2401
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՅՈՎՀԱՆՆԱՎԱՆՔ |
ՌՃԺԳ. – 1664 |
ԳՐԻՉ՝ Յովաննէս աբղյ.:
ԹԵՐԹ՝ 278. չգրուած՝ 1բ-2բ, 3բ-4բ, 267ա: ՊՐԱԿ՝ 4+16+Ա-ԻԱx12
(Զ 14, ԺԱ 16): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 11x8,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(7,5x5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 10ա): ՏՈՂ՝ 13-18: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի.
կապիչներով, միջուկը տախտակ, աստառը կանաչ մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Մուտք յԵրուսաղէմ՝ 155բ: Ճակատազարդ՝
5ա, 79ա, 122բ, 182ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական,
թռչնային (156ա, 268ա), տաճար (36ա): Զարդագիր՝
թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր,
կապոյտ, դեղին, նարնջի, սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ
– Տօնական կամ Մարգարէների Ճաշոց (վրացերէն):
ԺԳ.-ԺԴ. դդ.: 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ): Ստացուած 21x 14,5 չափսի ամբողջական մէկ թերթի
ընդլայնակի ծալում-երկտակումով եւ ընդերկայնակի կիսումով: Մագաղաթ, 10,5x7,4, նուսխուրի,
միասիւն (10x10, 10x8. սկզբնապէս՝ երկսիւն), տող՝ 13 (ԱԲ), 10 (ԳԴ): Կարդալ՝ Աա, Բբ,
Դբ, Գա, Բա, Աբ, Գբ, Դա (ըստ՝ Պ. Մուրադեանի):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
եզրերը եւ մէջքը մաշուած, դռնակն ընկած. յետագայ վերակազմութեան ժամանակ մամուլները
տեղաշարժուած՝ ԺԴ-ԻԱ (թ. 21-116), Ա-ԺԳ (թ. 117-278), լուսանցներում խոնաւութեան եւ
ցեցի հետքեր (թ. 244-7 եւ այլն):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 5ա-78բ [Մասն Ժամագրոց]
1. 5ա-7ա [Երգ ասացեալ ի պաշտաման գիշերոյ] – Յիշեսցուք ի գիշերի... եւ զմեծ զողորմութիւն...
Ալէլուիա:
2. 7ա-9բ [Կանոնագլուխք կարգաւ ըստ ութ ձայնիցն] – Դատեա՛,
Տէ՛ր, զայնոսիկ... Դասք լուսեղէն... քո սուրբ գալուստ:
3. 10աբ [Կանոնագլուխք Բուն Բարեկենդանին եւ Նոր Կիւրակէին] – Աւրհնեա՛
անձն իմ... ի պսակել ըզսուրբըս քո:
4. 10բ-8ա Թագաւորք ապաշխարութեան – Բշ.
Թագաւոր յաւիտեան... որ մոլորեցայ ի հօտէ... խառնիլ ի հաւտ քո:
5. 18ա-22ա Թագաւոր[ք] մարտիրոսաց – ԱԿ.
Զողորմութիւն քո, Տէ՛ր... օրհնել Սուրբ զԵրրորդութիւն:
6. 22ա-3ա Սըրբոյն Ստեփանոսի եւ աւագ տօնեցուն – Այսօր
դասք հըր[եշ]տակացն... Այսօր դասք:
7. 23ա-33ա Ալէլուք գիշերւան կարգաւ – Ալէլուիա,
ալէլուիա: Ողորմութեամբ Տեառն... Ոչ են բանք... խօսք նոցա:
8. 33ա-58ա [Աւետարանք բժշկութեան, իւղաբերից, տաճարի,
հանգստեան] – ա. 33ա-4ա Եւ մինչդեռ անցանէր... (Մտթ. Թ. 27-34): բ.
34ա-6ա Յայնժամ թողեալ Յիսուսի զժողովուրդս...
(Մտթ. ԺԳ. 36-52): գ. 36ա-8ա Եւ յորժամ եկեսցէ... (Մտթ. ԻԵ. 31 - ԻԶ. 2): դ. 38ա-40ա
Եւ յերեկոյի շաբաթուն... (Մտթ. ԻԸ. 1-20): ե. 40ա-1ա Մինչդեռ նա զայն
խօսէր... (Մրկ. Ե. 35-43): զ. 41ա-2ա Եւ ասէր. Այսպէս է արքայութիւն... (Մրկ. Դ.
26-34): է. 42աբ Զգոյշ եղերո՛ւք... (ԺԳ. 33-37): ը. 42բ-4ա Եւ իբրեւ երեկոյ եղեւ...
(ԺԵ. 42 - ԺԶ. 8): թ. 44ա-5բ Եւ էջ ի Կապփառնաում... (Ղկ. Դ. 31-42): ժ. 45բ-8ա Մի՛
երկնչիր, հօ՛տ փոքրիկ... (Ղկ. ԺԲ. 32-48): ժա. 48աբ Զգոյշ լե՛րո՛ւք անձանց... (Ղկ.
ԻԱ. 34-38): ժբ. 48բ-50բ Եւ ահա այր մի... (ԻԳ. 50 - ԻԴ. 12): ժգ. 50բ-2ա Յետ այսորիկ
տօն էր հրէից... (Յվհ. Ե. 1-18): ժդ. 52ա-3բ Պատասխանի ետ Յիսուս եւ ասէ ցնոսա...
(Յվհ. Ե. 19-30): ժե. 54ա-5բ Ամէն, ամէն ասեմ ձեզ. ո՛չ է ծառայ մեծ... (Յվհ. ԺԳ.
16-30): ժզ. 55բ-8ա Յետ այսորիկ այղաչեաց...
(Յվհ. ԺԹ. 38- Ի.18):
9. 58ա-60բ Կանոյն աղ օրհնելոյ – Եւ ասի սաղմոս.
Աստուա՛ծ, ողորմեա՛ մեզ... Ընթերցուած յԵսայեա մարգարէէ. Այսպէս ասէ Տէր... եղիցի մեզ
ի սրբութիւն, ի քաւութիւն... Գ. հետ կրկնեա՛յ:
10. 60բ-78բ [Ժամամուտք ըստ կարգի աւուրց պահոց եւ տօնից
տէրունականաց եւ ամենայն սրբոց պահոց] – Բշ. Գշ. Եշ. Որ ի Հաւրէ առաքեցար...
Յարեաւ փառաց թագաւոր... մեծ աւետիս:
Բ. 79ա-102բ [Կանոն սրբոյ Պատարագին]
Տե՛ս ձեռ. 2385, 101ա-45բ. 1/79ա-83ա: 2/83ա-91ա: 3/91ա-102բ: 4/չիք (միաւորները համառօտումներով են եւ առանց գլխաբաժանումների):
Գ. 102բ-10բ [Տաղք]
ա. 102բ-3ա Տաղք Յարութեան («Գրիգոր») – Գոչէր հրեշտակն
ի վիմին / Վասն յարութեան Յիսուսին... Փութացեալ առաքելոցըն գովեալ, / ԶՅիսուս տեսի
յարուցեալ:
բ. 103աբ [Տաղ Յարութեան] – Յարեաւ
յաւուր երրորդին, / Գոչէր հրեշտակն ի վիմին... Տեսին եւ հաւատացին, / Քրիստոս Աստուած
կենդանին:
գ. 103բ-4ա [Տաղ սրբոյ խաչին. ձեռ. 423, 239աբ] – Այսօր
եղեւ գալ դըշխոյին՝ / Մօրն արքաին ինքնակալին... Եւ նա գըտաւ ըզփայտ խաչին, / Որ
էր թաղեալ ներ քաղաքին:
դ. 104աբ [Գրիգորի Նարեկացւոյ մեղեդիկ. ձեռ. 423,
76բ-7ա] – Սեւ եմ գեղեցիկ, դուստր Եւայի... ի մայր մըտանեմ:
ե. 105աբ [Տաղ Յարութեան] – Դասքըն հրեական / Էին պահապան...
Տեսեալ զվարշամակն եւ ըզկտաւն / Ի մարմնոյն ունայն:
զ. 105բ-6ա [Տաղ Ծննդեան] – Ծաղիկ պայծառ
ծովային / Եւ մարգարիտ մեծագին... Ճանապարհիդ որ եկիր, / Երկինք յայտնեալ ի յերկիր:
է. 106ա-7ա [Տաղ Սուրբ Աստուածածնին] – Խընկի ծառի նըման ես / Պտուղ դու քաղցրահամ ես... Վարդի
նըման գուն պտղոյն / Լուծիչ ես Աստուածածին:
ը. 107աբ [Տաղ աշխարհամատրան] – Ուրախ
լե՛ր հարսն ի յերկրէ, / Բերկրեա՛յ դըշխոյ յաշխարհէ... Զքեզ աղաչեմք սուրբ կոյս անբիծ,
/ Բարեխօսեա՛ մեր ազգիս:
թ. 107բ-8ա [Տաղ ազնիւ յԱռաքել երիցու. ձեռ. 2649,
225ա] – Այսօր նոր տօնիւս ցընծայ եկեղեցի... աւրհնեալ գալուստ քո,
Տէ՛ր՝ ասեն:
ժ. 108աբ [Տաղ Յարութեան, ի Սրիկ Կոստանդէ] («Կոստա») – Կանա[ն]ցըն
կանխեալ եկին, / Ի գերեզման զիւղս անոյշ բերին... Աշակերտեալք աւետարանեցէ՛ք / Ըզյարութիւնըն
Տեառն:
ժա. 109ա-10ա [Տաղ Տեառնընդառաջին] – Քրիստոս՝
փառաց թագաւորն / այսօր եկեալ յընծայումն... Լո՛յծ ըզկապանս մեր մեղաց / Եւ ազատեա՛
յանցանաց:
ժբ. 110աբ [Տաղ Քառասնաւրեայ Գալստեան Տեառն ի տաճարն] – Այսօր
Երուսաղէմ ցընծայ / Եւ զուարճացեալ պայծառանայ... Մաքրութեան անկարօդին, / Մաքուր
ընծայս մատուցանին:
Դ. 111ա-2բ [Դարագլուխք] – ՅԱդամայ մինչեւ
ի ջրհեղեղն... ի Մահմետայ երեւիլն են ամք ՈԺԴ. (615):
Ե. ա. 113ա-5բ [Շարականք] – Երկնաւոր հաւտ ընտրեալ...
Գշ. Երկնաւոր փեսայ... Դշ. Սըրբուհի Մարիամ... Եշ. Առաքեալք Աստուծոյ... Զշ. Պարունակեալ
պահէին...
բ. 115բ-6ա [Տաղ Անառակ որդւոյն] – Հետեւեցայ
անառակին ի հեռաբնակ...
գ. 116բ Շարական Կիրակմտի – Դկ. Ստղ. Անըսկիզբն
Աստըւած... վասն որոյ եւ մե/// (թափուած):
Զ. 117ա-245բ [Տօնացոյց]
Տե՛ս ձեռ. 2441, 3ա-196ա. 1/117ա-22ա: 2/122բ-47ա: 3/147ա-81բ: 4/182ա-211ա: 5/211ա-8բ: 6/218բ-6բ: 7/226բ-39բ: 8/239բ-45բ:
Է. 245բ-8ա [Խրատք ժամատեղեաց]
ա. 245բ-6բ Արարեալ եւ սահմանեալ սուրբ վարդապետին Թումայի
Մեծոփեցոյս Ի պայծառայութիւն մանկանց եկեղեցոյ՝ Խրատ յաղագս պաշտման եկեղեցեաց Հայաստանեաց – Զի
այսպէս լիցի կարգ... նոքա կարդան անպատճառ:
բ. 246բ-7ա Յաղագս հսկման գիշերային պաշտմանց –
[Ե]ր[բ] առաջի կանոյն երան[եալն] լինի... փոխն գի՛տ եւ կարդա՛/// (մի քանի բառ ցեցակեր):
գ. 247ա-8ա Խրատք Իւղաբերից աւետարանացն եւ Հանգստեան եւ Բժշկութեան – Յորժամ վասն ի վերուստ...
ի Ղուկաս ԷԲ., ՃԾԱ., ՄԾԸ., ի Յովհաննէս՝ Ի. ՃԴ.:
Ը. 248ա-60բ Քաղու[ած]ք շարականի կարգաւ – ԳԿ. Երգեցէ՛ք
որդի[ք] Սիոնի... (260բ-6ա տե՛ս Բ. ժբ.):
Թ. ա. 260բ-1ա [Հրաժարումն]
– Հրաժարիմք ի սատանայէ... բ. 261ա-3ա [Դաւանութիւն հաւատոյ] - Խոստովանիմք եւ հաւատամք ամենակատար սրտիւ զՀայր... գ. 263բ-6բ [Զղջումն] - Մեղայ ամենասուրբ Երրորդութեան... Ողորմեսցի քեզ, մարդ:
Ժ. 266բ [Շարականք] – Յր. Լուսապայծառ հրեշտակին... Հբ. Համբարձէք իշխանք...
ԺԱ. ա. 267բ [Աղիւսակ] Ամիսք եւ տօմարք հայոց – Նաւասարդի... Աւելեաց (նշուած են հայոց ամիսների
կրկնակները, կիսակները եւ ամսամուտերը՝ ըստ եօթներեակների):
բ. 267բ [Բացատրութիւն աղիւսակի] –
Ամսովն եւ եօթներեկովն ի ներս մո՛ւտ, կա՛լ զեօթներեկն... գտանես զօր ամսամտին անսխալ:
գ. 268ա-77ա [Պատճէն տոմարի հայոց]
– Կրկնակ ամսոց այսպէս արա՛. կա՛լ զՆաւասարդի
ամսին Լ. (30) եւ ե՛րթ Է. ... եթէ դար է, ձախակողման դասուն է. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս.
ամէն, ամէն:
Ի տարբերութիւն այլ խմբագրութիւնների՝ ունի որոշ լրացուցիչ
հատուածներ, օրինակ՝ ժամանուններ, ձայնագիւտ եւն):
ԺԱ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԷ. դ.
3ա [Գրիգորի Նարեկացւոյ
Տաղ Ծննդեան] – Աչքըն ծով ի ծով ծիծաղախիտ ծաւալանայր... նըմա գնէր փողից եղանակեմ
նըմա/// (թերի):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
102բ
Ո՛վ սուրբ սպասաւորք անմահ պատարագին, զմեղուցեալ Յովաննէս աբեղայն յիշեցէ՛ք, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ. ամէն:
112ա
Իսկ ի Քրիստոսէ մինչեւ ցայժմ՝ որ |112բ| ըզթուղթս գրեցի, լինին ամք ՌՈԿԷ. (1667) ըստ
հայկական թուաբերութեանն, քանզի ՌՃԺԴ. (1665) էր թուականն, ԻԸ. օր պակաս, զի չեւ
եւս մտեալ էաք յամիսն Նաւասարդի, այլ անտէն ի Հրոտից՝ յեօթներրորդում աւուրն կացաք ի չորեքշաբաթոջ:
181բ
Ո՛վ սուրբ տօնասէ[ր]ք, յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զմեղուցեալ Յովաննէս սուտանուն աբեղայս, որ արտակուստ միայն երեւիմ կեղծաւոր, եւ ի
ներքուստ լի եմ անառակութեամբ եւ չար|182ա|ութեամբ, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ.
ամէ[ն]:
277ա
Փա՜ռք համագոյ եւ միասնական երից անձնաւորութեանց եւ միակի աստուածութեանն՝ Հօր եւ
Որդւոյ եւ ամենազօր Սուրբ Հոգոյն, որ եւ փառաւորի Երրորդութիւն ամենայն եղանակացս՝
անսպառ եւ անվաղճան,
[ժ]ամանակաւ եւ անսահման յաւիտենիւ, անկէտ եւ անզրաւ, յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Եւ արդ, ես՝ մեղուցեալ եւ անպիտան ծառայայկիցս ձեր, իբրեւ տեսի թէ ոչ գոյ փրկութիւն
վիրաւորեալ հոգոյս իմոյ, զմտաւ ածի զբան մեծի մարգարէին Եսայեայ, թէ՝ Երանի, որ ու|277բ|նիցի
զաւակ ի Սիօն եւ յիշատակ Երուսաղէմ (Ես. ԼԱ. 9), եւ զհրամանս Տեառն, թէ՝ Արարէ՛ք
ձեզ քսակ առանց հնանալոյ (Ղկ. ԺԲ. 33), եւ թէ՝ Գանձեցէ՛ք ձեզ գանձ ի յերկինս (Մթ. Զ.
20): Վասն որոյ ես, չարեօք լցեալս եւ մեղօք զեղխեալս, ծոյլս եւ պղերգի ի բարեգործութիւնս,
արագս եւ փոյթս ի չարագործութիւնս, սուտանուն Յովանէս եւեթէ անուն
աբեղայ, եւ գործով ունայն եւ թափուր, յօժարեցայ գաղափարել զգիրքս տխեղծ մատամբ եւ
անվարժ մտօք՝ զերկոսինս զայս[ո]սիկ. նախ՝ զԽազտերտն եւ զՏօնացոյցն, ի թուաբերութեանս
հայոց ի ՌՃԺԳ. (1664), ի հայրապետութեան Սուրբ Էջմիածնա տեառն
Յակոբա Ջուղայեցւոյ եւ առաջնորդութեան սուրբ ուխտիս
Յովհաննու վանից վերոյգրեալ |278ա| սրբազան վարդապետին
Յօհանիսի՝ աշակերտի մեծին քաջ րաբունապետին Զաքարեա Վաղարշապատեցւոյ: Արդ, Տէ՛ր իմ Յիսուս, զի թէպէտ ո՛չ է ընդունիլի քեզ զվաստակն
իմ եւ ո՛չ է ի պէտս, ըստ այնմ՝ Ո՛չ ուտեմ ես զմիս զուարակաց քոց (Սղմ. ԽԹ. 13), եւ
թէ՝ Ո՛չ ընդունիմ ի տանէ քումմէ զուարակս (Սղմ. ԽԹ. 9), եւ թէ՝ Իւղ մեղաւորի մի՛ օծցէ
զգլուխ իմ (Սղմ. ՃԽ. 5), եւ թէ՝ Նաշիհ ձեր անընդունելի են ինձ: Արդ, սակս մարդասիրութեան
քո ընկա՛լ սա որպէս լոմայս այրւոյն կամ որպէս ոստ մի յուռոց, կամ որպէս հատ մի յողկուզաց:
Եւ դարձեալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս միաբան սուրբ ուխտիս Յօվհաննէս րաբունապետն, զՍարգիս վարդապետն,
տէր Յովանէսն, տէր Գրիգորն, զՎար|278բ|դան սարկաւագն՝ հանդերձ առհասարակ սարկաւագունք եւ/// (4 բառ
ջնջած), եւ զիս՝ մոլորեալ եւ թշուառացեալ սուտանուն Յովհաննէս աբեղայն, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ. ամէն: Եւ դարձեալ
աղաչեմ զձեզ, ո՜վ սիրելիք, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զհանգուցեալ ծընօղսն իմ՝ զհայրն իմ՝
Գրիգորն, զմայր իմ՝ Մարիանն, եւ զքոյրն իմ՝
Մամարն, եւ զհօրուն իմ՝ զԲարսեղն, եւ
զմօրուն իմ՝ Թիրւանդէն, եւ զհոգեւոր
պապն իմ՝ Յակոբ, Էջմիածնայ դռնապանն, եւ
դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ. ամէն: Ո՛վ սուրբ ընթերցօղք եւ օրինակողք, ով ոք որ հանդիպիք
սմա, թողութիւն շնորհէցէ՛ք վասն վատ գրութեան եւ սղալութեան
սորա:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա (երիցս), 2ա «Յիսուսի Քրիստոսի
ծառայ Գրիգոր եպիսկոպոս: Թվին
ՌՃԺԲ. (1663)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա Մաքսիմիանոսի, Ամղիքոսի, Դէոնէսիոսի, Կոստանդիանոսի,
Մարտեանոս, Անտոնիոս եւ Յովանէս. ամենայնի
օրհնեա, աբ: 162բ Էս տեռտը զդառապանս իմ եւ զցաւս իմ հսկիմս: 205բ Տուի ես՞ զպապայ
Էնօն՞:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին
փակցուած թղթին. «ՌՃԺԳ.-1664, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2402
ԺԱՄԱԳԻՐՔ ԱՏԵՆԻ
|
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 212. չգրուած՝ 199ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԲx10 (Ա 12, Ժ 9, ԻԲ 1): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 10x7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն, երկսիւն (26աբ, 56ա-63ա. 7,5x5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 1ա): ՏՈՂ՝ 19: ԿԱԶՄ՝ սեւ լաթ, մէջքը՝ սեւ կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1(Ա) + 1(Բ), սպիտակ թուղթ (ԺԹ. դ.), մասն կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Դաւիթ մարգարէ՝ 5բ, Խաչելութիւն՝ 27ա, Մանկունքն ի հնոցին՝ 46բ, Սուրբ Երրորդութիւն՝ 110բ, Խորհրդաւոր ընթրիք՝ 154բ, Պատարագ՝ 199բ: Լուսանցային. Սուրբք՝ 1ա, 3ա, 11ա, հրեշտակ՝ 205ա, Յեսսէի ծառը՝ 6ա, Արեգակ՝ 15բ, Աստուածածինը մանկան հետ՝ 17ա, Կախուած Յուդա՝ 26բ, Բժշկութիւնք Քրիստոսի՝ 28բ, 32բ, 35ա, 95ա, 96բ, 130բ, Յովհաննէս Աւետարանիչ՝ 56ա, Ղուկաս՝ 58ա, Մարկոս՝ 60ա, Մատթէոս՝ 61ա, Հովիւ՝ 70ա, Կոյր՝ 71ա, Աբրահամ՝ 145բ, Ներսէս Շնորհալի՝ 193բ: Կիսախորան՝ 6ա: Ճակատազարդ՝ 47ա, 99ա, 111ա, 139բ, 158բ, 182ա, 200ա: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, վարդագոյն, դեղին, սպիտակ, նարնջի, շագանակագոյն, սեւ, մարմնագոյն, գորշ, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը ԺԹ. դարի. վերջից պակասաւոր, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, մանրանկարների ներկերը խոնաւութեան պատճաով արտատպուած հանդիպակաց էջերին, լուսանցակողերը գունաթափ, սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-212բ [Ժամագիրք Հայաստանեայց սուրբ եկեղեցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 435, 4ա-156բ. 1. ա/1ա: բ/1ա-3ա: գ/3ա-5ա: դ/5ա: 2-3/չիք: 4. ա/6ա-45բ: բ/46ա-98բ: գ/99ա-110ա: դ/110ա (վերնագիր), 111ա-6բ: ե/116բ-21ա: զ/121ա-34ա: է/134ա-58ա: ը/158ա-81բ (չիք՝ «Օրհնեցից զՏէր յամենայն ժամ...
»): թ/181բ-212բ «... որ կերակրեցեր ըզմեզ անմա»/// (շար. թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Պհպնկ
Աա. (1890 թ., շղագիր) Նուէր Մինաս քահանայի Տէր-Պետրոսեանց ի Մատենադարան Մայր Աթոռոյ Սրբոյ Էջմիածնի, ի 6 Նոյեմբեր
1890 ամի:
ՆՇՈՒՄ՝ պհպնկ Աա «Հմր 430», «ԺԷ. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2403
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(հայատառ ղփչաղերէն)
ԻԼՈՎ |
ՌՀԵ. – 1626 |
ԳՐԻՉ՝ Միսքո սրկ.
Մուրատ օղլու: ՍՏԱՑՈՂ՝ բան Վարդան, բաննա Զօֆիեա:
ԹԵՐԹ՝ 211: ՊՐԱԿ՝
Զ-ԼԲx8 (Զ, ԺԸ 7, ԼԲ 5): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 13,5x9,1: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
միասիւն (10x6): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 2ա): ՏՈՂ՝ 15: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը
տախտակ, աստառը ծաղկաւոր գործուածք (Ի. դ.). լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝
2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ), դեղին թուղթ (Ի. դ.):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Լուսանցային. Քրիստոս՝ 40բ, Սուրբ Հոգի՝
52ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, գաւաթ, կանթեղ
(31բ), խաչ (39բ), տաճար (50բ, 129բ): Զարդագիր՝
թռչնագիր, հանգուցագիր, մարդագիր (38ա): Գոյներ՝
կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. Ի.
դ. նորոգուած, վերակազմուած. սկզբից եւ վերջից պակասաւոր, լուսանցներում խոնաւութեան
հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, տեղ-տեղ կարկատուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-62ա [Պատարագամատոյց] /// Եկեալքս, դադարչա – Քելկանլար
պարլամըզ արի կաթուղիկէ...
2. 62ա-75բ [Խոստովանութիւնք]. Խօլդխա խօստօվանութիւն ալնընայդ
– Եօբսուն պիյիմ խոստովանութիւն ումնու մէնիմ...
3. 75բ-139ա, 159ա-160ա, 163բ-211բ
[Ժամագիրք]. Խօլդխա հարվախդ քերաքլի
ատամ օղլանլարընա... – Էյատամ սօվուչի պիյիմ տա... եազըլըլարտան խուդիա/// (թափուած):
4. ա. 139ա-49բ Խօլդխա Եփրեմ ճըգնաւորնունկ Խորին
Ասորինինկ – |139բ| Պիյե էրնինկ գօգնունկ պույրուխչիսը օլումն...
բ. 149բ-58բ Եփրեմ ճգնաւորունկ Խորին Ասորի – Մէնե
ազըխլըտա արզանիսիզ խուլունկսէնինկ...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
154բ-5ա
(ստ. լս., կապոյտով) Ո՜հ, ո՜հ, ո՜հ, խօլում չիրիր, եազովում սիզկա յիշատակ խալըր:
Շուքուր եառաթուչիկա (թրգմ.՝ «Ո՜հ, ո՜հ, ո՜հ, ձեռքս չկայ, գրածս ձեզ յիշատակ թող մնայ.
շնորհակալութիւն»):
160բ
Հայպա՜թ պիրլիքքատա պիրլանկան Արի Երրորդութիւնկա, Ադակա պաշլամականկայ, օղուլկա
թօղկանկայ ադատան թէնսիզ աւալնէքի մէնկիլիքդան դէր կովսուզտա պաշլանմական: Արի ճաննը
ախքաննը ադատան զամանսըզ տադէր կովսուզ ուչ պօյ դուկալտա պիր դարպիեադ այըրըլմական,
հայպաթտա եէր օբմախ ադա օղուլ արի ճանկա հարի |161ա|տա հարքեզ մէնկի մենկիլ. ամէն:
Դուկալլանտը Ալղըշ պիդիքի թվականքնըն էրմէնի հիսապընա
ՌՀԵ.սինտա (1626), մայիսնըն ԻԹ.ունտայ (29), բատըշահլըխընա Նէմիչ ուլուսունուն Ուչունչի Զիկմոնտնուն, կաթուղիկոսլուխունա
Յաբեթական ճընսընըն Էջմիեածինին աթոռունտա տէր
Մելքիսէթ կաթողիկոսնուն, խայսիքի պու զամանտա քէդի խարդլըխը պիլա քելտի
խութու Իլով շահարընա|161բ|
Ե. ախպաշ պիլա, Բ հաբեղա պիլա թվականքնըն ՌՀԵ.սինտա (1626), խայսի ուլու սօվունչլուք
պիլա, պարչա քահանայլըխ տա սարկաւագլար պիլա. տա ժողովուրդ պարը իկիդլար պիլայ խարշիսընա
չըխըբ խաբուլ էդդիլար: Եազըլտը պու պիդիք շահարընա բատշահնընկ Իլովտա խօլու աշրա եազըխլը Միսքո սարկաւագ Մուրատ-օղլու, Զամոսչա շահարընտան, խօլդխասընա|162ա| մէնկարմախընա պարոն [Յ]ակոբշա՝ Շեջով երեսփոխանըն օղլունա՝ բան Վարդանըն, խըզընա՝ բաննա Զօֆիեա, խայսիքի
ուլու սօվուք տա հաւաս պիլա, եազտըրտը քէնտինա պու ալղըշ պիդիքի յիշատակ քէնտինա մէնկիլիքքա,
խայսիքի Պիյ Թէնկրի պէրկայ քօբեըլլարկատէք խուլլանմայ եախշի սաղլըխդայ տա ադասընա,
անասընա ուզախ օմուր տա եախշի սաղլըխ պու ալղըշ|162բ| պիդիքի տա այդքանըն աշրա.
ամէն: Էվէթ, մէն արզանիմիզ խօլարմէն, քի եամանլամա կայսիզ ուլուլուխունա տա եանկլըշլըխընա
եազովումնուն, զէրա պու խաբարէտի խուվաթըմ, խօլարմէն խօլունուզ Պիյ թէնկրիտան, քի
պէրկայ մանկա եազըխլարըմա պօշաթլըխ տա խուդխարըլմախ: Ա՜ Պիյ Թէնկրի, խայսիքի ճօմարտ
բատշահը քէնտի եախշիլըխ պէրկա|163ա| նընտա, պէրկայ սիզկայ պարչա դուրլու եախշիլըխնը
տա խուդխարըլմախնը, պարչա դուրլու փորձանքլարտան տա եազըխլարընկըզտան տա մէնի ունուդմանկըզ
քէնտի ալղըշընըզկա պիր Հայր մեր պիլա, քի պէրկայ Պիյ Թէնկրի սիզկա տա մանկա պու տունեատայ
տա օլ տունեատա ճան դիրլիքին մէնկի մէնկիլիք. ամէն:
Թրգմն.
Վերա Սահակեանի. 160բ
«Փառք միասնական եւ անբաժանելի Սուրբ Երրորդութեան. երբ մենք
մեր աղօթքը սկսեցինք, երեխան կամաց կամաց սկսեց ծնուել, ծնունդից յետոյ նա սկսում է
իր քայլերը (երեւի գրքի ծնունդի մասին է): Սուրբ Հոգու այդչափ շնորհները թող առանց
ժամանակների բաշխուեն բոլորին: Փառաւորեալին երկիր ենք պագանում. այս տղան Սուրբ Հոգու
շնորհն է. |161ա| թող բոլորին շնորհուի յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Աղօթքներ են, Աղօթագրքի
գրութեան թուականն է հայոց տոմարով ՌՀԷ. (1626), մայիսի 29: Ռուս ազգի (նեմիչ) Զիկմոնտ երրորդը եւ աթոռանիստ
Էջմիածնում Մելիքսեդ կաթողիկոսը,
ով հաբեթական տոհմից էր սերուած, այս ժամանակ, չնայած խորը ծերութեան, մեծ ուրախութեամբ
այցելեցին Իլով քաղաք:
1626 թ. այս նշեալ մարդկանց՝ արդէն |161բ| սպիտակամօրուս, աբեղաներով եւ բոլոր քահանաներով
եւ սարկաւագներով հանդերձ, ուրախութեամբ դիմաւորելու ելաւ ժողովուրդը, որոնց մէջ կային
նաեւ երիտասարդներ ու անփորձներ: Այս գիրքը գրի է առնուել փադիշահանիստ Իլով քաղաքում, ձեռամբ
Միսքո սարկաւագ Մուրատ օղլուի, ով
Զամոսչա քաղաքից էր:
Գրուել է երեսփոխան |162ա| Յակոբշա Շեջովի որդի
պարոն Վարդանի դուստր
օրիորդ Զօֆիայի յատուկ
օգնութեամբ եւ օժանադակութեամբ: Վերոյիշեալ անձինք գրել տուեցին գիրքը որպէս իրենց
համար յաւիտենական յիշատակ: Տէ՛ր Աստուած, երկար տարիներ նրանց, թող առողջ գործածեն,
ի յիշատակ եւ երկար կեանք մայրերին ու պապերին: Թող առողջութիւն պարգեւի այս Աղօթագիրքը.
|162բ| այսքանը. ամէն. Այո՛, փափագս եմ յայտնում, որ իմ թերութիւնների ու մեղքերիս
համար գիրս դառնայ մեղանչական, որ դուք բարեխօս լինէք, քանզի այսքան էր իմ ձեռքերի
կարողութիւնը: Յառնում եմ ձեռքերս առ Աստված. Տէ՛ր, մեղքերիս թողութիւն տո՛ւր. Տէ՛ր
Աստուած, այս վայելուչ փադիշահին իրեն վայելուչ |163ա| տարբեր տեսակ փորձութիւններից
ու մեղքերից ազատի՛ր: Ինձ մի՛ մոռացէք ձեր աղօթքների մէջ մէկ հատ Հայր մերով թող որ
Տէր Աստուած փրկի ձեզ եւ բոլորին այս աշխարհում, եւ հանդերձեալ աշխարհում թող հոգին
յարութիւն առնի, յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 158բ (ծաղիկ), 185բ (բուսական զարդաձեւ):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 10ա Իշիդ, 31բ սօվո, 187ա դուրտուլարուսդումա
մէնիմ դանըխլարը, 208ա ճանըմ մէնիմ (թրգմ.՝ «Իմ սիրելի»), 211բ չար 3 չարէք եւ կէս:
2404
ՄԱՇՏՈՑ
ՁԵՌԱՑ
ԱՒԵՏԱՐԱՆՈՑ |
ՌՂ. – 1641 |
ԳՐԻՉ՝ Գայիանէ: ՄԵԿԵՆԱՍ՝
Պարոնց Ջանում: ՍՏԱՑՈՂ՝ Մարտիրոս քհյ.:
ԹԵՐԹ՝ 294-7 (տե՛ս
Պահպանակ). չգրուած՝ 1բ, 99բ-102ա, 155բ-8ա, 290ա-1ա: ՊՐԱԿ՝ 1+Ա-ԻԲx12 (Ե 28, Է կրկն.,
ԺԱ 9, ԺԹ 16, Ի, ԻԱ 14, ԻԲ 2)+6: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, արեւելեան (ԺԹ. դ. յաւելում, կապոյտ՝
թ. 1, 53-9, 66-74, 90-101, 151-8, 240-86, 289-94): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 11x9: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(9x6): ԳԻՐ՝ բոլորգիր, նոտրգիր՝ յաւելագրողի
(53ա-9բ, 66ա-74բ, 90ա-101բ, 151ա-8ա, 240ա-86բ. նմուշք՝ 3ա, 1ա): ՏՈՂ՝ 17,
14՝ յաւելագրողի: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը կապոյտ
թուղթ (մասն պահպանակի, Բ. փեղկինը՝ համարակալուած՝ թ. 294). լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (1) + 6 (289-94. 294ը՝ փակցուած Բ փեղկին), կապոյտ թուղթ, լուսագծերով,
կտրուած աւելի մեծ թղթերից, 291բ-2ա, 293ա-4ա՝ զանազան գրութիւներով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Կիսախորան՝ 6ա: Ճակատազարդ՝ 102բ, 127ա, 159ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, յուշկապարիկ
(45ա, 138ա), տաճար (201բ): Զարդագիր՝ թռչնագիր,
հանգուցագիր, ձկնային (142ա): Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն, կապոյտ, նարնջի, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
եզրերը եւ մէջքի կաշին թեթեւակի մաշուած. 1823 թ. Խաչատուր դպիրը նորոգել է եւ թերին
լրացրել, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-239բ Գիրք, որ կոչի Մաշտոց՝ արարեալ սրբոյն Մեսրոպայ հայրապետի, որ եւ ասի Մաշտոց,
եւ այլոց խարսխաց եկեղեցւոյ՝ սրբոց հայրապետաց, որ պարունակէ յինքեան զվեցեսին խորհուրդ
սրբոյ եկեղեցւոյ, բաց ի ձեռնադրութենէ եւ ի թաղմանէ քահանայից (խորագիրը՝ 1823 թ. լրացնողի):
1. ա. 2ա-5բ Աւգնեա Հոգիդ
Սուրբ Աստուած ճշմարիտ: Կանոն եւ խրատ Մկրտութեան, արարեալ է քաջիմաստ
վարդապետացն առաջնոցն, նախ՝ մեծին Մեսրոպայ Մաշտոցն կոչեցեալ, եւ յետ նորա՝ մեծն Գրիգոր
Տաթեւացին, եւ Յովանէս Երզընկեցին, եւ Գրիգոր Ծերե[ն]ցն
Ղլաթացին, զոր ըստ խորհրդոցն կարգեցին զարարողութիւն սորա – Զոր
պարտ է ուսանել ամենայն քահանայիցն... զիւղն աւծութեան եւ զջուրն մըրկրտութեան:
բ. 6ա-26բ Սկիզբն Մկրտութեան – Աւրհնեալ Հոգիդ
սուրբ Աստուած ճշմարիտ. եւ կարդա՛յ զաղաւթս. Տէր Աստուած մեր, Աստուած բարերար, որ
զվրիպեալս եւ զհեռացեալս... արժանաւորեա՛ զսա փառաւոր յարութեանդ, զմուտ եւ զելս սորա
պահեա՛ ի ձեռն Տեառն մերոյ... վայել է փառք:
2. 27ա-9ա Կանոն, յորժամ Խ.օրեայ լինիցի մանուկն – Առնու
մայրն եւ մանկաբարձն զտղայն... Եւ ասէ զաղօթս. Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս, որ յաւուրս
Խ.նս (40) ըստ օրինացն եկիր ի տաճարն... զի զքեզ աւրհնեն ամենայն զուարթունք երկնից.
եւ քեզ վայել է փառք, իշխանութիւն:
3. 29բ-33ա Կանոն եւ կարգ հարսանեաց
նշան օրհնելոյ – Ասեն շարական... Ընթերցուած յԱռակաց.
Որդիեակ, եթէ իմաստուն լցի... եւ լրումն հրամանի
քո՝ յաճախել եւ բազմանալ եւ լնուլ զերկիր... այժմ եւ միշտ:
4. 33բ-8բ Կանոն հանդերձ աւրհնելոյ – Առնու
քահանայն զխաչն... Եւ ապա ասէ շարական ԳՁ. Խաչայնշան դրոշմամբ, նշանաւ պարգեւական...
մի՛ իշխեսցէ մերձենալ ի սա չար աղանդ դիւաց կամ կախարդաց... Եւ Քրիստոսի փառք
յաւիտեանս:
5. 39ա-52ա Կանոն Պսակ աւրհնելոյ ամենայն քրիստոնէից – Բայց
գիտելի է, զի զսկիզբն պսակին նշանակէ... Ընթերցուած ի Ծըննդոց. Եւ ասաց Աստուած՝
Արասցուք մարդ ըստ պատկեր մերում...
զի հեռասցի սատանայ ի միջոյ սոցա. եւ քեզ հանցուք զաւրհնութիւն եւ զփառս Հաւր:
6. 52բ-6բ Կանոն Պսակ վերացուցանելոյն – Սաղմոս՝
Լո՛ւր դուստր... Եւ ասէ զաղօթս. Տէր Աստուած ամենակալ... Եւ տայ նոցա զբաժակն՝ ասելով.
Օրհնութիւն, գոհութիւն եւ փառք... Հայր մեր, որ յերկինս (53ա-6բ՝ լրացնողի):
7. 56բ-60ա Կանոն Երկրորդ Պսակի – Քահանայն
բերէ զնոսա յեկեղեցին... Եւ ապա ասէ զաղօթս. Տէ՛ր Աստուած մեր, որ ի հրեշտակաց... լիցին
արժանաւորք առաքինական գործոց... Հայր մեր, որ յերկինս (56բ-9բ՝ լրացնողի, 60ա՝ հատուած
հին գրուածից):
8. 60ա-5բ Կանոն Հաղորդ տալոյ – Առնու
քահանայն զմասն եւ խաչ առաջի... Եւ ասէ զաղաւթս. Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած ամենակալ...
առ ի գտանել մեզ զողորմութիւն առաջի ահաւոր բեմբին ի մասի ժառանգութեամբ Յիսուսի Քրիստոսի...
իշխանութիւն եւ զաւրութիւն:
9. 65բ-115բ Կանոն համօրէն ննջեցելոց առ Քրիստոս – Ասեն
սաղմոս Ծ... Եսայեայ 38.10. Ես ասացի ի վերանալ յինէն... եւ առաջնորդեալ հասոյ յանճառ
երկնից յարքայութիւնդ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, ընդ որում քեզ, Հօր եւ [Սուրբ Հոգւոյ]
(66ա-74բ, 90ա-99ա՝ լրացնողի):
ա. 90բ-2ա Գանձ համօրէն ննջեցելոց («Առաքել») – Այսօր էհաս հրաման Արարչէն, / Մահու հրաւէր մարմնոյս
հողեղէն... Բարեխօս լե՛ր առ Տէր Աստուած, / Վասն եղբօրս որ այսօր նընջեաց... Զանձինս
ողորմեաց մեզ:
բ. 92ա-4ա Ողբ համօրէն ննջեցելոց՝ [«ի Նաղաշ եպիսկոպոսէ».
ձեռ. 424, 342ա] – Արարիչն արարածոց մեզ բարկացաւ, / Քաղցըր բնութիւն աստուածային
մեզ դառնացաւ... եւ քեզ ամէնքս երկըրպագեմք, կո՛յս Տիրածին:
գ. 94ա-5ա Գանձ ի վերայ փոքր տղայոց – Նայիմ,
ողբամ ծընօղ տըղայիս / Վա՜յ եւ եղո՜ւկ ասեմ իմ անձինս... Արդ, Տէ՛ր ընկա՛լ զնընջեցեալ
տըղայս, / հանգո՛ ի դասըս լուսեղինացդ, աղա[չեմ], լո՛ւր, Տէ՛ր, եւ ողորմեա՛յ:
դ. 95ա-6բ Գանձ ի վերայ մանկանց՝ ի Պաղտասար Դպրէ
(«Պաղսար») – Պայծառագոյն որդեա՛կ իմ սիրուն, / Տիպ եւ նըման ծագման արեւուն...
Արդ, Տէ՛ր, ընկա՛լ զնընջեցեալ ծառայս, / Եւ բերկրեցո՛ ի փառս յարակայս... Լո՛ւր, Տէ՛ր,
եւ ողորմեա՛յ:
ե. 96բ-9ա Ողբ ի վերայ ղարիպ ննջեցելոց՝ [«Նաղաշի ասացեալ».
ձեռ. 2398, 183բ] – Ղարիպին կեանքն է լալի ողբերգական, / Դառն ու լեղի, լի տրտմութեամբ
ի նեղ զընդան... մէկ մի չեկաւ անդ ի թաղումըն ղարիպին:
զ. 102բ-7բ [Գանձ թաղման]՝ («Մանվելս») – Մինդ ի յԷէ[ն], Բանդ ի սկզբանէ, / Յորժամ ծագիս փառաւք ի
յերկրէ... Ինձ դուք պաշար պատարգ դրէ՛ք, / 'ւ ի չար դիւացն զիս թափեցէ՛ք:
է. 107բ-10ա Ողբ ննջեցելոց – Ո՛վ քահանայք
եւ վարդապետքն աստուածաբան, / Եւ ժողովուրդք հաւատացեալք ամենեքեան... եւ հաւատովս
վերանամ յերկնից խորան:
10. 115բ-23ա [Այգոյն] – Այգոյն գան ի գերեզմանն... Պաւղոսի առաքելոյն ի Գաղաթացոց թղթէ. Այլ մեք պարտիմք... Տէ՛ր, նորոգեա՛ զմարմին
խոնարհութեան մերոյ անըստեղծ փառաց քոց... Հայր մեր, որ յերկինս:
ա.
117ա-9բ Աղաւթք սրբոյն
Բարսեղի հայրապետի – Գոհանամք զքէն, Տէ՛ր, Հա՛յր Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի,
որ այցելեր... եւ մխիթարեա՛յ հոգով եւ մարմնով, զի արժանի լիցուք փառաւորել զՀայր
եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգիդ, այժմ եւ միշտ:
11. 123բ-6բ Կանոնովն եաւթն աւուրն – Երթա[ն]
ի գերեզման... Ընթերցուած յԵսաիեա մարգարէէ. Այսպէս ասէ Տէր՝ Հոգի յինէն ելցէ... զի
դու ես, Տէ՛ր, դատաւոր կենդանեաց եւ մեռելոց... վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ:
12. 126բ-37բ Կանոն եւ կարգ Տղայաթաղին – Տո՛ւր ինձ՝
Ողորմեա՛ ինձ... Եւ ապա ասէ զաղօթս. Աստուած յաւիտենական եւ թագաւորական... նորոգեսցի
սա արագաթռիչ թեւաւք ընդ յառաջ Տեառն յաւդս, զուարթ երեսաւք փառաւորելով զանմահ թագաւորութիւնդ
Հաւր եւ Որդոյ, Հոգւոյ:
13. 137բ-41բ Այգոյն է – Գայն ի գերեզմանն...
Ընթերցուած յԱռակաց. Բայց հոգիք արդարոց... այլ մեք մխիթ[ար]եսցուք վասն միւսանգամ
կենդանութեան եւ յարութեամբ... վայել է փառք, իշ[խանութիւն]:
14. 141բ-4բ [Կանոն եւթան աւուրն] – Իսկ ի եւթն աւրն երթան ի գերեզմանն...
Ընթերցուած յԱռակաց. Արդարքն յաւիտեան կացցեն... եւ փառաւորեն զգալուստ քո յաշխարհս...
փառաւորել զՀայր եւ զՈրդի:
15. 144բ-50բ Կանոնովն Հոգէհանգիստ առնելոյ կամ պատարագելոյ – Ասեն
սաղմոս ի թիւ... Ընթերցուած յԱռակաց. Պատուեա՛ զՏէր... սա եղիցի մեզ կերողասց ի սրբութիւն,
ի քաւութիւն եւ ի թողութիւն մեղաց... անդադար գոհանալով փառաւորեմք:
16. ա. 150բ
Կանոնովն Տեառնական աւրհնելոյ – Ածեն զնուիրեալսն ի դուռն եկեղեցոյն... Եւ ասեն սաղմոս՝
Երանի, որում/// (շար. թափուած, 151ա-2բ՝ լրացնողի): բ. 151ա-2բ Կանօն Աղ աւրհնելոյ – Աստուա՛ծ,
ողորմեա՛ մեզ... եղիցի մեզ ի սրբութիւն, ի քաւութիւն եւ ի թողութիւն մեղաց... անդադար
փառաւորեսցուք զՀայր:
17. 153ա-5ա Օրհնութիւն Հատի Պատարագի կամ սեղանոյ մատաղի – Օրհնեցէ՛ք
զՏէր, ամենայն ազի՛նք ... զի դու ես կեանք անվախճան եւ երանութիւն ամենայն մարդոց...
Հա՛յր մեր, որ յերկինս ես, սուրբ եղիցի (153ա-5ա՝ լրացնողի):
18. 158բ-80բ Կանոն Ջուր աւրհնելոյ – Յետ
պատարագին երթան ի ջուրնաւրհնէք... Ընթերցուած յ[Ելից]. Եւ խաղացոյց Մովսէս զորդիսն
Իսրայիղի... Եւ ապա արկանէ զսուրբ մեռոնն ի ջուրն... խաղաղութեամբ ի տունս իւրեանց
աւրհնեալ Տեառն:
ա. 169ա-79բ Աւրհնութիւն Ջրի, զոր ասացեալ է Բարսեղի
Կեսարու սուրբ հայրապետին – Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած ամենակալ... եւ անուն քո կարդասցուք
զմեծ եւ զփառաւորեալ եւ զսքանչելի... Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ:
19. 181ա-200բ Կանոն Ոտնալուաին – Երեկոյին յետ
Պատարագին... Եւ ասէ զքարոզս զայս. Եւ եւս գոհութիւն եւ փառաբանութիւն... Եւ արժանաւորեա՛
մեզ մաքուր հոգւով հանդիպիլ քեզ... միշտ եւ յաւիտեան:
20. 201ա-16բ Կանոնովն Նաւակատեաց պղծեալ տաճարին ի յանաւրինաց,
եւ թէ սեղան եւս շարժեալ իցէ՝ վերըստին հաստատեսցեն – Մտանէ եպիսկոպոսն... Աղաւթք. Որ ունիս իշխանութիւն... եւ
քաւեսցես զմեղս ժողովրդեան քում... զոր ետուր հարցն նոցայ:
21. 217ա-8բ Կանոն սկի եւ մաղզըման աւրհնելոյ – Սաղմոս՝
Տէր հովեսցէ զիս... Եւ ասէ զաղաւթս. Աւրհնեալ,
Տէ՛ր Աստուած... Եւ ապա տեառնագրէ սուրբ խաչիւն ասելով... յանուն Հաւր եւ
Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ:
22. 219ա-26բ Կանոն աւազան օրհնելոյ – Ունի
սկիզբն փրկութեան... Եւ ասէ զաղաւթ. Տէ՛ր Աստուած մեծ եւ փառաւորեալ... եւ ազատեսցին
ի ծառայութենէ մեղաց սատանային... փառաւորեսցուք զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգի:
23. 226բ-8ա Կանոն աւրհնութեան զգեստուց
սրբութեան եկեղեցոյ – Զոր ինչ որ լինի... Եւ եպիսկոպոսն
ասէ զաղաւթս. Տէ՛ր Աստուած ամենակալ, ահաւոր եւ բարձրացեալ... առ զսակաւս ի նիւթականացս... այժմ
եւ:
24. 228աբ Կանոն խունկ աւրհնելոյ – Ի
վեր ունելով՝ քահանայն ասէ զաղաւթս. Ամենակալ Տէ՛ր Աստուած... այլ պարգեւեա՛ զմեզ
շնորհս Հոգւոյդ Սրբոյ... փառք եւ իշխանութիւն եւ պատիւ, այժմ:
25. 228բ-9բ Կանոն աւրհնութեան նորագերտ գրոց – Տանին յեկեղեցին...
Եւ ասէ զաղաւթս. Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած մեր, որ ետուր մեզ զպատուիրանս... դու
եղիցիս մեզ Աստուած... վայել է փառք, իշխանութիւն:
26. 229բ-32բ Կանոն զարմտիս սերմանեաց եւ զշեղջս աւրհնելոյ – Սաղմոս
կցուրդ... Ընթերցուած յԱռակաց. Պատւեա՛ զՏէր...
եւ մեք յանարատ ձեռաց քոց առեալ պարգեւս բարութեան... միշտ եւ յաւիտեանս:
27. 233ա-4ա Կանոն պղծեալ կերակրոց, թէ ոք ուտէ ի քրիստոնէից
տաճկազէն կամ ի զոհից հրէից կամ հեթանոսաց – Ասեն սաղմոս ԾԷ... Եւ եպիսկոպոսն
ասէ զաղաւթս. Տէ՛ր Աստուած մեր, որ սուրբ ես... եւ բռնութեամբ անօրինացն ճաշակեաց...
փառաւորեսցուք զՀայր եւ զՈրդի [եւ զՍուրբ Հոգի]:
28. 234բ-9բ Կանոն եւ աղաւթք՝ յորժամ առ հիւանդս երթան,
այսպէս արասցեն – Ասեն սաղմոս... Աւետարան Մաթէոսի. Եւ մտեալ ի Կափառնայումն...
Եւ ասէ զաղաւթս. Տէ՛ր ամենակալ, Աստուա՛ծ արարիչ... եւ հեռի արա՛ զսատանայ... այժմ
եւ միշտ:
Ստ. լս.-ներում կանոնների համառօտ անուանումները:
Բ. 239բ-86բ Կարգ եւ կանօն հանգստեան ննջեցելոց գերեզմանի
օրհնութեան՝ կարգաւ շարական ըստ ութն ձայնիցն, հանդերձ Աւետարանօքն իւրեանց – Շարական
ԱՁ ասա՛ հանգստեան. Ձայն արկեալ կենարարին...
Քարոզ Սուրբ խաչիւս, աղօթք Պահպանեա՛, Հա՛յր մեր, որ յերկինս (240ա-86բ՝ լրացնողի):
Գ. [Գրութիւնք Խաչատուր դպրի՝ ի վերայ
Պահպանակի, 1823 թ.. կարդալ՝ 294ա-291ա] – «/// եղեւ փոքրիշատէ իմանալն իմ ըստուգաբանութեան նորին: Խնդրեմ
այսուհետեւ չառնել զայսպիսի գրութիւն յիմ վերա... »: 293բ-292ա «/// ի բարեմիտ կացութեամբ
յամառեցեալ աւագագոյն եղբօր իմոյ, գերիմաց տիրացու Խաչատուրիդ, ողջոյն...
», 293ա «/// շատով կարգեցաք չորրեակ նիւթով... »:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
200բ Ո՛վ սուրբ ընթերցաւղ, յորժամ առնես զՈտնալուայն՝
եւ զանպիտան գիրիչս
յիշել աղաչեմ, եւ Աստուած զմեզ յիշէ իւր միւսանգամ գալըստեանն. ամէն:
287ա
Փա՜ռք ամենասուրբ Երրորդութեանն՝ Հաւր եւ Որդո եւ Հոգւոյն Սրբո. ամէն: Փա՜ռք ապեն[ի]ազ
բարերարին, որ ետ կարողութիւն տկար անձինս իմոյ հասանել այսմ աւարտ գրոյս՝ Մաշտոց
կոչեցելոյ: Արդ, գրեցաւ զսա ձեռամբ
փծոյն եւ անիմաստ գրչի՝ |:. |. |||:. |. |||: |::. («Գայանէ») կոչեցելոյ, ի յերկիրն Աղըւանից, ի գեաւղաքաղաքն Աւետարանոց, ընդ
հովանեաւ Սուրբ եկեղեցոյս
Յարութիւն կոչեցելոյ, ի թվաբերութեան հայոց տաւվմարի Ռ. եւ Ղ.երորդի
(1641) ամի, եւ յիշխանութեան Պարսից Փոքր շահ Ապազին, եւ ի կաթողիկոսութեան
Էջմիածնի տեառն Փիլիպոսի, եւ |287բ| Աղվանից տեառն Գիրիգորի, եւ հայրապետութիւն մերոյ գաւառի Յոհանէս եպիսկոպոսի: Արդ, երեսս անկեալ աղաչեմ զամենեսեանսդ՝ որք
հանդիպիք սմա կարդալով կամ աւրինակելով, յիշեսջիք ի մաքրայփայլ աղաւթս ձեր,
զի թերեւս թողութեան արժանացոյց սրբիլ աղտոյ եւ թարախո եւ որդնալից վիրաց, եւ
զերծանիլ ի բազմաբեռն չարեաց, թեթեւանալ եւ դասիլ ընդ աշխատողսն բարեաց: Դարձեալ
աղաչեմ զձեզ յիշել ի յաղաւթս ձե[ր] զքըրտնաջան եւ բազմաերախտ եւ զքաղց[ր]ագութ հոգեւոր
հայրն |288ա| իմ՝ տէր Առաքելն, որ բազում աշխատութեամբ
սնուց զիս խրատու եւ ուսմամբ Սուրբ գրոց, ընդ նմին եւ զհարազատ քոյրն իմ՝ զհոգեւոր
ծնօղն Հըռիփսիմէն, որ մանկութեամբ
դաստիարակեաց զիս, եւ հասարակ միաբանք սուրբ ուխտին, զոր Տէր Աստուած անփորձ եւ սասան
պահեսցէ մինչ ի խորին ծերութեան. ամէն:
288ա
(Ստացողի) Կամաւ անեղին, ես՝ Պարոնց Ջանումս, առա զսուրբ
գիրքս, որ կոչի Մաշտոց, ի արդար վաստակոց իմոց, ետու ի ձեռն Մարտիրոս քահանային՝ յիշատակ ինձ եւ ծնօղաց իմոց, հօրն իմոյ՝ Պապին եւ մօրն՝ Մահպուպին, եւ կողակցին
իմոյ՝ |288բ| Շահումին, եւ որդոց եւ
դստերաց իմոց եւ ամենայն արեան մերձաւորաց: Ով ոք հանդիպիք սմա կարդալո կամ օրինակելոյ,
յիշեսջիք զիս յաղաւթս ձեր եւ ողորմի ասացէ՛ք ինձ, նոյն ողորմի լիցի ձեզ. ամէն: Դարձեալ՝
ով ոք զայս գիրքս ի ձեռաց տէր Մարտիրոսին առնուլ
կամենա, եթէ՛ որդոց իմոց, եթէ՛ աւտարաց, երեսաց Տեառն անկեալ լիցի ահեղ դատաստանին.
ամէն:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ
14:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1ա (1823 թ., շղագրանման նոտրգիր, սկ. տե՛ս խորագիրը՝ 1ա)
Զոր ի յառաջմէ գրեալ յումեմնէ գծագրողէ Աղուանցւոյ, բայց
թերի եւ անկատար, իսկ այժմ գրութեամբ լրացեալ եւ վերստին նորոգեալ յումեմնէ նուաստ դպրէ Աղւանցւոյ՝ Խաչատուր կոչեցելոյ:
2ա (շղագիր) Տէր Խաչատուր Գրիգորեան:
155ա Զվերստին
նորոգօղ գրքոյս՝ զամենամեղ տրուպ Խաչատուր դպիրս, յիշեա՛
ի Տէր:
289ա Արդ, վերստին
նորոգեցաւ Մաշտոց կոչեցեալ գիրքս ձեռամբ յետին եւ փծուն, նուաստ Խաչատուր դպրի Աղւանցւոյ, ի ՌՄՀԲ.
(1823) թվին, ի հայրապետութեան տեառն Եփրեմի սրբազան
սուրբ կաթողիկոսի Ամենայն Հայոց, եւ առաջնորդութեան սրբազան Սարգսի արհիեպիսկոպոսի, ի Ջրաբերդ գաւառի,
ի դրան սուրբ ուխտին՝ Իննմասն կոչեցելոյ: |289բ| Քանզի տեսանելով մեր զպիտանացու գիրքս զայս,
եւ զաշխտանս գրողի
սորին, յիրաւի ցաւեցեալ մեր զբազում ցաւս, զի կայր անկեալ ի ձեռս անշքաց, եւ անպատիւ
եղեալ: Եւ մեր զայս նկատեալ, ի վեր առաք, եւ զթերին սորին նորոգ գրութեամբ լցուցաք,
որպէս բունքն լիովին, նոյնպէս եւ սա չունի պակասութիւն: Վասն որոյ աղաչեմ զհանդիպօղսդ՝
յիշել զի[ս]՝ վերոյիշեալ անարժան իբր տիրացու Խաչատուրս ի մաքուր մաղթանս ձեր՝ հանդերձ իմայնովքն, եւ դուք յիշեալ լիջիք
առաջի Քրիստոսի՝ Տեառն մերոյ. ամէն:
2. Կազմի Ա. փեղկին փակցուած տպագիր պիտակի վրայ. «Նորին վեհափառութեան
տեառն տեառն Գէորգայ Դ.ի՝ երկնապարգեւ
հայրապետի եւ պաշտպանի հայկեան մատենագրութեան, նուէր ի խոնարհ ծառայէ Համազասպ քահանայէ Տէր-Աւետիքեանց: Հմր
14-13, 14 Սեպտեմբերի 1880 ամի, ի Շուշի»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1բ, 155ա, 282բ, 289բ «Քրիստոսի ծառայ տիրացու Խաչատուր, 1823»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 52ա. ստ. լս. «Սուրբ խաչիւս աղ՛՛. պահպանիչ եւ յոյս. Հայր մեր
որ յեր՛՛»՛
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին
փակցուած թղթին. «ՌՂ. - 1641, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2405
ՄԱՇՏՈՑ ՁԵՌԱՑ
ՏԻԳՐԱՆԱԿԵՐՏ |
ՌՂԵ. – 1646 |
ԳՐԻՉ՝ Եղիազար:
ԹԵՐԹ՝ 179. չգրուած՝ 1բ, 3ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԶx12 (Ա 13, Գ չիք, ԺԶ 10): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 12x8,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
միասիւն (8,5x5,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 38ա): ՏՈՂ՝ 17: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն
կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝
2 (Ա-Բ), մագաղաթ (վերջից):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Կիսախորան՝ 4ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, կենդանական, թռչնային,
խաչ (134բ): Զարդագիր՝ թռչնագիր, ձկնագիր (4ա), հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, նարնջի, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
եզրերը՝ մաշուած. միջից եւ վերջից պակասաւոր, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, տեղ-տեղ՝
գունաթափ, պհպ. Ա.՝ մեծ մասամբ պատռուած, լուսանցակողերը գունաթափուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա (Խորագիր՝
ձեռամբ Մեսրոպ եպս. Սմբատեանցի) Մաշտոց քահանայի.
գրեալ ի թուին հայոց ՌՂԷ. (=Ե., 1646), ի Տիգրանակերտ քաղաքի, ընդ ձեռն Եղիազար գրչի:
2ա [Ցանկ մատենիս] – Ա. Վասն Մկրտութեան... ԺԹ. Վասն սկիհ եւ մաղզման աւրհնելոյ:
1. 2բ-25ա Ա. Կանովն մկրտութեան – Յորժամ
քրիստոնեա առնեն, նախ չէ պարտ յեկեղեցի թողուլ... Եւ քահանայն ասէ զաղօթս. Տէ՛ր Աստուած
մեր, Աստուա՛ծ բարերար... որք մկրտեցան եւ լուսաւորեցան. եւ ետուր զսրբութիւն քո:
2. 26ա-40բ [Բ. Վասն Պսակ առնելոյ. ցանկից] – (սկ.
թափուած) /// եւ եղիցին երկոքեան ի մարմին մի... փոխէ յաջ կողմ փեսային:
26ա Վր. լս.,
յետագայի գրչութեամբ. «Թերթք պսակին պակասէ»:
3. 40բ-2ա Գ. [Վասն Պսակ վերացնելոյ. ցանկից] – Իսկ յետ Է. աւուրն ի Ը.ն լինի վերացումն թագին... Եւ ասէ զաղաւթս. Տէ՛ր Աստուած
մեր, որ յամենայն ժամ... եւ յաւր Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի... պատիւ, այժմ:
4. 42բ-8ա Դ. Կանոն Հաղորդ տալոյ – Առնու
քահանայն զփրկական խորհուրդն... Եւ ասէ քահանայն զաղաւթս. Տէր Աստուած ամենակալ,
ամենագութ... առ ի գտանել մեզ զողորմութիւն առաջի քո:
5. 48ա-79բ Ե. Կանոն, յորժամ զամենայն ննջեցեալսն ի
Քրիստոս յուղարկեն – Ասեն սաղմոս Ծ.՝ Ողորմեա՛ ինձ, Աստուա՛ծ... Եւ քահանայն ասէ
զաղաւթս. Աստուած յաւիտենական, անսկիզբն, անեղ... ասեն Հայր մեր եւ գնան խաղաղութեամբ:
6. 80ա-7բ Զ. Կանովն Երկրորդ աւուրն. Այգալացն – Երթան
ի գերեզմանն եւ սկսանին շարական ԴԿ... Պաւղոսի առաքելոյ ի Թեսաղոնիկեցոց. Այլ մեք պարտեմք
գոհանալ... ըստ անեղծ փառաց քոց, Քրիստո՛ս Աստուած մեր... այժմ:
7. 87բ-91բ Է. Կանովն Է. աւուրն, եւ ԺԵ.ին, ամսոյն եւ տարելցին, եւ յամենայն
կիրակմտի – Գան ի գերեզման ննջեցելոցն... Ընթերցուած Յիսայայ մարգարէէ.
Այսպէս ասէ Տէր... մեզ արժանի արա՛ յարազուարճ բերկրանաւք աւրհնել զքեզ... այժմ:
8. 92ա-107բ Ը. Կանոն ամենայն վախճանեալ տղայի – Որժամ ամենից
ի վայր լինի, ասեն սաղմոս... Եւ ասէ զաղաւթս. Սո՛ւրբ ես, Տէ՛ր Աստուած մեր... սրաթռիչ
թեւաւք ընդ առաջ Տեառն յաւդս... այժմ:
9. 107բ-11բ Թ. Կանովն Երկրորդ աւուրն – Այգուն գան
ի գերեզմանն եւ ասեն սաղմոս... Ընթերցուած Յիսայա մարգարէէ. Զի ի Տեառնէ եղիցի դարձ
արդարոց... եւ ամենայն ընտրելոցն ի Քրիստոս Յիսուս... փառք, իշխանութիւն:
10. 111բ-9ա Ժ. Կանովն Ոգեհանգիստ առնելոյ եւ կամ պատարագ մեռելոյ – Ասի սաղմոս՝ Երանի, որում թողութիւն... Եւ ասէ զաղաւթս. Որ դատաւորդ ես կենդանեաց...
Գ. անգամ կրկնեա՛. Յիշեա՛, Տէ՛ր, ողորմութեամբ:
11. ա. 119ա-29բ ԺԱ. Կանովն Տեառնականի աւրհնելո – Ածեն զխոստացեալն եւ զնուիրեալն... Եւ
ասէ զաղաւթս. Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած ամենակալ... հատուցանել ըստ
գործոց իւրաքանչիւրոց. եւ քեզ վայել է:
բ. 129բ-30ա Աւրհնութիւն աղի – Աւրհնեալ ես,
Տէ՛ր Աստուած ամենակալ... Աւրհնեա՛, Տէ՛ր, ողորմեա՛:
12. 130ա-4ա ԺԲ. Աւրհնութիւն Հատի պատարագի – Գոհանամք
եւ փառաւորեմք զքեզ... ի փրկութիւն անձանց մերոց, բարեխաւսութեամբ ամենայն սրբոց...
զՍուրբ Հոգին:
13. 134ա-53ա ԺԳ. Կանովն Խաչ աւրհնելոյ – Տանին
յեկեղեցին եւ լուանան նախ ջրով, եւ ապա՝ գինով... Ընթերցուած յԱռակաց. Երանեալ է այր,
որ եգիտ... եւ կատարեա՛ զաղօթս աղաչանաց սոցա եւ արժանաւորեա՛ փառաւորել... այժմ:
14. 153ա-71բ ԺԴ. Կանովն Ջուր աւրհնելոյ – Յաւուր
Յայտնութեան Տեառն մերոյ... Ընթերցուած յԵլից. Եւ խաղացոյց Մովսէս զորդիսն Իսրայիլի...
զի նախատօնակ է Յովհաննու Մկրտչին:
15. 171բ-4բ ԺԵ. Կանովն զսերմանիս, եւ զարմտիս, եւ զշեղջս
աւրհնելոյ – Սաղմոս. Հովիտք բազում... Ընթերցուած յԱռակաց. Պատուեա՛
զՏէր ի քոց արդար վաստակոց... մեծապէս պարգեւս
բարութեան... Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյ:
16. 174բ-6բ ԺԶ. Կանովն խաղող եւ հնծան աւրհնելոյ – Սաղմոս. Քեզ վայել է... Եւ ասէ զաղաւթս. Աւրհնեալ ես, մարդասէ՛ր Աստուած... զի
հասեալ են հունձք:
17. 176բ-7բ ԺԷ. Կանովն մրգաց աւրհնելոյ – Ասեն
սաղմոս. Ի կարդալ իմում... Եւ ասէ զաղաւթս. Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած... ըստ իւրաքանչիւր
պիտոյից... զՀայր եւ:
18. 178աբ ԺԸ. Կանովն հանդերձ եւ զգեստ աւրհնելոյ – Տանին
յեկեղեցին... Եւ եպիսկոպոսն ասէ զաղօթս. Տէ՛ր Աստուած բարձրեալ... ի հանդերձելումն
զողորմութիւն քո մեծ... զՀայր:
19. 178բ-9ա ԺԹ. Կանովն սկիհ եւ մաղզման աւրհնելոյ – Բերեն
յեկեղեցին... Եւ եպիսկոպոսն ասէ զաղօթս. Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած մեր... եւ մեզ
արժանի արա՛ պաշտել զքեզ... այժմ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
179բ
Փա՜ռք ամենասուրբ Երրորդութեան եւ միասնական տէրութեան եւ ինքնիշխան թագաւորութեան՝
Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ. այժմ եւ յանեզր հանդերձալ յաւիտենին. ամէն: Որոյ ամենակարող
զօրութեամբ նորին եղեւ սկիզբն սուրբ գրոցս, որ կոչի Մաշտոց, եւ ողորմութեամբ նորին
էառ զլրումն եւ զկատարումն: Արդ, եղեւ աւարտ լրման սորա ըստ հայկազեան տումարիս ՌՂԵ.
(1646) ամի, ի քաղաքս Տիգրանակերտ, որ եւ Համիթ վերակոչի, ընդ հովանեաւ Սրբոյն Կիրակոսի, եւ մօրն նորա՝ Յուղիտայի, ձեռամբ
զառածեալ, անարհեստ, սուտ եւ փուտ գրչի՝ Եղիազարի ///
(թափուած):
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ. էջ 212:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 3բ (1882 թ.,
շղագիր) Զայս Մաշտոց նուիրեցի մեծի գրատան Սուրբ Էջմիածնի ի 1
Յունվարի 1882 ամի, ի հայրապետութեան Ամենայն Հայոց Տ[եառն] Տ[եառն] Գէորգայ Դ. մեծագործ եւ ազգասէր կաթողիկոսի: Մեսրովբ եպիսկոպոս Սմբատեանց Նախիջեւանցի (նման՝ 25բ):
2. 3բ (Սահակ վ.
Ամատունու ձեռքով, ԺԹ. դ., շղագիր) Եթէ չէ քո գողացեալ զսա ի Մատենադարանէ, ընդունիմ
եւ ես զնուէր քո սուրբ:
3. 25բ (ստ. լս.,
ԺԹ. դ., շղագիր) Լիրբ եւ լպիրշ:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա «Հմր 518»:
2406
ՄԱՇՏՈՑ ՁԵՌԱՑ
ԿԱՖԱ |
ՌՃՂԴ. – 1745 |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Միքայիլ տրց.:
ԹԵՐԹ՝ 130. չգրուած՝ 3բ: ՊՐԱԿ՝ 2+Ա-Ժx12 (Գ, Ը 13)+6: ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
8,2x5,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (6,5x3,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր
(յաւելագրողի՝ 1ա-3ա, 91աբ, 112բ, 124ա-30բ. նմուշք՝ 7ա, 126բ): ՏՈՂ՝ 19: ԿԱԶՄ՝
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, իւրաքանչիւր փեղկին 1 խաչ (Ա. փեղկինը՝ կանաչ ակով),
միջուկը տախտակ, աստառը կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 5ա:
Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը թեթեւակի մաշուած, մէջքի կաշին քայքայուած, թափուած,
կապիչներն՝ ընկած, լուսանցակողերը գունաթափ. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր,
վերջին թերթերին՝ փոքրիկ պատռուածքներ, տեղ-տեղ գիրը ջնջուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
– 4ա
[Ցանկ մատենիս] – Ա. Կանովն մկրտութիւն առնելոյ...
Ի. Երկրորդ պսակ առնելոյ:
1. 4բ-20ա Ա. Կանովն մկրտութիւն առնելոյ – Նախ
ասեն. Աւրհնեալ Հոգիդ Սուրբ Աստուած ճշմարիտ... Եւ քահանայն ասէ զաղօթս զայս. Տէ՛ր
Աստուած մեր, Աստուա՛ծ բարերար, որ զվրիպեալսն եւ զհեռացեալս... Քարոզ Սուրբ խաչիւս:
Աղօթք Պահպանեա՛:
2. 20բ-1ա Բ. Կանովն նշան աւրհնելոյ – Զամենայն
զգուշութեամբ հարցաքննէ քահանայն զկողմ յազգականութեան... Սուրբ խաչիւս, Պահպանիչ:
3. 21ա-32բ [Գ. Պսակ առնելոյ. ցանկից] – Եւ
առնու քահանայն զփեսայն եւ երթայ ի տուն հարսինն... Ընթերձուած ի Ծննդոց. Եւ ասաց Աստուած. Արասցուք մարդ ըստ պատկերի
մերում...
ա. 32աբ Տաղ ի վերայ թագաւորի – Ամենազօր
Տէ՛ր, թագաւո՛ր թագաւորաց / Թագաւորիս մեր զգեցո՛ հանդերձ փառաց... Եւ զքահանայս ժողովրդեամբըս
միաբան մաքրեա՛ յաղտից... Հօրն լուսոյ եւ Քրիստոսի, Հոգւոյն Սըրբոյ, ամենազօր թագաւորի:
4. 33աբ Դ. Պսակվերացին է – Եւ աւուրն
երրորդի վերացուցանէ քահանայն զպսակն... Եւ ասէ զաղօթս զայս. Տէ՛ր Աստուած ամենակալ...
զի կացցեն ամբիծք եւ անարատք յայսմ աշխարհիս... այժմ եւ:
5. 33բ-9բ Ե. Կանովն հաղորդ տալոյ – Առնու քահանայն զփրկական խորհուրդն...
Եւ ասէ զաղօթս զայս. Տէ՛ր Աստուած ամենակալ, ամենագութ... սովիմբ պահեա՛ զմեզ սուրբս
եւ անարատս... փառք յաւիտեանս:
6. 39բ-64ա Զ. Կանովն զամենայն վախճանեալ[սն] յուղղարկելոյ
առ Քրիստոս – Ասեն կանոն՝ զԵրկինք
պատմենն... Եւ ասէ քահանայն զաղօթս. Աստուա՛ծ յաւիտենական, անսկիզբն, անեղ... զի հաստատուն
քո յուսովդ միւսանգամ առողջասցին... այժմ եւ:
7. 64ա-71բ Է. Կանովն այգոյն – Գան ի գերեզման
եւ ասեն շարական... Պաւղոսի առաքելւոյ ի Թեսաղոնիկեցւոց թղթոյն ընթերցուածս. Այլ մեք
պարտիմք գոհանալ... Տէ՛ր, նորոգեա՛ զմարմին խոնարհութեան մերում... Հա՛յր մեր:
ա. 66ա-8ա Աղօթք Բարսեղի հայրապետի Կեսարու
Կապադովկիացւոյ – Գոհանամք զքէն, Հա՛յր Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որ այցելեր...
եւ մխիթարեա՛ հոգւով եւ մարմնով, զի արժանի արա՛յ փառաւորել զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ
Հոգիդ, այժմ եւ միշտ:
8. 71բ-90բ Ը. Կանովն յորժամ տղայ վաղճանի – Ասեն
սաղմոս... Եւ ասէ զաղօթս. Սուրբ ես, Տէ՛ր Աստուած մեր, որ բնակեալդ ես... ժառանգեցէ՛ք
պատրաստեալ ձեզ զարքայութիւն... այժմ եւ:
9. 90բ-5բ [Թ. Տղայի այգուց] – Այգոյն
երթան ի գերեզմանն եւ ասեն շարական... Ընթերցուած յԻսայայ մարգարէէ. Զի ի Տեառնէ եղիցի
դարձ արդարոց... Ցաւղդ, որ ի քոյդ կողէ ցաւղեալ:
ա. 91աբ (այլ ձեռք) Տաղ տըղայոց [ի Նաղաշ եպիսկոպոսէ.
ձեռ. 554, 180ա] – Արարիչն արարածոց մեզ բարկացաւ... հարք եւ եղբայրք բարով
կացէ/// (թերի):
10. 96ա-102բ Ժ. Կանովն ոգէհանգիստ առնելո – Ասեն
սաղմոս. Երանի, ում թողութիւն եղեւ... Ընթերցուած յԱռակաց. Պատուեա՛ զՏէր ի քոց արդար
վաստակոց... եւ զպատուիրանս քո պահեցին սուրբ եւ առաքինի եւ անարատ գործովք...
այժմ եւ:
11. 102ա-3ա ԺԱ. Կանոն աղ աւրհնելոյ – Ասեն
սաղմոս. Աստուա՛ծ, ողորմեա՛ մեզ... Աղօթք. Աւրհնեալ ես Տէր Աստուած ամենակալ... Աստուած
անեղ: Քրիստոս Որդի:
12. 103ա-6ա ԺԲ. Կանովն պղծել տաճարի – Դրուակ
ինչ եդեալ ըստ բերման ժամանակիս... Ընթերցուածս Յիսայեայ մարգարէէ. Այսպէս ասէ բարձրեալն,
որ ի բարձունս... զի դու ինքնին, Տէ՛ր, սուրբ ես եւ ի սուրբս բնակեալ... Պահպանեա՛
զմեզ, Քրիստո՛ս Աստուած մեր:
13. 106ա-7ա ԺԳ. Վասն երաշտութեան աղաւթք առ Տէր – Տէ՛ր
Աստուած մեր, որ յաղագս... որ ակն ունին տալ նոցա կերակուր... այժմ եւ միշտ:
14. 107աբ ԺԴ. Վասն, որ պիղծ ինչ կերեալ իցէ աղաւթք – Տէ՛ր Աստուած մեր, որ ի սուրբս հանգուցեալ ես... նորոգեսցի
հոգւով եւ մարմնով... այժմ եւ:
15. 107բ-8ա ԺԵ. Վասն երդմնահարաց աղօթք – Աստուա՛ծ
մարդասէր, որ զմարդկային... վասն զի յամենայն արարածոց աւրհնի անուն քո սուրբ... այժմ
եւ:
16. 108ա-9բ ԺԶ. Աղօթք ի վերայ ծննդականի եւ նորընծայ տղայի – Եւ
յորժամ քառասնաւրեայ տանին յեկեղեցին. Ասէ զաղօթս զայս. Տէ՛ր Աստուած մեր, որ եկիր
ի փրկութիւն... պահպանիլ շնորհաւք եւ համագոյական եւ անբաժանելի սուրբ Երրորդութեանդ...
փառք:
17. 110ա-1բ ԺԷ. Կարգն ի վերայ ջրհորի – Եւ
յորժամ հեղձնու ինչ ի նա՝ ասի... Պաւղոսի առաքելոյ ի Կորնթացւոց. Ո՛չ կամիմք, եղբա՛րք...
Սուրբ Խաչիւս: Պահպանիչ:
18. 112ա ԺԸ. Աղօթք ճանապարհի – Առաջնորդ կենաց եւ ճանապարհ ճշմարտութեան...
զի դու ես ճանապարհ եւ ճշմարտութիւն եւ կեանք մեր, եւ քեզ վայել է:
Ստ. լս.-ներում կանոնների համառօտ անուանումները:
Բ. 113ա-23բ ԺԹ. [Գանձք եւ տաղք ի վերայ ննջեցելոց.
ցանկից]
ա. 113ա-5ա Գանձ ննջեցելոց Առաքել վարդապետէ («Առաքել վարդապետի») – Այսաւր
եհաս հրաման Արարչէն / Մահու հրաւէր մարմնոյս հողեղեն... Ի հարսնարանըն սուրբ հրճուանաց
/ Ուրախանալով ընդ հոգեղինաց:
բ. 115բ-7ա Ողբ վասն մեռելի – Ո՜վ քահանայք
եւ վարդապետք աստուածաբանք / Եւ ժողովուրդք հաւատացեալք ամենեքեանք... Ես հաւատովըս
վերանամ յերկնից խորան, / Զի Տէրըն քաղցր է պարտական ողորմութեան:
գ. 117ա-9ա Ողբ վասն մեռելի [Նաղաշի. ձեռ. 3162, 85ա] – Ես
գիտէի զաշխարհս ինձ մուլք էր տըւած, / Ուտէի, խըմէի հետ իմ սիրելեաց... Զկոյսն Մարիամ
բարեխաւս կալէ՛ք / Եւ թողութիւն մեղաց իմոց խնդրեցէ՛ք:
դ. 119ա-20ա Ողբ հասրէթ ղարիպ մեռելի – Ինձ
ումէտ կայր ու կուման վանց քո գալուտ, / Ակն ունէր սիրտս ու մնայր քո խնդալուդ... Երթայ
մարդն հասանի յաւրըն մահու, / Ո՛չ եղբայր եղբաւր աւգնէ, ո՛չ հայր որդւոյ (տե՛ս Մկրտիչ
Նաղաշ, Եր. 1965, էջ 180-2):
ե. 120ա-2ա Գանձ Բեթղէհէմի մանկանցն՝ ի վերայ նորահաս
տղայոց մեռելոց – Ա՛յ բարեգութ Տէր երկայնամիտ, / Անունդ աւրհնեալ է քո ճըշմարիտ...
Մարգարտանըման լուսափայլ մանկունք, / Ոսկի, մաքուր եւ անգին ակունք:
զ. 122աբ Ողբ եւ տաղ տղայի («Ա-Ք») – Արթունք
զըւարթունք, / Բանին բանաւոր ծիծռունք... Փըթեալ վարդենիք, Քրիստոսի ջոկեալ եղունք:
է. 122բ-3բ Ողբ ի վերայ տղայոց [Ղուկասու Կեղեցւոյ. ձեռ. 9440, 93բ] – Աստուած
քարոզեաց եւ խրատ ետուր, / Երբ որ չլսեցաք, նա ապտակ ետուր... Չեմ իշխէր ասեր մեր տըղայքն
են յուր, / սուր է մեր գառներն ի յուր:
Գ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, 1745/6 թթ.
1. 1ա-3ա [Գիր հարսանեաց] – Այս անուն
զխ[աւս]եցեալ նազելի դուստրն իւր
օրինաւոր ամուսնութեան... Որ եղեւ այս շնահաւոր հարսանեաց գիրս ի տիրապահ եւ աստուածախնամ
մայրաքաղաքիս Կաֆայիս, ընդ հովանեաւ
ամենաւրհնեալ Չար|2ա|խափան Սրբուհոյ Աստուածածնին, եւ առ ոտս Սրբոյն Գէորգա, ի թվականութեանս հայոց ՌՃՂԵ.ին (1746)... հարկանի փող հնչման
արութեան, Տէ՛ր, ողորմած ես, ընդ Քրիստոսի պահելով:
2. 112բ [Աղօթք պահպանութեան] – Մերձեցա
ես ի դուռն գերեզմանին...
3. 125ա-30բ [Ի]. Կանոն Կրկնապսակ առնելոյ – Սաղմոս.
Տէր ի զօրութեան քում... Աղօթք կրկնապսակի. Տէր Աստուած մեր...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
124ա
(1745 թ.) Փա՜ռք ամենասուրբ Երրորդութեան՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, *յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն: Արդ, ցանկացօղ եղեալ այսմ հոգեբողբոջ բուրաստանիս աստուածասէր
մանուկս՝ տիրացու Միքայիլն, եւ զծնօղսն
սորին՝ Սիմէոնն, եւ Ալմասխաթունն, որ ստացան զսուրբ Մաշտոցս ի հալալ արդեանց իւրոց եւ եդին
յիշատակ ի դրունս Սրբոյն Գէոր[գ]եայ քաջ Զօրավարին՝ |124բ| ի վայելումն սուրբ երանեալ քահանայից, եւ սիրելի
եղբարց՝ տէր/// (ջնջուած, հաւանաբար՝ «Գաբրիէլ»), եւ տէր Մելքոն նորընծայ քահանայի, զոր Տէր Յիսուս բարի վայելումն տացէ եւ
յետ աստեացս, ընդ սրբոց քահան[այ]իցն դասուն դասակից եւ պսակակից արասցէ. ամէն: Դարձեալ
յիշեսցիք զըստացօղ զսորին՝ զՄիքայիլ տիրացուն, եւ
զ[ծն]օղսն զվերոյգրեալ, [եւ] դուք յիշեալ լիջիք |125ա| ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ.
ամէն: Թվին ՌՃՂԴ. (1745) գրեցաւ յիշատակարանս: Հայր մեր, որ:
* Այս՝ «յաւիտեանս»
բառից սկսած եւ մինչեւ վերջ գրուած է այլ ձեռքով, սակայն ամբողջը վերաբերում է նոյն
1645 թ., այսինքն՝ ստացումը եղել է գրչութեան աւարտից անմիջապէս յետոյ
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին
փակցուած թղթին. «ՌԺՂԴ.-1745, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2407
ՏԱՂԱՐԱՆ
ՆՈՐ ՋՈՒՂԱ |
ՌՂԱ. – 1642 |
ԳՐԻՉ, ԾԱՂԿՈՂ ԵՒ ՍՏԱՑՈՂ՝
Յոհան երէց:
ԹԵՐԹ՝ 354. չգրուած՝
1բ, 3բ, 350աբ, 351բ-4ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԹx 12 (ԻԴ 14, ԻԵ 6, ԻԶ 18, ԻԹ 16): ՆԻՒԹ՝ թուղթ,
արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 12,2x9,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (9.5x6): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝
17ա): ՏՈՂ՝ 20: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը
բազմագոյն շերտազարդ մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1, թուղթ (սկզբից):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Խաչելութիւն՝ 4բ (տպագիր, ԺԹ. դ.): Կիսախորան՝
5ա, 105ա, 218բ: Ճակատազարդ՝ 143ա, 202ա, 271բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝
թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն, կանաչ, կապոյտ, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
եզրերը եւ մէջքի կաշին մաշուած. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, բծեր, փոքրիկ պատռուածքներ,
տեղ-տեղ ցեցակեր. թ. 3 եւ 4՝ մասամբ սոսնձուած իրար:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 5ա-271ա [Ներսիսի Շնորհալւոյ Բանք չափաւ]
Տե՛ս ձեռ. 1540, 3ա-376ա. 1/5ա-104ա: 2/104բ-43ա (չիք՝ գ.): 3/143ա-83բ: 4/չիք: 5/218ա-71ա: 6/չիք: 7/191բ-3բ: 8/183բ-91բ: 9/201բ-9բ: 10/209բ-13բ: 11/213բ-8ա: 12/չիք: 13/193բ-5բ: 14/195բ-7բ: 15/197բ-9ա: 16/200աբ: 17/199ա: 18/200բ-1ա (201աբ տե՛ս Բ. 1): 19/199աբ: 20-23/չիք:
Բ. 1. 201աբ Նուաստ Յոհանիսի Ծործորեցւոյ Իմաստութիւն
գլխոյն («Յոհանեսի է Բանն») – Յիմաստութիւն կենաց վերին, / Շարժեա՛ եւ զիմ սիրտ ըստորին...
Նորին Ներսէսի բան
ներտաղական ի խրատ ոգւոց, ի դիմաց մերոյին տառից. ոգէշահ (201բ-271ա տե՛ս Ա.):
2. 271ա-83բ Բան բարառանական, ոգեալ դիմառական, ի դիմաց
Վաղարշապատու Սուրբ Կաթուղիկէին: Ողբ աւաղական եւ ձայնք աշխարհական, լըցեալ անհուն
հեծեծանօք՝ վասն աւերման աշխարհիս Հայոց եւ բնաւին սպառելոյ հայրա|271բ|պետութեան
եւ թագաւորութեան համագունդ իշխանութեամբ՝ շարեալ չափաբան բերմամբ հոմերական արհեստիւ
ի Ստեփանոսէ Սիւնեաց այցելուէ, ի խնդրոյ շնորհազարդ վարդապետին Խաչատրոյ Կաչառեցւոյ, ի թուին ՉԽԸ. (1299) – Ձայն
բարձրագուժ եւ ահագին, / Նման օդոյդ որոտագին... Յաւէտ ամօք ոչ վըճարին / այժմ եւ անկէտ
յաւիտենին. ամէն:
– 283բ-5բ Յիշատակարան Բանիս ըստ անուան ոգաւղին («Ստեփանոս») – Սիւնըդ
լուսոյ ի սկըզբանէ, / Խորան փառաց կանգնեալ
յերկրէ... Ընդ որս ինձ բաշխէ փըշրան / Ի սեղանոյ իւր որպէս շան... ամէն:
Թիւրիմացաբար գրուած՝ 285բ. «Կատարեցաւ Երգ մեծին Ներսէսի Կլայեցւոյ փառաւորեալ վարդապետի, կաթողիկոսի»). տպ. տե՛ս Ողբք եւ հառաչանք
ի դիմաց մօրս մեր Սրբոյ աթոռոյն էջմիածնի, տեառն Ստեփանոսի Սիւնեաց այցելուի, որդւոյ
Տարսայիճ իշխանի, ըստ խնդրոյ վարդապետին Խաչատրոյ Կեչառեցւոյ, Ի ՉԽԸ. թուիս մերոյ,
Կալկաթա, տպ. Արարատեան ընկերութեան, 1846, էջ 29-32:
3. 285բ-9բ Սուրբ եւ իմաստուն հայոց վարդապետի Յոհաննիսի
ասացեալ Եզընկանցոյ, արարեալ այլաչափ տաղոյ, ի խնդրոյ Ապալոյ (Ապլոց) անուն բարեպաշտ
իշխանին, ըստ նախնագիծ տաղիս տան («Յոհանիսի բան յաղագն երկնի ի խնդրո իշխանի Հայոց
Ապլոց անուն») – Յամենահրաշ գործ արարչին, որ գոյէցան, / Մեծ եւ ահեղ եւ սքանչելի
ներգործեցան... Նոյն եւ նշան անժոյժ սիրոյ եղբայրական, / Եւ մեզ յանձն իւրս ժամանակաց
պատճառ յիշման:
4. 289բ-346ա Նորին տեառն Գրիգորիսի
կաթողիկոսին Հայոց, որդոյ եղբաւր տեառն Ներսեսի կաթողիկոսին մերոյ, ասացեալ բան
ողբեր[գա]կան վասն առմանն Երուսաղեմի – [Ահա ձայնեմ ձայն ողբագին...
/ Աստուածաբան մարգարէին... ] / Որ եպերէ զհեբրայեցին... Ի յամէնայն յորդոց զարմին
/ Որք Ադամայ ծընեալ լինին (պակասաւոր):
5. 346ա-7ա Տեառն Ներսէսի կաթողիկոսի Հայոց ասացեալ է
Բանս («Ներսեսի ե կաթողիկոսի Հաոց») – Նայեա՛ց, զոր ետ քեզ թագնաբար, / Հայրըն գըթած եւ բարերար...
Ցուցցէ զՈրդին ձեր գերափառ, / Աւրհնէք նովաւ զՏէրն անդադար:
Գ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԸ. դ.
1. [Մանունք (գրչափորձի նման)]
ա. 1ա Աստուածածին, մայր Քրիստոսի,
ողորմեա՛, / Իմ յոյսըն դու ես յաւուր մեծի, ողորմեա՛... (կրկն.՝ 2բ):
2. 2ա [Տաղ (հայատառ թուրքերէն)] – Յառապըմ,
տիվան ղոյումիսան, / Ղո[ւ]լըն կոնա[հ]ի սոռմիսան...
3. 349աբ, 354բ [Աղօթք]
ա. 349ա Հա՛յր մեր, որ երկինընսդ ես...
(կրկն.՝ 354բ): բ.
349բ Որ վասն մեր էրկնից
իչեր... գ. 354բ Սուրբ///
(ջնջուած) ալեալ զքեզ աղաչեմք, սրտաբեկեալ...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
183բ Զանպիտան
գրչիս՝ Յոհան էրէցն, յիշեա՛:
289բ Աւգնութիւն
ինձ ի Տեառնէ եկեսցէ, եւ Տէր Յիսուս զիս աւարտ հասուսցէ. ամէն:
347ա ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԿԱՐՈՂԻՍ («Տէր Յոհանս յիշեա»)
Տունք եւ տաճարք զարմանաւոր,
Շինեալ ի գիրկք
իմ շըքեղաւոր:
Էին սիրոյ եթէ բաղձաս
Եւ ի հրամանս
նորա դու կաս:
Րաբունապետս հոգւով լըցեալ,
Անյաղթ հըռետս
շնորհօք ծաղկեալ,
Յարկք եւ փողոց տեղ վաճառոց
|347բ| Գոյր յօրինեալ
հանճարաւոր:
Որպէս ըզհայր գըթած խրատէ,
Վասն մեղաց մեր
որ լինին,
Հատուցանել բազմապատիկ
Ըզվրէժ ի ծոց
իմոյն նեղչի:
Այն, որ գործէ զաղտեղութիւն
Զանասելի մարդոյ
լեզուին
Նա եւ եղբաւր մեր սըրբազան,
Խնդրող բանիս
ներչափական:
Սիրոյ իրաց լե՛ր աշխարհիս
Եւ յԱստուծոյ
սէրըն վառիս:
Յիշեա՛յ եւ զիս՝ ըզզեղկելիս,
Ա՛րկ զբնութիւն
հողեղինիս
Ի գծող սորա Յիսուս Որդիս՝
Զտէր Յոհան անուն գերիս:
Շնորհ անմահ Հոգոյն Սրբոյ,
Պատիւըն մեծ թագաւորին,
Եղբա՛յր, ողորմիւ զիս յիշես,
Զոր փափագի տըկար
հոգիս,
Այլ դու ի Քրիստոսէ յիշեալ լիցես,
Ի յատենին պայծառ
լինիս. ամէն:
348ա Փա՜ռք ամենասուրբ
Երրորդութեանն՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, որ ետ կարողութիւն տկար եւ տարտամ ոգւոյ
Յոհան քահանայիս ի հասանել յաւարտ գրոցս, որ կոչի Յիսուս Որդի, յիշատակ
ինձ եւ իմ ծնողացն: Արդ, գրեցաւ ի սուրբ գիրքս ի թուականիս հայոց ՌՂ. եւ մէկ
(1642), Նոյեմբերի ամսոյն ԺԴ. (14), պատկեր օրն կիրակի, ի Շաւշ քաղաք, որ կոչի ըՍպահան, ընդ
հով|348բ|անեաւ ի դուռն Սրբոյ Յակոբայ, ձեռամբ Յոհան քահանայի, ի կաթողիկոսութեան տեառն Փիլիպպոսի եւ ի հայրապետութեան մերոյ քաջ եւ րաբուն Խաչատուր վարդապետին, [յ]իշխանութեան գեաւղաքաղաքիս Ջուղայոյ իշխանաշուք պարոն խաւջա Սարֆըռազին՝ իմաստնոյ եւ բարեպաշտի: Արդ, աղաչեմ զմանկունս սուրբ եկեղեցոյ,
որք հանդիպիք ի սմա կարդալով կամ աւրինակելով, յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ աղաւթս ձեր զհայրն
իմ՝ տէր Մկրտիչն, եւ զմայրն իմ՝
Եզտխանն, եւ զեղբայրն իմ՝ Կարապետ վարդապետն,
Գրիգորն, Ազարիէն, եւ զքորն իմ՝
Գուլումն, եւ հանգուցեալ եղբարքն եւ քորքն իմ, մի բերան ողորմեաիւ յիշեցէ՛ք,
|349ա| եւ դուք յիշեալ լիջիք ի միւսանգամ գալըստեանն եւ անզրաւ յաւիտեանս. ամէն: Եւ
դարձեալ յիշեցէ՛ք ըզգծող սորայ Յոհան քահանայս, եւ
զկողակիցն իմ, եւ զորդիքն իմ՝ Մանուկն, Պողոսն, եւ զհանգուցեալ
որդիքն իմ՝ Մարտիրոսն, Պետրոսն, եւ զդուստրն իմ՝ Անայի: Յիշեցէ՛ք,
ո՜վ սուրբ ընթերցողք, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ. ամէն:
ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ. էջ
9-10՝ տե՛ս 348աբ մասը:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 3ա (ԺԸ. դ., շղագրանման նոտրգիր, դժուարընթեռնելի) Հաջուն
փարէք աս է. հասի՝ ٨٠(80)
ղուռուշ, ցորնի գին՝ ٢٠
(20) ղուռուշ, կորեկի գին՝ ٣ (3) ըռւպայ հաղմի ի քա(՞),٦ (6) քիլայ ցորեն գին ԽԳ Ե խուռուշ:
4ա (Նոյն ձեռքով,
դժուարընթեռնլի) Այս է մեր պարտք. Ծ. (50) ղուռուշ հաջի Գատի (՞) Խլօյին, Մնէին, Ե. Խաչօ խլուլ (՞) Սէրօբին, Հուսէնին, (6) Խչէին Հ. (70) փարայ ըռուպայա դաւն (՞):
351ա (նոյն ձեռքով,
դժուարընթեռնլի) Ալի աղի Ճ.
(100) ղուռուշ հասաւ, Հ. ղուռուշ Մոսէին հասաւ, Լ.
(30) ղուռուշ ջաղծի դավի հասաւ, ԾԶ. (56) ղուռուշ Գէգէին հասաւ, ԻԳ. (23) ղուռուշ Չոպօի Խչկան հասաւ,
Լ. (30) ղուռուշ Համըտի տղի հասաւ, Ի.
(20) ղուռուշ Շանին հասաւ, Զ. ղուռուշ
ադարու գին կէս, Գ. ղուռուշ գնաց, Խ. (40) ղուռուշ Մլկօնին հասաւ, Թ. (9) ղուռուշ ադար աստառ (՞) սրայ:
2. 348բ (1889 թ., շղագիր) 1889 Մարտ[ի] 1 զյիշատակարան սորին
օրինակեցի վասն պատմութեան: Ղ. վ (Ղեւոնդ վ. Փիրղալէմեան):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Աբ «Հասուցանող յարբունս տրոց»:
353բ «իշատակ ժօղօվօղ Պօղօսիսի»:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին
փակցուած թղթին. «ՌՂԱ.- 1632, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
«Հմր 579»:
2408
ՆԵՐՍԷՍ ՇՆՈՐՀԱԼԻ, ԲԱՆՔ ՉԱՓԱՒ
|
ՌՂԱ. – 1642 |
ԳՐԻՉ՝ Մարկոս: ՍՏԱՑՈՂ՝
Յակոբջան:
ԹԵՐԹ՝ 141: ՊՐԱԿ՝
Բ-ԺԸx12 (Ժ-ԺԱ չիք, Դ, ԺԶ 4, Ե 10, Թ, ԺԳ, ԺԵ 9, ԺԲ, ԺԸ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
12,5x9: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (8,5x6): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 14ա): ՏՈՂ՝ 16: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը կէտազարդ շագանակագոյն կտաւ.
լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2+2, դեղին թուղթ (Ի. դ.):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Լուսանցազարդ՝
բուսական (127բ): Զարդագիր՝ հանգուցագիր:
Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, մանուշակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
եզրերը մաշուած, դռնակը՝ վնասուած, Բ. փեղկի տախտակը կաշուից անջատուած, ներքեւից
ճաքած. սկզբից, միջից եւ վերջից պակասաւոր, խոնաւութիւնից թերթերը գունափոխուած,
Ի. դ. նորոգուած եւ լուսանցները տեղ-տեղ կարկատուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-141բ [Ներսիսի Շնորհալւոյ Բանք չափաւ]
Տե՛ս ձեռ. 1540, 3ա-376ա. 1/1ա-85բ (սկ թափուած) «/// Որ աղօթ[իւք հայրապետին,] Սիրեցելւոյ
[Աբրահամին]... (միջից եւս պակասաւոր): 2/85բ-114բ (պակասաւոր. «/// Քանզի ծնաւ ի հրեշտակէն,
/ Այն, որ կոչեացն յանապատէն... Սա եղիցի պատճառ բարւոյ, / Իմաստութիւն կրթեալ հոգւոյ ///», էջ 91-ը կարդալ 97-ից յետոյ): 3-7/չիք: 8/115ա-21բ (սկ. եւ վրջ. պակասաւոր. «/// Հողմոց
հնչմամբ ոչ տատանիմ... նստի յաթոռ աստուածային դատողական///»): 9/127բ-36ա (միջից պակասաւոր): 10/136բ-8բ «... Հնարից դեղոց բժշկական///» (շար.
թափուած. միջից եւս պակասաւոր): 11/139ա-41բ (սկ թափուած) «/// Գիմն գանձ է քեզ բիւր բարի...
Մի՛ տարաժամ զբերանդ ածել///» (շար. թափուած, միջից եւս պակասաւոր): 12-23/չիք:
ա. 122ա-7ա [Կարապետի մեծի վարդապետի ասացեալ Խրատս պիտանիս մանկանց եկեղեցոյ ոտանաւոր
(«Ա–Ք», Կարապետե) – Ամենայնի ըսկիզբն ես եմ, / Դուք լուարո՛ւք,
զոր ինչ ասեմ... ձեռ. 1720, 434ա] քեզ քաղցրասցին քան մեղւին... Է սա ընծա ուշիմ եւ
փատ նորա մարզիցն որք ի ջահ աստ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ
ՕՐԻՆԱԿԻ
85բ (բոլորգիր)
ԶՆերսէս տարակուսեալ աղաչեմ յիշել: ՊԼԶ. (1387). չար է ժամանակս, ի
չարութեանց մերոց չարեաց, զի որպէս սերմանքն հանգուն նման հունձքն եւ որ այնքն, եւ
զվերջըն նա միայն գիտէ, որ գիտողն է անտեսիցն, եւ եւս որդւոց մարդկան:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
85բ Աւգնեա՛ իսկ
եւ Բան եւ Է, Աստուած. յիշման առնէք զՄարկոսս, զիանարժան զհողս
եւ զմոխիրս. ամէն: Զըստացող սորա զՅակոբջանն, եւ զծնօղսն՝
զՍէթն, եւ զԽանաղէն, յիշեցէ՛ք: Թվին
ՌՂԱ. (1642):
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ. էջ
68:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
8ա (ԺԹ. դ., շղագիր) Ի գորօց Ղազար Թումայեանց:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 35բ (ութանկիւն) «Քրիստոսի ծառայ Սարգիս: ՌՄ. (1751)»:
ՆՇՈՒՄ՝ 2ա. «ԺԶ. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2409
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
ՍՊԵՐ |
ՌԽԱ. – 1592 |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգոր եպս.:
ԹԵՐԹ՝ 284. չգրուած՝ 1ա-2ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԴx12 (Ա, Ը 11, ԻԴ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, արեւելեան (մագաղաթ՝ 1-11): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
13x9,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (10x6,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 14ա): ՏՈՂ՝ 21-23: ԿԱԶՄ՝
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը գծաւոր կապոյտ կտաւ, դռնակինը՝
կանաչ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Կիսախորան՝ 3ա, 107ա: Ճակատազարդ՝ 46բ, 87բ, 142ա, 181բ, 229բ,
246բ, 267բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, տաճար,
խաչ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր:
Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին մաշուած, դռնակն ու կապիչներն ընկած, մէջքը քայքայուած. լուսանցներում խոնաւութեան
հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, տեղ-տեղ՝ ցեցակեր, միջից պակասաւոր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-284ա [Շարակնոց]
Տե՛ս ձեռ. 1576, 4ա-368բ. 1/3ա-6ա: 2/6ա-8ա:
3/8ա-10բ (չիք՝ բ): 4/10բ-2ա (չիք՝ «Մ. Ուրախացիր...
»): 5/12ա-3բ: 6/13բ-5ա: 7/15ա-6բ: 8/17ա-8բ: 9/18բ-20բ:
10/20բ-2ա: 11/22ա-3բ: 12/23բ-5ա: 13/25ա-9ա: 14/29ա-31ա:
15/31ա-2բ: 16/32բ-4ա: 17/34ա-5բ: 18/35բ-7բ: 19/37բ-9բ:
20/39բ-41ա: 21/41ա-3ա: 22/43ա-4բ: 23/44բ-6ա: 24/46ա:
25/46բ-8ա: 26/48ա-51ա: 27. ա-բ/51ա-6ա: 27. գ/284ա: 28/56ա-63ա:
29/63ա-71բ: 30/71բ-6բ (76բ-81ա տե՛ս 90), 81ա-2ա: 31/82ա-7ա:
32/87բ-9ա: 33/89աբ (չիք՝ «Հ. Որ զերիս մանկունս...», թափուած՝
«Տ. ԶՔրիստոս թագաւորն...», «ԴԿ.
Ճշ. Տէր. թագաւոր: Անըսկիզբըն Բանըն...». «ՀԲ. Այսաւր ընդ հրակերպեան»):
34/90աբ (սկ. թափուած. «///ունքն աւրհնէին... Ուրախ լե՛ր մայր լուսոյ...»): 35/90բ-1բ:
36/92ա-3ա: 37/93ա-4ա: 38/94ա-6բ: 39/96բ-104ա (չիք՝ ա.
«Մ. Յահեղ աւուրն»): 40/104ա-6ա: 41/107ա-12ա (յաւելեալ՝ 110ա.
«Մ. Որ ըզհրեշտակս.. »):
42/112ա-7ա: 43/117ա-33ա (130ա
լս.ում ԺԷ. դարի լրացում): 44/133ա-6ա: 45/136ա-42ա: 46/142ա-3բ:
47/143բ-5ա: 48/145ա-6ա: 49/146ա-7բ: 50/147բ-8բ: 51/148բ-9բ:
52/149բ-51ա: 53/151ա-4բ: 54/154բ-5բ: 55/155բ-7բ: 56/157բ-8բ:
57/158բ-61ա: 58/161ա-5բ: 59/165բ-7ա: 60/167ա-9ա: 61/169ա-70ա:
62/170ա-1բ: 63/171բ-3ա: 64/173ա-5ա: 65/175ա (175բ-8ա տե՛ս
95), 178ա-9ա: 66/179ա-81ա: 67/181բ-2բ: 68/182բ-4ա:
69/184ա-5ա: 70/185ա-6ա: 71/186ա-7բ: 72/187բ-8բ: 73/188բ-9բ:
74/189բ-91բ: 75/191բ-3ա: 76/193ա-4բ: 77/194բ-7ա: 78/197ա-8բ:
79/198բ-200բ: 80/200բ-1բ: 81/201բ-3ա: 82/203ա-9ա (յաւելեալ՝
ա. 205բ «Ի Սուրբ Երրորդութեան...», 209աբ տե՛ս յաւելեալ ա, 209բ-10բ
տե՛ս 91, 211աբ տե՛ս 94, 211բ-2ա տե՛ս 93, 212աբ տե՛ս 96):
83/217բ-21ա: 84/221բ-6ա: 85/226ա-9ա: 86/229բ-46ա: 87/246բ-63ա
(չիք՝ ե. «Զքեզ աղաչեմըք...», «Արեգակն արդարութեան...», է. «Աւրհնաբանող
ձայնիւ երգեմք...»): 88/267բ-83ա (դ.՝ պակասաւոր. «Եսա. Անմահ թագաւոր... Աւրհ. ԶԱստուածն
ամենեցուն... Նեղ. Անապականութեան աղբիւր...»՝ չիք, «Տն. Անեղին եղեալ»՝
սկ. թափուած. 275ա «///ուցեալ ի վերայ խաւարասէր իշխանին...»): 89/263բ-7ա
(88-ից առաջ): 90/76բ-81ա (տե՛ս 30): 91/209բ-10բ (տե՛ս
82): 92/284ա: 93/211բ-2ա (տե՛ս 82): 94/211աբ
(տե՛ս 82): 95/175բ-8ա (տե՛ս 65): 96/212աբ (տե՛ս 82): Ունի.
ա. 209աբ Շարական Տարագ[ր]ոսի, Պրոպոսի, Անդրոնիկոսի – ԴՁ.
Տենչալի տաւնիւ...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
106ա
Զգըծող տառիս զբազմամեղ Գրիգոր եպիսկոպոս
եւ զստացաւղ սորա (մօտ մէկ տող չգրած) յիշեցէ՛ք ի Տէր, եւ Աստուած զձեզ յիշէ ի միւսանգամ
գալըստեանն. ամէն:
181ա
Ո՜վ սուրբ նըշան տէրունական,
Մեղաւորիս
լե՛ր աւգնական՝
Պահել
ըզմեզ միշտ անսասան
Ի չար
ախտիցըն դիւական:
Եւ աղաչեա՛
զՅիսուս արքայն՝
Ողորմելով
յիւր դատաստանն,
Տալ մեզ
բաժին յարքայութեանն
Եւ ժառանգել
զկեանքն անվաղխճան:
Աւրհնեալ
է Աստուած յամենայն ժամ. զմեղաւոր ծրողս՝ զԳրիգոր եպիսկոպոս
մի՛ մոռանայք:
283բ Փա՜ռք ամենասուրբ
Երրորդութեանն եւ մի աստուածութեանն՝ Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սըրբոյ, այժմ եւ միշտ
եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Հոգւոյն
Սըրբոյ պարգեւողի՝
Զայս
երգ աւրհնութեան յանուն նորին
Տուեալ
որդւոց ադամածնի՝
Հաւատացելոց
որ[դոց]ն միածնի.
Որ ցանկացաւղ եղեւ այս երգ[ար]անի (2 տող չգրած):
Գրել
զսա մեղսամած գրչի,
Որ Գրիգոր եպիսկոպոս անուն կոչի,
Որ ես
զանունս միայն առի,
Գործաւք
ի լի եմ աղտեղի՝
Խոցեալ
նետիւք սատանայի:
Գրեցաւ
գիրքս, որ Շարակնոց կոչի, ի յերկիրս ըՍպերուի, ի յանապատս
Սուրբ Միքայելի եւ Սուրբ Կարապետի եւ Սուրբ Նշանացս, որ աստ կան
հաւաքեալ, ի թվին Ռ. ու ԽԱ. (1592), Օգոստոս Թ. (9), ի լաւ եւ ընտիր աւրինակէ Խըլկըցոյ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 106բ (ԺԷ. դ., բոլորգիր) Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ Աստուած
ողորմի ասացէ՛ք Երընու Մուրատին, իւր կուղակցին՝
Սառային, Խանաղին, իւր տղայոց, որ փոխեալ են առ
Քրիստոս: Կրկին անկամ յիշեցէ՛ք [ի] Քրիստոս եւ Աստուած
ողորմի ասէ՛ք Մուրատ[ին], որ ետ Շարակնոց
ի հալալ վաստակոց ի ձեռն տէր Առայքելին. ամէն, եղիցի,
եղիցի: Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք տէր Առայքելին, իւր կողայկցին՝ Զանայզանին, եւ իւր
տղայոց, որ փոխեցեալ են առ Քրիստոս. ամէն:
2. 284բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Գրեցաւ Մարտի Ժ. (10):
3. 2բ (1830 թ., շղագիր) Ո՜վ դուք, անցաւորք ճանապար[հ]ի, դարձարո՛[ւ]կ, հայեցարո՛ւկ եւ տեսէ՛կ, թէ իցեմ երբէք ցաւք շատ ցաւոցս լեալ: Ի սուրբ շարական վայելումն
Շարականս տիրացու Յօվակըմին Մէլիք Յարութիւնն,
1830 Յուլ[ի]սի 10սին, գուղն ի յՕշական, ի յՕշական:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 2ա (բոլորակ, մէջտեղը հաւասարաթեւ խաչ) «Տէր Գրիգոր եպիսկոպոս»: 2ա (ութանկիւնի, 2 հատ) «Մէլքոն»: 2ա (քառանկիւնի, 4 հատ) «Յովանէս ծառայ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 2ա «վարդա»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1բ էջին
փակցուած թղթին. «ՌԽԱ.- 1592, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
«ԺԶ. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: 2ա «Հմր
595»:
2410
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
ԺԶ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 360: ՊՐԱԿ՝
Գ-ԼԵx12 (Դ չիք, Գ, Զ, ԺԵ, ԺԸ, Ի, ԻԳ, ԻԵ, ԼԱ 11, Ժ, ԺԴ, ԺԷ, ԻԴ 10, ԺԲ, ԼԵ 8): ՆԻՒԹ՝
թուղթ, արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 11,8x9,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (8,5x6): ԳԻՐ՝ բոլորգիր
(նմուշ՝ 24ա): ՏՈՂ՝ 20: ԿԱԶՄ՝ մուգ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը շագանակագոյն
կտաւ (Բ. փեղկ). լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1+1, թուղթ, Ի. դար:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Ճակատազարդ՝ 32ա, 288բ, 346ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր:
Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, վարդագոյն, գորշ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին քերծուած, եզրերը եւ մէջքը մաշուած, Ա. փեղկի տախտակը ճաքած, աստառը քայքայուած.
սկզբից, միջից եւ վերջից պակասաւոր, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, մեծ ու մանր
պատռուածքներ, զանազան բծեր, լուսանցազարդերը եւ որոշ թերթերի բնագիրը խունացած, լուսանցակողերը
գունաթափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-360բ [Շարակնոց]
Տե՛ս ձեռ. 1576, 4ա-368բ. 1-8/չիք: 9/1աբ
(սկ. թափուած. «[Ո. Որ էրն ի սկըզբանէ... ] կուսական արգանդէ...): 10/2ա-4ա:
11/4ա-6ա: 12/6ա-9ա: 13/9ա-11բ (վերջից պակասաւոր. գ., 11բ «Ըզքեզ
կոյս ծնունդ ծնեալ առ քեզ///», դ.-ը.՝ չիք, յաւելեալ՝ բ. 11ա «Մ. Ո՜վ գերահրաշ ծաղիկ...»):
14-15/չիք: 16/12աբ (սկ. թափուած. «[ԲՁ. Ո. Ո՜վ երանելի...
] մեծ թագաւոր...): 17/12բ-4բ: 18/14բ-7բ: 19/17բ-20ա:
20/20ա-2բ: 21/22բ-5բ (25բ-6բ տե՛ս 94): 22/26բ-8բ (վերջից
պակասաւոր. 28բ «երկոտասան աթոռս ընդ Քրիստոսի բարեխաւսեցէ՛ք առ Տէր///»): 23/29ա-30ա
(սկ. թափուած «/// Տ. Կանխեալ Յովնանու... »): 24/30աբ (30բ-1բ տե՛ս
93): 25/32ա-4ա: 26/34ա-9ա: 27/39ա-46բ, 259բ: 28/46բ-57բ:
29/57բ-69բ (վերջից պակասաւոր. 69բ «Ստեղ. Մկ. Լուսապըսակացըն... երկնառատ ճառագ///»): 30/70ա-6բ
(սկ. թափուած. «[ԴՁ. Հ. Որ ի սկիզբըն փըրկութեան...] խորտակելով զիմանալի...».
76բ-82բ տե՛ս 90), 82բ-4ա: 31/84բ-92բ (վերջից պակասաւոր. 92բ «Ո. Զարհուրացեալ դողացա... Արդ անկեալ աղա///»
շար. թափուած): 32/93ա-4բ (սկ. թափուած) «[ԲՁ. Յաստուածային ձայնէ...
հրամայե]աց լուծանել...»: 33/94բ-7ա (չիք՝ «ԱՁ. Հ. Որ զերիս մանկունսն...»:
34/97ա-8ա (չիք՝ «Հ. Բարեբանեալ ես...», «Մ. Ուրախ լե՛ր, մա՛յր
լուսոյ... »): 35/98ա-100բ: 36/100բ-1ա (պակասաւոր. «Աւրհ. ԲԿ.
Իմաստուն կուսանքըն... եւ մեք պատրաստէս///»
(շար. թափուած), չիք՝ «Յորժամ յերկնից... ԲՁ. Հ. Որ սքանչելիդ ես... Ո. Թիւնս իմ:
Թագաւոր փառաց... Տ. Որ նըստիս... ԳՁ.
Մկ. Ահաւոր ես, թագաւո՛ր...»): 37/101ա-2բ:
38/102բ-6ա: 39/106ա-17բ: 40/117բ-20բ: 41/121ա-7բ (սկ.
թափուած. «/// ԴԿ. Հ. Այսաւր մեծ աւետիք...»: Յաւելեալ՝ բ. 125ա «Մ.
Որ ըզհրեշտակին... »): 42/127բ-33բ (վերջից պակասաւոր. «ԲՁ. Հ. Որ ի յերկնից իջեր... խաւարեալ եւ ցելոյր///» (շար. թափուած), չիք՝ «Ո. Իջեր յերկնից... Տ. Ի գերեզման քո... »): 43/134ա-54բ
(սկ. թափուած. «[ԳՁ. Հ. Երկրպագանեմք քեզ, Քրիստո՛ս...] ազինք գովեցէ՛ք...»:
Վերջից պակասաւոր. «Ո. Եկիր ի
փըրկութիւն... փըրկիչ աշխարհի///»): 44/155ա-7բ (սկ. թափուած. «[ԱՁ. Ճշ. Որ համբարձաւն
այսաւր...] ասելով...»): 45/157բ-65բ: 46/165բ-7բ (սկ. թափուած. «[ԲԿ. Երրորդութիւնն
անբաժանելի... ] որ ի խորհուրդըս... »): 47/167բ-9բ: 48/169բ-71ա:
49/171ա-3ա: 50/173ա-4բ: 51/174բ-6ա: 52/176ա-8բ: 53/178բ-84ա
(յաւելեալ՝ 182բ-3ա «Մ. Որ ի յամսեան վեցերորդի...»): 54/184բ-6ա: 55/186ա-9ա:
56/189աբ (վերջից պակասաւոր. չիք՝ «Տ. Այսաւր ընդ երկնային զըւարթունսըն... ԴԿ. Մկ. Աստուածային հաւատոյ հարցըն...»):
57/190ա-2բ (սկ. թափուած. «[Աւրհն. ԲԿ. Որ ըզլոյս անճառ շնորհաց...] հովուեալ արդարութեամբ...»):
58/192բ-200ա: 59/200ա-2բ (յաւելեալ՝ 201աբ «Մ. Աստուածածին
սուրբ կոյս...»): 60/202բ-5ա: 61/205բ-7ա: 62/207ա-9բ: 63/209բ-11բ:
64/211բ-4բ: 65/214բ-5ա (215ա-9բ տե՛ս 95), 219բ-21ա: 66/221ա-3բ:
67/չիք: 68/224աբ (սկ. թափուած. «[Տ. Անուանեալ փայտ գիտութեան...
պ]արտեաց ըզնախահայրն...»): 69/224բ-6ա: 70/226բ-8ա: 71/228ա-9բ:
72/229բ-31ա: 73/231ա-3ա: 74/233ա-5բ (վերջից պակասաւոր. «Մկ. Պարունակեալ պահէին... ի խածանող եւ յարմար///»
շար. թափուած, չիք՝ «Ճշ. Սուրբ զԽաչ քո...»): 75/236ա-7ա (սկ. թափուած.
«[ԴՁ. Հ. Որ զլոյս անճառելի... ] Քըրիստոս...»): 76/237ա-9բ: 77/239բ-44ա:
78/244ա-6բ: 79/246բ-9ա: 80/249ա-50բ: 81/250բ-3բ:
82/253բ-9բ (259բ տե՛ս 27. գ), 259բ-66ա (266աբ տե՛ս 92), 266բ-9ա,
287բ (չիք՝ ժգ): 83/268բ-74բ: 84/274բ-81ա: 85/281ա-6ա,
288աբ (286աբ տե՛ս յաւելեալ ա, 286բ-7բ տե՛ս 96, 287բ տե՛ս 82. ժդ:
Յաւելեալ՝ 288ա «Որ գերագոյն, քան զերկինս...», 288աբ «Խընդա՛յ յոյժ, դո՛ւստր լուսոյ...
»): 86/288բ-312բ (վերջից պակասաւոր. «Մկ. Որք եկեալ եմք... զյիշատակ///» շար. թափուած): 87/313ա-38ա (սկ. թափուած. «[ԱՁ. Հ. Աւրհնեալ ես դու,
Քրիստո՛ս...] սուրբըս քո...»: Չիք՝ է. «Աւրհնաբանող ձայնիւ երգեմք...»: Յաւելեալ՝
դ. 321բ «Սարսափելի որոտմամբ...»: 338ա-45բ տե՛ս 89): 88/346ա-60բ
(89ից յետոյ, միջից եւ վերջից պակասաւոր, գ. 352բ «Զիհ. Սքանչելի հուր... քում
ընկալար եւ ծը///» շար. թափուած, զ. 360բ
«Եսա. ԶԵզեկիային քեզ... վասն անձանց մերոց///» շար. թափուած, չիք՝ գ. եւ զ. մասամբ, է.-ը.): 89/338ա-45բ
(տե՛ս 87): 90/76բ-82բ (տե՛ս 30): 91/չիք: 92/266աբ
(տե՛ս 82): 93/30աբ (տե՛ս 24): 94/25բ-6բ (տե՛ս 21):
95/215ա-9բ (տե՛ս 65): 96/286բ-7բ: Ունի.
ա. 286աբ Կիւրակմտի Համբարձի – Ստ. Հբ. Անըսկիզբն
Աստըւած համապայծառ... (տե՛ս 85):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
120բ Անպիտան
գծօղս յիշեա՛ ի Տէր Յիսուս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 21բ (ԺԹ. դ., շղագիր, լս.ում) Ես՝ Յարթինս Կարնեցի, գրեցի:
77բ Ի թվակ[անին]///
(պատռուած), դեկտեն[բերի]///, Մայրամ մամըս ա/// հող/// ՌՄԿԹ.ին (1820):
2. 31ա (1851 թ., շղագիր, ռուսերէն) Откупщики пришли изъ
Тифлиса на 24 февраля 1851 г.
71ա 1850
годовъ писалъ Тикранъ, 13 годъ Тикрану.
60ա Въ
училище экзамены ваши на 22 февраля.
161ա Я вступил на службу на 10 января 1851 г. при поручилъ Татаринова (նմանիք՝ 66ա,
112ա, 147ա, 168ա, 225ա, 283ա):
3. 107բ (1851 թ., շղագիր) 1851 թվա[կանին] Տիկրանը հինկ տարեկան:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 29բ դէմք:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 27բ, 28բ, 32բ, 33ա, 80բ, 81բ-2ա,
86բ, 93ա, 133բ, 144բ, 173բ, 190ա, 191բ, 214բ, 220ա, 243ա, 247բ, 287բ, 345բ եւ այլն
(հայերէն եւ ռուսերէն զանազան տառեր ու բառեր):
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին
փակցուած թղթին. «ԺԶ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2411
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
ՍՈՒՐՍ |
ՌԽԴ. – 1595 |
ԳՐԻՉ՝ Աւետիս: ՍՏԱՑՈՂ՝
Ստեփանոս քհյ.:
ԹԵՐԹ՝ 393. չգրուած՝
1ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԼԲx12 (Ա 11, ԺԳ 6, ԼԲ-ԼԳ 14): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
11,4x8,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (8x5.5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 7բ): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, մէկ կապիչով, միջուկը տախտակ. աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա + Բ, չգրուած դեղնաւուն թուղթ (Ա՝ ԺԹ. դ.):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Յովակիմ եւ Աննա՝ 1բ, Յարութիւն՝ 150բ, Հոգեգալուստ՝ 201բ: Լուսանցային. Գաբրիէլ՝ 8ա, 285ա, Յիսուս՝
188ա, 238բ, Անտոն Անապատական՝ 38բ, Յակոբ Մծբնացի՝ 42բ, Դաւիթ մարգարէ՝ 45ա, Ստեփանոս
Նախավկայ՝ 46բ, Յովնան յերախ կիտի՝ 59ա, Սարգիս Զօրավար՝ 61բ, Գրիգոր Լուսաւորիչ՝
104ա, Յովսէփ Արեմաթացի՝ 147բ, Գլուխ Յովհաննու Մկրտչի ի վերայ սկուտեղի՝ 157բ, Հռիփսիմէ
կոյս՝ 229ա, Աստուածածին՝ 31ա, 237ա, Մարգարէ՝ 277բ, սերովբէ՝ 285ա: Կիսախորան՝ 2ա, 151ա, 202ա: Ճակատազարդ՝ 12ա, 36ա, 63ա, 120ա, 259ա, 277բ,
321բ, 344ա, 372բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական,
թռչնային, տաճար, յուշկապարիկ, սափոր, խոյ (295ա): Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, դեղին, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը
թեթեւակի քերծուած, տեղ-տեղ ցեցակեր, եզրերը մաշուած, կապիչներից մէկն ընկած. միջից
եւ վերջից պակասաւոր, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, լուսանցազարդերն
ու մանրանկարները խոնաւութիւնից տեղ-տեղ արտատպուած հանդիպակաց թերթերին:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-393ա [Շարակնոց]
Տե՛ս ձեռ. 1576, 4ա-368բ. 1/2ա-5բ: 2/5բ-8ա:
3/8ա-11բ (յաւելեալ՝ 8բ «Աներեւոյթ փառացըն Հաւր... »): 4/12ա-4ա:
5/14ա-6ա: 6/16ա-8ա: 7/18ա-20ա: 8/20ա-2ա: 9/22ա-4ա:
10/24ա-6ա: 11/26ա-8ա: 12/28ա-31ա: 13/31ա-5բ: 14/36ա-8բ:
15/38բ-40բ: 16/40բ-2բ (42բ-5ա, տե՛ս 79): 17/45ա-6բ:
18/46բ-9ա: 19/49ա-51բ: 20/51բ-3բ: 21/53բ-6բ (56բ-7ա
տե՛ս 94): 22/57ա-9ա: 23/59ա-61ա (61բ-2բ տե՛ս 93):
24/62բ-3ա: 25/63ա-5ա: 26/65ա-9ա (69աբ տե՛ս 82. ժ): 27/69բ-76ա
(գ՝ միայն խորագիրը): 28/76ա-85բ: 29/85բ-96բ:
30/96բ-104ա (104ա-8ա տե՛ս 90. ա), 108ա-9բ (109բ-11ա տե՛ս 90. բ):
31/111ա-9բ: 32/120ա-2ա: 33/122ա-5ա (չիք՝ «Որ զերիս մանկունս»... ): 34/125ա-6բ: 35/126բ-9ա: 36/129ա-31ա:
37/131ա-2բ: 38/132բ-6ա: 39/136ա-47բ: 40/147բ-50ա:
41/151ա-8բ (յաւելեալ՝ 155բ «Մ.
Որ ըզհրեշտակին...»): 42/158բ-65բ: 43/165բ-87բ: 44/187բ-92բ: 45/192բ-201ա: 46/202ա-4բ:
47/204բ-6բ: 48/206բ-8ա: 49/208ա-10ա:
50/210ա-1բ: 51/211բ-3ա:
52/213ա-5ա: 53/215ա-20ա: 54/220բ-1բ: 55/222ա-4բ:
56/224բ-6ա: 57/226ա-9ա: 58/229ա-36բ:
59/236բ-8բ: 60/238բ-41բ: 61/241բ-3ա: 62/243բ-5բ:
63/245բ-7ա: 64/247ա-50ա (250ա-3բ տե՛ս 95): 65/254ա-6ա:
66/256ա-8բ: 67/259ա-60բ: 68/260բ-2ա: 69/262բ-4ա:
70/264ա-5բ: 71/265բ-7ա: 72/267ա-8բ
(չիք՝ [ԲԿ]. Որ համագոյ...»): 73/268բ-70բ: 74/270բ-3ա: 75/273ա-5ա: 76/275ա-7ա: 77/277բ-81ա: 78/281ա-3բ: 79/42բ-5ա(տե՛ս 16): 80/283բ-5ա: 81/285ա-7ա:
82/287ա-301ա (զ՝ 319աբ տե՛ս 85, ժ՝ 69աբ տե՛ս 26,
ժդ՝ 315բ-6բ տե՛ս 85): 83/301ա-6ա: 84/306ա-12ա: 85/312ա-5ա
(315աբ տե՛ս 96, 315բ-6բ տե՛ս 82. ժդ), 316բ-8բ (318բ տե՛ս յաւելեալ
ա, 319ա տե՛ս 92, 319աբ տե՛ս 82. զ, 319բ-21ա տե՛ս 91:
86/321բ-43բ: 87/344ա-66ա (չիք՝ ե. «Զքեզ աղաչեմըք...», է.
«Աւրհնաբանող ձայնիւ երգեմք...», «Մեծ եւ ահեղ աւրըն...», 366ա-72ա տե՛ս 89):
88/372բ-93ա (պակասաւոր՝ գ. Աւր[հ]. Զեկեալն ի փրկութիւն... , չիք՝ «Նեղ. Ի նեղութեան իմում...», «Տրլ. Լըւայ ըզսքանչելի...»,
դ. 380ա (սկ. թափուած) «[Փարաւովն... նոցա] անմեկնելի լոյսն...»):
89/366ա-72ա (տե՛ս 87): 90. ա/104ա-8ա: 90. բ/109ա-11ա
(տե՛ս 30): 91/319բ-21ա (տե՛ս 85): 92/319ա (տե՛ս 85):
93/61բ-2բ (տե՛ս 23): 94/56բ-7ա (տե՛ս 21): 95/250ա-3բ
(տե՛ս 64): 96/315աբ (տե՛ս 85): Ունի՝
ա. 318բ Շարական կիւրակմըտի
ամենայն աւուր – Ստեղ. Անըսկիզբն Աստըւած համագոյ...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
243ա Պայծառացո՛յ,
Տէ՛ր Աստուած, զստացողս եւ զգծողս ի հոգի, եւ իմ եւ, ի մարմին՝ ի գալըստեան քո:
321ա Զստացող սորա զտէր Ստեփանոս եւ զԱւետիս գրիչս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ. ամէն:
393բ Փա՜ռք սուրբ Երրորդութեան եւ աստուածութեան, յաւիտեանս. ամէն: Գրեցաւ
եղանակաւոր տառս ի թուականիս հայոց ՌԽԴ. (1595), ի պարոնութիւն Մոկաց Աւդալբէկին, եւ ի հայրապետութեան տեառն Գրիգորիս կաթուղիկոսին: Արդ, ես՝ անիմաստ գրիչս Աւետիս, գրեցի զսա մեղսամած մատամբ իմով յի գիւղս, որ կոչի Սուրս, ընդ հովանեաւ Սուրբ Յովանիսիս եւ Սուրբ Գէորգեա Զաւրավարիս, ի խնդրոյ սրբասէր եւ պատուական քահանային՝ տէր Ստեփանոս ուսումնասիրին, ի յիշատակ իւր եւ ծնաւղաց իւրոց եւ ամենայն արեան մերձաւորաց,
զոր Աստուած բարով վայելել տացէ. ամէն: Արդ, աղաչեմ զամենեսեան, որք աւգտիք ի սմանէ,
յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զանարժան գրիչս, եւ զուսուցիչն իմ, եւ ուղիղ մտաւք
Աստուած ողորմի ասելոյս Աւետիսի, որ գր/// (թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 258բ (ԺԷ. դ., բոլորգիր) Յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք Ատոմ կրաւնաւորին, որ ըստացաւ զՇարակնոցս ի Ստեփանոս վարպետէ, ի յարդար վաստակոց իւրոց, ի վայելումն անձին իւրոյ եւ յիշատակ ծնաւղաց
իւրոց, հաւրն՝ Դիլաքին, եւ մաւրն՝ Շաղզադին, եղբաւրն՝ Շաղուբաթին, եւ հաւրեղբաւրն՝ Գրիգոր եպիսկոպոսին, որ սպաննաւ ձեռամբ Կարմիր
գդակին: Աստուած զիւր մեղքն թողու, եւ
որ ասէ զԱստուած ողորմին նոցա, Աստուած իւրն ողորմի յաւուրն ատենին. ամէն:
2. Բ. փեղկի աստառ (1786 թ., նոտրգիր) Ստէփանի թիւն ՌՄԼԵ. (1786) էր:
3. Պհպնկ Բբ (1788 թ., նոտրգիր) Էն տարին, որ Բաեազեդի էլիգ փախավ, էկավ [Գ]աւառ(՞) գուղ. թվին Ռ[Մ]ԼԷ՞. (1788):
4. Պհպնկ Բբ (1795 թ., նոտրգիր) Մահմատ շահ եկաւ վեր/// (1 բառ անընթեռնելի)
Թիւֆլիսայ, թիւն ՌՄԽԴ.ին (1795):
5. Պհպնկ Բա (1848 թ., շղագիր) Գրեցաւ գիրս ձեռամբ Երուսաղիմեցի տիրացու Մկրտիչին: Ընթերցողաց Տէր Աստուած բարի վայելում տացէ. ամէն:
1848 ամի, Ապրիլի 13-ին, ի գիւղսն Շիրաղալայ:
6. Պհպնկ Աա (1888 թ., շղագիր) Ունի յիշատակարան.
Զայս Շարական ընտիր, ըստ խնդրանաց իմոց, Յովհաննու վանից (Հանավանք) արժանապատիւ Բարսեղ քահանայն ետ նուէր Մատենադարանի սրբոյ Աթոռոյս յամի
1888 եւ զփոխարէնն ընկալաւ ի տպարանէ Աթոռոյս զքանի մի տպագիր գրեանս: Մատենադարանապետ՝
Սահակ աբեղայ Ամատունի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 9բ Աստուծոյ գիր լըցված է, 72ա հասցէ, աստառ Բ. խօսցէին
փրկեչիս/// ցուք, փրկչեն, (բառեր), Բգ (տառեր):
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. Կազմաստառին
փակցուած թղթին. «ՌԽԴ.-1595, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2412
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
ԺԶ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 288+2 (երեքկնուած՝ 1). չգրուած՝ 1բ-դ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԴx 12 (ԻԴ
14): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 10,6x7,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն: ԳԻՐ՝ բոլորգիր
(խազագրուած. նմուշ՝ 11ա): ՏՈՂ՝ 17: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, մետաղէ
2 գամով, միջուկը տախտակ, աստառը դարչնագոյն կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝
1 (Ա) + 1 (Բ), մագաղաթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Լուսանցային. Յովնան յերախ կիտի՝
47բ, Գլուխ Յովհաննու Մկրտչի ի վերայ սկուտեղի՝ 117բ: Կիսախորան՝ 1ե, 113ա, 147ա: Ճակատազարդ՝
9բ, 51ա, 90բ, 235բ, 250ա, 272ա: Լուսանցազարդ՝
բուսական, թռչնային, տաճար, խաչ, յուշկապարիկ: Զարդագիր՝
թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր,
վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. վերջից
պակասաւոր. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, Ա. պահպանակը ցեցակեր, կապիչներն՝
ընկած, եզրահատման հետեւանքով լուսանցազարդերն ու լուսանցագրութիւնները վնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ե-288բ [Շարակնոց]
Տե՛ս ձեռ. 1576, 4ա-36. 1/1ե-4ա: 2/4ա-6բ:
3/6բ-9բ: 4/9բ-11ա (չիք՝ «[Մ.] Ուրախացիր Աստուածածին...»): 5/11ա-2բ:
6/12բ-4ա: 7/14ա-6ա: 8/16ա-7բ: 9/17բ-9բ: 10/19բ-21ա:
11/21ա-2բ: 12/22բ-4բ: 13/24բ-6ա (յաւելեալ՝ 26ա «Մ. Ո՜վ
գերահրաշ ծաղիկ...», 26աբ «Մ. Դասապետն հրեշտակաց... », 26բ-7ա «Մ.
Որ ի խորհուրդս բարձրագոյնս...», 27ա «Մ. Վերնական բարեաց բաշխմանն», 27աբ
«Մ. Սիւն լուսոյ աստուածային...»), 27բ-30ա (չիք՝ գ. «Մ. Բանն
առաքեալ...», «Մ. Ըզքեզ ամէնաւրհնեալ...
», դ. «Մ. Սիւն լուսոյ...», ե. «Մ. Անըսկըզբնական...»,
զ. «Մ. Որ ըզմարմնական...»: Յաւելեալ՝ է. 29աբ «Մ. Ուրախացիր Աստուածածին վերօրհնեալդ...»): 14/30ա-2ա:
15/32ա-3բ: 16/33բ-5ա: 17/35ա-6բ: 18/36բ-8բ: 19/38բ-40բ
(յաւելեալ՝ 40աբ «ԳՁ. Ճշ. Այսօր բերկրանաւք լցեալ...»): 20/40բ-2բ (յաւելեալ՝
42աբ «Ճշ. Որ յորովայնէ կոչեցայք...»): 21/42բ-4բ (44բ-5բ տե՛ս
94): 22/45բ-7ա: 23/47բ-9ա (չիք՝ «Մ. Մարգարէն ի փ[որոյ]...»,
«[Տ.] Ծագեալ առաւաւտ...», 49ա-50բ տե՛ս 93): 24/չիք: 25/51ա-2բ:
26/52բ-6ա (56ա-7ա տե՛ս յաւելեալ՝ ա.): 27/57բ-62ա: 28/62ա-6ա
(66ա-8ա տե՛ս 29), 68ա-71ա: 29/66ա-8ա (68ա-71ա տե՛ս 28), 71բ-8ա:
30/78ա-84բ: 31/84բ-90ա: 32/90բ-2ա: 33/92ա-4բ (յաւելեալ՝
93ա «Մ. Աստուածածին մայր Տեառն...»): 34/94բ-5բ: 35/95բ-7ա:
36/97ա-8բ: 37/98բ-100ա: 38/100ա-2ա: 39/102ա-10բ (չիք՝
ա. «Մ. Յահեղ աւուրըն»): 40/110բ-2ա: 41/113ա-8բ (չիք՝
գ. «Մ. Որ ըզբանն Աստուածութեամբ»): 42/118բ-23ա: 43/123ա-37բ: 44/138ա-41ա (յաւելեալ՝ 138բ-9ա
«Մ. Անըսկիզբ Բանն անճառելի...
»): 45/141ա-6բ: 46/147ա-9ա:
47/149ա-50բ: 48/150բ-2ա
(յաւելեալ՝ 151աբ «Մ. Խորան լուսոյ ճեմարան...»): 49/152ա-3բ (յաւելեալ՝
153ա «Մ. Ուրախացի՛ր սրբուհի Աստուածածին...»): 50/153բ-4բ: 51/154բ-5բ:
52/155բ-7ա: 53/157ա-61ա (յաւելեալ՝ 160աբ «Մ. Որ ի յամսեանն
վեցերորդի...»): 54/161ա-2ա: 55/162ա-4ա: 56/164ա-5ա: 57/165ա-7ա:
58/167բ-72ա (172ա-3բ տե՛ս 59), 173բ: 59/172ա-3բ (տե՛ս 58):
60/174ա-6ա: 61/176ա-7ա: 62/177ա-8բ: 63/179ա-80ա: 64/180ա-1բ:
65/181բ-3ա: 66/183ա-5ա: 67/185բ-6բ: 68/186բ-7բ:
69/187բ-8բ: 70/188բ-9բ: 71/189բ-90բ: 72/191աբ (չիք՝ [Ճշ].
Այսաւր ցնծան դասք հրեշտակաց...»): 73/191բ-2բ: 74/192բ-4ա (194բ-6բ
տե՛ս յաւելեալ՝ բ.): 75/196բ-8ա: 76/198ա-9բ: 77/199բ-202ա
(յաւելեալ՝ 201աբ «[ԴՁ] Մ. Հրաշափառ տեսութեամբ մարգարէից...»): 78/202ա-3բ:
79/203բ-6ա (յաւելեալ՝ 204աբ «Յորժամ զխորհուրդն ծածկեալ...», 205աբ «Տ.
Թագաւոր թագաւորաց Քրիստոս...»): 80/206ա-7ա: 81/207ա-9ա (յաւելեալ՝
208աբ «[ԳԿ.] Մ. Աթոռ անճառ Բանին Մարիամ...»): 82/209ա-19ա (ժդ՝
233բ-4ա, տե՛ս 85, չիք ժ, ժգ): 83/219ա-22բ (222բ-5ա տե՛ս յաւելեալ
գ., 225ա-6բ տե՛ս յաւելեալ դ., 226բ-7ա տե՛ս յաւելեալ ե.):
84/227ա-31ա: 85/231ա-3բ (233բ-4ա տե՛ս 82. ժդ), 234ա-5ա:
86/235բ-49բ: 87/250ա-67բ (յաւելեալ՝ ա. 251աբ «Տ. Որ անճառ խոնարհութեամբ...», «Տ. Կեանք
եւ յոյս...», «Տ. Ի սկըզբանէ Բանն Աստուած...», բ. 252բ-3ա «Արարչագործ Բանի
եւ քո Տէր...», գ. 254ա «Որ բնակեալդ ես ի յերկինս...», դ. 255ա «Գալոց միւսանգամ
Արարիչն յաշխարհ...», 255բ «Սարսափելի որոտմամբ...», չիք՝ «Աւգնութիւն է մեզ... , Երանի ազգի... , Անդ պատրաստեաց...,
Աւրհնեսցէ զձեզ...», յաւելեալ՝ ե. 257բ «Հայր անսդկիզբ...», զ. 260բ «Ահեղ փողըն յարութեան...»,
չիք՝ է. «Մեծ եւ ահեղ աւրըն...», յաւելեալ՝ ը. 266բ-7ա «Հայեցայ ի բարձունս...»,
«Որ ի հրեղէն...»): 88/272ա-86բ (89-ից յետոյ): 89/267բ-71բ
(88-ից առաջ): 90/չիք: 91/287ա-8ա (288բ տե՛ս յաւելեալ զ):
92/չիք: 93/49ա-50բ (տե՛ս 23, յաւելեալ՝ 50աբ «ԴՁ. Յեդեմական
տնկոյն շառաւիղ...» («Յովանէսի»): 94/45աբ (տե՛ս 21): 95/45աբ
(տե՛ս 21): 96/չիք: Ունի՝
ա. 56ա-7ա Կանովն Թէոդորոսի
Զօրավարի – ԱՁ. Հ. Որ ի հանդէս մեծ... Ո. Պայծառացեալ ժողովուրդըք Քրիստոսի... Տ. Անյաղթելի նահատակութիւն քո... ԲՁ. Ճշ. Յաղթող թագաւորին Քրիստոսի... ԴՁ. Մկ. Որ ընտրեցեր... (տե՛ս 26):
բ. 194բ-6բ Շարականք Աւելորդ Խաչի – ԱԿ. [Մկ.] Այսօր ծանեաք զծառն կենաց... [Մկ.] ԳԿ. [Ճշ.] Օւրհնեմք զքեզ փայտ Խաչի... [ԳԿ. Ճշ.] Փայտ կենաց զօրութեան... [ԳԿ. Մկ.] Ի վեց աւուր... [Մկ.] ԳԿ. Ճշ. Յահեղ ձայնէն
Յիսուսի... ԴՁ. [Մկ.] Քառակերպեան աթոռ ակն պատուական... [ԳԿ. Ճշ.] Փայտ կենաց եւ զարդ... [ԴՁ. Մկ.] Տնկեցար ի յերկրի... [ԴՁ. Մկ.] Իսրայելեան բանակին... ԴԿ. [Ճշ.] Խորհուրդ Սուրբ Նշանին... Պայծառ, քան զԱրեգակն... [ԱԿ. Ճշ. Հբ.] Քեզ երկրպագեմք... (տե՛ս 74):
գ. 222ա-5ա Կանոն Թադէոսի
առաքելոյն – ԴՁ. [Աւրհն.]
Այսօր ցնծան խրախճանապէս... Այսօր ժողովք նահապետաց... ԴԿ. Հ. Որ արարիչդ ես հրեղինաց... Մ. Աստըւածածին Բանին բարձօղ... [ԱԿ.] Ո. Որ գթութեամբ արարչական... Տ. Որ միշտ յերկինս փառաբանիս... [ԳԿ.] Ստ. Մկ. Անժամանակ ծնունդ Որդի... ԳԿ. Ճշ. Ճշմարտութեան բանին քարոզ (տե՛ս 83):
դ. 225ա-6բ Կանոն Թումայի
առաքելոյն – ԴԿ. [Աւրհն.] Որ աստըւածային ընտրութեամբ... Որ ի միւսանգամ... ԴՁ. Հ. Որ արարչական սիրով... Ո. Որ նախիմաց տեսութեամբ... Տ. Թագաւոր փառաց... ԳՁ. Մկ. Այսօր ցնծան որդիք մարդկան... (տե՛ս 83):
ե. 226բ-7ա Շարական Յոհաննու
Երուսաղէմի հայրապետի – ԴՁ. Ծագումն արեւու արեւելեան (տե՛ս 83):
զ. 288բ Շարական Տարագ[ր]ոսեանցն
– ԴՁ. Տենչալի տօնիւ... ԳՁ. Մ. Աստուածածին սուրբ կոյս/// (թափուած. տե՛ս 91):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
203ա Ո՜հ, ո՜հ, միտըս մեղօք կուրացել է, մի՛ մեղադրէք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
112բ (1882 թ., շղագիր) Զայս Շարական ի 1 Յունվարի
1882 ամի նուիրեցի Մեծի գրատան Սուրբ Էջմիածնի՝ ի յիշատակ ինձ եւ ծնօղաց իմոց, ի հայրապետութեան Ամենայն
Հայոց տեառն Գէորգայ Դ. մեծագործ կաթողիկոսի. Մեսրովբ եպիսկոպոս Սմբատեանց Նախիջեւանցի:
113ա (կիսախորանի մէջ) Մեսրոպ եպս.:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 50բ, 147ա. ձուաձեւ, անընթեռնելի:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա (ԺԹ. դ., առաջին 2 բառը բոլորգիր, միւսները՝ շղագիր) «Ձեռագիր Շարական
ի պէտս դպրապետաց ժամասաց դպրաց: 1ա «ԺԶ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: Պհպնկ 2բ «Հմր
2414, 599»:
2413
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 466. չգրուած՝
1ա-2ա, 155աբ, 445բ, 466բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԼԷx12 (ԼԶ 14, ԼԷ 13)+6+11+2: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, արեւելեան:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 12,4x9: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (8,5x6): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (գրչի՝ 3ա-436բ, լրացնողի՝
437ա-66ա (նմուշ՝ 37ա, 447ա): ՏՈՂ՝ 19: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով
եւ մէկ կապիչով, միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ, դռնակինը՝ մետաքս (մասամբ՝ Բ. փեղկի
վրայ):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Ծնունդ՝ 2բ (տպ.): Լուսանցային. աղաւնակերպ
Սբ. Հոգի՝ 210բ (լրացնողի), Ս. Գէորգ՝ 446ա, Ս. Սարգիս՝ 451ա: Կիսախորան՝ 3ա, 156ա: Ճակատազարդ՝ 13ա, 64ա, 125ա, 210բ, 269ա,
338ա, 361բ, 393բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական,
թռչնային, տաճար, խաչ, սափոր (137ա), յուշկապարիկ (288ա): Զարդագիր՝ թռչնագիր, ձկնագիր, կենդանագիր (64ա,
269ա): Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ,
վարդագոյն, դեղին, մանուշակագոյն, նարնջի, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին թեթեւակի քերծուած, եզրերը մաշուած, մէջքի կաշին վերից վար ճեղքուած,
ցեցակեր, դռնակը վնասուած, կապիչներից մէկն ընկած. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-463ա [Շարակնոց]
Տե՛ս ձեռ. 1576, 4ա-368բ. 1/3ա-6բ: 2/6բ-9բ:
3/9բ-13ա: 4/13ա-5ա (չիք՝ «[Մ. Ուրախացիր Աստուածածին...]»):
5/15ա-7ա: 6/17ա-9ա: 7/19ա-21բ: 8/21բ-3բ: 9/23բ-6ա:
10/26ա-8ա: 11/28ա-30ա: 12/30ա-3ա: 13/33ա-8ա (չիք՝ ե.
«Մ. Սուրբ Աստուածածին...», յաւելեալ՝ բ. 34բ-5ա «Մ. Ո՜վ գերահրաշ
ծաղիկ...»): 14/38բ-41ա: 15/41ա-2բ: 16/42բ-5ա: 17/45ա-6բ:
18/46ա-9ա: 19/49բ-51բ: 20/51բ-3բ: 21/53բ-6բ: 22/56բ-9ա
(59աբ, տե՛ս 94): 23/60ա-2ա (չիք՝ «[Տ.] Ծագեալ
առաւաւտ...», 62ա-3ա տե՛ս 93): 24/63աբ: 25/64ա-6ա:
26/66ա-70բ (70բ-1ա տե՛ս 82. ժ): 27/71ա-8բ: 28/78բ-89ա:
29/89ա-101ա: 30/101բ-9ա (109բ-15ա տե՛ս 90), 115ա-6բ: 31/116բ-25ա:
32/125ա-7բ: 33/127բ-9բ (չիք՝ «ԱՁ. Հ. Որ զերիս մանկունսն...»): 34/129բ-30բ (չիք՝ «Հ. Բարեբանեալ
ես...», «Մ. Ուրախ լե՛ր մայր լուսոյ...»): 35/131ա-3ա: 36/133ա-5ա:
37/135ա-7ա: 38/137ա-40ա: 39/140ա-51բ (չիք ա. «Մ. Յահեղ
աւուրն...»): 40/151բ-4բ: 41/156ա-64ա (յաւելեալ՝ բ. 161ա «Մ.
Որ ըզհրեշտակին...»): 42/164ա-71բ: 43/172ա-96բ: 44/196բ-201բ:
45/201բ-10բ: 46/210բ-3ա: 47/213ա-5ա: 48/215ա-7բ: 49/217բ-9ա: 50/219բ-21ա:
51/221ա-2բ: 52/222բ-4բ: 53/224բ-30բ (յաւելեալ՝
229ա «Մ. Որ ի յամսեանըն վեցերորդի...»): 54/230բ-2ա: 55/232ա-5ա:
56/235ա-6բ: 57/236բ-40ա: 58/240ա-6բ: 59/246բ-9ա:
60/249ա-51բ: 61/251բ-3բ: 62/253բ-5բ: 63/255բ-7բ: 64/257բ-60բ:
65/260բ-1ա (261ա-5ա տե՛ս 95), 265ա-6բ: 66/266բ-9ա: 67/269ա-70բ:
68/270բ-2բ: 69/272բ-4ա: 70/274ա-5բ: 71/275բ-7բ: 72/277բ-9ա:
73/279ա-80բ: 74/280բ-3բ: 75/283բ-5բ: 76/285բ-8ա: 77/288ա-91բ:
78/291բ-4ա: 79/294ա-6ա: 80/296ա-7բ: 81/297բ-300ա: 82/300ա-7բ
(յաւելեալ՝ 303ա «Ի Սուրբ Երրորդութիւն...»: 308ա տե՛ս 92), 308աբ (308բ-9ա
տե՛ս յաւելեալ՝ 1. ա), 309ա-14ա (ժ՝ 70բ-1ա տե՛ս 26, ժդ՝
335աբ, ժգ՝ 337բ-8ա տե՛ս 85): 83/314ա-9ա (319աբ, տե՛ս յաւելեալ
1. բ): 84/319բ-25բ: 85/325բ-7բ. 327բ-8բ տե՛ս յաւելեալ 1.
գ), 329ա-30բ (330բ-1բ տե՛ս յաւելեալ 1. դ), 331բ-4ա (334ա-5ա տե՛ս 96,
335աբ տե՛ս 82. ժդ, 335բ-7բ տե՛ս 91, 337բ-8ա տե՛ս 82.
ժգ): 86/338ա-61ա: 87/361բ-85բ (յաւելեալ՝ դ. 370աբ «Սարսափելի
որոտմամբ... », 385բ-6բ տե՛ս յաւելեալ 1. ե): 88/393բ-415ա (89-ից
յետոյ: 415ա-24ա տե՛ս յաւելեալ 1. է): 89/387ա-92ա (88-ից առաջ,
392ա-3բ տե՛ս յաւելեալ 1. զ): 90/109բ-15ա (տե՛ս 30): 91/335բ-7բ
(տե՛ս 85): 92/308ա (տե՛ս 82): 93/62ա-3ա (տե՛ս 23):
94/59աբ (տե՛ս 22): 95/261ա-5ա (տե՛ս 64): 96/334ա-5ա
(տե՛ս 85): Ունի՝
1. ա. 308բ-9ա Շարական Սրբոց
Տարագ[ր]ոսեանցըն – ԴՁ. Տենչալի տօնիւ... (տե՛ս 82):
բ. 319աբ Շարական կիրակմտի – ՀԲ. Ստղի. Անըսկիզբն Աստըւած համապայծառ... (տե՛ս 83):
գ. 327բ-8բ Դշ. Ուրբ.
Ի քէն աղերսիւք հայցեմք... Բշ. Իննեակ դասք
հոգեղինաց... Գշ. Անճառ խորհրդոցն
յայտնաւղք... Դշ. Ի քէն աղերսիւք հայցեմք... Եշ. Առաքեալք եւ մարգարէք... Ուրբ. Անկեալ երկիր
պագանեմք...
դ. 330բ-1բ Շնորհեա՛ մեզ, Տէ՛ր, ի գիշերի...
ե. 385բ-6բ Մեծացուսցէ Աւագ
ուրբաթին – ԳՁ. Ուր[բ].
Յահեղ յաւուրն... Մ. Ո՜վ անթառամ ծաղիկ շուշան... ԴՁ. Մկ. Ծագումն արեւոյ արեւելեան...
զ. 392ա-3բ Ողբ գերեզմանին
– Ես ասացի ի վերանալ յինէն...
է. 415ա-24ա Թագաւորք ապաշխարութիւն
կարգաւորեալ – ԱՁ. Բշ. Թագաւոր յաւիտեան... 420բ-4ա Թագաւորք մարտիրոսաց
– ԱԿ. Զողորմութիւն քո... (տե՛ս «Ժամագիրք»,
Վաղարշապատ, 1902, էջ 107-122):
2. ա. 437ա-8բ Շարական սրբոց
առաքելոցն Թադէոսի եւ Բարդուղիմէոսի – ԲԿ. Անըսկիզբն Աստուած անճառելի... Արդ, եկայք... ԴՁ. Հ. Որ ի սկըզբանէ... ԲՁ. Ո. Որ անքն[ն]ին քո... ԴՁ. Տ. Որ շնորհեցեր Հայաստանեայց...
բ. 438բ-42բ Կանօն Թաթէոսի առաքելոյն – ԴՁ. [Աւրհն.] Այսօր ցնծան խրախճանապէս... + Այսօր ժողովք նահապետացն... Հ. ԴԿ. Որ արարիչդ ես հրեղինաց... Մ. Աստւածածին Բանին բարձօղ... ԱԿ. Ո. Որ գըթութեամբ արարչական... Տ. Որ միշտ յերկինս փառաբանիս... ԳԿ. Ստ. Մկ. Անժամանակ ծընունդ Որդի... ԳԿ. Ճշ. Ճշմարտութեան բանին քարոզ...
գ. 442բ-5ա Կանօն Թովմայի առաքելոյն – ԴԿ. [Աւրհն.] Որ աստուածային ընտրութեամբ... Որ [ի] միւսանգամ... ԴՁ. Հ. Որ արարչական սիրով... Ո. Որ նախիմաց տեսութեամբ... Տ. Թաթաւոր փառաց... ԳՁ. Մկ. Այսօր ցնծան որդիք մարդկան...
դ. 446աբ Շարական սըրբոյն
Գէորգեայ Զօրավարին – ԱԿ. Քաջամարտիկ սուրբ նահատակ...
ե. 447ա-51ա Կանօն սրբոյն
Գէորգայ Զօրավարին («Գրիգորիոսի առ Գէորգէոս վկայ») – ԴՁ. Գովեալ գընդից զինւորաց...
զ. 451ա-3բ Կանօն սրբոյն
Սարգսի Զօրավարին – ԱԿ. Ամենասուրբ թագաւորին... ԴԿ. Հ. Յերկնաւոր զօրացն... Մ. Ըզքեզ աստուածային... Ո. Ի սուրբ տաճար հոգեւոր... Տ. Սըրբոց գնտից... («Յովանէս») ԴՁ. Մկ. Յեդեմական տնկոյն շառաւիղ... ԱՁ. Մկ. Զինաւորըն Քրիստոսի...
է. 454ա-5բ Շաբաթ տօն է սրբոցն
Թէոդորոսի Զօրավարին օրհնութիւն – ԳԿ. Այսօր հրեշտակաց դասքն... ԴՁ. Հ. Որ ի հանդէս մեծ... Մ. Ըզքեզ օրհնեմք... Ո. Պայծառացեալ ժողովուրդք Քրիստոսի... Տ. Անյաղթելի նահատակութիւն քո... [ԴՁ.] Մկ. Որ ընտրեցեր... ԲՁ. Ճշ. Յաղթող թագաւորին Քրիստոսի...
ը. 456աբ Կանոն Երկրորդ
ծաղկազարդին – [ԲԿ. Աւրհն]. Թագաւոր գոլով... ԴՁ. Հ. Բարեբանեալ ես... [ԴՁ.] Մ. Ուրախ լե՛ր, մա՛յր լուսոյ... Ո. Զգալուստ քո... Տ. Ի յարութեան...
թ. 457ա Շարական Աբգարու
թագաւորին – ԴԿ. Մկ. ՀԲ. Աբգար Հայոց թագաւոր...
ժ. 457աբ Շարական Ներսէսի
հայրապետի. մեծացուսցեն է – ԴՁ. Մ. Զխորին խորհուրդ անճառելի...
ժա. 458աբ Այս է շարականքս
Խաչի երրորդ աւուր, մանկունք եւ ճաշուն է – ԴՁ. Մկ. Քառակերպեան աթոռ ակն պատւական... ԳԿ. Ճշ. Աւրհնեմք ըզքեզ փայտ Խաչի...
ժբ. 458բ-9ա Այս է Բ շարականքս Խաչի
չորրորդ աւուր. մանկունք եւ ճաշուն է: Սորա հարց՝ ըզՇողակաթինն ասա՛ – ԴՁ.
Մկ. Տընկեցար ի յերկրի... ԳԿ. Ճշ. Փայտ կենաց զաւրութեան...
ժգ. 459աբ Այս շարականըս
Խաչի հինգերորդ աւուր ճաշուն է – Յահեղ ձայնէն Յիսուսի...
ժդ. 459բ Շարական վեցերորդ
աւուր Խաչի. մանկունքն է: Հարցն զտապանակին ասա՛ իւր սարաւքն եւ ծրօղս յիշեա՛ – Իսրայէլեան բանակին...
ժե. 460աբ Այս Բ. շարականքս եօթներորդ
աւուր Խաչի մանկունքն եւ ճաշուն է – ԳԿ. Մկ. Ի վեց աւուր... ԴԿ. Ճշ. Խորհուրդ Սուրբ Նըշանին...
ժզ. 461աբ Այս Բ. շարականքս մանկունք
եւ ճաշու Վարագայ Սուրբ Խաչին է – [ԱԿ.] Մկ. Այսաւր ծանեաք ըզծառն կենաց... [ԱԿ.] Ճշ. [Հբ.] Քեզ երկիր պագեմք...
ժէ. 461բ-2ա Այս շարականս
մարգարէից մեծացուսցէն է, զոր ի յայլ յօրինակի ոչ գայ – ԴՁ. Մ. Հրաշափառ տեսութեամբ մարգարէից...
ժը. 462աբ Այս շարականս
հրեշտակապետաց մեծացուսցէն է, զոր ի յայլում տեղի ոչ գոյ – ԳԿ. Մ. Աթոռ անճառ Բանին Մարիամ...
ժթ. 462բ-3ա Այս շարականս
սրբոց հայրապետաց մեծացուսցէն է, զոր այլ տեղ չկայ – ԳՁ. Մ. Աստուածածին Մարիամ հարսըն լուսոյ...
3. 424բ-36բ Աւրհնութիւն ի
քաղուածք տօնից եւ տէրունականաց եւ ամենայն սրբոց, զոր սահմանեաց սուրբ հայրապետն
Մովսէս ի փառս Աստուծոյ – ԳԿ. Երգեցէ՛ք որդիք Սիոնի...
4. ա. 464աբ Քարոզ ձայնիւ
ասա՛ շաբաթ երեկոյեան ժամուն («Վլասայ») – Շբթ. Վասն այն յիշեսցուք...
բ. Ուրբաթ աւուր հանգստեան հարցերուն ձայնից փոխիլն – ԱՁ, որ լինի...
5. 465ա-6բ Խրատք ժամատեղաց
ըստ արեւելեան սահմանացն սկսւածոց եւ ասութեանց աղօթից, զոր խնդրեալ սուրբ վարդապետն
Յակոբ Ղրիմեցի ի մեծ րաբունւոյն Գրիգորէ Խլաթեցւոյն, եւ կատարեաց այսպէս – Որ դասի
որ աւուր ձայնն այս է՝ Տէ՛ր, եթէ զշրթունսն...
2-5 Այլ ձեռքով լրացուած
է ԺԷ. դ.:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. Աստառ Բ. (1848 թ., շղագիր)
1848 ամի, 23 Փետրվարի:
2. 1բ (1851 թ., շղագիր), 1851 ամի,
ի կէսն Դեկտեմբերի, օրն երեքշապտի իրիկունը գրեցի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա «գա թագաւոր», «բարեկամ», «Գրիգոր», «իրն Ժամագիրք գնեաց մուտ առնի», զանազան տառեր, 1բ «բարեաց»,
«արթուն եւ կրուս», «արթունք գրոյս», «Ապպաթէի
ֆրամիցխօց», «փերի», 2ա «ճգնեաց», «աւաքանդրէ Ղուկաս», «Աւաք. Մարիամ կոյս
մնաց յետ ծնն», «զորրութոն Քրիստոսի առաջինի», 466ա «Յորժամ թվ. հյաման»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա
«ԺԶ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2413»:
2414
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
ԺԳ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Պետրոսիկ սրկ.:
ԹԵՐԹ՝ 275. չգրուած՝ 227աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԷ (կրկն.՝ Բ-Գ)x12 (Ա, ԺԷ 10, Բ2 17, Գ2,
ԺԶ 11)+Ա-Դx12: ՆԻՒԹ՝ թուղթ (մագաղաթ՝ թ. 9): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 11,5x7,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(9,5x5,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (թերին լրացնողների, բոլորգիր, ԺԴ դ.՝ 45ա-7բ, 194աբ,
216ա-8բ, 263աբ. նոտրգիր, ԺԷ դ.՝ 111աբ. նմուշք՝ 16ա, լրացման՝ 45ա): ՏՈՂ՝ 18-21: ԿԱԶՄ՝
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, Ա. փեղկի վերին մասը սեւ կաշի, մէջքը՝ կապոյտ գործուածք,
միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) + 1 (Բ), թուղթ
(մասն աստառի):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Հոգեգալուստ՝ 138բ: Լուսանցային.
Անտոն անապատական՝ 25բ, Թէոդորոս թագաւոր՝ 27ա, Յակոբ Մծբնացի՝ 28բ, Դաւիթ մարգարէ՝
30բ, Ստեփաննոս Նախավկայ՝ 32բ, Յովնան յերախ կիտի՝ 42բ, Սարգիս զօրավար՝ 43բ, Թէոդորոս
զօրավար՝ 71ա, Քառասուն մանկանց խորհրդանշող դէմքեր՝ 82ա, Ադամ՝ 94բ, Իմաստուն կուսանք
(խորհրդանիշ)՝ 96ա, Յուդայ՝ 107բ, Գլուխ Յովհաննու Մկրտչի՝ 118ա, Համբարձումն՝
131բ, Գրիգոր Լուսաւորիչ՝ 153ա, Ներսէս հայրապետ՝ 154բ, Հռիփսիմէ կոյս՝ 157ա, Պայծառակերպութիւն՝
163բ, Վարդապետ՝ 188բ, Մանկունքն Բեթղեհէմի՝ 190ա, Գաբրիէլ հրեշտակապետ՝ 191ա,
Խոյ՝ 197բ, Ղեւոնդեանք՝ 200բ: Կիսախորան՝
1ա, 114ա, 139ա, 228ա: Ճակատազարդ՝ 7ա,
49բ, 68բ, 91բ, 175ա, 205ա, 214բ, 244ա, 260բ, 270ա, 274ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, յուշկապարիկ,
տաճար, խաչ, առիւծ (21ա), եզն (177ա): Զարդագիր՝
հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր,
կանաչ, կապոյտ, դեղին, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը
թեթեւակի մաշուած, ցեցակեր, միջից եւ վերջից պակասաւոր, լուսանցազարդերը եզրահատումից
վնասուած, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, տեղ-տեղ՝ կարկատած, թերթերի հիմքերը սպիտակ
թղթի շերտերով ԺԹ. դ. կարկատուած, թ. 1-19՝ եզրերը Ի դ. ամրացուած, լուսանցակողերը
գունաթափ, սեւացած։
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-226բ [Շարակնոց]
Տե՛ս ձեռ. 1576, 4ա-368բ. 1/1ա-3ա: 2/3ա-4բ:
3/4բ-7ա (յաւելեալ՝ ա. 5ա «Աներեւոյթ...», բ. 7ա «Ի քեզ...
»): 4/7ա-8ա: 5/8ա-9ա: 6/9ա-10բ: 7/10բ-1բ: 8/11բ-3ա:
9/13ա-4բ: 10/14բ-5բ: 11/15բ-7ա: 12/17ա-8բ: 13/19ա-23բ
(չիք՝ զ. «Մ. Որ ըզմարմնական.. »: Յաւելեալ՝ բ.
20ա «Մ. Ո՜վ գերահրաշ ծաղիկ...», 20աբ «Մ. Որ ի խորհուրդըս բարձրագոյնս...»,
20բ «Մ. Դասապետըն հրեշտակաց...», 20բ-1ա «Մ. Ի հայրական ծոցոյ...»,
21ա «Մ. Վերնական բարեաց բաշխմանն... », 21ա «Մ. Զանճառելի...», գ.
21բ «Մ. Զքեզ հայր յառաջ...»: է. 23ա «Մ. Մայր բնութեան մարմնացեալ...
»): 14/23բ-5բ: 15/25բ-7ա: 16/27ա-8բ (28բ-30բ տե՛ս 79): 17/30բ-2ա
(յաւելեալ՝ 31բ «Մ. Խորհուրդն յառաջագոյն...»): 18/32բ-4ա (վնասուած):
19/34ա-6ա (վնասուած, յաւելեալ՝ 35բ «ԴՁ. Մկ. Այսաւր բերկրանաւք լցեալ...»):
20/36ա-7բ (յաւելեալ՝ 36բ «Մ. Աստուածածին տաճար լուսոյ...»): 21/37բ-9բ
(յաւելեալ՝ 40աբ «ԴՁ. Անճառելի Բանին պատմող...
», 40բ «ԴԿ. Ժողովեալ սուրբ առաքեալքն...»:
39բ-40ա տե՛ս 94: 40բ տե՛ս յաւելեալ՝ ա): 22/41ա-2բ:
23/42բ-4ա (չիք՝ «Մ. Մարգարէն ի փորոյ...», «Տ. Ծագեալ առաւաւտ...»:
Յաւելեալ՝ 43ա «Մ. Ուրախ լե՛ր Աստուածածի՛ն, անարա՛տ սըրբուհի...», 44բ-5ա
տե՛ս 93: 45բ-9բ տե՛ս յաւելեալ բ: 49բ-61ա տե՛ս 87: 61ա-4բ
տե՛ս 89: 64բ-8բ տե՛ս 85): 24/չիք: 25/68բ-9ա: 26/69ա-71ա
(71աբ տե՛ս յաւելեալ գ): 27/71բ-4բ (խառն ընդօրինակութիւն):
28/74բ-8բ (խառն ընդօրինակութիւն): 29/78բ-83ա (չիք՝ գ. «Մկ. Աւրհնեցէ՛ք
ըզՏէր...», «Հբ. Տո՛ւր մեզ, Տէ՛ր...», «Հբ. Հովանի աջոյ...»):
30/83բ-7բ (խառն ընդօրինակութիւն): 31/87բ-91բ (խառն ընդօրինակութիւն):
32/91բ-2բ: 33/92բ-3բ (չիք՝ «ԱՁ. Հ. Որ զերիս մանկունսն...»):
34/93բ-4բ: 35/94բ-5բ (95բ-6ա տե՛ս 84. բ): 36/96ա-7ա
(97աբ տե՛ս 84. գ): 37/97բ-8բ (98բ-9ա տե՛ս 84. դ): 38/99ա-101ա
(101աբ տե՛ս 84. ե): 39/101բ-8բ (108բ-9ա տե՛ս 84. զ), 109ա-11բ
(խառն ընդօրինակութիւն): 40/111բ-2բ (112բ-3բ տե՛ս 84. է), 113բ-4ա:
41/114ա-5ա (115ա-6ա տե՛ս 84. ա), 116ա-8ա (խառն ընդօրինակութիւն, յաւելեալ՝
բ. 117ա «Մ. Որ ըզհրեշտակին...»): 42/118ա-21ա (խառն ընդօրինակութիւն):
43/121ա-31բ (խառն ընդօրինակութիւն, յաւելեալ՝
ա. 121բ «Մ. Աստուածածին
սուրբ կոյս... »): 44/131բ-4ա (յաւելեալ՝ 132աբ «Անըսկիզբըն
Բանդ...»): 45/134բ-8ա (խառն ընդօրինակութիւն): 46/139ա-40բ: 47/141ա-2ա:
48/142ա-3ա: 49/143ա-4բ: 50/144բ-5ա: 51/145ա-6բ: 52/146բ-7բ:
53/147բ-51ա: 54/151ա-2ա: 55/153ա-4բ (56-ից յետոյ): 56/152ա-3ա
(55-ից առաջ): 57/154բ-7ա: 58/157ա-62ա: 59/162ա-3ա: 60/163ա-5ա: 61/165ա-6բ: 62/166բ-8ա: 63/168ա-9ա:
64/169բ-71բ: 65/171բ-3ա: 66/173ա-5ա: 67/175ա-6ա: 68/176ա-7ա:
69/177աբ: 70/177բ-9ա: 71/179ա-80ա:
72/180ա-1ա: 73/181ա-2ա: 74/182ա-4ա: 75/184ա-5ա:
76/185ա-6բ: 77/186բ-8բ: 78/188բ-90ա: 79/28բ-30բ (տե՛ս
16, յաւելեալ՝ 29ա «Յորժամ զխորհուրդըն ծածկեալ... », 30աբ «Տ. Թագաւոր
թագաւորաց Քրիստոս... »): 80/190ա-1ա: 81/191ա-2բ (յաւելեալ՝ 191բ
«Մ. Աթոռ անճառ Բանին Մարիամ...»): 82/192բ-200բ, 204աբ, 226աբ (յաւելեալ՝
226բ «Մըշտածուխ խընկոյն լուսոյն... », չիք՝ զ, ժ): 83/200բ-4ա (204աբ
տե՛ս 82, ժբ-ժգ): 84/115ա-6ա (տե՛ս 41), 95բ-6ա (տե՛ս 35),
97աբ (տե՛ս 36), 98բ-9ա (տե՛ս 37), 101աբ (տե՛ս 38), 108բ-9ա
(տե՛ս 39), 112բ-3բ (տե՛ս 40): 85/64բ-8բ (տե՛ս 22): 86/205ա-14բ
(յաւելեալ՝ ա. 205բ «Տ. Քեզ հաւ...»): 87/49բ-61ա (Յաւելեալ՝ ա.
51աբ «Տ. Որ անճառ խոնարհութեամբ...»,
«Տ. Կեանք եւ յոյս...», գ. 52բ «Որ բնակեալդ ես ի յերկինս...», դ. 53բ «Գալոց
միւսանգամ Արարիչն յաշխարհ...», «Սարսափելի որոտմամբ...», ե. 55բ «Հայր անսկիզբ...», զ. 56բ «Ահեղ փողըն
յարութեան...», է. 58ա «Անեղին...», ը. 59բ-60ա
«Հայեցայ ի բարձունս... », «Արարիչ եւ
մարդասէր...», չիք՝ ե. «Զքեզ աղաչեմըք..., Արեգակն արդարութեան... », է. «Մեծ եւ
ահեղ աւրըն... »): 88/214բ-25բ
(226աբ տե՛ս 82, ժդ): 89/61ա-4բ (տե՛ս 22, չիք՝ բ.): 90-92/չիք:
93/44բ-5ա (տե՛ս 22): 94/39բ-40ա (տե՛ս 21): 95-96/չիք:
Ունի.
ա. 40բ Կանովն Թադէոսի առաքելոյն – Այսաւր
ցընծայ խրախճանապէս... զաւրացըն տ/// (շար. թափուած):
բ. 45բ-9բ [Կանօն սրբոյն Սարգսի զաւրավարի եւ որդւոյ նորա Մարտիրոսի] – [ԴԿ. Հ.] Յերկնաւոր զաւրացն... [Ո.] Ի սուրբ տաճար հոգեւոր... Տ. Սըրբոց գընդից... ԴՁ. Մկ. («Յովանէս») Յեդեմական տընկոյն շառաւիղ...
ՀԲ. ԳԿ. («Սարգիս») Սուրբըդ սըրբոց Սուրբ Երրորդութիւն...
գ. 71աբ Կանովն Թէոդորոսի Զաւրավարի – ԴՁ. Հ. Որ ի հանդէս մեծ... Ո. Պայծառացեալ ժողովուրդք Քրիստոսի... Տ. Անյաղթելի նահատակութիւն քո... ԲՁ. Ճշ. Յաղթող թագաւորին Քրիստոսի... ԴՁ. Մկ. Որ ընտրեցեր...
Բ. 228ա-75բ [Մանրուսմունք]
Տե՛ս ձեռ. 755, 4ա-317ա. 1.ա-դ/228ա-44ա: 2. ա-ե/244ա-60բ: 3/չիք (չի ընդօրինակուած): 4.
ա/260բ-70ա (չիք՝ բ-դ): 5.
ա/270ա-2բ (272բ-4ա տե՛ս 7.): բ/274ա-5բ (վերջից պակասաւոր, չիք՝ գ-ե): 6/չիք: 7/272բ-4ա (274ա-5բ տե՛ս 5.բ): 8-10/չիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
204բ Զմեղապարտ գրչիկ՝ զՊետրոսիկ սարկաւագ, յիշէք ի Քրիստոս, եւ Աստուած (այսչափ):
Տե՛ս ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 925:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 24ա, 63ա. տառեր, 219ա «Յորժամ», 227ա «Անպատումն», «Ղարաքիլն», 227բ, 262բ տառեր եւ
խզբզոց:
2415
ՍԱՂՄՈՍԱՐԱՆ
ԺԶ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 102: ՊՐԱԿ՝
Գ-ԺԱx12 (Գ 10, Դ 14, Ե 1, Զ 11, Է, ԺԱ 13)+4: ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
10,6x7,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (8,5x5,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 12ա): ՏՈՂ՝ 24: ԿԱԶՄ՝
շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը ծաղկազարդ կտաւ (Ի. դ.). լուսանցակողերը՝
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ), դեղին թուղթ (Ի. դ.):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Ճակատազարդ՝ 10բ, 21բ, 39ա, 54բ, 71բ:
Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, նարնջի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. սկզբից,
միջից եւ վերջից պակասաւոր, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ,
զանազան բծեր, լուսանցազարդերը վնասուած, եզրահատուած, Ի. դ. նորոգուած, լուսանցները
կարկատուած թղթով եւ վերակազմուած, լուսանցակողերը գունաթափ, սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-102բ [Սաղմոսարան]
Տե՛ս ձեռ. 1642, 1ա-239ա. 1/92աբ (չիք՝ Սաղմ. Ա-Ը, ԺԱ-ԺԷ, ա-բ, պակասաւոր՝ Սաղմ.
Թ-Ժ): 2/1ա-10բ (չիք՝ Սաղմ. ԺԸ-ԻԴ, բ, պակասաւոր՝ Սաղմ. ԻԵ-ԻԸ): 3/10բ, 74ա-86բ, 34աբ, 72աբ (չիք՝ Սաղ. ԾԱ, բ,
գ. մաղթանք «Յերգս աւրհնութեան», պակասաւոր՝ Սաղմ. Ծ, ԾԲ, ԾԴ, գ. «Աղօթք»): 4/73աբ, 11ա-20բ (չիք՝ Սաղմ. ԾԵ-ԾԶ, ԾԹ-ԿԳ, պակասաւոր՝
Սաղմ. ԾԷ-ԾԸ, ԿԴ): 5/20բ-1բ, 24աբ, 22ա-3բ, 25ա-33բ, 35ա-8բ (պակասաւոր՝ Սաղմ. ՀԲ, ՁԷ-ՁԸ): 6/39ա-54բ: 7/54բ-71բ: 8/71բ, 87ա-91բ, 93ա-102բ (չիք՝ Սաղմ. ՃԻԶ-ՃԻԸ,
ՃԽԵ-ՃԽԷ, գ-ե, պակասաւոր՝ Սաղմ. ՃԻԹ, ՃԽԴ, ա):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (ԺԹ. դ., շղագիր) Սուրբ Էջմիածնայ մատենադարանին Գ. Յովհաննիսեանց. Հմր 19:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 36բ,
37ա, 85բ զանազան բառեր, դժուարընթեռնելի, 60բ տառեր:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպնկ
Աա-ին փակցուած թղթին. «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2416
ՍԱՂՄՈՍԱՐԱՆ
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 183+1 (կրկն.՝
76). չգրուած՝ 183աբ: ՊՐԱԿ՝ Բ-ԺԹx12 (Է-Ը՝ չիք, Բ, Ե, Զ, ԺԹ 10): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
8,3x 5,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (6,5x4): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 22: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը ծաղկազարդ կտաւ.
լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ), դեղին թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցային. Աստուածածին՝
8ա, Մովսէս՝ 33բ, Աննա (մայրն Սամուէլի)՝ 61ա, Եսայի՝ 89ա, 141ա, Եզեկիէլ՝ 114ա, Ամբակում՝
164 բ (եղծուած): Ճակատազարդ՝ 11ա, 37բ, 64ա, 91ա, 116ա, 143ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, տաճար (1բ, 49բ): Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր:
Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն, կապոյտ, դեղին, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. սկզբից եւ միջից՝ պակասաւոր, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր,
փոքրիկ պատռուածքներ, Ի. դ. վերակազմուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-177ա [Սաղմոսարան]
Տե՛ս ձեռ. 1642, 1ա-239ա. 1/1ա-10բ (սկ. թափուած. «/// սրտի իմոյ զաւուրս:
Մինչեւ զե՞րբ բարձրանայ... » (Սաղմ. ԺԲ. 2-3), չիք՝ բ. «Աղօթք» եւ մաղթանք «Սաղմոսիւք
եւ աւրհնութեամբ»): 2/11ա-37ա: 3/37բ-44բ (պակասաւոր՝ Սաղմ. ԼԹ., չիք՝ Սաղմ. Խ-ԾԴ., ա-գ):
4/45ա-63բ (սկ. թափուած
«/// Մի՛ սպանաներ զնոսա... » (Սաղմ. ԾԸ. 12), պակասաւոր՝ Սաղմ. ԿԷ-ԿԸ.): 5/64ա-90բ (չիք՝ բ): 6/91ա-115բ: 7/116ա-42բ: 8/143ա-77ա:
Բ. 177բ-82բ Աղօթք Ներսէսի
[Շնորհալւոյ] – Հաւատով
խոստովանիմ եւ երկիր պագանեմ Քեզ... ամենայն սրբոց քոց երկնաւորաց եւ երկրաւորաց եւ
Քեզ փառք... յաւիտեանս յաւիտենից:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 182բ Մարտիրոս, 1882, Մահգչառ՞:
2. 1ա (ԺԹ. դ., շղագիր) Հմր 24. Սուրբ Էջմիածնայ
մատենադարանին: [Գաբրիէլ Տէր] Յոհաննիսեանց:
ՆՇՈՒՄ՝ ներդիր
թերթիկի վրայ. «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: 183բ «Հմր
2416, 663»:
2417
ՄԱՇՏՈՑ ՁԵՌԱՑ
|
ԺԷ.
դար |
ԹԵՐԹ՝ 93. չգրուած՝
92ա-3բ: ՊՐԱԿ՝ ԺԱ-ԺԹx12 (ԺԴ, ԺԶ 7, ԺԷ 6, ԺԸ 14, ԺԹ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսադրոշմով՝ եռամահիկ,
այլ թուղթ՝ թ. 63-93՝ լուսագծերով, լուսադրոշմով՝ գծանկար խաչ, վերին թեւին երեքնուկի
տերեւ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 13,5x10: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
միասիւն (9x6): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (գրչափոխութեամբ),
նոտրգիր (90ա-1բ. նմուշք՝ 5ա): ՏՈՂ՝ 15 (1ա-63ա), 17-18 (63բ-8բ), 21-23 (69ա-89բ), 19 (90ա-1բ): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աաստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա), սկզբից, թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային
(41բ), տաճար (63բ): Զարդագիր՝ թռչնագիր
(41բ), հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն,
կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
Ա. փեղկը հիմքից անջատ, փեղկերի եզրերը մաշուած, մէջքը վնասուած, կապիչներն ընկած,
ցեցակեր. սկզբից եւ միջից՝ պակասաւոր, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, տեղ-տեղ
գունաթափուած եւ գիրը վնասուած, թթուակեր, լուսանցակողերը գունաթափ, սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-7ա [Կանոն հոգեհանգիստ
կատարելոյ – Նախ ասի Հայր մեր... պտուղ ի քոց] արդարութեան արմտեաց... եւ զպատուիրանս
քո պահեսցին սուրբ եւ անարատ վարիւք եւ առաքինասէր գործովք... ամէն:
Հմմտ. Մաշտոց, Վաղարշապատ,
1905, էջ 689-701:
2. 7աբ ԺԵ. Կանոն Աղ աւրհնելո
– Աստուա՛ծ, ողորմեա՛ մեզ... Եւ քահանայն ասէ զաղաւթս զայս. Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր
Աստուած ամենակալ... եղիցի մեզ ի սրբութիւն մեղաց... ամէն:
3. 8ա-18ա ԺԶ. Կանոն Տեառնականի
– Ածեն զնուիրեալն ի դուռն եկեղեցւոյն... Եւ կոչեաց Աստուած զՄովսէս... եւ հատո՛յ
նմա զողորմութիւն քո յաւիտենից... այժմ եւ միշտ:
4. 18ա-41ա ԺԷ. Կանոն Ոտնլուայ
առնեն Մեծի հինգշաբթին երեկոյին, զոր ասաց Քրիստոս, թէ աւրինակ մի ետու ձեզ, զոր
արարեալ է տեառն Եփրեմի Խորին Ասորոյ, զոր թարգմանեաց մեծն դիտապետ Հայոց Մեծաց Գրիգորիս Վկայասէր – Ի Ժ.երորդ
ժամու ժողովին... Եւ գլխաւորն ասէ զաղաւթս. Փառաւորեմք ըզքեզ, Տէ՛ր մեր... հանդիպիլ
քեզ ի փառաւոր եւ միւսանգամ գալստեան քո... այժմ եւ միշտ:
5. 41բ-62բ ԺԸ. Կանոն Ջուր
աւրհնելոյ – Երթան խաչիւ եւ Աւետարանաւն... Ընթերցուած ի Չորրորդ Թագաւորութենէ.
Եւ ասեն արք քաղաքին... եւ կատարեալ առաքինութեամբ արժանի լիցուք փառաւորել զՀայր
եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգիդ: ա. 46բ-52ա Աւրհնութիւն Ջրոյ, զոր ասացեալ է Բարսեղի
Կեսարու Կապուպակցոյ – Աւրհնեալ Տէր Աստուած ամենակալ... երիտասարդ եւ կուսանք,
ծերք եւ տղայք հանդերձ ցնծութեամբ եւ ուրախութեամբ ամենայն հոգիք տացեն գոհութիւն
Աստուծոյ. ամէն:
6. 63ա [Ողբ ղարիպի, Նաղաշէ
ասացեալ. ձեռ 3162, 89ա – Աստուծոյ մարդասիրին փա՜ռք յաւիտեան... / Մէկ մի չկայր,
զձեռքն] խաչէր ի վերայ սրտին... եւ քեզ ամենքս երկրպագեմք Աստուածածին:
7. 63բ-77ա
ԻԷ. Կանոն Նաւակատեաց եկեղեցւոյ՝ պղծել տաճարի յանօրինաց, եւ շարժեալ սեղանոյն վերըստին
հաստատել – Մտանէ եպիսկոպոսն... Եւ եպիսկոպոսն ասէ զաղօթս զայս. Որ ունիսդ իշխանութիւն...
Ուր օրն նաւակատիս կատարեսցին ուրախութեամբ:
8. 77բ-80բ
ԻԸ. Կանոն Աւազան օրհնելոյ. Եւ այս է կարգաւորութիւն – Հաստատեն զաւազանն... Եւ
եպիսկոպոսն ասէ զաղօթս զայս. Տէ՛ր Աստուած, մեծ եւ փառաւորեալ... եւ արժանի լիցուք
երկնից արքայութեանդ ընդ ամենայն սուրբս քո:
9. 80բ-1ա ԻԹ. Կանոն Սկի եւ
մաղզմայ օրհնելոյ – Բերեն յեկեղեցին... Ասէ զաղօթս. Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած
մեր... եւ արժանի արա՛ պաշտել զքեզ. փառք, իշխանութիւն:
10. 81ա-4ա
Լ. Կանոն զարմտիս սերմանց, եւ զշեղջ, եւ զհնձան օրհնել – Սղմս. Կց... Ընթերցուած Յովելէ մարգարէէ. Քաջալերեա՛ց, երկի՛ր... եւ որք
կերիցեն՝ հանցեն օրհնութիւն եւ զփառս Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյ:
11. 84աբ ԼԱ. Կանոն հանդերձեղէն,
սպասք օրհնելոյ, վարագոյր կամ սեղանոյ ծածկոց եւ այլ – Տանին յեկեղեցին առաջի
բեմին... Եւ ասէ զաղօթս զայս. Տէ՛ր Աստուած բարձրեալ, որ զգեցուցեր զեկեղեցի... աստ
եւ ի հանդերձեալսն զողորմութիւն մեծ գտանել ի քէն... այժմ:
12. 84բ-5բ
ԼԲ. Կանոն Աւրհնութիւն նորակերտ գրոց – Տանին յեկեղեցին եւ հանեն յամբիոնն... Ասէ
զաղօթս. Աւրհնեալ եւ, Տէ՛ր Աստուած մեր... տանել
զանճառ բարերարութեանդ պարգեւս... միշտ եւ յաւիտեանս:
13. 85բ
ԼԳ. Աղօթք երդմնահարաց, որք երդնուն մարդիկք – Աստուա՛ծ, որ զմարդկային բնութիւնս
փոփոխականս եւ տկարս գիտես... քանզի օրհնի անուն քո եւ փառաւորի... յաւիտեանս:
14. 85բ ԼԴ. Կանոն Նոր դուռն եկեղեցւոյ դնել, հաստատել
ի տեղւոջն իւրում – Եւ ասեն սաղմոս՝ Խոստովան
եղերուք... Խնդրեսցուք հաւա/// (թափուած):
15. 86ա-8ա [Կանոն օրհնութեան խաղողոյ... – Բերեն
յեկեղեցին... ] լցուսցէ զսիրտս մեր... Եւ քահանայն ասէ զաղօթս. Աւրհնեալ ես, Որդի՛
եւ Բան Հօր... ըստ անսուտ ի քէն խոստմանն ի պատիւ եւ ի փառս Հօր քո եւ Հոգւոյդ սրբոյ:
16. 88բ-9ա
ԼԶ. Աղօթք վասն Պատկեր օրհնելոյ, զոր ասացեալ է վասն մօր Տեառն մերոյ Յիսուսի
Քրիստոսի – Տէր Աստուած ամենակալ... զի քեզ լիցին երկրպագուք եւ փառաբանիչք... ամէն:
17. 89աբ ԼԷ.
Վասն խունկ օրհնելոյ – Առնու քահանայն ի ձեռն եւ ասէ. Ամենակալ Տէր, որ ընկալար
զխունկն... այլ պարգեւեա՛ մեզ շնորհիւ Հոգւոյն Սրբոյ առնուլ զօրհնութիւնդ քո... փառք,
իշխանութիւն եւ պատիւ:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԷ.
դ.
90ա-1բ (այլ ձեռք, նոտրգիր) [Ողբ] – Ո՜վ գեղեցիկ
եւ նազելի, / եւ ոսկէհատ յոյժ ցանկալի... լուսեղինաց դասքն խառնի, / օրհնէ զՏէրըն ամենայնի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 93բ՝ «Աայսահարեալ», տառեր:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպնկ Աա «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: 93բ «Հմր
2417, 795»:
2418
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
ՍԻՍԱԿԱՆ |
ՊԾԵ. – 1406 |
ԳՐԻՉ՝ Գալուստ: ԾԱՂԿՈՂ՝
Կարապետ: ՍՏԱՑՈՂ՝ Գրիգոր:
ԹԵՐԹ՝ 318: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԷx12 (Ա 9, ԻԶ 10, Զ 11, Թ, ԺԱ, ԺԸ 14, Ժ 13, ԻԵ 2)+2: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 12,8x8,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (10.5x6.5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 32ա, Աա): ՏՈՂ՝ 23-24: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմի՞ր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա (սկ.) Ա. դեղին թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Լուսանցային. Աստուածածին՝ 23բ,
186բ, Դաւիթ մարգարէ՝ 33ա, Ստեփաննոս Նախավկայ՝ 34ա, Պետրոս առաքեալ՝ 36բ, Յովհաննէս
աւետարանիչ՝ 38ա, Յովնան յերախ կիտի՝ 43բ, Յովհաննէս Մկրտիչ՝ 161ա, Գրիգոր Լուսաւորիչ՝
166բ, Հռիփսիմէ կոյս՝ 172բ, Յակոբ Մծբնացի՝ 212ա, Միքայէլ հրեշտակապետ՝ 215ա: Ճակատազարդ՝ 8ա, 46ա, 88ա, 192բ, 242ա, 260բ,
283ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային,
կենդանական, տաճար, խաչ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝
կարմիր, կապոյտ, կանաչ, վարդագոյն, շագանակագոյն, մանուշակագոյն, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին թեթեւակի քերծուած, եզրերը մաշուած, Բ. փեղկի տախտակը վերից վար ճեղքուած. սկզբից եւ միջից պակասաւոր, թ. 1-13՝ բնագիրը վնասուած
եւ Ի. դ. նորոգուած դեղին թղթերով. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, կան
զանազան բծեր եւ փոքրիկ պատռուածքներ, խոնաւութիւնից մանրանկարներն ու լուսանցազարդերն
արտատպուած հանդիպակաց թերթերին, եզրահատումից՝ վնասուած, լուսանցակողերը գունաթափ,
սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-317բ [Շարակնոց]
Տե՛ս ձեռ. 1576, 4ա-368բ. 1/1ա-2բ
(փոքրիկ մասունք): 2/3ա-5ա (փոքրիկ մասունք): 3/5ա-8ա (փոքրիկ մասունք): 4/8ա-9բ
(մասամբ թափուած, չիք՝ «Մ. Ուրախացիր Աստուածածին...»): 5/9բ-11ա
(մասամբ): 6/11ա-2բ (վնասուած): 7/12բ-4բ (սկիզբը վնասուած): 8/14բ-6բ:
9/16բ-8ա: 10/18ա-9բ: 11/20ա-1բ: 12/21բ-3բ: 13/23բ-7բ:
14/27բ-9բ: 15/29բ-31ա: 16/31ա-2բ: 17/33ա-4ա: 18/34ա-6ա:
19/36բ-8ա: 20/38ա-9բ: 21/39բ-42ա: 22/42ա-3բ: 23/43բ-5ա:
24/45բ: 25/46ա-7բ: 26/47բ-51ա: 27/51ա-6բ (գ՝ 232բ
տե՛ս 83): 28/56բ-64բ: 29/65ա-73բ (սկ. թափուած «[Հ. Արարչակիցդ
Հաւր... երկնաւոր]: Ընդ ողջախոհին...»): 30/73բ-81ա: 31/81ա-8ա: 32/88ա-9բ:
33/89բ-91բ (չիք՝ «ԱՁ. Հ. Որ զերիս մանկունսըն...»): 34/91բ-2բ
(չիք՝ «Հ. Բարեբանեալ ես.. »): 35/92բ-4բ: 36/94բ-6ա: 37/96ա-7ա:
38/97ա-9բ: 39/99բ-108բ (չիք՝ ա. «Մ. Յահեղ աւուրն...»):
40/108բ-11ա: 41/112ա-7ա (սկ. թափուած [«Հ. Այսաւր մեծ աւետիք...
յաւիտեան: Յաղ]թական երգով... »): 42/117ա-23ա: 43/123ա-41բ: 44/141բ-5ա:
45/145բ-51բ (պակասաւոր՝ բ. «Տ. Իւղաբերից կանանցն...», չիք՝
«Ճշ. Որ անբաւելի...»): 46/152աբ (սկ. թափուած [«Տ. Որ ի քրովբէական կառսըդ... հողմոց. այսօր] ի հրեղէն լեզուս...»):
47/152բ-4ա: 48/154ա-5բ: 49/155բ-7ա: 50/157ա-8ա: 51/158աբ,
168աբ: 52/168բ, 160ա-1ա: 53/161ա-5ա: 54/165ա-6բ: 55/166բ-7բ,
159աբ: 56/159բ (160ա-1ա տե՛ս 52, 161ա-5ա տե՛ս 53, 165ա-6բ տե՛ս
54, 166բ-7բ տե՛ս 55, 168աբ տե՛ս 51), 169ա-70ա: 57/170ա-2բ:
58/172բ-8ա: 59/178ա-9բ: 60/179բ-82ա: 61/182ա-3բ: 62/183բ-5ա:
63/185ա-6բ: 64/186բ-8բ: 65/188բ-90բ: 66/190բ-2բ: 67/192բ-3բ:
68/193բ-5ա: 69/195ա-6բ: 70/196բ-7բ: 71/197բ-9ա: 72/199ա-200ա:
73/200ա-1բ: 74/201բ-4ա: 75/204ա-5բ: 76/205բ-7ա: 77/207բ-10ա:
78/210բ-2ա: 79/212ա-4ա: 80/214ա-5ա: 81/215ա-7ա: 82/217ա-28ա
(զ՝ 232աբ, ժդ՝ 240աբ): 83/228ա-32ա (232աբ տե՛ս 82. զ, 232բ
տե՛ս 27. գ): 84/232բ-7բ: 85/237բ-40ա (240աբ տե՛ս 82. ժդ),
240բ-2ա: 86/242ա-60բ: 87/260բ-79բ (չիք՝ ե. «Զքեզ աղաչեմըք...»,
է. «Աւրհնաբանող ձայնիւ երգեմք... »): 88/283ա-301ա (89-ից յետոյ,
յաւելեալ՝ 302ա «[Մ.] Ո՜վ գերահրաշ ծաղիկ...»): 89/276բ-83ա (88-ից առաջ,
չիք բ): 90/302բ-8բ (309ա-13ա տե՛ս 95, 313ա-4ա տե՛ս 93):
91/315ա-6բ: 92/չիք: 93/313ա-4ա: 94/314բ (315ա-6բ տե՛ս
91), 317աբ (յաւելեալ՝ 317բ [«Մ. Որ ի] յամսեանն վեցերորդի...):
95/309ա-13ա: 96/չիք:
302բ-317բ մասը երեւի 1464 թ. առաջ Հունձք գիւղում գրել-լրացրել
է Միգայէլ գրիչը. տե՛ս Յիշ. յետագայի,
87բ, 111բ, 314ա։
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
45բ Զստացաւղ սորա զԳրիգոր՝ սիրող բանի, եւ մեղուցեալ տառատիպս՝ զԳալուստ, յիշել մաղթեմ. ՊԾԵ. (1406):
301բ (Գալուստ գրչի) Փա՜ռք համագոյ
եւ միասնական, անբաժանելի սուրբ Երրորդութեանն եւ մի աստուածութեանն՝ Հաւր եւ Որդւոյ
եւ Հոգւոյն Սրբոյ, յաւիտեանս. ամէն: Արդ, գրեցաւ եղանակաւոր տառս եւ լուսազարդ երգարանս
ի թուականս հայոց ՊԾԵ. (1406), ի տանս Սիսական, յերկիր
[Սիւնեաց՞], ի մեծ եւ ի հռչակաւոր սուրբ ուխտս [Տաթեւու՞], առ ոտս մեծ
եւ ամեներջանիկ դիտապետիս հայոց, որ է անուանակիր արփիաւորչին, այլ եւ գործոց նորին,
նա եւ պսակացն ասեմ մեծին, ի խնդրոյ սրբասնունդ եւ երանաշնորհ եղբաւր մեր եւ անընդմիջաբար
սիրելոյ Գրիգորի՝ սիրողի բանի, ի վայելումն անձին իւրոյ սրբազանի, յիշատակ
հոգոյ իւրո եւ ծնօղաց իւրոց, եւ ի վարժումն դեռաբոյս պատանեկին (ջնջած եւ գրած՝ «Սարգիսին»),
որ է որդի (ջնջած եւ գրած՝ «Ստեփաննոս»)ին իւրոյ, զոր Տէր վայելել տացէ ընդ
երկայն աւորս, ձեռամբ յոգնամեղ եւ ապիկար գրչի՝ Գալուստ պիտակ սպասաւորի, ի
լաւ եւ յընտիր աւրինակէ Սըսցոյ, որ էր գրեալ ձեռամբ բազմարուեստ գրչի՝ Գրիգոր
դպրի, մականուն Խուլ կոչեցեալ: Արդ, աղաչեմ զամենե[ս]եան, որք աւգտիք ի սմանէ
կամ գաղափարէք՝ զվերոյասացեալ ստացաւղ սորա եւ զբազմամեղ |302ա| գրչաւոր մի՛ մոռանայք,
այլ մաղթեմ յիշել ի սուրբ եւ յերկաթռիչ պաղատանս ձեր առաջի անարատ գառինն եւ անարիւն
զենմանն Քրիստոսի, եւ նա, որ առատն ի տուրս բարեաց եւ աննախանձ ի պարգեւս շնորհաց,
մեզ՝ յուսողացս, եւ ձեզ՝ խնդրողացդ առհասարակ շնորհեսցէ. նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 60, Հմր 64 (301բ-2ա). ըստ որի եւ
փակագծային լրացումները:
2. 111ա (Կարապետ
ծաղկողի) Ո՜վ դասք լոյս երամից, աղաչեմ յիշման արժանի առնել զԿարապետ նկարող սորին: Ով զմեզ յիշէ՝ յիշեալ լիցի առաջի անմահ գարին Յիսուսի Քրիստոսի:
164բ Ո՜վ դասք լոյս երամից, յիշեցէ՛ք զնկարող:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1.
87բ (Միգայէլ գրիչ լրացնողի. 1464 թ., բոլորգիր) Զմեղաւոր հողս՝ զՄիգայէլ գծողս, յիշեցէ՛ք [յ]աղաւթս ձեր եւ/// (չշարունակած):
111բ
Արդ, ծանուցումն պայծառ ընդերձողաց: Փա՜ռք համագոյ եւ միասնական, անբաժանելի սուրբ Երրորդութեանն
եւ մի աստուածութեանն՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ յաւիտեանս. ամէն:
Արդ,
գրեցաւ եղանակաւոր տառս եւ լուսազարդ երգարանս ի թուականս հայոց ՊԾԵ. (1406) ամի, ի
յերկիրն Քաջբերունի, ի գիւղս Հունձք, ընդ հովանեաւ Սուրբ Սարգսի Զաւրավարին
եւ ըՍտեփաննոսի Նախավկա[յ]ի, ի հայրապետութեան
Զաքարիայի, ի յառաջնորդութեան սուրբ ուխտիս Մեծոբայ ըՍտեփաննոս վարդապետի: Յուսամք յԱստուած, որ պահէ զնայ անփորձ կենաւք մինչեւ
ի խորին ծերութիւն. ամէն: Եւ յետ աստեացս ելանելոյն ընդ սուրբ վարդապետաց դասուն
դասակից առնէ. ամէն: Արդ, աղաչեմ զամենեսեան սիրովն Քրիստոսի զընդերձողսդ եւ զլսողսդ՝ յիշման արժանի առնել
զվերոյ յիշեցեալ ըստացող տառիս: Արդ, գրեցաւ ի ձեռամբ Միգայէլի անարժանի եւ
անիմաստ գրչի, եւ իմ ան[ըն]դունակ եւ անհմուտ գոլով յարուեստ գրչութեան, եւ բազում
մեղաց ցնորիւք պաշարեալ, գրեցի անարժան ձեռօք իմաւք ընտիր եւ ստոյք աւրինակէ Խուլ կոչեցեալ: Ով
զմեզ յիշէ՝ յիշեալ լիցի առաջի անմահ գարին Յիսուսի
Քրիստոսի:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 441, Հմր 598 (111բ), ուր սա դրուած
է 1464 թ. ներքոյ եւ բացատրուած՝ «Թուականը ջնջուած է եւ գրուած ՊԾԵ., որ կեղծիք է:
Այստեղ յիշատակուած Զաքարիա կաթողիկոսը նշանաւոր Զաքարիա Աղթամարցին է, որ աթոռակալել
է 1434-1464 թթ., ուստի յիշատակարանի գրութեան վերջին հնարաւոր տարեթիւը 1464ն է»:
Այստեղ նշուած է նաեւ նոյն Միգայէլ գրչի մի այլ գործ՝ ՄՄ Հմր 3049 Աւետարանը,
որ «հեզահոգի... Մսրմէլիք» կնոջ համար նա գրել է «ի Ջ. ու ԺԱ. (1462) ամի,
ի յերկիրս Քաջբերունի, ի գեաւղս, որ կոչի Ունձք». տե՛ս ձեռ. 3049, 277ա-80ա, հմմտ. ԺԵ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 178-9, Հմր 223:
314ա
Զմեղաւոր հողս՝ զՄիգայէլ գծողս, յիշեցէ՛ք [յ]աղօթս ձեր:
2. 166բ (ԺԵ. դ.
վջ., անփոյթ բոլորգիր) Ո՜վ դասք հրեշտակաց եւ նահատակք Քրիստոսի, աղաչեմ զձեզ, յիշման
արժանի առնել զՅովհաննէս նկարող սորին:
Ով զմեզ յիշէ՝ յիշեալ լիցի առաջի անմահ գառին Յիսուսի Քրիստոսի:
Այս Յովհաննէսը որեւէ ծաղկում
չի արել, սոսկ կրկնօրինակել է Կարապետ ծաղկողի 111ա էջի յիշ-ը. ամբողջ ձեռագրի նկարազարդումը
Կարապետինն է։
3. 46բ (1746 թ., նոտրգիր) Ես՝
Սէվիս, դալու եմ Վահանին ԳՌ. (3000) փող, Բ. թաղար ց[որ]եէն:
Աստուծովդ օգնութեամբ դամ. թվին ՌՃՂԵ. (1746):
4. 318ա (ԺԹ. դ., շղագիր) Ի վայելումն
Սարկիս վարդապետին Միրզայբէկով, ամի (չգրած) ի Տեառնէ.
ամէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 260բ սեւով քառանկիւնի, մէջը՝ «Քրիստոսի ծառայ Սարգիս. 1822»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 110բ «Զմեղաւոր.
ՊԾԵ. (1406)»: 285բ՝ ՋԺԲ. (1463), ՋԺԱ. (1462), ԷՌԿ. (7060): 317բ Զգծող սորին եւ վայէ: 318ա (ԺԹ. դ., շղագիր) ՊԾԵ. թուին
գրեցաւ Շարականս: Տե՛ս «Բանն, որ ընդ Հօրն»: Պհպնկ 318բ «Աս կիրըս է հարն է», խզբզոց:
2419
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
ԺԶ. դար |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Տէր Պետրոս:
ԹԵՐԹ՝ 293: ՊՐԱԿ՝
Դ-ԻԸx12 (Դ-Ե 13, Զ, ԻԸ 11, ԺԸ, ԻԶ 10, ԻԷ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 11x9,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
միասիւն (10x6.5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 15ա): ՏՈՂ՝ 25: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը՝ սեւ կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը
թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) + 1 (Գ), թուղթ, մասն կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցային. Յովնան յերախ կիտի՝ 11ա, Մուտք յԵրուսաղէմ՝ 57բ: Կիսախորան՝ 80ա: Ճակատազարդ՝ 1բ, 8բ, 56ա, 127ա, 178ա, 232ա, 263բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, տաճար, խաչ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր, կենդանագիր (օձ՝ 163ա): Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, վարդագոյն, շագանակագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան Ղուկասու, Ը. 18-19, Է. 36-45: ԺԷ. դ.: 1 (Բ, վջ.), ստացուած ընդլայնակի հատուած 1 թերթից: Մագաղաթ, 11x8, երկսիւն (7,5x7,5), բոլորգիր, 14 տող: Կարդալ՝ Աաբ. «/// ի յայտ... եկին նա մա[յրն]», «/// ճաշ ընդ նմա... սա աւասիկ»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը թեթեւակի մաշուած, եզրահատումից լուսանցազարդերն ու լուսանցագրութիւնները վնասուած. սկզբից, միջից եւ վերջից պակասաւոր. լուսանցներում բծեր, խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, տեղ-տեղ՝ ցեցակեր. ԻԴ. (թ. 252-63) եւ ԻԵ. (թ. 240-251) պրակները եւ թերթեր խառնուած (տե՛ս Բվնդ.), թ. 273՝ կարդալ թ. 263ից յետոյ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-293բ [Շարակնոց]
Տե՛ս ձեռ. 1576, 4ա-368բ. 1/5աբ
(սկ. թափուած [«Տ. Այսաւր ցնծան երկնայինք...] գովեն ըզլոյսն...»): 2/5բ-6բ
(չիք՝ «Ո. Անճառելիդ Աստուած... Տ. Թագաւոր
փառաց Աստուած... Ճշ. Որ ի բարձրութիւնս
երկնից...»): 3/7ա-8բ (սկ.
թափուած [«Մ. Ուրախ լե՛ր, Մարիամ, սուրբ Աստուածածին... եկն]
Տէր...»): 4/8բ (միջից եւ վերջից
թափուած, միայն՝ «Աւրհ. ԲՁ. Ուրախացիր,
սըրբուհի... » եւ «Ուրախ լե՛ր բերկրեալ...»):
5-12/չիք: 13/290բ (միայն՝ «Մ. Ուրախացիր Աստուածածին...»):
14/4աբ (չիք՝ «Մ. Աթոռ քրովբէական...
Ո. Որոյ առեալ հրաման... Տ. Զոր փառաբանեն... ԴԿ. Ճշ. Անըսկիզբըն Բանըն...»): 15/չիք: 16. ա/չիք: 16. բ/9ա (սկ. թափուած
«[... ի յանբա]նից փոխեալ...»): 17/9աբ (վերջից պակասաւոր, չիք՝ «Մկ. Աւրհնեցէ՛ք ըզՏէր յաւրհնութիւն...»): 18-20/չիք: 21/2աբ (2բ-3ա
տե՛ս 94), 3աբ (սկ. թափուած [«Տ. Առաքեալք Աստուծոյ... կաթու]ղիկէ եկեղեցւոյ...»: Յաւելեալ՝ 3ա «Գեղեցիկ անուն
բարի...»): 22/3բ, 10ա-1ա: 23/11աբ, 25աբ: 24/25բ, 1ա
(1աբ տե՛ս 93): 25/1բ, 12ա-3ա: 26/13ա-6բ: 27/16բ-21բ,
290ա: 28/21բ-4բ, 26աբ, 37աբ, 27ա-9ա: 29/29ա-36բ, 38ա (միջից պակասաւոր,
չիք՝ Ո. Հրաշափառ ծագումըն... Տ. Այսաւր ցընծան... Ստեղ. Մկ. Զանունըն Տեառն: Լուսապըսակացըն...», թերի՝
«ԴՁ. Ճշ. Այսաւր մեծապէս պանծացեալ...»): 30/38ա-44ա (44ա-8բ տե՛ս 90),
48բ-9բ: 31/49բ-56ա: 32/56ա-7բ: 33/57բ-60ա: 34/60ա-1ա:
35/61ա-3ա: 36/63ա-4բ: 37/64բ-6ա: 38/66ա-8բ: 39/68բ-77բ
(չիք՝ ա «Մ. Յահեղ աւուրն...»): 40/77բ-80ա: 41/80ա-6բ
(յաւելեալ՝ բ 83ա «Մ. Ո. Որ ըզհրեշտակին...»): 42/86բ-92բ:
43/92բ-114բ: 44/114բ-9ա: 45/119ա-26բ:
46/127ա-9ա: 47/129ա-31ա: 48/131ա-2բ: 49/132բ-4բ: 50/134բ-6ա:
51/136ա-7ա: 52/137ա-9ա: 53/139ա-44ա: 54/144ա-6բ: 55/146բ-8ա:
56/148ա-9ա: 57/149բ-52ա: 58/152ա-8բ: 59/158բ-60ա: 60/160ա-3ա: 61/163ա-4բ:
62/164բ-6բ: 63/166բ-8ա: 64/168ա-70բ (170բ-3ա տե՛ս 95): 65/173ա-5բ:
66/176ա-8ա: 67/178ա-9բ: 68/179բ-81ա: 69/181ա-2բ:
70/182բ-3բ: 71/183բ-5բ: 72/185բ-6բ:
73/186բ-8ա: 74/188ա-90բ: 75/190բ-2ա: 76/192ա-4ա: 77/194ա-7բ:
78/197բ-9բ: 79/199բ-201բ: 80/201բ-3ա: 81/203ա-5ա: 82/205ա-17բ,
292ա-3ա (չիք՝ զ): 83/217բ-22ա: 84/222ա-7բ: 85/227բ-32ա:
86/232ա-9բ, 252ա-63բ: 87/263բ, 240ա-51բ, 273աբ, 264ա-70ա
(չիք՝ է. «Աւրհնաբանող ձայնիւ երգեմք...», «Մեծ եւ ահեղ աւրըն...»: Յաւելեալ՝
ե. 248աբ «[Տ]. Արարչագործ Աստըւած, որ յոչընչէ...»): 88/274ա-88բ
(սկ. թափուած, «[Ծան. Ի սուրբ երրորդութենէն ծանեաք... բազ]կաւ ի վերա», 89-ից
յետոյ: Յաւելեալ՝ 290բ-1ա «Սարսափելի որոտմամբ...», 293բ «Ստ. Հբ. Անըսկիզբն
Աստըւած համապայծառ... եւ մեք/// (շար. թերի)», 288բ-90ա տե՛ս 91, 290ա տե՛ս
27. գ, 290բ տե՛ս 13, 293աբ տե՛ս 89. բ, 292ա-3ա տե՛ս 82. ժդ,
293աբ տե՛ս 96): 89/270ա-2բ (88-ից առաջ, վերջից պակասաւոր): 90/44ա-8բ
(տե՛ս 30): 91/288բ-90ա (տե՛ս 88): 92/չիք: 93/1աբ
(տե՛ս 24): 94/2բ-3ա (տե՛ս 17): 95/170բ-3ա (տե՛ս 64):
96/293աբ (տե՛ս 88):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
79բ-80ա
(ստ. լս.) Յիշատակ է Շարականս տէր Պետրոսին եւ կողակցոյն
իւրոյ՝ Եփրոսինէ, եւ որդ[ոց]ն՝
Պօղոսին եւ Անդրէասին. յիշեցէ՛ք եւ///
(եզրահատուած):
126բ
Յիշատակ է Շարականս տէր Պետրոսին եւ կողակցոյն
իւր՝ Եփրոսինէ, եւ որդոցն՝
Պօղոսին եւ Անդ[ր]էասին, եւ ամենայն
արեամբ մերձաւորացն իւրոց, որք զՈղորմիդ ասէք. ամէն:
177բ-8բ
(ստ. լս.) Յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զտէր Պետրոսն եւ զկողակիցն
Եփ[րոս]ինէն, եւ
որդոցն՝ Պօղոսին եւ Անդրէասին, եւ Աստուած
ողորմի ասացէ՛ք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 293բ (ԺԸ.
դ., նոտրգիր) Ես՝ ծառայ Մարտիրոսս գրեցի:
2. 119բ (ԺԹ. դ., բոլորգիր, եզրահատուած) Վարդ/// Քրիստոսի ծառայ, ես՝ ըՍտեփանոս,
որդի տէր Օհանէսեան, յիշեցէ՛ք:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝
239ա բոլորակ, խաչանիշ, անգիր:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 13բ
թռչուն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 141բ, 144բ, 146բ, 147ա, 154բ, 188բ, 195բ, 277բ
եւ այլն. զանազան տառեր եւ բառեր: 240ա «Եկօ, աղաչեմ
Քրիստոս»: 293բ «Օգնե՛յ Սուրբ Հոգի առ քեք ասա: Որ զարար զալց գոր է բազուկս
քոյ Տէր»:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպնկ Աա «ԺԷ.,
Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», «Հմր
2419, 804»:
2420
ՆՈՐ ԿՏԱԿԱՐԱՆ (ՄԱՍՆ)
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՃԺԹ.– ՌՃԻ. – 1670-1671 |
ԳՐԻՉ՝ Յովսէփ աբղյ.,
Մարկոս: ԾԱՂԿՈՂ՝ Երեմիա: ՍՏԱՑՈՂ՝ Մեսրոպ դիակօն:
ԹԵՐԹ՝ 245. չգրուած՝
5բ, 168բ, 244ա-5բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԶx12 (Ա-Բ, Ի 10, Գ 5, Դ 6, Ե-Է, ԺԴ չիք): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 13x9: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (9x5.7): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (ըստ գրչաց անզանազանելի. նմուշ՝ 11ա, Բա): ՏՈՂ՝
18-19: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը վարդագոյն մետաքս՝
ասեղնագործ ծաղիկներով. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ստացող Մեսրոպ դիակօն՝ 242բ: Լուսանցային. Տիմոթէոս՝ 169ա, Յուդայ (Ղեբէոս)՝ 235բ, Պօղոս առաքեալ՝ 243ա: Կիսախորան՝ 6ա: Ճակատազարդ՝ 191ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, սափոր: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր, կենդանագիր: Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն, կանաչ, կապոյտ, դեղին, սեւ, շագանակագոյն, ոսկի:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան Յովհաննու, Է. 40-46: Ժ. դ.: 2 (Ա-Բ, վջ.), ստացուած եզրահատուած կէս թերթի ընդլայնակի երկտակումով: Մագաղաթ, 17,3x12,8՝ բացուածքը, այժմ՝ միասիւն (9,5x8), բոլորգիծ երկաթագիր, 14 տող: Կարդալ՝ Բա, Աբ, Բբ, Աա. «Ոմանք ի ժողովրդենէն... ետուն սը[պասաւորքն]»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եւ մէջքի եզրերը մաշուած, ցեցակեր. սկզբից եւ միջից՝ պակասաւոր. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, տեղ-տեղ ցեցակեր, 101րդ թերթի վերին եզրը կտրուած, ընկած, թ. 235՝ պոկուած, ԺԳ. պրակը թուլացած, լուսանցակողերը գունաթափ, կեղտոտուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. [Առ Հռոմայեցիս]
– Նխ. 1ա-3բ: Գլ. 3բ-5ա: Թղթ. 6ա-24ա:
2. Առ Կորնթացիս
Ա. – Նխ. 24բ-5բ: Թղթ. 26ա-31բ (սկ. թափուած «///[այն]պէս ո՛չ լուիցեն... » (ԺԴ.
21) «... այս[միկ]///» (ԺԵ. 53. շար. թափուած):
3. Առ Կորնթացիս
Բ. – Նխ. 32աբ (սկ. թափուած «///[բար]ձին... »): Գլ. 32բ-3բ: Թղթ. 34ա-59բ:
4. Առ Գաղատացիս – Նխ. 60աբ: Գլ.
60բ-1բ: Թղթ. 62ա-75ա:
5. Առ Եփեսացիս
– Նխ. 75բ-6ա: Գլ. 76ա-7ա: Թղթ. 77ա-90ա:
6. Առ Փիլիպեցիս
– Նխ. 90ա-1ա: Գլ. 91աբ: Թղթ. 92ա-101բ:
7. Առ Կողոսացիս
– Նխ. 101բ-2բ: Գլ. 102բ-3ա: Թղթ. (թափուած):
8. Առ Թեսաղոնիկեցիս
Ա. – Թղթ. 104ա-12ա:
9. Առ Թեսաղոնիկեցիս
Բ. – Նխ. 112ա-3ա: Գլ. 113աբ: Թղթ. 114ա-8ա:
10. Առ Եբրայեցիս
– Նխ. 118ա-9ա: Գլ. 119ա-22ա: Թղթ. 122ա-52ա:
11. Առ Տիմոթէոս
Ա. – Նխ. 152ա-3ա: Գլ. 153բ-4բ: Թղթ. 155ա-66ա:
12. Առ Տիմոթէոս
Բ. – Նխ. 166ա-7ա: Գլ. 167ա-8ա: Թղթ. 169ա-76բ:
13. Առ Տիտոս
– Նխ. 176բ-7բ: Գլ. 177բ-8ա: Թղթ. 178ա-82բ:
14. Առ Փիլիմոն
– Գլ. 183ա: Նխ. 183աբ: Թղթ. 184ա-6ա:
– Վերագիր, Թելադրութ.,
Նաւարկութ. – 186ա-7ա (տե՛ս ձեռ. 187, 444բ):
15. Թղթ. Յակովբայ
– Յռջբ. 188ա-9ա: Գլ. 189բ-90բ: Թղթ. 191ա-201բ:
16. Թղթ. Պետրոսի
Ա. – Գլ. 201բ-2բ: Թղթ. 203ա-14ա:
17. Թղթ. Պետրոսի
Բ. – Գլ. 214աբ: Թղթ. 215ա-21բ:
18. Թղթ. Յովհաննու Ա. – Գլ.
222աբ: Թղթ. 223ա-32ա:
19. Թղթ. Յովհաննու
Բ. – Գլ. 232ա: Թղթ. 232բ-3բ:
20. Թղթ. Յովհաննու Գ. – Գլ.
233բ-4ա: Թղթ. 234ա-5ա:
21. Թղթ. Յուդայի – Գլ. 235աբ:
Թղթ. 235բ-8բ:
22. Աղերս Եւթաղի – 238բ-9բ:
Մանրամասն տե՛ս ձեռ.
187:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 5ա (Յովսէփ գրչի) Եւ Քրիստոսի Աստուծոյ՝ փրկչին եւ մարդասիրին,
Հարբ եւ Հոգւով Սրբով փառք, պատիւ եւ իշխանութիւն յաւիտեան եւ յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն. ԺԹՌՃ., ՌՃԹԺ. (1670):
24ա Ո՜վ ընթերցող
սուրբ մատենիս,
Մեսրոպ եղբայրդ իմ
ցանկալիս,
Մաղթեմ յիշման
արժան առնես,
Յովսէփ տրուպ գծօղ
տառիս:
59բ Յիշեա՛
զգծօղս, ո՜վ ցանկալիդ իմ Մեսրոպ:
187ա
Ի թուին ՌՃԺԹ. (1670), մուտ քսանին (1671): Ի թուին ՌՃԺԹ. մուտ Ի. (1671) շնորհօք եւ
կարողութեամբ Հոգւոյն Սրբոյ կատարեցաւ ԴԺ. թուղթ սրբազան առաքելոյն Պօղոսի, ձեռամբ
յոգնամեղ Յովսէփ աբեղայի:
187բ
(1670 թ., նոտրգիր)
Ի յարամեան
թուականի
Հազար
հարիւր տասն եւ իննի (1670)
Մատեանըս
այս գծագըրի,
Ի դրան
Սրբոյ Էջմիածնի,
Ձեռամբ
Յովսէփ մեղսաքաւչի,
Որ այսմ
ամի եղեւ ռաբբի,
Յամսեանն
յունաց դեկտեմբերի,
Աւուր
պատկերն հինգշաբթի,
Ի սուրբ
տօնին Յօհանիսի,
Զոր Որոտման
Որդի ասի:
Զոր եւ
ժտեմ հանդիպողաց,
Սիրով
սրտիւ վայելողաց,
Յիշել
զտէրն իմ հարազատ,
Զոր ի
գծիս մեք ծանուցաք:
243ա Յիշատակարան սրբոյ գրոյ. Փա՜ռք, պատիւ աստուածութեան անհասական, սրտատենչ գոհութիւն
յամենայն արարածական գոյութեանց՝ յիմանալեաց եւ զգալեաց, համաբուն եւ միազուգ երից
անձանց եւ հաւասարահարթ տէրութեան եւ ամենակարօղ պարգեւաձիր ողորմութեան եւ գթութեանն՝
Հօր եւ Որդւոյ եւ Սրբոյ Հոգւոյն, յանցեալն, յայժմուս եւ ապագայն, յաւիտեանս յաւիտենիւ.
