր, / զկեանս իմ դնեմ, արդ, ի կշիռ, աւա՜ղ, ասա մեռի՛ր: – 11բ «15 Աւգոստոսի, 1821: Ի Մոսկով»:
ժը. 12ա Սուգ. ի 20 աւգոստոսի 1821 ամի՝ ի Մոսկով – Յո՛յս իմ, ի քոյ տես յաշխարհիս / ցարդ չարաչար խոշտանկէ զիս... ո՞չ տեսանես, զի այդպէս կեանք / դառն է քան բիւր չար կատարած:
ժթ. 12բ-3ա Թշուառութիւն սոխակի – Յայգուն ընդ աղջամուղջն / սոխակն մտեալ յայգին... յետոյ քո անագան այլց ու դարձ / չօգնեսցեն իմոց կենաց: – 13ա «31 Աւգոստոսի, 1821: Մոսկով»:
ի. 13ա Անուրջք («ՅԱԼԱՄԴԱՐԵԱՆՑ»)– Յառաւօտուց ի յանկողնի / սէր նազելւոյս զիս խորովէր... Ցնծութիւն ինչ հանրածաւալ / հոգւոյս, մարմնոյս իսկոյն տիրեաց:
իա. 13բ Գարուն («ՅԱԼԱՄԴԱՐԵԱՆՑ») – Յամսավերջն ապրիլի զպատուհանս բացի / զձիւնաթաղ դաշտորայս ծաղկազարդ տեսի... Ցաւագնեալք, օրհնեցէ՛ք զանուն Տէր յաւէտ, / դի՛ք զյոյս ձեր յօգնութիւն խաչին փրկաւէտ: – 13բ «27 ապրիլի 1831: Ի Հաղբատ»:
իբ. 14ա Վարդակորոյս («ԱԼԱՄԴԱՐԵԱՆՑ»)– Այգանայ ահա, այգացաւ ահա, / ա՜խ, սոխակս հեծէ դնի անզգայ... նա զուրկ ի վարդէն շրջի խելացնոր, / Ցաւոտ, աղէխարշ, կիսամեռ, անզօր: – 14ա «10 մարտի, 1831: Ի Հաղբատ»:
իգ. 14բ Սոխակ ի հոգէվարս («ԱԼԱՄԴԱՐԵԱՆՑ»)– Ա՛ռ քեզ յաւանդ զողջոյն իմ սիրտ, վա՛րդ պայծառ, բոցավառ, / ուր եւ եղէց, միշտ քո եղէց սիրահար, սրահար... Ցայգ ու ցերեկ կամ յախ ու վայ՝ ի վարան անպայման, / զքեզ որոնմամբ համայն ոսկերքս մաշեցան, չորացան, / արդ, մեռանիմ, բարեաւ մնա անսասան: – 14բ «12 մարտի, 1831: Հաղբատ»:
իդ. 15ա Կոկովանք վարդի («ՅԱԼԱՄԴԱՐԵԱՆ») –Յարեաւ յոսկեղէն յակնամուտ մահճէն / Ահեղ առաւօտս ի զարդ ամպեղէն, ի ձորձ լուսեղէն... Նախա՜տ, վա՜յ, ամօ՜թ, անգութ օրհասի / զօրէն անողորմ, անհաշտ ոսոխի, ժանտ մարդասպանի: – 15ա «14 մարտի, 183[1]: Հաղբատ»:
իե. 15բ-6ա Դաւ երեւակայութեան – Աչք իմ միշտ առ քեզ պշնուն, սիրելի՛, / հանգէտ երկաթոյ, գերւոյ, մագնիսի... ա՜հ, ես ե՞րբ մեռայց, ե՞րբ հանդարտիցիմ: – 16ա «26 ապրիլի, 1831: Հաղբատ»:
իզ. 16բ Պարերգութիւն («ՅԱԼԱՄԴԱՐԵԱՆՑ»)– Յերկու ձեռին երկու մոմ / ինձ ընդառաջ ել յիւր տան... Ցանցիւ սիրոյ զքեզ կարթէ... ի քէն արագ կողոպտէ: – 16բ «1 հոկտեմբերի, 1821: Մոսկով»:
իէ. 17ա-8ա Ստորագրութիւն Արմիդեայ՝ թարգմանեալ ի գրոցն, Ազատեալ յԵրուսաղէմ, Երգ Դ. – Վախճանեալ զուղին մտանէ ի վրան, / ուր քրիստոսախումբ զօրացն էր դարան... Ուսո՛ մեզ զարժանն քեզ յառաջ բերել, / զողջակէ՞զ, թէ յա՞րգ կամիս ախորժել... եւ այլն: – 18ա «20 մայիսի, 1829: Տփխիս»:
իը. 18աբ Յորդորակ առ ուխտաւորս («ՅԱԼԱՄԴԱՐԵԱՆՑ»)– Յառաջ, քան զբարերար արեւուն երեւել, / երթիցո՛ւք ի Սուրբ Խաչ՝ զմեր սուրբ ուխտ կատարել... Ցաւք եւ ախտք առ ի մէնջ առ ժամայն փարատին, / օ՛ն, եկեա՛յք, երթիցո՛ւք յուխտ ի ծունր Սուրբ Խաչին: – 18բ «15 սեպտեմբերի, 1833: Ի Նոր Նախիջեւան»:
իթ. 18բ-9ա Կողկողանք առ խաչ փրկչին («ԱԼԱՄԴԱՐԵԱՆ»)– Անարատ գառինք առ առաջ սեղան / զէն այսահալած, կենաց գրաւական... Նշոյլ սխրալի խաչիդ յիս ծագի, / հոգիս նորոգի, յոյս իմ արծարծի, / փառք խաչիդ Քրիստոսի, նեղելոյս ապաւինի: – 19ա «4 մարտի, 1834 ամի: Ի Նոր Նախիջեւան»:
լ. 19բ Աղերս առ Նախավկայ Ամլորդին («ՄԿՐՏԻՉ»)– Մօր միածնի ամբիծ կուսին / զԲանն հայրական, զլոյսն անքնին... Չունիմ ինձ զոք Սուրբ Կարապետ... անեղ արփւոյն ջինջ արուսեա՛կ, / հա՛ս ինձ երագ: – 19բ «4 մարտի, 1834 ամի: Ի Նոր Նախիջեւան»:
լա. 19բ-20ա Սաղմոս ԾԵ. («ԱԼԱՄԴԱՐԵԱՆ»)– Աստուա՛ծ, լո՛ւր ձայնի իմում, չարք զարարածդ տագնապեն, / զիս իբրեւ կաւ գռեհաց՝ այպանելով ընդոտնեն... Նշաւակ եմ յաշխարհի, շատք ի վիճակ իմ նային, / յիշեա՛, Տէ՛ր, զքո զուխտ ընդ իս, աւուրքս ի մուտս հասանեն: – 20ա «4 մարտի, 1834 ամի: Ի Նոր Նախիջեւան»:
լբ. 20բ Նիւթք նախապատրաստեալք – Մեծաց անկ է գոլ տիպ բարեաց գործոց, / զի բիւրք ընթանան զհետ նոցա հետոց... մահ, գանձ, կեանք, չար ցաւ, վաստակ, տքնութիւն / ոչ կարեն մեղմել սիրոյ զբռնութիւն:
լգ. 21աբ Տապանագիրք – Ես՝ Հայկ պարագլուխ դիւցափառ արեաց, / գլխահար Բէլայ, ձեր հայր անմոռաց...
Ո՜վ հայ շնորհապարտ, յայս կոթող հայեաց, / գնա՛ անխոտոր զհետ նորա շաւղաց:
Յիմ կենաց գարնան հա՛ր զիս տապ մահուան... յաստղազարդ երկինս է մեր բուն կայան:
– Ծնթ. Ունի չափածոյ-նմուշ 11 տապանագիր:
Տե՛ս Յարութիւն վարդապետի Ալամդարեանց, Չափաբերականք, Ս. Պետերբուրգ, տպ. Ա. Ա. Կրաեւսկու, 1884, 56 էջ:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկի կազմաստառին՝ վրացերէն, մխեդրուլի, ԺԹ-Ի. դդ. «թիրի իմավի է», թրգմն.՝ «մեզ հետ հիմա», Պհպ. Աա՝ «ԺԹ.,Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», Պհպ. Բա՝ «236/2988»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 8բ «Միշտ տոնեցէ՛ք զիմ»:
2989
ՌՄՂԷ. – 1848 |
ԳՐԻՉ՝ Յօհան, Ղազարոս Կ. Պօլսեցի:
ԹԵՐԹ՝ 59+1 (կրկն.՝ թ. 1): ՊՐԱԿ՝ 1-6x8 (1, 6՝ 7)+12+2: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. ճնշադրոշմով՝ կենտրոնում թագ, եզրագծով՝ Московская звезда /// фабрики: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21x17,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (16,5x14,3). ստ. լս.՝ յիշագրեր: ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 7ա): ՏՈՂ՝ 20-21: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը եւ անկիւնները՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ:
Նմուշ 7ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, քերծուած, թ. 46-57ի պրակը հիմքից պոկուած, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր՝ գրադաշտը գունափոխուած (14բ-5ա, 17բ-20ա), կան խոնաւութեան եւ աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1գ-57բ [Պատմութիւն ժամանակաց արարեալ Ստեփանոսի Տարօնացւոյ Ասողիկ կոչեցեալ]
ա. 1գ-2բ Դ. Վասն մահուան Սմբատայ եւ աւերածոյ աշխարհիս Հայոց յանօրէն Հուսուփայ – Յայնմ ժամանակի մեռանի Ափշին եւ փոխանակ սորա եկաց ամիրայ պարսից եւ Ատրպատականի... եւ ապա զթագաւորն Սմբատ զփայտէ կախեալ ապարանէ ի Դուին քաղաքի՝ ԳՃ. եւ ԿԴ. (915) թուին:
բ. 2բ-4ա Ե. Յաղագս նահատակացն, որ ի Դուին քաղաք կատարեցան յանօրէն Յուսուփայ – Իսկ զբազումս վասն առ Քրիստոս խոստովանութեան ի հարց եւ ի փորձ տանջանաց արկեալ... եւ այսպէս ամիրայն Յուսուփ Է. ամ յամեալ ի Հայս սրով եւ սովով եւ գերութեամբ վանեաց զաշխարհս:
գ. 4աբ Զ. Յաղագս փախստի Բ. որդւոցն Սմբատայ եւ դառնալոյ այսրէն եւ թագաւորելոյն Աշոտի – Իսկ մնացեալ Բ. որդիքն Սմբատայ՝ Աշոտ եւ Աբաս... թագաւորեալ ամս Ը.՝ վախճանի ՅՀ. եւ Ը. (929) թվին:
դ. 5ա-9բ Է. Յաղագս թագաւորելոյն Աբասա, եւ որ ինչ գործեցան, եւ վարք միանձանց եւ բազմակեաց կրոնաւորաց – Իսկ յետ մահուանըն Աշոտի թագաւորեաց Աբաս՝ եղբայր նորա... վախճանեցաւ Աբաս թագաւորն հայոց, որ թագաւորեաց ամս ԻԴ. (24):
ե. 10ա-2ա Ը. Յաղագս թագաւորութեան Աշոտայ՝ որդւոյ Աբասայ, եւ որ ինչ յաւուրս գործեցան, եւ շինուածք սրբութեան տեղեաց – Եւ զկնի Աբասայ թագաւորեաց Աշոտ՝ որդի նորա... եւ ազգն վրաց, որ ըստ արեւելից:
զ. 12բ-3ա Թ. Յաղագս կաթուղիկոսութեան տեառն Խաչկա եւ շինելոյ զեկեղեցին եւ զտուն կաթուղիկոսարանին – Յաւուրս Կիւռժանա Յունաց կայսեր, թագաւորութեան հայոց Աշոտի... եւ ծերացել արդ, Եւս եւ Յօհաննէս քահանայ յամուսնացելոյ:
է. 13աբ Ժ. Վասն պատերազմին Յունաց, որ յԱմիթ եւ երեւման աստեղն եւ մահ Կիւռժանա թագաւորի – Իսկ Կիւռժան թագաւորն Յունաց բիւրաւոր զօրօք... Ի Ն. եւ ԻԵ. (976) թուին թագաւորեաց Վասիլ:
ը. 13բ-4ա ԺԱ. Վասն թագաւորելոյն Սմբատա՝ որդւոյ Աշոտի, եւ շինելոյ զպարիպն Անւոյ՝ հանդերձ եկեղեցեաւն, եւ ի գալն Դաւթի Կիւրապաղատի ի Շիրակ – Զայսու ժամանակաւ մեռաւ թագաւորն Հայոց՝ օրհնեալն Աշոտ... վասն զի խաղաղասէր եւ իրաւարար էր Կիւրապաղատն:
թ. 14աբ ԺԲ. Վասն գալոյ ամիրային Ապլհաճայ ի Հայս եւ յետոյ բառնալոյ իշխանութիւն նորա եւ խեղդամահ լինելոյ նորա – Բայց Մուշեղ ո՛չ ունէր զերկիւղն Աստուծոյ ի մտի... եւ յիւրոյ ծառայից խեղդամահ լինի ի քաղաքին Ուխտեաց:
ժ. 14բ-5ա ԺԳ. Յաղագս կոտորածին Վասպուրականի եւ ձերբակալ լինելոյ իշխանացն ի ձեռն Աբուտլփոյ Գողթան ամիրային– Յայսմ ժամանակի Ապուտլուպ Գողթան ամիրայն ՋԵ. (905) հետ[եւ]ա[կա]ժողով խազկօքն գայ յաշխարհն Վասպուրականի... մատնեաց զնոսա Աստուած այլազգեացն ի ՆԼԲ. (983) թվին:
ժա. 15ա-6ա ԺԴ. Յաղագս թագաւորութեան Վասլի եւ բռնակալութեան Վարդա եւ աւերածի աշխարհին Յունաց – Եւ իբրեւ թագաւորեաց Վասիլ ի ՆԻԵ. (976) թվին... որում արեան ներկուածք ցարդ եւս ցուցանի ի նոյն եկեղեցւոջ:
ժբ. 16աբ ԺԵ. Վասն վերջին պատերազմին Յունաց եւ փախստական լինելոյ բռնակալին Վարդկա – Եւ ապա յետ այսր ամենայնի անցիցն անցելոց... զոր հրամայեաց երկաթեղէն կապանօք ի բանտի պահել զամենայն աւուրս կենաց իւրոց իպն Խոսրով:
ժգ. 17աբ ԺԶ. Յաղագս ամիրայութեան իպն Խոսրովու եւ իմաստութեան նորա – Այս իպն Խոսրով խոհական իմաստիւք հանգոյն Աղէքսանդրի գտեալ զարմացոյց զաշխարհս... եւ ոչ ոք իշխեաց ընդդիմանալ:
ժդ. 17բ-9ա ԺԷ. Յաղագս թագաւորութեան Աբասայ ի Կարս եւ շինելոյ զշիրիմն վասն անուան իւրոյ – Յայսմ ժամանակի՝ ՆԼԳ. (984) թուին Մուշեղ թագաւորն... եւ գործոց բարեաց պարապեալ եւ հոգեւոր առաքինութեան:
ժե. 19ա ԺԸ. Որպէս զի եկն Ապլհաճայ Ռովանդիկ ի Դուին քաղաք եւ հարկս Հայոց տուեալ՝ դարձաւ – Իսկ ի ՆԼԶ. (987) թվին Ապլհաճայ... թագաւորն Սմբատ մեծամեծ ընչիւք դարձոյց:
ժզ. 19ա-20ա ԺԹ. Դարձեալ ելն Ապլհաճայ յաշխարհն Վասպուրականի եւ մահ նորա եւ ամիրանալն Մամլա՝ որդւոյ նորա – Դարձեալ բորբոքեցաւ Ապլհաճայ... միջնորդութեամբ տեառն Խաչկայ՝ խաղաղութեամբ կեալ առ միմեանս:
ժէ. 20աբ Ի. Յաղագս անցուցանելոյ թագաւորին Վասլի ի ժողովարանէս հայոց յաշխարհն Մակեդովնի եւ հալածանք ի ձեռն մետրապօլտին Սեբաստու – Այլ յորժամ էր ի Բաղդատ թագաւորն Վարդ... զոր պարտ համարեցաք զմի ի թղթոյն կարգել յայսմ վայրի:
ժը. 21ա-39ա ԻԱ. Պատասխանի թղթոյն մետրապօլիտին Սեբաստու՝ գրեալ հրամանաւ տեառն Խաչկայ – Աստուածային վեհագոյնքն զմիտս երկնաձիր եւ անբաղդատելի խաղաղութեան արժանացեալ բանականքս ի ծագման Բանին Աստուծոյ... եւ փառաւորեսցես զՈրդի եւ զՀայր՝ հանդերձ Հոգւովն Սրբով, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
ժթ. 39աբ ԻԲ. Թէ զիարդ չարաչար մահուամբ սատակեցաւ մետրապօլիտն Սեբաստիու, եւ վասն թագաւորաց Բուլղարոց, որ սպանին զնա – Իսկ յետ ընդունելոյ զթուղթս զայս ամօթալից... զոր ըստ ժամանակին ասասցուք:
ի. 39բ-40ա ԻԳ. Թէ որպէս չոգաւ զօրօք թագաւորն Յունաց յաշխարհն Բուլղարաց եւ պարտեալ փախստեայ այսրէն եկն – Եւ զկնի այսորիկ ինքն՝ թագաւորն Վասիլ, զօրաժողով եղեւ գնալ յաշխարհն Բուլղարաց... մատնեցաւ նոցա՝ հանդերձ աւարաւ եւ պալատամբ թագաւորին:
իա. 40աբ ԻԴ. Վասն ելանելոյ բռնակալին Վարդայ ի Բաղդատայ եւ մտանելոյ յաշխարհն Յունաց – Եւ յայսմ ամի, որ էր ՆԼԷ. (988) թվին հայոց... եւ դարձեալ յառաջին խաղաղութիւն շարժեցաւ յաշխարհին յունաց:
իբ. 40բ-1ա ԻԵ. Ելն Փովկասու Վարդայ եւ ունել զթագաւորն Վարդ եւ թագաւորել ինքեան – Իսկ Վարդ, որ եւ Փոկաս, հրամանաւ Վասլի գայ... այս եղեւ ի ՆԼԷ. թվին:
իգ. 41բ ԻԶ. Գնալն Փոկասու Վարդայ յեզր ծովուն զօրօք, եւ ելանել Վասլի եւ սպանանել զնա – Իսկ Փոկասայն Վարդայ արձակեալ յինքենէ... ի փախուստ դառնալով՝ մեռաւ եւ ինքն Վարդ բռնակալ թագաւորին, չարաչար մահուամբ:
իդ. 41բ-2բ ԻԷ. Յաղագս երեւման աստեղն եւ շարժման Կոստանդնուպօլսի եւ ապստամբն Չորտուանելին – Ի սոյն ամի, որ է ՆԼԸ. (989) թվին, նիզակաւոր աստղն... խաղաղանայր աշխարհն Յունաց՝ ընդ ձեռամբ Վասլի նուաճեալ:
իե. 42բ-3ա ԻԸ. Յաղագս մերժելոյ զԹաւտաւս ի թագաւորութենէ Ափխազաց եւ թագաւորեցուցանելոյ զԲագարատ՝ որդի Գուրգենայ – Բայց սակաւ ամօք յառաջ, քան զայս, զթագաւորն Ափխազաց... այս եղեւ ՆԼԷ. (988) թվին:
իզ. 43ա-4ա ԻԹ. Յաղագս չար գործոյն Սմբատայ եւ մահ նորա – Եւ յորժամ յաջողեցաւ գործ թագաւորին Հայոց Սմբատայ... արդարադատ է՝ զմասնաւորն աստ եւ զբովանդակն առ հանդերձեալն հատուցանել ամենեցուն:
իէ. 44բ-5ա Լ. Յաղագս թագաւորելոյն Գագկայ, եւ որ ինչ յաւուրս նորա գործեցաւ – Եւ իսկ եւ իսկ զկնի Սմբատայ նոյն օր թագաւորեաց Գագիկ... կորնչին, սատակին եւ իսպառ մաշին:
իը. 45բ ԼԱ. Յաղագս մահուան տեառն Խաչկայ – Իսկ յաւուրս տեառն Խաչկայ հայրապետի Հայոց սփռեալ տարածեցաւ... թուեսցուք զաւուրս հայրապետութեան նորա ամս Ի. (20):
իթ. 45բ-6ա ԼԲ. Յաղագս կաթուղիկոսութեան տեառն Սարգսին – Իսկ ապա ի ՆԽԱ. (992) թվին Գագկիկ արքայ Հայոց կացոյց կաթուղիկոս... եւ ձեւ մարմնոյ, որ գունակ սրբոյն Բարսղի աստուածաբանէն ներբողեալ:
լ. 46բ ԼԳ. Թէ զիա՞րդ կրկին անգամ չոգաւ թագաւորն Վասիլ յաշխարհս Բուլղարաց եւ էառ զքաղաքն Վեռիայ – Այլ իբրեւ պարապ գտեալ թագաւորին յունաց... ձերբակալ արարին զՍահակ, որ ընդ նմա էր:
լա. 46բ-7ա ԼԴ. Առաքում Ժանն Պատրկի ի Բուլղարս եւ կալանաւոր լինէր – Յետ այսորիկ թագաւորն Վասիլ առաքէ... եւ այսպիսի բազում ամս ձգեցաւ պատերազմ, որ ընդ բուլղարս:
լբ. 47աբ ԼԵ. Եւ [=ելն] տաճկաց զօրուն եգիպտացւոց յաշխարհն Յունաց եւ միւսանգամ եւ երկիցս պատերազմելն, եւ ելն թագաւորին Վասլի ի վերայ նոցա – Յայսմ ժամանակի ամիրայն եգիպտացւոց... եւ ինքն դարձաւ անդրէն ի Կոստանդնուպօլիս փութանակի:
լգ. 47բ-8ա ԼԶ. Յաղագս շարժման Չորրորդ Հայոց – Ի սոյն ժամանակի՝ ի ՆԽԴ. (995) թվին, շարժեցաւ երկիր... եւ զայս ձեւ օրինակի կացեալ ամիսս Է., մինչեւ ցՆաւասարդի:
լդ. 48աբ ԼԷ. Դարձեալ ելն եգիպտական զօրուն եւ վասն Բաբելովնի եւ մահ Դալանոսին – Դարձեալ ի ՆԼԷ. թվին... տանէին ընդ այլոք եւ զՉորտովանելն պատրիկ եղբօր որդին Թոռնկայ աբեղայի:
լե. 48բ-9ա ԼԸ. Յաղագս ամիրային Բատայ մահուան եւ ուսումն [=առումն] Մանազկերտի եւ գալ Մամլանայ ի պատահումն Կիւրապաղատին Դաւթի – Այլ նախ քան զայս սակաւ ամօք յառաջ ամիրայն Ապահունեաց... եւ ինքեան դարձան յերկիր իւրեանց:
լզ. 49աբ ԼԹ. Թէ զիա՞րդ քեռորդի Բատին ամիրայ եղեալ հանէ ի Նփրկերտոյ զտաճիկ բնակիչս, եւ մահ նորա յԱմէթ – Իսկ քեռորդի Բատին Ապումսար ամիրայ եղեալ... նիզակաւ հարեալ՝ սպանին զնա:
լէ. 49բ-50ա Խ. Կոտորածն Վրաց զօրուն, որ ի Խլաթ քաղաք – Զայսու ժամանակաւ զայն Կիւրապաղատն Դաւիթ առաքէ... եւ կալանաւոր առնուն զԲագարեան [=զԲակուրան] իշխանաց իշխան եւ այլս բազումս:
լը. 50ա-2բ ԽԱ. Վասն մեծ պատերազմին պարսից եւ քրիստոնէից յԱպահունեաց գաւառին – Յայսմ ամի եւ ի սոյն աւուրս ի ՆԽ. եւ Է. (998) թվին դարձեալ զօրաժողով լինի... ցնծութեամբ դարձան յիւրաքանչիւր աշխարհ՝ փառաւորելով զԱստուած:
լթ. 52բ ԽԲ. Մուտն միւսանգամ թագաւորին Վասլի յաշխարհն տաճկաց ի կողմանս Ասորւոց – Իսկ յետ հարկանելոյ զօրացն Յունաց ի յԵգիպտացւոց զօրացն... եւ այս եղեւ ի ՆԽԷ. (998) թվին:
խ. 53ա-4բ ԽԳ. Վասն մահուան մեծի Կիւրաղապատին Դաւթի, եւ գալն Վասլի յաշխարհն յԱրեւելից – Այլ վասն մահուան մեծի Կիւրաղապատին Դաւթի պարտ վարկանէի... եւ դարձաւ նա ընդ Կարին եւ ընդ Խաղտճոյառիճ ի Կոստանդնուպօլիս:
խա. 54բ-5ա ԽԴ. Վասն գալոյ Գուրգենայ յերկիրն Տայոց եւ զօրացն յունաց ի գաւառն Բասենայ – Իսկ Գուրգէն՝ թագաւոր Վրաց, անարգանն իւր համարեալ... եւ խօսեցեալ զխաղաղութիւն՝ գնացին յիւրաքանչիւր տեղիս:
խբ. 55ա ԽԵ. Թէ զիա՞րդ աւերեաց Գագիկ զգաւառն Արտաշիր եւ Վրաց դաշտ – Իսկ Դաւիթ՝ եղբօրորդի Գագկայ, զոր վիրագոյն յիշեցաք... կալ ի հնազանդութիւն Դաւթի՝ իբրեւ որդի առ հայր, եւ Գագկայ հայրենի խնամով սիրեալ զնա:
խգ. 55բ ԽԶ. Յաղագս նահապետութան Արծրունեաց, որ զմերօք ժամանակօք թագաւորեցին Վասպուրականի – Այլ այն նահապետութիւն, որ ըստ որդւոցն Սենեքերիմայ Ասորեստանեաց թագաւորի... եւ ապա Գուրգէն վախճանի ի ՆԾԲ. (1003) թվին, եւ Սենեքերիմ՝ ունի զաթոռ թագաւորութեան ամս Ի. (20):
խդ. 56ա ԽԷ. Յաղագս շինելոյն Գագկայ արքայի ի քաղաքին Անուոյ զեկեղեցին մեծ՝ անուամբ սրբոյն Գրիգորի – Յայնմ ժամանակի, յորում լնոյր լրութեամբ ամս Ռ. (1.000) մարմնանալոյ կամ մարդանալոյ Տեառն մերոյ յաւուրս Վասլի կայսեր... սքանչատես տեսմամբ գմբեթաւորեալ գունակ գերամբարձ եւ երկնանման գնդին:
– 56ա Յաղագս վճառելոյ իշխանացն մահուամբ Փառիսոսոյ – Յայսմ ժամանակի ի ՆԾԲ. (1003) թվին իշխանքն Փառիսօսոյ... բաժանեալ հակառակութեամբ միմեանց ի միջի իւրեանց արքայն հայոց Գագիկ եւ Փալտուն ամիրայն Գանձակայ:
– 56բ-7ա Բան վախճանի փառատրական սպառուած յիշատակարանիս – Անբաւելին խորք հրաշից սքանչելագործ հրաշագործութեանցն Աստուծոյ առ ազգս բանականս... եւ միասնական սուրբ Երրորդութեան, որ է օրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Հմմտ. ձեռ. 1482, էջ 74ա-89բ: Տե՛ս Մատենագիրք Հայոց ԺԵ. հատոր, Ժ. դար. Պատմագրութիւն, Բ., Երեւան, 2011, էջ 743-829: Հմմտ. Ասողկայ պատմութեան կորած գլուխները, Արարատ, 1892/Թ., էջ 748-54:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
57ա (ԺԳ. դ.) Արդարութիւն եւ իմանալի արեգակն ի գարնանաբեր ծոցածաւալ ծագողութեան ի յադին յաստուածակերտ ծառաստան տանս Ասքանազեան թորգոմապետ գրոհի, ի ձեռն երկաքանչիւրոց դասուց սրբազանից եօթանասնից եւ երկոտասանից զԲարդուղիմէօս եւ զԹադէօս հոգիակերտ աստուածողութեամբ սերմանեցին զԲանն կենաց՝ ակնարկելով քաջ հովուապետին Քրիստոսի զարդուցանել, զՏէր ագարակին ի խորաբեր գբին, որոյ արեան վտակօք շա[ր]ժման ձայնէր առ նահատակն՝ Արի՛, որ ննջեսդ, |57բ| զի մի՛ թշնամին որոմնացան յանդգնեսցի զիւրն, վասն որոյ ելանէր բազմատանջ Հայր հաստահեղոյս վիմամբ արեան վկայիցն, որոյ շաղաղեալ էր զերկիրն այնու՝ լինել զկաթուղիկէ: Անտուստ եւ աստ, որեարք աստուածային հովուապետեալք եւ ի կատարեալ ընթացից արեգականն ընդ իւր տարաւ զնշոյլս լուսոյ իւրոյ, նա եւ չքացաւ գիշերավարն, եւ արուսեակն ո՛չ երեւի: Բայց ես՝ միգապատեալս, որ զնոցայն յիշատակ երկրորդեցի ձեզ, ո՜վ ծնունդք սրբութեան, ողորմութիւնն ի ձեռս ձեր է զիս հաստատապարատանջ, այլ ձեր է օր փրկութեան եւ ժամանակ ընդունելի: Ողորմեցարո՛ւք շանս սովամահի, տո՛ւք ողորմութիւն ինձ եւ եղբարց իմոց եւ ծնողաց, եւ Քրիստոս Աստուած ի մեծի աւուրն զնա, որ ի մեզ յիշելոյ արժանի արասցէ, սրբոց առաքելոց եւ մարգարէիցն եւ մարտիրոսացն մասին արժանի արասցէ. ամէն:
Աղաչեմ, մի՛ անփոյթ առներ, եւ Տէր հատուսցէ քեզ զվարձս քո: Ընդ նմին եւ ես՝ յետինս յամենեսեան եւ քան զբնաւս յանցաւորս եւ անթիւ մեղօք ծանրաբեռնեալս եւ արժանիս երկնային մահուց եւ ոչ մի կենաց, խաւարամածս հոգւով Յօհանն գրիչս:
Ծնթ. Հմմտ. ձեռ. 2865, 242աբ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Եւ նորոգ 1848 ամի յ3ն մայիսի արտագրող Կոստանդնուպօլսեցի նորընծայ Ղազարոս քահանայս, որք չեմք յիշելոյ, աղաչեմք յիշել յաղօթս առաջի Քրիստոսի զմեզ եւ զծնողս մեր, որպէս զի աղօթիւք ձեր գտցուք ողորմութիւն ի Քրիստոսէ, եւ Տէր տացէ զտրիտուրն ձեզ բազումս. ամէն:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին՝ «Ս. Ասողնիկ, Պատմագրութիւն», 1ա՝ «253/2989, 1848, Մ[եսրոպ]եպ[իսկոպո]ս», 1գ՝ «Միւս հատորոյ թերին Ասողիկ պատմագրի»:
2990
Ս. ՅԱԿՈԲ |
ՌՄՁԴ. – 1835 |
ԳՐԻՉ՝ հեղինա՞կը: ՍՏԱՑՈՂ՝ Պաղտասա՞ր արքեպիսկոպոս: ԾԱՂԿՈՂ՝ Հայրապետ Տէր-Յովսէփեան:
ԹԵՐԹ՝ 123 (գրչի էջակալում՝ 1-225, որ է՝ 3ա-123ա). չգրուած՝ 15ա, 17բ, 25ա (մասամբ), 27բ, 36ա, 31բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԵx8 (Բ՝ 11, ԳԴ՝ 10, ԺԵ՝ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսադրոշմով՝ «1833», ճնշադրոշմով՝ մակագրութիւնն անընկալելի: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,3x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17,6x13,7): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 10ա): ՏՈՂ՝ 25: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ մուգ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, չգրուած սպիտակաւուն թուղթ, լուսադրոշմով՝ «1833», մասն կազմաստառի:
Նմուշ 10ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Բնապատկեր՝ ջրաներկով 1բ: Ճակատազարդ՝ 3ա, 58ա («Հայրի»), 69ա: Զանազան գծագրեր՝ 7աբ, 9բ, 10ա, 13ա, 15բ, 17ա, 25բ, 27ա, 31ա, 33բ, 45բ, 47ա: Զարդագիր՝ թռչնագիր: Վերջնազարդ՝ 2բ, 68բ («Հայրի»), 93բ, 123ա: Գոյներ՝ կապոյտ, դեղին, սպիտակ, սեւ, կանաչ, շագանակագոյն:
Տե՛ս Աստղիկ Գէորգեան, Հայ մանրանկարիչներ, Մատենագիտութիւն, Թ-ԺԹ., Կահիրէ, 1998, էջ 305:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, մէջքի ստորին եզրի կաշին ընկած, Ա. եւ Բ. փեղկի աստառը, Պհպ. Ա., թ. 121-3, Պհպ. Բ.՝ ցեցակեր, 1ա յիշատակարանի եւ 3ա էջերի ճակատազարդը՝ կարկատան-թերթիկների վրայ ԺԹ. դ-ի մուծում, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր, որի հետեւանքով գրադաշտը գունափոխուած, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին խոնաւութեան եւ աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-123բ Գիրք տեսական փիլիսոփայութեան. հաւաքեալ ի Յովսէփայ իմաստնախոհ վարդապետէ Արցախեցւոյ՝ դիւրալուր ոճիւ ի յօգուտ հետեւողաց արտաքին գրոց գիտութեան, բաժանեալ ի չորս գիրս, յորոց առաջինն է Տրամաբանութիւն, երկրորդն՝ Բնաբանութիւն, երրորդն՝ Բարոյականութիւն եւ չորրորդն՝ Համաբնաբանութիւն: Ի հայրապետութեան Տեառն Յօհաննիսի սրբազան կաթուղիկոսին Կարբեցւոյ եւ հաւաքեալ հրամանաւ Տեառն Պաղտասարայ արքեպիսկոպոսի, ի փրկչական թուին 1835, յամսեանն յունիսի 2, ի վանս Սրբոյն Յակոբայ:
– 2ա Յառաջաբանութիւն գրոցս – Ծանի՛ր, ո՜վ ընթերցօղ, զի որպէս աներեւոյթք Աստուծոյ... եւ յետոյ փութապէս գտին զինքեանս կատարելապէս տեղեկացեալ աստուածաբանութեան:
– 2բ էջին փակցուած կարկատան-թերթիկի վրայ՝ «Յաղագս թէ զի՞նչ է տրամաբանութիւն – Տրամաբանութիւնն նշանակէ նախ... զոր յառաջ երթեալ ուսանելոյ եմք»:
– 2բ Յաղագս առարկայի տրամաբանութեան – Յայտ է, թէ առարկայք գիտութեանց երկու են... իսկ տեսական է էակն բանի:
1. 3ա-58ա [Յաղագս տրամաբանութեան] Յաղագս հնգից եզերաց Պորփիւրի, որք են սոքա՝ սեռ, տեսակ, տարբերութիւն, յատուկ եւ պատահումն – Արդ, սոքա կոչին Ներածութիւնք Պորփիւրի... ի հակասութիւն արկանեն զանզգոյշս: Վերջ տրամաբանութեան:
Ունի ենթավերնագրեր. այսպէս՝ 4ա՝ «Յաղագս քանակութեան», 5ա՝ «Յաղագս առնչութեան», 5բ՝ «Յաղագս որակութեան» եւ այլն:
2. 58ա-68բ Բնաբանութիւն. Յաղագս սկզբանց զգալի բաղադրութեան – Սկզբունք զգալի բաղադրութեան են... ապա նախ պարտ է զզգալիս ճանաչել եւ ապա զիմանալիս: Վերջ բնաբանութեան:
– 58ա Նիւթական առարկայ բնաբանութեան է շարժական էակն...
Ունի ենթավերնագրեր. այսպէս՝ 59բ՝ «Յաղագս տրամադրութեան», «Յաղագս պատճառաց» եւ այլն:
3. 69ա-93բ Յաղագս պատճառաց բարոյական գիտութեան – Պատճառք բարոյական գիտութեան են երեք... ոչ են յէութենէ անձնիշխանութեան, այլ՝ ի պակասութենէ անձնիշխանութեան: Աւարտ բարոյական ուսման:
Ունի ենթավերնագրեր. այսպէս՝ 69ա՝ «Յաղագս բարոյական ներգործութեանց», 72բ՝ «Յաղագս բաժանման կամաւորի» եւ այլն:
4. 93բ-123ա Յաղագս համաբնաբանութեան – Ոմանք կամեցան նոյնացուցանել զհամաբնաբանութիւնն ընդ տրամաբանութեան... ունին զանպատշաճ գոլ: Վերջ համաբնաբանութեան:
– 93բ Նիւթական առարկայ համաբնաբանութեան է էակն իրական...
Ունի ենթավերնագրեր. այսպէս՝ 97ա՝ «Յաղագս սահմանի եւ բաժանման կարողութեան», 98ա՝ «Յաղագս առարկական կարողութեան» եւ այլն:
– 123բ Մարմինն բաժանի ի թափանցիկն եւ յանթափանցիկն... սոյնպէս իմացիր եւ զայլսն:
Ծնթ. ունի տարբեր չափերի ներդիր-թերթիկներ, որոնց վրայ զանազան գծագիր սխեմաներ. այսպէս՝ թ. 7՝ 20,7x15,9, թ. 17՝ 40,3x22,5, թ. 25՝ 32x21, թ. 27՝ 21,6x18,3 եւ այլն:
Հմմտ. ձեռ. 2828, էջ 2ա-128բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս Տիտղ.՝ 1ա:
27ա Ք[րիստոսի] Ծ[առայ] Հայրի, 1835:
123ա 1835:
1բ (ծաղկողի) Ք[րիստոսի] Ծ[առայ] Հայրի: Անհեթեթելի եւ անճահ:Տեսեալ իմ զԱրհեստական հաւաքաբանութիւն Յովսէփայ հռետոր երջանկազարդ վարդապետին, որ ի հրճուանս մանկանց մօրն Սիօնի՝ գրաւեալ հոգի իմ իսկապէս ի նպատակ դրօշակի նորին Տէրութեան, զի հայթհայթանօք կողկողի վշտակիր անցն իմ աստանօր ի տես Երկրորդ գերահրաշ իմաստնոյն մեծի: Զի թէպէտ տենչայր հոգի իմ ի ծաղկացումն սորին զանազան տեսակօք, բայց ոչ եղեւ ձեռնտու վատթարագոյն տետրացս, զի ի պարել գիսագրչին ի յերես սորին, կարի տգեղս նկարէր՝ խոստովանեալ զիս Հայրապետ Տէր-Յովսէփեան չնչին էրէց:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Յովս. վարդապետի Արցախեցոյ Տրամաբանութիւն», Պհպ. Աա՝ «293/2990, 1835, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պհպ. Աա՝ «աբգ, աբ», Պհպ. Բա՝ «Բազմացուցեալ մեր զերեք հարիւր ման սիսեռն ի տարազի հատակշռութեան», թուաբանական հաշուարկ՝ 912/919 կշիռ:
2991
ՀԱՏՈՐ Բ.
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄԺԴ-ՌՄԺԸ.– 1765-1769 |
ԹԵՐԹ՝ 348+1 (կրկն.՝ թ. 1. գրչի էջակալում՝ 1-653, որ է՝ 8ա-336ա). չգրուած՝ 1բ-5բ, 7բ, 36աբ, 143բ-4բ, 240աբ, 254բ, 325բ, 336բ-48բ: ՊՐԱԿ՝ 2x4+Ա-Գx12 (Գ՝ 5)+Ա-ԻԶx12 (Ժ՝ չիք)+2x6: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. եռամահիկ, թագ, «PAC»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,2x16,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17,5x12,5, 286ա՝ երկսիւն՝ 17,7x13,1): ԳԻՐ՝ շղագիր՝ 6ա-7ա, 145ա-68բ, 205ա-35բ (նմուշ՝ 165ա), նոտրգիր՝ 8ա-35բ, 236ա-336ա (նմուշ՝ 11ա), բոլորգիր՝ 37ա-143ա (նմուշ՝ 77ա): ՏՈՂ՝ 30-33: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, Ա. փեղկի կենտրոնում՝ Խաչելութիւն, Բ. փեղկի կենտրոնում՝ Մարիամ Աստուածածին, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
Նմուշ 11ա
Նմուշ 77ա
Նմուշ 165ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, լուսանցակողերը՝ գունաթափ, թ. 4, 5, 257, 259, 262, 283, 284, 331՝ վնասուած, թ. 8, 325, 336՝ հիմքից մասամբ անջատ, թ. 37-143՝ թանաքի թթուայնութիւնը բարձր՝ գրադաշտը գունափոխուած, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
7ա-336ա Գիրք բարոյական քարոզք կիրակէից, արարեալ եւ շարադրեալ Յակոբայ մեծի պատրիարգին Կոստանդնուպօլսու՝ աստուածաբան կոչեցելոյ Նալեան, ի փառս սրբոյ Երրորդութեան եւ ի վարժումն մանկանց սրբոյն Սիոնի Հայաստանեայցս Եկեղեցւոյս մեծի, ի Կոստանդնուպօլիս քաղաքի, առ դրան Սրբուհւոյ Աստուածածնի տաճարիս, որ կոչի Վլաշիռնաս, եւ բարեխօսութեամբ սորին սկսեալ եղեւ ի հայրապետութեան տեառն Աղեքսանդրի կաթողիկոսի ամենայն Հայոց եւ Սրբոյ Էջմիածնի, յամին կենարարին մերոյ 1755 եւ ի հայոց ՌՄԴ. (1204): Ունի քարոզս Կ. (60):
Տե՛ս ձեռ. 2311, էջ 197բ-420բ: ծդ/8ա-18ա: ծե/18ա-24ա: ծզ/24ա-32ա: ծէ/32ա-5բ: ծը/37ա-45ա: ծթ/45ա-9ա: կ/49ա-53բ: կա/53բ-8բ: կբ/58բ-62ա: կգ/62ա-5բ: կդ/65բ-8ա: կե/68ա-72բ: կզ/72բ-6բ: կէ/76բ-81բ: կը/81բ-4բ: կթ/84բ-9բ: հ/89բ-93ա: հա/93ա-8ա: հբ/98ա-100բ: հգ/101ա-3բ: հդ/104ա-6բ: հե/106բ-11ա: հզ/111ա-6ա: հէ/116ա-21բ: հը/121բ-7բ: հթ/127բ-39ա: ձ/139ա-41ա: ձա/141ա-3ա: ձբ/149ա-56բ: ձգ/156բ-8բ: ձդ/159ա-61ա: ձե/161ա-3ա: ձզ/163ա-5բ: ձէ/165բ-71ա: ձը/171ա-5բ: ձթ/175բ-80բ: ղ/180բ-8բ: ղա/188բ-98բ: ղբ/198բ-204ա: ղգ/204ա-10ա: ղդ/210ա-2ա: ղե/212ա-7ա: ղզ/217ա-23բ: ղէ/223բ-9բ: ղը/229բ-35ա: ղթ/235ա-9ա: ճ/239ա-49բ: ճա/249բ-57ա: ճբ/257ա-60ա: ճգ/260ա-4ա: ճդ/264ա-70ա: ճե/270ա-5ա: ճզ/275ա-86ա: ճէ/286ա-90ա: ճը/290ա-1բ: ճթ/291բ-7բ: ճժ/297բ-304ա: ճժա/304ա-10բ: ճժբ/310բ-3բ: ճժգ/313բ-7բ: ճժդ/317բ-22բ: ճժե/322բ-7բ: ճժզ/328ա-31ա: ճժէ/331բ-6ա:
Ունի՝ 145ա-9ա Մասն քարոզի ինչ) – ///թէ հարքն մեր կերին զմանանայն յանապատի... զի ի նմայ բնակի լրումն Աստուածութեան:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ. ԺԸ. դ., անարուեստ նոտրգիր
1. (Ա. փեղկի կազմաստառին) [Բանք իմաստնոց] – Եւրոպիտէս ասէ. «Քաջ գիտեմ եւ փորձ առեալ եմ, զի ունեւորաց եւ ձեռնհասից բազումք են բարեկամք, իսկ չքաւորաց եւ ոչ մի»... որ ոչ հոգւոյ երդման ընկերին, դիւրին է նմա երդնուլ սուտ:
2. 1ա [Վկայութիւնք ի Սուրբ Գրոց] – «Անունն Աստուծոյ հայհոյի ի մէջ հեթանոսաց» (Եսայի, ԾԲ. 5)... վասն ժամանակք եւ դիպուածք պատահին ամենեցոյն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
6աԳիրք, որ կոչի Քարոզ ամենայն աւուրց յարմարական պիտանիք՝ ասացեալ ի Յակօբայ մեծի պատրիարգէ Կոստանդնուպօլսեցւոյ՝ կոչեցելոյ Աստուածաբանէ. եւ են քարոզք ի բոլոր տարւոյն ՃԺԷ. գլուխք, եւ բովանդակ հանդերձ մասամբքն ՅԿԶ., որ լինի աւուրն մի:
Հատոր երկրորդ. ունի ընդ ինքեան ամբարեալ զքարոզս ամենայն տէրունական աւուրց, այլ եւ տօնից սրբոց հրեշտակաց, մարգարէից, առաքելոց, հայրապետաց, վարդապետաց, մարտիրոսաց եւ ամենայն սրբոց՝ բոլոր տարւոյն ի միասին հաւաքեալ:
Իսկ այժմ գաղափարն առ մեզ հասեալ ի հայրապետութեան տեառն Սիմէօնի սրբազան կաթուղիկոսին, ի թուոջ ՌՄԺԴ. (1765), սեպտեմբերի տասն եւ մին: |6բ| Երկրորդ հատորս սկսեալ ի Յայտնութեան բարեկենդան կիրակէէ մինչեւ ի Հոգւոյն Սրբոյ գալստեանն ունի քարոզս:
Տե՛ս Տիտղ. 7ա:
336աԻ պարգեւաց Հոգոյն Սրբոյ աւարտեցաւ Կիրակէից քարոզգիրքս յամի Տեառն 1758 եւ հայոց ՌՄԷ. (1207) յունիսի ամսոյ ԺԹ. (19), ի տօնի սրբոյն Յօհաննու Մկրտչին եւ Աթանագինեայ եպիսկոպոսին, ի փառս եռանձնեայ եւ միոյ աստուածութեանն՝ Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, եւ ի պատիւ ամէնօրհնեալ մօրն Յիսուսի՝ Որդոյն Աստուծոյ, Աստուածածին կուսին իմոյ յատկական այցելուի եւ բարեխօսի եւ սրբոյն Յօհաննու Մկրտչին եւ սրբոյն Ստեփաննոսի Նախավկային եւ սրբոյն Գրիգորի մերոյ Լուսաւորչին<եւ ամենայն սրբ> եւ ամենայն սրբոց. ամէն: ՌՄԺԸ. (1769), փետրվարի Է.:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
347բ(ԺԹ. դ., անարուեստ նոտրգիր) Գիրքս այս շորապան Կարապետ:
348ա (ԺԹ. դ., անարուեստ նոտրգիր) Ի վայելումն տիրացու շորապան Կարապետ վարդապետին: Ես՝ Կարապետ (ընդմէջ ջնջուած՝ «տիրացու///»):
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Յակոբ արքեպիսկոպոսի Նալեան Քարոզգիրք (համար 4)», 1ա՝ «A87, 306/2991, ՌՄԺԵ.-1766, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2992
ՌՄԵ. – 1756 |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Բարսեղ:
ԹԵՐԹ՝ 218. չգրուած՝ 1աբ, 200բ, 216աբ, 217բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԷx12 (ԺԷ՝ 8)+18: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «J CAUCANAS ET LAEOUX(՞) LANGUEDOG», արտաքինից բուսական նախշով բոլորակ, մէջը անընկալելի պատկեր: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,5x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (2ա-62ա, 201ա-15բ՝ 16,8x11,7. 20,3x12,5), երկսիւն (62բ-200՝ 17,7x13): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 43ա, 106ա): ՏՈՂ՝ 28-31: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա. սպիտակ չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. «A»:
Նմուշ 43ա
Նմուշ 106ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր (106ա), հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, թ. 1-3՝ ցեցի անցքեր, թ. 215՝ հիմքից մասամբ անջատ եւ վնասուած, թ. 216-7՝ հիմքից լրիւ անջատ, թ. 2-72՝ թանաքի թթուայնութիւնը բարձր՝ գրադաշտը գունափոխուած, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-200ա [Յովհաննու Երզնկացւոյ Քարոզք]
Տե՛ս ձեռ. 2173, էջ 1ա-380բ: 1/2ա-13բ: 2/13բ-25ա: 3/25ա-32ա: 4/32ա-42բ: 5/42բ-6բ: 6/46բ-8բ: 7/48բ-9բ: 8/49բ-62ա: 9/62ա-72ա: 10/72ա-93ա: 11/93ա-105ա: 12/105ա-6ա: 13/106ա-10բ: 14/111ա-9բ: 15/119ա-27բ: 16/127բ-34ա: 17/134բ-44ա: 18/144ա-52ա: 19/152ա-62բ: 20/162բ-70ա: 21-24/չիք: 25/170ա-88ա: 26-33/չիք: 34/188ա-200ա:
Տե՛ս Յովհաննէս Երզնկացի, Մատենագրութիւն, հտ. Ա., Ճառեր եւ քարոզներ, Երեւան, 2013:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ. ԺԹ. դ.
1. 201ա-7ա, 212ա-5բ [Տիրատուր վարդապետի արարեալ Քարոզք]
ա. 201ա-4բ [Մասն քարոզի իմն] – /// եւ ի Զ. ամն շինէ զբուն իւր բազում եւ մեծամեծ փայտիւ... այլ եւ զանդէպն եւս դըժուարինեաց յանձն առնուլ վասն հաճոյից սիրելոյն, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
բ. 204բ-7ա [Դ]արձեալ քարոզ ի բան սուրբ Աւետարանին, որ ասէ. «Ի սկզսբանէ էր Բանն» – [Ա]րդ, ասասցուք թէ զի՞նչ է սկիզբն եւ քանի՞ս բաժանի սկիզբն... յաղագս այնորիկ զԱստուած եդ ի տեղի ենթակայի ի սկզբանն ստորագրեալ ի վերայ, եւ նըմայ փառք յաւիտեանս. ամէն:
– 207ա Ի Տիրատուր վարդապետէ:
Տե՛ս 969, էջ 103բ-7բ:
գ. 212ա-5բ Վասն աղօթից եւ վասն առաքելոցն, Տիրատուր վարդապետի քարոզ ի բանն – Դարձեալ ասեմ ձեզ, թէ Բ. ի ձէնջ միաբանեսցեն... թէ բողոք հնձողացն/// (այսչափ):
Տե՛ս ձեռ. 1130, էջ 408բ-15բ:
2. 207ա-12ա Մատթէոս վարդապետի Քարոզ ի բանըն. «Ես եմ հովիւն քաջ» – [Գ]երազանց բարոյն Գ. են յատկութիւնք... Արդ, Տէր Յիսո՛ւս, նայեա՛յ յանպիտան ծառայքս քոյ, ողորմեա՛յ ի միւսանգամ գալստեանն. ամէն:
Տե՛ս ձեռ. 2114, էջ 254բ-60ա:
3. 217ա այլ ձեռքով՝ [Ցանկ]. Թէ ինչ գոյ այս գրքիս մէջն – Նախ՝ Տէ՛ր, կարդասցի... ԼԲ. Եթէ Բ.ք միաբանին, զամենայն, զոր ինչ խնդրեն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՍՏԱՑՈՂԻ
200ա Աստուծոյ Հոգւոյն տվեալ պարգեւ գիրքս այս Աստուծով ես (թանձր թանաքաբծով ջնջած՝ «Բարսեղ վարդապետս») գրել տվի ի վայելումն ինձ եւ յիշատակ ծնողաց իմոց՝ տէր Պետրոսին եւ Մահիին, եւ ամենայն, որք ստանան զսայ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
212ա1819:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 2ա, 200ա ութանկիւն սեւ շրջանակ՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՅԱԿՈԲ ՎԱՐԴԱՊԵՏ. 1227 (1778)», 2ա, 200ա՝ ջնջած, որ արել է երեւի երկրորդ կնքատէր Յակոբ վարդապետը, հաւանաբար «ԲԱՐՍԵՂ [ՔԱՀԱՆԱ]Յ, ՌՃԾԹ.», 217ա՝ անընթեռնելի:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Յովհաննէս Երզնկացւոյ Քարոզգիրք, 1.», Պհպ. Աա՝ «307/2992, 307, ՌՄԵ.-1756,Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պհպ. Աա՝ «Պատասխանի», 215բ՝ «յասմ, ալով, ութ», 217բ՝ «Տէր: տէր Ծատրիյնին է, այս գերս, տէր Ծապ», Բ. փեղկի աստառին՝ «նէնէ, եւ», անորոշ գծագրութեամբ տառեր՝ նման երբեմն վրացերէնի, երբեմն յունարէնի՝ «ofkf113 wypgkyz»:
2993
ՆՈՐ ՋՈՒՂԱ |
ՌՃԻԸ. – 1679 |
ԳՐԻՉ՝ Ալավերտի դպիր: ՍՏԱՑՈՂ՝ Պրն. Ստեփանոս Թօփչենց:
ԹԵՐԹ՝ 320+2 (կրկն.՝ թ. 265, 308). չգրուած՝ 158բ, 234ա, 236աբ, 319բ-20ա: ՊՐԱԿ՝ 2+1-15x12 (14՝ 9, 15՝ 8)+Բ-Զx12+Ա-Զx12+14+1: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ մահիկ, աստղ, որի վերը թագ, գծային խաչ, վերին թեւը պսակուած երեքնուկով, աջ եւ ձախ թեւերին՝ H B: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 20x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (14,5x12,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 36ա): ՏՈՂ՝ 23 (1բ-162ա, 237ա-318բ), 16 (163ա-235բ): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ ծաղկադրոշմ կտաւ, դռնակի աստառը՝ շագանակագոյն մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ+ԳԴ. չգրուած դեղնաւուն թուղթ:
Նմուշ 36ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցազարդ՝ տաղաւարիկ, բուսական, թռչնային: Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, նարնջի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, լուսանցակողերը՝ գունաթափ, 3ա-158ա, 159ա-67բ, 237ա-318բ՝ թանաքի թթուայնութիւնը բարձր՝ գրադաշտը գունափոխուած, ձեռագիրը նորոգուած Ի. դ-ում, թերթերի հիմքերը կեղտոտուած, աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
– 1բ-2բ Գլխացանկն է մատենիս այսորիկ – Ա. Նախ՝ Քարոզ վասն ննջեցելոց ի բանն առակին, զոր ասէ. «Հայեցայ ի բարձունս...»... ԼԷ. Ընդդիմադրութիւն Ղուրանին՝ արարեալ յումեմնէ ճշմարտասիրէ:
Ա. 2ա-200ա [Գրիգորի Տաթեւացւոյ Քարոզք]
ա. 3ա-8ա Ա. Վասն ննջեցելոցն, ի բանն. «Հայեցայ ի բարձունս ի յափշութիւն ճանապարհին» –Զբանս զայս ի Գ. դէմս բաժանել պարտ է... եւ այնպէս յամենայն ժամ ընդ Տեառն լինել ասէ առաքեալ:
բ. 8ա-13ա [Բ.] Վասն նընջեցելոց ի բանն Յոբայ. «Ողորմեցարուք, ողորմեցարուք ինձ, ո՜վ [բարե]կամք իմ, զի ձեռն Տեառն [մխեց]աւ ընդ իս» [Յոբ, ԺԹ. 21] –Ասեն իմաստ[ունք], յորժամ է ոք ի ճա[նապ]արհ եւ անկանի յորոգայթ... եւ յերկնից արքայութեանն ժառանգորդս կացուսցէ զնոսայ՝ ընդ ամենայն սուրբս եւ սիրելիս անուան իւրոյ (Տաթեւացի, Ամարան, ՃԾԲ.):
գ. 13ա-7բ Գ. Նորին վասն երիտասարդաց քարոզ, որ եւ սրբոց Վարդանանցն. Պատշաճի ի բանն առակին. «Ուրա՛խ լեր, երիտասա՛րդ, ի մանկութեան քում, եւ զուարճացուսցէ զքեզ» [Ժողովող, ԺԱ. 9]– Պարտ է գիտել, զի ընդունակ ուրախութեան... յորոց փրկեսցէ զմեզ եւ զամենայն հաւատացեալս:
դ. 17բ-23բ Դ. Նորին դարձեալ Վասն մանկանց երիտասարդաց եւ սրբոց Վարդանանցն ի բան Ժողովողին. «Յիշեայ զարարիչն քոյ յաւուր մանկութեան քոյ» [Ժող. ԺԲ. 1] – (Ի մէջ ամենայն կենդանեաց մարդս միայն է բանաւոր... եւ անդ հասանէ հոգեւոր բարեացն զերկնից նոր եւ նորոգ մանկութեանն եւ յարութեան կենաց ի Քրիստոս (Ձմերան, Խ.):
ե. 24ա-8բ Ե.Նորին դարձեալ Վասն ոգեվարին, ի բանն. «Կայ ի բարձունս եւ յափշութիւն ճանապարհին. յԱռակաց» [Ժող. ԺԲ. 5] – Վարդապետք ասեն. Յորժամ ելանէ ի մարմնոյն... եւ անթառամ ցնծութիւնն, կենացն յաւիտենից ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ ընդ եւ Սուրբ Հոգւոյն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն (Ձմեռան հտ., ԽԷ.):
Տես ձեռ. 2575, էջ 193ա-200բ:
զ. 29ա-32ա Զ. Նորին ի պատճառս երկրորդ աւուրն, որ կոչի Այգալաց. «Ընդ երեկոյս հանգիցեն լալիք» [Սաղ. ԻԹ. 5] –Բանս այս ունի բազում տեսութիւն... որում փառք անլռելի ձայնիւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն (Ձմեռան, ԾԱ.):
է. 32ա-9ա Է. Յայլմէ դարձեալ վասն առաջին աւուրն. ի բանն՝ Յորժամ յաղօթս կացէ՛ք եւ ասացէ՛ք. «Հայր մեր յերկինս» [Մտթ. Զ. 9] –Վարդապետք ասեն, թէ աղօթս յայս յոյժ պատուական է եւ գովելի վասն Գ. պատճառի... եւ ժառանգութեան արքայութեան երկնից ընդ ամենայն սուրբս յաւիտեանս. ամէն (Ձմեռան, ԿԷ.):
ը. 39ա-44բ Ը. Յայլմէ վասն շաբաթի աւուրն սրբոյն Թէոդորոսի եւ այլոցն. ի բանն առաքելոյ. «Այնպէս ընթացարուք, զի հասանիցեմք» [Ա. Կրնթ. Թ. 24] –Սովորութիւն է թագաւորաց, որք գնան յասպարէզն... փառք, պատիւ եւ իշխանութիւն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն (Ձմերան, ՀԱ.):
թ. 44բ-7ա Թ. Նորին ի նոյն կիրակի է վասն հիւրընկալութեան. ի բանն առաքելոյ, որ ասէ. «Զհիւրասիրութեան զհետ երթայք» [Եբր., ԺԳ. 2] – Ի մէջ ամենայն կենդանեաց որ զօտ|45ա|արն ասէ, միայն շունն... վնասէ մարդատեցութիւնն եւ զհիւրն անարգել: Այսքան առ այս (Ձմերան, ՀԴ.):
ժ. 47ա-53բ Ժ. Նորին քարոզ ի բանն Աւետարանին. «Լե՛ր իրաւախոհ ընդ ոսոխի քում» [Մտթ. Ե. 25] –Ասաց՝ Նախ քան զայս, եթէ մատուցանես զպատարագ... զի եւ յաւիտենական բարեացն հասցուք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն (Ձմերան, Ձ.):
ժա. 53բ-9ա ԺԱ. Վասն ոգէվարին, ի բանն. «Արդ, առէ՛ք սպառազինութիւն Աստուծոյ. զի կարող լինիջիք ի դիմի հարկանել յաւուր չարութեան» [Եփես. Թ. 13] – Զբան առաքելոյս Պօղոսի Դ. մտաւք պարտ է իմանալ... եւ կորընչին զյաւիտենից կորուստն (Ձմերան, ԽԶ.):
ժբ. 59ա-61բ ԺԲ. Վասն մեղաց. ի բանն. «Ցանկութիւն յղացեալ՝ զմեղս ծնանի, եւ մեղք կատարեալ՝ զմահն» [Յակոբ կթ., Ա. 15] – Աւձն, որ խօսեցաւ ընդ Եւայի եւ խաբեաց, զհեշտ ցանկութիւնս նշանակէ... զի մարդասէր եւ ողորմած է, եւ նմայ փառք յաւիտեանս. ամէն (Ամարան, ԽԹ.):
ժգ. 62ա-4ա ԺԳ. Վասն Համբերութեան, ի բանն առակին. «Մի՛ ասեր, թէ առից վրէժ ի թշնամեաց, այլ համբերեայ Տեառն, եւ նա ասասցէ քեզ ճշմարիտ» [Առակ. Ի. 22] – Վըրեժ խնդրելն՝ բարեաց փոխարէնն է... եւ ո՛չ պակասիլ յառաքինութեանց, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն (Ամարան, ԾԹ.):
ժդ. 64ա-7բ ԺԴ. Վասն զրկանացն. ի բան Ժողովողին. «Տեսի զրպարտութիւն ի ներքոյ արեգական եւ արտաքուստ զրպարտելոցն, եւ ոչ ոք մխիթարէր զնոսա» [Ժող. Դ. 1] – Ի բազում եւ զանազան մեղացն, զոր գործէ մարդ... զի անճառ բարեացն արժանի լիցուք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն (Ամարան, ԼԱ.):
ժե. 67բ-75ա ԺԵ. Վասն փորձանաց. ի բանն Յոբայ. «Փորձութիւնք են կեանք մարդկան ի վերայ երկրի» [Յոբ, Է. 1] – Ասէ իմաստունն. Ոսկի փորձի ի բովս... զոր կրեցեր յերկրի, եւ շահեցաւ քանքարն (Ձմերան, ԻԵ.):
ժզ. 75ա-80բ ԺԶ. Վասն ողորմութեան. «Տո՛ւք բաժին եօթանց, այլեւ ութից. եւ այլն» [Ժող. ԺԱ. 2] – Ասեն վարդապետք, եթէ զամենայն ինչ, զոր տուեալ է Աստուած... դարձեալ նման լինի ողորմածն Աստուծոյ, ըստ որում նմայ. եւ նմայ փառք յաւիտեանս. ամէն (Ամարան, ՂԷ.):
ժէ. 80բ-5բ ԺԷ. Վասն Գալըստեանն Քրիստոսի. ի բանն՝ «Զի որպէս փայլակն, որ ելանէ յարեւելից եւ երեւի մինչեւ ի մուտս արեւու...» [Մտթ. ԻԴ. 27] – Զփրկականն գալուստն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ... եւ փրկիչն մեր Քրիստոս զամենայն հաւատացեալս անուան իւրոյ ի հրոյ յաւիտենիցն եւ տանջանացն (Ամարան, ՃԿԶ.):
ժը. 86ա-90բ ԺԸ.Վասն աղօթից. «Արք երկու ելին ի տաճարն՝ կալ յաղօթս» [Ղուկ. ԺԸ. 10] – Պարտ է գիտել, զի աղօթիցն, զոր կարգեալ են մեզ... Այսպէս պարտ է աղօթել ամենայն մարդոյ (Ձմերան, ՂԵ.):
ժթ. 91ա-5բ ԺԹ.Վասն արիութեան գործոյ. ի բանն. «Ընդէ՞ր կայք զօրս ցերեկ դատարկ, ասեն՝ Զի ոչ ոք կալաւ զմեզ ի վարձու» [Մտթ. Ի. 6] – Ասեն իմաստունքն, թէ ամենայն ինչ որքան պատուական է... որ իւր ողորմութեան արժանի արասցէ Քրիստոս Աստուած մեր (Ձմերան, ՂԸ.):
ի. 96ա-102բ Ի. Յանառակ որդին՝ սուրբ Գէորք վարդապետի ասացեալ – Առն միոջ էին Բ. որդիք [Ղուկ. ԺԵ. 11]... փառք եւ պատիւ եւ երկրպագութիւն յաւիտեանս. ամէն (Ձմերան,ՁԱ.):
իա. 102բ-7ա ԻԱ. Աւագ Բ.շաբթի աւուրն սուրբ վարդապետի ասացեալ ի Մարկոսի Աւետարանի մեկնութենէն – «Արթուն կացէ՛ք, զի ոչ գիտէք, յորում ժամու Տէր տանն գայցէ» [Մարկ. ԺԳ. 35]... որում փառք յաւիտեանըս. ամէն (Ձմերան ՂԱ.):
իբ. 107ա-12բ ԻԲ. Վասն ապաշխարութեան. «Ոչ է պիտոյ բժիշկ ողջաց, այլ հիւանդաց: Ո՛չ եկի կոչել զարդարս, այլ զմեղաւորս՝ յապաշխարութիւն» [Ղուկ. Ե. 31] – Վարդապետք ասեն, թէ ողորմութիւն Աստուծոյ է... |112ա| եւ ոչ եկի կոչել |112բ| զարդարս, այլ զմեղաւորս յապաշխարութիւն (Ձմերան, ՃԺԴ.):
իգ. 112բ-20բ ԻԳ. Ե.շաբաթու աւուրն. Վասն պատարագին. ի բանն առաքելոյ. «Փորձեսցէ մարդ զանձն, եւ ապա ի հացէ անտի կերիցէ, եւ բաժակ արբցէ. զի որ ուտէ եւ ըմպէ անարժանութեամբ՝ ի դատաստան անձին իւրոյ ուտէ եւ ըմպէ» [Ա. Կրնթ., ԺԱ. 28] – Ասեն բժիշկք, թէ զանազան են կերակուր մարդւոյն... պակասի ի նոցանէ անմահութեան կերակուրն երկնաւորն, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն (Ձմերան, ՃԻԲ.)
իդ. 120բ-4ա [ԻԴ. Տէրտէրի քահանայի Երեւանցւոյ՞] Քարոզ պատուիրանին, զոր զեկուցանէ քահանայն ժողովրդեանն՝ նախ քան զպատ|121ա|արագն առեալ զԱւետարանն ի գիրկն, եւ կարկառեալ զձեռն ի վերայ բեմբին եւ ասէ – Լուարո՛ւք ինձ, որդեա՛կք իմ սիրելիք... ի թողութիւն մեղաց արասցէ ձեզ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
իե. 124ա-30բ [ԻԵ.] Մեծի շաբաթի աւուրն. «Որպէս էր Յովնան յորովայն ի փոր կ[ի]տէն զերիս տիւս եւ զերիս գիշերս, նոյնպէս Որդի մարդոյ ի սիրտ երկրի զերիս տ[իւ] եւ զերիս գիշեր[ս]» [Մտթ. ԺԲ. 40] – Գիտելի է, զի Յ[ով]նան օրինա[կ էր] Քրիստոսի... յառնելոց եմք, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն (Ձմերան, ՃԼԴ.):
իզ. 130բ-7ա ԻԶ.ՎասնԶատկին. ի բանն առաքելոյն՝ «Զատիկ մեր զենաւ Քրիստոս» [Ա. Կրնթ., Ե. 7] – Երեւելի արեգակն, որ լուսաւորէ զաշխարհս... |136բ| փութապէս կերիջի՛ք, զի Զատիկ Տեառն է, ի փառս ամենասուրբ Երրորդութեան յաւիտեանս. ամէն (Ձմերան ՃԼԷ.):
իէ. 137ա-46ա ԻԷ. Վասն համբարձման. ի բանն Մարկոսի. «Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս համբարձաւ յերկինս եւ նստաւ ընդ աջմէ Հօր» [Մարկ. ԺԶ. 19] – Որպէս ասեն վարդապետք, թէ՝ կարգ է բնութեանս... որ է աւրհնեալ ընդ Հօր իւրում եւ ամենասուրբ Հոգւոյդ. ամէն (Ձմերան, ՃԽԹ.):
իը. 146ա-7բ ԻԸ. Վասն պալասանին, որ օրինակ էր սուրբ Աստուածածնին – Վարդապետք ասեն, թէ Աստուածածինն նման է ծառոյն պալասանի... արժան առնէ զկարդացողն եւ լսողն. ամէն:
իթ. 147բ-9ա ԻԹ. [Վասն վիշապի, զոր կործանեաց կոյս ոմն] – Վարդապետք ասեն, թէ յաշխարհի մի մեծ վիշապ մի երեւեցաւ... զի նովաւ եղեւ մեզ փրկութիւն, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
լ. 149բ-53ա Լ. Վասն սուրբ Կուսին Մարիամու Աստուածածնին՝ ի սուրբ վարդապետաց եւ ի Բարուախօս գրոց օրինակաւ. խրատ հոգեւոր՝ այսինքն – Վարդապետք ասեն, թէ սուրբ կոյսն Մարիամ լի էր ամենայն առաքինութեամբք... փայտ կենաց է ամենեցուն. եւ այլն, վասն խաչին Քրիստոսի ի փառս Աստուծոյ եւ ի փրկութիւն հաւատացելոց:
– 153ա-7ա [Եփրեմի Ասորւոյ Քարոզք]
ԼԱ. 153ա-5բ ԼԱ. Երանելւոյն Եփրեմի ասացեալ բան խրատական – Յորժամ երիտասարդն էիր, պարտ էր քեզ... եւ ողորմած է Տէր, երկայնամիտ եւ բազումողորմ, եւ նմայ փառք յաւիտեանս. ամէն:
լբ. 156աբ ԼԲ. Վասն պիղծ յիշոնցած – Գրեմք վասն ահեղ եւ զարհուրելի մեղացն... եւ ապաշխարէ պահօք եւ աղօթիւք:
– 156բ-7ա Վասն մաքուր աղօթից – Պարտ է քրիստոնէին յօրն Գ. հետ աղօթք առնել... եւ չլսեն ըզձայն քահանային եւ զԱւետարանին, եւ զայլ սուրբ գըրոց:
լգ. 159ա-67բ ԼԳ. Քարոզ Մեծի ուրբաթի սգոյն, ի բան առաքելոյն Պօղոսի, որ ասէ. «Կտակ յետ մահուն հաստատուն է» – Սովորութիւն է մարդկան՝ յորժամ մեռանի ոք ի յայլ տեղիս եւ առնէ կտակ... |167ա| եւ քաւէ յամենայն մեղաց զղջման եւ խոստով|167բ|անութեան:
Դ. 168ա-233բ [Մեկնութիւն խորհրդոյ սրբոյ Պատարագին՝ արարեալ համառօտ Յովհաննու Երզնկացւոյ] – /// զուսումն, եւ առաջին ժամանակն ամենայն ոք սիրէր զուսումն.....որք վաճառեցին զՏէրն եւ ընդ Յուդային մատնչին, եւ զենելոյն Քրիստոսի Աստուծոյ մարդասիրին փառք յաւիտեանս. ամէն:
Հմմտ. ձեռ. 1430, 25ա-65բ: – 211ա Գրչի ցուցում՝ «Այս՝ ՞ նշանաւս ընթերց, եղբա՛յր, եւ շրջեա՛ զթուղթս»:
Ե. 234բ-5բ [Երեմիայ Մեղրեցւոյ Բառգիրք] – Աբաբովթ՝ անշէն, աբանայ՝ Հօր օրհնութիւն... Ագի՝ պոչ:
Զ. 237ա-58ա Վարդապետութիւն Մահմետի՝ յոյժ պատուելի եւ ընդունելի մահմետականացն, զոր ոմն արապ գրեաց – Էր պատգամաւոր Աստուծոյ... իբրեւ զմի ի մարդկանէ եւ առաքեալ յԱստուծոյ:
Է. 258ա-318բ Ընդդիմագրութիւն բանից Ղուրանին. Հատոր առաջին եւ գլուխ առաջին, թէ Ղուրանն ոչ է յԱստուծոյ
ա. 258ա-76բ Ա. Ստոյգ պատմութիւն յաղագս Մահմետի այսպէս ասէ... եւ առ այս այսքան բաւական ասացի հասարակաց (ունի ԺԷ. գլուխ):
բ. 276բ-301ա Բ. Հատոր երկրորդ, գլուխ առաջին. Յաղագս խորհրդական աստուածաբանութեան, ըստ որում Աստուած է անճառելի – Այժմ ասասցուք յաղագս Երրորդութեան... քաղցր երեւի: Եւ այսքան բաւական է իմաստնոց (ունի ԺԷ. գլուխ):
գ. 301ա-18բ Գ. Հատոր երրորդ. գլուխ առաջին. Թէ Ղուրան ամենայն աղանդից կարծեաց հետեւի – Գիտելի է, զի Ղուրան այնպէս երկբայաբար խօսի... Մի՛ թողցուք զճշմարտութիւն, զի խոստացեալ բարեացն հասցուք եւ երկնից արքայութեան արժանի լիցուք. եւ անդ փառաւորեսցուք զամենասուրբ Երրորդութիւն ընդ ամենասուրբս նորա անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն (ունի Ա.-Ե., ԺԸ.-ԻԳ. գլուխ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
23բ Մանաւանդ ըստացող գրոյս Թօփչէնց պարոն Ըստեփանոսն եւ զորդին իւր նորահաս եւ դեռաբողբոջ Գրիգորն եւ այլ ամենայն արեան մերձ[աւորացն] (նման՝ 28բ, 47ա):
32ա Մանաւանդ ըստացողի գրոցս Թօփչէնց պարոն ըՍտեփանոսն եւ հայրն իւր՝ խոջայ Սաֆարն, եւ մայրն՝ Մուղամն, եւ այլ ամենայն արեան մերձաւորացն. ամէն (նման՝ 13ա, 17բ, 39ա, 44բ, 59ա, 67բ, 75ա, 85բ, 112բ, 124ա, 149ա):
53բ Քրիստոս Աստուած ամենայն հաւատացելոց ողորմի, եւս առաւել ըստացողի սորին՝ պարոն Ստեփանոսին, եւ կենակցին իւրոյ՝ Դակուհին, եւ դեռաբողբոջ որդւոյն իւրոյ՝ Գրիգորին, ընթերցողիս եւ լսողացդ: Եւ զաշխատող սորին՝ Աստուածապովին, եւ գծողին սորայ՝ Ալավէրտի դպրիս, առհասարակ ամենեցուն Քրիստոս Աստուած ողորմեսցի (նման՝ 61բ):
64ա Քրիստոս Աստուա՛ծ, ողորմեա՛յ ամենայն հաւատացելոց, մանաւանդ ըստացողի գրոյս՝ պարոն Ստեփաննոսին, եւ որդւոց իւրոց՝ Գրիգորին եւ Յովսէփին, եւ այլ ամենայն արեան մերձաւորացն. ամէն:
95բ Ողորմեա՛յ ըստացողի գրոյս Թօփչէնց պարոն Ըստեփանոսին, դեռաբողբոջ Գրիգորին եւ Յովսէփին, եւ հայրն իւր՝ խօջայ Սաֆարին, եւ մայրն՝ Մուղամին, կարդացողացդ եւ լսողացդ, առհասարակ ամենեցուն Քրիստոս Աստուած ողորմեսցի: Եւ զանպիտան սուտանուն Ալավէրտի գձողս, աղաչեմ (նման՝ 80բ, 90բ, 102բ, 107ա, 146ա, 155բ):
120բ Քրիստոս Աստուա՛ծ ողորմեա՛յ ամենայն հաւատացելոց, մանաւանդ՝ ըստացողի գրոյս պարոն Ստեփաննոսին, եւ հայրն՝ խօջայ Սաֆարին, եւ մայրն՝ Մուղամին, եւ որդւոյն իւր՝ նորահաս եւ դեռաբողբոջ Գրիգորին եւ Յովսէփին, որ եւ Աստուած ընդ երկար ամօք պահեսցէ մինչ ի խորինն ծերութեանն: Եւ զիս՝զառածեալ մեղօք սուտանուն Ալավէրտի գձողս, աղաչեմ, ո՛վ եղբայրք, կարդացողացդ եւ լսողացդ, առհասարակ ամենեցուն Քրիստոս Աստուած ողորմեսցի. ամէն:
130բ Քրիստոս Աստուա՛ծ, ի քո յահաւոր յարութեանդ ողորմեա՛յ ամենայն հաւատացելոց, մանաւանդ ըստացողի գրոյս՝ բարէմիտ եւ ողջախոհ պարոն ըՍտեփաննոսին, եւ կենակցին իւրոյ՝ Դակուհոյն, եւ որդոյն՝ Գրիգորին եւ Յովսէփին, <եւ> որ եւ Աստուած անփորձ եւ անսայթակ պահեսցէ մինչ ի խորինն ծերութեան. ամէն (նման՝ 147բ):
136բ Քրիստոս Աստուա՛ծ, քո ամենագութ ող|137ա|որմութեամբդ ողորմեա՛յ ամենայն հաւատացելոց, եւս առաւել ըստացողի գրոյս պարոն Ստեփաննոսին, եւ որդւոյն իւրոյ՝ նորահաս եւ դեռաբողբոջ Գրիգորին եւ Յովսէփին, եւ այլ ամենայն արեան մերձաւորացըն. ամէն:
153ա Քրիստոս Աստուա՛ծ- ողորմեա՛յ ամենայն հաւատացելոց, մանաւանդ ըստացողի գրոյս պարոն Ստեփաննոսին, եւ հօրն իւրոյ՝ խօջայ Սաֆարին, եւ մայրն՝ Մուղամին: Եւ ինձ՝մեղապարտ սուտանուն Ալավէրտի գձողիս, եւ այլն ամենայն արեան մերձաւորացն:
157ա Եւ աւարտ եղեւ գըրոյս շնորհօքն Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Հայր մեր, որ յեր[կինս ես՛՛]: |157բ| Փա՜ռք Ամենասուրբ Երրորդութեան՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ այժմ, անզրաւ յաւիտեանս: Արդ, որոյ շնորհօքն Քրիստոսի աւարտեցաւ եռահրաշ եւ հոգիազարդ գիրքս ի քաղաքն Ասպահան, ի գեօղն Ջուղայ, ի դուռն Սուրբ ՍտեփաննոսիՆախավկային, ի թագաւորութիւն շահ Սուլէմանին, ի թուականիս հայոց ՌՃԻԸ. (1679) ամի, ի հայրապետութեան տիառն Յակոբ՝ Էջմիածնի կաթողիկոսի եւ մերոյ Ջուղայու առաջնորդ՝ սրբազան Դաւթի արքեպիսկոպոսի, որ է բնիկ ջուղայեցի: Յիշեցէ՛ք ի յետինս, տրուփս ամենայնի եւ անարժանս, թափառնիկս եւ յունայնս բարեաց՝ սուտանուն ըՍտեփաննոսս, որ անուամբս միայն եմ եւ գործովս՝ ոչ, զչարն առնելով եւ զբարիս խափանելով, տկարացեալ հոգւով եւ անկարացեալ մարմնով, քանզի եմ՝ բեռինս մեղաց իմոց անթուելի մարդկան, անթիւ բազմութեամբ, իբրեւ զաւազ ծովու, զոր յուսամք եւ հայցեմք ամէնառատ ողորմութենէն Աստուծոյ, որ ոչ առնէ զմեզ անտես, այլ վերըստին կանգնեսցէ զձեզ եւ ձեր աղօթիւքն՝ ըզմեզ բազում ողորմութեամբն իւրով. ամէն:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք ըստացող գրոյս՝ բարէմիտ եւ ողջախոհ պարոն ըՍտեփաննոսն, որ բազում սիրով եւ աղերսիւ ետուր գրել ըզսայ ի հալալ ընչից եւ արդար վաստակոց իւրոց՝ յիշատակ իւր եւ ծնօղացն. յիշեցէ՛ք եւ Աստուած |158ա| ողորմի ասացէ՛ք. ամէն:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք պարոն ըՍտեփաննոսն եւ զպապն իւր՝ զԱղաւալի, եւ հանիկն՝ Ոսկին, որ հանգուցեալ են առ Քրիստոս, յիշեցէ՛ք, եւ Աստուած ողորմի:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք պարոն ըՍտեփաննոսն եւ զհայրն՝ բարէմիտ եւ հաւատարիմ քրիստոնեայ խօջայ Սաֆարն, եւ մայրն իւր՝ Մուղամն, եւ որ Աստուած ընդ երկայն աւուրս պահէ աստ, եւ ի հանդերձեալն յերկնից արքայութեան արժանի առնէ. ամէն:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք պարոն ըՍտեփանոսն եւ զկողակիցն իւր՝ Դակուհին, եւ որդիքն իւր՝ դեռաբողբոջ եւ փթթեալ Գրիգորն եւ Յովսէփն, որ Տէր Աստուածն անփորձ եւ անսայթակ պահեսցէ, մինչ ի խորինն ծերութեանն. ամէն:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք պարոն ըՍտեփանոսն եւ զորդին իւր՝ զԱղավալի, եւ զՈսկին, որ ի տղայութեան փոխեալ են առ Քրիստոս. ի յոյսն կենաց յիշեցէ՛ք եւ ողորմի ասացէ՛ք:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք զմեղապարտ եւ զառածեալ մեղօք սուտանուն Ալավէրտի գրչիս, յիշեցէ՛ք, եւ որ յիշէ, յիշեալ լիջիք ի միւսանգամ գալստեանն Քրիստոսի. ամէն: Հայր մեր, որ յերկինսդ ես, սուրբ եղիցի անուն քո, եկես՛՛:
167բ Որ եւ զմեզ մաքրեսցէ Քրիստոս Աստուած յամենայն մեղաց մերոց: Նայ եւ զղրիմեցի Յակոբ վարդապետն, որ բազում աշխատութիւն կրեաց ի շինումն ողբիս. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն: Որ եւ զգրիչս յիշեսցես ի սուրբ յաղօթս քոյին:
258ա Ո՛վ ընթերցող, տե՛ս՝ զիարդ ի բանիցն իւրոց ըմբռնեալ եղեւ եւ անուանեալն մարգարէն, եւ դու լե՛ր ճշմարտութեան հետեւօղ, եւ աստուստ քեզ զէն օգնականութեան եւ վկայութիւն եղիցի ընդդէմ նոցա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 2բ (1732 թ., անարուեստ նոտրգիր) Եւ արդ, ո՛վ ուսումնասէր մանկունք Սիոնի, յօգտիլն ձ[եր] ի սմանէ յիշեսջիք ի Քրիստոս զՅակոբ մեղկ իբր վարդապետս Շատախցի (՞), հանդերձ ծնողիւք իմովք: Որ ստա[ցա]յ զսա ի ՌՃ. ութսուն եւ մէկ (1732) թուականիս մերում եւ ի նոյեմբերի ամսոյ չորրորդումն աւուր, ի հայրապետութեան տեառն Աբրահամու եւ յեպիսկոպոսութեան Նոր Ջուղայուս՝ տեառն Աստուածատրոյ, ընդ հովանեաւ վանացս՝ Ամենափրկիչ անուանեալ:
2. 319ա (1832 թ., շղագիր) Ես՝ անարժան Մէլիք Յօվսէփօվ, ես էկայ ի Սահնայհին ուխտ, որ օտայնայորէն ասի, եւ դուն գօվեալ ես ի մեզ կենաց առքայութեան անմեղ դասէն, բաց բարեյխօսեայ ՔէրիստօԱստէված Տէր, կելէն ըզմեզ ի փօրցանաց, օվ Մարեմ կուս, դուն պալայսուն ծաղիկ բուսէտ օղայծին ապավէնիս: Թէվին 1832ին օգոստոսի 20ին:
3. 320բ (ԺԹ. դ., շղագիր) Ի փափկագոյն կենաց վայրէն, ի գեղեցկանկար եւ բարիբաշտօն, իշխանաշուք եւ իշխանազարմն տերացոյ Յօվսէփեդ, ուր եւ ահա մեծաւ սերօվ եւ եռանդափափակ ուղ[ջ]ունիւ համբոյր եռաստանէ իբրեւ առ ընթիր մատուցանեմ առ սիրելի եւ բաղձալի եւ հոգոյ հատոր եղբօրդ իմոյ հրեշտակակրօնիդ եւ անըմանէդ, քանզի սէր քո առ հոգինս իմ է մեաւորեալ (քանզի դու ինքն եւս վըկիս, որպէս ես՝ նոյնպէս եւ դու, եթէ կրկին եւս տեսեալ էի զքեզ, ոչ մնայր առ իս երկիւղ մահու, դար[ձ]եալ եւս ակն ունիմ Աստուծոյ, որ կրկին տեսանիմ զքեզ եւ համբուրման սէրն, որ առ ես է, անթերի լիացուցանիմ:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Քարոզգիրք, 2.», Պհպ. Աա՝ «2993», 2ա՝ «308/2993, ՌՃԻԸ.-1679, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «գիրք վիճաբանութեան, Զաքարիա, աստուածաբան, ես, գլ, ընդդէմ անիծեալ մահամետականաց, տուն է, որ արար Տէր, զօրութիւն, գրեց, մահրոյ այս է, զի լուսհոգի լօթի, արէւեալ, մահմետականաց անիծելոց, ողորմած հոգի, մարդ, օղօրմած, մրավալ», 6 տող վրացերէն բառեր, մխեդրուլի ԺԸ-ԺԹ. դդ.: 2ա՝ «գրչափորձ արիմ», 4ա՝ «մրավալթա, դիդէբուլ: Աւդ է բուշշբ»: 61բ-2ա՝ խզբզոց, 64բ՝ վրացերէն մխեդրուլի, ԺԸ-ԺԹ. դդ․, «հոգի ամենասուրբ ստանաք ձեզ»: 88ա՝ «ո՞. ո՞պ: են: սիրելիք»: 112ա՝ «ապականեցան եւ աղծ»: 201բ՝ «ապական, ապականեցան»: 265բ՝ «քռօվո քաղծուլման»: 318բ՝ «ամենայն ինչ եղեւ»: 319բ՝ «Զասցէ թուղթս մի յօրփալ քաղաք», 319բ-20ա՝ խզբզոց, 320բ՝ «ի կենաց: Աւետարան հաւաքել կռոց, թշնամի ի վերա կռոց», վրացերէն մխեդրուլի, ԺԹ. դ․, «փառք ո՜ փառաւոր»:
2994
ՌՄԷ. – 1758ից յետոյ |
ԹԵՐԹ՝ 274 (գրչի էջակալում՝ 1-498, որ է՝ 7ա-256ա). չգրուած՝ 1բ: ՊՐԱԿ՝ 6+31x8 (31՝ 10)+18: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագ, առիւծ, մակագրութիւն՝ «LA»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,3x15,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (14x9,8): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 36ա): ՏՈՂ՝ 30: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի՝ Ա. փեղկին մասամբ դարչնագոյն մոմլաթ, մէջքը՝ սեւ կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ դեղնաւուն թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիրով ցօղուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա. (վերջից). դեղնաւուն չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 36ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը նորոգուած 1950ականներին, ստորին եւ վերին ձախ անկիւնները ցեցակեր, թ. 3-4՝ հիմքից անջատ, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր՝ գրադաշտը գունափոխուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-274ա [Սիմէոնի Երեւանցւոյ Գիրք քարոզից]
Տե՛ս ձեռ. 2212, հատոր 2-րդ, 124ա-260ա: Յռջբ./7ա-8բ:ա/9ա-11բ: բ/11բ-5ա: գ/15ա-7ա: դ/17ա-9ա: ե/19ա-21բ: զ/21բ-4ա: է/24ա-6ա: ը/26բ-9ա: թ/29ա-34ա: ժ/34ա-7ա: ժա/37ա-9ա: ժբ/39ա-42ա: ժգ/42ա-5ա: ժդ/45ա-8բ: ժե/48բ-51բ: ժզ/51բ-4բ: ժէ/54բ-7ա: ժը/57ա-9բ: ժթ/59բ-63բ: ի/63բ-6բ: իա/67ա-70ա: իբ/70ա-1ա: իգ/71ա-3բ: իդ/74ա-6բ: իե/76բ-8բ: իզ/79ա-82ա: իէ/82ա-5ա: իը/85ա-9ա: իթ/89բ-92բ:լ/92բ-5ա: լա/95ա-8ա: լբ/98ա-100բ: լգ/100բ-3ա: լդ/103ա-5բ: լե/105բ-8ա: լզ/108ա-11ա: լէ/111բ-4ա: լը/114ա-6ա: լթ/116ա-8ա: խ/118ա-22ա: խա/122ա-6ա: խբ/չիք: խգ/126բ-7բ: խդ/127բ-130ա: խե/130ա-2բ: խզ/132բ-4բ: խէ/134բ-136բ: խը/չիք: խթ/136բ-9բ: ծ/139բ-43ա: ծա/143-5ա: ծբ/չիք: ծգ/145ա-8ա: ծդ/148ա-50բ: ծե/150բ-3բ: ծզ/153բ-6բ: ծէ/156բ-8բ: ծը/159ա-61բ: ծթ/161բ-5ա: կ/165ա-8ա: կա/168ա-70բ: կբ/171ա-3ա: կգ/173ա-5բ: կդ-կե/չիք: կզ/261ա-3բ: կէ/263բ-6ա: կը/175բ-9բ: կթ/179բ-84ա: հ/181ա-7ա: հա/187ա-90ա: հբ/190ա-2բ: հգ/192բ-6ա: հդ/196ա-200ա: հե/200ա-2բ: հզ/202բ-6ա: հէ/206բ-9ա: հը/209ա-11ա: հթ/211ա-5ա: ձ/215ա-7ա: ձա/217ա-9բ: ձբ/219բ-22բ: ձգ/223ա-4բ: ձդ/224-5բ: ձե/225բ-8ա: ձզ/266բ-71ա: ձէ/228ա-9ա: ձը/229ա-31բ: ձթ/231բ-3բ: ղ/233բ-5բ: ղա/271ա-2բ: ղբ/235բ-9բ: ղգ/240ա-1բ: ղդ/241բ-3բ: ղե/243բ-5ա: ղզ/245ա-7բ: ղէ/247բ-51ա: ղը/272բ-3բ: ղթ/2ա-5բ: ճ/չիք: ճա/5բ-6բ: ճբ/չիք: ճգ/251ա-2բ: ճդ/252բ-4ա: ճե/չիք: ճզ/254ա-5բ: Ցանկ/257ա-60բ:
– 255բ-6ա Յայտ իսկ է գերապատւելոցդ...
Տե՛սձեռ. 2212, 16բ-7ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐՕՐԻՆԱԿԻ
8բ Գիրք քարոզից՝ ժողովեցեալ ի Սուրբ Գրոց աստուածայնոց եւ ի լուսաւոր բանից սրբոց վարդապետաց՝ արարեցեալ ի յումեմնէ Սիմէօնէ Երեւանցոյ հայոց կաթողիկոսէ եւ ի պաշտօնէէ սրբոյ քրիստոսաէջ աթոռոյն Էջմիածնի, ի փառս Աստուծոյ եւ ի յոգուտ մանկանց եկեղեցւոյ ի մեծ քաղաքն Կոստանդնուպօլիս, ի գործս նուիրկութեան ի ՌՄԷ. (1758) թուոջն մերում:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 274բ (1809 թ., շղագիր) Սոյն այս քարոզգիրքս Գաղատացի հանգուցեալ տեառն Պօղոս երջանկափայլ րաբունւոյն, որոյ զհոգին Ինքն՝ Տէր Յիսուս լուսաւորելով, ըստ սրբոց վարդապետացն, դասակարգեսցէ յարքայութեանն Իւրում: Ընդ նմին եւ հոգելոյս ծնողի նորին եւ իմ տեառն Անդրէ[ա]ի արհիեպիսկոպոսի, որ ի թուին հայոց ՌՄԾԸ. (1809) եւ ի դեկտեմբերի ԻԵ. (25)ին 25 մառչել գնով ծախու առի ի Թադէոս շնորհափայլ վարդապետ հարազատ եղբօրէ նորին: Նուաստ ծառայ ծառայիցն Աստուծոյ Կիրակոս չնչին աբեղայ Սաղիմացի՝ որդի Մնացականի:
2. 1ա (1844 թ., շղագիր) Ընծայեցաւ առ շնորհիմաստ տէր Յովհաննէս Խաչիկ բարձր արժանապատիւ աւագ քահանային եւ պատուելի նուիրակի Ամենափրկչի աթոռոյն ի Հնդկաստանու, յառաքելական սրբոյ աթոռոյն Երուսաղէմի նուիրակէ հնդկաց տէր Գրիգորեան Իսահակ ծայրագոյն վարդապետէ: 1844 մէի 21, ի Կալկաթայ:
3. 1ա (1868 թ., շղագիր) Ընծայի դարձեալ առ պերճաշնորհ տէր Աբրահամ Սարգսեան վարդապետ եւ նուիրակն Սրբոյ Ամենափրկչեան ի նորին տէր Յովհաննիսէ ԽաչկեանԽաչատուր աւագ քահանայէ: Ի Կալկաթա 1868, փետրվարի 24:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկի կազմաստառին՝ «311 (վրան գիծ քաշած)/2994», 1ա՝ «311 (վրան գիծ քաշած)/2994, ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2995
(Բաղկացած է երկու տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ՝ 136. չգրուած՝ 112ա, 131բ-4բ, 136ա: ԿԱԶՄ՝դրոշմազարդշագանակագոյնկաշի, միջուկը՝տախտակ, աստառը՝թուղթ. լուսանցակողերը՝կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝Ա՝չգրուածթուղթ. մասնկազմաստառի՝լուսագծերովեւլուսադրոշմով. եռաթեւշուշան:
ՎԻՃԱԿ՝բաւարար. 3ականգամերնուկապիչներնընկած, մէջքըհիմքիցմեծմասամբանջատ, լուսանցակողերը՝գունաթափ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Պհպ. Աա՝. սեւով բոլորակի մէջ թագապսակ զինանշան, եզերագծով՝ «Печ. Ахалцыхской градской полиции».
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Քարոզգիրք, 4.», Ա. փեղկի կազմաստառին՝ «մոշ 57, քաղ. 50, 47, 186բ, 102, 106բ», Պհպ. Աա՝ «Հմր 224, 46, 316/2995, ՌՃԾԶ. եւ ՌՄԱ. – 1707 եւ 1752, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս, Քարոզգիրք եւ համառօտ պատմութիւն Կարնոյ, Հմր 88»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ Պհպ. Աա՝ ձի, մարդու կերպար:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
ՊԱՅԵԱԶԻՏ |
ՌՃԾԶ. – 1707 |
ԳՐԻՉ՝Մինասերէց: ՍՏԱՑՈՂ՝պարոնԱմիր:
ԹԵՐԹ՝ 111: ՊՐԱԿ՝Ա-Ժx12 (Ա՝ 11, Ժ՝ 4): ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,7x16,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (18x11,5): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 11ա): ՏՈՂ՝ 25:
Նմուշ 11ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցազարդ՝ թռչնային (58բ): Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ (11ա), կանաչ (58բ):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թանաքի թթուայնութիւնը բարձր՝ գրադաշտը գունափոխուած, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
– 1ա-111բ [Քարոզգիրք]
1. 2բ-9ա, 16բ-97բ [Ղուկասու Լօռեցւոյ քարոզք]
ա. 2բ-9ա [Քարոզ ի բան օրինացն Մովսէսի, որ ասէ. Մի՛ գողանար] – Եւ գիտելի է, զի այս բանս աստուածադիր պատգամացն է Ժ.... եւ լուաւ Զաքէոս նոյն գթովն, ողորմեա՛ Տէր Աստուած, ամենայն հաւատացելոց (տե՛ս ձեռ. 2151, 46ա-53ա):
բ. 16բ-22բ Քարոզ ի բան մարգարէին, որ ասէ. Որպէս իժի եւ քարբի, զի խցեալ է զականջս իւր, զի լուիցէ զձայն թովչի [Սղս. ԾԷ. 5-6] – [Թ]է վասն ի՞նչ պատճառի մարգարէն առակաւ խօսի... եւ մատնին ի կորուստն յաւիտենից, որոց փրկեսցէ զամենայն հաւատացեալս անուան իւրոյ ի միւսանգամ գալստեանն. ամէն (ձեռ. 2151, 9ա-14ա)
գ. 22բ-30ա Քարոզ ի բան Սօղոմոնի, որ ասէ. Զանձն ի գործս իւր ոչ բժշկէ, եղբայր է նա այնոցիկ, որ զանձինն առնիցէ [Առակք, ԺԸ. 9] – [Ա]նձն բանական հոգին ասէ... եւ լուցկի լինի անշէջ հրոյն. յորոց փրկեսցէ Քրիստոս Աստուած զհաւատացեալս անուան իւրոյ (ձեռ. 2151, 14ա-9բ)
դ. 30ա-7բ Քարոզ ի բան Սօղոմոնի, որ ասէ. Մահ եւ կեանք ի ձեռն լեզուի է, եւ որք ըմպանեն զնա, կերիցեն զպտուղ նորա [Առակք, ԺԸ. 21] – [Ա]ռաջին խրատ վասն մարմնաւոր կենացս է... եւ դարձ գա, յամենայնէ կու ազատի շնորհօքն Քրիստոսի (ձեռ. 2151, 19բ-25ա):
ե. 37բ-51ա Քարոզ ի բան Աւետարանին, որ ասէ. Մի՛ տայք զսրբութիւնս շանց, եւ մի՛ արկանէք զմարգարիտս առաջի խոզից – [Ա]ռաջին սրբութիւն անուանի հաղորդութիւնն... եւ ջնջի անուն նորա ի գրոյն կենաց. որոց փրկեսցէ... զամենայն հաւատացեալս անուան իւրոյ (ձեռ. 2151, 25ա-34բ):
զ. 51ա-9բ Քարոզ ի բան Յոհաննու, որ ասէ. Ամենայն, որ ատէ զեղբայր իւր, մարդասպան է, եւ գիտեմք, զի ամենայն մարդասպան ո՛չ ունի կեանս յաւիտենից [Ա. Յովհ. թուղթ Գ. 15] – [Զ]այն հրամայէ, թէ ամենայն, որ ատէ զեղբայր իւր, մարդասպան է... կորուստ է աստ եւ ի հանդերձումն. յորոց փրկեսցէ... ամէն (ձեռ. 746, 42ա-54ա):
է. 59բ-67բ Քարոզ ի բան Սողոմոնի, որ ասէ. Որ ողորմի աղքատին, փոխ տայ Աստուծոյ – [Ա]յսպէս հրամայեն վարդապետք եկեղեցոյ, թէ քրիստոնէի բարի գործքն... երանի աղքատացդ հոգւով, զի ձեր է արքայութիւնն Աստուծոյ. յորոց եւ զմեզ փրկեսցէ... ամէն (ձեռ. 746, 70ա-86բ):
ը. 67բ-73բ Քարոզ ի բան Սօղոմոնի, որ ասէ. Լաւ է օր մահուն, քան զօր ծննդեանն – [Ե]ւ պարտ է գիտել զի հեթանոսքն... եւ ապաշխարութեամբ թողութեան արժանաւորի. որոց զմեզ փրկեսցէ... ամէն (ձեռ. 2151, 35ա-46ա):
թ. 73բ-81ա Քարոզ ի բան, որ ասէ. Տէր ամբարտաւանից հակառակ կայ, տայ զշնորհս խոնարհաց – [Ե]ւ գիտել պարտ է, զի Աստուած բնութեամբ բարի է... եւ արժանանալ հոգեւոր հարսանեացն եւ անտրտում ուրախութեանն. որոց եւ զմեզ... ամէն (ձեռ. 2151, 53ա-67ա):
ժ. 81ա-4բ Քարոզ ի բան Եսայեայ՝ որդւոյ Սիրաքայ իմաստասիրի, բան շահաւէտ, օգտակար եւ խրատ հոգեւոր – [Ն]ախ պարտ է գիտել, զի մահու եւ կատարած օրն... եւ զմայլին անմահարար բաժակաւն. որ եւ արժանաւորս արասցէ... զհաւատացեալս անուան իւրոյ (ձեռ. 2151, 71բ-3ա):
ժա. 84բ-97ա Քարոզ Վասն ջրհեղեղին, ի բանն աստուածախօս մարգարէին Մովսէսին. Նոյ էր ամաց վեց հարիւրից, եւ ջուր ջրհեղեղին եղեւ ի վերայ երկրի [Ծննդ., Է. 6] – [Յ]որժամ սպան Կայէն զեղբայր իւր զԱբէլ... զթաղեալքս ի մեղս վերածեա՛, Տէր, եւ կենդանացո՛, եւ քեզ փառք... ամէն (ձեռ. 2151, 80ա-8բ):
2. 1ա-2բ, 9ա-11բ [Քարոզք]
ա. 1ա-2բ [Քարոզ] – Եւ պարտ է գիտել, զի երեք տեղ ելաց Քրիստոս եւ արտասուեաց... եւ հանգուցանէ ի բարի աշխատութեանց եւ ի հոգեւոր մշակութեանց, ի յարքայութիւնն երկնից:
բ. 9ա-11ա [Քարոզ] – Եւ պարտ է գիտել, թէ Բ. ազգ մեղք ոչ ունի կշտումն... եւ զրկին հոգեւոր եւ մարմնաւոր բարեացն. յորոց փրկեսցէ... ամէն:
3. 11ա-6բ, 97բ-111բ [Գրիգորի Տաթեւացւոյ քարոզք]
ա. 11ա-6բ Վեցերորդ կիրակէին քարոզ Վասն մահուան եւ կատարածի աշխարհի, ի բանն. «Արթուն կացէ՛ք, զի ոչ գիտէք՝ յորում ժամու Տէրն գայցէ յերեկօրեայ՝ ի մէջ գիշերի, եթէ հաւախօսի, եթէ ընդ առաւօտս» (Ձմերան ՂԱ.) – Նախախնամութիւնն Աստուծոյ եւ բարերարութիւնն յամենայն ժամ յայտնի... վասն այն յառաջագոյն զգուշացուցանէ Տէր մեր՝ ասելով, թէ՝ Արթուն կացէ՛ք, զի ոչ գիտէք զօրն եւ ոչ զժամն:
բ. 97բ-106բ Քարոզ վասն խոստովանութեան, ի բանն, որ ասէ. «Խոստովան եղերո՛ւք միմեանց ըզմեղս ձեր» (Ամարան ՀԸ.) – [Ն]ախ գիտելի է, զի խոստովանութիւնն հարկ է... այսպէս զանազանութիւն է ի մէջ ողորմութեանն եւ արդարութեան, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
գ. 107ա-11բ Վասն խոստովանութեան ի բանն. «Լուացարուք՛՛» (Ձմերան ԿԹ.) –Սրբութիւն արդարութեան ոչ միայն ի կենդանի մարդս տեսանեմք... վասն այնորիկ ասէ՝ Լուացարո՛ւք, սրբեցարո՛ւք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2բ Եւ հանգուսցէ Տէր Աստուած զհոգի ըստացողի:
84բ Մանաւանդ զանարժան գիրիչս՝ զՄինասըս, որ բազում մեղօք լի եմ եւ յուսացեալ Աստուծոյ զօրութիւնն, եւ նա ողորմեսցի:
102ա Քրիստոս Աստուա՛ծ, ողորմեա՛ ստացողի գրոյս՝ պարոն Ամիրին մահտասի, եւս առաւել գծող Մինաս իրիցի, եւ մանաւանդ ամենայն հաւատացեալ քրիստոնէից՝ կարդացողաց եւ լսողաց եւ Աստուած ողորմի ասացողացն:
106բ Քրիստոս Աստուա՛ծ, ողորմեա՛ ստացողիս գրոյս՝ մահտեսի Ամիրին, եւ որդւոցն՝ Կարապետին, Մարգարին, Թաթէոսին, Գրիգորին, Յարութենին, Դաւիթին, եւ այլ ամենայն արեան առու մերձաւորացն՝ հնոցն եւ նորոցն: Եւ զգծող անարժան Մինաս իրուցուս ողորմեա՛:
111բ Քրիստոս Աստուա՛ծ, ողորմեա՛ ստացողի սորա՝ մահտեսի Ամիրին, որ ետ գրել զայս թվին հայոց ՌՃԾԶ.(1707), մարտի ամսոյն, ձեռամբ անարհեստ գրչի՝ Մինաս իրիցու, գիւղաքաղաքն Պայեազիտ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա, 37բ, 111բ՝ ութանկիւն սեւ շրջանակ՝ «Քրիստոսի ծառայ տէր Ալէքսանդր, ՌՃԼԹ. (1690)»*:
*Հաւանաբար Ալէքսանդր Ջուղայեցի կաթողիկոսինն է (1707-1714 թթ.):
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «Համառօտ Քարոզգիրք, եւ վերջն ունի պատմութիւն Կարնոյ եւ համայն գաւառաց նորա»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
ՌՄԱ. – 1752 |
ԳՐԻՉ՝Մելքոննորընծայ: ՍՏԱՑՈՂ՝Մարկոսքահանայ:
ԹԵՐԹ՝ 25 (թ. 112-36. գրչիէջակալում՝ա-խե, որէ՝ 112բ-34բ). չգրուած՝ 112ա, 131բ-4բ, 136ա: ՊՐԱԿ՝ 6+8+11: ՆԻՒԹ՝թուղթ. լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,6x16,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝երկսիւն (18x11): ԳԻՐ՝նոտրգիր (նմուշ՝ 117ա): ՏՈՂ՝ 34:
Նմուշ 117ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թ. 119-25, 128-36՝ հիմքին կպած միայն մի թելով, թ. 128, 129՝ վնասուած, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր՝ գրադաշտը գունափոխուած, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 112բ-30ա [Յակոբայ Կարնեցւոյ] Շինուած Կարնոյ քաղաքին, որ կոչեցաւ Թէոդոյպօլիս, որ այժմ Արզուրում կոչի –Անատօլէ զօրավարէ ընկալեալ զհրամանն արքունի... որ բազում շինուածով զարդարեաց զվանքն մեր, զարդարեսցէ Տէր Աստուած զհոգի նորա. ամէն:
Բ. 130բ-1ա, 135աբ [Բանք զանազանք]
ա. 130բ Յաղագս շրջանաց – Յառաջին շրջանին ել Ադամ ի դրախտէն... մետասաներորդ շրջանին եդաւ թվականն հայոց:
բ. 130բ Վասն դարուց –Յառաջին դարն Ենովք փոխեցաւ... Ութերորդ՝ յարութիւն ամենայն մարդկան:
գ. 130բ Թէ զինչ է յոբելեանն եւ այլքն – Յոբելեանն Ծ. (յիսուն), որով վարին հրէայքն...
դ. 130բ-1ա [Վասն զանազան չափուց եւ մասանց] – Ընդիքտիոնն ԺԵ. (15) ամ է, որով հռոմք վարին... եւ է մասն յոլով մի արեգականն:
ե. 131ա [Մանունք] – Լուծումն Դաւթի. Սողոմոն Աթենացի մի ինչ յոյժ... թագաւոր Կղէպուղոս Ղինդացի չափաւոր եւ անբաւ: Օրհնեալ է Աստուած յաւիտեանս. ամէն:
զ. 135աբ [Հանելուկք] – Այն ո՞վ է, որ ի մօրէ ծնաւ... տասներորդ՝ յախտիլն փորձչին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
130ա Ի թվին հայոց ՌՄԱ. (1752), ապրիլ ամսոյ ԻԵ.ն (25) եղեւ աւարտ պատմութեանցս՝ ձեռամբ անիմաստ եւ անարհեստ գրչի՝ Մելքոնի նորընծայի, ի խնդրոյ հոգեւոր հօրն իմոյ տէր Մարկոս մաքրակենցաղ քահանայի, ի պէտս բանասիրաց անձանց:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
136բ (1771 թ., անարուեստ բոլորգիր) Ես՝ անպիտան մղտսի Մէկըրտիչս, հայկազման գիրքս գիրեցի ձեռաբ յիմոյ, եւ նա կարդայ եւ յիշեցէ. ի թվին ՌՄԻ.ին(1771), նոընբերի Ա.ին, որ եղեւ Կարին քաղաք. ամէն:
ՆՇՈՒՄ՝ 59բ՝ «Վ. Վարդապետեանց»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 136բ՝ 12-ական «ա»:
2996
ԴԱՒՐԷԺ |
ՌՅԳ.-ՌՅԴ. – 1854-1855 |
ԳՐԻՉ՝ Եսայի դպիր Աւագեան: ՍՏԱՑՈՂ՝ Իսահակ արքեպիսկոպոս:
ԹԵՐԹ՝ 227. չգրուած՝ 1բ, 225բ-227բ: ՊՐԱԿ՝ 36+10+18x12 (4, 5, 10-2, 20-1՝ 8, 6՝ 11, 14՝ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. «GG GINI» (թ. 212-27), լայնեզր գլխարկ, ճնշադրոշմով՝ «Фабрики въпензиъ, Т и А» (թ. 27, 47, 74, 133, 137բ, 144ա, 149ա, 150ա-60ա, 170ա-2ա, 179բ-81բ, 194-6ա, 208ա-9ա), «Н П» (թ. 12-4, 23, 85բ, թ. 88-91, 104-6, 115-6, 118-9): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21,7x17 (թ. 36-45, 212-27՝ 21,7x16): ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (19,5x14): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 61ա): ՏՈՂ՝ 20-26: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը եւ անկիւնները՝ բաց շագանակագոյն կաշի, մէջքի արտաքին երեսը՝ մուգ գունաւորած, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ թուղթ. լուսանցակողերը կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա. սպիտակաւուն չգրուած թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. «GG GINI»:
Նմուշ 61ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. լուսանցակողերը գունաթափ, թ. 1, 211, 226՝ վնասուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-225ա Քարոզագիրք՝ արարեալ ի սրբազան վարդապետաց մերոց եւ ի հոգեշնորհ արանց աստուածաբանից, գաղափարեալ ի փոշեթաղ գրքկանէ միոյ, ի հայրապետութեան տեառն տեառն Հինգերորդի Ներսիսի սրբազնակերտ եւ քրիստոսապսակ կաթողիկոսի ամենայն Հայոց եւ յառաջնորդութեան Ատրպատականաց մերոց Իսահակ սրբազան արքեպիսկոպոսի, առ դրան Սուրբ Աստուածածին եկեղեցւոյ հայաբնակ ժողովրդոց Դաւրիժու, ի 25 նոյեմբերի ամսեան սկսեալ 1854 ամի Տեառն, եւ կատարեցի ի 5 յունվարի 1855 ամի: ՅԵսայեայ դպրէ Աւագեան:
2աբ Նախերգանք – Ճշմարտապէս ասել պատուելի ընթերսացիրացդ վարկանիմ... որով օրհնեալ զտուիչս շնորհաց այնպիսի Հոգւոյ. ամէն:
ա. 3ա-6բ Ա. գլուխ. Վասն ողջունի առ հաւատացեալս ի Քրիստոս – Աստուածային հրամանն այն սուրբ, զոր գրէ աւետարանիչն... եւ եղիցի ողջունատուր եւ բարեշնորհն Տէր Յիսուս ընդ ձեզ եւ ընդ ամենեսեանդ. ամէն:
բ. 6բ-10բ Բ. գլուխ.Վասն սրբալոյս իւղոյն մեռօնի – Աստուած Սուրբ Հոգին, որ ընդ Հօր եւ ընդ Որդւոյ... որում փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
գ. 10բ-2ա Գ. գլուխ. Յաղագս սրբալոյս իւղոյն մեռօնի – Աստուծոյ եւ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի սուրբ առաքեալն Պօղոս... պսակեցեալք եւ թագաւորեալք ի Քրիստոս Յիսուս, ի Տէր մեր, որ է... ամէն:
դ. 12ա-6բ Դ. գլուխ. Ներբողեան վասն եկեղեցւոյ մերոյ սրբոյ – Աստուածպետական սուրբ Երրորդութիւնն է տրոհեալ ի դիմաց ուրոյն զատուցմամբ... եւ ժառանգակից Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որ է... ամէն:
ե. 17ա-9ա Ե. գլուխ. Վասն մկրտութեան Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Յիսուս Քրիստոս փրկիչն մեր, եւ իբրեւ մկրտեցաւ... դուք սուրբ մկրտութեամբն ամենեքեանքդ Քրիստոսի էք, որ է... ամէն:
զ. 19ա-24ա Զ. գլուխ. Վասն քառասնօրեայ գալստեանն Քրիստոսի ի տաճարն – Յիսուս Քրիստոս արարչագործն միածին Բանն Աստուած, որ յառաջ քան զամենայն յաւիտեանս... եւ վճարեցաւ ի կենաց ի Քրիստոս Յիսուս, ի Տէր մեր, որ... ամէն:
է. 24ա-6ա Է. գլուխ. Վասն չորից գլխաւոր տօնից – Աստուածային եկեղեցի յառաջ քան զտօն Ծննդեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ... եւ ընկալեալ զկատարեալ յարութիւնն ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, որ է... ամէն:
ը. 26ա-8բ Ը. գլուխ. Վասն համբարձման Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Յիսուս Քրիստոս արարիչն մեր եւ փրկիչն յետ սքանչելի յարութեանն... ուր Քրիստոսն նստի ընդ աջմէ Հօր Աստուծոյ, որ է... ամէն:
թ. 29ա-31աԸ. գլուխ (համարը կրկնուած է) – Վասն ելանելոյ սրբոյն Գրիգորի մերոյ Լուսաւորչին ի Վիրապէն – Աստուծոյ մարդասիրին եւ բարեխնամ արարչին Յիսուսի նախահոգութեամբն եղեւ... եւ հնազանդ կացէ՛ք նոցա եւ այլն, եւ Քրիստոսի... ամէն:
ժ. 31բ-4ա Թ. գլուխ. Քարոզ առ նոյն ի վերայ բանի առաքելոյն, որ ասէ. Աղաչեմ զձեզ, եղբա՛րք, ճանաչել զվաստակաւորս եւ զվերակացուս ձեր... զխաղաղութիւն արարէք ընդ միմեանս – Արդ, այլ գիտելի է, զի իբր առնչաբար առ միմեանս վերաբերին... հաշտեցուցանելով զարարածս ընդ Աստուծոյ Հօր եւ ընդ Հոգւոյն Սրբոյ, որոց... ամէն:
ժա. 34ա-8բ Ժ. գլուխ. Վասն քահանայապետաց եւ շարժմանց – Աստուած հոգւոց եւ արարիչն մարմնոց, որ նախ քան զլինելն երկնի... եւ Յիսուսի Քրիստոսի արարչին ամենայն արարածոց, փառք... ամէն:
ժբ. 38բ-41ա ԻԱ. գլուխ. – Աստուած ամենախնամ, անպատում ազգակցութեանց... եւ սոքա եւս ընդ իս իցեն, ասէ Յիսուս արաչագործն, որ է... ամէն:
ժգ. 41բ-2ա ԻԲ. գլուխ. – Գիտելի է եւ զայս ինչ, զի Յիսուս արարչագործն նախապէս... որք ոչ լուան |42ա| Աւետարանին Աստուծոյ, որում... ամէն:
ժդ. 42ա-2բ ԻԳ. գլուխ.Ընդհանուր կանոն է վասն մեղաց ներելեացեւ մահու չափուց –Նախ գիտելի է, զի գործք... ըստ այնմ չորք են անգին՝ գիտութիւն, առողջութիւն, ազատականութիւն եւ առաքինութիւն:
ժե. 43ա-59ա ԻԴ. գլուխ. Ի վերայ բանին, որ ասի Հայր մեր – Յիսուս կարդալով, որ է հայրական լոյս ճշմարիտ...եւ լինիլ արժանի երկնից արքայութեանն, որում... ամէն:
ժզ. 59բ-61ա Յաղագս սքանչելեաց – Աստուծոյ եւ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի աւետարանիչն ասէ Մատթէոս... ի հաւատ համօրէն յարութեանն, որում եւ զմեզ... ամէն:
ժէ. 61ա-5ա Քարոզ վասն մարդեղութեան Բանին Աստուծոյ, ըստ այնմ՝ Բանն մարմին եղեւ – Այլ արդ, յայտնի է, զի ասի բան, ոչ որպէս բան եւ զրոյց մարդոյ... եւ համագոյ մեզ՝ ըստ մարդկութեանն, Յիսուս Քրիստոս երեկ եւ այսօր... ամէն:
ժը. 65ա-9բ Վասն ծննդեան Յիսուսի Քրիստոսի, որ ի մօրէ եւ ի ժամանակի, ըստ որում եւ Յիսուսի Քրիստոսի ծնունդն էր այսպէս – Այլ արդ, յայտնի է, զի աւետիք յանսերմն յղութեան... որ արարիչն է ամենայնի Յիսուս Քրիստոս, որ է... ամէն:
ժթ. 69բ-71բ Վասն աստեղն, որ երեւեցաւ մոգուցն – Յիսուս Քրիստոս իսկապէս Աստուած եւ մարդ օրհնաբանի եւ խոստովանի ոչ միայն ի հրեշտակաց... եւ զմեզ պահեսցէ ի ներքոյ խնամոց իւրոց, որում... ամէն:
ի. 71բ-3բ Մեծի միաշաբաթի յարութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Յիսուս Քրիստոս արարիչն մեր եւ փրկիչ... բեւեռեսցուք զմիտս մեր առ Աստուած եւ... ամէն:
իա. 74ա-9բ Դարձեալ վասն յարութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Քրիստոս Աստուած սակաւ մի ննջեաց եւ թաղեցաւ մարմնով... եւ մի բնութիւն եւ մի տիրական իշխանութիւն, ասէ սուրբն Ներսէս... ամէն:
իբ. 79բ-83ա Յաղագս գալստեան Հոգւոյն Սրբոյ ի դասս առաքելոց – Յիսուս Քրիստոս արարիչն մեր եւ փրկիչն մեր յաւուր համբարձմանն իւրոյ խոստացաւ սրբոց առաքելոցն՝ ասելով... որք եւ խօսէին զբանս ի շնորհաց Հոգւոյն Սրբոյ, որ է միշտ օրհնեալ:
իգ. 83բ-6ա Յաղագս պայծառակերպութեանն Քրիստոսի – Աստուծոյ եւ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի սուրբ աւետարանիչն Մատթէոս եւ Մարկոս, ոչ առնելով ի թիւ զօրն... թէ վասն Յոհաննու Մկրտչի ասաց... ամէն:
իդ. 86ա-90ա Յաղագս գալստեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Աստուածային հրամանաւն սրբազան հրեշտակն եկեալ առ Զաքարիայ... զտօն այլակերպութեանն Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս:
իե. 90ա-2բ Յաղագս խաչին Քրիստոսի – Աստուած Սուրբ Հոգին յառաջագոյն խօսեցաւ վասն խաչին Քրիստոսի... թագ եդեալ ի գլուխ սրբութեան, փառք եւ պսակ հրեշտակաց եւ ամենայն սրբոց... [ամէն]:
իզ. 92բ-101ա Վասն սրբոյ խաչին Քրիստոսի – Աստուծոյ եւ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի սուրբ առաքեալն Պօղոս ասէ. Բնաւ ամենեւին մի՛ լիցի ինձ պարծիլ... եւ միշտ օրհնեն զսուրբ խաչն՝ զօրհնեալն ի յաւիտեանս. ամէն:
իէ. 101ա-7ա Յաղագս գարշութեան մեղաց հասարակաբար – ՅԱստուծոյ հեռանայ մարդ, մինչ մեղանչէ... զի մի՛ եւս չար ինչ լինիցի քեզ:
իը. 107ա-10բ Յաղագս հպարտութեան – Աստուծոյ եւ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի աւետարանիչն Յօհաննէս ասէ. «Երեւեցաւ այլ նշան յերկինս»... եւ ոչ այնու մեղանչէ, եւ ոչ կրէ զչար:
իթ. 110բ-2բ Յաղագս նախանձու, որոյ վիրաց դեղ է սէրն – Աստուծոյ եւ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի սուրբ առաքեալն Պօղոս ասէ. Նախանձաւոր լերո՛ւք շնորհացն... մի՛ մեղանչեր, զի մի՛ եւս չար ինչ լինիցի քեզ:
լ. 112բ–3բ Ապաշխարութիւն, զոր դնեն ի վերայ նախանձոտաց – Մահ նախանձուն է սէր եղբօրն, վասն զի. «Սէր ընկերին իւրում զչար ոչ առնէ»... մի՛ մեղանչէք, զի մի՛ եւս չար ինչ լինիցի ձեզ... ամէն:
լա. 113բ-6ա Յաղագս բարկութեան եւ սպեղանեաց նորին հեզութեան – Աստուծոյ եւ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի սուրբ առաքեալն Յակոբոս գրէ առ ընդհանուր եկեղեցին Քրիստոսի եւ ասէ... այլ հեզ լինիլ եւ չմեղանչել, ասէ:
լբ. 116ա-9ա Յաղագս ծուլութեան եւ ապաշխարութեան նորին – Աստուած յետ արարչագործութեանն եդ զմարդն ի դրախտին փափկութեան՝ գործել զնա եւ պահել... ողջացեալք հոգւով եւ մարմնով, եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
լգ. 119բ-21ա Յաղագս ներկայութեանն Աստուծոյ – Աստուած վասն իւրոյ ներկայութեանն ի ձեռն Երեմիա մարգարէին ասէ... եւ լնու զերկինս եւ զերկիր, որ է... ամէն:
լդ. 121բ-3բ Քարոզ յաղագս սրբազան երկիւղին – Աստուծոյ եւ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի սուրբ առաքեալն Պետրոս ասէ. ՅԱստուծոյ երկերո՛ւք... եւ յԱստուծոյ միայն երկնչէր, որ է... ամէն:
լե. 123բ-6ա Յաղագս իշխանութեան, զոր ոչ ունի մարդկայինս բնութիւն – Աստուածն ամենակարօղ եւ ինքնիշխան արարչագործօղն համայնից գոյից... ընկալաւ զպատիժ մահուան եւ այլն, յորմէ փրկեսցէ զմեզ... ամէն:
լզ.126ա-7բ Յաղագս երկարակեցութեան եւ կարճակեցութեան մարդոյ – Աստուած իւրով անբաւ իմաստութեամբն ճանաչէ զճանապարհս արդարոց... եւ ճանապարհք ամբարշտաց կորիցեն... ամէն:
լէ. 127բ-31բ Յաղագս աստուածային անուանցն – Աստուածընտիր եւ աստուածաբան սուրբ մարգարէն Դաւիթ երգէ եւ ասէ... միայն հաւատ ուղղափառաց Երրորդութեանն է մերձակայ:
լը. 131բ-2բ Վասն առնչական անուանն Աստուծոյ – Եւ որքան առ այս գիտելի է, զի ասի առնչական, որով նշանակի... Հռիփսիմէ, Գայիանէ եւ այլք բազումք խոնարհութեամբ ասէին՝ եղիցի անուն Տեառն օրհնեալ յաւիտեան, զի յառաջ քան զարեւ է անուն նորա:
լթ. 132բ-3բ Վասն դրական անուանն Աստուծոյ – Այլ արդ, դրական ասի, քանզի ոչ գոյ անուն բնական... եղիցի անուն Տեառն օրհնեալ յաւիտեան, զի յառաջ քան զարեւ է անուն նորա:
խ. 133բ-5բ Յաղագս գերադրական անուանն Աստուծոյ – Եւ ասի անուն գերադրական, որով իմացեալ լինի... եղիցի անուն Տեառն օրհնեալ յաւիտեան, զի յառաջ քան զարեւ է անուն նորա:
խա. 135բ-9բ Վասն բագձաձական անուանն Աստուծոյ – Այլ արդ, գիտելի է, զի անունն եւ կամ բառն, որ է եղական ձայնիւ... եղիցի անուն Տեառն օրհնեալ յաւիտեան, զի յառաջ քան զարեւ է անուն նորա:
խբ. 139բ-40ա Վասն հիացական անուանն Աստուծոյ – Աստուածային գիրք սրբազան մարգարէից, առաքելոցն ընտրելոց եւ աստուածաբան վարդապետաց ասացեալ բանքն... օրհնեմք զանուն Տեառն:
խգ.140ա-2բ Վասն բացբարձական անուանն Աստուծոյ – Աստուածպետական սուրբ Երրորդութիւնն գերագոյն գոլով, քան զամենայն գոյութիւն... եղիցի անուն Տեառն օրհնեալ յաւիտեան, զի յառաջ քան զարեւ է անուն նորա:
խդ. 142բ-7ա Յաղագս աստուածաբանութեան եղանակաց – Աստուածաբանութեան եղանակն եւ կերպն է երկու դրութիւն... եւ մաքուր խորհրդովք փառաւորել զնա այժմ եւ ի ժամ եւ յարաժամ յաւիտեանս. ամէն:
խե. 147ա-56ա Յաղագս աւուրն տարեմտի ճառ ասացեալ յուրարակրէ Եսայեայ Աւագեանց – Ո՛վ արարչագործողին համայնից արարածոց... ասելով՝ «Հանէ՛ք զդա ի խաւարն արտաքին» (Ղուկ. ԻԵ. 30), յորմէ փրկեսցէ զմեզ... ամէն:
խզ. 156ա-7բ Յաղագս արդարութեան – Արդար է Տէր եւ զարդարութիւն սիրէ... ե՛կ, մո՛ւտ յուրախութիւն Տեառն քոյ, որում փառք... ամէն:
խէ. 157բ-60ա Յաղագս ճշմարտութեան – «Ճշմարտութիւնն ազատեսցէ զձեզ» (Յոհան., Ը. 32). Յիսուս Քրիստոս արարիչն մեր եւ փրկիչն, որ է ամենաճշմարիտ ճշմարտութիւն... ցանկալի զուարթնոց եւ որդւոց մարդկան զմեզ ցուցանեմք, որոց տեսեալ զմեզ այնու բարետիպ կերպարանօք փառաւորին... ամէն:
խը. 160բ-4բ Յաղագս զղջման, խոստովանութեան եւ ապաշխարութեան – Աստուածն բարեխնամ եւ արարչագործն Յիսուս յետ բժշկելոյ զհիւանդացեալ բնութիւնս... մի՛ մեղանչեր, զի մի՛ եւս չար ինչ լինիցի քեզ:
խթ. 164բ-7բ Յաղագս զղջման, խոստովանութեանն եւ ապաշխարութեանն Դաւթի – Աստուած իւրով անվրէպ գիտութեամբն ետես զբարեմտութիւն մարգարէին... եւ արժանաւորեցաւ երկնաւոր թագաւորութեանն ի Քրիստոս Յիսուս... ամէն:
ծ.167բ-8բ Յաղագս Սաղօմօնի եւ ապաշխարութեան նորին – Յիսուս փրկիչն հանուրց ի վարդապետութեան իւրում ասէ... ըստ այնմ՝ Եկա՛յք եւ գնացէ՛ք. յորմէ փրկեսցէ... ամէն:
ծա. 168բ-72ա Յաղագս Եզեկիայի թագաւորին աղօթասիրի – Աստուածային Սուրբ Գիրք վասն թագաւորին Եզեկիայի ասէ... եւ հատուսցէ քեզ յայտնապէս՝ ասէ արարչագործն Յիսուս, որ է... ամէն:
ծբ. 172բ-4բ Յաղագս Մանասէի արքային – Աստուածային Սուրբ Գիրն վասն արքային Մանասէի այսպէս ասէ... եւ ո՛չ առնիցէ, մեղք են նմա, ասէ:
ծգ. 174բ-83ա Յաղագս Աքայաբու ամբարշտի – Աստուածային Գիրք վասն Աքայաբու ասէ... ընկալցուք եւ մեք յանձինն մեր այնու հանդիսիւ ապաշխարութեան զկեանս ի Տեառնէ եւ... ամէն:
ծդ. 183ա-5ա Յաղագս զղջման Նաբուգոդոնոսորայ արքային – Աստուած իւրով անուն ողորմութեամբն ցանկ դեգերի՝ պատրաստել զպատճառս... ուստի ամենայն բարութիւնք են, եւ փառք տացուք... ամէն:
ծե. 185բ-9ա Յաղագս յատկագոյն ողորմութեանն Աստուծոյ – Աստուածպետականն միակամ եւ միախորհուրդ իւրով յատկագոյն ողորմութեամբն... եւ յաւէրժ ուրախացուցանէ ընդ հրեշտակս երկնաւորս՝ փառաւորելով... [ամէն]:
ծզ. 189բ-94ա Յաղագս Աստուածածին կուսին Մարիամու – Աստուած Սուրբ Հոգին, որ ընդ Հօր եւ ընդ Որդւոյ ի պատիւ փառաց փառաւորեալ է... ա՛ռ, տա՛ր ի յոյսն անվաղճան յաւիտենից, ի լոյսն մշտնջենաւոր փառացն Աստուծոյ... ամէն:
ծէ. 194ա-8ա Դարձեալ յաղագս ծննդեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի – Յաղթող գտաւ յօրհնաբանսն երանելին Դաւիթ... զքաջ նահատակ ետուն զանձինս իւրեանց ի մահ՝ փոխանակ Որդւոյն Աստուծոյ, որ է... ամէն:
ծը. 198բ-207բ Յաղագս համեմատութեան առաջնոյ եւ երկրորդի արարչութեանն Աստուծոյ – Մեծ արարչագործօղն համայնից էակաց... յոր եհեղ զանապական եւ զանարատ արիւնն՝ վասն մերոյ փրկութեան եւ ազատութեան, որ է... ամէն:
ծթ. 207բ-9բ Յաղագս ամուսնական կապակցութեանն առն եւ կնոջ – Եւ Յիսուս արարչագործն ընդհանուր արգելումն առնելով՝ ասէ... փառաւորել զՀայրն երկնաւոր՝ զփառաւորիչն ամենայն օրինապահ ծառայից, յորոցդ միշտ... ամէն:
կ. 210ա-21բ Յաղագս համաձայնութեան եւ միաբանութեան – Յիսուս Քրիստոս արարչագործօղն ամենայնի աւետարանեալ՝ ասէ... վասն դորա խօսեսցի, եւ շնորհք Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի ընդ ամենեսին, որք սիրեն զնա անեղծութեամբ:
կա. 221բ-4ա Յաղագս Աբրահամու հնազանդութեանն – Աստուածպետական Սուրբ Երրորդութիւնն ետես զբարեմտութիւն Աբրահամու... ի Նորոց եւ ի Հնոց առեալ՝ կատարեմք իբրեւ հարկաւոր բարեգործութիւնս Աստուծոյ, զոր այսօր եւ մինչեւ ցգալուստ Քրիստոսի... ամէն:
Ծնթ. Կան սուրբգրային քաղուածքների յղումներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս Տիտղ.՝ 1ա:
224բ Յիշատակարան գծագրօղի գրոյս – Փա՜ռք անլռելի եւ մշտնջենաւոր տէրութեանն Յիսուսի Քրիստոսի Տեառն իմոյ, որ ետ ինձ կարողութիւնս՝ զայն ի հնոյ շարամանեալ ժողովածոյ քարոզս ի մի փունջ եւ ի մի ծրարս յարադրեալ կապել եւ մատուցանել ձերում ամէնողորմած աստուածասիրութեանցդ, տեա՛րք: Առէ՛ք, ընկալարո՛ւք եւ մի՛ մնայք անճաշակ ի հոգեւոր զբօսանաց բանաւոր կերակրոց, զորպիսի սեղան վայելուչ արքունական հոգւոցդ հոգս յանձին առեալ սուրբ հարքն մեր հոգեզգօնք, կազմեցին, յարդարեցին եւ թողեալ մեզ, ի վեր՝ յերկինս գնացին եւ յարեւելս կենացն, որ պատրաստեաց Աստուած ի փառս նոցա: Եւ մի՛ գուցէ անհոգ լինիլ նոցա ի յիշատակս մշտապատում փրկութեանն Յիսուսի Քրիստոսի, յետինքս ի կորուստ մատնեսցուք, արարին որպէս եւ ուսան |225ա| ի Հոգւոյն Սրբոյ, զոր մատակարարեաց նոցա ինքն՝ Աստուած Սուրբ Հոգի:
Արդարեւ, հարք մեր մարգարէացեալք եւ առաքելանմանք եւ գէթ հովիւք գոլով՝ վասն հօտին իւրեանց հոգաբարձու եղեն: Տեարք իմ, զայս ահա ի նոցանէ առի եւ մատուցի ձեզ, եւ դուք, յորժամ զգաստ եւ աչալուրջ հոգւով ի սա յամեսջիք՝ արժանապէս տռփեալ ըստ ձերումդ ազնուական խոհեմութեանդ, անկորուստ կալջիք մի՛ զգրութիւնս միայն, այլեւ զխրատս, եւ այնպէս տնօրինեցէ՛ք զկեանս ձեր, որպէս զի իցէք որդիք հարց նախնեաց համանմանք, որպէս զի ի պատճառս բարի գործոց ձերոց դիպեալ՝ փառաւորեսցին զԱստուած, որք ոչ եւս են ի քրիստոսական հօտէդ: Եւ այսպէս փառաց փրկչին լերուք հետեւակ եւ զմեզ յիշեցէ՛ք ի նորաթեք եւ ի մաքրափայլ աղօթս ձեր. ամէն:
225բ Լրումն՝ ի 31 յունվարի 1855 ամի Տեառն ի Դաւրէժ:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Քարոզգիրք, 6.», Պհպ. Աա՝ «318/2996, 1854-1855, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2997
ՄԱՐՍՈՒԱՆ քաղաք |
ՌՄԼԷ. – 1788 |
ԳՐԻՉ՝ հեղինա՞կը:
ԹԵՐԹ՝ 128. չգրուած՝ 1ա-4բ, 123բ-8բ: ՊՐԱԿ՝ 4+Ա-ԺԹx6+10: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. եռամահիկ, շեղանկիւն խաղող (թ. 123-4): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22x14,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (14,5x8,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 17ա): ՏՈՂ՝ 23-24: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ կարմիր կաշի, մէջտեղում՝ ձուաձեւ զարդ եւ ոճաւոր եզրագծերով անկիւնազարդեր, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ արծաթագոյն թուղթ:
Նմուշ 17
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի անկիւնների կաշին թափուած, թ. 1-6՝ ցեցի հետքեր, թ. 123-4՝ կապտաւուն թերթ, աւելացրած կազմուելուց յետոյ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
5ա-122բ Գիրք, որ կոչի Աղբիւր բաղձալի, արարեալ ի Յովհաննէս արհիեպիսկոպոսէ Համատանցւոյ՝ աշակերտի տեառն Յովհաննէս հրեշտակակրօն վարդապետի Մոկացւոյ, ի Լիմ սուրբ անապատն բնակողի, ի փառս ամենափրկչին եւ ի յօգուտ արամեան ազգիս: Յամի փրկութեան մերոյ 1788 եւ ի մերումս թուականութեան ՌՄԼԷ., ի մարտի ամսոյ հինգ, եւ զկնի վեց ամաց ելանելոյն իւրոյ ի պատրիարգութենէ Կոստանդնուպօլսոյ, ի վիճակս Ամասիոյ, ի Մարսուան քաղաքի եղեւ գրումն եւ սրբագրութիւն եւ աւարտումն գրոյս:
5բ-7բ Յառաջաբանութիւն ի հեղինակէն – Յայտ իսկ է գիտնականաց, զի թէպէտ բազում են տեսակք եւ մասունք մեղաց... իմացումն բանից աստուածային ասացուածոց եւ բնախօսից բացատրելոց եմ:
ա. 8ա-6բ Թուղթ առ ստորակայսն ըստ հաղորդութեան, որք են գերակայք ի յազգս մեր, յորմէ բացատրին բանք այնոցիկ, որք զտեսականն առանց գործնականի, այսինքն՝ առանց բարոյականի, եւ զբարոյականն առանց տեսականի ունին յինքեանս. գլուխ առաջին – Եւ արդ, զի որպէս ոչ է պատշաճ ի հասարակ դիւրիմաց... եւ վարդապետութիւն մեր շնորհիւ իւրով լինիլն հաստատիցի. եւ որպէս ասացաք:
բ. 17ա-21բ Հանդերձ պարագայիւք բացատրութիւն դաւթեան բանին, զոր ասաց. «Բանաս զձեռն քո եւ լցուցանես զամենեսեան քաղցրութեամբ կամօք քովք». գլուխ երկրորդ –Աստուծոյ ոչ է տրփօղ, քանզի է պարզ... պարտ է մեզ հաւատալ զԱստուած եւ խոստովանիլ, որում վայել է փառք եւ գոհութիւն անզրաւ:
գ. 22ա-7ա Բացատրութիւն նախկին յատուկ իմացման, որ ի հանգանակի Հաւատամքին, որ ուսուցանէ մեզ զիմանալի իմացումն բանիցն, որովք խոստովանիմք եւ հաւատամք զԱստուած. գլուխ երրորդ –Եւ արդ, երեք յատուկ իմացումն... եւ խոստովանիմք եւ հաւատամք զԱստուած, որում անբաւ բարերարութեանն եւ շնորհի ողորմութեանն վայել է միշտ անբաւ գոհութիւն եւ փառք:
դ. 27բ-32բ Բացատրութիւն երկրորդ յատուկ իմացման, որ ի հանգանակի Հաւատամքին, որով տեղեկանամք եւ ուսանիմք, թէ որով դիտաւորութեամբ պարտ է մեզ հաւատալ եւ խոստովանել յԱստուած, այսինքն՝ խոստովանել զայնս, որք յԱստուած. գլուխ չորրորդ – Յայտ իսկ է աստուածաբանիցդ... եւ խոստովանեցաք զԵրրորդութիւնն Սուրբ եւ զմի աստուածութիւնն՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ նոքումբք:
ե. 33ա-41բ Բացատրութիւն երրորդ յատուկ իմացման, որ ի հանգանակի Հաւատամքին, որով բացայայտի իմացումն մտաց մերոց, թէ որպէս կամ որով դիտաւորութեամբ իմանամք եւ խոստովանիմք զաստուածային երիս անձինսն եւ զգալուստ Բանին Աստուծոյ յաշխարհ եւ զմարդեղութիւնն նորա եւ զգալուստ Հոգւոյն Սրբոյ՝ ի նորոգումն ազգի մարդկան շնորհիւ. գլուխ հինգերորդ – Նախ քան զբացայայտելն մեր զիմացումն Բանին... Եւ արդ, զկնի այս ուղիղ խոստովանութեան մերոյ մատուսցուք զերկրպագութիւն Հօր... ամէն:
զ. 42ա-6բ Յաղագս ազնուական անձին, թէ զիա՞րդ եւ որպէ՞ս իբրեւ զներգործական իմացականաց յերկինս ի պարզ հանդերձելոջ, եւ որպէս ասաց ճշմարիտ Աստուածն մեր Յիսուս. «Զի ի յարութեան ոչ կանայս առնեն եւ ոչ արանց լինին, այլ են իբրեւ զհրեշտակս յերկինս»: Եւ տեսցուք, թէ զիա՞րդ են. գլուխ վեցերորդ – Ամենեւին յայտ է նրբաբան գիտնականաց... եւ որպէս ինքն՝ Յիսուս, յայտնեաց ի բանս իւր:
է. 47ա-52ա Բանք եւ բացատրութիւնք յաղագս ներգործութեանց հասարակ բնութեանց եւ վասն մարդոյ անձնաւոր եւ անձն գոլոյն, եւ ապա՝ վասն այն, թէ որո՞վ կարէ հաւատալ զԱստուած եւ որո՞վ կարէ տեսանել զԱստուած. գլուխ եօթներորդ – Եւ արդ, որովհետեւ ներգործութիւն բնութեան իմանալի է... իսկ որք ոչ ունին, ո՛չ հաւատան եւ ո՛չ տեսանեն զԱստուած:
ը. 52բ-61ա Նկարագրական բացատրութիւնք բանիցն, զորս սուրբն Մատթէոս յաղագս հարցմանն Տեառն մերոյ եւ վասն պատասխանւոյն սրբազան առաքելոյն Պետրոսի եւ յաղագս դաւանութեանն ճառեաց՝ ասելով յաւետարանագիրսն. «Ասէ ցնոսա Յիսուս՝ իսկ դուք զո՞ ասէք զինէն, թէ իցեմ»: Պատասխանի ետ Սիմօն Պետրոս եւ ասէ ցնա. «Դու ես Քրիստոսն՝ Որդի Աստուծոյ կենդանւոյ»: Պատասխանի ետ Յիսուս եւ ասէ ցնա. գլուխ ութերորդ – Եւ ահա ըղձալի եւ բազմաց տենչալի... եւ յաղագս դաւանութեանն, թէ որո՞վ մտօք ասեմք եւ իմանամք:
թ. 61բ-8բ Հանդերձ պարագայիւք բացատրութիւն բանին, զոր պատգամախօսն Մովսէս ի պատգամսն Աստուծոյ խօսեցաւ ընդ Իսրայիլի եւ ասաց. «Լո՛ւր, Իսրայէ՛լ, Տէր Աստուած մեր Տէր մի է», եւ՝ «Սիրեսցես զՏէր Աստուած քո յամենայն սրտէ քումմէ եւ յամենայն անձնէ քումմէ եւ յամենայն զօրութենէ քումմէ» եւ՝ «Եղիցին պատգամքս այսոքիկ, զորս ես պատուիրեմ քեզ այսօր ի սրտի քում եւ յանձին». գլուխ իններորդ– Եւ գիտելի է, պարզ եւ ինքնամիակն... զի մինչ շահեցիք, շահեսջիք զմեզ միով Հայր մերիւ:
ժ. 69ա-7բ Բանք պիտանիք յաղագս կայանից կացուցելոց, զորս սրբազան կարգադիրքն կարգադրութեամբ կարգադրեցին ի նիւթական եկեղեցւոջ, նա եւ վասն աղօթողաց, թէ զիա՛րդ պարտին խոհեմութեամբ մտաց եւ պարկեշտութեամբ զգայութեանց եւ համեստութեամբ շարժմանց կալ յաղօթս ներնիւթական եկեղեցւոջ՝ ըստ կարգի ժամու աղօթից. գլուխ տասաներորդ – Եւ գիտելի է՝ վասն այն աստուածացեալք... եւ ներնիւթական եկեղեցւոջ կամք յաղօթս առ Աստուած, որում վայել է... յաւիտեանս յաւիտենից:
ժա. 78ա-85բ Բացատրութիւն դաւթեան բանին, զոր ասաց ի յերգս սաղմոսարանին. «Զի՞ բարի կամ զի՞ վայելուչ, զի բնակին եղբարք ի միասին», որովք գամք ի գիտութիւն եւ իմանամք զորքանութիւն օգտակարութեան անուամբն Յիսուսի ժողովելոց ի խնդրուածս յԱստուծոյ եւ յաղօթս եւ յայլ իրագործութիւնս հոգեւորս. գլուխ մետասաներորդ – Եւ արդ, պիտոյ է մեզ սկիզբն բացատրութեան... եւ ահա այսքան բարիք եւ բարեգործութիւնք յառաջ գան ի ժողովելոց ի միասին յանունն Յիսուսի, որում... յաւիտեանս յաւիտենից:
ժբ. 86ա-91բ Բացատրութիւն դաւթեան բանին, զոր յերգս սաղմոսարանին առ փրկեալս արեամբ Գառին եւ մկրտութեամբ աւազանին, ասաց. «Ցնծացէ՛ք, արդա՛րք, ի Տէր, ուղղոց վայել է օրհնութիւն», «Խոստովան եղերուք Տեառն օրհնութեամբ», «Տասնաղեաւ սաղմոսարանաւ սաղմոս ասացէ՛ք նմա». գլուխ երկոտասաներորդ – Եւ գիտելի է աստուածացուցիչ սրբազան խորհուրդ... եւ տասնաղեաւ սաղմոսարանաւ սաղմոս ասացէ՛ք նմա:
ժգ. 92ա-105բ Բացատրութիւն բանին, որ յԵրգս երգոց Սաղօմօնին. անմահ փեսայն՝ Բանն Աստուած, նախապէս ճառեաց՝ ասելով յաղագս անարատ հարսին. «Վաթսուն են թագուհիք, եւ ութսուն՝ հարճք, եւ օրիորդք, որոց ոչ գոյ թիւ, մի է աղաւնի իմ, կատարեալ իմ, մի է մօր իւրոյ՝ ընտրեալ ծնողին իւրոյ», եւ այլն. երեքտասաներորդ գլուխ – Եւ արդ, աստանօր նախապէս սկսանելի է... եւ հարսն է բազմութիւն հաւատացելոց ի Քրիստոս, որում... փառաւորեսցուք:
ժդ. 106ա-12բ Հանդերձ պարագայիւք բացատրութիւն բանին սրբազան առաքելոյն Յակօբայ, զոր ի մէկ գլխոջ եւ ի տասնեւեօթն համարն Կաթուղիկեաց թղթոյն ասաց. «Զի ամենայն տուրք բարիք եւ ամենայն պարգեւք կատարեալք՝ ի վերուստ են իջեալք առ ի Հօրէն լուսոյ, յորում չիք փոփոխումն կամ շրջելոյ ստուեր». գլուխ չորեքտասաներորդ –Եւ արդ, նախ քան զամենայն գիտելի է, զի բարի... որում ամբաւ ողորմութեանն ամբաւ փառք:
ժե. 113ա-8բ Բացայայտ բանք եւ ասութիւնք, հանդերձ բացատրութեամբ ընդդէմ բանից եւ ասութեանց հակառակորդաց մերոց, որովք խոստովանիմք եւ ասեմք անբաժանելի միաւորեալ մի բնութիւն ի Քրիստոս, եւ զժողովն Քաղկեդոնի ոչ ընդունիմք եւ բաժանաբար երկու բնութիւնք ի Քրիստոս ոչ ասեմք. գլուխ հնգետասաներորդ – Մեք՝ ազգս հայոց, որք ուղիղ դաւանութեամբ ի յերից սուրբ ժողովոց... եւ խոստովանիմք միաւորեալ մի բնութիւն ի Քրիստոս, որում փառք... ամէն:
– 119ա-21ա Ցանկ գլխոց Աղբիւր բաղձալի գրոյս՝ հանդերձ յատուկ իմացմամբ մտաց բանից մերոցս – Գլուխ առաջին. Թուղթ առ ստորակայսն ըստ հաղորդութեան, որք են գերակայք ի յազգս մեր, յորմէ բացատրին բանք այնոցիկ, որք զտեսականն առանց բարոյականի կամ զբարոյականն առանց տեսականի ունին յինքեանս... Գլուխ հնգետասաներորդ. Բացայայտ բանք եւ ասութիւնք հանդերձ բացատրութեամբ ընդդէմ |121ա| բանից եւ ասութեանց հակառակորդաց մերոց, որովք խոստովանիմք եւ ասեմք անբաժանելի միաւորեալ մի բնութիւն ի Քրիստոս, եւ զժողովն Քաղկեդոնի ոչ ընդունիմք եւ բաժանաբար երկու բնութիւնք ի Քրիստոս ոչ ասեմք:
– 121ա-4բ Վերջաբանութիւն ի հեղինակէ գրքոյս – Անհուն ողորմութեամբն եւ անբաւազօր կարողութեամբն ամենասուրբ Երրորդութեանն եւ միոյ աստուածութեանն Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ՝ աւարտեցեալ կատարեցաւ սկիզբն եւ աւարտ բանիցն, զոր խոստացաք բացայայտել ներաղբիւր բաղձալի գրոջս: Եւ արդ, որքան էր մերս կարողութիւն, ոչ խնայեցաք ի ձեռն աշխատանաց զայն ի գործ ածել ի փառս Աստուծոյ եւ ի յօգուտ ազգիս մերոյ, որպէս զի դիւրասցի ճանապարհն բանասիրաց եւ նորավարժից առ հասկացումն բուն իմացուածոց աստուածային ասացուածոց, որքան ինչ առ ի յաստուածայնոց սրբազանից առաջնորդաց մերոց սրբագրեցելովք եւ աստուածաբանական գրովք աւանդեցան մեզ, եւ ընկալեալ ունիմք զնոսա ներ եկեղեցւոջ: Եւ եթէ ոմանք զայլ հարստագոյն եւ կամ զլաւագոյն միջոց ունին, որով |121բ| առաւել լաւագոյն եւ բարձրագոյն կերպիւ իմանալ կարեն զիմացումն աստուածային ասացուածոց եւ աւանդութեանց սրբազան հարցն մերոց, ի գործ ածեցեն զայն եւ զմեզ անբասիրս արասցեն: Քանզի մեք վասն համբակագունից եւ նորավարժ բանասիրաց եւ սակս այնոցիկ, որք կարօտք են այսքանեացս, աշխատասիրեալ ի լոյս ածել ջանացաք զայսքանս: Եւ աստանօր զայս եւեթ առաջադրեմ բարեմիտ ընթերցողացդ, զի ի յընթեռնուլն ձեր զԱղբիւր բաղձալի գիրս զայս պիտոյ է նախ զբանս եւ զբառս բնաբանիցն եւ բացատրութեանցն բարեպէս ի միտ առնուլ վերահասութեամբ, թէ՛ պարզք եւ բացայայտք իցեն, եւ թէ՛ մթնացեալք եւ խրթինք: Եւ ապա զիմացումն նորին մտադրութեամբ ի միտ առնուլ եւ ընթեռնուլ վերահասութեամբ, որպէս զի այնու իսկական եւ բուն իմացուած բնաբանիցն եւ մեկնութեանցն բանից ճառագայթեալ լուսափայլեսցի ի միտս ձեր: Եւ արդ, ոչ է պարտ զդժուարութիւնս աշխատանաց զմտաւ ածել եւ հեռանալ յաշխատանաց մտադրաբար ընթեռնլոց, այլ զառաջիկայ յոյսն եւ զյանդորրութիւնն ի մտի դնել եւ զնկատումն բանից, այսինքն՝ զիմացումն աստուածային ասացուածոց նկատել պատշաճ է: Քանզի թէպէտ հանապազօրեայ եւ յարատեւ ուսմանս պատճառաւ բնութեան մտաց մերոց պիտոյանան մեզ բազում աշխատանք եւ ջանք, սակայն Աստուած, տեսա|122ա|նելով զհանապազորդ աշխատանս մեր ի յուսումն սրբազան ասացուածոց օրինաց եւ պատուիրանաց իւրոց, ի ներքս լուսափայլէ մաքուր եւ աննիւթ լուսափայլութեամբ զմիտս մեր ի ձեռն շնորհաց իւրոց: Վասն որոյ ասացաք. Ոչ է պարտ զդժուարութիւնս աշխատանաց զմտաւ ածել, այլ զառաջիկայ յոյսն եւ զյանդորրութիւնն զմտաւ ածել եւ զիմացումն աստուածային ասացուածոց նկատել պարտ է մեզ: Քանզի մինչ ոչ նկատիցեմք զնկատումն բանից, ոչ կարեմք վերահասու լինել իմացմանց բանից: Եւ զոր օրինակ մինչ ոչ նկատիցեմք զնկատումն բանիցն եւ հարցանիցեմք վասն գրոյս այս՝ ասելով, թէ վասն է՞ր գիրքս յորջորջեցաւ Աղբիւր բաղձալի, ոչ կարեմք իմանալ զիմացումն բանին, որ է այս, այսինքն՝ վասն այսորիկ յորջորջեցաւ Աղբիւր բաղձալի, քանզի նայսմ գրոջ իմացուածք բանից ոչ եւեթ միոյ, այլ եւ ամենայն քրիստոսասէր հաւատացելոց բաղձալի է ըստ նմանութեան զովացուցիչ ջրոյ աղբեր: Նա եւ վասն այն յորջորցեցաւ, քանզի ի սմայ են գիտութիւն աստուածայնոց եւ ծանօթութիւն էից, որովք ճշմարտապէս ճանաչեմք զճշմարտութիւնն եւ գամք ի գիտութիւն արարչին եւ իմանամք զԷս, որպէս են: Եւ ի բաց թողլով զերկրաւորս եւ անդարձ փախուստ առնլով ի հակառակիցն՝ յարձակիմք ի ձեռն աստուածային ասացուածոց առ աստուածանմանութիւնն, եւ որպէս հասանելի է միաւորութիւնն: Եւ ահա այսու առ այս, իբրեւ զծա|122բ|րաւի առ ջրբուղխ աղբիւրն զովանալով, զովանամք իմացմամբք բանից, որք են ի գրոջս: Վասն այսորիկ Աղբիւր բաղձալի յորջորջեցաւ գիրքս այս: Եւ ահա այսպէս եւ ըստ սմին օրինակի պիտոյ է մեզ նախ բարեպէս իմանալ զիմացումն դիւրիմաց կամ դժուարիմաց ասացուածոց, եւ ապա ընթեռնուլ զգիրն: Զի այնու իմացուածք ասացուածոց փայլեսցին ի միտս մեր: Եւ արդ, ի վերջի աւարտման բանիս արտասուաթոր աչօք եւ աղերսանօք խնդրեմ ի բարեմիտ ընթերցողացդ զգիրս, մինչ զճաշակ քաղցրութեան իմացման աստուածային ասացուածոց առնուցուք, նայսմ գրոջ ասացուածոց, յիշեսջիք զիս՝ անպիտանս, եւ զհոգիս հոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնողաց իմոց ի յաստուածահաճոյ մաղթանս եւ յաղօթս ձեր առաջի Աստուծոյ (եւ եւս զհոգեւոր որդեակս եւ զմտերիմ աշխատաւորս Եփրեմ եւ Գէորգ վարդապետս): Զի ի ձեռն մաքուր աղօթից ձերոց պարգեւեսցէ մեզ զարքայութիւնն երկնից: Եւ դուք՝ կատարօղքդ զխնդիրս մեր, գտջիք զողորմութիւն եւ ընկալջիք զերկնային պարգեւ ի յԱստուծոյ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս տիտղ.՝ 5ա:
7բՎասն որոյ խնդրեմ ի բարեմիտ ընթերցողացդ, մինչ օգտիցիք, յիշեսջիք զիս՝ վշտակիրս, ի մաքուր եւ աստուածահաճոյ մաղթանս ձեր՝ միով Հայր մերիւ:
123ա Յամի փրկութեան մերոյ 1788 եւ ի մերումս թուականութեանն 1237, ի մարտի ամսոյ հինգ եւ զկնի վեց ամաց ելանելոյն իմոյ ի պատրիարգութենէ Կոստանդնուպօլսոյ եւ ի հայրապետութեան լուսանկար մօրն մերոյ Սրբոյ Էջմիածնի տեառն Ղուկաս սրբազան կաթողիկոսին եւ ի պատրիարգութեան սրբոյ Երուսաղիմայ բաղձալւոյն իմոյ Ովակիմ պատրիարգին եւ Կոստանդնուպօլսոյ իսկապէս սիրելւոյն իմոյ Զաքարիայ պատրիարգին ի վիճակս Ամասիոյ, ի Մարսուան քաղաքի եղեւ գրումն եւ սրբագրութիւնն եւ աւարտումն գրոյս:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքի պիտակին՝ «Աղբիւր բաղձալի, Յովհաննէս արհիեպիսկոպոս», 1ա՝ «332/2997, Հմր 23», 1բ-ին փակցուած թերթին՝ «Աղբիւր բաղձալի՝ արարեալ ի Յովհաննէս արհիեպիսկոպոսէ Համատանցւոյ, գրեալ նօտր գրչութեամբ ի Մարսուան քաղաքի յամի Տեառն 1788 եւ ի մերումս թուականութեան ՌՄԼԷ.՝ յետ վեց ամաց հրաժարելոյ իւրոյ ի պատրիարքութենէ Կոստանդնուպօլսոյ, ի հայրապետութեան տեառն Ղուկասու: Ունի յիշատակարան ի վերջն: Տե՛ս ինքնագիր յիշատակարան եր. 116ա: Առաքեալ յԱստրախան քաղաքէ», 2ա՝ «1788, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2998
(ՀԱՏՈՐ Ա.)
ՂԱԼԱԹԻԱ |
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 303. չգրուած՝ 1աբ, 23աբ, 301բ-3բ: ՊՐԱԿ՝ 14+9+1-23x12+4: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «RS», «LB, սիրտ, ROMSTAN», թագ, խաղողի շեղանկիւն ողկոյզ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,2x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (19,5x12,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 36ա): ՏՈՂ՝ 30: ԿԱԶՄ՝ բաց շագանակագոյն լաթ, մէջքը եւ անկիւնները՝ սեւ կաշի, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ դեղնաւուն թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ. դեղնաւուն չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
Նմուշ 36ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը Ի. դ.՝ «Կազմուած է 1944 թուի հոկտեմբեր ամսին՝ Մատենադարանի կազմատանը», թ. 2-3ի միջեւ մէջքը հիմքից անջատ, թ. 1-10՝ ցեցի անցքեր, թ. 13-5՝ հիմքից մասամբ անջատ, թ. 94՝ վերին արտաքին եզրը վնասուած, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր՝ գրադաշտը գունափոխուած, ձեռագիրը խոնաւութիւն տեսած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա Համառօտութիւն բոլորի աստուածաբանութեան սրբոյն Թօմայի Ագվինացւոյ՝ վարժապետին հրեշտակայնոյ քարոզօղաց կրօնէ կամ միաբանութենէ, Առաջին մասին. հատոր առաջին:
2բ-301ա Բան դրուատական՝ շարադրեալ ի ներբողումն մեծի վարդապետութեան Թօմայի Ագվինացւոյ՝ յայլմէ ումեմնէ, եւ ընկալեալ ի համուռց (=հանուրց) աստուածաբանից եւ փիլիսոփայից, զոր գտեալ յայլ ուրէք ի մերս բարբառ յայլմէ թարքմանեալ: Թէպէտ չիցէ բանն հեղինակին, սակայն զի է գովութիւն նորին բաղադրեալ, սակս որոյ ոչ իբրեւ անպատեհ իմն երեւեցաւ մեկուսաբար յսկիզբն նորին բանիցն ներմուծանել, այլ յաւէտ խոստովան լինիմք եւ երկնչիմք ի դատապարտութենէն, որ պահեալ է յաւուր դատաստանին խառնօղացն զվարդապետութիւնս այլում ումեմն հեղինակի: Ուստի եղիցի
– 2բ-4ա Յաղագս թէ որոյ վարդապետութեանն իցեն հետեւելոցք գումարք աստուածաբանիցն դասուց (այսինքն՝ Ճիվան Տօն Սկօթի՞, թէ՞ Թօմայի Ագուինացւոյ) – Որպէս մարդոյն հարկաւոր է փիլիսոփայութիւնն... եւ զմակագիր ընկալնու, առարկութեամբ եւս ցուցանի:
– 4ա-13բ Յաղագս գերազանց գոլոյն վարդապետութեանն սրբոյն Թօմայի ներ այլոց վարժապետաց – Գովի սրբոյն Թօմայի վարդապետութիւնն բանիւն Քրիստոսի... եւ այսքան ի մէնջ կապուտիկէ. եւ այլն:
– 14ա-6ա Բան թարքմանչին առ ընթերձօղս եւ խոստովանութիւն հրապարակական – Ի ժամանակս Պտղոմէոսի երեւեցոյց Աստուած... եւ ցանկ թարքմանեցելոց իրացն միայն. ուստի՝
– 16բ-22բ Ցանկ խնդրուածացն եւ օդուածոցն առաջին հատորին առաջնոյ մասին համառօտութեանն աստուածաբանութեան, յինքէնէ սրբոյ վարդապետութենէ, թէ զինչ իցէ եւ առ յորս զինքն տարածիցէ – Խնդրուածք 1: Օդուածք 1. Մի՞թէ իցէ արդեօք բաց քան զայլս գիտութիւնս աստուածաբանական վարդապետութիւնն կարեւոր... Խնդրուած քսանեւեօթներորդ: Օդուածք 5... Մի՞թէ իցեն արդեօք յԱստուած բազում ելմունք կամ բղխումք, բաց քան զերկուսն:
ա. 24ա-39ա Խնդրուած 1. Օդուած 1. Մասն առաջին. Աստուածաբանական համառօտութենէն հրեշտակական վարժեցուցչի. սրբոյն Թօմայի Ագվինացւոյ ծանուցումնական բան – Քանզի կաթուղիկէյական ճշմարտութեանն ուսուցանօղն... ոչ բնաւ երբէք կարէ ենթ լինիլ սուտ կամ զուր:
բ. 39ա-46ա Խնդրուած երկրորդ՝ զԱստուծոյ. Արդեօք իցէ՞ Աստուած – Քանզի ուրեմն զգլխաւորական դիտաւորութիւն այսորիկ վարդապետութեանս է... եւ ըստ ինքեան կարեւոր՝ որպէս ցուցեալն է (ի մարմնում օդ):
գ. 46ա-59ա Խնդրուած երրորդ. զԱստուծոյ անխառն պարզութենէն բաժանեալ ի յօդուածս ութն – Ճանաչումն զիրէ իմեքէ... ուստի ոչ հետեւի, զի իցեն նոյն:
դ. 59ա-64ա Խնդրուած չորրորդ. Զկատարելութիւնն Աստուծոյ ի յերիս օդուածս բաժանեալս – Զկնի խորհելոյն զԱստուծոյ անխառն պարզութենէն՝ ասելի է... թէ ստեղծուածն իցէ նման:
ե. 64բ-74ա Խնդրուած 5: Օդուածք 1. Աստուծոյ ոչ սակայն թէ Աստուած իցէ նման ստեղծուածոցն: Խնդրուած չորրորդ – Զբարւոյ ի հասարակի ի վեց օդուածս բաժանեալ. Յետ որոյ խնդրի զբարւոյ... եւ երկրորդաբար զհեշտալւոյ, երրորդաբար զօգտակար է:
զ. 74ա-9ա Խնդրուած վեցերրորդ. Զբարութենէն Աստուծոյ ի չորս օդուածս բաժանեալս, զկնի որոյ խնդրի զբարութենէն Աստուծոյ եւ շուրջ այսու խնդրին չորեք – Նախ՝ մի՞թէ պատշաճ իցէ արդեօք... կամ յայտնի պատասխանին առ առարկութիւնս ընդդէմ արկեալս:
է. 79բ-86ա Խնդրուած եօթներրորդ. Զանհունութենէն Աստուծոյ ի չորս օդուածս բաժանեալս, զկնի խորհելոյն զաստուածայնոյն կատարելութենէ, խորհելի է զնորին անհունութենէ եւ զնորին գոյութենէ ի յիրս, քանզի կառկառեալ լինի Աստուծոյ, զի իցէ յամենայն ուր եւ <եւ> ի յամենեսին իրս, ցորքանս է անպարագրելի եւ անհուն, շուրջ զառաջնով խնդրին չորեք – Նախ՝ մի՞թէ իցէ Աստուած անհուն...
ը. 86ա-93ա Խնդրուած ութներրորդ. Զգոյութենէն կամ գոլոյն Աստուծոյ ի յիրս ի չորիս օդուածս բաժանեալ. Քանզի արդարեւ երեւի պատշաճաւոր անհունոյ, թէ իցէ ուր եւ իցէ եւ ի յամենեսին. խորհելի է. մի՞թէ պատշաճ իցէ այս իսկ Աստուծոյ, եւ շուրջ զորով խնդրին չորեք – Նախ՝ մի՞թէ իցէ արդեօք Աստուած յիրս ամենեսինս... եւ այսպէս ոչ հետեւի, թէ իցէ ուր եւ իցէ:
թ. 93ա-7ա Խնդրուած իններրորդ. ԶԱստուծոյ անփոփոխելութենէն ի յերկուս օդուածս բաժանեալ. հետեւաբար՝ խորհելի է զանփոփոխելութենէն եւ զյաւիտենականութենէ աստուածային, որ զանփոփոխելութիւնն հետեւի. շուրջ զանփոփոխելութեամբն իսկ ապաքէն խնդրին երկեակք – Նախ՝ մի՞թէ իցէ արդեօք Աստուած ամենեւիմբ... իցեն ենթակայք գոլոյն, այլ քանզի նոցին իմն ինչ է:
ժ. 97ա-107բ Խնդրուած տասներրորդ. ԶԱստուծոյ յաւիտենականութենէն ի վեց օդուածս բաժանեալս, զկնի որոց խնդրի զԱստուծոյ յաւիտենականութենէն, շուրջ զորովք վեց խնդիրք են – Նախ՝ թէ զի՞նչ արդեօք իցէ յաւիտենականութիւնն... այլ թէ իցէ պարզագոյն, այսինքն՝ անխառնագոյն:
ժա. 107բ-14ա Խնդրուած մետասաներորդ. զմիութենէն Աստուծոյ ի չորս օդուածս բաժանեալ, զկնի նախադրեցելոյն համախորհելի է զԱստուծոյ միութենէն, եւ շուրջ զայսուիկ չորեք խնդրին – |108ա| Նախ՝ մի՞թէ մին առդիցէ արդեօք... որոց ապաքէն իմանց է ի յոգունց բաղկացեալ, որոց ապաքէն՝ իմանց ոչ:
ժբ. 114ա-38ա Խնդրուած երկոտասաներրորդ. Որո՞վ կերպիւ կամ եղանակաւ Աստուած ի մէնջ ճանաչեցեալ լինի ի երեքտասան օդուածս բաժանեալ – Քանզի ի վերստագունիցն խորհեցաք... քանզի գիտութիւնն եզրակացուցանէ զմիտն առ մին՝ ի ձեռն տեսութեան եւ զմիտն սեփհական, կամ նախկնագունից սկզեանց (=սկզբանց):
ժգ. 138բ-64բ Խնդրուած Երեքտասաներրորդ. Զանուանցն Աստուծոյ ի երկոտասան օդուածս բաժանեալ.Խորհեցեալ զայսոսիկ, որք առ աստուածային ճանաչումն այլապէս կատարելութիւնն պատկանին, յառաջ մատչելի է առ խորհումն աստուածային անուանց, քանզի որ ոք եւ իցէ իմն անուանի ի մէնջ, ըստ որում զինքն ճանաչեմք, շուրջ զորով խնդրին երկոտասանք – Նախկնաբար մի՞թէ իցէ արդեօք Աստուած անուանելի ի մէնջ... եւ այսպէս միտն մեր ոչ է սուտ ձեւակերպելով զբաղադրութիւնս Աստուծոյ:
ժդ. 164բ-91բ Խնդրուած Չորեքտասաներորդ. Զգիտութենէն Աստուծոյ վեցտասան օդուածս բաժանեալ. զկնի խորհելոյն զայնոսիկ, որք առ աստուածային գոյացութիւնն պատկանին, մնայ խորհելի զայնցանէ, որք պատկանին առ գործն նորին: Եւ քանզի գործոցն ոմանք ապաքէն են, մնան ի գործօղն, ոմանք ապաքէն, որք անդրանցանեն առ արտաքուստ արարսն: Նախ ձեռնամուխ լիցուք զգիտութենէն եւ զկամացն (քանզի իմանալն իմացօղն է, եւ կամիլն՝ ի կամեցօղն), եւ զկնի ապա զկարօղութենէ Աստուծոյ, որ խորհեալ լինի, որպէս սկիզբն գործողութեանն աստուածային ներ առ արարս, արտաքինս անդրանցանօղի, քանզի սակայն իսկ իմանալն իմն ինչ ապաքէն կեալ է կամ ապրիլ կամ կենդանանալ, զկնի խորհելոյն զգիտութիւնն Աստուծոյ, խորհելի է զկենացն աստուածային: Եւ քանզի գիտութիւնն ճշմարտագունիցն է, եղիցի եւս խորհել զճշմարտութենէ եւ զստութենէ կամ պատրանաց: Կրկին՝ քանզի ամենայն ճանաչեցեալ ի ճանաչօղն է, իսկութիւնքն իսկ արդ իրացն, ըստ որում՝ |165ա| են յԱստուած ճանաչօղն, երեւակայութիւնք յորջորքին (=յորջորջին), ընդ խորհրդոյն գիտութեանն եղիցի եւս յարաբարդելի խորհումն շուրջ զերեւակայութեամբք: Շուրջ զգիտութեամբն իսկ արդ խնդրին վեցտասան – Նախորդաբար՝ մի՞թէ իցէ արդեօք յԱստուած գիտութիւն... ունի զգիտութիւն եւ զխորհայականն եւ զփորձառականն ամենեցունց այլոց:
ժե. 191բ-6բ Խնդրուած հնկէտասաներորդ. Զերեւակերպիցն ի յերիս օդուածս բաժանեալ. |192ա| զկնի խորհելոյն զգիտութենէն Աստուծոյ, ապա մնայ խորհել զերեւկերպիցն: Շուրջ զսովաւ երեք են, որք խնդրին – Նախ՝ մի՞թէ իցեն արդեօք երեւակերպք... որպէս եւ ստորեւ ասասեալ լիցի (խնդր. 22. օդուածն 3):
ժզ. 196բ-208բ Խնդրուած վեցեւտասաներորդ. Զճշմարտութենէ ի ութն օդուածս բաժանեալ: |197ա| Քանզի իսկ արդ գիտութիւնն ճշմարտութեանց է, զկնի խորհելոյն զգիտութենէն Աստուծոյ զճշմարտութենէ խնդրելի է: Շուրջ զորով խնդրեալք լինին ութն – Նախ՝ մի՞թէ ճշմարտութիւնն իցէ ի իրս... զի նայն ճշմարտութիւնն անտարբերելի յարատեւ մնայ:
ժէ. 208բ-15բ Խնդրուած տասնեւեօթներրորդ. Զստութենէ ի չորիս օդուածս բաժանեալ. զկնի որոց խնդրի զստութենէ, եւ շուրջ սովաւ չորեք իրք խնդրեալք լինին – Նախ՝ մի՞թէ իցէ արդեօք ստութիւնն ի յիրս... ընդդիմանայ կամ խոտոռնականայ ճշմարիտ հեմետման (=հետեւման) զմիութենէ Աստուծոյ:
ժը. 215բ-23ա Խնդրուած ութեւտասաներրորդ. Զկենացն Աստուծոյի չորս օդուածս բաժանեալ. Քանզի իսկ արդ իմանալն կենդանեացն է կամ կեանս ունէիցն է, զկնի խորհելոյն զգիտութենէ եւ զմտացն աստուածայնոյ խորհելի առաջի գայ զնորին կենացն. եւ շուրջ զսովաւ չորք իրք խնդրին – Նախ՝ ո՞յք են, որք զկեանս ունին... զսկիզբն գործոյ կամ ներգործութեան:
ժթ. 223ա-43բ Խնդրուած տասնեւիններրորդ. |223բ| Զկամացն Աստուծոյի յերկոյտասան օդուածս բաժանեալ. Զկնի խորհելոյն զայնցանէ, որք առ ատուածային գիտութեանն պատկանին, խորհելի է զայնցանէ, որք պատկանին առ աստուածային կամն, որպէս զի իցէ նախ զինքենէ աստուածայնոյն զկամէ, երկրորդ՝ զայնցանէ, որք պատկանին բացարձակաբար առ կամն, երրորդ՝ զայնցանէ, որք առ միտն պատկանին դիպակմամբ հանդերձ առ կամն: Շուրջ իսկ արդ ինքեան կամացն աստուածային չորեքտասան խնդրուածք լինին – Նախ՝ մի՞թէ յԱստուած իցէ կամք... այլ եւս զփոքրագունից չարեացն արգիլելոց:
– 243բ Օդուածոյս զատ երկոյտասան օդուած գոյ մինչեւ զնախասահմանութիւնն, եւ ութն օդուած՝ մինչեւ ցնախապատրաստութիւնն:
ի. 244ա-50բ Խնդրուած 20. օդուած 1.Խնդրուած քսաներրորդ. Զսիրոյն Աստուծոյի չորս օդուածս բաժանեալ. Զկնի որոյ խորհելի է զայսցանէ, որք բացարձակապէս առ կամն Աստուծոյ պատկանին, ի կողմն իսկ արդ բաղձական գտանին ի մեզ եւ կիրքն հոգւոյն, որպէս ուրախութիւնն կամ մանաւանդ խնդութիւնն, սէրն, եւ սոյնգունակք: Եւ ունակութիւնն եմոյծ ենի (՞) զօրութեանցն բարոյականաց կամ առաքինութեանցն, որպէս արդարութիւն, արիութիւն եւ սոյնգունակք, ուստի նախ՝ խորհեսցուք զսիրոյն Աստուծոյ, երկրորդ՝ զարդարութենէն Աստուծոյ եւ նորին ողորմութենէն: Շուրջ զորովք չորեք խնդրուածք լինին – Նախ՝ մի՞թէ իցէ արդեօք յԱստուած սէր... քանզի եւ ըստ իմանի ինչ ժամանակի ոչ է ոչ բարի եւ ոչ չար:
իա. 250բ-7ա Խնդրուած քսանեւմիերրորդ. |251ա| Զարդարութենէ եւ զողորմութենէ Աստուծոյի չորս օդուածս բաժանեալ. Զկնի խորհելոյն զաստուածային սիրոյն զարդարութենէ եւ զողորմութենէ նորին ճարտանելի (այսպէս) է կամ առնելի: Եւ շուրջ զորով չորեք խնդրուածք լինին – Նախ՝ մի՞թէ յԱստուած իցէ արդեօք արդարութիւն... ցորքանս իրքն ի չգոյէ ի գոյութիւն փոխաբերին:
իբ. 257ա-65ա Խնդրուած քսանեւերկուերրորդ. Զնախապատրաստութենէն Աստուծոյի չորս օդուածս բաժանեալ: Խորհեցեալք իսկ արդ այսոցիկ, որք առ կամքն բացարձակաբար պատկանին, յառաջ մատչելի է առ այնս, որք առածեալք լինին եւ հային ի միասին եւ համանգամայն առ միտն եւ առ կամքն: Սոյնգունակ իսկ արդ է նախապատրաստութիւնն ապաքէն, ցորքանս նկատէ զամենայն ինչ, նախասահմանութիւնն, սակայն, եւ դատապարտութիւնն, եւ որք առ սոյնս հետեւին, ցորքանս նկատեն զմարդն զանկրականաբար, որքան առ յաւիտենական փրկութիւնն: Քանզի եւ զկնի բարոյականաց առաքինութեանց կամ զօրութեանց ի գիտութիւնն բարոյական խորհեցեալ լինի զխոհեմութենէ առ այսր նախապատրաստութիւնն պատեհ լինիլ երեւի: Շուրջ զնախապատրաստութեամբն իսկ արդ Աստուծոյ խնդրեալք լինին չորեք իրք – Նախ՝ մի՞թէ Աստուծոյ պատշաճ լիցի նախապատրաստութիւն... ոչ իսկ արդ ենթնախապատրաստութեան ոմանց մասնաւորաց նախապատրաստօղաց:
իգ. 265ա-81բ Խնդրուած քսանեւերեքերրորդ. Զնախապատրաստութենէն ի ութն օդուածս բաժանեալ: Զկնի խորհելոյն ի նախապատրաստութենէն աստուածային |265բ| ձեռն արկանելի է զնախասահմանութենէն եւ զկենաց գրքէ: Շուրջ զնախասահմանութեամբն խնդրին ութն – Նախ՝ մի՞թէ պատկանիցի արդեօք Աստուծոյնախասահմանութիւն... օժանդակեալ լինիլ կարէ, բայց ոչ արգիլանիլ:
իդ. 281բ-6ա Խնդրուած Քսանեւչորսերրորդ. Զգրոյն կենաց ի երիս օդուածս բաժանեալ: Զկնի որոց խորհելի է զգրոյն կենաց, եւ շուրջ զորով երեք են, որք խնդրին – Նախ՝ զի՞նչ ինչ արդեօք իցէ գիրն կենաց... կամ ծանօթութեանն ըմբռնանի, թէպէտ ոչ նորին որոյ:
իե. 286ա-97ա Խնդրուած քսանեւհինկերրորդ. Աստուածային կարօղութենէ ի վեց օդուածս բաժանեալ: Զկնի խորհելոյն զաստուածային նախագիտութենէն եւ զկամացն եւ զայնցանէ, որք առ այսս անգաւորին կամ պատեհանան, կայ մնայ խորհելի զաստուածայնոյն կարօղութենէ: Եւ շուրջ զորով լինին խնդրուածք վեց – Նախ՝ մի՞թէ իցէ արդեօք յԱստուած կարօղութիւն... եւ բարին եւ բարձր եւ գերագոյն լինիլ, քան զԱստուած:
իզ. 297ա-300բ Խնդրուած քսանեւվեցերրորդ. Աստուածային երանելութենէ ի չորս օդուածս բաժանեալ: Հուսկ ետոյ, իսկ արդ, վերջապէս զկնի խորհելոյն զայնցանէ, որք առ աստուածային էյութեան միութիւնն պատկանին, խորհելի է զաստուածային երանելութենէ: Շուրջ զորով լինին խնդրուածք չորք – |297բ| Նախ՝ մի՞թէ ելանելութիւնն պատեհաւոր իցէ արդեօք Աստուծոյ... շնորհօքն Աստուծոյ խօսեցեալ զմիութենէն Աստուծոյ: Անցցուք առ Երրորդութիւնն խնդրուած՝ ըստ կարգին քսանեւեօթներրորդ, ըստ նիւթոյն առաջիկայի առաջներրորդ:
իէ. 301ա Խնդրուած 27. օդուած 1. Առարկութիւն զԵրրորդութենէ. Խնդրուած քսանեւեօթերրորդ 27. Զբղխմանէ աստուածայնոց անձանց՝ ի հինկ օդուածս բաժանեալ: Զկնի խորհեցելոյս իսկ արդ այսոցիկ, որք առ աստուածային էյութեան միութիւնն պատկանին առ Երրորդութիւնն անձանց յաստուածայինսն: Եւ քանզի անձինքն աստուածայինք ըստ յարաբերութեանցն ծորակին կամ հոռակին տրոհեալք լինին կամ տարբերին ըստ սարասի վարդապետութեան, նախորդագոյն խորհելի է զծորակէ, որ է սկիզբն, կամ զբղխմանէ: Երկրորդագոյն զյարաբերութեանցն ծորակին կամ հոռակին, երրորդագոյն՝ զյանձանցն: Շուրջ զբղխմամբ լինի խնդրուածք հինկք – Նախ՝ մի՞թէ իցէ արդեօք բղխումն ի յաստուածայինսն... երանի, թէ յԱստուած ոչ կարիցէ լինի բղխումն ինչ, քանզի բղխումն /// (չշարունակուած):
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԹ. դ., նոտրգիր
1բ [Բառք եւ լուծմունք] – Ատաղձ՝ Լծ. տեսակ կամ կերպարան... ֆօրմայ՝ տեսակ, 3 խնդր., զյօդ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս տիտղ. 2ա:
16ա(թարգմանչի) Եղեւ ուրեմն, զի յամս փրկչին 1735՝ ի քաղաքն Ղալաթիայ կոչեցեալ, թաղն Պէկօղլու թարքմանեալ աւարտեցաւ առաջինն առաջոյն Թօմայի Ագվինացւոյ Աստուածաբանութիւնն: Իսկ ոչ բոլորն, այլ միայն այնքան, որքան պատկանի առ միութիւնն Աստուծոյ, ի բաց թողեալ զԵրրորդութէնէնն, վասն զի, որ խնդրեաց զթարքմանութիւնս՝ պատրեաց զթարքմանիչն, կասելով այնուհետեւ ի կամացն: Այլ ըստ մտացն հեղինակին՝ ոչ խոտորեցուցեալ յաջ կամ յահեակ, առանց բնական ըղձի եւ թարց կողմնակալութեան: Եւ մինչ կենդանի է գաղափարն, խայտառակ իմն է այլայլումն, բայց քանզի հաւատարմութիւնն, որ ի բաց մերժէ զամենայն աղթ կամ ախթ, պահանջէ, զի մի յարատասցի այն, որ ամբողջն է: Հարկի, ուրեմն, պատահի դնել աստանօր հետեւաբար եւ զցանկ թարքմանեցելոց իրացն միայն. ուստի (հետեւում է ցանկը՝ 16բ):
ՆՇՈՒՄ՝1ա՝ «347/2998, ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 1աին փակցուած թերթիկին՝ «Աստուածաբանութիւն Համառօտ Թովմայի Ագուինացւոյ, քառածալ, շեղագիր, գրեալ ի թղթի՝ անյայտ թուականաւ եւ գրչաւ: Թարգմանեալ նախ ի յոյն լեզուէ՝ յամի 1835, ի քաղաքն Ղալաթիա: Ունի զցանկ զկնի յառաջաբանին: Չունի յիշատակարան»: 1բ՝ «Հմր 81», Պհպ. Բբ՝ «Կազմուած է 1944 թուի հոկտեմբեր ամսին՝ Մատենադարանի կազմատանը: Լ. Խաչիկեան»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 301բ՝ «Բաւ է»:
2999
(ՀԱՏՈՐ Բ.)
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 247 (գրչի էջակալում՝ 1-300, որ է՝ 2բ-150ա). չգրուած՝ 246բ-7բ: ՊՐԱԿ՝ 8+20x12 (2՝ 7)+4: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17,4x13,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 18ա): ՏՈՂ՝ 29: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, Բ. փեղկի վերին եւ ստորին մասում՝ «ԱԽ», մէջտեղում՝ Մատենադարանի շէնքի պատկերով դրոշմուածք, միջուկը՝ տախտակ, աստառը՝ ծաղկազարդ կտաւ՝ կապոյտ հէնքով: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ+ԳԴ՝ դեղնաւուն չգրուած թուղթ, Ի. դ.. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
Նմուշ 18ա
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը՝ Ի. դ. (1976 թ.). «Վերակազմուած է նոր կաշուով, նոր կազմաստառով, նոր գծագրութեամբ: 1976 թ.». լուսանցակողերը՝ գունաթափ, կեղտոտուած, թ. 9՝ լուսանցի վերին արտաքին եզրը պատռուած, թ. 102-247՝ ցեցի անցքեր, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր՝ գրադաշտը գունափոխուած, թերթերին խոնաւութեան եւ աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-246ա [Համառօտութիւն բոլորի աստուածաբանութեան սրբոյն Թօմայի Ագվինացւոյ՝ վարժապետին հրեշտակայնոյ քարոզօղաց կրօնէ կամ միաբանութենէ, Երկրորդ մասին. Հատոր Երկրորդ]:
– 1ա-2ա Առաջաբանութիւն – Զկնի բացայայտելոյ յառաջին մասին... որչափ կարեր խոնարհութեամբ Հոգւոյ ստորարկեաց:
1. 2բ-132ա Ընձեռուած Առաջներորդ. Յաղագս սրբազնութեանց – Որ Աստուած երբեմն խոստացեալ էր Եզեկիէլ մարգարէի ԼԶ. գլուխն...
Ա. 3ա-17բ Գլուխ Ա. Յաղագս սրբազնութեանց
ա. 3ա-4ա Պրակ Առաջին. Թէ զի՛նչ իցէ սրբազնութիւնն – Արդ, ծանի՛ր, ընթերցօ՛ղ, բառս այս սրբազնութիւն... իսկ սրբազնութիւնքն մեր մեզ տան զայն:
բ. 4ա-5բ Պրակ երկրորդ. Մի՛թէ սրբազնութիւնքն Նորոյս օրինի բաղկանայցեն իրօք եւ բանիւք՝ որպէս նիւթով եւ տեսակաւ – Առ ի օգնել տկարութեան մտաց... որ է նիւթն, այսինքն՝ լուացումն, օծումն եւ այլն:
գ. 5բ-7բ Պրակ երեք. Մի՛թէ առ ի առնել զսրբազնութիւնս խնդրիցին բացորոշեցեալք իրք եւ բացորոշեցեալք բանք – Առ առաջադրեցեալ խնդիրս այս... կամ կարողութիւնն սրբազնութեան ոչ արգելանի:
դ. 7բ-9բ Պրակ չորս. Մի՛թէ սրբազնութիւնն Նորոյ օրինի տացէ զշնորհս, եւ յաղագս որո՛յ իրի տացի շնորհն այն – Առ առաջին մասն առաջադրեցեալ խնդրոյ... եւ շնորհողին զայնս մեզ:
ե. 9բ-12ա Պրակ հինգ. Յաղագս՝ թէ զո՛րպիսի շնորհս տայցեն սրբազնութիւնքն Նորոյ օրինի – Ասելի է նախ, թէ է աներկբայ... լուսաւորին այնու լուսովն աստեղքն եւ այլ կերպիւ՝ ցեխն:
զ. 12ա-3ա Պրակ վեցերորդ. Մի՛թէ ի ձեռն սրբազնութեանց ոմանց ներտպաւոր լիցի կնիք իմն – Անուամբ կնքոյ իմացեալ լինի... զոր ամենայն համատարածաբար մեկնէ Պելարմինոս:
է. 13բ-4ա Պրակ եօթներորդ. Յաղագս՝ թէ ոյք իցեն թիւքն, եւ որպիսի հարկաւորութիւն սրբազնութեանց Նորոյ օրինի – Հաւաստի է եւ իր հաւատոյ... ասասցուք ստորեւ՝ ի տեղւոջ իւրում:
ը. 14ա-7բ Պրակ ութերորդ. Յաղագս՝ թէ ո՛վ իցէ պաշտօնեայ սրբազնութեանց Նորոյս օրինի, եւ թէ զի՛նչ խնդրիցի առ ի կարեւորաբար մատակարարել նոցայ – Ենթադրեմք՝ ըստ վարդապետութեան սրբոյն Թօմասու... զի պաշտումն սրբազնութեան պաշտօնէին միայն վնասէ:
Բ. 18ա-26բ Գլուխ երկրորդ. Յաղագս մկրտութեան
ա. 18ա-9ա Պրակ առաջին. Յաղագս՝ թէ զի՛նչ իցէ մկրտութիւնն, եւ զի՛նչ հարկաւորութիւն նորին – Անունն մկրտութեան նշանակէ զլուացումն... որ կատարի մահուամբ վասն Քրիստոսի:
բ. 19ա-20բ Պրակ երկրորդ. Յաղագս՝ թէ ո՛րն իցէ նիւթ մկրտութեան – Ասեմ նախ, թէ բնական ջուրն է... ապահովագոյն է մկրտել զնա թէութեամբ:
գ. 20բ-1բ Պրակ երեք. Յաղագս՝ թէ զի՛նչ իցէ տեսակ կամ ձեւն մկրտութեան – Մկրտութեան ձեւն է այս... այլ զի Հօրն առակցից իւր Որդին:
դ. 21բ-2բ Պրակ չորս. Յաղագս՝ թէ ո՛վ կարիցէ առնել զմկրտութիւն – Ասելի է նախ, թէ ամենայն մարդ... բայց ոչ եղանի կանոնազանց:
ե. 22բ-4ա Պրակ հինգ. Յաղագս՝ թէ ո՛վ կարիցէ ընդունել զմկրտութիւն, եւ որպիսի տրամադրութիւն խնդրի ի յընդունիլ նորին – Հաւաստի է այս, զի ամենայն մարդ... մարթ էր թլփատիլ յաւուր ութերորդի:
զ. 24ա-6բ Պրակ եօթներորդ. Յաղագս՝ թէ որպիսի արարողութիւնք իցեն առնելիք ի մկրտութեան – |24բ|Միշտ է այս, թէ հարկ էր... կամիցի այն լինիլ յաղագս ջերմեռանդութեան իւրոյ: Վերջ մկրտութեանն:
Գ. 26բ-32ա Գլուխ երրորդ. Յաղագս սրբազնութեան հաստատութեան, որ է դրոշմն
ա. 26բ-7բ Պրակ Ա. Մի՛թէ դրոշմն իցէ սրբազնութիւն – Անուամբ դրոշմի իմանի... եւ տակաւին սովորութիւն պահի:
բ. 27բ-9ա Պրակ երկու. Յաղագս՝ թէ ո՛րն իցէ ձեւն եւ նիւթն սրբազնութեանն դրոշմին – Նիւթն հեռագոյն սրբազնութեանս այսորիկ... եւ զօծումն յիշէ:
գ. 29աբ Պրակ երեք. Յաղագս՝ թէ որք իցեն արարքն սրբազնութեանցս այսորիկ – Արդ, երեք են արարքն դրոշմին... վերստանայ զայն շնորհ:
դ. 29բ-30բ Պրակ չորս. Յաղագս՝ թէ որպիսիք տրամադրութիւնք իցեն հարկաւոր առ ի կարգաւորաբար եւ պտղունակապէս ընդունելոյ զսրբազնութիւն դրոշմին, կամ ո՛րն իցէ պտղունակութիւնն ընդունելոյ զայն – |30ա|Ճշմարիտ է այս, թէ սրբազնութիւնն... ծայրագոյն ջանիւ պարտի խնդրիլ յամենեցունց:
ե. 30բ-2ա Պրակ հինգ. Յաղագս՝ թէ ո՛ կարիցէ զսրբազնութենէն դրոշմի մատակարար լինիլ, եւ որպիսի արարողութեամբ պարտ իցէ մատակարարիլ – |31ա|Հաւաստի ի հաւատոյ է, թէ... ոչ ոք եպիսկոպոսաց տրտնջիցէ:
Դ. 32աբ-70ա Գլուխ չորրորդ. Յաղագս սրբազնութեան եւ հաղորդութեան
ա. 32աբ Պրակ մէկ. Յաղագս՝ թէ ո՛րպիսեաւ անուամբ կոչի սրբազնութիւնս այս – Որովհետեւ յայսմիկ սրբագունեղում սրբազնութեանս... եւ զհաղորդութեամբ նոյն իմացեալ լինի:
բ. 32բ-3բ Պրակ երկրորդ. Յաղագս թէ յորում իրի կայնայցէ իսկապէս սրբազնութիւնն հաղորդութեան – Ենթադրեմք որպէս հաստատագոյն իր... զամենայն բարիս առ այլ սրբազնութիւնսն:
գ. 33բ-5բ Պրակ երեք. Յաղագս՝ թէ ո՛րն իցէ նիւթն կատարելոյ զհաղորդութիւնն – Անուամբ նիւթոյ ի սրբազնութիւն հաղորդութեան... որպէս ազդէ ի Սամբերդիոս:
դ. 35բ-8ա Պրակ չորս. Յաղագս՝ թէ ո՛րն իցէ ձեւն առնելոյ զհաղորդութիւնն, եւ թէ որն իցէ ճշմարիտ եւ իսկական իմացուածն բանից նորա – |36ա|Ուսուցանէ սուրբ Թօմաս... միայն կերպն մատուցանելոյ զանազանի:
ե. 38ա-44բ Պրակ հինգերորդ. Յաղագս՝ թէ զինչ եղանիցի յայսմիկ սրբազնութեան ի ձեռն բանիցս սրբազնագրութեան – Երեք են իրք գլխաւորք... որպէս զի սրբազնագործութիւնն կատարիցի:
զ. 44բ-7ա Պրակ վեց.Յաղագս թէ որք իցէ արարք հաղորդութեան սրբազնութեանն – Զանազանք եւ այլեւայլք, նա եւ յոյժ... զնոյն տրամադրութեան եմք ընձեռելոցք:
է. 47ա-52ա Պրակ եօթն.Յաղագս վիճաբանութեանց առ ի արժանաւորապէս ընդունելոյ հարկաւորութիւն զսրբազնութիւնս զայս – Ընձեռելոցք եմք աստ զհարկաւոր տրամադրութեանց... որոյ վաղճանն է յայրումն:
– 47բ-9ա Մասն առաջներորդ պրակիս. Յաղագս տրամադրութեան հոգւոյ – Առաջին՝ տրամադրութիւն արժանաւորապէս...
– 49ա-50ա Մասն երկրորդ եօթներորդ պրակիս. Յաղագս՝ թէ որպիսի տրամադրութիւն խնդրիցի ի կողմանէ մարնոյ – Երկու իրք յաւէտաբար խնդրին...
– 50ա-1ա Մասն երրորդ եօթներորդ պրակիս. Մի՛թէ հրամանաւ իւիք հարկաւոր իցէ, զիւր զապաշխարանս կամ զվճարումն ի խոստովանահօրէ էառ զայն նախ քան զընդունումն հաղորդութեան – Յառաջադրեցեալ խնդիրն իմանալի է...
– 51ա-2ա Մասն Չորրորդ եօթներորդ պրակիս. Մի՛թէ առ ի արժանապէս ընդունիլ զհաղորդութիւնն խնդրիցի գերազանց աստիճան մաքրութեան եւ սրբութեան – Իմացուած խորհրդոյս է այս...
ը. 52ա-4բ Պրակ ութերորդ. Յաղագս՝ թէ ո՛րն իցէ հարկաւորութիւնն առնլոյ զայս սրբազնութիւնս – Խնդիրս այս զերկու կերպ հարկաւորութենէ... գտանիցէին՝ յաղագս ընդունելոյ զսրբազան հաղորդութիւնն:
թ. 54բ-5բ Պրակ իններորդ.Յաղագս լուծանելոյ զոմանս տարակուսութիւնս շուրջ զայնու վարդապետութեամբ, զորմէ նախընթացին մասին ընձեռեցաւ – Առաջինն է՝ մի՛թէ խելագար մկրտեցելոց իցէ... հաղորդիլ ըստ երկոքումբք տեսակօք՝ հրամանաւ Աստուածայնով:
ժ. 55բ-6ա Պրակ տասներորդ.Յաղագս թէ ո՛ իցէ օրինաւոր պաշտօնեայ այսր սրբազնութեանս – Առաջադրեցեալ խնդիրս այս երկակի կերպիւ կարէ իմանիլ... կարէ ի կիրարկանել զայն:
ժա. 56բ-70ա Պրակ մետասաներորդ. Յաղագս սրբագունեղի սրբազնագործութեան պատարագի – Եւ աստ գիտելի է, զի ի պատարագի... կամ գոնեայ յաւուրս տօնից մատիցին առ այն:
Ե. 70ա-105ա Գլուխ Հինգերորդ
ա. 70ա-1ա Պրակ առաջին. Յաղագս ապաշխարութեան. Յաղագս՝ թէ զի՛նչ իմանայցէ անուամբ ապաշխարութեան – Անունն ապաշխարութեան երկու կերպիւ առնանի... բացայայտեսցի հետեւեալ պրակօք:
բ. 71ա-2բ Պրակ երկրորդ. Յաղագս՝ թէ ապաշխարութիւնն է ճշմարիտ եւ իսկական սրբազնութիւն Նորոյ օրինիս. ցուցանի ընդդէմ հերէտիկոսաց – Բաց ի հրամանէ ընդհանրական եկեղեցւոյ... ենթարկել բանալեացն եկեղեցւոյ:
գ. 72բ-3բ Պրակ եր[ր]որդ. Յաղագս՝ թէ ո՛րն իցէ նիւթն սրբազնութեանն ապաշխարութեան – Աստ վարդապետութեանն սրբոյն Թօմայի... ոչ կարէ լինիլ ամբողջ եւ կատարեալ մարդ:
դ. 73բ-5ա Պրակ չորորդ. Յաղագս՝ թէ ո՛րն իցէ ձեւն կամ տեսակն ապաշխարութեան – Տեսակն կամ ձեւն ապաշխարութեան սրբազնութեանն... յանուն նոյն Աստուծոյ թողուցուն զմեղս:
ե. 75ա-6բ Պրակ հինգերորդ.Յաղագս թէ որն իցէ արարն սրբազնութեանս այսորիկ – Առաջին արարն կամ պտուղն ապաշխարութեան... զորմէ ընձեռեմք յետագայ պրակում:
զ. 76բ-7բ Պրակ վեցերորդ. Յաղագս թէ ի ձեռն ապաշխարութեան սրբազնութեանն արդիւնքն բարեաց գործոց կենագործիցին, որք մահացու մեղօք մեռան – Յերկակի սեռէ բարեաց գործոց... զոր ի նմանէ ընկալու:
է. 77բ-9բ Պրակ եօթներորդ. Յաղագս թէ զինչ իցէ զղջումն – Արդ, ծանի՛ր, ընթերցօ՛ղ, նախ քան... որպէս մեկնէ ուսուցարանն հռօմէական:
ը. 79բ-81ա Պրակ ութերորդ. Յաղագս թէ զինչ իցէ զղջումն կատարեալ, որ է փոշիմանութիւն, եւ թէ որպէս տարբերիցի յանկատար զղջմանէ, որ է բեկումն – Ենթադրելով ի վարդապետութենէ ժողովոյն... ամենայն մեղաւորն պարաւանդի առ այն:
թ. 81ա-3ա Պրակ իններորդ. Մի՛թէ զղջումն կատարեալ կամ փոշիմանութիւնն հարկաւոր իցէ առ ի արժանաւորապէս ընդու|81բ|նելոյ զսրբազնութիւնն ապաշխարութեան եւ պտղունակաբար կամ անկատար զղջումն, ո՛ր բեկումն բաւական իցէ առ այն – Ասեմ, թէ մինն եւ միւսն հարկաւոր է... պարտ է ամենայն ոք խնդրել վասն արդեանցն քով:
ժ. 83ա-6ա Պրակ տանսերորդ. Յաղագս թէ որպիսի պարտ է գոլ բեկումն այն, որ առ ի ընդունել պատեհաբար զսրբազնութիւնն ապաշխարութեան է հարկաւոր – Ծանի՛ր, ընթերցօ՛ղ, նախ քան թարգմանելն... սպասել արձակման եւ այլն:
ժա. 86ա-7բ Պրակ մետասաներորդ. Մի՛թէ սրբազնութենական խոստովանութիւնն հարկաւոր իցէ առ ի առնուլ զթողութիւն մեղաց ի ներկացուցմանէ Քրիստոսի Տեառն մերոյ – Անուամբ սրբազնութենական խոստովանութեան, ըստ վարդապետութեան... եւ ցուցանէ Բելարմիանոս:
ժբ. 87բ-8բ Պրակ երկոտասան.Յաղագս՝ թէ որք անձինք եւ յորում ժամանակի պարաւանդին առնելոյ զխոստովանութիւն սրբազնութենական – Առ առաջին ասեմ, թէ հասարակ եւ աներկբայ... տգեղութեան մեղացն բծաւոր իցի:
ժգ. 89աբ Պրակ երեքտասաներորդ.Յաղագս՝ թէ որք իցեն իսկութիւնքն, որք խնդրին վասն պատեհաբար առնելոյ զխոստովանութիւնն – Ոմանք վարդապետք վեշտասան զայսպիսի... յետագայ պրակոջ յատկաբար պարզաբանի:
ժդ. 89բ-91ա Պրակ չորեքտասաներորդ.Յաղագս՝ թէ որն իցէ ամբողջութիւնն խոստովանութեան, որ առ կարեւորութիւնն եւ պտուղ նորա պահանջի – Ճշմարիտ է այս, զի ամբողջութիւնն... այլ միայն ծանրացուցանեն:
ժե. 91ա-2բ Պրակ հնկէտասաներորդ.Մի՛թէ ամբողջութիւնն խոստովանութեան իցէ այնպէս հարկաւոր, մինչ զի ի յոչ ի մեք դիպուածում մարթիցէ լռել զմեղ իմն մահացու – Երկու են մանաւանդ կեանք... նկատէ Նաւարոս աստուածաբանն:
ժզ. 92բ-4ա Պրակ վեցտասաներորդ.Յաղագս՝ թէ ո՛ իցէ օրինաւոր պաշտօնեայ սրբազնութեանն ապաշխարութեան – Հաւաստի իմն է, թէ միայն քահանայն իցէ... պարտ է առնել առանց գայթակղութեան:
ժէ. 94ա-5բ Պրակ եօթնեւտասներորդ.Յաղագս դիպուածապահութեան – |94բ|Արդ, դիպուածապահութիւնն է նուաճումն... եղանի դիպուած եպիսկոպոսին:
ժը. 95բ-6բ Պրակ ութեւտասներորդ.Յաղագս՝ թէ որպիսի իսկութիւնք պահանջիցին խոստովանահարց, որպէս զի ըստ պարտին կիր արկանիցէ պաշտօնն իւր – Յայնցանէ, որք ի նախընթաց պրակն ասացաւ... յառաջադրութիւն զնա յորդորիցէ:
ժթ. 96բ-8ա Պրակ իննեւտասներորդ.Յաղագս՝ թէ որպիսի է խոհեմութիւնն այն, որ ի խոստովանահայրն խնդրի – Ճշմարիտ է այս, եւ նոյն փորձառութիւնն... զի հեզ եմ եւ խոնարհ սրտիւք:
ի. 98ա-9բ Պրակ քսաներորդ.Յաղագս՝ թէ որն իցէ պարաւանդութիւնն պահելոյ զինքն կամ զգաղտնի խորհուրդն խոստովանութեան – Ասեմ նախ, թէ պարտ է զկնիքն... զորս խոստովանահայրն ի մեղս ներածիցեր:
իա. 99բ-100բ Պրակ քսանեւմէկերորդ. Յաղագս՝ թէ յորում դիպուածոջ ոչնչանայցէ խոստովանութիւնն, վասն որոյ պարտ իցէ վերակրկնիլ նոյն խոստովանութիւնն միւսանգամ – Յառաջն ասացելոց թիւրաւ կարէ... ի խոստովանահօրէ էառ կատարիցէ:
իբ. 101ա-2ա Պրակ քսանեւերկուերորդ.Յաղագս՝ թէ զի՛նչ իցէ վճարումն – Անուամբ վճարման իմանի գործն... եւ պարտիմք պարծիլ նովաւ, այլ ոչ մեօք:
իգ. 102աբ Պրակ քսանեւերեքերորդ.Յաղագս, որո՛վք գործովք Աստուծոյ վճարել կարէ – Երեք են իմացուածք աստուածաբանից... եւ ի յառաքելական ընդունելութեան հարուածոց եւ վնասակարութեանց նոցա:
իդ. 102բ-4բ Պրակ քսանեւչորսերորդ.Յաղագս՝ թէ որպիսաբա՛ր պարտ իցէ վարիլ խոստովանահայրն ի դնել զվճարումն – Խոստովանահայրն ոչ միայն կարէ... ոմանց ի խոստովանութեան յայտնեցելոց:
իե. 104բ-5ա Պրակ քսանեւհինգերորդ. Յաղագս՝ թէ ո՛րն իցէ պարաւանդութիւնն խոստովանորդոյն առ ի յընդունել զապաշխարանս – Ճշմարիտ է, թէ խոստովանորդին պարաւանդի... նաեւ հերէտիկոսական համարեցաւ:
– 105ա-6բ Շարակցումն. Յաղագս ներողութեան եւ քաւարանին – Քանզի ասացաք ի վերոյ...
– 105ա-6բ Մասն առաջին. Յաղագս՝ թէ զի՛նչ կամ որքա՛ն իցէ ներողութիւնն – Անունն ներողութեան ըստ հասարակ կիրառութեան եկեղեցւոյ... ըմպեն զանօրենութիւնս՝ իբրեւ զջուր:
– 106բ-8ա Մասն երկրորդ. Յաղագս՝ թէ ո՛ կարիցէ շնորհել զներողութիւն, եւ որպիսի՛ պատճառ առ այն խնդրիցի – Ենթադրելով զվարդապետութիւնն Բելարմիանոսի... յաղագս առաւելութեան եւ նուազու<ու>թեան տրամադրութեանց իւրեանց:
– 108ա-9ա Մասն եր[ր]որդ. Յաղագս՝ թէ որպիսի՛ք իսկութիւնք խնդրիցին ի նմին, որ զպտուղն ներողութեան կամի առնուլ – Առաջին իսկութիւն է, զի իցէ մարդ... հասանիլ ի թիկունս նոցա:
– 109բ-10բ Մասն չոր[ր]որդ. Յաղագս՝ թէ զի՛նչ իցէ զգալի զքաւարանէ – Ընդհանրական ճշմարտութիւնն, որ... հաւատարիմ եւ ճշմարտախօս արանց:
Զ. 110բ-5ա Գլուխ վեցերորդ. Յաղագս սրբազնութեան վերջնոյ օծման
ա. 111ա-2ա Պրակ առաջին. Թէ զինչ իցէ վերջին օծումն – Անուամբ վերջնոյ օծման իմանի... որ իցէ վայելուչ յայնմ օծման, զոր կատարէ:
բ.112ա-3ա Պրակ երկրորդ. Յաղագս՝ թէ ո՛րն իցէ նիւթ եւ տեսակ այսր սրբազնութեան – Ասեմ նախ՝ հեռագոյն նիւթն... հոտոտալով, ճաշակելով, շօշափելով եւ այլն:
գ. 113ա-4ա Պրակ եր[ր]որդ. Յաղագս՝ թէ ո՛րք իցեն արարքն կամ պտուղքն օծմանն վերջնոյ – |113բ|Արարքն վերջնոյ օծման են երկու... զոր ասացաք ի վերոյ:
դ. 114ա-5ա Պրակ չոր[ր]որդ. Յաղագս՝ թէ ո՛ կարիցէ կամ պարտ իցէ ընդունելսրբազնութիւնն վերջնոյ օծման կամ որպիսի՛ տրամադրութիւն պահանջի ի նմին – Ասեմ նախ, թէ ենթակայն... մատակարարելոյ նմա զվերջին օծումն:
Է. 115ա-23բ Գլուխ եօթներորդ. Յաղագս սրբազնութեան կարգի
ա.115բ-7բ Պրակ առաջին. Մի՛թէ կարգն իցէ սրբազնութիւն – Անունն կարգի, որ ըստ ինքեան ունի... այսորիկ եմք մեկնելոցք:
բ. 117բ-8ա Պրակ երկրորդ. Յաղագս՝ թէ ո՛րն իցէ նիւթ եւ տեսակն սրբազնութեան կարգի – Առաջեդեալ խնդիրն զերկակի իմացուած կարէ ունիլ... շօշափեալք էին զգործիսն այնս:
գ. 118բ-20բ Պրակ եր[ր]որդ. Յաղագս՝ թէ ո՛ կարիցէ շարաբերել զսրբազնութիւն կարգի, կամ ո՛ կարէ ընկալնուլ զայն – Հաւաստի է այս եւ յօդուած հաւատոյ... թէ ոչ միայն խնդրի ընդունակութիւն բանականութեան, այլ եւ խելաց:
դ. 120բ-2բ Պրակ չոր[ր]որդ. Յաղագս՝ թէ որպիսի՛ որակութիւնք կամ տրամադրութիւնք խնդրիցին ի յայնոսիկ, որ առնլոցք են զկարգս – Որպէս զի ոչ միայն որպէս զճշմարիտ... հոգւոց նոցա դառնայցէ:
ե. 122բ-3բ Պրակ հինգերորդ. Յաղագս՝ թէ որք իցեն արարքն սրբազնութեան այսորիկ – Ասելի է նախ, թէ ի ձեռն արժանաւորապէս ընդունման... զայն տանիլ կարիցեն:
Ը. 123բ-32ա Գլուխ ութերորդ. Յաղագս սրբազնութեան պսակին
ա. 123բ-5ա Պրակ առաջին. Մի՛թէ պսակն իցէ սրբազնութիւն – Անուամբ պսակի իմացեալ լինի օրինաւոր լծակցութիւն... կեալ եւ մնալ ընդ նմին:
125ա-6ա. Պրակ երկրորդ. Յաղագս՝ թէ զի՛նչ խնդրիցի առ այս, զի պսակն կարեւորաբար շարաբերիցի – Արդ, չորս իրք խնդրին առ կարեւորութիւնն... խօսելոցք եմք ստորեւ՝ ի տեղւոջ իւրում:
126ա-7ա Պրակ եր[ր]որդ. Յաղագս՝ թէ զի՛նչ խնդրիցի, որպէս զի ոչ միայն կարեւորապէս, այլ եւ մարթօրէն շարաբերիցի պսակն – |126բ| Առ ի հռչակել զպսակն մարթօրէն... որոց ընդ իշխանութեամբ են տղայքն:
127ա-8բ Պրակ չոր[ր]որդ. Յաղագս՝ թէ ո՛րն իցէ արարն պսակի – Բաց ի շնորհացն սրբացուցչաց, որք յայսմիկ... զոր երկարապէս պարզաբանէ նոյն Սանքեզ վարդապետն:
128բ-31ա Պրակ հինգերորդ. Յաղագս՝ թէ որք իցեն արգելմունք պսակի – Տալով Քրիստոս Տէրն մեր եկեղեցւոյն իւրում... թուլացուցանելոյ զքակտիչ արգելմունս:
131ա-2ա Գլուխ վեցերորդ. Յաղագս խոստմնաբանութեան – Խոստմնաբանութիւնն, որ եղանի նախ քան զպսակն... ոչ գիտիցէ զպատճառն օրինաւոր առաջնորդն տեղւոյն: Վախճան եօթն սրբազնութեանց:
2. 132ա-246ա Երկրորդընձեռուած. Յաղագս առից մարդկայնոց, որք ըստ աստուածայնոյ օրինի կանոնի են ուղղելիք – Արդ, քանզի աղբիւրն երկնայնոց շնորհացն...
Ա. 132ա-41ա Գլուխ առաջներորդ. Յաղագս գործոց մարդկայնոց սեռօրէն
ա. 132ա-3ա Պրակ առաջին. Յաղագս՝ թէ զինչ իցէ գործ մարդկային իսկապէս ասացեալ – Արդ, ըստ վարդապետութեան սրբոյն Թօմայի... առ այն առաքինութիւնն, որոյ յաղագսն եղեւ:
բ. 133ա-4ա Պրակ երկրորդ. Յաղագս՝ թէ որ գործն է այն, որ ճշմարտապէս եւ իսկապէս ասիցի ազատ – Ասեմ, թէ ազատութիւնն գործոյն մարդկայնոյ... կամ ոչ առնելոյ զայս կամ զայն իրն:
գ. 134ա-5բ. Պրակ եր[ր]որդ. Յաղագս՝ թէ ուստի առնուցու գործն մարդկային զբարութիւնն կամ զչարութիւնն իւր – Երկակի բարութիւն կարէ նկատիլ... զգործն իւր ի յայն վերաբերիցէ:
դ. 135բ-6բ Պրակ չոր[ր]որդ. Մի՛թէ գործ իմն անտարբեր, այսինքն՝ այնպիսի գործ, որ ո՛չ բարի իցէ, ո՛չ չար – Երկակի կարէ գոլ իմացուածն... որ զայն ամենայն այնքան իմաստութեամբ արարայ եւ այլն:
ե. 136բ-41ա Պրակ հինգերորդ. Մի՛թէ առ ի բարւոք առնելոյ ոք զգործն իւր, պարտական իցէ հետեւել ազդման խղճի մտաց – Արդ, քանզի վերլուծումն բազում դժուարութեանց... յաղագս որոց է վախճան (ունի վեց մասն):
Բ. 141ա-9ա Յաղագս մեղաց
ա. 141աբ Պրակ առաջին. Յաղագս՝ թէ զի՛նչ իցէ մեղքն – Առաջարկեցեալ խնդիրս ոչ է իմանալի... առաջի աչաց դիցէ:
բ. 141բ-2բ Մի՛թէ տացին ոմանք մեղք մահացուք եւ ներելիք – Անուամբ մահացու մեղաց իմանի... ոչ եւս տարրալուծանի յօդն բարէկամութեան կամ միաբանութեան:
գ. 142բ-4ա Յաղագս՝ թէ որով պատճառաւ մեղքն մահացուք եւ ներելիք ի միջի իւրեանց ճանաչիլ կարեն – Թէպէտ ճշմարիտ իցէ, թէ մահացու մեղքն... ի բազմութենէ ներելեաց մեղաց, զի փոքրկունք են:
դ. 144ա-5ա Յաղագս՝ թէ ուստի ճանաչիցի տեսակաւոր, կամ թուական տարբերութիւնն մեղաց – |144բ|Արդ, քանզի ի ժողովն թերի սահմանեցեալ եղեւ... եւ զյապաղումն նորա՝ որպէս ասացաւ ի վերոյ:
ե. 145ա-6ա Յաղագս անձնառական եւ հրաժարական մեղաց եւ զանազան աստիճանաց նոցին – Ուսուցանէ սուրբն Թօմաս... բացայայտիցէ զհաւանումն խորհրդով առ վատթար եւ ի տգեղ իրս:
զ. 146ա-7ա Յաղագս՝ թէ ո՛րք իցեն պատճառք մեղաց – Որպէս զի բաւականաբար վճարիցի... անյաղթելի բանականաց իրաւանց աշխատ առնէ զնոսա:
է. 147ա-8ա Յաղագս՝ թէ որք իցեն արարք մեղաց – Երեք են, որք հասարակաբար... զի ի դժոխս ոչ գոյ տեղի՝ ո՛չ թողութեան եւ ո՛չ փրկութեան:
ը. 148ա-9ա Յաղագս տեղւոյն դժոխոց եւ տանջանաց դատապարտեցելոց – |148բ|Գոլով ի մէջ այլոց արարաց... այսինքն՝ ոչ սպառի: Վախճան ընձեռուածոյն մեղաց:
Գ. 149ա Յաղագս օրինաց – Արդ, քանզի ասացաւ ի վերոյ...
ա. 149ա-50բ Յաղագս՝ թէ զինչ իմանայցի անուամբ օրինի, կամ թէ որքոնք իցեն օրէնք – |149բ|Անուն օրինին ընդարձակաբար ասացեալ... այնու պատճառաւ արար զայն պատշաճաւոր եւ պատկանաւոր:
բ. 150բ-2ա Յաղագս՝ թէ զի՛նչ իցէ օրէնն մարդկային, եւ շուրջ զորո՛վ նիւթով կարիցէ շրջաբերիլ – |151ա|Օրէնն մարդկային, ըստ վարդապետութեանն սրբոյն Թօմայի, ոչ այլ ինչ է... կամ յայտնի հարկաւորութիւնն զայն պահանջէ:
գ. 152ա-3բ Մի՛թէ օրէնն մարդկային պարաւանդիցէ զխիղճ մտացն մարդկային – Առաջադրեցեալ խնդիրն իմանալի է զքաղաքական եւ զկանոնական... ստորագրէ զհնազանդութիւն հպատակաց առ իշխանս:
դ. 153բ-4բ Յաղագս՝ թէ ուստի՛ կարիցէ ճանաչիլ. մի՛թէ օրէնն մարդկային պարաւանդիցէ զոք ի ներքոյ մահացու մեղաց – Երեք են պատճառքն մանաւանդականք... որպէսզի ջանիւ եւ հաւատարմաբար պահիցի:
ե. 154բ-5բ Յաղագս՝ թէ ի յորպիսի անձինս կայանայցէ կարողութիւնն սահմանելոյ զօրէնսն – Որովհետեւ երկակի է օրէնն... եւ զսոյնս ի հետեւեալ մասունս եւս քննեսցուք:
զ. 155բ-6ա Պրակ հինգերորդ. Յաղագս Հռօմայնոյ եպիսկոպոսապետին, որ է ծայրագոյն քահանայապետ – Ասելի է նախ, թէ ի մէջ եկեղեցականաց... որք խնդրեն զայն:
– 156ա-7ա Մասն երկրորդ. Յաղագս Ժողովոց – Ժողովքն, որք յեկեղեցւոջ հռչակեցան...
– 157աբ Մասն եր[ր]որդ. Յաղագս եպիսկոպոսաց եւ այլոց նախագահից եկեղեցեաց – Ստուգագոյն իմն է, թէ աստուածայնով...
է. 157բ-9ա Պրակ վեցերորդ. |158ա| Յաղագս՝ թէ որով կերպիւ կարէ խափանիլ պահելն զպարաւանդութիւնն մարդկայնոյ օրինի – Ասելի է նախ, թէ պահպանութեան... ոչ պարտ է ծառայեցուցանել զդիտաւորութիւնն բանից, այլ զբանսն՝ դիտաւորութեան:
ը. 159ա-60ա Պրակ եօթներորդ.Յաղագս, վասն ո՛յր պատճառի սովորութիւնն ունիցի զզորութիւն օրինին – Ասելի է նախ, թէ սովորութիւն ունի... կամ զմիտս վեհագունից եւ օրինադրացն քննել:
թ. 160ա-1ա Պրակ ութերորդ.Յաղագս դրական օրինին աստուածայնոյ – Անուամբ աստուածայնոյ դրական օրինի... ի յառաքելոց աւանդիցիւր եւ հաստատիցիւր:
ժ. 161աբ Պրակ իններորդ.Յաղագս օրինացն աստուածայնոց կամ տասնաբանեայ պատուիրանաց – Անուամբ տասնաբանութեան նշանակի... վասն այսորիկ ամենայն պրակ ի բազում մասունս բաժանեսցի:
1. 161բ-70ա Պրակառաջներորդ. Պարզաբանի առաջին հրամանն տասնաբանութեան՝ Ես եմ Տէր Աստուած քո, մի՛ առնիցես զԱստուածս օտարականս առաջի իմ – Երկակի է հրամանն այսորիկ... ծաղրականաց եւ ստից ի բան կիր արկանեն:
– 162բ-3բ Մասն երկրորդ. Յաղագս զորութեան յուսոյ եւ մեղաց նմին հակադրելոյ – Անունն յուսոյ աստ առնանի...
– 163բ-5բ Մասն եր[ր]որդ. Յաղագս զօրութեան սրբասիրութեան եւ մեղացն նմին հակադրելոյ – |164ա| Անունն սրբասիրութեան ըստ հասարակ իմացուածոց աստուածաբանից նշանակէ...
– 165բ-9բ Մասն չոր[ր]որդ. Յաղագս առաքինութեան կրօնի եւ մեղացն հակադրելոց ի նմա – Անուամբ կրօնի ըստ մտացն սրբոյն Թօմայի...
–169բ-70ա Մասն հինգերորդ. Յաղագս՝ թէ քանի կերպիւ կարիցէ ոք մեղանչել ընդդէմ առաջին հրամանին տասնաբանութեան – Ընդդէմ այսմ հրամանիս մեղանչեն...
2. 170ա-6բ Պրակ երկրորդ. Պարզաբանի երկրորդ հրամանն տասնաբանութեան – Բանիւքն երկրորդի հրամանիս այսորիկ... ստաբար պաճուճեն զսուտ պատճառանս:
– 170բ-1բ Մասն առաջին. Թէ զինչ իցէ երդումն – Ըստ վարդապետութեան սրբոյն Թօմայի՝ նկատելի է աստ...
– 171բ-2ա Մասն երկրորդ. Յաղագս հայհոյութեան – Հայհոյութիւնն, ըստ վարդապետութեան սրբոյն Թօմայի, է մեղք...
– 172ա-3ա Մասն եր[ր]որդ. Յաղագս ուխտի – Չորք իրք են նկատելիք շուրջ զուխտիւ...
– 173ա-5ա Մասն չոր[ր]որդ. Յաղագս՝ թէ որքան իցէ պարաւանդութիւն ուխտի, եւ թէ որովք կերպիւք կարէ դադարիլ – Արդ, որ պատկանի առ առաջինն, ճշմարիտ է այս...
– 175ա-6ա Մասն առաջին. Յաղագս՝ թէ զինչ խնդրիցի առ ի պահելոյ եւ սրբելոյ զաւուրս տօնից – Երկու իրք խնդրին առ ի սրբել...
– 176աբ Մասն հինգերորդ. Յաղագս՝ թէ քանի կերպիւ մեղանչի ընդդէմ երկրորդ հրամանին – Ընդդէմ երկրորդ հրամանին տասնաբանութեան մեղանչեն նոքա...
3. 176բ-8ա Պրակ եր[ր]որդ. Պարզաբանի երրորդ հրամանն տասնաբանութեան. Յիշեա՛ սրբել զօրն շաբաթու – Երրորդ հրամանս այս, որպէս ասէ սուրբն Թօմաս, մասն ինչ բարոյական է... ոչ կարեն լսել զպատարագ:
– 177բ-8ա Մասն երկրորդ. Յաղագս՝ թէ քանի կերպիւ կարէ ոք մեղանչել ընդդէմ երրորդ հրամանին – Նախ՝ մեղանչեն նոքա, որք յաւուրս տօնից...
4. 178ա-86բ Պրակ չոր[ր]որդ. Պարզաբանի չորրորդ հրամանն տասնաբանութեան. Պատուեա՛ զհայր եւ զմայր քո – Որովհետեւ ըստ վարդապետութեան սրբոյն Թօմայի՝ հրամանն, որ պատկանի... կամ վատթար օրինակաւ զնոսա ի մեղս առածեն:
– 178ա-9ա Մասն առաջին. Յաղագս՝ թէ որք իցեն անձինքն այնք, որք սրբասիրութեամբ են սիրելիք – Ուսուցանէ սուրբն Թօմաս, թէ մանաւանդ...
– 179աբ Մասն երկրորդ. Յաղագս՝ թէ որպիսի կարգ իցէ ի պահելի ի սրբասիրութեան – Ճշմարիտ է այս, թէ ի սրբասիրութեան...
– 180ա-1ա Մասն եր[ր]որդ. Յաղագս՝ թէ գործոցն սրբասիրութեան դէպի մերձաւորսն եւ մանաւանդ յաղագս մարմնաւոր ողորմութեան – Բազում եւ զանազանք են գործք ողորմութեան...
– 181ա-3ա Մասն չոր[ր]որդ. Յաղագս հոգեւոր ողորմութեան– Ուսուցանէ սուրբն Թօմաս, թէ եօթն կերպիւ կարէ...
– 183ա-4բ Մասն հինգերորդ. Յաղագս՝ թէ որպիսի ընդդիմանան սրբասիրութիւն մերձաւորին – Են չորք սեռք մեղաց, որք հակադրին...
– 184բ-5բ Մասն վեցերորդ. Յաղագս՝ թէ որք իցեն պարաւանդութիւնքն որդւոց առ ծնօղսն եւ ծնօղացն առ որդիսն – Բաց ի հասարակ պարաւանդութեանց, որք առ...
– 185-6բ Մասն եօթներորդ. Յաղագս՝ թէ քանի կերպիւ մեղանչիցի ընդդէմ չորրորդ հրամանին տասնաբանութեան – |186ա|Արդ, որպէս ասացաւ ի սկիսբն այսր պրակիս...
5. 186բ-90բ Պրակհինգերորդ. Պարզաբանի հինգերորդ հրամանն. Մի՛ սպանաներ – Որպէս զի դիւրաբար իմանայցի մեկնութիւնն հինգերորդ հրամանիս... եւ յաղագս ասացելոյ Պանիոս աստուածաբանին է, հաւանելի է:
– 186բ-7ա Մասնառաջներորդ. Յաղագս՝ թէ որպիսաբար պարտ իցէ իմանալ հինգերորդ հրամանս այս – Հրամանս այս ըստ որում ճոխաբար պարզաբանեցեալ եղեւ...
– 187ա-8ա Մասն երկրորդ. Յաղագս մարդասպանութեան իւրոյ ինքեան – Որովհետեւ այսու հրամանաւ արգելեցեալ լինի սպանումն...
– 188ա-9բ Մասն եր[ր]որդ. Յաղագս մարդասպանութեան եւ անդամնահատութեան – Ճշմարիտ է այս, զի անիրաւ...
– 189բ-90բ Մասն չոր[ր]որդ. Յաղագս՝ թէ քանի կերպիւ մեղանչել կարէ ոք ընդդէմ հինգերորդ հրամանին – Նախ՝ մեղանչեն նոքա, որք յղանան զինքեանս անիրաւ ցանկութիւն...
6. 190բ-3բ Պրակ վեցերորդ. Պարզաբանի վեցերորդ հրամանն տասնաբանութեան. Մի՛ շնար – Զեկուցանէ ուսուցարանն Հռօմային, թէ հարկ է... ի բաց հերքէ Լեզիոս վարդապետն:
– 190բ-2բ Մասն առաջին. Յաղագս՝ թէ զինչ արգելեն ի յայսմիկ վեցերորդում հրամանի – Սուրբն Օգոստինոս, մեկնելով զԵլից գիրքն, ուսուցանէ...
– 192բ Մասն երկրորդ. Յաղագս՝ թէ որքան կերպիւ կարէ ոք մեղանչել ընդդէմ վեցերորդ հրամանիս այսորիկ – Ասացելոցս կարէ համահաւաքիլ, թէ որքան...
– 192բ-3բ Մասն եր[ր]որդ. Յաղագս՝ թէ որպիսի վճարումն կամ հատուցումն պարտ է լինիլ վասն զանցառութեան հրամանիս այսորիկ – Երկուք են դիպուածք, որք առնեն զմարդ պարտական...
7. 193բ-208բ Պրակ եօթներորդ. Պարզաբանի եօթներորդ հրամանն տասնաբանութեան. Մի՛ գողանար – Որպէս ասէ ուսուցարանն հռօմէական... նոյն պարտատէրն առբերին:
ա. 194աբ Մասն առաջին – Ի բաց թողլով զզանազան եւ զբազմապատիկ իմացուածն...
բ. 194բ Մասն երկրորդ. Յաղագս՝ թէ զինչ իցէ իրաւունք առ յիրս եւ յի[ր]աւունք ի յիրս – Կարի հռչակաւոր է բաժանումն իրաւանց...
գ. 195աբ Մասն եր[ր]որդ. Յաղագս՝ թէ զի՛նչ իցէ տիրապետութիւն, եւ որո՛ց անձանց պատկանի այն – Բազումք են տեսակք մասնաւոր...
դ. 195բ-6ա Մասն չորրորդ. Յաղագս՝ թէ որո՛վ կերպիւ կարիցէ ստանիլ տիրապետութիւնն իւրացուցանելոյ – Իրքն արտաքինք, որք ընդ տիրապետութեան...
ե. 196ա-7ա Մասն հինգերորդ. Յաղագս սահմանագրութեանց – Սահմանագրութիւնն կամ կիրառութիւն իրի ուրուք...
զ. 197աբ Մասն վեցերորդ. Յաղագս դաշնակցութեան սեռօրէն – Անուամբ դաշնակցութեան իմացեալ լինի միաբանութիւն...
է. 197բ-8բ Մասն եօթներորդ. Յաղագս խոստմանց պարգեւատուութեան եւ կըտակաց – Արդ, խոստման անուամբ ոչ իմանամք աստ զխոստումն...
ը. 199ա-200ա Մասն ութերորդ. Յաղագս գնելոյ եւ վաճառելոյ – Երկուք են մանաւանդականք իսկութիւնք...
թ. 200աբ Մասն իններորդ. Յաղագս փոխատրութեան կամ փոխ տալոյ կիրառութեան կամ բան տալոյ, աւանդատրութեան կամ պահ տալոյ, վարձատրութեան կամ վարձելոյ – Այսոցիկ չորից դաշնակցութեանցս, որք ստեպ եղանին...
ժ. 200բ-1բ Մասն տասներորդ. Յաղագս՝ թէ զինչ արգելանիցի այսու եօթներորդ հրամանաւ – Այսու հրամանաւ արգելանի ոչ միայն ամենայն...
ժա. 201բ-2բ Մասն մետասաներորդ. |202ա| Յաղագս՝ թէ քանի՛ կերպիւ մեղանչիցի ընդդէմ եօթներորդ հրամանիս այսորիկ – Յառաջարկեալ մասանէ բաւականաբար յայտ եղեւ...
ժբ. 202բ-4ա Մասն երկոտասաներորդ. Յաղագս վաշխից եւ տոկոսաց, նաեւ՝ թէ որով կերպիւ մեղանչի նովաւ – Իբրեւ զճշմարիտ ենթադրեմք ըստ հասարակ եւ սովորական նշանակութեան...
ժգ. 204ա-5բ Մասն երեքտասաներորդ. Լուծանին ոմանք կարծիք շուրջ զնիւթով, որք յաճախ պատահին – Առաջինն է՝ մի՛թէ մարթ իցէ փոխ տալ...
ժդ. 205բ-6ա Մասն չորեքտասաներորդ. Յաղագս վերատրութեան, այսինքն՝ դարձուցանելոյ ի Տէրն զիր իմն, որ բռնութեամբ եղանի ընդդէմ եօթներորդ հրամանիս այսմիկ – Անուամբ վերատրութեան կամ յետ տալոյ իմացեալ լինի...
– 206աբ Խնդիր առաջին. Յաղագս՝ թէ ո՛ իցէ պարտական տիրատրելոց – Առ տիրատրութիւնն պարաւանդեալ է նախ...
– 206բ-7ա Խնդիր երկրորդ. |207ա| Յաղագս՝ թէ ո՛ւմ իցէ տիրատրելի – Ասէ սուրբն Թօմաս, թէ տիրատրութիւն...
– 207աբ Խնդիր եր[ր]որդ. Յաղագս՝ թէ զի՛նչ, ե՛րբ եւ ե՛րբ եւ որո՛վ կարգաւ իցէ առնելի տիրատրութիւնն – Ուսուցանէ սուրբն Թօմաս, թէ այն, որ...
– 207բ-8ա Խնդիր չոր[ր]որդ. Յաղագս՝ թէ որպիսի պատճառ անմեղադիր կարէ առնել զնոսա, որք ոչ առնեն զտիրատրութիւնն – |208ա|Առաջինն է, յորժամ պարտատէրն...
8. 208ա-18ա Պրակ ութերորդ. Պարզաբանի ութերորդ հրամանն. Մի՛ խօսիցիս ընդդէմ մերձաւորին քում զսուտ վկայութիւն – Այսու հրամանաւ արգելանի ոչ միայն անիրաւութիւն... վճարումն այն բաւական համարիցին:
ա. 208բ-9ա Մասն առաջին. Յաղագս ստութեան – Ուսուցանէ սուրբն Օգոստինոս՝ է սուտ արտաբերութիւն...
բ. 209ա-10բ Մասն երկրորդ. Յաղագս այնոցիկ, որք առ դատաստանական դատաւորին պատկանին Նախ յաղագս դատաւորին – Որք են մանաւանդականք որակութիւնք...
գ. 210բ-1ա Պրակ եր[ր]որդ. Յաղագս ամբաստանողի – Աստ երկուք իրք են խնդրելիք...
դ. 211բ-2աՊրակ չոր[ր]որդ. Յաղագս վկայից – Ճշմարիտ է այս, զի մինչ հարցանի վկայն...
ե. 212աբ Պրակ հինգերորդ. Յաղագս պարտաւորին – Երեք իրք են խնդրելիք շուրջ պարաւանդութեամբ...
զ. 212բ-3ա Պրակ վեցերորդ. Յաղագս փաստաբանի եւ հոգէբարձուին – Սուրբն Թօմաս չորս որակութիւնս պահանջէ...
է. 213աբ Պրակ եօթներորդ. Յաղագս պատուոյ եւ համբաւոյ, եւ որք բամբասանօք եւ նախատաբանութեամբ եղծանին – Անունն պատուոյ իմացեալ լինի...
ը. 213բ-5ա Պրակ ութերորդ. |214ա| Լուծանին տարակուսութիւնք ոմանք շուրջ զմեղօք բամբասանաց – Առաջին տարակոյսն է. մի՛թէ մեղանչիցէ մահացօրէն...
թ. 215ա-6բ Պրակ իններորդ. Յաղագս անզգոյշ դատողութեան – Արդ, որպէս ուղղապէս նշմարեն աստուածաբանքն...
ժ. 216բ-7ա Պրակ տասներորդ. Յաղագս՝ թէ քանի կերպիւ կարէ մեղանչել ոք ընդդէմ ութերորդ հրամանիս այսմիկ – Նախ՝ մեղանչեն նոքա, որք մտարձակութեամբ...
ժա. 217ա-8ա Պրակ մետասաներորդ. Յաղագս տիրատրութեան, այսինքն՝ յաղագս դարձուցանելոյ ի Տէրն, զոր ոք ընդդէմ ութերորդ հրամանիս այսմիկ գործեաց – Երկակի տիրատրութիւն կարէ պատահիլ...
9. 218աբ Պրակ իններորդ. Պարզաբանի իններորդ հրամանն տասնաբանեայ յօրինին. Մի՛ ցանկանար կնոջ մերձաւորին քո, մի՛ տանն, մի՛ ագարակին եւ այլն, ոչ եւս ընդհանուր իրաց նորա – Թէպէտ այնք, որք այսոքիւք երկոքումբք հրամանօք արգելանի... զայս ամենայն ասէ առաքեալն ի Ա. Տիմօթէոսի Զ. գլուխն:
10. 218բ Գլուխ հինգերորդ. Յաղագս հրամանին եկեղեցւոյ – Հրամանքն եկեղեցւոյ հասարակաբար հինգ համարին... այսինքն՝ պահոց եմք ասելոց:
– 219ա-20ա Պրակ միմիայն. Յաղագս՝ թէ զինչ խնդրիցի առ ի պատեհաբար պահել զայն – Անունն պահոց երիւք կերպիւք կարէ իմանիլ... առնուցու զայն ընդ առաւօտն կամ ի միջօրէի:
– 220ա-1ա Պրակ երկրորդ. Յաղագս՝ թէ զինչ իցէ պարաւանդութիւնն պահոց – Հաւաստի եւ երկբայելի է այս առ ամենեսեան... զոր լատինացիք կոչեն ռօկացիօնէ:
– 221բ Պրակ եր[ր]որդ. Յաղագս՝ թէ որքան կերպիւ մեղանչի յայսմիկ եկեղեցականի հրամանի – Նախ՝ մեղանչեն նոքա, որք առանց արդար պատճառի...
11. 222ա-5ա Գլուխ վեցերորդ. Յաղագս տուժանաց եկեղեցականաց եւ կարգաբանութեան – Անունն տուժանաց իրաւամբ հռօմէացւոց եղեւ առեցել...
– 222ա Գլուխ առաջներորդ. Յաղագս տուժանաց հասարակաբար առեցելոց – Գոլով բազումք եւ զանազան կարծիք...
– 222ա Խնդիր առաջներորդ. Յաղագս՝ թէ որոց անձանց պատկանիցի տալ զտուժանս – Ասելի է, թէ կարգաւոր կարողութիւն տալոյ զտուժանս...
– 222աբ Պրակ երկրորդ. Յաղագս՝ թէ առ յորպիսի անձինս կարեն տարածիլ տուժանս այսոքիկ – Ասեմ, թէ պատժիլ կարեն առ ամենայն...
– 222բ-3ա Պրակ եր[ր]որդ. Յաղագս, վասն ոյր պատճառի կարէ տրիլ տուժանն – Ասելի է, թէ եկեղեցական պատիժն տրի յաղագս մահացու մեղաց...
– 223աբ Պրակ չորրորդ. Յաղագս՝ թէ որպիսի կերպ պարտ իցէ պահել ի տալն եկեղեցական պատժոց – Կերպն գործածելի ի տուժանս եկեղեցականս...
– 223բ-4ա Պրակ հինգերորդ. Յաղագս՝ թէ որպիսի պատճառ արտափաստէ զոք ի ներարշաւելոյ ի տուժանս – Յաստուածաբանից չորք պատճառ ընդունեցեալք լինի...
– 224աբ Պրակ վեցերորդ. Յաղագս՝ թէ ո՛ կարիցէ արձակել ի տուժանաց – Ի տուժանաց, զորս ոչ ոք է իւր ցուցեալ...
– 224բ-5ա Պրակ եօթերորդ. Յաղագս՝ թէ քանիք իցեն տուժանք եկեղեցականք – Բազմակերպք են տուժանքն եկեղեցականք... զորոց խօսելոցք եմք ի հետեւալ պրակսն:
12. 225ա Յաղագս տուժանաց մասնաւորաց – Որք զտուժանացն հասարակաբար ասացեալք եղեն, այնք զիւրաքանչիւրմէ մասնաւորապէս իմանիլ պարտին (այսչափ):
13. 225ա-7ա Յաղագս նզովից – Նզովն է երկապատիկ, այսինքն... որք ի հասարակութեան եւ ի ժողովարանի յանցաւորք տեսանին:
14. 227ա-8բ Յաղագս պաշտմնաբարձութեան – Պաշտմնաբարձութիւնն է տուժան եկեղեցական... ոմամբք ասի կարգալուծ:
15. 228բ-9բ Յաղագս արգելման – Անուամբ արգելման իմացեալ լինի... որպէս ասեն աստուածաբանքն:
16. 229բ-30բ Յաղագս կանօնաբարձութեան – Կանոնաբարձութիւնն ոչ է տուժան...
– 229բ-30բ Պրակ առաջներորդ.Յաղագս կանօնաբարձութեան, որ ծնանի պակասաւորութենէ – Պակասաւորութիւնքն, յորոց ծնանի կանօնաբարձութիւնն... առանց սպանանելոյ զթշնամին:
17. 230բ-1ա Յաղագս կանօնազանցառութեան, որ ծնանի ի յանցանաց – Արդ, հինգ են տեսակք յանցանաց... մեկնէ Թօլէթոս աստուածաբանն:
18. 231աբ Յաղագս՝ թէ որով պատճառաւ բարձրացեալ լինի կանօնազանցութիւնն – Չորիւք կերպիւք կարէ բառնիլ... Եւ այսչափս բաւական իցէ, որ յաղագս տուժանաց եկեղեցականաց ասացաւ ի փառս Աստուծոյ եւ ի յօգուտ եկեղեցւոյ:
19. 231բ-3ա Առակցութիւն. Յաղագս կղերիկոսականաց գործոց եւ եկեղեցականի սրբազնապետութեան եւ կրթութեան
– 231բ-2ա Մասն առաջներորդ. Յաղագս նախկին մատչելոյ առկացութիւնն կղերիկոսական – Արդ, որպէս ասէ ուսուցարանն հռօմէական, ամենայն ոք ի յամենայն... միջնորդութեամբ Անանիայի կամեցաւ ճանաչել:
– 232ա-3ա Յաղագս զգեստուց եւ հերակտրութեան կղերիկոսականի – Զայսցանէ զիր իմն ի վերոյ մեկնելով... ի յայլոց աշխարհականաց բաւականաբար որոշիլ:
20. 233բ-40ա Յօդուած եր[ր]որդ. Յաղագս բարէբաշխութեան եկեղեցականի – Անուամբ եկեղեցական բարէբաշխութեան իմացեալ լինի...
ա. 233բ-4ա Խնդիր առաջին. Յաղագս՝ թէ քանի կերպիւ եկեղեցական բարէբաշխութիւնն կարէ ունիլ – Սկզբնաւորաբար Ե. կերպիւ. աստանօր...
բ. 234ա-6ա Խնդիր երկրորդ. Յաղագս՝ թէ որովք դիպուածովք կարիցէ գործիլ մեղս սիմոնական ի յայլ դիպուածս, մանաւանդ ի յառնուլն զբարէբաշխութիւնս – |234բ| Մեղքն սիմոնական ի Սիմօն մոգոյ եղեւ...
գ. 236բ Խնդիր եր[ր]որդ.Յաղագս՝ թէ որպիսի պատիժ իցէ սահմանեցեալ ընդդէմ սիմօնականաց – Արդ, պատիժքն այնք ընդ տրամադրութեանն..
դ. 237ա-8ա Խնդիր չոր[ր]որդ. Մի՞թէ մարթ իցէ զբազում բարէբաշխութիւնս ստանալ – Որպէս զի խնդիրս այս վճարիցի, զոչ ինչ այնքան...
ե. 238ա-9ա Խնդիր հինգերորդ. Յաղագս՝ թէ որպիսաբար պարտ իցէ ծախել բարէբաշխաւորքն զպտուղն բարէբաշխութեանցն իւրեանց – Երեք են սեռք բարեացն...
զ.239աբ Խնդիր վեցերորդ. Յաղագս՝ թէ որն իցէ պարաւանդութիւնն բարէբաշխաւորաց առ ի յարակայել – Յարակայութիւնն է յարամնալ եւ միշտ կոչի տեղւոջն...
է. 239բ-40ա Խնդիր եօթներորդ. Յաղագս՝ թէ որպիսի տրամադրութիւն խնդրիցի, զի ոք ընդունակ համարիցի առնլոյ զբարէբաշխութիւն եկեղեցական – Առաջինն է, զի ի յօրինաւոր անկողնոյ իցէ ծնեալ... ոչ եւս կարեն առնել զբարէբաշխութիւնն այն:
21. 240բ-3բ Յօդուած չոր[ր]որդ.
ա. 240աբ Յաղագս ասելոյ զժամս կանօնականս – Անուամբ ժամուցն կանօնաւորաց իմացեալք լինին...
բ. 240բ-2բ Խնդիր երկրորդ. Յաղագս՝ թէ որպիսաբար պարտ իցեն ասել զպաշտօնն կանօնական – Յաւետաբար չորք իրք են նշմարելիք...
գ. 242բ-3ա Խնդիր եր[ր]որդ. Յաղագս՝ թէ որոց պատժոց ստորարկին նոքա, որք ոչ ասեն զժամս կանօնականս – Հաւաստի է այս, թէ ըստ հասարակ համահաւանութեան...
դ. 243աբ Խնդիր չոր[ր]որդ.Յաղագս՝ թէ որպիսւոյ պատճառի արտփաստիցի ոք ոչ ասելոյ զժամս կանօնականս – Առաջին պատճառն է ծանր հիւանդութիւնն, որ իցէ... եւ այս սահմանելի է դատողութեամբ բարէպաշտ եւ խոհեմ խոստովանահօրն:
22. 243բ-4ա Յօդուած հինգերորդ. Պարզաբանին այլ ոմանք իրք, որք ընդ ժողովն Թրիտենթինոյ առ վարս կղերիկոսաց պատկանին – Ժողովն Թրիտենթինոյ առ ի վերանորոգել զեկեղեցական կրթութիւնն... եթէ իցեն եւ կարճառօրաբար:
23. 244ա Յաղագս՝ թէ սրբազան կարգս առնօղքն պահել զյարակայական ժուժկալութիւն – Քահանայքն պաշտօնեայք սեղանոյն... վասն եկեղեցին իմաստնաբար հոգացաւ զհետագայ կանօնս:
24. 244աբ Յաղագս՝ թէ սրբազանք պաշտօնեայքն եկեղեցոյ մի՛ կայցեն ի միում տան ընդ կանանց – Արգել ժողովն մեծագոյն ամենեւին... ոչ նուազեցոյց զսրբապղծութեան մեղքն զազրալւոյ գործոյս այսօրիկ:
25. 244բ-5ա Յաղագս՝ թէ կղերիկոսքն ո՛չ են անցանելիք ի կերակրիլն զկերպն բարէխառնութեան – Ասէ ժողովն Լաթերանեան՝ ի զեխութենէ... եւ զրուցատրութիւնքն, որք ոչ են հարկաւորք, արգելանին:
26. 245աբ Յաղագս՝ թէ կղերիկոսքն մի՛ ի գործառութիւնս աշխարհականաց ներպատաղիցին – Ասէ ժողովն Քաղկէդոնի՝ էհաս առ սուրբ ժողովս համբաւն նոցա... թէ ոք ի սրբոց եղիցէ որսորդ:
27. 245բ-6ա Յաղագս՝ թէ մի՛ իցեն կղերիկոսքն տգէտք կամ առանց դպրութեան – Ասէ Ճելազիոս փափն՝ որ զուրկ է ի դպրութենէ... զոր խոստացար սրբոց քոց, որք այժմ են ի յարքայութեանն. ամէն:
ՆՇՈՒՄ՝Պհպ. Աա՝ «2999», 1ա՝ «348|2999», Պհպ. Գբ՝ «Վերակազմուած է նոր կաշուով, նոր կազմաստառով, նոր գծագրութեամբ: Գլխաւոր վերականգնիչ՝ Ա. Խաչատրեան: Երեւան, 1976 թ.»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 231բ՝ «վարդապետ», 234բ՝ «ամիսին 23»:
3000
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 81 (գրչի էջակալում՝ թ. 1-98, որ է՝ 11ա-58բ). չգրուած՝ 1աբ, 2բ, 9բ-10բ, 55բ, 59ա-80բ, 81բ: ՊՐԱԿ՝ 1-10 (Ա 4, Բ 9, Գ 14, Դ 8, Ե 11, Զ 12, Է 11, Ը 8, Թ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «RAMR», թագ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 21x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17,5x12,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 20ա): ՏՈՂ՝ 15-30 (9ա՝ 9, 57բ՝ 6): ԿԱԶՄ՝ բաց դարչնագոյն կտաւ, միջուկը՝ ստուարաթուղթ, աստառը՝ սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը՝ դեղին:
Նմուշ 20ա
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կտաւը մաշուած, եզրերը պոկուած, կազմի փեղկերին, թ. 1, թ. 40-81՝ ցեցի անցքեր, լուսանցակողերը կեղտոտուած, գունաթափ, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
– 2ա-58բ Արուեստաբանութիւն (Քիմիա)
Ա. 3ա-9ա [Յաղագս աստեղաց]
– 3ա-4բ [Յաղագս կենդանակերպից] – Խոյն ունի գլուխն, որ է Պարսից... Լուսթաքին, Երեւակն, հումն Կռոնոս ասէ տաճիկն Զօհալ. Քրիստոսի փառք յաւիտեանս ամէն:
– 5ա-9ա Յաղաքս հաստատութեանն աստեղաց է աստեղագետ թվին – Ա՛ռ ԻԲ. (22) աստեղս ի հաստատութիւն նոցա. այսոքիւք հնարիւք գտին յամենայն աստեղաց... զայս յապացուցանել ոչ է արդիեան տեսութեանն, այլ տեղաս ելոց եմք զնմանէ:
Բ. 2ա Վասն թանակ շինելոյ – Ա՛ռ 7 բօթիլ յիստակ ջուր, Ա. ու կէս ֆընդ կիպար... եթէ սեւացէլ, գձի՛ր լօթը, մենչ ի լաւ յիստակվի, կարմրի, բանացո՛ւր լեւ ղրմզ կու դառնայ (կայ 3 բաղադրատոմս):
Գ. 11ա-52ա [Դեղագիրք] – Ասէ պատվէրքն Ղալատի եզիտին՝ պահեալ էր իմսմած մագաղաթն |14բ| երբ որ կատարես հոգով, գոյհաց. Աստուծոյ փառք յաւիտեանս ամէն:
1. 14բ Դուռն, որ ասէ Աստուածային ջուր – ա՛ռ Ժ. հաւկիթի ճերմակուցն, դի՛ր վերէն Խ. (40) դրամ նշադիր...
2. 14բ-5ա Դուռն խճեպի կիր արցակելոյ – Որ է ձվի խճեպի կիրն, ապայ ա՛ռ կրէն եւ հասարակաց նշադիր...
3. 15աբ Դուռն ջրի, որ հրատն հալէ – Ա՛ռ Ա. լիտր հաւկիթի սպիտակուց...
4. 15բ Դուռն ջրի արցակելոյ զառիկն, նշադիրն, առչասպն, ըռասուխտն – Ա՛ռ ի այդ Դ.էտ, մինն, որն որ ուզես, աղա՛յ մանտր եւ ձմերուկ կամ խիար, կամ թազայ պզտիկ դըդում...
5. 16ա Դուռն սուր ջրի – Ա՛ռ մկան սոխն եւ զաղինճն, խառնէ՛ իրար, ծեծէ՛...
6. 16ա Դուռն սուր ջրի – Ա՛ռ մի լիտր կենդանի կիր եւ մի լիտր կալէքար փոքր ջրօվ...
7. 16աբ Դուռն սուր ջրի, որ ներկէ զամենայն իքմին կամ զամենայն իրք – Ա՛ռ, կալէքար Ճ. (100) դրամ, աղա՛յ մանտր եւ լի՛ց վերէն...
8. 16բ Դուռն ձէթ շինելոյ – Դուռն ձէթ շինելոյ. Ա՛ռ ձէթն կամ եղ, ա՛ռ կալէ քարի ջէրմակ աղ...
9. 16բ Դուռն այլ կերպ ձէթ շինելոյ – Ա՛ռ ինչ ձէթ որ ուզես կամ եղ, եւ դի՛ր կալէքարի ջուրն...
10. 17ա Դուռն զաֆրան շինելոյ – Ա՛ռ պողպատի խարտուկ Ժ. դրամ եւ զառնեխ Ե. դրամ, խորովէ՛...
11. 17ա Դուռն զնջհրի արձակելոյ – Ա՛ռ զնճֆրայ՝ քանի որ ուզես, խմցո՛ւր արցակածն դեղին ծըծ[մ]բի ջուր...
12. 17ա Դուռն մուր դայսանքի սպիտակացնելոյ – Ա՛ռ մուրսանքն, լօսէ՛ եւ ապայ զինքն հա՛ս եւ կաթեցո՛յ ի վերայ ջուր՝ որ թանձրանայ...
13. 17աբ Դուռն խճ[ե]պի կիրն յիստակելոյ – Ա՛ռ հաւկթի խճեպի կիրն, Ա. բարժին նշատիրն...
14. 17բ Դուռն առչասպի արցակելոյ – Ա՛ռ աղէկ առչասպն եւ նշադիրն հաւասար եւ կտրէ՛ բողկին կէսն...
15. 17բ Դուռն (պղինձ) սրբելոյ – Ա՛ռ պղնձէն եւ հալէ եւ զլեղի սեխիկն, զդեղինն եւ հաստնն, Ա.-Ա. (1-1) կերցուր զօհրին...
16. 18ա Դուռն այլ կերպ (պղինձ) սրբելոյ – Ա՛ռ Բ. բաժին շիպ, Ա. բաժին սպիտակ առչասպ եւ կարմիր զառիկ...
17. 18ա Դուռն զնջհրի յիստակելոյ – Ա՛ռ զնջֆրէն եւ դի՛ր ջիկարի մէչն...
18. 18աբ Դուռն պարզելոյ յառաչի շնչին, որ է ժպակն, որժամ կամիս յիստակել եւ մեռցանիլ, սրբես որպէս զձիւն – Ապայ ա՛ռ զժպակն՝ որչափ կամիս, լի՛ց ապիկէ աման, վերէն լի՛ց մաղցոտ տղի գոզն...
19. 19աբ Դուռն երկրորդ շնչին պարզելոյ, որ է նշատիրն – Ասէ Ապէնիոս իմասնայսէրն, հեշտութեամբ կերպն, զոր տեսանեմ, այս է դարձուցանել շունչն... ի կրակէն. ա՛ռ նշատիրն, լօսա՛յ լաւ մանտր...
20. 19բ-21ա Դուռն պարզելոյ երկրորդ շնչին – Որէշ կերպ զառիկն այսպէս անես, որ կրակում չըայրի, զի այրոցողական բնութիւն ունի...
21. 21ա-2ա Դուռն յաղաքս պարզելոյ չորրորդ շնչին, որ է քըբիթն կամ կենդանի քուքուրդն է. սայ է առաւել այրեցօղ է բնութեամբն, քան թէ զանեխըն, որ է զառիկն, եւ սայ այսպէս պարզի եւ կու յիստակվի – Դուն ա՛ռ քուքուրդն, լօսէ՛ խիստ մանտր՝ որ փոշի դառնայ...
22. 22ա-9բ Յաղագս այլ կերպ զառիկ պարզելոյ եւ վերացուցանելոյ: Ասէ իմասնայսէրն, թէ ես արարի, ես փորձեցի այսպէս – Առի զառիկն, որ ոսկու պէս երեւի, որ վարաղի զռնեխ կասեն, լօսեցի մանտր, ինչպէս սուրմայ...
23. 29բ-31բ Դուռն սկսանիմք ըստայ բունին, յաղագս մարմններս շնչին – Ա՛ռ կանանչ առճասպն կարմրացեալ եւ պաղլեղն, որ լաթինն ալոմէն ջմին կոչի...
24. 31բ Յաղաքս ճանաչելոյ շունչսն սնդիկն – Այսպէս ճանանչի. եթէ յոյժ սպիտակ է եւ նօսր է, այսպէս գործէ՝ դնի քաթանի մէչ...
25. 31բ-2բ Յաղաքս նշատրին – Կամ այլն գիտացիր՝ երկու են ածիւն, այսինքն է՝ նշատիրն. մինն պղընձեղէն է...
26. 32բ-3ա Յաղաքս գոյն բօրական – Որն յիմացի եւ գիտացիր, որ է բօրակ...
27. 33ա Դուռն գործ յաղագս աղին, որ սալայգարի կոչի, որ է ղալէքարն է – Ա՛ռ ի աղէս՝ որչափ կամիս, այսմանէ լօսա՛յ յուրն...
28. 33ա Յաղագս կրակած ծաղկի գործելոյ – Առ կրակած կաղ<կաղ>նի փէտի հողն...
29. 33ա Յաղաքս գորցելոյ գոզի աղին, որ աղն հանես – Ա՛ռ գոզն՝ որչափ կամենաս, լի՛ց ի շիայ ապիկէ...
30. 33բ Յաղաքս գործելոյ ամանանին – Այժմոյս ասեմք, թէ որպիսի գործեմք ամանանին, որ գործիս, շատ պէտկ է եւ օգտակար է...
31. 33բ-4ա Յաղաքս հալելոյ երկաթի – Ա՛ռ երկաթի խարտուքն, այրէ՛ զառիկօվ...
32. 34ա-5ա Յաղաքս կարմրութեան ժպակին պղնձին Բ. ազկ է, որոց մինն է կարմրութեան, միուսն վասն սպիտակութեան, բայց Բ. վերացումն – Այսինքն է՝ պարզիլն որպէս եւ գաղտնին, որոց մինն է, զի մի՛ ընդունիցի իւր գիճութիւնն...
33. 35ա Դուռն լուսնի – Ա՛ռ սպիտակ մկան դեղն, նշատիր եւ սուլէյմանի բարութ...
34. 35ա Դուռն կարմիր սնդիկ շինելոյ – Ա՛ռ դրամ ու կէս արուսեակ (պղինձ) եւ դրամ ու կէս ոսկոյ խարտուք...
35. 35աբ Ոսկոյ թանակ շինելոյ – Այսպէս արա՛յ. օճաղ աղին օնճն քերես, ածես մին մաշնակ...
36. 35բ-6ա Դուռն կարմիր օձի – Որ յօձն աղ շինես, որ տաս ոսկի ելանէ, ապայ գտի՛ր կարմիր օձն, ապա թիրաքօվ արբեցոյ օձին...
37. 36ա-7ա Դուռն, որ ուզես ժվէ մեռցանես կամ մեռցանելոյ. արած եմ եւ փորձած եմ – Ապա ա՛ռ թօռթի, բե՛ր թանակէ ջրով ցեխ արա՛յ...
38. 37ա Յաղաքս, որ էրծաթն հալես, որ թափում լինես – Ըըըյճէն ըրճի տակն մոմէ՛ կամ եղէ՛...
39. 37ա-8ա Եթե ուզես լուսինն (=արծաթ) ճերմակացնես – Ա՛ռ Ե. դրամ շիպ, Ե. դրամ ուտելոյ աղ...
40. 38ա Եթե կամիս կաթն եղ շինես – Ա՛ռ Ա. հօխայ, խամ եղ, դի՛ր մին մեծ ամանի մէչ...
41. 38ա-9բ Յաղագս ամանանուն ձեւերուն եւ կերպերուն, որ էս արուեստիս պէտկ էն, այս են – Գիտասջիր, որ են ամանք, որ լամբիկ կոչին կտուցօվ կամ լուլօվ...
42. 39բ-40ա Յաղագս կերպ մի գոր[ծ]ելոյ՝ որպէս վերոյ ասացանք յաղագս ամանիցն, եւ բաւայկան է – Արդ, պատրաստել յաղաքս գործիլն, եթէ որպէս գործելոյ հարկ է վարդապետն առնուլ...
43. 40աբ Յաղաքս մաքրութեան շնչերոյն այսուհետ եւ ի վասն մաքրութեան շնչերոյն, որ փախստայկան են ի ներկին, եւ պարտ է գիտել, զի ներկն ոչ գոյ այլ ինչ, բայց ի շնչերսն – Այս են շունչսն՝ սնդիկն, նշատիրն, զառիկն, խամ քուքուրդն...
44. 40բ-1ա Յաղաքս կալուցանելոյ արուսկին, այսինքն է՝ պաղեցուցանել, պարզել, միաւորել – Ա՛ռ ժպակն՝ որչափ որ կամենաս, ապայ աղա՛<ա>յ հաւանն...
45. 41աբ Յաղագս ակսիրաց, որ կոչի քիմիայ ազնիւ – Աստ ուսուցանէ ակսիր, որ կոչի քիմիայ...
46. 42ա Յիշեմք այժմն սկսումն – Բան գործել արուեստիս այս, ապա մտադրութեամբ արուեստիս այս է. յաղաքս արեգական (=ոսկի) եւ լուսնի (=արծաթ)...
47. 42ա-7ա Յաղագս շնչերոյն դադարացանիլն – Շնչերոյն որ մի՛ փախիցի ի հրոյն եւ մի՛ փախիցէ ի կրակէն...
48. 47աբ Յաղագս պարզելոյ յառաչի շունչն, որ է արեգակն, որ մեռանի սպիտակի որպէս ձիուն – Ա՛ռ ժպակն, որչա[փ] որ կամենաս, լի՛ց ապիկէ աման եւ լի՛ց վերէն մաղցոտ մարդի գոզ...
49. 48աբ Յաղագս պարզելոյ երկրորդ շնչի, որ էն շայտիքն – Այսպէս ասէ Ապիանոս իմասնասէրն՝ զհեշտութեամբ կերպն...
50. 49ա-50ա Յաղագս երրորդ շնչին, որ է Բ. ցեղ զառիկն կամ Բ. կերպ զռնեխն, զի այրոցողական բնութիւն ունեն – Յոյժ, եթե ոչ հանեմք զայրեցողութիւն, զայն ոչ կարեմք պատշաճար գործ գործել...
51. 50ա-1ա Յաղաքս չոր[ր]որդ շնչին պարզելոյ, որ է կամ քուքուրդն կամ կենդանի քուքուրդ ասեն – Ապայ սայ առաւել այրեցօղ է բնութեամբ, քան թէ զառիկն...
52. 51բ Յաղաքս իմասնասիրաց – Լիտրն, քաշն եւ չափն, թէ որպէս է, ապայ ԺԲ. (12) նուկի է Ա. լիտրն, Ա. նուկին Կ. (60) դրամ է...
53. 51բ-2ա Յաղագս ժպակ յիստակելոյ – Ա՛ռ դեղին զռնեխն եւ կալէքար, կիր եւ ժանկառ...
54. 52ա Դուռն կրացեալ աղի – Ա՛ռ սպիտակ ուտելոյ աղ, լի՛ց մին պտուկ...
Դ. 52ա-5ա Յաղագս արուեստիս բառքըն, որպէ[ս] զկարգին գրեցի – Զժիթայ, որ է մարղաժիթայ... Լիսան ասփուր, որ է ծօվի փրփուր:
Ե. 56ա-7ա Յաղաքս արուեստիս ցա[ն]կնէ, որպէս ներքոյ գրեցի եւս կարգին – 1. Յաղաքս աքսիր յառաջինն: |57ա| 39. – Թանակն կարմրցնես, բենի գիրնայ գրած 39:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԸ. դ., նոտրգիր
1. 55ա [Տարրաբանութիւն] Քիպսն, որ է շրէժն – Քիպսն աղբերաց արին... Ասէլ պաղլէղն, որ ալումէն սոքարինըմ կոչի:
2. [Դեղագիրք]
ա. 58ա Մաճուն սուլթան Սէլիմին կերածն է – Որ շինէցին շատ վկահակած վարպետաց, որ ասացին շատ ցավոտ դեղ է... որ ֆրանկն այս մաճունիս շահ մէ, բէայ ասէ, որ դեղերն ցավերն ներքոյ գրեցի:
Ծնթ. Դիմացի՝ 57բ էջին կայ այս դեղագիրի թերի տարբերակը:
բ. 58ա Բայց գլխացավի բարձր տեղաց վէր ընկածի եւ ցավա, զի որ ուռած լինի...
գ. 58բ Այս է դեղերն, որ գրեցի – 2 դրամ պիամ պալի, 8 դրամ սինամաքի... Պիտի այս մաճունն մարդոյ տան, որ ազնիւ, լավ մաճուն է, եւ օգտէ ամենայն ցաւոց, եւ ճարտար բժիժկայպետն է արարէլ, միմիանց հարցմունք անելով՝ յառաջ բերին, սահմանեցին:
3. 81ա [Գուշակողական] – Վասն այն, որ թէ մարդ այս անունքս մշկօվ եւ զաֆրանօվ գրէ, ի հետն պահէ... Յուզիհ, վուզատիշ, վէ վէ. այս թլիսմս սորայ:
ՆՇՈՒՄ՝կազմի մէջքի պիտակին, 2բ՝ «Արուեստաբանութիւն», Ա. փեղկին փակցուած թերթիկին՝ «71, Արեւ[ե]ստաբանութիւն», 1ա՝ «361/3000, ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 1բ-ին փակցուած թերթիկին՝ «Շարադրեալ ի լեզու գեղջուկ. Արուեստաբանութիւն. նոտրգիր, քառածալ, գրեալ ի թղթի՝ անյայտ թուականաւ եւ գրչաւ: Ունի ի վերջն զցանկ բացատրութեան օտար եւ դժուարիմաց բառից եւ զցուցակ պէս-պէս արուեստից»:
ՑԱՆԿԵՐ ԵՒ ԱՂԻՒՍԱԿՆԵՐ
Ա.
ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԱԳՐԱԿԱՆ ՑԱՆԿ
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուցակի |
|
ԺԱ դ. |
|
ԺԱ. |
2877 |
1053 |
|
ԺԲ. |
|
ԺԲ. |
2789 |
591 |
ԺԲ. |
2840 |
855 |
ԺԲ. |
2952 |
1939 |
|
ԺԳ. դար |
|
1232 |
2743 |
321 |
1280 |
2746 |
337 |
1290 |
2816 |
747 |
1292 |
2848 |
899 |
1297 |
2838 |
847 |
ԺԳ. |
2745 |
331 |
ԺԳ. |
2756 |
371 |
ԺԳ. |
2772 |
473 |
ԺԳ. |
2781 |
525 |
ԺԳ. |
2783/Բ. |
556 |
ԺԳ. |
2784 |
557 |
ԺԳ. |
2812 |
735 |
ԺԳ. |
2814 |
741 |
ԺԳ. |
2865 |
979 |
ԺԳ. |
2948 |
1733 |
ԺԳ. |
2959 |
1973 |
|
ԺԴ. դար |
|
1300 |
2817 |
751 |
1304-5 |
2839 |
849 |
1305 |
2744 |
327 |
1306 |
2806 |
699 |
1314 |
2787 |
575 |
1315 |
2930 |
1537 |
1321 |
2961 |
1977 |
1324 |
2837 |
843 |
1330 |
2929 |
1533 |
1333 |
2829 |
821 |
1335 |
2776 |
487 |
1337 |
2844 |
875 |
1348 |
2811 |
733 |
1351-2 |
2825 |
801 |
1354 |
2843 |
871 |
1356 |
2943 |
1679 |
1368 |
2805 |
21 |
ԺԴ. |
2735 |
233 |
ԺԴ. |
2775 |
483 |
ԺԴ. |
2793 |
599 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուցակի |
|
ԺԵ. դար |
|
1409 |
2783/Ա. |
549 |
1420 |
2889 |
1113 |
1463 |
2788 |
583 |
1471 |
2846 |
881 |
1480 |
2711 |
97 |
ԺԵ. |
2707 |
57 |
ԺԵ. |
2782 |
533 |
ԺԵ. |
2807 |
705 |
ԺԵ. |
2813 |
737 |
ԺԵ. |
2815 |
745 |
ԺԵ. |
2819 |
757 |
|
ԺԶ. դար |
|
1562 |
2964 |
1991 |
1564 |
2830 |
825 |
1565 |
2928 |
1531 |
1567 |
2855 |
979 |
1590 |
2805 |
697 |
1595 |
2856 |
943 |
ԺԶ. |
2818 |
755 |
ԺԶ. |
2833 |
833 |
ԺԶ. |
2836 |
841 |
ԺԶ. |
2927 |
1521 |
|
ԺԷ. դար |
|
1600 |
2804 |
687 |
1601 |
2845 |
877 |
1621 |
2736 |
235 |
1624 |
2748 |
341 |
1644 |
2802 |
633 |
1645 |
2709 |
61 |
1658 |
2940 |
1661 |
1659 |
2831 |
21 |
1660 |
2705 |
827 |
1665 |
2883 |
1085 |
1665-7 |
2958 |
1969 |
1666ից առաջ |
2975 |
2027 |
1667 |
2794 |
601 |
1667 |
2832 |
31 |
1668-89 |
2706 |
831 |
1675 |
2853 |
927 |
1679 |
2757 |
377 |
1679 |
2993 |
2093 |
1680 |
2761 |
395 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուցակի |
1687-96 |
2909 |
1201 |
1690 |
2710 |
93 |
1698-9 |
2801 |
631 |
ԺԷ. |
2741 |
317 |
ԺԷ. |
2701 |
9 |
ԺԷ. |
2712 |
123 |
ԺԷ. |
2732 |
221 |
ԺԷ. |
2750 |
355 |
ԺԷ. |
2966 |
1997 |
ԺԷ. |
2967 |
2007 |
|
ԺԸ. դար |
|
1703 |
2771 |
453 |
1706 |
2957 |
1967 |
1707 |
2995/Ա. |
2103 |
1717 |
2852 |
925 |
1718 |
2890 |
1119 |
1719ից յետոյ |
2764 |
401 |
1720 |
2792 |
595 |
1720 |
2971 |
2013 |
1733 |
2969 |
2009 |
1738 |
2981 |
2043 |
1741 |
2976 |
2029 |
1741 |
2984 |
2057 |
1742ից յետոյ |
2902 |
1183 |
1746 |
2893 |
1157 |
1748 |
2739 |
281 |
1749ից յետոյ |
2978 |
2037 |
1752 |
2821 |
731 |
1752 |
2995/Բ. |
2107 |
1753-5 |
2931 |
1543 |
1754 |
2858 |
949 |
1755ից յետոյ |
2822 |
791 |
1756 |
2992 |
2091 |
1758 |
2955 |
1963 |
1758ից յետոյ |
2810
|
787
|
1758ից յետոյ |
2994 |
2101 |
1759-65 |
2911 |
1215 |
1762 |
2912 |
1247 |
1763 |
2882 |
1081 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուցակի |
1763-7 |
2931 |
1543 |
1764 |
2980 |
2039 |
1765-9 |
2991 |
2089 |
1765-73 |
2962 |
1985 |
1766ից յետոյ |
2857
|
947
|
1767 |
2792 |
595 |
1769 |
2901/Ա. |
1179 |
1772-3 |
2982 |
2045 |
1772-5 |
2874 |
1037 |
1773 |
2974 |
2025 |
1778 |
2730 |
209 |
1778 |
2939 |
1613 |
1779 |
2891 |
1139 |
1779 |
2892 |
1149 |
1779 |
2939 |
1613 |
1780 |
2912 |
1247 |
1781 |
2896 |
1167 |
1781-2 |
2808 |
719 |
1781-6 |
2803 |
641 |
1782 |
2851 |
919 |
1782 |
2939 |
1613 |
1782 |
2977 |
2035 |
1783 |
2872 |
1029 |
1783 |
2939 |
1613 |
1784 |
2880 |
1073 |
1785 |
2708 |
59 |
1785 |
2797 |
617 |
1785-91 |
2870 |
1003 |
1786-92 |
2949 |
1737 |
1788 |
2997 |
2115 |
1789 |
2738 |
277 |
1790 |
2885/Ա. |
1091 |
1790 |
2907 |
1195 |
1791 |
2954 |
1957 |
1792-9 |
2951 |
1833 |
1794 |
2985 |
2059 |
1794-9 |
2939 |
1613 |
1797 |
2722 |
193 |
1797-1801 |
2922/Բ |
1499 |
1798 |
2729 |
207 |
1798 |
2863 |
967 |
1798 |
2882 |
1081 |
1799 |
2752 |
361 |
1799-1808 |
2913 |
1307 |
ԺԸ. |
2714 |
125 |
ԺԸ. |
2720 |
187 |
ԺԸ. |
2727 |
203 |
ԺԸ. |
2728 |
205 |
ԺԸ. |
2762 |
397 |
ԺԸ. |
2767 |
419 |
ԺԸ. |
2796 |
617 |
ԺԸ. |
2820 |
781 |
ԺԸ. |
2826 |
805 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուցակի |
ԺԸ. |
2854 |
931 |
ԺԸ. |
2855/Ա. |
939 |
ԺԸ. |
2855/Բ. |
941 |
ԺԸ. |
2871 |
1025 |
ԺԸ. |
2895 |
1163 |
ԺԸ. |
2901/Բ. |
1181 |
ԺԸ. |
2901/Գ. |
1182 |
ԺԸ. |
2901/Դ. |
1182 |
ԺԸ. |
2947 |
1721 |
ԺԸ. |
2950 |
1831 |
ԺԸ. |
2970 |
2011 |
ԺԸ. |
2972 |
2023 |
ԺԸ. |
2973 |
2023 |
ԺԸ. |
2983 |
2055 |
ԺԸ. |
2986 |
2065 |
ԺԸ. |
2998 |
2121 |
ԺԸ. |
2999 |
2127 |
ԺԸ. |
3000 |
2145 |
|
ԺԹ. դար |
|
1801-10 |
2914 |
1317 |
1802 |
2758 |
391 |
1802-3 |
2915 |
1341 |
1803 |
2887 |
1103 |
1803 |
2942 |
1677 |
1804 |
2769 |
429 |
1804-11 |
2919 |
1431 |
1805 |
2770 |
445 |
1805-36 |
2864 |
975 |
1807 |
2716 |
147 |
1807 |
2860 |
951 |
1808՞ |
2755 |
369 |
1808ից յետոյ |
2903 |
1187 |
1808ից յետոյ |
2904 |
1189 |
1808ից յետոյ |
2905
|
1191 |
1808-9 |
2917 |
1385 |
1808-11 |
2922/Ա. |
1491 |
1809 |
2749 |
353 |
1809-10 |
2885/Դ. |
1098 |
1811 |
2798 |
619 |
1812 |
2936 |
1581 |
1814-65 |
2946 |
1695 |
1815 |
2809 |
729 |
1815-7 |
2916 |
1347 |
1816-24 |
2918 |
1415 |
1817 |
2742 |
319 |
1817-20 |
2718 |
179 |
1817-21 |
2917 |
1385 |
1818 |
2768/Ա |
420 |
1820 |
2780 |
523 |
1821 |
2723 |
195 |
1821 |
2791 |
593 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուցակի |
1821 |
2824 |
795 |
1822 |
2963 |
1991 |
1823 |
2754 |
369 |
1823 |
2861 |
953 |
1823 |
2956 |
1965 |
1824 |
2724 |
197 |
1824 |
2725 |
199 |
1824-34 |
2988 |
2077 |
1825 |
2759 |
393 |
1825 |
2926 |
1519 |
1825 |
2941 |
1675 |
1825-8 |
2766 |
405 |
1827՞ |
2753 |
367 |
1827 |
2760 |
395 |
1827 |
2884 |
1087 |
1827-8 |
2932 |
1567 |
1827-30 |
2937 |
1585 |
1828 |
2763 |
399 |
1829 |
2721 |
191 |
1829 |
2866 |
987 |
1829 |
2888 |
1109 |
1830 |
2881/Ա |
1075 |
1830 |
2881/Բ |
1078 |
1830 |
2881/Գ |
1081 |
1831 |
2835 |
837 |
1831 |
2908 |
1201 |
1831-3 |
2937 |
1585 |
1832-9 |
2920 |
1439 |
1833-41 |
2945 |
1689 |
1834 |
2726 |
201 |
1834 |
2894 |
1161 |
1835 |
2990 |
2087 |
1838 |
2849 |
903 |
1840 |
2751 |
359 |
1841 |
2944 |
1687 |
1844-7 |
2921 |
1479 |
1845 |
2774 |
481 |
1846 |
2869 |
999 |
1848 |
2934 |
1575 |
1848 |
2968 |
2009 |
1848 |
2989 |
2081 |
1850 |
2935 |
1579 |
1852 |
2987 |
2075 |
1850-2 |
2868/Ա. |
991 |
1853 |
2734 |
231 |
1854 |
2823 |
793 |
1854 |
2868/Բ. |
995 |
1854-5 |
2996 |
2107 |
1857 |
2717/Դ. |
177 |
1857 |
2862 |
963 |
1864 |
2924 |
1515 |
1865 |
2910 |
1213 |
1867 |
2876 |
1051 |
1867 |
2906 |
1193 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուցակի |
1870-2 |
2847 |
1063 |
1872 |
2778 |
505 |
1874 |
2937 |
1585 |
1876 |
2938 |
1611 |
1877 |
2937 |
1585 |
1877-8 |
2737 |
269 |
1877-8 |
2900 |
1175 |
1880-1 |
2777 |
501 |
1890 |
2827 |
817 |
1891 |
2740 |
301 |
ԺԹ. |
2702 |
13 |
ԺԹ. |
2703 |
13 |
ԺԹ. |
2704 |
17 |
ԺԹ. |
2713 |
125 |
ԺԹ. |
2715 |
131 |
ԺԹ. |
2717/Ա. |
173 |
ԺԹ. |
2717/Բ. |
175 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուցակի |
ԺԹ. |
2731 |
219 |
ԺԹ. |
2733 |
229 |
ԺԹ. |
2747 |
341 |
ԺԹ. |
2765 |
405 |
ԺԹ. |
2768/Բ. |
426 |
ԺԹ. |
2768/Գ. |
428 |
ԺԹ. |
2768/Դ. |
428 |
ԺԹ. |
2773 |
475 |
ԺԹ. |
2779 |
519 |
ԺԹ. |
2785 |
561 |
ԺԹ. |
2786 |
569 |
ԺԹ. |
2790 |
593 |
ԺԹ. |
2799 |
623 |
ԺԹ. |
2800 |
627 |
ԺԹ. |
2828 |
819 |
ԺԹ. |
2841 |
857 |
ԺԹ. |
2841 |
859 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուցակի |
ԺԹ. |
2867 |
991 |
ԺԹ. |
2873 |
1031 |
ԺԹ. |
2875 |
1045 |
ԺԹ. |
2879 |
1067 |
ԺԹ. |
2885/Բ. |
1095 |
ԺԹ. |
2885/Գ. |
1097 |
ԺԹ. |
2886 |
1099 |
ԺԹ. |
2897/Ա. |
1170 |
ԺԹ. |
2897/Բ. |
1171 |
ԺԹ. |
2898 |
1171 |
ԺԹ. |
2899 |
1173 |
ԺԹ. |
2923 |
1511 |
ԺԹ. |
2925 |
1517 |
ԺԹ. |
2933 |
1573 |
ԺԹ. |
2953 |
1941 |
Բ.
ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ԵՒ ՅԵՏԱԳԱՅ ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՆԵՐԻ ԺԱՄԱՆԱԿԱԳՐԱԿԱՆ ՑԱՆԿ
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուցակի |
|
ԺԱ. դ. |
|
1097 |
2899 |
1173 |
|
ԺԲ. դ. |
|
1129ից յետոյ |
2705
|
26 |
1129ից յետոյ |
2706 |
50 |
1183 |
2877 |
1056 |
1183 |
2877 |
1057 |
ԺԲ. |
2877 |
1058 |
|
ԺԳ. դ. |
|
1213 |
2855/Բ. |
942 |
1217ից առաջ |
2877
|
1059
|
1217 |
2877 |
1058 |
1217 |
2877 |
1059 |
1217ից յետոյ |
2877 |
1059 |
1217ից յետոյ |
2877
|
1062 |
1217-67 |
2877 |
1059 |
1267 |
2877 |
1061 |
1267ից յետոյ |
2877
|
1062 |
ԺԳ. |
2743 |
323 |
ԺԳ. |
2877 |
1059 |
ԺԳ. |
2877 |
1062 |
|
ԺԴ. դ. |
|
1312 |
2743 |
323 |
1318 |
2816 |
749 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուցակի |
1348 |
2877 |
1063 |
1351 |
2745 |
334 |
1385 |
2745 |
335 |
1685 |
2877 |
1063 |
1392 |
2787 |
582 |
ԺԴ. |
2735 |
235 |
ԺԴ. |
2744 |
329 |
ԺԴ. |
2744 |
330 |
ԺԴ. |
2806 |
702 |
ԺԴ. |
2812 |
738 |
ԺԴ. |
2816 |
750 |
ԺԴ. |
2848 |
903 |
ԺԴ. |
2848 |
903 |
ԺԴ. |
2877 |
1062 |
ԺԴ. |
2877 |
1063 |
ԺԴ. |
2930 |
1541 |
|
ԺԵ. դ. |
|
1416 |
2838 |
849 |
1431 |
2961 |
1984 |
1454 |
2843 |
874 |
1464 |
2816 |
750 |
1471 |
2787 |
582 |
1476 |
2781 |
531 |
1476 |
2781 |
531 |
ԺԵ. |
2775 |
485 |
ԺԵ. |
2783/Ա. |
556 |
ԺԵ. |
2784 |
562 |
ԺԵ. |
2806 |
703 |
ԺԵ. |
2812 |
738 |
ԺԵ. |
2837 |
846 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուցակի |
ԺԵ. |
2877 |
1064 |
ԺԵ. |
2930 |
1541 |
ԺԵ. |
2948 |
1738 |
ԺԵ. |
2961 |
1985 |
ԺԵ.-ԺԶ. |
2959 |
1974 |
|
ԺԶ. դ. |
|
1519 |
2829 |
824 |
1523 |
2781 |
532 |
1531 |
2776 |
499 |
1557 |
2745 |
335 |
1567 |
2788 |
592 |
1569 |
2843 |
874 |
1573 |
2839 |
854 |
1591՞ |
2930 |
1542 |
1594 |
2711 |
122 |
ԺԶ. |
2735 |
235 |
ԺԶ. |
2744 |
331 |
ԺԶ. |
2745 |
335 |
ԺԶ. |
2746 |
340 |
ԺԶ. |
2746 |
340 |
ԺԶ. |
2756 |
376 |
ԺԶ. |
2756 |
377 |
ԺԶ. |
2776 |
499 |
ԺԶ. |
2776 |
499 |
ԺԶ. |
2776 |
499 |
ԺԶ. |
2781 |
532 |
ԺԶ. |
2782 |
548 |
ԺԶ. |
2806 |
703 |
ԺԶ. |
2811 |
736 |
ԺԶ. |
2816 |
751 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուցակի |
ԺԶ. |
2930 |
1541 |
ԺԶ. |
2930 |
1541 |
ԺԶ. |
2930 |
1541 |
ԺԶ. |
2930 |
1542 |
|
ԺԷ. դ. |
|
1600 |
2775 |
500 |
1600 |
2971 |
2020 |
1604 |
2745 |
335 |
1610 |
2816 |
751 |
1610 |
2889 |
1117 |
1616 |
2745 |
336 |
1617 |
2775 |
486 |
1619 |
2745 |
336 |
1623 |
2836 |
843 |
1623 |
2836 |
844 |
1626 |
2833 |
836 |
1626 |
2843 |
875 |
1629 |
2775 |
486 |
1631 |
2819 |
780 |
1633 |
2948 |
1738 |
1645 |
2735 |
236 |
1647 |
2804 |
695 |
1648 |
2846 |
885 |
1648 |
2846 |
885 |
1651 |
2962 |
1988 |
1652 |
2838 |
850 |
1652 |
2846 |
885 |
1657 |
2758 |
393 |
1660 |
2899 |
1174 |
1661 |
2899 |
1174 |
1664 |
2748 |
348 |
1666 |
2975 |
2028 |
1668 |
2818 |
757 |
1668 |
2825 |
804 |
1670 |
2817 |
756 |
1671 |
2748 |
348 |
1671 |
2748 |
349 |
1674 |
2806 |
706 |
1679 |
2808 |
718 |
1680 |
2818 |
757 |
1681 |
2709 |
92 |
1682 |
2746 |
340 |
1684 |
2865 |
985 |
1684 |
2889 |
1118 |
1687 |
2965 |
1998 |
1688 |
2783/Ա. |
556 |
1692 |
2839 |
854 |
1692 |
2844 |
878 |
1695 |
2794 |
615 |
1695 |
2927 |
1530 |
1695 |
2960 |
1977 |
ԺԷ. |
2735 |
236 |
ԺԷ. |
2735 |
236 |
ԺԷ. |
2736 |
270 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուցակի |
ԺԷ. |
2744 |
330 |
ԺԷ. |
2745 |
336 |
ԺԷ. |
2746 |
340 |
ԺԷ. |
2781 |
532 |
ԺԷ. |
2804 |
696 |
ԺԷ. |
2816 |
752 |
ԺԷ. |
2818 |
757 |
ԺԷ. |
2819 |
780 |
ԺԷ. |
2846 |
886 |
ԺԷ. |
2856 |
948 |
ԺԷ. |
2865 |
986 |
ԺԷ. |
2901 |
1181 |
ԺԷ. |
2984 |
2058 |
|
ԺԸ. դ. |
|
1700 |
2817 |
756 |
1704 |
2706 |
56 |
1710 |
2869 |
1002 |
1711 |
2706 |
56 |
1711 |
2965 |
1998 |
1712 |
2706 |
56 |
1712 |
2706 |
56 |
1712 |
2856 |
948 |
1714 |
2865 |
985 |
1718 |
2794 |
615 |
1721 |
2846 |
886 |
1723 |
2711 |
112 |
1723 |
2776 |
500 |
1723 |
2957 |
1968 |
1724 |
2846 |
886 |
1726 |
2812 |
738 |
1726 |
2965 |
1998 |
1729 |
2709 |
92 |
1730 |
2843 |
875 |
1730 |
2868/Ա. |
994 |
1730 |
2869 |
1003 |
1732 |
2993 |
2101 |
1734 |
2788 |
592 |
1735 |
2748 |
350 |
1738 |
2745 |
336 |
1751 |
2852 |
928 |
1752 |
2829 |
824 |
1754 |
2845 |
881 |
1757 |
2805 |
699 |
1758 |
2890 |
1138 |
1758 |
2994 |
2103 |
1760 |
2890 |
1138 |
1768 |
2865 |
986 |
1768 |
2890 |
1138 |
1771 |
2995/Բ. |
2108 |
1772 |
2749 |
353 |
1772 |
2960 |
1978 |
1772 |
2981 |
2046 |
1773 |
2831 |
830 |
1773 |
2930 |
1542 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուցակի |
1782 |
2959 |
1975 |
1791 |
2804 |
696 |
1791 |
2855/Ա. |
941 |
1793 |
2738 |
282 |
1794 |
2749 |
354 |
1795 |
2713 |
126 |
1795 |
2748 |
351 |
1796 |
2713 |
126 |
1797 |
2712 |
124 |
1797 |
2802 |
642 |
1798 |
2739 |
298 |
ԺԸ. |
2701 |
12 |
ԺԸ. |
2701 |
12 |
ԺԸ. |
2709 |
92 |
ԺԸ. |
2709 |
92 |
ԺԸ. |
2709 |
92 |
ԺԸ. |
2711 |
123 |
ԺԸ. |
2739 |
299 |
ԺԸ. |
2739 |
299 |
ԺԸ. |
2739 |
300 |
ԺԸ. |
2741 |
318 |
ԺԸ. |
2741 |
319 |
ԺԸ. |
2741 |
319 |
ԺԸ. |
2744 |
330 |
ԺԸ. |
2748 |
352 |
ԺԸ. |
2761 |
397 |
ԺԸ. |
2764 |
406 |
ԺԸ. |
2775 |
486 |
ԺԸ. |
2776 |
500 |
ԺԸ. |
2776 |
500 |
ԺԸ. |
2778 |
518 |
ԺԸ. |
2784 |
562 |
ԺԸ. |
2794 |
616 |
ԺԸ. |
2803 |
688 |
ԺԸ. |
2807 |
718 |
ԺԸ. |
2807 |
718 |
ԺԸ. |
2807 |
719 |
ԺԸ. |
2807 |
719 |
ԺԸ. |
2813 |
741 |
ԺԸ. |
2817 |
756 |
ԺԸ. |
2819 |
780 |
ԺԸ. |
2819 |
780 |
ԺԸ. |
2825 |
805 |
ԺԸ. |
2830 |
826 |
ԺԸ. |
2831 |
830 |
ԺԸ. |
2832 |
833 |
ԺԸ. |
2832 |
833 |
ԺԸ. |
2840 |
858 |
ԺԸ. |
2840 |
858 |
ԺԸ. |
2858 |
950 |
ԺԸ. |
2865 |
986 |
ԺԸ. |
2865 |
986 |
ԺԸ. |
2865 |
987 |
ԺԸ. |
2890 |
1138 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուցակի |
ԺԸ. |
2933 |
1575 |
ԺԸ. |
2940 |
1676 |
ԺԸ. |
2957 |
1970 |
ԺԸ. |
2975 |
2028 |
|
ԺԹ. դ. |
|
1800 |
2890 |
1138 |
1801 |
2832 |
834 |
1802 |
2813 |
741 |
1802 |
2884 |
1090 |
1804 |
2750 |
358 |
1807 |
2738 |
281 |
1809 |
2739 |
299 |
1809 |
2752 |
368 |
1809 |
2994 |
2103 |
1810 |
2739 |
299 |
1810 |
2891 |
1148 |
1810 |
2892 |
1158 |
1812 |
2853 |
930 |
1812 |
2954 |
1964 |
1812 |
2978 |
2037 |
1814 |
2736 |
270 |
1815 |
2763 |
402 |
1815 |
2987 |
2076 |
1818 |
2803 |
688 |
1819 |
2881/Բ. |
1080 |
1819 |
2978 |
2038 |
1819 |
2992 |
2094 |
1820 |
2749 |
356 |
1820 |
2853 |
930 |
1821 |
2894 |
1162 |
1822 |
2763 |
402 |
1823 |
2714 |
132 |
1824 |
2955 |
1966 |
1825 |
2893 |
1161 |
1827 |
2830 |
826 |
1827 |
2890 |
1138 |
1828 |
2840 |
858 |
1828 |
2952 |
1941 |
1830 |
2869 |
1003 |
1831 |
2974 |
2026 |
1832 |
2993 |
2101 |
1833 |
2739 |
299 |
1833 |
2744 |
331 |
1833 |
2976 |
2035 |
1834 |
2739 |
299 |
1834 |
2976 |
2035 |
1837 |
2835 |
840 |
1839 |
2701 |
12 |
1840 |
2739 |
299 |
1840 |
2739 |
299 |
1841 |
2739 |
300 |
1841 |
2852 |
928 |
1841 |
2945 |
1694 |
1844 |
2994 |
2103 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուցակի |
1848 |
2775 |
486 |
1851 |
2736 |
270 |
1851 |
2739 |
282 |
1851 |
2935 |
1582 |
1852 |
2728 |
208 |
1853 |
2728 |
208 |
1857 |
2725 |
202 |
1857 |
2738 |
281 |
1857 |
2941 |
1676 |
1857 |
2987 |
2076 |
1859 |
2864 |
980 |
1859 |
2903 |
1189 |
1859 |
2904 |
1192 |
1859 |
2905 |
1193 |
1862 |
2845 |
881 |
1863 |
2738 |
282 |
1863 |
2768/Ա. |
426 |
1864 |
2717 |
173 |
1864 |
2779 |
523 |
1864 |
2885 |
1091 |
1864 |
2888 |
1112 |
1866 |
2732 |
228 |
1868 |
2994 |
2104 |
1869 |
2723 |
196 |
1870 |
2878 |
1068 |
1870 |
2886 |
1102 |
1872 |
2724 |
200 |
1872 |
2727 |
205 |
1874 |
2701 |
12 |
1874 |
2738 |
281 |
1874 |
2813 |
742 |
1874 |
2941 |
1676 |
1877 |
2738 |
282 |
1879 |
2725 |
202 |
1879 |
2795 |
617 |
1880 |
2801 |
633 |
1880 |
2852 |
928 |
1880 |
2853 |
930 |
1880 |
2874 |
1046 |
1880 |
2899 |
1178 |
1881 |
2892 |
1158 |
1882 |
2790 |
594 |
1882 |
2796 |
618 |
1885 |
2723 |
197 |
1885 |
2845 |
881 |
1886 |
2813 |
742 |
1887 |
2725 |
202 |
1889 |
2743 |
326 |
1889 |
2782 |
548 |
1891 |
2732 |
228 |
1894 |
2788 |
592 |
1896 |
2923 |
1515 |
1897 |
2822 |
794 |
1897 |
2931 |
1566 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուցակի |
1898 |
2830 |
827 |
1899 |
2935 |
1582 |
ԺԹ. |
2715 |
148 |
ԺԹ. |
2717/Գ. |
177 |
ԺԹ. |
2725 |
202 |
ԺԹ. |
2728 |
207 |
ԺԹ. |
2728 |
208 |
ԺԹ. |
2729 |
210 |
ԺԹ. |
2733 |
232 |
ԺԹ. |
2734 |
233 |
ԺԹ. |
2734 |
234 |
ԺԹ. |
2736 |
270 |
ԺԹ. |
2739 |
300 |
ԺԹ. |
2739 |
300 |
ԺԹ. |
2739 |
300 |
ԺԹ. |
2743 |
325 |
ԺԹ. |
2750 |
358 |
ԺԹ. |
2764 |
406 |
ԺԹ. |
2766 |
420 |
ԺԹ. |
2787 |
582 |
ԺԹ. |
2795 |
618 |
ԺԹ. |
2807 |
719 |
ԺԹ. |
2808 |
730 |
ԺԹ. |
2809 |
732 |
ԺԹ. |
2813 |
742 |
ԺԹ. |
2813 |
742 |
ԺԹ. |
2820 |
788 |
ԺԹ. |
2825 |
806 |
ԺԹ. |
2828 |
820 |
ԺԹ. |
2835 |
840 |
ԺԹ. |
2845 |
881 |
ԺԹ. |
2852 |
928 |
ԺԹ. |
2852 |
928 |
ԺԹ. |
2858 |
950 |
ԺԹ. |
2860 |
953 |
ԺԹ. |
2860 |
953 |
ԺԹ. |
2863 |
975 |
ԺԹ. |
2866 |
990 |
ԺԹ. |
2870 |
1026 |
ԺԹ. |
2902 |
1188 |
ԺԹ. |
2950 |
1832 |
ԺԹ. |
2960 |
1978 |
ԺԹ. |
2991 |
2092 |
ԺԹ. |
2993 |
2101 |
|
Ի. դ. |
|
1902 |
2939 |
1662 |
1904 |
2835 |
840 |
1904 |
2836 |
844 |
1904 |
2943 |
1686 |
1905 |
2942 |
1680 |
1917 |
2943 |
1686 |
Գ.
ՆԻՒԹԵՐԻ ՑԱՆԿ
Աղօթք Մանասէի - էջ 227, Պետրոսի Բերթումեան - 1941, Վարդանայ Այգեկցւոյ - 602, Զանազանք - 176, 227:
Անուանք՝ Ժ. թագաւորաց - էջ 11, Անուանք քաղաքաց - 343, 603:
Մովսիսի Խորենացւոյ Աշխարհացոյց - էջ 343, Վարդանայ վարդապետի Աշխարհացոյց - 343, Մղոնաչափք - 343, Յաղագս Է. բաժին աշխարհին - 343:
Անանիայի վարդապետի Ընդդէմ երկաբնակացն - էջ 359, Բարսղի Կեսարացւոյ Հարցողաց գիրք - 734, Պահոց գիրք - 735, Գաբրիէլի Այվազեան Աստուածաբանութիւն բարոյական - 17, Աստուածաբանութիւն վարդապետական - 1051, Աստուածաբանութիւն տեսական - 14, 476, Դասագիրք կարգաց եւ խորհրդոց Աստուածապաշտութեան - 1069, Գրիգորի Տաթեւացւոյ Գիրք հարցմանց - 317, Դիոնիսիոսի Արիսպագացւոյ Յաղագս աստուածային անուանց - 1987, Յաղագս եկեղեցական քահանայապետութեան - 1987, Յաղագս երկնային քահանայութեան - 1987, Յաղագս խորհրդական աստուածաբանութեան - 1987, Թօմայի Աքուինացւոյ Աստուածաբանութիւն - 2121, 2127, Խոսրովկայ թարգմանչի Առ այնոսիկ - 359, Կարապետի Չմշկածագեցւոյ Ներքին եւ արտաքին ապացոյցք քրիստոնէական կրօնի - 965, Մանուէլի Կիւմիւշխանացւոյ Ընդդէմ տումարին Լեւոնի - 977, Մարտինայ Պէքանեան Համեմատութիւն Հին եւ Նոր Կտակարանաց - 2007, Յակոբայ Նալեան Կրթութիւն աստուածաբանական - 127, 949, Յովհաննիսի Ընդդէմ երկաբնակացն - 490, Յովհաննու քահանայի Դաւանութիւն - 364, Յաղագս հաւատոյ Նիկիական - 360, Յովսէփայ Փլաբիոսի Հնութիւնք հրէից - 187, Ներսիսի Լամբրոնացւոյ Խորհրդածութիւնք - 1991, Նէոփիտոսի աբեղայի Գիրք ճակատամարտութեան - 229, 369, 371, 523, Պետրոսի Բերթումեան Աղբիւր բացեալ - 622, Աստուածանմանութիւն - 1967, Պետրոսի Հռոմկլայեցւոյ Համառօտ հաւաքումն Աստուածաբանութեան - 788, 1964, Պլատօն աբեղայի Համառօտեցեալ քրիստոնէական աստուածաբանութիւն - 968, Վանականայ վարդապետի Համեմատութիւն Հին եւ Նոր Կտակարանաց - 25, 36, 288, 361, Ապացոյց Միքայէլի Չամչեանցի հերձուածող լինելոյ - 400, 2075, Առաքինութիւն աստուածաբանական հաւատոյ - 563, Գաւազանագիրք Հնոց եւ Նորոց Կտակարանաց - 93, Գաւազանագիրք Նորոյ Կտակարանի - 1997, Համաբարբառ Աստուածաշնչի - 1517, Հռովմայական եկեղեցիին պահանջմունքները - 483, Ղուրան - 805, 2009, Մարգարէութիւն Հերոնիմոսի - 978, Յաղագս Աստուածային անուանցն Աստուծոյ - 11, Յաղագս ծոյլ աստուածային բնութեան - 11, Յաղագս եռակին ներգործութեան - 11, Յիշատակ Սուրբ ժողովոյն Նիկիայ - 106, Նախագիծ վերանորոգութեան Արեւմտեան եկեղեցւոյ - 1976, Ննջումն աւետարանչին Յովհաննու - 107, Պատճառք երկնայնոց դասուցն - 108, Պատմութիւն չորից տիեզերական ժողովոցն - 420, Սրբազան պատմութիւն Հին Ուխտի - 857, Վասն Է. մահու չափ մեղքն - 1615, Վասն աղօթից եւ խոստովանութեան - 132, Վասն թուոյ Ճ. ոչխարաց - 109, Վասն հինգ պատրիարքական աթոռոցն - 1995, Վասն Մովսիսի եւ Ահարոնի - 107, Վասն տաւնի յղութեան Յովհաննու Կարապետին - 108, Վարդապետութիւն Մահմետի - 2098:
ա. Հին եւ Նոր Կտակարանք - էջ 22, 33, 223:
բ. Մասունք Հնոյ եւ Նորոյ Կտակարանաց - էջ 747 (ՊՊ), 852, 855, 1114 (ՊՊ)
գ. Աւետարան - էջ 57, 62 (ՊՊ), 234, 235 (ՊՊ), 322 328, 333, 339, 342 (ՊՊ), 557 (ՊՊ), 697, 701, 733 (ՊՊ), 737, 739, 743, 745, 748, 753, 756, 822, 825 (ՊՊ), 825, 831, 841 (ՊՊ), 844, 845, 847, 872, 877, 879, 882 (ՊՊ), 883, 900 (ՊՊ), 900, 943 (ՊՊ), 981 (ՊՊ), 1055, 1531, 1535, 1539, 1939, 1967, 1970, 1974, 1975, 1978 (ՊՊ), 1991:
Բանք իմաստասիրաց - էջ 1979, 2090, Բանք զանազանք - 1980, 1996, Գրիգորի կաթողիկոսի Բանք պիտանիք - 1996, Թովմայի Գեմբացւոյ եւ Ղուկայ բանք - 519, Խիկարայ իմաստնոյ Խրատք - 1979, Նեղոսի խրատք - 1617, Սիրաքայ բանք - 1979:
Երեմիայի Մեղրեցւոյ - 2098, Վայրի չորքոտանեաց - 126:
Աբուսայիդայ Յաղագս մարդակազմութեան - 603, Ամիրդովլաթի Ամասիացւոյ Ախրապատին - 807, Անգիտաց Անպէտ - 279, Զօրութիւն դեղերոյն - 296, Յուսումն բժշկութեան արհեստին - 282, 907, 1722, Բունիաթայ Սեբաստացւոյ Գիրք բժշկութեան տումարի - 283, Գրիգորի Նիւսացւոյ Յաղագս կազմութեան մարդոյ - 60, Յաղագս մարդոյս բնութեան - 59, 593, Յորդորումն մանկանց ի կուսութիւն - 60, Մխիթարայ բժշկապետի Վասն քարանց - 1996, Պօղոսի Եւդոկիացւոյ Բժշկարան -286, Դեղագրեր - 60, 613, 1988, 2146, 2150, Բժշկականք - 279, 297, 469, Յաղագս բնութեան մարմնոյ - 11:
Գանձարանք - էջ 63, 237, 707, 1521, Պետրոսի Բերթումեան Երգարան - 505, Տաղք - 2065, Տաղարան հայատառ թուրքերէն - 860, Թէոդորոսի Շիրակունւոոյ Արձագանք Նարեկայ - 887, Կիթառ հայկական - 271, Նոր քնար հայկական - 301, Նուագարան - 817, Յարութիւն Ալամդարեանի Բանաստեղծութիւնք - 2078, Ներսիսի Շնորհալւոյ Բանք Չափաւ - 1980:
Աղաւիտ - էջ 1957, Մոգական բժշկութեան - 2150, Վասն գլխացաւի - 297, Վասն չար աւուրց - 297, Վասն տղայ բերելոյ - 279, Տօմարական գուշակութիւնք - 400:
Արձանագրութիւնք նուիրատուութեանց - 1096, Առեւտրական գրառումներ - 1183, Կշիռ ողջագրութեանց Եփրեմայ արքեպիսկոպոսի - 1678, Ժամանակագրութիւն ձեռնադրութեանց - 1082, Յիշատակարանք Աղեքսանդրի Բ. եւ Սիմէոնի Ա. կաթողիկոսաց - 1543, Ներսէսի Աշտարակեցւոյ Տումար վիճակային արդեանց թեմին Տփխիսոյ - 1416, Վճիռք վանական կառավարութեան - 1585, Օրինակք գրութեանց՝ Առաջնորդարանին Աստրախանայ - 1439, Դանիէլի կաթողիկոսի, Եփրեմի արքեպիսկոպոսի - 1341, 1386, Եփրեմի կաթողիկոսի - 1347, Ղուկասու կաթողիկոսի - 1491, Մանուէլի Կիւմիւշխանեցւոյ - 1433, Յակոբայ Շամախեցւոյ եւ Սիմէոնի Երեւանցւոյ - 1217, 1247, Յովսեփայ Արղութեանցի - 1307, 1737, 1833, Սերովբէի արքեպիսկոպոսի - 1481, Ստեփաննոսի վարդապետի - 1317, Ցուցակ Յայտնութեան - 1567:
Դիոնիսիոսի Արիսպագացւոյ - էջ 1987, Մանուէլի Կիւմիւշխանացւոյ - 976, Ներսիսի Շնորհալւոյ - 1982, Գիրք թղթոց - 1999:
Ժամագիրք Ատենի - էջ 834, Խորհրդատետերք - 123, 925, 929, 1675:
Արիստոտէլի Յաղագս առաքինութեան - էջ 10, Յաղագս Արիստոտէլի 11, Յովհաննու Որոտնեցւոյ Համառօտ վերլուծութիւն Պորփիւրի - 209, Յովսեփայ Արցախեցւոյ Գիրք տեսական փիլիսոփայութեան - 819, 838, 2087, Պաղտասարայ Դպրի Համառօտ մեկնութիւն Յաղագս տրամաբանութեան - 839, Պրոկղի Ի գրոց պատճառաց Արիստոտէլի - 1181, Շաղկապք աստուածաբանականք - 1985, Սոաւէի Հոգեբանութիւն - 367, Վերլուծութիւն ներածութեանն Պորփիւրի - 1181:
Աւրէնք յաղթող թագաւորաց - էջ 356, 489, 1073, 1093, 1100, Գլուխք ի Մովսիսական օրինացն՝ Վասն իրաւանց եւ արդարութեան - 1094, Դատաստանագիրք Մխիթարայ Գոշի - 357, 484, 488, 1073, 1092, 1102 (մասն), Կանոնագիրք Հայոց - 125 (մասն), 638 (մասն), 1085, 1193, Համառօտ ժողովումն յօրինաց - 1093, Սահմանք զինուորութեան - 1094, 1101, Կանոնք՝ Աթանասի - 635, Գրիգորի Լուսաւորչի - 635, Դաւթի Ալաւկայ Որդւոյ - 636, Կղեմայ հայրապետի - 638, Մովսիսի Երզնկացւոյ - 1120, Յակոբայ Ամասիացւոյ Ցանկ կանոնաց հարանց - 1087, 1584, Յովսէփայ Արղութեանց Երեքտասան կանոնք վասն հասից առաջնորդին - 1095, Պետրոսի Մեծի Ընդհանուր Րէղլամէնդ - 1103, Վահանայ Բաստամեանի Եկեղեցական իրաւաբանութիւն - 501:
Անանիայի վարդապետի - 1616, Բարսղի Կեսարացւոյ - 135, Գրիգորի Աստուածաբանի - 136, Գրիգորի Լուսաւորչի - 1616, 1617, Գրիգորի Վկայասիրի - 1616, 1617, Դիմոսթենէսի - 228, Եզնակայ Կողբացւոյ - 1616, Եղիշէի - 134, Եպիփանի Կիպրացւոյ - 1031, 1995, Եփրեմի Ասորւոյ - 104, 105, 135, 136, 1616, 2097, Թէոփիլոսի - 1616, Խիկարայ - 228, Կիւրղի Երուսաղիմացւոյ - 136, Յոհանիսի վարդապետի - 103, Յոհաննու Ոսկեբերանի - 105, 134, 135, 136, Յովհաննու Երզնկացւոյ - 134, 138, 490, 611, 634, 933, 1617, 2091, Յովհաննու Մայրեվանեցւոյ - 802, Յովհաննու Մանդակունւոյ - 131, 613, 1618, Ներսիսի Շնորհալւոյ - 109, 1981, Պղատոնի - 228, Սարգսի Շնորհալւոյ - 97, Ստեփաննոսի Ենովքեան Տփխիսեցւոյ - 421, Վարդանայ վարդապետի - 104, 1617, Այլք - 106, 108, 132, 133, 227, 363, 366, 1617, 1618:
Յաղագս բաժանման պարունակաց - էջ 11, Վեցհազարեակ - 1193:
Րախճականք - 1980:
Հարցմունք՝ Անդրիանոսի - էջ 209, Արձանայ - 1617, Լուսաւորչին - 109, Վանականայ վարդապետի - 362, Զանազանք - 11, 362, 363, 491, 601, 1617, 2045:
Օձագիր - էջ 363:
Ճաշոցք - էջ 525, 821 (ՊՊ), 1119 (ՊՊ), 1663, 1733, Ճառընտիրք - 371, 533, 549, 557, 569, 1511 (մասն), 1615 (մասն), Մաշտոցք - 576, 584, 592, 729, 852, 939, 1139, 1149, Յայսմաւուրք - 110 (մասն), 882 (մասն):
Մխիթարայ Սեբաստացւոյ Ճարտասանութիւն - 1986, Յաղագս վիպասանութեան - 232:
Պատճառք, լուծմունք եւ մեկնութիւնք գրեանցն՝ Առակացն Աւետարանին - 132, Առակացն Սողոմոնի- 2011, Աւետարանացն - 365, Գործոց Առաքելոց - 2015, Դանիէլի - 1168, Եզեկիէլի - 1097, 1171, 2023, 2024, Ելից - 1159, Եսայեայ - 597, 697, 948, 2026, 2027, 2029, Երգոց Երգոյն - 60, 183, 595, 921, 954, 1161, 2011, 2035, 2037, Ժ. խորանացն - 2045, Ժողովողին - 60, 921, Ինն երանութեանց - 921, 922, Խորանացն - 1172, Ծննդոց - 179, 522, 1159, 2011, Կաթողիկեայ թղթոց - 1679, Հնգամատեանի - 149, 175, 837, 944, Ճրագալոյցի Ծննդեան - 110, Մատթէի - 185, 844 (ՊՊ) , 951, 1172, 1534 (ՊՊ), Մարկոսի - 2047, Յայտնութեանն Յովհաննու - 183, 954, Յովբայ - 183, 837, 954, Յովհաննու Աւետարանի - 851 (ՊՊ), Յովհաննու Յայտնութեանն - 2056, 2057, Չորից գլխաւոր մարգարէից - 1164, Սաղմոսաց - 397, 601, 925, 1169, Վեցօրէից - 196, 789, 1986, Առաջաւորաց պահոց - 103, Մեկնութիւն առաջին Կիւրակէի գալստեան Տեառն - 781, Գրիգորի Նիւսացւոյ Յորդորումն մանկանց ի կուսութիւն - 921, Թովմայի Աքուինացւոյ Գիրք եօթն խորհրդոց - 2044, Մարտինոսի Պէքանեան Համեմատութիւն Հին եւ Նոր Կտակարանաց - 931, Յակոբայ Նալեան Մեկնութիւն եօթն խորհրդոց եկեղեցւոյ - 2040, 2041, Յովհաննու Երզնկացւոյ Մեկնութիւն Խորհրդոյ Պատարագին - 2098, Յովհաննու Համադանցւոյ Աղբիւր բաղձալի - 2116, Յովսէփայ Տէր-Սահակեանց Մեկնութիւն Սուրբ Հաղորդութեան - 1172, Ներսիսի Լամբրոնացւոյ Մեկնութիւն Պատարագի - 395, 475, 616, 828, Խորհրդածութիւնք ի կարգս եկեղեցւոյ - 475, 828, Հաստատութիւն եկեղեցական աստիճանաց - 829, Պետրոսի Կ. Պոլսեցւոյ Լուծմունք Շարական կոչեցեալ գրքոյն - 175, Պետրոսի Արագոնացւոյ Գիրք յաղագս մոլութեանց - 631, Գիրք խորհրդոյ պատարագի - 2059, Յաղագս՝ եկեղեցական պատմութեան - 1172, Խոստովանութեան - 103, Խորհրդոյ ապաշխարութեան - 426, Պատուոյ քահանայից - 423, Վասն հոգւոյ եւ մարմնոյ - 1183, Տեսութիւն Սրբոյ Պատարագի - 428։
(ըստ սկզբնատողերի)
Ադամայ ստեղծողն եկեալ - էջ 72, 245, 1524, Ահա ասեմ բան գովեստի - 81, 253, Ահա երանի ինձ Յիսուս - 1529, Ահա ի տիպ տիրականին - 1526, Աղաչանաւք մաքուր դասին - 278, 716, 1530, Աղաչանաւք սրբոց մանկանցն - 70, 243, Աղտեղացայ խաւար մեղաւք - 91, 264, Ամենայն ծածուկ գործոց - 72, 245, Ամենայն փառք մարդոյ - 89, 264, Ամենաւրհնեալ մայր - 87, Ամենեքեան ի մի բերան - 86, 261, Ամսեանն վեցերորդի - 64, 237, Ամփոփեալ զնշան խաչին - 84, 258, 716, Այբն առաջին - 1981, Այբն Աստուծոյ -1981, Այգի տնկեալ - 78, 255, Այլ եւ չորս ազգ - 257, Այլոցն երթեալ վաղվաղակի - 246, Այն երկնաւոր - 84, Այն, որ եկեալ - 87, 261, Այսաւր անդրանիկ հաւր - 76, 248, 714, 1526, Այսաւր անճառ Բանն - 75, 248, Այսաւր անճառ լոյսն - 81, 252, Այսաւր անճառ լուսոյ - 1981, Այսաւր աւետիս ձեզ - 1525, Այսաւր բերկրին - 707, Այսաւր Գաբրիէլ - 82, 253, 715, 1529, Այսաւր գալստեամբ Աստուածորդոյն - 711, Այսաւր գալստեամբ քո, Տէ´ր - 711, Այսաւր դշխոյ - 70, 79, 243, 255, 1523, Այսաւր եկեղեցի - 67, Այսաւր եհաս ինձ - 88, 262, Այսաւր եհաս հրաման - 88, 262, Այսաւր եղեւ գալ - 84, 259, 1530, Այսաւր երեւի անտեսն - 64, 238, Այսաւր երկինք - 1522, Այսաւր զխաչափայտն - 84, 259, Այսաւր զտապանակ ուխտին - 80, 252, 715, Այսաւր է շաբաթ - 1525, Այսաւր ի ձեռն խաչին - 716, Այսաւր իջեալ պետն - 64, 238, Այսաւր ի սուրբ այրին - 238, Այսաւր լուս ծագեաց - 1526, Այսաւր խաչափայտն - 1530, Այսաւր ծագեաց - 77, 251, Այսաւր ծնեալն - 65, 238, Այսաւր մայր Սիոն - 79, 255, 709, 1523, Այսաւր մեծ զարմանք - 84, 258, 716, 1530, Այսաւր յարեաւ - 75, 250, Այսաւր նորահրաշ - 77, 85, 251, 260, 1523, Այսաւր նոր արեւ - 74, 247, 713, 1526, Այսաւր նոր տաւնիւս - 1524, Այսաւր պարզողին զերկինս - 1522, Այսաւր սուրբ ի յայրին - 63, Այսաւր Սուրբ Հոգին - 76, 1527, Այսաւր տապանակ ուխտին - 1528, Այսաւր տաւնէ եկեղեցի - 240, Այսաւր ցնծայ Երուսաղէմ - 240, 708, Այսաւր ցնծայ լեառն Թափաւր - 81, 252, Այսաւր ցնծան արարածք - 711, Այսաւր ցնծացէք, եղբա´րք - 717, Այս կեանքս է յերազ - 90, 265, Այսմ շնորհիւ սորա - 241, Այս սուրբ նշանս - 716, Այր մի ընտիր - 87, 261, Անախտ, անբիծ - 258, Անարատ տաճար - 82, 253, 715, 1529, Անդէ հանդիսէն - 1524, Անդ ի մէջ դրախտին - 72, 245, 711, 1524, Անդ մարտիրոսքն - 80, 256, Անեղանելիդ Աստուած - 711, Անեղ, անմահ - 85, 259, Անեղին տաճար - 1527, Անթիւ չարեաւք - 87, 89, 263, Անժամանակ լոյսն - 75, 250, 1523, Անիմաստ Առաքել - 264, Անհաս խորհրդով - 712, Անհուն գետոց - 91, 264, Անձամբ խոնարհիմք - 66, 239, 708, Անձն իմ, ար´ի - 90, 264, Անձն իմ, ընդէ՞ր - 90, 264, Անձն իմ, վա՛յ - 90, 263, Անճառ Բանն հայրական - 81, 252, Անճառելի Բանդ - 68, 241, Անճառելի լոյսդ - 74, 242, 249, Անճառելի լոյսն - 69, Անճառ է խորհուրդ - 707, Անճառ Միածին - 86, 260, Անմահ արքային - 82, 257, Անմահից արքայն - 64, 238, 707, Անմարմնոցն հրեղինաց - 66, 239, 708, Անպարագիր բանն - 85, 260, Անսկիզբն Բանդ Հաւր - 707, Անտանելիդ երկնի - 87, 262, Անտանելի Հաւր - 71, 244, Անտոն, ոստ անապատի - 708, Անցանէ մեծութիւն - 90, 264, Աչք իմ ծովացեալ - 87, 89, 263, Ապա գնացեալ - 87, 261, Ապայ եւ զաւրք - 68, 241, Առաջնաճաշակ պտղոյն - 65, 333, 707, Առաւօտ լուսոյ - 250, 714, 1527, Առաքեալք Աստուածորդոյն - 78, 255, Առ հայրդ - 69, 243, Առ քեզ պաղատիմք - 85, 260, 1523, Ասա´ զսա - 238, Աստանաւր լուսոյ - 76, Աստանաւր ծագեաց - 76, 248 714, 1527, Աստանաւր տեսիլ - 715, 926, Աստուածազարդ գունդն - 80, 256, Աստուածածին բարեաց - 65, 239, Աստուածածի´ն, դու կոյս ես - 333, Աստուածածին կոյսն - 73, 246, 1525, Աստուածածին մայր - 1529, Աստուածածին սրբուհին - 73, 246, Աստուած ամենի - 72, 245, Աստուածային խորոցն -78, 254, 714, Աստուածային հոգով լցեալ - 68, 241, Աստուած անեղ - 1982, Աստուած անճառ - 1522, Աստուած անմահ - 85, 259, Աստուած անքննին - 711, Աստուած բարձրեալ - 79, 256, 1523, Աստուածեղէն հոգովն - 25, 36, Աստուա´ծ իմ, Յիսուս Քրիստո´ս - 90, 264, Աստուած կենդանի - 68, 241, 1524, Աստուածն ամենայնի - 1525, Աստուածն Բան - 1526, Արագ հասանէր -1525, Արարիչն արարածոց - 262, Արարչագործ Աստուած - 91, 264, Արարչական Բանին - 1981, Արդ, լուսաւորեա´յ - 73, 1526, Արդ, Յովհաննէս - 1527, Արդ, պաղատիմք - 84, 258, Արեգակն արդար, ըզհուր սիրոյ - 79, 256, 709, 1530, Արեգակն արդար, որ ի Հաւրէ - 86, 260, 717, Արե´կ, ասեմ բան - 91, 264, Արեւ լուսատու - 81, 253, Արթունք զըւարթունք - 77, 251, 714, 1527, Արի´, Եսայի - 1525, Արմատ անմահութեան - 713, Արփիական, ը՛, լոյսն - 715, 1526, Աւետիս Մարիամու - 711, Աւետիս մեծի խորհրդոյ - 237, Աւետիս միշտ աւետեաց - 712, Աւետիս քեզ, Մարիա´մ - 64, 253, Աւր է յաւետեաց - 64, 237, Աւրհնեալ անճառ Հայրն - 84, 258, Աւրհնեալ անուն - 70, 244, Աւրհնեալ ես, սուրբ Աստուածածի´ն - 65, 238, Աւրհնեալ ես, սուրբ Հա´յր - 77, 251, Աւրհնեալ ես, փա´յտ - 83, 248, 257, 1529, Աւրհնեալ ես, փա´յտ - 75, Աւրհնեալ է Հայր - 83, 258, 1529, Աւրհնեալ է Հայրն լուսոյ - 89, 263, Աւրհնեալ Հայր երկնաւոր - 64, 253, Աւրհնեալ շրթամբք - 65, 239, Աւրհնեալ, որ եկիր - 72, 245, Աւրհնեմք զքեզ - 85, 259, 1522, Աւրհնեցէ´ք զՀայրն - 87, 261, Բայց դուք - 80, 256, Բայց ես - 88, 262, Բանիւ աւետաւոր - 709, 1529, Բանիւ ասաց - 69, 242, Բանն որ ի Հաւրէ - 717, 1523, Բանք սաղմոսի է - 227, Բասիլիոս դու ես - 261, Բարբառ յաւետեաց - 64, 237, Բարեկամացն, որ - 254, Բարձրացի՛ր, դըշխոյ - 71, 244, 708, 710, Բարձրացուցէք զՏէր - 83, 257, 1980, Բարձրեալ ահաւոր - 66, 239, Բարձրեալ անքըննին - 68, 241, 709, Բարձր պատուար - 1527, Բուն Բարեկենդանի կիրակէին - 69, Գաղտնի խորհըրդին - 74, 247, 713, 1526, Գանկատ առնեմ - 91, Գանգատ ունիմ - 70, 244, Գանձ աւետեաց - 237, Գանձ գեղեցիկ եմ - 68, 241, Գանձ գեղեցիկ են արդիւնաւոր - 77, Գանձ գեղեցիկ եւ պիտանի - 80, 239, 252, Գանձ գեղեցիկ, քան - 69, 242, Գանձըդ կենաց - 87, 261, Գանձ եմ ախորժ եւ գովելի - 82, 253, Գանձ եմ ախորժ եւ պատուական - 71, 244, Գանձ եմ աղւոր - 67, 240, Գանձ եմ համեղ ես - 67, Գանձ եմ համեղ եւ գովելի - 85, 253, 259, Գանձ եմ համեղ եւ հարկաւոր - 68, Գանձ եմ համով եւ հոգելի - 64, Գանձ եմ Հոգոյն Սուրբ - 248, Գանձ ես ասեմ - 260, Գանձ ինձ ասեմ - 67, 240, Գանձ հոգելի ես - 71, 244, Գանձս ասացեալ Մխիթարի - 70, 243, Գանձս ասացեալ տէր Մկրտչին - 67, 240, Գանձս գրեցայ առաքելոց - 84, 258, Գանձս գրեցայ ես ի կարգի - 86, 260, Գանձս գրեցայ ես պիտանի - 242, Գանձս գրեցայ, ըստուգեցայ - 84, 258, Գանձ գրեցայ ի քարտիսի - 70, 243, Գանձ գրեցայ խորհրդական - 249, Գանձս գրեցայ Կիրակոսի - 66, 240, Գանձս գրեցայ, ես պիտանի - 69, 247, Գանձս գրեցայ թլփատութեան - 65, 239, Գանձս գրեցաւ ձեռնադրութեան - 87, 261, Գանձ սիրոյ քոին - 68, 241, Գանձ սուրբ Ոսկեանց - 68, 241, Գանձս պատուական է - 68, 241, Գառն անարատ - 711, Գաւազան ծաղկեալ - 85, 259, 716, 1522, Գեղապանծ լուսով - 87, 261, 710, Գետ հոսեալ - 80, 255, Գերագոյն բարի Աստուածդ - 80, 251, 1528, Գերագոյն բարի փրկիչ - 66, 239, Գերագոյն գոյէ - 84, 258, 716, Գերագուն էից - 72, 245, 711, 1524, Գերակայ գոյին - 74, 249, Գերամբարձ Աստուած - 74, 249, 1526, Գերանճառ արփի - 74, 249, 714, 1526, Գերահրաշ Աստուած - 1528, Գերպայծառ արփիդ - 66, 240, Գերապանծ լուսով - 68, 241, 717, Գերարփիդ վերին - 77, 251, 1527, Գերարփի պայծառ - 86, 260, 717, 1523, Գթա´ ի մեզ - 87, 261, Գթացեալ քոյին Աստուածդ - 69, 242, Գթացեալ քոյին, արքայդ երկնային - 67, 240, Գթութեամբ Աստուածորդոյն - 247, Գթութեամբն աստուածային - 241, Գթութեամբ իջեր, Տէ´ր - 69, 242, Գթութեամբ քոյին - 70, 77, 243, 250, Գթութեան տառիս - 471, Գլուխն եկեղեցւոյ, վէմն - 83, 258, 716, 1530, Գոհաբանական, գովաբանական - 86, 260, Գոհաբանական ձայն - 716, Գոհաբանեալ Աստուած - 69, 242, 1524, Գոհաբանեալ սուրբ Աստուածածին - 82, 253, 1529, Գոհար վարդն ինքնագոյն - 81, 253, 1528, Գոհաբանեալ Տէրդ - 1523, Գոհար վարդն վառ - 81, 252, 715, 926, 1528, Գոհութիւն Հոգոյն Սրբոյ - 76, 248, Գոյակն էական - 74, 247, 1526, Գոյիդ անեղ - 69, 242, Գոյիդ կատարեալ Աստուծոյդ - 1524, Գոյիդ կատարեալ, գերալրացեալ - 67, 240, 709, Գոյիդ հզաւրի - 714, 1527, Գոյին անեղի - 63, 253, 1522, Գոյից կատարեալ - 71, 244, Գոյ մեզ ցնծալի - 77, 251, 715, 1528, Գոչեմ առ ձեզ - 262, Գոչումն ըղձագին - 65, 239, 707, 1524, Գոչումն ըղձական - 71, 244, Գովեալ եւ աւրհնեալ - 67, 240, Գովեմ ըզքեզ - 237, Գովեստ արժան - 84, 259, Գովեստ բերկրանաց - 716, Գովեստ քեզ - 80, 255, Գործ արարչական - 72, 245, 711, 1524, Գունդք սուրբ վկայիցն - 710, Գրիգորի առաքինի - 710, Գրիգոր պըսակն - 80, 255, Դասքն հրէական - 75, 250, 713, Դատաւորն իրաւարար - 1982, Դարձան խնդութեամբ - 713, Դարձեալ յայտնի - 74, 247, 713, 1526, Դարձեալ նորոգեմ - 71, 245, Դաւանեցէք որդիք - 80, 257, Դու, սուրբ Յովհաննէ´ս - 74, 247, Եզեկիէլ ետես զՏէրն - 78, 254, Եթէ ունիս գանձ - 243, Ելեալ ի լեառն - 74, 247, Ելեալ նստէր - 74, Եկայք այսաւր - 91, Եկայք զուարճացեալ - 715, Եկայք ցնծասցուք - 1523, Եղբայր, ինձ միտ դի՛ր - 89, 263, Եղեւ այր մի - 64, 253, Ես գիտէի զաշխարհ - 262, Ես եմ կորուսեալ ոչխար - 90, Ես ձայն զառիւծուն - 73, 83, 247, 257, 716, 1525, Երազ է եւ սուտ - 90, Երգեա´ ըզսայ - 64, Երգ յաւերժական - 710, Երգ նոր աւետեաց - 63, 238, 707, Երգս յաւէժական - 68, 242, 1524, Երեւեցար Աստուած - 80, 256, Երեւմամբ սուրբ հրեշտակաց - 85, 259, 1522, Երիցս երանեալ - 926, Երմոգինեայ - 85, 1523, Երջանիկ հոգիահրաշ - 68, 241, Երջանիկ մեծ - 237, 709, Երջանիկն ի յարգանդէ - 76, 250, Եւ զի երկուց - 1528, Եւ Տրդատ - 66, 239, 1528, Եւ քում ընտրեալ - 84, 258, Զահեղ, զանքննին - 73, 246, 712, 1525, Զայս նեղութիւնս - 257, Զանեղական ամենիցն - 73, 246, 1525, Զարհուրեալ զաւրացն - 712, 1525, Զաւրական զաւրեղ - 67, 241, Զաւրք երկնային - 716, Զաքարիայ մարգարէին - 78, 254, Զգանձս ըսկսիր անուշ ձայնով - 79, Զենոն կայսրն - 251, Զիս որ - 76, Զխոցուած տիգին - 1526, Զձայնդ սրէ եւ - 69, Զճրագ աւրինացն - 247, ԶՅոբ յիշեսցուք - 1529, ԶՈսկեանքն անդէն - 68, 241, Զոր մարգարէքս - 25, 36, Զոր յիշեսցուք - 82, ԶՎարագ ասեմ - 84, 258, Էական բանն - 1981, Է մահ քան - 88, 89, Ըզգանձս ասայ մըտաւք - 69, 242, Ըզկոյսն Երեմիայ - 78, 254, Ըզմարգարէքն յիշեմք - 78, 254, Ընդ բազմահնար - 70, 243, 256, Ընդ Ղազարու - 72, 245, Թագաւոր անմահ - 75, 250, Թագաւորդ աստուածարեալ - 77, 251, 1527, Թագաւորիդ յաւիտենական - 87, Թագաւորին երկնաւորի - 66, 239, Թագդ պարծանաց - 63, 238, Թէ գանձ գիտես - 69, Թէ գոյն գիտես - 71, Թէ ձայն ունիս - 237, Թէ չես արբեր դու անյարմար - 238, Իբրեւ եղեւ տիւ - 710, Ի գաւազանէն - 86, 261, 717, Իգնատիոս մանուկ - 86, 260, 716, Ի գտանել կենաց փայտին - 84, 259, Ի դաս հրեղինաց - 708, Ի ժամատունն - 70, Ի լեառն Սեպուհոյ - 251, Ի լծակցութիւն - 86, 260, Ի խաչին տնկեալ - 86, 261, 717, Ի կենարար փայտէն - 79, 88, 256, 1530, Ի հանդէս տաւնի - 68, 241, 709, 1523, Ի հանդէս տաւնի քո - 66, 239, Ի հանդէս քո մեծ տաւնի - 85, 259, Ի հանդիսական - 716, 1529, Ի հանդիսաւոր տաւնէ - 68, 241, Իմանալի այս - 227, 601, Իմաստութիւն անճառ - 1528, Իմաստութիւն Հաւր - 715, Ի մեծի աւուրս - 714, 1527, Ի մեծի հրաշափառ - 87, 261, Ի միտ առէ´ք - 88, 89, 263, Ի յայս խորհուրդ - 81, 252, Ի յանձանց - 1525, Ի յանմարմնական - 73, 246, Ի յելս արեւու - 71, 244, 1524, Ի յերկնային լուսոյն - 85, 259, 1523, Ի յորովայնէ - 85, 259, 1522, Ի Նիկիայ ժողով - 68, 242, Ի Նիկիայ մեծ - 261, Ինձ ումէտ կայր - 83, 262, Ի նմին աւուր - 73, Ի նոր եւ կոյս - 249, Ի Սաղիմ քաղաք - 1528, Իսկակից որդի - 75, 248, 1526, Ի սկզբան էից - 79, 256, 715, Ի սկզբանն է Քրիստոս - 71, 243, Ի սմին աւուր - 73, 247, Ի սմին աւուր կիրակէին - 247, Ի սոյն քաղաքն Եդեսիի - 85, 257, Ի սուրբ սերմանց - 86, 260, 716, Ի սպարապետին - 86, 261, Ի վեց հարիւր - 1980, Ի Վէնետիկ - 976, Ի տաւնըս տաւնից - 72, 245, 1524, Իւղաբերքն եկին - 75, Ի քսանմեկ աւուր - 80, 255, Ի քէն հայցեմք - 1524, Ի քո սոսկալի - 711, Լապտերք կուսից - 79, 256, Լուան զբարբառ - 240, Լուարուք զբարբառ - 88, 89, 262, Լուսաւորիչն յորժամ - 77, 251, Լցան բանքն - 73, 246, 1525, Լքեալ լուծանէր - 712, Խաղաղարար Աստուած - 709, Խաղաղարար նոր թագաւոր - 69, 242, 710, 1524, Խանդաղակաթ սրտիւ - 77, 251, 714, 1527, Խաչաբարձ արփի - 717, Խաչաբարձ սուրբ - 87, 261, Խաչի քո, Քրիստո´ս - 84, 259, 716, 1530, Խաչն եղիցի - 83, 258, Խաչն ի նախնումն - 75, 248, 1526, Խաչն սեղան է - 83, 257, Խաւարն անգոյ - 1981, Խաւսէր բանիւ նա - 81, 252, 1528, Խնդայ խորան - 65, 239, 707, Խնդահրաւէր մանկունք - 716, Խնդայ Սիովն - 711, Խնդութեան ձայն - 64, 237, Խնկի ծառի - 82, 253, Խնջոյս հարսանեաց - 710, Խոկեալ Մարիամ - 1526, Խոնարհեալ բանին - 709, 1530, Խոնարհիմք հոգւով - 717, Խոստովանիմ Աստուած - 68, 241, Խոստովանիմ եւ հաւատամ - 1524, Խոստովանիմ ըզքեզ - 709, Խոստովանիմ Քրիստոս - 1980, Խորան փառաց - 707, Խորան քեզ - 78, 1528, Խորհրդազգաց քո - 78, 1528, Խորհուրդ անյայտ - 710, Խորհուրդ անքննին - 78, 254, 714, 1528, Խորհուրդ ընտրեալ - 715, Խորհուրդ կենաց - 710, Խորհուրդ հանգստեան - 73, 246, 712, 1525, Խորհուրդ հրաւիրման - 73, 247, 712, Խորհուրդ յառաջ - 711, Խորհուրդ սոսկալի - 73, 246, 712, Խորհրդազգած քո - 255, 715, Խորք անքննին - 86, 260, 717, Խունկ եւ զմուռ - 73, 712, Խրամատեալ կանոն - 68, 241, 709, 1523, Խրատ մարդասիրի - 708, Խրատ մի տամ - 90, Ծովային շուշան - 76, 250, Կազմեն տապան - 83, 257, Կաթողիկէ եկեղեցիս - 715, Կամ առաջի քո - 90, 264, Կայ խորհուրդ խորին - 76, 250, Կայր կոյսն - 91, Կանայքն արտասուօք - 74, 249, Կանայքն կանխեալ - 713, Կարապետ սուրբ հաւատոյ - 1526, Կեանք ընդ Հաւր - 75, 250, Կենաց փայտ - 83, 257, 716, Կենդանի վըկայ մահուամբ - 261, 717, Կենդանի վկայք, կոյսք - 714, Կոյսն ի յայրն - 65, 238, Կոյսք իմաստութեամբ - 79, 256, 1530, Համագոյական, Հաւր սահման - 66, 72, 239, 245, 708, 711, 1524, Հայրապետաց դասուց - 69, 242, Հայրապետաց հանուրց - 80, 255, 257, Հայցմամբ մաքուր - 81, 252, Հանդէս գումարեալ եկեղեցւոյ - 70, 79, 243, 255, Հանէ զնոսա ի Բեդանիայ - 75, Հատեալ լեզուք սրբաբանիցն - 79, 256, Հաւատամք ի մի Քրիստոս - 91, 264, Հաւատով խոստովանիմք - 1982, Հաւուն, հաւուն արթնացեալ - 1525, Հաւր կամաւ իջեալ - 74, 249, Հետեւեցայ անառակին - 69, 243, Հիանան այսաւր - 712, Հնչեա´ քնար - 302, Հնչմամբ ձայնիւ - 77, 251, 715, 1528, Հոգի Աստուած, բղխումն - 76, 248, Հոգիդ Սուրբ Աստուած - 88, 237, Հոգի Աստուծոյ Աստուած - 1528, Հոգի Սուրբ հնչեաց - 1527, Հոսեալ հրեղինացն - 712, Հովիւք նմանեալ - 709, Հրճուիմք այսաւր մեք - 63, 237, 707, Ձայն աւետեաց - 712, Ձայնիւ գոչեմ - 254, Ձայն կենդանատուն ձայնէր - 711, Ձայնն այն, որ - 711, Ձայն, որ զաշխարհս - 71, 244, 1524, Ձեզ ձայնակից զուարթունք - 85, 259, Ճառագայթեալ բանն ի Հօրէ - 1981, Ճառագայթիւք ճաճանչանման - 255, Ճառագայթ լուսուն - 1523, Ճառագայթ Հաւր - 1524, Ճարտար գնաց սուրբ աղաւնին - 64, Ճգնաւորք ընտրեալ - 79, 256, 715, 1523, Ճիւղեր էր ծառոյն - 82, Ճշմարիտն ի յարգանդէ - 78, 254, Ճշմաիտ որդոյն ստեղունք - 255, 1528, Ճշմարիտ վկայք - 79, 256, 708, 1530, Ճրագ աւրինացն Մովսէսի - 239, Ճրագ աւրինացն Յովաննէս - 74, Ճրագ ճշմարիտ - 69, 242, 1524, Ճրագ յաւրինացն - 66, Մարգարէից սա - 1998, Մայր հաւատոյ - 80, 252, Մաթէոս մարդ - 84, 259, Մարդասիրութեամբ Որդիդ - 73, 246, 712, 1525, Մաքուր եւ անբիծ - 63, 238, Մաքուր հոգով - 1524, Մաքրափայլ սուրբ տաճար - 75, 247, Մաքրեալ տաճար - 713, 1526, Մեզ բարեխաւս - 252, Մեծահամբաւ անուն - 260, 1523, Մեծահռչակ անուն - 716, Մեծապայծառ ակն - 83, 257, Մեծապայծառ անուն - 81, Մեծապայծառ արփի - 1529, Մեծապայծառ լոյսն -1527, Մեծապայծառ խորհուրդ հրաշական - 716, Մեծապայծառ խորհուրդն ահագին - 72, 246, Մեծապայծառ հրակերպ - 81, 253, 715, 1529, Մեծապայծառ ձայնիւ - 1525, Մեծապայծառ տաւնիւս ահագին - 75, 248, 713, 1526, Մեծապայծառ տաւնիւս ըղձալի - 709, Մեծապայծառ փայլմամբ - 1529, Մեծապայծառ փառաւք զարդարեալ - 67, 79, 85, 240, 256, 260, 708, 709, 1523, Մեծապայծառ փառաւք պանծալի - 254, 708, 1529, Մեծապայծառ փառաւք ցանկալի - 82, Մեծասքանչ անուն - 84, 259, Մեծացիր այսաւր - 82, 253, 1529, Մեծ աւետեաց - 74, 247, 713, Մեծաւ համբաւ - 86, Մեծ եւ ահեղ անուն - 78, 254, Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ ահագին - 716, Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ անեղին - 72, 245, 711, Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ անքննին - 70, 244, 710, Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ հրաշական - 84, 259, Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ մեզ - 81, 252, 715, 926, 1528, Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ սոսկալի - 74, 247, 1526, Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ տիրական - 69, 70, 243, 710, Մեծ եւ անճառ - 1525, Մեծ եւ հզաւր անմահ թագաւոր - 86, 262, 717, Մեծ եւ հզաւր անմահից արքայ -70, 71, 243, 244, 710, 1524, Մեծ եւ հզաւր անուն - 88, 257, 262, Մեծ եւ հզաւր Հոգի - 76, 249, 714, 1527, Մեծի հանդիսի աւուր - 716, Մեծ խորհուրդ յերկրի - 72, 245, 1525, Մեծ հառաչանաւք եկին - 74, 250, 714, Մեծ քաղաքին - 1522, Մեղա, Տէ´ր, ինձ ողորմեա´ - 89, 263, Մեղայ, Տէ´ր, մեղայ - 70, 243, Մեղայ քեզ Քրիստոս - 70, 243, Միակդ ահաւոր - 76, 248, 1526, Միակդ ի յԷից - 714, Միաշաբաթ աւր - 74, 249, 1522, Միաշաբաթ երեկոյին - 713, 1526, Միասնական սուրբ Երրորդութիւն - 67, 240, 708, Մինդ ի յԷէն - 88, 262, 588, Մինչդեռ նստեր - 87, Մկրտիչն Յովհաննէս - 1527, Մկրտիչն Քրիստոսի - 708, Մտեալ ի տաճարն - 708, Յակովբոս ընտրեալ - 717, Յաղերս բանի - 78, 254, Յաղթող զաւրութեամբ - 67, 270, Յամենայն ժամ - 63, 237, Յամենայն մեղաց - 90, Յայն եդեմական - 83, 257, 1529, Յայնժամ առեալ - 69, 242, Յայնժամ եղեւ - 241, Յայնժամ թագաւորն - 71, 244, Յայնժամ մեռեալ մի - 84, 259, Յայնժամ Պետրոսին - 78, Յայնժամ սիրով տիրական - 73, 247, Յայնժամ սրբոցն Հռիփսիմեանց - 76, 250, Յայս ահագին աւուրս - 84, 258, Յանեղական լոյսն - 83, 257, Յանեղական լուսոյն զարդարեալ - 79, 256, Յանեղական լուսոյն խոնարհեալ - 64, 83, 238, 257, 707, Յառաջնորդ նոր - 91, Յառաջ տեսողէն - 67, 240, 709, ՅԱռաքելէ մտաւք տխմար - 77, 251, ՅԱստուծոյ ընտրեցար - 83, 258, Յարեաւ Աստուած - 75, 250, Յարեաւ յաւուր երրորդին - 74, 247, 1525, Յարեաւ փառաց թագաւորն - 712, Յաւէտ իսկապէս - 76, 248, 714, 1527, Յաւուր յարութեան - 71, 91, 244, Յեդեմական տնկոյն աւրհնութեան - 715, Յետ ութ աւուր - 74, 247, Յետ քննութեանց - 89, 263, Յերեկոյի հինգշաբաթին - 73, 246, 1525, Յերէկ հողվէրաւք անցի - 262, Յերկնից խոնարհեալ - 74, 249, 1526, Յիշելով զաւր մահուն - 89, 263, Յեղէ զբան - 265, Յիսուս թագաւոր - 1526, Յիսուս լոյս - 717, Յիսուս Որդի Հաւր - 622, 1980, Յիսուս Որդին, Տէրն -72, 245, Յիսուս փառաց թագաւորն - 67, Յիսուս փառաց Հաւր - 69, 242, Յիսուս փեսայդ - 505, Յիսուս փրկիչ - 72, 245, 1525, Յիսուս Քրիստոս արքայդ - 83, 258, Յիսուս Քրիստոս Հաւր - 86, 260, Յոբ համբերող - 77, Յոյժ փառատրելի - 85, 259, Յոյս եւ ապաւէն - 91, Յովհաննէս մեծ մարգարէ - 77, 251, 1529, Յորժամ Ադամ մեղաւք - 73, 247, Յորժամ Գաբրիէլ - 89, 263, Յորժամ գայ - 239, Յորժամ գրեալքն - 88, 263, 1524, Յորժամ դրունքն - 89, 263, Յորժամ ըզԳրիգոր - 248, Յորժամ ծագիս - 1524, Յորժամ կենաց ցաւղոյն - 80, 265, Յորժամ յիշեմ - 89, 263, Յորժամ որ - 76, Յորժամ տարերքն - 90, 264, Յունան քարոզն - 67, 240, Նախ զսուրբ Գէորգ - 83, 258, Նախ իւղաբերքն - 75, 250, Նախ Միածին - 81, 251, 1527, Նայեա´ աղաչանք գերոյս - 264, Նայեա´ սիրով - 1982, Նեստոր նասրանի - 1529, Ներգործական Աստուած - 81, 252, Ներհիւսեսցուք - 76, 249, 714, Ներպարունակեալ - 76, 249, Նոյն բանն - 68, 1529, Նոյն ինքն - 65, 239, Նոյն քեզ - 86, 260, Նորազուարճ խնդութեամբ - 713, 1528, Նորահրաշ ցնծութեան քո - 65, 238, Նորահրաշ տեսիլ - 66, 239, 708, 1528, Նորահրաշ տաւնիս - 714, Նորաստեղծեալ բանն - 1982, Նոր գինոյն - 79, 255, Նոր դրախտին - 715, 1529, Նոր եդեմ բանաւոր - 707, Նոր թագաւորին - 65, 238, Նոր թագ պետական - 1528, Նոր իմն ահաւոր - 81, 252, Նոր իմն աւետեաց - 75, 250, 713, 1525, Նոր լոյս - 87, 261, Նոր ծաղիկ բղխէ - 63, 238, Նոր ծաղիկ պայծառ - 714, 1523, Նոր հիւսեսցուք - 1527, Նոր ձայն աւետեաց - 712, Նոր մեծահանդէս - 77, 251, 715, 1528, Նորոգ մանկունք - 1981, Նորոգող տիեզերաց - 1981, Նոր տաւնիւս - 85, 259, Նուագեմք Հոգոյն - 76, 249, 1527, Նստեալ կանայքն - 74, 249, Շնորհաց հոգոյն - 67, 240, Ողբս աղիողորմ - 90, 264, Ոչ արգելեաց - 73, 246, Ոստս ի ծառոց - 245, Ով անմահ - 87, 261, 714, Ո՜վ զարմանալի խորհուրդ - 63, 237, 707, Ո՜վ իմ եղբայր - 67, 240, Ո՜վ Սիմէոն ծերունի - 73, 246, Ո՜վ սիրելի եւ քաջ - 65, Ո՜վ սիրելի քաջ - 66, 239, Ո՜վ տէր վարպետ - 72, Ո՜վ քահանայք - 262, 588, Ո՜վ քաղցրաձայնեալ - 713, Ո՜վ քաջ ուսած - 238, Որդիք լուսոյ - 88, 262, Որ եղելոցս - 73, 246, 712, Շնորհաւք Հոգւոյն Սրբոյ - 1525, Որ եւ կատարեալ - 1525, Որ զԴաւիթ - 260, Որ ի դասուց - 74, 249, Որ ի լրման - 248, Որ ի յեւթանց - 716, Որ կարաւտէր - 70, 243, Որ Յարութեան երեկոյին - 73, 74, 247, 249, Որ յիսներեակն - 76, 248, Որ նախ բորոտ - 256, Որով աստենս կենայ - 70, Որ չարչարեացն զձեզ - 80, 256, Որպէս Ադամն - 78, 252, Որ սրտիւ - 271, Որ վասն մեր - 72, 246, Որք զհոսանս - 255, Որք ընկալայք - 72, 245, 711, Որք որ փափագին - 73, 246, 1525, Ուրախ լե´ր, հա´րսն - 75, 247, 1526, Չլինի գինի - 66, Չհանդուրժեալ բնութեամբ - 1981, Չորեքկերպեան աթոռ - 926, Չորեքկերպեան թեւք - 83, 257, Պահքն առաջին - 71, 243, Պաղատանօք Աստուածածնին - 257, Պաղատանաւք մարգարէին - 78, 254, Պաղատիմք առ Ձեզ - 86, 261, 717, Պայծառ պատուիրան - 70, 244, Պատճառ պարծանաց - 67, 240, Պատուիրեցեր չհոգալ - 242, Պարտական է հաւր որդի - 1982, Պարտաւորիս հանդէպ - 622, Պետրոս եւ Պաւղոս - 87, 261, 717, Պետրոս լուեալ - 73, 246, Պետրա պանծալի - 66, 239, Ռահիւք յաշխարհի - 708, Սարսափելի բարկութիւնն - 296, Սարսեալ Հերովդէս - 77, 251, 714, 1527, Սեպհական սիւն - 83, 257, Սէրն կատարիչ - 72, 246, Սէր յառաւօտէ - 713, 1525, Սիրով Հոգոյն - 80, Սիրով վառեցար - 69, 242, Սիւն հաւատոյ - 83, 257, Սողոմոն, մայրն իմաստութեան - 90, 264, Սոսկալի ահիւ - 75, 248, Սոփոնաս եւ Անգէաս - 714, Սուտ եւ անցաւոր - 84, 258, Սուրբ առաքեալքն - 81, Սուրբ Աստուածածնի կուսին - 1529, Սուրբ Գուրիաս - 85, 257, Սուրբդ սրբոց - 80, 256, Սուրբ ես, տաճար - 80, 252, Սուրբ Երրորդութիւն - 78, 255, 717, Սուրբ է տաճար - 77, 81, 251, 713, 1527, Սուրբ Ծննդեանն - 64, Սուրբ հայրքն - 264, Սուրբ մայրդ լուսոյ - 82, 253, 1529, Սուրբ Յուղիտայ, դուստր - 67, 240, Սուրբ նահատակ Ատոմ - 68, 241, Սուրբ Ոսկի - 68, 241, Սուրբ Ստեփանոս - 86, Սուրբ վարդապետքն մեր - 68, 241, 1523, Ստեղծող մանկանց - 66, 239, 707, Սրբոյ Հոգոյն ծագմանն - 76, 248, Սրբութեան սնանի - 1522, Սքանչելի Սուրբ Նշանդ - 83, 258, Վայ այն աւուրն - 88, 263, Վայել է քոյին - 79, 255, 709, 1523, Վայելչականաց, վայելման - 76, 250, 714, 1527, Վա՜յ իմ մեղուցեալ - 71, 244, Վասն սոցին - 81, Վարդան եպիսկոպոս - 37, Վարդան քաջ - 1524, Վարդապետաց թագ - 85, 259, Վարդապետաց քանոն - 79, 255, Վարդք վայելուչք - 81, 252, Վարժիչ հանուրց -260, 716, Վեհից թագաւորն - 76, 248, 714, 1527, Վերաւրհնեալ գովեալ - 76, 249, 1527, Վերերգեմք - 78, 255, 708, Վերնական տարփմամբ - 707, Վերջին աներեկ - 1524, Վէմն անխախտելի - 260, Վկայից հանդիսից - 67, 240, Վկայքն ամենեքեան - 71, 243, Տագնապէին զաւրականքն - 68, Տաճարդ երկնային - 81, 253, 715, 1527, Տաճար լուսեղէն - 65, Տաճար լուսոյ - 82, 257, Տաճար տեսայ - 227, Տասն վկայք - 250, Տարփումն ըղձական - 63, 238, Տեսեալ ծնաւղին - 67, 240, Տեսեալ Մարիամ - 75, Տէր բարերար - 79, 85, 86, 256, 260, 1523, Տէր մեր Յիսուս - 72, 245, Տէր մեր, Որդին - 75, 248, Տէր մեր փառաւք - 75, 250, Տէրն ընկալաւ - 80, 260, Տէր Տէրունական - 73, 246, 712, 1525, Տէր փառաց - 707, Տինայ առեալ - 79, 256, 1530, Տիրական տաւնիս - 72, 245, 1524, Տնտես էի - 70, 243, Տունկ անմահութեան - 82, 253, Րամեալ զկիրս - 716, 1530, Ցնծան այսաւր - 74, 249, Փառք եւ թագաւոր - 1525, Փչմամբ հողմաշարժ - 248, Քահանայից դասքն - 1522, Քահանայք պատուեալք - 1523, Քան զամենայն գործս բարեաց - 71, 244, Քան զամենայն գործս չարեաց - 90, 264, Քանզի ճրագի - 262, Քանքարաթաքոյց եմ - 70, 243, 244, Քաջամարտիկ - 710, Քարինք տեղոյս - 258, Քեզ մատուցանեմք - 708, Քեզ, ո՛վ Տէր - 71, 244, Քրիստոսական հաւտին - 927, Քրիստոս եկեալ - 713, 1526, Քրիստոս փառաց թագաւոր - 63, 70, 240, 244, 708։
Աբրահամու Կրետացւոյ Պատմութիւն - 193, Արիստակիսի Լաստիվերտցւոյ Վասն անցիցն անցելոց - 617, 982, Գէորգայ Խուբեանց Յաղագս վարուց եւ գործոց կաթողիկոսաց Էջմիածնայ - 407, Զենովբ եպիսկոպոսի Պատմութիւն Տարօնոյ - 345, Թումայի Մեծոփեցւոյ Պատմութիւն - 346, 1173, Ժամանակագրութիւն ձեռնադրութեանց - 1082 -1084, Կարապետի Բաղիշեցւոյ Կարգ վարդապետացն մերոց - 982, Կիրակոսի Գանձակեցւոյ Պատմութիւն - 403, Կիրակոս վարդապետի Պատմութիւն Թումայի Մեծոփեցւոյ - 346, Մատթէոսի Ուռհայեցւոյ Ժամանակագրութիւն - 942, 1173, Մարգար Խօճենց Գեղամեանի Ցուցակ Գուշակութեանց - 353, Մեսրովպայ Վայոցձորեցւոյ Պատմութիւն Սրբոյն Ներսէսի - 942, Միխայէլի Ասորւոյ Պատմագիրք - 1997, Համառօտ ժամանակաց զրոյցք - 1179, Ժամանակագրութիւն - 1180, Մովսիսի Երզնկացւոյ Վասն թագաւորաց Հայոց - 1198, Մովսիսի Խորենացւոյ Պատմութիւն Հայոց - 343, 981, Մովսիսի Կաղանկատուացւոյ Պատմութիւն Աղուանից - 989, Յակոբայ Պօղոսեան Պատմութիւն գաւառին Արցախու - 231, Յովհաննու Դրասխանակերտցւոյ Պատմութիւն Հայոց - 193, Յովհաննու Մելիք-Սելիմեանցի Համառօտութիւն պատմութեան Հայկազունեաց - 1111, Յովսէփայ Արղութեանց Ժամանակագրութիւն - 50, Յովսէփայ Վեհապետեան Պատմութիւն Յովհաննու Կարբեցւոյ - 1687, Յովսէփայ Փլաբիոսի Հնութիւնք հրէից - 341, Սամուէլի Անեցւոյ Հաւաքմունք ի գրոց պատմագրաց - 346, 1997, Սէբէոսի Պատմութիւն - 991, 1580, Ստեփանոսի Ասողկան Պատմութիւն ժամանակաց - 406, 982, 2084, Ստեփաննոսի Օրբելեան Պատմութիւն - 346, 992, 1000, 1515, Քիւչուկ Արութիւնի Պատմութիւն Թահմազ Ղուլիի - 194, Ապարանից վանից պատմութիւն - 345, Գիւտ գրոցն Հայոց ի Բալու - 109, Դաշանց թուղթ - 345, 613, Պատճառք, առաջաբանութիւնք Պատմութեանց Մատթէոսի Ուռհայեցւոյ, Կիրակոսի Գանձակեցւոյ, Միխայելի Ասորւոյ, Փաւստոսի, Թումայի Մեծոփեցւոյ, Մեսրոպայ Վայոցձորեցւոյ - 344, Պատմութիւն Արցախու - 233, Պատմութիւն ժողովոյն Եփեսոսի- 108, Պատմութիւն Ծիծառնէոյ խաչին - 345։
Աստուածատուր վարդապետի վարք Մկրտիչ Նաղաշի - 347, Կուինդոս Կորտիոսի Գիրք պատմութեանց Մեծին Աղեքսանդրի - 1004, Մանուէլի Կիւմիւշխանեցւոյ Թուղթ առ Մխիթարեանս - 975, Անձնական պատմութիւն - 977, Մարիանոս Մոռոնի Պատմութիւն Սրբոյ երկրին - 996, Յակոբայ Կարնեցւոյ Շինուած Կարնոյ քաղաքին - 2107, Յոհաննու Բերիացւոյ Վէպ Կարթագինեայ - 421, Սիմէոնի Բզնունեանց Վարք եւ անցք կենաց - 1689, Ներսիսի Շնորհալւոյ Հոմերական Վիպասանութիւն - 1982, Ֆրանչէսքօ Ֆէնէլօնի Պատմութիւն Թէլամաքի - 1195, Այլաբանական պատմութիւն Խալիլ թագաւորին - 1098, Գալ Մուհամատին ի Հայս - 611, Գիւտ գօտոյ Աստուածածնին - 106, Գիւտ նշխարաց Զաքարիայի - 108, Ի Հարանց վարուց - 106, Յաղագս Սուրբ իւղոյն, Յիշատակ Բարսղի Կեսարացւոյն -110, Յովհաննու Գառնեցւոյն - 110, Ներսէսի հայրապետին եւ Խադայ եպիսկոպոսին - 109, Պատմութիւն՝ Ատոմեանցն - 106, Աւետարանչին Ղուկայ - 108, Գրիգորի Լուսաւորչին - 109, Դաւթի մարգարէին - 109, Դիոնէսիոսի Արիսպագացւոյ - 1987, Մանկանցն Եփեսոսի - 108, Յակոբայ Մծբնայ հայրապետին - 109, Յեսուայ - 106, Յովհաննու եւ Յակոբայ - 110, Ներսիսի Աշտարակեցւոյ կենաց - 1695, Չորից տիեզերական ժողովոցն - 420, Պատկերին Քրիստոսի -345, Պետրոսի եւ Պօղոսի - 109, Ստեփաննոսի Նախավկային - 109, Վասն Անաստասայ քահանայի - 110, Դանիէլ մարգարէին - 106, Դաստառակին - 106, Եկեղեցւոյն որ ի Նիկիայ - 110, Եփրեմի - 110, Յովհաննու գլխատմանն - 106, Յովսէփ կայսերն վախճանման - 423, Յուլիանոսին սատակմանն - 110, Ստեփաննոսի Յուսկան որդոյն - 110, Փոխման Մարիամու Աստուածածնին - 106, Վկայաբանութիւն՝ Գայիանեանց - 108, Հռիփսիմեանց - 107, Յակոբայ Տեառնեղբաւրն - 108, Յուլիանեայ կուսին - 381, Որդւոց եւ թոռանց Լուսաւորչին - 109, Սուքիասեանցն - 106:
Վկայութիւնք Սուրբ Գրոց - էջ 2090:
Եզեկիէլի - էջ 11, Մեկնութիւն տեսլեան Սրբոյն Սահակայ - 612:
Անանիայի Շիրակունւոյ Տիեզերագիտականք - էջ 399, Թովմայի Մեծոփեցւոյ Յաղագս ազգականութեան - 638, Յակոբայ Թովմայեանի Տախտակ արեգական - 197, Յովհաննու Սարկաւագի Բանք տօմարականք - 398, Ներսեսի Շնորհալւոյ Յաղագս երկնի եւ զարդուց նորա - 1980, Փիլիպպոս Տէ Յա Հիրէի Աղիւսակք աստղաբաշխականք - 429, Աղիւսակ երկոտասան կենդանակերպից - 1078, Անուանք կենդանակերպիցն - 429, Թէֆավուտ պոչով աստղն - 1077, 1082, Յաղագս աստեղաց - 2145, Յաղագս ազգականութեան - 1094, Յաղագս կենդանակերպիցն - 429, Պատմութիւն ԲԺ.ան կենդանակերպիցն - 429, Զանազանք - 279, 400, 470, 612:
Տօնապատճառք - էջ 131 (մասն), 377, 445, 454, 756, 932 (մասն), 1207 (մասն), Տօնացոյցք - 835:
Աբրահամու Ասպահանցւոյ - 1046, Աբրահամու Աստապատեցւոյ - 788, Աղէքսանդրի Ջուղայեցւոյ - 786, Անտօնի Վիէրայի - 1038, Բարդուղիմէոսի Մարաղացւոյ - 364, 936, 938, Գէորգայ Զմիւռնացւոյ - 203, Գրիգորի Տաթեւացւոյ - 9, 597, 2094, Թադէոսի Անդրիանուպոլսեցւոյ - 795, Խաչատրոյ Էրզրումեցւոյ - 1030, Ղուկասու Լօռեցւոյ - 633, 2104, Մատթէոսի Ջուղայեցւոյ - 2093, Մելքիսեդեկ քահանայի - 623, Մինասայ Վաղարշակերտցւոյ - 720, Յակոբայ Նալեան - 204, 206, 207, 319, 619, 786, 792, 1029, 2090, Յովհաննու Մկրտիչ Մասիյլէօնի - 219, Պետրոսի Բերթումեան - 13, 200, 423, 1201, Պօղոսի Տիւրիկեցւոյ - 210, Սիմէոնի Երեւանցւոյ - 521, 621, 731, 787, 1574, 2102, Տիրատուր վարդապետի - 208, 2092, Անանուանց - 208, 366, 786, 932, 936, 1203, 1213, 2108:
Գաբրիէլ Այվազեանի Բառազննութիւն աշխարհիկ լեզուի - էջ 1063:
Արուեստաբանութիւն (Քիմիա) - էջ 2145:
Օրհնութիւնք՝ հանդերձից հոգեւորականաց - էջ 1028, Սուրբ Աստուածածնի - 1180:
Դ.
ՏԵՂԱՆՈՒՆՆԵՐԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՑԱՆԿ
ԱԲԱՐԻՄ լեռ - էջ 173, 1517
ԱԳՈՒԼԻՍ - էջ 876, 1354, 1356, 1380, 1596
ԱԴԱՆԱ - էջ 2057, 2058
ԱԴՐԱՆԱ (ԱՏՐԱՆԱ) - էջ 673, 679, 680, 686
ԱԶԱԽ քաղաք - էջ 1645, 1651, 2046
ԱԶՂՈՒՐ - էջ 359, 360
ԱԶՈՎՈՒ երկիր, ծով - էջ 50, 1651
ԱԶՈՎՏՈՍ - էջ 189
ԱԹԷՆՔ - էջ 107, 522, 2019
ԱԼԱՃԱՅ լեռ - էջ 312, 313
ԱԼԱՇԿԵՐՏ - էջ 1294, 2053
ԱԼԻՓՈՒՂԱՐ գիւղ - էջ 377, 390, 392
ԱԽԱԼՑԽԱ (ԱԽԼՑԽԱ) - էջ 14, 358, 360, 368, 372, 396, 402, 474, 476, 651, 672, 948, 952, 976, 987, 992, 1030, 1143, 1153, 1287, 1293, 1293, 1301, 1302, 1303, 1306, 1351, 1352, 1356, 1379, 1382, 1480, 1552, 1553, 1560, 1593, 1603, 1695, 1958, 2053
ԱԽՈՒՐԵԱՆ գետ - էջ 277, 304, 312
ԱԾԿՈՐ գիւղ - էջ 702
ԱԿԱՆԱՅ յԱրցախ - էջ 324
ԱԿՆ - էջ 193, 194, 196, 1280, 1287, 1296, 1364, 1370, 1378, 1379, 1404, 1557, 1563, 1673, 2043, 2046
ԱՂԲԱԿ (ՀԱՂԲԱԿ) - էջ 334, 647, 651, 1221, 1305, 1379, 1305, 1306
ԱՂԷԿՁՈՐ - էջ 1988
ԱՂԷՔՍԱՆԴՐԱՊՕԼ - էջ 196, 197, 304, 315, 1608
ԱՂԷՔՍԱՆԴՐԻԱ - էջ 114, 846, 1017, 1121
ԱՂԹԱԼԱՅ - էջ 831, 832, 833
ԱՂԹԱՄԱՐ - էջ 583, 590, 660, 739, 871, 873, 876, 984, 1218, 1227, 1264, 1717
ԱՂԻ գիւղ - էջ 824
ԱՂԻ ծով - էջ 345
ԱՂՆ - էջ 1370
ԱՂՈՒԱՆԱՏՈՒՆ - էջ 1143, 1152, 2052
ԱՂՈՒԱՆՔ - էջ 231, 326, 346, 896, 988, 989, 990, 1073, 1076, 1113, 1116, 1222, 1270, 1272, 1278, 1280, 1289, 1296, 1403, 1534, 1553, 1554, 1556, 1559, 1560, 1569, 2000, 2002, 2003, 2052
ԱՂՔԵԱՆԴ - տե՛ս ԿԻՐԱԿՈՍԻԿ
ԱՂՔԻՐՄԱՆ - էջ 123, 1317
ԱՄԱՍԻԱ - էջ 1283, 1354, 1677, 2115, 2121
ԱՄԻԴ - էջ 675, 1234, 1284, 1292, 1306, 2082, 2084
ԱՄԻԿ - 1227
ԱՄԻՆԹ - 1015
ԱՄԻՐԴՕԼՈՒ վանք - էջ 453, 473, 474
ԱՄՈՆ - 1010
ԱՄՈՒ[ԴԱՐԵԱՅ] գետ - էջ 496
ԱՄՍՏԵՐԴԱՄ - էջ 1282, 1759
ԱՄՐԱՆ - էջ 846
ԱՅԵԱՅ ՍՕՖԻԱ - էջ 1652
ԱՅՐԱՐԱՏ (ԱՐԱՐԱՏ) - էջ 306, 307, 314, 315, 539, 612, 718, 994, 1345, 1494, 1495, 1496, 1499, 1678, 1990
ԱՅՐԱՐԱՏԵԱՆ աթոռ - էջ 1342, 1343, 1387, 1390, 1391, 1400, 1401, 1404, 1430, 1444, 1462, 1492, 1494, 1495, 1497, 1498, 1499, 1610, 1698, 1719
ԱՅՐԱՐԱՏԵԱՆ դաշտ - էջ 657, 659, 678, 680, 1295, 1500, 1502, 1508
ԱՆԱՆԻԱ ԱՌԱՔԵԱԼԻ եկեղեցի յԵրևան - էջ 415
ԱՆԱՆԻԱ գիւղ - էջ 430
ԱՆԳԵՂԱԿՈԹ - էջ 1516
ԱՆԳԼԻԱ - էջ 1296
ԱՆԴՐԻԱՆՈՒՊՕԼԻՍ - էջ 673, 686
ԱՆԹԻԼԻԱՍ - էջ 92, 194, 265, 344, 387, 406, 926, 941, 942, 981
ԱՆԻ - էջ 50, 275, 276, 277, 302, 303, 312, 313, 314, 315, 1632, 1643, 1651, 2082, 2085
ԱՆԿԻՒՐԻԱ - էջ 570
ԱՆՁԵՒԱՑՈՑ երկիր - էջ 343
ԱՆՏԻՈՔ - էջ 322, 567, 691, 846, 1127, 1209, 1632, 1652, 1994
ԱՇԽԱՐԵԱՆ գեղջ - էջ 995
ԱՇՏԱՐԱԿ - էջ 202, 417, 994, 1004, 1143, 1152, 1373, 2052
ԱՊԱՀՈՒՆԵԱՑ գաւառ - էջ 2085
ԱՊԱՐԱՆԻՑ ՍՈՒՐԲ ՆՇԱՆ - էջ 83
ԱՊԱՐԱՆԻՑ վանք - էջ 345
ԱՊՈՒՉԵԽ - էջ 1361, 1673
ԱՊՐԱԿՈՒՆԻՍ գիւղ - էջ 697, 698
ԱՍԲԱԼԹԻԹԷ լիճ- էջ 169
ԱՍԵՐՈՎԴ - էջ 166
ԱՍԻԱ - էջ 150, 846, 1008, 1012, 1013, 1014
ԱՍՈՐԵՍՏԱՆ - էջ 496, 551, 1532, 1625, 2085
ԱՍՏԱՊԱՏ - էջ 96, 1352, 1366, 1373
ԱՍՏՐԱԽԱՆ - էջ 50, 93, 405, 600, 676, 680, 953, 964, 967, 969, 975, 1073, 1076, 1179, 1180, 1241, 1252, 1254, 1270, 1271, 1275, 1277, 1279, 1287, 1289, 1290, 1291, 1293, 1297, 1298, 1299, 1319, 1321, 1337, 1341, 1352, 1371, 1439, 1720, 1739, 1740, 1744, 1745, 1748-1750, 1752-1767, 2052, 2122
ԱՏՐԵՆԻՍ - էջ 324
ԱՏՐՊԱՏԱԿԱՆ - էջ 613, 1644, 2081
ԱՐԱԲԻԱ - էջ 811, 1009, 1225
ԱՐԱԲԿԻՐ - էջ 1266, 1268, 1290
ԱՐԱԳԱԾ - էջ 303, 310
ԱՐԱԳԱԾՈՏՆ - էջ 202
ԱՐԱՇ գիւղ - էջ 352
ԱՐԲԵԼԻԱ - էջ 1014
ԱՐԴԱՀԱՆ - էջ 1356
ԱՐԴԻՆ - էջ 1275
ԱՐԵՄԱԹԵՄ - էջ 381
ԱՐԵՒԵԼԵԱՆ աշխարհ - էջ 935
ԱՐԵՒԵԼԻՑ տուն - էջ 1013
ԱՐԶՆ - էջ 1351, 1363
ԱՐԹԻԿ (ԱՐԴԻԿ) - էջ 302, 303, 304, 305, 310, 316, 897
ԱՐԽԵՊՕԼ - էջ 1015
ԱՐԾԱՓ - էջ 1367
ԱՐԾԿԷ - էջ 83, 258, 739, 1290
ԱՐՂՆ - էջ 1357, 1370, 1383
ԱՐՃԷՇ - էջ 327
ԱՐՄԱՇ - էջ 367, 369
ԱՐՄԱՒԻՐ - էջ 306
ԱՐՇԱՐՈՒՆԻՔ - էջ 309
ԱՐՏԱԲԱԶԷ - էջ 1019
ԱՐՏԱԶ - էջ 987
ԱՐՏԱՁՈՐ - էջ 1061
ԱՐՏԱՄԵՏ - էջ 110, 1649
ԱՐՏԱՇԻՐ - էջ 2085
ԱՐՑԱԽ - էջ 231, 233, 234, 418, 492, 493, 840
ԱՒԱՆՑ - էջ 687
ԱՒԱՐԱՅՐԻ դաշտ - էջ 307, 309
ԱՒԵԽՈՒ վանք - էջ 986
ԱՒԵՏԵԱՑ երկիր - էջ 168, 998
ԱՒՍՏՐԻԱ - էջ 565
ԱՓՐԻԿԱ - էջ 150
ԲԱԲԵՐԴ - էջ 42, 1305, 1306
ԲԱԲԷԼՈՆ - էջ 191, 496, 858, 860, 1012, 1364, 2084
ԲԱԳՐԵՒԱՆԴ - էջ 316
ԲԱԼՈՒ - էջ 109, 1245, 1299, 1351, 1361, 1648
ԲԱԿՏՐԻԱ - էջ 1018
ԲԱՂԱԲԵՐԴՈՒ գաւառ - էջ 1001
ԲԱՂԴԱՏ - էջ 685, 687, 1283, 1351, 1353, 1356, 1359, 1360, 1362, 1364, 1370, 1372, 1373, 2083
ԲԱՂԷՇ - էջ 824, 986, 1263, 1265, 1290, 1304, 1367, 1976
ԲԱՂՉԻՍԱՐԱՅ (ԲԱՀՋԱՍԱՐԱՅ) - էջ 55
ԲԱՄԲԱԿԱՁՈՐ - էջ 1353, 1372, 1378, 1384, 1414, 1563
ԲԱՅԱԶԻՏ - էջ 676, 928, 1280, 1331, 1349, 1350, 1354, 1355, 1358, 1361, 1362, 1363, 1367, 1368, 1706, 2103, 2107
ԲԱՍԷՆ - էջ 2085
ԲԱՍՐԱ - էջ 674, 679, 1244, 1246, 1253, 1253, 1270, 1283, 1364
ԲԱՐՁՐԲԵՐԴ - էջ 2015
ԲԱՔՈՒ - էջ 303, 307, 308, 794, 1352, 1362
ԲԵԴՍԱՅԻԴ - էջ 95
ԲԵԹԱՆԻԱ - էջ 466, 574, 1033, 1211
ԲԵԹՂԵՀԵՄ - էջ 65, 77, 135, 251, 455, 538, 572, 574, 797, 798, 1032, 1033, 1131
ԲԵՍԱՐԱԲԻԱ - էջ 1351, 1372, 1706, 1720
ԲԵՐԴԱՁՈՐ - էջ 324
ԲԵՐԹԱԴԱԿ - էջ 337
ԲԵՐԻԱՅ (= Հալէպ) - էջ 41, 999
ԲԵՐԿՐԻ - էջ 114, 275, 1290
ԲԷՇՔԻԼՍԱՅ - էջ 1286
ԲԷՔԷԹ - էջ 1329
ԲԻՒԶԱՆԴԻԱ քաղաք - էջ 368, 950, 1652, 1993
– տե՛ս նաեւ ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ
ԲԻՒԹԱՆԻԱ - էջ 846
ԲԻՒՐԻՏՈՆ (ԲԷՅՐՈՒԹ) քաղաք - էջ 345
ԲՈԼՈՐԱՁՈՐ - էջ 531
ԲՈՄԲԷՅ (ԲՈՒՄԲԱՅԻ) - էջ 429, 444, 446, 678, 679, 1080, 1364, 1373
ԲՈՒԶԱՆԴԻ քաղաք - էջ 42, 44. տե՛ս նաեւ ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ
ԲՈՒԼՂԱՐԻԱ - էջ 148, 594, 618
ԲՈՒՇԵՌ - էջ 1321
ԲՈՒՐՍԱ (ՊՈՒՐՍԱ) - էջ 44, 1255, 1276, 1357, 1365
ԲՐԵՇՊՕԼ - էջ 1311
ԲՕՆ - էջ 503
ԲՕՍՖՕՐ - էջ 1018
ԳԱԴԷՍ - էջ 180
ԳԱԼԻԼԻԱ - էջ 446, 466, 753, 799, 800
ԳԱԼԻՊՕԼԻ - էջ 2009, 2012
ԳԱՂԱՅ - էջ 168
ԳԱՂԱՏԻԱ - էջ 1285, 1357, 1369, 1370
ԳԱՂԻԱ - էջ 565, 1635
ԳԱՆԳՐԱ - էջ 1994
ԳԱՆՁԱԿ - էջ 269, 271, 276, 277, 301, 310, 313, 316, 887, 896, 897, 953, 1226, 1231, 1275, 1277, 1280, 1291, 1298
ԳԱՆՁԱՍԱՐ - էջ 326, 676, 1269, 1271, 1291, 1303, 1353, 1366, 2052
ԳԱՆՋԱ - էջ 335, 676, 1371
– տե՛ս նաեւ ԳԱՆՁԱԿ
ԳԱՌՆԱԿԵՐ գիւղ - էջ 306
ԳԱՐԴՄԱՆՔ - էջ 272, 316
ԳԱՐԻԶԻ լեառն - էջ 172
ԳԵԱՆՋԱ - էջ 1239, 1269
ԳԵԲԱՂ լեառն - 172
ԳԵՀՈՎՆ - էջ 698, 701, 746, 845, 1180
ԳԵՂԱՄԱՅ եկիր - էջ 335, 500
ԳԵՂԱՄԱՅ ծովակ - էջ 324, 977, տե՛ս նաեւ ՍԵՒԱՆ
ԳԵՂԱՐԴԱՎԱՆՔ - էջ 1201, 1213
ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔ - էջ 306, 1001, 1516
ԳԵՏԱԿՑԱ վանք (ԽԱՉԱԿԱՊ) - էջ 316, 403
ԳԵՏԻԿ վանք - էջ 344, 741, 744
ԳԵՐԳԵՍԱՑՒՈՑ երկիր - էջ 1052
ԳԵՐԵՐ - էջ 151
ԳԵՐՄԱՆԻԱ - էջ 423, 503, 979
ԳԷՈՐԳԵԱՆ ճեմարան - էջ 506
ԳԻԼԱՆ - էջ 1217, 1218, 1230, 1248, 1250, 1292, 1303, 1349, 1359, 1360, 1749
ԳԻՀՈՆ գետ - էջ 1532
ԳԻՒՄՐԻ - էջ 1365, 1369, 1373
ԳԼԱԿԱՅ վանք - էջ 347, տե՛ս նաեւ Ս. ԿԱՐԱՊԵՏ ի Մուշ
ԳԼԽԱԴՐԻ մատուռ - էջ 41
ԳՈՂԳՈԹԱ - էջ 107, 384, 767
ԳՈՂԹՆ - էջ 318, 340, 876
ԳՈՄՈՐ - էջ 858
ԳՈՐԻ - էջ 1362, 1367
ԳՈՐՔՈՒԳԵՂ վանք - էջ 1644
ԳՈՒԳԱՐՔ - էջ 272
ԳՈՒՄԳԱՓՈՒ - էջ 1201, 2022
ԳՌՆԵՐ - էջ 2015
ԳՐԻԳՈՐԻՊՕԼ - էջ 977, 1307, 1308, 1309, 1310, 1311, 1312, 1313, 1314, 1315, 1316, 1352
ԳՐՄԵՆՋՈՒԿ (=Կրեմենչուկ) - էջ 1757, 1758
ԳՐՋԸՔՈԼՈՒՏ - էջ 326
ԴԱԴԱՇԷՆ - էջ 1356
ԴԱՂՄԱՏԻԱ - էջ 1635
ԴԱՄԱՍԿՈՍ - էջ 41, 94, 626, 998, 999
ԴԱՄՈՒՐՂԱԲՈՒ (=Դերբենդի դուռ) - էջ 336
ԴԱՆՈՒԲ գետ - էջ 1018, 2051
ԴԱՇՏ գիւղ Ագուլեաց - էջ 684
ԴԱՒՐԷԺ - տե՛ս Թաւրէզ
ԴԵԼՄԱՍՏԱՆ - էջ 846
ԴԵՐՋԱՆ - էջ 1652
ԴԷՐԲԷՆԴ - էջ 1339
ԴԻԶԱԿ - էջ 1366
ԴԻԼԻՃԱՆ - էջ 306
ԴԻՕԿՍԵՆ - էջ 1015
ԴՈՒԻՆ - էջ 343, 2002, 2081, 2082
ԴՈՒՇԷԹ - էջ 834
ԴՍԵՂ - էջ 1175
ԴՎԱԼԱՆՈՑ - էջ 324
ԴՎՆԻԿ - էջ 406
ԴՐԱԶԱՐԴ (ԴՐԱԶԱՐԿ) - էջ 276, 932
ԴՐԱԽՏԻԿ - էջ 875
ԵԱՇ - էջ 229, 230, 231, 369, 524, 1314
ԵԳԻՊՏՈՍ - էջ 47, 57, 116, 152, 153, 154, 156, 165, 166, 180, 182, 380, 382, 450, 482, 629, 754, 762, 846, 858, 859, 999, 1033, 1532, 1646, 2084
ԵԴԵՍԻԱ - էջ 85, 180, 257
ԵԹՈՎՊԻԱ - էջ 846, 1532
ԵԼԻԶԱՎԵՏՊՈԼ - էջ 315, 325, 1359, 1368.
– տե՛ս նաեւ ԳԱՆՁԱԿ
ԵԼԼԱԴԱ - էջ 452, 468
ԵԿԱՏԵՐԻՆԵՍԼԱՒ - էջ 1749
ԵԿԲԱՏԱՆ - էջ 1013
ԵԿԵՂԵԱՑ գաւառ - էջ 138, 445
ԵՂԵՅԳԱՅՁՈՐ - էջ 236, 1969, 1973
ԵՂԻԶԱՐՈՒ վանք - էջ 351
– տե՛ս նաեւ Ս. Առաքելոց ի Մուշ
ԵՂՎԱՐԴ - էջ 1152, 2052
ԵՐԱԿԼԻԱՅ - էջ 1995
ԵՐԱՍԽ գետ - էջ 1365, 1978
ԵՐԵՒԱՆ - էջ 126, 194, 196, 277, 279, 282, 317, 320, 327, 331, 332, 338, 343, 344, 345, 346, 358, 403, 408, 409, 410, 412, 415, 419, 471, 485, 488, 490, 491, 492, 493, 533, 549, 550, 552, 594, 596, 597, 600, 601, 604, 610, 612, 618, 635, 636, 638, 640, 641, 643, 669, 744, 788, 878, 934, 945, 948, 981, 982, 990, 992, 1001, 1004, 1055, 1074, 1086, 1093, 1118, 1120, 1143, 1146, 1150, 1153, 1156, 1164, 1173, 1181, 1195, 1200, 1239, 1300, 1329, 1345, 1349, 1352, 1359, 1360, 1362, 1998
ԵՐԶՆԿԱ - էջ 138, 406, 445, 1161
ԵՐԻՑ ՄԱՆԿԱՆՑ վանք - էջ 1366, 1531, 1354
ԵՐԻՔՈՎ - էջ 132, 189, 384, 466, 766, 960, 1207
ԵՐԿՈՏԱՍԱՆ ԱՌԱՔԵԱԼՔ - էջ 351, տե՛ս Ս. ՂԱԶԱՐ Ի ՄՈՒՇ
ԵՐՆՋԱԿ - էջ 697, 698, 1241, 1291, 1349, 1358, 1360, 1373
ԵՐՈՒՍԱՂԷՄ - էջ 21, 40, 41, 43, 45, 46, 47, 60, 69, 114, 132, 139, 190, 210, 231, 233, 234, 239, 240, 241, 242, 243, 244, 246, 247, 249, 262, 322, 329, 337, 344, 363, 372, 373, 374, 379, 380, 384, 388, 390, 392, 395, 398, 409, 448, 456, 482, 512, 541, 560, 591, 595, 603, 617, 625, 681, 687, 711, 738, 754, 759, 766, 769, 783, 801, 846, 860, 901, 904, 921, 996, 997, 998, 1075, 1080, 1081, 1084, 1087, 1090, 1115, 1127, 1178, 1180, 1181, 1207, 1208, 1211, 1212, 1213, 1216, 1233, 1246, 1264, 1276, 1289, 1301, 1352, 1355, 1372, 1513, 1514, 1538, 1619, 1632, 1634, 1638, 1645, 1658, 1663, 1669, 1673, 1968, 2013, 2019, 2021, 2022, 2028, 2058, 2070, 2075, 2079, 2104
ԵՐՈՒՍԱՂԷՄԻ ՀԱՅՈՑ ՊԱՏՐԻԱՐՔԱՐԱՆ - էջ 149
ԵՒԴՈԿԻԱ - էջ 203, 281, 297, 298, 1228, 1254, 1281, 1365, 1369, 1372, 1646
ԵՒՐՈՊԱ - էջ 150, 1005, 1204
ԵՓԵՍՈՍ - էջ 81, 108, 253, 322, 420, 564, 569, 570, 576, 846, 1664, 1995, 2019
ԵՓՐԱՏ գետ - էջ 324, 698, 701, 746, 846, 1006, 1010, 1024, 1241, 1253, 1259, 1267, 1283, 1288
ԵՓՐՈՆ - էջ 151
ԶԱՄԱՒՉԱՅ (ԶԱՄՈՍՑԱՅ) - էջ 943, 946, 1649
ԶԱՆԿԻԱՆ քաղաք - էջ 113
ԶԷՅԹՈՒՆ - էջ 234
ԶՄԻՒՌՆԻԱ - էջ 147, 149, 174, 179, 186, 391, 394, 422, 423, 483, 595, 683, 684, 734, 1143, 1147, 1153, 1162, 1221, 1224, 1348, 1357, 1364, 1366, 1370, 1373, 1675, 1693, 1966, 2022, 2036
ԷՋՄԻԱԾԻՆ - տե´ս Սուրբ Էջմիածին
ԷՎԷՐԷԿ - էջ 1369
ԷՏՐԷՆԷ - տե´ս Անդրիանուպոլիս
ԷՐԶՐՈՒՄ (ԱՐԶՐՈՒՄ) - էջ 316, 335, 336, 1224, 2036
ԷՐԷԶ - էջ 1053, 1059, 1061
ԷՐՔՆ - էջ 324
ԸՆԿՈՒԶՈՒՏ - էջ 993, 1001,
ԹԱԲՈՐ լեռ - էջ 81, 252, 375, 389, 527, 531, 626
ԹԱԳԱՆՌՈՎ - էջ 1750
ԹԱԼԻՇ - էջ 1366
ԹԱՄԶԱՐԱՅ - էջ 1369
ԹԱՅՂԱՆ - էջ 1742
ԹԱՐՍԻԱ - էջ 273
ԹԱՒՐԷԶ - էջ 490, 531, 903, 905, 1123, 1280, 1348, 1351, 1354, 1356, 1359, 1360, 1373, 1970, 2107, 2109, 2116
ԹԵԲԱՅԻԴԷ - էջ 101, 361, 1005
ԹԵԼԱԹ - էջ 1697
ԹԵՀՐԱՆ - էջ 1349
ԹԷՈԴՈՍԻԱ - էջ 1051, 1052, 1063, 1064, 1643, 1657, 1658
ԹԷՈԴՈՒՊԱՒԼԻՍ - էջ 754, 1160, տե՛ս Կարին
ԹԷՔԻՐՏԱՂ - էջ 598
ԹԻՖԼԻՍ - էջ 346, 411, 415, 416, 418, 678, 679, 681, 682, 687, 978, 1002, 1068, 1218, 1222, 1228, 1231, 1233, 1234, 1235, 1242, 1251, 1253, 1254, 1261, 1274, 1280, 1282, 1286, 1292, 1301, 1302, 1304, 1305, 1320, 1322, 1323, 1324, 1325, 1326, 1327, 1328, 1329, 1330, 1331, 1332, 1333, 1337, 1346, 1353, 1355, 1358, 1362, 1365, 1365, 1373, 1650, 1693, 1696, 1699, 1702, 1706, 1707, 1718, 1744, 1749, 1751, 1757, 1761, 1998, 2054
ԹԼԿՈՒՐԱՆ աւան - էջ 551
ԹՈԽԱԹ - էջ 281, 391, 392, 683, 684, 1085, 1087, 1217, 1240, 1252, 1285, 1352, 1355, 1357, 1358, 1367, 1646, 1678
ԹՈՒՄԱՅԻ (ԹՈՎՄԱՅԻ) անապատ - էջ 300
ԹՈՒՐՔԻԱ - էջ 312
ԹՐԱԿԻԱ - էջ 2022
ԹՕՓՐԱԽՇԱԼԱՅ - էջ 1304
ԻԳԴԻՐ - էջ 1360
ԻԶՄԻՐ - էջ 132, 1232, 1237
ԻԼԻՃԱ գիւղ - էջ 405
ԻՆԴՈՍ - տե´ս Փիսոն
ԻՆՆԱԿՆԵԱՆ վանք - էջ 347, տե՛ս նաեւ Ս. ԿԱՐԱՊԵՏ Ի ՄՈՒՇ
ԻՍՄԱՅԻԼՈՒ եկեղեցի - էջ 1236
ԻՍՐԱՅԷԼ - էջ 31, 60, 95, 106, 139, 149, 164, 166, 167, 168, 170, 173, 223, 225, 315, 381, 448, 454, 538, 595, 762, 764, 781, 797, 835, 921, 978, 1039, 1114, 1131, 1162
ԻՏԱԼԻԱ - էջ 566, 1702
ԻՒՉՔԻԼԻՍԱՅ - էջ 1288, 1347, 1351, 1361, 1371, 1677
ԻՒՍԿԻՒՏԱՐ - տե՛ս ՍԿԻՒՏԱՐ
ԼԱԲԱՆ - էջ 152
ԼԱՄԲՐՈՆ - էջ 113, 142, 461
ԼԱՏԵՐԱՆ - էջ 565
ԼԲՆԻՔ - էջ 272
ԼԵՀԱՑ երկիր - էջ 943, 946, 1066, 1204, 1646, 1649
ԼԻԲԱՆԱՆ - էջ 92, 108, 194, 265, 387, 406, 422, 926, 941, 942, 981, 1009, 1996
ԼԻՄ - էջ 622, 623, 1238, 1255, 1365, 1368, 2115
ԼԻՒՍՏՐԻԱ - էջ 101
ԼԻՒՐԻԿԻԱ - էջ 846, 1012
ԼՈՆԴՈՆ - էջ 1176
ԼՈՒԱՆԻ քաղաք - էջ 1164
ԼՈՒԳԴՈՆ քաղաք - էջ 565
ԼՈՒՍԱՒՈՐՉԻ ԱՂԲԻՒՐ Ի ՄՇՈՅ Ս. ԿԱՐԱՊԵՏ - էջ 348
ԼՈՓԵՏ - էջ 315
ԼՕՆԴՈՆ - էջ 1100, 1176
ԼՕՌԻ - էջ 850
ԽԱԴԱՐԻ վանք - էջ 324, 1062
ԽԱՄՍԱ - էջ 1246, 1277, 1289, 1303, 1304
ԽԱՇՆԱՊԱԿ գիւղ - էջ 325
ԽԱՉԱԿԱՊ - էջ 271, 274, 276, 277, 278, 301, 302, 307, 308, 310, 313, 315, 316, 817, 819, 896, 898, 899
ԽԱՉԷՆ - էջ 324, 1062, 1366
ԽԱՉԿԱՎԱՆՔ - էջ 405
ԽԱՉՈՅԲԵՐԴ - էջ 492
ԽԱՌԱՆ - էջ 151, 152, 180
ԽԱՍԳԻՒՂ - էջ 677, 1080, 1081
ԽԱՐԲԵՐԴ - էջ 1061, 1358
ԽԱՐՊԱՆԴ - էջ 853
ԽԵՐՍՈՆ - էջ 1307, 1309, 1310, 1315
ԽԻԱՐ գիւղ - էջ 877, 880, 882
ԽԻԶԱՆ - էջ 979, 984
ԽԼԱԹ - էջ 1290, 1976, 2085
ԽՆԴՐԱԿԱՏԱՐ Ս. ԱՍՏՈՒԱԾԱԾԱԻՆ ի Բաղէշ - էջ 986
ԽՆՁՈՐԵՍԿ - էջ 1348
ԽՈՅ - էջ 1353, 1354, 1356, 1358, 1359, 1360, 1363, 1364, 1372
ԽՈՆԱՐՀ ԿՏՈՒՐ - տե´ս Յիշոխաի վանք
ԽՈՌԷՇ գիւղ - էջ 1355
ԽՈՐ ՎԻՐԱՊ - էջ 1298, 2068, 2070
ԽՈՐԱՍԱՆ - էջ 335, 346, 496
ԽՈՐԳՈՄ (ՀՈՐԳՈՄ) - էջ 590
ԽՈՐԴԵԱՆՑ անապատ - էջ 1537, 1540
ԽՈՐՈՒԱԳԵՏ - էջ 324
ԽՐԱՏԵՂ գիւղ - էջ 236
ԾԱՂԿՈՏ - էջ 306
ԾԱՂԿՈՒՑԱԾ մենաստան ի Գանձակ - էջ 306, 953
ԾԻԾԵՌՆԱՎԱՆՔ - էջ 345, 994, 1002
ԾՂՈՒԿ գաւառ - էջ 1516
ԾՈՒՐ քաղաք - էջ 1009
ԿԱԶԱՐԻԱ ի Ղրիմ - էջ 21, 29
ԿԱԼԵՐ - էջ 324
ԿԱԼԿԱԹԱ - էջ 124, 596, 685, 794, 828, 859, 860, 871, 1231
ԿԱՀԻՐԷ - էջ 22, 33, 322, 331, 332, 700, 831, 872, 899, 925, 929, 943, 1055
ԿԱՂԶՈՒԱՆ - էջ 1286
ԿԱՄԵՆԻՑ - էջ 1646, 1649
ԿԱՄՐԿԱՊ - էջ 196
ԿԱՆ գիւղ - էջ 316
ԿԱՆԱՅ - էջ 32, 362, 783, 821, 1974
ԿԱՆԱՉԱՅՈՐ գիւղ - էջ 493
ԿԱՊԱԴՈՎԿԻԱ - էջ 1006
ԿԱՍՊԻՑ ծով - էջ 324
ԿԱՏԱՐԻՆԷԿՐԱՏ - էջ 1754
ԿԱՐԲԻ - էջ 990
ԿԱՐԹԱԳԷՆ - էջ 421, 567
ԿԱՐԻԱԹԱՐԻՄ - էջ 373
ԿԱՐԻԱԹԱՐԻՄ - էջ 80
ԿԱՐԻՆ - էջ 316, 369, 370, 393, 395, 396, 399, 401, 402, 404, 419, 523, 524, 593, 595, 596, 675, 677, 679, 680, 684, 685, 751, 754, 787, 791, 1143, 1153, 1160, 1162, 1163, 1164, 1167 1218, 1219, 1220, 1222, 1224, 1226, 1232, 1233, 1236, 1237, 1239, 1240, 1242, 1249, 1250, 1251, 1252, 1253, 1254, 1257, 1261, 1265, 1267, 1268, 1271, 1273, 1277, 1279, 1280, 1281, 1293, 1294, 1300, 1348, 1350, 1352, 1354, 1355, 1357, 1358, 1360, 1365, 1367, 1373, 1655, 1965, 1968, 1991, 1992, 2085, 2107, 2108
ԿԱՐԿԱՌ - էջ 1227
ԿԱՐՃԵՒԱՆ - էջ 994, 1002
ԿԱՐՃԿԱՆ - էջ 1284
ԿԱՐՄԻՐ ԾՈՎ - էջ 166, 859
ԿԱՐՄԻՐ ՎԱՆՔ - էջ 1249, 1348, 1360
ԿԱՐՈՒՑ (ԿԱՐԻՆԻ) բերդ - էջ 312
ԿԱՐՍ - էջ 300, 337, 339, 340, 747, 749, 752, 1143, 1153, 1261, 1279, 1281, 1282, 1288, 1304, 1305, 1306, 1349, 1350, 1352, 1353, 1356, 1359, 1361, 1363, 1367, 1368, 1372, 1373, 1352, 2082
ԿԱՒԱԿԵՐՏ - էջ 1373
ԿԱՖԱ - էջ 21, 27, 31, 36, 38, 40, 41, 42, 44, 45, 49, 52, 53, 55, 235, 265, 266, 946, 1292
ԿԵԱՒԶԼՈՎ (ՂՐԻՄ) - էջ 56
ԿԵՂԻ - էջ 1083
ԿԵՍԱՐԻԱ - էջ 273, 445, 454
ԿԻԴՆՈՍ գետ - էջ 1007
ԿԻԶԻՍՏՌԱՅ ամրոց - էջ 276
ԿԻԼԻԿԻԱ - էջ 180, 276, 278, 332, 333, 395, 496, 1112, 1717, 1973, 1991
ԿԻԼԻԿԻՈՅ կաթողիկոսութիւն - էջ 941
ԿԻՆԵԴՕՊՕԼԻՍ - էջ 1006
ԿԻՊՐՈՍ - էջ 999, 1000, 1200
ԿԻՐԱԿՈՍԻԿ գիւղ - էջ 993, 1001
ԿԻՒՄՈՒՇԽԱՆԷ - էջ 1217
ԿՈԿԻՍՈՆ - էջ 1210
ԿՈՂԲ - էջ 1353, 1365
ԿՈՆՈՆՈՍԻ վանք - էջ 1238
ԿՈՍՏԱՆԴԵԱՅ քաղաք - էջ 565
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ - էջ 38, 43, 45, 46, 59, 61, 62, 96, 108, 125, 135, 178, 191, 197, 198-201, 203, 205, 206, 207, 209, 210, 218, 233, 234, 314, 345, 367, 373, 390, 395, 402, 409, 411, 412, 413, 419, 420, 521, 559, 560, 564, 565, 570, 573, 618, 620, 673, 674, 675, 676, 677, 678, 679, 680, 681, 682, 683, 684, 685, 686, 709, 719, 720, 730, 758, 759, 796, 919, 949, 950, 952, 977, 978, 997, 1029, 1037, 1038, 1080, 1090, 1092, 1111, 1123, 1145, 1154, 1157, 1160, 1161, 1167, 1180, 1183, 1190, 1192, 1193, 1194, 1201, 1207, 1209, 1219, 1220, 1221, 1224, 1226, 1227, 1230, 1231, 1232, 1233, 1237, 1238, 1240, 1241, 1242, 1246, 1250, 1251, 1252, 1255, 1256, 1257, 1258, 1260, 1261, 1262, 1267, 1272, 1275, 1276, 1279, 1280, 1281, 1282, 1283, 1286, 1287, 1289, 1290, 1291, 1294, 1296, 1301, 1302, 1306, 1338, 1342, 1343, 1352, 1354, 1358, 1361, 1364, 1365, 1370, 1372, 1373, 1520, 1630, 1650, 1652, 1662, 1673, 1674, 1677, 1679, 1718, 1720, 1722, 1759, 1991, 1995, 1997, 2008, 2011, 2014, 2022, 2037, 2039, 2041, 2076, 2083, 2085, 2089, 2103, 2115, 2120, 2121, 2125
ԿՈՎԿԱՍ - էջ 324, 896, 1017, 1703, 1906
ԿՈՐՆԹՈՍ - էջ 452, 468
ԿՈՒՄԱՅՐԻ - էջ 304
ԿՈՒՐ գետ - էջ 309
ԿՏՈՒՑ անապատ - էջ 1238, 1255, 1365
ԿՐԵՏԷ - էջ 1005, 1015
ԿՐՄԷՆՋՈՒԿ - էջ 1758, 1759, 1761, 1764
ՀԶՈՒ քաղաք - էջ 1238, 1239
ՀԱԹԵՐՔ - էջ 491, 492, 493
ՀԱԼԷՊ - էջ 686, 1087, 1237
ՀԱՂԲԱՏ - էջ 26, 51, 559, 674, 678, 832, 1175, 1218, 1221, 1231, 1261
ՀԱՄԱԴԱՆ - էջ 1287
ՀԱՅԱՍՏԱՆ - էջ 26, 51, 106, 141, 272, 274, 275, 276, 277, 302, 303, 307, 312, 313, 314, 325, 346, 419, 486, 538, 617, 778, 828, 896, 897, 902, 962, 1055, 1065, 1111, 1112, 1122, 1123, 1144, 1251
ՀԱՅՈՑ թառ - էջ 847, 848
ՀԱՅՈՒՁՈՐ - էջ 1227
ՀԱՆԴԱԲԵՐԴ - էջ 324, 492, 493
ՀԱՇՏԱՐԽԱՆ - տե՛ս ԱՍՏՐԱԽԱՆ
ՀԱՌԻՃ - էջ 305, 307, 316, 900, 930
ՀԱՐԱՆՑ ԱՆԱՊԱՏ Ի ՏԱԹԵՒ - էջ 1002
ՀԱՑԵԿԱՑ աւան - էջ 312
ՀԱՒԱԽԱՂԱՑ - էջ 492, 493
ՀԱՒՈՒՑ ԹԱՌ - տե՛ս ՀԱՅՈՑ ԹԱՌ
ՀԵՐՄՈՆԻ վանք - էջ 569
ՀԷ ԿԱՖԻ ՁՈՐ յԱՐԱԲԻԱ - էջ 811
ՀԻՒՍՒՍԱԿԱՆ աշխարհ - էջ 26, 30
ՀՆԴԿԱՑ աշխարհ - էջ 115, 124, 200, 206, 408, 678, 679, 683, 685, 846, 1015, 1020, 1023, 1024, 1144, 1153, 1253, 1285, 1306, 1309, 1356, 1370, 1634, 1745, 1747, 2104
ՀՈԳՒՈՑ վանք - էջ 1296
ՀՈՆԱՑ ԵՐԿԻՐ (ՂՐԻՄ) - էջ 30
ՀՈՌՈՄԱՑ աշխարհ - էջ 486, 496, 539
ՀՈՌՈՄԱՅՐ - էջ 1122
ՀՈՍԱԲԱԿՍ - էջ 324
ՀՌԱՓԻՏԻՄ - էջ 157
ՀՌՈՄ - էջ 104, 113, 143, 361, 362, 378, 536, 565, 567, 573, 730, 795, 796, 940, 1009, 1026, 1112, 1164, 1635, 1645, 1646
ՀՌՈՄԿԼԱՅ - էջ 113, 551, 581, 935
ՀՐԷԱՍՏԱՆ - էջ 40, 41, 192, 455, 465, 754, 954, 998, 1031
ՁԱԳԱՎԱՆՔ - էջ 1143, 1152
ՁԻԹԵՆԵԱՑ լեառն - էջ 384, 529, 767, 1124
ՂԱԶԱԼԿԱՊ - էջ 1001
ՂԱԶԱԽ - էջ 1358, 1360
ՂԱԶԱՐԱՊԱՏ - էջ 415, 1152, տե՛ս Ս. ԷՋՄԻԱԾԻՆ
ՂԱԶԱՐՈՒ վանք - էջ 348, 349, 350, 351, տե՛ս Ս. ԱՌԱՔԵԼՈՑ վանս ի ՄՈՒՇ
ՂԱԶԲԻՆ - էջ 1355
ՂԱԶԼԱԿԱՊ - էջ 993
ՂԱԼԱԹԻԱ - էջ 681,2121, 2128
ՂԱՆՂԱԼԻԱ - էջ 122
ՂԱՏԻ գիւղ ի Կ. ՊՈԼԻՍ - էջ 686
ՂԱՐԱԲԱՂ - էջ 231, 233, 1366, 1720, 2010
ՂԱՐԱԴԱՂ - էջ 695
ՂԱՐԱՍՈՒ - էջ 55, 975, 977, 979, 984, 1654
ՂԱՐԱՔԻԼԻՍԷ - էջ 993, 1001, 1348, 1353, 1358, 1360
ՂԱՐԺԻ գիւղ - էջ 942
ՂԶԼԱՐ - էջ 1097, 1181, 1298, 1302, 1317, 1318, 1319, 1320, 1321, 1322, 1323, 1324, 1325, 1326, 1327, 1328, 1329, 1330, 1331, 1332, 1333, 1335, 1337, 1339, 1341, 1345, 1346, 1361, 1371, 1350, 1742, 1745, 1754, 1755, 1757, 1761
ՂԶԼՋԱՅ գիւղ - էջ 331, 332
ՂՆԴԱՀԱՐ - էջ 1284, 1288
ՂՈՇԱԿՈԼ - էջ 326
ՂՈՒՄՂԱՓՈՒ Ի Կ. ՊՈԼԻՍ - էջ 677, 681
ՂՌԻ այգի - էջ 1143, 1152
ՂՐԻՄ - էջ 27, 30, 38, 40, 43, 50, 55, 56, 231, 270, 975, 976, 977, 978, 1339, 1361, 1643, 1645, 1657, 1662, 1679, 1682, 1685, 1749, 1759, 1761, 2058
ՂՐԽԱՂԱՃ - էջ 1366
ՂՕՇԱՎԱՆՔ - էջ 1281, 1282, 1288, 1294, 1297, 1350, 1356, 1363
ՃՈԽԱՆՑ գաւառ - էջ 324
ՄԱԴՐԱՍ - էջ 683, 1373, 1692
ՄԱԶԱՆԴԱՐԱՆ - էջ 1764
ՄԱԶԷ - էջ 1011
ՄԱԶՐԵՆՈՎ - էջ 324
ՄԱԿԵԴՈՆԻԱ - էջ 846, 1006, 1007, 1014
ՄԱԿՈՒ - էջ 987
ՄԱՀԼԱԶԱՆ - էջ 1372
ՄԱՀՄՈՒՏԱՆ - էջ 1290
ՄԱՂԱՐԴԱՎԱՆՔ - էջ 904, 1969
– տե´ս նաեւ Շամբ
ՄԱՆԱԶԿԵՐՏ - էջ 1290, 2084
ՄԱՇԿԵՐ գիւղ - էջ 1290
ՄԱՍԻՍ - էջ 277, 303, 308, 312, 314
ՄԱՍՐԱՏԱՓ Ի ԽԱՉԱԿԱՊ - էջ 314
ՄԱՏԹԷՈՍ ԻՐԻՑԱՆՑ ԱՂԲԻՒՐ Ի ՏԱԹԵՒ - էջ 1001
ՄԱՐԱՇ - էջ 234
ՄԱՐԶՈՒԱՆ - էջ 1644, 2115, 2121, 2122
ՄԱՓՌԷԼԱՆՑ - էջ 324
ՄԵԴԵԱՅ - էջ 1012
ՄԵԼԻՏԻՆԷ - էջ 1026, 2019
ՄԵԾՈՓԱՅ ուխտ - էջ 344, 638, 824, 1086, 1090
ՄԵՂՐԻ - էջ 993, 994, 1001, 1002
ՄԵՌԵԱԼ ծով - էջ 168
ՄԵՍԵՔԻՍ քաղաք - էջ 978
ՄԵՔՔԱ - էջ 811, 2009, 2010
ՄԻԳԻԴԷ քաղաք - էջ 114
ՄԻԼԱՆ - էջ 996, 997
ՄԻՋԱԳԵՏՔ - էջ 152, 496, 551
ՄԻՋԱԳԻՒՂ - էջ 195, 196, 198, 1090
ՄԽԻԹԱՐԵԱՆ Միաբանութիւն - էջ 430
ՄՈԶԴՈԿ - էջ 1181, 1317, 1319, 1320, 1324, 1325, 1326, 1327, 1328, 1329, 1330, 1331, 1332, 1333, 1339, 1341, 1342, 1739, 1740, 1745, 1748, 1752, 1754, 1757, 1762
ՄՈԼԵՒՈՆ դղեակ - էջ 2015
ՄՈԼՏԱՒԻԱ - ղջ 1362
ՄՈԿԱՑ գաւառ - էջ 699, 702
ՄՈՍԿՈՒԱ - էջ 490, 491, 1055, 1241, 1295, 1296, 1317, 1319, 1320, 1321, 1322, 1325, 1326, 1328, 1329, 1330, 1331, 1332, 1335, 1339, 1340, 1341, 1346, 1366, 1372, 1677, 1678, 1720, 1739, 1744, 1747, 1750, 1753, 1756, 1759, 1761, 1765, 2046, 2078, 2079
ՄՈՒՂՆԻ - էջ 1143, 1152, 2052
ՄՈՒՇ - էջ 349, 351, 569, 673, 678, 1230, 1239, 1287, 1297, 1349, 1351, 1355, 1360, 1361, 1365, 1370, 1372
ՄՈՒՍՈՒՐԻ ՏԱՓ - էջ 326
ՄՌԱՒԱՆՑ տեղ - էջ 326
ՄՍՐՂԱՆԴ - էջ 1019
ՄՕԶԴՈԿ - էջ 1181, 1327
ՅԱԲՈՎԹ լեառն - էջ 1517
ՅԱԿՈԲ ՄԵԾԲՆԱՅ հայրապետի մանկատուն ի Կ. Պոլիս - էջ 132
ՅԱՂԼԱԹԵԱ - էջ 993
ՅԻՇՈԽԻ վանք - էջ 825, 826
ՅՈՊՊԷ - էջ 41
ՅՈՎՀԱՆԱՎԱՆՔ - էջ 990
ՅՈՐԴԱՆԱՆ - էջ 168, 169, 239, 703, 799, 800, 1052, 1649
ՅՈՒԼԻՈՍ - էջ 566
ՅՈՒՆԱՍՏԱՆ - էջ 1004, 1005, 1012, 1014
ՆԱԲԱՍ՝ գագաթ լերինն Աբարիմայ - էջ 173
ՆԱԲՈՎԿ - էջ 570
ՆԱԶԱՐԵԹ - էջ 1033
ՆԱԽԻՋԵՒԱՆ - էջ 30, 299, 343, 1218, 1314, 1354, 1358, 1360, 1361, 1364, 1366, 1371, 1372, 1740, 1751, 1753, 1978
ՆԱՍԻՓ գիւղ - էջ 381
ՆԱՐԵԿԱՅ կղզի - էջ 1300
ՆԱՐԵԿԱՅ վանք - էջ 898
ՆԱՒԵՐՄԱՒՆ - էջ 1009
ՆԵԲՈՒ - էջ 173
ՆԵՐՔԻՎԱՆ գիւղ - էջ 351
ՆԷՈԿԵՍԱՐԻԱՅ - էջ 640
ՆԻԳ գաւառ - էջ 1146, 1156
ՆԻԺ - էջ 305, 309, 310, 311, 312, 887
ՆԻԿԻԱ - էջ 68, 82, 87, 107, 242, 254, 420, 461, 564, 640, 1994
ՆԻՃ գաւառ - էջ 2024
ՆԻՆՈՒԷ - էջ 67, 136, 228, 1128, 1625
ՆՇԱՆՃԻ թաղ ի Կ. Պոլիս - էջ 207
ՆՈՎԳՈՐՈԴ - էջ 1766
ՆՈՎԻՏԱ գիւղ - էջ 1613,1653, 1662
ՆՈՎԻՐՈՍԻԱ - էջ 1311
ՆՈՐ ՆԱԽԻՋԵՒԱՆ - էջ 30, 50, 699, 700, 1076, 1200, 1339, 1347, 1349, 1352, 1361, 1365, 1370, 1373, 1581, 1582, 1613, 1653, 1655, 1657, 1662, 1686, 1693, 1720, 1741, 1747, 1750, 1752, 1754, 1762, 1764, 1765, 2075, 2076, 2080
ՆՈՐ ՋՈՒՂԱ - էջ 123, 601, 615, 631, 935, 1218, 1223, 1224, 1229, 1235, 1269, 1284, 1354, 1371, 2025, 2026
ՆՈՐԱՇԷՆ ԱՍՏՈՒԱԾԱԾԻՆ յԱՂԹԱԼԱՅ - էջ 833
ՆՈՐԱՇԷՆԻ եկեղեցի ի Թիֆլիս - էջ 1304
ՆՈՐԱՎԱՆՔ ի Վայոց Ձորս - էջ 899, 902
ՆՈՒԽԻ - էջ 310, 312, 1285, 1296, 1353, 1365
ՇԱՄ քաղաք - էջ 41
ՇԱՄԱԽԻ - էջ 675, 1270, 1288, 1299, 1303, 1353, 1675, 1676, 1692, 1694
ՇԱՄԲ - էջ 1372, 1969, 1978
ՇԱՄՇԱԴԻՆ - էջ 1358, 1367
ՇԱՊԻՆ ՂԱՐԱՀԵՍԷԱՐ - էջ 930
ՇԱՏԱԽ - էջ 1227
ՇԱՏԻՔԱՅ անապատ - էջ 1972, 1973
ՇԱՐԱՅԱՒԱՆ - էջ 304
ՇԱՒԱՐՇԱՆ - էջ 987
ՇԱՒՂՈՒԱՅԳԱՅ - էջ 324
ՇԱՔԻ - էջ 1353, 1542
ՇԵԽՈՒ ԽԱՆԱՍԻ - էջ 41
ՇԻՆՈՒՀԱՅՐ (ՇՆՀԵՐ) - էջ 1001
ՇԻՐԱԶ - էջ 1285, 1295
ՇԻՐԱԿ - էջ 277, 304, 308, 309, 312, 313, 316, 897, 2082
ՇԻՐՄԱՆ - էջ 1270
ՇԻՐՈՒԱՆ - էջ 335, 1647, 1692
ՇՈՂԱԿԱԹ ի Ս. Էջմիածին - էջ 81, 253, 305, 459, 1125, 1693, 1694
ՇՈՇ - էջ 1117
ՇՈՌՈԹԻ վանք - էջ 694, 1001
ՇՈՒՇԻ - էջ 231, 298, 633, 837, 840, 1002, 1345, 1358, 1366, 1373, 2009
ՈՒՂՏԱՔԱՐ - էջ 993, 1001
ՈՒՆԻՍ գիւղ - էջ 318
ՈՒՉՔԻԼԻՍԱՅ - էջ 1251, 1252
ՈՒՌԵԱՑՓՈՐ - էջ 324
ՈՒՌՀԱ - էջ 1638
ՈՒՌՈՅՔԱՐ - էջ 902
ՈՒՌՈՒՄԵԼԻ - էջ 1225, 1262, 1284
ՈՒՌՈՒՍՃՈՒՂ - էջ 679
ՈՒՍՄԱՆԼՈՒ - էջ 335
ՈՒՏԻՔ - էջ 272, 305
ՈՒՐՄԻԱ - էջ 1372
ՉԱՆԿԼԻ գիւղ - էջ 1286
ՉԱՐԵՔ անապատ - էջ 310, 325
ՉԵՌՆՈՎ - էջ 1339
ՉՈՌՆԱՄՈՐԻ - էջ 270
ՊԱԹԱՒԻԱ - էջ 1187
ՊԱԼԱԹԻԱ ի Կ Պոլիս - էջ 661, 664, 671, 677
ՊԱԼՀԱՒԵԱՆ աշխարհ - էջ 496
ՊԱՂԵՍՏԻՆ - էջ 41, 273, 382, 578
ՊԱՄՓԻՒԼԻԱ - էջ 115
ՊԱՍԸՆՋԱՂ գիւղ - էջ 758
ՊԱՏՄՈՍ - էջ 362
ՊԱՐՍԿԱՍՏԱՆ - էջ 190, 200, 206, 322, 325, 326, 538, 1003, 1005, 1006, 1010, 1013, 1111, 1117, 1200, 1706
ՊԱՒՂԱՒՆԻԱ - էջ 21, 29, 30, 979
ՊԵԼԼՈՊՈՆԻԴԱ - էջ 1006
ՊԵՐՍԵՊՈԼԷ - էջ 1013
ՊԷԿՕՂԼՈՒ - էջ 2128
ՊԷՆԻՈՍ լեռ - էջ 1996
ՊԷՆՏԷՆԻՈՍ լեռ - էջ 1996
ՊԷՇՏԷԿԻՐՄԷՆ վանք ի Ղրիմ - էջ 55
ՊԻԶԱ - էջ 565
ՊՂՆՁԱԳՈՅՆ անապատ - էջ 1652
ՊՂՆՁԱՀԱՆՔ - էջ 1986
ՊՈՂՈՆԻԱ - էջ 979, 1967
ՊՈՐԻԱ քաղաք - էջ 112
ՊՈՐՊ քաղաք - էջ 345
ՊՐՈՒՍԻԱ - էջ 1065, 1227, 1283
ՊՕԼԻՍՊԵՐԽՈՆ - էջ 1021
ՊՕՆՏՈՍ - էջ 144, 324, 1169, 1170
ՊՕՐՏՈՒԳԱԼԻԱ - էջ 1038
ՋԱՀԱՒՈՐ քաղաք - էջ 362
ՋԱՐԱԲԵՐԴ - էջ 1366, 1531, 1534
ՋԻԳՐԱՇԷՆ - էջ 1301
ՋՈԽՏԱԽԱՉ - էջ 326
ՋՈՒԼԱՄԵՐԻԿ - էջ 1221
ՋՈՒՂԱ - էջ 44, 1252, 1285, 1360, 1372
ՌԱԲԱԹ - էջ 1519
ՌՇՏՈՒՆԻՔ - էջ 1649
ՌՈՍՏՈՎ ԴՄԻՏՐԻ - էջ 50
ՌՈՒՍԱՑ երկիր - էջ 30, 50, 325, 411, 505, 680, 684, 686, 941, 1067, 1103, 1299, 1302, 1318, 1346, 1356, 1370, 1653, 1658, 1693, 1705, 2052
ՌՈՒՍՃՈՒՔ - էջ 148, 618
ՌՕՄԱՆ քաղաք - էջ 423
ՍԱԼԻՆԵԱՔ - էջ 1195
ՍԱԼՄԱՍՏ - էջ 1221, 1305, 1350, 1356, 1372
ՍԱՀԱԿԱՇԷՆ - էջ 1221
ՍԱՀԱԿԵԱՆ ԴՊՐՈՑ Ի ՍԱՄԱԹԻԱ - էջ 1000
ՍԱՂԻԱՆ - էջ 309, 1299, 1692, 1693
ՍԱՄԱԹԻԱ - էջ 191, 194, 995, 1000
ՍԱՆԱՀԻՆ - էջ 1175, 1176, 1355, 1358, 1690, 1693, 2010, 2054, 2101
ՍԱՆԱՍԱՐԵԱՆ վարժարան - էջ 860
ՍԱՆԾԱԼԷԹ - էջ 1356
ՍԱՆԿՏ ՊԵՏԵՐԲՈՒՐԳ - էջ 353, 354, 356, 406, 418, 674, 684, 941, 968, 970, 975, 976, 1003, 1067, 1091, 1098, 1100, 1103, 1103, 1110, 1195, 1117, 1200, 1295, 1296, 1299, 1307, 1308, 1309, 1319, 1320, 1321, 1322, 1322, 1324, 1325, 1326, 1327, 1328, 1329, 1330, 1331, 1332, 1333, 1336, 1337, 1338-1341, 1344, 1346, 1347, 1359, 1361, 1362, 1371, 1372, 1677, 1679, 1696, 1720, 1739, 1741-1744, 1747-1750, 1752, 1756, 1757, 1759-1764, 1766
ՍԱՏԱՆԱՅԻ կամուրջ - էջ 993, 1001
ՍԱՏԻՄ - էջ 167
ՍԱՐԴԻԿԻԱ - էջ 420
ՍԱՒՐԱ - էջ 1373
ՍԵԲԱՍՏԻԱ - էջ 113, 122, 542, 560, 1209, 1357, 2083
ՍԵԼԵՒԿԻԱ - էջ 1996
ՍԵԼՈՎ - էջ 95
ՍԵՊՈՒՀ լեառն - էջ 251, 1164, 1235
ՍԵՊՈՒՀ վանք - էջ 1304, 1305, 1634
ՍԵՒԱՆ - էջ 275, 408, 975, 1365
ՍԵՒԱՆԱՅ վանք - էջ 928, 978, 980, 1332
ՍԻԴՈՎՆ - էջ 345, 1008, 1211
ՍԻԼԵԶԻԱ - էջ 566
ՍԻԼԻՍՏՐԷ - էջ 2046
ՍԻԿԵԼԱԿ - էջ 190
ՍԻԿԻԼԻԱ կղզի - էջ 978, 1995
ՍԻՆԱ լեռ - էջ 157, 158, 165, 166, 172, 173, 189
ՍԻՆԵԱ անապատ - էջ 95
ՍԻՈՆ - էջ 29, 63, 79, 176, 177, 306, 313, 366, 381, 382, 384, 422, 512, 614, 716, 738, 754, 763, 764, 824, 873, 883, 901, 927, 962, 994, 996, 999, 1058, 1151, 1166, 1174, 1968
ՍԻՍ - էջ 276, 933, 1090, 1585, 1717, 1718, 2021
ՍԻՍԱԿԱՆ - էջ 345, 993, 994, 1000, 1001, 1002
ՍԻՐԻԱ (ՍԻՒՐԻԱ) - էջ 1009
ՍԻՒՆԻՔ - էջ 142, 323, 902, 977, 992, 993, 1003, 1004, 1123, 1515, 1516
ՍԻՒՆԻՔ ՓՈՔՐ - էջ 324
ՍԿԵՒՌԱՅ - էջ 375, 580, 581, 1973
ՍԿԻՒԹԻԱ - էջ 1019
ՍԿԻՒՏԱՐ - էջ 206, 681
ՍՈԴՈՄ - էջ 169, 299, 858
ՍՈԹԳԼՈՒԽ - էջ 324
ՍՈԹՔ - էջ 324
ՍՈԼԱՀԱՆ - էջ 1268
ՍՈՒԼԹԱՆԲԷԳ գիւղ - էջ 844
ՍՈՒԼՈՒՄԱՆԱՍՏԸՐ - էջ 44
ՍՈՒԿԱՒԷՏ լեառն - էջ 538
ՍՈՒՉԱՒԱ (ՍԷՉՈՎ) - էջ 674, 945
ՍՈՒՍ քաղաք - էջ 1012, 1013
ՍՈՒՐԱՄԻ - էջ 741, 742
ՍՈՒՐԲ ԱՄԵՆԱՓՐԿԻՉ
– ի Հաւուց Թառ - էջ 848
– ի Նոր Ջուղայ - էջ 1218, 2101
ՍՈՒՐԲ ԱՆՆԱ
– յԵւդոկիա - էջ 203
– ի Ղրիմ - էջ 39, 40, 42
– տեղն անյայտ - էջ 582
ՍՈՒՐԲ ԱՌԱՔԵԼՈՑ
– ի Մուշ - էջ 348, 349, 350
– ի Սեւան - էջ 977
ՍՈՒՐԲ ԱՍՏՈՒԱԾԱԾԻՆ
– յԱլիփուղար - էջ 390, 392
– յԱղթալայ - էջ 833
– յԱստրախան - էջ 964, 1076
– յԱրմաշ - էջ 369
– ի Բաղէշ - էջ 986
– ի Բոլորաձոր - էջ 531
– ի Զամոսչայ - էջ 946, 1649
– յԷրեզ - էջ 1053, 1058, 1059, 1060, 1061, 1062
– ի Թաւրէզ - էջ 2109
– ի Խորգոմ - էջ 590
– ի Կարին - էջ 754, 791
– ի Կարս - էջ 749
– ի Կաֆայ - էջ 36, 38, 45, 46, 47, 49, 55
– ի Կ. Պոլիս - էջ 207, 1673, 2022, 2090
– ի Կ. Պոլիս՝ Ղում Ղափու - էջ 677
– ի Հառիճ - էջ 930
– ի Ղարասու - էջ 985
– Յիշոխի վանս - էջ 826
– ի Մաղարդավանս - էջ 904
– ի Մոկաց Ս. Խաչ վանս - էջ 702
– ի Մշոյ Ս. Կարապետի վանս - էջ 348, 349
– ն Նարեկ - էջ 1300
– ի Նոր Նախիջեւան - էջ 50
– ի Շուշի - էջ 1350
– ի Պասընջաղ - էջ 758
– ի Պրուսա - էջ 1968
– ի Ռօման քաղաք - էջ 423
– ի Սանահին - էջ 1175, 1176, 1355
– ի Սեւան - էջ 977
– ի Սուրխաթ - էջ 804
– ի Վան - էջ 884, 887
– ի Տափավանք - էջ 1977
– ի Տնակերտ - էջ 340
– ի Տրապիզոն - էջ 1091
– ի Քուքիանայ երկիր - էջ 880
ՍՈՒՐԲ ԲԱՐԴՈՒՂԻՄԷՈՍ յԱղբակ - էջ 1221, 1230, 1231, 1305
ՍՈՒՐԲ ԳԱՅԱՆԷ - էջ 1147, 1156
ՍՈՒՐԲ ԱՒԳՍԷՆՏ՝ տեղն անյայտ - էջ 826
ՍՈՒՐԲ ԳԷՈՐԳ
– ի Կոստանդնուպոլիս - էջ 2008
– ի Ղարասու - էջ 984
– ի Ղրիմ - էջ 39, 44, 1685, 1686
– ի Մահլազան - էջ 886
– ի Մաղարդավանս - էջ 904
– ի Նոր Ջուղայ - էջ 2026
– յՈւռոյքարն - էջ 902
– ի Վան - էջ 1137
– ի Քալշաւտ - էջ 122
– տեղն անյայտ - էջ 1117
ՍՈՒՐԲ ԳՐԻԳՈՐ ԼՈՒՍԱՒՈՐԻՉ
– ի յԱնի - էջ 2085
– յԱւանց - էջ 693, 694, 695
– ի Դսեղ - էջ 850, 1175
– ի Կ. Պոլիս - էջ 730
– ի Ղալաթիայ - էջ 681
– ի Ղարադաղ - էջ 695, 696
– ի Շոռոթ - էջ 694
– ի Սուրամի - էջ 742
– տեղն անյայտ - էջ 409, 751
ՍՈՒՐԲ ԴԱՆԻԷԼ ի Թօխաթ - էջ 1367
ՍՈՒՐԲ ԵՂԻՇԷ ԱՇԱՔԵԱԼ - էջ 1534
ՍՈՒՐԲ ԵՐԿԻՐ - էջ 996, 997, 998, 999, 1000
ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾԻՆ - էջ 12, 30, 50, 59, 60, 61, 62, 77, 81, 173, 183, 184, 186, 197, 199, 200, 201, 202, 206, 208, 214, 233, 251, 253, 279, 300, 306, 307, 313, 322, 342, 351, 352, 357, 359, 390, 391, 392, 394, 402, 405, 407, 408, 409, 410, 411, 412, 414, 415, 416, 418, 420, 421, 422, 423, 426, 444, 445, 501, 506, 512, 518, 520, 521, 524, 548, 557, 559, 569, 580, 588, 593, 595, 597, 598, 622, 641, 642, 643, 646, 648-688, 713, 720, 721, 722, 735, 780, 789, 791, 793։ 794, 796, 822, 827, 830, 840, 844, 853, 888, 896, 899, 928, 930, 941, 948, 952, 962, 964, 969, 975, 978, 984, 987, 990, 994, 995, 1002, 1038, 1056, 1075, 1076, 1081, 1087, 1088, 1090, 1091, 1093, 1096, 1097, 1101, 1103, 1109, 1112, 1113, 1114, 1138, 1139, 1141, 1143, 1145, 1146, 1147, 1148, 1149, 1150, 1151, 1152, 1154, 1157, 1160, 1162, 1164, 1172, 1175, 1178, 1182, 1201, 1203, 1215, 1220-1246, 1249-1250, 1253-1260, 1262-1263, 1265-1274, 1278-1280, 1282-1286, 1291-1292, 1294-1295, 1298-1302, 1304, 1308, 1311, 1339-1343, 1345, 1347-1348, 1353, 1385-1388, 1390-1392, 1394, 1398-1406, 1408-1410, 1412-1420, 1422, 1424-1426, 1428-1430, 1443-1444, 1453, 1455, 1465-1466, 1478, 1480-1482, 1485-1488, 1491-1512, 1516-1517, 1529, 1543-1544, 1566-1575, 1580, 1582, 1585-1609, 1611, 1649, 1657, 1662, 1674, 1678, 1686-1687, 1689-1691, 1694, 1698-1699, 1702-1705, 1707, 1711-1712, 1718-1722,1744, 1753, 1755-1757, 1761, 1769, 1788, 1790, 1792, 1830, 1876, 1940, 1953, 1966, 1968, 1985, 1990, 2022, 2025, 2028, 2035, 2038, 2044-2050, 2052, 2056, 2058, 2068, 2070, 2073, 2090, 2100, 2103, 2120
– տե´ս նաեւ Վաղարշապատ
ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾԻՆ Ի ՎԱՆ - էջ 1119, 1137
ՍՈՒՐԲ ԹԱԴԷ
– յԱրտազ - էջ 1230, 1231
– ի Մուշ - էջ 569, 873
– ի Վան - էջ 1137
– տեղն անյայտ - էջ 1298, 1351
ՍՈՒՐԲ ԹՈՎՄԱ ԱՌԱՔԵԱԼ
– ի Դաշտ գիւղ Ագուլեաց (Ներքին Ագուլիս) - էջ 684
– ի Նախիջեւան - էջ 1360
– տեղն անյայտ - էջ 1290
ՍՈՒՐԲ ԹՈՐՈՍ Ի ՂՐԻՄ - էջ 40
ՍՈՒՐԲ ԼՈՒՍԱՒՈՐԻՉ
– ի Կ. Պոլիս, Ղալաթիա - էջ 1719
– յԵրուսաղէմ - էջ 2021
ՍՈՒՐԲ ԽԱՉ
– յԱղթամար - էջ 590, 873
– յԵրուսաղէմ - էջ 107
– ի Ղրիմ՝ Կաֆա - էջ 38, 43, 231, 978, 1644
– ի Մոկաց գաւառ - էջ 699, 702
– ի Նոր Նախիջեւան - էջ 1200, 1720, 1754, 2080
– ի Նորավանս - էջ 902
– ի Չոռնամորի - էջ 270
– Վարագ - էջ 113
ՍՈՒՐԲ ԿԱԹՈՂԻԿԷ
– ի Հաթերք - էջ 491
ՍՈՒՐԲ ԿԱՏԱՐԻՆԷ ի Ս. Պետերբուրգ - էջ 1677
ՍՈՒՐԲ ԿԱՐԱՊԵՏ
– յԱմիրդլու վանս - էջ 474
– յԱպրակունիս - էջ 698
– ի Բոլորաձոր - էջ 532
– ի Դերջան - էջ 1652
– յԵրնջակ - էջ 1241, 1291, 1349, 1358, 1360
– ի Կեղի - էջ 1083
– ի Կեսարիայ - էջ 454
– ի Մուշ - էջ 228, 347, 348, 673, 678, 1286, 1287, 1349, 1351, 1355, 1365, 1370, 1372, 1649
– ի Սկիւտար - էջ 681
– տեղն անյայտ - էջ 300
ՍՈՒՐԲ ԿԱՐՄՐԱՒՈՐ յԱՇՏԱՐԱԿ - էջ 928
ՍՈՒՐԲ ԿԻՐԱԿՈՍ
– ի ԲԱՂԷՇ - էջ 824
– ի Տիգրանակերտ - էջ 1350
ՍՈՒՐԲ ԿԱՆՈՆՈՍԻ ՎԱՆՔ - էջ 1291
ՍՈՒՐԲ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄ
– յԵրուսաղէմ - էջ 1658
– ի Նոր Նախիջեւան - էջ 50
ՍՈՒՐԲ ՀՐԵՇՏԱԿԱՊԵՏԱՑ ԵԿԵՂԵՑԻ
– ի Կ. Պոլիս՝ Պալաթ - էջ 677, 2044
– ի Ղրիմ - էջ 92
– ի Սեբաստիայ - էջ 122, 123
ՍՈՒՐԲ ՂԱԶԱՐ Ի ՎԵՆԵՏԻԿ - էջ 430, 795, 976
ՍՈՒՐԲ ՄԵՍՐՈՊ ի ԽԱՉԱԿԱՊ - էջ 314
ՍՈՒՐԲ ՄԵՐԿԵՐԻՈՍ է Ղրիմ - էջ 1644
ՍՈՒՐԲ ՄԻՆԱՍ ի Նուխի - էջ 1353
ՍՈՒՐԲ ՅԱԿՈԲՈՍ ԱՌԱՔԵԱԼ
– յԱրցախ - էջ 2087
– յԵրուսաղէմ - էջ 1080
ՍՈՒՐԲ ՅԱԿՈԲ ՄԾԲՆԱՅ
– յԱրճէշ - էջ 329
– յԵրուսաղէմ - էջ 233
– ի Ղրիմ՝ Կաֆայ - էջ 41
– ի Նոր Ջուղայ
– ի Վշտաւնք - էջ 548
ՍՈՒՐԲ ՅԱԿՈԲ ՄԾԲՆԱՅ մանկատուն ի Կ. Պոլիս - էջ 2040, 2041
ՍՈՒՐԲ ՅԱԿՈԲ ՏԵԱՌՆԵՂԲԱՅՐ յԵրուսաղէմ - էջ 41
ՍՈՒՐԲ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ
– յԵրուսաղէմ - էջ 107, 2021, 2022
– ի Թէքիրտաղ - էջ 598
ՍՈՒՐԲ ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ
– ի Կարճեվան - էջ 994, 1002
– ի Մեղրի - էջ 964, 1002
ՍՈՒՐԲ ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ՄԿՐՏԻՉ
– յԱւանց - էջ 693
– ի Ղզլջայ գիւղ - էջ 331, 332
– ի Ղօշայվանք - էջ 1288
– ի Շապին Ղարահեսէար - էջ 930
– տեղն անյայտ - էջ 844
ՍՈՒՐԲ ՆԻԿՈՂԱՅՈՍ
– ի Նոր Նախիջեւան - էջ 50
– տեղն անյայտ - էջ 2059
ՍՈՒՐԲ ՆՇԱՆ
– յԱղթամար - էջ 873
– յԱպարանք - էջ 83
– ի Կաֆայ - էջ 28, 29, 2058
– ի Հոռոմայր - էջ 1122
– ի Նորավանս - էջ 902
– ի Վարագ - էջ 97, 120, 611, 622
ՍՈՒՐԲ ՇԱՄՈՒՆԷ
– ի գիւղն Փառակայ - էջ 927
ՍՈՒՐԲ ՊԵՏՐՈՍ
– ի Բոմբէյ - էջ 445
– (Սան Պեթրէ) ի Ղրիմ - էջ 37
ՍՈՒՐԲ ՍԱՀԱԿ Ի ԿԱՐԻՆ - էջ 754
ՍՈՒՐԲ ՍԱՀԱԿ ԵՒ ՍՈՒՐԲ ՅՈՎՍԷՓ յԱՂԹԱԼԱՅ - էջ 832
ՍՈՒՐԲ ՍԱՆԴՈՒԽՏ ի ՎԱն - էջ 1137
ՍՈՒՐԲ ՍԱՐԳԻՍ
– յԱւեխու վանս - էջ 986
– ի Կարին - էջ 754
– ի Կ. Պոլիս - էջ 1674, 1993
– ի Ղրիմ՝ Կաֆայ - էջ 27, 38, 48, 265, 1655, 1658
– ի Վշտաւնք - էջ 548
– ի Տիգրանակերտ - էջ 1350
– ի Քուքիանայ երկիր - էջ 880
ՍՈՒՐԲ ՍԻՄԱՒՈՆ Ի ՍԿԵՒՌԱ - էջ 581
ՍՈՒՐԲ ՍԻՈՆԷ
– ի Հաւուց Թառ - էջ 848
– ի Յովհանավանս - էջ 990
ՍՈՒՐԲ ՍՈՓԻԱ ի Կ. Պոլիս - էջ 1652
ՍՈՒՐԲ ՍՏԵՓԱՆՆՈՍ ՆԱԽԱՎԿԱՅ
– յԱղի գիւղ - էջ 824
– յԱպրակունիս - էջ 698
– յԱստապատ - էջ 96, 1084, 1366
– ի Զմիւռնիայ - էջ 423
– ի Խասգիւղ - էջ 1080, 1081
– ի Ղրիմ - էջ 1682, 1685
– ի Մաղարդավանս - էջ 904, 1969, 1970, 1978
– ի Մուշ, ի վանս Ս. Կարապետի - էջ 350
– ի Նոր Ջուղայ - էջ 2100
– ի Շամախի - էջ 1676
– ի Շատէոքայ վանս - էջ 1973
– ի Շոռոթ - էջ 694
– ի Սաղիան - էջ 309, 1299
– ի Տէրունեաց - էջ 754
– տեղն անյայտ - էջ 1538
ՍՈՒՐԲ ՎԱՍԻԼԻ ՎԱՆՔ, տեղն անյայտ - էջ 371, 375, 557, 560, 561, 562
ՍՈՒՐԲ ՎԱՐԴԱՆ ԶՕՐԱՎԱՐ - էջ 706
– ի Վան - էջ 884, 887
ՍՈՒՐԲ ՎԿԱՅՔ յԱՐՏԱՁՈՐ - էջ 1061, 1063
ՍՈՒՐԲ ՓՐԿԻՉ ի Ղրիմ - էջ 2058
ՍՈՒՐԲ ՔԱՌԱՍՈՒՆՔ
– ի Թոխաթ - էջ 298
– տեղն անյայտ - էջ 270
ՍՈՒՐԲ ՔԱՐԻ ԱՍՏՈՒԱԾԱԾԻՆ - էջ 741
ՍՈՒՐԲ ՔՐԻՍՏԱՓՈՐ
– ի Վերին Ագուլիս - էջ 876
– ի Սուրմալու - էջ 1360
ՍՈԳԵԱՑ գաւառ - էջ 1018
ՍՈԴՈՄ - էջ 523
ՍՈՄԽԷԹԻ - էջ 2054
ՍՈՒՐԽԱԹ - էջ 801, 804,
ՍՈՓԵՐ լեռ - էջ 180
ՍՊԱԻԱ - էջ 1635
ՍՊԱՀԱՆ - էջ 45, 306, 408, 601, 615, 695, 1117, 1228, 2026, 2100
ՍՏԱԹԷԻ ՎԱՆՔ - տե՛ս ՏԱԹԵՒ
ՍՏԱՄՊՕԼ - էջ 38, 94, 95, 1226, 1227, 1236, 1635, 1639, 1645, 1757, 1758
ՍՐԲՈՑ ԹԱՐԳՄԱՆՉԱՑ ՎԱՆՔ Ի ԳԱՆՁԱԿ - էջ 269, 271, 274, 276, 277, 278, 301, 302, 307, 308, 310, 311, 313, 314, 315, 316, 325, 326, 817, 819, 887, 896, 898, 899
ՍՕՐՍՐ - էջ 686
ՎԱՂԱՐՇԱՊԱՏ - էջ 208, 305, 342, 343, 346, 352, 359, 539, 575, 612, 613, 821, 835, 942, 964, 978, 1056, 1075, 1093, 1101, 1119, 1125, 1178, 1241, 1274, 1279, 1722
– տե´ս նաեւ Սուրբ Էջմիածին
ՎԱՅՈՁՈՐ - էջ 344, 899, 902
ՎԱՆ - էջ 275, 624, 679, 844, 881, 884, 887, 1119, 1137, 1222, 1237, 1242, 1244, 1264, 1287, 1290, 1292, 1294, 1304, 1349, 1350, 1355, 1359, 1360, 1363, 1365, 1368
ՎԱՆԵՎԱՆ - էջ 313
ՎԱՍՊՈՒՐԱԿԱՆ - էջ 275, 308, 312, 315, 622, 716, 737, 841, 897, 1534, 2082, 2083, 2085
ՎԱՐԱԳ - էջ 83, 84, 97, 113, 120, 121, 217, 258, 312, 329, 330, 528, 534, 611, 622, 687, 692, 716, 1137, 1138, 1298, 1362, 1669
ՎԱՐԱՆԴԱ - էջ 1366
ՎԱՐԴԱՇԷՆ - էջ 1057, 1353
ՎԵՆԵՏԻԿ - էջ 332, 372, 430, 558, 594, 632, 795, 803, 829, 844, 976, 1164, 1306, 1519, 1986
ՎԵՆՆԱ - էջ 565
ՎԵՐԻՆ ԱԳՈՒԼԻՍ - էջ 876
ՎԻԵՆՆԱ - էջ 489, 565, 573, 1055, 1093
ՎԻՐԱՊ - էջ 77, 244, 251, 938, 959, 962, 1124, 1126
ՎՇՏԱՒՆՔ ԳԻՒՂ - էջ 548
ՎՐԱՍՏԱՆ - էջ 346, 360, 675, 942, 1067, 1118, 1147, 1156, 1225, 1231, 1302, 1347, 1699, 1705, 1721
ՎՐԱՑ ԴԱՇՏ - էջ 2085
ՎՐԿԱՆ գաւառ - էջ 1015
ՏԱԹԵՒԻ վանք - էջ 298, 493, 827, 993, 994, 995, 1001, 1002, 1003, 1004, 1084, 1241, 1348, 1354, 1373, 1515, 1516, 2029, 2034
ՏԱՄԲԱԼԱՌՔ - էջ 993
ՏԱՅՔ - էջ 359, 360, 2085
ՏԱՆՁԻ հող - էջ 326
ՏԱՇԻՐ - էջ 850
ՏԱՇՏՈՒՆ - էջ 993, 1001
ՏԱՐՍՈՆ - էջ 395, 731, 936, 1093, 1991
ՏԱՐՕՆ - էջ 312, 341, 345, 347, 348, 349, 352
ՏԱՓԱՎԱՆՔ - էջ 1975-1977
ՏԱՓԻ դուռ - էջ 326
ՏԻԲԵՐԻԱ - էջ 107, 1036
ՏԻԳՐԱՆԱԿԵՐՏ - էջ 1281, 1350, 1357, 1363, 1370
ՏԻԳՐԻՍ գետ - էջ 334, 698, 701, 746, 845, 1532
ՏԻՒՐՈՍ - էջ 345, 482, 1009, 1211
ՏՆԱԿԵՐՏ Ի ԳՈՂԹՆ - էջ 340
ՏՈՍՊ - էջ 110, 1649
ՏՐԱՊԻԶՈՆ - էջ 1087, 1091
ՏՐԻՏԵՆԴՈՆ քաղաք - էջ 566
ՏՐՈՒՆԵԱՑ ձոր - էջ 318
ՏՓԽԻՍ - էջ 313, 505, 520, 613, 963, 965, 968, 990, 991, 995, 1103, 1579, 1581, 1676, 1704, 1706, 1720, 1721, 2077, 2080
ՏՕՐՈՍ (Տաւրոս) - էջ 1991
ՑԵՑԿԻ ՍԱԹԻԼՄՇԷՆ - էջ 236
ՑԽԻԼՎԱՆ (Ցխինվա՞լ) - էջ 1699
ՓԱՅՃՈՒԿ (Փայաջուկ) - էջ 1356, 1362
ՓԱՅՏԱԿԱՐԱՆ - էջ 1740
ՓԱՌԱԿԱՅ գիւղ - էջ 925, 927
ՓԱՌԻՍՈՍ - էջ 2085
ՓԱՐԻԶ - էջ 343, 357, 430, 436, 442, 994, 1001, 1002, 1740
ՓԵԱՔԵԱՋ գիւղ - էջ 1363
ՓԵՐԱՐԱՅ - էջ 566
ՓԻԱՉԵՆՅԱ քաղաք - էջ 996
ՓԻՍՈՆ գետ - էջ 698, 701, 746, 845, 1523, 1996
ՓԻՒՆԻԿԻԱ - էջ 1009
ՓԼՈՐԷՆՏԵԱՅ - էջ 566
ՓՈՔՐ ԱՍԻԱ - էջ 1065, 1068
ՓՌԻՒԳԻԱ - էջ 1012
ՔԱԼՇԱՒՏ - էջ 122
ՔԱՂԿԵԴՈՆ - էջ 115, 564, 779
ՔԱՆԱՆՈՒ երկիր - էջ 150, 152, 154, 165, 169, 173, 183, 523, 859, 1257
ՔԱՍԱՂ գետ - էջ 990
ՔԱՐԱՀՈՒՆՋ - էջ 993, 1001
ՔԱՐԱՅՏԱԿ գիւղ - էջ 337
ՔԱՐՊԱՀ - էջ 343
ՔԵԲՐՈՆ - էջ 603
ՔԵՂՍՈՍ գետ - էջ 1996
ՔԵՆԹՐԲԵՐԻ - էջ 1178
ՔԵՐՁԻ ԽՄՀԱՏ - էջ 326
ՔԷԱՆԴՐԻ - էջ 683
ՔԷՇԻՇՔԵՆԴ - էջ 305
ՔԻՇՆՈՎ - էջ 1363, 1702
ՔՈԼԱՏԱԿԻ հող - էջ 326
ՔՈՒԹԱՅԻՍ - էջ 827
ՔՈՒՔԻԱՆԱՅ երկիր - էջ 877, 880, 882
ՕԴԵՍԱ - էջ 1314
ՕԼԱԽԱՑ երկիր - էջ 945
ՕԼԻՄՊՈՍ - էջ 1996
ՕԿՍԻԴՐԱԿԱՑ երկիր - էջ 1022, 1023
ՕՇԱԿԱՆ - էջ 316, 1143, 1152, 1153, 2052
ՕՐԹԱԳԻՒՂ - էջ 177, 178, 615, 617
ՖԵՌԱՐԱ քաղաք - էջ 1164
ՖՌԱՆԿԱՑ աշխարհ - էջ 29, 30, 581, 1143, 1635
ՖՐԱՆՍԻԱ - էջ 1195, 1702
Ե.