ամէն: Արդ, ողորմութեամբ Տեառն եւ շնորհիւ ամենազօր եւ գերակատար Երրորդութեանն աւարտեցաւ
կտակս սրբազան առաքելոյն Պօղոսի |243բ| հանդերձ Կաթուղիկէից եօթեամբ թղթովն, ի թուահաշուութեանս
Արամեան սեռի ՌՃ. եւ քսաներորդի (1671), եւ ի հայրապետութեան տեառն Յակոբայ
սրբազան կաթողիկոսի, ձեռամբ բազմավէր Յովսէփայ բանի պաշտօնէի, ի դրան գերահռչակ
եւ լուսանկար քրիստոսակոխ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի, առ ի վայելումն անձին Մեսրօպայ
հարազատի, զոր Տէր Աստուած բարեաւ վայելել տացէ նմա երկար եւ ձիգ ժամանակաւ. ամէն:
241բ (նոտրգիր) Յովսէփ վարդապետ եւ զծաղկող սորայ՝ զքաջաարհեստ հարազատն
իմ զԵրեմիայն, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
2. 190բ (Մարկոս գրչի)
Տէ՜րդ հոգւոյ իմ հարազատ,
Յովսէփ ռաբբի լուսոյն շնորհաց,
ԶՊօղոսեան կտակս կենաց
Ծրեա՛ հիքոյս քո մեղսամած,
Որով ելիցն մեր կենաց,
Սա մնասցէ մեզ յիշողաց:
Թվին ՌՃ. մուտ քսանին (1671):
242ա («Մարկոս է»)
Մատակարարք եւ սպասաւորք Տեառըն
Բանի,
յորովայնէ մաքրեալք, ընտրեալք նախկընակի,
Ազդարարք եւ աւետօղք դուք աշխարհի,
հրաւիրօղք ի հարսանիսն Սուրբ Միածնի,
Րաբունիք պետք եւ քարոզք հինաւուրց
ազգի,
լըցեալք Հոգւոյն շնորհաց մաքրականի,
Կապօղք եւ արձակօղք մարդկան սեռի,
արձակեցէ՜ք զկապեալս մեղօք անխըզելի,
Որ փափագօղ եղեւ գըրոյս այս ցանկալի,
յորջորջեալ՝ անուն Մեսրօպ դիակօնի:
Սըրտառուչ փղցկեալ դիմօք առ ձեզ հայի,
առ ի շնորհել զիւր ըզյանցանսն պաղատի,
Եւ ընդ սըմին, ծրօղի տառիս այս
գովելի՝
Յովսէփայ պաշտօնէի Տեառըն բանի:
Ի վաղճան գրոյս, զկրկին տետրակի ծրօղս՝ զբազմավէր Մարկոս քարտուղարս, յիշել աղաչեմ ի Տէր, ո՜վ եղբարք իմ:
3. 240ա (Ստացողի, նոտրգիր) Ես, թարմատարս ամենայնի,
Մեսրոպ տրուպս եղկելի,
Կտակս կենաց սրբազանի
Երանելոյն սուրբ Պօղոսի,
Յոգնաթախանձ սիրալրալի
Ծրել ետու հարազատի՝
Յորջեալ անուամբ Յովսէփ ռաբբի,
Հազար հարիւր տասն եւ իննի
(1670):
Զոր եւ մաղթմամբ աղերսալի
Եւ յորդառատ արտասուալի
Ժտեմ տերանցդ հարազատի,
Հանդիպողաց այս մատենի,
Նա եւ մանկանց սրբասիրի
Կաթնավարժացն անխարդախի
Յիշել տրուպս առ Տէր բարի,
Զզերախտաւորսն իմ ըստ կարգի:
Նախ, ծնօղացն իմ ըստ մարմնի,
Որք կան ի դիրսս հանգստի:
|240բ| Ապա եղբարցն իմոց ազնի,
Որք աշխարհի կան ըստ կարգի,
Եւ գնացելոցն առ Տէր աստի,
Որք ի ժողովն են այժմ երկընի,
Եւ ծնեալ նոցունցն զաւակի,
Եւ ընդհանուր ազգատոհմի,
Ապա տեառն իմ ցանկալի՝
Հօրըս եղբօր վարդապետի՝
Յորջեալ անուամբ Յովանիսի՝
Ի բազմաշխատ իմ ուսուցչի:
Ապա հռետորն իմ հոգելի՝
Եղբայր մեծին Եսայիեայի,
Ուստի ռաբբի Յոհան ասի,
Զտառս օրինաց մեզ լուծանի:
Ապա գրչին իմ Կոզմասի՝
Հօրս ըստ հոգւոյ հարազատի,
Եղբօրն իւրոյ՝ Ալէքսանի,
Սրբանուէր քահանայի,
|241ա| Զոր ի յարբունըս հասակի՝
Ո՛չ լի աւուրբք զրաւեալ աստի,
Այլեւ ի դիս երից տասնի
Կենաց մահուամբ վերափոխի,
Ի թուոյ ազեանս մեր Հայկի
Հազար հարիւր տասն եւ ութի
(1669),
Հարազատիս սրտախոցի
Թողու սփոփիչ իւրն տպի,
Զգիծ ձեռացն շնորհալի՝
ԶԱւետարանն ընդ Նարեկի,
Զոր եւ հայցեմք Տեառնէն ձրի
Դասել ի յարկսն աջակողմի,
Ջնջել զյանցանս, որ ի մարմնի,
Գրել ի գիրն կենդանի:
Ապա ժողով եղբարցս պարի,
Որք կան ուսման տանըս մեծի*,
Վարդապետացն հանդիսի,
Մաքրասնունդ դպրաց դասի:
|241բ| Ապա հոգւոյս հարազատաց՝
Եղբարցս իմոյ ուսումնակցաց,
Սարգիս՝ անօթ հոգւոյն կենաց
Եւ Աթանաս շքեղապանծ,
Զոր շաղկապաւ սիրոյն կենաց
Կամք անանջատ ի միմեանց:
Ապա հանուրց մարդկան սեռի,
Որք հաւատան Տեառն Յիսուսի:
Փա՜ռք Հօր, պատիւ Որդւոյ,
Եւ գոհութիւն տուօղին Հոգւոյ,
Յանցեալն յայժմուս, յապագայի,
Եւ յաւիտեանս յաւիտենի:
* «տանըս մեծի»
բառերի դիմացի լուսանցում՝ «Էջմիածնայ»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1.
245բ (1747 թ., նոտրգիր) Գրեցաւ: Թիվ ՌՃՂԶ. (1747) էր, որ Նատիր շահըն սպանեցին, երկիրս ազատ եղաւ. ես՝ մեղաւոր Պապիս
գրեցի:
2.
103բ (1858 թ., շղագիր) Ծնաւ [Ն]իկողայոսն մայրիցն
1858 ամի եւ ամսեանն 28 Հոկտեմբեր ամսոյ, երեքշաբաթ օրն:
3.
Կազմաստառ Ա (մատենագիտական թերթիկի վրայ, 1893 թ., շղագիր) Զայս Նոր Կտակարան մագաղաթեայ,
յամի 1893 ի 5 Նոյեմբերի, ետ նուէր Մատենադարանի Աթոռոյս որդի մօրաքեռ իմոյ՝ բարեշնորհ
Աբէլ քահանայ Քօչարեան Ղզլթամրցի: Մատենադարանապետ՝
Սահակ աբեղայ: ՌՃԻ. գրիչ Յովսէփ,
Էջմիածին:
4.
237բ-8ա (ԺԹ. դ., շղագիր) Կարապետ Վարդանեան,
եւ սիրով ողջուն մատուցանեմ:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 151բ (մարդ):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 139բ, 140ա,
143ա, 151բ, 154բ, 163բ-4ա եւ այլն (զանազան բառեր, տառեր):
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա
«Հմր 2420, 805»:
2421
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Մարութայ:
ԹԵՐԹ՝ 292. չգրուած՝
1աբ, 2բ, 137բ, 225բ-6բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԴx12 (Ա 13, ԺԹ 15): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
13x9,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (8.5x6): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 253ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝ խաչադրոշմ եւ ծաղկադրոշմ սեւ
կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը բազմագոյն շերտազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1(Ա), մագաղաթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Կիսախորան՝ 3ա, 84ա, 138ա, 227ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, խաչ, տաճար: Զարդագիր՝
թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քայքայուած, եզրերը եւ աստառը մաշուած, պրակները մէջքից առանձնացած, դռնակն ու կապիչներն ընկած. լուսանցները փոշուց սեւացած, գրադաշտը մեծ մասամբ գունափոխուած, տեղ-տեղ կան փոքրիկ պատռուածքներ. կազմի մէջքը Ի. դ. նորոգուած նոր կաշուով, լուսանցակողերը գունաթափ, սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 3ա-81բ Աւետարան Մատթէոսի
2. 82ա-3ա Գլուխք: 83աբ
Նախադրութիւն: 84ա-137ա Աւետարան Մարկոսի (136բ-7ա «Յարուցեալ Յիսուս»):
3. 138ա-224ա Աւետարան Ղուկասու:
224բ Թելադրութիւն:
4. 224բ-5ա Գլուխք: 225ա Նախադրութիւն: 227ա-90բ Աւետարան Յոհաննու (290աբ «Իրք
կնոջն շնացելոյ»):
Ունի լուսանցային համաբարբառ:
Բ. 224ա
[Ոտանաւոր] – Այս Ղուկաու եզն ասացին...
Գ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, ԺԹ. դ., նոտրգրանման շղագիր
1. 2ա Աւետարանացոյց (անընթեռնելի)
2. 292բ Աւետարանացոյց - Իւղաբերից...
Ղուկաս բժշկութեան համարն է ԼԳ... Յօհան գլուխն բժշկութեան համարն է ԼԸ.:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
291ա Փա՜ռք ամենասուրբ Երրորդութեան՝
Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Փա՜ռք երից անձնաւորութեանն,
անբաւից տէրութեան եւ թագաւորութեան, անմահից մշտնջենաւորաց, անապական բնութեան
եւ ամենազօր զօրութեան, անպարագրելի աստուածութեան, իսկից յատկութեանց անձնաւորութեանց
եւ միոյ Աստուածութեանն, պատճառ էից եղելութեանց, եղանակաց եւ ստեղծականաց գոյութեանց,
արարողաց՝ Հօր ճշմարտի ծնօղի, Որդւոյն Միածնի եւ բղխողի Հոգւոյն կենարարի, յանմահից
հրեղինաց, յիննեակ դասուց հրեշտակաց եւ ի մահկանացուաց
սեռից մարդկութեանց, գոհութիւն եւ
երկրպագութիւն եւ օրհնութիւն յանցեալն եւ ի ներկայս եւ յա|291բ|պագայսն ժամանակաց
շրջագայութեանց, որ զօրացոյց զիս՝ զտկարս եւ տխմարս, զփծուն եւ զթարմատար, զյոյլս
եւ զծոյլս, զանարգս եւ զանպիտանս՝ զՄարութայ գրիչս՝ յանգ եւ յաւարտ հանել զսուրբ եւ զաւետաբեր Աւետարանս արքայութեան երկնից, զշնորհաբաշխ
եւ զկենսունակ բժըշկարանս հոգւոց ամենայն հաւատացելոց, զդրախտս աստուածատունկ, որ
է լցեալ ամենայն անմահարար եւ անուշահոտ պտղովք, յորմէ բղխեն չորք գետք ընդ չորեքծագեան
տիեզերս՝ արբուցանել զչորեքնիւթեայ պասքեալ մեր բնութիւնս, հոգեւոր եւ աստուածային
պայծառ ի յերկնից ծագեալ Արեգակնս, որ լուսաւորէ եւ ծագէ լոյս աստուածային, որոց նստին
ի խաւարի եւ ի ստուերս մահու: Որում ցանկացող եղեալ այսմ աւետալուր եւ |292ա| տէրունախօս
սուրբ Աւետարանիս, (մէկ սիւնակ չգրուած) քանզի մտաւ ածեալ զբան մարգարէին, որ ասէ,
եթէ. Երանի այնոցիկ, որ ունի զաւակ ի Սիոն եւ ընդանիս յԵրուսաղէմ: Եւ զհետ մտեալ, հասին
իբրեւ զիմաստուն եւ զխոհեմ վաճառական անգին եւ երկնաւոր պատուական մարգարտիս, առիս(=ն)
զսուրբ Աւետարանս զայս ողորմութեամբն Աստուծոյ հոգեւոր անկողոպտելի (չշարունակուած):
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպնկ Ա.-ին թակցուած
թղթին «ԺԵ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», «Հմր
2421, 812»:
2422
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԷ.
դար |
ԹԵՐԹ՝ 68. չգրուած՝
1բ, 2բ-3բ, 54բ, 57ա-8ա, 59ա-68բ: ՊՐԱԿ՝ 6x16 (Ա 5, Ե 12, Զ
3): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ ծաղիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
10x7,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (8x5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր, նոտրգիր՝ 55ա-6բ (նմուշք՝ 38ա, 56ա): ՏՈՂ՝
13-16: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ,
աստառը բազմագոյն ծաղկադրոշմ կտաւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
եզրերը մաշուած, Ա. աստառը, կապիչները եւ գամերն ընկած. սկզբից եւ միջից՝ պակասաւոր.
լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 4ա-5բ [Մեղեդիք կարգաւ.
Ծննդեան, Յարութեան, Սուրբ Սարգսի, Նոր Կիւրակէի] – Ողջուն քեզ, աստղը ծովային... Այսօր նոր շուշան ծաղկեալ, ի նորատունկ
բուրաստանէն:
2. 6ա-21բ [Արարողութիւն սրբոց
պատարագի: Շարական խնկարկութեան] – (սկ. թափուած) ///Խընդայ յոյժ դուստր լուսոյ...
Պռօսխումէ: քահանայ. Ի սրբութիւն:
Տե՛ս «Ժամագիրք»,
Վաղարշապատ, 1902, էջ 522-541:
Բ. 22ա-54ա [Տաղ եւ գանձք]
1. 22ա-3ա
Տաղ ազնիւ («Ճ-Չ») – Ճը[շ]մարիտ վըկայք աստուածորդոյն... ըզմեզ փըրկեցէ՛ք ի կիզանող
բոցոյն:
2. 23ա-4ա
Գանձ թարգմանչացն – Ցուցեալ սագաշէն, / Ցանկ սահակաշէն... Ինքնաբուխ ջըրէն
/ Պարգեւեա՛ մեզէն. ողորմեա՛ց մեզ:
3. 24աբ Տաղ
Յարութեան – Կանայքն եկին ի գերեզմանին՝ / Առ ի խընկել զտէրունեան մարմինն...
Զմեզ նորոգեա՛ Աստուած ի հոգի / Եւ պահեա՛ անփորձ աշխարհի աղաչեմք:
4. 25ա-6ա
Տաղ ազնիւ՝ Յարութեան («Յ-Ք») – Յարուցեալ յերրորդ աւուր առաւօտուն ձայնեաց
հրեշտակն, / Նորահրաշ լոյսըն ծագեաց աւետաւոր սուրբ Յարութեանն... Փող հարեալ Գաբրիէլի՝
տալ աւետիս տիեզերաց, / Քրիստոսի տո՛ւք աւրհնութիւն արարողին բանաւորաց:
5. 26ա-7ա
Փառ Աւետարանին – Դարձալ յայտնի այլանըման, / Առ ծովակին Տիբերական... Որով
ի միտս հաստատեցաւ, / Թէ արդարեւ Քրիստոս յարեաւ:
6. 27ա-9ա
Հաւասար մարտիրոսաց («Ատո») – Այսօր դըշխոյ բերկրեալ զարդարի, / Զձեզ ժողովէ,
որդի՛ք Սիոնի... Ի սոսկալի ատենին փառաց, / Դուք բարեխօս լերո՛ւք տօնողաց:
7. 29ա-31ա
Գանձ Ծնընդեան («Թա») – Թագըդ պարծանաց, / Թափեալ ի զաւրաց... Փառաւք փրկեցեր
եւ առ Հայր հաներ. ընկա՛լ:
8. 31ա-3ա
Գանձ Ծնընդեան («Աչատ») – Աստուածածին, զքեզ խոստովանին / Որդիք լուսոյ վերին
Սիոնին... Եթէ ահա կոյսըն յըղասցի, / Եւ գաւազանն յԵսսեա ծաղկեսցի. ուրախ լե՛ր:
9. 33ա-5բ
Այլ տաղ ի Պլուզ վարդապետէ ասացեալ ի սուրբ Աստուածածին («Ա-Ղ») – Առաջնաճաշակ
պըտղոյն, / Մահուան առաջին մարդոյն... Վառեալ ի Սըրբոյ Հոգոյն, / Հերքիչ մահաբեր մըթոյն.
մայր Մանուէլի սուրբ Կոյս:
10. 36աբ Սուրբ
Խաչին է («Կաթողի») – Կենաց փայտ տընկեալ ըզքեզ տընկօղին... Հեղուսեալ ոտիւքն ուղղեա՛յ
ըզգնացս իմ յերկինս:
11. 36բ-7բ
Տաղ Գալըստեան – Հոգին Սուրբ հընչեաց բազմապատիկ մի ձայն... Փառաւորեսցուք
զՀոգին Աստուած՝ ընդ Հաւր եւ ընդ Միածնին, փառաւորեսցուք նըմա:
12. 37բ-9ա
Տաղ Գալըստեան («Յո») – Յաւէտ իսկապէս, / Ընդ Հօր միապէս... Ահա կեցո՛ զմեզ,
Տէ՛ր, եւ արդարացո՛, Հոգի՛ Աստուծոյ, աղաչեմք:
13. 39ա-40ա
Գանձ Յարութեան ասա՛ – Գոյից արարչին, / Եր[կ]նից արքային... Ահա կեցո՛ զմեզ,
Տէ՛ր, եւ արդարացո՛յ յայս սուրբ կիրակէի աւուրս Տէրունի, աղաչեմք:
14. 40ա-1բ Այլ տաղ Յարութեան – Միաշաբաթ աւր հանգըստեան, / Կանայքն
եկին ի գերեզմանն... Տէր քարոզել միշտ
անխափան / Եւ փառս տալ Երրորդութեան:
15. 42ա-3բ Տաղ Յարութեան
– Առաւօտեան կանայքն՝ որ եկին, / Զեւղս անուշս խընկաւքն բերին... Մինչ կատարած
աշխարհիս հասցէ, ընկալ:
16. 44ա-6ա
Կանովն Ճրագալուցի Ծնընդեանն Քրիստոսի («Տէ») – Տարփումն ըղձական, / Տոչոր անծակական... Երկիր եւ երկին փառօք քո փայլին,
/ Զի քեւ պարագրին, ընկա՛լ:
17. 46ա-7բ
Գանձ Խաչի («Իմ») – Իսկակից որդի, / Հօր քոյ հըզորի... Աղեղն ի յամպի, որ մեզ
երեւի, / Ծիածան ծաղկի, ընկա՛լ:
18. 47բ-9ա
Տաղ ազնիւ («Ե խնդրաց Գրիգոր նո») – Երգեմք միացեալ, / Հոգով րախացեալ... Ի
կեանս յաջողեալ, / Քեւ արժանացեալ, ողորմեա՛ց:
19. 49ա-50ա
Սուրբ Խաչին՝ Յովհաննիսէ («Յո») – Ձայն եդեմական / Դրախտին փափկութեան... Եւ
բարի գործով / Զմեզ ազատելով, ընկա՛լ:
20. 50բ-2բ
Վարագա Խաչին («Րիգ») – Րամեալ դըշխոյին / Ընդ հաւատ սըրտին... Դըշխոյին պատւեաւ,
/ Կայսերն յուղարկեալ:
21. 52բ-4ա
Առաքելոցն Եօթանասնից («Իգ») – Իշխան համայնի/Մարդկային
ազգի... Զօրինադիրն եբեր նոցուն, / Եւ որ վառեալ էր նախանձուն:
Գ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, Յակոբ
տիրացուի, ԺԸ. դ., նոտրգիր
55ա-6բ Ողբ ի բերանոյ մօր Տեռան առ որդին իւ[ր] ցանկալի – Ա՜յ իմ
որդեակ, երկնային շո[ւ]շան, / Է՞ր չերեւի քոյդ հեդոց նըշան... մահուամբ եղեր անշըգեղ///
(շար. թերի):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 2ա (շղագիր, ԺԸ. դ.) Շահան օղլէ տված ոսկէ չորս դրամէն երկու կուտ ու կէս՞:
2ա Յակոբճան աղային արծաթէ ٤٥ (45) դրամ է:
2ա Հա[յ]րապետե[ն]ց մանչուն՝ Հաճիին, արծթէ ٢٣ (23) զկուտ:
67ա Եռուպ ٢٥ (25) դրամ, մէկ դեկան տան Ղալին, ٢٦ (26) դրամ եւ կէս՝ Միրումէն:
2. 58բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Ի Աստուծոյ ծառայ տիրացու Յարութիւնէն
հասցէ շատ սիրօվ բարեւ իմ սիրելի երկու աչացս լուս, իմ Սիրավի հայրիկի, եւ
դարձել բարեւ իմ յանուշիկ մօրս՝ Քիլոսին, Տիրունին, Խաչատուրին. Սիրավի
մեզ մըդէհայն էրիր յայսքան ժամանակ է, որ մենէն բաժընվելս մեզնէն բաժ (չշարունակած):
3. (նոտրգիր,
ԺԸ դ.) 54ա Աստուծոյ ծառայ տիրայցու, շաբաթուն զօրինագիրն եբեր նոցուն եւ որ վառեալ
էր/// (մէկ բառ քերուած):
59բ Աստուծոյ Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տիրացու Յակոբէն:
67բ Եւ տեսեալ զանութական ի ձեւ մարմընոյ յաջմէ սեղանս պակսցէ երկուղ մահու հաւր
պապիս. Աստուծոյ ծառայ տիրացու Յակօբէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 37ա. անընթեռնելի:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 1բ. փոքրիկ դիմանկար:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա-2բ, 3բ,
22ա, 23ա, 54բ, 57աբ, 58ա, 59ա, 64բ, 68աբ. զանազան բառեր եւ տառեր: 68ա «Աստուծոյ
ծառայ տիրացու»: 3ա, 57բ, 67ա. արաբական թուանշաններ:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա
«ԺԶ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», «Հմր
2422, 825», «Սուրբ Պատարագի արարողութիւն: Սկզբում ունի մի քանի մեղեդիք»:
2423
ՄԱՇՏՈՑ
(բաղկացած է 2 մասից)
ԺԷ.
դար |
ԹԵՐԹ՝ 152 (տպագիր)
+ 2+38 (ձեռագիր, թ. 1՝ երիցս. 1ա-1դ՝ տպագրից առաջ): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն
կաշի, դռնակով, երկու կապիչով եւ երկու մետաղէ գամով, միջուկը տախտակ, աստառը գծաւոր
բազմագոյն կտաւ, դռնակինը՝ շագանակագոյն դրոշմազարդ կտաւ (Ի. դ.). լուսանցակողերը՝
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ), դեղին թուղթ (Ի. դ.):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. Ի.
դ. նորոգուած, թերթերը կարկատուած, բնագիրը եզրահատումից տեղ-տեղ վնասուած, կազմի դռնակը
նորոգուած հին եւ նոր կաշիներով, կապիչները՝ նորոգման ժամանակի:
ՄԱՍՆ Ա. (տպագիր)
ՌՃԻԵ.
– 1676 |
1ե-152բ Գիրք Սրբոյն Մաշտոցայ
վարդապետի... Տպագրեցեալ ի տպարանի Սրբոյ Էջմիածնի եւ Սրբոյն Սարգսի զօրավարին: Ի հայրապետութեան տեառն Յակոբայ ամենայն Հայոց կաթուղիկոսի եւ ի թագաւորութեան Կալլիացւոց՝ քրիստոսապսակի
եւ բարեպաշտի Լուտովիկոսի չորեքտասաներորդի:
Արդեամբք եւ գոյիւք Աւետիսի եւ Սողոմոնի պաշտօնատարի: Ի Մարչիլեայ քաղաքի: Ի թւոյ փրկչին 1676, Դեկտեմբերի
[11], իսկ ըստ հայոց 1125, Դեկտեմբերի [1]:
Հմմտ. Հայ գիրքը 1512-1800 թուականներին,
[Կազմեցին] Ն. Ոսկանեան, Ք. Կորկոտեան, Ա. Սաւալեան, Երեւան, 1988, էջ 76-7, Հմր 99. 4 չհ., 300 էջ, գիրքն ունի 304 էջ, այստեղ վերջից
պակաս 4 էջ կամ 2 թերթ:
ՄԱՍՆ Բ. (ձեռագիր)
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՕԼԻՍ |
ՌՃԼԴ. – 1685 |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Եփրեմ վրդ.:
ԹԵՐԹ՝ 38. չգրուած՝ 1ա, 2բ, 29բ-38ա: ՊՐԱԿ՝ 2+1-3x12: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 20x13: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (16,5x 9,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 3ա): ՏՈՂ՝ 23:
ՎԻՃԱԿ՝
բաւարար. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, բծեր:
Գրուած է ի լրացումն տպագիր մասի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
– 1բ-2բ Այս ինչ կայ յարմարեալ
ի Մաշտոցս – Ա. Նախ եւ առաջին Ջուր աւրհնելոյ... ԾԲ. Վասն սկիհ եւ մաղզման օրհնելոյ:
Ա-ԻԹ. միաւորք՝ տե՛ս տպագիրը:
1. 3ա-4ա
[Լ. Կանոն Խաղող օրհնելոյ] – (սկ. թափուած) ///զքեզ անուանեցեր որթ... ըստ
անսուտ առ ի քէն խոստմանն, ի պատիւ եւ ի փառս... ամէն:
2. 4ա
ԼԱ. Վասն երդմնահարաց աղօթք – Աստուա՛ծ մարդասէր, որ զմարդկային բնութիւնս փոփոխական
եւ տկար գիտես... վասն զի յամենայն արարածոց աւրհնի անուն քո... յաւիտեանս:
3. 4աբ
ԼԲ. Վասն, որ պիղծ ինչ կերեալ իցէ. աղօթք – Տէ՛ր Աստուած մեր, որ ի սուրբս հանգուցեալ...
նորոգեսցի հոգւով եւ մարմնով... յաւիտեանս:
4. 4բ-5ա ԼԳ.
Կանոն գառն աւրհնելոյ Զատկի եւ Վարդավառի, Աստուածածնի, Խաչի, եւ այլ տէրունական
տօնից եւ սրբոց – Սաղմոս կցորդ... Աղօթք. Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած ամենակալ...
եւ մեք ամենեքեան գոհանալով փառաւորեսցուք... յաւիտեանս:
5. 5ա-6ա
ԼԴ. Կանոն զնշխար սրբոց ի հանգիստ փոխել – Դնի, ուր արժան է... Ընթերցուած յԵրկրորդ
Թագաւորութեանցն. Եւ ելին ցեղքն Իսրայէլի... եւ ըսքանչելագործեա՛ ի ձեռն սոցա բժշկութիւն
հոգոց... յաւիտեանս:
6. 6ա-7ա
ԼԵ. Կանովն կարգաւորութեան եղբայրակցութեան – Դնեն յեկեղեցին զսուրբ Աւետարանն...
Յոհաննու առաքելոյ ի Կաթուղիկէից թղթոյն է ընթերցուած. Սիրելի՛ք, սիրեսցուք զմիմեանս...
եւ համախոհս պահես զմեզ... յաւիտեանս:
7. 7ա-8բ
ԼԶ. Կանոն պղծեալ ջրհորի, յորժամ հեղցնու ինչ ի նա – Ասի շարական՝ ԴՁ. Լոյս
ի լուսոյ ի Հօրէ... Ընթերցուածս ի Չորրորդ Թագաւորութեանց. Եւ ասեն արք քաղաքին...
Աղօթք. Պահպանեա՛, եւ առնեն վերջ:
8. 8բ-10բ
ԼԷ. Կանոն աւազան աւրհնելոյ – Հաստատեն ի տեղի իւր... Եւ ասէ զաղօթս. Տէ՛ր Աստուած,
մեծ եւ փառաւորեալ... Աղօթք. Պահպանեա՛:
9. 10բ-1բ
ԼԸ. Կանոն երկրորդ ամուսնութեան Պսակի – Սաղմոս՝ Տէր, ի զօրութեան քում... Եւ ասէ
զաղօթքն. Տէ՛ր Աստուած մեր, որ ի հրեշտակաց... Աղօթք. Պահպանեա՛:
10. 11բ-2ա
ԼԹ. Կանովն զնկարեալ եկեղեցիս աւրհնելոյ – Ժողովին յեկեղեցին եւ ասեն սաղմոս՝ Երանեալ
են ամբիծք... Եւ ասէ զաղօթս. Սուրբ ես, Տէ՛ր... զի քեզ ընծայի յամենայն հաւատացելոց
պատիւ... ամէն:
11. 12ա-3ա Խ. Կանովն պղծեալ տաճարի. դրուակ ինչ եդեալ
ըստ ժամանակիս – Սաղմոս՝ Աստուա՛ծ, մտին հեթանոսք... Ընթերցուածս յԵսայեայ մարգարէէ.
Այսպէս ասէ բարձրեալն... Այլ դարձեալ կեցո՛յ հաստատուն ի նոյն շնորհս սրբութեան...
այժմ եւ:
12. 13աբ ԽԱ. Կանոն Նոր դուռն
դնել եկեղեցոյ – Հաստատեն ի տեղին... Եւ ասէ զաղօթս. Տէ՛ր Աստուած նորոգիչ... գտցէ
հանգիստ եւ ողորմութիւն... յաւիտեանս:
13. 13բ-6բ ԽԲ. Կանոն Ոգէհանգիստ
առնելոյ – Ասեն սաղմոս ի թիւ... Եւ ասէ զաղօթս. Որ դատաւորդ ես կենդանեաց եւ մեռելոց...
որք յամենայն զօրութենէ իւրեանց սիրեցին զքեզ... յաւիտեանս:
14. 16բ-20բ ԽԳ. Կանոն Տեառնականի
աղ աւրհնելոյ – Ածեն զնուիրեալն ի դուռն եկեղեցւոյն... Եւ ասէ զաղօթս. Աւրհնեալ
ես, Տէ՛ր Աստուած... շնորհեա՛ մեզ առանց ամօթոյ կեալ ի յաջակողմեան... եւ զՍուրբ Հոգի:
15. 20բ-2բ ԽԴ. Կանոն աւրհնութիւն
Հատի եւ պատարագի սեղանոյն, որ է իւղ անոյշ – Յորժամ սեղան դնեն մատաղի... Եւ ասէ
զաղօթս. Գոհանամք եւ փառաւորիմք զքեզ... կենդանութիւն եւ փրկութիւն անձանց մերոց...
ամէն:
16. 22բ-5ա ԽԵ. Կանոն տնտես
աւրհնելոյ – Ասի շարական. Որ արարեր... (23ա) Ընթերցուածս յԱռակաց. Մայր շուտ եւ
փոյթ պարտ է... Զի քոյ է ողորմութիւն... այժմ եւ:
17. 25աբ ԽԶ. Կանոն խիստ ամպոյ
եւ կարկտի կամ այլ նեղութեան – Ասեն զներքի սիրեցին... Քարոզէ սարկաւագն. Աղաչեսցուք
զամենակալն Աստուած... բարեխօսութեամբ սուրբ Աստուածածնիդ եւ ամենայն սրբոց քոց...
յաւիտեանս:
18. 25բ-6ա ԽԷ. Ձեռնադրութիւն
վասն անագանոսաց, որ կոչի գրակարդացք – Ասի սաղոմս՝ Երանեալ են անբիծք... Եւ կարդան
զայս աղօթս. Տէ՛ր Աստուած, արարիչ եւ հաստատիչ... պահեա՛ զսա առանց ամօթոյ... յաւիտեանս:
19. 26աբ ԽԸ. Ձեռնադրութիւն
վասն սարկաւագի կանանց, որ են սարկաւագուհի – Ասեն սաղմոս... Եւ ասէ զաղօթս զայս.
Տէր բարերար եւ բազմագութ... եւ զողորմութիւնդ քո... իշխանութիւն եւ պատիւ:
20. 26բ ԽԹ. Աւրհնութիւն հաւուց,
աղաւնեաց եւ այլ թռչնոց – Ասի սաղմոս՝ Թեւս աղաւնոյ... Եւ ասէ զաղաւթս. Տէ՛ր Աստուած
մեր... ընկա՛լ ի հաճոյութիւն քեզ... յաւիտեանս:
21. 26բ-7ա (առանց համարի եւ խորագրի)
Արդ, յորժամ զննջեցեալքն ի գերեզմանն դնել կամին... Աւրհնութիւն աստուածային իջցէ ի
հող... Հա՛յր մեր:
22. 27բ-8ա Ծ. Կանոն զնոր
հանդերձս օրհնելոյ. Շուրջառ – Շուրջառ. շապիք... Եւ ասէ զաղօթս զայս. Տէր Աստուած
բարձրեալ... Հայր մեր որ:
23. 28աբ ԾԱ. Կանոն նորակազմ
գիրք օրհնելոյ – Բերեն յեկեղեցին... Եւ ասէ զաղօթս զայս. Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած...
Հա՛յր մեր որ:
24. 28բ-9ա ԾԲ. Կանոն սկիհ
եւ մաղզման օրհնելոյ – Լուանան նախ՝ ջրով, եւ ապա՝ գինով... Եւ ասէ զաղօթս զայս.
Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած մեր... Հա՛յր մեր որ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
38բ
(1685 թ., նոտրգիր) Զայս պասմայ Մաշտոցս է ըՍտամպօլու պատրիարգ
Եփրեմ վարդապետին, ի վայելումն իւրում անձին, ՌՃԼԴ. (1685) թուականին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
38բ
(1804 թ., շղագրանման նոտրգիր) Ի ՌՄԾԳ. (1804), Սեպտեմբերի Զ. սա սուրբ Մաշտոցս առի
յԵրեւան ես՝ Ստեփաննոս աբեղայս: Ով
ոք ձեռնամուխ լինի, անիծեալ լինի ի Հօրէ (վերջին նախադասութիւնը՝ եղծուած):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 3ա «Գիրքս Սուրբ Էջմիածնայ է»: 38բ (բոլորակ) «ՀՍԽՀ ԼԺԿ, Էջմիածնի
գիտական ինստիտուտ Մատենադարան: 1920 - ՌՅՀԹ.»:
2424
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
ԿԱՐՍ |
ՌՃԳ. – 1654 |
ԳՐԻՉ՝ Աթանաս:
ԹԵՐԹ՝ 371. չգրուած՝ 1ա-16բ, 25ա-8բ, 288ա-9բ, 358աբ, 367ա-71բ:
ՊՐԱԿ՝ Ա-ԼԲx12 (Ա 2, Զ, ԺԴ 11, Թ, Լ 10, ԻԶ 13, ԼԲ 14): ՆԻՒԹ՝ թուղթ (ԺԹ. դ. յաւելում,
լուսագծերով կապոյտ թուղթ, թ. 1-16, 25-28, 288-9, 358, 367-71): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
12,4x8,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (9,5x6): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 30ա): ՏՈՂ՝ 21-22: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը
թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Լուսանցային. Յովնան յերախ կիտի՝ 47ա, Գաբրիէլ հրեշտակապետ՝ 257բ (եղծուած), Խոյ՝
268բ: Կիսախորան՝ 129ա: Ճակատազարդ՝ 49բ, 102բ, 178ա, 231ա, 290բ, 312բ, 340բ:
Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, տաճար, յուշկապարիկ (23ա): Զարդագիր՝
թռչնագիր, հանգուցագիր, կենդանագիր (129ա, 246ա): Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, նարնջի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
եզրերն ու մէջքը մաշուած. սկզբից, միջից եւ վերջից պակասաւոր. լուսանցներում խոնաւութեան
հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, ԺԹ. դ. նորոգուած, լուսանցները տեղ-տեղ կարկատուած, թերթեր
աւելացրած (տե՛ս Նիւթ), լուսանցակողերը գունաթափ, սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
17ա-366բ [Շարակնոց]
Տե՛ս ձեռ. 1576, 4ա-368բ. 1-9/չիք: 10/17ա (սկ. թափուած.
«[Մ. Այսաւր յայտնեցաւ մեզ...] Այսաւր ցընծան զըւարթունք...»): 11/17ա-9ա:
12/19ա-21բ: 13/21բ-4բ (միջից եւ վերջից պակասաւոր. չիք՝ է.-ը.,
զ.՝ «ԳԿ. ԶԱստուածածինն եւ միշտ կոյսն... »):
14/29աբ (սկ. թափուած. «[Տ. Զոր փառաբանեն... իմա]նալի զաւրութիւնքն...»):
15/29բ-31բ: 16/31բ-3բ: 17/33բ-5ա: 18/35ա-8ա: 19/38ա-40ա:
20/40ա-2ա: 21/42ա-5ա: 22/45ա-7ա: 23/47ա-9ա: 24/չիք:
25/49բ-51բ: 26/51բ-5բ: 27/55բ-62ա (գ.՝ միայն խորագիրը):
28/62բ-72ա: 29/72ա-83բ: 30/83բ-8բ (բ.՝ սկ. թափուած. [Հ.
Որ յամենայնի ցուցեր... ] Որ յահէ փառաց...»:
88բ-93բ տե՛ս 90), 93բ-5ա:
31/95ա-102ա: 32/102բ-4բ: 33/104բ-6բ (չիք՝ «ԱՁ. Հ. Որ
զերիս մանկունսն...»): 34/106բ-7բ (չիք՝ «Հ. Բարեբանեալ ես...», «Մ.
Ուրախ լե՛ր, մա՛յր լուսոյ...»): 35/107բ-9ա: 36/109բ-11ա: 37/111բ-2բ:
38/112բ-5բ: 39/115բ-26ա (չիք՝ ա. «Մ. Յահեղ աւուրն...»):
40/126ա-8բ: 41/129ա-36ա: 42/136ա-43ա: 43/143ա-65ա: 44/165ա-9բ:
45/169բ-77բ: 46/178ա-80բ: 47/180բ-2ա: 48/182ա-4ա: 49/184ա-5բ:
50/185բ-7ա: 51/187ա-8բ: 52/188բ-90բ: 53/190բ-5բ: 54/195բ-6բ:
55/197ա-9բ: 56/199բ-201ա: 57/201ա-4ա: 58/204ա-10ա: 59/210բ-2ա:
60/212ա-5ա: 61/215ա-6բ: 62/216բ-8բ: 63/218բ-20ա: 64/220ա-2բ
(222բ-6ա տե՛ս 95): 65/226ա-8ա: 66/228ա-30բ: 67/231ա-2ա:
68/232բ-4ա: 69/234ա-5բ: 70/235բ-7ա: 71/237ա-8բ: 72/238բ-40ա:
73/240ա-1բ: 74/241բ-4ա: 75/244ա-6ա: 76/246ա-8ա: 77/248ա-51բ:
78/251բ-3բ: 79/253բ-6ա: 80/256ա-7բ: 81/257բ-60ա: 82/260ա-4բ
(264բ-5ա տե՛ս յաւելեալ ա.), 265ա-73ա, 363բ-4բ (չիք՝ ժգ.): 83/273ա-8ա:
84/278ա-83բ: 85/283բ-90ա (ը.՝ միջից պակասաւոր): 86/290բ-312ա
(գ.՝ սկ. թափուած. [Ո. Աղբեր կենաց... ]
Որք խաչակից քեզ գոլով...»): 87/312բ-35բ
(չիք՝ է. «Աւրհնաբանող ձայնիւ երգեմք... »): 88/340բ-62բ (89-ից
յետոյ: է.՝ պակասաւոր. չիք՝ «Զիհ. Աստուածային բարկութեամբ հըրոյ... Ծան. Տեսեալ ըզքեզ... Հաս. Աղեղըն հըզաւրաց...», կիսատ՝ «Գիշ. Որ բանիւ հրամանի քո...»: 362բ-3բ տե՛ս 96, 363բ-4բ տե՛ս
82. ժդ., 364բ-5ա տե՛ս 93, 365բ-6ա տե՛ս 94, 366աբ տե՛ս
91): 89/335բ-40ա (88-ից առաջ: Չիք՝ բ.): 90/88բ-93բ:
91/366աբ: 92/չիք: 93/364բ-5ա: 94/365բ-6ա: 95/222բ-6ա:
96/362բ-3բ: Ունի.
ա. 264բ-5ա Շարական կիրակմտի
– Ստեղի. Անըսկիզբն Աստըւած համապայծառ... /// խառնումըն ըսքանչելի /// (թ.
265՝ արտաքին 2/3 մասը կտրած-հանած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
102ա Ո՜վ պատուական քահանայք,
ԶՏեառնէ գոհանայք,
Որ այժմ յայստեղս հասաք,
Քահանայ ոմն գտաք,
Ի յայսմ արվեստ ընկալաք,
Զի թողութիւն մեղաց տաք՝
Արժանասցի վերին կարգ
Աթանաս՝ ծառայ նորին:
Գրեալ է ձեռամբ չարին,
Թվիս ՌՃ.ին եւ աւելորդ Գ.ին (1654),
Ի Կարս քաղաքի:
290ա Ձեռքըս փըտի, հողանայ,
Գիրս՝ յիշատակ ինձ մընայ,
Ով ոք հանդիպի սըմա,
Ասացէ՛ք. Աստուա՛ծ, ողորմեա՛:
340ա Զաստուածաբանն իմ րաբունին՝
Զմեծն Ստեփանոս, մեկնող բանի,
Նըսէմ տոհմիս, Հայոց ազգիս
Նայ լոյս բերէ զիմաստ բանի,
Յիշեցէ՛ք յաւրըն վերջին
Աստ եւ անկէտ յաւիտենին,
Որ զԱմէնն ասէ. ամէն:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ
600՝ 102ա, 290ա էջերի յիշ-ները:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
49ա (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Յիշայտակ է այս Շարայնոցս
Յայտի որդի Ոսկանին, եւ կողա (չշարունակուած):
177բ Յիշայտակ է այս Շարայնոցս Յայտի որդի Ոսկ[ան]ին, եւ կողայկից Խաթունին,
եւ որդին իւր՝ տէր Ղուկասին, եւ կողայկից Դաւլատին, եւ որդի իւր՝ Գրիքորին,
Արութին, եւ հա[ն]գուցեալ որդոցն՝ Միկրչտնին, եւ կողայկից
Շափաղին, եւ որդին իւր՝ Ազարին, եւ կողայկից Մարանին, եւ որդի
իւր՝ Անանին, Մարկոսին, եւ կողայկից Հռումին:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա «ԺԷ., Մ[եսրոպ]
եպ[իսկոպո]ս», «Հմր 2424, 840»:
2425
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԶ.
դար |
ԳՐԻՉ՝ Յովհաննէս սրկ.:
ՄԵԿՆԱՍ՝ Մովսէս: ՍՏԱՑՈՂ՝ Ստեփանոս սրկ.:
ԹԵՐԹ՝ 186. չգրուած՝
83բ: ՊՐԱԿ՝ Բ-Ըx12 (Զ 13) + Ա-Թx12 (Է 11, Ը 8, Թ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
11x8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (8,5x6): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 13ա): ՏՈՂ՝ 13-18: ԿԱԶՄ՝ սեւ կաշի (Ի. դ. վերակազմութիւն),
միջուկը տախտակ, աստառը կապոյտ թուղթ (Ի. դ.). լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝
2 (Ա-Բ) + 1 (Գ), Ա.-ն եւ Գ.-ն՝ մասն կազմաստառի, Բ.-ն՝ մագաղաթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Կիսախորան՝ 39ա, 88ա: Ճակատազարդ՝ 56ա, 115բ, 141ա, 169բ: Զարդագիր՝
թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. սկզբից, միջից եւ վերջից պակասաւոր. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, թ. 186՝ վերեւի անկիւնը պատռուած, ընկած, կազմը Ի. դարի, լուսանցակողերը գունաթափ, սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1բ-38բ, 49ա-50բ [Ժամագիրք]
Տե՛ս ձեռ. 585, 1ա-64ա, 132ա-80ա. 1/49ա-50բ (պակասաւոր. «/// զսրբոյ խաչին մեծ
զաւրութիւն... կրկնի ամենայն ծունր երկրպագութիւն///»: 2/1բ-14բ (սկ. թափուած «[Աղաւթք ապաշխարութեան
պահոց – Ցաւղեա՛... արժա]նի արա՛ ընդ երիս մանկունսն...»): 3/15ա-8ա: 4/18ա-20բ: 5/20բ-4ա: 6/24ա-8բ: 7/28բ-33բ (մինչեւ՝ «Թագաւոր խաղաղութեան»): 8/34ա-7բ: 9/37բ-8բ (միայն՝ «Տէ՛ր Աստուած մեր...» եւ «Հրեշտակի
խաղաղութեան...»): 10/չիք:
Բ. 1. 38բ-48բ, 51ա-76ա [Խորհրդատետր]
Տե՛ս ձեռ. 2385, 69ա-156բ. 1/38բ-43ա: ա/38բ-41ա: բ/41ա-2ա: գ/42ա: դ/42ա-3ա: 2/43ա-8բ, 53ա: ա/43ա: բ/43աբ: գ/43բ-6ա: դ/46ա: ե/46բ-8ա: զ/48աբ, 53ա: 3/53ա-74բ: ա/53ա-7ա: բ/57ա-69բ: գ/69բ-71ա: դ/71ա-4բ: 4/74բ-6ա: ա/74բ-5բ: բ/75բ: գ/75բ-6ա:
2. 76ա-85ա [Ժամամուտք ըստ
կարգի աւուրց պահոց] – Որ ի Հաւրէ առաքեցար... Այսաւր ահաւոր ձայն որոտման հնչեցին...
ողորմեա՛ մեզ:
Հմմտ. տպագիր 1902, էջ 327-347:
Գ. 87բ-186բ [Մանրուսմունք]
Տե՛ս ձեռ. 755, 4ա-317ա. 1. ա-դ/87բ-115ա: 2. ա-ե/115բ-41ա: 3/չիք: 4. ա-դ/141ա-69ա: 5. ա/չիք: բ/169բ-76բ: գ/չիք: դ-ե/176բ-8ա(վերջում ունի՝ 178ա «Գոհանամք ըզքէն
Տէր...»): զ/չիք: 6. ա-բ/178ա-86ա: գ-դ/չիք: 7. ա/186բ «...Եւ մարտեա///» (շար. թափուած): 8-10/չիք:
Դ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԶ. դ.
86աբ [Մեղեդի]– Լոյս զըւարթ սուրբ փառաց... աւրհնել ձայնիւ երգով զամենասուրբ Երրորդութիւն,
որ տակե (չշարունակուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
85ա Զստացող
գրոցս՝ զաստուածասէր հայրն զՄովսէս, որ ստացաւ զաստուածաշունչ տետրակս ի վայելումն
ծաղկեալ զաւակին իւրոյ Ստեփանոսի՝ լի շնորհօք |85բ| սարկաւագի, զոր վայելել
տացէ Տէր Աստուած ընդ երկայն աւուրս. ամէն: Որք հանդիպիք սմա եւ մատուցանէք զփրկական
խորհուրդ սուրբ պատարագին, յիշեցէ՛ք ի սոսկալի ատեան պատարագին զհայր Մովսէսն,
եւ զկողակիցն իւր՝ զՈսկին՝ զհանգուցեալ ի Քրիստոս, եւ մեղօք մածեալ գրիչ՝
զՅովհաննէս սուտանուն սարկաւագ, եւ զծնողսն իմ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, աղաչեմ:
87ա (ԺԶ. դ., բոլորգիր) Փա՜ռք. արդ,
յերեսս անգեալ աղաչեմք եւ խնդրեմք ի ձէնջ, ո՜վ եղբարք իմ
եւ սիրելիք՝ ընթերցաւղք եւ կարդացաւ[ղ]ք սուրբ տետրակացս, յիշեցէ՛ք ի սուրբ յաղաւթս
ձեր զհայր Մովսէսն, եւ զկողակիցն իւր՝ զհանգուցեալն
ի Քրիստոս, եւ զծաղկեալ զաւակն իւր՝ զՍտեփանոս լի շնորհաւք սարկաւագն, եւ
զարեան մերձաւորս իւրոց մի Աստուած ողորմայիւ, զի Աստուած ձեզ ողորմեսցի յիւր միւսանգամ
գալուստն:
115ա
Յորժամ եղանակես զԹագաւորքս, յիշեա՛ յաղաւթից տողս ըզգծողս:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Բբ. «Գասպարս, Ղազար, Մարգար, ղուռուշ», առանձին տառեր:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպնկ Բ.-ին փակցուած
թղթին «ԺԶ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
«Հմր 2425, 842»:
2426
ՍԱՂՄՈՍԱՐԱՆ
|
ԺԵ.
դար |
ԹԵՐԹ՝ 184: ՊՐԱԿ՝
Դ-ԺԹx12 (Ե 8, Է, ԺԷ 11, ԺԴ, ԺԹ 10, ԺԸ 14): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 9x6,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
միասիւն (7,2x4): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 19-20:
ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, կապիչով, միջուկը տախտակ, աստառ՝ չիք. լուսանցակողերը՝
կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցային. Մովսէս՝ 16բ, 44ա, Աննա՝ մայրն Սամուէլի՝ 71ա, Եսայի՝ 101ա, Եզեկիէլ՝ 123բ, Յունան յերախ կիտի՝ 149ա, Ամբակում՝ 173բ, Երեք մանկունքն՝ 176ա, Մարիամ եւ Եղիսաբէթ՝ 179բ, Մանասէ՝ 183բ: Ճակատազարդ՝ 49ա, 74ա, 103ա, 125ա, 150ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, տաճար (58ա): Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, մանուշակագոյն, նարնջի, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, կապիչներից մէկն ընկած, սկզբից, միջից եւ վերջից՝ պակասաւոր. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, ցեցակեր. լուսանցակողերը գունաթափ, սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-184բ [Սաղմոսարան]
Տե՛ս ձեռ. 1642, 1ա-239ա. 1/չիք: 2/1ա-20բ (սկ. թափուած «/// Վասն այսորիկ աւրէնագէտ առնես...» (Սաղմ. ԻԴ. 8), պակասաւոր՝ բ. «Աղօթք», չիք՝ Սաղմ. ԼԳ., «Մաղթանք. Ի գիշերի եւ ի տըւնջեան...»): 3/21ա-48բ (սկ. թափուած՝ «/// Մանուկ էի ես եւ ծերացա...» (Սաղմ. ԼԶ. 25): 4/49ա-73բ: 5/74ա-102բ: 6/103ա-20բ, 168ա-9բ, 121ա-4բ: 7/125ա-49բ (պակասաւոր՝ բ., չիք՝ գ.): 8/150ա-67բ, 170ա-84բ (պակասաւոր՝ զ., չիք՝ է.):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 114բ «ԶՀաւատօվ խօստով
ես ասացի, շինէ Տէր»: 124բ. տառեր:
ՆՇՈՒՄ՝ Միջուկին փակցուած թղթին «ԺԵ.-ԺԶ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
«Հմր 2426, 843»:
2427
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 49: ՊՐԱԿ՝
1-4, խառն (Ա 17, Բ 12, Գ 14, Դ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 10,8x7,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(10x6,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (շղագրանման. նմուշ՝ 7ա): ՏՈՂ՝ 15-20: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, սկզբից, միջից եւ վերջից պակասաւոր, թերթերը գունափոխուած, տեղ-տեղ զանազան բծեր, փոքրիկ պատռուածքներ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-17բ [Բացատրութիւն Պատարագամատոյցի] – Մտանել քահանային
ի սրբազնատունն, նշանակէ զիջումն Բանին Աստուծոյ յարքանդ ամենօրհնեալ սուրբ կուսին Մարիամու... Երբ քահանայն ասէ. Օրհնեալ եղերուք,
նշանակէ զօրութիւն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, զոր ետ աշակերտացն եւ համբարձաւ
յերկինս /// (շար. թափուած):
Բ. 18ա-49բ [Բանք զանազանք]
1. 18ա-22բ [Աւետարանք բժշկութեան]
– (սկ. թափուած) /// Սիդոնի եւ եկն ի ծովեզերբն ի Գալիլեաց[ւ]ոյցն...
(Մարկ. Է. 31-37): Եւ ի վաղիւն մինչ իջանէին... (Ղկ. Թ. 37-44): Ի սկսբանէ էր Բանն... ի ձեռն Յիսուսի Քրիստոսի եղեն
(Յովհ. Ա. 1-17):
2. 22բ-4բ
Գիր պահպանութեան ի ծառայիս Աստուծոյ Բարսեղին, Շաշէնին, Սիմոնին, Հովհաննէսին
եւ որոյ վերա լինի՝ ամէն օգնական եւ պահապան. եղիցի,
եղիցի – Բարեխօսութեամբ սուրբ եւ անբարբառ, բարեխօսութեամբ սուրբ խաչափայտին Քրիստոսի...
եւ ամենայն չարեաց պատուհասէ ազատեա՛յ Աստուած:
3. 24բ-9ա
[Վասն Փենայի] – Խոտն, որ փենայ կոչեն եւ ինքն է բոլորովին ամենայն ցաւուց դեղ...
եւ այլ ամենայն ցաւոց բժշկութիւն է կամաւն եւ հրամանաւն Աստուծոյ. ամէն:
4. 29ա-34ա
Գիր դատաստանի ի դէմ ծառայիս Աստուծոյ Բարսեղին. ամէն, եղիցի անուն Հօր եւ Որդոյ եւ
Հոգոյն Սրբոյ. ամէն – Անուն Մեսիային, որ անուանեցաւն Քրիստոս... եւ գլխացաւն ի
ծառայէս Աստուծոյ Բարսեղին, որդոյն՝
Շահէնին, Հովանէսին, Սիմոնին եւ որոյ վերայ լինի. ամէն:
5. 34ա-47ա
[Այս են հազար անուանք Աստուծոյ] – Անեղ Աստուած, անսկիզբն Աստուած... եւ աջողեալ
եղիցի ամենայն բան եւ գործ ի դէմ ծառայիս Աստուծոյ... (շար. տե՛ս Յշտկրն. գրչութեան
ժամանակի):
6. 47ա-8բ Աղօթք Գրիգորի Նարեկացի
վարդապետին (Բան ԽԲ.) – Տէ՛ր Աստուած գթութեանց եւ ողորմութեանց եւ քաւութեան...
իսկ պատրաստեցայց, փառաւորեալ յաւիտեանս.
ամէն:
7. 48բ-9բ
Գիրք քաղցրութեան եւ երեսբախտութեան ի դէմ ծառայի Աստուծոյ... (շար. տես Յշտկրն. գրչութեան
ժամանակի – Որպէս Հայր Աստուած առագումն Որդոյ քաղցրացաւ... այնպէս քաղցրանայ
ՀԲ. (72) միլաթի սիրտն ի վերայ ծառայիս Աստուծոյ... (շար. տե՛ս Յշտկրն. գրչութեան ժամանակի):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
20ա Եղից[ի] օգնական եւ պահապան ի ծառայիս Աստուծոյ Բարսեղին, եւ որդոյ նորա՝ Շահենին, եղբա(յ)ր Սիմոնին,
Հովհանէսին, եւ որոյ վերայ լինի.
ամէն. եղիցի, եղիցի (նման՝ 22աբ, 24աբ, 26բ, 29աբ, 34ա, 47ա, 48բ, 49բ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
24ա (ԺԸ. դ., շղագիր) Ծառայս քո՝ Սէյրանի որդի
Գէորքին (նման՝ 29բ, 47ա, 48բ, 49բ):
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմաստառին Ա.-ին փակցուած թղթին. «Հմր 2427,
845»:
2428
ՇԱՐԱԿՆՈՑ (ՁԱՅՆՔԱՂ)
ՍԻՐՈՒՆՔԱՐԻ ՎԱՆՔ |
ՋԽԳ. – 1494 |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգոր աբղյ.:
ԹԵՐԹ՝ 179+4 (կրկն.՝ 3, 42, 67, 163). չգրուած՝ 1աբ, 178ա-9բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԶx12 (Ա 11, ԺԳ 10, ԺԶ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 13,2x8,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (10,5x6): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 16ա): ՏՈՂ՝ 23: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը բազմագոյն զարդահիւս թաւիշ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:]
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային (143ա): Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
եզրերն ու մէջքը թեթեւակի մաշուած, դռնակի կաշին ճաքճքած, կապիչներն ընկած, լուսանցներում
խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-177բ [Ձայնքաղ Շարակնոց]
Տե՛ս ձեռ. 1598, 4ա-291ա.
1. ա/17ա-8բ: բ/1ա-17ա (17ա-8բ տե՛ս
1. ա: Չիք՝ «Հբ. Ստեղ. Անըսկիզբըն
Աստըւած...», «Կեանք եւ յոյս...»: Յաւելեալ՝ 7ա «Համբարձի զաչս իմ...»): գ/չիք:
2. ա/34ա-6ա: բ/18բ-34ա (34ա-6ա տե՛ս 2. ա: Չիք՝ «Փառք Սուրբ
Խաչին...»): գ/չիք: 3. ա/51ա-3ա:
բ/36ա-51ա (51ա-3ա տե՛ս 3. ա): Չիք՝ «Մկ. Եւ օրհնեցէ՛ք զանուն
Տեառն... »: Յաւելեալ՝ 44բ «Ճշ. Որ ի հարաշարժ... »): գ/չիք: 4.
ա/66բ-7գ: բ/53ա-66բ (66բ-7գ տե՛ս 4. ա: Չիք՝ «Մկ.
Պըսակ եւ փառք...», «Հբ. Ըզյիշատակ վըկայիցն...», «(Սաղմոսք) Ստ. քհյ.
«Պատրաստ արարեր»... – «Աւրէնսգէտ արայ»: գ/չիք: 5. ա/89բ-91ա: բ/67դ-89բ
(89բ-91ա տե՛ս 5. ա: Չիք՝ «Զմարգարէ բարձրելոյն...»,
«Ո. Փայտ կենաց... », «Տ.
Անուանեալ փայտ...», «Մ. Յահեղ աւուրն...», «Ի Սուրբ Երրորդութենէն...»,
«Ի քէն հայցեմք, Հայր գըթութեանց...»: Յաւելեալ՝ 73ա «Որ խորհուրդ...»): գ/չիք:
6. ա/91բ, 102բ-4բ: բ/91բ-102բ (102բ-4բ տե՛ս 6. ա), 104բ-8ա
(չիք՝ «Այսօր երեւումն մեծ...»: Յաւելեալ՝ 93բ «Ահ. Նահատակ բարի...», 94աբ
«Լոյս ի լուսոյ...», 99բ-100ա «ԳԿ. Յայս յարկ նուիրանաց...», 102բ «Ահ.
Երգեցէ՛ք Տեառն երգ նոր... »): գ/չիք: 7. ա/141ա-2բ: բ/108բ-40բ
(141ա-2բ տե՛ս 7. ա: Չիք՝ «Մկ. Որ յառաջագոյն ընտրեալսն...», «Որ յառաջագոյն
յօրէնս...», «Ի հանդերձեալ նորոգմանըն...», «Տ. Քեզ վայել է օրհնութիւն...», «Մ. Որ ի յամսեանն վեցերորդի... », «[ԴՁ.] Տենչալի
տօնիւ...»: Յաւելեալ՝ 117բ-8ա «Ո. Անկանիմ առաջի քո...»,
118բ «Ճշ. Որ ի յերկնից...», 126բ «Տ. Այսօր ըզխորհուրդ քո...», 135բ
«Ո. Ըզքեզ սիրողացն...», 140աբ «Արարիչ եւ մարդասէր...»: 114աբ, 127աբ, 130բ-1ա, 133բ-4ա, տե՛ս 8. բ): գ/չիք: 8. ա/175ա-6բ (176բ-7բ
տե՛ս 8. գ): բ/114աբ, 127աբ, 130բ-1ա, 133բ-4ա, 143ա-53ա (153ա-7բ տե՛ս
8. գ), 157բ-73ա (173ա-5ա տե՛ս 8. գ: Չիք՝ «Ճշ. Այսօր ցընծայ եկեղեցի...
»): գ/153ա-7բ, 173ա-5ա, 176բ-7ա (տե՛ս ձեռ. 1576, 39. բ-գ/153ա-7բ:
85. ա-գ/176բ-7ա: 95/173ա-5ա):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
108ա Ո՛վ սիրելի եղբայր, յորժամ քաղցր եղանակես, զանարժան Գրիգորս յիշես եւ Աստուած
ողորմի ասես:
177բ Փա՜ռք Ամենասուրբ Երրորդութեանն՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Սուրբ Հոգոյն. ամէն: Գրեցաւ
Ձայնքաղս ի թվիս ՋԽԳ. (1494), ի վանս, որ կոչի Սիրունքարի վանք,
ի դուռն Սուրբ Յակոբայ, ձեռամբ բազմամեղ եւ անարժան Գրիգոր աբեղիս: Արդ,
աղաչեմ զձեզ զամենեսեան եւ յերեսս անկեալ արտասւաւք համբուրեմ զոտս ձեր. ես՝ անարժանս
յարժանաւորաց, անկարգս ի կարգաւորաց, վա՜յ ինձ, որ ձեւն ունիմ եւ գործով անարժան գտանիմ:
Աղաչեմ զձեզ, որ լի բերանով Աստուած ողորմի ասէք ինձ՝ մեղաւորիս, անարժան Գրիգորիս.
ամէն:
177բ տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 208:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 178բ-9ա.
երկրաչափական պատկերներ, 179բ բուսապատկեր:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1աբ,
178աբ, 179բ տառեր, բառեր, 179ա «Քրիստոսի որհնութիւն
ա, Դանիէլ վարդապետին վերան է», տառեր:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին փակցուած
թղթին. «Ձայնքաղ Շարական Հմր 851: Ընկալեալ ի վեհափառ հայրապետէ, ի սրբազնագոյն Մկրտիչ կաթողիկոսէ, ի գրոց հանգուցեալ Գարեգին
վարդապետի Սրուանծտեանց»: 1ա «ՋԽԳ.-1494, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր 2428, 851»:
2429
ԱՆԴՐԷԱՍ ԿԱՊԱԴՈՎԿԱՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՅԱՅՏՆՈՒԹԵԱՆՆ ՅՈՎՀԱՆՆՈՒ
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Մկրտիչ:
ԹԵՐԹ՝ 210. չգրուած՝ 1ա-6բ, 10ա-1բ, 25ա-9բ, 42ա-4բ: ՊՐԱԿ՝ 1+Ա-ԺԷx12 (Բ 16, Դ
14, ԺԷ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 13x9,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(9,5x6,2): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝
15ա): ՏՈՂ՝ 20: ԿԱԶՄ՝ ոսկեզօծ դրոշմազարդ կանաչ կաշի, մէջքը՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը
ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ, լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (թ. 1) + 1 (Ա),
չգրուած սպիտակ թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերն ու մէջքը մաշուած. սկզբից եւ միջից պակասաւոր, լուսանցներում
խոնաւութեան հետքեր, ԺԹ. դ. նորոգուած՝ լուսանցները տեղ-տեղ կարկատուած, աւելացրած՝
թ. 1-6, 10-1, 25-9 եւ 42-4. թ. 152-153՝ բնագիրը պահպանուած մասամբ, եզրահատումից
պրականիշերը Դ. համարից յետոյ վնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
[Անդրէասի
Կապադովկացւոյ Մեկնութիւն Յայտնութեանն Յովհաննու. տեԲս ձեռ. 1161,
80ա]
Տե՛ս ձեռ. 1161, 79բ-168բ. [Նխբն]./7ա: Գլուխք/7ա-9բ: Համառաւտ տեսութիւն/12ա-6բ: ա/16բ-22ա: բ/22բ-30բ. (24բ «... զկնդրուկ
ի փորձութիւնսն վերա///» (միջից թափուած) 30ա «Եւ ունիմ զփականս մահու եւ դժոխոց...):
գ/30բ-3ա: դ/33ա-4բ: ե/34բ-6բ: զ/36բ-9բ: է/39բ-10ա:
ը/41ա-5բ (41բ. «... զի սակաւազաւ[րութիւն]///»
(միջից թափուած) 45ա «[հաւատո]ցն, զի մի կորուսցէ վասն կարճմտութեանն...»): թ/45բ-9բ:
ժ/49բ-55բ: ժա/55բ-7ա: ժբ/57բ-9բ: ժգ/60ա-2ա: ժդ/62աբ:
ժե/62բ-4բ: ժզ/64բ-6ա: ժէ/66ա-7ա: ժը/67ա-70բ: ժթ/70բ-5ա:
ի/75ա-8բ: իա/78բ-81բ: իբ/81բ-2ա: իգ/82ա-3ա: իդ/83աբ:
իե/83բ-5ա: իզ/85ա-9ա: իէ/89ա-92բ: իը/92բ-5ա: իթ/95ա-7բ:
լ/97բ-100ա: լա/100ա-2ա: լբ/102ա-3ա:
լգ/103ա-110բ: լդ/110բ-9բ: լե/119բ-21բ: լզ/120ա-5ա:
լէ/125ա-8ա: լը/128ա-9ա: լթ/129ա-31բ: խ/131բ-2ա: խա/132աբ:
խբ/132բ-5ա: խգ/135ա-6ա: խդ/136ա-8ա: խե/138ա-41բ: խզ/141բ-2ա:
խէ/142ա-3ա: խը/143ա-5ա: խթ/145աբ: ծ/145բ-6բ: ծա/146բ-9ա:
ծբ/149ա-51բ: ծգ/151բ-4ա: ծդ/154ա-50ա: ծե/150ա-67ա: ծզ/167ա-8բ:
ծէ/168բ-70ա: ծը/170ա-3ա: ծթ/173ա-5բ: կ/175բ-7ա: կա/177ա-8ա: կբ/178ա-9բ:
կգ/179բ-82բ: կդ/182բ-5ա: կե/185ա-7ա: կզ/187ա-9ա: կէ/189ա-98բ:
կը/198բ-200ա: կթ/200ա-1բ: հ/201բ-2բ: հա/202բ-3բ:
203բ-6բ: Ունի՝
ա. 206բ-8ա [Վերջաբան Ներսիսի
Լաբրոնացւոյ] – Այս Յայտնութիւն աստուածաբան աւետարանչին Յովհաննու, սրբոց հարցն մերոց վարդապետութեամբ...
արասցէ պսակակից եւ խորանակից ի լուսեղէն յարկսն եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն (տե՛ս
Յովս., յիշ-ք, էջ 623-4):
բ. 208ա-10ա Յիշատակ տառիս
գտողի՝ տեառն Ներսէսի գերահռչակ վարդապետի [Լաբրոնացւոյ], զոր գտեալ ի մեծն Անդիոք,
գրեաց զսա ի լուսաւորութիւն հոգոց – Ես՝ Ներսէս, նուաստս ի Քրիստոս եւ տարտամս յուսումնասիրաց... ձեռամբ նուաստ
եպիսկոպոսի նորին մայրաքաղաքի Տարսոնի... ամէն (հմմտ. ձեռ. 1161,
79բ, տե՛ս Յովս., յիշ-ք, էջ 473-476):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
45բ Զայս ունկն եւ մեք աղաւթեսցուք
ունել, ո՜հ, եւ Մկրտչի աղաչեմ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 210բ (նոտրգիր) Թուին ՌՃՁԹ. (1740), Սեպտեմբերի Ի. (20), ես՝ Մեսրոպ
մեղսամած վարդապետս եկի ուխտ ի Սուրբ Աթոռս Տաթեւ եւ օրինակեցի զՄեկնութիւնս
զայս՝ առ ի յիշատակ ինձ եւ բարեխօսութիւն առ Քրիստոս:
2. 210բ (ԺԹ. դ., նոտրգիր) Ի վայելումն Ագուլեաց վանից:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 25ա, 210բ «Մեսրովբ արքեպիսկոպոս Սմբատեանց Նախիջեւանցի, 1871»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա «ՌՃՁԹ. -
1740., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», «Հմր
2429, 855»:
2430
ԺԱՄԱԳԻՐՔ, ԽՈՐՀՐԴԱՏԵՏՐ
ԺԷ.
դար |
ԳՐԻՉ՝ Ղուկաս:
ԹԵՐԹ՝ 203+2 (կրկն.՝ 83, 111), չգրուած. 2բ, 190ա-1ա, 203աբ: ՊՐԱԿ՝ 2+Ա-ԺԸx12 (Է, Ը 13, Ա, Բ, Դ, Զ, ԺԳ 11, Գ, ԺԸ 10, Ժ 16, ԺԲ 2): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 10,3x7,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (7,5x5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 11ա): ՏՈՂ՝ 14: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, մէջքը՝ սեւ կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը կապոյտ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 3 (Ա-Գ) +3 (Դ-Զ). Բ-Ե՝ մագաղաթ, Ա եւ Զ՝ կապոյտ թուղթ, մասն կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Գրիչ՝ 2ա, Պատարագ՝ 66բ, Ծիսական՝ 77բ (գրութեամբ՝ «... Առեալ զգինին՝ արկանէ խաչանիշ ի սկիհն... »), 90բ (գրութեամբ՝ «... Ի սարկաւագացն վերայ բերի սրբազան հացն... »): Աթանաս Աղեքսանդրացի՝ 94բ, Խորհրդաւոր ընթրիք՝ 100բ, Սուրբ Հոգի (աղաւնակերպ)՝ 104ա: Կիսախորան՝ 3ա, 67ա, 95ա: Ճակատազարդ՝ 17բ, 43բ, 49ա, 54բ, 60ա, 114բ, 141ա, 151բ, 163ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, յուշկապարիկ (183ա): Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, վարդագոյն, շագանակագոյն, սպիտակ, նարնջի, դեղին, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը՝ մաշուած, Ա փեղկի կաշուի ստորին եզրը՝ պոկուած. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, տեղ-տեղ ցեցակեր. Ի. դ. նորոգուած, կազմի մէջքը վերականգնուած, աստառն ու պահպանակներն աւելացրած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1բ-65բ, 114ա-6ա, 140ա-51ա,
159ա-202ա [Ժամագիրք]
Տե՛ս ձեռ. 585, 1ա-64ա, 132ա-8ա. 1/1բ (վերնագիր), 3ա-17բ: 2/17բ-43ա: 3/43ա-9ա: 4/49ա-54բ: 5/54բ-9բ: 6/60ա-5բ: 7/140բ-51ա, 196ա-202ա: 8/114ա-6բ, 159ա-63ա: 9/163ա-70բ: 10. ա/170բ-83ա: բ/183ա-7բ: գ/187բ-9բ: դ/191բ-5ա: ե/չիք: Ունի՝
195ա [Յիշատակարան Թովմա վարդապետի, հմմտ. ձեռ. 590, 202աբ] – Արդ, ես՝ մեղապարտս
ի ծնունդս եկեղեցւոյ, Թովմայ անուն պիտակ վարդապետ, ի Քաջբերունեաց
գաւառէ, ի սուրբ ուխտէն Մեծոփայ, ի կարգէ աշակերտաց մեծ վարժապետացն Սարգսի
եւ Վարդանայ եւ Գրիգորի |195բ| Տաթեւացոյ, սրբագրեցի զգիրս
Հասարակաց աղաւթից, եւ յիններորդ մասըն բաժանեցի, եւ ետու ի ձեռս մանկանց եկեղեցւոյ:
Վասն որոյ յերեսս անկեալ պաղատիմ քրիստոսակիր եղբարցդ եւ ճիշտ ուղղագիր գրչացդ՝ որք
ընդաւրինակէք եւ կամ ուսանիջիք զնկարագիր բանիս, այլ մի՛ այլայլէք, աղաչեմ, եւ զսակաւ
յիշատակարանս գրեսջիք, զի յամենեցունց ճանաչեալ լինի այս աւրինակ:
Բ. 65բ-114ա, 116բ-31բ [Խորհրդատետր]
Տե՛ս ձեռ. 2385, 69ա-156բ. 1/65բ-79ա: ա/65բ-70ա: բ/70ա-1ա: գ/71ա-7ա: դ/77ա, 78ա-9ա: 2/79ա-90ա: ա/79աբ: բ/79բ-81բ: գ/81բ-4ա: դ/84աբ: ե/85ա-7ա: զ/87ա-90ա: 3/90ա-130ա: ա/90ա, 91ա-4ա, 95ա-6ա:
բ/96ա-100ա, 101ա-13բ, 117ա-20ա: գ/120ա-3ա: դ/123ա-30ա: 4/130ա-1բ: ա/130ա-1ա: բ/131ա: գ/131աբ:
ա. 132ա-3ա Այլ աղաւթք, որ
ասի նախ քան զճաշակել խորհրդոյն, ի բանից Թումայի առաքելոյն – Մարմին քո անապական...
ի թողութիւն մեղաց եւ ի փառս քո Քրիստոս Աստուած մեր. այժմ եւ միշտ:
բ. 133բ-40բ Տեառն Ներսէսի
Լամբրաւնացւոյ Խրատք եւ սահման վերոյգրեալ գործոյն – Քանզի բազում ինչ եցոյց բանս
հրահանգութեան... Եւ փառաւորեցից զքեզ ընդ Հօր քում ամենազօրի եւ ընդ ամենասուրբ Հոգւոյդ.
այժմ:
գ. 151ա-9ա Եռամեծի եւ քաջ
վարդապետի Մխիթարայ Գոշի խստակրօն ճգնաւորի եւ բանիբուն հեռետորի ասացեալ
զԱղաւթս ի ժամ սուրբ պատարագին – Տէ՛ր Աստուած իմ Յիսուս Քրիստոս, Բան Հաւր եւ
կերպարան կենդանի... Հայր հանդերձելոյ յաւիտենին, զի փառք Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն
Սրբոյ. այժմ եւ միշտ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
17ա Զեղկելի գծողս յիշեցէ՛ք ի Տէր,
եւ Քրիստոս զձեզ յիշէ. ամէն:
66ա Եւ զեղկելի եւ զմեղօք մեռեալս՝
զՂուկաս գծողս յիշեա՛ ի ժամ սոսկալիս սուրբ պատարագին, եւ
Աստուած զյիշողն յիշէ. ամէն:
193բ Աւրհնեալ է Աստուած, աստ աւարտեցայ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1ա (1835 թ., նոտրգիր) Թւին
1835ին, Յունուվարի ԻԱ. (21) գրեաց ի կիւղն Ղօյթուլ:
2. 202բ (1853 թ., շղագիր) Ի թուոց
1302 եւ 1853, Յունիվարի 17 առեցիմ այս թուխդս:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Բբ «Այս է մեր սուրբ Ժամագիր, Շարակնոց»: Գբ «Բարձրաժաէա
պատիւ մէլիք յագ արա, աոթոռ»: 1ա «Ցոյն քո հա, Աստուածածին ասէ. Օրհնեալ զպաղատան»:
202բ «Այս իմ նուաստ: Ե»: 203ա «Աղբիւր կենաց: Ա»: 203բ «Մ»:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպնկ Բա «ՌՀԷ.-1628, Մ.[եսրոպ] եպս.»: Պհպնկ Եբ «Հմր 2430, 859»:
2431
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԱՋՄԹ. – 1671 |
ԳՐԻՉ՝ Մովսէս:
ԹԵՐԹ՝ 315+1 (կրկն.՝ 1). չգրուած՝ 190բ, 279բ-80ա: ՊՐԱԿ՝ Բ-ԻԵx12 (Բ 1, Դ 10, Ե 22, ԺԵ 14, ԺԸ, ԻԲ 16, ԻԱ՝ թռիչք, ԻԳ 15, ԻԵ 11)+16+8+7: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 12,3x9: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (1ա-261բ, 299ա-315բ). (8.5x6.5), միասիւն (262ա-98ա). (6.5x9): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (բոլորգիր՝ 262ա-3ա. նմուշք՝ 70ա, 263ա): ՏՈՂ՝ 14-16: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը բազմագոյն վանդակազարդ գործուածք (Ի. դ.). լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 3 (Ա-Գ)
+ 3 (Դ-Զ), թուղթ (Ի. դ.):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. սկզբից, միջից եւ վերջից պակասաւոր. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, Ի. դ. նորոգուած եւ թերթերը կարկատուած, կազմը վերականգնուած հին եւ նոր կաշիների զուգակցումով. լուսանցակողերը գունաթափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-298ա
[Բառգիրք]
1. 1ա-261բ
[Բառգիրք հայոց – Աբաթովք...] կռնատակս: Աներ՝ սանդ... Օձտօղ՝ քճըճօղ. անզրաւ յաւիտենից
յաւիտեանս. ամէն:
2. 262ա-3բ
Թարգմանութիւն պարսից բառից ի Վարդան գրոց – Զրադաշական՝ զբուն բան կամ զկարեւոր ուխտ... Զառաջին ճառն ընթերձեալ
գտի երիս բառս, զոր պարթեւն ոչ գիտաց, ասելով՝ չէ պարսիկ եւ այլն. այս է բովանդակ:
3. 263բ-5բ
[Հերոնիմոսի Լորենցիոսի՞ Սուղ ինչ վասն Հին Կտակարանաց] – Արդ, թուեն եբրայեցիքս
զգիրս զայս ձեւ օրինակի... մա[ր]գարէ[իցն]՝ ութ, սրբագրացն՝ ինն:
4. 265բ-82ա
Հանդէս բանաստեղծաց փաղանունաբար ստորոգիլ նորայվարժիցն սակս. բառ է գեղջուկ – Պարտ, պատշաճ... Գիծ, տառք, գծաւորք:
5. 282ա-98ա
Հանդէս բանաստեղծաց փաղանունաբար ստորոգել նորավարժիցն սակս. բառ է գեղջուկ (այբբենական)
– Աստուածազան, աստուածասքանչ... Փանաքի՝ չքաւոր, աղքատ... կարօտ, եղկելի,
ստրուկ:
Բ. 1. 299ա-310ա [Հեք]իմարան/// (1 բառ ջնջուած) ժողովեալ ըստ ցաւոց պիտոյից դեղ: Մաաճուն՝ արարեալ ի Բագարատայ բժշկէն
– Առ աննուէ Դ. տրամ, գազարի հունդ Դ. տրամ... եւ ախորժական ի ամենայն քաղցր
կերակուրն:
2. 310աբ
Գիտութիւն վասն բնութեան տարոյն – Գ. ամիս գարուն է, տաք է եւ կակուկ...
ունի զքամին յարեւելից ասացաք զտար/// (շար. թափուած):
3. 311ա-5բ
[Մարմնազննութիւն] – (սկ. թափուած) ///եւ բանաւոր: Եւ որ շատ խօսի, նորա յուղեղն դատարկ
է... եւ շահվայն բանայ եւ զջերմութիւն տանի/// (շար. թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
69ա Ո՜վ փոխարկօղ, ես թիւրեցայ, դու
ըստ կարգին |69բ| գրեա՛յ:
261բ զ վ ճ շ ս [վ] ը վ վ դ տ ղ ւ
լ (եղբայրագրով՝ «Ես Մով[ս]էսս գրեցի»).
261բ |:. ||||: |||: |||::
||||:. ||||: |::. ||||: ||||: |:. ||||:. |:. ||||:: ||: Ժ.Ա.Ջ.Մ.Թ. ը տ շ տ դ լ տ
փ վ բ ց բ տ ր զ ւ բ ց (սիւնակէտագրով եւ եղբայրագրով՝ «Ես Մովսէսս գրեցի, 1671 էր, որ գիրքս աւարտեցաւ»):
262ա (բոլորգիր, ստ. լս., եզրահատուած)
Այս անուն Ովան է:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 117բ (1781 թ., նոտրգիր) Ես՝
Շմախեցի Օհանի որթի Զաքրէս, այս Պառգիրս առայ տէր Յակոպի
որթի Յակոպիցն, 1781 Օգոստոսի 20-ն 'ւ եօթն մին համարը:
2. 298բ (1795 թ., նոտրգիր) Չինչին
եւ անարժան ծառայ Մնացական Տէր-Մանուկեան, [17]95, Փետըրվարի 27ն, Շամախի:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 74բ, 105բ, 109ա, 175ա «Մեսրովբ արքեպիսկոպոս Սմբատեանց Նախիջեւանցի,
1871»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 10ա, 129բ, 190բ, 261բ, 297բ, 298բ. զանազան տառեր եւ բառեր,
128ա վրացատառ. «Ք. Վորպէս կօրավ իմասնացօղն Սօղօմոն, նմանապէս էվ էս կօրա ի մէջ մարթկան»), 230բ ստ. լս-ներում վրացատառ
բառեր:
ՆԵՐԴԻՐ՝ (պահպանակի եւ կազմի միջեւ, նշուած՝ «էջ 83», գրութիւնը՝ կարմիր
մատիտով) «Ջնջված՝ ի Գաղատիա եառ զներումն ի սրբազան հայրապետեն Հռոմայ»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1գ «ԺԷ., Մ[եսրոպ]
եպ[իսկոպո]ս»: Պհպնկ Եբ «Հմր
2431, 861»: Պհպնկ Եբ մեքենագիր պիտակին. «Վերակազմուած է հին ու նոր կաշիով, նոր կազմաստառով:
Գլխ. վերականգնիչ՝ Ա. Խաչատրեան, Երեւան,
1973 թ.:
2432
ՄԱՇՏՈՑ ՁԵՌԱՑ
ԺԷ.
դար |
ԹԵՐԹ՝ 77+1 (կրկն.՝ 54): ՊՐԱԿ՝ Դ-Ժx12 (Ե-Զ, Ժ 10): ՆԻՒԹ՝
թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 10,6x7,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (8.5x5.5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (1ա-32բ), բոլորգիր՝ (33ա-77բ. նմուշք՝ 23ա, 36ա): ՏՈՂ՝
12 (1ա-32բ), 13-14 (33ա-77բ): ԿԱԶՄ՝ սեւ կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը սպիտակ կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
եզրերը մաշուած, դռնակը, կապիչները եւ Ա. փեղկի միջուկն ու աստառն ընկած. սկզբից,
միջից եւ վերջից պակասաւոր, սկզբում պահպանուած են 6 թեթերի վերին հատվածների փոքրիկ
պատառիկներ, թ. 13, 29 եւ 77՝ մի մասը պատռուած, ընկած. լուսանցներում խոնաւութեան
հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, տեղ-տեղ բնագիրը վնասուած. լուսանցակողերը գունաթափ,
սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա [Կանոն
կուսի պսակին –... խա]ղաղութեան քո առաքեայ... եւ ազատիչ Սուրբ Հոգոյդ վայել է:
2. 1ա-27բ
Կանոն համօրէն զամենայն ննջեցելոց – Եւ ասեն սաղմոս. զԵրկինք պատմենն... Եւ
ասէ զաղօթս. Աստուած յաւիտենական... բարեբանող փառատրութեամբ աւրհնել զքեզ Քրիստոս
Աստուած... միշտ եւ յաւիտեանս:
3. 27բ-38բ
Կանոն երկրորդ աւուրն այգուցն – Առաւօտուն երթան ի գերեզմանն... Պողոսի
առաքելոյ ի Թեսաղոնիկեցւոց թխտոյն.
Այլ մեք պարտիմք... Արձակին ժողովուրքն ի փառս Աստուծոյ:
4. 38բ-59ա Կանոն զամենայն վախջանեալ տղայս հաւատով առ Տէր յուղարկելոյ – Ասեն
սաղմոս ի թիւ... Եւ ասէ զաղաւթս
զայս. Սուրբ ես, Տէ՛ր Աստուած մեր... Ընդ
որս եւ մեզ արժանիս արասցես փառաւորել... միշտ:
5. 59ա-63բ
[Տղայի այգուց] – Առաւաւտուն երթան ի գերեզմանն... Ընթերցուած յԵսայեայ մարգարէէ.
Զի [ի] Տեառնէ եղիցի դարձ արդարոց... Այլ դուք մխիթարեսցուք միւսանգամ նորոգմամբ...
պատիւ:
6. 64ա-71ա
Կանոն ոգեհանգիստ առնելոյ – ///(1 տող անընթեռնելի) Ասեն սաղմոս: Գուբխայ Գ.
... Ընթերցուած յԱռակաց. Պատուեա՛յ զՏէր ի քոյոց... (67բ)... գալստեան Միած/// (միջից
թափուած, 68ա) եւ հանգոյ զկամս... ի քաւութիւն եւ ի թողութիւն մեղաց... այժմ եւ միշտ:
7. 71բ-7բ
Կանոն Տեառնական զուարակ աւրհնելոյ – Ածեն զնուիրեալն ի դուռն եկեղեցոյն...
Ընթերցուած ի Թուոց եւ ի Ղեւտացոց. Եւ կոչեաց զՄովսէս... սակայն ի սէր/// (շար. թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Կազմի Ա. փեղկի վրայի պիտակին (ԺԹ. դ., շղագիր) Ն[որին] վեհ[ափառ] Տ. Տ. Մկրտչի կ[աթո]ղ[իկոսին]/// (պատռուած):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 34բ, 36բ (տառեր):
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա «Հմր
2432, 862»:
2433
ՄԱՇՏՈՑ ՁԵՌԱՑ
ՌՃԺԸ.-ՌՃԺԹ.
– 1669-1670 |
ԳՐԻՉ՝ Մեսրոպ քհյ.:
ՄԵԿԵՆԱՍ՝ խաւճա Աբրահամ: ՍՏԱՑՈՂ՝ Սուրբ Աստուածածնին եկեղեցի:
ԹԵՐԹ՝ 135-1-2 (տե՛ս
Պտռկ-պհպնկ, նաեւ՝ Պահպանակ): ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԱx12 (Ա 11, Զ 14): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
10,2x7,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (7.5x5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 86ա): ՏՈՂ՝ 14: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով
եւ երկու կապիչներով, Ա. փեղկին մետաղէ ձուլածոյ խաչ, միջուկը տախտակ, աստառը բազմագոյն
զարդահիւս թաւիշ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2՝ թ. 134-5, մագաղաթ (վերջից):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 2ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, շագանակագոյն, վարդագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան Մատթէոսի, Ժ. 13-15: ԺԷ. դ.: 1 (թ. 1), ստացուած ամբողջական թերթից, վրան պրականիշ՝ Գ.: Մագաղաթ, 10,3x6,1, գրուած մէկ սիւնը, բոլորգիր, 23 տող: Կարդալ՝ 1ա (1բ՝ չգրուած) «[այս]միկ... յաւուրն դա[տաստանի]»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. 91րդ թերթի վերին աջ եզրը պատռուած, ընկած, լուսանցներում՝ խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 2ա-24բ [Կանոն Մկրտութեան]
– Տէր Աստուած մեր, Աստուած բարերար, որ ըզվիրապեալս եւ զհեռացեալս ի քէն... զմուտս եւ զելս սորա պահեա՛ ի փառաւորութեան քում. եւ քեզ
վայել է:
2. 24բ-42բ Կանոն Պսակի –
Գան ի դո[ւ]ռն եկեղեցոյն... Եւ ասաց Աստուած. Արասցուք մարդ ըստ պատկերի մերում...
սուրբ եւ բարերար երկրպագելի անուանդ Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգոյն Սրբո[յ], այժմ:
3. 42բ-5բ [Կանոն վերացուցանելոյ
Պսակին] – Եւ յաւուրն երրորդի վերացուցանէ... Աղօթք. Աւրհնեալ ես, ամենակալ Աստուա՛ծ...
եւ երկնից արքայութեանդ արժանաւոր լինիցին փառաւորելով... եւ զՍուրբ Հոգին:
4. 45բ-54ա Կանովն Հաղորդ
տալո – Ասեն զամբիծս... Քահանայ ասէ զաղօթ. Տէր ամենակալ, ամենագութ... առաջի
ահաւոր բեմի մասին ժառանգութեան Յիսուսի Քրիստոսի... փառք:
5. 54ա-92բ Կանովն համաւրէն
ամենայն [ն]նջեցելոցն – Սաղմոս՝ Երկինք պատմեն... Գիրք կարդան. Աստուածական անսկիզբն...
6. 92բ-4բ [Կանոն այգալացին]
– Եւ այգուցն երթան ի գերեզման... Այլ մեք պարտիմք գոհանալ... ընդ առաւօտն ի տաճարն
լսել ի նմանէ:
7. 94բ-113ա Կանովն որժամ
տղայ վաղջանի, |95ա| որ ի Ժ. տարոյն վայրէն առ Քրիստոս ողարկեն
– Ասեն սաղմոս... Եւ ասէ զաղօթ. Հա՛յր երկնաւոր... Տէ՛ր, սփոփեա՛ եւ մխիթարեա՛.
այժմ: ա. 98ա-9բ Սրբոյն Գրիգորի
ասացեալ – Արդ, մեք, որ կեն[դ]անիք եւ մնացեալ եմք... ի տաճարի փառաց իմոց: բ.
105աբ Սրբոյն Գրիգորի ասացեալ – Ամենեքեան որ տեսանիցեն զարդարն... փառաւք ի
փառս:
8. [Տաղք] ա. 113ա-9ա Տաղ
թաղման – Արարիչն արարածոց մեզ բարկացաւ, / Քաղցր բնութիւն աստըւածային մեզ դառնացաւ...
/ Ես՝ Նաղաշ եպիսկոպոս ծառայ կուսին աչաւք տեսա... / Արժան արար զսա անթառամ
սուրբ պսակին, / Եւ քեզ ամենքս երկրպագեմք, Աստուածածի՛ն:
բ. 119ա-24ա Տաղս Յիսուս Որդո
գուն է – Ի յարարչէն եղեւ հրաման, / Գալ ի յաշխարհըս տրտմական... / Երագալիս
Յակոբ անուն՝ զիս դուք յիշման առնէք արժան, / Տէրն տայ ձեզ արքայութիւն, խառնէ
ի դասս աջակողմեան... , / Գրող տաղիս է անարժան / Մարգարա սուտ քահանան...
/ Յաւր կիրակէ զիս յիշեցէ՛ք, / ԶԱստուած ընդ իս հաշտեցուցէ՛ք:
9. 124ա-8բ [Տղայի այգալացն]
– Եւ այգուցն երթան... յԱւետարան Ղուկասու. Ի վաղիւն երթայր Յիսուս... արժանիս
արասցէ Յիսուս Քրիստոս... յամէն:
10. 128բ-31բ Հոգէհանգիստ
– Ասի սաղմոս Ծ... . Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած... տաս մեզ ողորմութիւն քո... եւ
զՍուրբ Հոգիդ. այժմ եւ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
132ա Փա՜ռք ամենասուրբ Երրորդութեան՝
Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ: Արդ, գրեցաւ Մաշտոցս ի թվին ՌՃԺԸ. (1669), Յունվարի Ա., ուրբաթ, յիշատակ խաւճա Աբրահամին եւ
եղբաւրն՝ Տաւներին: Աստուած եւ Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս տացէ հանգիստ եւ ողորմութիւն
[ն]նջեցելոցն՝ իւր սուրբ գալըստեան եւ առնէ ար|132բ|ժանի յարքայութեան: Եւ եդ ի դուռն
Սուրբ Աստուածածնին յիշատակ իւրեանց մեծի եւ փոքու, եւ ինձ՝ մեղսասէր գրչիս
Մեսրոպ անուն անարժանիս, որ է տրուպ քահանայից. եւ Քրիստոսի/// (չշարունակուած):
132բ ՌՃԺԹ. (1670):
134ա Մեսրոպ անարժանս յիշել ի Տէր, աղաչեմք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
133ա (1887 թ., շղագիր) Յիշատակ է
սոյն ս. Մաշտօցս Քղի գաւառակին Խուբս գիւղին
Սամօրեան մ. (մահտեսի՞) Մարտիրոսի որդի պարոն Սամուէլեանց իւր
ազգասիրական հոգով կը նուիրէ մեծահռչակ Ս. Կարապետին վանուց: 7 Յուլիս
1887, Կեղի-Խուբս:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 133ա դէմք (մատիտով), 134բ խզբզոց:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 133բ «միեա զէրսն մարքարէ»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա «ՌՃԺԸ.-1669, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր 2433, 864»:
2434
ՈՒՐԲԱԹԱԳԻՐՔ
ՌՃՂԱ.
– 1742 |
ԳՐԻՉ՝ Պետրոս երէց: ՍՏԱՑՈՂ՝ Եդգար:
ԹԵՐԹ՝ 124. չգրուած՝ 1ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԲx12 (Ա, Զ 11, Դ 9, Ե 8, Ը 10, ԺԲ 3): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 10,8x8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (7,2x6): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 44ա): ՏՈՂ՝ 12: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ երեք կապիչներով, Ա, փեղկին 17 մետաղէ վարդեակ, 6 կոստղ եւ 4 խաչ (մէկը կենտրոնում, արծաթէ, կապոյտ ակնով, միւսը՝ խաչելութեամբ), միջուկը տախտակ, աստառը ծաղկադրոշմ, բազմագոյն կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – «Աղօթք ի վերայ հիւանդին»՝ 1բ: Ճակատազարդ՝ 2ա: Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, դեղին:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. խոնաւութիւնից գունափոխուած, բնագիրը միջից պակասաւոր, Ի. դ. նորոգուած. լուսանցակողերը գունաթափ, սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-123ա [Ուրբաթագիրք]
Տե՛ս ձեռ. 35. ձեռ. Բ. 1բ, 13ա-63բ. ա/2ա-10բ: բ/10բ-1ա:
գ/11բ-5ա: դ/15ա-27ա: ե/27ա-30բ: զ/30բ-4բ («... բարեաց գտանել
եւ քեզ///» (շար. թափուած)): է/35ա-7ա (սկ. թափուած «///եւ հեռացեալ եղիցի...»):
ը/37ա-41ա: թ/41ա-6բ (միջից պակասաւոր, 44բ «... Գրաբուսի եւ կամաւոր///»
(միջից թափուած) 45ա «[Յուլի]անայ եւ Վասիլուհոյ...»): ժ/46բ-8ա: ժա/48ա-9բ:
ժբ/49բ-51բ (սկ. թափուած «/// Եւ մտեալ ի Կափառնաում...»): ժգ/51բ-3ա:
ժդ/չիք: ժե/53ա-6ա (56ա-63բ տե՛ս յաւելեալ 2. ա): ժզ/63բ-7բ
(67բ-71ա տե՛ս յաւելեալ 2. բ): ժէ/99ա-103բ: ժը/104աբ: ժթ/71ա-6ա:
ի/76ա-8ա: իա/78աբ (78բ-86բ տե՛ս յաւելեալ 2. գ-դ): իբ/չիք:
իգ/95ա-8բ: իդ/87ա-90բ (90բ-5ա տե՛ս յաւելեալ 2. ե-զ, 95ա-8բ
տե՛ս 2. իգ, 99ա-104բ, տե՛ս ժէ.-ժը., 104բ-23ա տե՛ս յաւելեալ 2.
է.-ժդ.): իե-իը/չիք: Ունի՝
ա. 56բ-63բ Աւետարան ըստ Յոհաննու
– Եւ էր ոմն հիւանդ Ղազարոս... եւ պատմեցին նոցա զոր արարն Յիսուս (ԺԱ. 1-46):
Գրչից. 56ա «Ո՜վ եղբայրք, այս Ա.
փոխ Աւետարան խիստ լաւ է. թէ մարդ հոգէվարք լինի կամ հիւանդ՝ ազատի Աստուծով»:
բ. 67բ-71ա
[Աղօթք] – Անկանիմ առաջի քո, Տէ՛ր, եւ խնդրեմք զթողութիւն... եւ մտից արքայութեան
քո ուրախ եղէց... ամէն:
գ. 78բ-83բ
Մաղթանք ի սուրբ Աստուածածնին, որ պահէ զծառայիս Աստուծոյ ի չար աչից եւ ի չար լեզուէ,
եւ ի պիղծ նիաթէ – Ո՜վ ամենայն սրբուհի Աստուածածին, երկիր վեհայգոյն... մի՛ մոռանար
զխոստովանօղս անուն քո... ամէն:
դ. 83բ-5ա [Աղօթք պահպանութեան]
– Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս ել ի Բեթանիեայ... փարատի ցաւ նորա: 85աբ Յանուն Հօր
եւ Որդոյ... հեռացո՛յ, Տէ՛ր, զծառայէս Աստուծոյ: 85բ-6բ Զի ծնեալն ի Հօրէ... եկեալ
ածեն պարիսպ հրեղէն եւ աւրհնեն զծառայս Աստուծոյ:
ե. 90բ-1բ [Աղօթք չար լեզուի
եւ ի չար նիաթի] – Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս երթայր ի դաշտն յԵրիքովի... եւ խափանին
ի ծառայէս Աստուծոյ:
զ. 91բ-5ա Աղօթք օձահարի
– Աւրհնեալ Տէր Աստուած Իսրայիլի... եւ ի չիք դառնա ի դէմ ծառայիս Աստուծոյ. ամէն:
է. 104բ-7ա Գիր չար աչից եւ
պեղծ նիաթի – Ի յաւուր ուրբաթին / Որ զՏէր մեր խաչեցին... ի չար լեզուէ
մեղաւորին անօրինաց ի դէմ ծառայիս Աստուծոյ. ամէն:
ը. 107ա-9ա Աւետարանն բժշկութիւն
ըստ Մարկոսի – Եւ եղեւ նմայ ի շաբաթու անցանել... եւ ողջացաւ ձեռն նորա (Բ.
23-Գ. 5):
թ. 109ա-11բ [Հանգանակ հաւատոյ] – Փա՜ռք քեզ, Տէ՛ր Աստուած մեր: Հաւատամք
ի մի Աստուած եւ ի Հայր ամենակալ... կաթուղիկէ եւ առաքելական եկեղեցի:
ժ. 111բ-2ա [Աղօթք] ի Լուսաւորչէն
մերմէ Գրիգորէ ասացեալ – Իսկ մեք փառաւորեսցուք... յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ժա. 112ա-4բ Աղօթք սրբոյն
Գրիգորի Նարեկացոյն (Բան ԽԲ.) – Տէ՛ր Աստուած գթութեան, փրկութեան եւ ողորմութեան...
պատուաստեցայց փառաւորեալդ յաւիտեանս. ամէն:
ժբ. 114բ-6բ Վերըստին յաւելած
կրկին հեծութիւն նորին հսկողին [Գրիգորի Նարեկացւոյ]... (Բան ԽԳ.) – Բըժշկական կրթութենէ
ամենափորձ հնարաւորութեամբ... երկրպագութիւն յաւիտեանս. ամէն:
ժգ. 117ա-20ա Վերըստին յաւ[ել]ուած
(Բան ԻԸ.) – Արդ, այսքանեացս անբանից... զուգակշիռ հաւասարութեան. ամէն:
ժդ. 120բ-3ա
[Նորին սրբոյն Գրիգորի Նարեկացոյն ասացեալ. ձեռ. 2435, 38բ (Բան ԺԲ.)] – Ընկա՛լ
քաղցրութեամբ, Տէ՛ր Աստուած հզօր... ամենայն արարածոց, յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
9բ ... եկեալ ածեն պարիսպ հրեղէն եւ աւրհնեն զծառայս Աստուծոյ Ետգարին: Ետգարինս. ամէն
(նման՝ 86բ):
35ա... եւ հեռացեալ եղիցի ի ծառայէս Աստուծոյ Ետգարին. ամէն (նման՝ 37ա, 103բ):
46բ Պահեա՛, Տէ՛ր Աստուած, զծառայս քո Ետգարն:
67բ... լից պակասութիւն իմ՝ ծառային Աստուծոյ Ետգարն (նման՝ 91բ):
85բ... եւ օրհնութեանդ արժան արա՛յ զծառայիս քո Ետգարն. ամէն:
123ա Շնորհօք ամենակալին եւ մարդասիրին Աստուծոյ գրեցաւ սուրբ գիրքս, ոչ(=ր) կոչի Ուրբաթգիրք թուին ՌՃՂԱ.ին (1742), ի յամսեանն
Փետրվարի Է.ին (7) աւարտեցաւ ձեռամբ Պետրոս մեղօք մածուցեալ եւ մեղսաներկ|123բ|
երիցու, զոր սըկսայ եւ գծագրեցի ողորմութեամբ եւ Տեառն յիշատակ եւ փրկութիւն ծառայիս
Աստուծոյ Եդգարին եւ իւր ծնօղաց, հօրն՝ Մելքեսեդին, եւ մօրն՝ Մրվաթին,
եւ իւր կողակցուն՝ Թաթարին, եւ եղբօրն՝ Արզմանին, եւ որդոցն՝ Աւագին
եւ Արմաղանին, եւ կողակցուն՝ Եղիսին, եւ տան ննջեցելոց, եւ մեծին, եւ
փոքուն ամենեցուն, եւ երկնից եւ արքայութիւն |124ա| տացէ երանաւէտ քաղցր բարբառն,
որ ասէ. Եկա՛յք, օրհնեալ էք Հօր իմոյ, ժառանգեցէ՛ք արքայութիւն. նոյն օրհնութիւն
տացէ նմա. ամէն: Տէր Աստուած Յիսուս Քրիստոս բարով վայելել տացէ Եդգարին, որ
ետուր զսայ գրել ի յիշատակ իւր եւ իւր ծնօղաց, հօր՝ Մելքեսեդին, եւ իւր մօրն՝
Մրվաթին, եւ տան ննջեցելոց յիշատ|124բ|ակ, եւ որ զողորմին ասէ՝ Աստուած ողորմեսցէ
իւր [ի մ]իւսանգամ գալըստեան իւրում. ամէն:
Սկզբի յիշատակագրութիւնների մէջ ստացողի անունը՝ «Եդգար» աւելացուած է աղօթքների
վերջում, այլ ձեռքով, շղագրով, գրչութեան աւարտից յետոյ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 9բ (ԺԸ.
դ., նոտրգիր) Ծառ[այ]իս Աստուծոյ Ապրիխամին եւ Խումարին (նման՝ 35ա,
37ա, 46բ, 63բ, 67բ, 76ա, 79ա, 84բ, 86բ, 97բ, 107ա եւ այլն):
85բ Ծառայիս Աստուծոյ Ապրիխամին եւ Խումարին, Յարութենին: (նման՝ 71ա, 91բ)
104բ (ԺԸ. դ.) Ապրօին:
78բ (ԺԸ. դ.) Ամէն. տէր Մարգարին:
2435
ՀԱՄԱՅԻԼ
ՌՁԲ.
– 1633 |
ԳՐԻՉ՝ Աստուածատուր
սրկ.: ՍՏԱՑՈՂ՝ Աբրահամ չալապի:
ԹԵՐԹ՝ 95. չգրուած՝
1ա-2ա, 25ա, 58ա, 72ա, 90բ, 93բ, 95ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-Ըx12 (Ա 11, Գ, Զ, Ը 13, Դ 9): ՆԻՒԹ՝
թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 7,7x5,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (5,5x3,3): ԳԻՐ՝ նոտրգիր
(գրչի՝ 3ա-92ա, յաւելագրողի՝ 94ա-5բ. նմուշք՝ 70ա, 93ա): ՏՈՂ՝ 12: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի,
ձեռանման մէկ կախազարդով եւ մետաղէ չորս փլաքով՝ 1ը Ա փեղկին, 3ը՝ Բ, ունի նաեւ պղնձէ 6 օղակ՝ փոքր
խաչեր եւ զարդեր կախելու համար, միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– «Ներսէս հայրապետն» (Շնորհալի)՝ 2բ, «Սուրբ Գրիգոր Նարեկացին»՝ 25բ, «Պաւղոս
Առաքեալն»՝ 58բ, Խաչ՝ 72բ, 90ա
(բուսական զարդերով, թերթի վրայ ամրացուած փիրուզէ մէկ ակն. մնացած 11ը՝ թափուած, կան հետքերը), «Կիպրիանոսն է»՝
73ա: Ճակատազարդ՝ 3ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝
կարմիր, կապոյտ, կանաչ, վարդագոյն, դեղին, նարնջի, սպիտակ, սեւ, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. միջից
տեղ-տեղ պակասաւոր, թ. 3-17՝ վնասուած, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, լուսանցազարդերը
խոնաւութիւնից արտատպուած հանդիպակաց էջերին:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 3ա-10բ [Ներսիսի Շնորհալւոյ
Աղօթք] – Հաւատով խոստովանիմ... ԻԳ. Ամէնողորմ... որ առ ի յանցանաց/// (շար.
թափուած):
2. 11ա-22ա [Աւետարան բժշկութեան]
– ա. 11ա-2բ Աւետարան ըստ Մատթէոսի – Եւ ելեալ
անտի Յիսուս... (ԺԵ. 21-28): բ. 12բ-4ա
Աւետարան ըստ Մարկոսի – Մինչդեռ զայն խաւսէր... (Ե. 35-43): գ. 14ա-6ա Աւետարան Ղուկասու – Եւ էջ ի Կափառնայումն...
(Դ. 31-42): դ. 16ա-22ա Աւետարան ըստ Յօհանու
– Եւ մինչդեռ անցանէր, ետես կոյր մի... (Թ. 1-38):
3. 22ա-4բ Աղօթք սրբոյն Գրիգորի
Նարեկացոյն (Բան ԽԲ). աւրհնեալ է Աստուած – Տէր՛ Աստուած [գթութեան], փրկութեան
եւ ողորմութեան... Փառաւորեալդ յամենայնի
յաւիտեանս. ամէն:
4. 24բ-30բ Վերըստին յաւելուած
կրկին հեծութեան առ նոյն աղերս մաղթանաց Նարեկի (Բան ՁԱ.) – Ընդ Աստուածածին մաղթանաց...
ուրախութեամբ սրտի իմոյ:
5. 30բ-7ա Վերստին յաւելուած
կրկին հեծութեան նորին հսկողի առ նոյն աղերս (Բան ԺԷ.) – Արդ, աղաչեմ, զի զխնամակալդ...
եւ քեզ փառք ամենայնի. ամէն:
6. 37ա-8բ Նորին հսկողի սրբոյն
Գրիգորի Նարեկացոյն (Բան ԽԱ.) – Որդի՛ Աստուծոյ կենդանոյ, օրհնեալդ... յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
7. 38բ-41բ Նորին սրբոյն Գրիգորի
Նարեկացոյն ասացեալ (Բան ԺԲ.) – Ընկա՛լ [քաղցրութեամբ, Տէ՛ր Աստուած] հզօր... եւ
յերկինս առաքել. ամէն: Բարեխաւսութեամբ սրբոյն Գրիգորի Նարեկացոյն... եղիցի, եղիցի:
8. 41բ-5բ Աղաւթք պահպանութիւն
առ Աստուածածին եւ առ ամենայն սուրբսն Աստուծոյ եւ սըրբոց առաքելոց եւ մարգարէից
եւ ամենայն սրբոցն Աստուծոյ – Բարեխաւսութեամբ Սուրբ Աստուածածնին... աւգնական
եւ եւ պահապան եղիցի ծառայիս Աստուծոյ:
9. 45բ-6ա Աղաւթք ամենաւրհնեալ
Աստուածածնին – Ո՜վ [ամենաւրհնեալ] Աստուածածին, երկինք վեհագոյն...
|45բ| Արեւելք գերարփի/// (միջից պակասաւոր. |46ա| էից պարծանք... վասն ամենայն հաւատացելոց:
10. 46ա-57բ Յանուն Աստուծոյ
այս է գիր ուրբաթի ի լման: Յաւուր ուրբաթի տանին զհիւանդն ի դուռն եկեղեցուն եւ ասեն
զաղաւթս զայս – Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած Իսրայիլի... սատանայ, որ մարտընչիս
ընդ ծառայս Աստուծոյ:
11. 57բ-69բ Գիր սրբոյն Պողոսի
առաքելոյն, զոր կարդան ի վերա աւձահարի եւ ամենայն ցաւոց, յաւուրս չորեքշաբաթի եւ ուրբաթի
– Ես՝ Պաւղոս հալածիչ... եւ չար խաւսքն ի դիմաց ծառայիս Աստուծոյ:
12. 69բ-70բ Գիր չար լեզվի եւ չարկամին եւ ամենայն պատահարէ – Յանուն
Աստուծոյ գայր Մովսէս... հանգուց արարի անուամբն Աստուծոյ ի դիմաց ծառայիս Աստուծոյ:
13. 70բ-4ա Գիր գլխացաւի
– Յանուն Աստուծոյ եւ սուրբն Սիսիանոս... Տէր պահեսցէ զնսա յամենայն չարէ. ամէն:
14. 74ա-8ա Մաղթանք առ սքանչելագործ
Սուրբ Նշանսն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Բարեխաւսութեամբ սուրբ եւ աստուածային
նշանացս... աւգնական եւ եւ պահապան եղիցի ծառայիս Աստուծոյ:
15. 78ա-83ա Աղաւթք սրբոյն
Կիպրիանոսի, զոր ասացեալ է վասն դիւաց եւ կախարդաց – Ես Կ[ի]պրիանոս, ծառայ Յիսուսի...
արձակեալ եւ հեռացեալ լիցի ի ծառայէս Աստուծոյ:
16. 83ա-4ա Գիր չար աչից եւ
ակնայհարի եւ նիաթի եւ ամենայն պատահարի – Ելեալ երթայր չար ակն... յորո վերա գիրս
կենա. ամէն:
17. 84ա-7ա Գիր վասն ծըծացաւի,
որ կարդան ի վերա ծըծին, եւ լաւնա Աստուծով – Մեռաւ որթն... հեռացո՛յ զամենայն
ցաւ ի ծառայէս Աստուծոյ:
18. 87բ-8բ Աղաւթք պահպանութեան,
որ պահէ զծառայս Աստուծոյ զԱւետիս չալապին յամենայն չար փորձանացն. ամէն – Եւ ես
յամենայն ժամ զայս ասեմ... այլ կապած է ամենայն չար ի դէմ ծառայիս Աստուծոյ:
19. 88բ-91բ Գիր ակին եւ չար
նիաթին – Անուն Աստուծոյ Է. լեառն կայ...
զլեզուն եւ զսիրտն ի դիմաց ծառայիս Աստուծոյ:
Բ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, ԺԷ. դ.
ա. 94աբ [Աղօթք սրբոյն Ներսիսի Շնորհալւոյ Հաւատով խոստովանիմ (մասամբ)]
– [Հ]ուր կենդանի, Քրիստոս, զհուր սիրելոյ քո... ի կամս անձին իմոյ գընայլ, այլ
առաջնոր (չշարունակուած):
բ.
95բ [Աղօթք սրբոյն Գրիգորի Նարեկացոյն. Բան ՂԴ. (մասամբ)] – Աւրհնեալդ յամենայնի... մահացեալք բժշկին/// (շար. չիք):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
92ա Գրեցաւ Համայիլս ձեռամբ սուտանուն
դպիր՝ սարկաւագ Աստուածատուր[ի]ս, ի վայելումն
Աբրահամ (քերուած, բայց ընթեռնելի) Չալապուն, զոր Տէր Աստուած մեր բարով վայելել տացէ. ամէն: Ի առաջնորդնութեան
մերո նորընծա Սիմէոն կաթողիկոսին, ի թագաւորութեան տաճկաց սուլթան Մուրատին, ի թվին հայոց
ՌՁԲ. (1633), Սեպտեմբերի ԻԹ. (29), օրն ուրբաթ: Հա՛յր:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ. էջ
509 (92ա):
22ա Տէր Աստուած օգնական եւ պահապան
եղիցի ծառայիս Աստուծոյ [Աբրահամ] Չալապուն. ամէն. եղիցի, եղիցի:
Նմանիք բոլոր աղօթքների սկզբում
կամ վերջում եւ բոլորն էլ քերուած եւ գրուած յետագայ ստացողների անունները – Աւետիս՝
22ա, 84ա, 87բ, 89բ, Գասպար՝ 11ա, 45բ, 46ա, 57բ, 69բ, 70բ, 78ա, 83ա, 89բ, 91բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 92բ (ԺԷ. դ., նոտրգիր) Անուանք
սրբոցն, որ աստ կան հաւաքեալ, եղիցի աւգնական եւ պահապան ծառայիս Աստուծոյ Աւետիս Չալապուն՝ ի նստել ի տան, ի գնալ
ի ճանապարհ, ի ննջել եւ ի յառնել եւ ամենայն ժամու. ամէն: Եղիցի, եղիցի:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ. էջ
509 (92բ):
2. 93ա (1896 թ., շղագիր) Նուէր
Մատենադարանին Ս. Էջմիածնի, ի յիշատակ հանգուցեալ Զօրաբաբէլ քահանայի
Ղօլանճեան, յորդւոց նորա՝ ի Յակովբայ եւ ի Սէթայ: 1896 թ. Յունվար
19, ի Կարս:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Աստառ Ա (նոտրգիր) «Դարձեալ աղայչեսցուկ հ/// վրադ գօլօս ղրկիմ»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա «ՌՁԲ.-1633, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: 2ա «Հմր 2435, 915»:
2436
ՏԱՂԱՐԱՆ
ԱՐԶՐՈՒՄ |
ՌՄԴ. – 1755 |
ԳՐԻՉ՝ Մակար: ՍՏԱՑՈՂ՝
Յովակիմ տրց.:
ԹԵՐԹ՝ 143+1 (կրկն.՝
4). չգրուած՝ 140բ, 143ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-Ժ եւ ԺԶ-ԻԴx8 (Ա, ԻԴ 7, Ը, ԺԷ, ԻԱ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ,
լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 10,5x7,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (7x4,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 47ա): ՏՈՂ՝ 10: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի (հին եւ նոր կաշիների միակցումով), միջուկը տախտակ, աստառը
շագանակագոյն կտաւ (Ի. դ.). լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ),
թուղթ (Ի. դ.):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Ճակատազարդ՝ 1ա, 89ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական (114բ), թռչնային (56բ): Զարդագիր՝ թռչնագիր,
հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր,
վարդագոյն, երկնագոյն, դեղին, նարնջի, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. միջից պակասաւոր. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, թ. 17՝ պառուածքով, գիրը
տեղ-տեղ գունաթափ, միջից թերթեր թափուած: 1981 թ. նորոգուած եւ վերակազմուած հին
եւ նոր կաշիների զուգակցումով. լուսանցակողերը գունաթափ, սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 1ա-4գ
Ա. Տեառն Ղազարու երջանիկ հայրապետին Ամենայն Հայոց, եւ ի դէմս Սրբոյ Էջմիածնի –
Էջմիածին [զարդ] փառաց, / Լոյս է, լոյս է մայրդ լուսոյ... Եւ պարսպեալ ամրոցոյ,
/ Է լուսաբուղխ աղբերի:
2. 4դ-7ա
Բ. Տաղ Սրբոյն Էջմիածնի, ասացեալ ի Մովսիսէ, ի գոյն նոյնոյ («Երգ ի Մովսիսէ») – Երջանկափայլ
սրբարան, / Լուսազարդ մայրդ Սիօն... Անճառ լուսոյն հրաւիրօղ Է գերափայլ:
3. 7բ-10բ
Գ. Տաղ ի վերայ Սրբոյ Էջմիածնի, ասացեալ յԱւետիք նւիրակ վարդապետէ («յԱյետիք նվիրակե») – Յարմար ձեւօվ պաւական, / Պատուական
խորհրդով կերտեալ խորան... Սուրբ էջմիածին, զօրեղ ուխտից փառք:
4. 11ա-3ա
Դ. Տաղ, ասացեալ Գրիգորէ առ Սուրբ Էջմիածին, գունով յարմար ձեւովի («Ի Գրիգորէ») –
Ի տանս Հայոց կառուցեալ, կառուցեալ, / Եօթնեակ սեամբ հաստատեցեալ... Զմանկունըս
քո զւարճացո՛, զւարճացո՛, / Տալով զառատ շնորհըս քո եւ յաւիտեան:
5. 13բ-7ա
Ե. Տաղ Սրբոյն Էջմիածնի, ասացեալ լուսարար Մարտիրոս դպրէ («Սուրբ Էջմիածնի է») – Սարսափելի
տեղոյն այն, տեղոյն այն, / Հաճեցաւ երկնից արքայն... / Ի Կարնոյ քաղաքէն... / Հազար հարիւրէ անցեալ,
/ Ընըսուն եօթնի միջի լեալ (1748)... Աթոռ փրկչին գերագոյն գերագոյն, / Միշտ մնասցէ
հաստատուն յաւիտեան:
6. 17բ-20բ Զ. Տաղ առ Սրբոյն
Էջմիածնի, ասացեալ ի Ղազարու հայրապետէ («Ի Ղազարու») – Ի տանդ Հայոց կառուցելոյդ
զարմանամ, զարմանամ, / Ահեղահրաշ մեծի փառացդ յոյժ սոսկամ, յոյժ սոսկամ... Տուն եւ
տեղի Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, / Էջմիածին Մայր հաւատոյ, շնորհալի, շնորհալի:
7. 21ա-2բ Է. Տաղ ի վերայ
Սրբոյն Էջմիածնի ասացեալ – Մեծապայծառ գահ վեհակերտ ի յաշխարհս Հայոց Մեծաց,
/ Շքեղաշուք զարմանատիպն եր համայնից տեսակաց... Հզօր Աստուած եւ մեծանուն,
պահեա՛ զսա հաստատուն:
8. 23ա-6բ Ը. Տաղ ի վերայ
նորաշէն վեհարանին – Շնորհօք միածնին, կազմեալ կանգնեցար հիանալի / Զայս նոր վեհարան
չքնաղատեսիլ՝ որպէս զԵդեմն իմանալի... Խնդրեսցուք իջման Բանէն Միածնէ / Պահել զվեհս
մեր անփորձ ի չարէ:
9. 27ա-30բ Թ. Տաղ ի վերայ
Արզրումայ առաջնորդ Խաչատուր վարդապետին («Տիրացու Սահակի») – Տէ՜ր Յիսուս, տո՛ւր
կարողութիւն, / Սուրբ Աթոռին հաստատութիւն... Սակաւ գովեստս ա՛ռ եւ ընկա՛լ, որպէս
պարծանք ազգիս հայոց:
10. 30բ Շարական չորրորդ ձայնէն
ի վերայ նոյն վարդապետին – Գործակից առաքելոց... աղօթիւք սորա:
11. 31ա-4ա Ժ. Տաղ նորաշէն
վեհարանին վերայ – Այսօր ուրախացեալ ցնծամք մեծապէս ցանկալի, / Զի նորոգեցաւ Սուրբ
Աթոռս հրաշապէս գովելի... Քանզի ես յոյժ փառաւոր, իրաւ է, / Տեսլեամբ կարի ահաւոր,
նաեւ յոյժ [հռչակաւոր, իրաւ է]:
12. 34բ-8ա ԺԱ. Տաղ նորաշէն
վեհարանին – Ահա մեք ժողովեալք բոլոր միաբան, / Պարտիմք միշտ փառս տալ հաստչին բնութեան...
Առ Տէր յուսով դիմեսցուք, / Զկեանըս վեհին խնդրեսցուք:
13. 38բ-42բ ԺԲ. Տաղ ի վերայ
նորաշէն վեհարանին, ումեմնէ – Ղազարապատ զարմանաշէն պատւական, պահեա՛, Տէ՛ր,
/ Շքեղազարդեալ [յ]օրինուածոք աննման, պահեա՛, Տէ՛ր... Երկդիմաց քոց արշաւեն ջուրքն
յորդագոյն, պահեա՛յ, Տէ՛ր:
14. 43ա-6բ ԺԳ. Տաղ ի Ղազար
վարդապետէ ասացեալ ի Վարագայ լեռանն վերայ («Ղազար») – Ղամպարաշար անհամեմատ լուսով
լցեալ, լեա՛ռն Վարագայ, / Եւ սիւն
լուսոյ երկոտասան անդ կառուցեալ, լեա՛ռն Վարագայ... Քանզի նա է տեղի հրաշազան,
/ փրկչին մերոյ ոտից կայարան:
15. 47ա-9ա ԺԴ. Տաղ ի վերայ
Սրբոյ Սաղիմայ, ասացեալ ի Պաղտասար Դպրէ («Սաղիմ») – Սուրբ սիրամարգ ոսկէփետուր
շնորհալի՜, շնորհալի՜ / Ամէն ազգաց եւ ազանց ցանկալի՜, ցանկալի՜, ցանկալի՜... Ի մէջ
երկրի ո՛չ գոյ տեղի քեզ նման, քեզ նման, / Ո՛վ գեղեցիկ գեղ գովելի, աննըման, անննըման:
16. 49բ-54բ ԺԵ. Տաղ ի վերայ
սուրբ տաճարին, ասացեալ Մարտիրոս Դպրէ («Լիմայ անապատին է») – Լուսահեղոյց սուրբ
տաճար ծովահայեաց, / Ամենասուրբ Երրորդութեանըն տեղ փառաց... / Է թուականս հազար
հարիւր մերս ազգաց, / Իսկ իննսուն իննէ աւելին գիտաց (1750), / Իբր լուսարար Մարտիրոսէ
յարմարած, / Լիմայ Սուրբ անապատին գովեստ ասաց:
17. 55ա-6ա [ԺԶ. Տաղ ի վերայ
վարդին, պիւլպիւլին. ցանկից] («[Աւե]տիքէ») – [Ահա եղեւ օրհնեալ գարուն... / պիւլ]պիւլնուն,
/ Վասն այն [զ]մայլի վարդի սիրուն... Յիշեմք զԱւետիսն ի փոսոյն, / Եւ մեք մայլիմք միմեանց սիրուն:
18. 56բ-60ա ԺԷ. Տաղ պիւլպիւլի
եւ վարդի, ասացեալ ումեմնէ՝ յոյժ գովելի եղանակաւ – Առաւօտուն հաւախօսուն / Զրուցէ՛
պիւլպիւլ, զրուցէ՛... Հագեր է, սեւ սուգ է նստեր, / Զրուցէ՛ պիւլպիւլ, զրուցէ՛:
19. 60բ-2ա ԺԸ. Տաղ ուրախութեան,
ասացեալ ի Յակոբ վարդապետէ («Ի Յակոբայ») – Ի ժամուս ուրախութեան, / Ո՜վ եղբայրք
իմ պատւական... , |60բ|... Յորդոր ձայնիւ երգես/// (շար. թափ., 61ա) Ուրախ լիցուք հաւասար...
իսկ զայս ի մեղս մի՛ համարեսցէ:
20. 62բ-6ա ԺԹ. Տաղ գարնան
եւ ուրախութեան, ասացեալ ի Յակոբ վարդապետէ («Ի Յակոբայ ե») – Ի ձայն քաղցր եւ յորդոր,
/ Ո՜վ պարապետ, յո՛յժ իրաւ է... Ով յարմարապէս պերեցէ՛ք, / Ո՜վ պարապետ, յո՛յժ իրաւ
է:
21. 66բ-70ա Ի. Տաղ Յարութեան,
ասացեալ ի Յարութիւն վարդապետէ, յոյժ գովելի («Յարութիւն») – Յիսուս Որդի՛ իմ
միածին, / Որ բեւեռեալ կաս ի խաչին... Զի մորենին վասն իմ փայլէր, փայլէր, փայլէր:
22. 70բ-3բ ԻԱ. Տաղ ի վերայ
երկաբնակաց, ասացեալ Ղազարու կաթողիկոսէ – Քանզի ոմըն չարեացըն բոն / Արար ժողով
ի Քաղկեթոն... Հետեւելով լուսաշաւղաց, / Ըստ ուղափառ
վարդապետաց:
23. 74ա-6բ
ԻԲ. Տաղ ի վերայ Սուրբ Երուսաղէմի, ասացեալ Յակոբ քահանայէ («Յակոբ քահաէ») – ՅԱստուծոյ
շինեալ քաղաք պատւական, / Ցանկալի զւարթնոց եւ
որդոց մարդկան... Զմեզ արժա՛ն արար քոյին տեսութեան, / Սուրբ Երուսաղէմ, քաղաքդ
աննման:
Թափուած են ցանկում նշուած հետեւեալ տաղերը՝ «ԻԳ. Տաղ ի վերայ Էջմիածնի. ԻԴ. Տաղ
ի վերայ հոգոյ. ԻԵ. Տաղ Յարութեան Քրիստոսի. ԻԶ. Տաղ ի վերայ հոգւոյ. ԻԷ. Տաղ ի վերայ
Ծննդեանն Քրիստոսի. ԻԸ. Տաղ սուրբ Աստուածածնի. ԻԹ. Տաղ կարօտով բարեկամի. Լ. Տաղ սուրբ
Աստուածածնի. ԼԱ. Տաղ սուրբ Աստուածածնի. ԼԲ. Տաղ սուրբ Աստուածածնի. ԼԳ. Տաղ սուրբ
Աստուածածնի. ԼԴ. Տաղ սուրբ Աստուածածնի. ԼԵ. Տաղ սուրբ Աստուածածնի. ԼԶ. Տաղ սուրբ
Աստուածածնի. ԼԷ. Տաղ սուրբ Աստուածածնի. ԼԸ. Տաղ սուրբ Յարութեան»:
24. 77ա-8ա
[ԼԹ. Տաղ հոգոյ մեղաւորի. ցանկից (« /// ազարէ»)] –///(սկ. թափուած) Աւուրս իմ ես զուր
անցուցի, / Կեանքըս յունայն վաճառեցի... Ահա առ քեզ աղաղակեմ, ո՜վ Տէր իմ Յիսուս,
/ Օգնեա՛ խղճոյս, հա՛ս ի թիկունս:
25. 78բ-80բ
Խ. Տաղ ասացեալ ի Ղազար վարդապետէ, Նաշխուն կոչեցելոյ («Ի Ղազարէ») – Իսկակից
Հօր ծնունդ անեղ, / Ամենազօր արքայդ ահեղ... Արի՛, արի՛, արի՛, Տէր, / Զարթո՛յ զմեղօք
թմրեալ հոգիս:
26. 81ա-4բ
ԽԱ. Տաղ հոգեւոր ուրախութեան, ասացեալ Յոհանէս աբեղայէ, ի գոյն Էջմիածնի («Վասն սիրոյ»)
– Վերստին գործոյդ յետոյ, / Գթա՛ ի մեզ ո՜վ քաղցր Արարիչ... Ասել քեզ զերգ գովելի,
/ Ո՜վ արդար եւ քաղցր Արարիչ:
27. 85ա-6բ
ԽԲ. Տաղ վասն հոգոյ, ասացեալ ի Սահակէ («Սահա») – Սուտ կենցաղոյս վտարանգեալ
վարանիմ, վա՜յ ինձ, վարանիմ, / Ի մէջ մեղաց ծով աշխարհիս տատանիմ, տատանիմ... Յայնժամ
բարեխօսեա՛յ Որդիս Միածին սուրբ կոյս Մարիամ:
28. 87ա-8բ
ԽԳ. Տաղ ղարիպութեան, ասացեալ Անդրէասէ («Անդրես») – Աւա՜ղ, անկայ յօտար երկիր ամայի,
/ Ֆալակ այրլտի վաթանմտան պանի... Սէֆիլ Արծկեցի Անդրէաս յիմար, / Ղանըմ չօխ տուր սանն արթխ դարտըն:
29. 89ա-94ա
ԽԴ. Տաղ առ սուրբ Ստեփանոս Նախավկայն, ասացեալ Յակոբ վարդապետէ – ԸՍտեփա[ննոս
քաղ]ցրիկ տատրակ, / Սուրբ զուարթուն անուն պըսակ... Ի ձորս արտասուաց ողբագին, / Թշւառական
անխընամովին:
30. 94բ-100բ
ԽԵ. Տաղ Բուն Բարեկենդանին՝ ի գոյն Օտալարին, ասացեալ ի Յօհաննէս աբեղայէ («Բարեկենդանի
է Յոհանէսէ») – Բարեկա՛մք, միաբան ելցուք ի յոտին, / Պարեսցո՛ւք երկիւղիւ բոլորակերտին...
Սուրբ սրտիւ եւ վարուք լինիլ փարելի, / Էւ յօդիլ ի գլխոյն անանջատելի:
31. 101ա-5ա
ԽԶ. Տաղ ուրախութեան՝ Յակոբ վարդապետէ, Յինունսն ասել պատշաճ է («Յակոբայ») – Յաւուրս
յայսոսիկ տօն մեծ է, վա՜շ, քրիստոնէից, / Զի Տէրն ասէ, թէ մինչ փեսայն առագաստ է,
վա՜շ, պահել մանկանցս... Ուրախանալ մեզ արժան է, վա՜շ, զի զոր արար Տէր այսօր է:
32. 105բ-7ա ԽԷ. Տաղ ի վերայ
հոգւոյ, ասացեալ Եղիազար վարդապետէ («Եղիազար») – Եղկելի եմ, եղկելի, / Ողբալի եմ
ես... Պաղատանացս ողորմեա՛, ողորմեա՛, Տէ՛ր իմ, Տէ՛ր իմ:
33. 107բ-9ա ԽԸ. Տաղ Ղօշավանից
Սուրբ Յոհանու («Սահակի») – Սուրբ ես սրբոց բնակարան, / Եկեղեցիդ է աննըման...
Սահակ դըպիրս ասօղ բանիս, շնորհառատ սուրբ Յովանէս:
34. 109բ-14ա ԽԹ. Տաղ ուրախութեան
մաճլիսի, ասացեալ ի Նաղաշ Յովնաթանէ («Յովնաթանէ») – Յորժամ, որ մարդասէրն Աստուած
պարգեւեաց մեզ զայս բարիս, / Այսօր բազմեալ ի սեղանիս՝ լըցուցանել ըզկարիս... Յորժամ
գայցէ ի դատաստան, ըզմեզ փըրկեսցէ յայնմ աւուր:
35. 114բ-6ա Ծ. Տաղ մաճլիսի
եւ սեղանոյ եւ ուրախութեան՝ ի Նաղաշ Յովնաթանէ («Ն///աշէ») – Նստէ՛ք ի մաճլիս,
հա՛յրք եւ եղբա՛յրք, եւ մեծ պարոնա՛յք, / Գոհանամք Տեառնէ, ունիմք սեղան, դուք միշտ
շէն կենա՛յք... , |114բ|... Խնդրեմք, որ այսօր քան/// (միջից թափուած, 115ա) Ապա ում
սրտի քէն ունի... Յիշէ՛ք Յովնաթան,
խըմէ՛ք գինի, ձեզ անուշ լինի:
36. 116բ-8ա ԾԱ. Տաղ սիրոյ
վարդին՝ ի Յովաննէսէս – Առաւօտուն քամին ելնէ, մաղէ զիս, / Քո սէրն ինձի կրակ
եղեր, տաղէ զիս... Անոր համար սուգ եմ դրեր, / կուլամ, հայ, մի՛ թափիր, վա՛րդ:
37. 118բ-20բ ԾԲ. Տաղ սիրոյ,
ասացեալ ի Սահակ տիրացուէ («Սահակի») – Սիսական յեար, կուզեմ, թէ քեզի գովել,
/ Փա՜ռք տամ ստեղծողիս, որ քեզ յօրինել... Սիրուդ պէդիւ անեմ, եղեր նազ:
38. 121ա-2բ [ԾԳ. Տաղ պիւլպիւլ
եւ վարդի. ցանկից] («[Ի Սուք]իասէ») – [Իմ սիրուն պիւլպիւլ աննման... ] ////զիա՞րդ
կաս, / Վարդին կարօտուն քանի՞ լաս... / ԵՌԾԻԿ. (1686) թուին հետ զիս յիշեա՛... քան
զամէն թըռչունն աննըման:
Հմմտ. ձեռ. 6517, 22ա («Ի
Սուքիաս վարդապետէ»):
39. 123ա-5բ ԾԴ. Տաղ գարնան,
ասացեալ ի Սուքիասէ վարդապետէ («Ի Սուքիաս») – Ի ժամ գարնանային, մուտ Մարտի
ամսոյն, / Արփին եկեալ եհաս մերձ ի առ սահման նախնոյն... / Դարձիր ի մեղաց առ Տէր ի
ԾՌԻԿ. (1681) թուոյն, զի ցընծան ամէն թռչունք, մարդ եւ անասուն:
40. 126ա-9ա ԾԵ. Տաղ սիրոյ,
ասացեալ ի Սուքիաս վարդապետէ («Ի Սուքիսա է») – Ի քոյդ սիրոյ յագիլ երբէք, ե՞րբ
իցէ, / Աւուրք կենաց իմոց անցեալ, ե՞րբ իցէ... Ի հանդիսի քում զայս ճառել ե՞րբ իցէ:
41. 129բ-33բ
ԾԶ. Տաղ ի վերայ Սուրբ Էջմիածին, ասացեալ Պետրոս վարդապետէ («Մարտիրոս դպրին է») –
Մեծպայծառ խորհուրդ յայտնեալ, աւետի՜ս, / Գաբրիէլ հրեշտակն առաքեալ, աւետի՜ս...
Տացէ մեզ Տէր արդարութիւն, աւետի՜ս, / Իւր խոստացեալ արքայութիւն, աւետի՜ս:
42. 134ա-6բ
ԾԷ. Տաղ ի վերայ Լիմայ անապատին, ասացեալ Յարութիւն վարդապետէ («Ի Արութիւս արդապետե
Պանզրմացոյ») – Ի ծովակին Վասպուրական
/ Կղզիք բազումք զետեղեալ կան... Յիշել անդամ արժան առնեն, / Եւ ի գերիս յախտէ բուժեն:
43. 137ա-9բ
Ցանկ եւ ցուցակ գեղեցիկ Երգարանիս, որ է Յովակիմին – Ա. Էջմիածին զարդ փառաց... ԾԷ. Տաղ Լիմայ սուրբ անապատին:
Բ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, Մանուկի,
ԺԹ. դ. (տե՛ս յիշ. յետ. 3)
142բ [Շարական Կիրակոսի եւ Յուղիտայի] – Յարմատոց բարեաց քաղցր
շառաւիղ... վասն անձանց մերոց:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
89ա (ճակատազարդի մէջ) Յովակիմ:
141ա Փառք, պատիւ եւ երկրպագութիւն ամենասուրբ Երրորդութեանն՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ
Հոգոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Արդ, զրաւ եղեւ Երգարանս
ի հայրապետութեան տեառն Աղէքսանդրու սրբազան
կաթուղիկոսին, |141բ| առ ի վայելումն տիրացու Յովակիմին, Աստուած բարեաւ եւ
խաղաղութեամբ վայելել տացէ: Դարձեալ՝ գրեցաւ գեղեցիկ Երգարանս ձեռամբ անարժան եւ անպիտան
Մակար գրչիս, ի թւականութեանս հայոց ՌՄԴ.ին (1755) եւ յամսեանն Յուլիսի քսանին,
եւ յեօթ շաբաթն հազիւ |142ա| աւարտեցի, ի քաղաքս Արզրում, ընդ հօվանեաւ Սուրբ
Աստուածածնի գեղեցկանըկար եւ հրաշաշէն տաճարին, որ եւ Տէրն ամենայնի հաստատուն
եւ անշարժ պահեսցէ. ամէն:
142ա (բժշկական գաղտնագիր այբուբենով) Գրեցաւ ձեռամբ Մակար գրչիս. ՌՄԴ. (1755):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 143բ (1763 թ., նոտրգիր) ՌՄԺԲ. (1763) յՈգոստոսին ԺԶ. (16), Վերափոխման Աստուածածնի կիրակի գիշերն, պոչօվ աստղն ելաւ.
Աստուած բարին կատարէ:
2.
140ա (1800 թ., շղագրանման նոտրգիր) Թվին ՌՄԽԹ.ին
(1800), Մարտին Ե.ին (5), եղեւ գիրս ձեռամբ Ստեփան դպրիս:
3. 142բ (ԺԹ. դ., շղագիր) Մանուկ գրեց զայս գիրս:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 65բ, 85բ «Տիրացու՞ Պետրոս. 1824 թ.»: 143բ «Մանուկին»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 68բ, 97բ, 108բ,
129բ-31ա, 140աբ, 142բ, 143բ զանազան տառեր, բառեր, տողեր տաղերից. մասամբ արուած
Ստեփան դպրի ձեռքով:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 143ա խաչեր:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպնկ Գբ մեքենագիր
պիտակին «Վերականգնուած է հին ու նոր կաշիով, նոր կազմաստառով: Գլխ. վերականգնիչ՝ Լ. Աղաբէկեան, Երեւան, 1981 թ.»:
2437
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՍԱԼՄԱՍՏ |
ՌՄԽԹ. – 1800 |
ԳՐԻՉ՝ Կարապետ: ՍՏԱՑՈՂ՝ Մաթէոս:
ԹԵՐԹ՝ 60+1 (կրկն.՝ 1). չգրուած՝ 31ա, 60բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Ըx8 (Ա 7, Ը 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 10x7,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (8x5,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 15ա): ՏՈՂ՝ 16-19: ԿԱԶՄ՝ սեւ կաշի, միջուկը մասն հնատիպ գրքի, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Հրեշտակ՝ 31բ: Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, լուսանցներում՝ խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ. լուսանցակողերը գունաթափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 1գ-3ա [Գրառաջ] Մեծ
իշխան կամ մէլիքի – Ազնուատոհմ եւ յարկամեծար իշխանաց իշխան եւ իմ պատուական (Մկրտիչ)...
հայր իմ պատուական. ամէն:
Փակագծերը՝ բնագրինն են:
2. ա. 3աբ Զայս Է. գիրս գրէ՛
ի վերայ կարմիր քամու խոցի, հետ գրելոյ՝ մի-մի գրի աղօթքն հետն ասա՛յ – Խ, Ս, Է,
Վ, Ք, Փ, Բ: Խէն՝ այսինքն խաչեալ Աստուած... լե՛ր պահապան:
բ. 3բ-4ա Գիր մկան... – Աստուած
եկեալ առատահոս... եղիցի բժշկութիւն:
գ. 4ա
Գիր նըզացաւի գրէ՛ – Անգութիոս ելանէր ի ծովէն եւ թաւալէր... ոչ մերձենաս ի ծառայիս
Աստուծոյ:
դ. 4բ-5ա Զինչ ցաւ, որ ի մէջ
անասնոց անկանի... – Յիսուս Քրիստոս եմուտ յԵրուսաղէմ... փառք, իշխանութիւն եւ
պատիւ:
ե. 5ա-6ա Աղօթք վասն արենակապի
– Այր մի ելանէր ի Սարդիայ... թե բերաննէ, թե ձեռնէս ածեմ տեղ... ամէն:
զ. 6ա Գիր վասն հացի... –
Դանիէլ դատաստասան Աստուծոյ... Աբեդնագով, Սեդրակ, Միսայէլ:
է. 6աբ Զինչ ցաւ, որի մէջ
անասնոց անկանի... – Այս ԺԱ. տլիսմս մատամբդ
գետինն գրէ՛... ազատին Աստուծով:
3. ա. 7ա-13ա Յաղակս որպիսութեան Սաղմոսաց,
զոր ցուցանեն զկալուածս Աստուծով – Ա. Յովսէփ էառ զշնորհն Աստուծոյ... ՃԾ. Որպէս
Դաւիթ յաղթեաց... եւ դու յաղթիս թշնամեաց քոց (բանալի-աղիւսակ՝ 6բ):
բ. 13ա-6ա
Յաղագս զանազանութեան Սաղմոսին, զոր ցուցանեն մի ըստ միոջէ դեղ՝ ըստ գուբղայ համարին
ցուցանէ – Ա. Զայս վասն ծառի... ՃԽԹ. Վասն ճանապարհի... յաւիտեան. ամէն:
4. 16ա Գիր ատամնացաւի – Անթիմոս, Բակոս, Մելինոս իւրեանց ատամունքն
հանին... չըցաւի Աստուծով:
5. 16բ-21ա
Վիճակարան Կենդանակերպից եւ Է. մոլորականաց ցուցանէ – Ո՜վ մարդ, լոյսն ահակին եւ
շառաւիղն աննուազ... բարի լինի քեզ եւ Քրիստոսի մարդ աս (բանալի-աղիւսակ՝ 16բ):
6. ա. 21աբ
Գիր ջերման գրէ՛ – Յանուն Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ... եղիցի բժշկութիւն
ծառայիս Աստուծոյ:
բ. 21բ
Գիր ջերման գրէ – Սուրբ առաքեալն Բարդուղիմէոս ել ի լեռան Դատուանայ... եղիցի<ցի>
բժշկութիւն ծառայիս Աստուծոյ:
գ. 22ա Գիր
զարհուրանաց կամ վախմայի – Կապեմ զքեզ զարհուրիչ դեւ... որ թռչի ի տուէ:
7. ա. 22բ-30բ
[Ամսացոյց. վիճակացոյց եւ երազահան աղիւսակք]
(Յունուար-Դեկտեմբեր ամսանունք, կենդանակերպք եւ այլն):
բ. 32ա-46ա
Ցուցանի ամենայն ամսոց եղանակացն աստի զամենայն
– Ի Յունվար, որ է Հոռի: Թէ Լուսին խաւարի... եւ վաստակոց նուազութիւն ցուցանէ:
գ. 46ա-51բ
Վասն երկոտասան կենդանակերպիցն, զոր ցուցանէ տանուտ[է]րն
զկալուածս տարոյն – Յորժամ տանուտէրն որ Խոյն լինի... եւ տղայոց մահ. եւ
Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանս. ամէն:
դ. 51բ-4ա
Վասն փառաւոր եւ գլխաւոր աստեղաց, որ խաւարի, թէ զի՞նչ գուշակէ, մի ըստ միոջէ ցուցանէ
– Յորժամ տեսանես մեծ եւ փառաւոր աստղ յարեւմտից յարեւելս ցոլանայ... թէ կարմիր
լինի՝ արիւնհեղութիւն է:
ե. 54ա-7բ
Յաղակս շարժմանց հողմոց եւ ծովու – Յունվարի Ա.՝ տարեգլուխ է... ի
մէջ Բ. աղիւսակին:
զ. 57բ-8ա
Արիւն առնել եւ հաճամաթ Լուսնի աւուրն տե՛ս – Լուսին Ա.՝ չէ բարի, բորոտութիւն կու
բերէ... եւ ոչ դեղ խմէ, եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանս. ամէն:
է. 58բ-9ա
[Վասն չար աստեղ] – Այս է չար աստղն, զոր յայտնեաց Աստուած Յեսու քահանային... Ժ.
Ի. Լ.՝ երկինքն է:
Բ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԹ. դ.
1. Աստառ Ա.
[Հաշիւ] – Վարթօն՝ կէս քար, Գալուստ՝
Է. շահի կէս... ՂԴ. ի մի դահնգուլօի (՞)։
2. 1ա [Գիր
պահպանութեան] – (սկ. թափուած) /// Չար իշխանքըն խաւարին, / Որք ընդ ծառայս քո մարտնչին...
ի պտղոյ, ցորենոյ եւ կինոյ իւր:
3. 1բ Այս է տենտին
գիրըն – Մարդ տենտոմ կենոմ՝ Գ. հատ
ուռի տերեւի վերայ գրի՛ր... բըժըշկի Աստուծով:
4. 59բ-60ա Աղօթք գլխայցաւի
եւ աչացաւի եւ ամենայն ցաւոց – Գայր գետըն Յորդանան... զի մի երպէք ննջեցից ի մահ:
5.
Կազմաստառ Բաբ՝ արաբատառ՝ Փղի սուրահ 105. 2-5:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
59ա Արդ, գրեցաւ զայս Ամսացոյցս ձեռամբ
չնչին Կարապետիս, ի քաղաքն Սալմաստ, ի վայելումն Մաթէոսի///
(քերուած եւ դժուարընթեռնլի), թվին ՌՄԽԹ. (1800), Յունիսի ԻԸ.ին (28), որ Սլէյման
խանն եկն, գնաց Մաքու՝ վերայ Ջահվար խանին: Ասէին, թէ յետս դարձաւ:
Ազգս մեր յոյժ նեղութեան էինք ի ձեռս Զանդին եւ Լաքուն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Կազմաստառ Բ. արաբատառ 3 կնքադրոշմ.
1. «Աբդալլահ» (Աստուծոյ ծառայ), 2. «Ալի՞», 3. անընթեռնելի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 60բ, Կազմաստառ Բ. ռուսերէն, հայերէն եւ արաբերէն տառեր,
բառեր, խզբզոց:
2438
ՏՕՆԱՑՈՅՑ, ԺԱՄԱԳԻՐՔ
ԺԶ.
դար |
ԳՐԻՉ՝ Սարգիս:
ԹԵՐԹ՝ 213+1 (կրկն.՝
1). չգրուած՝ 120բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԱx12 (Բ, ԺԳ չիք, Ա 10, Ե 11, ԺԲ 4, ԻԱ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ,
արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 12x9,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (9x7): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 12ա): ՏՈՂ՝ 14-15: ԿԱԶՄ՝ սեւ կաշի,
միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա-Բ) +1
(Գ). Ա., Գ. թուղթ, մասն աստառի, Բ.՝ մագաղաթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝
կարմիր, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. սկզբից, միջից եւ վերջից պակասաւոր. լուսանցներում խոնաւութեան
հետքեր, տեղ-տեղ կարկատուած, բնագիրը՝ վնասուած. Ի. դ. վերակազմուած՝ աստառը, Ա.
եւ Գ. պահպանակներն աւելացուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1գ-120ա [Տօնացոյց]
Տե՛ս ձեռ. 2441, 3ա-196ա.
1/1ա-4ա (ա.՝ թափուած, բ.՝ սկ. թափուած «/// պատշաճի յաւուրն երգ...», ե,
զ՝ չիք): 2/4ա-9բ (բ.՝ վրջ. թափուած. «... խաչիւ եւ Աւետարանիւ երթան իջա///»,
գ, դ՝ չիք): 3/10ա-41ա (ա՝ չիք, բ.՝ սկ. թափուած. «/// յերրորդ ի ձայնէն ի
վեր...»): 4/41ա-70ա: 5/70ա-7ա: 6/77ա-83բ: 7/83բ-94բ:
8/94բ-9բ:
Բ. ա. 99բ-103բ Մեսեդիք (Ծնընդեան,
Յարութեան, Մարտիրոսաց, Պահոց, Աղուհացից եւ Ճաշու Յարութեան) – ԱՁ. Տէր ասաց
ցիս. Որդի իմ ես դու... Յայտնի է ի Հրէաստանի Աստուած:
բ. 103բ-4ա Ճաշու Յինանց կաթուղիկէ
յԱւետարանիւ – Կրկ. Քեզ վայելէ... Համբարձաւ...
գ. 104աբ Երգ առաւօտու պահոց
– Բշ. Լոյս տո՛ւր, Տէ՛ր, աչաց իմոց... զԱստուած Որդին փառօորէին:
դ. 104բ-5ա Առաւօտու Աւագ
շաբաթուն – Բշ. Ի սկզբանէ Տէր... Յիս հաստատեցաւ բարկութիւն:
ե. 105աբ Ալէլուք գիշերային
յարութեան – ԱՁ. Ողորմութեամբ Տեառն... Որպէս փրկեցան սիրելիք քո:
զ. 105բ-6բ Խրատք Իւղայբերից
Աւետարանաց – Իսկ գիրակիքն զԻւղայբերից Աւետարանն այսպէս արա՛յ... Տէրն
սկսանի:
է. 106բ-7ա Աւետարանք բժշկութեան
այս գի՛տ – Մաթէոս. ԿԸ., ՀԴ., ՃԺԹ... . Շարական ԲՁ. ԴՁ. ժողովեալքս այսպէս:
ը. 107ա-20ա Ժամայմտեր կարգաւ
– Բշ. Որ ի Հաւրէ առաքեցար... երգեսցուք ասելով՝ Ալէլուիայ:
Գ. 1. 121ա-92բ [Ժամագիրք]
Տե՛ս ձեռ. 585, 1ա-64ա, 132ա-80ա. 1/չիք: 2/121ա-43ա:
3/143ա-51ա: 4/151բ-5բ: 5/155բ-60ա: 6/160ա-5ա: 7/165ա-78ա
(նիւթերը ետ ու առաջ, սկ. «Աչք ամենեցուն...»): 8/178ա-84բ: 9/184բ-91բ:
10. ա/192աբ («... կամ այլ նուազ, զի թէ///» (շար. թափուած): բ-ե/չիք:
2. 193ա-211բ [Մասն Ժամագրոց]
Տե՛ս ձեռ. 589, 3ա-64ա, 106ա. 1-3/չիք: 4/201ա-4ա:
5/204ա-7բ: 6/207բ-8ա: 7/208ա-11բ (հմմտ. նաեւ տպ. 1902, էջ
2-7, 18-20): 8/198ա-201ա: 9/195ա-8ա: 10/193ա-5ա (միւս նիւթերը
չունի):
3. 211բ-3բ [Ժամամտեր կարգաւ]
– Կրկ. Հա՛յր անըսկիզբն եւ գթածական... սուրբըն///
(շար. թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
5ա Անմեղադիր լերո՛ւք, եղբա՛յրք,
ծեռս դողաց, աւրհնեա՛ Աստուծոյ:
120ա Սարգիս անարժանըս նորայյոյս ի յարուեստէս: Ո՛վ յեղբարք, մի՞թէ ըստոյք
արուեստաւոր համարէք զսղալ անարժանս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Պհպնկ Բա (ԺԷ. դ., նոտրգիր, դժուարընթեռնելի) ԺԳ. մարզան
լալոյ կորեկն լայ մեր(՞) դիղոյլոյն(՞)լ, ժզ մարզան: եյ (=եւ՞) կէս:
Պհպնկ Բբ (նոտրգիր, նոյն ձեռքով) Ավատքին,
ո[ր] ելաւ, թիվ ՌՃԱ. (1652) էր: Եվանեսն, որ ելաւ՝ թիվ ՌՃԳ. (1654) էր: Ղարա///ին
թիվ ՌՃԺ. (1661) էր: Հախնազարն, որ ելաւ՝ թիվն ՌՃԻԱ. (1672) էր///
(շար. ջնջուած):
1ա (նոյն ձեռքով, ջնջուած եւ անընթեռնելի):
1բ (նոյն ձեռքով) Միրզան, որ ելաւ՝ թիվ ՌՃԼ. (1681) էր: Ավաք թ[ի]վ
ՌՃԱ. (1652), Ավանասին՝ թ[ի]վ ՌՃ[Գ.] (1654): Կինոյ[ի]ն աղջիկ կար, մեռաւ
թիվ ՌՃԺԷ. (1668):
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպնկ Բա «Հմր
2438, 942»:
2439
ՏՕՆԱՑՈՅՑ
ԺԷ.
դար |
ԹԵՐԹ՝ 79: ՊՐԱԿ՝ Ա-Ըx10
(Ա 9, Գ, Ե 11, Դ 12, Ը 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 11x7,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(9,3x5,7): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝
2բ): ՏՈՂ՝ 19-20: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառ՝ չիք:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Ճակատազարդ՝ 2բ, 38ա, 48ա: Զարդագիր՝ հանգուցագիր:
Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը
մաշուած, աստառն ընկած, սկզբից եւ վերջից պակասաւոր, խոնաւութիւնից լուսանցները գունափոխուած,
կան փոքրիկ պատռուածքներ. :
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-79բ [Տօնացոյց]
Տե՛ս ձեռ. 2441, 3ա-196ա. 1/1ա-2ա (սկ՝ թափուած. «///քեզ Մարիամ եւ թէ ուրախ լե՛ր
բերկրեալ, Տէր ընդ քեզ...»): 2. ա/2բ-6ա: բ/6ա-10ա: գ/10բ-2բ: դ/12բ-3բ: 3. ա/14ա (սկ. թափուած. «/// թէ չասես աղցմի...»): բ/14ա-5բ: գ/15բ-8բ: դ/18բ-37բ: 4. ա/38ա-43ա: բ/43ա-6ա: գ/46ա-8ա: դ/48ա-55բ: ե/55բ-8բ: 5/58բ-63ա: 6/63բ-7ա: 7. ա/67աբ: բ/67բ-70բ: գ/70բ-3ա: դ/73աբ (վրջ. թափուած. «... քահանայիցն եւ սարկաւագացն
եւ ժողովրդոյն///»): 8. ա/չիք: բ/74աբ (սկ. թափուած. «///Շաբաթ է սրբոյն Յակոբայ...»):
գ/74բ-5բ: դ/75բ: Ունի՝
ա. 76աբ
Խրատ Յարութեան հարցներուն – Իսկ Յարութեան կարգին սկիզբն արա՛ ամառն... ԳԿ.
եւ ԲԿ. ասա՛յ, որ ուղիղ գայ:
բ. 76բ-8ա [Աւետարանք Իւղաբերից,
Բժշկութեան, Հանգստեան] – Իսկ ի կիրակիքն իւղաբերից... Համբարձեք:
գ. 78ա-9բ Ժամամուտքէր
հասարակաց ասայ – Պհց. Բշի. Գշի. Որ ի Հօրէ առաքեցար... երկրպագէ եկեղեցիք ուղղափառ///
(շար. թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
76բ Եւ զիս եղկելիս
յիշեա՛ ի սուրբ յաղօթս քո:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
71բ (1714 թ.) Տէր Դաւթի որդի Մարտիրոս եւեթ, ՌՃԿԳ. (1714):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 12բ, 18բ, 55բ, 78բ զանազան տառեր, կազմ Բ. միջուկի ներսից
տախտակի վրայ «Ավաքս»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 13ա (ճակատազարդ), 10բ, 14ա, 35ա (մարդ):
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա «ԺԶ.-ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2440
ՏՕՆԱՑՈՅՑ
ԺԶ.
դար |
ԳՐԻՉ՝ Աւետիս:
ԹԵՐԹ՝ 119. չգրուած՝ 1ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-Ժx12 (Զ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 10,5x7,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (7,6x5,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 28ա): ՏՈՂ՝ 15: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը կանաչ մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ
– Աւետարան Յովհաննու, Դ. 15-17: ԺԱ. դ.: 1 (Ա) + 1 (Բ), ստացուած քառորդ թերթի
հատումով: Մագաղաթ, 10,1x8,5, միասիւն (Ա.՝ 10x3, Բ.՝ 3,5x3), ուղղագիծ երկաթագիր,
11 տող (Ա), 4 տող (Բա): Կարդալ՝ Աբ «[տար ինձ] ջուրն... ասէ. Չիք իմ ա[յր]»: Աա, Բաբ՝
անընթեռնելի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին քերծուած, դռնակն ու կապիչներն ընկած, միջուկն ու մէջքը վնասուած, աստառը քայքայուած,
մասամբ ընկած, պատառիկ-պահպանակները ցեցակեր, կան փոքրիկ պատռուածքներ, ցեցի անցքեր.
միջից պակասաւոր, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, տեղ-տեղ բնագիրը վնասուած,
գիրը դժուարընթեռնելի. լուսանցակողերը գունաթափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-119բ Տաւնացոյց եւ Աւետարանացոյց եւ կարգաւորութիւն եւ հրահանգ
տէրունական տաւնից, զոր եդեալ եւ սահմանեալ է սրբոյն Սահակայ հայրապետին...
Տե՛ս ձեռ. 2441, 3ա-196ա.
1/չիք: 2. ա/2ա-6բ: բ/6բ-11ա: գ/11ա-3բ: դ/13բ-5բ:
3.ա/16ա: բ/16ա-7բ: գ/17բ-22ա: դ/22բ-37բ: 4.ա/37բ-43ա:
բ/43ա-6բ: գ/46բ-9ա: դ/49ա-57բ: ե/57բ-61ա: 5/61բ-7ա:
6/67բ-72ա: 7.ա/72ա-3ա: բ/73ա-7բ: գ/77բ-80բ: դ/80բ-4ա:
8.ա/84ա-5ա: բ/85բ-7ա: գ/87ա: դ/87ա-8ա: Ունի՝
ա. 88ա-9բ
Ի Յարութեան կարգին – Ըսկիզբն արա՛յ յամառան... ԳԿ. եւ ԲԿ. ասա՛յ, որ ուղիղ
գայ:
բ. 89բ-90ա Խրատ Իւղաբերից,
Աւետարաներուն – Ի վերուստ ասես սաղմոսին... բժշկութեան եւ զհանգստեան:
գ. 90ա-3ա Ժամայտեղաց խրատ,
որ Բ. դաս կանգնին – Իսկ յորժամ տէրունական տաւն հանդիպի... ուր աւազան է եկեղեցոյն:
դ. 93աբ
Գովանք Յինանց – Կիրկ. Քեզ վայել է աւրհնութիւն ի Սիոն... Աւ. Համբարձեք իշխանք զդրունս:
ե. 93բ-7ա Մեսեդիք Ծնընդեան,
Յարութեան, Մարտիրոսաց, Ապաշխարութեան, Աղուհացից, Շաբաթայպահոց – Տէր ասաց ցիս. Որդի իմ ես... Ծափս հարէ՛ք ամենայն հեթանոսք:
զ. 97բ-109բ
Ճաշու ժամամուտ միահամուռ – Բշ. Գշ/// (ցեցակեր) Որ ի Հաւրէ առաքեց... միշտ երգել զփառս:
է. 110ա-6բ [Կանոն սրբոյն
Գրիգորի մերոյ Լուսաւորչի. ձեռ. 1576, 355ա] («Ա-Ք») – Այսաւր զուարճացեալ ցնծայ
եկեղեցի... Քնար քաղցր... ի մեղաց մերոց: -117ա-9բ Լերինք ամենայն այսաւր ցնծացէք...
հոգով ի թիւնից վիշապ է:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1բ Աւգնեա՛, Հոգիտ Սուրբ Աստուա՛ծ ճշմարիտ, եւ
աւարտեա՛ ողոր (այսպէս) ի բարին:
37բ Տէ՛ր Աստուած, թողութիւն շնորհեա՛
մեղաւորիս, բիւր քանքարոյ պարտականիս, որ ամաւթով կամ առաջի Աստուծոյ եւ մարդկան,
Աւետիս մեղաւք զառածեալս:
88ա Աւրհնեալ է Աստուած, ետ կարողութիւն
մեղապարտ եւ փծուն գրչիս՝ Աւետիս մաւթիս, որ
կամք ի ղարիպութիւն, տարէկուսեալ
եւ յերերմանի. վ՜այ ինձ, վա՜յ ինձ:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ Պհպնկ Բբ. դէմք:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պհպնկ Աա, Բա. զանազան տառեր եւ բառեր, Բբ «Աբրէհամ, Սահակ,
Տէր ամենակալ, Աստուած», տառեր:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի Ա. փեղկի տախտակին՝ «Հմր 2440, 944», «ԺԶ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2441
ՏՕՆԱՑՈՅՑ
ՏԱԹԵՒ |
ՌՃԻԷ. – 1678 |
ԳՐԻՉ՝ Յովսէփ վրդ.:
ՍՏԱՑՈՂ՝ Յովհաննէս քհյ.:
ԹԵՐԹ՝ 206-2 (տե՛ս
Պահպանակ). չգրուած՝ 1ա-2բ, 206բ: ՊՐԱԿ՝ 2+Ա-ԺԸx12 (Ը 10, ԺԸ 2): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 9,6x7,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (7x4,8): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 31ա): ՏՈՂ՝ 12-13: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ կապիչով, միջուկը տախտակ, աստառը վանդակաւոր (Ա.
փեղկ) եւ զարդադրոշմ (Բ. փեղկ) կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (թ.
1-2) + 1 (Ա), դեղնաւուն թուղթ, չգրուած:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Ճակատազարդ՝ 11բ: Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ,
մանուշակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
եզրերը թեթեւակի մաշուած, կապիչներից մէկն ընկած, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր,
փոքրիկ պատռուածքներ, տեղ-տեղ ցեցակեր, Ի. դ. նորոգուած, թերթերը տեղ-տեղ կարկատուած.
լուսանցակողերը գունաթափ սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-196ա Տօնացոյց եւ Աւետարանացոյց ի տօնս տէրունականս
եւ ի տօնս ամենայն հաճոյացեալ սրբոցն յԱստուծոյ՝ հընոց եւ նորոց, զոր արարեալ է ի սրբոյն Իսահակայ Պարթեւի Հայոց հայրապետի
եւ Մեսրոպայ վարդապետի, եւ ի Ներսէսի Կլայեցւոյ եւ այլ սրբոց Հայոց հայրապետաց, որ
է զարդ եւ պայծառութիւն եկեղեցայցս հայազուն սեռի
1. 3ա-11ա [Կարգ
տօնից սրբոյ Աստուածածնի]
ա. 3աբ [Աւետիք Յովակիմայ
եւ Աննայի] – Դեկտեմբեր ամսոյ հռօմայեցւոց ի Թ. (9) եւ Քաղոց ամսոց հայոց ի
Ա.ն (1) եւ Քսաղ եբրայեցւոց ի ԻԳ.ն
(23). Աւետիք Յովակիմայ եւ Աննայի... քարոզ սուրբ զԱստուածածինն, կեցո՛յ, աղաչեմք,
ընկա՛լ, Տէ՛ր, զաղաչանս:
բ. 4ա-5բ, 167բ [Կանոն Ծննդեան սրբուհւոյ Կուսին
Մարիամու] – Սեպտեմբերի Ը. (8) եւ Նաւասարդի
ԻԹ. (29)... Նախատօնակ է ծննդեան ամէնաւրհնեալ սրբուհոյ Աստուածածնին... (167բ) Սեպտեմբերի Ը. (8), տօն է Ծննդեանն ամէնօրհնեալ սուրբ կուսին Մարիամու...
Բայց գիտացի՛ր, ո՛վ եղբայր, զի տէրունի է տօնս... եւ այլ խրատն տօնիս գտցես ի յամսացուցակի
տօնացուցիս:
գ. 5բ-6բ [Տօն Երից ամաց ընծայման սրբուհւոյ Կուսին ի Տաճարն] – Նոյեմբերի ամսոյն ԻԱ. (21), եւ Տրէի ԺԳ.
(13)... Տօն է ամենաւրհնեալ սրբուհոյ Աստուածածնին... քարոզ Սուրբ զԱստուածածինն,
կեցո՛յ, աղաչեմք, ընկա՛լ, Տէ՛ր:
դ. 6բ-10ա, 114բ-5ա [Կանոն
Աւետեաց սրբուհւոյ Կուսին Մարիամու] – Ապրիէլի հռօմայեցւոց Զ. եւ Արեգի ԻԹ. (29)... Նախատօնակ
է աւետեաց սուրբ Աստուածածնին... (9բ) Եւ այլ մի՛ ոք իշխեսցէ զայս Գ. տօնս խափանել...
(114բ-5ա) Չորեկշաբթի տօն է Աւետեաց ամէնաւրհնեալ սուրբ Աստուածածնին...
գտցես ի տօնացուցիս յամսացուցակին:
ե. 10աբ [Գիւտ տփոյ
սրբուհւոյ Աստուածածնի] – Յուլիս ամսոյ Բ.
... Տօն է Գիւտ պատուական տփին՝ յորում եդեալ էր գլխադիրն Մարիամու... ամենայն ինչ
ծնընդենէ:
զ. 10բ-11ա [Տօն
գիւտի գօտւոյ սրբուհւոյ Աստուածածնի] – Օգոստոսի
ամսոյ ԼԱ. (31) եւ Նաւասարդի ԻԱ. (21) տօն է Գիւտ պատուական գօտոյ սուրբ Աստուածածնին...
ասա՛ զոր գրեալ է վերեւն:
2. 11բ-41ա [Կարգ
տօնից Յայտնութեան]
ա. 11բ-8բ [Ճրագալոյց
Ծննդեան եւ Աստուածայայտնութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի] – Աստուածայայտնութեան Ճրագալուցի աւուր գիշերն
կանոնագլխին փառն՝ Հաւատա՛: Եւ զգենուն քահանայքն... բայց այս երիկունս սեղան աւրհնելոյ
կանոն չկա:
բ. 18բ-30ա [Կանոն Ծննդեան եւ Յայտնութեանն
Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ] – Իսկ գիշերն հսկումն
է սաղմոսիւք եւ ընթերցմամբ գրոց: Աւրհնութիւն՝ ԴԿ., Խորհուրդ մեծ՝ իւր սարօքն... քարոզ
Սուրբ զԱստուածածինն, կեցո՛յ, Տէ՛ր, աղաչեմք, ընկա՛լ, Տէ՛ր:
գ. 30ա-4բ [Ապայից տօնք] – Զկնի Ը. օրիցն առաջին
կիրակին. Հարց ԴՁ... . որք ի Մարտի Ա.ն:
դ. 35ա-41ա [Կանոն Քառասնօրեայ գալստեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ ի տաճարն]
– Իսկ գալստեանն Աստուածորդւոյն քառասնօրեայ
ի տաճարն, եւ երեկունն նախատօնակ առնջիր... քարոզ Սուրբ զԱստուածածին, կեցո՛յ, աղաչեմք,
ընկա՛լ, Տէ՛ր:
3. 41ա-96բ [Պահք]
ա. 41ա-2բ [Բարեկենդան Առաջաւորաց պահոց] – Առաջաւորի բարեկենդանի կիրակին. Զյետի ԴՁ. Հարցն
ասա՛. Փառաւորելով... Որ զանճառելի, Մ. ԴԿ. մարգարէն ի փոր:
բ. 42բ-6ա [Տօնք
սրբոց մինչ ի Բուն բարեկենդան] – Շաբաթ. Սրբոյն
Սարգսի զօրավարին եւ որդւոյ նորա... ՀԿ.ԴԿ.
Բանն որ:
գ. 46ա-55ա [Բուն
բարեկենդան] – Բուն բարեկենդանի կիւրակէի գիշերն փոխէ զձայնն
ի ԴԿ... . Կեցո՛, Տէ՛ր, ձայնիւ, աղաչեմք, թագաւո՛ր խաղաղութեան:
դ. 55ա-96բ [Կանոն
Գալստեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ յաւանակաւ յԵրուսաղէմ] – Ծաղկազարդի գիշերն հսկումն է, եւ դնի սրբութիւն ի վերայ բազմոցի յատեանն...
բայց այս երիկունս սեղան աւրհնելոյ կանոն չկա:
4. 97ա-145բ [Կարգ տօնից Յարութեան]
ա. 97ա-110բ Կանոն սրբոյ Զատկին Յարութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Սուրբ Զատկի գիշերն
հսկումն է, եւ դնի սրբութիւն ի վերայ բազմոցի յատեան... Կեցո՛, Տէ՛ր, աղաչեմք, Թագաւոր խաղաղութեան:
բ. 110բ-7բ Նոր
Կիրակի (Կրկնազատիկ) – Նոր Կիրակէ ի գիշերն հսկումն է, եւ ձայնն ԴԿ., բայց առաջի
կանոն զԽոստովանն ասա... Աւրհնութիւն ձայնիւ ասա՛:
գ. 117բ-23բ [Կանոն
Համբարձման Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ] – Վեց շաբաթու Ե.շաբթին Համբարձում է. Հետեւակ
շարական ԴԿ. Մեծահրաշ... խաղաղութեամբ քո Հոգիդ Սուրբ Աստուած:
դ. 123բ-36ա [Կանոն
Հոգւոյն Սրբոյ գալստեանն] – Պենտեկոստէ գիշերն հսկումն է, եւ դնի սրբութիւն ի վերայ բազմոցի յատեանն... Յետ
այսօրիկ տայ Աստուած զՀոգին:
ե. 136բ-45բ [Կիւրակէք
Յարութեան] – Առաջին կիրակին ԱՁ
է. Առաւօտուն աւրհնութիւն ԴՁ. Առաքելոյ աղաւնոյն... Կեցո՛, Տէ՛ր, աղաչեմք, Թագաւոր խաղաղութեան:
5. 145բ-56ա [Կանոն
Պայծառակերպութեան Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ ի Թափօր լերինն (Վարդավառ)] – Եօթներորդ
կիրակին Վարդավառ է. գիշերն հսկումն է, եւ դնի սրբութիւն ի վերայ բազմոցի յատեանն...
կեցո՛յ Տէ՛ր, աղաչեմք, ընկա՛լ, Տէ՛ր
զաղաչանս:
6. 156ա-67ա [Կանոն
Վերափոխման սրբոյ Աստուածածնին] – Փոխման Աստուածածնի գիշերն հսկումն է, եւ դնի
սրբութիւն ի վերայ բազմոցի յատեանն... Որ նախիմաց իմաստութեամբն:
7. 168ա-88բ [Կարգ տօնից Սրբոյ Խաչին]
ա. 168ա-9բ [Պահք Սրբոյ Խաչին] – Եւ ապա
պահք Սրբոյ Խաչին եւ տօնք ոչ լինին... քարոզ սուրբ Խաչիւս, կեցո՛, Տէ՛ր, աղաչեմք, պահպանեա՛:
բ. 169բ-77բ [Կանոն
Վերացման Սրբոյ Խաչին (Խաչվերաց)] – Սուրբ Խաչի վերացման գիշերն հսկումն է, եւ
դնի սրբութիւն ի վերայ բազմոցի յատեանն... քարոզ սուրբ Խաչիւս, կեցո՛, Տէ՛ր, աղաչեմք, պահպանեա՛ զմեզ:
գ. 177բ-82բ [Տօն
Վարագայ Սրբոյ Խաչի] – Երրորդ կիրակին Վարագայ Սուրբ Խաչին տօն է. Աւրհնութիւն՝
ԱԿ. Նշանաւ ամենայաղթ... քարոզ սուրբ
Խաչիւս, կեցո,՛ Տէ՛ր, աղաչեմք, պահպանեա՛:
դ. 182բ-8բ [Տօն
Գիւտ Խաչի] – Եօթներորդ կիրակին Խաչգիւտ է. Առաւօտուն Աւրհնութիւն՝ ԱՁ. Հրաշակերտ...
Հ.ԱՁ. էակից Բանըդ Հօր եւ Հոգոյ:
8. 188բ-96ա [Պահք Յիսնակաց]
ա. 188բ-91ա [Բարեկենդան Յիսնակաց պահոց]
– Առաջին կիրակին. Հ(արց) ԱՁ. Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած... Հ. ԱՁ. Էակից Բանըդ
Հօր եւ Հոգոյ:
բ. 191ա-3բ [Բարեկենդան
սրբոյն Յակոբայ պահոց] – Չորրորդ
կիրակին. Հ(արց) ԲԿ. Որ զծառայի զկերպ... նախատօնական արա՛ որպէս Ծնընդեանն Քրիստոսի:
գ. 193բ-5ա [Աւագ տօնք] – Առաջին տօն Դաւթի մարգարէին եւ Յակոբայ առաքելոյն. Աւրհնութիւն
ԴՁ. Յաղթօղ գտաւ... Աղց. Որ ապրեցուցեր զիս:
դ. 195ա-6ա [Բարեկենդան Ծննդեան պահոց] – Իսկ ի Յարութեան բարեկենդանի
կիրակին հարցն ԳԿ. Նախայաւիտեան Որդի... Զկնի պահոցն Յունվարի Զ.ն (6)... Ը.օրէքս
(8) բնաւ մի՛ ուտեր:
Տե՛ս տպ. Գիրք ժամակարգութեան
որ կոչի Ատենի, Մարսէլ, 1673, էջ 341-395:
Բ. 196ա-205ա [Խրատք ժամատեղաց]
ա. 196ա-8ա [Խրատ յաղագս պաշտմանց եկեղեցեաց Հայաստանեայց], արարեալ եւ սահմանեալ սուրբ վարդապետին Թումայի
Մեծոփեցւոյ, այլ եւ վարդապետաց հայոց սրբոց, յաղագս պայծառութեան մանկանց եկեղեցւոյ
Հայաստանեաց, զի այսպէս լիցի կարգ պաշտաման – Ի գիշերային զկնի Տէր եթէ շրթանցն
ասի՝ Տէր զի բազում ձայնիւ լման փառք Հօրն... Նորոգօղ տիեզերաց:
Տե՛ս տպ. Ժամակարգութիւն...
, Վաղարշապատ, 1891:
բ. 198ա-200ա Խրատ տաճարի
աւուրցն – Իսկ յաւուրս կիւրակէի եւ այլ տէրունական տօնից... եւ գտանես Զծնէ կոյրն:
գ. 200աբ Խրատ պաշտման շաբաթի
ի տօնի հասարակ ամենայն սրբոց հնոց եւ նորոց – Զի այսպէս ասի շաբաթ աւուր պաշտման...
քարոզ վասն հոգւոց, աղաչեմք, Քրիստոս Որդի:
դ. 200բ-1ա Խրատ պաշտման
սաղմոսաց, ալէլուիցն, թէ կիւրակէ եւ կամ այլ տէրունական տօնից եւ կամ հասարակ սրբոց
տօնից... – ԱՁ. Տէ՛ր, մի՛ սրտմտութեամբ քով...
ԴԿ. Տէ՛ր, մի՛ սրտմտութեամբ քով:
ե. 201ա-2ա Խրատ պաշտման
Աւետարանացն. Այսպէս գի՛տ եւ կարդա՛ – Առաջին յորժամ ձայնն... եւ Քրիստոսի Աստուծոյ
տուօղին... ամէն:
զ. 202ա-3բ Երգ առաւօտեան
ժամուն զկնի Փառք ի Բարձմանն, Յարութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ – Զյարութիւնն զփրկչին
աւրհնեսցուք... եւ զԱստուածորդին փառաւորէին:
է. 203բ-4բ Ալէլուիա Ծննդեան
Քրիստոսի Աստուծոյ – Հոգին Սուրբ եկեսցէ ի քեզ... Ուրախ լե՛ր բերկրեալ... Եւ օրհնեալ
է պտուղ որովայնի քո:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
204բ Շնորհիւ ամենազօրին Աստուծոյ՝
Հօր, եւ Որդւոյ, եւ Հոգւոյն Սըր|205ա|բոյ, յոր եւս ետ ինձ կարողութիւն Հոգին Սուրբ՝
անարհեստ եւ անվարժ, սին անձին իմոյ չուառացելոյ Յովսէփ կոչեցելոյ՝ վարդապետի անուամբ միայն, եւ գործով յունայն եւ թափուր եւ
անիմաստ, ի բանս գրոց աստուածայնոց սրբոց, յոր եւս հասոյց զիս ի գէտ եւ ի կատարման
սմին գործոյ, յոր եւս յորջորջի գրկուկս Տօնացոյց եւ Աւետարանացոյց, վայելչութիւն
եւ պայծառութիւն մանկանց եկեղեցւոյ հայազուն սեռի: |205բ| Փա՜ռք եւ գոհութիւն եւ
յերկրպագութիւն միասնական աստուածութեանն.
ամէն: Արդ, եղեւ զրաւ ի սուրբ մատեանս ի թուին հայկազան տօմարի Ռ.երորդի, Ճ.երորդի,
Ի. եւ Է. յաւելուածի (1678), ի Սուրբ Աթոռս Սդաթէի առաքելոյ,
ընդ հովանեաւ Սուրբ Խաչիս Մարդաղաւնեաց, եւ իշխեցօղ գաւառիս եւ տիրօղ սուրբ
աթոռիս մեծազգի՝ ի ցեղէ Դօփեանց եւ ի սեռէն արքայի Հասանի Մեծի Պետրոս
կոչեցեալ վարդապետ[ի], եւ իմաստութեամբ լիով կատարեալ եւ հանճարով լցեալ, նայ եւ բարե|206ա|սէր
եւ զուարթամիտ սորին եղբայր տէր Գրիգոր, եւ իմոցս ցանկալի հոգի: Վասն որոյ
աղաչեմ զսուրբ հարքդ, որ հանդիպիք սմա՝ յիշեսջիք ի սրբանուէր յաղօթս ձեր զստացօղ սորին՝
զմաքրամիտ եւ աստուածասէր քահանայն տէր Յովհաննէսն, եւ զծնօղսն իւր՝ տէր Թադէոսն,
որ է հանգուցեալ առ Քրիստոս, եւ մայրն իւր՝ Մարիամն, եւ ամուսինն իւր՝ բարեպաշտ
Թաճումն, այլ եւ Եղի///, եւ ամենայն ազգայինսն. ամէն: Եւ Տէրն զձեզ
յիշէ յիւրում գալստեանն. ամէն:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա «ՌՃԻԷ.-1678 - Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2441, 945»:
2442
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԷ.
դար |
ԹԵՐԹ՝ 216: ՊՐԱԿ՝
1-19x12 (Ա 8, Բ 10, Գ, ԺԸ 11, Դ 16, ԺԹ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
10,7x8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (7x5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (3ա-164ա), բոլորգիր՝ (166ա-216բ. նմուշք՝ 18ա, 168բ): ՏՈՂ՝ 12-14 (3ա-164ա), 14-15 (166ա-216բ): ԿԱԶՄ՝ ճնշագծերով
շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը շագանակագոյն գործուածք (Ի. դ.). լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 3 (Ա-Գ) + 3 (Դ-Զ), Ի. դ. նորոգման
դեղնաւուն չգրուած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Յովհաննէս Գառնեցի՝ 7բ, Մատթէոս աւետարանիչ՝ 165բ: Կիսախորան՝ 8ա: Ճակատազարդ՝ 166ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, խաչ, սափոր (189բ), յուշկապարիկ (198բ), տաճար
(211բ): Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, շագանակագոյն, նարնջի, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր եւ բծեր, խոնաւութիւնից լուսանցազարդերը
տեղ-տեղ արտատպուած հանդիպակաց էջերին. բոլոր թերթերը եւ կազմը Ի. դարում նորոգուած,
կազմաստառը նոր՝ շագանակագոյն, թերթերը տեղ-տեղ կարկատած. լուսանցակողերը գունաթափ,
սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-5ա Ցանկ սուրբ գրոյս – Ա. Տէ՛ր, Տէ՛ր, Հա՛յր եւ Աստուած... ԾԲ. Գիրք Ծընընդեան
Յիսուսի Քրիստոսի:
Ա. 8ա-41ա [Աղօթամատոյց սրբոյն
Յոհաննու Գառնեցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 42, 41բ-61բ. 1/8ա-12ա (12բ-5ա տե՛ս 2.
ժդ): 2. ա/15բ-7ա: բ/17ա-8բ: գ/18բ-20ա: դ/20բ-1բ: ե/22ա-3բ:
զ/23բ-5բ: է/26ա-7բ (28ա-32ա տե՛ս ժ-ժբ): ը/32ա-5ա: թ/չիք:
ժ/28ա-9ա: ժա/29ա-30բ: ժբ/30բ-2ա: ժգ/35բ-7ա: ժդ/12բ-5ա:
ժե-ժզ/չիք: ժէ/37ա-40ա: ժը-ժթ/չիք: ի/40բ-1ա:
Բ. 41բ-164ա [Աղօթք զանազանք]
1. 41բ-2բ ԺԷ. Նորին աղօթք
– Տէր Աստուած զօրութեանց... ի բարձունս փառաւորեցից... ամէն:
2. 42բ-3բ ԺԸ. Աղօթս ի մէջ
եկեղեցւոյն ասա՛յ – Տէ՛ր, մի՛ պակասեցուցանես... յորժամ կաս արքայութեանդ քո... ամէն:
3. 44ա-5ա ԺԹ. Աղօթք վասն
գիշերոյ – Աղաչեմ զքեզ, Տէ՛ր Աստուած ամենակալ... փառաւորեցից զամենասուրբ տէրութենդ...
ամէն:
4. ա. 45բ Ի. Աղօթք ընդ[դ]էմ
Հայր [Աստուծոյ]– Փա՛ռք քեզ, Հա՛յր Աստուած... վասն անուանդ քում սրբոյ. ամէն:
բ. 46ա Աղօթք ընդդէմ Որդոյն
Աստուծոյ – Աւրհ[ն]ութիւն քեզ, Որդի՛ Աստուծոյ... պատուական արեամբդ քով սրբով:
գ. 46բ Աղօթք [ընդդէմ] Հոգոյն
Սրբոյ – Գոհութի՜ւն քեզ, Հոգի՛դ Սուրբ... ի փրկութիւն անձանց մերոց... ամէն:
դ. 47ա Աղօթք
ընդդէմ սուրբ Երրորդութեան – Ո՜վ ամէնօրհնեալ Հայր... եւ զոր ատես դու... ամէն:
ե. 47ա Աղօթք
առ Որդին միածին – Որդի Աստուծոյ եւ Բան Յիսուս Քրիստոս մեղայ (այսչափ):
զ. 47բ Աղօթք
ընդդէմ Սուրբ Հոգոյն – Հոգի Աստուծոյ ճշմարիտ, մեղայ երկինս... փարատրութիւն յաւիտեանս.
ամէն:
է. 47բ-8ա Աղօթք ընդդէմ Սուրբ
Երրորդութեան – Համագոյ Սուրբ Երրորդութիւն...
եւ քեզ վայել է անլռելի:
5. 48բ-9ա ԻԱ. Աղօթքս
ընդդէմ սուրբ Պատարագին ի սուրբ մարմին եւ արեան Քրիստոսի – Զերեւելիս ինձ փրկութիւն... եւ հոգւոյդ քո մի առակցի...
ամէն:
Հմմտ. Աղօթագիրք Յովհաննէս Գառնեցւոյ, Ս. Էջմիածին, 2008։
6. 49ա-51ա ԻԲ. Աղօթք
ընդդէմ սուրբ պատարագին – Երեքանձնեայ տէրութիւն... յայժմ եւ ապայգան ի փառս քո...
ամէն:
7. 51բ-2բ ԻԳ. Աղօթք
առ սուրբ մարմնոյն Քրիստոսի – Յորժամ քահանայն բարձրացուցանէ ակն երես ժողով[ր]դեան,
ասել պարտ է աղօթս. Երկիր պակեմ զքեզ... զմեղսաքաւիչ արիւն քո, Քրիստո՛ս, ի
թողութիւն մեղաց իմոց:
8. 52բ-60բ ԻԴ. Նորին
աղօթք երանելոյն Եփրեմի ասացեալ է ջեռմեռանդ սրտիւ, ընդ[դ]էմ սուրբ Պատարագին
– Տէ՛ր մեր եւ փրկիչ... փառաւորեցից ամենայսուրբ Երրորդութիւն... ամէն:
9. 60բ-72ա ԻԵ. Եռամեծի
եւ քաչ վարդապետին Մխիթարայ Քօշի եւ եռեղորի (այսպէս). ասացեալ է զաղօթս
ընդ[դ]էմ սուրբ պատարագին – Տէ՛ր Աստուած իմ, Յիսո՛ւս Քրիստոս... պատահեցայց մարդասիրութիւն
եւ փառաւորեցից... ամէն:
10. 72ա-5բ ԻԶ. Նորին
աղօթք Մխիթարայ, ասացեալ ընդդէմ սուրբ պատարագին – Ամենակալ, ամենախնամ Աստուա՛ծ...
զուարճանալ տեսութեամբ աչաց.. ամէն:
11. 76ա-9ա ԻԷ. Դարձեալ
ասայ աղօթս ըն[դդ]էմ սուրբ պատարագին – Սո՛ւրբ, սո՛ւրբ, Հա՛յր ամենակարող... եւ թագաւորէ միութեամբ Հոգւոյն Սրբոյ...
ամէն:
12. 79աբ ԻԸ. Աղօթք
սուրբ պատարագին, առ դրան սուրբ տաճարին – Տաճար Աստուծոյ... սրբոյ սեղանոյդ երկրպակութիւն:
13. 79բ-81բ ԻԹ. Աղօթք.
զոք ասացեալ է ընդ[դ]էմ սուրբ պատարագին, ասացեալ է [Յ]ոհան Ոսկէբերանին – Տէ՛ր
Աստուած, օրհնեալ ես... եւ ամենայն հաւատացելոց կենդանեաց եւ ննջեցելոց... ամէն:
14. 81բ-7բ Լ. Աղօթք
սրբոյն Յոհանու, ասացեալ է ընդդէմ Երրորդութեան – Ամենակալ անարատ Աստուա՛ծ...
եւ քեզ փառս վերառաքեսցուք... ամէն:
15. 87բ-91ա ԼԱ. Նորին
աղօթք սրբոյն Յոհաննու սուրբ Երրորդութեան – Տէ՛ր մեր, Յիսո՛ւս Քրիստոս... ընդ նոսին
գոհանալով... այժմ եւ:
16. 91բ-3բ ԼԲ. Նորին
աղօթք Սուրբ Խաչին – Ողջո՛ւն քեզ, փա՛յտ փրկութեան... անժամանակ Երրորդութեանդ
զուքաքցեալ փառաւորապէս...
ամէն:
17. 94աբ ԼԳ. Աղօթք
առ Սուրբ Խաչափայտն – Քրիստոսական հասական գլխոյն... ի փառս սոսկալի զօրութեան քո...
ամէն:
18. 94բ-9ա
ԼԴ. Դաւանութիւն ուղղափառութիւն հաւատոյ, ասացեալ է մեծին Աթանասի եւ գերազանց
վարդապետի Աղէկսանդրու... – Զմիաստուած Երրորդութիւն եւ զԵրրորդութիւն ի միութիւն...
եւ որոց զչար ի հուրն յաւիտենական:
19. 99ա-101ա
ԼԵ. Աղօթք առ աստուածընկալ սուրբ Խաչափայտին – Աղաչեմ զքեզ, Տէ՛ր...
պայծառացուցեալ լուսաւորեա՛յ... ամէն:
20. 101բ-4ա
ԼԶ. Աղօթք, [յ]որժամ յորոգայթ անկանիս ոք, ասացեալ է սրբոյն Գրիքորի Լուսաւորչին – Օրհնեալ է մարդասիրութիւն
քո... սրբոց որք հաճոյ եղեն քեզ... ամէն:
21. 104ա-6բ ԼԷ. Նորին աղօթք առ ամէնօրհնեալ սուրբ Աստուածածնին – Աստուածածին, մա՜յր Քրիստոսի... ի դպրութիւն կենաց վախջանից... ամէն:
22. 107ա-9ա ԼԸ. Նորին աղօթք առ Տէր Աստուած, հրեշտակաց եւ ամենայն երկնային զօրացս – Սուրբք եւ սիրեցեալք... եւ ազատեալ յամենայն յանցանաց
փառաւորեցից... ամէն:
23. 109ա-11բ ԼԹ. Նորին աղօթք ի սուրբ Աստուածածնին եւ առ ամենայն սուրբսն – Երկնային դուռն եւ առագաստ... հանկուցեալ փառաւորեցից
զամենասուրբ Երրորդութիւն... ամէն:
24. 111բ-2բ Խ. Նորին աղօթք վասն ճանապարհի – Առաջնորդ կենաց... զի դու ես ճանապարհ եւ ճշմարտութիւն եւ կեանք... ամէն:
25. 112բ-8ա ԽԱ. Նորին աղօթք ի վերայ աշխարհի – Շնոր[հ]եա՛յ, Տէ՛ր՛ զսէր... մաքրեա՛յ զմեզ աստուածային շնորհիւդ եւ ողորմեա՛յ:
26. 118բ-21ա ԽԲ. Աղօթք եւ օրհնութիւն ի վերայ ամենայն աշխարհի – Աւրհնեալ է Հայր... եւ օրհնեսցէ զամենեսեան. ամէն:
27. 121բ-3ա ԽԳ. Աղօթք Թոմայի առաքելուն, ասացեալ վասն չարչարանաց Որդոյն Աստուծոյ, Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի – Մարմին քո անաապական... եւ բժշկութիւն մարմնոց... ամէն:
28. 123ա-6ա ԽԴ. Աղօթք սրբոյն Դանիելի, ասացեալ ի ժամ չար պատահարաց – Տէ՛ր Աստուած, մեծդ ես... անուն
քո գոչեցեալ է ի վերայ քաղաքին քո. ամէն:
29. 126բ-8բ ԻԵ. Աղօթք Բենիկ վարդապետի, ասացեալ աղերս աղաչանաց – Կամիմ, զի ատես զմեղաւո[ր]ս...
զի դու ես ամենայնի կարող եւ մարդասէր... ամէն:
30. 128բ-31ա ԽԶ. Աղօթք Փոկասու հայրապետին – Յիսուս Քրիստոս, Որդի Աստուծոյ... ընդ երկնային դուռս տաճարիս թագաւորին...
ամէն:
31. 131ա-5ա ԽԷ. Նորին աղօթք Փոկասու յայրապետին – Յիսո՛ւս Քրիստոս, Որդի՛ Աստուծոյ... ուրախ եղէց Աստուած
փրկիչ իմ... ամէն:
32. 135ա-40բ ԽԸ. Աղօթք աւազակին
է, որ եղեւ ճանապար[հ]որդ մեղաւորաց – Բա՛ց ինձ զդուռն ողորմութեան...
յաւիտենից բարեացն հաղորդս լինել... ամէն:
33. 140բ-6ա ԽԹ. Աղօթք տեառն
Նէրսէսի Հայոց կաթողիկոսի,
ասացեալ ի ժամ պատերազմի – Տէ՛ր Աստուած զորութեանց... մինչեւ
թագաւորեսցէ Տէր յաւիտեան:
34. 146ա-7ա Ծ. Աղօթք, յառաջ,
քան զխոստովանքն ասա՛յ – Գոհանամ զքեն, Տէ՛ր Աստուած... թո՛ղ
ինձ, Տէ՛ր իմ, զմեղս իմ... ամէն:
35. 147բ-64ա ԾԱ. Աղօթք տեառն
Եփրեմի ասացեալ – Տե՛ս, Տէ՛ր, զտառապանս իմ... զփրկութիւնըս
քո զոր պատրաստեցեց սրբոց քոց:
Գ. 166ա-211բ [Աւետարանք Բժշկութեան,
Իւղաբերից, Ծննդեան, Պաշտաման, տաճարի] ա. 166ա-85ա Աւետարան ըստ Մատթէոսի: բ. 185բ-94ա Աւետարան ըստ Մարկոսի:
գ.194բ-204բ Աւետարան ըստ Ղուկասու:
դ. 204բ-11բ Աւետարան ըստ Յովհաննու:
Դ. 212ա-5բ Աղ օրհնելոյ – Աստուած [ողորմեայ] զմեզ... Սուրբ Խաչս: Պահպանի: Հա՛յր
մեր:
Ե. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, Աւագի՝ 1756 թ.
1. 1ա-2բ, 216ա [Կանոն ամենայն
ննջեցելոց] – ///մարդկան բացին փթեալ մարմինքն...
(քայքայուած եւ մեծ մասամբ անընթեռնելի կամ դժուարընթեռնելի):
2. 164բ-5ա, 5ա-7ա [Աղիւսակ տարեգրոց] – ՌՄԻԴ... . ՌՄՂ. (1775-1841):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 209բ-14բ (ստ. լս., 1756 թ., շղագիր). Ես՝ տէր Ավաքս, առայ այս գիրքս հալալ հնչից իմոյ,
հայր իմ՝ Ճհանկիրն, մայրն իմ՝ Խաչփէրն, գողակիցն
իմ՝ Նազլուն, որ[դ]իք իմ՝ տէր Օվանէսն, Ոհանն, Մինաս, Յօսէփ վարդայպէ[տ]ն ռոսունք՞ իմ տի[ր]ացու Սարգ[ի]սն, Սմալուն, Յարութուն, Պե[տ]րոսն, Ղաչաղան, յերգրին Մաղայուզ, ի գեղն Էռէվ[ա]ն, ՌՄ[Ե].
Խաչաղշլաղ, ի թվին ՌՄԵ. (1756):
216բ Յօսէփս գիր/// Ես, տէր Աւաքին/// [որ]դին Յօսէփ/// [գ]րեցի ես/// գիրք/// Խախախութիւն ամենեց<եց>ուն, ամենայն աշխարհի ես գիր/// ամենայն աշխարհի ե
կրցքում (՞):
2. 7բ (1896 թ., շղագիր) Նուէր Մեսրոպ վարդապետ Տէր-Մովսէսեանից, 1896 թ.:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ լուսանցներում վերոյիշեալ Աւագի ձեռքով գրուած բազմաթիւ տառեր:
2443
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԶ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 53: ՊՐԱԿ՝ Է-ԺԱx12
(Է 5): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 10x7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (7,2x5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝
10ա): ՏՈՂ՝ 13: ԿԱԶՄ՝ մանուշակագոյն մոմլաթ, մէջքը՝ կապոյտ գործուածք, միջուկը ստուարաթուղթ,
աստառը թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) + 1 (Բ), սպիտակաւուն չգրուած թուղթ, Ի. դ.:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. սկզբից,
միջից եւ վերջից պակասաւոր. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, Ի. դ. նորոգուած, թերթերը կարկատուած եւ վերակազմուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-39բ [Առաքելի Բաղիշեցւոյ
Տաղ Յովասափու – Ես՝ Առաքել Բաղիշեցի... / Այսօր դու] վայելէս... / Կենաց
մերոց հայցեցէ՛ք:
Թերի օրինակ: Հմմտ. Առաքել
Բաղիշեցի, աշխ. Ա. Ղազինեանի, Երեւան, 1971, էջ 265, տող 435-1305:
2. 40ա-53ա Աղաւթքն՝ Ժամայմուտերն (ըստ կարգի աւուրց
տօնից) – Որ ի Հօրէ առաքեցար փրկիչ եւ մարմնացար ի սուրբ կուսէն...
Զոր աւրհնեն անլռելի ձայնիւ... աւրհնեալ է արարիչն Աստուած:
3. 53աբ [Աղօթք] – Մեղա՜ ամենայն սուրբ Երրորդութեան... անիրաւութեամբ յուսահատ/// (շար. թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
(ԺԷ. դ., բոլորգիր)
53ա Խեղջ մեղաւոր տէր Մելքիսէթ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 41բ «առակաց», 48բ
«սաւորեցին զամենայն հոգի հաւ///ով աստուածգիտութեամբ», 50բ «թաթ, թաթաւշ», 1ա
«շնօրր». անկապակից այլ տառեր եւ բառեր:
2444
ԺԱՄԱԳԻՐՔ, ԽՈՐՀՐԴԱՏԵՏՐ
ԿԱՖԱ |
ՌՂԶ. – 1647 |
ԳՐԻՉ՝ Նիկողոս: ՍՏԱՑՈՂ՝
Խաչատուր դպիր:
ԹԵՐԹ՝ 136+1 (կրկն.՝
2). չգրուած՝ 2բ, 133բ, 135բ, 136բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԲx12 (Ա 13, Ե 15, Զ 8, ԺԱ 11, ԺԲ
6): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ (թուղթ՝ 2աբ): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 10x7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (6,7x4): ԳԻՐ՝
բոլորգիր (նոտրգիր՝ 2ա. նմուշ՝ 12բ): ՏՈՂ՝ 20: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, եզրերին եւ
կենտրոնում ոսկեզօծ զարդադրոշմներով, դռնակով եւ երկու կապիչներով, միջուկը տախտակ,
աստառը բազմագոյն շերտազարդ մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 4 (Ա-Դ)
+ 2 (Ե-Զ), մագաղաթ, չգրուած (բացի՝ Դա):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Քրիստոս եւ ստացող Խաչատուր դպիր՝
2դ: Ճակատազարդ՝ 3ա, 18ա, 35ա, 39ա, 50ա,
92ա, 102ա, 106բ, 119ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական:
Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, նարնջի, վարդագոյն, երկնագոյն, մանուշակագոյն,
ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
Ա. փեղկի կաշին մի փոքր վնասուած, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, Ե.-Զ. պահպանակները
թեթեւակի ցեցակեր, թ. 2՝ աւելացուած ԺԷ. դ., լուսանցակողերը գունաթափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-49բ, 92ա-118բ [Ժամագիրք]
Տե՛ս ձեռ. 585, 1ա-64ա, 132ա-80ա. 1/3ա-18ա (ունի՝ 6բ-11ա. Տեառն Ներսեսի ասացեալ վասն գիշերապաշտման
- Առաւաւտ լուսոյ... ): 2/18ա-35ա (չիք՝ «Աղաւթք... – Որ ընտրեցէր...
»): 3/35ա-8բ: 4/38բ-42ա: 5/42ա-5բ: 6/45բ-9բ (49բ-91բ տե՛ս Բ.1): 7/92ա-101բ: 8/101բ-6բ: 9/106բ-11ա: 10. ա/111ա-5բ (միայն՝ «Հաւատով խոստովանիմ..
»): բ-գ/չիք: դ-ե/116ա-8բ: Ունի՝
ա. 1աբ, 2գ Աղօթք գիշերի պաշտման – Գոհանամք զքէն, Քրիստո՛ս Աստուած
մեր... գոհանալով փառաւորել զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգիդ... ամէն:
բ. 119ա-29բ Ճաշու ժամամուտեր կարգաւ – Որ ի Հաւրէ առաքեցար... Գրիգոր սուրբ
քահանայապետ, որ զհաւատս... բարեխօս լե՛ր առ Տէր վասն մեր:
Հմմտ. տպ. 1902, էջ 327-347:
Բ. 1. 49բ-91բ [Խորհրդատետր]
Տե՛ս ձեռ. 2385, 69ա-156բ.
1/49բ-59ա: ա/49բ-53ա: բ/53ա-4ա: գ/54ա-7բ: դ/57բ-9ա: 2/59ա-69ա: ա/59ա-60բ: բ/60բ-2ա: գ/62ա-4ա: դ/64ա: ե/64ա-5բ: զ/65բ-9ա: 3/69ա-90բ: ա/69ա-73ա: բ/73ա-85բ: գ/85բ-7ա: դ/87ա-90բ: 4/90բ-1բ: ա/90բ-1ա:
բ/91աբ: գ/91բ:
2. 130բ-3ա [Օրհներգութիւն] – Մատի՛ք առ Տէր... Լո՛յս ճըշմարիտ
եւ ճառագայթ Հաւր... Հա՛ց կենաց եւ անմահութեան... Դո՛ւռն երկնից եւ ճանապարհ արքայութեան...
Բա՛ն Հաւր եւ քահանայապետ սուրբ... Վէ՛մ հոգեւոր... Գա՛ռն Աստուծոյ զենեալ... ննջեցելոց
մերոց ողորմեա՛:
Խազագրուած են:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
3բ Ասա՛ եւ զանպիտան գրիչս յիշեա՛
ի Տէր Յիսուս:
129բ Փա՜ռք ամենասուրբ Երրորդութեանն՝
Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ: Արդ, գրեցաւ սուրբ Աղաւթամատոյցս
ի քաղաքս Կաֆայ, ընդ հովանեաւ Սրբոյն Սարգսի Զաւրավարին եւ
որդոյն նորա Մարտի|130ա|րոսին,
ձեռամբ յոգնամեղ գրչի՝ սուտանուն Նիկողոսի, ի թվականութեանս հայոց ՌՂԶ.ին
(1647), եւ առաջնորդութեան այսմ նահանգի տէր Խաչատուր արքեպիսկոպոսի, ի խնդրոյ
դեռաբոյս մանկանն Խաչատուր դպրի, զոր Տէր Աստուած բարով վայելել տացէ եւ
զինքն ընդ երկայն աւուրս արասցէ: Դարձեալ աղաչեմ զձեզ՝ հանդիպող այսմ Աղաւթ[ա]մատոյցիս
հա՛յրք եւ եղբա՛րք, չի՛ մեղադրէք մեղաւորիս, զի կար մեր այս էր: Դարձեալ աղաչեմք զձեզ՝
հանդիպողք այսմ տառիս, յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զուսուցիչն իմ՝ զտէր Զաքարիայ
սրբասէր քահանայն, որ բազում աշխատութեամբ |130բ| եւ ճշգրտիւ հասոյց զմեղաւոր ծառա
ի յայսմ արհեստի, Աստուած իւրեանն վարձահատոյց լիցի, զփոխարէնն ի Քրիստոսէ առնուցու
եւ զինքն ընդ սուրբ քահանայիցն դասակարգեսցէ. ամէն:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ. էջ
252-253:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 134ա (1801 թ., շղագրանման նոտրգիր) Ես՝ սուտանուն Մարկոս մահտեսի Յօվանէսեան, ծնեալ Խրիմ, Քաֆայ քաղաք՝ փրկչին 1775 ամի, ի ելանէլն Խրիմու ասկիս Յա[յ]ոց 1777ին մինչ ի Քշեւ, Տօնյքէտ, 1779 թիւ նայխնիքն մէր հիմնարկիլ էն բնակութեանն Նոր Նախիջեւան, յետ զարքանալու: 1801 թւին, այս Աղօթ[ա]յ|134բ|մատուց գիրքս կնէց[ի] ես՝ վաստակօցըս 2 մաճառ
ոսկի: Օվ որ հանդի[պի] կամ կարդասցէ, խնդրէմ մին Յա՛ր մէրիւ յիշեսցէ, եւ դուք յիշե[ա]լ լինիք ի Քրիստոսէ.
ամէն:
2. 136ա (1894 թ., շղագիր) Այս Աղօթագիրքս գնեցի հելալ վաստակովս եւ նուիրեցի Մխիդար հայր սուրբի՝ ի բարի վայելումն: Յովհաննէս Չառըխեան, 24 Ապրիլի 1894 ամի, Նոր Նախիջեւան:
3. Պհպնկ Դա (1897 թ., շղագիր) Նուէր Գալուստ եւ Մխիթար Տէր-Մկրտչեաններից
Սուրբ Էջմիածնի Մատենադարանին, 1897, Դեկտեմբերի
13:
4. 135ա (ԺԹ. դ., շղագիր) Ողորմեսցի ձեզ Աստուած մարթասէր, ընթերձելով միշտ հանապազ եւ կը հիշեմ աշղատողաց եւ հիշատակ մնացեալ ի հորէ իմոյ հոգոցն հանգուցելոյ հավիտեանս.
ամէն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 2ա
«անարատ կուս ամէնօրհնեալ ամենայմաքուր անապական անհամեմաց ամբիծ եւ անդուք»:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպնկ Աա «ՌՂԶ.-1647.
Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2444, 956»:
2445
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
ԲԵՐԿՐԻ |
ՋԽԷ. – 1498 |
ԳՐԻՉ, ԾԱՂԿՈՂ՝ Կարապետ
Բերկրեցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Ստեփանոս կր.:
ԹԵՐԹ՝ 353+3 (կրկն.՝
13, 91, 290): ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԲx16 (Բ, ԻԲ 14, Դ 18, ԺԲ 17, ԺԸ 15)+6: ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
9,5x7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (8x5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (Կարապետ գրչի՝ 1ա-347բ, 1661 թ., լրացնողներ,
Մովսէս եւ Մանուէ՞լ գրչի՝ 348ա-53բ. նմուշք՝ 14բ, 348ա): ՏՈՂ՝ 21-25: ԿԱԶՄ՝ սեւ կաշի,
միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Աւետումն՝ 6բ, Ծնունդ՝ 12ա, Մկրտութիւն՝ 24ա, Քառասնօրեայ գալուստն ի տաճար՝ 31ա, Ադամ եւ Եւայ՝ 52բ, Յարութիւն Ղազարու՝
102ա, Մուտք յԵրուսաղէմ՝ 104բ,
Արտաքսումն ի դրախտէն՝ 108ա, Ոտնլուայ՝ 114ա, Չարչարումն Քրիստոսի՝ 118բ, Խաչելութիւն՝
119բ, Թաղումն Քրիստոսի՝ 127բ,
Յարութիւն՝ 130բ, Համբարձումն՝ 162բ, Հոգեգալուստ՝ 174բ, Պայծառակերպութիւն՝
212ա (վնասուած), Նինջն Աստուածամօր՝
220բ, Վերջին փողհարութիւն՝ 227բ, Տեսիլ Եզեկիէլի՝ 248ա: Լուսանցային. Աստուածածին՝ 10ա, 26բ, Գաբրիէլ
հրեշտակապետ՝ 16ա, Անտոն Անապատական՝ 33բ, Թէոդորոս թագաւոր՝ 35ա, Դաւիթ մարգարէ՝
37ա, Ստեփաննոս Նախավկայ՝ 38բ, Սուրբ Հոգի (աղաւնակերպ)՝ 43ա, Առաքեալ՝ 44բ, 47ա,
Յովնան յերախ կիտի՝ 49բ, Ս. Սարգիս՝ 51բ, Թէոդոս Զօրավար՝ 58բ, Քրիստոս՝ 66ա, Քառասուն
մանկունք (խորհրդանիշ)՝ 83բ, Գրիգոր Լուսաւորիչ՝ 92բ, 192բ, 195ա, Որդի կամ թոռ Գրիգոր
Լուսաւորչի՝ 200ա, Իմաստուն կոյս՝ 110ա, Փողհարութիւն՝ 129բ, Գլուխ Յովհաննու Մկրտչի՝
136բ, Յովհաննէս Մկրտիչ՝ 186բ, Ներսէս հայրապետ՝ 201բ, Հռիփսիմէ՝ 204ա, Մեսրոպ Մաշտոց՝
249բ, Յակոբ Մծբնացի՝ 251բ, Կոտորումն մանկանցն Բեթղեհէմի՝ 254ա, Միքայէլ՝ 255բ,
Ս. հայրապետ՝ 257բ, Քօշ՝ 264բ, Ղեւոնդեանք՝ 269բ, Խոտաճարակ՝ 284ա: Կիսախորան՝ 1ա, 131ա, 175ա, 228ա: Ճակատազարդ՝ 10ա, 26բ, 30բ, 54ա, 101բ, 287ա,
305բ, 328բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային,
տաճար, խաչ, յուշկապարիկ (158բ): Զարդագիր՝
թռչնագիր, հանգուցագիր, մարդագիր, կենդանագիր: Գոյներ՝
կարմիր, կանաչ, կապոյտ, վարդագոյն, նարնջի, մանուշակագոյն, մարմնագոյն, բաց կապոյտ,
շագանակագոյն, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին թեթեւակի քերծուած, եզրերը մաշուած, մէջքը ցեցակեր, Ա. աստառն ընկած. լուսանցներում
խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, տեղ-տեղ ցեցակեր, լուսանցազարդերը եզրահատումից
վնասուած, թ. 352՝ վերեւից, իսկ թ. 353՝ երկայնակի կիսով չափ կտրուած, ընկած: Եզրահատումից
մանրանկարները, լուսանցազարդերը եւ պրականիշերը վնասուած. լուսանցակողերը գունաթափ,
սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-352ա [Շարակնոց]
Տե՛ս ձեռ. 1576, 4ա-368բ. 1/1ա-4ա: 2/4ա-6ա: 3/6բ-9բ: 4/10ա-1բ (չիք՝ «Մ. Ուրախացիր, Աստուածածին...»): 5/11բ-3բ: 6/13բ-4ա: 7/14բ-6ա: 8/16ա-8ա: 9/18ա-20ա: 10/20ա-1բ: 11/21բ-3բ: 12/23բ-6ա: 13/26բ-30բ: 14/30բ-3բ: 15/33բ-5ա: 16/35ա-7ա: 17/37ա-8ա: 18/38ա-40բ: 19/40բ-2բ: 20/42բ-4բ: 21/44բ-7ա: 22/47ա-8բ (48բ-9բ տե՛ս 94): 23/49բ-51բ (51բ-2ա տե՛ս 93): 24/չիք: 25/53ա-4բ: 26/54բ-8բ (58ա-60ա տե՛ս յաւելեալ ա.): 27/60ա-6ա: 28/66ա-75ա: 29/75բ-86բ: 30/86բ-94ա (յաւելեալ՝ գ. 92բ «Ի Հաւրէ զարդարեալ...», «Բազմաչարչար նահատակք... »): 31/94ա-101բ: 32/101բ-4ա: 33/104ա-6բ: 34/107աբ (չիք՝ «Հ. Բարեբանեալ ես...», «Մ. Ուրախ լե՛ր, մա՛յր լուսոյ..
»): 35/107բ-10ա: 36/110ա-2ա: 37/112ա-3բ: 38/113բ-7ա: 39/117ա-27բ (չիք՝ ա. «Մ. Յահեղ աւուրն...»): 40/127բ-30ա: 41/131ա-7ա (յաւելեալ՝ բ. 135ա «[Մ.] Որ ըզհրեշտակին...»): 42/137ա-43ա: 43/143ա-62ա: 44/162բ-7ա: 45/167ա-74ա: 46/175ա-7ա: 47/177ա-9ա: 48/179ա-80բ: 49/180բ-2ա: 50/182ա-3բ: 51/183բ-4բ: 52/184բ-6բ: 53/186բ-91ա: 54/191ա-2բ: 55/192բ-5ա (195ա-200ա տե՛ս 90): 56/200ա-1բ: 57/201բ-4ա: 58/204ա-10ա: 59/210ա-2ա: 60/212ա-4բ: 61/214բ-6բ: 62/216բ-8բ: 63/218բ-20ա: 64/221ա-3ա: 65/223ա-5ա: 66/225ա-7բ: 67/228ա-9բ: 68/229բ-31ա: 69/231ա-2բ: 70/232բ-3բ: 71/233բ-5բ: 72/235բ-6բ: 73/236բ-8ա: 74/238ա-41ա (յաւելեալ՝ 240բ-1ա «[ԴՁ. ՄԿ.] Իսրայէլեան բանակին...», 241ա «ՄԿ. ԳԿ. [Ճշ.] Աւրհնեմք
ըզքեզ, փա՛յտ Խաչի...»): 75/241ա-2բ: 76/243ա-5բ (յաւելեալ՝ 245ա «ՄԿ. [ԳԿ. Ճշ.] Յահեղ
ձայնէն Յիսուսի...», 245աբ «[ԴԿ. Ճշ.] Խորհուրդ Սուրբ Նըշանին...»,
245բ «ԱԿ. [ՄԿ.] Այսաւր ծանեաք զծառն կենաց...»):
77/246ա-9բ: 78/249բ-51բ: 79/251բ-4ա: 80/254ա-5բ: 81/255բ-7բ: 82/257բ-69բ (զ. տե՛ս 285բ-6ա, ժդ. տե՛ս 281բ-2բ: Չիք՝ ժ): 83/269բ-74ա: 84/274ա-9ա: 85/279ա-81բ, 282բ-4ա (յաւելեալ՝ 286բ-7ա «[Հբ. Ստղի.] Անըսկիզբն
Աստըւած համապայծառ», 281բ-2բ տե՛ս 82. ժդ, 284ա-5բ տե՛ս 91,
285բ-6ա տե՛ս 82. զ, 286ա տե՛ս 92, 286աբ տե՛ս 96): 86/287ա-305բ: 87/305բ-24ա (յաւելեալ՝ ա. 307ա «Տ. Կեանք
եւ յոյս ազգի մարդկան...»): 88/328բ-46ա (89-ից յետոյ): 89/324ա-8բ (88-ից առաջ): 90/195ա-200ա (տե՛ս 55): 91/284ա-5բ (տե՛ս 85): 92/286ա (տե՛ս 85): 93/51բ-2ա (տե՛ս 23): 94/48բ-9բ (տե՛ս 22): 95/348ա-52ա (1661 թ. յաւելում): 96/286աբ (տե՛ս 85): Ունի՝
ա. 58բ-60ա Կանովն Թէոդոսի
Զաւրավարին – [ԴՁ. Հ.] Որ ի հանդէս մեծ... Ո. Պայծառացեալ ժողովուրդք Քրիստոսի... Տ. Անյաղթելի նահատակութեամբ քո... [ԲՁ. Ճշ.] Յաղթող թագաւորին Քրիստոսի... ԴՁ. ՄԿ. Որ ընտրեցեր... (տե՛ս 26):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
130բ (Յարութեան նկարի շրջանակի ստորին
ձողի կապոյտ հէնքի վրայ, սպիտակով) ԶԿարապետ նկարողս
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
174բ (Հոգեգալուստ նկարի շրջանակի
ստորին ձողի կապոյտ հէնքի վրայ՝ սպիտակով) [Կ]արապետ նկարողս Բերկրեցիս յիշեցէ՛ք:
346ա Փա՜ռք ամենասուրբ Երրորդութեանն՝
Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, այժմ եւ անզրաւ յաւիտեանս յաւիտենիւ. ամէն: Աւարտեցաւ
աստուածաշունչ տառս, որ կոչի Շարակնոց, ի դառն եւ ի նեղ ժամանակիս, ի յաւուրս Ալուանդ փաթշախի, որ բազում աւերք արար Իբա սաւլթան, եւ աշխարհս ի նեղութիւն
կայեաք: Ի թուականութեանս հայոց ի ՋԽԷ. (1498) գրեցաւ սուրբ գիրքս ի քաղաքս Բերկրի,
ընդ հովանեաւ Սրբոյն Գէորգեա Զաւրավարին
եւ յառաջնորդութիւն սուրբ ուխտիս Սուրբ Յուսկա որդւոյ՝ քաջ րաբունապետին Մկրտիչ
վարդապետի, եւ Ստեփաննոս արհեպիսկոպոսի, ձեռամբ յաւգնամեղ եւ անարհեստ գրչի՝
Կարապետ Բերկրցոյ, ի վայելումն Ստեփաննոս խաչընդուս կրաւնաւորին, յիշատակ
իւրն եւ ծնաւղաց իւրոց, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց: Դարձեալ աղաչեմ յիշել ի Տէր
Ստեփաննոս կուսակրաւն աբեղայն, որ ըստացաւ ըզսա ի հալալ արդեանց իւրոց՝
յիշատակ իւրն, ծնաւղացն՝ հաւրն Ղարիպշին եւ մաւրն՝ Ոսկուն, եւ եղ|346բ|բարցն՝
Աբրահամին եւ Յակոբին եւ Բախտիարին, եւ քեւերն՝ Բահրազըզին
եւ Նշխունին, եւ պապանցն՝ Սադաղին, եւ ամուսնոյն իւրոյ՝ Մարթին,
եւ Ստեփաննոսին՝ երախտաւոր հաւրն իմոյ: Դարձեալ աղաչեմ յիշել ի Տէր զերախտաւոր
հայրն եւ զուսուցիչն իմ՝ զտէր Յովհանէս վարդապետն իմ, որ բազում երախտիք ունի
առ մեզ: Ընդ նոսին աղաչեմ յիշել ի Տէր զհանգուցեալն ի Քրիստոս զԴանիէլ եպիսկոպոսն,
եւ զմիաբանք սուրբ ուխտիս՝ զտէր Յոհանէս եպիսկոպոսն, եւ զհէրպետ տէր Մխիթարն,
եւ զմեծ տէր Մխիթարն, եւ զտէր Աստուածատուր Նըղաշն, եւ զտէր
Թորոսն, զՎարդանն, զՊաւղոսն, եւ զտէր Մէլքեսէթն, զԿիրակոսն,
զՂազարն, զՅովանէսն, զԽաչատուրն, զՄկրտիչն, եւ զայլ ամենայն
միաբանսն, եւ զմաւրքեւերքն իմ՝ զՄրուաթն, զԱրուսն, եւ զծաղկեալ զաւակսն
իւր՝ զտէր Կարապետն, զՅակոբն, զՍադաղէն, զԴարուէշն, զԽարտէշն
եւ զիւր եղբարքն, եւ զքոյրն իւր՝ զՄէհրուբանն, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն.
ամէն: Դարձեալ աղաչեմ յիշել ի Տէր զբարի կինն՝ զՍառէն, որ Է. շախռուհի աւգնական
եղեւ գրոցս. Աստուած ող|247ա|որմի ուր հոգուն: Դարձեալ աղաչեմ յիշել ի Տէր զԿարապետ
ծաղկաւղս: Զմագաղատս զուգեցի, եւ գրեցի, եւ զարդարեցի ոսկով եւ ծաղկիւ: Աղաչեմ
ըզձեզ, ո՜վ սուրբ եղանակողք, յիշման արժանի առնել զիս եւ զծընաւղսն իմ, եւ զեղբարսն իմ, եւ զամենայն արեան
մերձաւորսն իմ, եւ որ լի եւ առատ Աստուած ողորմի ասէ, եւ Աստուած իւր ողորմեսցի.
ամէն: Դարձեալ աղաչեմ յիշել ի Տէր զհոգեւոր հայրքն իմ եւ զուսուցիչքն իմ՝ զտէր Մինաս
ծաղկաւղն, եւ զՊետրոսն, որ բազում երախտիք ունին ի վերայ մեզ: Աղաչեմ զձեզ,
Աստուած ողորմի ասէք, եւ Աստուած ձեզ ողորմի <ասէք>. ամէն: Ընդ նոսին աղաչեմ
յիշել ի Տէր զիրիցմէրն՝ զԽանումն, որ Բ. շըրուանով աւգնական եղեւ գրոցս.
Աստուած ուր հոգուն ողորմի. ամէն: Դարձեալ աղաչեմ յիշել ի Տէր զտէր Ստեփաննոսի
հարսներն՝ զՄրուաթն, զԹուրվանդէն, զհանգուցեալ զՄրուաթն, եւ զաւակսն
իւրեանց՝ զԽլղաթն, զՂազարն, զԿարապետն, զՂարիպշէն, զԱւետիսն:
Աղաչեմ ըզզձեզ, ո՜վ սուրբ եղանակողք, Աստուած ողորմի ասէք, եւ Աստուած ձեզ
ողորմեսցի. ամէն: |347բ| Ընդ ն[ոս]ին աղաչեմ յիշել ի Տէր զքուերորդիքն իմ՝ զՄխիթարն,
զՍարգիսն, զՏաւնապետն, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
Որպէս դիւրին է նաւավար[ին],
Խաղաղութեամբ հասանել յեզր ծովին,
Այնպէս գրչի՝ յետին գըծին:
Ձեռքս փըտի՝ ի հող դառնայ,
Գիրքս յիշատակ առ ձեզ մընա,
Որք ընթեռնուք՝ աւքտիք ի սմայ,
Յիշէք
առ Տէր զգծող սորա:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Գ. էջ
264-265. այս՝ 346ա-7բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 352ա (1661 թ.) Շնորհօք եւ առատ գթութեամբ բոլորից պատճառին եւ օժանդակութեամբ
նոյնաշարժ մշտաշարժ Էին, յորմէ եւ որով ընդհանուր |352բ| ///(4 տող պատռուած) պարտս,
վերաձայնեալ/// յետինս ի բանախնդիր եղելոց գնդի ըղձիւք իմն ցանկացեալ եւ ամենատենչ
սրտի տոչորմամբ փափագեալ երկրորդաբար ստացմամբ սեպհականեցի զգիրս զայս, որ է ինքնայայտ
պատահողաց ամենի զինչ գոլ ըստ նշանական ձայնի, զոր ասի Շարակնոց, զոր ստացայ առ ի զբօսանս
անձին իմոյ բազմամեղի՝ իբրու սփոփանաց առիթ իմացականիս խաւարականի, որ միշտ գոյ ծարաւի
ջրոյն կենդանականի: Վասն որոյ եւ աղաչեմ զմանկունսդ նորոյ Սիօնի՝ զհանդիպօղսդ այսմ
տառի, որք վայելէք |353ա| զայս մատեան որպէս իր վ/// եւ կամ ընթեռնուք զուա[ճալի] սրտի,
իսկ եւ օրինակէք իբր[եւ գա]ղափար սահմանելի, յիշե[ցէ՛ք] բարի մտօք առ յոյսն ամե[նեցուն],
ծնողօք հանդերձ եւ համայ[ն] տոհմիւք, զի եւ ձեզ նոյնն [Աստուած՞ ողորմ]եսցի, յապայ
եկելոց ըստ/// որոց յուսողացդ եւ յիշ[ողացդ] Տէր ողորմեսցի աստ ի տր/// հովտի եւ անդ
յաւուրն ա[ներեկի] ի միւսանգամ գալստեանն/// ամէն: Արդ, եղեւ վերջ[ա]ցումն սորին ի
ձեռն տառա[պեալ] Մովսէսի, ի թուականութեան [հայկա]զեան տոհմի հազարերոր[դի, եւ
հար]իւրերորդի եւ տասներորդի (1661)/// բարձրելոյն: Դարձեալ [աղաչեմ] յիշել զԼեհացի աւաք սա[րկաւագ |353բ| [Յովհա]ննէսն, որ էր մեծազգի եւ մե/// ատ, զոր ի սմանէ առաք/// [ա]րծաթոյ:
|353բ| /// [||: |. |||::] |||::։ ||||:։:. |։::. ||:. («/// [Ման]ուէլ) գծօղ սակաւ տա[ռիս. ա]ղաչեմ յիշել ի Տէր:
Այս՝ Մանուէլ անունը յամառօտ
ցուցակում (Ա., էջ 803) Սամուէլ է։
2. 353բ (շղագիր) Նուէր մատենադարանին Աթոռոյ Սրբոյ Էջմիածնի ի Խորէն աւագ քահանայէ Միրզաբեկեանց, Բագու քաղաքի: 5 Սեպտեմ[բերի] 1897 ամի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Աստառ Բ փեղկ՝ Գիրք, որ գօչի Շարական սուրբ:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին փակցուած թղթին. «ՋԽԷ.-1498,
Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2445, 959»:
2446
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ԵՐԵՒԱՆ |
ՌՃԻ.-ՌՃԻԱ. –
1671-1672 |
ՄԵԿԵՆԱՍ՝ Անանիա երէց
Գառնեցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ եկեղեցի Երեւանի:
ԹԵՐԹ՝ 293+1 (կրկն.՝
161). չգրուած՝ 138բ-9ա, 227ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԵx12 (Ա 10, ԺԲ 8, Ի 13, ԻԵ 11): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 12,2x9: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (8x6): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 35ա): ՏՈՂ՝
21: ԿԱԶՄ՝ ճնշագծերով սեւ կաշի, շերտազարդ կտաւէ կրկնակազմով, միջուկը տախտակ, աստառը
կապոյտ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2(Ա-Բ)+2(Գ-Դ), կապոյտ թուղթ, մասն
կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Մարկոս՝ 83բ, Ղուկաս՝ 139բ, Յովհաննէս՝ 227բ: Կիսախորան՝ 1ա, 84ա, 140ա, 228ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, խաչ, վարդեակ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր, կենդանագիր (1ա):
Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն, նարնջի, դեղին,
շագանակագոյն, կապոյտ, կանաչ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը
ցեցակեր, կրկնակազմը խունացած եւ մաշուած, կապիչն ընկած, լուսանցներում զանազան բծեր,
փոքրիկ պատռուածքներ, եզրահատումից լուսանցազարդերը վնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-81բ Աւետարան Մատթէոսի: 81բ-2բ Սկիզբն գլխոց:
2. 83ա Նախադրութիւն: 84ա-135ա Աւետարան Մարկոսի (134բ-5ա «Յարուցեալ Յիսուս»):
3. 135բ-6ա Նախադրութիւն: 136բ-8ա Սկիզբն գլխոց: 140ա-225ա Աւետարան Ղուկասու:
4. 225բ-6ա Գլուխք: 226բ Նախադրութիւն: 228ա-91ա Աւետարան Յովհաննու (290բ-1ա «Իրք կնոջն շնացելոյ»):
Ունի լուսանցային համաբարբառ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
136ա Զարժանապատիւ քահանայն՝ զտէր
զԱնանիայն, եւ զեղբայ[ր]քն իւր՝ զպարոն Անտոնն, Յոհանն,
եւ զծաղկեալ որդիքն իւր՝ զՍաֆարն, Ատիբէկն, Աղապապն, զՍահակն, եւ զքոյր իմ՝
Անդրախաթունն, աղաչեմ յիշել եւ ի մեղաց թողութիւն խնդրել ի Քրիստոսէ: Թվին
ՌՃԻԱ. (1672):
291բ
Փա՜ռք ամենասուրբ, ամենազօր եւ կենդանարար Սուրբ Երրորդութեանն՝ Հօր, եւ Որդւոյ եւ
Հոգոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Սովորութիւն է աստուածային
արանց միշտ եւ հանապազ խոկալ յաստուածային պատուիրանս ի տուէ եւ ի գիշերի, միշտ զվերին
խորհել, ուր Քրիստոս նստի ընդ աջմէ Աստուծոյ: Եւ վասն բազում պատճառի բազումք փափագին
ջեռմեռանդ սիրով
եւ ըղձալի ցանկութեամբ արդիւնս եւ գործս կատարել: Նախ վասն յուսոյ յաւիտենական եւ
անմահ կենացն զանցաւորս արհամարհեն եւ զայն ստանան կեանս, որ մնացական է, որպէս ասէ
Տէրն. Երթայք գործեցէ՛ք մի՛ զկորըստական կերակուրն, այլ զկերակուրն, որ մնայ ի կեանսն
յաւիտենական:
Ի թուականութեան
հայոց ՌՃԻ. (1671) ամին, ի թագաւորութեան Պարսից Փոքր շահ Սուլէմանի, ի յԱյրա|292ա|րարտեան ի խանութեան
Սէֆուղուլի կոչի, եւ ի հայրապետութեան Սուրբ Էջմիածնի տեառն սրբազան Յակոբ կաթողիկոսի՝
արդ, գրեցաւ ի սուրբ Աւետարանս ի մայրաքաղաքն Երեւան, ի դուռն Սուրբ Կաթուղիկէին եւ Սուրբ Երկու երեսու եւ Սուրբ Սարգսի Զօրաւարին: Եւ էս՝ մեղապարտ Անանիայ էրէցս, ի գաւառէն գիւղաքաղաք Գառնոյ, որ ստացայ ի սուրբ Աւետարանս ի հալալ ընչից իմոց. եւ ես չունէի
յիշատակ, եւ ստացայ ի սուրբ Աւետարանս՝ յիշատակ հոգւոյ իմոյ եւ կենակցին իմոյ՝ Խանաղին, եւ ծնօղացն իմոց՝ հօրն իմոյ՝ Գրիգորին, եւ մօրն իմոյ՝ Սօլթանին, եւ
եղբարց իմոց՝ Ղօչաղին, եւ կենակցին՝
Թառղումաշին, եւ դստերն՝ Խանաղին, եւ
որդոցն՝ Սաֆարին եւ կենակցին՝
Նարինխաթունին, եւ դստերացն՝ Մարիտատին, եւ միւս որդի՝ Ատիբէկին եւ կենակցին՝
Վառվառին, եւ որդոյն՝ Աւետիսին, եւ
միւս որդւոյն՝ Աղաբա|292բ|պին, եւ կենակցին՝
Վարդախաթունին, եւ
միւս որդւոյն՝ Սահակին, եւ զմիջակ եղբայրն
իմ՝ Անտոնին, եւ կենակցին՝
Գայիանին, եւ որդւոցն՝ Յակոբին, Յովանսին,
Դիլանին, Մկրտչին, եւ <եւ> միւս եղբօրն իմոյ՝ Յոհանին, եւ կենակցին՝
Եղիսաբեթին, եւ դստերն՝ Սօլթանին, եւ
որդւոցն՝ Գրիգորին, Յէմինբէկին, Պօղոսին, եւ
քերց իմոց՝ Անտրախաթունին, Մարիամին, Խիալին: Դարձեալ կրկին անգամ յիշեցէ՛ք ի
Քրիստոս զմաքրափայլ յաղօթս ձեր Անանիայ էրէցս եւ ծնօղքն
իմ եւ զեղբայրք եւ քեռք եւ ամենայն ընտանիք իմ. ամէն: Արդ, այսմ հոգեւոր եւ աստուածային
եւ մեծափառ գանձուցս ցանկացայ յորդոց եկեղեցւոյ, ելեալ ի յանդաստանս եւ տեսայ զդրութիւն
սպասուցն եւ կարգացն եւ զանազանութիւն ամենայն կահիցն, զոր եդեալ է ի փառս Աստուծոյ
եւ ի յօգուտ մեր եւ ի լուսաւորութիւն|293ա| հոգւոց մերոց, եւ ցանկացայ սուրբ Աւետարանիս տրփմամբ հոգոյս
յայսմ բազմաշխատ մատենիս, եւ ստացայ զսա ի յարդար վաստակոց իմոց՝ հետեւելով այնմ երանութեան,
զոր մարգարէն ասէ. Երանի, որ ունի զաւակ ի Սիովն եւ ընդանեակ ի վերին յԵրուսաղեմ: Վասն որոյ յերես անկեալ ցաւագին կենօք
եւ մեղուցեալ անձամբ առաջի սպասաւորաց Սուրբ Գրիգորիս, որք
այժմ եւ որք զկնի մեր, աղաչեմք սիրովն Աստուծոյ, սիրով ընդունել զնուէր ընծայս մերոյ
եւ անխափան ընթեռնել ի ժամատեղի, եւ զյիշատակս մեր անխափան կատարել աղօթիւք եւ պատարագօք,
խնդրելով ի Տեառնէ՝ զթողութիւն յանցանաց իմոց մեղապարտ Անանիայ քահանայիս եւ
ամենայն արեան մերձաւորաց՝ կենդանեաց եւ ննջեցելոց: Եւ մի՛ ոք իշխեսցէ հեռացուցանել
զսա ի դրանէ Սուրբ Գրիգոր Լու|293բ|սաւորչի եկեղեցւոյն՝ ի վաճառ կամ ի գրաւ հանելով, կամ օտարաց կամ ընդհանեաց հանել ջանայ, եւ թէ որք [յ]անտգնի, ի յերից սուրբ ժողովոյն նզովեալ եղիցի, մասն ի Կայենէ եւ
Յուդայի առցէ եւ մեր մեղացն պարտական է առաջի ահեղ ատենին Քրիստոսի. ամէն: Հա՛յր մեր յերկինս, սուրբ եղիցի անուն քո:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
291բ-2ա (լս.-ներում, 1857 թ., շղագիր) Այսր սուրբ Աւետարանս ունեցեալ հայրենեաց
մերոց, այժմ, որ ձեռնադրեալ եղեւ նորընձայ Մկրտիչ քահանայն
Տէր Կարապետ[եա]ն, ընձայեցի նմայ ջերմեռանդ սրտիւ, եւ
պարտաւոր է յիշել միշտ զծնօղքն իմ ամենայն ընթերձման ժամանակին.