ԱՆՁՆԱՆՈՒՆՆԵՐԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՑԱՆԿ
ԱԲԱՍ
– Աղուանից կթղկս՝ 552-596 թթ. - էջ 990
– Հայոց սպարապետ` 860-892 թթ., որդի Սմբատ Բ. թագաւորի - էջ 2081
– եղբայր յետին ստացող Յովհաննէս քհյ-ի, 1318 թ. - էջ 749
– Ա., Մեծ շահ, թգւր. Պարսից՝ 1557-1628 թթ. - էջ 335, 880, 882, 1117
– Բ. Փոքր շահ, թգւր. Պարսից՝ 1642-1667 թթ. - էջ 394, 615, 695
– Միրզա, գահաժառանգ Պարսից, 1789-1833 թ. - էջ 1493
ԱԲԳԱՐ
– թագաւոր Հայոց, Ա. դ. - էջ 66, 86, 106, 239, 260, 273, 315, 568, 987, 1344
ԱԲԳԱՐԵԱՆ ԳԷՈՐԳ, 1920-1998 թթ. - էջ 992
ԱԲԴԻԱ մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 23, 32, 34, 225, տօն - էջ 1665, յշտկծ. - էջ 162
ԱԲԴԼՄՍԵՀ, նհտկ. Դ. դ., մնրնկր - էջ 801, Նահատակութիւն - էջ 803
ԱԲԴՈՒԼԼԱՅ Թաճիրայ Երեւանցի, 1817 թ. - էջ 1354
ԱԲԵՆԵՐ, ածշնչկն - էջ 189, 190, 192
ԱԲԷԼ
– Ադամորդի - էջ 81, 94, 252, 634, 858, 966, 1159, 1637, 2106
– ԺԶ. դ. յշտկծ. - էջ 1538
– քետխուտայ ի Խուռէշ գ. Ղազբինու, 1817 թ. - էջ 1355
– հայր Ստեփանի, յշտկծ. 1795 թ. - էջ 1860
– գրչփ. - էջ 358
ԱԲԻՄԵԼԷՔ, ածշնչկն - էջ 78, 151, 254
ԱԲԻՈՒԹ, ածշնչկն - էջ 161, 332
ԱԲԻՍՈՂՈՄ
– ածշնչկն - էջ 11, 31, 239, 860
– սրկ., սրբ., նհտկ. 311 թ., տօն - էջ 66, 379, 529, 536, 558, 761, 1664, 1736
– սրկ., 1661 թ., եղբայր Սարգիս արքեպս. Արղութեցու - էջ 1175
– 1667 թ. յշտկծ. - էջ 615
ԱԲՈՒՍԱՅԻԴ, ԺԲ. դ., Յաղագս կազմութեան մարդոյ - էջ 603, 604
ԱԲՐԱՀԱՄ
– Նահապետ, մնրնկր - էջ 93, տօն - 527, 572, 1538, 1734, յշտկծ. - էջ 94, 139, 150-152, 169, 180, 181, 227, 239, 450, 458, 460, 523, 524, 552, 721, 769, 858, 884, 1115, 1131, 1541, 1637, 2114
– Խոստովանող, սրբ., Ե. դ. - էջ 526, 1734
– եպս. Մամիկոնէից, մատենագիր, Զ. դ. - էջ 1088
– Ա. Աղբաթանեցի կթղկս՝ 607-615 թթ. - էջ 2001, 2002
– Գրամատիկոս, թարգմանիչ., 1141 թ. - էջ 1211
– ուսուցիչ Հմր 2838 ձեռ-ի Գրիգոր գրչի, ի Հաւուց Թառ, 1297 թ. - էջ 848
– ԺԳ. դ., կազմող ի Սուրբ Վասլի վանս - էջ 371, 557, 560
– աբղյ., միաբան Ս. Գէորգայ ի Ղրիմ, 1356 թ. - էջ 1685
– Անկիւրացի, 1453 թ., Ողբի վերայ Կոստանդինուպոլսոյ - էջ 1651
– 1476 թ., ծաղկող խորանաց - էջ 531
– (Հաբրամ) որդի յետին ստացող Դաւիթ երէցի, 1531 թ. - էջ 499
– որդի տէր Մխիթարի, յշտկծ., ԺԶ. դ. - էջ 340
– վրդ. Ամթեցի, աշակերտ Վարդան վ. Բաղիշեցու, 1671, 1703 թթ. - էջ 350, 473
– արծաթագործ Բաղիշեցի, յետին ստացող, 1695 թ. - էջ 1977
– վրդ., 1720 թ., ստացող յԵրուսաղէմ - Հմր 2971, էջ 2013, 2022, 2023
– Բ. Խոշաբեցի կթղկս՝ 1730-1734 թթ. - էջ 1147, 1156, 2101
– Գ. Կրետացի կթղկս՝ 1734-1737 թթ., Պատմութիւն - էջ 194, գրիչ յԵրուսաղէմ - Հմր 2792, էջ 595, 598, յշտկծ. - էջ 193, 196
– Աստապատեցի, 1752 թ., Բանք պիտանիք - էջ 938, ստացող ի Կարին, - Հմր 2821, էջ 787, 789, 792, ստացող - Հմր 2955, էջ 1963, 1666, Քարոզք - էջ 1046, 1052, յշտկծ. - էջ 1229
– վրդ., 1761 թ., ի Կ. Պոլիս - էջ 1219, 1225, 1240, 1241, 1254-1256, 1260-1262
– վրդ., ժամանակակից Սիմէոն Ա. Երեւանցու - էջ 409
– պրն. Ջիւջանցի, 1762 թ. - էջ 1225
– վրդ., ԺԸ. դ., յշտկծ., - էջ 1225
– պրն., 1762 թ., յշտկծ. - էջ 1228
– չարահնար ոմն վրդ., 1763 թ. - էջ 1548
– վրդ. Գիլանու, 1764 թ. - էջ 1230
– աբղյ., 1769 թ., գրիչ յԱստրախան - Հմր 2901/Ա, էջ 1179-1181
– արքեպս., 1775 թ., նուիրակ Կ. Պոլսի - էջ 1274
– քհյ, կնքատէր - էջ 1308
– վրդ. առաջնորդ Զմիւռնիոյ, 1782 թ. - էջ 595, 1162, 1221, 1224
– վրդ., 1782 թ., ստացող - Հմր 2977, էջ 2035
– վրդ., 1798 թ., առաջնորդ Լմայ - էջ 1505
– դպիր, ԺԸ. դ., գրիչ - Հմր 2850, էջ 907, 920
– եպս. Դերջանու, 1802 թ. - էջ 1343
– վրդ., միաբան Ս. էջմիածնի, 1802 թ. - էջ 1342, 1343
– վրդ. Աժդարխանցի, 1802 թ. - էջ 1338, 1342
– վրդ. Քոլեան (Քէօլէնց), 1802, 1805 թթ. - էջ 1310, 1311 1338
– աղա, 1802 թ. - էջ 1338, 1354
– մելիք Արարատու, 1802 թ. - էջ 1345, 1817
– արքեպս., ի Կ. Պոլիս, 1815 թ. - էջ 1348, 1358
– վրդ. Վաղարշապատեցի, 1828 թ. - էջ 1591, 1593
– հայր յետին ստացող Հռիփսիմէի, 1841 թ. - էջ 928
– Տէր-Յոհաննէսեան Բեժանով, 1844 թ. - էջ 1485
– վրդ., Սարգսեան, նուիրակ Նոր Ջուղայի Սուրբ Ամենափրկիչ վանքի ի Կալկաթայ, 1868 թ. - էջ 2104
– Առաքելեանց, բարերար Թարգմանչաց վանքի, ԺԹ. դ. - էջ 314
– գրչփ. - էջ 358
ԱԲՐԱՀԱՄԵԱՆ ԱՇՈՏ ԳԱՐԵԳԻՆԻ, պատմաբան, 1903-1983 թթ. - էջ 345, 471, 636
ԱԲՐԻՈՆ, ածշնչկն - էջ 94, 166, 332
ԱԳԱԹԱՆԳԵՂՈՍ պատմիչ, Ե. դ., Դաշանց թուղթ - էջ 345, յշտկծ. - էջ 357, 613
ԱԳԱՊԻ, սրբ., նհտկ., Բ. դ. - էջ 1668
ԱԳՐԻՊՊԱ, ածշնչկն - էջ 192
ԱԴԱՄ
– Նախահայր, ի գանձս, էջ 245, 263, 1957, մնրնկր - էջ 21, 24, 31, 93, 881, 937, 943, 956, յշտկծ. - էջ 34, 72, 78, 81, 88, 89, 94, 111, 132, 149, 180, 183, 187, 188, 218, 247, 252, 508, 510, 522, 523, 543, 553, 554, 571, 688, 691, 704, 762, 767, 779, 789, 1127, 1135, 1532, 1539, 1619, 1637, 1649, 2014, 2108
– վրդ., 1738 թ., ստացող յԱկն - Հմր 2981, էջ 2043, 2046
– մելիք Խամսայու, 1767 թ. - էջ 1290, 1304, 1556
– Թորոսեան, ի Ղզլար, 1843 թ. - էջ 1452
ԱԴԴԷ հայրապետ, Ա. դ. - էջ 86, 260
ԱԶԱՏ, թոռ ստացող Մարտիրոս քհյի, ԺԴ. դ. - էջ 904
ԱԶԱՐԻԱ
– ածշնչկն, մի յԵրից մանկանցն - էջ 1667
– ԺԶ. դ., որդի տէր Ղուկասի - էջ 340
– 1600 թ., միաբան Վարագավանքի - էջ 695
– վրդ., Ազարիա Ա. Ջուղայեցի հայրապետ Սսայ՝ 1584-1601 (յշտկծ. 1600 թ.) - էջ 2021
– քհյ, հայր Հմր 2889ի նորոգող Ստեփանոսի, 1610 թ. - էջ 1117, 1118
– Ջուղայեցի, տոմարագէտ, 1616 թ. - էջ 124
– 1667 թ. յշտկծ. - էջ 615
– 1723 թ., քհյ., միաբան Շամբի Ս. Նախավկայի վանքի - էջ 1970
– Տէր-Գրիգորեան, 1807 թ., գրիչ ի Զմիւռնիայ - Հմր 2716, էջ 147, 149, 174
ԱԶԲԷԿ տանուտէր, ԺԵ. դ. - էջ 1537
ԱԶԻ
– 1217-1267 թթ. միջեւ, կենակից Էրեզի Ս. Աստուածածին վանքի նուիրատու Սարգսի - էջ 1060
ԱԶԻԶ
– 1267 թ. զաւակ յետին ստացող Սպահանի - էջ 1061
– 1290 թ., ազգական ստացող Յակոբ քհյի - էջ 749
– 1305 թ., մայր Սիմոն հայրապետի - էջ 329
– ԺԷ. դ., ամուսին յետին նորոգող Նունուֆարի - էջ 330
– մայր Մարտիրոս գրչի, 1778 թ. - էջ 1653, 1659
ԱԶԻԶԽԱԹՈՒՆ, քոյր յետին ստացող խջյ Միքայէլի, ԺԵ-ԺԶ. դդ. - էջ 1974
ԱԶԻԶՄԷԼԻՔ
–կողակից ստացող Սալթմիշի, ԺԴ. դ. - էջ 330
– 1463 թ., մայր Գրիգոր գծողի - էջ 591
ԱԹԱԲԷԿ, եղբայր ստացող Սարգիս եպս. Արղութեցու, 1661 թ. - էջ 1175
ԱԹԱ
– ազգական վերակազմող Սանումի, 1569 թ. - էջ 874
– հայր յետին ստացող Պապայի, ԺԶ. դ., էջ 340
– մելիք, որդի ձեռագիր վաճառող տէր Եսայիի, ԺԷ. դ. - էջ 12
– հնգց. հայր նուիարտուութեան վկայ Դանիէլի, 1778 թ. - էջ 1097
ԱԹԱՆԱԳԻՆԷ հայրապետ, նհտկ., Դ. դ., տօն - էջ 526, 1668, 2091, յշտկծ. - էջ 77, 250
ԱԹԱՆԱՍ
– Աղեքսանդրացի, 296-372 թթ., Նխդր. Սաղմոսաց - էջ 23, 34, Պատմութիւն - էջ 345, Հարցմունք - էջ 1125, Կանոնք - էջ 635, Ճառք - էջ 571, Տեսիլ՝ էջ 551, 1121, 1626, տօն - էջ 528, յշտկծ. - էջ 101, 107, 361, 363, 477, 758, 759, 1629
– տէր, առաջնորդ Դադիվանքի (գրուած` Դաթեւի), 1265 թ., - էջ 493
– սրկ., , որդի յետին ստացող Վրթանէս քհյի, 1523 թ. - էջ 532
– աբղյ., 1565 թ., գրիչ - Հմր 2928, էջ 1531, 1533, 1534
– քհյ., միաբան Ս. Գէորգայ յԱսպահան, 1610 թ. - էջ 1117
– քհյ., միաբան Սանահնու վանից, 1661 թ. - էջ 1176
– եղբայր յետին նորոգող-կազմող Տօրօնեցի պրն Պօղոսի, 1730 թ. - էջ 875
– եղբօրորդի յետին նորոգող-կազմող Տօրօնեցի պրն Պօղոսի, 1730 թ. - էջ 876
– վրդ., առաջնորդ Իզմիտու, 1753 թ. - էջ 1543
– վրդ. Տայի-Սիմոնեան, 1760 թ., թարգմանիչ Յովսէպոսի «Հնութիւնք հրէից» գործի - էջ 187, 188, 192
– վրդ. Կոստանդնուպոլսեցի, 1772 թ., գրիչ ի Կ. Պոլիս - Հմր 2874, 1037, 1038
– նորոգող Հմր 2825ի, ԺԸ. դ. - էջ 805, 806
– Լալայով ի Շամախի, 1835 թ. - էջ 1693
– քհյ. ի Ղզլար, 1843 թ. - էջ 1452, 1454
ԱԼԱՀՎԵՐՏԻ
– դպիր, 1679 թ., գրիչ ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2993, էջ 2093, 2099, 2100
– 1723 թ., հայր Դաւիթ ստացողի - էջ 1969
ԱԼԱՄ, հասցէատէր ի Վան, 1784 թ. - էջ 679
ԱԼԱՄՇԱՀ, գրիչ-ստացող Կարապետ կր-ի եղբայր Յովհանէսի կինը, 1480 թ. - էջ 117-120
ԱԼԱՆՉԻ, յետին ստացող, 1564 թ. - էջ 826
ԱԼԵՔՍԱՆ (ԱԼԷՔՍԱՆ)
– մհտ., դօլվաթաւոր ի Կաֆայ, եղբայր Խաչերեսի, 1660 թ. - էջ 27
– քհյ., միաբան Սանահնի վանուց, 1661 թ. - էջ 1176
– յշտկծ. ի Ղրիմ 1668 թ. - էջ 40
– (Ալէքսան) 1772 թ., հայր յետին ստացող Արութիւնի - էջ 2046
– պրն, Ս. Աթոռի գործակալ-թղթակից ի Ռեշտ, 1782 թ. - էջ 645
– պրն, Մասեհեան, Ս. Աթոռի թղթակից յԱմստերդամ, 1783 թ. - էջ 648
– Բաղդատու գործակալ եւ գանձապետ, 1785 թ. - էջ 664, 685, 687, 1283
– արքեպս., 1809 թ., միաբան Ս. էջմիածնի - էջ 1497, 1502
– քհյ. ի Ղզլար, 1833 թ. - էջ 1466
ԱԼԵՔՍԻԱՆՈՍ
– աղքատ, Ե. դ., սրբ. - էջ 113, 803
– (Ալեգսանոս) աբղյ., ԺԶ. դ. - էջ 335
– կր., նորոգող Հմր 2776ի, 1600 թ. - էջ 500
– 1600 թ., հօրեղբայր Շահալամ ստացողի ամուսին Թադէոսի, յԱւանց - էջ 694
ԱԼԷՔՍԷՅ
– (Ալէքսէ) Մաթֆէիչ Օկուլով, ի Գրիգորիուպոլ, 1804 թ. - էջ 1308, 1310
– (Ալեքսեյ) Երմոլով, 1777-1861 թթ., կառավարիչ Վրաստանու - էջ 1698
– (Ալէքսէյ) Սիմոնիչ, կամենդանտ Ղարաքիլիսայու, 1817 թ. - էջ 1353
ԱԼԷՔՍԻՈՍ, փեսայ, ապա՝ Բ. Կոմնենոս կայսր Հոռոմոց՝ 1180-1183 թթ. - էջ 468
ԱԼԹՈՒՆ
– հայր ստացող Կաֆայի Յովհաննէս եպս-ի, 1595 թ. - էջ 946
– կին յետին ստացող Մալխասի, ի Տշողլումայ, 1724 թ. - էջ 886
– մհտ., Գանձակի Թարգմանչաց վանքի նուիրատու՝ 1843 թ. - էջ 325, 326
ԱԼԹՈՒՆԽԱԹՈՒՆ, կին ստացող Ազբէկ տանուտիրոջ, ԺԵ. դ. - էջ 1537
ԱԼԻ
– որդի Ապիթալուպի, իմա՝ բարեպաշտ չորրորդ խալիֆ Ալի իբն Աբի Տալիբ՝ 656-661 թթ. - էջ 816
– (Հաճի Ալի) փաշա, ի Կարին, 1785 թ. - էջ 685
ԱԼԻՂՈՒԼԻ խան, յԵրեւա՞ն, 1755 թ. - էջ 1544
ԱԼԻՋԱՆ, եղբայր Սսի կթղկս Ազարիա Ջուղայեցու, 1600 թ. - էջ 2021
ԱԼՄԱԶ, յշտկծ. ի Տշողլումայ, 1724 թ. - էջ 886
ԱԼՄԱՅ խաթուն, ԺԸ. դ., կողակից ստացող Ամնադինի - էջ 688
ԱԽԻՋԱՆ
– (Ախիճան) որդի՞ յետին ստացող Ալանչիի, ԺԶ. դ. - էջ 826
– աղա, եղբայր հասցէատէր Գէորգի, ի Վան, 1784 թ., - էջ 683
ԱԽՇԻԲԷԿ, ռէս յԱւանց, 1600 թ. - էջ 693
ԱԿԱՊԻՈՍ եպս. Մելիտինոյ, Դ. դ. - էջ 2006
ԱԿԻՆԵԱՆ ՆԵՐՍԷՍ վրդ., 1883-1963 թթ. - էջ 489, 490, 1093, 2057
ԱԿԻՒՂԱՍ նհտ., Դ. դ. սկիզբ - էջ 629-631
ԱԿԻՓՍԻՄՈՍ եպս., սրբ., նհտկ. 379 թ. - էջ 1670
ԱՀԱՐՈՆ
– եղբայր Մովսէս մարգարէի, մնրնկր - էջ 21, 31, տօն - էջ 527, 1734, յշտկծ. - էջ 95, 107, 156, 159, 161, 162, 165, 166, 770, 1027
– վրդ. Ջուղայեցի, 1762 թ. - էջ 1226
– վրդ., 1763 թ. - էջ 1224
– վրդ., 1815 թ. - էջ 1351
– վրդ., 1828 թ. - էջ 1569
– քհյ. Դատաշով, 1843 թ. - էջ 1445, 1454
ԱՀՄԱՏ
– սուլթան, 1729 թ. - էջ 2022
– խան, ԺԹ. դ. - էջ 417
ԱՂԱԲԱԲ
– ի Գանձակ, 1768 թ. - էջ 1291
– (Աղապապ) 1827 թ. - էջ 862
ԱՂԱԲԷԿԵԱՆ ԼԻԴԱ, կազմարար ի Մատենադարան - էջ 1030
ԱՂԱԶԱՐ երէց, 1565 թ. - էջ 1533
ԱՂԱԶԱՐ, 1626 թ. - էջ 875
ԱՂԱԼՕՅ բէկ Մերզայ-Գօրգենեան Էնակալուփով,
ի Թաւրէզ, 1815 թ. - էջ 1348, 1349
ԱՂԱԹԵՂԻ
– հայր Մկրտիչ գրչի, 1699 թ. - էջ 633
ԱՂԱԼՕ
– պրն., ի Թիֆլիզ, 1765 թ. - էջ 1548
– պրն., ի Հաշտարխան, 1766 թթ. - 1553
– պրն., 1764 թ. - էջ 1262, 1264, 1277, 1288
– Զախարիչ Լազրով, 1802 թ. - էջ 1333, 1354, 1356
– Ամրիկով, 1833 թ. - էջ 1477
ԱՂԱՄ, 1569 թ. - էջ 874
ԱՂԱՄԱՍՈՒՄ, տաճիկ ծառայ Վրաց Հերակլ թագաւորի, 1765 թ. - էջ 1560
ԱՂԱՅԵԿ
– 1772 թ., - էջ 1307
– Յարութիւնով, 1828 թ., էջմիածնի գիւղացի, 1828 թ. - էջ 1592
ԱՂԱՆԵԱՆՑ ԳԻՒՏ աւ. քհյ., 1856-1920 թթ. - էջ 1545, 1566, 1574
ԱՂԱՉԱՆ, մօրեղբոր որդի յետին ստացող Յակոբ քհյի, 1623 թ. - էջ 843
ԱՂԱՋԱՆ, 1601 թ. - էջ 880
ԱՂԱՍՕԼԹԱՆ, 1626 թ. - էջ 875
ԱՂԱՎԱԼԻ, 1679 թ., հանգց. որդի ստացող Ստեփանոսի, ի Նոր Ջուղայ - էջ 2100
ԱՂԱՎԵԼ, ԺԹ. դ. - էջ 300
ԱՂԱՒԱԼԻ, 1679 թ., պապ ստացող Ստեփանոսի, ի Նոր Ջուղայ - էջ 2100
ԱՂԲԱՆ - էջ 363
ԱՂԵՐ, 1318 թ. - էջ 749
ԱՂԵՔՍԱՆԴՐ
– Մակեդոնացի, մ.թ.ա. 356-323 թթ., Առ Աղէքսանդր - էջ 10, Պատմութիւն - էջ 1004, 1007, մնրնկր - էջ 21, 31, 1003, յշտկծ. - էջ 109, 190, 543, 559, 1005, 1006, 1026, 1124, 1207
– Դ. դ., խնդրող ճառի՝ յԵւսեբեայ - էջ 132
– Ա. Ջուղայեցի կթղկս՝ 1706-1714 թթ., Քարոզք - էջ 786, յշտկծ. - էջ 1002, 2107
– քհյ., 1730 թ. - էջ 994, 1003
– Բ. Բիւզանդացի կթղկս՝ 1753-1755 թթ., գրիչ ի Ս. Էջմիածին, 1753 թ. - Հմր 2931, էջ 1543, 1564, յշտկծ. - էջ 409, 1083, 1220, 2090
– (Ալեքսանդր) Վորոնցով կոմս, 1788 թ. - էջ 1766
– Ա. կայսր Ռուսաց, 1801-1825 թթ. (յշտկծ.՝ 1802 թ.) - էջ 1103, 1343, 1344, 1348, 1495-1497, 1499, 1512
– վրդ., միաբան Ս. էջմիածնի, 1802 թ. - էջ 1342, 1343
– Պետրովիչ Տօրմուսով, 1809 թ. - էջ 1497-1499
– Հերակլեան, 1809 թ. - էջ 1497
– Նիկօլայիչ Գալիցին, մինիստր հոգեւորական գործոց, 1810 թ. - էջ 1498, 1698
– Արտեմիչ, 1817 թ. - էջ 1388
– Եգօրիչ, 1817 թ. - էջ 1390
– Բ. կայսր Ռուսաց, 1855-1881 թթ. - էջ 896
– Գ. կայսր Ռուսաց, 1881-1894 թթ. - էջ 313
– Բէկէնտօֆ, 1835 թ. - էջ 1692
ԱՂԷՔՍԱՆԴՐՈՒՀԻ, կին Աղէքսանդրի Մակեդոնացւոյ - էջ 191
ԱՂՈՒԹ, 1353 թ. - էջ 1680, 1681, 1683
ԱՂՈՒԹԽԱԹՈՒՆ
– այգական ստացող Քրդի եւ Ասլերի, 1297 թ. - էջ 848
– մայր ստացող Կարապետ քհյի, 1356 թ. - էջ 1682, 1683
ԱՂՈՒՈՐ
– տիկին, 1314 թ. - էջ 581
– տիկին, 1409 թ. - էջ 554, 555
ԱՄԱՂԷԿ, ածշնչկն - էջ 167, 172, 190
ԱՄԱՍԻԱ, նահապետ Հայոց, որդի Արամայիսայ - էջ 271
ԱՄԱՏՈՒՆԻ ՍԱՀԱԿ վրդ., 1856-1917 թթ. - էջ 340, 581, 592, 876, 882, 1081, 1687, 1690, 1734, 1738, 1986
ԱՄԱՐՓԱՂ (գրուած՝ Ամարեաղ) պատերազմն - էջ 180
ԱՄԲԱԿՈՒՄ, մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 23, 34, 225, Աղօթք - էջ 952, մնրնկր - էջ 22, 32, յշտկծ. - էջ 78, 142, 254
ԱՄԲՍՈՎ, որդի Մանուէի - էջ 223
ԱՄԲՐՈՍԻԷ եպս., 1790 թ. - էջ 1813
ԱՄԻՐ
– 1297 թ. - էջ 848
– 1315 թ. - էջ 1539
– 1351 թ. - էջ 334
– 1356 թ. - էջ 1683
– ԺԵ. դ. - էջ 546-548
– 1523 թ., հայր Վրթանէս յետին ստացողի - էջ 532
– ԺԶ. դ. - էջ 1541
– մհտսի, 1707 թ., ստացող Հմր 2995/Ա. - էջ 2103, 2106, 2107
– 1772 թ. - էջ 1307
ԱՄԻՐ խջյ, 1590 թ. - էջ 699
ԱՄԻՐԲԷԿ, ԺԷ. դ. - էջ 696
ԱՄԻՐԳՈՒՆԱ խան, 1617 թ. - էջ 486
ԱՄԻՐԴՈՎԼԱԹ Ամասիացի, 1420/25-1496 թթ., բժիշկ, Ախրապատին - էջ 907, 1725, Անգիտաց անպէտ - էջ 279, Զօրութիւն դեղերոյն - էջ 296, Յուսումն բժշկութեան արհեստին - էջ 296, 907, 1722
ԱՄԻՐԽԱՆ
– Չոլախ, 1601 թ. - էջ 882
– 1626 թ. - էջ 875
ԱՄԻՐԽԱՍ, 1590 թ., որդի Սօլթան ստացողի - էջ 699
ԱՄԻՐԽԱՒՋԱ, որդի ստացող Շահալամի, 1600 թ., յԱւանց - էջ 694
ԱՄԻՐ-ՀԱՍԱՆ, 1476 թ. - էջ 531
ԱՄԻՐՂՈՒԼԻ
– 1626 թ. - էջ 875
– ԺԸ. դ. - էջ 756
ԱՄԻՐՄՈՒԼՔ, ԺԵ. դ. - էջ 1537
ԱՄԻՐ-ՍԱՐԳԻՍ, ԺԴ. դ., որդի յետին ստացող Թումայ քհյի - էջ 235
ԱՄԻՐ-ՎԱՍԱԿ, 1476 թ. - էջ 536
ԱՄՆԱԴԻՆ պրն., ԺԸ. դ. - էջ 688
ԱՄՈՆ, ածշնչկն - էջ 251, 1115
ԱՄՈՎՍ, մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 34, 225, մնրնկր - էջ 21, 23, 32, յշտկծ. - էջ 860
ԱՄՐԱՄ, ածշնչկն - էջ 155
ԱՅԻԹԱԼԱ սրկ., սրբ., նհտկ. 379 թ. - էջ 1670
ԱՅԽԱԹՈՒՆ, 1409 թ. - էջ 555
ԱՅՄԵԼԻՔ, ԺԵ. դ. - էջ 1538
ԱՅՎԱԶ
– (Էվազ) ԺԵ-ԺԶ. դդ. - էջ 1975
– (Էվազ) յետին ստացող, 1648 թ. - էջ 885
– 1705 թ., որդի Մխիթարի, ի Կալկաթայ - էջ 1231
– 1706 թ. - էջ 1968
– Կարսեցի, 1828 թ. - էջ 1592
ԱՅՎԱԶԵԱՆ (Այվազովսկի) Գաբրիէլ արքեպս., 1812-1880 թթ., Աստուածաբանութիւն տեսական - էջ 13, Աստուածաբանութիւն վարդապետական - էջ 476, 1051, Աստուածաբանութիւն բարոյական - էջ 17, Բառազննութիւն աշխարհիկ լեզուի - էջ 1063, Դասագիրք կարգաց Աստուածաբանութեան - էջ 1069, Նախագիծ վերանորոգման Արեւմտեան եկեղեցւոյ - էջ 1176, Ուղերձ - էջ 311, գրիչ - Հմր 2900, էջ 1178, յշտկծ. - էջ 20, 307, 482
ԱՅՎԱԹ մահդասի, 1658 թ. - էջ 1674
ԱՅՐՈՒՍԽԻ, ԺԶ. դ. - էջ 340
ԱՅՏԻՆ (=Այդին) 1730 թ. - էջ 876
ԱՆԱՅ խաթուն, 1590 թ. - էջ 699
ԱՆԱՅԻ
– քոյր Յակոբ գրչի, 1667 թ. - էջ 1972
– մայր Մկրտիչ գրչի, 1699 թ. - էջ 633
ԱՆԱՆ, 1454 թ. - էջ 874
ԱՆԱՆԻԱ
– մի յԵրից մանկանցն, ածշնչկն - էջ 1667
– առաքեալ - էջ 1669
– Շիրակացի, Է. դ., Կենսագրութիւն - էջ 430, Մատենագրութիւնք - էջ 399, 469, 470
– Ա. Մոկացի կթղկս՝ 946-968 թթ. - էջ 2003
– Նարեկացի, մհ. 980ական թթ., Խրատ վասն համբերութեան - էջ 100, Խրատ զղջման եւ արտասուաց - էջ 538, 1616, Վասն անցաւոր աշխարհիս - էջ 1128
– Սանահնեցի, մհ. 1070ական թթ., Հակաճառութիւն ընդդէմ երկաբնակացն - էջ 359, 360, 1999, Յաղագս Յովհաննու Մկրտչի - էջ 769, Մեկնութիւն Մատթէի - էջ 51, յշտկծ. - էջ 952
– տանուտէր, ստացող յԱղթամար, 1354 թ. - Հմր 2843, էջ 871, 873, 874
– ԺԵ. դ. յետին ստացող - էջ 885
– 1573 թ. - էջ 854
– ազգական յետին ստացող տէր Ղուկասի, ԺԶ. դ. - էջ 340
– քհյ., 1610 թ. - էջ 1117
– միաբան Ս. Նախավկայի վանքի, 1723 թ. - էջ 1970
– վրդ. Քանաքեռցի, 1763 թ. - էջ 1546
– տրց., 1784 - էջ 676
ԱՆԱՍԵԱՆ ՅԱԿՈԲ, 1904-1988 թթ. - էջ 788
ԱՆԱՍՏԱՍ
– քհյ., Դ. դ. - էջ 110, 1670
– կայսր հոռոմոց՝ 491-518 թթ. - էջ 1123
ԱՆԱՏՈԼԱ. կին, սրբ., նհտկ. 310 թ. - էջ 1668
ԱՆԱՏՈԼ զօրավար - էջ 2107
ԱՆԳԷՈՍ, մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 23, 34, 225, մնրնկր - էջ 22, 39
ԱՆԴՐԷԱՍ
– առաքեալ, մնրնկր - էջ 32, 93, 361, տօն - էջ 528, 1272, 1735
– զօրավար, սրբ., նհտկ., 300 թ. - էջ 1668
– Կապադովկիացի, Մեկնութիւն Յայտնութեանն Յոհաննու - էջ 391, 393, 2056, 2057
– վրդ., ԺԴ. դ., տաղերգու, Տաղք. «Այսաւր անդրանիկ Հաւր Միածին» - էջ 76, 248, 714, 1526, «Այսաւր ցնծայ Երուսաղէմ» - էջ 240, 708
– ԺԵ. դ., մնրնկր - էջ 738, յշտկծ. - էջ 739, 740
– ԺԵ. դ. - էջ 546, 547
– ԺԵ. դ. - էջ 546, 548
– ԺԶ. դ. գրիչ Հմր 2833ի - էջ 833, 836
– Կարոլոտադիոս, ժամանակակից Մարտին Լութերի - էջ 566
– (Անդրիաս) 1718 թ. - էջ 1137
– եպս. Կարբեցի, 1763 թ. - էջ 1084
– Թամուզեան, 1789 թ., գանձապետ - էջ 1801, 1827
– աղա ի Կ. Պոլիս, 1798 թ. - էջ 1503
– կր., ԺԸ. դ. - էջ 780
– արքեպս., 1809 թ. - էջ 1497, 2104
– (Անդրիաս) մէլիք, 1840 թ. - էջ 299
– եպս. Վեհապետեան, 1862 թ. - էջ 316
– Անդրիաս Բարիսիչ Բէստիլով, ի Փամբակ, 1817 թ. - էջ 1353, 1355
ԱՆԴՐԻԱՆՈՍ
– նհտկ. 310 թ., ամուսին Անատոլա վկայուհու, սրբ. - էջ 1668
– (=Ադրիանոս) կայսր Հռոմայ՝ 117-138 թթ. - էջ 209
ԱՆԴՐՈՆԻԿ, որդի ստացող Ջանբուղայի, ԺԵ. դ. - էջ 746
ԱՆԷՇԷԼ, որդի ստացող Ջանբուղայի, ԺԵ. դ. - էջ 746
ԱՆԹԱՌԱՄ, ԺԷ. դ. - էջ 757
ԱՆԹԱՌԱՆ, 1591 թ. - էջ 1542
ԱՆԹԻՄՈՍ Նիկոմիդացի, հայրապետ, սրբ., նհտկ. 303 թ. - էջ 1669
ԱՆԹԻՊԱՏՐՈՍ Բոստրացի, Ե. դ. - էջ 135, 191, 572
ԱՆԻԿԱՐ, 1315 թ. - էջ 1539
ԱՆՁՐԵՎԱՐԴ, կողակից Յակոբ գրչի, 1667 թ. - էջ 1972
ԱՆՃԵԼՈՍ Նապուլոս, 1666 թ. - էջ 997
ԱՆՆԱ
– մայր Սամուէլ Մարգարէի, Աղօթք - էջ 224, մնրնկր - էջ 21, 222, յշտկծ. - էջ 381, 882, 934
– մայր Մարիամայ Աստուածածնի, ի տաղս եւ գանձս - էջ 63, 64, 82, 109, 253, Պատմութիւն - էջ 216, 796, յշտկծ. - 797, 1124, 1668
– մայր Կիւրեղ Երուսաղէմացու, նհտ. 360ական թթ. - էջ 69, 136, 242, 1208
– ստացող Հմր 2783/Ա.ի, 1409 թ. - էջ 549, 554, 555
– ԺԵ. դ. - էջ 776
– մայր գրիչ, ծաղկող եւ կազմող Յակոբ դպրի, ի Զամաւչայ, 1595 թ. - էջ 946
– 1668 թ., Ղրիմ - էջ 36, 40, 49, 53
– խանում, 1762 թ., կողակից Հերակլի - էջ 1231
ԱՆՈՒՇ, յՈւռուսճուղ, 1784 թ. - էջ 679
ԱՆՈՒՇԱՒԱՆ,
– նահապետ Հայոց - էջ 272
ԱՆՏԻԳՈՆՈՍ - էջ 191
ԱՆՏԻՈՔՈՍ Գ, թգւր՝ 223-187 թթ. Ք.ա. - էջ 168, 362
ԱՆՏՈՆ
– անապատական (Թեբայէցի), 251-356 թթ., սրբ. - էջ 66, 77, 101-103, 239, 250, 379, տօն - էջ 529, 537, 558, 561, 1664, 1736
– սրբ., յիշուած Կրոնիդէսի հետ, մհ. 355 թ. - էջ 500
– կր., նհտկ. 1495 թ. ի Մարզուան - էջ 1644
– քհյ., ԺԵ. դ. - էջ 773
– քհյ., 1594 - էջ 122
– քհյ. Եղիվարդեցի, 1753 թ. - էջ 1083
– կր. 1760 թ. - էջ 1235
– ի Կ. Պոլիս, 1763 թ., - էջ 1246, 1249
– Ա. կթղկս Վրաց՝ 1744-1788 թթ. - էջ 1241, 1278, 1547
– Վիէրայ, 1772 թ., Քարոզգիրք - էջ 1038
– վրդ., միաբան Ս. էջմիածնի, 1802 թ. - էջ 1342, 1343
– վրդ., այլ, 1802 թ. - էջ 1331, 1335, 1337, 1338
– եպս. յԱստրախան, 1814 թ. - էջ 1352, 1356, 1574
– արքեպս., առաջնորդ յԱխլցխայ, 1815 թ. - էջ 1351, 1387
– վրդ., նուիրակ ի Կարս, 1815 թ. - էջ 1349, 1350
– քեթխուտայ ի Խուռէշ գիւղ, 1817 թ. - էջ 1355
– վրդ., ԺԹ. դ. - էջ 414
ԱՆՏՈՆԻՆՈՍ սրբ., նհտկ., Գ. դ. - էջ 1668
ԱՇԱՀՆԱԴԱՐ, 1600 թ., յԱւանց - էջ 694
ԱՇԽԱՐՀՊԷԿ, ի Հաղբատ, 1784 թ. - էջ 678, 679
ԱՇԽԷՆ թագուհի, Դ. դ. - էջ 526, 1734
ԱՇԽԻԲԷԿ, 1600 թ. - էջ 693
ԱՇՈՏ
– Ա. Բագրատունի, թագաւոր Հայոց՝ 885-890 թթ. - էջ 1112
– Բ. Բագրատունի, Երկաթ., թագաւոր Հայոց՝ 914-929 թթ. - էջ 275, 311, 2081
– Բռնաւոր, 910 թ. - էջ 275
– Գ. Բագրատունի Ողորմած, թագաւոր Հայոց՝ 953-977 թթ. - էջ 312, 2082
ԱՇՐԱՖ, իշխան այլազգեաց, 1351 թ. - էջ 334
ԱՊԻԱՆՈՍ (Ապէնիոս) իմաստասէր - էջ 2147, 2149
ԱՊԻՓԱ (=Ապփիաս), ածշնչկն, Պօղոս առաքեալի թղթում - էջ 856
ԱՊԼԱՍԹԻ, 1217 թ. - էջ 1060
ԱՊՈՂՈՆ, սրբ., Դ. դ. - էջ 102
ԱՊՈՎ, ԺԶ. դ. հայր յետին ստացող Մէհէրի - էջ 705
ԱՌԱՔԵԼ
– վրդ. Բաղիշեցի, մօտ 1380-1454 թթ., Տաղք եւ գանձք. «Ահա ասեմ բան գովեստի» - էջ 81, 253, «Ամենայն փառաւք» - էջ 89, 264, «Ամենայն ի մի բերան» - էջ 86, 261, «Այսաւր անճառ Բանն» - էջ 75, 248, «Այսաւր անճառ լոյսն» - էջ 81, 252, «Այսաւր եհաս ինձ» - էջ 88, 262, «Այսաւր եհաս հրաման» - էջ 88, 262, «Այսաւր իջեալ պետն» - էջ 64, 238, «Այսաւր ծագեաց լոյսն» - էջ 77, 251, «Այսաւր ծնեալն Որդին» - էջ 65, 238, «Այսաւր յարեաւ ի մեռելոց» - էջ 75, 250, «Այսաւր ցնծացէ´ք, եղբա´րք» - էջ 717, «Անախտ անբիծ» - էջ 258, «Անեղ, անմահ թագաւորին» - էջ 85, 259, «Անժամանակ լոյսն» - էջ 75, 250, 1523, «Անճառ բանն հայրական» - էջ 81, 252, «Անճառելի լոյսըդ հայրական» - էջ 74, 242, 249, «Անմահ արքային, անճառ» - էջ 82, 257, «Անտանելիդ երկնի եւ երկրի» - էջ 87, 262, «Ասա´ զսա» - էջ 238, «Աստուածազարդ գունդք» - էջ 80, 256, «Աւրհնեալ անճառ» - էջ 84, 258, «Աւրհնեալ անուն անմահ» - էջ 70, 244, «Աւրհնեալ ես, սուրբ» - էջ 77, 251, Աւրհնեալ ես, փա´յտ» - էջ 75, 83, 248, 257, 1529, «Աւրհնեալ է Հայր» - էջ 83, 258, 1529, «Աւրհնեալ Հայր երկնաւոր» - էջ 63, 253, «Աւրհնեալ շրթամբք» - էջ 65, 239, «Աւրհնեմք զքեզ» - էջ 85, 259, 1522, «Գանձդ կենաց» - էջ 87, 261, «Եղբա´յր, ինձ միտ դի´ր» - էջ 89, 263, «Եղեւ այր մի» - էջ 64, 253, «Իմանալի այս» - էջ 277, 601, «Իմաստութիւն Հաւր» - էջ 715, «Ի մեծի հրաշափառ հանդիսի» - էջ 87, 261, «Ի յերկնային լուսոյն» - էջ 85, 259, 1523, «Ի յորովայնէ» - էջ 85, 259, 1522, «Ի քէն հայցեմք» - էջ 1524, «Հոգի Աստուած, բղխումն» - էջ 76, 248, «Մեծացի´ր այսաւր» - էջ 82, 253, 1529, «Յիշելով զաւր» - էջ 89, 263, «Յորժամ ըզԳրիգոր» - էջ 284, «Յունան քարոզ Նինուէին» - էջ 67, 240, «Ով քահանայք» - էջ 262, 588, «Տէր բարերար» - էջ 85
– վրդ. Սիւնեցի, ԺԴ-ԺԵ. դդ., Տաղք եւ գանձք. «Այգի տնկեալ էք վայելուչ» - էջ 78, 255, «Անճառ Միածին Հաւրն» - էջ 86, 260, «Աչք իմ ծովացեալ» - էջ 87, 89, 263, «Աստուած ամենի, լոյսն» - էջ 72, 245, 1525, «Արեկ ասեմ բան» - էջ 91, 264, «Բանք սաղմոսիս է պատուական» - էջ 227, «Գոհար վարդն ինքնագոյն» - էջ 81, 253, 1528, «Ճառագայթիւք ճաճանչանման» - էջ 255, «Մեծ խորհուրդ յերկրի» - էջ 72, 245, 1525, «Յետ ճգնութեանց» - էջ 89, 263, «Յորժամն դրունք երկնից» - էջ 89, 263, «Չորեքկերպեան թեւք» - էջ 83, 257, «Սիւն հաւատոյ, սեղան» - էջ 83, 257, «Վա՜յ այն աւուրն» - էջ 88, 263, «Տաճար լուսոյ» - էջ 82, 257, «Տեսեալ Մարիամ զՏէրն» - էջ 75, «Տէր մեր փառաւք» - էջ 75, 250, «Տինայ առեալ» - էջ 79, 256, 1530, «Տունկ անմահութեան» - էջ 82, 253, Քարոզք - էջ 142, 935, 1619
– վրդ., ԺԴ-ԺԵ. դդ. (Սիւնեցի՞, Բաղիշեցի՞), Տաղք եւ գանձք. «Այն երկնաւոր ի կուսէն» - էջ 84, «Այսաւր նոր տաւնիս» - էջ 1524, «Այսաւր տաւնէ եկեղեցի» - էջ 240, «Անդ մարտիրոսքն» - էջ 80, 256, «Անթիւ չարեաւք յանցայ» - էջ 87, 89, 263, «Անճառելի բանդ հայրական» - էջ 68, 241, «Անիմաստ Առաքել» - էջ 264, «Աստուածածին, բարեաց» - էջ 65, 239, «Արեգակն արդար, որ ի Հաւրէ» - էջ 86, 260, 717, «Բասիլոս դու ես» - էջ 261, «Ի միտ առէ´ք» - էջ 88, 89, 263, «Լուսաւորիչն յորժամ» - էջ 77, 251, «յԱռաքելէ մտաւք» - էջ 77, 251, «Յիսուս Քրիստոս, Հաւր» - էջ 86, 260, «Յորժամ Ադամ» - էջ 73, 247, «Յորժամ Գաբրիէլ» - էջ 89, 263, «Սրբոյ Հոգոյն» - էջ 76, 248, «Վարդապետաց թագ» - էջ 85, 259, «Վէմն անխախտելի» - էջ 260, «Տասն վկայք այսաւր» - էջ 75, 250, «Քան զամենայն գործս բարեաց» - էջ 71, 244, «Քան զամենայն գործս չարեաց» - էջ 90, 264
– երէց ի Ղրիմ, 1356 թ. - էջ 1685
– (Առաքեալ) աբեղայ, 1368 թ., գրիչ ի Ղրիմ - Հմր 2705, էջ 21, 29, 30
– 1454 թ. - էջ 874
– 1463 թ. - էջ 588-590
– քհյ. Աղթամարցի, 1463 թ. - էջ 591
– 1480 թ., ուխտի առաջնորդ - էջ 120, 121
– ԺԵ. դ. - էջ 774
– երէց, ԺԵ-ԺԶ. դդ., Տաղք. «Այր մի ընտիր» - էջ 87, 261, «Լըցան բանքն» - էջ 73, 246, 1525
– քհյ., 1567 թ., հայր Իգնատիոս գրչի - էջ 985
– ԺԶ. դ. - էջ 705
– 1601թ. - էջ 880
– 1610 թ. - էջ 752
– վրդ., 1624 թ., եղբայր Մարտիրոսի - էջ 347
– 1645 թ., Աստրախան - էջ 93
– 1668 թ. - էջ 757
– 1674 թ. - էջ 696
– մհտ., 1679 թ. - էջ 391
– քհյ., 1723 թ., ի Ս. Նախավկայի վանքն - էջ 1970
– 1730թ. - էջ 876
– մելիք, 1738 թ. - էջ 336
– Շամբեցի, 1754 թ., - էջ 1083
– պրն., 1764 թ. - էջ 1245, 1257, 1258, 1260
– Ջուղայեցի, յԱմստերդամ, 1766 թ. - էջ 1282
– պրն., ԺԸ. դ. - էջ 1970
– Խաչատրեան, գանձապետ Ագուլեցոց, 1815 թ. - էջ 1350
– արքեպս., առաջնորդ Սանահնոյ վանից, 1817 թ. - էջ 1355
– քհյ., ի Խոյ, 1827 թ. - էջ 1592
– տրց., գրչափրձ. - էջ 1676
ԱՌԻՒԾ իշխան Թլկուրանի, ԺԲ. դ. - էջ 551
ԱՌՈՒՍՏԱՄ, գրչփ. - էջ 12
ԱՌՔՈԼՈՍ մեկնիչ - էջ 783
ԱՍԱՅՏՈՒՐ
– հայր յետին ստացող Մէլքիսէթի, 1610 թ. - էջ 751, 752
– քհյ., 1787 թ. - էջ 1754
ԱՍԵՐ, ածշնչկն, մնրնկր - էջ 32
ԱՍԻԼ, 1356 թ. - էջ 1686
ԱՍԻԼՈՒՄ, յետին ստացող Սիմաւոնի եղբայր Դանիէլի կին, 1616 թ. - էջ 336
ԱՍԼԱՆ
– 1315 թ. - էջ 1539
– ԺԴ. դ. - էջ 490
– մէլէք, 1454 թ. - էջ 874
– պրն., 1594 թ., յետին ստացող - էջ 122
– ԺԶ. դ. - էջ 751
– ամիրա ի Կ. Պոլիս, 1785 թ. - էջ 685
– 1801 թ. - էջ 1318
– կնեազ Բէհբութով, 1815 թ. - էջ 1352
– Խաչատուրեան ի Բայազիտ, 1817 թ. - էջ 1355, 1358, 1361
ԱՍԼԱՆԲԷԿ, ԺԹ. դ. սկիզբ - էջ 415
ԱՍԼԵՐ, ամուսին ստացող Քրդի, 1297 թ., ստացող - Հմր 2838, էջ 847, 848
ԱՍԼԻ
– (Ասըլ) ԺԶ. դ. - էջ 1538
– 1754 թ. - էջ 881
ԱՍԼԻԽԱՆ, 1724 թ. - էջ 886
ԱՍՏԻԱՔԷՍ, որդի Դարեհի, էջ 94
ԱՍՏՈՒԱԾԱՊՈՎ, 1645 թ. - էջ 236, 2099
ԱՍՏՈՒԱԾԱՏՈՒՐ
– ԺԳ. դ., գրիչ - Հմր 2948, էջ 1733, 1738
– դպիր, 1337 թ., գրիչ - Հմր 2844, էջ 875
– 1356 թ., հայր ստացող Կարապետ աբղյի - էջ 1680, 1683
– աշխատաւոր, 1356 թ. - էջ 1685
– Սալթմիշ, 1453 թ. - էջ 1651
– Խթայեցի, նհտկ. ի Ղրիմ, 1550 թ. - էջ 1644
– 1463 թ., հայր Մարտիրոս ստացողի - էջ 588, 589, 590
– 1464 թ. - էջ 750
– 1564 թ. - էջ 826
– 1600 թ., յԱւանց - էջ 693
– 1610 թ. - էջ 752
– քհյ., 1652 թ., յետին ստացող - էջ 850
– (Ասծատուր) եղբայր գրիչ Սարգիս երէց Ախտալեցիի, 1667 թ. - էջ 832
– պրն., 1667 թ. - էջ 615
– 1668 թ., որդի Մարիամի - էջ 49
– վրդ., 1648 թ. - էջ 41-44
– պատրիարք Երուսաղէմի, 1668 թ. - էջ 45, 47
– երէց, Ղրիմ, 1668 թ. - էջ 40, 54
– երէց, ԺԷ. դ., գրիչ - Հմր 2732, էջ 221, 228
– քհյ., ԺԷ. դ., յետին ստացող - էջ 336
– Ա. Համադանցի կթղկս՝ 1715-1725 թթ. - էջ 1137, 2022
– 1723 թ., որդի Դաւիթ ստացողի - էջ 1969, 1970
– եպս. 1732 թ., առաջնորդ Նոր Ջուղայի - էջ 2101
– վրդ., 1763 թ., միաբան Կտուց անապատի - էջ 1255
– վրդ. Թիֆլիզեցի ի Բասրայ, 1765 թ., - էջ 1270
– քհյ. ի Կարճկան, 1766 թ. - էջ 1284
– աղա Ապրոյեան ի Զմիւռին, 1784 թ. - էջ 675, 684
– վրդ., առաջնորդ Մշո Ս. Կարապետի, 1784 թ. - էջ 678
– մհտ., գանձապետ ի Կ. Պոլիս, 1784 թ. - էջ 677, 679, 1276
– 1787 թ. - էջ 1755, 1775
– վրդ. 1789 թ. - էջ 280
– պրն., 1789 թ. - էջ 1797, 1801
– աւ. քհյ. ի Մոզդոկ, 1793 թ. - էջ 1817
– (Աստուածատուր) 1797 թ., որդի Աւագի - էջ 124
– հնգց. 1797 թ. - էջ 1501
– (Աստուածատուր) եկեղեցապան, ԺԸ. դ. - էջ 331
– եպս., ԺԸ. դ. - էջ 412
– քհյ., ԺԸ. դ. - էջ 688
– քհյ., 1802 թ. - էջ 1338
– մհտ., 1817 թ. - էջ 1354
– արքեպս., 1822 թ. - էջ 402, 1350, 1352, 1355, 1357
– վրդ. ի Ղզլար, 1832 թ. - էջ 1440, 1447, 1451, 1452, 1456
– ծ. նուիրակ, 1852 թ. - էջ 2076
– քհյ., ԺԹ. դ. - էջ 415
ԱՍՐԻԲԷԿ ի Նախիջեւան, 1817 թ. - էջ 1354
ԱՍՓԱ, ԺԳ. դ., յետին ստացող Թարգմանչաց Աւետարանի - էջ 321, 324-325
ԱՍՓԷ, 1312 թ. - էջ 493
ԱՎԻԼԱ բէգ, 1601 թ. - էջ 880
ԱՎՐԱՀԱՅ, 1601 թ. - էջ 880
ԱՏԼՇԱՀ, ԺԸ. դ. - էջ 408
ԱՏՈՄ
– քհյ., ԺԳ. դ. - էջ 1062
– 1431 թ., աբղյ. յետին ստացող - էջ 1984
– 1463 թ. - էջ 590
– կր., 1480 թ., Վարագավանք - էջ 121
– ԺԵ. դ. - էջ 1537
– երէց Ոստանցի, Վարագցի, ԺԵ-ԺԶ. դդ., Տաղ եւ գանձ. «Այսաւր մեծ զարմանք» - էջ 84, 258, 716, 1530, «Ի հանդէս քո» - էջ 85, 259
– 1623 թ. - էջ 844
– 1718 թ. - էջ 1133
– ԺԸ. դ. - էջ 1138
ԱՏՈՎՄԵԱՆՔ, նհտ. 449 թ. - էջ 68, 106, 529, 538, 1664
ԱՏՈՒՐ, ԺԵ. դ. - էջ 773
ԱՏՐՈՐՄԻԶԴ - էջ 274
ԱՐԱԴԱ, ածշնչկն - էջ 166
ԱՐԱԶ. ԽԱԹՈՒՆ, ԺԷ. դ. - էջ 236
ԱՐԱՄ, որդի Հարմայ - էջ 271, 272, 305
ԱՐԱՄԱՅԻՍ, որդի Արմենակայ - էջ 271
ԱՐԱՅ Գեղեցիկ, որդի Արամայ - էջ 272, 309
ԱՐԱՊԽԱԹՈՒՆ, 1318 թ., - էջ 749
ԱՐԵԹԱՍ եպս., նհտ. Զ. դ. - էջ 2056, 2057
ԱՐԵՀ, ածշնչկն - էջ 182
ԱՐԵՒԽԱԹՈՒՆ, ԺԵ. դ. - էջ 546, 547, 548
ԱՐԵՒՇԱՀ, 1356 թ. - էջ 1685
ԱՐԵՒՏԻԿԻՆ, 1300 թ. - էջ 754
ԱՐԶԱՆ խօճա, 1647 թ. - էջ 695
ԱՐԶՈՒԽԱԹՈՒՆ, 1214 թ., դուստր Քրդի - էջ 491
ԱՐԶՈՒՄԱՆ, 1674 թ. - էջ 706
ԱՐԹՈՒԽՇԱՀ, 1471 թ., տանուտէր, գրիչ ի Վան - Հմր 2846, էջ 881, 883, 884, 885
ԱՐԻՈՍ հերձուածող, Դ. դ. - էջ 106, 373, 569, 572, 635, 779, 1115, 1651
ԱՐԻՍՏԱԿԷՍ
– Ա. Պարթեւ կթղկս՝ 325-333 թթ. - էջ 526, 1734
– Լաստիվերտցի, մօտ 1002-1080 թթ., Պատմութիւն - էջ 617, 618, 981
– Մեկնիչ, ԺԲ. դ., Մեկնութիւն Մատթէի - էջ 185
– վրդ., ԺԷ. դ., Քարոզ - էջ 132
– (Ռստակէս) ԺԳ. դ., գրիչ ի Սուրբ Վասիլի վանս - Հմր 2756, էջ 371, Հմր 2784, էջ 557, 561
– (Առիստակէս) 1356 թ. - էջ 1683, 1685
– (Ռըստակիս) ԺԵ. դ. - էջ 846
– Բ. կթղկս՝ 1465-1469 թթ. - էջ 884
– 1591 թ., հայր Գրիգոր քհյ. ստացողի - էջ 1542
– (Ռստակէս) երէց, 1600 թ. - էջ 500
– (Ռստակէս) քհյ., 1610 թ. - էջ 1117
– 1668 թ., ի Ղրիմ - էջ 40
– Քարթմանկեցի, 1738 թ. - էջ 338
– գրչփ. - էջ 532
ԱՐԻՍՏՈՏԷԼ, 384-322 մ.թ.ա. - էջ 10, 11, 93, 469, 1142, 1151, 1181
ԱՐԿԱԴԷԱ, քոյր Թէոդոս կայսեր, Դ. դ. - էջ 2005
ԱՐԿԱԴԷՈՍ կայսր, թգւր՝ 395-408 թթ. - էջ 803
ԱՐՁԱՆ, քրմապետ, մ.թ.ա. III դ. վերջ-IV դ. սկիզբ - էջ 1617
ԱՐՂՈՒԹ, 1661 թ., եղբայր Սարգիս եպս. Արղութեցու - էջ 1175
ԱՐՂՈՒԹԵՆՑԿԻ քնեազ, 1808 թ. - էջ 1318
ԱՐՂՈՒՆ
– Ղան, 1290 թ. - էջ 1649
– մելիք, 1385 թ. - էջ 1063
ԱՐՄԱՆԻ, ԺԵ. դ. - էջ 741
ԱՐՄԵՆԱԿ, որդի Հայկայ - էջ 271
ԱՐՇԱԿ
– թագաւոր Հայոց՝ 34-35 թթ. - էջ 109, 272, 543, 1111, 1124
– Գ. թագաւոր Հայոց՝ 378-390 թթ. - էջ 274
ԱՐՇԱՄ թագաւոր Հայոց, մ.թ.ա. 240-220 թթ. - էջ 1344
ԱՐՈՒՍԽԱԹՈՒն, ԺԵ. դ. - էջ 1537
ԱՐՋՈՒԿ
– յշտկծ. հնգց. 1217 թ. - էջ 1060
– ազգական ստացող Յոհանի, ի Կարին, 1300 թ. - էջ 754
ԱՐՍԷՆ
– հայր, սրբ. 354-430/450 թթ. - էջ 102, 103, 1665
ԱՐՏԱՇԷՍ
– թագաւոր Հայոց, որդի Սանատրկոյ, Ա. դ. - էջ 273, 626
ԱՐՏԱՒԱԶԴ, թագաւոր Հայոց, որդի Արտաշիսի, Ք.ա. 160-115 թթ. - էջ 273
ԱՐՏԵՄ Դադաշով, յԱստրախան, 1833 թ. - էջ 1461
ԱՐՏԵՄՈՆ հերձուածող, Բ. դ. - էջ 779
ԱՐՓԻԱՐ ամիրա, ի Տիգրանակերտ, 1817 թ. - էջ 1357
ԱՐՔԵՂԱՅՈՍ - էջ 191
ԱՐՔԻՊԱՍ սրկ., Պօղոս առաքեալի Թղթում - էջ 856
ԱՒԱԳ
– որդի Սիրունի, ի մարմնաւոր պէտս օգնական գրչի Հմր 2819ի, ԺԵ. դ. - էջ 776-778
– (Աւաք) 1667 թ., հայր Յակոբ գրչի - էջ 1972
– (Աւակ) ԺԷ. դ., հայր յետին ստացող Խոնձիի - էջ 532
– եղբայր Տարոնեցի պրն Պօղոս վերակազմողի, 1730 թ. - էջ 876
– (Աւաք) 1797 թ., հայր Աստուածատրի - էջ 124
– պրն, ի Ռոման, 1791 թ. - էջ 1806
– Խօյեցի, որդի Մատթէոսի, բնակեալ ի Թիֆլիզ, 1817 թ. - էջ 1369
– աղա Մայիլեան, ի Խոյ, 1817 թ. - էջ 1372
– Վահրամով, ի Թիֆլիզ, 1817 թ. - էջ 1383
– որդի Բիւրականցի Բապաճանեան Գրիգորի, 1817 թ. - էջ 1419
– որդի տնանկ Պետրոսի, ի Թիֆլիզ, 1822 թ. - էջ 1427
– Ոսկանեան, Արցախցի ի Թիֆլիզ, 1822 թ. - էջ 1428
– աշճի, ամուսին Սուսանպարի եւ հայր Հռիփսիմէի, 1828 թ. - էջ 1597
– Մինասեան աւագ քհյ, հոգեբաժին տուող, ԺԹ. դ. սկ. - էջ 1413
– դպիր, գրչփ. - էջ 788
ԱՒԱԳԵԱՆ Սարգիս, պրն, երեէփոխ Մաստարայի Ս. Յովհաննէս եկեղեցու, 1829 թ. - էջ 1604
ԱՒԱԳՈՎ
– Յարութիւն, տեղեկատու գրագրութեան, 1798 թ. - էջ 1908
– պրն, 1833 թ. - էջ 1461
ԱՒԱԳՏԷՐ, 1476 թ., առաջնորդ Բոլորաձորի Ս. Կարապետ վանքի - էջ 532
ԱՒԱԳՏԻԿԻՆ
– 1356 թ. - էջ 1686
– 1471 թ. - էջ 884
– ԺԵ. դ. - էջ 775
ԱՒԱՆՇԱՀ, ստացող Քրդի ծնող, 1297 թ. - էջ 848
ԱՒԳԵՐ, 1356 թ. - էջ 1681-1683
ԱՒԳՍԵՆԴ
– ԺԲ. դ. - էջ 1058
– 1658 թ., Ղրիմ - էջ 41
ԱՒԴԻԲԷԿ, 1763 թ. - էջ 1231
ԱՒԴՈՒԼ
– հայր յետին ստացող տէր Յովսէփի, 1752 թ. - էջ 824
– հանգուց. որդի յետին ստացող տէր Յովսէփի, 1752 թ. - էջ 824
ԱՒԴՈՒԼՄՍԵՀ, 1610 թ. - էջ 1117
ԱՒԵՏ
– 1665 թ., գրիչ յԵղեգաձոր անապատ - Հմր 2958, էջ 1969, 1971
– յՈւռուսճուք, 1784 թ. - էջ 679
– մհտ., ԺԸ. դ. - էջ 788
– Մարգարեան Խալդարեան ի Թեհրան, 1815 թ. - էջ 1349, 1351
ԱՒԵՏԻՍ
– կր., 1454 թ., յետին ստացող - էջ 874
– 1463 թ. - էջ 590
– 1471 թ. - էջ 884
– ԺԵ. դ. - էջ 746
– Թացուեցի, ԺԶ. դ., գրիչ ի Վասպուրական - Հմր 2836, էջ 841, 842, 844
– 1610 թ., յետին ստացող - էջ 1117
– 1623 թ. - էջ 843
– քհյ., 1647 թ. - էջ 695, 696
– եպս. Հաղբատու, մականուն՝ Խօշամատի, 1661 թ. - էջ 1175
– արքեպս., առաջնորդ Հախպատայ, 1667 թ. - էջ 832
– աբեղայ, 1668 թ., ի Կաֆայ - էջ 54
– քհյ., 1703 թ., հայր Վարդան Բաղիշեցու - էջ 472, 474
– քհյ., 1718 թ., հայր Թումայ ստացողի - էջ 1133, 1134
– քհյ., 1738 թ. - էջ 337
– քհյ., 1766 թ., ի Քրդաստան - էջ 1561
– չիք երէց, 1766 թ. - էջ 1285
– պրն. ի Պետերբուրգ, 1785 թ. - էջ 1741, 1744, 1745
– վրդ. ի Ղզլար, 1786 թ. - էջ 1755
– երէց ի Բաղդատ, 1797 թ. - էջ 1500
– 1828 թ., յետին ստացող - էջ 1941
ԱՒԵՏԻՔ
– կր., նհտկ. ի Ղրիմ, 1509 թ. - էջ 1644
– վրդ., 1684 թ. - էջ 985
– պարոնտէր, 1723 թ. - էջ 122
– տրց., 1748 թ., հայր Յակոբ դպրի - էջ 298
– վրդ., առաջնորդ Կարնոյ, 1760 թ., - էջ 1222, 1233
– Աւետիք վրդ. ի Հասանղալայ, 1763 թ. - էջ 1548, 1549
– աղա ի Թօխաթ., 1764 թ. - էջ 1240
– վրդ., 1764 թ., - էջ 1263, 1273
– վրդ. Ջուղայեցի, 1765 թ. - էջ 1558, 1559
– դպիր, հայր Մարտիրոս գրչի, 1778 թ. - էջ 1653, 1655, 1657-1659
– մելիք ի Թիֆլիզ, 1785 թ. - էջ 682
– Գալուստեան ի Մոսկով, 1785 թ. - էջ 1745, 1747, 1748, 1791, 1807, 1809, 1811-1817, 1827
– քհյ., 1805 թ. - էջ 1311
– Պարխուտարով, 1805 թ. - էջ 1311
– Իւզբաշի Ջանիբէկենց յԵրեւան, 1815 թ. - էջ 1352
– Սանթոսեան, ի Վաղարշապատ, 1827 թ. - էջ 1590
ԱՒԵՏՇԱՀ, 1356 թ. - էջ 1683
ԱՒԹԱՄՈՒԼ, նուիրատու Էրեզի Ս. Աստուածածնի, 1217 թ. - էջ 1060
ԱՒԹԱՆԴԻԼ, 1789 թ. - էջ 1807, 1809
ԱՒԹՄԱՆԲԷԿ, 1476 թ. - էջ 531
ԱՒՂԼԱՆԳԷՐԱՔ, ԺԵ-ԺԶ. դդ. - էջ 1974
ԱՒՏԱՐՏԻԿԻՆ, 1356 թ. - էջ 1685
ԱՓՇԻՆ ոստիկան - էջ 275, 2081
ԱՔԱԱԲ, ածշնչկն, էջ 860, 2113
ԱՔԱԶ, ածշնչկն - էջ 1668
ԱՔԱՐ, ածշնչկն - էջ 189
ԱՔԻԷԼ թգւր, ածշնչկն - էջ 95
ԱՖՐԻՄԷԼԻՔ, ԺԶ. դ., կողակից ստացող Գրիգոր քհյի - էջ 1542
ԲԱԲԱՃԱՆ, ԺԵ. դ. - էջ 846
ԲԱԲԱՄ մհտ., 1610 թ. - էջ 1117
ԲԱԲԱՅ
– մհտ., 1764 թ. - էջ 1246
– Զախհյար, ստացող ի Կարին, 1300 թ. - Հմր 2817, էջ 751, 754
ԲԱԲԱՅԽԱՆ բէկ, 1763 թ. - էջ 1548
ԲԱԲԱՔ խջյ, 1610 թ. - էջ 1117
ԲԱԲԵԼ հայրապետ Անտիոքի, նհտկ. Գ. դ. - էջ 1670
ԲԱԲԿԷՆ ՍԻՒՆԻ - էջ 309
ԲԱԳԱՐԱՏ
– եպս. Տաւրոմենիոյ, սրբ., նհտկ. Ա. դ. - էջ 534
– Բագրատունի, իշխան Հայոց՝ 826-851 թթ. - էջ 275
ԲԱԳԻԴ, ածշնչկն - էջ 191
ԲԱԳԻՋԱՆ, 1601թ., ստացող ի Խիար գիւղ - Հմր 2845, էջ 877, 880
ԲԱԳՈՍ, սրբ., նհտկ., Դ. դ., - էջ 526, 1667, 1733
ԲԱԴԱԼԵԱՆ ՅԱՍՄԻԿ - էջ 948, 2025, 2028
ԲԱԶՄՈՑ, նոյնանուն երկու մարդ, ազգականք ստացող Յովհաննէսի, ի Նորավանք Վայոց Ձորոյ, 1292 թ. - էջ 903
ԲԱԹՈՒ ղան, զօրավար թաթարաց - էջ 1633
ԲԱԼԱՍԱՆ, որդի Դաւթի, 1776 թ. - էջ 1096
ԲԱԼԼԱ, ածշնչկն - էջ 182
ԲԱԼՀԱՒ, զաւակ ստացող Յոհանի,1300 թ. - էջ 754
ԲԱԽՏԱՒՈՐ, 1292 թ. - էջ 903
ԲԱԽՏԻԱՐ, ԺԵ. դ. - էջ 776, 777
ԲԱԽՏԻԿ, մայր Շրէնշահ նուիրատուի, ԺԳ. դ. - էջ 1062
ԲԱՀՐ, յետին նորոգող, 1483-ից յետոյ - էջ 1057, 1058
ԲԱՂԱԱՄ, ածշնչկն - էջ 31, 94, 115, 116, 167
ԲԱՂԴԱՍԱՐ
– տե՛ս նաեւ ՊԱՂՏԱՍԱՐ
– 1652 թ. - էջ 850
– քհյ., 1683 թ., հայր Միքայէլ գրչի - էջ 1976
– ԺԷ. դ. - էջ 780
– վրդ., 1718 թ. - էջ 1138
– աղա ի Կ. Պոլիս, 1761 թ. - էջ 1219
– վրդ. ի Ղօշավանք, 1765 թ. - էջ 1558, 1561
– 1790 թ. - էջ 1800
– արքեպս., 1835 թ., ստացող ի Ս. Յակոբ՝ յԱրցախ - Հմր 2990, էջ 2087
– ԺԹ. դ., յետին ստացող - էջ 486
ԲԱՂԴԱՍԱՐԵԱՆ ԷԴՈՒԱՐԴ - էջ 490, 533, 550, 612, 635, 934, 1120
ԲԱՂԴԱՏ, ԺԵ. դ. - էջ 1537
ԲԱՂԴԻ, հայր ստացող Շահալամի, 1600 թ. - էջ 694
ԲԱՂՀԻՒՍ, ածշնչկն - էջ 523
ԲԱՂՇԱՅԻՇ, ԺԴ. դ. - էջ 904
ԲԱՄԲԿՈՑ, ԺԳ. դ. - էջ 983
ԲԱՅՐԱՄ
– 1661 թ., եղբայր Սարգիս եպս. Արղութեցու - էջ 1175
– պրն., 1692 թ. - էջ 854
ԲԱՆԱՒՇ, 1590 թ. - էջ 699
ԲԱՆԱՒՇԱՅ, մայր գրիչ Սարգիս երէց Ախտալեցու, 1667 թ. - էջ 831
ԲԱՆԵՐԳԷՍ, 1431 թ. - էջ 1985
ԲԱՇԱՐԱԹ, 1590 թ., հայր Սօլթան ստացողի - էջ 699
ԲԱՌԼԱՀ, Ա. դ. - էջ 241
ԲԱՌՆԱԲԱՍ առաքեալ, որդի Ալփեայ, ածշնչկն, մնրնկր - էջ 93
ԲԱՍԱՓՐԱՆ զօրավար - էջ 273
ԲԱՍՏԱՄԵԱՆՑ ԵՂԻԱ - տե´ս Բաստամեանց Վահան ծ. վրդ.
ԲԱՍՏԱՄԵԱՆՑ ՎԱՀԱՆ ծ. վրդ., 1842-1881 թթ. – Եկեղեցական իրաւաբանութիւն (1880 թ.) - էջ 501, գրիչ յԷջմիածին - Հմր 2777, էջ 501, 506, 1102
ԲԱՐԱԳՇԱՀ, յետին ստացող ԺԴ. դ. - էջ 330
ԲԱՐԱԹԻՆՍԿԻ, իշխան, 1801 թ. - էջ 1706
ԲԱՐԱՂԱՄ
– հայրապետ - էջ 1670
– վրդ., 1754 թ. - էջ 1545
– վրդ. Դանիելեան, 1817 թ. - էջ 1355
ԲԱՐԴՈՒՂԻՄԷՈՍ
– առաքեալ, տօն - էջ 528, 1272, 1283, 1555, մնրնկր - էջ 2038, յշտկծ. - էջ 86, 93, 214, 216, 260, 598, 736, 846, 1083, 1279, 2001, 2086
– Բոլոնիացի, Մարաղացի, մհ. 1333 թ. - էջ 364, 789, 936, 938, 939, 1986
– պրն., 1767 թ. - էջ 1290
– եպս., 1801 թ. - էջ 1324, 1338
– վրդ. Իսկենտերեան, 1859 թ. - էջ 1190, 1192, 1194
ԲԱՐԽՈՒԴԱՐԵԱՆ ՍԵԴՐԱԿ, 1889-1970 թթ. - էջ 1001
ԲԱՐՈՒՔ, մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 24, 34, 225, յշտկծ. - էջ 78, 254
ԲԱՐՍԵՂ
– Կեսարացի, 329-379 թթ., Գիրք հարցողաց - էջ 734, Թուղթ առ հաւատաւորս - էջ 734, Պահոց գիրք - էջ 735, 1126, Ճառք - էջ 135, 137, 541, 572, 1210, 1212, 1663, ի բանից - էջ 362, 463, 1125, Աղօթք - էջ 580, Կանոնք - էջ 636, Յիշատակ - էջ 107, 110, 536, 1736, ի գանձս - էջ 87, 261, տօն - էջ 528, յշտկծ. - էջ 556, 559, 922
– Ա. Անեցի կթղկս՝ 1105-1113 թթ. - էջ 1112
– Մաշկեւորցի, Մեկնութիւն Մարկոսի - էջ 2047
– եպս. ի Կիլիկիայ, 1300 թ. - էջ 754
– աբղյ., ԺԵ. դ., յետին ստացող - էջ 556
– ԺԶ. դ. - էջ 1538
– քհյ., ԺԶ. դ. - էջ 705, 706
– քհյ., 1610 թ. - էջ 1117
– 1623 թ. - էջ 843
– արքեպս, 1692 թ. - էջ 854
– քհյ., յետին ստացող, 1754 թ. - էջ 881
– վրդ. 1756 թ., ստացող - Հմր 2992, էջ 2091, 2093
– վրդ. ի Կ. Պոլիս, 1764 թ. - էջ 1242, 1276, 1281, 1289, 1554, 1556
– վրդ. Փառակեցի, 1765 թ. - էջ 1229, 1242, 1291, 1292
– պրն. ի Հաշտարխան, 1765 թ. - էջ 1277
– վրդ. Վանեցի, 1783 թ., ստացող ի Կ. Պոլիս - Հմր 2872, էջ 1029, 1030
– գանձապետ Իւսկուտարու եկեղեցւոյ, 1785 թ. - էջ 681
– վրդ., 1797 թ. - էջ 1500
– արքեպս., 1809 թ. - էջ 1497
– քնեազ, 1809 թ. - էջ 1309
– աղա յԵրեւան, 1815 թ. - էջ 1349, 1352
– քհյ., Տէր-Մեսրոպեան ի Գօրի, 1817 թ. - էջ 1387
– իւզբաշի, 1828 թ. - էջ 1591
– արքեպս. յԱստրախան, 1833 թ. - էջ 1445, 1462, 1474, 1476, 1481, 1482, 1485, 1486, 1488, 1490, 1492
– վրդ. ի Մօզդոկ, 1833 թ. - էջ 1462-1475, 1477, 1478
– Բէհբուտեանց, 1853 թ. - էջ 304, 305
– աւագ սրկ., ԺԹ. դ. - էջ 788
– Առաքելով, ԺԹ. դ. - էջ 232
ԲԱՐՏԻՄԷՈՍ կոյր, ածշնչկն, մնրնկր - էջ 32, 821, 841
ԲԱՐՖՕԼԻՄԷ պրն., 1785 թ. - էջ 1739
ԲԱՒՆԲՈՒՍ, քոյր ստացող Յովհաննէս աբղյի, ԺԵ. դ. - էջ 778
ԲԵԹՂԵՀԵՄԻ մանկունք - էջ 1667
ԲԵԿԵՐ, ստացող, 1409 թ. - էջ 555
ԲԵԿՏՈՐ եպս. Հռովմայեցւոց - էջ 378, 760
ԲԵՆԵՐ, որդի Սարգիս ստացողի, ԺԳ. դ. - էջ 738
ԲԵՆԻԱՄԻՆ
– ածշնչկն, մնրնկր - էջ 32, յշտկծ. - էջ 154, 579
– սրկ., սրբ., նհտ. 418 թ. - էջ 103, 1665
ԲԵՍԷԼԻԷԼ, ածշնչկն - էջ 160, 165, 459
ԲԵՍՈՒԹԱՅ, պարոն Հաւուց Թառի, 1297 թ. - էջ 848
ԲԵՐԵՍԻԹՈՍ, մեկնիչ Ծննդոց գրոց - էջ 11
ԲԵՐԹՈՒՄ, ԺԸ. դ., հայր Պետրոս եպս. Բերթումեան-Աղամալեանի - էջ 518
ԲԷԲԷՔ, 1661 թ., հայր Սարգիս եպս. Արղութեցու - էջ 1175
ԲԷԺԱՆ
– Բաստամով, 1833 թ., - էջ 1443, 1475
– Աւթանդիլեան, 1875 թ. - էջ 673, 680
– 1772 թ., եղբայր Յովսէփ Արղութեանի - էջ 2054
ԲԷԼ - էջ 154, 313, 630
ԲԷԿԻ
– 1557 թ. - էջ 335
– որդի Տէր Աւետիսի, 1647 թ. - էջ 695, 696
ԲԷԿԻԽԱԹՈՒՆ, 1523 թ., դուստր յետին ստացող Վրթանէս քհյի - էջ 532
ԲԷԿԼԱՐ, ԺԶ. դ. - էջ 705
ԲԷԿՓԱՇԱ, 1565 թ. - էջ 1533
ԲԻԲԻ, 1385 թ. - էջ 1063
ԲԻՒՐ քահանայ, սրբ. - էջ 1670
ԲԻՒՐԵՂ տիկին, Է. դ. - էջ 1123
ԲԼՈՒԴՈՎ, մինիստր օտար դաւանութեանց, 1843 թ. - էջ 1452, 1543
ԲԼՈՒՄ, 1843 թ. - էջ 324
ԲՈԳԴԱՆ
– Վասիլիչ, ի Հաշտարխան, 1789 թ. - էջ 1797
– (Բուղդան), ի Զմիւռնիայ, 1843 թ. - էջ 1455
ԲՈԶԻ, եղբայր յետին ստացող Պէկիի, ԺԷ. դ. - էջ 757
ԲՈՈՍ, ածշնչկն, մնրնկր - էջ 31, յշտկծ. - էջ 851
ԲՈՒՆԻԱԹ ՍԵԲԱՍՏԱՑԻ, ԺԶ-ԺԷ. դդ., Գիրք բժշկութեան տումարի - էջ 283
ԲՈՒՍ, ուսուցչապետ Ֆրէյբուրգի համալսարանում - էջ 503
ԲՈՒՍԻԿ, պրն., նուիրատու Խարբերդի Ս. Աստուածածնի, 1217 թ. - էջ 1060
ԲՐԱԲԻՈՆ
– գրիչ ի Կոստանդնուպոլիս, 1781 թ. - էջ 719, 730 - Հմր 2851, էջ 919, 924
– կենակից Յովհաննէս ամիրայի, 1784 թ. - էջ 674
– գրիչ, 1815 թ. - Հմր 2809, էջ 729, 732
ԳԱԲՐԻԷԼ
– հրեշտակապետ, ի տաղս եւ գանձս - էջ 63, 76, 79, 82, 89, 238, 248, 253, 263, 2069, տօն - էջ 1670, Պատմութիւն - էջ 135, 218, 535, 835, 1127, մնրնկր - էջ 31, 321, 331, 697, 821, 831, 841, 1119, 1538, 1975, յշտկծ. - էջ 107, 364, 373, 453, 465, 511, 536, 538, 690, 789, 808, 836, 877, 878, 959
– միայնակեաց, ԺԵ. դ. - էջ 775
– քհյ., 1729 թ. - էջ 92
– վրդ., հնգց. 1778 թ. - էջ 1658
– մետրապոլիտ, 1789 թ. - էջ 1793
– արքեպս. ի Պետրպօլք, 1797 թ. - էջ 1500
– իւզբաշի, 1802 թ. - էջ 1345
– Մովսէսեան, 1802 թ. - էջ 1327, 1329
– Սարգիսեան ի Գիլան, 1815 թ. - էջ 1349
– պատրիարք Երուսաղէմի, 1825 թ. - էջ 395
– քհյ., 1827 թ. - էջ 1586
– Միքայէլեան, 1843 թ. - էջ 1450
ԳԱԳԻԿ
– Ա. Արծրունի, թգւր Վասպուրականի՝ 908-943 թթ. - էջ 275
– Բ. Բագրատունի, թագաւոր Հայոց՝ 1042-1045 թթ. - էջ 275, 276, 1112
ԳԱԴ, ածշնչկն, մնրնկր - էջ 32
ԳԱԼՈՒՍՏ
– սրկ., ԺԴ. դ. - էջ 738
– 1464 թ. - էջ 750
– 1590 թ., որդի ստացող Սօլթանի - էջ 699
– վրդ., 1723 թ., առաջնորդ Ս. Նախավկայի վանքի - էջ 1970
– սրկ., 1753 թ., գրիչ յԷջմիածին - Հմր 2882, էջ 1081, 1085
– վրդ., 1760 թ., ի Թիֆլիս - էջ 1233
– գրաբեր, 1763 թ. - էջ 1549
– եղբայր Գէորգ երէցի, ԺԸ. դ. - էջ 92
– քհյ. ի Մօզդօկ, 1801 թ. - էջ 1319, 1320, 1322-1337
– վրդ., լուսարար Ս. Էջմիածնի, 1802 թ. - էջ 1342, 1343
– Սահակեան ի Գիլան, 1815 թ. - էջ 1349
– արքեպս., 1817 թ. - էջ 1355
– աղա, 1833 թ. - էջ 1476
– 1833 թ., էջ 331
– քհյ., 1844 թ. - էջ 1483
– Պոպով, 1845 թ. - էջ 1487
ԳԱՂԻԱՆՈՍ Կլաւդիոս, Բ-Գ. դդ., բժիշկ, Բառք - էջ 919, յշտկծ. - էջ 846, 920
ԳԱՄԱՂԻԷԼ, ածշնչկն - էջ 759
ԳԱՄԻԼԼՈՍ Աբարցիանի, ԺԹ. դ., ատենադպիր Հաւատասփիւռի ժողովի - էջ 795
ԳԱՅԵՕՈՍ արքիմանդրիտ, 1890 թ. - էջ 1813
ԳԱՅԷ, ածշնչկն - էջ 189
ԳԱՅԻԱՆԷ
–կոյս., նհտկ. 301 թ., ի գանձս - էջ 76, 250, Պատմութիւն - էջ 108, տօն - էջ 526, 1667
– կոյս, 1790 թ. ի Թիֆլիս - էջ 1800
– Համբարձումեան Վարդանեանց, ԺԹ. դ. - էջ 305
ԳԱՅՈՍ կայսր - էջ 192
ԳԱՍՊԱՐ
– 1567 թ. - էջ 836
– 1652 թ., հայր Աստուածատուր ստացողի - էջ 850
– 1667 թ. - էջ 832
– 1724 թ. - էջ 886
– (Գասբար) աղա ի Կ. Պոլիս, 1761 թ. - էջ 1219, 1246, 1259, 1276
– ի Հնդիկս, 1763 թ. - էջ 1558
– Մուրադեան ի Պետերբուրգ, 1785 թ. - էջ 1739
– հնգց., յԱդրանայ, 1785 թ. - էջ 687
– պրն. յԱստրախան, 1789 թ. - էջ 1790, 1795
– Գուլասպեան, 1817 թ. - էջ 1353
– Ֆաբրիկովա, 1833 թ. - էջ 1467
– (Գասբար) Տէր-Գրիգորեան, 1843 թ. - էջ 1452
ԳԱՐՍԵՒԱՆ իշխան, 1785 թ. - էջ 1740, 1744
ԳԱՐՓԻ, 1312 թ., հայր Գրիգոր ստացողի - էջ 325
ԳԱՒԶԱԼԱՂԱ
– ԺԵ. դ., - էջ 547
– 1600 թ. - էջ 694
ԳԱՒՀԱՐՄԵԼԵՔ, նհտկ. - էջ 114
ԳԱՖԱՐ, ԺԷ. դ., մայր Ազիզի - էջ 330
ԳԴՈՒՐԻԿ, 1648 թ. - էջ 885
ԳԵՂԱՄ, որդի Ամասիայի - էջ 271, 272
ԳԵՂԵՑՏԻԿԻՆ, մայր Անանիա ստացողի, 1354 թ. - էջ 873
ԳԵՆԱԴԻ եպս. Կ. Պոլսի - էջ 559
ԳԵՐՄԱՆ (Герман) վրդ., 1805 թ. - էջ 1309
ԳԵՐՍԱՄ, ածշնչկն - էջ 155
ԳԷԴԷՈՆ, ածշնչկն - էջ 480
ԳԷՈՐԳ
– Զօրավար, սուրբ, ի գանձս - էջ 83, Վկայաբանութիւն - էջ 114, 217, 534, տօն - էջ 528, 1669, յշտկծ. - էջ 44, 498, 734, 886, 1453
– եպս. Հաղբատու, ԺԲ. դ. - էջ 559
– Սկեւռացի, 1246/7-1301 թթ., Գանձ. «Գոչեմ առ Քեզ» - էջ 262, Խրատ վասն պսակի - էջ 100, Մեկնութիւն Եսայեայ - էջ 597, 948, 2025, 2027, Ճառ - էջ 534, յշտկծ. - էջ 600
– Երզնկացի, ԺԴ-ԺԵ. դդ., Վասն հաղորդութեան - էջ 551, յշտկծ. - էջ 318, 1086
– աբղյ. 1356 թ. - էջ 1685
– քհյ., ԺԵ. դ., ի խնդրոյ նորին Առաքելի Սիւնեցին գրել է Գովասանութիւն Սաղմոսաց - էջ 227
– երէց, 1681 թ. - էջ 92
– պատանի, 1703 թ. - էջ 471
– (Գէորք) 1730 թ. - էջ 876
– առաջնորդ Կիւմուշխանայու, 1759 թ. - էջ 1217, 1238, 1243, 1244, 1251, 1252, 1545
– վրդ., առաջնորդ Նոր Ջուղայու, 1763 թ. - էջ 1223-1225, 1269
– վրդ., նուիրակ Ուռումելու, 1763 թ. - էջ 1225, 1262, 1278, 1284, 1549
– տրց., 1764 թ. - էջ 1259
– վրդ. առաջնորդ Բալուի, 1764 թ. - էջ 1245
– վրդ. Եւդոկիացի, 1764 թ. - էջ 1245, 1257, 1258, 1262
– (Գէորք) պրն., 1764 թ. - էջ 1261, 1274
– վրդ. Կապանցի, 1768 թ. - էջ 1291
– երէց, 1773 թ., գրիչ ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2974, էջ 2025, 2026
– հոգեւոր որդի Սիմէոն Երեւանցի կթղ-ի, 1774 թ. - էջ 1243
– վրդ., միաբան Երուսաղէմի հայոց վանքի, 1784 թ. - էջ 681
– տրց. ի Կ. Պոլիս, 1784 թ. - էջ 677
– գանձապետ, 1784 թ., ի Կ. Պոլիս - էջ 682
– եղբայր Ախիջանի, 1785 թ. - էջ 683
– մհտ., յԱդրիանուպօլիս, 1785 թ. - էջ 686
– վրդ., 1788 թ. աշակերտ Յովհաննէս Համադանցու - էջ 2120
– Դերբենդեցի, 1789 թ. - էջ 1795, 1800, 1815
– Տէր-Յակոբեանց, 1791 թ. - էջ 696
– վրդ. Մխայլիմ, 1794 թ., թարգմանող խորհրդոյ Ս. Պատարագի - էջ 2059
– եպս., 1795 թ. - էջ 352
– վրդ. ի Սէչով, 1799 թ. - էջ 1507
– սրկ., աշակերտ Մինաս Վաղարշակերտցու - էջ 720, 729
– աղա, ի Կ. Պոլիս, 1802 թ. - էջ 1339, 1342
– դպիր Տաթեւացի, 1810 թ. - էջ 299
– Երհմիայով, 1815 թ. - էջ 1348
– եպս., առաջնորդ Եւդոկիոյ, 1817 թ. - էջ 1357
– Գալստեան, 1817 թ. - էջ 1356
– Մելիքսեդեկեան Խուբով, 1762-1833ից յտյ, գրիչ յԱստրախան - Հմր 2766 եւ հեղինակ «Յաղագս վարուց եւ գործոց կաթողիկոսաց էջմիածնայ» գործի - էջ 405, 407, 419
– Երեմեան Արծրունի, 1827 թ. - էջ 1721
– վրդ Մշեցի, 1827 թ. - էջ 1587
– Տէր-Դաւթեան Ձորագեղցի, 1828 թ., ստացող ի Կարին - Հմր 2763, էջ 399, 402
– վրդ. Մինադանճան, 1831 թ., ստացող ի Կ. Պոլիս - Հմր 2908, էջ 1201
– քհյ. ի Ղզլար, 1832 թ. - էջ 1441, 1451
– 1833, որդի Գրիգորի - էջ 299
– վրդ., 1833 թ. - էջ 1475
– Զմիւռնացի-Եւդոկիացի, 1834 թ., Քարոզք - էջ 201, 203
– Գօքչաով, 1837 թ. - էջ 1693
– Ֆռանգուլով, 1843 թ. - էջ 1449, 1445, 1469
– աւ. քհյ. Հախվերդեան, ի Ղզլար, 1843 թ. - էջ 1454
– վրդ. Բզնունեանց, 1854 թ., գրիչ-ստացող յԷջմիածին - էջ 793, 794
– եպս. Վեհապետեան, 1855 թ. - էջ 1703
– վրդ. Արամեանց, 1857 թ., ստացող ի Տփղիս - Հմր 2862, էջ 963
– վրդ. Աբամէլիքեանց Տփխիսեցի, 1864 թ. գրիչ ի Տաթեւ - Հմր 2924, էջ 1515, 1516
– Դ. Կոստանդնուպոլսեցի կթղկս՝ 1866-1882 թթ. - էջ 194, 200, 206, 311, 316, 633, 896, 899, 928, 930, 1140, 1174, 1720
– (Գէորք) քհյ., ԺԹ. դ. - էջ 415
ԳԷՈՐԳԵԱՆ ԱՍՏՂԻԿ, Ի. դ. - էջ 22, 33, 322, 327, 331, 332, 700, 899, 925, 929, 1055, 1539, 1939, 1970, 1974, 1975, 1978, 2039, 2087
ԳԻՆԵՐ, ԺԵ. դ. - էջ 774
ԳԻՇՈՒԿ, ԺԵ. դ. - էջ 774
ԳԻՈՐԳԻ
– (Գորգի) պրն., 1519 թ. - էջ 824
– (Գէօրկի) որդի Հերակլ Երկրորդի, թագաւոր Վրաց՝ 1746-1800 թթ. - էջ 1272, 1280, 1502, 1507
– (Գիորգէ) տրց., գրչփ., 1793 թ. - էջ 1086
– (Գեօրգի) Իգնատիչ, կնեազ, 1817 թ. - էջ 1386
ԳԻՒԲԷԿ ֆառաշբաշի, 1763 թ. - էջ 1238
ԳԻՒԼԻՍՏԱՆ մհտ., 1764 թ. - էջ 1263
ԳԻՒՏ
– եպս. յԱղուանս - էջ 2003
ԳՆԷԼ, 1863 թ. - էջ 306
ԳՈԶԱԼ
– ԺԶ. դ., կողակից Ջիկարի - էջ 236
– (Գուզալ) 1652 թ., ամուսին Աստուածատուր քհյի - էջ 850
– (Գուզալ) ստացող Սանդրիի կին, 1668 թ. - էջ 758
ԳՈՀԱՐ
– 1183 թ., մեկենաս յԷրեզ - Հմր 2877, էջ 1053, 1053, 1057
– նուիրատու Էրէզի Ս. Աստուածածնի, 1217 թ. - էջ 1062
– կենակից նուիրատու պրն Սարգսի, 1217 թ. - էջ 1060
– (Գաւհար) ազգական յետին ստացողների, ԺԵ. դ. - էջ 1537
– (Գօհար) երկու անձ, յշտկծ., 1724 թ. - էջ 886
– 1772 թ., կողակից Թաթարի - էջ 1978
ԳՈՀԱՐԱԶԻԶ, 1217 թ. առաջ - էջ 1059
ԳՈՀԱՐՏԻԿԻՆ
–կենակից ստացող Կարապետ քհյի, 1356 թ. - էջ 1680-1683
– ԺԳ. դ. - էջ 1062
– ԺԵ. դ. - էջ 772, 774
ԳՈՂԻԱԹ, ածշնչկն, մնրնկր - էջ 21, յշտկծ. - էջ 859
ԳՈՆ, ածշնչկն - էջ 166
ԳՈՆՑԱ, 1476 թ., մայր Զաքարիա աբեղայի - էջ 532
ԳՈՐԴԻՈՍ նհտկ. 320 թ., սրբ. - էջ 1664
ԳՈՐԽԱԹՈՒՆ, ԺԵ. դ. - էջ 774
ԳՈՒԳԻԿ, 1217 թ. առաջ - էջ 1059
ԳՈՒԼԱՂԱ, 1752 թ. - էջ 824
ԳՈՒԼԱՄԻՐ, ԺԵ. դ., դուստր ստացող Խերանշահի - էջ 546, 547
ԳՈՒԼԱՊԽԱՆ, 1667 թ. - էջ 615
ԳՈՒԼԱՍՊՈՎ ԱԲԷԼ, 1793 թ., ի Մոսկով - էջ 1837
ԳՈՒԼԲԱՀԱՐ, 1567 թ., մայր Իգնատիոս ստացողի - էջ 985
– տե´ս նաեւ ԳՈՒԼՊԷՀԱՐ
ԳՈՒԼԻ (Կուլի) 1754 թ., կողակից յետին ստացող Բարսեղի - էջ 881
ԳՈՒԼԻԱՐ
– ԺԵ. դ. - էջ 885
– 1601 թ. - էջ 880
ԳՈՒԼԻԶՍՏԱՆ, 1652 թ., մայր նորոգել տուող Աստուածատուրի - էջ 850
ԳՈՒԼԻԽԱՆ, ԺԶ. դ. - էջ 499
ԳՈՒԼԻՀԱՍ, 1623 թ. - էջ 843
ԳՈՒԼԻՔ, ԺԵ. դ. - էջ 846
ԳՈՒԼՈՒ յԱւանց, 1600 թ. - էջ 694
ԳՈՒԼՈՒՄ
– 1667 թ. - էջ 615
– մայր յետին ստացող Էթարի, 1683ից յետոյ - էջ 1977
ԳՈՒԼՉԻՉԱՔ, 1590 թ., մայր Սօլթան ստացողի - էջ 699
ԳՈՒԼՊԷՀԱՐ
– 1523 թ., կողակից Վրթանէս քհյի - էջ 532
– (Գուլպահար) 1565 թ., մայր Վրդանէս քհյի - էջ 1534
ԳՈՒԼՍՏԱՆ
– ԺԵ. դ. - էջ 547
– (Գուլիստան) ԺԶ. դ. - էջ 705
– (Կուլստան) ԺԶ. դ. - էջ 499
ԳՈՒԼՎԱՐԴ
– 1523 թ., դուստր յետին ստացող Վրթանէս քհյի - էջ 532
– (Կուլվարդ) 1624 թ., մայր Մարտիրոս վկայի - էջ 347
ԳՈՒԼՓԱՇԱ, 1565 թ. - էջ 1533
ԳՈՒԼՔԱՆ, ԺԵ. դ. - էջ 746
ԳՈՒՌՋԻԲԷԿ, ԺԴ. դ., հայր յետին ստացող Ստեփանոսի - էջ 1537
ԳՈՒՐԻԱՍԵԱՆՔ, նհտ., Դ. դ. սկզ. - էջ 85, 257
ԳՐԱԲՈՍ, սրբ., նհտկ. Դ. դ. սկզ. - էջ 85, 260
ԳՐԱՄԻԿ, ԺԳ. դ. - էջ 1062
ԳՐԱՏԻԱՆՈՍ կայսր, Ե. դ., հայր Թէոդոս Մեծի - էջ 558
ԳՐԻԲՈՅԵԴՈՎ Աղեքսանդր, 1795-1829 թթ. - էջ 1698
ԳՐԻԳՈՐ
– Ա. Լուսաւորիչ, 239-326 թթ., Դաշանց թուղթ - էջ 345, Պատմութիւն - էջ 109, 462, 543, 560, Կանոնք - էջ 635, 1102, 1124, Դաւանութիւն - էջ 613, ի Վարդապետութենէ - էջ 2008, տօն - էջ 241, 526, 530, 531, 1665, 1667, 1733, 1734, 1737, 2092, 2109, Հանգիստ - էջ 107, Տեսիլ - էջ 538, 613, 1122, 1125, 1646, Խրատք - էջ 103, 1617, ի տաղս եւ գանձս - էջ 71, 76, 77, 91, 244, 248, 251, 255, յշտկծ. - էջ 49, 144, 157, 171, 177, 282, 311, 344, 363, 368, 391, 403, 456, 459, 498, 512, 535, 537, 562, 567, 598, 721, 722, 905, 924, 936, 937, 942, 1099, 1125, 1132, 1182, 1210, 1272-1275, 1279, 1283, 1302, 1325, 1345, 1455, 1457, 1534, 1616, 1635, 1647, 2003
– Սքանչելագործ, մօտ 210/217-270/273 թթ., եպս. Նէոկեսարիոյ, ի բանից - էջ 139, տօն - էջ 528, ճառք - էջ 571, 935, 1209, Վարք - էջ 593, ի տաղս եւ գանձս - էջ 80, 255, յշտկծ. - էջ 477
– Ակռականդացի, նհտկ., սրբ. - էջ 1668
– (Գրիգորիս) Աղուանից կթղ., որդի Վրթանէս կթղի, նհտկ. 338 թ., տօն - էջ 526, 1669, 1734
– Աստուածաբան Նազիանզացի, 328-389 թթ., ի բանից - էջ 136, 363, 378, 456, 467, 588, Ճառք - էջ 557, 573, տօն - էջ 1664, յշտկծ. - էջ 922
– Նիւսացի, 331-394 թթ., Խօսք յինն երանութիւն - էջ 921, Յաղագս կազմութեան մարդոյ - էջ 59, 60, 921, 922, Յորդորումն մանկանց ի կուսութիւն - էջ 60, 922, 923, Վարք Գրիգորի Սքանչելագործի - էջ 593, Խօսք ժողովողին - էջ 60, 921, 922, Մեկնութիւն Երգոց երգոյն - էջ 60, Ճառք - էջ 572, 574, Ի բանից - էջ 136, յշտկծ. - էջ 59, 61, 62, 363, 923, 2037
– Ա. պապ Հռոմայ՝ 590-604 թթ. - էջ 1647
– Արշարունեաց քորեպիսկոպոս, Է-Ը. դդ., Մեկնութիւն ընթերցուածոց - էջ 387, ի բանից - էջ 389, յշտկծ. - էջ 392, տօն - էջ 528
– Նարեկացի, 947-1003 թթ., Տաղք եւ գանձք. «Աւետիս Մարիամու» - էջ 711, «Աւետիս մեծ» - էջ 237, «Գոհար վարդն վառ» - էջ 81, 252, 715, 926, 1528, «Ես ձայն զառիւծուն» - էջ 73, 83, 247, 257, 716, 1525, «Հաւուն, հաւուն» - էջ 1525, «Ձայն կենդանատուն» - էջ 711, «Սէր յառաւօտէ» - էջ 713, 1525, Մեկնութիւն Նարեկայ - էջ 887, տօն - էջ 1669, յշտկծ. - էջ 888, 896-898, 900, 938
– գրագիր, ԺԱ. դ., գրիչ յԷրեզ, Հմր 2877ի - էջ 1053, 1056, 1057
– Մագիստրոս, 990-1059 թթ., Տաղ. «Կարապետ սուրբ հաւատոյ» - էջ 1526
– Բ. Վկայասէր կթղկս՝ 1066-1105 թթ. - էջ 113, 116, 227, 804, 852, 1616
– (Գրիգորիս) Գ. Պահլաւունի կթղկս՝ 1113-1166 թթ. - էջ 467, 535, 551, 559, 578, 586, 1984, 1999, Գանձ. «Ի սուրբ սերմանց» - էջ 86, 260, 716
– վրդ. Տուտէորդի, մհ. 1216 թ. - էջ 2000
– Դ. Տղայ կթղկս՝ 1173-1193 թթ. - էջ 107, 827, 1057, 1991, 2000
– 1182 թ., որդի Վախթանգի - էջ 491, 492
– Սկեւռացի, մօտ 1160/70-ական թթ.-մօտ 1230-ական թթ., Ի խորհուրդ Մեծի Ուրբաթուն - էջ 141, 461
– Երուսաղեմացի, 1267 թ., փիլիսոփա, Սահմանք զանազանք - էջ 468
– Սանահնեցի, ԺԲ. դ., գլուխ եղբայրութեան - էջ 549
– վրդ. Մարաշեցի, ԺԲ. դ., Ողբ - էջ 534
– ծաղկող, 1232 թ. - Հմր 2743, էջ 321, 322
– Բալուեցի նոր վկայ, նհտկ., 1290 թ. - էջ 1648
– յետին ծաղկող, ԺԳ. դ. - Հմր 2743, էջ 322, 323
– Է. Անաւարզեցի կթղկս՝ 1293-1307 թթ. - էջ 754, 848, 935
– 1297 թ., գրիչ ի Հայոց Թառ - Հմր 2838, էջ 847, 848
– քհյ., ԺԳ. դ., ստացող ի Գետկայ վանք - Հմր 2814, էջ 741, 744
– Դոփեան, 1312 թ., յետին ստացող - Հմր 2743 ձեռագրի - էջ 321, 323, 324
– վրդ., համառօտող Վարդանի Մեկնութեան Արարածոց - էջ 552
– որդի Հասանայ, 1312 թ. - էջ 492
– 1315 թ. - էջ 1540
– երէց, 1335 թ., գրիչ - Հմր 2774, էջ 487, 499
– Տաթեւացի, 1346-1410 թթ., Մեկնութիւն Եսայեայ - էջ 2029, Քարոզք - էջ 9, 12, 597, 634, 1620, 1626, 2093, 2106 Հարցմանց գիրք - էջ 317, 366, 1115, Վարք - էջ 346, մնրնկր - էջ 9, 1963, յշտկծ. - էջ 100, 568, 569, 1116, 2034
– վրդ., Խլաթեցի, 1349-1425 թթ., Տաղք եւ գանձք. «Ամփոփեալ զնշան» - էջ 84, 258, 716, «Այսաւր պարզողին» - էջ 1522, «Առ Հայրդ աղաղակեմ» - էջ 69, 243, «Աստուած անճառ» - էջ 1522, «Բանն որ ի Հաւրէ» - էջ 717, 1523, «Գաղտնի խորհրդին» - էջ 74, 247, 713, 1526, «Գանձ եմ ախորժ» - էջ 82, 253, «Գանձ եմ համեղ» - էջ 67, «Գանձ ինչ ասեմ» - էջ 67, 240, «Գանձս ասացեալ» - էջ 67, 240, «Գանձս գրեցայ ես ի կարգի» - էջ 86, 260, «Գանձս գրեցայ ես պիտանի» - էջ 69, 242, 247, «Գանձս գրեցայ, ըստուգեցայ» - էջ 84, 258, «Գանձս գրեցայ ի քարտիսի» - էջ 70, 243, «Գանձս գրեցայ խորհրդական» - էջ 249, «Գանձս գրեցայ Կիրակոսի» - էջ 66, 240, «Գանձս գրեցայ թլփատութեան» - էջ 65, 239, «Գանձս գրեցաւ ձեռնադրութեան» - էջ 87, 261, «Գանձ սիրոյ քոին» - էջ 68, 271, «Գաւազան ծաղկեալ» - էջ 85, 259, 716, 1522, «Գեղապանծ լուսով» - էջ 87, 261, 710, «Գետ հոսեալ» - էջ 80, 255, «Գերագոյն բարի է Աստուածդ» - էջ 80, 251, 1528, «Գերագոյն բարի փրկիչ» - էջ 66, 239, «Գերագոյն գոյէ» - էջ 84, 258, 716, «Գերագուն էից» - էջ 72, 245, 711, 1524, «Գերակայ գոյին, գոյից» - էջ 74, 249, «Գերահրաշ Աստուած» - էջ 1528, «Գերամբարձ Աստուած» - էջ 74, 249, 1526, «Գերանճառ արփի» - էջ 74, 249, 714, 1526, «Գերապայծառ արփիդ» - էջ 66, 240, «Գերապանծ լուսով» - էջ 68, 241, 717, «Գերարփիդ վերին» - էջ 77, 251, 1527, «Գերարփի պայծառ» - էջ 86, 260, 717, 1523, «Գթա´ ի մեզ» - էջ 87, 261, «Գթացեալ քոյին Աստուածդ» - էջ 69, 242, «Գթացեալ քոյին, արքայդ» - էջ 67, 240, «Գթութեամբ իջեր» - էջ 69, 242, «Գթութեամբ քոյին Որդիդ» - էջ 70, 77, 243, 250, «Գլուխն եկեղեցոյ» - էջ 84, 258, 716, 1530, «Գոհաբանական, գովաբանական» - էջ 86, 260, «Գոհաբանեալ Աստուած - էջ 69, 242, 1524, «Գոհաբանեալ սուրբ Աստուածածին» - էջ 82, 253, 1529, «Գոհաբանեալ Տէրդ» - էջ 1523, «Գոյակն էական» - էջ 74, 247, 1526, «Գոյիդ կատարեալ Աստուծոյդ» - էջ 1524, «Գոյիդ կատարեալ, գերալրացեալ» - էջ 67, 240, 709, «Գոյիդ հզաւրի» - էջ 714, 1527, «Գոյին անեղի» - էջ 63, 253, 1522, «Գոյ մեզ ցնծալի» - էջ 77, 251, 715, 1528, «Գոչումն ըղձագին» - էջ 65, 239, 707, 1524, «Գոչումն ըղձական» - էջ 71, 244, «Գովեալ եւ աւրհնեալ» - էջ 67, 240, «Գովեմ զքեզ, ով Գանձարան» - էջ 237, «Գովեստի արժան փառաց» - էջ 84, 259, «Գովեստ բերկրանաց» - էջ 716, «Գովեստ քեզ բարեաց» - էջ 80, 255, «Գործ արարչական» - էջ 72, 245, 711, 1524, «Գունդք սուրբ վկայիցն» - էջ 710, «Գրիգոր պսակն» - էջ 80, 255, «Երջանիկ հոգիահրաշ» - էջ 68, 241, «Իբրեւ եղեւ տիւ» - էջ 710, «Ի լծակցութիւն» - էջ 86, 260, «Ի հանդէս տաւնի» - էջ 68, 241, «Իմաստութիւն անճառ» - էջ 1528, «Նոյն քեզ վայել է» - էջ 86, 260, «Ով իմ եղբայր» - էջ 67, 270, «Ով սիրելի» - էջ 66, 239, «Որ եւ կատարեալ» - էջ 1525, «Չլինի գինի» - էջ 66, «Վերջին յաներեկ» - էջ 1524, «Քանքարաթաքոյց եմ» - էջ 70, 243, 244
– քհյ., գրիչ ի Սուրղաթ., 1351 թ. - Հմր 2825, էջ 801, 804
– աբղյ., 1356 թ. - էջ 1685
– վրդ., 1409 թ., գրիչ - Հմր 2783/Ա, էջ 549, 554, 555
– քհյ., 1463 թ., գրիչ յԱղթամար - Հմր 2788, էջ 583, 589, 591
– վրդ. Բերկրեցի, 1480 թ. - էջ 116-122
– (Գրիգորիս) Ա. Աղթամարցի կթղկս Աղթամարի՝ 1512-1544 թթ. - էջ 1644
– Կաֆայեցի, 1488 թ., Պատմութիւն Աստուածատուր նահատակին - էջ 1644
– ԺԵ-ԺԷ. դդ. (Խլաթեցի՞, Արծկեցի՞, Ոստանցի՞ եւ այլք), Տաղք եւ գանձք. «Այսաւր զտապանակ» - էջ 80, 252, 715, «Գանձ աւետեաց» - էջ 237, «Գանձ գեղեցիկ եմ» - էջ 68, 241, «Գանձ գեղեցիկ եւ արդիւնաւոր» - էջ 77, «Գանձ գեղեցիկ եւ պիտանի» - էջ 66, 80, 239, 252, «Գանձ գեղեցիկ քան զոսկի» - էջ 69, 242, «Գանձ եմ ախորժ» - էջ 71, 244, «Գանձ եմ աղուոր» - էջ 67, 240, «Գանձ եմ համեղ եւ գովելի» - էջ 253, 259, «Գանձ եմ համեղ եւ հարկաւոր» - էջ 68, «Գանձ եմ համով եւ հոգելի» - էջ 64, «Գանձ եմ հոգոյն» - էջ 248, «Գանձ ես ասեմ» - էջ 260, «Գանձ հոգելի ես» - էջ 71, 244, «Գանձ յաւետեաց» - էջ 64, «Գանձս գրեցայ» - էջ 84, 258, «Գանձ Սուրբ Ոսկեանց» - էջ 68, 241, «Գանձս պատուական է» - էջ 68, 241, «Գոյիդ անեղ» - էջ 69, 242, «Սուրբ վարդապետն մեր» - էջ 68, 241, 1523
– վրդ. Արծկեցի, ԺԵ. դ., Տաղ եւ գանձ. «Գանգատ ունիմ ասել» - էջ 70, 244, «Սուրբ նահատակ Ատոմ» - էջ 68, 241, «Սուրբ Ոսկի» - էջ 68, 241– ԺԵ. դ. - էջ 776, 778
– աբղյ., 1564 թ., գրիչ յԻշոխի վանք - Հմր 2830, էջ 825, 826
– (Գրիգորիս) Գրիգոր, որդի Մէյրամբէկի, կթղկս Աղուանից՝ 1559–1574 թթ. (յշտկծ. 1565 թ.) - էջ 1534
– (Կիրիկոր) 1567 թ. - էջ 836
– Գրիգորիս Բ. Սեֆեդինեան Աղթամարցի (Փոքր), կթղկս Աղթամարի՝ մօտ 1544 - մոտ 1586 թթ., (յշտկծ. 1567 թ.) - էջ 984
– քհյ., ԺԶ. դ., յետին ստացող - էջ 1542
– ԺԶ. դ. - էջ 377
– վրդ., 1600 թ., աշակերտ Վարդան Բաղիշեցու - էջ 2022
– միաբան ի Վարագ, 1600 թ. - էջ 692, 694, 695
– եպս, 1601 թ. - էջ 880
– քհյ., 1610 թ. - էջ 1117
– 1616 թ. - էջ 336
– քհյ., 1623 թ. - էջ 843
– 1626 թ. - էջ 875
– Կեսարացի, մհ. 1636 թ., Անուանք քաղաքաց - էջ 603
– Տարօնցի, 1645 թ. - էջ 62
– 1648 թ. - էջ 885
– 1658 թ., որդի Յովհաննէս գրչի - էջ 1675
– արքեպս., 1660 թ., ստացող - Հմր 2705, էջ 21, 26, 27, 30, 40, 41
– 1668 թ., ի Ղրիմ - էջ 49
– 1674 թ. - էջ 706
– Ալիփուղարցի, 1679 թ., գրիչ յԱլիփուղար - Հմր 2757, էջ 377, 390, 392
– Ե. Պարոնտէր, պատրիարք Երուսաղէմի՝ 1613-1645 թթ., Վասն Ծռազատիկի - էջ 1643
– 1679 թ., որդի ստացող Ստեփանոսի - էջ 2099, 2100
– Նժդեհ, ԺԷ. դ., Գանձ. «Աւրհնեալ է Հայր» - էջ 89, 263
– էրէց Ղարալի, յետին կազմող, ԺԷ. դ. - էջ 752
– ԺԷ. դ., յետին ստացող - էջ 948
– 1703 թ., գրիչ յԱմլորդւոյ վանս Բաղէշի - Հմր 2771, էջ 453-474
– 1707 թ., որդի մհտ. Ամիրի, էջ 2106
– վրդ., գրիչ 1710 թ. - էջ 1002
– 1718 թ. - էջ 1137
– քհյ., 1718 թ. - էջ 1138
– քհյ. ի Ս. Նախավկայի վանս, 1723 թ. - էջ 1970
– 1724 թ. - էջ 886
– Շղթայակիր, պատրիարք Երուսաղէմի՝ 1727-1739 թթ. - էջ 407
– 1752 թ. - էջ 824
– 1755 թ. - էջ 1544
– Անդրիասով, 1757 թ. - էջ 700
– վրդ., 1760 թ. - էջ 1222
– վրդ. յԵւդոկիայ, 1763 թ. - էջ 1252
– Պասմաճեան, պատրիարք Կ. Պոլսի, 1764-1773 թթ. - էջ 1246, 1258, 1260, 1275, 1276, 1279, 1281, 1289, 1290, 1296, 1302, 1555, 1556, 1562, 2040, 2041
– վրդ. Գաղատացի, 1763 թ. - էջ 1555
– մհտ. Եփրիկեանց, 1763 թ. - էջ 1551, 1554
– մահսարատար վրդ., 1763 թ. - էջ 1547
– աղա, Ջուղայեցի Խօջաջանեան-Չաքիկեանց ի Հնդիկս, 1763 թ. - էջ 1144, 1153
– վրդ. Կարնեցի, 1764 թ. - էջ 1555, 1560
– մհտ. ի Կարին, 1764 թ. - էջ 1239, 1240, 1244, 1257, 1259, 1263
– պրն, 1764 թ. - էջ 1245, 1258
– մհտ. ի Բաղէշ, 1764 թ. - էջ 1262, 1263
– վրդ. 1765 թ., նուիրակ Թաւրիզու - էջ 1560
– վրդ. Սանահնեցի, 1765 թ. - էջ 1559
– վրդ. ի Կարին, 1766 թ. - էջ 1553
– մհտ. յԱխլցխայ, 1767 թ. - էջ 1287
– քհյ., 1778 թ. - էջ 1097
– նուիրակ, 1784 թ. - էջ 675, 679, 683, 685
– Փանոսեան ի Մոսկով, 1785 թ. - էջ 1740
– Կապանեան, 1785 թ. - էջ 1739, 1740, 1744
– աղա Երեմեան, 1785 թ. - էջ 1742
– մհտ. յԱդրանայ, 1785 թ. - էջ 680, 687
– Խալդարեան, տպագրիչ, մհ. 1787 թ. - էջ 1740, 1741, 1744, 1747, 1750-1752, 1755, 1758
– Աբգարեան, ի Նոր Նախիջեւան, 1787 թ. - էջ 1829
– Իւանիչ Պիպիկով, 1789 թ. - էջ 1794
– ի Սէչով, 1794 թ. - էջ 1507
– քհյ. Բուզանդացի, 1795 թ. - էջ 351
– Պոտէմկին, 1797 թ. - էջ 687
– տրց., 1789 թ. - էջ 1809
– սրկ., 1798 թ., որդի Պօղոս Մեսրոպեանի - էջ 298
– վրդ., ԺԸ. դ. - էջ 987
– քհյ. ԺԸ. դ. - էջ 299
– վրդ., գանձապետ Եփրեմ Ա. կթղկս-ի - էջ 418
– պատրիարք Կ. Պոլսի, 1801 թ. - էջ 1324, 1338, 1346
– վրդ. ի Մոսկով, 1801 թ. - էջ 1322
– խաչակիր աւ. քհյ., 1801 թ. - էջ 1319-1321, 1328
– Պետրովիչ Մօռօզով, 1801 թ. - էջ 1321, 1322, 1335
– վրդ. (արքեպս.) առաջնորդ Բեսարաբիայի, 1801 թ. - էջ 1351, 1706
– արքեպս., միաբան Ս. էջմիածնի, 1802 թ. - էջ 1342, 1343
– եպս., միաբան Ս էջմիածնի, 1802 թ. - էջ 1342, 1343, 1567, 1587
– վրդ., 1802 թ. միաբան Ս. էջմիածնի - էջ 1342
– եպս. Սեբաստացի, 1802 թ., միաբան Ս. էջմիածնի - էջ 1343
– վրդ. Սեւանայ, 1802 թ. - էջ 1332
– եպս., 1804 թ., Օրինակք գրութեանց - էջ 1307, յշտկծ. - էջ 1308-1316, 1318
– Յօհաննէսեան, 1815 թ. - էջ 1350, 1356
– մհտ. Քալանթարեան, 1815 թ. - էջ 1345
– Ստեփանեան, 1815 թ. - էջ 1351
– Մանուչարեան, 1815 թ. - էջ 1387
– Մելիքեան, 1817 թ. - էջ 1356
– Աղքատեան, 1817 թ. - էջ 1357
– Պահիւսիսեան, 1817 թ., ի Թօխաթ - էջ 1357
– Շէքէրճեան, 1823 թ., գրիչ ի Կարին 1827 թ. - Հմր 2760, Հմր 2963, էջ 1991, 1992, էջ 395, 396, մեկենաս - Հմր 2763, էջ 399, 402, յշտկծ. - էջ 369, 370, 524, 1965, 1968
– աբղյ. 1877 թ., գրիչ ի Տրապիզոն - Հմր 2884, էջ 1087, 1090, 1092
– Առաքելեան Վահրամենց, 1827 թ. - էջ 1568
– Բէհբուտեան ի Թիֆլիս, 1828 թ. - էջ 1705
– Անտօնեան ի Վաղարշապատ, 1828 թ. - էջ 1591
– Պոլսեցի, 1829 թ., գրիչ - Հմր 2721, էջ 191, 194
– Տէր-Աւագեան, 1831 թ., գրիչ ի Շուշի - Հմր 2835, էջ 837, 839, 840
– 1833 թ., հայր Գէորգի - էջ 299
– արքեպս., 1833 թ. - էջ 1466, 1474
– քհյ. Սուքիասեան, 1833 թ. - էջ 1456, 1463, 1481, 1490
– Աթաբէկով յԱստրախան, 1833 թ. - էջ 1447, 1464
– սրկ. Դնդանճեան, 1834 թ., գրիչ ի Կ. Պոլիս - Հմր 2726, էջ 201, 203
– իւզբաշի, 1838 թ. - էջ 1694
– վրդ., 1843 թ., վանահայր Թարգմանչաց վանքի - էջ 325
– Թէլէթով, 1843 թ. - էջ 1449
– Խօջայեան, 1843 թ. - էջ 1451
– Դօլգով, 1843 թ. - էջ 1453-1455
– Խռիցով, 1844 թ. - էջ 1485
– Դանիէլեան, 1846 թ. - էջ 1490
– Բէնտէրդով, 1846 թ. - էջ 1490
– Տէր-Գէորգեան Վաղարշապատցի, 1848 թ., գրիչ յԷջմիածին - էջ 1575, 1580
– Մարկոսեան, 1850 - էջ 995
– վրդ. Յոբեանց Աստրախանցի, 1852 թ., յետին ստացող - էջ 208
– 1857 թ., յետին ստացող - էջ 1676
– Շիրակունի, մհ. 1862 թ. - էջ 306
– եպս. Յովհաննիսեան Փիլիպպեցի, առաջնորդ Պարսկա-Հնդկաստանի թեմի, 1872 թ. - էջ 200, 206
– քհյ. Թումանեանց, 1891 թ. - էջ 315
– եպս. Աղուանեանց, 1891 թ. - էջ 315
– քհյ. Խըլիճեանց, ԺԹ. դ. - էջ 270
– վրդ., ԺԹ. դ. - էջ 302
– ԺԹ. դ. - էջ 732
– գրչփ. - էջ 358, 476, 532, 616
ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ Աւագ, 1874 թ., խմբ. «Սոխակ Հայաստանի»ի - էջ 303, 307, 308
ԳՐԻԳՈՐԻՍԵԱՆ հայրապետք - էջ 113
ԳՐՈՑ, ԺԵ. դ. - էջ 778
ԳՕԳՉԱԿ, 1661 թ., մայր գրիչ Սարգիս քհյի. - էջ 1176
ԳՕԶԱԼՂՈՉ, 1454 թ., դուստր Սօլթան Խաթունի - էջ 874
ԴԱԴԱՆ - էջ 94, 144, 166, 332
ԴԱԴԵԱՆ ԽԱՉԻԿ ծ. վ., 1863-1936 թթ. - էջ 1512
ԴԱԿՈՒՀԻ, կին ստացող Ստեփանոսի, 1679 թ., - էջ 2099, 2100
ԴԱՄԱՍՈՍ, պապ Հռոմայ՝ֆ 366-384 թթ. - էջ 564
ԴԱՄԻԱՆՈՍ բժիշկ, նհտ. 285 թ. - էջ 1121
ԴԱՅՈՒՂԽԱՆ, յԱւանց, 1600 թ. - էջ 694
ԴԱՆ, ածշնչկն, մնրնկր - էջ 32
ԴԱՆԻԷԼ
– մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 24, 34, 78, 225, 747 (պպ.) 945, Մեկնութիւն - էջ 1165, 1168, ի գանձս - էջ 254, տօն - էջ 526, 1667, 1734, մնրնկր - էջ 22, 32, 106, յշտկծ. - էջ 106, 113, 353, 378, 383, 386, 760, 765, 1169, 1625, 1640, 1663, 2006
– Ասորի, նհտկ. 347 թ., սրբ., տօն - էջ 526, 1734
– ԺԴ. դ., հայր յետին ստացող Բարագշահի - էջ 330
– ԺԵ. դ. - էջ 777
– 1601 թ. - էջ 880
– (Դանել) եղբայր ստացող Սիմաւոնի, 1616 թ. - էջ 336
– կր., 1671 թ. - էջ 350
– վրդ., 1708 թ., կնքատէր - էջ 320
– միաբան Աղբակի Ս. Բարդուղիմէոս վանքի, 1771 թ. - էջ 1305
– պրն., 1778 թ. - էջ 1097
– վրդ., նուիրակ Կարնոյ, 1785 թ. - էջ 680
– վրդ. ի Կ. Պոլիս, 1797 թ. - էջ 1501
– Ա. Սուրմառեցի կթղկս՝ 1807-1808 թթ. - էջ 411, 412, 414, 416, 417, 1104, 1323, 1325, 1330, 1331, 1333, 1336, 1342-1344, 1348, 1492-1494, 1499, 1506, 1507, 1509, 1511, 1512, 1677, 1678, 1702, Օրինակք գրութեանց - էջ 1314 1386, 1491
– Ալշեւսկի, 1817 թ. - էջ 1390, 1353
– քհյ. ի Շամախի, 1837 թ. - էջ 1694
– քհյ., յետին ստացող, 1839 թ. - էջ 12
ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ ԱՆՈՒՇԱՒԱՆ վրդ. - էջ 941
ԴԱՍԱՊԵՏ, 1292 թ. - էջ 902
ԴԱՍՏԱԿԻՒԼ, մայր Յարութիւն աղայի ի Կալկաթայ, 1784 թ. - էջ 685
ԴԱՐԵՀ թգւր. Պարսից - էջ 94, 1006, 1007
ԴԱՐԵՃԱՆ թագուհի Վրաց, 1787 թ. - էջ 1758
ԴԱՒԻԹ
– թագաւոր Հրէից, Մեկնութիւն Սաղմոսաց - էջ 227, 397, 398, Պատմութիւն - էջ 109, 218, 1126, ի գանձս - էջ 72, 86, 245, 260, տօն - էջ 445, 447, 454, 528, 758, 760, 1735, մնրնկր - էջ 21, 31, 93, 453, 943, 1663, յշտկծ. - էջ 26, 29, 46, 50, 51, 60, 95, 134, 146, 167, 189, 190, 192, 212, 214, 216, 451, 479, 515, 535, 549, 559, 576, 585, 601, 602, 613, 615, 630, 631, 753, 772, 779, 789, 859, 860, 883, 923, 932, 934, 936, 946, 952, 954, 970, 1049, 1206, 1255, 1625, 1626, 1646, 1656, 2042
– Անյաղթ, Ե-Զ. դդ., իմաստասէր, նախերգան Սահմանաց Իմաստասիրութեան - էջ 140, 141, Վերլուծութիւն ներածութեանն Պորփիւրի - էջ 1181, Ներբողեան Ս. Խաչի - էջ 1512, տօն - էջ 1669, յշտկծ. - էջ 1142, 1151
– Դուինեցի, սրբ., նհտկ. 701 թ. - էջ 1669, 1735
– քհյ., 971 թ. - էջ 463
– Կիւրապաղատ Տայքի, 966-1000 թթ. - էջ 2082
– Խաղախորթ, խնդրող թարգմ. Ճառի ընդդէմ Արիոսի, 1023 թ. - էջ 373
– Ալաւկայ որդի, մհ. 1130 թ., Կանոնք - էջ 636
– 1315 թ. - էջ 1540
– 1333 թ., ստացող - Հմր 2829, էջ 821, 823
– կթղկս Աղթամարի, 1354 թ. - էջ 876
– քհյ., ԺԴ. դ. - էջ 738
– ստացող ի Վարագ, 1600 թ. - Հմր 2804, էջ 687, 692, 693
– երէց, 1531 թ. յետին ստացող - էջ 499
– Դ. Վաղարշապատցի կթղկս՝ 1590-1629 թթ. - էջ 1590
– ԺԵ-ԺԶ. դդ., որդի Սաւգուլի - էջ 1974
– ԺԶ. դ., յետին ստացող - էջ 1541
– Շատախեցի, 1619 թ., յետին նորոգող - էջ 336
– վրդ., 1624 թ., քուեր որդի Յովհաննէս վրդ-ի - էջ 349
– վրդ., 1624 թ., առաջնորդ Մշոյ Ս. Ղազարու վանից - էջ 350
– քհյ., 1668 թ. - էջ 757, 758
– Ճնճղուկ, նորոգող, 1684 թ. - էջ 986
– որդի ստացող Ամիրի, 1707 թ. - էջ 2106
– Իմամղուլխան, 1711 թ. - էջ 1998
– (Պատա Դաւիթ) Եշիկաղբաշի, հեղինակ պատմական տեղեկանքի, 1711 թ. - էջ 1998
– Զօրսեցի, յետին ստացող, 1723 թ. - էջ 1969, 1970
– 1730 թ. - էջ 876
– Կարբեցի, 1755 թ. - էջ 1544
– վրդ., 1763 թ., ի Հաշտարխան - էջ 1555, 1556, 1557, 1561, 1562
– պրն. ի ԹիՖլիզ, 1764 թ. - էջ 1228
– աղա ի Հաշտարխան, 1770 թ. - էջ 1303
– վրդ., նուիրակ Ռուսաց, 1770 թ. - էջ 1294-1296, 1301, 1302
– 1776 թ., հայր Բալանի - էջ 1096
– վրդ. ի Հաղբատ, 1784 թ. - էջ 674, 1265, 1273
– 1789 թ., գանձապետ ի Ռօման - էջ 1791
– Ե. Էնէգէթցի կթղկս՝ 1801-1807 թթ. - էջ 394, 411-414, 416, 1321, 1338, 1342, 1510, 1678
– տրց., 1802 թ. - էջ 1326
– բդեշխ, յԵրեւան 1802 թ. - էջ 1344, 1388
– 1804 թ. էջ 296
– ցարեւիչ, 1805 թ. - էջ 1311
– Ծատուրեան ի Կ. Պոլիս, 1817 թ. - էջ 1357
– Ուռուշանեան, 1828 թ. - էջ 1589, 1590
– Կակոյով, 1832 թ. - էջ 1442
– քհյ., 1857 թ. - էջ 1876
ԴԵԿՈՍ կայսր Հռոմայ՝ 249-251 թթ. - էջ 108
ԴԵՂԻՆ, 1318 թ. - էջ 749
ԴԵՄԵՏՐԻԱ
– դիցբ., 1118
– նհտկ., տօն - էջ 528, 1669, 1670
– (Դիմետր) իշխան Օրբէլեան, 1817 թ. - էջ 1355
ԴԷՈՎՄԻԴԷ բժիշկ, սրբ. - էջ 1668
ԴԻԴԻՄՈՍ - էջ 463
ԴԻԼՇԱՏ
– 1471 թ. - էջ 884
– 1601 թ. - էջ 880
ԴԻՄԻՏՐԻ
– Ուռպէլեան, 1808 թ. - էջ 1493
– Բլուդով, նախարար ներքին գործոց, 1833 թ. - էջ 1456
ԴԻՄՈՍԹԵՆԷՍ - էջ 228
ԴԻՆԱ, ածշնչկն - էջ 153, 181
ԴԻՈԿՂԵՏԻԱՆՈՍ կայսր Հռոմայ՝ 284-305 թթ. - էջ 537, 558
ԴԻՈՆԷՍԻՈՍ
– Արիսպագացի, Ա. դ. - էջ 107, 573, 721, 733, 1181, 1670, 1985, 1987
– արքեպս., 1817 թ. - էջ 1355
– Երեւանցի, 1824 թ., գրիչ յԷջմիածին - Հմր 2725, էջ 199, 201
ԴԻՈՍԿՈՐՈՍ Աղեքսանդրացի - էջ 951, 1210
ԴՄԼԻԿ, 1292 թ. - էջ 903
ԴՈՄԵՏԻԱՆՈՍ, սրբ. - էջ 113
ԴՈՆԷՍԻՈՍ, Գ. դ. - էջ 567
ԴՈՆԻԱ, ազգական ստացող Ազբէկի, ԺԵ. դ. - էջ 1537
ԴՈՍԷԹԷՈՍ, արքեպս. Վրաց, 1817 թ. - էջ 1355, 1356
ԴՈՎԼԱԹ
– 1315 թ. - էջ 1539, 1540
– ԺԴ. դ., մայր յետին ստացող Բարագշահի - էջ 330
– 1471 թ., կենակից ստացող Արթուխ շահի, մնրնկր - էջ 881, 883, 884
– 1480 թ., կին Գրիգորի - էջ 117-120
ԴՈՐՈԹԵՈՍ եպս. Տիւրոսի - էջ 361
ԴՕԼՈՒԱԹԻԱՐ, ԺԵ. դ., հայր յետին ստացող Անանիայի - էջ 885
ԵԱԿՈՎ Նիկիտիչ Արզանով յԱստրախան, 1832 թ. - էջ 1440
ԵԱՂՈՒԲ
– աղա ի Կարս, 1763 թ. - էջ 409, 1547, 1561
– աղա, 1816 թ. - էջ 1698
ԵԱՂՈՒԹՊԻՔԱՅ, 1668, ի Կաֆայ - էջ 54
ԵԱՂՈՒՊՇԱՀ, 1600 թ. - էջ 2021
ԵԱՌԱԼԵԱՆՑ Յ., յետին ստացող, ԺԹ. դ. - էջ 420
ԵԱՒԼՉԻ, մահդասի, երկու անձ, 1668 թ., Ղրիմ - էջ 27, 40
ԵԳԱՆԵԱՆ ՕՆԻԿ - էջ 562, 1158
ԵԳՕՐ
– Աղեքսանդրիչ, 1817 թ. - էջ 1392
– Ֆռանգուլով, 1843 թ. - էջ 1450
ԵԴԱՐ
– 1590 թ. - էջ 699
– 1626 թ. - էջ 875
ԵԶԴԱՆԲԱԽՇ, որդի յետին ստացող Խերանշահի ԺԵ. դ. - էջ 546, 548
ԵԶԵԿԻԱ, ածշնչկն - էջ 2031
ԵԶԵԿԻԷԼ մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 34, 225, Տեսիլ - էջ 11, Մեկնութիւն - էջ 137, 138, 386, 467, 482, 1097, 1097, 2007, 2023-2025, ի գանձս - էջ 78, 254, տօն - էջ 527, 1735, մնրնկր - էջ 22, 32, 689 յշտկծ. - էջ 366, 624, 843, 884, 1171, 1532, 1650
ԵԶՆԻԿ
– Կողբացի, մօտ 380-450 թթ., Խրատք - էջ 1616, Հարցումն - էջ 1617
– երէց, 1717 թ., ծաղկող ի Փառակայ գիւղ, - Հմր, 2852, էջ 925, 928
ԵԶՏԻԽԱՆ, 1667 թ. - էջ 615
ԵԶՐԱՍ, մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 23, 223, 944, ի գանձս - էջ 78, 254, տօն - էջ 527, 1735, մնրնկր - էջ 21, 31, 33, յշտկծ. - էջ 354
ԵԼԻՄԵԼԵՔ
– ածշնչկն - էջ 95
– 1356 թ. - էջ 1683
ԵԼԽԱԹՈՒՆ, 1356 թ. - էջ 1683
ԵԼՄԻԿ, 1315 թ. - էջ 1539
ԵԿԱՏԵՐԻՆԱ երկրորդ, կայսրուհի Ռուսաց՝ 1762-1796 թթ. - էջ 50, 1143, 1153, 1279, 1295, 1657, 2052
ԵՂԱԿԻՄ, ածշնչկն, մնրնկր - էջ 93
ԵՂԲԱՅՐԻԿ
– 1280 թ., գրիչ ի Քարայատակ - Հմր 1280, էջ 337, 339, 340
– 1315 թ. - էջ 1540
ԵՂԻ յԱւանց, ստացող Շահալամի ամուսի Թաթէոսի հայր, 1600 թ. - էջ 694
ԵՂԻԱ
– մարգարէ, ի գանձս - էջ 254, տօն - էջ 1734, մնրնկր - էջ 21, 31, 1538, յշտկծ. - էջ 78, 373, 385, 557, 768, 860, 1638, 1641
– Ա. Արճիշեցի կթղկս՝ 703-707 թթ. - էջ 2003
– արքեպս., 1335 թ., ստացող - Հմր 2776, էջ 487, 493, 494
– խջյ, 1668 թ., ի Կաֆայ - էջ 54
– 1671 թ., հայր Վարդան վրդ. Բաղիշեցու - էջ 350, 471-474
– Կաֆայեցի, 1738 թ., գրիչ յԱկն - Հմր 2981, էջ 2043, 2046
– Թամզարացի, 1799 թ. - էջ 367
– ԺԸ. դ. - էջ 300
– քհյ. ի Ղզլար, 1843 թ. էջ 1448
ԵՂԻԱԲ, ածշնչկն - էջ 159
ԵՂԻԱԶԱՐ
– ածշնչկն - էջ 93, 155, 189, 1668
– Ասորի, ԺԵ. դ. - էջ 777
– Ա. Այնթափցի կթղկս՝ 1681-1691 թթ. - էջ 41, 42, 44, 55, 56, 392, 1087, 1302, 1968
– 1751 թ. - էջ 928
– վրդ., լուսարար Ս. էջմիածնի, 1753 թ. - էջ 1082
– վրդ., 1754 թ. - էջ 1543
– Լազարեան (Ջուղայեցի), 1760 թ. - էջ 1295, 2052
ԵՂԻԿ, 1763 թ. - էջ 1560
ԵՂԻՇԱ սրբ, - էջ 989
ԵՂԻՇԷ
– պատմիչ, Ե. դ., Ճառք - էջ 134, 372, Բանք - էջ 1121, տօն - էջ 527, 1669, 1735, յշտկծ. - էջ 1997
– մհ. 1866 թ. - էջ 306
– եպս. Ամատունի, ԺԹ. դ., Ղրիմի Ս. Խաչ մենաստանի առաջնորդ - էջ 231, 307
ԵՂԻՈՒՍ ԲՈՒՒԶԱՑԻ, ածշնչկն - էջ 94
ԵՂԻՍԱԲԷԹ
– մայր Յովհաննու Մկրտչի, մնրնկր - էջ 877, յշտկծ. - էջ 364, 455, 551, 572, 1031
– ԺԴ. դ., կենակից յետին ստացող Ստեփանոսի - էջ 1537
– 1480 թ., մայր գրիչ Կարապետ կրօնաւորի - էջ 97, 116-120
– (Եղիսաբեդ) 1562 թ., քոյր գրիչ Յովհաննէս եպսի - էջ 1994
– 1667 թ., մայր Յակոբ գրչի - էջ 1972
– (Եղիս) 1718 թ. - էջ 1137
– 1790 թ. - էջ 62
– ԺԸ. դ. - էջ 788
– Միքայէլեան, 1843 թ. - էջ 1446
– Շամխարով, 1843 - էջ 1447
ԵՂԻՍԷ
– մարգարէ, ի տաղս եւ գանձս - էջ 254, տօն - էջ 257, 1734, մնրնկր - էջ 21, յշտկծ. - էջ 78
– ԺԵ. դ. - էջ 740
– խաթուն, 1648 թ. - էջ 885
ԵՂՆԻԿ, 1306 թ., մայր Կարապետ գրչի - էջ 702
ԵՂՈՅ Աբրահամեան ի Խոյ, 1815 թ. - էջ 1349, 1351, 1353, 1354, 1356, 1359, 1360
ԵՄՐԱՆ, եղբայր Աղբրացի, ԺԵ. դ, էջ 772
ԵՆԳԻԲԱՐ Աբրահամեան, 1815 թ. - էջ 1351
ԵՆՈՎՍ, ածշնչկն - էջ 149
ԵՆՈՎՔ
– ածշնչկն - էջ 81, 252, 1638, 2108
– 1668 թ., հայր Վարդան եպսի - էջ 36, 40, 49, 53
– 1784 թ. - էջ 682
ԵՊԻՓԱՆ Կիպրացի, 315-403 թթ., Նախադրութիւն Սաղմոսաց - էջ 23, 34, 70, 224, Ճառք - էջ 572, 574, 1031, 1631, Վարք - էջ 1209, տօն - էջ 1667, յշտկծ. - էջ 361, 970, 1031, 1214
ԵՊՐԱՔՍԻԱ կոյս - էջ 1669
ԵՍԱՅԻ
– մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 23, 34, 225, 600, 851 (պպ), 1114, (պպ), 856 ի բանից - էջ 588, 1624, 1737, ի տաղս եւ գանձս - էջ 78, Պատմութիւն - էջ 136, 137, Մեկնութիւն - էջ 383, 385, 457, 465-467, 597, 948, 1121, 1165, 1207, 2025, 2027, 2029, տօն - էջ 1668, 1734, մնրնկր - էջ 21, 32, 2027, յշտկծ. - էջ 141, 216, 227, 365, 530, 600, 626, 763, 764, 765, 779, 1166, 1629, 1636
– Նչեցի, Մեկնութիւն մարգարէութեանն Եզեկիէլի - էջ 1097, 1171, 2023, 2024
– ԺԴ. դ. - էջ 490
– ԺԶ. դ., գրիչ - Հմր 2818, էջ 755, 756
– քհյ., որդի Աթի, վաճառող Հմր 2701ի, ԺԷ. դ. - էջ 12
– վրդ., նուիրակ Եւդոկիոյ, 1762 թ. - էջ 1228, 1236, 1245, 1261, 1262, 1265, 1281
– վրդ. ի Տաթեւ, 1763 թ. - էջ 1546
– վրդ. ի Կարին, 1764 թ., հնգց. - էջ 1239, 1240, 1251
– վրդ., առաջնորդ Թադէոսի առաքելոյ վանից, 1768 թ. - էջ 1298
– երէց Թիֆլիզեցի, 1770 թ. - էջ 1302
– 1776 թ. - էջ 1096
– վրդ., առաջնորդ Զմիւռնիոյ, 1784 թ. - էջ 675, 684
– մհտ. Մասեհեան, 1797 թ. - էջ 1501
– վրդ., միաբան Ս. Էջմիածնի, 1802 թ. - էջ 1342, 1343
– 1802 թ. - էջ 1337
– Եաղուբով, 1833 թ. - էջ 1456
– Յարութեան, 1843 թ., երեսփոխան Ղօրայու, 1843 թ. - էջ 1451
– դպիր Աւագեան, գրիչ ի Դաւրէժ, 1854 թ. - Հմր 2996, էջ 2107, 2109, 3113
ԵՍԱՒ. ածշնչկն - էջ 114, 152, 153, 181, 182, 189, 858
ԵՍԹԵՐ
– Գիրք - էջ 33, 224, 945, մնրնկր - էջ 21, 31
– (Իսթեր) 1454 թ. - էջ 874
ԵՍՈՒ, ածշնչկն - էջ 385
ԵՐԱՆՈՍ, սրբ. նհտ. Դ. դ. սկզ. - էջ 1669
ԵՐԵՄԻԱ
– մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 24, 34, 225, Ողբ - էջ 225, մահ - էջ 579, մեկնութիւն - էջ 364, 384, 385, ի գանձս - էջ 78, 254, մնրնկր - էջ 22, 32, յշտկծ. - էջ 382, 541, 763
– վրդ., հեղինակ Տաթեւի վանքի գիւղորէից հարկացուցակ-Հուլավարի - էջ 993, 1001, 1003
– Մեղրեցի, Բառգիրք - էջ 2098
– 1680 թ., գրիչ յԵրուսաղէմ - Հմր 2761, էջ 395, 398
– վրդ., 1692 թ. - էջ 994, 1002
– սրկ. (արքեպս.) Օշականցի, 1753 թ., ծաղկող յԷջմիածին - Հմր 2891, էջ 1139-1141, 1148, Հմր 2892, - էջ 1149, 1150, 1151, յշտկծ. - էջ 1082
– սրբազան, 1763 թ. - էջ 1083
– տրց. ի Կ. Պոլիս, 1785 թ. - էջ 686
– (Երամիա) Թարվեզցի, 1789 թ. - էջ 279
– Սարգսեան, դատաւոր ի Ղզլար, 1801 թ. - էջ 1318
– արքեպս., 1827 թ. - էջ 1090, 1358
ԵՐԻՆԷ
– կոյս - էջ 114
– (Երինա) կողակից յետին կազմող Տարօնացի Պօղոսի, 1730 թ. - էջ 876
ԵՐԻՍՏԱԲՈՒԼՈՍ, ածշնչկն - էջ 191
ԵՐՄՈԳԻՆԷ, սրբ., նհտ. Դ. դ. սկզ. - էջ 85, 260
ԵՐՄՈԵՆՈՍ, սրբ, - էջ 1028
ԵՐՄՈՂԱՅՈՍ, սրբ., նհտ. Ա. դ. - էջ 112, 1669
ԵՐՆԵԿ, ԺԳ. դ, - էջ 1062
ԵՐՈՅՑ քհյ., միաբան Արտայձորի Սուրբ Վկայքի, 1267 թ. - էջ 1061
ԵՐՈՒԱՆԴ
– թագաւոր Հայոց՝ 68-88 թթ. - էջ 273
– Շահազիզ, 1856-1951 թթ. - էջ 1582, 1662, 1686, 1687
ԵՒԱՅ, նախամայր, ի տաղս եւ գանձս - էջ 266, մնրնկր - էջ 21, 24, 31, 93, 689, 943, յշտկծ. - էջ 149, 183, 188, 385-387, 508, 522, 764, 1637, 2014
ԵՒԱՐԻՍՏՈՍ - էջ 1209
ԵՒԳԻՆԷ կոյս, նհտկ. Ա. դ. - էջ 1664
ԵՒԴՈԿԻԱ կայսրուհի, կին Թէոդոս Մեծի - էջ 2004
ԵՒԹԱՂ Ամոնացի, Աղերս - էջ 24, 35, 226
ԵՒՆԱՆ, ածշնչկն - էջ 153
ԵՒՍԵԲԻՈՍ
– եպս. Եմեսու, 300-360 թթ. - էջ 572
– (Եւսեբէ) եպս. Աղէքսանդրու, Ե. դ. - էջ 373
– Կեսարացի, մօտ 260-340 թթ., Թուղթ առ Կարպիանոս - էջ 34, 322, 327, 333, 689, 701, 743, 822, 872, 879, 883, 1055, 1535, 1539, 1940, Ճառք - էջ 1131, Եկեղեցական պատմութիւն - էջ 1209, 1512, մնրնկր - էջ 321, յշտկծ. - էջ 115, 132, 753
ԵՒՍՏԱԹԷՈՍ
– առաքեալ - էջ 1241
– սրբ., նհտ. 120 թ. - էջ 1669
ԵՒՍՏՐԱՏԻՈՍԵԱՆՔ, նհտ. 302 թ. - էջ 85, 260, 1669
ԵՒՏԻՔԷՍ Ալեքսանդրացի, 378-454 թթ. - էջ 373, 564, 569
ԵՒՏՐՈՊԻՈՍ կամաւոր աղքատ - էջ 803
ԵՒՓԻՄԷ կոյս, հնտ. 307 թ. - էջ 1668
ԵՓՐԵՄ
– յազգէն Յեսու Նաւեայ, ածշնչկն - էջ 155
– Ասորի, 306-373 թթ., Ճառք - էջ 100, 104, 105, 135-137, 140, 145, 146, 372, 373, 535-537, 539, 542, 545, 553, 558, 572, 573, 759, 1126-1128, 1211, 1512, 1616, 1618, 1636, 1637, 1650, 2097, Մեկնութիւն՝ Եսայեայ - էջ 597, 2025, 2027, Մատթէոսի - էջ 185, Գործոց առաքելոց - էջ 2015, Կորնթացւոց Բ. թղթոյն - էջ 25, 35, Վարք - էջ 110, ի Շարականս - էջ 455, Կանոն Մեծի Հինգշաբաթուն - էջ 578, 586, տօն - էջ 528, յշտկծ. - էջ 600, 759, 2021, 2022
– վրդ., 1687 թ., առաջնորդ Ադրիանուպոլսի, յետին ստացող - էջ 1998
– վրդ., աշակերտ Յովհաննէս Համադանցու, 1788 թ. - էջ 2120
– վրդ., ԺԸ. դ. - էջ 326
– Ա. Ձորագեղցի կթղկս՝ 1809-1830 թթ., յշտկծ. - էջ 184, 197, 200, 201, 203, 353, 394, 411, 414, 416-418, 421, 422, 524, 977, 980, 1090, 1092, 1113, 1148, 1151, 1155, 1104, 1310, 1315, 1344-1346, 1348, 1385-1387, 1390, 1433, 1494-1497, 1499, 1507, 1508, 1511, 1512, 1676, 1794, Օրինակք գրութեանց - էջ 1314, 1347, 1386, 1498, 1567, 1570, 1574, 1588, 1590, 1593, 1594, 1677, 1678, 1687, 1691, 1696, 1698, գրիչ յԷջմիածին - Հմր 2891, էջ 1139, Հմր 2892, էջ 1149, 1150
ԶԱԲԻՏԱԿ Սովմնացի, ածշնչկն, մնրնկր - էջ 31
ԶԱԲՈՒՂՈՆ, ածշնչկն, մնրնկր - էջ 32
ԶԱԶԱԲԷԿ, 1765 թ. - էջ 1562
ԶԱՆԿԻ ՄՈՒՂՐԻ - էջ 113
ԶԱՊԷԼ թագուհի Հայոց՝ 1222-1252 թթ. - էջ 1122
ԶԱՊԼՈՒ տիկին, ԺԵ. դ. - էջ 772, 775, 776
ԶԱՏԻԿ, 1652 թ. - էջ 850
ԶԱՐԱՅ, ածշնչկն - էջ 153
ԶԱՐԴՐԻԿ, ԺԵ. դ. - էջ 773
ԶԱՐԹԱՐ, 1833 թ., յետին ստացող - էջ 331, 332
ԶԱՔԱՐԻԱ
– մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 24, 34, 225, ի բանից - էջ 728, 767, Մեկնութիւն - էջ 136, 213, 422, 570, 2007, ի տաղս եւ գանձս - էջ 78, 108, 254 մնրնկր - էջ 22, 32, տօն - էջ 527, 1667, 1734
– ածշնչկն, հայր Յովհաննէս Մկրտչի - էջ 24, 78, 225, 254, 366, 1735
– Ա. Ձագեցի կթղկս՝ 855-876 թթ. - էջ 372, 1212, 1512
– Զաքարեան, որդի Սարգսի - էջ 2054
– 1297 թ. - էջ 818
– քհյ., 1354 թ. - էջ 873
– 1354 թ., ծաղկող յԱղթամար - Հմր 2843, էջ 871, 872
– 1476 թ. - էջ 531, 532
– Զաքարիա Դ. կթղկս Աղթամարի՝ 1434-1464 թթ. - էջ 592
– ԺԵ. դ., գրիչ - Հմր 2782, էջ 533, 546, 547
– դպիր, ԺԶ. դ. - էջ 548
– Աւանցի, 1600, ծաղկող ի Վարագ - Հմր 2804, էջ 687, 692
– Ճանդէմիր, 1621 թ., գրիչ - Հմր 2736, էջ 235, 265-269
– քհյ., 1660 թ., հայր Նիկողայոս Մելանաւորի - էջ 27
– 1667 թ. - էջ 615
– սրկ., 1668 թ. - էջ 754
– աբղյ., 1668 թ., Ղրիմ. - էջ 38, 39
– 1675 թ. - էջ 930
– վրդ., 1703 թ. - էջ 473
– սրկ. Քանաքեռցի, 1627-1669 թթ. - էջ 990
– տրց., 1748 թ., գրիչ - Հմր 2739, էջ 281, 298
– քհյ., 1755 թ. - էջ 1544
– վրդ. Թիֆլիզեցի, 1759 թ. - էջ 1218, 1225, 1227, 1231, 1235, 1238, 1249, 1261, 1265, 1277, 1278, 1282, 1289, 1298, 1300, 1557, 1558, 1561, 1563, 2121
– վրդ., նուիրակ Թօխաթու, 1760 թ. - էջ 1223, 1252
– եպս. Կաղզվանցի, 1763 թ. - էջ 1084
– վրդ., նուիրակ Եւդոկիոյ, 1763 թ. - էջ 1546
– աւ. քհյ. ի Շամախի, 1763 թ. - էջ 1552
– վրդ. ի Բաղէշ, 1764 թ. - էջ 1246, 1263
– վրդ. ի Կարին, 1766 թ. - էջ 1281
– վրդ., առաջնորդ Իւչքիլիսայի, 1766 թ. - էջ 1288, 1548, 1555, 1559
– աւ. քհյ. ի Թիֆլիս, 1771 թ. - էջ 1304
– Իւանիչ ի Մոսկով, 1785 թ. - էջ 1744, 1750, 1765, 1773
– (Զաքար) քհյ., 1789 թ. - էջ 1793
– տրց., 1790 թ. - էջ 1820
– վրդ. Օշականցի, 1798 թ., գրիչ ի Կ. Պոլիս - Հմր 2729, էջ 207, 210
– Մարգարեան ի Զմիւռնիայ, 1798, էջ 1503
– Կաղզուանցի, պատրիարք Կ. Պոլսի, 1773-1781 թթ., ստացող 1785 թ. - Հմր 2797, էջ 617, 620, յշտկծ. - էջ 210, 218, 367, 368, 1084, 1506, 1758
– վրդ. միաբան Ս. էջմիածնի, 1802 թ. - էջ 1342, 1343
– վրդ. միաբան Ս. էջմիածնի, 1802 թ. - էջ 1342, 1343
– արքեպս. ի Խոյ, 1815 թ. - էջ 1349, 1351, 1354
– իշխան ի Թիֆլիս, 1817 թ. - էջ 1355
– Գուլասպեան Տփխիսեցի, 1818 թ., գրիչ յԷջմիածին - Հմր 2768, էջ 420, 426, յշտկծ. - էջ 1699
– Անտոնով, 1827 թ. - էջ 1588
– վրդ. Բեհբուդով, 1828 թ. - էջ 1593
– սրբազան, 1833 թ. - էջ 1461
– վրդ. Օթարեան, 1837 թ. միաբան Սանահնի վանքի - էջ 1693
– աւ. քհյ. Չէրքեզեանց, 1843 թ. - էջ 1450
– (Զաքար) սրկ. Առիւծաց, ԺԹ. դ. - էջ 742
ԶԱՔԷՈՍ
– ածշնչկն, մնրնկր - էջ 321
– 1315 թ. - էջ 1539, 1540
– 1318 թ. - էջ 749
ԶԵԲԵԴԻՈՍ Որոտման - էջ 110, 267, 846
ԶԵԼԵՒԿԻՈՍ - էջ 228
ԶԵՆՈԲ
– Գլակ, Դ. դ., Պատմութիւն Տարաւնոյ - էջ 345, 351
– եպս. Եմեսու - էջ 572, 1513
ԶԵՆՈՆ կայսր, 474-491 թթ. - էջ 107, 251, 803
ԶԷՐ, ածշնչկն - էջ 153
ԶՄՐՈՒԹ, 1668 թ., ի Կաֆայ - էջ 54
ԶՄՐՈՒԽՏ, ԺԳ. դ., - էջ 1062
ԶՈՀՐԱՊ
– (Զուրապ) 1667 թ. - էջ 832
– (Զուրապ) 1726 թ. - էջ 738
– (Զերհապ) ԺԸ. դ. - էջ 1534
– (Զօհրապ) Տէր-Մատթէոսեան Թառումով, 1815 թ. - էջ 1350, 1358
– (Զօրաբ) ԺԹ. դ. - էջ 414
ԶՈՒԻՆԳԼԻՈՍ Թակրամենտական - էջ 566
ԶՈՒԼԻՉԱՅ, 1590 թ. - էջ 699
ԶՕՅԻ, 1794 թ., կողակից Փեթրօ Ձորակցու - էջ 2064
ԷԴԳԱԵՐՇԷ, 1600 թ., յԱւանց -էջ 694
ԷԴԳԱՐ ի Վան, 1633 թ., յետին ստացող - էջ 1738
ԷԹԱՐ
– 1623 թ. - էջ 843
– 1683 թ., մեկենաս ի Տափավանք - Հմր 2960, էջ 1975, 1976
ԷԼԲԷԿ, ԺԵ. դ., յետին ստացող - էջ 1537, 1538
ԷԼԵԳԵՊԱՏԻՍ տանուտէր, ԺԶ. դ. - էջ 1541
ԷԼԻԱԶ, 1667 թ., որդի Յակոբ գրչի - էջ 1972
ԷԼԻԱԶ, 1667 թ., որդի Յակոբ գրչի - էջ 1972
ԷԼԻԿՈՒՄ ՕՐԲԵԼԵՆ, 1292 թ. - էջ 902
ԷԼՕ մհտ., 1764 թ. - էջ 1245
ԷՅՆԱԼ խան, ԺԹ. դ. սկիզբ - էջ 415
ԷՆԻԱԹ դպիր - էջ 1137
ԷՎԱՏՄԷԼԻՔ, 1557 թ. - էջ 335
ԷՎԱՏՇԻ, 1471 թ. - էջ 884
ԷՏԻՋԱՆ, ԺԶ. դ. - էջ 705
ԸՆՁԱԿ պրն., 1217 թ. - էջ 1060
ԹԱԳԻԿ, մայր պրն Սարգսի, 1217 թ. - էջ 1060
ԹԱԳՈՒՀԻ
– (Թագոհի) 1290 թ. - էջ 749
– մայր ստացող Սարգիսի, 1315 թ. - էջ 1540
– 1409 թ. - էջ 554
– (Թագուխի) ԺԵ. դ. - էջ 740
– դուստր Գրիգոր քհյի, ԺԶ. դ. - էջ 1542
ԹԱԴԷՈՍ
– առաքեալ, տօն - էջ 527, 1272, 1283, 1555, 1668, 1734, Կանոնք - էջ 639, մնրնկր - էջ 2038, յշտկծ. - էջ 44, 81, 86, 93, 106, 215, 218, 252, 260, 301, 374, 539, 598, 982, 1083, 1124, 1279, 1514, 2001, 2086
– քհյ., 1280 թ. - էջ 339
– 1292 թ., ստացող ի Նորավանք - Հմր 2848, էջ 899, 901-903
– 1354 թ., որդի ստացող Անանի, էջ 873, 874
– 1409 թ. - էջ 554, 555
– պրն., 1454 թ. - էջ 874
– քհյ. Բաղիշեցի, 1519 թ. - էջ 824
– (Թաթոս) 1531 թ. - էջ 499
– (Թաթէոս) 1600 թ., կողակից Բաղդու - էջ 694
– Ավերմի, կարդինալ, 1706 թ. - էջ 1164
– որդի մհտ. Ամիրի, 1707 թ. - էջ 2106
– 1717 թ. - էջ 928
– (Թաթէոս) քհյ., 1738 թ. - էջ 337
– Դիարբէքցի, 1753 թ. - էջ 1082
– վրդ., 1765 թ. - էջ 1229, 1261
– (Թաթօ) ռէս, 1766 թ. - էջ 1280
– վրդ., 1778 թ., գրիչ ի Կ. Պոլիս - Հմր 2730, էջ 209, 210
– ի Կ. Պոլիս, 1785 թ. - էջ 686
– վրդ. ի Պետերբուրգ, 1788 թ. - էջ 1761-1783, 1786-1791, 1793, 1795, 1797, 1798, 1801, 1802, 1804, 1806, 1811, 1814-1819, 1824, 1826, 1828
– 1798 թ., ստացող յԱժդարխան, Հմր 2863, էջ 965, 967
– եպս., 1805, առաջնորդ Ղրիմու - էջ 1375, 1436
– վրդ., 1809 թ. - էջ 2104
– Թումայեան ի Թաւրէզ, 1817 թ. - էջ 1354, 1358, 1359
– Անդրանուպոլսեցի, 1821, գրիչ - Հմր 2824, էջ 795, 802, Խրատք հոգեշահք - էջ 795
– սրկ., 1828 թ. - էջ 1569
– Միհրդատեանց, 1850 թ., գրիչ - Հմր, 2868, էջ 991, 995, 1000
– (Թաթէոս) 1875 թ. - էջ 202
– գրչփ. - էջ 188
ԹԱԶԱԳՈՒԼ, ԺԵ. դ. - էջ 546-548
ԹԱԹԱՐ մահդասի, 1695 թ., յետին ստացող - էջ 1978
ԹԱԹԱՐԲԷԿ, ԺԴ. դ. - էջ 1541
ԹԱԹՈՒԼ, սրբ., Ե. դ. վջ. - էջ 110, 1669
ԹԱԻՊՇԱ, 1431 թ. - էջ 1984
ԹԱՀՄԱԶ
– (Թամազ) Շահ, 1723 թ. - էջ 1970
– Ղուլի խան, 1738 թ. - էջ 194, 196, 337
– (Թամազ) 1767 թ. - էջ 832
ԹԱՀՄԻԶԵԱՆ ՆԻԿՈՂՈՍ, 1926-2011 թթ. - էջ 196
ԹԱՂՕ, 1789 թ. - էջ 1800, 1805
ԹԱՃՈՒՄ, ԺԵ. դ. - էջ 547
ԹԱՄԱՄ
– ԺԵ-ԺԶ. դդ., դուստր Սաւգուլի - էջ 1974
– 1590 թ. - էջ 699
ԹԱՄԱՄՏԻԿԻՆ
– ԺԵ. դ. - էջ 774, 775, 777
– դուստր Հախումի, 1815 թ. - էջ 1350
ԹԱՄԱՐ
– ածշնչկն - էջ 153
– 1290 թ. - էջ 749
– ԺԶ. դ. - էջ 1541
– ԺԸ. դ., մայր Պետրոս եպս. Բերթումեանի - էջ 517, 2076
ԹԱՄԶԱՐ տիկին, 1815 թ. - էջ 1350
ԹԱՄՈՒՐ
– Լանկ, 1336-1405 թթ. - էջ 346, 349, 1112, 1173
– ԺԶ. - էջ 236
– (Թէմուր) պրն., 1692 թ. - էջ 854
ԹԱՄՐԱԶ, 1738 թ. - էջ 336, 337
ԹԱՅԱՐ, 1772 թ. - էջ 1978
ԹԱՆԳԽԱԹՈՒՆ, 1463 թ. - էջ 590
ԹԱՆԿԵՐՏԻԿԻՆ, 1217 թ - էջ 1060
ԹԱՆԿՈՒՏ, 1217 թ. - էջ 1060
ԹԱՆՂՐԻՎԵՐԱՆ, 1601 թ - էջ 880
ԹԱՆՈՒՄ, 1569 թ. - էջ 875
ԹԱՐԹԻՓՇԱՀ, 1463 թ. - էջ 590
ԹԱՐՈՒԷԶ, 1718 թ., կողակից Թումա գրչի - էջ 1137
ԹԱՒԼԲԱՆԴ, 1348 թ. - էջ 1063
ԹԱՒՂԹԱՄԻՇ, 1594 թ., եղբայր յետին ստացող Ասլանի - էջ 122
ԹԵԼԼՈՒ, 1902 թ., մայր Երուանդ Շահազիզի - էջ 1662
ԹԵԿՂԷ կոյս, սրբ., Ա. դ., տօն - էջ 526, 1669, յշտկծ. - էջ 84, 258,
ԹԵՄՈՒՐԱԶ
– Օրբէլիան, ԺԹ. դ. սկիզբ - էջ 415
– Բ. թագաւոր Վրաց՝ 1700-1762 թթ., հայր Հերակլ Բ.ի - էջ 1235
ԹԵՒԱՆ, 1717 թ. - էջ 928
ԹԷԼԵՄԱՔ, որդի Ուլիսի (Ոդիսեւսի) - էջ 1195, 1197, 1198, 1200
ԹԷԼՈՒՄ Ագուլեցի, 1765 թ. - էջ 1563
ԹԷՄՈՒՐԽԱՆ, եղբայր Սարգիս եպս Արղութեցու, 1661 թ. - էջ 1175
ԹԷՈԴՈՍ
– Մեծ կայսր Հռոմայեցոց, 379 -395 թթ. - էջ 66, 239, 273, 356, 379, 489, 558, 1179, տօն - էջ 529, 537, 564, 1664, 1736, յշտկծ. - էջ 761, 923, 2004, 2005
– Փոքր, կայսր Յունաց՝ 408-450 թթ. - էջ 108, 558, 564
– ոմն - էջ 363
– Մեսրոպեան, 1799 թ. - էջ 367
– վրդ., ԺԸ. դ., ուսուցիչ Մարտիրոս Թօխաթեցու - էջ 2014
– մետրոպօլիտ Թէօդօսիպօլու, 1818 թ. - էջ 1389
ԹԷՈԴՈՐԱՅ
– սրբուհի - էջ 803
– այրի - էջ 1121
ԹԷՈԴՈՐԻՏՈՍ քհյ., սրբ. - էջ 1670
ԹԷՈԴՈՐԻՏՈՆ Գաղատացի, սրբ. նհտ. 303 թ. - էջ 630, 1667, Մեկնութիւն Սաղմոսաց - էջ 464
ԹԷՈԴՈՐԻՏՈՍ ստրատելատ, սրբ., նհտկ., 315 թ. - էջ 1668
ԹԷՈԴՈՐՈՍ
– զինաւոր, սրբ., տօն - էջ 530, 540, 559, 560, 562, 1737, յշտկծ. - էջ 69, 242, 456, 498, 1207, 1214
– եպս. Անկիւրիոյ, Ճառք - էջ 570
– Ռշտունի իշխան Հայոց, մհ. մօտ 654 թ. - էջ 1123
– Բ. Կիլիկեցի կթղկս՝ 1382-1392 թթ. - էջ 1112
– 1473 թ. - էջ 1001
– պատրիարք ի Ս. Երուսաղէմ, 1817 թ. - էջ 1355
– վրդ. Շիրակունի, 1877, հեղինակ եւ գրիչ «Կիթառ Հայկականի» - Հմր 2737, էջ 269, 271, 274-277, գրիչ եւ հեղինակ «Նոր Քնարի», 1891 - Հմր 2740, էջ 271, 274-278, Նուագարան, հտ. Դ. - էջ 817, գրիչ ի Նիժ գիւղ, 1870 թ. - Հմր 2847, էջ 887, 897-900, «Քրիստոնէական վարդապետութիւն», գրիչ եւ հեղինակ - Հմր 2938, էջ 1611, 1614
ԹԷՈԴՈՒԼԱ կոյս, սրբ - էջ 1123
ԹԷՈՊԷՍՏԻԱ վկայուհի, Բ. դ. - էջ 362
ԹԷՈՎԴԻՏՈՆ - էջ 630
ԹԷՈՓԻԼՈՍ
– աշակերտ Յովհաննու Ոսկեբերանի, Դ. դ., Ճառ - էջ 142, 385, 534, 544, 545, 550, 767, 1121, 1129, 1616
– հայր Միքայէլ կայսրի, Բիւզանդական կայսր՝ 829-842 թթ. - էջ 565
– Քարոզ - էջ 142
ԹԷՈՓԻԼՏԱԿ եպս. ռուսաց, 1818 թ. - էջ 1389
ԹԻԼԻ, 1569 թ. - էջ 875
ԹԻՒՐՍՈՍ, նհտկ., սրբ. - էջ 1669
ԹՈՌՆԻԿ Մամիկոնեան, 1075 թ. - էջ 1632
ԹՈՎՄԱՍ
– առաքեալ, մնրնկր - էջ 93, տօն - էջ 93, 115, 373, 527, 574, 1669, 1735, յշտկծ. - էջ 728, 846, 1035, 1047, 1628
– Գեմբացի, Բանք - էջ 519, յշտկծ. - էջ 311, 524
– Աքուինացի, 1225-1274 թթ., Գիրք Եօթն խորհրդոց - էջ 2044, Աստուածաբանութիւն - էջ 2121, 2128
– (Թոմա) քհյ., 1315 թ., գրիչ ի Խորդեանց անապատ - էջ 1537, 1541, մնրնկր - էջ 1538
– (Թումա) վրդ., 1330 թ., ուսուցիչ Կիրակոս ծաղկողի - էջ 1535
– (Թումա) 1354 թ., որդի Անանիա ստացողի - էջ 873, 874
– Մեծոփեցի, 1378-1446 թթ. - էջ 344, 346, 351, 638, 1086, 1173
– (Թումա) ԺԴ. դ. - էջ 494
– քհյ. ԺԴ. դ., յետին ստացող - էջ 235
– (Թումա) 1454 թ. - էջ 874
– կր., 1463 թ. - էջ 591
– քհյ., 1464 թ., գրիչ յԱղթամար - Հմր 2788, էջ 583
– (Թումա) կր., 1480 թ. - էջ 121
– (Թումա) ԺԵ. դ. մնրնկր - էջ 738, յշտկծ. - էջ 739-741
– (Թումա) 1591 թ. - էջ 1542
– (Թումա) սրկ., ԺԶ. դ. - էջ 1542
– երէց, 1600 թ. - էջ 500
– քհյ. ի Շօշ, 1610 թ. - էջ 1117, 1118
– (Թուման) հայր Սարգիս քհյի, 1652 թ. - էջ 850
– (Թումա) սրկ., 1667 թ. - էջ 832
– 1706 թ., ստացող ի Պրուսայ - Հմր 2957, էջ 1967, 1968
– (Թումայ) Մոկացի, 1718 թ., գրիչ ի Վան - Հմր 2890, էջ 1119, 1133, 1134, 1136
– վրդ., 1723 թ. - էջ 500
– (Թօմա) վրդ. Շօրապան, 1753 թ. - էջ 1085
– (Թօմայ) մհտ. Վանայ, 1760 թ. - էջ 1222, 1258
– (Թօմա) կթղկս Աղթամարի, 1761 թ. - էջ 1227, 1264
– վրդ., տեսուչ Գողթնեաց, 1763 թ. - էջ 1547
– (Թօմաս) պրն. ի Կ. Պոլիս, 1785 թ. - էջ 686
– (Թօմաս) Սամուէլեան, 1815 թ. - էջ 1350
– քհյ. Նազարեան յԱստրախան, 1833 թ. - էջ 1445, 1464, 1469-1472, 1476-1478, 1482, 1484, 1486
– Օսեփովիչ, 1833 թ. - էջ 1479
– (Թօմայ) Ղօռշանով, 1837 թ. - էջ 1693
– Ղուլունց ի Շուշի, 1846 թ. - էջ 1002
– (Թումաս) գրչփ. - էջ 474
ԹՈՐԳՈՄ, նահապետ Հայոց - էջ 823, 2003
ԹՈՐՈՍ
– 1217 թ., յետին ստացող - էջ 1059, 1060
– Բ, Կիլիկիայի հայկական պետութեան իշխան՝ 1145-1169 թթ. - էջ 276
– Պարոնտէր Ստամպոլցի, 1720 թ. - էջ 598
– Ղրիմեցի, 1741 թ., ստացող յԱտրանայ - Հմր 2984, էջ 2057, 2058
– (Թօրոս) 1776 թ. - էջ 1096
ԹՈՐՈՍԵԱՆ ԽՈՍՐՈՎ, 1930-1988 թթ. - էջ 485, 1093
ԹՈՒԼԻՃ, ԺԶ. դ. - էջ 1541
ԹՈՒԽԹԱՆ, 1318 թ. - էջ 749
ԹՈՒԽԾԱՄ, ԺԶ. դ., կողակից Յատիբէկի - էջ 235
ԹՈՒՄԱՆԲԷԿ, որդի Ջումիի, 1476 թ. - էջ 531
ԹՈՒՊԱՐԻԿ, 1217 թ. - էջ 1062
ԹՈՒՐՈՒԱՆԴԱ
– (Թուրվանդա) մայր Մարկոս գրչի, ԺԵ. դ. - էջ 772-777
– (Թուրանդա) 1591 թ. - էջ 1542
– ԺԶ. դ. - էջ 340
– 1626 թ., կողակից Յախիճանի - էջ 875
ԹՕԴԱՆ, 1409 թ. - էջ 554, 555
ԹՕՄԱՇԷՖՍԿԻ, 1807 թ. - էջ 1316
ԹՕՓՐԱԽ Ղալայու բէկ, 1767 թ. - էջ 1286
ԺՕՄ (=ԺԱՆ) Բատիստա Բուասօ, դեսպան Ֆրանսիայի, 1807 թ. - էջ 1702
ԻԲՐԱՀԻՄ
– խան, 1770 թ. - էջ 1303
– ԺԸ. դ. վերջ, մարզպան Սպահանի - էջ 408
ԻԳՆԱՏ, ԺԸ. դ. - էջ 729
ԻԳՆԱՏԻՈՍ
– Աստուածազգեաց հայրապետ, Ա-Բ. դդ., էջ 86, 260, 465, տօն - էջ 527
– պատրիարք Կ. Պոլսի, 858 թ. - էջ 1111
– վրդ. Սեւլեռնցի, ԺԲ-ԺԳ. դդ., Մեկնութիւն Ղուկասու - էջ 553, 1208, 1210
– 1315 թ. - էջ 1540
– Ղարասուեցի, 1567 թ., գրիչ ի Ղարասու - Հմր 2865, էջ 979, 983-985
– 1719 թ., գրիչ ի Կարին - Հմր 2764, էջ 401, 403
– վրդ. Գաղատացի, 1754 թ. - էջ 1544
– վրդ. Փափազեան ի Ս. Ղազար, 1816 թ. - էջ 795, 796
ԻԶԴԱՏԷՐ, 1315 թ. - էջ 1540
ԻԶԻԴՈՐ - էջ 780
ԻՆԱՀ, 1623 թ. - էջ 843
ԻՆՆՈՎԿԵՆՏԻԱՆՈՍ Պապ - էջ 565, 567
ԻՍԱՀԱԿ
– որդի Աբրահամու, մնրնկր - էջ 31, 327, 871, 1538, տօն - էջ 527, 1734, յշտկծ. - էջ 151-153, 181, 189, 227, 552, 858, 1115, 1637
– վրդ. Կեղեցի, 1706 թ. - էջ 1164, 1167
– վրդ., 1735 թ., առաջնորդ Եղիազարու վանացն - էջ 351
– սրկ. (արքեպս.) Գեղամացի, գրիչ ի Ս. Էջմիածին, 1753 թ. - Հմր 2931, էջ 1543, 1553, 1559, 1566, ստացող ի Կ. Պոլիս - Հմր 2708, էջ 59, 61, յշտկծ. - էջ 1145, 1154, 2055
– ի Կ. Պոլիս, 1761 թ. - էջ 1219, 1221, 1238, 1249
– վրդ. (արքեպս) ի Կարին, 1762 թ. - էջ 1160, 1226, 1227, 1229, 1232, 1243, 1250, 1271, 1278
– վրդ. (Յովհ. Ջահընկալ), 1763 թ. - էջ 1083
– վրդ., 1765 թ., առաջնորդ Շամախու - էջ 1299, 1560
– վրդ. (պատրիարք) Կ.Պոլսոյ, 1783 թ. - էջ 674, 676, 677, 679, 681-686, 1224
– արքեպս., ԺԸ. դ. վերջ - էջ 411
– եպս. էջմիածնեցի, 1827 թ. - էջ 1567, 1569
– Պայազիտցի-Ղարաօղլիանցի, 1827 թ. - էջ 1567
– ծ. վրդ. Գրիգորեան, 1844 թ. - էջ 2104
– արքեպս., 1854 թ., ստացող Հմր 2996ի - էջ 2107, 2109
– Խոճաբէկեանց, 1857 թ. - էջ 1696
– վրդ., 1863 թ. - էջ 233
– Սահառունի, 1872 թ., գրիչ ի Տփխիս - Հմր 2778, էջ 505, 520
ԻՍԱՔԱՐ, ածշնչկն, մնրնկր - էջ 32
ԻՍԼԻՔՍ - էջ 464
ԻՍԿԱՆԴԱՐ (ԸՍԿԱՆԴԱՐ)
– (Ասկանդար) 1590 թ. - էջ 699
– ԺԶ. դ. - էջ 335
ԻՍՄԱՅԷԼ, ածշնչկն - էջ 181
ԻՍՐԱՅԷԼ
– 1354 թ. - էջ 873
– պրն., 1454 թ. - էջ 874
– 1763 թ., կթղկս Աղուանից - էջ 326, 676, 1231, 1269, 1272, 1275, 1277, 1280, 1285, 1288, 1289, 1292, 1296-1299, 1304, 1551-1554, 2052
– Ջուղայեցի, 1763 թ. - էջ 1546
– եպս. ի Շուշի, 1815 թ. - էջ 1348, 1349, 1353, 1359
ԻՐԱՍ, ածշնչկն - էջ 182
ԻՒԱՆ
– Պետրովիչ Եարալով ի Թագանռօվ, 1785 թ. - էջ 1743
– Ռուսթվել, 1785 թ. - էջ 1744
– Սումբաթով, 1788 թ. - էջ 1776, 1806, 1809, 1822, 1826
– Գասպարով, 1790 թ. - էջ 1815, 1820, 1823, 1824
– Խրիստափորիչ Սաթով, 1804 թ. - էջ 1308-1311, 1313, 1314
– Վասիլեւիչ Կուտովիչ (=Գուդովիչ), գրաֆ, 1808 թ. - էջ 1492, 1493, 1495-1497
– Իւանիչ, պօլկովնիկ, 1815 թ. - էջ 1350
– Սոլոմոնով ի Ղզլար, 1832 թ. - էջ 1443
– Փառակեցով ի Ղզլար, 1832 թ. - էջ 1441, 1442
– Եկմեչին, 1833 թ. - էջ 1477
– Էդիլխանեան, 1843 թ. - էջ 1446
– Հայրապետեան, 1843 թ. - էջ 1446
– կնեազ Զախարիչ, ԺԹ. դ. - էջ 948, 1026
ԻՒԱՆԷ
– (Հեօվանէ) Դիւանբէկ, 1762 թ. - էջ 1221, 1228
– մէհտար, 1764 թ. - էջ 1556
– Միրիշքեար, 1784 թ. - էջ 682
– 1817 թ., ի Կախէթ - էջ 1389
ԻՕՆ Լազրով, 1843 թ. - էջ 1453
ԼԱԲԱՆ, ածշնչկն - էջ 181
ԼԱԶՐ Բալէցով յԱստրախան, 1843 թ. - էջ 1455
ԼԱԼԱ, 1356 թ. - էջ 1680, 1681, 1683
ԼԱԼԻՍ, 1752 թ. - էջ 824
ԼԱՆՍԿՈՅ, Ռուսաստանի ներքին գործերի նախարար, 1856 թ. - էջ 1704
ԼԵՒՈՆ
– Պապ Հռօմայ - էջ 564, 977, 980
– Բիւզանդիայի կայսր՝ 457-474 թթ., Օրէնք յաղթող թագաւորաց - էջ 356, 489
– Բ, թագաւոր Հայոց՝ 1198-1219 թթ. - էջ 276, 497, 828, 1122, 1991
– 1217 թ. - էջ 1062
– Գ, թագաւոր Հայոց՝ 1271-1289 թթ. - էջ 276
– Դ, թագաւոր Հայոց՝ 1305-1307 թթ. - էջ 276, 277, 902
– Զ, թագաւոր Հայոց՝ 1374-1375 թթ. - էջ 334
– պրն., ԺԶ. դ. - էջ 751
– Խաչիկեան, 1918-1982 թթ. - էջ 344, 346, 377, 562, 747, 925, 1173
ԼԻԱ, ածշնչկն - էջ 152
ԼԻԿԻԱՆՈՍ կայսր - էջ 112, 542, 560, 573, 1209
ԼԻՊԱՐԻՏ Մեծ իշխան, Կիլիկիայի Հայոց սպարապետ, մօտ 1355-1371 թթ. - էջ 493
ԼՈՅՍՏԻԿԻՆ, 1300 թ. - էջ 754
ԼՈՒԴՈՎԻԿՈՍ ԺԴ. Մեծ, թագաւոր Ֆրանսիայի՝ 1643-1715 թթ. - էջ 429
ԼՈՒՍԻԿ, 1668 թ., եղբայր Նիկողայոս Մելանաւորի - էջ 49, 54
ԼՈՒՍԽԱԹՈՒՆ, ԺԷ. դ. - էջ 780
ԼՈՒՍՊԱՐՈՆ, 1668 թ., Ղրիմ - էջ 54
ԼՕՌԻՍ Մելիքով Բաստամով, 1833 թ. - էջ 1476
ԽԱԴ եպս., Դ. դ., նհտ. 370 թ., տօն - էջ 526, 534, 1667, 1734, յշտկծ. - էջ 77, 109, 251, 316, 1124
ԽԱԶԱՐԲԷԿ, 1331 թ. - էջ 334
ԽԱԹԵՐ, 1290 թ. - էջ 749
ԽԱԹԼՈՒՄԷԼԷՔ, ԺԵ. դ. - էջ 1537
ԽԱԹՈՒԹ, 1315 թ. - էջ 1539
ԽԱԹՈՒՆ
– 1315 թ. - էջ 1540
– 1318 թ. կենակից Յովհաննէս քհյի - էջ 749
– 1565 թ. - էջ 1533
– 1569 թ., - էջ 875
– 1616 թ. - էջ 336
– 1647 թ. - էջ 696
– նորահարս, 1675 թ. - էջ 930
– 1794 թ., մայր Փեթրօ Ձորակցու - էջ 2064
ԽԱԹՈՒՆ ՄԷր, կողակից Մարտիրոսի, ԺԵ-ԺԶ. դդ. - էջ 1974
ԽԱԹՈՒՆԱՂԱ
– 1718 թ. - էջ 1133, 1134, 1137
– ԺԸ. դ., քոյր Ալմայ խաթունի - էջ 688
ԽԱԹՈՒՆԻԿ, ԺԵ-ԺԶ. դդ., կողակից յետին ստացող Միքայելի - էջ 1974
ԽԱԹՈՒՆՇԷ, ԺԵ. դ. - էջ 1537
ԽԱԹՈՒՆՍՕԼԹԱՆ ի Կարին, 1817 թ. - էջ 1354
ԽԱԹՈՒՆՓԱՇԱ
– 1471 թ. - էջ 884
– 1668 թ. - էջ 757
ԽԱԼԱՍԽԱԹՈՒՆ, 1356 թ. - էջ 1683
ԽԱԼԱՖՏԱՏԻԿ, 1610 թ. - էջ 1117
ԽԱԼԻՄ, 1463 թ. - էջ 588, 590
ԽԱԼԻՏ թագաւոր - էջ 1097
ԽԱԼԻՖԱՅ
– 1454 թ. - էջ 874
– տնտես, 1480 թ. - էջ 121
– ԺԵ. դ. - էջ 1537
ԽԱՂԱՂՈՒԹԻՒՆ, 1356 թ. - էջ 1684
ԽԱՄՓԱՐԻ, 1817 թ. - էջ 1387
ԽԱՅԽԱԹՈՒՆ, 1471 թ. - էջ 884
ԽԱՆԱՂԱ
– ԺԶ. դ. - էջ 705
– 1718 թ. - էջ 1137
– ԺԸ. դ. - էջ 318, 319
ԽԱՆԲԱԲ, 1645 թ., յետին ստացող - էջ 236
ԽԱՆԲԵՐ, մայր Թէոդորոս Շիրակունոյ, ԺԹ. դ. - էջ 306
ԽԱՆԲԷԿ, 1723 թ., կողակից Աստուածայտուրի - էջ 1969
ԽԱՆԴՈՒՏ (Խանտուր), ԺԵ. դ. - էջ 58
ԽԱՆԶԱԴԱ
– 1674 թ. - էջ 706
– ԺԸ. դ. - էջ 1538
ԽԱՆԻ
– 1557 թ. - էջ 335
– 1569 թ. - էջ 875
ԽԱՆԻԱՐ, ԺԷ. դ. - էջ 696
ԽԱՆՂՈՒԼԻ յԱւանց, 1600 թ. - էջ 693, 694
ԽԱՆՈՒՄ
– 1735 թ., կին Մնացականի - էջ 1742
– մհտ., 1820 թ. - էջ 930
ԽԱՆՈՒՄԱՂ, մայր Սարգիս եպս. Արղութեցու, 1661 թ. - էջ 1175
ԽԱՆՍՈՒԼԹԱՆ
– 1557 թ. - էջ 335
– 1600 թ. - էջ 500
ԽԱՆՓԵՐԻ, 1787 թ. - էջ 1755, 1757, 1780
ԽԱՉԱՂԲԱՐ, 1217 թ. - էջ 1060
ԽԱՉԱՆԻՍ, 1523 թ., որդի յետին ստացող Վրթանէսի - էջ 532
ԽԱՉԱՏՈՒՐ
– գրիչ, ԺԲ. դ. - Հմր 2840, էջ 855, 857
– Կեչառեցի. մօտ 1260 - մօտ 1331 թթ., Տաղք եւ գանձ. «Այս կեանքս է» - էջ 90, 265, «Ես եմ կորուսեալ» - էջ 90, «Խնդութեան ձայն» - էջ 64, 237, Խրատք - էջ 1619
– ԺԳ-ԺԵ. դդ., (Կեչառեցի՞ կամ Տարօնացի՞), Տաղք եւ գանձք. «Այսաւր երեւի» - էջ 64, 238, «Խաղաղարար Աստուած» - էջ 709, «Խանդաղակաթ սրտիւ» - էջ 77, 251, 714, 1527, «Խաչաբարձ արփի» - էջ 717, «Խաչաբարձ սուրբ» - էջ 87, 261, «Խաչի քո, Քրիստոս» - էջ 84, 259, 716, 1530, «Խնդահրաւէր մանկունք» - էջ 716, «Խնդա´յ, խորան Աստուծոյ» - էջ 65, 239, 707, «Խնդայ Սիովն» - էջ 711, «Խնջոյս հարսանեաց» - էջ 710, Խոնարհալ Բանին» - էջ 709, 1530, «Խոնարհիմք հոգւով» - էջ 710, «Խոստովանիմք զքեզ» - էջ 709, «Խորան փառաց» - էջ 707, «Խորան քեզ» - էջ 78, 1528, «Խորհուրդ ազգաց» - էջ 78, 1528, «Խորհուրդ անյայտ» - էջ 710, «Խորհուրդ ընտրեալ» - էջ 715, «Խորհուրդ կենաց» - էջ 710, «Խորհուրդ հանգստեան» - էջ 73, 246, 712, 1525, «Խորհուրդ հրաւիրման» - էջ 73, 247, 712, «Խորհուրդ յառաջ» - էջ 711, «Խորհուրդ սոսկալի» - էջ 73, 246, 712, «Խորհրդազգած քո» - էջ 255, 715, «Խորք անքննին» - էջ 86, 260, 717, «Խունկ եւ զմուռ» - էջ 73, 712, «Խրամատեալ կանոն» - էջ 68, 241, 709, 1523, «Խրատ մարդասիրին» - էջ 708, «Վարդք վայելուչք» - էջ 81, 252, «Տագնապէին զաւրականքն» - էջ 68
– 1356 թ. - էջ 1683
– կր., 1416 թ. - էջ 849, 850
– 1454 թ. - էջ 874
– երէց գրիչ, 1464 թ. - էջ 750
– քհյ., 1476 թ., յետին ստացող - էջ 531
– 1480 թ., կր. Վարագայ վանքի - էջ 121
– ԺԵ. դ. - էջ 1537
– քհյ., ԺԵ. դ., թուղթ կոկող ի Վասպուրական - Հմր 2813, էջ 737
– 1564 թ. - էջ 826
– (Խաչդուր) 1567 թ. - էջ 836
– 1631 թ., յետին ստացող - էջ 780
– վրդ., մհ. 1657 թ., ուսուցիչ Վարդան եպսի - էջ 36-38
– երէց Կեսարացի, 1658 թ. - էջ 1675
– մհտ., 1660 թ. - էջ 27
– երէց, 1666 թ., գրիչ - Հմր 2975, էջ 2027, 2028
– 1667 թ., որդի Յակոբ գրչի - էջ 1972
– կր. Ջուղայեցի, 1675 թ., ստացող - Հմր 2853, էջ 928, 930
– արքեպս. Կաֆայու, 1668 թ. - էջ 52
– պարոնտէր, 1668 թ. Ղրիմ - էջ 49
– մեծ րաբունապետ, ԺԷ. դ. - էջ 350
– վրդ., ԺԷ. դ., կնքատէր - էջ 96
– ԺԷ. դ., հայր Գէորգ երէցի - էջ 92
– 1703 թ., եղբայր Վարդան Բաղիշեցու - էջ 472-474
– Կարնեցի (Էրզրումցի), 1666-1740 թթ., Քարոզ - էջ 1030
– (Խաչայտուր) 1723 թ., միաբան Ս. Նախավկայի վանքի - էջ 1970
– վրդ., յետին ստացող 1726 թ., առաջնորդ Արզրումայ - էջ 1998
– քհյ., 1762 թ. - էջ 1221
– վրդ. ի Խոյ, 1763 թ. - էջ 1549
– Կ. Պոլսեցի, 1767 թ., գրիչ յԵրուսաղէմ - Հմր 2792, էջ 595, 598
– Բաղիշեցի, 1768 թ. - էջ 986
– գանձապետ Ղալաթիոյ եկեղեցւոյ, 1785 թ. - էջ 681
– խջյ յԱդրանայ, 1785 թ. - էջ 687
– տրց., 1789 թ. - էջ 1793
– Վանեցի վրդ., 1795 թ. - էջ 351
– եպս. Ս. Բարդուղիմէոսի վանքի, 1802 թ. - էջ 1343, 1354, 1356
– վրդ., միաբան Ս. էջմիածնի, 1802 թ. - էջ 1342
– վրդ., ի Մոզդոկ, 1802 թ. - էջ 1337
– Եղիկով, 1807 թ. - էջ 1313, 1315-1318
– եպս. ի Կարմիր վանս, 1815 թ. - էջ 1348
– քհյ., 1817 թ. - էջ 1356
– ի Թաւրէզ, 1817 թ. - էջ 1354, 1356
– Գասպարեան, 1817 թ. - էջ 1392
– արքեպս Նախիջեւանցի, 1831 թ. - էջ 1687
– Բուրշալով, 1832 թ. - էջ 1442, 1465
– Ալվարեան, 1833 թ. - էջ 1459
– Մարդանով, 1843 թ., յԱստրախան - էջ 1447
– Տրց. Շեկահողցի Վարդանեան, 1840 թ. - էջ 300
– քհյ. Տէր-Աստուածատրեան, 1846 թ. - էջ 999
– վրդ., գրչփ. - էջ 1998
– Խչօ, գրչփ. - էջ 987
ԽԱՉԱՏՐԵԱՆ ԱՐՇԱԿ - էջ 320, 338, 738, 744, 948
ԽԱՉԳՌՈՒԶ, 1668 թ., հայր Նիկողայոս գրչի - էջ 54
ԽԱՉԵՐԵՍ
– ԺԳ. դ. - էջ 1062
– սրկ., 1594 թ., որդի Անտոն քհյի - էջ 122
– մհտ., 1660 թ. - էջ 27
– 1786 թ. - էջ 1754
ԽԱՉԻԿ
– Ա. Արշարունեցի կթղկս՝ 973-992 թթ. - էջ 2001
– 1232 թ., հայր Թարգմանչաց Աւետարանի ստացող Յովհաննէս Աւագերէցի - էջ 323
– վրդ., գանձ - էջ 67
– ԺԴ. դ., հայր յետին ստացող Մարտիրոս քհյի - էջ 904
– 1463 թ., հայր Գրիգոր գրչի - էջ 591
– Պօղոսեան Ջուղայեցի, 1768 թ. - էջ 678, 1300
– Առբաբող, 1789 թ. - էջ 1794, 1802, 1803
– Մսրեան ի Ռօման, 1789 թ. - էջ 1805, 1806, 1809, 1826
ԽԱՉՈՏ, 1217 թ. - էջ 1060
ԽԱՉՔՕ
– Սելիստրացի, 1720 թ., գրիչ յԵրուսաղէմ - Հմր 2971, էջ 2013, 2022
– Գալիպօլցի, 1733 թ., գրիչ ի Գալիպօլի - Հմր 2969, էջ 2009, 2012
ԽԱՉՕ, 1833 թ., հայր Զարթարի - էջ 331
ԽԱՍՊԷԿ, Տաղ. «Տաճար լուսեղէն» - էջ 65
ԽԱՍՕ, 1828 թ., կողակից յետին ստացող Աւետիսի - էջ 1941
ԽԱՐՊԱՆԴԱ խան Մոնգոլաց, 1312 թ. - էջ 324, 853
ԽԱՒՉԿԻ, 1668 թ., Ղրիմ, եղբայր Սիմէոնի - էջ 27, 40
ԽԱՕՇԽԱԲԱՐ, 1703 թ. - էջ 472-474
ԽԲԷԼ, 1351 թ. - էջ 334
ԽԴՐՇԱՀ, 1601 թ. - էջ 880
ԽԷՐԱՆՇԱՀ, ԺԵ. դ., ստացող - Հմր 2782, էջ 533, 545-548
ԽԷՐԽԱԹՈՒՆ
– 1315 թ. - էջ 1540
– ԺԵ. դ., մնրնկր - էջ 738, յշտկծ. - էջ 739, 740
ԽԻԿԱՐ
– իմաստուն, Ք. ա. Ե. դ., Խրատք - էջ 228, 1979
– քհյ., 1280 թ., ստացող - Հմր 2746, էջ 337, 339, 340
ԽԼՂԱԹ, 1623 թ. - էջ 843
ԽՆՁՈՐՈՍԿԻ
– 1217 թ. - էջ 1060
– 1300 թ. - էջ 754
ԽՈՅԱՆԴԱ, 1279 թ. - էջ 848
ԽՈՅԴԱՆ, 1201 թ. - էջ 493
ԽՈՆԹՔԱՐ, 1591 թ. - էջ 1542
ԽՈՆՁԱԽԱԹՈՒՆ, ԺԶ. դ. - էջ 751
ԽՈՆՁԱ
– ԺԴ. դ. - էջ 1063
– ԺԵ. դ. - էջ 547
– ԺԵ. դ. - էջ 1537
– ԺԷ. դ., յետին ստացող - էջ 532
ԽՈՇԱՔ, 1297 թ. - էջ 848
ԽՈՉԱՂ, 1201 թ. - էջ 493
ԽՈՍՐՈՎ
– որդի Վաղարշայ՝ 211-259 թթ. - էջ 273, 345, 1632
– Ապուրէզ, թագաւոր Պարսից՝ 591-628 թթ. - էջ 2002
– Անձեւացի, մհ. 964 թ., ի Մեկնութենէ Ժամագրոց - էջ 461, յշտկծ. - էջ 402, 796
– 1356 թ., գրիչ ի Ղրիմ - Հմր 2943, էջ 1679-83, 1687
ԽՈՍՐՈՎԻԴՈՒԽՏ
– արքայաքոյր Տրդատայ- էջ 526, 1734
– 1183 թ., մեկենաս յԷրէզ - Հմր 2877, էջ 1053, 1056, 1057
ԽՈՍՐՈՎԻԿ թարգմանիչ, Ը. դ., Առ այնոսիկ - էջ 359
ԽՈՍՐՈՎՇԱՀ, ԺԴ. դ. - էջ 330
ԽՈՏԻ, 1569 թ. - էջ 874, 875
ԽՈՐԷՆ
– սրբ. Ե. դ. - էջ 527, 1734
– Խորխոռունի, նհտ. 451 թ. - էջ 309
– աւ. քհյ. Միրզաբէգեանց ի Բաքու, 1897 թ. - էջ 794
ԽՈՑԱԴԵՂ, ԺԵ. դ. - էջ 846
ԽՈՑԱՅԴԵՂ, ԺԶ. դ. - էջ 1541
ԽՈՒԴԱԴԱՐ, հայր Ղազար գրչի, 1601 թ. - էջ 880
ԽՈՒԴԱՅ ԱՅՎԵՏԱՆ, 1601 թ. - էջ 880
ԽՈՒԴԱՅԲԱՆԴԱ շահ, հայր Շահ Աբբասի - էջ 1117
ԽՈՒԹԱՆԽԱԹՈՒՆ, 1348 թ. - էջ 1063
ԽՈՒԹԼՈՒ
– 1463 թ. - էջ 588-589
– (Խուդլու) ԺԵ-ԺԶ. դդ. - էջ 1975
ԽՈՒԹԼՈՒԲՈՒՂԱ, 1431 թ., եղբայր Ատոմի - էջ 1984
ԽՈՒԹԼՈՒՄԵԼԷՔ, 1409 թ. - էջ 555
ԽՈՒԹՈՒԽ, 1318 թ. - էջ 749
ԽՈՒԼԻՋԱՆ, մհտ., 1748 թ., հայր Պօղոս բժիշկ Եւդոկիացու - էջ 297
ԽՈՒՄԱՐ
– (Խումար) 1590 թ. - էջ 699
– կողակից Աստուածատուր քհյի, ԺԸ. դ. - էջ 688
ԽՈՒՄԱՐԽԱԹՈՒՆ, 1601 թ., մայր Ղազար գրչի - էջ 880
ԽՈՒՆԴԻԿ, 1647 թ. - էջ 696
ԽՈՒՆԶԱՅ, ԺԵ. դ., դուստր յետին ստացող Յովհաննէսի - էջ 1538
ԽՈՒՌՈՒՄ, 1674 թ. - էջ 706
ԽՈՒՏՈՒՐ- 1565 թ. - էջ 1534
ԽՏՐՇԱՀ մանուկ, նհտկ. 1500 թ. - էջ 1644
ԽՐՄԸԶ, 1624 թ., քոյր Մարտիրոս վրդի. - էջ 347
ԽՕՋԱՄԻՐ
– ԺԵ. դ., որդի Խերանշահի - էջ 546, 547
– 1724 թ. - էջ 886
ԾԱՂԻԿ
– ԺԵ. դ. - էջ 778
– 1667 թ., դուստր Յոհան քհյի - էջ 614, 615
– 1789 թ., կենակից Մինասի - էջ 1789
ԾԱՄՈՍԿԻ, 1292 թ. - էջ 902, 903
ԾԱՊՕ, 1616 թ. - էջ 336
ԾԱՌՈՒԿ ի Խուռէշ, 1817 թ. - էջ 1355
ԾԱՏՈՒՐ
– 1645 թ. - էջ 236
– խջյ, 1600 թ., յԱւանց - էջ 693, 695
– ԺԷ. դ. - էջ 797
– տրց., 1789 թ. - էջ 1792, 1796, 1798, 1814
ԾԵՐՈՒՆ կր., 1356 թ. - էջ 1685
ԾՈՎԻՆԱՐ, 1730 թ. - էջ 876
ԿԱԼԴՈՆԻՈՍ, այր պարկեշտ - էջ 363
ԿԱԼԵՍՏԻԱՆՈՍ նհտ. Բ. դ. - էջ 362
ԿԱԼԻՍՏՈՍ նհտկ. 304 թ. - էջ 1028, 1669
ԿԱԼՆԻԿԷ
– սրբ., նհտկ. - էջ 559, 1668
– կողակից Անանիա ստացողի, 1354 թ. - էջ 873
ԿԱԼՈՒԻՆ ԺԱՆ, 1509-1564 թթ. - էջ 566
ԿԱԽԷ պրն., ԺԶ. դ., յետին ստացող - էջ 1541
ԿԱՀԱԹ, ածշնչկն - էջ 155
ԿԱՅԷՆ - էջ 24, 94, 122, 270, 332, 365, 523, 741, 858, 1159, 2106
ԿԱՅԻԱՓԱՍ, ածշնչկն, մնրնկր - էջ 32, 843
ԿԱՆԱՅԵԱՆՑ ՍՏԵՓԱՆ, 1860-1936 թթ., յետին ստացող - էջ 1680
ԿԱՇՄ ոստիկան - էջ 274
ԿԱՏԱ, 1267 թ. - էջ 1061, 1062
ԿԱՏԱՐԻՆԷ
– կոյս, նհտ. 307 թ. - էջ 114
– 1785 թ., կին Գրիգոր Խալդարեանի - էջ 685, 1750, 1752, 1768
– Իվանովնա Լազարեան, 1789 թ. - էջ 1791, 1792, 1794, 1799, 1803
ԿԱՏՐԱՄԻԴԷ, 1315 թ. - էջ 1541
ԿԱՐԱՊԵՏ
– քհյ. Ածկորեցի, գրիչ ի Մոկաց գաւառ, 1306 թ. - Հմր 2806, էջ 699, 702
– կր., 1354 թ., գրիչ յԱղթամար - Հմր 2843, էջ 871, 873
– քհյ., 1356 թ., ստացող ի Ղրիմ - Հմր 2943, էջ 1679-1683, 1386
– 1356 թ., հայր Տրց. քհյի - էջ 1683
– Ա. Կեղեցի կթղկս՝ 1392-1404 թթ. - էջ 1112
– քհյ., 1416 թ. - էջ 850
– կթղկս Աղունանից, 1420 թ. - էջ 1116
– 1463 թ. - էջ 588-590
– կր., 1480 թ., գրիչ ի Վարագավանս - Հմր 2711, էջ 97, 116, 118-122
– ԺԵ. դ. - էջ 1537
– ԺԵ. դ. - էջ 746
– ԺԵ. դ. - էջ 546-548
– ԺԵ. դ., գրիչ ի Վասպուրական - Հմր 2813, էջ 737, 740
– Բաղիշեցի, ԺԵ. դ. վերջ - ԺԶ. դ. սկիզբ, Կարգ վարդապետացն - էջ 982, Տաղ. «Կաթողիկէ եկեղեցիս» - էջ 715
– ԺԶ. դ. - էջ 1541
– ԺԶ. դ. - էջ 340
– 1600 թ., որդի Զաքարիա ստացողի - էջ 693
– 1674 թ. - էջ 706
– որդի մհտ. Ամիրի, 1707 թ. - էջ 2106
– Բ. Ուլնեցի կթղկս՝ 1726-1729 թթ. - էջ 1112-1167
– վրդ. Բաղիշեցի, 1759 թ. - էջ 1223, 1263
– պատրիարք Երուսաղէմի, 1760 թ. - էջ 1233, 1246, 1276, 1301, 2040, 2041
– Մովսիսեան Թիֆլիզեցի, 1760 թ. - էջ 1234
– վրդ., առաջնորդ Սեպհոյ վանից, 1760 թ. - էջ 1235, 1304, 1305
– վրդ., առաջնորդ Երնջակու Ս. Կարապետ վանիցն, 1764 թ. - էջ 1241
– վրդ., առաջնորդ Բայազիտու, 1765 թ. - էջ 1557
– Բայազէտցի, 1765 թ. - էջ 1229
– մհտ., 1768 թ. - էջ 1300
– մհտ. Տրջանենց, 1784 թ. - էջ 673
– վրդ., նուիրակ, 1784 թ. - էջ 682
– ամիրա յԱդրանայ, 1784 թ. - էջ 680, 686
– վրդ. ի Նոր Նախիջեւան, 1785 թ. - էջ 1657, 1740, 1742, 1743, 1769, 1781, 1784, 1785, 1787, 1790, 1793-1795, 1797, 1798, 1801, 1802, 1808, 1809, 1811, 1813, 1815-1817, 1819, 1823, 1824, 1826, 1828
– 1785 թ. - էջ 680
– խջյ ի Կարին, 1785 թ. - էջ 685
– 1791 թ., գրիչ - Հմր 2954, էջ 1957, 1963, 1964
– եպս., 1795 թ. - էջ 352, 1090
– վրդ., 1800 թ. - էջ 1510, 1511
– եպս. Կեսարիայի, 1802 թ. - էջ 1343
– վրդ., 1802 թ., միաբան Ս. էջմիածնի - էջ 1342, 1343
– մայօր, 1802 թ. - էջ 1328, 1338
– դպիր Գէորգեան, 1802 թ. - էջ 1090
– արքեպս., առաջնորդ Կարնոյ, 1779-1856 թթ., ստացող ի Կարին - Հմր 2754, էջ 369, 370, ստացող 1825 թ. - Հմր 2759, էջ 393, ստացող 1827 թ. - Հմր 2760, էջ 395, 396, ստացող յՂզուր, 1840 - Հմր 2751, էջ 359, 360, յշտկծ. - էջ 395, 596, 1350, 1687
– նուիրակ ի Ս. Երուսաղէմ, 1815 թ. - էջ 1352, 1353
– իւզբաշի յԵրեւան, 1815 թ. - էջ 1352, 1353
– աղա Յօհանջանեան ի Կարս, 1815 թ. - էջ 1349, 1350
– Ջանիբէկեանց, 1816 թ. - էջ 1358
– եպս., առաջնորդ Շաքիի, 1817 թ. - էջ 1353
– վրդ. Ժամկոչեան ի Թաւրէզ, 1817 թ. - էջ 1354
– ամիրայ Ազնաւուրեան, 1817 թ. - էջ 1356
– Գօրօյեանց ի Թէմէսուկ, 1817 թ. - էջ 1354
– Տէր-Յարութիւնեան յԱշտարակ, 1817 թ. - էջ 1360
– աղա, 1821 թ., ստացող ի Կարին - Հմր 2791, էջ 593, 596, 1163
– պատրիարք Կ. Պոլսի, 1825 թ. - էջ 395, 1356
– Նաւասարդեան, 1827 թ. - էջ 1529
– քհյ., 1830 թ., գրիչ յԵրուսաղէմ - Հմր 2881, էջ 1075, 1078, 1080, 1081
– քհյ. Օրդուխանեանց, 1832 թ. - էջ 1444, 1446, 1450, 1462, 1463, 1482, 1483, 1489, 1490
– եպս., միաբան Ս. էջմիածնի, 1844 թ. - էջ 1482
– Մկրտիչ Տէր-Մարգարեան, 1848 թ. - էջ 486
– Թորոսեան Չմշկածագեցի, 1857 թ., Ապացոյցք քրիստոնէական կրօնի - էջ 965, 968
– Շիրակունի, վխճ 1862 թ. - էջ 306
– վրդ. Մարաղեցի, 1863 թ. - էջ 234
– Եզեան, 1835-1905 թթ. - էջ 860
– Շահնազարեան, 1814-1865 թթ. - էջ 994, 1002
– Մելիք-Օհանջանեան, 1893-1970 թթ. - էջ 403
– գրչփ. - էջ 202, 232
ԿԱՐՃԻԿ, 1828 թ., հայր Մկրտիչ վրդ. Վաղարշապատեցու - էջ 1500
ԿԱՐՊԻԱՆՈՍ, Դ. դ., մնրնկր - էջ 33, 321, 879, տօն - էջ 527, թուղթ - էջ 689, 743
ԿԱՒՏԱՐԿԷ, 1217 թ. - էջ 1062
ԿԱՔՒԷ, 1752 թ. - էջ 824
ԿԵԼԵՍՏԻԱՆՈՍ Պապ Հռօմայ, Ե. դ. - էջ 564
ԿԵՓԱՍ, ածշնչկն - էջ 757
ԿԻՊՐԻԱՆՈՍ
– եպս., սրբ. նհտ. Գ. դ. - էջ 1668
– վրդ., սրբ. - էջ 1734
ԿԻՍ, ածշնչկն, հայր Սաւուղայ - էջ 95
ԿԻՍԵԼԵՈՎԱ Լիւդմիլա, լատինատառ ձեռագրերի մասնագէտ-միջնադարագէտ - էջ 317
ԿԻՐԱԿՈՍ
– անարծաթ բժիշկ, սրբ - էջ 1121
– սրբ., նհտ. 305 թ., ի գանձս - էջ 66, 67, 81, 84, Պատմութիւն - էջ 240, տօն - էջ 529, 1664, 1736
– Գանձակեցի, մօտ 1201/1203-1271 թթ., Յառաջաբան Պատմութեան - էջ 343, Պատմութիւն - էջ 403, յշտկծ. - էջ 351, 406
– քհյ., եղբայր գրիչ Յոհանէս երէցի, 1290 թ. - էջ 749
– վրդ. Երզնկացի, 1270-ական-1356 թթ. - էջ 145, 1620
– ԺԳ. դ. - էջ 743, 744
– սրկ., 1330 թ., ծաղկող - Հմր 2929, էջ 1533, 1535
– Աղբակեցի, 1351 թ. - էջ 332-334
– հայր յետին նորոգող կաւշկար Քարիմատինի, ԺԴ. դ. - էջ 750
– Ա. Վիրապեցի կթղկս՝ 1441-1443 թթ. - էջ 569
– ԺԶ. դ. - էջ 548
– 1618 թ. - էջ 336
– քհյ. 1623 թ. - էջ 844
– քհյ., 1624 թ. - էջ 348
– քհյ., հնգց. 1661 թ. - էջ 1176
– քհյ., 1667 թ., հայր գրիչ Սարգիս երէց Ախտալեցու - էջ 831
– 1667 թ. - էջ 832
– 1674 թ. - էջ 706
– 1682 թ., հայր Պաղտայսարի - էջ 340
– ԺԷ. դ., հայր Վարդան ստացողի - էջ 780
– 1730 թ. - էջ 876
– (Գիրակոս) 1734 թ. - էջ 592
– Առնջեցի, 1754 թ. - էջ 1083
– վրդ. Ներքիվանեցի, 1795 թ. - էջ 351
– կթղկս Սսայ, 1798 թ. - էջ 1501, 1717
– Րաբունի, 1809 թ. - էջ 368
– աբղյ Սաղիմացի, 1809 թ. յետին ստացող Հմր 2994ի - էջ 2104
– վրդ. ի Ս. Կարապետ Մշոյ, 1815 թ. - էջ 1349
ԿԻՐԱՅԽԱԹՈՒՆ, 1416 թ. - էջ 850
ԿԻՐԻԼ Սիմոնովիչ Կլաթկով, 1805 թ. - էջ 1309, 1311
ԿԻՒՌԺԱՆ Բիւզանդիայի կայսր, մհ. 976 թ. - էջ 2081, 2082
ԿԻՒՐԵՂ
– Երուսաղեմացի, 315-386 թթ., Կոչումն ընծայութեան - էջ 541, 542, Ճառք - էջ 373, 374, 377, 380, 385, 531, 760, 1511, Պատասխանիք Աթանասի - էջ 1125, ի տաղս եւ գանձս - էջ 67, 242, տօն - էջ 530, 540, 1665, 1737, Պատմութիւն - էջ 107, 136, 560, 1208, յշտկծ. - էջ 541, 774, 775
– Աղէքսանդրացի, 375-444 թթ., Մեկնութիւն՝ Եսայեայ - էջ 597, 948, 2025, 2027, Ղուկասու - էջ 136, ի Մեկնութենէ Եզեկիէլի - էջ 2007, Ի Մեկնութենէ Զաքարիայի - էջ 2007, Ճառք - էջ 455, 463, 569, 576, 1999, 2004-2007, տօն - էջ 456, յշտկծ. - էջ 388, 576, 2008, 2014
– վրդ. Ակնայ, 1767 թ. - էջ 1295
ԿԻՒՐԻՈՆ կթղկս Վրաց՝ 595/599-610/614/616 թթ., - էջ 2001, 2002
ԿԻՒՐՈՍ արքայ Պարսից՝ Ք.ա. 558-529 թթ., մնրնկր - էջ 31, յշտկծ. - էջ 94, 190, 191
ԿՂԱՒԴԻԱ կայսր Հռոմայ - էջ 113, 534, 1514
ԿՂԵՄԷՍ
– Ե. Պապ - էջ 565
– Կանոնք - էջ 638
ԿՈԶՄԱ, բժիշկ, սրբ. նհտ. 285 թ. - էջ 1121
ԿՈԿԻ ՊԱՐՍԱԴԱՆՈՎ ԹԻՖԼԻԶԵՑԻ, 1828 թ. - էջ 1592
ԿՈՂՈՒՊԷԿ գրաֆ, 1804 թ. - էջ 1310
ԿՈՄԻՏԱՍ Ա. Աղցեցի կթղկս՝ 615-628 թթ. - էջ 570, 2002
ԿՈՌՃԻԽԱԹՈՒՆ, 1315 թ. - էջ 1540
ԿՈՍՏԱՆԴԻՆ
– (Կոստանդիանոս) Մեծ, կայսր հռովմայեցւոց՝ 306-337 թթ., Աւրէնք յաղթող թագաւորաց - էջ 356, 485, Դաշանց թուղթ - էջ 345, 537, 613, ի տաղս եւ գանձս - էջ 66, 77, 239, 251, տօն - էջ 1667, 1734, յշտկծ. - էջ 44, 107, 114, 115, 178, 374, 451, 452, 458, 460, 538, 542, 558-560, 564, 640, 978, 1094, 1121, 1131, 1651
– (Կոստանդ) Դ. դ., որդի Կոստանդիանոսի - էջ 114, 531, 541
– 1217 թ. - էջ 1060
– տէր Լամբրոնի (Լամբրոնացի), մհ. 1250 թ.- էջ 142, 461
– Ա. Բարձրբերդցի կթղկս ՝ 1221-1267 թթ., (Սրիկ). Տաղք եւ գանձք. «Այսաւր ցնծան» - էջ 711, «Այսաւր նոր արեւ» - էջ 74, 247, 713, 1526, «Անսկիզբն Բանդ Հաւր» - էջ 707, «Աստուածածին մայր» - էջ 1529, «Ի դաս հրեղինաց» - էջ 708, «Խաչն ի նախնումն» - էջ 75, 248, 1526, «Կայր կոյսն» - էջ 91, «Կանայքն կանխեալ» - էջ 713, «Կոյսն ի յայրն» - էջ 65, 238, «Հնչմամբ ձայնիւ» - էջ 77, 251, 715, 1528, «Հրճուիմք այսաւր - էջ 63, 237, 707, «Ով զարմանալի խորհուրդ - էջ 63, 237, 707
– Բ. Կատուկեցի կթղկս՝ 1286-1289 թթ. - էջ 491, 941
– Պեհեսնցի, 1314 թ., ստացող ի Սկեւռայ - Հմր 2787, էջ 575, 580, 581
– Գ. թագաւոր Հայոց՝ 1344-1362 թթ. (յշտկծ. 1356 թ.) - էջ 1682, 1683
– երկրորդ Լամբրոնացի հայրապետ հայոց, յշտկծ.՝ մհ. 1380 թ. - էջ 731, 941
– (Կոստանդ) 1473 թ. - էջ 1001
– Գանձասացք եւ տաղասացք ԺԳ-ԺԵ. դդ., Տաղք եւ գանձք. «Այսաւր բերկրին» - էջ 707, «Դարձան խնդութեամբ» - էջ 713, «Քաջամարտիկ» - էջ 710
– (Կոստանդ) ԺԵ. դ. - էջ 775
– կթղկս Կիլիկիոյ (յշտկծ. 1610 թ.), իմա՝ Կոնստանդին Դ. Լամբրոնացի՝ 1323-1326 թթ. - էջ 941
ԿՈՐԽ, ածշնչկն - էջ 144, 166, 167
ԿՈՒԻՆԴՈՍ ԿՈՐՏԻՈՍ, Գիրք Պատմութեանց Մեծի Աղէքսանդրի - էջ 1004, 1026
ԿՈՒԼԻԷԼՄՈՍ Կռիֆիտի, 1840 թ. - էջ 483
ԿՈՒՌՆԵԼԻՈՍ
– քահանայապետ, 253 թ. - էջ 567,
– վրդ., մեկնիչ. Մեկնութիւն չորից գլխաւոր մարգարէից - էջ 1163, 1168, 2013, Մեկնութիւն Հնգամատեանին - էջ 149, 175, 1159, 1165, 1168, 2013, յշտկծ. - էջ 178, 182
ԿՈՒՍԻԿ խջյ - էջ 27
ԿՈՒՐԱԿԻՆ քնեազ, 1805 թ. - էջ 1311
ԿՈՒՐԴՆԿՐԻ, 1262 թ. - էջ 1062
ԿՐԱՒՆԻԴԷՍ, սրբ. մհ. 355 թ. - էջ 77, 250, 500
ԿՕՐՕՏՆԻՉ, 1807 թ. - էջ 1316
ՀԱԳԱՐ աղախին, ածշնչկն - էջ 151
ՀԱԼԽԱԹՈՒՆ
– (Հիլալխաթուն) 1356 թ - էջ 1682, 1683
– 1718 թ., կողակից Յարութիւնի - էջ 1133, 1137
ՀԱԽՆԱԶԱՐ, 1661 թ., եղբայր Սարգիս եպս. Արղութեցու - էջ 1175
ՀԱԽՈՒՄ ի Շուշի, 1815 թ. - էջ 1350
ՀԱՂԲԱԿ, 1476 թ. - էջ 531
ՀԱՄԱԶԱՍՊ
– Արծրունի, նհտ 786 թ., տօն - էջ 84, 258, 528, 1669, 1735
– եպս., առաջնորդ Յովհաննուց, 1279 թ. - էջ 990
– քհյ. Տէր-Աւետիքեան, 1880 թ. - էջ 633
ՀԱՄԱՆ, 1565 թ. - էջ 1533
ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄ
– մհտ. Գասպարեան, 1784 թ. - էջ 680
– քհյ. Տէր-Վարդանեանց, 1904 թ. - էջ 844
ՀԱՄԶԱՅ
– 1262 թ. - էջ 875
– 1730 թ. - էջ 876
ՀԱՅԱԹ, 1591 թ., մայր նորոգող Գրիգոր քհյի - էջ 1542
ՀԱՅԿ նահապետ - էջ 271, 272, 304, 305, 313-315, 1111
ՀԱՅԿԱԶ ՄԱՏԱԹԵԱՆ ՅՕՀԱՆՆԷՍ, սպասալար Ռուսաց, ԺԹ. դ. - էջ 232
ՀԱՅԿԱԶ, 1476 թ. - էջ 531
ՀԱՅՐԱՊԵՏ
– 1356 թ. - էջ 1683
– ԺԵ. դ. - էջ 885
– ԺԵ. դ. - էջ 740
– քհյ., ԺԶ. դ. - էջ 340
– (Խէրապէտ) ռես Աւանցի, 1600 թ. - էջ 693
– քհյ., 1610 թ. - էջ 1117
– մահդասի, 1623 թ. - էջ 844
– 1706 թ. - էջ 1968
– քհյ. ի Վան, 1765 թ. - էջ 1562
– պրն., 1765 թ. - էջ 1277
– (Խէրապետ) 1768 թ. - էջ 1138
– պրն. ի Կարին, 1785 թ. - էջ 680, 684
– ԺԸ. դ. - էջ 788
– Արծրունեան ի Պայազէտ, 1815 թ. - էջ 1349, 1350
– Տէր-Յովսէփեան, 1835 թ. ծաղկող Հմր 2990ի - էջ 2087, 2090
– Մահումեան, 1843 թ. - էջ 1443
– (Հերայետ) 1857 թ., որդի Մուսեսի - էջ 281
– բժիշկ, 1789 թ., ստացող - Հմր 2738, էջ 277, 279, 282
– ԺԸ. դ., յետին ստացող Շահնազար Ագուլեցի - էջ 318, 319
– Մանուկով Ղուլոեանց, ԺԹ. դ. - էջ 928
ՀԱՍԱՆ
– 1182 թ., որդի Վախթանգի - էջ 491, 492
– 1201 թ., հայր Վասակ Պատրիկի - էջ 493
– Ջալալ Դաւլա, գահերէց իշխան, ԺԳ. դ. - էջ 1061, 1062
– 1312 թ. - էջ 492
ՀԱՍԱՆԲԷԿ ԲԱՅԱՆԴՈՒՐ, 1476 թ. - էջ 531, 884
ՀԱՍՐԱԹ
– ԺԵ. դ. - էջ 885
– 1754 թ. - էջ 881
ՀԱՐՄԱ, որդի Գեղամայ - էջ 272
ՀԱՐՈՒՆ, 1351 թ. - էջ 332, 334
ՀԵԹՈՒՄ
– Ա. թագաւոր Հայոց՝ 1226-69 թթ. - էջ 143, 276, 948, 1633, 2025, 2027
– Բ. թագաւոր Հայոց՝ 1289-1307 թթ. - էջ 51, 52, 276, 597, 754, 848, 902, 935, 1649
– երէց, ԺԵ. դ. - էջ 1528
ՀԵՂԻ քահանայապետ, ածշնչկն - էջ 95, 222, 381, 763
ՀԵՂԻՆԷ
– թագուհի, Դ. դ., մայր Կոստանդիանոս կայսր - էջ 77, 107, 114, 251, 374
– ԺԷ. դ. - էջ 757
– Շահվերտեանց, ԺԹ. դ. - էջ 314
– 1902 թ., կին Երուանդ Շահազիզի - էջ 1662
ՀԵՂՆԱՐ (Եղինար), 1841 թ. - էջ 928
ՀԵՊԵՐԻՔԵԱՆՔ, սրբ., նհտկ. Գ. դ. վջ. - էջ 1670, 1975
ՀԵՐԱԿԼ
– կայսր՝ 610-641 թթ. - էջ 345, 1123, 1998
– թգւր. Վրաց, 1720-1798 թթ. - էջ 410, 1227, 1228, 1231, 1233-1235, 1238, 1242, 1243, 1253, 1254, 1256, 1261, 1267, 1268, 1271, 1272, 1277, 1278, 1280, 1282, 1285, 1288, 1289, 1292, 1296, 1297, 1302, 1305, 1500, 1547-1550, 1552, 1554, 1557, 1559-1563, 1828, 2054
ՀԵՐԻՔՆԱԶ
– 1652 թ. - էջ 850
– 1667 թ., մայր գրիչ Սարգիս երէց Ախտալեցու - էջ 832
– 1730 թ. - էջ 876
ՀԵՐԻՔՏԻԿԻՆ, 1300 թ. - էջ 754
ՀԵՐՈՆԻՄՈՍ
– (Ջերոնիմոս) սրբ., Ստրիդոնացի՝ 342-419/420 թթ., էջ 784, 937
– Ագաթանգեղոս, կր., 1279 թ., Մարգարէութիւն - էջ 978, 980
ՀԵՐՈՎԴԷՍ, ածշնչկն - էջ 77, 135, 151, 154, 191, 251, 455, 465, 480, 536, 572, 573, 1032, 1033, 1538
ՀԷՐԷՔ, 1569 թ. - էջ 875
ՀԻԼԱԼ, 1356 թ. - էջ 1683
ՀԻՊՈԿՐԱՏ (ԲԱԳԱՐԱՏ), բժիշկ, 460-377 մ.թ.ա. - էջ 469
ՀԻՊՈՂԻՏՈՍ եպիսկոպոս Բոստրացի, մհ. 234 թ. - էջ 147, 377, 455, 551, 1131
ՀԻՒԴՈՒՇ, 1565 թ. - էջ 1533
ՀԻՒՍԷԻՆ
– Ալի խան, 1760 թ. - էջ 1233, 1234, 1549, 1552, 1556
– մէլիք ի Տաթեւու կողմն, 1817 թ. - էջ 1354
ՀԻՒՐԻՓԱՇԱ, ԺԵ. դ. - էջ 1537
ՀԻՒՐԿԻԱՆՈՍ - էջ 191
ՀՄԱՅԵԱԿ Մամիկոնեան, նհտկ., սրբ., Ե. դ. - էջ 1737
ՀՈԼՍԻ - էջ 275
ՀՈՂՈՓԵՌՆԵՍ, մնրնկր - էջ 31
ՀՈՄԵՐՈՍ - էջ 37, 43
ՀՈՒՇՈՒՇ, 1623 թ. - էջ 843
ՀՈՒՐԻ, 1658 թ. - էջ 1675
ՀՌԱՔԵԼ, ածշնչկն - էջ 552, 1538, 1541
ՀՌԻՓՍԻՄԷ
– (Հռիփսիմեանք) նհտ. 301 թ. - էջ 76, 77, 107, 108, 250, 251, 512, 526, 1667
– (Հոռօփսիմ) 1409 թ., ստացող - Հմր 2783/Ա, էջ 549, 555
– ԺԵ. դ. - էջ 1537
– ԺԵ-ԺԶ. դդ. - էջ 1974
– (Ռումսիմ) 1557 թ. - էջ 335
– (Հռիփսիմ) 1600 թ. - էջ 694, 696
– (Հուռում) 1616 թ. - էջ 336
– 1626 թ. - էջ 876
– 1668 թ., Ղրիմ - էջ 54
– 1679 թ. - էջ 391
– 1751 թ., կոյս Աշտարակեցի - էջ 928
– կոյս ի Թիֆլիս, 1789 թ. - էջ 1800
– 1790 թ., քոյր Իսահակ վրդ Գեղամացու - էջ 62
– ի Ղզլար, 1833 թ. - էջ 1458
ՀՌՈՒԹ, ածշնչկն, Գիրք - էջ 22, 33, 223, 944, մնրնկր - էջ 31, յշտկծ. - էջ 859
ՀՐԱՀԱՏ Կամսարական, Բիւզանդիայի հայազգի զօրավար, Զ. դ. - էջ 309, 310
ՀՐԱՆՏ Բ. կուսակալ Հայոց, Ք. ա. 284 թ. - էջ 1111
ՀՐԱՉԷ նահապետ - էջ 272
ՁԻՒՆԻԿ, 1590 թ. - էջ 699
ՁՈՒԻԿ, Ե. դ., մայր Վահանայ Մամիկոնէի - էջ 308, 309
ՂԱԴԱՄ, ԺԵ-ԺԶ. դդ. - էջ 1975
ՂԱԶԱՆ Ղան 1297 թ. - էջ 848
ՂԱԶԱՐ
– (Ղազարոս) աղքատ - էջ 70, 243, 537, 541, 1129, 1209, 1629
– Յարուցեալ, ի գանձս - էջ 71, 72, 244, 245, տօն - էջ 112, 371, 374, 383, 388, 419, 455, 456, 458, 1665, 1738, մնրնկր, էջ 32, 321, 689, 841, 878, 879, 881, 1534, 1538, 1975, յշտկծ. - էջ 137, 530, 560, 1211
– Փարպեցի, 440/443-Զ. դ. սկզ. - էջ 309, 1997
– կր., ԺԵ. դ., յետին ստացող - էջ 548
– ԺԶ. դ. - էջ 548