մնամ խոնարհ ծառայ Ստէփան Քօչարեան
Բաղրամեանց: 1857, 30 Օգոստոսի:
Պհպնկ Բա (նոյն ձեռքով) Ընձայեցաւ Մկրտիչ քահանայն
Տէր Կարապետեան Տէր Յովհաննէսեանց ի 1857 ամի, ի 17 Մայիս, Աղէքսանդրապօլ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա կազմաստառ. Ե-Ճ տառերը:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպնկ Բա «ՌՃԻ.-1671, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր 2446, 1045»:
2447
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ԺԷ. դար |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Խաչատուր:
ԹԵՐԹ՝ 249. չգրուած՝ 1ա, 2ա, 3ա, 4ա, 5ա, 6ա, 7ա, 8ա, 9ա, 10ա, 11ա, 12ա, 13ա, 14ա, 15ա, 16ա, 17ա, 18ա, 129ա, 248ա: ՊՐԱԿ՝ 2+16+Ա-ԺԹx12 (Թ 16, ԺԵ 13, ԺԹ 10): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 11x8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (7,5x5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 44ա): ՏՈՂ՝ 24: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը սպիտակ չգրուած թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 3 (Ա-Գ), սպիտակ թուղթ, սկզբից, մասն կազմաստառի, չգրուած:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Աւետումն՝ 3բ, Ծնունդ՝ 4բ, Քառասնօրեայ գալուստն ի տաճար՝ 5բ, Մկրտութիւն՝ 6բ, Պայծառակերպութիւն՝ 7բ, Յարութիւն Ղազարու՝ 8բ, Հոգեգալուստ՝ 9բ, Մուտք յԵրուսաղէմ՝ 10բ, Ոտնլուայ՝ 11բ, Մատնութիւն՝ 12բ, Խաչելութիւն՝ 13բ, Իջեցումն ի Խաչէ՝ 14բ, Համբարձումն՝ 15բ, Աւերումն Դժոխոց՝ 16բ, Փողհարութիւն՝ 17բ, Վերջին դատաստան՝ 18բ: Լսնց-ային. Յեսսէի ծառ եւ խաչելութիւն՝ 20ա, Մարիամ Մագդաղենացի՝ 82բ, Յովսէփ Արիմաթացի՝ 124ա, 194ա, Յարութիւն Ղազարու՝ 224բ: Մատթէոս՝ 19բ, Ղուկաս՝ 129բ: Խորան՝ 1բ (2 հատ), 2բ (2հատ): Կիսախորան՝ 20ա, 85ա, 130ա, 198ա: Լուսանցազարդ՝ թռչնային, բուսական, խաչ: Զարդագիր՝ աւետարանիչների խորհրդանիշեր, թռչնագիր, կենդանագիր: Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն, ոսկի, կապոյտ, կանաչ, շագանակագոյն, դեղին, նարնջի, մանուշակագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քայքայուած, եզրերը՝ մաշուած, Ա. փեղկի տախտակը ջարդուած, մէջքի կաշին վերից-վար ճաքճքած, դռնակն ու կապիչներն ընկած, թերթերը խունացած, տեղ-տեղ գունափոխուած, խոնաւութիւնից նկարները դրոշմուած հանդիպակաց էջերին. 4 խորանների եւ տերունական 16 նկարների լուսանցները ԺԹ. դ. կտրուած-եզրահատուած են, ապա սոսնձուած-ամրացուած են սպիտակ թղթէ թերթերի վրայ, պահպանուած են խորանների միայն ճակատային մասերը:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 20ա-83բ Աւետարան Մատթէոսի:
2. 84ա Նախադրութիւն: 84բ Գլուխք: 85ա-126ա Աւետարան Մարկոսի (125ա-6ա «Յարուցեալ Յիսուս»):
3. 126աբ Նախադրութիւն: 127ա-8բ Գլուխք: 130ա-97ա Աւետարան Ղուկասու:
4. 197բ Նախադրութիւն: 198ա-247ա Աւետարան Յովհաննու (217ա «Իրք կնոջն շնացելոյ». Ը.
գլխի սկզբում):
Ունի լուսանցային համաբարբառ:
Բ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԹ. դ.
248բ-9ա Ցուցակ Աւետարանաց – Մատթէոսի բժշկութեան. գլուխ 8, թիւ 1... Իսկ Աւետարանք
Իւղաբերից. Մատթ. գլ. 28, թիւ 1...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
247բ Փա՜ռք համա/// (չշարունակուած):
3բ (Աւետման
նկարի շրջանակի ստորին ձողի կապոյտ խորքի վրայ՝ սպիտակով) Յիշատակ է սուրբ Աւետարանս
Խաչա[տուրին]:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
19ա (ԺԹ. դ., շղագիր) Զայս սուրբ Աւետարանս կը պատկանի Տէր Մկրտչիանց Էջմիածնեցոյնց, նախաբնակեալ Սարգսին եւ Յովսէփին:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպնկ
Բա «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
«Հմր 2447, 1046»:
2448
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՃԼԶ.-ՌՃԼԸ. –
1687-1689 |
ԹԵՐԹ՝ 243+2-1 (կրկն.՝
208, 227. թռիչք՝ 115). չգրուած՝ 1աբ, 240բ-3բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԴx12 (Գ, Ը, ԺԳ-ԺԴ, Ի 11,
Դ չիք՝ թռիչք, Ե 10, ԺԵ, ԻԴ 4, ԻԲ 3): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
13x9,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (10,5x6): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 24ա): ՏՈՂ՝ 18: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ,
մէջքը՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝
կարմիրով ցօղուած:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցազարդ՝ բուսական:
Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, սպիտակ, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եւ մէջքի եզրերը մաշուած, լուսանցներում խոնաւութեան
հետքեր, գիրը տեղ-տեղ վնասուած, թ. 3 եւ 44՝ որոշ հատուածներ կտրուած, հանուած, խոնաւութիւնից
լուսանցազարդերը տեղ-տեղ արտատպուած հանդիպակաց էջերին:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
– 2ա Ցանկ գրքիս – Ա. Ուսումն քերականութեան մանկանց... ԺԵ. Աղօթք, ասացեալ
եռամեծի Գօշի Մխիթարայ վասն սուրբ մարմնոյ եւ արեան Տեառն:
Ա. 2բ-35բ Յաղագս նորեկ
տղայոց եւ մանկանց անկրթից, նա եւ արանց դեռեւս ոչ ուսեալ է, որոց լիցի օժանդակ հասանիլ
ի կատարումն կրթութեան եւ վարժումն ճահապէս ընթերցողութեան. ամէն:
1. ա. 2բ [Քառեակ] – Ո՜վ դու մանուկ բարի... ի հասակս մանկութեան գոյ քեզ
օրինակ:
բ. 2բ-3ա Յաղագս վարժման
մանկանց նորագունից՝ դեռեւս եկելոց յուսումն տառակրթութեան – Հարց. Զիա՞րդ պարտ է կրթել զմանկունս... Պատասխանի.
Պարտ է ուսուցանողին...
գ. 3ա-4բ [Յաղագս տառի] – ///(կտրած) նախկին աստիճան տառից,
որք արտաբերին... անկարելի է ձայնս արձակել:
դ. 4բ-7բ Յաղագս վանկի
– Հարց. Զի՞նչ է վանկ: Պատասխանի.
Վանկ է առաջին շարակալումն... ֆէւ, ֆիւ, ֆու:
ե. 7բ-20ա Յաղագս բառի – Բառ է շարաեկութիւն վանկից... Օրհնաբանողական:
զ. 20ա Համարողութիւն
հայոց եւ ըստ Հռօմայեցոց – Ա. Մէն-1... Ք. Ինն հազար -
9000:
2. 20բ-35բ Յաղագս մանկանց
առ ի կրթութիւն եւ ի վարժումն ի կրօնս քրիստոնէութեան – Հարց. Դու քրիստոնեա՞յ ես: Պատասխանի. Այո՛... ստոյգ ակնկալութիւն
կենացն յաւիտենից/// (շար. թափուած):
Բ. 37ա [Երակ առնելոյ
եւ րուզնամէ. ըստ ցանկի] – (սկ. թափուած) ///Որ ճշմարտիցն ամօթ լինին, / Չեն նըմանիր վարդապետին...
Պահպանուած է այս չափածոյի
միայն մի հատուած. այստեղ թափուած է նաեւ ըստ ցանկի՝ «Գ. Ասացեալ ի վերայ վարդապետաց»
բնագիրը:
Գ. ա.
37բ [Աղիւսակ ԺԹ.ամեայ
պարբերաշրջանի Լուսնի] – Գիր առաջաւորին...
Աւուրք Լուսնին ամենայն ամի ինն եւ Ժ.ներրակի:
բ.
38ա Ամիսք հայոց մեծաց [Աղիւսակ] – Նաւասարդ... Աւելեաց (նշուած են հայոց ամիսների կրկնակները, կիսակները
եւ օրաքանակները):
գ. 38բ-44բ, 36աբ, 45ա-57բ Պատշաճ է (= Պատճէն) տումարին հայոց
– Զկրկնակ ամսոց այսպէս արա՛յ. կա՛լ զՆաւասարդ ամիսն եւ ե՛րթ Է. Է. (7-7), որ մնայ՝
այն է կրկնակն... ուր դադարի՝ այն է վերադիր տարոյն. ողջ լե՛ր ի Տէր:
Ունի՝ վերադրի միջոցով լուսնի
փուլը գտնելու բոլորակ՝ 54ա, վերադրի միջոցով լուսնի աւագ լրումը գտնելու աղիւսակ՝
54բ, լուսնի 19ամեայ պարբերաշրջանի մէջ Առաջաւորի օրը, վերադիրը եւ աւագ լրման օրը
գտնելու աղիւսակ՝ 55ա, լուսնի 19ամեայ պարբերաշրջանի աղիւսակ՝ 55բ, խառնափնթորի բանալի-աղիւսակ՝
56ա, աղիւսակ հռոմէական հին եւ նոր վերադիրների՝ 57բ:
Դ. 58ա-79ա Ե. Յաղագս կարգաց
եւ աստիճանաց եկեղեցւոյ եւ եկեղեցականաց անձանց եւ նոցին գործոց եւ որպիսութեանց համառօտութիւն՝
ի Վարդանայ Յունանեան (անունը այլ ձեռքով աւելացուած յետագայում) – Եկեղեցի կոչի համանգամայն առումն ամենայն հաւատացելոց
Քրիստոսի... Յօրինեցաւ տետրակս դաստիարակութեան եկեղեցականաց:
Ե. 80ա-103ա Զ. Դիւրագոյն
մարզեցումն եւ կերպ խոստովանութեան՝ առ ի վերայկոչել ի միտս զամենայն զմեղս գործեցեալս՝
զներելիս եւ զմահացուս, վասն բարւոք եւ կատարելապէս խոստովանելոյ. սիրեցեալք եղբա՛յրք
իմ ի Քրիստոս – Կրկին լինել ասեն աստուածաբանք...
Խոնարհեալ համբուրեա՛ զերկիր եւ ե՛րթ խաղաղութեամբ:
Ունի չափածոյ հատուածներ:
ա. 99բ-100ա Նուագ առ երանուհի
կոյսն Մարիամ – Ողջո՜յն քեզ, աստըղ ծովային, / Մայր
Աստուծոյ մաքուր Բանին... Ոգւոյն Սըրբոյ օրհներգութիւն, / Երիցըն մի պատւադրութիւն.
ամէն:
բ. 101ա-2ա Նուագ առ սուրբն
Գրիգոր Լուսաւորիչն մեր – Ո՜վ Գրիգորիէ, լո՛յս պայծառական, / Լուսաւորեա՛
զմիտս մեր նըսեմական... Ընդ Մխիթարչի Ոգւոյն փառակցի, / Այժմ եւ յաւիտեան յարակայասցի.
ամէն:
Զ. 103բ-23բ Է. Մեկնութիւն
տեառնուսոյց աղօթիցն՝ արարեալ Ներսէսի Լամբրոնեցոյ, եպիսկոպոսի Տարսոնի Կիլիկեցւոյ,
ի բանն, որ ասէ. Հա՛յր մեր որ յերկինս... – Որ Հայր դաւանէ... եւ քեզ փառք այժմ եւ առյապա. ամէն:
Է. 123բ-7բ Ը. Քարոզ ի բան
սուրբ Աւետարանին, որ ասէ. Արթուն կացէ՛ք եւ յամենայն ժամու աղօթս արարէ՛ք – Չորս իրք գիտելի է վասն աղօթից... եւ ամենայն հաւատացելոց
իւրոց... ամէն:
Ը. 128ա-40բ Թ. Բանք Աւետիս
աբեղայի Աւկուստինուս կոչեցեալ՝ ի կարգէ եղբարցն Քարոզողաց, ասացեալ վասն տնօրէնութեան
Քրիստոսի եւ վասն գալըստեան Նեռինն եւ կատարածի աշխարհի
1. 128ա-34ա (Ծայրակապ՝ «Աւետիք Աւկուստինոսն
զայս բան ոտանաւոր հաւաքեալ շարագրեաց սիրով») – Առաջին մարդն, որ Ադամ անուանեցաւ, / Ի հողոյ ի յուրբաթոջ
աւուր ստեղծաւ... Որք եկեալ քարոզեցին Տեառն կամաւ, / Եւ զբանն հաստատէին մեծ նըշանաւ:
2. 134ա-8ա Աստ սկսանի վասն
Նէռինն – Վըճարեալ զբան եւ զգործ կենարարին, / Ուր վերոյշարադրեցաւ
ըստ պատշաճին... Որպէս ինքըն վկայեաց յորժամ հարցին, / Գիտէ Հայրն, այլ ո՛չ հրեշտակք
եւ ո՛չ Որդին:
3. 138ա-40ա Աստ սկսանի վասն
կատարածի աշխարհի – Այլ որպէս յարեւելից արեւծագին
/ Եւ մինչեւ ի յարեւմուտս իսկ երեւին... Անդ տանջեալք չարչարանօք յոյժ հագին, / Եւ
սաստիկ հըրով կիզեալք ոչ վաղճանին:
4. 140աբ (Ծայրակապ՝ «Աւետիք») Այլ արդարքն ի Քրիստոսէ ժողովեսցին / Եւ յերկնից արքայութիւնն
հրաւիրին... Քրիստոսի հըզօր անմահ թագաւորին / Տալ ըզփառս այժմ եւ յաւէտ եւ յապառնին:
Թ. 1. 141ա-8ա Ժ. Բանք խրատականք
ասացեալ իմաստասիրացն – Չորս իրք է, որ զթագաւորութիւն հաստատ
պահէ... այլ արգիլելով զրուցես:
2. 148ա-9բ [Աւետիքայ Օգոստինի
Կարգ գիտնութեան գիտնականացն] – Չորս են կարգ գիտնութեան գիտնականացն...
բնակի ի յարկս թագաւորաց:
2. 150ա-1ա [Յաղագս վերասացելոցդ.
ձեռ. 512, 112ա] – Քանզի գիտունն ընդ անգիտին / Ի միասին
մարդիկք կոչին... / Սա Աւետիքն է Օգօստին... / Յամի ծննդեան մերոյ փրկչին / Ռա. Յի.
եւ Ձա. (1380) թուականին... Զձեզ աղաչեմ զամենեսին, / Ինձ շնորհեցէ՛ք զողորմեսցին:
3. 151աբ [Նաղաշ վարդապետէ
ասացեալ] – Ինչ շահ է քո զուր դատիլդ... / Է՜
ողորմելի Նաղաշ... Որ առնուս անանց մեծութիւն:
4. 151բ Ասացեալ Սողոմոնի – Թէ ամենայն անկեալք խլեսցի... Որ օրն այն քեզ այլ հանդիպի:
Ժ. 152ա-67ա ԺԱ. Վասն ստեղծման
եւ բնութեան մարդոյն – Ի չորից գոյացեալ ասէ մարդն... եւ
զբանն արագ յիշէ, եւ լեզուն արագ խօսի եւ չամաչէ... ամէն:
ԺԱ. 167ա-93ա Յաղագս մարդակազմութեան
անդամոց գոյացութեան ընդ ամենայն բոլոր մարմնոյն
Տե՛ս ձեռ.
466/Գ., 222ա-37ա. Նխ. / 167ա-71ա: ա/171ա-3բ: բ/173բ-4բ: գ/174բ-6ա: դ/176ա-7ա: ե/177ա-8ա: զ/178ա-9ա: է/179աբ: ը/179բ-81ա: թ/181ա-2բ: ժ/182բ-3ա: ժա/183աբ: ժբ/183բ-4բ: ժգ/184բ-5ա: ժդ/185ա-6ա: ժե/186բ-7ա: ժզ/187ա-90ա: ժէ/190ա-3ա:
ԺԲ. 193բ-227գ ԺԲ. Պատմութիւն
եւ խրատ իմաստասիրին Խիկարայ. պարտ է ամենեցուն ի միտ առնուլ.
Տե՛ս ձեռ. 464, 40ա-56ա. ա/193բ-5ա: բ/195ա-213ա: գ/213ա-25ա: դ/225ա-7գ:
Տպ. «Պատմութիւն եւ խրատք
Խիկարայ իմաստնոյ», Եր. 1965. ձեռ. B6:
ԺԳ. 227դ ԺԳ. Դաւանութիւն
սուրբ եւ ուղղափառ հաւատոյ (Մէկ էջ լուացուած եւ անընթեռնելի.
ցանկում՝ «ԺԳ. Դաւանութիւն գադօլիգօն»):
ԺԴ. 228ա-34ա ԺԴ. Նշանակութիւնք
կերպարանաց առաքելոցն երկոտասանիցն, եւ որով զինուք կատարեցան, յորս եւ նկատումն աստիճանաց
հաւատոյ խորհրդաբար – Պետրոս՝ սպիտակ ալեօք... անցին զծովն
կարմիր:
ԺԵ. 234ա-9բ ԺԵ. Եռամեծի եւ
քաջ վարդապետի Մխիթարայ Գօշի խստակրօն ճգնաւորի եւ բանիբուն հռետորի ասացեալ զԱղօթս
ի ժամ սուրբ պատարագին – Տէ՛ր Աստուած իմ, Յիսո՛ւս Քրիստոս...
առ ի քէն ի վեր է, քան զմի/// (շար. թափուած):
ԺԶ. 240ա Վասն Քրիստոսի
փայտին – Քանի՞ ցեղ փայտ էր: Դ. ցեղ էր...
Դ. կողմ աշխարհիս ձգելոց է թագաւորութիւն Քրիստոսի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
79ա Դըրուակ բանից խրատականաց,
Խըթան
պըղերց բիր անմըտաց,
Նօրմայ
վարուց, քանոն կենաց
Անձանց
եկեղեցականաց:
Համառօտիւք
պարունակօղ,
Հերարխէից
ենթմակ թըւօղ,
Զինուորեցեալ
յաղթանակօղ,
Երկիցն
իմու շարազուգօղ:
Պաշտօն
յանձնիւր աստիճանի,
Եթէ՛
փոքերց եւ թէ՛ վեհի
|79բ|
Ուրոյն ուրոյն ստորագրի,
Ըստ գըրոց
հարց եւ կանոնի:
Նա եւ
եօթեանցըն խորհըրդոց,
Անուանք
եւ իրք նիւթք ընդ ձեւոց
Եւ պարագայք
նոցին գործոց
Հակիրճ
ձօնին մըտաց մերոց:
Զորըս
Վարդան Գըռզուեցի*՝
Եպիսկոպոս
Լէօպօլսի,
Յոյժ
յանգաբար յօդեալ ի մի
Ետ մեզ
նըւէրս յիշատակի:
Մինչ
հալածեալ ի մերայնոց,
Ճըշմարտատեաց
փսէվտօ ռաբբոց,
Հիւրընկալեալ
յիջեւանոց,
Կայր
ընդ եկաց Հալապեցւոց:
Ի հազար
վեց հարիւր ամին,
Մակ աւելեալ
ութսնեւվեցին (1686)
Ներմարմնութեան
մերոյ փրկչին
Ծըրագրեաց
զայս ձեռըն նորին:
* Ծնթ. Խմբ. Համառօտ ցուցակում
(Ա. էջ 803) սխալմամբ ձեռագրիս գրիչ է համարուել այս Վարդան Գըռզուեցին, որ Լվովի
կաթոլիկ հայոց նշանաւոր առաջնորդ Վարդան Յունանեան արքեպիսկոպոսն է. իրականում նա
միայն հեղինակն է 58ա-79ա էջերի հետեւեալ բնագրի՝ «Յաղագս կարգաց եւ աստիճանաց եկեղեցւոյ
եւ եկեղեցականաց անձանց եւ նոցին գործոց եւ որպիսութեանց»: Միաժամանակ՝ այս յիշատակարանը
թէեւ վերաբերում է միայն այդ բնագրին, սակայն, որովհետեւ շարադրուած է երրորդ դէմքով,
ուստի Վարդան Յունանեանի գրածը չենք համարում. սա նաեւ գաղափար օրինակի յիշատակարան
չէ, բայց քանի որ գրուած է գրչութեանը շատ մօտ ժամանակի (1686 թ.) դէպքի յիշատակմամբ,
համարում ենք գրչութեան ժամանակի, անյայտ հեղինակի չափածոյ:
103ա Գրեցաւ ՌՃԼԶ. (1687) թվին, Փետրվարի Գ.:
227գ
Գրեցաւ Բանքս խրատական իմաստասիրին Խիկարայ ի թվականիս հայոց ՌՃԼԶ.ին (1687), Փետրվարի Է., օրն երկուշաբթի,
որ էր Բակլայխորան, ընդ հովանեաւ
Սրբոյն Գէորգայ Զօրավարին, ի մայրաքաղաքն
Կոստանդնուպօլսի՝ աւարտ սորին:
2բ Սկիզբն
եղեւ Քերականիս ՌՃԼԸ. (1689) թվին, Փետրվարի ԻԳ. (23), օրն շաբաթ:
37ա Աւարտեցաւ
Լուսնացոյց երակիս, րուզնամէս եւ ոտանաւորս կարգաւորաց ՌՃԼԸ. (1689), Մարտի ԺԶ.
(16), օրն շաբաթ՝ ի ըՍտամպօլ:
37բ Սկիզբն
եղեւ գրել գրքիս ՌՃԼԸ. (1689), Փետրվարի ԻԲ. (22), օրն ուրբաթ:
56բ Զգծող
սորին յիշեցէ՛ք ի Տէր. անմեղադիր լերո՛ւք սղալանացս, զի օրինակն այս էր, զոր գրեցաք:
140բ
Գրեցաւ գիրս պատմութեանց թվին ՌՃԼԸ. (1689), Յունվարի ամսոյ ԺԹ. (19), օրն շաբաթ, ի քաղաքն ըՍտամպօլ, ընդ հովանեաւ Սրբոյն Գէորգայ
Զօրավարին, որ Սուլու Մէնաստիր կոչի: Էր ի թագաւորութեան
Օսմանցոցն սուլտան Սուլէյմանին, որ այս տարովս ժողովեցին խանէգլուխ ԳՃ.ական (300) ղուռուշ
այլազգեացն եւ քրիստոնէիցն, որ բազում վիշտք եւ նեղութիւն եղեւ ի վերայ աշխարհի, եւ
վերջն գիտելի եղեւ Աստուծոյ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
103բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Հ[ա]ճի Եղիա (նման՝ 193բ):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 243բ «Աշխարհիս այսօրիկ», տառեր:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա
«ՃԺԼԸ.-1689, Մ[եսրոպ]
եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2448, 1047»:
2449
ԱՂՕԹԱԳԻՐՔ
ՌՃԼԹ. – 1690 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Արիստակէս կր.:
ԹԵՐԹ՝ 174+2 (կրկն.՝ 23, 130). չգրուած՝ 23գդ, 174: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԶx12 (Ա, Ը 11, Բ 13, Դ չիք, ԺԶ 9): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 9,5x7,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (7x4,3): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 86ա): ՏՈՂ՝ 12: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի (հին), մէջքը՝ մուգ կարմիր կաշի (նոր), միջուկը տախտակ, աստառը բազմագոյն շերտաւոր մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 3 (Ա-Գ) + 3 (Դ-Զ), թուղթ, դեղնաւուն եւ սպիտակ (Գ.-ն՝ թ. 10-11ի միջեւ):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 1ա: Ճակատազարդ՝ 45ա, 85ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. միջից եւ վերջից պակասաւոր, թերթ 130գդ՝ մեծ մասամբ պատռուած, խոնաւութիւնից թերթերը գունափոխուած, խորագրերը ճապաղած, կան փոքրիկ պատռուածքներ, ցեցի անցքեր, գիրն ու լուսանցազարդերը տեղ-տեղ վնասուած կամ ջնջուած. կազմը Ի. դ. նորոգուած հին եւ նոր կաշիների զուգակցումով, թերթերը տեղ-տեղ կարկատած. լուսանցակողերը գունաթափ, սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-34բ [Աղօթքամատոյց
սրբոյն Յոհաննու Գառնեցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 42, 41բ-61բ. 1/1ա-6ա: 2. ա/6բ-8ա: բ/8ա-9բ: գ/9բ-11բ: դ/12ա-3ա: ե/13բ-5բ: զ/15բ-7բ: է/18ա-9բ: ը/20ա-4ա: թ/24բ-8ա: ժ-ժդ/չիք: ժե/28ա-30բ: ժզ/30բ-3բ: ժէ-ժը/չիք: ժթ/33բ-4բ: ի/չիք:
Հմմտ. Աղօթագիրք Յովհաննէս
Գառնեցւոյ, Ս. Էջմիածին, 2008։
Բ. 34բ-84բ [Աղօթք զանազանք]
1. 34բ-5բ Աղօթք եւ խնդրուածք
գեղեցիկք – Տէ՛ր Աստուած մարդասէր... ի պատերազմէ
եւ յամենայն պատուհասէ. ամէն:
2. 36ա-40բ [Աղօթք] – (սկ.
թափուած) ///եւ զմարդասիրութիւնդ, զի թէպէտ
եւ յոյժ գտաւ... զփրկողդ եկեալ հանդերձ... ամէն:
3. 40բ-4բ
Աղօթք երեկոյի ժամու – Աստուած անեղ եւ յաւիտենական... փառաւորեցից զամենասուրբ
Երրորդութեանդ. ամէն:
4. 45ա-66ա Սրբոյ եւ երջանիկ
քահանային Անաստասայ ասացեալ բանս պաղատանաց առ Տէր Աստուած, ի Սինէական լերինն – Տէ՛ր սուրբ, սրտմտութեամբ քով... եւ քեզ աւրհնութիւն
եւ փառք... եւ Հոգւոյն Սրբոյ:
5. 66բ-71ա [Գրիգորի Նարեկացւոյ
ընդդիմամարտ դիւաց այս նուագ աղօթից, եւ դիւասարսուռ ջերմնատագնապ ախտաւորութեանց
Աստուծով փարատիչ, Բան ԻԸ. ե.] – Արդ, այսքանեաց անբաւից... զուգակշիռ
հաւասարութեան, յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
6. 71բ-4բ Գրիգորի Նարեկացւոյ... [Բան ՂԴ.] – Աստուած [յաւիտենական, բարերար] եւ ամենակալ... փառք եւ իշխանութիւն յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
7. 74բ-6բ Գովասանք ի սուրբ
Աստուածածինն [«ի Սրիկ Կոստանդնէ. ձեռ. 423, 221ա] («Ա-Ի»)– Աստուածածին մայր լուսոյ, / Տաճար Բանին Աստուծոյ...
պահել անփորձ ի դիւաց:
8. 77ա-9ա Նորին աղօթք առ
Տէր Աստուած – Ցաւագնեալս մեղօք... եւ փառաւորել զամենազօր տէրութիւնդ...
ամէն:
9. 79բ-84բ [Աղօթք] – Ի/// եւ աղաչեմ, քանզի բազում են յանցանք իմ... ամենայն
արեան մերձաւորացն. ամէն:
10. 85ա-164ա Աղօթք/// աղերս
Եփրեմի հոգեկիր վարդապետի ասացեալ («Կցուրդք») – Տե՛ս, Տէ՛ր, զտառապանս իմ... վերաւրհնեցից զամենասուրբ
Երրորդութեանդ, այժմ եւ միշտ եւ:
Տե՛ս Սրբոյն Եփրեմի Մատենագրութիւնք,
Վենետիկ, 1836, հտ. Դ., էջ 227-252: Տպագրի ԿԴ. հատուածն աղաւաղուած եւ փոխադրուած՝
ԻԴ., չիք տպագրի ՃԺԹ-ՃԻ., ՁԸ-ՁԹ. միաւորուած՝ ՁԸ., ՃԻԸ-ՃԻԹ. միաւորուած՝ ՃԻԵ., ՃԽ.
բաժանուած՝ ՃԼԷ-ՃԼԸ.:
11. 164բ-8ա ///սրբուհիանց
Եղիասաբեթի եւ Պրիճիտայի վասն/// արցն Քրիստոսի/// (կարմրագիր խորագիրն
ու սկզբնատողը եղծուած եւ անընթեռնելի) – ///Եղիսաբեթ
եւ սրբուհին Պրիճիտայ... վայելել զփառս արքայութեան իմոյ:
12. 168ա-73ա Աղօթք սրբազանք,
որք լինին յԵրուսաղէմ, ի գերեզմանին Քրիստոսի, ի պէտս հաւատացելոց – Ամենաւրհնեցեալ մայր... ուղղեա՛ եւ կառաւորեա՛. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
44բ Որ ողորմի Քրիստոս ստացողի գրոցս Առստակէսին եւ իւր ծնօղացն
(նման՝ 103բ-4ա, 164ա):
76բ Ո՛վ
սուրբ աղօթասէր եղբայր, յորժամ յաղօթս մատուցանես, յիշեա՛յ զտառապեալ Առիստակէսն (նման՝ 79ա):
66ա Որոյ
աղօթիւքն ողորմի Քրիստոս ստացողի սուրբ գրոյս Արիստակէսին եւ իւր ծնօղացն.
ամէն: Գրեցաւ թվին ՌՃԼԹ.
(1690):
84բ Գրեցաւ
թվին ՌՃԼԹ. (1690. նման՝ 71ա):
173բ
Յիշատակ է Աղօթաց գիրքս Տանծավերեցի Մելքոնի որդի
Առիստակէսին եւ իւր ծնողացն, հօրն՝ մահդասի
Մելքոնին, եւ մօրն՝ Խանլարին, եւ եղբօրն՝
խօջայ Գրիգորին, եւ իւր որդի
Բարխուդարին, թվին ՌՃԼԹ.
(1690), ձեռամբ Արիստակէսին, ի վայելումն
անձին իմոյ/// (շար. թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Պհպնկ Բա (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Արե[ս]տակեսին Աղօթից գիրն անկաւ ի ձեռն Խաչատուր աբեղաին ն/// ժա///, թվի[ն]///, Մայիսի Զ՞///:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 30բ «հրեշտակ/// տ ինձ ասա»: Պհպնկ Եբ. «Վասն երեորդ,
թէ երանեալ է ձայն տա վառայանայ այսպէս գարք տածին եւ վճարեցի»:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպնկ Գա «ՌՃԼԹ.-1690, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: Պհպնկ Բա «Հմր
2449, 1053»:
2450
ԲԱՌԳԻՐՔ
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 346-1 (թռիչք՝
278). չգրուած՝ 181բ, 305բ: ՊՐԱԿ՝ 31x10 (Ա, ԻԵ, Լ 10, Բ, ԺԸ, Ի, ԻԹ 14, Գ, ԼԱ 6, Դ
2, Է, ԻԱ, ԻԸ 11, ԺԶ 16, ԻԲ 9, ԻԷ 7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 10x7:
ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (7x4): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (1ա-193բ), նոտրգիր (194բ-346բ. նմուշք՝ 8ա,
194բ): ՏՈՂ՝ 17-19: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի,
միջուկը տախտակ, աստառը բազմագոյն զարդարուն կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Ճակատազարդ՝ 1ա: Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
եզրերը մաշուած, դռնակն ընկած, մէջքը վնասուած, միջից պակասաւոր. լուսանցներում խոնաւութեան
հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ. լուսանցակողերը գունաթափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-193բ [Այս բառք են
քերթողականք՝ վասն չափու հոմերական տառիցն, վասն զի քերթողական արհեստքն չափաբերականք
են եւ չափով վարին, եւ են որ գեղչուկք են, որ ճարտանսն վարին, զի յաճախապէս փոխաբերին
սակս զարդու ճարտասանիցն, եւ հարկ է յոգնահամար եղանիլ. ձեռ. 267, 24ա] – Աստուածազան՝ աստուածազարդ... [ֆ]րէր՝ եղբայր:
2. 194բ-242բ [Համառօտ հաւաքումն
եւ գումարումն բառից յԱստուածաշունչ գրոց՝ յԵրեմիայէ բանասիրէ Մեղրեցոյ. ձեռ.
451, 17ա] Բառք ի Սաղմոսաց Մարգարէին Դաւթի – Դաւիթ՝ բաւականաձեռն... Մաղաքիա՝ հրեշտակին... թեկն,
բազուկն, կամ ծլիկն/// (շար. թափուած):
Ընդօրինակուած են միայն Դաւթի,
Սողոմոնի, Յոբի, գլխաւոր 4 եւ կրտսեր 12 մարգարէների գրքերի բառերը:
3. 243ա-346բ [Բառգիրք հայոց] – Աբդիու՝ ծառայ... կամ ծառայ խոստովանելի... Քրիստոս՝
մեսիայ, Օծեալ՝ որ է միաւորեալ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 194ա (1692 թ., նոտրգիր) Յիշատակ է Բառգիրքս Խաչատուր վարդապետին, թուին ՌՃԽԱ. (1692) առի ի քաղաքն Իսպահան:
243ա Խաչատուր վարդապետս:
346բ Յիշեցէ՛ք զԽաչատուր վարդապետս:
2. 346բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Յիշատակ է խալիֆա տիրացու Գրիգորին, Աստուած վայելումն տացէ, եւ էլ ով կարդայ՝ մի բերան ողորմի ասէ, տայ:
3. 102բ (1820 թ., շղագիր) 1820 ամի 20ն հոկտ[եմբերի]:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 32բ, 194ա, 243ա (բոլորակ). «Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ
Խաչատուր վարդապետ, թվին ՌՃԽ. (1691)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝
103ա. անկապակից գրեր-բառեր՞:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա
«ԺԶ.-ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2ա «Հմր 2450, 1087»:
2451
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
ԺԶ.
դար |
ԹԵՐԹ՝ 331. չգրուած՝ 116աբ, 119ա-20բ, 123ա-4բ, 127աբ, 309ա-12բ, 315ա-8բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԶx12 (կրկն.՝ ԺԴ, Ա 15, Բ-Ե 16): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ, ԺԹ. դարի կապոյտ թուղթ, թ. 116, 119-120, 123-124, 127, 309-312, 315-318: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 11,5x9: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (9x6): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 11բ): ՏՈՂ՝ 22: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, երկու կապիչով, միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր (ԺԸ. դար): ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա), թուղթ (վերջից, մասն կազմաստառի):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Յովակիմ եւ Աննա՝ 1բ, Յարութիւն՝ 131բ: Լուսանցային. Յովնան յերախ կիտի՝ 51բ, Գլուխ Յովհաննու Մկրտչի՝ 137բ: Կիսախորան՝ 2ա, 132ա: Ճակատազարդ՝ 11բ, 53բ, 105ա, 177ա, 226ա, 276ա, 294ա, 314ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, տաճար, խաչ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, դեղին, շագանակագոյն, վարդագոյն, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմեզերքը թեթեւակի մաշուած, միջից եւ վերջից պակասաւոր. լուսանցներում զանազան բծեր, լուսանցազարդերն ու ճակատազարդերը մեծ մասամբ գունաթափ, լուսանցազարդերը եզրահատումից վնասուած, թ. 294ա, 295բ՝ բնագիրը փոքր-ինչ խաթարուած, ԺԹ. դ. թերթերը նորոգուած, կարկատուած, աւելացուած կապոյտ թղթի թերթերը (տե՛ս Նիւթ):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-331բ [Շարակնոց]
Տե՛ս ձեռ. 1576, 4ա-368բ. 1/2ա-5ա: 2/5ա-8ա: 3/8ա-11բ:
4/11բ-3ա (չիք՝ «Մ. Ուրախացի՛ր, Աստուածածի՛ն... »): 5/13ա-5ա:
6/15ա-7ա: 7/17ա-8բ: 8/18բ-20բ: 9/21ա-3ա: 10/23ա-4բ:
11/24բ-6բ: 12/26բ-8բ: 13/28բ-33ա: 14/33ա-5բ: 15/35բ-7բ:
16/37բ-9բ (յաւելեալ՝ 38բ «[ԲՁ. Ո.] Թիւնս իմ: Աստըւա՛ծ, փըրկիչ մեր...»):
17/39բ-40բ: 18/41ա-3ա: 19/43ա-5բ: 20/45բ-7ա: 21/47ա-9բ:
22/49բ-51բ: 23/51բ-3բ (չիք՝ «Մ. Մարգարէն ի փորոյ...»): 24/չիք:
25/53բ-5ա: 26/55բ-9բ (յաւելեալ՝ 59ա «ԴՁ. Մկ. Որ ընտրեցար...»):
27/59բ-65բ (չիք՝ գ.): 28/65բ-74բ: 29/74բ-85ա: 30/85ա-91բ,
99ա-100բ: 31/91բ-4ա, 100բ-4բ (94ա-9ա տե՛ս 90: 99ա-100բ տե՛ս 30.
գ): 32/105ա-6բ: 33/106բ-9ա: 34/109ա-10բ: 35/110բ-2բ:
36/112բ-4ա: 37/114բ-5բ: 38/115բ-8բ (չիք՝ «Աղբեւր լուսոյ...,
Որ եսդ ի յերկինս..., Քրիստո՛ս Աստըւած..., Որ վասըն մեր...»): 39/118բ-28բ
(ա.-գ.՝ պակասաւոր, ա.-ն ունի միայն՝ «ԴՁ. Այսաւր ի կատարումն...», «ԲՁ. Մկ.
Որ թագաւորդ ես...» (սկ. թափուած), «Ստեղ. Մկ. Եկայք հաւատացեալք...»): 40/128բ-31ա:
41/132ա-8բ (յաւելեալ՝ բ. 136ա «Մ. Որ ըզհրեշտակին...»): 42/138բ-45ա:
43/145ա-65բ: 44/165բ-9բ: 45/169բ-77ա: 46/177ա-9ա: 47/179ա-81ա:
48/181ա-2բ: 49/182բ-4ա: 50/184ա-5բ: 51/185բ-6բ: 52/186բ-8բ:
53/188բ-93ա: 54/193ա-4ա: 55/194ա-6բ: 56/196բ-8ա: 57/198ա-200բ:
58/200բ-6բ: 59/206բ-8բ: 60/208բ-11ա: 61/211ա-2բ:
62/212բ-4բ: 63/214բ-6ա: 64/216ա-8բ (218բ-21բ տե՛ս 95): 65/211բ-3բ:
66/223բ-6ա: 67/226ա-7ա: 68/227ա-9ա: 69/229ա-30ա:
70/230ա-1բ: 71/231բ-3ա: 72/233ա-4ա: 73/234ա-5բ: 74/235բ-7բ:
75/238ա-9բ: 76/239բ-41ա: 77/241բ-4բ: 78/244բ-6բ: 79/246բ-8բ:
80/248բ-9բ: 81/249բ-51բ: 82/251բ-63բ (չիք՝ ժ., ժդ.):
83/263բ-7բ: 84/267բ-72ա: 85/272ա-5բ: 86/276ա-94ա (յաւելեալ՝
ը. 294ա «Ճշ./// (բնագիրը եղծուած) [պ]այծառանա յիշատակ...»): 87/294ա-313բ
(է.-ը.՝ պակասաւոր. է.-ում չիք՝
«Աւրհնաբանող ձայնիւ երգեմք..., Մեծ եւ ահեղ աւրըն..., Ի հանդերձեալ նորոգմանն...»,
ը.-ում չիք՝ «Հ. ԴԿ. Յաւիտենից Աստուած եւ արարիչ ամենայնի... Ո. Որ թագաւորդ ես յաւիտենից...
Ո. Ողորմութեանց տըւաւղ... Տ. Հայր անըսկիզբն բարեխնամ... Տ. Խընդրեմք ի քէն...»): 88/314ա-31բ (ա., բ., ը.՝ պակասաւոր. ա.-ում՝ «Հաս. Հաստատութիւն իմ լե՛ր...»՝ վրջ. թափուած, չիք՝ «Գիշ. Ի գիշերաց
կանխելով... Եսա. Յոյս եւ յարութիւն... Աւրհ. Զփառաւորեալըն... Նեղ. Որ լըւար...
Տրլ. Հիացան զաւրք...», բ.-ում՝ չիք՝ «ԱԿ. Երգեցէ՛ք Տեառն երգ նոր... Նար. Նայեցարուք...», «Զիհ. Հուր բորբոքեցաւ...»՝
սկ. թափուած, ը.-ն ունի միայն «ԴԿ. Յաղթական քեզ աւրհնութիւնք Տէր... Նայ. Նայեցարուք»): 89/չիք: 90/94ա-9ա (տե՛ս
31): 91-94/չիք: 95/218բ-21բ (տե՛ս 64): 96/չիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա, Պհպնկ Աա (ԺԹ. դ., տպագիր պիտակ)
Ս. Էջմիածնի Մատենադարանին, համաձայն կտակի վաղաթառամ
դոկտոր աստուածաբանութեան Արշակ Տէր-Միքելեանի, նուիրում է նրա եղբայր Սեդրակ
Տէր-Միքելեանը:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Կազմաստառ Ա., 1ա, 104ա, 309ա, 311ա եւ այլուր (զանազան բառեր
եւ տառեր):
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա
(տպ. պիտակին) «ԺԶ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
Ա. կազմաստառին փակցուած թղթին. «Հմր 2451, 1095»:
2452
ՍԱՂՄՈՍԱՐԱՆ
ԺԶ.
դար |
ԹԵՐԹ՝ 302: ՊՐԱԿ՝
Ա-ԻԶx12 (Ա, ԻԴ 9, Ժ 14, ԻԶ 6): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 10x7,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(8x5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝
40ա): ՏՈՂ՝ 16: ԿԱԶՄ՝ ճնշագծերով
շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը ծաղկազարդ կտաւ (Ա), թուղթ (Բ). լուսանցակողերը՝
կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Կիսախորան՝ 1ա: Ճակատազարդ՝ 40ա, 78ա, 116բ, 148ա, 184ա, 215բ, 249բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, տաճար (22բ), յուշկապարիկ (87բ, 264ա), հուր (110բ,
285բ): Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր:
Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, նարնջի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
դռնակն ու կապիչներն ընկած, աստառը քայքայուած, միջից պակասաւոր, տեղ-տեղ խոնաւութեան
հետքեր, խունացած, թերթերի անկիւններում փոքրիկ պատռուածքներ. լուսանցակողերը գունաթափ,
սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-292բ [Սաղմոսարան]
Տե՛ս ձեռ. 1642, 1ա-239ա. 1/1ա-39բ (պակասաւոր՝ Սաղմ. Ե-Զ):
2/40ա-77բ: 3/78ա-116ա: 4/116բ-47բ: 5/148ա-83բ: 6/184ա-215ա:
7/215բ-49ա: 8/249բ-92բ (չիք՝ Սաղմ. ՃԽԸ.-ՃԽԹ., պակասաւոր՝ Աղօթք Ամբակումայ
մարգարէին. 281ա «...եւ այգոջ բեր մի գտցի///» (շար. թափուած):
Բ. 292բ-300բ [Բանք զանազանք]
1. 292բ-3բ Վասն Սաղմոսի եւ
ժամատեղաց – Ոմանք ասեն զբան Սաղմոսին, / Բայց միտքն չէ ի վերայ բանին... Զդժոխոց
ահըն չքննեն, / Նոքա զամէն չարիք գործեն:
2. 293բ-4ա Ի Յովսէփ վար[դապե]տէ
Աղթամարցոյ ասացեալ – Երկու վնաս կայ ահագին, / Որ խոցէ զաբեղի հոգին... Խոցէ,
վիրաւորէ զմարմինն, / Եւ դառնութիւն լնու զհոգին:
3. 294ա-300բ Աղաւթք իւրաքանչիւր
[ա]նձին հաւատացելոց ի Քրիստոս առ Սուրբ Երրորդութիւն եւ մի Աստուածութիւն [Ներսիսի
Շնորհալւոյ]– Հաւատով խոստովանիմ... անբաժանելի Սուրբ Երրորդութեանդ... Աւրհնեալ
է Աստուած:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 301բ (ԺԸ. դ., շղագիր, բնագիրը
խաթարուած) /// որոյ հավատացէ՛ք մտովք, նայէ՛ք աչօք, Ծնունդ է Տէր Քրիստոսին: Այ, դուք ծնծացէ՛ք
եւ ուրախացէ՛ք, այս /// զի հասին հավատով ղայիմ /// Մելքումս /// Պաղտասար
կասին: Քրիստոս ծնաւ |302ա| կամ /// ծերունին /// քաղաքն, որ երեկ ղածէն իմացան
ճրաք վառեին, դռներն բացան, խիստ շատ լուղարին, ուրախացան, այսօր Ծնունդ է
Տէր Քրիստոսին /// |302բ |/// թվին ՌՃԻԹ. (1680)
էր /// թվին ՌՃԻԵ. (1676) էր. իլաւ թվին ՌՃԶ. (1657) էր. Մսոնէն՞ իլաւ
թվին /// իլաւ/// Նաւասարթ /// ր:
2.
191բ (ԺԹ. դ., շղագիր) Կոստանեանց (նման՝
173բ, 240բ, 259բ):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 301ա «Երանեալ է այր»: 3ա, 36ա, 56բ, 64բ, 75ա, 96ա, 99ա,
120բ, 137բ-8ա եւ այլն՝ զանազան բառեր եւ տառեր:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա «ԺԶ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
«Հմր 2452, 1116»:
2453
ՄԱՆՐՈՒՍՄՈՒՆՔ
ՉԼԴ. – 1285 |
ԳՐԻՉ՝ Վարդան կր.:
ԹԵՐԹ՝ 147. չգրուած՝
34ա, 35բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԴx12 (Ա, Ե 5, Բ 10, Դ 8, ԺԴ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ (արեւելեան), մագաղաթ
(թ. 1-5): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 12,5x8,3 (թ. 1-5՝ 11,5x8): ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (9x5,5 (թ.
1-5՝ 8x5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝
14ա): ՏՈՂ՝ 17 (թ. 18-21): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը
տախտակ, աստառը զարդադրոշմ դարչնագոյն կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1
(Բ), թուղթ, վերջից (Ի. դ. յաւելում):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 14ա, 31ա, 64բ, 97բ, 121բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, տաճար, յուշկապարիկ (137ա): Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր (31ա, 90ա): Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, շագանակագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան Մատթէոսի, ԺԴ. 18-22: ԺԱ. դ.: 1 (Ա), սկզբից, ստացուած քառորդ թերթի հատումով, կից՝ մէկ փոքրիկ պատառիկ: Մագաղաթ, 12x8, միասիւն (8,5x7,5), բոլորգիծ երկաթագիր, 6 տող: Կարդալ՝ Աաբ. «/// Եւ ասէ զնոսա... զաշակերտսն մտան[ել]///»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին ցեցակեր, եզրերը մաշուած, մէջքն ու դռնակը վնասուած, սկզբից, միջից եւ վերջից պակասաւոր, թ. 4՝ մեծ մասամբ պատռուած, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ. թ. 139-147՝ կարուած խառն. ճիշտ կարգն է՝ թ. 139, 142, 140-141, 144-145, 143, 146-147:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-147բ [Մանրուսմունք]
Տե՛ս ձեռ. 755, 4ա-317ա. 1. բ-դ/1ա-14ա (ա՝ թափուած, բ՝ սկզբից պակասաւոր): 2. ա-ե/14ա-31ա:
3/31ա-7բ: 4. ա-դ/38ա-64ա: 5. ա-զ/64բ-97բ: 6. ա-դ/97բ-109բ
(բ-ն վերջում): 7/109բ-21ա: 8. ա-դ/121բ-34ա: 9. ա/134ա-47բ
(վերջից պակասաւոր): բ-ե/չիք: 10/չիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
37բ Փա՜ռք Ամենասուրբ
Երրորդութեան՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ. այժմ եւ մ[իշտ]: Ի թիւ հայոց ՉԼԴ.
(1285) գրեցաւ տառս այս՝ ձեռամբ մեղապարտ եւ սուտանուն կրաւնաւորի Վարդա[նի]:
64ա Աղաչեմ յիշել
ի Տէր զգծողս:
Տե՛ս ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ
578-579:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պհպնկ Աբ «Պարոն
Յոհան», զանազան տառեր:
37բ «Գրեցաւ ՉԼԴ. (1285) թուին հայոց»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա «ՉԼԴ.-1285, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
«Հմր 2453, 1117»:
2454
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
ԱՂՈՒԵՐՁ |
ՌՂ. – 1641 |
ԳՐԻՉ՝ Յովանէս էրէց:
ՍՏԱՑՈՂ՝ Յակոբ սրկ.:
ԹԵՐԹ՝ 333. չգրուած՝ 30ա, 167ա, 322ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԳx16 (Դ չիք, Ա, Բ, Ե, ԻԲ 15, Գ,
Զ, ԺԳ 14, ԺԲ 12, ԻԳ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 11,7x9,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
միասիւն (9x6): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (շղագիր յաւելագրողի՝ 166ա-71բ, 322բ. նմուշք՝ 16ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝
բաց մանուշակագոյն մոմլաթ, մէջքը՝ կապոյտ կտաւ, միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա-Բ) + 1 (Գ), թուղթ, մասն կազմաստառի, չգրուած (բացի՝ Բա):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցային. Հռիփսիմէ կոյս՝ 194ա: Կիսախորան՝ 1ա, 124ա: Ճակատազարդ՝ 11ա, 94բ, 217բ, 274ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, տաճար, խաչ, յուշկապարիկ (192ա): Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, դեղին, բաց շագանակագոյն, դարչնագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. միջից եւ վերջից պակասաւոր. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, տեղ-տեղ ցեցակեր, լուսանցազարդերը եզրահատումից վնասուած, թ. 166-171 աւելացուած ԺԸ. դ., թ 322՝ ԺԹ. դ., տեղ-տեղ կարկատած, վերակազմուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-333ա [Շարակնոց]
Տե՛ս ձեռ. 1576, 4ա-368բ. 1/1ա-4բ: 2/4բ-7ա: 3/7բ-11ա:
4/11ա-3ա (չիք՝ «Մ. Ուրախացիր Աստուածածին...»): 5/13ա-5ա: 6/15ա-6ա
(սկ. թափուած՝ 15բ «ԳՁ. Հ. Ի կուսական որովայնէ
լոյս լուսոյ մայր... որ յան///», չիք՝ «Ո.
Զահաւոր բարբառըս... Տ. Դասք անմարմնականք...», սկ. թափուած՝ 16ա «[ԳԿ. Ճշ. Ամենագովելի...
] քո հարսն...»): 7/16ա-8ա: 8/18ա-20ա:
9/20ա-2բ: 10/22բ-4բ: 11/24բ-6բ: 12/26բ-9ա: 13/29ա-32բ
(ա., ե.՝ պակասաւոր: Չիք՝ ա. «Մ. Ըզքեզ երեւեալ..., Մ. Որ ըզԲանն Աստուած...», բ.-դ., ե.՝ «ԳՁ. Աստուածածին երկնային դուռն...,
Մ. Անըսկըզբնական...», յաւելեալ՝ ե. 31ա «Մ. Աստուածածինդ բարեխօս..
»): 14/33ա-5ա: 15/35ա-7ա: 16/37ա-9ա: 17/39ա-40բ: 18/40բ-3ա:
19/43ա-4բ (վրջ. թափուած՝ 44բ «Ստեղ.
Մկ. Որ արփիահրաշ... լուսոյ ծագմամբ պա///», չիք՝ «Հբ. Որ անպարագիրն է...»): 20-26/չիք
(թափուած): 27/45ա-51ա, 251բ (սկ. թափուած. 45ա «[Աւրհ. ԴՁ. Որ զաւրէնըս
սըրբութեան պահոց... ըզմ]եզ փըրկիչ...»): 28/51ա-60ա (պակասաւոր՝ գ.-դ.: գ.՝ վրջ. թափուած. գ. 59բ «Հբ. Յաւգնութիւն
մեզ... ըզնըշան///», չիք՝ դ. «Ստեղ. Հ. Աստըւած հըզաւր թագաւոր..., Ո. Եկեսցէ Տէր
ի վերայ մեր..., Ո. Տէր ըզլուր միւսանգամ...», սկ. թափուած. 60ա «[Տ. Որ աւրհնիս ի
հրեշտակաց...] գաղտնեաց մարդկան..»):
29/60ա-72ա: 30/72ա-8ա (պակասաւոր՝ ա.-բ.: Վրջ. թափուած՝
ա., 73բ «Ո. Դատաւոր արդար... մեղաւք մաք///» չիք՝ ա. «Տ. Որ փառաբանիս...»,
բ. «ԴՁ. Հ. Հարցըն մերոց Աստըւած...», սկ. թափուած՝ բ., 74ա «[Ո. Համբառնամ առ քեզ...] դու ես յոյս...»: 78բ-84բ տե՛ս 90),
84բ-6ա: 31/86ա-94ա: 32/94բ-6բ: 33/96բ-9ա (չիք՝ «ԱՁ. Հ.
Որ զերիս մանկունսըն...»): 34/99ա-100ա (չիք՝ «Հ. Բարեբանեալ ես...
, Մ. Ուրախ լե՛ր մայր լուսոյ...»): 35/100ա-2ա: 36/102ա-4ա: 37/104ա-5բ:
38/105բ-8բ: 39/108բ-20բ (չիք՝ ա. «Մ. Յահեղ աւուրն...»):
40/120բ-3բ: 41/124ա-31բ (յաւելեալ՝ բ., 128բ «Մ. Որ ըզհրեշտակին...»):
42/131բ-8բ: 43/138բ-59ա (գ.-դ.՝ պակասաւոր: Վրջ. թափուած՝ գ., 153բ «Տ. Տուք ըզփառս... խաչին
կապ///», չիք՝ գ. «Ճշ. Զթագաւորն Քրիստոս...», դ. «ԳԿ. Հ. Անճառելի բնութիւն... Ո.
Որ յարեարդ... Տ. Յարեաւ Տէրն... Տ. Զաստուածային ըզգերեզմանաւըն... Հ. Նախայաւիտեան
Որդի...», սկ. թափուած՝ դ. 154ա «[Ո. Անըսկիզբըն Բանդ... ] Քրիստոս...»): 44/159ա-63բ: 45/163բ-5բ (չիք՝ բ.:
166ա-71բ տե՛ս Բ. ա.-բ.): 46/172ա-3բ
(սկ. թափուած. «[ԲԿ. Երրորդութիւնն... հան]գեաւ յառաքեալսըն... »): 47/173բ-5ա:
48/175ա-6բ: 49/176բ-8բ: 50/178բ-80ա: 51/180ա-1ա: 52/181ա-3ա:
53/183ա-8ա: 54/188ա-9բ: 55/189բ-92ա: 56/192ա-3բ: 57/193բ-4ա
(ա.՝ պակասաւոր: Վրջ. թափուած՝
193բ «Մկ. Որ ընտրեցար յԱստուծոյ... անմահիցըն դասս ///», չիք՝ «ԳԿ. Ճշ. Այսաւր ցընծայ
եկեղեցի...»): 58/194ա-8բ:
59/198բ-200բ: 60/200բ-3ա: 61/203բ-4բ: 62/204բ-6բ: 63/206բ-8ա:
64/208ա-10ա: 65/210ա-2ա (212ա-5ա տե՛ս 95): 66/215բ-7բ: 67/217բ-8բ:
68/218բ-20բ: 69/220բ-1բ: 70/221բ-3ա: 71/223ա-4բ: 72/224բ-5բ:
73/225բ-7բ: 74/227բ-9բ: 75/229բ-31բ: 76/231բ-3բ: 77/233բ-6բ:
78/236բ-8բ: 79/238բ-40բ: 80/240բ-2ա: 81/242ա-4ա: 82/244ա-55բ
(ժդ՝ 269բ-71բ: Չիք՝ ժբ-ժգ: 251ա տե՛ս յաւելեալ ա.: 251բ տե՛ս
27. գ): 83/255բ-60ա: 84/260ա-5ա: 85/265ա-9բ (269բ-71բ
տե՛ս 82. ժդ: 271բ-2բ տե՛ս յաւելեալ բ.: 272բ-4ա տե՛ս 91): 86/274ա-93ա:
87/293բ-312բ (Չիք՝ ե. «Զքեզ աղաչեմըք...»: Է.՝ պակասաւոր. չիք՝ «Աւրհնաբանող ձայնիւ երգեմք...»
վրջ. թափուած՝ 307բ «Որ հայրական իշխանութեամբ... ի յաւուրն ահ ///», թափուած՝
«Ժողովեալքս ի տաճար..., Զահագին համբաւ..., Ահագին է աւր...», սկ. թափուած՝ 308ա
«[Մերձեցայ ես ի դուռըն... եւ յոյս»]: Յաւելեալ՝
դ. 299ա «Սարսափելի որոտմամբ... »): 88/316բ-33ա (89-ից
յետոյ: գ.-դ.՝ պակասաւոր. վրջ. թափուած՝
գ., 321բ «Զիհ. Սքանչելի հուր... տարածեց///», թափուած՝ «Ծան. Ծանեաք ըզքեզ... Հաս.
Հաստատեցաւ սիրտ իմ... Գիշ. Ի գիշերաց կանխեցից... Եսա. ԶԵզեկիային քեզ մաղթեմ... Աւր[հ].
Զեկեալն ի փըրկութիւն... Նեղ. Ի նեղութեան իմում... Տրլ. Լըւայ ըզսքանչելի...», սկ.
թափուած՝ դ. 323ա «[ԲԿ. Փարաւովն հանդերձ կառաւքն... ]նորդ էր նոցա»: 322բ տե՛ս
Բ. գ.): 89/312բ-6ա (88-ից առաջ, չիք բ.): 90/78ա-84բ
(տե՛ս 30): 91/272բ-4ա (տե՛ս 85): 92-94/չիք: 95/212ա-5ա
(տե՛ս 65): 96/չիք: Ունի.
ա. 251ա Շարական Սրբոց Տարագ[ր]ոսեանցն
վկայիցն (միայն խորագիրը, տե՛ս 82):
բ. 271բ-2բ ԴՁ. Սղ. Ուրախացիր
Աստուածածին վերաւրհնեալդ... Մ. ԱԿ. Ո՜վ գերահրաշ ծաղիկ... ԲԿ. Մկ. Ըզյիշատակ
վըկայիցն... Կրկ. Հբ. ԴՁ. Ստեղ. Անըսկիզբն Աստըւած համապայծառ... (տե՛ս
85):
Բ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԹ. դ.
1. ա. 166աբ [Ամսացոյց յունուար-ապրիլ]
– Յունվար: Թէ շարժ լինի... զմիմեանս:
բ. 167բ-71բ Քրտ[ն]ածի դեղ
– Որ ք[ր]տնես խիստ... ի ծառայիս Աստուծոյ. ամէն:
գ. 322բ [Տաղ Աստուածածնի]
Տէ՛ր ողորմայ – Աստուածածի՛ն ամէնօրհնեալ / Զպաղատանս մեր ընկա՛լ... թաղծեալ
(1 տուն, շար. չիք):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 94ա (գրչի)
Անարժան եւ անիմաստ մեղաւոր գըծողս յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ եւ լուսաթռիչ աղաւթըս ձեր:
333ա (նոտրգիր) Դարձեալ եւ ես՝ անարժան եւ մեղաւոր, անիմաստ եւ սուտանուն Յովանէս էրէցս, գրեցի Շարակնոցս [ի]
դուռն Սրբոյ ըՍտեփանոսի Նախայվկային, գեղն, որ կոչի Աղուերձ:
Թվին ՌՂ. (1641) էր:
2. 333բ (ստացողի,
բոլորգիր) Արդ, ես՝ Յակոբ սարկ[ա]ւ[ա]ք, վստահացայ եւ առի այս Շարակնո[ցս]
հալալ ինչից իմոց՝ [ի] յիշատակ հոգոյ իմոյ եւ իմ ծնողացն, հաւրն իմոյ՝ Ավանիսին,
եւ մաւրն իմոյ՝ Փաշին, եւ կողակցին իմ՝ Խանումին, եւ եղբայր իմ՝ Յիսային,
նորա կողակցին՝ Մարիամին, ի[ւ]ր որդի՝ Յովանիսին, որ հանգուցեալ է
առ Քրիստոս, դուստր՝ Եւղուրին, որ հանգուցեալ է, հաւրեղբաւր որդի՝ Դարմանին,
եւ իւր կողակցին՝ Գոզալին, եւ որդին իւր՝ Յոհանին, Ղազարին, եւ իմ քուերն՝
Նանայգոլին, պապն իմ՝ Փիրսոլթանին:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ. էջ 15 (333ա, 333բ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
107բ (նոտրգիր) Ես՝ Դաւիթս, գրեցի թվին
ՌՃՂԲ. (1743), մարտի ԻԳ.ն:
Պհպնկ Բա (շղագիր) Վայոց-ձոր[ի] Գնիշիկ
գիւղի տէր Թադէոս քահանայ. 1904:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Բա. զանազան բառեր, 97ա «խէ», 167ա, 197բ «հիշատակ այս...», 198ա «Ես եկա բհաս...», 228բ-9ա, 270բ-1ա,
306բ-7ա, 333բ. զանազան բառեր եւ տառեր:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա
«ՌՂ.-1641, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2454, 1121»:
2455
ՊԱՐԶԱՏՕՄԱՐ
ԺԷ.
դար (1625ից առաջ) |
ԹԵՐԹ՝ 80. չգրուած՝
2բ, 6ա, 10բ, 13աբ, 80ա: ՊՐԱԿ՝ 7x12 (Ա 11, Է 9): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 7,5x5,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
միասիւն (6x4): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 14ա): ՏՈՂ՝ 20: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը
ստուարաթուղթ, աստառը վարդագոյն ծաղկաթուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) + 1 (Բ), մագաղաթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Խորան՝ 6բ-10ա: Կիսախորան՝ 14ա: Ճակատազարդ՝ 3ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր, ձկնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, վարդագոյն, շագանակագոյն, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին եւ եզրերը մաշուած, մէջքը եւ Պահպանակ Ա. ցեցակեր. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, լուսանցազարդերը եզրահատումից վնասուած. լուսանցակողերը կեղտոտուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 3ա-5ա [Բացատրութիւն
աղիւսակաց տարեգրոց եւ տանուտէրաց՝
ՌՀԴ.-ՌՇԻԹ.]: Թվին ՌՀԴ. – Բանալի առաջի գիրն Լիւնն է, / Եւ տանուտէրն
ի վերեւն Խոյն է... եւ գիր շաբաթուն՝ Բենն: 6բ-10ա [Աղիւսակք տարեգրոց եւ տանուտերաց] – Խոյ՝ ՌՀԴ. - Երկաւոր՝ ՌՇԼԲ.:
ՌՇԼԲ.-ից յետոյ աղիւսակը
շարունակւում է՝ Ա.-ԿԹ.:
–
[Ամիսք հռոմայեցւոց]
- Յունվար՝ ԼԱ... Դեկտեմբեր՝ ԼԱ.:
2. 14ա-78բ Պարզատօմար ընտիր
եւ ստոյգ աւրինակէ... (Ա-Ք տարեգրերով) – Ա. [Եւ]թներրեակ Դ, յ[ունուար]
ԼԱ. աւր Ե.շաբթի մտանէ... Փետրւար ամիսն ԻԹ. օրն լինի, եւ այլն՝ ԻԸ.:
3. 78բ-9բ
Վասն երակ առնելոյ եւ հաճամաթ եւ շիշայ, իմանաս զչարն ու զբարին: Աւուրք Լուսնին
– Առաջի աւրն ոչ է բարի... բաւ է ձեր իմաստութեանդ:
Բ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, ԺԸ. դ.,
նոտրգիր
5բ [Դարագլուխ] – Զամըս ի սկզբանէ արարածոց այսպէ՛ս արա՛յ... են ամք ՐՃՂ.
եւ Ը. (5198):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 80բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Գիրըս
գրէցի տիրացու Սերգիսի որթի Մարտիրոսըս, որ թվին
ՌՀԴ. (1625), ամսանըն Ոքոստոսի ԻԱ.: Աստուած եիւրան էրկան
որէր պարքէվեսցէ. ամէն:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ. էջ 170 (80բ):
2. 1բ (նոտրգիր)
Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Սիլիս[տ]րեցի մահտէսի Խաչքոյ որթի
տիրացու Սէրգիսին: Այս Տոմարըս գրէցի թվականին հայօց
ՌՃՁԸ.ին (1739), ամսանըն [Յ]ունիսի ԻԵ.ին: Ով օր կարթայ՝ մէկ
Հայր մէղայ ասէ. ամէն:
3. 2ա (նոտրգիր) Յիսուսի Քրիստոսի
ծառայ Սիլիս[տ]րեցի լոյսէհոգի տէր Մարտիրոսի որթի
տիրացու Սարգիսըս գրեցի թվին ՌՄՃԻԱ.ին (1772), ամսանըն Յունվարի
Ե.ին: Օվ օր կարթայ, մէկ Հայր մեղայ ասէ. ամէն:
4. 11ա (նոտրգիր)
Ես՝ Օվանէս մահտէսի Սարգիսի, գըրէցի աս գիր ի 1816, Յուլիս 4ին:
5. 11բ (նոտրգիր) Ես՝ Կարապետս Ճէմէրդսեան, մահտէսի Սարգիսի
որդի, այս յիշէլիքկզ քըրեցի: Օ[վ] որ կարթա, նայ մէկ Հայր մեր ասէ: 1819, Հոկտեմբերի 3:
6. 12ա (շղագիր)
Ես՝ Արտաշէսս Մելիքսեթեան, որդի Յովհաննէսի, ի ցեղին Մի[լ]քիսետիքի.
1897, Յունվար 16: Գիմ օգուրսա, պիր Հայր մեր սէօլէսին:
7. Բբ (շղագիր) Արտաշէս Մելեքսեդեքեան.
1897, Յունվար 10:
8. 1ա (շղագիր)
Ս[ուրբ] Էջմիածնի Գրադարանին, Մաշթոց վարդապետ Փափազեանցէ. ի
Դպրեվանուցն Արմաշու. 1904, Սեպտ[եմբերի]
3:
9. Բբ (շղագիր)
Հայոց թու[ական]. 3.08.1918:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպնկ Աա «ՌՀԴ.-1625, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2455, 1147»:
2456
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
ԺԴ.
դար |
ԳՐԻՉ՝ Իգնատիոս:
ԹԵՐԹ՝ 428+4 (կրկն.՝
15, 149, 313, 373). չգրուած՝ 1ա, 114բ, 401աբ, 414աբ, 423բ, 425բ-8ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԼԶx12
(Է, Ի, ԻԲ, ԼԱ 14, ԺԳ, ԻԴ 13, ԼԳ 11, ԼԴ 7, ԼԵ 5, ԼԶ 15): ՆԻՒԹ՝ թուղթ (ԺԸ. դ. յաւելում՝
233-5, 238, 289-90, 401, 414-28): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 10,5x7,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(8,2x5,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (լրացնողների, ԺԵ. դ.՝ 239ա-40բ, 402ա-13բ (նմուշ՝ 8ա): ԺԸ. դ.՝ 233ա-5բ, 238ա,
289ա-90բ, 415ա-25ա): ՏՈՂ՝ 20-22: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, մէկ կապիչով,
միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա-Դ. սկզ.),
թուղթ, ԱԲ՝ ԺԹ. դարի, ԳԴ՝ 1906 թ.:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Յովակիմ եւ Աննա՝ 1բ, Հոգեգալուստ՝ 201բ, Ննջումն Աստուածամօր՝ 249բ, Վերջին փողհարութիւն՝ 257բ, Աւարայրի ճակատամարտ՝ 307բ-8ա: Լուսանցային. Գաբրիէլ հրեշտակապետ՝ 8ա, Քրիստոս՝ 28ա, Անտոն Անապատական՝ 35ա, Թէոդոս թագաւոր՝ 38բ, Դաւիթ մարգարէ՝ 40բ, Ստեփանոս Նախավկայ՝ 42ա, Պետրոս առաքեալ՝ 44բ, Յովնան յերախ կիտի՝ 57բ, Սարգիս Զօրավար՝ 60ա, Թէոդորոս Զօրավար՝ 67ա, Քառասուն մանկունք՝ 94ա, Գրիգոր Լուսաւորիչ՝ 104բ, 222ա, Մուտք յԵրուսաղէմ՝ 117ա, 120բ, Թաղումն՝ 145ա, Փողհարութիւն Գաբրիէլի՝ 148ա, Գլուխ Յովհաննու Մկրտչի՝ 155բ, Յովհաննէս Մկրտիչ՝ 215ա, Ներսէս հայրապետ՝ 226բ, Հռիփսիմէ՝ 229բ, Այլակերպութիւն՝ 242բ, Հրեշտակապետ՝ 287ա, Յակոբ Մծբնացի՝ 291ա, Խոյ՝ 303բ: Կիսախորան՝ 2ա, 149ա, 202ա, 258ա: Ճակատազարդ՝ 11բ, 61ա, 115ա, 250ա, 321բ, 346ա, 378ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, տաճար, խաչ, կանթեղ (25բ): Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր, մարդագիր (2ա), կենդանագիր (258ա): Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, մանուշակագոյն, վարդագոյն, շագանակագոյն, գորշ, սպիտակ, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, պատռուած, մէջքը վնասուած, Բ. փեղկը՝ ջարդուած, կապիչներից մէկն ընկած. միջից եւ վերջից պակասաւոր, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, խոնաւութիւնից մանրանկարներն ու լուսանցազարդերն արտատպուած հանդիպակաց էջերին, լուսանցազարդերը եզրահատումից վնասուած, ԺԸ. դդ. նորոգուած եւ թերին լրացուած՝ թ. 401, 414-28:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-413բ [Շարակնոց]
Տե՛ս ձեռ. 1576, 4ա-368բ. 1/2ա-5բ: 2/5բ-8ա: 3/8ա-11ա
(չիք՝ բ.: Յաւելեալ՝ 8բ «Աներեւոյթ փառացըն...»: 8ա ստ. լս. յետագայի գրչութեամբ.
«Գրիգոր Վկայասէր»): 4/11բ-3բ: 5/13բ-5ա: 6/15ա-6ա: 7/16ա-8ա:
8/18ա-9բ: 9/20ա-2ա: 10/22ա-3բ: 11/23բ-5բ: 12/25բ-7բ:
13/28ա-32բ (յաւելեալ՝ բ. 29բ «Մ. Ո՜վ գերահրաշ ծաղիկ...»): 14/32բ-5ա:
15/35ա-6բ (36բ-8բ տե՛ս 91): 16/38բ-40բ: 17/40բ-2ա
(41ա ստ. լս. յետագայի գրչութեամբ. «Յոհան Աւձեցին ասացեալ, զմեղաք յամենայնի
/// (ջնջուած)»): 18/42ա-4ա: 19/44ա-6բ: 20/46բ-8բ: 21/48բ-50բ
(50բ-1բ տե՛ս 94), 51բ: 22/52ա-3բ (54ա-7ա տե՛ս յաւելեալ ա.):
23/57ա-9բ (60ա-1ա տե՛ս 93): 24/չիք: 25/61ա-3ա: 26/63ա-7ա
(67ա-8բ տե՛ս յաւելեալ բ.): 27/68բ-75բ: 28/75բ-85ա: 29/85ա-97ա:
30/97ա-106ա, 410բ-2ա: 31/106ա-14ա: 32/115ա-7ա: 33/117ա-9բ
(չիք՝ «ԱՁ. Հ. Որ զերիս մանկունսն...»): 34/119բ-20բ (չիք՝ «Հ.
Բարեբանեալ ես...»): 35/120բ-2բ (122բ-3ա տե՛ս 84. բ), 123աբ: 36/123բ-5ա
(125ա-6բ տե՛ս 84. գ), 126աբ: 37/126բ-8ա (128ա-9ա տե՛ս 84. դ.):
38/129ա-32ա (132աբ տե՛ս 84. ե.): 39/132բ-41բ (չիք՝ ա.
«Մ. Յահեղ աւուրն...»: 141բ-2բ տե՛ս 84. զ.), 142բ-5ա (նիւթերի ետեւառաջութիւն):
40/145ա-7ա (147ա-8ա տե՛ս 84. է.), 148աբ (վրջ. թափուած. «Ճշ. Որ յարեարդ ի մեռելոց կենդանու///»): 41/149ա-50ա (150աբ տե՛ս 84.
ա.), 150բ-6բ (յաւելեալ՝ բ. 153բ «Մ. Որ ըզհրեշտակին...»): 42/156բ-64ա:
43/164ա-87բ: 44/187բ-92բ: 45/192բ-201ա: 46/202ա-4բ
(202ա ստ. լս. յետագայի գրչութեամբ. «Մովսէս Խորենացին ասացեալ»): 47/204բ-6բ
(204բ ստ. լս. յետագայի գրչութեամբ. «Ներսէս Կլայեցին ասացեալ Զ., Դ., պատկերն Հոգոյ
գալըստեան»): 48/206բ-8բ: 49/208բ-10ա: 50/210ա-2ա: 51/212ա-3ա
(չիք՝ «ԱԿ. Հ. Անճառելի բըղխումն... »): 52/213ա-4բ (չիք՝ «ԳՁ. Հ.
Անեղանելի հոգիդ... »): 53/214բ-20բ (յաւելեալ՝ 219ա «Մ. Որ ի յամսեան
վեցերորդի...»: 214բ ստ. լս. յետագայի գրչութեամբ. «Գրիգոր Սկեւռացին ասացեալ»,
218ա՝ «Մովսէս Խորենացին ասացեալ»): 54/220բ-2ա: 55/222ա-5ա (222ա ստ.
լս. յետագայի գրչութեամբ. «Մովսէս Խորենացին ասացեալ»): 56/225ա-6բ (225ա ստ.
լս. յետագայի գրչութեամբ. «Կոմիտաս ասացեալ»): 57/226բ-9բ: 58/229բ-39բ
(229բ ստ. լս. յետագայի գրչութեամբ. «Մովսէս Խորենացին ասացեալ»): 59/239բ-42ա
(յաւելեալ՝ 241աբ «Մ. Աստուածածին սուրբ կոյս...»): 60/242ա-4ա (միջից պակասաւոր.
չիք՝ «Մ. Զանճառելի ըզլոյս..., ԴՁ. Ո.
Ի Թաբաւր ի լերին..., Տ. Քրիստոս Աստըւած մեր...», կիսատ՝ 243ա «[Տ. Այսաւր ըզխորհուրդ
քո կըրկնակի...]րեսցուք քեզ հոգեւորական...»: 242ա ստ. լս. յետագայի գրչութեամբ.
«Անանիա Շիրակացոյ ասացեալ»): 61/244ա-5բ (244ա ստ. լս. յետագայի գրչութեամբ.
«Ներսէս Կլայեցին»): 62/245բ-7բ: 63/248ա-9ա: 64/250ա-2բ
(250ա ստ. լս. յետագայի գրչութեամբ. «Մովսէս Քերթողն ասացեալ»): 65/252բ-4բ:
66/254բ-7ա: 67/258ա-9բ (258ա ի ստ. լուսանցս յետագայի գրչութեամբ.
«Սահակ հայրապետի ասացեալ»): 68/259բ-61ա: 69/261բ-3ա (յաւելեալ՝
263ա «Մկ. Քառակերպեան աթոռ, ակըն պատուական...», «ԳԿ. Ճշ. Աւրհնեմք
ըզքեզ փայտ Խաչի...»): 70/263բ-5ա (յաւելեալ՝ 264բ-5ա ԴՁ. «Մկ. Տընկեցար
ի յերկրի...», 265ա «ԳԿ. Ճշ. Փայտ կենաց...»: 263բ ստ. լս. յետագայի գրչութեամբ.
«Ստեփանոս եպիսկոպոս ասացեալ»): 71/265ա-7ա: 72/267ա-8բ (Յաւելեալ՝
268բ «ԴՁ. Մկ. Իսրայելեան բանակին...», ԴԿ. Ճշ. Սուրբ զԽաչ քո շնորհեցեր...»):
73/269ա-71ա (Յաւելեալ՝ 270բ-1ա «Մկ. ԴԿ. Յահեղ ձայնէն Յիսուսի...»,
271ա «ԴԿ. Ճշ. Քեզ երկըրպագեմք... »): 74/271ա-4ա, 268բ: 75/274ա-6բ
(յաւելեալ՝ 276աբ «ԱԿ. Ճշ. Այսաւր ծանեաք զծառըն կենաց...»): 76/276բ-8բ:
77/278բ-83ա (յաւելեալ՝ ա. 280ա «Մ. Հրաշափառ տեսութեամբ
մարգարէից...»: 278բ ստ. լս. յետագայի գրչութեամբ. «Անանիա Շիրակացոյ ասացեալ»:
279բ ստ. լս. յետագայի գրչութեամբ. «Զայս հարցս Ներսէս Կլայեցին ասացեալ»): 78/283ա-5ա
(283ա ստ. լս. յետագայի գրչութեամբ. «Վարդան վարդապետի ասացեալ», 284ա «Մովսէս Խորենացին
ասացեալ»): 79/291ա-3բ: 80/285ա-7ա: 81/287ա-291ա (յաւելեալ՝
288աբ «Մ. Աթոռ անճառ Բանին...»: 287ա ստ. լս. յետագայի գրչութեամբ՝ «Ներսէս
Կլաեցին ասացեալ»): 82/293բ-309բ, 318աբ (չիք՝ ժ.: Յաւելեալ՝ ա.
294բ-5ա «Մ. Աստուածածաին
Մարիամ, հարսըն լուսոյ... », 297ա «Ի Սուրբ Երրորդութիւն...»: 307ա
ստ. լս. յետագայի գրչութեամբ. «Ներսէս Կլայեցին ասացեալ»): 83/309բ-14ա
(309բ ստ. լս. յետագայի գրչութեամբ. «Ներսէս Կլաեցոյ ասացեալ»): 84/(նիւթերի
ետեւառաջութիւն) ա/150աբ: բ/122բ-3բ: գ/125ա-6բ: դ/128ա-9ա:
ե/132աբ: զ/141բ-2ա: է/147ա-8ա: 85/314ա-7ա (317ա-8ա տե՛ս
96: 318աբ տե՛ս 82. ժդ.: 318բ-9ա տե՛ս յաւելեալ գ.: 319աբ տե՛ս
92: 319բ տե՛ս յաւելեալ դ.), 319բ-21բ: 86/321բ-45բ (յաւելեալ՝
ա. 323բ «Տ. Քեզ Հաւր անեղի...»: 321բ ստ. լս. յետագայի գրչութեամբ.
«տէր Պետրոսի ասացեալ»): 87/346ա-72բ (372բ-3գ տե՛ս 89. բ.: Չիք՝ ե.
«Զքեզ աղաչեմք... », է. «Մ. Մեծ եւ ահեղ աւրըն...»: Յաւելեալ՝ ա.
348ա «Տ. Կեանք եւ յոյս ազգին մարդկան...», 348աբ «Ի սկըզբանէ Բանըդ...», բ.
350աբ («Անտոն») «Արարչագործ բանիւ քո...», դ. 356ա «Գալոց է միւսանգամ...»,
356բ-7ա «Սարսափելի որոտմամբ...», ե., է. 363աբ «Մ. Անեղին տաճար...»:
346ա ստ. լս. յետագայի գրչութեամբ. «տէր Պետրոսին ասացեալ»): 88/378ա-400բ
(89-ից յետոյ: 392բ ստ. լս. յետագայի գրչութեամբ. «Ներսէս Կլաեցի ասացեալ»):
89/373դ-7բ, 372բ-3գ (88-ից առաջ): 90/406ա-10բ, 412ա-3բ
(վերջից պակասաւոր. 413բ «...աղխտից մաքրութեան///»: 410բ-2ա տե՛ս 30. գ.):
91/36բ-8բ (տե՛ս 15): 92/319աբ: 93/60ա-1ա: 94/50բ-1բ:
95/402ա-6ա: 96/317ա-8ա: Ունի՝
ա. 54ա-7ա Կանովն Թադէոսի Առաքելոյն Քրիստոսի – [ԴՁ.
Աւրհն.] Այսաւր ցընծան խրախճանապէս... Այսաւր ժողովք նահապետացն... ԴԿ. Հ.
Որ Արարիչդ ես հրեղինաց... Մ. Աստուածածին Բանին բարձօղ... ԱԿ. Ո. Որ
գըթութեամբ արարչական... Տ. Որ միշտ յերկինս փառաբանիս... Մկ. ԴԿ. Ստ. Անժամանակ
ծընունդ Որդի... ԴԿ. Ճշ. Ճըշմարտութեան բանին քարոզ...
բ. 67ա-8բ Կանոն Թէոդորոսի
Զաւրավարին – ԴՁ. Հ. Որ ի հանդէս մեծ... Ո. Պայծառացեալ ժողովուրդք Քրիստոսի...
Տ. Անյաղթելի նահատակութիւն քո... ԴՁ. Մկ. Որ ընտրեցեր... ԲՁ. Ճշ.
Յաղթող թագաւորին Քրիստոսի...
գ. 318բ-9ա Շարական Կիրակմտի
– Ստ. Հբ. Անըսկիզբն Աստըւած համապայծառ...
դ. 319բ Շարական Յովհաննու
Երուսաղիմայ Հայրապետի – [ԴՁ. Մկ.] Ծագումն արեւու արեւելեան...
Բ. 415ա-25ա Քաւղաց
[օրհնութեանց տօնից Տէրունականաց եւ ամենայն սրբոց, ըստ իւրաքանչիւրոց պատշաճին]
– ԳԿ. Երգեցէ՛ք որդիք Սիօնի... Հանգստեան, Աստուածածին, Խաչի, Փառք Հօր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
257ա Զառ ի բարեաց գործոց տարտամ,
Եւ ի չարեաց տեսակ փարթամ,
Իգնատիոս գրիչ զայս երգարան,
Մաղթեմ յիշել դասք սըրբազան:
Խոշոր գրոյս եւ սխալման
Մի՛ պարսաւէք զիս բամբասմամբ,
Զի կար մեր այս էր ի լման,
Հայցեմ ասել զՏէր ողորմայն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Պհպնկ Աբ (1906 թ., շղագիր) Շարական գրեալ ի թղթի, ընտիր բոլորագրով, ի ձեռն Իգնատիոս գրչի, թղ. 512: Թէպէտ թուական չիք,
սակայն որպէս ցուցանին հանգամանք գեղեցիկ գրչութեանն եւ նկարք, երեւի երեքտասաներորդ
դարու: Ըստ խնդրանաց իմոց՝ զայս շարական ետ նուէր Մատենադարանի Աթոռոյս Հայթաղցի
գրաշար Յարութիւնն Աւչոնց: |Բա| Պարունակութիւն՝ Անծանօթ շարականք. ա. Կանովն Թադէոսի առ.- Այսաւր ցընծան խրախճանապէս, ՃԷ. -107 երէս: բ. Կանոն Թէոդորոսի Զաւրավարին
– Որ ի հանդէս մեծ ճգնութեան, ՃԼԳ. - 33
եր.: գ. Մեծ գալստեան – Որախ լե՛ր, մա՛յր լուսոյ Աստուածածին - ՄԼԹ. 239: Յարութեան
պատկերը կտրուած է. ՄՂԹ. 299։ Մատենադարանապետ Սահակ վարդապետ Ամատունի Օշականցի, 13 մայիսի,
1906:
Այլ շարադրանքով նոյնը տե՛ս
Պհպ. Գաբ։
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 201բ. անգիր զարդավարդեակ՝
երկիցս:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 30 բ, 241ա:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպնկ
Աա «Հմր 2456, 1164. տե՛ս յիշատակարան առանց թուականի երես ՇԺԲ. =
512. Իգնատիոս գրիչ»: Պհպ. Դա «ԺԵ. - Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2457
ՍԱՂՄՈՍԱՐԱՆ
ԺԷ.
դար |
ԹԵՐԹ՝ 237. չգրուած՝
194բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԱx12 (Ա 7, ԻԱ 2): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 9x6,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (7x 4,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (1834
թ. յաւելագրողի նոտրգիր՝ Բա-Գբ. նմուշ՝ 32ա): ՏՈՂ՝ 18: ԿԱԶՄ՝ բաց մանուշակագոյն
մոմլաթ, մէջքը՝ կապոյտ գործուածք,
միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր (1950ական
թթ.): ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 3 (Ա-Գ)+ 1(Դ), թուղթ, չգրուած, մասն
կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Ճակատազարդ՝ 21ա, 49բ, 81ա, 107ա, 138ա, 165ա, 195ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական,
թռչնային, տաճար (10բ, 90բ): Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝
կարմիր, բաց կապոյտ, կանաչ, մանուշակագոյն, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. սկզբից
եւ վերջից պակասաւոր, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, տեղ-տեղ թանաքաբծեր, փոքրիկ
պատռուածքներ, խոնաւութիւնից ճակատազարդերը, լուսանցազարդերն ու տառերն արտատպուած
հանդիպակաց էջերին. 1950ական թթ. նորոգուած, լուսանցները կարկատուած, վերակազմուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-234ա [Սաղմոսարան]
Տե՛ս ձեռ. 1642, 1ա-239ա. 1/1ա-20բ (սկ. թափուած. «///Տէ՛ր,
առաջն[որդեա՛ ինձ յարդա]րութեան քում...» (Սաղմ. Ե. 9), միջից պակասաւոր, չիք՝ բ.
մաղթանք «Սաղմոսիւք եւ աւրհնութեամբ»): 2/21ա-49ա (չիք՝ բ. մաղթանք
«Ի գիշերի եւ ի տըւնջեան»): 3/49բ-80բ (չիք գ. մաղթանք «Յերգս աւրհնութեան»):
4/81ա-106ա (չիք բ. մաղթանք «Գոհութեամբ»): 5/107ա-37բ: 6/138ա-64բ:
7/165ա-94բ: 8/195ա-234ա (չիք՝ է):
Բ. 234ա-37բ Տեառն Ներսէսի
Հայոց կաթողիկոսի Կլա[յե]ցւոյ ասացեալ ի Սուրբ Երրորդութիւն. Աղաւթք – Հաւատով խոստովանիմ...
աւանդել զհոգի/// (շար. թափուած):
Գ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
1834 թ., յետագայի յիշ. 2.-ի ձեռքով.
Պհպնկ Գաբ,
Բաբ [Սաղմոս Ա. 1 - Բ. 3] – [Երանեալ է այր, որ] ոչ [գնաց ի խորհուրդս] անպարշ[տաց]... օծելոյ նորա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 106բ (բոլորգիր) Աւրհնեալ Տէր
մեր եւ փրկիչն Յիսուս Քրիստոս. ամէն: Հա՛յր մեր, որ յերկինս, սուրբ: Սաղմոսարանս մ[ա]ղտ[աս]ի Ամիրխանին էր, ապա բաշխեաց Մոկացի
Կարապետ վարդապետին: Աստուած միթէ սորին փոխարէն զերկնից արքայութիւն տացէ մահդասի
Ամիրխան եւ իւր ծնօղացն. ամէն: Թվին ՌՁԱ. (1632):
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ. էջ
479 (106բ):
2. 80բ (նոտրգիր) Թվին
ՌՄՁԳ.ին (1834), Մայիսի Զ.ին ես՝ անարժան տէր Սօղօմոն, ձեռնադրեցայ ի ուխ(տ)ըն
Մեծոբ:
3. 106բ (շղագիր, կարմրով,
ճապաղած եւ դժուարընթեռնելի) Սաղմոսարանս վաղամեռիկ... հոգելոյս տիրուհի Սալօմէն
բերեց իւր հետ հօրն տանից 1890 եւ նուիրեց ինձ, իսկ ինքը հանգեաւ ի Տէր/// [Մայ՞]իսի
10ին:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 3բ,
4բ, 7բ, 8բ -9բ, 113ա, 131բ, 200բ, 207բ. զանազան բառեր:
2458
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 107. չգրուած՝
1ա-2ա, 7աբ, 103աբ, 104բ-5բ: ՊՐԱԿ՝ 6+Ա-Ըx12 (Ա 13, Ե 10)+6: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով
(կապոյտ թուղթ, թ. 102-106): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 13,7x10: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (10.3x6): ԳԻՐ՝
նոտրգիր (նմուշ՝ 8ա): ՏՈՂ՝ 17: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ,
աստառը ԺԹ. դ. կանաչ թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Ճակատազարդ՝ 8ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական (8ա): Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, դեղին, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմեզերքը
մաշուած, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր եւ բծեր, ԺԹ. դ. նորոգուած, լուսանցները
տեղ-տեղ կարկատած, աւելացրած աստառը եւ թ. 102-106:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2բ-61ա [Պարզատոմար]
1. 2բ-6ա [Աղիւսակք տարեգրոց եւ տանուտերաց] – Խոյ՝ ՌԲ. – Ձուկն՝ ՌՅՁԵ.: 6բ [Բացատրութիւն
աղիւսակաց տարեգրոց եւ տանուտերաց]:
Թվին ՌԲ. – Բանալի առաջի գիրն Լիւն է, / Եւ տանուտէրն ի վերեւն Խոյն
է... հինգ հարիւր ամ/// (շար. չիք):
2. 18ա-61ա Պարզատումարս ըստոյգ եւ ընտիր օրինակէ անանց եւ յաւիտենական
(Ա-Ք տարեգրերով) –
Ա. Եւթներրեակ Դ., Յ[ունվար] ԼԱ. աւր է, Ե.շաբթի մտանէ... Քէն հանապազ նահանջ է,
զմնացեալն ի Փիւրն հարցիր:
Բ. 61բ-101բ [Մասն Ժամագրոց]
1. 61բ-5բ Աւրհնութիւն Դանիէլի մարգարէին եւ երից մանկանցն
Անանիանց... – Աւրհնեա՛լ ես, Տէ՛ր Աստուած, հարցն մերոց... Անանիա, Ազարիա եւ Միսայէլ (Դան.
Գ. 26-88):
2. 65բ-6ա Քարոզ զկնի հարցին – Եկեալքս ամենեքեան...
կեցո՛ եւ ողորմեա՛:
3. 66աբ Աւրհնութիւն Մարիամու Աստուածածնին – Մեծացուսցէ
անձն իմ զՏէր... զաւակի նորա յաւիտեան (Ղկ. Ա. 46-55):
4. 66բ-7բ Աւրհնութիւն Զաքարիայի՝ հօրն Յօհաննու Մկրտչի
– Աւրհնեալ Տէ՛ր Աստուած Իսրայիլի... ի ճանապարհս
խաղաղութեան (Ղկ. Ա. 68-79):
5. 67բ Աղօթք ծերունոյն Սիմէօնի – Արդ,
արձակես զծառայս քո... ժողովրդեան քում Իսրայիլի (Ղկ. Բ. 29-32):
6. 68ա-9բ Քարոզ զկնի մեծացուսցէին – Սուրբ
զԱստուածածինն... ի սեղան քեզ պատարագս, փա՜ռք:
7. 69բ-70ա Քարոոզ զկնի ողորմեային – Երկրպագեմք քեզ, Տէ՛ր Աստուած... Ողորմեաց մեզ Տէր Աստուած:
8. 70ա-2ա Ալէլուիա, ալէլուիա– Օրհնեցէ՛ք զՏէր յերկնից... ամենայն հոգիք օրհնեցէ՛ք զՏէր:
9. 72ա-84բ Ժամամուտք ըստ կարգի աւուրց պահոց եւ տօնից
ամենայն սրբոց եւ տէրունականաց – Բշ. Գշ. Եշ. Պահոց. Որ ի Հօրէ առաքեցար... զի դու միայն ես բազմագութ,
Տէ՛ր... ամէն:
10. 84բ-97ա [Սաղմոս ՃԺԸ.] - Ալէլուիա՜, ալէլուիա՜:
Երանեալ են անբիծք... ես ոչ մոռացայ:
11. 97ա-8բ [Շարական] – Ի քէն հայցեմք,
Հա՛յր գըթութեանց... գայցես անճառ փառօք, քանզի քո են փառք, յաւիտեանս.
ամէն:
12. 98բ-100բ Եւ ասի երգ տեառն Ներսէսի («Ներսեսի էրգ»)
– Նայեա՛ սիրով, Հա՛յրըդ գըթած... զքո ժառանգութիւնս:
13. 100բ-1բ Երգ ի Ներսիսէ հայրապետէն ասացեալ Վասն առաջի
աւուր միաշաբաթին եւ ի խորհուրդ Արարչութեան եւ ի Յարութիւնն Քրիստոսի (Ներսէս») – Նորաստեղծեալ
Բանն յանէից... կենաց պտղոյն:
Հմմտ. տպ. Ժամագիրք, Վաղարշապատ,
1902, էջ 157-161, 168, 170-172, 175, 197, 198-201, 237-238, 327-347, 464-466,
468-482:
Գ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԹ. դ.
106բ [Վասն ձայնագիւտի, աղիւսակ-բանալի]- Տարեգիրքէն
գլխագիրքս. Ա-Փ...
106ա Գրչից. «Վասն բաց մնալոյ թղթոյս՝
եդաք զաղիւսակս զայս վասն ձայնագիւտի, որ կարի հարկաւոր է Տօնացուցիս»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 107բ (նոտրգիր) ՌՄԼԶ. (1787) Էպանաց(՞) ատենը ես՝ Գիրգորըս, ԻԲ.
տարու էի. ամէն:
2. 102բ (շղագիր) 1822ին, թվականն հայոց ՌՄՀԱ.ին, գիր տարոյ Լ.,
տանուտէրն Կոյսն է: Մայիսին Ժ.ին օրն, Դ.շաբաթ ընծայեցաւ մէր Կարապետ Խաչիկօվս:
3. 102ա (շղագիր) 1827ին, թվական Հայօց ՌՄՀԶ.ին, գիր տարուն Խ., տանուտէրը Չըրհօսն է, ապրիլի 9ին, օրը Գ.շաբաթ
ընծայեցաւ մէր Երէմեա Խաչիկօվս:
4. 102ա (շղագիր) Ի թըվին 1828ին, թվական
Հայօց ՌՄՀԷ.ին, ձեռնադրվեցայ տէր Առաքէլ Առաքէլեանս: Բետրվար
14ին:
102ա (նոյն ձեռքով)
1828 Բետրվարի 14ին օրհնւեցաւ անարժան նըւաստ Առաքէլ քահանայ Պապուկեանս: Ա[յ]ն ժամանակը 38 տարեկան էի:
5. 104ա (շղագիր) Աստուած մեզի բաշխէ:
Ի 1859... ՌՅԸ. ամի, տանուտէրն Կշիռն է, եօթներեակ Դ., վերադիրն է 6: Յունվարի 15ին Ե.շաբթի
գիշեր ուրբաթ լոյս, ընծաեցաւ Մկրտիչ Կարապետօվս:
6. 102բ (ԺԹ. դ., շղագիր) Յիշատակ է Տօմարս լուսահոգի Այիզպէկի հոգուն: Օ[վ] որ այս գրիս հանդիպի, Հայյ(=ր) մեղաիւ յիշէցէ՛ք, եւ դուք յիշ(ե)ալ լիցիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ. ամէն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Աստառ
Ա., 107աբ. զանազան բառեր:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա «ՌԲ.-1553, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2459
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած է 2 տարբեր
ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ՝ 243. ԿԱԶՄ՝
ճնշագծերով բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը կարմիր եւ դեղին գոյներով
ծաղկադրոշմ մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. միջից
պակասաւոր, կան զանազան բծեր, փոքրիկ պատռուածքներ. լուսանցակողերը գունաթափ:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
ԺԶ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգորիս Հռոմկլայեցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Խոճայ Յովանէս:
ԹԵՐԹ՝ 75 (1-75). չգրուած՝ 67ա: ՊՐԱԿ՝ 1-7x12 (Ա 11, Է 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 14x9,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (11,5x 7,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 10ա): ՏՈՂ՝ 14 (2ա-75բ):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
մէջքը եւ եզրերը մաշուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 2ա-27ա Այս է պատմութիւնն նախաստեղծին – Քանզի
ստեղծ Տէր Աստուած զԱդամ եւ զԵւայ... դադարեցուց զհալածումն հրէից:
2. 27ա-37ա Քարոզ վասն Կղիոպաս, որ են ճանապարհի: Քարոզ եւ վասն Թումայի – Իսկ աւուր
Զատկին ելեալ գնացին Կղէոպաս եւ Եմաւուս... ի լոյս Աստուած դարձուցին: Եւ նմա փառք
յաւիտեանս. ամէն:
3. 37ա-47ա Քարոզ վասն յաղօթից՝ Գրիգորի ասացեալ – Այսպէս ասէ Տէր Յիսուս Քրիստոս. Արթուն կացէ՛ք եւ յամենայն
ժամ աղօթս արարէ՛ք... մեղքն ջնջի եւ արքայութիւն ժառանգէ:
4. 47բ-54բ Ոհանու Մանդակունեցոյ ասացեալ Վասն անշահ մեղաց եւ հայհոյողաց – Երկերո՛ւք,
երկերո՛ւք եւ զարհուրեցէ՛ք եւ դողացէ՛ք... զի Աստուծոյ թշնամի է:
5. 55ա-65ա Քարոզ սրբոյն Եփրեմի ասացեալ Վասն խոստովանութեան – Ահայ
տամ ձեզ ձայն աւետեաց... արդարասցուք եւ դասեսցուք ընդ սուրբսն նորա:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա «Աւաւետ ծա... », 1բ «Այս է պատմութիւն նախայստեղծին...
» (նոյնը երեքկնուած): 47բ-8ա, 65բ. զանազան բառեր եւ տառեր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
(Գրիգոր գրչի, նոտրգիր) 47ա
Ո՜վ Աստուծոյ ժողովուրդ եւ Քրիստոսի ծառայք, թէ Քրիստոսի ծառայ էք՝ զՔրիստոսի
խօսքն եւ զխրատն լսեցէ՛ք եւ յամենայն ժամ յաղօթս արարէ՛ք եւ զիս՝ մեղաւ|47բ|որ եւ անարժան
Գրիգորիս Հռոմկլայեցուս, յիշեցէ՛ք Ա. Հայր մերով, եւ Աստուած ողորմի կարդացողաց
եւ լսողաց, եւ որ ոք զողորմին ասէ. ամէն: Հա՛յր մեր, որ եր.:
54բ Ո՜վ աստուածասէր ժողովուրդք,
ունկնդ՛իր լերո՛ւք |55ա| խրատիս, դարձարո՛ւք ամենայն մեղաց եւ պահեցէ՛ք զպատուիրանն
Աստուծոյ՝ եւս առաւել կոյս պահելով զբերանս ձեր ի քուֆուր ասելոյ, պատրա՛ստ կացէք,
Աստուծոյ հրամանքն կատարեցէ՛ք, եւ զիս՝ մեղաւորս զԳրիգոր Հռոմկլացիս, յիշեցէ՛ք եւ զխոճայ Յովանէսն, եւ կարդացողաց եւ
լսողաց եւ որք զողորմին ասէք. ամէն: Հա՛յր մեր, որ:
65ա Ո՜վ ծառայ[ք] Քրիստոսի, ուսացարո՛ւք
ողորմութիւն նորա, դարձարո՛ւք ի մեղաց եւ խոստովանեցէ՛ք զ[յ]անցանս, ի մեղացն
արդարեցէ՛ք, ի դժոխոցն ի դրախտն ելէ՛ք, ի խաւարէ ի լոյս փոխեցէ՛ք, ի յանդընդոցն ի
յերկինս վերացէ՛ք, ի սատանայէն հեռացէ՛ք եւ Քրիստոսի որդի եղերո՛ւք, ընդ առաքեալսն
խնդացէ՛ք եւ ընդ հրեշտակս աւրհնեցէ՛ք, ընդ սուրբսն գովեցէ՛ք եւ ընդ |65բ| արդարսն բարեբանեցէ՛ք,
ի մէջ սրբոց ճոխացէ՛ք, պայծառ լուսովն արդարեցէ՛ք, զեղկելի Գրիգորս յիշեցէ՛ք եւ զխոճայ Յովանէսին ծնողացն եւ
իմ ծնողացն հոգոյն Ա. Հայր մեր ասացէ՛ք. ամէն: Հայր մեր, որ եր.:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Աստուածատուր սրկ.:
ԹԵՐԹ՝ 168 (76-243): ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԶx10 (Ա,
ԺԱ 8, Բ, Ժ, ԺԳ 12, ԺԴ 11, ԺԵ 15): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 14x9,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(10x6,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 78ա): ՏՈՂ՝ 14-15:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 76ա: Գոյներ՝ կարմիր, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը եւ մէջքը
մաշուած, միջից պակասաւոր, եզրահատուած, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, տեղ-տեղ
ցեցի անցքեր, զանազան բծեր, փոքրիկ պատռուածքներ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 76ա-154ա [Ժամագիրք, քաղուածոյ]
1. 86ա-3ա [Կարգաւորութիւն
հասարակաց աղաւթից... որ կատարի ի մէջ գիշերի... ]
ա. 76ա-82 Տէ՛ր, եթէ զշրթունս... Տէ՛ր, զի բազում եղեն...
բ. 82ա-3ա [Քարոզ] – Զարթուցեալքս ամենեքեան...
2. 83ա-115բ [Կարգաւորութիւն
հասարակաց աղաւթից... որ կատարի յառաւաւտու ժամու... ]
ա. 83ա Լցաք առաւօտու ողորմութեամբ... բ. 83բ-6ա [Օրհնութիւն
Երից մանկանցն] – Աւրհնեա՜լ ես, Տէ՛ր Աստուած հարցն մերոց... գ. 86ա Աւրհնեցէ՛ք
ամենայն արարածք... դ. 86բ Քարոզ զկնի հարցին - Եկեալքս ամենայնք...
ե. 86բ-7ա Աղաւթք մարտիրոսաց – Ցաւղեա՛... զ. 87ա-8բ [Օրհնութիւնք
Մարիամու, Զաքարիայի, Սիմովնի Ծերունւոյն] – Մեծացուսցէ... Աւրհնեալ Տէ՛ր Աստուած...
Արդ, արձակեա՛... է. 88բ Տէրունական տաւնից – Հզաւր յաղթող... Սուրբ
զԱստուածածին եւ զամենայն սուրբս... ը. 88բ-9ա Քարոզ կիրակէի զկնի Մեծ[ացուսցէին]
– Վասն սուրբ տեղոյս... թ. 89ա-90բ [Սաղմոսք] – Ողորմեա՛ ինձ, Աստուա՛ծ...
ժ. 90բ Քարոզ զկնի ողորմեային: Աղաւթք Յարութեան, պահոցս. Ողորմութեամբ եւ
գթութեամբ քով լո՛ւր: Աղաւթք մարտիրոսաց. Բարեխաւսութեամբ: Աղաւթք ամենայն աշխարհի:
Քարոզ առաւօտուն – Երկիր պագեմ...
ժա. 91ա-3ա Աւրհնեցէ՛ք զՏէր երկնից... ժբ. 93ա-5բ
Զկնի Տէր երկնից – Աւրհնութիւն փառաց առաւաւտու... – Փա՜ռք ի բարձունս...
(94աբ՝ յետագայի ձեռքով) ժգ. 95ա-6ա [Քարոզ կիրակնամտից, կիւրակէից եւ
յինանց-Ասասցուք ամենեքեան... ] – (սկ. թափ.)/// Վասն ամենայն սուրբ... ժդ.
95բ-6ա [Մաղթանք] – Սուրբ զՄարիամ զԱստուածածին... ժե. 96աբ [Հայրապետաց
եւ վարդապետաց] – Առաջնորդք եղեն... ժզ. 96բ-8ա [Մարտիրոսաց եւ ճգնաւորաց]
– Ըզճգնութիւն սրբոց... ժէ. 98աբ Քարոզ ապաշխարութեան – Փառաւորեսցուք
զամենակալն Աստուած... ժը. 98բ [Աղաւթք] – Գոհանամք... ժթ.
98բ-9ա Սո՛ւրբ Աստուած, սուրբ եւ հզաւր...
ի. 99ա Փառաւորեալ եւ աւրհնեալ միշտ... իա. 99բ [Քարոզ]
– Վասն լսելի լինելոյ... իբ. 99բ Աւրհնեցէ՛ք, մանկո՛ւնք, զՏէր... իգ.
99բ-106ա [Սաղմոսք] – Եղիցի անուն Տեառն աւրհնեալ... իդ. 106ա-113բ [Երգ
տեառն Ներսէսի վասն երրորդ աւուր Արարչութեան] (Ա-Ք») – Արարաչական Բանին հրաման...
իե. 113բ-5բ [Երգ Ներսէսի Շնորհալւոյ] - Նորաստեղծեալ Բանն... իզ.
115բ Աղաւթք մարտիրոսաց – Որ ընտրեցեր...
3. 115բ-21բ [Կարգաւորութիւն
հասարակաց աղաւթից արեւագալի ժամուն... ]
ա. 115բ Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած... բ. 116ա [Քարոզ]
– Յարեւելից մինչեւ ի մուտս արեւու... գ. 116բ [Սաղմոս ՂԹ] – Աղաղակեցէ՛ք
առ Տէր... դ. 116բ [Քարոզ] – Սուրբ ճգնաւորաւքն... ե. 117ա-9ա
[Սաղմոսք] – Աստուած Աստուած իմ, ես առ քեզ... զ. 118բ [Աղաւթք]
– Զառաւոտո աղօթս... է. 119ա-121ա [Սաղմոսք] – Տէր հովւեսցէ... ը.
121աբ [Մաղթանք: Քարոզ: Աղաւթք] – Տէ՛ր, ուղղեա՛ զգնացս... Աղաչեսցուք...
Առաջնորդ... Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր...
4. 121բ-5բ Կարգաւորութիւն
հասարակաց աղաւթից երրորդ ժամուն... ]
ա. 121բ-3ա [Սաղմոս Ծ.] – Ողորմեա՛յ ինձ, Աստուա՛ծ...
բ. 123աբ [Երգ] – Աւրհնեմք ըզքեզ Հայր անըսկիզբն...
գ. 123բ [Մաղթանք] – Յամենայն ժամ... դ. 123բ-4ա
[Քարոզ] – Խնդրեսցուք հաւատով... ե. 124ա [Աղաւթք] – Առաջնորդեա՛
մեզ... զ. 124ա-5ա [Սաղմոս ԻԲ] – Տէր հովւեսցէ... է. 125աբ [Քարոզ]
– Գոհաբանելով...
5. 125բ-8ա [Կարգաւորութիւն
հասարակաց աղաւթից վեցերորդ ժամուն... ]
ա. 125բ [Սաղմոս Ծ.] – Ողորմեա՛ ինձ ըստ մեծի ողորմութեան
քում... բ. 125բ-6ա [Երգ] – Խաւարեցաւ լոյսն արեւուն... գ.
126աբ [Քարոզ] – Վասն հիւանդաց... դ. 126բ-8ա [Սաղմոս Խ.] – Երանի՜
որ խորհի ի զաղքատն... ե. 128ա [Քարոզ] – Խնդրեսցուք հաւատով ի Հօրէ...
6. 128բ-34բ [Կարգաւորութիւն
հասարակաց աղաւթից իններորդ ժամուն... ]
ա. 128բ [Սաղմոս Ծ.] – Ողորմեա՛ ինձ, Աստուա՛ծ, ըստ
մեծի ողորմութեան քում... բ. 128բ-9ա [Երգ] –Չարչարակցեալ քեզ տիւ լուսոյ...
գ. 129ա [Քարոզ] – Աղաչեսցուք զկենսատու... դ. 129ա [Աղաւթք]
– Անկեալ առաջի Քո... ե. 129բ-30բ [Սաղմոսք] – Սիրեցի զի լուիցէ...
զ. 130բ [Քարոզ] – Վասն հոգոցն հանգուցելոց...
է. 130բ [Մաղթանք] – Սաղմոսերգութիւնս... ը.
130բ-1ա Ժամամտեր Կիրակէից – Միածին Որդի եւ Բանդ Աստուած... Գ.շ Ուրբ.
– Որ ըստ ամենայնի... Մարիտիրոսաց – Ի տաճարի սրբոց... թ. 131աբ
Փոխ կիրակէից - Տէր թագաւորաց... Սուրբ Աստուած... ժ. 132ա-3բ [Հանգանակ
Նիկիական] – Հաւատամք ի մի Աստուած Հայր ամենակալ... ժա. 133բ-4ա [Քարոզ]
- Եւ եւս... Եւ եւս հաւատով աղաչեսցուք... ժբ. 134ա [Աղաւթք] – Տէր
մեր եւ փրկիչ... ժգ. 134բ Կատարումն աւրինաց եւ մարգարէից... ժդ.
134բ Աւրհնեցից զՏէր յամենայն ժամ... Աւրհնեալ եղերուք...
7. 134բ-43ա [Կարգաւորութիւն
հասարակաց աղօթից երեկոյին ժամու... ]
ա. 134բ-5ա Ես առ Աստուած կարդացի... բ. 135ա-6ա [Սաղմոս
ՁԵ] – Խոնարհեցո՛, Տէ՛ր, զունկն քո... գ. 136բ-9ա [Սաղմոս ՁԵ] - Ապրեցո՛
զիս ի մարդոյ... դ. 139ա [Երգ] – Լո՛յս զուարթ... ե. 139ա [Քարոզ,
մաղթանք] – Հասեալքս... զ. 139աբ [Քարոզ] – Աղաչեսցուք ամենակալն
Աստուած... է. 139բ [Աղաւթք] – Լո՛ւր ձայնից... ը. 139բ-40ա
Սուրբ Աստուած... թ. 140ա [Կցորդ] – Փառաւորեալ... ժ. 140ա[Մաղթանք]
– փրկել զմեզ...
ժա. 140աբ [Քարոզ] – Վասն լսելի լինելոյ... Համբարձի
զաչս իմ... ժբ. 140բ [Քարոզ] – Վասն խաղաղութեան...
ժգ. 140բ-2բ Փոխ արձակման – Որ բնակեալն է... ժդ.
142բ-3ա [Քարոզ] – Եւ մեք միաբանութեամբ... ժե. 143ա Հա՛յր մեր, որ...
8. [Կարգաւորութիւն հասարակաց աղաւթից խաղաղական ժամուն...
] / չիք:
9. 143ա-9ա [Կարգաւորութիւն
հասարակց աղաւթից հանգըստեան ժամուն... ]
ա. 143ա [Սաղմոս ԽԲ.] – Առաքեա՛, Տէ՛ր, զլոյս քո...
բ. 143բ-7բ [Սաղմոս ՃԺԸ.] – Եկեսցէ ի վերայ իմ... գ. 147բ Աղաչեսցուք
զամենակալն Աստուած... դ. 147բ [Քարոզ] – Աղաչեսցուք զամենակալն Աստուած...
ե. 147բ [Աղաւթք] – Տէ՛ր Յիսուս եւ Արարիչ... զ. 147բ-8ա [Սաղմոս
Դ.] – Խաղաղութեամբ յայս... է. 148ա [Քարոզ] – Սուրբ խաչիւս... ը.
148-9ա [Աղաւթք Գրիգորի Նարեկացւոյ, Բան ԽԱ.] – Որդի՛ Աստուծոյ... թ.
149ա [Մաղթանք] – Վասն սրբուհոյ Աստուածածնի... ժ. 149ա [Քարոզ]
– Սուրբ զԱստուածածինն... ժա. 149ա [Մաղթանք] – Ընկա՛լ, Տէ՛ր...
10. ա. 149աբ [Հրաժարումն] – Հրաժարիմք ի սատանայէ...
բ. 149բ-52ա [Զղջումն] – Մեղա՜յ ամենասուրբ Երրորդութեան... գ.
152ա-4ա [Դաւանութիւն հաւատոյ] – Խոստովանիմք եւ հաւատամք ամենակատար սրտիւ
զՀայր...
Բ. 154ա-179ա [Տաղք, Շարականք]
1. 154ա-5բ [Ազարիայի Ջուղայեցւոյ] Տաղ անուշ գինոյ
(«Ազրաիայ ե բան պ») – Արարիչ Տէր քաղցրացաւ ի Ադամայ / Եւ ծնաւ ի սուրբ կուսէն
Մարիամայ... Աւրհնեցէ՛ք զԱստուած, / Երգել Հա՛յր, մեղայ:
2. 156ա-7ա [Տաղ] («Ազարաի») – Արարի՛չ Հայր
երկնային / Շարժաց գութն աստուածային... Յորժամ եղանակէք տաղ սաղմոսաց, / Երգողս յիշեցէ՛ք, հա՛յրք եւ եղբա՛րք, ձեր սուրբ աղաւթաց:
3. 157ա-8բ Տաղ հրեշտակաց եւ հրեշտակապետաց եւ ամենայն
երկնային զօրաց – Թագաւորն արարածոց, Քրիստո՛ս Աստուած, / Ըստեղծօղըն ընթանուր
տիեզերաց... / Ազարիա, ես մեղուց[ե]ալ
թափուրս բարեաց... Զի մաղթեսցես վասն իմ առ Տէրըն ողորմած, / Ազատեսցէ զիս մեղաւորս
ի տանջանաց:
4. 158բ-60բ Տաղ Ծնընդեան եւ Յայտնութեան Աստուծոյ մերոյ – Այսաւր
լցաւ խոստումն Բանին, / Զոր խոստացաւ նախայստեղծին... Ազարիայ, ես անարժան ծառայ եմ
Տեառն եւ սուրբ Կուսին, / Ով որ կարդեա կամ յուսանի, / Յիշմամբ առնէ՛ք զիս արժանի:
5. 160բ-2ա [Տաղ] – Քէէն մինչեւ
ի յայբն աւրհնաբանութիւն / Փառք եւ պատիւ, յաւէտ երկիրպագութիւն... Ազարիեա եղուկ, բնակեալ ի գեղջի... յերես անկեալ գետին սուրբ Աստուածածնի,
/ Եւ սուրբ կրաւնաւորաց դուռն սուրբ ուխտին:
6. 162ա-3ա Ողբ դատաստանի է ասացեալ – Աւրհնեալ
կամքն աստուածային, / Անեղ, անմահ, միշտ կենդանին... Ազարիեա ողորմելի տարեհկուսեալ
ես աշխարհի, / Գերի լինի քեզիկ ճարակ խառնիլ ի դաս աջակողմի:
7. 163ա-4ա [Տաղ] – Մարդ մի ճնճղուկ
եգիտ եւ ըմբռնաց զնա, / Այլ նա սկսաւ խաւսել եւ ասէ նորա... Բաժանել ի երիս անբաժանելի,
/ Երրակն Միակի անեղանելի:
8. 164բ-5բ [Տաղ ի Յովհաննիսի Պլուզէ. ձեռ. 424, 106բ] – Անդ՝
ի մէջ դրախտին, երեք անձինք կային՝ / Ադամ եւ Եւայ եւ պատուիրանըն Տեառն... Կինս այս
զոր ի տուր զինձ, սայ խաբեաց զիս:
9. 165բ-7ա [Տաղ Յարութեան] – Դասքըն հրէական
/ Էին պահապան... Փա՜ռք Հաւր անեղին, Որդոյն Միածնին, պատիւ Սուրբ Հոգոյ, որ այսաւր
զմեզ ազատեցին:
10. 167ա-8բ [Տաղ ի Սրիկ Կոստանդէ. ձեռ. 427, 201բ] – Խաչն
ի նախնումն երեւեցաւ / Ծաղկեալ ի դրախտն աստուածատունկ... յամէն ազգեաց երկըրպագի
յարձականայ յաւիտենին:
11. 168բ Շարկան սրբոյն Մինասեա – Ըզյիշատակ վկայից սրբոյ մեծին Մինասայ, Երմոգինէ, Գրաբուսի...
եկայք հաւատացեալք, յուսով երկիր պագեսցուք:
12. 169աբ [Շարական սրբոց Սուքիասեանց] – ԲՁ.
Ստուգութեամբ տեղանակացեալ (=տեղեկացեալ) հարցանելով... ի մերժել զախտս հոգւոց եւ մարմնոց:
13. 169բ Շարական սրբոյն Սահակա – Որ յարմատուց
հարցըն սրբոց... ընկեալ ըզտունողաց զաղաչանս:
14. 169բ-70ա [Շարական սրբոյ Յակոբայ]- Աւրհնեցէ՛ք ըզՏէր յաւրհնութիւն ի նոր... հաստատեաց զհիմունըս սուրբ
եկեղեցոյ, աւրհնեցէ՛ք:
15. 170աբ [Շարական սրբոց մարգարէից]- Որ զառաջագուն
ընդրեալսն... զերամըս մարգարէիցըն յանըստւեր քո հանգիստ:
16. 170բ-1ա [Տաղ վասն Գրիգորի Լուսաւորչին]- Արեգակն
ծագեալ խաւարեալ ազգիս, / Զհովիւըն քաջ գըտող մոլորեալ հաւտիս... Զվարդըն անուշահոտ
ի փուշ Անակէն, / Իսկ եղբարըն նորա կոչեսցի Ուրէն:
17. 171բ-3ա Տաղ ի վերայ Հոգոյ, ասացեալ [ի Խաչատրոյ
Կեչառեցւոյ. ձեռ. 33, 206բ] – Ես եմ կորուսեալ ոչխար, մոլորեալ ի սուրբ հաւատէն, / Հովիւ
քաջ ի վայր հայեաց, բարեխաւս քեզ երկիր, ամէն... Զաշխարհս բարեխաւս ունիմ, առ ծնեալ
Աստուածդ ի կուսէն:
18. 173ա-4բ [Ի Սրիկ Կոստանդէ. ձեռ. 423, 220ա] Տաղ Ծնընդեան («Ա-Ք») – Աստուածածին կո՛յս երանեալ, / Բանն ի Հօրէ ի քեզ իջեալ... / Ես Յովաննէս, մեղաւք
մեռեալ... Դարձեալ կամ ամենուտ ոտս անկեալ, / Սղալանաց ներաւք ներեալ:
19. 174բ-6ա Տաղ Ադամայ մերկանալ [ի Սրիկ Կոստանդէ. ձեռ.
3595, 66բ] – Ադամ նստել դուռն դրախտին,
/ Լայր եւ ձայնէր ողորմագին... Որ ըզդրախտդ վայելեցէ՛ք, ձեր թագաւորն եկէք լացէք:
20. 176ա-9ա Տաղ վասն արիական ֆռանկ ազգին գալըստեան
եւ [յ]արձակելոյն ի վերայ մահմետականաց [ի Առաքելոյ Բաղիշեցւոյ. ձեռ. 1636, 206ա] – Քանզի
ֆռանկաց ազգն շարժին / Կամաւք անմահ թագաւորին... / Ես, Առաքեալ մեղաւք ի լի... Եկայք, ձայնին լիցին արժանի, արքայութիւն մեծարիք:
Գ. 179բ-218բ Պատմութիւն Յովասափու՝
որդոյ Աբենէր թագաւորին Հնդկաց, որ հաւատաց ի Քրիստոս Աստուած՝ բանիւ սուրբ ճգնաւորին
Բարղամու, ասացեալ վարդապետին Առաքել կոչեցեալ, ոտանաւոր չափով – Յորժամ հայրն
երկնաւոր... յերկիր յաճեցաւ / Եւ Բանն Աստուած իջեալ երկնից մարմնացաւ... / Եւ թողութիւն
մեղաց մերոց հայցեցէ՛ք:
Հմմտ. Առաքել Բաղիշեցի, աշխ.
Ա. Ղազինեանի, Երեւան, 1971, էջ 238-327:
Դ. 218բ-33բ Խրատք հոգեւոր եւ պիտանի Յովհաննէս վարդապետի
ասացեալ, [որ] կոչի Պլուզ – Արար Աստուած զմարդն հոգի եւ մարմին... ասեղ, դերձան, սանտըր,
քըսակ:
Ե. 234ա-40բ [Վարք եւ պատմութիւն Մարխայ եւ Կոսբարայ վաճառականացն,
Յակոբ եպիսկոպոսի ասացեալ է – Եկայք աւրհնեմք զԱստուած, որ ողորմած է... ձեռ. 515, 54բ]
(սկ. թափուած)/// պատուիրեմ քեզ դու զայն կատարեա... 240բ Պատմութիւն առաջիկայդ զոր կա՝ սրբոյն Մարխասայ եւ Կոսպարայ, զոր արարեալ
է բանասէր եպիսկոպոսն քահանայս տէր Յակոբ Նետարացի (=Նետրարենց): Ով կարդա, ողորմի
ասէ ամէն ժամ. յաւիտեանս ամէն:
Զ. 240բ-3բ [Տաղ վասն Գրիգորի Լուսաւորչին] – Արեգակըն
ծագեալ խաւարեալ ազգիս, / Զհովիւըն քաչ գըտող
մոլորեալ հաւտիս... / Իսկ եղբայրն նորա կոչեսցի Ուրէն... (կրկն.՝ 170բ-1ա) / Որ էր
պատուհասեալ ի Տեառն Արարչէն:
Է. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԸ. դ.
– 67բ-73բ [Երազահան] – Ա. Առաջի աւրն՝ բարի է ամենայն երաց...
երազն բարին կատարի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
(Աստուածատուր գրչի, նոտրգիր)
218բ Դարձեալ յիշեցէ՛ք զմեղապարտ սուտանուն դպիր սարկաւագ Աստուածատուրս:
233բ Գրեցաւ Ժամակարգութիւնս ձեռամբ
սուտանուն Աստուածատուր սարկաւագիս եւ ի հալալ
արթեանցն խօճա Յովանիսին, զոր Տէր Աստուած մեր բարով վայել տացէ. ամէն:
Հայր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 75բ (նոտրգիր) Թիվին
ՌՁԱ. (1632) գիրեցաւ: Խաթունին՝ թիվին ՌԼԸ. (1589), Մարտիրոսին՝
թիվին ՌԽԱ. (1592), Ադիլին՝ թիվին ՌԽԸ. (1599), Միլիքին՝
թիվին ՌԼԳ. (1584), Թուրուսին՝ թիվին ՌԽԱ. (1592):
2.
1ա (նոտրգիր) Թվին ՌՃԸ.ումն (1659), Յունիս ամսուն
Ա. Վաթան՞ մեր ծնա[ւ]: Աւետն, ծառայ Աստուծոյ Յիսուսի Քրիստոսի. ամ[էն]:
Աբրահամ, Սահակ:
66բ (նոյն ձեռքով) Յօվանէ[ս]ն վաղջանեցաւ Սուրբ Հակոբի
Բարակեդ (=Բարիկենդան) շաբաթ օրն, թվին ՌՃԹ.ումն (1660). ամէն:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ
861 (66բ):
3. 74բ (նոտրգիր) Թվին
ՌՃԺԲ. (1663), Դամա ԺԵ.ումն պսակեցա Ե.շաբաթ օր: Թվին ՌՃԺԳ. (1664), Նախա ԺԶ.ումն,
աւրհնվեցա՝ Վարդավառէն Բ. շաբաթ գոլոյ: Թվինն ՌՃԺԵ. (1666), Նախայ ամսունն
ԺԷ., օրն Ե.շաբաթ Յօվայսափն մօրէ ծնաւ: Աստուած անփորձ պախէ, ամէն: Թվինն
ՌՃԺԷ. (1668) Արամ ամսուն Լ., օրն Սուրբ Սարգսին Բարեկենդան կիրակի, Բեթղայէմն
մօրէ ծնաւ: Աստուած անփորձ պահեա. ամէն:
4.
66ա (նոտրգիր) Թվինն ՌՃԺԷ. (1668), Փետրվար ամսին,
Նիրհան ամսին ԺԲ., աղուհացուց մի, Փոքր շահ
Սէֆու ժամանակաւ, յարեմտից կողմանէն մէկ ցոլ[ք] երեւաց Ե-Զ. ջիդայ չափ,
կէր դէ[պ] յուսիսային կողմն: Որ մարդ շատ/// ու մէր աչքին լուսն
պակաս[ու]մն/// որ շատ մարդ կինն լսեցիք, որ ասա[ցին], թէ աչքերանին ջոկում չէ: Ես՝
մեղաւոր Աւետիս էրէցս գրեցի: Ով որ կարդայ, փառք տայ Աստուծոյ եւ մեղաւորս
յիշի:
5.
65բ (նոտրգիր) Այս է Երազայգիր Յովանեսին:
Աստուած զինք առոխջ պախէ. ամէն:
6.
75ա (բոլորգիր, ԺԸ. դ.) Աւետ, ծառայ Աստուծոյ.
ամէն: Աս է Երազայգին(=ր) Յօվանէսէնց: Ով օր էստուր գին գտրի,
Աստուած զինք անիծի. ամէն:
7. 94բ (նոտրգիր) Թվին
ՌՃԻԸ.ումն (1679) Աւել[ե]աց Բ օրն Բ.շաբաթ էս Ժամայգիրքս առի Մռջամի որդի,
Յովանիսի որդի Պետրոսէն Ա ըռուփի, որ մուչույուղք՞ (=ոչ ոք) դաւէ չնի:
95ա (նոտրգիր) Ես՝ տէր Սարգսի որդի Խաչիկս, գրեցի:
8. 243բ (նոտրգիր, ԺԷ. դ.) Ջէկիդասեհ՞
թվին ՌԳ.ո[ւ]մն (1554) մօրէ ելավ, թվին ՌԻԳ.ո[ւ]մն (1574)
փսակվեցավ, թվին ՌԽԶ. (1597):
9. 243բ (նոտրգիր, ԺԷ. դ.) Յովանէսն
մեռաւ թվին ՌՂԴ. (1645), Յավրի(՞) խարսանիքն [թ]վին ՌՂԱ.
(1642), Մարիամն ելաւ մօրէ թվին ՌՂԵ. (1646):
10. 94բ (նոտրգիր, ԺԷ.-ԺԸ. դդ.)
Ես՝ Գուլբաբու թոռն Գափրէլես առի աշ/// (շար. չիք):
11. 212ա (նոտրգիր, ԺԸ. դ.) Նանաջան,
ծառայ Աստուծոյ. ամէն: Ծ Ա:
12. 75ա (շղագիր) Ի թվին
1830ումն, Ովդան 17 ես՝ Քրիստոսի ծառայ Գասպար Մօվսեսեանս, գրեցի: Որ
ոք յանդիպի, յիշեալ լինի առաջի Աստուծոյ:
Քանի որ յետագայի յիշատակարանները
գրուել են 2 ձեռագրերն իրար միացնելուց յետոյ, ապա դրանք տալիս ենք միատեղ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 76բ (բոլորակ) «Քրիստոսի ծառայ Մարգար. 1223 (1774)»:
ՆԿԱՐՉԱՓՈՐՁ՝ 212ա. զարդաձեւ եռանկիւնի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 153ա «Այս ծուռն մեկնեցի»: 176բ (թուքերէն) «Ղուլօղլի ղալանկա
ղուշ»: 92բ, 138ա, 139բ, 146բ, 154բ, 173բ, 176ա, 185ա, 216բ, 233բ եւ այլն՝ զանազան
բառեր եւ տառեր:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա «ՌՃԺԷ.-ից առաջ, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2460
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԶ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Անանուն (1ա-52ա), Յովանէս (54ա-359բ):
ԹԵՐԹ՝ 359: ՊՐԱԿ՝ Ա-Եx12 (Ա, Դ 10, Ե 8) + Ա-ԺԵx12 (Բ չիք, ԺԴ-ԺԵ 11) + Ա-ԺԳx12
(Բ՝ չիք, Ե 7, Թ, ԺԱ 10, ԺԴ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 13x9,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
միասիւն (9,5x6,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (անանուն գրչի՝ 1ա-52ա, Յովանէս գրչի՝ 54ա-359բ.
նմուշք՝ 7ա, 55ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը
բազմագոյն ծաղկադրոշմ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, մէջքը վնասուած, կապիչներն ընկած. միջից
եւ վերջից պակասաւոր, թ. 262՝ բնագիրը մեծ մասամբ պատռուած, լուսանցներում խոնաւութեան
հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, ցեցակեր, Ի. դ. նորոգուած, թերթերը տեղ-տեղ կարկատած.
լուսանցակողերը գունաթափ, սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 1ա-52ա Համառօտ լուծմունք [Արարածոց գրոցն, որ] կոչի
Ծնունդք՝ [արարեալ Գրիգորի վարդապետի, մակ]անուն Ծէրենց կոչեցեալ, [ժողովեալ ըստ
կա]րի բանից սրբոց արանցն. տե՛ս. ձեռ. 1217, 2ա)– Նախ զայս պարտ
է ասել մեզ՝ վասն է՞ր կոչի անուն գրոցս Ծնունդք եւ արարածք... ամենայն անդրանկաց
տալ զերկդրամեանն ամենայն քահանայիցն (միջից թափուած. 10բ «... եւ զբոյսս աշխարհի///»
(շար. թափուած), 11ա «///եւ կէսք միակենցաղք...», 34բ «..որպէս եւ կարծէրն///» (շար.
թափուած) 35ա «///Ասէ. տարցեն զքեզ... », 44բ
«... զգերս ամ///» (շար. թափուած) 45ա
«///անդ Բենիամին ի տղայութիւն...»):
Բ. 54ա-217բ [Գրիգորի Տաթեւացւոյ
Մեկնութիւն Յոբայ]
Տե՛ս ձեռ. 1167, 128ա-86ա. [Ցանկ]/54ա-60բ: 1.Նխ./60բ-4բ (վրջ.՝ «... Երկրորդ. անմարմին ձայնիւ///»
(շար. թափ.): ա/65ա-71բ (սկ. թափուած՝ «///յորժամ լսեմք զբանս զայս...»): բ/71բ-85բ: 2/85բ-90բ: 3/90բ-8ա: 4/98բ-102բ: 5/102բ-9ա: 6/109ա-14բ: 7/114բ-20ա: 8/120ա-7ա: 9/127ա-30ա: 10/130ա-8բ: 11/138բ-84ա: 12/184ա-203բ (վրջ.՝ «... Նախ՝ վասն տգիտութեան///»
(շար. թափուած): 13/204ա-17ա (սկ. թափուած. «/// զբոլորն եւ զմասն...»): Յշտկրն. հեղ./217ա-8ա:
Գ. 219ա-359բ [Գրիգորի Տաթեւացւոյ Մեկնութիւն Եսայեայ]
Ծաղկաքաղ մեկնութիւն ի լուսաւոր բանից արդիւնական վարդապետի Յոհաննու Որոտնեցուն՝ հաւաքեալ աշխատասիրութեամբ Գրիգորի՝
աշակերտի նորին շնորհալից վարդապետի: 0գնեա՛յ, Յիսո՛ւս, եւ աւարտեա՛յ սկսեալս իմ:
Տե՛ս ձեռ. 2976, 1ա-57բ. Այս ինչ կա ի գիրս Եսայեա (Ցանկ)/219ա-21ա: ա/221ա-2ա: բ/222ա-4ա: գ/224ա-5ա: դ/225ա-6բ: ե/226բ-30բ (վրջ. թափուած. «... ոչ արար զմեղս
եւ ոչ ///»): զ-ը/չիք (թափուած): թ/231աբ (սկ. թափուած. «///հոգւոյն տուեալ են...»): ժ/231բ-2բ: ժա/232բ-5ա: ժբ/235ա-7բ: ժգ/237բ-41բ: ժդ/241բ-2ա: ժե/242ա-4բ: ժզ/244բ-7բ: ժէ/247բ-50բ: ժը/250բ-3բ: ժթ/253բ-7բ (միջից թափուած. 254բ «... Յուսա ի
նա/// (255ա) ///ցի, որ խոնարհ...»): ի/257բ-8բ: իա/258բ-9բ: իբ/259բ-60ա: իգ/260ա-1բ (վրջ. թափուած. «...եւ ոտնահար///»): իդ/262ա-3բ (սկ. վնասուած): իե/263բ-6բ: իզ/267ա-8բ: իէ/268բ-70բ: իը/270բ-2բ: իթ/272բ-3ա: լ/273աբ: լա/273բ-4բ: լբ/274բ-5ա: լգ/275ա-6բ: լդ/276բ-80բ: լե/280բ-2բ: լզ/282բ-3բ: լե/283բ-7բ: լը/287բ-8ա: լթ/288ա-9բ: խ/289բ-90ա: խա/290ա-2ա: խբ/292ա-4բ: խգ/294բ-7ա: խդ/297աբ (վրջ. թափուած. «ԽԴ. 297բ «... հաճոյ
է ժամանակ Աստուծոյ///»): խե/298ա-9բ (սկ. թափուած. «///եւ երթեալ գնաց ի գերեզմանս...»): խզ/299բ-301ա: խէ/301ա-4բ: խը/304բ-15բ (միջից թափուած. 307բ «... ընդ անաւրէնս |308ա| համարեցաք
զչարչարանս նորա...»): խթ/315բ-6բ: ծ/316բ-9բ: ծա/319բ (վրջ. թափուած. «... մտցէ յարքայութիւն///»): ծբ/320ա-4բ (սկ. թափուած. «///պահպանութիւն շաբաթաւն...»): ծգ/324բ-6բ: ծդ/326բ-33ա (միջից թափուած.
329բ «... ողորմիս նոցա///
|330ա|տամ զհայցուածն... »): ծե/333ա-8ա: ծզ/338ա-41ա: ծէ/341ա-7բ: ծը/348աբ: ծթ/348բ-51բ: կ/351բ-9բ (միջից թափուած. 353բ «... սկիզբն աւերման
եւ աստ/// |354ա| որ երկնայնոյն կամօքն...», վրջ. թափուած. «... ջերմութեամբ եւ էութեամբ///):
Յիշատակարան հեղինակի/չիք:
Հմմտ. ձեռ. 1131, 1ա-35բ.
նաեւ՝ Գէորգ Սկեւռացի, Մեկնութիւն Եսայեայ, Սբ. Էջմիածին, 2008 (այս տպագրում ձեռագիրս
օգտագործուած չէ):
Դ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԷ. դ., բոլորգիր (4 տող) եւ նոտրգիր
52բ [Վասն աչքացաւի] – Աչք, որ կոպն թանձրանայ եւ կարմրի... եւ այծու լեղին Գ.
երկուն ի յաչք դի՛ր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. (անանուն գրչի) 52ա Ո՜վ սրբասէր
վարդապետք եւ քահանայք, յորժամ ընթեռնուք զսուրբ [տ]առս, զեղկելի գրիչս յիշեցէ՛ք ի
Քրիստոս եւ Աստուած ողորմի՛ ասացէք:
2. (Յովանէս գրչի) 218ա Այլ եւ
աղաչեմ զմտերիմ գաղափարօղս գրել զսակաւ յիշատակս մեր, եւ դուք գրեալ լիջիք ի գիրն կենաց
ընդ նոսին, եւ զմեղապարտ գրիչ՝ սուտանուն Յովանէս յիշեա՛:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 218բ (ԺԷ. դ., բոլորգիր) Յիշատակ
է գիրս տէր Գէորգ աւաք քահանային: Եւ ո՜վ արժանաւոր ընթերցողք, նախ
եւ առաջ յիշեցէ՛ք զմատկարարն սորա եւ զծնօղքն, որ այսպիսի հոգեշահ խրատք, որ վասն մեր
եդեալ է:
2. 52բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Յիշատակ
է այս գիրքս Կարապետ վարդապետին/// տէր Հէրապետին (ջնջուած եւ դժուարընթեռնելի.
նման՝ 121բ, 218ա):
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 53ա, 172բ. խզբզոց, 218բ. թագ, 255բ, 303բ. թռչուն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 53բ «Տիրացու Մկրտիչ, Յարութիւն»:
218ա «Գէորգ»: 11ա, 89ա, 172բ, 218աբ, 234բ, 305բ. զանազան տառեր եւ բառեր:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին
փակցուած թղթին «ԺԷ. - Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», ջնջուած, գրուած՝
«ՊԾԷ.-1406. էջ 343-345»: «Հմր 2460, 1209»:
2461
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
ԺԷ.
դար |
ԹԵՐԹ՝ 223+3 (կրկն.՝
28, 88, 177) + 4 (հնգիցս՝ թ. 102). չգրուած՝ 102բ, 134բ-5ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԼԱx12 (Ա 5, Բ
6, Գ-Դ, ԺԶ-ԻԲ չիք, Զ, ԺԱ, ԺԴ, Լ 11, Թ, ԻԳ 14, ԺԲ 8, ԺԵ, ԻԸ-ԻԹ 10, ԼԱ 1): ՆԻՒԹ՝ թուղթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 13x9,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (9x6): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 82ա): ՏՈՂ՝ 22: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը
տախտակ, աստառը վանդակազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա, վջ.), դեղնաւուն
չգրուած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 1ա: Ճակատազարդ՝ 82ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը ցեցակեր, եզրերը մաշուած, մէջքի կաշին քայքայուած, միջից եւ վերջից պակասաւոր, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, ցեցակեր. 28, 86, 88, 102, 155 եւ 177 թերթերից մնացել են միայն փոքրիկ մասեր. լուսանցակողերը գունաթափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-223բ [Շարակնոց]
Տե՛ս ձեռ. 1576, 4ա-368բ. 1/1ա-4ա: 2/4ա-5բ (միջից
եւ վերջից պակասաւոր, չիք՝ «ԴՁ. Հ. Որ
ի վերայ քերովբէից... Մ. Առաւաւտ խաղաղութեան...»,
վրջ. թափուած. «Ճշ. Որ ի բարձրութիւնս
երկնից... կենաց մարդկան Մարիամ///»): 3/6ա-8բ (սկ. թափուած. «[ԴՁ.
Հ. Որ անիմանալից եւ յէութեան] որ ըզտըրտմական...»): 4-5/չիք: 6/9ա-10բ
(սկ. թափուած. «[Աւրհն. ԴԿ. Այսաւր Բանն ի Հաւրէ անմեկնելի... ] յերկրի երեւեալ...»):
7/10բ-1բ (վերջից թափուած, չիք՝ «Ո. Որ կերպարան Հաւր... Տ. Քրիստոս
ծընեալ... ԳՁ. Ճշ. Անըսկըզբնական Բանին
Հաւր...»): 8-16. ա/չիք: 16.
բ/12ա (սկ. թափուած. «[ԴՁ. Մկ. Որ գերագոյն քան ըզբնութիւնս...] ի մարդկային
բնութիւնս...»): 17/12ա-3բ: 18/13բ-6բ: 19/16բ-9ա: 20/19ա-21ա:
21/21ա-3բ (միջից պակասաւոր. «Ակ. Մկ. Աշակերտըք Քրիստոսի... տեսանել Մար///» (թափուած) «[Ճշ. Որ սիրողդ
էք...] որ ազգի մարդկան»): 22/24ա-6ա: 23/26ա-8ա
(28աբ տե՛ս 93): 24/չիք: 25/29ա-30ա (սկ. թափուած. «[Այսաւր
յաւրինակ... վերըս]տին ժառանգութիւն...»): 26/30ա-4ա (84աբ տե՛ս 82. ժ):
27/34բ-41ա: 28/41ա-50ա: 29/50ա-60բ: 30/61ա-7բ (67բ-73ա
տե՛ս 90), 73ա-4բ: 31/74բ-82ա: 32/82ա-4ա: 33/84ա-6ա
(չիք՝ «ԱՁ. Հ. Որ զերիս մանկունսն...»: Վերջից պակասաւոր. «ԲԿ. Հբ. Այսաւր ընդ հրակերպեան դասուցն աւրհ///»): 34/86ա-7ա (մեծ մասամբ պատռուած,
ընկած): 35/87ա-8բ (վերջից թափուած. «Հբ. Որ յանէից... ի յաւէ[ր]ժ կենդանութեան///»): 36/89ա-90ա (սկ. թափուած. «[ԲՁ. Հ. Որ սքանչելիդ ես...]
սուզմամբ յանդունդս...»): 37/90աբ (վերջից պակասաւոր. չիք՝ «Ո. Ըզքէն խորհեցան... Տ. Այսաւր եկեալ... Մկ. Նոր ըսքանչելիք...»): 38/91ա-3բ
(սկ. թափուած. «[Աւրհն. ԳՁ. Վերաձգաւղն երկնից...] Բաշխէ զմարմին...»): 39/93բ-100բ
(Չիք՝ ա. «Մ. Յահեղ աւուրն...», չիք՝ «ԲՁ. Մկ. Որ թագաւորդ ես...
համբերելով վասըն///», բ.՝ սկ. թափուած. «///պարտ էր զերկիւղ...»): 40/100բ-2բ (միջից եւ վերջից
պակասաւոր, չիք՝ ա.՝ «Տ. Յովսէփ ճըշմարիտ...
Ստեղ. Մկ. Յովսէփ քեզ...», բ.՝ «Ճշ.
ԱՁ. Յարեաւ Քրիստոս... Ճշ. Նորացուցէք զաւրհնութիւնս... Ճշ. Կամաւ յանձն առեր...»): 41. ա/չիք: բ/103ա-5բ
(սկ. թափուած. «///Հ. Ընդ երիս մանկունսն...»: Յաւելեալ՝ բ. 103ա «Մ.
Որ ըզհրեշտակին...»): 42/105բ-11ա (միջից պակասաւոր, չիք՝ բ. «Ճշ. Թագաւորեաց
Աստուած...», գ.՝ մեծ մասամբ թափուած. «///կեանս. փոխանակ իւղոյն»): 43/111ա-30բ (միջից եւ վերջից
պակասաւոր. չիք.՝ «Հ. Փառաւորեմք ըզքեզ...
Ո. Էակից Հաւր... Տ. Իւղաբեր եւ սուրբ կանայքն... Հ. Փառաւորեալ Որդի...», ե.՝ «Ո. Եկիր ի փըրկութիւն... Տ. Զյարութիւն Աստուածորդւոյն...»): 44-81/չիք: 82/131ա-9բ,
84աբ (տե՛ս 26: Չիք՝ ա-զ, ժգ-ժդ: Պակասաւոր՝ է., սկ. «///հրեշտակական վարուք ճըգնեալ...»): 83/139բ-44ա: 84/144ա-9բ:
85/149բ-54բ: 86/155ա-77բ (սկզբից վնասուած): 87/178ա-99բ (սկ.
թափուած. «[Տ. Քեզ վայել է Աստուած...] երկնաւոր դատաւորեա՛...»: Չիք՝ է.
«Աւրհնաբանող ձայնիւ երգեմք...»): 88/205ա-22բ (89ից յետոյ, սկ.
թափուած. «[Զիհ. Հրով աստուածութեամբըդ... յու]սոյ կենացըն յաւիտենից...»,
միջից եւ վերջից պակասաւոր. չիք՝ գ. «Տրլ. Որ անքըննինդ ես...», դ.՝ «ԲՁ. Աւրհնեսցուք ըզՏէր որ աւրհնեացըն... Նայ. Աստուած խաւսեցաւ...», ը.՝ սկիզբն եւ վերջն թափուած.
«[Ծան. Ծանեաք ըքեզ...] իշխանութեամբ բազմեալ...», «... Նեղ. Մարգարէն ի փորոյ կիտին... Աստըւած ողորմած///»): 89/199բ-204բ (88ից առաջ,
վերջից պակասաւոր. «... եւ առաջին մարտիրոսին///»): 90/67բ-73ա (տե՛ս
30): 91-92/չիք: 93/28աբ (վերջից պակասաւոր. «... դիտապետ
նըշանաւոր անու///», տե՛ս 23): 94/չիք: 95/223աբ (սկզբից եւ
վերջից պակասաւոր. «///որ ցուցի, չորեքնիւթեա բնութեամբ... զտապանն ամենաւրհնեալ///»):
96/չիք:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 48բ, 212ա, 222բ, 223բ (զանազան բառեր):
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին
փակցուած թղթին «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2461, 1210»:
2462
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 104. չգրուած՝ 1բ, 7աբ, 21ա-4ա, 77բ-9բ, 103ա-4բ: ՊՐԱԿ՝ Բ-Ժx12 (Գ, Թ
11, Ե-Զ 10)+2: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 13,5x9,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն
(2ա-6բ, 26բ-77ա), միասիւն (8ա-20բ, 24բ-6ա,
80ա-102բ). (11.5x7,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (գրչափոխութեամբ՝ Ա (2ա-77ա), Բ (80ա-102բ. նմուշ՝ 9բ): ՏՈՂ՝ 18-26: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը գրուած եւ միմեանց սոսնձուած թերթեր. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր (80ա), հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, նարնջի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը ցեցակեր, եզրերը թեթեւակի մաշուած, Ա. փեղկի միջուկի թերթերի մի մասը միմեանցից առանձնացած, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր եւ բծեր. լուսանցակողերը գունաթափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 2ա-6ա Մեկնութիւն բառից Քերականութեան – Վերծանութիւն՝ ընթերցողութիւն... Փեթեկումն՝ բացումն (յաւելեալ
13 բառ՝ 6ա). Ենթակայ՝ բնութիւն... աւոր՝ պայծառ, կարմիր:
Հմմտ. ձեռ. 267, 242բ-6բ:
2. 6ա-20ա Յաղագս Մեկնութեան
Քերականին, զոր արարեալ է մեծ վարդապետին Վարդանայ՝ ի խնդրոյ թագաւորին Հայոց Հեթմոյ
Տե՛ս ձեռ. 267, 247ա-311բ. ա/8ա-9բ: բ/9բ-11բ: գ/11բ-2բ: դ/12բ-3բ: ե/14աբ: զ/14բ-20ա: է-իգ/չիք: Ունի՝
ա. 6աբ Ցանկ է միահամուռ Մեկնութեան Քերականութեանս: Յաղագս մասանցն եւ առոգանութեանցն
ճառս քսան եւ չորք – Ա. Նախ եւ առաջին՝ Յաղագս քերականութեան... ԻԴ.
Յաղագս գտեալ առոգանութեանցն:
Տե՛ս Վարդան Արեւելցի, Մեկնութիւն
քերականի, աշխ. Լ. Գ. Խաչերեանի, Երեւան, 1972։
3. 20բ [Տաղ, զուգահեռ հայատառ թուրքերէն թարգմանութեամբ]
– Ես քոյ սիրուն չիմ տիմանար, / Եուրէկիմ դուդուլիփ եանար... տուվայ
տէնտ ունըտ մայ աաա / Ըզքեզ:
4. 24բ-5ա Ա[յ]ս են թագաւորքն Արշակունեաց, որ թագաւորեցին
ի վերայ Հայոց – Նախ՝ Արշակ՝ մեծ արքայն Պարսից Պարթեւաց... եւ անկան ընդ իշխանութեամբն
Պարսից:
5. 25բ [Վասն իւղոյն] – Զըմուռն ծաղիկ է, եւ կինամոնն՝ արմատն... առաջին իւղ որով աւծէին:
6. 25բ-6ա Հարցումն եւ պատասխանի – Որո՞վ
իւիք կարէ մարդ պահել... վառի միշտ ի սէրն Աստուծոյ. ամէն:
7. 26ա-77ա Բառգիրք, որ է լուծումն գրոց – Արարիչ՝
[Աստուած]... Քամահել՝ ձաղել կամ արհամարհել:
Բ. 1.
80ա-99բ Սուրբ իմաստուն վարդապետին [Յովհաննի]սի Եզնկացոյ արարեալ այլաչափ
տաղս, ի խնդրոյ բարեպաշտ իշխանին Ապլոցի...
Տե՛ս ձեռ. 71, 168բ-88բ. ա/չիք: բ/81ա-3ա: գ/83բ-99բ: դ/80ա-1ա (սկ. «Նախ զտարերացս դրութիւն... »):
2. 99բ-102բ
Վասն ԲԺ.ան կենդանակերպաց, եւ ԲԺ.ան ազգաց, եւ ԲԺ.ան անդամոց, տունս Հ.ուն
(70).
Տե՛ս ձեռ. 739, 47բ-55բ. ա/99բ-100ա: բ/100ա-2ա: գ/102աբ (վրջ. թերի «... նա ձուն կա///»): դ-ժ/չիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳԱՂԱՓԱ՞Ր ՕՐԻՆԱԿԻ
104բ (նոտրգիր) Թվին ՌՃՂԳ. (1744), Դեկտեմբերի ԺԴ.-ումն, գրեցավ գիրս
Քաֆայ, որ է փա՜ռք: Քիրքս առիմ Քէֆէցի տէր Սիմէոնի որդի
Աստուծոյ ծառայ Լուսպարոնս: Կրեցիմ օրն հինգշաբթի, Սուրբ [Յ]ակոփայ
պասն (ջնջած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
20բ (նոտրգիր) Այս գիրին թվին ՌՄՃԺ.
(1761), Մարդին Ը.ին (8):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 78ա (ԺԸ
դդ., նոտրգիր) Մահտէսի Օվանէսին է այս Բառգիրքս (ջնջած):
2. 1ա (շղագիր) Գէորգեան
հոգեւոր ճեմարանի մատենադարանին՝ նորա քսանեւհինգամեայ յօբելեանի առթիւ, նուիրում
է նորա նախկին սանը՝ Պօղոս քահանայ Բեդելեան: 25 սեպտեմբերի,
1899, ի Սուրբ Էջմիածին:
ՆԿԱՐՉԱՓՈՐՁ՝ 26ա. խաչ, 104բ. կեռ թուր:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 22ա «Նազարէթ, Նազար»: 78ա ջնջուած գիր: 103ա «խաչերես ես»: 103բ-4բ. հաշիւ արաբական
թուերով եւ այլն:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին
փակցուած թղթին «ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2462, 1211»:
2463
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
ԳԻՄԻՇԽԱՆԱ |
ՌՃԺԴ. – 1665 |
ԳՐԻՉ, ԾԱՂԿՈՂ, ԿԱԶՄՈՂ՝
Պետրոս դպիր Գիմիշխանացի:
ԹԵՐԹ՝ 325: ՊՐԱԿ՝
Ա-ԻԸx12 (Ա, ԻԳ, ԻԸ 10, ԻԲ 7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 12,7x9: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(9,3x6): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝
8բ): ՏՈՂ՝ 23: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը բազմագոյն
վանդակազարդ կտաւ (Ի. դ. յաւելում). լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա-Բ)
+ 2 (Զ-Է), դեղնաւուն չգրուած թուղթ (Ի. դ. յաւելում):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Յարութիւն՝ 113բ, Հոգեգալուստ՝ 156բ, Խաչ՝ 206բ: Լուսանցային. Յովնան յերախ
կիտի՝ 43բ, Գրիգոր Լուսաւորիչ՝ 78ա, Գլուխ Յովհաննու Մկրտչի՝ 119ա, Միքայէլ հրեշտակապետ՝
229բ: Կիսախորան՝ 1ա, 114ա, 157ա, 207ա: Ճակատազարդ՝ 8բ, 45ա, 90բ, 258ա, 277բ, 306ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, տաճար, խաչ, սափոր (99ա), յուշկապարիկ (266ա):
Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր, մարդագիր (1ա), կենդանագիր (45ա): Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, մանուշակագոյն, դեղին,
նարնջի, սեւ, բրոնզ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Մեկնութիւն ՀԷ. սաղմոսին: ԺԱ.-ԺԲ. դդ.: 2 (Գ-Դ) + 1 (Ե), ստացուած Ա-Բ՝ մէկ թերթի քառորդ մասից, Գ՝ մէկ թերթի պատռուած հատուածից: Մագաղաթ, ԳԴ բացուածքը՝ 16,5x11,9, Ե՝ 11,8x10,2. երկսիւն (Գ-Դ.՝ 10x12, Ե.՝ 9x6), ուղղագիծ երկաթագիր, 14, 12 տող: Աա-Բա, Գաբ՝ եղծուած: Կարդալ՝ Բբ. «///Առ ի յաւգուտս գործ... Յորժամ սպանանէր///»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը թեթեւակի մաշուած, պատառիկ-պահպանակները խիստ վնասուած եւ դժուարընթեռնելի, միջից պակասաւոր. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, ցեցի անցքեր, թթ. 187-8՝ լուսանցներում պատռուածքներ. Ի. դ. կազմաստառը նորոգուած եւ աւելացուած 4 պահպանակները. լուսանցակողերը գունաթափ, սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-325բ [Շարակնոց]
Տե՛ս ձեռ. 1576, 4ա-368բ. 1/1ա-3բ: 2/3բ-5բ: 3/5բ-8ա
(չիք բ.): 4/8բ-10ա: 5/10աբ (վերջից պակասաւոր. չիք՝ «Մ. Ուրա՛խ լե՛ր, Աստուածածի՛ն... Ո. Ամէնիմաստ
ամենից... Տ. Ճառագայթ եւ կերպարան... Ճշ. Սուրբ զԱստուածածինն...»): 6/11ա-2ա (սկ. թափուած. «[Մ.
Լոյս ի լուսոյ ծագեալ... լուսաւոր]եալ ըզտիեզերս...»): 7/12ա-4ա: 8/14ա-5բ:
9/15բ-7բ: 10/17բ-9ա: 11/19ա-20բ: 12/21ա-2բ: 13/23ա-7ա
(յաւելեալ՝ բ. 24բ Մ. Ո՜վ գերահրաշ ծաղիկ...»): 14/27ա-9ա: 15/29ա-30բ:
16/30բ-2ա: 17/32ա-3բ: 18/33բ-5բ: 19/35բ-7բ: 20/37բ-9ա:
21/39ա-41ա (41ա-2ա տե՛ս 94): 22/42ա-3բ: 23/43բ-5ա: 24/չիք:
25/45ա-6բ: 26/46բ-50ա: 27/50ա-5ա, 256բ: 28/55ա-63ա:
29/63ա-72բ: 30/72բ-8ա (78ա-81բ տե՛ս 90. ա.), 81բ-2բ (82բ-4ա տե՛ս
90. բ.): 31/84ա-90ա: 32/90բ-2ա: 33/92ա-4ա (չիք՝ «ԱՁ.
Հ. Որ զերիս մանկունսն...»): 34/94աբ (չիք՝ «Հ. Բարեբանեալ ես...,
Մ. Ուրա՛խ լե՛ր, մա՛յր լուսոյ...»): 35/94բ-6բ: 36/96բ-8ա: 37/98ա-9ա: 38/99ա-101բ:
39/101բ-10բ (չիք՝ ա. «Մ. Յահեղ աւուրն...»): 40/110բ-3ա:
41/114ա-20ա (յաւելեալ՝ բ. 118ա «Մ. Որ ըզհրեշտակին...»): 42/120ա-6ա:
43/126ա-45ա: 44/145ա-9ա: 45/149ա-56ա: 46/157ա-9ա: 47/159ա-61ա:
48/161ա-2բ: 49/162բ-4ա: 50/164ա-5բ: 51/165բ-7ա: 52/167ա-9ա:
53/169ա-73բ: 54/173բ-4բ: 55/174բ-7ա: 56/177ա-8բ: 57/178բ-81ա,
256ա: 58/181ա-7բ: 59/187բ-9ա: 60/189ա-91բ: 61/191բ-3ա:
62/193ա-5ա: 63/195ա-6բ: 64/196բ-9ա: 65/199աբ (199բ-203ա
տե՛ս 95), 203ա-4բ: 66/204բ-6բ: 67/207ա-8բ: 68/208բ-10ա:
69/210ա-1ա: 70/211բ-2բ: 71/212բ-4ա: 72/214ա-5ա (չիք՝
«ԲԿ. Որ համագոյդ ես... »): 73/215ա-6բ: 74/216բ-8բ: 75/218բ-20ա:
76/220ա-1բ: 77/221բ-4բ: 78/224բ-6բ: 79/226բ-8ա: 80/228ա-9բ:
81/229բ-31ա: 82/231ա-7բ (237բ-9ա տե՛ս 91), 239ա-43բ, 255բ-6ա
(ժթ. խորագիրը՝ «Շարական սրբոյն Սուքիասանց»): 83/243բ-7ա: 84/247ա-52ա:
85/252ա-4բ (255աբ տե՛ս 96: 255բ-6ա տե՛ս 82. ժդ: 256ա տե՛ս 57.
բ.: 256բ տե՛ս 92: 256բ տե՛ս 27. գ.), 256բ-7բ (նիւթերի ետեւառաջութիւն):
86/258ա-77ա: 87/277բ-99ա (չիք՝ ե. «Զքեզ աղաչեմըք...», է.
«Աւրհնաբանող ձայնիւ երգեմք...»: Յաւելեալ՝ դ. 285աբ («Սարգիսս») «Սարսափելի
որոտմամբ...»: 88/306ա-24բ (89-ից յետոյ: է.՝ թեթեւակի եղծուած):
89/299ա-304բ (88-ից առաջ: 304բ-5բ տե՛ս յաւելեալ ա.): 90.
ա/78ա-81բ: բ/82բ-4ա: 91/237բ-9ա: 92/256բ: 93/չիք:
94/41ա-2ա: 95/199բ-203ա: 96/255աբ: Ունի՝
ա. 304բ-6բ Շարական նընջեցելոցն
– Ես ասացի ի վերանալ յինէն... Եւ յանգուսցէ զհոգի մեր նընջեցելոցն. աւգնեա՛ ինձ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
324բ (տեղ-տեղ եղծուած) Փա՜ռք ամենասուրբ
Երրորդութեան, հանուր անքըննելի եւ միութիւն
անզըննական, անզըրաւ յաւիտեանս. ամէն: Եւ արդ, գրեցաւ եղանակաւոր տառս
եւ աստուածաբան կտակս եւ խընկալի տուփս եւ զանազան ծաղկաւէտ բուրաստանս եւ
պտղալի դրախտս եւ քաղցրաճաշակ հոգեղէն կերակուրս, որ կոչի Շարակնոց, ի լաւ եւ ընտիր
յաւրինակէ, որ է Խըլիկ կոչեցեալ, ձեռամբ յոգնամեղ եւ անարժան գրչի՝ մեղաւոր
Գիմիշխանացի Պետրոսի դպրի: Շնորհիւ Տեառն սկսա եւ, ողորմութեամբ նորին կատարեցի
ի թվականիս հայոց ՌՃԺԴ. (1665), ի <ի> քաղաքս, որ կոչի Գիմիշխանան,
ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածնին եւ Սուրբ Ամենա|325ա|փըրկչին,
ի դառն եւ նեղ ժամանակիս, յորում նեղիմք ի հարկապահանջութենէ անաւրինացն, քանզի եւս
քան զեւս սաստկանա բռնութիւն եւ նեղութիւն ի վերայ աշխարհի, եւս առաւել ազգիս հայոց՝
վասն ծովացեալ մեղաց: Արդ, որք [հանդ]իպիք սմա՝ կարդալով կամ աւրինակելով եւ կամ հար[եւ]անցի
տեսանելով, յիշեցէ՛ք ի մաք[րայփայլ աղ]աւթս ձ[եր զան]արժան գծող
եւ ծաղկ[ող] եւ կա[զմող դպիր] Պետրոս, եւ զծնաւղս/// (եղծուած) իմ: Եւ
եթէ լի սրտիւ ողորմի ար[ժանի առ]նէք, այսմ աշխարհիս, եւ ի դատաստանիս՝ զերկնից արքայութիւն
պատրաստէ ձեզ եւ ձեր նընջեցելոցն հոգոյն. ամէն: Հայր մեր, որ յե[րկինս ես]:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 189բ (շղագիր) Գրեցաւ ի ձեռն
Գէորգայ Ղազարոսեան Պետելեան: 2 Ապրիլի, 1886:
2. Ըստ Պհպնկ Էբ-ի՝ վրա փակցուած թղթի Բ. կազմաստառի տակ՝ տախտակի վրայ. «Գէորգեան Հ[ոգեւոր] ճեմարանի Մատենադարանին՝ նրա քսանեւհինգամեայ յօբելեանի առթիւ
նուիրում է նախկին սան տէր Պօղոս քահանայ Բեդելեան: 25 սեպտեմբերի,
1899, ի Սուրբ Էջմիածին»:
ՆԿԱՐՉԱՓՈՐՁ՝ 257բ. տաճար:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Դա. այբուբենն իր թուային համարժէքներով: 59ա «Մարկոս» «սիրով
բար», 107բ «զգլուխն եղեքան հականէին», 157ա «Նազարի վան Նազարին», 236բ «արեգական
արդարութեան ծագմամբ» եւ այլն, 258ա խզբզոց:
ՆՇՈՒՄ՝ Ըստ Պհպնկ Աա-ի գրութեան՝ Ա. կազմաստառի տակ՝ տախտակին
գրուած է հետեւեալը. «1809 ամի, Բեդելեան»: «Հմր 2463, 1214»: 1ա «ՌՃԺԴ.-1665, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2464
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
ՌՃԺԴ.
– 1665 |
ԹԵՐԹ՝ 296-1 (թռիչք՝
18): ՊՐԱԿ՝ Բ-ԻԳx16 (Ե, ԺԸ 15, ԺԱ 14, ԺԶ 21, ԻԱ, ԻԳ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
12x9,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (9x6,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 50ա): ՏՈՂ՝ 22: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը բազմագոյն դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 3 (Ա-Գ) + 3 (Դ-Զ), դեղնաւուն չգրուած թուղթ (Ի. դ. յաւելում):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Կիսախորան՝ 76ա: Ճակատազարդ՝ 50ա, 123ա, 180ա, 233ա, 254բ,
277բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային,
տաճար, խաչ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր:
Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. սկզբից եւ միջից պակասաւոր. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր,
1970 թ. նորոգուած, թ. 203 եւ 204՝ ետեւառաջ կարուած, կազմի մէջքն ու եզրերը նոր կաշիով
լրացուած. լուսանցակողերը գունաթափ, սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-296ա [Շարակնոց]
Տե՛ս ձեռ. 1576, 4ա-368բ. 1-25/չիք: 26/1ա-2ա (սկ.՝
«Տ. Որ բնակեալդ ես...»): 27/2ա-8ա: 28/8ա-18բ (չիք՝ դ. «ԲՁ. Մկ.
Եւ աւրհնեցէ՛ք զանուն Տեառն...»): 29/18բ-29ա: 30/29ա-36ա (36ա-41ա տե՛ս
90): 31/42բ-50ա: 32/50ա-2ա: 33/52ա-4ա (չիք՝ «ԱՁ.
Հ. Որ զերիս մանկունսն...»): 34/54ա-5բ: 35/55բ-7ա: 36/57բ-9ա:
37/59ա-60բ: 38/60բ-3ա: 39/63ա-72բ (չիք՝ ա. «Մ. Յահեղ
աւուրն...»): 40/72բ-5բ: 41/76ա-83ա (յաւելեալ՝ բ. 80բ «Մ.
Որ ըզհրեշտակին...»): 42/83ա-9բ: 43/89բ-110բ: 44/110բ-5ա:
45/115ա-23ա (նիւթերի ետեւառաջութիւն): 46/123ա-5բ: 47/125բ-7բ:
48/127բ-9ա: 49/129ա-31ա: 50/131ա-2բ: 51/132բ-4ա: 52/134ա-6բ:
53/136բ-42ա: 54/142ա-3ա: 55/143բ-6ա: 56/146ա-7բ: 57/147բ-50բ:
58/150բ-8ա: 59/158ա-60ա: 60/160ա-2բ: 61/162բ-4բ: 62/164բ-6բ:
63/166բ-8բ: 64/168բ-71ա (171ա-4բ տե՛ս 95): 65/175ա-6բ:
66/176բ-9ա: 67/180ա-1բ: 68/181բ-3ա: 69/183ա-4բ: 70/184բ-5բ:
71/185բ-7ա: 72/187ա-8բ: 73/188բ-90ա: 74/190ա-2բ: 75/192բ-4ա:
76/194ա-6ա: 77/196ա-9բ (նիւթերի ետեւառաջութիւն): 78/199բ-201բ:
79/201բ-3բ: 80/203բ-5ա: 81/205ա-7բ: 82/207բ-19բ,
232աբ (չիք՝ զ, ժգ-ժդ): 83/219բ-24ա: 84/224ա-8ա
(միջից պակասաւոր. 226բ «... մկըրտին յամպն եւ ի///» 227ա «/// եւ կամաւոր խաչելութեամբն...»):
85/228ա-32ա (232աբ տե՛ս 82. ժ):
86/233ա-54ա: 87/254բ-73բ
(միջից պակասաւոր, չիք՝ դ. «Հ. Արարի՛չ
եւ մարդասէ՛ր... Ո. Որ Որդիդ ես... Տ. Քեզ վայել է... Տ. Թագաւոր խաղաղութեան...»,
է.՝ «Մերձեցայ ես ի դուռըն..., Անըսկիզբն Աստուած..., Բազմերամք վեհագունիցըն...
, Աւրհնաբանող ձայնիւ երգեմք...», սկ. թափուած՝ «[Մեծ եւ ահեղ աւրըն... ] կան մարմինսն...»): 88/277բ-96ա (89ից յետոյ:
Միջից պակասաւոր. չիք՝ դ. «Հաս. Հաստատութիւն
իմ... Գիշ. Ի գիշերաց կանխեալ... Եսա. Անմահ թագաւոր... Աւրհ. ԶԱստուածն ամենեցուն...»): 89/273բ-7ա (88ից առաջ:
Չիք՝ բ.): 90/36ա-41ա: 91-94/չիք: 95/171ա-4բ: 96/չիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
296ա Գրեցաւ Շարակնոցս ՌՃԺԴ.
(1665) թվին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 75բ (նոտրգիր) Յիշատակ է Շարակնոցն
իմ յար (այսպէս. =հայր)՝ Աւաքին, իմ մար՝ Մարին, իմ պախար
կոյզարն Յաբին, խանզար Քասպարն մանին, իմ պախար Պաղին, Յակոյին,
Մալքումին, Խանմին, Խոդին: Կամ թէ ողորմ յասէ՛ք: Թվին ՌՃԾԶ.
(1707) է: Ես՝ Մալքումիս, գիրեցի:
168ա Ես՝ Մալքում, գիրեցի, որ կարկօտ էկաւ:
232բ Յիշատակ է Շարակնոց ուստայ Մի[ր]զ[ի]ն, որ առ ի հալալ վաստակոց իմոց եւ ծնողք
իմ՝ Խանումնին, եղբայր Ավաքին: Յայսօր զքեզ տեսայ եւ
ո(ւ)րխացայ: Բարօվ ձեզ իմ ս[ր]տէի պախար:
254ա Յիշատակ է Շարակնոցն իմ եւ ծնողք
իմ՝ Արմարին, իմ յար (այսպէս)՝ Ավաքին,
իմ եղբայր՝ Քասպարին, Մալքումին, Պաղին, Սատին: Ես՝ Մալքում, գիրեցի
թվին ՌՃԿԶ. (1717):
179ա Փա՜ռք ամենասուրբ Երրորդութեան՝
Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, այժմ եւ անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն: Յիշատակ է Շարակնոցս
ուստայ Միրզուս, որ առի հալալ վաստակոց իմոց, եւ ծնողքն
իմ՝ Գրիգորն, եւ մայր իմ՝ Խանումն, եղբայր ի[մ]՝ Աւաքն,
Աղայճան, Մանին, եւ կողայգիցն իմ՝ Խանպաջն, եւ որդին իմ՝ Ոյանն,
եւ դստերն իմ՝ Զանան: |179բ| Երկիրն Դուզաղ, գօղն, որ կոչի Մեծ
Թաղլար, թէ որ իմանաք, լակզին եկն Կանճայ, Խաչին, Վարանդայ, Դուզաղ ամեն
եսիր դարաւ Դաղիստդան: Եդ նորայ գնացին, շատ եսիր փողով գնեցին,
բերին: Եդ նորայ այլազգն զօրացան, երկիր խնկարկեցին, վանք, զանայպատ, եկեղեցիք
կօղօբդեցին: Զայս Շարակնոցս այլազգի ձեռաց գնեցի, որ է Շիրվանղալու: Դարձեալ, հա՜յրք
եւ եղբա՜րք, մի լի բերան ողորմի ասէ՛ք ամենեցուն. ամէն: Թվին ՌՃՀԳ. (1724):
2. 1ա (շղագիր, ԺԹ. դ.) Նուէր
Յարութիւն Տ[էր] Դաւթեանից՝ Գ[էորգեան] ճեմարանի Մատենադարանին:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 296ա Ծառ[այ] ես Աստուծոյ՝ Մալքում: 296բ (հայատառ թուրքերէն տաղ, անընթեռնելի):
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա
«ՌՃԺԴ.-1665, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2464, 1215»: Պհպնկ
Եբ, մեքենագիր պիտակ. «Վերակազմուած է հին ու նոր կաշիով, հին կազմաստառով: Գլխ.
վերականգնիչ՝ Ա. Խաչատրեան, Երեւան, 1970»:
2465
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
ԱՐՄԻԶԱՒՆՔ |
ՋԺԲ. - 1463 |
ԳՐԻՉ՝ Սարգիս քհյ.:
ՍՏԱՑՈՂ՝ որդի Ջանիբէկի եւ Ատոմի:
ԹԵՐԹ՝ 296. չգրուած՝ 69ա, 122ա: ՊՐԱԿ՝ Ե-ԻԷx16 (Զ, ԻԲ չիք, Ե 9, Է 12, Ը 13, ԺԱ, ԺԷ, Ի, ԻԶ 15, ԺԴ 8, ԻԱ 11, ԻԷ 7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 11,6x8,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (9x6,3): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 10ա): ՏՈՂ՝ 22: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը մասն հնատիպ գրքի (փեղկ Ա՝ Սաղմ. ՂԶ, փեղկ Բ՝ Սաղմ. ՂԳ):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Յարութիւն՝ 69բ, Հոգեգալուստ՝ 122բ: Լուսանցային. Գլուխ Յովհաննու Մկրտչի՝ 77բ, Հռիփսիմէ կոյս՝ 152ա, Աստուածածին՝ 170ա, Գաբրիէլ հրեշտակապետ՝ 203բ: Կիսախորան՝ 70ա, 123ա: Ճակատազարդ՝ 1ա, 35ա, 177բ, 234ա, 272բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, յուշկապարիկ, տաճար, խաչ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, դեղին, շագանակագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
եզրերը թեթեւակի մաշուած. սկզբից եւ միջից պակասաւոր, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր,
բծեր, փոքրիկ պատռուածքներ, տեղ-տեղ ցեցակեր, մանրանկարները մասամբ վնասուած կամ եղծուած,
լուսանցազարդերը եզրահատումից վնասուած, կազմաստառը վնասուած եւ պատառոտուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-294ա [Շարակնոց]
Տե՛ս ձեռ. 1576, 4ա-368բ.
1-24/չիք: 25/1ա-2բ (1ա տե՛ս յաւելեալ ա.): 26/3ա-6բ: 27/6բ-9բ
(վրջ. թափուած. «Ո. Մերձ եմ յընկըղմիլ...
ծովու քանզի///»): 28/չիք:
29/10ա-20ա (սկ. թափուած. «[Աւրհն. ԳՁ. Որ արարեր զաւրութեամբ...] քո
խորհըրդեամբ...»): 30/20ա-7ա: 31/27բ-34բ: 32/35ա-7ա: 33/37ա-9բ:
34/39բ-41ա (չիք՝ «Հ. Բարեբանեալ ես...»): 35/41ա-3ա (43ա-4ա
տե՛ս 84. բ): 36/44ա-6ա (46ա-7ա տե՛ս 84. գ): 37/47ա-8բ
(48բ-9ա տե՛ս 84. դ): 38/49ա-52բ (52բ-3ա տե՛ս 84. ե): 39/53ա-65ա
(նիւթերի ետեւառաջութիւն: Չիք՝ ա. «Մ. Յահեղ աւուրն...»): 40/65ա-8ա (68բ տե՛ս
յաւելեալ բ.): 41/70ա-2ա (72ա-3ա տե՛ս 84. ա), 73ա-8բ (յաւելեալ՝
բ. 75բ «Մ. Որ ըզհրեշտակին...»): 42/78բ-86ա: 43/86ա-109ա:
44/109ա-14ա (յաւելեալ՝ 110բ «Մ. Անըսկիզբ Բանդ անճառելի...»): 45/114բ-21բ:
46/123ա-5բ: 47/126ա-8ա: 48/128ա-30ա (յաւելեալ՝ 129աբ «Մ.
Խորան լուսոյ ճեմարան...»): 49/130ա-2ա
(յաւելեալ՝ 131աբ «Մ. Ուրախացի՛ր, սրբուհի՛...»): 50/132ա-3բ: 51/134ա-5ա: 52/135ա-7բ: 53/137բ-43ա
(յաւելեալ՝ 141բ-2ա «Մ. Որ ի յամսեան վեցերորդի...»): 54/143ա-5ա: 55/145ա-7բ:
56/147բ-9ա: 57/149ա-52ա: 58/152ա-9բ: 59/159բ-61բ (յաւելեալ՝
160բ-1ա «Մ. Աստուած քահանայք աւրհնեցէ՛ք... »): 60/162ա-4բ: 61/164բ-6բ: 62/166բ-8բ:
63/168բ-70ա: 64/170ա-3ա: 65/173ա-5ա: 66/175ա-7ա: 67/177բ-8բ:
68/178բ-80բ: 69/180բ-2ա: 70/182ա-3բ: 71/183բ-5ա: 72/185ա-6բ:
73/186բ-8բ (Յաւելեալ՝ 188բ «[ԳԿ. Ճշ.] Աւրհնեմք ըզքեզ
փայտ Խաչի», «[ԳԿ. Ճշ.] Փայտ կենաց զաւրութեան...»): 74/189ա-91ա
(191ա-3ա տե՛ս յաւելեալ գ.): 75/193ա-4բ: 76/194բ-7ա: 77/197ա-200բ:
78/201ա-2ա (սկ. թափուած. «[ԴՁ. Հ. Սքանչելագործ... երեւ]եցար ի յերկրի...»):
79/չիք: 80/202ա-3բ: 81/203բ-6բ (յաւելեալ՝ 204բ-5ա «[Մ.]
Աթոռ անճառ Բանին, Մարիամ..»): 82/206բ-17բ, 222բ-3ա, 225ա-6ա (չիք՝ ժ,
ժբ-ժգ, ժե-ժը: Յաւելեալ՝ ա. 207բ-8ա «Մ. Աստուածածին հարսն լուսոյ...»):
83/217բ-22բ (յաւելեալ՝ 226բ. «Տ. Անըսկիզբն Աստըւած համապայծառ...
որ ըզլոյսն///» (վերջից պակասաւոր): 222բ-3ա տե՛ս 82. զ: 223ա-5ա տե՛ս 91:
225ա-6ա տե՛ս 82. ժդ: 226աբ տե՛ս 96): 84. ա/72ա-3ա: բ/43ա-4ա:
գ/46ա-7ա: դ/48բ-9ա: ե/52բ-3ա (չիք՝ զ-է): 85/262ա-66բ:
86/227ա-33բ (չիք՝ ա-զ): 87/234ա-60բ (չիք՝ ե. «Զքեզ աղաչեմըք...»,
է. «Մեծ եւ ահեղ աւրըն»: Յաւելեալ՝ ա. 235բ-6ա «Տ. Որ
անճառ խոնարհութեամբ...», 236ա «Տ. Կեանք եւ յոյս ազգին մարդկան...»,
236աբ «Տ. Ի սկըզբանէ Բանդ Աստըւած...», բ. 238աբ «Ող. (Անտոն»)
Արարչագործ Բանիւ քո, Տէր...», գ. 240ա «Որ բնակեալդ ես ի յերկինս...»,
դ. 243բ-4ա «Գալոց է միւսանգամ... », 244աբ Տ. («Սարգիս») «Սարսափելի որոտմամբ...»,
ե. 245աբ «Ո. Հայր անըսկիզբն...», զ. 250ա «Տ. Ահեղ փողըն...»,
է. 256ա «[Մ.] Անեղին տաճար...», ը. 258բ «[Տ.] Զորս
հաւասարեցեր...»]: 88/272բ-94ա (89-ից յետոյ, է.՝ պակասաւոր. չիք՝
«Նայ. Նայեցան զինուորութիւնք... Զիհ.
Աստուածային բարկութեամբ հըրոյ... Ծան. Տեսեալ ըզքեզ...», «[Հաս. Աղեղըն հըզաւրաց...]
պարտելի զաւրութեամբ...»՝ սկ. թափուած):
89/260բ-1ա (262ա-6բ տե՛ս 85), 267ա-71ա (նիւթերի ետեւառաջութիւն:
Յաւելեալ՝ 271աբ «Ո. Ո՜վ գերահրաշ ծաղիկ...», 271բ «Մ. Դասապետն հրեշտակաց...»,
271բ-2ա «Մ. Ի հայրական ծոցոյ... », 272ա «Որ ի խորհուրդս բարձրագոյնս...»):
90/չիք: 91/223ա-5ա: 92-95/չիք: 96/226աբ: Ունի՝
ա. 1ա [Կանօն
Թադէոսի առաքելոյն - ԳԿ. Ստ. Մկ. Անժամանակ
ծընունդ Որդի] - (սկ. թափուած) ///ճըմլեցար ի քառաթեւն... [ԳԿ. Ճշ.]
Ճըշմարտութեան բանին քարոզ...
բ. 68բ [Շարական]
Յոհաննու [Երուսաղէմի հայրապետի] – ԴՁ. Ծագումն արեւու արեւելեան...
գ. 191ա-3ա
[Շարական Աւելորդ Խաչի. ձեռ. 2412, 194բ] – ԴՁ. Ճշ. Սուրբ զԽաչ քո... [ԴԿ.
Ճշ.] Խորհուրդ Սուրբ Նըշանին... Պայծառ, քան զարեգակն... ԴՁ. [Մկ.] Քառակերպեան
աթոռ ակն պատուական... [ԴՁ. Մկ.] Տնկեցար ի յերկրի... [ԴԿ. Մկ.] Իսրայելեան
բանակին... ԱԿ. [Ճշ. Հբ.] Քեզ երկրպագեմք... ԱԿ. [Մկ.] Այսաւր ծանեաք
ըզծառն կենաց...
Բ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, ԺԸ. դ.
ա. 294ա [Գիր
ամենայն ցաւոց] – Եղուկ է մորըս
կուսի... ոչ երկուղէս զիս:
բ. 296բ [Մեծ
պահոց շաբաթուն] – Մեծ Պահոց շաբթո[ւ]ն եր[ե]կոյ[եա]ն... Առաջնորդ կենաց մարդկան...
բարէխօսեա՛:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
294բ Փա՜ռք ամենասուրբ Երրորդութեան՝ Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն
Սրբոյ, որով եւ մեք վիճակիմք հաւատով, յուսով
եւ սիրով: Ի թվին հայոց ի ՋԺԲ. (1463) գրեցաւ տառս այս ձեռամբ բազմամեղի՝ Սարգիս
քահանայի, ի գեաւղն Արմիզաւնք, ընդ հովանեաւ Սուրբ Սարգսի Զօրավարի եւ ի թագաւորութեանն Ջհանշային:
Գրեցաւ սաւ եւ յընդիր
աւրինակէ: Որք աւկտիք կամ օրինակէք, յիշեցէ՛ք յառատ ողորմութիւն Աստուծոյ
զգրող սորայ եւ զծնողսն իմ ի Տէր, եւ որ յիշէ ըզմեզ՝ յիշեալ լիցի ի նոյն ողորմածն
Աստուած, որ տացէ հարիւրապատիկ աստ եւ ի հանդերձեալն, աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
|295ա| Արդ, գրեցաւ սա ի վաելումն անձ[ին] իւրոյ (չգրած) եւ յիշատակ հոգւոյ իւոյ եւն
ծնողաց իւրոց՝ Ջանիբէկին, Ատոմին, եւ կենակցին իւրոյ՝ Դանայխաթունին,
եւ Ալամշին: Եւ դուք ամենեքեան, որք պատահիք այսմ տառիս՝ ուսմամբ կամ գաղայփար առնելով, յիշեշ(ս)ջիք ի
մաքուր յաղաւթս ձեր զՋանիբէկն, եւ զԱտոմն, եւ զԴանայխաթունն,
զի նա ետ զգրողչէն գրոցս, որ եւ զնա աղաչեմ յիշել յաղաւթս: Եւ Քրիստոս, որ առատն
է ի տուրս պարգեւաց առհասարակ ամենեցուն՝ ձեզ եւ մեզ ողորմեսցի, եւ նմա փա՜ռք յաւիտեանս.
ամէն:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Բ. էջ 202-203:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 295բ (բոլորգիր) Զվերջին ըստացող Շարակնոցիս՝
զտէր Յակոբն, եւ զհայրն իւր՝ զռէս Ստեփանոսն, եւ հաւրեղբայրն՝
զուսթայ Մարտիրոսն, եւ զմայրն իւր (չգրած) եւ զկողակիցն իւր, եւ զեղբայրքն իւր՝
զՍոլթանշէն, զԸսպահանշէն, զՋահանշէն, եւ զԷդիլն, եւ
զՅովանէսն, ըզՅուսէփն, եւ զքուրն իւր՝ (չգրած), եւ զամենայն
արեան մերձաւորքն իւրեանց յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք ուղիղ սրտիւ,
եւ Աստուած մեզ եւ ձեզ ողորմեսցի. ամէն: Թվին ՋՀ. (1521) կազմեցաւ:
2. 296ա (բոլորգիր) Փա՜ռք ամենասուրբ Երրորդութեան՝ Հօր
եւ Որդոյ եւ Հոգ[ւոյն]: Արդ, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զվերջին ըստացող սուրբ
Շարակնոցիս՝ ըզտէր Յովանէս, եւ զծնօղսն իւր՝ զՅոհանէսն, եւ զմայրն իւր՝
զՓաշայն, եւ զկողակիցն իւր՝ զԽումարն-խաթուն, եւ զեղբայրքն իւր՝ զԱղաջանն,
եւ զհանգուցեալ եղբայրքն՝ զՄիրիջան, զՊապաջանն, եւ Ղուշլարն
եւ ամենայն արեան մերձաւորացն. ամէն: Աղաչեմ զձեզ, ո՜վ մանկունգ սուրբ եկեղեցոյ,
յորժամ հանդիպիք սմա կարդալով կամ աւրինակելով, յիշեսցիք ի սուրբ յաղօթս ձեր զտէր Յովանէս,
որ ըստացաւ զսա ի հալալ վաստակոց իւրոց՝ բարի յիշատակ հոգոյ իւրո[յ] եւ ծնօղաց իւրոց,
հօր[ն]՝ Յոհանիսին, եւ մօրն՝ Փաշային, եւ կեն|296բ|ակցին՝ Խումարին,
եւ եղբարցն՝ Աղաջանին, եւ Միրիջանին, եւ Պապաջանին, եւ Խուշլարին,
կենդանեացն եւ հանգուցելոցն: Լի բերանով եւ իւղիղ սրտիւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք
սոցա. ամէն: Դարձեալ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք տէր Յովանէսին եւ իւր աներոչ՝
խոջայ Յովսէփին, եւ իւր կողակցին՝ Ալամշին, Աստուած ողորմի ասացէ՛ք,
եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի. ամէն: Թվականին ՋՂԹ. (1550):
3. 34բ (շղագիր)
1877 սեպ[տեմբեր]: Յիշատակ Գալուստ Տէր-Մկրտչեան Վահանի, ի Ս. Էջմիածին,
Մատենադարան ճեմարանի:
4. 291ա
(շղագիր) Յիշատակ Մատենադարանի[ն] ճեմ[արանի]: Գ[ալուստ Տ[էր]-Մ[կրտչեան],
1878 յամի:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 296ա (բոլորակ) «/// ոս ե///» (անընթեռնելի):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 159բ «Ի մեղայպարտ եւ անարժան Աստուծոյ ծառայ
տէր Աբրահամէս հասցէ, որ երկնային
զինվորութեան Քո, թագաւոր անդադար»: 160ա «Էից էյակ բանաւոր գիտակ, բարձր արարէք զնա
աւիտեան»: 294բ «Ի սուրբ, ի սուրբ պավական մարմնոյ յարութեան Տեառն մերոյ
փրկչին, ի Յիսուս Քրիստոս ճաշակ»: 289բ, 293բ, 294բ, 295բ. զանազան տառեր, բառեր,
խզբզոց:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառ
«ԺԶ.-ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: 1ա «Հմր
2465, 1216»:
2466
ԵՐԵՄԻԱ ՄԵՂՐԵՑԻ, ԲԱՌԳԻՐՔ
ԺԷ.
դար |
ԹԵՐԹ՝ 115+1 (կրկն.՝ 14). չգրուած՝ 58բ, 112բ-5բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԱx12 (Ա 1, Զ 10, ԺԱ
9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, արեւելեան:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 11x9: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(8,3x6,3): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 15ա): ՏՈՂ՝ 15-16: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, միջուկը
ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ, լուսանցակողերը՝ կապոյտ ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա,
վջ.), սպիտակ չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, սկզբից եւ միջից պակասաւոր, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-112ա [Համառօտ հաւաքումն
եւ գումարումն բառից յԱստուածաշունչ գրոց
յԵրեմիայէ բանասիրէ Մեղրեցոյ. ձեռ. 451, 17ա] - (սկ. թափուած) ///Ստեղունք՝ ճղներ... 1բ... Խոյակ՝ սնագլուխ/// (շար. թափուած)
2ա Վտաւակ՝ նափորտ... Արշալուսն՝ արեւագալն է: Ողջոյն ընդ ձեզ, խաղաղութիւն ընդ ձեզ:
Բառք «Արարածոց» գրքի՝ չիք, բառք «Ելից» գրքի՝ պակասաւոր:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառ «ԺԶ.-ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2466, 1217»:
2467
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԷ.
դար |
ԹԵՐԹ՝ 85: ՊՐԱԿ՝ Ա-Ըx12
(Ա 11, Ը 2): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 11x9: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(8,1x5,6): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝
12ա): ՏՈՂ՝ 15-16: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝
կապոյտով ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա, վջ.), սպիտակ չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, վերջից պակասաւոր. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, թ. 84 եւ 85՝ ետեւառաջ կարուած, պրականիշերի վրա յետագայի ձեռքով այլ համարներ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-74ա Սուրբ հաւրն Եւագրեա
Հարիւրաւորքն վեցերորդք.
Տե՛ս ձեռ. 1666, 200ա-50բ.
ա/1ա-12ա: բ/12ա-22բ: գ/22բ-33բ: դ/33բ-44ա: ե/44ա-53ա: զ/53ա-63ա: է/63ա-73բ: Վրջ.
(«Կատարեցան... »)/73բ-4ա:
Տե՛ս նաեւ տպ. Բ. Սարգիսեան,
Սրբոյ Հօրն Եւագրի Պոնտացւոյ Վարք եւ մատենագրութիւնք, Վենետիկ, 1907:
2. 74ա-85բ, կարդալ՝ 74ա-83բ,
85աբ, 84աբ Երանելոյ սուրբ հօրն Նեղոսի ճգնաւորի յաղակս աղաւթից: Գլուխ
ՃԾ. – Ա. Որ ոք կամեսցի անուշահոտ խունկս կազմել... զգայութեան հեշտակամ է/// (շար.
թափուած):
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառ
«ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2467, 1218»:
2468
ՍԱՂՄՈՍԱՐԱՆ
ԱՒԸՆԴԱՆՑ |
ՌՀԹ. – 1630 |
ԳՐԻՉ՝ Յոհան:
ԹԵՐԹ՝ 254+2 (կրկն.՝
187). չգրուած՝ 1ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԲx12 (Ա, ԻԲ 10, Ե-Զ, Ը, ԺԲ, ԺԷ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, արեւելեան:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 10,7x8,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (9x6,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նոտրգիր, լրացնողի՝
187ա-դ.). (նմուշ՝ 21ա): ՏՈՂ՝ 17: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, Ա. փեղկին մետաղէ երկու գամով, միջուկը տախտակ, աստառը մասն հնատիպ գրքի՝ Աղօթք. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Դաւիթ՝ 1բ: Լուսանցային. Մովսէս՝ 26ա, Տիրոջը երկրպագող անձինք՝ 79բ-80ա, Մաղաղեթ՝ 88բ, Եսայի՝ 157ա, Եզեկիա թագաւոր՝ 184բ, Աստուածածին՝ 247ա: Կիսախորան՝ 2ա: Ճակատազարդ՝ 31ա, 62ա, 96բ, 126ա, 159ա, 186ա, 213բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, յուշկապարիկ, տաճար (140ա): Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, նարնջի, դեղին, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի դռնակն ու կապիչներն ընկած. միջից պակասաւոր, թերթերը խունացած, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, տեղ-տեղ ցեցակեր, փոքրիկ պատռուածքներ, եզրահատումից լուսանցազարդերը վնասուած, ԺԸ. դ. նորոգուած, հիմքերը կարկատուած, թերին լրացուած՝ 187ա-դ. լուսանցակողերը գունաթափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-252բ [Սաղմոսարան]
Տե՛ս ձեռ. 1642, 1ա-239ա. 1/2ա-30բ: 2/31ա-61բ (պակասաւոր՝ Սաղմ. Լ., ԼԵ., ա. 58ա «///Ոչ այդ այն է, զոր Տեառն հատուցանէիք...»): 3/62ա-96ա (պակասաւոր՝ Սաղմ. ԾԳ., ԾԴ.): 4/96բ-125բ: 5/126ա-58բ (պակասաւոր՝ Սաղմ. ՀԲ., ՀԳ.): 6/159ա-85բ: 7/186ա-213ա (պակասաւոր՝ Սաղմ. ՃԺԳ., ՃԺԴ.): 8/213բ-52բ: Ունի՝
ա. 251բ-2ա Քարոզ Տէր ամենակալի - Եւ եւս խաղաղութեան... Եկեալքս ի խոստովանութիւն ապաշխարութեան... Տէր
Աստուա՛ծ մեր, կեցո՛ եւ ողորմեա՛:
բ. 252բ Աղաւթք Տէր ամենակալի - Տէ՛ր Աստուած փրկութեան
մերոյ, որ ողորմած ես... քեզ հանցեն զաւրհնութիւն... այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
253ա Փա՜ռք ամենասուրբ Երրորդութեան՝ Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն
Սրբոյ, այժմ եւ, որ ետ կարողութիւն անարժան եւ անիմաստ գրչի՝ հասանել ի յաւարտ
աստուածախաւս եւ լուսազարդ տառիս՝ կոչեցեալ Սաղմոսարան, ի թըւականիս հայոց ՌՀԹ. (1630) ամին, ի դառն եւ ի նեղ ժամանակիս,
յորում նեղիմք ի հարկապահանջութենէ անօրինաց, քանզի եւս քան զեւս սաստկանայ բռնութիւն
եւ նեղութիւն ի վերայ աշխարհիս, եւս առաւել՝ ազգիս հայոց, վասն ծովացեալ մեղաց մերոց:
Արդ, որք հանդիպիք սմա կարդալով կամ օրինակելով եւ կամ հարեւանցի տեսանելով,
զաւելորդն բառ|253բ|նայք եւ զպակասութիւն լնուք, եւ
խոշորութեանց եւ սխալանացս անմեղադիր լինել, զի կար մեր այս էր: Վասն որոյ երեսս ի
գետին դնելով, աղաչեմ զմանկունսդ սուրբ եկեղեցւոյ, զի լի սրտիւ եւ բոլոր հաւատով Աստուած
ողորմի ասացէ՛ք անարժան գծողիս՝ Յոհանին*, ու ծնողաց իմոց՝ Կիրակոս վարպետին եւ Մրւաթին,
որ բազում աշխատութեամբ արարին զիս գրագիր, եւ եղբօրն իմոյ՝ Մուսէս սարկաւագին, եւ քըւերն իմո՝ Գօզալին եւ Մրջանին, եւ ամենայն ազգականաց իմոց՝ կենդանեաց եւ մեռելոց. ամէն:
Շնորհիւ Տեառն՝ սկսա եւ ողորմութեամբ նորին կատարեցի զսուրբ
|254ա| գիրքս, որ կոչի Սաղմոսարան, ի
[յեր]կիրս Մայեկաց, ի գեօղս, որ կ[ոչի] Աւընդանց,
ընդ հովանեաւ երեք խորանացս՝ Սրբոյն Պ[ե]տրոսի եւ Պօղոսի, եւ Սրբոյն [Գէ]որգեա Զօրավարին, որ է արեւ[ե]լեան կուսէ հանդէպ Ապարանից Սուրբ Նշանին: Արդ, աղաչեմ զձեզ, ո՜վ հարք եւ եղբա՛րք իմ, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս
եւ Աստուած ողորմի՛ ասացէք նմա, որ ստացաւ զՍաղմոսարանս ի հալալ վաստակոց իւրոց՝ ի
վայելումն անձին իւրոյ եւ յիշատակ ծնօղաց իւրոց եւ ամենայն արեան մերձաւորացն. ամէն:
*Գրչի անունը գրուած է կողքի
լուսանցում եւ եզրահատումից վնասուած է:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ. էջ
374-5:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
254բ (շղագիր) ///Ես՝ Ղաբանեցի/// Պողոս, տվեցի [զայ]ս Սաղմոս[արանս] թւին
[Ռ]ՃԼԶ. (1687):
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին փակցուած թղթին. «ՌՀԹ.-1630, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր 2468, 1219»:
2469
ՍԱՂՄՈՍԱՐԱՆ
ԺԷ.
դար |
ԹԵՐԹ՝ 250+1 (կրկն.՝
94). չգրուած՝ 1աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԲx12 (Ա-Զ 10, Է 9, ժԱ 14): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 10,7x7,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (7,5x5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 17: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, 2 մետաղէ գամերով, միջուկը տախտակ, աստառը սպիտակ կտաւ. լուսանցակողերը՝
կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 2ա: Ճակատազարդ՝ 27ա, 55ա, 89բ, 119ա, 155ա, 185բ, 218ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, տաճար (99բ): Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, դռնակն ու կապիչներն ընկած, մէջքը վերից վար ճեղքուած, միջոց պակասաւոր, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր եւ բծեր, փոքրիկ պատռուածքներ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-250բ [Սաղմոսարան]
Տե՛ս ձեռ. 1642, 1ա-239ա. 1/2ա-26բ (պակասաւոր՝ Սաղմ. Ը,
Թ, չիք՝ բ. աղօթք «Տէր տըւընջեան», մաղթանք «Սաղմոսիւք»): 2/27ա-54բ
(պակասաւոր՝ Սաղմ. Ի., ԻԱ., ԻԸ., ԼԴ., ԼԵ., չիք՝ Սաղմ. ԻԹ., բ. աղօթք «Ի գիշերի»,
մաղթանք «Ի գիշերի»): 3/55ա-89ա (պակասաւոր՝ Սաղմ. ԼԷ., ԼԹ., չիք՝ Սաղմ. ԼԸ.,
բ. աղօթք «Տէր երկնի», մաղթանք «Յերգս»): 4/89բ-118բ (չիք՝ բ.
աղօթք «Գոհանամք զքեզ», մաղթանք «Գոհութեամբ»): 5/119ա-54բ: 6/155ա-85ա:
7/185բ-217բ: 8/218ա-50բ (պակասաւոր՝ բ. 250բ «...աւրհնեցէ՛ք
լերինք, բլուրք եւ ամենայնք///», չիք՝ «Փոքր էի ես», գ-է):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1բ (ԺԸ. դ.) Ես՝ Քրիստոսի ծառայն
Յուսէփ էս գրեսցի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ 1աբ, 97ա, 139ա, 147բ, 200ա. զանազան տառեր եւ բառեր:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին
փակցուած թղթին. «ՌՂ.-1641, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2469, 1220»:
2470
ԺԱՄԱԳԻՐՔ, ԽՈՐՀՐԴԱՏԵՏՐ
ՌՂ. – 1641 |
ԳՐԻՉ՝ Ղազար երէց:
ԹԵՐԹ՝ 163+2 (երեքկնուած՝ 1): ՊՐԱԿ՝ 1-14x12 (ԺԴ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով
եւ զարդաձեւ լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 11x8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (8,3x5,3): ԳԻՐ՝ բոլորգիր
(նոտրգիր՝ 160բ-3ա. նմուշ՝ 12ա): ՏՈՂ՝ 17: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը՝ սեւ կաշի, միջուկը
ստուարաթուղթ, աստառը սպիտակ թուղթ, լուսանցակողերը՝ կապոյտ ցայտկէն. կազմը ԺԹ. դարի:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) + 1 (Դ), սպիտակ թուղթ, մասն կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 1ե, 53ա: Ճակատազարդ՝ 12ա, 32բ, 37բ, 42ա, 47ա, 73բ, 79բ, 105ա, 117բ, 123բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն, կապոյտ, երկնագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Երգ երգոց, Դ. 13 - Ե. 3: ԺԳ. դ.: 2 (Բ-Գ), սկզբում, ստացուած կէս թերթի ընդլայնակի հատումով: Մագաղաթ, միասիւն (13x9), բոլորգիր, 16 տող: Կարդալ՝ Բա, Աբ, Բբ, Աա. «///Պարտէզ փակեալ... վարսք իմ տարափով գիշերոյ: Հարսն զայս ինչ ասէ///»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, տեղ-տեղ ցեցակեր. եզրահատուած, որի հետեւանքով պրականիշերն ընկած՝երեւում են միայն Ե-ի վերեւի ծայրը, որոշ պրականիշերի պատուոյ նշանները:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1դ-51բ, 104բ-42ա, 153ա-63ա
[Ժամագիրք]
Տե՛ս ձեռ. 585, 1ա-64ա, 132ա-80ա. 1/1դ-11բ: 2/11բ-32ա:
3/32ա-6բ: 4/37ա-41ա: 5/41բ-6ա: 6/46ա-51բ (52ա-104բ տե՛ս
բ): 7/104բ-16բ: 8/116բ-23ա: 9/123ա-8բ: 10. ա/128բ-38բ:
բ/153ա-6բ: գ/156բ-8ա: դ/138բ-41բ: ե/141բ-2ա (142ա-52բ
տե՛ս Բ. գ): Ունի.
ա. 158բ-9բ Աղօթք սրբոյն Գրիգորի Նարեկացոյն [Բան ԽԱ.]
– Որդի Աստուծոյ կենդանոյ աւրհնեալդ... աւրհնեալ ի բարձունս: Եւ քեզ ընդ Հաւր եւ Հոգւոյդ Սրբոյ այժմ եւ միշտ:
Բ. 52ա-104բ, 142ա-52բ [Խորհրդատետր]
Տե՛ս ձեռ. 2385, 69ա-156բ. 1/52ա-62ա: ա/52ա-5բ: բ/55բ-6բ: գ/56բ-61ա: դ/61ա-2ա: 2/62ա-70ա: ա/62ա: բ/62ա-3բ: գ/63բ-5բ: դ/65բ-6ա: ե/66ա-8ա: զ/68ա-70ա: 3/70ա-98ա: ա/70ա-4ա: բ/74բ-90ա: գ/90ա-2ա: դ/92ա-8ա: 4/98ա-9բ: ա/98աբ: բ/98բ-9ա: գ/99աբ:
ա. 99բ-101ա Այլ աղաւթք, որ
ասի նախ քան զճաշակելն Խորհրդոյն, ի բանից Թումայի առաքելոյն – Մարմին քո անապական...
ի թողութիւն մեղաց եւ ի փառս քո Քրիստոս Աստուած մեր, այժմ:
բ. 101ա-4բ Տեառն Ներսէսի
Լամբրաւնացոյ ասացեալ Խրատք եւ սահման վերոյգրեալ գրոց – Քանզի բազում ինչ եցոյց...
ոչ ունելով հանդերձ հարսանեաց. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
գ. 142ա-52բ Եռամեծի եւ քաջ
վարդապետի Մխիթարայ Գօշի խստակրօն ճգնաւորի եւ բանիբուն հեռետորի ասացեալ
զաղաւթս ի ժամ սուրբ պատարագի – Տէ՛ր Աստուած իմ, Յիսո՛ւս Քրիստոս,
Բա՛ն Հօր եւ կերպարա՛ն կենդանի... եւ փառաւոր արարից զքեզ ընդ Հաւր քում...
այժմ եւ միշտ:
Գ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԸ. դ.
160բ-3ա
Աղօթք Գրիգորի Նարէկացոյն ասացեալ վասն տէնտի
[Բան ԻԸ., հատուած] – Եւ արդ, այսքանեաց անբաւից հրաշից հանդերձից... զուգակշիռ հաւասարութեան յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ
ՕՐԻՆԱԿԻ
159բ Յիշատակարան
աւրինակին. Փա՜ռք Հօր անհասին եւ Որդոյն Միածնի եւ Սուրբ Հոգոյն ճշմարտի, երից անձանցն
եւ մի բնութեան եւ աստուածութեան, այժմ եւ միշտ եւ:
Արդ, գրեցաւ սուրբ
Խորհրդամատոյցս պատարագի ի յերկիրս Քաջբերունեաց, ի սուրբ ուղխտս Մեծոփայ վանք կոչեցեալ, ընդ հովանեաւ Տիրամօր |160ա| Սուրբ Աստուածածնիս եւ Սուրբ Յակոբայ հայրապետիս
եւ սուրբ վարդապետաց գերեզմանացս, ի թվականիս հայոց ՊՂԲ. (1443), ձեռամբ անարժան եւ
անպիտան եւ անիմաստ գրչի՝ Ներսէս վարդապետի, առ
ոտս տիեզերալոյս եւ քաջ րաբունապետի Բովմայ (=Թովմայ) վարդապետի,
ի խնդրոյ սրբամիտ եւ կուսակրաւն քահանային՝ Մելքիսեդի:
160ա (Յիշտակարան
Թովմա վարդապետի. հմմտ. ձեռ. 590, 202աբ) Արդ,
ես՝ մեղապարտս ի ծնունդ եկեղեցւոյ, Թումայ պիտականուն վարդապետս, ի Քաջբերունեաց գաւառէ, ի սուրբ ուխտէն Մեծոբայ, ի կարգէ աշակերտաց մեծ վարդապետացն
Սարգսի եւ Վարդանայ |160բ| եւ Գրիգորի Տաթեւացոյն, սրբագրեցի
զԳիրս հրեշտակաց աղօթից ինն ժամու, որ կատարի ի դէմ Երրորդութեան, ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ
401:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
11բ Գրեցաւ ի
թվականիս ՌՂ. (1641) ամին, Յունիս ամսոյ ԻԲ. (22), աւրն Դ.շաբթի, ձեռամբ Ղազար իրիցու:
36բ Զմեղապարտ
գծաւղս՝ զՂազար երէց, ի Տէր
վարձատրեա՛ միով Տէր ողորմեայիւ, ո՜վ սիրելի ընթերցօղք, եւ Քրիստոս Աստուած զձեզ
յիշեսցէ եւ առհասարակ ողորմեսցի ի մեւսանգամ գալստեանն:
52բ Գրոցս այս
դուք խընա՛մ տարէք,
Որք տենչանաւ
զսա երգէ՛ք,
Ով ոք կարդայք,
աւրինակէք՝
ԶՂազար երէցըս յիշեցէ՛ք,
Զթաղծեալս հոգովս,
եղբա՛յր, յիշեա՛,
Եւ զողորմին սիրով
ասա՛,
Ձեռքս փտի jւ ի հող դառնա,
Գիրս յիշատակ
առ ձեզ մնա:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ. էջ 4:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1դ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Ի վայելումն տ[ի]րացու Ովանէսին:
2. Պահպանակ Աբ (ԺԹ. դ., շղագիր,
մատիտով) Այս գիրք պատկանի Աղէքսանդր Տէր-Յովհաննեսեանց (նոյնը՝
163բ):
1ա (նոյն ձեռքով) 1899, Սեպտեմբերի
16, նուէր յԱղէքսանդր քահանայէ Տէր-Յովհաննեսեան, Տփխիսու
Կուկիոյ թաղի Սուրբ Աստուածածին եկեղեցւոյ քահանայէ: 1899, Սեպտեմբերի
16:
3. 1գ (շղագիր)
Մեսրովբ արքեպիսկոպոսին է: 1899:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1բ «Մեսրովբ արքեպիսկոպոս
Սմբատեանց Նախիջեւանցի»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1բ «Գնալով փառաց քոց... »:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպնկ
Աբ. «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2470, 1221»:
2471
ԺԱՄԱԳԻՐՔ
ԺԶ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 245+1 (կրկն.՝ 198). չգրուած՝ 81բ, 245բ: ՊՐԱԿ՝
Ա-ԻԲx12
(Ա 4, Բ 10, ԺԱ 4). պրակահաշիւը՝ ըստ վերակազմութեան պրակաւորման): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 10x7,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (7,2x4,2): ԳԻՐ՝ նոտրգիր
(նմուշ՝ 6ա): ՏՈՂ՝ 16: ԿԱԶՄ՝ մանուշակագոյն մոմլաթ, մէջքը՝ սեւ գործուածք, միջուկը
տախտակ, աստառը սպիտակ թուղթ. 1950-ականների: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) + 1 (Բ), սպիտակ չգրուած
թուղթ, մասն կազմաստառի, Ի. դ. յաւելում:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցային. Արեգակն՝ 12բ, Մատնութիւն՝ 32ա,
Յովհաննէս աւետարանիչ՝ 48ա, Ղուկաս աւետարանիչ՝ 52ա, Մարկոս աւետարանիչ՝ 54բ, Մատթէոս
աւետարանիչ՝ 56բ, 98ա, Հովիւ՝ 69բ, Քրիստոս՝ 145բ, Խաչելութիւն՝ 176բ, Աբրահամ՝ 191ա: Ճակատազարդ՝ 2բ, 32ա, 115ա, 135ա, 176բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, վարդագոյն,
դեղին, կանաչ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. սկզբից
եւ միջից պակասաւոր, Ա. եւ Բ. պրակների թերթերը խառնուած, կարդալ՝ թ. 1, 6-9, 2. լուսանցներում
խոնաւութեան հետքեր, Ի. դ. վերակազմուած, թ. 1-5, 10, 234-245՝ կարկատած, աստառն ու
պահպանակներն աւելացրած լուսանցակողերը սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-245բ [Ժամագիրք Հայաստանեայց սուրբ եկեղեցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 585, 1ա-64ա, 132ա-80ա. 1/2բ-5բ, 10ա-31բ (թերի՝ 11բ. «... զաթոռ իւր, արք///» (միջից
թափուած), 12ա «///ցէ եւ ողորմեսցի...»): 2/31բ-114բ: 3/115ա-34բ:
4/134բ-45ա:
5/145ա-53բ:
6/153բ-76ա:
7/176ա-202ա:
8/202ա-30բ:
9/230բ-45ա: 10/չիք: Ունի՝
ա. 1ա [Հրաժարումն] – Հրաժարիմք
ի սատանայէ... բ. 1աբ,
6ա-7ա [Դաւանութիւն
հաւատոյ] – Խոստովանիմք եւ հաւատամք... (թերի՝ 1բ «Հաւատամք զԵրրորդ///»
(շար. թափուած): 6ա «///եւ այսաւր նոյն... »): գ. 7ա-9բ [Զղջումն] – Մեղա՜յ ամենասուրբ
Երրորդութեանն... մասամբք նո/// (շար. թափուած): դ. 2ա [Արձակումն] – (սկ. թափուած)
///սէրն Աստուած...
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 9բ,
39բ-40ա, 78ա, 85բ, 114բ, 123բ, 175բ, 197բ, 245բ. զանազան տառեր, բառեր:
2472
ՀԱՄԱՅԻԼ
ՌՃԾԱ. - 1702 |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգոր երէց:
ԹԵՐԹ՝ 61. չգրուած՝ 26ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-Զx12 (Ա 13, Դ 10, Ե 9, Զ 5): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 10,5x7,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (7,5x5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր, յաւելագրողի նոտրգիր՝
1ա-3բ, 60բ-1բ. (նմուշ՝ 9ա): ՏՈՂ՝ 14: ԿԱԶՄ՝ սեւ կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը
թուղթ (Ա. փեղկի աստառին փակցուած դեղին մետաքս՝ հին կազմինը). ԺԹ դարի: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝
1(Ա) + 1(Բ), դեղնաւուն չգրուած թուղթ (Ի. դ. յաւելում):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Տիրամայրը մանկան հետ՝ 1բ, Մատթէոս աւետարանիչ՝ 3բ, Յովհաննէս աւետարանիչ եւ Պրոխորոն՝ 8բ, Ներսէս Շնորհալի՝ 16բ, Աղօթք
ի վերայ հիւանդի՝ 26բ, Խաչ՝ 47բ, Սուրբ Սարգիս՝ 52ա: Լուսանցային. Երկու կոյրք՝ 4ա,
Մարկոս աւետարանիչ՝ 5բ, Ղուկաս աւետարանիչ՝ 7ա, Գրիգոր Նարեկացի՝ 11բ, քերովբէ՝
24բ, Փոտինեա Սամարացի՝ 35ա, Փոկաս եպս.՝ 35բ, Սուրբ՝ 39բ, 54ա, Կիպրիանոս՝ 40ա, Պետրոս
եւ Պօղոս առաքեալք՝ 43բ, Քրիստոս՝ 12ա, 48ա, Գաբրիէլ հրեշտակապետ՝ 51ա, Մովսէս՝
56ա: Ճակատազարդ՝ 4ա, 9ա, 12ա, 17ա, 27ա,
40ա, 48ա, 51ա, 54ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական,
տաճար (27ա), յուշկապարիկ (33ա), խաչ (38ա): Զարդագիր՝
հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր,
դեղին, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. սկզբից եւ միջից պակասաւոր, թ. 1՝ ստորին հատուածը պատռուած,
լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, տեղ-տեղ ցեցակեր, Ի. դ. նորոգուած
եւ վերակազմուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 1ա [Աղօթք ընդդէմ չարակամաց] – (սկ. թափուած) ///սիրեաց, որպէս
կապեաց Յեսու որդին... զչարկամաց լեզուն ի դէմ ծառայիս Աստուծոյ (1ա-3բ տե՛ս Բ.);
2. [Աւետարան
բժշկութեան] – ա. 4ա-5բ Սուրբ Աւետարան ըստ Մատթէոսի – Եւ մինչդեռ
անցանէր... (Թ. 27-34): բ. 5բ-6բ Սուրբ Աւետարանս Մարկոսի – Եւ ելեալ միւսանգամ...
(Է. 31-37): գ. 7ա-8բ Սուրբ Աւետարանս Ղուկասու – Եւ ի վաղիւն մինչ իջանէին... (Թ.
37-44): դ. 9ա-11ա Սուրբ Աւետարանս Յոհանու – Ի սկզբանէ էր Բանն... (Ա. 1-17):
3. 12ա-4բ Աղօթք
սրբոյն Նարեկացոյն Գրիգորին պահապան [Բան ԽԲ.] – Տէ՜ր Աստուած գթութեան եւ ողորմութեան...
փառաւորեալդ յամենայնի յաւիտեանս. ամէն:
4. 14բ-5ա [Գրիգորի Նարեկացւոյ, Բան ՁԹ.] – Աստուա՛ծ իմ եւ Տէ՛ր... Հոգւոյդ ամենակալին վայել է
փառք... ամէն:
5. 15բ-6ա Գիր չար աչից եւ չար նիաթի՝ ծառայիս Աստուծոյ – Տէ՛ր
մեր Յիսո՛ւս Քրիստոս... չարակն չունիք իշխանութիւն,
որ մերձենայք ի ծառայս Աստուծոյ:
6. 17ա-24բ Աղօթք սրբոյն Ներսեսի հայրապետին՝ պահապան
ծառայիս Աստուծոյ – Հաւատով խոստովանիմ... ամենայն սրբոց քոց երկնաւորաց եւ երկրաւորաց, եւ քեզ փառք... յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
7. 24բ-5ա Գիր քաղցրութեան ամենայն մարդոյ... – Եւ
յանուն Մեսիայի... հայու եւ տաճկի եւ ՀԲ. ազգի ի դէմս ծառայիս Աստուծոյ:
8. 25աբ Գիր վաճառի եւ յաջողութեան՝ ծառայիս Աստուծոյ – Կենդանամէլ
եւ կենդանամէթէ... եւ զամենայն վիշտս քաղցրացոյ. ամէն:
9. 27ա-33ա Աղօթքս, որ կոչի Ուրբաթգիրք – Տանին
զհիւանդն ի դուռն եկեղեցոյն... Եւ կարդան զաղօթքս ի վերայ հիւանդին. Կարդամք առ քեզ,
Տէ՛ր երկնի եւ երկրի... եւ զամենայն պատուհասն ի ծառայէս Աստուծոյ:
10. 33ա-4ա Գիր գլխացաւի եւ չար նիաթի՝ ծառայիս Աստուծոյ
– Ելանէր անկարն ի ծովէն... մի՛ ցաւեսցի գլուխ ծառայիս Աստուծոյ:
11. 34աբ Գիր ականի եւ չար դաւոց եւ գլխացաւի – Գայր
գետն Յորդանան... եւ պատահարց ի դիմէ ծառայիս Աստուծոյ:
12. 34բ-5ա Աղօթք սրբոյն Փուտինեա Սամարացոյն... –
Երանելի սրբուհին այս... եղիցի բժշկութիւն ծառայիս Աստուծոյ:
13. 35բ Սուրբն Փուկաս եպիսկոպոսն, որ ի վերայ ալէկոծութեան
ծովուն... – Սուրբ եպիսկոպոսն Փուկաս... յամենայն վտանգից հոգոյ եւ մարմնոյ
զծառայս Աստուծոյ... եղիցի բժշկութիւն ծառայիս Աստուծոյ:
14. 36բ-7ա Կապ արեան, որ գնալն լինի ոչ դադրի...
– Բաղբուկ, Տապտուկ... կապի արիւն ծառայիս Աստուծոյ:
15. 37ա Գիր կատղածի. գրէ զբառն ի վերայ հացին...
– Ագս, մագս, բագս, ինագաս:
16. 37ա Գիր ծըծացաւի եւ խումրայի. գրէ ի վերայ այն
խոցին... – Մի՛ կասիր արարի... Բ. կրկնէ:
17. 37աբ Գիր քաղցրութեան աւագաց եւ ընկերաց բարի...
– Կրադի ես, մարմարի ես... առ իշխանս, որ բարեխօսեն:
18. 37բ Գիր քնոյ տղայի. Աստուծով – Եւ Սուքիկոս,
եւ Նունիկոս... զի տացէք քուն տղայիս:
19. 38աբ Զայս Է. գիրս. գրէ ի վերայ կարմիր քամու,
խոցի – Խէն, այսինքն է՝ խաչեալն... եւ յաւէրժաբար կենդանի եմ յաւիտեան:
20. 38բ-9ա Կին, որ դժուար ծնանի զտղայն, զայս հրեշտակաց
անուանքս գրէ, ի ձեռն դիր... – Աքէ, Աքա... եղիցի ազատութիւն աղախնոյս այս անուն:
21. 39աբ Գիր լեզուակապի... – Հրանիւթ,
հրափայլ... լեզուն չարախօսաց ի դէմ ծառայիս Աստուծոյ:
22. 39բ Գիր գլխացաւի եւ խոցի... – Տէր Աստուած
զօրութեանց... սրբեաց զանդամալուծն /// (շար. թափուած):
23. 40ա-3ա Գիր եւ պատմութիւն Ուստիանէ կուսին – Յայնժամ
կայր ի քաղաքին յայնմիկ... եւ չար միտքն կապած կենադիմաց ծառայիս Աստուծոյ:
24. 43բ Անուանք Եփեսոսի մանկանցն գրէ, ի սնարքն
տղային դիր, որ քնի – Աղմիքոս, Մատրոնիանոս... Անդոնիոս:
25. 43բ-5բ Գիր թպղի եւ չար նիաթի... – Սուրբն
Պետրոս եւ սուրբն Պօղոս... մտանել ի տուն ի ծառայս Աստուծոյ:
26. 45բ-7ա Գիր գլխացաւի եւ չար նիաթի – Սուրբն
Սիսիանոս եւ սուրբն Սեւերիանոս... զի դու ես բարի հովիւ... պահապան ծառայիս Աստուծոյ:
27. 47ա [Գիր անասնացաւի] – Զինչ
ցաւ որ անկանի յանասունքդ... վերանայ ցաւն Աստուծոյ հըրամանաւն:
28. 48ա-50բ Գիր պահպանութեան – Բարեխաւսութեամբ
սուրբ եւ անբարբառ... Քրիստոս մեզ պարիսպ եւ դիւացն /// (շար. թափուած):
29. 51ա-3բ Գիր պահպանութեան – Գաբրիէլ,
Միքայէլ... յորոգայթ ի նոյն անկցին եւ պահեն զծառայս Աստուծոյ:
30. 54ա-6ա Գիր վասն կախարդաց – Երդմնեցուցանեմ
եւ կապեմ... 55բ Աստուած անբաժանելի /// (միջից թափուած) 56ա լեզուն ի դէմ ծառայիս
Աստուծոյ:
31. 56ա-8ա Գիրք բախտի, եւ վասն ճանապարհի, եւ պատերազմի
– Կայր Մովսէս յեզր... այլ կապած է ամենայն չարն ի դէմ ծառայիս Աստուծոյ:
32. 58ա-60բ Գիր չար աչից եւ չար նիաթի... – Ի յաւուրն
ուրբաթին, / Որ զՏէրն մեր խաչին... ի չար խորհրդէ անօրինաց ի դէմ ծառայիս Աստուծոյ:
Բ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԸ. դ.
1. 1ա [Աղօթք ջաղացկապի] – Թէ որ
ուզես, որ ջաղաչն կապես...
առատ/// (շար. պատռուած):
2. 2ա [Աղօթք] – (սկ. չիք)
///վերնական զօրացն... մի՛ անտես առնէր:
3. 2բ-3բ Գիր կողի – Ընդ ալայ բան... ո՛չ մտանեմք ի տուն:
4. 60բ-1ա [Անուանք ԿԶ. հրեշտակաց] – (սկ.
անընթեռնելի) ///Աքայղայ, Աբարուտ... հրեշտակք ամենայն իրաց բանին:
5. 61բ Դուռն Աստուածածնի իշխանութիւն Աստուծոյ գնելոյ եւ վաճառելոյ – Զամենայն
սիրտ սիրոյ... եւ իւր զաւակացն. ամէն, եղիցի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
60բ Արդ, գրեցաւ սուրբ Յամայի[լ]ս ձեռամբ
սուտանուն Գրիգոր երիցուս, ի թովոյն ՌՃԾԱ. (1702), ի փառս Աստուծոյ.
ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 61բ (Ցական
յաւելագրողի) Գրեցաւ ձեռամբ անարժան Ցական Ոսկան իրիցիս՝
ի վայելումն ուստայ Օրդուխանին, թվին ՌՃԿԲ.ին
(1713):
2. 36բ (ԺԸ. դ.,
նոտրգիր) Եղիցի բժշկութիւն ծառայիս Աստուծոյ Օրդուխանին (նման՝ 37ա, 46բ):
3. 2ա (ԺԸ. դ.,
նոտրգիր) Օգնական եւ պահապան լերո՛ւք ծառայիս Աստուծոյ Մարիմամին (նման՝ 3բ, 5բ, 8բ, 11ա, 14բ, 16ա, 24բ, 25աբ, 33ա, 34աբ,
35աբ, 36բ, 39աբ, 43ա, 45բ, 47ա, 49բ, 53բ, 56ա, 57բ, 58ա, 60բ):
4. 14բ (ԺԸ. դ.,
նոտրգիր)... պահապան լինիցի ծառայիս Աստուծոյ... Ալդունին (նման՝ 15ա, 16ա, 25աբ, 33ա, 34աբ, 35աբ, 36բ, 37բ, 39աբ,
42ա, 45բ, 47ա, 53բ, 56ա, 58ա, 60բ):
5. 24բ (ԺԸ. դ.,
նոտրգիր) Պահապան ծառայիս Աստուծոյ... Յակոբի[ն]:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 13բ, 61բ սեւով քառանկիւնի, անընթեռնելի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ «32 ՆԶԸԹ»:
ՆՇՈՒՄ՝ 13ա. «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2472, 1223»:
2473
ՍԱՂՄՈՍԱՐԱՆ
ՔԱՖԱ |
ՌՃԺԲ. – 1663 |
ԳՐԻՉ՝ Յովակիմ երէց: ՍՏԱՑՈՂ՝ Խաչատուր մահդասի եւ որդի իւր Շահրի ջահընկալ:
ԹԵՐԹ՝ 264+1 (կրկն.՝ 1). չգրուած՝ 1ա-դ, 2բ-3ա, 60ա, 64բ, 123ա, 216բ, 263բ-4բ:
ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԱx12 (Դ՝ կրկն., Ա, Դ2, Ե, Թ 13, ԺԱ 11, ԻԱ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 9,8x7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (7,3x4,3): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 30ա): ՏՈՂ՝
18-19: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը դեղին կտաւ. լուսանցակողերը՝
կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Դաւիթ՝ 3բ: Տպագիր՝ Աստուածամայրը մանկան հետ՝ 60բ, 64ա, 123բ, Համբարձումն՝ 155բ, Ս. Գէորգ զօրավար՝ 185բ: Կիսախորան՝ 4ա: Ճակատազարդ՝ 30ա, 94ա, 124ա, 186ա, 217ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը տեղ-տեղ մաշուած, դռնակն ու կապիչներն ընկած, մէջքի ստորին մասը թափուած, թ. 61՝ կիսով չափ պատռուած եւ ընկած. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, տպագիր 5 նկարները ազատ էջերին սոսնձուած ԺԹ. դ.:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-255բ [Սաղմոսարան]
Տե՛ս ձեռ.
1642, 1ա-239ա. 1/4ա-29բ (չիք՝ բ. մաղթանք «Սաղմոսիւք եւ աւրհնութեամբ»): 2/30ա-59բ (չիք՝ բ. մաղթանք «Ի գիշերի եւ ի տըւընջեան»): 3/61ա-93բ (չիք՝ գ. մաղթանք «Յերգս
աւրհնութեան»): 4/94ա-122բ: 5/124ա-55ա: 6/156ա-85ա (յաւելեալ՝ 185ա «Քարոզ վասն գիշերի – Ի գիշերի եւ ի տուընջեան...»): 7/186ա-216ա: 8/217ա-55բ (չիք՝ «Փոքր էի ես», յաւելեալ՝ 244ա «Մաղթանք Պահոց առաւօտեան – Լո՛ւր
մեզ, Տէ՛ր...»):
Բ. 1. 255բ-61ա Աղաւթք սրբոյն Ներսէսի Հայոց կաթուղիկոսի, զի ամենայն քրիստոնեաք պարտին
ուսանել – Հաւատով խոստովանիմ... սրբոց քոց երկնաւորաց եւ երկրաւորաց եւ Քեզ փա՜ռք... յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն:
2. 261ա-2բ [Գովութիւն սաղմոսին] – Բանք սաղմոսիս է պատուական,
/ Լըցեալ Հոգովն աստուածական... ձու ածէին ցեղս ի ցեղաց, / Լեզուաւ խաւսին բանականաց:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
263ա Փա՜ռք ամենասուրբ Երրորդութեան՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, այժմ եւ
անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն: Կատարումն եղեւ Սաղմոսարանիս
յայլուստ աստ սրտից բերկրեցելոց Տէրամբ, եղեւ ձեռամբ ստրուկ Յովակիմ անուամբ եւեթ երիցոյ, ի յերկրիս Հոնաց, ի
մայր քաղաքաց երկրիս Քաֆայ, թվականին հայոց ՌՃԺԲ. (1663) եւ ի ծննդեան
փրկչին ՌՈԿԳ. (1663), ի խնդրոյ մահդասի Խաչատրոյ եւ որդւոյ իւրոյ Շահրի
ջահընկալի, որ ետ գրել զսա յիշատակ իւր եւ ծնողացն, եւ ամենայն զարմիցն,
զոր Տէր Աստուած բարով վայելել տացէ. ամէն: Հա՛յր մեր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
161բ Պօղոս Բեդելեան (կապգիր),
1886 ամի, Դեկտեմբերի 17:
2ա (շղագիր) Գէորգեան հոգեւոր ճեմարանի մատենադարանին՝
նորա քսանեւհինգամեայ յօբելեանի
առթիւ նուիրում է նախկին սան տէր Պօղոս քահանայ Բեդելեան: 25, IX, 1899, ի Ս[ուրբ] Էջմիածին:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա «ՌՃԺԲ.-1663, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2473, 1224»:
2474
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 94. չգրուած՝
1ա, 93ա: ՊՐԱԿ՝ 1-5x10 (1՝ 4, 4՝ 12) + Ա-Եx12 (Ա 10, Դ 6, Ե 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, արեւելեան:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 12x10: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (9x6,2): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (1բ-24բ), բոլորգիր
(25ա-94բ). (նմուշք՝ 14ա, 25ա): ՏՈՂ՝ 17: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով
եւ երկու կապիչով, միջուկը տախտակ, աստառը դրոշմազարդ կտաւ (Բ. փեղկին՝ հին եւ նոր
աստառներ). լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ), թուղթ (Ի. դար):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
եզրերը մաշուած, մէջքը վնասուած, դռնակն ու կապիչները նորոգման ժամանակի, հին աստառը
ցեցակեր, սկզբից, միջից եւ վերջից պակասաւոր. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր եւ
բծեր, փոքրիկ պատռուածքներ, ցեցի անցքեր. լուսանցակողերը գունաթափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1բ-80բ [Ի Հարանց վարուց]
1. 1բ-24բ [Տեսիլ Պօղոսի] – (սկ. թափուած)
///զիս հանգստեանն արդարոց եւ զտանջանս մեղաւորացն... ապաշխարեսցո՛ւք եւ մի՛ կորիցուք...
ամէն:
2. 25ա-32ա Վարք ճգնաւորի մեծի – Եղգէրէոս ոմն անուն միայնակեաց
նեղացաւ ի դիւէն... ի վերայ սքանչելեացն հրաշալի փառաւորելով զԱստուած... ամէն:
3. 32ա-40ա [Վարք Դանիէլ ծերոյն] – Դարձեալ
երբեմն ելանէր մեծն Դանիէլ ի սկիտոյ
ընդ աշակերտսն իւր... եւ զգաստացեալ եղեւ շնորհօքն Աստուծոյ:
տե՛ս Վարք Սրբոց Հարանց,
հ. Բ., Վենետիկ, 1855, էջ 56:
4. 40ա-2ա Վասն՝ որք զդրախտին լեառն գտին եւ զստորոտ
հասեալ տեսին – Ի ժամանակս տեառն Ներսէսի Կլայեցոյն...
եւ քարոզէր ամենեցուն:
5. 42ա-6բ Վարք Սրապիոնի Ծերոյն – Սրապիոն՝ այր երկիւղած
եւ ազնուական... եւ չար գերիս հան/// (շար. թափուած):
6. 47ա-80բ [Քաղուածք ի Հարանց Վարուց] – Եհարց
եղբայր ոմն ցհայրն Անտովնիոս եւ ասէ...
յորոց յաղթահարեալ լինէր/// (շար. թափուած):
Հմմտ. Վարք Սրբոց հարանց,
հտ. Ա., Վենետիկ, 1855, էջ 413, 434,
426, 418, 437, 438, 445:
Բ. 81ա-94բ [Գիր պահպանութեան]
1. 81ա [Աղօթք] – (սկ. թափուած) ///ցամաքս եւ ոչ ոք ի թշնամեաց... փրկութեան եւ օրհնութեան ծառայիս
Աստուծոյ:
2. 81աբ Աղօթք պահպանութեան – Եւ ես
յամենայն ժամ... կապէ ամենայն չար սատանէ. ամէն, եղիցի, եղիցի:
3. 81բ [Աղօթք պահպանութեան] – Տէ՛ր
Յիսուս, բարեխօսութեամբ մօր քո... պահեա՛յ զծառայս քո:
4. 81բ-3ա Գիր չար աչից, ի չար նիաթիթից եւ ի չար լեզուէ ի չար խորհրդոց... – Եւ
իբրեւ իջանէր նայ ի լ[ե]առնէն Ձիթենեաց... կապեալ եղիցի չար աչքն:
5. 83ա-4ա Այլ գիր պահպանութեան դիւաց եւ ամենայն
փորձութեանց... – Բա՛նդ Աստուած, որ ես Աստուած... զատու եւ սուպաշու դէմ
ծառայիս Աստուծոյ:
6. 84բ-5ա [Աղօթք ընդդէմ դիւաց] – Խաչն՝
մեզ նշան յաղթու<թու>թեան եւ դիւացն խորտակիչ... ամենայնի պահապան ծառայիս Աստուծոյ.
ամէն:
7. 85ա-8ա [Գրառաջ] – Մարմին անմարմին
եւ եկեալ կենարար սիրող սրբութեան... եւ անձանձիր նաւայպետ:
8. [Աւետարանք բժշկութեան] - ա.
88աբ Աւգնեա՛յ, Տէ՛ր Աստուած: Աւետարան ըստ Յովհաննու – Ի սկզբանն
էր Բանն եւ Բանն էր առ Աստուած... շնորհօք եւ ճշմարտութեամբ (Ա. 1-14): բ. 89աբ [Աւետարան
ըստ Մարկոսի] - (սկ. թափուած) ///գալիլեացւոց ի մէջ սահմանացն... եւ համերց խաւսել
(Է. 31-37):
9. 89բ-90ա [Գիր պահպանութեան] – Բարեխօսութեամբ սուրբ աւետարանչացն
քո... հեռացեալ եւ հալածեալ եղիցի:
10. 90աբ Գիր գլխացաւի – Յիշեա՛յ սրբութեամբ
զԱստուած եւ կարդա՛յ զայս բանքս... յորոց վերայ գիրս կենայ:
11. 90բ-1բ Այլ գիր գլխայցաւի – Քրիստոս
Աստուա՛ծ ճշմարիտ, որ իջեր ի Խաչէ... Տէր Աստուած պահէ այզ ծառայս:
12. 91բ-2ա Գիր մեղուի աճման է – Գիր է
զայս բան... Աստուած կարէ զդող անուն մարդոյ:
13. 92ա Մաղթանք զօրաւորք ահօրանաց գիշերայնոյ, ի սուրբ Գրիգորէ Նարեկացոյց [Բան ԺԲ.] – Ընկա՛լ քաղցրութեամբ...
հնարաւոր, զմահացու գր[թութիւնս]:
14. 92բ Գիր քաղցրի եւ չար խոցի... – Յովսէփ
մարգարէն բնակեցաւ յանապատին... առաքելոցն երկոյդասանի:
15. 93բ Գիր, որ կինն դժ[ու]ար ծնանի. գրէ՛ եւ ի
ձեռնին դի՛ր – Ամբին, կատրին... զհեծութիւն կա[նանց]:
16. 93բ-4բ Աղօթք, յորժամ ծն[ան]ի տղայն, կարդան, դնեն
ի սնարքն, որ ոչ մերձենայ պերղծն (=պիղծն) – Սիւոն եւ սուրբ Սիսիանէ, Յովիէէլ հրեշտակն...
յորժամ պա[յծ]ա[ռա]ցեալ ճառագայթեցաւ մար/// (թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
24բ [Ո]ր ողորմի ըստացող:
46բ Ո՛վ ընթերձօղք յայսմ տառիս,
Հա՛յրք իմ եւ եղբա՛րք, որք էք յաստիս
Եւ ճաշակէք զհամ բանիս,
Որ քաղցր է յոյժ քան զխորիսխ,
Հայցեմ յիշել զողորմելիս,
Որ ցանկացա յայսմ տետրիս
Եւ գրեցի ի քարտիսիս
Ես՝ մեղուցեալ եւ չար գերիս,
Հան/// (շար. թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
23բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Ի վայելումըն տէր
Մկրտիչի որդի Ավաքին:
ՆԿԱՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա (ծաղիկ):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա (զանազան
տառեր, բառեր):
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2474, 1242»:
2475
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԶԷԹՈՒՆ |
ՌՃԻԸ. – 1679 |
ԳՐԻՉ՝ Յովանէս: ՍՏԱՑՈՂ՝
Յակոբ աբղյ. Կաֆայեցի:
ԹԵՐԹ՝ 393+2 (կրկն.՝
67, 198) - 3 (տե՛ս Պտռկ-պհպնկ): ՊՐԱԿ՝ Ա-ԼԳx12 (Ա 11, Ժ 13, ԼԳ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 10x6,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (7x4,5 եւ 8x4,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 6ա):
ՏՈՂ՝ 21 (3ա-364բ), 33 (365ա-88ա): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ
վարդեակահիմք, մետաղէ փականներով երկու կաշէ կապիչով, միջուկը տախտակ, աստառը բազմագոյն
զարդադրոշմ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Լուսանցային. Ստեփանոս Նախավկայ՝ 37բ,
Պետրոս առաքեալ՝ 40ա, Գլուխ Յովհաննու Մկրտչի՝ 125ա, Սուրբ Հոգի աղաւնակերպ՝ 161բ,
Գրիգոր Լուսաւորիչ՝ 177բ, Վերափոխումն Աստուածածնի՝ 198ա: Կիսախորան՝ 3ա: Ճակատազարդ՝ 11ա, 51ա, 96բ, 120ա, 161բ, 206ա, 258բ, 277ա, 301բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, տաճար: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, սեւ, ոսկի:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ
– Խրատ վասն սաղմոսերգութեան: ԺԵ. դ.: 2 (թ. 1-2) + 1 (թ. 393), ստացուած կէս թերթի
հատումով եւ երկտակումով: Մագաղաթ, թ. 1-2 բացուածքը 13,5x9,7, թ. 393՝ 9,3x7,3, միասիւն
(7,5x11,5), բոլորգիր, 10 տող: Կարդալ՝ 1բ-2ա, 393ա. 1բ «///զարդարութիւն հասին աւետեաց
|393ա| խցին զբերանս... |2ա| եւ նոքաւք զդ|393ա|եւսն ի բաց հալածէ///», կարդալ՝
393բ, 1ա, 2բ. |393բ| «///եւ յամենայն տեղ |1ա| աստուածային պատգամաւքն եւ երգովք...
Այսպէս եւ երկո|2բ|տասան առաքեալքն աւետարա///»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
մէջքի ստորին մասը թափուած, կապիչները եւ նրանց մետաղէ աւարտները, Բ փեղկի վարդեակներից
մէկը նոր՝ ԻԱ. դ. սկզբի, թթ. 119-20ի միջեւ ընկած 1 թերթ. լուսանցներում խոնաւութեան
հետքեր, մանրանկարներն արտատպուած հանդիպակաց էջերին:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-318բ [Շարակնոց]
Տե՛ս ձեռ. 1576, 4ա-368բ. 1/3ա-5բ: 2/6ա-8ա: 3/8ա-10բ
(չիք բ.): 4/11ա-2բ: 5/12բ-4ա: 6/14բ-6ա: 7/16ա-7բ:
8/17բ-9բ: 9/19բ-21ա: 10/21բ-3ա: 11/23ա-4բ: 12/24բ-6բ:
13/26բ-30բ (յաւելեալ՝ գ. 28բ «Մ. Զքեզ Հայր...»): 14/30բ-3ա:
15/33ա-4բ: 16/34բ-6ա: 17/36բ-7բ: 18/37բ-40ա: 19/40ա-1բ:
20/42ա-3բ: 21/43բ-5բ (45բ-6բ տե՛ս 94): 22/46բ-8ա: 23/48ա-50ա
(50աբ տե՛ս 93): 24/չիք: 25/51ա-2բ: 26/52բ-6ա (56ա տե՛ս
82. ժ): 27/56բ-62ա: 28/62ա-8բ (68բ-9ա տե՛ս յաւելեալ՝ ա.):
29/69ա-78ա: 30/78ա-84ա (84ա-9ա տե՛ս 90), 89ա-90ա: 31/90ա-6բ:
32/96բ-8բ: 33/98բ-100բ (չիք՝ «ԱՁ.
Հ. Որ զերիս մանկունսն...»): 34/100բ-1բ (չիք՝ «Հ. Բարեբանեալ ես...»):
35/101բ-3ա: 36/103ա-4բ: 37/104բ-6ա: 38/106ա-8բ: 39/108բ-17բ:
40/118ա-9բ (վրջ.՝ «Ճշ. Տո՛ւք օրհնութիւն... ի մեռելոց»): 41/120ա-6ա
(յաւելեալ՝ բ. 123բ «Մ. Որ ըզհրեշտակին...»): 42/126ա-32ա:
43/132ա-51ա: 44/151ա-4բ: 45/154բ-61ա: 46/161բ-3բ: 47/163բ-5ա:
48/165ա-6բ: 49/166բ-7բ: 50/167բ-9ա: 51/169ա-70ա: 52/170ա-2ա:
53/172ա-6բ (յաւելեալ՝ 175աբ «Մ. Որ ի յամսեանն վեցերորդի...»): 54/176բ-7բ:
55/177բ-9բ: 56/179բ-81ա (յաւելեալ՝ 180աբ «Մ. Ո՜վ գերահրաշ
ծաղիկ...»): 57/181բ-3բ: 58/184ա-9բ: 59/189բ-91ա: 60/191ա-3բ:
61/193բ-4բ: 62/195ա-6բ: 63/196բ-8ա (198ա-200ա տե՛ս 95):
64/200ա-2ա: 65/202ա-4ա: 66/204ա-6ա: 67/206ա-7ա: 68/207ա-8բ:
69/208բ-10ա: 70/210ա-1ա: 71/211ա-2բ: 72/212բ-3բ: 73/213բ-5ա:
74/215ա-7ա: 75/217ա-8բ: 76/219ա-20բ (յաւելեալ՝ 220բ «Զօրք երկնից
զարհուրեցան...»): 77/221ա-3բ: 78/223բ-5բ: 79/225բ-7ա: 80/227բ-8բ:
81/228բ-30բ: 82/56ա, 230բ-6բ (236բ-7ա տե՛ս 92, 237ա-8բ տե՛ս
91: 238բ տե՛ս յաւելեալ բ.), 239ա-43բ, 256բ-7ա: 83/243բ-7ա:
84/247բ-52ա: 85/252ա-3բ (253բ-4բ տե՛ս յաւելեալ գ.), 254բ-5բ
(255բ-6բ տե՛ս 96: 256բ-7ա տե՛ս 82. ժդ), 257ա-8բ (յաւելեալ՝ 252ա «Յարեւելից
յարեւմուտս...», 252բ-3ա «Ճըգնաւո՛րըք ճըշմարիտք վըկա՛յք Քրիստոսի...», 253աբ «Անեղանելիքդ Աստուած...», «Ճանապարհ բարի
Քրիստոս»): 86/258բ-77ա: 87/277ա-96ա (չիք՝ «ե. Զքեզ
աղաչեմըք... », է. «Աւրհնաբանող ձայնիւ երգեմք...»: Յաւելեալ՝ դ. 284ա
(Սարգիս) «Սարսափելի որոտմամբ...»): 89/296ա-300բ: 88/301բ-18բ (նախ
89, ապա՝ 88: 300բ-1ա
տե՛ս յաւելեալ՝ դ.): 90/84ա-9ա: 91/237ա-8բ: 92/236բ-7ա:
93/50աբ: 94/45բ-6բ: 95/198ա-200ա: 96/256բ-7բ: Ունի՝
ա. 68բ-9ա Շարական սրբոյն
Յովհաննու Երուսաղիմի հայրապետին – ԴՁ. Մկ. Ծագումըն արեւու արեւելեան...
բ. 238բ Կիրակմտի համբարձի
– Ստղ. Անըսկիզբն Աստըւած համապայծառ...
գ.253բ-4բ Բշ. Իննեակ դասք
հոգեղինաց... Գշ. Անճառ խորհըրդոցն յայտնօղք... Դշ. Սափոր ոսկեղէն լըցեալ...
Եղ. Ի Հոգւոյն Սըրբոյ... Ուրբ. Անկեալ երկիր պագանեմք...
դ. 300բ-1ա [Շարական նընջեցելոցն] - Ես ասացի ի վերանալ յինէն...
Բ. 319ա-64բ [Մասն Ժամագրքի]
1. 319ա-20բ Երգ տեառն Ներսէսի
Հայոց կաթողիկոսի յաղագս հսկման – Յիշեսցուք ի գիշերի զանուն քո, Տէ՛ր... եւ
ըզմեծ զողորմութիւն... ալելուիայ:
2. 320բ-1բ [Երգ տեառն Ներսէսի.
(«Ա-Ք»] – Աշխարհ ամենայն առ իս նայեցեալ... Քեզ միշտ մերձ ծանի՛ր... Տէ՛ր, ողորմեա՛յ:
3. 321բ-2բ [Նորին տեառն Ներսիսի
Շնորհալւոյ Հայոց կաթողիկոսի երգ («Ա-Ք»] – Առաւօ՛տ լուսոյ, Արեգակն արդար... Քաւիչ
յանցանաց / Քաւեա՛ զօրհնաբանս / Քեզ երգել զփառս:
4. 322բ-3բ [Տաղ] («Ա-Ք»)
– Արթո՛ւնք եղերուք, արթո՛ւնք եւ պատրաս[տ]ք... Քեզ մատուցանեմք, / Քրիստո՛ս,
զաղերսանս... Տէ՛ր, ողորմեա՛յ:
5. 324աբ [Տաղ] («Ա-Ք») –
Աստուածածի՛ն, մա՛յր Քրիստոսի, / Ի՛մ յոյս, դու յաւուր մեծի... Քո արեանդ ես գին էի
/ Եւ քո ծնունդ աւազանին: Տէ՛ր, ողորմեա՛յ:
6. 324բ-6բ Երգ եւ մաղթանք
համեղ – Տէ՛ր եւ Աստուա՛ծ ամենայնի, / Քո սուրբ ծնընդեամբդ անճառելի... Բարեխաւսեցէ՛ք
առ Տէրն փառաց, / Վասըն տօնիս ձեր տօնողաց:
7. 327աբ Երգ պաշտման մաղթանք
(«Հայրապետե է») – Հա՛յր անըսկիզբն եւ գըթացական... Տէ՛ր, ողորմեա՛յ սըխալականի,
/ Ջընջեա՛ զկամայն եւ զակամայն:
8. 327բ-8բ Կանոնագլուխք
կարգաւ – Դատեա՛, Տէ՛ր, զայնոսիկ... Տէր յերկինս. Ալէլուիա՜, ալէլուիա՜:
9. 328բ-32բ Թագաւորք ապաշխարութեան
– Թագաւոր յաւիտեան... ի հօտ քո, Քրիստո՛ս, եւ կեցո՛:
10. 332բ-5բ Թագաւորք մարտիրոսաց
– Զողորմութիւն քո, Տէ՛ր... Այսօր դասք:
11. 336ա-40ա Ալէլուք գիշերութեան
– Ալէլուիա՜... Ողորմութեամբ Տեառն եղեւ... Եդին զիս ի գբի: Ալէլուիա՜,
ալէլուիա՜:
12. 340բ-4ա Առաւօտու երգեր
կարգաւ – Լո՛յս տուր, Տէ՛ր, աչաց իմոց... զՀոգի Սուրբ քո մի՛ հաներ յինէ:
13. 344ա-8ա Սրբասացութեներ
կարգաւ – Բազմութիւնըք հրեշտակաց եւ զօրաց... վասն որոյ եւ աշխարհըս տօնէ:
14. 348բ-52ա
Գանձի գուներ Բուն Բարեկենդանին
ա. 348բ-50ա («Երեւմանեցի...
») – Երգս յաւերժական երգեմք բանական, / Երիցդ միական, ի նմանս աննման... Ելեր
ի խաչին, / ’ւ արբեր ըզլեղին:
բ. 350աբ («Խաչատուր + չտչ»)
– Խորք անքըննին, / Անճառ անհասին... Պարծանք կանանց յազգին Եւային, / Դո՛ւստըր
Դաւթի մեծի արքային:
գ. 350բ-1բ («Բան քարոզից»)
– Բարձրեալ անքըննին, / Բնաւից լրութիւն, բաւականութիւն... Կամար լուսեղէն, / Դու
աստուածաշէն:
դ. 351բ-2ա («Խաչատուր չ»)
– Խորհըրդազգեաց քո մարդեղութեանդ, / Զորս ընտրեցեր յառաջ գիտութեամբ... Ակըն լուսոյ
բիւրեղ պատուելի, / Տըպազիոն կայծ արփագունի:
15. 352բ-7ա Մեղեդիկք անոյշ
ասողին – Պարագրի՝ անպարագրելի, / Բանն ի մարմնի՝ մարդ յերկրի... Կո՛յս անապական
եւ անխա՛խտ ծընողութիւն:
16. 357բ-64բ Տաղ փոխման ամէնօրհնեալ
Աստուածածնին – Գոհար վարդն ինքնագոյն, / Սիրամարգ ոսկեգոյն... Յիշատակաւ ձեր
տօնի, / Սուրբ հայրապետք բաղձալի:
Գ. 365ա-88ա Տօնացոյց եւ աւետարանացոյց
եւ կարգաւորութիւնք եւ հրահանգ տէրունական տօնից, զոր եդեալ եւ սահմանեալ է սրբոյն
Սահակայ հայրապետին, զոր ընկալեալ ի նմանէ հասուցին առ մեզ նախնիքն մեր...
Տե՛ս ձեռ. 2441, 3ա-196ա.
1/չիք: 2.ա/365ա-6բ: բ/366բ-8ա: գ/368ա-9ա: դ/369աբ:
3.ա/369բ-70ա: բ/370ա: գ/370ա-1բ: դ/371բ-6բ: 4.ա/376բ-8ա:
բ/378ա-9ա: գ/379աբ: դ/379բ-81ա: ե/381ա-2ա: 5/382ա-3բ:
6/383բ-4բ: 7.ա/384բ-5ա: բ/385աբ: գ/385բ-6բ: դ/386բ-7ա:
8.ա/387ա: բ/387աբ: գ/387բ: դ/387բ-8ա:
Դ. ա.
388բ-9ա [Աղիւսակ տարեգրոց]
- ՌՃԻԹ. (Ն), ՌՃԼ. (Խ)... [ՌՅՁ. (Թ)] (252 տարուայ աղիւսակ լրացուած չէ):
բ.
389բ-90ա [Աղիւսակ պարզատումար
ըստ տարեգրոց՝ Ա-Ք] - Եւթներեակ...
Յայտնութեան Բարեկենդան՝ դեկտ. 29 (աւուր պատկերներ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
364բ Գրեցաւ եղանակաւոր տառս ի թվին ՌՃԻԸ. (1679), ի յերկիրս Գերմանիկոյ, ի գեղաքաղաքս
ի Զեթուն, ի կաթողիկոսութեան Կիւլիկեցւոց տէր Սահակայ եւ յառաջնորդութեան
մեր վանացս՝ եղբօր մերոյ Ստեփաննոս վարդապետի եւ աշակերտի նորին՝ Մկրտիչ
վարդապետի: Ընդ հովանաւորութեամբ գրեցաւ Չարախափան Սուրբ Աստուածածնի մենաստանին
եւ առ դրան Սրբոյն Գրիգորի
մեր Լուսաւորչին, [ձեռամբ] մեղաւոր եւ հողիկ Յովանէս ոչընչի, ի խնդրոյ
(շար. գրչափոխութեամբ) պիտակակոչ Յակոբի անուամբ եւեդ աբեղայի Կաֆայեցւոյ՝
աշակերտի տեառն Մարտիրոսի Ղրիմեցւոյ սրբասուն հայրապետի, ի վայելումն անձին
իւրոյ: Լիցի յիշատակ իւրն եւ ծնողացն միշտ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
390բ (ԺԹ. դ., շղագիր) Գրեալ է գիրքս
յամի Տեառն 1678:
ՆՇՈՒՄ՝ 2ա
«ՌՃԻԸ.-1679, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
«273/2475»:
2476
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Ստեփանոս սրկ.:
ՍՏԱՑՈՂ՝ Ներսէս քհյ.:
ԹԵՐԹ՝ 143+1 (կրկն.՝
57): ՊՐԱԿ՝ 1-12x12 (Բ-Գ 14, Դ 2, Ե-Է 16, Ը-Ժ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
13x9,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (9,5x5,7): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 9ա): ՏՈՂ՝ 17: ԿԱԶՄ՝ սեւ
կաշի, երկու կապիչով, միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ (ԺԹ. դարի):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 1ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած, կապիչները վնասուած՝ մէկից մնացել է միայն հիմքը, գամերն ընկած, սկզբից, միջից եւ վերջից պակասաւոր. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր եւ բծեր, փոքրիկ պատռուածքներ. լուսանցակողերը գունաթափ, սեւացած. վերջին կազմութեան ժամանակ թերթերը խառնուած, կարդալ՝ 1-12, 15-38, 13, 47-8, 39, 55-57դ, 40, 51-2, 14, 76-87, 59-71, 58, 72-3, 89-90, 49-50, 91-2, 74-5, 53-4, 120-8, 129-43, 41-3, 45-7, 44, 45-6, 94, 95-7, 98-9, 100-119, 88:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-57դ [Բանք իմաստասիրաց]
Տե՛ս ձեռ. 464, 9ա-30ա. Յռջբ./1ա-3ա: ա/3ա-7բ: բ/7բ-9ա:
գ/9ա-10բ: դ/11ա-2բ (վրջ.՝ «... ոչ բարեկամին: Նորին///» (շար. թափուած):
ե-ժ/չիք: ժա/15ա (սկ. թափուած «/// խաղաղութիւն եւ ամենայն բարութիւնք...»):
ժբ/15ա-6ա: ժգ/16ա-7բ: ժդ/17բ-8ա: ժե/18ա-9ա: ժզ/19ա-21բ:
ժէ/21բ-3բ: ժը/23բ-4ա: ժթ/24ա-5ա: ի/25ա-8ա: իա/28աբ:
իբ/28բ-30ա: իգ/30ա-2ա: իդ/32աբ: իե/32բ-3բ: իզ/33բ-5բ:
իէ/35բ-8բ, 13աբ, 48աբ (միջից պակասաւոր): իը/48բ-դ, 39աբ, 55ա-6բ:
իթ/56բ-7դ, 40աբ, 51աբ:
Բ. 51բ-83ա Յաղագս պատկերացուցութեան
Տե՛ս ձեռ. 464, 30բ-3ա. ա/51բ-2բ, 14աբ, 76ա-81ա: բ/81ա-3ա:
Գ. 83աբ Այլեւ խրատք իմաստասիրացն ի փառս Քրիստոսի
Աստուծոյ մերոյ յաւիտեանս – Չորս են կարգ
գիտութեան... այնպիսին լիրբ է եւ ամբարտաւան, փախի՛ր ի նմանէ:
Դ. 84ա-7բ, 59ա-71բ, 58աբ, 72ա-3բ,
89ա-90բ, 49ա-50բ, 91ա-3բ, 74ա-5բ, 53ա-4բ, 120ա-8բ, 129ա-43բ, 41ա-3բ, 45ա-7բ, 44աբ,
45ա-6բ, 94աբ, 95ա-7բ, 98ա-9բ, 100ա-19բ, 88աբ Հարցմունք իմաստասիրաց եւ պատասխանիք
վարդապետացն ի Մաթէոսեան Աւետարանին մեկնչէն եւ Գրիգորի Տաթեւացոյն Հարցմունքէն –
Վասն հղութեան հարց, որ Գաբրիէլ հրեշտակն ասաց. Թէ որ ի նմա ծնեալ է՝ ի Հոգոյն
Սրբոյ է... Պատասխանի. Զի հասարակ կանանցն է...
Խառն քաղուածքներ Գրիգոր
Տաթեւացու Հարցմանց գրքի Դ. (պրակ խա., խզ., խթ., ծզ., ծէ., կ.), Ե. (պրակ լբ., լե.,
լէ., լթ.), Զ. (պրակ ե-զ., իգ., իզ., իը., լբ., լզ., խգ., խե., կ.), Ը. (պրակ ի., իզ.,
իթ., լ-լբ.), Թ. (պրակ է., լա., խդ-խզ., խթ., ծբ-ծդ., կ.), Ժ. (պրակ լ-լա., լգ-լդ.,
խա-խբ.) հատորներից:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
83բ Աղաչեմք զձեզ, ո՜վ սուրբ ընթերցողք,
միով ողորմայիւ յիշել զգծող սորա՝ ըՍտէփաննոս
սարկաւագս, եւ իմ ծնօղքն նորին, եւ դուք այլ յիշեալ լիցիք ի Քրիստոսէ, որ է աւրհնեալ
յաւիտեանս: Հա՛յր մեր, որ յերկինս:
91բ Ո՜վ սուրբ ընթերցողք, աղաչեմք
զձեզ միով ողորմայիւ յիշեցէ՛ք զՆերսէս քահայնաս,
եւ դուք այլ յիշեալ լիջիք. նմա փա՜ռք, որ զմեզ ըստեղծ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 73բ (նոտրգիր) Զոսկերիչ Յա[յ]րայպետ Տէր-Կարապետով որ այս կ(=գ)իրսք որ ետ ինձ յիշատակ, |89ա| որ է վայէլումն տիրացու Աղասի Եղեայզարով: 1833 կրվեցաւ ի յին (հին)
քաղաքն Նախիճէվան, որ է մայր կոչի:
2. Կազմաստառ Բ. (ԺԹ. դ., շղագիր) Արինջ գեղջ բնագիճ տէր Հօվհաննէս:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 12բ խզբզոց:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին
փակցուած թղթին. «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2476, 1320»:
2477
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
ԺԴ.
դար |
ԹԵՐԹ՝ 275+1 (կրկն.՝
1). չգրուած՝ 1ա-1գ, 263բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Իx14 (Ը 9, Ա, ԺԱ 13, ԺԳ 16, ԺԹ 10, Ի 7)+12 (յաւելման):
ՆԻՒԹ՝ թուղթ, մագաղաթ՝ թթ. 1-2, 8-12, 85-86, 93-94, 135, 144-145, 167-170,
210-213, 224-227, 247, 256: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 12,7x8,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (9,5x6): ԳԻՐ՝
բոլորգիր (յաւելագրողի՝ 264ա-75բ. նմուշք՝ 18ա): ՏՈՂ՝ 23-25: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն
կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը ծաղկադրոշմ շերտազարդ բազմագոյն կտաւ. լուսանցակողերը՝
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա), մագաղաթ (սկզբից):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Յովակիմ եւ Աննա՝ 1դ: Լուսանցային. Գաբրիէլ հրեշտակապետ՝ 6բ, 14բ, Հովիւ՝ 10բ, Քրիստոս՝ 21ա, 55բ (գառն ուսին), Անտոն Անապատական՝ 28բ, Թէոդոս թագաւոր՝ 30ա, Յակոբ Մծբնացի՝ 31բ, Դաւիթ մարգարէ՝ 33ա, Առաքեալ՝ 39բ, Յովնան յերախ կիտի՝ 44ա, Քառասուն մանկունք՝ 70ա, Գրիգոր Լուսաւորիչ՝ 77բ, 147բ, Մուտք յԵրուսաղէմ (խորհրդանիշ)՝ 86բ, Ադամ եւ Եւա՝ 89ա, Իմաստուն կոյսն՝ 90բ, Գլուխ Յովհաննու Մկրտչի՝ 105բ, Յովհաննէս Մկրտիչ՝ 143ա, Որդի կամ թոռ Գրիգոր Լուսաւորչի՝ 149բ, Պայծառակերպութիւն՝ 156բ, Մարգարէ՝ 179բ, Մեսրոպ Մաշտոց՝ 182ա, Հրեշտակապետ՝ 184բ: Կիսախորան՝ 2ա, 135ա: Ճակատազարդ՝ 9ա, 46ա, 85ա, 167բ, 210ա, 226ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, տաճար, խաչ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր, մարդագիր (2ա, 135ա), կենդանագիր (46ա, 126բ, 167բ): Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, դարչնագոյն, դեղին, սեւ, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին եւ մէջքը ցեցակեր, մէջքի կաշին եզրից վերից վար ճեղքուած, կապիչներն ընկած, միջից պակասաւոր. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, ցեցի անցքեր, թ. 34, 36, 126, 151՝ լուսանցային մասեր պատռուած, ընկած:
Գրչութեամբ եւ մանրանկարներով նման է ձեռ. 2478ին:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-275ա [Շարակնոց]
Տե՛ս ձեռ. 1576, 4ա-368բ. 1/2ա-4բ: 2/4բ-6բ: 3/6բ-8բ
(չիք՝ բ): 4/9ա-10բ: 5/10բ-1բ: 6/11բ-3ա: 7/13ա-4բ:
8/14բ-6ա: 9/16բ-8ա: 10/18ա-9բ: 11/9բ-21ա: 12/21ա-3ա:
13/23ա-6բ: 14/26բ-8բ: 15/28բ-30ա: 16/30ա-1բ (31բ-3ա
տե՛ս 79): 17/33ա-4բ: 18/34բ-6բ: 19/36բ-8ա: 20/38ա-9բ:
21/39բ-41բ (41բ-2բ, տե՛ս 94): 22/42բ-4ա: 23/44ա-5բ:
24/45բ: 25/46ա-7ա: 26/47բ-50բ (50բ-1ա, տե՛ս 82. ժ):
27/51ա-5բ, 274ա (լրացնողի ձեռքով): 28/55բ-63ա: 29/63ա-72ա:
30/72ա-8բ: 31/79ա-84բ: 32/85ա-6բ: 33/86բ-8ա (չիք՝ «ԱՁ.
Հ. «Որ զերիս մանկունսն...»): 34/88ա-9ա (չիք՝ «Հ. Բարեբանեալ ես...»,
«Մ. Ուրա՛խ լե՛ր, մա՛յր լուսոյ...»): 35/89ա-90բ: 36/90բ-2ա:
37/92ա-3ա: 38/93ա-5բ: 39/95բ-101բ (վերջից պակասաւոր. «Նորոգա՛ւղ
տիեզերաց... եւ ողջացոյ զխայթուած վէրին///»: Չիք՝ ա. «Մ. Յահեղ աւուրն...»):
40/չիք: 41/102ա-6ա (սկ. «[Մ. Աստուածածին տաճար լուսոյ...]
/// զքեզ բարեբանեալ...»: Յաւելեալ՝ բ. 104բ «Մ. Որ ըզհրեշտակին...»):
42/106ա-11ա: 43/111ա-26բ: 44/126բ-9բ: 45/129բ-34բ (չիք՝
բ. «Մ. Իւղաբերից կանանցն...», «Ճշ. Որ անբաւելի...»): 46/135ա-6բ:
47/136բ-8ա: 48/138ա-9ա: 49/139ա-40ա: 50/140բ-1բ: 51/141բ-2ա,
272աբ (լրացնողի ձեռքով): 52/142ա-3ա, 272բ-3ա (լրացնողի ձեռքով): 53/143ա-6բ:
54/146բ-7բ: 55/147բ-9ա: 56/149բ-50բ: 57/150բ-1ա,
206բ-8ա: 58/151ա-5բ: 59/155բ-6բ: 60/156բ-8բ: 61/158բ-9բ:
62/159բ-61ա: 63/161ա-2ա: 64/162ա-4ա: 65/164ա-5բ: 66/165բ-7ա:
67/167բ-8բ: 68/168բ-9բ: 69/169բ-70բ: 70/170բ-1բ: 71/171բ-2բ:
72/172բ-3բ («ԳՁ. Ճշ. Այսաւր ցընծան
դասք հրեշտակաց...»-ը նախորդ՝ 71րդ միաւորի վերջում է): 73/173բ-4բ: 74/175ա-6բ: 75/176բ-8ա: 76/178ա-9բ:
77/179բ-81բ: 78/182ա-3ա: 79/31բ-3ա: 80/183ա-4բ: 81/184բ-6ա:
82/186ա-95ա, 245բ-6ա, 50բ-1ա, 204բ-5ա: 83/195ա-8բ: 84/198բ-202բ:
85/202բ-4բ (204բ-5ա տե՛ս 82. ժդ): 205ա-6ա (206բ-8ա տե՛ս 57:
208ա-9ա տե՛ս 91: 209աբ տե՛ս 93: 209բ տե՛ս 92): 86/210ա-25բ:
87/226ա-41բ, 274ա-5ա (լրացնողի ձեռքով): 88/247ա-63ա (89-ից
յետոյ): 89/241բ-5բ (88-ից առաջ: Յաւելեալ՝ 246ա «Ստ. Անըսկիզբն
Աստըւած համապայծառ... », 245բ-6ա տե՛ս 82. զ: 246աբ տե՛ս 96):
90/264ա-9ա (լրացնողի ձեռքով): 91/208ա-9ա: 92/209բ: 93/209աբ:
94/41բ-2բ: 95/269ա-72ա: 96/246աբ: Ունի.
ա. 273ա-4ա [Շարական նընջեցելոցն]
– Ես ասացի ի վերանալ յինէն... (լրացնողի ձեռքով):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
275բ (բոլորգիր) Զվերջին ստացաւղ
Շարակնոցիս՝ զտէր Պօղոս հեզահոգի քահանայն, եւ
զհայրն իւր՝ զտէր Պօղոսն, եւ զմայրն իւր՝ զՂրմըզն, եւ զորդիքն իւր, եւ
զամենայն արեան մերձաւորքն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ Աստուած ողորմի՛ ասացէ՛ք, որ ստացաւ<ցաւ>
զսա ի հալալ արդեանց իւրոց՝ յիշատակ իւր հոգոյն, ի թվին հայոց ՌԿԱ. (1612):
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ
462:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 225բ, 263բ. բոլորակ, անընթեռնելի:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպնկ
Աա «ԺԵ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2477, 1321»:
2478
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
ԺԴ.
դար |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգոր դպիր:
ՍՏԱՑՈՂ՝ Ատոմ րաբունի:
ԹԵՐԹ՝ 297+4 (կրկն.՝
թթ. 13, 210, 253, 277). չգրուած՝ 111բ, 154բ, 297աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԵx12 (Ա, Գ 11, ԻԵ
15): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ (թուղթ, լուսագծերով՝ թթ. 111, 154): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 11,6x8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
միասիւն (9x6): ԳԻՐ՝ բոլորգիր
(նմուշ՝ 10ա): ՏՈՂ՝ 22-23: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, երկու կապիչով, միջուկը տախտակ,
աստառը բազմագոյն դրոշմազարդ շերտաւոր կտաւ.
լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 3 (Ա-Գ)+ 1 (Դ), թուղթ (Ա-Բ՝ սպիտակ, ԺԹ. դարի, Գ-Դ՝ լուսագծերով՝ ԺԸ. դ.):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ադամ եւ Եւա՝ 47բ, Համբարձումն՝ 142բ: Լուսանցային. Գաբրիէլ հրեշտակապետ՝ 6բ, 15բ, Աստուածածին՝ 10ա, 190ա, Հովիւ՝ 11բ, Անտոն Անապատական՝ 31ա, Թէոդոս թագաւոր՝ 32բ, Դաւիթ մարգարէ՝ 34ա, Ստեփանոս Նախավկայ՝ 35բ, Պետրոս եւ Պօղոս առաքեալք՝ 38ա, Առաքեալ՝ 41բ, 43բ, Յովնան յերախ կիտի՝ 45ա, Քրիստոս (գառն ուսերին)՝ 58ա, Քառասուն մանկունք՝ 73բ, Գրիգոր Լուսաւորիչ՝ 81բ, 171բ, Պատանք՝ 108բ, Գլուխ Յովհաննու Մկրտչի՝ 117ա, Յովհաննէս Մկրտիչ՝ 166ա, Որդի կամ թոռ Գրիգոր Լուսաւորչի՝ 174ա, Հռիփսիմէ՝ 175բ, Պայծառակերպութիւն՝ 183ա, Մարգարէ՝ 211ա, 212բ, Մեսրոպ Մաշտոց՝ 213բ, Յակոբ Մծբնացի՝ 215բ, Հրեշտակապետ՝ 219ա, Քօշ՝ 227բ: Կիսախորան՝ 1ա, 112ա, 155ա, 196բ: Ճակատազարդ՝ 10ա, 25ա, 89ա, 244ա, 262բ, 277դ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, տաճար, խաչ, սափոր (22բ, 38ա), յուշկապարիկ (72ա): Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր, մարդագիր (1ա, 155ա), կենդանագիր (47բ): Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, դարչնագոյն, դեղին, սեւ, նարնջի, շագանակագոյն, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը թեթեւակի մաշուած, դռնակն ընկած, Ա. փեղկի աստառը եւ պահպանակները ցեցակեր, միջից տեղ-տեղ պակասաւոր. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, ցեցի անցքեր, թ. 210ից մնացել է փոքրիկ մասն, իսկ թ. 95՝ մի մասը վերից վար պատռուած, ընկած:
Գրչութեամբ եւ մանրանկարներով նման է ձեռ. 2477ին:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-296բ [Շարակնոց]
Տե՛ս ձեռ. 1576, 4ա-368բ. 1/1ա-4ա: 2/4ա-6բ: 3/6բ-9բ:
4/10ա-1բ (չիք՝ «Մ. Ուրախացի՛ր, Աստուածածի՛ն...»): 5/11բ-3ա:
6/13ա-4ա: 7/14ա-5բ: 8/15բ-7բ: 9/17բ-9բ: 10/19բ-21ա:
11/21ա-2բ: 12/22բ-4բ: 13/25ա-8բ (վերջից պակասաւոր. «ԴԿ. Աստուածածի՛ն մայր եւ կոյս...
զքեզ մորենի անկէզ///»): 14/28բ-31ա
(սկ. թափուած. «[Աւրհն. ԱՁ. Որ գերազանցեալ գըտար...] Որ յանցանաց...»): 15/31ա-2բ:
16/32բ-4ա: 17/34ա-5բ: 18/35բ-8ա: 19/38ա-9բ: 20/39բ-41բ:
21/41բ-3բ: 22/43բ-5ա: 23/45ա-7ա: 24/չիք: 25/47բ-9ա:
26/49ա-52բ: 27/52բ-8ա: 28/58ա-66բ: 29/66բ-75բ: 30/75բ-83ա:
31/83ա-9ա: 32/89ա-91ա: 33/91ա-2բ (չիք՝ «ԱՁ. Հ. Որ զերիս
մանկունսն...»): 34/92բ-3բ (չիք՝ «Հ. Բարեբանեալ ես...», «Մ.
Ուրախ լե՛ր, մա՛յր լուսոյ...»): 35/93բ-5ա: 36/95ա-6բ (վնասուած): 37/96բ-8ա:
38/98ա-100ա: 39/100ա-8բ (չիք՝ «Մ. Յահեղ աւուրըն...»): 40/108բ-10բ
(վերջից պակասաւոր. «Ճշ. Որ յարեարդ...
զըւարթունս նոր աւրհ///»): 41/112ա-8ա
(յաւելեալ՝ բ. 115բ «Մ. Որ ըզհրեշտակին...»): 42/118ա-23բ:
43/123բ-42բ: 44/142բ-6բ: 45/146բ-53բ:
46/155ա-7ա: 47/157ա-8բ: 48/158բ-60ա: 49/160ա-1բ: 50/161բ-3ա:
51/163ա-4ա: 52/164ա-6ա: 53/166ա-70ա: 54/170ա-1բ: 55/171բ-4ա:
56/174ա-5ա: 57/175աբ (ա. միայն «ԴՁ. Որ ընտրեցար...»):
58/175բ-81բ: 59/181բ-3ա: 60/183ա-5բ: 61/185բ-7ա:
62/187ա-8բ: 63/188բ-90ա: 64/190ա-2բ: 65/192բ-4ա: 66/194ա-6ա:
67/196բ-7բ: 68/197բ-9ա: 69/199ա-200բ: 70/200բ-1բ: 71/201բ-3ա:
72/203ա-4ա: 73/204ա-5բ: 74/205բ-7բ: 75/207բ-9ա: 76/209բ-10բ
(վերջից պակասաւոր. «Տ. Ապաւինեցաք ի Խաչ
քո... վասըն մեր ելեր ի///»): 77/211ա-3բ:
78/213բ-5բ: 79/215բ-7բ: 80/217բ-8բ: 81/218բ-20բ: 82/220բ-31ա
(չիք՝ զ, ժգ-ժդ): 83/231ա-5բ: 84/235բ-40ա: 85/240ա-4ա:
86/244ա-62բ: 87/262բ-77գ (չիք՝ դ. «Պատրաստ արարեր...» – «Սաղմ.
Աւրէնսգէտ արա...», զ. «Լեառն վիմածին...», է. «Անըսկիզբն Աստուած...»
– «Ի հանդերձեալ նորոգմանն...», ը. «Տ. Թագաւո՛ր փառաց, Քրիստո՛ս
անմահութեան...»): 88/277դ-95բ (296աբ տե՛ս 94): 89-93/չիք: 94/296աբ:
95-96/չիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. (գրչի) 153բ
Զգծօղ տառիս՝ Գրիգոր դպիրս, միով Տէր ողորմիւ յիշեա՛:
296բ Փա՜ռք քեզ, անսահման եւ զուգական անուն, անձնաւորութիւն, Երրորդութիւն եւ
մի աստուածութիւն՝ Հայր եւ Որդի եւ Սուրբ Հոգի, որ ետ զաւրութիւն իմոյ տկարութեանս
եւ հասոյց ի յաւարտ այսմ լուսափայլ ոսկէակազմ եւ մարգարտաշար Շարակնոցիս, զոր եդեալ
եւ հաստատեալ սուրբ հայրապետաց/// (շար. թափուած):
2. (ստացողի)153բ
ԶԱտոմ մեղսածին
Զտառապեալ հոգին,
Ըստ դաւթեան բանին,
Հանդիպո՛ղ սորին,
Յիշեա՛ ի բարին
՚Ւ ասա՛յ զողորմին
Ի սրտէ քումին:
196ա Աւա՜ղ եւ եղո՜ւկ, եղբա՛յր, թէ այս ինչ բաներ կու լինի,
Մէկ մի գիրկ ածեր աշխարհի եւ յամէն
դիմաց ժողովի,
Մեռնիլ չի կամի, եղբա՛յր, թէ հազար մեռած տեսանի,
Մէկ պահ մահն ի միտն անկնի, յորժամ զդին անկեալ տեսանի
՚Ւ յետոյ մոռանայ եղբայր ՚ւ այս ամէն մարդոյ հանդիպի:
ԶԱտոմըս ծոյլ րաբունի, որ միայն ըզանունս առի,
Եւ ի գործոցս եմ յոյժ ի հեռի.
Զի՞նչ աւգուտ է մարդոյն այգի,
Որ ի պտղոյն ինքն չվայելի,
Այսպէս ես գիրք լաւ ընտրեցի՝
՚Ւ յամենեցուն եմ ամայի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 154ա (նոտրգիր) Յիշատակ է սուրբ Շարգանն Պաւտալի որդի Մքօն առեց տէր Մքսեդի որդի տիրացու
Գուլի համար, սրան վախջան աշկեռթ էր: Օվ գարդա,
մէ բրան օղրմի՛ տայ: Ան վախտն, որ առեց՝ թվինն ՌԲՃՀԲ. (1823):
2. Գա (ԺԹ. դ., շղագիր) Նուէր Համբարձումայ Ղազարեանց, Գէորգեւսկ քաղաքի:
3. Պհպնկ Աա. (Մատենադարանապետ Սահակ վարդապետ Ամատունու ձեռքով, շղագիր). Շարական ընտիր,
գրեալ ի բարակ մագաղաթի, բոլորագիր գրով, ի ձեռն Ատոմ րաբունւոյ, թիւ գրչութեան՝ անյայտ, սակայն,
որպէս ցուցանի[ն հան]գամանք գրութեանն, է գործ [եր]եքտասաներորդ դարու: Տե՛ս յիշատակարանք
սակաւատողք թղ. 153բ, 196ա, 296բ (ընդարձակ բայց թերի): Նուիրեալ Մատ[ենադարանին] Աթոռոյս
ի Համբարձումայ Ղազարեանց Գէորգեւսկ քաղաքացւոյ, ի ձեռն Ներսէս քահանայի:
Ի սմին գտանին շարականք անծան[օթք]: ա. Հարց. – ԴՁ. Ուրախ լե՛ր, Մարիա՛մ – թ. 9բ:
բ. Երեք տուն «Ով հրաշալի» շարականէ. թղ. 223ա: |Աբ| գ. Շարական Թէոդորոսի զօրավարին.
– Որ ընտրեցիր ի սկզբանէ զհաճոյ եղեալսն. (ՄԿ). թղ. 226ա (գ. կէտը մատիտով ջնջուած
է): Մատենադարանապետ Ս[ահակ] վարդապետ Ամատունի: 1906. 10 Մայիսի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝
157բ «ես մեղաւոր կու լիմ», 297ա այբուբեն՝ Ա-Լ, «իսկ փայտ խաչի քո կենսատու... այսաւր»,
«զոր եդեալ եւ հաստատեալ սուրբ հայրապ[ետաց]», 297բ «Տէր Աստուած, այն աւուր, յայնմիկ,
յայնժամ անսահման» եւ այլն:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպնկ
Բա. «ԺԴ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2478, 1322»:
2479
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 312+3 (կրկն.՝
2, 143, 146). չգրուած՝ 1աբ, 73աբ, 119բ-20բ, 227աբ, 312աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԷx12 (ԺԲ 11,
ԻԷ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 10,6x8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
միասիւն (8x5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (անանուն Ա.՝ 2ա-142բ, անանուն Բ.՝ 143ա-311բ.
նմուշք՝ 23ա, 183ա): ՏՈՂ՝ 18-23: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ երկու մետաղէ գամով, միջուկը ստուարաթուղթ,
աստառը կանաչ մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ),
դեղնաւուն չգրուած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Կիսախորան՝ 2ա, 74ա, 121ա, 228ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, տաճար, խաչ,
օձ (272բ), հրեշտակ (291բ): Զարդագիր՝ թռչնագիր,
հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
եզրերը մաշուած, կապիչներն ընկած, կազմաստառը մաշուած, դռնակի աստառը քայքայուած եւ
թափուած. թերթերը խունացած, լուսանցները տեղ-տեղ բամբակակալած, խոնաւութեան հետքերով,
կան փոքրիկ պատռուածքներ, լուսանցազարդերը եզրահատումից վնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 2ա-72բ Աւետարան Մատթէոսի:
2. 74ա-119ա Աւետարան Մարկոսի (Չունի «Յարուցեալ Յիսուս»):
3. 121ա-226բ Աւետարան Ղուկասու:
4. 228ա-311բ Աւետարան Յովհաննու («Իրք
կնոջն շնացելոյ» Ը. գլխի սկզբում՝ 263աբ):
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպնկ
Աա «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2479, 1323»:
2480
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ԱԽԱԼԳԱՒՐ |
ՌՁԹ. – 1640 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Գրիգոր քհյ.:
ԹԵՐԹ՝ 315, չգրուած՝ 1ա, 2բ, 4բ-5ա, 6բ-7ա, 8բ-9ա, 112բ-3ա, 175ա, 253ա, 315բ: ՊՐԱԿ՝ 8+Ա-ԻԸx12 (կրկն.՝ Է. ԺԹ. Ա, Դ, Ե, Է1, Ը, ԺԵ, ԺԸ, ԻԱ, ԻԳ, ԻԴ 10, Բ, Է2, Ժ, ԺԱ, ԺԳ, ԻԶ, ԻԸ 11, ԺԴ, ԺԹ2 9, ԺԹ1, Ի, ԻԲ, ԻԵ, ԻԷ 8): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 9,7x8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (6,8x5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 10ա): ՏՈՂ՝ 18-25: ԿԱԶՄ՝ կարմիր թաւիշ, Ա. փեղկին մետաղէ ձուլածոյ Խաչելութիւն, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ մանուշակագոյն ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 4 (Ա-Դ) + 4 (Ե-Ը), թուղթ (ԺԹ. դ.), չգրուած (բացի՝ Աա):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցային. Մարիամ Մագդաղենացի՝ 110ա, Յարութիւն Ղազարու՝ 283բ: Մատթէոս՝ 9բ, Մարկոս՝ 113բ, Ղուկաս՝ 175բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 253բ: Խորան՝ 1բ (Եւսեբիոսի նկարով), 2ա (Կարպիանոսի նկարով), 3բ-4ա, 5բ-6ա, 7բ-8ա: Կիսախորան՝ 10ա, 114ա, 176ա, 254ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, տաճար, կանթեղ, խաչ: Զարդագիր՝ աւետարանիչների խորհրդանիշեր, թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն, կապոյտ, երկնագոյն, ոսկի, կանաչ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը եւ մէջքը մաշուած, լուսանցներում խոնաւութեան թեթեւ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1բ Թուղթ Եւսեբեայ
2. 2ա, 3բ-4ա, 5բ-6ա,
7բ-8ա Համաբարբառ՝ Ա-Ժ (նաեւ՝ լուսանցային):
3. 10ա-112ա Աւետարան Մատթէոսի:
4. 114ա-74բ Աւետարանս Մարկոսի («Յարուցեալ Յիսուս»՝
174աբ):
5. 176ա-252բ
Աւետարան Ղուկասու:
6. 254ա-312ա Աւետարան Յովհաննու (չունի՝ «Իրք կնոջն շնացելոյ»):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
112ա Մեղսամած
գծողիս ողորմեա՛:
174բ Յաւրհնեալ Բանն Աստուած, Տէր Յիսուս, ողորմեա՛ մեղաւոր, սեւերես եւ պոռնիկ սուտանուն գրչիս:
312ա
Մեղա, Տէ՛ր, մեղա, սուրբ Օետարան, սուտանուն գծողիս դու ողորմեա՛:
312ա
Փա՜ռք համայգոյ, անբաժանելի եւ միասնական Սուրբ Երրորդութեան՝ Հաւր եւ Որդւոյ եւ
Հոգւոյն Սրբոյ. ամէն: Սովորութիւն է գերիմաստ վեհից եւ յոգնահանճար վիպասանից զպատճառ
յիշատակացն յառընթեր դնել. այսինքն՝ զգալ Բանին յԱստուծոյ ի հայրական ծոցոյ |312բ| ի փրկութիւն յաշխարհի,
զոր եկեալ եւ կատարեաց զփրկագործ տընաւրէնութիւն աւետարանական քարոզութեամբ,
կամօոր չարչարանաւքըն եւ փրկական խաչելութեամբըն եւ թաղմամբն եւ երէքաւրեա յարութեամբըն: Ամրացւոյց մարգարէիւք, պարըսպեաց առաքելովք, պսակազգեաց մարտիրոսաւք, զըւարճացան եւ արարածք պայծառացան: Եւ որպէս եկն, նոյըն եւ համբարձաւ առ Հայր. եւ գալոցն է նովին մարմնով եւ փառաւք
Հաւր՝ դատել զկենդանիս եւ զմեռեալս, յարդարոցըն փառք եւ պատիւ, եւ մեղօորացըն տանջանք
յաւիտե|313ա|նական. եւ որպէս առաքեալքն կարգեցին՝ Բանն սուրբ, անեղ, անմարմին:
Նախ, Մաթէոս երգ հոգելին, ապա Մարկոս պատուէր տեսին, Ղուկաս հերկող նման յեզին, եւ
Յովհաննէս ընդ արծուին: Յանդորր գետոցն բաղտատին՝ Փեսոն, Գեհեոն եւ Տիգրիս եւ յԵբրատեսըն սաստգագին, նոյնպէս Բանն Աստուածային սուրբ առաքեալքն յորդորեցին,
ճարակ եւ ճանապարհ մեզ ծանուցին, ըստ հրամանին Տեռան մերոյ, զոր խոստացաւ Աւետարանօս, թէ՝ Եկա՛յք առ իս յամենայն աշխատեալք եւ ծանրաբեռնեալք մեղօք,
եւ ես հանգուցից զձեզ. եւ թէ՝ Ուր եսըն եմ,
անդ եւ պաշտօնեայ|313բ|ն իմ եղիցի: Վասն որոյ եւ ես՝ սուտանուն, վըստահացայ եւ գրեցի սուրբ Աւետարանս՝ յիշատակ հոգւոյ իմոյ, եւ
յուսացայ ի բան մարգարէին, որ ասէ, թէ՝ Երանի յայնոցիկ, որ յունիցի զաւակ Սիովնի եւ
ընդանեակ վերինն յԵրուսաղէմ: Զի վաղուց հետէ ունէի զփափակ սուրբ Աւետարանիս: Արդ,
եղեւ կատարումըն սուրբ
Օետարանիս ի թվականութեանն Հա[յ]կազան տոմարիս ՌՁԹ. (1640), ի
դառն եւ ի չար ժամանակի, եւ ի հայրապետութիւն տեառն տէր Փիլիպոսի կաթաղիկոսին
Հայոց, եւ պատրիարքի լուսակառուց յաթոռւոյն Սուրբ էջմիածնա, եւ միաբան սուրբ վարդա|314ա|պետացն, եւ կրա[ւ]նաւորաց
սորա. ամէն. ի գիւղաքաղաքս Ախալգաւր, ի դրանս Սուրբ նորայկընունք Սուրբ յԱստուածածնա եւ Սուրբ Հրեշտակայպետացն Գաբրիէլ եւ Միքաէլ եւ Սուրբ Գեւորգա: Եւ ի յառաջնորդութիւն
յերկրիս Վրաց եւ գաւառիս տէր
Անդրէասին, եւ միւս նորաընծա սուրբ եւ աստուածահաճոյ տէր Բարսեղին. ձեռամբ մեղապարտ գրչի՝ Գրիգոր քահանայիս, յանուամ[բ]ս եմ եւ գործովս յոչ, որ եւ մեծ յուսով
եւ տենչալի սիրով գրեցի զսուրբ Օետարանս՝ յիշատակ ինձ եւ ծնաւղաց
իմոց, հաւրն իմոյ՝ Առաքել վարպետին, եւ
մաւրն իմ՝ Խանաղին, եւ եղբաւրն
իմ՝ Գրիգորէսին, եւ քվերն իմ՝
Սառախա|314բ|թունին, եւ միւս քվէրն
իմ՝ Անայխաթունին, եւ ազգականքն
իմ՝ Արղութեցիքն, եւ պապն իմ՝
Կուճիպարկն, որ կոչի անուամբըն Վարզել, եւ քեռին իմ՝ Խոճումըն, եւ
աներւոջ իմ՝ Ամիրբեկն, եւ զոքանչ իմ՝
Մարիամն, եւ կողակիցն իմ անմուրատ զիս՝ Թանթարն, եւ հոգեւոր հայրն իմ՝ տէր Մխիթարն, եւ հոգեւոր եղբայրն իմ՝ տէր Աստատուրն եւ Շահբուտախ. սոքա ամենեքեան,
որ փոխեալ են առ Աստուած. ամէն: Եւ դարձեալ յիշեցէ՛ք զհոգեւոր մայրն իմ՝ Սինդուխտըն, եւ հոգեւոր որդին մեր եւ աշակերտ՝ զտէր Սարգիսըն, եւ հոգեւոր քոյրն իմ Եդարխիզն, եւ եղբայրն ի(մ)՝ Պապին, եւ
հոգեւոր որդին մեր՝ դեռաբուսիկ սարկաւագ Աբրահամն. Աստուած
յերկայն օուրս արասցէ: Ո՜վ սուրբ կար|315ա|դացողք, թողութիւն
առնէք գրիս սղալանաց կամ պակասութեան, զի կայր մեր այս էր: Ո՜վ սուրբ կարդացողք, յորժամ
կարդայք սուրբ Աւետարանս կամ տեսանէք, Ա. բերան ողորմի ասէ՛ք, յԱստուած իւր դատաստանին
ձեր հոգւոյն ողորմեա. ամէն: Աստուած ողորմի մեր հոգեւոր եղբայր Մկրտիչ վարպետին, ո[ր] շատ յաղեկութիւն եւ լաւութիւն արաւ գրագրիս զամէն
բանով՝ թէ՛ հախով, թէ՛ անհախ: Ինչ ուզեցի՝ չէ չասաւ: Աստուած աւրհնէ յուր լաւութեան
համար իւր արեւն. ամէն: Հայր մեր:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ
806-7 (312ա-5ա մասը):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 3ա (շղագիր) Ի 1 Ապրելի 1900 ամի
գրեցի եւ յիշեցի, Աստուած հոգին լոյսավորէ այս
սուրբ Աւետարան գրող Գրիգոր քահանայի ու
պահպանող այժմոյս՝ Սիմէոն Խաչատուրեան Իգիտխանեանց ծնողաց
հոգիքն: Եսայի Քահանայ Տէր Թատէոսեանց:
2. Ա. կազմաստառ. (ԺԹ. դ., Սահակ վ. Ամատունու ձեռքով, շղագիր) Նուէր ի Սիմէօնէ Խաչ[ատուրեան] Իգիտխանեանց՝ Բատալբաշինսկ քաղաքացւոյ:
|Պպհպ. Աա| Աւետարան բոլորագիր երկէջ, գրեալ ի մագաղաթի, ի ձեռն «մեղսապարտ գրչի Գրիգոր քահանայի» (թղ.
315ա), ի «գիւղաքաղաքս Ախալգաւր», ի ժամանակս Փիլիպպոս կաթուղիկոսի,
եւ յառաջնորդութեան «յերկրի Վրաց եւ գաւառիս՝
Տէր Անդրէասին, ի թուին
հայոց ՌՁԹ. (1640)»: Ունի զընդարձակ յիշատակարան ի վերջն՝ թղ. 313ա-316ա: Մատենադարանապետ
Սահակ վարդապետ Ամատունի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա «քո»
եւ անընկալելի՝ վրացերէն:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 1ա ճակատազարդ,
9ա՝ թռչուն, 175ա՝ խաչ:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառ
«ՌՁԹ.-1640, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: Պհպնկ Աա.
«Հմր 2480, 1324»:
2481
ՍԱՂՄՈՍԱՐԱՆ
ԺԷ.
դար |
ԳՐԻՉ՝ Քրիստոստուր:
ԹԵՐԹ՝ 251: ՊՐԱԿ՝
Ա-ԻԱx12 (Ա 11): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 8,9x6,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
միասիւն (7x4): ԳԻՐ՝ բոլորգիր
(նմուշ՝ 10ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, երկու կապիչով, միջուկը տախտակ, աստառը կարմիր մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Դաւիթ՝ 1բ: Լուսանցային. Մովսէս՝ 24բ, 56բ, 91բ, Աննա մայր Սամուէլի՝ 123բ, Եսայի՝ 160ա, Եզեկիա արքայ՝ 190ա, Յովնան յերախ կիտի՝ 219բ, Ամբակում՝ 248ա: Կիսախորան՝ 2ա: Ճակատազարդ՝ 29ա, 61ա, 96բ, 127ա, 162բ, 192ա, 221բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, տաճար (16բ, 107բ, 142ա): Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր, մարդագիր (2ա): Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, վարդագոյն, դեղին, նարնջի, սպիտակ, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. եզրահատուած եւ լուսանցազարդերը վնասուած, տեղ-տեղ խոնաւութեան հետքեր եւ պատռուածքներ, թ. 1՝ նորոգուած սպիտակ թղթով՝ վրան Սահակ վրդ. Ամատունու գրութիւնը:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-251բ [Սաղմոսարան]
Տե՛ս ձեռ. 1642, 1ա-239ա. 1/2ա-28բ: 2/29ա-60բ: 3/61ա-96ա: 4/96բ-126բ: 5/127ա-62ա: 6/162բ-91բ: 7/192ա-221ա: 8/221բ-51բ (չիք՝ «Փոքր էի ես», բ-է, Սաղմ. ՃԽԹ-ՃԾ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
162ա Յիշեցէ՛ք ի սուրբ աղօթս ձեր
զիս՝ մեղսաթաւալ գրիչ Քրիստոստուրս: Հա՛յր
մեր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (ԺԹ. դ., Սահակ վ. Ամատունու ձեռքով, շղագիր) Սաղմոս փոքրադիր,
բոլորագիր, գրեալ ի մագաղաթի, ի ձեռն Տիրատուր գրչի. թղ. 323ա: Անթուական եւ վերջն թերի: Մատենադարանապետ
Սահակ վ[արդապետ]
Ամատունի:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա. «ԺԷ.,
Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2481, 1325»: Ա. կազմաստառին փակցուած սպիտակ փոքրիկ թղթին, Օ. Եգանեանի ձեռքով. «Ֆինկի
ցուցակ Հմր 2», իմա՛ Ցուցակ Տփխիսեցի Աբգար Յովհաննիսեանի հայերէն ձեռագրերի,
Երկասիրեց Ֆրանց Նիկոլաուս Ֆինկ, Լայպցիգ-Մարբուրգ, Katalog der
armenischen Handschriften des Herrn Abgar Joannissiany zu Tiflis, von Franz
Nikolaus Fink, Leipzig-Marburg, 1903:
2482
ՄԱՇՏՈՑ ՁԵՌԱՑ
ԺԶ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 124: ՊՐԱԿ՝
12+6+Ա-Ժx12 (Ա, Բ, Ե 10, Դ 11, Ժ 5): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 10x6,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(7,5x 4,2): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (ԺԷ. դ. յաւելագրողի՝ 1ա-18ա), նոտրգիր (ԺԷ.-ԺԸ. դդ. յաւելագրողների՝
18բ-9ա, 124բ. նմուշք՝ 14ա, 32ա): ՏՈՂ՝ 20 (20ա-124բ), 17 (1ա-19ա): ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն
կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 20ա:
Լուսանցազարդ՝ բուսական, սափոր (67բ):
Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը թեթեւակի մաշուած, մէջքի կաշին վերից վնասուած.
միջից եւ վերջից պակասաւոր, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1.
1ա-15ա [Կանոն Պսակի. Ընթերցուածք] – Աստուած
ի մէջ սոցա... Եւ ասաց Աստուած. Արասցուք մարդ... Աղաւթք. Պահպանեա՛ զմեղ: Եւ ասեն. Հա՛յր մեր:
2. 15բ-8ա
[Կանոն թաղման] – Եւ ասեն շարական. Ժողովեալքս ի հրայժարումն... գտին զծառայն հիւանդ բժշկեալ. ամէն:
Հա՛յր մեր, որ:
Գրուած է ԺԷ. դ.՝ ի լրացումն Բ. նիւթի:
Բ. 1. 19բ-25ա
Կանոն Հաղորդ տալոյ – Առնու քահանայն զփրկական խորհուրդ... Ասէ զաղաւթս զայս.
Տէ՛ր Աստուած ամենակալ... առ ի գտանելոյ մեզ զողորմութիւն առաջի քո... յաւիտեանս
յաւիտենից:
2. 25ա-6բ Պսակ վերացնելոյ – Լո՛ւր, Աստուա՛ծ, աղաւթից իմոց... մինչեւ
ի խորին ծերութեան. եւ յաւուր Տեառն մերոյ
Յիսուսի Քրիստոսի... փառք, իշխանութիւն:
3. 26բ-41ա Կանովն թաղման՝
յորժամ զամենայն ննջեցեալսն յուղարկեն առ Քրիստոս – Ըսկսանեն. Աւրհնեալ Հոգիդ Սուրբ...
Եւ ասէ զաղաւթս զայս. Աստուած յաւիտենական... բարեբանող փառատրութեամբ աւրհնել զքեզ...
յաւիտեանս յաւիտենից:
4. 41ա-8ա Կանոն երկրորդ աւուրն
– Առաւօտուն գան ի գերեզմանն... Պաւղոսի առաքելոյ ի Թեսաղոնիկեցւոց թխթոյն
է ընթերցուածս. Այլ մեք պարտիմք... ըստ անեղծ փառաց քոց, Քրիստոս Աստուա՛ծ մեր... վայել
է փառք:
5. 48ա-51բ Կանոն եւթն աւուրն
– Երթան ի գերեզմանն... Ընթերցուածս յԻսայեայ
մարգարէէ. Այսպէս ասէ Տէր... ժառանգութեան
սրբոցն ի լոյս... փառաւորեսցուք:
6. 52ա-62բ Կանոն վաղճանելոյ
տղայոց – Սաղմոս գուբղայս Դ... . Քարոզ վասն ի վերուստ խաղաղութեան. Հա՛յր
երկնաւոր... զուարթերես փառաւորելով անմահ թագաւորութեանդ... այժմ:
7. 62բ-4բ [Տղայի այգուցն]
– Այգոյն երթան ի գերեզմանն... Ընթերցուածս յԵսայեայ մարգարէէ. Զի ի Տեառնէ եղիցի...
յամենայն ընտրելոցն ի Քրիստոս Յիսուս... միշտ եւ յաւիտեանս:
8. 64բ-7բ Եւթանն – Երանի
բնակողաց: Ընթերցուածս յԱռակաց. Արդարք յաւիտեան... ըզգալուստ քո յաշխարհ փառաւորէին...
միշտ եւ յաւիտեանս:
9. 67բ-70բ Կանոն խաչալուա
առնելոյ... – Ընթերցուածս Յերրորդ Թագաւորութենէ. Եւ ասեն արք քաղաքին... որդւոց
մարդկան /// (շար. թափուած):
10. 71ա-7բ [Կանոն Տեառնականի]
– (սկ. թափուած) ///վնի քահանայքն հուր ի վերայ սեղանոյն... հատուցանել ըստ գործոց իւրաքանչիւրոց... միշտ եւ յաւիտեանս:
11. 77բ-8ա
Աւրհնութիւն Աղի – Սաղմոս՝ Աստուա՛ծ, ողորմեա՛ մեզ... Եւ ասէ զաղաւթս. Աւրհնեալ
ես, Տէ՛ր Աստուած... եւ ի թողութիւն մեղաց... այժմ եւ միշտ:
12. 78բ-81բ Կանոն նոր գիրք
աւրհնելոյ – Տանին յեկեղեցին... Ընթերցուածս յԵսայեայ մարգարէէ. Իբրեւ զգեղեցիկ
են... գրեալ մատամբն Աստուծոյ... Հոգւոյն Սրբոյ:
Ստ. լս. կան կանոնների խորագրերը:
Գ. [Գանձք եւ Ողբք]
1. 82ա-7ա Գանձ մեծի («Մանվելս»)
– Մինդ յԷէն, Բանդ, որ ի Հաւրէ, / Յորժամ ծագիս
փառաւք ի յերկնէ... Զհողս ի վերայ իմ դուք ծածկեցէ՛ք, / Եւ դուք բարով կացէ՛ք,
մընացէ՛ք. / Ողորմեա՛ց մեզ, Տէ՛ր Աստուած մեր:
2. 87ա-9ա Ողբ նընջեցելոց
– Ո՜վ քահանայք եւ վարդապետք աստուածաբան, / Եւ ժողովուրդք հաւատացեալք ամենեքեան...
Ես հաւատովըս վերանամ յերկնից խորան, / Զի Տէրն քաղցր է պարտական ողորմութեան:
3. 89բ-92բ Տաղ ի Նաղաշէ ասացեալ՝
վասն նընջեցելոց («Ա-Ք») – Անցանէ մեծութիւն ու փառքն աշխարհիս, / Աւերի
ու քակտի շինուած տաճարիս... Ա՛յ Նաղաշ, դու լսես, ինչ որ քարոզես... / Որչափ շատ
մեծութիւն ու մալ ժողովես, / Նա թողուս աւտարաց 'ւ ի հող մտանես. մի՛ դատիր:
4. 92բ-6բ Տաղ ի Նաղաշէ ասացեալ՝
վասն ղարիպի – Աստուծոյ մարդասիրին փառք յաւիտեան, / Որ ստեղծեր է զարարածըս
զանազան... Նաղաշն ասաց, թէ ղարիպի կեանքն է հարամ... / Զամէն ղարիպ բարով հասու իւր
մուռատին, / Եւ քեզ ամէնքս երկըրպագեմք, Աստուածածին:
5. 96բ-100ա Ողբ վասն մանկանցըն
նընջեցելոցն ասա՛ – Արարիչն արարածոց մեզ բարկացաւ, / Քաղցր բնութիւն աստուածային
մեզ դառնացաւ... / Ես Նաղաշ եպիսկոպոս ծառայ կուսին... / Ի հայոց մեծ թուականին
յին հարիւրին, / Եւ համառաւտ այլ յաւելի տասն եւ
ութին (1469)... / զՄերտին քաղաքն արար զամէնըն լալագին... / Արժան արա՛ զսա
անթամ սուրբ պըսակին, / Եւ քեզ ամէնքս երկըրպագեմք, Աստուածածի՛ն:
6. 100ա-1ա Ողբ տղայոց [ի
Ղուկասու Կեղեցւոյ. ձեռ. 7714, 71ա] – Աստուած քարոզեաց եւ խըրատ ետուր, / Երբ ոչ
լըսեցին՝ նա ապտակ ետուր... Սուտ չեմ կարէր ասել, մեր տղայքն է իւր, / Տո՛ւր երկսայրի
սուր, զիմանալի սուր:
7. 101ա-3բ Ողբ ի վերայ ննջեցելոց
մանկանցն ասա՛ [Նաղաշի ասացեալ. ձեռ. 3162, 85ա] – Ես գիտէի զաշխարհս ինձ մուլք
էն տըւած, / Ուտէի, խըմէի հետ իմ սիրելեաց... Ըզձեզ կու աղաչեմ, զի մի՛ մոռանէք,
/ Ըզկոյսըն Մարիամ բարեխօսեցէ՛ք:
8. 103բ-6ա Ողբ մեռելի՝ Յովանէս
Քերոբենց – Յերեկ հողվերաւքն անցի, / Հոտ առի՝ զքիմս կափուցի... Ըզփառս աշխարհիս
սիրեաց որ կորուստ է, / Քեզ 'ւ ամէնի, վա՜յ անձն իմ եղուկ:
9. 106ա-8ա
Տաղ ընդդիմառական ուրախութեանց – Յամէն առաւաւտ եւ լոյս / Պըլպուլն
էր նըստէր այգոյս... Ցանկըն քակեցաւ այգոյս, / Ահա որ ելա այգոյս:
10. 108ա-9բ Ողբ ի վերայ ննջեցեալ
ղարիպի, որ ի աւտարութիւն մեռանի – Ինձ ումէտ կայր ու կուման եղբաւրս գալու, /
Ակն ունէր սիրտս ու մնայր իւր խնդալուն... Զամէն ղարիպ բարեաւ ի իւր տունըն հասու,
/ Եւ քեզ ամէնքս երկըրպապեմք, տաճա՛ր
լուսոյ:
Տե՛ս Մկրտիչ Նաղաշ, Եր.
1965, էջ 180-182:
11. 109բ-11բ Ողբ վասն ննջեցելոց
(«Երգ Արիստակեսի իի») – Եկա՛յք այսաւր,
եղբա՛յրք ամէն / Աբրահամեան շառաւիղէն... Խոստովանեմք զՀայր եւ զՀոգիդ, / Եւ փառըս
տամ երից անձինսդ:
12. 111բ-7բ
Գանձ ի յԱմթեցի Յովաննէս վարդապետէ ասացեալ՝ վասն ննջեցեալ տղայոցն («Յովանիսէ»)
– Յանեղդ յէութեան, / Էդ անեղական... Զի ողորմած Տէրըն գըթասցի, / Եւ ձեզ եւ մեզ
ինքն ողորմեսցի: Ողորմեա՛ց մեզ, Տէ՛ր Աստուած մեր:
13. 117բ-9բ
Ողբ տըղայոց («Յովանս գրչէ լոկ վարդապետէ») – Յարարչէն հրաման / Որդոցըս
մարդկան... Էին անմահին փառս ի յաւիտեան, / Որ երետ, էառ եւ դասեաց յերկնային խորան:
14. 119բ Ողբ
տըղայոց – Ո՜վ գեղեցիկ եւ նազելի, / Եւ ոսկէհատ յոյժ ցանկալի... / Եղար քան զխուլ, որ ոչ խօսի /// (շար. թափուած):
15. 120ա-1ա
[Տաղ ի Խաչատուր Կեչառացոյ. ձեռ. 2389, 143բ – Ես եմ կորուսեալ ոչխար... ] Հանցկուն
զինչ աշնան քամին... Զաշխարհս բարեխաւս ունիմ / Առ ծնեալ Աստուածդ ի կուսէն:
16. 121ա-4ա
Տաղ ի Յովանէս Թուրկուրանցոյ – Է՜ մահ, քան զքեզ յիշեմ կու դողամ ու սարսափեմ
ես, / Չկա քան զքեզ լեղի, յամենայն լեղոյ լեղի ես... Աղաչէ զիւր միածինն, / Որ գթայ
եւ ինքն ողորմի:
Դ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, ԺԸ. դ.
1. 18բ [Գիր
ջերմոց] – Սուրբ առաքեալն Բարթուղիմէոս... տուր խմէ, ազատի Աստուծով:
2. 19ա [Բարեխօսութիւնք]
– Ի քէն աղերսիւ հայցեմք... առ Տէր վասն եկեղեցւոյ:
3. 124բ Սաղմոս
Դաւդի [ԼԴ.] – Դատեա՛, Տէ՛ր, զայնոսիկ... եւ ի գայթագղութիւն/// (շար.
թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. Ա կազմաստառին փակցուած թերթի
վրա. «Հմր 5 ըստ ցուցակի
Ֆ. Ն. Ֆինկի, նուէր Մայր Աթոռի
Մատենադարանին հանգուցեալ Աբգար Յովհաննիսեանի
ընտանիքից, ի ձեռն Ստեփանոսի Կանայանց:
1905 ամի, 1 յունիսի, Վաղարշապատում»: Ֆինկի ցուցակն այս է՝ Ցուցակ Տփխիսեցի Աբգար
Յովհաննիսեանի հայերէն ձեռագրերի, Երկասիրեց
Ֆրանց Նիկոլաուս Ֆինկ, Լայպցիգ-Մարբուրգ. Katalog der armenischen Handschriften des Herrn Abgar Joannissiany zu Tiflis, von Franz Nikolaus Fink, Leipzig-Marburg,
1903
2. Ա փեղկի կազմաստառ (ԺԹ. դ., Սահակ վ. Ամատունու ձեռքով, շղագիր). Մաշտոց փոքրադիր, ի սկիզբն ունի զքանի մի
ընթերցուածս ի Ս. Գրոց, գրեալ բոլորագիր ի թղթի. թիւն եւ անուն գրչին անյայտ: Ունի
զայսոսիկ տաղս անուամբ հեղինակաց. ա. Տաղ ի Նաղաշէ վասն ննջեցելոց
– Անցանէ մեծութիւն – թղ. 89բ: բ. Նորին վասն ննջեցելոց -Աստուծոյ մարդասիրին – 92բ:
գ. Ողբ մեռելի Յովանէս Քերոբենց – Յերէկ
հողվերաւքն անցի – 103բ: դ. Գանձ ի Յամթեցի Յովանէս վարդապետէ – Յանեղդ յէութենէ – 111բ: (Ըստ ցուցակի Ֆինկի Հմր
5. ի գրոց Աբգարու Յովհաննիսեան): Մատենադարանապետ
Սահակ վ[արդապետ] Ամատունի:
1906. 8 Յունիսի:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին փակցուած թղթին. «ԺԶ., Մ.[եսրոպ] եպս.»: Բ կազմաստառին «Հմր 2482, 1326»:
2483
ՄԱՇՏՈՑ ՁԵՌԱՑ
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 309-2 (տե՛ս Պահպանակ). չգրուած՝ 1ա-2բ, 132աբ, 301ա-9բ: ՊՐԱԿ՝ 1-20x10 (զոյգ համարանիշերով, Ա-Ք, Ֆ. Ա 11, Ո/Չ 18, Ւ/Փ, Ֆ
14, Ք 16) + 1-6x16 (զոյգ համարանիշերով, Ա-Ի. Ե/Զ-Է/Ը 14, Ի 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով
եւ թագի ու խաղողի ողկոյզի լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 13,3x10: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(9x6): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 12ա): ՏՈՂ՝ 13: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, Ա փեղկին մետաղէ խաչ, միջուկը տախտակ,
աստառը ծաղկաթուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (թ. 1-2), թուղթ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, դռնակը, կապիչները եւ խաչի ստորին թեւն
ընկած, մէջքի կաշին վնասուած, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, տեղ-տեղ ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
– 3աբ Ցանկ Մաշտոցիս այսքան
– Նախ՝ Վասն Մկրտութիւն առնելոյ... Վասն գիշերապաշտման Աստուածած(ն)ին:
1. 4ա-31ա Մկրտութիւն առնելոյ
– Աւրհնեալ Հոգի՛տ Սուրբ Աստուած... Ողորմեա՛ ինձ, Աստուա՛ծ... աւրհնութիւն
որդոյ Դաւթի: Սուրբ Խաչիւս: Պահպանիչ: Հայր մեր:
2. 31բ-5ա [Վասն քառասնորեայ
մանկան. ցանկից] – Իսկ [յ]որժամ Խ. (40) աւուր լինի... Եւ քահանան կարդայ զաղօթս.
Տէ՛ր Աստուած մեր... եւ զգեցաւ լոյս աստուածգիտութեան: Սուրբ Խաչիւս: Պահպանիչ: Հայր
մեր:
3. 35բ-48բ
Կանոն յորժամ Պսակ առնելոյ – Գա[ն] հարսն եւ փեսան ի դուռըն սուրբ տաճարին...
եւ եղիցին քեզ ժողովուրդք եւ փառաբանիչքս: Սուրբ Խաչիւս: Պահպանիչ: Հայր մեր:
4. 49ա-53բ
[Վասն Պսակ վերացնելոյ. ցանկից] – Յորժամ պսակ վերացնես, բե՛ր զհարսն... Շարական.
Այսօր մարտիրոսաց դասքըն... ամենայն ժամ գոհասցուք զպարգեւաց քոց եւ քեզ հանցուք զաւրհնութիւն
եւ զփառս: Սուրբ Խաչիւս: Պահպանիչ: Հայր մեր:
5. 54ա-9ա
Կանոն երկրորդ Պսակի – [Յ]եկեղեցին խոստովանին... Եւ ետ այնորիկ տայ ձեռք ի
ձեռաց՝ պատուիրելով... կացցեն ամօթխածութեամբ առ միմեանս... զօրհնութիւն եւ զփառս:
Սուրբ Խաչիւս աղաչեսցուք: Պահպանիչ: Հայր մեր:
6. 59բ-110բ
Այս են կարգ նընջելոց– Երկինք պատ[մ]են զփառս... որ եկեալ միւսանգամ
եւ որ նոր նորոգեսցէ փառօք ի փառս: Հայր մեր որ:
7. 110բ-26ա
[Վասն այգուց եւ յօթն աւուրց. ցանկից] – Իսկ առաւօտուն երթան ի գերեզմանն...
Երանեալ են անբիծք... որ եկեալ միւսանգամ նոր նորոգեսցէ փառօք ի փառս: Հայր մեր
որ:
8. 126բ-52բ
Կանոն. տանը կարքն է տղայոց – Օրհնեալ Հոգիդ Սուրբ Աստուած... Ողորմեա՛
ինձ, Աստուած... միւսանգամ գալստեանն նոր նորոգեսցէ փառօք ի փառս: Հայր մեր որ: ա. 135ա-6ա Ի վարդապետութենէ սրբոյն Գրիգորի
մերոյ Լուսաւորչին ասացեալ է – Եթէ մեք որ կենդանիքս եմք... ուրախ արարից զնա
ի տան իմում: 143բ-4ա Ի վարդապետութենէ սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին - Ամենեքեան
որ տեսանիցեն... նորոգիմք փառօք ի փառս:
9. 152բ-70բ
Տղայի Այգուցն է – Իսկ տղայի Այգուցն երթան ի գերեզմանն... Երանեալ են անբիծք...
որ եկեալ միւսանգամ նոր նորոգեսցէ փառօք ի փառս: Հայր մեր որ:
10. 171ա-5բ
Կանոն Է. աւուր, Խ. (40) աւուր, տարէլից – Յաւուր պատշաճին շարական
ասա՛յ. Եղիցին ականջ քո... որ եկեալ միւսանգամ նոր նորոգեսցէ փառօք ի փառս Հօր եւ
Որդոյ: Հայր մեր որ:
11. 176ա-98բ
Կանոն Հոգէհանգիստ առնելոյ – Երանի, ում թողութիւն եղեւ... ի բերանոյ
ամենայն արարածոց փառաւորեսցի... Հայր մեր:
12. 199ա-201բ
Կանոն Աղ աւրհնելոյ – Սաղմոս՝ Աստուա՛ծ, ողորմեա՛յ մեզ... Եւ ապայ կարդայ զաղօթս.
Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած... տրտմեալ հոգիքն ուրախանան, զի թողութիւն... Հայր մեր:
13. 202ա-6բ
Կանոն պղծեալ Ջրհոր աւրհնելոյ – Խ. զովայ ջուր հանեն... Ընթերցուածս ի Չորրորդ
Թագաւորութենէ. Աղբիւր... ածել հեշտ լծով Աւետարանին քո սրբոյ... զքեզ ընդ Հօր եւ
Սուրբ Հոգու:
14. 207ա-11բ
Կանոն Հատի Պատարագի սեղանոյն – Յորժամ սեղան դնեն... Յետ նորայ շարական ասա՛յ. Որ անէից ըստեղծող... բարեխօսութեամբ սրբոց վկայիցն
եւ արժանաւորեա՛յ գոհութեամբ փառաւորել... Հայր մեր:
15. 212ա-3ա
Կանոն ըսգեստ աւրհնելու ինչ եւ իցէ. վարագուր, շապիք, ուրար – Եւ սարկաւագն ի վերայ բազկացն առնէ: Սաղմ. Դատ արա՛յ ինձ, Տէ՛ր... եւ տո՛ւր զողորմութիւն
քո շնորհացդ եւ զմեզ արժանի արա՛ զամենեսեան գոհանալով
փառաւորել... Հայր մեր:
16. 213բ-5ա
Կանոն ըսկիհ եւ մաղզման աւրհնելոյ – Բաժակ քո... Եւ կարդա՛յ զաղօթս
զայս. Աւրհնեալ Տէ՛ր Աստուած... զի արժանի լիցուք գոհութեամբ փառաւորել... Հայր:
17. 215ա-6ա
Կանոն գիրք աւրհնէք – Տանին եկեղեցին... Եւ կարդան զաղօթքս. Աւրհնեալ ես,
Տէ՛ր Աստուած մեր... ի տախտակս քարեղէնս մատամբդ Աստուծոյ, եւ քեզ ամենակալիդ վայել
է փառք... Հայր:
18. 216բ-7ա
Կանոն երդմնահարի – Նա[խ] խոստովանցո՛ւր եւ ապայ կարդա՛յ զաղօթս. Տէ՛ր Աստուած...
ըզշնորհս սոցայ օրհնի ամենասուրբ Երրորդութիւնդ... այժմ եւ:
19. 217բ-60բ
Հանգստեան շարական կարգաւ – ԱՁ. Որ ստեղծմամբ ըստ պատկերի քո... Աստուածածին
անարատ մայր Տեառն... զհոգիս մեր ննջեցելոցն:
20. 261ա-89բ
[Վասն գանձք ննջեցելոց. ցանկից]
ա. 261ա-3բ
Գանձ վասն մեռելի («Առաքել վարդապետի») – Այսօր եհաս հրաման Արարչէն, / Մահու
հրաւիրէր մարմնոյս հողեղէն... Ի հարսնարանըն հրճուողաց / Ուրախանալ ընդ հոգեղինաց:
բ. 264ա-6բ
Ողբ վասն ննջեցելոց – Ո՜վ քահանայք եւ վարդապետք
աստուածաբան, / Եւ ժողովուրդք հաւատացեալք ամենեքեան... Ես հաւատովըս վերանամ յերկնից
խորան, / Զի Տէրն քաղցր է պարտական ողորմութեան:
գ. 267ա-70ա Ողբ վասն մեռելի
[Ի Նաղաշ եպիսկոպոսէ. ձեռ. 424, 342ա] – Արարիչն արարածոց մեզ բարկացաւ, / Քաղցր բնութիւն աստուածային մեզ դառնացաւ...
Արժան արա՛ զսա անթամ սուրբ պըսակին,
/ Եւ քեզ ամէնքս երկըրպագեմք Աստուածածին:
դ. 270ա-2բ Ողբ վասն մեռելի
[Նաղաշի. ձեռ. 3162, 98ա] – Ես գիտէի, թէ աշխարհս ինձ մուլք էր տուած, / Ուտէի, խըմէի հետ իմ սիրելեաց... Ըզկոյսն
Մարիամ Քրիստոս գովեցէ՛ք / Ամէնքդ ձեռք կալէ՛ք, զնայ աղաչեցէ՛ք:
ե. 272բ-4բ Ողբ կտըրչի [Ի
Քերոբենց Յովանիսէ. ձեռ. 1989, 213ա] – Յերեկ հողվերօքդ անցա, / Հօտ առի՝ զքիմըս
կափուցի... Եւ զիւր Միածին Որդին աղաչէ, / Որ մեզ ողորմի:
զ. 274բ-6ա Ողբ վասն ղարիպի
– Ինձ ումէտ կայր ու կուման վանց քո գալուտ, / Ակն ունէր սիրտ ու մընար քոյ խըդալուտ...
Արժան արա՛յ զսա անթառամ սուրբ պսակոյ,
/ Եւ քեզ ամէնքս երկըրպապեմք, տաճա՛ր լուսոյ:
Տե՛ս Մկրտիչ Նաղաշ, Երեւան 1965, էջ 180-2:
է. 276ա-9ա
Ողբ ղարիպի – Ղարիպին կեանքն է լալոյ ողբերգական, / Դառն ու լեղի լի տրտմութեամբ
ի նեղ զընտան... / Նախաշն ասաց... Զամէն ղարիպ բարեով իւր տունըն հասու, /
Եւ քեզ ամէնքս երկըրպագեմք, տաճա՛ր լուսոյ:
ը. 279ա-80ա
Ողբ ի վերայ փոքր մանկան ասա՛յ – Հայիմ, ողբամ ծընօղ տըղայիս, / Վա՜յ եւ եղուկ
ասեմ իմ անձին[ս]... Արդ, Տէ՛ր, ընկա՛լ զհոգի տըղայիս, / Եւ հանգո՛յ լուսեղէն յերկինս,
աղաչեմ:
թ. 280ա-1ա
Ողբ վասն կտըրճի ասայ – Ամէն առաւօտ եւ լոյս, / Գաբրիէլն եկեալ է հոգոյս...
Մահէ, որ կելնեմ այգոյն, / Աւա՜խ իմ կարճ արեւուս:
ժ. 281ա-2ա
Ողբ վասն մեռելի – Ես զիս դըրի հազար տարի, / Ղաֆիլ եկաւ օրըս մահու...
Մեք անարժան մեղաց Տէր եմք, / Ամէնքս ասեմք, Հայր
մեր յերկինս:
ժա. 282ա-3ա
Ողբ տղայի («Ա-Ք») – Արթունք զւարթունք, / Բանին բանաւոր ծիծռունք... Փըթթեալ
վարդենիք, / Քրիստոսի ջոք եղերունք:
ժբ. 283բ-4բ
Ողբ ննջեցելոց [Յովաննու Թլկուրանցւոյ. ձեռ. 2482, 121բ] – Է՜ մահ, ըզքեզ
կու յիշեմ, / Կու դողամ ու կու սարսափեմ... Ըզիւր Միածին Որդին, / Աղաչէ որ մեզ ողորմի:
ժգ. 285ա-7բ
Գանձ վասն քահանայի – Այսօր մեծ սուք մեզ պատահեցաւ / Քահանայիս, որ
ի մէնջ բարձաւ... Զիս յիշեցէ՛ք, եղբա՛յրք իմ բարի, / Եւ ասացէք՝ Աստուած ողորմի:
ժդ. 287բ-9ա
[Առաքել վարդապետի գանձ քահանայաթաղի. ձեռ. 424, 327ա] – Այսօր եհաս ինձ օր
վախճանի, / Կամաւ անճառ Հոգոյն ճշմարտի... Եւս առաւել զնը[ն]ջեցեալսն, / Ամէն դասաւորեա՛յ
ի դաս լուսեղէն:
ժե. 289բ-90բ
Ողբ տղայի – Ա՜յ իմ աննման որդի, մէկ խօսէ, / Թ՚ինչ տեղ կու ցաւի... Եւ զիւր
Միածին Որդին աղաչէ, / Որ մեզ ողորմէ:
21. 291ա-6բ
[Վասն գիշերապաշտման Աստուածած(ն)ին. ցանկից] – Առաքեա՛յ, Տէ՛ր... ի սկզբանէ
աշխարհի սրբոց քոց եւ ընդ նոսին գոհանալով... Հայր եւ զՈրդի:
22. 297ա-9ա
Գիշերապաշտման ասա («Ա-Ք») – Աստուածածին մայր Քրիստոսի, / Ւմ յոյսն դու ես
աւուրս մեծի... Քո արեանդ ես գին էի / Եւ քո ծնունդ աւազանին: Տէ՛ր, ողորմեա՛յ, Տէ՛ր:
23. 299բ-300բ [Օրհնութիւնք] – Աւրհնեա՛, Տէր, հովով (այսպէս) զամենեսեան...
շնորհն իջցէ եւ/// (շար. թերի):
Ստ. լս. կան կանոնների համառօտ խորագրերը:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին փակցուած թղթին.
«ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Ձեռագիր Մաշտոց
հասարակ մետաղից խաչով. Հմր 2483, 1375»:
2484
ՍԱՂՄՈՍԱՐԱՆ
ԿԱՖԱ |
ՌՃԲ.
– 1453 |
ԳՐԻՉ՝ Նիկողոս: ՍՏԱՑՈՂ՝
Գրիգոր տրց.:
ԹԵՐԹ՝ 251-2 (տե՛ս
Պահպանակ. գրչի էջակալում՝ 4-498, որ է՝ 2բ-250բ): ՊՐԱԿ՝ 1-22x12 (Ա 13, Գ, Ի, ԻԱ
10, Է, ԺԴ 11, ԺԲ, ԻԲ 8, ԺԳ 14): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ (թուղթ՝ թ. 117, 165-74): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
11x8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (8,7x5,2՝ վարդագոյնով շրջանակուած): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նորոգողի՝
117աբ, 165ա-74բ, նոտրգիր՝ 250բ. նմուշք՝ 13ա, 166ա): ՏՈՂ՝ 19-20: ԿԱԶՄ՝ տպարանային. կանաչ կաշի, ոսկեգոյն եզերաշրջանակ, փեղկերի կենտրոնում՝ դրոշմուած ձուաձեւ շրջանակի մէջ խաչ, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ ոսկեգոյն. ունի
եռագոյն (կարմիր, սպիտակ, կապոյտ) գործուածքէ էջանիշ ժապաւէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (թ. 1)
+ 1 (թ. 251), ծաղկաթուղթ, մասն կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Դաւիթ՝ 1բ: Կիսախորան՝ 2ա: Ճակատազարդ՝ 27ա, 56ա, 87ա, 113ա, 144ա, 201ա, 240ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝
կարմիր, վարդագոյն, կապոյտ, կանաչ, մանուշակագոյն, նարնջի, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած, 1ա եւ 251բ՝ սոսնձուած պահպանակներին, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր. ԺԸ. դ. նորոգուած եւ թերին լրացուած՝ 117աբ, 165ա-74բ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-235ա [Սաղմոսարան]
Տե՛ս ձեռ. 1642, 1ա-239ա. 1/2ա-26բ: 2/27ա-55բ: 3/56ա-86բ (չիք գ. մաղթանք «Յերգս աւրհնութեան»): 4/87ա-112բ: 5/113ա-43բ: 6/144ա-70բ: 7/171ա-200բ: 8/201ա-35ա:
Բ. [Բանք զանազանք]
1. 235բ-39բ Աղաւթք Ներսէսի հայրապետի ասացեալ – Հաւատով
խոստովանիմ... ամենայն սրբոց քոց երկնաւորաց եւ
երկրաւորաց եւ Քեզ փառք... յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
2. 240ա-8բ [Քաղուածք օրհնութեանց
տօնից տէրունականաց]: Պահոց: Բ.շի, Գ.շի, Ե.շի ասա՛ – Որ ի Հաւրէ առաքեցար փրկիչ...
զամենասուրբ զԵրրորդութիւն եւ զմի աստուածութիւն,
եւ եւս խաղաղ[ութեամբ]:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
249ա Փա՜ռք ամենասուրբ Երրորդութեանն՝
Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ
եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Շնորհաւք
ամենառատ եւ պարգեւաբաշխ Հոգւոյն Սրբոյ, որ աւժանդակիչ է տկարութեան մարդկան,
գրեցաւ քնարս հոգեպատում՝ երգս սաղմոսաց Դաւթի ի թուիս հայոց ՌՃԲ. (1653), ի դառն
եւ ի դժնեա ժամանակի, ի հայրապետութեան տեառն Փիլիպպոսի, ի յաշխարհս Հոնաց,
ի քաղաքս ի Կաֆայ, ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածնին եւ Սրբոյն Սարգսի Զաւրաւարին եւ որդոյ նորայ Մարտիրոսին, յառաջնորդութեան տէր Գրիգորի արհիեպիսկոպոսի, ձեռամբ ախմար գրչի Նիկողոսի,
ի լաւ եւ յընտիր աւրինակէ Գառնեցոյ, ի խնդրոյ սրբասէր եւ բարետոհմ
Գրի|249բ|գոր տիրացուի, զոր
ստացաւ յարդար ընչից իւրոց, զոր Տէր Աստուած բարով վայելել տացէ՝ հոգեզուարճ ընթերցմամբ
եւ խորին ծերութեամբ: Արդ, որ աւգտիք ի սմանէ ուսմամբ
կամ աւրինակելով, յիշեսջիք զստացաւղ սորա՝ զտիրացու Գրիգորն, եւ զհանգուցեալսն
ի Քրիստոս, եւ զնախնիսն իւր, եւ անմեղադիր լերո՛ւք
գրոյս, զի ի ժամանակ ձըմերայնի գրեցաւ:
Եւ որ առատն է ի տուրս բարեաց, յիշողացդ
եւ յիշեցելոցս առ հասարակ ողորմեսցի,
եւ նմա փա՜ռք յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ
552-553:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 250ա Յիշակատարան
(=Յիշատակարան). Շնորհիւն Աստուծոյ եւ ողորմութեամբ ամենազօրին Քրիստոսի, գոլով
ըզոսկէնկար Սաղմոսս զայս՝ Ակնցի շքեղապանծ մահտեսի Սարգիս ամիրայի որդի Յովհաննէս, ազնուազարմ
եւ խոհեմազարդ, անգին ճոհար աղայիս, որ ի հալալ արդեանց
իւրոց եւ ի արդար ընչից իւրոց գնեաց զայս՝ առ ինքն միշտ ունելով, որպէս ըզկէս հատոր հոգւոյ իւրոյ եւ ի պէտս բժշկութեան անձին իւրոյ
յարաժամ |250բ| առ իւր պահելով՝ որպէս ակն շափիւղայ, բարեխօսութեամբ սրբուհի կուսին
Մարիամու Աստուածածնին եւ աղօթիւք սրբոյն Յակոբայ Մծբնայ հայրապետին: Եւ այժմ Տէր Յիսուս ինքն՝ Որդին միածին, բարեաւ վայելել տայցէ լուսայհոգի Ակնցի Փըչիկ-զատայ՝ մահտեսի Սարգիս ամիրայի որդի, անգին մարգարիտ Յովհաննէս աղայիս: Զայս սաղմոսս մինչ ես՝ Յովհաննէսս, առի, էր թիվն հայոց 1212ին (1763), Մարտի 15ին, ի աստուածաշէն
մայրաքաղաքն Կոստանդինուպօլիս:
2. 251ա (շղագիր)
Տեառն մեծ նկարագրին՝ Մատթէոս արքեպիսկոպոս
Իզմիրլեանի կը նուիրեմ սոյն գրքոյկս հայրենի յիշատակ, իբրեւ առհաւատչեայ
խորին համակրանաց եւ անայլայլակ բարեկամութեան: Ա. Նուրիկեան. 19 Օգոստոսի,
1908 /// (տեղանունը անընթեռնելի):
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպնկ Աա «ՌՃԲ.-1653, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
Պհպնկ Բբ «Հմր 2484, 1377»:
2485
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 204. չգրուած՝ 77բ, 96բ, 105բ, 129բ, 191ա-2ա, 203բ-4ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԸx12 (Ա
11, Թ 10, ԺԷ 2, ԺԸ-ԻԶ չիք, ԻԷ 1): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 12x9: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(8,5x5,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 37ա): ՏՈՂ՝ 15: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը դրոշմազարդ բազմագոյն
կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա-Բ., վջ.), մագաղաթ, գրոտուած:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 1ա: Ճակատազարդ՝ 42ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն, կապոյտ, դեղին:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, մէջքի կաշին վերից վար ճեղքուած, երկուական կապիչները եւ փայտէ գամերն ընկած, դռնակը վնասուած՝ մնացել է մի փոքր մասը. լուսանցակողերը գունաթափ. սկզբից եւ միջից պակասաւոր. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր. ԺԸ.-ԻԶ. պրակներն ամբողջապէս, նաեւ՝ ԺԷ. եւ ԻԷ. պրակների թերթերի մեծ մասը, ԺԸ-ԻԶ պրակները լիովին (թ.191-2ի միջեւ) կտրած-հանած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-96ա [Ժամագիրք. մասն]
ա. 1ա-3ա [Երգ Ներսիսի Շնորհալւոյ
ասացեալ ի Պաշտաման գիշերոյ] – Յիշեսցուք ի գիշերի... եւ զմեծ զողորմութիւն: ա. 3ա-4ա Կցուրդ – Անբաժանելի եւ
համագոյ
Երրորդութեանդ... Հովիւ բարի, ողորմեա՛յ բանաւոր հօտի... Ալէլուիա (տպ. Ժամագիրք,
1902, էջ 18-20):
բ. 4ա-6բ Ասացեալ տեառն Ներսեսի
վասն պաշտաման («Ա-Ք») – Աշխարհ ամենայն առ իս նայեցեալ... Քուն մահուն եկեալ,
/ Քննող դատաւոր. Տէր ողորմեա՛յ (տպ. էջ 22-24):
գ. 6բ-9ա Նորին տեառն Ներսեսի
(«Ա-Ք») – Առաւօտ լուսոյ... Քաւել զօրհնաբանս, / Քեզ երգել զփառս... Յիշեա՛, Տէ՛ր,
եւ ողորմեա՛ (տպ. էջ 25-27):
դ. 9ա-11բ Կանոնգլուխք
կարգաւ – ԱՁ. Դատեա՛, Տէ՛ր, զայնոսիկ... Զգեցուցիր ինձ զօրութիւն... Ալէլուիա
(տպ. էջ 29-41):
ե. 11բ-2բ [Կանոնագլուխ Բուն
Բարեկենդանին եւ Նոր Կիւրակէին] – Օրհնեա՛ անձն իմ... Տէր յերկինս: Ալէլուիա,
ալէլուիա (տպ. էջ 42-45):
զ. 13ա-38ա
[Աւետարանք պաշտաման եւ տաճարի՝ Մատթէոսի, Մարկոսի, Ղուկասու եւ Յովհաննու]
– ա.
13ա-4բ Յայնժամ թողեալ Յիսուսի զժողովուրդս...
(Մտթ. ԺԳ. 36-52): բ. 14բ-24բ
Եւ ելեալ արտաքս Յիսուս ի տաճարէն.. (Մտթ.
ԻԴ. 1 - ԻԶ. 2): գ. 25աբ Եւ ասէ. այսպէս է արքայութիւնն Աստուծոյ... (Մրկ. Դ.
26-34): դ. 26ա-30ա Եւ յելանելն նորա ի տաճարէ
անտի... (Մրկ. ԺԳ. 1-37): ե. 30ա-2ա Մի՛ երկընչիր, հօ՛տ փոքրիկ... (Ղկ. ԺԲ. 32-48): զ. 32-5բ Եւ յասել ոմանց
ըզտաճարէն... (Ղկ. ԻԱ. 5-38): է. 35բ-7ա Պատասխանի ետ Յիսուս եւ ասէ ցնոսա... (Յվհ. Ե. 19-30): ը. 37ա-8ա
Ամէն ամէն ասեմ ձեզ. ոչ է ծառայ մեծ... (Յվհ.
ԺԳ. 16-30):
է. 38աբ Շարական. Ռահ գործեալ երկնաւորաց (այսչափ): Շարական զկնի Աստուած
անեղին ասա՛ աւուր պատշաճին (այսչափ):
ը. 38բ-41բ [Երգք ի տօնից
Ս. Առաքելոց, Ս. Մարգարէից, Վարդավառի եւ վասն ննջեցելոց, Ծաղկազարդի եւ Համբարձմանն
Քրիստոսի, Ս. Խաչի, Ս. Յարութեան, Հայրապետաց եւ համօրէն Մարտիրոսաց, Ս. Ծննդեանն
Քրիստոսի, Վերափոխման Ս. Աստուածածնի] – Արարիչ եւ մարդասէր... Աստուածածին
անարատ մայր նընջեցելոցն. աւգընեա՛ (տպ.,
էջ 88-92):
թ. 42ա-8ա [Թագաւորք ապաշխարութեան] – Թագաւոր
յաւիտեան... Տէ՛ր, ընդունիլ ի կեանսդ յաւիտենից: (տպ. էջ 107-115)
ժ. 48ա-52բ [Թագաւորք մարտիրոսաց] – Զողորմութիւն քո, Տէ՛ր... Այսաւր դասք
հրեշտակաց (տպ. էջ 115-122):
ժա. 52բ-7բ
Ալէլուք գիշերայինք կարգաւ (Յարութեան, Ծննդեան Քրիստոսի, Համբարձմանն Քրիստոսի,
Խաչի, Եկեղեցոյ, Աւագ Շաբաթուն, Գալստեան Հոգւոյ, Վարդավառի) – Ալէլուիա, ալէլուիա:
Ողորմութեամբ
Տեառն... Պատմեսցեն երկինք զարդարութիւն (հմմտ. տպ. էջ 122-155):
ժբ. 58աբ [Երգ
Իւղաբերից Աւետարանին] – Եղիցի անունըն Տեառն... Աւրհնեա՛
անձն իմ զՏէր... Որթի (տպ. էջ
177-178):
ժգ. 59ա-66բ
[Աւետարանք Իւղաբերից, ըստ ութ ձայնից] – ա.
59ա-61ա Եւ յերեկոյի շաբաթուն... (Մտթ. ԻԸ.
1-20): բ. 61ա-2բ Եւ իբրեւ երեկոյ եղեւ... (Մրկ. ԺԵ. 42- ԺԶ. 8): գ. 62-4ա Եւ ահա այր
մի... (Ղկ. ԻԳ. 50-ԻԴ. 12): դ. 64բ-6ա Յետ այսորիկ աղաչեաց... (Յվհ. ԺԹ. 38- Ի.
38. տպ. էջ 179-87):
ժբ. 66բ-7ա
[Երգ զկնի Իւղաբերից Աւետարանին] – Փա՜ռք յարութեան քոյ, Տէ՛ր... զամենայն աւուրս
կենդանութեան իմոյ (տպ. էջ 187-188):
ժգ. 67ա-8բ [Երգք
տօնից կարգաւ. Աղց, Յարութեան, Պահոց, Ծաղկազարդի, Զատկի, Համբարձման, Հոգեգալստեան, Վարդավառի, Խաչի, Ծննդեան,
Տեառնընդառաջի] – Զամենայն աւուրս կենաց իմոց... Քառասնօրեայ տղայ... լուծումն
հայցեր ի կեանս Աւետարանի (տպ. էջ 188-190):
ժդ. 1. 69աբ Երգ առաւօտու կարգաւ (Գ.շ.-Զ.շ., Ղազարու,
Ծաղկազարդի) – Լոյս տո՛ւր, Տէր, աչաց իմոց...
Այսօր մըտանէ... զԱստուածորդին փառաւորէին:
2. 69բ-70ա Երգ Աւագ
շաբաթու (Բ.շ.-Շբ.) – Ի սկզբանէ... Յիս հաստատեցաւ
սրտմըտութիւն:
3. 70-2ա [Երգ տէրունական
տօնից. Յարութեան, Համբարձման, Հոգեգալստեան, Եկեղեցու, Տապանի, Վարդավառի, Ծննդեան,
Խաչի, Հրեշտակապետաց, Առաքելոց, Մարգարէից, Մարտիրոսաց] – Զյարութիւն ըզփրկչին... Արեգակն արդարութեան...
քան զարուսեակ ծընա ըզքէզ (տպ. էջ
210-16):
ժե. 72ա-5բ [Աւետարանք Բժշկութեան
ըստ ութ ձայնից] Զկնի Սբ. Աստուածածնին կիրակի աւուր առաւօտին ընթեռնուն Աւետարանքս
բժշկութեան կարգաւ, ըստ ձայնին, ի լուր ամենեցուն – ա. 42բ-3ա Եւ ելեալ անտի... (Մտթ.
ԺԵ. 21-28): բ. 73ա-4ա Եւ ելեալ միւսանգամ... (Մրկ. Է. 31-37): գ. 74աբ Եւ եղեւ ի վաղիւն...
(Ղկ. Թ. 37-43): դ. 74բ-5բ Եկն դարձեալ ի Կանա... (Յվհ. Դ. 46-54. տպ. էջ 233-8):
ժզ. 75բ-7ա Արարողութիւն՝
յորժամ ի թաբուր ելանեն, այս է – Սկ. Եւ եւըս խաղաղութեան զՏէր աղաչեսցուք...
Սուրբ
խաչիւս աղաչեսցուք... Հայր մեր (տպ.
էջ 239-241):
ժէ. 78ա-90բ Ժամամուտք կարգաւ
(տօնից տէրունականց եւ սրբոց) – Որ ի Հօրէ առաքեցար... Գրիգոր սուրբ քահանայապետ...
բարեխօս լե՛ր առ Տէր վասն մեր (տպ. էջ 327-347):
ժը.
90բ-1ա Մեսդիք Յարութեան (ԱՁ-ԴԿ, Աղց.) – Ամենայն երկիր... Յայտնի է ի Հրէաստանի Աստուած եւ Իսրայէլ:
ժթ. 91ա-5ա [Ճաշու ալէլուայք.
Յարութեան, Համբարձման, Հոգեգալստեան, Տապանակի, Խաչի, Փոխման Աստուածածնի, Ծննդեան,
Սրբոց, Մարտիրոսաց, Պահոց] Ալէլուք Ճաշու Յարութեան – Դա՛րձ, Տէ՛ր, եւ փրկեա՛ զանձն իմ եւ կեցո՛ (տպ. էջ 381-396):
ի.
95բ-6ա Մեսեդիք ճաշու (աւագ շաբաթու, աղց.) – Արքայութիւն քո... Ձայնի
իմում լո՛ւր, Տէ՛ր, ըստ ողորմութեան:
Բ. 97ա-102ա, 106ա-33բ [Մասն
Պատարագամատուցի]
ա. 97ա-8ա [Շարական հանդերձի՝ յորժամ զգենու պատարագիչն]
– ///Որ զարարչագործ բազուկըս քո տարածեցեր... Օրհնեսցուք զՀայր Տեառն... ի յարկ
ի սրբութիւն (սկ. ընկած, տպ. էջ 514-515):
բ. 98ա-102ա Մեղեդիք կարգաւ – Ընտրեալդ յԱստուծոյ...
Այսաւր ի ձեռըն... ազատողի համայնի:
գ. 106ա-13ա [Շարական խնկարկութեան
սրբոյ Պատարագին] – Յայս յարկ նուիրանաց... Սկ. Եւ եւս խաղաղութեան. Աւրհնեա՛,
Տէ՛ր... Սաղմոս ասացէ՛ք... երգըս հոգեւորս (տպ. էջ 522-527):
դ. 113ա-6ա Սրբասացութիւնք
կարգաւ – Բազմութիւնք հրեշտակաց... Վասըն յիշատակի... զհոգի նոցա:
ե. 116ա-29ա Եւ յորժամ զխորհուրդն
վերաբերել կամիս՝ այսպէս արա՛յ – Սկ. Օրհնեա՛, Տէ՛ր... Սկ. Մի՛ ոք յերախայից...
Տէ՛ր, ողորմեաիւ աղաչեմ, յիշէ՛ք:
զ. 130աբ [Երգք] – Լոյս
զուարթ սուրբ... Տէ՛ր, ողորմեա՛:
է. 131ա-3բ Մեսեդիք Ծննդեան,
Յարութեան, Մարտիրոսաց, Պահոց, Աղուհացից – Տէր ասաց ցիս... Պատարագ երեկոյի:
Գ. 134ա-90բ [Գանձք եւ տաղք]
ա. 134ա-7բ Գանձ աւետեաց Աստուածածնի
[Խաչատրոյ Կեչառեցւոյ] («Խաչատուր») – Խընդութեան ձայն բարբառ աւետեաց / Այսօր
ծագեաց աշխարհի հընչեաց... Փառաւոր խաչդ ի հրանիւթ եդից, / Մեզ բարեխօս բնութեանս
ազգակից. ողորմեա՛:
բ. 137բ-44բ Գանձ թարգմանչացն
[Մխիթարայ Այրիվանեցւոյ. ձեռ. 2659, 141ա] («Բան զարոզից») – Բարձրեալ անքըննին
բնաւից լրութիւն / Բաւականութիւն որ եսդ պարզութիւն... Յինքնաբուխ ջըրէն, / Պարգեւեա՛
մեզէն. ողորմեա՛:
գ. 144բ-50բ Գանձ Բուն Բարեկենդանի
[Մխիթարայ Այրիվանեցւոյ. ձեռ. 2672, 90ա] («Երեւնանեցին») – Երգս յաւե[ր]ժական
երգեմք բանական / Երիցդ միական ի նմանս աննըման... Հաւատամք քաւեալ եւ արդարացեալ,
/ Ընդ սուրբս դասակեալ. Ողորմեա՛յ:
դ. 150բ-3բ Տաղք կարգաւ ըստ
պատշաճին
1. 150բ-1ա Հրշ.՝ [Տաղ հրեշտակապետաց] («Զաւրավար»)
– Զաւրք երկնային զըւարթնոց / Դասք հրեշտակաց անմարմնոց... Ընդ անմարմնոցն երամին,
/ Փառըս տացուք անմահին:
2. 151բ-2ա Յր.՝ [Տաղ Յարութեան.
Ներսիսի Շնորհալւոյ. ձեռ. 2672, 152բ] – Ցընծան այսօր երկինք / Եւ երկնային զաւրք
անմարմինք... Ցընծամք փառըս տալով, / Հաւր եւ Որդւոյ եւ Սուրբ Հոգոյն:
3. 152աբ Մրտ.՝ [Տաղ Մարտիրոսաց. Ներսիսի
Շնորհալւոյ. ձեռ. 424, 237բ] («Ա-Զ») – Արեգակն արդար զհուր սիրոյ ծագեալ, / Անհաւատութեան
սառըն հոտոց հալեալ... Զօրք անմարմնականք ըզըւարճացեալ տօնէն, / Մարմնաւոր զաւրաց համադասեալ
նոցունց:
4. 152բ-3ա Առք.՝ [Ներսիսի Շնորհալւոյ Տաղ ի Սուրբ
Առաքեալսն] («Ս-Ք») – Սուրբ Հոգուոյն տաճար մաքրեալք, / Իմաստութեամբ նորին լըցեալք...
Քաւութիւն մեզ հայցեցէ՛ք, / Յառատաձիր պարգեւօղէն:
Հմմտ. տպ. Բանք չափաւ,
1830, էջ 425-6:
5. 153աբ [Ներսիսի Շնորհալւոյ
Յիսուս Որդին (հատուած)] – Աղաչանաւք մաքուր դասին / Առաքելոց փոքու հօտի... Փիլիպոսի
զհայր հարցողին, / Մատաթեայ ընդ մետասանին:
ե. 153բ-5բ Տաղք Յարութեան
Տեառն մեր[ոյ]
1. 153բ-4ա Յր.՝ [Գրիգորի Խլաթեցւոյ Տաղ Յարութեան]
(«Գրիգոր») – Գոչէր հրեշտակն ի վիմին / Վասն Յարութեան Յիսուսին... Ի Գալիլեայ փութացեալ,
/ ԶՅիսուս տեսին յարուցեալ:
2. 154ա-5բ Ստփ.՝ [Ներսիսի Շնորհալւոյ Տաղ Ստեփաննոսի
Նախավկային («Ի Ներսիսէ կաթողիկոս»)] – Ի գաւազանէն Յեսսեայ ստեղծեալ Ստեփաննոս
/ Առաջին պտուղ ծառոյն, որ ի Գողգոթա... սըրտիւ անծկալեաւ վառեալ ի հուր սիրելոյն,
/ զըղձալին տեսեալ աչաւք եւ ոչ ծանուցեալ:
զ. 156աբ Տաղ Յայտնութեան
կարգաւ [Կոստանդնի կաթողիկոսի. ձեռ. 424, 8ա] – Հըրճըւիմք այսօր մեք հոգեպէս
/ Տօնիւս մաքուր սուրբ կուսական... Աւետիս ձեզ մոգք եւ հովիւք, / Աւետիս կուսիդ, որ
ծնար զՔրիստոս յայրին:
է. 156բ-9ա Քարոզս ի վերայ
ջրոյն ասի («Յոհանւիսի երգ») – Յամենայն ժամ աւրհնեմք զաւրհնեալ փըրկիչդ Էմանուէլ
ծնեալ ի կուսէն... Եւ ամենայն սրբոց քոց, Տէ՛ր, որք յաւիտենից քեզ հաճոյացան. ողորմեա՛:
ը. 159ա-60ա [Գրիգորի Նարեկացւոյ
Տաղ Յարութեան] – Սեաւ եմ, գեղեցիկ, դո՛ւստր Եւայի, / Երուսաղէ՛մ, ահա նա, հարսն
իմ ցանկալի... Յաւիտեանս յաւիտենից, / Քրիստոս աւրհնի համայնից:
թ. 160ա-1բ [Տաղ ի Սրիկ Կոստանդնէ.
ձեռ. 474, 39ա] – Կայր կոյսն ի յայրին, / Կայր եւ զուարճանայր... Արդ, աւրհնեալ
է Հայր Որդին Միածին, / Հոգին ճըշմարիտ յաւիտեանս. ամէն:
ժ. 161բ-2բ [Ներսիսի Շնորհալւոյ
Տաղ] («Ա-Ղ») – Անմարմնոցըն հրեղինաց, / Մարմնով հաղորդ Սուրբ Յովհաննէս... Ղեւտական
քահանայից / Լրումն եղեր ստւերականին:
ժա. 163ա-4բ [Տաղ Տեառնընդառաջին]
– Քրիստոս փառաց թագաւոր, այսաւր եկեալ յընծայումն,
/ Կատարելով նա զաւրէնսն քառասնաւրեայ
գալստեամբն... Վասըն գալոյն Քրիստոսի այսօր ի սուրբ տաճարին, / Ամենազօր թագաւոր, աւրհնեալ
գալուստ քո այսաւր:
ժբ. 164բ-5բ [Այլ տաղ Տեառնընդառաջին]
– Այսաւր Երուսաղէմ ցընծայ / Եւ զուարճացեալ պայծառայնա... Ի յերկրէ եւ ի յերկրէ,
/ Եւ ամենայն գոյականէ:
ժգ. 166աբ [Տաղ Սարգսի զօրավարի]
– Երջանիկ մեծ զօրական / Եւ Քրիստոսի յաղթող վըկայ... Որդին նըման հօրդ գոլով,
/ Սուրբ մարտիրոսն անախտ հոգով:
ժդ. 166բ-7ա [Ներսիսի Շնորհալւոյ
Տաղ Յարութեան] («Ներսեսի երգ») – Նըստեալ կանայք ողբային / Առ գերեզմանն
անմահին... Գոչեմք եւ մեք ընդ նոսին, / Փառք յարութեան Փըրկօղին:
ժե. 167ա-8բ [Տաղ սրբոց Ոսկեանց քահանայից] – Սուրբ ոսկի քահանայդ նազելի, / Ճգնաւոր նահատակ պանծալի... Եւ տեսեալ
զնոսա անվեհեր ի սաստից, / Եւ մատնեաց տանջանաց եւ գանից:
ժզ. 168բ-9ա [Տաղ Սրբոյն Վարդանայ]
– Սուրբ Վարդան զաւրավարն Հայոց, / Մեծարեալ յարքայէն Հոռոմոց... Եւ յերկինս առ
Աստուած կոչեցեալ, / Պատմուճան լուսեղէն զգեցուցեալ:
ժէ. 169բ-70ա [Տաղ Գրիգորի
Լուսաւորչին] – Բարձրացի՛ր դըշխոյ փառօք յօրս յիշատակի, / Դուստըր Սիոնի վերնոյ
հովին քո մեծի... Զհետ աստեղափայլ կուսին արեւ ծագեցաւ, / Խաւար ջընջեալ բնաւի բարձաւ:
ժը. 170բ [Տաղ Ծաղկազարդին]
– Ոստս արմաւենեաց առեալ / Տերեւ ձիթենեաց բերեալ... Քեզ փառս երգեսցուք / Ընդ
Հօր եւ Հոգոյդ ամենայզաւր:
ժթ. 170բ-1բ [Այլ տաղ Ծաղկազարդին]
– Աստուածըն Բան Հօրըն փառաց, / Հրաշագործողն երկնից բարձանց... Որ յօրինակ հրէականի,
/ Եւ անմաքուր հեթանոսի:
ի. 171բ-2ա Տաղ Աւագ Հինգշաբաթին
– Յերեկոյի հինգշաբաթին / Ի պասքայի Սրբոյ Զատկին... Եւ պարգեւացն աստուածայնոյ,
/ Եւ հաղորդին սուրբ խորհըրդոյ:
իա. 172բ-3ա [Տաղ Աւագ ուրբաթին]
– Աստուածածին սրբուհին, / Ամէնաւրհնեալ տիրուհին... Փարիսեցիք եւ դպիրք,
/ Եւ քահանայք չարժպիրհք:
իբ. 173բ-4բ [Այլ տաղ Աւագ
ուրբաթին] – Ո՜վ Սիմէոն ծերունի, / Ահա բան քո կատարի... Փառաւորել զիս Հաւր / Եւ
ընդ Հոգոյն ճշմարտի:
իգ. 174բ-5բ [Տաղ Յարութեան]
– Ի շաբաթին գիշերին / Կայնայքն յիրար ժողովին... Աւրհնեալ Հոգին ճշմարիտ,
/ Այժմ, յաւիտեանս. ամէն:
իդ. 175բ-6ա [Այլ տաղ Յարութեան]
– Սիրով խընկաբեր կանայքն աւետիս տային / Դասու պետրոսեան գընդին յարեա՜ւ կենդանին...
Եկայք ընդ նոսին եւ մեք հոգով ցընծասցուք, / Փըրկողին տացուք ըզփառս այժմ եւ յաւիտեան:
իե. 176ա-7ա [Տաղ Յարութեան]
– Հաւր կամաւ իջեալ Որդին զմարմին ըզգեցաւ, / Արեամբ եւ մահուամբն իւր գնեաց զորդիսն
Ադամայ... Ի նոյն միանալ սիրով ընդ սուրբ փեսայիս, / Նոցին համաձայն աւրհնեալ Սուրբ
զԵրրորդութիւն:
իզ. 177աբ [Տաղ Յարութեան]
– Յարուցեալ երրորդ աւուր / Առաւօտուն ձայնեաց հրեշտակն... Քրիստոսին տուք աւրհնութիւն,
/ Արարողին բանաւորաց:
իէ. 177բ-8բ Տաղ համեղ եւ
պիտանի – Դասքըն հրէական / Էին պահապան... Տեսեալ զմիածինըն, / Կացեալ ի մէջ պարտիզի:
իը. 179աբ [Տաղ Նոր կիրակիի]
– Այսօր նոր արեւ հարեալ / Ի նորահրաշ Արեգակն է ի նորա... Հօրըն փառաւք Որդոյն
պատի, / Եւ Սուրբ Հոգոյն այժմ եւ յաւիտեան:
իթ. 179բ-80բ [Տաղ Աշխարհամատրան]
– Ուրախ լե՛ր, հա՛րսն, ի յերկրէ, / Բերկրեա՛ դըշխո՛յ յաշխարհէ... Բարեխօսեա՛ տօնողիս,
/ Եւ երգողի այս տաղիս:
լ. 180բ-1ա [Տաղ Խաչի ի Սրիկ
Կոստանդնէ. ձեռ. 427, 201բ] – Խաչն ի նախնումն երեւեցաւ, / Ծաղկեալ ի դրախտն աստուածատունկ...
Ի մէջ երկուց աւազակաց, / Կայր բեւեռեալ անմահ Աստուած:
լա. 181բ-2ա [Տաղ Համբարձման]
– Աստուածըն Բան Հաւր Միայծին, / Տէր մեր Յիսուս լոյս անքըննին... Խաւսէր զԲանն
հոգոյն արթուն, / Արքայութիւն առէ՛ք գիտուն:
լբ. 182աբ [Տաղ Ներսէսի. ձեռ.
2672, 179բ] – Հանէ զնոսա ի Բեթանեայ, / Իբր ըզՄովսէս լեառըն Սինայ... Աներեւոյթ
հակառակաց, / Երեւելի մարդկան չարեաց:
լգ. 182բ-3ա [Տաղ Վարդավառին.
Ներսիսի Շնորհալւոյ. ձեռ. 2672, 247բ-8ա] – Խաւսէր բանիւ նա հարցական / Ընդ աշակերտսն
երկոտասան... Ցուցեալ, թէ չէ ոմն ի յայլոց, / Այլ Տէր բոլոր արարածոց:
լդ. 183բ-4բ [Տաղ Աստուածածնի.
ի Յովհաննիսի Պլուզի. ձեռ. 423, 221բ («Ա-Կ»)] – Առաջնաճաշակ պտղոյն / Մահուան առաջին
մարդոյն... Սրբոց վեհագոյն եղեալ, / Հարսն երկնաւորի կոչեալ:
լե. 185աբ [Տաղ Աստուածածնին.
ի Սրիկ Կոստանդնէ («Ա-Ժ»)] – Աստուածածին մա՛յր լուսոյ, / Տաճար Բանին Աստուծոյ...
Մայր Աստուծոյ դաւանեմք, / Աստուածածին քարոզեմք:
լզ. 186աբ [Տաղ Գիւտ Խաչին.
ձեռ. 8219, 134բ-5ա] – Այսաւր եղեւ գալ դըշխոյին / Մաւրն արքային ինքնակալին...
Եւ նա գըտաւ ըզփայտ խաչին, / Որ էր թաղեալ ներքո յաղփին:
լէ. 186բ-7ա [Տաղ Վարագայ
Խաչին. ձեռ. 7717, 40բ-1ա] – Ամփոփեալ զնշան Խաչին / Ի Վասպուրական երկրին... Բարի
բարեխօս զինեալ, / Տօնողս ի մե[ղ]աց փրկել:
լը. 187աբ [Տաղ մանկանցն Բեթղեհէմի
(«Ա-Ղ»)] – Արթունք զըւարթունք, / Բանին բանաւոր ծիծռունք... Ձայն քաղցրազուարճ,
/ Ղամբարապայծառ մանկունք:
լթ. 188ա-9բ Տաղ Աւագ Ուրբաթին
[Ներսիսի Շնորհալւոյ] – Ծարաւեցաւ Տէրն ի Խաչին որպէս զմարդ, / Այն, որ արար զովկիանոս
ծով գեղեցիք... Նըմա երգեմք եւ մեք ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգոյն, / Խաչեցելոյն
անմահ Բանին փառք յաւիտեան:
Տպ. Բանք չափաւ, 1830, էջ
386:
խ. 190ա [Տաղ Ծննդեան] – (սկ.
թափուած) /// երկրպագել գանձ միածնին, աւ[ետիս], / Ապա դարձեալ յայրն եկին, աւ[ետիս]...
Բացեալ զգանձն մեծագին, աւ[ետիս], / Սուրբ Ծըննդեանըն մատուցին աւետիս:
խա. 190աբ [Տաղ Աստուածածնին]
– Մեր նախահօրէն խընդիր / Խոնարհեցար եւ եկիր... Հոգիս ի քեզ զինէհար, / Բարեխօսեա՛յ
անդադար:
Դ. ա.
193ա [Աղիւսակ] Ամիսք եւ տօմարք հայոց- Նաւասարդի... Աւելեաց
(գրուած են հայոց ամիսների կրկնակները, կիսակները եւ ամսամուտերը՝ ըստ եօթներեակների):
բ.
193բ [Բացատրութիւն աղիւսակի] - Ամսովն եւ Է.երեկովն: Է.երեակն ի վերուստ
եւ ամիսն ի դիմաց. եւ գտանես զօր ամսամտին անսխալ (այսչափ):
գ. 193բ-203ա [Պատճէն տոմարի հայոց] – Կրկնակ ամսոց այսպէս՝ կա՛լ զՆաւասարդի ամսին Լ.
եւ երթ Է... [Ե]ւ գօտիք են այսոքիկ՝ Հրատն... Լուսընթաքն (առանձին խորագիր չունի,
գրուած է որպէս նախորդի շարունակութիւն):
Ե. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, ԺԸ. դ., նոտրգիր
ա. 96ա [Տաղ]
– Արդ, ամենեքեան հաւասար եխպարք / Այս ի՞նչ յայտ լիցի ձեզ վտանկ...
Ո՛չ զոր, ո՛չ ջուր, ո՛չ կըրակ, / Բայց միահամուռ միմեանց չարից արբանակք:
բ. 102բ [Տաղ
ննջեցելոց] – Այսօր աւետիս ձեզ նընջեցելոցդ, / Այսօր ցնծացէ՛ք ի խորս դըժոխոցդ...
Զմարդիկք իւր արեամբըն, / Գնեաց յանիծից:
գ. 103աբ [Տաղ
ի Գրիգորէ Աղթամարցւոյ] – Յետ գնալոյ վարդին, ե՛կ բլպուլ այգին, / Ետես թափն վարդին,
քաղեցաւ հոգին... Գթնուս սիրելիտ
ի սմին գարնան. ամէն:
դ. 103բ [Տաղ Սուրբ Էջմիածնի] - Ուրախ
լե՛ր, հարսնացեալ մայր եկեղեցի... Ո՛վ սուրբ Էջմիածին, / Աթոռ Յիսուսի, / Ապա յաւիտեանս.
ամէն:
ե. 104ա [Տաղ
Սուրբ Աստուածածնին] – Խնկի ծառի նմ[ան] ես, / Պտուղ դու քաղցրհամ ես, / Բարեպտուղ
բերեալ ես, / Աստուածածի՛ն, մեղայ քեզ (այսչափ):
զ. 104աբ [Գրիգորի
Աղթամարցւոյ Տաղ գարնան] – Գարուն է բացվեր, վարդն ի բաղչային, / Քաղցր եղանակէր բլպլուլն ի ղումրին...
Տերեւին կանանչ բուրաստան ծաղ///
(չշարունակուած):
է. 105ա [Տաղ]
– Ի նոր եւ կոյս գերեզմանին, / Յարեար մարմնով քո կուսածին... Ննջեցելոց մեզ առաջի
/// (չշարունակուած):
ը. 204բ Տաղ
Հռիփսիմեանց – Ուրախ լերո՛ւք անփորց կանայք / Եւ ցնծացէ՛ք կոյս իմաստունք...
Հարսանիք են ինձ այսօր, / Ելէ՛ք, տեսէ՛ք զիս հարսնացեալ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
192բ (բոլորգիր) ՆՂ. (1041), շնորհիւն Աստուծոյ, այս հրամանք
է իմ տեառն Պետրոս Հայոց կաթողիկոսի եւ Սմբատայ Շահընշահըի, որ հաստատեց
ա[ր]քեպիսկոբոսայկան լիպիպ (՞) վանկ (նոյնը՝ Աբ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
162բ Զանպիտան ծրօղս Ա. ողորմայիւ յիշել աղաչեմ, աղաչեմ, աղաչեմ:
183ա (բոլորգիր) Թողութիւն շնորհեցէ՛ք սղալանացն եւ վատութեան, զի կար մեր այս էր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
189բ (ԺԷ. դ., բոլորգիր) Ես եւ իմ եխպայր Առսըտակէսըն միայպանեցանք եւ կողացանք
դաբուլ: Իմն էր Ժ. եւ Գ. (13), եւ նորանըն Ժ. մին (11):
Պհպնկ Աա (ԺԷ. դ., նոտրգիր) Յիշայտակ
է Ժամայգիրս թուի[ն]/// (կտրուած) [Հայր]այպետին:
Ես Մարտի /// (չշարունակուած):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 105բ. անընկալելի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 61ա այբուբեն՝ «Ա-Լ»,
103բ «Ա-Զ», «Ի Աստուծոյ ծառայ Զօրումէս բարօվ Ռ. բարի հասծէ ձեր հրամանուն», 104բ
«Այս այսօր նոր գա», 105ա «որոտմունք», 141բ «աաա ցցցց զզզ գ», 192բ «Ե եղեւ», Աա
«Ի յաւագ աստ զիս մուծեք ընդ փեսային միացէ», «Յիշայտակ է Ժամայգիրս Թումին /// այպետին,
ես Մարտի», «ա այա այս է գիրով ոսրբան շնմի» Աբ «գրի», Բա «ես իմ/// հերապ ///հայր»:
189բ «Եւ իմ եխբայր Գրիգորին եւ իմ եխպայր Գրիգ[որ]ի,
որ այսմ»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2486
ՆԵՐՍԷՍ ՇՆՈՐՀԱԼԻ, ԲԱՆՔ ՉԱՓԱՒ
ԺԶ.
դար |
ԳՐԻՉ՝ Նազարէթ:
ԹԵՐԹ՝ 257+3 (կրկն.՝
3, 4, 203). չգրուած՝ 1ա-2բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԲx12 (ԻԲ 8): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
11,5x8,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (8,5x6): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 84ա): ՏՈՂ՝ 17: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով
եւ երկու կապիչով, միջուկը տախտակ, աստառը բազմագոյն ծաղկազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝
կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Կիսախորան՝ 3ա, 84ա: Ճակատազարդ՝ 121ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, յուշկապարիկ (196բ, 207բ): Զարդագիր՝
թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ
– Գանձ: ԺԴ. դ.: 1 (Ա) + 1 (Բ), ստացուած 1 թերթի ընդլայնակի եւ ընդերկայնակի հատումով:
Մագաղաթ, 11,2x8,5. միասիւն (6x8,5՝ Ա., 9,5x8,5՝ Բ), բոլորգիր, տող՝ 5 (Ա), 8 (Բ):
Կարդալ՝ Աաբ «///յց քոին գըթութեանց... փառաւորեալ տիրահու///», Բաբ «///արարեա
ի մէնջ... մերոց խընդըրե///»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին թեթեւակի քերծուած, եզրերը եւ մէջքը վնասուած. թերթերին տեղ-տեղ բնական անցքեր,
լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր եւ բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-256ա [Ներսիսի Շնորհալւոյ
Բանք չափաւ]
Տե՛ս ձեռ. 1540, 3ա-376ա. 1/3ա-119բ (119բ-20բ տե՛ս Բ.): 2/121ա-65բ (չիք՝ գ.): 3/207ա-56ա: 4-6/չիք: 7/204ա-7ա: 8/196ա-204ա: 9/165բ-74բ: 10/174բ-9ա: 11/179բ-84ա: 12/193բ-6ա («Ա-Ք, Ներսեսի է»): 13/186բ-8բ: 14/189ա-91ա: 15/191ա-2բ: 16/192բ-3բ: 17-21/չիք: 22/184բ-6բ: 23/չիք:
Բ. 119բ-20բ [Տաղ] («Ստեփաննոսի երգս») – Սուրբ երջանիկ տերըդ Ներսէս, / Ըզքեզ Տէր ընտրեաց ի յաշխարհէս... Ստեղծեալքըս մեք հողանիւթոյս,
/ Փառս առաքեմք առ Տէր Յիսուս:
Գ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԸ. դ.
256բ-7ա [Առ Անտօն անապատական] – Անձամբ խոնարհիմք ի ճգնութիւնս քո,
ով սուրբ հայր Անտոն... արժանի առնել անմահական կենացն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
120բ Զսակաւ ծրողս յիշել աղաչեմ,
ո՜վ եղբայրք. մինչեւ աստ գրեցի զՅիսուս Որդիս: Մագաղաթս ինձ խիստ նեղացոյց սակս անհաւասար
լնելոյն. կէս մի լաւ գիր առնոյր, կէս մի անցուցանէր:
184ա Զսակաւ ծրողս յիշել աղաչեմ,
ո՜վ եղբայրք:
256ա Զսակաւ ծրող՝ բարեաց ատող,
Չարեաց յօժար եւ ընդունող,
Նազարէթս, որ եմ ձեզ հարցդ հող,
Յիշել մաղթեմ առ Տէրն ստեղծօղ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Պահպանակ Աա (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Յիշատակ է այս Յիսուս որդի Սմարթին, [ի] վայելումն Հռիփսիմին: Ով
ոք կարթայ կամ
օրինակի, Աստուած ողորմի ասի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1բ. ամսանունները՝ Յունուարից Դեկտեմբեր, Աբ «ես մեղաոր», «յոյս եղեալ»,
257բ «սպաւեա ին են զամեստանա հկնմտ Աստուած
արթուն»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2487
ՍԱՂՄՈՍԱՐԱՆ
ԺԶ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 263. չգրուած՝
1բ, 26ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԲx12 (Ա 11): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 11,8x8,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(9x6): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 17բ): ՏՈՂ՝ 18: ԿԱԶՄ՝ ճնշագծերով սեւ կաշի, միջուկը
տախտակ, աստառը մագաղաթ (Ա), Բ.՝ տե՛ս Պտռկ-պհպնկ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝
4 (Ա-Դ. վջ.), սպիտակ թուղթ, չգրուած:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Դաւիթ՝ 26բ: Լուսանցային. հուր՝ 112ա:
Կիսախորան՝ 27ա: Ճակատազարդ՝ 2ա, 53ա, 82բ, 116բ, 145ա, 176բ,
204ա, 232բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական,
թռչնային, յուշկապարիկ, տաճար: Զարդագիր՝
թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր,
կապոյտ, կանաչ, նարնջի, ոսկի, մանուշակագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան Ղուկասու, ԺԲ. 22-23: Ժ. դ.: 1 թ.՝ Բ. կազմաստառ, ստացուած ընդլայնակի հատուած կէս թերթից, եզրահատուած: Մագաղաթ, 11,8x8,3, այժմ՝ միասիւն (10,5x8), բոլորգիծ երկաթագիր, 5 տող, Աբ. երեսը սոսնձուած կազմին՝ որպէս աստառ: Կարդալ՝ «/// [Մի՛ հո]գայք... զի առա[ւել]///»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի Ա. փեղկը վնասուած, պատառիկ-պահպանակները եւ թերթերը խունացած, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, տեղ-տեղ ցեցի անցքեր, թ. 132՝ ստորին կէսը պատռուած-ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. ա. 2ա-17բ Յառաջաբանութիւն Դաւթի մարգարէին մեկնութեան՝
Աթանասի եպիսկոպոսին Աղեքսանդրոյ արարեալ - Զամենայն երգոց
սաղմոսացն Դաւթի զներունակ միտսն իւր գրեալ եւ այլոց յայտնի ցուցանէ... Գիտեա՛ զսաղմոսիդ
զաւրութիւն՝ թէ որպէս պարտ է ընթեռնուլ ընթերցողին:
բ. 17բ-22բ Երանելոյն Եպիփանու եպիսկոպոսապետին Կիպրոսի
արարեալ պատճառս երգոց Սաղմոսարանին – Զամենայն ինչ, զոր ասաց հայրն մեր
Աթանաս... Երեմիայի ԺԷ.՝ Աստիճանացն եւ չըւոցն:
գ. 22բ-4ա Բան ի Յովհանէս Գառնեցւոյ հոգելի վարդապետի
Վասն Դաւթեանն սաղմոսի, որ ոմանց յերկբայս թըւի – Զսաղմոսս Դաւթի մանաւանդ, թէ զերգս Հոգոյն Սրբոյ... եւ լուսաւորիս
Հոգովն Սրբով, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
դ. 24ա-5ա [Գովութիւն սաղմոսին] – Եւ արդ,
ներբող, որ բերան է բաւական գովել զսաղմոսն...
սովաւ յուղարկին հաւատացեալք ի Քրիստոս ննջեցելոց... ամէն:
ե. 25աբ [Գովութիւն սաղմոսին]
– Բանք սաղմոսին է պատուական, / Լցեալ Հոգովն աստուածական...
Յանմահական հացէն սովին, / Յաւուր մեծի դատաստանին:
2. 27ա-263բ [Սաղմոսարան]
Տե՛ս ձեռ. 1642, 1ա-239ա. 1/27ա-52բ: 2/52բ-82բ: 3/82բ-116բ: 4/116բ-44բ: 5/144բ-76ա (յաւելեալ՝ 176աբ «Աղաւթք ի Մովսէս...
- Ետես մարգարէն զի խորհուրդն եդեալ էր... »): 6/176բ-203բ: 7/203բ-32ա: 8/232բ-63բ (չիք՝ բ.-ե., է.):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
17բ Եւ զանարժան գրիչս յիշեա՛, ո՛վ ընթերցող:
203բ Զմեղապարտ գրիչս աղաչեմ յիշել՝ հանդերձ ծնաւղաւք եւ ազգատոհմաւք, եւ զյիշողդ
յիշեսցէ Քրիստոս Աստուածն մեր ի միւսանգամ գալըստեանն իւրում. ամէն: Եղիցի:
232ա Զտարտամս ի մեղաց եւ զփարթամս ի չարաց՝ զանպիտան գրիչս աղաչեմ յիշել ի յաւարտ
կանոնիս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (ԺԹ. դ., դժուարընթեռնելի) Մեր դօրքըն
այս է, [ո]ւր աղկն ԸՃ. (800) օհայն դրած ԸՃ. (800) տվարած էն դրած ԲՃ. (200) Լզկուն
ցմօք օթ[ո]ւն ԴՃ. (400) ղուլուղ ԵՃ. (500) պուրտ յախ... ԶՃ. (600) Լզկուն ցմօք են ԸՃ.
(800) ձիոյ կիհ ԴՃ. (400) դ[ա]րման, ցախ ԴՃ. (400), Բաբայկ[ո]ւ յ[ա]խ ԶՃ. (600) ու///
(չշարունակուած):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 21բ. անընթեռնելի:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա «ԺԶ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2488
ԺԱՄԱԳԻՐՔ
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 206: ՊՐԱԿ՝ Բ-ԺԹx12 (Ա չիք, Բ, Թ 10, Ե, Զ 11, ԺԷ 14, ԺԹ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ աստղաձեւ, շրջանաձեւ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 9,8x7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
միասիւն (7,2x 4,2): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (գրչի՝ 1ա-200բ, լրացնողի՝ 201ա-6բ). (նմուշք՝
33ա, 201ա): ՏՈՂ՝ 18 (1ա-200բ), 15 (201ա-6բ): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ սեւ կաշի, միջուկը
տախտակ, աստառ՝ չունի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 39ա,
111բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, մէջքի կաշին եւ միջուկը վնասուած, աստառն ընկած. սկզբից, միջից եւ վերջից պակասաւոր. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-206բ [Ժամագիրք Հայաստանեայց
սուրբ եկեղեցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 585, 1ա-64ա, 132ա-80ա.
1/1ա-39ա (սկ. «Տէ՛ր, լո՛ւր աղաւթից
իմոց... »): 2/39ա-96բ (միջից պակասաւոր. 45բ «... ի մտաց
սրտից, եւ քակ[եաց]///» (շար. թափուած) 46ա «առաւել զճանապարհս նորա... »):
3/96բ-111ա: 4/111ա-8ա: 5/118ա-25բ: 6/125բ-53բ: 7/153բ-77բ: 8/177բ-91բ: 9/191բ-206բ (միջից պակասաւոր. 200բ «... զհանգիստ
գիշերիս խաղաղութեամբ///» (շար. թափուած) 201ա «քեզ կամա եւ յակամայ), վրջ.
«... Բազում ողորմութեամբդ///» (շար. թափուած): 10/չիք:
ՆԿԱՐՉԱՓՈՐՁ՝ 34ա բուսական-ծաղկանախշ :
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 34ա
ա, ե, գ, կ: 96բ «աահա-ե»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա «ԺԷ.-ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2489
ԺԱՄԱԳԻՐՔ, ԽՈՐՀՐԴԱՏԵՏՐ
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 173+1 (կրկն.՝
128): ՊՐԱԿ՝ Բ-ԺԶx12 (Ա չիք, Բ, Ե 11, ԺԴ 14, ԺԶ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
10,3x 7,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (7,5x5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նոտրգիր լրացնողի՝ 173բ. նմուշք՝
12ա): ՏՈՂ՝ 14-15: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ սեւ կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝
կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Ճակատազարդ՝ 35բ, 43բ, 50բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ թռչնագիր (77բ, 123բ): Գոյներ՝ կարմիր, դեղին, կանաչ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
եզրերը մաշուած, երեսի կաշին ցեցակեր եւ խունացած, մէջքը թեթեւակի վնասուած, Բ. կազմաստառից
մնացել է մի փոքր մասն. սկզբից, միջից եւ վերջից պակասաւոր, լուսանցները բամբակակալած,
ցեցակեր, փոքրիկ պատռուածքներով եւ խոնաւութեան հետքերով, տեղ-տեղ կարկատած. թ.
128՝ մնացել է փոքրիկ մասն, թ. 172-3՝ մասամբ պատռուած. լուսանցակողերը գունաթափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-59բ, 123բ-73բ [Ժամագիրք]
Տե՛ս ձեռ. 585, 1ա-64ա, 132ա-80ա. 1/չիք: 2/1ա-28ա (սկ. թափուած «[Քարոզ զկնի Իւղաբերից
Աւետարանին – Զուարճացեալքս... ճշմար]իտ սուրբ...»): 3/28ա-35ա: 4/35բ-43ա: 5/43ա-50ա (միջից պակասաւոր. 46բ «կարդամք յաւ[գնականութիւն]///» (շար. թափուած) 47ա «զամենեսեան ի մշտնջենաւոր...»): 6/50բ-9բ (60ա-123ա տե՛ս Բ): 7/123ա-34բ (մինչեւ՝ «Սաղմոս յորժամ յեկեղեցին
մտանեն...»): 8/134բ-43ա: 9/143բ-51ա (151ա-61ա տե՛ս յաւելեալ՝ ա-բ), 161ա-4ա (164ա-8բ տե՛ս յաւելեալ՝ գ):
10. ա-գ/չիք: դ/168բ-171բ (վրջ. «... ոտնահարութեամբ եւ վա[յրաքարշ]///»
(շար. թափուած): ե/172ա-3բ (պակասաւոր. վրջ.՝ «խոնարհեալ///եալ///սրտիւ ///ուք ա///ին մէ»): Ունի.
ա. 151ա-2բ [Աղօթք սրբոյն Գրիգորի Նարեկացոյն, Բան
ԽԱ.] – Որդի Աստուծոյ կենդանւոյ... աւրհնեալ ի բարձունս: Եւ քեզ ընդ
Հաւր եւ Հոգւոյդ Սրբոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
բ. 152բ-61ա [Ներսիսի Շնորհալւոյ Հաւատով խոստովանիմ]
– Հաւատով խոստովանիմ... ամենայն սրբոց քոց երկնաւորաց եւ
երկրաւորաց եւ Քեզ փառք... յաւիտեանս:
գ. 164ա-8բ Նորին Գրիգորի Դաւանութիւն հաւատոյ ասացեալ
– Խոստովանիմք եւ հաւատամք... ընթասցուք յաւիտենից կեանսն ի Քրիստոս Յիսուս... միայնգամայն
եւ Հոգւոյն Սրբոյ... ամէն:
Բ. 60ա-123ա [Խորհրդատետր]
Տե՛ս ձեռ. 2385, 69ա-156բ. 1/60ա-9բ: ա/60ա-5ա: բ/65ա-6բ: գ/67ա-բ: դ/68ա-9բ: 2/69բ-82ա: ա/70ա: բ/70ա-2բ: գ/72բ-6բ: դ/76բ-7ա: ե/77ա-80ա: զ/80ա-2ա: 3/82ա-120բ: ա/82ա-7ա: բ/87ա-109բ: գ/109բ-12բ: դ/112բ-20բ: 4/121ա-3ա: ա/121ա-2ա: բ/122ա: գ/122ա-3ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
135ա (ԺԷ. դ.,
նոտրգիր, լրացնողի) Վա՜յ ինձ Ռ., մեղաւորիս, խաբարն ու գիրն/// (չշարունակուած):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 71ա
«Ա-Դ», 94բ խզբզոց, 128դ խզբզոց:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառ «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2490
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԴ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Նորոգէս (48ա-227ա,), անանուն (1ա-47բ, 228ա-35բ):
ԹԵՐԹ՝ 235: ՊՐԱԿ՝
Ա-ԻԲx12 (Ա, ԺԱ-ԺԲ, ԺԹ 11, Ե, Ժ, ԺԶ 10, ԺԳ 9, ԻԲ 8, ԺԷ՝ թռիչք): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
13x9: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (10,5x7): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (Նորոգէս գրչի, գրչափոխութեամբ՝
48ա-227ա, անանուն գրչի՝ 1ա-47բ, 228ա-35բ. նմուշք՝ 10ա, 94ա): ՏՈՂ՝ 19-24: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի (Ա), մանուշակագոյն մոմլաթ
(Բ), մէջքը՝ կապոյտ գործուածք, միջուկը տախտակ. աստառը թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝
1 (Ա) + 1 (Գ), սպիտակ թուղթ, մասն կազմաստառի, չգրուած:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 94ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ թռչնագիր (48ա),
մարդագիր (71ա): Գոյներ՝ կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աստուածաշունչ՝ Գ. Թագաւորութեանց, ԺԹ. 13 - Ի. 3: Ժ. դ.: 1 (Բ), վերջում, ստացուած եզրահատուած քառորդ թերթից: Մագաղաթ, 12,6x8, միասիւն (12x7), ուղղագիծ երկաթագիր, 11-12 տող: Կարդալ՝ Բբ-Բա «իբրեւ լուաւ... եւ ասէ ցնա»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի Ա. փեղկի եզրերը մաշուած, կաշին ցեցակեր. միջից պակասաւոր, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ. Ի. դ. նորոգուած, թերթերը տեղ-տեղ կարկատած, կազմի Բ. փեղկը 1950ականների:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-40բ [Նոր Կտակարան.
մասն]
1. Թղթ. Յակովբայ – Թղթ. 1ա-10ա:
2. Թղթ. Պետրոսի Ա. – Թղթ. 10ա-9բ:
3. Թղթ Պետրոսի Բ. – Թղթ. 19բ-25բ:
4. Թղթ. Յովհաննու Ա. – Թղթ.
25բ-34ա:
5. Թղթ. Յովհաննու Բ. – Թղթ.
34ա-5ա:
6. Թղթ. Յովհաննու Գ. – Թղթ.
35ա-6բ:
7. Թղթ. Յուդայի – Թղթ. 36բ-9ա:
8. Աղերս Եւթաղի – 39ա-40բ:
Բ. 40բ-7բ
[Աւետարանք Իւղաբերից եւ բժշկութեան]: Աւետարան Մաթէոս – ա. 40բ-2ա Եւ յերեկոյի շաբաթուն...
(Մտթ. ԻԸ. 1-20): բ. 42աբ Եւ եղեւ իբրեւ... (Մտթ. Է. 28-Ը. 4): գ. 42բ-4ա Եւ
իբրեւ երեկոյ եղեւ... (Մրկ. ԺԵ. 42-ԺԶ. 8): դ. 44աբ Եւ իբրեւ անց Յիսուս.. (Մրկ. Ե.
21-29): ե. 44բ-6բ Յետ այսորիկ աղաչեաց զՊեղատոս... (Ղկ. ԺԹ. 38- Ի.18): զ. 46բ-7բ
Եւ մինչդեռ անցանէր, ետես այր մի կոյր... (Յվհ. Թ. 1-16):
Գ. 48ա-70բ
Յաղագս Սրբոյ Երրորդութեանն եւ մի աստուածութեանն եւ փըրկական տնաւրէնութեան
Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, ի խնդրոյ թագաւորին Լեւոնի, Վահրամ վարդապետի ասացեալ – Հաւատամք
եւ խոստովանիմք... յանբաւաբաշխ բարեացն Աստուծոյ:
Դ. 71ա-89բ
[Վասն Սուրբ Երրորդութեան] – Զի ճառիցի անճառելի... եւ մարդն աստուածացեալ...
եւ Հոգոյն աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Ե. 94ա-137բ Հարցմունք տէր Միքայէլի Անդիոքու
եպիսկոպոսի [եւ պատասխանիք Վարդանայ]
94ա-5ա [Նախերգան] – Ա. Թէ որպիսի աւրինակաւ է մարդս պատկերակից
Աստուծոյ... Զայս ամենայն մեկնեա՛ մեզ... Ո՜վ որդի հոգեւոր եւ իմաստուն... դու աշխատեա՛
առ գիրս եւ Աստուած առ քեզ:
ա. 94ա-108ա
Հարցումն առաջին, եթէ որպիսի՞ աւրինակաւ է մարդ պատկերակից Աստուծոյ... – Ծագումն
անիմանալի... ի տանջանաց դժոխոցն... ամէն:
բ. 108բ-12ա
Հարցումն երկրորդ, եթէ վասն որո՞յ պատճառի ե[ր]կնչէր Քրիստոս ի մահուանէ՝ ասելով
Հա՛յր, անցո՛յ զբաժակս – Եւ արդ, ամենայն ոք... զաստուածացեալ մարմինն... ամէն:
գ. 112բ-7ա
Հարցումն երրորդ, եթէ այժմ որպէ՞ս կան հոգիքն, եւ թէ ո՞ւր են կայանք նոցա... –
Աստուած ետ իմաստութիւն մարդկան... ապա զայս բաւական համարեցաւ... ամէն:
դ. 117բ-23բ
Հարցումն Դ., եթէ զի՞նչ է աղաւթքն, եւ որչա՞փ է սահման նորա, եւ զի՞նչ շահ առնէ
ստացաւղին – Եւ արդ, առաջին սուրբ հարքն... լացեալ եւ գանկատեալ:
ե. 123բ-6ա
Եւ թէ որպէ՞ս երեւին սուրբքն մարդկան եւ փրկեն զնոսա – Եւ արդ, ի սկզբանէ աշխարհի...
ի նեղութեանց փրկեսցէ զմեզ... ամէն:
զ. 126ա-30ա
Հարցումն վեցերորդ, եթէ զի՞նչ է դժոխքն եւ կամ թէ յորո՞ւմ տեղոջ է՝ ասա՛ – Աստուա՛ծ
իմ, Յիսո՛ւս Քրիստոս... ուրախանա աստուածութիւն ցնծալով... ամէն:
է. 130ա-1բ
Հարցումն եօթներորդ, թէ ո՞ր է մահու չափ մեղքն – Ո՜վ որդեակ, Աստուած բնութեամբ...
ի բոլոր սրտէ ամէն ասեն:
ը. 131բ-5բ
Հարցումն ութերորդ, եթէ զի՞նչ է յոյսն, եւ որչա՞փ է սահման նորա – Վերջին հարցումնս
քո... մարդասիրութեամբ Հաւրն լուսոյ... յաւիտենից:
թ. 135բ-7բ
Վասն Զ.աւուր արարչագործութեան Աստուծոյ՝ յաստուածեղէն գրոց – Կամիմ աստանաւր
եւ այլ ժողովել բանս... նիւթ ինչ իբր հայելոյ:
Զ. 138ա-62բ [Կանոնք]
1. ա. 138ա-41բ Ցանկք կանոնացս
– Ա. Վասն՝ որք կամաւ կամ ակամա զպաքն լուծանէ... ՃԽ. Վասն սաստ քահանայի...
բ.
141բ-62բ Նորին համառաւտ ժողովեալ կանոնացս սրբոց հարցն: ՅԵպիփանու կանոնաց
– Ա. Որ զչորեքշաբթի կամ զուրբաթ... ապաշխարեալ ապա հաղորդեսցի... ՃԽ. Խոստովանութիւն
քահանայի. թէ կաշառ վասն մեղաց առ եւ թող... Արդ, փութացի՛ր, խոս[տ]ովանեա՛ զանձն
քո եւ ի հանդերձեալսն ազատեսցիս, լուսաւորեսցէ հոգի քո յաւիտեան...
Քաղուածք ի կանոնաց՝ Եպիփանու, Եփրեմի,
Աթանասի, Կղեմայ, Կեսարեայ, Գրիգորի Լուսաւորչի, Նէոկեսարեայ, Բարսղի, Սիոնի կաթողիկոսի,
Առաքելական, Ներսէսի Շնորհալւոյ, Լեւոնի, Կոստանդիանոսի եւ Յուստիանոսի, Սեւանդեայ,
Թադէոսի առաքելոյն, Անկիւրեայ, Նիկիական, Հարանց հետեւողաց, Կիւրղի Աղեքսանդրացւոյ,
Սահակայ Պարթեւի, Փիլիպպոսի առաքելոյն, Երկրորդ Նիկիական, Գանգրայ, Ներսիսի եւ Ներշապհոյ,
Յովհաննու Մանդակունւոյ, Ներսիսի Մեծի, Երկրորդ Անտիոքայ, Յովհաննու Օձնեցւոյ, Լաւոդիկեայ,
Գրիգորի Աստուածաբանի:
2. ա. 163ա-7ա Ցանկ կանոնացս
– Ա. Վասն քահանայից, որ արիքն եւ ծոյլքն... ՃԾԴ. Վասն, որ չխնդրէ խոստովանութիւն...
բ. 167ա-80բ Կանոն զգուշաւորք քահանայից – Ա. Քահանայից պարտ եւ արժան
է... ՃԼԲ. Ապա թէ իմացաւ եւ անփոյթ արար...
զայս առնէ Գ/// (շար. թափուած):
Է. 181ա-92ա Բնութեան գիրքն
է – Ի չորից գոյացեալ ասի մարդ... եւ միաւորեաց զսոսա. զբովանդակն ինքն գիտէ:
Ը. 192բ-3բ Վասն Հոգոյ, ի
Վանական վարդապետէ հոգացեալ – Հոգի մի է, զի Աստուած մի է... յորժամ մարմինն
կենդանի էր: Եւ Քրիստոսի... յաւիտեանս (194ա-9ա տե՛ս ԺԲ.):
Թ. [Պատճէն տոմարի. փոքր հատուածներ]
ա. 199աբ Յունուար Ա. կաղանդ
է... Դեկտ. ԺԹ. Յայտնութեան բարեկենդան է (նշուած են գլխաւոր անշարժ տօները):
բ. 199բ-200ա Այս են եղանակք
անփոխք – Դ. եղանակաց պատկերն մի են... Ի Յայտնութենէն ի Տեառնընդառաջն Խ. աւր է
(նշուած են գլխաւոր տօներն ըստ եղանակաց):
գ. 200ա [Տեւողութիւն ամսոց] – Յունուար ԼԱ. աւր
է՝ տիւն ունի ժամս Ժ. եւ գիշերն՝ ԺԴ... . Դեկտեմբեր ԼԱ. աւր է:
դ. 200ա-1ա
Թվական ՊԻԲ. (1373) տանուտէրն Խոյն... Թվական
ՊԻԶ. տանուտէր առիւծ... (1373-1377 թթ. համար հիմնական տոմարական մակաչափերը՝
տանուտէր, եօթներեակ, վերադիր, եւն):
ե. 201աբ [Ժամանակագրութիւն]
– ՅԱդամա մինչեւ ի ջրհեղեղն ամք ՍՄԽԲ., ի ջրհեղեղէն յաշտարակն՝ ամք ՇԻԵ... . ՉՂԷ.՝ առաջին տարաժամ մահն եղեւ:
Ժ. 201բ-2ա
Այլուստ բան – Ա[յ]ն ինչ վասն այնր պարտ է լինել... յայս փութա՛ հանապազ:
ԺԱ. 202աբ
Բառեր է – Ստնանել՝ յաղթել... Ռիշտ՝ ժլատ... պինդ եւ վատանուն:
ԺԲ. 204ա-16բ,
194ա-9ա Մեկնութիւնք ի վերայ բովանդակ Սաղմոսացն՝ թէ վասն է՞ր եւ յորո՞ւմ աւուր
նուագեաց Դաւիթ զիւրաքանչիւր սաղմոսն – Յորժամ գնաց Սաւուղ... Երանեալ է այր...
Տէ՛ր ամենակալ, Աստուած Աբրահամու՝ տունք ԺԸ.: Եւ Քրիստոսի... ամէն:
ԺԳ. 217ա-26բ
Քննութիւն հաւատոյ զանազան բանից՝ խորամանկութեամբ, Ահարոնի թագաւորի եւ պատասխանիք
Տիմաւթէոսի հայրապետի – Հարցումն թագաւորին. Ընդէ՞ր ինքն Աստուած իջանէր յերկնից...
Պատասխանի հայրապետին. Ընդէ՞ր ինքն Աստուած իջանէր ի մորենին... կործանեցաւ Բաբէլոն:
Քրիստոսի... փառք յաւիտեանս:
ժԴ. 227ա [Քաղուածք
զանազանք] – Ճանապարհ հեզութեան խոնարհութիւն է... Զի՞նչ է աստուածպաշտութիւնն:
Պատասխանի. Գիտութիւն, գործ, սէր... Աղաւթից ձեւ բազում է... Աղաւթք հաճոյ ընդունողին
այս է... զլոյսն իւրեանց տեսանել:
ԺԵ. 228ա-35բ
[Յաղագս] Առաքինութեանց Արիստոտէլի – Գովելի են գեղեցիկքն, եւ պարսաւելի՝
գարշելիքն... հոգիքն, որ չեն ի պարսաւելեաց... Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս:
ԺԶ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԷ. դ.
203բա [Գուշակութիւն] – Կա՛լ զՀայ[ոց] թվականն եւ ե՛րթ ԺԲ.,
ԺԲ. (12-12)... Հայոց խաղաղութիւն եւ Տաճկաց նեղութիւն լինի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
89բ Եւ զիս յիշեա՛ առ Տէր (նման՝ 117ա):
120ա Գծողս յիշեա՛, աղաչեմ (նման՝ 130ա, 201ա):
101բ Զմեղապարտ գծողիկս յիշեա՛, աղաչեմ, աղաչեմ, ո՜վ սուրբ ընթերձաւղ՝ մեղաց թողութեամբ (նման՝ 112ա, 226բ):
108ա Զնուաստ եւ զանպիտան ծառայս Աստուծոյ՝ Նորոգէս փցուն գրիչս յիշեցէ՛ք յաղաւթս ձեր՝ մեղաց թողութեամբ. աղաչ[եմ], աղաչեմ,
ո՜վ սուրբ ընթերձաւղք:
131բ Տէ՛ր Աստուած, ողորմեա՛ գծողի գրոյս, եւ ընթերցողին, եւ լսողին, եւ որ ի բոլոր
սրտէ Ամէն ասեն:
162բ Եւ ես՝ մեղուցեալ գծողիկս եւ մոխիրս Նորոգէս, պարտական եմ վերոյգրելոցդ եւ ասեմ. Մեղայ Աստուծոյ յամենայնի, եւ
աղաչեմ զհանդիպողսդ՝ խնդրեցէ՛ք վասն իմ յԱստուծոյ ըզթողութիւն յանցանաց իմոց,
եւ Աստուած զձերն թողու:
193բ Աղաչե՜մ զընթերձաւղսդ, յիշեսջիք եւ մեղաց թողութիւն խնդրեցէ՛ք ի Քրիստոսէ
Աստուծոյ մերոյ եղկելի գծողիս՝ Նորոգէս, եւ անմեղադիր լերո՛ւք խոշորութեան
եւ սխալանաց գրոյս, զի աւրինակն այդպէս էր:
Տոմարականք հատուածի մէջ
(200ա-1ա), յիշատակուած են ՊԻԲ.-ՊԻԶ. (1373-1377) թուականները:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 227բ (բոլորգիր) Աղաչեմ զսուրբ հանդիպողսդ, յիշեցէ՛ք սրտի
մտօք ի սուրբ եւ ի գերամաքուր յաղօթս ձեր զպարոնտէր Դաւիթ արքեպիսկոպոսն, եւ զմայրն իւր՝ պարոն Շահզամանն, եւ զեղբայրն իւր՝ պարոն Պապախանն, եւ հանգուցեալ եղբայրն՝ պարոն Այտինն, եւ եղբաւր որդին՝ պարոն Տօստիբէկն, որ այսմ ամի փոխեցաւ առ Աստուած: Յիշեցէ՛ք, եւ Աստուած զձեզ
յիշէ. ամէն: Հայր մեր: Թվին ՌԾԱ. (1602):
2. 137բ (ԺԷ. դ., նոտրգիր) Աղաչեմ զձեզ, եխբա՜րք հանդիբող[ք], [յ]իշեց<եց>է՛ք սրտի մտոք ի սուրբ եւ
ի գերամաքուր աղութս ձեր Թահիրին, եւ զհանգուցեալ մայրն իմ՝ Գուզալաղին, եւ զհանգուցեալ եխբարն
իմ՝ Ադիբհէկին, եւ զհանգուցեալ
քիրն իմ՝ Խանումաղին, [որ] փոխեցաւ
առ Աստուած, եւ Աստուած զձեզ յիշի. ամէն: Հա՛յր մեր, որ երկինք (նոյնը՝ 203ա, ջնջուած):
3. 203ա (ԺԷ. դ., բոլորգիր) Ըզվերջին ստաց[ող] գրոցս՝ զբարոն Բարսեղ եպիսկոպոսն, որ գնեց զսա հալալ ընչից իւրոց, յիշատակ իւր եւ
իւր հոգոյն. յամէն:
4. 47բ (նոտրգիր, ԺԸ. դ.) Այս գիրքս Շամքոյրու անապատին է, որ է Գանճա:
94բ-5ա Գանճոյ անապատին է այս գիրքս, Աստուած օ[ր]հնէ զճշմարիտն. ամէն:
106բ Չարեքու անապատին է գիրքս:
5. 235բ (նոտրգիր, ԺԸ. դ.) Հեց(զ)ագհոգի քաչ հրաբու[ն]ապետ եւ մեր զարհիեպիսկոյպոսապետ
եւ մեր տէր Սարգիսն, շնորհեա՛ մեզ
ուղիղ վարդապետութիւն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 27բ
«շշշշշշ», 28ա «լմսյ», 36ա «զդէմ զզ զդեմետ[րեա]», 110բ «փառքք», 167ա «կանոնք քահանայից»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա
«ՊԻԶ.-1377, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2491
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ԺԶ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 404. չգրուած՝
1ա, 9բ-10ա, 15բ-7ա, 131ա, 196ա-8ա, 403բ-4բ: ՊՐԱԿ՝ 9+Ա-ԼԳx12 (Ա 18, ԺԲ 11, ԼԳ
6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 13x9,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (9,5x6,8): ԳԻՐ՝ բոլորգիր
(գրչափոխութեամբ. նմուշ՝ 98ա): ՏՈՂ՝ 15-17: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը կարմիր կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) + 1 (Բ), մագաղաթ, չգրուած:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Աւետումն՝ 1բ, Ծնունդ՝ 2ա, Քառասնօրեայ գալուստն ի տաճար՝ 2բ, Մկրտութիւն՝ 3ա, Պայծառակերպութիւն՝ 3բ, Յարութիւնն
Ղազարու՝ 4ա, Մուտք յԵրուսաղէմ՝ 4բ, Ոտնլուայ՝ 5ա, Խաչելութիւն՝ 5բ, Թաղումն՝ 6ա,
Աւերումն դժոխոց՝ 6բ, Յարութիւն՝ 7ա, Համբարձումն՝ 7բ, Հոգեգալուստ՝ 8ա, Երկրորդ գալուստ՝
8բ, Վերջին դատաստան՝ 9ա: Մատթէոս՝ 17բ, Մարկոս՝ 131բ, Ղուկաս՝ 198բ, Յովհաննէս եւ
Պրոխորոն՝ 312բ: Լուսանցային. Յիսուս՝
78ա, Երկու կոյրք՝ 94ա, Մարիամ Մագդաղենացի՝ 128բ, Գաբրիէլ՝ 201բ, Մարիամ Աստուածածին՝
202բ, Յովսէփ Արիմաթացի՝ 306բ, 392բ: Խորան՝
10բ-5ա: Կիսախորան՝ 18ա, 132ա, 199ա, 313ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, յուշկապարիկ: Զարդագիր՝ հանգուցագիր:
Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, շագանակագոյն, սեւ, դեղին, նարնջի, սպիտակ,
ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կապիչներն ընկած. թերթերը խունացած, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ,
զանազան բծեր. պահպանակ Ա.՝ վերին աջ անկիւնը կտրուած, մանրանկարները տեղ-տեղ գունաթափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 10բ-1ա Թուղթ Եւսեբեայ:
2.11բ-5ա Համաբարբառ (նաեւ լուսանցային):
3. 18ա-130բ Աւետարան Մատթէոսի:
4.132ա-95բ Աւետարան Մարկոսի («Յարուցեալ
Յիսուս»՝ 194բ-5բ):
5.199ա-312ա Աւետարան Ղուկասու:
6. 313ա-401ա Աւետարան Յովհաննու («Իրք
կնոջն շնացելոյ»՝ 400ա-1ա):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
17բ Հոգի՛ Աստուած, դու յաջողես:
401ա Փա՜ռք համագոյ եւ միասնական Սուրբ Երրորդութեան՝
Հաւր անսահմանի, Որդւոյ էակցի եւ անմահի, ամէնասուրբ Հոգւոյն՝ ի նոցունց բըղխմանց, երեքանձնեայ
տէրութեան եւ մի աստուածութեան, այժմ եւ հանապազ,
յաւիտեան եւ |401բ| յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Իսկ չորից Աւետարանչաց խորհուրդ
աւրինակ իմն ցուցմամբ տեսանի. զի ոմանք
ասեն, թէ չորից աւետարանչանցն են աւրինակ չորք անկիւնք արարածոց.
արեւելք, արեւմուտք, հիւսիս, հարաւ. պարտ էր համասփիւռ քարոզել զԱւետարանն Քրիստոսի:
Իսկ ոմանց հաճոյ թուեցաւ ըստ չորից մշտահոս գետոց
յադենական աղբերէն յառաջ խաղացեալ առ ի տիեզերաց առոգումն՝ Փեսոյն, Գեհոյն, Տեգրիս, Եփրատէս. եւ սո
(402ա, շար. նորոգողի ձեռքով, տե՛ս Յիշատակարան յետագայի 1):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 402ա (1684 թ., բոլորգիր. սկիզբը տե՛ս Յիշատակարան գրչութեան ժամանակի) ցա գոլով նմանապէս թուով ուռճացեալք ի կենդանական աղբերէն՝ առոգանել
զպասքեալ միտս մարդկային բնութեանս: Նոյն օրինակ ըստ տեսութեան Եզեկիելի քառակերպեան
աթոռոյ. մարդն, առիւծն, եզն, արծիւն: Զանմարմնոց
Տէրն տեսանելով բազմեալ աթոռոյն իմանալի ցուցմամբ:
Ուստի
տեսեալ սորա զայս փրկական խորհուրդ, այս մեծահաւատ քրիստոնեայն Բաբախան ստացաւ զսուրբ Աւետարանս՝ յիշատակ բարի հոգւոյ իւրոյ եւ ծընօղացն, հօրն՝ Աւետիսին, մօրն՝
Խանաղին, կողակցուն՝ Թառղումաշին եւ Սուսամբարին, որդւոյն՝ Նէկեղոսին, Աւե|402բ|տիսին, Էվադին, եղբօրն՝ Փախչանին, Խլղաթին, Յակոբին եւ ամենայն ազգականացն,
որ արար լաւ բարութիւն եւ ստացաւ զսուրբ Աւետարանս ի հալալ եւ յարդար վաստակոց իւրոց՝
յիշատակ հոգւոյ իւրոյ եւ ամենայն նընջեցելոցն: Որք հանդիպիք սմա, Աստուած
ողորմի ասացէ՛ք Բաբախանին. ամէն: |403ա| Նորոգեցաւ սա ի թվին ՌՃ. եւ ԼԳ. (1684) ամին:
2. 403ա (1694 թ., այլ ձեռքով, նոտրանման բոլորգիր) Դարձեալ յիշեցէ՛ք Բաբուխան, հօր՝ Աւետիսին, մօր՝ Խանաղին, կողակցուն՝
Թառղումաշին եւ Սուսամբարին, որդուն՝ Նեկեղոսին, Աւետիսին, Էվադին, եղբօր՝ Փախչանին, Խլղաթին, Յակոբին, որ եդ ի դուռ
Սուրբ ըՍտեփանոսին, վաելում տէր
Գազպարին: Ով ծախելով կամ գրաւիրելով կամ հակառակելով՝ թէ՛ եղբար, թէ՛
այլ ազգական, նայ անէծէք Կայենին առցէ, Հուդաին եւ ի խաչ խանողին, պատիժն աստուածային պատուհաս Մարիեամուն առցէ: Թվին ՌՃԽԳ. (1694): Հա[յ]ր մեր, որ յերկին[ս] ես:
Գծողս յիշեցէ՛ք. ամէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 18ա,
19ա, 29ա, 41ա «Սուրբ Թադէի Առաքելոյ վանք. 1901», նաեւ՝ նոյնը պարսկերէն:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա «ԺԶ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր 17»:
2492
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԷ. դար (1661ից առաջ) |
ԳՐԻՉ՝ Իսպէնտիէր Կաֆացի:
ԹԵՐԹ՝ 118. չգրուած՝ 1բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Ժ. խառն (Ա, Գ, Ե, Ը, Թ 11, Բ, Դ 12, Զ 22, Է 14, Ժ 3): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
14,1x10,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (10,2x6): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (յաւելագրող Անաստասի՝ 1ա,
58բ, 76բ-7ա, 81բ-2ա, 84բ, 90ա-1ա, 92ա-3բ, 94բ, 109բ-18բ. նմուշք՝ 5ա, 58բ): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝ ճնշագծերով շագանակագոյն կաշի, միջուկը
ստուարաթուղթ, աստառը ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Ճակատազարդ՝ 2ա: Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
եզրերը մաշուած, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, բծեր, ցեցի անցքեր (թ. 26-34,
94-118):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 2ա-25ա Արարեալ է Աշխարհացոյց
նորոգ թարգմանչին եւ երկրորդ լուսաւորչին Վարդանայ վարդապետի պարզ եւ համառօտ տեսութեան.
Տե՛ս ձեռ. 20, 251ա-7ա. ա/2ա-4ա: բ/4ա-5բ: գ/5բ-17ա: դ/17ա-25ա:
Ընդարձակ խմբագրութիւնն է.
տպ. տե՛ս Աշխարհացոյց Վարդանայ վարդապետի, Փարիզ, 1960:
2. 25ա-8ա Պատմութիւն սուրբ
գեղարդեանն եւ այլ տնօրինականացն Քրիստոսի – Վասն սուրբ եւ փրկական տնօրինականացն սրբութեանցն Քրիստոսի... յորում
էր թիւս ՃՀՌ. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս:
3. 28ա-33բ
Աշխարհացոյցս համառաւտ է ազնիւ – Նախասկիզբն նորա ասենք, որ քաղաքն է հիւիւսական, / Բուխարի
աս<աս>են նմայ, որ ելանէ Սամուրն աննման... Որ քննող ես գաղտնեաց մարդկան,
/ Տուեալ իմաստութիւն եւ քննես զէակս ամենայն:
4. 33բ-5ա
[Անուանք քաղաքաց եւ գիւղից Հայաստանեայց յայտնի. ձեռ. 3199, 186բ] – Եկեղեցեայց
գաւառն, որ է Եզնկան... Կորընդոս մօտ ի Ղալաթիայ, եւ այժմ չէ շէն:
5. 35աբ [Դարագլուխք]
– ՅԱդամայ մինչեւ ի ծնունդն Քրիստոսի ամենք (=ամք են) ՐՃՂԸ. (5198)... Ամք Կանայ՝
ՋԺ. (910):
6. 35բ Նշանացոյց
դարուցն այս են – Առաջին դարուն Ենովք փոխեց յերկինս... այն կոչեցաւ դարայի գլուխն:
7. 35բ-7բ
Բացայայտնումն եւ անուանակոչութիւն սուրբ առաքելոցն եւ իւղաբեր կանանցն – Սուրբն
Մարիամ Աստուածածինն էր ամաց երից... եւ Տէրն միայն մըկըրտեաց զառաքեալն Պետրոս:
8. 37բ-42բ
[Աղօթք] Կրկնակի պարգեւեսցէ զշնորս ողորմութեան իւրոյ... – Ո՜վ աւրհնեալ
Հայր երկնաւոր... եւ մնալ փրկութեան Տեառն:
9. ա. 43ա-5բ
Գովեստ եւ ասացւած վարդապետաց, զոր
ասացեալ է եռամեծին տիեզերալոյս վարդապետին Գրիգորի Տաթեւացոյն, զոր ես՝ նովաստ բանասիրաց, հաւաքեցի փոքր ի շատէ համառաւտ
բանիւք – Այսուհետեւ գլուխ պսակաց արասցուք իբրեւ զթագաւորական կնիք... պարգեւեսցէ
Քրիստոս կրկին աշխարհաւ: բ. 45բ-7ա Նորին գովեստ եւ ներփողեան – Եւ արդ, ուստի՞ սկսցուք եւ յորո՞ց
ներփողեսցուք զքեզ... քեզ մատուցանել շնորհս տրիտուր փոխարինիդ քո:
10. 47ա Գիրք
է, որ զմարդն ի չարէն ի զատ պահէ – Ա. Աստուծոյ ահն, բ. երեսին ջուրն...
երրրորդ՝ շնորհական, չորրորդ՝ ստացական:
11. 47բ-9բ
Յաղաքս վասն Է. բաժին աշխարհիս, որ իմանաս, թէ որպէ՞ս են եւ կամ որչա՞փ
են յերկանքն եւ կամ լայնքն, կամ զի՞նչ կերպ մարդիկ բնակեալ են ի նոսայ – Յառաջին
բաժին աշխարհիս բնակեալ են մարդիկք գիշատեսիլ... որդիք հաքարաց, եւ այս է երկրածինքն:
12. 49բ-50ա
Հարց. Զի՞նչ է, [որ] ասէ Տէրն Քրիստոս, թէ՝ Ահաւասիս չորք ամիսք են, եւ հու[ն]ծ գան –
Պատասխանի. Յելանելոյն Ադամայ մինչ ի կատարած աշխարհիս... եւ թէ ոչ՝ մի՛ զայրանար,
կարողաց տանել տարցի:
13. 50ա Բանք ժողովածու, արարեալ
է իմաստնոց վասն ուրախութեան – Առաջին արարչութեան եղեն գորձք Է... . վասն
այն Տէր կոչի:
14. 50բ-1ա Վասն հաշուի տարոյ,
ամսոյ, շաբաթո[ւ]ց, աւու[ր]ց, ժամուց... – Տարին
ԾԲ. կամ Ծ. շաբաթ է... Աշխարհս ի քաղոց
ամսոյ ԻԵ. (25) կատարի:
15. 51ա Անանի Շիրակացիոյն
ասացեալ է՝ Հայոց վարդապետին, Յաղաքս բարձըրութիւն երկընից –
Քառասուն Ռ. ասպարազ բարձրութիւն
է... զճշմարիտն Աստուած գիտէ:
16. 51բ-3բ Թարգմանութիւն
քաղաքաց, զոր ոմն իմաստուն քահանայ ժողովեալ էր ի բազում գրոց եւ եդեալ ի մի տուբ
[Գրիգորի Կեսարացւոյ. ձեռ. 3199, 193ա] – Աւետեաց երկիրն յԵրուսաղէմ է... եւ այլ
ամենայն կարգին է:
17. 53բ-5ա Յաղագս տումարական
արհեստին. ցուցանէ եւ վասն ի՞նչ պատճառի գրեցան եւ թէ որո՞ւմ ժամանակի ասասցուք – Յորժամ
ծագեաց լոյս մարդասիրութիւն Քրիստոսի... մոլորումն զատկաց յունաց եւ վրաց. այդ է պատճառ
մոլորման Զատկուն:
18. 55աբ Առակաւոր բան – Ասեն,
թէ Իստամպօլ քարէ պատկերք էր շինած... ապայ ասաց ըզըստուքն:
19. 55բ-6ա Յաղագս աշխարհայգրութեան,
ասացեալ ում[եմնէ] [Մովսիսի Խորենացւոյ. ձեռ. 1459, 178ա] – Յաշխարհագրութեան ոչինչ
գտանեմք... ըստ նաւարկութիւն ճանապարհորդութեան (անաւարտ):
20. 56բ-8ա
[Տաղ («Ա-Ք»)] – Աստուածածի՛ն, մա՛յր Քրիստոսի,
/ Իմ յոյսըն դու [ես] յաւուր մեծի... Քո յարեանդ ես գին էի, / Եւ քո ծընունդ
աւազանի (58բ տե՛ս Բ. 2):
21. 60ա-72ա
Պատճէն հայոց տումարի – Կրկնակ ամսոյ այսպէս արա՛... աւուրք են հայ ամսոյն:
ա. 59ա [Աղիւսակ տարեգրոց]: բ.
59բ. [Աղիւսակ ամսամտաց ըստ եօթներեկաց]:
22. 72ա-3ա
Ի բանից Սարկաւագ վարդապետի – ՅԱդամայ մինչեւ փոխիլն Ենովքայ... եւ այլն կարգաւ
է:
23. 73բ-5ա
Ոտանաւոր վասն տումարական արհեստին, թէ ուստի սկսաւ քն[ն]ումն լրման – Փառք
տանք եւ գոհութիւն առ Հայր եւ Որդին,
/ Աւրհնաբանեմք զշնորհս Հոգոյն ճշմարտին... Արդ, աղաչեմ զձեզ ի սէրն Յիսուսի, /
Յիշեցէ՛ք զՅովասափըս Սեփաստացին... / Եւ Տէրն յիշէ ըզձեզ իւր
անճառ բարին:
24. 75ա-6ա
Ոտանաւոր Հռոմեացոց տումարին. արհեստ եւ մակացութիւն – Եղբա՛յրք, խիստ գեղեցիկք
է բանս տումարին / Եւ հիմն է հաստատուն ամէն արուեստին... Նինուէացիքն ըզսոյն պահըս
պահեցին, / քաղցրացաւ ըստեղծօղն, էանց զբարկութիւն (76բ-7ա տե՛ս Բ. 3):
25. 77բ [Լուսնացոյց]
– Թէ կամիցիս իմանալ զծնունդ Լուսնին... Գ. մասն, Գ. կիսահատն:
26. 78բ-9ա
Այս են թագաւորաց անուանք Պարթեւաց հայոց – Ա. Հրաչէ, Բ. Տիգրան... ԻԸ. Արտաշէս:
27. 79ա Այս
են թագաւորք Հայոց վերջինք, որ են Բագրատունի, քաղաք Անի թագաւորեցան – Ա. Աշոտ,
որդի Սըմպատա... ԺԱ. Գագիկ, ԺԲ. Դաւիդ:
28. 79բ-81բ
[Ափպահոցի] – Զայտ հողտ, որ ի յափդ ունիս... զայդ ունի ամէն շինական:
ա. 78ա [Բանալի-բոլորակք] (81բ-2ա
տե՛ս Բ. 4):
29. 82բ-4բ
[Տօնացոյց] – Ջրօրհնեացն մինչեւ ի սուրբ Սարգիսի պահքն այսպէս արա՛յ... ա. 82բ [Աղիւսակ ուտիք օրերի՝ ըստ տարեգրերի]: բ. 83ա-4բ [Բոլորակներ. տրուած են տարբեր տօների աւուր պատկերները,
ամսաթուերը, նրանց միջեւ ժամանակահատուածները. վերջին աղիւսակը յետագայի յաւելում
է]:
30. 85աբ Զմոլորական
աստղն այս[պ]էս գիտացիր, զոր լինայ – Իմաստնասէրն գրան եւ շուքուր իլտուզ անուանեցին,
եւ հայքն գոմէշկլայ... զգուշ լինել ի չարէն: ա. 85ա [Լուսնի փուլերին վերաբերող բոլորակ]:
31. 85բ-8բ [Լուսնացոյց ըստ վերադիրների] – Վերադիրն
Թ. եւ լուսնագիրն Ա... . Վերադիրն ԻԹ. (29) եւ լուսնագիրն ԺԹ. (19): ա. 89ա Վերադիր հռոմայեցոց բանալի է խառնափնտորիս: բ.
89բ [Աղիւսակ վերադիր գտնելոյ]
- Բոլորակս վերադիր է հռոմայեցոց... Լուսնին նորովս արա՛ միշտ:
32. 90ա-2ա
Յիշատակարան տեառն Ներսեսի ասացեալ (Բան Հաւատոյ գրոց) – [Վասն] Աստուծոյ
խօսել զայս բան... յիմանալեացն եւ իս գալոյ: (90ա-1ա՝ լրացուած թերին: 92ա տե՛ս
Բ. 6):
33. 92բ [Վասն տեւողութեան
տուընջեան եւ գիշերոյ] – Յունվարի Ը.՝ տիւն Թ. սահաթ... եւ գիշերն ԺԵ.
[եւ կէս] (93աբ, 94բ տե՛ս Բ. 7-8):
34. 95ա-115ա, 116ա, 117բ [Պատմութիւն
եւ խօսք Խիկարայ իմաստասիրի]
Տե՛ս ձեռ. 45, 297բ-312ա. ա/95ա-6բ: բ/96բ-110ա: գ/110ա-3ա: դ/113ա-5ա, 116ա, 117բ
(115բ, 116բ, 117ա, 118աբ տե՛ս Բ. 9-14):
Լրացուած՝ 109բ-15ա, 116ա,
117բ էջերը: Թերի օրինակութիւն է. տե՛ս Պատմութիւն եւ խրատք Խիկարայ իմաստնոյ, Եր.
1969, էջ 75-124. ձեռ. B19:
Բ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
1661 թ.
1. 1ա Յայս են աւուրք չարութեան
– Յունվտ(=ա)րի Դ. եւ Թ... . վասն աւուրց այսոցիկ:
2. 58բ [Ափպահոցի] – Ա.
Թէ շատ կաֆայ չափեցի... քարացօ
ար ցաւօք:
3. 76բ-7ա [Գուշակութիւն ի
վերայ երկոտասան կենդանակերպից. բոլորակք] – Երկոյտասան կենդանակերպս իշխեն...
փոխի եղանակ նորին:
4. 81բ-2ա [Վասն խաւարման
Արեգական եւ Լուսնին] – Յորժամ Հռոմայեցւոց վերադիրն Թ. լինի... հանապազ ի լման
խօարի Լուսին:
5. 92ա [Հմայագիր] – Աբրիեայ,
բրարիեայ, բարարիեայ, մի՛ թողուք որ կլանէ:
6. 93աբ, 94բ [Բոլորակք գուշակողականք]
– Եթէ կամիս իմանաս, զձմեռն թէ դժար գայ... կինն յառաջ մեռանի:
7. 94բ [Հարց. Քանի՞ անգամ
խօսեցաւ Աստուած. – Պատասխանի]. Խօսեցօ Աստուած ընդ Ադամայ... ընդ Ղազարու Բ. անգամ:
8. 115բ [Վիճակացոյց] – Վիճակս
փորձած է, որ ճշմարիտ է... փախչի կամ մեռանի (աղիւսակ-բանալիով):
9. 116բ Վասն Լուսնոյ բակ
առնելոյ (բոլորակ) – Սոքայ են ասացեալ մեծ իմաստնոցն... Պտղոմէոսի իմաստնոյն:
10. 117ա [Որոտնացոյց] – Թէ
որ [ա]րեւելս որոտայ... (ունի բանալի-բոլորակ):
11. 118ա [Վիճակացոյց-բոլորակ]
– Էթէ կամիցիս գիտել հեռօորն, թէ յորում օուր
գայ... եւ այլն ի կարգին:
12. 118բ [Տարեցոյց] – Թաթար
ազգին կենդանայկերպքն տանուտէր տարուն այսոնք են. մկան տարին՝ աղէկ է... խոզին տարին
խիստ է:
13. 118բ [Ամիսք արաբացւոց] – Ըռամազան... Սաֆար:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
89ա Եւ զգծողս յիշեայ, ո՛վ եղբայր:
89բ Եւ յիշեայ
զԿաֆացի Իսպենտիէր ծառայս ի Տէր:
94ա Գրեցի ըզսայ անձն եղկելի,
Զի ոչ ունիմ գործ մի բարի,
Րամեալ եւ ոչ արհեստ գրչի,
Այլ լոկ անուամբ կեամք կենդանի:
Չլինել հայցեմ մեղադրելի
Թէեւ սղալ ինչ աստ գտցի,
Զի իմ գրեալ աշխատելի,
Որ ոչ կա յիս յիմաստ բանի,
Նայ եւ գործովք յոյժ եղկելի
Եւ անպիտան յամենայնի,
Ընդ որս եւ դէմ եդեալ յերկրի
Երկըրպագեմ հանդիպողի,
Նայ եւ սիրով կարդացողի
Եւ փափագմամբ հասկացողի,
Կամ թէ ի պէտս ոք ընկալցի՝
Յիշման արէ՛ք զիս արժանի,
Այլ եւ եղբարքս իմ ըստ կարգի
Եւ զծընողքն իմ յամենայնի,
Լիցի զ[ը]ղձումն իմ անձկացեալ
Ի սոյն ժամու շարժմամբ կրթեալ,
Զօրքան յիշէ մտօք սրտի
Ըզվերագրեալսն յիշատակի:
Դուք ընկալջիք մասըն բարի
Յահեղ գալուստըն Քրիստոսի,
Իսկ մեք հանցուք փառս Յիսուսի՝
Ընդ Հօր, Հոգովն ճշմարտի,
Րամեալ յայժմուս եւ յապառնի
Եւ յապագայսն յամենայնի:
(յետագայում աւելացուած) Սուրբ աղօթիցդ
մի՛ մոռանար,
Որ Գաբրիէլ դու կոչեցար:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 116ա (բոլորգիր) Գր[ե]ցօ ի
թվականիս հայոց ՌՃ. եւ Ժ. (1661):
117բ Եւ վերջի ըստացող գրոյս՝ զմեղօոր Անաստասըն
յիշեցէ՛ք, թէ ով հանդիպի սիմայ կարդալով կամ օրինա[կ]ելով, եւ Տէրն յիշէ զձեզ
իւր անճառ բարին: Հա՛յր մեր, որ էրկինս:
2. 58ա
(ԺԸ. դ., նոտրգիր) Խաչատուր ա[յ]ս քիր էր:
Բ.
կազմաստառ (նոյն ձեռքով) Խաչատուրին է թուղտըս
այս:
3. 58ա (ԺԹ. դ., շղագիր) Մկրտիչ
վարդապետ Վահանայ(՞) Սրբոյ Խաչի:
93ա (նոյն ձեռքով) Մկրտիչ եպիսկոպոս:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 74բ «ա ակնցին», 5ա
«ապագն», 118բ «անուն, անուանայ, աաաա»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2492, 11»:
2493
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԵՐՈՒՍԱՂԷՄ |
ՌԿԸ. – 1619 |
ԳՐԻՉ՝ Զատիկ, Սիմէոն
քհյ.:
ԹԵՐԹ՝ 229: ՊՐԱԿ՝
Ա-Իx12 (Ա 11, Թ 10, Ի 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով
եւ թագանշան լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 15,2x 10,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(12,5x7): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝
2ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝ ճնշագծերով շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը
հին սլաւոներէն տպագիր թուղթ (երեւում են միայն առանձին բառեր), վրան սոսնձուած կապոյտ
կտաւ, դռնակինը՝ սպիտակ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին եւ եզրերը մաշուած, կապիչներն ընկած. սկզբից պակասաւոր. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, տեղ-տեղ զանազան բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-65ա [Ատենաբանութիւնք
սրբոյն Ներսիսի Լամբրոնացւոյ – Ո՜վ հարք սուրբք եւ վարդապետք ճշմարտութեան... անպտղու]թեան
կախեալք զկտակարանս Աստուծոյ... փառաւորել զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին այժմ եւ
միշտ եւ յաւիտեանս:
2. 65ա-75բ Գլխակարգութիւն
Հոռոմոց, զորս պահանջեն առ ի մէնջ ի պետս
խաղաղութեան, ընդ որս եւ լուծմունք առընթեր եդեալ – Ա. Նզովեցե՛ք զասողն մի բնութիւն զՔրիստոս... ա. 75բ-6բ
Խնդիրք Հա[յ]ոց ի Հոռոմայ – Ա. Ամենայն մեղուցեալք ըստ իւրաքանչիւր
յանցանաց... հրամանաւ թագաւորիդ զնոյն ի Հա[յ]աստանս սեռոյ մինչեւ իսպառ:
3. 76բ-175ա Ներսիսի եպիսկոպոսի
Կիւղիկեցոց Տարսոնի Խորհրդածութիւն վասն ուղղափառ հաւատո եկեղեցո, որ ի Սուրբ Երրորդութիւն
եւ ի տնօրինութիւնս Քրիստոսի
Տե՛ս ձեռ. 441, 1ա-45ա. ա/76բ-102ա: բ/102ա-27բ: գ/127բ-43բ: դ/143բ-75ա: ե-խ/չիք:
Տպ տե՛ս Սրբոյն Ներսեսի Լամբրոնացւոյ
Խորհրդածութիւնք, Վենետիկ, 1847:
4. 175բ-92ա [Թուղթ] Ներսէսի
Լամրնեցւոյ [Պատասխանի Յուսկանն՝ արգելական
ճգնաւորի. ձեռ. 2496, 277բ] – Գիր քո պատուականութեանդ, երանելի այրդ Աստուծոյ...
տեսականաւդ պայծառացեալ եւ զբնաւս լուսաւորեալ... յաւիտենից. ամէն:
5. 192աբ Նորին Ներսէսի Տարսոնի
արքեպիսկոպոսին – Ներսէս նուաստ ստացող մատե[նիս] գրչութեամբ որդւոյ իմոյ Գրիգորիսի,
ածի զսուրբ տառս ընդ իս ի Կոստանդինուպաւղիս ի թվիս հայոց ՈԽԶ.
(1197), եւ աստ նամակաւ քո արարեալ խաւսակցութիւն, գտաք զսոսա անծանաւթ ի սոցանէ թանձրաբարբառք
եւ հրէական կամաւք ընդ նիւթս կապեալ, որք ոչ ախորժեն ծառայել |192բ| Աստուծոյ նորոգութեամբ
Հոգւոյն, այլ հնութեամբ գրոյն եւ ստրջացեալ ի հոգեւոր կամս մեր դարձաք յիմաստախոհ յուսոյ
սոցա ամաւթով: Նամակքն այս են՝ Գիրքն Երեմիայ եւ Գերմանոսի, Թուղթքն Փաւտայ, որ ի Հայք՝
վասն հաւատոյ, եւ Աթանասի, եւ Մանեա:
6. 192բ-201ա Տեառն Ներսէսի
արքեպիսկոպոսին Տարսոնի Կիլիկեցւոյ՝ յորժամ չոգաւ դեսպանութեամբ ի թագաւորէն Հայոց
ի Կոստանդինուպաւլիս – Իբրեւ յառաջեաց սուրբն Ներսէս... սուրբն յաղթաւղ ամենայն յունաց... ամէն:
7. 201ա-26բ Ներսէս Կլայեցոյն
[Գիր հաւատոյ խոստովանութեան. ձեռ. 2041, 379ա] – Բանիւ դուզնաքեա... յաղագս
այսր իրաց այսպիսի աւրինակաւ:
8. 227ա-8ա Վասն ասպարիսաց
– Քաջ երկրաչափք եւ ներհունկ աշխարհագրութեան... տարբերք լինին չափք եւ
կշիռք:
9. 228բ-9ա Խրատք ժամատեղաց՝
ըստ արեւելեան սահմանացն, սկսւածոց եւ ասութեան աղաւթիցն, զոր խնդրեալ սուրբ վարդապետն
Յակոբ Ղրիմեցին ի մեծ րաբունոյն Գրիգորէ Խլաթեցո, եւ նա կատարեաց այսպէս – Որդուի,
որ աւուր ձայնն լինի... այս է արեւելեանս տան սահման ժամակարգութեան:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1.
175ա Զմեղապարտ գրիչս յիշեա՛:
226բ Մէն՝ Զատիկ, պարոն Հօլուպօղլու, եազտըմ պու եազովնու վլասնըյ
խոլուպիլա թվին ՌԿԸ. (1619), Յունվարնըն ԻԵ. (25):
2. 229ա Զսակաւ աշխատողս զՍիմէոն
մեղօք սեւացեալ հոգիս, ո՛վ եղբայր, յիշեա՛: Զի գրեցի զսա ի սուրբ յԵրուսաղէմ,
առ դուռն |229բ| Սրբոյն Յակոբայ՝ որդոյն Զեբեդեա, ի աւգուտ մանկանցն
Նոր Սիոնի, որ միայն անուամբս եմ քահանայ եւ գծովս կարի հեռի պատուիրանէն Աստուծոյ:
Յիշողքդ յիշեալ լիցջիք ի Քրիստոսէ աւուրն աներեկին. ամէն:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ
684:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա
«ՌԿԸ-1619, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2493, 19»:
2494
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ՇՕՌՈԹ |
ՌՃԲ. – 1653 |
ԳՐԻՉ, ԾԱՂԿՈՂ՝ Յոհանէս
սրկ.:
ԹԵՐԹ՝ 356+1 (կրկն.՝
6). չգրուած՝ 1բ-3ա, 4բ-5ա, 6բգ, 7ա-8ա, 9բ-10ա, 11բ-3ա, 109ա, 174ա, 278ա, 355բ-6բ:
ՊՐԱԿ՝ 12+Ա-ԻԷx12 (ԺԴ, ԺԹ՝ կրկն., Ա, ԺԴ2, ԻԳ 11, ԻԶ 8, ԻԷ 16): ՆԻՒԹ՝ թուղթ,
լուսագծերով (տարբեր, առանց լուսագծերի՝ թ. 341-56): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17,8x12,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
երկսիւն (12,5x8,3): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 21ա): ՏՈՂ՝ 19: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ մուգ շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ երեք կապիչով,
միջուկը տախտակ, աստառը կարմիր եւ սպիտակ գծերով դեղին մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Մատթէոս՝ 13բ, Մարկոս՝ 109բ, Ղուկաս՝ 174բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 278բ: Լուսանցային. Յովսէփ Արամաթացի՝ 105բ, Յարութիւնն
Ղազարու՝ 318բ: Խորան՝ 3բ-4ա, 5բ-6ա, 6դ-7ա,
8բ-9ա, 10բ-11ա: Կիսախորան՝ 14ա, 110ա, 175ա, 279ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, տաճար, խոյ (308ա), խաչ (331ա): Զարդագիր՝
աւետարանիչների խորհրդանիշեր, թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն,
կանաչ, կապոյտ, նարնջի, դեղին, սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան Մատթէոսի, ԻԶ. 39 - ԻԸ. 7: Ժ դ.: 2 (Ա-Բ) + 2
(Գ-Դ), ստացուած 4 ամբողջական թերթերից: Մագաղաթ, 17,5x12,5,
միասիւն (15,5x10), ուղղագիծ երկաթագիր, 21 տող: Ունի լուսանցազարդ՝ Բա, Բբ, Գա, գոյներ՝
կարմիր, կապոյտ, կանաչ: Կարդալ՝ Աաբ, Գաբ, Դաբ, Բաբ. «///Հայր իմ, եթէ հնար է... աշակերտաց
նորա, թէ յարեաւ. եւ ահա///»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
դռնակի աստառը քայքայուած եւ թափուած. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ,
տեղ-տեղ ցեցի անցքեր, պատառիկ-պահպանակները խունացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 3բ-4ա Թուղթ Եւսեբեայ:
2. 5բ-6ա, 6դ-7ա, 8բ-9ա, 10բ-11ա Համաբարբառ (նաեւ լուսանցային):
3. 14ա-108բ Աւետարան Մատթէոսի:
4. 110ա-73բ Աւետարան Մարկոսի (չունի «Յարուցեալ
Յիսուս»):
5. 175ա-277բ Աւետարան Ղուկասու:
6. 279ա-354ա Աւետարան Յովհաննու (չունի
«Իրք կնոջն շնացելոյ»): 354բ [Ոտանաւոր] – Այս Յոհանէս
արծւանման... Զանճառն Էից ըսհանրական:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
14ա Աւգնութիւն ինձ ի Տեառնէ եկեսցէ,
եւ Սուրբ Հոգին յաւարտ Աւետարանիս ժամանեցուսցէ:
354բ Ձեռքս փտի եւ հողանայ, / Գիրս
յիշատակ առ ձեզ մնայ:
354բ Փա՜ռք ամենասուրբ Երրորդութեան՝
Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ կարողութեամբն աւարտ եղեւ սուրբ Աւետարանս ձեռամբ սուղ
եւ նուաստ, սուտանուն կոչեցեալ սարկաւագ Յոհանիս, որ եւ աշակերտ եղէ Մովսէս րաբունապետի, որ եւ կոչի անյաղթ փիլիսոփայ,
քանզի բազում աշխատութիւն արար ի վերայ իմ՝ թէ՛ գրի եւ եթէ՛ ծաղկի. վարձս ի Տեառնէ
առցէ: Դարձեալ միւս վարդապետն իմ, որ|355ա| կոչի Առաքել, նայ այլ եւս բազում
աշխատեցաւ, որ դասատու եղեւ ինձ: Արդ, աւարտեցաւ սուրբ Աւետարանս ի ժամանակս թագաւորութեան
Փոքր Շահ Ապասին, եւ հայրապետութիւն Տեառն Փիլիպպոս սրբազան կաթուղիկոսին,
ե[ւ] աթոռակալութիւն Եսայեա
վարդապետին: Գրեցաւ ի գեօղս, որ կոչի Շօռոթ, ի թվականիս հայոց ՌՃԲ.
(1653) ամին: Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր տրուփ Յոհանս, եւ զհայրն
իմ՝ զԳրիգորն, եւ զմայրն իմ՝ զԶօրիկն, եւ երկու եղբարքն իմ՝ զԹաթէոսն
եւ Հայկազն: Յիշեալ լիջիք ի Տեառնէ:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ
553:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (նոտրգիր, ԺԸ. դ.) Յիշցէ՛ք, յԱստուած ողո(ր)մի ասցէ՛ք
Աստապատցի աղա յԱսպատուրին, որ ըստացա(ւ) ի յալլալ վաստակոց Ա. շուրջառ, Բ. շապիկ՝ յիշատակ
իւր եւ իւր ծըն(օղ)աց: Յիշցէ՛ք եւ Աստուած ող(որ)մի ասցէ՛ք. ամէն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա «Յիշցէ՛ք եւ ողմի ասցէ՛ք սիմ»: 2ա «Այս աւրա»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա
«ՌՃԲ.-1653, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2494, 32»:
2495
ՊԵՏՐՈՍ ԱՐԱԳՈՆԱՑԻ, ԴԱՏԱՍՏԱՆԱԳԻՐՔ
ԺԵ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Սահակ Դեխորականեցի,
Մաթէոս: ՍՏԱՑՈՂ՝ Տէր Ներսէս Խաչենեցի:
ԹԵՐԹ՝ 381. չգրուած՝
130բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԵx16 (Ա, Ե 14, ԺԴ 13, ԺԵ-ԺԶ 10, ԺԷ 15, ԺԸ 17): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
16,3x12: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (13x9): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (ըստ գրչաց անզանազանելի. նմուշք՝ 39ա): ՏՈՂ՝ 39: ԿԱԶՄ՝ կանաչ ծաղկաթուղթ, մէջքը՝ կարմիր կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ,
աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմի»: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) + 1 (Բ), սպիտակ չգրուած թուղթ,
մասն կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Կիսախորան՝ 1ա, 3ա: Ճակատազարդ՝ 86ա, 131բ, 201բ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր,
կենդանագիր, մարդագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, երկնագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած. միջից եւ վերջից պակասաւոր, խոնաւութիւնից գունափոխուած, թուղթը թուլացած, բամբակակալած, տեղ-տեղ զանազան բծեր, ցեցակերութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, թ. 268՝ կէսը կտրուած-ընկած. կպումների կոպիտ անջատման հետեւանքով բնագիրը վնասուած. ԺԹ. դ. նորոգուած եւ վերակազմուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-381բ [Պետրոսի Արագոնացւոյ Գիրք դատաստանաց]
Տե՛ս ձեռ. 484, 1ա-491բ. Յռջբն./1աբ: 1/1բ-85բ:
2/85բ-130ա: 3/130ա-200բ: 4/201ա-38ա (միջից պակասաւոր. բ. 204բ
«... ի մտի մնալ կուսութեամբ///» (շար. թափուած) 205ա «ըստ Վիլէր մի, թէ ըստ ճշմարտութեան...»:
ժ-ժա. 216բ «... եւ հատուցանել զպահանջ///» (շար. թափուած) 217ա «[որ կոչի] որդիութիւն...
»: ժա. 217բ «... զուղղակի եւ զանուղղակի, զի գրէ///» (շար. թափուած) 218ա «Այլ թէ
յանհաւատութիւն... »): 5/238ա-381բ, թերթ 252-253 կարդալ 381-ից յետոյ (սկզբից,
միջից եւ վերջից պակասաւոր. 238ա «/// աւրէնք եւ կանայքն...»: զ.-է. 252բ «... զի
յորժամ վախճանեցաւ կամ///» (շար. թափուած) 255ա «որ ի մէջ [վարդապետ]ացն այլ եւ այլ...»:
ծ. թերթ 381-ից յետոյ կարդալ՝ 254բա «... թէ ըստ շնորհելոյն Տեառն///» (շար. թափուած)
253աբ «անցուցանել ի կենդանիս... որդիքն Իսրայէլի համերամ պնդեալ///» (շար. թափուած):
Չիք՝ ծա.-ծբ.):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 130ա Զանպիտան զՍահակս,
եւ զծնողս իմ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ յիւր երկնից արքա[յ]ութիւնն.
ամէն:
200բ Զգծող գրիս՝ զՍահակս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, եւ Աստուած՝ զձեզ:
238ա Գրեցաւ Գիրքս Դատաստանաց ձեռամբ
փծուն գրչի՝ յորջորջի մականուն Սահակ Դեխորականեցի,
յառաջնորդութիւն սուրբ վարդապետին [Յով]հանու, ի վայելումն տէր Ներսիսի
Խաչենեցուն, ի փառս Քրիստոսի՝ Աստուծոյ մերոյ: Արդ, որք ի կիր առնոյք զգիրքս զայս,
զվերոասացեալ աշխատ[ող]ս յիշէցէ՛ք ի Ք[րիստոս]:
2. 131ա Զնւաստ Մաթէոս յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս:
ՆՇՈՒՄ՝ Աա «ԺԶ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր 2495, 53»:
2496
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՉԽԳ. – 1294 |
ԳՐԻՉ՝ Կիրակոս երէց,
Կոստանդին: ՍՏԱՑՈՂ՝ Թովմաս վանական քհյ.:
ԹԵՐԹ՝ 367+3 (կրկն.՝
1, 8, 108). չգրուած՝ 1աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԼԱx12 (Բ, 11, Զ 17, Թ, ԺԸ 10, ԻԴ, 13, ԻԶ 14, ԼԱ
7): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 15,5x11,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (13x9): ԳԻՐ՝ բոլորգիր
(ըստ գրչաց՝ անզանազանելի. նմուշ՝ 11ա): ՏՈՂ՝ 22: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը կարմիր կաշի,
աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) + 1 (Բ), սպիտակ չգրուած
թուղթ, մասն կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Կիսախորան՝ 11ա: Ճակատազարդ՝ 1ա, 98բ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
եզրերը՝ մաշուած. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր եւ բծեր, թերթերը ծալծլուած, թ.
1՝ վրան սոսնձուած ծաղկաթղթի պատառիկ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1գ-10բ Տեառն Ներսէսի առ
եպիսկոպոսունս եւ վարդապետս եւ համաւրէն դասս եկեղեցւոյ, որք յաւուր տաւնի արմաւինեաց
ժողովեալք ի կոչմանէ տեառն Գրիգորիսի կաթուղիկոսի՝ եղբաւր նորին, ի ձեռնատրութիւն
զնա կաթաւղիկոսութիւն Հայոց – Առ ձեզ ին (=են) բանք իմ, դա՛սք սրբազանից
քահանայապետաց... փառաւոր արասցուք զամենասուրբ զԵրրորդութիւնն՝ զՀայր եւ զՈրդի
եւ ըզՍուրբ զՀոգին. այժմ, միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտէն. ամէն:
2. 11ա-95բ Թուղթ ընդհանրական
տեառն Ներսէսի Հայոց կաթուղիկոսի առ համաւրէն հայասեռից ազինս, որոց տեսչութեամբ հաւատացաւ
նմա ի Տեառնէ.
Տե՛ս ձեռ. 500, 4ա-51բ. ա/11ա-27բ: բ/27բ-44բ: գ/44բ-9ա: դ/49ա-61բ: ե/61բ-81ա: զ/81ա-9բ: է/89բ-91բ: ը/91բ-2բ: թ/92բ-4ա: ժ/94ա-5բ:
3. 96ա-211ա [Յաղագս միաբանութեան
հաւատոյ եւ կարգաց եկեղեցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 500, 66բ-239բ. ա/96ա-8բ: բ/98բ-116ա: գ/116ա-8ա: դ/118բ-28բ: ե/128բ-38բ: զ/138բ-52ա: է/152ա-3բ: ը/153բ-63ա: թ/163բ-4բ: ժ/164բ-5բ: ժա/165բ-8բ: ժբ/168բ-70ա: ժգ/170ա-5ա: ժդ/175ա-8ա: ժե/178ա-84ա: ժզ/184ա-9բ: ժէ/189բ-201ա: ժը/201ա-10բ: ժթ-իա/չիք: Ունի.
– [Յիշատակարան Ներսիսի Լամբրոնացւոյ]
210բ Այսմ ականատես եւ ականջալուր
եղեալ նուաստս Ներսէս՝ համանուն որդի նորին տեառն
Ներսէսի հայրապետի, ըստ փափագման քո, իշխա՛ն բարեպաշտ եւ հարազատ եղբայր
իմ՝ Հեթում, շարագրեցի համառաւտաբար զպատճառս նամակացն՝ հանդերձ թղթովքն: Իսկ
զբովանդակ վարս երանեալ հաւրն մերոյ եւ սուրբ կաթողիկոսին տեառն Ներսէսի, եթէ
կամիցիս կարգաւորաբար ուսանել, նախ քան զայս է մեր աշխա|211ա|տասիրաբար տաղաչափական բանիւ գրեալ, զոր առեալ ի ձեռս ընթերցիս եւ
մխիթարեսցիս հոգով, ըստ առակախաւս իմաստնոյն՝ եթէ. Ի յիշատակ արդարոց խնդան
ժողովուրդք, քանզի յայս փափագ միայն զքո բարեպաշտութիւնդ ի մերումս ժամանակի տեսաք
վարարկեալ առ ի խնդրել եւ յուսանել, զոր իմ կամելով ըստ կարգի գրեցի ի փառս Քրիստոսի
Աստուծոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն (նոյնը կրկն.՝ 301աբ):
4. 211ա-7բ Տեառն Ներսէսի
արքեպիսկոպոսի Տարսոնի Կիլիկեցոց՝ յորժամ չոգաւ դեսպանութեամբ ի թագաւորէն Հայոց
Մեծաց Լեւոնէ ի Կոստանդինոպաւլիս: Հարցումն պատրիարգին եւ պատասխանի սրբոյն Ներսէսի
– Իբրեւ յառաջեաց սուրբն Ներսէս... Եւ գտեալ սուրբ յաղթող ամենայն յունաց: Եւ
Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք... ամէն:
5. 218ա-66ա Թուղթ տեառն Գրիգորիսի
կաթողիկոսի Հայոց, գրեալ եղբաւր նորին Ներսէսի եպիսկոպոսի, հրամանաւ նորին ի
Միջագետս Ասորոց... ի խնդրոյ ումեմն աստուածասիրի Առիւծ կոչեցելոյ իշխանի Թլկուրանն
աւանի – Թէպէտ եւ տէրունական հրամանն յորդորէ զմարդիկ քննել զգիրս... Եւ ի խաղաղ
նաւահանգիստն խոստացելոց բարութեաց ի Քրիստոս... ամէն:
6. 266բ-77ա Ներսիսի եպիսկոպոսի՝
եղբաւր կաթուղիկոսի Հայոց Գրիգորիսի, Պատասխանի թղթոյն Յակովբա՝ ո[ւ]րումն վարդապետի
ասորո, ի մայրաքաղաքին Մելիտինո Հայոց – Ի զգալի դիտաւորութիւն գրաւորական քում
նամակի... ապրել ի դրժանաց, յորում նեղիմք. ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
7. 277ա-90ա Թուղթ ի Ներսէսէ
արքեպիսկոպոսէ Կիլիկեցւոց Տարսոնի՝ Պատասխանի Յուսկանն արգելական ճգնաւորի... – Գիր
քո պատուականութեանդ, երանելի ա՛յրդ Աստուծոյ, եհաս առ իմս... տեսականաւդ պայծառացեալ եւ զբնաւս լուսաւորեալ...