– երէց Ագուլեցի, 1601 թ., գրիչ ի Խիար գիւղ - Հմր 2845, էջ 877, 880, 882
– կր. 1601 թ. - էջ 880
– քհյ., 1610 թ. - էջ 1117
– երէց, 1617 թ. - էջ 486
– քհյ., 1623 թ. - էջ 844
– 1623 թ. - էջ 844
– 1659 թ., հայր Մկրտիչ Լէհցի գրչի - էջ 830
– 1660 թ. - էջ 29
– քհյ. 1695 թ. - էջ 615
– վրդ., 1733 թ., ստացող ի Գալիպօլի - Հմր 2969, էջ 2009, 2012
– 1724 թ. - էջ 886
– Ա. Ջահկեցի կթղկս՝ 1737-1751 թթ. - էջ 407, 409, 1153, 1157, 1160, 1261, 1647, 2034
– մհտ., 1763 թ. - էջ 1231, 1245, 1252, 1297
– պրն. ի Բայազէտ, 1763 թ. - էջ 1549
– Ղափանցի, 1768 թ. - էջ 1291
– վրդ. Աստապատեցի, 1772 թ. - էջ 2055
– քհյ., 1784 թ. - էջ 678
– Շօռոթեցի, 1784 թ. - էջ 678, 679
– վրդ. Մոկացի, 1795 թ. - էջ 351
– (Խազար) ԺԸ. դ., որդի Հեքիմ Պարսամի - էջ 123
– սրկ. Գետաշենցի, գնող Հմր 2701ի, ԺԸ. դ. - էջ 12
– արքեպս., միաբան Ս. էջմիածնի, 1802 թ. - էջ 1342, 1343
– քհյ. ի Թիֆլիս, 1802 թ. - էջ 1333, 1353, 1355
– 1807 թ. - էջ 1314
– քհյ. Գրիգորով, 1828 թ. - էջ 1590, 1592
– վրդ. Տէր-Ղեւոնդեան Մարտիրոսեան, 1838 թ., գրիչ ի Դաւրէժ - Հմր 2849, էջ 903, 908
– Կ. Պոլսեցի, 1848 թ., գրիչ - Հմր 2989, էջ 2081, 2086
– Բաղդասարեան, 1885 թ., յետին ստացող - էջ 881
– 1841 թ. - էջ 300
– (Ղազարոս) ԺԹ. դ. - էջ 204
– գրչփ. - էջ 486
ՂԱԶԱՐԵԱՆ ՎԻԳԷՆ - էջ 822, 1172, 2045
ՂԱԼԱՅԲԷԿ, որդի Ջումիի, 1476 թ. - էջ 531
ՂԱՄԱՐ, ԺԵ. դ. - էջ 1537
ՂԱՏԱՄՂՈՒԹԼՈՒՆ, 1667 թ., կողակից Յոհան քհյի - էջ 614, 615
ՂԱՐԱՋԷ, ԺԵ-ԺԶ. դդ. - էջ 1974
ՂԱՐԴԱՇ սրկ., ԺԷ. դ. - էջ 696
ՂԱՐԻՊ, 1671 թ., մայր Վարդան Բաղիշեցու - էջ 350, 471-474
ՂԵՒԻ, ածշնչկն մնրնկր - էջ 32, յշտկծ. - էջ 95, 152, 155, 156
ՂԵՒՈՆԴ
– երէց, նհտկ. 451 թ. - էջ 942
– պատմիչ, Ը. դ. - էջ 1998
– 1569 թ. - էջ 874
ՂԵՒՈՆԴԵԱՆՔ, նհտ. 451 թ., ի գանձս - էջ 68, 241, տօն - էջ 112, 529, 616, 1084, 1665, 1737
ՂԶԼԱՐ, 1557 թ. - էջ 335
ՂԻՄԱԹ, 1718 թ. - էջ 1133, 1137
ՂԼԱՐԲԷԿ, մայր Ստեփանոս քհյի, 1610 թ. - էջ 1118
ՂԼՏՃԵԱՆ ԱՐՍԷՆ վրդ., 1868-1943 թթ. - էջ 357, 1075, 1093, 1101
ՂՈՎՏ, ածշնչկն - էջ 99, 150, 151, 180, 299, 523, 524, 858
ՂՈՒԲԱԹ, 1652 թ., վերջին ստացող - էջ 886
ՂՈՒԹԼԻՇԱՀ, 1601 թ. - էջ 880
ՂՈՒԿԱՍ, Աւետարանիչ, Աւետարան - էջ 24, 35, 57, 62 (պպ), 225, 234, 234 (պպ), 322, 327, 333, 342 (պպ), 557 (պպ), 689, 698, 701, 737, 739, 745, 748, 753, 756, 821, 826, 831, 841 (պպ), 842, 845, 847, 872, 877, 879, 882 (պպ), 883, 900 (պպ) 900, 1055, 1531, 1534, 1539, Ի բանից - էջ 132, 141, 146, 149, 151, 170, 208, 219, 220, 222, 465-467, 479, 480, 482, 723-728, 761, 1737, 1940, 1967, 1971, 1974, 1976, 1978 (պպ), 1992 (պպ), Մեկնութիւն Աւետարանին - էջ 135, 136, 380, 448, 449, 451, 453, 457, 459, 542, 553, 557, 1208, 1210, Վկայաբանութիւն եւ տօն - էջ 108, 529, մնրնկր - էջ 21, 31, 327, 689, 697, 739, 821, 825, 831, 841, 871, 878, 881, 1054, 1531,1535, 1538, 1967, 1969, 1975, յշտկծ. - էջ 58, 175, 186, 213, 340, 361, 626, 691, 698, 700, 702, 706, 743, 751, 755, 834, 846, 2021, 2035
– քհյ., ԺԴ. դ. - էջ 904
– Լօռեցի, 1490-1551 թթ., Քարոզք - էջ 633, 2104
– վրդ., 1565 թ. - էջ 1534
– 1569 թ. - էջ 874
– քհյ., ԺԶ. դ. - էջ 340
– 1661 թ., եղբորորդի Սարգիս եպս. Արղութեցու - էջ 1175
– Կեղեցի, 1668 թ. - էջ 52
– երէց, ԺԷ. դ., գրիչ ի Կ. Պոլիս - Հմր 2966, էջ 1997, 2008
– ԺԷ. դ. - էջ 780
– վրդ. Խարբերդցի, ԺԷ-ԺԸ. դդ. - էջ 149, 173, 174, 182, 997, 1168, 1169, 1190, 1192, 1194
– վրդ., 1759 թ. - էջ 1218
– վրդ. ի Կ. Պոլիս, 1763 թ. - էջ 1253
– խջյ, 1764 թ. - էջ 1245, 1261
– վրդ. յԻզմիր, 1765 թ. - էջ 1277, 1288
– Ա. Կարնեցի կթղկս՝ 1780-1799 թթ., ստացող յԷջմիածին - Հմր 2891, էջ 1139, Հմր 2892, էջ 1149, 1150, Օրինակ գրութեանց - էջ 1491, յշտկծ. - էջ 59, 279, 351, 410, 411, 595, 688, 720, 1046, 1084, 1112, 1113, 1146-1148, 1155-1157, 1162, 1237, 1241, 1267, 1300, 1499, 1509, 1512, 1556, 1558, 1563, 1657, 1828,
– վրդ., ԺԸ. դ. - էջ 320
– վրդ. Երնջակու Ս. Կարապետի, 1815 թ. - էջ 1349
– վրդ., 1823 թ., յետին ստացող - էջ 132
– վրդ., 1825 թ., յետին ստացող - էջ 1161
– վրդ. Տէր-Միքայէլեան, 1828 թ. - էջ 1591
– Տէր-Ստեփանեան, 1840 թ., գրիչ յԱղզուր - Հմր 2751, էջ 359, 360
– արքեպս., 1864 թ. հնգց. - էջ 523, 1703, 1704
– վրդ. Մաստարացի, ԺԹ. դ. - էջ 210
– դպիր (նկարչափորձ) - էջ 954
ՂՈՒԿԻՈՍ քհյ., սրբ. - էջ 1670
ՂՈՒՆԿԻԱՆՈՍ
– հարիւրապետ - էջ 1670
– սրկ., 1763 թ. - էջ 1083
– վրդ. Աշտարակցի, 1772 թ., յարդարող գրչի ի Ս. Էջմիածին - Հմր 2982, էջ 2045, 2055
ՂՍՄԱԹ, ԺԵ. դ. - էջ 740
ՃԱՆԻԿ, տրցու., գրիչ ի Կ. Պոլիս, 1831 թ. - Հմր 2908, էջ 1201
ՃԱՇԻԿ, ԺԵ. դ., մայր գրիչ Նիկողոսի - էջ 58
ՃԵՐՄԱԿ, 1564 թ. - էջ 826
ՃՈՒԱՆ, ԺԶ. դ. - էջ 377
ՄԱԴԱԹԵԱՆՑ Պետրոս տե´ս Սէյադ
ՄԱԹԵՒՈՍԵԱՆ ԱՐՏԱՇԷՍ, 1922-2004 թթ. - էջ 322
ՄԱԹՈՒՍԱՂԱՅ, ածշնչկն - էջ 1620
ՄԱԼԻՔ, 1601 թ. - էջ 880
ՄԱԼԽԱՍ
– ռէս, 1721 թ., յետին ստացող - էջ 886
– պրն., 1817 թ., գանձապետ յԻզմիր - էջ 1352
ՄԱԿԱՐ
– սուրբ հայր - էջ 491, 500
– պրն. ի Մոսկով, 1785 թ. - էջ 1740
– Խուդաբաշեան, 1790 թ. - էջ 1802, 1826
– Օթարով, 1802 թ. - էջ 1331-1334
– Էդիլխանեան, 1843 թ. - էջ 1446
– Ճաղետեանց, 1844 թ. - էջ 1483
– Ա. Թեղուտցի կթղկս՝ 1885-1891 թթ. - էջ 202, 308, 310, 314, 1704
ՄԱԿԵԴՈՆ հերձուածող, Դ. դ. - էջ 569, 1115
ՄԱՀԻ, մայր ստացող Բարսեղ վրդ-ի, 1756 թ. - էջ 2094
ՄԱՀՄԱԴ
– (Մհամադ) սուլթան տաճկաց, 1601 թ. - էջ 882, 1674
– խան, ԺԹ. դ. - էջ 412
ՄԱՀՄԱԶԱՐ, 1790 թ., մայր Իսահակ վրդ. Գեղամացու - էջ 61
ՄԱՀՄԵԴ
– մարգարէ - էջ 354, 358, 611, 636, 1644, 2010, 2098
– (Մահմուդ) 1718 թ. - էջ 1137
– (Մայմուտ) 1723 թ., որդի Միրվէիզ սուլթանի - էջ 1970
ՄԱՀՄՈՒՌ, մայր Զաքարիա ստացողի, 1600 թ. - էջ 693
ՄԱՀՄՈՒՏ աղա խան, 1797 թ. - էջ 1500
ՄԱՂԱՔԻԱ
– մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 24, 34, 225, ի բանից 463, 480, մնրնկր - էջ 22, 32, յշտկծ. 479
– Ղրիմեցի ճգնաւոր, մհ. 1384 թ. - էջ 346
– եկեղեցապան, 1480 թ. - էջ 121
– 1667 թ., որդի Յոհան քհյի - էջ 614, 615
– քհյ. ի Ս. Նախավկայի վանքն, 1723 թ. - էջ 1970
– մհտ., 1766 թ. - էջ 1271
– կր. Դարաշամբեցի, 1830 թ. - էջ 1003
ՄԱՄԱՅ ԹԱԳՈՒՀԻ, 1182 թ. - էջ 492
ՄԱՄԱՅ Ղուլի խան, 1711 թ. - էջ 1998
ՄԱՄԱՍ, սրբ., նհտկ. 273 թ., - էջ 1669
ՄԱՄԱՏԻԿԻՆ, 1356 թ. - էջ 1683
ՄԱՄԲՐԷ,
– ածշնչկն - էջ 180, 450, 458
– Վերծանող, Ե. դ., Յաղագս Ողոգոմեան - էջ 1211
ՄԱՄԽԱԹ, 1290 թ. - էջ 749
ՄԱՄԽԱԹՈՒՆ, մայր Գրիգոր գրչի, 1297 թ. - էջ 848
ՄԱՄՇԱՀ, 1217 թ. - էջ 1061
ՄԱՄՏԻԿԻՆ, ԺԵ. դ. - էջ 773-775, 777
ՄԱՄՔԱՆ
– 1292 թ. - էջ 903
– 1312 թ. - էջ 492, 1540
ՄԱՅՐՏԻԿԻՆ, 1300 թ. - էջ 754
ՄԱՆԱՍԷ
– թագաւոր, ածշնչկն - էջ 155, 227, 254, 1627, 2113
– (Մանաս) ԺԳ. դ. - էջ 744
ՄԱՆԷ, կոյս., մհ. 323 թ. - էջ 526, 1667
ՄԱՆԿԱՍԱՐ,
– 1569 թ. - էջ 874
– ի Ղզլար, 1785 թ. - էջ 1751, 1754, 1779, 1793, 1820
ՄԱՆԿՈՒԽԱԹՈՒՆ, 1315 թ. - էջ 1540
ՄԱՆՈՒԱՅ, 1569 թ - էջ 874
ՄԱՆՈՒԷ, հայր Ամբսովի, ածշնչկն - էջ 223
ՄԱՆՈՒԷԼ
– կայսր, 1116 թ., Թուղթ - էջ 1999
– (Մանիլ) 1217 թ. - էջ 1059
– 1315 թ. - էջ 1540
– եպս. Բջնեցի, ԺԵ. դ., Տաղ եւ գանձ. «Մեծ եւ հզօր անուն» - էջ 88, 257, 762, «Մինդ ի յԷէն» - էջ 88, 262, 588
– տրց. ի Կ. Պոլիս, 1746 թ. - էջ 1161
– վրդ., առաջնորդ Հաղարծնու, 1753 թ. - էջ 1543
– տրց., 1762 թ. - էջ 1226, 1233
– քհյ. 1778 թ. - էջ 1097
– արքեպս., առաջնորդ Բալուի, 1815 թ. - էջ 1351
– Կիւմուշխանեցի, 1768-1843 թթ., գրիչ ի Ս. Պետերբուրգ - Հմր 2864 - էջ 975, Անձնական Պատմութիւն - էջ 977, Օրինակք գրութեանց - էջ 976, 1307, 1433, Կիշիռ - էջ 1677, յշտկծ. - էջ 976, 977, 1308-1310, 1315, 1317, 1318, 1343, 1387, 1388, 1433, 1434, 1437, 1438, 1567, 1569, 1570, 1586
– Խօջայեան ի Ղզլար, 1833 թ. - էջ 1456
– վրդ. ի Գրիգորիապօլ, 1851 թ. - էջ 1352
ՄԱՆՈՒԿ
– 1356 թ. - էջ 1686
– 1667 թ., որդի Յոհան քհյի - էջ 614, 615
– ԺԷ. դ., հայր Ազիզի - էջ 330
– 1760 թ. - էջ 1138
– պրն. ի Բաղչիսարայ, 1788 թ. - էջ 1765
– 1790 թ., գրիչ ի Սեբաստիայ - Հմր 2885/Ա, էջ 1091, 1094
– դպիր, ԺԸ. դ., գրիչ ի Կ. Պոլիս - Հմր 2728, էջ 205, 207
– ԺԸ. դ., եղբայր Գէորգ երէցի - էջ 92
– 1827 թ. - էջ 826
– Ալլահով, գործակալ Ղօրայու, 1843 թ. - էջ 1451, 1454
– Աբեղեան, 1865-1944 թթ. - էջ 981
ՄԱՆՈՒԿ ամիրա Աստուածատուրեան, 1817 թ. ի Պոլիս - էջ 1356
ՄԱՆՈՒԿԵԱՆ ԳՈՒՐԳԷՆ - էջ 982
ՄԱՆՈՒՇԱԿ
– ԺԶ. դ. - էջ 1541
– ԺԷ. դ. - էջ 780
ՄԱՆՈՒՉԱՐ Թիֆլիզեցի, 1768 թ. - էջ 1292
ՄԱՆՎԵԼ, ԺԸ. դ. - էջ 780
ՄԱՇՏՈՑ Ա. Եղիվարդեցի կթղկս՝ 897-898 թթ. - էջ 2002
ՄԱՍԻԱՅ, ԺԵ. դ. - էջ 777
ՄԱՍՏՈՒՆ, 1329 թ. - էջ 902
ՄԱՏԱԹԻԱ
– առաքեալ - էջ 93
– վրդ. ի Ղօշավանս, 1767 թ. - էջ 1297
ՄԱՏԱԹՈՎ ՎԱԼԵՐԵԱՆ, իշխան, 1818 թ. - էջ 1389
ՄԱՏԹԷՈՍ
– Աւետարանիչ, Աւետարան - էջ 24, 34, 57, 225, 234, 236 (պպ), 322, 328, 333, 339, 689, 697 (պպ), 697, 701, 737, 739, 743, 745, 747, 753, 756, 822, 826, 831, 842, 845, 847, 872, 879, 883, 900, 1055, 1531, 1535, 1539, 2027 (պպ), ի բանից - էջ 138, 139, 141, 151, 168, 219, 221, 385, 386, 446, 449, 458, 465, 466, 467, 727, 782, 938, 1737, 1940, 1967, 1971, 1974, 1976, 1992 (պպ), ի մեկնութենէ - էջ 135, 185, 448, 450, 767, 951, 952, 1513, 1534 (պպ), ի գանձս - էջ 84, մնրնկր - էջ 21, 31, 32, 93, 321, 327, 689, 697, 739, 821, 825, 831, 842, 872, 878, 881, 1531, 1538, 1967, 1969, 1975, յշտկծ. - էջ 186, 188, 259, 361, 531, 623-626, 691, 698, 724, 736, 751, 755, 834, 844, 846, 951, 1172, 1532,
– Ուռհայեցի, ԺԱ. դ. 2-րդ կէս-մօտ 1144 թթ., Ժամանակագրութիւն - էջ 343, 942, 1173, յշտկծ. - էջ 944
– (Մաթոս) 1318 թ. - էջ 749
– Ջուղայեցի, Վարդապետ Հայոց, ԺԴ-ԺԵ. դդ., Մեկնութիւն Վեցօրէից - էջ 195, 196, Քարոզք - էջ 490, 497, 498, 934, 936, 2093, մնրնկր - էջ 1963, յշտկծ. - էջ 500, Տաղք եւ գանձք. «Իսկակից Որդի Հաւր» - էջ 75, 248, 1526, «Մաքուր հոգով» - էջ 1524, «Մեծի հանդիսի աւուր» - էջ 716, «Միակդ ահաւոր» - էջ 76, 248, 1526, «Միակդ ի յԷից» - էջ 714, «Վարժիչ հանուրց» - էջ 260, 716, «Քահանայք պատուեալք» - էջ 1523
– 1409 թ. - էջ 554, 555
– 1431 թ. - էջ 1985
– 1569 թ. - էջ 874
– յԱւանց, 1600 թ. - էջ 694
– քհյ., 1610 թ. - էջ 1117
– վրդ. Ջուղայեցի, 1675 թ. - էջ 930
– վրդ., 1697 թ. - էջ 806
– 1730 թ. - էջ 876
– աղա ի Կ. Պոլիս, 1762 թ. - էջ 1225, 1230, 1262, 1263
– վրդ., նուիրակ ի Կարին, 1762 թ. - էջ 1226, 1243
– վրդ. ի Կ. Պոլիս, 1763 թ. - էջ 1256, 1276
– վրդ., 1772 թ., կազմող յԷջմիածին - Հմր 2982, էջ 2045, 2055
– Խալափեան, 1785 թ. - էջ 1743
– վրդ. Մաղաքեան, 1795 թ. - էջ 430
– վրդ., առաջնորդ Կեսարիոյ, 1797 թ. - էջ 1500
– վրդ., առաջնորդ Երնջակու, 1815 թ. - էջ 1349, 1354
– Ղամջանեան, 1817 թ. - էջ 1380
– ուրարակիր Կիւլպէկեան, 1833 թ. - էջ 1467
– քհյ. Բէկուլով, 1851 թ. - էջ 270
– Ա. Կոստանդնուպոլսեցի կթղկս՝ 1858-1865 թթ., գրիչ յՕրթագիւղ - Հմր 2717/Դ, էջ 177, 178, յշտկծ. - էջ 1516, 1719, 1720
– Աւետիսեան, 1874 թ. - էջ 1676
ՄԱՐԱՆՈՍ, ԺԵ-ԺԶ. դդ., դուստր Սաւգուլի - էջ 1974
ՄԱՐԳԱՐԷ
– 1183 թ. - էջ 1056
– 1315 թ., ծաղկող ի Խորդեանց անապատ - Հմր 2930, էջ 1537, 1539
– կր., 1480 թ., Վարագավանք - էջ 121
– ԺԵ-ԺԶ. դդ., որդի Սաւգուլի - էջ 1974
– (Մարքար) 1590 թ., կազմարար - էջ 700
– 1610 թ. - էջ 1117
– (Մարգար) քհյ., 1623 թ. - էջ 843
– (Մարգար) 1623 թ. - էջ 844
– նուիրատու, 1647 թ. - էջ 695, 696
– (Մարգարա) 1652 թ. - էջ 886
– (Մարգար) որդի ստացող մհտ. Ամիրի, 177 թ. - էջ 2106
– քհյ., 1718 թ. - էջ 1137, 1138
– քհյ. ի Ս. Նախավկայի վանքն, 1723 թ. - էջ 1970
– ի Կ. Պոլիս, 1761 թ. - էջ 1219
– ի Զմիւռնիայ, 1761 թ. - էջ 1224, 1232, 1253
– աղա ի Բայազիտ, 1763 թ. - էջ 1551, 1562
– աղա, 1764 թ. - էջ 1245, 1257
– Աղէկձորցի, 1765 թ., գրիչ յԷջմիածին - Հմր 2962, էջ 1985, 1988
– որդի Կարապետ Բայազետցու, 1765 թ. - էջ 1229
– քհյ. ի Սալմաստ, 1771 թ. - էջ 1305
– ամիրա ի Կ. Պոլիս, 1784 թ. - էջ 676
– Մանուչարեան, 1785 թ. - էջ 674
– պրն. ի Բաղդատ, 1785 թ. - էջ 687
– (Մարգար) Գալստեան ի Ղզլար, 1789 թ. - էջ 1800, 1805, 1821
– աղա Աբրօյեան, 1797 թ. - էջ 1357, 1501
– Խօջենց Գեղամեան, գրիչ ի Ս. Պետերբուրգ - Հմր 2749, էջ 353, 354, 356, Հմր 2907 - էջ 1196, 1197, յշտկծ. - էջ 1739, 1741, 1743, 1745, 1747, 1748, 1751, 1757, 1764, 1767, 1769, 1773, 1781, 1786
– Տրց., ԺԸ. դ. - էջ 1138
– ԺԸ. դ., հայր Առաքելի - էջ 1970
– 1801 թ. - էջ 1339
– Մարգարեանց, ԺԹ. դ. - էջ 314
ՄԱՐԳԱՐԻՏ
– (Մարգրիտ) 1300 թ. - էջ 754
– ԺԵ. դ. - էջ 776
– 1591 թ. - էջ 1542
– ԺԶ. դ. - էջ 377
– ԺԶ. դ., կողակից Յոհանէս քհյի - էջ 236
– 1623 թ. - էջ 843
– 1624 թ., քոյր Մարտիրոս վրդի - էջ 348
– 1730 թ. - էջ 876
ՄԱՐԵԱՆ, ԺԵ. դ. յետին ստացող - էջ 1064
ՄԱՐԵՄՏԻԿԻՆ
– 1217 թ. - էջ 1060
– 1300 թ. - էջ 754
– 1356 թ. - էջ 1685
ՄԱՐԹԱ
– քոյր Ղազարու, մնրնկր - էջ 1211, 1538
– մայր Գրիգոր աբղյի, 1564 թ. - էջ 826
– 1315 թ. - էջ 1539
– 1601 թ. - էջ 880
– 1647 թ. - էջ 696
ՄԱՐԹԱԽԱԹՈՒՆ, 1471 թ. - էջ 883
ՄԱՐԻԱՄ
– քոյր Ահարոնի - էջ 95, 157, 165, 166
– Աստուածածին, Աղօթք - էջ 225, 1132, Տաղք - էջ 63-65, 73, 75, 77, 80-82, 87, 237, 238, 246, 248, 251, 253, 257, 297, 303, 333, 513, 514, 517, 899, 957, 959, 2066, 2069-2071, տօնք - էջ 106, 109, 114, 134, 213-216, 218, 305, 452, 453, 459, 525, 527, 530, 536, 1666, 1668, 1736, 1954, քարոզք եւ ներբողք Ս. Աստուածածնին - էջ 219, 311, 363, 364, 366, 373, 374, 389, 398, 480, 569, 571-573, 575, 576, 771, 796, 797, 798, 771, 796, 798, 932, 936, 939, 970, 1031, 1123, 1124, 1127, 1205, Տեսիլ - էջ 1630, 2097, 2114, մնրնկր - էջ 22, 31, 93, 321, 331, 697, 821, 1663, 1975, յշտկծ. - էջ 36, 47, 48, 94, 95, 119, 120, 135, 143, 184, 187, 223, 237, 270, 282, 355, 379, 382, 447, 453, 455, 465, 510, 511, 521, 524, 557, 570, 618, 625, 690, 706, 779, 782, 799, 808, 818, 846, 882, 898, 935, 938, 1028, 1030, 1059, 1128, 1135, 1166, 1180, 1644, 1656, 1672, 2004, 2006, 2101
– քոյր Ղազարու - էջ 1211, 1538
– Մագդաղենացի, մնրնկր - էջ 32, 739, 841, 878, 881, յշտկծ. - էջ 113, 997, 1035
– միւս (Մարիամեանք), մնրնկր - էջ 32
– 1562 թ., մայր գրիչ Յովհաննէս եպսի - էջ 1994
– մայր յետին ստացող Մէլքիսէթի, 1610 թ. - էջ 751, 752
– 1626 թ. - էջ 875
– 1647 թ. - էջ 696
– 1648 թ. - էջ 885
– (Մայրամ) 1658 թ. - էջ 1675
– 1667 թ. - էջ 615
– 1668 թ., քոյր Նիկողայոս Մելանաւորի - էջ 49, 54
– 1772 թ., քոյր Յովսէփ Արղութեանի - էջ 2054
– կոյս ի Թիֆլիս, 1789 թ. - էջ 1800
ՄԱՐԻԱՆԷ
– կոյս, նհտկ. 275 թ. - էջ 803, 1652, 1669
– քոյր Թէոդոս Մեծի - էջ 2005
– ԺԵ. դ. - էջ 776, 777
– (Մարիան) ԺԶ. դ., կողակից Ճանիբէկի - էջ 236
– (Մարիան) դուստր Շահալամի, 1600 թ. - էջ 694
– (Մարեան) 1616 թ. - էջ 336
– գրչփ. - էջ 788
ՄԱՐԻՆՈՍ
– 1668 թ. - էջ 758
– Մոռոն, 1669 թ., Պատմութիւն Սրբոյ երկրին - էջ 996
– 1752 թ. - էջ 824
ՄԱՐԿԱՖՖԻՈՍ աստղագէտ - էջ 431
ՄԱՐԿԻԱՆՈՍ կայսր - էջ 564, 779
ՄԱՐԿՈՍ
– Աւետարանիչ, Աւետարան - էջ 24, 34, 58, 225, 236 (պպ), 322, 327, 689, 698, 701, 733 (պպ), 737, 739, 745, 747, 753, 756, 822, 826, 831, 842, 845, 847, 872, 879, 883, 900, 943, (պպ), 981 (պպ), 1055, 1531, 1535, 1539, 1940, 1967, 1971, 1974, 1976, ի Մեկնութենէ - էջ 99, 449, 2047, ի բանից - էջ 217, 466, 1737, մնրնկր - էջ 21, 31, 327, 689, 697, 739, 821, 825, 831, 841, 843, 871, 878, 881, 899, 1054, 1531, 1534, 1538, 1967, 1969, 1975, յշտկծ. - էջ 58, 186, 340, 361, 449, 466, 623, 691, 698, 702, 739, 743, 751, 755, 834, 846
– սուրբ հայր - էջ 103
– Արեթուս եպս., Դ. դ. - էջ 1665
– 1473 թ. - էջ 1001
– քհյ., ԺԵ. դ., գրիչ, ստացող - Հմր 2819, էջ 757, 772-777
– աբեղայ, 1668 թ., Ղրիմ - էջ 27, 40
– վրդ. Շէնքուշցի, 1679 թ. - էջ 391
– քհյ, 1752 թ., ստացող, Հմր 2995/Բ.ի - էջ 2107, 2108
– վրդ., միաբան Ս. էջմիածնի, 1763 թ. - էջ 1555, 1559
– աւագերէց Բաղդատու, 1766 թ. - էջ 1288
– վրդ. յԻւչքիլիսայ, 1766 թ. - էջ 1288
– ամիրա, 1789 թ. - էջ 1793
– քհյ. Աւագով ի Եաշ, 1806 թ. - էջ 1437, 1438
– քհյ., 1807 թ. - էջ 230
– Թառումով, 1815 թ. - էջ 1348, 1352
– Աղաբէգեան, 1830-1908 թթ., Տեղեկագիր Ամենայն Հայոց կաթողիկոսութեան - էջ 1718, 1719, 1722
ՄԱՐՃԱՆ, 1668 թ. - էջ 758
ՄԱՐՄԱՐ Սարգիսեան, 1817 թ. - էջ 1388
ՄԱՐՈՒԳԷ ճգնաւոր, սրբ., Դ. դ. - էջ 1125
ՄԱՐՈՒԹԱ
– հայրապետ, խոստովանող, մհ. 420ական թթ. - էջ 80, 140, 255
– մար, եպս. յԱսորեստան, Է. դ. - էջ 2002, 2003
– մհտ., 1730 թ. - էջ 876
ՄԱՐՏԻՆ Լութեր, 1483-1546 թթ. - էջ 566, 905, 908
ՄԱՐՏԻՆՈՍ վրդ. Պէքանեան, ԺԷ. դ., Անալոճիա - էջ 931, 2007, 2008
ՄԱՐՏԻՐՈՍ
– նհտկ., սրբ., Ս. Սարգսի որդին - էջ 27, 67, 112, 240, 538, 559, 1664, 1737
– 1315 թ. - էջ 1540
– 1318 թ. - էջ 749
– 1333 թ., ստացող - Հմր 2829, էջ 821, 823
– 1348 թ., յետին ստացող - էջ 1063
– քհյ., ԺԴ. դ., յետին ստացող - էջ 904
– ԺԴ. դ., գրիչ - Հմր 2735, էջ 233, 235
– ԺԵ. դ. - էջ 1537
– ԺԵ. դ., յետին ստացող - էջ 1538
– ԺԵ. դ. - էջ 772, 774, 776, 777
– ԺԵ-ԺԶ. դդ. - էջ 1974
– 1463 թ., ստացող յԱղթամար - Հմր 2788, էջ 583, 588-590
– կր., 1480 թ., Վարագավանք - էջ 121
– քհյ. ի Վշտանք, ԺԶ. դ. - էջ 548
– Ղրիմեցի, տաղ «Աղտեղի մեղօք լցեալ» - էջ 1652, Ճրագ մարմնոյս - էջ 1652
– Մոկացի, 1600 թ., գրիչ ի Վարագ - Հմր 2804, էջ 687, 689, 690, 693
– թուղթ կոկող ի Վարագ 1600 թ. - Հմր 2804, էջ 687, 692
– մահդասի ի Վարագ, 1600 թ. - էջ 695
– քհյ., 1610 թ. - էջ 1117
– վրդ., 1624 թ., ստացող - Հմր 2748, էջ 341, 347, 348
– քհյ., 1668 թ. - էջ 758
– վրդ. Ղրիմեցի, 1688 թ. - էջ 43, 47, 55
– 1668 թ., Ղրիմ - էջ 40, 49, 54
– եպս., ԺԷ. դ., յետին ստացող - էջ 532
– եպս., 1723 թ., միաբան Ս. Նախավկայի վանքի - էջ 1970
– վրդ. յԵրուսաղէմ, 1760 թ. - էջ 1222
– վրդ. ի Մահմուտն, 1765 թ. - էջ 1560
– վրդ. առաջնորդ Ակնայ, 1765 թ. - էջ 1557
– Քէֆէցի- 1772 թ. - էջ 2046
– Աւետիքով Կաֆացի, 1778 թ., գրիչ ի Նոր Նախիջեւան - Հմր 2939, էջ 1613, 1653-1655
– գանձապետ ի Կ. Պոլիս, 1784 թ. - էջ 677, 1232, 1276
– վրդ. առաջնորդ Թիֆլիզու, 1784 թ. - էջ 682
– պրն., 1787 թ. - էջ 1755
– Գալստեան ի Մոսկով, 1789 թ. - էջ 1791, 1801, 1807, 1808, 1812, 1813
– վրդ. յԻզմիր, 1797 թ. - էջ 1501
– դպիր Թօխաթցի, ԺԸ. դ., գրիչ ի Կ. Պոլիս - Հմր 2970, էջ 2011, 2014
– ԺԸ. դ., գրիչ - Հմր 2895, էջ 1163, 1165
– եպս., միաբան Ս. էջմիածնի, 1802 թ. - էջ 1342
– միաբան Ս. էջմիածնի, 1802 թ. - էջ 1342
– արքեպս. Կեսարացի, 1802 թ. - էջ 394
– արքեպս. Զմիւռնիոյ, 1815 թ. - էջ 1348, 1352, 1357
– եպս., նուիրակ ի Թիֆլիզ, 1816 թ. - էջ 1352
– Տէր-Ստեփանեան, 1817 թ. - էջ 1391
– 1823 թ., գրիչ ի Կարին - Հմր 2754, էջ 369, 370
– արքեպս., 1825 թ. առաջնորդ Տաթեւու - էջ 994, 1003, 1004
– Գիւլասպեան քահանայ Ղօրայու, 1833 թ. - էջ 1457
– Կիւպէչեան յԱստրախան, 1833 թ. - էջ 1455
– քհյ. Կիշբէկեան Ղօրայու, 1843 թ. - էջ 1454, 1487
– ԺԹ. դ. - էջ 732
– վրդ., ԺԹ. դ. - էջ 300
– քհյ. գրչփ. - էջ 756
ՄԱՐՏՈՒՄԶԱՏ, 1718 թ. - էջ 1133, 1137
ՄԱՐՏՈՒՆ, 1718 թ. - էջ 1133, 1134
ՄԱՐՕ, 1828 թ. - էջ 1941
ՄԱՒՏԱՐ, ԺԶ. դ., մայր Պապէի - էջ 340
ՄԱՔՍԷՆՏԻՈՍ կայսր - էջ 559
ՄԱՔՍԻՄ կթղկս Վրաց, 1789 թ. - էջ 1808
ՄԱՔՍԻՄԻԱՆՈՍ կայսր - էջ 537, 540, 559, 803, 1207
ՄԱՔՍԻՄՈՍ, ուսումնակից Գրիգորի Նազիանզացւոյ - էջ 588
ՄԴՎԱԼԻ խան, 1791 թ. - էջ 696
ՄԵԹԱՐ, ԺԵ. դ. - էջ 545, 548
ՄԵԼԻՀԱՏ, 1564 թ. - էջ 826
ՄԵԼԻՏՈՍ եպս. Անտիոքու, մհ. 381 թ. - էջ 1209, 1670
ՄԵԼԻՔ
– ԺԴ. դ., քոյր յետին ստացող Յովհաննէսի - էջ 904
– ԺԵ. դ. - էջ 773
– (Մելէք) 1658 թ., մայր Յովհաննէս գրչի - էջ 1674
– դայի, յԱստրախան, 1843 թ. - էջ 1447
ՄԵԼՔԻՍԵԴԵԿ
– ածշնչկն, թագաւոր արդարութեան, քհյ. - էջ 299, 969, 1637
– 1315 թ. - էջ 1540
– 1356 թ. - էջ 1683
– աբղյ., 1454 թ. - էջ 874
– քհյ., 1591 թ., յետին նորոգող - էջ 1542
– (Մելքիսեթ) կթղ., 1601 թ., էջ 880, 882
– քհյ., 1610 թ., յետին ստացող - էջ 751, 1117
– քհյ. ի Տանղի, 1668 թ. - էջ 757
– քհյ. ի Թիֆլիզ, 1771 թ. - էջ 1304
– Ղամմազեան Սահառունի, 1803 թ., գրիչ եւ թարգմանիչ ի Ս. Պետերբուրգ - Հմր 2887, էջ 1103, 1104, 1110, յշտկծ. - էջ 1352, 1355, 1389
– քհյ., ԺԹ. դ., Քարոզգիրք - էջ 623, 628
ՄԵԼՔՈՆ
– ԺԵ. դ. - էջ 546, 547
– 1600 թ., հայր Յովհաննէս Ծարեցու - էջ 499
– 1652 թ. - էջ 850
– աբղյ, 1752 թ., գրիչ Հմր 2995/Բ.ի - էջ 2107, 2108
– աղա ի Կարին, 1764 թ. - էջ 1218, 1232, 1240, 1242, 1244, 1252, 1254, 1255, 1257-1259, 1264- 1267, 1271, 1273, 1277, 1545, 1547, 1549, 1551-1553
– Ղալամեան, 1789 թ. - էջ 1800
– Թադէոսեան, 1817 թ. - էջ 1353
– Կարապետեան, 1817 թ. - էջ 1356
– քհյ. Փարամուզեան, 1832 թ. - էջ 1442, 1449, 1457, 1460-1462
– գրչփ. - էջ 987
ՄԵԽԵԼՍՕՆ սրբազան ռուսաց, 1807 թ. - էջ 1315
ՄԵԾԽԱԹՈՒՆ, 1356 թ. - էջ 1680, 1683
ՄԵԾՐԻԿ, մայր յետին ստոցող Գրամիկի, 1217 թ. - էջ 1062
ՄԵՀԵՒԱՆ, 1297 թ. - էջ 848
ՄԵՀԷՐ, 1567 թ., հայր Ներսէս Գնունու - էջ 984, 985
ՄԵՍՐՈՊ
– Մաշտոց, մօտ 362-440 թթ., վարք եւ պատմութիւն - էջ 109, 312, գանձ - էջ 68, 77, 241, 251, տօն - էջ 526, 527, 1734, 1664, 1667, 1735, մնրնկր - էջ 2038, յշտկծ. - էջ 316, 1111, 1143, 1152
– Վայոցձորեցի, Ժ. դ., Պատմութիւն - էջ 344, 942
– ստացող, ԺԲ. դ. - Հմր 2840, էջ 855-857
– վարդապետ Հայոց, ԺԲ. դ. - էջ 145
– Ա. Արտազեցի կթղկս՝ 1359-1372 թթ. - էջ 1685
– 1562 թ., հայր Յովհաննէս եպսի - էջ 1994
– առաջնորդ Ասպահանու, 1610 թ. - էջ 1117
– 1623 թ. - էջ 843
– վրդ. 1684 թ. - էջ 986
– քհյ., 1741 թ., գրիչ ստացող ի Տաթեւ - Հմր 2976, էջ 2029, 2034
– վրդ. Գանձակեցի, 1752 թ. - էջ 792, 1963, 1966
– Զնաբերդցի, 1753 թ. - էջ 1082, 1083
– վրդ., 1763 թ., նուիրակ ի Կարս - էջ 1547
– Պօլսեցի, 1805 թ., գրիչ ի Կեսարիայ - Հմր 2770, էջ 445, 453, 454
– արքեպս. Գանձասարու, 1815 թ. - էջ 1350
– Բաբայեան ի Թավրէզ, 1815 թ. - էջ 1349-1351, 1354, 1356, 1359, 1360, 1388
– արքեպս. Ադրիանապոլսեցի, 1824 թ. - էջ 197, 200
– Փաշայով, 1828 թ. - էջ 1592
– վրդ. Սսեցի, 1862 թ. - էջ 233
ՄԵՏՐՈՓԱՆՈՍ պատրիարք Պոլսոյ՝ 306-325 թթ., սրբ. - էջ 1670
ՄԵՐԿԵՐ պրն., 1356 թ. - էջ 1683
ՄԵՐԿԵՐԻՈՍ զինաւոր, սրբ. - էջ 363, 498, 1214
ՄԵՐՇԱՆ, 1601 թ. - էջ 880
ՄԷԼԻՔՃԱՆ, ԺԶ. դ. - էջ 335
ՄԷՀԷՐ պրն., ԺԶ. դ. - էջ 705, 706
ՄԷՀՐԱՊ
– 1557 թ. - էջ 335
– (Մրհապ) 1565 թ. - էջ 1533
– աղա ի Թիֆլիս, 1802 թ. - էջ 1332
ՄԷՀՐՈՒԲԱՆ, 1644 թ., ստացող - Հմր 2802, էջ 633
ՄԷՐԻԿ, մայր յետին ստացող, Մարտիրոս քհյի, ԺԴ. դ. - էջ 904
ՄԷՐՏԱՏԻԿ, ԺԵ-ԺԶ. դդ., դուստր Սաւգուլի - էջ 1974
ՄԸՂՊԷԼ մայրապետ, ԺԵ. դ. - էջ 772, 775-777
ՄԹՔՈՆ, 1318 թ. - էջ 749
ՄԻԱՍԱՐ խջյ - էջ 27
ՄԻԹԱՐ, 1318 թ. - էջ 749
ՄԻԼԵՐ, 1318 թ. - էջ 749
ՄԻԽԱՅԻԼ Մարկիչ, 1808 թ. - էջ 1492
ՄԻՀՐԱՆ զօրավար - էջ 274, 309
ՄԻՆԱՅ
– ԺԵ. դ. - էջ 739, 740
– ԺԵ. դ., կենակից Սիրունի - էջ 776
ՄԻՆԱՍ
– սրբ. - էջ 65, 85, 259, 260
– Եգիպտացի, սրբ., նհտկ. 305 թ. - էջ 1670
– 1356 թ. - էջ 1683
– 1431 թ., եղբայր Ատոմի - էջ 1984
– կր., 1621, ստացող - Հմր 2736, էջ 235, 266, 268
– քհյ., 1660 թ., հայր Ղրիմի Գրիգոր արքեպսի - էջ 27
– սրկ. 1667 թ. - էջ 832
– Բագրեւանդցի, 1668 թ., Ղրիմ - էջ 42
– Ամդեցի, 1679 թ., ստացող յԱլիփուղար - Հմր 2757, էջ 378, 390-392
– երէց, 1707 թ., գրիչ Հմր 2995/Ա.ի - էջ 2103, 2106, 2107
– 1718 թ. - էջ 1138
– քհյ., 1723 թ. - էջ 122, 124
– Ա. Ակնցի կթղկս՝ 1751-1753 թթ. - էջ 409, 791, 1082, 1086
– սրկ., 1753 թ. - էջ 1081, 1083
– վրդ. ի Տաթեւ, 1764 թ. - էջ 1241, 1246
– վրդ. ի Գանձասար, 1765 թ. - էջ 1557
– վրդ., առաջնորդ Ղօշավանից, 1765 թ. - էջ 1297, 1563
– նուիրակ յՈւռումէլի, 1766 թ. - էջ 1284
– կր., 1767 թ. - էջ 599
– 1778 թ. - էջ 1097, 1098
– վրդ. ի Կ. Պոլիս, 1784 թ. - էջ 677, 681
– Լազրով ի Ղզլար, 1789 թ. - էջ 1789, 1799
– քհյ. Ղորղանեանց, 1789 թ. - էջ 1820
– Եղիազարեան (Լազարեան), 1737-1809 թթ. - էջ 1309, 1326, 1327, 1330, 1344, 1491, 1739, 1742, 1744, 1745, 1748, 1783, 1817, 1824, 1890
– աղա Դիլանչեան, 1789 թ. - էջ 1781-1784
– արքեպս. 1800 թ., կթղկս-ական տեղապահ ի Ս. Էջմիածին - էջ 1509, 1510, 1698
– Վաղարշկերտցի, Քարոզք - էջ 719, 728, 730
– քհյ. ի Ղզլար, 1801 թ. - էջ 1318-1337, 1789, 1792, 1794, 1796, 1798, 1814
– վրդ. Տփխիսու 1802 թ. - էջ 1346
– աղա Միքայէլեան ի Բաղդատ, 1815 թ. - էջ 1351, 1354, 1356, 1359
– Տէրտէրեան, 1817 թ. - էջ 1360
– ի Խոյ, 1817 թ. - էջ 1353
– Ոսկերչեան, 1820, գրիչ եւ ստացող ի Կարին - Հմր 2780, էջ 523, 524
– դպիր Վարդանեան, 1844 թ. - էջ 1485
– գրչփ. - էջ 987
ՄԻՆԻ, 1557 թ. - էջ 335
ՄԻՏՐԻ եպս. Ռուսաց ի Պէտրոպօլք, 1768 թ. - էջ 1299
ՄԻՐԱՔ
– ԺԵ. դ., եղբայր ստացող Խերանշէի - էջ 546-548
– 1594 թ., որդի յետին ստացող պրն. Ասլանի - էջ 122
– 1594 թ., հայր յետին ստացող Ասլանի - էջ 122
– 1683 թ., կողակից Էթերի - էջ 1976
ՄԻՐԶԱ մահդասի, ԺԶ. դ. - էջ 548
ՄԻՐԶԱԽԱՆ
– 1718 թ. - էջ 1137
– Ղօվդունց, 1738 թ. - էջ 336, 337
ՄԻՐԶԱՀԱՃԻ, 1765 թ. - էջ 1563
ՄԻՐԶԱՅՂՈՒԼԻ, ԺԶ. դ. - էջ 1538
ՄԻՐԶԱՋԱՆ
– (Միրիճան) ԺԶ. դ. - էջ 335
– 1600 թ. - էջ 500
– (Միրզիճան) 1616 թ., հայր Սիմաւոն միայնակեացի - էջ 336
ՄԻՐԶԷՎԵԼ, 1730 թ. - էջ 876
ՄԻՐԻԱՆ, 1315 թ. - էջ 1539
ՄԻՐԻՇՔԵԱՐ բաշի Թիֆլիզեցի, 1759 թ. - էջ 1218, 1234, 1251
ՄԻՐԻՊԷԿ, 1600 թ. - էջ 2021
ՄԻՐԻՋԱՆ, ԺԵ. դ. - էջ 746
ՄԻՐՎԱՆԱՐԻՋԱՆ, 1652 թ. - էջ 886
ՄԻՐՎԷԻԶ սուլթան Ղանտահարայ, 1723 թ. - էջ 1969
ՄԻՔԱՅԷԼ
– հրեշտակապետ - էջ 108, 218, 331, 535, 789, 1670
– (Միսայել) յԵրից մանկանցն, ածշնչկն - էջ 1667
– քհյ. յԱղուանս - էջ 2003
– կայսր, 842 թ., էջ 565
– (Միխայէլ) Ասորի, 1126-1199 թթ. - էջ 344, 1179, 1180
– խջյ, ԺԵ-ԺԶ. դդ., յետին ստացող - էջ 1974
– Ա. Սեբաստացի կթղկս 1567-1576 թթ. - էջ 984
– Մելիք Բաբախանով, 1590 թ. - էջ 700
– (Մուքաել) 1623 թ. - էջ 843
– որդի Յախիճանի, 1626 թ. - էջ 875
– երէց, 1683 թ., գրիչ ի Տափավանք - Հմր 2960, էջ 1975, 1976
– խօճայ, 1717 թ., մեկենաս ի Փառակայ գիւղ - Հմր 2852, էջ 925, 927
– քհյ. ի Ս. Նախավկայի վանքն, 1723 թ. - էջ 1970
– կթղկս Կիլիկիոյ, 1741 թ. - էջ 2058
– վրդ. Աստապատեցի, առաջնորդ Ս. Ստեփաննոսի վանիցն, 1763 թ. - էջ 1084
– տրց., 1763 թ. - էջ 1256
– աղա ի Բասրայ, 1765 թ. - էջ 1270
– առաջնորդ Զմիւռնիոյ, 1785 թ. - էջ 673, 675, 679, 680, 683, 684
– վրդ. Չամչեան, 1738-1823 թթ. - էջ 399, 400-402, 793-796, 1519, 1520, 2075, 2076
– 1794 թ., որդի Փեթրօս Ձորակցու - էջ 2064
– Տաթեւացի, 1798 թ. - էջ 299
– Լորիս - Մելիքով - էջ 312-314
– (Միքէլ) 1802 թ., յետին ստացող - էջ 842
– 1807 թ. - էջ 742
– Մինասեան ի Բաղդատ, 1817 թ. - էջ 1353
– աղա յԱրտահան, 1817 թ. - էջ 1356
– չէլէպի ի Կ. Պոլիս, 1817 թ. - էջ 1356
– Պետրոսեան, 1817 թ. - էջ 1388
– քհյ., 1827 թ. - էջ 1586
– վրդ., 1831 թ., լուսարար - էջ 2026
– 1833 թ. - էջ 1475
– ԺԹ. դ. - էջ 358
– գրչփ. - էջ 372
ՄԻՔԱՅԷԼԵԱՆ Արեւելցի, 1811 թ. - էջ 622
ՄԻՔԻԱ, մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 23, 34, 225, ի բանից - էջ 220, 231, մնրնկր - էջ 21, 32, Մեկնութիւն - էջ 1513
ՄԻՖՕՏԻ ռուսաց արքեպս. Հաշտարխանու, 1768 թ. - էջ 1298, 1299
ՄԼԱՄ, հայր յետին ստացող Էթարի, 1683ից յետոյ - էջ 1977
ՄԼԵՀ, 1315 թ. - էջ 1541
ՄԼՔԱՆ, 1463 թ. - էջ 588-590
ՄԽԻԹԱՐ
– Գօշ, 1120-ական թթ.-1213 թ., Դատաստանագիրք - էջ 357, 358, 483, 485, 488, 1073, 1092, 1093, 1102, Թուղթ - էջ 2000, յշտկծ. - էջ 486, 500, 1074, 1582
– գրիչ, 1120-ական-1213 թթ. - էջ 953
– 1217 թ. - էջ 1062
– 1290 թ. - էջ 749
– կր., 1297 թ. - էջ 849
– Այրիվանեցի, 1230/35-1297/1300 թթ., Տաղք եւ գանձք. «Աստուած կենդանի, անիմանալի - էջ 68, 241, 1524, «Բարձրեալ ահաւոր Բան» - էջ 66, 239, «Բարձրեալ անքննին» - էջ 68, 241, 709, «Երգս յաւէժական» - էջ 68, 242, 710, 1524, «Եւ Տրդատ» - էջ 66, 239, 1528, «Զահեղ, զանքննին, խորհուրդս» - էջ 73, 246, 712, 1525, «Թագաւորին երկնաւորի» - էջ 66, 239, «Թագդ պարծանաց» - էջ 63, 238, «Ի սկզբան էիդ» - էջ 79, 256, 715, «Խորհուրդ անքննին, խորք» - էջ 78, 254, 714, 1528, «Համագոյական, Հաւր սահման» - էջ 66, 72, 239, 708, 711, 1524, «Ճգնաւորք ընտրեալ, ճշմարիտ» - էջ 79, 256, 715, 1523, «Մեղա, Տէր, մեղա» - էջ 70, 243, «Մեղա քեզ, Քրիստոս» - էջ 70, 243, Նեստոր Նասրանի - էջ 1529, «Նոյն բանն, որ էր» - էջ 68, 1529, «Սուրբ Աստուածածնի կուսին» - էջ 1529, «Սուրբ Երրորդութիւն, ստեղծաւղ» - էջ 78, 255, 717, «Սուրբ է տաճար» - էջ 81, Վայել է քոյին» - էջ 78, 255, 709, 1523, Վայելչականաց, վայելման փառաց» - էջ 76, 250, 714, 1527, «Վերերգեմք հնչմամբ» - էջ 78, 255, 708, «Վերնական տարփմամբ - էջ 707, «Տաճարդ երկնային, տուն» - էջ 81, 253, 715, 1527, «Տարփումն ըղձական» - էջ 63, 238, «Տէր Տէրունական» - էջ 73, 246, 712, 1525
– հայր Գրիգոր գրչի, 1297 թ. - էջ 648
– Անեցի, 1321 թ., գրիչ, ծաղկող - Հմր 2961, էջ 1978, 1983
– Ա. Գռներցի կթղկս՝ 1341-1355 թթ. - էջ 1682
– պատանի, 1348 թ. - էջ 736
– 1351 թ. - էջ 334
– երէց ի Ղրիմ, 1356 թ. - էջ 1685
– քհյ. 1463 թ. - էջ 590
– 1471 թ. - էջ 885
– 1472 թ. - էջ 885
– Բաղիշեցի - էջ 1644
– ԺԵ. դ. - էջ 1537
– ԺԵ-ժԶ. դդ., որդի Մարտիրոսի - էջ 1974
– ԺԶ. դ., որդի Ղուկաս քհյի - էջ 340
– քհյ., ԺԶ. դ. - էջ 340
– 1616 թ. - էջ 336
– ԺԷ. դ., հայր Աստուածատուր քհյի - էջ 336
– Սեբաստացի, Մխիթարեան միաբանութեան հիմնադիր եւ աբբահայր՝ 1701-1719 թթ. - էջ 796, 1986
– 1705 թ., հայր Այվազի ի Կալկաթայ, 1705 թ. - էջ 1231
– 1724 թ. - էջ 886
– Մեղրեցի, 1753 թ. - էջ 1083
– վրդ. ի Կ. Պոլիս, 1763 թ. - էջ 1554
– գրաբեր, 1765 թ. - էջ 1561
– աւ. քհյ., 1797 թ. - էջ 1500
ՄԽԻԹԱՐԻՉ
– ԺԳ. դ., գրիչ եւ ծաղկող ի Գետկայ վանս - Հմր 2814 թ., էջ 741, 743, 744
– 1315 թ. - էջ 1540
– Նաղաշ, ԺԴ. դ., Վարք - էջ 347
– 1464 թ. - էջ 750
– քհյ., ԺԶ. դ. - էջ 1542
ՄԿՐՏԻՉ
– վրդ., ԺԲ. դ. - էջ 953
– Գանձասաց, ԺԴ-ԺԶ. դդ. (Մեծոփավանեցի եւ այլք), Տաղք եւ գանձք. «Այսաւր եկեղեցի ցնծայ» - էջ 67, «Այսաւր ի սուրբ» - էջ 63, 238, «Հատեալ լեզուք» - էջ 79, 256, «Մարդասիրութեամբ Որդիդ» - էջ 73, 246, 712, 1525, «Մաքուր եւ անբիծ» - էջ 63, 238, «Մաքրեալ տաճար» - էջ 713, 1526, «Մաքրափայլ» - էջ 75, 247, «Մեծահամբաւ անուն» - էջ 260, 1523, «Մեծահռչակ անուն - էջ 716, «Մեծապայծառ ակն» - էջ 83, 257, «Մեծապայծառ արփի» - էջ 1529, «Մեծապայծառ լոյսն» - էջ 1527, «Մեծապայծառ խորհուրդ հրաշական» - էջ 716, «Մեծապայծառ խորհուհրդն ահագին» - էջ 72, 246, «Մեծապայծառ հրակերպ» - էջ 81, 253, 715, 1529, «Մեծապայծառ ձայնի» - էջ 1525, «Մեծապայծառ տաւնիւս ահագին - էջ 75, 248, 713, 1526, «Մեծապայծառ տաւնիւս ըղձալի» - էջ 709, «Մեծապայծառ փայլմամբ» - էջ 1529, «Մեծապայծառ փառաւք զարդարեալ» - էջ 67, 79, 85, 240, 256, 260, 708, 709, 1523, «Մեծապայծառ փառաւք պանծալի» - էջ 254, 708, 1529, «Մեծապայծառ փառաւք ցանկալի» - էջ 82, «Մեծասքանչ անուն» - էջ 84, 259, «Մեծ աւետեաց ձայն» - էջ 74, 247, 713, «Մեծաւ համբաւ անուն» - էջ 86, «Մեծ եւ ահեղ անուն» - էջ 78, 254, «Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ ահագին» - էջ 716, «Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ անեղին» - էջ 72, 245, 711, «Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ անքննին» - էջ 70, 244, 710, «Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ հրաշական» - էջ 84, 259, «Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ մեզ յայտնեալ» - էջ 81, 252, 715, 926, 1528, «Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ սոսկալի» - էջ 74, 247, 1526, «Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ տիրական» - էջ 69, 70, 243, 710, «Մեծ եւ անճառ» - էջ 1525, «Մեծ եւ հզաւր, անմահ թագաւոր» - էջ 86, 262, 717, «Մեծից եւ հզաւր անմահից արքայ» - էջ 70, 71, 243, 244, 710, 1524, «Մեծ եւ հզաւր Հոգի Աստուծոյ» - էջ 76, 249, 714, «Մեծ հառաչանաւք եկին» - էջ 75, 250, 714, «Միասնական Սուրբ Երրորդութիւն» - էջ 67, 240, 708, «Որ վասն մեր» - էջ 72, 246, «Ուրախ լե´ր, հա´րսն» - էջ 75, 247, «Տէր մեր Յիսուս» - էջ 72, 245, «Տէր մեր, Որդին» - էջ 75, 248
– եպս. Նաղաշ, մօտ 1349-1470 թթ., տաղերգու, Տաղք եւ գանձք. «Անձն իմ արի» - էջ 90, 264, «Անձն իմ, վա՜յ», - էջ 90, 263, «Անցանէ մեծութիւն» - էջ 90, 264, «Արարիչն արարածոց» - էջ 262, «Ես գիտէի զաշխարհս» - էջ 262, «Երազ է եւ սուտ» - էջ 90, «Սողոմոն, մայրն» - էջ 90, 264
– աբղյ., 1356 թ. - էջ 1685
– ժամհար, 1356 թ. - էջ 1686
– 1409 թ. - էջ 555
– քհյ. 1463 թ. - էջ 590
– 1480 թ., եղբայր Գրիգոր Բերկրեցու - էջ 122
– քհյ., 1480 թ., ստացող - Հմր 2711, էջ 97, 118, 119, 121
– 1531 թ. - էջ 499
– քհյ., 1557 թ. - էջ 335
– 1565 թ. - էջ 1534
– կր., 1567 թ. - էջ 985
– 1600 թ., որդի Շահալամի - էջ 694
– պրն. յԱւանց, 1600 թ. - էջ 693
– աւագերէց, 1601 թ. - էջ 88
– քհյ., 1610 թ. - էջ 1117
– 1616 թ. - էջ 336
– աբղյ., յետին ստացող, 1648 թ. - էջ 885
– աբղյ. Լէհցի, 1659 թ., գրիչ ի Տաթեւ - Հմր 2831, էջ 827, 830
– քեոխվա, 1668 թ., ի Տանղի - էջ 757, 758
– քհյ., 1698 թ., գրիչ ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2801, էջ 631, 632, 634
– 1746 թ., յետին ստացող - էջ 30
– վրդ. Յովակիմեան Աստրախանցի, 1852 թ. - էջ 207, 208
– Եղիվարդեցի, 1753 թ. - էջ 1083
– աղայ, 1762 թ. - էջ 1243, 1259
– վրդ. (եպս.), 1763 թ., գրիչ յԷջմիածին - Հմր 2882, էջ 1081-1083, 1085
– վրդ., (արքեպս.), տեղապահ Ս. էջմիածնի, 1763 թ. - էջ 1154
– աղա գանձապետ, 1763 թ. - էջ 1547, 1560, 1562
– (Մէկըրտիչ) մղտսի, 1771 թ. - էջ 2108
– վրդ., առաջնորդ Շիրակի, 1771 թ. - էջ 1295
– եպս. Շօռոթեցի, 1781 թ. - էջ 1083
– վրդ. Ղափանցի, 1782 թ., յետին ստացող - էջ 1975
– 1784 թ., հնգց., որդի մհտ. Համբարձումի - էջ 674
– Չէլէպի, 1785 թ. - էջ 680
– ի Նախիջեւան, 1786 թ. - էջ 1741
– աղա ի Նախիջեւան, 1789 թ. - էջ 1789, 1790, 1793, 1794, 1797
– վրդ. Պօլսեցի Ակնցի Առաքելեան, ԺԸ. դ., ստացող - Հմր 2834, էջ 835, 838
– քհյ., ԺԸ. դ. - էջ 1534
– մհտ., ԺԸ. դ. - էջ 788
– վրդ., նուիրակ, 1801 թ. - էջ 1322
– Անանով ի Ղզլար, 1801 թ. - էջ 1323, 1331, 1332
– վրդ., միաբան Ս. էջմիածնի, 1802 թ. - էջ 1342, 1343
– վրդ. Սաղիմայ, 1802 թ. - էջ 1327
– վրդ. Ագուլեցի, 1802 թ., միաբան Ս. էջմիածնի - էջ 1343
– արքեպս., նուիրակ Երուսաղէմի, 1815 թ. - էջ 1352, 1355
– վրդ. Մշոյ Ս. Կարապետի, 1815 թ. - էջ 1349, 1351, 1355
– Օվնաթանեան, 1815 թ. - էջ 1352
– վրդ. ի Ս. Ղազար, 1816 թ. - էջ 795
– մելիք Ենկոյեան, 1817 թ. - էջ 1356
– գրիչ, 1823 թ., աշակերտ Գրիգոր Շէքէրճեանի ի Կարին - Հմր 2956, էջ 1965, 1968
– վրդ. Վաղարշապատեցի, 1827 թ. - էջ 1500
– վրդ. Կարճիկեան, 1827 թ. - էջ 1571
– քհյ., 1831 թ. - էջ 2026
– Ալվարեան, 1833 թ. - էջ 1459
– 1843 թ. - էջ 1443
– Տեառն - Սահակեան, 1844 թ. - էջ 1486
– վրդ. Շուխեանց, 1846 թ., գրիչ ի Տաթեւ - Հմր 2869 - էջ 999, 1004, յշտկծ. - էջ 994, 995
– Եգանեան, 1850 թ., ստացող ի Տփխիս - Հմր 2935, էջ 1579, 1581, 1582, ի Նոր Նախիջեւան, 1852 թ. - Հմր 2987, էջ 2075
– 1879 թ. - էջ 202
– Ա. Խրիմեան կթղկս՝ 1892-1907 թթ. - էջ 315, 318
– քհյ. Գանձապետեան, 1904 թ. - էջ 1686, 1687
– գրչփ. - էջ 358, 780
ՄԿՐՏՈՒՄ
– 1667 թ. - էջ 615
– Գալստեան յԱստրախան, 1785 թ. - էջ 1746, 1792, 1795, 1798, 1799, 1803, 1807, 1814, 1816, 1817, 1825
– ԺԸ. դ., եղբայր Պետրոս եպս. Բերթումեանի - էջ 518, 2076
– Չէլէպեան ի Ղարաքիլիսայ, 1817 թ. - էջ 1355, 1358
– գրչփ. - էջ 616
ՄՆԱՑԱԿԱՆ
– պրն., ի Թօխաթ., 1759 թ. - էջ 1217, 1240, 1258, 1269
– ի Ս. Պետերբուրգ, 1785 թ. - էջ 1742
– հայր յետին ստացող Կիրակոս աբղյ Սաղիմացու, 1809 թ. - էջ 2104
– Ուռուշանեան, 1821 թ. - էջ 1589, 1590
– Յօհաննիսեան-Յարութիւնեանց, 1848 թ., գրիչ ի Շուշի - Հմր 2968, էջ 2009, 2010
ՄՈՀՈՒՄՇԻ, ԺԶ. դ. - էջ 705
ՄՈՄԵՂԷՆ, ԺԵ. դ. - էջ 746
ՄՈՄԻԿ, 1292 թ. գրիչ եւ ծաղկող ի Նորավանք - Հմր 2848, էջ 899, 901, 903
ՄՈՎԱԲ, ածշնչկն - էջ 151, 1115
ՄՈՎԿԻՄ քհյ., նհտ. Գ. դ. վջ. - էջ 1667
ՄՈՎՍԷՍ
– մարգարէ, Մեկնութիւն Հնգամատենի - էջ 149, 169, 175, 464, 2013, տօն եւ պատմութիւն - էջ 95, 107, 527, 1734, մնրնկր - էջ 837, 943, 1538, 2007, յշտկծ. - էջ 16, 28, 42, 43, 106, 148, 155-162, 170-174, 178, 189, 224, 238, 373, 379, 380, 385, 387, 388, 449, 450, 455, 462, 479, 544, 554, 601, 626, 763, 765, 778, 859, 923, 945, 946, 1129, 1131, 1135, 1160, 1626, 1668, 2104, 2117
– միայնակեաց, Թուղթ - էջ 134
– Խորենացի, Պատմահայր Հայոց, Քերթող, Ե. դ., Պատմութիւն Հայոց - էջ 343, 981, ի Պատմութենէն - էջ 1210, Վասն Վարդավառի, տօնին - էջ 576, Ի յոլովիցն - էջ 2001, տօն - էջ 1669, մնրնկր - էջ 981, յշտկծ. - էջ 175, 214, 347, 351, 721, 771, 1699
– Կաղանկատուացի, Է. դ., Պատմութիւն Աղուանից աշխարհի - էջ 989
– Երզնկացի, մհ. 1323 թ., Խրատ - էջ 103, 1126, Վասն թագաւորաց Հայոց - էջ 1998
– հայր Անանիա ստացողի, 1354 թ. - էջ 873
– 1356 թ., հայր Կարապետ ստացողի - էջ 1681, 1683
– կր., 1480 թ., Վարագավանք - էջ 121
– 1668 թ. - էջ 757
– քհյ., 1753 թ. - էջ 1543
– խոյեցի վրդ., 1754 թ. - էջ 1545
– մհտ., 1763 թ. - էջ 1547
– եպս., 1763 թ. - էջ 1084
– վրդ. ի Կ. Պոլիս, 1764 թ. - էջ 1220, 1221, 1260
– գանձապետ, 1764 թ. - էջ 1232, 1236, 1245, 1258, 1261-1263, 1279, 1282, 1287, 1307
– բէկ, եղբայր Յովսէփ Արղութեանցի, 1772 թ. - էջ 2054
– պրն. ի Մոսկով, 1785 թ. - էջ 1740
– վրդ. ի Մոսկով, 1789 թ. - էջ 1788
– Խաչիկեան ի Կալկաթայ, 1797 թ. - էջ 1502, 1505
– (Մօսէս) վրդ. յԵրուսաղէմ, ԺԸ. դ. - էջ 409
– վրդ. ի Մոսկով, 1802 թ. - էջ 1335
– քհյ. Ապուզաւրանեան, 1817 թ. - էջ 1352
– (Մօսէս) քհյ., 1843 թ., Թարգմանչաց վանք - էջ 326
– Տարփացովայ, 1844 թ. - էջ 1485
– (Մուսես) 1857 թ., հայր Հերայետի - էջ 281, 282
– արքեպս. Գանձակեցի, 1864 թ. - էջ 306
ՄՈՐՃԻԿ, 1564 թ., հայր Գրիգոր աղբյ. գրչի - էջ 826
ՄՈՒԶԱՒԱՐ, ԺԶ. դ. - էջ 705, 706
ՄՈՒԼԻՆՈՍ մեկնիչ - էջ 159
ՄՈՒԼՔԱՅ, 1356 թ. կողակից Կարապետի - էջ 1683
ՄՈՒՀԱՄԵԴ - տե՛ս ՄԱՀՄԵԴ
ՄՈՒՇԱՄ, հայր Հմր 2099ի ստացող Ստեփանոսի, 1679 թ. - էջ 2100
ՄՈՒՇԵՂ
– Մամիկոնեան, սպարապետ Հայոց, մհ. 376 թ. - էջ 942
– Մուրադ փաշա, 1795 թ. - էջ 351
ՄՈՒՍԱ ԻԲՆ-ՄԱՅՄՈՒՆ բժիշկ - էջ 907
ՄՈՒՍՏԱՖԱ փաշա Կարսայ, 1772 թ. - էջ 1306
ՄՈՒՏԱՄ փաշա, 1531 թ., մայր Դաւիթ երէցի - էջ 499
ՄՈՒՐԱԴ
– 1409 թ. - էջ 555
– (Մուրատ) 1463 թ. - էջ 590
– 1471 թ. - էջ 884
– (Մուրատ) սրկ., ծաղկող ի Վասպուրական, ԺԵ. դ. - Հմր 2813, էջ 737, 739, 741
– խան յԱպրակունիս, 1593 թ. - էջ 698
– (Մուրատ) խջյ յԱւանց, փեսայ ստացող Շահալամի, 1600 թ. - էջ 693, 694, 695
– հայր Բաքիջանի, 1601 թ. - էջ 880
– 1623 թ. - էջ 843
– 1652 թ. - էջ 886
– աղա, 1764, թ. - էջ 1552, 1562
ՄՈՒՐԱՏՇԱՀ, 1562 թ., եղբայր Յովհաննէս եպսի - էջ 1994
ՄՈՒՐԱՏՍՈՒԼԹԱՆ, 1730 թ. - էջ 876
ՄՈՒՐՍԴԻՆ, 1471 թ. - էջ 883
ՄՍԵՐԵԱՆՑ Զարմայր, 1836-1889 թթ. - էջ 491
ՄՍԵՐԵԱՆՑ Մսեր (Մսուր) մագիստրոս, 1808-1873 թթ. - էջ 490, 491, յետին ստացող ի Զմիւռնիայ, 1833 թ. - - էջ 2035, 2036
ՄՍՐՄԷԼԻՔ, ԺԴ. դ. - էջ 750
ՄՍՐՇԱՀ, 1601 թ. - էջ 880
ՄՐՈՒԱԹ
– (Մրվաթ) ԺԴ. դ. - էջ 904
– 1454 թ. - էջ 874
– 1463 թ., մայր Մարտիրոս ստացողի - էջ 588, 590
– 1591 թ. - էջ 1542
– 1601 թ. - էջ 880
– 1652 թ. - էջ 886
– (Մուրվաթ) 1667 թ., կողակից Յովանի - էջ 1972
ՄՐՎԱՐ, 1626 թ. - էջ 875
ՄՕՐԻԿ կայսր Բիւզանդիոն՝ 582-609 թթ. - էջ 1123
ՅԱԲԷԹ, որդի Նոյի - էջ 150, 180, 984, 989
ՅԱԶԿԵՐՏ Բ. Պարսից թագաւոր, մահ. 457 թ. - էջ 538, 1111
ՅԱԽԻՃԱՆ, 1626 թ. - էջ 875
ՅԱԿՈԲ
– Նահապետ, որդի Իսահակայ, մնրնկր - էջ 31, 93, 94, 222, տօն - էջ 527, 1734, յշտկծ. - էջ 152-155, 172, 181, 183, 189, 227, 385, 386, 389, 392, 630, 768, 858, 1115
– առաքեալ, Թուղթ - էջ 24, 35, 226, ի բանից - էջ 36, 100, 463, 467, ի գանձս - էջ 86, 87, 261, տօն - էջ 110, 218, 446, 454, 528, 536, 758-760, 1271, 1735, մնրնկր - էջ 22, 32, 94, 1538, յշտկծ. - էջ 465, 625, 772, 774, 1048, 1050, 1514, 1649
– Տեառնեղբայր, ի բանից - էջ 135, 377, ի գանձս - էջ 260, 459, տօն եւ վկայաբանութիւն - էջ 108, 109, 374, 445, 454, 528, 535, 1736, մնրնկր - էջ 94, յշտկծ. - էջ 387, 447, 774, 775, 1999
– Մծբնայ հայրապետ, Դ. դ., Պատմութիւն - էջ 1125, Ճառք - էջ 574, ի տաղս եւ գանձս - էջ 86, 260, ի տօնս - էջ 109, 528, 535, 1083, 1735, մնրնկր - էջ 1119, յշտկծ. - էջ 2044
– Սրճոյ եպս., Ե-Զ. դդ., Ճառք - էջ 115, 371, 373, 544, 545, 560, 574, 575, 1126, 1129, 1130, Զգոն գիրք - էջ 924
– Ծպատեցի, Թ. դ., մատենագիր, Ընդդէմ Խոսրովայ - էջ 2003
– երէց, 1217 թ. - էջ 1062
– Ժամանակակից Յովհաննէս Երզնկացւոյ, ԺԳ. դ. - էջ 550
– քհյ., 1290 թ., ստացող ի Կարս - Հմր 2816, էջ 747, 749
– 1300 թ., գրիչ եւ կազմող ի Կարին - Հմր 2817, էջ 751, 755
– Քռնեցի (վրիպմամբ տպուած՝ Կողբացի), 1330ական թթ. - էջ 789
– աղայ, 1356 թ. - էջ 1685
– սպասաւոր, 1384 թ. - էջ 736
– (Յակոբոս) 1385 թ. - էջ 335
– Ղրիմեցի, 1360-ական թթ. - 1426 թ., Տաղ եւ գանձ. «Յառաջ յանեղ տեսողէն» - էջ 67, 240, 709, «Յաւուր Յարութեան» - էջ 71, 91, 244
– վրդ. Ովսանանց, ԺԴ. դ. - էջ 347
– Գ. Սսեցի կթղկս՝ 1404-1411 թթ. - էջ 551, 849
– վրդ. Ղրիմեցի, 1360-ականք-1426 թթ., Քարոզ Մեծի Ուրբաթին - էջ 634, Յաղագս ազգականութեան - էջ 638, 1086, Յաղագս պսակի - էջ 1090, յշտկծ. - էջ 789
– 1431 թ., հայր յետին ստացող Ատոմի - էջ 1984
– 1463 թ. - էջ 588-590
– Նետրարենց (Արծկեցի), վխճ. 1501 թ., Տաղք եւ գանձք. «Աստուծոյ ընտրեցար» - էջ 83, 258, «Յիսուս Քրիստոս, արքայդ» - էջ 83, 258, «Նախ զՍուրբ Գէորգ» - էջ 83, 258, «Սքանչելի Սուրբ Նշանդ» - էջ 83, 258
– վրդ. (Ղրիմեցի՞), ԺԵ. դ., տաղերգու, Տաղք եւ գանձք. «Երջանիկ մեծ» - էջ 237, 709, «Զաւրական զաւրեղ» - էջ 67, 241, «Ի հանդիսական» - էջ 716, 1529, «Ի հանդիսաւոր տաւնի» - էջ 68, 241, «Վկայից հանդիսից» - էջ 67, 270
– ԺԵ. դ. - էջ 546-548
– ԺԵ. դ., որդի ստացող Խէրանշահի - էջ 546
– ԺԵ. դ. - էջ 740
– կր., 1555 թ., ի կարգէն Բենետիքտոսի - էջ 978
– սրկ., 1567 թ. - էջ 984
– դպիր, 1595 թ., գրիչ եւ ծաղկող ի Զամաւչայ - Հմր 2856, էջ 943, 946
– քհյ., ԺԶ. դ., յետին ստացող - էջ 1538
– (Ակոբ) ԺԶ. դ. - էջ 751
– աւագերէց, քհյ. Աւանցի, 1600 թ. - էջ 693
– 1601 թ. - էջ 880
– Այվատէնց, 1601 թ. - էջ 1646, 1649
– քհյ., մհ. 1601 թ., եղբայր Ստեփանոս Թօխաթցու - էջ 1645
– Թօխաթցի, 1563-1657/1663 թթ., Ողբ ի վերայ Եւդոկիեայ - էջ 1646, Ողբ ի վերայ Օլախաց երկրի - էջ 1945, Մեկնութիւն Սաղմոսաց - էջ 1649
– (Ակոբ) 1604 թ. - էջ 335
– քհյ., 1610 թ. - էջ 1117
– Կարնեցի Սիմոնեան, ծնւ. 1618 թ., Մեկնութիւն Երգոց երգոյն - էջ 595, 596, 1161, 2035, Շինուած Կարնոյ քաղաքի - էջ 2107, գրիչ - Հմր 2977, էջ 2035, 2036, յշտկծ. - էջ 1082, 1162, 1163
– քհյ., 1623 թ. - էջ 843
– 1623 թ. - էջ 843
– խջյ, 1660 թ. - էջ 27
– Ջուղայեցի, 1665 թ., գրիչ յԵղեգաձոր - Հմր 2958, էջ 1969, 1971-1974
– վրդ., 1668 թ., աշակերտ Մարտիրոս Ղրիմեցու - էջ 55
– Դ. Ջուղայեցի կթղկս՝ 1655-1680 թթ. - էջ 44, 46, 47, 394, 832, 1086, 1174, 2100
– վրդ., 1690 թ., ուսուցիչ Յովսէփ վրդ-ի - էջ 96
– ԺԷ. դ. - էջ 124
– քհյ. ի Ս. Նախավկայի վանք, 1723 թ. - էջ 1970
– վրդ. Շատախցի, յետին ստացող ի Նոր Ջուղայ, 1732 թ. - էջ 2101
– բժիշկ, 1735 թ. - էջ 1744, 1766
– քհյ., 1738 թ. - էջ 337
– Ե. Շամախեցի կթղկս՝ 1759-1763 թթ., Օրինակք գրութեանց - էջ 1215, 1247, յշտկծ. - էջ 188, 409, 417, 1217, 1220, 1222, 1224, 1227, 1229, 1230, 1234, 1236, 1238, 1308, 1546, 1544
– Նալեան, պատրիարք Կ. Պոլսի՝ 1741-1749 թթ., Կրթութիւն աստուածաբանական - էջ 125, 127, 949, Մեկնութիւն եօթն խորհրդոց եկեղեցւոյ - էջ 2040, Քարոզք - էջ 203, 204, 207, 319, 619, 792, 1029, 2089, Ողբ Մեծի Ուրբաթուն - էջ 622, 786, մնրնկր - էջ 2038, յշտկծ. - էջ 187, 210, 950, 2040
– Վանեցի, 1746 թ., գրիչ ի Կ. Պոլիս - Հմր 2893, էջ 1157, 1160-1162
– Թօխաթեցի, 1748 թ., գրիչ յԵւդոկիայ - Հմր 2739, էջ 281, 297, 298
– տրց., 1753 թ., - էջ 1085
– վրդ. Դիարբեքիրցի, 1754 թ. - էջ 1083
– Պատրիարք Կ. Պոլսի, 1764 թ. - էջ 1221, 1226, 1227, 1236, 1238, 1241, 1256
– Աղազարէ, 1762 թ. - էջ 1225
– Երզնկայեցի, 1763 թ. - էջ 1555
– ի Զմիւռնիայ, 1763 թ. - էջ 1555
– մհտ., 1763 թ. - էջ 1247, 1264
– վրդ., միաբան Լմայ անապատի, 1763 թ. - էջ 1255
– եպս., միաբան Սաղիմայ, 1763 թ. - էջ 1084
– ի Հաշտարխան, 1767 թ. - էջ 1297
– վրդ., 1768 թ. - էջ 1291
– վրդ., նհտկ. ի Յամիթ., 1772 թ. - էջ 1306
– վրդ., 1778 թ. կնքատէր - էջ 2094
– դպիր, 1781 թ., գրիչ ի Կ. Պոլիս - Հմր 2896, էջ 1167, 1170
– վրդ., 1784 թ. - էջ 674, 675, 679
– ի Վան, 1784 թ. - էջ 679
– տօքտօր ի Ռուսաց երկիր, 1784 թ. - էջ 680
– մհտ. ի Կարին, 1785 թ. - էջ 680
– պրն. ի Մոսկուայ, 1785 թ. - էջ 1740
– Պարսամեան Թօխաթցի, 1785 թ. - էջ 1748
– տրց. յԱմասիայ, 1789 թ. - էջ 1801, 1939, 1940
– տրց., 1796 թ. - էջ 126
– (Ակոբ) մհտ., 1797 թ., հայր Պետրոս իշխանի - էջ 196
– վրդ., նուիրակ ի Հնդիկս, 1797 թ. - էջ 1500, 1502, 1503, 1505, 1706
– վրդ. Ադրանացի, 1798 թ. - էջ 1501
– Մարգանձիոս, Պարտէզ Հովուաց - էջ 1184, 1187, 1189, 1191
– դպիր, ԺԸ. դ., թարգմանող՝ Պատմութիւն չորից տիեզերական ժողովոցն - էջ 420
– Ամասիացի, 1800 թ., Համառօտութիւն Կանոնգրոց - էջ 1581, Ցանկ կանոնաց հարանց - էջ 1087, 1088, յշտկծ. - էջ 1090, 1092
– եպս., միաբան Ս. էջմիածնի, 1802 թ. - էջ 1342, 1343
– վրդ., միաբան Ս. էջմիածնի, 1802 թ. - էջ 1342, 1343
– քհյ. Մանուկեան, 1802 թ. - էջ 1340
– (Յակոբոս) 1802 թ. - էջ 1338
– (Յակոբոս) արքպս, 1804 թ., գրիչ ի Բումբայի - Հմր 2769, էջ 429, 445
– Մինեւիչ, 1807 թ. - էջ 1313
– մհտ. Աղամեան Խօջենց, 1809 թ. - էջ 356
– Ջրպետ, 1814 թ. - էջ 976
– վրդ., նուիրակ Բայազիտու, 1815 թ. - էջ 1350
– Պաւլովիչ Կուրատով, 1815 թ. - էջ 1351
– Չալապեան ի Տիգրանակերտ, 1815 թ. - էջ 1350
– Արծրունեան յԵրեւան, 1815 թ. - էջ 1352
– Արծրունի ի Պայազէտ, 1817 թ. - էջ 1355, 1358, 1361
– Թումայեան ի Վան, 1817 թ. - էջ 1355, 1359
– չէլէպի ի Կ. Պոլիս, 1817 թ. - էջ 1356
– Պօղոսեան ի Կ. Պոլիս, 1817 թ. - էջ 1356
– Նաւասարդեան ի Բայազէտ, 1817 թ. - էջ 1358
– Բօգդանիչ Գալստով, 1817 թ. - էջ 1361
– Քիրպիտճեան, գանձապետ Սրբոյ Էջմիածնի, 1817 թ. - էջ 1354
– աղայ, 1818 թ. - էջ 1388
– հնգց. 1820 թ. - էջ 1572
– եպս. Կոնտեցի, յետին ստացող, 1824 թ. - էջ 1966
– Թովմայեան, հեղինակ՝ Տախտակ արեգական, 1824 թ. - էջ 197, 198, 200
– եպս., 1828 թ. - էջ 1591
– Անտոնեան, 1828 թ. - էջ 1591
– դպիր Չերկեզեան, 1833 թ. - էջ 1460
– ուրարակիր Կիւլպէկեան, 1833 թ. - էջ 1452, 1467
– դպիր Պօղոսեան Եւդոկիացի, գրիչ յԵրզնկայ, 1834 թ. - Հմր 2894, էջ 1161, 1164
– Նիկիտիչ, 1842 թ. - էջ 1444
– սրկ. Պօղոսեան-Շուշեցի, գրիչ եւ հեղինակ՝ Պատմութիւն Արցախու, 1853 թ. - Հմր 2734, էջ 231, 233
– (Յակոբոս) վրդ. Տիգրանակերտցի, 1863 թ. - էջ 234
– Ռասիյենց, 1880 թ. - էջ 1046
– Տոգուլեան, մհ. 1906 թ. - էջ 338
– գրչփ. - էջ 358
ՅԱԿՈԲԵԱՆ Ալեքսան - էջ 990
ՅԱԿՈԲԵԱՆ Հրավարդ - էջ 327, 331, 332, 1534
ՅԱԿՈԲԵԱՆ Վազգէն, 1913-1962 թթ. - էջ 1086
ՅԱԿՈԲՋԱՆ
– (Ակոբջան) ԺԶ. դ. - էջ 705
– 1610 թ. - էջ 1117
ՅԱՂՈՒԲՇԱՀ, 1601 թ. - էջ 880
ՅԱՄԱՆ սօլթան, 1623 թ. - էջ 843
ՅԱՅԻՐ, ածշնչկն - էջ 362
ՅԱՅՐՈՍ, ածշնչկն, մնրնկր - էջ 32
ՅԱՆՈՅ, գրչփ. - էջ 987
ՅԱՎԱԴ, 1601 թ. - էջ 880
ՅԱՏԻԲԷԿ, յետին ստացող, ԺԶ. դ. - էջ 235
ՅԱՐԴ, դիցբ. - էջ 362
ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ
– դպիր, 1621 թ., թղթի կոկող Հմր 2736 ձեռագրի - էջ 266
– (Արդին) 1648 թ. - էջ 885
– վրդ., 1704 թ. - էջ 56
– ի Կալկաթայ, 1705 թ. - էջ 1231
– մհտ., 1718 թ., որդի Թումա գրչի - էջ 1133, 1134
– 1754 թ. - էջ 881
– Գեանջեցի, 1756 թ. - էջ 1082
– վրդ., առաջնորդ Սասնոյ, 1763 թ. - էջ 1550
– Շամբեցի, 1763 թ. - էջ 1227
– վրդ. ի Թօխատ, 1763 թ. - էջ 1252
– վրդ. ի Կ. Պոլիս, 1763 թ. - էջ 1226, 1236, 1240, 1243, 1252, 1256-1258, 1267
– վրդ. Բասէնի, 1764 թ. - էջ 2044
– վրդ. Հզուայ, 1764 թ. - էջ 1238
– աղա, 1765 թ. - էջ 1273, 1276
– (Արութիւն) 1772 թ., յետին ստացող - էջ 2046
– 1776 թ. - էջ 1096
– քհյ., 1778 թ. - էջ 1097
– քհյ. Շամախու թեմի, 1784 թ. - էջ 675
– մհտ. ի Բասրայ, 1784 թ. - էջ 678, 679, 1270
– պրն. ի Վան, 1784 թ. - էջ 683
– նուիրակ, 1784 թ. - էջ 683, 684
– Դաւթեան Ջուղայեցի, 1785 թ. - էջ 1003, 1004
– ամիրա, յԱդրանայ, 1785 թ. - էջ 680
– ամիրա ի Կ. Պոլիս, 1785 թ. - էջ 681
– Պետրոս-Աղայեան ի Կալկաթայ, 1785 թ. - էջ 685
– (Արութիւն) 1789 թ., բժիշկ, գրիչ Հմր 2738ի - էջ 277, 279, 281
– ծաղկարար, 1789 թ. - էջ 1792
– Ավշարով, 1789 թ. - էջ 1796
– Լազարեան, 1789 թ. - էջ 1791, 1799
– Դիլանով, 1789 թ. - էջ 1808, 1825
– Մնացականեան, 1790 թ. - էջ 1815
– մոնոզոն, 1795 թ. - էջ 351
– Սահակեան Նոր-Ջուղայեցի, մատենագիր, թարգմանիչ, 1795 թ., 1819 թթ. - էջ 429, 430, 444, 445, 1080
– վրդ., Տաթեւացի, միաբան Ս. էջմիածնի, 1798 թ. - էջ 299, 1343
– գրիչ Հմր 2752ի, 1799 թ. - էջ 361, 367
– տրց., ԺԸ. դ. - էջ 788
– աբղյ Գետաշէնցի, յետին ստացող, ԺԸ. դ. - էջ 12
– (Յարութեն) ԺԸ. դ. - էջ 986
– մհտ., քհյ. Էլիզբար ի Ղզլար, 1801 թ. - էջ 1320, 1321, 1323
– Անշինովեանց ի Բուշեր, 1801 թ. - էջ 1321
– մհտ., 1801 թ. - էջ 1320
– վրդ., միաբան Ս. էջմիածնի, 1802 թ. - էջ 1342, 1343
– Յօհանով, 1805 թ. - էջ 1311
– աղաչայ Փոթիշանցի, 1807 թ. - էջ 230
– Շիշմանեանց, 1809 թ. - էջ 1497
– Վանեցի, գրիչ ի Վարագ, 1811 - Հմր 2798, էջ 619, 622, 624
– ստացող ի Վարագ, 1811 թ. - Հմր 2798, էջ 619, 622, 623
– աբղյ. Ղզլարեցի, 1814 թ., յետին ստացող - էջ 270
– մհտ. ի Կարս, 1815 թ. - էջ 1349
– պրն. ի Թեհրան, 1815 թ. - էջ 1349
– Օշինով ի Թիֆլիզ, 1815 թ. - էջ 1348, 1349, 1352, 1353, 1355, 1360, 1361
– Սուքիասեան ի Կարին, 1815 թ. - էջ 1351
– Եսայիչ ի Թիֆլիզ, 1815 թ. - էջ 1352
– աղա յԵրեւան, 1815 թ. - էջ 1352
– Աստուածատուրեան, 1816 թ. - էջ 1699, 1702
– քհյ. ի Ղուռէշ, 1817 թ. - էջ 1355
– Եսայիչ, 1817 թ. - էջ 1352
– Արարատով ի Թիֆլիզ, 1817 թ. - էջ 1361
– Մատակեան ի Կարս, 1817 թ. - էջ 1353, 1356
– մհտ. Քեանդարեան ի Կարս, 1817 թ. - էջ 1352
– որդի Խաթուն Սօլթանի, 1817 թ. - էջ 1354
– Ղումրիկեան, 1817 թ. - էջ 1356
– Իսկանդարեան, 1817 թ. - էջ 1356
– չէլէպի Պէզճեան, 1817 թ. - էջ 1356
– Նազարեան ի Թիֆլիզ, 1817 թ. - էջ 1361
– Ալամդարեան, 1795-1834 թթ., գրիչ Հմր 2988ի - էջ 2078, 2080, Բանաստեղծութիւնք - էջ 2077
– եպս. Սանահնո վանից, 1832 թ. - էջ 1690
– Սանթրոսեան ի Վաղարշապատ, 1828 թ. - էջ 1590
– քհյ. 1828 թ. - էջ 858
– վրդ. ի Մոզդոք, 1832 թ. - էջ 1440, 1451
– Յակովբեան Էսինճարով, 1833 թ. - էջ 1463
– Ի Ղզլար, 1833 թ. - էջ 1458
– Սարայեան Պօլսեցի, ստացող յԵրզնկայ, 1834 թ. - Հմր 2894, էջ 1161, 1164
– աղա ի Շամախի, 1838 թ. - էջ 1694
– վրդ., 1843 թ. - էջ 1454
– վրդ. ի Ստաւրոպոլ, 1843 թ. - էջ 1451
– դպիր Լազարեան, 1843 թ. - էջ 1446, 1450
– Ֆռանգուլով, 1843 թ. - էջ 1449
– Ալիխանով, 1843 թ. - էջ 1453
– Ատովմ-Յակոբեան, 1854 թ., գրիչ 2868/Բ.ի - էջ 995
– Շահազիզեան, եղբաօրդի Ներսէս Աշտարակեցու, 1857 թ. - էջ 1696
– Տէր-Մարտիրոսեան Տէր-Դանիէլեանց Գանձակեցի, նուիրատու Հմր 2701ի, 1874 թ. - էջ 12
– ԺԹ. դ. - էջ 300
– քհյ., ԺԹ. դ., հայր Յովակիմ գրչի - էջ 148
– գրչփ. (Արութիւն) - էջ 358
ՅԵԲՈՒՍԹԷ, ածշնչկն - էջ 189
ՅԵԴԱՐ, 1601 թ. - էջ 880
ՅԵՍՈՒ որդի Նաւեայ, Գիրք - էջ 22, 33, 223, 944, 1204, տօն - էջ 527, 1734, Պատմութիւն - էջ 106, մնրնկր - էջ 21, 31, 93, 222, յշտկծ. - էջ 43, 95, 157, 173, 859, 946, 1028
ՅԵՍՍԷ, ածշնչկն - էջ 86, 238, 261
ՅԵՐԻՃԱՆ, 1706 թ. - էջ 1968
ՅԵՐՈԲՈՎԱՄ, ածշնչկն - էջ 860
ՅԻԶՏԲՈՒԶՏ նհտկ., տօն - էջ 527: 1668, 1734
ՅԻՄՊԱԹ, հայր յետին ստացող Սանդրիի, ի գիւղն Տանղի, 1668 թ. - էջ 757
ՅՈԲ, նահապետ, Գիրք - էջ 34, ի գրոց - էջ 137, 153, 467, 597, 762, 764, 765 Մեկնութիւն - էջ 208, 218, 385, 1027, ի գանձս - էջ 77, 82, 254, 382, տօն - էջ 114, 1669, մնրնկր - էջ 21, 23, 32, յշտկծ. - էջ 94, 182, 183, 185, 186, 219, 467, 884, 1624, 2049
ՅՈԹՈՐ, ածշնչկն - էջ 155, 157, 859
ՅՈՀԱՆՆԻՍԵԱՆ Գաբրիէլ (Քաջբերունի), բժիշկ, 1885 թ. - էջ 197, 548
ՅՈՀԱՆՋԱՆ
– Պապայեան, 1790 թ. - էջ 1820
– աղա Յակոբեան, 1797 թ. - էջ 1502
– Անտոնեան, 1817 թ. - էջ 1355
ՅՈՍՏՈՍ եպս. Երուսաղէմի - էջ 459
ՅՈՎԱԲ, ածշնչկն - էջ 95, 189, 190
ՅՈՎԱԹԱՄ, ածշնչկն - էջ 1668
ՅՈՎԱԿԻՄ
– Ի ձեռն Նաբուգոդոնոսորայ, մնրնկր - էջ 32, յշտկծ. - էջ 107, 113, 806
– հայր Աստուածածնի, տօն - էջ 216, 253, 1668, ի գանձս - էջ 63, 64, 82, յշտկծ. - էջ 1124, 2014
– եպս., առաջնորդ Տաթեւու, 1763 թ. - էջ 1084
– պատրիարք Կ. Պոլսի, 1778 թ. - էջ 210
– պատրիարք Երուսաղէմի, 1784 թ. - էջ 681, 1084, 1233, 2120
– Լազարեան, 1789 թ. - էջ 1320, 1339, 1340, 1387, 1437, 1677, 1698, 1739, 1741-1743, 1745, 1746, 1749-1751, 1755, 1756, 1760, 1768, 1771, 1773, 1774, 1778, 1782, 1784, 1790, 1791, 1814
– արքեպս., 1802 թ., միաբան Ս. Էջմիածնի - էջ 1343, 1497
– ի Թիֆլիզ, 1802 թ. - էջ 1333
– Յակոբեան ի Տիգրանակերտ, 1815 թ. - էջ 1350
– արքեպս. Տաթեւու, 1821 թ. - էջ 1516
– Մաղաքեան, 1821 թ. - էջ 1589, 1590
– դպիր, 1825 թ., գրիչ Հմր 2926ի - էջ 1519
– վրդ. ի Մոզդոկ, 1832 թ. - էջ 1441, 1448
– Մելիքեան, 1833 թ. - էջ 1459, 1464
– հնգց. 1902 թ., հայր Երուանդ Շահազիզի - էջ 1662
– գրիչ, ԺԹ. դ. - էջ 147, 148
ՅՈՎԱՍԱՓ
– ճգնաւոր, Խրատք - էջ 1618
– 1292 թ. - էջ 902, 903
– տնտես, 1573 թ. - էջ 854 թ.
– Սեբաստացի, ԺԶ. դ., տաղերգու, Տաղք. «Եզեկիէլ ետես զՏէրն» - էջ 78, 254, «Հաւատամք ի մի Քրիստոս» - էջ 91, 264, «Ի քսանումէկ աւուր» - էջ 80, 255, «Արարչագործ Աստուած» - էջ 91, 264, «Զկոյսն Երեմիա» - էջ 78, 254, «Ի սկզբանն է Քրիստոս» - էջ 71, 243, «Յոյս եւ ապաւէն» - էջ 91, «Սուրբ հայրքն» - էջ 264
– (Ովասաբ) 1692 թ., յետին կազմող - էջ 854
ՅՈՎԷԼ
– մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 23, 34, 225, ի գրոց - էջ 366, 724, 764, 1624
– ազգական Յովհաննէս գրիչ-ստացողի, ԺԵ. դ. - էջ 777
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ
– Կարապետ, Մկրտիչ, մնրնկր - էջ 22, 32, 525, 689, 841, 843, 1119, 1967, Պատմութիւն - էջ 106, 346, 545, 1128, տօն - էջ 108, 112, 210, 526, 527, 529, 1664, 1667, 1723, 1736, Քարոզ - էջ 135, 573, ի տաղս եւ գանձս - էջ 64, 74, 77, 82, 247, 250, 251, 254, 957, 2067, յշտկծ. - էջ 43, 47, 111, 151, 204, 225, 361, 456, 531, 769, 782, 1135, 1702, 2092
– Աւետարանիչ, Աւետարան - էջ 24, 35, 58, 225, 235, 236 (պպ), 323, 327, 333, 339, 355 (պպ), 583 (պպ), 698, 701, 737,739, 743, 745, 748, 753, 822, 825 (պպ), 826, 831, 842, 845 847, 872, 879, 883, 900, 981 (պպ), 1055, 1113 (պպ), 1531, 1535, 1539, 1940, 1967, 1971, 1974, 1976, Թուղթ - էջ 24, 35, 36, 226 Յայտնութիւն - էջ 25, 35, 227, Հանգիստ - էջ 25, 35, 107, 227, 580, Մեկնութիւն - էջ 145, 213, 215, 393, 394, 447, 458, 770, 851 (պպ), 2056, 2057, ի գրոց - էջ 136, 155, 220-222, 365, 464, 465, 467, 723, 728, 929, 1513, տօն - էջ 110, 218, 446, 454, 536, 1735, 1736, ի տաղս եւ գանձս - էջ 85, 87, մնրնկր - էջ 689, 697, 700, 739, 821, 825, 831, 842, 871, 878, 881, 1054, 1967, 1969, 1975, յշտկծ. - էջ 94, 175, 183, 186, 340, 386, 396, 509, 528, 625, 691, 751, 755, 756, 772, 779, 834, 846, 885, 935, 1050, 1531, 1534, 1538, 1625, 1649, 2021
– սրբ., կարճահասակ - էջ 102, 830
– անարծաթ բժիշկ - էջ 1121
– կամաւոր աղքատ - էջ 112
– Երուսաղէմի հայրապետ՝ 386-417 թթ. - էջ 70, 1209, 1665, 1737
– Ոսկեբերան, 354-407 թթ., Մեկնութիւն Եսայեայ - էջ 136, 597, 627, 948, 1207, Ճառք - էջ 99, 105, 132, 135-137, 146, 373, 374, 377, 383, 463, 464, 468, 534, 537, 540-543, 550, 553, 560, 571, 758, 1621, 1627, 1628, 1636, 1650, Գործոց առաքելոց - էջ 459, 2015, Միքիայ - էջ 1513, ի Մեկնութենէ Յովհաննու Աւետարանին - էջ 770, 851 (պպ), Մատթէի - էջ 844 (պպ), 1211, 1212, 1513, 1534 (պպ), Ղուկասու - էջ 1128, 1129, 1208, տօն - էջ 1670, ի տաղս եւ գանձս - էջ 85, 259, Վարք - էջ 1209, յշտկծ. - էջ 142, 385, 556, 557, 625, 632, 767, 804, 2022, 2025, 2027, 2059
– Ա. Մանդակունի կթղկս՝ 478-490 թթ., Կանոնք - էջ 125, Ճառք - էջ 131, 147, 540, 541, 543, 544, 553, 554, 613, 803, 1085, 1209, 1210, 1618, 1619, 1627, Կանոն հիմնարկութեան եկեղեցւոյ - էջ 577, 584
– Մայրավանեցի, 572-650 թթ., Ճառք - էջ 802 յշտկծ. - էջ 804
– Գ. Օձնեցի կթղկս՝ 717-728 թթ. - էջ 1122, 2001
– Ե. Դրասխանակերտցի կթղկս՝ 898-929 թթ., Պատմութիւն Հայոց - էջ 193, 194, 1998, Խոստովանութիւն - էջ 2000
– Կոզեռն, 1021 թ., Տեսիլ - էջ 1121, 1267
– Սարկաւագ Իմաստասէր, մհ. 1129 թ., յԵկեղեցական պատմութենէն - էջ 378, 760, Բանք տոմարականք - էջ 398, Յաղագս նշանակ հաւատոյ Նիկիականին - էջ 360, յշտկծ. - էջ 26, 51, 951
– Գառնեցի, 1180-1245 թթ., Խրատ - էջ 100, 103, 552, 1125, 1620, 1629, Տեսութիւն Սրբոյ Պատարագի - էջ 428, Տեսիլ - էջ 114, Աղօթք - էջ 1641, Յիշատակ - էջ 110, յշտկծ. - էջ 113
– Աւագերէց, 1232 թ., գրիչ Թարգմանչաց Աւետարանի - Հմր 2743, էջ 321, 323
– Արքաեղբայր, 1220-ականք-1289 թթ., մեկենաս Մեկնութեան Գործոց առաքելոց - էջ 2015
– (Յոհանէս) երէց, գրիչ ի Կարս, 1290 թ. - Հմր 2816, էջ 747, 749
– կր., 1292 թ. ստացող ի Նորավանք - Հմր 2848, էջ 899, 901-903
– (Յոհան) ի Ղարասու, ԺԳ. դ., գրիչ - Հմր 2865, էջ 979, 982, 983
– Գանձակեցի, ԺԳ. դ., Տօնապատճառ - էջ 445, յշտկծ. - էջ 454, 474
– Երզնկացի (Պլուզ), 1220-1293 թթ., Ճառք - էջ 134, 138, 445, 549, 932-934, 2091, Խրատք - էջ 490, 533, 538, 550, 611, 612, 634, 1120, 1128, 1618, 1619, 1627, 1647, Մեկնութիւն Ս. Պատարագի - էջ 2098, յշտկծ. - էջ 635, 1132
– Երզնկացի, Ծործորեցի, մօտ 1270-ական թթ. - 1338 թ., Տաղք եւ գանձք. «Աստուածածին Սրբուհին» - էջ 73, 246, Առաջնաճաշակ պտղոյն» - էջ 65, 333, 707, «Անդի ի մէջ դրախտին» - էջ 72, 245, 711, 1524, «Ադամայ ստեղծողն» - էջ 72, 245, 1524, «Յամենայն ժամ» - էջ 63, 237, «Յանեղական լուսոյն» - էջ 79, 256, «Նըւագեմք Հոգւոյն նըւագս» - էջ 76, 249, 1527
– քհյ., ԺԳ. դ., գրիչ - Հմր 2812, էջ 735, 737
– ԺԳ. դ., գրիչ Հմր 2989ի - էջ 2081, 2086
– ԺԳ. դ., հայր Աբրահամ կազմողի - էջ 560
– (Յոհան) ծերունի, 1300 թ., ստացող ի Կարին - էջ 751, 754
– քհյ., 1304 թ., ստացող - Հմր 1132, 2839, էջ 849, 854
– քհյ., 1305 թ., եղբայր Սիմէոն հայրապետի - էջ 329, 330
– Աւրպէլ, 1315 թ. - էջ 491, 1540
– Որոտնեցի, 1315-1388 թթ., Վերլուծութիւն Պորփիւրի - էջ 209, Քարոզք - էջ 137, 146, 365, մնրնկր - էջ 1963, յշտկծ. - էջ 318, 346, 569, 994, 2029, 2034
– քհյ., յետին ստացող, 1318 թ. - էջ 749
– պրն., ստացող, 1330 թ. - Հմր 2829, էջ 1533, 1535, 1536
– սրկ., ստացող, 1333 թ. - Հմր 2829, էջ 1333
– գրիչ, 1333 թ. - Հմր 2829, էջ 821, 824
– գրիչ, 1348 թ. - Հմր 2811, էջ 733, 735, 736
– (Յոհան) քհյ., 1351 թ. - էջ 332, 334
– քհյ., ԺԴ. դ. - էջ 904
– ԺԴ. դ., եղբայր յետին ստացող Մարտիրոսի - էջ 904
– ԺԴ. դ., որդի յետին ստացող Թումա քհյի - էջ 235
– ԺԴ-ԺԵ. դդ., Տաղք եւ գանձք. «Յայն եդեմական» - էջ 83, 257, 1529, «Յանեղական լուսոյն» - էջ 64, 83, 238, 257, 707, «Յաւէտ իսկապէս» - էջ 76, 248, 714, 1527, «Յերկնից խոնարհեալ» - էջ 74, 249, 1526
– ԺԴ-ԺԸ. դդ., տարբեր տաղերգուներ, Տաղք եւ գանձք. «Յակովբոս ընտրեալ» - էջ 717, «Յաղթող զաւրութեամբ» - էջ 67, 270, «Յեդեմական տնկոյն» - էջ 715, «Յիսուս լոյս» - էջ 717, «Յոյժ փառատրելի» - էջ 85, 259, «Շնորհաց հոգոյն» - էջ 67, 240, «Զճրագ աւրինացն» - էջ 247
– Կոլոտիկ, հայր Հերմոնի վանից, 1441 թ. - էջ 569
– վրդ. Տարբերունի - էջ 490
– դպիր, 1356 թ. - էջ 1683
– աբղյ., 1356 թ. - էջ 1683, 1685
– Սեբաստացի, առաջնորդ Ղրիմի Ս. Խաչ վանքի, 1346-1384 թթ. - էջ 1644
– ԺԴ. դ., որդի յետին ստացող Ստեփանոսի - էջ 1537
– սրկ., 1431 թ. - էջ 1984
– (Յոհանէս) քհյ, 1464 թ. - էջ 750
– 1471 թ., որդի Վարդան երէց գրչի - էջ 885
– 1473 թ. - էջ 1001
– արքեպս., 1476 թ. - էջ 531
– 1480 թ., առաջնորդ Վարագավանքի - էջ 120, 121
– 1480 թ., հայր գրիչ Կարապետ կրօնաւորի - էջ 97, 116, 118, 120
– ԺԵ. դ. - էջ 547
– ԺԵ. դ., հայր Մուրատ ծաղկողի - էջ 739
– ԺԵդ., հայր Մարկոս գրչի - էջ 772, 773, 776, 777
– աբղյ. ԺԵ. դ., ստացող - Հմր 2819, էջ 757, 772-775, 778
– տանուտէր, ԺԵ. դ., ստացող ի Վասպուրական - Հմր 2813, էջ 737, 739-741, մնրնկր - էջ 738
– սրկ., ԺԵ. դ., թուղթ կոկող ի Վասպուրական - Հմր 2813, էջ 737
– (Ովանէս) քհյ, ԺԵ. դ., յետին ստացող - էջ 846
– (Ուհանէս) ԺԵդ. - էջ 846
– 1523 թ., որդի յետին ստացող Վրթանէսի - էջ 532
– Մեծ վրդ. Ջհանենց, առաջնորդ ուշտի եւ յետին ստացող, 1531 թ. - էջ 499-500
– եպս., 1562 թ., գրիչ ի Կ. Պոլիս - Հմր 2964, էջ 1991, 1993, 1994
– վրդ., 1565 թ. - էջ 1534
– 1567 թ., եղբայր Ներսէս Գնունեցու - էջ 984
– (Յոհան) Աստապատցի, 1590 թ., գրիչ յԱպրակունիս - Հմր 2805, էջ 697, 698
– 1590 թ., որդի ստացող Սօլթանի - էջ 699
– (Յոհան) սրկ., 1591 թ. - էջ 1542
– Կաֆացի, 1595 թ., ստացող ի Զամաւչայ - Հմր 2856, էջ 943, 945-947
– Քերոբենց, ԺԶ. դ., տաղերգու, Տաղք. «Յանեղական լոյսն» - էջ 83, 257, «Յերէկ հողվէրաւք անցի» - էջ 262
– քհյ., ԺԶ դ. - էջ 706
– (Ովանէս) ԺԶ. դ., յետին ստացող - էջ 1538
– ԺԶ. դ., հայր Ալանչիի - էջ 826
– Ծարեցի, ԺԶ. դ. - էջ 499, 500
– վրդ., ԺԶ. դ., յետին ստացող - էջ 499
– (Յոհաննէսիկ) վրդ., ԺԶ. դ. - էջ 491
– վրդ. Երուսաղէմացի, 1600 թ. - էջ 1600, 2022
– յԱւանց, 1600 թ. - էջ 694
– քհյ., 1600 թ., հայր Զաքարիա ստացողի - էջ 693
– երէց, 1601 թ. - էջ 880
– քհյ., յետին կազմող ի Նոր Ջուղայ, 1610 թ. - էջ 1117, 1118
– 1623 թ. - էջ 843
– (Յոհան) 1624 թ., հայր Մարտիրոս վրդի - էջ 347
– վրդ., 1624 թ., վանահայր Ս. Կարապետի - էջ 349
– վրդ. Ջուղայեցի, Մրքո՞ւզ, 1643-1715 թթ. - էջ 789
– (Յովիկ) 1648, յետին ստացող - էջ 885
– երէց, 1658 թ., գրիչ ի Կ. Պոլիս - Հմր 2940, էջ 1661, 1674
– քհյ. 1660 թ., ստացող - Հմր 2705, էջ 21, 28-30
– (Էվանէս) 1661 թ. - էջ 1176
– աբղյ., 1665 թ., գրիչ ի Թօխաթ - Հմր 2883, էջ 1085-1088
– եպս., 1668 թ. - էջ 758
– վրդ., 1668 թ. - էջ 54
– վրդ., 1671 թ. - էջ 350
– սրկ., 1680 թ. - էջ 758
– մհտ., 1668 թ., ծաղկող Աստուածաշնչի - էջ 47, 52, 54, 56
– վրդ., 1692 թ. - էջ 994, 1003
– վրդ. առաջնորդ Ս. Նախավկայի վանքի, 1695 թ. - էջ 1978
– (Ոհաննէս) 1699 թ. - էջ 633
– (Ահանէս) ժԷ. դ. - էջ 532
– վրդ., 1703 թ. - էջ 473
– Յովհաննէս Կոլոտ Բաղիշեցի, պատրիարք Կ. Պոլսի՝ 1715-1741 թթ. - էջ 598, 1160, 1161, 1167, 1190, 1192, 1193, 2022
– (Յովանէս) 1718 թ. - էջ 1137
– վրդ. Երուսաղէմացի, 1720 թ. - էջ 598
–միաբան Ս. Նախավկայի վանքի, 1723 թ. - էջ 1970
– Տուսցքեցի, 1723 թ. - էջ 1970
– 1723 թ. - էջ 1970
– Ղարիպանց, 1738 թ. - էջ 337
– վրդ., առաջնորդ Տաթեւու, 1741 թ. - էջ 2034
– (Յովհան) Մանֆրէ տպագրիչ, 1749 թ. - էջ 1187
– Կարնեցի (Էրզրումցի), 1752 թ., գրիչ ի Կարին - Հմր 2821, էջ 787, 792
– դպիր, 1753 թ., գրիչ յԷջմիածին - Հմր 2931, էջ 1543, 1564
– Լազարեանց - էջ 684, 1295, 1741, 1742, 1747, 1749, 1751, 1755, 1756, 1761, 1762, 1768, 1774, 1776-1778, 1781, 1783, 1786, 1788, 2052
– նուիրակ Համթայ, 1760 թ. - էջ 1234
– տրցու., 1760 թ. - էջ 2043
– յետին ստացող, 1760 թ. - էջ 1138
– Ջահընկալ, 1763 թ. - էջ 1083
– եպս. առաջնորդ Մշոյ Ս. Կարապետի, 1763 թ. - էջ 1083, 1230, 1239, 1549, 1550
– Մուշասարցի, 1763 թ. - էջ 1243, 1244
– մհտ. ի Կ. Պոլիս, 1763 թ. - էջ 1244, 1258, 1259, 1267, 1273-1275, 1550, 1551
– վրդ., 1763 թ., առաջնորդ Տաթեւի վանքի- էջ 1546
– աղա Աբէլեան, 1763 թ. - էջ 1545
– վրդ. նուիրակ ի Հնդիկս, 1763 թ. - էջ 1253, 1558
– քհյ., ի Նոր Ջուղայ, 1763 թ. - էջ 1229
– քհյ., 1764 թ. - էջ 1229, 1230
– (Յօհան) վրդ., առաջնորդ Գեղու, 1765 թ. - էջ 1562
– Խոյեցի, 1765 թ. - էջ 1561
– մհտ. յԱխլցխայ, 1765 թ. - էջ 1560, 1563
– Մուշաղբրեցի, 1765 թ. - էջ 1558, 1561
– Չալապի, 1765 թ. - էջ 1229
– Գեօզալ վրդ., 1767 թ. - էջ 1286
– նուիրակ ի Հաշտարխան, 1767 թ. - էջ 1290, 1548, 1549, 1554
– (Յոհան) ի Գանձակ, 1768 թ. - էջ 1291, 1547
– (Յոհան) մհտ. ի Կարս, 1771 թ. - էջ 1305, 1548, 1549, 1555
– (Օհանէս) 1778 թ., եղբայր Մարտիրոս գրչի - էջ 1659
– քհյ., 1779 թ., հայր Եփրեմ Ա. կթղկս-ի - էջ 1145, 1155
– ամիրա Համբարձումեան, 1784 թ. - էջ 674
– Փառակեցի, 1784 թ., գրիչ ի Հաղարծին - Հմր 2880, էջ 1073, 1076
– ամիրա Մուրադեան, 1784 թ. - էջ 674
– Բեթխհէմեան ի Բասրայ, 1784 թ. - էջ 674, 679
– Մելիք-Սելիմեանց, 1784 թ., Համառօտութիւն պատմութեան հայկազունեաց - էջ 1111, 1112, 1114
– Թարզիզատէ, 1784 թ. - էջ 674, 680
– գանձապետ, Կ. Պոլիս, 1784 թ. - էջ 677
– մհտ., յԱդրանայ, 1785 թ. - էջ 680, 686
– հնգց. որդի մհտ. Գէորգի, 1785 թ. - էջ 686
– Գասպարեան ի Թաղեան, 1785 թ. - էջ 1742
– Խօջամալով, 1785 թ. - էջ 1745
– կթղկս Գանձասարու, 1787 թ. - էջ 676, 1231, 1246, 1269, 1271, 1289, 1303, 1304, 1551, 1553, 1555, 1557, 1560-1563, 2053
– Համադանցի, 1788 թ., Աղբիւր բաղձալի - էջ 2115, 2121
– Մոկացի, 1788 թ., ուսուցիչ Յովհաննէս Համադանցու - էջ 2115
– Լազարեան, 1789 թ. - էջ 1789, 1792, 1794, 1798, 1803, 1819, 1821, 1826, 1827
– պրն. Ղարաղաշ, 1789 թ. - էջ 1789
– պրն. յԱխքիրման, 1789 թ. - էջ 1790
– Սումբատով, 1789 թ. - էջ 1802
– Քփրեանց ի Սէչով, 1789 թ. - էջ 1507, 1791
– Աբրահամեան, 1790 թ. - էջ 1801
– կր., 1794 թ., կնքատէր - էջ 232
– Պապա, 1794 թ. - էջ 2064
– Յավրանեան, 1795 թ. - էջ 351
– կարգազեղծ վրդ. ի Կ. Պոլիս, 1797 թ. - էջ 1501
– Ներսիսեան, յետին ստացող, ԺԸ. դ. - էջ 950
– որդի Գէորգ երէցի, ԺԸ. դ. - էջ 92
– սրկ. Բերիացի, ԺԸ. դ., Վէպ Կարթագինեայ - էջ 419, 421
– Պօղոս Բիգնոնենց աբբա, ԺԸ. դ. - էջ 430
– ԺԸ. դ. - էջ 788
– սրկ., ԺԸ. դ., գրիչ - Հմր 2714, էջ 125, 132
– պատրիարք Պօլսի, 1801 թ. - էջ 977, 980, 1323, 1332-1336, 1357, 1436
– Անշինովենց, 1801 թ. - էջ 1321
– արքեպս., միաբան Ս. Էջմիածնի, 1802 թ. - էջ 1342, 1343
– եպս., միաբան Ս. էջմիածնի, 1802 թ. - էջ 1342, 1343
– վրդ., միաբան Ս. էջմիածնի, 1802 թ. - էջ 1342, 1343
– պատրիարք Կ. Պոլսի, 1803 թ. - էջ 1677, 1678
– արքեպս. Սեբաստացի, 1803 թ. - էջ 1677
– արքեպս, առաջնորդ Վրաստանի, 1808 թ. - էջ 1492
– Զմիւռնացի, 1812 թ., գրիչ - Հմր 2936, էջ 1581, 1585
– արքեպս. ի Հաշտարխան, 1815 թ. - էջ 1352
– Սեւակիր վրդ. Խաչերեսեան Փօթուշանցի, 1815 թ., գրիչ ի Ս. Էջմիածին - Հմր 2916, էջ 1347, 1385, 1386, 1416
– սրկ., 1815 թ., սպասաւոր Աստուածատուր նուիրակի - էջ 2076
– աղա մհտ. Գօրօյեանց, 1815 թ. - էջ 1348-1350
– աղա Սաթովեան, 1815 թ. - էջ 1352
– Մարտիրոսեան, գանձապետ Տիգրանակերտի Ս. Կիրակոս եկեղեցու, 1815 թ. - էջ 1350
– աղա Սարգիսեան, 1815 թ., ի Կալկաթայ - էջ 1351, 1391
– Թասուլեան, 1815 թ. - էջ 1362, 1387
– վրդ. Բեքիջանեան, 1816 թ. - էջ 1698
– աւագ լուսարար Ս. Էջմիածնի, 1817 թ. - էջ 1389, 1390
– Մաղաքեան ի Կալկաթայ, 1817 թ. - էջ 1391
– Վանեցի, գրիչ, 1817 թ. - Հմր 2742, էջ 319, 320
– (Յօհան) արքեպս. ի Շամախի, 1817 թ. - էջ 1353
– արքեպս. Ջուղայու, 1817 թ. - էջ 1354
– Տէր-Յովսէփեան աւ. քհյ., 1817 թ. - էջ 1354
– մելիք Երեւանցի, 1817 թ. - էջ 1353
– պրն. Զարգեար, 1817 թ. - էջ 1353
– Կետիկեան ի Թօխաթ, 1817 թ. - էջ 1357
– Գօրօյեանց ի Կարին, 1817 թ. - էջ 1352, 1354, 1355, 1358
– մհտ. ի Թաւրէզ, 1817 թ. - էջ 1354, 1356
– Մէլիք-Ստեփանեան յԱստապատ, 1817 թ. - էջ 1352, 1358
– Էփրիկեան ի Կարին, 1817 թ. - էջ 1357
– աղա Շապին Ղարահեսէուրցի, 1820 թ., յետին ստացող - էջ 930
– (Յօհանն) սրկ., 1822 թ. - էջ 402
– արքեպս. Շամախու, 1825 թ. - էջ 1676
– վրդ., 1825 թ., վանահայր Սեւանայ կղզւոյ - էջ 1591
– Կարապետեան, 1827 թ., գրիչ - Հմր 2753, էջ 367
– վրդ. Բայազիտցի, 1827 թ. - էջ 1587
– (Յօհաննէս) Յարութիւնով Վաղարշապատեցի, 1828 թ. - էջ 1573, 1588
– վրդ. Յօհանեան, 1828 թ. - էջ 1591
– աբղյ. Գէորգեան, 1828 թ. - էջ 1593
– Ը. Կարբեցի կթղկս՝ 1831-1842 թթ. - էջ 1112, 1347, 1348, 1387-1389, 1445, 1449, 1497, 1567-1570, 1571, 1687-1691, 1693, 2087
– վրդ. Շահխաթունեան, 1833 թ., գրիչ յԷջմիածին - Հմր 2866, էջ 987, 990, յշտկծ. - էջ 1112, 1474-1476, 1482, 1689
– Ստեփանեան, 1833 թ. - էջ 1465
– Ամրկեան, 1833 թ. - էջ 1458, 1461, 1467
– թղթակից Աստրախանի առաջնորդ Սերովբէ արքեպս-ի, 1843 թ. - էջ 1443
– Անդրեասեանց, 1843 թ. - էջ 1452
– քհյ. Թավարպէկեան, 1843 թ. - էջ 1452, 1483
– Խոսրովեան ի Մոզդոկ, 1843 թ. - էջ 1446, 1448, 1452, 1487
– Աղուլով յԱստրախան, 1843 թ. - էջ 1455
– Խաչկեան աւ. քհյ ի Կալկաթայ, 1844 թ. - էջ 2104
– Թումանեան, 1844 թ. - էջ 1482, 1487
– Սիմէոնեանց, 1856 թ. - էջ 1704
– Գալուստեան, 1857 թ., յետին ստացող - էջ 1676
– (Ուհան) 1857 թ. - էջ 281, 282
– արքեպս Ասլանեանց, 1864 թ., ստացող ի Տաթեւ - Հմր 2924, էջ 1515, 1516
– վրդ. Մաղաքենց, 1864 թ. - էջ 306
– ծնվ. 1874 թ. - էջ 742
– վրդ. Գրիգորեան ի Ռուսճուք, 1882 թ. - էջ 148, 594, 617, 618
– Լորիս Սիւնեաց, 1891 թ. - էջ 228
– (Յովհան) Խաթրանեան Նոր Նախիջեւանցի, 1899 թ., յետին ստացող - էջ 1582
– արքեպս., ԺԹ. դ. սկիզբ - էջ 414-418
– ստացող, ԺԹ. դ. - Հմր 2923, էջ 1511, 1514
– Քեալ, Երեւանցի երեւելի, ԺԹ. դ. - էջ 414
– Մկրտիչ Մասիյլէօն, Քարոզք - էջ 219, 222
– գրչփ. - էջ 358, 486
ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ ԱԲԳԱՐ, 1849-1904 թթ. - էջ 342, 347, 352, 1680
ՅՈՎՆԱԹԱՆ, ածշնչկն - էջ 191, 859
ՅՈՎՆԱՆ
– մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 23, 34, 225, Պատմութիւն - էջ 136, 537, 1128, ի գանձս - էջ 67, 240, մնրնկր - էջ 21, 22, 32, 573, 705, 807, 1119, յշտկծ. - էջ 1214, 1625, 1659, 2007
– (Յովան) 1667 թ., եղբայր Յակոբ գրչի - էջ 1972
– երէց, 1667 թ., գրիչ ի Սպահան - Հմր 2794, էջ 601, 602, 614, 615
– չիք վրդ., 1765 թ. - էջ 1275
– քհյ. Միրզայեան Վանանդեցի, 1817 թ., գրիչ - Հմր 2718, էջ 179, 183, 184, 186, 423
– (Յօնան) սպասաւոր Ս. էջմիածնի, 1827 թ. - էջ 1568
– քհյ., հնգց., 1874 թ. - էջ 678
ՅՈՎՍԱՓԱՏ, ածշնչկն - էջ 190
ՅՈՎՍԷՓ
– Գեղեցիկ, մնրնկր - էջ 32, 93, յշտկծ. - էջ 153-155, 181, 182, 859, 939, տօն - էջ 527, 807, 1734
– Արդար, այր Մարեմայ, մնրնկր - էջ 32, 223, տօն - էջ 1670, յշտկծ. - էջ 135, 447, 536, 558, 691, 1127, 1130
– Արիմաթացի, մնրնկր - էջ 32, 697, 737, 841 878, 881, 1536, 1670, 1967, 1975, յշտկծ. - էջ 142, 385, 450, 458, 467, 545, 574
– (Յովսէպոս) Փլաբիոս, 37-95 թթ., Հնութիւնք հրէից - էջ 187-192, 341, 342
– երէց, նհտկ. 451 թ. - էջ 942
– իշխան, նհտկ. ի Կարին՝ 808 թ. - էջ 527, 1668, 1734
– 1183 թ. յետոյի կազմող - Հմր 2877, էջ 1053, 1058
– (Յուսէփ) 1351 թ. - էջ 334
– 1356 թ. - էջ 1683
– երէց, 1409 թ., ստացող - Հմր 2783/Ա - էջ 549, 555
– կր., 1480 թ. - էջ 121
– ԺԵ. դ. - էջ 546, 547, 548
– վրդ. Աղթամարցի, 1567 թ. - էջ 985
– որդի ստացող Ստեփանոսի, 1679 թ. - էջ 2099, 2100
– (Յոսէփ) 1683ից յետոյ - էջ 1976
– վրդ., 1690 թ., մեկենաս - Հմր 2710, էջ 93, 96
– Ջհանբէկեանց Շօռոթեցի, 1691 թ. - էջ 1001
– 1720 թ., առաջնորդ Զմիւռնիոյ - էջ 2022
– Տաշօլումեցի, 1724 թ. - էջ 886
– վրդ., աշակերտ Աբրահամ Աստապատեցու, հնգց. 1752 թ. - էջ 792
– քհյ. 1752 թ. - էջ 824
– Առնճեցի, 1754 թ. - էջ 1083
– Նազարբէկեանց, 1760 թ. - էջ 1234
– Իւսիֆ մելիք յԱրցախ, 1763 թ. - էջ 1556
– պրն., 1764 թ. - էջ 1245
– քհյ. ի Նոր Ջուղայ, 1765 թ. - էջ 1229, 1231
– նուիրակ ի Հնդիկս, 1772 թ. - էջ 1306
– (Յօսէփ) 1776 թ., որդի Թորոսի - էջ 1096
– 1784 թ. - էջ 742
– Արցախեցի, ԺԹ. դ. Ա. կէս, Գիրք տեսական փիլիսոփայութեան - էջ 819, 838, 2087
– գրիչ ի Ս. Յակոբ, յԱրցախ, 1835 թ. - Հմր 2990, էջ 2087, 2089, 2090
– կայսր Գերմանիոյ, մհ. 1790 թ. - էջ 423, 687
– ԺԸ. դ., խնդրող ի Պետրոս վրդ. Բերթումեանէ - էջ 510
– արքպս. Արղութեան, մհ. 1801 թ. - Օրինակք գրութեանց - էջ 1307, 1308, 1739, գրիչ յԷջմիածին 1772 թ. - Հմր 2045, էջ 2047-2049, ի Նոր Նախիջեւան, 1792 թ. - Հմր 2951, էջ 1833, 1937, յշտկծ. էջ 30, 50, 411, 412, 423, 458, 676, 680, 684, 686, 941, 1075, 1091, 1095, 1096, 1307- 1309, 1318, 1339, 1433, 1500, 1504, 1507-1512, 1657, 1698, 1708, 1742, 1753, 1756, 1760, 1763, 1766, 1770, 1779, 1783, 1792, 1797, 1798, 1807, 1816, 1830
– (Յօվսէփ) Աղայեան ի Թիֆլիզ, 1816 թ. - էջ 1699
– աղայ, 1817 թ. - էջ 1356
– վրդ Կարբեցի, 1827 թ. - էջ 1567-1570, 1589, 1591, 1594
– Կողբացի, 1827 թ. - էջ 1567-1570, 1589, 1591, 1594
– Տէր-Սահակեան, Մեկնութիւն Ս. Հաղորդութեան - էջ 1172
– արքեպս, Սինոդի անդամ, 1835 թ. - էջ 1693
– Վեհապետեան, 1841 թ., Պատմութիւն Յովհաննու Կարբեցւոյ - էջ 1687, գրիչ յԵրեւան - Հմր 2944, էջ 1687, 1689, 1690, յշտկծ. - էջ 1689, 1690
ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ ԳԱՐԵԳԻՆ վրդ., (կթղ. Կիլիկիոյ՝ 1945-1952 թթ.) - էջ 359, 1056
ՅՈՎՍԻԱ, ածշնչկն - էջ 223
ՅՈՒԴԱ, Հին Կտակարան, մնրնկր - էջ 31, 32, 222, տօն - էջ 528, յշտկծ. - էջ 106, 107, 152, 154, 182, 191, 253, 260, 332, 457, 462, 572, 1124
– առաքեալ, Թուղթ - էջ 24, 35, 226, մնրնկր - էջ 22, 32
– մատնիչ, մնրնկր - էջ 122, 270, 412, 548, 689, յշտկծ. - էջ 733, 741, 1538, 1694
ՅՈՒԴԻԹ, ածշնչկն, Գիրք - էջ 33, 224, 944, 949, մնրնկր - էջ 21, 31
ՅՈՒԼԻԱՆԷ
– կոյս, նհտկ. 311 թ. - էջ 803
– քոյր Յովհաննէս ամիրայի, 1784 թ. - էջ 674
ՅՈՒԼԻԱՆՈՍ
– Ուրացող, կայսր Բիւզանդիոյ՝ 361-363 թթ. - էջ 110, 362, 559
– Աղիկառնացի - էջ 23
ՅՈՒԼԻՍ (Ուլիսիս՝ Ոդիսեւս) - էջ 1195
ՅՈՒՂԻՏԱ
– նհտ. 305 թ. - էջ 66, 68, 73, 74, 77, 84, 240, 241, 246, 250, տօն - էջ 259, 1664
– ԺԶ. դ. - էջ 548
– (Ուղիտէ) 1652 թ. - էջ 850
ՅՈՒՂՈՒՐԼՈՒ, 1600 թ. - էջ 500
ՅՈՒՆԱՆ
– աբղյ., 1735 թ., յետին ստացող - էջ 351
– (Յօնան) մհտ. յԱխլցխայ, 1767 թ. - էջ 1287
ՅՈՒՍԷԻՆ Շայսուլթան, 1723 թ. - էջ 1970
ՅՈՒՍԻԿ
– Ա. Պարթեւ կթղկս՝ 341-347 թթ., տօն - էջ 526, 1734
– հայր Ստեփանոսի, 1251 թ. - էջ 110
ՅՈՒՍՈՒՓ
– ոստիկան - էջ 308, 2081
– (Իւսուֆ) թագաւոր, 1420 թ. - էջ 1116
– (Իւսիւֆ) մելիք, 1770 թ. - էջ 1303
ՅՈՒՍՏԻՆԷ
– կոյս, նհտ. Դ. դ. սկզ., տօն - էջ 527, 1668, 1734
– (Յուստեան) 1330 թ., կենակից Յովհաննէս ստացողի - էջ 1535, 1536
– (Ուստիանէ) 1356 թ. - էջ 1683
– (Ուստիան) 1565 թ. - էջ 1533
– (Ուստիան) 1626 թ. - էջ 875
– (Ուստիանէ) 1706 թ., մայր Թումաս ստացողի - էջ 1968
– (Յուստիան) 1778 թ. կողակից Մարտիրոս գրչի - էջ 1659
ՅՈՒՍՏԻՆԻԱՆՈՍ Թրակիացի կայսր՝ 527-565 թթ. - էջ 1652
ՅՕԽՕ, գրչփ. - էջ 987
ՆԱԲԱԴ, ածշնչկն - էջ 332
ՆԱԲԻ, ԺԸ. դ. - էջ 833
ՆԱԲՈՒԳՈԴՈՆՈՍՈՐ, մնրնկր - էջ 32, 1663, յշտկծ. - էջ 175, 378, 760, 2113
ՆԱԴԻՐ Շահ, 1746 թ. - էջ 193, 408, 1990
ՆԱԶԱՐ
– ԺԶ. դ. - էջ 236
– 1600 թ. - էջ 2021
– 1629 թ. - էջ 486
– Շահամիրեան, 1817 թ. - էջ 1391
ՆԱԶԱՐԷԹ
– 1315 թ. - էջ 1540
– պրն., 1764 թ. - էջ 1245, 1257, 1258
– 1765 թ., եղբայր Փիլիպպոսի - էջ 1227
– Գրիգորեան ի Կարին, 1817 թ. - էջ 1357
–գրիչ յՕրթագիւղ, 1821 թ. - Հմր 2795, էջ 615, 617
ՆԱԶԱՂԱ, դուստր յետին ստացողի, 1569 թ. - էջ 875
ՆԱԶԻԿ, 1315 թ. - էջ 1540
ՆԱԶԼՈՒ
– 1730 թ. - էջ 876
– ԺԸ. դ. - էջ 788
ՆԱԶԼՈՒԽԱՆ, 1600 թ. - էջ 500
ՆԱԶԽԱԹՈՒՆ, ԺԴ. դ. - էջ 738
ՆԱԹԱՆ մարգարէ - էջ 162, 228
ՆԱԹԱՓ, ածշնչկն - էջ 161
ՆԱԹԵԼ, 1315 թ. - էջ 1539
ՆԱՀԱՊԵՏ
– ԺԶ. դ., - էջ 340
– քհյ., 1600 թ., միաբան ի Վարագավանք - էջ 695
– վրդ., 1680 թ., ստացող յԵրուսաղէմ - Հմր 2761, էջ 395, 397
– քհյ., 1684 թ. - էջ 986
– Ա. Եդեսացի կթղկս՝ 1691-1705 թթ. - էջ 474, 1070, 1224
ՆԱՂԱՇ, ԺԸ. դ. - էջ 2028
ՆԱՆԱ
– վրդ., ճառ - էջ 1513
– հաճի, ԺԹ. դ. - էջ 418
ՆԱՊԱԹ, 1569 թ. - էջ 874
ՆԱՊՈԼԷՈՆ կայսր Ֆրանսիոյ - էջ 1493, 1497, 1702
ՆԱՍՈՅ կոյս, 1610 թ. - էջ 752
ՆԱՏԵՐ, 1368 թ., հայր Ստեփանոս քհյի - էջ 29
ՆԱՐԳՈՒԼ, 1623 թ. - էջ 843
ՆԱՐԻ, ԺԵ. դ. - էջ 546, 547
ՆԱՐԻՆ
– խաթուն, ԺԴ. դ. - էջ 750
– ԺԵ. դ. - էջ 846
– խաթուն, ԺԶ. դ. - էջ 705
ՆԱՐԿԵՍՈՍ եպս. Երուսաղէմի - էջ 1208
ՆԱՐԿԻԶ
– 1616 թ., հայր Սիմաւոն Միայնակեացի - էջ 336
– (Նէրկիզ) ԺԷ. դ. - էջ 532
ՆԱՒԱՍԱՐԴ, յԱւանց, 1600 թ. - էջ 694
ՆԱՒԷ, ածշնչկն, հայր Յեսուի, մնրնկր - էջ 21, 31, յշտկծ. - էջ 43
ՆԱՒԹԱԽԱԹՈՒՆ, 1315 թ. - էջ 1539
ՆԱՒՈՒՄ, ածշնչկն, մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 23, 34, 225, մնրնկր - էջ 22, 32
ՆԱՒՌՈՒԶ. խջյ, 1647 թ. - էջ 695
ՆԱՔՈՎՐ, ածշնչկն - էջ 151
ՆԵԵՄԻ, ածշնչկն, Գիրք - էջ 944
ՆԵՂՈՍ
– հայր, Դ. դ., Խրատք - էջ 133, 1617
– Դուքսապատռիոս, 1651 թ. - էջ 1995
ՆԵՌ - էջ 345, 388
ՆԵՍՎԵՏԱՅԵՒ գեներալ, 1808 թ. - էջ 416, 1495
ՆԵՍՏՈՐ հերձուածող, մահ. 431 թ. - էջ 569, 570, 575, 779, 2005
ՆԵՏԱՐԱՐ, ԺԶ. դ. - էջ 1541
ՆԵՐՈՆ կայսր Հռոմայ՝ 54-68 թթ., Ա. դ. - էջ 188, 361
ՆԵՐՍԵՀ ԿԱՄՍԱՐԱԿԱՆ, Հայոց իշխան՝ 689-693 թթ. - էջ 309
ՆԵՐՍԷՍ
– հիւսն, դիցբ. - էջ 365
– Ա. Մեծ կթղկս՝ 353-373 թթ., Յիշատակ - էջ 109, տօն - էջ 526, 534, 1374, 1667, ի գանձս - էջ 77, 251, 513, մնրնկր - էջ 1119, յշտկծ. - էջ 45, 107, 175, 316, 374, 539, 1122, 1124, 1131
– Շնորհալի (Կլայեցի), կթղկոս՝ 1166-1173 թթ., Խոստովանութիւն հաւատոյ - էջ 1999, Ի բանից - էջ 1120, Մատենագրութիւն - էջ 1172, Տաղք եւ գանձք. «Աղաչանաւք մաքուր դասին» - էջ 278, 716, 1530, «Այբն առաջին» - էջ 1981, «Այբն Աստուծոյ» - էջ 1981, «Այսաւր անճառ լուսոյ» - էջ 1981, «Այսաւր Գաբրիէլ» - էջ 82, 253, 715, 1529, «Այսաւր լուս ծագեաց» - էջ 1526, «Այսաւր մայր Սիոն» - էջ 79, 255, 709, 1523, «Այսաւր նորահրաշ տաւնիս» - էջ 77, 85, 251, 260, 1523, «Այսմ շնորհի» - էջ 241, «Անարատ տաճար» - էջ 82, 253, 715, 1529, «Անճառ է խորհուրդ» - էջ 707, «Անմահից արքայն» - էջ 63, 238, 707, «Անմարմնոցն հրեղինաց» - էջ 66, 239, 708, Առաւօտ լուսոյ» - էջ 250, 714, «Առաքեալք Աստուծորդոյն» - էջ 78, 255, «Աստանաւր տեսիլ» - էջ 715, 926, «Աստուածային խորոցն» - էջ 78, 254, 714, «Աստուածային հոգով» - էջ 68, 241, «Աստուած անեղ» - էջ 1982, «Աստուածն Բան» - էջ 1526, «Արարչական Բանին» - էջ 1981, «Արեգակն արդար, ըզհուր» - էջ 79, 256, 709, 1530, «Արփիական, ը, լոյսն» - էջ 715, 1526, «Աւետիս, միշտ աւետեաց» - էջ 712, «Աւրհնեալ, որ եկիր» - էջ 72, 245, «Բայց դո´ւք, որդի´ք» - էջ 80, 256, «Բանիւ աւետաւոր» - էջ 709, 1529, «Բարբառ աւետեաց» - էջ 64, 238, «Բարձրացի՛ր, դշխոյ» - էջ 71, 244, 708, 710, «Գրիգորիս առաքինի» - էջ 710, «Եկայք զուարճացեալք» - էջ 715, «Եկայք ցնծասցուք» - էջ 1523, «Երգ նոր աւետեաց» - էջ 63, 238, 707, «ԶՅոբ յիշեսցուք» - էջ 1529, «Զոր յիշեսցուք» - էջ 82, «Ի գաւազանէն» - էջ 86, 261, 717, «Ի խաչին տնկեալ» - էջ 86, 261, 717, «Ի յայս խորհուրդ» - էջ 81, 252, «Ի յելս արեւու» - էջ 71, 244, 1524, «Ի սմին աւուր» - էջ 71, 244, 1524, «Խաւսէր բանիւ նայ» - էջ 81, 252, 1528, «Խոստովանիմ Աստուած» - էջ 68, 241, «Կանայքն արտասուօք» - էջ 74, 249, «Կեանք ընդ Հաւր» - էջ 75, 250, «Կենաց փայտ տնկեալ» - էջ 83, 257, 716, «Կենդանի վկայ մահուամբ» - էջ 261, 717, «Կենդանի վկայք, կոյսք» - էջ 714, «Կոյսք իմաստութեամբ» - էջ 79, 256, 1530, «Հայրապետաց հանուրց» - էջ 80, 255, 257, «Հայցմամբ մաքուր» - էջ 81, 252, «Հաւր կամաւ իջեալ» - էջ 74, 249, «Հետեւեցայ անառակին» - էջ 69, 243, «Հոսեալ հրեղինացն» - էջ 712, «Ձայնն այն, որ» - էջ 711, «Ձայն, որ զաշխարհս» - էջ 71, 244, 1524, «Ճառագայթ լուսուն» - էջ 1523, «Ճշմարիտն յարգանդէ» - էջ 78, 254, «Ճշմարիտ որդոյն» - էջ 255, 1528, «Ճշմարիտ վկայք» - էջ 79, 256, 708, 1530, «Ճրագ աւրինացն» - էջ 66, 239, «Ճրագ ճշմարիտ» - էջ 69, 242, 1524, «Միշաբաթ երեկոյին» - էջ 713, 1526, «Մտեալ ի տաճարն» - էջ 708, «Յարեաւ փառաց թագաւորն» - էջ 712, «Յերեկոյի հինգշաբաթի» - էջ 73, 246, 1525, «Յիսուս Որդի Հաւր» - էջ 626, 1980, «Յորժամ գրեալքն» - էջ 88, 263, 1524, «Նայեա՛ սիրով» - էջ 1982, «Ներգործական Աստուած» - էջ 81, 252, «Ներհիւսեսցուք քաղցր» - էջ 76, 249, 714, «Ներպարունակեալ իննեակ» - էջ 76, 249, «Նոյն ինքն» - էջ 65, 239, «Նորազուարճ խնդութեամբ» - էջ 713, 1528, «Նորահրաշ ծննդեան» - էջ 65, 238, «Նորահրաշ տեսիլ» - էջ 66, 239, 708, 1528, «Նորահրաշ տաւնիս» - էջ 714, «Նորաստեղծեալ Բանն» - էջ 1982, «Նոր եդեմ» - էջ 707, «Նոր դրախտին - էջ 715, 1529, «Նոր թագաւորին» - էջ 65, 238, «Նոր իմն ահաւոր» - էջ 81, 252, «Նոր իմն աւետեաց բարբառ» - էջ 75, 250, 713, 1525, «Նոր լոյս յարփենոյն» - էջ 87, 261, «Նոր ծաղիկ բղխէ» - էջ 63, 238, «Նոր ծաղիկ պայծառ» - էջ 714, 1523, «Նոր ձայն աւետեաց» - էջ 712, «Նորոգ մանկունք» - էջ 1981, «Նորոգող տիեզերաց» - էջ 1981, «Նոր տաւնիւս» - էջ 85, 259, «Նստեալ կանայքն» - էջ 74, 249, «Ոչ արգելեաց» - էջ 73, 246, «Ոստս ի ծառոց» - էջ 245, «Որ եղելոցն» - էջ 73, 246, «Որ զԴաւիթ» - էջ 260, «Որ ի լրման» - էջ 248, «Որ յիսներակն» - էջ 76, 248, «Որք ընկալայք» - էջ 72, 245, 711, «Չհանդուրժեալ բնութեամբ» - էջ 1981, «Պաղատանաւք Աստուածածնին» - էջ 80, 257, «Պատճառ պարծանաց» - էջ 67, 240, «Պարտական է Հաւր» - էջ 1982, «Ռահիւք յաշխարհի» - էջ 708, «Սարսեալ Հերովդէս» - էջ 77, 251, 714, 1527, «Սէրն կատարիչ» - էջ 72, 244, «Ստեղծող մանկանց» - էջ 66, 239, 707, «Տէր բարերար» - էջ 79, 85, 86, 256, 260, 1523, «Տէր փառաց» - էջ 707, «Տիրական տաւնիւս» - էջ 72, 245, 1524, «Ցնծան այսօր» - էջ 74, 249
– Լամբրոնացի, 1153-1198 թթ., Մատենագրութիւն - էջ 1172, Խոստովանութիւն հաւատոյ - էջ 1120, Ի բանից - էջ 1120, Տաղք եւ գանձք. «Այսաւր ի շաբաթ» - էջ 1525, «Աւր է յաւետեաց» - էջ 64, 237, «Բարձրացուցէք զՏէր» - էջ 83, 257, 1980, «Ձեզ ձայնակից» - էջ 85, 259
– 1300 թ. - էջ 754
– կր., 1304 թ. - էջ 853
– 1305 թ., ծնող Սիմէոն հայրապետի - էջ 329
– 1314 թ., գրիչ ի Սկեւռայ - Հմր 2787, էջ 575, 580, 581
– քհյ., 1463 թ. - էջ 590
– կր., 1480 թ. - էջ 121
– ԺԵ. դ. - էջ 846
– Գնունեցի, 1567 թ. - էջ 979, 983-985
– քհյ. ի Վշտանք, ԺԶ. դ. - էջ 548
– քհյ., 1610 թ. - էջ 1117
– քհյ., 1615 թ., ուսուցիչ Վարդան եպսի - էջ 37
– Բ. Սեբաստացի կթղ. Սսայ՝ 1648-1654 թթ., (յշտկծ 1651 թ.) - էջ 1090, 1585
– քհյ., 1684 թ. - էջ 986
– ԺԷ. դ., աշակերտ Ստեփանոսի Լեհացւոյ - էջ 1988
– վրդ., 1703 թ. - էջ 472-474
– 1730 թ. - էջ 876
– կթղկս Աղուանից՝ 1706-1763 թթ., (յշտկծ. 1739 թ.) - էջ 1222, 1270, 1278
– վրդ., միաբան Տաթեւի վանքի, 1764 թ. - էջ 1241
– 1770 թ. - էջ 1295
– աղա, 1785 թ. - էջ 1743
– Խաստասեան ի Պետերբուրգ, 1789 թ. - էջ 1792, 1794, 1796
– գրիչ, ԺԸ. դ. - էջ 688
– վրդ., կնքատէր, ԺԸ. դ. - էջ 320
– ուստայ, 1802 թ. - էջ 1328
– վրդ., 1806 թ. - էջ 1312
– կր., 1808 թ., թարգմանութիւն Նեոփիտոսի, գրիչ ի Եաշ - Հմր 2755, էջ 229, 230, թարգմանող - էջ 524
– Յակովբեան, 1833 թ. - էջ 1447, 1458, 1482, 1484
– Բուրճալով, 1833 թ. - էջ 1467
– Ուրարակիր, 1843 թ. - էջ 1452
– Տէր-Բարսեղեան Աբովեան, 1850 թ., գրիչ ի Տփխիս - Հմր 2935, էջ 1579, 1581
– Ա. Աշտարակեցի կթղկս՝ 1843-1857 թթ. - էջ 413, 415-419, 1347, 1349, 1350, 1352, 1356, 1387, 1388, 1470, 1489, 1497, 1511, 1567, 1586, 1588, 1698, 1699, 1702-1707, 1717, 2109
– Տէր-Ներսիսեան, 1877 թ. - էջ 313
ՆԵՓԹԱՂԻՄ, ածշնչկն, մնրնկր - էջ 32
ՆԵՔՏԱՐԻՈՍ հայրապետ - էջ 377, 559, 758, 759
ՆԷԷՄԻ, ածշնչկն, մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 23, 33, 223, մնրնկր - էջ 31
ՆԷՈՓԻՏՈՍ աղբյ., ԺԹ. դ., Գիրք ճակատամարտութեան - էջ 229, 230, 369-371, 523, 524
ՆԷՏԻՐ, 1431 թ., մայր յետին ստացող Ատոմի - էջ 1984
ՆԻԿԻՏԱ
– գրաֆ, 1760 թ. - էջ 1295
– Լազրօվ, 1833 թ. - էջ 1479
– Թոխալեանց, 1844 թ. - էջ 1487
ՆԻԿՈԴԻՄՈՍ, ածշնչկն - էջ 142, 322, 759, 937, 1537
ՆԻԿՈԼԱՅ
– (Նիկոլ) Իւանիչ Միրզախանով, 1785 թ. - էջ 1742-1745, 1780, 1782
– Էտլէր, 1789 թ. - էջ 1793
– (Նիկօլ) ի Սէչով, 1799 թ. - էջ 1507, 1809
– Ռումյանցեւ, գրաֆ, 1808 թ. - էջ 1496, 1499
– Ա. կայսր Ռուսաց, 1825-1855 թթ. - էջ 1688, 1721
– Ռետիշչով, գեներալ, 1815 թ. - էջ 1348, 1350, 1352
– (Նիկօլ) քեովխա, 1817 թ. - էջ 1356
– Նիկոլայեվիչ Մուրավիեւ, Կովկասի փոխարքայ, 1856 թ. - էջ 1703
ՆԻԿՈՂԱՅՈՍ
– Զմիւռնացի հայրապետ Միւռոնայ Լիկեացւոց, մհ. 326 թ. - էջ 85, 243, 259
– Ա. պապ Հռոմայ 858 թ. - էջ 111
– 1290 թ. - էջ 749
– 1471 թ., գրիչ ի Վան - Հմր 2846, էջ 881, 884
– ԺԵ. դ., գրիչ - Հմր 2707, էջ 57, 58
– Ստորկեանց ի Սիլեզիոյ, ԺԵ. դ. - էջ 566
– Մելանաւոր, 1668 թ., ծաղկող ի Ղրիմ - Հմր 2705, էջ 21, 26, 27, 31, 48, 54, 56
– քհյ., 1668 թ., Ղրիմ - էջ 41
– (Նիկողողոս) Նաղաշ աւագերէց, 1681 թ. - էջ 92
– (Նիկողոս) երէց, 1706 թ. գրիչ ի Պրուսայ - Հմր 2957, էջ 1967, 1968
– 1724 թ. - էջ 886
– աղա ի Կ. Պոլիս, 1764 թ. - էջ 1237
– Աղաբաբեան, 1789 թ. - էջ 1806, 1809
– Ստեփանեան, դատաւոր ի Ղզլար, 1801 թ. - էջ 1318
– (Նիկողոս) ի Մոզդոկ, 1802 թ. - էջ 1327, 1329
– Գէորգեան ի Կարս, 1815 թ. - էջ 1349
– վրդ. ի Կարին, 1817 թ. - էջ 1357
– (Նիկողոս) ԺԹ. դ. - էջ 732
ՆԻԿՈՆ - էջ 570
ՆԻՒՔԱՐ ՄԱԴԷՍ - էջ 305
ՆԿՈՒԼՈՎ գուբերնատոր, 1799 թ. - էջ 1307
ՆՈՅ - էջ 94, 149, 150, 180, 388, 523, 697
ՆՈՅՈՄԻ
– ածշնչկն - էջ 95
– դուստր Շահալամի, 1600 թ. - էջ 694
ՆՈՐՈԳԻՍ, 1300 թ. - էջ 754
ՆՈՒԲԱՐ
– (Նուկպար) 1569 թ. - էջ 875
– 1833 թ. - էջ 331
ՆՈՒՆԷ, սրբ. - էջ 526, 1667
ՆՈՒՆՈՒՖԱՐ, 1564 թ. - էջ 826
ՆՈՒՇՐՈՒԱՆ թագաւոր - էջ 1631
ՆՈՒՍԱԽ, ԺԳ. դ. - էջ 1062
ՆՈՒՐԱԼԻ, որդի Սարգսի, ԺԸ. դ. - էջ 833
ՆՈՒՐԻ, 1658 թ. - էջ 1675
ՆՈՒՐԻՋԱՆ
– ԺԶ. դ. - էջ 826
– 1778 թ. - էջ 1097
– պրն., 1786 թ. - էջ 1754, 1761
ՆՍԵՓ
– 1557 թ. - էջ 335
– (Նսեֆ) էջ 880
ՇԱԲՈՒԴԱՂ, ԺԵ. դ. - էջ 746
ՇԱՀ ԱԲԱՍ - տե´ս ԱԲԱՍ շահ
ՇԱՀԱԶԻԶԵԱՆՔ, 1857 թ. - էջ 202
ՇԱՀԱԼԱՄ, 1600 թ., ստացող ի Վարագ - Հմր 2804, էջ 687, 693, 694
ՇԱՀԱՄԻՐ Շահամիրեան, 1723-1797 թթ., էջ 683, 685, 1792, 1828
ՇԱՀԱՆ Ջրպետ, 1772-1837 թթ. - էջ 980
ՇԱՀԱՆԴՈՒԽՏ
– ԺԵ. դ., յետին ստացող - էջ 562
– ԺԶ. դ. - էջ 376
ՇԱՀԱՆԻ, 1590 թ. - էջ 699
ՇԱՀԷՆ, գրչփ. - էջ 987
ՇԱՀԶԱՄԱՆ, 1626 թ. - էջ 875
ՇԱՀԶԴԻ, 1601 թ. - էջ 880
ՇԱՀԶԷՏԷ, 1658 թ. - էջ 1675
ՇԱՀԻ, 1567 թ. - էջ 836
ՇԱՀԻՆ
– 1668, Ղրիմ - էջ 40, 41
– 1724 թ. - էջ 886
ՇԱՀԽԱԹՈՒՆ, մայր յետին ստացող Միքայէլի, ԺԵ-ԺԶ. դդ. - էջ 1974
ՇԱՀՄԷԼԻՔ, ԺԴ. դ. - էջ 904
ՇԱՀՆԱԲԱԹ, 1814 թ. - էջ 928
ՇԱՀՆԱԶԱՐ
– Ագուլեցի, ԺԸ. դ., յետին ստացող - էջ 318, 319
– 1661 թ., եղբայր Սարգիս եպս. Արղութեցու - էջ 1175
ՇԱՀՆՈՐԻ, 1668 թ., ի Կաֆայ, մայր Նիկողայոս գրչի - էջ 54
ՇԱՀՈՒՄ
– (Շախում) ԺԵ. դ. - էջ 546, 547
– 1569 թ. - էջ 875
– 1668 թ. - էջ 757
ՇԱՀՌՈՒԽ, ԺԸ. դ. - էջ 408
ՇԱՀՍԱՆԱՄ, 1730 թ. - էջ 876
ՇԱՀՍՏԱՆ, ԺԵ. դ. - էջ 1537
ՇԱՀՎԵՐԴԻ Մուղրուպ, 1765 թ. - էջ 1278
ՇԱՀՎԷՐՏԻ խան Գեանճայու, 1763 թ. - էջ 1551, 1552, 1556, 1557
ՇԱՀՐԻ փաշա, ԺԶ. դ. - էջ 705
ՇԱՀՐԻՄԱՆՈՎ Ստեփանոս «հմուտ բժիշկ», 1817 թ. - էջ 1355
ՇԱՂԲԷԿ, ԺԸ. դ. - էջ 688
ՇԱՂԻԿ ժամհայր, 1623 թ. - էջ 844
ՇԱՂՄՈՒՂԱՄԲԱՐ, ԺԶ. դ. - էջ 705, 706
ՇԱՄԱՄ, ԺԶ. դ., կողակից Դաւիթ երէցի - էջ 499
ՇԱՄԱՄԽԱԹՈՒՆ, 1591 թ., կողակից Սարգսի, 1591 թ. - էջ 1542
ՇԱՄԻԱՄ, յշտկծ., ԺԶ. դ. - էջ 499
ՇԱՄԻՔՐԵԱՆՑ, գրչփ. - էջ 188
ՇԱՄՇԱԽԱԹՈՒՆ
– 1454 թ. - էջ 874
– մայր յետին ստացող Ստեփաննոսի, ԺԴ. դ. - էջ 1537
ՇԱՄՈՒՆ, սրբ., նհտկ., մայր Եղիազարու - էջ 1668
ՇԱՊՈՒՀ
– Բ. թգւր. Պարսից, մահ. 379 թ. - էջ 559
– Բագրատունի, Թ. դ. վերջ - Ժ. դ. սկիզբ - էջ 1998
ՇԱՏԱՐԵՒ, 1300 թ. - էջ 754
ՇԱՐԵՐ, ԺԵ. դ., կենակից Վարդան քհյի - էջ 773, 778
ՇԱՐԻՖ փաշայ, ԺԹ. դ. - էջ 415
ՇԱՐՄԵԼԻՔ, ԺԵ. դ., մայր Մուրատ ծաղկողի - էջ 739, 741
ՇԱՐՕ պրն. ի Մոզդոկ, 1801 թ. - էջ 1319, 1320, 1322- 1328
ՇԱՔԱՐ, ԺԵ. դ. - էջ 1537
ՇԱՔԱՐՈ Շադենեանց, 1801 թ. - էջ 1324
ՇԵԽԻ աղա, 1300 թ., ստացող ի Կարին - Հմր 2817, էջ 751, 754
ՇԵՂԻՃԱՆ, 1557 թ. - էջ 335
ՇԵՐՄԱԶԱՆ աղա ի Քիշնեւ, 1832 թ. - էջ 1702
ՇԵՐՈՅ Գարդմանից տէր - էջ 2003
ՇԷՀՐԻ, հայր Յովհաննէս գրչի, 1658 թ. - էջ 1674
ՇԷՐԻՇԱՀ
– (Շերինշահ) 1217 թ. - էջ 1060, 1062
– զաւակ յետին ստացող Բարագշահի եւ Սաթլմշի, ԺԴ. դ. - էջ 330
ՇԻՇՕ, 1817 թ., եղբայր Դաւիթ բդեշխի, 1817 թ. - էջ 1388
ՇԻՐԱՔ
– ԺԵ. դ., եղբայր Խերանշէ ստացողի - էջ 545-548
– 1623 թ. - էջ 843
ՇԻՐԻՆՇԱՀ, 1463 թ., եղբայր Մարտիրոս ստացողի - էջ 588, 590
ՇԻՐՈՒՄ, ԺԷ. դ. - էջ 696
ՇԻՕՇԲԷԳ, 1781 թ., հայր Յովսէփ արքեպս. Արղութեանի - էջ 50, 1076, 2054
ՇՄԱՒՈՆ
– ածշնչկն, ի գանձս - էջ 252, 260, մնրնկր - էջ 32
– (Սմօոն) միայնակեաց, 1626 թ. - էջ 836
– (Շմօվան) քհյ., 1801 թ. - էջ 834
ՇՆՈՐՀԱՒՈՐ– (Շնաւոր) 1318 թ. - էջ 749
– (Շնոֆոր) 1356 թ., մայր Կարապետ ստացողի - էջ 1681
– (Շնոֆոր) 1416 թ. - էջ 850
– (Շնոֆոր) պրն., ԺԵ. դ. - էջ 772, 774
– (Շնախվոր) ԺԵ. դ. - էջ 740
– (Շնահաւոր) 1626 թ. - էջ 875
– (Շնախաւոր) 1695 թ., մայր արծաթագործ Աբրահամի - էջ 1977
ՇՈՂԱԿԱԹ, 1841 թ. - էջ 928
ՇՈՒԼՏԷ, գերմանացի աստուածաբան - էջ 503
ՇՈՒՇԱՆ
– (Շուշանիկ) Վարդենի, սրբ., նհտ. 475 թ., տօն - էջ 527, 1734
– 1730 թ. - էջ 876
– 1874 թ. - էջ 742
ՇՐՈՒԱՆՇԱՀ, 1315 թ. - էջ 1541
ՈՍԿԱՆ
– քհյ., 1610 թ. - էջ 1117
– վրդ. Երեւանցի, 1614-1674 թթ. - էջ 126
– ազգական յետին ստացող տէր Յակոբի, 1623 թ. - էջ 843
– 1667 թ., որդի Յովանի - էջ 1972
– քհյ. ի Տանղի, 1668 թ. - էջ 757
– Աշրափով, 1833 թ. - էջ 1465
ՈՍԿԵԱՆՔ, նհտ. 100 թ. - էջ 67, 68, 106, 240, 241, 258, 529, 539, 1664, 1737
ՈՍԿԻ
– 1292 թ. - էջ 903
– 1351 թ. - էջ 334
– 1480 թ., կենակից Վարդան քհյի - էջ 118, 119
– 1675 թ. - էջ 930
– 1683 թ., կողակից Միքայէլ գրչի - էջ 1976
– 1679 թ., հանգց. տատ ստացող Ստեփանոսի - էջ 2100
– 1679 թ., հանգց. դուստր ստացող Ստեփանոսի - էջ 2100
ՈՍԿԻԿ, ԺԷ. դ., զոքանչ Ազիզի - էջ 330
ՈՍԿԻՏԻԿԻՆ, կենակից Մանիլի, 1217 թ. - էջ 1059
ՈՎՍԷԷ, մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 23, 34, 225, մնրնկր - էջ 21, 32, յշտկծ. - էջ 170
ՈՐԴՈՐ, 1315 թ. - էջ 1540
ՈՐՄԻԶԴ, թագաւոր Պարսից - էջ 2002
ՈՐՈԳԻՆԷՍ, 185-253 թթ. - էջ 464
ՈՒԼԻԲԷԿ յԱւանց, 1600 թ. - էջ 693, 696
ՈՒԼՈՒԽԱԹՈՒՆ
– ԺԵ. դ., մայր յետին ստացող Խերանշահի - էջ 545-548
– 1523 թ., մայր յետին ստացող Վրթանէս քհյի - էջ 532
– 1591 թ. - էջ 1542
– 1594 թ., մայր պրն Ասլանի - էջ 122
– 1610 թ., մայր յետին ստացող Բաբաքի - էջ 1117
– ԺԷ. դ., մայր յետին ստացող Վարդան աբեղայի - էջ 780
– 1600 թ., մայր Զաքարիա ստացողի - էջ 693
ՈՒԼՈՒՍԽԱԹՈՒՆ, 1471 թ. - էջ 884
ՈՒՂՈՒՐ, 1557 թ. - էջ 357
ՈՒՂՈՒՐԼՈՒ, 1610 թ. - էջ 1117
ՈՒՄՐԻՇԱՏ, 1590 թ. - էջ 699
ՈՒՍՈՒԼԲԷԿ, 1476 թ., որդի Ջումիի - էջ 531
ՈՒՐԲԱՆՈՍ Ա. պապ - էջ 1112
ՈՒՐԻԱՅ, ածշնչկն - էջ 159
ՈՔՈԶԻԱ, ածշնչկն - էջ 190
ՉԱՐՈՒԽ, 1356 թ. - էջ 1685
ՉԻՉԱՔ, դուստր Սօլթան ստացողի, 1590 թ. - էջ 699
ՉՈԼԱԽ, 1601 թ. - էջ 880
ՉՈՒԳԱՍԶԵԱՆ ԼԵՒՈՆ - էջ 322
ՉՐՔԻ, եղբայր յետին ստացող Ատոմ աբեղայի, 1431 թ. - էջ 1984
ՊԱՀԼԱՒ, ազգական յատին ստացող Յոհանի, 1300 թ. - էջ 754
ՊԱՀՐԻ, 1314 թ. - էջ 581
ՊԱՀՐՈՅ մհտ., 1679 թ. - էջ 391
ՊԱՂՏԱՍԱՐ
– տե՛ս նաեւ ԲԱՂԴԱՍԱՐ
– 1730 թ. - էջ 876
– վրդ. ի Կ. Պոլիս, 1761 թ. - էջ 1219, 1222, 1278
– 1682 թ. - էջ 340
– վրդ. ի Կարին, 1764 թ. - էջ 1239, 1288
– վրդ. նուիրակ Վանայ, 1764 թ. - էջ 1237, 1242, 1286, 1547, 1549, 1554, 1558, 1562
– Խափշիկ աբեղայ Հզուեցի, 1764 թ. - էջ 1238, 1239, 1550
– պրն., 1764 թ. - էջ 1229
– վրդ. յԵւդոկիայ, 1764 թ. - էջ 1257
– մհտ., 1765 թ. - էջ 1269
– վրդ. ի Մուշ, 1767 թ. - էջ 1297
– 1827 թ., էջ 1569
ՊԱՄԲՈՅ ճգնաւոր - էջ 1618
ՊԱՆԴԱԼԷՈՆ վկ., նհտ. Դ. դ. սկզ. - էջ 1669
ՊԱՊ, թագաւոր Հայոց՝ 370-374 թթ. - էջ 942
ՊԱՊԱ
– Աղէքսանդրացի - էջ 343, 753
– գրչփ. - էջ 299
ՊԱՊԱՃԱՆ յԵրուսաղէմ, 1770 թ. - էջ 1181
ՊԱՊԷ, յետին ստացող, ԺԶ. դ. - էջ 340
ՊԱՊԻԿ Սամուէլով, 1807 թ. - էջ 1313
ՊԱՊՈՅ
– 1661 թ., եղբորորդի Սարգիս արքեպս. Արղութեանի - էջ 1175
– տրց., ԺԸ. դ. - էջ 299
ՊԱՊՈՒԿ, 1290 թ. - էջ 749
ՊԱՍԿԵՒԻՉ Իւան, 1782-1856 թթ. - էջ 1593, 1594
ՊԱՏԻՇՏԱՅ, եղբօրորդի Սսոյ Ազարիա Ջուղայեցի կթղկս-ի՝ 1584-1601 թթ. (յշտկծ. 1600 թ.) - էջ 2021
ՊԱՏԿԱՆԵԱՆՑ ԳԱԲՐԻԷԼ քհյ, 1802-1889 թթ., ստացող յԱստրախան, 1823 թ. - էջ 953, 964
ՊԱՏՈՒԱԿԱՆ, ԺԵ. դ. - էջ 774
ՊԱՏՐԻԿ, 1217 թ. - էջ 1060
ՊԱՏՐՈՆ, 1315 թ. - էջ 1539
ՊԱՏՐՈՆԻԿԷ
– թագուհի - էջ 1514
– 1315 թ. - էջ 1541
ՊԱՐՈՅՐ ՍԿԱՅՈՐԴԻ - էջ 272
ՊԱՐՈՆԼՈՅՍ նհտկ. ի Ղրիմ, 1567 թ. - էջ 40, 1645
ՊԱՐՈՆՇԱՀ
– 1315 թ. - էջ 1541
– 1368 թ., հայր Յովհաննէս կրօնաւորի - էջ 29
– 1431 թ. - էջ 1984
ՊԱՐՈՆՇԱՀ, 1471 թ. - էջ 884
ՊԱՐՍԱՄ
– սրբ. - էջ 112, 1664
– հէքիմ, ԺԸ. դ. - էջ 123
ՊԱՒԷԼ
– տե՛ս Պօղոս
– Պաւլ Պետրովիչ արքայորդի, 1760 թ. - էջ 968, 969, 970, 972, 1295
– Պաւլ Պօտէմկին, 1743-1796 թթ. - էջ 687
– Պաւէլ Պետրովիչ Թումանով, 1804 թ. - էջ 1308-1310, 1313, 1314, 1316
– Մագիլեււսկի, 1815 թ. - էջ 1352, 1355
ՊԵՂԱԳՈՍ, 412 թ. - էջ 567
ՊԵՂԻԳԱ կոյս - էջ 1670
ՊԵՏԱՓՐէ, ածշնչկն - էջ 153, 885
ՊԵՏՐՈՍ
– առաքեալ, Թուղթք Կաթուղիկեայ - էջ 24, 35, 226, 464, ի բանից - էջ 465, 467, 1736, ի գանձս - էջ 69, 73, 78, 86, 87, 261, տօն եւ պատմութիւն - էջ 95, 109, 115, 218, 446, 454, 536, 540, 759, 760, 1680, 1736, մնրնկր - էջ 22, 32, 93, 321, 1538, յշտկծ. - էջ 43, 58, 94, 132, 213, 302, 322, 323, 361, 397, 522, 561, 583, 602, 691, 739, 772, 779, 824, 846, 879, 987, 1036, 1044, 1050, 1116, 1127, 2117
– հայրապետ Աղէքսանդրիայի, նհտ. 399 թ., ի գանձս - էջ 66, 239, տօն եւ պատմութիւն - էջ 379, 388, 529, 536, 558, 761, 1664, 1736, յշտկծ. - էջ 537, 561
– Թափիչ, հերձուածող - էջ 564
– եպս. յԱսորեստան, Է. դ. - էջ 2002, 2003
– Ա. Գետադարձ կթղկս՝ 1019-1058 թթ. - էջ 111, 113, 359, 1999
– (Պետրիկ) մսագործ, 1217 թ. - էջ 1059
– քհյ., 1330 թ., հայր Ստեփաննոս գրչի - էջ 1536
– Արագոնացի, ֆրա, մհ. 1347 թ., Գիրք յաղագս մոլութեանց - էջ 631, 938
– պրն. յԱւանց, 1600 թ. - էջ 693
– 1601 թ. - էջ 880
– քհյ. Թարվեզեցի, 1610 թ. - էջ 1117
– Ապուչեխցի, 1658 թ., ստացող ի Կ. Պոլիս - Հմր 2940, էջ 1661, 1673-1675
– վրդ., 1695 թ., առաջնորդ Ս. Նախավկայի վանքի - էջ 1978
– 1699 թ. - էջ 633
– աղա ի Կալկաթայ, 1705 թ. - էջ 1231
– Մեծ, թագաւոր Ռուսաց՝ 682-1725 թթ. - էջ 970, Ընդհանուր րեղլամէնդ - էջ 1103, 1110
–Բերիացի կթղկս Սսոյ, աթոռակից Յովհաննէս Ե. ի. 1708-1710 թթ. - էջ 986
– սրկ. ի Ս. Նախավկայի վանքս, 1723 թ. - էջ 1970
– եպս., 1723 թ., միաբան Ս. Նախավկայի վանքի - էջ 1970
– 1724 թ. - էջ 886
– Հռոմկլայեցի (Քիւթիւր), շուրջ 1750 թ., Համառօտ հաւաքումն Աստուածաբանութեան - էջ 366, 408, 788, 789, 1964
– Սուրմառեցի, 1754 թ. - էջ 1083
– 1756 թ., հայր ստացող Բարսեղ վրդ-ի - էջ 2094
– 1757 թ. - էջ 1083
– վրդ. Երզնկացի, նուիրակ ի Գիլան, 1759 թ. - էջ 1217, 1218, 1250, 1251, 1286
– Ապրօյեան ի Զմիւռնիայ, 1761 թ. - էջ 1224, 1237
– աղա ի Կ. Պոլիս, 1761 թ. - էջ 1219, 1228, 1238
– վրդ., պատրիարք Ս. Երուսաղէմի, 1763 թ. - էջ 1084
– վրդ. Թիֆլիզեցի, ԺԷ. դ. - էջ 931, 2008
– Հացագործ, 1763 թ. - էջ 1251
– աղա ի Հնդիկս, 1763 թ. - էջ 1252
– քհյ., 1763 թ. - էջ 1550
– վրդ. Առաջնորդ Հերապօլսու, 1763 թ. - էջ 1550, 1551
– մհտ., 1763 թ. - էջ 1550
– քհյ. 1764 թ. - էջ 1246, 1257, 1263, 1266
– վրդ., 1764 թ., նուիրակ ի Կարին - էջ 1220, 1236, 1237, 1242, 1243, 1245, 1278, 1281, 1547, 1549, 1555, 1560
– վրդ. առաջնորդ Ամթայ, 1764 թ. - էջ 1260
– վրդ., առաջնորդ Արաբկիրի, 1765 թ. - էջ 1266, 1290
– վրդ. նուիրակ յԱսպահան, 1765 թ. - էջ 1228, 1300
– վրդ. ի Ղօշավանք, 1765 թ. - էջ 1558, 1561
– Սառաֆ ի Մահմուտան, 1765 թ. - էջ 1560
– քհյ. 1765 թ. - էջ 1229
– պրն. ի Բասրայ, 1765 թ. - էջ 1270
– վրդ., միաբան Սրբոյ Կարապետի, 1767 թ. - էջ 1286, 1287, 1297
– վրդ., առաջնորդ Իզմիրու, 1784 թ. - էջ 675
– առաջնորդ Կարնոյ, 1784 թ. - էջ 677, 679, 680, 684
– ի Նախիջեւան, 1785 թ., - էջ 1740
– Կեսարացի, 1785 թ., գրիչ - Հմր 2797, էջ 617, 620
– երէցփոխան ի Պետերբուրգ, 1785 թ. - էջ 1739-1743
– վրդ. Թիֆլիզեցի, 1789 թ. - էջ 1805, 1827
– Քալանթարեան, 1789 թ. - էջ 1802, 1805, 1809, 1823
– Կամրկապցի, 1797 թ., ստացող - Հմր 2722, էջ 193, 196
– պատրիարք Ս. Երուսաղէմի, 1798 թ. - էջ 1501
– Վասիլիչ Լօպուխին, 1799 թ. - էջ 1508
– Աղամալեան-Բերթումեան, մհ. 1784 թ. - էջ 179, 182-186, 199-202, 393, 396, 423, 505, 507, 510, 518-520, 524, 679, Քարոզք - էջ 1201, Աղբիւր բացեալ - էջ 622, 964, Տաղք - էջ 2065, Նուագարան - էջ 954, Կշիռ Արդարութեան - էջ 964, յշտկծ. - էջ 964, Աղօթագիրք - էջ 1941, Աստուածանմանութիւն - էջ 1967
– Կ. Պոլսեցի, ԺԸ. դ., Լուծմունք Շարակնոցի - էջ 175
– Պետրոս Սեռռանոս կանօնիկոս Քօմբլութէնսիոյ, ԺԸ. դ. - էջ 160
– քհյ., 1802 թ. - էջ 1335
– քհյ., 1804 թ., յետին ստացող - էջ 358
– վրդ., 1812 թ., կնքատէր - էջ 618
– վրդ., միաբան Իւչքելեսայու, 1815 թ. - էջ 1347
– Աւետիսեան ի Տիգրանակերտ, 1815 թ. - էջ 1350
– Սառաֆօղլի ի Պոլիս, 1815 թ. - էջ 1385
– վրդ. յԱստրախան, 1817 թ. - էջ 1353, 1390, 1440, 1471, 1473, 1476, 1479, 1486
– աղա Սառաֆ, 1817 թ. - էջ 1356
– հնգց. 1820 թ. - էջ 1572
– ուրարակիր Տէր-Յովհաննիսեան ի Ղզլար, 1833 թ. - էջ 1468, 1689
– Ասլանով, 1833 թ. - էջ 1456
– Պատկանեան, 1844 թ. - էջ 1487
ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ ԵԶՆԻԿ արքեպս. - էջ 596, 597, 600, 601, 1164, 2034, 2047
ՊԷԿԻ, յետին ստացող, ԺԷ. դ. - էջ 757
ՊԷԿԻՍԻ
– Տաթեւացի անանուն յետին ստացող-նորագողի ազգական Ղուկասի կողակից, 1569 թ. - էջ 874
– քոյր Տաթեւացի անանուն յետին ստացող-նորագողի, 1569 թ. - էջ 874
ՊԷԿՆԱԶԱՐ, 1730 թ. - էջ 876
ՊԷՃԱՆ պրն. Թիֆլիզեցի, վաճառքի վկայ, ԺԸ. դ. - էջ 12
ՊԻՀՌՈՆ իմաստակ - էջ 1182
ՊԻՂԱՏՈՍ Պոնտացի, Ա. դ., մնրնկր - էջ 32, 327, 871, յշտկծ. - էջ 383, 450, 458, 467, 573, 696, 952, 1130, 1139
ՊԻՄԷՆ, հայր, սրբ., մհ. 451 թ. - էջ 102, 463
ՊԻՈՆ քհյ., սրբ. նհտկ. - էջ 1665, 1668
ՊԻՈՍ Է. պապ Հռոմայ՝ 1800-1823 թթ. - էջ 794, 795
ՊԻՏԵՒԱՆ, հայր յետին ստացող Խաչատուր քհյի, 1416 թ. - էջ 850
ՊԻՔԱԼԸԽ, քոյր ստացող Յոհանէսի,1668 թ., Ղրիմ - էջ 54
ՊԼՈՒՏԱՐՔՈՍ յոյն պատմիչ, 46-127 թթ. - էջ 1979
ՊՂԱՏՈՆ
– իմաստասէր, 429-437 թթ. - էջ 228, 1621, 1985
– (Պլատոն) արքեպս. Ռուսաց, 1797 թ. - էջ 968-970, 1500, 1504
ՊՈԼԻՆՏՈՍ յոյն վանահայր, ԺԶ. դ. - էջ 978
ՊՈՂԻ, 1706 թ., հայր ստացող Թումասի - էջ 1968
ՊՈՂԻԿԱՐՊՈՍ հայրապետ, նհտ. 155 թ. - էջ 86, 260, տօն - էջ 527
ՊՈՐՓԻՒՐ իմաստասէր, 232-303 թթ. - էջ 209, 819, 839, 1142, 1151, 1181, 2088
ՊՈՒՏԱԽ չէլէպի, 1668 թ., ի Կաֆայ - էջ 54
ՊՌՕՇ
– 1267 թ., որդի Սպահանիկի - էջ 1061
– ԺԴ. դ. յետին ստացող - էջ 702
– ԺԵ. դ. - էջ 546, 547
ՊՏՂՈՄԷՈՍ իմաստասէր - էջ 25
ՊՐՈԽՈՐՈՆ
– մնրնկր - էջ 21, 31, 321, 327, 362, 689, 697, 738, 821, 831, 841, 871, 878, 881, 899, 1531, 1534, 1975
– որդի Ազարիայի, ի Նոր Ջուղայ, 1667 թ. - էջ 615
ՊՐՈԿՂ պատրիարք Կ. Պոլսի՝ 434-446 թթ. - էջ 570, 571, 574, 758, 759, 1142, 1151, 1181, 1182, 1985, 2053
ՊՕՂՈՍ
– առաքեալ, Թուղթք - էջ 24, 25, 35, 226, 855, 856, ի բանից - էջ 11, 138, 139, 146, 466, 528, 529, 721- 723, 788, Մեկնութիւն թղթոցն - էջ 468, ի գանձս - էջ 86, 87, տօն եւ յիշատակ - էջ 109, 115, 218, 261, 446, 454, 536, 759, 760, 772, 779, 786, 789, 846, 1736, 1738, մնրնկր - էջ 21, 22, 32, 93, 899, 1963, յշտկծ. - էջ 11, 43, 142, 204, 208, 214, 216, 302, 322, 363, 455, 465, 483, 486, 535, 549, 938, 987, 1048, 1124, 1234, 1242, 1282, 1513, 2008, 2021
– Սամօստացի, հերձուածող - էջ 567
– Խոստովանող, սրբ., նհտկ. - էջ 1670
– ուսումնակից Գրիգորի Նիւսացւոյ - էջ 363
– Աղեսանդրացի - էջ 470
– Լիւստրացի - էջ 101
– վրդ., 1223 թ., յԵրուսաղէմ - էջ 114
– Ա. Սսեցի կթղկս՝ 1374-1382 թթ. - էջ 1112
– յետին ստացող, ԺԵ. դ. - էջ 1064
– որդի Շահի, 1567 թ. - էջ 836
– երէց, յետին կազմող, 1594 թ. - էջ 122
– վրդ. Վիզանտացի, 1600 թ. - էջ 2022
– հայր Սարգիս գրչի, 1600 թ. - էջ 2021
– խջյ յԱւանց, 1600 թ. - էջ 693
– 1600 թ., թուղթ. կոկող յԱւանց - էջ 687, 693
– քհյ., 1623 թ. - էջ 844
– գնող Աւետարանի, 1648 թ. - էջ 885
– վրդ. յԵրուսաղէմ, 1666 թ. - էջ 2088
– գրիչ, ԺԷ. դ. - Հմր 2701, էջ 9, 12
– դպիր, գրիչ յԱկն, 1738 թ. - Հմր 2981, էջ 2043, 2046
– բժիշկ Եւդոկիացի, 1748 թ., Բժշկարան - էջ 281, 286, 288, 297, 298
– Գժաձորեցի, 1754 թ. - էջ 1083
– Ջուղայեցի, 1768 թ. - էջ 1300, 1307
– վրդ., պատրիարք Երուսաղէմի, 1770 թ. - էջ 1301
– պրն., որդի Պապաճանի, 1770 թ. - էջ 1181
– վրդ. յԱխլցխայ, 1772 թ. - էջ 1306
– Ղզլարեցի, 1776 թ., Մասն Կտակի - էջ 1091, 1091
– Տիւրիկեցի, 1778 թ., Քարոզք - էջ 209, 210, 218, 220
– պրն., 1789 թ. - էջ 1790
– Թումանեան, 1790 թ. - էջ 1819
– Մեսրօպեան-Տաթեւացի, 1798 թ. - էջ 298
– Կաղզուանցի, 1799 թ., ստացող - Հմր 2752, էջ 361, 367, 368
– վրդ., 1809 թ., յետին ստացող - էջ 2102
– Արապեան, 1742-1835 թթ., տպագրիչ - էջ 1356
– Անդրիանուպոլսեցի, պատրիարք Կ. Պօլսի, 1815-1823 թթ., մհ. 1853 թ. - էջ 147, 149, 175, 802, 976, 977, 980, 1352, 1354, 1357, 1358, 1361
– յետին ստացող, ԺԸ. դ., - էջ 92
– եղբայր Պետրոս եպս. Բերթումեանի, ԺԸ. դ. - էջ 518, 2076
– քհյ. ի Բէքէթայ, 1802 թ. - էջ 1329
– պրն. ի Թիֆլիս, 1802 թ. - էջ 1330, 1333
– Մուրադով, 1810 թ. - էջ 1341
– վրդ., ստացող ի Վարագ, 1811 թ. - Հմր 2798, էջ 619, 622, 624
– Տէվրիշեան, Մխիթարեան միաբան, 1815 թ. - էջ 1520
– վրդ., նուիրակ, 1817 թ. - էջ 1354, 1391
– եպս. ի Թաւրէզ, 1817 թ. - էջ 1354, 1356
– ի Ղօշավանք, 1817 թ. - էջ 1356
– չէլէպի, 1817 թ. - էջ 1356
– Ապիկեան ի Կ. Պոլիս, 1817 թ. - էջ 1356
– վրդ., 1821 թ. - էջ 198
– Ադամով, 1821 թ. - էջ 1592
– պրն. Տօրօնացի, 1730 թ. - էջ 875, 876
– հօրեղբայր ստացող Պօղոս Տօրօնացիի, 1730 թ. - էջ 876
– Սենիր, Հրահանգ քրիստոնէի յօրէնս իւր - էջ 1575
– վրդ. Թնկրեան, աշակերտ Մ. վ. Չամչեանի, 1828 թ. - էջ 401
– Միրիմանով յԱստրախան, 1843 թ. - էջ 1447
– Լալայով, 1843 թ. - էջ 1447
– Ասլանով, 1844 թ. - էջ 1490
– վրդ. Պետրոսեան, 1859 թ. - էջ 1190, 1192, 1194
– պատրիարք Կ. Պոլսի, 1865 թ. - էջ 1718, 1719
– 1880 թ., յետին ստացող - էջ 1046
– վրդ. Տէր-Մարգարեանց, ԺԹ. դ. - էջ 820
– Ուստա, ԺԹ. դ. - էջ 232
– եպս., ԺԹ. դ., միաբան Ս.Էջմիածնի - էջ 417
ՊՕՂՏԱՆ Իւանիչ, 1805 թ. - էջ 1312
ՊՕՆԱՎԵՆՏՈՒՐԱՅ կր. 1666 թ. - էջ 997
ՊՕՐՏՆԵԱԿԻՆ գեներալ, 1808 թ. - էջ 1495
ՋԱԼԱԼԵԱՆՑ ՍԱՐԳԻՍ արքեպս. 1848 թ., ստացող ի Շուշի - Հմր 2968, էջ 2009, 2010, յշտկծ. - էջ 1057, 1581, 1582, 1696, 1705, 1722
ՋԱՀԱՆԲԱԽՏ, 1600 թ. - էջ 694
ՋԱՀԱՆՇԱՀ
– 1531 թ., հայր Դաւիթ երէցի - էջ 499
– յետին ստացող Յովհանէս Ծարեցու պապի հայր, 1600 թ. - էջ 500
ՋԱՆԱԹԷ, 1626 թ. - էջ 875
ՋԱՆԱՂԱ, մայր յետին ստացող Յակոբ քհյի 1623 թ. - էջ 843
ՋԱՆԲՈՒՂԱՅ, ԺԵ. դ., ստացող - Հմր 2815, էջ 745, 746
ՋԱՆԻԲԷԿ
– (Ճանիբէկ) ԺԶ. դ. - էջ 236
– ԺԷ. դ. - էջ 696
ՋԱՆՍՈԼԹԱՆ, ԺԶ. դ. - էջ 1538
ՋԱՍԱՐ, 1267 թ. - էջ 1062
ՋԱՒԱՏ խան, ԺԸ. դ. - էջ 326
ՋԱՒՀԱՐ
– մայր գրիչ Ստեփանոսի, 1330 թ. - էջ 1536
– (Ջոհար) մայր երից ուսուցիչ քահանայից, 1356 թ. - էջ 1683
– (Ջուհար) 1695 թ., կողակից Աբրահամ արծաթագործի - էջ 1977
ՋԵՐՈՆԻՄՈՍ
– տե´ս նաեւ Հերոնիմոս
– Ալպրեցի տպարանատէր ի Ֆեռարայ, 1706 թ. - էջ 1164, 1165
ՋԻԿԱՐ, ԺԶ. դ. - էջ 236
ՋԻՀԱՆ, յԱւանց, 1600 թ. - էջ 694
ՋՀԱՆԲԷԿ Շոռոթեցի, 1691 թ. - էջ 1001
ՋՀԱՆՇԱՀ, 1471 թ. - էջ 884
ՋՈՒԽԱՐ, 1463 թ., - էջ 588, 590
ՋՈՒՀԱՐ, ազգական ստացող Ջանբուղի, ԺԵ. դ. - էջ 746
ՋՈՒՄԻ պրն., 1476 թ. - էջ 531
ՌԱՀԱԲ պոռնիկ, ածշնչկն - էջ 91, 189
ՌԱՓԱՅԷԼ
– մհտ. ի Սէչով, 1789 թ. - էջ 1791
– Նիկողոսեան, 1818 թ. - էջ 1388
– Պատկանեան, 1830-1892 թթ. - էջ 314
ՌԱՓՍԱԿ, ածշնչկն - էջ 190
ՌԱՔԷԼ, ածշնչկն - էջ 153, 181, 182
ՌԵԲԵԿԱ, ածշնչկն - էջ 151, 152
ՌԷԹԷՈՍ
– արքեպս., 1802 թ. - էջ 1340, 1342, 1343, 1497
– վրդ., 1763 թ. - էջ 417, 1255, 1268, 1547, 1551
ՌՈԲՈՎԱՄ, ածշնչկն, մնրնկր - էջ 943, յշտկծ. - էջ 860, 946
ՌՈՄԱՆ Խրիստաֆորովիչ, 1805 թ. - էջ 1309
ՌՈՍՏԷՎԱՆ, 1610 թ. - էջ 752
ՌՈՒԲԷՆ
– ածշնչկն, մնրնկր - էջ 32, յշտկծ. - էջ 152, 168
– իշխանապետ Կիլիկիոյ, 1080-1095 թթ. - էջ 1112
ՌՈՒԶՈՒՄՊԵՐԽ գուբէռնատոր, 1804 թ. - էջ 1302
ՌՈՒՍՈՒԴԱՆ, 1788 թ., քոյր Յովսէփ Արղութեանցի - էջ 1767, 2054
ՌՈՒՍՏԱՄ
– (Ըռստամ) 1565 թ., ստացող - Հմր 2928, էջ 1531, 1533, 1534
– (Առուստամ) որդի Մելիքի, գրչփ. - էջ 12
ՌՍՏԱԿԷՍ - տե՛ս ԱՐԻՍՏԱԿԷՍ
ՌՕԶԷՆ բարոն, 1835 թ. - էջ 1692
ՍԱԲԱԽ, դուստր ստացող խօջա Միքայէիլ քոյր Ազիզխաթունի, ԺԵ-ԺԶ. դդ. - էջ 1974
ՍԱԲԷԱ, մեկնի՞չ - էջ 573
ՍԱԲԷԼ հերձուածող - էջ 1115
ՍԱԴ, 1601 թ., մայր ստացող Բագիջանի - էջ 880
ՍԱԹԵՆԻԿ, թագուհի Հայոց, Ա. դ. - էջ 5, 38
ՍԱԹԼՄԻՇ, ԺԴ. դ., յետին ստացող - էջ 330
ՍԱԹՈՒԹ, զոքանչ յետին ստացող Յովաննէս քհյի, 1319 թ. - էջ 749
ՍԱԼԻ, որդի անանուն յետին ստացողի, 1569 թ. - էջ 875
ՍԱԼԻԲ, գրչփ. - էջ 987
ՍԱԼՉՈՒԿ, քոյր յետին ստացող Յակոբ քհյի 1623 թ. - էջ 843
ՍԱԼՊԱՍԴԱՐ, ածշնչկն - էջ 167, 168
ՍԱԼՎԱՐ
– կողակից Ջանաթայի, 1626 թ. - էջ 875
– մայր ստացող Դաւթի, 1723 թ. - էջ 1969
ՍԱՀԱԹ խան, ամիրապետ ի Բաղէշ, 1703 թ. - էջ 474
ՍԱՀԱԿ
– Ա. Պարթեւ կթղկս՝ 387-439 թթ., Տեսիլ - էջ 539, 575, 612, Վարք - էջ 612, ի գանձս - էջ 68, 77, 241, 251, տօն - էջ 107, 526, 529, 539, 1734, 1664, 1667, 1737, յշտկծ. - էջ 113, 576, 826, 984, 1102
– Բագրատունի, Ե. դ., մնրնկր - էջ 981
– Գ. Ձորոփորեցի կթղկս՝ 677-703 թթ., Յաղագս կարգաց եկեղեցւոյ - էջ 1513, յշտկծ. - էջ 1123
– իշխան Արծրունի, նհտկ. 786 թ., ի գանձս - էջ 84, 258, տօն - էջ 528, 1669, 1735
– իշխան, նհտկ. ի Կարին՝ 808 թ., տօն - էջ 527, 1668, 1734
– ծնուած 1380 թ. - էջ 335
– որդի Մարտիրոսի, ԺԵ-ԺԶ. դդ. - էջ 1974
– նոր վկայ, նհտկ. յԱզախ - էջ 1644
– կր. ի Վարագայ վանս, 1480 թ. - էջ 121
– յետին ստացող, 1567 թ. - էջ 592
– յԱւանց, 1600 թ. - էջ 694
– քհյ, ընկերակից յետին ստացող տէր Մելքիսէթի, 1610 թ. - էջ 752
– 1643 թ., եղբայր Մարտիրոս ստացողի - էջ 588, 590
– վրդ. Վանեցի, 1624 թ., կազմող - էջ 350
– սրկ., 1667 թ. - էջ 832
– քհյ., 1703 թ. - էջ 474
– ընկերակից մեկենասութեան Հմր 2852ի, 1717 թ. - էջ 928
– ի Կ. Պոլիս, 1761 թ. - էջ 1219, 1226, 1258
– երէց Կարնեցի, 1765 թ. - էջ 1562
– վրդ., առաջնորդ Շամախու, 1770 թ. - էջ 1303
– վրդ., 1775 թ. - էջ 674, 1274, 1305, 1308
– քհյ., ի Գօրի, 1784 թ. - էջ 675
– աղա ի Բայազիտ, 1784 թ. - էջ 676
– մհտ. ի Վան, 1784 թ. - էջ 679
– մհտ. Բաղտեան, 1785 թ. - էջ 681
– Թիֆլիզեցի, 1785 թ. - էջ 686
– վրդ. (արքեպս.) առաջնորդ Իւչքիլիսայի, 1799 թ. - էջ 1351, 1508
– տրց., ԺԸ. դ. - էջ 1138
– Երեւանցի, ԺԸ. դ. - էջ 408
– եպս. Բագրեւանդայ, 1802 թ. - էջ 1343
– վրդ., միաբան Ս. էջմիածնի, 1802 թ. - էջ 1342
– պրն., 1815 թ. - էջ 1349
– արքեպս., առաջնորդ Տիգրանակերտի, 1817 թ. - էջ 1357
– քհյ., 1817 թ. - էջ 1356
– արքեպս, 1827 թ. - էջ 1569, 1570, 1586
– տրց., 1828 թ. - էջ 1941
– Յակոբով, 1828 թ. - էջ 1592
– Ղարաօղլանեան, ի Բայազիտ - էջ 1570
– քհյ. ի Մոզդոկ, 1833 թ. - էջ 1462
– ամիրա ի Կ. Պոլիս, 1874 թ. - էջ 677
– Մելիքեան, ԺԹ. դ. - էջ 416
ՍԱՀԱԿԵԱՆ ՅԱՍՄԻԿ - էջ 945
ՍԱՂԱԹԻԷԼ
– ի Կ. Պոլիս, 1761 թ. - էջ 1219
– Ֆռանկուլեան, յԻզմիր, 1762 թ. - էջ 1232, 1283
– (Սաղաթիէլ) դարբին ի Կարին, 1763 թ. - էջ 1547, 1550
– սրկ., 1843 թ. - էջ 1542
ՍԱՄԱՐ, յետին ստացող, ԺԴ. դ. - էջ 903
ՍԱՄԲՈՒԼ, ԺԵ. դ. - էջ 547, 548
ՍԱՄՈՒԷԼ
– մարգարէ, մնրնկր - էջ 31, 222, 943, տօն - էջ 527, յշտկծ. 95, 224, 381, 859, 882, 946, 1126
– Կամջաձորեցի, Ժ-ԺԱ. դդ. - էջ 378
– Անեցի, մօտ 1100/1105-1185/1190 թթ., Հաւաքմունք ի գրոց պատմագրաց - էջ 346, 1997, յշտկծ. - էջ 347, 351
– 1356 թ. - էջ 1686
– քհյ., ԺԵ. դ. - էջ 777
– քհյ., 1610 թ. - էջ 1117
– վրդ. ԺԷ. դ. - էջ 500
– 1723 թ., միաբան Ս. Նախավկայի վանքի - էջ 1970
– վրդ., 1738 թ. - էջ 501
– Աստապատցի, 1751 թ. - էջ 928
– պրն., 1763 թ. - էջ 1546
– վրդ., առաջնորդ Պրուսայի, 1765 թ. - էջ 1227, 1246, 1255, 1283
– վրդ., առաջնորդ Վանայ, 1771 թ. - էջ 1304
– վրդ., ԺԸ. դ. - էջ 326
ՍԱՄՈՒԽ կր., 1290 թ. - էջ 749
ՍԱՄՊԷԿ մելիք, Պէկլարեան յԵրեւան, 1815 թ. - էջ 1349
ՍԱՄՍՈՆ, ածշնչկն, մնրնկր - էջ 31, 859
ՍԱՆԱՄ, 1754 թ. - էջ 881
ՍԱՆԱՍԱՐ պրն. յԱւանց, 1600 թ. - էջ 693
ՍԱՆԱՏՐՈՒԿ, թագաւոր Հայոց, մհ. մօտ 110 թ. - էջ 273, 539, 568
ՍԱՆԴՈՒԽՏ
– կոյս, նհտկ., սրբ., Ա. դ. - էջ 81, 113, 215, 252, տօն - էջ 527, 1668
– 1663 թ., մայր Միքայէլ գրչի - էջ 1976
– 1674 թ. - էջ 706
– մայր Եփրեմ Ա. կթղկս-ի - էջ 1145, 1155
ՍԱՆԴՐԻ, 1668 թ. - էջ 757, 758
ՍԱՆՈՒՄ
– մայր անանուն յետին ստացողի, 1567 թ.- էջ 874
– գրչփ. - էջ 836
ՍԱՌԱ
– ածշնչկն, կին Աբրահամու - էջ 151, 180, 181, 858, 1180
– 1703 թ., մայր Վարդան Բաղիշեցու - էջ 472, 474
– մայր մեկենաս Միքայէլի, 1717 թ. - էջ 928
ՍԱՐԳԻՍ
– սուրբ, Զօրավար, ի տաղս եւ գանձս - էջ 67, 237, 240, 241, Վկայաբանութիւն - էջ 112, 538, 559, տօն - էջ 529, 1664, 1737, յշտկծ. - էջ 27, 498, 1514, 1633
– սրբ., Բաքոսի հետ, նհտ. 390 թ. - էջ 526, 1667, 1733
– Շնորհալի, ԺԲ. դ., Խրատք - էջ 97-99, 1123, 1126, 1132, Մեկնութիւն Կաթուղիկէ թղթոց - էջ 1679, մնրնկր - էջ 1963, նշում՝ «Սարգիս գիրք» - էջ 111, 116, 123, 350, 1130
– Զաքարեան, ԺԲ. դ. - էջ 2054
– ԺԲ. դ., գրիչ - Հմր 278, էջ 591, 594
– յետին ստացող, 1217 թ. - էջ 1060
– 1304 թ. - էջ 854
– եպս. Խաչենի, 1312 թ. - էջ 324
– կր., 1312 թ. - էջ 493
– նհտկ. 1314 թ. - էջ 581
– 1315 թ. - էջ 1540
– վրդ., 1315 թ., ստացող ի Խորդեաց անապատ - Հմր 2930, էջ 1537, 1539, 1540, 1541, մնրնկր - էջ 1538
– 1318 թ., հայր յետին ստացող Յովհաննէս քհյի - էջ 749
– ստացող, քհյ. 1333 թ. - Հմր 821, 823
– 1351 թ. - էջ 334
– որդի Կարապետ ստացողի, 1356 թ. - էջ 1681, 1683
– աբղյ. ի Ղրիմ, 1356 թ. - էջ 1685
– առաջնորդ Վարագայ, ԺԴ. դ. - էջ 329, 330
– յետին ստացող, ԺԴ. դ. - էջ 738
– Բ. Աջատար կթղկս՝ 1469-1474 թթ. - էջ 531
– Գ. Միւսայլ կթղկս՝ 1484-1515 թթ. (յշտկծ 1480 թ.) - էջ 120
– յետին ստացող, ԺԵ. դ. - էջ 885
– ԺԵ-ԺԶ. դդ., հայր յետին ստացող Միքայէլի - էջ 1974
– պրն., ԺԵ. դ. - էջ 746
– յշտկծ՝ հայր Յակոբի, ԺԵ. դ. - էջ 773
– 1591 թ., որդի Մելքիսէթ նորոգողի - էջ 1542 թ.
– որդի տէր Ղուկասի, ԺԶ. դ. - էջ 340
– որդի պրն Լեւոնի, ԺԶ. դ. - էջ 751
– քհյ., ԺԶ. դ., եղբայր Գրիգոր քհյ. ստացողի - էջ 1541, 1542
– քհյ. յԱւանց, 1600 թ. - էջ 693
– գրիչ, 1600 թ. - էջ 2019
– եղբօրորդի Մարտիրոսմ վրդ-ի, 1624 թ. - էջ 348
– արքեպս., 1652 թ. - էջ 850
– քհյ., յետին կազմող, 1652 թ. - էջ 850
– որդի Յովհաննէս քհյ գրչի, 1658 թ. - էջ 1675
– քհյ., գրիչ, 1661 թ. - էջ 1175
– արքեպս Արղութեցի, 1661 թ. - էջ 1174, 1176
– երէց Ախտալեցի, գրիչ յԱղթալայ, 1667 թ. - Հմր 2832, էջ 831-833
– տրց., 1668 թ., Ղրիմ - էջ 54
– թոռ Վարդանի, ի Ղրիմ, 1668 թ. - էջ 40, 49
– յետին ստացող, 1668 թ. - էջ 757
– ուսուցիչ ստացող Խաչատուր կր. Ջուղայեցու, 1675 թ. - էջ 930
– եղբայր յետին ստացող Պեկիի, ԺԷ. դ. - էջ 757
– դպիր, 1671 թ. - էջ 350
– վրդ., 1703 թ. - էջ 473
– քհյ. ի Ս. Նախավկայի վանքն, 1723 թ. - էջ 1970
– որդի յետին ստացող ռէս Մալշասի, 1724 թ. - էջ 886
– քարտուղար, 1741 թ., գրիչ յԱտրանայ - Հմր 2984, էջ 2057, 2058
– վրդ. նուիրակ Անկիւրիոյ, 1755 թ. - էջ 1545
– քհյ Աբեղեան, 1760 թ. - էջ 2043
– Քալանթար ի Նոր Ջուղայ, 1760 թ. - էջ 1235, 1241, 1269, 1284, 1285, 1295
– վրդ. յԱստապատ, 1763 թ. - էջ 1548
– վրդ. նուիրակ Հաշտարխանու, 1763 թ. - էջ 1252, 1254, 1271
– վրդ., 1763 թ. - էջ 1236
– վրդ. ի Կ. Պոլիս, 1764 թ. - էջ 1220, 1296
– ծաղկող ի Կ. Պոլիս, 1764 թ. - Հմր 2979, էջ 2037, 2040
– մհտ. Ամթեցի, 1765 թ. - էջ 1244, 1255, 1259, 1282, 1563
– իշխան, 1765 թ. - էջ 1223
– գանձապետ ի Հաշտարխան, 1765 թ. - էջ 1279
– վրդ. ի Կարին, 1766 թ. - էջ 1553, 1560
– միաբան Աղբակի Ս. Բարդուղիմէոսի վանքի, 1771 թ. - էջ 1305
– եպս. ի Բաբերդ, 1771 թ. - էջ 1305
– վրդ. Ֆարման օղլի, 1785 թ. - էջ 681, 687
– եպս. Գանձասարու, 1799 թ. - էջ 1507
– քհյ. Թէլաւու, 1799 թ. - էջ 1506
– վրդ. Հասան-Ջալալեան, ԺԸ. դ. - էջ 995
– քհյ., ԺԸ. դ. - էջ 833
– հայր Նուրալիի, ԺԸ. դ. - էջ 833
– դպիր, գրիչ, ԺԸ. դ. - Հմր 2714, էջ 125, 132
– երէցփոխ., 1801 թ. - էջ 1325, 1338
– արքեպս. առաջնորդ Տփխիսի, 1802 թ. - էջ 1343
– վրդ. Շիրակվանեցի, 1812 թ. - էջ 930
– Սահակեան, 1815 թ. - էջ 1350
– Մետրոպոլիտ ի Գանձասար, 1817 թ. - էջ 1353
– վրդ., վէքիլ ի Տաթեւ, 1817 թ. - 1354
– աղա Ուռուշջուղցի ի Կարին, 1817 թ. - էջ 1357
– եղբայր Գրիգոր չէլէպիի, 1817 թ. - էջ 1356
– պրն. ի Նախիջեւան, 1817 թ. - էջ 1354
– աւ. քհյ. Բիրիժանով յԱստրախան, 1818 թ. - էջ 1389
– վրդ., վանահայր Սեւանայ վանքի, 1825 թ. - էջ 1591
– Համշէնցի, գրիչ ի Նոր Ջուղայ, 1825 թ. - Հմր 2759, էջ 393, 395
– Միշվէլով, 1832 թ. - էջ 1442
– Թամազեան ի Մոզդոկ, 1832 թ. - էջ 1440, 1450, 1451
– տրց. յԱստրախան, 1833 թ. - էջ 1469
– քհյ., հայր Գրիգորի, 1833 թ. - էջ 299
– Աւետիսեան յԱստրախան, 1843 թ. - էջ 1449
– Բէնդերցով, 1843 թ. - էջ 1446
– Մկրտումեան, 1843 թ. - էջ 1453
– քհյ. Կրօտկով, 1844 թ. - էջ 1486, 1490
– Շամախեցի, հնգց. 1857 թ. - էջ 1676
– պատրիարք Կ. Պոլսոյ, 1865 թ. - էջ 200, 206
– Խորասանով, 1859 թ. - էջ 980
– Աղաբաբով-Վարդապետեանց, 1869 թ. - էջ 196
– Էլիկիւզէշեան, 1869 թ. - էջ 1064
– աւ. քհյ. Բջնունի, 1887 թ. - էջ 202
– քհյ. ի Նիսուիթայ, 1902 թ., յետին ստացող - էջ 1662
ՍԱՐԳԻՍՃԱՆ մելիք, 1764 թ. - էջ 1261
ՍԱՐԻՆՈՍ եպս. Մակեդոնիոյ - էջ 450
ՍԱՐԽՕՇ պրն., 1765 թ. - էջ 1562
ՍԱՐՀԱՏ, որդի Յովանի, 1667 թ. - էջ 1972
ՍԱՐՈՒԽԱՆ, ԺԷ. դ. - էջ 757
ՍԱՒԱՐ, 1752 թ. - էջ 824
ՍԱՒԳՈՒԼ, ԺԵ-ԺԶ. դդ. - էջ 1974
ՍԱՒԶԳԵԱՐ, 1626 թ. - էջ 875
ՍԱՒՈՒՂ, թգւր. հրէից, մնրնկր - էջ 31, 93, յշտկծ. - էջ 95, 169, 189, 758, 858, 859, 934, 946
ՍԱՖԱՐ
– պիքա, 1594 թ., քոյր յետին ստացող պրն Ասլանի - էջ 122
– խջյ, 1679 թ., հայր ստացող Ստեփանոսի - էջ 2099, 2100
– խջյ ի Թաւրէզ, 1766 թ. - էջ 1280
ՍԱՖՌԱԶ. պրն. Սահակեան ի Նախիջեւան, 1815, 1817 թթթ. - էջ 1348, 1349, 1354, 1360
ՍԷՅԱԴ, աշուղ (գրուած՝ Սեատ. Մադաթեանց Պետրոս Տէր-Յովսէփի, 1810-1876 թթ., - յշտկծ՝ երգ «Ընդէ՞ր կոչես Մասիս, Մասիս» - էջ 314
ՍԵԲԵՐ, որդի ստացող Կարապետի, 1356 թ. - էջ 1681, 1683
ՍԵԲԵՐԻԱՆՈՍ, Մեկնութիւն Աւետարանին - էջ 1207
ՍԵԲԷՈՍ, Է. դ., Պատմութիւն - էջ 991, 1580, յշտկծ. - էջ 1582, 1998
ՍԵԴԵԹ, կենակից Սամուխի, 1290 թ. - էջ 749
ՍԵԴԵԿԻԱ, ածշնչկն, քսաներորդ եւ վերջին թագաւոր Յուդայի - էջ 81, 2014
ՍԵԴՐԱԿԵԱՆՑ Արիստակէս եպս., 1845-1906 թթ. - էջ 313
ՍԵԿՈՒՆԴՈՍ իմաստասէր - էջ 209
ՍԵՀՈՆ, ածշնչկն - էջ 169
ՍԵՂԲԵՍՏՐՈՍ, Ա. պապ Հռոմայ՝ 314-335 թթ., - էջ 345, 537, 613, 1099, 1664
ՍԵՆԵԿԱ - էջ 188
ՍԵՆԵՔԵՐԻՄ
– թգւր. Ասորեստանի, ածշնչկն - էջ 190, 228, 1624
– Արծրունի, Ժ-ԺԱ. դդ., թգւր. Վասպուրականի - էջ 275
ՍԵՆԿԵՆՈՍ, յիշուած Կիւրեղի Թղթում - էջ 2006
ՍԵՐԳԷ Լազարովիչ Լաշկարով, 1799 թ. - էջ 1508
ՍԵՐՈՎԲԷ
– ազգական ստացող տէր Կարապետի, 1356 թ. - էջ 1683
– (Սերօբ) 1804 թ. - էջ 297
– (Սէրօբէ) վրդ., 1817 թ. - էջ 1391
– արքեպս. յԱստրախան, 1832 թ., Օրինակք գրութեանց - էջ 1440-1494, 1454, 1457, 1462, 1469, 1478, 1480-1484, 1688
– Պետրոսեան, 1821 թ., գրիչ ի Միջագիւղ - Հմր 2723, էջ 195, 196, 198, յշտկծ. - էջ 1353
ՍԵՐՈՒՔ, ածշնչկն - էջ 362
ՍԵՒԵՐԻԱՆՈՍ, նհտկ. - էջ 148, 463
ՍԵՓՕՐ, ածշնչկն - էջ 157
ՍԷԹ
– նահապետ, ածշնչկն - էջ 149, 150, 252, 523
– Էջմիածնեցի, 1753 թ. - էջ 1082
– Յարութիւնեան, 1862-1936 թթ. - էջ 981
ՍԷԼԻՄ սուլթան Ա. (1465 - 1520) կամ Բ. (1524 - 1574) - էջ 1645, 2150
ՍԷՄ, որդի Նոյի - էջ 150
ՍԷՐՀՕՇ Ագուլեցի, 1766 թ. - էջ 1279
ՍԷՖԵՐՊԻՔԱՅ, 1668 թ., կենակից Նիկողայոս գրչի - էջ 54
ՍԹԼԻԿ, զաւակ ստացող Յոհանի,1300 թ. - էջ 754
ՍԻՄ, 1718 թ., կողակից Անդրիասի - էջ 1137
ՍԻՄԱՒՈՆ
– վկա՞յ նուիրատուութեան, ԺԶ. դ. - էջ 499
– միայնակեաց, յետին ստացող, 1616 թ. - էջ 336
ՍԻՄԱՔՈՍ - էջ 628
ՍԻՄԷՈՆ
– ածշնչկն, - էջ 152
– Ծերունի, ածշնչկն, Աղօթք - էջ 225, ի տաղս եւ գանձս - էջ 73, 246, յշտկծ. - էջ 46, 379, 389, 573, 774, 782, 823, 1128, 1538, 1657
– առաքեալ, մնրնկր - էջ 32, 93
– Սիւնակեաց, մհ. 460 թ. - էջ 1027, 1028, 1669
– վաղամեռիկ պատանի, ԺԳ. դ. - էջ 744
– (Սիմէովն) ամոււսին մեկենաս Վարդեմօր, ԺԳ. դ. - էջ 375
– հայրապետ, 1305 թ., մեկենաս - Հմր 2744, էջ 327, 329
– քհյ., 1305 թ., գրիչ, ծաղկող յԱրճէշ - Հմր 2744, էջ 327-330
– Պղնձահանեցի, 1307 թ., թարգմանիչ Պրոկողի Շաղկապքի - էջ 1986
– (Սիմեւոն) եղբայր Թոմա քհյ գրիչի, 1315 թ. - էջ 1540, 1541
– մեկենաս, 1333 թ. - Հմր 2829, էջ 821, 823
– ԺԴ. դ., գրիչ - Հմր 2775, էջ 483, 485
– տաղասաց, ԺԵ. դ., Տաղք. «Սիրով Հոգոյ» - էջ 80, «Սուրբդ Սրբոց» - էջ 80, 256, «Սուրբ Յուղիտա» - էջ 66, 240, «Տեսեալ ծնաւղին» - էջ 67, 240
– ազգական ստացող Ազբէկի, ԺԵ. դ. - էջ 1537
– եպս. Գառնեցի, 1651 թ., մեկնող Պրոկղի Շաղկապքի - էջ 1985
– պարոնտէր, 1668 թ., Ղրիմ - էջ 40
– երէց, հնգց. 1668 թ. - էջ 39
– վրդ. Ջուղայեցի - էջ 1142, 1151, 2053
–գրիչ, ԺԷ. դ. - Հմր 2741, էջ 317, 318
– որդի Մարգար քհյի, 1718 թ. - էջ 1137
– վրդ., 1741 թ., կնքատէր - էջ 320
– վրդ. նուիրակ ի Բիւզանդիայ, 1762 թ. - էջ 1224
– մհտ., 1762 թ. - էջ 1232, 1246, 1253, 1256
– միաբան Ս. Երուսաղէմի, 1763 թ. - էջ 1084, 1233
– Ա. Երեւանցի կթղկս՝ 1763-1780 թթ. - էջ 13, 50, 59, 62, 200, 210, 408-411, 417, քարոզք - էջ 521, 621, 731, 732, 758, 787, Օրինակք գրութեանց - էջ 1215, 1217, 1221, 1233, 1247, ստացող յԷջմիածին - Հմր 2891, էջ 1139, Հմր 2892, էջ 1149, 1150, յշտկծ. - էջ 524, 598, 622, 624, 830, 970, 1038, 1083, 1084, 1086, 1096, 1140, 1145, 1146, 1148, 1150, 1154, 1155, 1182, 1224, 1225, 1228, 1237, 1241, 1248, 1251, 1256, 1273, 1274, 1279, 1296, 1301, 1308, 1506, 1553, 1564, 1566, 1990, 2040, 2041, 2047, 2051, 2056, 2091, 2102, 2103
– մհտ., ի ժամանակս Սիմէոն կթղկս-ի - էջ 410
– Բաշընջաղեցի, 1773 թ., յետին ստացող - էջ 1542
– աբղյ. ի Կ. Պոլիս, 1799 թ. - էջ 1506
– Սիմօն մաքսապետ, 1802 թ. - էջ 1328
– արքեպս., առաջնորդ Ս. Թադէի վանից, 1809 թ. - էջ 1351, 1497
– վրդ., առաջնորդ Տաթեւու, 1815 թ. - էջ 1348
– (Սիմօն) Իւանիչ ի Թիֆլիզ, 1815 թ. - էջ 1349
– արքեպս. ի Կարին, 1817 թ. - էջ 1355, 1357
– արքեպս., առաջնորդ Ջուղայու, 1817 թ. - էջ 1354
– քհյ. Սիմօնեան, 1817 թ. - էջ 1389
– Վասիլիչ, 1817 թ. - էջ 1387
– արքեպս. Բզնունի, 1832 թ., գրիչ - Հմր 2945, էջ 1689, 1694, 1696
– Ալաժալով, 1833 թ. - էջ 1478
– արքեպս., 1846 թ. - էջ 1002
– վրդ., 1863 թ. - էջ 234
ՍԻՆԱՆ մհտ., 1765 թ. - էջ 1267
ՍԻՆԵԿ, 1695 թ., հայր ստացող արծաթագործ Աբրահամի - էջ 1977
ՍԻՈՆ, ազգական յետին ստացող Ազբէկի, ԺԵ. դ. - էջ 1537
ՍԻՐԱՄԱՐԳ (Սիրայմարգ)
– (Սիրամայրք) հաւատաւոր, գրչ. օժանդակող, ժԵ. դ. - էջ 774
– դուստր յետին ստացող Միրիճանի, 1557 թ. - էջ 335
ՍԻՐԱՔ, որդի Յեսուայ, Գիրք իմաստութեան - էջ 36, 225, բանք - էջ 1979, մնրնկր - էջ 32, 1977, յշտկծ. - էջ 160, 217, 463
ՍԻՐԵԿԱՆ, նուիրատու Էրեզի Ս. Աստուածածնի, 1217 թ. - էջ 1059
ՍԻՐԷՆ, ազգական յետին ստացող տէր Յոհանի, 1351 թ. - էջ 334
ՍԻՐՄ արքայ - էջ 1005
ՍԻՐՈՒՆ
– գրչութ. օժանդակող (տղամարդ), ԺԵ. դ. - էջ 776
– մհտ. թղթակից ի Բաղէշ, 1764 թ. - էջ 1262, 1263
ՍԻՒՔԵՄ, ածշնչկն - էջ 153
ՍԿՕԹՈՍ աստուածաբան - էջ 149
ՍՄԲԱՏ
– Վրկանայ մարզպան - էջ 2001
– Ա. Բագրատունի, թագաւոր Հայոց 890-914 թթ. - էջ 274, 275, 308, 312, 2081
– Պատմիչ, 1208-1276 թթ. - էջ 986
– իշխան, 1265 թ., որդի Լիպարիտի - էջ 493
ՍՈԱՒԷ, Հոգեբանութիւն - էջ 367, 369, 370
ՍՈԳԻԿ, 1300 ը., կողակից Յօհան քհյի - էջ 754
ՍՈԼՈՄՈՆԲԷԿ, 1810 թ. - էջ 1498
ՍՈԿՐԱՏ
– իմաստասէր - էջ 573
– սքոլաստիկոս - էջ 558
ՍՈՂՈՄՈՆ
– որդի եւ յաջորդ Դաւթի, արքայ հրէից, Առակք - էջ 23, 34, 225, ի բանից - էջ 105, 134, 727, Մեկնութիւն Առակացն - էջ 387, 462, 770, 2012, Երգոց Երգոյն - էջ 595, Յաղագս Սողոմոնի - էջ 95, 144, մնրնկր - էջ 21, 31, 943, յշտկծ. - էջ 36, 90, 190, 264, 422, 596, 797, 860, 922, 923, 935, 946, 954, 1027, 1162, 1233, 1243, 1303, 1621, 1625, 1626, 1634, 1640, 1646, 2002, 2008, 2011, 2012, 2035, 2105, 2108
– միաբան Վարագավանքի, 1600 թ. - էջ 695
– Քրտստանցի, 1753 թ. - էջ 1083
– առաջնորդ Ղզլարու, 1767 թ. - էջ 1298
– (Սոլոման) ի Հաղբատ, 1784 թ. - էջ 678, 679
– (Սօլոմոն) 1788 թ., եղբայր Յովսէփ Արղութեանի - էջ 1699, 1706, 1767
– Ալվարեան, 1833 թ. - էջ 1459
– Արտեմիչ, 1833 թ. - էջ 1480
– քհյ., 1840 թ. - էջ 299
ՍՈՍԻՈՍ - էջ 191
ՍՈՒԼԷՅՄԱՆ
– շահ Պարսից, 1679 թ. -էջ 2100
– քուրտ, 1763 թ. - էջ 1551
ՍՈՒԼԹԱՆ
– (Սուլտան) ԺԵ. դ., հայր Նիկողոս գրչի - էջ 58
– (Սուլտան) ԺԵ. դ. - էջ 1537
– (Սօլթան) ԺԵ. դ. - էջ 546, 547
– խջյ Աստապատցի, 1590 թ., ստացող - Հմր 2805, էջ 697, 699
– (Սաւլթան) տատ յետին ստացող տէր Ղուկասի, ԺԶ. դ. - էջ 340
– (Սաւլթան) 1626 թ., կողակից Ամիրղուլիի - էջ 875
– կողակից Այվաթի, 1658 թ. - էջ 1674
– մայր Խաչքօ գրչի, 1720 թ. - էջ 2022
– յետին ստացող, կին Ամիրղուլիի, ԺԸ. դ. - էջ 756
ՍՈՒԼԹԱՆՇԱՀ, հօրեղբայր ստացող Արթուխշահի, 1471 թ. - էջ 884
– (Սուլտանշահ), հնգ. աւագ որդի նուիրատու Մարտիրոսի, 1348 թ. - էջ 1063
ՍՈՒԼՏԱՆ, դուստր յետին ստացող Պէկի, ԺԷ. դ. - էջ 757
ՍՈՒԼՏԱՆԽԱԹՈՒՆ, ԺԵ. դ. - էջ 1537
ՍՈՒՍԱՄԲԱՐ, 1833 թ. - էջ 331
ՍՈՒՐԱԹ, 1356 թ. - էջ 1683
ՍՈՒՐԱԿ, ԺԴ. դ., կենակից Բարագշահի - էջ 330
ՍՈՒՐԿԵՆՈՍ եպս. Նէոյ Կեսարիոյ - էջ 2006
ՍՈՒՔԻԱՍ
– քհյ., 1183 թ., գրիչ - Հմր 2877, էջ 1053, 1056, 1057
– 1297 թ. - էջ 848
– 1348 թ. - էջ 1063
– կր., 1480 թ., ի Վարագայ վանս - էջ 121
– (Սուգաս) վրդ., 1763 թ. - էջ 1555
ՍՈՒՔԻԱՍԵԱՆՔ նհտ. 150 թ. - էջ 68, 106, 241, 538, 539, 1664
ՍՈՓԻԱ
– սրբ., նհտկ. Բ. դ. - էջ 1668
– 1610 թ. - էջ 1117
ՍՈՓՈՆԻԱ, մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 22, 23, 34, 225, ի գանձս - էջ 252, մնրնկր - էջ 32
ՍՊԱՅՀԱՆ, 1267 թ., յետին ստացող - էջ 1061, 1062
ՍՊԱՆԴԻԱՐ, ԺԵ. դ. - էջ 885
ՍՏԱԹԷ - տե՛ս նաեւ Եւստաթէ
– արքեպս. Տփխիսեցի, 1802 թ., գրիչ ի Զմիւռնիայ - Հմր 2758, էջ 391, 394, ստացող, 1807 թ. - Հմր 2716, էջ 147, 149, 174, ստացող 1818 թ. - Հմր 2768, էջ 420-423, 426, յշտկծ. - էջ 203
– վրդ. Կարնեցի, 1827 թ. - էջ 1500
– վրդ., ԺԹ. դ. - էջ 177
– Կանայանց, 1905 թ. - էջ 342, 352
– վրդ., կնքատէր - էջ 2008
ՍՏԵՓԱՆՈՍ (ՍՏԵՓԱՆ)
– Նախասարկաւագ, ի տաղս եւ գանձս - էջ 86, 261, մնրնկր - էջ 1663, Յիշատակ - էջ 109, 111, 218, 365, 390, 446, 454, 528, 535, 571, 758, 759, 772, 1038, 1694, 1735, 1736, 2092
– Ա. Պապ Հռոմայ՝ ծայրագոյն քահանայապետ, 254-306 թթ. (յշտկծ՝ 258 թ.) - էջ 267, 1670
– Սիւնեցի, նհտկ. 735 թ. - էջ 362, 387, 568, 594, 769, 821, 1514, 2023, 2024, 2045
– Ուլնեցի, սրբ., նհտ. 363 թ. - էջ 1668
– Տարօնացի (Ասողիկ), 935-1015 թթ., Պատմութիւն ժամանակաց - էջ 405, 406, 2081, յշտկծ. - էջ 1998
– կթղկս Աղուանից - էջ 2000
– ԺԲ. դ., գրիչ - Հմր 2789, էջ 591, 594
– Որդի Տէր-Յուսկան, 1251 թ. - էջ 110, 1649
– որդի նուիրատու Գոհարի, 1217 թ. - էջ 1062
– Դ. Հռոմկլայեցի կթղկս 1290-1293 թթ., էջ 902, 1649
– քհյ., 1297 թ. - էջ 845
– Օրբելեան, մետրոպոլիտ Սիւնեաց՝ 1286-1304 թթ., Պատմութիւն - էջ 992, 1000, ի Պատմութենէ - էջ 346, 902, 935, 982,
– 1300 թ., գրիչ ի Կարին - Հմր 2817, էջ 751, 754, 755
– արքեպս. Տարսոնի, ԺԳ. դ. - էջ 936
– քհյ., 1314 թ. - էջ 581
– ազգական Թոմա գրչի, 1315 թ. - էջ 1540
– երէց, գրիչ, 1330 թ. - Հմր 2929, էջ 1533, 1535, 1536
– կուսակրօն, 1348 թ. - Հմր 2811, էջ 733, 736
– եղբայր յետին ստացող Յոհան քհյ-ի, 1351 թ. - էջ 334
– արքեպս., 1356 թ., առաջնորդ Ղրիմի, - էջ 1682, 1683
– քհյ., 1368 թ., գրիչ ի Ղրիմ - Հմր 2705, էջ 21
– վրդ., ԺԴ. դ., Տաղք եւ գանձք. «Սիրով վառեցար» - էջ 69, 242, «Սոսկալի ահիւ» - էջ 75, 248, «Սուրբ մայրդ» - էջ 82, 253, 1529, «Վեհից թագաւորն» - էջ 76, 248, 714
– ԺԴ. դ., որդի յետին ստացող Թումա քհյի - էջ 235
– յետին ստացող, ԺԴ. դ. - էջ 1536
– աբղյ., Շահուռեցի, 1409 թ., գրիչ - Հմր 2783/Ա, էջ 549, 554, 555
– ազգական ստացող Մարտիրոսի, 1463 թ. - էջ 590
– աթոռակալ կթղկս, 1471 թ. - էջ 884
– քեռի Արթուխշահի, 1471 թ. - էջ 885
– Շահկանց, 1480 թ. - էջ 121
– կր. ի Վարագավանք, 1480 թ. - էջ 121
– ԺԵ. դ. - էջ 1537
– կր., ԺԵ. դ. - էջ 1538
– աբղյ. ԺԵ. դ. - էջ 778
– քհյ., ԺԵ. դ. - էջ 740
– ԺԵ. դ. - էջ 546-548
– Լալուկ վրդ., յետին ստացող, ԺԵ. դ. - էջ 485
– քհյ. Դաւթեանց, 1576 թ. - էջ 985
– Թօխաթցի, 1601 թ. - էջ 1645, 1646
– քհյ., 1610 թ. ի Շօշ - էջ 1117, 1118
– 1624 թ., եղբայր Մարտիրոս վրդ-ի - էջ 347
– կր., 1624 թ. - էջ 350
– Նատերենց, գրիչ ի Ղրիմ, 1660 թ. - Հմր 2705, էջ 21, 27, 29
– Մանկիկ վրդ., 1664 թ. - էջ 348
– կր., 1671 թ. - էջ 350
– վրդ., 1684 թ. - էջ 986
– սրկ., 1684 թ. - էջ 986
– արքեպս. Ելլադայի, 1665 թ., Քարոզք - էջ 1203, յշտկծ. - էջ 1204, 1205
– Թօփչենց, ստացող ի Նոր Ջուղայ, 1679 թ. - Հմր 2993, էջ 2093, 2098, 2100
– Լեհացի, մհ. 1689 թ. - էջ 1181, 1182, 1986, 1987
– աբղյ., 1711 թ. - էջ 56
– աբղյ., յետին ստացող, 1711 թ. - էջ 948
– վրդ. կտակակատար, 1720 թ. - էջ 598
– հայր Խաչքօ գրչի, 1720 թ. - էջ 2022
– (Ստեփան) սրկ. ի Ս. Նախավկայի վանս, 1723 թ. - էջ 1970
– քհյ. ի Ս. Նախավկայի վանս, 1723 թ. - էջ 1970
– միայնակեաց ի Ս. Նախավկայի վանս, 1723 թ. - էջ 1970
– որդի յետին նորոգող Տօրօնեցի Պօղոսի, 1730 թ. - էջ 876
– վրդ., առաջնորդ Հաշտարխանու, 1762 թ. - էջ 1241, 1254, 1270, 1292
– եպս. Գանձասարու, 1768 թ. - էջ 1291, 1292
– քհյ, 1789 թ. - էջ 1778, 1781, 1790
– թարգման, ի ժամանակս Սիմէոն Ա. կթղկս-ի - էջ 410
– եղբայր Իսահակ վրդ. Գեղամացու, 1790 թ. - էջ 61
– Կուչուրեան եպս., ի ժամանակս Ղուկասու Ա. կթղկս-ի - էջ 411, 415
– (Ստեբան ) բեբէ, ԺԸ. դ. - էջ 219
– վրդ. առաջնորդ Ս. Բարդուղիմէոսի վանից, 1763 թ. - էջ 1546
– ջահընկալ, 1763 թ. - էջ 1083
– տրց., 1764 թ. - էջ 1227, 1260
– պրն., ի Հաշտարխան, 1765 թ. - էջ 1277
– վրդ., Աղբակու, 1772 թ. - էջ 1306
– վրդ. 1773 թ., ստացող ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2974, էջ 2025, 2026
– Ասլանեան յԱժդարխան, 1778 թ. - էջ 969
– Յարութիւնեան ի Բարսայ, 1784 թ. - էջ 673, 678, 679, 1244
– պրն. ի Պետերբուրգ, 1785 թ. - էջ 1739-1741, 1750
– տրց., 1785 թ. - էջ 1742-1744, 1747, 1781
– ամիրայ Իպօյենց, 1785 թ. - էջ 673, 681
– Երեւանցի ի Բետրբուրգ, 1785 թ. - էջ 1739, 1742, 1747, 1755
– Շմաւոնեան, 1787 թ. - էջ 1757
– յանձնակատար, 1785 թ. - էջ 680
– Ասլանով, 1786 թ. - էջ 1753
– պրն. ի Կարեմնչուկ, 1789 թ. - էջ 1790, 1794, 1795
– Սումբատով, 1789 թ. - էջ 1781
– քհյ, 1789 թ. - էջ 1791
– Խարդարեան, 1789 թ. - էջ 1809
– Թարխանեան, 1789 թ. - էջ 1807, 1809, 1819
– Տէր-Սահակեան, 1789 թ. - էջ 1809, 1816, 1824
– Էդիլխանեան, 1790 թ. - էջ 1821
– պրն. ի Բուքրէշ, 1790 թ. - էջ 1799
– Դաւիթեան, 1790 թ. - էջ 1318, 1818
– որդի Աբէլի, 1795 թ. - էջ 1860
– աւ. քհյ. Լօռու Մելիքեան, 1796 թ. - էջ 1341, 1357, 1796
– քհյ. ի Թիֆլիս, 1797 թ. - էջ 1500
– քհյ. Յովհաննիսեան, 1798 թ. - էջ 1356, 1503, 1505, 1506
– աղա Խաչատրեան, 1798 թ. - էջ 1503
– Չէլէպի Եղիազարեան, 1799 թ. - էջ 1506
– յշտկծ, ԺԸ. դ. - էջ 331
– վրդ., 1801 թ., Օրինակք գրութեանց - էջ 1317
– աբղյ., 1801 թ. - էջ 1319
– երէցփոխ ի Ղզլար, 1801 թ. - էջ 1318, 1320-1323, 1325-1327, 1329-1337
– Բաբայ, 1801 թ. - էջ 1321
– նուիրակ Հաշտարխանու, 1802 թ. - էջ 1337, 1338
– վրդ., միաբան Ս. էջմիածնի, 1802 թ. - էջ 1342, 1343
– Լաշկարով, 1807 թ. - էջ 1316
– մհտ. Գօրօյէանց, 1815 թ. - էջ 1348, 1350, 1354, 1355, 1361
– Առաքելեան, 1815 թ. - էջ 1349
– Իզմեարսի, 1817 թ. - էջ 1357
– արքեպս. ի Կեսարիայ, 1817 թ. - էջ 1357
– եպս. Գեղամեան, 1827 թ. - էջ 1567, 1569, 1586
– արքեպս., 1831 թ. - էջ 1688
– Մամաջանով, 1832 թ. - էջ 1443
– եպս. Արղութեանց, 1833 թ. - էջ 1449, 1451, 1453, 1459, 1461, 1464, 1467, 1470, 1475, 1488, 1587
– վրդ. Արարատեան, 1833 թ. - էջ 1474, 1689
– Յովհաննիսեան, 1833 թ. - էջ 1460
– քհյ. Ղօրայու, 1843 թ. - էջ 1454
– Բալասանեան ի Ղզլար, 1843 թ. - էջ 1449
– Սաֆարեան ի Ղօրայ, 1844 թ. - էջ 1487
– Մելիք-Սելիմեանց, 1846 թ. - էջ 1113
– սրկ. Արղութեանց, 1848 թ. - էջ 1389
– նուիրակ, 1874 թ. - էջ 679
– եպս. Ենօքեան, ԺԹ. դ., յետին ստացող - էջ 975, 1568-1570, 1574
– գրչփ. - էջ 58
ՍՏՐԱՊՈՍ մեկնիչ - էջ 94
ՍՏՐԱՏՈՆԻԿՈՍ, սրբ. - էջ 112
ՍՐԱՊԵԱՆ ԱՐՄԵՆՈՒՀԻ, 1918-2000 թթ. - էջ 934
ՍՐԱՊԻՈՆ
–գրիչ, 1644 թ. - Հմր 2802, էջ 633
– վրդ., գրիչ ի Գեղարդ, 1687 թ. - Հմր 2909, էջ 1201, 1212-1214
ՍՕԼԹԱՆԽԱԹՈՒՆ, 1454 թ., մայր Գօզալղօչի - էջ 874
ՍՕՂՈՄԷ, մայր Յովհաննէս եւ Յակոբոս առաքեալների - էջ 1649
ՍՕՍ, նահապետ Հայոց - էջ 272
ՎԱԼՏԷՐ, ուսուցչապետ ի Գերմանիայ - էջ 503
ՎԱԽԱԽ, յշտկծ, ԺԶ. դ. - էջ 1541
ՎԱԽԹԱՆԳ
– թգւր. Վրաց, Ե. դ. - էջ 309
– (Վաղթանգ) իշխան, 1182 թ. - էջ 491-493
ՎԱՀԱԳՆ դիւցածին - էջ 272
ՎԱՀԱՆ
– Դ. դ. - էջ 345
– Գայլ, Մամիկոնեան, մհ. 606 թ. - էջ 177
– Արծրունի, Դ. դ. - էջ 309
– Մամիկոնեան, մարզպան Հայոց՝ 440-510 թթ. - էջ 274, 307-310
– Գողթնեցի, սուրբ, վկայ, նհտկ. 737 թ., ի տաղս եւ ի գանձս - էջ 67, 240, տօն - էջ 529, 1664, 1736
– Ա. Սիւնեցի կթղկս՝ 968-969 թթ. - էջ 344
– յետին նորոգող, 1183ից յետոյ - էջ 1057, 1058
– աբղյ., 1356 թ. - էջ 1685
– քհյ. յԱկն, 1765 թ. - էջ 1563
– աղա ի Բայազիտ, 1784 թ. - էջ 676
ՎԱՀԷ, Հայկազունի թագաւոր Հայոց՝ 351-331 թթ. Ք. ա. - էջ 315
ՎԱՀՐԱՄ, իմա´ Գրիգոր Բ. Վկայասէր կթղկս՝ 1066-1105 - էջ 1174
– Զաքարեան, ԺԲ. դ. - էջ 2054
– րաբունի, ԺԳ. դ. - էջ 935, 936
ՎԱՀՐԻ, եղբօրորդի յետին ստացող տէր Դաւթի, 1668 թ. - էջ 757
ՎԱՂԱՐՇԱԿ Ա, թագաւոր Հայոց՝ 248-226 Ք. ա. - էջ 272, 273
ՎԱՂԵՐԻԱՆՈՍ, յիշուած Կիւրեղի թղթում - էջ 2006
ՎԱՂԷՍ կայսր Բիւզանդիոյ՝ 364-378 թթ. - էջ 537
ՎԱՅՐԵՆԻՆ, պրն., նուիրատու Էրեզի Ս. Աստուածածնի, 1183-ից յետոյ - էջ 1058
ՎԱՆԱԿԱՆ
– վրդ. Տաւուշեցի, 1181-1251 թթ., Համեմատութիւն Հին եւ Նոր կտակարանաց - էջ 25, 36, 228, 361, Յաղագս տարեմտին - էջ 464, 771, Հարցմունք - էջ 362, Վասն Առաջաւորաց պահոցն - էջ 537, 612, յշտկծ. - էջ 367, 600, 612
– որդի Արտաձորի Սուրբ Վկայքի վանահայր տէր Երոյցի, 1267 թ. - էջ 1061
– յետին կազմող, 1385 թ. - էջ 1053, 1064
ՎԱՆԻԿ
– Յովանէս կր. եւ Թադէոս եղբայր-ստացողների ազգական Դասապետ քհյ-ի հայր, 1292 թ. - էջ 902
– նուիրատու Խորդեանց անապատի, 1315 թ. - էջ 1539
– վրդ., ԺԴ դ. Տաղ. «Վերաւրհնեալ, գովեալ» - էջ 76, 249, 1527
– (Վանի) հնգց. եղբայր ստացող պրն. Միքայէլի, 1717 թ. - էջ 928
ՎԱՉԷ, սրբ. - էջ 2003
ՎԱՌԼԱՄ արքեպս. վրաց, 1817 թ. - էջ 1355
ՎԱՌՎԱՌԷ
– կոյս, նհտ. Գ. դ. վջ., ի տաղս եւ գանձս - էջ 84, 258, տօն - էջ 528, 1669, Պատմութիւն - էջ 803
– (Վառվառա) գրիչ, 1647 թ. - էջ 696
– (Վառվառ) Բօղդանով, 1785 թ. - էջ 1742
– (Վառվառ) Շաքարով ի Ղզլար, 1833 թ. - էջ 1458
ՎԱՍԱԿ
– հայր Գրիգոր Մագիստրոսի, մհ. 1021 թ. - էջ 113
– պատրիկ, 1201 թ. - էջ 493
ՎԱՍԻԼ
– Բ. կայսր Բիւզանդիոյ, 976 թ. - էջ 111, 275, 1121, 2082
– հայր Կոստանդին եպս. Պեհեսնեցու, 1314 թ. - էջ 581
– հոռոմ պապաս (քհյ), 1784 թ. - էջ 68
– Բեհբուդով, կնիազ, ի Թիֆլիզ, 1791-1858 թթ., (յշտկծ. 1816 թ.) - էջ 1364
– Մաթվէիչ Չիլայով, ի Թիֆլիզ, 1817 թ. - էջ 1376, 1392
– Պօրշանով, մայոր, 1831 թ. - էջ 16
ՎԱՍԻԼԻՈՍ եպս., սրբ. - էջ 1670
ՎԱՍՈՒՍ, հայր նուիրատու պրն Սարգսի, 1217 թ. - էջ 1060
ՎԱՐԱԶԴԱՏ, Արշակունի, թագաւոր Հայոց՝ 374-378 թթ. - էջ 273, 942
ՎԱՐԱԶՈՒԱՆ ի Սիւնիս, Ե. դ. - էջ 1111
ՎԱՐԴ պրն., 1610 թ. - էջ 752
ՎԱՐԴԱԳՈՅՆ, 1356 թ. - էջ 1680, 1681, 1683
ՎԱՐԴԱԶԱՏ
– հայր ծաղկող Նիկողայոս Մելանաւորի, ի Կաֆայ, 1668-1689 թթ. - էջ 54
ՎԱՐԴԱԶԱՏ, ազգական գրչ. մասնակից Աղբրացի, ԺԵ. դ. - էջ 772
ՎԱՐԴԱՆ
– Մամիկոնեան, նհտկ., սրբ., 451 թ. - էջ 942
– վրդ. Այգեկցի, 1170-1235 թթ., Խրատք - էջ 104, 105, 144, 533, 1122, 1125, 1617, 1629, Քարոզք - էջ 464, 534, 553, Աղօթք - էջ 602, յշտկծ. - էջ 550, 611, 635, 1132
– վրդ. Արեւելցի, 1200-1271 թթ., Աշխարհայցոյց - էջ 343, Ճառք - էջ 138, 143, 460, Մեկնութիւն՝ Արարածոց - էջ 552, 837, 944, Յոբի - էջ 837, Հայր մերի - էջ 142, Սաղմոսաց - էջ 601, 616, Երգոց երգոյն - էջ 2037, մնրնկր - էջ 837, յշտկծ. - էջ 30, 145, 838
– կր., 1306 թ., գրիչ ի Մոկաց գաւառ - Հմր 2806, էջ 699, 702
–գրիչ, 1324 թ. - Հմր 2837, էջ 843, 846
– քհյ., 1356 թ. - էջ 1683
–գրիչ, 1409 թ. - Հմր 2783/Ա, էջ 549, 555
– երէց, 1471 թ., գրիչ ի Վան - Հմր 2846, էջ 881, 884, 887
– քհյ., 1480 թ., հայր Մկրտիչ ստացողի - էջ 118
– ԺԵ. դ. Տաղք. «Յորժամ յիշեմ զաւրն» - էջ 89, 263, «Վարդան քաջ» - էջ 1524
– քհյ., հայր ստացող Յովհաննէս քհյի, ԺԵ. դ. - էջ 773, 777, 778
–որդի յետին ստացող Վրթանէս քհյի, 1523 թ. - էջ 532
– 1557 թ. - էջ 335
– 1567 թ. - էջ 836
– սրկ., ԺԶ. դ. - էջ 236
– վրդ. Բաղիշեցի, 1600 թ. - էջ 2022
– յԱւանց, 1600 թ. - էջ 694, 697
– 1601 թ. - էջ 880
– քհյ., 1601 թ. - էջ 880
– 1601 թ. - էջ 880
– 1623 թ. - էջ 843
– քհյ. Ս. Թորոս եկեղեցու, 1668 թ., Ղրիմ - էջ 27, 40
– արք. Կաֆացի, 1668 թ., ստացող ի Կաֆայ - Հմր 2706, էջ 31, 36, 37, 40, 47, 49, 52-55
– (Վրթանես) երէց, 1668 թ., գրիչ ի Կաֆայ - Հմր 2706, էջ 31, 51, 52, 56
– 1674 թ., որդի Սանդուխտի - էջ 706
– 1675 թ. - էջ 930
– ԺԷ. դ. - էջ 780
– աբղյ., յետին ստացող, ԺԷ. դ. - էջ 780
– վրդ. Բաղիշեցի, 1703 թ., մեկենաս ի Բաղէշ - Հմր 2771, էջ 453, 471-474, յշտկծ. - էջ 348-350
–հայր Պօղոս Տօրօնեցու, 1730 թ. - էջ 875, 876
– քհյ., 1738 թ. - էջ 338
– վրդ. Բաղիշեցի, 1764 թ. - էջ 1228, 1263
– տրց., 1773 թ. - էջ 1542
– ի Վան, 1784 թ. - էջ 679
– վրդ., 1776 թ., կնքատէր - էջ 208
– քհյ., Հմր 2701ի վաճառքի «գիր»ը գրող, ԺԸ. դ. - էջ 12
– արքեպս., միաբան Ս. էջմիածնի, 1802 թ. - էջ 1342, 1343
– վրդ. Գեղամացի, 1810 թ. - էջ 1341
– աւ. քհյ. ի Սալմաստ, 1815 թ. - էջ 1350, 1385
– արքեպս., առաջնորդ Մշոյ Ս. Կարապետի, 1817 թ. - էջ 1353, 1355
– Վարդանով, 1846 թ. - էջ 1002
– Սրապեան, ԺԹ. դ. - էջ 208
– կր., ԺԹ. դ. - էջ 423
ՎԱՐԴԱՆԱՆՔ - էջ 68, 112, 113, 241, 304, 307-309, տօն - էջ 529, 1665, 1737
ՎԱՐԴԱՆԵԱՆ ՍՏԵԼԼԱ - էջ 60
ՎԱՐԴԱՒՍԱՆ, 1183 թ. - էջ 1057
ՎԱՐԴԵՄԱՅՐ
– (Վարդենի) Կողբացի, ԺԳ. դ. մեկենաս ի Սուրբ Վասլի վանս - Հմր 2756, էջ 371, 374, 375, Հմր 2784, էջ 557, 560-562
– ԺԳ. դ. - էջ 1062
ՎԱՐԴԵՐ, կողակից Յովսէփի, 1752 թ. - էջ 824
ՎԱՐԴԵՐԵՍ
– 1356 թ. - էջ 1683
– ի Սեչով, 1794 թ. - էջ 1507, 1803
ՎԱՐԴԵՏԻԿԻՆ, զաւակ ստացող Յոհանի, 1300 թ. - էջ 754
ՎԱՐԴԻԿ, 1409 թ. - էջ 555
ՎԱՐԴՈՒՄ, ԺԶ. դ. - էջ 340
ՎԱՐԴՊԱՏՐԻԿ - էջ 611, 1123
ՎԱՐԴՐԻԿ, զաւակ ստացող Յոհանի, 1300 թ. - էջ 754
ՎԱՐՈՍ, սրբ., Ե. դ. - էջ 1670
ՎԵՍՊԻԱՆՈՍ կայսր Հռօմեացւոց - էջ 1004
ՎԵՐՄԻՇ, հայր Պէտիկի, ԺԷ. դ. - էջ 757
ՎԻԿՏՈՐ Բ. (Գ.) պապ Հռոմայ, 1055-1057 թթ. - էջ 567
ՎԻՐԱՊՇԱՀ, հայր Սարգիս ստացողի, 1315 թ. - էջ 1540
ՎԻՐՇԱՊՈՒՀ մարզպան - էջ 274
ՎԻՐՈՅ կթղկս Աղուանից - էջ 2003
ՎԼԱՍ
– եպս., նհտկ., սրբ. - էջ 1664
– վրդ. Ստամպօլցի - էջ 614
ՎՌԱՄ երկրորդ, թգւր. Պարսից - էջ 274, 1111
ՎՐԱՑՏԻԿԻՆ, ԺԲ. դ. - էջ 1058
ՎՐԹԱՆԷՍ
– Ա. Պարթեւ կթղկս՝ 333-341 թթ., տօն - էջ 526, 1734
– Քերթող, մատենագիր, Է. դ. - էջ 2002
– կր., 1356 թ. - էջ 1685, 1686
– (Վրդանիս) ԺԵ. դ. - էջ 846
– քհյ., յետին ստացող, 1523 թ. - էջ 532
– քհյ., հայր Աթանէս աբղյի, 1565 թ., - էջ 1534
– (Վարդանէս) եղբայր Ներսէս Գնունեցու, 1567 թ. - էջ 984
– 1647 թ. - էջ 695
– (Վրդանիս) 1706 թ. - էջ 1968
– քհյ. յԱրարատեան երկրէն, 1794 թ. - էջ 1655
– (Վրդանէս) վրդ., 1797 թ. - էջ 124
– վրդ. ԺԸ. դ. - էջ 132
– վրդ. նուիրակ Հնդկաց, 1811 թ. - էջ 1498
– արքեպս. ի Բաղդատ, 1815 թ. - էջ 1351, 1353, 1391
– վրդ., 1864 թ. - էջ 1091, 1113
– վրդ. ԺԹ. դ. - էջ 1308
– վրդ., Ս. Էջմիածին, 1864 թ. - էջ 173, 417, 524
ՎՕՐՈՆՈՎՍԿԻ, 1807 թ. - էջ 1317
ՎՕՐՕՆՑՈՎ իշխան, 1828 թ. - էջ 1705
ՏԱԹԼՈՒ, դուստր ստացող Խէրանշահի, ԺԵ. դ. - էջ 546, 547
ՏԱԼԼՈՒ, 1863 թ., կողակից Օհանի - էջ 282
ՏԱՃԱՐ, հօրաքոյր ստացող Յովանէսի, 1292 թ. - էջ 903
ՏԱՏԻԱՆՈՍ պատմագիր - էջ 539
ՏԱՐՍԱՅԻՃ Օրբելէան, տէր Սիւնեաց, 1312 թ. - էջ 323, 324, 902, 993
ՏԱՒՆԱՅ, ԺԵ. դ. - էջ 776
ՏԱՒՆԱՏԻԿԻՆ, 1300 թ. - էջ 757
ՏԱՒՆԻԿ
– եղբայր ստացող Յոհանէս երէցի, 1290 թ. - էջ 749
– ազգական ստացող Մարկոսի, ԺԵ. դ. - էջ 773
ՏԱՒՍԱԽ, 1292 թ. - էջ 903
ՏԱՔՏԻԿԻՆ, 1297 թ. - էջ 848
ՏԵՍՈՒՆ, ԺԶ. դ. - էջ 340
ՏԷՐ, եղբայր ՏԻրացուի, 1356 թ. - էջ 1683
ՏԷՐ-ՄԻՔԷԼԵԱՆ ԱՐՇԱԿ, 1864-1901 թթ. - էջ 840
ՏԷՐ-ՄԻՔԷԼԵԱՆ ՍԵԴՐԱԿ, եղբայր Արշակ Տէր-Միքելեանի - էջ 840
ՏԷՐ-ՄՈՎՍԻՍԵԱՆ ՄԵՍՐՈՊ արքեպս. (վրդ.) - էջ 12, 14, 20, 30, 58, 62, 94, 96, 124, 126, 132, 148, 174, 178, 185, 188, 192, 194, 196, 198, 200, 202, 204, 206, 208, 210, 220, 222, 228, 232, 234, 270, 282, 316, 320, 326, 332, 338, 340, 342, 352, 356, 358, 360, 368, 370, 372, 377, 392, 394, 396, 398, 400, 402, 406, 419, 420, 446, 454, 474, 476, 482, 484, 500, 506, 520, 524, 532, 562, 570, 576, 581, 592, 594, 596, 600, 616, 618, 620, 624, 628, 634, 668, 700, 706, 730, 734, 736, 738, 742, 752, 780, 788, 792, 794, 796, 802, 806, 816, 826, 830, 838, 840, 844, 846, 850, 854, 858, 860, 876, 882, 900, 904, 908, 920, 924, 928, 930, 939, 944, 948, 950, 954, 964, 968, 976, 980, 987, 990, 992, 995, 1004, 1026, 1029, 1030, 1038, 1046, 1052, 1054, 1064, 1068, 1074, 1076, 1088, 1091, 1102, 1110, 1114, 1118, 1148, 1158, 1161, 1162, 1164, 1168, 1170, 1174, 1178, 1183, 1188, 1190, 1192, 1196, 1200, 1202, 1214, 1216, 1342, 1348, 1386, 1432, 1438, 1480, 1492, 1511, 1516, 1522, 1534, 1542,1566, 1574, 1576, 1580, 1582, 1586, 1612, 1614, 1662, 1676, 1680, 1688, 1690, 1696, 1734, 1738, 1830, 1942, 1964, 1966, 1968, 1974, 1976, 1978, 1986, 1990, 1992, 1994, 1998, 2008, 2010, 2012, 2014, 2024, 2026, 2028, 2036, 2038, 2040, 2046, 2056, 2058, 2064, 2076, 2080, 2086, 2090, 2094, 2102-2104, 2116, 2122, 2128, 2150
ՏԷՐ-ՅԱԿՈԲԵԱՆՑ ԱԲԳԱՐ, 1874 թ. - էջ 742
ՏԷՐ-ՍՏԵՓԱՆԵԱՆ ԱՐՄԷՆ - էջ 596, 597, 600, 601, 1164, 2047
ՏԷՐ-ՎԱՐԴԱՆԵԱՆ ԳԷՈՐԳ - էջ 194, 419, 580, 588, 593, 853, 934, 942, 948, 982, 1084, 1176, 2000, 2025, 2028
ՏԷՐՏԷՐ
– հայր Զաքարիա աբեղայի, 1476 թ. - էջ 532
– քհյ Երեւանցի, Քարոզ - էջ 2097
– զաւակ ստացող Ջանբուղայի եւ Մոմեղէնի, ԺԵ. դ. - էջ 746
ՏԻԲԵՐԻՈՍ կայսր Հռոմայ՝ 14-37 թթ. - էջ 573, 1130
ՏԻԳՐԱՆ թագաւոր Հայոց - էջ 272
ՏԻԿԻՆ, ստացող Յովաննէսի եղբայր Խութուխի կին, 1318 թ. - էջ 749
ՏԻԿՆՈՑ, 1217 թ. - էջ 1062
ՏԻՄՈԹԷՈՍ
– (Տիմօդէս) որդի Մենթօրեայ, Աղէքսանդրի Պատմութեան մէջ - էջ 1006
– եպս. Եփեսացւոց, Ա. դ., Պօղոսի թուղթ առ Տիմոթէոս - էջ 25, 35, 226, 856, մնրնկր - էջ 22, յշտկծ. - էջ 383, 1987
– եպս. Աղեքսանդրու, Ճառք - էջ 572
ՏԻՏՈՍ
– Կրետացի, Ա. դ., Պօղոսի թուղթ առ Տիտոս - էջ 25, 35, 36, 226, 856
– կայսր - էջ 1619
ՏԻՐԱՄԱՅՐ, զաւակ ստացող Սպահանի, 1267 թ. - էջ 1061
ՏԻՐԱՆ, որդի Վահանայ - էջ 345
ՏԻՐԱՏՈՒՐ վրդ., Քարոզք - էջ 208, 934, 2092, յշտկծ. - էջ 178
ՏԻՐԱՑՈՒ
– 1232 թ., գրիչ Թարգմանչաց Աւետարանի - Հմր 2743, էջ 321, 323
– քհյ., 1356 թ. - էջ 1683
– աւաքէրէց յԱխլցխայ, 1464 թ. - էջ 750
– ԺԵ. դ. - էջ 776, 777
– ԺԵ. դ. - էջ 1537
ՏԻՐՈՒՀԻ, 1785 թ., կողակից մհտ. Յարութիւնի ի Կ. Պոլիս - էջ 681
ՏԻՓՈՆ սրկ., նհտկ., սրբ. - էջ 1664
ՏՈՎԲԻԹ, որդի Տովբելեայ, Գիրք - էջ 23, 33, 224, 944, մնրնկր - էջ 31, ի բանս - էջ 138
ՏՈՒԲԻԱ, ածշնչկն, մնրնկր - էջ 31
ՏՈՒՆԳԵՐ, զաւակ Յոհան ստացողի 1310 թ. - էջ 754
ՏՐԴԱՏ ՄԵԾ, թագաւոր Հայոց, Գ-Դ. դդ. - էջ 66, 178, 239, 273, 345, տօն - էջ 526, 1667, 1734, յշտկծ. - էջ 537, 613, 1635, 2001
ՏՕՆԱԿԱՆ, 1356 թ. - էջ 1685
ՏՕՆԱՊԵՏ, եղբօրորդի ստացող Մարտիրոսի, 1624 թ. - էջ 348
ՐԱԽԱԲ - տե՛ս ՌԱԽԱԲ
ՐԱՂԻՊ փաշա, գուշակ, վեզիր Օսմանցի թագաւորի - էջ 980
ՑԻՑԻԱՆՈՎ Պաւէլ Դիմիտրիչ, 1754-1806 թթ. - էջ 415, 1702
ՓԱԽՉԱՆ, 1315 թ. - էջ 1540
ՓԱՆԱՀ խան, 1763 թ. - էջ 1269, 1556
ՓԱՆՈՍ
– 1315 թ. - էջ 1540
– 1647 թ. - էջ 695
– 1648 թ. - էջ 885
– պրն. ի Բաղդատ, 1785 թ. - էջ 687
ՓԱՇԱ
– քոյր Թոմա գրչի, 1315 թ. - էջ 1541
– ԺԵ. դ. - էջ 740
– ԺԵ. դ. - էջ 1537
– 1567 թ. - էջ 836
– 1590 թ., կողակից Սօլթան ստացողի - էջ 699
– 1600 թ. - էջ 2021
– 1601 թ. - էջ 880
– 1730 թ. - էջ 876
ՓԱՇԵԿ, մայր Նիկողայոս Մելանաւոր ծաղկողի, ի Կաֆայ, 1668 թ. - էջ 54
ՓԱՈՒԼ մանուկ - էջ 1650
ՓԱՐԷԶ, որդի Յուդայի եւ Թամարի, ածշնչկն - էջ 153
ՓԱՐԷԽԱՆ
– 1616 թ. - էջ 336
– 1718 թ. - էջ 1133
ՓԱՐԻ, 1600 թ. - էջ 500
ՓԱՐՀԱՏ, 1569 թ. - էջ 875
ՓԱՐՍԱՏԱՆ
– 1661 թ., եղբորորդի Սարգիս արքեպս. Արղութեցու - էջ 1175
– 1692 թ. - էջ 854
– 1772 թ., հնգց., փոքր եղբայր Յովսէփ Արղութեանի - էջ 2054
ՓԱՒՍՏՈՍ ԲՈՒԶԱՆԴ - էջ 175, 344, 1997
ՓԵԲՐՈՆ, ածշնչկն - էջ 180
ՓԵԹՐՕ Ձորակցի, 1794 թ., գրիչ ի Ս. Նիգոլաոս - Հմր 2985, էջ 2059, 2064
ՓԵՐԹՈՒՄ, ԺԸ. դ., հայր Պետրոս Բերդումեանի - էջ 2076
ՓԷԲՐՈՆԻԱ, վկայուհի, նհտ. 305 թ. - էջ 1669
ՓԷՐՕԶ, 1742 թ., յետին ստացող - էջ 886
ՓԻԱՆԴ, 1600 թ. - էջ 500
ՓԻԱՆԴէ, ԺԵ-ԺԶ. դդ. - էջ 1974
ՓԻԹՕՅԵԱՆ աղա, 1801 թ. - էջ 1321-1325, 1327-1337
ՓԻԼԱՍՔԻՆՈՍ Նաբովկայ եպիսկոպոս, Ճառք - էջ 570
ՓԻԼԱՏՐ իշխան - էջ 1112
ՓԻԼԻԿՏԻՄՈՆ, սրբ., նհտկ. - էջ 1669
ՓԻԼԻՄՈՆ, յիշուած Պօղոս առաքեալի թղթում - էջ 25, 35, 36, 226, 856
ՓԻԼԻՊՈՍ
– առաքեալ - էջ 93, 466, տօն - էջ 528, 1735, Կանոնք - էջ 639, յշտկծ. - էջ 1088, 1090, 1272, 1582
– հայր Աղէքսանդր Մակեդոնացու - էջ 1004,1005
– նհտկ., հայր Եւգինեա կոյսի, - էջ 1664
– ԺԶ. դ. - էջ 1541
– միաբան Վարագավանքի, 1600 թ. - էջ 695
– Ա. Աղբակեցի կթղկս՝ 1632-1655 թթ. - էջ 850, 1093
– տրց., 1753 թ. - էջ 1543
– Արապկերցի, 1760 թ. - էջ 1223, 1227, 1551
– մհտ. ի Կարս, 1772 թ. - էջ 1306
– վրդ., նուիրակ, 1784 թ. - էջ 675
– աղա, 1785 թ., ի Ս. Պետերբուրգ - էջ 674, 1739, 1741, 1743, 1747-1751, 1755-1757, 1761, 1762, 1764-1773, 1775-1778, 1780-1782, 1786, 1788
– Մանչարեան, 1789 թ., ի Ս. Պետերբուրգ - էջ 1791, 1792, 1794, 1798, 1799, 1802-1804, 1819
– Տէ Լա Հիրէ, ժԸ. դ., Աղիւսակք աստեղաբաշխականք - էջ 429-431, 444
– արքեպս. ի Տիգրանակերտ, 1805 թ. - էջ 1350
– վրդ. նուիրակ ի Կ. Պոլիս, 1815 թ. - էջ 1349, 1350
– արքեպս. Զմիւռնիոյ, 1817 թ., ստացող ի Զմիւռնիայ - Հմր 2718, էջ 179, 183, 184, 186
– արքեպս. ի Կարին, 1817 թ. - էջ 1358
– վրդ., նուիրակ ի Վան, 1817 թ. - էջ 1355
– վրդ., 1828 թ. - էջ 1590
– վրդ. Պրեանց, գրչփ. - էջ 1164
ՓԻԼՈՆ ԱՂԵՔՍԱՆԴՐԱՑԻ, Ա. դ. - էջ 362, 400, 951
ՓԻՐԻՃԱՆ, 1531 թ., - էջ 499
ՓՈԿԱՍ հայրապետ, նհտ. 117 թ. - էջ 1669
ՓՈՏ պատրիարք Կ. Պոլսի, 858 թ. - էջ 1111
ՓՈՐՏԱԼԻՍ, 1808 թ., Ֆրանսիայի դաւանանքի եւ օրինաց նախարար - էջ 1494
ՓՈՔՐՏԻԿԻՆ, ԺԵ. դ. - էջ 778
ՓՕԼԱՏ
– 1409 թ. - էջ 555
– ԺԵ. դ. - էջ 777
ՔԱԼԱՆԹԱՐ պրն., 1789 թ. - էջ 1791, 1807
ՔԱՂԷԲ, ածշնչկն - էջ 31, 165
ՔԱՄ, որդի Նոյի - էջ 150
ՔԱՌԱՍՈՒՆ վկայքն Սեբաստիոյ - էջ 113, տօն - էջ 530, 542, 560, 1665, 1737
ՔԱՐԻՄԱՏԻՆ կոշկակար, ԺԴ. դ., - էջ 750
ՔԱՐԻՄՇԱՀ
– հայր ստացող Արթուխշահի, 1471 թ., էջ 883, 884
– ստացող յԵրից մանկանց վանս, 1565 թ. - Հմր 2928, էջ 1531, 1533
ՔԵԱՐԻՄ խան, 1772 թ. - էջ 1306, 1559
ՔԵՏՈՒՐԱ հարճ, ածշնչկն - էջ 152, 181
ՔԷԹԷՎԱՆ, 1781 թ., մայր Յովսէփ արքեպս. Արղութեանի - էջ 50, 2054
ՔԷՈՍԷՅԵԱՆ ՅԱԿՈԲ - էջ 359, 952, 1038
ՔԻՒՉՈՒԿ ԱՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԸ. դ., Պատմութիւն Թահմազ Ղուլիի - էջ 194, 196
ՔՆԱՐ, 1315 թ. - էջ 1541
ՔՆՔՈՒՇ
– ԺԵ. դ., կողակից Խէրանշահի - էջ 546-548
– 1567 թ., մայր Ներսէս Գնունեցու - էջ 984, 985
ՔՈՒԼԻՇԱՅ, 1590 թ. - էջ 699
ՔՈՒՇՆԱՐԵԱՆ ՔԵՐՈՎԲԷ - էջ 1662
ՔՈՒՍԻ - էջ 192
ՔՈՒՐԴ
– 1214 թ., մեծ իշխան - էջ 491
– 1297 թ., ստացող ի Հաւուց Թառ - Հմր 2838, էջ 847, 848
ՔՈՒՐԽԱԹՈՒՆ, 1356 թ. - էջ 1680, 1681, 1683
ՔՍԷՆԱՅԻԱՍ պարսիկ, աշակերտ Պետրոս Թափիչի - էջ 564
ՔՐԻՍՏԱՓՈՐ
– Շանագլուխ, սրբ., նհտկ. - էջ 1668, 1735
– 1785 թ. ի Պետերբուրգ - էջ 1741, 1775, 1784, 1788
– 1789 թ. - էջ 1798
– Արտեմով (ռուս.) - էջ 600
ՔՐԻՍՏՈՍԱՏՈՒՐ
– 1356 թ. - էջ 1685
– 1464 թ. - էջ 750
– 1668 թ., Ղրիմ - էջ 41
ՕԳՈՍՏԻՆՈՍ, սուրբ, 354-430 թթ. - էջ 149, 154, 522, 782, 1615
ՕԳՈՍՏՈՍ, կայսր Հռոմայ՝ Ք. ա. 27 - Ք. յ. 14 թթ. - էջ 111
ՕԴԴԻՆԿԱՅ կոյս ի Պավարիա - էջ 219
ՕՂԼՈՒՆ փաշա, մայր Սարգիս գրչի, 1600 թ. - էջ 2021
ՕՄԱՐ - էջ 816
ՕՆԱՆ - էջ 153
ՕՆՈՓՐԻՈՍ
– (Ոնոփրիոս) սուրբ - էջ 78, 254
– պատրիարք, 1817 թ. - էջ 1355
ՕՇԻՆ
– Տէր Լամբրոնի - էջ 113
– 1314 թ. - էջ 581
ՕՌԼՈՎԱ կոմս, 1855 թ. - էջ 1703
ՕՍՄԱՆ՝ Աֆանի որդի - էջ 816
ՕՏԻՈՍ, նհտկ. - էջ 1028
ՕՖՌՈՍՏՈՍ - էջ 783
ՖԱԹԱԼԻ խան, 1763 թ. - էջ 408, 1546
ՖԱՀՐԱՏ մհտ., 1764 թ. - էջ 1258
ՖԱՐՄԱՆ, ի գանձս - էջ 251
ՖԵԴՐ Վասիլիչ, 1815 թ. - էջ 1351
ՖԻԼԻՊ Վասիլիչ, 1808 թ. - էջ 1492
ՖԻՆԿ Ֆրանց Նիկոլաուս - էջ 342
ՖՌԱՆԳԻՒԼ ի Զմիւռնիայ, 1766 թ. - էջ 1283
ՖՐԱՆՉԵՍՔՕ Ֆէնէլօն - էջ 1195
ՖՐԱՆՑ երրորդ կայսր Գերմանիոյ, 1808 թ. - էջ 1494
ՖՐԱՆՑԻՍԿՈՍ
– Բունդէոս - էջ 563
– Ասսիզցի, սուրբ - էջ 996
Զ.
ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ՎԱՅՐԵՐԻ ՑԱՆԿ
ԱԴԱՆԱՅ - Հմր 2984, էջ 2057
ԱԶՂՈՒՐ (Տայք) - Հմր 2751, էջ 359
ԱԺԴԱՐԽԱՆ - Հմր 2863, էջ 967
ԱԼԻՓՈՒՂԱՐ - Հմր 2757, էջ 377
ԱԿՆ - Հմր 2722, էջ 193, Հմր 2981, էջ 2043
ԱՂԹԱԼԱ - Հմր 2832, էջ 831
ԱՂԹԱՄԱՐ - Հմր 2788, էջ 583, Հմր 2843, էջ 871
ԱՂՈՒԱՆՔ - Հմր 2889, էջ 1113
ԱՄԻՐԴՕԼՈՒ ՎԱՆՔ (Բաղէշ) - Հմր 2771, էջ 453
ԱՊՐԱԿՈՒՆԻՍ (Երնջակ) - Հմր 2805, էջ 697
ԱՍՊԱՀԱՆ (Նոր Ջուղա) - Հմր 2794, էջ 601
ԱՍՏՐԱԽԱՆ - Հմր 2766, էջ 405, Հմր 2861, էջ 953, Հմր 2920, էջ 1439, Հմր 2921, էջ 1479, Հմր 2949, էջ 1737
ԱՐՃԷՇ - Հմր 2744, էջ 327
ԱՐՄԱՇ - Հմր 2753, էջ 367
ԲՈՒՄԲԱՅԻ - Հմր 2769, էջ 429
ԳԱԼԻՊՈԼԻ - Հմր 2969, էջ 2009
ԳԵՂԱՐԴ - Հմր 2909, էջ 1201
ԳԵՏԿԱՅ վանք - Հմր 2814, էջ 741
ԳՐԻԳՈՐԻՊՈԼ - Հմր 2913, էջ 1307, Հմր 2919, էջ 1431
ԴԱՒՐԷԺ - Հմր 2849, էջ 903, Հմր 2996, էջ 2107
ԵԱՇ - Հմր 2755, էջ 369, Հմր 2919, էջ 1431
ԵՂԷԳԱՅՁՈՐ անապատ - Հմր 2958, էջ 1969
ԵՐԵՒԱՆ - Հմր 2738, էջ 277
ԵՐԶՆԿԱ, «ի վարժարանն յԻւնեայու» - Հմր 2894, էջ 1161
ԵՐԻՑ ՄԱՆԿԱՆՑ ՎԱՆՔ (յերկիրն Ջարաբերթ) - Հմր 2928, էջ 1531
ԵՐՈՒՍԱՂԷՄ - Հմր 2734, էջ 231, Հմր 2761, էջ 395, Հմր 2792, էջ 595, Հմր 2881/Ա., էջ 1075, Հմր 2881/Բ., էջ 1078, Հմր 2881/Գ., էջ 1081, Հմր 2910, էջ 1213, Հմր 2971, էջ 2013
ԵՒԴՈԿԻԱ (Թոխաթ) - Հմր 2739, էջ 281
ԶԱՄԱՒՉԱՅ (Լեհաց երկիր) - Հմր 2856, էջ 943
ԶՄԻՒՌՆԻԱ - Հմր 2716, էջ 147, Հմր 2718, էջ 179, Հմր 2758, էջ 391, Հմր 2955, էջ 1963
ԷՋՄԻԱԾԻՆ - Հմր 2725, էջ 199, Հմր 2768/Ա., էջ 419, Հմր 2777, էջ 501, Հմր 2803, էջ 641, Հմր 2823, էջ 793, Հմր 2866, էջ 987, Հմր 2882, էջ 1081, Հմր 2888, էջ 1109, Հմր 2891, էջ 1139, Հմր 2892, էջ 1149, Հմր 2911, էջ 1215, Հմր 2915, էջ 1341, Հմր 2916, էջ 1347, Հմր 2917, էջ 1385, Հմր 2922/Ա., էջ 1491, 2922/Բ., էջ 1499, Հմր 2931, էջ 1543, Հմր 2932, էջ 1567, Հմր 2934, էջ 1575, Հմր 2937, էջ 1585, Հմր 2944, էջ 1687, Հմր 2962, էջ 1985, Հմր 2982, էջ 2045
ԷՐԵԶ, ի վանս Սբ. Աստուածածին - Հմր 2877, էջ 1053
ԹԱՐԳՄԱՆՉԱՑ ՎԱՆՔ - Հմր 2938, էջ 1611
ԹԷՈԴՈՍԻԱ - Հմր 2876, էջ 1051, Հմր 2878, էջ 1063
ԹԻՖԼԻԶ - Հմր 2918, էջ 1415
ԹՈԽԱԹ (Եւդոկիա) - Հմր 2883, էջ 1085
ԻՍՏԱՄՊՕԼ - Հմր 2710, էջ 93
ԽԱՉԱԿԱՊՈՒ ԹԱՐԳՄԱՆՉԱՑ ՎԱՆՔ - Հմր 2827, էջ 817, Հմր 2847, էջ 887
ԽԵՐՍՈՆ - Հմր 2913, էջ 1307, Հմր 2919, էջ 1431
ԽԻԱՐ գիւղ (Քուքիանայ երկիր) - Հմր 2845, էջ 877
ԽՈՐԴԵԱՆՑ ԱՆԱՊԱՏ - Հմր 2930, էջ 1537
ԽՈՒՄԽԱԲՈՒ թաղ Կ. Պոլսոյ - Հմր 2908, էջ 1201
ԿԱԶԱՐԻԱ (Ղրիմ) - Հմր 2705/Բ., էջ 21
ԿԱԼԿԱԹԱ - Հմր 2842, էջ 859
ԿԱՐԻՆ - Հմր 2754, էջ 369, Հմր 2759, էջ 393, Հմր 2760, էջ 395, Հմր 2763, էջ 399, Հմր 2764, էջ 401, Հմր 2780, էջ 523, Հմր 2791, էջ 593, Հմր 2817, էջ 751, Հմր 2821, էջ 787, Հմր 2956, էջ 1965, Հմր 2963, էջ 1991
ԿԱՐՍ - Հմր 2816, էջ 747
ԿԱՖԱ - Հմր 2705/Գ., էջ 21, Հմր 2706, էջ 31, Հմր 2736, էջ 235
ԿԵՍԱՐԻԱ - Հմր 2770, էջ 445
ԿԻԼԻԿԻԱ - Հմր 2959, էջ 1973
ԿԻՍԼԱՎՈՍԿ - Հմր 2921, էջ 1479
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ - Հմր 2708, էջ 59, Հմր 2714, էջ 125, Հմր 2724, էջ 197, Հմր 2726, էջ 201, Հմր 2728, էջ 205, Հմր 2729, էջ 207, Հմր 2730, էջ 209, Հմր 2808, էջ 719, Հմր 2851, էջ 919, Հմր 2858, էջ 949, Հմր 2872, էջ 1029, Հմր 2874, էջ 1037, Հմր 2893, էջ 1157, Հմր 2896, էջ 1167, Հմր 2902, էջ 1183, Հմր 2940, էջ 1661, Հմր 2964, էջ 1991, Հմր 2966, էջ 1997, Հմր 2970, էջ 2011, Հմր 2979, էջ 2037, Հմր 2980, էջ 2039, Հմր 2991, էջ 2089 (տե՜ս նաեւ Իստամպօլ, Խումխաբու, Ղալաթիա, Միջագիւղ, Սամաթիա, Օրթագիւղ)
ՀԱՅՈՑ ԹԱՌ - Հմր 2838, էջ 847
ՀԱՇՏԱՐԽԱՆ - Հմր 2880, էջ 1073, Հմր 2901/Ա., էջ 1179
ՂԱԼԱԹԻԱ - Հմր 2998, էջ 2121
ՂԱՐԱՍՈՒ, ի Խիզան - Հմր 2865, էջ 979
ՂԱՐԱՍՈՒ, քղք. ի Ղրիմ - Հմր 2864, էջ 975
ՂԶԼԱՐ - Հմր 2914, էջ 1317
ՂՐԻՄ - Հմր 2943, էջ 1679
ՄԱՐՍՈՒԱՆ քաղաք - Հմր 2997, էջ 2115
ՄԻՋԱԳԻՒՂ թաղ Կ. Պոլսոյ - Հմր 2723, էջ 195
ՄՈԶԴՈԿ - Հմր 2914, էջ 1317, Հմր 2921, էջ 1479
ՄՈԿԱՑ ԳԱՒԱՌ (Սուրբ Խաչ վանք) - Հմր 2806, էջ 699
ՅԻՇՈԽԻ ՎԱՆՔ - Հմր 2830, էջ 825
ՆԻԺ գիւղ Խաչակապու - Հմր 2847, էջ 887
ՆՈՎԻՏԱՅ գիւղ Ռուստաց - Հմր 2939, էջ 1613
ՆՈՐ ՆԱԽԻՋԵՒԱՆ - Հմր 2939, էջ 1613, Հմր 2949, էջ 1737, Հմր 2951, էջ 1833, Հմր 2987, էջ 2075
ՆՈՐ ՋՈՒՂԱ - Հմր 2712, էջ 123, Հմր 2801, էջ 631, Հմր 2974, էջ 2025, Հմր 2993, էջ 2093
ՆՈՐԱՎԱՆՔ (Վայոց ձոր) - Հմր 2848, էջ 899
ՇԱՄԱԽԻ ՀԻՆ - Հմր 2941, էջ 1675
Շուշի - Հմր 2835, էջ 837, Հմր 2968, էջ 2009
ՊԱՅԵԱԶԻՏ - Հմր 2995/Ա., էջ 2103
ՊԱՒՂԱՆԻԱ - Հմր 2705/Ա., էջ 21
ՊԵՏԻԿՈՐՍԿ - Հմր 2921, էջ 1479
ՊՐՈՒՍԱ - Հմր 2957, էջ 1967
ՍԱՄԱԹԻԱ թաղ Կ. Պոլսոյ - Հմր 2721, էջ 191, Հմր 2868/Բ., էջ 995
ՍԱՆԿՏ ՊԵՏԵՐԲՈՒՐԳ - Հմր 2749, էջ 353, Հմր 2864, էջ 975, Հմր 2885/Դ., էջ 1098, Հմր 2887, էջ 1103, Հմր 2907, էջ 1195, Հմր 2913, էջ 1307, Հմր 2942, էջ 1677
ՍԵՒԱՆ - Հմր 2864, էջ 975
ՍԿԵՒՌԱ - Հմր 2787, էջ 575, Հմր 2959, էջ 1973
ՍՈՒՐԲ ՅԱԿՈԲ - Հմր 2990, էջ 2087
ՍՈՒՐԲ ՆԻԳՈԼԱՈՍ - Հմր 2985, էջ 2059
ՍՈՒՐԲ ՆՇԱՆ - Հմր 2917, էջ 1385
ՍՈՒՐԲ ՎԱՍԻԼԻ ՎԱՆՔ - Հմր 2756, էջ 371, Հմր 2784, էջ 557
ՍՈՒՐՂԱԹ - Հմր 2825, էջ 801
ՍՐԲՈՑ ԹԱՐԳՄԱՆՉԱՑ ՎԱՆՔ ի Գանձակ - Հմր 2737, էջ 269, Հմր 2740, էջ 301
ՎԱՆ - Հմր 2798, էջ 619, Հմր 2846, էջ 881, Հմր 2890, էջ 1119
ՎԱՍՊՈՒՐԱԿԱՆ - Հմր 2813, էջ 737, Հմր 2836, էջ 841
ՎԱՐԱԳ - Հմր 2798, էջ 619
ՎԱՐԱԳ (Աւանց գիւղ) - Հմր 2804, էջ 687
ՎԱՐԱԳԱՅ ՎԱՆՔ, Ս. Նշան եկեղեցի - Հմր 2711, էջ 97
ՏԱԹԵՒ - Հմր 2831, էջ 827, Հմր 2869, էջ 999, Հմր 2924, էջ 1515, Հմր 2976, էջ 2029
ՏԱՐՕՆ - Հմր 2748, էջ 341
ՏԱՓԱՎԱՆՔ - Հմր 2960, էջ 1975
ՏՐԱՊԻԶՈՆ (Տրապըզան) - Հմր 2884, էջ 1087
ՏՓԽԻՍ - Հմր 2778, էջ 505, Հմր 2862, էջ 963, Հմր 2868/Ա., էջ 991, Հմր 2935, էջ 1579
ՓԱՌԱԿԱՅ գիւղ - Հմր 2852, էջ 925
ՓՕԹԻՇԱՆ - Հմր 2919, էջ 1431
ՔԱՐԱՅԱՏԱԿ գիւղ (մերձ առ Կարս) - Հմր 2746, էջ 337
ՕՐԹԱԳԻՒՂ թաղ Կ. Պոլսոյ - Հմր 2717/Դ., էջ 177, Հմր 2795, էջ 615
Է.
ԳՐԻՉՆԵՐԻ ՑԱՆԿ
ԱԲՐԱՀԱՄ Կրետացի, 1720 թ., յԵրուսաղէմ - Հմր 2792, էջ 595
– աբղյ., 1769 թ., ի Հաշտարխան - Հմր 2901/Ա., էջ 1179
– դպիր, ԺԸ. դ. - Հմր 2850, էջ 907
– Ասպահանցի, նաեւ հեղինակ, ԺԹ. դ. - Հմր 2875, էջ 1045
ԱԶԱՐԻԱ Տէր-Գրիգորեան, 1807 թ. ի Զմիւռնիա - Հմր 2716, էջ 147
ԱԹԱՆԱՍ (Աթանէս) աբղյ., 1565 թ., յԵրից մանկանց վանս (յԵրկիրս Ջարաբերթ) - Հմր 2928, էջ 1531
– վրդ. Կոստանդնուպոլսեցի, նաեւ թարգմանիչ, 1772-75 թթ., ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 2874, էջ 1037
ԱԼԱՎԵՐՏԻ դպիր, 1679 թ., ի Նոր Ջուղա - Հմր 2993, էջ 2093
ԱՂԵՔՍԱՆԴՐ Բ. Բիւզանդացի՞ կթղ., 1753-55 թթ., յԷջմիածին - Հմր 2931, էջ 1543
ԱՆԴՐԷԱ՞Ս, ԺԶ. դ. - Հմր 2833, էջ 833
ԱՌԱՔԵԱԼ աբղյ., նաեւ ստացող՞, 1368 թ., ի Պաւղանիա - Հմր 2705, էջ 21
ԱՍՏՈՒԱԾԱՏՈՒՐ, ԺԳ. դ. - Հմր 2948, էջ 1733
– դպիր, 1337 թ. - Հմր 2844, էջ 875
– երէց, ԺԷ. դ. - Հմր 2732, էջ 221
ԱՒԵՏ, 1665-67 թթ., յԵղէգայձոր անապատ - Հմր 2958, էջ 1969
ԱՒԵՏԻՍ Թացւեցի, ԺԶ. դ., (1600ի շուրջը), ի Վասպուրական - Հմր 2836, էջ 841
ԲՐԱԲԻՈՆ, 1781-82 թթ., ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 2808, էջ 719, 1815 թ., - Հմր 2809, էջ 729, 1782 թ. - Հմր 2851, էջ 919
ԳԱԲՐԻԷԼ Այվազեան, ԺԹ. դ. - Հմր 2703, էջ 13, Հմր 2704, էջ 17, 1867 թ., ի Թէոդոսիա - Հմր 2876, էջ 1051, 1869 թ. - Հմր 2878, էջ 1063, - Հմր 2879, էջ 1067, Հմր 2900, էջ 1175
– Պատկանեանց, նաեւ ստացող, 1823 թ., յԱստրախան - Հմր 2861, էջ 953
ԳԱԼՈՒՍՏ սրկ., 1798 թ., [յԷջմիածին] - Հմր 2882, էջ 1081
ԳԷՈՐԳ երէց, 1773 թ., ի Նոր Ջուղա - Հմր 2974, էջ 2025
– Խուբեանց, [1825-1828 թթ.], [յԱստրախան] - Հմր 2766, էջ 405
– վրդ. Բզնունեանց, 1854 թ., յԷջմիածին - Հմր 2823, էջ 793
– վրդ. Կ. Աբամէլիքեանց Տփխիսեցի, 1864 թ., ի Տաթեւ - Հմր 2924, էջ 1515
ԳՐԻԳՈՐ գրագի՞ր, նաեւ ծաղկող, ԺԱ. դ, յԷրեզ, ի վանս Սբ. Աստուածածին - Հմր 2877, էջ 1053
– 1297 թ., ի Հայոց Թառ - Հմր 2838, էջ 847
– երէց, 1335 թ. - Հմր 2776, էջ 487
– քհյ. Թորոսանց, 1351-52 թթ., ի Սուրղաթ - Հմր 2825, էջ 801
– վրդ., 1409 - Հմր 2783/Ա., էջ 549
– քհյ., 1463 թ., յԱղթամար - Հմր 2788, էջ 583
– աբղյ., 1564 թ., ի Յիշոխի վանս - Հմր 2830, էջ 825
– Ալիփուղարցի, 1679 թ., յԱլիփուղար - Հմր 2757, էջ 377
– 1703 թ., յԱմիրդօլու վանք (Բաղէշ) - Հմր 2771, էջ 453
– Շաքարճեան Կարնեցի, 1827 թ., ի Կարին - Հմր 2760, էջ 395, 1822 թ. - Հմր 2963, էջ 1991
– աբղյ., 1827 թ., ի Տրապըզան - Հմր 2884, էջ 1087
– Պոլսեցի, 1829 թ. ի Կոստնդնուպոլիս (Սամաթիա) - Հմր 2721, էջ 191
– Տէր-Աւագեան Նախիջեւանցի, 1831 թ., ի Շուշի - Հմր 2835, էջ 837
– սրկ. . Դնդանճեան, 1834 թ., ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 2726, էջ 201
– Տէր-Գէորգեան Վաղարշապատցի, 1848 թ., յԷջմիածին - Հմր 2934, էջ 1575
ԴԻՈՆԷՍԻՈՍ Երեւանցի, նաեւ ստացող, 1824 թ., յԷջմիածին - Հմր 2725, էջ 199
ԵԶԵԿԻԷԼ երէց, նաեւ ծաղկող, 1717 թ., ի Փառակայ գիւղ - Հմր 2852, էջ 925
ԵՂԲԱՅՐԻԿ, 1280 թ., ի Քարայատակ գիւղ (մերձ առ Կարս) - Հմր 2746, էջ 337
ԵՂԻԱ Կաֆայեցի, 1738 թ. - Հմր 2981, էջ 2043
ԵՍԱՅԻ, ԺԶ. դ. - Հմր 2818, էջ 755
– դպիր Աւագեան, 1854-55 թթ., ի Դաւրէժ - Հմր 2996, էջ 2107
ԵՐԵՄԻԱ, 1680 թ., յԵրուսաղէմ - Հմր 2761, էջ 395
ԵՓՐԵՄ վրդ. (յետագայում կթղ.), 1779 թ., յԷջմիածին - Հմր 2891, էջ 1139, Հմր 2892, էջ 1149
ԶԱՔԱՐԻԱ սրկ., ԺԵ. դ. - Հմր 2782, էջ 533
– Ճանդէիր, 1621 թ., ի Կաֆա - Հմր 2736, էջ 235
– տիրացու, 1748 թ., յԵւդոկիա (Թոխաթ) - Հմր 2739, էջ 281
– վրդ. Օշականցի, 1798 թ., ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 2729, էջ 207
– Գուլասպեանց Տփխիսեցի, 1818 թ., յԷջմիածին - Հմր 2768/Ա, էջ 420
ԹԱԴԷՈՍ (Թադդէոս) վրդ., 1778 թ., ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 2730, էջ 209
– Անդրիանուպոլսեցի, 1821 թ. - Հմր 2824, էջ 795
– Միհրդատ Աստուածատրեան Միհրդատեանց, 1850-52 թթ., ի Տփխիս - Հմր 2868/Ա, էջ 991
ԹԷՈԴՈՐՈՍ վրդ. Շիրակունի, 1877-78 թթ., ի Սրբոց Թարգմանչաց վանս (Գանձակ) - Հմր 2737, էջ 269, 1891 թ., Հմր 2740, էջ 301, 1890 թ., - Հմր 2827, էջ 817, 1870-72 թթ. - Հմր 2847, էջ 887, 1876 թ., - Հմր 2938, էջ 1611
ԹՈՎՄԱՍ (Թոմա) քհյ., 1315 թ., ի Խորդեանց անապատ - Հմր 2930, էջ 1537
– (Թումա) Մոկացի, նաեւ մեկենաս, 1718 թ., ի Վան - Հմր 2890, էջ 1119
ԻԳՆԱՏԻՈՍ Ղարասուեցի, 1567 թ., ի Ղարասու (Խիզան) - Հմր 2865, էջ 979
– 1719 թ.-ից յետոյ, ի Կարի՞ն - Հմր 2764, էջ 401
ԻՍԱՀԱԿ սրկ. . Գեղամացի, 1766 թ., յԷջմիածին - Հմր 2931, էջ 1543
– Սահառունի, 1872 թ., ի Տփխիս - Հմր 2778, էջ 505
ԽԱՉԱՏՈՒՐ, ԺԲ. դ. - Հմր 2840, էջ 855
– երէց, ԺԷ. դ. (1666ից առաջ) - Հմր 2975, էջ 2027
– Կ. Պոլսեցի, 1767 թ., յԵրուսաղէմ - Հմր 2792, էջ 595
ԽԱՉԿՈ (Խաչքօ) Սելիստրացի, 1720 թ., յԵրուսաղէ՞մ - Հմր 2971, էջ 2013
– Գալիպօլցի, 1733 թ., ի Գալիպօլի - Հմր 2969, էջ 2009
ԽՈՍՐՈՎ, 1356 թ., ի Ղրիմ - Հմր 2943, էջ 1679
ԿԱՐԱՊԵՏ կր., 1354 թ., յԱղթամար - Հմր 2843, էջ 871
– կր., նաեւ ստացող, 1480 թ., ի Վարագայ վ., Սբ. Նշան եկ. - Հմր 2711, էջ 97
– քհյ., ԺԵ. դ., ի [Վասպուրական] - Հմր 2813, էջ 737
– 1791 թ. - Հմր 2954, էջ 1957
– Մահտեսի տէր, 1830 թ., [յԵրուսաղէմ] - Հմր 2881/Ա., էջ 1075, Հմր 2881/Բ., էջ 1077, Հմր 2881/Գ., էջ 1081
– Թորոսեան Չմշկածագցի, նաեւ հեղինակ, 1857 թ., ի Տփխիս - Հմր 2862, էջ 963
ՀԱՅՐԱՊԵՏ, ԺԶ. դ. - Հմր 2927, էջ 1521
ՂԱԶԱՐ երէց Ագուլեցի, նաեև ծաղկուղ եւ կազմող, 1601 թ., ի Խիար գիւղ (Քուքիանայ երկիր) - Հմր 2845, էջ 877
– վրդ. Տէր-Ղեւոնդեան Մարտիրոսեան, նաեւ հեղինակ, 1838 թ., ի Դաւրէժ - Հմր 2849, էջ 903
ՂԱԶԱՐՈՍ Կ. Պօլսեցի, 1848 թ. - Հմր 2989, էջ 2081
ՂՈՒԿԱՍ երէց, ԺԷ. դ., ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 2966, էջ 1997
ՂՈՒՆԿԻԱՆՈՍ Տէր-Ստեփանեան, 1840 թ., յԱզղուր (Տայք) - Հմր 2751, էջ 359
ՃԱՆԻԿ տիրացու, 1831 թ., ի Խումխաբու (Կ. Պոլիս) - Հմր 2908, էջ 1201
ՄԱՆՈՒԷԼ Սեփաստացի, 1790 թ. - Հմր 2885/Ա, էջ 1091
– Կիւմիւշխանացի, 1805-36 թթ., ի Ս. Պետերբուրգ, Ղարասու քղք. (Ղրիմ), Սեւան - Հմր 2864, էջ 975, 1803 թ., ի Ս. Պետերբուրգ - Հմր 2942, էջ 1677
ՄԱՆՈՒԿ դպիր, ԺԸ. դ., ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 2728, էջ 205
ՄԱՏԹԷՈՍ, ԺԵ. դ. - Հմր 2807, էջ 705
– արքեպս., 1857 թ., յՕրթագիւղ - Հմր 2717/Դ., էջ 177
ՄԱՐԳԱՐ Զաքարիայի Խօճենց Երեւանցի, 1790 թ., ի Ս. Փէթերպուրգ - Հմր 2907, էջ 1195
– Խօճենց Գեղամեան, 1809 թ., ի Սանկտ Պետերբուրգ - Հմր 2749, էջ 353
ՄԱՐԳԱՐԷ Աղէկձորցի, 1765-73 թթ., յԷջմիածին - Հմր 2962, էջ 1985
ՄԱՐԿՈՍ քհյ., նաեւ ստացող, ԺԵ. դ. - Հմր 2819, էջ 757
ՄԱՐՏԻՐՈՍ, ԺԴ. դ. - Հմր 2735, էջ 233
– Մոկացի, 1600 թ., ի Վարագ (Աւանց գիւղ) - Հմր 2804, էջ 687
– Աւետիքով Կաֆացի, նաեւ ստացող, 1778-99 թթ., ի Նովիտայ գիւղ ըՌուստաց, ի Նոր Նախիջեւան - Հմր 2939, էջ 1613
– ԺԸ. դ. - Հմր 2895, էջ 1163
– դպրիկ Թոխաթացի (Աւետիքով), ԺԸ. դ, ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 2970, էջ 2011
– (աշակերտ Գրիգոր Շէքէրճեանի), 1823 թ. ի Կարի՞ն - Հմր 2754, էջ 369
ՄԵԼՔԻՍԵԴԷԿ Ղամմազեան, նաեւ թարգմանիչ, 1803 թ., ի Ս. Պետերբուրգ - Հմր 2887, էջ 1103
ՄԵԼՔՈՆ նորընծա, 1752 թ. - Հմր 2995/Բ., էջ 2107
ՄԵՍՐՈՊ քհյ., նաեւ ստացող, 1741 թ., ի Տաթե՞ւ - Հմր 2976, էջ 2029
– Գանձակեցի, 1758 թ., ի Զմիւռնիա՞ - Հմր 2955, էջ 1963
– Պօլսեցի, 1805 թ., ի Կեսարիա - Հմր 2770, էջ 445
ՄԻՆԱՍ երէց, 1707 թ., ի Պայեազիտ - Հմր 2995/Ա., էջ 2103
– Ոսկերիչ, նաեւ ստացող, 1820 թ., ի Կարին - Հմր 2780, էջ 523
ՄԻՔԱՅԷԼ երէց, 1683 թ., ի [Տափավանք] - Հմր 2960, էջ 1975
ՄԽԻԹԱՐ Անեցի, նաեւ կազմող եւ ծաղկող, 1321 թ. - Հմր 2961, էջ 1977
ՄԽԻԹԱՐԻՉ, նաեւ ծաղկող, ԺԳ. դ., ի Գետկա վանս - Հմր 2814, էջ 741
ՄԿՐՏԻՉ Լէհցի աբղյ., 659 թ., ի Տաթեւ - Հմր 2831, էջ 827
– քհյ., 1698-99 թթ., ի [Նոր Ջուղա՞] - Հմր 2801, էջ 631
– վրդ., 1763 թ., [յԷջմիածին] - - Հմր 2882, էջ 1081
– (աշակերտ Գրիգոր Շէքէրճեանի), 1823 թ., ի Կարին - Հմր 2956, էջ 1965
– վրդ. Աշտարակեցի (Շուխեանց), 1846 թ., ի Տաթեւ - Հմր 2869, էջ 999
– վարժապետ Եկենեան, 1852 թ., ի Նոր Նախիջեւան - Հմր 2987, էջ 2075
ՄՆԱՑԱԿԱՆ Յօհաննիսեան Յարութիւնեանց, 1848 թ., ի Շուշի - Հմր 2968, էջ 2009
ՄՈՄԻԿ, նաեւ ծաղկող, 1292 թ., ի Նորավանք (Վայոց ձոր) - Հմր 2848, էջ 899
ՅԱԿՈԲ դպիր, նաեւ ծաղկող եւ կազմող, 1595 թ., ի Զամաւչա (Լեհաց երկիր) - Հմր 2856, էջ 943
– Ջուղայեցի, նաեւ ծաղկող եւ ստացող, 1665-67 թթ., յԵղէգայձոր անապատ - Հմր 2958, էջ 1969
– Վանեցի, 1746 թ., ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 2893, էջ 1157
– Թոխաթցի, 1748 թ., յԵւդոկիա (Թոխաթ) - Հմր 2739, էջ 281
– Նալեան, նաեւ հեղինակ, 1754 թ., ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 2858, էջ 949
– Կոստանդնուպօլսեցի, 1781 թ., ի Կոստանդնուպոլիս ՞ - Հմր 2896, էջ 1167
– Կարնեցի, նաեւ հեղինակ, 1782ից յետոյ - Հմր 2977, էջ 2035
– (Յակոբոս) արքեպս., 1804 թ., ի Բումբայի - Հմր 769, էջ 429
– Թովմայեան, 1824 թ., ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 2724, էջ 197
– դպիր Պօղոսեան Եւդօկիացի, 1834 թ., յԵրզնկա՞ «Ի վարժարանն յԻւնեայու» - Հմր 2894, էջ 1161
– Պօղոսեան Զաքարեանց Շուշեցի, 1853 թ., յԵրուսաղէմ - Հմր 2734, էջ 231
ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ Դաւթեան Դիլանեանց Ջուղայեցի, նաեւ թարգմանիչ, 1785-91 թթ. - Հմր 2870, էջ 1103
– (Արութիւն) բժիշկ, 1789 թ., յԵրեւան - Հմր 2738, էջ 277
– 1799 - Հմր 2752, էջ 361
– [Վանեցի], 1811 թ., ի Վան - Հմր 2798, էջ 619
– Ալամդարեան, նաեւ հեղինակ, ԺԹ. դ. (1824-34 թթ.) - Հմր 2988, էջ 2077
– Ատովմ Յակոբեան, 1854 թ., ի Սամաթիա - Հմր 2868/Բ, էջ 995
ՅՈՎԱԿԻՄ դպիր, 1825 թ. - Հմր 2926, էջ 1519
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ (Յոհանէս) երէց, 1290 թ., ի Կարս - Հմր 2816, էջ 747
– քհյ., ԺԳ. դ. - Հմր 2812, էջ 735
– (Յովաննէս), 1333 թ. - Հմր 2829, էջ 821
– (Յոհանէս), 1348 թ. - Հմր 2811, էջ 733
– (Յովաննէս) եպս., 1562 թ., ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 2964, էջ 1991
– (Յոհան), 1567 թ., ի Ղարասու (Խիզան) - Հմր 2865, էջ 979
– (Յոհան) Աստապատցի, նաեւ ծաղկող եւ կազմող, 1590 թ., յԱպրակունիս (Երնջակ) - Հմր 2805, էջ 697
– երէց, 1658 թ., ի Կ. Պոլսի - Հմր 2940, էջ 1661
– աբղ., 1665 թ., ի Թողաթ (Եւդոկիա) - հմր. 2883, էջ 1085
– (Յոհան) երէց, 1667 թ., յԱսպահան (Նոր Ջուղա) - Հմր 2794, էջ 601
– Էրզրումցի, 1752 թ., ի Կարին - Հմր 2821, էջ 787
– (Յոհաննէս) դպիր, 1763 թ., յԷջմիածին - Հմր 2931, էջ 1543
– Փառակեցի, 1784 թ., ի Հաշտարխան - Հմր 2880, էջ 1073
– Համադանցի, 1788 թ., ի Մարսուան ք. - Հմր 2997, էջ 2115
– սրկ. ., ԺԸ. դ., ի [Կոստանդնուպոլիս] - Հմր 2714, էջ 125
– Զմիւռնացի, նաեւ հեղինակ, 1812 թ. - Հմր 2936, էջ 1581
– (Յօհաննէս) Սեւակիր վրդ. Խաչերեսեան Փօթուշանցի, 1815-17 թթ., յԷջմիածին - Հմր 2916, էջ 1347
– (Յովհան) քհյ. Միրզայեան Վանանդեցի, 1817-1820 թթ., ի Զմիւռնիա - Հմր 2718, էջ 179
– (Յօհաննէս) Վանեցի, 1817 թ. - Հմր 2742, էջ 319
– (Յօհաննէս) Կարապետեան՞, նաեւ թարգմանիչ, 1827՞, յԱրմա՞շ - Հմր 2753, էջ 367
– աբղյ. Գէորգեան Շահխաթունեանց, 1829 թ., յԷջմիածին - Հմր 2866, էջ 987
– Մելիք-Սելիմեանց, նաեւ հեղինակ, 1829 թ., յԷջմիածին - Հմր 2888, էջ 1109
– (Յօհան), 1848 - Հմր 2989, էջ 2081
ՅՈՎՍԷՓ եպս. Սանահնեցի (Արղութեանց), նաեւ ստացող, 1772-73 թթ., յԷջմիածին - Հմր 2982, էջ 2045
– Արղութեանց, նաեւ հեղինակ, 1786-92 թթ., յԱստրախան, Նոր Նախիջեւան եւ յարակից շրջաններ - Հմր 2949, էջ 1737, 1792-99 թթ. - Հմր 2951, էջ 1833
– Արցախցի, նաեւ հեղինա՞կ, 1835 թ., ի Ս. Յակոբ - Հմր 2990, էջ 2087
– Վեհապետեան, նաեւ հեղինակ, 1841 թ., յԷջմիածին - Հմր 2944, էջ 1687
ՆԱԶԱՐԷԹ Գէորգեան Կասմցի, 1821 թ., յՕրթագիւղ - Հմր 2795, էջ 615
ՆԵՐՍԷՍ, 1314 թ., ի Սկեւռա - Հմր 2787, էջ 575
– Յարութիւնեա՞ն, նաեւ թարգմանիչ, 1808՞ կամ յետո, յԵա՞շ - Հմր 2755, 369
– արքեպս. Աշտարակեցի, 1816-24 թթ., ի Թիֆլիզ - Հմր 2918, էջ 1415
– Տէր-Բարսղեան Աբովեան, 1850 թ., ի Տփխիս - Հմր 2935, էջ 1579
ՆԻԿՈՂՈՍ, ԺԵ. դ. - Հմր 2707, էջ 57
– երէց, 1706 թ., ի Պրուսա - Հմր 2957, էջ 1967
ՆԻԿՈՂԱՅՈՍ քհյ., որդի Վարդան երէցի, 1471 թ., ի [Վան] - Հմր 2846, էջ 881
– [Մելանաւոր], նաեւ ծաղկող, 1660 թ., ի Կաֆա - Հմր 2705, էջ 21
ՊԱՊԱ հաճի Փեթրօ Ձորակցի, նաեւ ստացող, 1794 թ., ի Ս. Նիգոլաոս - Հմր 2985, էջ 2059
ՊԵՏՐՈՍ Կեսարացի, 1785 թ. - Հմր 2797, էջ 617
ՊՕՂՈՍ, ԺԷ. դ. - Հմր 2701, էջ 9
– դպիր, 1739 թ., յԱկն՞ - Հմր 2981, էջ 2043
ՌՍՏԱԿԷՍ, ԺԳ. դ., ի Սուրբ Վասիլի վանս - Հմր 2756, էջ 371, Հմր 2784, էջ 557
ՍԱՆՔ վարժատան տիրացու Յովհաննիսի, 1764 թ., ի [Կոստանդնուպոլիս] - Հմր 2980, էջ 2039
ՍԱՐԳԻՍ երէց Ախտալեցի, նաեւ ծաղկո՞ղ, 1667 թ., յԱղթալայ - Հմր 2832, էջ 831
– քարտուղար, 1741 թ., յԱտանա՞յ - Հմր 2984 թ., էջ 2057
– դպիր, ԺԸ. դ, ի [Կոստանդնուպոլիս] - Հմր 2714, է 125
– Համշէնցի, 1825 թ., ի Կարին - Հմր 2759, էջ 393
ՍԵՐՈՎԲԷ Պետրոսեան Ակնեցի, 1821 թ., ի Միջագիւղ - Հմր 2723, էջ 195
ՍԻՄԷՈՆ, ԺԴ. դ. - Հմր 2775, էջ 483
– քհյ., նաեւ ծաղկող, 1305 թ., յԱրճէշ - Հմր 2744, էջ 327
– (Սիմոն), ԺԷ. դ. - Հմր 2741, էջ 317
– Բզնունեանց, նաեւ հեղինակ, 1832-41 թթ. - Հմր 2945, էջ 1689
ՍԻՐԱՑԻՈՆ վրդ., նաեւ ստացող, 1687-96 թթ., ի Գեղարդ - Հմր 2909, էջ 1201
ՍՏԵՓԱՆՈՍ, 1300 թ., ի Կարին - Հմր 2817, էջ 751
– երէց, 1330 թ. - Հմր 2929, էջ 1533
– քհյ., 1368 թ., ի Կազարիա (Ղրիմ) - Հմր 2705, էջ 17
ՍՐԱՊԻՈՆ սրկ. ., 1644 թ. - Հմր 2802, էջ 633
ՎԱՀԱՆ վրդ. Բաստամեան, նաեւ հեղինակ, 1880-1881, յԷջմիածին - Հմր 2777, էջ 501
ՎԱՐԴԱՆ կր., 1306 թ., ի Մոկաց գաւառ - Հմր 2806, էջ 699
– 1324 թ. - Հմր 2837, էջ 843
– 1409 թ. - Հմր 2783/Ա., էջ 549
– երէց, 1471 թ., ի [Վան] - Հմր 2846, էջ 881
ՎՐԹԱՆԷՍ, որ եւ Վարդան երէց, նաեւ ստացող, 1668թ., ի Կաֆա - Հմր 2706, էջ 31
ՏԻՐԱՑՈՒ, 1232 թ. - Հմր 2743, էջ 321
Ը.