յաւիտենից:
8. 290բ-2բ Ողբք ի տէր Ներսէս,
ի յարհիեպիսկոպոսն Տարսոնի, ասացեալ Խաչատուր պաշտօնէի՝ նորին աշակերտի – Ամենայն
զահ թողում, զամաւթ մոռանամ, / Զիմ լուսեղէն Տէրն մեծարեմ... Տո՛ւր աղաչանս ինձ աղերսալի,
/ Դառնալի հող ինձ կեանք չպիտի... յաւիտենից:
9. 292բ-300բ Տեառն Ներսէսի կաթուղիկոսի գրեալ
բան մխիթարութեան առ վտանգեալսն մարմնով,
որք յանբարեաց ոմանց նախատեալք եղեն, զոր ծանուցին նմա գրով – Ընկալայ ըզգիր
թախծանաց զախտացելոցդ... որ առ նովաւ գնեն զարքայութիւնն
երկնից. ի Քրիստոս Յիսուս... ամէն (301աբ տե՛ս 210բ՝ կրկն.):
10. 302ա-24բ
[Ներսիսի Լամբրոնացւոյ] Գովեստ ներբողական պատմագրական բանիւ յաղագս վարուց մեծի
հայրապետին տեառն Ներսէսի Հայոց կաթուղիկոսի եւ տիեզերական վարդապետի – Շարժել ստիպէ
հարկ տէրունի / Ըզդադարումն իմոյս բանի... Հայցեա՛ լինել մեզ լըսելի, / Զեկայք աւրհնեալքըն
հայրենի:
11. 324բ-42ա
Վարդանա Հայկազնո Տաղ գերեզմանական վասն փոխման երանեալ եւ սուրբ կաթուղիկոսին
Հայոց Գրիգորի Վկայասիրի – Յորժամ ըզմիտքըս ժողովեմ / Ու ի քննութեան
բան պարապեմ... Այնմ որ աւրհնեալ է յաւիտեան, / Այժմ եւ յապա անզրաւելի: Միանգամայն
տունք ՅՂԴ. (394):
12. 342ա-6բ Տեառն Ներսեսի կաթուղիկոսի ասացեալ
բանս մախթանաց առ սուրբ հրեշտակս ոտանաւոր չափով – Այլ պաղատիմք առ հոգեղէնսդ
/ Մեք տկարքս եւ հողեղէնքս... Եւ դուք յիշեալ առ տերունիս, / Լինիք յերկնիցն որ այն
բարիս:
346բ [Յաղագս Ներսիսի Շնորհալւոյ] - Ասացաւ եւ գրեցաւ ի Ներսէսէ
եպիսկաւպոսէ, յեղբաւրէ կաթուղիկոսէ Հայոց Գրիգորիսի, որ եկաց յաթոռ հայրապետութեան
զամս ԾԳ., ամաց քսանից նստեալ վերատեսուչ Ասքանազեանս տոհմի եւ ապա հասեալ ի բարիոք
ծերութեան, ձեռնադրեաց զայս Ներսէս՝ եղբայր իւր ըստ մարմնո եւ տիեզերալոյս վարդապետ,
եւ փոխեցաւ ինքն առ Քրիստոս՝ եղեալ ամաց եաւթանասուն եւ հնգից: Եւ սա կացեալ ի հայրապետութեան
անդ ամս Է.՝ եղեալ ամաց յիսուն եւ վեցից, եւ փոխեցաւ առ Քրիստոս ամաց վաթսուն եւ երից:
Որ բազում իմաստութեամբ իւրով |347ա| ջանաց լուսաւորել զազգըս հայոց, յորոց
բազմացըն մի է, եւ այս գովասանութիւն սրբազնապետացն հրեշտակացն բան ասացեալ
նմա ի թուականիս հայոց ՈԺԱ. (1162) ի Կլայն Հռումական, ի թըշուառութեան
ժամանակի, զոր յիշել յաղաւթս աղաչեմ լսաւղքդ բանիս եւ ընդաւրինակողք ի Քրիստոս Յիսուս
ի Տէր մեր, որում փա՜ռք յաւիտեանս:
Տե՛ս Ե-ԺԲ. դդ. յիշ-ք, էջ 270:
13. ա.
348ա-52ա Տեսիլ սուրբ եւ ճգնազգեստ կրաւնաւորին եւ երջանիկ միայնաւորին Յովանէսի
Գառնեցոյն – Պատմեաց մեզ բարէհոգի ճգնաւորն... զի եւ դուք ի միամիտ սրտէ
փառաւորեցէ՛ք զՔրիստոս... յաւիտեանս:
բ. 352աբ Հարցումն
եւ պատասխանի Վարդանա վարդապետի – Հարցումն. Զի՞նչ է այն, որ ասէ ի տեսիլ սրբոյ
ումեմն, թէ ի վերայ վիրապին գոչէ հրեշտակապետն: Պատասխանի. Դիոնէսիոս յասել է... զոր
ետ ինձ Աստուած:
գ. 352բ-4բ
Զայս ի մեր վարդապետէն լուաք մեք – Այսմ պատմեմ քեզ, զոր լուայ ի Գառնեցի
միակեցէն՝ ի Յովանէսէն, թէ ի թուականութեան ի ՈՀԱ. (1222)... ի պատճառս աղաւթից:
դ. 354բ-5բ Յիշեսցուք բան
մի այլ ի սքանչելի հաւրէն. ի թուականին հայոց ՈՀԲ. (1223) – Ասէ՝ Էաք մեք ի սուրբ
քաղաքն... գործովք արժան է առնել:
ե. 355բ-6բ Նորին – Պատմեմ
ձեզ յայս նման բան՝ եղեալ յԷրուսաղէմ... վասն այլոց արարի:
զ. 356բ-9ա Վանական վարդապետին
ասացեալ Բան հաւատալի ազգիս մերում – Կենսաբեր սուրբ Աւետարանն... ի խորհուրդն
արկանեն եւ այլսն:
է. 359ա-60ա Նորին վարդապետի
այլ բան ասացեալ – Յարեւելից եկին մոգն առ Քրիստոս... ամենայն հաւատացելոց ի Քրիստոս:
ը. 360ա-1բ Վարդանայ վարդապետի
ասացեալ Միշտ կամիմ գիտակ գոլ ը[զ]ձեզ նոր իրաց եղելոց – Աբեղա մի ծեր՝ Բջնեցի
անունն Յովանէս... խնդացէ՛ք ի Տէր Յիսուս Քրիստոս:
թ. 361բ-2բ Նորին Վարդանա
վարդապետե – Ես գիտեմ ի մեր ժամանակս...
ստուգապէս պատմեաց մեզ:
ժ. 362բ-4բ Նորին Վարդանա
վարդապետի – Սարկաւագ վարդապետն... առաւել քան զասելս:
ժա. 364բ-5բ Պատմեաց մեզ սուրբ
եւ երջանիկ հայրն մեր եւ երանելի ճգնաւորն Յովանէս Գառնեցին այսպէս – [Եւ] եղեւ
ինձ երբեմն գնալ... եւ հրամայէր ըզսայ առաւել ստանալ քան զայլ գիրս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ
ՕՐԻՆԱԿԻ
342ա Ի թուականին ՇԾԷ. (1108) եղեւ
փոխումն սրբոյ հայրապետիս (=Գրիգորի Վկայասէր):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 95բ (Կիրակոս գրչի) Զերջանիկ
եւ զպատուական Վանականն, զհոգեւոր
եղբայրն մեր զԹումաս քահանայ յիշեսջիք յաղաւթս ձեր, ո՜վ սուրբ հարք
եւ եղբարք, որք ընթեռնոյք զգիրս տեառն Ներսեսի եւ աւկտիք ի
սմանէ: Եւ զմեղապարտ գծող սորա՝ զԿիրակոս նուաստ եւ անիմաստ էրէցս յիշիք
ի Քրիստոս Աստուած, աղաչեմ զամենեսեան:
301բ Զստացաւղ եւ զփափագաւղ այսըմ
տառիս զՎանական քահանայն եւ զհոգիեղբայրն
մեր՝ զԹումաս, յիշեսջիք ի Քրիստոս Աստուած. ամէն: Եւ զծնաւղսն
իւր՝ զհանգուցեալսն ի Քրիստոս, որոց ողորմեսցի Քրիստոս Աստուած եւ թողութիւն շնորհեսցէ
նոցա. ամմէն: Եւ զմեղապարտ ծրող սորայ՝ զԿիրակոս էրէցս յիշեսջիք ի Տէր
Աստուած, եւ յիշողացդ ողորմեսցի Տէր Աստուած. ամէն:
347ա ԶԳրիգորիս՝ որդի եղբաւր սոցա, զայսոսիկ գրող յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս: Ընդ նմին եւ
անարժան գծողս՝ ըզմեղապարտ երէց ըզԿիրակոս յիշեսջիք ի Տէր, եւ
որ յիշէ՝ յիշեալ եղիցի: Քրիստո՜ս Աստուած, քո սուրբ եւ երջանիկ հայրապետացն՝ տեառն
Գրիգորիսի եւ տեառն Ներսիսի եւ ամենայն սրբոց քոց աղաւթիւքն եւ բարեխաւսութեամբն
ողորմեա՛յ քո ճշմարիտ ծառային՝ Թովմաս քահանայի, եւ ծնաւղացն իւրոց, եւ ամենայն
տոհմից իւրոց ի քում գալստեանդ: |347բ| Դարձեալ աղաչեմ զձեզ, հա՛րք եւ եղբա՛րք, որ
ոք ընթերցի զվարս կամ աւրինակէք, աղօթից մասին արժանաւորեցէ՛ք զստացող սորա
զԹումազ քահանայ, որ յոյժ փափաքանաւք ստացաւ ըզսայ, որպէս զի
աղաւթիւք նոցա ընկալցուք մասն ի յարութեան նոցա: Արդ, աղաչեմ զաւրինակագիծ գրողսդ
եւ զընթերցողսդ, զի մի՛ ոք մեղադիր լինիցի խոշորութեան գրոյս կամ սղալանաց,
զի յոյժ փափագանաւք ստիպէր զիս յաղագս գրելոյ սորին, եւ կար մեր այսչափ էր: Աղաչեմ՝
յիշման արժանի արարէ՛ք զվերոգրեալսն եւ ըզծնողսն իւրեանց, եւ Քրիստոս Աստուած ձեզ ողորմեսցի
աստ եւ ի հանդերձելումն, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս յաւիտէնից.
ամէն:
2. (Կոստանդին գրչի) 217բ Ո՜հ,
զմեղաւք դատապարտեալ գրող սորա՝ զԿոստանդին, աղաչեմ յիշել ի Տէր:
266ա Գրեցաւ սայ ձեռամբ Կոստանդեա նուաստի՝ ի խնդրոյ սրբազան քահանայի Թովմասի:
360ա Եւ ինձ՝ գրողի սորին եւ ծնաւղաց
իմոց եւ ամենայն ազգացն:
3. (Թովմաս քհյ ստացողի) 10բ Զստացող
սորա՝ զԹումաս սուտանուն կրաւնաւորս, եւ զծ[ն]աւղսն իմ, եւ զամենայն ազգատոհմն
իմ յիշեսջիք աղաւթիւք ի Տէր Քրիստոս, եւ Աստուած զձեզ յիշեսցէ:
44բ Զստացող սորա՝ զԹովմաս քահանայ, եւ ըզծնողս նորայ յիշեսջիք ի Քրիստոս,
զի յոյժ փափագանաւք ստացաւ զսա:
365բ Յիշատակարան. Ցանկութիւն մտաց
եւ փափագ սրտի բազմադիմի աւրինակաւք տեսանին բաժանեալ ի վերայ բնութեանս. ումեմն
փառաց եւ մեծութեան, եւ այլ |366ա| ումեմն՝ յաղթութեան եւ տիրապէս հասանելոյ ի կամս
սրտի: Իսկ ես՝ նուաստս եւ յետինս ի ծառայս ծառայիցն Քրիստոսի՝ Թումաս քահանայ, զամենայն ցանկութիւն սրտի եւ զխորհուրդ մտաց
եւ զյաւժարութիւն կամաց երկրորդ համարեցայ առ այս աստուածային գանձիս ստացումն եւ զսա
ստացա ինձ յիշատակ անջնջելի եւ մեծութիւն անկողոպտելի՝ ըստ մարգարէին, որ ասէ. Երանի,
որ ունիցին զաւակ ի Սիոն եւ ընդանեակ Տեառն յԵրուսաղէմ: Եւ իմ վասն այսր յուսոյ
ետու գրել զսա բազում աշխատութեամբ, եւ տառապանաւք այսր եւ անդր յածմամբ յուզէի զբաղձալիս
իմ: Վասն զի ոչ համագումար գտի, որպէս տեսանէք ի միասին ժողովեալ, այլ որպէս միոյ մարմնոյ
մասունս ի բազումս յաւշեալ՝ առ ոմն ձեռք եւ առ ոմն ոտք՝ անջատեալք ի միմեանց երկաւրեա
եւ եռաւրեա եւ ե՛ւս աւելի ճանապարհաւք: Իսկ իմ ի բաց եդեալ զտկարութիւն մարմնոյս,
զբոլորն լրմամբ |366բ| ստացայ, զորս գտի զսուրբ եւ զգերերջանիկ հաւրն մերոյ՝ զսրբոյն
Ներսէսի կաթողիկոսի, զգեղեցկաբան Վարդապետութիւն, որ առ ընդհանուր հայկազունսն,
եւ զԹուղթսն, զոր վասն սիրոյ եւ միաբանութեան, զխնդիրսն եւ զընդդէմ պատասխանիսն եւ
զայլսն, որ վասն բազում եւ զանազան իրաց ասացեալ է, եւ զհամանմանեաց նորին, զի սովաւ
զմէգ մառախ[լ]ապատ մտացս փարատել կարիցեմ եւ զալէկոծութիւն փորձանաց կենցաղոյս զանց
արարից եւ հասից առաջնորդութեամբ սորին ի խաղաղ նաւահանգիստն: Վասն որոյ եւ սաստիկ
ջերմութիւն սիրոյն, զոր առ նոսա միշտ բորբոքի ի սրտիս, ոչ ինչ դանդաղեցա, այլ կամեցա
եւ զոտից նոցա բուռն հարկանել, զի թերեւս գտից մասն ողորմութեան՝ նոցին բարեխաւսութեամբ,
քանզի եմ եւ ես նոցին դաւանութեան խոստովանող: Եւ յաղագս այնորիկ եւ ձեզ՝ աւրինակողացդ
եւ ընթերցողացդ եւ լսողացդ, զայս բողոքեմ, զի զսոցին լուսաբորբոք բանիցն գիրկս
|367ա| արկցուք եւ հաւատով ընդ սոյնս բեւեռեսցուք, եւ մեզ եւ ծնողաց մերոց թողութիւն
հայցեսցուք, ընդ նոսին ջոկադասիլ ընդ աջմէ փեսային Քրիստոսի ընդ աւդիսն, զի եւ դուք
վայելեսցուք ի նոյն պատիւ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փա՜ռք յաւիտեանս: Գրեցաւ
սա ի թուիս ՉԽԳ. (1294):
Տե՛ս ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ
739-741, Հմր 595:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 367բ (բոլորգիր) Զանբաժս ի
բարեաց եւ զանզեղջս ի չարեաց, զհանդիպողս այսմ հայրենաւան[դ]ս եւ կանոնական սահմանադրութեանս
զտէր Մանուէլ, նուաստ էպիսկոպոս Բըջնո եւ Այրարատին նահանգի,
յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր, ո[ր]ով եւ դուք յիշեալ լիջիք ընդ սրբոցն ի համագումար
հանդիսին. ամէն: Թվին ՊԾԵ. (1406):
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ
316:
2. 1գ (ԺԹ. դ., շղագիր)
Կնեազ Արղութեանց: ՉԽԳ. (1294):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 10բ, 170ա, 361բ, «Գիրքս Սուրբ Էջմիածնա է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա «ձեռնադրութիւն»: 1բ «Անարաժան առաքսցի եէ»: 267բ «ասաց»,
«24/12»: 352ա «Ներսէս»:
ՆՇՈՒՄ՝ Աա «ՉԽԳ.-1293, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր 2496, 57»:
2497
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(բաղկացած է 2 տարբեր
ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ՝ 220+2 (կրկն.՝
151, 191): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը շագանակագոյն
կտաւ (Ի. դ. յաւելում). լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ), չգրուած
թուղթ (Ի. դ. յաւելում):
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ
– (եթովպերէն). 2 (Գ-Դ) + 2 (Ե-Զ),
ստացուած եզրահատուած 2 թերթի ընդլայնակի երկտակումով: Մագաղաթ, 15x10,5, երկսիւն
(17,5x14,5), ամհարական գրով, 28-29 տող:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. միջից
պակասաւոր. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, կազմեզերքը Ի. դ. նորոգած, աւելացրած
աստառն ու պահպանակները:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա Լուծմունք
Պարապմանց սրբոյն Կիւրղի (Գրիգոր Տէր-Կարապետեան Ջալալեանցի ձեռքով. տե՛ս
յետ. յիշ.): 1ա «ՌՁԶ.-1637,
Մ[եսրոպ]
եպ[իսկոպո]ս»: Պհպնկ Դբ «Հմր 2497, 63»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 167 (1-166, կրկն.՝ 151), չգրուած՝ 145ա-6բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԵx12 (Ա 10, ԺԳ 4, ԺԵ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 15,1x10,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն, երկսիւն՝ 1ա-2բ. (9,8x6): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 5ա): ՏՈՂ՝ 20:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 1ա-143բ Գրիգորի՝ աշակերտի
Յոհաննու Որոտնեցոյ քաջ հեռետորի, աշխատասիրեալ ի Լուծումն Պարապմանց սրբոյն
Կիւրղի՝ ի խնդրոյ ումեմն բանասիրի Գէորգա նորին հարազատի.
Տե՛ս ձեռ. 476, 368ա-450ա. Ցանկ/1ա-2բ: 1/3ա-131բ: 2. ա/131բ-7ա: բ/137աբ: գ/137բ-42բ: Յշտկրն/142բ-3բ:
2. 147ա-54ա [Ն]որին Գրիգորի [Տաթեւացւոյ] Լուծումն
համառօտ դժուարիմաց բանից ի գիրս գրչութեան, որոյ Առիստագէսէ Հեռէտորէ
Տե՛ս ձեռ. 267, 444ա-55ա. ա/147ա-9ա: բ/149աբ: գ/149բ-50բ: դ/150բ-1ա: ե/151աբ: զ/151բ: է/151բգ: ը/151գ: թ/151գ (միայն՝ «Կանոն ութերորդ. Վասն նոյն կենդանական
յիերոյ»): ժ/151դ-2ա (խորագիրը եւ սկ.՝ չիք): ժա/152ա-4ա:
3. 154ա-66ա Նորին Գրիգորի
Լուծումն համառաւտ ի Խրատ գրչութեան Գէորգեայ վարդապետի, զոր նախ խնդրեալ էր ի նմանէ
Կոստանդեա գրչի եւ ապա՝ Գոյնէրիցանց Ստեփանոսի
Տե՛ս ձեռ. 267, 429ա-44ա. ա/154աբ: բ/154բ-63ա: գ/163ա-4բ: դ/164բ-5ա: ե/165աբ: զ/165բ-6ա:
4. 166ա [Վասն Դաւթի Անյաղթին] – Դաւիթ փիլիսոֆայն է ի Հարք գաւառէ, ի Հերեթն գեղջէ... յաշակերտաց
սրբոց քահանայիցն:
5. 166աբ Վասն գօտոյ – Նախ, ասի կուսութեան... ամփոփէ զպատժողական զաւրութիւն իւր ի մարդկանէ:
Բ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԸ. դ., նոտրգիր
144ա [Քաղուած ի Ժամագրոց] – Եւ անդէն ահիւ եւ դողութեամբ ճաշակէ
զմի մասն... ի թողութիւն մեղաց իմոց:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
16ա (շղագիր) Հարսանիքն իմ եղեւ ի 1848 ամի, ի մուտն Յունվարի:
Գրիգոր Տէր-Կարապետեան Ջալալեանց:
144բ (նոյն ձեռքով)
Զսոյն գիրս Կիւրղի
Պարապմանց,
Որ նմանի ծաղկանկար
դաշտաց,
Ընծայեմ որդուոյ
իմոյ՝ Ջալալայ Ջալալեանց,
Վասն որոյ մի՛
ոք իշխեսցի սեփականել զայս:
Եւ հանդիպօղքդ
յիշեցէ՛ք զիս ի Քրիստոս, եւ դուք յիշեալ լիջիք յահեղակերպ դատաստանին: Տէր Կարապետ Ջալալեանց, 9. 14. 1852, ի Ծաղկունք:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 2բ, 10բ, 166բ «Քրիստոսի ծառայ
Պետրոս վարդապետ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 3ա «Գրիգորի աշակերտի Յոհանու Որոտնեցոյ քաջ
հռետորի»: Պհպնկ Դա. «Խրատէ տանչ»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
ՄՍՐ |
ՌՁԶ. – 1637 |
ԳՐԻՉ՝ Ստեփանոս Դաշտեցի երէց:
ԹԵՐԹ՝ 55 (167-220, կրկն.՝ 191). չգրուած՝ 167աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Եx12
(Գ 11, Ե 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 15,1x10,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (11,5x7): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 180ա): ՏՈՂ՝ 19-20:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. միջից
պակասաւոր, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 168ա-208ա [Ես Յովանէս նուաստ ոգի, / Որ մականուն Թուլկուրանցի, / Կամօ իմով ի հոգ մտի, / Բանս ժողովել ինձ յիշելի,
/ Աստ կարճաբան հօաքեցի / Արարածոցն Մովսէսի, / Մեկնեալ Վարդան վարդապետի, / Քաղեալ ի հարցն
հոգելի. ձեռ. 1661, 286ա-313ա] – Սկըսաւղն են սկիսբն ըսկըզբան, / Արարիչ Աստուածն յաւիտեան... վասն սիրոյն Քրիստոսի
եւ յուսոյն արքայութեան (միջից թափուած. 190բ «... Իսկ Տէր կաղացոյց///» (շար. թափուած)
191ա «էին Յովսեփայ դիպող... »):
2. 208բ-9բ Սրբոյն Գրիգորի Վկայ[ա]սիրի [վասն մոլորման
Զատկին] – Ի թվականութեան հայոց ՇԼԱ.ին (1082) սուրբ
Զատիկն մոլորեցան Ժ. (10) ազգ հաւատացելոց... այլ հաւատովքս հաւատարիմ էն ամէնեքեան...
ամէն:
3. 209բ-20բ [Ստեփանոսի Դաշտեցւոյ վասն Ծռազատկին] – Ծանուցումն
լիցի ձեզ՝ ընթերցօղացդ, թէ որպէս եղեւ պատճառն բանիս եւ գրիս, որ ես մեղաւորս՝ գրիչս
ի Մսըռ էի Լ. (30) տարով առաջ, զծռայզատիկն ի տումարի պատժէն ընթերձեալ
էի եւ յոյժ կու ցանկանայի, թէ լինի, որ տեսանենք զայս բանս, նայ եղեւ որ հասաք այս
թիւըս, եւ եղեւ որ Առաջաւորաց Բարէկենդանին ի ժամատեղն էաք ի Մսըռ, ի Սուրբ Սարգիս եկեղեցին, Ժ.երրորդ (10) ժամուն
քահանայիւք եւ ժողովրդով հարցայքննութիւնն
|210ա| կու անէնք վասն ծռազատկին, թէ ինչպէս պիտի լինի այս տարիս: Նայ ի մէջ եկեղեցուն
մէկ խոճայ Աղազար անուն Ճողեցի մի կայր, նայ ասաց, թէ. «Մի՛ հոգայք, զերայ ի մաւտիս մէկ մագաղաթ
գիրք մի կայ, որ ի Հեթոն(=մ) թագաւորի խիզինայէն
է ելեր, ու բազում բաներ կայ գրած. Գ անգամ այս ծռայզատիկն որ հանդիպէր է, նայ գրած
է, թէ որպէս եղեր ու Գ. անգամն այլ մեր խաւսքն ողորդ է ելեր, ու կրկին մերն խաւսք ողորդ
պիտի լինի, մի՛ հոգաք»: Ետոյ գնացինք, առանք զգիրքն եւ ընթերձաք,
եւ յոյժ ուրախացան, նաւտրեցինք համան զայս Գ. ծռայզատիկի բանն եւ համբերեցաք մինչեւ
ի <ի> սուրբ Զատիկն, եւ կրկին կրկին ուրախացաք եւ գրեցաք, զոր ինչ որ լուաք
ու զոր ինչ որ տեսաք, ապայ անմեղադիր [լերուք] գրիս... չի կարցան առին զհաճաթերն ու
զամրերն առնել: Փա՜ռք Աստուծոյ. ամէն:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ
702, Հմր 1021:
Բ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԸ. դ., նոտրգիր
220բ [Ոտանաւոր] – Անէծ զՔանան, մանուկ լիրբ յերես, մարմնով սատանան... աներկիւղ
մնա յաւիտեան:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
209բ Զայս բանքս
գրեցի ի քաղաքն յԵգիպտոս, որ այժմ կոչի
Մար (=Մսր). մեղաւոր Դաշտեցի ըՍտեփանոս երեցս գրեց
զայս, ի թվին ՌՁԶ. (1637) գրեցաւ:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ
702, Հմր 1021:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 167ա «Աստուած է զոր հայտնեաց զամենիս»: 220ա «չանոկ»:
2498
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՌՃՁԷ. – 1738 |
ԳՐԻՉ՝ Գէորգ: ԾԱՂԿՈՂ՝
Զաքար: ՍՏԱՑՈՂ՝ Սեղբեստրոս մահտեսի:
ԹԵՐԹ՝ 202+2 (կրկն.՝
1, 124). չգրուած՝ 1աբ, 202բ: ՊՐԱԿ՝ 1-17x12: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
17,5x13,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (14,7x9,3): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 13ա): ՏՈՂ՝ 25: ԿԱԶՄ՝
ճնշագծերով եւ ոսկեգոյն դրոշմներով կարմիր կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա., սկզ.), չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը թեթեւակի քերծուած, եզրերը մաշուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1գ-138բ Գիրք լուծման սրբոյն Գրիգորի Նիւսացւոյ (=Նեմեսիոսի) Բնութեան
գրքոյն, որ յաղագս մարդոյն.
Տե՛ս ձեռ, 470, 2ա-115ա: Ցանկ/չիք: ա/1գ-13ա: բ/13ա-41ա: գ/41ա-8ա: դ/48բ-50բ: ե/51ա-9ա: զ/59ա-63ա: է/63ա-7բ: ը/67բ-70ա: թ/70ա-1ա: ժ/71աբ: ժա/71բ-2ա: ժբ/72ա-3ա: ժգ/73ա-4բ: ժդ/74բ-6ա: ժե/76ա-7բ: ժզ/77բ-8ա: ժէ/78ա-83ա: ժը/83ա: ժթ/83ա-4ա: ի/84ա-5ա: իա/85ա: իբ/85ա-6ա: իգ/86ա-7ա: իդ/87ա-8ա: իե/88աբ: իզ/88բ-90ա: իէ/90ա-4բ: իը/94բ-5ա: իթ/95ա-6բ: լ/96բ-7բ: լա/97բ-8ա: լբ/98ա-100ա: լգ/100աբ: լդ/100բ-3ա: լե/103ա-4ա: լզ/104ա-5բ: լէ/105բ-9ա: լը/109ա-12ա: լթ/112ա-6բ: խ/116բ-9բ: խա/120ա-6բ: խբ/126բ-38բ: Յիշ. թարգմ./չիք:
Բ. 139ա-202ա Պատճառ գրոցն Կազմութեան այս է (=Պատճառ եւ լուծմունք գրոցն
Կազմութեան Գրիգորի Նիւսացւոյ)
Տե՛ս ձեռ, 621, 167ա-208ա: [Նխբ.]/139ա: ա/139ա-40բ: բ/140բ-2ա: գ/142ա: դ/142բ-3ա: ե/143աբ: զ/143բ-4ա: է/144աբ: ը/144բ-7ա: թ/147ա-50բ: ժ/150բ-2ա: ժա/152ա-3ա: ժբ/153ա-4ա: ժգ/54ա-8ա: ժդ/58ա-9բ: ժե/59բ-65բ: ժզ/65բ-6բ: ժէ/66բ-7բ: ժը/68ա-73բ: ժթ/73բ-5ա: ի/75ա-8բ: իա/78բ-80բ: իբ/80բ-2ա: իգ/82ա-3բ: իդ/84ա-8ա: իե/88ա-90ա: իզ/190ա-1ա: իէ/191ա-5բ: իը/195բ-6ա:
իթ/196ա-8ա: լ/198աբ: լա/198բ-9բ: լբ/200ա-2ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 202ա (գրչի) Գրեցաւ ի թուականիս
հայոց ՌՃՁԷ. (1738) եւ ի յամսեանն Մայիսի տասն, օրն չորեքշաբաթի, իբր թէ ձեռամբ անարդիւն Գէորգի գրչի, առ ի վայելումն գերապատուելի մահտէսի Սեղբեստրոսի՝ որդւոյ մահտէսի Խաչատրոյ:
2. 77բ (ծաղկողի, գլխատառի մէջ) Զաքարից:
101ա Զաքէ՛, փութայ է՛ջ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա (բոլորակ, երկգլխանի արծուի
պատկերով) “Печ. Ахалцыхской градской
полиции”:
ՆԿԱՐՉԱՓՈՐՁ՝ Աա (ծաղիկ):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1բ «ի անախտութեամբ մեռաւ եւ
յարաւ: գշ»:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպնկ Աա «ՌՃՁԷ.-1738, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր 2498, 64»:
2499
ՍԻՄԷՈՆ ԵՐԵՒԱՆՑԻ, ՄԱՏԵՆԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԺԹ. – 1770 |
ԳՐԻՉ՝ Ղունկիանոս [Աշտարակեցի]: ՍՏԱՑՈՂ՝ Յովսէփ վրդ. [Արղութեան]:
ԹԵՐԹ՝ 232. չգրուած՝ 1ա-7բ, 53բ-5բ, 56բ, 67բ, 154բ-5բ, 156բ, 216ա-32բ: ՊՐԱԿ՝
3+Ա-ԺԹx12 (Ա 16, ԺԳ 4, ԺԴ 14)+3: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 15,3x10,7:
ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (12,2x7,2): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 12ա): ՏՈՂ՝ 31: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ
եւ ծաղկազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝
կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին թեթեւակի քերծուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
8ա-215բ [Մատենագրութիւնք Սիմէոնի Երեւանցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 1818, 2ա-135բ. Բան առ ընթերցող/8ա-10ա: Առ սուրբ Էջմիածին/10աբ:
Ձօն/10բ: 1/11ա-53ա: 2/68ա-154ա: 3/156ա-205ա: 4/205աբ: 5/56ա-64բ: 6/64բ-7ա: Յշտկրն/206ա-8բ: Ունի՝
ա. 209ա-15բ Ցանկ մատենիս լուծմանց
գլխաւոր եւ նշանաւոր բանից, հաւաքեալ ի նոյնոյ շարահիւսողէ – Աղէքսանդրոս,
Ոլոմպիադորոս եւ Աւեռիոս ոյք էին: 178... Քառանկիւնի, անկատար, կատարեալ
եւ գերակատար թիւքն ոյք եւ որպէս: 58: 289:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 68ա (գրչի)
Օրինակեցմամբ գծագրեցաւ ի բուն հեղինակագծէն ի Ղունկիանոսէ նուաստէ, ի լուսակերտ
գահս սուրբ Էջմիածին, ի վայելումն սոյնոյ վեհի աշակերտ Յովսէփ վարդապետին,
յամի կենարարին 1770, եւ ի մերս 1219:
172բ Ո՜վ բարի ընթերցօղք, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զՂունկիանոս գծօղս:
208բ Ընդ որս եւ զիս՝ զՂունկիանոս տաժանմամբ
գծօղս, միով ողորմեսցիւ յիշել աղաչեմ, ո՜ բարի ընթերցօղք:
215բ Ղամբար լուսոյ որդւոց մարդկան,
Ի իւսմամբ կազմեալ նոցին կեցման/// (թերի):
2. 53ա (ստացողի) Ի վայելումն Սանահնեցի Յովսէփ արքեպիսկոպոսին, եւ միաբանիցն Սուրբ Աթոռոյն Էջմիածնի:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա «1770, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: «Հմր
2499, 65»:
2500
ԱՌԱՔԵԼ ՍԻՒՆԵՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՍԱՀՄԱՆԱՑ ԳՐՈՑ
ԲԵՐԻԱՅ (ՀԱԼԱՊ) |
ՌՁԶ. – 1637 |
ԳՐԻՉ՝ Աստուածատուր քհյ.:
ԹԵՐԹ՝ 126. չգրուած՝ 125ա-6բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԱx12 (ԺԱ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
16,3x12,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (12,7 x9,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 6ա): ՏՈՂ՝ 33: ԿԱԶՄ՝
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, մէկ մետաղէ գամով եւ երկու կապիչով, միջուկը տախտակ,
աստառը դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 4 (Ա-Դ., սկզբ), դեղնաւուն
թուղթ (գրուած միայն՝ Աա, Դբ):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Կիսախորան՝ 6ա: Ճակատազարդ՝ 1ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝
թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր,
կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմեզերքը թեթեւակի մաշուած, կապիչները կէսից պոկուած-ընկած, լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, Պհպ. Ա- թ. 6, 119-123՝ ցեցի անցքերով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-112բ Տէր Առաքելի՝ եռամեծի եւ քաջ հռետորի
եւ անյաղթ փիլիսոփայի, աշակերտի երիցս երանելոյն Գրիգորի տիեզերալոյս վարդապետի, արարեալ
բանս խրատականս, ոգէշահս եւ հանճարս, իմաստայեղս՝ ի մեկնութիւն Սահմանաց գրոցն ի յիղձ
մաղթանաց ոմանց բանասիրաց եղբարց, հարազատաց նորին աշակերտաց բան.
Տե՛ս ձեռ. 1234, 8ա-116ա. Նախերգան/1ա-5բ: Վասն Սահմանացն/6ա-11ա:
ա/11ա-7բ: բ/17բ-22բ: գ/22բ-28ա (անխորագիր): դ/28ա-36ա:
ե/36ա-8բ (անխորագիր): զ/38բ-51ա (անխորագիր): է/51ա-5ա: ը/55ա-62ա:
թ/62ա-6ա: ժ/66բ-77բ: ժա/77բ-86բ:
ժբ/86բ-94ա: ժգ/94ա-7բ: ժդ/97բ-9ա: ժե/99ա: ժզ/99բ-100ա:
ժէ/100ա-5բ: ժը/105բ-8ա: ժթ/108ա-12բ: ի/112բ:
Տե՛ս տպ. «Գիրք սահմանաց սրբոյն Դաւթի անյաղթ փիլիսոփայի...
», Մադրաս, 1797:
Բ. 112բ-23ա Նորին տէր Առաքելի Սիւնեաց եպիսկոպոսի՝ Ի տեսութիւն բանին, որ
ասէ՝ Ամենայն չար տանջալի – Զի՞նչ է որ՝ Ամենայն չար տանջելի... Եւ վասն այսքան պատճառացս
ասաց, թէ ամենայն չար տանջելի:
Գ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԷ. դ.
1. [Ի Հարցմանց գրոց Գրիգորի Տաթեւացւոյ]
ա. Պհպնկ Աա [Վասն պարգեւաց Աստուծոյ] – Եւ արդ, առաջին պարգեւն
ունէր զտեսութիւն Աստուծոյ... երկոտասան՝ Դ. մարգարէութիւն:
բ. Պհպնկ Աա [Վասն շնորհաց Ադամայ] – Այս են Է. շնորհքն Ադամայ...
սա խաբեաց զիս:
2. Պհպնկ Դբ [Վասն սահմանաց իմաստասիրութեան] – Զ. են սահմանք
իմաստասիրութեան... Ը.՝ իմաստասիրութեան:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
123ա Փա՜ռք ամենասուրբ Երրորդութեանն եւ միոյ աստուածութեանն՝ Հօր անսկզբնականի
եւ Որդւոյ Միածնի եւ Սուրբ Հոգւոյն ճշմարտի. այժմ եւ միշտ եւ անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
Որ ետ կարողութիւն նըւաստիս եւ անարժանիս՝ Աստուծատուր
անուամբ եւեթ կոչեցեալ քահանայիս, հողոյ հաւասարիս, մեղապարտիս եւ բիւր քանքարաց պարտականիս
հասանել յաւարտ մատենիս, որ շնորհիւ Տեառն սկսայ եւ ողորմութեամբ նորին յանկ ելեալ
աւարտեցի զմատեանս աստուածային՝ ի լաւ եւ յընտիր օրինակէ:
Արդ, գըրեցաւ մատեանս աստուածային ի մայրաքաղաքն Բերիայ,
որ այժմ Հալապ յորջորջի, ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածին եւ Սուրբ
Քառասունք եկեղեցեացս, որ են աստ ի յօգնութիւն մեզ եւ ամենայն քրիստոնէից, ի հայրապետութեան
Կիլիկիոյ տէր Սիմէոն կաթողիկոսին, եւ ի յառաջնորդութեան Բերիա
քաղաքիս տէր Յակոբ աստուածաբան վարդապետին, ի թվականիս՝ ի սկզբանէ արարածոց
մինչեւ ի ծնունդ կենարարին մերոյ ՐՃՂԸ. (5198) ամին, եւ անտի մինչեւ ի թվականս
հայկազեանս տոհմի ՇԾԳ. (553) ամին, եւ անտի մինչեւ ի մեզ ՌՁԶ. (1637) ամին, Մայիս ամսոյ
յԼ. (30), ի խնդրոյ սրբասէր եւ մաքրամիտ, հլու եւ հպատակ օրինացն աստուածային, հեզ
եւ խոնարհ, պարկեշտ եւ կամակատար պատուիրանին Տեառն/// Բարոյեցի/// անուամբ
եւ գործով բարի կոչեցելոյ///, զոր ետ/// զսա սիրով եւ փափագանօք, ի վայելումն անձին
իւրոյ, եւ յետ աստեացս ելանելոյ/// [մնաս]ցէ/// (բոլոր այսպիսի՝ /// տեղերը քերած):
Արդ, որք հանդիպիք գրոցս աստուածային՝ գրելով, կարդալով, եւ բան ինչ օգտիք ի սմանէ,
յիշեցէ՛ք զմեզ ի Քրիստոս եւ լի եւ առատ սրտիւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք մեզ անարժանիցս,
եւ Տէրն մեր՝ Յիսուս Քրիստոս, ձեզ ողորմեսցի ի միւսանգամ գալըստեանն իւրոյ. ամէն: Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ Աստուած
ողորմի ասացէ՛ք ուսուցչին իմոյ՝ տէր Ղազար քահանային, |123բ| որ բազում աշխատութեամբ
աշխատեցաւ ընդ անարժանութեանս իմում, զոր Տէր Աստուած մեր ընդ աշխատանաց փոխարինին
իւրոյ զերկնից արքայութիւն պարգեւեսցէ նմա. ամէն: Այլ եւ մատենիս լաւ պահողքն եւ խնամ
տանողքն վարձս բարեաց ընկալցին ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ. ամէն: Հա՛յր մեր, որ յերկինս:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ
691-2, Հմր 1007:
124ա Օրհնեալ է այս սուրբ Սահմանացս. ով որ կարդայ, Հայր մեր ասէ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
124բ
(ժԸ. դ., նոտրգիր) Յիշեցէ՛ք զայնարժան եւ անպիտան եւ մոլորեալ՝ Յիսուսի ծառայ տէր Եսայիս, որ բազում մեղօք լցեալ՝ թողութիւն եւ ողորմութիւն Քրիստոս
շնորհեսցէ ծառայիս: Զի եւ զձեզ ազատեսցէ մարդասէրն Աստուած, յիշմամբ անմոռաց լիջիք
ի Քրիստոսէ. ամէն: Եղիցի, եղիցի շնորհօքն Քրիստոսի. ամէն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Աա «աբիյում, 22 սկսած, 1ա «տէր Առաքել», 125բ խզբզոց, 126բ
«այսպէս զսկսեալս, սահմանադրութիւն, հարց պատասխանի»:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպնկ
Աա «Հմր 2500, 66», Բա «ՌՁԶ.-1637, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2501
ՅՈՎՀԱՆ ՈՐՈՏՆԵՑԻ, ԼՈՒԾՄՈՒՆՔ ՊԷՐԻ ԱՐՄԵՆԻԱՍԻՆ ԱՐԻՍՏՈՏԷԼԻ
ՌՄԽ. – 1791 |
ԳՐԻՉ՝ Մանուկ:
ԹԵՐԹ՝ 72 (գրչի էջակալում՝
1-3, 7-133, որ է՝ 1ա-2ա, 5ա-68ա). չգրուած՝ 2բ, 3ա, 68բ-72բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Թx8 (Ա 9, Թ
7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագ, որի տակ՝ «G&M»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
16,8x11,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (14-14,5x8,6): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 33ա): ՏՈՂ՝
23-27: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ (Բ՝
ձեռագրի Թ. պրակի վերջին թերթն է). լուսանցակողերը՝ դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա., սկզ.)
սպիտակ չգրուած թուղթ, լուսագծերով, մաս կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կնոջ
դիմանկար, «F. Mary arol fies»
մակագրութեամբ՝ 3բ*: Ճակատազարդ՝ 4ա (գծանկարային): Զարդագիր՝ թռչնագիր 4ա, 64ա: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, դեղին, կանաչ, վարդագոյն,
շագանակագոյն, սեւ, ոսկի:
* 3բ էջը ստացուած է
երկու թղթերի ծայրերն իրար սոսնձելով. երկուսի միջեւ գտնուող ոսկէ թիթեղը երեւում
է վերին թղթի վրայ արուած անցքերից:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին մաշուած, թ. 23՝ ստորին արտաքին եզրն ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-3ա, 4ա-67բ [Յովհաննու Որոտնեցւոյ Լուծմունք Պերիարմենիասին Արիստոտելի]
Տե՛ս ձեռ.
1648, 85բ-179բ. Այս ինչ է ի Լուծմունս Պերիարմենիաս գրոցն/1ա-2ա: [Նխդր.]/4ա-9բ: ա/9բ-12ա: բ/12բ-4բ: գ/14բ-67գ: Յիշատակարան/67բ (ունի առանձին բառերի տարընթերցումներ, աւարտը տարբեր՝ «Որ եւ մաղթեմ զգաղափարօղսդ՝
գրել զսակաւ յիշատակարանս, զի
եւ դուք գրեսջիք ի դպրութեան կենաց, ի մշտնջենաւոր ցնծութեան. ամէն»):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա Օգնեա՛, սուրբ Հոգի:
62ա Զծրօղս Մանուկ նօտարս յիշեա՛, սիրօղդ իմաստից:
68ա (Ծայրակապ՝ «Մանուկ է գրեալ») Մատուսցի այսօր տեառն Սադդայի, գոհութիւնս, փառս
եւ երրերգելի:
Այն զի զօրացոյց զհէգս անարի, պսակաժամայն ցուցեալ սոյն գրքի,
Նորում գիտութեան գանձըն ցանկալի, յանգիտաց զանխուլ յաւէտ տեսանի,
Որոյ վայելումն ինքեան ստացողի, հարուստ ամենիւք միշտ առ եղիցի
Ի երկարս ձգեալ ի կեանս երկակի, յոգի 'ւ ի մարմին Տէր ուրախասցի,
Կաթիչ իմաստից ջրոյ անձրեւի, զի յոր առ պասքեալ տոհմս կարգեսցի.
Է եւ եղիցի որպէս ժտեցի, զի համբաւ փառաց փրկչին բարձրասցի:
Գումարն անցելոց դարուց շրջանի ամփոփեալ ղօղիւր ի տառսն ԿՈՇԿԻ (1791),
Րամից իւր ելոց սակս դեռ թերի, կարօտ իւր տարերցն զի կատարեսցի:
Երկունքն ցաւոց ամսոյն յունիսի ժամանէր ծննդոց որդւոց ԺԱ. (11),
Անդ յորում գրքոյս այս պատուականի ճահեցաւ դիպիլ ծրման կրկնակի:
Լաց ուրեմն արդէն նօտարս փանաքի, ձօնումն աղերսեալ յիշման վիճակի:
ՆՇՈՒՄ՝ Պահպանակ Աա «ՌՄԽ. -
1791. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», «Հմր
2501 67»:
2502
ՍԻՄԷՈՆ ԳԱՌՆԵՑԻ (ՋՈՒՂԱՅԵՑԻ), ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԳՐՈՑՆ ՊՐՈԿՂԻ
(խմբ. Սիմէոն Երեւանցի)
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԻ. – 1771 |
ԳՐԻՉ՝ Մատթէոս: Ստացող՝ Յովաննէս սրկ.:
ԹԵՐԹ՝ 204 (գրչի էջակալում՝ 1-411, որ է՝ 5ա-204ա). չգրուած. 1ա-4բ, 204բ: ՊՐԱԿ՝ 4+Ա-ԻԵx8: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՒԹԻՒՆ՝ 16,5x10,4: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (12x6,2): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 137ա): ՏՈՂ՝ 19: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը երկնագոյն կտաւ աւելացուած նորոգման ժամանակ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ)՝ չգրուած թուղթ, լուսագծերով, աւելացրած նորոգման ժամանակ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ –
(գծանկարային)՝ Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր:
Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. ամբողջութեանբ
նորոգուած 2001 թ., նորոգումից առաջ արտաքին լուսանցների թափուածքների հետեւանքով
թ. 200-204՝ յիշատակարանների որոշ բառեր ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
5ա, 6ա-204ա Մեկնութիւն գրոցն
Պրոկղի, արարեալ ի Սիմէօնէ Գառնոյ եպիսկոպոսէ, յառաջագոյն ի ՌՃ. (1651) թուականին
մերում, իսկ ի ՌՃՂԹ. (1750) թուոջ մերում վերստին սրբագերցեալ ի բազմաց հեղինակաց,
եւ ոմանց դժուարիմաց բանիցն եւս նորապէս արարեալ լուծմունս՝ խառն ընդ առաջնոյն, եւ
ուրոյն նշանաւ տեառն Սիմէօնի գերերջանիկ հայրապետի Ամենայն Հայոց՝ ի վարդապետութեանն
իւրում
Տե՛ս ձեռ.
1822, 3ա-91ա: Ցանկ/8բ-9բ: Յռջբն/6ա-8ա: ա/10ա-8ա: բ/18ա-20ա (պրակ Ա.ի վերջում՝ 20ա ունի Յւլ. «Հանգէտ զօրութեամբ զհանգէտս... ոչ է հանգէտ վերացուցողին»): գ/20բ-8ա: դ/28ա-35բ: ե/36ա-56ա: զ/56բ-62բ: է/62բ-8ա: ը/68ա-76ա: թ/76ա-84բ: ժ/84բ-6բ: ժա/86բ-91ա: ժբ/91բ-4ա: ժգ/94ա-5բ: ժդ/95բ-7բ: ժե/98ա-100ա: ժզ/100բ-7ա: ժէ/107ա-12բ: ժը/113ա-4բ: ժթ/115աբ: ի/115բ-7ա: իա/117բ-25ա (Ծնթ. պրակ Թ.ի յաւելուածի խաչը աւելացուած յետագայում՝ 123բ): իբ/125բ-9բ: իգ/129բ-38ա: իդ/138ա-41ա: իե/141ա-4բ: իզ/144բ-56բ: իէ/156բ-75ա: իը/175ա-96ա: իթ/196ա-201բ: Յշտկն լուծողի/201բ: Յշտկրն թարգմանողի/202աբ: [Սիմէօնի Երեւանցւոյ] Բան առ ընթերցօղսդ/202բ-204ա:
Ծանօթ. Յետագայում զարդագրելու (որ չի արուել) նպատակով սկզբնատողերի մի մասի սկզբնատառը չգրած. չնչին տարբերութիւններ ունի ձեռ. 1822ի համեմատ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
5ա Յորոյ
ձեռագիր հեղինակէն օրինակեցաւ գիրքս այս, ի վայելումն նորին յետնեալ ծառայիս՝ Յովաննէս նուաստ սարկաւագիս, ի թուոջ փրկչին ՌՉՀԱ. եւ ի
մերում թուոջ ՌՄԻ. (1771), ի գերահրաշ Աթոռս Ամենայն Հայոց ի Սուրբ Էջմիածին:
112բ Զմեղաւոր Մատթէոս գրիչս յիշել աղաչեմ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
5բ (1811 թ.ից յետոյ, նոտրգիր) Թօմաս վարդապետիս է:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 5բ
ոճաւորուած քառանիւն. «ԹՈՎՄԱՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ.
1811»:
ՆՇՈՒՄ՝ Պահպանակ Աա «ՌՄԻ. - 1771. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», «Հմր 2502 68»:
2503
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(բաղկացած է երկու
տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ՝ 499: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, վարդեակահիմք մետաղէ գամերով (1695 թ.), միջուկը տախտակ, աստառը շերտազարդ մետաքս, ասեղնագործ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ), չգրուած մագաղաթ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի մէջքը մասամբ ճաքած, դռնակը եւ երկու կապիչներն աւելացրած նորոգման ժամանակ:
ՁԵՌԱԳԻՐ
Ա.
ԷՋՄԻԱԾԻՆ (՞) |
ՌՂԱ-ՌՂԷ - 1642-1648 |
ԳՐԻՉ՝ Մկրտիչ քհյ: ԾԱՂԿՈՂ՝ Սիմէօն րաբունապետ, Ստեփաննոս քհյ (զարդարգրերը եւ յունարէն նշանագրերը): ՍՏԱՑՈՂ՝ Մովսէս րաբունապետ Բջնոյ:
ԹԵՐԹ՝ 373 (1-373). չգրուած՝ 1աբ, 3բ, 6բ, 364բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԼԱx12 (Ա 13): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, մագաղաթ՝ թ. 7: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 16,7x 12,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (11x7): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 62ա): ՏՈՂ՝ 22:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 7ա: Ճակատազարդ՝ 4ա, 79ա, 166ա, 319բ, 328բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, ծաղիկներ եղջերագաւաթի մէջ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, կենդանագիր, հանգուցագիր,
երկրաչափական: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ,
դեղին, կանաչ, նարնջի, վարդագոյն, մանուշակագոյն, սպիտակ, սեւ, ոսկի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-3ա Պատճառ Դիոնէսիոսի – Դիոնէսիոս Աթենացի էր, որդի Սոկրատայ... Եւ Ստեփաննոս
Սիւնեաց եպիսկոպոսն թարգմանեաց ի Կոստանդինուպօլիս եւ եբեր առ մեզ:
Բ. 4ա-78ա Դիոնիսեայ եպիսկոպոսի Աթենացւոյ Յաղագս
երկնային քահանայապետութեանցն
Տե՛ս ձեռ. 49,
2ա-74բ. Ցանկ/4ա-6ա: ա/7ա-11ա (խորագիրը՝ չիք): բ/11ա-22բ: գ/22բ-5բ: դ/25բ-30բ: ե/30բ-2բ: զ/32բ-4ա: է/34բ-44ա: ը/44բ-49բ: թ/49բ-54ա: ժ/54բ-5բ: ժա/56ա-7ա: ժբ/57ա-8բ: ժգ/58բ-66բ: ժդ/66բ-7ա: ժե/67բ-78ա:
Գ. 78բ-164բ Դիոնէսիոսի Արիսպագացւոյ եպիսկոպոսի
Աթենացւոց առ Տիմոթէոս աշակերտն Պաւղոսի եպիսկոպոսի Եփեսոսի՝ Յաղագս եկեղեցականին
քահանայապետութեան: Առ քահանայակիցդ Տիմոթէոս ի Դիոնիսէ քահանայէ
Տե՛ս ձեռ. 49, 74բ-158ա. Ցանկ/78բ: ա/79ա-85բ (անխորագիր): բ/85բ-98ա: գ/98ա-117ա: դ/117ա-32ա: ե/132բ-6բ (խորագիրն
այլ՝ Յաղագս քահանայականացն կարգաց): զ/136բ-41բ: է/142ա-9ա: ը/149ա-64բ:
Դ. 165ա-319ա Դիոնէսիոսի Արիսպագացւոյ եպիսկոպոսի Աթենացւոյ առ Տիմոթէոս
եպիսկոպոս Յաղագս աստուածայնոցն անուանց: Քահանայակցի Տիմոթեայ ի Դիոնէսէ քահանայէ
Տե՛ս ձեռ. 49, 158ա-296ա. Ցանկ/165աբ: ա/166ա-86ա (անխորագիր): բ/186ա-204բ (խորագրից առաջ ունի. «Յայլ գիրս»
(ձեռ. 49, 176բ), Սկզբնատողից առաջ ունի. «Ի գլխոյս յայսմանէ մարտիցես ընդ նոսա, որք
աննմանն ասեն զՈրդի Հօր, կամ զՀոգին Սուրբ, որպէս Եւնոմիոս եւ Արիոս, եւ Մակեդոնիոս»
(ձեռ. 49, 177ա): գ/204բ-9ա: դ/209ա-62բ: ե/262բ-75ա: զ/275ա-7բ: է/278ա-86բ: ը/286բ-95ա: թ/295ա-302ա: ժ/302ա-4բ: ժա/304բ-12ա: ժբ/312ա-4ա: ժգ/314ա-9ա:
Հմր 49 ձեռ.-ում ցանկերը
Ա-Դ. միաւորների ենթահամարներից առաջ են եւ անջատ:
Ե. 319ա-27բ Դիոնէսիոսի Արիսպագացւոյ եպիսկոպոսի Աթենացւոց առ Տիմոթէոս
եպիսկոպոս Եփեսացւոց՝ Յաղագս խորհրդականի աստուածաբանութեանն
Տե՛ս ձեռ. 49, 296ա-303բ. Ցանկ/319ա: ա/319բ-22ա (անխորագիրը, սկսուածքից առաջ ունի՝
«Քահանայակցի Տիմոթեայ, ի Դիոնէսիոսէ քահանայէ» (ձեռ. 49, 296բ): բ/322բ-3ա: գ/323ա-5բ: դ/325բ-6ա: ե/326ա-7բ:
Զ. 328ա-63բ Դիոնէսիոսի Արիսպագացւոյ եպիսկոպոսի Աթենացւոյ Թուղթք զանազանք
Տե՛ս ձեռ. 49, 303բ-37ա. Ցանկ/328ա: ա/328ա-9բ (սկսուածքից առաջ ունի՝ «Այս այն Գայիոս է,
առ որ զերրորդ թուղթն գրեաց աստուածայինն Յովհաննէս աւետարանիչ, եւ ասէ զնա կամարար.
եւ է կամարարդ անուն, որպէս յեկեղեցականին քահանայապետութեան եցոյց ի վերայ միայնակեցեաց»
(ձեռ. 49, 303բ-4ա): բ/329բ-30ա: գ/330աբ: դ/330բ-2ա: ե/332աբ: զ/333ա: է/333բ-7ա: ը/337ա-49ա: թ/349ա-58ա: ժ/359բ-61ա: ժա/358ա-9ա: ժբ/361ա-3բ: Յշտկր./364ա:
Հմր 49 ձեռ.-ի
համեմատ ունի չնչին տարբերութիւններ. նիւթերի վերնագրային եւ սկզբնատողային յաւելեալ
մասերը Հմր 49 ձեռագրում կան, բայց նրա նկարագրութեան մէջ չկան:
Է. 365ա-72ա Պատմութիւն սրբոյն Դիոնէսիոսի եպիսկոպոսի, որ է որդի Սոկրատայ
գլխաւորի Աթենացւոց, որ կոչի իմաստասիրաց քաղաք – Պատմեաց յաղագս անձին իւրոյ... եւ սովաւ իմանի՝ որպէս պարտ է պատուել զՏէրն
մեր Յիսուս Քրիստոս, որում վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ. այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. (գրչի) 328ա Եւ զդատապարտեալ գրիչս
յիշեցէ՛ք, ո՜վ վայելօ՛ղք, ծնօղիւքս հանդերձ: Գրեցաւ թվին ՌՂԱ. (1642):
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ
296:
364ա Առաւելապէս պաղատիմ ծրօղ գրոցս, յոյժ փափագանօք տռփեալս յիշատակի անմահին զենմանն յիշել եւ զիս
աւրինակցօքն իմովք:
2. (ստացողի) 363բ MOUSES RAPOUNABED SQAKWC (Մովսէս րապունաբեդ
ստակոկ=ստացող)
372բ Յիշատակարան սուրբ գրոյս Դիոնէսիոս Արիսպա[գացւոյ]. Շնորհօք եւ առատ գթութեամբ անսկզբանն եւ սկզբանց
սկզբանն, բոլորից պատճառին եւ ամենից նախախնամողին, միոյ միայնոյ Էին եւ եռակի առանձնական
դիմաց ունողին՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ. յանգեալ աւարտեցաւ տառս աստուածաբանական
մեծին Դիոնէսիոսի Արիսպագացւոյ ձեռամբ
Մկրտչի կուսակրօն եւ միայնաւոր քահանայի, ի
վայելումն անձին իմում մեղապարտի Մովսէսի, իմաստութեան սիրողի, յորոյ խնդրոյ եւ երփնազան
որակօք զարդարեալ պաճուճեցաւ գիրքս այս, ի ձեռն Սիմօնի րաբունւոյ, հարազատի իմոյ հոգւոյ,
որ զթուղթ այսորիկ տառի շնորհեաց եւ ոսկենկար ծաղկօք յօրինեաց, որում տէր վարձատրեսցէ
յանճառ փառսն իւր. ամէն:
Արդ, գրեցաւ յամի հազարերորդի, ինսներորդի, եօթներորդի (1648) թուոջ արամեանս տօմարի,
ի ժամանակս երիցս երանեալ եւ երջանկափառ հայրապետի |373ա| տեառն Փիղիպպոսի՝ Հայաստանեայց
վերադիտողի, որ եղեւ առիթ բարեաց բազմաց, վերստին նորոգօղ կարգաց եւ սահմանադրութեանց
եկեղեցւոյ եւ պայծառացուցիչ խրթնացեալ զարդու դստեր Սիօնի, եւ մխիթարութիւն ազինս Թորգոմեան,
զորոյ կեանսն առաւելացուսցէ Տէր ի փառս անուան իւրոյ, եւ ի թագաւորութեանն Պարսից
շահ Աբասի Ե[ր]կրորդի՝ որդի որդւոյ Առաջնոյն, ընդ հովանեաւ մեծի Աթոռոյ
Էջմիածնի, որ ի Վաղարշապատ քաղաքի, յորում
իսկ վարժեալ եմք ուսմամբ գրոց, յորմէ եւ ծնեալ եմք հոգեւոր շնորհօք, ուստի եւ ընկալեալ
եմք պարգեւս երկնաւորս: Եւ արդ, պաղատանօք հայցեմ ի ժառանգողացդ եւ ի վայելողացդ
զայս տառ զկնի մեր յիշել յաղօթս սրբամատոյցս զիս՝ զբազմավէր զստացօղ սորին՝ զՄովսէս
սիրօղ բանի՝ ծնողօք հանդերձ, եւ զքարտուղար՝
զՄկրտիչ զմիանձնական քահանայ, եւ զոսկեզօծ
նկարիչ՝ |373բ| զՍիմէօն վարդապետ, եւ զշնորհօղ օրինակին՝ զհոգեւոր հայր մեր զՅակովբ վարդապետ, որ է յաջորդ սրբազան հայրապետիս մերոյ,
նա եւ զՍտեփաննոս ճգնաւոր եւ ուսումնակիրթ
քահանայ ընդ աշխատաւորսն ի սմա յիշեսջիք, որ զսկզբանց գլխատառսն գրեաց, միանգամայն
եւ զնշանագիրս յունաց եդ ի վերայ իւրաքանչիւր բանի եւ ըստ նմին մեկնութեան, որպէս եւ
գէտք իսկ յայտ առնեն, զի ձեւ եւ տիպ գրոյն է յոյժ յարմատապէս կարգեալ ըստ օրինակի սորին
թարգմանչի՝ տեառն Ստեփաննոսի, որում հատուսցէ
Քրիստոս վարձ ըստ վաստակոց, ընդ որս եւ զհամօրէն հոյլս հարց եւ եղբարց մերոց հոգեւորաց՝
վարդապետաց եւ քահանայից, հանդերձ միագումար վիճակաւոր պաշտօնէիւք յիշեցէ՛ք յողորմութիւնն
եւ ի գթութիւնն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, զի զյիշօղսդ ընդ յիշեցեալսս դասեսցէ ընդ
աջեայսն եւ ընդ օդիսն ի միւսանգամ գալստեան իւրում. ամէն:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ
296:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 7բ անընթեռնելի, 170բ՝ ութանկիւն. «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է» մակագրութեամբ:
ՁԵՌԱԳԻՐ
Բ.
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՃԽԴ - 1695 |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Եփրեմ վրդ.:
ԹԵՐԹ՝ 126
(374-499). չգրուած՝ 495ա-9բ: ՊՐԱԿ՝ ԼԲ-ԽԲx12 (ԽԲ
6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ ոճաւորուած շրջանակի մէջ երկրաչափական
թրաշուշան, որի տակ՝ BS, տակը՝ L: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 16,7x12,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(12,5x 8,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (374ա-495ա. նմուշ՝ 399ա), նոտրգիր (495ա-7բ, նմուշ՝
496ա):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 374ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական (374ա): Զարդագիր՝
թռչնագիր (374ա): Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ,
դեղին, կանաչ, վարդագոյն, նարնջի, սպիտակ, սեւ, ոսկի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 374ա-94բ Լուծմունք Դիոնէսիոսի [Երկնայնոց
քահանայապետութեանց գրոցն]՝ ի Դաւթէ եւ Յակոբա յիմաստուն վարդապետաց
Տե՛ս ձեռ. 168, 1բ-20բ. ա/374ա-6ա: բ/376ա-9բ: գ/379բ-80ա: դ/380ա-1բ: ե/381բ-2ա: զ/382աբ: է/382բ-5բ: ը/385բ-6բ: թ/386բ-8ա: ժ/388աբ: ժա/388բ: ժբ/388բ-9ա: ժգ/389ա-90բ: ժդ/390բ: ժե/390բ-4բ:
Բ. 394բ-424ա Վասն եկեղեցական քահանայ[ապետ]ութեանց
Տե՛ս ձեռ. 168, 20բ-65բ. ա/394բ-7բ: բ/397բ-402ա (տեսութիւն. կրկին լուծմունք՝ չիք): գ/402ա-9ա (խորագիրն այլ. «Յաղագս ի ժողովողի կատարմանն»: Կրկին լուծմունք՝ չիք): դ/409ա-14բ (կրկին լուծմունք՝ չիք): ե/414բ-5բ: զ/415բ-418ա (խորագիր՝ չիք, Նախերգան ձեռնադրութեանն լուծմունք՝
չիք) է/418ա-19բ (անխորագիր), ը/419բ-24ա (տեսութիւն ննջեցելոցն կատարի՝ չիք):
Գ. 424ա-77ա [Լուծմունք գրոցն] Յաղագս աստուածային անուանց
Տե՛ս ձեռ. 168, 65բ-130բ. նխբ/424ա-25բ: ա/425բ-30բ (անխորագիր): բ/430բ-37բ (անխորագիր): գ/437բ-39բ (անխորագիր): դ/439բ-57ա (խորագիրն այլ. «Յաղագս իւրոյ ազնուութիւն»): ե/457ա-63բ (խորագիրն այլ. «Յաղագս Էի, յորում եւ յաղագս ապացուցի», «Այլ ի նոյն ճառիս լուծմունք՝
չիք»): զ/463բ-4բ: է/464բ-7ա («Նոյն ճառիս կրկին լուծմունք»՝ չիք): ը/467ա-9ա («Նոյն ճառիս այլ լուծմունք»՝
չիք): թ/469ա-71բ («Այլ լուծմունք նոյն ճառիս»՝ չիք): ժ/471բ-3ա: ժա/473ա-5ա (անխորագիր, «Նոյն ճառիս այլ լուծմունք»՝ չիք): ժբ/չիք: ժգ/475ա-77ա («Կրկին լուծմունք»՝ չիք):
Դ. 477ա-80ա [Լուծմունք գրոցն] Յաղագս խորհրդական
աստուածաբանութեան
Տե՛ս ձեռ. 168, 130բ-3բ. ա/477ա-8բ: բ/478բ (անխորագիր, «Խորհրդական աստուածաբանութեանն այլ լուծմունք»՝
չիք): գ/478բ-80ա: դ/480ա (անխորագիր, «Կրկին լուծմունք
նոյն ճառին»՝ չիք): ե/480ա (անխորագիր):
Ե. 480ա-93բ [Մեկնութիւն թղթոց Դիոնէսիոսի Արիսպագացւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 168, 133բ-52բ. ա/չիք: բ/480բ-1ա: գ/480աբ: դ-ե/չիք: զ/481աբ: է/481բ-3բ: ը/483բ-9ա: թ/489ա-93ա: ժ/493աբ:
Զ. 495ա-7բ Այլ իմն կերպիւ եւ յո[ղ]ջ պատմութիւն սրբոյն Դիոնէսիոսի ի Լեհէցի
Ստեփաննոս վարդապետէ, թարգմանեալ ի լեզուէ լատինացոց ՌՃ. մետասան (1662) թուին ի
մէջ մեծի Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի – Եւ գիտելի
է, զի բազումք... Արդ այսքան բաւական է յաղագս սրբոյն Դիոնէսիոսի ի փառս Քրիստոսի
աստուծոյն մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն.
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
494ա (ստացողի) Յիշատակարան
սուրբ գրոյս Դիոնէսիոսի Արիսպագացոյն. Արդ,
վերջին ստացող սուրբ գրոյս Դիոնէսիոս Արիսպագացւոյն, ես՝ տրուպ եւ պիտակ Կոստանդնուպօլսոյ պատրիարգ Եփրեմ վարդապետս, որ եմ աշակերտ մեծի Սուրբ Աթոռոյն
Էջմիածնի Տեառն Յակովբայ սրբազան կաթողիկոսի՝
ընդհանուր Հայաստանեայցս հայրապետի, վերափոխեցելոյն առ Քրիստոս ի յոյսն ամենի, նա
եւ քեռորդի տեառն Եսայեայ աստուածաբանութեան
մեծի րաբունապետի եւ առաջնորդի Նախիջեվանու վանիցն Սրբոյ Կարապետին, եւ ի
հանգուցելոյն առ Քրիստոս ի յոյսն բնաւից, զոր եւ բազում աշխատութեամբ եւ ջատագովութեամբ
գնեալ ստացայ զայս աստուածաբանութեան սուրբ գիրքս Դիոնէսիոսի Արիսպագացոյն ի հալալ արդեանցս իմում: Եւ վասն երկու պատճառի
գնեցի զայս. նախ՝ զի տէր գրքիս այս էր լուսաւոր հոգի Բջնու առաջնորդ Մովսէս աստուածաբանութեան րաբունապետն, որ էր ինձ ապիկարիս նախածանօթ, եւ զնոտրգիրն
ուսեալ էի ի նմանէ, եւ վասն սիրոյ նորին առի զայս գիրքս եւ ստացայ: Երկրորդ՝ զի զայս
գիրքս յետ վաղջանելոյ տեառն Մովսէսի աստուածաբանութեան րաբունապետին անկեալ էր ի
ձեռացէ ի ձեռք, եւ եդեալ էին ի պատանդի, այսինքն՝ ի գրաւի, |494բ|
ձեռամբ ըստամպօլցի Քէօմիւրճի տէր Մարտիրոսի՝ որդւոյ Երեմիայ Չէլէպուն, զոր յայսմ ամի եղեւ հանգուցեալ, որում Տէրն ողորմեսցի
հոգւոյ իւրում: Վասն որոյ եւ ես ետու զդրամ պատանդին եւ հանեալ առի զայս գիրքս, եւ
ստացայ առ ի վայելումն ինձ՝ թարմատարիս եւ յիշատակ իմոյ հոգւոյս: Զայս եղեւ ՌՃԽԴ.
(1695) թուականիս հայոց, ի յարքայանիստ մայրաքաղաքս Կոստանդնուպօլիս: Այլ եւ ետու ոսկեաւ նկարել զպատկեր սրբոյն
Դիոնէսիոսի Արիսպագացւոյն, քանզի յառաջագոյն
ոչ գոյր նկարեալ: Այլ եւ գրել ետու զԼուծմունքս զայս սրբոյն Դիոնէսիոսի գրքոյս, որ ի աստուածաբան վարդապետացն Դաւթայ
եւ Յակովբայ կայր շինեալ եւ գրեալ, յաղագս որոյ զառաջին կապն քակել ետու սրբոյն Դիոնէսիոսի
գրքոյս եւ զայս նոր գրեալ Լուծմունքս՝ զերկոսեանն
ի միասին եդեալ, կրկին կապել ետու՝ առ ի վայելումն իմումս անձին եւ յիշատակ հոգւոյս
իմում, յաղագս որոյ բազում թախանձանօք եւ աղերսանօք հայցեմ եւ խնդրեմ հարցդ սրբազանից
եւ եղբարցդ մաքրագունից, զի յորում ժամու որք պատահիք յայսմ տառիցս տեսութեամբ, գաղափարութեամբ
եւ կամ ընթեռնելով, յիշեսջիք միով Հա՛յր մեղայիւ զիս՝ փտեալ ծերունիս, որ կամ ի վերոյ
գրեցեալ Կոստանդնուպօլսոյ պատրիարգ՝ երաժիշտ
|495ա| Եփրեմ վարդապետիս, հանդերձ ծնօղիւք
իմովք եւ աշակերտեալ մանկամբքս եւ համօրէն յազգատոհմիւքս՝ զկենդանիքս եւ զննջեցեալսն
իմ: Իսկ որ առատն է ի տուրս բարեաց՝ Քրիստոս Աստուածն մեր, ձեզ՝ յիշողացդ եւ մեր մեղացս
թողութիւն հայցողացդ ողորմեսցի ի միւսանգամ սուրբ գալստեանն իւրոյ եւ արժանիս արասցէ
զիւր երանաւէտ եւ քաղցրալուր բարբառոյն, որ ասէ առ յաջակողմեան դասուն. Եկա՛յք, օրհնեա՛լք
Հօր իմոյ, ժառանգեցէ՛ք զանսպառ արքայութիւնն երկնից, որ է օրհնեալ անզրաւ յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն: Հա՛յր մեր որ յերկինս՛:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 493բ ութանկիւն. «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
ՆՇՈՒՄ՝ Պահպանակ Աա. «Հմր 2503
71», «ՌՂԷ. – 1648-1695. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: Պահպանակ Բա. (սեւ մատիտով, շղագիր, ԺԹ. դար) «Մեկնութիւն
երկնային քան անցատրութեանց գրոցն»:
2504
ԳՐԻԳՈՐ ՏԱԹԵՒԱՑԻ, ԳԻՐՔ ՀԱՐՑՄԱՆՑ
ԶԷՅԹՈՒՆ |
ՌԽԵ
– 1596 |
ԳՐԻՉ, ԾԱՂԿՈՂ, ԿԱԶՄՈՂ՝ Վահան քհյ Զէյթունցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Ազարիա կթղ.:
ԹԵՐԹ՝ 444: ՊՐԱԿ Ա-ԼԸx12 (Ա 1, Բ 13, ԼԵ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
17,5x11,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (13,8x8,8): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 342ա): ՏՈՂ՝
31-33: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի (2012-13ի. վերակազմութիւն. հինը՝ դրոշմազարդ սեւ կաշի),
միջուկը տախտակ (հնի Ա. փեղկը՝ ստուարաթուղթ), աստառը թուղթ (Բ. փեղկինը աւելացուած
նորոգման ժամանակ). լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) + 1 (Զ), չգրուած թուղթ,
աւելացուած 2012-3 թթ.:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Բոլորակ երկոտասան հողմոց՝ 132ա, Խորան վկայութեան՝ 229ա, Երիքով քաղաքի յատակագիծը (երեւի անաւարտ)՝ 247բ Կիսախորան 269ա: Ճակատազարդ՝ 34ա, 73բ, 103ա, 145բ, 177ա, 248ա, 306ա, 376բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր, բուսական, կենդանագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, դեղին, կանաչ, սպիտակ, սեւ, ոսկի:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ –
1 (Բ) + 3 (Գ-Ե): Բ.՝ Ժամագիրք, Ամստերդամ, տպ.՝ Թովմաս Վանանդեցու, 1705 թ., էջ
305-6, մեծութիւնը՝ 15x9,5: 2012-3 թթ. նորգման ժամանակ հանուել է կազմաստառի տակից:
Տե՛ս Հայ գիրքը 1512-1800 թուականներին, [Կազմեցին] Ն. Ոսկանեան, Ք. Կորկոտեան, Ա.
Սաւալեան, Երեւան, 1988, էջ 159, Հմր 223: Գ-Դ.՝ Ճաշոց (՞): ԺԳ. դ.: Ստացուած մէկ
թերթի ընդլայնակի ծալումով եւ կիսումով: Մագաղաթ, 17,2x11,7, երկսիւն, բոլորգիր (նմուշ՝
Դա), տող 11: Կարդալ Գա. «Տեառն ի ձորն դատաստանի... Եւ այլազգիք ոչ եւս ան[ցցեն ընդ
նա]» (Յովէլ, Գ. 14-18), Գբ-Դա. «Տէր ո՞ հաւատաց լրոյ մերում... այր մի ի հարուածս,
եւ գիտէ համ[բերել]/// [ո՞ պատմես]ցէ. զի բառնան յերկրէ կեանք նորա... անձինք ձեր
տեսցեն զա[ւակ]» (Եսայի, ԾԳ. 1-3, 8-10), Դբ. «Մարիամ. Գնա եւ երթ... առ ի ձեռս քո,
արասցես առաջի» (Ելք, Դ. 19-21): Ե.՝ Սաղմոսարան, Կ. Պոլիս, տպ.՝ Յովհաննէս Աստուածատրեանի
(՞), 1751 (՞), էջ 359-60, մեծութիւնը՝ 14,8x9,4: 2012-3 թթ. նորոգումից առաջ եղել
է ընդերկայնակի ծալուած, մասն Բ. կազմաստառի: Տե՛ս Հայ գիրքը 1512-1800 թուականներին,
[Կազմեցին] Ն. Ոսկանեան, Ք. Կորկոտեան, Ա. Սաւալեան, Երեւան, 1988, էջ 413, Հմր
529:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. հին
կազմի կաշին մաշուած, ցեցի անցքերով. վերստին նորոգուած եւ վերակազմուած. 2012-3 թթ.,
նորգումից առաջ թերթերը բամբակակալած, մաշուած, մասամբ նաեւ քայքայուած, որոշ թերթերի
վրայ բորբոսի հետքեր, խոնաւութեան հետեւանքով մանրանկարները արտատպուած հանդիպակաց
էջերին, որից վնասուել է նաեւ այդ
հատուածների գրադաշտը. սկզբից ընկած հաւանաբար 11 թերթ, մէկական թերթ ընկած թ.
398-9ի եւ 408-9ի միջեւ (տե՛ս բովանդակութիւն):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-442բ [Գրիգորի Տաթեւացւոյ Գիրք հարցմանց]
Տե՛ս ձեռ. 921, 3ա-367ա: [Ցանկ]/չիք: Յռջբն/չիք: 1/1ա-33ա (սկ. թերթի: Սկսում է «Ասեմք առ այս.
նախ թէ ըստ այդմ բանի հարկ է ապա քան զջուր լինել...»): 2/33ա-72բ: 3/72բ-101ա: 4/101բ-44ա: 5/144բ-75ա: 6/175ա-246բ: 7/246բ-67ա: 8/268ա-304բ: 9/304բ-75բ: 10/375բ-432բ, 433բ-41բ (... ապա ուրեմն զքւերն
ասէ/// եւ յարութեամբն իւրով ազատեաց զկապեալ հոգիսն... Տասներորդ գործք/// օրն անթերի
պիտի նորոգէ... (տե՛ս Վիճակ): Յշտկրն./432բ-3բ: Յշտկրն. Հարցմանց Գէորգեայ/441բ-2բ:
Իբր յաւելում ունի՝
267բ Եթէ կամիցս զտաճկաց գրոց թիւն պատկերաց իմանալ, թէ որքան է... ՍՃԴ. փոխ
վերա գնելոյ եւ ծախելոյ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
73ա Զթակարդապատ անձըս մեղաւք,
ցանցիւ քարշեալ չարին հնարօք,
զձեզ աղաչեմ բազում ողբօք՝
յիշել ի Տէր սրտի մտօք:
102բ Զստացող սուրբ մատենիս՝ զպետն Հայաստանեայց, զռաբին վարդապետաց, զջահն սուրբ
եկեղեցւոյ, զլուսին ի մէջ գիշերի, զարեգակն ի վերա երկրի, զպարծանքն հայոց ազգի, զարին,
զքաջ հեռետորն՝ զտէր Ազարիայ
կաթողիկոսն եւ զպատրիարգն Սրբոյ Երուսաղէմի, եւ զամենեցուն յետնեալս՝ զտրուպս, զոչինչս, զտառապեալս
զգծող եւ զծաղկաւղ՝ հանդերձ կազ[մ]իւք, յիշեսջիք, սո՛ւրբ ընթերցողք, զվերոյ ասացեալն՝
զստացող սուրբ զհայրն հոգեւոր, եւ զգծողս՝ հողս եւ փոշիս, հանդերձ ծնողօք եւ ազգականօք
մերովք Տէրն Քրիստոս յոյսն ամենայնի յիշեսցէ զձեզ իւր միւսանգամ գալստեան իւրոյ. ամէն:
145ա Ո՜վ սուրբ հա՛րք եւ եղբա՛րք, եւ սուրբ գրոց աշակերտեալ
մանկո՛ւնք եւ ընթերցո՛ղքդ այսմ տառիս, երես անկեալ աղաչեմ զձեզ՝ անմեղադիր լերո՛ւք
խոշորութեան եւ սղալանաց, զի երկու օրինակօ գրեցօ Հարցմանցս այս, երբեմն մինն քան զմիւսն աւելի գայր եւ սղալ, եւ տարակուս լինէաք՝ մինչ որ տկար մտաւք զստոյգն եւ զօելին գրէաք, եւ դուք, որ գիտունքդ էք եւ որոնողքդ աստուածաշունչ սուրբ գրոց,
զթերին լցէ՛ք եւ զօելորդըն ուղղեցէ՛ք, զի
կար մեր այսչափ էր, զի բազում աշխատութեամբ գրեցաք զՀարցմանցս զայս, զի Տեառն միայն
գիտելի է, որ գիտակն [է] ամենայնի, նա տացէ զվարձս բարիս աշխատողաց եւ կերակրողաց
եւ աշակերտելոց մերոց: Եւս առօել զստացող
սուրբ տառիս եւ զգծող՝ հանդերձ ծնողօք, սոցա յիշեսցէ բարեգութն Աստուած զձեզ՝ յիշողքդ,
եւ զմեզ՝ զյիշեցեալքս իւր սուրբ յարքայութիւնն եւ ի կեանսն յաւիտենից. ամէն:
176բ (ծայրակապ՝ «Վահան Զեթունցի»)
Վերնոցն աւրհնեալ Աստուած գովեալ,
Երրորդութեամբ միաւորեալ՝
Հայր եւ Որդի եւ Սուրբ Հոգի
մի տէրութեամբ երկըրպագեալ:
Անմարմնոց դասք թեւ սքօղեալ,
սըրբասացութեամբ քեզ երգեալ,
գունդք հրեշտակաց պարըս առեալ,
գեղգեղեալ ձայն քաղցըր հնչեալ:
Հովիւ բարի զնոքայ թողեալ,
վասըն միոյն որ կորուսեալ,
Հաւր առաքմամբ երկիր իջար,
ի սուրբ կուսէն մարմին առեալ:
Արդ, Հոգին Սուրբ զկոյսըն մաքրեալ,
զԱստուածորդիդ հրաշիւք ծընեալ,
զգալուստդ քո յառաջ յայտնեալ,
մարգարէիւք զքեզ ծանուցեալ:
Նա որ փըրկչիդ, որ երեւեալ,
անթիւ պարգեւս մարդկան առեալ,
երկոտասան ըզառաքեալ,
որ քան զաշխարհս են քեւ ընտրեալ:
Զերկիր ամենայն բաժանեալ
երկոտասան մասս վիճակեալ,
եւթանասունքն աշակերտեալ,
զբոլոր աշխարհս լուսօորեալ:
Երագ արագ ի յաղ եկեալ,
ի մի լուսոյ բազումք լուցեալ,
եկեղեցի անթիւ եղեալ
աստուածապաշտ կարգս լըցեալ:
Թարգմանիչ վարդապետք եղեալ,
ի յամենայն լեզուս խօսեալ,
զմարգարէից զբանքն մեկնեալ,
զառաքելոցըն երկրորդեալ:
Որ գրոց բառիւ խրդնածածկեալ,
Հոգի Աստուած նոցա յայտնեալ,
զտարակուս մեր նոքա լուծեալ,
մի ըստ միոջէ մեզ ծանուցեալ:
Ւիւսմամբ Հոգւոյն մինս այս եղեալ
Լուսօորիչ երկրորդ յայտնեալ,
զՀարցմանցըս զայս նա հօաքեալ՝
յաստուածաշունչ գրոց լըցեալ:
Նա Ատոմ բանասէր խնդրեալ,
ի Գրիգոր րաբունէն շնորհեալ,
որ էր Տաթեւացի տեղէօ,
ի Սուրբ Հոգւոյն էր նա ընտրեալ:
Ցյետնոցըս մեզ պարգեւք թողեալ,
'ւ որք րաբունից աշակերտեալ
եւ ի լեզուս լեզու տուեալ,
որ յամենայն ազգաց խօսեալ:
Իսկ հըրէիցըն
պապանձեալ,
եւ տաճիկ ազգըն զարհուրեալ,
զազգըս հայոց մխիթարեալ.
փառք Քրիստոսի, որ մեզ շնորհեալ:
267բ Աստուածունակ բան ցանկալի,
վարժող մտաց եւ բաղձալի,
կրթող զմարմին, նա եւ զհոգի,
հանող ի լոյսն անըստուերի:
Որ ոք ըղձմամբ յայսմ փափ[ա]գի
զի սայ է գանձ անգըլուխ լի,
որ յարաժամ փարթամասցի
յաշխատաւղէն անհատելի:
Որ յօւիտեան ոչ պակասի,
զոր ժողովեալ է Գրիգորի՝
Հայաստանեաց հեռետորի,
արի եւ քաջ մերոյ պետի:
Այսպիսաքեանս նա հանգի,
բանքս այս քաղցըր խորիս մեղուի
ի քիմս ուղիղ դօանողի,
եւ ուղղափառ քրիստոնէի:
Իսկ սայ որ ել սուր երկսայրի
ընդդէմ ամէն հերձուածողի,
որ ազգ եւ յազգ հերձիք խօսի
նայ է կարկիչ պիղծ բերանի:
Պարսաքարիւ ի ճակատի
յայսպիսեացն, որք են թերի՝
որ հօանին Քաղկեդոնի
եւ հայհոյողք են Քրիստոսի:
Իսկ դուք, մանկո՛ւնք սուրբ Սիովնի,
պայծառամիտք եւ հրաշալի,
ոյք ընթեռնոյք զբանս կտակի
զամպարեալըս յայս մատենի,
Վահան անուն փծուն գրչի,
որ բոլորին չի արժանի
գրոց Հարցմանցս Հնոյն եւ Նորի,
այլ զՀին կտակս աւարտեցի:
Տըխեղծ մատամբ շարագրեցի՝
մինչեւ յայս նիշ եկեալ հասի
հրամանաւ Տեառն Յիսուսի,
Հինն աւարտեալ, ի Նորս եկի:
Ուստի եւ դա՛սք լոյսերամի,
յիշման առնել զիս արժանի
սուրբ բերանով ձեր պանձալի
ասել ինձ Աստուած ողորմի:
Նա եւ ուղղել զբանն թերի
եւ որոնել՝ զոր սղալեցի,
զի ես ինձէն վըկայեցի
եւ յանձն առնում, թէ գըթեցի:
Վասն այն հայցեմ, զի ինձ թողցի,
զի արհեստիս անվարժ էի,
զոր եւ զյիշաւղդ ցանկալի
Տէր յիշեսցէ զձեզի բարի:
Եւ նմա փառք յամենայնի՝
Երրեակ անձին եւ միակի՝
յանցեալ այժմոյս ՚ւ ապագայի
Եւ յանսպառ յաւիտենի:
268բ Այս խորանիս անուն սղտոր,
միտքս է մոլոր, խելքս է պղտոր,
ի տես աչաց է հեշտ եւ դոր,
ի նըկարելն դժար եւ խոր:
Ստացաւղ տառիս, տէ՛ր հոգեւոր,
ի քէն խնդրեմ սրտիւ բոլոր
յիշման արա՛ արժանօոր
՚ւ արքայութեան աւետաւոր:
305բ Նոր աւրինաւք զարդարեցան
եկեղեցիք քրիստոսական
մեծ աւրհնութեանց արժանացան
եւ զերկնային փառս զգեցան:
Սուրբ աւազանաւ մաքրեցան,
սուրբ մեռոնօ դրոշմեցան,
սուրբ նշանաւ պահպանեցան,
ի Քրիստոսէ պսակեցան:
Աստուածորդի անուանեցան,
ընդ հրեշտակաց դասակցեցան,
ընդ սերովբէսըս դասեցան,
աւրհնութիւն փառս Աստուծոյ տան:
Անլըռելի զնայ գոհանան,
արազուարճ պայծառանան,
անտըրտում եւ անվախճան
յարքայութեանն յաւիտեան:
328բ (ստ. լս.) Ո՛վ սրբամիտ ընթերցողք, անմեղադիր լերո՛ւք,
զի Բ. օրինակէ գրեցաք. մին այսպէս էր, եւ մին այնպէս. եւ զԲ. այլ գրեցաք, զի տեսնես՝
որն որ քեզ հաճոյ է, նա ասա՛:
350բ Տէ՛ր, փրկեա՛ զիս յաղտեղոյս:
376ա Զստացող սուրբ գրոցս եւ զգծող յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ աղօթս
ձեր, ո՛վ սուրբ ընթերցողք, եւ Աստուած յիշէ զձեզ իւր սուրբ ա[ր]քայութիւնն:
443ա Փառք եւ գոհութիւն
համագոյ եւ համապատիւ միասնական Սուրբ Երրորդութեանն եւ միոյ Աստուածութեանն,
անեղի, անհասի, անմահի, անպարագրի, անորակի, անքանակի, անպատմելի, անճառելի,
միշտ Էի, գերագոյի եւ մշտնջէնօորի: Աւրհնութիւն, գոհութիւն,
բարեբանութիւն, փառաբանութիւն տացուք փրկչին մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, ընդ Հօր եւ ընդ Սուրբ Հոգոյն, այժմ եւ միշտ,
յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Արդ, գծագրեցօ աստուածային մատեանս այս, որ կոչի Հարցմանց գիրք, արարեալ եւ հօաքեալ արի եւ քաջ հեռետորի եւ անյաղթ փիլիսոփայի,
լուսօոր ոգոյ Գրիգոր րաբունապետի, որ գաւառօն Տաթեւացի որջորջի, փոխեցելոյն ի դասս սերովբէից եւ ի տեսութիւնն Քրիստոսի: Եւ եղեւ
զրօ աւարտման սորա ի յերկիրս Գերմանիկոյ, ի գիւղաքաղաքս ի Զեթուն, ընդ հովանեաւ Սրբոյ Սարգսի զօր[ա]վարին եւ այլ ամենայն սրբոցն Աստուծոյ եւ սուրբ նշանացն,
որ աստ կան հօաքեալ ի գիւղս այս, ի յօգնութիւն
ամենայն հաւատացելոց, ի կաթողիկոսութեանն Կիլիկեցւոց Փոքր Հայոց տեառն Ազարիային՝ քաջ րաբունապետի Հայաստանեայց ազգի, եւ ի հայրապետութեանն երիցս երանեալ արքեպիսկոպոսի
պարոնտէր Ծերուն ծաղկեալ ալեաւք ըստ անուանակցոյն
իւրոյ եւ հոգեւոր հօրս մերոյ, եւ իշխանութիւնն յետնեալ ժամանակիս Հեթում իրէցու, եւ ի վարդապետութեանցն քաջ եւ արդիւնականք
րաբունապետացն եւ վարժապետացն՝ տէր Յակոբ
վարդապետի եւ տէր Յովհանէս հռետորի, եւ
հոգեւոր եղբարցս եւ ուխտիս միաբանացս՝ տէր Վասիլ վարպետին եւ տէր Մկրտիչ եպիսկոպոսին,
եւ Դօիթ քահանային եւ այլ ամենայն հոգեւոր
հարց եւ եղբարց, որք կան ի սպասօրութեան
սուրբ ուխտեացս:
Արդ, աւարտեցօ գիրքս այս ի հայկազան թվականիս
Ռ. եւ ԽԵ. (1596), ձեռամբ մեղսաներկ եւ անարհեստ, վատթար եւ փծուն գրչի Վահան՝ յետնեալ յամենայնի, անուամբ միայն քահանայի,
ի դառն եւ յետնեալ ժամանակիս, որ քրիստոնէիցս ազգս ամենայն ի նեղութիւն եւ ի չարչարանք
կամք ի ձեռս այլազգաց: Եւս առօել յերկ[ր]իս
Գէրմանեկոյ բազում գիւղք օերեցօ
եւ փախս|443բ|տականք եղեն յօտարութիւն տեղիս՝ ի գիւղ եւ ի քաղաք, ի լեառ եւ ի դաշտք՝ ի յահէ
յանօրինաց եւ անիրօ պահանջողաց: Վասն անառակ
մեղաց մերոց եղեւ այս ամենայն նեղութիւնս ի վերայ ամենայն ախշարհի, եւս առօել՝ քրիստոն[է]իցս ազգի, բաց ի գիւղաքաղաքէս ի
Զեթունոյ, գոհութիւն եւ փառք պահողին եւ
կամեցողին, ունիմք փոքր ի շատէ դիւրութիւն եւ հանգստանալ, բայց ի տեսանել եղբարց եւ
ի սիրելեաց՝ ի ձախել եւ ի հարկանել զնոսա յանօրինաց, մեք առօել քան զնոսա տրտմիմք եւ ցօակցիմք ըստ եղբայրական սիրոյ, ծընընդեամբ սուրբ
աւազանին, ապա ոչ հասանել ձեռաց մերոց եւ ոչ օգնութիւն առնել կարող եմք նոցա: Այլ
ձեռս համբառնել եւ զԱստուած աղաչել, որ փրկիչն է եւ փրկել կարող է զամենայն արարածս,
նա փրկեսցէ զնոսա եւ ազատեսցէ եւ վերստին հաստատեսցէ ի գիւղս եւ ի գօառս իւրեանց, եւ ուրախութեամբ եկեալ հասցեն ի տունս
եւ ի բնակութիւնս իւրեանց՝ ըստ մարգարէին Դաւթի, որ ի գերութենէն Երուսաղէմի ի Բաբիլոն
երթալով երթային եւ լային, որ բարձեալ տանէին զսերմանս իւրեանց. գալով եկեսցեն եւ ցնծասցեն,
ոյք առեալ բերիցեն զորայս իւրեանց: Եւ այս եղեւ յայսմ ամի, որ ի վ[երոյ] ասացաւ, ի
թվականիս հայոց ՌԽԵ. (1596) մեծ վորդորմունք ի վերայ այս թագաւորութեանս իսմայէլացւոց, որ են այլազգիք. մեծ հրաման
եղեւ ի Կոստանդինուպօլսոյ թագաւորէն՝
սուլթան Մահմատն. յԵգիպտոսէ, ի Բաբիլոնէ,
ի Շահաստանայ, ի Վանայ, ի Թաթարէն ի յօգնութիւն իւր կոչեալ եւ այլք որ միջոցօս, եւ որ ձեռամբն տիրէր, բազում հեծեալք եւ անթիւ
զօրք Ռ.ք Ռ.ց (=հազարք հազարաց) եւ բիւրք բիւրուց, մինչ որ թագաւորն ելեալ ի Կոստանդնուպօլսէ
եւ երթեալ ի վերայ ազգին քրիստոնէից, որք անուանին
Մաճար: Վասն այն պատճառի եղեւ այս ամենայն նեղութիւնս ի վերայ երկրի, եւս առաւել՝ հայոցս
ազգի. գիւղք եւ գաւառք քրիստոնէից եւ յայլազգաց փախստականք եղեն ի լերինս եւ ի մացառս՝
վասն բազում հեծելազօրացն, որք ոչ կարացին դէմ կալ եւ կերակրել, վասն այն փախուստ առին
ի լերինս, երկնչէին ի յանօրինաց վասն որդւոց եւ դստերաց. նոցա տեսեալ զփախուստն անմեղացն,
զմնացեալ ապարանք նոցա՝ թէ՛ ոսկի, թէ՛ արծաթ, թէ՛ հանդերձ եւ թէ՛ կերակուր աւար առին
զամենայն. եւ այսմ ամի եղեւ այս գիւղքս օերք.
Ֆռնօս, Խարաղաճն, Խիպի, Նարկիզն, Կապանն, Հաճինն եւ այլն: Տէր Աստուած վերստին նորոգեսցէ զնոսա:
|444ա| Արդ, երես անկեալ աղաչեմ
զդասս եւ զպրագս եւ զգունդս աշակերտելոց ըստ Տեառն բանի. յիշեսջիք ի սուրբ եւ ի մաքրափայլ
եւ արժանօոր յաղօթս ձեր զպարծանքն ամենայն
Հայաստան աշխարհի, զարեգակն պայծառ, զջահն
անշիջանելի՝ ընդհանուր ընդ ամենայն տիեզերս քարոզութեամբ եւ լուսաւորութեամբ, որպէս
վարդապետութիւնն Յիսուսի անմահ թագաւորին, զմեծ հեռետորն հայոց զտէր Ազարիայ րաբունաց րաբունն՝ պատրիարգ Սուրբ Երուսաղէմայբ զկաթողիկոս Հայաստանեաց, որ ջերմեռանդ սիրով եւ փափագանաւք ստացաւ զՀարցմանցս
զայս, որ հօաքեալ է սրբոյն Գրիգորի
Տաթեւացւոյ ի սուրբ եւ աստուածային գրոց՝
յիշատակ իւրն եւ յիւր ծնողացն, ի վայելումն անձին իւրոյ եւ հնազանդեալ ամենայն աշակերտելոցն:
Նա եւ յիշեցէ՛ք զուսուցիչն իմ՝ զտէր վարպետն՝ զՍարգիս իրէց Հեզնացին, զայսմ արուեստիս
ուսուցանողն. եւ զայլ ուսուցիչքն մեր զամենեսեան առ հաւասար: Եւ դարձեալ յիշեցէ՛ք
զպաշ[տ]ամանց ուսուցիչքն իմ՝ զքաջ կորովամիտ եւ քերթ[ողակա]ն բանիւ որոնեալ զրաբունապետն
մեծ՝ զՂուկ[աս Կեղե՞]ցի եւ զեղբայրն նորին
զտէր Մարկոս վարդապետն զփոխ[անորդ]///:
Դարձեալ յերեսս անկեալ, արտասուալիր դիմօք հողս եւ [մոխիրս] սուրբ գարշապարաց ձերոց
աղերսեմ ի խորոց սրտէ զհարազատ գութ հարց եւ եղբարց մեր հոգեւորաց, զի թէ տեսանելով
կամ կարդալով կամ գաղաբար դնելով՝ անմեղադիր
լերո՛ւք խոշորութեան եւ վատթար գծագրիս, եղբայրական սիրով հօանել, զպակասն լնուլ, զօելին կշռել եւ պիտանեացն փառս վերընծայել Տեառն
մերոյ Յիսուսի, իսկ զանպիտանս ներել եւ լի սրտիւ թողութիւն շնորհել անարժան ձեր ծառայիցդ
վասն Աստուծոյ, եւ Աստուած ողորմի ասել ինձ՝ անարհեստ գրչի Վահանի, եւ հօրն իմոյ՝ Օետիքին, եւ մօրն իմոյ՝ Զմրութին, հօրեղբարցն իմ՝ Ներսէ[ս]ին եւ Վասիլին, եւ եղբարցն իմ՝ Կոստանդին՝ դասեցելոյն
ի Քրիստոս, եւ Ներսէ[ս]ին եւ Ստեփանոս
քահանային, եւ քերց իմոց եւ վախճանեալ որդւոց
եւ դստերաց, եւ այլ հօրեղբարց իմոց՝ Մկրտիչ քահանային, եւ որդոյն՝ Սարգիս քահանային,
եւ մօրն նորին՝ Մարգարիտին, Վարդան քահանային
եւ Հեթում աբեղային, եւ զայլ ամենայն արեան
մերձօորքն մեր՝ հանդերձ յիշեցելովքդ եւ
վերոյ ասացելովքն, մաղթանաւք ձերոյ սուրբ աղոթիւքդ յիշեսցէ մա[ր]դասէրն
եւ բարեգոյթն Աստուած եւ թողութիւն շնորհեսցէ
ի միւսանգամ գալստեանն իւրոյ Յիսուս Քրիստոս պարգեւօղս ամենայնի. ամէն:
|444բ| Դարձեալ երես անկեալ աղաչ[ե]մ
ց[դ]ասդ րաբունեացդ եւ աշակերտելոց Աստուածաշուն[չ] գրոց՝ [յո]րժամ տեսանէք կամ ընթե[ռնու]ք,
[կ]րկին յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր///ց սուրբ գրոցս զպարծանքն ամենայն Հայաստանեայց զտէր Ազարիայ ք[աջ ռ]աբին հանդերձ ծնողօքն եւ զնորին սպասօ[որե]ալ եւ զհնազանդեալ աշակերտսն՝ զտէր Դ[անի]էլ վարդապետն եւ զՄկրտիչ [վար]դապետն, զՅակովբ վարդապետն
եւ զՅովհաննէս վարդապետն եւ զտէր Մկրտիչ
եւ զտէր Պետրոս աշակերտն եւ զայլ սպասաւորքն եւ զաշխատօղք Տեառնին ամենայն հօասար յիշեցեալովքդ
եւ յիշեցելովքս յիշեալք եղիցին ամենեքեան ի Քրիստոս Յիսուս՝ ի Տէր մեր, որում փառք
ընդ Հօր եւ ընդ Սուրբ Հոգւոյն յաւի[տեան]ս. ամէն: Հա՛յր մեր:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Կազմաստառ
Ա. «Տիեզերաբանութեան տարեցոյց»:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմաստառ Ա. «Հմր 2504/110», «ՌԽԵ. – 1596. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: 1ա. «Նախերգանք» (նոտրգիր, սեւ թանաքով), «Հարցմանց նախերգ» (շղագիր, սեւ մատիտով):
432բ (ստ. լս.) «846/1397»:
2505
ՊԱՏՃԷՆՔ ԹՂԹՈՑ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻ՞Ս |
ԺԹ դ. (1820ից յետոյ) |
ԹԵՐԹ՝ 42. չգրուած՝ 1աբ, 42աբ: ՊՐԱԿ՝ 1-6x8 (Ա 7, Զ 3): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, ճնշադրոշմով
(թ. 4, 5, 9, 17, 30, 31, 36, 37). “Аристархова N 6 фабрики” մակագրութեամբ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17,2x11: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
միասիւն (13,5x7,4): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 19-20: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը
եւ անկիւնները՝ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ, մաս 1ին
(Ա) եւ վերջին (Բ) պրակների. լուսանցակողերը՝ կապոյտ կէտագծերով ցօղուած:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. Կազմի
եզրերը մաշուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-41բ [Օրինակութիւնք դաւանաբանական թղթոց.
1817-1820 թթ.]
Ա. 2ա-8ա Վերջին թուղթ պայմանագրութեան, որ հինգերրորդ անգամ սրբագրեցաւ յազգէս մերմէ: Սուրբ
եւ ուղղափառ վարդապետութիւն եկեղեցւոյն Հայոց այս է, յորոյ վերայ միայն է խնդիրն –
Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս է Աստուած ճշմարիտ...
եւ հայազգի հարազատ եղբարքս եւ այլն:
Բ. 8ա-10ա Օրինակ թղթոյ
Յովհաննէս վարդապետի Զօհրապեան, զոր գրէ ի Փարիզու: Պատուական եւ սիրելի եղբօրորդւոյ
իմոյ պարոն Մկրտչին ողջոյն եւ օրհնութիւն: Ի Փարիզ, 1819, դեկտ. 26: Յետ բազում բանից
գրէ այսպէս – Բայց ալէսէվիյէ քաթօլիկաց
հալածումին բանը քեզմէ կ՚լսեմ... ողջ լերո՛ւք. հօրեղբայր Ձեր Յովհաննէս վարդապետ Զօհրապեան:
Գ. 10բ-1ա Օրինակ թղթոյ
փոխանորդի Հռօմայ պապին Վիչէնցիոսի արքեպիսկոպոսի, զոր գրէ առ Պօղոս պատրիարգն Կոստանդնուպօլսոյ,
ի մայիսի 3 1817 – Վսեմապատիւ վեհիդ՝ սրբազան
պատրիարգի ողջոյն սիրոյ... վերատեսուչ վիքար Կոստանդնուպօլսոյ ի Պէյօղլու:
Դ. 11բ-12բ Սէնէտ մուրախաս
անձանց, զոր ընտրեցին ի վերջին ժողովն յեկեղեցւոջ պատրիարգարանի, ի կողմանէ ազգին,
յաւուր ուրբաթու – Յայտարարութիւն լիցի օրհնեալ
ազգիս գլխաւորացդ հայոց... ոչ յարիլ յազգ օտար իբրեւ հետեւօղ նոցին:
– 12ա Անուանք աքսորեալ
վարդապետացն ի Կոստանդնուպօլսոյ, հրամանաւ թագաւորին – 1. Քայիշքուշաք վերակոչեալ ծերունի վարդապետ
ոմն միաբան գօլեճու... 6. Հայր Դաւիթ վարդապետ ծերունազարդ եւ իմաստուն միաբան Մխիթարեան
միաբանութեանն աբբայեան Վենետիկոյ: Յամի 1820 յունվ. 7:
– 12աբ Անուանք խաղաղասէր
վարդապետացն, որք վասն միաբանութեան ազգիս յօժարակամ եկին ի յԵնիխափու, 1820, յունվար
3 – 1. Հայր Մեսրովբ վարդապետ Աղաչրաղեան-Աբբայեան... 10. Ստեփաննոս եպիսկոպոս Աւգերեան՝ միաբան Գօլեճու:
Ե. 12բ-3բ Օրինակ թղտոյ գերերջանիկ տեառն հայր Միքայէլ վարդապետի Չամչեան, զոր գրէ ի յԵնիղափու,
ի ժողով աբբայեան վարդապետացն – Վերապատուելի վարդապետաց՝ եղբարց իմոց եւ տեարց...
ի յունվարի 18, 1820, յաւուր կիւրակէի, ի Բէյօղլու:
Զ. 14ա-6ա Օրինակ թղթոյն Գօլէճու կարգաւորացն, որք յանուն եպիսկոպոսի գրեցին
եւ տարածեցին – Պիզ՝ Վիչէնցիոս Քօռէսսի Սարտիայ
արհիեպիսկոպոս... Պէյօղլունտա հանէ, միշտէ մայըսըն 3:
Է. 16բ-24բ Օրինակ թղթոյ Մաքսեթեան հայր Թովմաս աստուածաբան վարդապետին, զոր
գրէ ընդդէմ թղթոյ գօլէճու կարգաւորացն, որք յանուն Վիչէնցիոս եպիսկոպոսի գրեալ տարածեցին:
Յայտարարութիւն ընդդէմ թղթոյ գրելոյ յանուն Վիչէնտիոսի Քօռէսեան առաքելական փոխանորդի
– Ձեռքս մէկ թուղթ մի անցաւ... 1820, 3 մայիսի,
ի վարդապետ Թովմայէ Մաքսեթեան՝ ի միաբանութենէ աբբայեան:
Ը. 25ա-32ա Օրինակ թղթոյ Փէշտիմալճեան տիրացու Գրիգոր շնորհազարդ վարժապետին,
զոր գրէ ընդդէմ գօլէճու կարգաւորացն, որք յանուն Վիչէնցիոս եպիսկոպոսի գրեալ տարածեցին:
Յայտարութիւն – Ուղղափառ հաւատք եւ ողջամիտ
վարդապետութիւն Հայոց եկեղեցւոյն... գրեաց ի մայիսի 3, 1820 ամի, Գրիգոր Փէշտմալճեան՝
դասատու դպրոցին Օրթագիւղի:
Թ. 32ա-3բ Օրինակ վճռոյն Եօթներորդ Պիոսի պապին Հռովմայ, զոր գրեաց ի Կոստանդնուպօլիս
վասն Յովհաննու Օձնեցւոյ կաթողիկոսին Հայոց ուղղափառութեանն, ի տաճկական լեզու թարգմանեալ
– Թէրճիւմէսի իլամը շէրինին եդինճի Պիոս փափըն...
յունիսի 29 թարին 1819, Տիվան Էֆէնտիս:
Ժ. 34ա-6բ Օրինակ թղթոյ Քերոբէ վարդապետին գոլէճեան, զոր գրեաց ի Կոստանդնուպօլիս,
ընդդէմ հայոց: Ի յանարժան տեառնէ Քերովբէէ առ սիրելի եղբարս ազգիս հայոց – Ընդ վայր պարպատին ուռկանք որսորդաց / Յորսալ
խորասոյզ վայրագ լողակաց... զի մեք լոկ գրչաւ լինիմք զինազգեաց / Դրոշմեալ զոր Աստուած
մեզ վարդապետեաց:
ԺԱ. 36բ-37բ Օրինակ թղթոյ սոյն Քերովբէ վարդապետի գօլէճեան, զոր գրէ ի Սիս,
առ Սիմոն վարդապետ: Յանարժան Քէրովբէյի առ սիրասարաս սիրելի Սիմոն վարդապետ – Նանիր եւ
խոպան պարծանք անարեաց / Շորթել գուղուղի զանուն յաղթանեաց... Երկինք եւ
երկիր վկայք պատգամաց: / 1818, սեպտ. 19:
ԺԱ. 37բ-41բ Օրինակ թղթոյ Փէշտիմալճեան տիրացու Գրիգոր շնորհազարդ վարժապետի,
զոր գրեաց ընդդէմ թղթոյն Քերովբէ վարդապետին Գօլէճեան – Չար է բնաւոր կուրութիւն մտաց, / Չարագոյն քան զայն կամաւոր նախանձ... Ես զայն
ճանապարհ կալայ եւ կալայց, / Որպէս վայել է ճշմարտասիրաց:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա. Բոլորշի, կենտրոնում երկգլխանի թագակիր արծիւ, ճանկերում
իշխանութեան խորհրդանիշներ կարճ գաւազան եւ խաչապսակ գունդ, «Печ. Ахалцыхской
градской полиции» մակագրութեամբ:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի մէջքին սոսնձուած թղթին, սեւով. «Հրաւէր
սիրոյ»: Կազմաստառ
Ա. «94. Հրաւէր սիրոյ ի Պօղոս պատրիարգէ Կոստանդնուպօլսոյ»: 1ա՝ «Հմր 21/70», «Հմր
2505/116», «1818. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2506
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՌՃԻԴ. – 1675, Ժէ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Յոհան էրէց, անանուն (19ա-52բ):
ԹԵՐԹ՝ 211. չգրուած՝ 3բ, 24ա, 147ա, 203ա-4բ, 205բ-8բ, 209բ: ՊՐԱԿ՝ 2+4+12+Ա-ԺԸx12
(Դ 4, Զ 6, Է, Ժ 10, ԺԸ 2)+8+4+6: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, թ. 19-52՝ այլ թուղթ, լուսագծերով եւ
լուսադրոշմով՝ ոճաւորուած թրաշուշան եւ թանաքի ու եզրահատման պատճառով անընկալելի
պատկեր, թ. 202-11՝ այլ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ բուսական զարդանախշ, որի
տակ՝ «G B»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17,6-17,9x13: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (3ա-18բ, 196բ-200ա), միասիւն
(19ա-196ա, 202աբ, 205ա, 210ա, 211աբ), եռասիւն (210ա-1ա): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (3ա-18բ,
53ա-211բ. նմուշ՝ 18ա), բոլորգիր (19ա-52բ. նմուշ՝ 40ա): ՏՈՂ՝ խառն. 22-25 (3ա-6բ),
29 (7ա-18բ), 23 (19ա-29բ, 168ա-95բ), 27 (30աբ), 19 (31ա-52բ), 25 (53ա-167բ, 205ա,
210ա-1բ): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝
կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – գծանկարային. Զարդագիր՝
թռչնագիր (19ա, 117ա, 124ա, 130ա, 147բ, 159բ): Գոյներ՝
վարդագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, երկուական գամերը եւ կապիչներն ընկած,
Ա. փեղկը քերծուածքներով. թուղթը թանաքից մասամբ գունափոխուած ու քայքայուած, եզրահատումից
ստորին լուսանցները եւ բնագիրը մասամբ վնասուած. ունի յետագայի նորոգում, որի ժամանակ
թերթերը խառնուել են (տե՛ս Բովանդակութիւն):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա, 6բ [Ի գրոց Պատճէն տումարի]
ա. 3ա [Աղիւսակ] Լրմունք ասորոց, Վերադիր, Քանիք – Զատկի լրումն այսպէս արա՛... բայց յԱդար վեց ա՛ծ:
բ. 6ա [Աղիւսակ] Ամիսք եւ տօմարք ասորոց – Զուգաւորութիւն հայոց ամսոյ ընդ ասորոց այսպէս արա՛յ... ի միւս կիրակին տո՛ւր՝
առաջաւոր է:
Ա. յիշատակուած չէ՝ Պատճէն
տումարի, Է-ԺԵ. դդ., աշխտ. Ջ. Էյնաթեանի, աշխատակցութեամբ եւ խմբագրութեամբ
Գ. Տէր-Վարդանեանի, Երեւան, 2002, էջ 87, 109:
Բ. 4ա-6ա Յաղագս երկնային գնդոյն պատկերաձեւութեանցն, զոր գտաք յիմաստնոց
նկատեալ – Քանզի երկոտասան են կենդանակերպք...
աստեղք հեռի միմեանց եւ ցրիւ:
Գ. 7ա-12ա Ի վեցերրորդ շաբաթուն.
երանելոյն Յակոբայ Սրճոյ եպիսկոպոսի ասացեալ ի Յարութիւն Ղազարու – Բա՛ց զշրթունս իմ՝ խօսել... առ ի փառաբանութիւն
Որդւոյն Աստուծոյ, զի նմա վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն
յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Դ. 12ա-4ա Ի մեծի աւուր գալստեան Տեառն յԵրուսաղէմ. երանելոյն Կիւրղի Երուսաղեմի
հայրապետի ասացեալ – Զգալուստն Քրիստոսի
պատմեմք ո՛չ մի անգամ միայն... ի շնորհս նորա, ուրում փառք յաւիտեանս:
Ե. 14ա-8բ Խօսք Զաքարիայի կաթուղիկողի
Հայոց Մեծաց՝ ասացեալ յօր յարմաւենեացն – Յելանելն
Տեառն յԵրիքովէ եւ ահա գնային... քանզի Քրիստոս վերակոչեաց զհեթանոսս նորածնութեամբ
աւազանին յորդեգրութիւն /// (շար. թափուած):
Զ. 19ա-23բ[Ժամագիրք]
ա. 19ա-22բ Աղօթք առանձնական առ սուրբ Երրորդութիւնն, ասացեալ տեառն Ներսէսի
կաթողիկոսի Հայոց, զոր ամենայն հաւատացեալ քրիստոնէից պարտ է ուսանել եւ աղօթել՝
քանի անգամ կարիցէ ասել – Հաւատով խոստովանիմ
եւ երկիր պագանեմ քեզ... լոյս միասնական սուրբ Երրորդութեանդ յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն:
բ. 22բ Վասն սրբուհոյ Աստուածածնին եւ վասն խաչի՛՛ (այսչափ):
գ. 22բ Սուրբ զԱստուածածինն եւ զամենայն սուրբս բարե՛՛ (այսչափ):
դ. 22բ Ընկա՛լ, Տէ՛ր, զաղաչանս. Հայր մեր
յե՛՛ (այսչափ):
ե. 22բ [Հրաժարումն] – Հրաժարիմք ի սատանայէ...
զ. 22բ-3բ [Դաւանութիւն հաւատոյ]
– Խոստովանիմք եւ հաւատամք ամենակատար սրտիւ զՀայր... Նովին մարմնովն համբարձեալ
յերկինս եւ նստեալ/// (անաւարտ, 1 էջ թողած չգրուած)
Է. 24բ-52բ [Գուշակութիւնք ըստ կենդանակերպից]
– Լուսին խոյ. մարդ առաջի գլուխ. ա: Խոյ կենդանակերպն
կրակ է... ուրախութիւն կասէ ոչ իժով ///:
24բ [Տոմարական աղիւսակ]
Ը. 54ա-5բ, 69աբ, 57ա-60բ, 65ա-6բ [Յաղագս երկնային
շարժմանն՝ նուաստ Յոհաննէս վարդապետի Եզնկացոյ, շարադրեալ յիմաստնոյն բանից, ի խնդրոյ
բարեպաշտ եւ երկիւղազարդ պատանոյն պարոն Վախթանկայ]
Տե՛ս ձեռ. 529, 149ա-66բ: Նխդր/չիք: ա/54աբ (սկիզբը թափուած.
///տեսանի իմաստութիւն, զի գեղեցիկ արուեստիւ...): բ/54բ-5ա: գ/55աբ (խորագրի վերջը այլ. «... եւ ինքն միշտ
շարժի»): դ/55բ, 69ա: ե/69աբ: զ/69բ, 57ա: է/57աբ: ը/57բ-8ա: թ/58աբ: ժ/58բ-9բ: ժա/59բ-60ա: ժբ/60ա: ժգ/60աբ: ժդ/60բ: ժե/60բ (խոչագիրը այլ. «Զինչ է որոտն եւ կայծակն»): ժզ/60բ: ժէ/60բ, 65ա (խորագիրը այլ. «Յաղագս ձիւնի եւ անձրեւի»):
ժը/65ա: ժթ/65ա: ի/65բ: իա/65բ: իբ/65բ-6ա: իգ/66աբ:
Թ. 61ա-4բ, 70ա-1ա [Յաղագս շաղկապութեան Արեգական
եւ Լուսնի] – // /միմեանս, կա՛լ զհիմն Լուսնին
եւ ե՛րթ ՈՁ. ՈՁ. (680, 680)... լոյսն հեղաւ յարեւելից յարեւմուտս:
Ժ. 71աբ Վասն տարերաց խառնմանց – Հողն ցամաք է եւ ցուրտ... եւ միմեանց հաւանք պահեցան:
ԺԱ. 71բ-2ա [Յաղագս կենդանակերպից] – Խոյն ունի իշխանութիւն ամպոց... հուր, երկիր, անձրեւ:
ԺԲ. 72ա-3բ [Դուռն աստեղաց/Ուստուռլապ] – Զմուտ զօհալին այսպէս արա՛... թէ զիարդ իցեն ընթացք
սոցա առ/// (շար. թափուած):
ԺԳ. 66բ-8բ, 56աբ, 53աբ, 74ա-5ա Երանելոյն Դանիէլի մարգարէի ասացեալ Վասն
նշանաց յերկինս. Արեգակն եւ ի Լուսինն, յորոտն ի շարժն եւ ի կայծակն եւ յեղջիւրք Լուսնին
ի խաւարել արեգկանն եւ Լուսնի եւ բակ առնուլ վասն աղեղ իջանելոյ առ ի նշան չարոյ եւ
բարոյ, որ իմանան մարդիկք եւ զգաստանան ի պատուիրանն Աստուծոյ եւ երկիցեն ի Տեառնէ՝
նախագուշակ լինելով յերկիւղ Աստուծոյ, եւ արասցեն զամենայն ինչ իմաստութեամբ – Ի Նաւասարդի թէ Լուսինն խաւարի, շատ ձիւն գա...
ցորեն եւ գինի շատ:
Հմմտ. ձեռ. 1973, էջ 213ա-20բ:
ԺԴ. 75աբ [Յաղագս աստեղացն ցուցակք
են]– Զօհալն,
որ կոչի Երեւակ... ի սոցանէ ճանաչի մարդոյ բնութիւն:
ԺԵ. 75բ-6բ Վասն փառ[աւ]որ աստեղաց, որ անկանին, թէ զի՛նչ գուշակեն – Յորժամ տեսանես մեծ եւ փառաւոր աստղ, որ ցոլանա
յարեւմտից... ուր հանգի՝ զատիկ է:
ԺԶ. 76բ-82բ [Անանիայի Շիրակացւոյ Յաղագս կենդանատեսակաց]
ա. 76բ Պաւղոսի Աղեկսանդրացոյ Նախերգան ի ներքս աստուածութեան յոյժ – Գեղեցկաբար, ո՛վ որդի սիրելի, կրօնամոն...
բ. 76բ Յաղագս կենդանատեսակ բոլորատեսութեան – Կենդանատեսակ բոլորութիւն շարժի առ շեշ[տ]ապէս...
գ. 76բ-7ա Յաղագս Խոյնին - Արդ, է սկիզբն կենդանատեսակ բոլորակութիւն...
դ. 77ա Յաղագս Ցլուն – Երկրորդ կենդանատեսակ
է Ցուլն...
ե. 77աբ Յաղագս Եկաւորին – Երիր կենդանատեսակ
է Եկաւորին...
զ. 77բ Յաղագս Խեցգետին – Չորիր կենդանատեսակ
է Խեցգետինն...
է. 77բ Յաղագս Առիւծուն – Հինգերորդ
կենդանատեսակ է Առիւծն...
ը. 77բ-8ա Յաղագս Կուսականին - Վեցերորդ
կենդանատեսակ է Կուսանակն...
թ. 78ա Յաղագս Կշիռն – Եւթներորդ
կենդանատեսակ է Կշիռն...
ժ. 78ա Յաղագս Կարճին – Ութերորդ
կենդանատես թէ Կորն...
ժա. 78աբ Յաղագս Աղեղնաւորին – Իններորդ
կենդանատեսակ է Աղեղնաւորն...
ժբ. 78բ Յաղագս Այծեղջերին – Տասներորդ
կենդանատեսակ է Այծեղջիւրն...
ժգ. 78բ Յաղագս Ջրահեղին – Մետասաներորդ
կենդանատեսակ է Ջրահեղն...
ժդ. 78բ Յաղագս Ձկանն – Երկոտասան
կենդանատեսակ է Ձուկն...
ժե. 78բ-9բ Վերագլխութիւն – Երկոտասան
կենդանատեսակացն ըստ իւրաքանչիւր տարբերութեանց...
ժզ. 79բ-81բ Յաղագս խաւարն աստեղացդ – Շնաստղն, Խողովակն, Վաքն, Ծիծառն...
ժէ. 81բ-2բ Յաղագս հողմոց – Հողմ արեւելեայ,
որ կոչի Ապիլիոտէս... բովանդակութիւն սոցա ամենեցուն է, Աստուած, որում փառք
յաւիտեանս. ամէն:
Ծանօթ.
Տե՛ս Ա. Շիրակացու մատենագրութիւնը, էջ 327-34:
ԺԷ. 82բ-4բ Յաղագս աստեղաց ցուցակք են – Առաջին գօտին Լուսինն է... տարին պատէ զերկինքն:
ԺԸ. 84բ-6բ Նշանացոյց արարեալ – Յորժամ
մտանէ Զօհալն ի Խոյն... թէ մթանայ՝ մեռանի հիւանդն, եւ թէ ոչ՝ ապրի:
ԺԹ. 86բ-8բ Սարկաւագին – Ի քսան ամին
Կոստանդիանոսի... բազմագնացք առ ի զգոյշ մարդկան:
Ի. 88բ-91բ Վասն որոտալոյ ասացեալ – Յորժամ
լինի Արեգակն ի Խոյն... ի մէջ երկրի այս ամենայն իրաց աճումն:
ԻԱ. 91բ-2բ Վասն որոտմանց ի վերայ Լուսնին, որ
Լուսինն ի կենդանակերպսն լինի, զի՞նչ է – Եթէ
Լուսինն ի Խոյն լինի եւ որոտայ... գարի պակաս գայ:
ԻԲ. 92բ-4ա Վասն աղեղեան, որ ասեն Գօտի – Յորժամ յաւուրս Խոյին աղեղն իջանէ յարեւելս... եւ օդքն խառնակ գան:
ԻԳ. 94ա-5ա Վասն խաւարման Լուսնին – Յորժամ յաւուրս Խոյին խաւարի Լուսինն... ի գազանէ
եւ ի գողոց:
ԻԴ. 95ա-9բ Յաղագս տանուտրաց տարոյն – Յորժամ համալն լինի... եւ է սա ստուգաբան եւ
ըղորդախօս:
ԻԵ. 99բ-100ա Տանուտրացոյց – Յորժամ Խոյն լինի տանուտէրն... եւ մահ. ձիւն ի
մեհեկին:
ԻԶ. 100բ Դանիէլի մարգարէին է ասացեալ [Յաղագս]
խաւարման Արեգական [եւ] Լուսնին – Յորժամ Հռովմայեցոց
վերադիրն ԻԴ. լինի... հանապազ խաւարի Արեգակն եւ Լուսինն:
ԻԷ. 100բ-2ա Վասն Արեգական նշանաց, որ լինի հետ
Արեգականն [եւ] Լուսնի – Տե՛ս զԱրեգակն յորժամ
բակ առնու, թէ աւուրս ձմեռային է... դառն նեղ ժամանակիս, որ գալոցն է յաշխարհս:
ԻԸ. 102ա Վասն Լուսնի, որ նորընծայ լինի, ցուցանէ
– Տե՛ս զԼուսինն երբ նորընծայ լինի... զճշմարիտն
Աստուած գիտէ:
ԻԹ. 102աբ Վասն ԲԺ.ն կենդանակերպացն, որ ամենայն
կենդանակեր[պ] ինչ արվեստ ի հուքմ ունի,
որ գիտենաս – Տարեխն թայլուխ ունի... անձրեւք
պակասին, պիտանիք եւ անպիտանիք հողմ որ/// (շար. թափուած):
Լ. 103ա Յաղագս Փայլածու[ի]ն, որ կոչի Օտարիտն
– Յորժամ ի Խոյն մտանէ... լալ ողբումն ցուցանէ,
բայց զճշմարիտն Աստուած գիտէ, զի կարող է:
ԼԱ. 103ա-13բ Յանունն Աստուծոյ ողորմածաց ողորմածին. Խօսք Անդրիասա իմաստաց իմաստասիրին:
Գիրք երկրորդ ԻԸ. նշանաց եղանակաց, որ ի յերկինս եւ ի յերկրի լինիցն: Գիրք յիշատակարան
ԻԸ.երորդաց յաղագս Արեգականն եւ Լուսնին յԲԺ.ան կենդանակերպսն
[ա]. 104աբ [Եղանակ առաջին. Յաղագս խաւարման Արեգական]
– Յորժամ Արեգակն ի Խոյն լինի եւ խաւարի...
բ. 104բ-5բ Եղանակ երկրորդ. Յաղագս խաւարման
Լուսնին – Յորժամ Լուսինն ի Խոյն լինի...
գ. 105բ-6ա Եղանակ երրորդ. Յաղագս Արեգականն
պարունակի – Յորժամ Արեգակն ի Խոյն լինի...
դ. 106ա-7ա Եղանակ չորրորդ. Յաղագս Լուսնի պարունակին
– Յորժամ Լուսինն ի Խոյն լինի...
ե. 107աբ Եղանակ հինգերորդ. Վասն Լուսնին ընթացման
– Յորժամ Լուսինն ի Խոյն ընծայի...
զ. 107բ-8բ Եղանակ վեցերորդ. Յորժամ գիսաւոր
աստղ ելանէ - Յորժամ Լուսինն ի Խոյն լինի...
է. 108բ-9բ Եղանակ եւթներորդ. Յորժամ աստղ անկանի յերկիր - Յորժամ Լուսինն ի Խոյն լինի...
ը. 109բ-10բ Եղանակ ութերորդ. Յորժամ աստղ ցոլանայ, թէ զի՞նչ է – Յորժամ Լուսինն ի Խոյն լինի...
թ. 110բ-1բ Եղանակ իններորդ. Յորժամ աղեղն իջանէ – Յորժամ Լուսինն ի Խոյն լինի...
ժ. 111բ-2բ Եղանակ Ժ.երորդ. Յաղագս շարժ լինելոյ, թէ զինչ գուշակէ – Յորժամ
Լուսինն ի Խոյն լինի...
ժա. 112բ-3ա Մետասաներորդ եղանակ. Վասն մշշի
օդոյն, թէ զինչ լինի – Յորժամ Լուսինն ի Խոյն
լինի...
ժբ. 113աբ Եղանակ երկոտասաներորդ. Վասն հողմոց, որ ելանէ խիստ – Յորժամ Լուսինն
ի Խոյն լինի... եւ ձմեռն ցուրտ եւ պարզկայ խիստ:
ԼԲ. 113բ-5ա Տանուտրացոյց, զոր ասացեալ է Անդրէասայ – Յորժամ Խոյն լինի տանուտէր տարոյն... եւ ամենայն
բարոյ առատութիւն ցուցանէ:
ԼԳ. 115աբ Կաղանդացոյց Հոռոմ տարէմտին – Թէ կիրակի հանդիպի տարէմուտ Հոռոմոց...
ծերոց մահ:
ԼԴ. 115բ-7ա [Գուշակութիւնք]
ա. 115բ-6ա Եթէ կամիցես գիտել զտարինն եղանակն – Կա՛լ զհայ թվականն եւ ե՛րթ Ժ. Ժ. (10, 10)... տարին դիժար գայ:
բ. 116ա Յաղագս աստեղացն, որ ցոլանայն
յերկինս – Յորժամ յարեւմտից յարեւելս ցոլանա
աստղն... խաղաղութիւն լինի:
գ. 116ա-7ա Յաղագս որոտմանց եւ այլ նշանաց – Յորժամ ի գարունն առաջին ամպն յարեւելս որոտայ... նուազութիւն պարսկաց եւ
բարձրութիւն հայոց:
դ. 117ա Տանուտէր տարոյ այսպէս արա՛ – Կա՛լ զտանուտէր տարոյն յորում ես... ուր համարն դադարի՝ այն է:
ԼԵ. 117ա-23բ [Վիճակացոյց սրբոյն Յակոբայ՝ Ա-Ք]
– [Ա]. Սուրբ Երրորդութիւն փրկէ զքեզ ամենայն փորձութենէ... Ք. Տեսանեմ զքեզ մէկ
մի կու յաղթէ... Սուրբ Յակոբայ վիճակն է:
ԼԶ. 124ա-6բ [Վիճակացոյց ի վերայ տանուտերաց] – Ո՛վ մարդ, լոյսն ահագին փառաց... եւ ի մեծ մարդու մի բարի լինի քեզ. եւ Քրիստ[ոս]ի
փառք յաւիտեանս. ամէն:
ԼԷ. 126բ-8բ [Դեղագիրք] – Գաւզդաշն գծէ՛ մին թասի մէչ... ձիթով շաղախէ՛,
դի՛ր վերայ. լէվանայ Աստուծով:
ԼԸ. 128բ-30ա Այս է քուգուրդի ջրին հասիաթն
– Թէ, որ մարդի գլուխն ցավի... ԺԵ. (15) օրին կու ժրի Աստուծով:
ԼԹ. 130ա-5բ Վասն հարցմանց անօրինաց եւ զանազան պատասխանիք, զոր խնդրեալ բարեպաշտին
Աբիսողոմայ եւ պատասխանեալ վարդապետին Մաթէոսի – Յաստուածային գիրս գրեալ է, թէ պատրաստ իցէք տալ պատասխանի ամենայնի... ներքին
մարդն նորոգի աւր ըստ օրէ ասէ առաքեալ:
Ունի եօթ հարց-պատասխան:
Խ. 136ա Պատասխանիք տաճկաց – Արդ, մեք երիս
աստուած օտարս եւ զատեալս ի միմեանց ոչ ասեմք... ի փառս Քրիստոսի աւրհնելոյն յաւիտեանս.
ամէն:
ԽԱ. 136ա-9ա Հարցումն ֆռանգաց – Քանի.
իրօք զազգին ֆռանկաց արտաքոյ է ամենայն ազգաց քրիստոնէից... եւ ամենայն ոչ մկրտէ
զմկրտեալն:
ԽԲ. 139ա-46բ [Խրատք առ ուղղափառ
հաւատացեալսն, Կիրակոսի վարդապետի Եզնկացոյ՝ ի Կարնոյ քաղաք]
Տե՛ս ձեռ. 573, 103բ-18բ: Նխ./143ա-4ա (խորագիրն այլ՝ «Նորին Կիրակոս վարդապետի»,
սկսւում է. «Առ որս ասացից, թէ պահոց եւ աղօթից եւ այլ առաքինութեանն շնորհք...»):
ա/144ա-6բ: բ/չիք: գ/139ա-41բ: դ/141բ-3ա: ե-թ/չիք:
Խորագրերում գրուած «Կիրակոս»
բառը լուսանցում կամ տողավերին յետագայ գրչութեամբ ուղղած է՝ «Մատթէոս»:
ԽԳ. 147ա-59ա [Վարք եւ վկայաբանութիւն Եղիայ քահանայի] – Եւ ընդ աւրհնութեանս ծանուցում լինի ձեզ... Կատարեցաւ
բանքս այս վկայութեամբ ասորոց պատրիարգին եւ Մինաս վարդապետին եւ Խաչատուր վարդապետին,
Պօղոս վարդապետին եւ Յովանէս վարդապետին եւ Մելքիսէթ վարդապետին: Սոցին աւրհնութիւնն
հանապազ ընդ ձեզ եւ ընդ մեզ եւ ի վերայ ամենայն քրիստոնէից. ամէն:
Տպ. տե՛ս Պատմութիւն Եղիա
քահանայի (ԺԶ. դար՞), Արտատպուած «Արարատ» ամսագրից, Հրաչեայ Աճառեան, Վաղարշապատ,
1908, 56 էջ:
ԽԴ. 159բ-69բ Պատմութիւն ծնընդեան եւ սնընդեան չար Մահմետին, որ է կարապետ
Նեռին – Աստանօր կամ եղեւ ինձ... եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանս. ամէն
ԽԵ. 170ա-4ա [Նուաստ վարդապետի Յովհաննիսի Եզնկացւոյ Խրատ հասարակաց քրիստոնէից.
ձեռ. 2678, 9ա]
ա. 170ա-2բ Յաղագս հաւատոյ – Նախ պարտ
է իմանալ, թէ զի՞նչ է քրիստոնէութիւն... կատարել զխորհուրդն մկրտութեան:
բ. 172բ-4ա Յաղագս մկրտութեան – Արդ,
քրիստոնէութեանն սկիզբն եւ գլուխն մկրտութիւնն է... Արդ, այս առաջին գլուխ քրիստոնէութիւն
հաւատոյ:
ԽԶ. 175աբ [Յաղագս կենդանակերպից] – Եթէ
կամիցես գիտել, թէ Արեգակն յորում կենդանակերպի է... կէտք սուզական ձմեռն է:
ԽԷ. 176ա-93բ Ախտարացոյց, զոր արարեալ են իմաստասիրացն – Խոյն, որ է պարսից... զճշմարիտն Աստուծոյ է գիտելի:
ԽԸ. 194ա-5բ Երազահան Լուսնով, որ վարեն զերազ գիշերոյն – [Ա]ռաջին օրն բարի է՝ ամենայն իրաց գնել վաճառել...
այսօր մատոյց պատարագ Աստուծոյ ի յաւագ մտանել:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ.
Ա. Մանուէլ
գրչի, նոտրգիր, 1767-1781 թթ.
ա. 174բա Վասն ծնանելոյ տղաի բարի կամ չար օրն – Կիրակի ավուր ծնած տղան նախանծոտ լինի... աղէկ
բնութիւն ունի (կարդալ նախ 174բ, ապա՝ 174ա):
բ. 196ա [Գուշակութիւնք] – Այս է չար
աստղն... յերկինքն է լինի:
գ. 198բ Գիր դղացկան կնոջ, որ դժար ծնանի. Գրէ զայս անվանքս եւ կնոջ յաջ բազուկն կապէ շուտ ծնանի տղան յԱստուծօվ – Աքէ, Աքայ... տե՛ս զօրութիւնն Աստուծոյ. ամէն:
դ. 199ա-200ա [Դեղագիրք - Գուշակութիւնք] – Ով որ ուզէ կինն կոյս առնէ... ի վերայ դիր ազատի Աստուծով:
Բ. նոտրգիր, ԺԸ. դարի վերջ.
198ա-7բ [Աղօթք առ Մարիամ] – Ճօպրայիլ
կօկտան էնմիշ պար Մարիամ... հիլ պար Մարիամ, տաիթ Մարիամ:
Հայատառ թուրքերէն, գրուած
հակառակ դիրքով:
Գ. նոտրգիր, ԺԸ. դարի վերջ.
ա. 202ա [Վասն չար նազարի, նիաթի եւ չար ակի] – Զայս փոքրիկ տըլիսմով գիրս Ա. փոքր թղթի վրայ գրէ՛... եւ զհոգի ուղիղ նորոգեա՛
ի փորի քում:
բ. 202բ [Դեղագիր ականջացաւի] – Ականջն
մարդոյ որ խուլ լինի... յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Դ. նոտրգիր, 1814 թ.
2բ [Դեղ աչքացաւի] – Յամի տեառն 1814 եւ նոյեմբերի 21... աչքդ լաւանայ Աստուծով:
Ե. նոտրգիր, ԺԹ. դարի սկիզբ.
210ա-1բ [Հմայագրեր, դեղագրեր]
ա. 210ա-1ա [Վասն զաւակ ծնանելոյ] – Այս է կնոջ թպղայ գրելոյն...
Ես ի Տէր յուսացայց, ցնծացայց եւ ուր[ախացայց]:
բ. 211ա Զայս վասն նազարի եւ չար աչքի է. գրէ՛ Ա. ձեռաց չափ թղթի վերայ – Անուն ամենասուրբ Երրորդութեանն... ամենայաղթ
խաչի քո անկ՛՛ եւ պահապան: Հաւա/// (շար. թափուած՝ եզրահատուած):
գ. 211բ Վասն բէրնացաւի դեղ շինելուն խրատն այս է – Նախապէս առ Դ. դրամ յօտլղըհար... փորձած է, կու փրկի:
դ. 211բ Սուսանակի դեղ շինելուն խրատն այս է – Առ չոր փարի... կաթեցրոց դրինդի/// մէջն ձօխու/// (շար. թափուած՝ եզրահատման
պատճառով):
Զ. նոտրգիր, ԺԹ. դարի կէս.
205ա [Գրառաջ] – Հասցէ ի
Կարին քաղաք, ի ձեռս Եփրիկեան հաճի Բաբայ աղայի փեսայ՝ բարեպաշտօն եւ խոհական խօջայ Յովհաննիսին... եւ արհիապանծ
եպիսկոպոսին առ ի բարին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
170ա (Գրչի) Եւ զգծող սորին՝ զանարժան տէր Յոհան էրէցս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս: Գրեցաւ ի թվին ՌՃԻԴ.ումն
(1675), Նախա ամսուն Ժ.: Յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք: Հա՛յր մեր յերկ՛՛:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Ա. Մանուէլ գրչի, նոտրգիր, 1767-1781 թթ.
1բ (նոտրգիր) Թվին ՌՄԺԶ.ին (1767) սեկտեմբեր ամ[ս]ուն մահի տարին/// ես՝ մեղաւոր եւ
անա[ր]ժան տէր Մանիէլըս զայս գիրըս լալօվ, արտասուք թաբելօվ, ավաղ ասելօվ, անմխիթար սքալօվ, աղիողորմ լալօվ, հառաչելօվ, սիրտըս կըսկծալօվ զայս գրեցի, որ յառաչ զօնքաչ մայրըս առ Աստուած փոխեցաւ, յետոյ իմ որդի Գրիգորն
առ Աստուած փոխեցաւ, յետ նորա իմ դուստր նազելի Շահզարն առ Աստուած փոխեցաւ: Աստուած
ողորմի ասացէ՛ք իւրեանց հոգոյն վասն իմ ծօվացեալ մեղացն, [բ]այց զայս փորձութիւն իմ վերա եկաւ: Մնացինք այր ու կին մինակ,
այլ օվ կարէ մեզ մխիթարեր, միան թէ Աստուած եմք յուսացեր, որ ինքն ողորմած է, կանէ
շատ մեղաց թողութիւն մեզ եւ մեր ննջեցելոցն արքա[յ]ութիւն տացէ եւ մեզ անյիշատակ չի
թողու, Հոգին Սուրբ մեզի մխիթարէ, զավակ
բարի պարքեվէ, որ տառապեցոյց, նոյն ինքն
ողորմեսցի ըստ մեծի ողորմութեանն իւրում. որ էհար՝ նա բժշկեսցէ. ամէն:
Բարեխօսութեամբ տիրամայր սուրբ Աստուածածնին եւ Յօհանու Մկրտչին
եւ սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին, ըՍտեփաննոսի Նախավկաին եւ առաջին մարտիրոսին, յառաքելոց,
մարքարէից, հայրապետաց եւ
մարտիրոսաց, ճքնաւորաց, կուսանաց |3ա| եւ ամենայն սրբոց: Տէ՛ր իմ Յիսուս միածին, ամենայն
հավատաց[ե]ալ քրիստոնէից ՀԲ. ազգի օղորմիս
էնոց յառաջ ողորմիս, յետոյ մեղաւորիս. ամէն:
Զայս գիրըս մնա, եւ յես հող դառնամ:
թ. 2՝ յետագայ մուծում է, այդ պատճառով է յիշատակարանի շարունակութիւնը 3ա էջում:
174ա Յես տէր Մանիէլըս գրեցի:
Գիրըս մնաց, ձեռըս հող է դառցեր. ՌՄԺԷ. (1768) գրեցաւ:
196բ Թվին ՌՄԼ.ին (1781) հոգկտեմբերին: Ահայ ես՝ մեղաւոր եւ անարժան եւ սեվա[ւ]որ Մանուէլ սուտանուն քահանայս, որ աստուածասաստ
բարկութիւնն եկն ի վերայ իմ, որ իմ իրիցկինն առ Աստուած փոխեցաւ, Տէր լուսաորեսցէ
հոգին, Աստուած իւրեան հոգին արքայութեանն արժանի արասցէ. ամէն:
Զայս եւս պատմեմ ձեզ: Մահի գրօղի խոցած եղա, կարկուտ ծէծած յարտ եղայ, այս չորացաց գլուխս ինչեր էկաւ, այս քօռանալու յաչքերս ինչեր տեսաւ մանկութենէ մինչեւ
Ծ. (50) տարի մէկ լաւ օր մի չի տեսա, ո՛չ հօրէ խնդացի, ո՛չ մօրէ, ո՛չ ազգէ խնդացի,
լուսաւորեալ իրիցկինս էլ ինձ նման եթում, |197ա| երկուքեանս էլ որբութեամբ
մեծացեալ, նաչա[ր]ութենօվ, խղճութենօվ նիշանուեցանք, հար[ս]անիք արարինք, շատ նաչարութիւն
ունէինք: Ծառա եմ Աստուծոյ, կարօտութիւն շատ ու[ն]էինք, Աստուած լցոյց, քառք (=փառք) կու տաի Աստուծոյ, իրիցկինս լաւ տնարար
էր, ղայրաթօվ, նամուսօվ էր, մանօղ գզօղ էր, ղայրաթ արինք, տուն էղանք: Հիմի ինչ անեմ, Աստուած ողորմի հոգոյն,
առ Աստուած փոխեցաւ, մնացի Բ. ախչիկ եթումօվ մօլորեալ,
նման տատրակի միայնացեալ, տէր ու տիրական չունիմք, անմխ[ի]թար գիշեր ցորեկ գու լամ, ճար չկա, մինքին չկա, բարօվ ես էլ շուտ մեռնիմ, իրիցկնոչս մօտն թաղեն զիս, որ ես էլ հետն հող դառնամ,
ազատիմ դառն աշխարհէս, |197բ| զերծեալ լինիմ նախատանաց եւ բանբասանաց, թէ որ Աստուած լսէ, լինի, բարի է Աստուծով,
զէրա դժվար կրակ է անմէր տղա պահելն կամ թէ կնոչ կարօտն, տան անտէր մնալն չի քաշվիր: Մի՛ք մեղադրեր, ասացէ՛ք Աստուած ողորմի
իրիցկին Արզուի հոգոյ եւ տէր Մանէլի հոգոյն, որ ետ սակաւ ավուրց ես այլ մեռանելոց եմ:
Խնդրեմ աստուածպետական բարերարէն, որ իմ մեղքս չյիշէ. ամէն:
Բ. Այլոց
Աստառ Ա., 1ա (նոտրգիր, 1715 թ.) [Մար]տիրոսի ծնունդն ՌՃԿԴ. (1715) թվին մայիսի
ամսոյ:
1ա (նոտրգիր, 1715 թ.) Մարտիրոսի ծնունդն ՌՃԿԴ. (1715), մայիսի ամսոյ Զ.ին գրեցաւ:
1ա (նոտրգիր, 1717 թ.) Տէր Կիրակոսի եւ տէր ըՍտէբի օրհ[ն]ելու թվականն ՌՃԿԶ.ին
(1717):
1ա (նոտրգիր, 1717թ.) Մարտի ամսոյ Բ.ինես՝ տէր Կիրակոս/// եցի գրեցի:
1ա (նոտրգիր, 1717 թ.) Տէր Կիրակոս[ի] եւ տէր Ս[տ]էբանի օրհնուվելու թիվն այս է.
ՌՃԿԶ.ին (1717)՝ մարտի ամսոյ երկու օրն: Թուման էրէց[ս] գրեցի: Ձեռքս փթի, գիրս մնայ
յիշատակ: Թիվն ՌՃԿԶ. (1717):
195բ (նոտրգիր, 1721 թ.) Թվին ՌՃՀ. (1721) գրեցաւ, մարտի Գ. օր:
201բ (նոտրգիր, 1738 թ.) Թվին ՌՃՁԷ. (1738), ամսեանն փետըրվարի Ե. էր, օրն կիրակի.
ես՝ անարժան ծառայ Աստուծոյ տէր Մարուքս գրեցի տէր Օվանէսի վաղճանիլն:
201բ (նոտրգիր, 1796 թ., թանաքագծով ջնջած, բայց ընթեռնելի) Թվին ՌՄԽԵ.ին
(1796) ես՝ Սանահնեցի տիրացու Ղազարս եգած էի Թիլֆիզ քաղքէն եւ եկի Շօշի կոչեցեալ սուրբ
վանքն եւ յետ քանի յաւուր տեսի զայս սուրբ գիրքս եւ ձեռամբ իմով գրեցի:
198բ (նոտրգիր, ԺԸ. դարի վերջ) Պատճառ գրոյս այս է, որ ես՝ Հռէփսիմէ<ե>ս
պարտ եմ իմ եղպար Ավետիսին ՃԾ. ղուռուշ, որ էնս կանէ ՁԵ. ղուռուշ
եւ Ա. տարի վաթայ. այլեւայլ չան[է]///:
200բ (նոտրգիր, ԺԸ. դարի վերջ) Տէր Յօսէփի որդ[ի] տիր[ացու] Ավետիսին: Թվին ՌՃ. (1651):
200բ (նոտրգիր, ԺԸ. դարի վերջ) ///ախ ծնու[նդն] է ը Ի[ս]րայէլ ՌՃՂ. (1741):
201ա (նոտրգիր, ԺԸ. դարի վերջ, բոլորշու մէջ կենտրոնում եւ երկու եզրագօտիներում)
Տէր Աստուծ Յիսուս քրիստոս: Ի վայելումն տիրացու Ավետիսին: Թվին ՌՃ. (1651): Յիսուս
Քրիստոս բարին Աստուած, յորմէ ոչ ոք է: Բացի զայս բոլորակս զոր ինչ գտցես, յօգնութիւն
զայն քեզ կոչեսցես:
201բ (նոտրգիր, ԺԸ. դարի վերջ, թանաքագծով ջնջած, բայց ընթեռնելի) Այս է ծնանիլն:
Այս է ծնանիլն Սարգսի ՌՃՀԴ.ին (1725): Եղիսաբեթին (ընթերցումը՝ երկբայելի) ծնանիլն
ՌՃՀԸ. (1729) թվին: Այս է ծնունդն Յովհաննիսին (՞) ՌՃՀԹ. (1730) թվին: Այս է ծնուդն
Յակոբին (՞) ՌՃՁԳ.ին (1734):
202ա (շղագիր, 1807 թ.) Ի ՌՄԾԶ. (1807) աբրելի
ԺԸ. Սհակ որդիս եկաւ, մեզ ուրախացուց, գո[հ]ութիւնն պարգեւողին իմո:
203բ (շղագիր, 1807 թ.) Ի ՌՄՁԳ. (1834) թվին յունվարի:
Բ. կազմաստառ (շղագիր, 1820 թ.)՝ 1820 հոկտեմբերի 26 աւ[ուր]/// շաբթի տեսի ի
տեսլեան մէլիք Աբրահամն ի վերայ սեղանի, մատոյց ինձ՝ Իսահակ վարդապետիս մին պատառ
հաց անուշահամ մազայով եւ մին տոլու անուշահամ բաժակ:
Սոյն հոկտեմբերի 28ին բաննահ Յարութիւնն իւր որդի Յօհանն ետ ինձ աշակերտ՝ վասն
գիր ուսանելոյ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 3բ, 193բ՝ ութանկիւն. «Քրիստոսի ծառայ Աւետիս
վարդապետ 1806»: 198բ՝ ութանկիւն, «[Քրիստոսի ծառայ]
Սահակ վարդապետ 1243 (1794)»: 198բ՝ ոճաւորուած քառանկիւն «[Քրիստոսի] ծառայ
Աւետիս» (մի մասը չկայ, քանի որ դրոշմուած է լուսանցում): 198բ անընկալելի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Ա. կազմաստառ.
«/// աց ողորմի ասա՛յ: Աստուած ողորմի տէրտէրի հոգոյն. ամէն»: Ա. կազմաստառ, 1ա.
տարբեր տառեր եւ արաբական թուանշաններ: 1ա «Գրիճս սոր եւ թանակս մուր եւ սիրտս///»,
«Գրագրութիւնն», «Քաբգե»: 2ա (նոտրգիր) «Պատուական», «աբգ... եւ օֆ», «Աստուած
իմ», «Ցասմնական զարացական», «Ցանկալի եւ սիրելի, սիրելի նազղու (=նազլու) գովելի նազլու
ցանկալի նազլու հագել ես ալն երեկ փնխալն, բարով քոյ գալն»: 87ա «Դարցեալ թէ կամիս
գիտել ըսկիսպ Արարածոց վերաբերած է»: 121ա (ներքին եզրին սոսնձուած թղթիկին)՝ «Ետուր
երկիւղածաց քոց նշան»: 123բ «ՃԼ. թուխտ է»: 126բ (ստ. լս.) «Վարդի ջուր, |127ա| իսպտակ սոխի ջուր»: 133ա (ստ. լս.) «Վասն այն ոչ ընդունեմք, որ Տէրն մեր յառաջ
քան զայս ասաց, թէ զի յարիցեն սուտ Քրիստոսք եւ սուտ մարգարէք եւ այլն: 198բ «Յամենայն
ժամ է եւ ժամանակ»: «Մարամ վասն»: «Ամենակ»: «Դինվ»: «Ասաց ղժակառէրա»: 200բ «ԱԲԳԴԵԶԷԸԹ»:
«Տէր Յովանէս»: Նաեւ թռչնագիր Ե-եր, մեծատառեր: 201բ «Թէ որ այս ախթարք յս ծնանի, բախտաոր»:
«աբգդեզէը»: 202ա «Խմե խմելապ զայս»: 209ա «Երեք կերպ մարդ ճանաչի երից տեղիս. ուժեղն
ի պատերազմի, իմաստունն ի բարկութեան եւ բարեկամն ի նեղութեան»: «Յի Հ Հասցէ»: Թուաբանական
աղիւսակ:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 205բ՝ Երկու ձի (սեւ մատիտով): 209ա՝ Երկու դիմանկար (սեւ
թանաքով, կիսով եզրահատուած):
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի մէջքին սոսնձուած թղթի վրայ «Ճառընտիր
(6)»: 2ա՝ «ՌՃԻԳ. -
1675. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2507
ՀԱՅՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ՄԱՇՏՈՑ
ԺԶ. դար (1599ից առաջ) |
ԿԱԶՄՈՂ՝ Յակոբ (1599 թ.):
ԹԵՐԹ՝ 93. չգրուած՝ 1բ, 88բ-93բ: ՊՐԱԿ՝ 1+Ա-Ըx12 (Ա, Է 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, թ. 1՝
այլ թուղթ (աւելացուած 1599ին)՝ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ բոլորակ, որի մէջ կենտրոնով
անցնող երկու մասի կամարաձեւ ճիւղաւորուած գիծ, որի ծայրերը աւարտւում են մէկական
եռանկիւնիով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 18,3x13,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (12,7x9,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր
(նմուշ՝ 2ա): ՏՈՂ՝ 18 (2ա-11բ), 19 (12ա-55ա): ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի,
դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը կարմիր մետաքս, դռնակինը՝ վանդակազարդ կապոյտ կտաւ.
լուսանցակողերը՝ նարնջի:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ
– Գիրք Պարապմանց սրբոյն Կիւրղի եպիսկոպոսի Աղեքսանդրու հայրապետի յաղագս մարդանալոյ
միածնին, Գլուխ Լ. Երանելոյ Տեառն Կիւրղի եպիսկոպոսապետին Աղէքսանդրի առ բարեպաշտ
թագուհին Եւդոկիա՝ կին Թէոդոսի բարեպաշտ թագաւորին, ԺԱ. դ.: Ա+Բ, ստացուած ստորին
եւ վերին լուսանցները եզրահատած մէկական թերթից: Մագաղաթ, 18,3x13,5, միասիւն
(17x10), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Բբ), տող 17: Կարդալ՝ Աաբ, Բաբ. «///ամենեքին
եղաք որդիք... մարդով մահ, այսպէս եւ մարդ///»: Բաբ. «///խաւսել կարեւոր ե, զիարդ ոչ իցէ յոյժ սխալանաց... պատեհութիւն
որպես ի վ[այ]րէ յաստուածաշուն[չ]///»:
Տե՛ս «Կիւրեղ Աղեքսանդրացի.
Գիրք Պարապմանց: Աթանաս Աղեքսանդրացի. Թուղթ առ Եպիկտիմոն: Գրիգոր Տաթեւացի. Լուծմունք
ի Պարապմունս սրբոյն Կիւրղի»: Կ. Պոլիս. տպ. Աստուածատուր Կոստանդնուպոլսեցու.
1717 թ., էջ ՃԻԲ-ՃԻԳ., ՃԼ-ՃԼԱ.:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – գծանկարային. Լուսանցային՝
եպիսկոպոս՝ 2ա, կաթողիկոս՝ 39բ: Ճակատազարդ՝
2ա, 39բ, 59ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական,
խաչ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր:
Գոյներ՝ կարմիր:
Վիճակ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուածքներով, կապիչների կէսն ու գամերն ընկած,
թ. 88-93՝ ցեցի անցք, խոնաւութեան հետեւանքով թուղթը գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-39ա [Կանոն եպիսկոպոս ձեռնադրելոյ] – Յորժամ հանդերձեալ լինի եպիսկոպոսացուցանել զոք...
կացուցի զքեզ, մո՛ւտ յուրախութիւն Տեառն քո:
Բ. 39բ-58բ Կանոն կաթողիկոս աւրհնելոյ – Յորժամ հանդերձեալ լինին բարձրացուցանել զոք ի
պատիւ կաթողիկոսութեան... Եւ ապա փառս տուեալ արձակին, որում փառք յաւիտեանս յաւի՛՛:
Գ. 58բ-9ա Այս են նիւթք եւ պէտք սրբալոյս մեռոնին
– Պալասանի փայտի հունտ, խասապ տէրեւէ թուղթ...
Այս է սրբալոյս սուրբ մեռոնի ծաղկունք՝ խորհրդով է:
Դ. 59ա-88ա Կանոն մեռոն աւրհնելոյ – Յաւուր մեծի հինգշաբաթին, ի ժամ սուրբ պատարագին...
եւ քեզ վայել են անլռելի խոստովանութիւն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԿԱԶՄՈՂԻ
88ա Ո՛վ սուրբ հայրապետ[ք], յիշեցէ՛ք զանարժան կազմող սուրբ գիրոցս, սուտանուն Յակոբ յիշեցէ՛ք: Ի թվիս ՌԽԸ.
(1599):
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի մէջքին սոսնձած թղթի վրայ. «Մաշտոց ձեռնադրութեան
եպիսկոպոսի, կաթողիկոսի///»: 1ա «2. Մաշտոց 133: Բովանդակութիւն. 1. Կանոն
եպիսկոպոս ձեռնադրելոյ - Թղ. 1: 2. Կանոն կաթողիկոս օրհնելոյ - 37բ: 3. Այս
են նիւթք եւ պէտք սրբոյ մեռոնին - 56բ: 4. Կանոն մեռոն
օրհնելոյ - 57: 5. Յիշատակարան կազմողի - 86: «Ո՛վ սուրբ
հայրապետ, յիշեցէ՛ք զանարժան կազմող սուրբ գիրոցս՝
սուտանուն Յակոբ յիշեցէ՛ք: Ի թվիս ՌԽԸ. (1599)»: Սահակ
վարդապետ Ամատունի»: 1ա՝ Սահակ վարդապետի գրած 1599ի տակ ընդգծած եւ կողքը՝ «Մ[եսրոպ]
եպ[իսկոպո]ս»: 1ա՝ «Հմր 2507/133»:
2508
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԵ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Ոհաննէս: ՍՏԱՑՈՂ՝
Սարգիս սրկ.:
Թերթ՝ 308+1 (կրկն.՝
թ. 1), չգրուած՝ 1աբ, 130բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԱx16 (Թ 13, Ժ, Ի 12, ԺԳ 15, ԺԹ 10, ԻԱ 7): ՆԻՒԹ՝
թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 18,4x12,8-13,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (15,5x9): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝
113ա): ՏՈՂ՝ 23: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ.
աստառը դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան Յովհաննու, Գ. 2-14: Թ. դ.: 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ) թերթ, ստացուած մէկ թերթի ընդլայնակի հատումով ու երկայնակի ծալումով, Գ-Դ.ն կարուած հակառակ: Մագաղաթ, 38,7x25,2, երկսիւն (27x20,2), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Գբ), տող՝ 16, ունի բուսական մէկ լուսանցազարդ (Բբ,Գա), գոյները՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, սպիտակ, սեւ: Կարդալ՝ Դա, Աբ, Գբ, Գա, Բբ, Դբ, Աա՝ «ցնա. Ռաբբի, գիտեմք... եւ որպէս Մովսէս»:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– գծանկարային. Կիսախորան՝ 1գ: Ճակատազարդ՝ 131ա, 233ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ բուսական, թռչնագիր, հանգուցագիր:
Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թանաքից
թուղթը մասամբ գունափոխուած, Թ. եւ Ժ. պրակների թերթերի (128-152) լուսանցները լրացուած,
որոշ խորագրերի կարմիր գոյնը թափուած, յետագայ գրչութեամբ նոտրգրով նորից գրած
(111ա, 114բ), թ. 298-308 եւ Գ-Դ. պտռկ.՝ ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1գ-130ա Գրիգորի եպիսկոպոսի Նիւսացւոյ (= Նեմեսիոսի) Յաղագս
բնութեան մարդոյն
Տե՛ս ձեռ. 470, 2ա-115ա: Ցանկ գրոյս/չիք: ա/1ա-15բ: բ/16ա-37ա: գ/37ա-42բ: դ/42բ-44բ: ե/44բ-52ա: զ/52ա-4ա: է/54ա-9ա: ը/59ա-61բ: թ/61բ-2բ: ժ/62բ-3ա: ժա/63ա: ժբ/63աբ: ժգ/63բ-6ա: ժդ/66ա-7բ: ժե/67բ-9բ: ժզ/69բ-70բ: ժէ/70բ-5ա: ժը/75ա-6ա: ժթ/76աբ: ի/76բ-7ա: իա/77աբ: իբ/77բ-9ա: իգ/79ա-80ա: իդ/80ա-1ա (խորագիրն այլ՝ Յաղագս ծննդկականին կամ սերման):
իե/81աբ: իզ/81բ-3ա: իէ/83ա-7ա: իը/87աբ: իթ/87բ-9բ: լ/89բ-91ա: լա/91բ-2բ: լբ/92բ-5ա: լգ/95ա-7բ: լդ/97բ-9բ: լե/99բ-101ա: լզ/101ա-2բ: լէ/102բ-5բ: լը/105բ-8ա: լթ/108ա-11ա: խ/111ա-4բ (խորագիրը եւ սկզբնատողը վերականգնած յետագայում): խա/114բ-20ա (խորագիրը եւ սկզբնատողը վերականգնած յետագայում):
խբ/120ա-30ա: Յշտկրն թրգմն./130ա:
Լուսանցներում տեղ-տեղ ուղղումներ
եւ լուծմունքներ:
Բ. 131ա-232բ Գրիգորի եպիսկոպոսի՝ եղբաւր Բարսղի,
Տեսութիւն ի մարդոյն կազմութիւն: Գլուխ, յորում է իմն մասնաւորական Յաղագս աշխարհիս
բնախաւսութեան եւ գեղեցիկ իմն եւ պայծառ պատմութիւն
Տե՛ս ձեռ. 470, 116բ-213ա: Ցանկ գրոյս/չիք: ա/131ա-3ա: բ/133ա-6ա: գ/136ա-7ա: դ/137ա-8ա: ե/138ա-9ա: զ/139ա-40ա: է/140ա-1բ: ը/141բ-3բ: թ/143բ-7բ: ժ/147բ-9ա: ժա/149ա-51բ: ժբ/151բ-2բ: ժգ/152բ-7ա: ժդ/157ա-9բ: ժե/159բ-67բ: ժզ/167բ-8բ: ժէ/168բ-70բ: ժը/170բ-6բ: ժթ/176բ-9բ: ի/179բ-83ա: իա/183բ-5ա: իբ/185ա-7բ: իգ/187բ-9ա: իդ/189ա-93բ: իե/193բ-6ա: իզ/196ա-7բ: իէ/197բ-205ա: իը/205ա-6ա: իթ/206ա-9բ: լ/209բ-13բ: լա/213բ-8ա: լբ/218ա-32բ:
Ծանօթ. Լուսանցներում կան լուծմունքներ:
Գ. 233ա-308բ Երանելոյն Գրիգորի Նիւսացոյ եպիսկոպոսի Յորդորումն
մանկանց ի կուսութիւն, եւ թէ սեպհական է աստուածայնոյ եւ անմարմին բնութեանն կուսութիւն
Տե՛ս ձեռ. 470, 216ա-87ա: ա/233ա-6բ: բ/236բ-47բ: գ/247բ-55ա: դ/255ա-6բ: ե/256բ-8ա: զ/258ա-9բ: է/259բ-62ա: ը/262ա-3ա: թ/263ա-7բ: ժ/267բ-72բ: ժա/272բ-8բ: ժբ/279ա-82բ: ժգ/282բ-4ա: ժդ/284ա-7ա: ժե/287ա-8ա: ժզ/288ա-91ա: ժէ/291ա-2բ (գլխահամար չունի, ինչի պատճառով յաջորդ գլուխների
համարները յղուող օրինակի համեմատ մէկով տարբեր են): ժը/292բ-4ա: ժթ/294ա-6բ: ի/296բ-8ա: իա/298ա-300ա: իբ/300ա-308բ (գլխահամարը՝ ԺԹ.):
Ծանօթ. ԺԹ-ԻԱ. միաւորները գլխահամարներ չունեն եւ միացուած են ԺԸ.ին, ԻԲ. գլխի վերջում
ձեռ. 470ի համեմատ ունի յաւելեալ մէկ թերթից մի փոքր աւելի. «Եւ յայտ է, թէ ոմանք առին
զխաչս իւրեանց... որոց լիցի ամենեցուն մեզ հասանել երկնային եւ յաւիտենական կենացն:
Շնորհաւք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի, որում վայել
է փառք, իշխանութիւն»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
232բ (գրչի) Փառք զաւրացուցչին ամենայնի հըզաւրին եւ կարաւղի, Հաւր եւ Որդւոյ
եւ Հոգոյն Սրբոյ, որ արժանի արար զտկարս հասանել ի վերջին գիծ տառիս. ամէն: Եւ արդ,
հողահուպ դիմաւք անգեալ աղաչեմք զպատահողքսդ
այսմ հոգիաշունչ կտակիս յիշել բարեսէր մտաւք զստացող սորա զՍարգիս սարկաւագ՝ ծնողաւք եւ վարդապետաւք, եւս եւ զգծող
սորա զՈհաննէս՝ իւրայովքն, եւ որ յիշէքդ,
յիշեալ լիջիք ի Տեառնէ. ամէն:
ՆՇՈՒՄ՝ Աա՝ «ԺԵ. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», «Հմր 2508/137»:
2509
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԷ. դար |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Յակոբ վրդ. Կարնեցի:
ԹԵՐԹ՝ 203+2 (երիցս՝
թ. 1). չգրուած՝ 1ադ, 202ա-3բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԷx12 (ԺԷ 13): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, թ. 194-201՝ այլ
թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ մարդ եւ կենդանի (գրի ծածկածութեան պատճառով
աւելի մանրամասն տեսնել հնարաւոր չէ): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17,8x12,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(12,5x8): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 17ա, լրացման՝ 194ա): ՏՈՂ՝ 22 (1ե-193բ), 24 (194ա-201բ):
ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ սեւ կաշի, միջուկը տախտակ. աստառը զարդահիւս մետաքս. լուսանցակողերը՝
կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 1ե: Ճակատազարդ՝ 111բ: Լուսանցազարդ՝
բուսական, թռչուն, ծառ: Զարդագիր՝ թռչնագիր,
բուսական, կենդանագիր: Գոյներ՝ կարմիր,
կանաչ, վարդագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թ.
194-201՝ յետագայում աւելացրել է Յակոբ Կարնեցին, որի ձեռքով էլ բնագիրը լրացրած եւ
ցանկերն աւելացրած (տե՛ս Բովանդակութիւն), կազմի երկուական կապիչներն ու գամերն ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ե-111բ, 199բ-200ա Գրիգորի եպիսկոպոսի Նիւսացւոյ (Նէմեսիոսի)Յաղագս
բնութեան մարդոյ
Տե՛ս ձեռ. 470, 2ա-115ա: Ցանկ գրոցս/199բ-200ա: ա/1ե-13բ: բ/13բ-31ա: գ/31ա-6ա (անխորագիր): դ/36ա-7բ: ե/37բ-45ա: զ/45ա-7ա: է/47ա-51ա: ը/51ա-3բ: թ/53բ-4բ: ժ/54բ: ժա/54բ-5ա: ժբ/55ա: ժգ/55բ-7բ: ժդ/57բ-8բ: ժե/58բ-60բ: ժզ/60բ-1բ: ժէ/61բ-5բ: ժը/65բ-6ա: ժթ/66աբ: ի/66բ-7ա: իա/67աբ: իբ/67բ-9ա: իգ/69աբ: իդ/69բ-70բ: իե/70բ-1ա: իզ/71ա-2ա: իէ/72ա-5բ: իը/75բ-6ա: իթ/76ա-7բ: լ/77բ-9ա: լա/79բ-80բ: լբ/80բ-2բ: լգ/82բ-4բ: լդ/84բ-6ա: լե/86ա-7բ: լզ/87բ-8բ: լէ/88բ-91ա: լը/91ա-3ա: լթ/93ա-5ա: խ/95ա-7բ: խա/97բ-102բ: խբ/102բ-11ա: Յշտկրն. թրգմ./111աբ:
Հմր 470 ձեռ.-ի
համեմատ չնչին տարբերութիւններ ունի. 470րդ ձեռ-ի նկարագրութեան մէջ ԺԹ. միաւորը
չկայ, մինչդեռ ձեռագրում այն կայ՝ ժթ/62բ-3ա «Յաղագս սրտմտութեան - Սրտմտութիւն
է եռանդ շուրջ զսրտիւն... բնութիւն զիւրեանց կարգ պահէն»:
Բ. 111բ-99ա, 200ա-1բ Գրիգորի եպիսկաւպոսի՝ եղբաւր Բարսղի
Տեսութիւն ի մարդոյն կազմութիւն: Գլուխս, յորում է իմն մասնաւորական, եւ յաղագս աշխարհիս
բնախաւսութիւն եւ գեղեցիկ իմն եւ պայծառ տեսութիւն
Տե՛ս ձեռ. 470, 116բ-213ա: Ցանկ գրոցս/200ա-1բ: ա/111բ-3բ: բ/113բ-6բ: գ/116բ-7բ: դ/117բ-8բ: ե/118բ-9բ: զ/119բ-20բ (խոքրագիր այլ.
«Զի նման աստուածային գեղեցկութեանն է մարդն»): է/120բ-21բ: ը/121բ-3բ: թ/123բ-7բ: ժ/127բ-9ա: ժա/129ա-31ա: ժբ/131ա-2ա: ժգ/132ա-6ա: ժդ/136ա-8բ: ժե/138բ-45ա: ժզ/145ա-6ա: ժէ/146ա-7բ: ժը/147բ-53ա: ժթ/153ա-5բ: ի/155բ-8բ: իա/158բ-60ա: իբ/160ա-1բ: իգ/161բ-3ա: իդ/163ա-7ա: իե/167ա-8բ: իզ/168բ-70ա: իէ/170ա-6բ: իը/176բ-7ա: իթ/177ա-80ա: լ/180ա-3ա: լա/183ա-7ա: լբ/187ա-98բ:
Հմր 470 ձեռ.-ի
համեմատ չնչին տարբերութիւններ ունի: Տե՛ս Ստելլա Վարդանեան, Ս. Գրիգոր Նիւսացի,
Տեսութիւն ի մարդոյն կազմութիւն, Ս. Էջմիածին, 2008:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՍՏԱՑՈՂԻ
198բ Զենթադիր
արտակերտեալս ի վիս սօլէն ի
Գրիգորէ Նիւսեա արտաշարեալ զտիպն տէրունական ընդ երրեակն հանգէտ ելով դրախտ իմանալի
եւ զգալի յոքնազան դիտողաց հրամանաւ վարժապետիս Եսայեա |199ա| Շարազանպարացի զգերաբուն
դրախտս պէսպէս որակ պտղովք, ի զմայլումն իմաստից ճմլեալ, ի խոհեմական իմաստս բանասիրաց
լուսափայլ դիտողութեամբ յիսկականն լոյս, յորմէ ճաշակ եւ ճաշակօղ վերաբերիլ յիմանալի
ստեղունսն ի փառս միակին զվերոասացեալ հրաբունի վարժապետս իմ՝ Եսայի՝ հանդերձ ծնողօք եւ ազգայնօք,
անմոռաց մաղթել զիսկ բան. յորմէ թողութիւնն վերա յաւելու աստ, եւ ի հանդերձեալն, ո
եւ զիմն Յովհաննէս արքայեղբայր Հայոց Հեթմոյ յիշել առաջի կենեզ(=ղ)ուտ պատարագին, այլ
եւ զիմս անարժան թախիծ մակաց* վերանորոգօղ գրչութեան, հանդերձ ծնօղօք հայցել ի Քրիստոսէ
զթողութիւն մեղաց, եւ որ մեզ հայցէ, ինքն գտցէ. որում փառք անզրաւ յաւիտեան. ամէն:
[Ա]յլեւ զվերջին
ստացօղ գրգոյս զՅակոբ
վարդապետս Կարնեցի եւ բանի սպասաւորս աղաչեմ յիշել առ Յիսուս Քրիստոս յոյսն բնաւից:
Եւ որք ընթեռնուք եւ վայելէք զքաղցրաճաշակ գիրքս միով Հայր մեղայիւ, եւ լիջիք դուք
ի Քրիստոսէ՝ Աստուծոյ մերոյ, որում փառք յաւիտեանս, ամէն:
* Մինչեւ այստեղ տե՛ս ձեռ.
470, 213ա՝ յիշ. գրչի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա
«Աստուած», «Ա տետրն է: Հարցն եւ ամենայն»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա «Հմր
2509/138», «ԺԷ. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2510
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԽԱՌԱԲԱՍՏԱՅ վանք (Ռշտունիք) |
ՊԽԲ. – 1393 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Մխիթար:
ԹԵՐԹ՝ 362. չգրուած՝
362բ: ՊՐԱԿ՝ 1+Ա-Դx12 (Ա, Դ 10)+Ա-ԻԷx12 (ժԸ 11, ԻԶ 10, Իէ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
16,5x12: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (12,2-14x9-10): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 98ա): ՏՈՂ՝
24-32: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ. աստառը կապոյտ
կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան
Մարկոսի Ե 20-35: 2 (Ա-Բ) +2 (Գ-Դ), ստացուած նոյն թերթի հատումով եւ երկայանակի
ծալումով: Թ. դար, մագաղաթ (34,2x26,5), երկսիւն (27,5x 20), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝
Բա), տող՝ 22: Կարդալ՝ Գա, Աբ, Դբ, Բա, Դա, Բբ, Գբ, Աա. «Եւ չոգաւ սկսաւ քարոզել...
Թե դուստրն քո մե[ռաւ]»:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 2ա: Ճակատազարդ՝ (գծանկարային)՝ 1ա, 239բ, 259ա, 276ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր, բուսական:
Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, սրճագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կապիչներն ու գամերն ընկած, գործածութիւնից թերթերը որոշ չափով մաշուած, փոքր-ինչ
բամբակացած, խոնաւութիւն տեսած, թուղթը խունացած, թ. 163-5, 308-59՝ ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-317բ [Մեկնութիւն Հնգամատենին, արարեալ Վարդանայ վարդապետի Արեւելցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 1139, 2ա-102բ: 1. Նախադրութիւն/1աբ (անխորագիր): ա/2ա-6բ (անխորագիր): բ/6բ-164ա (անխորագիր): 2. Նախադրութիւն/164աբ (խորագիրն այլ. «Նախադրութիւն Ելից»): ա/164բ-5բ (խորագիրն այլ. «Դպրութիւն Ելից»): բ/165բ-239բ (անխորագիր): 3. Նախադրութիւն/239բ-240բ (խորագիրն այլ. «Ղ[ե]ւտական: Դպրութիւն»): ա/240բ-259ա (անխորագիր): 4. Նախադրութիւն/259ա-60ա (խորագիրն այլ. «Թիւք բանակին Աստուծոյ հնոյն»): ա/260ա-75բ (անխորագիր): 5. Նախադրութիւն/276ա-7ա (խորագիրն այլ. «Երկ[ր]որդ աւրէնքն»): ա/267ա-316ա (անխորագիր): Վարդան վարդապետի արարեալ յիշատակարան/316ա-7բ:
Ծանօթ. Լուսանցներում եւ տողամէջերին բուն գրչի եւ յետագայի ուղղումներ, աղբիւրների հեղինակների անուններ:
Բ. 318ա-51ա Գիրք մնացորդաց (= Կտակ ԺԲ. նահապետացն)
Տե՛ս ձեռ. 351, 266ա-79ա: ա/318ա-20բ: բ/320բ-2բ (խորագիրն այլ. «Կտակ Շմաւոնի նահապետի՝ որդոյն
Յակոբայ Իսրայելի»): գ/322բ-7ա: դ/327ա-32ա: ե/332ա-3ա: զ/333բ-5ա: է/335ա-7բ: ը/337բ-40բ (խորագիրն այլ. «Կտակ Նեփթաղիմայ՝ որդոյն Յակոբայ:
Վասն բնական բարոյն»): թ/340բ-2բ (խորագիրն այլ. «Կտակ Գադայ: Վասն տեսութեան,
զոր պատմեաց որդոց իւրոյ»): ժ/342բ-4բ: ժա/344բ-9ա: ժբ/349ա-51ա (խորագիրն այլ. «Կտակ Բենիամինի՝ որդոյն
Յակոբայ»:
Հմր 351 ձեռ-ի
համեմատ չնչին տարբերութիւններ ունի:
Գ. 351ա-62ա [Պատմութիւն Յովսէփայ եւ կնոջ նորա Ասանէթի՝ դստերն
Պետափրէ քրմի Արէգ քաղաքի. ձեռ. 205, 36բ-43բ]
ա. 351ա-7բ Պատմութիւն Ասանէթայ – Եւ եղեւ յամին
առա<ա>ջնում... յղացաւ եւ ծնաւ զՄանասէ եւ ապայ՝ զԵփրեմ:
բ. 357բ-62ա Աւրհնութիւն խոստովանութեան Ասանեթայ
– [Մ]եղայ, Տէ՛ր, մեղայ առաջի քո... եւ շնորահակալ եղեւ նմա, եւ յերրորդումն աւուր
մեռաւ որդին փարաւոնի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
239բ Եւ ամենայն
հաւատացելոց ողորմութիւն եւ դարձեալ ի մեղաց, եւ ինձ՝ բազմաբիծ գծողիս:
239բ Աւգնեա՛,
Տէ՛ր Յիսուս Քրիստոս:
259ա Եւ ի նմանէ
բեւեռք սիրոյ սուրբ եկեղեցոյ եւ ակնկալութիւն նորա եւ իւրոցն Վարդան վարդապետին
եւ ստացողի սորա (անուան տեղ բաց, չգրած) եւ իւրայոցն եւ անարժան եւ ծոյլ գրչի Մխիթ[ար]այ ողորմութիւն
ի նմա:
318ա Փառք ամենազաւր
տէրութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ ետ կարողութիւն տկար ոգոյ՝ Մխիթար գրչի հասանել
յաւարտ մեկնը<ն>չիս Արարածոց Մովսիսի Ե. գրոցս յամի ՊԽԲ. (1393) թուականիս:
Եւ արդ, գրեցաւ սա ի վանս Սուհարու, որ
կոչի Խառաբաստայ, ընդ
հովան[ե]աւ հոյակապ եւ գեղեցկաշէն սուրբ եկեղ[եց]ոյս, որ յանուն Սուրբ Աստուածածնի, առ
ոտս երջանիկ եւ հեզահոգի Սարգիս րաբունապետի
եւ վարդապետին իմոյ՝ Գրիգորի: Գրեցաւ
սա ի վայելումն անձին իմոյ եւ յիշատակ հոգոյ իմոյ եւ ծնաւղացն իմոց՝ Չոպանին եւ Թաճխաթունին:
Ստ. լս. ԺԶ. դար, նոտրգիր
բցտր. «Սուխարու կամ Խարաբաստայ վանք կամ անապատ է ի Ռշտունիս»: Տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք,
էջ 606:
362ա Աստուած
Աբրահամու, Հայր Աստուած Իսահակայ, Որդի Աստուած Յակոբայ, Սուրբ Հոգի, ողորմեա՛
ստացողի գրոցս Մխիթար մեղապարտի եւ ծնօղացն իմոց:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 362բ Լաւ գէրիչէ հացէ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Գա. Բոլորշի, կենտրոնում երկգլխանի թագակիր արծիւ,
ճանկերում իշխանութեան խորհրդանիշներ՝ կարճ գաւազան եւ խաչապսակ գունդ. “Печ.
Ахалцыхской градской полиции”.
ՆՇՈՒՄ՝ Գա՝ «Հմր
2510/Հմր 143», «Հմր
159/40», «ՊԽԲ. – 1393. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: 158ա (նոտրգիր. յետագայ գրչութեամբ)
«Նախ յետագայ թուղթն կարդալի է»: 159ա (նոտրգիր. յետագայ գրչութեամբ) «Նախ այս կարդալի
է»:
2511
ԵՍԱՅԻ ՆՉԵՑԻ, ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹԻՒՆ ՄԱՐԳԱՐԷՈՒԹԵԱՆՆ ԵԶԵԿԻԷԼԻ
ԺԴ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Յոհանէս: ՍՏԱՑՈՂ՝ տէր Ստեփանոս: ԿԱԶՄՈՂ՝ Սրապ (1596 թ.):
ԹԵՐԹ՝ 379+1 (կրկն.՝ թ. 12). չգրուած՝ 1ա, 379բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԼԲx12 (Ա 10, ԺԷ, ԻԷ,
ԻԸ, ԼԲ 11, Զ 13)+1: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, թ. 1, 10, 379՝ վերակազմման ժամանակ աւելացուած այլ
թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ բոլորակ, որի մէջ. N/N: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
16,8x12,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (14x9,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 27ա): ՏՈՂ՝ 25: ԿԱԶՄ՝
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ. աստառը կարմիր մետաքս: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝
1 (Գ) + 1 (Դ). Գ.՝ չգրուած թուղթ, լուսագծերով, աւելացուած վերակազմման ժամանակ:
Դ.՝ չգրուած, Դբ երեսին ունի տպագիր պատկեր (7,5x4,6). բուսական միջավայրի կենտրոնում
մարդ (Ռոբովամը՝ գլխավերեւում. HIEROBOAM), որ ձախ ձեռքով բռնել է իր աջում գտնվող
գրաստի սանձը, իսկ նրանից ձախ՝ առիւծ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – «Վարք Եւագրեայ երանելւոյ» եւ «Ճառ Քրիստեայ»: Ժ. դ.: 2 (Ա-Բ)
+2 (Ե-Զ), ստացուած մէկական թերթերի լայնակի ծալումով, մասն նոյն ձեռագրի: Մագաղաթ,
23x16, միասիւն (17,5x12,5), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Զա), տող՝ 17: Ա-Բ.՝ Վարք
Եւագրեայ Երանելւոյ. «վաստակոյ եւ յաւելուած կենաց... յաղագս հաւատոյ վիճել ընդ նմա»:
Կարդալ՝ Բա, Աբ, Բբ, Աա), Գ-Դ.՝ Ճառ Քրիստեայ. «ամենայն իբրեւ Որդի Աստուծոյ... բայց
կարճումն յայնմանէ խորհրդականագոյն է, որ» (կարդալ՝ Գբ, Դա, Գա, Դբ):
Հմմտ.՝ Սրբոյ հօրն Եւագրի Պոնտացւոյ վարք եւ մատենագրութիւնք, թարգմանեալք ի յունէ ի հայ բարբառ ի հինգերորդ դարու, աշխատասիրութեամբ եւ ծանօթութեամբք ի լոյս ընծայեաց Հ. Բարսեղ վ. Սարգիսեան, Վենետիկ, 1907 թ., էջ
4-5, 56-7:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 2ա:
Լուսանցազարդ՝ բուսական (2ա): Զարդագիր՝ հանգուցագիր (2ա): Գոյներ՝ վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. երկուական կապիչներն ու գամերն ընկած, 10րդ թերթն աւելացուած
եւ գրուած յետագայում, ձեռագիրն առհասարակ ԺԹ. դ նորոգուած՝ թափուած անկիւններն ու
եզրերը լրացուած, թ. 16-133, 308-22՝ ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-378ա [Եսայեայ Նչեցւոյ Վերլուծութիւն Մարգարէութեանն
Եզեկիէլի]
ա. 2ա-63բ Յառաջաբանութիւն Վերլուծութեան մարգարէութեանն
Եզեկիէլի – Աստուածային արարչագործ Բանիւն կրկին էութեամբ... յաղագս
որոյ այս սպառնալիքս լինի առ մարգարէս, յորմէ փրկեսցէ զմեզ Քրիստոս. եւ նմա փառք յաւիտեանս:
բ. 63բ-158բ Տեսիլ երկրորդ – Սկիզբն առնէ
այժմ երկրորդ տեսլեանս... բայց մէք զայս յարմար տեսաք, զոր ասացաք:
գ. 158բ-75բ Առակ վասն արծուեաց – Եւ եղեւ բան
Տեառն առ իս եւ ասէ. Որդի՛ մարդոյ, պատմեա՛ պատմութիւն... զոր սպառնամ եւ յանդիմանեմ
վասն դարձի եւ փրկութեան ձեր առնեմ:
դ. 175բ-80բ Ողբ ի վերա իշխանին Իսրայեղի – Բնաւորեալ
է ի բնութեան ամենայն կենդանեաց... զայս յառաջ ասացեալ դնէ ի մէջ մարգարէութեան<ն>ս
սուղ ինչ պատմութիւնն:
ե. 180բ-202բ Առ ծերս տանն Իսրայեղի – Եւ
եղեւ յամին եւթներորդի, յամսեանն հինգերորդի... յայնժամ առցէ զթագաւորութիւնս զայս
եւ զքեզ մատնեսցէ ի սատակումն:
զ. 202բ-4ա Առ որդիսն Ամոնայ – Աստանաւր ի
վերա ամոնացոցն փոխէ զմարգարէութիւնս... որ է ոչ այլ ուստէք ասէ. այլք եւ զքեզ դատեցայց
եւ տանջեցից:
է. 204ա-30ա Առ որդիսն Իսրայեղի – Եւ եղեւ բան
Տեառն առ իս եւ ասէ. Եւ դու, որդի՛ մարդոյ... յորժամ ամենայն բանք քո ի գլուխ եղեալ
կատարեսցին:
ը. 230ա-2բ Ի վերա որդոցն Ամովնայ – Յամին երեսներորդի
յսներեկի եւ գերութեանն... զի չեղեն ունկնդիրք ինձ:
թ. 232բ-3բ Ի վերայ Մովաբու – Մովաբացիքս.
եւ սոքա յորդոցն Ղաւտ եւ էն նըմանապէս եղբարբն իւրեանց... զազգն եւ զտեղիսն, յոր դուք
վստահացեալ պարծէիք:
ժ. 233բ-4բ Ի վերա Եդովմա – Եդովմ Եսաւ
անուանեցաւ... զի ես՝ զաւրացուցեալ զվտարանդիսն, նոցա գերիչս արարի:
ժա. 234բ-5ա Ի վերա փղըշտացւոցն – Վասն այդորիկ
այսպէս ասէ ադոնաի Տէր... վասն տկարութեան Աստուած զայն առնէր:
ժբ. 235բ-9ա Ի վերա Տի[ւ]րոսի – Տիւրոս, որ է
Ծուր, եւ յետոյ կոչեցաւ Սուր... զի ըստ մարգարէիս զտեղին զայն խորք ծածկեալ ունին:
ժգ. 239ա-45բ Ողբս ի վերա Տիւրոսի – Զկորըստեանն
աւրինակն ասաց... վասն այսորիկ եւ յառաջ տարեալ ասէ զսոյն:
ժդ. 245բ-53ա Ի վերա իշխանին Տիւրոսի – Արդ, ոմանք
յառաջին մեկնչացն... ժողովեցան ի գաւիթս Քրիստոսի:
ժե. 253ա-5ա Ի վերա Սիդոնի – Եւ եղեւ բան
Տեառն առ իս եւ ասէ. Որդի՛ մարդոյ, հաստատեա՛յ զերեսս քո... եւ զուխտ նոցա առ որդիսն
կատարեցից:
ժզ. 255ա-9ա Ի վերա Եգիպտոսի եւ փարաւոնի՝ թագաւորին Եգիպտացոց – Եգիպտոս
թարգմանի Երկաթի հալոց... եւ ապա ի փորձոյն գիտացին զճշմարիտն Աստուած:
ժէ. 259ա-63ա Դարձեալ ի վերա Եգիպտոսի – Եւ եղեւ ի
քսաներորդի եւ յեւթներորդի ամին... այն է դատաստանն:
ժը. 263ա-4բ Դարձեալ ի վերա Եգիպտոսի – Եւ եղեւ ի
մետասաներ<ր>որդի ամի... ի ձեռն տանջանացն գիտասցեն:
ժթ. 264բ-8բ Դարձեալ ի վերա Եգիպտոսի – Եւ եղեւ յամին
մետասաներորդի... նոյնպէս եւ զայլսդ մի ըստ միոջէ դիւրին է ի վերա նորա տեսանել:
ի. 268բ-71ա Դարձեալ ի վերա եգիպտացոց թագաւորին – Եւ
եղեւ յամին երկոտասաներորդի... այլ եւ ամենայն քաղաքք եւ ազգք մինչեւ յամայրամս ժամանակաց:
իա. 271ա-3բ Ողբք ի վերա փարաւոնի եւ Եգիպտոսի – Ողբարկուք
առ կրկին միտս բերեն... այլ եւ սակս երկեղի, զի դեդի (՞) փառսն էին:
իբ. 273բ-80բ Առ որդիսն Յակովբու – Երկրորդէ դարձեալ
վերստին վասն դիտին... կամ յետ երթեալ եւ այպն արարեալ ծիծաղին:
իգ. 280բ-8ա Առ հովիւսն Իսրայելի – Եւ եղեւ բան
Տեառն առ իս եւ ասէ. Որդի՛ մարդոյ, մարգարեա՛ց ի վերա հովուացդ Իսրաեղի... եւ ոչ անասուն
եւ զիս Աստուած եւ ոչ զկուռսն:
իդ. 288ա-90բ Ի վերա եդովմաեցոցն – Սակաւ ինչ յառաջագոյն
ընդ այլ հեթանոսս... որ երեց եղբայրն
էր մեր եւ թշնամի եղեւ:
իդ. 290բ-6բ Ի վերա լերանցն Իսրայելի – Զգալի լերանցն
Հրէաստանի... զկենդանի մարդիկ ժողովել:
իզ. 296բ-307բ Վասն յարութեանն – Ի հարցն առաջնոց
եւ ի վարդապետացն սրբոց... միշտ բաշխէ անծախապէս եւ սրբէ զմեզ:
իէ. 307բ-11բ Ի վերայ Գովգայ – Եւ եղեւ բան
Տեառն առ իս եւ ասէ... վասն մեղաց իւրեանց:
իը. 311բ-7ա Ի վերա Գովգայ – Յառաջնումնս
զգալն ասաց... հեղի զսրտմտութիւն իմ ի վերա նոցա:
իթ. 317բ-76ա Վասն շինուածոյ տաճարին – Ի սկիզբն քննութեանս...
այժմ եւ յանսպառ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
լ. 377աբ Յետ աւարտման գրոցս թուխթ ընձաական յԵսաեայ վարդապետի առ տէր Ստեփանոս – Արհիական
եւ սրբազան քաւչապե՛տ, տէ՛ր իմ պսականուն... եւ յոգիս բանականաց մինչեւ յամայրամս
ժամանակաց:
լա. 377բ-8ա Պատասխանի շնորհակալութեան տեառն Ստեփանոսի առ վարդապետն յԵսաեայ – Յիսուսական համալսարանացն պետ... եւ ի պարծանս
մեզ:
376ա
[Վերջաբանութիւն Եսայեայ վարդապետի,
որ ի Նիճ գաւառէ] – Արդ, ըստ հայցման հաճութեան բարէսէր կամաց երջանիկ եւ գերիմաստ նախասացեալ
արհիականին, յաւրինեալ շարագրեցի զտեսութիւն աստուածաբան մարգարէիս կարճ եւ համառաւտ
տեսութեամբ, ի թվիս հայկազեան տոհմիս տովմարի՝ ըստ հոլովման ամաց եւթն հարիւր յի|376բ|սուն
եւ երկուց (1303), ի դառն եւ անբարի ժամանակիս, որ տատանեալ ծըփիմք ամէնաներհակ արկածիւք,
ի ներքուստ եւ արտաքուստ, որ ափշութիւն գործէր տեսականին եւ ընդ միջոյն գործոյս քննութեան,
սակայն ըստ կարի իմովս անարգութեամբ հարկեցուցիչ հրամանաւ ի ձեռնտուութենէ Հոգւոյն
գրեցի զսայ աղքատ եւ չքաւոր սեղանով զծառաակիցսն կերակրելով, եւ հայցեմ յամենայնէ
ներումն գտանել սխալանաց՝ որ աստ գըտանի: Իսկ եթէ յաւգուտ ումէք լինիցի, շնորհակալութիւն
Հոգւոյն շնորհաց եղիցի, եւ կաթ աղաւթից ձերոց ցաւղեսցի ինձ ի տապան իմ գերեզմանի:
Եւ եղկելի մատանցս այս վաստակ մտերիմ եւ խոհեմ քննողացդ ի վաելս մեծ եւ յաւգտութիւն
ելիցի: Նաեւ զաշխատասէր եւ զառատամիտ վարդապետն Յոհաննէս, զծնեալ որդեակն
իմ ի Քրիստոս, ի ձեռն որոյ սրբագրութիւն տառիս եղեւ, յիշեցէ՛ք բարի կամաւք, զի ըստ
աշխատանացն եւ զհատուցումն ընկալցի ի Տեառնէ: Եւ դուք, որք պատահէք, ով աշակերտք բանի յայսմ աստուածաինի հանդիսի,
աւրինակելով զսայ, գրեսջիք եւ զսակաւ զայս արձան յիշատակի մերս տաժանմանց,
զի մի՛ լիցիք բազմիս առաւղ եւ սակաւին ոչ տուաւղ, այլ ընկալեալ ի ձեռաց ձերոց
յղկեալ վէմս այս կենդանի յամաիս արգելանի, առեալ դիցի ի հիմունս նոր Սիովնի, որով
աւրհնեալ փառաւորեսցի ամէնասուրբ Երր|377ա|որդութիւնն անբարժանելի ի ներկայս
եւ յապառին եւ յանսպառ յաւիտենին. ամէն:
Ծանօթ. Լուսանցներում երբեմն կան լրացումներ, հեղինակների
անունների յիշատակումներ:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ. ԺԶ. դ., նոտրգիր
378բ
[Սակագին խորհրդակատարմանն] – Ի գթութեանցն
Աստուծոյ եւ ամենայն սրբոց նորա... բանիւն Աստուծոյ բօ է:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
114ա
(ստ. լս.) Վա՜ եւ եղուկ ի յայս մխէս ու ի հաց թխելէս:
189ա
Եղուկ ի Մաթիոսի ծիծաղէս:
292ա
(ստ. լս.) Վա՜յ եւ ելուկ ի քնէս:
318ա
(ստ. լս.) Վա՜յ եւ եղուկ ի յայս շնէս:
342ա
Վա՜յ եւ եղուկ ի փոշարսիս կանչկանչելէս:
378ա Ո՛վ հոգեւոր
սուրբ հայր Ստեփանոս, աղաչեմ
զքեզ՝ զանարժան գծաւղս Յոհանէս յիշես
ի քո սուրբ աղաւթքդ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
379ա (վերակազմողի,
բոլորգիր, 1596 թ.) Արդ, վերըստին կազմեցաւ կտակս Եզեկիէլ մարգարէի ձեռամբ սուտանուն
Սրապի եւ ձեռնտուութեամբ
մեր հոգեւոր հաւրն՝ վեհի եւ քաջ տէլէտի, իրունողի եւ անյաղթ Իրբունոսի հայրապետի, ի
թվականի հայկազան տումարի ի ՌԽԵ. (1596), ի յերկրիս Տիպրիկոյ, ի յանապատս
Կիւրղի: Արդ, երես անկեալ
աղաչեմ ընթերձաւղ այսմն
տառի, զի կաթիլ մի աղաւթից ձերոց կաթեսցէ ի բազմաշարաւ հոգի իմ եւ լուասցէ զիս ի մեղաց
իմոց, եւ զձեզ Տէրն Քրիստոս, որ առատն է ի տուրս պարգեւաց, միոյն Ռ.այպատիկ եւ բիւրապատիկ
հատուցանէ ի միուսանգամ գալըստեանն իւրոյ. ամէն:
378բ (նոտրգիր,
ԺԶ. դար) Աստուած ողորմի կոշկար
Յովանիսին հոգուն, որ ստացաւ ըզգիրքս ի հալալ ընչից իւրոց եւ ետ յիշատակ ի ձեռն Հարապետ աշակերտին ի
դուռն Սուրբ Յակոբի, որ
կոչի Կապոսի: Արդ,
ես՝ կոշկար
Յովհաննէսս երկրամերձ
եւ հողաթաւալ դիմաւք առ ոտս ձեր անկեալ, առհասարակ աղաչեմ ամենեսեան՝ զկարդացողքդ
եւ զլսողքդ, որ ո՛չ ծախէք զգիրքս: Ով որ ծախէ՝ անիծած է: Այլ անյապաղ տաք ի ձեռս ընթերձողացն եւ աւրինակողացն
եւ բանի սպասաւորացն, որք ընթըռնուն եւ դաս ասեն ի յիշատակ անձին իմոյ եւ իմ ծնողացն
եւ հանդերձ ամենայնիւ ամենայն. Հա՛յր:
379ա (նոտրգիր,
ԺԶ. դար) Աստուած ողորմի Յովանիսին հոգոյն,
որ զայս գիրքս գնեց ի հալալ ընչից իւրոց եւ ետ յիշատակ ի ձեռն Հարապետ վարդապետին
յիշատակ, որ կարդան եւ դաս ասեն իւր հոգոյն եւ իւր համաւրէն ննջեցելոցն: Աստուած ողորմի
իւր հոգոյն եւ իւր ննջեցելոցն. ամէն:
1բ (նոտրգիր,
1663 թ.) Մեծ քահանայապետն տիեզերաց ետ մեզ լուսատու տեառն տերանց զ[տ]էր Յակոբն բժիշկ Էջմիածնայ եւ մեզ՝ մեղաւորացս
դեղատու եւ քաւիչ յանցանաց մերոց, ի թուին հայոց ՌՃԺԲ. (1663) եկն ի յԱրզրում քաղաք՝ առ ի
գնալ յերկրպագութիւն լուսաբուխ գերեզմանին Քրիստոսի: Եւ ես՝ Իբէրիացի Նիկողայոսս, որ այժմ բնակեալ
եմ ի քաղաքիս Թէոդուպօլիս, ետու
յիշատակ զԼուծմունս մարգարէութեանն Եզեկիելի: Ո՛վ սուրբ ընթերցողք, յորժամ վայելէք
զսուրբ տառս, յիշեսջիք զիս՝ անարժանս, ի յաղօթս ձեր եւ ի սուրբ պատարագս եւ թողութիւն
խնդրեսջիք մեղաց իմոց եւ ննջեցելոց իմոց եւ արժանի առնէք ի փշրանացն սեղանոյ ձերոյ,
եւ Տէրն ամենայնի, որ առատն է ի տուրն բարեացն, տացէ ձեզ եւ մեզ զիւր անճառ բարիսն.
ամէն:
95բ (ստ. լս.,
նոտրգիր, 1821 թ.) Ընծայեցի հոգեորդեկին մերում՝ |96ա| բարեծնունդ աղայ Կարապետ գերազնիւ
|96ա| աղայ Մարկոսեան Թառումովին,
|96ա| Կաթուղիկոս Ամենայն Հայոց՝ վշտալի Եփրեմ: |96ա| Յամի 1821, դեկտեմբերի 19:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1բ, 222բ, 379ա ութանկիւն, «Գիրքս Սուրբ Էջմիածնա
է»: 95բ՝ ութանկիւն, կարմրով, «Է. Եփրեմ կաթողիկոս ՌՄԾԹ. (1810)»:
ՆՇՈՒՄ՝ Գա՝ «Հմր
2511/Հմր 149», «ՌԽԵ. - 1596. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2512
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԵ. դար |
ՍՏԱՑՈՂ՝ տէր Սուքիաս (ԺԷ. դար):
ԹԵՐԹ՝ 176. չգրուած՝ 1բ, 8բ: ՊՐԱԿ՝ 11+12+Բ-ԺԲx12 (Բ, Գ 11, Ժ 13, ԺԲ 14)+8: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, թ. 1-36՝ այլ թուղթ,
լուսագծերով, թ. 58՝ այլ թուղթ, լուսադրոշմով՝ բուսական զարդանախշ (՞), թ.
164՝ այլ թուղթ, լուսադրոշմով՝ վեցաթեւ աստղ, լուսին եւ այլ անընկալելի պատկերներ,
թ. 169-76՝ այլ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 14,4x10,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (12x9): ԳԻՐ՝ բոլորգիր.
նմուշ՝ 60ա), նոտրգիր (նմուշ՝ 24ա, 58ա, 164ա,
172ա), ՏՈՂ՝ 24-31: ԿԱԶՄ՝ լաթ, միջուկը ստուարաթուղթ. աստառը դրոշմազարդ կտաւ:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1+1, չգրուած թուղթ, աւելացուած 1960ական թթ. նորոգման ժամանակ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի լաթը մաշուած, երկուական կապիչներն ու գամերն ընկած, խոնաւութիւն
տեսած՝ թերթերը գունափոխուած, վերջին նորոգումը՝ 1960ական թուականների:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 36ա-57բ, 59ա-134ա [Մեկնութիւն Աւետարանին Յովհաննու]
ա. 36աբ [Ե.] – ///աստուածային զօրութեան եւ ազատութեան...
բ. 36բ-44ա Զ. – Յետ այսորիկ գնաց Յիսուս յայնկոյս
ծովուն [Զ. 1]: Զկնի ցաւոցն է զընկերակցութիւնն Քրիստոսի...
գ. 44ա-6բ Է. Եւ յետ այսորիկ շրջէր Յիսուս ի Գալիլեա...
[Է. 1] Քրիստոս ոչ ընդունայն շրջէր...
դ. 46բ-51ա Ը. Աստուածային քահանայապետքն եւ փարիսեցիքն
կին մի ըմբռնեալ ի շնութեան [Ը. 3]: Դպիրս կոչէ զօրինագէտս...
ե. 51ա-3ա Թ. Եւ մինչդեռ անցանէր, ետես այր մի
կոյր ի ծնէ [Թ. 1]: Նախ Քրիստոս բանիւ եցոյց...
զ. 53ա-5ա Ժ. Ես եմ դուռն: Ընդ իս եթէ ոք մտանիցէ,
կեցցէ, մտցէ եւ ելցէ եւ ճարակ գտցէ [Ժ. 9]: Քրիստոս Բ. ասացեալս ցուցանէ...
է. 55ա-6բ ԺԱ. Ասէ ցնա Յիսուս. Յարիցէ եղբայրն
քո [ԺԱ. 23]: Ո՛չ ասէ զերբն առ ի տալ Մարթաի զպատճառ...
ը. 56բ-7բ, 59ա-62ա ԺԲ. Աստ երկուս տարակոյս
խնդրի...
թ. 62ա-75բ ԺԳ. Սիրեաց զիւրսն, որ աշխարհի աստ են,
իսպառ սիրեաց զնոսա [ԺԳ. 1]: Քանզի թէպէտ Քրիստոս միշտ կատարելապէս սիրէր զաշակերտսն...
ժ. 75բ-91ա ԺԴ. Եւ եթէ երթամ, պատրաստեմ ձեզ տեղի
[ԺԴ. 3]: Ուստի թուի, թէ երթայր առ ի պատրաստել...
ժա. 91ա-4ա ԺԵ. Ես [եմ] որթն ճշմարիտ [ԺԵ. 1]: Նախ
մխիթարեաց Քրիստոս զաշակերտսն...
ժբ. 94ա-5ա, ԺԶ. Զի Քրիստոս կրկին ժամանակ ճառէ...
ժգ. 95ա-106բ ԺԷ. Զայս իբրեւ խօսեցաւ Յիսուս [ԺԷ.
1]: Նախ Քրիստոս մխիթարեաց զաշակերտս քարոզութեամբ...
ժդ. 106բ-13ա ԺԸ. Արդ, գիտելի է, զի աւետարանիչս
աստ ոչ ճառէ...
ժե. 113ա-24ա ԺԹ. Գիտելի է, զի հրեայքն զՔրիստոս
վասն երից չարախօսեցին...
ժզ. 124ա-31բ Ի. Եւ ի միաշաբաթոջն Մարիամ Մակդալէնացի
[Ի. 1]: Արդ, քանզի ի մէջ աւետարանչացն բազում ներհակութիւնք արտաքուստ երեւին...
ժէ. 132ա-4ա ԻԱ. Եւ իբրեւ ճաշեցին, ասէ ցՍիմոն Պետրոս
Յիսուս. Սիմո՛ն Յովնանու, սիրե՞ս զիս առաւել քան զդոսա... Արածեա՛ զխոյս իմ [ԻԱ.
15-17]: Առաջին անգամ Քրիստոս ոչ միայն էհարց... Կատարեցաւ Մեկնութիւն, որ ըստ Աւետարանին
Յովհաննու ի վերայ բնաբանին, շնորհօքն Աստուծոյ եւ ողորմութեամբ սուրբ Աստուածածնին:
Բ. 134ա-42բ Հարցումն եւ քննութիւն վասն Երրորդութեանն – Նախ
խնդրի, թէ կարելի է, զի Աստուած մի լինի էութեամբ... Զայսքան բան համառօտաբար գրեցաք
վասն անքննելի Երրորդութեան եւ ոչ համարձակեցակ ընդարձակութիւն տալ:
Գ. 143ա-63բ [Քարոզք]
ա. 143ա-5բ Կիրակի չարչարանաց – Ով յանդիմանեսցէ
զիս վասն մեղաց... [Յովհ. Ը. 46-47] Ոմն աստուածաբան վարդապետ...
բ. 146աբ Կիրակէ երկրորդ քարոզ – Փոք[ր] մի,
եւ ոչ եւս տեսանիցէք զիս... [Յովհ. ԺԶ. 17] Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս ճոխ քարոզ արար...
146ա՝ ստ. լս., գրչից. «Գիտի
ԺԸ. տետրն հան/// իս»:
գ. 146բ-9ա Կիրակի քարոզ երրորդ – Եւ նա եկեալ
յանդիմանեսցէ զաշխարհ վասն մեղաց... [Յովհ. ԺԶ. 8] Երեք բան է, զոր Տէրն հրամայեաց
ասելով...
դ. 149ա-51բ Կիրակի Դ. – Զի զոր ինչ
խնդրիցէք ի Հօրէ իմէ յանուն իմ, տացէ ձեզ... [Յովհ. ԺԶ. 23-4] Գիրք կու ուսուցանէ մեզ
փրկիչն...
ե. 151բ-3ա Քարոզ Լէթանիաին – Ով ի ձէնջ
ունիցի բարէկամ եւ
գնասցէ առ նայ ի մէջ գիշերի... [Ղկ. ԺԱ. 5-8] Այս Աւետարանս կու կարդացուի...
զ. 153բ-4բ Կիրակի մէջ Ը.օրէից համբարձմանն – Յորժամ
եկեսցէ մխիթարիչն, զոր ես առ[ա]քեցից ձեզ... [Յովհ. ԺԵ. 26] Գիտութիւն լիցի, որ Հոգին
Սուրբ կասուի հոգի ճշմարտութեան, եւ դեւն կու ասի հոգի ստութեան...
է. 155ա-6բ Կիրակի հինգերորդ քարոզ – [Ե]ւ երես
երկուս նաւս... [Ղկ. Ե. 2-3] Ծովս այս կու նշանակէ զաշխարհս...
ը. 156բ-8ա Կիրակի վեցերորդ քարոզ – Եթէ ոչ առաւելուցու
արդարութիւնն ձեր... [Մտթ. Ե. 20] Զի արդարութիւն դպրացն եւ փարիսեցոցն...
թ. 158բ-9բ Կիրակի Է.երորդ – Իբրեւ ամբոխ
բազում կայր ընդ Յիսուսի եւ ոչ ունէին ինչ ուտել... [Մարկ. Ը. 1-3] Զի այս Գ. օրս,
որ ժողովս կաին ընդ Յիսուսի...
ժ. 159բ-62ա Կիրակի Թ.երորդ քարոզ – Այր մի էր
մեծատուն, որո էր տնտես... [Ղկ. ԺԶ. 1] Այրս այս է Աստուած...
ժա. 162աբ Կիրակի մետասաներորդ – Արք երկու
ելին տաճարն... [Ղկ. ԺԸ. 10] Տէրն մեր եւ վարդապետն խոնարհութեան...
ժբ. 162բ-3բ Կիրակի ԺԲ. – Եւ բերին առաջի
նորա խուլ մի եւ համր... [Մարկ. Է. 32] Որ զբանն Աստուծոյ կատարելապէս ընդունի... յորժամ
կու զարդարին վասն բղջախոհութեան, կու ապականին/// (շար. թափուած):
Դ. 165ա-8բ [Մեկնութիւն բանից Աւետարանի] –
///ին եւ պիտոիցն գինոյն եւ վասն բառնալո զամօթս... սակայն վասն թանձանաց ծնող ///
(շար. թափուած):
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԶ-ԺԷ. դդ.
Ա. ԺԶ. դար. 169ա-76բ Յառաջաբան Պօղոսի առաքելոյ, նախակարգեալ
ի գլուխ գրոցս – Ընդ ուսումնասէր եւ ընդ փոյթ քոյոյ սիրոյդ... յորմէ քարոզել
զԱւետարանն սկսաւ մինչեւ ի/// (շար. թափուած):
Բ. ԺԷ. դար. 1ա-8ա Համառօտ ժողովումն մեկնութեան սրբոյ
մարգարէին Եսայեայ, ի լուսաւոր մեկնչաց սրբոյ հօրն Եփրեմի, Յոհաննու Ոսկեբերանի
եւ Կիւրղի Աղէքսանդրու հայրապետի, հրամանաւ տեառն Հայոց Հեթմոյ. Գէորգեայ վարդապետի
– 1ա Ցանկ սուրբ մարգարէին Եսայեայ – ա.
Լո՛ւր, երկի՛ն, եւ ունկն դի՛ր, երկի՛ր, զի՛՛... խը. Այսպէս ասէ Տէր. Երկինք աթոռ իմ
են եւ երկ՛՛:
ա. 2ա-8ա [Մեկնութիւն] – Ծածուկ միշտ
եւ անյայտ են բանք օրինացն... զամենայն ամրութիւն մտաց մերոց կործանեսցեն եւ զպտուղ
հոգւոց կերիցեն/// (անաւարտ):
Հմմտ. Գէորգ Սկեւռացի, Մեկնութիւն
մարգարէութեանն Եսայեայ, Ս. Էջմիածին 2010:
Գ. 26ա-7ա, 9ա-24ա [Առագաստ ամբողջութեան.
պարփակօղ վարուց եւ բարեհամբաւութեանց երանուհեաց ոմանց եւ նազելուհեաց՝
ի ստունկանողաց զկենաց իւրեանց առօրէից ի փառս անուանն Յիսուսի, թարգմանեցեալ
ի Յոհաննիսէ վարդապետէ Կոստանդնուպօլսեցւոյ, ի փառս մեծագոյնս Աստուծոյ
եւ ի զուարճութիւն հայկազունեաց. ձեռ. 1915, 3ա-134ա]
– 26ա-7ա Նախերգութիւնք առ երանուհիս
եւ գերամաքուրս սրբուհիս, որոց զբարեհամբաւութեանցն վերաճառէ առագաստ
ամբողջութեան – Ո՜վ համեստագունեղք եւ մաքրագունեղք հարսունք... որոց եմ ես յաւիտեան անարդիւն ծառայ Յովհաննէս
Բուզանդեան չնչին քահանայս:
ա. 9ա-18ա [Գլուխ Ա.] Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Մագդաղինեայ,
որոյ զտօնախմբութիւնն սրբազան հռչակէ եկեղեցի յաւուր Ի. եւ Բ.երորդում (23) յուլիս
– Ծնաւ ազնուապէս սրբուհիս այս... յորմէ գոյ ժողովեցեալ համառօտ այս առաջակայ:
բ. 18ա-24ա [Գլուխ ԺԳ.] Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն
Մարթայի, որոյ տօնախմբութիւնն հռչակի յաւուր Ի. եւ Թ.երորդում (29) յուլիսի – Ի ժամանակս
մարգարէի ուրումն Քամուլիոս կոչեցելոյ... յորմէ լինին անթիւք բժշկութիւնք ի փառս մեծագոյնս
Աստուծոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Դ. 24ա-6ա [Զրոյցք]
ա. 24ա-5բ [Վասն ուրումն հրեայի] – Ոմն հրեայ բնակեր
մերձ առ փոքրիկ մի մատուռ... չարաչար հակառակէր եւ թշնամանէր:
բ. 25բ-6ա [Մեծատունն եւ որդիքն իւր] – Մեծատուն
ոմն ունէր Գ. որդիս... եւ ասէ հայրն. Ճշմարիտ ասացեր, որդի՛:
Ե. 27ա-36ա Իւղաբերից Աւետարան ըստ Ղուկասու
ա. 27ա-8ա [Նախադրութիւն] – Ի փառս ամենասուրբ
Երրորդութեանն...
բ. 28ա-34ա [Մեկնութիւնք հատուածոց ի Ս. Գրոց] – Եւ
ահա այր մի անուն Յովսէփ, որ էր նախարար... [Ղկ. ԻԹ. 50] Յովսէփ թարքմանի փառաւորեալ...
գ. 34ա-6ա Յորդորակ – Այլ դուք,
եղբա՛յրք, մի՛ մոռանաք զանճառ սէրն Քրիստոսի... ուրախութիւն մշտնջենաւոր ի ծագելոյ
լուսոյ արդարոցն |36ա| եւ բարձցի արտօսր յամենայն մ/// իս եւ///:
Զ. ԺԷ. դար, այլ ձեռքով, 58աբ [Վասն պատարագին առ զանազան ազգս]
– Զի ահա լատինացիք... ի տօնս սրբոցն
Յայսմաւուրօք:
Է. ԺԷ. դար, այլ ձեռքով, 164աբ
[Կարգք մեղաց] – Չորս
մեղք կայ յաշխարհս... եւ ոչ վասն արտաքնոց:
Թ. 164բ [Կարգ փիլիսոփայականք] – Զսեռն, զտարբերութիւն,
զտեսակն, զյատուկն... գանելնէ՝ առնել, գանիլնէ՝ կրել:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
24ա (ԺԷ. դ., ստացողի) Որոյ
աղօթիւքն ողորմեա՛, Քրիստո՛ս Աստուած, ստացօղի սուրբ գրոյս զտէր Սուքիասին եւ իմ հանգուցեալ
ծնօղացն:
153ա Ո՜վ ընդունօղ
աղօթից Տէ՛ր, ջնջեա՛ զմեղս նոցա, որք սրտի մտօք մեղաց թողութիւն խնդրեն ի քէն, ի Սուքիասիս ողորմութեամբ
եւ շնորհօք քո ողորմեա՛ նա եւ իմ հանգուցեալ ծնօղացն, այլ եւ ամենեցուն:
169ա (ԺԶ. դ.
յաւելագրողի, ստ. լս.) Աւգնեա՛, Հոգի՛ Աստուծոյ, եւ խաղաղութեամբ հա՛ն ի յաւարտ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 58բ՝ ուղղանկիւն, «Քրիստոսի ծառայ///»:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի
մէջքին սոսնձուած թղթի վրայ «/// ութիւն ե/// ութեան (5.)»: 1ա (ստ.
լս.)՝ «ԺԷ. դ. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2513
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
1794-1816 թթ. միջեւ* |
ԹԵՐԹ՝ 135+1 (կրկն.՝ 87. գրչի էջակալում՝ 1-64, որ է՝ 89ա-124ա). չգրուած՝ 37ա-88բ, 125ա-36բ: ՊՐԱԿ՝ 24+12+8+6+8x4+ 6+2x24: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. թ. 1-36, 88-135՝ անիւ, տակը կիսաշրջան, տակը՝ շրջան՝ մէջը՝ «R», տակը՝ շրջան՝ մէջը «1794» եւ առանձին՝ «1794», թ. 37-44՝ P, ծաղիկ, F եւ 1816, թ.
45-46, 49-50՝ «G. C. Cini», թ 47-48, 51-54, 71-84՝ «C & I Ionic», կամ՝ վեցաթեւ աստղ, տակը. «La Stella», թ. 55-70, 85-7՝ բուսական զինանշան, մէջը՝ արծիւ, տակը՝ «NICOLLO POLLERI e FIC///» եւ «Al Masso»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17,5x11: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(14,5-15,5x8-8,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 24ա): ՏՈՂ՝ 23 (1ա-24բ), 24 (25ա-36բ), 26-29 (89ա-124բ): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ. աստառը թուղթ, լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա) + 1 (Բ)՝ մաս կազմաստառի, թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. Բուսական զինանշան, մէջը՝ արծիւ, տակը՝ «NICOLLO POLLERI e FIC///» եւ «Al Masso»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, լուսանցակողերը գունաթափ:
* Ժամանակի համար տե՛ս լուսադրոշմ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-36բ [Մեկնութիւն Երգոյ երգոց, ի հոգեխառն իմաստապատում առն Սողոմոնի, արքայն Իսրայեղի, զոր ասացեալ է տեառն Գրիգորի ներանձնաւոր
քահանայի եւ հոգեշնորհ վարդապետի, որդւոյ տեառն Խոսրովայ. զոր քրիստոսասէր արքայն Գուրգէն
սակս իւրոյ աստուածերկիւղութեան եւ ընթերցասէր գոլով, ցանկացեալ այսմ տառի՝ մեծաւ
աղաչանօք եւ խնդրուածովք, եւ մեկնեալ զԱռակս փեսային եւ հարսին, որ բացայայտի մեկնութեամբ՝
ի Քրիստոս եւ յեկեղեցի. ձեռ. 1104, 48ա]
– [Երգ երգոց Սողոմովնի. ձեռ. 1104, 54ա – Ս]ողոմոն, որ
թարգմանի խաղաղութիւն... ոչ կարեն տեսանել կամ իմանալ որչափ յայսըմ/// (անաւարտ):
Հմմտ. Մատենագիրք Հայոց ԺԲ. հատոր, Ժ. դար, Գրիգոր Նարեկացի, Ե., 2011, էջ 771-884:
Բ. 89ա-124բ Հաւաքումն ի Յայտնութիւն տեսութեան, զոր մեկնեալ է Անդրէաս եպիսկոպոսն Կեսարու եւ յեղաշրջեալ ի հելլենականէն ի մեր բարբառ
մետրոպօլիտն Յերապօլսի Կոստանդին, եւ սրբագրեալ ի ձեռն ոսկենկար գրչի սրբոյն Ներսէսի Լամբրոնացւոյ, ի մեր թուականի ՈԽԷ.
(1298), ի սկիզբն ամի առաջնոյ թագաւորութեան Լէոնի, որ ի Ռուբինեանց
ա. 89ա-92ա Բանք ի գլխոյ առաջնոյ – Յովհաննէս
առ եօթն եկեղեցիս, որք են յԱսիայ... եւ եօթն աշտանակքն եօթն եկեղեցիքն են:
բ. 92ա-4ա Բանք յերկրորդ գլխոյն – Առ հրեշտակ
Եփեսացւոց եկեղեցւոյն... եւ մեզ լուսաւորեսցէ հաճութեամբ անսկիզբն Հօր եւ ամենասուրբ
Հոգւոյն այժմ եւ միշտ:
գ. 94ա-7բ Բանք յերրորդ գլխոյն – Եւ առ հրեշտակ
Սարդիկեցւոց եկեղեցւոյն... ընդ որում Հօր միանգամայն եւ Հոգւոյն Սրբոյ այժմ եւ միշտ
եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
դ. 98ա-100բ Բանք ի չորրորդ գլխոյն – Եւ վաղվաղակի
եղէ Հոգւով... եւ քեզ ամենայն արարածք գոհաբանութիւն պարտին:
ե. 100բ-2ա Բանք ի հինգերորդ գլխոյն – Եւ տեսի յաջոյ
ձեռինն... եւ միաւորեաց զենմամբն իւրով զամենայն:
զ. 102ա-3ա Բանք ի վեցերորդ գլխոյն – Եւ տեսի եւ
ահա ձի սպիտակ... եւ սրբոցն պատրաստեալ բարեացն մասնակից արասցէ:
է. 103բ-6բ Բանք ի յԷ.րորդ գլխոյն – Հինգերորդ
հրեշտակին հրամայեցաւ, զի ասասցէ չորից հրեշտակաց... ի ծայրագոյնն վայելեցին:
ը. 107ա-9բ Բանք յութերորդ գլխոյն – Եւ տեսի եւ
լուայ զձայն հրեշտակի... այլ կռապաշտութիւնն կարծեմ ասել զարծաթասիրութիւնն ըստ առաքելոյն:
թ. 109բ-10բ Բանք ի մետասաներորդ գլխոյն – Եւ
տուաւ ինձ եղէգն նման գաւազանին... իսկ կարկուտն զպատուհասն:
ժ. 110բ-6բ Բանք յերկոտասաներորդ գլխոյն – Եւ
նշան մեծ երեւեցաւ յերկինս... այնքան հազար ամօք յանգ ելանէ:
ժա. 116բ-4բ Բանք ի քսան եւ միերորդ գլխոյն – Եւ տեսի
երկին նոր... անունն Աստուծոյ տպաւորեալ է:
ՆՇՈՒՄ՝ Աա՝ «Հմր 2513/158», «ԺԹ. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: Կազմի մէջքին սոսնձուած թղթի վրայ.