ԾԱՂԿՈՂՆԵՐԻ ՑԱՆԿ
ԳՐԻԳՈՐ գրագիր, նաեւ գրիչ, ԺԱ. դ., յԷրեզ, ի վանս Սբ. Աստուածածին - Հմր 2877, էջ 1053, 1232 թ., - Հմր 2743, էջ 321
ԵԶԵԿԻԷԼ երէց, նաեւ գրիչ, 1717 թ., ի Փառակայ գիւղ - Հմր 2852, էջ 925
ԵՐԵՄԻԱ Օշականցի, 1779 թ., յԷջմիածին - Հմր 2891, էջ 1139, Հմր 2892, էջ 1149
ԶԱՔԱՐԻԱ, 1354 թ., յԱղթամար - Հմր 2843, էջ 871
– Աւանցի, նաեւ կազմող, 1600 թ., ի Վարագ (Աւանց գիւղ) - Հմր 2804, էջ 687
ԿԻՐԱԿՈՍ սրկ., 1330 թ. - Հմր 2929, էջ 1533
ՀԱՅՐԱՊԵՏ Տէր-Յովսէփեան, 1835 թ., ի Ս. Յակոբ - Հմր 2990, էջ 2087
ՂԱԶԱՐ երէց Ագուլեցի, նաեւ գրիչ եւ կազմող, 1601 թ. ի Խիար գիւղ (Քուքիանայ երկիր) - Հմր 2845, էջ 877
ՄԱՐԳԱՐԷ, 1315 թ., ի Խորդեանց անապատ - Հմր 2930, էջ 1537
ՄԽԻԹԱՐ Անեցի, նաեւ գրիչ եւ կազմող, 1321 թ. - Հմր 2961, էջ 1977
ՄԽԻԹԱՐԻՉ, նաեւ գրիչ, ԺԳ. դ., ի Գետկայ վանք - Հմր 2814, էջ 741
ՄՈՄԻԿ, նաեւ գրիչ, 1292 թ., ի Նորավանք (Վայոց ձոր) - Հմր 2848, էջ 899
ՄՈՒՐԱՏ սրկ., ԺԵ. դ., ի [Վասպուրական] - Հմր 2813, էջ 737
ՅԱԿՈԲ դպիր, նաեւ գրիչ եւ կազմող, 1595 թ., ի Զամաւչայ (Լեհաց երկիր) - Հմր 2856, էջ 943
– Ջուղայեցի, նաեւ ստացող, 1665-7, յԵղէգայձոր անապատ - Հմր 2958, էջ 1969
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ (Յոհան) Աստապատցի, նաեւ գրիչ եւ կազմող, 1590 թ., յԱպրակունիս (Երնջակ) - Հմր 2805, էջ 697
ՆԻԿՈՂԱՅՈՍ [Մելանաւոր], նաեւ գրիչ, 1660 թ., ի Կաֆա - Հմր 2705, էջ 21
– երէց, 1668-89 թթ., ի Կաֆա - Հմր 2706, էջ 31
ՍԱՐԳԻՍ երէց Ախտալեցի, նաեւ գրիչ, 1667 թ., Աղթալայ - Հմր 2832, էջ 831
– 1764 թ., ի [Կոստանդնուպոլիս] - Հմր 2979, էջ 2037
ՍԻՄԷՈՆ քհյ., նաեւ գրիչ, 1305 թ., յԱրճէշ - Հմր 2744, էջ 327
ՍՏԵՓԱՆՈՍ Նատերենց, նաեւ գրիչ, 1368 թ., ի Կազարիա (Ղրիմ) - Հմր 2705, էջ 21
Թ.
ԿԱԶՄՈՂՆԵՐԻ ՑԱՆԿ
ԱԲՐԱՀԱՄ, ԺԳ. դ., ի Սուրբ Վասիլ վանս - Հմր 2756, էջ 371, Հմր 2784, էջ 557
ԶԱՔԱՐԻԱ ԱՒԱՆՑԻ, նաեւ ծաղկող, 1600 թ., ի Վարագ (Աւանց գիւղ) - Հմր 2804, էջ 687
ԿԱՐԱՊԵՏ քհյ., 1480 թ., ի Վարագայ վանս, Սբ. Նշան եկղ. - Հմր 2711, էջ 97
ՂԱԶԱՐ երէց Ագուլեցի, նաեւ գրիչ եւ ծաղկող, 1601 թ., ի Խիար գիւղ (Քուքիանայ երկիր) - Հմր 2845, էջ 877
ՄԱՏԹԷՈՍ վրդ., նաեւ կարմրագրող, 1772-3 թթ., յԷջմիածին - Հմր 2982, էջ 2045
ՄԽԻԹԱՐ Անեցի, նաեւ գրիչ եւ ծաղկող, 1321 թ. - Հմր 2961, էջ 1977
ՅԱԿՈԲ (լրացնող գրիչը), 1300 թ., ի Կարին - Հմր 2817, էջ 751
– դպիր, նաեւ գրիչ եւ ծաղկող, 1595 թ., ի Զամաւչայ (Լեհաց երկիր) – Հմր 2856, էջ 943
– երէց, 1600ի շուրջ, ի Վասպուրական - Հմր 2836, էջ 841
ՅՈՀԱՆ Աստապատցի, 1590 թ., յԱպրակունիս (Երնջակ) - Հմր 2805, էջ 697
ՅՈՒՍԷՓ, 1183ից յետոյ - Հմր 2877, էջ 1053
ՎԱՆԱԿԱՆ, 1385 թ. - Հմր 2877, էջ 1053
Ժ.
ՄԵԿԵՆԱՍՆԵՐԻ ՑԱՆԿ
ԳՈՀԱՐ եւ ԽՈՍՐՈՎԻԴՈՒԽՏ, 1183 թ., Հմր 2877 - էջ 1053
ԳՐԻԳՈՐ ՇԱՔԱՐՃԵԱՆ ԿԱՐՆԵՑԻ, 1828 թ., Հմր 2763 - էջ 399
ԷԹԱՐ, 1683 թ., Հմր 2960 - էջ 1975
ԹՈՒՄԱՅ ՄՈԿԱՑԻ, 1718 թ., Հմր 2890 - էջ 1119
ԽՈՍՐՈՎԻԴՈՒԽՏ եւ ԳՈՀԱՐ, 1183 թ., Հմր 2877 - էջ 1053
ՄԻՔԱՅԷԼ ԽՕՃԱՅ, 1717 թ., Հմր 2852 - էջ 925
ՅՈՎՍԷՓ ՎՐԴ., 1690 թ., Հմր 2710, էջ 93
ՍԻՄԷՈՆ, 1333 թ., Հմր 2829 - էջ 821
ՍԻՄՈՆ հայրապետ, 1305 թ., Հմր 2744, էջ 327
ՎԱՐԴԱՆ վարդապետ Բաղիշեցի, 1703 թ., Հմր 2771 - էջ 453
ՎԱՐԴԵՄԱՅՐ (Վարդենի) Կողբացի, ԺԳ. դար, Հմր 2756, Հմր 2784 - էջ 371, 557
Ժ.ա
ՊԱՏՈՒԻՐԱՏՈՒ-ՍՏԱՑՈՂՆԵՐԻ ՑԱՆԿ
ԱԲՐԱՀԱՄ
– վրդ. Աստապատեցի, 1752 թ., ի Կարին - Հմր 2821, էջ 787, 789, 792, 1758 թ., ի Զմիւռնիա՞ - Հմր 2955, էջ 1963, 1966, 1782ից յետոյ - Հմր 2977, էջ 2035
– վրդ., 1720 թ., յԵրուսաղէմ - Հմր 2971, էջ 2013, 2022-3
ԱԴԱՄ վրդ., 1738-9 թթ., յԱ՞կն - Հմր 2981, էջ 2043, 2046
ԱՄԻՐ պրն, 1707 թ., ի Պայեազիտ - Հմր 2995/Ա., էջ 2103, 2106-7
ԱՆԱՆԻԱ տանուտէր, 1354 թ., յԱղթամար - Հմր 2843, էջ 871, 873-4
ԱՆՆԱ, 1409 թ. - Հմր 2783/Ա., էջ 549, 554-5
ԱՇԱԿԵՐՏՔ Վարդանյ վրդ-ի Բաղիշեցւոյ, 1703 թ., յԱմրդօլու վանս - Հմր 2771, էջ 453, 473-4
ԱՌԱՔԵԼ քհյ (գրի՞չը, 1368 թ., ի Պոլոնիայ - Հմր 2705/Ա, էջ 21, 30
ԱՌՍՏԱՄ եւ եղբայրը՝ Քարիմշահ, 1565 թ., յԵրից Մանկանց վանս - Հմր 2928, էջ 1531, 1534
ԱՍԼԵՐ, ընդ Քուրդ ամուսնոյն - Հմր 2838, էջ 847-8
ԱՍՏԱՊԱՏՈՒ Սուրբ Ստեփաննոսի վանք, 1690 թ. - Հմր 2710, էջ 93, 96
ԱՐԹՈՒԽՇԱՀ տանուտէր, 1471 թ., ի Վան - Հմր 2846, էջ 881, 883-5
ԲԱԳԻՋԱՆ, 1601 թ., ի Խիար գիւղ Քուքինայ երկրի - Հմր 2845, էջ 877, 880
ԲԱՐՍԵՂ
– վրդ. Վանցի, 1783 թ., ի Կ. Պոլիս - Հմր 2872, էջ 1029-30
– 1756 թ. - Հմր 2992, էջ 2091, 2993-4
ԳԱԲՐԻԷԼ Պատկանեանց (նաեւ` գրիչ), 1823, յԱստրախան - Հմր 2861, էջ 953, 964
ԳԷՈՐԳ
– վրդ. Տէր-Դաւթեան Ձորագեղցի, 1828 թ, ի Կարին - Հմր 2763, էջ 399, 402
– վրդ. Մինադանճեան, 1831 թ., ի Խումխաբու Կ. Պոլսոյ - Հմր 2908, էջ 1201
– վրդ. Բզնունեանց (նաեւ՝ գրիչ), 1854 թ., յԷջմիածին - Հմր 2823, էջ 793
– վրդ. Արամեանց, 1857 թ., ի Տփխիս - Հմր 2862, էջ 963, 968
ԳՐԻԳՈՐ
– Դոփեան եւ կինը՝ Ասփայ, ԺԳ.դ. - Հմր 2743, էջ 321, 323-5
– քհյ, ԺԳ. դ., ի վանս Գետկայ - Հմր 2814, էջ 741, 744
– եպս., 1660 թ., ի Կաֆայ - Հմր 2705/Գ, էջ 21, 30
ԴԱՒԻԹ
– քհյ, 1333 թ. - Հմր 2829, էջ 821, 823
– Դաւիթ եւ մայրը՝ Շահալամ, 1600 թ., ի Վարագ եւ Աւանց գիւղ Վանայ - Հմր 2804, էջ 687, 692, 694
ԴԻՈՆԷՍԻՈՍ Երեւանցի, 1824 թ., յԷջմիածին - Հմր 2725, էջ 199, 201
ԵՂԻԱ արքեպս., 1335 թ. - Հմր 2776, էջ 487, 493-4
ԶԱԽԻՅԱՐ Բաբա, 1300 թ., ի Կարին - Հմր 2817, էջ 751, 754
ԶԱՔԱՐԻԱ պատրիարք Պոլսոյ, 1785 թ. - Հմր 2797, էջ 617, 620
ԹԱԴԷՈՍ
– Թադէոս, իր եղբայր Յովանէս կր-ի հետ, 1292 թ, ի Նորավանք (Վայոց Ձորի) - Հմր 2848, էջ 899, 901-3
– (Թադդէոս) վրդ., 1798 թ., յԱժդարխան - Հմր 2863, էջ 967, 975
– Տէր-Աստուածատրեան Միհրդատեանց, 1854 թ., ի Սամաթիայ Պոլսոյ - Հմր 2868/Բ., էջ 995, 1000
ԹՈՐՈՍ Ղրիմեցի, 1741 թ., յԱտանա՞յ - Հմր 2984, էջ 2057-8
ԹՈՒՄԱՍ, 1706 թ., ի Պրուսա - Հմր 2957, էջ 1967-8
ԻՍԱՀԱԿ
– եպս. Գեղամացի, 1785 թ. ի Կ. Պոլիս - Հմր 2708, էջ 59, 61-2
– արքեպս., 1854-5 թթ., ի Դաւրէժ - Հմր 2996, էջ 2107, 2109
ԽԱՉԱՏՈՒՐ կր. Ջուղայեցի, 1675 թ. - Հմր 2853, էջ 927, 930
ԽԷՐԱՆՇԱՀ, ԺԵ. դ. - Հմր 2782, էջ 533, 545, 546-8
ԽԻԿԱՐ քհյ, 1280 թ., ի Քարայատակ գ. (մերձ առ Կարս) - Հմր 2746, էջ 337, 339-40
ԿԱՐԱՊԵՏ
– քհյ Ածկորեցի, 1306 թ., ի Մոկս - Հմր 2806, էջ 699, 702
– քհյ, 1356 թ., ի Ղրիմ - Հմր 2943, էջ 1679-83, 1686
– Կարապետ կր. (գրիչը. եւ իր ծնողները՝ Յովհաննէս եւ Եղիսաբէթ), Մկրտիչ քհյ-ի հետ, Վարագայ վանք, 1480 թ. - Հմր 2711, էջ 97, 116, 117-22
– աղա, 1821 թ., ի Կարին - Հմր 2791, էջ 593, 596
– արքեպս. Բագրատունի, 1822 թ., ի Կարին - Հմր 2963, էջ 1991-2, 1823 թ., ի Կարին - Հմր 2754, էջ 369-70, Հմր 2956, էջ 1965, 1967-8, 1825 թ. - Հմր 2759, էջ 393, 395, 1827 թթ., ի Կարի՞ն - Հմր 2760, էջ 395-6
– եպս., 1840 թ., յԱղզուր (ի Տայք) - Հմր 2751, էջ 359-60
ԿՈՍՏԱՆԴԻՆ Պեհեսնցի, 1314 թ., ի Սկեւռայ - Հմր 2787, էջ 575, 580-1
ՀԱՅՐԱՊԵՏ, բժիշկ, 1789 թ., յԵրեւան - Հմր 2738, էջ 277, 279-81
ՀՈՌՕՓՍԻՄ, 1409 թ. - Հմր 2783/Ա., էջ 549, 555
ՂԱԶԱՐ
– վրդ., 1733 թ., ի Գալիպոլի - Հմր 2969, էջ 2009, 2012
– արքեպս., 1746 թ., ի Կ. Պոլիս - Հմր 2893, էջ 1157, 1160
ՂՈՒԿԱՍ կթղ., 1779 թ., յԷջմիածին - Հմր 2891, էջ 1139, 1146-8, Հմր 2892, էջ 1149, 1155, 1157
ՄԱՐԿՈՍ
– քհյ (նաեւ՝ գրիչ), ԺԵ. դ. - Հմր 2819, էջ 757, 772-8
– քհյ, 1752 թ. - Հմր 2995/Բ., էջ 2107-8
ՄԱՐՏԻՐՈՍ
– 1333 թ. - Հմր 2829, էջ 821, 823
– 1463 թ., յԱղթամար - Հմր 2788, էջ 583, 588-9
– վրդ., 1624 թ., ի Տարօն - Հմր 2748, էջ 341, 347-8
– Աւէտիքով Կաֆացի (նաեւ գրիչ), 1777-1799 թթ., ի Նովիտայ գիւղ ըՌուստաց եւ ի Նոր Նախիջեւան - Հմր 2939, էջ 1613, 1653-62
ՄԵՍՐՈՊ
– (Մեսրոբ) ԺԲ. դ. - Հմր 2840, էջ 855-7
– քհյ (նաեւ՝ գրիչ), 1741 թ. - Հմր 2975, էջ 2029, 2034
– արքեպիս. Ադրիանապոլսեցի, 1824 թ, ի Կ. Պոլիս - Հմր 2724, էջ 197, 200
ՄԷՀՐՈՒԲԱՆ, 1644 թ. - Հմր 2802, էջ 633, 641
ՄԻՆԱՍ
– տէր, 1621 թ., ի Կաֆայ - Հմր 2736, էջ 235, 266
– վրդ. Բաբերդացի, 1666ից առաջ - Հմր 2975, էջ 2027-8
– վրդ. Ամթեցի, 1679 թ., յԱլիփուղար գ. - Հմր 2757, էջ 377, 390-2
– 1767 թ., յԵրուսաղէմ - Հմր 2792, էջ 595, 598-600
– Ոսկերչեան, 1820 թ., ի Կարին - Հմր 2780, էջ 523-4
ՄԿՐՏԻՉ
– քհյ (Կարապետ կր-ի հետ), Վարագայ վանք, 1480 թ. - Հմր 2711, էջ 97, 118-22
– վրդ. Պօլսեցի Առաքելեան, ԺԸ. դ. - Հմր 2834, էջ 835, 838
– Եգանեան, 1850 թ., ի Տփխիս - Հմր 2935, էջ 1579, 1581
ՅԱԿՈԲ
– քհյ, 1290 թ., ի Կարս - Հմր 2816, էջ 747, 749
– Ջուղայեցի, 1665-1667 թթ. ի Եղէյգաձոր - Հմր 2958, էջ 1969, 1971-3
ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ
– վրդ., 1811 թ., ի Վարագ եւ Վան - Հմր 2798, էջ 619, 622
– Սարայեան Պոլսեցի, 1834 թ., յԵրզնկայ - Հմր 2894, էջ 1161, 1164
ՅՈՀԱՆ ծերունի, 1300 թ., ի Կարին - Հմր 2817, էջ 751, 754
ՅՈՀԱՆՆԷՍ սրկ., 1333 թ. - Հմր 2829, էջ 821, 823
ՅՈՎԱՆԷՍ
– կր., իր եղբայր Թադէոսի հետ, 1292 թ, ի Նորավանք (Վայոց Ձորի) - Հմր 2848, էջ 899, 901-3
– պարոն, 1330 թ. - Հմր 2929, էջ 1533, 1535-6
– տանուտէր, ԺԵ. դ. - Հմր 2813, էջ 737, 739-41
– ԺԹ. դ. - Հմր 2923, էջ 1511, 1514
ՅՈՎԱՆՆԷՍ
– աւագերէց, 1232 թ. - Հմր 2743, էջ 321, 323
– աբղյ, ԺԵ. դ. - Հմր 2819, էջ 757, 772-8
– Կաֆացի, 1595 թ, ի Զամաւչայ (Լեհաց երկիր) - Հմր 2856, էջ 943, 945-7
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ
– քհյ, 1304-1305 թթ. - Հմր 2839, էջ 849, 854
– քհյ, 1660 թ., ի Կազարիայ - Հմր 2705/Բ), էջ 21, 30
– արքեպս. Ասլանեանց, 1864 թ., ի Տաթեւ - Հմր 2924, էջ 1515-6
ՅՈՎՍԷՓ
– երէց, 1409 թ. - Հմր 2783/Ա., էջ 549, 555
– եպս. Սանահնեցի Արղութեանց, 1772-1773 թթ., յԷջմիածին - Հմր 2982, էջ 2045, 2047-56
ՆԱՀԱՊԵՏ վրդ., 1680 թ., յԵրուսաղէմ - Հմր 2761, էջ 395, 397
ՆԵՐՍԷՍ Գնունեցի, 1567 թ., ի Ղարասու Խիզանի - Հմր 2865, էջ 979, 983-5
ՇԱՀԱԼԱՄ եւ որդին՝ Դաւիթ, 1600 թ., ի Վարագ եւ Աւանց գիւղ Վանայ - Հմր 2804, էջ 687, 694
ՇԱՏԻԿՈՒ անապատի եղբայրութիւն, 1659 թ., ի Տաթեւ - Հմր 2831, էջ 827, 829
ՇԵԽԻ աղայ, 1300 թ., ի Կարին - Հմր 2817, էջ 751, 754
ՊԱՂՏԱՍԱ՞Ր արքեպս., 1835 թ. ի Ս. Յակոբ - Հմր 2990, էջ 2087
ՊԵՏՐՈՍ
– Ապուչեխցի, 1658 թ., ի Կ. Պոլիս - Հմր 2940, էջ 1661, 1673-5
– Կամրկապցի, 1797 թ., յԱ՞կն - Հմր 2722, էջ 193, 196
ՊՕՂՈՍ
– Կաղզուանցի, 1799 թ. - Հմր 2752, էջ 361, 367-8
– վրդ., 1811 թ., ի Վարագ եւ Վան - Հմր 2798, էջ 619, 622-4
ՋԱՆԲՈՒՂԱՅ, ԺԵ. դ. - Հմր 2815, էջ 745-6
ՍԱՐԱՅԵԱՆ Պոլսեցի, 1834 թ., յԵրզնկա՞յ, «Ի վարժարանն յԻւնեայու», Հմր 2894, էջ 1161, 1164
ՍԱՐԳԻՍ
– ԺԲ. դ. - Հմր 2789, էջ 591, 594
– վրդ., 1315 թ., ի Խորդեանց անապատ - Հմր 2930, էջ 1537, 1539-41
– քհյ, 1333 թ. - Հմր 2829, էջ 821, 823
– վրդ. Ջալալեանց, 1848 թ., ի Շուշի - Հմր 2968, էջ 2009-10
ՍԻՄԷՕՆ կթղ., 1779 թ., յԷջմիածին - Հմր 2891, էջ 1139-42, 1145-8, Հմր 2892, էջ 1149-50, 1154-6
ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱՅ եկեղեցի ի Վան, 1718 թ., - Հմր 2890, էջ 1119, 1137
ՍՈՒՐԲ ՇԱՄՈՒՆԷԻ եկեղեցի Փառակայ գեղջ, 1717 թ. - Հմր 2852, էջ 925, 927
ՍՈՒՐԲ ՎԱՍԻԼԻ վանք, ԺԳ. դ. - Հմր 2756, Հմր 2784, էջ 371, 375, 557, 560-2
ՍՈՒՔԻԱՍ քհյ., յԷրէզ, ԺԱ. դ. - Հմր 2877, էջ 1053, 1056-8
ՍՏԵՓԱՆՆՈՍ
– ԺԲ. դ. - Հմր 2789, էջ 591, 594
– վրդ., 1773 թ., ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2974, էջ 2025-6
– Տփխիսեցի, 1802 թ., ի Զմիւռնիայ - Հմր 2758, էջ 391, 394
– վրդ. (արքեպս.) Տփխիսեցի, 1807 թ. ի Զմիւռնիայ - Հմր 2716, էջ 147, 149
– արքեպս. Ենօքեան Տփխիսեցի, 1818 թ, յԷջմիածին - Հմր 2768/Ա., էջ 420, 426
ՍՏԵՓԱՆՈՍ
– կուսակրաւն, 1348 թ - Հմր 2811, էջ 733, 736
– աբղյ. Շահուռեցի, 1409 թ. - Հմր 2783/Ա., էջ 549, 554-5
– Թօփչենց, պրն., 1679 թ., ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2993, էջ 2093, 2098-2101
ՍՐԱՊԻՈՆ վրդ. (նաեւ գրիչ), 1687-1696 թթ., ի Գեղարդավանք - Հմր 2909, էջ 1201, 1212-4
ՍՕԼԹԱՆ խօջա Աստապատցի, 1590 թ, յԱպրակունիս (յԵրնջակ) - Հմր 2805, էջ 697, 699
ՎԱՐԱԳԱՅ վանք, 1305 թ., յԱրճէշ - Հմր 2744, էջ 327-9
ՎԱՐԴԱՆ արք. Կաֆայու, 1668-1669 թթ., ի Կաֆայ - Հմր 2706, էջ 31, 36-37, 47, 52-56
ՏԱՓԱՎԱՆԻՑ ՍՈՒՐԲ ԱՍՏՈՒԱԾԱԾՆԻՆ, 1683 թ. - Հմր 2960, էջ 1975, 1977
ՓԵԹՐՕ ՁՈՐԱԿՑԻ Պապայ հաճի, 1794 թ., ի Ս. Նիգոլաոս - Հմր 2985, էջ 2059, 2064
ՓԻԼԻՊՊՈՍ արքեպս. Զմիւռնոյ, 1817-1820 թթ., ի Զմիւռնիայ, - Հմր 2718, է ջ 179, 183-4, 186
ՔԱՐԻՄՇԱՀ եւ եղբայրը՝ Առստամ, 1565 թ., յԵրից Մանկանց վանս - Հմր 2928, էջ 1531, 1534
ՔՈՒՐԴ, ընդ Ասլեր ամուսնոյն, 1297 թ., ի Հայոց թառ - Հմր 2838, էջ 847-8
ԺԱ.
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՆԵՐԻ ՑԱՆԿ
ՀԻՆ ԿՏԱԿԱՐԱՆ
Աբդիաս - Հմր 2706
Աբիսողոմ կախեալ ի ծառէ, նաեւ` ի վերայ ջորւոյ - Հմր 2706
Աբրահամ - Հմր 2710
Ադամ եւ Եւայ - Հմր 2856
Ադամ եւ Եւայ ի դրախտի - Հմր 2732
Ալեքսանդր Մակեդոնացի սրով սպանանէ զթագաւոր ոմն - Հմր 2705, 2706
Ամբակում - Հմր 2705, 2706
Ամովս - Հմր 2705, 2706
Անգէ - Հմր 2706, 2705
Աննա ծնրադիր աղօթէ ի տաճարի - Հմր 2705
Ասեր - Հմր 2706
Աստուած ի չորեքկերպեան աթոռի - Հմր 2705, 2706, 2732
Աստուած խօսէ ընդ Երեմիայ - Հմր 2706
Աստուած խօսէ ընդ Յեսուայ որդւոյ Նաւեայ - Հմր 2706, 2705
Աստուած խօսէ ընդ Յուդայ եւ որդւոցն Իսրայէլի - Հմր 2706
Աստուած տայ Մովսիսի զպատուիրանս - Հմր 2732
Աստուած օծանէ զՍողոմոն - Հմր 2706
Արարումն Ադամայ - Հմր 2705
Արարումն Ադամայ եւ Եւայի - Հմր 2706
Արարումն Եւայի - Հմր 2705, 2706, 2804
Արարչագործութիւն (Ադամ եւ արարածք ի դրախտի) - Հմր 2720
Արարչագործութիւն ըստ աւուրց Ա-Զ. - Հմր 2705, 2706, 2732, 2804
Բաղաամ ի վերայ իշու, սուսերով հրեշտակ - Հմր 2706
Բենիամին - Հմր 2706
Բժշկումն Յոբայ (Աստուած եւ սատանայ, Յոբ եւ կին իւր) - Հմր 2705, 2706
Բոոս եւ Հռութ - Հմր 2706
Գադ - Հմր 2706
Գառն Աստուծոյ - Հմր 2705
Դան - Հմր 2706
Դանիէլ եւ Նաբուգոդոնոսոր - Հմր 2706
Դանիէլ ի գբի առիւծուց - Հմր 2705, 2706
Դաւիթ ի վերայ գահոյից, առջեւը Զաբիտակ Սովմնացի եւ եղջերափողով ոմն - Հմր 2706
Դաւիթ ի վերայ գահոյից, երկրպագող մունետիկ եւ Սաւուղ - Հմր 2706
Դաւիթ մարգարէ, թագաւոր - Հմր 2705, 2710, 2771, 2940
Դաւիթ` յաղթանակած, ձիաւոր, ձիու ոտքերի տակ սպանուած թշնամին - Հմր 2705
Դրախտ - Հմր 2710
Եզեկիա - Հմր 2706
Եզեկիէլ - Հմր 2705, 2706
Եզրաս - Հմր 2705, 2706
Եղիա եւ Եղիսէ - Հմր 2705
Եղիազար - Հմր 2710
Եղիակիմ - Հմր 2710
Եսայի մարգարէ - Հմր 2705, 2706, 2975
Եսթեր ծնրադիր աղօթէ - Հմր 2705, 2706 (վերը` աջն Աստուծոյ)
Երեմիա մարգարէ - Հմր 2705, 2706
Երկնային Երուսաղէմ (Քրիստոս եւ Գառն Աստուծոյ ի վերայ չորեքկերպեան աթոռի եւ դասք հրեշտակաց) - Հմր 2705, 2706
Զաբուղոն - Հմր 2706
Զաքարիա - Հմր 2705, 2706
Զոհաբերութիւն ի կալսն - Հմր 2705
Թագաւորութիւնք Իսրայէլի - Հմր 2706
Իսահակ օրհնէ զՅակոբ - Հմր 2706
Իսաքար - Հմր 2706
Խորան վկայութեան, տակը Մովսէս եւ Ահարոն - Հմր 2705, 2706, 2732
Ծառից կախուած երկու թագաւոր - Հմր 2706
Ծնունդն Սամուէլի` աղօթիւք մօրն - Հմր 2706
Կիւրոս արքայ ի վերայ գահոյից - Հմր 2706
Հայր Աստուած - Հմր 2706
Հայր Աստուած ի վերայ գահոյից, Մովսէս եւ Ահարոն - Հմր 2705, 2706
Հարսն (թագով, ծնրադիր լուսապսակով) դիմէ առ Քրիստոս, եւ Քրիստոս ի վերուստ պատասխանէ - Հմր 2705, 2706
Հրեշտակ եւ ծնրադիր Եղիա դիմէ առ Տէր - Հմր 2706
Ղեւի - Հմր 2706
Մաղաքիա - Հմր 2705, 2706
Մեղսագործութիւն - Հմր 2705, 2710, 2706, 2732
Միքիա - Հմր 2705, 2706
Մովսէս - Հմր 2710, 2856
Մովսէս, գալար պատգամաց ի ձեռին - Հմր 2705, 2706, 2732 (ուսուցանէ զօրէնս)
Մովսէսը պատուիրաններով, վերեւում` խաչը ձեռքին կին եւ հինգ հրեշտակ - Հմր 2967
Յակոբ եւ որդիք իւր - Հմր 2732
Յակովբ նահապետ - Հմր 2710
Յեսու - Հմր 2710, 2732
Յեսու եւ Քաղէբ - Հմր 2706
Յովէլ - Հմր 2705, 2706
Յովնան յերախ կիտի - Հմր 2705, 2706, 2807, 2890
Յովսէփ նահապետ - Հմր 2706, 2710
Յուդա եւ երկու եղբարք Նէեմայ - Հմր 2706
Յուդա նահապետ - Հմր 2706, 2732, 2804, 2836
Յուդիթ - Հմր 2705
Յուդիթ, աջ ձեռքին սուր, ձախին` Հողոփեռնէսի կտրած գլուխը - Հմր 2706
Նաբուգոդոնոսոր - Հմր 2940
Նաւում - Հմր 2705, 2706
Նեփթաղիմ - Հմր 2706
Նոյ - Հմր 2710
Շմաւոն նահապետ - Հմր 2706
Ովսէ - Հմր 2705, 2706
Որդիք Յակոբայ - Հմր 2706
Ուխտի տապանակ տեղափոխի եւ զետեղի ի տաճարի (Հեղի քահանայապետ, Տապանակ, Աննա եւ Սամուէլ մարգարէ) - Հմր 2732
Պատմութիւն Դաւթայ - Հմր 2706
Ռուբէն - Հմր 2706
Սամուէլ մարգարէ եւ Դաւիթ մարգարէ - Հմր 2856
Սամսոն պատառէ զերախ առիւծու - Հմր 2706
Սաւուղ - Հմր 2710
Սիրաք իմաստուն - Հմր 2706, 2961 (եւ աշակերտք իւր)
Սողոմոն - Հմր 2705, 2706
Սողոմոն եւ Ռոբովամ արքայք - Հմր 2856
Սողոմոն ծնրադիր աղօթէ առ Աստուած - Հմր 2705
Սոփոնիա - Հմր 2705, 2706
Սպանումն Գողիաթի - Հմր 2705
Վտարումն ի դրախտէ - Հմր 2705, 2706, 2732
Տեսիլ Յովհաննու (Քրիստոս ի վերայ չորեքկերպեան աթոռի` գրկին գառ, աջ ձեռքը Մարիամ Աստուածածնի գլխին, ձախը` Գաբրիէլ հրեշտակապետի, ցածում 7 շարքով պատկերուած թագաւորք) - Հմր 2706
Տէրն մատնեաց զՅովակիմ ի ձեռն Նաբուգոդոնոսորայ, Յովակիմ ի տաճարի զթագաւորն եւ զխորհրդականաս իւր ուսուցանէ լեզուի քաղդեացւոց - Հմր 2706
Տուբիթ եւ Տուբիայ - Հմր 2706
Քառակերպ աթոռ - Հմր 2705
Օծումն Դաւթի - Հմր 2705
Օձակերպ գաւազան Մովսիսի (Պղնձէ օձ) - Հմր 2706:
ՆՈՐ ԿՏԱԿԱՐԱՆ
Ահեղ դատաստան - Հմր 2845
Այլակերպութիւն - Հմր 2929, 2930
Այր ոմն - Հմր 2845
Անառակ որդու վերադարձը - Հմր 2815
Անդրէաս առաքեալ - Հմր 2710
Աշակերտք երկու եւ այր, որ սափոր ջրոյ յուս ունի - Հմր 2706
Առաքեալք ի նաւի - Հմր 2816
Առիւծ (Մարկոսի խորհրդանիշը) - Հմր 2952
Աստղ առաւօտեան - Հմր 2980
Աստուածամայր - Հմր 2980
Արեւ` մարդադէմ - Հմր 2836
Աւետարանիչք - Հմր 2877 (չորսը միատեղ)
Աւետումն - Հմր 2804, 2706, 2743, 2744, 2829, 2843, 2877, 2929, 2930, 2960
Աւետումն հովուաց - Հմր 2940
Աւետումն Յովսէփայ - Հմր 2706
Աւերումն դժոխոց - Հմր 2706, 2743, 2804, 2843, 2846
Աքաղաղ - Հմր 2706
Բաշխումն նկանակի եւ ձկան - Հմր 2816
Բառնաբաս Յովսէփ առաքեալ - Հմր 2710
Բառնաբաս որդի Ալփեայ - Հմր 2710
Բարդուղիմէոս - Հմր 2710
Բարտիմէոս կոյր - Հմր 2706 (բժշկումն), 2829, 2836
Բժշկումն այսահարի - Հմր 2706, 2929
Բժշկումն անդամալուծի, կուրի, դիւահարի եւ որդւոյ այրւոյ - Հմր 2744
Բժշկումն անդամալուծին - Հմր 2816, 2929
Բժշկումն դստեր ժողովրդապետի - Հմր 2706
Բժշկումն դստեր Յայրոսի - Հմր 2706
Բժշկումն երեսունեւութ տարուայ հիւանդին - Հմր 2743
Բժշկումն զոքանչին Սիմոնի - Հմր 2706
Բժշկումն խուլեւհամեր - Հմր 2706
Բժշկումն կուրի - Հմր 2743
Գաբրիէլ հրեշտակ - Հմր 2805, 2832, 2836, 2844, 2845, 2890
Գուշակումն մարգարէից - Հմր 2816
Եղիսաբեթ - Հմր 2844
Երեք մոգք - Հմր 2706
Երկոտասան առաքեալք - Հմր 2732
Երկրորդ գալուստն - Հմր 2804, 2813, 2845, 2846
Երկրպագութիւն մոգուց - Հմր 2744, 2843, 2890
Երկրպագութիւն մոգուց եւ հովուաց - Հմր 2846, 2877, 2929, 2940
Զակքէոս ի վերայ ժանտաթզենւոյ եւ Յիսուս - Հմր 2743
Զոհաբերութիւն Իսահակայ - Հմր 2744, 2843, 2930
Ընծայումն ի տաճարն - Հմր 2744, 2804, 2843, 2845, 2846, 2929 2930
Թագուհի առաքելոց - Հմր 2980
Թագուհի հրեշտակաց - Հմր 2980
Թադէոս - Հմր 2710
Թաղումն Քրիստոսի - Հմր 2804, 2845, 2846, 2930
Թացեալ պատառ - Հմր 2816
Թզենի - Հմր 2798
Թովմաս - Հմր 2710
Ի ծնէ կոյր այր - Հմր 2706 (բժշկումն), 2815, 2836
Իւղաբեր կանայք - Հմր 2743, 2843
Լոգացումն մանկան - Հմր 2877
Խաչ - Հմր 2877
Խաչեալ Յիսուս - Հմր 2710
Խաչելութիւն - Հմր 2710, 2744, 2804, 2843, 2846, 2852, 2853, 2930, 2941
Խորհրդաւոր ընթրիք - Հմր 2712, 2743, 2853
Ծառ, վրան թռչնաբուն` երեք ձագով, բնին մօտեցող մայր թռչունը եւ ծառն ի վեր բարձրացող օձ - Հմր 2829
Ծնունդ - Հմր 2743, 2744, 2804, 2843, 2845, 2846, 2877, 2929, 2930 (երկրպագութիւն մանկանն)
Կայիափա - Հմր 2837
Կացնով այր ի վերայ արմաւենոյ - Հմր 2959
Կշեռք արդարութեան - Հմր 2880
Կոյր ոմն - Հմր 2829, 2836, 2845, 2960
Կոյրք երկու - Հմր 2960
Կոտորումն մանկանց - Հմր 2843, 2930
Համբարձումն - Հմր 2702, 2744, 2804, 2813, 2843, 2845, 2846, 2930, 2940
Համր ոմն - Հմր 2836
Հայր Աստուած - Հմր 2955, 2980
Հայր Աստուած ի վերայ քառակերպ աթոռոյ - Հմր 2955
Հարսանիքն ի Կանայ - Հմր 2706, 2829
Հիւանդ այր ի Պրոպատիկէ աւազանի - Հմր 2829
Հոգեգալուստ - Հմր 2744, 2804, 2813, 2843, 2846, 2930, 2940
Հոգի Սուրբ Աստուծոյ - Հմր 2980
Հովիւ - Հմր 2804, 2829, 2836, 2837, 2845, 2960
Հովիւք - Հմր 2706
Հրեշտակ - Հմր 2804, 2838, 2940, 2955
Հրեշտակ ի վիմի - Հմր 2960
Ղազարոս - Հմր 2804, 2960
Ղազարոս ի Բեթանիայ - Հմր 2836, 2845
Մանկտի («Մատուցան առ նա մանկտի») - Հմր 2845, 2959
Մատաթէ - Հմր 2710
Մատթէոս - Հմր 2710
Մատնութիւն - Հմր 2706, 2743, 2744, 2816
Մարիամ Աստուածածին - Հմր 2836, 2940, 2960
Մարիամ եւ Յովսէփ - Հմր 2706, 2732
Մարիամ Մագդաղենացի - Հմր 2805, 2813, 2836, 2845, 2846
Մարիամ Մագդաղենացի եւ միւս Մարիամ գնան ի գերեզման - Հմր 2706
Մարիամ Մագդաղենացի լուանայ զոտս Քրիստոսի - Հմր 2706
Մեծատուն ոմն - Հմր 2930
Մեղսագործութիւն - Հմր 2804
Մկրտութիւն - Հմր 2743, 2744, 2804, 2843, 2846, 2929, 2930
Մոլորեալ ոչխար - Հմր 2798
Մուտք յԵրուսաղէմ - Հմր 2804, 2846, 2930, 2940
Յակոբոս առաքեալ - Հմր 2705, 2706, 2710, 2943
Յակոբոս Փոքր - Հմր 2710
Յարութիւն - Հմր 2744, 2804, 2813, 2845, 2846, 2930
Յարութիւն Ղազարու - Հմր 2706, 2743, 2804, 2845, 2846, 2929, 2930
Յարութիւն որդւոյ թագաւորազնի - Հմր 2706
Յարուցեալ Յիսուս - Հմր 2702
Յիսուս - Հմր 2706, 2743
Յիսուս առ ջրհոր, եւ կին մի - Հմր 2743
Յիսուս առաջի Պիղատոսի - Հմր 2706
Յիսուս բժշկէ - Հմր 2743
Յիսուս բժշկէ զանդամալոյծն - Հմր 2706
Յիսուս բժշկէ զբորոտն - Հմր 2706
Յիսուս բժշկէ զդիւահարն - Հմր 2706
Յիսուս բժշկէ զերկու կոյրս - Հմր 2706
Յիսուս բժշկէ զծառայն հարիւրապետի - Հմր 2706
Յիսուս եւ անպտուղ թզենին - Հմր 2706
Յիսուս եւ աշակերտք - Հմր 2706
Յիսուս եւ աւազակք խաչեալք - Հմր 2706
Յիսուս եւ երիտասարդ մեծատուն - Հմր 2706
Յիսուս եւ երկու սուտ վկայք առաջի Կայիափայ - Հմր 2706
Յիսուս եւ ժողովուրդ ի նաւի - Հմր 2706
Յիսուս եւ իշխան որոյ աղջիկ վախճանեալ էր - Հմր 2706
Յիսուս եւ ծնրադիր Մատթէոս - Հմր 2706
Յիսուս եւ կին շնացեալ - Հմր 2706
Յիսուս եւ կին քահանայի միոյ, որոյ աղջիկ այսահար էր - Հմր 2706
Յիսուս եւ հայր լուսնոտ որդւոյ - Հմր 2706
Յիսուս եւ Ղեւի մաքսաւոր - Հմր 2706
Յիսուս եւ Մարիամ Մագդաղենացի - Հմր 2706
Յիսուս եւ սադուկեցիք - Հմր 2706
Յիսուս եւ Սիմոն-Պետրոս - Հմր 2706
Յիսուս եւ փարիսեցիք - Հմր 2706
Յիսուս եւ քահանայապետք - Հմր 2706
Յիսուս կոչէ զՂեւի Ալփեայ - Հմր 2706
Յիսուս ուսուցանէ զժողովուրդն - Հմր 2706
Յիսուս ուսուցանէ ի տաճարի - Հմր 2706
Յիսուս Քրիստոս քարոզէ - Հմր 2706
Յիսուս օրհնէ զմանկունս - Հմր 2706
Յովհաննէս առաքեալ - Հմր 2705, 2706, 2710
Յովհաննէս Մկրտիչ - Հմր 2706, 2804, 2836, 2837, 2890, 2957
Յովհաննէս Մկրտիչ եւ Յիսուս - Հմր 2706
Յովհաննէս Մկրտչի գլուխը բուսազարդի վրայ - Հմր 2837, 2843
Յովհաննու Մկրտչի գլուխ ի վերայ սկուտեղի - Հմր 2781
Յովսէփ Արիմաթացի - Հմր 2706, 2805, 2813, 2836, 2845, 2846, 2930, 2957, 2960
Յովսէփ Արիմաթացի ի Պիղատոսէ խնդրէ զմարմին Յիսուսի - Հմր 2706
Յուդա առաքեալ - Հմր 2705
Յուդա եւ քահանայապետք - Հմր 2706
Ննջումն Աստուածամօր - Հմր 2743
Ոչխարք - Հմր 2959
Ոտնալուայ - Հմր 2846, 2804, 2930
Որդին Աստուծոյ փրկիչ աշխարհի. Աստուած - Հմր 2980
Ուսուցումն աշակերտաց - Հմր 2706, 2815
Չարչարանք Քրիստոսի - Հմր 2744
Չորեքկերպեան աթոռ - Հմր 2804, 2744, 2843
Պայծառակերպութիւն - Հմր 2804, 2846
Պետրոս առաքեալ - Հմր 2705, 2706, 2710, 2743
Պետրոս եւ Անդրեաս - Հմր 2706
Պիղատոս եւ փարիսեցիք - Հմր 2706
Պիղատոս յատենի - Հմր 2843
Պօղոս առաքեալ - Հմր 2705, 2706, 2710, 2955
Պօղոս եւ Տիմոթէոս - Հմր 2705
Պօղոս եւ Քրիստոս - Հմր 2705
Սերմնացան - Հմր 2706
Սերովբէ - Հմր 2807
Սիմոն - Հմր 2710
Սուրբ Երրորդութիւն - Հմր 2732
Սուրբ Խաչ - Հմր 2961
Սուրբ Հոգի - Հմր 2706 (աղաւնակերպ), 2712, 2959
Սուրբ Հոգի եւ ծնրադիր կրօնաւոր - Հմր 2853
Ստեփաննոս Նախավկայ - Հմր 2940
Վերափոխումն Աստուածածնի - Հմր 2940
Տաճար - Հմր 2798
Տեռատես կինն աղերսէ Յիսուսի - Հմր 2743
Տեսիլ Եզեկիէլի - Հմր 2804
Տէր ողորմեա - Հմր 2980
Տիրամայրը գահին` մանուկ Յիսուսը գրկին, կողքերին Գաբրիէլ եւ Միքայէլ հրեշտակները - Հմր 2745
Տիրամայրը մանկան հետ - Հմր 2710
Տոհմաբանութիւն Քրիստոսի - Հմր 2706, 2804
Փարիսեցի եւ մաքսաւոր - Հմր 2798
Փիլիպոս առաքեալ - Հմր 2710
Քահանայապետք եւ փարիսեցիք - Հմր 2706
Քառակերպեան աթոռ եւ հոգիների կշռում - Հմր 2846
Քերովբէ - Հմր 2853
Քրիստոս ամենակալ - Հմր 2958
Քրիստոս առ Պիղատոս - Հմր 2744
Քրիստոս եւ աշակերտ (Տնտեսի առակը) - Հմր 2706
Քրիստոս ի վերայ չորեքկերպեան աթոռոյ եւ կշռումն հոգւոց - Հմր 2813
Քրիստոս խաչընդուս - Հմր 2816, 2843
Քրիստոս ողորմեա - Հմր 2980
Քրիստոս` տանջանքի հետքերով - Հմր 2980
ԱՒԵՏԱՐԱՆԻՉՔ
Մատթէոս - Հմր 2705, 2706, 2743, 2744, 2804, 2805, 2829, 2832, 2836, 2843, 2845, 2846, 2928, 2930, 2957, 2958, 2960
Մարկոս - Հմր 2705, 2706, 2744, 2804, 2805, 2813, 2829, 2830, 2832, 2836, 2837, 2843, 2845, 2846, 2848 (եւ Պետրոս), 2928, 2929, 2930 (եւ Թոմա գրիչ), 2957, 2958, 2960
Ղուկաս - Հմր 2705 (եւ Պետրոս), 2706, 2744, 2804, 2805, 2813, 2829, 2832, 2836, 2843, 2845, 2846, 2848, 2848, 2928, 2929, 2930, 2957, 2958, 2960
Յովհաննէս եւ Պրոխորոն - Հմր 2705, 2706, 2743, 2744, 2804, 2805, 2813, 2829, 2832, 2836, 2843, 2845, 2846, 2928, 2929, 2930 (եւ ստացող Սարգիս վրդ.), 2957, 2958, 2960
Պրոխորոն - Հմր 2848
ՍՈՒՐԲՔ
Աբդլմսեհ սուրբ, վերեւում ձեռնանիշ - Հմր 2825,
Թադէոս եւ Բարդուղիմէոս առաքեաք, Մեսրոպ Մաշտոց եւ Յակոբ Նալեան - Հմր 2979
Իգնատիոս սուրբ (ետեւի ոտնաթաթերին կանգնած առիւծ, երախում` Իգնատիոսի գլուխը) - Հմր 2807
Հրեշտակ ի վերայ Խոր վիրապի - Հմր 2890
ԾԻՍԱԿԱՆ
Աղօթք եպիսկոպոսի - Հմր 2853
Աղօթք ի ծածուկ - Հմր 2712
Աւետարան գրակալի վրայ - Հմր 2788 (երիցս)
Դուռ եւ բանալի եկեղեցւոյ - Հմր 2788
Երկնակամար լուսատուներով եւ աջն Աստուծոյ - Հմր 2712
Հաղորդութիւն` սարկաւագ եւ քահանայ - Հմր 2852
Պատարագ - Հմր 2712 (երիցս)
Պատարագի մատուցում (քահանայ եւ 6 սարկաւագ, վերը` Խաչելութիւն, խոյր, հաղորդութեան բաժակ, բաց գիրք եւ այլն) - Հմր 2853
Սափոր եւ գաւաթ - Հմր 2788
Սկիհ - Հմր 2788
Վանական` ձեռքին քշոց - Հմր 2712
Քահանայ զգեստաւորեալ - Հմր 2852
Քահանայ` հաղորդութեան բաժակով - Հմր 2852
Քահանայն ծածուկ աղօթէ - Հմր 2853
ՄԵԿՆՈՂԱԿԱՆ
Աթոռ իմաստութեան - Հմր 2980
Անօթ յարգական ջերմեռանդութեան - Հմր 2980
Աշտարակ Դաւթեան - Հմր 2980
Աշտարակ փղոսկրեայ - Հմր 2980
Ապաստան մեղաւորաց - Հմր 2980
Գառն Աստուծոյ, որ բառնայ զմեղս աշխարհի - Հմր 2980
Դուռն երկնից - Հմր 2980
Կոյս կարօղ - Հմր 2980
Հեծեալ զօրավար - Հմր 2798
Ձի (գծանկար) - Հմր 2917
Մայր անբիծ - Հմր 2980
Մայր աստուածային շնորհաց (Աւետումն) - Հմր 2980
Մայր սիրելի - Հմր 2980
Մեղսագործութիւն (Ադամ նախահայր, Եւա նախամայր) - Հմր 2980
Մխիթարիչ վշտացելոց - Հմր 2980
Պալատ ոսկեղէն - Հմր 2980
Պատկեր Քրիստոսի ի վերայ տապանակին - Հմր 2890
Պատճառ մերոյ խնդութեան - Հմր 2980
Սուրբ Երրորդութիւն, մի Աստուածութիւն - Հմր 2980
Վարդ խորհրդական - Հմր 2980
Տապանակ ուխտի - Հմր 2980
ՊԱՏՄԱԿԱՆ ԱՆՁԻՆՔ
Աբրահամ Աստապատեցի - Հմր 2955
Ալեքսանդր Մակեդոնացի (տպագիր) - Հմր 2870
Արթուխշահ եւ Դովլաթ (ստացողք) - Հմր 2846
Գրիգոր Տաթեւացի - Հմր 2701
Գրիգոր Տաթեւացի - Հմր 2955
Դիոնէսիոս Արիսպագացի 2962
Էջմիածնի տաճարը` կամարի ներքոյ, որի աջ եւ ձախ կողմերում 1ական հրեշտակ - Հմր 2725
Մատթէոս Ջուղայեցի - Հմր 2955
Մեսրոպ Գանձակեցի - Հմր 2955
Մովսէս Խորենացի եւ Սահակ Բագրատունի - Հմր 2865
Յակոբ եւ Յովան Ջուղայեցիք (ստացողք) - Հմր 2958
Յակոբ Մծբնայ հայրապետ - Հմր 2890
Յոհանէս, Թումայ, Խէրխաթուն, Անդրէաս (ստացողք) - Հմր 2813
Յովհան Որոտնեցի - Հմր 2955
Յովհաննէս արքաեղբայր - Հմր 2971
Ներսէս Շնորհալի եւ պատգամաւորք - Հմր 2961
Ներսէս Պարթեւ հայրապետ - Հմր 2890
Սարգիս Շնորհալի - Հմր 2955
Սիմէոն Բզնունեաց (ինքնանկար հեղինակի) - Հմր 2945
Վարդան վարդապետ Արեւելցի - Հմր 2834
ԲՆԱԿԱՆՔ-ԱԽՏԱՐԱԿԱՆՔ
Անկիւնաչափ (2 հատ) - Հմր 2950
Աշտարակ կամ բերդ, որի բարձրութիւնը պէտք է որոշուի - Հմր 2950
Աշտարակ, որ լինում է բլրի վերայ - Հմր 2950
Աշտարակ, որի խորութիւնը, լայնութիւնը եւ բարձրութիւնը պէտք է հաշուել - Հմր 2950
Բնապատկեր - Հմր 2990
Բոյս - Հմր 2950
Գծագրեր - Հմր 2990
Երիտասարդ ձիաւոր, մի ձեռքին սուր, միւսին` ասպար, եւ գայլին հեծած Ալեւոր` մի ձեռքին մարդու գլուխ, միւսին` մարդու ձեռք - Հմր 2954
Երիտասարդ ձիաւոր` մի ձեռքին սուր, միւսին` ասպար, եւ աթոռին նստած մի մարդ` աջ ձեռքին խաչ - Հմր 2954
Երկու առիւծի հեծած երիտասարդ, մի ձեռքին սուր, միւսին` վահան, եւ երիտասարդ ձիաւոր, մի ձեռքին նիզակ, միւսին` մարդու գլուխ - Հմր 2954
Երկու բերդ, որոնց միջեւ գետ - Հմր 2950
Երկու ծառ, որոնց միջեւ գետ - Հմր 2950
Երկրաչափական մարմիններ (եռանկիւն, գլան, շրջան, քառակուսի, սեղան, աղիւսակ) - Հմր 2950
Թռչունին հեծած երիտասարդ, մի ձեռքին օձ, միւսին` գիրք, եւ աթոռին նստած թագակիր մի մարդ - Հմր 2954
Ծաղիկներ - Հմր 2880, 2891, 2892
Ծառ, որի կազմում է եռանկեան երրորդ անկիւնը - Հմր 2950
Կենդանակերպք (Խոյ, Ցուլ, Երկուորեակ, Խեցգետին, Առիւծ, Կոյս, Կշիռ, Կարիճ, Աղեղնաւոր, Այծեղջիւր, Ջրհոս, Ձուկն) - Հմր 2954
Հեծեալ եւ նստած կանայք - Հմր 2954
Հոր կամ ջրհոր - Հմր 2950
Ուղտի ձագին նստած մարդ, որը դէպի իրեն «կու ձգէե չորս ձի» - Հմր 2954
Ուղտի ձագին նստած մարդ, որը դէպի իրեն «կու ձգէե չորս ձի», եւ աթոռին նստած մի մարդ - Հմր 2954
Չափումն շինութեան, որին հնարաւոր չէ մօտենալ - Հմր 2950
Տարածութիւն - Հմր 2950
ԶԱՐԴԱՆԿԱՐՉՈՒԹՅՈՒՆ
ԽՈՐԱՆ - Հմր 2706, 2725, 2743, 2744, 2745, 2799, 2804, 2806, 2813, 2816, 2817, 2829, 2832, 2843, 2845, 2846, 2865, 2877, 2929, 2930, 2945, 2952, 2961,
ԿԻՍԱԽՈՐԱՆ - Հմր 2701, 2705, 2706, 2707, 2709, 2711, 2712, 2719, 2725, 2732, 2736, 2741, 2744, 2745, 2757, 2761, 2771, 2776, 2787, 2788, 2789, 2798, 2801, 2804, 2805, 2806, 2813, 2816, 2817, 2819, 2824, 2825, 2829, 2830, 2831, 2832, 2833, 2836, 2838, 2843, 2844, 2845, 2846, 2848, 2852, 2853, 2855/Ա., 2856, 2865, 2889, 2890, 2891, 2892, 2893, 2896, 2928, 2929, 2940, 2941, 2943, 2945, 2948, 2957, 2958, 2959, 2960, 2961, 2962, 2964, 2965, 2967, 2971, 2975, 2979, 2984
ՃԱԿԱՏԱԶԱՐԴ - Հմր 2702, 2705, 2706, 2708, 2709, 2710, 2716, 2718, 2720, 2728, 2732, 2736, 2742, 2743, 2748, 2752, 2757, 2761, 2762, 2764, 2771, 2776, 2783/Ա., 2788, 2792, 2794, 2798, 2801, 2802, 2807, 2812, 2814, 2821, 2825, 2831, 2833, 2834, 2837, 2839, 2840, 2852, 2853, 2856, 2865, 2884, 2885/Ա., 2889, 2891, 2892, 2893, 2927, 2940, 2944, 2950 (մուտք կամարի տեսքով), 2952, 2955, 2961, 2964, 2965, 2969, 2971, 2984, 2990
ԼՈՒՍԱՆՑԱԶԱՐԴ - Հմր 2701, 2702, 2705, 2706, 2707, 2708, 2709, 2710, 2711, 2712, 2719, 2726, 2732, 2736, 2738, 2741, 2743, 2744, 2745, 2748, 2757, 2761, 2762, 2764, 2771, 2772, 2776, 2781, 2783/Ա., 2787, 2788, 2789, 2794, 2798, 2801, 2804, 2805, 2806, 2807, 2809, 2810, 2813, 2815, 2817, 2819, 2821, 2825, 2829, 2830, 2831, 2832, 2833, 2836, 2837, 2838, 2839, 2840, 2843, 2844, 2845, 2846, 2848, 2852, 2853, 2856, 2865, 2871, 2877 (բոլորակներ), 2885/Ա., 2889, 2890, 2891, 2892, 2893, 2927, 2928, 2929, 2930, 2940, 2941, 2943, 2945, 2948, 2952, 2955, 2957, 2958, 2959, 2960, 2961, 2964, 2965, 2967, 2969, 2971, 2984, 2993, 2995/Ա.
ԶԱՐԴԱԳԻՐ - Հմր 2701, 2702, 2705, 2706, 2707, 2708, 2709, 2710, 2711, 2712, 2714, 2716, 2717/Ա., 2717/Գ., 2718, 2719, 2720, 2725, 2726, 2728, 2732, 2736, 2738, 2739, 2741, 2742, 2743, 2744, 2746, 2747, 2748, 2750, 2754, 2755, 2756, 2757, 2758, 2759, 2760, 2761, 2762, 2763, 2764, 2765, 2771, 2772, 2775, 2776, 2780, 2781, 2783/Ա., 2784, 2787, 2788, 2789, 2790, 2791, 2792, 2794, 2798, 2801, 2802, 2804, 2805, 2806, 2807, 2808, 2809, 2810, 2812, 2813, 2814, 2815, 2816, 2817, 2818, 2819, 2821, 2825, 2829, 2830, 2831, 2832, 2833, 2834, 2836, 2838, 2839, 2840, 2843, 2845, 2846, 2848, 2852, 2853, 2854, 2856, 2861, 2865, 2869, 2883, 2885/Ա., 2889, 2890, 2891, 2892, 2893, 2897/Ա., 2901/Ա., 2927, 2928, 2929, 2935, 2940, 2941, 2943, 2945, 2948, 2952, 2953, 2955, 2956, 2957, 2958, 2959, 2960, 2961, 2962, 2963, 2964, 2965, 2967, 2968, 2969, 2971, 2973, 2974, 2978, 2979, 2980, 2982, 2983, 2984, 2987, 2990, 2991, 2992, 2993, 2995/Ա., 2997
ԲԱԺԱՆԱԶԱՐԴ - Հմր 2840
ՎԵՐՋՆԱԶԱՐԴ - Հմր 2716, 2718, 2840, 2884, 2886
ԶԱՐԴԱՇՐՋԱՆԱԿ - Հմր 2716, 2717/Ա., 2718, 2732, 2961
ԺԲ.
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄՆԵՐԻ ՑԱՆԿ
Աբրահամ, տէր - էջ 1308
Ալէքսանդր, տէր, 1690 թ. - էջ 2107
Անտոն վարդապետ եպիսկոպոս, 1814 թ. - էջ 1574
Բարսեղ քահանայ, 1710 թ - էջ 2094
Գառն Աստուծոյ, դրօշով (պատկեր) - էջ 1168
Գիրքս Սուրբ էջմիածնա է - էջ 392
Գիրքս Սուրբ էջմիածնի է - էջ 2046
Գիւտ քահանայ Աղանեանց - էջ 1566, 1574
Գրիգոր, 1764 թ. - էջ 1415
Գրիգոր, 1827 - էջ 194
Գրիգոր, 1897 թ.- էջ 596
Դանիէլ Կաթուղիկոս, 1801 թ. - էջ 1512
Դանիէլ վարդապետ, 1708 թ. - էջ 320
Զ. Լ. - էջ 1118
Զաքարիա վարդապետ, 1791 թ. - էջ 210
Էջմիածին Եփրեմ կաթողիկոս, 1810 թ. - էջ 1574
Խաչատուր վարդապետ - էջ 1998
Խաչատուր վարդապետ - էջ 96
Ղուկաս վարդապետ - էջ 320
Մանուէլ, տէր - էջ 124
Մատթէոս վարդապետ, 1697 թ. - էջ 806
Մարտիրոս, տէր - էջ 2046
Մեսրովբ (՞) վարդապետ - էջ 1161
Մինաս վարդապետ - էջ 392
Միքայէլ, տէր, 1807՞ թ. - էջ 742
Մկրտիչ վարդապետ, 1815 թ. - էջ 838
Մուհամմեդ՞ (արաբատառ) - էջ 358
Յակոբ վարդապետ, 1778 թ. - էջ 2094
Յարութիւն - էջ 1733
Յոհանէս, տէր, 1794 թ. - էջ 232
Յովհաննէս Գրիգորեան Արծրունի, 1867 թ. - էջ 148
Յովհաննէս վարդապետ Գրիգորեան, 1874 թ. - էջ 148, 618
Յովհաննէս վարդապետ, 1788 թ. - էջ 1574
Յովսէփ վարդապետ, 1677 թ. - էջ 96
Յովսէփ վարդապետ, 1766 թ. - էջ 830
Ներսէս - էջ 320
Ներսէս եպիսկոպոսապետ եւ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց, 1843 թ. - էջ 1703, 1705
Պետրոս վարդապետ, 1812 թ. - էջ 618
Պօղոս վարդապետ, 1821 թ.- էջ 198
Պօղոս, տէր, 1785 թ. - էջ 368
Ս. Վ., 1890 թ. - էջ 788
Սահակ վարդապետ - էջ 1308
Սամուէլ վարդապետ, 1738 թ. - էջ 501
Սանասարեան վարժարան, Կարին - էջ 860
Սարգիս - էջ 2044
Սիմէօն վարդապետ, 1786 թ. - էջ 1706
Սիմոն վարդապետ, 1741 թ. - էջ 320
Սոլթանալի - էջ 300
Սուքիաս վարդապետ Գ. Մ. Ս. Ի. - էջ 2008
Ստեփան եպիսկոպոս Ենօքեան, 1807 թ. - էջ 1574
Վարդան, 1776 թ. - էջ 208
F. I. B. - էջ 1158
«Печ. Ахалцыхской градской полиции» - էջ 14, 358, 360, 368, 372, 396, 402, 474, 476, 948, 952, 976, 987, 992, 1030, 1958, 1968, 1992, 2008, 2014, 2024, 2026, 2036, 2057, 2064, 2076, 2103 (Կարապետ եպս. Բագրատունու ձեռագրերի վրայ դրոշմուած 1856՞ թ.)
Անընթեռնելի - էջ 206, 370, 398, 406, 420, 486, 501, 616, 633, 834, 838 (1764 թ.), 1183, 1415 (1764 թ.)
ԺԳ.
ԳԱՂՏՆԱԳՐՈՒԹԻՒՆ ՈՒՆԵՑՈՂ ՁԵՌԱԳՐԵՐԻ ՑԱՆԿ
Հմր ձեռագրի եւ էջ ցուցակի
Հմր 2750, էջ 358
Հմր 2776, էջ 487, 494
Հմր 2804, էջ 687, 692-3
Հմր 2850, էջ 920
Հմր 2865, էջ 979, 987
Հմր 2939, էջ 1661
ԺԴ.
«Ի ՄԻ ՏՓԻ» ՁԵՌԱԳՐԵՐԻ ՑԱՆԿ
Հմր ձեռագրի եւ էջ ցուցակի
2717 – Ա-Դ.
2768 – Ա-Դ.
2783 – Ա-Բ.
2855 – Ա-Բ.
2868 – Ա-Բ.
2881 – Ա-Գ.
2885 – Ա-Դ.
2897 – Ա-Բ.
2901 – Ա-Դ.
2922 – Ա-Բ.
2995 – Ա-Բ.
ԺԵ.
ՄԵՏԱՂԷ ԿՐԿՆԱԿԱԶՄԵՐ, ԽԱՉԵՐ ԵՒ ԱՅԼ ԶԱՐԴԵՐ ՈՒՆԵՑՈՂ ՁԵՌԱԳՐԵՐԻ ՑԱՆԿ
Հմր ձեռագրի եւ էջ ցուցակի
Մետաղէ կրկնակազմ՝ Հմր 2846, էջ 881, Հմր 2877, էջ 1053, Հմր 2930, էջ 1537.
մետաղէ փոքրիկ մասեր, խաչեր, գամեր, փականներ`
Հմր 2705, էջ 21
Հմր 2711, էջ 97
Հմր 2757, էջ 377
Հմր 2771, էջ 453
Հմր 2804, էջ 687
Հմր 2816, էջ 747
Հմր 2830, էջ 825
Հմր 2832, էջ 831
Հմր 2836, էջ 841
Հմր 2843, էջ 871
Հմր 2845, էջ 877
Հմր 2954, էջ 1957
Հմր 2971, էջ 2013
ԺԶ.
ՁԵՌԱԳՐԵՐԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԱՂԻՒՍԱԿ
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժմնկ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2701 |
Գրիգոր Տաթեւացի, Քարոզգիրք |
ԺԷ. |
- |
Պօղոս |
- |
- |
- |
2702 |
Պետրոս Բերթումեան, Քարոզգիրք |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2703 |
Գաբրիէլ Այվազեան, Աստուածաբանութիւն Տեսական |
ԺԹ. |
- |
հեղինակը |
- |
- |
- |
2704 |
Գաբրիէլ Այվազեան, Աստուածաբանութիւն Բարոյական |
ԺԹ. |
- |
հեղինակը |
- |
- |
- |
2705 |
Աստուածաշունչ |
1368, 1660 |
Պաւղանիա (Ա), Կազարիա (Ղրիմ) (Բ), Կաֆա (Գ) |
Առաքեալ աբղյ. (Ա), Ստեփանոս քհյ. (Բ), Նիկողայոս [Մելանաւոր] (Գ) |
Նիկողայոս [Մելանաւոր], Ստեփանոս Նատերենց |
- |
Յովհաննէս քհյ. (Բ), Առաքել քհյ. (Ա), Գրիգոր եպսկպս. (Գ) |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժմնկ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2706 |
Աստուածաշունչ |
1668-89 |
Կաֆա |
Վրթանէս, որ եւ Վարդան երէց, անանուն |
Նիկողայոս երէց |
- |
Վարդան արք. Կաֆայու |
2707 |
Աւետարան |
ԺԵ. |
- |
Նիկաւղոս, անանուն |
- |
- |
- |
2708 |
Ժողովածոյ |
1785 |
Կոստանդնուպոլիս |
- |
- |
- |
Իսահակ եպս. Գեղամացի |
2709 |
Գանձարան |
1645 |
- |
- |
- |
- |
- |
2710 |
Գաւազանագիրք Հնոց եւ Նորոց Կտակարանաց |
1690 |
Իստամպօլ |
- |
- |
- |
միաբանք Աստապատու Ս. Ստեփաննոս վանուց |
2711 |
Ժողովածոյ |
1480 |
Վարագայ վանք, Սբ. Նշան եկ. |
Կարապետ կր. |
- |
Կարապետ քհյ. |
Կարապետ կր. (գրիչը եւ իր ծնողները՝ Յովհաննէս եւ Եղիսաբէթ), Մկրտիչ քհյ. |
2712 |
Խորհրդատետր |
ԺԷ. |
Նոր Ջուղա |
- |
- |
- |
- |
2713 |
Կանոնգիրք Հայոց (մասն) |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2714 |
Յակոբ Նալեան, Կրթութիւն Աստուածաբանական |
ԺԸ. |
Կոստանդնուպոլիս |
«ոմանք մանկունք», Յովհաննէս սրկ., Սարգիս դպիր |
- |
- |
- |
2715 |
Ժողովածոյ |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2716 |
Պօղոս վրդ. Անդրիանապօլսեցի, Համառօտումն Կուռնելիոսի Մեկնութեան Հնգամատենի |
1807 |
Զմիւռնիա |
Ազարիա Տէր-Գրիգորեան |
- |
- |
Ստեփաննոս վրդ. (արքեպս.) Տփխիսեցի |
2717/Ա |
Ժողովածոյ |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2717/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2717/Գ |
Ժողովածոյ |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2717/Դ |
Ժողովածոյ |
1857 |
Օրթագիւղ |
Մատթէոս արքեպս. |
- |
- |
- |
2718 |
Պետրոս Աղամալեան-Բերթումեան, Մատենագրութիւնք |
1817-20 |
Զմիւռնիա |
Յովհան քհյ. Միրզայեան Վանանդեցի |
- |
- |
Փիլիպպոս արքեպս. Զմիւռնոյ |
2719 |
Ներսէս Շնորհալի, Արիստակէս, Եփրեմ, Մեկնութիւն Աւետարանին Մատթէի |
1683 |
- |
- |
- |
- |
- |
2720 |
Յովսէփ Փլաբիոս, Հնութիւնք Հրէից |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2721 |
Յովհաննէս Դրասխանակերտցի, Պատմութիւն Հայոց |
1829 |
Կոստանդնուպոլիս (Սամաթիա) |
Գրիգոր Պօլսեցի |
- |
- |
- |
2722 |
Ժողովածոյ |
1797 |
Ակն՞ |
- |
- |
- |
Պետրոս Կամրկացի |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժմնկ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2723 |
Մատթէոս Ջուղայեցի, Մեկնութիւն Վեցօրէից |
1821 |
Միջագիւղ |
Սերովբէ Պետրոսեան Ակնեցի |
- |
- |
- |
2724 |
Յակոբ Թովմասեան, Տախտակ Արեգական |
1824 |
Կոստանդնուպոլիս |
հեղինակը |
- |
- |
Մեսրոպ արքեպս. Ադրիանապոլսեցի |
2725 |
Պետրոս Բերթումեան-Աղամալեան, Քարոզգիրք |
1824 |
Էջմիածին |
Դիոնէսիոս Երեւանցի |
- |
- |
Դիոնէսիոս Երեւանցի |
2726 |
Գէորգ Զմիւռնացի-Եւդոկացի, Քարոզգիրք |
1834 |
Կոստանդնուպոլիս |
Գրիգոր սրկ. Դնդանճեան |
- |
- |
- |
2727 |
Յակոբ Նալեան, Քարոզգիրք Կիւրակէից |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2728 |
Յակոբ Նալեան, Քարոզգիրք Կիւրակէից |
ԺԸ. |
Կոստանդնուպոլիս |
անանուն, Մանուկ դպիր |
- |
- |
- |
2729 |
Ժողովածոյ |
1798 |
Կոստանդնուպոլիս |
Զաքարիա վրդ. Օշականցի |
- |
- |
- |
2730 |
Պաւղոս Տիւրիկեցի, Քարոզգիրք, Մեկնութիւն Յոբայ |
1778 |
Կոստանդնուպոլիս |
Թադդէոս վրդ. |
- |
- |
- |
2731 |
Յովհաննէս-Մկրտիչ Մասիյլէօն, Քարոզգիրք |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2732 |
Աստուածաշունչ |
ԺԷ. |
- |
Աստուածատուր երէց |
- |
- |
- |
2733 |
Նէոփիտոս Աբեղայ, Գիրք Ճակատամարտութեան |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2734 |
Յակոբ Պօղոսեան Զաքարեանց Շուշեցի, Պատմութիւն Գաւառին Արցախու |
1853 |
Երուսաղէմ |
հեղինակը |
- |
- |
- |
2735 |
Աւետարան |
ԺԴ. |
- |
Մարտիրոս |
- |
- |
- |
2736 |
Գանձարան |
1621 |
Կաֆա |
Զաքարիա Ճանդէմիր |
- |
- |
Տէր Մինաս |
2737 |
Թէոդորոս Վարդապետ Շիրակունի, Կիթառ Հայկական (Հատորք Ա., Բ., Գ.) |
1877-78 |
Սրբոց Թարգմանչաց վանք (Գանձակ) |
հեղինակը |
- |
- |
- |
2738 |
Ամիրդովլաթ Ամասիացի, Անգիտաց Անպէտ |
1789 |
Երեւան |
բժիշկ Արութիւն |
- |
- |
բժիշկ Հայրապետ |
2739 |
Պօղոս Բժիշկ Եւդոկիացի, Բժշկարան ի Հայոց եւ ի Տաճկաց |
1748 |
Եւդոկիա (Թոխաթ) |
Զաքարիա տիրացու, Յակոբ Թոխաթցի |
- |
- |
- |
2740 |
Թէոդորոս վրդ. Շիրակունի, Նոր Քնար Հայկական |
1891 |
Թարգմանչաց վանք (Գանձակ) |
հեղինակը |
- |
- |
- |
2741 |
Գրիգոր Տաթեւացի, Գիրք Հարցմանց |
ԺԷ. |
- |
Սիմոն |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժմնկ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2742 |
Յակոբ Նալեան, Քարոզգիրք Կիւրակէից |
1817 |
- |
Յօհաննէս Վանեցի |
- |
- |
- |
2743 |
Աւետարան Թարգմանչաց |
1232 |
- |
Տիրացու |
Գրիգոր |
- |
Յովաննէս աւագերեց (գրչի ժամանակի), Գրիգոր Դոփեան եւ Ասփայ (ԺԳ) |
2744 |
Աւետարան |
1305 |
Արճէշ |
Սիմէոն քհյ. |
Սիմէոն քհյ. |
- |
Վարագայ վանք |
2745 |
Աւետարան |
ԺԳ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2746 |
Աւետարան |
1280 |
Քարայատակ գիւղ (մերձ առ Կարս) |
Եղբայրիկ |
- |
- |
Խիկար քհյ. |
2748 |
Ժողովածոյ |
1624 |
ի զանազան գաւառս, Տարօն |
Անանուն Ա., Անանուն Բ., Անանուն Գ. |
- |
- |
Մարտիրոս վրդ. |
2749 |
Մարգար Խօճենց Գեղամեան, Ցուցակ Գուշակութեանց |
1809 |
Սանկտ Պետերբուրգ |
հեղինակը |
- |
- |
- |
2750 |
Դատաստանագիրք |
ԺԷ. |
- |
Անանուն Ա., Անանուն Բ., Անանուն Գ. |
- |
- |
- |
2751 |
Ժողովածոյ Հակաճառութեանց |
1840 |
Ազղուր (Տայք) |
Ղունկիանոս Տէր-Ստեփանեան |
- |
- |
Կարապետ եպս. |
2752 |
Ժողովածոյ |
1799 |
- |
Յարութիւն |
- |
- |
Պօղոս Կաղզուանցի |
2753 |
Սոաիէ, Հոգեբանութիւն |
1827՞ |
Արմա՞շ |
Յօհաննէս Կարապետեա՞ն |
- |
- |
- |
2754 |
Նէոփիտոս աբեղայ, Գիրք Ճակատամարտութեան |
1823 |
Կարի՞ն |
Մարտիրոս (աշակերտ Գրիգորի Շէքէրճեան) |
- |
- |
Կարապետ արքեպս. |
2755 |
Նէոփիտոս Աբեղայ, Գիրք Ճակատամարտութեան |
1808՞ կամ յետոյ |
Եա՞շ |
Նէրսէս Յարութիւնեան |
- |
- |
- |
2756 |
Ճառընտիր |
ԺԳ. |
Սուրբ Վասիլի վանք |
Ռստակէս |
- |
Աբրահամ |
Սուրբ Վասիլի վանք |
2757 |
Տօնապատճառ |
1679 |
Ալիփուղար |
Գրիգոր Ալիփուղարցի |
- |
- |
Մինաս Ամթեցի |
2758 |
Անդրէաս Կապադովկացի, Մեկնութիւն Յայտնութեանն Յովհաննու |
1802 |
Զմիւռնիա |
- |
- |
- |
Ստեփաննոս Տփխիսեցի |
2759 |
Պետրոս Բերթումեան, Մեկնութիւն Յայտնութեանն Յովհաննու |
1825 |
Կարին |
Սարգիս Համշէցի |
- |
- |
Կարապետ արքեպս. Կարնոյ |
2760 |
Ներսէս Լամբրոնացի, Մեկնութիւն Պատարագին |
1827 |
Կարին |
Գրիգոր Շաքարճեան Կարնեցի |
- |
- |
Կարապետ արքեպս. Կարնոյ |
2761 |
Ներսէս Լամբրոնացի, Մեկնութիւն Սաղմոսաց |
1680 |
Երուսաղէմ |
Երեմիա |
- |
- |
Նահապետ վրդ. |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժմնկ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2762 |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2763 |
Յայտնի Ապացոյց Նոր Հերձուածող Լինելոյ Հ. Միքայէլի Չամչեանց |
1828 |
Կարին |
ոմն աշակերտ մեկենասի (Գրիգոր Շաքարճեան Կարնեցւոյ) |
- |
- |
Գէորգ վրդ. Տէր-Դաւթեան Ձորագեղցի |
2764 |
Կիրակոս Գանձակեցի, Պատմութիւն Ժամանակաց |
1719ից յետոյ |
Կարի՞ն |
Իգնատիոս |
- |
- |
- |
2765 |
Ստեփանոս Ասողնիկ, Պատմութիւն Ժամանակաց |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2766 |
Գէորգ Խուբեանց, Յաղագս Վարուց եւ Գործոց Կաթողիկոսաց Էջմիածնայ |
1825-28 |
[Աստրախան] |
Գէորգ Խուբեանց |
- |
- |
- |
2767 |
Պատմութիւն Չորից Տիեզերական Ժողովոցն |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2768/Ա |
Ժողովածոյ |
1818 |
Էջմիածին |
Զաքարիա Գուլասպեանց Տփխիսեցի, Անանուն |
- |
- |
Ստեփաննոս արքեպս. Ենօքեան Տփխիսեցի |
2768/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2768/Գ |
Ժողովածոյ |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2768/Դ |
Ժողովածոյ |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2769 |
Փիլիպպոս Տէ Լա Հիրէ, Աղիւսակք Աստղաբաշխականք |
1804 |
Բումբայի |
Յակոբոս արքեպս. |
- |
- |
- |
2770 |
Յովհաննէս Գանձակեցի, Տօնապատճառ |
1805 |
Կեսարիա |
Մեսրոպ Պօլսեցի |
- |
- |
- |
2771 |
Տօնապատճառ |
1703 |
Ամիրդօլու վանք (Բաղէշ) |
Գրիգոր |
- |
- |
աշակերտ մեկենասի՝ Վարդան վրդ. Բաղիշեցու |
2772 |
Ներսէս Լամբրոնացի, Քննութիւն Կարգաց Եկեղեցւոյ |
ԺԳ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2773 |
Գաբրիէլ Այվազեան, Տեսական Աստուածաբանութիւն |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2774 |
Գլուխ Եկեղեցւոյ Կամ Հռովմայական եկեղեցիին Պահանջմունքները |
1845 |
- |
- |
- |
- |
- |
2775 |
Մխիթար Գօշ, Գիրք Դատաստանւ |
ԺԴ. |
- |
Անանուն, Սիմէոն |
- |
- |
- |
2776 |
Ժողովածոյ |
1335 |
- |
Գրիգոր երէց |
- |
- |
Եղիա արքեպս. |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժմնկ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2777 |
Վահան Վարդապետ Բաստամեան, Եկեղեցական Իրաւաբանութիւն |
1880-81 |
Էջմիածին |
հեղինակը |
- |
- |
- |
2778 |
Պետրոս Բերթումեան, Երգարան Կոչեցեալ Յիսուս Փեսայ |
1872 |
Տփխիս |
Իսահակ Սահառունի |
- |
- |
- |
2779 |
Ժողովածոյ |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2780 |
Նէոփիտոս, Գիրք Ճակատամարտութեան |
1820 |
Կարին |
Մինաս Ոսկերչեան |
- |
- |
Մինաս Ոսկերչեան |
2781 |
Ճաշոց |
ԺԳ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2782 |
Ճառընտիր |
ԺԵ |
- |
Զաքարիա սրկ. |
- |
- |
Խէրանշահ |
2783/Ա |
Ճառընտիր |
1409 |
Գրիգոր վրդ., Վարդան |
- |
- |
- |
Ստեփանոս աբղյ. Շահուռեցի, Աննա, Հոռօփսիմ, Յովսէփ երէց |
2783/Բ |
Ճառընտիր |
ԺԳ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2784 |
Ճառընտիր |
ԺԳ. |
Սուրբ Վասիլի վանք |
Ռստակէս |
- |
Աբրահամ |
Սուրբ Վասիլի վանք |
2785 |
Առաքինութիւն Աստուածաբանական Հաւատոյ |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2786 |
Ճառընտիր |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2787 |
Մայր Մաշտոց |
1314 |
Սկեւռայ |
Ներսէս |
- |
- |
Կոստանդին Պեհեսնցի |
2788 |
Մայր Մաշտոց |
1463 |
Աղթամար |
Գրիգոր քհյ. եւ որդին՝ Թումայ քհյ. |
- |
- |
Մարտիրոս |
2789 |
Ժողովածոյ |
ԺԲ. |
- |
- |
- |
- |
Սարգիս, Ստեփաննոս |
2790 |
Նեմեսիոս, Յաղագս Բնութեան Մարդոյ |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2791 |
Յակոբ Սիմոնեան Կարնեցի, Մեկնութիւն Երգոյ Երգոյն |
1821 |
Կարին |
- |
- |
- |
Կարապետ աղա |
2792 |
Գէորգ Սկեւռացի, Մեկնութիւն Եսայեայ |
1720, 1767 |
Երուսաղէմ |
Աբրահամ Կրետացի, Խաչատուր Կ. Պոլսեցի |
- |
- |
Մինաս |
2793 |
Մեկնութիւն Յովբայ |
ԺԴ. |
- |
- |
- |
- |
|
2794 |
Ժողովածոյ |
1667 |
Ասպահան (Նոր Ջուղայ) |
Յոհան երէց |
- |
- |
- |
2795 |
Ներսէս Լամբրոնացի, Մեկնութիւն Պատարագամատոյց Աղօթիցն |
1821 |
Օրթագիւղ |
Նազարէթ Գէորգեան Կասմցի |
- |
- |
- |
2796 |
Արիստակես Լաստիվերտցի, Վասն Անցիցն Անցելոց |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2797 |
Յակոբ Նալեան, Քարոզգիրք |
1785 |
- |
Պետրոս Կեսարացի |
- |
- |
Զաքարիա պատրիարք Պոլսոյ |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժմնկ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2798 |
Ժողովածոյ |
1811 |
Վարագ, Վան |
Յարութիւն [Վանեցի], Անանուն |
- |
- |
Յարութիւն, Պօղոս վրդք. |
2799 |
Մելքիսեդեկ Քահանայ, Քարոզգիրք |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2800 |
Յովհան Ոսկեբերան, Մեկնութիւն Եսայեայ Մարգարէի |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2801 |
Ժողովածոյ |
1698-99 |
[Նոր Ջուղա՞] |
Մկրտիչ քհյ. |
- |
- |
- |
2802 |
Ժողովածոյ |
1644 |
- |
Սրապիոն սրկ. |
- |
- |
Մէհրուբան |
2803 |
Օրինակք Գրութեանց Ղուկասու Կարնեցւոյ |
1781-86 |
Էջմիածին |
- |
- |
- |
- |
2804 |
Աւետարան |
1600 |
Վարագ (Աւանց գիւղ) |
Մարտիրոս Մոկացի |
Զաքարիա Աւանցի |
Զաքարիա Աւանցի |
Շահլամ եւ որդին՝ Դաւիթ |
2805 |
Աւետարան |
1590 |
Ապրակունիս (Երնջակ) |
Յոհան Աստապատցի |
Յոհան Աստապատցի |
Յոհան Աստապատցի |
Սօլթան խօջա Աստապատցի |
2806 |
Աւետարան |
1306 |
Մոկաց Գաւառ (Սուրբ Խաչ Վանք) |
Վարդան կր. |
- |
- |
Կարապետ քհյ. Ածկորեցի |
2807 |
Գանձարան |
ԺԵ. |
- |
Մատթէոս |
- |
- |
- |
2808 |
Մինաս Վաղարշկերտցի, Քարոզք |
1781-82 |
Կոստանդնուպոլիս |
Բրաբիոն |
- |
- |
- |
2809 |
Մաշտոց Հայրապետական |
1815 |
- |
Բրաբիոն |
- |
- |
- |
2810 |
Սիմէոն Երեւանցի, Քարոզգիրք |
1758ից յետոյ |
- |
- |
- |
- |
- |
2811 |
Բարսեղ Կեսարացի, Մատենագրութիւնք |
1348 |
- |
Յոհանէս |
- |
- |
Ստեփանոս կուսակրաւն |
2812 |
Աւետարան |
ԺԳ. |
- |
Յովաննէս քհյ. |
- |
- |
- |
2813 |
Աւետարան |
ԺԵ. |
[Վասպուրական] |
Կարապետ քհյ. |
Մուրատ սրկ. |
- |
Յովանէս տանուտէր |
2814 |
Աւետարան |
ԺԳ |
Գետկայ վանք |
Մխիթարիչ |
Մխիթարիչ |
- |
Գրիգոր քհյ. |
2815 |
Աւետարան |
ԺԵ |
- |
- |
- |
- |
Ջանբուղայ |
2816 |
Աւետարան |
1290 |
Կարս |
Յոհանէս երէց |
- |
- |
Յակոբ քհյ. |
2817 |
Աւետարան |
1300 |
Կարին |
Ստեփանոս, լրացնող՝ Յակովբ |
- |
Յակովբ՝ լրացնող գրիչը |
Յոհան ծերունի, նաեւ՝ Շեխի աղայ եւ Բաբա Զախիյար |
2818 |
Աւետարան |
ԺԶ. |
- |
Եսայի |
- |
- |
- |
2819 |
Տօնապատճառ |
ԺԵ. |
- |
Մարկոս քհյ. |
- |
- |
Մարկոս քհյ. (գրիչ), Յովհանէս աբղյ. |
2820 |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2821 |
Ժողովածոյ |
1752 |
Կարին |
Յովհաննէս Էրզրումցի |
- |
- |
Աբրահամ Աստապատցի |
2822 |
Յակոբ Նալեան, Քարոզգիրք |
ԺԸ. (1755ից յետոյ) |
- |
- |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժմնկ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2823 |
Միքայէլ Չամչեան, Վահան Հաւատոյ |
1854 |
Էջմիածին |
Գէորգ վրդ. Բզնունեանց |
- |
- |
Գէորգ վրդ. Բզնունեանց |
2824 |
Թադէոս Անդրիանուպոլսեցի, Հոգեշահ Խրատք |
1821 |
- |
հեղինակը |
- |
- |
- |
2825 |
Ժողովածու |
1351-52 |
Սուրղաթ |
Գրիգոր քհյ. Թորոսանց |
- |
- |
- |
2826 |
Ղուրան |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2827 |
Թէոդորոս Շիրակունի, Նուագարան (հատոր Դ.) |
1890 |
Խաչակապու Թարգմանչաց վանք |
հեղինակը |
- |
- |
- |
2828 |
Յովսէփ Արցախցի, Գիրք Տեսական Փիլիսոփայութեան |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2829 |
Աւետարան |
1333 |
- |
Յովաննէս |
- |
- |
Դաւիթ, Սարգիս քհյ., Յոհաննէս սրկ. եւ Մարտիրոս |
2830 |
Աւետարան |
1564 |
Յիշոխի վանք |
Գրիգոր աբղյ. |
- |
- |
- |
2831 |
Ներսէս Լամբրոնացի, Մատենագրութիւնք |
1659 |
Տաթեւ |
Մկրտիչ Լէհցի աբղյ., Անանուն |
- |
- |
Շատիկու անապատի եղբայրութիւն |
2832 |
Աւետարան |
1667 |
Աղթալայ |
Սարգիս երէց Ախտալեցի |
Սարգիս երէց Ախտալեցի՞ |
- |
- |
2833 |
Ժամագիրք Ատենի |
ԺԶ. |
- |
Անդրէա՞ս |
- |
- |
- |
2834 |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
Մկրտիչ վրդ. Պօլսեցի Առաքեալեան |
2835 |
Ժողովածոյ |
1831 |
Շուշի |
Գրիգոր Տէր-Աւագեան Նախիջեւանցի |
- |
- |
- |
2836 |
Աւետարան |
ԺԶ. 1600ի շուրջը |
Վասպուրական |
Աւետիս Թացւեցի |
- |
- |
Յակոբ երէց |
2837 |
Աւետարան |
1324 |
- |
Վարդան |
- |
- |
- |
2838 |
Աւետարան |
1297 |
Հայոց Թառ |
Գրիգոր |
- |
- |
Մուրդ եւ ամուսին Ապեր |
2839 |
Մաշտոց |
1304-5 |
- |
Անանուն Ա., Անանուն Բ. |
- |
- |
Յովհաննէս քհյ. |
2840 |
Աստուածաշունչ (Մասն) |
ԺԲ. |
- |
Խաչատուր |
- |
- |
Մեսրոբ |
2841 |
Սրբազան Պատմութիւն Հին Ուխտի |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2842 |
Տաղարան |
ԺԹ. |
Կալկաթա՞ |
տարբեր, շուրջ 15-20 ձեռք |
- |
- |
- |
2843 |
Աւետարան |
1354 |
Աղթամար |
Կարապետ կր. |
Զաքարայ |
- |
Անանիա տանուտէր |
2844 |
Աւետարան |
1337 |
- |
Աստուածատուր դպիր |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժմնկ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2845 |
Աւետարան |
1601 |
Խիար գիւղ (Քուքիանայ երկիր) |
Ղազար երէց Ագուլեցի |
Ղազար երէց Ագուլեցի |
Ղազար երէց Ագուլեցի |
Բագիջան |
2846 |
Աւետարան |
1471 |
[Վան] |
Վարդան երէց եւ որդին՝ Նիկողայոս քհյ. |
- |
- |
Արթուխշահ տանուտէր |
2847 |
Թէոդորոս Շիրակունի, Արձագանք Նարեկա |
1870-72 |
Նիշ գիւղ, Թարգմանչաց վանք (Գանձակ) |
հեղինակը՝ Թէոդորոս Շիրակունի |
- |
- |
- |
2848 |
Աւետարան |
1292 |
Նորավանք (Վայոց Ձոր) |
Մոմիկ |
Մոմիկ |
- |
Յովանէս կր. եւ եղբայրը՝ Թադէոս |
2849 |
Ղազար Վարդապետ Տէր-Ղեւոնդեան Մարտիրոսեան, Ընդդէմ Լութերի եւ Լութերականութեան |
1838 |
Դաւրէժ |
հեղինակը |
- |
- |
- |
2850 |
Բժշկարան |
ԺԸ. |
Աբրահամ դպիր, Անանուն |
- |
- |
- |
- |
2851 |
Ժողովածոյ |
1782 |
Կոստանդնուպոլիս |
Բրաբիոն |
- |
- |
- |
2852 |
Խորհրդատետր |
1717 |
Ճառակա գիւղ |
Եզեկիէլ երէց |
Եզեկիէլ երէց |
- |
Սուրբ Շամունէի եկեղեցի Փառակա գեղջ |
2853 |
Խորհրդատետր |
1675 |
- |
- |
- |
- |
Խաչատուր կր. Ջուղայեցի |
2854 |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
Անանուն Ա, Անանուն Բ |
- |
- |
- |
- |
2855/Ա |
Մաշտոց Հայրապետական |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2855/Բ |
Պատմագիրք |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2856 |
Ժողովածոյ |
1595 |
Զամաւչայ (Լեհաց երկիր) |
Յակոբ դպիր, Անանուն |
Յակոբ դպիր |
Յակոբ դպիր |
Յովաննէս Կաֆացի |
2857 |
Գէորգ Սկեւռացի, Մեկնութիւն Եսայեայ |
ԺԸ. 1766ից յետոյ |
- |
- |
- |
- |
- |
2858 |
Յակոբ Նալեան, Կրթութիւն Աստուածաբանական Խորհրդոցն Եկեղեցւոյ |
1754 |
Կոստանդնուպոլիս |
հեղինակը |
- |
- |
- |
2859 |
Անանիա Սանահնեցի, Մեկնութիւն Մատթէի |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2860 |
Ներսէս Լամբրոնացի, Մատենագրութիւնք |
1807 |
- |
- |
- |
- |
- |
2861 |
Պետրոս Բերթումեան, Մատենագրութիւնք |
1823 |
Աստրախան |
Գաբրիէլ Պատկանեանց |
- |
- |
Գաբրիէլ Պատկանեանց |
2862 |
Կարապետ Թորոսեան Չմշկածագցի, Ներքին եւ Արտաքին Ապացոյցք Քրիստոնէական Կրօնի |
1857 |
Տփխիս |
հեղինակը |
- |
- |
Գէորգ վրդ. Արամեանց |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժմնկ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2863 |
Ժողովածոյ |
1798 |
Աժդարխան |
Անանուն Ա., Անանուն Բ. |
- |
- |
Թադդէո վրդ. |
2864 |
Ժողովածոյ |
1805-36 |
Ս. Պետերբուրգ, Ղարասու քղք. (Ղրիմ), Սեւան |
Մանուէլ Կիւմիւշխանացի, Անանուն |
- |
- |
- |
2865 |
Պատմագիրք Հայոց |
ԺԳ. 1567 |
Ղարասու (Խիզան) |
Յոհան (Ա), Իգնատիոս Ղարասուեցի (Բ) |
- |
- |
Ներսէս Գնունեցի (Բ) |
2866 |
Մովսէս Կաղանկատուացի, Պատմութիւն Աղուանից |
1829 |
Էջմիածին |
Յովհաննէս աբղյ. Գէորգեան Շահխաթունեանց Շահրիարցի |
- |
- |
- |
2867 |
Սեբէոս, Պատմութիւն |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2868/Ա |
Ժողովածոյ |
1850-52 |
Տփխիս |
Թադէոս Միհրդատ Աստուածատրեան Միհրդատեանց |
- |
- |
- |
2868/Բ |
Ժողովածոյ |
1854 |
Սամաթիա |
Յարութիւն Ատովմ Յակոբեան |
- |
- |
Թադէոս Տէր-Աստուածատրեան Միհրդատեանց |
2869 |
Ժողովածոյ |
1846 |
Տաթեւ |
Մկրտիչ վրդ. Աշտարակեցի (Շուխեանց) |
- |
- |
- |
2870 |
Կուինդոս Կորտիոս, Գիրք Պատմութեանց Մեծին Աղէքսանդրի |
1785-91 |
- |
Յարութիւն Դաւթեան Դիլանեանց Ջուղայեցի |
- |
- |
- |
2871 |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
Անանուն Ա., Անանուն Բ., Անանուն Գ. |
- |
- |
- |
2872 |
Յակոբ Նալեան, Քարոզգիրք |
1783 |
Կոստանդնուպոլիս |
- |
- |
- |
Բարսեղ վրդ., Վանցի |
2873 |
Եպիփան Կիպրացի, Ճառք |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2874 |
Անտօն Վիէրայ, Քարոզգիրք |
1772-75 |
Կոստանդնուպոլիս |
Աթանաս վրդ. Կոստանդնուպոլսեցի (Տայի Սիմոնեան) |
- |
- |
- |
2875 |
Աբրահամ Ասպահանցի, Քարոզգիրք |
ԺԹ |
- |
հեղինակը |
- |
- |
- |
2876 |
Գաբրիէլ Այվազեան, Աստուածաբանութիւն Վարդապետական |
1867 |
Թէոդոսիա |
հեղինակը |
- |
- |
- |
2877 |
Աւետարան |
ԺԱ. |
Էրեզ, ի վանս Սբ. Աստուածածին |
Գրիգոր գրագիր |
Գրիգոր գրագի՞ր |
Յուսէփ |
Սուքիաս քհյ. |
2878 |
Գաբրիէլ Այվազեան, Բառազննութիւն Աշխարհիկ լեզուի |
1869 |
Թէոդոսիա |
հեղինակը |
- |
- |
- |
2879 |
Գաբրիէլ Այվազիան, Դասագիրք Կարգաց եւ Խորհրդոց Աստուածպաշտութեան |
ԺԹ. |
- |
հեղինակը |
- |
- |
- |
2880 |
Մխիթար Գօշ, Դատաստանագիրք |
1784 |
Հաշտարխան |
Յովհաննէս Փառակեցի |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժմնկ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2881/Ա |
Աստղաբաշխութիւն |
1830 |
Երուսաղէ՞մ |
[Մահտեսի տէր Կարապետ] |
- |
- |
- |
2881/Բ |
Աստղաբաշխութիւն |
1830 |
Երուսաղէմ |
Մահտեսի Տէր Կարապետ |
- |
- |
- |
2881/Գ |
Աստղաբաշխութիւն |
1830 |
Երուսաղէմ |
[Մահտեսի տէր Կարապետ] |
- |
- |
- |
2882 |
Ժամանակագրութիւն Ձեռնադրութեանց |
1763-98 |
[Էջմիածին] |
Մկրտիչ վրդ., Գալուստ սրկ. |
- |
- |
- |
2883 |
Կանոնագիրք Հայոց |
1665 |
Թողաթ (Եւդոկիա) Յովհաննէս աբղյ. |
- |
- |
- |
- |
2884 |
Յակոբ Ամասիացի, Ցանկ Կանոնաց Հարանց |
1827 |
Տրապըզան |
Գրիգոր աբղյ. |
- |
- |
- |
2885/Ա |
Ժողովածոյ |
1790 |
- |
Մանուէլ Սեփաստացի |
- |
- |
- |
2885/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2885/Գ |
Ժողովածոյ |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2885/Դ |
Ժողովածոյ |
1809-10 |
Ս. Պետերբուրգ |
- |
- |
- |
- |
2886 |
Դատաստանագիրք |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2887 |
Պետրոս Մեծ, Ընդհանուր Րէղլամէնդ (Կանոնադրութիւն) |
1803 |
Ս. Պետերբուրգ |
Մելքիսեդէկ Ղամմազեան |
- |
- |
- |
2888 |
Յովհաննէս Մելիք-Սելիմեանց, Համառօտութիւն Պատմութեան Հայկազունեաց |
1829 |
Էջմիածին |
հեղինակը |
- |
- |
- |
2889 |
Գրիգոր Տաթեւացի, Գիրք Հարցմանց |
1420 |
Աղուանք |
- |
- |
- |
- |
2890 |
Մովսէս Երզնկացի, Ժողովածոյ-Ոսկեփորիկ |
1718 |
Վան |
Թումայ Մոկացի |
- |
- |
Սբ. Էջմիածնայ եկ. ի Վան |
2891 |
Մաշտոց Ձեռնադրութեան |
1779 |
Էջմիածին |
Եփրեմ վրդ. (յետագայում կթղկս.) |
Երեմիա Օշականցի |
- |
Սիմէօն եւ Ղուկաս կթղ-ք |
2892 |
Մաշտոց Ձեռնադրութեան |
1779 |
Էջմիածին |
Եփրեմ վրդ. (յետագայում կթղկս.) |
Երեմիա Օշականցի |
- |
Սիմէօն եւ Ղուկաս կթղ-ք |
2893 |
Կուռնելիոս, Մեկնութիւն Ծննդոց եւ Ելից |
1746 |
Կոստանդնուպոլիս |
Յակոբ Վանեցի |
- |
- |
Ղազար արքեպս. |
2894 |
Յակոբ Կարնեցի Սիմոնեան, Մեկնութիւն Երգոց Երգոյն |
1834 |
Երզնկա՞ «ի վարժարանն յԻւնեայու» |
Յակոբ դպիր Պօղոսեան Եւդօկիացի |
- |
- |
Յարութիւն Սարայեան Պոլսեցի |
2895 |
Կուռնելիոս, Մեկնութիւն Չորից գլխաւոր Մարգարէից |
ԺԸ. |
- |
Մարտիրոս |
- |
- |
- |
2896 |
Կուռնելիոս, Մեկնութիւն Մարգարեութեանն Դանիէլի |
1781 |
Կոստանդնուպոլիս՞ |
Յակոբ Կոստանդնուպօլսեցի |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժմնկ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2897/Ա |
Ժողովածոյ |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2897/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2898 |
Յովսէփ Տէր-Սահակեան, Մեկնութիւն Ս. Հաղորդութեան |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2899 |
Պատմագիրք |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2900 |
Նախագիծ Վերանորոգման Արեւմտեան Եկեղեցւոյ |
ԺԹ. (1877-8 թթ.) |
Գաբրիէլ արք. Այվազեան |
- |
- |
- |
- |
2901/Ա |
Ժողովածոյ |
1769 |
Հաշտարխան |
Աբրահամ աբղյ. |
- |
- |
- |
2901/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2901/Գ |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2901/Դ |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2902 |
[Յակովբ Մարգանձիոս], Պարտէզ Հովուաց |
ԺԸ. (1742ից յետոյ) |
Կոստանդնուպոլի՞ս |
- |
- |
- |
- |
2903 |
Յակովբ Մարգանձիոս, Պարտէզ Հովուաց |
ԺԹ. (1808ից յետոյ) |
- |
- |
- |
- |
- |
2904 |
Յակովբ Մարգանձիոս, Պարտէզ Հովուաց |
ԺԹ. (1808ից յետոյ) |
- |
- |
- |
- |
- |
2905 |
Յակովբ Մարգանձիոս, Պարտէզ Հովուաց |
ԺԹ. (1808ից յետոյ) |
- |
- |
- |
- |
- |
2906 |
Վեցհազարեայ |
1867 |
- |
- |
- |
- |
- |
2907 |
Ֆրանչէսքօ Ֆէնէլօն, Պատմութիւն Թէլամաքի՝ Որդւոյ Յուլիսի |
1790 |
Ս. Փէթերպուրգ |
Մարգար Զաքարիայի Խօճենց Երեւանցի |
- |
- |
- |
2908 |
Ժետրոս Աղամալեան, Գիրք Քարոզից |
1831 |
Խումխաբու (Կ. Պօլիս) |
Ճանիկ տիրացու |
- |
- |
Գէորգ վրդ. Մինադանճեան |
2909 |
Ժողովածոյ |
1687-96 |
Գեղարդ |
Սիրացիոն վրդ. |
- |
- |
Սիրացիոն վրդ. |
2910 |
Քարոզգիրք |
1865 |
Երուսաղէմ |
- |
- |
- |
- |
2911 |
Օրինակք Գրութեանց Յակոբայ Շամախեցւոյ եւ Սիմէօնի Երեւանցւոյ |
1759-65 |
Էջմիածին |
- |
- |
- |
- |
2912 |
Օրինակք Թղթոց Յակոբայ Ե. Շամախեցւոյ եւ Սիմէօնի Ա. Երեւանցւոյ Կաթողիկոսաց Հայոց (հատոր Ա.) |
1762, 1780 |
- |
- |
- |
- |
- |
2913 |
Օրինակք Գրութեանց Յովսեփայ Արղութեանց, Գրիգորի Եպիսկոպոսի եւ Մանուէլի Կիմուշխանեցւոյ |
1799-1808 |
Խերսուն, Գրիգորիպօլ, Պետերբուրգ |
- |
- |
- |
- |
2914 |
Օրինակք Գրութեանց Ստեփաննոսի Վարդապետի |
1801-10 |
Ղզլար, Մոզդոկ |
- |
- |
- |
- |
2915 |
Օրինակք Գրութեանց Դանիէլի Կաթողիկոսի, Եփրեմի Արքեպիսկոպոսի եւ Մինասայ Եղիազարեան Իշխանի |
1802-3 |
Էջմիածին |
- |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժմնկ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2916 |
Օրինակք Գրութեանց Եփրեմի Կաթողիկոսի |
1815-17 |
Էջմիածին |
Յօհաննէս Սեւակիր վրդ. Խաչերեսեան Փօթուշանցի |
- |
- |
- |
2917 |
Օրինակք Գրութեանց Դանիէլի Կաթողիկոսի, Եփրեմի Կաթողիկոսի |
1808-9, 1817-21 |
Էջմիածին, Սուրբ Նշան |
- |
- |
- |
- |
2918 |
Ներսէս Աշտարակեցի, Տումար Վիճակային Արդեանց Թեմին Տփխիսոյ |
1816-24 |
Թիֆլիս |
Ներսէս արքեպս. Աշտարակեցի |
- |
- |
- |
2919 |
Օրինակք Գրութեանց Մանուէլի Կիւմուշխանեցւոյ |
1804-11 |
Խերսուն, Գրիգորիպօլիս, Փօթիշան, Եաշ |
- |
- |
- |
- |
2920 |
Օրինակք Գրութեանց Առաջնորդարանին Աստրախանաց եւ Սերովբէի արքեպիսկոպոսի |
1832-39 |
Աստրախան |
- |
- |
- |
- |
2921 |
Օրինակք Գրութեանց Սերովբէի Արքեպիսկոպոսի |
1844-47 |
Աստրախան, Կիսլավոտսկ, Մոզդոկ, Պետիկորսկ |
- |
- |
- |
- |
2922/Ա |
Օրինակ Գրութեանց Ղուկասու եւ Դանիէլի Կաթողիկոսաց, Արքեպիսկոպոսաց եւ Միաբանից Սրբոց Էջմիածնի, Եփրեմի Կաթողիկոսի |
1808-11 |
Էջմիածին |
- |
- |
- |
- |
2922/Բ |
Օրինակ Գրութեանց Ղուկասու եւ Դանիէլի Կաթողիկոսաց, Արքեպիսկոպոսաց եւ Միաբանից Սրբոց Էջմիածնի, Եփրեմի Կաթողիկոսի |
1797-1801 |
Էջմիածին |
- |
- |
- |
- |
2923 |
Ժողովածոյ |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
Յովանէս |
2924 |
Պատմագիրք Սիւնեաց |
1864 |
Տաթեւ (ի վանս Սրբոյն Ստաթէի Առաքելոյ) |
Գէորգ վրդ. Կ. Աբամէլիքեանց Տփխիսեցի |
- |
- |
Յովհաննէս արքեպս. Ասլանեանց |
2925 |
Համաբարբառ Աստուածաշնչի |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2926 |
Միքայէլ Չամչեան, Վահան Հաւատոյ |
1825 |
- |
Յովակիմ դպիր |
- |
- |
- |
2927 |
Գանձարան |
ԺԶ. |
- |
Հայրապետ |
- |
- |
- |
2928 |
Աւետարան |
1565 |
Երից Մանկանց Վանք (յԵրկիրն Ջարաբերթ) |
Աթանէս աբղյ. |
- |
- |
Ըռստամ եւ եղբայրը՝ Քարիմշահ |
2929 |
Աւետարան |
1330 |
- |
Ստեփանոս երէց |
Կիրակոս սրկ. |
- |
պարոն Յովանէս |
2930 |
Աւետարան |
1315 |
Խորդեանց Անապատ |
Թոմա քհյ. |
Մարգարէ |
- |
Սարգիս վրդ. |
2931 |
Յիշատակարանք Ալէքսանդր Բ. եւ Սիմէոն Ա. Կաթողիկոսաց |
1753-55, 1763-67 |
Էջմիածին |
Աղէքսանդր Բ. Բիւզանդացի՞ կթղս., Յօհաննէս դպիր, Իսահակ սրկ. Գեղամացի |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժմնկ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2932 |
Ցուցակ Յայտնութեան Երից Գլխաւոր Գործոց |
1827-28 |
Էջմիածին |
- |
- |
- |
- |
2933 |
Սիմէօն Երեւանցի, Քարոզգիրք |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2934 |
Պօղոս Սենիէր, Հրահանգ Քրիստոնէի Յօրինաց իւր |
1848 |
Էջմիածին |
Գրիգոր Տէր-Գէորգեան Վաղարշապատցի |
- |
- |
- |
2935 |
Սեբէոս, Պատմութիւն |
1850 |
Կփխիս |
Ներսէս Տէր-Բարսղեան Աբովեան |
- |
- |
Մկրտիչ Եգանեան |
2936 |
Յովհաննէս Զմիւռնացի, Համառօտութիւն Կանոնագրոց |
1812 |
- |
հեղինակը |
- |
- |
- |
2937 |
Վճիռք Վանական Կառավարութեան Սրբոյ Էջմիածնի (Գիրք երրորդ) |
1827-30, 1831-33, 1874, 1877 |
Էջմիածին |
- |
- |
- |
- |
2938 |
Թէոդորոս Շիրակունի, Քրիստոնէական Վարդապետութիւն |
1876 |
Թարգմանչաց Վանք (Գանձակ) |
հեղինակը |
- |
- |
- |
2939 |
Ժողովածոյ |
1778, 1779, 1782, 1783, 1794-99 |
Նովիտայ գիւղ ըՌուստաց, Նոր Նախիջեւան |
Մարտիրոս Աւետիքով Կաֆացի |
- |
- |
Մարտիրոս Աւետիքով Կաֆացի |
2940 |
Ճաշոց |
1658 |
Կ. Պոլիս |
Յովաննէս երէց |
- |
- |
Պետրոս Ապուչեխցի |
2941 |
Խորհրդատետր |
1825 |
Հին Շամախի |
- |
- |
- |
- |
2942 |
Մանուէլ Կիւմուշխանեցի, Կշիռ Որպիսածանոյց Ողջունագրութեանց Եփրեմայ Արքեպիսկոպոսի |
1803 |
Ս. Պետերբուրգ |
հեղինակը |
- |
- |
- |
2943 |
Սարգիս Շնորհալի, Մեկնութիւն Թղթոց Կաթուղիկեայց |
1356 |
Ղրիմ |
Խոսրով |
Կարապետ քհյ. |
- |
- |
2944 |
Յովսէփ Վեհապետեան, Պատմութիւն Յովհաննու Կարբեցւոյ |
1841 |
Էջմիածին |
հեղինակը |
- |
- |
- |
2945 |
Վարք եւ Անցք Կենաց Սիմէոնի Բզնունեանց |
1832-41 |
- |
հեղինակը |
- |
- |
- |
2946 |
Պատմութիւն Կենաց Ներսիսի Աշտարակեցւոյ եւ Օրինակք Գրութեանց Նորին |
1814-65 |
- |
- |
- |
- |
- |
2947 |
Բժշկարան |
ԺԸ. |
- |
Անանուն Ա., Անանուն Բ. |
- |
- |
- |
2948 |
Ճաշոց |
ԺԳ. |
- |
Աստուածատուր |
- |
- |
- |
2949 |
Օրինակք Գրութեանց Յովսէփայ Արղութեանց |
1786-1792 |
Աստրախան, Նոր Նախիջեւան եւ Յարակից Շրջաններ |
հեղինակը |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժմնկ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2950 |
Գիրք Համարողութեան |
ԺԸ. |
- |
Անանուն Ա., Անանուն Բ. |
- |
- |
- |
2951 |
Օրինակք Գրութեանց Յովսէփայ Արղութեանց |
1792-99 |
Նոր Նախիջեւան եւ այլուր |
Յովսէփ Արղութեան |
- |
- |
- |
2952 |
Աւետարան |
ԺԲ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2953 |
Պետրոս Բերթումեան, Աղօթագիրք |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2954 |
Աղաւիտ |
1791 |
- |
Կարապետ |
- |
- |
- |
2955 |
Ժողովածոյ |
1758 |
Զմիւռնիա՞ |
Մեսրոպ Գանձակեցի |
- |
- |
Աբրահամ Աստապատեցի |
2956 |
Պետրոս Բերթումեան, Աստուածանմանութիւն |
1823 |
Կարին |
Մկրտիչ (աշակերտ Գրիգոր Շէքէրճեանի) |
- |
- |
Կարապետ արքեպս. |
2957 |
Աւետարան |
1706 |
Պրուսա |
Նիկողոս երէց |
- |
- |
Թումաս |
2958 |
Աւետարան |
1665-7 |
Եղէգայձոր անապատ |
Աւետ, Յակոբ Ջուղայեցի |
Յակոբ Ջուղայեցի |
- |
Յակոբ Ջուղայեցի |
2959 |
Աւետարան |
ԺԳ. |
[Կիլիկիա, Սկեւռա]՞ |
- |
- |
- |
-
|
2960 |
Աւետարան |
1683 |
[Տափավանք] |
Միքայէլ երէց |
- |
- |
Կափավանից Սուրբ Աստուածածնին |
2961 |
Ժողովածոյ |
1321 |
- |
Մխիթար Անեցի |
Մխիթար Անեցի |
Մխիթար Անեցի |
- |
2962 |
Ժողովածոյ |
1765-73 |
Էջմիածին |
Մարգարէ Աղէկձորցի |
- |
- |
- |
2963 |
Ներսէս Լամբրոնացի, Խորհրդածութիւնք |
1822 |
Կարին |
Գրիգոր Շէքէրճեան |
- |
- |
Կարապետ արքեպս. |
2964 |
Կանոնագիրք Հայոց |
1562 |
Կոստանդնուպոլիս |
Յովհաննէս եպս. |
- |
- |
- |
2965 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
(1687ից առաջ) |
- |
- |
- |
- |
2966 |
Ժողովածոյ (Գիրք Թղթոց) |
ԺԷ. |
Կոստանդնուպօլիս |
Ղուկաս երէց |
- |
- |
- |
2967 |
Մարտինոս Պէքանեան, Անալօճիայ |
ԺԷ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2968 |
Ղուրան |
1848 |
Շուշի |
Մնացական Յօհաննիսեան Յարութիւնենաց |
- |
- |
Սարգիս Ջալալեանց |
2969 |
Ժողովածոյ |
1733 |
Գալիպօլի |
Խաչկօ Գալիպօլցի |
- |
- |
Ղազար վարդապետ |
2970 |
Կուռնելիոս, Մեկնութիւն Ծննդոց |
ԺԸ. |
Կոստանդնուպոլիս |
Մարտիրոս դպրիկ Թոխաթացի (Աւետիքով) |
- |
- |
- |
2971 |
Յովհաննու Ոսկեբերանի եւ Եփրեմի Մեկնութիւն Գործոց Առաքելոց |
1720 |
Երուսաղէ՞մ |
Խաչքօ Սելիստրացի |
- |
- |
Աբրահամ վարդապետ |
2972 |
Եսայի Նչեցի, Մեկնութիւն Եզեկիէլի |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2973 |
Եսայի Նչեցի, Մեկնութիւն Եզեկիէլի |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժմնկ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2974 |
Գէորգ Սկեւռացի, Մեկնութիւն Եսայեայ |
1773 |
Նոր Ջուղա |
Գէորգ երէց |
- |
- |
Ստեփաննոս վարդապետ |
2975 |
Գէորգ Սկեւռացի, Մեկնութիւն Եսայեայ |
ԺԷ. (1666ից առաջ) |
- |
Խաչատուր երէց |
- |
- |
Մինաս Բաբերդացի |
2976 |
Գրիգոր Տաթեւացի, Մեկնութիւն Եսայեայ |
1741 |
Տաթեւ |
Մեսրոպ քհյ. |
- |
- |
Մեսրոպ քհյ. |
2977 |
Յակոբ Կարնեցի, Մեկնութիւն Երգոց Երգոյն |
1782ից յետոյ |
- |
հեղինակը |
- |
- |
Աբրահամ վարդապետ |
2978 |
Վարդան Արեւելցի, Յաղագս Երգոց Երգոյն |
ԺԸ. (1749ից յետոյ) |
- |
- |
- |
- |
- |
2979 |
Յակոբ Նալեան, Մեկնութիւն Եօթն Խորհրդոց Եկեղեցւոյ |
1764 |
[Կոստանդնուպոլիս] |
- |
Սարգիս |
- |
- |
2980 |
Յակոբ Նալեան, Մեկնութիւն Եօթն Խորհրդոց Եկեղեցւոյ |
1764 |
[Կոստանդնուպոլիս] |
սանք վարժատան տիրացու Յովհաննիսի |
- |
- |
- |
2981 |
Ժողովածոյ |
1738, 1739 |
Ակն՞ (Բ) |
Եղիա Կաֆայեցի (Ա.), Պօղոս դպիր (Բ), Անանուն (Գ) |
- |
- |
Ադամ վրդ. |
2982 |
Բարսեղ Մաշկեւորցի, Մեկնութիւն Մարկոսի (Հատոր Բ.) |
1772-3 |
Էջմիածին |
Յովսէփ եպս. Սանահնեցի (Արղութեանց) |
|
Մատթէոս վրդ. |
- |
2983 |
Անդրէաս Կապադովկացի, Մեկնութիւն Յայտնութեանն Յովհաննու |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2984 |
Անդրէաս Կապադովկացի, Մեկնութիւն Յայտնութեանն Յովհաննու |
1741 |
Ատանա՞յ |
Սարգիս քարտուղար |
- |
- |
Թորոս Ղրիմեցի |
2985 |
Գիրք Խորհրդոյ Պատարագի |
1794 |
Ս. Նիկոլաոս |
Պապայ հաճի Փեթրօ Ձորակցի |
- |
- |
Պապայ հաճի Փեթրօ Ձորակցի |
2986 |
Պետրոս Բերթումեան, Տաղք |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2987 |
Յայտնի Ապացոյց Նոր Հերձուածող Լինելոյ Հ. Միքայէլի Չամչեանց |
1852 |
Նոր Նախիջեւան |
Մկրտիչ վարժապետ Եկենեան |
- |
- |
- |
2988 |
Յարութիւն Ալամդարեան, Բանաստեղծութիւնք |
ԺԹ. (1824-34 թթ.) |
- |
հեղինակը |
- |
- |
- |
2989 |
Ստեփանոս Ասողիկ, Պատմութիւն Ժամանակաց |
1848 |
- |
Յօհան, Ղազարոս Կ. Պօլսեցի |
- |
- |
- |
2990 |
Յովսէփ Արցախեցի, Գիրք Տեսական Փիլիսոփայութեան |
1835 |
Ս. Յակոբ |
հեղինակը՞ |
Հայրապետ Տէր-Յովսէփեան |
- |
Պաղտասա՞ր արքեպս. |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժմնկ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2991 |
Յակոբ Նալեան, Քարոզգիրք, Հատոր Բ |
1765-9 |
Կոստանդնուպոլիս |
- |
- |
- |
- |
2992 |
Ժողովածոյ |
1756 |
- |
- |
- |
- |
Բարսեղ |
2993 |
Ժողովածոյ |
1679 |
Նոր Ջուղա |
Ալավերտի դպիր |
- |
- |
Պրն. Ստեփանոս Թօփչենց |
2994 |
Սիմէոն Երեւանցի, Քարոզգիրք |
1758ից յետոյ |
- |
- |
- |
- |
- |
2995/Ա |
Ժողովածոյ |
1707 |
Պայեազիտ |
Մինաս երէց |
- |
- |
պրն. Ամիր |
2995/Բ |
Ժողովածոյ |
1752 |
- |
Մելքոն նորընծայ |
- |
- |
Մարկոս քհյ. |
2996 |
Քարոզգիրք |
1854-5 |
Դաւրէժ |
Եսայի դպիր Աւագեան |
- |
- |
Իսահակ արքեպս. |
2997 |
Յովհաննէս Համադանցի, Աղբիւր Բաղձալի |
1788 |
Մարսուան քաղաք |
հեղինակը՞ |
- |
- |
- |
2998 |
Թովմա Աքուինացի, Աստուածաբանութիւն (Հատոր Ա.) |
ԺԸ. |
Ղալաթիա |
- |
- |
- |
- |
2999 |
Թովմա Աքուինացի, Աստուածաբանութիւն (Հատոր Ա.) |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
3000 |
Արուեստաբանութիւն (Քիմիա) |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
ԺԷ.
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿՆԵՐԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԱՂԻՒՍԱԿ
Հմր ը/կ |
Հմր ձեռագրի |
Էջ ցուցակի |
Լեզու |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Թերթ |
Նիւթ |
Գրություն |
Գիր |
1. |
2709 |
62 |
հայ. |
Աւետարան Ղուկասու |
ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
2. |
2736 |
236 |
հայ. |
Աւետարան Մարկոսի |
ԺԱ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգիծ երկթգր |
3. |
2736 |
236 |
հայ. |
Աւետարան Մատթէոսի |
ԺԱ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգիծ երկթգր |
4. |
2741 |
317 |
լատ. |
Սաղմոսք |
ԺԴ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
գոթական |
5. |
2744 |
327 |
հայ. |
Գիրք Բ. Թագաւորութեանց |
Թ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
6. |
2745 |
331 |
հայ. |
Վկայաբանութիւն սրբոյն կուսին Յուլիանեայ |
Ժ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
7. |
2746 |
337 |
հայ. |
Ճառ ինչ |
ԺԱ |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
8. |
2748 |
342 |
հայ. |
Աւետարան Ղուկասու |
Ժ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
9. |
2750 |
355 |
հայ. |
Աւետարան Յովհաննու |
Ժ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգիծ երկթգր |
10. |
2775 |
483 |
հայ. |
Ճառ ինչ |
ԺԱ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
11. |
2776 |
487 |
հայ. |
Ճառ ինչ |
ԺԱ. |
1 |
մգղթ |
միասիւն |
բլրգիծ երկթգր |
12. |
2784 |
557 |
հայ. |
Աւետարան Ղուկասու |
Ժ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
13. |
2788 |
583 |
հայ. |
Աւետարան Հովհաննու |
Ժ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգիծ երկթգր |
14. |
2788 |
583 |
հայ. |
Աւետարան Ղուկասու |
Ժ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգիծ երկթգր |
15. |
2805 |
697 |
հայ. |
Ճաշոց |
Ժ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգիծ երկթգր |
16. |
2806 |
700 |
վրց. |
Անորոշ |
ԺԶ. |
1 |
մգղթ |
միասիւն |
մխեդրուլի |
17. |
2806 |
700 |
հայ. |
Ճառ ինչ |
ԺԲ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
Հմր ը/կ |
Հմր ձեռագրի |
Էջ ցուցակի |
Լեզու |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Թերթ |
Նիւթ |
Գրություն |
Գիր |
18. |
2811 |
733 |
հայ. |
Աւետարան Մարկոսի |
ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգիծ երկթգր |
19. |
2816 |
747 |
հայ. |
Մարգարէութիւն Դանիէլի |
ԺԲ. |
2 |
մգղթ |
միասիւն |
բլրգիծ երկթգր |
20. |
2818 |
755 |
հայ. |
Խորանք, Համաբարբառ կանոնք |
ԺԱ. |
6 |
մգղթ |
երկսիւն՞ |
բլրգր |
21. |
2819 |
757 |
հայ. |
Թուղթ առ Գաղատացիս |
Ժ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգիծ երկթգր |
22. |
2829 |
821 |
հայ. |
Աղօթք ինչ, Մասն Ճաշոցի |
Ժ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգիծ երկթգր |
23. |
2830 |
825 |
հայ. |
Աւետարան Յովհաննու |
Թ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգիծ երկթգր |
24. |
2836 |
841 |
հայ. |
Աւետարան Ղուկասու |
Ժ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգիծ երկթգր |
25. |
2837 |
844 |
հայ. |
Յովհան Ոսկեբերան, Մեկնութիւն Մատթէի |
ԺԲ. |
3 |
թղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
26. |
2839 |
851 |
հայ. |
Մարգարէութիւն Եսայեայ |
Ժ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգիծ երկթգր |
27. |
2839 |
851 |
հայ. |
Յոհան Ոսկեբերան, Մեկնութիւն Յովհաննու Աւետարանի |
ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
միասիւն |
ուղղգծ երկթգր |
28. |
2846 |
882 |
վրց. |
Յայսմաւուրք |
ԺԲ. |
4 |
մգղթ |
միասիւն |
նուսխուրի |
29 |
2848 |
900 |
հայ. |
Աւետարան Ղուկասու |
Ժ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգիծ երկթգր |
30. |
2856 |
943 |
հայ. |
Աւետարան Մարկոսի |
Թ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգիծ երկթգր |
31. |
2865 |
981 |
հայ. |
Աւետարան Մարկոսի |
Թ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղծ երկթգր |
32. |
2865 |
981 |
հայ. |
Աւետարան Յովհաննու |
Թ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղծ երկթգր |
33. |
2877 |
1055 |
հայ. |
Մատենագրութիւնք Եւթաղի |
ԺԱ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
34. |
2889 |
1113 |
հայ |
Աւետարան Յովհաննու |
Ժ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
35. |
2889 |
1114 |
հայ. |
Գիրք Ելից |
Ժ. |
1 |
մգղթ |
միասիւն |
բլրգծ երկթգր |
36. |
2889 |
1114 |
հայ. |
Մարգարէութիւն Եսայեայ |
ԺԱ. |
1 |
մգղթ |
միասիւն |
ուղղծ երկթգր |
37. |
2890 |
1119 |
հայ. |
Ճաշոց |
ԺԴ. |
1 |
թղթ |
երկսիւն |
խոշոր բլրգր |
38. |
2917 |
1385 |
հայ. |
Ատենի ժամագիրք |
1785 |
1 |
թղթ |
երկսիւն |
տպագիր |
39. |
2929 |
1534 |
հայ. |
Յովհան Ոսկեբերան, Մեկնութիւն Մատթէի |
Ժ-ԺԱ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղծ երկթգր |
40. |
2959 |
1973 |
հայ. |
Անընթեռնելի |
ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
41. |
2960 |
1975 |
հայ. |
Վարք Հիպերիքեանց եօթն վկայից |
Ժ. |
1 |
մգղթ |
միասիւն |
ուղղծ երկթգր |
42. |
2961 |
1978 |
հայ. |
Աւետարան Ղուկասու |
Թ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
43. |
2964 |
1991 |
հայ. |
Աւետարանք Ղուկասու, Մատթէոսի |
Ը. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
44. |
2975 |
2027 |
հայ. |
Ճաշոց |
ԺԲ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
արլն բլրգր |
45. |
2983 |
2055 |
լատ. |
Լատինատառ բառգիրք |
ԺԹ. |
4 |
թղթ |
երկսիւն |
լտնտառ շղգր |