«/// Գրիգ. Նա[րեկ]աց. Մեկնութիւն Երգոց երգոյն
(1)»:
2514
ԳՐԻԳՈՐ ՆԻՒՍԱՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԵՐԳՈՑ ԵՐԳՈՅՆ
ԺԴ. դար |
Թերթ՝ 170: ՊՐԱԿ՝
Ա–ԺԱx16 (Զ 11, ԺԱ 15): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 16,4x12,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(13,5-14x9,5-10): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 77ա): ՏՈՂ՝ 25-27: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, միջուկը
թուղթ, մէջքը՝ կարմիր կաշի. լուսանցակողերը՝ կարմիր (ԺԹ. դար): ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 3 (Ա-Գ)
+ 3 (Դ-Զ), թուղթ, չգրուած. Ա. եւ Զ.՝ այլ թուղթ, մաս կազմաստառի, Զ.՝ ստորին արտաքին
անկիւնում ճնշադրոշմ. ութանկիւն, անընկալելի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
եզրերը մաշուած, թ. 165-170՝ ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-170բ [Գրիգորի Նիւսացւոյ Մեկնութիւն Երգոց երգոյն]
Տե՛ս ձեռ. 436, 70ա-122բ. Նախ./1ա-5բ: ա/5բ-18ա: բ/18ա-30բ: գ/30բ-44բ: դ/44բ-62ա: ե/62ա-80բ: զ/80բ-90բ: է/90բ-109ա: ը/109ա-16ա: թ/116ա-30բ: ժ/130բ-9ա: ժա/139ա-50ա: ժբ/150ա-5ա: ժգ/155ա-61ա: ժդ/161ա-70բ:
Հմր 436 ձեռ-ի համեմատ ունի չնչին տարբերութիւններ: Լուսանցներում՝
գրչի եւ յետագայի յաւելումներ, սրբագրութիւններ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
170բ (բոլորգիր,
1439 թ.) Ո՜վ սուրբ ընթերցա՛ւղք եւ մաքուր ուսումնասէ՛րք, աղաչեմ յիշել ի Տէր զվերջին
ստացօղ Եր[գ]ոց երգոյս Սօղօմոնի զՅովսէփ աբեղայ, որ ստացաւ
զսա ի հալալ արդեանց իւրոց՝ յիշատակ բարի իւրն եւ ծնօղաց իւրոց եւ ամենայն <ամենայն>
արեան մերձաւորացն: Ի թվին ՊՁԸ. (1439), զոր տէր Աստուած վայելել տացէ. ամէն:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ
502-3:
170բ (նոտրգիր,
1450 թ.) Ես՝ Յովսէփ այբեղայս բաշխեցի
զայս սուրբ գիրքս իմ հոգեւոր եղբաւրն՝ Սուքիաս կրաւնաւորին՝ առ ի յիշատակել զիս եւ զծնաւղսն իմ ի ժամ ընթերցման
խրատու սուրբ հաւրն Եւագրիոսի, աւգտելով
ի սմանէ ի յԵրգ երգոցն Սօղօմոնի՝ Աստուած
[ող]որմի ասասցէ մեզ, եւ ինքն յիշեալ եղից ի Քրիստոսէ հանդ[երձ] եղբաւրն Դաւիթ կրաւնաւորի եւ
ամենայն ազգականաւք եւ ծնաւղիւք. ամէն: Ի թիվ ՊՂԹ. (1450):
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ
650:
170բ (նոտրգիր,
ԺԷ. դար) Եւ արդ, մեք՝ որք կենդանիքս մնացեալ եմք, ի գալստեան ոչ ժամանեմք: Տե՛ս,
Տէ՛ր, զքաղցրութիւն եւ արդ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 170բ (նոտրգիր) «Զի նա է կենդանի բարեխօս վասն մեր: Վասն մելանափորձութեան
գրեցաւ»:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի
մէջքին սոսնձուած թղթի վրայ. «Գր. Նիւսացւոյ Մեկնութիւն Երգոց երգոյն (2)»: Աա. «Հմր
2514/160», «ՊՁԸ. – 1439, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: Գբ
(նոտրգիր). «Մեկնութիւն Երգ երգոցի, ի Գրիգորի Նիւսացւոյ արարեալ»:
2515
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
[ԳԼԱՁՈՐ]* |
ՉՀԲ. – 1323 |
ԳՐԻՉ՝ [Թորոս]*: ՍՏԱՑՈՂ՝
Տիրատուր րաբունի:
ԹԵՐԹ՝ 342. չգրուած՝
78բ, 165բ: ՊՐԱԿ Ա-Եx16 (Ե 14) + [Դ]-Ըx16
(Է 12, Ը կրկնուած, Ը1 11) + Ա-ԺԱx16 (ԺԱ 17): ՆԻՒԹ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒն 16x12: ԳՐՈՒԹԻՒՆ
միասիւն (9,5-10x13,5-14): ԳԻՐ բոլորգիր (նմուշ՝ 80ա): Տող 24-26: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը ասեղնագործ կարմիր մետաքս, լուսանցակողերը՝
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 4 (Բ-Ե) սկզբից, չգրուած թուղթ, լուսագծերով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատզարդ՝ 1ա,
165ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական (1ա,
38ա, 116ա, 165ա), նապաստակ (18ա), թռչուն
(79ա): Զարդագիր՝ թռչնագիր (1ա, 18ա), հանգուցագիր
(38ա): Գոյներ՝ մուգ կարմիր, կապոյտ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – 1 (Ա) + 1 (Զ): 1. Ա.՝ ԺԱ. դ., ստացուած մէկ թերթի եզրահատումով:
Մագաղաթ, 15,6x11,5, երկսիւն, ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աբ), տող՝ 15 (պահպանուածը):
Պատմութիւն վասն վարուց երանելոյն Յովհաննու Ոսկեբերանի: Կարդալ Աա, Աբ «/// ա///
ն եւս զամենսուրբ Երրորդութիւնն՝ զՀայր եւ զՈրդի... Պատմութիւն վասն վարուց... [Բ]ազում
են խաւսք վարդապետութեանն... եւ դառնայր անդրէն յեկեղեցին Անտիոքու ի տեսչութենէն Աստուծոյ
եւ ի հայրա///» (հմմտ. ձեռ. 996, 358բ-9ա): Կարդալ՝ Աա-Աբ: 2. Բ. Աւետարանների Ճաշոց
(վրացերէն): 1 թերթ (Բ), մագաղաթ (16x13,2), միասիւն, նուսխուրի, տող 19: Կարդալ՝
Բա, Բբ (ըստ Բեռնար Ուտիէի):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար, թ. 260 եւ
299՝ արտաքին վերին անկիւններն ընկած՝ գրադաշտը վնասուած, թ. 65՝ ստորին լուսանցից
մի փոքր հատուած պատռուած:
* Գրչութեան վայրի եւ գրչի համար հմմտ. այս ձեռագրի գրի հետ նոյնական գիր ունեցող՝
ձեռ. 560, 55ա-197բ. 1325 թ., Գլաձոր, գրիչ՝ Թորոս:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-170ա [Թովմայի Աքուինացւոյ Գիրք Եօթն խորհրդոց, թրգմ.
Յովհան Ծործորեցի]
Տե՛ս ձեռ. 559, 1ա-244բ: Նխդր./չիք: Ցանկարան/չիք: 1/1ա-18ա: 2/18ա-37բ: 3/38ա-76բ: 4/116ա-65ա: 5/79ա-104ա: 6/104ա-16ա: Յշտկրն թրգմ/77աբ (տե՛ս ձեռ. 560,
196ա-7ա)
Հմր 559 ձեռ-ի
համեմատ ունի չնչին տարբերութիւններ:
Բ. 166ա-341ա [Մովսիսի Խորենացւոյ Գիրք Պիտոյից]
Տե՛ս ձեռ. 1681, 1ա-233բ: 1/166ա-75ա: 2/175ա-86ա: 3/186ա-95ա: 4/195ա-217ա: 5/217ա-41բ: 6/241բ-64բ: 7/264բ-89ա: 8/289ա-304ա: 9/304ա-21բ: 10/321բ-34բ: 11/334բ-41ա:
Հմր 1681 ձեռ-ի համեմատ ունի
չնչին տարբերութիւններ: Տե՛ս Գիրք պիտոյից, աշխտ. Գ. Մուրադեանի, Երեւան,
1993, էջ 26. ձեռ. A:
Գ. 341ա-2բ Մովսեսի Քերթաւղի՝ արարաւղի Պետոյիցս տառի խրատարանութիւն յորդորական առ
Թէոդորոս ոմն աշակերտ իւր Ներկարթիլ քաջուշիմն վարժիւք յիմաստս ճարտասանականս արհեստիս
– Աստուստ
ի բարձրագոյնս վերաթեւելով... ծաղր երաստս յոքնազան հաւուցն եղան իւր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
78ա Գրեցաւ գիրս
այս խորհրդոյ ի թիւ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի ՌԳՃԻԵ., յամսեանն ի հոկտեմբեր Ը.,
երկու ամաւ յառաջ թարգմանեալ, եւ ի թիւ հայոց ՉՀ. (1321) թարգմանեալ եւ գրեալ ի դուռն
Ծործորու, ընդ Հովանեաւ Սուրբ Աստուածածնիս, որոյ
ողորմութեամբ եւ շնորհաւք եղեւ կատարումն սորին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. Գրչի. 104ա Զգծ[ողս]
յիշեա՛:
116ա Զտառապեալ
աշխատողս յիշէ՛, աղաչեմ:
342բ Զմեղուցեալ
եւ զանարժան գծաւղս յիշեցէ՛ք՝ աղաչեմ զձեզ վասն սիրոյն Քրիստոսի, եւ Աստուած զձեզ յիշէ.
ամեն, ամեն:
2. Ստացողի. 76բ Ես՝ նուաստ
եւ յետինս ի բանասիրաց՝ Տիրատուր րաբունի,
ստացա զտառս զայս բազում աշխատութեամբ, որ էր ժողովեալ ի հոգէկիր եւ յիմաստուն վարդապետէ՝
ֆրա Թումա կոչեցեալ,
եւ ետու զսա գրել ի հալալ արդեանց՝ ի յիշատակ անձին իմոյ |82ա| եւ ծնողաց մերոց եւ
ամենայն արեան մերձաւորաց: Եւ որք յետ մեր ժառանգեն, յիշման արասցեն զմեզ արժանի
առաջի անարիւն պատարագին, եւ որք յիշէքդ, յիշեալ լիջիք առհասարակ յողորմութիւնն Քրիստոսի,
որ է աւրհնեալ յաւ՛՛:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
ա. 165ա (բոլորգիր, ԺԵ. դար) Զըստացող
գրոցս զՄըժդին ոսկերիչն
եւ զիւր կողակիցն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք, եւ Աստուած ձեզ եւ
մեզ ողորմեսցի. ամէն: Այլ եւ զայնոսիկ, որք ունին երախտիք ի սուրբ գիրքս. ամէն:
բ. 342բ (նոտրգիր, 1735 թ.) Յիշատակ
է գիրքս Աստապատեցի Կիրակոս վարդապետին
եւ իւր հոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնողացն: Թվին ՌՃՁԴ.ին (1735):
գ. 332բ (ստ. լս., նոտրգիր, ԺԸ. դար)
Գ. թուղթ շրջէ յառաջ ի վերջն:
333բ (ստ. լս., նոտրգիր, ԺԸ. դար) Գ. թղթով ի վերջ:
335բ (ստ. լս.,
նոտրգիր, ԺԸ. դար) Յետ շրջէ Գ. թուղթ:
336բ (ստ. լս.,
նոտրգիր, ԺԸ. դար) Գ. թղթով յետ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Բբ՝ ոճաւորուած բազմանկիւն (անընթեռնելի),
Դբ եւ 64բ՝ բոլորակ, անընկալելի: 1ա՝ ութանկիւն, «Քրիստոսի ծառայ Կիրակոս վարդապետ»: 342բ՝ ութանկիւն, «Կիրակոս վարդապետ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Բա՝ «այսօլոս», «ա այն»: 342բ՝ «/// լաւ ի յաշխարհէս»:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի
մէջքին սոսնձած թղթի վրայ. «Թովմայի Ա[քուինա]ցոյ Մեկնութիւն խոր[հր]դոց եկեղեցւոյ
(2.)»: Բա՝ «Հմր 2515/169», «ՌԳՉԻԵ. –
1325, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2516
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՊԼԶ. – 1387 |
ԳՐԻՉ՝ Պետրոս սարկաւագ: ՍՏԱՑՈՂ՝ Ղազար եւ Գրիգոր վրդպ-ք (հօրեղբարք գրչի): ԹՈՒՂԹ
ԿՈԿՈՂ՝ Յովանէս աբղյ:
ԹԵՐԹ՝ 242: ՊՐԱԿ՝ Ա–Իx12 (Ա 11, Ի 15): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 18,7x13,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
միասիւն (15-15,5x10): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 102ա): ՏՈՂ՝ 15-20: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, դռնակով (մուգ կարմիր դրոշմազարդ կաշի, ԺԷ. դարի յաւելում) եւ
երկու կապիչով, միջուկը տախտակ. աստառը զարդահիւս մետաքս, Բ. փեղկի մի մասը եւ դռնակինը՝
կապոյտ կտաւ (ԺԷ. դարի յաւելում). լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Խաչելութիւն՝ 92բ (ջնջած): Լուսանցային մանրանկար՝ սուրբ
ոմն: Ճակատազարդ՝ 1ա: Բաժանազարդ՝ 61ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, խաչ: Զարդագիր՝
բուսական, հանգուցագիր, մարդագիր, թռչնագիր, կենդանագիր, հուշկապարիկ, երկրաչափական՝
մարդադէմ: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ,
նարնջի, շագանակագոյն, սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Եւսեբի Կեսարացւոյ Պատմութիւն եկեղեցւոյ: ԺԲ. դ.: 2 (Ա-Բ.)
թերթ, վերջում. ստացուած 1 թերթի ընդլայանակի ծալումով եւ եզրահատումով, որից բնագիրը
վնասուած: Թուղթ, 27,7x18,5, երկսիւն (23,5x[19,5]), տող՝ 25 (պէտք է լինի 26, վերին
լուսանցից եզրահատած), Ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աբ): Եւսեբիոսի Կեսարացւոյ Պատմութիւն
եկեղեցւոյ, դպրութիւն Է., գլուխ ԺԱ.: Կարդալ՝ Բբ-Աա, Բա-Աբ. «վաս[ն նորա. այլ ի բա]զմութենէ
[անտի] յարմարութեան... մարդիկն որ մերձանային առ նա, եւ կէս[ս քէ]րէր տանջանաւք»:
Հմմտ. Եւսեբիոսի Կեսարացւոյ Պատմութիւն եկեղեցւոյ յեղեալ յասորւոյն ի հայ ի հինգերորդ
դարու, պարզաբանեալ նոր թարգմանութեամբ ի յոյն բնագրէն ի ձեռն Հ. Աբրահամ վ. Ճարեան՝
ի Մխիթարեանց, Ի Վենետիկ, 1877, էջ 547-8:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի մէջքի կաշին մասամբ քայքայուած, գամերն ընկած, լուսանցակողերը
մասամբ գունաթափ. թերթեզերքը բամբակացած, աստառներին, պատառիկներին, թ. 1-9,
233-242՝ ցեցի անցքեր, թ. 1՝ վերին աջ անկիւնն ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-60բ Երիցս երանեալ սքանչելի հօրս մերոյ սրբոյն Ներսեսի
Տարսոնի եպիսկոպոս[ի] Մեկնութիւն խոր եւ անյայտ բանից Յովհաննու աստուածաբան Աւետարանչի,
զոր ի ժամ վախճանին աղօթէր, ի խնդ[ր]ոյ գերազարդ վարդապետին Ստեփանոսի Յակովբացոյ:
Տե՛ս ձեռ. 1161, 169ա-207բ: Նխրգ/1ա4ա: 1./4ա-60բ: Յշտկ. հեղինակի/60բ:
Բ. 61ա-241բ [Անդրէասի Կապադովկացւոյ Մեկնութիւն
Յայտնութեանն Յովհաննու]
Տե՛ս ձեռ. 1161, 79բ-168բ: Յիշտկ./240ա-1բ (տե՛ս ստորեւ): Նխդր./61ա-3բ: Գլուխք/63բ-6ա:
Ներածութ./66բ-71ա: ա/71ա-5բ: բ/75բ-9ա: գ/79ա-81ա: դ/81ա-2ա: ե/82ա-3բ: զ/83բ-6բ: է/86բ-8ա: ը/88ա-91ա: թ/91ա-2ա, 93ա-5բ: ժ/96ա-103ա: ժա/103ա-5ա: ժբ/105ա-7բ: ժգ/107բ-9բ: ժդ/109բ-10ա: ժե/110ա-1բ: ժզ/111բ-2բ: ժէ/112բ-3բ: ժը/113բ-6ա: ժթ/116ա-9բ: ի/119բ-22ա: իա/122ա-4բ: իբ/124բ-5ա: իգ/125աբ: իդ/125բ-6ա: իե/126ա-7բ: իզ/127բ-30բ: իէ/131բ-3բ: իը/134ա-6ա: իթ/136բ-8բ: լ/138բ-41ա: լա/414ա-2բ: լբ/143ա-4ա: լգ/144ա-51ա: լդ/151ա-61ա: լե/161ա-3բ: լզ/163բ-7ա: լէ/167ա-9բ: լը/169բ-70բ: լթ/170բ-2բ: խ/173աբ: խա/173բ-4ա: խբ/174ա-6ա: խգ/176ա-7ա: խդ/177ա-8բ: խե/178բ-82ա: խզ/182աբ: խէ/182բ-3ա: խը/183ա-5ա: խթ/185ա-6ա: ծ/186ա-7ա: ծա/187ա-9ա: ծբ/189ա-91ա: ծգ/191ա-3ա: ծդ/193ա-8ա: ծե/198ա-203ա: ծզ/203ա-4ա: ծէ/204ա-6ա: ծը/206ա-8բ: ծթ/208բ-10բ: կ/210բ-2ա: կա/212ա-3ա: կբ/213ա-4ա: կգ/214ա-7ա: կդ/217ա-9բ: կե/219բ-21ա: կզ/221ա-3ա: կէ/223ա-32ա: կը/232ա-3բ: կթ/233բ-5ա: հ/235աբ: հա/235բ-7ա: հբ/237ա-40ա:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
242բ (ԺԵ. դար) Վասն ազգականութեան, թէ ի քանի պորտս
պարտ է հասուցանել եւ քան զայս թոյլ տալն անմտութիւն է եւ նզովեալ կոչի – Արդ,
մարմնաւոր ազգն բաժանի յԳ. դէմս... ոչ խնամութիւն լինի մինչեւ ի Է. ազգն:
242ա (նոտրգիր,
ԺԶ. դար) [Անուանք ականց] – Զմրուխտ,
սարդիոն, տպազիոն, կարկեհան, շափիւղեա, յասպիս, գոճազմն, ակադ եւ սուտակ, յակինդ եւ բիւրեղ, եւ
եղունգն: Կարդա՛յ եւ ուսի՛ր. եւ զանարժան ծառայս յիշեա՛յ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ
ԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
[Ներսիսի Լամբրոնացւոյ]
240ա (1179 թ.) Փա՜ռք Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ, որ ետ մեզ զիմաստութիւն խորհրդոյ իւրոյ յայտնութեամբս, որ առ Յոհաննէս. ամէն:
Ի թուակ[անիս] հայոց ՈԻԸ. (1179) գրեցաւ: Ես՝ Ներսէս նուաստս ի Քրիստոս եւ տարտամս
յուսումնասիրաց, վերջին եւ նուաղեալ ժամանակի ծնունդ յընթեռնուլն զՅայտնութիւնն Յոհանու
տագնապէի յանձն իմ՝ առ ի յոչ գիտել զլուծումն բանիցն սքանչելացն: Եւ այսր անդր
|240բ| խուզելով՝ զմեկնութիւն նորին ի մերս բարբառ ոչ գտի: Յետ որոյ եհաս ինձ ընթանալ
ի մեծն Անտիոք եւ շրջելով յոր անդ վանորեայս հոռոմոց եւ ֆռանգաց, այս տենչումն բորբոքէր
ի միտս իմ, ուստի եւ քննեալ գտի ի գրեանս հռչակաւոր ուխտի Սրբոյն Պաւղոսի ի քաղաքի անդ զմեկնութիւն Յայտնութեանս ի լունվարտ բարբառ եւ ի նոյն գիր, որով
վարին ֆռանգք, երկուց մեկնչաց արարեալ: Եւ փափաքելով
թարգմանել, ոչ գտի զոք, որ յայնմ բարբառոյ կարէր ի հայս յեղաշրջել:
Ապա ելեալ արտաքոյ քաղաքին՝ ի սուրբ
լեառնն, որ ի հիւսուսոյ կողմ անդր, ի մի ի վանաւրէիցն հոռոմոց, որում անուն էր Պէթիաս, առ ոմն արգելական միայնակեաց, որոյ անուն Բասիլ, քննեալ գտի զցանգալին ի հելլենացի բարբառ եւ ի գիր՝ ուղղաբան
եւ վայելուչ, որ լեալ էր Աթանասի |241ա| պատրիարգի նորին քաղաքի,
եւ խնդրեալ աղաչանաւք ի բարէմիտ առնէն, առեալ փութացա գրովքն ի հայրապետական աթոռն,
առ տէր իմ եւ կաթողիկոսն սուրբն Գրիգորիոս, զոր ծանուցեալ՝ ուրախ եղեւ
յոյժ եւ հրամայեաց թարգմանել ի ձեռն մետրապաւլտին Յերապաւլսի Կոստանդեայ, որ անտ ի ներքոյ սրբոյն հայրապետին հովանոյ հանգչէր. եւ սկսեալ
աւգնականութեամբն Աստուծոյ եւ սրբոյ Տեառնն՝ նա ի թարգմանել, եւ ես ի գրել, վերընձայեցաք եկեղեցոյ Հայաստանեաց ուսումնա[ս]էր մանգանց զայս սքանչելի աստուածային Յայտնութեանս մեկնութիւն:
Արդ, աղաչեմք
զընթերցողսդ եւ զիմաստութեան զսիրողսդ յիմանալն զխորս իմաստիցն Աստուծոյ քննութեամբս
զսուրբ հայրապետն Հայոց՝ զտերն
իմ զԳրիգոր զբարէմիտն եւ զբարէսէրն, զառիթն
թարգմանութեանս եւ հրամայող մաղթեցէ՛ք Քրիստոսի յաստիս խաղաղութեամբ պահել եւ ի հանդերձեալն
սրբոց իւրոց յեկնից արքայութիւնն ժառանգ|241բ|ակից ընդունել: Այլ եւ զԿոստանդին մետրապաւլիտ,
որ թարգմանեաց, եւ զՎասիլ կրաւնաւոր,
որ զաւրինակս ետ, Քրիստոս ողորմութեան իւրոյ արժանացուսցէ աղաւթիւք ձեր:
Թարգմանեցաւ աստուածային
Յայտնութեանս Մեկնութիւն ի թուականիս ի ՈԻԸ. (1129), ի սուրբ եւ ի հայրապետական
աթոռն, որ կոչի Հոռոմկլա, շրջապատեալ
յադենական աղբերէն Եփրատա, որ
մատակարարէ բնակչացն զամենայն մարմնական պիտոյս խնամօքն Աստուծոյ, ընդ հովան[ե]աւ
աստուածընգալ նշանին
Վանկոյ եւ այլ սքանչելի
սրբոցն, որ հանգուցեալ են անդր ի փառս Աստուծոյ:
Իսկ սրբաբանեցաւ
ի նշանագրութենէն քերթողական արհեստիւ ի յապահով անապատս Սուրբ Գորգ, ի մէջ լերինս
Տօրոսի, որ է ի գահ
Կիլիկոյ եւ ի սկիզբն
Պամփիւլեա, ձեռամբ նւաստ եպիսկոպոսի
նորին մայրաքաղաքի՝ Տարսոնի, տառապելոյս
Ներսէսի, շնորհաւք ողորմութեամբն
Քրիստոսի, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս Ե.-ԺԲ. դդ. յիշ-ք, էջ 228-9:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
61ա Որք սիրոյն
զեղուն էք, սիրելիք, / Սիրելոյն սիրով, բաղձմամբ նեղիք, / Զբանս նորա լսել տռփիք,
/ Զանճառ զխորսն տէրունիք, / Եւ զիւրականն, որ չեն, յայտնիք, / Զոր ի սրբոցն, որ էն վերջինք, /
Ներսէս արար, երեւելիք,
/ Որք ի սմանէ ուրախ լինիք, / Սորին լուսով լուսափայլիք, / Զանսէր հոգիս եւ անբարիք,
/ զՊետրոս գրիչ սղալով ի լիք,
/ Մաղթեմ յիշել, երանելիք, / Թողուլ զիմ մեղսն աններելիք, / Որում ձերոցն թէ ունիք,
/ Նմին եւ դուք արժանասջիք:
66ա Զմեղաւոր
հողս՝ զգրիչս, յիշեցէ՛ք ի Տէր եւ մեղաց թողութիւն խնդրեցէ՛ք, եւս առաւել զՅովանէս աբեղայն, որ
ի թղթիս կոկելն խիստ աշխատեցաւ, եւ յիշօղք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ, ամէն:
242ա Փառք ամենասուրբ
Երրորդութեանն՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Սուրբ Հոգոյն. ամէն: Ի թուակ[անիս] հայոց ՊԼԶ.
(1387) ես՝ նուսատս եւ տարտամս ի գործոց բարեաց Պետրոս սուտանուն սարկաւագս, որ միայն զանուն
ունիմ սարգաւագի
եւ զգործն՝ ոչ, որ ցանգացայ
գրել զաստուածային Յայտնութիւնս, ի խնդրոյ պատուելի վարդապետացս՝ Ղազար վարդ[ապետի]
եւ Գրիգոր վարդ[ապետի],
հաւրեղբարց իմոց, ի յիշատակ ինձ եւ ծնողաց իմոց, կենդանեաց եւ հանգուցելոց: Արդ,
աղաչեմ զամենեսեան, որք կարդայք եւ լսէք, կամ աւրինակէք զսա, մեղաց մերոց թողութիւն
խնդրեցէ՛ք յԱստուծոյ, եւ՝ ծնողաց մերոց, եւ Աստուած զձեր մեղքն ջնջէ եւ զլսողաց, եւ
որք՝ ամէն ասեն: Եւ զինչ դուք մեզ ասէք եւ խնդրէք, գտջիք եւ դուք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ
մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն: Եւ յամենայն ժամ:
Տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 571:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
66ա (1651, բոլորգիր)
Ասսուան թվն ՃՌ. (1651՞):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա Բոլորշի, կենտրոնում երկգլխանի թագակիր արծիւ, ճանկերում
իշխանութեան խորհրդանիշներ՝ կարճ գաւազան եւ խաչապսակ գունդ. «[Печ. Ахалцыхской
градской полиции]» (հմմտ. ձեռ. 2505, 1ա):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 61ա «աբգ դաւ աբդւ»: 66ա «գնամ/// նէ եսիկոյամ օդով»: 241բ
(արտք. լս.) «Շափիւղա փիւրուզէ»: Աբ «Ծաղկունս քո ամենեքեան աղվոր է, մէնակ է»: Բբ
«աբգ... եւ ֆ»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ Աա՝ չորս թռչնագիր եւ բուսական
լուսանցազարդ, Աբ՝ երկու բուսական լուսանցազարդ:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի
մէջքին սոսնձուած թղթի վրայ. «Ներսիսի Լամբրօն. Մեկնութիւն Էր ընդ եղբարսի»: 1ա (ստ.
լս.)՝ «Հմր 217», «ՊԼԶ. –
1387, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2517
ԻԳՆԱՏԻՈՍ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՂՈՒԿԱՍՈՒ
ԺԴ. դար |
ԹԵՐԹ 229. չգրուած՝
1ա, 22բ, 142բ-3ա, 227բ, 229բ: ՊՐԱԿ Ա-Իx12 (Է, ԺԳ-ԺԵ, ԺԸ 10, Ժ, ԺԶ, Ի 11)+2: ՆԻՒԹ
թուղթ, թ. 228-229՝ այլ թուղթ, լուսագծերով, աւելացուած 1671 թ.: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ
16,7x13,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ միասիւն (13,2x11): ԳԻՐ բոլորգիր (նմուշ՝ 82ա): Տող 23 (3ա-129բ),
27-31(130ա-42ա), 21-27(143բ-226ա): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ մուգ կարմիր կաշի, դռնակով, միջուկը
տախտակ, աստառը կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր (1671 թ.):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– գծանկարային. Զարդագիր՝ հանգուցագիր
(3ա): Գոյներ՝ կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ
– Աւետարան Մատթէոսի, Ի. 15-17, 20-21, ԻԳ. 34 - ԻԴ. 14: Ժ. դ.: 2 (Ա.-Բ.) +1 (Գ.):
Ա.-Բ.՝ ստացուած եզրահատուած 1 թերթի ընդլայնակի ծալումով, Գ.՝ 1 թերթի եզրահատումով
(բնագիրը վնասուած): Մագաղաթ: ԱԲ.՝ 25,3x 12,5, Գ.՝ 13,5x12,2, երկսիւն
([25]x[19,5]), տող՝ 22 (պէտք է լինէր 23, վերին լուսանցից եզրահատած), բոլորգիծ երկաթագիր
(նմուշ՝ Բա): Կարդալ՝ Գա, Գբ, Աա, Բբ, Աբ, Բա՝ «[Եթէ չի]ցէ՞ ինձ իշխանութիւն... առ
զերկոտասանսն առ[անձինն]/// Յայնժամ մատեաւ առ նա... յարքայութեան քում///»,
«[Ի խա]չ հանից[էք]... [հ]եթանոս[աց եւ ապա եկե]սցէ կատա[րած]»: Ունի լուսանցային
համաբարբառ 2-3 տող:
ՎԻՃԱԿ բաւարար. կազմի
երկուական կապիչները եւ գամերն ընկած, լուսանցակողերին եւ մի շարք թերթերի վրայ ցեցի
անցքեր, արտաքին լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-227ա Մեկնութիւն Ղուկայ Աւետարանին, զոր արարեալ է
Իգնատ[իոս]ի Եպիսկոպոսի, ի խնդրոյ տեառն Գրիգորիսի Հայոց կաթողիկոսի
Տե՛ս ձեռ. 1246, 163ա-306բ: Ցանկ/չիք: Նխդր/3ա-4բ: ա/4բ-31ա: բ/31ա-48բ: գ/48բ-53ա: դ/53ա-9բ: ե/59բ-62բ: զ/62բ-6բ: է/66բ-74բ: ը/74բ-7բ: թ/77բ-83ա: ժ/83ա-94ա: ժա/94ա-101բ: ժբ/101բ-13ա: ժգ/113ա-24բ: ժդ/124բ-30բ: ժե/130բ-42ա: ժզ/142ա-59բ: ժէ/159բ-66ա: ժը/166բ-72բ: ժթ/172բ-81ա: ի/181ա-3ա: իա/183ա-93ա: իբ/193ա-204բ: իգ/204բ-11ա: իդ/211ա-26բ: Ընծայական/226բ-7ա:
Գլխաբաժանում
չկայ, որոշ սկսուածքներ կարմրով են:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԵ. դար.
1բ (անարուեստ
բոլորգիր) [Թագաւորք Պարսից]
– Կիւրոս Լ. (30) ամ թագաւորէ... զԽԶ. (46) ամ շինեցաւ տաճարս, եւ դու զերիս աւուրս
կանգնես զդա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2բ Զսկսեալս իմ
դու կատարեա՛յ. / Եղիցի շունչ քո խառնեալ ի սմա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Պտռիկ-պհպնկ Գա
(բոլորգիր, 1396 թ.) ԽԲ. (42) ամի թագաւորութեանն Օգոստոս կայսեր ծնաւ
Քրիստոս ի սուրբ կուսէն:
Եւ յայնմ ժամանակի Հրէից Հէրովդէս, Պարսից Արշօր, [Հա]յոց Աբգար: Գրեցաւ
ձեռամբ մեղաւորիս՝ Ատոմի բանի
սպասաւորի, ի թվականի հայոց ՊԽԵ. (1396): Յիշել ի Քրիստոս աղաչեմ:
227ա (բոլորգիր,
1459 թ.) Աստուած ողորմի Շմաւոն վարդապետի
ծնաւղացն, որ ազատեաց զայս գիրքս ի գերութէնէ պարսից:
227ա (նոտրգիր,
1459 թ.) Եւ ես՝ նուաստս ի վարդապետաց Շմաւոն,
որ առաք զմեկնիչ Աւետարանիս Ղուկայ ի Շամբախի եւ բերաք ի վանքս
Եւստաթէի՝ վասն
յիշատակի իմոյ եւ ծնաւղաց իմոց եւ ի վայելումն որդոյ եղբաւրն իմ, որդոյն իմ Ստեփաննոս արհեպիսկոպոսին
Եւստաթէի Սուրբ Առաքելոյս, եւ դուք
տեսանաւղք կամ ընթերցաւղք, յիշեք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զյետնեալս յամենայնի զՇմաւոն պիտականուն,
եւ Աստուած զձեզ յիշէ ի աւրն ատենի. ամէն եւ եղիցի: Ի թվին ՋԸ. (1459) գրեցաւ սակաւ
գիծս:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 123:
2ա (նոտրգիր,
1604 թ.) Ես՝ նուսատ Բարսեղ, պիտականուն
վարդապետս, աշակերտ տէր Սրապիոն քաջ
րաբունապետի՝ Գրիգորի Հայոց հայրապետի, յառաջ
հանի դաս ասելոյ զմեկնիչս Ղուկաս սրբազան աւե[տար]անչի ի թուին ՌԾԳ. (1604), ի մայրաքաղաքս
Համիթ, յեկեղեցիս Սրբոյն Սարգսի Զօրավարին, աւգոստոսի
ԺԸ. (18):
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 133:
228ա (բոլորգիր,
1671 թ. կազմողի) Արդ, ո՜վ գորովագութ հա՛րք իմ եւ եղբա՛րք, պատահողի այսմ սոփերի
յիշել աղաչեմ առ Քրիստոս յոյսն ամենեցուն զերեքերանեան անձն եւ զբազմերախտ, քրտնաջան
աշխատօղն զՎարդան Բաղիշեցի րաբունապետն՝
զկրկին լուսաւորիչն Հայաստանեայց, որ յերեկոյացեալ ժամուս ի վերջին դարուս սա միայնակ
գոլով՝ փայլէ ի մէջ հոմացեղիցն իւրոց գործովն եւ վարուքն, եւ որպէս արեգակն ի պարս
աստեղաց, այսպէս եւ սա ամենայն առաքինութեամբ զարդարեալ՝ ներքուստ եւ արտաքուստ,
մանաւանդ անաչառ քարոզող եւ խրատող եւ կարկիչ անզգամաց եւ ստահակաց, եւ ողորմածու եւ
գթոտ ի դէմս աղքատաց եւ տնանկաց, որ յանբարի ժամանակիս յաւել եւ զբարեգործութիւնս
զայս ի վերայ ամենայնի, զոր ունէրն: Եւ չու արարեալ ի տեղոյն իւրմէ սակս աղաչանաց
եղբարց եւ եկեալ ի սուրբ մենաստանս Առաքելոցն, որ յանուն Եղիազարու առձայնի.
զի թէ հնար իցէ զերծումն արասցէ եւ ազատութիւն շնորհեսցէ վանացն, որ անգեալ դնի ի ներքո
ծանրաբեռն պարտուց, որ եւ իսկ եւ իսկ զձեռն ի գործ արկեալ՝ Աստուծոյ ամենակարող զօրութեամբն
վճարեաց զանտանելի պարտսն, մինչ գրէթէ երկուց հազարաց եւ այլ աւելի, եւ զամենայն
|228բ| գրեանս եւ արդիւնս վանացն ազատեաց, եւ Լ. (30) գիրք վերստին նորոգեալ կազմեաց
ի ձեռն Սահակայ կազմարարին Վանեցոյ, եւ զեկեղեցոյ սաքերն նորոգեաց, եւ ի հարաւոյ
կուսէ զեկեղեցի Սրբոյն Ստեփաննոսի, որ
ի Լանգ Թամուր բռնաւորէն
քակեալ եւ հիմն ի վեր տապալեալ, սա վերստին շինել հաստատեաց եւ պայծառացոյց զսուրբ
մենաստանս ժամակարգութեամբ եւ սաղմոսերգութեամբ: Եւ կարգեալ հաստատեաց առաջնորդ եւ
սպասաւոր Սուրբ Առաքելոցն
զԴաւիթ վարդապետ՝ զհոգեւոր հարազատն իւր, եւ ինքն վերակացու եւ խնամատար
գոլով ամենեցուն, օրըստօրէ եւս քան զեւս յաւելու ի շինումն սուրբ եկեղեցեաց եւ ի բարեձեւութիւն
ազգիս հայկազունեաց: Զոր եւ մաղթեմ յեղբարցդ հարազատաց յիշել ի պաղապանծ յաղօթս ձեր
զՎարդան րաբունապետն
եւ զաշակերտն իւր՝ զԱբրահամ բանասէրն,
զի անսայթաք կենօք անցուսցէ զկեանս իւրեանց, եւ յետ աստեացս ելանելոյ ընդ սուրբ վարդապետաց
դասուն դասակից եւ պսակակից արասցէ զսոսա. ամէն:
Կազմեցաւ մեկնիչս
Ղուկասու Աւետարանչի ի թվաբերութեան հայկազեան տօմարիս Ռ. եւ Ճ. եւ Ի.երորդի
(1671), ի վանս Ղազա|229ա|րու, ի հայրապետութեան
Սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի տեառն
Յակոբայ սրբազան կաթողիկոսի
եւ յառաջնորդութեան սուրբ ուխտիս տէր Դաւիթ ճգնազգեաց վարդապետի եւ տէր Ստեփաննոս կրօնաւոր հէրապետի.
յիշել աղաչեմ առ յոյսն մեր Քրիստոս. ամէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա Բոլորշի,
կենտրոնում երկգլխանի թագակիր արծիւ, ճանկերում իշխանութեան խորհրդանիշներ կարճ գաւազան
եւ խաչապսակ գունդ. «[Ахалцыхской градской полиции]»:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի
մէջքին սոսնձուած թղթի վրայ. «Իգնատիոս վարդապետի Մեկնութիւն Ղուկասու Աւետարանին»: 1ա
«Ղուկասու մեկնիչն է», «Հմր 158/78», «ՋԸ. – 1459 յառաջ, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», ջնջած՝
«Հմր 158»:
2518
ՄԱՏԹԷՈՍ ՋՈՒՂԱՅԵՑԻ, ՄԱՏԵՆԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
ԺԵ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 360 (վր. լս. էջակալում՝ 1-714, որ է՝ 1ա-Դբ.) չգրուած՝ 1բ, 360բ: ՊՐԱԿ՝
Ա-Լx12 (Դ, ԺԳ, ԻԶ, Լ 14, Զ 8, ԺԴ 16, Ի 4): ՆԻՒԹ՝
թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ 18,5x12,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (14,5-15x9): ԳԻՐ՝ բոլորգիր
(նմուշ՝ 48ա): ՏՈՂ՝ 31-32: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը
տախտակ, աստառը կանաչ մետաքս:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – գծանկարային. Ճակատազարդ՝
98ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն: Զարդագիր՝ թռչնագիր, բուսական, հանգուցագիր:
Գոյներ՝ սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Պաւղոսի Առ Տիտոս թուղթ. Ա. 6-14, Բ. 1-9: Թ. դ.: 2 (Ա-Բ)
+ 2 (Գ-Դ), ստացուած մէկական թերթի ընդլայնակի հատումով, ընդերկայնակի ծալումով եւ
եզրահատումով՝ բնագիրը վնասուած: Մագաղաթ: ԱԲ.՝ 18,4x24,8, ԳԴ.՝ 18,4x25. բուն ձեռագիրը
հաւանաբար եղել է մօտ 38x28 չափսի, երկսիւն ([27x19]), ԱԲ.՝ 6 տող, ԳԴ.՝ 8 տող
(պէտք է լինի 15), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Բա): Կարդալ՝ Դա, Գբ, Գա, Դբ, Աբ, Բա,
Բբ, Աա՝ «[անհ]նազանդս: Զի [պ]արտ է եպիսկոպո[սի]ն... մի հար[կանաւղ]/// բան վարդապետութեան...
զհակառակորդսն կշտամբել/// [ըմբե]րանել. որք զամենայն... իւրեանց իսկ/// [կշտամ]բեսցես
զնոս... ի պատուէրս մարդկան զառած[ելոցն]», ԱԲ. «դու խաւսեաց... պարկեշտս/// [գինե]մոլս
այղ բարէխրատս... որդէսէրս ցա[ծունս]/// նոյնպէս աղաչէսջիր... գործոց բարութեան///
[հակառակոր]դն իցէ յամաւթ... Ծառայից. իւ[րոց»:
ՎԻՃԱԿ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, երկու կապիչներն ու մէկ գամն ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-88բ [Նուաստ եւ յետին աշակերտի Մատթէոսի՝ եռամեծացն Յովհաննու եւ Գրիգորի աշխատասիրութեամբ՝
Հաւաքումն բանից յԱւետարանէն Ղուկասու եւ քարոզ ի՝ վայելումն մանկանց Հայաստանեաց]
Տե՛ս ձեռ.
2519, 4ա-74ա: Ցանկ/2ա-3ա:
ա/3բ-4բ: բ/4բ-8բ: գ/8բ-13բ: դ/13բ-5բ: ե/15բ-8ա: զ/18ա-22բ: է/22բ-6բ: ը/26բ-31ա: թ/31ա-4բ: ժ/34բ-6բ: ժա/36բ-40ա: ժբ/40ա-2ա: ժգ/42ա-6բ: ժդ/46բ-51ա: ժե/51բ-9ա: ժզ/59ա-64ա: ժէ/64ա-70ա: ժը/70բ-3բ: ժթ/73բ-7բ: ի/77բ-82ա: իա/82ա-3բ: իբ/83բ-7բ: իգ/88աբ: Յշտկրն/87բ-8ա:
Բ. 89ա-350բ Նորին Մաթէոս նուաստ եւ յետին աշակերտի եռամեծացն Յոհանու եւ Գրիգորի, աշխատասիրեալ
ի քննութիւն Գործոց առաքելոցն, ի մեկնութենէ սուրբ հարցն Յոհանու Ոսկեբերանի եւ Եփրեմի,
ի խնդրոյ հարազատ հոգեւոր եղբօր իւրոյ Յակոբ վարդապետի Ովսաննացին
Տե՛ս ձեռ.
2519, 75ա-287ա: Ցանկ/89ա-97բ:
ա/98ա-106ա: բ/106ա-19բ: գ/119բ-24բ: դ/124բ-29ա: ե/129ա-34ա: զ/134ա-42ա: է/142ա-50ա: ը/150ա-6բ: թ/156բ-65բ: ժ/165բ-72բ: ժա/173ա-81բ: ժբ/181բ-6ա: ժգ/186ա-94բ: ժդ/194բ-200բ: ժե/200բ-11բ: ժզ/211բ-8բ: ժէ/219ա-27բ: ժը/227բ-36ա: ժթ/236ա-9բ: ի/239բ-45ա: իա/245ա-56ա: իբ/256ա-66ա: իգ/266ա-74բ: իդ/274բ-85բ: իե/285բ-94ա: իզ/294ա-301ա: իէ/301բ-14բ: իը/314բ-22ա: իթ/322ա-32բ: լ/332բ-41ա: լա/341ա-49բ: Յշտկրն/349բ-50բ:
Գ. 350բ-9ա Նորին Մաթէ[ոսի] աշակերտի Ներբողեան ողբերգաբար ոգեալ ի թաղումն երջանիկ
րաբունապետին Գրիգորի: Ընդ նմին եւ յիշատակել զողբս լալեաց կոտորածին, որ ի Վրաց
տուն, ի Փայտակարան քաղաքի, քանզի պատկեր աւուրցն մի դիպեցաւ, մանաւանդ ի հրաշագեղն
Կարապետ եղբայր իւր – Ո՞վ տայր զմահ իմ, փոխանակ մահու քո... ծովատուփ եւ խաւարա[յ]ին բանդէս
ի յիւր սքանչելի լոյ[ս]: Եւ մեք, ձեաւք հանդերձ փառաւրեսցուք զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ
Հոգիդ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտ[ենից]:
Կարմրագիր խորագրի՝ «Նորին, Ներբողեան, Ողբերգաբար, Գրիգորի,
Ընդ, Զողբս, Կոտորածին» բառերի սկզբնատառերը գլխագիր թաւ սեւով են. սրանց թվային
արժէքների գումարը լինում է 1477, որը հնարաւոր է լինի ձեռագրի գրչութեան թուականը:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄՆԱԿԻ
51ա Եւ զիս յիշել
աղաչեմ:
218բ Զանար<գ>ժանս յիշել աղաչեմ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
359բ (բոլորգիր,
1718 թ.) Գիրքս այս է քաղուածք Ղուկասու Աւետարանին եւ Գործոց առաքելոցն Քրիստոսի.
ես՝ տէր/// (քերած-ջնջած) վարդապետս ըստացա զսա հալալ ընչիւք իմովք ի ՌՃԿԷ.
(1718) թուին, ետու զսա ի վանս սրբազան առաքելոյն, որ կոչի Սուրբ ըՍտեփ (վերջին երկու
բառը գրած ջնջածի վրայ) վանք, յիշատակ ինձ եւ ծնողաց իմոց: Ով ոք որ կարդասցէ զսա
եւ վաելեսց[է] Աստուծով, զմեզ մի Հա՛յր մեղայիւ յիշատակելն մի՛ դանդաղեսցի:
360ա (նոտրգիր,
1759 թ.) Թվին ՌՄԸ.ին (1759) ես՝ հող եւ մոխիր տիրացու Վարդանս դաս առի ի շնորայզարդ
հօրէն իմէ տեառն Գրիրիրսը (=Գրիգորիս)
արհիեպիսկոպոսի, որ է Սուրբ Ստեփանոսի
Նախայվկայի յաջորդ: Տէր Աստուած վայելումն տացէ եւ ինձ յիւր խնամօքն պահեսցէ.
ամէն:
359ա (նոտրգիր,
ջնջած, գուցէ կապ ունի նոյն էջի մի Կնքադրոշմի հետ):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 2ա, 359ա՝ ութանկիւն, «Մկրտիչ վարդապետ. 1188 (1739)»: 2ա, 359ա՝ ութանկիւն,
վերին մասում հրեշտակ. «Մկրտիչ վարդապետ
1120 (1671)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Աա «Քազում խանի ղուլ Բեջանե, մէկ տայէ ասել վանքին, ոչուն վարդապետ
առնես»: «Ես է էսօըլ»: 1ա «ա բ գ դ ե զ է ը թ ի լ ի ծ»:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի
մէջքին սոսնձուած թղթի վրայ. «Մատթ[էոս] վարդապետի Տաթեւացւոյ Մեկնութիւն Ղուկասու
Աւետարանին, քաղուածոյ (1)»: Աբ «Ե. կորնդացւոց 202-204: Խրատ քահանայից 85, 112, 124,
148, 149»: Բա՝ «Հմր 2518/175»: 1ա «Մատթէոս վարդապետի
Քաղուածոյ մեկնութիւն բանից Աւետարանին Ղուկասու» (սեւ մատիտով): 1ա «Համառօտ հաւաքումն
աւետարանական բանից եւ Գործոց, յորում անուանք հայրապետաց երից ժողովիցն» (սեւ մատիտով):
1ա՝ «ԺԶ. դար, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: 87բ (արտ. լս.)
«Յիշատակարան» եւ 88ա «Չունի պակաս»:
2519
ՄԱՏԹԷՈՍ ՋՈՒՂԱՅԵՑԻ, ՄԱՏԵՆԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
ԱՊՐԱԿՈՒՆԵԱՑ վանք (Երնջակ) |
ՊԽ. – 1391, ՊԿ. – 1411 |
ԳՐԻՉ՝ Մատթէոս Ջուղայեցի (հեղինակը):
ԹԵՐԹ՝ 295. չգրուած՝ 74բ, 294բ-295բ: ՊՐԱԿ՝ 2+Ա-Զx12 (Ա, Բ, Գ 13, Դ 16) + Ա-ԺԷx12 (Թ, ԺԱ 14, Ժ, ԺԳ-ԺԷ 13): ՆԻՒԹ՝
թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 18,2x12: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (16x10): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նոտրգրի որոշ
տարրերով. նմուշ՝ 58ա): ՏՈՂ՝ 34-40: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ,
աստառը դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2+2 թուղթ, չգրուած,
աւելացուած 1960ական թթ. նորոգման ժամանակ:
Առաջին՝ Ա-Զ պրակները
հին գրչութեամբ պրակակալուել են այբուբենի գրերի
հետադարձ կարգով՝ Ք, Փ, Ռ, Ց, Ր եւ Տ: Յետագայ գրչութեամբ դրանց կողքին նշանակուել
են հանապատասխանաբար Ա-Զ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – գծանկարային. Լուսանցազարդ՝
բուսական: Զարդագիր՝ բուսական: Գոյներ՝ կարմիր, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը եւ թերթերը եղել են խիստ քայքայուած, եզրամաշ, որից վնասուել
են լուսանցազարդերն ու զարդագրերը, մասամբ նաեւ բնագիրը (յատկապէս սկզբի եւ վերջի
մի քանի թերթերը), թ. 24-25ի միջեւ 1 թերթ ընկած (տե՛ս Բովանդակութիւն). նորոգուած
եւ վերակազմուած 1960ական թթ.:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-74ա Նուաստ եւ յետին աշակ[երտ]ի Մաթէ[ոս]ի՝ [եռամեծ]ացն
Յովհաննու եւ Գրիգորի աշխատասիր[ութեամբ՝ Հ]աւաքումն բանից յԱւետարանէն Ղուկասու
եւ քարոզք, ի վայելումն մանկանց Հայաստանեաց
– 4աբ Ցանկ Աւետարանին քաղուածու – Առաջին
ճառն նախ այպանումն ծ[ուլիցն... ԻԱ.] Զի՞նչ է խորհուրդ այգալացին...
ա. 5ա-6ա [Մեկնութիւն] – Ա. Ամենայն
ոք, որ ծոյլ է յաստուածային ուսումն... զի հաւատոցն մի ինչ բաւական է:
բ. 6ա-9ա [Բ. Բան]. Եւ ասէ հրեշտակն ցԶաքարիա... [Լուծումն].
Աստ նախ զծնունդն... ընդ հնոյն ատելիք են Քրիստոսի:
գ. 9ա-12բ [Գ. Բան]. Եւ Իբրեւ լցան աւուրք սրբութեանց...
[Լուծումն]. Նախ արժան է մեզ քննել... անցի եւ ահա ոչ էր խն՛՛:
դ. 12բ-4ա [Դ. Բան]. Որ ունիցի երկուս հանդերձս... [Լուծումն].
Զվարդապետական եղանակն ի սուրբ Մկրտչէն արժան է ուսանել... եւ ապա առաքինութիւն առնել:
ե. 14ա-6ա [Ե. Բան]. Եւ դարձաւ Յիսուս զաւրութեամբ Հոգոյն...
[Լուծումն]. Այս բանք ընդդէմ են Մակեդոնի... բարեկամ մաքսատիրաց եւ մեղաւորաց:
զ. 16ա-9ա [Զ. Բան]. Աղաչէր զնա ոմն ի [փարիսեցւոցն... Լուծումն]. Զկատարեալ հաւատն ի կնոջէս
յայսմանէ ունիմք անել... հաց տո՛ւր նմա
եւ ծարաւ իջ՛՛:
է. 19ա-22բ [Է. Բան]. Այր մի իջանէր յԵրուսաղեմէ յԵրիքով...
[Լուծումն]. Սքանչանալ պարտ է ընդ կարգաւորութիւն... եւ կարգաւ ուղղել զգործն:
ը. 22բ-4բ Ը. [Բան]. Ոչ ոք իցէ ի ձէնջ մարդ... [Լուծումն].
Այս առակս եւ դատաւորին միապէս խրատեն... եւ ապա վասն իւր ողորմած բնութեանն/// [հասանելոց
էին այնպիսի շնորհացն]:
1 թերթ ընկած, Ը. գլխի վերջը
եւ Թ. գլխի սկիզբը լրացուած ըստ ձեռ. 2518, 30ա-1ա:
թ. 25ա-7ա [Թ. Բան. Առն ուրեմն մեծատան... Լուծումն. Բարերարն մեր եւ ազատիչն... ]
/// – Եւ այն եւս Գ. պատճառի... զի այսպէս սպասաւորիմք մեք ի Տեառնէ:
ժ. 27ա-8բ [Ժ. Բան]. Հուր եկի արկանել... [Լուծումն]. Զաւրութիւն
Աւետարանին... արկանել ընդդէմ բարեպաշտիցն:
ժա. 28բ-31բ ԺԱ. [Բան]. Թզենի մի էր տնկեալ... [Լուծումն].
Զայսոսիկ խնդրելով զմիտս պարտիմք մաքրել... եւ Հոգոյն Սրբոյ վայել է փառք:
ժբ. 32ա-4ա ԺԲ. [Բան]. Ջանացարուք մտանել ընդ նեղ դուռն...
[Լուծումն]. Զայս ասելով ուսուցանէ... շահեցուցին ի Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր, որ է
աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
ժգ. 34ա-8ա ԺԳ. [Բան]. Այր ոք եթէ Կամիցի աշտարակ
շինել... [Լուծումն.ղ]. Դէմք առակիս այսպիսիս տայ մեզ կարծիս... փառակցի ի Սուրբ
Հոգւոյն, վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատ[իւ] այժմ եւ՛՛:
ժդ. 38ա-42ա [ԺԴ. Բան]. Ով ոք իցէ ի ձէնջ մարդ... [Լուծումն].
Բազմադիմի առակաւք զամենախնամ տեսութիւն աստուածային սիրոյն... ողորմութեամբ Հօր նորին
եւ Հոգոյն Սրբոյն, որոյն փառք՛՛:
ժե. 42ա-8բ [ԺԵ. Բան]. Առն միոջ էին երկու որդիք... [Լուծումն].
Սովորութիւն ի մարմնաւոր ծնողաց... ստեղծողին եւ մահացուցանողին, որում պատիւ եւ
փառք, զօրութիւն յաւ՛՛:
ժզ. 48բ-52ա [Ժ]Զ. [Բան]. Այր մի էր մեծատուն, որոյ էր տնտես...
[Լուծումն]. Ընդ սքանչելի առակացս Տեառն... զի ողորմութեան Աստուծոյ արժանաւոր լիցուք
ի <ի> Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւ՛՛:
ժէ. 52ա-7ա [ԺԷ. Բան]. Այր մի էր մեծատուն եւ ագանէր բեհեզս...
[Լուծումն]. Առակիս բանս ոմանց այսպէս թուեցաւ... անդ յաւիտենական կենացն հասցուք
ի Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր, որով եւ ընդ որում Հօր, միանգամայն եւ Հոգոյն Սրբոյ վայել
է փառք, իշ՛՛:
ժը. 57բ-60ա ԺԸ. [Բան]. Դատաւոր մի էր ի քաղաքի ուրումն...
[Լուծումն]. Բարեխնամն եւ ամենագութն Յիսուս... զի պատրաստեալ պսակեցան սրբոցն, հասցուք
ի Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր, որով եւ ընդ որում Հօր միանգամ՛՛:
ժթ. 60ա-3բ ԺԹ. [Բան]. Արք երկու ելին ի տաճարն՝ կալ յաղաւթս... [Լուծումն]. Գիտել արժան է, զի ժամ
աղաւթիցն... եղեն հաւատովք որդիք Աբրահամու:
ի. 63բ-8ա Ի. [Բան]. Այր մի ազնուական գնաց յաշխարհ հեռի...
[Լուծումն]. Զի այր վասն բնութեան մերոյ ասէ... ապրիմք ի դառն տանջանացն:
իա. 68ա-9ա ԻԱ. [Բան]. Հարց. Զի՞նչ է խորհուրդ գալոյ մեր առաւաւտուն
ի գերեզմանն... Պատասխանի. Վասն բազում պատճառի... կենացն հաղորդ լիցուք ի Քրիստոս
Յիսուս Տէր մեր, որով եւ ընդ որում Հօր մի՛՛ եւ Հոգ՛՛ փ՛՛:
իբ. 69ա-73ա ԻԲ. [Բան]. Եւ համբարձեալ զձեռս աւրհնեաց զնոսա...
[Լուծումն]. Արդ, նախ գիտելի է, զի այս տաւն գերագոյն է... եւ նորին շնորհացն արժանաւորեսցուք
շնորհօք Տեառն մերոյ
Յիսուսի Քրիստոսի, որով եւ ընդ որում Հաւր միանգամայն եւ Հոգոյն Սրբոյ վայել է փառք,
յաւիտեանս. ամէն:
իգ. 73բ-4ա [Յաւելուած] – Զի՞նչ է նախատաւնակն,
զոր առնեմք... իսկ ի յայնժամ յորս գտայց, ասէ, ի նոյն դատեցայց: Ապա ուրեմն յայտ է
բանս:
73ա Արդ, ես՝ վերջինս
սպասաւորաց բանին եւ տրուպս բանասիրաց Մատթէոս քահանայ, որ միայն անուամբ եւ ոչ արդեամբք,
տխաղծ մտաւք եւ տարտամ լեզուաւ ձեռնարկեցի յայս գործ տեսութեան, ոչ աւելի ինչ հոգացեալ,
այլ ճշմատութեանն հետեւեալ, միայն այնմ բանի արարաք լուծումն, որ յայս գլուխ առանձնակի
գրի, իսկ այլքն՝ հարքն մեր արարին ի Մատթէոսի գլուխ, ընդարձակ հարցմամբ անտ գտցես:
Արդ, է պիտանացու ի նորա ի քարոզս բանի եւ ի կարգ զրուցաց եւ ի բեմասացութիւնն: Եւ
զայս ո՛չ գիտնոց վասն, այլ մանկանց իմոց խորհըրդակցացն: Եւ արդ, թեպէտ իմաստնոցտ ամենայն
յայտնի է այս, բաց յինէն տարջանելի կրիւք յառաջ եկն, վասն որոյ աղաչեմ զթերին լնուլ
եւ զաւելորդն կշռել եւ սխալանացն ներել, մանաւանդ ուղիղ մտաւք ընթեռնուլ, ընդ որ եւ
հայցեմ՝ որք պատահիք, մաղթել առ մարդասէրն, թերեւս իջցէ մասն ինչ ի սրբան|73բ|ուէր
աղաւթից ձերոց ի շարաւալի հոգիս եւ սրբեսցէ զաղտ հնութեան մեղաւք մեռելոյս եւ ազատեսցէ
ի կուտակեալ ալեաց, եւ արժանացուսցէ յետին մշակացն:
Արդ, եղեւ զրաւ
համառաւտութեան բանից քարոզութեան ի թուին հայոց Պ. եւ Խ. (1391), առ ոտս արդիւնաբան
հռետորին Գրիգորի մեծի, յերկիրս Երնջանկայ, ի վանքս Ապրակունեաց, զոր մեծ ջանիւ էառ
ի յախթարմայից երկարնակացն քաջ նահատակն Քրիստոսի Մաղաքիաս, որ եւ այս եւս ի նորին
նշուլից շնորհացն առեալ գծագրեցի առ ի յիշատակ առ յապա եղելոց մանկանց եկեղեցեացդ
Հայաստանեաց: Այլ որք գաղափարէք, գրեսջիք զսակաւ յիշատակիկս մեր ի վերջք գրոցս, զի
եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Տեառնէ: Որ եւ դարձեալ աղաչեմ ո՛չ ջնջել կամ հատանել զսակաւ
յիշատակս մեր, թեպէտ չեմք արժանի, զի եւ մեզ լիցի հասանել մասին սրբոցն ի Քրիստոս
Յիսուս Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 591-2:
Բ. 75ա-287ա Նորին Մաթէ[ոս] նուաստ եւ յետին աշակերտի եռամեծացն
Յոհանու եւ Գրիգորի, աշխատասիրեալ ի քննութիւն գործոց առաքելոցն, ի մեկնութենն սուրբ
հարցն Յոհանու Ոսկեբերանի եւ Եփրեմի, ի խնդրոյ հարազատ հոգեւոր եղբաւր իւրոյ Յակոբ
վարպետի Ովսաննացին
– 75ա-82բ Ցանկ Գործոցս Մեկնութեանն – Ա.
Առաջին ճառ. Վասն առաջաբանութեանն... ԼԲ. Երեսուն եւ Բ. ճառ. Ներբողեան ի սոյն յարեալ...
Կատարեցաւ ցանկ գրոցս ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ:
ա. 83ա-92բ Ա. Յետ քննութեան այնոցիկ, որ վերաբերին
ի տնաւրէնութենէ մարմնացեալ Բանին... նշոյլք, որ յանկիւնս տան: Այսքան բանք են
<են> յառաջաբանի գործոց, զոր արարեալ է եւ թողի:
բ. 93ա-106բ Բ. Նորին, ի Մեկնութենէն Յովհաննու կարճառօտ – Զի՞նչ է պատճառն,
որ յամենայն գիրս... եւ ոչ յետ ԺԸ. ամսոյ:
գ. 106բ-11բ Գ. Զի՞նչ է, որ ասէ. Զբանն առաջին. եւ ոչ Աւետարան
կամ գիրք – Ի հանդէս բանի հրաւիրեալ... գծելով եւ երկնից արքայութեան
արժանաւոր լիցուք ի Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
դ. 111բ-6ա Դ. [Բան]. Զոր սկսաւ Յիսուս առնել եւ ուսուցանել
– [Լուծումն]. Գիտելի է, զի փիլիսոփայն բաժանէ զիմաստասիրութիւնն յԲ.ս... ժառանգդ
լիցուք ի Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր, որով եւ ընդ որում Հօր մի՛՛ եւ Հոգ՛՛ վայել է փառք՛՛:
ե. 116ա-21ա Ե. Զի՞նչ է, որ ասէ. Շաւշափեցէ՛ք զիս եւ տեսէ՛ք,
զի ես նո՛՛ – [Լուծումն]. Նախ գիտել
պարտ է, թէ զի՞նչ էր յառաջ Քրիստոս... պարգեւաց նորա՝ շնորհօք եւ մարդասիրու՛՛ որ՛՛:
զ. 121ա-8ա Զ. [Բան]. Այլ սպասել աւետեացն Հաւր... [Լուծումն].
Եւ արդ, որովհետեւ հրաւիրեցէ՛ք ի պաշտօն... յորոց ազատեսցէ զմեզ Քրիստոս, աւրհնեալն
յաւիտեանս. ամէն:
է. 128ա-35ա Է. [Բան]. Իսկ նոքա մատուցեալ հարցանէին զնա...
[Լուծումն]. Գիտելի [է], զի սովորութիւն էր առաջին իմաստասիրացն... այլ գեղեցկացեալ
անճառ պսակօք փառս առ Հօր՛՛:
ը. 135բ-41ա Ը. [Բան]. Այլ առջիք զաւրութիւն... [Լուծումն].
Հարցաքննելի է, թէ զինչ զաւրութիւն ետ առաքելոցն... արժանաւորեսցէ շնորօք եւ մարդ՛՛:
թ. 141բ-8բ Թ. [Բան]. Ապա դարձան յԵրուսաղէմ յանու[ան]եալ
լեռնէն Ձիթենեաց... [Լուծումն]. Նախ քան զտեսութիւն բանիս գիտելի է... առ ի լնուլ զպասքեալ
սիրտս մեր, շնորհօք եւ մարդ՛՛ Տեառն մերոյ եւ փ՛՛, որով եւ ընդ որում Հ՛՛ եւ Հոգոյն
Ս՛՛:
ժ. 148բ-53բ Ժ. [Բան]. Եւ ընտրեցին երկուս եւ արկին վիճակ...
[Լուծումն]. Զի երիս կերպիւ վիճակ բաժանեաց Մովսէս... որոց լիցի եւ մեզ հասանել շնորհօք
եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի, որով եւ ընդ որում Հօրն,
միանգամայն եւ Հոգւոյն Սրբոյ վայել է փառք, իշխ՛՛:
ժա. 154ա-61ա ԺԱ. [Բան]. Եւ ի կատարել աւուրցն Պենտեկոստէիցն...
[Լուծումն]. Ի գալ Հոգոյն Սրբոյ... Ժառանգորդս արասցէ շնորհօք եւ մարդաս՛՛, որով
եւ ընդ որ՛՛:
ժբ. 161ա-4բ ԺԲ. [Բան]. Եւ էին յԵրուսաղէմ բնակեալ... [Լուծումն].
Չքաւոր տառապեալ ուր ուրեք եթէ կամիցին... եւ անդ ի կենացն ժամանել ողորմութեամբ իւրով
ի Քրիստոս Յիսուս Տէր՛՛:
ժգ. 164բ-71ա ԺԳ. [Բան]. Զի դեռ երեք ժամք են աւուրս... [Լուծումն].
Յորժամ նորագոյն ոք յառաջնորդութիւն գայ... նորին փառացն հաղորդիլ եւ շնորհաց նորին
լինել արժանաւոր ի Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր, որում փառք յ՛՛:
ժդ. 171ա-6ա ԺԴ. [Բան]. Արք իսրայէլացիք, եւ որ ի ձեզ երկիւղածք
իցեն... [Լուծումն]. Խորէջք, որ յատակս ծովու... կենացն արժանի լիցուք, շնորհօք եւ
մարդ՛՛ որով եւ ընդ որո՛՛:
ժե. 176ա-84բ ԺԵ. [Բան]. Եւ լուեալ զայս զղջանային... [Լուծումն].
Սովորութիւն է թագաւորաց... զի ընդ փեսային Քրիստոսի արժանասցուք վայելել զփառս նորին
շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որով եւ ընդ որում Հօրն
մի՛՛ եւ Հոգ՛՛ փառք:
ժզ. 184բ-90ա ԺԶ. [Բան]. Եւ այր մի նստէր կաղ... [Լուծումն].
Յետ քննութեան այնոցիկ, որ առ գալուստ Հոգւոյն Սրբոյ... յորմէ ազատեսցէ զմեզ Քրիստոս՝
մարմնացեալ Աստուած, որում զօրութիւն եւ փառք յաւիտեանս. ամէն:
ժէ. 190բ-7բ ԺԷ. [Բան]. Մովսէս ասաց ցհարսն մեր. Մարգարէ յարուսցէ
ձեզ Տէր Աստուած... [Լուծումն]. Սահման է փոքրիկ մանկան... երկնից արքայութեանն
ժառանգորդս արասցէ շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ եւ փ՛՛ Յիսուսի Քրիստոսի,
որով եւ ընդ որում Հօրն՛՛:
ժը. 197բ-204բ ԺԸ. [Բան]. Եւ բազմութեան հաւատացելոցն էր սիրտ
եւ անձն մի... [Լուծումն]. Ի յարտաքին իմաստից... երկնից արքայութեանն ժառանգորդս
լինել ի Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր, որով եւ ընդ որում Հօր միանգ՛՛:
ժթ. 204բ-7ա ԺԹ. [Բան]. Յարուցեալ մի ոմն ի մէջ ատենին...
[Լուծումն]. Զքաջութիւն արանց հաւատարմաց... եւ տալ իշխանութիւն վրեժ քաղաքաց շնորհօք
ողորմութեանն իւրոյ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
ի. 207ա-10բ Ի. [Բան]. Եւ եղեւ տրտունջ յունաց... [Լուծումն].
Ի վերայ բանիս այսորիկ գիտելի է... եւ անտ զերկնից արք՛՛ ի Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր,
որով եւ ընդ որում Հօր մի՛՛ եւ Հոգ՛՛ վայել է փ՛՛:
իա. 210բ-8բ ԻԱ. [Բան]. Ստեփաննոս այր լի շն[որհօք] եւ զօրութեամբ...
[Լուծումն]. Ի հանդէս տաւնասիրացն... այլ ապաշխարութեամբ սրբիլ ի մեղաց եւ արժանի
լիցուք տալ փառս ընդ Հօր իւրոյ անսկզբնականին եւ փառակցի Հոգոյն ճշմարտի, այժմ եւ միշտ
եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
իբ. 218բ-26ա ԻԲ. [Բան]. Բայց Սաւղոս վնասակար էր եկեղեցւոյն...
[Լուծումն]. Զի աստուածային գիրք... արժանաւոր գործով փառաւորեսցուք զՀայր եւ զՈրդի
եւ զՍուրբ Հոգի՛՛:
իգ. 226ա-32ա ԻԳ. [Բան]. Եւ էր Սաւղոս ընդ աշա[կերտ]ն մտանել...
[Լուծումն]. Քանզի ամենայն բարիք պարգեւեցան մեզ ի Քրիստոսի... հաղորդս լիցուք շնօրհօք
եւ մարդ՛՛ որով եւ ընդ որում հ՛՛:
իդ. 232բ-40բ ԻԴ. [Բան]. Եւ եկեալ Բառնաբաս յԱնտիոք... [Լուծումն].
Քերթողք զմասունս բանին ի յութ բաժանեն... եւ արժանի արասցէ խստացելոց բարեացն Տեառն
մերոյ, որում փ՛՛:
իե. 240բ-6ա ԻԵ. [Բան]. Բազում նեղութեամբ պարտ է մեզ մտանել
յայն հանգիստ... [Լուծումն]. Ամենայն իրաց ժամանակ
է... ժառանգդ լինել ի Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր, որում վայել է փառք, իշխ՛՛:
իզ. 246բ-51ա ԻԶ. [Բան]. Եւ էր ոմն աշակերտ յԵփ[եսոսի] վկայեալ յամենայն եղբարց...
[Լուծումն]. Ի պատճառէ անկմանն Ադամայ... եւ այնմ կենացն հաղորդս լիցուք. շնորհօք եւ մարդաս՛՛, որով եւ ընդ Հ՛՛:
Իէ. 251բ-9բ ԻԷ. [Բան]. Եւ ասէր Պաւղո[ս]. Պարտ
էր չարչարիլ... [Լուծումն]. Ճշմարիտ վարդապետի յատկութիւն է... եւ հայեսցուք ի նա
ուղիղ հաւատով եւ կենդանասցուք հոգով ի փառս Հօր իւրոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, որով եւ
ընդ որում յամենայնի յաւիտեանս փառաւորեսցի Տէր մեր. ամէն:
իը. 259բ-65բ ԻԸ. [Բան]. Եւ ել Պաւղո[ս] եւ եբեկ զհացն...
[Լուծումն]. Քանզի սահմանեցաւ յեկեղեցիս Աստուծոյ...
[ար]ժանի եղիցուք փառաւորել զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգիդ այժմ եւ միշտ եւ յաւ՛՛:
իթ. 265բ-73բ ԻԹ. [Բան]. Եւ ի[ջ]եալ ի Հրէ[ա]ստանի մարգարէ
ոմն, անուն Ագաբոս... [Լուծումն]. Գիտութիւն Սուրբ Գրոց... ժառանգորդս արասցէ Քրիստոսիւ
Յիսուսիւ Տերամբ մերով, որով եւ ընդ որ՛՛ Հ՛՛ միան՛՛:
լ. 273բ-9բ Լ. [Բան]. Ե[ւ] յետ ամսոց երից եկն քահանայապանն
հանդերձ ճար[տ]արախօսաւ Տերտելոսաւ... [Լուծումն]. Թագաւորին երկու իրս հարկ է լինել...
եւ արժանի արասցէ երկնից արքայութեանն ի Քրիստոս Յիսուս, որ է աւրհնեալ յ՛՛:
լա. 280ա-6ա ԼԱ. [Բան]. Իբրեւ հրամայեցաւ մեզ նաւել յԻտալիա...
[Լուծումն]. Երանելին Պաւղ[ոս] գրէ... եւ խոստացեալ բարեացն ժառանգորդ լից[ուք ի Քրիստոս]
Յիսուս Տէր մեր, որով եւ ընդ որում Հաւր... ամէն:
286բ
Ի սպառել ազգիս հայկազեան եւ [ի] վերջին դարուն սառուցեալ ոգոց տարաժամ կ[որու]սելոց
մեծի եւ փոքու եւ ի ստարասուզեալ դասուն քահանայական եւ ի հարեալ ժանեաց բանսարկուին,
յամս թուին ՊԿ. (1411), ի բռնակալութեան ազգին թորգոմեան, որ յետին գազան հանդիպեալ
դանիելականն, որ ուտէր եւ մանրէր զիւրսն եւ զաւտարսն, ո՛չ յայտնի գոլով առաջնորդին
եւ հնազանդին, այլ հաւասարեալ կորստեամբ եւ չարեաւք առաւելեալ, որ եւ յիշել ետ զառաջին
չարիսն Թամուր կոչեցեալ
Կաղին եւ ի նոյն վտանգի
գոլով յետոյ ամենայնի հարեալ զՎատնի արեան
դաշտն եւ կալաւ զտէր նորա եւ սպան զթագաւորն վրաց Կոստանդին եւ զբազումս
գերի վարեալ յայսմ դառնութեան ժամանակիս, ես՝ նուաստ եւ խեղդամահ ի մեղս Մաթէ[ոս]
յետնեալս յիմաստից եւ տգէտս ի գիտնականաց եւ մնացեալս որբ ի յիմ հարազատագոյն հարանց
հոգեկանաց եւ մարմնականաց, որ եւ յայսմ ամի եղեւ զրաւ կենաց մեծ րաբունոյն իմոյ Գրիգորի՝
յիշատակին մեծի հօրն Յոհանու Որոտնեցոյ, որոյ
սուգն պաշարեաց զիս եւ ետ մոռանալ զառաւրեայ կենցաղս, վասն որոյ տատանեալ կենօք ձեռնարկեցի
հաւաքել զբանս սուրբ հօրն մերոյ Ոսկեբերանի եւ Եփրեմի: [Եւ] զոր ինչ
պարգեւեաց Հոգին Սուրբ, ի խնդրոյ հարազատ եւ սիրեցեալ եղբաւր մերոյ Յակոբայ վարդապետի,
յորոյ սիրոյ հարեալ, յա[ն]ձն առի զմեծ աշխատանքս զայս, որ ոչ էր իմ կարողութիւն, այլ
ի չգոյէ առն, եւ ի հասեալ ժամու անտէրունջ գոլով եւ ի խնդրոյ սրբազան եղբօրն մերոյ սկսայ շնորհօքն Քրիստոսի
Աստուծոյ եւ ողորմութեամբ նորին կատարեցի:
Արդ,
աղաչեմ զհանդիպողսդ սուրբ գանձիս, մտադիւրութեամբ ընթեռնուլ եւ զաւելորդն կշռել եւ
պակասութեանն ներել, զի ոչ միայն զիւրն հոգացաք Աստուծով, այլ եւ զնմանակից բանին,
որ ի հոմանունութենէ յայլ եւ յայլ գրոց առընթեր միմեանց եդի՝ առ ի դիւրագիւտ լինել
աղքատ մանկանց իմոց եւ բեմբասացութիւնս եւ ի [կ]արգ զրուցաց հրապարակաց բանին: Եւ
այս՝ դառն եւ տաժանելի կրիւք, քանզի ոչ ունէի զարժանաւորութիւն Հոգւոյն, որ դիւրաւ
մտածէի, այլ ժտելով եւ չարչարանք |287ա| տկարս ոգոյ ի լոյսէ ած Աստուած Հոգին առ ի լցուցանել զփափագող սորին, վասն
որոյ աղաչեմ խնդրել զթողութիւն բազմավէպ յանցան[աց] իմոց՝ [թ]երեւս իջցէ աղաւթք
մաղթանաց եւ ողորմութիւն փրկչին ի շարաւալի ոգիս իմ եւ լուասցէ զաղտ հնութեան մեղօք
մեռելոյս, եւ արժանացուսցէ ողորմութեամբ [մաս]ին սրբոց եւ կարգես[ց]է ընդ յետին մշակաց[ն]:
Այլ եւ երջանիկ հօրն մեր[ոյ Սար]գիս վարդ[ապետի]ն
յիշատակ ի սմա եղիցի, զի պատճառ եղեւ մերոյս գծա[գ]րութեանն, քանզի նա կանխաւ համառօտեալ
էր զսա, եւ մեք նորին [շ]աւղացն հետեւեցաք: Այլ եւ անմե[ղ]ադիր լինել աղաչ[ե]մ, զի
դառնութիւն ժամանակի[ս] եւ աղճատանք չար խորհրդոց
շփոթեալ աղտեղացուցին զհոգի եւ զմարմին իմ, մանաւանդ՝ ծուլութիւն անգութ եւ
անհնազանդ աշակերտաց վիրաւորեցին զիս, եւ յաւէտ վիշտք ի սուտ եղբարց, որք անհրաժեշտ
վատթարութեամբ դառնացուցին զիս, վասն որոյ եւ ոչ կարացի զբովանդակն մակագրել, այլ
զսակաւս ի բազմաց գրեցի առ ի յիշատակ մանկանցդ եկեղեացդ Հայաստանեայց, վասն որոյ գրեսջիք
զյիշատակութիւնս իմ ի վերջք գրոցս, որք գաղափարէք, զի եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոս
յաւիտենական կենաւք: Եւ որ յաչաղենն եւ հակառակինն, առցեն զնոյնն, զոր եւ արարինն,
իսկ կատարողք աղաչանաց մերոց աւրհնեալ լիջին ի Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր:
Այլ եւ սովորութիւն է բնական մերոյս ազինս յաւտար ազգաց իմաստից
բանին ցանկալ եւ որոնել, թէեւ կարի յետնոց է արարեալ եւ զնոյն ընթեռնուլ եւ զիւրոյ հօր թէեւ կարի մեծացէ աշխա[տ]եալ՝ ոչ ընդունել,
վասն որոյ աղաչեմ՝ մի՛ զանմտութիւնս այս ի գործ ածել, այլ ընդ աւտարացն եւ զքոյսս սիր[ել
եւ] մեծարել եւ կամակար մտաւք ընթեռնուլ, [զի
լիցի] ձեզ թերեւս հասանել յաւիտենական գիտ[ութեանցն], մտանել յանզրաւական գիտութիւնն
ի Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր, որ է աւրհնեալ ընդ Հօր իւրում եւ Սուրբ Հոգոյն այժմ
եւ մ՛՛:
Տե՛ս
ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 119-21:
Գ. 287բ-94ա Նորին Մաթէ[ոսի] աշ[ակերտի] ներբողեան
ողբերգաբար ոգեալ ի թաղումն երջանիկ րաբունապետինն Գրի[գոր]ի, ընդ նմին եւ յիշատակել
[զողբ]ս լալեաց կոտորածին, որ ի Վրաց տուն, ի Փայտակարան քաղաքի, քանզի պատկեր աւուրցն
մի դիպեցաւ, մանաւանդ ի հրաշագեղն Կարապետ եղբայր
իւր – Ո՞վ տայր զմ[ա]հ իմ փոխանակ մահու քո...
[ծով]ածուփ եւ խաւարային բանդէս ի յիւր սքանչելի լ[ոյս]: Եւ մեք, ձեաւք հանդերձ փառաորեսցուք զՀայր եւ զՈրդի ե[ւ զՍուրբ] Հոգիդ այժմ եւ միշտ եւ յաւ՛՛:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ. ԺԸ. դար, նոտրգիր
ա. 1բ-2բ Խրատ հոգէշահ, զոր ասացեալ է սրբոցն Աստուծոյ – Արար
Աստուած զմարդն հոգի եւ մարմին... եւ գանձս անվնաս ի թշնամոյն:
Մարդու զգայարանների եւ անդամների դերերի մասին՝ այլաբանօրէն:
բ. 74ա Պատմութիւն խոզի ի պէտս մարդկան –
Արդ, խոզն է դեղ ամէն ցաւի... եւ թողդի կոչի (Ընդամենը 5 տող):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄՆԱԿԻ
73ա Տե՛ս
Բովանդակութիւն. 73աբ, 286բ-7ա
153բ
Զաշխատող բանիս եւ զգծող զՄաթէ[ոս] սուտանուն մոնազնս աղաչեմ յիշել ի Տէր եւ անմեղադիր
լինել, զի այսչափ կարացի:
Տե՛ս
ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 592:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
3բ (բոլորգիր,
ԺԶ դ.) Զվերջին ստացող քաղուածոյ Աւետարանին Ղուկասու Ծայրեցի Յոհանէս վարդապետս
յիշատակ հոգոյ իմոյ եւ կրկնակի ծնողացն իմոց եւ բազմերախտ ուսուցջին իմոյ Յոհանէս մեծ րաբունապետին:
Որք հանդիբիք ի
սմայ, լի բերան Աստուած ողորմի ասացէ՛ք, եւ Աստուած զձեզ ողորմեսցի իւր միւսանգամ գալստեանն.
ամէն:
82բ (նոտրգիր,
1718 թ.) Պատճառ գրոյս այս է, որ ՌՃԿԷ. (1718) թվին, մարտի Ե., Լուսնի ԺԴ., Լուսինն
խաւարեցաւ մինչեւ երեք ժամն: Այնպէս զարհուրելի եղեւ, որ մարդ երեսն չկարեր նայիլ, վերայ
գալիքն Աստուած գիտէ: Ծրեցաւ/// (անունը ջնջած) վարդապետէ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա (նոտրգիր) «Եղաւ եաղօք եթալ գիրիչայփորձ: Ի սկզբանէ արար
Աստուած զերկիսն եւ զերկի եւ երկ: աբգ ծառ աբ հառաչհառմսաթ: Ես հաւատամ ամէնայսուրբ:
Եսայիս գ»: 294բ (բոլորգիր) «Ես ասացի զարմանալ»: «Աւերեցաւ աթ»: «Հաստատութիւն իմ
լե՛ր, Տէր եւ յուս փրկութեան, որ շար»: 295ա (նոտրգիր) «Իմաստու/// զօգուտ/// ըստ Տեառն///
զաշխարհս շահ/// ց/// ենն իւր տուժեսցի սէր յիս պտղեալ մարմին մեղքն թողացուցեալ»:
«Աբգ Եսայիս գիր»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 294բ ճակատազարդ:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «Հմր
2519» (սեւ մատիտով), «ԺԵ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: 16ա (ստ. լս.) «2519ից» (սեւ մատիտով), Գա-ին սոսնձուած թղթի
վրայ, մեքենագիր. «Վերակազմուած է հին ու նոր կաշիների միացումով: Գլխ.
վերականգնիչ՝ Ա. Խաչատրեան, Երեւան, 196[1-]»:
2520
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՉԾԵ. – 1306 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Յոհաննէս Երզնկայեցի:
ԹԵՐԹ՝ 344+1 (կրկն.՝ թ. 80). չգրուած՝ 12աբ: ՊՐԱԿ՝ 12+Ա-ԻԸx12 (ԻԱ 9, ԻԳ 10, ԻԴ
14, ԻԸ 13): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 16,8x12,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (13,7-14x9,5):
ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 51ա): ՏՈՂ՝ 26 (1գ-291բ), 28 (292ա-344բ): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը վանդակազարդ կտաւ, դռնակինը՝
կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Գ) սկզբից, չգրուած թուղթ, լուսագծերով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – գծանկարային. Ճակատազարդ՝
1ա, 13ա, 256ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական,
թռչնային: Զարդագիր՝ բուսական, հանգուցագիր,
թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – 2 (Ա-Բ.) + 2 (Դ-Ե.): ԱԲ.՝ Ճաշոց: Ստացուած ընդլայնակի հատուած,
եզրահատուած մէկ թերթի երկայնակի ծալումով: ԺԱ. դար: Մագաղաթ, 16,3x23, երկսիւն
([30]x19,5), տող՝ 10 (պէտք է լինի 23), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Բա): Ճաշոց. [Մեծի
կիւրակէի Զատկին. Հինգշաբաթի աւր. Թուղթ սրբոյ
առաքելոյն Յակոբայ Կաթողիկէ. Ա. 18-27, Սաղմոս, Մատթէոս Ե. 6-7]: Կարդալ՝
Բա, Աբ, Աա, Բբ. «Կամեցեալ ծնաւ զմեզ... առ ի բարկանալ: Զի/// Զի եթէ ոք լսաւղ...
Իսկ որ յառեալ/// [կրաւնա]ւորութի[ւն]ն: [Կր]աւնաւորութիւն
սուրբ... զանձն [յաշխար]հէ: Ա[լէլուլ]իա. Սաղմ./// Երանի որ քաղցեալ... որ սուրբ են
սրտիւք, զի///»: ԴԵ. Աւետարան ըստ Մարկոսի Ը. 17-32: Ստացուած մէկ թերթի ընդլայնակի
ծալումով եւ եզրահատումով (գրադաշտը վնասուած): Ժ. դար: Մագաղաթ (23,7x16,2), երկսիւն
([28]x[18]), տող. 17 (պէտք է լինի 21), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Դա): Կարդալ՝
Դբ, Եա, Դա, Եբ՝ «[տակա]ւին ոչ իմանայք [եւ] ոչ յիշէք... եւ համարձակ զբանն խաւս[եցաւ]»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին եզրամաշ, երկուական կապիչներն ու գամերն ընկած,
թ. 12 եւ 23՝ հիմքից մասամբ պոկուած, թ. 1, 329-44, պատառիկ-պահպանակներին եւ աստառներին
ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-11բ Համառօտ տեսութիւն Յովհաննու Աւետ[արա]նին՝ տէր
Ստեփանոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի – [Բան]. Ի սկզբանէ էր Բանն... [Լուծումն]. Բան ասի Որդին Աստուծոյ...
որ յառաջ քան զյաւիտեանս պատմէ ասելով. Ի սկզբան՛՛:
Բ. 13ա-255բ [Նանայի Ասորւոյ Մեկնութիւն Յովհաննու Աւետարանին]
– 13ա-8ա Առաջաբանութիւն Յոհանու Աւետարանին – Ոչինչ
ըղձալի գոլ, քան զսիրելեացն... զայն դնէ սկիզբն բանին ասելով. Ի սկզբանէ էր Բ[անն]:
ա. 18ա-143բ [Հատած Ա.] Սրբոյն Նանայի Ասորոց վարդապետի Մեկնութիւն
Յովհաննու Աւետարանին – [Բան]. Ի սկզբանէ էր Բանն: [Լուծումն]. Պարտ է մեզ յիսկզբան
ճառիցս նկատել... քարկոծել եւս խնդրէք:
– 139ա-43բ [Յորդորակ] – Ո՛վ սիրելիք,
ապաքէն լուայք... Այլ եւ Սմբատ Բագրատունի եւ Մարեմ Սիւնեաց տիկին,
որ զգիրս սուրբ թարգմանեալ հրամայեցին,
զնոյն հայցեն յիշել եւ Տէր Յիսուս. յիշողացդ ողորմեսցի:
Բնագրիս «Առաջաբանութիւն»ը
(13ա-8ա) եւ «Վերջաբան-յիշատակարան» բնորոշելի մասը (141ա-3բ) տե՛ս ստորեւ:
բ. 144ա-55բ Նորին սրբոյն Նանայի հատած երկրորդ – [Բան].
Էր ոմն հիւանդ Ղազարոս... [Լուծումն]. Սովորութիւն իսկ է, որոց բուռն հարեալ են...
բերել պատմութիւն անչափութեան իրացն եղելոց:
– 254բ-5բ [Յորդորակ] – Յորժամ ձմեռնական
ժամանակին... զի հպելով յաջակողմանն դասսն արժանաւորեսցուք վերառաքել փառս Հօր
եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ. այժմ:
Երկրորդ հատուածը բաժանուած է երկու մասի, Երկրորդ մասը վերնագրուած է. «Սրբոյն
ի յարութիւն Տեառն: Հատած Երրորդ գրոց»: Հմմտ. Նանայի Ասորւոց վարդապետի Մեկնութիւն
Յովհաննու Աւետարանին, Թանգարան հայկական հին եւ
նոր դպրութեանց, Է., Վենետիկ, Ս. Ղազար, 1920, էջ 1-441:
13ա (Թ. դ. կէս)
[Առաջաբանութիւն] – Ոչ
ինչ ըղձալի գոլ, քան զսիրելեացն լցուցանել զիղձս տենչանաց եւ այնու առաւել հաստատել
զաստուածային սիրոյն շաղկապութիւն եւ զանչափ շահաւետութիւն, որ անդի լինիցին յինքն
ձգել ըստ պատուիրանին, թէ՝ Սէր ծածկէ զբազմութիւն մեղաց: Իսկ եթէ զանձեռնարկելի իր
է, բուռն հարեալ իցէ սիրելոյն զխնդրոյ, տե՛ս որքան տարակուսանս եւ թախիծ իւրում սիրողին
վերայ ածէ: Զի եթէ ոմն ի հնդկային վախսն ակնարկէ՝ իւրում սիրելոյն ուղղաւորել առ գիւտ
ճաճանչաւոր տպազիոնին կամ իջանել ի ծովային խորսն, ընդ այնքան կուտակեալ կոհակաց
ծովասաստ թանձրամած ջուրցն խտութեան, առ ի գիւտ պատուական մարգարտին, իսկ նորա տրտմեալ
առ բնական վայրսն, ուր գիւտ տպազիոնին իցէ, սակս ապառաժ բոխասէր ափափայիցն: Եւ այլ
ոմն ոչ բերելով զարհեստ ուղղական արհեստին առ ծովային ջրոցն վրդովելոցն, զիջումն գործել,
ո՞չ ապաքէն հնարս ոչ փոքունս յանձին բերէ այնուհետեւ լուծանել զմեղադրութիւն իւրոյ
սիրելոյն, եւ ի ձեռն սերտ |13բ| սիրոյն համարձակապէս առ պատճառն մատչելով՝ յայտնէ
զտկարութիւն անձին, եւ գեղեցիկ հաւանութեամբ նահանջեալ ճողոպրէ զինքն առանց իրիք մեղադրանաց
յանձեռնարկելի խնդրոյն:
Իսկ արդ, եթէ
առ գիւտ ստորեւ կացեալ տարրական նիւթոցն այնքան դժուարին՝ սակս յոքնակի պիտոյից տաժանմանցն,
զիա՞րդ դու յինէն պահանջես զերկնային զբարձրագոյն եւ զանհասանելի իրէ զգիւտ, զոր ոչ
լայնութիւն երկրի եւ կամ խորութիւն ծովու միայն ընդմիջեալ ունի, այլ գերագոյն իսկ տարրական
բնութեանս անցեալ կա, որ եւ ոչ իմացմամբ մեք՝ թանձրունքս մտաւք եւ ի վայր քարշեալքս
խորհրդովքս, կարեմք նկատել, քան թէ իրագործութեամբ բացայայտել:
Արդ,
այսոքիկ թէպէտ եւ ինձ յոյժ ծանունք են եւ անձեռնարկելիք, այլ քեզ ախորժեմ բաղբանականս
դրուատել, որ այդքան յոքնահանճարս գտար ի յետին ժամանակի առ խուզմունս իմաստիցն խորս,
որ անհետազօտելիքն ասացան ի վսամամիտ գերահրաշիցն: Ոչ զիմս անմաքուր իմաստիցս, ապա
պարտակեալ խոկացեալ, որ եւ յոյժ անվայելուչ էր իմոյս լրբանաց ի վեր տարրանալ առ այդքան
բարձրագոյն եւ երկնային իրողութիւնս, այլ զի ոչ գտի հնարս ինչ անփոյթ առնել զքոոյդ
յօժարութիւն, որ այդքան պատուես զիմաստութիւն, մինչեւ յաղքատաց եւ ի ներգեւելոցս եւս
որսալ ախորժես, նման որոց զթագաւորական ծիրանիսն ստանալ փափագեն, ի գազանաց վայրենեաց
որսան զշահաւոր պատուականութիւնն: Իսկ ոմանք յայլ իմն տկարագո|14ա|ւնիցն, յորդանց զազրացելոց
հարըստանան, յորոց մետակք[ս]ն յառաջ գան, որում ոչ անհմուտ եւ զքոյդ գիտեմ ճոխութիւն,
զոր յաստիսս բաղարկեալ ունիս հայրենական պերճանաւք յղփացեալ: Այլ ինձ ոչ փոքր ինչ
յաւակնելի էր յայդքան ձկտել ի
բարձրութիւն ամենեւին ստորանկելոյս, որ ոչ գիտուն մտօք եւ ոչ բանաչարական արհեստիւ
կոխ: Այլ եւ ոչ արժանաւոր ըստ տուչութեան ձրից Հոգւոյն, զօր բազմազան հոսանօք շնորհացն
եհեղ ի ստորնայնոցս շահ: Այլ ըստ ոչ մաքրութեան եւս ողորմելի ոմն եւ վարակեալ մեղացն
շխթայիւք, որ եւ
ոչ յերկնից բարձրութիւնն եմ արժանաւոր նայել, քան եթէ զբնակելոյն ի վերայ երկնի ճառել
ինչ: Զի մեղացն ծանրութիւնն, ըստ մարգարէին ձայնի, բարձրագոյն է, քան զգլուխ իմ, որով
ի վայր հակեալ կամ, ըստ արժանի պատժապարտութեանս ընգճեալ: Այլ եւ զի՞նչ արդեօք յայսցանէ
առ հրաժարումն իրագործութեան օգտեցայց: Զի եթէ ի ձեռն սիրոյ յատուկ ժամանեալ էր այդքան
անձեռնարկելի խնդիր, թերեւս գոյր հնար ճողոպրելով ի բաց փախչել, այլ դու ընդ սիրոյն
հանգամանս եւ զիշխանական հրամանսդ շարահարեցեր: Վասն որոյ եւ ոչ գտի հնարս ինչ պատճառելով
ըստ նախկի գաղափարութեան հրաժարել եւ ի բաց դառնալ սակս անձին տկարութեան: Վասն
զի ի ձեռն սիրոյն մտերմաբար աղերսեցեր աստուածահաճոյական վարուք, ո՜վ տէր Սմբատ Բագրատունի: Իսկ
առընթեր եւ զիշխանական հրամանդ ի վերայ ածեր, բառնալով յինէն զճողոպրելոյն հնարս,
ոչ զանձին իմոյ տկ|14բ|արութիւն առ այդքան բարձրագոյն խնդիր խոկացար եւ ոչ դարձեալ
անմաքրութեամբս իմով վերաբերել յայսքան մաքրագոյն իմաստս, լրբութիւն ինձ վարկար,
բառնալով ինձ բեռինս յոյժ ծանունս եւ դժուարակիրս: Եւ ահա յաջ եւ յահեակ նայելով՝
եւ ոչ մատուցանէ օգնականութիւն ըստ աւետարանական բանին: Վասն որոյ բազում աղաչանս
առ քո[յ]ոյ տէրութեանդ արկանեմ, առ հրաժարումն այդքան ծանրագոյն իրագործութենէ եւ
անշահ եւ անաւգուտ եղեալ ի քո[յ]ոյդ ներող լսողութենէդ. ապաւինեալ աստանօր բուռն
հարից զշնորհաց Սուրբ Հոգւոյն, որ տայն առատապէս եւ ոչ նախատէ:
Եւ արդ,
պատմեսցուք զաւրինակ խնդրոյս, թերեւս ի ձեռն աղօթից լսողացդ առաւելապէս հասցէ ինձ օգնականութիւն
ի վերին շնորհացն: Քանզի այր ոմն, սարկաւագապետ
գոլով, Նանայ անուանեալ, յոյժ հմուտ եւ վարժ
ասորի դպրութեան, ստացօղ բոլորիցն առաքինութեան, պարկեշտ վարուք, մաքուր առ ամենայն
մարմնական հեշտութիւնս, աղբեւրաբար ընկալեալ զշնորհս վարդապետութեան ի Հոգւոյն Սրբոյ
ուղղափառ հաւատոյն, որ ի Քրիստոս: Որ
եւ յանդիմանեալ զոմն եռետիկոս, զայր պերճաբան
եւ իմաստասէր, վանեալ հալածական առնէր յաշխարհէս Հայաստանեայց, որ երբեմն խոտորնակս
ուսուցանէր, յերկուս բաժանելով զՔրիստոսի անբաժ
միաւորութիւնն, որ յետ անքակ եւ անշփոթ մարմնաւորութեանն, եւս հաստատէ վերստին զնոյն
ուղղափառ, որ ի Քրիստոս դաւանութիւնն,
մի յերկուս բնութեանց խոստովանել, զաստուածականսն՝ բնութեամբ, իսկ |15ա| զնուաստականսն
կամաւոր յանձնառութեամբ: Զնա թախանձեալ մեծին Բագարատա, որ ի տանէն Բագրատունեաց, այր յոյժ զբարձրագոյնս ստացեալ զանուն, որ եւ պետ իշխանաց երբեմն
ի բարբարոս ազգէն հագարացւոց անուանեալ, որպէս
թէ այնու առաւել պատուի զնա արժանաւոր վարկուցեալ, զորոյ եւ զանցս անցիցն
յիւրում տեղւոջն փոքր ինչ յիշատակեսցուք: Եւ զի՞նչ արդեօք իցէ օրինակ խնդրոյն, ստանալ
նմա զմեկնութիւն սրբոյ Աւետարանին Յոհաննու, որոյ
փոյթ ի մտի եդեալ վաղվաղակի ի ձեռն ուժգին պահոց եւ աղօթից, ջան ոչ փոքր յանձին բերէ
շրջագայութեամբ երից ամաց, յածեալ ընդ անապատս յերկրին Միջագետաց, ուր եւ յուսայր
իսկ զգիւտ գրոյ ուղղափառ վարդապետացն, եւ հանդիպեալ խնդրոյն առաջնորդութեամբ վերին
խնամոցն, շարադրէ համառօտաբար ի բազմաց հաւաքելով մի ըստ միոջէ ոճով զՄեկնութիւն Յոհաննու սրբոյ Աւետարանին՝
փոխաբերելով յասորի լեզուոյն ի հագարական լեզու: Իսկ յորժամ ըմբռնեալ լինէր ի հագարական
ազգէն մեծն եւ երեւելին այն իշխանն Հայոց վսամամիտն, որ եւ զբովանդակն յանձին բերէր ունել զգիտութիւն,
որ ի Քրիստոս հաւատոցն, որ եւ նախանձ ո՛չ փոքրագոյն վասն Քրիստոսի միշտ յանձին
կրէր, կշտամբել եւ յանդիմանել զհերձուածողացն դասս: Ոչ ինչ արութիւն քաջութեան այնուհետեւ
ըստ արժանի իւրոյ մեծութեանն երեւեցոյց, այլ երագապէս ի վայր հոլովեալ յաստուածային
բարձրագոյն հաւատոցն, զոր ունէր, գլորեցաւ վաղվաղակի ի վիհ անկանգնելի կորըստեանն, եւ ի բաց ընկեն|15բ|լով զդրոշմ ուխտի ճշմարիտ հաւատոցն, սուգ անհնարին բոլոր աշխարհիս
Հայաստանեայց հասուցանէր, թէպէտ եւ հրըշտակացաւ ի լսելիս
մեր ի խորութեան սրտին հաստատուն պահելով զճշմարիտ
հաւատոյս դաւանութիւնս:
Յայնմ ժամանակի
ի ձեռն պատահման իմն գանձ գրոյս հասեալ լինի առ տէր Սմբատ Բագրատունի, զոր ընկալեալ
խնդութեամբ մեծաւ, հրամայէ փութով ի հագարացւոցն ի հայկական վերաբերել լեզու, ոչ ինչ
ներելով իմոյ տկարութեանս: Այլ զոր մեծն այն հռետորն, կատարեալ յարուեստս եւ ի մակացութիւնս,
այնքան ջան յանձին բերելով տաժանեցաւ: Ո՞վ ոք ոչ զիմս աղարտեսցէ յանդգնութիւն, մտաբերել
անգամ յայսքան բարձրագոյն խորհուրդս: Զորոյ եւ ոչ զառաքինութիւն առնն պարտ է, որ յետ
այնորիկ գործեցաւ, անյիշատակ թողուլ, այլ իբր ի նկարագրի փոքր ինչ ցուցանել զնորայն
ճգնութիւն, ոչ իբրեւ ներբողելով դրուատել, զի եւ ոչ բազմութիւն յոյժ իմաստասիրաց ի
մի վայր գումարելոց կարող են բան ըստ նորա արժանաւորութեանն հատուցանել հանդիսի,
այլ միայն դոյզն ինչ բանիւք պատմութիւնս ինչ թելադրել՝ առ ի գիտութիւն լսողաց:
Սա ըմբըռնեալ եղեւ ի
մերում իսկ ժամանակի ի հագարական ազգացն վասն նախանձու, որ ի նմանէ բազմափայլ վարդապետութեանն
եւ ներհակս միշտ առադրելոյն, դնանի ի բանդի հանդերձ որդւովք իւրովք, որով[ք] բազում
անգամ բանս հրապարականս առաջի արկեալ՝ հանդերձ յոքնազան պարգեւօք, ոչ ինչ խոնարհեցոյց
զանխոնարհելի խորհուրդս մտացն, որ ի Քրիստոս: Դարձեալ յայլ տեսակ հնարից բերեալք լինէին, սպառնմամբ |16ա| բանդից եւ կապանաց եւ պէսպէս
տանջանաց, այլ ոչ ինչ զանգիտելով երբէք զիջանէր ի բարձրագոյն հաւատոցն՝
որ ի Քրիստոս, եւ մնացեալ ի բանդի անդ բազում
ժամանակս, ո՛չ միայն զինքն ամբողջ պահելով յանբիծ հաւատսն, այլ եւ բազմաց լինի
առիթ փրկութեան, աներկեւղաբար միշտ պահելով զարգելանաւորսն ի բանդին, ուսուցանելով
եւ հաստատելով ի հաւատս ամենասուրբ Երրորդութեանն:
Եւ յետ
այսորիկ այսպէս եղելոյ՝ հասեալ լինի գանձ գրոյս այսորիկ առ Մարեմ Բագրատունի Սիւնեաց տիկին
ի ձեռն Աշոտոյ հաւր իւրոյ, մեծ եւ երեւելի տեառն Բագրատունւոյ իշխանաց իշխանի:
Իսկ երանուհւոյս Սիւնեաց տիկնւոջ
փոյթ ի մտի եդեալ, վաղվաղակի հրամայեաց երկիցս անգամ փոխաբերել ի հայկական լեզու՝
առաջնորդութեամբ վերին խնամոցն: Յարդարէ համառօտաբար զաստուածային բարձրագոյն հաւատս՝
վերագոյն ունելով ըստ իւրում քաղցր եւ յոյժ գովելի բարոյիցն, որ հասարակաբար ունէր
առ ամենայն մարդիկ զխնամս իւրոյ սիրելի Քրիստոսի սուրբ մտացն, մանաւանդ թէ միամիտ հաւատոցն, որ ի Քրիստոս. պահպանեալ լինի
ի վերին խնամոցն անվրդով՝ առ ի յօգնականութիւն չորից ուստերաց, զոր ոչ պատկառեմ սիրող
Քրիստոսի անուանել եւ
կենդանի վկայ, որ այնքան ժամանակս եբեր յանձին զժուժկալութիւն, որ ի Քրիստոս հաւատոցն: Եւ
սորա այսպիսի եղելոյ մի՛ ոք զմեզ յայսմ վայրի բամբասիցէ իբրեւ աւելագործուկ ինչ,
խառնելով զմերս ընդ նորայն ջան, կամեցեալ իբրեւ օտարացուցանել կամ աղարտել ինչ, այլ
զի մի՛ անկատար եւ պակաս վարդապետի փառք յաշակերտէն լինել, |16բ| փոքր ինչ ներեսցեն
մեզ լսաւղքդ, եւ ըստ իմաստասէր բժշկացն, որք ի ձեռն երակացն գիտասցեն զախտին պատճառսն,
հնարին այնուհետեւ առ բուժումնն: Այսպէս պարտ է ձեզ մտաց աչօք նայել ի ճառս, յոր մտաք,
եւ եթէ իցէ ինչ արատ, բժըշկել
իբրեւ զհոգեկան անդամս, եւ միակամութեամբ սիրոյ օժանդակել հոգեկան սիրոյն շաղկապութեամբ,
եւ անընդմիջաբար սիրելութեամբ ի բաց տանել զմախանս թունաւորս եւ երկրաւորս, եւ միացեալք
սիրով նոր ի Քրիստոս, կալցո՛ւք
առ միմեանս, եւ ասօղս եւ լսօղքդ՝ որպէս լոյս առ աչս, եւ բարբառ առ լսելիս, եւ հոտ առ
հոտոտելիս: Եւ եթէ իցէ ինչ արատ տկարութեան բանից, հռետորական բանիւ սերտել եւ պայծառացուցանել,
եւ որպէս ջերմութիւն հրոյ, զի զցրտութիւն ի մարմնոյն հալածելով եւ զուարթութեամբ զգոյն
պատկերին զգեցուցանէ, այսպէս եւ դուք ընդ ջերմեռանդն սիրով եւ աստուածային հրոյ կայծակամբք
մխեալք, աներկեւան բերելով ի մէջ զսրբութեան սէրն, ուր ո՛չ նախանձ եւ ո՛չ ատելութիւն,
ո՛չ յանդգնութիւն այլովքն հանդերձ, եւ սիրոյն յիշատակաւ զբազմութիւն մեղացն ջնջեսցուք
ըստ պատուիրանին՝ եթէ. Սէր ծածկէ զբազմութիւն մեղաց, եւ մատուցեալք միամիտք միախորհուրդք,
ասօղս եւ լսօղքդ առ աստուածային ճառիցս գիտելութիւնս, զի զուգապէս օգտեսցուք, զի
աղիւ Հոգւոյն Սրբոյ շնորհաց համեմեսցին ճաշակելիք մերոց մտացս, որ եւ զբանն համեմէ,
եւ զհոգին սրբէ, եւ զմիտսն լուսաւորէ:
Ապա եթէ
ոք ի պարսաւադիտացն ի վերայ մեր ընթ|17ա|ացեալ, խոտորնակս ինչ խորհեսցի հակառակելով,
մեք անփոյթ արասցուք զներհակս, առ նոսա արտաճառելով, ըստ պատուիրանին դայեկեալք, ոչ
յանդգնեալ այլովքն հանդերձ, այլ միայն զՀոգւոյն Սրբոյ ձրից վերառաքել գոհութիւն, որ
եւ առիթն իսկ է փոխաբերութեան բառիցն յինքն ապաւինելոց, ըստ Պօղոսի ձայնին, եթէ այլում՝ թարգմանութիւնք
լեզուաց: Եւ զանց արարեալ զվնասակարօքն, յառաջիկայսն ճեպեսցուք, վասն որոյ եւ ի գործ
զբանս արկաք եւ դուզնաքեա ինչ վասն աւետարանչացն շարադրեսցուք զորպիսութիւն ճառիցն,
որքան հասու կարեն լինել միտքս մեր, եւ այնպէս ճանապարհորդեալ անմոլար, եկեսցուք ի
մեկնութիւն սրբոյ Աւետարանին Յովհաննու: Վասն
Մատթէոսի եւ Մարկոսի եւ Ղուկայ բազումք կանխեալ
ասացին յիւրաքանչիւր տեղիս, իսկ վասն Յովհաննու, զոր եւ ի գործ արկաք զբանս, ասասցուք, որ ինչ միանգամ կարեւորն
է:
Սա զամենայն
ժամանակս իւրոյ առաքելութեանն առանց գրոյ քարոզէր զԱւետարանն, իսկ իբրեւ կարգեցան
երեք աւետարանքն եւ գրեցան եւ հասին առ նա, որպէս ասի բանն, ընդունելի եղեն նմա, եւ
վկայեաց եթէ ճշմարիտ գրեցան, այլ պակաս է ի նոցանէ՝ որ ինչ միանգամ գործեցանն, իսկ
զբան վարդապետութեանն Քրիստոսի, զոր եւ մեք կարող եմք գիտել, եթէ երեք աւետարանիչքն
յետ ըմբըռնելոյն
Յովհաննու Մկրտչի ի բանդ,
որ ինչ գործեցաւ ի Տեառնէ, գրեցին, որ եւ ցուցանի սկիզբն ճառից նոցա, եթէ յետ քառասուն
աւուր իբրեւ պահեաց Տէրն եւ զփորձապետն յաղթահարեաց, սկիզբն |17բ| արարին պատմութեանն
իւրեանց, ըստ Մատթէոսի գրելոյն,
եթէ յորժամ լուաւն, եթէ կալան զՅովհաննէս, փոխեցաւ
ի Հրեաստանէ ի Գալիլեա, իսկ Մարկոս եթէ՝ յետ մատնելոյն
Յովհաննու, եկն Յիսուս ի Գալիլեա, իսկ Ղուկաս կանխեալ գրեաց.
Հերովդէս, ասէ, ի վերայ
ամենայն չարեացն, զոր գործեաց, յաւել եւս ունել զՅովհաննէս եւ եդ ի բանդի:
Ուստի եւ աղաչեցին զՅովհաննէս առաքեալն,
եթէ այն ժամանակ, որ թողաւ յայլոց աւետարանչացն, որ գործեցան ի Տեառնէ, տացէ նոցա
գրով, որ նախ քան զմատնելն Յովհաննու ի բանդ,
եղեն ի Քրիստոսէ հրաշագործութիւնքն,
զոր եւ գրեացն իսկ Յովհաննէս: Զայս
արար, ասէ, սկիզբն նշանաց Յիսուս ի Կանա Գալիլեացւոց եւ յայտնեաց
զփառս իւր՝ ցուցանելով զայն գոլ առաջին հրաշագործութիւն: Եւ ապա երբեմն յիշատակեաց
զՅովհաննէս յիւրում Աւետարանին,
զոր ինչ գործեցաւ նախ քան զմատնելն Յովաննու ի բանդ:
Իսկ երեք աւետարանիչքն, որ ինչ զկնի մատնելոյն Յովաննու ի բանդ գործեցաւ
ի Քրիստոսէ, գրեցին: Այլ
վասն է՞ր արդեօք Յովհաննէս լռէ
ի դպրութենէ, որ վասն ծնընդեան
փրկչին մերոյ ըստ մարմնոյ: Այլ քանզի Մատթէոս եւ Ղուկաս կանխեալ
յառաջագոյն գրեցին զայն, իսկ սա սկսաւ գրել վասն աստուածութեանն նորա: Նա եւ չորրորդ
գոլով աւետարանչացն, ո՛չ առանց բարձրագոյն խորհրդոյ իցէ, զի ոմանք ըստ չորեքծագեան
գոլով արարածոց, ուր պարտ էր համասփիւռ քարոզիլ Աւետարանն արքայութեան, նոյնպիսի թուով,
ասացին, պարտ էր եւ աւետարանացն գոլ, որք ընդ ամենայն տիեզերս էին աւետարանելոց զբանն
կենաց: Իսկ ոմանց հաճոյ |18ա| թուեցաւ ըստ չորից մշտահոս գետոցն յադենական յաղբեւրէն
յառաջախաղաց եղեալ՝ առ տիեզերաց ոռոգումն, եւ սոցա գոլով նմանապէս թուով ուռճացեալք
ի կենդանական աղբեւրէն՝ ոռոգանել զպասքացեալ միտս մարդկային բնութեանս: Իրաւապէս
չորրորդ աւետարանիչս, իբրեւ յՈգւոյ Աստուծոյ պահեալ նմա զայս բարձրագոյն խորհուրդ,
իբրեւ առաւել առաքելոյ, որ եւ Որդի Որոտման ի Տեառնէ
կոչեցաւ, սակս զերկնայինս որոտալոյն, առ ընդոստուցանել եւ բանալ զմիտս մարդկային բնութեանս,
զայն դնէ սկիզբն բանին՝ ասելով. Ի սկզբանէ էր Բ[անն]:
141ա (Թ. դ. կէս)
[Վերջաբան-յիշատակարան] – Եւ
վասն զի ձրիւք Հոգւոյն Սրբոյ աւարտեալ գլխաւորեցաք զաստուածախօս ճառիցս բացատրութիւնս,
ժամ է այսուհետեւ լուսաւորագոյնս շուրջ փայլեցուցանել զաւետարանութեան բան առ սուրբ
կաթուղիկէ եկեղեցի, ըստ մարգարէին ձայնի. Լուսաւորեա՛, լուսաւորեա՛, Երուսաղէ՛մ,
զի հասեալ է լոյս քո, եւ դարձեալ լոյս պատուիրանն մակադրի, ըստ տեսողին՝ Պատուիրանք
Տեառն լոյս են եւ լոյս տան աչաց: Հաճոյ թուեցաւ մեզ լուսաւորական բանիւ զաւետաւոր
բանիս ընծայաբերութիւն հնչեցուցանել առ սուրբ կաթուղիկէ եկեղեցի, զի եթէ որ ի ձեռն
իւրոց ծառայից ձրեաց երբեմն աշխարհի զպատգամս, լոյս զնա մակ[ան]ուանէ, որքան վճիտ
եւ զուտ եւ անստուեր լոյս պարտիմք անուանել զլուսոյն այնորիկ պատուիրանն, զոր Յովհանէս գոչէր. Էր լոյսն
ճշմարիտ, որ լուսաւորէր զամենայն մարդ, որ գալոց էր յաշխարհ, զորմէ ինքն՝ փրկիչն,
ի վերայ իւր առ ի մեր վարդապետութիւն պիտառէ ասելով. Ես եմ լոյս եւ ճշմարտութիւն եւ
կեանք: Եւ քանզի ըստ արփիափայլ աստուածական բանիցս, անհետազօտելի ճառիցս, յաճախագոյնս
լոյս տուաք բանին, զոր այժմ բացատրութեամբ վերին շնորհացն օժանդակելով, տրամաբանութեամբ
տարորոշեալ, յստակագոյնս զաստուածական խորոցն անհետազօտելի զիմաստս բացայայտեցաք:
|141բ| Հաճոյ
թուեցաւ մեզ դոյզն ինչ դրուատել զշնորհս կաթուղիկէ եկեղեցւոյ, թէպէտ եւ այնոքիկ ոչ
հանդիսաւորք եւ պերճք ըստ արժանաւորութեան, այլ ըստ այրւոյն այնորիկ աղքատութեան ընկալեալ
զերկուս լումայսն ի Քրիստոսի գանձանակն, եւ զիմս հանգոյն նմին ընկալցիս դուզնաքեա
բանից դրուատանս ի չքաւորական մտացս: Ո՜վ հարսն Քրիստոսի եւ մայր հաւատացելոց սուրբ
կաթուղիկէ եկեղեցի, թերեւս այնպէս համարձակեալ մերոյ աղքատութեանս ընծայաբերութիւն
զբանս աւարտիցեմք: Ո՜վ յոքնապարգեւ եւ բազմերջանիկ, ամենահրաշափառ եւ երանութեամբ ծաղկեալ,
մայր եւ դաստիարակ դաւանողաց եռանձնեա եւ եզակա աստուածութեանն, վասն զի ի քեզ գլխաւորի
պարծանք լրութեան ուղիղ հաւատոցն, ի քեզ դաստիարակին մանկունք ընթհանուր ուղղափառութեան
եւ սերտին ի հաւատս, ի քեզ ցանկ զենանի Որդին Աստուծոյ, որ միանգամ զենաւ ի փրկութիւն
աշխարհի, ի քեզ ցանկ բաշխի մարմին եւ արիւն Տեառն ի քաւութիւն եւ ի թողութիւն սեռի
մարդկան, ի քեզ վեցթեւեան սերովբէքն միշտ զեռահիւսակ սրբասացութիւնսն անյայտաբար
ձայնիւ գեղգեղեն Որդւոյն Աստուծոյ, ի քեզ միաւորեալ երկնայնոցն ընդ երկրայինս՝ ցանկ
փառաւորեն զէակն Աստուած, որ գունակ ի ծնընդեանն: Քեւ երախայք վերըստին ծնընդեամբ որդիք Աստուծոյ յորջյորջին,
շնորհիւ քեւ մկրտեալքն ի ստոր բնակութենէս վերաթեւեալք
գերամբառնան ի տեղի անգելոց հրեշտակաց,
քեւ կղերիկոսացն պճնեալ[ք] միշտ ճոխ|142ա|անան հոյլք, քեւ եպիսկոպոսունք զուարճացեալք
բերկրին, քեւ քահանայք պարծեալք պարկեշտանան ի պատուին, քեւ սարկաւագունք զգօնանան
արժանապէս սպասաւորելով, քեւ ճգնաւորք ժուժկալեալք ճգնին առաքինաբար, քեւ վարժապետք
ճոխացեալք հրատարակեն զաստուածաբանութիւն, քեւ հերձուածողք ընկճեալ խորտակին, քեւ
անպատուեալ յամօթ լինի Բելիար, քեւ բազմամեղքն ապաշխարութեամբ ազատին ի ծառայութենէ
մեղաց, քեւ հրաժարելոցն յաշխարհէ կատարեն զյիշատակս, եւ զազատութիւն ստանան ոգիքն:
Արդ,
որ այսքանս եւ բիւր բարութեանց առիթ, ո՞վ ոք ըստ արժանաւորութեանցն բաւականասցի հատուցանել
քեզ հանդիսաւոր բան, ընկա՛լ եւ այժմ գթածաբար եւ զիմս աղքատութեան ընծայաբերութիւն,
ո՛վ եկեղեցի Հայաստանեաց, ոչ
յերկրէ եւ ի ծովէ կոհական նիւթոյ ոսկի կամ ականս պատուականս, որ գունակ մովսիսական
խորանին, եւ ոչ ի Լիբանանէ փայտս
նոճս կամ հանդերձս ականախիտս, փափուկս եւ երեւելիս ապականացուս, որ գունակ սողոմոնեան
տաճարին, այլ ընծայ անապական եւ անկապտելի զանազան երկնային շահաւետութեամբ գերապայծառ
շահիւք առլցեալք, այլ եւ սպառազինութիւն անյաղթելի հաւատացելոց, ո՛չ պարիսպ պղնձի
ըստ մարգարէին ձայնի շուրջանակի ձեռակերտելով, այլ հրեղէն անմատչելի պարսպաւ պարփակեալ,
եւ ոչ սիւն երկաթի ըստ տեսանողին, այլ բոց|142բ|եղէն սուր սերովբէի ի քեզ կացուցանելով
պահպանակ, եւ ոչ զինուոարականս զանգիտողս մահկանացուս, այլ քերովբէական անքթթելի
եւ անմահական գումարտակս, լինել միջնապարիսպ ի մէջ քո գառանցն եւ գայլոց: Եւ ո՞ր արդեօք
իցի կրողի զայսքան զօրութիւն, զոր մեր յոյժ չքաւորութիւնս եկն բերել քեզ սուրբ եկեղեցի
Հայաստան աշխարհիս, եթէ
ոչ փեսային քո եւ հասարակաց տեառնաւանդ, զոր ոչ խորեալ թաքուցի գունակ չար եւ վատ ծառայ[ի]ն,
այլ արկանելով առ սեղանաւորս՝ հոգեկան շահավաճառութեանցն գործեցի ըստ իմում կարի,
զարհուրեալ ի սպառնալեացն սաստկութենէ, որ առ չար եւ վատ ծառայն, զի զառակաւորսն եւ
զխորինսն եւ զհիացմամբ առլցեալսն, բացայայտս եւ տարորոշս զաստուածական ճառիցս վարդապետութիւն
եկի բերել քում լրութեան ընծայ հրաշափառ եւ գերապայծառ, զոր արձանացուցեալ յաշտարակս
քո ցանկ դաստիարակին մանգունք,
որով սերտեալք յուղղափառութեան հաւատս զհերձուածողացն վանեն զչարափառութեանցն մոլորութիւնսն,
զդիւացն փախուցանեն զդասս, զապականացուն, որ ի դրախտին զգեցան: Մերկանան զմաշկն,
զանապական եւ զլուսաւորն, յորմէ մերկացան, վերըստին զգենուն պատմուճան, զպասքումն
ադենական աղբերն Տեառն արեամբն ադենականին զովացուցանեն, զքաղցն, որ ի դրախտին,
Տեառն դրախտին մարմնով վայելեալք զմայլին: Նա եւ պսակ եռահիւսական անթառամ ի գլուխ
քո բերելով փարթամացուցանէ |143ա| եւ պարագրեալ ընդ վերին արքունեան մտիցն բարձրախմբիցն
բաղդատէ: Սակս որոյ անգանելով առաջի քո, ո՛վ սուրբ եկեղեցի, իբրեւ ընդ միոյ ընդ քեզ
խօսեցայց, վարձատրեա՛ եւ զիմոյ չքաւորութեանս տաժանմունս առ փոխաբերութիւն աստուածային
ճառիցս, ի խորթ բառիցն ի քոց որդւոց շնորհաց փոխաբերելով լեզու: Վասն որոյ աճապարեալ
անհանգիստ վեհ երագութեամբ ընթացիւք ի մտաց ասպարիսի աւարտել գլխաւորեցի զաստուածազարդ
բանից հանգամանս յաւուրն եկաւորութեան փեսային քո եւ հասարակաց կեցուցչին, ի Բեթանիայ
եկաւորեալ առ ի կենագործել զՂազար, ուստի
եւ զպաղատանս առաջի քո արկանելով, հայցել առ ի նոյն կեցուցչէն Քրիստոսէ, զի եւ զիմ
զհնացեալ զմեռելութիւն մեղացն ընդ Ղազարու նորոգեսցէ, եւ որ զնորայն հրամայեաց լուծանել
զկապանս, եւ զիմս պարաւանդս տոռանց մեղացն շխթայիցն խզեսցէ, առաքելով յազատութիւն
մեղաց, զի առ վաղիւ եւ ես ընդ մանգանցն Եբրայեցւոց ելից, ընդ առաջ նորա ոչ ոստօք ձիթենեաց եւ արմաւենօք, այլ եւ
յոքնապայծառ տառիցս երկնային տնկոց ոստս յաւէտս անմահական պտղովք առբերելով, մատուցից
ի փառս ամենասուրբ Երր[որդութեանն]:
Զի ես՝
յետին յուսումնասիրաց, մանաւադ թարքմանաց,
ի ձեռն աստուածային սիրոյն աղաչեմ զհայրապետս եւ զքահանայս, զճգնաւորս եւ զվարդապետս,
միանգամայն եւ զբոլոր ուխտ սուրբ եկեղեցւոյ, ի վերծանել զգեղեցկազան աստուածաբանական
ճառիցս բացատրութիւն, |143բ| յիշեսջիք զիս ի դպրութիւն կենաց, այլ եւ որ յօրինակ
գծագրութեան առնուցու ոք զաստուածախօս ճառիցս մեկնութիւն, մաղթեսջիք յողորմածէն Աստուծոյ
ապրեցուցանել զիս ի հրահոսան գետոցն ահեղ աւուրն
արդար հատուցմանն, յորում սպառնա հուրն անշէջ գունակ ինձ մեղաւորաց: Այլ առընթեր
գրեսցեն զյիշատակ բանիցս այսոցիկ առ ի յիշատակ իմոյ յոքնամեղ անձին, իսկ եթե
ոք արհամարհելով անփոյթ արասցէ, ընդ ամենեցուն
նա տացէ համար ի դատաստանին, յորոց շահաւոր յիշատակաց զրկեաց զտարամերժեալ անձն իմ ի հանդերձեալ կենացն:
Այլ եւ
Սմբատ Բագրատունի եւ Մարեմ Սիւնեաց տիկին, որ զգիրս սուրբ թարգմանեալ հրամայեցին, զնոյն հայցեն յիշել. եւ Տէր Յիսուս յիշողացդ ողորմեսցի:
Մեկնութեան «Առաջաբանութիւն»ը եւ «Վերջաբան-յիշատակարան»ն այս ձեռագրից (13ա-18ա
եւ 141ա-143բ) առել եւ տպագրել է՝ Յովս. Յիշ-ք, էջ 59-67, 67-72. ուր տե՛ս նաեւ բնագրիս
վերաբերող մանրամասն մատենագիտութիւնը: Իսկ էջ 72՝ «Այստեղ յիշատակուած անձնաւորութիւնները՝
Բագրատ Բագրատունի, Թ. դարի երեսնական թուականներին, իսկ Սմբատ Բագրատունի, որ եւ Խոստովանող
կոչեցաւ, վախճանուել է 857 թուին. Աշոտ Բագրատունի՝ իշխանաց իշխան եւ ապա՝ թագաւոր:
Մարեմ Բագրատունի՝ Աշոտ թագաւորի դուստրը՝ Սիւնեաց տիկին, Վասակ Գաբուռն իշխանի կինը:
Ժամանակագրական մանրամասնութիւնները տե՛ս Ն. Ադոնց, Պատմական ուսումնասիրութիւններ,
1948, եր. 86 եւ շար.»:
Գ. 256ա-343ա [Անդրէասի Կապպադովկացւոյ Մեկնութիւն
Յայտնութեանն Յովհաննու]
Տե՛ս ձեռ. 1161, 79բ-168բ: Յիշտկ./343ա-4ա (նման ձեռ. 2516, 240ա-1բ):
Նխդր./256բ-7բ: Գլուխք/257բ-9ա: Ներածութ./259ա-62ա: ա/262ա-5ա: բ/265ա-7ա: գ/267ա-8ա: դ/268բ-9ա: ե/269ա-70ա: զ/270ա-1բ: է/271բ-2բ: ը/272բ-3բ: թ/273բ-5ա: ժ/275բ-8ա: ժա/278ա-9ա: ժբ/279-80ա: ժգ/280ա-1ա: ժդ/281աբ: ժե/281բ-2բ: ժզ/282բ-3ա: ժէ/283աբ: ժը/283բ-5ա: ժթ/285ա-7ա: ի/287ա-8բ: իա/288բ-90ա: իբ/290աբ: իգ/290բ: իդ/290բ-1ա: իե/291աբ: իզ/291բ-3բ: իէ/293բ-5ա: իը/295ա-6ա: իթ/296ա-7ա: լ/297ա-8ա: լա/298աբ: լբ/298բ-9ա: լգ/299ա-302ա: լդ/302ա-6ա: լե/306ա-7ա: լզ/307ա-8ա: լէ/308ա-9բ: լը/309բ-10ա: լթ/310ա-1ա: խ/311աբ: խա/311բ: խբ/311բ-2բ: խգ/312բ-3ա: խդ/313ա-4ա: խե/314ա-5բ: խզ/315բ: խէ/315բ-6ա: խը/316աբ: խթ/317ա: ծ/317աբ: ծա/317բ-8բ: ծբ/318բ-9բ: ծգ/319բ-20բ: ծդ/320բ-23ա: ծե/323ա-6ա: ծզ/326աբ: ծէ/326բ-7բ: ծը/327բ-8բ: ծթ/328բ-9բ: կ/329բ-30բ: կա/330բ-1ա: կբ/331աբ: կգ/331բ-2բ: կդ/332բ-4ա: կե/334աբ: կզ/334բ-5բ: կէ/335բ-9բ: կը/339բ-40բ: կթ/340բ-1ա: հ/341աբ: հա/341բ-2ա: հբ/342ա-3ա:
Հմր 1161 ձեռ-ի համեմատ ունի չնչին տարբերութիւններ:
– 343ա Յիշատակ տառիս
գտողի՝ տեառն Ներսիսի գերահռչակ վարդապետի, զոր գտեալ ի մեծն Անտիոք, գրեաց զսա ի լուսաւորութիւն հոգւոց. Ես՝ Ներսէս, նուաստ ի Քրիստոս եւ տարտամս յուսումնասիրաց, վերջին եւ նուաղեալ ժամանակի ծնունդ,
յընթեռնուլն զՅայտնութիւնն Յոհաննու, տագնապէի յանձին |343բ| իմ առ
ի յոչ գիտել զլուծումն բանից սքանչելեաց, եւ այսր անդր խուզելով զմեկնութիւն նորին
ի մերս բարբառ ոչ գտի, յետ որոյ եհաս ինձ ընթանալ ի մեծն Անտիոք եւ շրջելով յոր անդ
վանորայք հոռոմոց եւ ֆռանկաց, այս տենչումն բորբոքէր ի միտս իմ, ուստի եւ քննեալ գտի
ի գրեանս հռչակաւոր ուխտի Սրբոյն Պօղոսի ի քաղաքի անդ զՄեկնութիւն Յայտնութեանս
ի լունպարտ բարբառ, եւ ի նոյն գիր, որով վարին ֆռանկք, Բ. մեկնչաց արարեալ, եւ փափաքելով
թարգմանել՝ ոչ գտի զոք, որ յայնմ բարբառոյ ի հայս կարէր յեղաշրջել: Ապա ելեալ արտաքոյ
քաղաքին ի սուրբ լեառնն, որ ի հիւսիսոյ կողմ անդր՝ ի մի վանորէիցն հոռոմոց, որում
անուն էր Բեթիաս, առ ոմն
արգելական միայնակեաց, որոյ անուն Բասիլ, կնքեալ գտի զցանկալին ի հելլենացի բարբառ եւ ի գիր,
ուղղաբան եւ վայելուչ, ոչ լեալ էր Աթանասի պատրիարգի նորին քաղաքի, եւ խնդրեալ աղաչանօք ի բարէմիտ առնէն,
առեալ փութացայ գրովքն ի հայրապետական աթոռն՝ առ տէրն իմ եւ կաթողիկոս սուրբ Գրիգորիոս, զոր ծանուցեալ՝
ուրախ եղեւ յոյժ եւ հրամայեաց թարգմանել ի ձեռն մետրապոլտին յԵրապօլսի Կոստանդեայ, որ անդ
ի ներքոյ սրբոյ հայրապետին հովանոյ հագչէր: Եւ սկսեալ օգնականութեամբն Աստուծոյ եւ
սրբոյ Տեառնն՝ նա ի թարգմանել, եւ ես ի գրել, վերընծայեցաք եկեղեցւոյ Հայաստանեաց ուսումնասէր
մանկանց, զայս սքանչելի եւ աստուածային Յայտնութեանս
Մեկնութիւն: Աղաչեմ զընթերցողսդ եւ իմաստութեան զսիրողսդ՝ յիմանալ զխորս իմաստիցն
Աստուծոյ քննութեամբ զհայրապետն Հայոց զտէրն իմ զԳրիգոր զբարէմիտն եւ զբարէսէրն եւ զառիթն |344ա| թարգմանութեանս
եւ զհրամայող մաղթեցէ՛ք Քրիստոսի յաստիս խաղաղութեամբ պահել եւ ի հանդերձեալն սրբոց
իւրոց երկնից արքայութիւնն ժառանգակից ընդունել: Այլ եւ զԿոստանդին մետրապօլիտն,
որ թարգմանեաց, եւ զԲասիլ կրօնաւոր, որ զօրինակս ետ, Քրիստոս ողորմութեանն
իւրոյ արժանացուսցէ աղօթիւք ձեր:
Թարգմանեցաւ աստուծային
Յայտնութեանս Մեկնութիւն ի թուիս հայոց ՈԻԸ.
(1129), սուրբ եւ հայրապետական աթոռն, որ կոչի Հոռոմկլա, շրջապատեալ յադենական աղբերէն Եփրատայ, որ մատակարարէ բնակչացն զամենայն մարմնական պիտոյս խնամօքն
ամենայն, ընդ հովանեաւ աստուածընկալ Նշանին Վանկոյ եւ այլ սքանչելի սրբոցն, որ հանգուցեալ են անդր ի փառս Աստուծոյ:
Իսկ սրբաբանեցաւ ի նշանագրութենէն քերդողական արհեստիւ ի յապահով անապատս Սուրբ Գէորգ, ի մէջ լերինս Տօրոսի, որ է ի գահ Կիլիկոյ, եւ ի սկիզբն Պանփիղեայ, ձեռամբ նուաստ եպիսկոպոսի նորին մայրաքաղաքի Տարսոնի տառապելոյս Ներսիսի, շնորհօք եւ ողորմութեամբն Քրիստոսի, որ է օրհնեալ յաւիտեանս.
ամէն:
Հմմտ. Ն. վ. Ակինեան, Ներսէս Լամբրոնացի, Վիեննա, 1956, էջ 268-71։
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
44բ Զգծող յիշեսջիք:
143բ Կարգիս եւ
զանձն իմ եղկելի
Եւ մեղսաներկ
արհեստ գրչի,
Զոր եւ մատամբ ծրագրեցի
Ես՝ Յոհ[աննէս] աղքատ ոգի,
Տառապանօք թանձրագունի,
Կարօտութեամբ անպատմելի,
Սակայն փափաք յոյժ տենչալի
Եւ ախորժանք անքննելի,
Զիս յորդորեաց յայս գործ իրի՝
Զսա շարել ի քարտիսի,
Զի յայս տեղիքս, յորում էի,
Էր դպրութիւն հրաշալի,
Եւ ես՝ կարօտ այսըմ տառի,
Զի յիւր տեղին սա հասանի,
Շտապեցա յաւէտ կարի,
Բայց իւր տեղոջն ոչ հասուցի,
Զի եկն եհաս ի կարգի
Ընթեռնելոյ ի հանդիսի.
Տակաւ կիսով չափ է թերի
Հանգէտ գոլով սա աւարտի:
Զոր աղաչեմք՝ որք հանդիպի,
Աստուածախօս այս մատենի,
Յիշման գոլով զմեզ արժանի
Զենման Գառինըն առաջի
Եւ մաղթանք աղերսալի
Խոշորութեանս ներելի:
Տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 43-4:
177բ Վայ զզրկեալս:
227բ Աւաղ գերւոյս:
236ա Ո՛վ ընթերցողք
տառիս եւ աստուածային մարզարանիս, յիշեսջիք զեղկելի գրիչս Յոհ[աննէս] կարօտ բանի,
նա եւ զծնօղսն մեր
եւ զեղբարսն՝ զհոգեւորսն, որ բանին են պատճառ ծննդեան, որ ծնան զմեզ յերկն հոգեւոր,
եւ զմարմնոյն ըստ արեան փոխանորդութեան եւ ազգակցութեան եւ զայս յիշումն առաջի սխրալի
եւ մեծ խորհրդոյ, եւ դուք՝ յիշօղքդ զմեզ սեռն սրտիւ եւ կատարեալ կամօք յիշեալ լիջիք
ի նոյն ի նմանէ, առ որ եւ զմեզ յիշատակէք հանդիսի, որ եւ ի ձէնջ եւ ի մէնջ անդադար փառաբանի օրհնեալն ի բնաւս:
242բ Երանի է
սորա, եւ աղէտ է ինձ:
255բ Ո՛վ դիտականքդ
խոհեմագոյնք եւ վսամք առ բանին տեսութիւն, բաղձացողք ի սկզբանն եւ կարօտ մնացօղք առ
վախճանն, զուգակից ձերում տենչանաց եւ զիմս վարկջիք թախանձումն, այլ այսմ ըղձութեան
անջրպետ տարամեկնումն է, անմարմնոյն ի մարմնոյս:
344ա Դարձեալ
յիշեսջիք ի Քրիստոս եւ զիս՝ զտարժանեալ մեղսաներկ ոգիս, զնուաստս Յոհ[աննէս] Եզընկայեցի
սպասաւոր բանի, որ հարեալ ցանկութեամբ սիրոյ ի փափաք սորին, գրեցի իմով իսկ տխեղծ մատամբս,
ի մխիթարութիւն վշտացեալ հոգւոյ իմոյ եւ ի վարժ կրթութեան երկասէր անձին բանասիրի
եւ ի յիշատակ արձանի հոգւոյ իմոյ եւ ամենայն նախնեաց՝ փոխեցելոց ի Քրիստոս արեան մերձաւորաց
եւ համօրէն ամենայն երախտաւորաց՝ հոգեւորաց եւ մարմնաւորաց, զի դուք յիշեսջիք ի
Քրիստոսէ Աստուծոյ յուսոյն մերոյ օրհնելոյն յաւ՛՛:
Գրեցաւ ի թվին
ՉԾԵ. (1306), ի քսան եւ ինն մարտի ամսոյ:
Տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 44:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
344բ (Բոլորգիր,
ԺԵ. դ., շուրջ 1406 թ.) Օ՛վ վեհանձինք եւ պանծալի,
Միշտ ձեռնարկօղք
գործոց բարի,
Յորժամ յառեալ
հանդիպիք այսմ տառի,
Յիշման արարէ՛ք
զիս արժանի՝
Առ Յիսուս գթած
փրկիչն ամենայնի
Եւ միշտ առատն
ի տուրս բարի՝
Զֆրա Մխիթարիչս
խնդրող բանի,
Զվերջին ստացօղ
գրոցս հրաշալի,
Զփծուն տարապեալս եւ ողորմելի,
Զծոյլ յամառեալս
եւ հեղգալի,
Զտարտամ մեռեալս
մեղօք ի լի,
Զկարօտս աղօթից
եւ գործոց բարի,
Ակն ունողիս ձերոյդ
շնորհի,
Կարկար ձեռօք ցանկ բաղձալի,
Զի արժանաւոր
հետեւողքտ Քրիստոսի,
Ձիր ինձ շնորհէք
դուք պտղալի,
Եւ որպէս կամիք
եւ խնդրէք սիրօվ ի լի,
Զնոյնն պարգեւեսցէ
ձեզ փրկիչն ամենայնի:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 62. այստեղ՝ էջ 61, ծ.՝ «Ֆրա Մխիթարիչը
կամ Մխիթար Ապարանեցին գործել է 1360-1410 թթ. ընթացքում», ուստի՝ «Նրա կողմից գրուած
կամ նրա անուան յիշատակութեամբ
այս եւ միւս յիշատակագրութիւնները տեղադրում ենք Մխիթարիչ գրչի կողմից 1406 թ. Մակուում
գրուած յիշատակարանին առընթեր... »:
344բ (բոլորգիր
գունաթափ, մասամբ քերած-ջնջած, ԺԶ. դար) Ի թվին/// ին ես Գասբար վարդապետս/// զլռեա///
այսպէս/// Ժ./// Ե. բրթ՛՛ (՞) կորեկ խանլոջոց (՞) Զ. բրթ՛՛ (՞)/// ուչոցի Ապտլին,
Ա./// ժամանակաց տան, բայց դուչրչոյ եւ խոտը կեցեց/// պատարագն է, զտարնցոց պարտքն
է: Ե./// զատու բար, որ այն/// տարոյ տալքն նոցա:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 344բ. «եըթժիլ»: Եա. «Յայսմ աւուր
յիշատակ է Սողոնի եւ: Յայսմ աւուր յիշա»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Գա Բոլորշի,
կենտրոնում երկգլխանի թագակիր արծիւ, ճանկերում իշխանութեան խորհրդանիշներ՝ կարճ
գաւազան եւ խաչապսակ գունդ, «[Ахалцыхской] градской поли[ции]»:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի մէջքին
սոսնձուած երկշերտ թուղթ. առաջինի չծածկուած մասում. «///Սիւնեաց եպիսկոպոսի եւ Նանայի
Ասորւոյ», երկրորդին. «Նանայ վարդապետի Ասոր[ւոյ]
Մեկնու[թ]իւն Յովհաննու Աւետարանին, քաղուածոյ (3)»: Գա՝
«Ստեփ. եպիսկոպի Սիւնաց Մեկն. Աւտր. Յովհանու» (սեւ մատիտով), «Հմր
209», «83» (ջնջած), «187/2520», «ՉԾԵ. - 1306, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2521
ՄԵՍՐՈՊ ԳԱՆՁԱԿԵՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՊԱՏՃԱՌԱՑ ԳՐՈՑՆ
ԹԱՄՈՆ. – 1761 |
ԹԵՐԹ՝ 70 (գրչի էջակալում՝
Բ-ԳՃ., իմա՝ ՃԺԱ., որ է 2բ-68ա). չգրուած՝ 1բ, 68բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Թx8 (Ա 7, Զ 9, Ը 6): ՆԻՒԹ՝
թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ անընկալելի: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17,1x 10,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
միասիւն (13,7-14,3x8-8,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 16ա): ՏՈՂ՝ 23-26: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը կապոյտ թուղթ (ԺԹ. դար): ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝
1 (Ա) + 2 (Բ-Գ), ԺԹ. դար՝ աւելացուած նորոգման ժամանակ, կապոյտ թուղթ, լուսագծերով
եւ լուսադրոշմով՝ եզրահատման պատճառով անընկալելի, Ա՝ մաս կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Ճակատազարդ՝ 2ա: Զարդագիր՝ բուսական, հանգուցագիր, թռչնագիր:
Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թ.
7՝ հիմքից անջատ, ԺԹ. դարում կապոյտ թղթով կարկատած-նորոգած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-70բ Համառօտ մեկնութիւն գրոցն, որ կոչի Պատճառաց, ի տառապեալ Մեսրօպայ Կանջեցոյ
Աղուանից
ա. 2ա-3բ Ա. Առարկութիւն առաջներորդ սեռի եւ
տեսակի – Ամենայն պատճառ նախկին է... ըստ որում ասաց եւ բայցայայտեցաք:
բ. 3բ-6ա Բ. Յաղագս գոլոյն, որ ի վեր է քան զյաւիտենականութիւն:
Առարկութիւն երկրորդ – Ամենայն գոլն վերնագոյն... բազում տարբերութիւն ունի, զորս
ոչ ունի:
գ. 6ա-8ա Գ. Ազնուական հոգի աստ զբնական – Հոգին
կոչէ մարդոյ... իմացական զօրութեամբ կառավարօղ է էութենան իւրոյ:
դ. 8ա-11ա Դ. Յաղագս նախկին գոլոյն է, որ է աթոռ դասին:
Առարկութիւն չորրորդ – Առաջինն յարարածոց
է գոլն... եւ ոչ այլ ինչ, եւ այլն նմա անտեսէս (՞):
ե. 11ա-14ա Ե. Յաղակս սեռից եւ տեսակաց: Առարկութիւն
հինգերորդ – Իմացութիւն վերնագոյնք... ոչ ունի ներգործութեամբ զանազանութիւնս
տեսակաց:
զ. 14ա-6բ Զ. Յաղագս անհասութիւն Աստուծոյ: Առարկութիւն Բ. (՞) վեցերորդ – Պատճառ
նախկին գեր ի վերոյ է... ըստ կերագոյն
կերպի՝ որպէս ցուցաւ:
է. 16բ-20ա Է. Յաղագս թէ հրեշտակք անմարմին են: Առարկութիւն
Է.երկորդ – Իմացութիւն
է գոյացութիւն... սեռականագոյն է, անփոփոխ է:
ը. 20ա-2բ Ը. Դարձեալ վասն հրեշտակաց եւ սեռից եւ տեսակաց:
Առարկութիւն ութներորդ – Ամենայն իմացութիւն է գիդէ... զանմարմնաւոր մարդիկս աշխարհի:
թ. 22բ-5բ Թ. Յաղագս իմացութեան, որ է հրեշտակաց: Առարկութիւն
Թ. – Ամենայն իմացութեան հաստատութիւն... ի վերայ այլ արարածոց:
ժ. 25բ-7բ Ժ. Յաղագս ստորասութեանց եւ ենթակաից: Առարկութիւն Ժ.եր<ր>որդ – Ամենայն իմացութիւն է, զի տեսակօք... եւ ոչ բոլորն, որում
կարէ ընդունիլ:
ժա. 28աբ ԺԱ. Յաղագս մշտնջենաւորաց եւ փոփո[խ]ականաց: Առարկութիւն
մետասաներորդ – Ամենայն իմացութիւն իմանայ... կարելի է մեկնել ի վերայ
եւ հրեշտակաց եւ մարդկան:
ժբ. 28բ-31ա ԺԲ. Յաղագս ստորոկութեանց եւ ենթակաից: Արարկութիւն երկոտասաներորդ – Առաջինս
ամենից ոմանք... եւ կերպիւ մի բաժան:
ժգ. 31ա-2ա ԺԳ. Յաղագս ըստորութեանց եւ ենթակաից: Առարկութիւն
ԳԺ.աներորդ – Ամենայն իմացութիւն իմանայ զէութիւն... եւ պատահմունքն է
համանգամայն յինքն:
ժդ. 32ա-4ա ԴԺ. Յաղագս հոգւոյն մարդոյ: Առարկութիւն չորեքտասաներորդ – Յամենա[յ]ն
մարդոյ... եւ եր[բ]եմն ըստ բանականին. եւ այլն նմանապէս:
ժե. 34բ-6ա ԺԵ. Յաղագս դարձեալ բանական հոգոյ:
Առարկութիւն ԵԺ.անի – Ամենայն գիտօղ, որ գիտէ... Հոգոյն, որով կառաւարի եւ գործէ
զիր ինչ:
ժզ. 36ա-8բ ԺԶ. Յաղագս զանազանութեան: Առարկութիւն ԶԺ.երորդ – Ամենայն
զօրութիւնք... միջնորդութեամբ հրեշտակաց:
ժէ. 38բ-9բ ԺԷ. Յաղագս ըստորոգութեանց եւ ենթակաից:
Առարկութիւն Է. եւ Ժ.երորդ – Ամենայն զօրութիւն միացեալ
է... նոյնպէս ընդհանուրքն իմ աղագաւ:
ժը. 40ա-2ա ԺԸ. Յաղագս զանազան պատճառաց: Առարկութիւն
Ը. եւ Ժ.երորդ – Ամենայն գոյնք ունին զէութիւն... ո՛չ ապականի եւ ո՛չ աւերեալ
լինի:
ժթ. 57բ-9բ ԺԹ. Յաղագս հրեշտակաց եւ հոգուց եւ
մարմնոց: Առարկութիւն ինն եւ տասներրորդ – Ի
մէջ իմացութեանց ոմն է աստուածային... իմացականն յիմացականէ եւ այլն:
ի. 59բ-62բ, 48ա
Ի. Յաղագս նախկին պատճառին: Առարկութիւն
քսաներրորդ – Պատճառն
նախկին կառավարէ զամենայն արարածս... ոմանք յաւէտ եւ ոմանք նուազք. եւ այլն:
իա. 48ա-9ա ԻԱ. Յաղագս դարձեալ նախկին պատճառին:
Առարկութիւն ԻԱ.երորդ – Նախկին հարուստ է ինքեամբ...
մարմնաւորք պիտոյից եւ աղքատք:
իբ. 49ա-50բ ԻԲ. Յաղագս դարձեալ նախկին պատճառին:
Առարկութիւն ԻԲ.երորդ. Ստորոգութեանց եւ ենթակաից – Պատճառն նախկին
է գեր ի վերոյ... նախկին պատճառ եւ գեր ի վերոյ:
իգ. 51ա-2բ ԻԳ. Յաղագս առաջին քահանայտեսութեան
հրեշտակաց: Առարկութիւն ԻԳ.երորդ – Ամենայն իմացութիւն աստուածային գիտէ զիրս... եւ ապա հրեշտակաց,
որ է իմացութեանց:
իդ. 52բ-4ա ԻԴ. Յաղագս ստորոգութեանց եւ ենթակաից:
Առարկութիւն ԻԴ.երորդ – Պատճառ նախկին յամենայն էութիւնս... եւ միանայ ի նմայ, որպէս
ասացաւ կարգաւ:
իե. 54ա-6ա ԻԵ. Յաղագս անմարմին գոյացութեան: Առարկութիւն ԻԵ.երորդ – Գոյացութիւն իմացեալք իմանալիք... այլ յանփոփոխ եւ անապական
պատճառ:
իզ. 56ա-7բ ԻԶ. Յաղագս ինքնակայ եւ անապական գոյացութեան:
Առարկութիւն ԻԶ.երորդ – Ամենայն գոյացութիւն ինքնակայ... գիտութիւն մասնաւորաց,
որք ի ներքոյ իւրոյ:
իէ. 42աբ ԻԷ. Յաղագս մարմնական գոյացութեան:
Առարկութիւն ԻԷ.երրորդ. – Ամենայն
գոյացութիւն՝ ապականելի եւ ոչ մշտնջենաւոր... այլ է նա ինքնակայ գոյացութիւն:
իը. 42բ-4ա ԻԸ. Յաղագս դարձեալ անմարմին գոյացութեան:
Առակութիւն ԻԸ.երորդ – Ամենայն գոյացութիւն կայուն էութեամբ իւրով է պարզ... ոչ
է ընդունակ ապականութեան. որպէս ցուցաւ:
իթ. 44բ-5ա ԻԹ. Յաղագս թէ անփոփոխքն ոչ ընդ ժամանակաւ: Առարկութիւն
ԻԹ.երորդ – Ամենայն գոյացութիւն պարզ ինքնակա... քան զժամանակաւորք
էութիւնս մարմնական:
լ. 45ա-7բ, 63ա-65բ Լ. Յաղագս մշտնջենաւոր գոյացութեանց
եւ ժամանակաց: Առարկութիւն Լ.երորդ – Ամենայն գոյացութիւն ըստեղծեալք ի ժամանակի... իսկ անհատկն միայն պատճառելիք:
լա. 65բ-8ա ԼԱ. Յաղագս ստորոգութեանց եւ ենթակաից: Առարկութիւն
ԼԱ.երորդ – Ի մէջ իրին, որոյ գոյացութիւն... ըստ որում բացայայտեցաք:
լբ. 68ա-70բ ԼԲ. Յաղագս կամ ստորակրութեանց եւ ենթակայից: Արառկութիւն ԼԲ.երորդ – Ամենայն
/// (չշարունակուած) – Քանզի եթէ լինիցի գոյացութիւն... այլ է բնութեամբ նմայ, որպէս
ցուցաք փոքր ի շատէ. եւ Քրիստոսի Աստուծոյ յուսոյն մերոյ փառք եւ գոհութիւն յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
Չի գրուած 68ա էջի կէսը եւ
68բ ամբողջ էջը: ԺԸ. գլխից յետոյ որոշ գլուխներ գրուած են խառն դասաւորութեամբ (տե՛ս
վերը՝ գլուխների նկարագրութեան կարգը):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա Օգնեա՛ Հոգի Աստուա՛ծ.
Յերկինս ըզքեզ անլռելի բարեբանեն րամք վերին,
Ամենասուրբ հոգելից մայր առդաւանին միածնին,
Առ որ եւ ես բազկատարած երգ օրհնութեան
շնորեմ,
Առնուլ ի գիրկդ յորդոր սիրով, է՜ մա՛յր գթած, աղաչե[մ],
Սատար լե՛ր ինձ՝ ապիկարիս, յանգ
բերկրեցո՛ եղկելի[ս],
Արփիաղէտ լուսոյ դիմացդ արժանացո՛
ռամ հոգիս,
Սրբեա՛ զհոգիս, ուղղեա՛ յերկինս 'ւ իւսեա յերամս րենականս,
Բերկրեալ սրտիւ, կեցեալ հոգւով ուրախալից յաւիտեանս,
Սրօբէական նուիրեցիր մեծագոյն փառս
արարչին,
Րամեալ հայոց ի ԹԱՄՈՆ.
(1210+551=1761) թիւ,
Առ որ ծրեցաւ մտացածին,
Ի ջուրց մեղաց փրկօղ տապան,
Մեղաց բարձօղ նշան Նոյեան,
Փրկող նշան անկար խորա[ն],
Տապան Նոյեան, խորան Մովսեան,
Սափոր ոսկի 'ւ աղբիւր բարի,
Ոսկի բուրվառ,
Յազգի կանանց միայն օրհնեալ,
Կանանց պարծանք պսակ գովեալ,
Միայն պսակ յէիցս ընտրեալ,
Օրհնեալ, գովեալ, ընտրեալ, ցուցեալ
դու լեալ:
2ա Օգնեա՛, Սուրբ Հո՛գի, եւ հասո՛
յաւարտ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
70բ (ԺԸ. դ.) Պատճառաց գիրքս ինն
տետր է, ՀԲ. թուղթ: (ԺԹ. դ-ի այլ ձեռքով)՝ Համար տետրակիս Թ.ն:
Պահպանակ Աա (ԺԹ. դար) Сiя
книга принадлежитъ (³ÛÉ Ó»éùáí, Ù³ïÇïáí)ª
Го[с]подину маiору фонъ
Аиибергу.
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Կազմաստառ Ա,
Բ, Պահպանակ Աա, Աբ, Բա, Բբ. Ռուսերէն զանազան տառեր, հաշիւներ:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի մէջքին սոսնձուած թղթին. «Մեսրոբ
քահանայի Գանձակեցւոյ Մեկնութիւն պատճառաց»: Աա՝
«ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2522
ՎԱՐԴԱՆ ԱՐԵՒԵԼՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՍԱՂՄՈՍԱՑ
ԺԴ. դար, ՋԶ. – 1457 |
ԳՐԻՉ՝ Առաքել Սիւնեցի
(Ա. 14ա-84բ, 97ա-156բ, 181ա-215բ, 217ա-39բ), Մատթէոս (Բ. 1ա-13բ, 85ա-96բ, 157ա-80բ,
216, 240ա-336բ):
ԹԵՐԹ՝ 339: ՊՐԱԿ՝
Ա-ԻԸx12+3: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, թ. 1-13, 85-96, 157-80, 216, 240-336՝ այլ թուղթ, աւելացրած
1457 թ., թ. 337-9՝ այլ թուղթ, աւելացրած 1598 թ.: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 16,5x13,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
միասիւն (13x11): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (Ա մաս. նմուշ՝ 51ա), նոտրգիր (Բ մաս. նմուշ՝ 166ա):
ՏՈՂ՝ 22 (1ա-328բ, 335ա-6բ), 21(329ա-34բ): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով,
աստառը կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– գծանկարային. Ճակատազարդ՝ 122բ (անաւարտ):
Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ բուսական, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան Մատթէոսի, ԻԶ. 64-74 (ԱԲ), Աւետարան Մարկոսի, Գ. 35 - Դ. 11 (ԳԴ): 2 (Ա-Բ)+2 (Գ-Դ), նոյն ձեռագրից. ստացուած մէկական թերթի լայնակի ծալումով եւ եզրահատումով, որից բնագիրը մասամբ վնասուած: Թ. դ.: Մագաղաթ, ԱԲ.՝ 25,1x15,5, ԳԴ.՝ 24,5x15,5-15,7, երկսիւն ([26x16,2]), տող՝ 15 (պէտք է լինէր 17) բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աա). ԱԲ.՝ կարդալ՝ Բբ, Աա, Բա, Աբ՝ «եւ եկեալ ընդ ամպս... [Ն]զովել՝ երդնուլ եւ ա» (Մտթ. ԻԶ. 64-74): ԳԴ.՝ կարդալ՝ Գբ, Դա, Գա, Դբ՝ «Զի որ առնիցէ զկամսն Աստուծոյ... բայց նոցա որ ա[ր]տաքինք են ամե[նայն]» (Մրկ. Գ. 35-Դ. 11):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը
եզրամաշ, մէջքի կաշին Ա. փեղկից անջատուած, երկու կապիչները եւ մէկ գամն ընկած. խոնաւութիւն
տեսած, թուղթը գունափոխուած, մի շարք թերթերի վրայ ցեցի անցքեր. նորոգուած հնում եւ
Ի. դարում. նկարագրութեան ժամանակ Գ. պրակի առաջին թերթը, որ համարակալուած էր որպէս
14րդ, դրուեց իր ճիշտ տեղում եւ այժմ 25րդ է:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-336բ Սուրբ եւ ամեներջանիկ վարդապետին Վարդանայ [Արեւելցւոյ]
Մեկնիչ Սաղմոսաց լուսաւոր եւ համառաւտ
Տե՛ս ձեռ. 1119, 1ա-304ա. Մասն Նխդր./չիք: Յիշատ./չիք: Նխդր./1ա-13ա: 1/13ա-50ա: Նխդր./50ա: 2/50բ-85ա: Նխդր./85ա: 3/85ա-122ա: Նխդր./122աբ: 4/122բ-53բ: Նխդր./154ա: 5/154ա-89ա: Նխդր./189ա: 6/189բ-224բ: Նխդր./224բ: 7/225ա-64բ: Նախդր./264բ-5ա: 8/265բ-330ա: Յիշատ./330աբ: 9/330բ-6ա:
Լուսանցներում կան աղբիւրների
անուններ, սրբագրութիւններ: Տպ. տե՛ս Մեկնութիւն Սաղմոսաց Դաւթի... մեծին Վարդանայ
Բարձրբերդցւոյ... Յամի Տեառն 1797... ի յԱժդարխան, 520 էջ:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
Ա. (1598 թ., նոտրգիր) 337ա-9ա Գովասանութիւն Սաղմոսի յԱռաքել վարդապետէ
ասացեալ («Ի վարդապետէն
Առաքելէ վասն Գէորգ քահանայ») – Իմանալի այս բուրաստան, / Երգս ի Հոգւոյն աստուածական...
Եւ ոչ ասեն, այլ մըրափին, / Փակեն զդուռն առագաստին:
Տե՛ս Մ. Պոտուրեան, Առաքել
Սիւնեցի եւ իւր քերթուածները: Վենետիկ, 1914, էջ 310-6, որի համեմատ ունի տարբերութիւններ:
Բ. 339գ (ԺԸ դ., նոտրգիր) [Քաղուածք ի Ե. գլխոյն Մատթէի Աւետարանին]
– Եւ տեսեալ զժողովուրդն... փառք քեզ Տէր Աստուած մեր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
50ա (Առաքէլ Սիւնեցու, ԺԴ. դար)
Զգծող գրոցս՝ զնուաստ ոգի տէր Առաքեալ Սիւնեաց յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 83:
336բ (Մատթէոս գրչի, 1457 թ.) Ընդ որս երեւեալ
ազքանազ[ե]ան ազգիս ի տանէ Թորգոմա փառք
եւ պարծանք Այրարատեան գաւառիս եւ իբրեւ զարեգակն փայլէր յաշխարհի սքանչելի այրն Աստուծոյ
եւ մեծանուն հռետորն Վարդան վարդապետն՝
վարժելով զբազումս ի կրթասիրաց ի գիտութիւն Աստուածաշունչ կտակարանաց, երեւելին ի գիտնականս,
այլ եւ յոյժ ըղձալի փափագմամբ մեկնեալ զՍաղմոսս աստուածահօրն Դաւթի, թողու գանձ
անհամեմատ սուրբ եկեղեցւոյ, եւ ինքն առ անծկալին Յիսուս վերափոխի, որոյ յիշատակն
աւրհնութեամբ լիցի, եւ աղօթք նորա եւ սերմն խրատու անպակաս ի սուրբ եկեղեցւոյ՝ մինչեւ
ի կատարած աշխարհի եւ ի գալն Աստուծոյն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի, եւ ինքն
Հայրն ամենակալ, Որդին միածին եւ առատաբաշխ Սուրբ Հոգին յամենայնի աւրհնեալ յաւիտեանս
յա[ւիտ]ենից:
Զանարժանս յիշատակի,
Սուտակասպաս մեռեալ ոգի,
Զմեղաւք լցեալս յամենայնի,
Նա եւ ժառանգ սատանայի:
Ո՜վ ընթերցողք այսմ տառի,
Վերաբերողք ի սմայն գանձի,
Զգրիչ Մատթէոս փանաք ոգի
Յիշել յաղօթս ձեր բարի:
Թվին ՋԶ. (1457):
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 83:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
339ա (Ա. յաւելագրողի, 1598 թ., նոտրգիր) Ո՜վ պատահողք
անուշահամ եւ ախորժ տաղիս եւ ներբողենի Սաղմոսիս, յիշեցէ՛ք միով Տէր ողորմեայիւ
զմեղապարտ Յակոբ էրէցս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ յօրն աներեկին. ամէն: Գրեցաւ թվին
ՌԽԷ. (1598) եւ եդաւ ի Սաղմոսի Մեկնիչին յետոյ յիշատակ դոյզն:
153բ (Նոտրգիր, ԺԸ. դ.) Ջնջած՝ անընթեռնելի:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ Գա՝ բուսական լուսանցազարդ:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի մէջքին սոսնձած թղթին. «Վարդան վանական վարդապետի Մեկնութիւն
սաղմոսաց. (2)»: Աա.՝ «ՋԶ. - 1457. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2523
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԴ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգորիս: ԿԱԶՄՈՂ՝ Սարգիս քհյ:
ԹԵՐԹ՝ 235. չգրուած՝ 66բ: ՊՐԱԿ՝ Խ-Կ*x12 (ԽԲ 11, ԾԲ 10, ԾԶ, ԾԹ 8, Կ 5)+1: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, թ. 335՝ այլ, լուսագծերով (ԺԷ դ.): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 16,8x12,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (14x10): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 139ա): ՏՈՂ՝ 27-29: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
* Վերակազմողը նշանակել է նոր պրակահամարներ՝ Ա-ԻԱ, նաեւ՝ թերթակալել է բոլոր պրակների առաջին վեց թերթերը՝ Ա-Զ, Է-ԺԲ... ՃԺԴ-ՃԺԶ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան Ղուկասու, ԻԱ. 24-36, ԻԲ. 66 - ԻԳ. 11: 1 (Ա) + 2 (Բ-Գ): Ա.՝ ստացուած մէկ թերթի կէսից, եզրահատումով, իսկ Բ-Գ.՝ մէկ թերթի լայնակի ծալումով եւ եզրահատումով: ԺԱ. դ.: Մագաղաթ, Ա.՝ 12,2x16,5, ԲԳ.՝ 24,9x 16,2-16,5, երկսիւն (21,8x15,2), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Գա), 21 տող. ունի լուսանցային համաբարբառ՝ 2-4 տող: Կարդալ՝ Աա, Աբ, Բա1, Գբ1, Բա2, Գբ2, Բբ2, Գա2, Բբ1, Գա1. «[Գեր]եսցին յամենայն հեթանոսաց... զերծանել յայնմ ամենայնէ, որ լինելոց է եւ կալ առա[ջի]/// մեզ: Ասէ ցնոսա. Եթէ ասացից ձեզ... արհամարհեաց»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, երկուական կապիչներն ու գամերն ընկած, թուղթը բամբակակալած, թ. 1, 12, 13, 24, 25, 36, 48 եւ 235՝ հիմքից պոկուած, որոշ թերթերի եւ պատառիկների վրայ ցեցի անցքեր, պատառիկ Ա.՝ ցեցակեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-17ա Ժողովումն մեկնութեան սրբոյ Աւետարանին [Մատթէոսի]՝
ի բանից/// [իմաստուն. ձեռ. 2610, 12բ] վարդապետաց եկեղեցւոյ, կարգեալ եւ յաւրինեալ
դիւրահաս ընթերցողաց՝ Ներսիսէ Հայոց կաթողիկոսի, ի խնդրոյ նորուն եղբաւր Գրիգորի առաջին
վերայդիտողի
ա. 1ա-6բ [Առաջաբանութիւն] – Սիրոյ զաւրութիւն
գերազանց է, քան զբնութիւն... եւ որ իցին առաջին դրունքն:
բ. 6բ-17ա [Դ. – Բան]. Յայնժամ վարեցաւ Յիսուս յանապատ...
[Մեկնութիւն]. Եւ ընդէ՞ր ի ծննդենէ անտի... մինչեւ իրքն ի գլուխ ելանիցեն:
Բ. 17ա-66ա, 67բ [Ի մեկնութեանց Սուրբ Գրոց]
ա. 17ա-21բ [Պատճառք Սաղմոսին Եպիփանու երանելոյ. ձեռ.
1398, 309բ] – Յամենառատ պարգեւացն Աստուծոյ... այսոքիկ ըստ Եպիփանու մեծի:
բ. 21բ-2ա Աթանասի – Ամենայն գիրք
աստուածայինք որ շնորհեցան... պատահիլ կարասցէ բաղձալեացն:
գ. 22բ-48ա Բարսղի – Վասն զի ամենայն գիրք աստուածաշունչ
եւ աւգտակարք... որ եւ ոչ էր գիտակ մարգարէանայր:
դ. 48ա-59ա Ի բանն Եսայեա մարգարէի ի կարգելն ի գլուխ՝ իբրեւ
զի բարոյ աւգնէ Քրիստոս – Ի գիշերաց կանխէ հոգի իմ... գործ ինչ է, այլ արարչին զաւրութեան:
ե. 59աբ Աղաւթք Եզեկիա արքայի Հրեաստանի՝ յորժամ հիւանդացաւն – Ես
ասացի վերանալ յինէն... չեն ընդա (՞) մեռելոց եւ վատթար եւս:
զ. 60ա-6ա, 67բ-8ա Երգ մարգարէին Ամբակումա: Աղաւթք – Տէ՛ր,
զլուր քո լուա եւ երկեա... իշխանութեամբ եւ իշխեցեալաւք, մեռելաւք եւ կենդանաւք մերով.
եւ նմայ իշխանութիւն եւ գոհութիւն եւ փառք յաւ՛՛:
Գ. 68ա-112բ [Մեկնութիւն Հնգամատենին, արարեալ Վարդանայ վարդապետի
Արեւելցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 1139, 2ա-102բ. 1/չիք: ա/68ա-100ա (խորագիրը՝ Ի խնդրոյ տեառն Համազասպա եւ
Գրիգոր վարդապետի Հաւաքումն Մեկնութիւն սրբոց արանց Եղիշայի, Եփրեմի, Յոհանու
Ոսկեբերանի եւ զորս տեսանէք յանցնիւրսն լիով պատճառ Արարածոց, սատարեալ ի Վարդան վարդապետէ,
վասն կրթութեան մանգանց Սիովնի): բ-2բ/չիք: 3/108բ-12բ: ա/100ա-8բ: 4/Յիշ. հեղինակի/չիք:
Դ. 112բ-9բ Վկայութիւնք մարգարէիցն եւ հայրապետաց յաղագս
Քրիստոսի, որ հանդերձեալ է կատարել ի յետին ժամակս – Եթէ յառաջ
քան զյաւիտեանս ծնաւ ի Հարէ... Որդին, որ ոչ ընդ
ժամանակաւ է:
Ե. 120ա-47բ [Ի Մարգարէութենէ Եզեկիէլի մեկնութեան]
ա. 120ա-9ա Սկիսբն ի Մարգարէութենէ Եզեկիէլի մեկնութեան – [Բան].
Եւ եղեւ յամին Լ.երրորդի...
[Մեկնութիւն]. Աստուծով իմաստնացեալն Սողոմոն ասէ...
բ. 129ա-47բ Ի նոյն գրոց – [Բան]. Եւ ի մէջ
նորա իբրեւ զտեսիլ... [Մեկնութիւն]. Եւ այս կերպարանք նոցա, թեւի նոցա տարածեալ...
յանեզրական ցնծութեամբ ի Քրիստոս՝ Քրիստոս ի Տէր մեր, որում զ՛՛:
Զ. 147բ-51բ [Գոշ վարդապետին մեկնութիւնն Երեմիայ. ձեռ.
3304, 147ա] – Մարգարէացաւ Երեմիա յաւուրս թագաւորութեան Ովսեա... դարձեալ
զսատանա եւ զիւրսն կորուսանել:
Է. 152ա-7ա Համառաւտ Յովբա, հաւաքեալ ի միասին Վանականին
ձեռամբ – Ներգործական իմն զաւրութիւն... զցորեանն իմանալի ժողովել
խոստացաւ:
Ը. 157ա-89բ [Հաւաքումն Մեկնութեանց թղթոցն Պաւղոսի]
ա. 157ա-64ա Տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանոյ Կոստանդինու եպիսկոպոսի
Պատճառ Հռոմայեցոց թղթոյն Պաւղոսի առաքելոյ – Ցանկ եւ հանապազ
ընթեռնլով... զայն մանաւանդ է տեսանել առ Պաւղոսի անէինն:
բ. 164ա-5բ Պատճառ հռոմաեցոց թղթոյն Պաւղոսի առաքելոյ – Բազումք
հաւատացին ի Քրիստոս... եւ ցածուցանել զհակառակութիւնն:
գ. 165բ-6ա Թէ զի՞նչ ունի խորհուրդ Հռոմաեցոց թղթոյն, զի առաջին
եւ սկիզբն է եդեալ ամենայն թղթոցն – Առաջին պատճառ, զի հանգոյն է Աւետարանին... նախադաս լինելոյ
թղթին հռոմայեցոց:
դ. 166ա-70ա Պատճառ Եփրեմի – Գիտեմ, զի
Նոր կտակարանքս... եւ յայտ առնէ զՀաւր եւ զՈրդոյ ընդ որս Հոգոյն Սրբոյ փառք, իշխանութեան եւ պատիւ այժմ՛՛:
ե. 170ա-1ա Պատճառ Կորընթաց[ւոց] թղթի – Կորընթոս
քաղաք է յԵլլադա... մանաւանտ աւցտէր
զեկեղեցին:
զ. 171ա-2ա Եփրեմի պատճ[առ] – Քանզի եւ առ
Կորընթացիսն... սկիզբն առնէ նոցա Պաւղոս յաւելն իւրում այսպէս:
է. 172ա-3բ Յոհաննու Ոսկեբեր[անի] պատճ[առ] թղթին Գաղատացւոց
– Բազում ցասմամբ լի է սկիզբն բանիս... բազում մասամբք եւ բազում աւրինակաւք:
ը. 173բ-4բ Վասն Մարկիոնի մոլար մեկնելոյ զբանս Պողոսի առաք[ելոյ]:
Քրիստոս գնեաց զ՛՛ – Իսկ մոլորեալն Մարկիոն... թէ ամենեւին աւտար է ի Հոգոյն Սրբոյ:
թ. 174բ-6բ Ուղեղ մեկնութիւն նոյն բանի՝ ճշմարտից ասացեալ – Ասէ աստուածային
բանն... խոստման ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւ՛՛:
ժ. 176բ-9ա Պատճառ թղթոյն, որ առ հեբրաեցիսն – Ի սկզբան
իսկ թղթոյս այսորիկ... յաւելն իւրում այս ամենայն բազումաս:
ժա. 179ա-89ա Վարդանայ վարդապետի [Յաղագս եկեղեցւոյ, ի բանն Պօղոսի]. Այլ Քրիստոս եկեալ [քահանայապետ. ձեռ. 1938, 42ա] – Ի գերազանց
լուսոյն պայծառացան արարածք... եւ կեցցուք ի նորա փառսն՝ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր,
որում փառք յաւիտ՛՛:
ժգ. 189աբ Թեսաղովնիկ Ա. թուղթ – Ոչ կամիմ. եթէ
տգետք իցեք... ոչ որպէս անգիտաց եւ տխմարաց, այլ որպէս կատարել:
Թ. 190ա-7բ [Ներսիսի Շնորհալւոյ] Մեկնութիւն խորանաց Աւետարանին
– Մատեանք աստուածագիծք եւ հոգեբուխ վարդապետութիւնք իմաստից... եւ ի մի էութիւն
եւ աստուածութիւն գովեալ եւ գոհաբանեալ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից:
Տե՛ս Վիգէն Ղազարեան, Մեկնութիւնք
խորանաց, Էջմիածին, 2004, էջ 98-9։
Ժ. 197բ-222ա Պատճառ եւ Թելադրութիւն չորից Աւետարանացն, թէ
որպէս կարգեցան եւ յորքան ժամանակս եւ թէ որպիսի օրինակօք խորհուրդ նոցա յառաջինսն
գայր եւ երկնէր – Յարեւելս ասի տնկեալ զդրախտն... եւ Նազարեթին առաջնորդն
ելանելոյն:
ԺԱ. 223ա-34բ Երանելւոյն սրբոյն Եղիշէի Հայոց վարդապետի ի Յարութիւնն
Ղազարու – Ամենայն աստուածային
նշանք... հասանել խոստացելոց պարգեւացն Քրիստոսի Աստուածոյ մերոյ, որում փառք
յաւիտեանս:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ.
Ա. 234բ (ԺԶ. դար, բոլորգիր) [Խոստովանութիւն] – Եղեալ
ոեդ (ոմն՞) աչացս յառատ տեսութիւն ցա[ն]կութիւնս անաց...
Բ. 235ա (ԺԷ. դար, նոտրգիր) [Տաղ] – Ի խորոց կարդալով
սրտէս հառաչեմ... քակտեցայ Մարիամ տիրամայր:
Գ. 235աբ (ԺԷ. դար, նոտրգիր) [Նախադրութիւն Ծննդոց] – Երրորդ,
զի զփրկութիւն մարդկան... որ են մարգարէքն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
45բ Աղաչեմ յիշել
զմեղուցեալ գծաւղս:
68ա Աւգնէ, Հոգիտ Սուրբ:
108բ Զանախմար
գրիչս յիշեայ, աղաչեմ եւ պաղատիմ:
142բ Աւգնէ Աստուած///
(մէկ բառ):
151բ Զեղկելիս
յիշեա, աղաչեա, աղաչեմ եւ սղալանացս
անմեղադիր լե՛ր, զի տեղի ոչ գտանեմ գրել զսա:
178բ (ստ. լս.)
Մոլանս անգոյն է եւ թխտ/// րթհոց եւ///:
185բ Ով պատուական
հայր, յիշեա զգծողս:
222ա Ով հայր
պատուական, սղալանաց
բանից մի՛ մեղադրել, զի շտապով գրեցաւ: Եւ յորժամ առցես զգիրս զայս ի սուրբ ձեռին քո,
թողութիւն մեղաց խնդրեա ի Քրիստոսէ սակաւ գծաւղիս՝ Գրիգորիսի մեղապարտի, եւ իմոց նընջեցելոցն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
222բ (1425 թ.,
կազմողի) Ո՜վ լոյսերամից դասք, որք հանդիպիք լուսափայլ մարգարտաշար տփիս՝ ժողովեալ
բազում անգին ակունք ուսումնասիրաց՝ թէ՛ կարդալով, թէ՛ աւրինակելով, թէ՛ աւկտելով, յիշման
արժանի առնէք զՍարգիս քահանայ
եւ զծնաւղս իւր եւ զամենայն արեան մերձօորսն, եւ լի բերանով ասէ՛ք զՏէր ողորմեայն, եւ ինքն, որ առատ
է ի տուրսն եւ զուարթ ի բաշխելն, տայ յամենունակ մառանէն յիշողացդ եւ յիշելոցս միահամուռ
զիւր պարգեւքն եւ զարքայութիւն. ամէն:
Կազմեցաւ վերըստին
գիրքս այս ի Հիզան քաղաք, ի թվականին ՊՀԴ. (1425):
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 339-40:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 222բ՝ բոլորակ. «Է. Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Յակոբ երէց///
ՌՁԵ. (1636)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 67ա (բոլորգիր, ԺԶ. դ., խազագրուած)
«Ուրախացի՛ր աստուածային վերին քրոբէից բարձաւղ տրտ[մ]ութեանց սրոբէուք ձայնիւ զքեզ
մեծացուցանեմք Այսաւր ծնընդ[ե]ամբ նոր Ադամայ բարձան տրտմութիւնք հնոյն Ադամայ, սրոբէուք
ձայնիւ, որով ծնար զԲան Աստուած, բարձաւղ յանցանց նախամաւր պարտեաց սրոբէուք»: 222բ
(բոլորգիր, ԺԶ. դ., խազագրուած) «Նոր ես դերանի տը քոյն նոր Ադամ ի քէն հընոյն նորոգաւղ»:
67ա (նոտրգիր, ԺԷ. դ.) «Զի այս է սադայի, որ է որ է բաւականի, որպէս թէ յամենայն բաւական
է Աստուած գիտել, զոր ինչ ես տեսի եւ լուա»:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի մէջքին
սոսնձած թղթին. «Մատթէոս վարդապետի/// սաղմոսաց հաւաքածոյ»: Կազմի
Ա. փեղկին սոսնձած թղթին. «Հմր 65/1. Մեկնութիւն փորձութեանցն Քրիստոսի:
2. Պատմութիւն 70 թարգմանչացն: 3. Մեկնութիւն աղօթից Ամբկա մարգ՛՛: 4. Մեկնութիւն
Ծննդոց ըստ թարքմանչութեանց վարդապետաց ի խնդրոյ տ.///: 5. Համառօտ մեկնութիւն Յովբայ:
6. Մեկնութիւն խորանաց///: 7. Չորից Աւետարանաց կարգաւորութիւն: [8.] Բան Եղիշ՛՛ վարդապետի
ի Յարութիւն Ղազարու»: Աա.՝ «ՊՀԴ. – 1425ց առաջ. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
«2523/208»: Աբ.՝ «Ժողովածու է այս գրկուքս»:
2524
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԶ.
դար |
ԹԵՐԹ՝ 209. չգրուած՝
3բ, 4բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԸx12 (Ա 8, ԺԸ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
15,6x10,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (11x7,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 15ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը նարնջի կտաւ. լուսանցակողերը
կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Կիսախորան՝ 5ա: Ճակատազարդ՝ 98բ, 108ա, 170ա: Լուսանցազարդ՝ խաչ, բուսական: Զարդագիր՝ բուսական, հանգուցագիր: Գոյներ՝ մուգ կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ
– Ժամագիրք (Breviarium): 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ), ստացուած մէկական թերթի լայնակի ծալումով:
Գերմանիա, ԺԴ. դար: Մագաղաթ, 21x15,3, երկսիւն (17,3x11), տող՝ 33 (նմուշ՝ Դա): Կարդալ՝
Աա1, Բբ1, Աա2, Բբ2, Աբ2, Բա2, Աբ1, Բա1: Գա1, Դբ1, Գա2, Դբ2, Գբ2, Դա2, Գբ1, Դա1.
ԱԲ.՝ «Laudes, Ieronimi confes., orati, Remigii sociorumque eius, Marceli,
Leodegardi episcopi et martir Franciscinconfessoris, Ad vesperas»: ԳԴ.՝»Leudes,
Mathei confess»:
Տե՛ս Л.
Киселева, Каталог рукописей и фрагментов латинского алфавита хранящиеся в
Матенадаране, Ер., 1980, стр. 69.
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմին մաշուածութեան հետքեր, դռնակի աստառը մասամբ ընկած, մէջքի կաշին մասամբ թափուած, ստորին կապիչը եւ գամերն ընկած. թուղթը խոնաւութիւնից մասամբ գունափոխուած, թ. 35-47՝ ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-3ա, 4ա, 5ա-132ա, 134ա-69բ,
196բ-8բ [Բանք չափաւ Ներսիսի
Շնորհալւոյ] Տեառն Ներսէսի Հայոց կաթուղիկոսի Նուէր մաղթանաց ներչափական տաղիւ, ըղձումն
աղաւթից ներանձնական հոգոց զարթուցելոց մտաւք ի թմրութենէ կրից, յիշատակաւ անցելումն
իբ ի ներկայի եւ ապագայի, ողբումն հեծութեան սրտի, խաւսք ընդ Աստուծոյ, որ ոք փոխարկեսցի
զսա այլում, զգուշասցի ուղղութեան բանի եւ գրոյ, զի եթէ մի տառ յաւելու եւ կամ նուազէ,
կաղացեալ գտանի ոտք վանգիցն եւ ի չափոցն եւ ի բանիցն աղաւաղեսցին վերծանութիւնքն
– 1ա-3ա [Ցանկ այբբենական նիւթոց Բանից չափաւ – Բ.]
Ադամայ... ՄԵ. Գովեստ Ներսեսի, զոր գրեալ է:
Տե՛ս ձեռ. 1540, 3ա-376ա: Խառն կարգով՝ 1/5ա-98բ (անխորագիր, բ.ի խորագիրն այլ՝ «Յիշատակ
բանի գրողին մաղթանաց»): 2/134ա-69բ (ա/խորագիրն այլ՝ «Տեառն Ներսէսի Հայոց
կաթուղիկոսի ասացեալ Բան հաւատոյ ոտանօոր տաղիւ չափոյ», գ/չիք): 3-6/չիք: 7/106ա-7ա: 8/98բ-105բ: 9/116ա-23ա (խորագիրն այլ՝ «Նորին Բան Ներտողական
ի խրատ ոգւոց համայնից, ի դիմաց մերոց տառից տանց յիւրաքաչիւր քառից»): 10/112ա-6ա: 11/108ա-12ա (խորագիրն այլ՝ «Նորին տեառն Ներսէսի
բան խրատ ուսումնականաց մանկանց, ի դիմաց այբուբենից տառից»: 12/126բ-9բ: 13/123ա-5ա (խորագիրն այլ՝ «Տեառն Ներսեսի կաթուղիկոսի Հայոց Բան հոմերական, ասացեալ
յիշատակարան Առակացն Սողոմոնի արքայի, ըստ տառից այբուբենից տանց»): 14/125ա-6բ: 15-19/չիք: 20/196բ-8բ (խորագիրն այլ՝ «Նորին այլով եղանակաւ
խաւսք ընդ Աստուծոյ»): 21/129բ-32ա (խորագիրն այլ՝ «Անձին զղջացելոյ խոստովանութիւն
յանցանց ողբերգական ձայնիւ խաւսք ընդ Աստուծոյ եւ ընդ աշխարհի երրակի բանիւ, ըստ իւրաքանչիւր
այբուբենից տառիցն, Ներսեսի Կլայեցւոյ ասացեալ»): 22-23/չիք:
Բ. 132ա-3բ Վերստին յաւելուած ըստ անուան ոգողին եւ ըստ
անուան գծողիս նախագիծ տառիս («Սողոմոն, Ներսէսի բանս է») – Սա մարգարէ աստուածաբան / Եւ
իմաստուն յոյժ խոհական... Էիդ միում Երրեակ անձին / Երգել միշտ փառս ընդ սրովբէի:
Գ. 170ա-93բ Գովեստ Ներբողական պատմագրական բանիւ Յաղագս
վարուց մեծի հայրապետին տեառն Ներսեսի Հայոց կաթուղիկոսի եւ տիեզերական վարդապետի
եւ սորա հարազատի՝ որդոյ դստեր եղբօր – Շարժեալ ստիպէ հարկ տէրունի / Զդադարումն
իմըս բանի... / Զեկայք աւրհնեալքըն հայրենի:
Դ. 193բ-6բ Սըրբոյն Եփրեմի ասացեալ Վասն ապաշխարութեան
– Արմատք դեղոց բժշկաց զցաւըս մարմն<ն>ոյ առողջացուցանեն... ի Քրիստոս ննջեցելոց
եւ կենդանեաց ի մարմնի:
ԾՆԹ. ձեռ. 942. 291բ. ձեռ.
993. 368ա, Ճառիս հեղինակ է համարւում Յովհան Մանդակունին:
Ե. 198բ-200բ Այլ ողբք նովին երգով այլում ասացել («Ա-Ք») – Արթունք
եղերուք, / Արթունք եւ պատրաստք... քեզ մատուցանեմք զաղերս մաղթանաց, քաւեա՛ զիս՝
փըրկել:
Զ. 200բ-4ա Խրատ վասն խոնարհութեան, ասացեալ սուրբ վարդապետին
Անանիայի Շիրակացոյ – Արդ, որպէս ասէ առաքեալն... եւ յետին համարի զանձն Քրիստոսի,
զի նմա վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն:
Է. 204աբ Կաղանդացոյց – Եթէ ի կիրակի
լինի կաղանդն... եւ ախտ յոլով, կանանց մահ, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս՛՛:
Ը. 204բ-6բ Յաղագս ուրացող քահանային, որ եթող զհաւատն եւ
շրջէր զհետ շեխերու – Եւ ի միում աւուր ընկերակիցքն ասեն ցնայ... եւ ուրացող քահանայն
զղջացաւ... եւ ասէր.
բ. 205բ-6բ [«Երգ պաշտաման գիշերոյ («Ա–Ք»)». ձեռ.
722, 101ա] – Աստուածածին մայր Քրիստոսի, / Իմ յոյսըն դու ես յաւուր մեծի... Քրիստոս
մարդասիրին փառք եւ պատիւ յամենայնի:
Թ. 206բ Բանք խրատականք ի յԱռաքել վարդապետէ [Բաղիշեցւոյ]
Յաղագս մանկանց («Ա-Ք, Առաքել[է]») – Այբն Աստուծոյ է աւրինակ / Ուսուցանէ զքեզ համարձակ... Լեալ
ըստ Թըւոյ այբ[ուբենի / էին լուսոյ անճառելի. ձեռ. 1553, 245բ-50ա]:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 4բ «3 մաէթ»:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի մէջքին սոսնձուած թղթին. «Յիսուս Որդի. 2»: Աա.՝ «ԺԶ. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», «2524/213»:
2525
ՅՈՎՍԷՓ ԱՐՑԱԽԵՑԻ, ԳԻՐՔ ՏԵՍԱԿԱՆ ՓԻԼԻՍՈՓԱՅՈՒԹԵԱՆ
ՌՄԿԵ. – 1816 |
ԳՐԻՉ՝ Յոսէփ վրդ. եւ իւր աշակերտ Վարդան երէց:
ԹԵՐԹ՝ 183-1+2 (տե՛ս Պտռկ-պհպնկ, թ. 13՝ երիցս). չգրուած՝ 17բ, 13դ, 13զ,
99ա, 105բ, 183բ: ՊՐԱԿ՝ 1+Ա-Խx8 (Բ 10, Զ 9, Խ 7)+1-10x8 (10՝ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, երկնագոյն,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «1809», «[18]13» եւ անընկալելի պատկեր, եւ «ОФЕВ», եւ «ШМЕП 18///», թ. 106-83՝ այլ թուղթ, կապոյտ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «ФМЯ» եւ բուսական ոճաւորուած զինանշան, մէջը՝
երկգլխանի թեւատարած թագակիր արծիւ, 1815»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17,5x11,2 (թ. 13գդեզ՝
11x8,3, թ. 48՝ 34,5x 27,8): ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(15-15,5x9-10): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 155ա): ՏՈՂ՝ 15-26: ԿԱԶՄ՝ կապոյտ կտաւ, միջուկը
տախտակ, աստառը թուղթ (Ա՝ սպիտակ, Բ՝ կապոյտ):
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ
– 1 (թ. 1) ստացուած եզրահատուած մէկ թերթից. 1809-13 թթ. միջեւ (տե՛ս Նիւթ): 1ա (ստորին կէսը)* [Մասն նամակի] – ///թեան
քոյ, զի ահա վերստին /// աւորն մէր զտիրացու Յոհան /// լրացուցանել զդասաս /// դիր
մեծէ ի յարգութենէդ /// ջին առաւել քաղցր ակ/// եւ որպէս արժանն է, այնպէս/// աշ
գլուխ հանցէ զդաս/// յոյժ հարկաւոր է զորս/// ս վասն որոյ աղաչեմ///:
Մնացեալը տե՛ս Բովանդակութիւն, Յիշատակարան, Գրչափորձ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի լաթը մաշուած, պատռուածքներով, թերթեզերքը խունացած,
զանազան բծերով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1բ [Ոտանաւոր] – Չորեքնիւթեայ բնութեամբ խառնեալ,
Շաղկաբ զշունչն ի մէջ եդեալ,
Զորս ի դրախտին զարդարեալ,
Փառօք եդի վայելել.
Եւ այժ[մ] զնոյն ձեզ շնորհեալ,
Արեամբ իմօվ պայձծայռ մաքրեալ:
Բ. 2ա-183բ [Յովսեփայ Արցախեցւոյ
Գիրք տեսական փիլիսոփայութեան]
Տե՛ս ձեռ. 2828. 2ա-128բ. Յռջբ./չիք: Ա./2ա-105ա: Բ. 1/106ա-27բ (վրջ. «... Այսպէս լուծանէ Արիստոտէլ եւ ամենայն ճեմականք»): Յռջբ./չիք: 2/127բ-83ա (վրջ. «... որք են արտաքոյ կամացն Աստուծոյ, ունին զանպատշաճ գոլ»): 3/չիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1բ Գրեցաւ այս Տրամաբանութիւնս ի թովույ մերում ՌՄԿԵ.
(1816), սեպտդեմբերի Գ., ձեռամբ Յօսէփ վարդապետի եւ նորին աշակերտ մեղսունակ երէց
Վարդանա:
Վերջին երեք բառը
ջնջած, որից առաջին երկուսի ընթերցումը թէական:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա. կազմաստառ. «եւ այլն զինչ ան», «ծեր», «գործ», եւ մի քանի
ձեւաւոր գրեր: 1ա «Աարյանարու մերաւոօաց սա Գանձակեցի... Յովսեփայ Մեծի... եղբայրսիրութեան»:
Բ. Կազմաստառ. «Մարտիրոս վերջ», «վերջ», «Աբգդեզ աբգդ», «Մարտիրոս»:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի մէջքին
սոսնձած թղթին. «Յովս. վարդապետի Տրամաբանութիւն / 1.»: 2ա.՝
«ԺԹ. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», «Սարգիս
վարդապետ Տիգ[րանեան]»:
2526
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԷ. դար |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Պօղոս:
ԹԵՐԹ՝ 177+1 (կրկն.՝
40). չգրուած՝ 1աբ, 116բ, 173ա-7բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԵx12 (Ա, ԺԵ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
18x12,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (13,5x8,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 134ա): ՏՈՂ՝ 25: ԿԱԶՄ՝
դրոշմազարդ շականակագոյն կաշի, կապիչների մետաղէ երկու հիմքերով եւ երկու ագուցիչներով,
միջուկը տախտակ, աստառը դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Ճակատազարդ՝ 2բ, 16ա, 67բ, 82ա, 117ա,
137ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն:
Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր, բուսական,
թռչնագիր՝ մարդու դէմքով: Գոյներ՝ կարմիր,
կապոյտ, նարնջի, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. ստորին
լուսանցներին խոնաւութեան հետքեր, թ. 1ի արտաքին ստորին լուսանցը եւ թ. 107ի վերին
արտաքին անկիւնը ընկած՝ գրադաշտի վնասումով, թ. 177ի արտաքին կէսն ընկած, թ.
173-6ին եւ Բ. փեղկին ցեցի անցքեր. սկզբնական երկուական կապիչները եւ գամերը, ինչպէս
նաեւ յետագայում աւելացուած մետաղէ կապիչների մետաղէ ծայրերն ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2բ-13ա [Դիոնիոսեայ Թրակացւոյ Արուեստ քերականութեան]
Տե՛ս ձեռ. 267, 229ա-42բ: ա/2բ: բ/2բ-3ա: գ/3ա: դ/3ա: ե/3ա: զ/3ա-4բ: է/4բ: ը/4բ-5ա: թ/5ա: ժ/5ա: ժա/5աբ: ժբ/5բ: ժգ/5բ-8ա: ժդ/8աբ: ժե/8բ-9ա: ժզ/9ա: ժէ/9ա: ժը/9ա-10ա: ժթ/10ա: ի/10ա-1ա: իա/11աբ: իբ/11բ-2ա: իգ/12աբ: իդ/12բ-3ա:
Բ. 13ա-5բ Մեկնութիւն բառից քերականին – Վերծանութիւն՝
ընթերցանութիւն... Է Աստուած՝ հոշական:
Հմմտ. ձեռ. 267, 242բ-6բ:
Գ. 16ա-62ա Յաղագս Մեկնութեան Քերականին, զոր արարեալ է մեծ վարդապետին
Վարդանայ՝ ի խնդրոյ թագաւորին Հայոց Հեթմոյ
Տե՛ս ձեռ. 267, 247ա-311բ: ա/16ա-7ա: բ/17ա-8ա: գ/18ա-9ա: դ/19աբ: ե/19բ-20ա: զ/20ա-4բ: է/24բ: ը/25ա-6ա: թ/26աբ: ժ/26բ-7բ: ժա/27բ-8բ: ժբ/28բ-39ա: ժգ/39ա-41ա: ժդ/41ա-3ա: ժե/43աբ: ժզ/43բ-4բ: ժէ/44բ-6բ: ժը/46բ-8ա: ժթ/48ա-52բ: ի/52բ-6ա: իա/56ա-8բ: իբ/58բ-60ա: իգ/60ա-2ա:
Դ. 62աբ Յառոգանութիւնսն պատառիկս, զոր գտի – Շեշտոլորն երեք տեղի ունի... առն՝
նախդիր:
Ե. 62բ-3բ Մովսէսի Խորենացւոյ Բան իմաստութեան – [Յ]Աստուծոյ խորհրդով եւ իմաստութեամբ
հաստատեցաւ... ըստ ախորժակաց մարդկայնոց ըստ ամենայնի եւ յամենայնի փառք Տեառն Աստուծոյ
յաւիտեանս. ամէն:
Զ. 63բ-6ա Նշանագիր[ք անուանց կարճաբանութիւն՝
Ա-Ք. ձեռ. 341, 105բ] – Աբրահամ... Քաղցր:
Է. 66ա-7բ Յաղագս շեշտի եւ պարուկի
Տե՛ս ձեռ. 267, 318բ-9ա: ա/66աբ: բ/66բ-7ա: գ/67աբ:
Ը. 67բ-81բ Սուրբ եւ երջանիկ հօրն Մովսիսի Թարգմանչի եւ Քերթողի Մեկնութիւն Քերականիս
Տե՛ս ձեռ. 267, 326ա-41բ: ա/67բ-8ա: բ/68ա: գ/68ա: դ/68աբ: ե/68բ: զ/68բ-69ա: է/69ա: ը/69ա: թ/69ա- 20բ: ժ/20բ: ժա/70բ-2ա: ժբ/72ա: ժգ/72ա-3ա: ժդ/73ա-4բ: ժե/74բ-9ա: ժզ/79ա: ժէ/79աբ: ժը/79բ: ժթ/79բ: ի/79բ: իա/79բ: իբ/79բ: իգ/79բ-81ա: իդ/81աբ:
Թ. 82ա-116ա Վերլուծութիւնք բացերեւապէս բազմազան բայից եւ բառից, յոգնախումբ շարագրութեամբ,
արարեալ զսա Առիստակիսի գրչի, ի խնդրոյ բազմաց, յարհեստ գրչութեան
Տե՛ս ձեռ. 267, 348ա-98բ: Նխրգնք/82ա-3բ: ա/83բ-5ա: բ/85ա-7բ: գ/87բ-9բ: դ/89բ-90ա: ե/90ա-2բ: զ/92բ-5ա: է/95աբ: ը/95բ-6ա: թ/96աբ: ժ/96բ - 116ա:
Ժ. 117ա-29ա Գէորգեա վարդապետի արարեալ, ի խնդրոյ Ստեփաննոս մականուն Գոյներիցունց Կայթառանցւոյ՝ մեղսաներկ անձին
Տե՛ս ձեռ. 267, 399ա-417բ: Նախերգան/117աբ: ա/117բ-22բ: բ/122բ-8ա: գ/128ա-9ա:
ԺԱ. 129բ-36բ Խրատք գրչութեան, զոր արարեալ էր զսա յառաջագոյն Գէորգայ վարդապետին, ի խնդրոյ
ումեմն, զորոյ զպակասն ի նմանէ յետոյ իմ վարդապետէն խնդրեալ, եւ նա կատարեաց զխնդրուածս
իմ՝ եդեալ յառաջ զԱռիստակիսի արարեալ եւ զթերին ի նմանէ կատարեաց ինքն, ինձ՝ նւաստիս,
որոց ողորմեսցի Տէր արարողին եւ խնդրողին
Տե՛ս ձեռ. 267, 418ա-28ա: Յոջբն/129բ-31ա: ա/131ա-3ա: բ/133ա-4ա: գ/134ա-5ա: դ/135ա-6ա: ե/136աբ: զ/136բ:
ԺԲ. 137ա-47բ Գրիգորի եռամեծի Լուծմունք համառօտ խրատ գրչութեան Գէորքա վարդապետի, զոր
նախ խնդրեալ էր ի նմանէ Կոստանդեայ գրչի եւ ապա Գոներիցանց Ստեփանոսի
Տե՛ս ձեռ. 267, 429ա-44ա: ա/137աբ: բ/137բ-45ա: գ/145ա-6ա: դ/146աբ: ե/146բ-7ա: զ/147աբ (խորագիրն այլ՝ Այս առաջին խրատ գրչութեան առ ի խրատն Կոստանդեա):
ԺԳ.
147բ-55ա Նորին Գրիգորի՝ աշակերտի Յովհաննու,
Լուծումն համառօտ դժուարիմաց բանի ի գիրս գրչութեան Առիստակիսէ Հռետորէ
Տե՛ս ձեռ. 267, 444ա-55ա: ա/147բ-9բ: բ/149բ-50ա: գ/150ա-1ա: դ/151աբ: ե/151բ: զ/151բ-2ա: է/152ա: ը/152աբ: թ/152բ: ժ/152բ-3ա: ժա/153ա-5ա:
ԺԴ. 155ա-63բ Նորին Գրիգորի աշակերտի Յովհաննու մեծի Համառօտ լուծմուք Առաքինութեանց
Արիստոտէլի: Օգնեա՛ Հոգիդ Սուրբ Աստուած – Զի հետ Աշխարհաց գրոց... տեսութիւն, բարոյական, տնտեսական եւ քաղաքական
առաքինութեանց ի Քրիստոս Յիսուս, ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
– 155աբ Ցանգ է առաքինութեանց – Այս ինչ է ի Լուծմունս առաքինութեանց:
Նախ կարգէն յետ աշխարհաց գրոց... Այսքան առ այս:
ԺԸ. 163բ-4բ [Թուղթ սրբոյ վարդապետին
Վարդանայ՝ գրեալ առ թագաւորն Հայոց Լեւոն Հեթում, յորժամ եկին ի պապէն թուղթք, որ
ունէր ինքեան ԵԺ.ան գլուխս բանից, որ խտրեցան ի մէջ մեր նոցա, զոր խնդրէին ընդունել
եւ բառնալ զպատճառն բաժանման: Եւ սուրբ թագաւորն առաքեաց զնոսա հանդերձ թղթովքն ի Հռոմկլայն՝
առ կաթողիկոսն Հայոց տէր Կոստանդին. Վասն բանին մասանց, ի խնդրոյ բարեզարդ քահանայի
Թորոս անուն կոչելոյ՝ եղբօրորդոյ տեառն Կոստանդեայ Հայոց կաթողիկոսի, ի Վարդանայ
Աղվանեցոյ կարճառօտ. ձեռ. 1784, 205բ] – Բանին մասունքն Ը. են... Այս են մասուն բանին:
ԺԸ. 164բ-6բ [Սահմանք զանազանք]
Տե՛ս ձեռ. 267, 469ա-71բ: ա/164բ: բ/164բ-5ա: գ/165ա-6ա: դ/166ա: ե/166ա: զ/166աբ:
Ժէ. 166բ-72ա [Մովսիսի Քերթողի. ձեռ. 1980, 286ա] Վերլուծութիւնք Արիստոտէլի Ժ. բանից
– Ստորոգութիւնք
ներքին ասութիւնք ասին... մխիթար կամ հանգիստ, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
ԺԸ. 172աբ Յառոգանութիւնս պատառիկս, զոր գտի – Շեշտոլորն Գ. տեղի ունի... առն՝
նախդիր:
Դ. նիւթի կրկնութիւնն է:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
67բ Մանաւանդ զստացող տառիս զՊօղոս խնդրող արհեստիս:
129ա Զանպիտան գրիչս յիշեցէ՛ք, եւ Աստուծ զձեզ յի[շէ]:
172բ Գ[րեցաւ]/// [թվի]ն/// (ջնջած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
2ա (ԺԸ. դար.,
Նոտրգիր, ջնջուած) Ես/// գրեցի/// դեկտեմբեր Ժ.: Վերջ:
Ես մեղաւոր Սարգիս (՞) երէց/// Դամայ
Զ.ումն Մուրատ/// պարոն
մեծ/// տեչիկ (?) ելաւ/// դրին/// յԱստուած պախե. ամէն/// գծագրեցի, ով որ կարդայ
գիրս՝ մին ողորմի ասայ, վարձն ի Քրիստոսէն առնու. ամէն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա «Գրեցի վասն»: «Այսաւր»:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի մէջքին
սոսնձած թղթին. «Քերականութեան մեկնութիւն/1.»: 1ա.՝
«Հմր 2526/327»: «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2527
ԳԻՐՔ ՔԻՄԻԱԿԱՆ ԱՐՈՒԵՍՏԻ
ԱՄԻԹ |
ՌԿԳ. – 1614 |
ԳՐԻՉ՝ Ստեփանոս:
ԹԵՐԹ՝ 142. չգրուած՝ 2բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԲx12 (Թ, ԺԱ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17,5x11,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (13-14x8-9,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 62ա): ՏՈՂ՝ 19-21: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շականակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – (գծանկարային) – Զարդագիր՝ հանգուցագիր (6ա): Գոյներ՝ կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – 1 (Ա) + 1 (Բ): Ա. Գիրք Յոբայ, ԻԱ. 10-32: Ստացուած մէկ թերթի լայնակի կիսումով եւ եզրահատումով բնագիրը վնասուած: Ժ. դ.: Մագաղաթ, 11,2x17,3, երկսիւն (9x17,3), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աբ), տող՝ 8: Կարդալ՝ Աաբ. «[ապրե]ցաւ յղի նոցա... կատարեցին ի բարութիւն/// [երկու]նք կալցին զնոսա... Տեսցեն աչք նորա զսպա[նումն]/// Նա վախճանեսցի... հասեալ էք ի վերայ իմ: Արդ ա[սացէք]/// ի գերեզմանի գնաց... եւ զիա՞րդ մխիթարեցէ՛ք զիս սնոտեաւք եւ»: Բ. [Զրոյց Տրաիանոսի ընդ Իգնատիոսի]: Ստացուած մէկ թերթի լայնակի եւ երկայնակի հատումով՝ բնագիրը վնասուած: Ժ. դ.: Մագաղաթ, 17,2x11,3, երկսիւն (պահպանուած մէկը՝ 13,5x8,5), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Բա), տող 13: Կարդալ՝ Բբ-Բա. «///գերահեղեալ ի զաւրութիւնն իմոյ: Տրաիանոս ասաց. [Կա]րծես եթե յաղթես ինձ ժուժկուլութեամբդ քո: [Իգ]նագիոս ասաց. Ոչ կարծեմ, [ա]յղ հաւատամ, եթե յաղթեցի [եւ] յաղթեմ, զի գիտասցես [թ]ե քանի ինչ է ի մէջ բարեպաշ[տ]ութեան եւ ամբարշտութեան: [Տր]աիանոս ասաց. Առ քեզ զդա եւ [յա]ղթ այս զդովաւ արկեալ եւ [զ]ոտս ի կոճեղ պնդեալ զգու/// |Բա| զի անդ է մէջ ի բազ/// ի տեսիլ եւ ի զբաւսանս/// կերակուր լիցի գազանաց: Եւ լուեալ զվճիռն զայն սրբ/// մեծաւ խնդութեամբ աղա[ղա]կեալ ասէր. Գոհանամ զք[եզ], Տէր, Տէր Յիսուս, զի կատարեալս/// ովդ քով արժանի արարեր/// պատուոյ առաքելոյն Պա[ւ]ղոսի, նոյնպէս երկաթի կ[ապա]նաւք կապեալ եւ ինձ: Եւ զայս ասացեալ հանդերձ [մե]ծաւ ուրախութեամբ արկանի»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը եզրամաշ, երկուական կապիչներն ու գամերն ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-137ա [Քիմիական արուեստ]
– 3ա-6ա [Ցանկ] Նախ եւ սկիզբն քիմիական գրոց – Ա. Վասն իքսիրի եւ սկիզբն գործոյ արուեստիս... ՁԵ. Յաղագս դարձուցանելյ զօտարիտն ի ճշմարիտ Լուսին, ջուր քաղցուցանաւղ: (Գրչից)՝ Քիմէական արվեստ է, որ է աւգնական եւ գործօղ բնութեանն էաւթն ազգ իրվոյն, որ ի քանէ ելանէ:
– 6ա-13ա [Յառաջաբանութիւն] – Ոսկին, արծաթն, պղինձն, կլայեկն... եւ հասցես ցանկութեանդ:
1. 13ա-69ա [Մասն Ա.]
ա. 13ա-5ա Ա. Յաղագս իքսէրի – Աստ ուսուցանէ առնել իքսիր... եւ երկրորդն՝ յիւրեանց սպիտակացուցանելն եւ ի կարմրեցուցանելն:
բ. 15ա-6ա Բ. Յաղագս պարզելոյ առաջի շնչոյն, որ է սնդիկն – Նախ՝ ասացուք յաղագս սպիտակացուցանելոյ... զի մի՛ արբցէ զսնդիկն:
գ. 16ա-7ա Գ. Յաղագս պարզելոյ երկրորդ շնչոյն, որ է նշատիրն – Ասէ Էպուսինա... հալի եւ յիշվէ իբրեւ զմոմ:
դ. 17ա-8բ Յաղագս պարզելոյ երրորդ շնչոյն, որ է Բ. ցեղ զառիկն – Երկու կերպ զառիկն... որպէս վերոյ ուսուցաք եւ յիշեցաք:
ե. 18բ-9բ Ե. Յաղագս չորրորդ պարզելոյ շնչոյն, որ է կկորդն – Խամ կկուրդն եւ կենդանին... եւ պահէ մինչեւ պիտոյ լինի:
զ. 19բ-26ա Զ. Յաղաղս շնչերոյն, զի դադարեսցեն ի հուրն եւ մի՛ փախեսցեն ի հրոյն – Եթէ որպէս դադարին շունչքն... զի մաքրեաց զմարմինն:
է. 26ա-37ա Է. Յաղագս պատրաստելոյ զառիկն, որ է պատուականագոյն, քան զամենայն կերպ պատրաստելոյ եւ ինքն այն վարդապետն, որ պատրաստեաց եւ փորձեաց այսպէս ասէ – Առի զառիկն եւ ընտրեցի ի նմանէ... Կատարեցաւ գործն վարդապետիս այս ոսկւոյ եւ արծաթոյ:
ը. 37ա-9բ [Ը. Վասն կերպի ամանիցն] – Եւ աստ սկսանէ ուսուցանել, եթէ որպէս պարտ է պատրաստել զամենայն իրս... եւ պատուական գործս կոչէ:
թ. 39բ-42ա Թ. Սկսանեմք ըստ Ապուսինայի: Յաղագս մարմներոյ եւ շնչերոյ – Ա՛ռ զկանաչ առջասպն... զի մի՛ փախեսցեն ի հրոյ:
ժ. 42ա-9բ Ժ. Եպուսինա Յաղագս իքսերի ասէ – Եթէ ոմանք մի ասեն... եւ աղ կրակաց ծաղկի:
ժա. 49բ ԺԱ. Յաղագս ճանաչելո զշունչսն – Սնդիկն այսպէս ճանաչի... եւ ոչինչ մնա ի քթեթն. լաւ է:
ժբ. 49բ-50բ ԺԲ. Յաղագս նշտարի – Գիտասջիր, զի երկուք են արծիւսն... որ նման է հայելո եւ ոչ հեշտաւ գտանի:
ժգ. 50բ-3բ ԺԳ. [Յաղագս քարանց մարգազիդայ եւ գործն գալ գանտիսի եւ գոյն բուրակնոյ] – Է զանազան գունաւ... եւ այս չորս աղքս լինին այսպէս եւ գործին:
ժդ. 53բ-4ա ԺԴ. Գործ. յաղագս աղին, որ սալալգարի կոչի – Ա՛ռ ի յաղէս յայսմանէ... եւ այսպէս արա՛ այնքան մինչեւ ամենայն կալուի:
ժե. 54ա ԺԵ. Յաղագս կրակաց ծաղկի աղի գործելո – Ա՛ռ ի կաղնի կրակաց ծաղիկ... զսալագարին արարեր լիցի աղ:
ժզ. 54աբ ԺԶ. Յաղագս իրվո, որ ծնանին եւ նախ ի հողեղինաց – Իրս որ ծնանին, երկու ցեղ են... զորոց գործն այլ ի հետ ուսուցանեմք:
ժէ. 54բ ԺԷ. Յաղագս իրվո, որ ծնանին – Վերո ասացաք յաղագս հողեղէն իրվո... եւ յոյժ հարըստացեալ են:
ժը. 54բ ԺԸ. Յաղագս մետասան քարանցն – Մետասան են քարինքն... ի տեղի գործելո իւրոց:
ժթ. 54բ-5բ ԺԹ. Յաղագս գործելո ամննոյ – Այժմ ասեմք յաղագս գործելո ամնո... փուք լիցի:
ի. 55բ-6ա Ի. Յաղագս հալելո երկաթի – Առ խարտուք երկաթի... յորժամ գանք ի պատրաստելն իւր:
իա. 56ա-8բ ԻԱ. Յաղագս կերպերոյն եւ ձեւերոյն ամանիցն – Յաղագս ամանիցն գիտասջիր... եւ լուկինն արուեստիս:
իբ. 58բ-9ա ԻԲ. [Յաղագս կերպի գործելոյ – Ի վ]երո ասացաք յաղագս ամանիցն, եւ բաւական է: [Ա]րդ, պարտ է ասել յաղագս գործելոյն... կարմիր ջրերոյն բաժանումն:
իգ. 59բ-60ա ԻԳ. Յաղագս մաքրութեան շնչերոյն – Այժմ հետեւի վասն մաքրութեանն շնչերոյն... եւ աղանձեսցի եւ վերասցի:
իդ. 60ա-1ա ԻԴ. Յաղագս կաշեցուցանելո զսնդիկն – Առ սնդիկ որչափ եւ կամիս... ջուր կրի եւ ջուր կկրդի:
իե. 61բ-5ա ԻԵ. Եւ այլ ցեղ պարզել սնդկի վերացուցանել սնդկի յաղագս սպիտակութեանն – Ա՛ռ զսնդիկն կալուցեալ... արծաթ ի յոսկի:
իզ. 65ա-6բ ԻԶ. Յաղագս սպիտակացուցանելո կկըրդի եւ զառկի – Առ զառիկ եւ կկուրդ... զի յոյժ փութալն կարող է աւարէլ զգործն:
իէ. 66բ ԻԷ. Յաղագս սպիտակացուցանելո զառկի – Ա՛ռ զառիկն եւ լոյս է... զի կրիցէ զհուրն:
իը. 66բ-7ա ԻԸ. Յաղագս յարութեան ձիթո – Ա՛ռ երկու լիտր գազան աղի ջուր... եւ մտցէ ի պղինձն:
իթ. 67ա-8բ ԻԹ. Յաղագս սպիտակեցուցանելո կկրդի եւ զառկի – Ա՛ռ զառիկ եւ կկուրդ... եւ փութով առնէ զնա առ ի հալիլ:
լ. 68բ-9ա Լ. Յաղագս մարտասանկի ջրո – Արբեցո՛ զմարտասանքն քացախաւ... բայց ի լկացեալ մարմնէրոյն:
2. 69ա-74ա Սկսանի երկրորդ մասն գրոց այսմիկ
լա. 69ա-71ա ԼԱ. Եւ է յաղագս խառնման շնչերոյն – Գիտասջիր, զի այրելն մարմներոյն... եւ բռնեն զբնութիւնն, ընդ որո խառնին:
լբ. 71աբ ԼԲ. Յաղագս կրացուցանելո զարծաթն – Ա՛ռ աման մի, որ պաւտէկամ կոչի... մինչեւ կորուսցէ զաղութիւնն:
լգ. 71բ-4ա ԼԳ. Յաղագս լկացուցանելո ի ջուր – Զկնի ընթանա յաղագս լկանալո ջրոց... փոյշին արա՛ որպէս զայս արարեր:
3. 74ա-137ա Սկսան երրորդ մասն
լդ. 74աբ ԼԴ. Յաղագս հալելոյ եւ ծաղկացնելոյ, այսինքն է՝ փոյշիցնելո զմարմինսն – Բազում քննօղք արուեստիս այս... շարժմանն որպէս նախ ասացեալ է:
լե. 75աբ ԼԵ. Յաղագս վերացուցանելո արճիճի – Ա՛ռ արճիճ որչափ եւ կամիս... եւ ո՛չ վերանա յառաստաղն:
լզ. 75բ-6բ ԼԶ. Յաղագս մոմացուցանելո մարմնէրոյն – Զմոմացուցանելն մարմնէրոյն... եւ կամ Լուսին կրացուցեալ:
լէ. 77ա-9ա ԼԷ. Յաղագս հալելո ի յաղբն – Փորէ ի տեղի... ամենայն, որ ի շիշն է, հալեսցի ամենեւին:
լը. 79ա-83բ ԼԸ. Յաղագս անայրելի ձիթո – Արա՛ կապիտէլ... վերացուցանել զնա արծուիւ եւ աղիւ:
լթ. 83բ-5ա ԼԹ. Յաղագս կարմիր ջրո – Ա՛ռ զձուի դեղնուցն... եւ այսպէս կալցես զաֆրան երկաթի:
խ. 85աբ Խ. Յաղագս պատրաստելո դարձեալ զաֆրան երկաթի – Ա՛ռ խարտուք երկաթի... որպէս վերո ասացաք:
խա. 85բ-6ա ԽԱ. Յաղագս սպիտակացուցանելո եւ պնդացուցանելո ըզուհալն – Ա՛ռ ի նմանէ նաւսր տերեւնի... եւ պնդեսցի որպէս ասացի:
խբ. 86ա-7ա ԽԲ. Յաղագս ջրո զուհալի՝ հալեալ զի հալի եւ ջուր դառնա – Ա՛ռ ըզոհալն եւ հալէ ի ղերեփ երկաթի... եւ պաղեցուցանելով ի ջուրս այս:
խգ. 87աբ ԽԳ. Յաղագս զուհալի, զի փոյշի լիցի – Ա՛ռ զուհալ որչափ եւ կամիս... եւ ապա վառեա՛ հուր բարկ՝ մինչեւ փոյշի դարձի:
խդ. 87բ-8ա ԽԴ. Յաղագս ջրո զուհալի, որով դարդարեցուցանի յաւտարիտն – Զայրեալ զուհալն... կալուցանէ զաւտարիտն:
խե. 88աբ ԽԵ. Յաղագս զի Լուսինն յԱրեգակն դարձուցանի – Ա՛ռ փոյշի ոսկւոյ... մաքուր Լուսին:
խզ. 88բ-90բ ԽԶ. Յաղագս աճեցուցանելո ոսկի տիրեւ ոսկով – Ա՛ռ մին ունց մաքուր ոսկի... զի ընդ ամենայն Դ. լիցի:
խէ. 90բ ԽԷ. Յաղագս երկաթի ջրի – Ա՛ռ ըզաֆրանն երկաթի... եւ ի պաղեցուցանելն ի գործն կարմրութեան:
խը. 90բ-1բ ԽԸ. Յաղագս ջրո արջասպի – Ա՛ռ զկարմրեցուցեալ արջասպն... եւ ներկել ի գործն կարմրութեան:
խթ. 91բ-2ա ԽԹ Յաղագս ոսկւո առնելո ոսկով, արծաթիւ եւ պըղնձիւ – Ա՛ռ ունց մի մաքուր ոսկի... այնքան լաւագոյն լիցի:
ծ. 92աբ Ծ. Յաղագս ոսկի առնելո ըստ գործաւղին գայլին, որում անուն է Դանիէլ, եւ էր աբեղա ի Հայոց – Ա՛ռ զաւտարիտն ի կիշեռն... դարձուցանէ զհարիւր կիշեռ արճիճն ի յոսկի:
ծա. 92բ-3ա ԾԱ. Յաղագս ոսկո՝ ըստ նոյն վերոյիշեալ գործաւղիս, զի զմին խանթար արճիճն դարձուցանես յԱրեգակն յերկար ժամանակաւ կանթեղիւ ի յինն ամիսն – Ա՛ռ մաս մի տերեւեցուցեալ ոսկի... եթէ՛ լիտր, եթէ՛ նուկի:
ծբ. 93ա ԾԲ. Յաղագս նոյնպէս գործելո – Ա՛ռ զտակն խոտի մի, որ ի լադինն կոչի պրիաւնիա... եւ նոյնպէս լիցի նշատիրն եւ այլ աղսն:
ծգ. 93ա-4ա ԾԳ. Յաղագս նոյնպէս գործելո – Ա՛ռ այծու կաթին շռատ... զի ջուրս այս է բանլիսն ամենայն արուեստիս:
ծդ. 94աբ ԾԴ. Յաղագս Արեգակ[ա]ն – Իսկ գաղտնի կա՛լ զայս... որ ի ներս արկեր:
ծե. 94բ-5ա ԾԵ. Յաղագս ոսկո փորձ – Ա՛ռ մին կիշեռ ոսկւո խարտուք... լուսնկային ներգործէ:
ծզ. 95ա-6ա ԾԷ. Այլ փորձ: Յաղագս ոսկո փորձ լաւ եւ գերագոյն եւ փորձելի – Ա՛ռ մին մասն շնչահնեալ աւտարիտ... եւ կամ Լուսնին էր գործէ:
ծէ. 96աբ ԾԸ. Յաղագս ոսկո գործ – Ջերմացո՛ զտախտակսն պղընձի... եւ ունցիս գոյն ոսկւո:
ծը. 96բ-7բ ԾԸ. Յաղագս մաքրութեան եւ պատրաստելո աւտարիտի, զի կռանելի լիցի – Ա՛ռ աւտարիտ լիտր մի... լաւագոյն Լուսին գտանի, քան զայս:
ծթ. 97բ-8ա ԾԹ. Յաղագս աւտրիտի, զի դադարեցուսցի – Ա՛ռ խամ պղինձ եւ զառիկ... եւ կիրն դադարէ, ցուցանէ:
կ. 98ա Կ. Յաղագս աւտարիտ, զի պնդեսցի եւ կռանելի լիցի – Ա՛ռ աւտարիտ կալուցեալ... եւ այլն, որ ի կարգին է:
կա. 98բ ԿԱ. Յաղագս դարձեալ աւտարիտի պատրաստելո – Խառնեա՛ զաւտարիտն ընդ այնչափ օծնի... ամենայն այրեցողութիւնն:
կբ. 98բ-9ա ԿԲ. Յաղագս վերացուցանելո արծուի – Ա՛ռ արծիւ, որչափ եւ կամիս... զխառնուրդսն եւ զվերացուցանելն:
կգ. 99ա ԿԳ. Յաղագս դարձեալ նոյնպէսի գործո – Լոյսեա՛ զարծիւն հում ձուի սպիտակուցով... եւ ելցէ ի գոյն կնդրկի:
կդ. 99աբ ԿԴ. Յաղագս պատրաստելո նշատիր – Ա՛ռ նշատիր եւ խամ կիր... զոր գտանես, յատակն պահեա՛:
կե. 99բ-100ա ԿԵ. Յաղագս պատրաստելո նշատիր, որ հալի ի հուրն – Խառնեա՛ զնշատիրն ընդ խամ կիրն... եւ եթէ խառնեսցի մատամբ, յոյժ թանձրանա:
կզ. 100աբ ԿԶ. Յաղագս հալելո նշատիր վասն ոսկո ներկի – Նշատիր վերացուցեալ եւ հալեալ երիս անգամս... որչափ ինքն լիցի:
կէ. 100բ ԿԷ. Յաղագս նոյնպէսի գործո – Ա՛ռ ձուի դեղնուց... ամենայնն ոսկի յոյժ լաւագոյնեղ:
կը. 100բ-1ա ԿԸ. Յաղագս ոսկո գոյնի – Ասէ Տաւմինիկոս... գոյնովք իբրեւ ոսկի:
կթ. 101ա ԿԹ. Յաղագս ջրո, որ հալէ, որ լինի միայն աւծնիւ եւ սալնիտրիւ – Շնչահնեա՛ ջուր միայն ի յաւծնէ եւ ի յաշէ... եփելով զնոսա ի նոյն ջուրս որձ է:
հ. 101ա-2ա Հ. Յաղագս զուհրայի ձիթո, որով կալուցանի աւտարիտն – Ա՛ռ կողմինդր եւ կարմրացո՛ ի հուր... վասն ներկո ձէթս այս:
հա. 102ա-3ա ՀԱ. Յաղագս գինո մրրի, ձէթի, որով դադարեցուցանին շունչսն. այսպէս գործի – Ա՛ռ գինո մրուր... եւ կռանելի լիցի:
հբ. 103ա-5ա ՀԲ. Յաղագս մաքրելո արճիճի – Ա՛ռ յոյժ բարկ քացախ... եւ այս է յոյժ գաղտնի:
հգ. 105ա-6ա ՀԳ. Գիտասջիր յաղագս ձուի սպիտ[կ]ուցի, ջրի զառկի եւ ձվի կրի – Ա՛ռ ձուի սպիտկուց... եւ այս է պատրաստելն նորա:
հդ. 106աբ ՀԴ. Գիտասջիր յաղագս դեղնեցուցանելո, որ ոչ երբէք սղալէ – Ա՛ռ զչորս շունչս վերացուցեալ... եւ լիցի լաւ ոսկի:
հե. 106բ ՀԵ. Գիտասջիր յաղագս լուանալո աւտատիտի – Եփէ՛ զնա ի ձէթապտղի ձէթ... եւ մաքուր իբրեւ զհայելի:
հզ. 106բ ՀԶ. Գիտասջիր յաղագս լուանլո զուհալի – Հալէ՛ զնա ընդ սակաւ մի նշատրի... եւ լաւագոյն լիցի:
հէ. 106բ-7բ ՀԷ. Գիտասջիր յաղագս լուանալո մուշթարոյն – Հալեա՛ զնա եւ ա՛ծ ի ջուր... եւ եղցէ որպէս պլաւր:
հը. 107բ-9ա ՀԸ. Գիտասջիր յաղագս հանելո զճխկտութիւնն եւ զհերձիլն զկլայեկին եւ զչորութիւնն նորա – Այսպէս առցես ի նմանէ զճխկտութիւնն ձուի սպիտ[կ]ուցով հալեալ... առ ի յընդունէլ զդեղապետութիւնն:
հթ. 109ա-10ա ՀԹ. Գիտասջիր յաղագս պնդացուցանելո զմուշթարին, զի լիցի նման Լուսնի – Ա՛ռ զտխրակունսն մուշթարուն... չորսունց յոյժ լաւ աւտարիտ:
ձ. 110ա-2բ Ձ. Գիտասջիր յաղագս գիճացուցանելո եւ կակղացուցանելո զմարմինսն – Ա՛ռ ցամքու խալիզոն... դարձեալ կալուցանես, ապա լաւագոյն լիցի:
ձա. 112բ-3բ ՁԱ. Գիտասջիր յաղագս մառեխի ջրի – Ա՛ռ զաֆրան երկաթի լոյսեալ... զի հալեսցի ի յոյժ սպիտակ Լուսին:
ձբ. 113բ-27բ ՁԲ. Գիտասջիր յաղագս սնդկի, զի պնդասցի եւ կռանելի լիցի – Ա՛ռ կալուցեալ սնդիկ արճիճի հոտիւ... եւ ապա պարզեա՛, եւ լիցի սպիտակ:
ձգ. 127բ-33ա ՁԳ. Սկիզբն յաղագս պատրաստման գոզի – Ժողովեա ԲԺ.ան մանկանց գոզ... լաւ արծաթ դարձուցանէ: Կատարեցաւ բարեբախտութեամբ:
ձդ. 133ա-6ա ՁԴ. Յաղագս ոսկի գործելո – Իսկ է ոսկին ըստ տաճկնոյն, որ կոչին սպայնցիք... անթիւ ուրախանա:
ձե. 136ա-7ա ՁԵ. Յաղագս դարձուցանլո զաւտարիտ ի ճշմարիտ Լուսին – Ա՛ռ խոտ մի, որ ի լադինն ուլուլա կոչի... լուցեալ գործելո եւ յորժամ խառնակումս///
(չշարունակուած):
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ քիմիականք
ա. 1ա (բոլորգիր, ԺԷ. դ.) Ա՛ռ մին ունցա սինապրօ... եւ զաֆրան եւս:
բ. 1բ (նոտրգիր, ԺԸ. դ.) Շ. դրամ շիպ, Շ. դրամ... լաւ սրբի, յաղագս Արեգական:
գ. 2ա (նոտրգիր, Ժէ. դ.) Եւ այլ ցեղ. Ա՛ռ ձիու թրիքն... եւ մի է զինչ որ կամիս:
դ. (նոտրգիր, ԺԷ. դ.)
138ա Ա՛ռ նշատիր բաժին մի... եւ այդ է նշտարի եւ ծծումի ջուր:
– 138աբ Նշան ոսկի խոտին, որ է այս – Որ տերեւ ունի եւ լինի սփռեալ ի վերայ գետնոյ... այս է նշան խոտին:
– 138բ Ա՛ռ հաւկիթ մի... ձգէ Ձ. դրամ պղընձի:
– 139ա-41 Աստ ուսուցանեմ քեզ զատռվաղ ջրին շինելն – Առ կենդանի կիր Բ. բաժին... եւ գայ ինքդ շատ յոլով արուեստ:
ե. 141ա (նոտրգիր, ԺԸ. դ.) Փոշի մանթօնէ աղ... եւ հալեա՛ զոսկին:
զ. 141ա (շղագիր, ԺԹ. դ.) Վասն մին լիբրա պղնձի – Ա՛ռ Բ. ունցա թոնթէա... մին այլ կրօշովով:
է. 142ա (նոտրգիր, ԺԷ. դ.) Զաֆրան երկաթի – Ա՛ռ 6 բաժին ըռաստուխ... զայն պահէ՛, պիտոյ է:
ը. 142ա (նոտրգիր, ԺԹ. դ.) Յառաջ պարտիս առնուլ զչախմախաքարն... եւ նոյն գործս արա՛ Զ. կամ Է. անգամ:
թ. 142բ (նոտրգիր, ԺԷ. դ.) Դուռն կաւ շինելոյ իմաստասիրաց – Ա՛ռ զերկաթի թաւկալն... կոտրած աման:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
137բ Գրեցաւ գիքս այս՝ անիմաստիցն մութն եւ խաւար. եւ շատք աշխատեալք, եւ ոչ ինչ աւգտեալք ի սմանէ, բայց միայն յուսադրութիւն եւ վերջքն անյոյս, զի առանց վարպետի արուեստն ի գլուխ ոչ ելանէ: Ձեռամբ անիմաստ եւ անյարհեստ գրչի սուտանուն Ստեփանոսի, ի մայրաքաղաքն յԱմիթ, ի թվին ՌԿԳ.
(1614): Յայսմ ամի եղեւ գժդութիւն ի մէջ վարդապետաց եւ Էջմիածնա կաթուղիկոսին: Աստուած զվերջքն ի բարին կատարէ. ամէն:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 518:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
141բ (նորագիր, ԺԸ դ.) Այս գիրքս է քիմիայգարութիւն: Գին է ԵՌ.
(5000) դին[ար]:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 518:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պհպ. Աբ «Մակարութիւնն»: Պհպ. Բա «Ունունցա ունունցա մէրկոտէուս սուպիմատօ 5 տրամ, թաօդուխ տաշի 5, զինճիֆրէ - 5, ղալէմի ճէնկեատ – 5»:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի
մէջքին սոսնձած թղթին. «Քիմիական արուեստ»: 1ա.՝ «Հմր
2527/328»: «ՌԿԳ. – 1614. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2528
ԱՂԷՔՍԱՆԴՐ ՋՈՒՂԱՅԵՑԻ,
ՎԿԱՅՈՒԹԻՒՆ ԱՌ Ի ՊԷՏՍ ՔԱՐՈԶՈՒԹԵԱՆ ԵՒ ՎԻՃԱԲԱՆՈՒԹԵԱՆ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԺԸ. – 1769 |
ԳՐԻՉ՝ Վարդան աբղյ Աստապատեցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ գրիչը եւ իր հոգեւոր որդին՝ Աբրահամ վրդ.
Հաշտարխանեցի (1788 թ.):
ԹԵՐԹ՝ 164 (գրչի էջակալում՝ 1-329, որ է՝ 1ա-164բ). չգրուած՝ 17ա, 18ա, 138բ,
144բ, 162ա-4բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԴx12 (ԺԳ 8): ՆԻՒԹ՝
թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «Calcinard», որից ներքեւ՝ «Toscolano», կամ առիւծ,
տակ՝ «F»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17,3x11,5:
ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (14-14,5x8,5-9): ԳԻՐ՝ նոտրգիր
(նմուշ՝ 16ա): ՏՈՂ՝ 30-33: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը տախտակ,
աստառը թուղթ (տե՛ս Պահպանակ). լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 3 (Ա-Գ) + 3 (Դ-Զ), չգրուած թուղթ, լուսագծերով
եւ լուսադրոշմով՝ թագ, տակը՝ արջ՝ երկարակոթ տապարն ուսին, եւ «RCMR»: Գ. եւ Դ.՝
մաս կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– գծանկարային. Կիսխորան՝ 1ա: Գոյներ՝ կարմիր, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին մաշուած, Ա. փեղկի արտաքին ստորին եզրն ընկած. թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով
բոլոր էջերի գիրն արտացոլուած թերթերի հակառակ երեսներին:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-27ա, 52ա-79բ Վկայութիւնք պիտանիք եւ հարկաւորք յաղագս
առ ի պատրաստ գոլոյ ի ձեռս խնդողաց բան, ի պէտս քարոզութեան եւ թէ ի պէտս վիճաբանութեան,
մանաւանդ ի պէտս գիտութեան, ծաղկախաչ արարեալ յաստուածայնոց գրոց, աշխատասիրութեամբ
ումեմն Աղեքսանդր կաթողիկոսի թշուառ անձին
Վկայութիւնները
քաղուած են հետեւեալ աղբիւրներից.
1ա Երկ[ր]որդ օրինաց. Կաշառ կուրացուցանէ
զաչս իմաստնոց եւ ապականէ զբանս արդարոց – Եթէ մտցես յայգի... մի՛ ողորմիր տնա[ն]կին
ի դատաստանի:
1բ-2ա Ղեւտականք – Եթէ ոչ լսիցէք ինձ... զերեսս ծերոյն:
– 2ա Ընդ բարեկամի քոյ մի՛
խօսեսցիս... յառնէ քաղցրախօսէ եւ/// (չշարունակուած, աւելի ուշ աւելացուած):
2բ Առաջին Թագաւորութեանց – Ասէ
Տէր. Ես՝ զփառաւորիչս... Աստուած հայի ի սիրտս:
2բ Երկրորդ Թագաւորութեանց
– Ասէ Դաւիթ. Մինչդեռ կենդանի էր... առաջի
Աստուծոյ զօր հանապազ:
3ա Եզրաս առաջին – Երանի թէ չէր մեզ յարութիւն... դու նմա արասջիր:
3բ Մակաբայեցոց – Ոչ եթէ բազում զօրօք յաղթութիւն... ածէ զողորմութիւն:
4աբ Յօբ – Մերկ իսկ եկի ի մօրէ...
եւ ինձ պատահեսցի:
4բ-5բ Սիրաք – Անարգ թուի յաչս... Մի՛ դարձուցանէ զերեսս
ընկերէ քումէ:
6ա-8ա Սողոմօն – Որ հանճարեղն իցէ.. ի վերայ անգման նորա:
8աբ Էկլէսաստիկէս, որ է
Ժողովող – Ունայնութիւն ունայնութեան...
ո՞վ պատմեսցէ նմա:
9ա-10բ Իմաստութեան – Խորհուրդ[ք] թիւրք անջատեն յԱստուծոյ...
ի քեզ պահէ:
10բ-5բ Եսայի մարգարէ – Լո՛ւր երկինք... եւ եղիցին տեսիլ ամենայն մսեղեաց:
16աբ Երեմիայ – Երկուս
չարիս գործեցին... պատմել նմա ինչ:
17բ-21բ կան քաղելի գրքերի
միայն խորագրերը. 17բ Եզեկիէլ մարգարէ, 18բ Դանիէլ, 19ա Ովսիայ, 19բ Յովսելիայ,
20ա Ամովսայ, 20ա Աբդիու, 20բ Յօհանու, 20բ Միքիայ, 20բ Նաւումայ, 21ա Ամբակումայ,
21ա Սօփոնիայ, 21ա Անգիայ, 21բ Զաքարիայ, 21բ Մաղաքիայ:
22աբ Թուղթ Պօղոսի առ Հռօմայեցիս – Աներեւոյթն
Աստուծոյ երեւելի արարածովքս իմացեալ տեսանի... անմեղ ի չարիս:
22բ-3բ Թուղթ առաջին Կորնթացւոց
– Զի
ճառ խաչին... զգենուլ զանմահութիւն:
23բ-4ա Երկրորդ Կորնթացւոցն – Ոչ գիտեմք զերեւելիս... առատս սէր Տէր:
24աբ Գաղատացւոցն – Քրիստոս
եդ զանձն իւր... եւ ես աշխարհի:
24բ Եփեսացոցս – Ամենայն
բան տգեղ... յաւուր չարութեան:
24բ Փիլիպեցոցն – Զի
ինձ կեանք... փրկչին ակն ունիմք:
24բ-5ա Կողոսացոց – Եթէ
յարեաք ընդ Քրիստոսի... ի նմին գոհութեամբ:
25աբ Թեսաղոնիկեցոց – Դուք
ինքնին գիտէք ստոյգ... կերիցէ մի:
25բ-6ա Տիմօթէոս – Գլուխ
պատուիրանին սէր է... առ ի վայելել:
26ա Առ Տիմօթէոս երկրորդ – Եթէ մարտիկ ոք իցէ... ի հալածանս կայցցեեն:
26ա Տիտոս - Այլ դու խօսեաց... անձամբ զանձն մեղանչէ:
26աբ Եբրայեցւոց - Բազում մասամբք... համարս տալոց են ընդ ձեզ:
26բ-7ա Յայտնութեան Յոհանու -
Ահա[ւա]սիկ որ գալոցն է ընդ ամպս... զտանջանս
եւ զսուգ:
52ա Գրիգորի սքանչելագործին է – Որ ոք այլ ոք ախտակրեալն է... նզովեալ եղիցի:
52ա Բարսղի Կեսարացւոյ ասացեալ – Թէ ոք ի վերա մեռելոյն... բազում անգամ մահ:
52ա-9բ Ծաղկաքաղ հաւաքեալ ի բանից սրբոյն
Յոհանու Ոսկէբերանի յԱւետարանական մեկնութիւնէ, որ ըստ Յհօանու գլխոցն – Յորժամ
վասն անցաւոր փառաց... թէ նեղութիւն եւ անկութիւն՛՛:
59բ-60ա Յոհանու Ոսկէբերանի այլ գիր ասացեալ – Առանց բարկութեան... ի տեսութենէ Քրիստոսի:
60ա-7բ Խրատ սուրբ հօրն Եւագրեա անմարմնոյն ի մարմնի, որ զարդ եւ միտ
յանապատի կոչի Բանք ոգէշահք եւ պիտանիք – Յիշման
Տեառն մերոյ մնալ մեզ յարակայ... եւ զայն չափով վասն խրատու:
67բ Արիստոտէ[լ]է ասացեալ – Գովելի են գեղեցիկքն...
այլ որ ուղիղ վարս, ստացեալ է անձին:
67բ Պլատոն ասէ – Որպէս յումեմն ի պահարանում... առաջին է եւ
քաջ:
67բ-5ա Հասարակ ֆիլիսոփայից ասացեալ
– Հաւատարիմ բարեկամս դեղ է կենաց մարդկան...
Յուժ առանց խելաց զունօղս իւր վնասէ:
68բ Ամրոսիոս ասէ – Որ անարժանութեամբ առնու զՔրիստոս... այլ
կատարելն:
69ա-70բ 0գոստինոս ասէ – Աշխարհս այս է պանդխտութիւն... սրտիւն մուրանայ:
70բ Ջերոնիմոսի ասացեալ
– Միշտ գործեա՛ ինչ բարի... Երկիւղ է պահապան
ամենայն առաքինութեանն:
70բ-1բ Գրիգորի ասացեալ – Ով ոք իցէ ի հաւատացելոցն... զի յաղթեսցէ
նմա:
72աբ Բեռնարտոսին է – Յառաքինութիւնն
աղատութեամբ ստանի... ի զբաղմանց նոցա:
72բ-3ա Սենեքայի ասացեալ – Սկիզբն փրկութեան է ճանաչումն մեղաց... առաջամիտ
լինի:
73ա Թուլիոսի – Հեշտութիւնն շիջուցանէ... ոչ բնակի
Հոգին Սուրբ:
73ա Իզիդորոսի ասացեալ
– Որ գահերիցութեան ցանկայ... բարի են՝
եթէ արասցուք:
73ա-9բ Հասարակ վարդապետաց ասացեալ
– Մեծ են գործքն աստուածային... Ամենայն
ամլութիւն ծերանայ ընդ ծերոյն, բայց ագահութիւնն մանկանայ:
Բ. 27բ-60ա [Վկայութիւնք ի գրոց վարդապետաց]
ա. 27բ-40բ Վկայութիւնք ի գրոց սրբոյն Դիոնէսիոսի. իսկ այն, որ մերձ բանին հանդէպ լուսանցին
Բենն է, նշանակէ թէ բանս այս ի բնաբանէն է, իսկ Մենն, այսինքն թէ՝ մեկնչէն
– Հայրենաւանդ լուսափայլութիւն որպէս
հասանելի է մեզ... զի մի՛ առանց պսակի մնասցեն:
բ. 40բ-4ա Յառ որս գրոցն ժողովեալ ի բանից սրբոյն Գրիգորի Աստուածաբանի –
Զի՛նչ է իմաստասիրելի... բղխէ եւ ոչ սպառի:
գ. 44ա-51բ Վկայութիւնք սրբոյն Կիւրղի եպիսկոպոսի ի Պարապմանց գրոց –
Քրիստոսդ անուն ոչ սահմանի զօրութիւն
ունի... անգանիցի ի հեղգութիւնն:
դ. 51բ-2ա Մեծին
Աթանասի է ասացեալ ի Պարապմանց գրոց – Խոստովանիմ զնա որդի Աստուծոյ... զմահ ընկալաւ:
Գ. 79բ-88ա Երանելոյն
Սարգսի Շնորհալի վարդապետի ի բանից ժողովեալ ի Կաթողիկէից մեկնութենէն – Ատելի է Քրիստոսի ամենայն մեղք... զի մի՛ հեծեծեսցուք
յանեզրականն:
Դ. 88ա-103ա Ի մեկնութենէ
սրբոյն պատարագին տեառն Ներսէսի Լամբրօնացոյն արքեպիսկոպոսի կիլիկեցոյ – Ասէ սուրբն Եփրեմ ի ճառ մանանեխին... առաւել քան
զարժանն:
Ե. 103աբ Սրբոյն Յոհանու Ոսկէբերանի է բանս – Քանզի տերունական մարմնոյն... միայն արժան
կացուցանէ:
Զ. 103բ-4բ Նորին տեառն Ներ[սէ]սի Լամբրօնացոյ – Քանզի նշխար մնացուածոյ... եւ ստացիր այսու փառս յամենայնից:
Է. 105ա-17բ Երանելոյն Սրբոյ Գրիգորի Տաթեւացոյն Հարցմանց գրոց ժողովեալ Աղէկսանդրէ
ումեմնէ – Զի՞նչ է ծայրագոյն
միաւորութիւն բանին մարմնացելոյ... այնպէս կամեսցի ունել զնա:
Ը. 117բ-25բ ՅԱլբերթ գրոյն ժողովեալ ի նոյն Աղէքսանդրէ
բանի ծառայէ – Գերազանցութիւն աստուածաբանական...
եւ այնքան տերանց, որքան մեղաց:
Թ. 125բ-33բ Ի բանից սրբոյն Առաքելոյ Սիւնեաց եպիսկոպոսի,
ի Սահմանաց լուծմանց ժողովեալ ի նոյն Աղէքսանդրէ բանի ծառայէ
– Սահմանն է անուն ծաւալեալ... վա՜յ կորստեանն
նոցա. եւ ինձ Ռ. եղուկ:
Ժ. 134ա-8ա, 139ա-43ա
Վկայութիւնք պիտանիք
ա. 134ա-5ա Վասն
աղօթից – Աղօթքն է որպէս բանալի... յայնժամ
զօրանամ, ասէ առաքեալն:
բ. 135աբ Անցեալ
վայելչութիւն աշխարհիս այսորիկ – Գնեց<եց>էք
զժամանակս... գեղարդն եւ այլն ամենայն վասն մեր:
գ. 135բ-7ա Վասն
հպարտութեան եւ չարութեան նորին – Որ խոնարհեցանէ
զանձն... եւ որք անարգեն զիս, անարգեցից:
դ. 137ա-8ա Վասն
ողորմութեան – Մի՛ երկնչիր... զմարդն Աստուծոյ
նման առնէ:
ե. 139ա-43ա Վասն
զղջման եւ խոստովանութեանն – Ասեն վարդապետք,
թէ զգործեցեալ մեղքն... գտանել անդէն:
ԺԱ. 143բ-4ա Վկայութիւն,
որ յաղագս կենարար հաղորդութեան մարմնոյ Տեառն – Եւ Միքիսդեկ քանահայ (= Մելքիսեդեկ քահանայ) եհան հաց եւ գինի...
եւ մերձեսցի առ ձեզ:
ԺԲ. 145ա-8ա Համեմատութիւնք
Հնոցն առ Նորս, արարեալ սրբոյն Վանականայ վարդապետի
- Երկինք՝ եկեղեցի: Արեգակն՝ Աւետարանն...
Եօթանասուն թարգմանքն՝ աստուածաբան վարդապետք:
ԺԳ. 149ա-61բ Վկայութիւն
Հնոց եւ Նորոց կտակարանաց, հաւաքեալ ի յումեմնէ բանասիրէ, որ յաղագս պահոց. Օգնեա
Հոգի Սուրբ, Աստուած
ա. 149ա-50ա [Վկայութիւն
յաղագս պահոց] – Դարձարուք առ իս ամենայն...
լքեալ մոռանի:
բ. 150ա-5ա Վկայութիւնք,
որ յաղագս աղօթից – Անդադար աղօթս արարէք...
եւ մի տայք տեղի սատանայի, այլ արիացարուք:
գ. 155ա-6բ Վկայութիւնք
յաղագս հպարտութեան – Տէր ամբարտաւանից հակառակ
կայ... ստեղծիչն կատարէ:
դ. 156բ-7բ Վկայութիւնք
յաղագս խոնարհութեան – Ես Յիսուս հանգեաց...
ձերոց ճանապարհաց, ասէ Տէր:
ե. 157բ-8ա Վկայութիւնք
յաղագս համբերութեան – Եւ համբերութեամբ ձերով...
զանձն քո ամենայն երկիւղի:
զ. 158ա-9բ Վկայութիւնք
յաղագս ողորմութեան – Հարստանաս մեծապէս...
հասանի ժա[ռա]նգել զճշմարիտն:
է. 159բ-61ա Վկայութիւն
յաղագս սրբալոյս մեռոնի – Քանզի իբր օրինական...
ծնացեալ նշանակի:
ը. 161աբ Վկայութիւնք
յաղագս եկեղեցւոյ – Որ գերազանց գտաւ... գտաւ
ընդ աստուածակիր երկինն վերին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա Սուրբ խա՛չ, հա՛ս ի թիկունս եւ օգնեա՛ ինձ:
27ա Բայց վա՜յ Ռ. (1000) Վարդան աբեղայիս, որ զնոյն ճանապարհ գնամ,
որ արժանի եմ լսելոյ զսա:
60բ Մեղօք զառածեալ Վարդան աբեղայս աղաչեմ ներել վասն վատութեան
գրոյս, զի կար իմ այսքան բաւեաց: Ի ՌՄԺԸ. (1769) եղեւ լրումն ի Սուրբ Էջմիածին:
79բ Զառածեալ մեղօք եւ եղկելի սուտանուն Վարդան աբեղայս յիշել աղաչեմ, ով ընթերցօղդ
բանիս, եւ վասն վատութեան գրիս ներումն, զի կար իմ այսքան բաւեաց:
104բ Յիշեսջիք ի Քրիստոս Աստուած զգծօղս սորա Վարդան իբր աբեղայս Աստապատցի՝ ծառայ ձեր, եւ վասն վատութեան գրոյս
ներել ժտեմ, զի կար իմ այսքան բաւեաց, եւ Տէր ներեսցէ ձեզ եւ ամենայնի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
104բ (1780 թ.) Եւ զհոգեւոր ծնօղն իմ՝ զԱբրահամ աստուածաբան վարդապետն, որ յայսմ
ամի վախճանեցաւ ի սուրբ վան[ս] Տաթեւու, որ է 1780, եւ զիս եթող որբ ի վերայ երկրի, եւ զմարմինաւոր
ծնօղսն իմ Սարգիսն եւ զԲէկին, որ եւ Տէր Աստուած ձեզ ողորմեսցի. ամէն:
148բ (1788 թ.) Ի վայելումն հոգեծին զաւակին իմոյ սարկաւագ Աբրահամին, որ գրեցի ի ՌՄԼԷ. (1788), Յուլիսի
ԺԸ., հանդէպ սրբոյն Մեսրօբայ գիուտ գրոյն ի Բալու քաղաքս:
161բ (1790 թ.) Բազում աշխատութեամբ գրեալ եղեւ գիրքս
այս Վկայութեանց ի Վարդանայ վարդապետէ Աստապատեցւոյ, եւ յետոյ շնորհեաց որդւոյ իւրոյ՝ Աբրահամ վարդապետին Հաշտարխանեցւոյ, ի թուոջ ՌՄԼԹ. (1790) փետրվարի Ժ.
յՈւրհայ, յաւուր փեսայութեան եւ շնորհառութեան
հոգէծնէն իւրոյ:
Կազմի լուսանցակողերին. Ի վայելումն Վարդան վարդապետին եւ որդւոյ իւրոյ՝ տիրացուս
փոքրիկ Աբրահամին:
ԿՆՔԵԴՐՈՇՄ՝ 3ա, 161բ՝ ութանկիւն, դրոշմուած կարմրով. «Գիրքս Սուրբ Էջմիածնի
է»:
ՆՇՈՒՄ՝ Աա՝
«Հմր 2528/279», «ՌՄԺԸ. - 1769 Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2529
ՅՈՎՀԱՆ ՊՕՆԱՅ, ԳՐՔՈՒԿ ԱՂՕԹԻՑ
ԱՄՍՏԵՐԴԱՄ |
ՌՄԴ. – 1755 |
ԳՐԻ՞Չ, ԹԱՐԳՄԱՆԻՉ՝ Յովհաննէս վրդ. Ամասիացի:
ԹԵՐԹ՝ 116 (գրչի էջակալում՝ 1-224, որ է՝ 1ա-112բ). չգրուած՝ 114բ-6բ: ՊՐԱԿ՝ 1–10x12 (7՝ 14, 8-10՝ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագապսակ բոլորակ, մէջը պատուանդանի վրայ կանգնած թագակիր առիւծ՝ ձեռքին նիզակների խուրձ, միւս ձեռքին՝ մահիկով աւարտուող նիզակ, բոլորշու եզրագոտիով «PRO PATRIA/// UE LIBERTATE», նաեւ՝ C&I Honig եւ բուսական զինանշան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17,4x11,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (10,2x5,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 3ա): ՏՈՂ՝ 19: ԿԱԶՄ՝ տպարանային, դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ, լուսագծերով. լուսանցակողերը՝ կարմիր, ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ), թուղթ, լուսագծերով, Ա. եւ Դ.՝ մաս կազմաստառի, Աա-Բա, Գա-Դա՝ չգրուած. լուսանցակողերը՝ կարմիր ցօղուած:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – գծանկարային. Զարդագիր՝ թռչնագիր (3ա): Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար.
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-112ա Գրքուկ աղօթից, որ կոչի Ճանապարհ համառօտութեան
առ Աստուած, արարեալ աշխատասիրութեամբ Յոհաննու Պօնայի վսեմագոյն քատինալի Ս. Ե.
Հ., լեզուաւ լաթինականաւ, իսկ թարգմանութեամբ ի հայկական բարբառ ի Սուրբ Հոգի եկեղեցւոյն
Հայոց յԱմսդրտամայ անարժան սպասաւորէ եւ աշակերտէ երիցս երանելւոյ տիեզերալոյս
սրբազան կաթողիկոսին Ղազարու Ջահկեցւոյ Յովհաննիսէ վարդապետէ Ամասացւոյ, ի հայրապետութեան
տեառն Աղէկսանդրու սրբազան կաթողիկոսին ամենայն Հայոց Կոստանդնուպօլսցւոյ, ի թուոյ
փրկչին մերոյ 1755 եւ նոյեմբերի 16, ի գերահռչակ քաղաքն յԱմսդրտամ, ի փառս կեցուցչին
մերոյ Աստուծոյ
– 1բ-2բ Յառաչաբանութիւն առ բարեպաշտոն եւ ընթերցասէր եղբարս – Քանզի հեղինակքն
ներհուն գիտութեանց... ի Քրիստոսէ յուսոյն մերոյ. ամէն:
ա. 3ա-13ա [Ա.] – Տասանորդ 1. Տէ՛ր
Աստուած իմ, ես եմ անարգագունեղ մեղաւոր... եւ մեղուցեալ հոգիս իմ լուա՛ ի զազրութեանց
(տասանորդք՝ 1-9):
բ. 13ա-23բ [Բ.]– Տասանորդ 1. Լուսաւորեա՛, Տէ՛ր,
զաչս մտաց իմոց... տեսանիցեմ վիրաւորեցեալ (տասանորդք՝ 1-9):
գ. 23բ-37ա [Գ.]– Տասանորդ 1. Ո՜վ քաղցրութիւն սրտի
իմոյ... տեսցուք քեզ ըստ որում ես (տասանորդք՝ 1-10):
դ. 37ա-55բ [Դ.] – Տասանորդ 1. Բաց,
Տէր, զայս հոգւոյ իմոյ... որում դու ոչ բաւականանաս (տասանորդք՝ 1-10):
ե. 55բ-71ա [Ե.] – Տասանորդ 1. Տէ՛ր
Յիսուս Քրիստոս, շնորհեա՛ ինձ ողորմելի մեղաւորիս... եւ բաժին իմ Աստուած յաւիտենական
(տասանորդք՝ 1-10):
Աղօթքները բաղկացած են համարակալուած «տասանորդներից». Ա. եւ Բ. գլուխներն ուեն
9ական «տասանորդ», Գ-Ե գլուխները՝ 10ական, իսկ յաջորդ գլուխները՝ 4-20ական: Յաջորդ
աղօթքների խորագրեն են.
զ. 71ա-3ա Ներգործութիւն հաւատոյ – Հեղինակ
հաւատոյ Յիսուս Քրիստոս... քո յերկրին կենդանեաց:
է. 73ա-5ա Ներգործութիւն յուսոյ – Ամենագթած Աստուա՛ծ...
եւ լի ստացումն բոլորի երջանկութեան:
ը. 75ա-6բ Ներգործութիւն սիրոյ առ Աստուած – Աղաչեմ
զքեզ, ամենաքաղցր Աստուա՛ծ... եւ յետին կեանքն գործով իցէ սիրել:
թ. 77ա-8բ Ներգործութիւն սիրոյ առ ընկերս – Պատուաստեա՛,
Տէ՛ր... թէ մարմնաւոր ի կիր առնիցէ:
ժ. 78բ-80բ Ներգործութիւն համբերութեան – Եթէ պարտ
եղեւ քեզ Քրիստոս... այլ եւ յաւելացո՛ զհամբերութիւնս:
ժա. 80բ-2ա Ներգործութիւն խոնարհութեան – Ով պատուականագունեղ
գոհար խոնարհութեան... քանզի այսպէս պահանջեն մեղք իմ:
ժբ. 82բ-3բ Աղօթք առ փրկչին Յիսուսի – Յիսուս, իմաստութիւն
Հօր... եւ ի քեզ մեռանիլ:
ժգ. 83բ-5ա Աղօթք առ երանուհի կոյսն Մարիամ – Պատսպարեա՛
զիս, քաղցրագունեղ կո՛յս... գթածագունեղ մա՛յր:
ժդ. 85բ-6բ Աղօթք առ սուրբ հրեշտակս – Հրեշտա՛կ
սուրբ, կենաց իմոց կառավարի՛չ... պատուաստեցէ՛ք մտաց իմոց:
ժե. 86բ-7բ Աղօթք առ ամենայն սուրբս – Երջանիկ
սո՛ւրբք... ուրախութեան եւ պսակաց ձերոց:
ժզ. 87բ-8բ Զի յորժամ ի գիշերի զարթնու – Աստուա՛ծ,
քաւիչ լե՛ր ինձ մեղաւորիս... եւ ստուերս մահու:
ժէ. 88բ-90ա Մինչ յառնես ընդ առաւօտն – Օրհնեալ
է ամենասուրբ Երրորդութիւնն... խանդաղատեցուցանիցի:
ժը. 90ա-1ա Մինչ զգենուցուս – Մերկացո՛ զիս,
Տէր... գովելի երեւիցի առաջի քո:
ժթ. 91աբ Յորժամ ի ձեռս լուանաս – Տո՛ւր,
Տէ՛ր, զզօրութիւն ձեռաց իմոց... որ առաւել քան զձիւն սպիտակ եղէց:
ի. 91բ-2ա Ի ծագման արեւու – Ծագեա՛, Տէ՛ր,
Արեգակն արդարու... սիրել ցանկամ:
իա. 92ա-3ա Յառաջ քան զպաշտօնն աստուածային – Կոչեսցես
զիս, Տէ՛ր... զոր ինչ սակաւ է յիս:
իբ. 93ա-4ա Զկնի պաշտման – Գոհանամ զքէն,
Տէ՛ր Աստուած... վասն իմ եւ ամենեցուն փրկութեան:
իգ. 94ա-5բ Նախքան զպատարագն կամ զհաղորդութիւնն – Տէ՛ր
Յիսուս, ի յիշատակս չարչարանաց... եւ զովացո՛ շնորհիւ քով, որ միշտ աճիցէ:
իդ. 95բ Առ վերացումն նշխարհին եւ բաժակին – Խնամածու
մեր, հայեա՛, Աստուած... ամենեւին եմ նուազեալ:
իե. 95բ-6բ Զկնի պատարագին կամ հաղորդութեան – Գոհանամ
զքեն, Տէ՛ր Յիսուս... եւ քեզ յաւէժ յինուլ:
իզ. 96բ-7բ Առաջի սեղանոյն եւ մինչ ախորժեալ իցես – Տո՛ւր
ինձ, Տէ՛ր, գործել... զմիտս հանգուցանիցեմ:
իէ. 97բ-8ա Զկնի սեղանոյն – Փառք քեզ, Տէ՛ր,
որ կերակրով... եւ զամենայն որկրամոլութիւն բորբոքմանց իմոց յաղթիցեմ:
իը. 98աբ Նախքան իւրաքանչիւր գործոց – Տէ՛ր
Յիսուս, տո՛ւր ինձ... եւ ոչինչ կարեմ:
իթ. 98բ-9ա Աւարտելոյ գործոյ – Տէ՛ր Յիսուս,
այս գործ, զոր կատարեցի... հրեշտակաց եւ սրբոց ըղձիւ:
լ. 99ա Յորժամ ի տանէ եւ կամ ի սենեկէ ելանես – Զճանապարհս
քո, Տէ՛ր... քանզի դու զբան կենաց յաւիտենականց ունիս:
լա. 99աբ Յորժամ դառնաս – Բացէ՛ք ինձ՝ զդրունս
արդարութեան... ի յարկս մեղաւորաց:
լբ. 99բ-100ա Առ հնչումն ժամացուցին – Օրհնեալ
իցէ ժամն այն... ի մեծագոյն փառս քո:
լգ. 100բ-1բ Ի ցաւոյ եւ յամենայն կերպ վշտակրութեան – Զծրարս
զմռսոյ... որպէս հաճոյ եղեւ քեզ, այնպէս եղեւ:
լդ. 101բ-2ա Յաջողելոյ բարեբախտութեան – Մի՛ մեզ,
Տէ՛ր, մի՛ մեզ... զիս անարժան վարկանիցիս:
լե. 102աբ Յամենայնի փորձութեան – Փրկի՛չ աշխարհի...
քեզ եւս շնօրհօք ընդունելի եղիցի:
լզ. 103աբ Մինչ զմեզ համոզիլ զգաս առ հաւանումն գեղեցկութեամբ
կամ այլով կատարելութեամբ ստեղծուածոց – Ահա սոքա են առուակք... այնքան բարեգութօրէն եբաց ինձ:
լէ. 103բ-4ա Ընդ անցանելն առաջի եկեղեցւոյն եւ ի մտանելն նորա
– Մի՞թէ արդիօք վարկանելի է... որ վասն ձեր չարչարեցաւ:
լը. 104աբ Առաջի խաչելութեանն – Տէ՛ր Յիսուս Քրիստոս,
վասն դառնութեան այնմիկ... քանզի խաչիւ քով փրկեցեր զաշխարհս:
լթ. 104բ Յորժամ կարծրացեալ ես – Հա՛յր երկնաւոր,
վասն ցրտոյ... եւ ամենայն ընտրելոց քոց:
խ. 104բ-5ա Յորժամ առ ի Խօսել – Յիսո՛ւս Որդի
Աստուծոյ, որ առաջի դատաւ... շրթանց իմոց:
խա. 105ա Յառաջ քան զկրթութիւնն – Տէ՛ր
Յիսուս, իմաստութիւն յաւիտենական... զոր ինչ գայ, յիմարի:
խբ. 105աբ Յորժամ լսես զխոստովանութիւնս – Առ իւրաքանչիւր
ապաշխարողք... հրեշտակ սուրբ, օգնեա ինձ:
խգ. 105բ Ի դէմս զուարճատեսութեան պարտիզի – Զարդարեա՛,
սիրելի՛ իմ... եւ զվարդն սիրոյ:
խդ. 105բ Ի դէմս գեղեցկութեան տան – Որքան
ըղձալի է յարկ քո... ի տան քում, Տէ՛ր, յաւիտեանս յաւիտենից օրհնեսցեն զքեզ:
խե. 105բ-6ա Յորժամ կայտառ եւ գեղեցիկ իմն տեսանես – Ահաւասիկ
դու գեղեցիկ ես... հակառակ քեզ:
խզ. 106ա Ընդդէմ տգեղ իրի – Եղեն գարշելիք...
զմեղս տգեղութեան:
խէ. 106ա Յորժամ անձրեւէ – Ցօղեա՛, Տէ՛ր,
զցամաքեալ... ժամանակօք իւրովք:
խը. 106ա Յորժամ պարզի – Ցրուեա՛, Տէ՛ր,
ի սրտէ իմմէ... լուսաւորեա՛ զմիտս իմ:
խթ. 106բ Յորժամ դիպիցեն ի սնոտիս – Զի՞նչ
կայ իմ բնաւ յերկինս... ի ճանապարհի քում կեցո՛ զիս:
ծ. 106բ Յորժամ ունայնաբանութիւնք ներհնչեն ականջօք – Պատմեցին
ինձ անօրէնք առասպելաբանութիւնք, բայց ոչ որպէս զօրէս քո:
ծա. 106բ Յորժամ հանդիպի մեղանչելոյ ժամանակ – Որք հեռացուցանեն...
եւ դնել առ Տէր Աստուած զյոյս իմ:
ծբ. 106բ-7ա Առ անուանն Յիսուսի – Երանի թէ ունիցէի
զկարողութիւն... խոնարհեցուցանելոյ եւ ենթարկելոյ:
ծգ. 107ա Ընդդէմ ծառոց – Գովեցէ՛ք զՏէր,
փայտք պտղաբերք... զի պտուղ բերիցեմ համբերութեամբ:
ծդ. 107ա Ընդդէմ թռչնոց – Օրհնեցէ՛ք,
ամենայն թռչունք... առ քեզ թռչիցեմ:
ծե. 107աբ Ընդդէմ գազանաց – Գազանք եւ ամենայն
անասունք... որոյ ոչ է իմաստութիւն:
ծզ. 107բ Ընդդէմ հրոյ – Զհուր եկիր առաքել
յերկիր... զի հալիցիմ սիրով քով:
ծէ. 107բ Ընդդէմ ջրոյ – Անձն իմ որպէս
երկիր... իմ յարտասուս չափով:
ծը. 107բ Ընդդէմ երկնի – Ով մեծի տանն
Աստուծոյ... զայն, զոր սիրեաց զանձն իմ:
ծէ. 108աբ Յորժամ երեկոյի լուցանին զճրագս – Դու,
Տէ՛ր, զճշմարտութիւն քո... զլոյսն յաւիտենական:
կ. 108բ-9ա Նախքան զննջումն – Արա՛ զիս ամենաքաղցր
Յիսուս... ի քեզ միայնոյ հանգիցեմ յայժմ եւ յաւիտեանս. ամէն:
– 109բ-12ա Ցանկ գրքոյս աղօթից – Տասանորդ
առաջին 5... Նախքան զննջումն 216: Ցանկ գրքոյս:
Վերջ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս Բվնդ.՝
1ա:
Բբ Խաչիս յայսմիկ
եկ դու հայեա՛,
Խաչեալն Աստուած
ի միտ ածեա՛,
Խաչով անձինդ
զկիրդ սանձեա՛,
Խաչեցելոյն զքեզ
խաչակցեա՛:
Այս քառատողը գրուած է խաչաձեւ
գծագրութեամբ պատկերի տակ: Այս նոյն քառատողը կրկնուած է խաչապատկերի մէջ:
109ա Բարեբանիմք
զՀոգին Աստուած.
Որ տայ տգիտաց
զիմաստից հաց,
Քաղցր հաճութեամբ
իւրն կամաց
Զգիրս Աղօթից
աւարտ էած:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի
մէջքին սոսնձած թղթին՝ «Յովհաննու Պօնայի Քարտինալի Աղօթագիրք. 1»: Աա՝ «Հմր
2529/336», «1755. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2530
ԱՂՕԹԱԳԻՐՔ
ՍԵՒԱՆ կղզի |
ՌՄԾԸ – 1806 |
ԳՐԻՉ՝ Պօղոս Սեւանեցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Խաչատուր Թիւլիզեցի:
ԹԵՐԹ՝ 48. չգրուած՝ 47աբ: ՊՐԱկ՝ 1-6x8*: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, երկնագոյն, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «18///» եւ «9 Ф», եւ «У», եւ «ФЛ», եւ «ФО»: ՄԵԾՈՒԹԻՒն՝ 16,6x10,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (14x8,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 26բ) եւ նոտրգիր (նմուշ՝ 27ա. խառն): ՏՈՂ 25-27: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը երկնագոյն թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա, վջ.), երկնագոյն թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ զինանշան, մէջն անընկալելի պատկեր:
* Առաջին պրակն ունի Ա. համարը, վերջինը՝ Ժ., իսկ 2-4րդ պրակները համարակալուած են Բ-Գ., Դ-Ե. Զ-Է. Ը-Թ. ձեւով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – գծանկարային. Ճակատազարդ՝ 1ա: Բաժանազարդ՝
24ա, 28ա: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր,
կենդանագիր, հրեշտակագիր, բուսական: Գոյներ՝
սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար.
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-23բ [Ա]. Աղօթք զօրաւոր սրբոյն հօրն Եփրեմի Խորոյն Ասորոց,
ասացեալ խօսք ընդ Աստուծոյ – Ա. Տե՛ս. Տէ՛ր, զտառապանս իմ... երգով փառաւորեցից զամենասուրբ
Երրորդութիւնդ այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Բ. 24ա Բ. Նորին դարձեալ աղօթք սրբոյն Եբրեմի ասացեալ առ Տէր Աստուած – Տէ՛ր
Աստուած զօրութեանց, աղաչեմ զքո բարերարութիւնդ... զի ընդ պիտանիսն փառաւորեցից
ի բարձունս զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգիդ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Գ. 24բ-8ա Գ. Նորին աղօթք սրբոյն Եփրեմի՝ պէսպէս հայցուածովք
– Տէ՛ր մեր Յիսուս Քրիստոս երկնի եւ երկրի...
Դ. 28ա-9ա Դ. Աղօթք յորժամ յորոգայթ անկանի ոք, ասացեալ սրբոյն
Գրիգորի մերոյ Լուսաւորչին – Օրհնեալ է մարդասիրութիւնդ քո, Տէ՛ր... որք հաճոյ եղեն քեզ,
Յիսո՛ւս Քրիստոս Տէրդ մեր, եւ քեզ փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Ե. 29բ-30ա Ե. Նորին Աղօթք սրբոյն Գրիգորի մերոյ Լուսաւորչին – Աղաչեմ
զքեզ, փրկիչ աշխարհի Քրիստոս... զի դու միայնդ ես տուօղ կենաց իմոց, եւ քեզ փառք յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
Զ. 30ա-4բ Սրբոյն Աթանասի եւ սրբոյն աբբա Եփրեմի ասացեալ
խոստովանութիւն – Եւ արդ, հրաժարելով ի սատանայէ... հրամանաւն, զոր ունիս
ի Քրիստոսէ Աստուծոյ, որում փառք եւ գոհութիւն եւ՛՛:
Է. 34բ-5ա Աղօթք արձակման, արարեալ մեծի րաբունապետին Գրիգորի
– Ողորմեսցի քեզ, մարդասէրն ծա (=ած, Աստուած)... ի փառս հանդերձեալ կեանս:
Ը. 35ա-7բ Զ. Աղօթք դարձելոցն ի զղջումն ապաշխարութեան
– Անսկիզբն Աստուա՛ծ եւ անհասանելի... արժանի եղէց հ(=գ)ոհանալով փառաւորեալ զՀայր
եւ զՈրդի եւ ըզՍուրբ Հոգիդ. ամէն:
Թ. 37բ-8բ Զօրաւոր աղօթք սրբոյն Գրիգորի Նարեկացուն՝ հրեշտակական
վարդապետի. Վասն արեանն Տեառն վերասցին ամենայն հեծութիւնք եւ հասցեն ողորմութիւնքն:
Գլուխ ՂԵ. – Արեգակն արդար, ճառագայթ օրհնեալ... եւ միշտ եւ յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
Ժ. 38բ-9բ Զօրաւոր աղօթք սրբոյն Գրիգորի Նարեկացուն՝ հրեշտակական
վարդապետի, առ ի պահպանութիւն ի դիւէ եւ ի քակտումն զօրութեան նորա: Գլուխ ՂԳ.
(=ՂԴ.) – Աստուած յաւիտենական, բարերար եւ ամենակալ... իշխանութիւն
եւ պատիւ, այժմ եւ՛՛:
ԺԱ. 39բ-42ա Է. Մաղթանք առ սուրբ Աստուածածինն եւ առ ամենայն
սուրբսն Աստուծոյ. յետ Եկեսցէին ասա՛ («Ա-Ք») – Աստուածածին
ամէնօրհնեալ, / Զպաղատանս
մեր ընկա՛լ... Երրորդութեանդ երկըրպագեմք. ամէն:
ԺԲ. 42բ-4բ Աղօթք սրբոյն Յօհաննու Գառնեցւոյն ասացեալ ի սուրբ
Աստուածածնին – Աստուածածի՛ն մայր Քրիստոսի եւ ծնօղ միածնին... մի՛ մոռանար
զխոստովանօղս քո, որք եւ փառաւորեն զՀայր ու զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին այժմ եւ միշտ
եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ԺԳ. 44բ-6բ Աղօթք առ ամենասուրբ Աստուածածնին Մարիամ: Գլուխ
Թ. – Յետ այսքան վշտագնեալ անձամբ բաղխելոյ... գոհութեամբ բարեբանեցից յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԹ. դարի վերջ, նոտրգիր
ա. 49ա Ով դու յիմար, զիարդ ննջեր /
Եկն փեսայն, եւ ոչ տեսեր, / Ծուլանալով զիւղ ոչ բարձեր, / Զլապտեր հոգւոյդ քում շիջուցեր:
բ. 49ա Զուրճացիր, ո՜վ իմաստուն, / Ընդ
փեսային եղեալ ցնծուն, / Վառմամբ լապտեր կացեր արթուն, / Եւ ոչ յաղթեաց քեզ մահու քուն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
48ա Աստուծոյ
Հօր զօրութեամբ Սուրբ Հոգւոյն, որ ետ կարօղութիւն անարժան եւեթ անւամբ սեվաւոր Պողօսիս ձեռնարկել եւ
ի յայտ ածել ի սուրբ եւ ի հոգելոյս Եփրեմ Խորիս: Եթէ ոք ընթերցի սուրբ մատեանս, հօժար սրտիւ եւ փափագէ ընթերցումն
սորին, որ է գաւազան գլորելոց եւ յոյս տրտմեցելոց եւ ողորմութիւն մեղաւորաց եւ օգնութիւն
տկարաց: Արդ, ով ընթերցօ՛ղք սուրբ մատենիս, յիշեշջիք զվերոյ յիշեցեալ սեւաւոր Պողօս Սէվանէցի ի մաքրափայլ
հաղօթս ձեր եւ
մահտեսի Խաչատուրն Թիւլիզեցի՝ եղեւ
պատճառ գրելոյ սուրբ մատենիս: Եւս՝ հոգեծին որդակն իմ զՅօվագիմն, որ դեռ մանկագոյն
է, չէ հասեալ ի չափ աստիջանի,
աղաչեմ վասն որդեկին իմոյ աղօթս առնել: Յիշեշջիք զծնողոն իմ Ղազարն եւ Աննայն, որ հանգուցեալ
են, եւ ամենայն արեանարու մերձաւորսն
իմ՝ զկենդանիս եւ զնընջեցեալս, եւ դուք՝ յիշօղքդ, յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ
մերոյ. ամէն: Հայր մեր, որ յերկին՛՛:
48բ Գրեցաւ սուրբ
գիրս աղօթից թւին ՌՄԾԵ.ին (1806), ի գղիզին սուրբ
Սէվանա<ա>, ի ամսոյն ապրերլի մուտն:
Եւ զոր ինչ սխալանս
գտանիցէք՝ բառից, վանկից եւ դառից,
ներօղ լերո՛ւք, աղաչեմ, զի դհաս էի
արհեստից, եւ միտք իմ ոչ մնայր ի վերա իմ վասն մարմնաւոր աշխատանաց զայսքանս իմանալով:
Ողջ լերո՛ւք ի Տէր. ամէն: Վերջ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Աբ (վրացերէն, ԺԹ. դ., մխեդրուլի) მენოს მყოლის სრპოვნასა კეთილად სახსენებელო – «Ընկերների սրբութեան
մէջ լաւ յիշողութիւն» (վերծանումը՝ Բեռնար Ուտիէի):
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի
մէջքին սոսնձած թղթին՝ «1. Աղօթագիրք Ե[փրեմ]ի Ասորւոյ. 1»: Կազմաստառ Ա.ին սոսնձած
թղթին՝ «Հմր 2530/337», «ՌՄՃԵ. - 1806. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2531
ՄԽԻԹԱՐ ԳՕՇ, ԱՌԱԿՔ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄԻԶ. – 1777 |
ԳՐԻՉ՝ Սարգիս:
ԹԵՐԹ՝ 60. չգրուած՝ 59բ, 60աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Ըx8 (Ը 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ- լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «BF եւ զինանշան (եզրահատուած՝ ամբողջութիւնն անընկալելի)»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17,1x
10,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ միասիւն (14,5x7,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր. նմուշ՝ 2ա: ՏՈՂ՝ 24: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմի»: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 3 (Ա-Գ, սկզ.), թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ ԱԲ.՝» FVF եւ երեք երեքնուկանման նախշ՝ երկու թերթը դէմ դիմաց, տակը՝ երկու փոքր բոլորակ», Գ.՝ «PP», չգրուած՝ Աբ-Գբ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 1ա: Զարդագիր՝ հանգուցագիր (1ա): Խորագրերը՝ բոլորգիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, դեղին, կանաչ, նարնջի, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին եզրամաշ, թ. 1՝ արտաքին լուսանցը կտրած. ամբողջութեամբ խոնաւութիւն տեսած, թուղթը փոքր ինչ գունափոխուծ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-59ա Առակք առասպելականք եւ բարոյականք,
որ կերպարանեն զճշմարտութիւնն, ասացեալ մեծ վարդապետին Մխիթարայ, մականուն Գոշ:
ա. 1ա [Ա.] Աստուած յառնելն երբեմն զարարածս՝
երկեաւ հակառակիլ... այլ ընդ միմեանս պատերազմեսցի:
բ. 1բ [Բ.] Փափագեաց երկին խոնարհիլ...
ոչ թողու անարգիլ:
գ. 1բ [Գ.] Կարծեաց երբեմն զանձնէ Արեգակն...
գիտացին զբնութիւն իւրեանց:
դ. 1բ [Դ.] Ի լրման՝ Լուսին կործեաց
զանձնէ... վայել է յանմտանալն:
ե. 1բ-2ա [Ե.] Ժողովեալ երբեմն աստեղաց...
որ եւ թողութեան է արժանաւոր:
զ. 2ա [Զ.] Երկիր հայեցեալ ի բարձրութիւն
լերանց... զի լուսաւորի քան լուսաւորէ:
է. 2ա-3ա [Է.] Ի մէջ տնկոց խորհուրդ
եղեւ... տէրանց իւրեանց:
ը. 3աբ Ը. Ի լինել որթոյն որդեկոտոր...
ոչ տեսանել զանմիտ մխիթարիչն:
թ. 3բ Թ. Պահելով ոխս ընդ որթոյ մորենի...
նմանիլ ոչ կարէ:
ժ. 3բ Ժ. Նռնենի եւ թզենի առ միմեանս
սէր ունել կամեցան... լուծանելի իցէ սէր:
ժա. 4ա ԺԱ. Նախանձ առ միմեանս կալան խնձորի
եւ տանձի... թէ յանդգնի՝ եւս առաւել անարգի:
ժբ. 4ա ԺԲ. Հարցաւ ընդ թզենի, թէ զիա՞րդ
է... ի դառնութենէ բարուց:
ժգ. 4բ-5ա ԺԳ. Խնամութիւն առնել ընդ միմեանս
կամեցան թթենի եւ ձիթենի... թագաւորական տոհմի:
ժդ. 5ա ԺԴ. Յանփորձից ոք տնկոց հարցանէ
զնռնենի... ըստ որում եւ Աստուած խնամէ:
ժե. 5աբ ԺԵ. Ի միասին սալոր եւ դամոն
եւ ծիրան ամբաստանեցան... եւ ոչ ամբաստանելի զխնամող են:
ժզ. 5բ-6ա ԺԶ. Յատենի երբեմն յանդիմանել
սկսաւ դեղձի... զհիւանդութիւնս նոցա բառնան:
ժէ. 6աբ [ԺԷ.] Բամբասել սկսան միանգամայն
տունկք ի միասին... եւ յայնմ արբշիռ երեւին:
ժը. 6բ ԺԸ. Յանմըտից ոք եհատ զյունապի...
զբարիս իբրեւ զչարս խոշտանկելով:
ժթ. 6բ-7բ ԺԹ. Մերձ առ սօսի առոգանէին
երկրագործք... ի սնոտի գործոց:
ի. 7բ-8բ Ի. Տրտունջ եղեւ տնկոց ամենեցուն
զթագաւորէն իւրեանց... անարգաբար ասել դատապարտեալ:
իա. 8բ-9ա ԻԱ. Երթեալ ոմն կարօտ ի ձմերայնի
ի դրախտ... եւ յուսով զնոսա դարձուցանիցէ:
իբ. 9աբ ԻԲ. Խոհեմ ոք եկարց զծառս, եթէ
Զինչ են պատճառք... որպէս Տէրն ուսուցանէ առակն:
իգ. 9բ-10ա ԻԳ. Նշենիք քաղցր եւ դառն՝
եղբարք գոլով համամարք... այսպիսի կարգի իցէ լուծումն:
իդ. 10աբ ԻԴ. Մեծաբանեալ սնափառէր կաղնի...
եւ ծիծաղելիք ի բաց խոտին:
իե. 10բ-1ա ԻԵ. Բողոք առ միմեանս կալան
ցարասի եւ հաւամագի... զինքեանս վայրապատ ամբաստանեն:
– 11ա (գրչից) Զբազումս ի գիտելեաց եւ յանգիտելեաց
թողաք իբր համազօրս յօրինակս եւ յառակս եւ զառեալ նշանակսդ չափաւորապէս համեմատեցաք,
պատճառս տալով տեսողաց բանին, նմանապէս զթերին լցուցանել: Եւ արդ, փոխանցելի է մեզ
եւ յայլսն, այսինքն՝ ի բոյսս ծաղկանց եւ սերմանց եւ բանջարաց եւ ի նոցանէ չափաւորապէս
զգաղափարսն առնլի է բարոյապէս եւ առասպելօրէն, եւ զի թէպէտ անըմբռն ասացեալքդ կարծին,
սակայն թանձրամտաց առաւել ախորժելի երեւին, որոյ աղագաւ զսակաւդ յօժարեցաք գրել:
իզ. 11բ-2ա ԻԶ. Տեսեալ ապա այնուհետեւ
բուսոց... եւ եղեւ ուրախութիւն ի թագաւորելն նորա:
իէ. 12ա-3ա ԻԷ. Ուսանիլ ոմանք ի բուսոց
կամեցան... զի մի՛ անյուսութեամբ տրտմեցիմք:
իը. 13աբ ԻԸ. Ըստ գարնանային յեղանակի
երանէին ոմանք... եւ յանդիմանին ունայն լինել:
իթ. 13բ ԻԹ. Փեննայ՝ զանձն սրբասէր, ասէր
լինել... եւ ոչ առ մի ինչ պիտանացու:
լ. 13բ-4ա Լ. Եղեւ գժտութիւն երբեմն
ի մէջ լեռնականաց եւ դաշտականանց ծաղկանց... զընկերս եւ զեղբարս:
լա. 14բ [ԼԱ.] Աղաղակեր երբեմն խնկող
կուզիկ... չար կարծել:
լբ. 14բ-5ա [ԼԲ.] Եղեւ հարսանիս Արեգական...
եւ մնացին անպսակք:
լգ. 15աբ [ԼԳ.] Գնդածաղիկք եւ կորընգան
եւ խոլորձ... եւ երկիւղիւ միշտ ներգեւին:
լդ. 15բ ԼԴ. Խոկացեալ բուսոց, թէ Ո՞ արդեօք
յառագապահ մեզ կացցէ... զի հզօր է զօրութիւն, քան զլեզու:
լե. 15բ-6ա ԼԵ. Նախատեցաւ եղեգան ծաղիկ
եւ նմանք նորա... որով յանդիմանին յաւէտ քան թէ ծածկին:
– 16ա (գրչից)
Համասեռք այսմ զանց արարաք. եկեսցուք ի սերմանս եւ ի բանջարս:
լզ. 16ա ԼԶ. Ախտիւք փառասիրութեամբ զանձինս
պատրաստէին սերմանք իշխել... ուսման աղագաւ:
լէ. 16աբ ԼԷ. Իբրեւ ծանեաւ գարի, եթէ
խոնարհութեամբ հաճոյ եղեւ ցորեան... առաւել եւ ամբարհաւաճեն:
լը. 16բ ԼԸ. Զնոյն կրեաց եւ կորեակ ասելով...
ըստ զանազանութեան:
լթ. 17ա ԼԹ. Հաճար եւ մընեւ ի միասին
ուրախ լինէին... եւ այլ ոչ ինչ օգտին:
խ. 17ա Խ. Մարմնոյ մեծութեամբ բակլայ
եւ սիսեռն պարծէին... եւ միշտ կերակրելով զաղքատս:
խա. 17բ ԽԱ. Անկաւ ի պատառէ կերողի հատ
սիսեռան... ի նոցանէ փախչել:
խբ. 17բ ԽԲ. Նմանապէս անգոսնեցաւ ի նմանէ
բակլայ... լինել անպարսաւ եւ անպատճառ:
խգ. 17բ-8ա ԽԳ. Ի չափողէ զերծեալ ի ձեռանէ
ոլոռն... եւ ի մեծամեծացն զփոքրագոյնն:
խդ. 18ա ԽԴ. Միատեսակ գոլով ոսպն իբրեւ
զկեղծաւոր... զի յայտնին ներգործութեամբ:
խե. 18աբ [ԽԵ.] Անհանդուրժելի եղեալ այսմ
յանիմանութեան... ծաղր լինին բազմաց:
խզ. 18բ ԽԶ. Բազմեալ կայր մոշ ի դարմանս
հիւանդաց... զի անվրէպ լիցին:
խէ. 18բ ԽԷ. Ի սերմանց է եւ անուանեալն
արջնդեղ... ընտրեն զբազումս եւ զխոշորս:
խը. 19աբ ԽԸ. Սամիթ եւ գինձ, չաման եւ
փեգենայ... եւ ոչ ընդ աշխարհավարս:
խթ. 19բ ԽԹ. Լուեալ ոմն ի Գալիանուէ,
զի զխաշխաշն... ամենայնի ժամանակ է:
– 19բ (գրչից)
Բաւական է այսմ տեսակի ասացեալքս:
ծ. 19բ-20ա Ծ. Կարգեցաւ հրամանատար եւ
ի թագաւորէն բուսոց ճակնդեղ... եւ մինչեւ ի բնաւիցն ժամանէ իշխանն Աստուած:
ծա. 20աբ ԾԱ. Դարմանեցաւ ոմն ի թաղթէ
ի գարնան յեղանակի... եւ ի սաստ ի բժշկութիւն հոգւոց:
ծբ. 20բ ԾԲ. Բժիշկ ոմն բնախօսէր՝ ստուգաբանելով...
պիտանի դարման:
ծգ. 20բ-1ա ԾԳ. Զխստոր Գալիանոս [թիւրակէս]
կոչէր շինականաց... կուրանան ոգւով:
ծդ. 21ա ԾԴ. Եփեալ հողագործ ի պարտիզէ
իւրմէ զսոխ բազում... իսկ յաճախն ապականիչ:
ծե. 21ա ԾԵ. Ի հրապարակս ճոխաց ի միասին
սոխ եւ խստոր... եւ վասն նոցա խոտիցիմք:
ծզ. 21աբ [ԾԶ.] Հարցաւ ստեպղին ի շաղգամէ...
զի չար երկաքանչիւրքն են:
ծէ. 21բ ԾԷ. Հասեալ սեխ եւ քաղցրացեալ...
այլ բազմաժամանակեայ եւ լուսաւոր:
ծը. 21բ-2ա [ԾԸ.] Մտեալ ոմն ի պարտէզ,
կամեցաւ հարկանել զձմերուկ... թէեւ նոքա զգուշանայցեն:
ծթ. 22ա [ԹԾ.] Վարունկն կոչեցեալ հայերէն
պարտիզի պտուղ... նա եւ յամեալք ժանտութիւնք նոցա յայտնին:
կ. 22բ Կ. Ետես ի վաճառի անփորձ ոք
զշամամն... եւ զօրութիւն ճշմարիտ:
կա. 22բ-3ա [ԿԱ.] Ի բժշկութիւն որովայնի
զինքն քարոզէր կաղամբ... ել չարութիւն նոցա:
– 23ա (գրչից)
Լռեսցեն եւ այս տեսակք, անցցուք եւ յայլ ինչ:
կբ. 23աբ ԿԲ. Ի լերանց իւրաքանչիւր ոք
զինքն գիտէր գլուխ այլոց... Աստուած իջեալ:
կգ. 23բ [ԿԳ.] Նման այսմիկ եւ գետք իւրաքանչիւր...
ճշմարտութիւն հզօր է, քան զօրինակս:
կդ. 23բ-4ա ԿԴ. Այսպէս եւ աղբիւրք կրեցին...
որ առոգանէ զառաքինութիւն:
– 24ա (գրչից) Սակաւուք եւ այս շատասցուք.
առցուք եւ ի կենդանեաց:
կե. [ԿԵ.] Խնդրեցին ամենայն ազգք կենդանեաց...
զթագաւորութիւն թէ եւ կամեսցին:
կզ. 24աբ ԿԶ. Յետ կարգելոց զիշխանսն,
որ ի ջուրսն, Ղեւիաթան արքայ... անարգութիւն է՝ ոչ տալ պատերազմ:
կէ. 24բ-5ա ԿԷ. Եկեալ ազգ մարդկան ձկանց
առաջի թագաւորին իւրեանց... հնազանդ լինել հզօրի:
կը. 25ա ԿԸ. Դարձեալ եւս զայս պահանջեն...
եւ միւսն զմարտսն վանիցէ:
կթ. 25աբ ԿԹ. Հանդիսացեալ կրիայք կամեցան
արշաւանել ի Կրետէ... ի վերայ նոցա երեւեալ այլք:
հ. 25բ-6ա Հ. Խորհուրդ արարեալ գորտունք
ծովու... զոր ոչ գիտէին յառաջ:
հա. 26ա ՀԱ. Զհուր վառեալ որսորդաց, ետես
Եպենէսն... եւ զմերն թողումք զոր ունիմք:
հբ. 26աբ ՀԲ. Ողոքէր ոմն զխխնջիւն...
եւ ոչ եթէ պատուեն:
հգ. 26բ ՀԳ. Զմիւռնեսն զոմն ի խեցեմորթիցն...
յորմէ ոչ դիւրին է զերծանել:
հդ. 26բ-7ա ՀԴ. Ոմն ի ջրայնոցն ուտել
կամէր զգորտունս... ծածկել կամեսցի:
հե. 27ա ՀԵ. Մեղադրեցան ձկունք ի թագաւորէն
իւրեանց... ի դէպ է լինել խրատուն:
– 27ա (գրչից)
Շատ լիցի եւ այս. եկից ի ցամաքայինս:
հզ. 27բ ՀԶ. Հայեցեալ բեհմոթն յիւրաքանչիւր
ազգս կենդանեաց... նմանապէս եւ յեկեղեցիս:
հէ. 27բ ՀԷ. Զուարակ յոգորելն զեղջիւրսն
հարեալ ի գետին թափէ... զօրութեանն զիջանիցէ:
հը. 27բ-8ա [ՀԸ.] Փախուցեալ երբեմն ի
լծոյ հերկաց եզն... քաղաքավարիլ անգործ:
հթ. 28ա ՀԹ. Բազմութիւն անդէոց ժողովեալք
ի ներքոյ անտառաց... խափանեսցէ:
ձ. 28աբ Ձ. Եղեւ երբեմն տրտունջ անդէոց...
զի սակաւ է ինքեանցն:
ձա. 28բ ՁԱ. Խոյ եհար եղջերօք գլխոյ
զծառ բազում անգամ... ինքեանց ախտիւք զայլս պատճառեն:
ձբ. 28բ-9ա ՁԲ. Հօտ երթալն իւրեանց շարժէին
դմակք նոցա... ի պարկեշտս համարին:
ձգ. 29ա ՁԳ. Նոխազի առեալ յայծից՝ եմուտ
ի դժուարս քարանձաւաց... ազատիլ ի վտանկէ, որ է անեպեր:
ձդ. 29աբ ՁԴ. Անասուն կենդանեաց եկեալ
ասեն առիւծուն... ազատել ի չարէ:
ձե. 29բ [ՁԵ.] Բեկեալ առիւծու ոտք, տրտնջէր...
զի ոչ ի մէնջ եղեւ:
ձզ. 29բ-30ա ՁԶ. Առիւծ եւ արջ եւ գայլ...
եւ նախ պատահի սկսողաց:
ձէ. 30աբ ՁԷ. Արջու ցաւեցին որովայն...
ի գազանաբարոյ արանց:
ձը. 30բ-1ա ՁԸ. Եգիտ աղուէս զգայլ կուրացեալ...
գայլուն եւ աղուեսուն:
ձթ. 31ա ՁԹ. Գայլու ծերացեալ գնաց առ
հօտն եւ ասէ... որդի սատակման:
ղ. 31աբ Ղ. Շանց առաջի եկեալ՝ ասեն
թագաւորին իւրեանց... եւ ատել զհիւրս:
ղա. 31բ-2ա ՂԱ. Մկունք համանգամայն զհրեշտակս
առաքեն առ կատուն... եւ մահմետականք:
ղբ. 32ա ՂԲ. Ընձու զհետ վազեալ որսու...
եւ դարձեալ զըղջանան:
ղգ. 32ա ՂԳ. Գող զբորենի ըմբռնեաց առիւծ...
ըստ յանդիմանութեան առաքելոյ:
ղդ. 32աբ ՂԴ. Զճագար եհարց աղուէսն եւ
ասէ... եւ զդիւրաճաշակն առողջութեամբ:
ղե. 32բ ՂԵ. Հարցաւ նապաստակ, թէ Ընդէ՞ր
այդքան զանգիտօղ ես... եւ միշտ երկիւղիւ զգուշանալի է:
ղզ. 32բ ՂԶ. Մեղադիր եղեն ոմանք կղբու...
զի կենօք տանջի եւ մահուամբ:
ղէ. 32բ-3ա ՂԷ. Զվագր նախատէր որսորդ...
որ ոչ է դիւրին առնել:
ղը. 33ա ՂԸ. Եգիտ աղուէս գիրս ինչ...
եւ երեւելի լեալ, գնան հալածեալք:
ղթ. 33աբ ՂԹ. Ետես կապիկ զմալում... ի
մոլար առաջնորդն կուտելով:
ճ. 33բ-5ա Ճ. Թագաւոր ոմն ետես տեսիլ,
զի իբրեւ զանձրեւ իջանէր աղուէս... եւ նման այսոցիկ այլս բազումս:
ճա. 35ա ՃԱ. Փիղ ետ զորդի ցՊղատոն՝ ուսանել...
եւ այլովք այսպիսեօք:
ճբ. 35աբ ՃԲ. Զուղտ եհար դարմանիչ իւր...
խրատու յայն սակս ոչ տարաք:
ճգ. 35բ ՃԳ. Խոզ երթեալ առ քաղդեացիսն...
եւ զգործ տեսանել ձեռաց Աստուծոյ ոչ կամին:
ճդ. 35բ-6ա ՃԴ. Երթեալ էշ կրօնաւորիլ
ի լեառն... յիշելով զառաջին վարսն:
ճե. 36ա ՃԵ. Նախատէին զջորի՝ իշորդի լինել...
ի մարց պատշաճի:
ճզ. 36ա ՃԶ. Խրոխտացեալ ձի, հնազանդ լինել
հեծելոյ ոչ կամեցաւ... եւ ի յաւիտենից մահուանէն ազատիցիմք:
ճէ. 36աբ ՃԷ. Գոմէշ կամեցաւ ուսանել երկրաչափութիւն...
եւ մէք նմապէս լիցուք:
ճը. 36բ ՃԸ. Կամեցաւ գոմէշ ըզդարմանիչ
իւր հարկանել... ի ձեռն նոցա առնուլ վրէժ:
ճթ. 36բ-7ա ՃԹ. Պատերազմել վիշապ ընդ
եղջերու կամեցաւ... եւ ամենեքումբք յաղթօղ լինին նման Տեառն:
ճժ. 37ա ՃԺ. Գայլ սպասէր այծեման, զի
ննջիցէ... եւ եկեալ առիւծն, Քրիստոս սատակէ զնոսա:
ճժա. 37աբ ՃԺԱ. Թոբեկ նախանձէր զոզնի...
եւ ի դստերսն է տեսանել:
ճժբ. 37բ ՃԺԲ. Յովազ զհետ երթեալ որսու
եւ ոչ յաջողեալ... ունել զպատճառս:
ճժգ. 38ա ՃԺԳ. Հրաման ել ի թագաւորէն կենդանեաց
ցամաքայնոց... զի պէտս ունին փոքունց եւ անարգաց:
ճժդ. 38աբ ՃԺԴ. Թռչունք հասարակ զաղաղակ
բարձին... ոք գործել չար:
ճժե. 38բ ՃԺԵ. Ձագք ասեն [ց]ծնօղսն իւրեանց...
որով երկայնակեացք եմք յերկրի:
ճժզ. 39ա ՃԺԶ. Բազէ զհետ մտեալ աղաւնոյ...
ոչ խնայէ, այլ ըմբռնէ:
ճժէ. 39ա ՃԺԷ. Վարուժանին տեսեալ զբազմորդի զլոր...
քան թէ ստացողաց:
ճժը. 39աբ ճժը. Ի ձեռաց շահենի յորսալն
զերծաւ ձագ հօբալի... նուէրս Տեառն՝ ասէր լինել:
ճժթ. 39բ ՃԺԹ. Ցին զձագս տեսեալ հաւու...
որոց անմտութեանն ոչ անսան:
ճի. 39բ-40ա ՃԻ. Զջայլամն տեսեալ չիտ...
ինքեանց իմանալ:
ճիա. 40ա ՃԻԱ. Ի տօնի սրբոյ Զատկին եկին
թռչունք ամենայն... եւ հաղորդեցուցանեն:
ճիբ. 40բ ՃԻԲ. Երամ ճաճղուկու երթեալ առ
արագիլ... սակս բարեգործութեան նոցա:
ճիգ. 40բ-1ա ՃԻԳ. Բու հրեշտակ առաքեաց
առ արծիւ... ոչ է միաբանութիւն առ հարկաւոր բաժինս:
ճիդ. 41աբ [ՃԻԴ.] Զարծիւ աղաչել սկսան
թռչունք միանգամայն... եւ ակամայ լինին մահ արկանել նոցա անխնայ:
ճիե. 41բ ՃԻԵ. Հաւ ընտանի յըմբըռնել ստացողին
յոյժ աղաղակէր... եւ չարի ակն ունել արժանի:
ճիզ. 41բ-2ա ՃԻԶ. Զձագ աղաւնւոյ բազում
անգամ առեալ... եթէ յանդգնութեամբ գործեն:
ճիէ. 42ա ՃԻԷ. Երթեալք ի թռչնոց ոմանք
հիւր տատրակի... դարմանիցեմք ըստ կամաց նոցա:
ճիը. 42աբ ՃԻԸ. Աքաղաղ բազում անգամ աղաղակեաց...
յաճախ խօսին:
ճիթ. 42բ ՃԻԹ. Պատարագ զենման մատուցանել
ագռաւ կամեցաւ... ունին պղծոյն Մահմէտին:
ճլ. 43ա [ՃԼ.] Ազգ ճնճղկաց հրապարակ եդին
խորհել զորսողաց... յեկեղեցիս ապաւինել:
ճլա. 43ա ՃԼԲ (=ՃԼԱ). Մեռաւ որդի ագռաւու
եւ սգաց յոյժ... եւ պատարագի եւ զայլոց եւս:
ճլբ. 43բ ՃԼԲ. Սովորաբար անծեղ յանտառս
միշտ աղաղակէ... յաղօթսն յաւելցուք:
ճլգ. 43բ-4ա [ՃԼԳ] Սարեկ ետ զորդի իւր
յուսումն քահանայութեան... եւ հոգեւորն սուգ յուրախութիւն յանգի:
ճլդ. 44ա ՃԼԴ. Հրաւիրի ի հարսանիս արջնագռաւ
ի յանգեղէ... միշտ նոյն օրինակ կալ:
ճլե. 44աբ ՃԼԵ. Ճայեկ առ սագ աղերսէր...
եթէ զհաւատսն ոչ ընկալցին:
ճլզ. 44բ-5ա ՃԼԶ. Սիրամարգ զգեղեցկութիւն
իւր ամենեցուն յայտնեալ... այնմ ոչ հասին:
ճլէ. 45աբ ՃԼԸ. Զերամս տեսեալ որսորդ
զկաքաւուց՝ սկսաւ խոստանալ... փախստեամբ ի չարէն ազատին:
ճլը. 45բ ՃԼԸ. Կկուի նեղեալ յափրոդիտականէն,
երթեալ խոստովան եղեւ... անօգուտ մնան:
ճլթ. 45բ-6ա ՃԼԹ. Ծիծռան արարեալ իւր բնակութիւն
ի հեծանս տան... գտցուք ընդդէմ նոցա օգնական մեզ:
ճխ. 46աբ ՃԽ Հօբալ զբոյն տատրակի քակտեալ
եւ իւր շինեալ... յոռի իցէ չքակեալ:
ճխա. 46բ ՃԽԱ. Խորդք տողին ի գնալն իւրեանց...
եւ միմեանց զգուշանալ:
ճխբ. 46բ ՃԽԲ. Բուիճակ աղաղակէ... ճշմարտութիւնն
եւ ոչ առնեն:
ճխգ. 46բ-7ա ՃԽԳ. Արօր եւ կւիւ ի կղզիս
հանեն զձագս... եւ անպարտ լինել ի նոցունց:
ճխդ. 47ա ՃԽԴ. Ձկնաքաղ ի մեծի պասի ուտէր
ձուկն... զի պատճառ ետուն բազմաց գայթակղութեան:
ճխե. 47ա [ՃԽԵ.] Սարսարակ թռչուն ի տուէ
պարարի... զի ախտ է հոգւոյ եւ մարմնոյ:
ճխզ. 47ա ՃԽԶ. Սոխակ եւ ցախսարեկ եւ այլք
նմանք սոցին... եւս սիրեսցուք զերգելն:
ճխէ. 47բ ՃԽԵ. Ճպուռ այնքան երգէ... մերկանալով
զմարմնոյ:
ճխը. 47բ ՃԽԸ. Երկու են բանք թռչնոց...
եւ մարմին Տեառն ուտել ճաշ:
ճխթ. 47բ ՃԽԹ. Ձիական թռչուն զծառս փորէ...
զի մեղք կերակուր նորա է:
ճծ. 47բ-8ա [ՃԾ.] Քազադր զհիւանդութիւն
բառնայ տեսլեամբ... ի տեսլենէ սիրելեաց:
ճծա. 48ա ՃԾԱ. Արմաւ նոյն է ի ծախիլ եւ
ի ծնանիլ... ի սկզբանն եւ կատարածին:
ճծբ. 48ա ՃԾԱ [= ՃԾԲ]. Մեղու գործասիրութեամբ
զծաղիկ եւ զմոմ եւ զմեղր ժողովէ... ի բժշկութիւն ոգւոյ:
ճծգ. 48ա ՃԾԳ. Մրջիւն ժիր է յերկասիրութիւն
եւ բազմիմաստ... միտ՛ ձանձրութեամբ թողուցուս:
ճծդ. 48աբ ՃԾԴ. Զբոյն մրջեան արջ փորէր
եւ լեզւաւ ժողովէր... ի մեծամեծաց երկնչել:
ճծե. 48բ ՃԾԵ. Յոպոպ թէպէտ արդարախոհութեամբ
զծերացեալ հայր կերակրէ... այլով վարուք զնա ծածկել ոչ կարեն:
ճծզ. 48բ-9ա ՃԾԶ. Ջղջեկան զլոյս տեսանել
ոչ կարէ... եւ ի գիշերի գործեն չարիս:
ճծը. 49աբ ՃԾԷ. Ժողովեալ առ հասարակ թռչունք
զբօսանիլ ի ծով... եւ սակաւք են ընտրեալք:
ճծթ. 49բ ՃԾԸ. Մարախ զօր անուանի Աստուծոյ...
հալածել զնոսա:
ճծթ. 49բ ՃԾԹ. Մեղուաքաղ մեղու ոչ վնասէ...
զայս ուսանիմք ըստ առակիս:
ճկ. 49բ ՃԿ. Թիթղունք որքան յօդս շրջին...
եւ ապականէ զմարմին:
– 49բ (գրչից)
Աւարտեցաւ առակք բարոյականք եւ առասպելականք: Դիցուք եւ սակաւուք առակք ստեղծականք,
որ նման ասացելոցն կերպարանէ զճշմարտութիւնն աշխարհօրէն եւ եկեղեցականապէս:
ճկա. 50ա ՃԿԱ. Թագաւորին Հնդկաց էր թռչուն
ինչ... ի միմեանս դարձուցանել ոչ կարեն:
ճկբ. 50աբ ՃԿԲ. Որդի թագաւորին յունաց
խնդրէր կին... եւ ոչ անօթ ցանկութեան:
ճկգ. 50բ-1ա ՃԿԳ. Իշխան ոմն էր չար...
բեկանին եւ մահանան:
ճկդ. 51աբ ՃԿԴ. Այր ոմն կտաւագործ...
եւ առ մարդիկ՝ անգիտութեամբ մեղանչելն:
ճկե. 51բ ՃԿԵ. Ի թագաւորէն Ալեքսանդրէ
մեծարեալ լինէր երկրագործ... միմեանց պէտս ունին:
ճկզ. 51բ-2ա ՃԿԶ. Արքային Սողոմոնի հանդերձ
ոմն կարէր... զոր բազումք այպանեն:
ճկէ. 52ա ՃԿԷ. Պղնձագործ եւ երկաթագործ...
նմանապէս եւ ի հոգեւորսն:
ճկը. 52աբ ՃԿԸ. Ի թագաւորելն ոսկի խնդրէր
յերկրպագութիւն... որովք չէ պարտ ամբարհաւաճել:
ճկթ. 52բ Ճկթ. Խաղաղորդ ոմն էանց ընդ դուռն
մորթեգործի... եւ իւրաւունս տան արդարոց յանդիմանութեամբ:
ճհ. 52բ-3ա ՃՀ. Ի մէջ ծերոց բանք հինք
պատմէին... զի վասն հնութեան բազում ինչ ստեն:
ճհա. 53ա ՃՀԱ. Այր ոմն զանկեալ գէշ եկեր
ի փողոցի... եւ զայլոց սակաւն դատեն ըստ Տեառն ձայնին:
ճհբ. 53ա ՃՀԲ. Յաւուր զատկի տօնին եկին
հաւատացեալք հաղորդիլ... հային եւ գայթակղեն:
ճհգ. 53աբ ՃՀԳ. Այր ոմն յաւուրս Գալիանոսի...
զի ոչ միշտ առողջք են:
ճհդ. 53բ-4ա ՃՀԴ. Պատահեաց երբեմն Գալիանոսի...
զի չարն յերկուսինն է:
ճհե. 54ա ՃՀԵ. Իմաստասէր ոմն ետես զտնկագործ...
բնականն ցուցանել զգիտութիւն:
ճհզ. 54աբ ՃՀԶ. Զօրական ոմն քաջամարտիկ...
ոչ ունիցիմ զառոյգութիւն բարւոյն:
ճհէ. 54բ ՃՀԷ. Գող եմուտ ի տուն ճոխից...
այլ աստ պատժին եւ անդ:
ճհը. 55ա ՃՀԸ. Զքահանայ ոմն ըմբռնեալ աւազակ...
յապականութիւն հնարելի է:
ճհթ. 55ա ՃՀԹ. Յաղագս վայրապար շրջելոյ
մանկանն ասաց մայրն... յորժամ չարաբարոյ իցէ:
ճձ. 55աբ ՃՁ. Թագաւոր ոմն զբազումս կոչէր
ի զինուորութիւն... ոչ հասանեն:
ճձա. 55բ-6ա ՃՁԱ. Այր ոմն տնկասէր տնկեաց ի պարտեզ
իւր... եւ վերստին ուրախանալն ըստ պտղաբերիլն:
ճձբ. 56աբ ՃՁԲ. Արք երկու ճանապարհորդէին
ի քաղաք ուրեք... եւ ի բարիսն վայելեն:
ճձգ. 56բ-7ա ՃՁԳ. Վաճառական ոմն ունէր մարգարիտ
մի մեծ յոյժ... եւ զմիտս Աւետարանին ուսանիցի ի սրբոց:
ճձդ. 57ա ՃՁԴ. Քաղաք էր հեռի թագաւորի
ումեմն՝ յոյժ հռչակեալ գեղեցկութեամբ... ըստ պսակի, որ պարգեւի:
ճձե. 57աբ ՃՁԵ. Լեառն մի էր յերկրի յոյժ
ամբարձեալ... եւ ուրախացեալ հանգչիցի:
ճձզ. 57բ-8ա ՃՁԶ. Երկու ի միասին տնկեալ
ծառք... եւ ուրախանալ ընդ բարին:
ճձէ. 58աբ ՃՁԷ. Ծառ մի է յաշխարհի միում...
եւ ի վարս սուրբս:
ճձը. 58բ ՃՁԸ. Իբրեւ լուան ազգք ամենայն...
ի խնամս Երրորդութեանն եւ անմահական:
ճձթ. 58բ-9ա ՃՁԹ. Սերմանօղ ոմն սերմանեաց
յագարակի իւրում... բազումք ուղղափառք:
ճղ. 59ա ՃՂ. Այր մի իջանէր ի բարձրագոյն
լեռնէ... վերանալ ոչ կարացին:
– 59ա (գրչից)
Առակս այս յայտնի է: Եւ այս առակք աւարտեցան ստեղծականք ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ: Եւ արդ, մի ոք ծաղր առնիցէ զմեզ. զի ի առնուլ ի սոցուց ի զրուցատրութիւնս եւ
յասացուածս ի դէպ համարեցաք, քան զաշխարհականացն վարիլ սովորութեամբ, եթէ հաճոյ ոմանց
թուեսցի Տեառն շնորհ, ապա թէ ոչ՝ թողութիւն մեզ արասցէ սիրով նորին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
59ա Օրինակեցաւ
գրքոյկս ի հին գրուածոյ իմեքէ, ձեռամբ ուրումն Սարգիս (ջնջած) կոչեցելոյ, յամի Տեառն
1777, յամսեանն մայիսի քսան, ի քաղաքն Կոստանդնուպօլիս, ի Նոր Դուռն, որ է Եէնի խափուն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
16ա (ստ. լս.,
ԺԹ. դ., շղագիր) Յօհանէսի որդի Ղազարի գիրք (ջնջած):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 60բ «Աստուծոյ, Ղազար», «ի զ» եւ կասմաստառ Բ.՝ «է, էլէր,
ա, բ, թ, թեթեւ»:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի մէջքին
սոսնձած թղթին՝ «Առակք Մխիթար Գօշի. 1»: Աա. «Առակք Գօշ Մխիթարայ, Հմր
2531/343», «1777. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
60ա՝ «1829»:
2532
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԳ. դար |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Տիրատուր:
ԹԵՐԹ՝ 191: ՊՐԱԿ Ա-ԻԹx8 (հաւանաբար. վերակազմութեան պատճառով ճշգրիտ հաշուելն անհնար է): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 15,6-16x10,5-11: Գրութիւն՝ միասիւն (12,5-13x8-8,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 112ա): ՏՈՂ՝ 16-18: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ սեւ կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը շերտաւոր կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա-Բ.) + 2 (Ե-Զ.) թուղթ, աւելացուած 1968 թ.ի նորոգման ժամանակ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ
– Աւետարան Մատթէոսի, Է. 12-25: 2 (Գ-Դ., սկ.), ստացուած զոյգ թերթի (կայ երկրորդի
միայն ներքին լուսանցը) երկայնակի հատումով եւ լայնակի ծալումով: ԺԱ. դ.: Մագաղաթ,
22x15,3, երկսիւն (18,5(պահպանուածը)x[18]), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Դա), տող՝ 16. ունի լուսանցային համաբարբառ՝ 2-3 տող: Կարդալ՝
Դբ, Գա, Դա, Գբ. «[այնպ]էս եւ դուք արարէք նոցա... ճանապարհն՝ որ տանի ի կեանս/// քո զաւրութիւնս բազումս արարաք... իջին անձրեւք, խաղասցին գ[ետք]»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. ունեցել է հին նորոգում (յետագայ ձեռքով գրուած պրկահամարներ
տե՛ս 2բ, 3բ, 4ա, 7ա եւ այլն). այդուհանդերձ եղել է խիստ քայքայուած, ուստի 1968 թ.
ամբողջութեամբ նորոգուել է,
ընկած եզրերն ու անկիւնները նոր թղթով լրացուել, վերակազմուել հին ու նոր կաշիներով
(տե՛ս Նշում), թերթերի թափուածութեան պատճառով որոշ նիւթերի մի մասը կիսատ կամ խառն
են. նորոգումից առաջ Պատառիկ-պահպանակի երկրորդ կէսը (Դ.) եղել է ձեռագրի վերջում.
լուսանցակողերը գունաթափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-6բ [Յովհաննու Մանդակունւոյ ճառք]
ա. 1աբ [Յաղագս մխիթարութեան աշխատաց] –
///[ողջս]կէզս խոյոց եւ զուարակաց... ապա եթէ տրտնջիցէք եւ հայհոյիցէք իբրեւ///
Տե՛ս Յովհ. Մանդակունւոյ
Ճառք, Վենետիկ, 1836, էջ 66-7:
բ. 2ա-5բ [Վասն սակաւ գողութեան, որ ոչ ապաշխարեն] –
/// [մա]հս գործէ: Որչափ եւս առաւել [հր]ամանք... եւ զփափագելի դրախտն ժառանգեսցուք
ի Քրիստոս Յիսուս՝ ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս:
Տե՛ս
Յովհ. Մանդակունւոյ Ճառք. Վենետիկ, 1836, էջ 107-9:
գ. 5բ-6բ Վասն մխիթարութեան վաղճանելոցն ի Քրիստոս – Նայեա՛
դու ի յոյսն վերստին... եւ խռովեցուցանէ եւ ամենեւին զուշն ափշեցու[ցանէ]///:
Տե՛ս Յովհ. Մանդակունւոյ
Ճառք, Վենետիկ, 1836, էջ 168:
Բ. 7ա-35բ [Ի հարանց վարուց] – ///հիացան յոյժ:
Ասաց [lհա]յրն Ռուփոս... ի մարմնոյ եւ ի յարէնէ Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի,
որում փառք յաւիտեանս:
Գ. 35բ-41բ Խաւսք Յովհաննու Մանդակունոյ՝ Խրատ եւ ի գովութիւն
ճգնաւոր կրաւնաւորաց եւ ի յանդիմանութիւն ծուլից եւ արհամարհողաց զպատուիրանս Տեառն
– [Առն մոնոզոնի ասելոյ եւ իմաստնոյ, որ ունի զգիտութիւն որոշողութեան] եւ ի յորոշողութիւն
որոշել զչար եւ ի բարոյն... եւ յամենայն աշխարհական ցանկու[թենէ, զի հասանիցէմք արքաութենէ
երկնից ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն]:
Հմմտ. ձեռ. 693, 156բ-63բ:
Դ. 42աբ [Խրատ] – ///քնով դատարկութեան, քանզի
ասէ չգործու/// ացան կեր բերան: Զի ոչ խրատիս, քանզի դատարկեցէ չունին... հրաժարեալք
ի կանաց եւ չհրաժարեալք ի տան տ[իկ]նաց, հրաժարեալք
ի տ[ա]նց եւ չհրաժարեալք ի դրաց,
հրաժարեալք յանապա///
Ե. 43ա-4ա [Խրատ] – ///ծկել զփառատրութեան քո խ///ր
գիշերոյ, որում կրկնի ծունր երկրպագութիւն ամենայն եղելոց երկնաւորաց եւ երկրաւորաց
եւ սանդարամետականաց... եւ բազուկքս կենարար կնքեսցէ, վասն զի գթած ես եւ ողորմած,
եւ քեզ ընդ Հաւր՝ Հոգւովդ Սրբով, վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ այժմ եւ միշտ
եւ յաւիտեանս:
Զ. 44ա-51բ [Խրատ] – Արդ, եթէ ոք ոչ իցէ շաղախե[ա]լ ի մեղս աշխարհիս, մի՛ ամբարտաւանեսցի
զանձն իւր, այ[լ] սգուշ կացէ յամենայն չար
խորհրդոց... Երանի, որ ուրանայ զառժամանակեայս եւ ընդունի զյաւիտենական ուրախութիւնսն
ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
Է. ա. 51բ-3ա Երանելոյն Գրիգորի ասացեալ Խրատ միանձանց – Աղաչեմ
զձեզ, եղբա՛րք, լինել հաւան ոգիք... զպատուիրանս Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեա՛՛:
բ. 53ա-61բ Յաղագս առաքինութեան՝ նորին – Որ
ոք պահէ զսոսայ... զի ապրեցուսցէ զպտուղն իւր յարքայութեանն երկնից ի Քրիստոս Յիսուս՝
ի Տէր մեր:
Ը. 61բ-4բ Յառաջագիտութիւն աբեղայից – Որպէս
մարդ, զի տնգէ այգի... պաշտաւնեայն իմ եղիցի: Մեղայ Քրիստոսի (կրկնուած՝ 121բ-4բ):
Թ. ա. 64բ-7բ Թուխթ Աբասու Ամոնի – Սիրելի՛ք իմ
ի Տէր... եւ յուղիղ հաւատսն նորա:
բ. 67բ-9ա [Թուղթ սուրբ հաւրն Ամոնի
առ միայնակեցս. ձեռ. 521, 74բ] – Հոգին
Սուրբ ուր կամի, շնչէ... եւ իրաւք կատարելաւք:
գ. 69ա-75ա [Նորին հաւրն Ամոնի այլ թուղթ. ձեռ.
521, 77բ] – Տեսանեմ այժմ, զի պտուղն ձեր ամենայնիւ կենդանի է... ընդ ամենայն
սուրբս. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտե՛՛:
Ժ. 75ա-84ա Խրատք հոգեւոր վասն երկիւղին Աստուծոյ
– Ճշմարիտ, թէ մեծ ահ կա... եւ այլ բազում մեղաց իմոց:
ԺԱ. 84ա-5բ [Բան խրատու հաւր Պրաւկղի, որ է հոգեւոր
խրատ. ձեռ. 521, 93ա] – Յամենայն բանս վիճոյ... զի մի՛ անկցի ի բարոյն. մեղա Քրիստոսի:
ԺԲ. 85բ-96բ Անանիա Հայոց վարդապետի ասացեալ Խրատ
քահանայից. ձեռ. 80, 108ա] – Արդ, քահանայական աստիճան ինքն յայտնի է... եւ մանկունք
իմ. եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք:
ԺԳ. 96բ-9բ [Երանելի սուրբ վարդապետին Անանիայի
ասացեալ Խրատ վասն խոնարհութեան. ձեռ. 80, 67ա] – Արդ, որպէս
ասէ առաքեալն... յորժամ աւրն խաղաղ անց///:
Տե՛ս «Մատենագիրք Հայոց», հատ. Ժ., Երեւան, 2011, էջ 342-6: Այս բնագիրը վերագրուած
է Եփրեմին՝ ձեռ. 40, էջ 98բ, նաեւ՝ Գրիգոր Լուսաւորչին՝ ձեռ. 581, էջ 176ա:
ԺԴ. 100բ [Խրատ] – ///յամենայնէ,
զոր ատէ Աստուած իր/// հրաժարել եւ հանապազ խաւսակից լե՛ր Աստուածաշունչ գրոց... որ
թիւ եբրայեցի է բարբառդ, ուղեղ եւ ըղորդ կացէ՛ք. Պռաւսխամէ, ընդ հողեղէնս խաւսի Աստուծ:
Ասի թէ ա/// Աստուծոյ է հրամանն:
ԺԵ. 100բ-5բ [Յաղագս] կամեցողաց բարեաց ընդ միմեա[նս]
– Եթէ մտցես բնակել ընդ եղբարս... եւ որ բառնայն, ինքն առաջնոյ գնասցէ:
ԺԶ. 106ա-7ա [Բենիկ վարդապետի. ձեռ. 7, 138բ] Բանք
աղերսանաց առ հրեշտակս Աստուծոյ – Անկանիմ առաջի ամենայն դասակարգութեան երկնաւորացդ...
եւ ընկա՛լ զմաղթանս աղաւթից իմոց, որ աւրհնեալդ ես յաւիտեանս:
ԺԷ. 107բ-12բ [Յովհաննու Մայրավանեցոյ. ձեռ.
2081, 91ա] Բանք սուրբ հարցն վասն որոշողութեան խորհրդոց, առ որս կամին ապրիլ յաշխարհէս
յաղագս ախտից – Արար Աստուած զմարդն եւ եդ ի դրախտին փափակութեան... առաջի
բեմբին Քրիստոսի մեծի եւ ահաւորի, որում փառք յաւիտեանս:
ԺԸ. 112բ-21բ [Խրատք] – Որք պահէ զսոսա,
կարէ ապրել ի գեհենին... զի ապրեցուսցէ զպտուղ իւր յարքայութիւնն երկնից ի Քրիստոս
Յիսուս ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ ի յաւիտեան[ս. ամ]էն:
ԺԹ. 121բ-4բ Յառաջագիտութիւն ապեղայից – Որպէս մարդ,
զի տնգէ այգի... պաշտաւնեայն իմ եղից[ի] (կրկնուած՝ 61բ-4բ):
Ի. 124բ-5բ [Խրատ] – Այսուհետեւ, մեծատո՛ւնք,
լացէ՛ք եւ ողբացէ՛ք... զի բազմագութ է Տէր եւ ողորմած:
ԻԱ. 125բ-37բ Խաւսք իմաստասիրաց եւ ուղղափառ վարդապետաց
վասն գազանաց եւ սողնոց, ոյք ի նոսա սահմանեալ կան յաղագս աւրինակի մեղաւորաց եւ
արդարոց, որ կան ի սահմանին Աստուծոյ – Բարիախաւսն է զառիւծէ, որ թագաւորէ ի
վերայ ամենայն անասնոց... զի աստուածային փառացն արժանաւոր լիցուք. որում փառք յաւիտեանս:
ԻԲ. 138ա-59բ [Խրատք Նեղոսի]
ա. 138ա-42ա [Սրբոյն Նեղոսի Վասն որկրամոլութեան. ձեռ.
789, 106ա] – Սկիզբն պտղաբերութեան՝ ծաղիկ... յորժամ վարդապետեն:
բ. 142ա-6ա Վասն ոգւոյ պոռնկութեան – Աամբերութիւն
ճնշող պոռնկութեան... վառեցան ցանկութիւնն չար:
գ. 146ա-9ա [Սուրբ հօրն Նեղոսի Վասն արծաթասիրութեան. ձեռ. 789, 137ա] – Արմատ
է ամենայն չարեաց արծաթսիրութիւնն... պատկերասգեստ լինի պղծութեամբ:
դ. 149ա-52ա [Սուրբն Նեղոսի վասն տրտմութեան, որ խափանիչ է
աղօթիցն. ձեռ. 789,
241բ] – Տրտմութիւն խռովութիւն է անձին... ոչ երբեք տրտմեսցի ի խորհրդոց
տրտմութենէ:
ե. 152ա-4ա [Նորին Նեղոսի Վասն հոգւոյ բարկութեան. ձեռ.
5707, 349ա] – Բարկութիւն ախտ է մոլեկան... գտանէ զորոշումն խորհրդոց:
զ. 154ա-6ա [Նորին Վասն ձանձրութեան. ձեռ. 789, 237ա] – Ձանձրութիւն
լքումն է անձին... փախիցէ ի քէն:
է. 156աբ [Նեղոսի սուրբ հօրն Յաղագս սնափառութեան.
ձեռ. 789, 173ա] – Սնափառութիւն ախտ է անասնական... ծուխ է հնոցի եւ երկոքեանն
յաւթս///:
ը. 157աբ, 158ա-9բ
[Նեղոսի սուրբ հօրն վասն հպարտութեան
եւ ամբաստանութեան. ձեռ. 789, էջ
185բ-7ա] – ///ց յարձակմունս տեսանէ... ի բարձրութիւն/// բան խոնարհի, մերձ
է զանձն... զճարակ լերդին///:
ԻԳ.
160ա-91ա [Ի հարանց վարուց
(՞)] – ///եւ անպատութիւն տրտմեցուցանեն, զոր բժշկեն. այլ հատանէ
զախտ չար զսնափառութիւն եւ զհպարտութիւն... կատարեալ եւ վայելուչ/// փառացն խնդութեամբ
ընձայէ/// զմերկութիւնն, կարէ յապաղ/// |191ա| հոշ կա/// |191բ| դի եւ/// (թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
105բ
Զստացաւղ գրոյս զՏիրատուրն յիշեսչիք:
Տե՛ս ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 886:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա
(1797 թ., անարուեստ նոտրգիր) Սանահնու Սուրբ Աստուածածին վանիցն է: ՌՄԽԶ. (1797):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Գա՝ «Հեղինար ապաշխարող»:
Դբ՝ «Կամաց Աստուած քանաց», «մեր կարյ»:
ՆՇՈՒՄ՝ Աբ.ին սոսնձուած
թղթին՝ «Հմր 2532/346», «ԺԳ-ԺԴ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
Եբ.ին սոսնձուած թղթին, մեքենագիր. «Վերականգնուած է հին ու նոր կաշուով, հին կազմաստառով:
Գլխաւոր վերականգնիչ՝ Ա. Խաչատրեան, Երեւան 1968 թ.»:
2533
ԱՍՏՈՒԱԾԱԲԱՆՈՒԹԻՒՆ
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 194 (գրչի էջակալում՝ 9-398, որ է՝ 3ա-192բ). չգրուած՝ 193ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԵx8 (Ա 3, ԻԵ 7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ
լուսադրոշմով՝ թագապսակ «GFA», եւ՝ թագ, տակն անընկալելի պատկեր, եւ՝ թագակիր առիւծ,
եւ՝ ծաղիկ, եւ՝ «AF», եւ՝ թագապսակ «CE», եւ՝ ոճաւորուած երեք կիսաբոլորակ, թ.
116-194՝ այլ թուղթ, երկնագոյն՝ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ անընկալելի: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
16,8x11,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (13x8): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 30ա): ՏՈՂ՝ խառն՝
18-23: ԿԱԶՄ՝ թուղթ, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ, Ա. չգրուած, Բ.՝ տե՛ս Նշում:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – գծանկարային. Ճակատազարդ՝ 14բ: Վերջնազարդ՝ 192բ (հրեշտակ):
Գոյներ՝ սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը եզրամաշ, մէջքը պատռուած, կազմի միջուկ-ստուարաթուղթը
կազմուած է իրար սոսնձած ձեռագիր թերթերից, թ. 1-2ից պահպանուած միայն հիմքի ստորին
մասերի 13x4,5սմ չափսի հատուածները:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-192բ Աստուածաբանութիւն
– 1ա Նախաբա///
1. 1ա-14ա [Ճառ առաջին]
ա. 1ա-3բ [Գլուխ առաջին] Յաղագս [բնութեանց եւ յատկութեանց աստուածաբանութեան] – Հարցումն 1. Զ/// Պատասխանի. ըստ/// |3ա| իսկ թէ իցէ մակաբերական,
ոչ: Եզրակացութիւնն է միայն մեկնողական...
բ. 3բ-4բ Գլուխ երկրորդ. Յաղագս աստուածական տեղեաց –
1. Հարցումն. Քանի՞ք են աստուածաբանական տեղիք: Պատասխանի. Երկու. Ներքին եւ
արտաքին...
գ. 5ա-7ա Գլուխ երրորդ. Յաղագս Սուրբ Գրոց – 1.
Հարցումն. Զի՞նչ է Սուրբ Գիրն: Պատասխանի. Է բան Աստուածոյ գրեալ շնչմամբ...
դ. 7բ-8բ Գլուխ չորրորդ. Յաղագս աւանդութեանց – 1.
Հարցումն. Զի՞նչ է աւանդութիւնն: Պատասխանի. Է բան Աստուծոյ անգիր աւանդեալ...
ե. 9ա-13ա Գլուխ հինգերրորդ. Յաղագս սրբոյ եկեղեցոյ – 1.
Հարցումն. Զի՞նչ է եկեղեցին: Պատասխանի. Սահմանի ժողով հաւատացելոց...
զ. 13ա-4ա Գլուխ վեցերրորդ. Յաղագս առարկայի աստուածաբանութեան
– Ըստ փիլիսոփայից առարկայն է կրկին... որպէս շնորք, առաքինութիւնք եւ խորհուրդք,
ապա ուրեմն:
2. 14բ-75բ Ճառ յաղագս Աստուծոյ եւ աստուածային ստորոգելեաց
նորա
ա. 14բ-6ա Գլուխ Ա. Յաղագս աստուածային անուանց – 1.
Հարցումն. Զի՞նչ է անունն Աստուծոյ: Պատասխանի. Աստուած է անճառելի...
բ. 16ա-8բ Գլուխ երկրորդ. Յաղագս գոյութեանն Աստուծոյ – 1.
Հարցումն. Արդեօ՞ք գոյ Աստուած: Պատասխանի. Գոլն Աստուծոյ...
գ. 19ա-21բ Գլուխ երրորդ. Յաղագս էյութեան եւ միութեանն Աստուծոյ – Զգոլն
Աստուծոյ ստուգիւ ծանեաք...
դ. 21բ-2բ Գլուխ չորրորդ. Յաղագս աստուածային ստորոգելեաց
– 1. Հարցումն. Զի՞նչ են աստուածային ստորոգելիք: Պատասխանի. Են կատարելութիւնք...
ե. 23ա-45բ Գլուխ հինգերորդ. Յաղագս եղանակական ստորոգելաց:
Յօդուած առաջին. Յաղագս կատարելութեանն Աստուծոյ – 1. Հարցումն.
Արդե՞օք Աստուած ունիցի ամենեւին զամենայն կատարելութիւն: Պատասխանի. Ունի, այլ զանազան
եղանակաւ... (ունի տաս յօդուած):
զ. 45բ-57ա Գլուխ վեցերրորդ. Յաղագս աստուծային. ստորոգելեաց,
որք իբրեւ զբնական զօրութիւն ինչ բացատրին – Այն ստորոգելիք
են իմացութիւն... (ունի չորս յօդուած):
է. 57ա-75բ Գլուխ եօթներրորդ. Յաղագս աստուածային ստորոգելեաց,
որք նշանակեն զունակութիւն – 1. Հարցումն. Արդեօ՞ք յԱստուած իցե՞ն ունակութիւնք: [Պատասխանի.]
Ո՛չ, զի ունակութիւն է պատահումն... այլ ի չար կամաց, ապա ուրեմն եւ այլն (ունի երեք
յօդուած):
– 75բ (գրչից)
«Ցայս վայր Յաղագս բացարձակ ստորոգելեաց, իսկ զառնչականաց ասացուք ի Ճառդ յետագայ»:
3. 75բ-105ա Ճառ յաղագս խորհրդոյ ամենասուրբ Երրորդութեան
ա. 75բ-80բ Գլուխ առաջին. Յաղագս ծանօթութեան այսր խորհրդոյ
– 1. Հարցումն. Վասն է՞ր ամենասուրբ Երրորդութիւնն ասի խորհուրդ: Պատասխանի.
Վասն զի ոչ է հնար ապացուցանէլ...
բ. 81ա-5բ Գլուխ երկրորդ. Յաղագս աստուածային ելմանց – 1.
Հարցումն. Զի՞նչ է աստուածային ելումն: Պատասխանի. Է ծագումն միոյ անձին յայլմէ...
գ. 85բ-7բ Գլուխ երրորդ. Յաղագս աստուածային առընչութեանց
– 1. Հարցումն. Արդեօք իցե՞ն ի յԱստուածս առնչութիւնք իրականք: Պատասխանի. Այո՛,
վասն զի հայրութիւն եւ որդիութիւն...
դ. 87բ-93բ Գլուխ չորրորդ. Յաղագս հաւասարութեան եւ համագոյութեան
երից անձանց – Չիք ինչ հակառակութիւն ի վերայ անձին Հօր... (ունի երկու յօդուած):
ե. 93բ-5բ Գլուխ հինգերորդ. Յաղագս աստուածային առաքմանց
– 1. Հարցումն. Արդեօ՞ք գոն աստուածային առաքմունք: Պատասխանի. Գոն, քանզի Քրիստոս...
զ. 96աբ Գլուխ վեցերորդ. Յաղագս առաջնոյ անձին – Հարցումն
1. Ո՞յք են յատկական անուանք առաջին անձին: Պատասխանի. Հայր, զի յատկապէս ծնանի զորդի...
է. 97ա-100ա [Գլուխ եօթներորդ.] Յաղագս երկրորդ անձին – Հարցումն
1. Ո՞յք են յատկական անուանք երկրորդ անձին: Պատասխանի. Ասի նախ՝ որդի...
ը. 100ա-1բ Գլուխ ութներորդ. Յաղագս երրորդ անձին – Հարցումն
1. Ո՞յք են յատկական անուանք երրորդ անձին: Պատասխանի. Նախ՝ կոչի Հոգի Սուրբ...
թ. 102ա-4ա Գլուխ իններորդ [Խորհուրդ Սուրբ Երրորդութեան]
– Արդեօ՞ք խորհուրդ ամենասուրբ Երրորդութեան իցէ՞ այնպէս գեր ի վերոյ քան զբան
մինչեւ հակառակիլ նմա: [Պատասխանի]. Ոչ բնաւ...
ժ. 104ա-5ա Գլուխ տասներրորդ. [Յաղագս ծանօթութենէ Սուրբ Երրորդութեան]
– [Հարցումն]. Արդեօք
ծանօթութիւն խորհրդոյ ամենասուրբ Երրորդութեան իցէ՞ հարկաւոր առ փրկութիւն: Պատասխանեմ.
Ըստ ամենայն ուղափառաց...
զհրեշտակաց եւ զմարդոյ:
4. 105ա-29բ [Ճառ յաղագս արարչութեան]
ա. 105ա-6բ Յաղագս ստեղծման աշխարհի – [Հարցումն]. Զի՞նչ է ստեղծումն:
[Պատասխանի]. Ընդարձակագոյնս առեալ լինի...
բ. 106բ-10բ Գլուխ երկրորդ. Յաղագս հրեշտակաց – 1.
Հարցումն. Զի՞նչ է՝ նշանակէ անունս հրեշտակ: [Պատասխանի.] Զդեսպան: Ասէ սուրբն Գրիգոր
ի ճառն...
գ. 110բ-3ա Գլուխ երրորդ. Յաղագս շնորհաց եւ անկման հրեշտակաց
– Հարցումն 1. Արդեօ՞ք հրեշտակք եղեն ստեղծեալք ի շնորհս: Պատասխանի. Եղեն...
դ. 113ա-7ա Գլուխ չորրորդ. Յաղագս թուոյ հրեշտակաց – Հարցումն
1. Արդեօք հրեշտակի իցե՞ն յօգնաթիւք: Պատասխանի. Յայտ է ի Սուրբ Գրոց...
ե. 117ա-29բ Գլուխ հինգերորդ. Յաղագս առաջին մարդոյն – Հարցումն
1. Արդեօք Ադամ եղեւ՞ առաջին քան զամենայն մարդ: [Պատասխանի.] Այո՛, եւ չունին բնաւ
նախադամեանք... զբոլոր բնութիւնն հրեշտակային, որպէս մեղքն Ադամայ:
5. 122բ-60բ Ճառ յաղագս խորհրդոյ մարդեղութեան
ա. 122բ-3ա Գլուխ առաջին. Յաղագս անուան մարդեղութեան – Հարցումն
1. Զի՞նչ իմանի անուամբ մարդելութեան: Պատասխանի. Ըստ զօրութեան ձայնին նոյն է ընդ
միաւորութեան Բանին...
բ. 123ա-4բ Գլուխ երկրորդ. Յաղագս կարելութեան մարդեղութեան
– Հարցումն 1. Արդեօք խորհուրդ մարդեղութեան իցէ՞ կարելի: Պատասխանի. Այո՛, քանզի
արժէ հետեւութիւնն...
գ. 124բ-30ա Գլուխ երրորդ. Յաղագս լինելութեան խորհրդոյ մարդեղութեան
– Հարցումն 1. Արդեօք խորհուրդ մարդեղութեան կատարեցա՞ւ ի Տէր Քրիստոս: Պատասխանի.
Այո, քանզի ասի... (ունի երկու յօդուած):
դ. 130ա-9բ Գլուխ չորրորդ. Յաղագս ծանօթութեան խորհրդոյ մարդեղութեան
– Առ ի հերքել յաջողապէս...
ե. 139բ-40բ Գլուխ հինգերորդ. Յաղագս հարկաւորութեան մարդեղութեան
– Հարցումն 1. Արդեօք մարդեղութիւնն է՞ր հարկաւոր: Պատասխանի. Բացարձակապէս,
չէր հարկաւոր...
զ. 140բ-3բ Գլուխ վեցերորդ – Հարցումն
1. Արդեօք մարդկային բնութիւնն ի Քրիստոս բաց ի յանձնական միաւորութենէ պարգեւօք
այլոց շնորհաց
իցէ՞ զարդարեալ: Պատասխանի. Ի վայրկենէ յղութեան...
է. 143բ-8բ Գլուխ եօթներորդ. Յաղագս արդեանցն Քրիստոսի – Հարցումն
1. Արդեօք Քրիստոս արդիւնս ինչ շահեցա՞ւ: Պատասխանի. Ի հաւատոց ունիմք, թէ շահեցաւ...
ը. 148բ-60բ [Գլուխ ութերորդ]. Յաղագս կոչմանցն Քրիստոսի – Հարցումն
1. Որպիսի՞ կոչմամբք նշանակի Քրիստոս: Պատասխանի. Ի Սուրբ Գիրս մանաւանդ... կենդանարար
պատկերին Քրիստոսի ընծայեցուցանեմք:
6. 161ա-92բ Ճառ յաղագս շնորհացն Քրիստոսի
– 161ա Կարգ վարդապետութեանն
պահանջէ...
ա. 161ա-3բ Գլուխ առաջին. Յաղագս ծանօթութեան շնորհացն Քրիստոսի – Հարցումն
1. Զի՞նչ իցէ շնորհքն Քրիստոսի: Պատասխանի. Է ձրի եւ գերբնական պարգեւ Աստուծոյ...
բ. 163բ-6բ Գլուխ երկրորդ. Յաղագս բաժանման շնորհաց Քրիստոսի
– Հարցումն 1. Քանի՞ պատիկ են շնորհքն Քրիստոսի: Պատասխանի. Կրկին. է որ արտաքին...
գ. 166բ-71բ Գլուխ երրորդ. Յաղագս հարկաւորութեան ներգործական
շնորհաց – Հարցումն 1. Մի՞թէ հնար իցէ՞ ումեք... Պատասխանի. Ոչ բնաւ
հնար է...
դ. 171բ-5ա Գլուխ չորրորդ. Յաղագս ազդու շնորհաց – Հարցումն
1. Զի՞նչ է ազդու շնորհքն: Պատասխանի. Է ներգործական նպաստ Աստուծոյ...
ե. 175ա-9բ Գլուխ հինգերորդ. Յաղագս բաւական շնորհաց – Հարցումն
1. Զի՞նչ է շնորհքն բաւական: Պատասխանի. Է ներգործական նպաստ Աստուծոյ...
զ. 179բ-86ա Գլուխ վեցերրորդ. Յաղագս ունակական շնորհաց – Հարցումն
1. Ո՞յք են անուանք ունակական շնորհաց: Պատասխանի. Կոչին նախ՝ շնորհք արդարացուցիչ...
է. 186ա-9բ Գլուլ եօթներորդ. Բացատրութիւն պատկանելոց առ ունակական
եւ արդարացուցիչ շնորհս – Հարցումն 1. Արդեօք տեսակն արդարացուցիչ իցէ՞ մի եւ պարզունակութիւն,
թէ հաւաքումն բազմաց: Պատասխանի. Եթէ նկատեսցի ըստ էութեան...
ը. 189բ-91ա Գլուխ ութներրորդ. Յաղագս գործոց շնորհաց – Հարցումն
1. Ո՞յք են գործի շնորհաց: Պատասխանի. Արդարացուցումն եւ արդիւնք գործոց բարեաց...
թ. 191ա-2բ Յաղագս լինելութեան քաւարանի – Զլինելութիւն
քաւարանի ունիմք հաստատեալ... եւ ի յիշատակի չարչարանացն նորա իբրեւ ներգործութիւն
չարչարիլ:
Յաւելեալ ունի.
193բ-4բ (ԺԹ. դ., վրացերէն,
մխեդրուլի) [Կերպք անուանարկութեան] Քաղուածքներ
ֆրանսերէնից թարգմանուած հոգեւոր գրքից (յընթացս երբեմն նաեւ հայերէն առանձին բառեր):
Մէկ թերթ ընկած, որի մի փոքրիկ
հատուած մնացել է Բ. կազմաստառի վրայ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
3ա (շղագիր,
1885 թ.) Հմր 11:
Նուէր սուրբ Էջմիածնայ մատենադարանին: Գաբրիէլ Յոհաննիսեանց: 12. Ե. 1885:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմ Ա.՝ « Прхоресовъ », «/// ինչ ոչ գոյ ի քեզ», Կազմ Բ. ռուսերէն (անընթեռնելի): Կազմի
մէջքին փակցուած թղթին. «Աստուածաբանութիւն Հաբերտի», «2. Անյայտ հե[ղի]նակի Աստուածաբանութիւն»:
Աստառ Ա.՝ «2. Աստուածաբանութիւն անյայտ հեղինակի:
Վրացերէն մի երկու թերթ վերջում», «Հմր 30»: 1ա՝ «Նաշեանց» (սեւ մատիտով), «Հմր
349/ 2533», «ԺԹ. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
83ա (նոտրգիր, արտ. լս.) «Սուտ է, միայն ելանէ ի Հօրէ»: Աստառ Բ (նոտրգիր)
«Տէ՛ր իմ, եթէ հարցանե[ս]/// որպիսութիւնն,
փառք եւ գ/// մութեամբն եւ քո սուրբ եւ/// ողջ եւ առողջ ե/// հարցանէ///»:
«Թուղթս այս հասցէ/// Տեառն Տեառն Սիմօն անտ/// քահանային քաջխոյան
մեծ///»*:
* Կազմի թղթի ներս ծալուած ելուստները նամակի շարադրանքը ծածկում եւ դարձնում են անընթեռնելի:
2534
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ԿԱՖԱ |
ՌՃԵ. – 1656 |
ԳՐԻՉ, ԾԱՂԿՈՂ, ԿԱԶՄՈՂ,
ԱՐԾԱԹԱՊԱՏՈՂ՝ Նիկողոս Մելանաւոր: ՍՏԱՑՈՂ՝ Յոհաննէս երէց:
ԹԵՐԹ՝ 307-2 (թռիչք 121-123, թ. 307՝ը Պահպանակ է). չգրուած՝ 1ա, 2բ, 3ա, 4բ, 5ա, 6բ, 7ա, 8բ, 9ա, 10բ, 150բ, 151ա, 238ա: ՊՐԱԿ 12+Ա-ԻԵx12 (Գ, ԺԶ 11, Զ 10, ԺԲ 8, ԻԴ 13): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 16,2x11,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (11,5x 8): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 49ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, բարձաքանդակ արծաթէ կրկնակազմով, Ա. փեղկին Քրիստոս ի վերայ չորեքկերպեան աթոռին, երկու հրեշտակ, Քրիստոսի մարմնի վրայ ականակուռ (երեք կարմիր եւ չոր կանաչ քարերով) ոսկեզօծ արծաթէ խաչ (յետագայում ագուցուած), Բ. փեղկին՝ չորս աւետարանիչներ, «[Ռ(՞)]ՃԼԷ» (1(՞)688) մակագրութեամբ, միջուկը տախտակ, աստառը կանաչ մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 4 (Ա-Դ.) + 4 (թ. 307, Ե-Է.), մագաղաթ, չգրուած (միայն թ. 307ը գրուած, որի պատճառով էլ թերթակալուել է):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մատթէոս 13բ, Մարկոս 94բ, Ղուկաս 151բ, Յովհաննէս
եւ Պրոխորոն 238բ: Խորան՝ 1բ, 2ա, 3բ,
4ա, 5բ, 6ա, 7բ, 8ա, 9բ, 10ա: Կիսախորան՝
13բ, 95ա, 152ա, 239ա: Լսնց-ային. Աւետումն
Յովսեփայ՝ 15բ, Մոգք յԱրեւելից՝ 16ա, Յովհաննէս Մկրտիչ՝ 18ա, 241ա, Յիսուս Քրիստոս՝
20բ, 21բ, 22բ, 25ա, 26բ, 27բ, 34բ, 38ա, 39բ, 44ա, 46բ, 48ա, 49աբ, 52բ, 56բ, 58ա,
60ա, 63բ, 66ա (եւ թզենի տերեւալից), 67բ, 68բ, 71ա, 74ա, 81բ, 84բ, 89բ (ծնրադիր),
96աբ, 97բ (ծնրադիր), 101բ, 103աբ, 104բ, 107ա, 109աբ, 112բ (ծնրադիր), 114բ, 121ա,
123բ, 125բ (երկիցս), 128բ (եւ թզենի տերեւալից), 129բ, 133աբ, 138բ, 142ա, 146բ (յարուցեալ),
160ա, 164բ, 166աբ, 168ա, 169ա, 171ա (ծնրադիր), 174ա, 178ա, 182բ, 183բ, 186բ,
187ա, 190բ, 193ա, 198ա, 200բ, 201բ, 206բ, 210ա, 211բ, 217բ, 218ա, 221ա (եւ տաճար),
224բ, 234ա, 240ա, 241ա, 243բ, 245ա, 247ա, 250ա, 252ա, 253ա, 254ա, 255ա, 256բ,
259աբ, 260բ, 261բ, 262բ, 263բ, 268բ, 269բ, 270ա, 274բ, 275բ, 277աբ, 279աբ, 280բ,
281բ, 283աբ, 293ա, 295բ (ծնրադիր, խաչ ընդ ուս), 299ա, 300ա, Ուսուցումն ժողովրդեան՝
31ա, 50բ, 189ա, 195բ, 196բ, Մատթէոս մաքսաւոր առ ոտս Քրիստոսի՝ 32բ, Իշխան մի մատուցեալ
երկիր պագանէր Յիսուսի՝ 33բ, Կոյրք երկու՝ 34ա, 64բ, Ուսուցումն աշակերտաց՝ 36ա,
54ա, 102բ, 117բ, 119բ, 137բ, 170ա, 246ա, 299բ, Բ. առաքեալք՝ 40ա, 100ա, 216ա,
232բ (առանց լուսապսակների), 234բ, Կոյր եւ համր դիվահար՝ 41բ, Դպիրք եւ փարիսեցիք՝
42բ (երկու հոգի), 113ա (երեք հոգի), Տանուտէր՝ 45բ (առակ սերմնացանի), Հէրովդէս ի
վերայ գահի՝ 48ա, 110ա, Մայր այսահար աղջկայ, քանանացի առ ոտս Քրիստոսի՝ 52ա, Հայր
լուսնոտի առ ոտս Քրիստոսի՝ 56ա, Մատուցեալ մանուկ ոմն՝ 61ա, Փարիսեցիք (երեք հոգի)՝
69բ, 101ա, Ժողովեալ քահանայապետք, դպիրք եւ ծերք՝ 80բ (երեք հոգի), Յիսուս եւ Պետրոս՝
82բ, Կապումն ձեռացն Քրիստոսի՝ 86ա, Քահանայապետքն եւ փարիսեցիքն ժողովեալ առ Պիղատոս՝
90ա, Իւղաբեր կանայք՝ 90բ, Բժշկումն անդամալուծին՝ 98բ, Ղեւի մաքսաւոր՝ 99ա (ծնրադիր),
Ժողովուրդ՝ 102ա (երեք հոգի), 116ա (հինգ հոգի), 203բ (երեք հոգի), 244ա (չորս հոգի),
255բ (երեք հոգի), 276բ (երեք հոգի), Քրիստոս եւ աշակերտք ի վերա նաւի՝ 105բ, 116բ,
179բ, Երկուք ի ժողովրդապետաց՝ 108ա, Առաքեալք՝ 111բ (երեք հոգի), Բժշկումն խուլի
եւ համեր՝ 115բ, Մատուցեալ մանկունք՝ 124ա (երկու հոգի), Բարտիմէոս կոյր՝ 127ա, Սանդուկեցիք՝
131բ (երկու հոգի), Քրիստոս՝ նստած եւ առ ոտս նորա կին մի եւ շիշ իւղոյ նարդեան՝
136բ, Յովսէփ Արիմաթացի (ծնրադիր)՝ 145ա, 231բ, Աւետումն՝ 154ա, Յարուցեալ Մարիամ՝
155ա, Յովսէփ եւ Մարիամ՝ 157ա, Հովիւ եւ հօտ իւր՝ 157բ, Մանուկ Քրիստոս ի մէջ մսուրի
եւ երկու հովիւք լուսապսակներով՝ 158բ, Ընծայումն ի տաճարն՝ 159ա (մանուկ Յիսուս եւ
Սիմէոն ծերունի), Յովհաննէս առաքեալ՝ 161ա, Բժշկումն բորոտի՝ 168ա, Յարութիւն որդոյն
միամօր մօր՝ 175ա, Սիմովն առ ոտս Քրիստոսի՝ 176բ, Բժշկումն դիվահարի՝ 185բ, Բժշկումն
համեր՝ 191բ, Այսահար կին ծնրադիր՝ 199բ, Առաքեալք երեք՝ 209ա, Մատուցանէին առ նա մանկտի՝
212բ, Կոյր ոմն մուրացիկ՝ 213բ, Մատուցեալ ոմանք ի սանդուկեցւոցն՝ 219բ (երկու հոգի),
Քահանայապետք եւ դպիրք՝ 223ա (երկու հոգի), Ծերակոյտ ժողովրդեան՝ 227բ (երեք հոգի),
Փիլիպոս՝ 242ա, Հարսանիք ի Կանայ՝ 242բ, Սուրբ Հոգի՝ 248բ, Բժշկումն հիւանդին ի Պրոբատիկէ
աւազանի՝ 250բ, Հրէայք՝ 263ա (երկու հոգի), Կոյր ի ծնէ՝ 266ա, Յարութիւն Ղազարու՝
271բ, Յուդա՝ 291ա, Յովսէփ Արիամաթացի աղաչեաց զՊիղատոս՝ 297բ, Յիսուս եւ Պետրոս՝
301բ, Շնացեալ կին առ ոտս Քրիստոսի՝ 302բ: Լուսանցազարդ՝
բուսական, աշտանակ (104բ): Զարդագիր՝ բուսական,
հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր,
կապոյտ, կանաչ, դեղին, նարնջի, վարդագոյն, մանուշակագոյն, սպիտակ, մոխրագոյն, դարչնագոյն,
շագանակագոյն, սեւ, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
Ա. փեղկի խաչի երկու քարն ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1բ-2ա Թուղթ Եւսեբեայ.
2. 3բ-10ա Համաբարբառ (Կանոն Ա-Ժ.).
3. 11աբ Նախադրութիւն, 11բ-3ա Գլուխք, 14ա-92ա Աւետարան Մատթէոսի:
4. 92բ Նախադրութիւն, 93ա-4ա Գլուխք, 95ա-147ա
Աւետարան Մարկոսի (146բ-7ա
«Յարուցեալ Յիսուս»)
5. 147բ-8ա Նախադրութիւն, 148ա-50ա Գլուխք, 152ա-235բ Աւետարան Ղուկասու:
6. 236ա Նախադրութիւն, 236բ Համաձայնութիւն չորեցունց գլխոյս, 236ա-7բ Գլուխք: 239ա-303ա Աւետարան Յովհաննու (302բ-3ա «Իրք կնոջն
շնացելոյ»):
Ունի լուսանցային համաբարբառ՝ 2-6 տող:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
303բ Փառք
անսկիզբն եւ անզուգական, անեղական, անայլայլական,
միասնական, անտանելի, անքննելի, անհասանելի, անիմանալի, անպարագրելի, անծերանալի,
աներբ, անուր, անորակ, անքանակ, անբաժանելի, էական սուրբ Երրորդութիւնն յաւիտեան յաւիտենից. ամէն:
Որ զտկարութիւնս իմ զօրացոյց յաւէտ իւրոյ իմաստութեանն, վասն որոյ եւ ես՝ մեղապարտ
ոգի Նիկողոս անարժան ծառայ
ծառայիցդ Աստուծոյ յանձն առեալ՝ յոգւով չափ կատարեցի զտառս հոգեշունչ, աստուածազարդ,
աստուածախաւս սուրբ Աւետարանիս, զոր ամենասուրբ Հոգին հանգչելով յերանելի աւետարանիչսն՝
ընդ համասփիւռ ոլորտս տիեզերաց լոյս ջահացուցին, իսկ ի լինելութեան արարածոց, յորժամ
Բանն Հաւր բղխեցոյց յարարչագործն յԵդէմայ չորս առաջս գետոց՝ զչորս կողմանս երկրի պարարելով,
որ բերէր աւրինակ զաւետաբեր չորս առաջս Աւետարանիս, վասն զի բղխելով ի կենդանի աղբերէն
Քրիստոսի զբանաւոր բարունակս. այսինքն՝ զքառանիւթեան զմարդիկ երկնաւոր այգեգործին
ի ծաղկաւետ լիութիւն
եւ ի |304ա| պպտղածնութիւն ուրախութեանն կազմեցին: Նման են սոքա քառանկիւն աշխարհիս,
իսկ զի չորս չորեքկերպեան աթոռոցն զի՞նչ ասացից, զի են ի նոսա չորս դէմս՝ Մար[դ]ոյ,
Առիւծոյ, Ցլոյ, Արծուոյ: Մատթէոս ի դէմս մարդոյ, Մարկոս ի դէմս առիւծոյ, Ղուկաս ի դէմս
ցլոյ, Յովհաննէս ի դէմս արծուոյ սրաթեւ, արագաթռիչ ի բարձունս ելանէ եւ զանճառսն
ճառէ, եւ իւրաքանչիւր զմարմնաւորութիւնն Քրիստոսի գուշակեն: Քանզի եւ Տէրն մեր Յիսուս
Քրիստոս զքառանիւթեա մարմին նախաստեղծին զգեցեալ՝ երկրորդ Ադամ զինքն անուանելով,
բեւեռեցաւ ի վերայ քառաթեւ խաչին, զԱրեգակն խաւարեցոյց, զԼուսինն յարիւն դարձոյց,
զերկիր շարժեաց, զվէմս պատառեաց, զմեռեալն արտաք[ս] վերածեաց, զդժոխս աւերեաց, զարգելեալսն
ազատեաց: Զհպարտացեալ գոռոզն զԲելիար կապեաց, յարեաւ սքանչելապէս յաւուր երրորդի,
եւ յարոյց ընդ իւր զապականեալ մարմինն Ադամայ, եւ մեզ՝ հաւատացելոցս խրախոյս տալով,
ասէ՝ քաջալերեցարո՛ւք, զի ես յաղթեցի աշխարհի, ել առ ծնաւղն իւր հրաշալի մարմ|304բ|նովն,
եւ հրաւիրեաց զմեզ յիւր արքայութիւնն, առաքեաց զմխիթարիչ Սուրբ Հոգին յառաքեալսն,
եւ հրեղէն լեզուաւք զարդարեաց նոքաւք զհաւատացեալքս ի սուրբ Երրորդութիւնն, որում
ամենեքեան արժանի լիցուք շնորհաւք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի
Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն: Գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ձեռամբ նուաստ եւ յետին
գրչի՝ Նիկողոսի մեղապարտի,
ունայնագործ Մելանաւորի, ի թուաբերութեանս
ասքանազեան եւ աբեթական տաւմարի ՌՃԵ. (1656) եւ ըստ թուոյ շրջանի Ժ. շրջան անցեալ,
եւ ըստ նորումս շրջանի Ձ. եւ Ե.ն մտեալ, եւ ի գալստենէ կենարարին ՌՈԾԷ. (1657), եւ ստոյգ եւ յնտիր աւրինակէ, եւս առաւել համաբայիցն,
զի գաղափար սորին շնորհեաց մեզ աննախանձաբար քաջ րաբունապետն Մինաս Բաբերդացի, ի
յաշխարհիս Հոնաց եւ ի յերկիրս Ղրիմի եւ յոյակապ եւ ի հռչակաւոր քաղաքիս,
որ կոչի Կաֆայ, ընդ հովանեաւ
Սուրբ Աստուածածնին եւ Սրբոյն Սարգսի Զաւրավարին եւ որդոյն նորա Մարտիրոսին եւ այլ բազ|305ա|մահաւաք
սրբոց, ի հայրապետութեանն Հայոց տեառն Յակոբայ եւ յեպիսկոպոսութեան
ամենայն հիւսւսական կողմանց տէր Գրիգորի՝ աւրհնեալ
քահանայապետի, զոր տէր Քրիստոս պահեսցէ ի
կամս ողորմութեան իւրոյ. ամէն:
Ի յայսմ ժաման[ակ]ի
գրեցաւ ամենագովելի եւ գերահռչակելի, գերակատար եւ գերապանձ, գեղապաճոյճ եւ յոքնատենչ, լուսայիղձ եւ աստուածապաշտում
սուրբ Աւետարանս չորեքճառագայթեան, ճշմարիտ աստուածախաւսութիւն, վսեմական աստուածաբանութիւն,
անգիւտագործ եւ անհամեմատ ծայրածաւալ եւ ծայրագոյն
վիպասանութեամբ, ի կայէ կատարոյ բարձրագունէ, յամենազաւր եւ յամենիմաստ տըւչութենէ
Հոգւոյն Սրբոյ առլցեալ ի հարաշարժ աղբերէն, ի հրածորանն հոսմանէ արբեալ բղխումն
շնորհաց չորիցն աւետարանչաց՝ քառաբղխիցն սրբոց աստուածակիր արանցն ընտրելոց,
շարադասեալ բացափայլ արտաճառութեամբ, բարձրաբարբառ աւետարանութեամբ: Յաղագս
Բանին Աստուծոյ միածնին Հաւր մարմնաւոր ծննդեանն եւ մկրտութեանն եւ ամե|305բ|նայն տնաւրինական
տնտեսութեանն, զոր ի յերկրի կատարեաց Աստուածն բան, յաղագս փրկութեան ազգի մարդկան
ընդ չորեքծագեան տիեզերս տպաւորել յամենայն հաւատացելոց անձինս ճշմարիտ երկրպագուաց
սրբոյ Երրորդութեանն, եւ յաղագս առ ի Հաւրէ անսկիզբն եւ անժամանակ ծննդեանն, որով զուարճանան
անզրաւ ուրախութեամբ երկնայինքն եւ երկրաւորքս՝ փառաւորելով զհամագոյ սուրբ Երրորդութիւնն
այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն:
Ճրագ անլոյս,
լոյս նսեմացեալ, աղ անհամ, համեմ դառնացեալ յառաջ կոչեցեալ, յետնոց կարգ դասեալ, զխաչ
Տեառն բարձրեալ, հետոցն ոչ չուեալ, հետոցն հետեւեալ, շաւղաց մոլորեալ, սրբութիւն ստացեալ,
ախտիւ շաղախեալ, Հոգի Սուրբ առեալ, զմարմին մեծարեալ, յաստիճան կոչեալ, անարժան
գտեալ Յովանէս անուամբ ի
քաղաքէն Կողոնիու եկեալ, եւ
սնեալ յաշխարհն Հայոց ի քաղաքն
Կաֆայ, եւ կոչեցեալ
ի կարգ իրիցութեան ի վերայ գեղաքաղաքին Պաղչասարայի: Եւ յետ Ե.
ամ անցելոյ, որ |306ա| հայոց թիւն ՌՁԳ. (1634) էր, եղեւ ծռազատիկ հոռոմոց եւ եղեւ գժտութիւն
ի մէջ հայոց եւ հոռոմոց. վասն որոյ քանտեալ աւերեցին
զեկեղեցին հայոց: Նոյն պատճառ ի նոյն ամին Յովանէս երէց թողեալ
զտունն եւ զհասկն եւ զժողովուրդն Աստուծոյ յանձնեալ, եկն ի Կաֆայ քաղաք՝ ուխտ
եդեալ երթալ յԵրուսաղէմ, զոր միաբանեալ
ի մի խորհուրդ դօլավաթաւորք Կաֆայու միջնորդ
արկանելով զտէր Սարգիս վարդապետն
յԵրուսաղեմի, որ եւ բազում
անգամ գաղտնի եւ յայտնի խրատեալ ասէր, եւ հազիւ հաւանեցուցանէր մնալ բնակիլ ի վանք
Սուրբ Աստուածածնին, որ ասի Նոր Երեշխաւոր, եւ յետ հաւանութեան
կամացն, եկեալ յաջորդ Սուրխաթոյ արքեպիսկոպոսական
եւ մեծահադէս ժողով արարեալ ի քաղաքն Կաֆայ՝ ի Սուրբ Սարգիս եկեղեցին:
Որք էին երեսփոխանք խոճայ Պէնկլին, խոճայ Մսրն, խոճայ Եաւլչին, մահդեսի
Մինասն եւ այլ ամենայն
ազատք եւ ռամիկք, միաբանեալ ետուն զբանալի Աստուածածնի վանիցն: Եւ
յետ սակաւ աւուրց ի նոյն ամի հոկտեմբեր ամսոյն ԺԵ. (15) սկիզբն արարին սուրբ վանից
|306բ| Աստուածածնի վերստին նորոգել,
եւ ըստ կարեացն աւգնութիւն արարեալ Յովաննէս երէց արդեամբք
եւ ջանիւ աշխատանաւք, եւ զանձն եւս տուեալ ի ծառայութիւն Սուրբ Աստուածածնի՝ ընդ իւր
ունելով զգեստ պայծառ եւ մեծագին եւ զարդ բազում ի պայծառութիւն սուրբ եկեղեցոյ: Եւ
ի թվականիս ՌՃԴ. (1655) ամին ճանապարհ արարեալ յԵրուսաղէմ՝ կատարել զուխտն, եւ դարձեալ եկն ի վանս իւր՝ ընդ իւր ունելով
մասն ի սուրբ փրկչէն, եւ ի սոյն ամի սիրով եւ փափաքանաւք եւ սրտաջան յաւժարութեամբ
եւ քաջահաւատ յուսով եւ քրիստոսասէր բաղձանօք ետ գրել սուրբ Աւետարանս ի փրկութիւն
կենաց իւրոց եւ ի լուսաւորութիւն հոգւոյ իւրոյ՝ յիշատակ իւր եւ ծնողաց եւ եղբարց
եւ ամենայն զարմից, գանձ յաւիտենական եւ անկապոյտ ճոխութիւն ի պայծառութիւն սրբոյ
եկեղեցւոյ եւ յուրախութիւն ուխտի մանկանց նազելի մաւր մերոյ նոր Սիովնի:
Արդ, աղաչեմ
զսրբազան եւ զաստուածամերձ դասս քահանայիցդ, որք ընթեռնուք եւ լուսաւորեսջիք, յիշեսջիք
ի մաքրափայլ եւ ի սրբամատոյց յաղաւթս ձեր |307ա| զվերոյգրեալ զՅովաննէս երեցն եւ
զհայրն իւր՝ զՄուրատն, եւ զմայրն՝
Կիւլէսէրն, եւ զիրիցակինն՝
Զինճին, եւ զեղբարքն
իւր՝ զՄիասարն եւ զՀարանտոնն, որ փոխեցան
ի տիս մանկութեան իւրեանց յաշխարհն կենդանեաց, եւ զկենդանի եղբայրն իւր՝ զՊետրոս, եւ զդուստրն՝
զԹագուհին, եւ զամենայն
արեան մերձակայքն իւր՝ զհաւրեղբայրն՝ զմահդեսի Եվրէնն, եւ զմեծ հաւ[ր]ն՝ զմահդեսի Պետրոսն, եւ զհա[ւր]նն
իւր՝ զԽանզէտէն, եւ զմեծ
հաւրեղբայրն իւր՝ զմահդեսի Պաւղոսն, եւ զորդին
իւր՝ զմահդեսի Գրիգորն, եւ զկենակիցն
իւր՝ զՇահզատէն, եւ զդուստրն
իւր՝ զՓաշան, եւ զթոռն՝
զՆիկողոսն, որ եւ շնորհաւք
Սուրբ Հոգւոյն առնէ զամենայն արուեստս դժուարինս եւ անհնարինս արագ եւ ճարտար ի գրչութիւն
եւ ի դեղագործութիւն ըստ այնմ: Թէ ի Հոգւոյն տուեալ են ումեմն բան իմաստության, այլում՝
բան գիտութեան, շնորհս լեզուաց եւ այլն: Եւ սմա տուեալ են շնորհս ձեռաց՝ կատարել գիտութեամբ,
առնել զամենայն որ եւ սուրբ Աւետարանս գրեաց եւ ոս|307բ|կեզաւծ պատկերօք զարդարեաց,
կապեաց եւ կազմեաց եւ շրջապատն արծաթազարդ աւրինեաց, զդիրն եւ զտուփ, զկերպն եւ զձեւն
պատկերացն ինքնին արարեալ ըստ աստուածատուր բազմարուեստ շնորհացն, որպէս եւ յայտնի
իսկ է սուրբ Աւետարանիս:
Արդ, որք հանդիպիք սմա՝ ընթեռնելով կամ գաղափար առնելով,
յիշեսջիք զվերոյգրեալքս ի սմա, եւ դուք՝ յիշողիդ եւ յիշեցեալքս առհասարակ վայելեսցուք
զպատրաստեալն ի Տեառնէ զանսպառ ուրախութիւնն ի Քրիստոսէ աստուծոյ մերմէ, որ է աւրհնեալ
յաւիտեանս. ամէն:
Հա՛յր մեր, որ յերկինս,
սուրբ եղիցի անուն քո՛՛:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 713-5:
ՆՇՈՒՄ՝ Աա՝ «2534/Հմր
367», «ՌՃԵ. - 1656. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2535
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
|
ԺԶ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 326+3 (կրկն.՝ թ. 1, 86, 235). չգրուած՝ 1աբ, 100աբ, 168ա-9բ, 254աբ, 324ա-6բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԷx12+1+4 (Բ, Դ 14, ԺԴ, ԺԸ 10): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ, թ. 323-6՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ երկու շրջանակ, մէկի մէջ՝ խաչ (աւելացուած ԺԷ. դարում), եզրահատման պատճառով ընկալուում է մասամբ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 16,8x11,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (11,5x7,5): ԳԻՐ՝ բոլագիր (նմուշ՝ 12ա): ՏՈՂ՝ 19-22: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ. աստառը վարդագոյն մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 1գ, 101ա, 170ա, 255ա: Լուսանցազարդ՝ թռչուն, բուսական (նաեւ մարդադէմ), վարդեակ, տաճար, ծառ, յուշկապարիկ, աշտանակ (212ա): Զարդագիր՝ թռչնագիր, կենդանագիր, բուսական: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, նարնջի, սեւ, վարդագոյն (լուսանցազարդերի եւ զարդագրերի մի մասը գծանկարային են):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը եզրամաշ, մէջքի կաշին պատռուած, երկուական կապիչներն ու փայտէ գամերը, դռնակի աստառն ընկած, թ. 232, 239, 243՝ բնական անցքեր:
1. 1գ-97բ Աւետարան Մատթէոսի:
2. 98ա Նախադրութիւն, 98բ-9բ
Գլուխք, 101ա-66բ Աւետարան Մարկոսի, 166բ Թելադրութիւն:
3. 166բ Նախադրութիւն, 167աբ Գլուխք, 170ա-253ա Աւետարան Ղուկասու:
4. 253բ Գլուխք: 255ա-322ա Աւետարան Յովհաննու:
Ունի լուսանցային համաբարբառ՝
2-5 տող:
Բ. Ոտանաւորք
166բ Այս Մարկոս ասի
առիւծ
Զի սիգաճեմէ չէ գըծուած:
Երագ յորսայս ըմբռնէ
բուծ.
Սոյն հարթ արար զբանս
իւր հըծուծ:
253բ Այս Ղուկասու եզն
ասացին,
Որպէս նա իսկ հերկէ զգետին,
Կրկին անխոնջ վասն պտղին
Սոյնպէս յերկար են բանք
սորին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
322ա Փառք եւ
պատիւ Հօրն անծնին, / աներբ, անեղ իսկականին, / եւ միածին նրա Բանին, / անճառ ծննդեանն
հայրենին, / եւ Սուրբ Հոգոյն միշտ փառակցին, / ամենառատ պարգեւատուին, / միոյ բնութեանն
աստուածային, / մի տէրութեանն եւ միշտ էին, / գերակատար երիցն անձին, / կատարողի
արարածին, / յանցեալն յայժմուս յապագային /եւ յանսպառ յաւիտենին յաւիտեանս. ամէն:
Իսկ չորից աւետարանացն
խորհուրդ բազմօրինակ իմն ցուցմամբ տեսանի, զի ոմանք ասեն, թէ չորից Աւե|322բ|տար[ան]ացն
են չորք անկիւնք արարածոց՝ Արեւելք, Արեւմուտք, Հիւսիս եւ Հարաւ: Պարտ էր համասփիւռ
քարոզել զԱւետարանն: Իսկ ոմանց հաճոյ թուեցաւ ըստ չորից մշտահոս գետոցն յադենական աղբերէն
յառաջ խաղացեալ՝ առ ի տիեզերաց ոգանումն՝ Փիսոն, Գեհոն, Տիգրիս եւ Եփրատէս՝ թըւով ուռճատեալք
ի կենդանական աղբերէն ոռոգանել զսպասքեալ
միտս մարդկան: Նոյն օրինակ ըստ տեսութեան Եզեկիելի քառակերպեան աթոռոյն՝ Մարդ, Առիւծ,
Եզն եւ Արծիւ, զանմարմնոցն Տէր տեսանելով բազմեալ ի փառացն աթոռ իմանալի ցուցմամբ,
զխնամս բոլոր բնութեանս զակն արկումն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
323ա (որպէս շարունակութիւն
նախորդի, այլ ձեռքով, ԺԷ. դար) Որ առ աստուածապէս եւ տիրաբար նշանակէ զլինելն առ
ի հողածինս, հոգեղինացն անմահից զմահկանացուս առնու հաղորդս, եւս ի գերակատար հանել
ի փառս: Վասն զի փառաց թագաւորն Քրիստոս զմերս առեալ բնութիւն, յինքեան միացոյց յաստուածութեան,
ուսուցանելով մի Որդի, դաւանելով յԱստուծոյ Հաւրէ եւ ի Մարիամայ սուրբ կուսէն անճառ
միութեամբ/// (չշարուանակուած):
323ա (իբր շարունակութիւն
նախորդի, ԺԹ. դարի վերջ, Մեսրոպ արքեպս. Սմբատեանի ձեռքով) Որպէս առեալ ի սոյն Աւետարանէ
հարք սուրբք, մեկնիչք ուսուցանեն մեզ գրուածովք իւրեանց: |323բ| Արդ, գրեցաւ Աւետարանս
ի փառս աստուծոյ Յիսուսի Քրիստոսի, ի թվին մարմնառութեան փրկչին Յիսուսի ՌԵՃԿԳ.
(1563) եւ ի թվիս հայկական ՌԺԲ. (1563)՝ ի հայրապետութեան ազգիս հայոց տեառն Յակովբայ, ի մայրաքաղաքն
Հայոց եւ հնութեանն պարծանքն Նախիջեւան, ընդ
հովանեաւ Սուրբ Վարդան եկեղեցւոյ
Աստապատայ, ընդ
ձեռն մեղսամած Մեսրովբ վարդապետի՝
խոնարհ ծառայի Սուրբ Վարդանայ:
Այս «յիշատակարան»ը գրուած
է Մեսրոպ եպս. Սմբատեանցի ձեռքով, յետագայում աւելացրած թղթի թերթի վրայ, որ դրուած
է բուն գրչի յիշատակարանի պատմական մասը պարունակող մագաղաթէ թերթի փոխարէն, առ այս
323բ էջի ստ. լս ԺԹ. դ. վջ. շղագրով կայ՝ «Կեղծիք Մեսրոպ եպիսկոպոսի Սմբատեան»: Ըստ
այդմ նրա նշանակած՝ գրչութեան թուականը «ՌԺԵ. – 1563» եւ վայրը «Նախիջեւան» խնդրական
են։
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի
մէջքին սոսնձած թղթին՝ «12»: Կազմաստառ Ա.ին սոսնձուած թղթին՝ «2535/Հմր
373», «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2536
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
[ԿԱՖԱ] |
ՌՃԶ. – 1657 |
ԳՐԻՉ,
ԾԱՂԿՈՂ Նիկողոս [Մելանաւոր]: ՍՏԱՑՈՂ՝ Մինաս քհյ:
ԹԵՐԹ՝ 318. չգրուած՝ 1բ-3ա, 8բ, 155ա, 248ա-9ա: ՊՐԱԿ՝ 1x10+Ա-ԻԶx12 (ԺԵ, ԻԶ 10): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ 16,5x12: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (11,5x9): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 69ա): ՏՈՂ՝ 22: ԿԱԶՄ՝ մանուշակագոյն մոմլաթ, մէջքը՝ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ. աստառը կանաչ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր (ԺԹ. դարի): ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1+1, կանաչ թուղթ, մաս կազմաստառի, Աբ եւ Բա էջերին սոսնձուած սպիտակ թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մատթէոս՝ 11բ, Մարկոս՝ 98բ, Ղուկաս՝ 155բ,
Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 249բ: Խորան՝ 3բ,
4ա, 4բ, 5ա, 5բ, 6ա, 6բ, 7ա, 7բ, 8ա: Կիսախորան՝
12ա, 99ա, 156ա, 250ա: Լուսանցազարդ՝ վարդեակ,
թռչուն, տաճար, բուսական, բուսական՝ մարդու դէմքով (251ա): Զարդագիր՝ թռչնագիր, բուսական, հանգուցային:
Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, վարդագոյն,
նարնջի, մանուշակագոյն, շագանակագոյն, սպիտակ, սեւ, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը
եզրամաշ, պահպանակ Բ.՝ հիմքից անջատ, թ. 257, 281, 315՝ բնական անցքեր, աւետարանիչների
եւ անուանաթերթերի մանրանկարների ներկերը փոքր ինչ վնասուած, մասնաւորապէս՝ Յովհաննէս
եւ Պրոխորոն նկարը:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 3բ-4ա Թուղթ Եւսեբեայ:
2. 4բ-8ա Համաբարբառ (Կանոն Ա-Ժ.):
3. 9ա Համաձայնութիւն նախասացեալ գլխոցս:
4. 9աբ Նախադրութիւն, 9բ-11ա Գլուխք, 12ա-96ա Աւետարան Մատթէոսի:
5. 96բ Նախադրութիւն, 97ա-8ա Գլուխք, 99ա-151բ Աւետարան Մարկոսի (150բ-1բ «Յարուցեալ Յիսուս»):
6. 152աբ Նախադրութիւն, 152բ-4բ Գլուխք, 156ա-246ա Աւետարան Ղուկասու:
7. 246բ-7ա Նախադրութիւն, 247աբ Գլուխք, 250ա-317ա Աւետարան Յովհաննու:
Ունի լուսանցային
համաբարբառ՝ 2-7տող:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
317բ Փառք ամենասուրբ Երրորդութեանն՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Սուրբ Հոգւոյն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Որ տայ զաւրութիւն յինքն հայեցողաց՝ ի ներհակ եկամտիցն պարսպել զանձինս եւ բնաւորական արարչադիրն հետեւել սահմանի, որով զբնաւորական շարժումն իմաստապէս մարթ է յաւրինել, աստուածային սիրովն ուղերձել եւ սիրալիր համբուրիւ զսեփհականն ողջունել զկեանս. յար ի գլուխն ըստ իմաստնոյն հայեցմամբ, ըստ որում եւ այժմոյս հոգւոյն ակամբ նայեցեալ յաստուծայինսն: Այսինքն՝ ի հրաման գլխոյն մերոյ ու Աստուծոյ, որ ասէ, թէ՝ Զամենայն զոր ինչ ունէր, երթեալ վաճառեաց եւ գնեաց զայն մարգարիտ: Եւ դարձեալ, թէ՝ Մի՛ գանձէք ձեզ զգանձ յերկրի, այլ յերկինս, որ ոչ ցեց ուտէ եւ ոչ ուտիճ |318ա| ապականէ: Եւ ըստ Սողոմոնի զասացեալն, թէ՝ Լաւ է զվաճառն զայն գտանել, քան զգանձս ոսկոյ եւ արծաթոյ: Եւ թէ՝ Երանի, որ ունիցի զաւակ ի Սիոն եւ ընդանի յԵրուսաղէմ վերին, որ եւ ստացան զսուրբ Աւետարանս զայս՝ զանանց գանձարանս եւ զաստուածունակ ճեմարանս, որ է թագ պարծանաց եւ պսակ փառաց սրբոյ եկեղեցոյ, նա եւ ամենայն սրբոց առաքելոց եւ մարգարէից, հայրապետաց եւ բազմաչարչար մարտիրոսաց: Վասն զի արեգակնապէս լուսաւորէ զընթհանուր հաւատացեալքս:
Արդ, այսմ աստուածային եւ հոգեւոր գանձուցս եւ անշիջանելի լապտերացս եւ ամենագով գերահրաշ պարգեւիս ցանկացաւղ եղեալ աստուածասէր եւ առաքինի վարուք լցեալ սրբազան քահանայս՝ տէր Մինաս մահդասին, հանդերձ որդւովն իւրով՝ տէր Քրիստոստուրիւ, եւ ստացաւ զսա ի հալալ արդեանց իւրոց՝ յիշատակ հոգւոյ եւ |318բ| իւր ծնողացն՝ հօրն՝ Ուլուպիին, եւ մօրն՝ Ախպիքային, եւ կողակցին՝ Ալամ իրիցկնոջն, որդոցն՝ տէր Քրիս[տոստուրին] եւ Ուլուպիին, դստերացն՝ Եախութպիքային եւ Ախկիւլին եւ ամենայն արեան մերձա[ւորաց]. եւ ետ ի դրունս Սուրբ Աստուածածնի, որոց լիցի սա առ ամենեցուն պատճառ փրկութեան եւ առաջնորդ երկնաչու ճանապարհին:
Արդ, եղեւ զրաւ գրչութեան սորա ի թվականիս հայոց ՌՃԶ. (1657),
ի հայրապետութեան տեառն Յակոբայ եւ եպիսկոպոսութեան ամենայն հիւսիսական կողմանց տէր Գրիգոր աւրհնեալ քահանայապետի, զոր Տէր Աստուած պահեսցէ ի կամս ողորմութեան իւրոյ, ի մայրաքաղաքն [Կաֆայ] («Կաֆայ» բառը ջնջած, տեղը գրած «Պօլիս») ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածնին եւ Սրբոյն Սարգսի Զաւրավարին, ձեռամբ Նիկողոս ոմն անարժանի:
Արդ, աղաչեմ զամենեսեան, որք ընթեռնոյք զսա եւ լուսաւորիք կամ աւրինակէք, յիշեսջիք ի Քրիստոս զյառաջասացեալ պատուական/// (թափուած):
ԺԹ. դարի կէսի ձեռքով ստորին լուսանցում աւելացրած. «անձինսն, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ. ամէն»:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 761-2:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (շինծու բոլորգիր եւ նոտրգիր, ԺԹ. դար) Աւետարան
Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, գրեալ յամի տեառն 1655, որ ի թուին հայոց ՌՃԶ., ձեռամբ Նիկողայոս դպր:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի մէջքին
սոսնձած կանաչ թղթին՝ «18», որի տակից երեւացող սպիտակ թղթին՝ «11»: Կազմաստառ Ա.՝
«2536/Հմր 379»: Պհպ. Աա.ին սոսնձած թղթին (ճնշադրոշմով. բոլորակ, կենտրոնում
երկգլխանի արծիւ., «Всероссiйск No Д Т. 6 Выставка», «ՌՃԶ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
«Ի սեպհական ձեռագրոց Գէորգ Դ. կաթուղիկոսի՝ հանեալ ի պահարանէ, որ ի «Ծաղկած այվան»ի
Վեհարանի»:
2537
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ԱՐԱԽԻՇ* |
ՌԺԷ. – 1568 |
ԳՐԻՉ՝ Կարապետ աբղյ:
ԾԱՂԿՈՂ՝ Ղարայ՞: ՍՏԱՑՈՂ՝ Յոհաննէս վրդ.:
ԹԵՐԹ՝ 294-6+1 (տե՛ս Պահպանակ, կրկն.՝ թ. 74). չգրուած՝ 1ա-6ա, 74դ, 96ա, 290բ-4բ: ՊՐԱԿ Ա+ԻԴx12 (Զ 10+1, ԺԱ 10)+4: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, թ. 289-92՝ այլ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 18x13,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (14x10): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 87ա): ՏՈՂ՝ 19-28 (19՝ 7ա-64բ, 75ա-123բ, 133ա-55ա, 21՝ 65ա-74բ, 124ա-31բ, 169ա-288բ), խառն՝ 21-27՝ 155բ-68բ, 20՝ 289ա-90ա, 25-28՝ 132աբ): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 4 (թ. 1-4) + 2 (թ. 293-4), թուղթ, չգրուած:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մատթէոս՝ 6բ, Մարկոս՝ 96բ, Ղուկաս՝ 152բ, Յովաննէս եւ
Պրոխորոն՝ 228բ: Կիսախորան՝ 7ա, 97ա,
153ա, 229ա (կիսախորանում՝ շրջանակների մէջ, կենտրոնում Յիսուս Քրիստոս, կողքերին՝
Յովհաննէս եւ Յակոբ առաքեալք): Լուսանցային.
Յարուցեալ Մարիամ՝ 156ա, Սրնգահար հովիւ՝ 158բ, Յովսէփ Արիամաթացի՝ 282ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, տաճար, յուշկապարիկ,
վարդեակ, ծառ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, բուսական,
կենդանագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր,
կապոյտ, դեղին, կանաչ, նարնջի, վարդագոյն, մանուշակագոյն, սպիտակ, շագանակագոյն,
սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին մաշուած, մետաղէ խաչը, ստորին կապիչը եւ գամերն ընկած, մէջքի կաշի պատռուած,
դռնակի կաշուից պահպանուած 6x4սմ հատուած՝ վերին արտաքին մասից. 74գդ մէկուկէս սիւնակ
գրուած, վրան թուղթ փակցրած, որը նորոգման ժամանակ հեռացուել է. բայց բնագրի պակաս
չկայ. նորոգուած 2004 թ.՝ լրացուել են խիստ ցեցակեր մասերը, նաեւ՝ հիմնականում ստորին
լուսանցների թափուած մասերը:
*Վկունիս երկրում, որ
Արցախ աշխարհում է (հմմտ ձեռ. 4181, որ նոյն տարում գրել է նոյն Կարապետ աբեղան):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 7ա-95բ Աւետարան Մատթէոսի:
2. 97ա-151բ Աւետարան Մարկոսի
(151բ «Յարուցեալ Յիսուս»՝ սկզբից թերի, սկ.՝ «Իսկ յետոյ մինչդեռ բազմեալ էին...
», ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ 1636 թ.):
3. 153ա-227բ Աւետարան Ղուկասու:
4. 229ա-87բ Աւետարան Յովհաննու (287աբ «Իրք կնոջն շնացելոյ»):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
228ա (գրչի) Եւ
զգծաւղ սուրբ Աւետարանիս Կարապետ սոսկանուն
աբեղայ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ. ամէն:
287բ
Փառք ամենասուրբ Երրորդութեան՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ այժմ եւ անզրաւ յաւիտեանս
յաւիտենին. ամէն: Արդ, աւրհնեալ ես Քրիստո՛ս Աստուած մեր, ստեղծող եւ արարիչ համայգոյից արարածոց
քոց, Որդի՛ Աստուծոյ կենդանոյ եւ կենդանարար, միածի՛նդ եւ մարդասէր Աստուած, ի քէն
սարսեալ դողան իման|288ա|ան(=լ)ի զաւրութիւնք, սրբասնեալ Աստուածն բոլորից, սո՛ւրբ,
սո՛ւրբ, սո՛ւրբ, Տէ՛ր Աստուած սաբաո՛վդ, լի են
ամենայն արարածք փառաւք քո: Դո՛ւ, Տէ՛ր տերանց եւ Աստուած աստուծոց, լրման ժամանակաց վասն մերոյ փրկութեան կամաւ Հաւր եւ հաճութեամբ
Սուրբ Հոգւոյդ խոնարեցաւ յերկնից, եւ մարմնացար ամէնաւրհնեալ սուրբ կոյս Աստուածածնին Մարիամա, եւ դատապարտեցեր զմեղս մեր ի մարմնի՝ ի քում,
խաչեցար եւ յարեար, զդժոխս աւերեցեր, զհոգիսն
ազատեցեր, համբարձար փառաւք յերկինս, եւ միւսանգամ գալոց ես՝ դատել զերկոյտասան ազգն Իսրաէլի:
Նովին
բարէխաւսութեամբ սուրբ Աստուածածնին ազատեա՛ զհոգի գծողի սուրբ Աւետարանիս մեղապարտ
գրչի՝ սոսկանուն Կարապետ աբեղի
եւ անարժանի. ամէն:
Արդ,
գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ձեռամբ ոգնայմեղ եւ
փծուն գրչի՝ Կարապետ
|288բ| աբեղայի անարժանի, եւ գործաւքս եմ չարաւք ի լի: Ով [յ]ոյս [յ]արութեան ունի,
լի բերանով եւ բոլոր հաւատով ողորմի ասի,եւ ինքն Աստուծոյ տեսոյն արժան լինի:
Գրեցաւ
սուրբ Աւետարանս ի գաւղս Արախիշ, ի դուռն
Սուրբ Աստուածածնին, ի դառն
եւ ի նեղ ժամանակի, ազգս հայոց փախուցեալ եւ ցրիւցան կային ի վերա աշխարհիս: Աւմ
(=արդ), գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ի հայրապետութեանն տեառն Յոհանիսի, ե[լ]ղանութեան
Մահայմատի Խուտայբանդայ փաթչահին, ի թուականիս
հայոց ՌԺԷ. (1568), ի նեղութեան ժամանակի:
Աւսման փաշէն երեկ, էառ ըզՇարուանն, Ամիր Համզայ Իմիրզէն երեկ՝ զնոքայ ցրիւցան
արար, եւ զթաթար խանն ձեռնայկալ արար,
տարաւ ի Ղազպին:
96բ
(ծաղկողի. Մարկոսի մանրանկարի մատեանի բացուածքին) Ղարայ:
289ա
(ստացողի) Փառք ամենասուրբ Երրորդութեան՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, անզըրաւ
յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Արդ, աւրհնեալ, գովեալ, բարէբանեալ եւ ի սուրբս հանգուցեալ եւ
ամենայն լեզաւք բարէբանեալ.
ամէն: Սովորութիւն է աստուածային արանց միշտ եւ հանապազ խոկալ աստուածային պատուիրանս,
ի տուէ եւ ի գիշերի միշտ զվերինն խորհել, ուր Քրիստոս նստի ընդ աջմէ Աստուծոյ: Եւ վասն
բազում պատճառի բազումք փափաքին ջերմեռանդ
սիրով եւ զղձալի
ցանկութեամբ արդունս եւ գործս կատարել:
Նախ՝
վասն յաւիտենական եւ անմահ կենացն զանցաւորս արհամարհեն եւ զայն ստանան կեանս, որ
մնացական է, որպէս ասէ Տէրն. Երթա՛յք, գործեցէ՛ք զմի՛ զկորըստական կերակուրն, այլ
զկերակուրն, որ մնա ի կեանսն յաւիտենական: |289բ| Երկրորդ՝ զի հրամաէ Տէրն. Գանձեցէ՛ք
ձեզ գանձ ի յերկինս, ուր ո՛չ ցեց եւ ուտիչ ապականեն, եւ ո՛չ գողք ական հատանեն, գրեմք
զգիրքս, որ զամենայն գանձ եւ զամենայն աւետիք ի յինքն պարունակեալ ունի. նախ զվերին
իմաստութիւն, եւ ապա զամենայն սքանջելագործութիւն,
որ ի սմայ: Երրորդ՝ վասն անջինջ յիշատակութեան առաջի Աստուծոյ, որպէս ասէ մարգարէն.
Երանի, որ ունիցի զաւակ ի Սիոն եւ ընդանեակք յԵրուսաղեմ: Չորրորդ՝ վասն քօութեան եւ թողութեան
մեղաց մերոց բարէխաւս
առ Աստուած, որպէս ասէ մարգարէն. Զմեղս քո ողորմութեամբ քաւեսցես, եւ զանաւրէնութիւնս
քո՝ տրաւք տնանկաց. ըստ այսմ աւրինակի փափաքեալ եղեւ աստուածաին սուրբ Աւետարանիս աստուածասէր եւ պատուական,
հեզահոգի եւ աղաւթարար, բարէսէր եւ խօտակրաւ[ն] ճգն|290ա|ազգաց եւ ողորմած՝ նման Աբրաամու հաւրն հաւատոյ
եւ երջանիկ տիեզերալոյս վարդապետն Յոհաննէս՝ ջահ
անշիջանելի եւ վէմն հաւատ[ոյ], որ ստացաւ զսա հալար արդեանց եւ արդար վաստակոց իւրոց՝
յիշատակ հոգոյ իւրոյ եւ ծնաւղաց իւրոց. հայրն՝ Մելքումն, եւ մայրն՝ Փիանդէն, եւ ամենայն
արեան մերձաւորքն եւ եղբարք՝ տէր Թո[ւ]մէն, Միրզէն, տէր ըՌըստակէսն, եւ քուէրքն՝
Փիանդէն, Խանսոլթան, Նազլուն, եւ
զհանգուցեալ եղբարն՝ Ուլուխանն, եւ
ամենայն արեան մերձաւորքն յիշեցէ՛ք լի բերան եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք, ձեզ եւ մեզ
ողորմեսց[ի] իւր միւսանգամ գալստեան. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
152ա (բոլորգիր,
1636 թ.) Յիսուսի Քրիստոսի նուաստ ծառայ Ֆրայ Օգոստինոս արքեպիսկոպոս Նախիչեւնո յերկրէն եկի Հաճիթարխան, այս սուրբ Աւետարանիս օրինակն գրեցի, բազում սխալանք գտայ
ի սմայ, եւս առաւել՝ վերոգրեալ յետի փոխս վասն համբարձման, զոր եւ մեք գրեցաք յիշատակ
մեր: Որք հանդիպիք ի սմայ կարդալով, վասն սիրուն Քրիստոսի յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ յաղօթս
ձեր: Յիշողն յիշեալ լիջի ի Տեառնէ մերմէ Յիսուսէ Քրիստոսէ: Գրեցաւ թվին մարդեղութեան
Տեառն մերո Յիսուսի ՌՈԼԶ. (1636), հոգտէմբեր Է.:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 645:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմաստառ
Ա.ին սոսնձած թղթին «Հմր 380/2537», «ՌԺԷ. - 1568. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2538
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ԺԴ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 178. չգրուած՝ 1աբ, 52ա, 83ա, 178բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԵx12 (Է, ԺԵ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ 17x12,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (13-13,5x9,5-10,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝
27ա): ՏՈՂ՝ 25-27: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը վարդագոյն
կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մատթէոս՝ 2ա, Մարկոս՝ 52բ, Ղուկաս՝ 83բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝
136բ: Կիսախորան՝ 2բ, 53ա, 84ա, 137ա: Զարդագիր՝ կենդանագիր, մարդագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, դեղին, կանաչ, նարնջի,
վարդագոյն, մանուշակագոյն, սպիտակ, շագանակագոյն, մոխրագոյն, սեւ, ոսկի:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Առ Կորնթացիս Բ. թուղթ, Դ. 14 – Ե. 5: 1 (Ա), սկզբից, ստացուած 1 թերթի եզրահատումով: ԺԱ. դ.: Մագաղաթ,
16,5x12,3, երկսիւն (16,5x12,3), տող՝ 13 (պետք է լինի
19 կամ 20), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աբ): Կարդալ՝ Աբ, Աա. «Յիսուս, եւ զմեզ ընդ
Յիսուսի յարուսցէ... զաներեւոյթսն. զի երեւելիքս/// [տաճ]ար շինուածոյս մերոյ քակտեսցի...
որ ետ մեզ զառհա[ւ]ատեալ հոգւոյն»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի մէջքի կաշին ամբողջովին, դռնակը, երկուական կապիչներն ու
գամերն ընկած, կաշին խիստ մաշուած, արտաքին ստորին անկիւններն
ընկած (նաեւ՝ Բ. փեղկի միջուկ-տախտակը).
պատռած Մատթէոս եւ Ղուկաս աւետարանիչների նկարները եւ Մատթէոսի անուանաթերթը՝ թ.
2 (գրեթէ լրիւ), նաեւ թ. 83 (պահպանուած
է ստորին քառորդ մասը), ներկերի մի մասը խունացած, թափուած (յատկապէս 134բ), թուղթը
փոքր ինչ բամբակացած, ստորին արտաքին լուսանցը վնասուած. լուսանցակողերը գունաթափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 2բ-51բ Աւետարան Մատթէոսի (սկ. թերի (պակասում
է կէս տող). «/// եւ որդոյ
Աբրամաու... )
2. 53ա-82բ Աւետարան Մարկոսի:
3. 84ա-136ա Աւետարան Ղուկասու:
4. 137ա-77ա Աւետարան Յովհաննու:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
177բ Փառք ամենասուրբ Երրորդութեանն Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ այժմ եւ՛՛
(չշարունակուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
136ա (բոլորգիր,
1410 թ.) Նուաստ եւ ներգեւեալ ոգի Ստեփաննոս Լալուկ վարդապետս
Թավրէժեցիս տուի
զայս Աւետարանս Շ. (500) դահեկան, որ էլ մարդոյ հաղ ու դաւվէ հետ Աբրահամ աբեղին չկայ,
Աւետարանս իւրն հաղ ու մուլք է: Ով որ խօսի կամ դավէ առնէ, դատի յԱստուծոյ եւ ամենայն
սրբոց նորայ:
Ի թվին ՊԾԹ.
(1410), յԱրաց ԺԹ. (19), մայիս ԻԶ. (26) գրեցաւ հաստատ բանս Աստուծով:
Վերջում ոճաւորուած
կապգիր, որի մէջ զանազանելի է գուցէ «ՆԱԶԱՐ»:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 109:
177բ (բոլորգիր,
1580 թ., որպէս շարունակութիւն գրչի անաւարտ յիշատակարանի) Կամաւն Աստուծոյ ես՝ Մարկոս քահանայս, առի
զսուրբ Աւետարանս ի հալալ ընչից իմոց՝ յիշատակ ինձ եւ ծնողաց իմոց՝ հաւրն իմո Մարտիրոս քահանային, եւ
մօր իմոյ՝ Եղիսապետին, եւ
Բեկիխաթունին, եւ
եղբարց իմոց՝ Յոհանին, որ
հանգուցեալ է ի Քրիստոս, եւ Սարգիսին, եւ
որդոյն իմ՝ Ումիտին, եւ
եղբօրորդոյն իմոյ՝ Ղուբաթին, այլ
եւ կողակցին իմոց՝ Սուլթանին, եւ
մեծ պապին իմոյ աշեղ Մաթոսին: Որք
հանդիպիք սմա, կարդալով կամ աւրինակով կամ միայն տեսանելով, յիշեսջիք զվերոյգրեալսն՝
զՄարկոս քահանայն եւ
զիւրսն ամենայն, եւ ուղիղ սրտով Աստուած ողորմի ասացէ՛ք նոցա, եւ Աստուածն ամենայնի,
որ առատ է ի տուրս բարեաց, ձեզ ողորմի աստ եւ ի հանդերձելումն. ամէն: Թիւիս հայոց
ՌԻԹ. (1580): Ո՜վ եղբա՛յրք, թէ մէկ ողորմի ինձ ասէք, խիստ լաւ է, Աստուած ձեզ ողորմի.
ամէն:
178ա (բոլորգիր,
ԺԶ. դար՝ 1580ից յետոյ) Կամաւն Աստուծոյ Կոստանդ մահդասիս առայ սուրբ Աւետարանս ի հալալ ընչից իմոց՝ իմ կամաւորութեամբ,
եւ տվի իմ հոգոյ որդոյն՝ տէր Ռստակիսին: Ո՛չ
ազգոյ, ո՛չ աւտարականի, այլ մարդոյ բան չկայ: Ետ եւ առաջ ինչ մարդ որ տաւոյ անէ՝ ՅՃԺԸ.
(318) հայրապետաց նզոված է եւ մասն ընդ Յուդայի առցէ Աստուծոյ դատաստանին:
Ես՝ Կոստանդ մահդասիս, լուսարար
Եղիշէի Սուրբ Առաքելոյն եւ տվեալ եմ Աւետարանիս
գինն առաջի Աստուծոյ տէր Մարկոսին ԺԲ.
մառչիլ, Ա. ֆեթակ: Ետոյ տաւոյ արաւ, տվի Ե. խոն բիրինձ, Ա. չուխայ, էլ մին ֆեթակ: Սուրբ Երեգ Մանկունքն վկայ է, Իգնատիոս եպիկոպոս վկայ
է, տէր Ակ[ոբ]ն վկայ
է, Ոսկան եպիսկոպոս
վկայ է: Ինչ մարդ որ այլ եւ այլ խաւսէ, դատի Տէր:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 504:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 178ա՝ ոճաւորուած բազմանկիւն. «Աստուծոյ Ոսկան
եպիսկոպոս ծառայ Յ[իսուսի] Քրիստոսի»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին սոսնձած թղթին «22», Ա. կազմաստառին սոսնձած թղթին. «Ի մատենից Յովսէփ վարդապետի
Փինաչեանց», «2538/Հմր 383», «ՊԾԹ. – 1410-ից առաջ, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2539
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ԿՈՐԵՍ գիւղ (Ձագաձորի՝ Բ.) |
ՌՃԻԴ., ՌՃԻԷ. – 1675, 1678 |
ԳՐԻՉ՝ Անանուն (3ա-132բ), Յոհան (134ա-262բ):
ԹԵՐԹ՝ 265. չգրուած՝ 1աբ,դ-2ա, 82բ-3ա, 133ա, 205բ, 263ա-5բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԱx12+Ա-ԺԱx12 (Է 13): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ 19-19,3x13: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (13-14x9): ԳԻՐ բոլորագիր (նմուշ՝ 73ա, 147ա): ՏՈՂ 22: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, Ա. փեղկին պղնձէ խաչ, Բ. փեղկին՝ փլաք. դռնակով, միջուկը տախտակ. աստառը կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա., սկ.), չգրուած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մատթէոս՝
2բ, Մարկոս՝ 83բ, Ղուկաս՝ 133բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 206բ. լուսանցային. Սուրբ Հոգի՝ 218ա: Կիսախորան՝ 3ա, 84ա, 134ա, 207ա: Լուսանցազարդ՝ թռչուն, բուսական, ծառ, տաճար,
խաչ, յուշկապարիկ: Զարդագիր՝ բուսական,
թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր,
կապոյտ, դեղին, կանաչ, նարնջի, վարդագոյն (գունափոխուած), սպիտակ, շագանակագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին եզրամաշ, երեքական կապիչներն ու գամերն ընկած, թ. 1, 207, 262-5՝ շերտազատուած-երկփեղկուած,
թ. 175ի վերին մասը հիմքից անջատ, թ. 206՝ մի այլ ձեռագրից է՝ ա. երեսին վարքագրական
բնոյթի բնագրի մասն է, իսկ բ. էջն օգտագործուել է Յովհաննէս աւետարանչի նկարը նկարելու
համար:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 3ա-82ա Աւետարան Մատթէոսի:
2. 84ա-132ա Աւետարան Մարկոսի (131բ-2ա «Յարուցեալ Յիսուս»), 132բ Նախադրութիւն:
3. 134ա-205ա Աւետարան Ղուկասու: 205ա Նախադրութիւն:
4. 207ա-60բ Աւետարան Յովհաննու:
Բ. Ոտանաւոր.
205ա Այս Ղուկասու եզն
ասացին,
Որպէս նա իսկ հերկէ զգետին,
Կրկին անխոնջ վասն պտղին
Սոյնպէս յերկար
են բանք սորին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
96բ (Անանուն գրչի, ստ.
լս.) Յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս Լելիխանն, որ
այս աղուհացից Վիրապի շաբաթ օրս վաղճանեցաւ,
թվին ՌՃԻԴ. (1675):
144բ (Յոհան գրչի, ստ. լս.) Վա՜յ,
ավա՜ղ խոշոր թղթիս
ձեռնէն:
218ա (ստ. լս.)
Աւետարան ըստ պաշտաման կարդա՛յ եւ զՅոհան գրիչս յիշեա՛:
260բ Փառք եզակի,
եռահիւսակ դաւանութեանն, ապենիազին, կատարեալ եւ անսահմանելի Աստուծոյ Հօր, Աստուծոյ Որդւոյ, Աստուծոյ Հոգւոյ. շնորհիւ Տեառն
ամենակալի եւ նորին օգնականութեամբ աւարտեցաւ եռահրաշ եւ հոգիազարդ Աւետարանս,
զոր էր շաղկապեալ երանեալ աւետարանչացն՝ ըստ բազմերանկ գունոց ի մի ոստայն ընկենալով հան|261ա|ճար,
զոր արուեստակեալ անուշոցաց ծաղկանց՝ իւղ եփեցական կազմութեամբ, որ ըստ հոգւոյն յատկութեամբ
իմանալի զանազան որակութեամբք գաղափարելով՝ ըստ յոքունց արփիացելոցն դասակցութեանց՝
առ ի եկեղեցւոյ յարմարումն յօդիւ խաղաղութեամբ գլխոյն պատշաճեալ, զի յայսմանէ կատարելութիւնն՝
չորք Աւետարանք ի բազում պատճառէ. չորեքկերպեան կենդանիք՝ մարդ, առիւծ, ցուլ, արծիւ.
չորք նիւթք աշխարհիս՝ հող, ջուր, հուր, օդ՝ հակառակք անհաշտելիք եւ սիրելիք անքակտելիք.
չորք <չորք> գիր անւան Երրորդութեանն՝ Հայր, Որդի, Հոգի. չորք գետք բըղխեալք
ի դրախտէն՝ Փիսոն, Գիհօն, Տիգրիս, Եփրատ. չորս անկիւնս եւ եղջեւրք սեղանւոյն. չորք
դէմք խաչին, եւ այլ բազում պատճառս, յորս գաղափարի չորեքեան աւետարանիչքս: Զի թէպետ
ի բազում բանք ի սոսա երեւին ներհակք միմեանց, այլ քաջ ճշմարիտք եւ յոյժ միաբանք
միմեանց:
|261բ| Արդ գրեցաւ
Մաթէոս ի խնդրելոյ հրէից հաւատացելոցն, որք էին յԵրուսաղէմ, զկնի Ը. ամի
համբառնելոյ փրկչին ի լեզոյ յեբրայեցի յԵրուսաղէմ քաղաքի, զոր առեալ Թօմայի քարոզէ Հնդկաց, եւ Բարդուղիմէոս ի Դելմաստանի եւ Ամրանայ
եւ ամենայն արեւելից: Իսկ Մարկոս գրէ
ի հրամանէ Պետրոսի Վիմի վարդապետին
իւրոյ Աղէքսանդր քաղաքի
ի լեզու եգիպտացի, զկնի ԺԱ. (11) ամի, եւ աւետարանէ յԵթօպէ եւ ի Լիւրիկիա, եւ լուսաւորէ
զաւեւմուտս: Իսկ
Ղուկաս յառաջագոյն աշակերտ
գոլով Գալիանոսի բժշկապետի,
որ եւ ինքն է արուեստիւ բժիշկ, յետոյ աշակերտի սրբոյն Պօղոսի, որ եւ հրամանաւ իսկ նորա գրէ, զկնի
ԺԸ. (18) ամի ի լեզու հռօմայեցի յԱնտիոք քաղաքի,
եւ քարոզէ ի Բիւթանիա եւ յամենայն
Մակեդօնիա:
Իսկ Յովհաննէս՝ որդի Զեբեթիայ, որդի որոտման,
որդի սուրբ Կուսին, զվերինն որոտալով աւետէ եւ աւետարանէ, զկնի <Ժ>ԾԳ.
(53) ամի |262ա| գրէ յԵփեսոս քաղաք
եւ լուսաւորէ զամենայն առիս: Արդ, Աւետարան կոչի, որ պատմէ մեզ զեղեալ բարութիւնս,
զխաղաղութիւն, զոր եղեւ հրեշտակաց եւ մարդկան, զքակտումն բռնութենէ թշնամոյն կենաց
մերոց, զաւերումն դժոխոց, զազատութիւն հոգւոց, զընդ աջմէ Աստուծոյ նստել բնութեան
մարդկութեանս: Ուստի եւ տեսեալ զսորա անճառ փրկագործութեան խորհուրդ, պատուական
(10 տող չգրած):
Արդ, գրեցաւ սուրբ
կենսաբեր սուրբ Աւետարանս ձեռամբ սուտանուն Յոհա[ն] (անունը ջնջած,
ապա կէս տող չգրած), ի թըւաբերութեանս հայոց ՌՃ. եւ ԻԷ. (1678), եւ իշխանութիւնն տաճկաց
շահ Սօլէյմանին եւ ի
հայրապետութեանն Էջմիածնեա հեզահոգի
քաջ րաբունապետին տեառն Յակօբայ, եւ
առաջնորդութեանն |362բ| ըստ Թադէի Յովհաննէս արհեպիսկոպոսի,
ի յերկիրս Ձագածորի՝ ի գեօղս, որ
կոչի Կորես, ընդ
հովանեաւ Սուրբ Գրիգորիս եւ Սուրբ Աստուածածնիս եւ Սուրբ Մարտիրոսիս եւ Սուրբ Յակոբիս, զի
սոքայ են մեզ բարեխօս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
262բ (անարուեստ նոտրգիր, 1678 թ.) Որք անդիպիք սմայ՝ կարդալով կամ օրօնակելով, յիշեցէ[ք] զվերայգրայս. գիրեցեալ թիվին
ՌՃԻԷ. (1678): Արդ, յիշեցէ՛ք զբարիմիտ
եւ հեզայհոգի զտէր Պարսեղ քա[հա]նայս,
որ բազում փափականէքայ ստացաւ ըստորբ
(= զսուրբ) Ավատարանս ի հալալ հնջից
իմոձ՝ իշատակ հոգոյ իմոյ եւ հարն իմ՝ Վարդան, եւ մարն իմ՝ Խաթուն, եւ կենայեաց (= կողակից) իմ՝
Կուզեալ (= Գոզալ):
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին
սոսնձած թղթին «2539/Հմր 385», «ՌՃԻԷ. - 1678. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
1գ «Ընծայեալ Յուսիկ վարդապետի Մովսեսեան»:
2540
ԵՒԱԳՐԻ ՎԱՐՔ ԵՒ ՄԱՏԵՆԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
ԺԴ. դար |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Տիրատուր:
ԹԵՐԹ՝ 163: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԴx12
(Ա 8, ԺԴ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 15,9-16,3x11,2-12,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(13-13,5x 8,5-9): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 58ա): ՏՈՂ՝ 20-22: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն
կաշի (Ա.) եւ սեւ լաթ (Բ. եւ մէջքը), միջուկը տախտակ (Ա.) եւ ստուարաթուղթ (Բ.).
աստառը կանաչ մետաքս (Ա.) եւ թուղթ (Բ.): ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Ա-Բ.) + 1 (Գ.), թուղթ, լուսագծերով.
աւելացուած նորոգման ժամանակ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 1ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝
թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր,
կապոյտ, վարդագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը
եղել է խիստ քայքայուած, Ի. դ. նորոգուել է՝ Ա. փեղկի հին կաշին օգտագործելով, երկուական
կապիչներն ու գամերն ընկած, թ. 1-2՝ ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-163ա [Վարք եւ մատենագրութիւնք Եւագրեայ
Պոնտացւոյ]
1. 1ա-6ա [Վարք Եւագրեայ երանելւոյ] – Ի բազում
իրս, ով սիրելիք... ի վերա այսոցն չարութեան:
2.ա. 6ա-8ա Եւագրեա Նշանակ յԵզեկիելէ – Իմանամք
զմարդն զբանական... յառաջագոյն Երեմիայի մարգարէի:
բ. 8ա-12ա Նորին Եւագրեա Վասն հանդերձից սուրբ հարց – Քանզի
յառաջագոյն յղեցեր դու առ իս... ի վերին յաւդսն երեւեալ:
գ. 12ա-20բ Վասն ութ խորհրդոց – [Զ]միտս մոլորականս
զետեղեցուցանեն ընթերցուածք... եւ ի զնին մատուցեալ հաստատեալ ունին բազում անգամ:
դ. 20բ-1ա Վասն այնորիկ, որ ընդ քունս ցն[որք] անց[անեն]
– Յորժամ ընդ քունն ցնորիցն... գթոյ հաստատել մարթ է:
ե. 21բ-2բ Վասն հաստատութեան, որ մերձ է յանախտութիւն – Երկուս
գիտեմ զոգւոց խաղաղութեամբ... մի՛ տեսցէ զարութիւնս:
զ. 22բ-8ա Վասն Նշանակացն անցաւորութեան – Ի ժամանակի
իբրեւ միտքն առանց զբաղմանց... որ աճեցուցանէ զմեզ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր. նմա
փառք եւ զաւրութիւն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
է. 28ա-35բ Նորին Եւագրեա Գիտնաւոր եւ արդիւնօոր – Գործնականք
ճառից խելամուտ լիցին... որ ձեռամբն եկեալ իցէ:
ը. 35բ-57բ Նորին Եւագրեայ – [Ա]ռաջին լուսաւոր
պատերազմացն... առաւել եւս պատրաստեալ գրգռէ:
թ. 57բ-67ա Վասն ընդունելութեան – Եթէ յաւտարութիւն
գնայցես... եւ ծագեսցի լոյսն աղաւթից:
ժ. 67ա-71բ Վասն պաշտաման – Յորժամ կենաց
կցորդ եղբայրն քո... եւ ներքին գեղովն խեղդամահ սատակիցիս:
ժա. 71բ-9ա Նորին Եւագրէ – Ժառանգորդք
Աստուծոյ, լուարո՛ւք զպատգամս Աստուծոյ... եւ մի՛ մոռանայցէք զանձն իմ տառապեալ
ի ժամ աղաւթիցն:
ժբ. 79ա-81ա Եւագրեա բան խրատու – Զերախայրիս
կալոյ իմոյ... աւրհնեալ Սուրբ Երրորդութիւնն:
ժգ. 81ա-2բ Նորին Եւագրեայ – Եթէ ունիցիս
ընդ քեւ եղբարս... եւ ի կուսէ վասն մեր ծնաւ յՈգւոյ Սրբոյ կատարեալ:
ժդ. 83ա-6ա Հաւատք որ ի Նիկիայ – Հաւատամք ի
մի Աստուած... զանձն քո կերակրեսջիր:
ժե. 86ա-7ա Նորին Եւագրեա Առ Մարտիրոսսն – Զնահատակսն
Քրիստոսի... բնակեցայց ես յարկս քո, Տէ՛ր, յաւիտեան:
ժզ. 87աբ Վասն յարութեան – Յարութեանն
Քրիստոսի երկիր պագցուք... զոր աւրհնէն հրեշտակք, եկա՛յք երկիր պագանեսցուք նմա.
ամէն:
ժէ. 87բ-93բ Ճառ Ք[րի]ստեայ – Աստուծոյ արժանի
այն է... զչափ առեալ գտանիցի:
Արտ. լս. գրչից՝ «Ասացեալ երանելւոյն Սեքեստեայ ճգնաւորի վասն ամենայն անցաւոր
եւ սուտ կենցաղոյս»:
3. 93բ-163ա Եւագրիոս ընդդէմ պատասխանի ի Գրոց Սրբոց
ա. 93բ-6ա Առ դեւսն, որ փորձենն զմեզ. Աւգնեա՛, Քրիստո՛ս,
– [Ո]ր ի ներքոյ երկնից... եւ հարքն սուրբքն մեզ պատմեցին:
բ. 196ա-104ա Առ խորհուրդսն որկորստութեան – [Ա]ռ
խորհուրդսն, որ առանց վաստակոյ եւ պահոց... յաղթեաց աշխարհի հաւատովքն: Աւրհնեալ է
Աստուած, որ ետ մեզ յաղթութիւն ի վերա խորհրդոցն որկորստութեան:
գ. 104ա-13բ Առ խորհուրդն պոռնկութեան – [Խ]որհուրդքն
պոռնկութեան ի ներքս ի մտի... պահել ի կորուստս: Աւրհնեալ է Տէր, որ ետ մեզ յաղ[թութիւն]
ի վերա խորհրդոցն պոռնկութեան:
դ. 113բ-22ա Առ խորհուրդսն արծաթսիրութեան – [Ա]ռ
դեւն, որ խոստանա ինձ... արդեամք եւ ճշմարտութեամբ: Աւրհնեալ է Աստուած, որ ետ մեզ
յաղթութիւն ի վերա խորհրդոցն արծաթսիրութեան:
ե. 122ա-32բ Առ խորհուրդն տրտմութեան – Առ
անձն, որ համարիցին... բայց միայն Տէր Աստուած աւրհնեսջիք ի սիրտս մեր: Աւրհնեալ
է Աստուած, որ ետ մեզ յաղթութիւն ի վերա խորհրդոցն տրտմութեան:
զ. 132բ-40բ Առ խորհուրդսն սրտնութեան – Առ
անձն, որ ոչ գիտիցէ... զոր ոչն տեսանէ: Աւրհնեալ է Աստուած, որ ետ մեզ յաղթութիւն
ի վերա խորհըրդոցն սրտնութեան:
է. 141ա-9ա [Առ խորհուրդսն
ձանձրութեան] – Առ խորհուրդսն ձանձրութեան, [ո]ր գործել ձեռաւքն խորշիցի...
զոր խոստացաւ սիրելեաց իւրոց: Աւրհնեալ է Քրիստոս, որ ետ մեզ յաղթութիւն ի վերա խորհըրդոցն
ձանձրութեան:
ը. 149ա-54բ Առ խորհուրդ[ս] ամբարհաւաճ նորափառութեան – [Ա]ռ
ամբարհաւաճ նորափառ խորհուրդսն... ոչ գոյ սէրն Աստուծոյ ի նմա: Աւրհնեալ է Աստուած,
որ ետ մեզ յաղթութիւն ի վերա խորհրդոցն նորափառութեան:
թ. 154բ-63ա Առ խորհուրդսն ամբարտաւանութեան – [Ա]ռ
դեւն ամբարտաւանութեան... եւ զաւրութիւն եւ իշխանութիւն յաւիտեան եւ այժմիկ եւ յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն, ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
140բ Յիշէ զմեղաւորս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
163ա
(բոլորգիր, ԺԴ. դ.) Զամենատառապեալս ի բարեաց
եւ զբազմահարուստս չարեաւք, զեղկելի անձնս՝
նուաստ Տիրատուր պիտակ անուամբ վարդապետ յորջյորջեալ՝
զստացաւղ աստուածաին տառիցս, զծնաւղսն իմ եւ զհարազատս եւ զամենայն երախտաւորս մեր
ըստ հոգո եւ ըստ մարմնո յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր, ո՛վ խոհեմամիտ ընթերցողք,
աղաչեմ:
163բ (բոլորգիր,
1439 թ.) Այլ եւ զվերջին ստացաւղ լուսաւոր Պատերազմիս Եւագրեայ զՅովսէփի կրաւնաւոր եւ
զհոգեւոր համշիրակ եղբայրն իւր՝ զՅոհանէս կրօնաւոր,
աղաչեմ յիշել ի Տէր, եւ յօժար կամօք Աստուած ողորմի ասել, եւ դուք յիշեալ լիջիք առաջի
Քրիստոսի. ամէն: Ի թվին ՊՁԸ. (1439) գնեաց զգիրքս ի հալալ արդեանց իւրոց յիշատակ բարի
իւրն եւ ծնօղաց իւրոց, Տէր Աստուած վայելել տացէ բազում ժամանակօք. ամէն:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 503:
163բ (բոլորգիր,
ԺԵ. դար) Ես՝ Յովսէփ այբեղայս
[բա]շխեցի զայս գիրքս տէր Սուքիասին՝ իմ
հոգեւոր եղբաւրն. եւ է սա սեփական նմայ, եւ այլ ոք ոչ ունի իշխանութիւն ի վերայ սորա,
բայց ի տէր Սուքիասէն:
Հարիւրաւոր սա
անուանի, / Ընդդէմ դիւաց պատերազմի: / Ով ոք սորա հետեւեսցի, / Յաղթէ չարին սատանաի,
/ Արիանայ ընդդէմ չարի, / Յաղթէ ութիցս խորըրհդի, / Այս են զէնք սատանաի, / Ընդ մեզ
սոքաւք միշտ մարտընչի: / Եւագրիոս հայրն բարի / Յաղթեաց ութիցս խորհրդի / Եդեալ զսա
սահման բարի / Բոլոր ազգիս քրիստոնէի:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 503:
1ա (Նոտրգիր,
ԺԸ դ.) Տէր Սամօէ:
52ա, 87ա (ստ.
լս., շղագիր, ԺԹ դ., ջնջած) Գրիգոր վարդապետին է:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 163բ. անընթեռնելի, հաւանաբար 163բ
էջի յիշատակարանի հեղինակ Յովսէփ աբեղայինն է:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի
Ա. փեղկին սոսնձուած թղթին «Բանք Եւագրի Վասն խնդրոց եւ գործոց մարդկան», այլ ձեռքով
վրան գրած «10բ»: Ա. կազմաստառին սոսնձած թղթին «Հմր 387/2540», «ՊՁԸ.
– 1439-ց առաջ, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
«Առաքեալ յԱստրախան քաղաքէ»:
2541
ԳԱՆՁԱՐԱՆ ԵՒ ՏԱՂԱՐԱՆ
ԺԵ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 254: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԲx12
(Ա, ԺԷ 9, ԺԵ, ԻԱ 11, ԻԲ 10): ՆՒԻԹ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ 16,1x12,5-13: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(12,5x9,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 33ա): ՏՈՂ՝ 15: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն
կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը կարմիր կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա., վջ.), չգրուած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Կիսախորան 3ա: Ճակատազարդ՝ 79ա, 198ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, տաճար, թռչուն, ծառ,
սափոր, խաչ, վարդեակ, յուշկապարիկ: Զարդագիր՝
բուսական, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր,
կապոյտ, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին եզրամաշ, ցեցի անցքերով, դռնակի վերին արտաքին եզրը,
երկուական կապիչներն ու փայտէ գամերն ընկած, 1ա՝ ամբողջութեամբ, եւ 2ա՝ մասամբ խունացած,
թ. 1-2, 104, 175-6՝ ստորին արտաքին եզրերն ընկած, 1 թերթ ընկած թ. 165-6ի միջեւ, վերջից
թերի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-197բ [Գանձարան]
– 1ա-2բ Այս ինչ, որ հաւաքեալ կայ ի սմայ, այս
է – Ա. Ծնընդեանն Տեառն... Ծ. մեռել թաղի:
1. 3ա-6բ [Ա. Գանձ ծննդեան եւ Յայտնութեան. ձեռ. 423, 6բ]
(«Մկրտիչ») – Մաքուր եւ անբիծ...
2. 6բ-11ա Բ. Գանձ ծննդեան երկրորդ աւուրն («Խաչատուր») – Խընդահրաւէր
երգաւք նազելի...
3. 11ա-5ա Գ. Գանձ ծընընդեանն Տեառն երրորդ աւուրն («Խաչատուր») – Խընդա, մայր Տեառն Յիսուսի...
4. 15ա-8ա Դ. Գանձ Յովհաննու Մըկըրտչի («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ փառաւք պանծալի...
5. 18ա-23ա Ե. Գանձ Անտոնի Անապատականին («Խաչատուր») – Խրատ
մարդասիրին...
6. 23ա-6ա Զ. Գանձ Տեառնընդառաջին («Մկրտիչ») – Միասնական
սուրբ Երրորդութիւն...
7. 26ա-30բ Է. Գանձ սրբոյն Սարգսի զաւրավա[րին] («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ
փառաւք...
8. 30բ-4բ Ը. Գանձ սրբոց հայրապետացն ԳՃԺԸ.ից (318) [ի] Նիկ[ի]ա
(«Խաչատուր») – Խորհուրդ զաւրութեան, անեղութեան...
9. 34բ-9ա Թ. Գանձ Թէոդորոսի զաւրավարին («Խաչատուր») – Խընդայհրաւէր մանկունք
Սիոնի...
10. 39ա-42ա Ժ. Գանձ երրորդ կիրակէն յանառակ որդին («Մկրտիչ»)
– Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ տիրական, անճառ, անհաս...
11. 42ա-5ա ԺԱ. Գանձ չորրորդ կիրակ[էն] ի մեծատու[նն] եւ
ի Ղազա[ր] («Մկրտիչ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ տիրական, որ նորոգեաց զաշխարհս...
12. 45ա-8բ ԺԲ. Գանձ սրբոց քառասնիցն, որք ի Սեբա[ստիա]
(«Մկրտիչ») – Մեծ եւ հըզաւր անմահից արքայ...
13. 48բ-52ա ԺԳ. Գանձ հինգ[երորդ] կիրակին Աղուհացից («Մկրտիչ»)
– Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ անեղին...
14. 52ա-6ա ԺԴ. Գանձ սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին («Մկրտիչ»)
– Մեծ եւ հըզաւր թագաւոր անմահ...
15. 56ա-60ա ԺԵ. Գանձ Ղազարու յարութեան («Խաչատուր») – Խորհուրդ
յառաջ քան...
16. 60ա-3բ ԺԶ. Գանձ Ծաղ[կ]ազարդին («Խաչատուր») – Խընդայ,
Սիովն, խորան խորհրդոյ...
17. 63բ-6բ ԺԷ. Գանձ Մեծի չորեքշաբաթուն («Մկրտիչ») – Մեծ
եւ ահեղ խորհուրդ անեղին...
18. 66բ-9բ [ԺԸ.] Գանձ Աւագ հինգշաբաթուն («Մկրտիչ») – Մեծ
եւ ահեղ խորհուրդ ահագին...
19. 69բ-75բ ԺԹ. Գանձ Մեծի ուրբաթուն («Խաչատուր») – Խորհուրդն,
որ ծածկեալ էր յազգաց...
20. 75բ-8բ Ի. Գանձ Մեծի շաբաթի թաղմանն Տեառն («Մկրտիչ»)
– Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ սոսկալի...
21. 79ա-82ա ԻԱ. Գանձ Յարութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի
(«Մկրտիչ») – Մեծապայծառ ձայն ուրախալի...
22. 82բ-8ա ԻԲ. Գանձ Յարութեանն Տեառն երկրորդ աւուրն («Խաչատուր»)
– Խնամք խորհըրդոյն, գութ արարչական...
23. 88ա-92բ ԻԳ. Գանձ Յարութեան Տեառն երրորդ աւուրն («Խաչատուր»)
– Խորհուրդ հրաւիրմամբ կամաւ արարչին...
24. 92բ-5բ ԻԴ. Գանձ Յարութեան Տեառն չոր[ր]որդ աւուր («Մկրտիչ») – Մարդասիրութեամբ
Որդիդ միածին...
25. 95բ-9բ ԻԵ. Գանձ աւետեաց Աստուածածնին («Խաչատուր») – Խընդութեան
ձայն բարբառ...
26. 99բ-103բ ԻԶ. Գանձ համբարձմանն Տեառն («Մկրտիչ») – Մեծ
եւ հըզաւր տաւնիս ահագին...
27. 103բ-8ա ԻԷ. Գանձ Հոգւոյն գալըստեանն Տեառն («Մկրտիչ»)
– Մեծ եւ հըզաւր Հոգի...
28. 108բ-12ա ԻԸ. Գանձ եկեղեցոյ, ի տէր Մկրտիչ վարդա[պետէ]
(«Մկրտիչ») – Մաքրափայլ տաճար տիրական...
29. 112ա-5ա ԻԹ. Գանձ Վարդավառին, ի տէր Մը[կրտիչ վարդապետէ]
(«Մկրտիչ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ մեզ յայտնեալ...
30. 115ա-20ա Լ. Գանձ փոխ[մ]ան սուրբ Աստուածածնին («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ,
հրակերպ, լուսածին...
31. 120ա-4բ ԼԱ. Գանձ երկրորդ աւուրն («Խաչատուր») – Խոնարհեալ
Որդին միածին...
32. 124բ-8ա ԼԲ. Գանձ Սուրբ խաչին Քրիստոսի, ի տէր Մկրտիչ
[վարդապետէ] («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ ակըն պատուական...
33. 128ա-33ա [ԼԳ.] Գանձ Վարագայ խաչին («Խաչատուր») – Խաչըն
կենաց նըշան յաղթութեան...
34. 133ա-7ա ԼԴ. Գանձ Գիւտ խաչին («Խաչատուր») – Խաչի
քո, Քրիստո՛ս, երկիր պագանեմք...
35. 137ա-41ա ԼԵ. Գանձ Գէորգեա Զաւրավարին («Խաչատուր») – Խընդահրաւէր
մանգունք
Սիովնի...
36. 141ա-5ա ԼԶ. Գանձ հրեշտակապետացն Գաբրի[ելի] («Մկրտիչ»)
– Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ հրաշական...
37. 145ա-50բ ԼԷ. Գանձ համաւրէն առաքելոցն Քրիստոսի («Խաչատուր»)
– Խորհուրդ ազգաց քո մարդեղութեանդ...
38. 150բ-3բ ԼԸ. Գանձ սուրբ մարգարէից («Մկրտիչ») – Մեծ
եւ ահեղ անուն հրաշալի...
39. 153բ-6բ ԼԹ. Գանձ սրբոց մարտիրոսացն («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ
փառաւք զարդարեալ...
40. 156բ-60ա Խ. Գանձ Յոհաննու Ոսկէբերանին («Խաչատուր») – Խաչաչարչար
խաչելոյն վըկայ...
41. 160ա-4ա ԽԱ. Գանձ սրբոյն Նիկաւլայոսի հայ[րապետի] («Մկրտիչ»)
– Մեծ եւ հըզաւր անուն հրաշալի...
42. 164ա-7ա ԽԲ. Գանձ սրբոյն Յակովբայ Մծբնա («Մկր[տ]իչ») – Մեծահըռչակ
անուն գովելի... եւ կենաց բանիւ լուսաւորէ/// |166ա| որ հաւք զարդարեալ...
Մէկ թերթ ընկած ընդմէջ թ.
165-6ի, ուստի եւ գանձս միջին մասում թերի է:
43. 167բ-73ա ԽԳ. Գանձ Դաւթայ մարգարէ[ի] եւ Յակոբա առ[աքելոյ]
(«Խաչատուր») – Խորհուրդ անքըննին, անճառ, անհասին...
44. 173ա-7բ ԻԴ. (=ԽԴ.) Գանձ սրբոյն Ստեփաննոսի («Մկրտիչ»)
– Մեծ եւ հըզաւր անմահ թագաւոր...
45. 177բ-81բ ԽԵ. Գանձ սուրբ առաքելոց Պետրոսի եւ Պօղ[ոսի]
(«Մկրտիչ») – Մեծ եւ ահեղ խորհըրդոյ Փըրկչին...
46. 181բ-5ա ԽԶ. Գանձ սուրբ առաքե[լոցն] Յոհաննու եւ Յակոբայ
(«Խաչատուր») – Խորք անքըննին, անճառ, անհասին...
47. 185ա-8բ ԽԷ. Գանձ սըրբոյն Բարսեղի Կեսարու («Խաչատուր»)
– Խաչաբարձ եւ պետ պանձալի...
48. 189ա-92բ [ԽԸ. Գանձ] հասարակաց գիշերապաշտման («Առաքել») – Անտանելիդ
երկնի եւ երկրի...
49. 192բ-7բ [ԽԹ.] Գանձ մեռելայթաղին ասա՛յ («Մանվելս») – Մինդ
ի յԷէն, բանդ որ ի Հաւրէ...
Բ. 198ա-254բ [Տաղարան]
1. 198ա-9ա [Նէրսիսի Շնորհալւոյ]
Տաղ ծննդեանն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի – Այսաւր
աւետեաց Գաբրիէլի լրումն... ըզփառս ի բարձունս: բ. 199բ-200ա Փոխ. [Ներսեսի Շնորհալւոյ Յորդորակ] («Ներսիսի
է այս երգ») – Նոր ծաղիկ բըղխէ այսաւր... սուրբ Երրորդութեանդ փառք յաւիտեանս.
ամէն:
2. 200ա-3ա [Գրիգորի Նարեկացւոյ. ձեռ. 425, 94ա] Տաղ ծընընդեանն
առաջի աւուրն – Աւետիս մեծ խորհըրդոյ... երգեմք միշտ՝ Քրիստոս աւրհնեալ է
յաւիտեանս: բ. 203աբ
Փոխ. [Սրկան Կոստանդինի՞
Տաղ] («Կոստանդին») – Կոյսն ի յայրին Բեդղէէմ մանուկ ծընանէր... այժմ եւ անվաղճան,
յաւէտ յաւիտեանս. ամէն:
3. 204ա-5ա Տաղ ծընդեանն Տեառն երկրորդ աւու[րն] – Այսաւր
ի սկըզբանն բանն... հովիւքն երգեն նըմայ փառք ի բարձունս: բ. 205ա-6բ Փոխ. Մայր Աստուծոյ Մարիամ... որում պատիւ
սրբասաց:
4. 206բ-7բ Տաղ ծնընդեան Տեառն երրորդ աւուրն – Ս<ս>կըզբնազարդ
գոյից ստեղծողն... փառըս տացուք այժմ յաւիտեան: բ. 207բ-8ա Փոխ. – Անճառ բանին բարձրելոյ...
փառք ի բարձունս երգէին:
5. 208բ-10բ [Ներսեսի Շնորհալւոյ] Տաղ Յովաննու Մկրտչի
(«Ա-Ք») – Անմարմնոցըն հրեղինաց... հայցմամբ առ Տէր: բ. 210բ-1բ Փոխ.
– Ի բանդէն մաղթէ... եւ էակից հոգոյդ, ընդ որում աւրհնեալ ես միշտ, այժմ եւ յաւիտեանս.
ամէն:
6. 211բ-3ա Տաղ քառասնաւրեա գալըստեանն – Այսաւր
ցընծա՛յ Էրուսաղէմ... զի քեզ իսկ վայել է փառք, պատիւ եւ գոհութիւն: բ. 213ա-4ա [Փոխ] – Քրիստոս փառաց
թագաւորն այսաւր եկեալ... քեզ երգեմք միշտ ըզփառս այժմ, յաւիտեանս, հանապազ:
7. 214ա-5ա Տաղ Սրբոյն Սարգսի զաւրավարին, Սրկան – Պարծանք
հանդիսից խմբից... վասըն գթութեան կամացն: բ. 215ա-6ա Փոխ – Վըկայից
հանդիսից հրաշալի... երգաւղին խընդրեցէ՛ք:
8. 216աբ Տաղ սըրբոյն Թէոդորոսի զաւրավարին – Յայս
հանդիսաւոր... զաւրհնութիւն եւ զփառս ի յօւի[տ]եանս. ամէն: բ. 216բ-7ա [Փոխ] – Ի զինուորական
դասէն... երգեմք զփառս ի բարձունս:
9. 217ա-8բ [Գրիգորի Նարեկացւոյ] Տաղ սրբոց քառասնիցն («Գրիգորի
երգս այս») – Գունդք սուրբ վըկայիցն... երկայնամիտ Տէ՛ր, փառք քեզ: բ. 218բ-9ա Փոխ. («Քառասունս») – Քրիստոս
փառաց թագաւոր... նոյն ընդ նոսին քեզ երգեմք. փառք եւ պատիւ յաւիտեանս:
10. 219բ-21ա Տաղ սըրբոցն. Գրիգորի Լուսաւորչին – Գրիգորիոս
առաքինի հըսկող... Աստուած ի մէնջ աւրհնի: բ. 221ա-2ա Փոխ – Յայն
իմանալի հրաշիցն... ա՛ռ զմեր գոհութեան նըւերս, տո՛ւր Երրորդութեանդ ի փառս. այժմ եւ
յաւիտեանս. ամէն:
11. 222ա-4ա Տաղ Ղազարու յարութեանն («Ստեփաննոսի») – Սոսկալի
զարմանս հրաշից տեսեալ... արարչագործ ձայնիւ: բ. 224ա-5ա Փոխ – Ձայնին զաւրութեան
փըրկչին... փըրկչիդ գալուստն աւրհնաբանեալ լիցի:
12. 225ա-6ա Տաղ Ծաղկազարդին – Խորհուրդ հայրենի
աւանդ... թագաւորին նըւէր: բ. 226բ-7ա Փոխ – Աստ եբրայեցոց
մանկունքն... յաւէտ էութեան Հոգոյն այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն:
13. 227ա-8ա Տաղ Աւաք չորեքշաբաթին – Հիանան
այսաւր դասըք հրեշտակաց... յաւէտ գոհութեամբ միշտ եւ յաւիտեանս: բ. 228ա-9բ Փոխ – Որ վասըն մեր
յերկնից յերկիր խոնարհեցար... ուստի յաւէտ փառաւորիս ի յաւիտեան:
14. 230ա-1բ Տաղ Աւագ հինգշաբթին («Հ-Ա») – Հոսեալ
հրեղինացըն հաւաքեալ կային... Հոգին ճշմարիտ փառք
յաւիտեանս. ամէն: բ. 231բ-2ա Փոխ – Ընդ երեկոյս հասեալ ժամու... Քրիստոս աւրհնեալ է յաւիտեանս:
15. 232բ-3բ Տաղ Աւագ ուրբաթուն – Ի յուրբաթու
մեծի Զատկիս... ի յաշխարհի յայտնեալ: բ. 232բ-4բ Փոխ – Շնորհաւք
Սըրբոյ Հոգոյն... Քրիստոս աւրհնեալ է յաւիտեանս:
16. 234բ-5բ Տաղ Մեծի շաբաթուն – Այսաւր է շաբաթ...
եւ պայծառացոյց զեկեղեցիս հեթանոսաց: բ. 235բ-6բ Փոխ – Ընդ որս եւ մանկունք... ըզՀայր եւ զՈրդի, Հոգովն յաւիտեանս.
ամէն:
17. 236բ-8ա [Ներսեսի Շնորհալւոյ] Տաղ փոխման Աստուածածնին – Այսաւր Գաբրիէլ հրեշտակապետն... կուսական տաւնիս՝ Երրորդութեանըն փառք:
բ. 238ա-40ա Փոխ [Նորին] – Անարատ տաճար եւ առագաստ լուսոյ... փառս
վերերգել Երրորդութեանըն միշտ:
18. 240աբ [Գրիգորի Նարեկացւոյ] Տաղ խաչին Քրիստոսի – Ես ձայն
զառեւծուն ասեմ... զամուրս,
որ ունի: բ. 240բ
Փոխ - Սեփական սիւն
պատուական... յելս եւ ի մուտս պահապան:
19. 240բ-2ա Տաղ սրբոյն Գէորգեա զաւրավար[ին] («Ս Գէորգեա
ա») – Սըրբոյն սըրբութիւն տացուք... եւ փառըս տալ Տեառն կամաց:
20. 242բ-4բ [Ներսեսի Շնորհալւոյ] Տաղ առաքելոցն Քրիստոսի
(«Ա-Ք») – Առաքեալք Աստուածորդոյն... յառատաձիր պարգեւաւղէն:
21. 244բ-6ա Տաղ սրբոց մարգարէիցն – Աստուածային
խորոցն անճառ... պատիւ անուան այժմ եւ հանապազ եւ յաւիտանս յաւիտենից:
22. 246ա-7ա [Ներսեսի Շնորհալւոյ] Տաղ յարութեանն Տեառն մերոյ
Յիսուսի Քրիստոսի («Ներսէս») – Նոր ձայն աւետեաց հրեշտակապետն... զպտուղ առաջին ունէր տալ
նըմին: բ. 247բ-8բ
Փոխ. [Նորին] («Ներսէսի») – Նոր ծաղիկ
պայծառ ցուցաւ... տո՛ւք աւրհնութիւն յարուցելոյն փառք յաւիտեանս:
23. 248բ-50ա Տաղ յարութ[եան] – Ով
քաղցրաձայնեալ քաղցրախաւսէր... փառաց թագաւոր,
քեզ վայել է պատիւ ընդ Հաւր եւ Հոգոյն այժմ, յաւիտեանս. ամէն: բ. 250ա-1բ Փոխ («Կաթոիկոս Հայոց») – Կանայքն արտասուաւք լային
զբարձաւղն արտասուաց... զյարուցեալն ի մեռելոց
աւրհնեմք ընդ Հաւր յաւիտեանս:
24. 251բ-2բ [Մինասայ սարկաւագի] Տաղ յարու[թեան] – Այսաւր
նոր արեւ հարեալ... աւրհնեալ է յաւիտեանս Քրիստոսաւ: բ. 252բ-3ա Փոխ [Նէրսեսի Շնորհալւոյ Տաղ] («Ներսեսի
երգ») – Նըստեալ կանայքն ողբային... Փառք յարութեան փըրկողին:
25. 253աբ Տաղ համբարձմանն Տեառն («Ստեփանոսի է») – Սոսկալի
ահիւ պակեան հոյլք բոցեղինաց խըմբիցն... զխորհուրդըն ծածկեալ յազգաց: բ. 253բ-4բ [Փոխ]. – Ես խաւսիմ զարդարութիւն...
եւ անճառ երանութեան առնել զմեզ հաղորդ/// (շար. թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
78բ Աղաչեմ, զսուրբ
վայելաւղսդ, սուրբ Յարութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերո յիշել զամենայն մեղաց զծնաւղս
զՍանւէլ (բառս գրուած
է եղծուած անուան փոխարէն) յիշել ի Քրիստոս, եւ Աստուած զամենեսեան արժանի արասցէ
իւր սուրբ յարութեանն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
197բ (բոլորգիր
ԺԶ. դ.) Ես՝ Լճացի սուտանուն
Կիւրակոս աբեղայս գրեցի
այս մարմ[ն]օոր/// [յիշատակ՞] չարի սերմանող ոչ զբարի///:
1ա (շղագիր,
1891 թ.) Սուրբ Էջմիածնի մատենադարանին
նուէր Եր[ուանդ] Լալայեանից.
1891, օգոստոսի 24 յԱղէքսանդրապօլ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Աա.՝ (երիցս) ութանկիւն, վերին մասում հրեշտակ, տակը՝ «Քրիստոսի
ծառայ Դերենիկ (՞) վարդապետ///»: Քառանկիւն. «Ղուկաս վարդապետ»: Վեց անգամ՝ վատ դրոշմուած,
ութանկիւն. «Քրիստոսի ծառայ Սահակ (՞)»:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի Ա. փեղկին սոսնձած թղթին
«3. Գանձարան»: Ա. կազմաստառին սոսնձած թղթին «Հմր 409/2541», «ԺԵ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2542
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԱՆԿՈՒՆԵԱՑ վանք |
ՋԻԵ. – 1476 |
ԳՐԻՉ՝ Զաքար աբղյ: ԿԱԶՄՈՂ՝
Մելիսեդեկ (1624 թ.): ԹՈՒՂԹ ԿՈԿՈՂ՝ Մարկոս:
ԹԵՐԹ՝
161+3 (կրկն. թ. 1՝ երիցս, թ. 131. 1ա-զ, 131գդ): ՊՐԱԿ Գ-ԺԶx12 (Գ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, թ.
1գդ, 44-46, 51-53՝ այլ թուղթ, աւելացրած
նորոգման ժամանակ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ 17,2x13,5:
ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (14,5x10,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 92ա). (1գդ, 44-46,
51-53 թերթերը՝ 1624 թ.): ՏՈՂ՝ 21-25: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով,
միջուկը տախտակ, աստառը սպիտակ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կապոյտ (գունաթափ):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր, բուսական, թռչնագիր:
Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Ճաշոց: 1 (վերջում), ստացուած ընդլայնակի հատուած մէկ թերթից: ԺԱ. դ.: Մագաղաթ, 13,5x 16,8, երկսիւն (12x14), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աա), տող՝ 13: Ճաշոց. Կարդալ՝ Աբ, Աա. [Յունուարի Ե. Յայտնութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի. Կանոն ջուր աւրհնելոյ. Ընթերցուած Ե. յԵզեկիելէ մարգարէէ, ԽԷ. 7-12, Պաւղոսի առաքելոյն ի Կորնթացւոց Ա. թղթոյն ընթերցուած, Ժ. 1-3, Աւետարան ըստ Մաթէոսի, Գ. 13-15]. «անդ իմում, եւ ահա յափն գետոյն ծառատունգ բազում... ցջուրցն եղից, եւ բժշկես[ցէ]/// կենդանասցին յորոյ վերայ... մի՛ սրբեսցիս, այղ յայղս մա[տնեսցին]/// կերակուր, եւ ելք նոցա ի սրբութիւն... ամենեքին զնոյն հո[գեւոր]/// Յայնժամ գայ Յիսուս ի Գաղիղիա... վայել է մեզ լնուլ զամենայն արդարու[թիւն]»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին եզրամաշ, երեքական կապիչներն ու գամերն ընկած, սկզբի թերթերը բամբակացած, թ.
1գդ, 44-46, 51-53՝ աւելացուած վերակազմման ժամանակ, բնագրերի թափուած մասերը լրացնելով,
թ. 1-18, 161՝ ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-36բ [Թուղթ ընդհանրական Ներսեսի Շնորհալւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 500, 4ա-51բ: ա-բ/չիք: գ/1ա-2բ: դ/2բ-11ա: ե/11ա-25բ: զ/25բ-31բ: է/31բ-3ա: ը/33ա-4ա: թ/34ա-5բ: ժ/35բ-6բ:
Բ. 36բ-77ա Նուաստ վարդապետի Յով[հաննու] Եզն[կացւոյ] խրատ
հասարակաց քրիստոնէից, քահանայից եւ ժողովրդոց՝ ի կանոնական սահմանաց առաքելոց, սրբոց
եւ հայրապետաց եւ վարդապետաց, եւ սուրբ Հօր մերոյ՝ Վարդան վարդապետի, յոր յամենայնէ
ժողովեցի եւ գրեցի: Կարդա՛յ եւ զիս յիշէ՛:
Տե՛ս ձեռ. 228, 71ա-127ա: Նխդր./36բ-8բ: 1ա/38բ-41ա: 1բ/41ա-2բ: 1գ/42բ-3բ (վերջից թերի. «... ոք կամի պէտս տանիլ
ըմպելոյ կամ///») 1դ/47ա (պահպանուած միայն վերջի կէս էջը. «///մի՛ սովորեսցին առաջնորդք...»): 1ե/47ա-8բ: 1զ/48բ-9բ: 1է/49բ-50բ: 1ը/50բ-1բ (ունի յաւելեալ մաս՝ 51աբ. «Եւ ընդ Հոգոյն
Սրբոյ Հայր եւ Որդի... զի սուտն ի սատանայէ է»): 1թ/չիք: 1ժ/54աբ (սկիզբը եւ վերջը թերի. «///ստեաց եւ ասէ.
Ոչ գիտեմ... մի՛ վասն փոքր իրաց եւ սակաւ պատ[ճառի]»): 1ժա/չիք: 1ժբ/56աբ, 8ա (սկզբից թերի. «///հացին եւ երիկունն
ի ժամ քնոյն...»): 1ժգ/58ա-9բ: 1ժդ/59բ-60ա: 1ժե/60աբ: 1ժզ/60բ-1ա: 1ժէ/61աբ: 1ժը/61բ-2ա: 1ժթ/62ա-3ա: Սահակայ կանոնքս/63աբ: Սրբոյն Սահակայ վասն քահանայից/63բ: Սրբոյն Բարսղի
կանոնք/63բ-4ա: 2/64ա: 2ա/64աբ: 2բ/64բ-5ա: 2գ/65աբ: 2դ/65բ: 2ե/65բ: 2զ/65բ-6ա: 2է/66աբ: 2ը/66բ: 2թ/66բ-7բ: 2ժ/67բ-8ա: 2ժա/67բ-8ա: 2ժա/68ա-70ա: 2ժբ/70ա: 2ժգ/70ա-1բ: 2ժդ/71բ-2բ: 2ժե/72բ-3ա: 2ժզ/73աբ: 2ժէ/73բ: 2ժը/73բ: 2ժթ/73բ-4ա: 2ի/74ա: 2իա/74ա: 2իբ/74բ: 2իգ/74բ-5ա: 2իդ/75աբ: 2իե/չիք: 2իզ/75բ-6ա: 2իէ/76ա: 2իը/76ա-7ա:
Ձեռագիրը նորոգուել է եւ
այդ ընթացքում ընդմիջարկուել յետագայ գրչութեան այլ նիւթերով: Ըստ այդմ՝
Գ. 77ա-132բ [Խրատք, Կանոնք, Թուղթ]
Տե՛ս ձեռ. 228, 127ա-208բ: ա/77ա-81ա: բ/81ա-2բ: գ/82բ-3բ: դ/83բ-5բ: ե/85բ-8ա: զ/88ա-93ա: է/93բ-5ա: ը/95ա-9բ: թ/99բ-110բ (խորագիրը՝ չիք): ժ/110բ-4ա: ժա/114ա-5բ: ժբ/115բ-9բ: ժգ/119բ-25ա: ժդ/125ա-32բ:
Դ. ա. 93աբ [Դարագլուխք] – ՅԱդամայ մինչեւ
զջրհեղեղն գումարին ամք... եւ անտի ի հայ թուականն ամք ՄԽԱ. (241):
բ. 93բ [Կաթողիկոսք Հայոց եւ ամք նոցին] – Առաջին
կաթողիկոս ի Հայք սուրբն Գրիգոր ամս Լ. (30)... յաջորդէ յաթոռ հայրապետութեան Հայաստանեաց Խոսրով:
Ե. 132բ-59բ [Ճառք Կիրակոսի Երզնկացւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 228, 208բ-41բ: -/132բ-40բ: ա/141ա-5ա: բ/145ա-8բ: գ/148բ-50բ: դ/150բ-3բ: ե/153բ-6ա: զ/156ա-7ա: է/157ա-9բ:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, ԺԸ. դդ.
[Բնագիրք զանազանք]
44ա [Յաղագս որկրամոլութեան կամ արբեցութեան] – /// զանդաստանս եւ զայգիս ջըրելոյ... մեղք ուսանի:
44ա (Գրչից)
«Ով եղբայր, անմեղադիր լե՛ր, որ աւրինակն այլ չկայր»:
ա. 44ա-6բ Յաղագս խնամութեան, թէ որպէս լինի խնամութիւն – Որ
կամէ ի վայր քան զերիս եւ զչորս ազգն... եւ ի խըղճէ եմք անպարտ:
բ. 51բ [Հմայագիր] – Ամամբայ մուամր... Այս մկնայ տամու
գիր է...
գ. 52ա-3բ [Գուշակութիւնք] – Թէ գագաթն խաղայ,
մեծութիւն է... եւ այլ մադունքն
լինի. եւ զիս յիշեա՛յ ի Տէր:
դ. 55ա Գիր աչաց ցաւի – Երանելին Փոտինայ
խնդրեայ... գրէ, վրէն պահէ:
ե. 55բ Վասն խիթի – Խիթն խթեց,
խիթն խոցեց... այս մարդու:
զ. 55բ, 57աբ Վասն աղաւթից ասասցուք այսպէս – Եւ պարտ
է քրիստոնէին աւուրն Գ. հետ աղաւթք առնել... Հօր իմոյ ժառանգեցէ՛ք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
159բ (գրչի) Փառք
սուրբ Երրորդութեանն եւ մի աստուածութեանն յաւ|160ա|իտեանս
յաւիտենից. ամէն: Արդ, գոհութիւն
եւ փառս մատուցանեմք համագոյ սուրբ Երրորդութեանն՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբո,
որ ետ կարողութիւն մեռեալ ոգոյս եւ տկար անձինս՝ հասանել յաւարտ գրոցս, որ կոչի Ընդհանրական
ի սրբոյն Շնորհաց Ներսէսէ եւ յայլ
վարդապետաց, Խ[րա]տք ոգէշահք եւ պատուականք ամենայն եպիսկոպոսաց եւ քահանայից, կրաւն[աւորաց] եւ ժողովրդոց:
Արդ, գրեցաւ սա
ձեռամբ ումեմն անարժանի, սուտանուն աբեղի, փծուն գրչի Զաքարի, ի խնդրոյ ճգնաւոր
եւ մաքուր սրբասիրի եւ առաքինի, սուրբ եւ ընտրեալ քահանայիս (անուան տեղը բաց, յետագայում
նոտրգրով աւելացուած՝ «ի վաելումն տէր Պարսամիս, որ է Թիբլեզեցի»):
Գրեցաւ սա ի սուրբ
եւ ի հռչակաւոր ուխտս առ դրան Սուրբ Լուսաւորչին
եւ Սուրբ Վարդիհօրն գերեզմանին,
ի վանքս, որ կոչի Անկունեաց, եւ այլ
սրբոցս, որ հաւաքեալ կան ի սայ: Գրեցաւ ի թվականիս հայոց ՋԻԵ. (1476), դեկտեմբեր ամսոյ
Ի. (20), եւ յառաջնորդութեան Աստուածատուր հայրապետիս
եւ յեպիսկոպոսութեան տէր Գրիգորիս եւ ի
ղանութեանն Հասանպէկին եւ ի
պարո|160բ|ութեան Հուսէնպէկին. ՋԻԵ.
(1476) գնաց ի վերայ թագաւորին:
Ո՜վ սուրբ քահանա՛յք
եւ մանո՛ւնք սուրբ եկեղեցւոյ, որք հանդիպիք կարդալով կամ աւրինակելով եւ աւգտիք ի
սմանէ, յիշեսջիք ի սուրբ աղաւթս ձեր զԳրիգոր եպիսկոպոսն եւ զԱստուածատուր
հայրապետն, որ [յոր]դորեցին զմեզ ի գրելն եւ հետ մէր աշխատեցան: Յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս
Աստուած, ողորմի ասացէ՛ք. ով որ զողորմին լի բերանով ասէ, Աստուած թողո՛յ զիւր մեղքն.
ամէն:
Ո՜վ հոգեւոր հա՛յրք
իմ եւ եղբա՛յրք, անմեղադիր լերո՛ւք սղալանաց եւ խոշորութեան գրիս, զի կայր մեր այս
է: Յիշեցէ՛ք եւ զծնաւղն՝ զՄելքիսեդն, եւ զմայրն
իմ՝ զՄելիքն, եւ զեղբայրն
իմ՝ զՎասիլն, եւ զքուրն
իմ՝ զԱսլիմելիքն եւ զՏովլաթխաթուն եւ զՄարեմն: Յիշեցէ՛ք եւ
Աստուած ողորմի ասցէ՛ք. ամէն: Եւ զՄարկոսն, որ զթուղթ
կոկեց եւ ի հետ մեզ աշխատեցաւ. ամէն:
Ձեռս երթայ, դառնայ
ի հող,
Գիրս մնա յիշատակող.
ամէն:
Եւ զՀետիք մամն, որ խիստ
աշխատեցաւ ի հետ մեզ՝ ի հացին թխելն, ի տան աւիլելն, եւ զտէր Մինաս, որ զջուրն իբեր
զտանն, յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի աս[ա]ցէ՛ք իւրն եւ ծնաւղացն. ամէն, ամէն:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 401:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
161ա (կազմողի,
1624 թ.) Արդ, յիշեցէ՛ք զՅովհաննէս եպիսկոպոսն,
հանդերձ ծնաւղաւքն իւ[ր]ովք, որ ետ նորոգել զհնացեալ եւ զփտեալ գիրքս՝ յիշատակ հոգոյ
իւրոյ: Եւ [ե]ս՝ ծոյլս եւ պղերքս ամենայնի, սակաւ ջանս արարեալ՝ հազիւ կարացի նորոգել
զսա, քանզի յ[ոյ]ժ հնացեալ էր:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք
զՅովաննէս եպիսկոպոսն եւ
զՍրապիոն կրաւնաւորն եւ
զԿօնկուլ տընտեսն, որ
յոյժ աշխատաւոր էր ի դուրս վանից, եւ Աստուած ողորմի
ասացէ՛ք իւրեանց հոգւոյն, եւ Աստուած ձեզ եւ մեզ ողորմեսցի ի միւսանգամ գալըստեանն
իւրոյ. ամէն:
Դարձեալ աղաչեմ
զձեզ, ո՛վ ընթերձողք,
սուրբ մանկո՛ւնք, յորժամ ընթեռնուք զգրեալս, յիշեցէ՛ք ի յաղաւթս ձեր զՄելիսեդեկ կազմողս: Ահայ
կատարեցաւ այն ի վերայ իմ, որ ասէ. Եղէ ես որպէս բու աւերակի. եւ այլն, եւ Աստուած
ողորմի ասացէ՛ք, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի. ամէն. թվին ՌՀԳ. (1624):
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 138-9:
161բ (բոլորգիր,
ԺԷ. դար) Զի ղուլէն Հսապնահէ Դ. սպիտակ, Ե. սէվ, Բ. սպիտակ, Ա. սէվ, Գ. սպիտակ, Ա.
ս[էվ], Ա. սպիտակ, Բ. սէվ/// Բ. սէվ, Ա. սպիտ[ակ], Բ. սէվ, Բ. սպիտակ, Ա. սէվ. ես՝
ապեղայ տէր Ովէս:
161բ (նոտրգիր,
1731 թ.) Յիշատակ է այս Քառոզայկիրք Թիլֆիսցի Կօկինի որդի
Մէլիքին. թվին ՌՃՁ.
(1731) գրեցաւ, յունվարի մինումն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 161բ «Բ. ուխտ է այս գիրքս», «Ետադայգիր»: Աա «Ես Տէրունս
գիր տվ/// բվ»: Աբ «Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Էեյյյ»:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի մէջքին
սոսնձած թղթին «27»: Ա. կազմաստառին սոսնձած թղթին «Հմր 424/2542», «ՋԻԵ.
- 1476, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2543
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԱՅԱՍ, ԱՏԱՆԱ |
ՋԿԴ. – 1515, ՋԿԹ.
– 1520 |
ԳՐԻՉ՝ Սիմէոն Տրապիզոնցի:
ԹԵՐԹ՝ 204. չգրուած՝ 169բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԵx16 (Ա 15, Է, ԺԵ 14, Ը 8, Թ 4, ԺԱ 12, ԺԲ 20, ԺԳ 5): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 15,5x 10,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (13-13,5x8,5-9, 170ա-4ա, 203բ-4բ՝ 15x8,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր՝ նոտրգրի երբեմնակի տարրերով (նմուշ՝ 15ա), նոտրգիր (170ա-4ա, նմուշ՝ 170ա): ՏՈՂ՝ 14-27: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ. աստառը շերտազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա (սկ.), թուղթ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին եզրամաշ, երկուական կապիչներն ու գամերն ընկած, սկզբից եւ վերջից պակասաւոր, թ. 174՝ հիմքից պոկուած, թ. 1-4՝ կազմի գամերից առաջացած երկուական անց:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա [Յաղագս խառնելոյ խմորոյն] – ///յիւր
եկեղեցին եւ մեզ վկա հռոմայեցոց եկեղեցին... որպէս ասէ Սոկրատ հրաշբան պատմայգիրքն:
Բ. 1ա-4բ Պա[տ]ճէն, որով զորովայնամոլ արբեցաւղսն յամօթ
առնես այսպէս – Որք ծառայեն որովայնի եւ հակառակեն աստուածեղէն գրոց...
խնդրեսցեն թողութիւն մեղաց մերոց եւ Քրիստոսի փառք յօւիտեանս՛՛:
Գ. 4բ-41բ [Վկայութիւնք]
ա. 4բ-16ա Վըկայութիւնք վասն ծընընդեանն Քրիստոսի եւ մըկըրտութեան,
զի պարտ է տօնել ի միում աւուր, ի յունվարի Զ. – Կարգեցին առաքեալքն
Տեառն զաւր ծընընդեան Տեառն...
Վկայութիւններ Կղեմէսի, Յովհաննէս Երուսաղէմացու,
Նեքտառիոսի, Գրիգոր Աստուածաբանի, Բարսեղ Կեսարացու, Հիպողիտոսի, Սեբերիանոսի, Մելիտոնի,
Կիպրիանոսի, Մարութայի, ասորի վարդապետների, Յուստինիանոսի, Գրիգոր Արծրունեաց եպիսկոպոսի,
Յովհաննէս կթղ-ի, Կոմիտաս կթղ-ի, Ստեփանոս Սիւնեցու, Անանիա վրդ-ի, Ներսէս Շնորհալիի,
Կիւրեղ Աղէքսանդրացու երկերից:
բ. 16աբ Վկայութիւնք ընդէմ նոցա, որք ասեն, թէ Տէրն ո՛չ
եկեր զգառնն հինգշաբաթին երեկոյին – Վասն որոյ հին զատկին սկսանի...
Վկայութիւններ Յովհան Ոսկեբերանի, Զենոբ
եպս-ի, Մարութայի, Ներսէս Շնորհալիի երկերից:
գ. 16բ-25ա Վկայութիւնք, զի պարտ է զսուրբ պատարագն մատուցանել
անխմոր եւ անջուր, անաղ եւ անձէթ – Արժան է զհաց պատարագին ջերմ հանել...
Վկայութիւններ Թադէոս առաքեալի, Մակար
Երուսաղէմացու, Գրիգոր Աստուածաբանի, Հռոմի Լեւոն պապի, Դիոնէսիոս Աղեքսանդրացու,
Եփրեմի եւ Զենոբի, Ամռիկոս եպս-ի, Կիպրիանոսի, Կիւրեղ Աղէքսանդրացու, Կելեստիանոսի,
Յովհան Ոսկեբերանի, Յովհան Իմաստասէրի, Գէորգ կթղ-ի, Կոմիտաս կթղ-ի, Տիրան վրդ-ի, Խոսրով
Հռետորի, Ներսէս Շնորհալու երկերից:
դ. 25բ Մանուէլի եպիսկոպոսի Վասն խաչին – Ի
ձեռն Կոստանդինոսի հաստատեցաւ տաւնախմբութիւն խաչիս...
ե. 25բ-38ա Վկայութիւնք, զի պարտ է ասել զԽաչեցարն ամենայն
աւուր ի դէմս Որդոյ – Եւ արդ, ոչ եղեւ հնար զմարմինն Տեառն իջուցանել ի խաչէն...
Վկայութիւններ Նեքտառիոսի, Սոկրատի,
Իգնատիոսի, Կղեմէսի, Աւրեղիաոսի, Որոգինէսի, Իսիդորոսի, Գրիգոր Աստուածաբանի, Բարսեղ
Կեսարացու, Եպիփան Կիպրացու, Կիւրեղ Երուսաղեմացու, Յովհան Ոսկեբերանի, Դաւիթ փիլիսոփայի,
Ստեփանոս Սիւնեցու, Ներսէս Շնորհալու, Կոմիտաս կթղ.ի, Գէորգ կթղ.ի, Սեւերիանոսի,
Դիոնեսիոս Աղէքսանդրացու, Արիստոտելի երկերից:
զ. 38ա-40բ Վասն զատկի մատաղի, զի բարի է. եւ վասն այլոց մատաղաց – Կարգեցին առաքեալքն եւ եդին հաստատութեամբ...
Վկայութիւններ Կղեմէս հայրապետի, Սահակ
վրդ-ի, Բարսեղ Կեսարացու, Սահակ Պարթեւի, երկերից:
է. 40բ Վասն աղի աւրհնութեան՝ Յոստոսի, երրորդ եղեալ
եպիսկոպոս յԵրուսաղեմայ յետ Յակոբայ եւ Շմօոնի – Արդ, առաջին ի Վարդավառի տաւնին...
ը. 40բ-1բ Վասն Առաջավորին պահոցն – Սայ ստուգապէս
նինուէացոց պաքն է...
Դ. 41բ-98ա, 184ա-9բ, 194ա-7ա, 203ա-4բ Նուաստ վարդապետի Յոհաննէս Ե[րզ]նկեցոյ Խրատ հասարակաց
քրիստոնէից, քահանայից եւ ժողովրդոց՝ ի կանոնական սահմանաց առաքելոց, սրբոց եւ հայրապետաց
եւ վարդապետաց եւ սուրբ հօ[ր]ն մերոյ Վարդան վարդապետի, յոր յամենայնի ժողովիցի եւ
գրեցի
Տե՛ս ձեռ. 228, 71ա-125բ: Յաւելեալ ունի [Ցանկ գլխոց]/41բ-3ա: Նխդր./43ա-6բ: 1ա/46բ-51ա (կրկն.՝ 203ա-4բ, վերջը թափուած.
«... իսկ ներկայ ժամանակ///»): 1բ/51բ-4ա: 1գ/54բ-7ա: 1դ/57ա-62ա: 1ե/62ա-4բ (կրկն.՝ 188ա-9բ): 1զ/64բ-6ա: 1է/184ա-5ա: 1ը/185ա-6ա: 1թ/186ա-8ա: 1ժ/66բ-9բ: 1ժա/70ա-2բ: 1ժբ/չիք: 1ժգ/195բ-7ա: 1ժդ/72բ-3ա: 1ժե/չիք: 1ժզ/194ա-5բ: 1ժե-ժթ/չիք: Սահակա կանոնք/73բ-4ա: Սրբոյն Սահակայ
Վասն քահանայից/74ա: Սրբոյն Բարսեղի/74բ-5ա: 2/75ա: 2ա/75ա-6ա: 2բ/76ա-7ա: 2գ/77ա: 2դ/77աբ: 2ե/77բ: 2զ/77բ-8ա: 2է/28ա-9ա: 2ը/79աբ: 2թ/79բ-81ա: 2ժ/81ա-2ա: 2ժա/82ա-5ա: 2ժբ/85աբ: 2ժգ/85բ-8ա: 2ժդ/88ա-90ա: 2ժե/90աբ: 2ժզ/90բ-1ա: 2ժէ/91աբ: 2ժը/91բ: 2ժթ/91բ-2ա: 2ի/92ա: 2իա/92բ: 2իբ/92բ-3բ: 2իգ/93բ: 2իդ/93բ-4բ: 2իե/94բ-5ա: 2իզ/95ա-6ա: 2իէ/96ա: 2իը/96ա-8ա:
Ե. 98ա-102բ Պատճառ Վարդայվառի տօնին – Ամենայն աստուածային
տօնք... յափշտակեն զնայ:
Զ. 103ա-6բ Ներսէսի կաթողիկոսի Հայոց ի Հաւատոյ թխթէն, որ առ Մանիլ թագաւորն վասն սրբոց
պատկերաց – Էր ի գիրս ասացեալ եւ վասն սրբոց պատկերացն... զայս պահքս
առաջաւոր:
Է. 106բ-18բ [Ներսեսի Լամբրոնացւոյ] Որոշումն Թ. դասուց աստիճանաց
եկեղեցոյ եւ յատկութիւն գործառնութեանց նոցա եւ սգեստուց, ընդ որս եւ ընդդիմադրութիւն
այսորիկ խորհրդոց ունայնացուցանողաց – Եկեղեցիք քրիստոնէից առաքելական
խաւսիւք... եւ ցանկութեան սորա:
Տե՛ս Սրբոյն Ներսէսի Լամբրոնացւոյ
Տարսոնի եպիսկոպոսի Խորհրդածութիւնք ի կարգս եկեղեցւոյ եւ Մեկնութիւն խորհրդոյ պատարագին,
Վենետիկ, 1847, էջ 80-87:
Ը. 119ա-20ա Ի սմին աւուր յիշատակ հրաշիցն, որ եղեն յԷրուսաղէմ – Վարդապետ
մի Յոհանէս անուն... այլ եւ եղեւ այս ի Ո. եւ ՀԱ. (1222) թւին, ի յարութեան աւուրն:
Թ. 120ա-2ա Խոստովանութիւն քահանայիցն – Մեղայ
ամենասուրբ Երրորդութեան... եւ ապա՝ Հա՛յր մեր յերկինս
Ժ. 122բ-57բ Պատմութիւն սրբոյ Կուսին Մարիանէ – Յետ
յարութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի... ի թագաւորութեանն Դեոկղիանոսի ամբարիշտի...
ամէն:
ԺԱ. 158ա-66ա [Վկայութիւն սրբոյ կուսին Կատեռինեայ՝ դըստեր
թագաւորին Կոստասա. ձեռ. 1522, 282բ] – Այս իմաստասէր եւ հանճարեղ կինս
էր ի քաղաքէն Աղէքսանտրու...
ի Սինէական լեառնն:
ԺԲ. 167ա-9ա Նարեկի Գրիգորի վարդապետի [Աղօթք] – Ամենայսուրբ Մարիա՛մ,
կո՛յս անարատ... զքաւութիւն եւ զմեծ զողորմութիւն, որում փառք, պատիւ եւ զաւրութիւնն
եւ իշխանութիւնն յաւիտեանս. ամէն:
ժԳ. 170ա-1ա [Կարգաւորութինք ցուցմանց աւրհնութիւնաբեր ցուցակի*]
– ///իցն սրբոյն Բարսղի եպիսկոպոսի Կեսարու... Այսքան է ցուցակ Մաշտոցին:
Տե՛ս Մայր Մաշտոց,
հտ., Ա. գիրք Ա., աշխատասիրութեամբ Գ. Տէր-Վարդանեանի, Սբ. Էջմիածին, 2012, էջ
656:
ԺԴ. 171ա-3ա [Բանք իմաստնոց] – Հին նոր եւ առաջին
նորն...
Քաղուածքներ Պլատոնից, Արիստոտէլից,
Ապոլոնից, Սիբիլայից, Սոլոնից, Պլուտարքոսից, Սոֆոկէսից, Յովսէպոսից:
173բ (Յիշատակարան
թարգմանչի) Ոմն բժիշկ, խպտի ազգաւ, յոյժ աստուածասէր եւ բարէկամ եւ սիրելի մեր, եկեալ
առ իս՝ յեպիսկոպոսարանն որ ի Կիպրոս, եւ
եբեր առ իս զգրեալ Բանքս յիմաստնոց՝ յունարէն լեզվով, եւ խնդրեաց յինէն թարքմանել զսոսա յարաբացի
լեզու, որ եւ թարքմանեցի
վասն խնդրոյ նորա, եւ ապայ դարձեալ թարքմանեցի զնայ ի յունարէն լեզվէ ի հայ լեզու, յորում ժամու պատահեցաւ
առ մեզ պատուական եւ առաքինասէր եւ աստուածասէր նուիրակն տէր Աւետիք աբեղայն, որ
եւ ընթերցաւ զթարքմանեալն ի մէնջ
զսակաւ իմաստասիրաց խօսս, զոր ի վերոյ ասացաք, եւ յոյժ փափաքանաւք խնդրեաց ի մէնջ, վասն որոյ
գրեցի զսայ ի խնդրոյ տէր Աւետիքին:
Արդ, աղաչեմ զամենեսեան,
որք հանդիպիք շահաւէտ բանիցս, յիշեցէ՛ք զթարքմանիչ եւ զգրիչ սակաւ բանիցս այսոցիկ
զԴաւիթ սոսկանուն եպիսկոպոս
Կիպրոսի եւ զԳէորգ խբպի (=խպտի) բժիշկ,
որ զօրինակն ետ եւ ասաց զձեզ յիշէ. ամէն:
ԺԵ. 175ա Պորտադեղ: Գ. հետ ասա՛յ – Եկին Բ. ճերմակ
հուր... արին պորտայդեղ:
ԺԶ. 175բ-7բ [Բնութիւն աւձին] – Իմաստութիւն
աւձին զԱդամ ոչ խաբեաց... յայնժամ ի Քրիստոս նայեաց եւ լուսաւորիս:
ԺԷ. 177բ-8ա [Աղօթք] – Տէ՛ր Յիսուս,
դու ես աւգնական իմ... բայց ի քէն Տէ՛ր, Տէ՛ր իմ:
ԺԸ. 178ա-84ա [Հարցմունք եւ պատասխանիք] – Զի՞նչ
է, որ ասէ Դաւիթ... որպէս Մովսէսիւն Իսրաէլի:
ԺԹ. 189բ-94ա Տեսիլ սուրբ Աստուածածնին – Սուրբ
կոյսն Մարիամ... եւ անթառամ պսակացն ի Քրիստոս Յիսուս՝ ի Տէր մեր, որում փառք յօիտեան՛՛:
Ի. 197ա-201բ Բան գովելի – Ով որդեակ,
վերջին ժամանակն լցաւ երկիր ամենայն մեղաւք... մեծ դատաստանին:
ԻԱ. 201բ-3ա Վասն արբեցողացն – Զի ամենայն,
որ արբենայ, սպանանէ... եւ յանբարիսն վայելեսցուք ի Քրիստոս Յիսուս՝ ի Տէր մեր, որո[ւ]մ՛՛:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
166ա Գրեաց զվկայութիւնս
Աթանասիոս դպիրն սրբոյն
Կատերինեայ ծառայն,
որ զաւրացուցեր զսուրբն Կատառինեայ ի հանդէս
նահատակութեան, Քրիստոս Աստուա՛ծ, արա՛յ ողորմութիւն գտանելիքէն բարէխօսութեամբ
|166բ| վկայուհոյս, ծառային քո Սիմէոն եպիսկոպոսին:
Գրեցաւ նահատակութիւնս
սրբուհեանցն Մարիանէ եւ Կատէռինեայ ի թվականին հայոց
ՋԿԹ. (1520), ամսուն յունվարին, ի քաղաքն ի յԱտանայ, ի դուռն Սուրբ Աստուածածնին, ի պահպանութիւն
ամենայն հաւատացելոց. եւ գտանել թողութիւն այնոցիկ, որք հաւատով եւ յուսով կատարեն
զյիշատակ սրբոցն Մարիանէ եւ զԿատառինեայ, նայ եւ որք նահատակութիւնս
նոցա գրեն, տացի նոցա վարձս ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ:
167բ Մանաւանդ
Սիմէոնիս:
168բ Առաւել աղաչեմ
զձեզ զամենեսեան արտասուագոչ պաղատանաւք հայցել ի Քրիստոսէ զթողութիւն հոգոյ եւ զաւողջութիւն
մարմնոյ Սիմէոնի եպիսկոպոսի:
171ա Զգծողս յիշեա՛յ
ի Տէր:
174ա Սուրբ///
(վերին մէկ տողը կտրուած) ըստակ
Զխնդիրս քո կատարեցաք,
Զոր խնդրեցեր
գործով արագ,
Զայս յիմաստնոց
բանս, որ ի կարգ,
Զոր ի յունաց
թարքմանեցաք,
Զսոսա գրեցի շարադասակ
Եւ յՀերմէսինն
յաւելաք:
Արդ, աղաչեմ հոգով
յստակ
Զտէր Աւետիքըտ հրաւիրակ
Զիս յիշեսցես
արագ երագ
Ի սուրբ աղօթըս
քո ընդունակ,
Այլ եւ զծընաւղսն
իմ աստ համակ,
Ընդ որս զեղբայրս
իմ համշիրակ
Եւ զվարդապետն
իմ շարունակ,
Եւ դու յիշեալ
լիցիս յերակ
Ի յանմոռաց Տեառն
յիշատակ
Երրորդութեան
համայքատակ,
Փառք եւ պատիւ
միշտ անհատակ:
Զմեղուցեալ եւ
զեռաթշուառ հոգիս աղաչեմ միշտ աղօթիւք յիշել ի Տէր զՍիմէոն Տրապիզոնցիս: Գրեցաւ սակաւ
գիրս ի թվականի հայոցն ՋԿԴ. (1515), Նոյ[եմ]բերին ԻԲ. ի յԱյեաս՝ ի դուռն Սուրբ Վասլին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
174բ (նոտրգիր,
1760 թ.) Թվին ՌՄՃԹ.ն (1760), յուվար ԻԵ.ի (25), որ եղեւ Ստեփանոսն յեղաւ տըղայ, զոր
Տէր Աստուած յանփորց պահէ.
ամէն:
174բ (նոտրգիր,
1759 թ.) Թվին ՌՄՃԸ.ին (1759), մարտի ԻԵ.ին Զըմրութը տղայ յեղաւ, զոր
Տէր Աստուած յերկար կանք տացէ, յանփորց, յանսասան պահեսցէ. ամէն:
102բ (բոլորգիր,
ԺԷ. դար) Ընդ քահ[ան]այիցն Մելքիսէթեկի եւ Ահարոնի եւ Եղիազարու եւ Հեղի ծեր քահանային
դասեսցէ զձեր հոգին եւ զձեր ծնողացն, եւ ամենայն ազ[գ]ականաւք ի խորանս լուսոյ ի դասս
աջակողմեան, ուր արայզուարճ բերկրին հրըշտակք, եւ խնդան արդարք. անտ պարիք ի պարս
նոցա, եւ վայելէք ի սեղան անմահական, զոր ակն ոչ ետես, |103ա, ստ. լս.| եւ ունկն ոչ
լուաւ, եւ սիրտ մար[դ]ու ոչ անկօ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Պահպանակ Աա երկիցս, ոճաւորուած բազմանկիւն, վերին մասում հրեշտակ,
տակը՝ «Տէր»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պահպանակ Աա՝ «Եւ գութ եւ ակ: Գու: Գութանլուն Ալիչալայ պին»,
«Դարդարեսցէ ելանէ: Դարեսցես: Արդար է»: Պահպանակ Աբ (նոտրգիր) «Հող աւրհնուած աստուածային
իջցէ ի հող մահու սորին եւ բուսցէ... եւ եկեալ նոր նորոգեսցէ փառուք ի փառս, Տէր փառաւորէ
քեզ Հայր»:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառ ին սոսնձած թղթին «Հմր 436/2543»: Աա
«ՋԿԴ. - 1515, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
1ա (ստ. լս.) «Կանոնգիրք: Ն. Յ. վ. ծ. վարդապետ Գրիգորեան», կազմի
մէջքին սոսնձած թղթին «3. Ժողովածու/Ժողովածու (բառը գրուած հակառակ դիրքով):
2544
ՎԱՐԴԱՆ ԱՐԵՒԵԼՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՍՈՒՐԲ ԳՐՈՑ (ԺՂԼԱՆՔ)
ԺԴ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 227+1 (կրկն.՝ թ. 16): ՊՐԱԿ՝ Ա-Տx8 (թերթերը խառն են, ճշգրիտ պատկերելն անհնար
է): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 16-16,8x11,5-12,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (12,5x9): ԳԻՐ՝
բոլորգիր (նմուշ՝ 50ա): ՏՈՂ՝ 14: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ.
աստառը դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Բ) +1 (Գ), չգրուած
թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ երեքնուկ, Բբ, Գա:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Գրիգոր Նարեկացի, Մատեան ողբերգութեան, Բան Ի-ԻԱ., ԻԵ.:
1(Ա) + 1(Դ): ԺԵ. դ.: Մագաղաթ, Ա.՝ 15,8x11,1, Դ.՝ 16,3x11,1, միասիւն (12,2x9), բոլորգիր
(նմուշ՝ Աբ), տող՝ 20: Աաբ. «[զտխ]րականութիւն երեսաց, զկամս խորհըրդոց... ի մէջ հեթանոսաց:
Հարւածըս ըստ հարւածոց» (Բան Ի-ԻԱ.): Դաբ. «[իր]ին յիշատակարան ողբոց ինձ նմանեցաւ...
զտարամերժեալ գերիս ազատեալ» (Բան ԻԵ.):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին եզրամաշ, երկուական կապիչներն ու գամերն ընկած. հնում
նորոգուած եւ թերթերի մի մասը սխալ տեղադրուած. սկզբից, միջից եւ վերջից թերթեր պակաս
(տե՛ս Բովանդակութիւն), թ. 95ի ստորին արտաքին անկիւնն ընկած՝ գրադաշտը վնասուած,
թ. 186՝ ստորին լուսանցը կտրած. լուսանցակողերը՝ գունաթափուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-227բ [Լուծմունք ի Սուրբ գրոց, Վարդանայ վարդապետի,
ի խնդրոյ բարեպաշտ թագաւորին Հեթմոյ՝ Ժղլանք]
Տե՛ս ձեռ. 341, 1ա-141ա: 1. ա/1ա-2բ (սկիզբը թերի. «///եւ կոչեցաւ Մարկոս...»), բ/2բ-5բ (անխորագիր, վերջը թերի. «... ապա թէ
մարդ էր սոսկ, որ զար///»): 2/6ա-8ա (սկիզբը թերի. «///ունէր յաջ ձեռինն...»): 3.
ա/8ա-11բ: բ/11բ-16բ (վերջից թերի. «... Ընդէ՞ր լռեաց զամս
Լ. ի սքանչել///») գ/16գ-7ա (սկզբից թերի. «/// Ադամ ի դրախտէն...»): դ/17ա-24բ: ե/24բ-5ա: զ/25ա-6ա: է/26ա-32ա: ը/32ա-4ա: թ/34աբ (անխորագիր):
ժ/34բ-8ա: ժա/38ա-42ա (անխորագիր): ժբ/42ա-3ա (անխորագիր): ժգ/43աբ (վերջից թերի. «... Զինչի՞ց է նոր ուխտ: Պատ. Զի հին ուխ///»): 4/44ա-6բ (սկզբից թերի. «///նշանացն Տեառն...»): 5. ա/47ա-50ա (անխորագիր): բ/50ա-4բ (անխորագիր): գ/54բ-6ա: դ/56ա-8ա (անխորագիր): 6/58բ-64բ: 7/65աբ: 8/66աբ (անխորագիր): 9. ա/70բ-71բ, 73ա-7ա: բ/77ա-82բ, 88աբ, 84ա-7ա, 83աբ, 89ա-97ա: գ/97ա-8ա (խորագրի առաջին բառը այլ՝ «Մերն»):
դ/98ա-103բ (վերջը թերի.
«... զի նախքան զմարդն///»): 10/104ա-9բ (անխորագիր): 11. ա/109բ-12բ, 118աբ, 114ա-5բ (անխորագիր): բ/115բ-7բ, 113ա (անխորագիր): գ/113աբ, 119ա-27բ: դ/127բ-8բ (անխորագիր): ե/128բ-31բ: զ/131բ-3ա: է/133ա-8բ(անխորագիր): ը/138աբ (անխորագիր): 12.
ա/138բ-41ա: բ/141ա-44ա: 13. ա/144բ-6ա: բ/146ա-9ա: գ/149ա-52բ: դ/152բ-3բ: 14. ա/153բ-4բ, 156աբ: բ/157աբ: գ/157բ-61ա: դ/161ա-6բ: ե/166բ-9ա: զ/169ա-70ա: է/170ա-1բ: 15/179ա-80բ, 174աբ: 16/174բ-8բ (վերջից թերի. «... չպիտի ձեզ յորդորիչ»):
17/181բ-5ա: 18/68ա-9բ, 72աբ///, 70աբ, (խորագրի սկզբում ունի.
«Այլ ճաշակ քեզ ի վայրի մրգաց», միջից թափուած. «... Տարակոյս է սաստկութիւն հակառակից///
անէին: Նորոգումն է արծարծումն հնացելոյն...»): 19-21/չիք: 22. ա/207ա-8բ, 216ա-7բ (վերջից թերի. «... եւ որ
աճէրն հասակաւ, մէկ անձն է եւ///»): բ/չիք: գ/213ա (սկզբից թերի՝ «/// մարմինն ներկաւ ի ճառագայթս...
»): դ/213ա-4բ, 119աբ (վերջից թերի. «... իսկ առ մեզ ամէնն առ որդի է յայս///»): 23/218աբ (սկզբից եւ վերջից թերի. «/// հեղցի արիւն
անասնոց... պէտք մարմնոյս, իսկ այժմ///»): 24/չիք: 25/211ա (սկզբից թերի՝ «/// [ե]ն եւ յիշատակաւղք
սրբոց... »): 26/211ա-2ա: 27/196բ, 198աբ, 197աբ, 200աբ, 199աբ (վերջից թերի. «... եւ դու առակ մի. Սողոմոն
ասէ///»): Յաւելեալ ունի.
1. 185ա-96ա Թուղթ Պիղատոսի դատաւորի, զոր գրեաց յաղագս Տեառն
մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի եւ առաքեաց առ Տիբերոս կայսրն ի Հռոմ – Ի ժամանակին
յայնմիկ յետ խաչելութեան... եւ այսոցիկ այսպէս գործելոց փառաւոր լինէր անունն Քրիստոսի
Աստուծոյ առ ամենեսեան, որում փառք եւ պատիւ հանապազ, վայել է այժմ:
2. 201ա-3բ, Վասն բանին մասանց, ի խնդրոյ բարեզարդ քահանայի
Թորոս անուն կոչեցելոյ, եղբաւրորդւոյ տեառն Կոստանդեայ Հայոց Կաթողիկոսի, ի Վարդանայ
Աղւանեցւոյ, կարճառաւտ – Բանին մասունք ութ են... այս են մասունք բանին:
3. 203բ, 209ա-10բ, 204ա-7ա [Վասն հրոյն. ձեռ. 1764, 361բ] – Իսկ
հուրն, զոր եկն Տէրն արկանել յերկիր... այն է ժամանակն Աստուծոյ մարդանալոյ, ոչ է
աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
4. 212աբ, 215ա Տաղական բանի ցոյցք – Իմաստնոյ
չէ փոյթ տաղական բան առնել... մի՛ համարիր զայս ընդ վայր, եւ Տեառն փառք:
5. ա. 215աբ, 220ա-7բ Նորին Վարդանայ Վարդապետի Աղաւթք տղայոց
առ սուրբ Երրորդութիւնն. Առաւաւտուն – Լո՛յս համատարած եւ անճառ ճառագա՛յթ... եւ անխարդախ եւ
[անվնաս] եւ անարատ պահեա՛յ /// (շար. թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՎԱՐԴԱՆԱՅ
ԱՐԵՒԵԼՑՒՈՅ
172ա-3բ, 155աբ,
181աբ
172ա Այմ հայնց
արա, իմ պարո՛ն, սակաւ մի աշխատեա՛, քո սակաւ աշխատիլն զայլոց շատն է արժէ, զի որպէս
լուաք ի Քրիստոսէ, ամէն մարդոյ հրեշտակ կայ պահպան, եւ ձեզ, որ ազգի գլուխ եւ թագաւոր
էք, ինքն գլուխն Քրիստոս է պահապան եւ անմեկնելի: Մի՛ պաշտել զնա որպէս հեռաւոր, այլ
որպէս առ քեզ, ի սրտիդ եւ յոգւոջդ: Ուր կամիս զգլուխտ եւ զերեստ դնել ի պատիւ նմա, ի գիրկն դնես
եւ յԱստուած միանաս, եւ զոգի իմ տառապեալ եւ տկար յիշեսցես, որ զ|172բ|քեզ սիրէ առաւել
քան զասել...
Շար. տե՛ս ձեռ. 341, էջ
103ա-4բ, «Յիշատակարան Վարդանայ Արեւելցւոյ»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ
ՕՐԻՆԱԿԻ
46բ Զանյայտ գանձիս յայտնիչ զՎարդան գանձապահ, որ փարթամանայք հոգով,
յիշատակեսջիք ի բարեբախտիլն ի Տէր:
58ա Զհոգիացուցանող բանիցս պատճառ զՎարդան կրկին հոգւով կենդանի վարդապետ
յիշատակեա՛ ի Տէր՝ որ աւգտիս ընթերցմամբ:
65ա Վարդանա վարդապետի յիշատ՛՛ բանի՛՛:
66բ Սրբազան կաթողիկոսի Հայոց տեառն Կոստանդեա յիշատակ:
70բ Սրբազան կաթող[իկոսի] Հայոց տեառն Կոստանդեա ողորմեսցի Տէր, եւ լոյս վարդապետին Վարդանայ, որ զբանքս յարմարել է:
109բ Իմանալի լուսոյս ծագաւղ լոյս վարդապետն Վարդան յիշեսցի ի Տէր:
174բ Զարժանի յիշատակի զսուրբ վարդապետն Վարդան լուսոյ բանիցս ծագեալ յիշեա՛ ի Տէր:
144ա Եւ ճշմարիտ ապաշխարողացն փառքն չիլինի պակաս, քան
զբնական անմեղ մնացելոցն յաւազաներն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
185ա Մութն էր լոյս ճրագիս, եւ շտապաւվ էր գրելս: Անմեղադիր լե՛ր նշանագրացդ՝
թէ անհամեմատ լինի: Աւրհնեալ է Աստուած:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1բ (նոտրգիր, ԺԷ դ.) Յիշատակ է Կանջեցի Մարտիրոսի որդի տիրացու Յարութիւնին:
Պահպանակ Գբ (նոտրգիր, 1740 թ.) Ով ոք իցէ, տէր Սուրին պարդական լիցիս, հոքոց ասել դէրոչըն ձեռամբ ուռուճ Ուրուհճանին: Թիվն 1740 Քրիստոսի, յունվարի արաչի օրըն, ի վայելումըն տէր Մանուէլի ի Զմիրնէ, պէպ Պօզիկէնց Դօվլաթ:
184բ (նոտրգիր) 1198 (1749), ի փետրվարի Ի.ին (20), ի
ձեռն մահտեսի Իսրայէլին:
181բ (արտ. լս., նոտրգիր, ԺԹ. դար) Չքնաղ եւ ցանկալի
է զայս հազուագիւտ հին նշանագիրս, եւ յոյժ պիտանի է հնագիտաց:
181բ (ստ. լս., շղագիր, ԺԹ. դ. վերջ) Նուսատ Յովհաննէս ծ[այրագոյն] վարդապետ Գրիգորեան, առաջնորդ հայոց ի Պուլկարիայ |186ա| ի/// (կտրած-հանած):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 20ա, 179բ՝ բոլորակ. «Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Յովհաննէս վարդապետ Գրիգորեան, 1874»: Պահպանակ Գբ՝ բոլորակ, անընթեռնելի:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին
սոսնձած թղթին «ԺԴ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
«Հմր 444/2544», Բա «Ծաղկի մարգաց», «Գիրք Վարդան վարդապետի», կազմի մէջքին
սոսնձած թղթին «1. Ծաղկի մարգաց»:
2545
ՄԽԻԹԱՐ ՍԵԲԱՍՏԱՑԻ, ՃԱՐՏԱՍԱՆՈՒԹԻՒՆ
ՌՃՂԹ. – 1750 |
ԹԵՐԹ՝ 119 (գրչի էջակալում՝ 1-233, որ է՝ 3ա-117ա). չգրուած՝ 2բ, 118ա, 119աբ:
ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԲx10 (Ա 12, ԺԲ 7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 16,1x10,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(11x7): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 14ա): ՏՈՂ՝ 20: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի,
միջուկը ստուարաթուղթ (պատրաստուած հաստ, կոպիտ թղթից). լուսանցակողերը՝ սեւով ցօղուած:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա (վջ.), չգրուած թուղթ, մաս կազմի միջուկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմին եւ թ. 1-9ին ցեցի անցքեր, 3ա՝ վերին մասում առնուազն երկու
տող գրչափորձ, ջնջած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-117ա Համառօտութիւնն ճարտասանութեան, դիւրին
ոճիւ եւ վայելուչ օրինակաւ, շարադրեցեալ աշխատասիրութեամբ տէր Մխիթարայ վարդապետի Սեբաստացւոյ,
աբբայհայր կոչեցելոյ,
ի յօգուտ այնց ամենից, որք ունին զփափաք զասութիւնս իւրեանց զարդարել գեղեցկագունիւք բառիւք
եւ մանաւանդ հաճեցուցանել զմիտս ուկնդրօղաց անձանց, ի փառս մանկացելոյ Յիսուսի եւ
ի պատիւ մօր իւրոյ ամենօրհնեցելոյ կուսին Մարիամու, յամի Տեառն 1733, ի Վենէտիկ, մեծաւորաց
ակնարկութեամբ
1. 3ա-12բ Յաղագս արհեստի ճարտասանութեան: Գիրք առաջին.
ա. 3ա-4բ Յաղագս սահմանի ճարտասանութեան եւ բաժանմանց մասանց
նորին: Գլուխ առաջներորդ – [Ճ]արտասանութիւն,
որ եւ ասի հռետորութիւն, է արհեստ բարւոք ասելոյ... եւ գլխոց նոցին համառօտաբար
ընձեռեսցուք:
բ. 4բ-6ա Յաղագս խնդրոց ճարտասանականաց: Գլուխ Բ. – Խնդրոց
ճարտասանականաց ոմն է անորոշ եւ ոմն որոշեալ... որ թիւքն իցեն յատանելիք: Վերջ:
գ. 6ա-9ա Յաղագս սեռից փաստից, յորս պարապի ճարտասանն:
Գլուխ 3 – Սեռք փաստից եւ վիճաբանութեանց... զօրութեան ունկնդրողաց:
դ. 9ա-12բ Յաղագս մանաւանդական մասանց ճարտասանութեան ի
հասարակի եւ յաղագս հարկաւորաց առ ի համաօրինումն նոցին: Գլուխ 4 – Մասունք
ճարտասանութեանն, որպէս ի վերոյ ասացաւ... եւ կատարունակի արհեստին, որում վարժի:
Վախճան նախնոյ գրքին:
2. 12բ-57բ Յաղագս առաջներորդ մասին ճարտասանութեանն, այսինքն՝
յաղագս գտման: Գիրք երկրորդ
ա. 13ա-4ա Յաղագս կրկնակի պաշտօնի ճարտասանին ի գտման,
եւ յաղագս ոմանց պահանջեցելոց առ գտումն: Գլուխ առաջներորդ – Երկու
են պաշտօնք ճարտասանին ի գտման... ի ձեռն պէսպիսեաց ձեռնարկութեանց:
բ. 14ա-6բ Յաղագս ձեռնարկութեանն: Գլուխ Բ. – Ձեռնարկութիւն
է զօրութիւն իմացականին հաւաստի... որ է կարծի իմն զբարւոյ ապառնոյ:
գ. 16բ-7բ Յաղագս տեղեաց ճարտասանականաց, յորոց արտահանին
ձեռնարկութիւնք: Գլուխ Գ. – Տեղին ճարտասանական է շտեմարան իմն ձեռարկութեանց... յառաջիկայդ
օրինակօք:
դ. 17բ-25բ Յաղագս երից առաջնոյ տեղեաց ներքնոց: Գլուխ Դ. – Առաջին
տեղին, որ է սահման... քաղցրացուցեալ բերէին ի համ:
ե. 25բ-30ա Յաղագս հետեւեցելոց հնգից տեղեաց ներքնոց: Գլուխ
Ե. – Չորրորդ տեղին ասացեալ համալծեցեալք... որք լինին վրէժխնդիրք
զանձանց. ամէն:
զ. 30բ-5ա Յաղագս հետեւեցելոց հնգից տեղեաց ներքնոց: Գլուխ
վեցերորդ – Իններորդ տեղին, որ ասի հակադրութիւն... առ նա խոտելով զխրատ
նորա:
է. 35ա-43բ Յաղագս մնացելոց երից վերջնոց տեղեաց ներքնոց:
Գլուխ եօթներորդ – Չորեքտասաներորդ տեղին է, յորմէ արտահանին ձեռնարկութիւնք...
եւս են ի նոյնում բանի եւ կարգի:
ը. 43բ-7ա Յաղագս վեցից տեղեաց արտաքնոց: Գլուխ Ը. – Նախադատողութիւնք
են դատաստանք եւ ենթադատութիւնք... արդիւնաւորի կրել զպատիժս:
թ. 47բ-50բ Յաղագս երկրորդի պաշտօնի ճարտասանին ի գտման,
այսինքն՝ յաղագս ընդլայնման, որով շարժ կամաց զարթուցանին ի յունկնդիրսն: Գլուխ Թ.
– Ընդլայնումն է ծանրագոյն ստորասութիւն ինչ... զի զունկնդիրսն առնէ լսօղ:
ժ. 50բ-7բ Յաղագս վերանկատման ոմանց, որք պատին լինել ընդլայնման
ի գտման: Գլուխ Ժ. – Նախ գիտելի է, զի ճարտասանն յընդլայնման պարտի... ատելութեան,
տրտմութեանն եւ արհամարհման: Վախճան Երկրորդի գրքին:
3. 57բ-70ա Յաղագս երրորդի մասին ճարտասանութեանն, այսինքն՝
տրամադրութեանն: Գիրք երկրորդ (= երրորդ)
ա. 57բ-9ա Յաղագս նախապատկանաց մասանց ասացուածոց, եւ թէ
զինչ իցէ սկսուածն: Գլուխ առաջին – Գիտելի է, զի ասացուածն ունի զչորս մասունս... առնել զսկսուածս
հար(=ս)արակս:
բ. 59ա-60բ Յաղագս վիպման: Գլուխ երկրորդ – Վիպումն
է իրաց անցելոց... այլով կերպիւ ըստ ճշմարտութեան:
գ. 60բ-2ա Յաղագս համահաւաստութեան: Գլուխ երրորդ – Համահաւաստութիւնն
է, յորում բերին զօրութիւնք... եւ զգերազանցագունսն ընվերջնում:
դ. 62բ-6բ Յաղագս ձեռ[ն]արկման, որ ծառայէ համահաւաստութեանն:
Գլուխ չորրորդ – Ձեռնարկումն է յաճախագոյն եւ արհեստական բացայայտութիւն...
զօրում պարտի ընդունիլ
զպարգեւս:
ե. 66բ-9ա Յաղագս կրճատից տեսակաց ձեռնարկմանց, որք փոխանակ
չորից վերոյգրեցելոց տեսակաց ի գործ ածին: Գլուխ հինգերորդ – Կրճատից ձեռնարկմանց երեք են տեսակք... եւ ոչ գոլ ստերդումն:
զ. 69աբ Յաղագս երկրորդի մասին համահաւաստութեանն, որ
եւ ասի համահերքում: Գլուխ վեցերրորդ – Համահերքումն է բան, որով բանք
ասացեալք... բացայայտաբար ցուցանիցին:
է. 70ա Յաղագս չորրորդի մասին ասացուածոց, այսինքն՝ յաղագս
համավճարման: Գլուխ եօթներորդ – Համավճարումն է բան, որով ճարտասանն... ի բարւոք տպաւորելոյ նախապէս զիւրաքանչիւրսն ի մտի:
4. 70բ-109ա Յաղագս երրորդի մասին ճարտասանութեան, այսինքն՝
յաղագս ճոխաբանութեանն: Գիրք չորրորդ
ա. 70բ-1բ Յաղագս թէ զի՞նչ իցէ ճոխաբանութիւն, եւ որք իցեն
յատկական պայմանք նորա: Գլուխ առաջներորդ – Ճոխաբանութիւնն է յարմարից դիտաւորութեանց...
պատեհագոյնքն եւ յատկագոյնքն:
բ. 71բ-2բ Յաղագս սեռից բառից եւ այլափոխութեանց նոցին:
Գլուխ երկրորդ – Սեռք բառից, որք վերաբերին առ ճոխացուցումն բանից... որք վերաբերին
առ ճոխաբանութիւնն:
գ. 72բ-7բ Յաղագս այլափոխութեանն, որ հնարի ի միում բառի:
Գլուխ երրորդ – Տեսակք այլափոխութեանն են եօթն... զկնի ոմանց ամսոց եւ այլն:
դ. 77բ-9բ Յաղագս այլափոխութեան, որ լինի ի բազում բառս,
այսինքն՝ ի բանս: Գլուխ չորրորդ – Այլափոխութիւնք, որք հնարին ի յասացուածս... զամենայն ոք,
որիւիք բանիւ ընդդէմ ելանէ քեզ:
ե. 80աբ Յաղագս ձեւոց ճարտասանականաց, եւ նախ յաղագս ձեւոց
բառից: Գլուխ Ե. – Ձեւն ճարտասանական է համակերպութիւնն... համաձայնին իրերաց
ձայնիւ:
զ. 80բ-4ա Յաղագս ձեւոց բառից, որք կազմեն առակցութեամբ:
Գլուխ վեցերորդ – Ձեւք, որք կազմին առակցութեամբ, են ինն... զկորուստ յաւիտենական
գրած է ի մեղս:
է. 84ա-6ա Յաղագս ձեւոց բառից, որք կազմին ի ձեռն բացբարձման:
Գլուխ եօթն – Ձեւքն, որք կազմին բացբարձմամբ, են հինգ... ընդ հրամանաւ
մեծաւորի, այլ եւ կամակորն:
ը. 86ա-9ա Յաղագս ձեւոց բառից, որք կազմին ի ձեռն նմանութեան:
Գլուխ ութերորդ – Ձեւքն, որք կազմին ի ձեռն նմանութեան, են ութն... թէ որով
անուամբ յորջորջեցից զքեզ:
թ. 89ա-102բ Յաղագս ձեւոց դիտաւորութեանց: Գլուխ իններորդ – Ձեւքն
դիտաւորութեանց կամ իմացուածոց... եւ այս բաւ է յաղագս ձեւոց բառից եւ դիտաւորութեանց
նոցին:
ժ. 103ա-9ա Յաղագս պարբերութեան անդամոց եւ հատուածոյ բառից
ասացուածոց: Գլուխ տասն – Պարբերութիւնն է բան... եւ զմայլումն հոգւոյ ամենից հետեւողաց
ասից եւ գովեստից ճարտասականաց: Վաղճան երրորդի
մասին ճարտասանութեան:
5. 109բ-13բ Յաղագս չորրորդի մասին ճարտասանութեան, այսինքն՝
յաղագս յիշողութեան: Գիրք հինգերորդ.
ա. 109բ-11ա Յաղագս թէ զի՞նչ իցէ յիշողութիւնն, եւ ի քանիս
բաժանի: Գլուխ առաջներորդ – Յիշողութիւնն է հաստատուն իմացումն եւ ըմբռնումն... եւ այս
է կատարեալ յիշողութիւն:
բ. 111ա-3բ Յաղագս օգտի յիշողութեան եւ կանոնաց կամ պատւիրանաց
վերաբերեցելոց առ այն: [Գլուխ երկրորդ] – Յիշողութիւնն զբազմադիմի ըգտութիւնս
առբերէ... կանոնաց եւ խրատուց ուսուցչին: Վախճան չորրորդի մասին ճարտասանութեան:
6. 114ա-7ա Յաղագս հինգերորդի մասին ճարտասանութեան, այսինքն՝
յաղագս արտաբերութեան: Գլուխ (= Գիրք) վեցերորդ.
ա. 114ա-5ա Յաղագս թէ զի՞նչ իցէ արտաբերութիւնն, եւ որքա՞ն
իցէ օգտակար: Գլուխ առաջներորդ – Արտաբերութիւնն, որպէս յառաջնումն գըրգոջ ասացաւ...
ուրուք ներանկեալ համարին:
բ. 115ա-7ա Յաղագս մասանց արտաբերութեան: Գլուխ 2 – Մասունք
արտաբերութեան, որպէս ի վերասացելոց երեւին, են երկու... Եւ այսոքիկ սակաւք համառօտապէս
շարադրեցեալք բաւականք լիցին յաղագս ճարտասանականի արհեստի, ի փառս Յիսուսի եւ պատիւ
ծնողի իւրոյ ամենօրհնեցելոյ կուսին Մարիամու: Վախճան վերջնոյ մասին Ճարտասանութեան:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
117ա (բնագրի
մէջ) Թվին հայոց 1199 (1750):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
117բ (1758 թ., նոտրգիր) Թվին հայոց ՌՄԷ. (1758):
3ա (1767 թ.,
նոտրգիր) Այս է յիշատակ մեղաւորիս, անարժան, Աստուծոյ ծառայ Վարթանիս: 1216
(1767), ամսեանն մայիսի:
2ա (1784 թ.,
նոտրգիր) Այս է թվայկանիս
մերոյ հայոց 1233 (1784), ամսեան ապրելի 11, որ է այս ձեռայգիրս մեղաւոր, անարժան Վարթանինըս: 20 դայհեկի առին:
1ա (ԺԹ. դ., նոտրգիր)
Ես տիրթու Սարքիս մեղաօր եւ աչաճաձ
(՞) խադա (՞) Խաչատուրին որդին
Տիրթի այս:
1բ (ԺԹ. դ., նոտրգիր)
Այս է յիշատակ գիրս գրեցի, այսպէս վայել է: Որ ով կարդայ, ով այս է:
1բ (ԺԹ. դ., նոտրգիր)
Այս գիրքըս Խաչ[ատ]ուրի:
118բ (ԺԹ. դար,
Նոտրգիր) Ես՝ մեղաւոր եւ անարժան տիրացու ըզթիւն գրեցի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա, 1բ, 117բ-9բ՝ առանձին տառեր,
բառեր, թուեր: 2բ «Ի թվին ՌՄԼԹ. (1790)», «թվին ՌԲՃԻԳ.ին (1774): Թվին», «Բարւոք աւելոյ
ասի արհ»: 117բ «Թվին հայոց, թվին հայոց [Ռ]ԲՃԻԳ.ին (1774)», «Որպէս, որպէս եւ զըս
անվան Քրիստոս սուրբ Այրապետ»: 119ա «տըվի դէս լարձու Ե. մզր՛՛»:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին
սոսնձած թղթին «Հմր 480/2545», «1733, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
կազմի մէջքին սոսնձած թղթին «Ճարդասանութիւն համառօտ, 87»:
2546
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԴ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 336-2 (տե՛ս
Պահպանակ). չգրուած՝ 1ա, 336աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԹx12 (Ա չիք, Գ, ԻԳ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
16,7-16,3x12,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (14,5x9,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 96ա): ՏՈՂ՝
17: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի. փեղկերին չորիցս դրոշմուած «Տէր Ղազար»*,
միջուկը տախտակ, աստառը դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը կապոյտ (ԺԸ. դարի երկրորդ
կէսի): ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (թ. 1) + 1 (թ. 336), թուղթ:
*Տե՛ս Ա. Մալխասեան,
Արցախ-Ուտիքի կազմարարական դպրոցը (ԺԸ. դ. երկրորդ կէս), «Էջմիածին», 2007/Թ., էջ 110-7:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– գծանկարային. Լուսանցազարդ՝ բուսական,
յուշկապարիկ, թռչուն, տաճար, ծառ: Գոյներ՝
կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին եզրամաշ, երկուական կապիչներն ու գամերն ընկած, լուսանցակողերը գունաթափ, վերակազմման
ժամանակ եզրահատուած, նաեւ հիմքերի մաշուածքները կարկատած (տե՛ս թ. 58-60, 96 եւ այլուր),
խոնաւութիւն տեսած, որից բազմաթիւ թերթեր իրար են կպել, ապա բաժանելիս բնագրերը
վնասել են (յատկապէս 5բ-57ա, 269բ-301ա եւ այլուր), թ. 336ին եւ կազմի Բ. փեղկին ցեցի
անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-296բ [Ճառք, Խրատք]
ա. 2ա-10բ Ա. Թուղթ առաջին. [Յովհաննու Մայրավանեցւոյ. ձեռ. 2081, 80բ] Խոստովանութեան վարուց յանցա[նա]ցն
– Որք Սուրբ Հոգոյն են ցանկացեալք... վայելեցէ՛ք զանանց բարութեանց վայ[ելչու]թիւնսն...
ամէն:
բ. 10բ-9բ Բ. Թուղթ երկրոդ. [Յովհաննու Մայրավանեցւոյ. ձեռ. 2081, 84բ] Վասն ապաշխարութեան – Արմատք
դեղոց բժշկաց զցաւս մարմնոյն առողջացուցանեն... եւ նովաւ վայելել զանանց բարութեանցն
վայելչութիւնսն... ամէն:
գ. 19բ-30ա Գ. Թուղթ երրորդ. [Յովհաննու Մանդակունեցոյ. ձեռ. 3281, 70ա] Վասն պահոց պնդութեան – Ազդու
եւ աւգտակար եւ կարի կարեւոր են... վայելջութիւնսն [ե]ւ զանբաւ բարութիւնսն... ամէն:
դ. 30ա-2բ Նորին [Յովհաննու Գառնեցւոյ. ձեռ. 644, 20ա] խրատու
վասն ցայգ[ապաշտ]ութեան կիրակմտին աւուրն – [Մի]աշաբաթին, որ է Կիրակէ... եւ
զՀա՛յր մեր յերկինս անպատճառ ասա՛յ:
ե. 33ա-44բ Դ. Թուղթ չորրորդ. [Յովհաննու Մայրավանեցւոյ. ձեռ. 2081, 5ա] Վասն ընդունելի եւ անընդունելի
աղաւթից – Անփոփել
զմիտս մեր, իմասցուք... եւ զանբաւ բարեացն զվայելջութիւնսն... ամէն:
զ. 44բ-57ա Ե. Թուղթ հինգերորդ. [Յովհաննու Մայրավանեցւոյ. ձեռ. 2081, 10ա] Վասն ող[որմածաց տնանկաց] – Մի՛ ոք [տղայաբար] բարուք եւ անընդրողական... եւ վայելեսցուք մեծապայծառ
ուրախութեամբ... յաւիտենից:
է. 57բ-68բ Զ. Թուղթ վեցերորդ. [Յովհաննու Մայրավանեցւոյ. ձեռ. 2081, 76բ] Վասն փոխոյ եւ վաշխոյ – Յոյժ
չար է ընչայսիրութիւն...
եւ կրճել զատամունս... յաւիտենից:
ը. 68բ-75բ Է. Թուղթ եւթներորդ. [Յովհաննու Մայրավանեցւոյ. ձեռ. 2081, 15բ] Վասն սիրոյ եւ մախանաց եւ
նախանձոյ – Ոչ ինչ պիտոյ են յաղագս սիրոյ... նախանձաւոր լիցուք շնորհաւք
եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ եւ փրկչին... ամէն:
թ. 75բ-90ա Ը. Թուղթ ութերորդ. [Յովհաննու Մայրավանեցւոյ. ձեռ. 2081, 35ա] Վասն քահանայից [տեսչո]ւթեան
ի վերա ժողովրդեանն հրամաեալ է զգուշութեամբ պահել – Ես՝ լի անթիւ
յանցանաւք եւ ունայն... ընդ որում արժանի արասցէ զմեզ վայելել եւ փառս տալ... ամէն:
ժ. 90բ-9բ Թ. Թուղթ [իներորդ. Յովհաննու Մայրավանեցւոյ. ձեռ. 2081, 31ա] Վասն անասնամոլաց եւ արուագիտաց
եւ իգացելոց – Ողբալով յիս հոգի իմ հիացեալ զարմանամ... արասցէ կենաց երկնից
արքայութեանն մարդասիրութեամբ Հաւր... ամէն:
ժա. 99բ-108ա Ժ. Թուղթ տասներորդ. [Յովհաննու Մայրավանեցւոյ. ձեռ. 2081, 54ա] Վասն չառնելոյ սէր բարեկամութեան
ընդ թ[շ]նամիսն Աստուծոյ – Հանապազ զմտաւ ածելով զարհուրիմ... եւ մարտիրոսացն ունկնդիր
եղեալ, զի ընդ նոսին փառաւորեսցեն զամենասուրբ Երրորդութիւնն... ամէն:
ժբ. 108ա-18ա ԺԱ. Թուղթ մետասաներորդ. [Յովհաննու Մայրավանեցւոյ. ձեռ. 2081, 49բ] Վասն չբամբասելոյ եւ չդատելոյ
զքահանայս եւ զվարդապետս – Մթերք սգոյ եւ աղջամուխջք տրտմութեան... որ հանէ ի բարութիւնս ի վայելոչ արքայութիւնս... ամէն:
ժգ. 118ա-27բ ԺԲ. Թուղթ երկոյտասաներորդ. [Յովհաննու Մայրավանեցւոյ. ձեռ. 2081, 28ա] Վասն անաւրէն դիւթականաց – Ուր երթեալ
դադարեցից եւ լացից... եւ հանդիպել անանց խոստացեալ բարեացն... ամէն:
ժդ. 127բ-39ա ԺԳ. Թուղթ երեգտասաներորդ. Վասն ահեղ հարուածոց կարկտի,
որ է աստուածախրատ – Բազում պատուհասք եւ սպառնալիք են յԱստուածոյ... ժառանգել
եւ վայելել ի լուսաւոր սուրբ քաղաքին ի լոյս փառաց սուրբ Երրորդութեանն... ամէն:
ժե. 139ա-51բ ԺԴ. [Յովհաննու Մայրավանեցւոյ. ձեռ.
2081, 40բ] Վասն երկիւղիւ եւ զգուշութեամբ ի սուրբ խորհուրդն մերձենանոյ – Սոսկան ոսկերք
իմ դողութեամբ... եւ ի կենարար մարմին եւ յարիւն Տեառն մերոյ... ամէն:
ժզ. 151բ-61ա ԺԵ. Թուղթ հնգետասաներորդ. [Յովհաննու Մայրավանեցւոյ. ձեռ. 2081, 45ա] Վասն մխիթարութեան աղքատաց – Զի՛նչ
ասացից կամ զի՛նչ խաւսեցայց... եւ անբաւ բարութեանցն վայելչութիւնսն վայելեսցուք...
յաւիտեանս՛՛:
ժէ. 161բ-72ա ԺԶ. Թուղթ մխիթարութեան. [Յովհաննու Մայրավանեցոյ. ձեռ. 2081, 18բ] Վասն զան/// նելոյ յաշխարհէն
– Հայեա դու ի յոյս վերին... եւ խոստացեալ բարութեամբն փափաքեսցուք... ամէն:
ժը. 172ա-4ա ԺԷ. [Յովհաննու Մայրավանեցոյ. ձեռ.
2081, 88ա] Ողբս ի վերայ անապաշխար մեղաւորաց – Խոստովանողք,
փութացարուք ջանալ ապաշխարել... զի քեզ տացից փառս աւրհնութեան... ամէն:
ժթ. 174ա-7բ ԺԸ. Աղաւթք նորին [Յովհաննու Մայրավանեցոյ, Յաղագս ի վերա անապաշխար մեղաւորաց ձեռ. 2081, 89ա] – Ով
որ անեղդ ես եւ անստեղծ... եւ անբաւարարութեանցն ուրախութիւնս ի Քրիստոս... ամէն:
ի. 177բ-9բ ԺԹ. [Յովհաննու Մայրավանեցոյ. ձեռ.
2081, 89ա] Յաղաքս պէսպէս առաքինութեանց
խրատ հարցն – Յառաջ քան զամենայն առաքինութիւնս... զի գտցուք զողորմութիւն
ի Քրիստոսէ ի ձեռն Սուրբ Հոգոյն:
իա. 179բ-83ա Ի. [Յովհաննու Մայրավանեցոյ. ձեռ.
2081, 91ա] Վասն որոշութեան խորհրդոց, առ որս կամին ապրել յաշխարհս յաղաքս ախտից – Արար Աստուած
զմարդն եւ եդ զնա ի դրախտին փափկութեան... առաջի բեմին Քրիստոսի՝ մեծի եւ ահաւորի,
որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
իբ. 183ա-92ա [ԻԱ. Յովհաննու Մայրավանեցոյ. ձեռ.
2081, 92բ] Վասն հմայից դիւթական եւ անաւրէն յուռթողաց – Առնոյր,
առնէր ոք զգլուխ իմ... զմեզ փրկեսցէ շնորհք եւ ողորմութիւնք Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն
Սրբոյ:
իգ. 192ա-9բ ԻԲ. [Յովհաննու Մայրավանեցոյ. ձեռ.
2081, 66բ] Վասն պտղոյ եւ պատարագաց եւ ողորմութիւն աղքատաց – Բազում
գաղտաձիք նետիւք վիրաւորէ զմեզ սատանայ... եւ խոստացեալ բարութեանցն ժառանգեսցուք
հասանել... ամէն:
իդ. 199բ-207բ ԻԳ. [Յովհաննու Մայրավանեցոյ. ձեռ.
2081, 61ա] Թուղթ վասն բարկացաւղացն բարուց – Ամենայն բնութիւնք
մեղաց եւ պիղծ ախտիցն... զերկնից բարութիւնս ժառանգեսցուք... ամէն:
իե. 207բ-15ա ԻԴ. [Յովհաննու Մայրավանեցոյ. ձեռ.
2081, 57բ] Թուղթ վասն ոխապահացն եւ քինահանացն – Ահեղ
անաւրէնութիւք եւ սաստիկ չարութիւնս տեսանեմ... ժառանգեսցուք զանանց բարութեանցն
վայելչութիւնս... ամէն:
իզ. 215ա-9բ ԻԵ. [Յովհաննու Մայրավանեցոյ. ձեռ.
2081, 64բ] Վասն սակաւ ինչ գողութեան, զոր ոչն ապաշխարիցեն – Անկարծ
գողանայ եւ աներեւոյթ յափշտակէ զմիտս մարդկան սատանա... եւ յանմահ բարիսն վայելեսցուք...
ամէն:
իէ. 219բ-26բ ԻԶ. [Յովհաննու Մանդակունւոյ. ձեռ. 942, 89բ] Թուղթ վասն երդմանց սովորութեանց – Յոյժ
չար են ամենայն սովորութիւնք... եւ խոստացելովք բարութեամբք վայելեսցուք... ամէն:
իը. 226բ-34բ ԻԷ. [Յովհաննու Մանդակունւոյ. ձեռ. 942, 286ա] Թուղթ վասն արբեցողաց անաւրէնութեան – Մեծաւ
սգով եւ <եւ> ցաւագին պաղատանաւք... եւ հոգեղէնս դասակցեցուք... ամէն:
իթ. 234բ-40բ ԻԸ. [Յովհաննու Մայրավանեցոյ. ձեռ.
2081, 102բ] Վասն կնաթողաց եւ մահու չափ մեղաց – Տէր
մեր Յիսուս Քրիստոս վասն փրկական բանիցն... որ յանկարծակի անակնկալ անկանի ի վերա
քո իբրեւ զորոգայթ:
լ. 241ա-8բ [ԻԹ.] Սուրբ եւ երջանիկ հաւր Գրիգ[ո]րի Նարկացոյ
Խրատ վասն աղաւթից եւ արտասուաց – Արդ, շնորհ արտասուաց... զերկինս վերասցիս:
Այս բնագիրը ձեռ. 1521,
288ա՝ վերագրուած է Անանիային, իսկ ձեռ. 1856, 58բ՝ Եփրեմին:
լա. 248բ-53ա [Լ.] Տեառն Եփրեմի ասացեալ՝ Խորին Ասորոյ, ի հինկերորդ<երորդ> թարքմանութենէ.
Յաղաքս ապաշխարութեան – Յորժամ
երիտասարդն էիր, պարտ էր քեզ աներեւութին քո խորհել... եւ երկնից արքայութեանն արժանի
լիցուք... ամէն:
լբ. 253ա-5ա [ԼԱ.] Խրատ ոգէշահ վասն աղաւթից եւ խնդրուածոց քահանաից
եւ ժողովրդոց – Բազում աղաւթից մեզ պէտք են... եւ զդառն հուր նորա շիջուսցես:
լգ. 255ա-8ա [ԼԲ. Յովհաննու Գառնեցւոյ Խրատ ոգեշահ եւ կանոնական.
ձեռ. 84, 222բ] – Յոհանէս Գառնեցի, հարցանեմ զողջունէ սի[ր]ելոյդ ի Տեառնէ...
անդ իջանի ի խորս հնոց<ց>ին:
լդ. 258բ-66ա [ԼԳ. Մովսէս վարդապետ Եզնկացւոյ ասացեալ. ձեռ.
2111, 168ա] Խրատ կանոնական յանուն Աստուծոյ Տեառն մերոյ – Ի դամբարանէ
սրբոյ Լուսաւորչիս... պահաւղք պատուիրանիս աւրհնին յԱստուծոյ եւ յամենայն սրբոց. ամէն:
լե. 266ա-78ա [ԼԴ. Յովհաննու Երզնկացւոյ Խրատ հասարակաց քրիստոնէից]
Տե՛ս ձեռ. 228, 71ա-108բ: Նխ/չիք: ա-դ/չիք: ե/266ա-9բ: զ/չիք: է/269բ-71ա: ը/271ա-2ա: թ/272ա-5ա: ժ/275ա-8ա: ժա-ժթ/չիք:
լզ. 278ա-96բ [Խրատք Վարդանայ վարդապետի. ձեռ. 582, 92ա-121բ]
ա. 278ա-86ա [ԼԵ.] Պատմութիւն եւ խաւսք վասն անքուն որդանցն
եւ վասն խստութեան եւ չարութեան նոցա, եւ թէ զինչ են սոքա եւ ուստի իցեն, զոր մեղապարտս
Վարդան յարմարեալ գրեցի յԱստուածաշունչ գրոց, ի խն[դրոյ] /// – Արդ,
եկա՛յք այսաւր ժողովեցարուք... ի հրեղինացն եւ հողեղինացս այժմ եւ միշտ եւ՛՛:
բ. 286բ-96բ [ԼԶ.] Պատմութիւն եւ խաւսք վասն դժոխոցն... – Արդ,
եկայք այսաւր, դասք ամենայն... զչարութիւն եւ զտանջանքն սոսկալի... ամէ[ն]:
Բ. 296բ-305բ [ԼԷ.] Յոհաննու Ոսկեբերանի ա[սացեալ՝ Վասն յան]դերձեալ
աւուրն դատաստանի/// Տէր Յիսուս/// ղս/// իս քո – Պարտապան եմք,
ո՜վ սիրելիք... եւ երկնային բարեաց շնորհաւք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ...
իշխանութիւն եւ պատիւ:
Գ. 305բ-13ա [ԼԸ.] Տեսիլ Աստուածածնին՝ մաւր Տեառն մերոյ Յիսուսի
Քրիստոսի, զոր ետես զպատիժս մեղաւորաց, ցուցեալ ի հրեշտակէ – Յարուցեալ
գնաց Աստուածածինն... փառք մեծի թագաւորութեանդ քո, փառք մարդասիրութեանդ, եւ քեզ
վայել է փառք, իշ՛՛:
Դ. 313ա-21ա [ԼԹ.] Պատմութիւն սրբոյ Գրիգորի Լուսաւորչին,
զոր եհարց հրեշտակն Տեառն, մինչ էր յայրին, վասն հոգոց մարդկան. աւգնի Տէր Յիսուս Քրիստոս
– Յաւուր միում, յորժամ շրջէր... եւ այլ զանազան ուրախութիւնս, ընդ որս եւ մեք
արժանի լիցուք փառաւորել զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ՛՛:
Ե. 321ա-3ա [Խ.] Յոհաննու Ոսկեբերանի ասացեալ Յաղաքս ողորմութեան եւ ապաշխարութեան. աւգնեա՛
ինձ Աստուած – Եւ արդ, մի եւս անյոյս լինիցի մարդ... բարութեանցն հասանիցէք
ի Քրիստոս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
Զ. 323ա-7ա [ԽԱ.] Վարք երանելոյն Պարասկեւի եւ Կիւրակոսի՝
եղբաւր նորա – Այր մի էր ի քաղաքին Աղէկսանդրիա... բարեխաւսութեամբ ծնողի
իւրոյ եւ ամենայն սրբոց եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
Է. 327ա-35բ [ԽԲ.] Աղաւթք Անաստասի միայնակեցի. ասացեալ յորժամ
էր ի լերինն Սինեա – Տէ՛ր, մի՛ սրտմտութեամբ քո յանդիմանէր զիս... եւ դու զանարդիւնսն
[ժառա]նգորդ արքայութեանն արարեր, խնդրե/// (շար. թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
151բ Տէր Աստուած
ողորմեսցի գծողի սորա մեղապարտի եւ ծնողաց իւրոց, որում ողորմեսցի նոցա Քրիստոս յահեղ
աւուրն դատաստանին, բարեխաւսութեամբ սրբուհոյ Աստուածածնին եւ միշտ կուսի, եւ երկնաին
դուռն եւ առագաստ անմահ արքային, մայր լուսոյ եւ կոյս անարատ, որ մարմնով ծնար զԲանն
Աստուած եւ երանեցար յամենայն ազանց, որ ես պարծանք ազգի մարդկան, եւ միշտ բարեխաւսեա՛
առ միածինն. անկանիմ առաջի քո եւ աղաչեմ զքեզ՝ քո սուրբ կուսական կաթամբդ, որով սնուցեր
զանդրանիկ որդին քո, բարեխաւսեա՛յ առ նա, զի սրբեսցէ զիս ի մեղաց եւ ազատեսցէ յամենայն
սղալանաց:
172ա Քրիստոս
Աստուած, յորժամ այս ամենայն նորոգի ի քոմ գալստեանդ, նորոգեա՛ զհոգի գծողի սորայ
մեղապարտի եւ ծնողաց իւրոց. ամէն:
272ա Վա՜յ զմեզ:
313ա
Բարեխասութեամբ Աստուածածնին, ողորմեա՛ց, Քրիստո՛ս, ստացողի սուրբ գրոցս եւ ինձ՝ մեղաւորի,
եւ ծնողաց իմոց եւ յիշողացդ:
321ա
Բարեխաւսութեամբ սուրբ Լուսաւորչին Գրիգորի եւ սրբոց հրեշտակապետացն ողորմեա՛, Տէ՛ր
Աստուած, ստացողի սուրբ գրոցս եւ ինձ՝ մեղսամակարթ գրչի, եւ ամենայն արեան մերձաւորի
իմոյ, եւ յիշողաց մերոց. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
240բ
(նոտրգիր, ԺԶ. դ.) Ո՜վ սիրելիք, յորժամ պատահիք սմա, յիշեցէ՛ք Ամիր-Հասանն, որ այս
գիրքս նայ գնեց եւ ետ Աբրահամ եպիսկոպոսին:
Աստուած զիւր արքայութիւնն նորա պարգեւի, զի յոյժ աստուածասէր էր:
335ա
(արտ. լս., նոտրգիր ԺԶ. դ.) Ով իշխա՛ն[ք] զաւրաւորք՝ յիշաւղք եւ յիշեցողք, յիշեցէ՛ք
Աբրահամ եպիսկոպոս,
եւ զգրողս:
248բ
(բոլորգիր, ԺԶ. դ.) Աստուած ողորմի Շահումին, իւր հոգոյն:
258ա
(նոտրգիր, ԺԶ. դ.) Զվերջին ըստացող սուրբ գրոցս Մարտիրոս քահանայն յիշեցէ՛ք,
Աստուած ողորմի ասացէ՛ք, Աստուած զձեզ
[յի]շէ իւր գալըստեան:
1բ (նոտրգիր)
ՌՃՂԷ. (1748) թուին, փետրվարի ԺԴ. էր եգի Գտիչայ վանքն՝
Աստուծոյ գամօքն:
1բ (նոտրգիր,
1750 թ.) Յիշատակ է այս Քարոզգիքս Պետրոս վարդապետին: Օվ որ կարդայ, մէկ լիայբերան Ողորմի ասէ. ամէն:
Ի թվին ՌՃՂԹ. (1750) էր, յունվար ա[մ]սոյ ԻԸ. (28) էր:
2ա (նոտրգիր,
1750 թ.) Յիշատակ է Պետրոս վարդապետին:
247բ
(նոտրգիր, 1775 թ.ից յետոյ) Յիշեցէ՛ք ողորմիւ ի Թէլաւ բնակեալ մեղապարտ Սարքիս քահանայս, եւ
դուք եւս յիշեալ լիջիք յառաջի Աստուծոյ. ամէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1բ էջին սոսնձած թղթին,
2բ, 3ա՝ բոլորակ. «Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Պետրոս վարդապետ: ՌՃՁԱ. (1732)»: 2ա՝
ձուածիր, անընթեռնելի: 10բ, 11ա, 247բ, 255ա՝ ութանկիւն, «Քրիստոսի ծառայ տէր Սարգիս,
1224 (1775)»:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին սոսնձած թղթին. «Կնիք
– 3, կնիք – 11, յիշատ. կնիք – 2476 - 255» (սեւ մատիտով), «Հմր
490/2546», «ԺԵ-ԺԶ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
թուականը կարմրով ջնջած եւ նոյն գրով կողքը աւելացուած՝ «ԺԴ.», կազմի մէջքին սոսնձած
թղթին «115», որի տակ «104» (սեւ մատիտով):
2547
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՃԾԴ. – 1705 |
ԳՐԻՉ՝ Դաւիթ վարդապետ:
ԹԵՐԹ՝ 355-7 (տե՛ս Պահպանակ). չգրուած՝ 1ա-5բ, 78ա, 94ա-103բ, 241ա, 348բ-55բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԱx12 (Է 2, ԺԳ 10, ԺԸ 8) + Ա-Թx12 (Դ, Ը 14): ՆԻՒԹ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ բուսական զարադանախշ (եզրահատման պատճառով պատկերն անընկալելի): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17x11,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (12,2-13x7): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 64ա): ՏՈՂ՝ 20-22: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը դարչնագոյն կտաւ. լուսանցակողերը կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 4 (թ. 1-4) + 3 (թ. 353-355), սպիտակ, չգրուած թուղթ, լուսագծերով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր, կենդանագիր (10ա): Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, մէջքի ստորին մասում պատռուածք, երկուական կապիչներն ու գամերն ընկած, լուսանցներին խոնաւութեան հետքեր, թանաքի թթուայնութիւնից գրադաշտը մասամբ խունացած, պահպանակներին եւ թ. 349-52ին ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 6ա-168ա [Գրիգորի՝ աշակերտի եռամեծի հօր եւ րաբունապետի Հայոց, հաւաքեալ ծաղկաքաղ յԱռակաց եւ Երգոցն Սողոմոնի՝ ի լուսաւոր բանից Վարդանայ եւ մեծի Ներսէսի Հայոց]
Տե՛ս ձեռ. 342, 102ա-71բ: Ցանկ/6ա-9բ, 79աբ, 104ա-6բ: ա/10ա-77բ (խորագիրը այլ՝ «Առաջներորդ փոխս առակաց վասն տեսական իմաստութեանց»): բ/80ա-93բ: գ/107ա-68ա:
Բ. 168բ-72բ Յաղագս պատմութեան սուրբ եւ աստուածային իւղոյն, զոր գտեալ սրբոց հարցն յարեւելս յաղուանի գիրս, եւ թարգմանեցին ի հայ գիր:
Այլ եւ մարմնոյ սուրբ Կարապետին եւս կարճառօտ – Արդ, պատմեսցուք
յաղագս սուրբ իւղոյն... սպասաւորեն նոցա, ի փառս... պառճառն մեռոնին:
Գ. 173ա-240բ Համառօտ հաւաքումն ի տեսութիւն լուծմանց Երգոց
երգոյն, աշխատասիրեալ Գրիգորիսի [Տաթեւացւոյ] հսկողի, արի, երջանիկ հռետորի եւ քաջ
փիլիսոփայի Հայոց, աշակերտի եռամեծին Յոհաննու Որոտնեցւոյ, ի լուսաւոր բանից վարդապետին
Վարդանայ
– 173ա-7բ Ցանգ առաջիկայ լուծմանց Երգ երգոցին Սողովմոնի
– Ա. Առաջներորդ. Վասն կարգելոյն աստ զԵրգ երգոցն... ԻԵ. Քսան եւ հինգն. Տէր արար
զքեզ... Մարմին անխտղճ: Աւարտեալ ի փառս փառաւորեալ Սուրբ երրորդութեանն:
– 178ա-240բ Լուծումն Երգոց երգոյն Սողովմոնի – Առաջին
հարցումն [Վ]ասն է՞ր աստ յետոյ կարգեալ: Պատասխանի. Սողովմոնի կարգն է ընդ Ժողովողին...
Եւ ամենայն աշխատողացն ի սմա, երջանիկ եւ լուսաւոր վարդապետին Վարդանայ եւ խնդրողացն
եւ համօրէն աշխատողացն ի սմա, ուսուցչացն եւ ուսողացն ի սմա եղիցի յիշատակ բարեաց
անմոռաց յիշմամբ ի կրկին կենցաղս եւ աւիտենից յաւիտեանս. ամէն:
Դ. 241բ-348ա Մեկութիւն Երգ երգոց ի հոգեխառն, իմաստապատում
առն Սօղոմոնի արքայի Իսրայելի, զոր ասասցեալ է տեառն Գրիգորի [Նարեկացւոյ] ներանձնաւոր
քահանայի եւ հոգէշնորհ վարդապետի,
որդւոյ տեառն Խոսրովայ, սակս իւրոյ աստուածային երկիւղածութեան, եւ ընթերցասէր գոլով
ցանկացեալ այսմ տառի, մեծաւ աղաչանօք եւ խնդրուածովք ետ մեկնել զառակս փեսայի եւ հարսին,
որ բացահայտի մեկնութեամբ ի Քրիստոս եւ յեկեղեցի
Տե՛ս ձեռ. 1104, 48ա-116ա: Նխրգն/242ա-49բ: ա/250ա-2բ (Նախաբանը եւ առաջին նախադասութիւնը՝
չիք, սկսուում է. «Գիտասցի, եթէ մարմին զօրացուցանէ...»): բ/252բ-347ա: Յիշ. հեղինակի/347ա-8ա (այստեղ աւարտը
տարբեր. «|348ա| Եւ որ հնազանդի՝ իւր համարի Աստուած, եւ որ անհնազանդ գտանի, եւ զայն
եւս իւր համարի, զոր աղաչեմ զընթերցասէրսդ` մի՛ մեղադրանս յաւելուլ ինձ յաղագս ձեռնարկութեան
ի գործ, որ աւելի էր ինձ, քան զարժանն իմ, զի ըստ հարկապահանջ խնդրողին ոչ կարացի
վերջացեալ գտանիլ, յուսալով իմ ի Հոգին Սուրբ, զմտաւ ածի, թէ ոչ անտես առնէ զաղաչօղս
առ նա, սկիզբն արարի աղօթիւք եւ արտասուօք խնդրել, որ եւ նայեցեալ յանարժանութիւն իմ
եւ ի սրտեռանդն կամսն հայեցողին, եբաց զբերան իմ յասել եւ ի համառօտել զսա ի փառս
Քրիստոսի. ամէն»):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
240բ Եւ ամենայն
աշխատողացն ի սմա երջանիկ եւ լուսաւոր վարդապետին Վարդանայ եւ խնդրողացն
եւ համօրերն աշխատողացն ի սմա, ուսուցչացն եւ ուսողացն ի սմա եղիցի յիշատակ բարեաց
անմոռաց յիշմամբ ի կրկին կենցաղս եւ աւիտենից յաւիտեանս. ամէն:
Գրեցաւ գրքուկս
ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին, ՌՃԾԴ.
(1705) թուին, օգոստոսի ԺԵ. (15), ձեռամբ յոգնամեղ եւ թշվառ յոգոյ Դաւթի:
252բ Օգնեա՛,
Հոգի Սուրբ, եւ հասո՛ աւարտ:
348ա Նա եւս եւ
նոյն ուղղիչ հասոյց զապերախտս ի յանգ երկնաւոր առագաստիս եւ ելից զիղձս սրտիս, թէեւ
թափուր եմ ի բարեաց գործոց:
Արդ, եւ՝ տրուպս
ամենից եւ յետնեալս ի բնաւից եւ փանաքիս ի համայնից Դաւիթ եւեթ վարդապետս, թափուրս ի բարեաց
ձեռամբ եւ մեղսամած մատամբ գրեցի ի թուին ՌՃԾԴ. (1705):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
9բ (շղագիր,
1879 թ. յետոյ) Նուաստ Յովհաննէս ծայրագոյն
վարդապետ Գրիգորեան: Ի Ռուսճուք, Պուլկարիայ:
78բ (շղագիր,
1879 թ. յետոյ) Եւ՝ նուաստ Յովհաննէս ծայրագոյն
վարդապետս Գրիգորեան, ի տոհմէն
Արծրունեանց, առի
զկարգ վարդապետութեան ի Ներսէս սրբազան
արքեպիսկոպոսէ Վարժապետեան եւ յամենապատիւ
պատրիարքէ Կ. Պօլսոյ, ի թուին
փրկ[չի] 1874, յուլիս 14, ի Սուրբ Ստեփաննոս յեկեղեցի,
ի Խասքէօյ, եւ ծայրագոյն
գաւազանի իշխանութեանն՝ ի գեր[ապատիւ] Խորէն սրբազան արքեպիսկոպոսէ Նարպէյ, ի Րուսճուք, յեկեղեցին Սուրբ Աստուածածնի, ի թուին
Քրիստոսի 1879, հոկտեմբեր 24:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 9բ՝ բոլորակ, «Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Յովհաննէս վարդապետ Գրիգորեան,
1874»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 2ա «Սա Լեւոն թ.»:
ՆՇՈՒՄ՝ 2ա
«2547/Հմր 528», «ՌՃԾԴ. - 1705, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
5բ «Մեկնութիւնք առակաց եւ այլն եւ այլն եւ այլն»:
2548
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած է 2 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ՝ 210-2 (տե՛ս
Պահպանակ): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը
շերտազարդ կտաւ, դռնակինը՝ կարմիր մետաքս. լուսանցակողերը կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱկ 1
(թ. 1) + 1 (թ. 210), չգրուած թուղթ, թ. 210ը՝ այլ թուղթ, լուսագծերով:
ՎԻՃԱԿԸ՝ բաւարար.
կազմի կաշին եզրամաշ, պահպանակներին ցեցի անցքեր:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
ՌՃՀԷ.
– 1728 |
ԳՐԻՉ՝ Սիմէոն: ՍՏԱՑՈՂ՝ Վարդան վրդ. Հիզանցի:
ԹԵՐԹ՝ 95 (թ. 2-96). չգրուած՝ 2ա, 81բ-2ա: ՊՐԱԿ Ա-Ըx12 (Է 9, Ը 14): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թեւատարած արծիւ, նաեւ՝ «IR»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17,8x12,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (13-13,5x9-9,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 25ա), նոտրգիր (83ա-96բ. նմուշ՝ 85ա): ՏՈՂ՝ 17 (3ա-81ա), 25 (83ա-96բ):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 3ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, յուշկապարիկ: Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, դեղին, կանաչ, վարդագոյն, սպիտակ, սեւ, բրոնզ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թ. 2-7՝ ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-81ա Մեկնութիւն Երգ երգոցի հոգեխառն, իմաստապատում առն Սողովմոնի արքայի Իսրայեղի, զոր ասացեալ է տեառն Գրիգորի [Նարեկացւոյ] ներանձնաւոր քահանայի եւ հոգեշնորհ վարդապետի, որդւոյ տեառն Խոսրովա, զոր քրիստոսասէր արքայն Գուրգէն սակս իւրոյ աստուածերկիւղութեանն եւ ընթերցասէր գոլով ցանկացեալ այսմ տառի՝ մեծաւ աղաչանօք եւ խնդրուածովք, եւ մեկնեալ զառակս փեսայի եւ հարսին, որ բացայայտի մեկնութեամբ ի Քրիստոս եւ եկեղեցի:
Տե՛ս ձեռ. 1104, 48ա-116ա: Նխրգն/3ա-11բ: ա/11բ-4բ: բ/14բ-81ա (անաւարտ, «... որ հովուեն ի մէջ շուշանաց///»:
Յիշ. հեղինակի/չիք:
Բ. 83աբ [Աղիւսակք տրամաբանականք] – Մարմին. գոյացութիւն. անմարին. հատկութիւնք... ենթաներհակք,
որք են մասնականք:
Գ. 84ա-96բ Պորփիւրի Ներածութիւն [Ստորոգութեանցն Արիստոտելի]
Տե՛ս ձեռ. 718, 138ա-70բ: նխբ/84ա: ա/84ա-5բ: բ/85բ-8ա: գ/88բ-91ա: դ/91ա: ե/91աբ: զ/91բ: է/91բ-2ա: ը/92աբ: թ/92բ: ժ/92բ-3ա: ժա/93ա: ժբ/93աբ: ժգ/93աբ: ժգ/93բ: ժդ/93բ-4ա: ժե/94աբ: ժզ/94բ: ժէ/94բ-5ա: ժը/95ա: ժթ/95ա: ի/95աբ: իա/95բ: իբ/95բ: իգ/95բ: իդ/96ա: իե/96ա: իզ/96աբ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2բ (ստ. լս.)
Աւգնեա՛ ին[ձ]: Աւգնեա՛, Հոգիդ Սուրբ Աստուած ճշմարիտ. ամէն:
13բ (ստ. լս.)
Աւրհնեալ է Աստուած յամենայն ժամ:
14ա (ստ. լս.)
Աւգնեա՛ ինձ, Աստուած իմ Յիսուս Քրիստոս:
26ա Աւգնեա՛ Յիսուս
Քրիստոս: (գրուած նախորդի տակ եւ մաքրած)՝ Աւգնեա՛ ինձ, Հոգիդ սուրբ Աստուած ճշմարիտ
եւ շուտով հասո՛յ ի յաւարտ սորա:
38ա (ստ. լս.)
Աւգնեա՛, Հոգի Սուրբ Աստուած ճշմարիտ:
96բ Գրեցաւ Պորփիւրի ներածութեան
ի թիւն ՌՃՀԷ. (1728) ամին, ի վայելումն եւ յիշատակ Հիզանցի Վարդան վարդապետին մեծի
երանաշնորհի, ձեռամբ հող եւ մոխիր Սիմէոն գրչի,
որ եւ խնդրեմ, զի սխալանաց սորա անմեղադրելի առնել, զի չէի հմուտ այս արտաքին անհուն
հմտութեանց եւ յոյժ ձանձրացա ի գրելն: Թողութիւն արարէ՛ք, հա՛յրք իմ եւ եղբա՛րք:
Ահա այս իմ որդեակն գրեաց:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
2բ (նոտրգիր)
Ի ՌՄԼԲ. (1783) թւոջս եկն ի Թիֆլիզու սիրելի
եղբայրն մեր ի Տէր՝ Դաւիթ մաքրասուն
քահանայն, վասն ուխտի սրբոյ Կարայպետի շնորհատու
շիրմին. եւ ի պատահելն մեզ ի Բայազիտս սիրօվ ընկալաք զնա
ի սէր եւ վասն անմոռաց սիրոյ ես՝ բանազուրկ եւ պիտակ անվամբ Վահան քահանայս շնորհեցի փոքրուկ գիրքս
իբր ընծա եւ յիշատակի, զի անմոռաց պահիցէ զմեզ ի սիրոյ: Բաւ է:
82բ (բոլորգիր,
ԺԸ դ.) Այս գիրք Պողոս վարդապետին.
իւր ժողոված փարովն է առեր:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
ԺԸ. դար, ՌՃՁԴ. – 1735 |
ԳՐԻՉ՝ անանուն (Ա.), Գրիգոր (Բ., 174ա-204բ):
ԹԵՐԹ՝ 113 (թ. 97-209). չգրուած՝ 97բ, 125բ, 133ա-5բ, 144բ-51բ, 169ա-73բ, 205ա, 206ա-10բ: ՊՐԱԿ Ա-ԺԱx12 (Դ, Ե, Ը 6, Զ 13, Է 8, Ժ 14): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17,8x12,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (13-14,2x8-9): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 98ա), բոլորգիր (174ա-204բ. նմուշ՝ 174ա): ՏՈՂ՝ 23-27:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն: Զարդագիր՝ թռչնագիր, բուսական, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն, շագանակագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թ. 149-210ի լուսանցները ցեցակեր, թ. 204՝ ստորին քառորդ մասը պատռուած, գրադաշտը վնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 98ա-125ա Ստորոգութիւն Արիստոտելի
Տե՛ս ձեռ. 926, 191ա-201բ: Նխ./98ա-100ա: ա/100ա-4բ: բ/104բ-8ա: գ/108ա-12բ: դ/112բ-7բ (խորագիրը այլ՝ Յաղագս որակի եւ որակութեան): ե/117բ-8ա: զ/118ա-22բ: է/122բ-3ա: ը/123ա-4ա: թ/124աբ: ժ/124բ-5ա:
Բ. 126ա-32բ, 136ա-144ա [Սկիզբն եւ նախադրութիւն
գրոցն, որ ասի ըստ յունաց Պէրի արմենիաս, եւ հայերէն՝ Յաղագս մեկնութեան՝ արտադրեալ
յԱրիստոտէլէ, թարգմանեալ եւ մեկնեալ ի Դաւթէ. ձեռ. 926, 201բ]
Տե՛ս ձեռ. 926, 201բ-207ա: Նխ./126աբ: ա/126բ-7ա: բ/127աբ: գ/127բ-44ա:
Գ. 152ա-68բ [Սահմանք իմաստասիրութեան Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփայի. ձեռ. 464, 95ա]
Տե՛ս ձեռ. 464, 95ա-149բ: նխ./152ա-3բ: ա/154ա-7բ (խորագիրը՝ չիք): բ/157բ-9բ (խորագիրը՝ չիք): գ/160ա-2բ (խորագիրը՝ չիք): դ/163ա-6ա (խորագիրը՝ չիք): ե/166ա-8ա: զ/168աբ (չշարունակուած, աւարտուում է. «... որ իմանալիք են եւ են զգալիք///»): է-իա/չիք:
Դ. 174ա-6ա Յաղագս թէ յումմէ եդան տումարք ազգաց – Արիսիդէս Մրրի փիլիսոփայ, ընկեր Կոդրատեայ... ի թվականէ հռոմայեցւոց, զոր ցուցանէ,
եւ գնա ուղիղ ի բոլոր տարին:
Ե. 176բ-204բ [ՇԼԲ. աղիւսակ]
Տպ. Ա. Գ. Աբրահամեան,
Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, Երեւան, 1956, 191-200:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
176ա Եւ զԳրիգորս յիշ[եա՛]:
204բ Եւ զգծօղս
յիշեա՛, ՌՃՁԴ. (1735):
204աբ՝ պատռած-հանած,
կարդացւում են միայն. 204ա «Յ[իշատակ]///»:
204բ «/// անցի վար///
ր///» հատուածները:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
205բ (նոտրգիր,
1797 թ.) Յիշատակ է Երք երկոց մեկնիչ գիրքս.
ետու յիշատակ Յօվսէփ մաքրամիտ
աստուածայբան վարդապետին,
յիշատակ ծընօղացըս իմոյ՝ հանգիւցեալ
տէր Վահանին, նայ
եւ կենդանի ծընօղին իմոյ՝ Անայուն, եւ
հանգիւցեալ
եղպօրն իմոյ՝ Խաչատուրին, եւ ինձ՝ անարժան
Գէորքիս, եւ կողակցոյն
իմոյ՝ կենդանի Շահիկին, եւ
որդոյն իմոյ՝ Յակոբճանին: ՌՄԽԶ.
(1797) թվոջ մայիսի ԺԲ. Պայեազիտու յղեցի
Յօվսէփ երանաշնոր վարդապետին
ձեռամբն Կէրտուկենց պարոն
Եսայուն՝ յիշատակ ծնօղացս
եւ ինձ՝ նվաստ Գէորքիս:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 2բ, 205բ՝ ութանկիւն, «Քրիստոսի ծառայ տէր Վահան. ՌՃՂԷ.
(1748)»:
15ա, 27ա,
182բ ութանկիւն, «Քրիստոսի ծառայ Վարդան վարդապետ»:
21բ, 49բ, 62ա՝
բոլորակ, «Յովսէփ վարդապետ»:
129բ բոլորակ,
կենտրոնում Քրիստոս Ամենակալ, եզրագօտիին. «Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր///»:
205բ ութանկիւն.
«Քրիստոսի ծառայ Գէորգ Տէր Վահանեան, 1236 (1787)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 96բ «Վաճառեցին զէշ, ես մնացի գէշ»: 97ա «Նախ խինա քսէ, չորանա,
ապա սակաւ ինչ մաթով հա՛ր, յետոյ նշադրած վերայ կրակին ծուխն առնու, կարմրի», «Ով
զարմանալի խորհուրդ այս մեծ, յայտնեալ առ որում», «Նոր թանաք է, փորձ[եմ]: Անսուրբ:
Զնաախադրութիւն աննուն ուն ընթանան: Անուն Աստուծոյ աւրհնեալ ացեալ հուր ծ/// ձրեեաաամ
ամենայն երկիր»:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին
սոսնձած թղթին «2548/Հմր 534»: 1ա «ՌՃՀԷ. – ՌՃՁԴ. – 1728-1735, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
կազմի մէջքին սոսնձած թղթին «2. Գրիգորի Նարեկ[ացւոյ] Մեկ[նութիւն] երգոց երգոյն»:
2549
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԴ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Յովհաննէս Եզնկացի:
ԹԵՐԹ՝ 313. չգրուած՝ 77բ, 255բ-6բ: ՊՐԱԿ Ա-Եx16 (Ա 15, Ե 14) + Ա-ԺԴx12 (Ա 10, Ը, ԺԳ 15, Թ-ԺԲ 16, ԺԴ 3) + Ա-Եx16 (Ա 13, Գ 14, Դ 4, Ե 10): ՆԻՒԹ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ 17,4x12,4: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (13,8-14,4x9,5-10): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 100ա): ՏՈՂ՝ 25-28: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝
78ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն:
Զարդագիր՝ հանգուցագիր, բուսական: Գոյներ՝ կարմիր, սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան Մատթէոսի, ԻԷ. 51 – ԻԸ.
20: 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ), ԱԲ.ն եւ ԳԴ.ն ստացուած մէկական թերթի ընդլայնակի ծալումով
եւ եզրահատումով՝ բնագիրը վնասուած: Ժ. դ., մագաղաթ, 24,7x16,2-16,7, երկսիւն
(24,7x16,2-16,7), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Դբ), տող՝ 23 (պէտք է լինի 24): Կարդալ
Գբ2, Դա2, Գբ1, Դա1, Գա1, Դբ1, Գա2, Դբ2, Բա1, Աբ1, Բա2, Աբ2, Բբ2, Աա2, Բբ1, Աա1.
«[Եւ ե]րկիր շարժեցաւ... Աւետարան ըստ [Մա]տթեոսի սրբոյ»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին վնասուածքներով, որոշ հատուածներ
ընկած, ցեցի անցքեր, դռնակը, երկու կապիչներն ու փայտէ գամերից մէկն ընկած, որոշ թերթեր
Ի. դարի երկրորդ կէսին մասնակի նորոգուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-77ա [Ժողովումն մեկնութեան սրբոյ Աւետարանին, որ ըստ Մատթէոսի բանից իմաստուն վարդապետաց եկեղեցւոյ կարգեալ եւ յօրինեալ դիւրահաս ընթերցողաց: Առաջին Ներսէսի Հայոց կաթողիկոսի ի խնդրոյ նորին եղբոր Գրիգորիսի վերադիտողի Հայոց (ընծայական)]
Տե՛ս ձեռ.
1279, 12ա-339բ: ա/1ա-16բ (սկզբից թերի. «///եւ զհինն վերըստին կեցուցանել...»): բ/16բ-27բ: գ/27բ-43ա: դ/43ա-58ա: ե/58ա-7ա (չշարունակուած, աւարտուում է՝ «... այլ փառք Արեգական, եւ այլ Լուսնի եւ աստեղաց, զորս փոքր///»): զ-իը/չիք:
Բ. 78ա-254բ [Պահոց գիրք Բարսղի Կեսարացւոյ]
Տե՛ս ձեռ.
436, 127ա-210ա: ա/78ա-84բ: բ/84բ-9բ (խորագիրը այլ՝ Նորին սրբոյն Բարսղի ի Պահսն քառասներորդ): գ/223ա-30բ: դ/չիք: ե/171ա-7բ: զ/չիք: է/163ա-6բ (խորագիրն այլ՝ Նորին սրբոյն Բարսղի Յաղագս Երրորդութեանն): ը/89բ-96ա: թ/96բ-103ա: ժ/103ա-7բ: ժա/107բ-13բ: ժբ/113բ-22ա: ժգ/122ա-7ա: ժդ/127բ-34: ժե/134ա-9բ: ժզ/139բ-46ա: ժէ/146ա-9ա: ժը/149ա-54ա: ժթ/154ա-8ա: ի/158ա-63ա: իա/166բ-71ա: իբ/177բ-83բ: իգ/183բ-9բ: իդ/189բ-94ա: իե/194աբ: իզ/194բ-9ա: իէ/199ա-202ա (խորագրի վերջն այլ՝ Յաղագս վարուց): իը/202ա-4բ: իթ/204բ-12բ: լ/212բ-23ա: լա/230բ-8ա: լբ/238ա-47բ: լգ/247բ-54բ (վերջից թերի, առկայ աւարտը՝ «եւ որ ի մէջն է, ինքն իշխան է: Արդ որ բամբա///»): լդ-լե եւ ցանկ/չիք:
183բ (ստ. լս.) Զճառս այս այլոց ոմանց փառամոլաց է հարցումն եւ պատասխանի, եւ ոչ Բարսղի սրբոյ եւ աստուածաբանի եւ սասկ (=սակս) ընդունելութեան սոցա անուամբ են վերագրեալ:
– 177բ Դաւիթ թարգման Տարօնցի զճառս զայլ յետոյ դարձոյց ի յուսէն (=յունէն) հայ բարբառ, ի Դամասկացոց քաղաքին, հրամանաւ Համազասպայ կորպաղատին Մամիկոնէից տեառն, եւ եղիցի օրհնութիւն Տեառն ի վերայ նոցին:
Գ. ա. 257ա-313ա [Մարգարէութիւն Եզեկիելի – Եւ եղեւ յամին երեսներորդի], յամսեանն չորրորդի, որ օր Ե. էր ամսոյն, եւ եւս էի ի մէջ գերութեանն՝ առ ափն Քոբար գետոյ... եւ դուռն Մինեւի Թաղիմայ, շուրջ շրջանակաւ ութ եւ տասն հազար, եւ անուն քաղաքին, յորէ հետէ եղիցի Տէր անդ, Տէր եղիցի անուն նորա:
Վարդան Արեւելցու կամ Եսայի Նչեցու գործը չէ. ունի Ա-Խ. գլխաբաժանում, որոնց միայն մի մասի խորագրերը եւ սկզնատողերն են նոյնական Նչեցու գործի հետ:
բ. 313աբ Մահ Եզեկիէլի մարգարէի – Եզեկիէլ էր յերկրէն Սարսիքայ... զամենայն աւուրս կենաց իւրեանց:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ ԺԷ. դարի, բոլորգիր
ա. 255ա [Վարք Ներսիսի եպիսկոպոսին Անկիւրիոյ] – Ի թիվս հայոց ՋԺԳ. (1464)... փոխեցաւ բարի մահս ի Քրիստոս:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 216, Հմր 260:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
16բ Զգծող սորին
Յովհաննէս սպասաւոր բանի
Եզնկացի յիշեսջիք ի Քրիստոս:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Աբ (երիցս) եւ Դա՝ շրջանակի մէջ «Հայր մեր, որ յերկինս ես...
»ի սկզբի մասերը: Աա, Բաբ, 255ա հայերէն եւ ռուսերէն զանազան տառեր, բառեր:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին սոսնձած թղթին «ՋԺԳ. - 1464. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
«Հմր 547/2549», կազմի մէջքին սոսնձած թղթին «Ներսիսի/// ոյ, Մեկ[նութիւն]
Աւետ[արանի] Մատթէոսի»:
2550
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած է 2 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ՝ 310: ԿԱԶՄ՝
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը դրոշմազարդ կտաւ, դռնակով:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 3 (Բ-Դ) +3 (Զ-Ը), թուղթ:
ՊԱՏԱՌԻԿ ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝
– Մաշտոց: ԺԱ. դ.: 1 (Ա) + 1 (Ը), ստացուած մէկ թերթի լայնակի հատումով: Մագաղաթ,
26x16,7-17, երկսիւն (20,5x15), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աբ), տող՝ 25:]»: Կարդալ՝ Աա, Ըբ, Աբ, Ըա: Մաշտոց, Կանոն ապաշխարող
առնելոյ. «[Ար]ժանի կոչիլ որդի քո... կորուսեալ էր եւ գտաւ (Ղուկաս, ԺԵ. 19,
22-32): Եւ քարոզէ. Եկեալքս ամենեքեան... [Եւ ասէ աղաւթս զայս. ՃԼԳ.] Լուարո՛ւք... ի վ[երայ] ճգնութեան ձ[երոյ]:
Տե՛ս Մայր Մաշտոց, հտ., Ա. գիրք Ա.,
աշխատասիրութեամբ Գ. Տէր-Վարդանեանի, Սբ. Էջմիածին, 2012, էջ 365-366:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած,
երկուական կապիչներն ու գամերն ընկած, Ա եւ Բ փեղկերին եւ Պահպանակ Ա-Դ.՝ ցեցի անցքեր:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
ԺԵ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 39 (1-39):
ՊՐԱԿ՝ Ա-Դ (Ա 9, Բ 12, Գ 10, Դ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17,3x12,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (13x9,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 9ա) ՏՈՂ՝ 22:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թերթերը բամբակակալած, թ. 1-9՝ ցեցի անցքեր,
ունի ԺԷ. դ. նորոգում՝ լուսանցները կարկատուած են այլ թղթով, թ. 7, 9, 10՝ հիմքից անջատուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-39բ [Յովհաննու Վարդենիսցւոյ Բացայայտումն
բանից սուրբ հաւրն մերոյ Գրիգորի Նարեկացւոյ. ձեռ. 1980, 161ա-219բ] –
///երից անաւրենութեանցն եւ ի վերա... աղաւթեր վասն հասանել
ծերութեանն, թէ քեւ առաջնորդեսցի: [Բան] Զկործանեալն: Լուծումն. Այս///:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
18բ (ստ. լս.) Այս ԽԹ. ճառին
վերջն է:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
ԺԳ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 271 (թ. 40-310): ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԳx12 (ԻԳ 7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17,3x12,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (13,7x10): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 199ա) ՏՈՂ՝ 24-27:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թերթերը բամբակակալած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 40ա-1բ [Իգնատիոսի Մեկնութիւն Աւետարանին Ղուկասու. Նախադրութիւն.
ձեռ. 1246, 163բ] – Լնուլ զայս իմաստ աստուածա[յ]ին քո ըղձից... եւ սկսանի նա ի
գրելն իւրում կարգել զբանս իւր այսպէս:
Բ. 42ա-310բ [Նանայի Ասորւոյ Մեկնութիւն Յովհաննու Աւետարանի]
Տե՛ս ձեռ. 2520, էջ 18ա-255բ: Առաջաբան/42ա-9ա: ա/49բ-198բ: բ/198բ-310բ (վերջից թափուած, հաւանաբար 3 թերթ.
Յորդորակ/չիք. աւարտում է. «... զոր սիրերն Յիսուս, որ եւ անկաւ իսկ զլան[ջաւքն]///»,
հմմտ. ձեռ. 2520, 253ա):
Ենթամիաւորների սկզբի բառերը
չգրուած, հաւանաբար թողնուած զարդագրման համար, որ չի արուել:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
198բ Ընդ նմին
եւ զիս՝ զթարմիտար գծողս, աղաչեմ յիշել:
243ա (ստ. լս.) Ելէք ի գրչես, որ չէ աղէկ:
294բ (ստ. լս.) Սուղ ա գալ եւ <եւ> մելանս կտրեցաւ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
41բ (ԺԵ. դ.,
բոլորգիր, ստ. լս.) Զմեղուցեալս
Սուքիաս պարտապանս բի[ւ]ր
քանքարի յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, եւ դուք՝ յիշողք, եւ մեք՝ յիշեալքս առհասարակ յիշե[ա]լ
եղիցուք, եւ որ զամէնն ասէ՝ եւ նայ յիշե[ա]լ եղիցի. ամէն:
42ա Ես՝ Սուքիաս, ծեր ու անարժան,
/ Մեղաւք ի լի՝ զինչ ի մթան / Զձեզ աղաչեմ ողբերական / Յիս գթացէ՛ք դու[ք] հայրական,
/ Զի իմ բերանս չէ յարժան, / Որ ես ասեմ բան շահական, / Զհոգիս մաքրեմ զաղտեղական:
/ Այն աւրն վայ Ռ. (1000) բերան, / Որ հայրն ու մայրն զիս ծնան, / Վանքն տվին դպրոցական,
/ Զոգին յառ յիս անձին կալան, / Գերիս ես ինչ աւգտանացան, / Ինչ իմ անձինս եմ լել
գազան: / Վասն Աստուծոյ անմոռացական / Գ. Աստուած ողորմայան էք արժան, / Դու առնայք
միայն / Ռ. ի յԱստուծոյ բան զահական:
49բ Զմեղուցեալ
ծառայս՝ Սուքիասս, որ
ըմպռնեցայ յորսողէն եւ պարտապան եղայ բի[ւ]ր քանքարի եւ չունիմ ամենեւին ինչ, որ հատուցանեմ,
եւ ոչ յիմաստութիւն, որ արկանեմ ի սեղանաւորսն, որ եկե[ա]լ Տէրն տոկոսաւք պահպանճէ: Էլ մնամ թաղծկեալ եւ գնում
յունայն, էլ մոխրայթավալ դիմաւք
ծունտր կրկնեմ ձերում սուրբ գարշայպարիտ եւ աղաչէմ զմանկունկտ եկեղեցոյ՝ յորժամ մտանէք ի սրբութիւն սրբոց զժարհոտ եւ զտատանե[ա]լ
հոգիս իմ անմոռաց յիշման արժանի արարէ՛ք, եւ դուք՝ յիշողքտ յիշեալ եղիցիք. ամեն, ամէն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Աա «Քեզ ասեմ զաս ուսիր, արի առ զմահիճս»: Բա «Հասցէ քեզ խաղաղութիւն»:
Եբ «Չեռի գուլդ եղեն արդ մեծի է որպէս ցաւ մոմորտ ե, թէ որպէս ցաւ մում աբա»: Ըբ
«Եկ իմ սիրելի, սիրելի, / Սիրելի ազնիւ գովելի, գովելի, / Գովելի յոյժ փափագելի, յոյժ
փափագելի», «Զգ ամենեքեան ամենեքեան պատուեսցին»:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին
սոսնձած թերթիկին. «2550, Հմր 552», «ԺԳ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: Բա.
«Անանի մեկնիչ Յոհան գլխոցն», «Յօհաննու աւետարանի մեկնիչն է», կազմի
մէջքին սոսնձուած թղթին. «Անյայտ հեղինակի Մեկ՛՛ Աւետ՛՛ Յովհաննու»:
2551
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄՁԳ. – 1834 |
ԳՐԻՉ՝ Նահապետ դպիր: ՍՏԱՑՈՂ՝ Գրիգոր Մինդանճեան Պոլսեցի:
ԹԵՐԹ՝ 148 (գրչի էջակալում՝ 3-293, որ է՝ 2ա-147ա). չգրուած՝
1բ, 116բ, 147բ-8բ: ՊՐԱԿ՝ 1-25x6 (25՝ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 16x10: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
միասիւն (11x7): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 60ա): ՏՈՂ՝ 17: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց դարչնագոյն
մոմլաթ, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ վարդագոյնով ցօղուած:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝
7ա (խաչ՝ վերը՝ ՅՆԹՀ): Զարդագիր՝ հանգուցագիր:
Գոյներ՝ կանաչ, վարդագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, Ա. փեղկի եւ մէջքի
միացման հատուածը մեծ մասամբ պոկուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-115բ Տեառն Ներսիսի Կլայեցւոյ Հայոց կաթողիկոսի
արարեալ Մեկնութիւն բանից Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփայի, ի բանն, որ ասէ. Բարձրացուցէք
զՏէր Աստուած մեր, գոչէ մարգարէն
– 2ա-6բ Յառաջաբան – Սկիզբն
բարեպաշտութեան Հայաստանեայց ունիմք իմանալ զԼուսաւորիչն Գրիգորիոս... եւ կամ Քրիստոսի
ասել՝ նմանապէս է օծելոյն Աստուծոյ:
7ա-115բ [Մեկնութիւն].
Բարձրացուցէք զՏէր Աստուած մեր, մարգարէն ձայնէ, եւ երկիր պագէ՛ք պատուանդանի սրբոյ
ոտից նորա – Ասեն ոմանք, թէ եդ ի մտի չառնուլ վկայութիւն յայլոց... փառաւորեալ
է յամենայն արարածոց՝ յիմանեալեաց եւ զգալեաց, մշտնջենական եւ յաւիտեան փառաւորութեամբ:
Բ. 117ա-34բ Մեկնութիւն Անթառամ ծաղիկ շարականի,
արարեալ ի Վարդանայ վարդապետէ, ի խնդրոյ Սարգսի
– 117բ-9բ Յառաջաբանութիւն – Թագաւորեալ
եկեղեցի սուրբ աստուածաբար հրաման տայ... եւ աստուածամուխ բանիւ Մեծացուսցէի:
120ա-34բ Սկիզբն մեկնութեան.
Անթառամ ծաղիկ – Զի թէ մեր թարգմանչին եւ հոգեշարժ մարգարէն Մովսէս Խորենացին...
կարող եւ կամեցող ողորմութեամբն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս.
ամէն:
Գ. 135ա-47ա Քարոզ Նոր կիւրակէի, ասացեալ յԱրիստակէս
վարդապետէ – Նոր է տօնս եւ չքնաղ, որք ի սմա են խորհուրդք... ոչ թէ արծաթեղինօք կամ ոսկեղինօք
փրկեցաք: Այսպիսի բանիւ աւարտէ, եւ փառք յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
1ա Մեկնութիւն տեառն Ներսէսի Շնորհալւոյ Հայոց հայրապետի ի բանն Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփայի,
որ ասէ. Բարձրացուցէք զՏէր Աստուած, գոչէ մարգարէն, արարեալ ի հայկազեան թուականիս
ՉԻ. (1271):
116ա Գրեցաւ պատճառ եւ մեկնութիւնս Բարձրացուցէքիս, զոր
արարեալ է երիցս երանեալ կաթողիկոսի Հայոց տեառն Ներսիսի, ի խնդրոյ վարդապետին Վարդանայ, որ կայ ի Հաղբատ, ի դանբանի,
ի թուիս հայկազեանս տումարի ՉԻ. (1271), ձեռամբ Եսայեայ քահանայի եւ պիտականուն վարդապետի, աշակերտ մեծի հռետորի
եւ գիտնական վարդապետին Ներսիսի: Արդ, յիշեցէ՛ք
ընդ սա եւ զիս, / պատահեալքդ այս մատենիս, / զի մատամբ ծրեցի զսա եղկելիս, / տկար
անձամբ եւ մեղօք լիս, / եւ դուք յիշիք յանճառ բարիսն, / յիշմամբն զիս անջնջելիս յաւիտեանս.
ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա Իսկ այժմ գաղափարեալ յընտիր բնագրէ զգուշութեամբ ձեռամբ
ապարդիւն Նահապետ դպրի, ի վայելումն
Մինդանճեան մահտեսի Գրիգորր Պօլսեցւոյ՝ խոհեմազարդ
եւ բարեջան սարկաւագի տեառն Ստեփաննոսի արհիեպիսկոպոսի
եւ արժանաժառանգ պատրիարգի Կոստանդնուպօլսոյ, 1834 յամի,
10 դեկտեմբերի:
115բ Փա՜ռք Քրիստոսի եւ յիշատակ գրչիս. ամէն:
117ա Իսկ այժմ գաղափարեալ զգուշութեամբ յամի 1834, դեկտեմբերի 10, ի Կոստանդնուպօլիս:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա կազմաստառին՝
«2551, Հմր 561, 1834, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
կազմի մէջքին՝ «Ներսիսի Կլայեցւոյ Մեկ. Դաւթի Անյաղթի»:
2552
ՍԻՄԷՈՆ ԳԱՌՆԵՑԻ (ՋՈՒՂԱՅԵՑԻ), ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԳՐՈՑՆ ՊՐՈԿՂԻ
(խմբ. Սիմէոնի Երեւանցւոյ)
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԻԹ. – 1780 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Գրիգոր սրկ. Խամսեցի (գլխատառերի եւ խորագրերի գրիչ՝ տիրացու տպագիր Յարութիւն): ԾԱՂԿՈՂ՝ Անդրէաս սրկ.: ԿԱԶՄՈՂ՝ Խաչատուր տրց:
ԹԵՐԹ՝ 157 (գրչի էջակալում՝ 7-295, որ է՝ 10ա-154բ). չգրուած՝
1ա-5բ, 6բ, 16աբ, 155ա-7բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԹx8 (Ա 17, Բ, ԺԹ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով
եւ լուսադրոշմով՝ բուսական: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 16,8x11,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (12,5x8,5):
ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 33ա): ՏՈՂ՝ 24: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը
տախտակ, աստառը սեւ մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝
9ա: Ճակատազարդ՝ 7ա (բուսական-ծաղկային):
Վերջնազարդ՝ 8բ (բուսական-ծաղկային): Զարդագիր՝ թռչնագիր, մարդադէմ: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, նարնջի, մանուշակագոյն,
ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թ. 1՝ պոկուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 6ա-149բ Մեկնութիւն գրոցն Պրոկղի, արարեալ ի Սիմէօնէ Գառնւոյ եպիսկոպոսէ Ջուղայեցւոյ, յառաջագոյն ի ՌՃ. (1651) թուականին մերում, իսկ ի ՌՃՂԹ. (1750) թուոջ մերում վերստին սրբագրեցեալ ի բազմաց հեղինակաց, եւ ոմանց դժուարիմաց բանիցն, եւս նորապէս արարեալ լուծմունս խառն ընդ առաջնոյն եւ ուրոյն նշանաւս այսու՝ ┼ տեառն Սիմէօնի գերերջանիկ հայրապետին ամենայն հայոց ի վարդապետութեանն իւրում
Տե՛ս ձեռ. 1822, 3ա-91ա: Ցանկ/151բ-2բ: Յռջբն/7ա-8բ: ա/9ա-15ա: բ/15ա-7բ (ունի Յւլ.՝ «Հանգէտ զօրութեամբ... ոչ է հանգէտ վերացուցողին»): գ/18ա-24ա: դ/24ա-30բ: ե/30բ-46ա: զ/46բ-50բ: է/51ա-5ա: ը/55ա-60բ: թ/61ա-7ա: ժ/67ա-8բ: ժա/68բ-71բ: ժբ/72ա-3բ: ժգ/74աբ: ժդ/75ա-6ա: ժե/76բ-8ա: ժզ/78ա-83ա: ժէ/83ա-7ա: ժը/87ա-8ա: ժթ/88բ-9ա: ի/89ա-90ա: իա/90ա-6ա: իբ/96ա-9ա: իգ/99ա-105ա: իդ/105ա-7ա: իե/107բ-9բ: իզ/109բ-17բ: իէ/118ա-31ա: իը/131բ-46ա: իթ/146ա-9բ: [Յշտկրն լուծողի]/150ա: Յշտկրն թարգմանողի/150աբ: [Սիմէօնի Երեւանցւոյ] Բան առ ընթերցօղսդ/150բ-1ա:
Ձեռ. 1822ի համեմատ ունի չնչին տարբերութիւններ, յաւելումների մի մասը նշուած լս.ային խաչանշաններով:
Բ. 154աբ Ոտք ի վերայ անուան գրքոյս գծողի («Ի Գրիգորէ»)
– Ինքնափատակ
աղբիւր երրորդի անձամբ, / եռաբորբոք լուսով անճառ բարութեամբ... Պահես ամենազօր
մշտնջենաւոր, / քեզ փա՜ռք այժմ եւ յապայ եւ յօրըն ահաւոր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
6ա Յորոյ ձեռագիր
հեղինակէն օրինակեցաւ գիրքս այս ի վայելումն Գրիգորի նուաստ սարկաւագիս՝
օրինակողի գրքոյս, եւ եղբօրն իմոյ հարազատի եւ հոգեկցի զանխզելի սիրով շաղկապելոյ
Գրիգորի ջահընկալի՝ սոյնոյ վեհիս
պաշտօնէի, ի թուոջ փրկչին ՌՉՁ. (1780) եւ ի մերում թուոջ ՌՄԻԹ. (1780), ի լուսանկար
աթոռս ամենայն Հայոց Սուրբ Էջմիածին:
153ա Յիշատակարան
կտակօրէն գրողի գրքոյս: Յամի փրկութեան մերոյ հազար եօթն հարիւր եւ ութսուներորդի
եւ ի մերում թուականութեան հազար երկերիւր քսանեւիններրորդի, եւ ի հայրապետութեան
աստուածաիջի աթոռոյս տեառն Ղուկասու նորաօծ
կաթուղիկոսին Կարնեցւոյ յառաջին
ամի գրեցաւ գիրքս այս յընտիր հեղինակէ, այս է՝ տեառն Սիմէօնի կաթուղիկոսի սրբագրեալ
Պրոկղէն, ձեռամբ մեղսամակարթի
եւ երկակի ենթակայի ամենայն չարեաց (այսինքն՝ ըստ ստորոգման եւ ըստ կայանի) Գրիգոր սոսկ անուամբ
սարկաւագիս Խամսեցւոյ, ի վայելումն
անձին իմոյ, նա եւ հոգելի, հոգեւոր, հոգեկից, հոգեբողբոջ եւ հոգեփթիթ եղբօրն իմոյ
Գրիգորի Օշականցւոյ, ըստ
շնորհի ջահընկալի եւ նոյնց վեհիցս պաշտօնէի: Արդ, աղաչեմ զուսումնասէր հանդիպօղսդ
անմեղադիր լինիլ հիքոյս, զի գրեթէ մուրացայ ես զգիրքս զայս, քանզի հեղինակ[է]ն սորա
Իսահակայ գերերջանիկ
վսեմախոհ վարդապետէն առի, երկրորդ հեղինակն Մարտիրոս քաջաքարոզ վարդապետն
ետ, իսկ տողաշարն Մատթէոս արիաջան
վարդապետն զուգեաց, դազկահն Ղուկիանոս գերզգօն վարդապետն
ետ, թանաքն աղաւնակենցաղ տիրացու Անանիայն շնորհեաց,
գրիչն եւ գրչի կտրելն եւ սրբագրելն վերոգրեալ դեռաբողբոջ եւ համաշունչ եղբայրն իմ
հոգայր, գլխագիրս հանդերձ խորագրօքն տիրացու տպագիր Յարութիւնն գրեաց, |153բ|
պատկերն եւ խորանն համայն ծաղկագրօքն դեռաբողբոջ, ծաղկափթիթ եւ աղաւանասարաս Անդրէաս սարկաւագն ինքնայօժար
տարփանօք գրեաց, տետր կապելն եւ քանոնագծելն տիրացու Խաչատուրն արար, եւ այլք
յոլովք եղբարք եղեն հիքոյս նպաստք եւ ձեռնտուք, որոց հարուսցէ Տէր զվարձս: Նա եւ ես
ոչ էի գիր դաս առեալ, եթէ ըստ կամաց իմոց զամենայն հանգամանս արհեստաւորեալ գրէի,
այլ եւ ոչ գոյր յիս հմտութիւն հանճարեղութեան մարդկան, այլ Հոգին Սուրբ ըստ չափու
ընդունակութեան իմոյ ետ անարժանութեանս կարողութիւն զայսքանս յառաջ բերելոյ: Արդ,
գիտացաք, եթէ ամենայն ներգործութիւնք, որք եղեն, յարտաքուստ էին: Ուրեմն, նախ՝ փառս
տալի է այնմիկ, որ զօրացոյց զտկարութիւնս նուաստիս, երկրորդ՝ որովհետեւ գիրքս այս
օժանդակութեամբ սիրելեաց կատարեցաւ, ոչ է պարտ, եթէ մարմնական ընչից վաճառեցի, այլ
սիրոյ, վասն որոյ ով ոք վաճառել կամեսցի զգիրքս զայս, հոգեւոր սիրոյ վաճառեսցէ, եւ
ստացօղն եւս հոգեւոր սիրով ստասցի, վասն զի ես սիրով ստացայ եւ սիրոյ վաճառեմ, սակս
որոյ մաղթեմ զհանդիպօղսդ եւ զստացօղսդ գրքոյս յիշել ի Քրիստոս ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր
զգծօղ գրոյս եւ զհամայանձն հոգեւոր եղբայրն իմ, հանդերձ հոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնօղօքն
մերօք, եւ դուք լիջիք յիշեալ ի Քրիստոսէ յուսոյն մերոյ, իսկ եթէ ոք հակադարձն արասցէ
ասացելոցս, ինքն լիցի պարտական իրաւանց, այլ մեք փառաւորեսցուք զյորդահոս վտակն սիրոյ
զամենասուրբ զԵրրորդութիւնն՝ զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին եռանձնեայ եւ զմիաբուն
աստուածութիւնն անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
6ա (1812 թ.,
շղագիր) Եսայի վարդապետինն է այժմ, Պ. Տ. Ղ., 1812:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 6ա (սեւ թանաքով ութանկիւն)՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ
/ ՓԻԼԻՊՊՈՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ / 1243 (1794)»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ կիսախորան (գծանկարային, անաւարտ):
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝
«Մեկ. գրոց Պրոկղի Սիմէոնի Գառ.», կազմաստառ Ա՝ «Հմր 1. Մեկնութիւն գրոցն Պրոկղի արարեալ
Սիմէօնի Գառնւոյ եպիսկոպոսի եւ ապա Սիմէօն վարդապետի Երեւանցւոյ, որ կաթողիկոսացաւն
յետոյ, ութածալ գրեալ ի թղթի նօտր գրչութեամբ միաբան սուրբ Էջմիածնի Գրիգոր սարկաւագի
յամի Տեառն 1780 եւ հայոց ՌՄԻԹ. (1780) ի սուրբ Էջմիածին: Ունի ի վերջն Յիշատակարան
թարգմանողին, Սիմէօն քահանային Բան առ ընթերցողն իբր ազդարարութիւն վասն գրոցն եւ
Յիշատակարան կտակօրէն արտագրող Գրիգոր սարկաւագին եւ այլ մի ոտանաւոր, որ յօդէ Գրիգոր
անուն», 1ա՝ «Հմր 560, 2552, 1780, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2553
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԷ. դար (1653ից առաջ) |
ԹԵՐԹ՝ 372. չգրուած՝
1բ-2բ, 9աբ, 229բ-35բ, 368բ, 369բ-72բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Իx12 (Ա, Բ 9, ԺԹ 14, Ի 10)+Ա-ԺԲx12
(ԺԲ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 16,5x12: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (11,5x8): ԳԻՐ՝ բոլորգիր
(նմուշ՝ 103ա): ՏՈՂ՝ 20 (թ. 3-126, 236-368), 21 (թ. 127-229): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն
կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը դրոշմազարդ կտաւ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ մագաղաթ, չգրուած:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Կիսախորան՝ 10ա, 236ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, նարնջի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին մաշուած, կապիչներն ու գամերն ընկած, կան աղտոտուածութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-214բ Սիմէօնի Գառնւոյ եպիսկոպոսի արարեալ՝ Մեկնութիւն
գրոցն Պրոկղի
Տե՛ս ձեռ. 874, 10ա-115ա: Յռջբն մեկնողի գրոցս/3ա-6ա: Ցանկ գրոցս/6բ-8բ: ա/10ա-22ա: բ/22ա-4բ: գ/24բ-34ա: դ/34ա-45բ: ե/45բ-70բ: զ/70բ-9ա: է/79ա-86բ: ը/86բ-96ա: թ/96ա-107ա: ժ/107ա-9ա: ժա/109ա-13ա: ժբ/113ա-7ա: ժգ/117ա-8բ: ժդ/118բ-21ա: ժե/121ա-2բ: ժզ/122բ-9ա: ժէ/129ա-35ա: ժը/135ա-7ա: ժթ/137ա-8ա: ի/138ա-9ա: իա/139ա-47ա: իբ/147բ-51ա: իգ/151ա-8ա: իդ/158ա-60ա: իե/160ա-3ա: իզ/163ա-74բ: իէ/174բ-86բ: իը/186բ-208ա: իթ/208ա-14ա: Յշտկրն լուծողի գրոցս/214աբ: Յշտկրն թարգմանչի գրոցս/214բ:
Բ. 215ա Համառօտ հաւաքումն վասն մարմնոյ եւ հոգւոյ, եւ
որոց բաղկանայ մարմին – Հասարակաց մտաց ըղձալի ճշմարտութիւն... վասն դիտաւորութիւն
առաջադրութեանս է:
Գ. 215ա-22ա Յաղագս զանազան նշանակութեանց բառից – Գոյութիւն
եւ էութիւն մի են... այլ ըստ պատահման, զի չափն է պատահումն:
Դ. 222ա-9ա Հերմեսի Իմաստասիրի ասացեալ [առ Ասկղեպիոս
Սահմանք] – Աստուած իմանալի աշխարհ... յօդ՝ խոնաւ եւ ջերմ, հուր՝ ջերմ եւ ցամաք: Եւ Քրիստոսի փառք
յաւիտեանս. ամէն /// (վերջը թափուած):
Տե՛ս Յ. Մանանդեան, Հերմեայ Եռամեծի առ Ասկղեպիոս Սահմանք.- Բանբեր Մատենադարանի, հտ. 3, Երեւան, 1956, էջ 287-314 (էջ 311, տող 25-6):
Ե. 236ա-309ա [Յովհաննու Անգլոսի] Համառօտ հաւաքումն յաղագս
հոգւոյ եւ զօրութեանց նորին
Տե՛ս ձեռ. 868, 193ա-244ա: Նխդր/236աբ: ա/236բ-7բ: բ/237բ-8բ: գ/238բ-9բ: դ/239բ-40ա: ե/240ա-1բ: զ/241բ-2ա: է/242ա-3ա: ը/243ա-4ա: թ/244ա-5բ: ժ/246ա-7ա: ժա/247ա-8ա: ժբ/248ա-9ա: ժգ/249աբ (սկ. տարբեր՝ Երեւի թէ այո, զի այն, որոյ
արտաքս...): ժդ/249բ-51ա: ժե/251ա-2ա: ժզ/252ա-3ա (սկ. տարբեր՝ Երեւի թէ ոչ, զի իմացական հոգին մերձենայ...): ժէ/253աբ: ժը/253բ-5ա: ժթ/255աբ: ի/255բ-7ա: իա/257ա-61բ: իբ/261բ-3ա: իգ/263ա-5բ: իդ/265բ-9բ: իե/269բ-72բ:
իզ/272բ-5բ: իէ/275բ-6ա: իը/276ա-7ա: իթ/277ա-8ա: լ/278աբ: լա/278բ-81ա: լբ/281ա-2ա: լգ/282ա-3բ: լդ/283բ-4բ: լե/284բ-5ա: լզ/285ա-6բ: լէ/286բ-8ա: լը/288ա-90բ: լթ/290բ-2ա: խ/292ա-3բ: խա/293բ-4բ: խբ/294բ-6բ: խգ/296բ-9ա: խդ/299ա-300ա: խե/300աբ: խզ/300բ-1բ: խէ/301բ-4ա: խը/304ա-5բ: խթ/305բ-8ա: ծ/308ա-9ա:
Զ. 309բ-68ա Յաղագս առաքինութեանց
հոգւոյն
Տե՛ս ձեռ. 930, 256բ-76ա: Նխդր/309բ-11ա: ա/311ա-2ա: բ/312աբ: գ/312բ-4բ: դ/314բ-6ա: ե/316ա-7ա: զ/317ա-9ա: է/319ա-21ա: ը/321ա-4բ: թ/324բ-6ա: ժ/326ա-7բ: ժա/327բ-30բ: ժբ/330բ-4ա: ժգ/334ա-6ա: ժդ/336ա-7բ: ժե/337բ-42բ: ժզ/342բ-6ա: ժէ/346ա-8բ: ժը/348բ-51ա: ժթ/351ա-4ա: ի/354ա-7ա: իա/357ա-63բ: իբ/363բ-7ա: իգ/367ա-8ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1ա (1653 թ., նոտրգիր) Այս է հանկուցեալ Քիլիզի Մայրամին սրբօ
Աթօրօյ հոքեբաժինը, որ է
ներքօյգրեալ
աստուածային ճաշո գի[ր]գ էլ այս թարքմանինչ եւըս սեվըստակ Ծ. (50) փարա (այլ ձեռքով)՝ Թուին ՌՃԲ.
(1653):
2. 369ա (1668 թ., նոտրգիր) Յիշատակ
է Հոգոց գիրքս եւ Պրոկղս Ալէքսան վարդապետին
եւ իւր հարազատ եղբօրն՝ տէր Մարկոսին, ի դուռն
Բստոյ վանից Սուրբ Նշանիս, ի թվին ՌՃԺԷ.
(1668). Յիսուսի Քրիստոսի յամենայն ժամ փառք:
3. 364բ (1734
թ., նոտրգիր) Տէր Ալէքսան ՌՃՁԳ.
(1734), մեր Սուրբ Նշանին է:
4. 366բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Յիշատակ
է գիրքս տէր Ղազարի որդի Ալէքսան վարդապետին է, որ է Բստեցի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 235ա՝ «Այս կատար, այսօր, Պ, Ս»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 3բ, 366բ՝ երկիցս՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ / ԱԼԷՔՍԱՆ
/ ՎԱՐԴԱՊԵՏ»: 3բ, 209բ, 364բ, 367բ՝ սեւ թանաքով բոլորակ՝ հաւասարաթեւ խաչապատկեր:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմաստառ
Ա՝ «Մեկնութիւն գրոց Պրոկղի՝ Սիմէօնի եպիսկոպոսի Գառնւոյ. ութածաւալ, բոլորգիր գրեալ
ի վերայ թղթոյ անյայտ գրչաւ եւ թուականաւ, յետ յառաջաբանի գտանի ցանգ, իսկ ի վերջ գրքոյս
անհմուտ գրչաւ եւ տարբեր մելանաւ գրեալ է. Յիշատակ է Հոգւոց գիրքս եւ Պրոկըղս Ալէքսան
վարդապետի եւ իւր հարազատ եղբօրն՝ տէր Մարկոսին, ի դուռն Բստոյ Սուրբ Նշանին, ի թուին
ՌՃԺԷ. (1668), Յիսուսի Քրիստոսի յամենայն ժամ փառք: Ի սմին բովանդակութեան. 1. Մեկնութիւն
գրոց Պրոկղայ իմաստութեան եւ Արիստոտէլի, 2. Համառօտ հաւաքումն յաղագս հոգւոյ զօրութեանց»,
պհպ Աա՝ «Հմր 564, 2553, ՌՃԲ. – 1653, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
1ա՝ «Հմր 69»:
2554
ԵՈՒՍՈՒՖ ԷՖԵՆԴԻ ԶԱՏԷ,
ՎԱՍՆ ՄԻՒԳԱՆԴԱՐԱԹԻ ՌՈՒՊԻ ՏԱՅՐԷԻՆ
ԺԹ. դար (1872ից առաջ) |
ԳՐԻՉ՝ տարբեր: ՍՏԱՑՈՂ՝ Մեսրովբ արքեպս [Կեսարացի]:
ԹԵՐԹ՝ 65+1 (կրկն.՝ թ. 32, գրչի էջակալում՝ 1-52, որ է՝ 33ա-58բ). չգրուած՝ 4ա-5ա, 14բ, 29բ-30բ, 31բ, 32բ-դ, 59բ, 60բ-5բ: ՊՐԱԿ՝ 3+Ա-Գx10 (Ա 9, Գ 8)+3+Ա-Դx8+1: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 19x12,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (14,5x9): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 23ա): ՏՈՂ՝ 19 (6ա-29ա), 25 (33ա-58բ), խառն (մնացած էջերը): ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա (սկ.)՝ սպիտակ չգրուած թուղթ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, թ. 32ա-դ՝ ձեռագրից անջատ երկծալ երկու թերթ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-3բ, 31ա [Տոմարական]
1.
1աբ Յաղագս գիտելոյ զնոֆիւ ֆազլա եւ նոֆիւ գավսիւնեհար – Սոցա գիտելոյն ճանապարհն
այս է... զորն եւ իցէ, թէ կրկնիցեմք զմանգավս յառաջագայր:
2.
2ա Րաճիհ – բաղդատութեամբ վերջնագոյն, Վասաթ
– միջասահման, Էվճ – վերնագոյն տեղի:
3.
2ա [Անուանք ԺԲ. կենդանակերպից] – Այծեղջիւր,
Աղեղնաւոր, Ջրհոս, Կարիճ, Ձուկն, Կշիռ, Խեցգետին, Երկաւոր, Առիւծ, Ցուլ, Կոյս, Խոյ
(գրուած երկու կոր գծերի վրայ):
4.
2բ Արեգական սակս է – 354 արտադրեալն է
ՌՄՀԴ. (1825) մարտէ ի մարտ, 088 Նահանջ է Դ. ամ է... 018 սանի է:
5.
3ա Լուսնոյ սակս է – 354 արտադրեալ է ՌՄՀԴ.
(1825) մարտէ ի մարտ, 011 փոքր շրջան 31 ամ է... 06 կինդ 22 տէտաճ յաւել:
6.
3բ Գիտելի է, զի յիւրաքանչիւր թագ վիմ է Լուսնոյ ամենայն աւուր... – 1 ժամ եւ 57 րոպէ յարեւելակողմն է ի սալամանգայէ
հաշուեալ:
7.
31ա Խրատ Ճէտվէլի, այսինքն բոլորակիս –
Նախ գիտելի է զքանիօնութիւն հռօմայեցւոց ամսոյն... որ կայ եղեալ (ունի յարակից կենդանակերպային
բոլորակ):
Բ. 6ա-60ա [Եուսիւֆ էֆենդի զատէ], Վասն միւգանդարաթի ռուպի
տայրէին
– 6ա-8բ [Յառաջաբանութիւն] – Այս մատեան բացայայտէ
պէսպէս օրինակօք զգործածութիւնս միւգանդարաթ... կախեն ի վայր ի դերձանէն վասն արգել
հողմոյն լինելոյ:
ա. 9ա-32ա [Մասն առաջին]
1. 9աբ Պրակ առաջին. Յաղագս իրթիֆա առնելոյ քառորդիւ – Իրթիֆա՝
բարձրութիւն արեւու կամ աստեղ... ահա այն է բարձրութիւն ժամանակին:
2. 9բ-10ա Պրակ երկրորդ. Յաղագս զմիւրին ի վերայ աստիճանի
արեւուն դնելոյ – Գիտելի է, զի զկամարն կենդանակերպից հաւասարապէս երկոտասան
բաժինս տրամաբաշխեալ են... Առիւծն եւ Ջրհոսն, Կոյսն եւ Ձուկն:
3. 10բ-1ա Պրակ երրորդ. Յաղագս գիտելոյ զմէյլն եւ զղայէթիւլ
իրթիֆան, այսինքն՝ զհակումն եւ զյոյժ բարձրութիւնն – Գիտելի է,
զի մէյլ ասի... այն է ղայէթի ճէնուպի, այսինքն՝ հարաւային:
4. 11աբ Պրակ չորրորդ. Յաղագս գիտելոյ զաստիճան Արեգական
ի մէյլէն – Ի մէյլէն զարեւու աստիճանն գիտելոյն ճանապարհն այս է...
ի Ցլու սկիզբն գոլ:
5. 11բ-2բ Պրակ հինգերորդ. Յաղագս գիտելոյ արզիպէլէտ, այսինքն՝
զլայնութիւն քաղաքի – Արզիպէլէտ գիտելոյն ճանապարհն այս է... զոր ի բաց բարձաք
ի 90էն, 41 Արզիպէլէտ բաց մնաց:
6. 12բ Պրակ վեցերորդ. Յաղագս գիտելոյ զիրթիֆայն, որ
ոչ ունի սէմթ – Այս յայն ժամանակ լինի... ապա ուրեմն յայն ժամն առանց սէմթի
իրթիֆան այն է:
7. 13աբ Պրակ եօթներորդ. Յաղագս գիտելոյ սաէթիւլ մաշրիգ
վէլ մաղրըպ – Գիտելի է, զի յաւուր հասարակածին... թէ ի սկիզբն Ցլուն սաէթիւլ
մաշրիգ վէլ մաղրըպըն այն է:
8. 13բ-4ա Պրակ ութերորդ. Յաղագս գիտելոյ նոֆիւ ֆազլա եւ
զկէսօր – Սոցա գիտելոյն ճանապարհն այս է... զոր եթէ ի 90էն ի բաց հանիս,
կէսօրն արտադրի:
9. 15ա-6ա Պրակ իններորդ. Յաղագս գիտելոյ տայիր, այսինքն՝
զանցեալ պահն – Ֆազլիս տայիր, տայիր անցեալ պահուն... 92 աստիճան ֆազլ յառաջացեալ
գոյացաւ:
10. 16ա-7բ Պրակ տասներորդ. Յաղագս գիտելոյ, թէ զինչ էանց
ի ցերեկէն ի սաէթիւլ զէմանիէէն եւ ինչ մնաց ի յառաջոյ իրթիֆաին – Նախ
քան զիրթիֆայն այս է գիտելի... եւ զԷվալին չորս սաէթ մնացեալ է:
11. 18աբ Պրակ մետասաներորդ. Յաղագս գիտելոյ սէմթիմինէլ
իրթիֆա – Ի բարձրութենէ սէմթ գիտելոյն ճանապարհն այս է... միւրին
5 հիւսիսային սէմթ եհատ:
12. 18բ-9բ Պրակ երկոտասաներորդ. Յաղագս գիտութեան ստուերի
ի բարձրութենէ – Ստուերն երկու կերպ է... ի յաղեղէ ստուերին 7 աստիճան զըլլի
մէնքիուս գտաք:
13. 19բ Պրակ երեքտասաներորդ. Յաղագս գիտութեան իրթիֆան
ի ստուերէ – Ի ստուերէ բարձրութիւն գիտելոյն ճանապարհն այս է... 22 աստիճան
բարձրութիւն գտանեցաւ:
14. 20ա-1բ Պրակ չորեքտասաներորդ. Յաղագս գիտութեան բարձրութեան
ասրի եւ տայիրի – Եթէ ի վերայ քառորդին գավսիասր գուցէ... եւ ըստ բանի էպու
հանիֆէ իմամին ասրի սանի ասեն:
15. 21բ-2բ Պրակ հնգետասաներորդ. Յաղագս գիտութեան հիսսէթիլ
ֆէճրի վէշշաֆաք – Ֆէճր յարեւելեան հորիզոնի կողմնակի սպիտակամար լուսոյն
ասեն... 28 աստիճան հիսսէի ֆէճր մնաց:
16. 23աբ Պրակ վեշտասաներորդ. Յաղագս գիտութեան սէմթիլ
գըպլէի – Սորա ճանապարհն այս է... այն քաղաքին սէմթի գըպլէն արեւմտեան
լինի:
17. 24ա-5բ Պրակ եօթնեւտասներորդ. Յաղագս գիտութեան արտահանելոյ
ճիհաթիւլ էրպառ եւ գըպլէ, այսինքն՝ չորս կողմն եւ գըպլէ – Սորա ճանապարհն
է այս... եւ գըպլէն ի կողմն աղեղան բարձրութեան կայացաւ:
18. 25բ-6ա Պրակ ութեւտասներորդ. Յաղագս գիտութեան մէդալիի
Ֆելէքիյէի – Ի մինդագայէն, զոր աստիճանի զմեդալիի ֆելեքիյէն գիտել...
եւ կէս մեդալիի ֆէլէքիյէ գտանեցաւ:
19. 26բ-7ա Պրակ իննեւտասներորդ. Յաղագս գիտութեան մէդալիի
պէլէտիյէի – Մէդալիի պէլէտիյէ արտահանելոյ ճանապարհն այս է... մէդալիի
պէլէտիյէն բաց մնայ:
20. 27աբ Պրակ քսաներորդ. Յաղագս գիտակութեան մէդալիի
դալիի ի հորիզոնէ քաղաքի քո ի մէֆրուզ ժամանակի, այսինքն՝ ֆարզ եղած – Սորա
ճանապարհն այս է... սկիզբն Առիւծուն է եղեալ՝ գիտացաք:
21. 28ա-9ա, 32ա Պրակ քսանեւմիերորդ. Յաղագս գիտութեան
երկայնութեան կանգնի ի վերայ հարթ երկրի, որպէս սեան եւ մէնարէի եւ նմանեաց սոցա – Ի
վերայ գետնի կանգնեալ եղելոց... 30 զիրա է եղեալ (32ա՝ ունի յարակից աղիւսակ-աստիճանացոյց):
բ. 33ա-60ա Մասն երկրորդ: Յաղագս երկրորդի երեսաց քառորդին,
որ է յաղագս կողմանց – Եւ գիտել արժան է, զի այս մասն պատուականագոյն է, քան զառաջինն...
1. 34ա Յաղագս աստիճանաց արեւու. պրակ Ա. – Աստիճանն
է մասն ժամանակին այնորիկ... եւ նոյն կերպիւ ի կիր արկանի:
2. 34ա-5ա Յաղագս աղեղանց ունելոյ զկողմունս եւ կողմանց աղեղունս.
պրակ Բ. – Աղեղն է գիծ իմն... եւ ժամանակին կարի զգոյշ աչալրջութեամբ:
3. 35ա-6ա Յաղագս աղեղան եւ բաժնի եւ որքանութեան աստիճանաց.
պրակ Գ. – Աղեղանն սահման ի վերոյսդ
եդաւ... եւ զայլսն այսպէս հարկ է գիտէլ:
4. 36ա-7բ Յաղագս աստիճանաց ստուերաց ի յԱրեգակնէ զգացման.
պրակ Դ. – Ստուերն է պատահումն ինչ արտագոյացեալ... եւ թէ անուղղակի
եղելոց այսպէս պարտ է առնել:
5. 37բ-8բ Յաղագս աստիճանաց Արեգական ծանօթացման ի ստուերէն.
պրակ Ե. – Ստուերն է հովանի իմն... եւ զայլսն այսպէս գիտել պարտ է:
6. 38բ-9ա Յաղագս ներկայացեալ կենդանակերպի արեւու գտման.
պրակ Զ. – Կենդանակերպքն են աթօռք Արեգական... զի մի՛ ստեւրիւրեսցի:
7. 39աբ Յաղագս հակման արեւու ի բարձրութենէն ծանօթացման.
պրակ Է. – Հակումն է միջոց մասին ժամանակի արեւու... եւ զայլսն ըստ
սմին օրինակի արժան է գիտել:
8. 39բ-40բ Յաղագս ծայրագոյն բարձրութեանն Արեգական ի հակմանէն
զգացման եւ լայնութեան քաղաքաց. պրակ Ը. – Վախճան բարձրութեանն արեւու... եւ զայլ քաղաքացն ըստ օրինակիս պարտ է գիտել:
9. 40բ-1ա Յաղագս հեռաւուրութեան կեդրոնին, որ ի տաճկաց պօյտուր
քուդր. պրակ Թ. – Հեռակէտն է մասն ժամանակի... եւ զայլսն ըստ սմին օրինակի
պարտ է ի կիր արկնել:
10. 41բ-2ա Յաղագս անհասարակորդ թուոյն կամ մերձակիտին ի տաճկաց
ասլը մուդլաֆ. պրակ Ժ. – Մերձակէտն է որքանութիւն միջոցի խնդիր եղեալ պահու... եւ
զայլ աստիճանացն այսպէս հարկ է իմանալ:
11. 42աբ Յաղագս կիսոյ յաւելորդին. պրակ ԺԱ. – Կէս
աւելորդին է մասն այնորիկ ժամանակի... եղելովս այսու բաւականապէս մարթ է ծանօթանալ:
12. 42բ-3ա Յաղագս կիսաւուր եւ հասարակ գիշերոյ. պրակ. ԺԲ. – Կէսօրն
է ակնթարթ վայրկեանն այնր ժամանակի... եւ զայլսն այսպէս պարտ է գիտել:
13. 43ա-5ա Յաղագս աստիճանաց շրջանին եւ կիսոյ նորին. պրակ
ԺԳ. – Շրջանն է քանակութիւն միջոցի անցուածոց ժամանակի... որպէս
բազում անգամ ասացեալ է:
14. 45աբ Յաղագս բարձրութեանն արեւու ի յաւելորդ շրջանէն
ծանօթացման. պրակ ԺԴ. – Յաւելորդ շրջանն է միջոցն ժամանակի... եւ զայլսն այսպէս պարտ
է գիտել ըստ պահանջման ժամու:
15. 46ա-7ա Յաղագս բարձրութեանն արեւու եւ թաղաթեալ ժամու
եւ երկաքանչիւր միջոցաց սոցին. պրակ ԺԵ. – Թաղաթեալն է մասն ժամանակի...
իսկ երկրորդին եւս ըստ սմին օրինակի գիտել հարկաւոր է:
16. 47ա-8բ Յաղագս բաժնից լուսաղօտին եւ մթնաշորթին. պրակ
ԺԶ. – Լուսնաղօտն է մասն ինչ ժամանակի... եւ զայլսն ըստ սմին սարասի
մարթ է իմանալ:
17. 48բ-9ա Յաղագս ընդարձակութեան լայնութեան արեւելեան եւ
արեւմտեան կիտին. պրակ ԺԷ. – Լայնութիւնն է միջոց ժամանակի գոյացեալ... եւ զայլսն ըստ
այսմ կերպի գիտել արժան է:
18. 49աբ Յաղագս անկողմնակի բարձրութեան արեւու. պրակ ԺԸ. – Անկողմնակի
բարձրութիւնն է տեղին այն... եւ զայլսն ըստ այսմ կանոնի չէ դժուարին գիտել:
19. 49բ-51ա Յաղագս կողման ի բարձրութենէն արեւու ծանօթացման.
պրակ ԺԹ. – Կողմն է մասն ժամանակի... զայլսն ծանիր ըստ ասացելոցս կերպի:
20. 51ա-4բ Յաղագս ուղղադրութեան եկեղեցեաց. պրակ Ի. – Դրութիւնն
է կերպ զետեղութեան էութեան իրիք ըստ իւրումն յատկութեան... շատ համարելով բանասիրացդ
զսակաւս:
21. 54բ-5ա Յաղագս գիւտի եզերաց աշխարհի. պրակ ԻԱ. – Քառեակմած
է լրումն շրջանին... որպէս տեսանի յառաջիկայդ:
22. 55բ-7ա Յաղագս ծագման շրջանին. պրակ ԻԲ. – Ծագումն
շրջանին է միջոց մասին անցուածոց ժամանակի... մինչեւ ցայն կէտ այնքան միջոց ժամանակի
անցեալ է:
23. 57ա-60ա Յաղագս ծագման քաղաքաց. պրակ ԻԳ. – Ծագումն
քաղաքաց է... այլ այսմ եւեթ հոգ կալցեն ի թուագիրս իւրաքանչիւր աւուրց նայել. եւ բաւ
է (59ա, 60ա՝ ունի յարակից աղիւսակ-աստիճանացոյց եւ բոլորակ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 5բ (1872 թ., նոտրգիր) Սոյն գիրքս,
որ է ձեռագիր հոգեւոր ծնողին իմոյ հանգուցեալ Սարգիս պատրիարքին Կ. Պօլսոյ, ի յիշատակ
հոգւոյ նորին նուիրեցի Մատենադարանին Սրբոյ Էջմիածնի, 1 ապրիլ, 1872, ի Ս. Էջմիածին, Գրիգորիս եպիսկոպոս Պարս եւ Հնդկաստանի:
2. 33ա (ԺԹ. դ., նոտրգիր, ստացողի) Րուպի
տայրէին ճէյպի կողման հայերէնն է, ըստ խնդրոյ Մեսրովբ արքեպիսկոպոսի
օրինակեալ:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառ,
պհպ. Աա՝ «Համար 1, Միւգանդարատ ի վերայ ԺԲ. կենդանակերպից. քառածալ, թղթակազմ, նօտրագիր,
անուն գրչին եւ թուականն անյայտ, չունի յիշատակարան, Հմր 569, 2554, ԺԹ.
Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
մէջքին՝ «Միւգանդարատ»:
2555
ԵՈՒՍՈՒՖ ԷՖԵՆԴԻ ԶԱՏԷ, ՎԱՍՆ ՄԻՒԳԱՆԴԱՐԱԹԻ ՌՈՒՊԻ ՏԱՅՐԷԻՆ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄԾԹ. – 1810 |
ԳՐԻՉ՝ Մեսրովբ վրդ. Կեսարացի:
ԹԵՐԹ՝ 30 (գրչի էջակալում՝ 1-41, որ է՝ 1ա-22ա). չգրուած՝ 22բ, 23բ, 27բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Դx8 (Գ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ բուսական եւ «V G»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 19x14: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (14x9): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 4ա) ՏՈՂ՝ 24: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտով ցօղուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ չգրուած թուղթ, լուսագծերով:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար.
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-30բ [Եուսիւֆ էֆենդի զատէի] Վասն միւգանդարաթի ռիւպի տայրէին
– 1ա-38բ [Յառաջաբանութիւն] – Այս մատեան բացայայտէ
պէս-պէս օրինակօք զգործածութիւնս միւգանդարաթ... կախեն ի վայր ի դերձանէն վասն արգել
հողմոյն լինելոյ:
1. 4աբ Պրակ առաջին – Բարձրութիւն
արեւու կամ աստեղ ի հորիզոնէ հեռաւորութեանն ասեն... ահա այն է բարձրութիւն ժամանակին:
2. 4բ-5ա Պրակ երկրորդ – Որ բացատրէ
զմիւրին ի վերայ աստիճանի արեւուն դնել... Առիւծն եւ Ջրհոսն, Կոյսն եւ Ձուկն:
3. 5ա-6ա Պրակ երրորդ – Յաղագս գիտելոյ
զմէյլն եւ զղայէթիւլ իրթիֆան... այն է ղայէթի ճէնուպի, այսինքն՝ հարաւային:
4. 6ա Պրակ չորրորդ – Յաղագս գիտելոյ
զաստիճանս Արեգական ի մէյլէն... Ցլու սկիզբն գոլ:
5. 6ա-7ա Պրակ հինգերորդ – Յաղագս գիտելոյ
արզիպէլէտ, այսինքն՝ զլայնութիւն քաղաքի... յիննսունէն դարհ արարաք, 41 Արզիպէլէտ
բաց մնաց:
6. 7ա Պրակ վեցերորդ – Յաղագս գիտելոյ
զիրթիֆայն, որ ոչ ունի սէմթ... ապա ուրեմն յայն ժամն առանց սէմթի իրթիֆան այն է:
7. 7բ-8ա Պրակ եօթներորդ – Վասն գիտելոյ
սաէթիւլ մաշրիգ վէլ մաղրըպ... որ սկիզբն Ցլուն սաէթիւլ մաշրիգ վէլ մաղրըպըն այն է:
8. 8ա-9ա Պրակ ութերորդ. Յաղագս գիտելոյ նըսֆիւ գավսիւնն
էհար եւ նըսֆիւ ֆազլայ – Սոցա գիտելոյն ճանապարհն այս է... զոր ն եւ իցէ թէ կըրկնիցեմք
լման գավս յառաջագայի:
9. 9ա-10ա Պրակ իններորդ. Յաղագս գիտելոյ տայիր – Ֆազլիս
տայիր, տայիր անցեալ պահուն... 92 աստիճան ֆազլ |տայիր| յառաջացեալ գոյացաւ:
10. 10ա-2ա Պրակ տասներորդ – Յաղագս գիտելոյ,
թէ զինչ էանց ի ցերեկէն... եւ զԷվալին չորս սաէթ մնացեալ է:
11. 12աբ Պրակ տասաներորդ. (մե՛՛) Յաղագս գիտելոյ սէմթիմինէլ
իրթիֆա – Ի բարձրութենէ սէմթ գիտելոյն ճանապարհն այս է... որ միւրին
հինգ հիւսիսային սէմթ եհատ:
12. 12բ-3բ Պրակ երկոտասաներորդ. Վասն գիտութեան ստուերի
ի բարձրութենէ – Ստուերն երկու կերպ է... ի յաղեղէ ստուերին եօթն աստիճան
զըլլի մէնքիուս գտաք:
13. 13բ-4ա Պրակ երեքտասաներորդ – Յաղագս գիտութեան
իրթիֆային, որ ի ստուերէ... 22 աստիճան բարձրութիւն գտանեցաւ:
14. 14ա-5բ Պրակ չորեքտասաներորդ – Յաղագս գիտութեան
բարձրութեան ասրի եւ տայիրի... եւ ըստ բանի էպու հանիֆէ իմամին ասրի սանի ասեն:
15. 15բ-6բ Պրակ հնգետասաներորդ – Յաղագս գիտութեան
հիսսէթիլ ֆէճրի վէշշաֆագ... 28 աստիճան հիսսէի ֆէճր մնաց:
16. 16բ-7բ Պրակ վեշտասաներորդ – Յաղագս գիտութեան
Սէմթիլ գըպլէի... այն քաղաքին սէմթի գըպլէն արեւմտեան լինի:
17. 17բ-9ա Պրակ եօթնեւտասներորդ – Յաղագս գիտութեան
արտահանելոյ ճիհաթիւլ էրպաա եւ գըպլէ... եւ գըպլէն ի կողմն աղեղան բարձրութեան կայացաւ:
18. 19աբ Պրակ ութեւտասներորդ. Յաղագս գիտութեան (մէդալիի
ֆելէքիյէէի) – Ի Մինդագայէն, զոր աստիճանի զմեդալիի ֆելեքիյէէն գիտել...
եւ կէս մեդալիի ֆէլէքիյէ գտանեցաւ:
19. 19բ-20ա Պրակ իննեւտասներորդ. Յաղագս գիտութեան մէդալիի
պէլէտիյեէի – Մէդալիի պէլէտիյեէ արտահանելոյ ճանապարհն այս է... մէդալիի
պէլէտիյեէն բաց մնայ:
20. 20ա-1ա Պրակ քսաներորդ – Յաղագս գիտակութեան
Մէդալիի Դալիի ի հորիզոնէ քաղաքի... սկիզբն Առիւծուն է եղեալ գիտացաք:
21. 21ա-2ա Պրակ քսանեւմիերորդ – Յաղագս գիտութեան
երկայնութեան կանգնի ի վերայ հարթ երկրի... 30 զիրա է եղեալ:
Բ. 23ա-30բ [Տօմարական]
1. 23ա Խրատ Ճէտվէլի, այսինքն՝ բոլորակիս – Նախ գիտելի է զքանիօնութիւն հռօմայեցւոց ամսոյն... որ կայ եղեալ
(ունի յարակից կենդանակերպային բոլորակ):
2. 24ա-7ա Յաղագս գտանելոյ զժամն տունջեան – Նախ
գիտելի է, յորժամ Արեգակն գտանի ի հիւսիսային կենդանակերպսն... եւ իւրաքանչիւր մասն
հնգետասան վաթսուն սանիէ հաշուագրի (27ա՝ ունի յարակից աղիւսակ-աստիճանացոյց):
3. 28ա-30ա Յաղագս գիտութեան ճիշտ արեւելեան
եւ որով երից կողմանց աշխարհի – Նախ զմիւրին ի վերայ աստիճանի
արեւուն առ նշանեա... ի թիւ արկեալ եւ ի ժամ եւ յըրոպէ տամադեալ եւ ժողովեալ:
4. 30բ Դարձեալ վասն գտման օր հասարակին – Եթէ
Արեգակն իցէ ի հարաւային կենդանակերպսն... ղարպ. արեւմուտք, մէշրիք, շիմալ. հարաւ,
ճէնուպ. հիւսիս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԹԱՐԳՄԱՆՉԻ
22ա Աւարտեցաւ
մատեանն Միւգանդատաին, շարադրօղ գրքոյս Եուսիւֆ էֆենդի զատեն է, թարգմանեալ ի Գէորգ պատուելւոյն, ընդ հովանեաւ Սուրբ Հրեշտակապետու եկեղեցւոյն,
որ ի Կոստանդնուպօլիս, յամի
Տեառն 1770:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
22ա Եւ
ի նոյնագիր օրինակ գաղափարեալ ի Մեսրովբ վարդապետէ Կեսարացւոյ, ի պատրիարգարանս
Ամենայն Հայոց ի Կոստանդնուպօլիս, ի ՌՄԾԹ.
(1810), փետրուարի 9:
ՆՇՈՒՄ՝ պհպ. Աա՝ «Հմր
570, N 2555», պհպ. Աբ՝ «Համար 2»:
2556
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 249: ՊՐԱԿ՝
Ա-ԻԱx12 (ԻԱ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17x11,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(12,5x7,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 75ա): ՏՈՂ՝ 25, 26 (248ա-9բ): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ. աստառը շերտազարդ կտաւ (Ա), տպագիր պահպանակ
(Բ). լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Ա. Աւետարան Ղուկասու, ԺԸ. 31 – ԺԹ. 8: ԺԱ. դ.: ԱԲ (սկ.)՝ ստացուած 1 թերթի ընդլայնակի ծալումով եւ ընդերկայնակի եզրահատումով (բնագիրը կտրած): Մագաղաթ, 22x16,5, երկսիւն (20,5x15), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Բա), տող՝ 19: Կարդալ՝ Աա, Բբ, Աբ, Բա՝ «եւ կատարեսցին ամենայն... եւ եթէ զոք [զրկ]եցից, հատուցից» (ԺԸ. 31 – ԺԹ. 8): Բ. Մեկնութիւն Սաղմոսի (տպագիր): ԺԹ. դ.: Գ-Զ՝ ստացուած 1ական թերթերի ընդլայնակի ծալումով: Թուղթ, 22,5x17, երկսիւն (17,5x11,5), բոլորգիր (նմուշ՝ Դա), տող՝ 34, Զբ՝ սոսնձած կազմին: Կարդալ՝ Գա, Գբ, Զա՝ «Ելանեն լեռնանան եւ իջանեն դաշտանան... եւ վէմք ապաւէն նա[պաստակաց]» (Սղմ. ՃԳ. 8-18), «///դւոյ քոյ միածնի Տեառն մերոյ... եւ ապառաժ քարերն լապստ///»: Դա, Եբ, Դբ, Եա՝ «Ուրախ եղիցին սիրտք այնոցիկ... եւ ի մարգարէս իմ մի» (Սղմ. ՃԴ. 3-15), «Այսինքն՝ խնդան եւ ուախանան այնպիսի մարդիքն... իբր նախահարցն, որք օծեալք էին շնորհօք հոգ///» (մատենագիտական ցանկերում չարտայայտուած հրատարակութիւն է):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, պհպ. Աա եւ Բբ.՝ գիրը խունացած, թերթերին
զանազան հետքեր, լուսանցակողերը գունաթափուած, սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 5ա-244ա [Վարք հարանց]
ա. 5ա-7ա Ա. Յաղագս պէսպէս առաքինութեանց: Խրատք
սուրբ հարցն – Յառաջ քան զամենայն առաքինութիւնս է խոնարհութիւն... կարէ
ապրել շնորհօքն Աստուծոյ. եւ փառք յաւիտեան:
բ. 7ա-12ա Բ. Սրբոյն Սերապիոնի ասացեալ – Եթէ
ճգնիս յաղագս ախտից... ճգնեցարուք բազում աշխատութեամբ եւ առէ՛ք զաւրութիւն Աստուծոյ:
գ. 12ա-3ա Գ. Նեղոսի Վասն ութ խորհրդոյ. Վասն
որովայնամոլութեան – Սկիզբն պտղաբերութեան ծաղիկ է... եւ ոչ խրխնջէ շարժեալ յարձակմամբ
ախտիցն ցանկութեան:
դ. 13ա-4ա Դ. Վասն պոռընկութեան – Զգաստութիւն
ծընանի զժուժկալութիւն... զի մի՛ այրեսցիս անշէջ հուրն ի տեսիլ ամենայն մսեղեաց:
ե. 14ա-5ա Ե. Վասն արծաթսիրութեան – Արծաթսիրութիւն
է արմատ ամենայն չարեաց... վասն որոյ յերկուցն ի բաց կա՛ց:
զ. 15ա-6ա Զ. Վասն տրտմութեան – Տրտմութիւն
է տըխրութիւն անձին... իսկ տրտմող անձին եւ այն դժուարահաճոյ է:
է. 16աբ Է. Վասն բարկութեանն – Բարկութիւն
է ախտ զայրական... եւ ի գիշերի ընդունի մեկնութիւն խորհրդոց:
ը. 16բ-8ա Ը. Վասն ձանձրութեան – Ձանձրութիւն
է լքումն անձին... եւ մի՛ թողուր զմտաց հրաժարումն յաշխարհէս:
թ. 18ա-9ա Թ. Վասն սնափառութեան – Սնափառութիւն
է ախտ անբնական... եւ փառաւորեսցէ զքեզ ի վերջի աւուրն:
ժ. 19ա-21ա Ժ. Վասն ամբարտաւանութեան – Ամբարտաւանութիւն
է ախտ զայրացեալ... եւ գործ, մոլորութիւնք երեւելի եւ աներեւոյթ:
ժա. 21ա-6բ ԺԱ. Նեղոսի սուրբ հօրն խրատ միանձանց – Ճգնութիւն
միանձանց հսկումն Սուրբ գրոց է... զի յետ ազդեացս զկշիռըն ընդունելոց եմք ի Տեառնէ,
որում փառք յաւիտեան:
ժբ. 26բ-7ա ԺԲ. Նեղոսի սուրբ հօրն խրատ առ մանկունս – Պարտ
է մանկանց ճգնել եւ կըրթել... ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս.
ամէն:
ժգ. 27ա-35բ ԺԳ. Նեղոսի Վասն աղաւթից – Նախ
յաղագս առնըլոյ արտասուաց... եւ վշտաց հրաժարադեղ եւ սփոփանք եւ Քրիստոսի փառք:
ժդ. 35բ-7բ ԺԴ. Սրբոյն Եփրեմի – Իմա՛յ, զի ձեռք
են աղօթք աղօթականին... եթէ միայն անթերանալի կարդասցես առ նայ. եւ Քրիստոսի փառք յօիտեանս.
ամէն:
ժե. 37բ-8բ ԺԵ. Ծերոյ իմաստնոյ – Ծեր ոմն գիտնական
այսպէս ասէր... եւ վասն քո մարդ եղեւ եւ ոչ զարքայութիւն յիշես եւ ոչ զդժոխքն:
ժզ. 38բ-41ա ԺԶ. Գրիգորի ծերոյ – Միայնաւորն Գրիգոր
ասէր, եթէ զինչ է աղաւթելն... եւ ասեն, եթէ լոկ միայն իւրոց չարեացն հոգ տանի:
ժէ. 41ա-5բ ԺԷ. Վասն խոնարհութեան – Արդ, որպէս
ասէ առաքեալ՝ ամենայն խոնարհութեամբ զմիմեանս լաւ համարել... եւ սիրով մնայ ի պաշտաւնն
Աստուծոյ. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
ժը. 45բ-51բ ԺԸ. Եփրեմի ասացեալ – Քաղաք պարըսպեալ
եւ ամրացեալ... բայց ի պահել անդ քում զգոյշ լինիջիր, մի՛ հպարտանայցես:
ժթ. 51բ-2բ ԺԹ. Մեկնիչն – Զբովանդակ
տարին կարգեալ է ի սրբոյս Եւագրէ... եւ հազիւ, թէ ոմանք հաճոյացան Աստուծոյ:
ի. 52բ-70ա Ի. Յոհաննու Մանդակունի խրատս միանձանց այսպէս
կանոնեաց – Արդ, որ յարթիկն վարին նոքայ... եւ դու չարչարակից դիւաց ի
դժոխս:
իա. 70ա-1բ ԻԱ. Մակարայ – Անցանէր երբեմն
հայրն Մակար... այլ ի հանդերձեալ գալըստեանն տեսանեմք:
իբ. 71բ-246բ ԻԲ. Պաւղոս Միայնակեցի պատմութիւն
– Պաւղոս այս էր մեծատուն յոյժ... այլ զի երկնից արքայութեանն արժանի լինիցիմք ի
Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, ԺԹ. դ.
Բ. 1ա Վասն ճանապարհի բարոյ եւ չարի – Կա՛լ
զանուն ճանապարհորդին... եւ թէ ներքին է արէ զքեզ:
Գ. 1բ-4բ, 248ա-9բ [Քարոզ յաղագս լեզուի – Լ]ռեցոյ
զլեզու քո ի չարութենէ... յառաջ գան մեղք բազմագունակք մարդալէզութիւն, այսինքն՝ հայհոյութիւնք:
Դ. 247աբ (այլ ձեռքով) Մարիամ անկաւ առ պատւանդանի խաչին, լայր եւ սգայր դառ[նապէս] – Ա՜յ իմ որդեա՛կ մօրս միաւոր, / աչացս
լոյս Աստուած ահաւոր... Ինձ ողորմեա՛յ ինքնին, դու ա՛ռ զիմ հոգին, / որ չի մընամ բոլոր
կենօք տրտմակին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 6բ (1795 թ., շղագիր, ստ. լս.)
Թիւն 1795, յամսեանն սեպտեմբերի 11, յորժամ անօրէն բռնաւորն Աղայ Մահմետ խան էառ զԹիլֆիզ քաղաքն եւ
|7ա| գերեաց զմարդիկ եւ զգրեանս, ի նոյնէ առի զայս գիրք: Յովսէփ արքեպիսկոպոս Ռուսաց երկրի հայոց
Սանահնեցի Արղութեան:
2. Պհպ. Աբ (ԺԸ դ., բոլորգիր) Յիշատակ
սուրբ գիրկս տըւաւ
Գրիգոր:
3. 5ա (ԺԸ դ., նոտրգիր, ստ. լս.) Ըստացողի
գրոցս Յոհանին, որդոյն՝
Սարգիսին, կողակցին՝ Ծովինարին յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս
(նման՝ 52բ, 93բ, 114բ, 142բ, 185բ, 214ա):
4. 16բ (ԺԸ դ., նոտրգիր, ստ. լս.)
Աստուած ողորմի ասացէ՛ք ըստացողի սուրբ գրոցս Ալէքսանին, կողակցին՝
Եղիսին, որդոյն՝ Խլղաթին:
5. 27ա (ԺԸ դ., նոտրգիր, ստ. լս.)
Աստուած ողորմի ասացէ՛ք ըստացողի սուրբ գրոցս Յոհանին, կողակցին՝
Ծովինարին, հօրն՝ Պետրոսին:
6. 35բ (ԺԸ դ., նոտրգիր, ստ. լս.)
Աստուած ողորմի ասացէ՛ք ըստացողի սուրբ գրոցս Միրաքին, կողակցին՝
Խանումին, մօրն՝ Շահումին (նման՝ 68բ,
101ա):
7. 37բ (ԺԸ դ., նոտրգիր, ստ. լս.) Աստուած
ողորմի ասացէ՛ք Միրաքին, հօրն՝
Պետրոսին, մօրն՝ Շահումին, եղբօրն՝ Ոհանին, Ալեքսիանին, Եղիսին, Միրաքին կողակցին՝
Խանումին, Ոհանին կողակցին՝
|38ա| Ծովինարին, որդուն՝
Սարգիսին:
8. 38բ (ԺԸ դ., նոտրգիր, ստ. լս.)
Այս պատմութիւնս պարտ է գարթալ եւ իմանալ
զամէնըն:
9. 45բ (ԺԸ դ., նոտրգիր, ստ. լս.)
Աստուած ողորմի ասացէ՛ք ըստացողի սուրբ գրոցս Ալէքանին, կողակցին՝
Եղիսին, հօրն՝ Պետրոսին (նման՝ 77բ,
107բ):
10. 125ա (ԺԸ դ., նոտրգիր, ստ. լս.)
Աստուած ողորմի ասացէ՛ք ըստացողի սուրբ գրոցս Միրաքին, կողակցին՝
Խանումին, հօրն՝ Պետրոսին (նման՝ 11ա,
150բ, 196ա, 217բ):
11. 132բ (ԺԸ դ., նոտրգիր, ստ. լս.)
Աստուած ողորմի ասացէ՛ք ըստացողի սուրբ գրոցս Ալէքսանին, կողակցին՝ Եղիսին, մօրն՝ Շահումին (նման՝ 163ա,
208ա):
12. 249բ (ԺԹ. դ., շղագիր) Յօսէփի հոքին Աստուած լոսաորէսցէ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 247բ. սեւ թանաքով ութանկիւն՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ / ԱԶԱՐԻԱ / ՎԱՐԴԱՊԵՏ»:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «Անտոնի,
Մակաբայ, Նեղոսի եւ Եւագրի, Յաղագս պէսպէս առաքինութեանց», պհպ. Բբ-ին փակցուած թուղթ,
«Յաղագս պէսպէս առաքինութեանց ասացեալ ի հարց ճգնաւորաց Անտօնի, Նեղոսի, Մակաբայ,
Եւագրի եւ այլն, եւ այլն եւ Պատմութիւն Պօղոսի Միայնակեցւոյ. քառածալ, գրեալ ի թղթի
նօտր գրչութեամբ, անյայտ թուականաւ եւ գրչաւ, չունի յիշատակարան», «ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», «Հմր
2556», 1ա՝ «Հմր 576»:
2557
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած է 3 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ՝ 202: ԿԱԶՄ՝
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը սպիտակ մետաքս. լուսանցակողերը՝
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Բ (վերջում)՝ չգրուած թուղթ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ
– Ճառ ինչ՝ Յաղագս մարդեղութեանն Քրիստոսի: ԺԱ. դ.: Ա+Գ-Դ՝ ստացուած մէկ թերթի ընդերկայնակի
եւ ընդլայնակի հատումով (Ա), մէկ թերթի ընդլայնակի եզրահատումով եւ ծալումով (Գ, Դ՝
բնագիրը վնասուած): Մագաղաթ, Ա՝ 17.5x12.5, Գ-Դ՝ 25,5x17.5, միասիւն (14.5x12.5),
երկսիւն (25.5x16.5), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Դա), տող՝ 16: Կարդալ՝ Աա-Աբ՝
«/// սէր մարմնոյն կրել զա///... եւ մի բնութիւն սահ/// նայելոցն/// մարգ///»: Գա-Դբ՝
«վասն զի եւ բնութիւն... եթէ հարկաւորապէս դն///»:
Յիշատակւում են Աթանասիոս, Թեովդոսիոս թագաւոր, Թեոփիղոս Աղեքսանդրիեացի (՞), Բարսեղ անունները:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը
մաշուած, ցեցակեր, աստառը կեղտոտուած, լուսանցակողերի կարմիրը թափուած. 1960ականներին
նորոգուել է, որի ժամանակ էլ պատառիկ-պահպանակների եւ թերթերի պակասը լրացուած յետագայի
թղթով. որոշ թերթեր ընկած, թ. 4՝ սխալ տեղադրուած, կարդալ՝ 10բ, 4աբ, 11ա:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
ՉՁԲ. – 1333 |
ԳՐԻՉ՝ Ղազար սրկ.: ՍՏԱՑՈՂ՝ Սէթ:
ԹԵՐԹ՝ 174 (թ. 1-174): ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԵx12 (Ա, Բ, ԺԵ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ 18,5x12,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (14x9): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 76ա): ՏՈՂ՝ 21:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 1ա (վերեւում՝ շրջանակի մէջ Աստուածամայրը՝ մանուկ Յիսուսը գրկին): Ճակատազարդ՝ 133բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, յուշկապարիկ, թռչուն: Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-129ա [Դրունք յոգնաթախանձ բանից օգտակարաց ապաշաւանաց
հոգէշահ խրատուց... Ասացեալ Մատեան ողբերգութեան
Գրիգորի Նարեկայ վանից վանականի, հոգեմատեան հռետորի եւ Հայոց փիլիսոփայի]
Տե՛ս ձեռ.
1568, 5բ-341ա: ա/1ա-3ա (անխորագիր): բ/3աբ, 5ա-8ա: գ/8ա-10բ, 4աբ (միջին հատուածը թափուած՝ եւ պարգեւեալ տացի/// պաշարեսցէ, գտցէ փրկութիւն սովաւ...): դ/4բ, 11ա-2բ: ե/12բ-5բ: զ/չիք: է/16ա-8ա: ը/18ա-9բ: թ-ժ/չիք: ժա/19բ-23ա: ժբ/23ա-5բ: ժգ/25բ-6բ: ժդ-ժզ/չիք: ժէ/26բ-9ա: ժը/չիք: ժթ/29ա-32ա: ի/32ա-5բ: իա-իգ/չիք: իդ/35բ-8ա: իե/չիք: իզ/38ա-41ա: իէ/41ա-4բ: իը/45ա-9բ: իթ/49բ-53բ: լ-լա/չիք: լբ/53բ-7բ: լգ/57բ-60ա (խորագիրը եւ սկ. չիք՝/// Ամենակալ, բարերար, մարդասէր Աստուած բոլորից...): լդ-լե/չիք: լզ/60ա-1բ: լէ/չիք: լը/61բ-3բ: լթ/չիք: խ/63բ-5ա: խա/65աբ: խբ/65բ-6բ: խգ-ծդ/չիք: ծե/66բ-70ա: ծզ/չիք: ծէ/70ա-1բ: ծը-կդ/չիք: կե/71բ-5բ: կզ/75բ-81ա: կէ/81ա-3ա: կը-հ/չիք: հա/83ա-8ա: հբ/88բ-91ա: հգ/91ա-3բ: հդ/93բ-7ա: հե/չիք: հզ/97ա-8բ: հէ/99ա-101ա: հը/101ա-4ա: հթ/104բ-8ա: ձ/108ա-10բ: ձա/չիք: ձբ/110բ-5ա: ձգ/չիք: ձդ/115ա-6բ: ձե-ձը/չիք: ձթ/116բ-7ա: ղ/117ա-21բ: ղա/121բ-5ա: ղբ-ղգ/չիք: դղ/125ա-6բ: ղե/126բ-7բ/Յշտկրն/127բ-29ա:
Տե՛ս նաեւ Գրիգոր Նարեկացի, Մատեան ողբերգութեան, աշխատասիրութեամբ Պ. Խաչատրեանի եւ Ա. Ղազինեանի, Երեւան, 1985, էջ 245-642. ձեռագրիս նկարագրութիւնը էջ 129:
Բ. 129ա-31ա [Ներս. Լամբրոնացւոյ Վարք սրբոյ առնն Աստուծոյ
Գրիգորի Նարեկացոյ] – Փա՜ռք ամենասուրբ Երրորդութեանն... ի թուականին հայոց ՆԼԲ.
(983), ի հայրապետութեանն տեառն Վահանայ... որոյ եւ պատուական մարմինն անարատ եդեալ
կա ի նոյն Նարեկայ վանս... յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Տե՛ս ձեռ. 1568, 119աբ:
Գ. 133բ-56բ [Նեղոսի Խրատք]
ա. 133բ-4բ Նեղոսի ճըգնաւորին Քրիստոսի եւ սուրբ հաւրն ասացեալ
Բան ոգէշահ եւ աւկտակար – Սկիսբն բարեաց երկիւղ
Տեառն է... լուսաւորիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
բ. 135ա-9ա Նորին Նեղոսի Խրատք ոգէշահք – Զերկիւղն Աստուծոյ
ունիջիր... վերաբերեալ ի գետնաքաշիցս ի փառս ամենասուրբ Երրորդութեանն յաւիտեանս.
ամէն:
գ. 139ա-40ա Նեղոսի Խրատ վերակացուաց, այսինքն է՝ հաւրն – Նաւավար
տգէտ պատրաստ է ի կորուստ... եւ յառաջեսցես յերկիրն կենդանեաց ի Քրիստոս Յիսուս ի
Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
դ. 140ա-2ա Նեղոսի Պատուէր առ մանկունս – Պարտ
է մանկանց ճգնել... եւ նոցա բարեացն ժառանկակից ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
ե. 142ա-7բ Նորին Նեղոսի Խրատք ոգէշահք – Որ շինեալ սկսանի, պարտ
է կատարել... եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի, որում փառք
յաւիտեանս. ամէն:
զ. 147բ-50ա Նորին Նեղոսի սուրբ հաւրն Խրատք ոգէշահք – Սիրեա՛յ
զՏէր, եւ սիրեսցէ զքեզ... եւ մի՛ ոք յաւտարաց հաւանեցուսցէ զքեզ:
է. 150ա-1բ Նորին Նեղոսի Վասն սնափառութեան – Սնափառութիւն
ախտ է անբանական... զի այնպէս Աստուած փառաւորեսցի եւ փառաւորեսցէ զքեզ ի վերջնում
աւուրն:
ը. 151բ-3բ Նորին Նեղոսի սուրբ հաւրն Վասն պոռընկութեան – |152ա| Զգաստութիւն
ծնանի զժուժկալութեան... զի մի՛ այրեսցիս յանշէջ հուրն ի տեսիլ ամենայն մսեղեաց:
թ. 153բ-6բ Նորին Նեղոսի Յաղագս ամբարտաւանութեան – Ամբարտաւանութեանն
ախտ է զայրացեալ... եւ ժառանկեսցես
զանըսպառ բարիսն ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք եւ իշխանութիւն յաւիտեանս.
ամէն:
Դ. 157աբ Երանելոյն Մակարա Խրատք ոգէշահք – Որ
ոչ քեցեսցի յամենայն հիւթից աշխարհիս... եւ Աստուած մխիթարեսցէ զնա կրկնակի բարութեամբ
ըստ Յոբա:
Ե. 158ա-9ա Հարցմունք միանձանց – Բարիո՞ք է ստանալ
երկուս հանդերձս: Պատասխանի. Ստացի՛ր
երկուս հանդերձս... եւ զաւրասցին ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս.
ամէն:
Զ. 159բ-74բ Խրատք արտասուաց առ միանձունս՝ երանելոյ եւ հոգէշնորհ վարդապետին Անանիաի ասացեալ յաղաւթից՝
Նարեկացոյ – Զբանն, զոր պատուիրեցեր եւ ասացեր... եւ արդ, ով սիրելիք,
զաւգուտն ձեր դուք գիտասջիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
101ա Զմեղուցեալ
գծողս աղաչեմ յիշեսջիք:
131ա Փա՜ռք եւ
պատիւ եւ երկրպագութիւն եւ գոհաբանական աւրհնութիւն, համապատիւ եւ միասնական սրբոյ
Երրորդութեանն՝ Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, որ եւ միով բնութեամբ |131բ| հաւասարեալ
միմեանց ըստ համակամութեան զաւրութեանն, յորում խտրոց բաժանման երբէք ո՛չ է տեսանել
ըստ էութեան բնութեան նոցա, իսկ ըստ անձնաւորութեանն դիմաց տարորոշեալք, որոց եւ շաղկապ
միութեան ի նոսին ո՛չ է տեսանել, զի ի մինն ասել՝ զերիսն դաւանեմք, եւ զերիսն խոստովանելով՝
զմիութիւն բնութեանն ճանաչեմք՝ յամենայն արարածոց իւրոց, յիմանալեաց անմահից, հրեշտակականն
դասուց, որք յարազուարճ բերկրանաւք զերգս աւրհնութեան իմանալի ձայնիւ վերառաքեն
նմա ըստ մարգարէից ոմանց պիտառութեանց, ըստ որում, եթէ՝ Աւրհնեցէ՛ք զՏէր, ամենայն հրեշտա՛կք
նորա, եւ կամ թէ՝ Աւրհնեալ են փառք Տեառն ի տեղոջէ իւրմէ, նա եւս եւ յաւէտ ի մարդկան
քանականաց, որք առին ի նմանէ, պահանջիմք զնոյն հատուցանել նմա հոգւով եւ մտաւ|132ա|ք
հանդերձ եւ զտրիտուր փոխարինին յանկէտ յաւիտենին ընդունել զվայելս անճառ պարգեւացն
եւ յամենայն երեւութից եւ յաներեւութից, ի շնչականաց եւ յանշնչից, ի կենդանեաց եւ
յոչ կենդանեաց, յերիս յաւիտեանս եւ անդր քան զպայման իմանալեացն, յաւիտենից յաւիտեանս.
ամէն: Յամի ՉՁԲ. (1333) թվի, ի խնդիր ելեալ աստուածունակ տառիս, յոյժ փափագմամբ եւ
համառաւտ ետ գրել զայս նուէր բարեաց ոմն հոգիացեալ եւ աստուածամերձ հոգի՝ սրբասէր
եւ հաւատարիմ եղբայր Սէթ անուն
յորջյորջեալ եւ մեծաւ փափագմամբ ստացեալ զսայ ի վայելումն անձին իւրոյ եւ ի մխիթարութիւն
հոգւոյ, եւ յետ ելից յաստեացս՝ յիշատակ անջնջելի իւրն եւ ծնողացն իւրոց եւ ամենայն
ազգայնոցն՝ զաւակ ի Սիոն եւ ընդանեակ յԵրուսաղէմ: |132բ| Ես՝ անպիտանս ի մանկունս
եկեղեցւոյ Ղազար մակադրեալ
անուն, տեսեալ զփափագ եւ զսէր սորա, յանձն առեալ՝ ըստ իմում կարի եւ համառաւտ կատարեցի
զբանս աստուածարեալ եւ հոգիընկալ սրբոյն Գրիգորի վարժապետի՝ Նարեկա վանից վանականի, այսինքն՝ զքաւորութիւն յանցանաց եւ զլուծումն
մեղացն կապանաց եւ զժառանկութեանն
պայման որդէգրութեան
անուամբ պիտանացեալ եւ մաղթանս բազմապիսի ըստ իւրաքանչիւրոց յանցաւորաց, զի զթողութիւն
պարտեաց սովաւ է գտանել եւ զմուտ ազնուական յուսոյն, որով մերձենամք առ Աստուած, ընդ
որում եւ մշտնջենաւորութիւն անմահականն կենաց ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ
ընդ Հաւր Հոգւովդ Սրբով յաւիտեանս. ամէն: |133ա| Արդ, հայցեմք ի ճաշակողացդ յայսմ
յոգնահանճար սեղանոյ աստուածային հոգւովն ընկալեալք եւ զմայլեալք ուրախական բաժակաւս,
աստուածային սիրովն համեմեալ յաւէտ զՔրիստոս Աստուած ողորմին անյապաղ հատուսջիք Սէթին՝ ստացաւղի սուրբ
գրոցս եւ իւր ծնաւղացն եւ ամենայն նախնեացն՝ կենդանեաց եւ ննջեցելոցն ի Քրիստոս կատարելոց.
ամէն: Ընդ սոցին եւ զիս՝ զամենամեղ գրողս եւ զիմ ծնողսն եւ զեղբարսն եւ զամենայն ազգականսն՝
զկենդանիս եւ զհանգուցեալսն ի Քրիստոս, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ,
որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն: Սղալանաց գրիս աղաչեմ մեղադիր չլինել, զի տեղիքս, որ
կու գրի, առանձին չէր, այլեւ կար մեր այս էր:
Յիշ-իս համառօտութիւնը տե՛ս ԺԴ. դ-ի յիշ-ք, էջ 258, Հմր 319:
156բ Ձեռս գնա,
գիրս մնա, / Ով գա ու զայս
գիրս կարդա, / Տէր ողորմեա՛ ինձ եւ նմա: Ապէնիազտ Աստուած, ողորմեա՛ գծողի սորայ՝
սուտանուն Ղազար սարկաւագի:
157բ Սուրիէլդ
(՞) Աստուած, ողորմեա՛ ստացողի սորա Սէթին եւ ընդ նմին գծողի սորա սուտանուն Ղազար սարկաւագի. ամէն:
159ա Ո՜վ աստուածասէր
եղբարք, որք հանդիպիք այսմ տառի, յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զանպիտան եւ զանարժան
գծողս՝ զՂազարս, եւ որ
զիս յիշէ, յիշեալ լիցէ ի Քրիստոսէ Աստուծոյ:
174բ Աղաչեմ զձեզ,
ով սուրբ ընթերցողք, յիշման արժանի արարէ՛ք զանպիտան գծողս եւ զստացաւղ սորա, եւ ով
որ զմեզ յիշէ, յիշեալ լիցի ի Քրիստոսէ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
133ա (ԺԵ.
դ., բոլորգիր) Ո՜վ կուրացեալք չեղբայրք Յովկէ կարգօորի, / որդիք Զաք[էո]սի,
դարձէ՛ք ի չար սերմանեաց սատանի / եւ տո՛ւք զգրանքն ձեր հայրենի / զմեկն<կն>ող
սուրբ պատարագի / եւ տովարի |140ա| եւ Լուծմունք Ճ.ւորի (100), / զբըժըշկարանումն հին եւ
նորի: / Գաւառապետք եզն այն, որ ի |147բ| / եւ քահանայք համախոհք Անտոն բնանող վասսդ Հերամի |150ա| / Յիշեմք
զբանն ձերոյ հար եպիսկոպոսի / Առաքեալ անուն
Վայուձորեցի, / Որ
վշտացեալ էր |150բ| հարկպահա[ն]ճութենէ
Յով[ս]էփ որդոյն Էոսի,
/ Մեք այլ վտավուք |157ա| եւ առաքեցաք զԳրիգոր մեր հոգեւոր որդի / Եր<եր>եսփոխան
զորդի պարոն Տարսաիճի |157բ| / Եւ
զԿոսկանդիլ աբեղայդ: Զինչ
նայ հաղէք օրհնեալ (՞) Ուսեփին, եզն
եւ կովն կթեց, |158ա| ամենոց վկայութիւնն մեզ է հասեալ, որ չէ նա Տէր առք:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
ԺԴ. դար |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Ալէքսանոս:
ԹԵՐԹ՝ 5 (թ. 175-9): ՊՐԱԿ՝ 1x5: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ 18,5x13: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (14,5x10): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 175ա): ՏՈՂ՝ 23-4:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 175ա-8բ [Ի Հարանց վարուց]
ա. 175աբ Ասաց ոմն ծեր. Եթէ աղաչեսցես
զԱստուած աւգնել քեզ... բ. 175բ
Ասէր ոմն ի հարցն, եթէ նստէին երբեմն ծերք... գ. 175բ-7բ Աբբա Պամբոս առաքեաց...
դ. 177բ-8բ Եղբայր
ոմն եհարց ցծեր եւ ասէ. եթէ զի՞նչ է լռութիւն... զայս ամենայն գործեա՛, յիշատակեալ
յամենայնի զմահ:
Բ. 178բ-9բ [Ի ԿԲ. գլխոյն Նարեկ գրոց] – Այլ
արդ, ընդէ՞ր... ի սահմանս բոլոր ազանց եւ յամենայն յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
177բ Զեղկելիս
յիշեա՛յ աղաւթս:
178բ Զվերջին
ստացող սորա եւ զնորոգաւղ զԱլեքսանոս տառապեալ
անձն աղաչեմ յիշել ի սուրբ յաղաւթս ձեր, որ ստացայ ըզսա (տողամիջում յետագայում աւելացուած՝
«ի հալալ ընչից») ի վայելս անձին եւ յիշատակ տառապեալ հոգոյս իմոյ: Արդ, որք աւգտիք
ի սմանէ կարդալով կամ աւրինակելով կամ մի անգամ տեսանելով, յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղաւթս
ձեր զմեռեալ ոգիս (ջնջած-գունաթափ՝ աբ՛՛=աբեղայ) սոսկանուն (յետոյ այս բառը ջնջած)
զԱլէքսանոս (ջնջած-գունաթափ՝
աբ՛՛=աբեղայ) սոսկանուն միայն եւ ոչ գործով եւ աղաչեմ զձեզ յիշել ի Տէր եւ Աստուած:
Յետագայում Ալէքսանոս անունը եղծուել եւ վերածուել է Զաքէոս-ի:
179բ Եւ զիս յիշէ՛:
ՁԵՌԱԳԻՐ Գ.
ՄԱՆԱԶԿԵՐՏ (Ս. ԱՍՏՈՒԱԾԱԾԻՆ) |
ՌԳ. – 1554 |
ԳՐԻՉ՝ Աթանէս: ՍՏԱՑՈՂ՝ Ալէքսանոս:
ԹԵՐԹ՝ 23 (թ. 180-202): ՊՐԱԿ՝ 12+11: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ 18,5x13: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (13,5x9,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 185ա): ՏՈՂ՝ 25:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Սուրբ Ալէքսանիոս՝ 180բ: Ճակատազարդ՝ 181ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, դարչնագոյն:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
181ա-202բ Պատմութիւն վարուց առն Աստուծոյ կամաւոր
աղքատացելոյն վասն Քրիստոսի, որոյ անունն Ալէքսիանոսի – Այր ոմն էր
ի Հռոմ քաղաք... վաղճանեցան
ի կենցաղոյս եւ յաւելան առ սուրբսն Աստուծոյ եւ որում անձկացեալ էին՝ Քրիստոսի Աստուծոյ
Տեառն մերոյ, որում փառք եւ պատիւ եւ գոհութիւն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Աւրհնեալ
է Աստուած:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 202բ Որոց աղաւթիւք սուրբ ճգնաւորին
առն Աստուծոյ Ալէքսիանոսին ողորմի
Քրիստոս Աստուած Աթանէս անարժանիս
եւ ծնողաց իմոց եւ եղբարցն եւ ամենայն արեան մերձաւորացն՝ կենդանեաց եւ ննջեցելոցն,
կարդացողաց եւ լսողաց, եւ Աստուած ողորմի ասողացն եւ որ զամէնն ասի. ամէն: Թվականին
ՌԳ. (1554), ի դուռն Մալազկերի Սուրբ
Աստուածածնին գրեցաւ պատմութիւն երանելոյն. աւրինակն Տրապիզոն քաղաքն էր
գրած՝ ՊՁԵ. (1436) թվին, եւ հանդիպեալ մեզ՝ գրեցաք:
2. 180բ (ծաղկողի) Գիրքս կազմած ժամն
հանեցաւ պատկերս, ո՛վ եղբարք, թողչութիւն արարէ՛ք անարժանիս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 180ա (1747 թ., բոլորգիր) Ի յետին
ժամանակին՝ ի թվին հայոց ՌՃՂԶ.ումն (1747) յանարժան/// (մէկ տող ջնջած) վանքս վասն
իմ ծովացեալ մեղացեալ մեղացս, որ մեղացըս ամենայն ղալմայղալ եղաւ, եւ Նատիր շահն կորեաւ,
այլ այս թվիս էր, թողութիւն շնորհեցէ:
2. 180ա (ԺԸ դ., բոլորգիր) Զվերջին
ստացող սորա, զնորոգող:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 180ա «Անարժան»: 199բ (ստ. լս.)՝ «Գերայպատվելի
իմ սահիպ խ՛՛ղլւէն տացեալ վանասէրեայ»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 180ա՝ մարդու պատկեր, բուսազարդեր:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին՝ «Ի. Նարեկ», Ա. կազմաստառին՝ «Նարեկ՝ սրբոյ հօրն Գրիգորի Նարեկացւոյ. քառածալ,
բոլորագիր, գրեալ ի հասարակ թղթի, ի թուին հայոց ՉՁԲ. (1333) ի ձեռն Ղազարու ուրումն
սարկաւագի, ի խնդրոյ Սեթայ կրօնասիրի ուրումն: Ունի զընդարձակ յիշատակարան՝ նախ քան
զխրատն Նեղոսի: Առ անզգոյշ պահպանութեան մեծաւ մասամբ մաշեալ են թղթոցն եզերք, եւ թունաւոր
միջատաց եղծեալ ոչ սակաւ գիրք: Պարունակին ի սմա՝ ա. Յիշատակարան զմատենէս նորին
Գրիգորի Նարեկացւոյ, բ. Խրատք հոգեշահք՝ Նեղոսի Անապատականի, գ. Խրատք Մակարայ Անապատականի,
դ. Խրատք առ միանձունս Անանիայ վարդապետի, ե. Պատմութիւն վարուց կամաւոր աղքատին Ալէքսիանոսի՝
օրինակեալ յընտիր օրինակէ միոյ, որ գրեալն է զթուական հայոց ՊՁԵ. (1436) եւ գրեալ ի
Տրապիզոն: 3 թերթ երկաթագիր պահպանակ: Հմր 583, 2557, ՉՁԲ. – 1333, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2558
ՇԱՐԱԿՆՈՑ, ԺԱՄԱԳԻՐՔ, ՏՕՆԱՑՈՅՑ
ՆՈՐ ՋՈՒՂԱ |
ՌՂԹ. – 1650 |
ԳՐԻՉ՝ Մարգար դպիր: ՍՏԱՑՈՂ՝ Նազարէթ խջյ:
ԹԵՐԹ՝ 433: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԼԵx12 (Ա 11, ԼԲ 25)+1: ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
17,5x12: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (12x9): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 241ա): ՏՈՂ՝ 27: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն
դրոշմազարդ կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ սպիտակ, չգրուած
թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 1ա,
160ա, 386բ, 406բ: Ճակատազարդ՝ 10բ, 71բ,
125բ, 203բ, 273բ, 329բ, 344բ, 358բ: Լուսանցազարդ՝
բուսական, թռչուն, տաճար: Զարդագիր՝ թռչնագիր,
հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ,
վարդագոյն, նարնջի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, կապիչներն ու գամերն ընկած, դռնակի արտաքին
եզրը ծալուած, թափուած, Պհպ Ա.ին գամերի հետեւանքով առաջացած 3 անցք, թերթերին զանազան
հետքեր, լուսանցակողերը գունաթափուած, կեղտոտուած, թ. 11՝ պոկուած, թ. 176ի եւ
194ի ստորին լս.ը կտրած-հանած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-375ա [Շարակնոց]
Տե՛ս 1576, 4ա–368բ: 1/1ա-4ա (խորագիրը՝ չիք): 2/4ա-7ա: 3/7ա-10բ: 4/10բ-2բ: 5/13ա-5ա: 6/15ա-7բ: 7/17բ-20ա: 8/20ա-2բ: 9/22բ-5ա: 10/25ա-7բ: 11/27բ-9բ: 12/29բ-32ա: 13/32ա-42ա (ունի՝ «Կարգ մեծացուսցէից ըստ աւուրց
շաբաթու կիրակէից»): 14/42ա-4բ: 15/44բ-6բ: 16/46բ-50ա: 17/50ա-3ա: 18/53ա-6բ: 19/56բ-9բ: 20/59բ-63ա: 21/63ա-7ա: 22/67ա-9բ: 23/69բ-71ա: 24/71աբ: 25/71բ-4ա: 26/74ա-7ա: 27/79ա-87ա: 28/87ա-94բ: 29/96բ-107ա: 30/107ա-13ա, 117բ-8բ:
31/118բ-125բ: 32/125բ-9բ: 33/130ա-3ա: 34/133աբ (չիք՝ Հ. Բարեբանեալ ես... ): 35/133բ-7բ: 36/137ա-9բ: 37/139բ-42բ: 38/142բ-6ա: 39/146ա-56ա: 40/156ա-9բ: 41/160ա-7ա: 42/167ա-73բ: 43/173բ-90բ: 44/190բ-5բ: 45/195բ-203ա: 46/203բ-7ա: 47/207ա-10ա: 48/210ա-3ա: 49/213ա-6ա: 50/216բ-9ա: 51/219ա-222ա: 52/222ա-5ա: 53/225ա-30ա: 54/230ա-1բ: 55/231բ-4բ: 56/234բ-6ա: 57/236ա-40ա: 58/240ա-5բ: 59/245բ-9ա: 60/249ա-52բ: 61/252բ-5ա: 62/255ա-8բ: 63/258բ-61ա: 64/261բ-5ա: 65/265ա-9բ: 66/269բ-73ա: 67/273բ-6ա: 68/276ա-9ա: 69/279ա-81բ: 70/281բ-3բ: 71/283բ-5ա: 72/285ա-7բ: 73/287բ-90բ: 74/290բ-3բ: 75/293բ-6բ: 76/296բ-8բ: 77/298բ-302բ: 78/302բ-5բ: 79/305բ-8ա: 80/308բ-9բ: 81/309բ-12բ: 82/77-9ա (ընդարձակ), 312բ-22բ,
327ա (չիք՝ զ, ժգ-ժդ): 83/322բ-7ա: 84-5/չիք: 86/329բ-44ա: 87/344բ-58ա: 88/358բ-72բ: 89/372բ-5ա (չիք՝ + Յերուսաղէմ քաղաք վերին... , բ, ունի +Յորժամ
գրեալքըն կատարի... ): 90/113ա-7բ: 91/328ա-9ա: 92/չիք: 93/327ա-8ա: 94-6/չիք:
Յաւելեալ ունի՝
94բ-6բ Շաբաթ Յոհաննու Երուսաղեմայ հայրապետին – ԲԿ. Շնորհեա՛ մեզ, Քրիստոս թագաւոր...
Միաբան ամենեքեան զարարածն Աստուծոց... ԳՁ. Հ. Որ զանչափ քո զբարերարութիւնըդ շնորհեսցեր
քո արարածոց... ԳՁ. ՄԿ. Մանկունք նոր Սիովնի լուսաւորեալըք ծընդեամբ...
Բ. 375բ-84բ [Ժամագիրք]
1. 375բ-8բ Թագաւորք ապաշխարութեան (ԱՁ. Բշ.) – Թագաւոր
յաւիտեան... 378բ-81ա Թագաւոր մարտիրոսաց
(ԱԿ.) – Զողորմութիւն քո, Տէ՛ր...
2. 381աբ [Սրբոյն Ստեփաննոսի Նախավկային] – Այսաւր
դասք հրեշտակացն ուրախանան...
3. 381բ-4բ Ալէլուք գիշերութեան [տէրունական տօնից կարգաւ.
Ալէլուք ծնընդեան տեառն մերոյ Յիսուսի գիշերային ժամուն] – Ալէլուիա,
Ալէլուիա, Ալէլուիա... Ողորմութեամբ Տեառն... (ունի միայն սկսուածքները, լուսանցներում
ունի տօների եւ ձայների անունների համառօտագրութիւններ):
Տե՛ս ձեռ. 589, էջ 46ա-66բ, հմմտ. Ժամագիրք, Կ. Պօլիս, 1806 թ., էջ 119-69:
Գ. 385ա-433ա [Տօնացոյց]
Տե՛ս ձեռ. 435, 279ա-310բ: 1/385ա-6ա: 2. ա/386բ-8բ: բ/388բ-92բ: գ/392բ-5ա: դ/395ա-7ա: ե/397ա-406ա: զ/406բ-9բ: է/409բ-10բ: ը/410բ-1բ: թ/411բ-3ա: ժ/413ա-9ա: ժա/419ա-22ա: ժբ/422ա-5ա: ժգ/425աբ: ժդ/425բ-8ա (սկ. տարբեր՝ Խաչվերացի գիշերն հսկումն է...
): ժե/428ա-9ա: ժզ/429ա-33ա:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
ԺԸ. դ.
Դ. 433բ Անըսկիզբն Աստըւած
համապայծառ... ի հանձինս մեր առնեմք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 433ա Փա՜ռք ամենասուրբ Երրորդութեան՝
Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ անզրաւ յաւիտենից. ա[մէն]: Արդ, գրեցաւ Շարականս ստոյգ
եւ պատուական, լիակատար եւ քաղուացովք ըստ փառաբանութեան
դասուց հրեշտակաց իննեակ եւ տասնին ամենակալին
Աստուծոյ, ըստ Ժ. շարականաւ աւրհնութիւնն կատարի, ի թվականութեան
հայոց Ռ. եւ ՂԹ. (1650) եւ ի հայրապետութեան տեառն Փիլիպոսի եւ ի վարդապետութեան
մերոյ ազգէս Ջուղայեցի քաջ
եւ րաբունի Սիմէոնին եւ Դաւթին եւ ի թագաւորութեան
պարսից Փոքր շահ
Ապասին եւ իշխանութեան
խօջայ Սարֆռազին, ի քաղաքն մեծ
Շօշ, որ է Ըսպահան, եւ ի գեւղաքաղաքս
Ջուղայ, ձեռամբ դպիր
Մարգար գրչիս, ի նըւէր
եւ ի ընծայ սուրբ եկեղեցոյն, որ կոչի Սուրբ Հոգի, ի խնդրոյ եւ ի հաւատարիմ քրիստոնեա եւ ստացող սորին ի փառս
Աստուծոյ եւ յիշատակ բարի խօջայ Նազարէթն ի վայելումն
անձին իւրոյ հոգւոյ |433բ| եւ մարմնոյ եւ յիշատակ է ծնօղացն իւրոյ՝ մահդասի խօջայ
Եղնազարին եւ Սալվինազին. ամէն: Դարձեալ
յիշատակ է ստացողի սորին պարոն խօջայ Նազարէթին եւ եղբօրն՝ հանգուցեալ առ Քրիստոս Ղազարին եւ քվերն՝ Մէրջանին: Դարձեալ յիշատակ
է դեռաբոյս եւ նորաբողբոջ խօջայ Նազարէթին եւ կողակցին
իւրոյ՝ Եզդիխանին եւ որդւոյն՝
մանկագոյն Մուքայէին եւ հանգուցեալ
որդւոյն՝ Եղնազարին, որք
հանդիպիք սմայ պաշտօնեայք եւ փառաբանիչք Աստուծոյն, յիշեցէ՛ք զսոսա ի պաշտօնս եւ ի
սուրբ պատարագս եւ ի տօնախմբութիւնս եւ զողորմութիւնս յԱստուծոյ, խնդրեցէ՛ք վասն
սոցայ կեանս եւ յարքայութիւնս ի Քրիստոսէ, եւ դուք յիշեալ լիջիք զայս ամենայն բարեացս
ի Տեառնէ յԱստուծոյ. ամէն: Ի Սուրբ Հոգւոյ գալըստեանն աւարտեցաւ սայ, աւրհնեալ է Աստուած
յամենայն ժամ:
2. 273ա (ստացողի) Յիշեցէ՛ք, ո՛վ աստուածասէրք
զծառայս [Աստուծոյ] Նազարէթս, որ ըստացայ զտառս լիակատար քաղուածովք, զարդարեալ ջերմեռանդ սիրով ի փառս
Աստուծոյ եւ զհայրն իմ՝ մահդասի խօջայ Եղնազարն, որ կոչի Ամիրասաթենց, եւ
զմայրն իմ՝ Սալվինազն, դարձեալ
յիշեցէ՛ք զեղբայրն իմ, որ հանգուցեալ է առ Քրիստոս զՂա[զա]րոսն, եւ քոյրն իմ՝
Մէրջանն, դարձեալ յիշեցէ՛ք
ի սուրբ յաղօթս ձեր զստացող Նազարէթս եւ զկողակիցն
իմ՝ Եզտիխանն եւ զորդին
իմ՝ նորաբողբոջ Մուքայէլն, եւ հանգուցեալ
որդին իմ՝ Եղնազարն, որ
զայս սուրբ գիրս յիշատակ նուիրեցի զհայրենի յեկեղեցին մեր, որ կոչի Սուրբ Հոգի, ի փառաբանութիւնս
Աստուծոյ եւ յիշատակ սայ ամենայն արեան մերձաւորաց իմոց. եւ յիշողքդ յիշեալ լիցիք:
344ա Յիշատակ
է խօջա Նազարէթին՝ ստացողի
սորին եւ ծնօղացն իւրոյ՝ մահդասի Եղնազարին եւ Սալվինազին:
358ա Յիշատակ
է սուրբ տառս լիակատար ստացողի սորին՝ հաւատարիմ ի տէր խօջա Նազարէթին եւ ծնօղացն իւրոյ՝
Եղնազարին եւ Սալվինազին ի Քրիստոս Յիսուս.
ամէն:
384բ Յիշեցէ՛ք,
պաշտօնեա՛յք եւ փառաբանի՛չք ամենասուրբ Երրորդութեան եւ մի աստուածութեան՝ Հօր եւ
Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի՝ բազմափափաք եւ հաւատարիմ քրիստոնեայ
զստացող սորին խօջայ Նազարէթն եւ հայրն
իւր՝ հանգուցեալ առ Քրիստոս խօջայ Եղնազարն եւ երգեցողաց
սորայ միաբանից եւ քահանայից սուրբ եկեղեցւոյն, որ կոչի Սուրբ Հոգի զտէր Մկրտիչն, տէր Անդրէասն, տէր Յովանէսն, տէր Դաւիթն, տէր Մաթէոսն, տէր Աստուածատուրն, որ
եղեն յօժար փափագանօք սմա գրելոյ վասն Սուրբ Հոգւոյն եկեղեցոյ ընծայ եւ նըւէր ի խօջայ Նազարէթէն՝ ի փառս Աստուծոյ
եւ վայելումն հոգւոյն եւ մարմնոց իւրեանց եւ յիշատակ աստ եւ ի հանդերձելումն, եւս առաւել
ստացողի սորին խօջայ Նազարէթին եւ ամենայն
արեան մերձաւորաց իւրոց՝ կենդանեաց եւ հանգուցելոց, որդւոց եւ զաւակաց, հազարապատիկ
եւ բիւրապատիկ շնորհօք եւ ողորմութեամբն Աստուծոյ ամենակալէ Յիսուսէ Քրիստոսէ. ամէն.
եւ զդպիր Մարգար գրիչս
յիշեցէ՛ք ի Տէր, եւ դուք յիշեալ լիջիք առաջի Աստուծոյ. ամէն:
Այս եւ 433աբ էջերի յիշ-ների
համառօտութիւնները տե՛ս ԺԷ. դ-ի յիշ-ք, Գ., էջ 391-2, Հմր 623:
386ա Եւ զստացօղ
սորայ զխօջա Նազարէթն. Տէր
Աստուած օգնական իւրն. ամէն:
425բ Զստացող
սորին զխօջայ Նազարէթն յիշէ՛:
ՆՇՈՒՄ՝ պհպ. Աա՝ «2558, Հմր 587, ՌՂԹ. – 1650, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
կազմի մէջքին՝ «Շարական, Ձայնքաղ, բոլորագիր, ՌՂԹ.»:
2559
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԶ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Մարգար: ՍՏԱՑՈՂ՝ տէր
Յովհաննէս:
ԹԵՐԹ՝ 310. չգրուած՝
1աբ, 176ա-80բ, 305ա-10բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԶx12 (ԺԸ 14, ԻԶ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17x11,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (12,5x8,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր
(նմուշ՝ 193ա): ՏՈՂ՝ 27 (2ա-175բ), 24 (181ա-304բ): ԿԱԶՄ՝ սեւ մոմլաթ, մէջքը եւ փեղկերի
հիմնամասերը շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը կապոյտ թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝
Ա+Բ՝ կապոյտ չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Ճակատազարդ՝ 2ա, 44ա, 117ա, 181ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թերթերին
խոնաւութեան եւ բորբոսի հետքեր, թ. 1-3, 33-140, 234-7՝ ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-175բ [Մովսէսի Խորենացւոյ Պատմութիւն Հայոց]
Տե՛ս ձեռ. 1459, 4ա-167ա: ա/2ա-44բ (ցանկք՝ չիք): բ/44ա-116բ (ցանկք՝ չիք): գ/117ա-75բ (ցանկք՝ չիք):
Տե՛ս Մովսիսի Խորենացւոյ
Պատմութիւն հայոց, Տփղիս, 1913, էջ ԺԷ (նիշը s), 1-366: Տե՛ս նաեւ Մատենագիրք Հայոց,
Մովսէս Խորենացի, հտ. Բ. (Ե. դար), Անթիլիաս-Լիբանան, 2003, էջ 1741 (նիշը s),
1737-2121:
Բ. 181ա-303բ Եղիշէի վարդապետի, զոր արարեալ է խնդրոյ Դաւթի
Մամիկոնի, Վասն Վարդանայ եւ Հայոց պատերազմին
Տե՛ս ձեռ. 573, 388բ-469բ: Նխերգ/181ա-2բ: ա/182բ-7բ: բ/187բ-211ա: գ/211ա-32բ: դ/232բ-7ա: ե/237ա-52ա: զ/252ա-63ա: է/263բ-90ա: ը/290ա-6ա: թ/296ա-303բ:
Տե՛ս Եղիշէի Վասն Վարդանայ
եւ Հայոց պատերազմին, Երեւան, 1957, էջ XXVIII-XXIX (նիշը Զ.), 1-203: Տե՛ս նաեւ Մատենագիրք
Հայոց, Եղիշէ, հտ. Ա. (Ե. դար), Անթիլիաս-Լիբանան, 2003, էջ 518 (նիշը Զ.),
515-764:
Գ. 303բ-4ա Ի Պատմութենէ Թովմայի վարդապետի – Բայց իբրեւ եղեւ մեծ պատերազմն...
խնդրեալ զպատմողական գիրս Հայոց, զոր գրեալ էր հրամանաւ սրբոյն Վարդանայ:
Տե՛ս Մատենագիրք Հայոց, Թովմա
Արծրունի եւ Անանուն, հտ. ԺԱ. (Ժ. դար), Անթիլիաս-Լիբանան, 2010, էջ 37, 117-9 (նիշը
Թ.):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
175բ Ողջ լե՛ր,
տէ՛ր, ծառայդ Աստուծոյ հեզահոգի տէր Յովհաննէս, եւ յամենայն ժամ յիշեա՛ եւ զիս՝ զտառապեալ Մարգարս, եւ յիշողացդ
վարձ ի բարձրելոյն իջցէ. ամէն:
252ա Զգծող սորին յիշել աղաչեմ, ով որ հանդիպիք կարդալ:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին՝
«Պատմութիւն Մով. Խորենացւոյ, քառածալ բոլորագիր, գրեալ ի վերայ թղթի ի ձեռն (ջնջուած՝
«տէր Յովհան») Մարգարի ուրումն անյայտ թուկանաւ: Պարունակին ի սմին. ա. Պատմ. Եղիշէի
վասն Վարդանայ եւ Հայոց պատերազմին: բ. Պատմ. վասն արիւնահեղին Բարծումայի, հանեալ
ի պատմութենէ Թովմայ վարդապետի», «Խ. վ Հմր 80 (տե՛ս Թօփչեանի ցուցակ) Օ.
Եգանեան», պհպ. Աա՝ «Հմր 615, 2559, ԺԶ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
կազմի մէջքին՝ «1, Պատմութիւն Մովսէսի Խորենացւոյ», դրոշմուած՝ «Պատմութիւն Հայոց
(գրչեայ) Վահանայ տէր Գր. Դադեան»:
2560
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԷ. դար (1691ից առաջ) |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Սիմոն երէց:
ԹԵՐԹ՝ 145. չգրուած՝ 38ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԵx12 (Բ, Ժ 10, Ե 11, Է 16, Ը, ԺԱ 8, ԺԲ 2,
ԺԴ, ԺԵ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 18,6x 12,5:
ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (15x9,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 119ա): ՏՈՂ՝ 23 (1ա-120ա),
խառն՝ 24-30: ԿԱԶՄ՝ մուգ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ. աստառը դրոշմազարդ
կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա-Գ+Դ-Զ+Է՝ չգրուած դեղնաւուն թուղթ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թանաքի ազդեցութիւնից գրադաշտը գունափոխուած, թուղթը քայքայուած
(յատկապէս՝ թ. 1-3, 15-17, 47-64, 67-75, 80-90), զգալի թուով թերթերի որոշ հատուածներ
քայքայուած-թափուած, մասամբ ցեցակեր, ստորին եւ վերին լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր,
լուսանցակողերը կեղտոտուած, թ. 115-6ի միջեւ անորոշ քանակի թերթեր ընկած. վնասուած
թերթերը Ի. դ. նորոգուած, ձեռագիրը վերակազմուած հին եւ նոր կաշուով, նոր կազմաստառով,
նոր գծագրութեամբ, նոր դռնակով. լուսանցակողերը գունաթափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-37բ Յաղագս մեծի նախարարութեան Օրպէլեանց, եթէ
ուստի էին եւ որպէս եւ վասն գալոյ նոցա յայս աշխարհ եւ վասն բազում բանից եւ գործոց
նոցա զրոյցք յոլովք – Յիսկզբան նահապետութեան աշխարհիս Հայոց եւ Վրաց... եւ կամ կարծիք
ինչ տարցի, եթէ (այսչափ):
Տե՛ս Պատմութիւն նահանգին
Սիսական, որ արարեալ Ստեփաննոսի Օրբէլեան արքեպիսկոպոսի Սիւնեաց, Թիֆլիս, 1910, էջ 368-432:
Բ. 38բ-115բ [Յովհաննու Մամիկոնեան] Պատմութիւն Տարաւնոյ, զոր թարքմանեաց Զենոբ ասորոց եպիսկոպոսն
1. ա. 38բ-40բ Պատճէն առաջին Սրբոյն Գրիգորի, զոր գրեաց ի Կեսարիայ առ Ղեւոնդիէ
– Զառ ի յաստուածուստ պատուեալ եւ ի մարդկանէ փառաւորեալ...
եւ մերոյ բարեխօսութեամբս. ամէն:
բ. 40բ-4բ Պատճառ երկրորդ. Թխտին պատասխանի: Պատմութիւն
գրոյն սրբոյն Գրիգորի, զոր յղ[ե]աց Կեսարու հայրապետն ի ժամ վաղճանի իւրոյ – Երջանիկ եւ աստուածարեալ Տեառն եղբօրդ եհաս առ մեզ... ողջ լերո՛ւք
ի Տէր:
գ. 44բ-8բ Առաքումն թղտին – [Ե]ւ առեալ տարան զթուխտն առաքեալքն այնոքիկ... զոր ինչ առ իւրոց
սահմանաւքն գործեցան:
Հատուածաբաժանումը
տպագրի համեմատ տարբեր է:
դ. 48բ-9ա [Պ]ատասխանի Զենոբի: [Ց]ուցանել զպատճառ պատմութեանն – [Տեառն] եւ սիրելի երջանիկ եպիսկոպոսացտ... արդ, ես սկ[ի]զբն այս պատմութեան ըզձերս եդից հարցումն:
ե. 49ա-66ա [Զ]ենոբայ Ասորոյ պատասխանի թխտոյն ասորոցս [ե]ւ պատմութիւն
վասն Իննակնեան տեղացն եւ պատերազմին, որ յԱրձանեայ –[Ը]նդ ժամանակս թագաւորութեան Խոսրովայ որդոյ Վաղարշոյ... Այս պատճէն առաջին պատերազմին
Արձանին:
2. ա. 66ա-74բ Պատճէն [ե]րկրորդ. Վասն պատերազմին, [ո]ր յԱրձանեայ – [Ա]րդ, մինչ դեռ Տրդատ եւ սուրբն Գրիգոր կամէին... Ողջ լերո՛ւք
ի Տէր:
բ. 75ա-84բ Թէ ոք, որ յաջորդեցին յառաջնորդութիւն Սուրբ Կարապետին, որ
կոչի Գլակայ վանք – Զենոբ եկաց հայր վանացն Գլակայ ամս Ի.
(20)... եւ զկրօնաւորսն սատակել, որոց եւ կատարեցին զիրսն:
գ. 84բ-92բ [Գ]լուխ Պարսից պատմութիւնն եւ գայլն Միհրանայ ի Տարաւն
երեսուն հազարով եւ կոտորել [Գ]ալոյն Վահանա զնոսայ Աւ[ձ] քաղաք, Մշու, Գալհրա, Խութայ,
Շատղոյ եւ Սասնոյ – Յառաջին ամի թագաւորութեան Փոկասու...
եւ ետ շինել նմայ եկեղեցիք ի Թիլն աւան, փառք սուրբ Երրորդութեան. ամէն:
դ. 92բ-104բ [Ե]րրորդ գալն Վախթանկայ ի Տարաւն ԼՌ.ով
(30000), [ո]ր եւ շինեաց զՊորպ քաղաք եւ զբերդն Գոհար – [Ի]բրեւ խաղաց թագաւորն Պարսից ի վերայ Յունաց... ի պղծութիւն աղանդոյն հալածական
լինէր յերկիրն Յունաց. եւ Քրիստոսի մարդայսիրին փառք յօիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ե. 105ա-9բ Գլուխ երրորդ. Վասն գալստեանն Տիգրանայ, կոտորածին, որ ի Հոնընկեացն
– Դարձեալ այլ զօր առաքեաց Խոսրով... կնքեցօ Տիրան՝ որդի Վահանայ ի վանսն Գլակայ. եւ Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ փառք յօիտեանս. ամէն, Հա՛յր մեր:
զ. 110ա-3բ [Չ]որրորդ. գալն Վարդուհրայ, եւ մեռանելն ի Փադիկաւ յիսուն
արամբք – [Ե]ւ եղեւ յետ ԺԸ. ամի... առաքինի իշխանացն՝
Մուշեղայ, Վահանայ, Սմբատայ, Վահանայ Կամսարական, Տիրանայ, որ յիշատակն աւրհնութեամբ
եղէցի. ամէն, հայր:
է. 113բ-5բ [Պ]ատմութիւն Ծիծեռնկան խաչին – Ընդ ժամանակս թագաւորութեան Հերակլայ... եւ իշխանութիւն Վահանայ տանն Մամկոնէից:
Տե՛ս
Յովհան Մամիկոնեան, Պատմութիւն Տարօնոյ, աշխ. Աշ. Աբրահամեանի, Երեւան, 1941, էջ
31-281, ձեռագրիս մասին XIX (Հմր 23):
Գ. 116ա ///Այս թվին
ի հոգեւոր ազգն, որ է Սանուբէ:
Թ.
115-6ի միջեւ թերթ ընկած՝ սա ինչ որ բնագրի աւարտի պահպանուած մասն է:
Դ. 116ա-8բ Կանոն յորժամ տղայն քառասնօրեայ լինի. առնու մայրն զմանուկն
եւ զմանկաբարձն, եւ երթան ի դուռն եկեղեցուն եւ կրկնէ մայրն Խ. (40) ծունր ի դուռն
եկեղեցուն, եւ քահանայն ասէ զաղօթս ի վերայ պատանոյն – Տէ՛ր Աստուած մեր, որ եկիր ի փրկութիւն ազգի մարդկան... քանզի քեզ վայել է փառք,
իշխաանութիւն (118բ՝ աղիւսակ՝ «Խրատ կնքաւորութեան»):
Ե. 119ա-23բ Քարոզ ծննընդեան Տեառն, յայլմէ՝ ի բանն. Ողորմութիւն
եւ ճշմարտութիւն պատահեսցեն, արդարութիւն եւ խաղաղութիւն համբուրեսցին – Զիմաստացեալն յԱստուծոյ Սողոմոն... կարօտ գիտութեան, որպէս կարասցուք
իմանալ ինչ կամ ասել:
Զ. 123բ-45բ [Բանք Մխիթարայ վարդապետի]
ա. 123բ-8բ Բան Մխիթար վարդապետի ասացեալ – Իսկ ըստ ներգործութեան կրիցն... եւ անարատ գոլ ի նմայ առանց յեղման աւրինակի:
բ. 128բ-34բ Նորին Մխիթարայ առ այնոսիկ, որք խմոր եւ ջուր արկանեն յահօոր խորհուրդ սրբոյ պատարագին – Որք միանգամ ճշմարտութիւնն սիրողք իցեն... եւ անզգամութեան աւրինակի
կատարել ի փառս սրբոյ Երրորդութեան՝ Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն:
գ. 134բ-45բ Նորին բան Մխիթարայ. Վասն խոստովանութեան մեղացն – Ճշմարիտ է, ի հաւաստի է սահման խոստովանութեան... ամենասուրբ
Հոգւոյն յամենայն արարածոց իւրոց յաւիտենից յաւիտեանս. ամէն:
Է. 145բ [Տաղ Ներսիսի Շնորհալւոյ] («Ներիսե») – Նոր ըստեղծեալ բանն յանէից ի սկզբանէ... Երեւեցար խնկայբերից
ողջոյն կենաց:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
38բ Աւգնեա՛յ, Հոգի Սուրբ, Աստուած ճշմարիտ, դու աջողես աւարտն բարի:
66ա Եւ զստացօղ գրոցս մեղսամած Սիմոնս յիշեցէ՛ք:
74բ Բարեխաւսութեամբ եւ աղաւթիւք սրբուհւոյ Աստուածածնին եւ Յովհաննու Կարապետին եւ սրբոյ Ստեփաննոսի Նախավկային եւ սրբոյն Գրիգորի Լուսօրչին [եւ] Տրդատայ թագաւորին ողորմեա՛յ, Տէ՛ր Աստուած, ստացող սուրբ գրոցս տէր Սիմոնին, որ զգիրս գրեաց յիւր եւ իւր ծնաւղացն՝ Աղազարին, Բէկումին: Եւ դարձեալ յիշեցէ՛ք զտէր Սիմոնն եւ զկողայկիցն իւր՝ զԳուլգին եւ զորդիքն՝ խոջայ Բաբէն, զԳրիգորն, Աղազարին, Աստուած ողորմի՛
[աս]ացէ՛ք:
84բ Քրիստո՛ս Աստուած, Ամլորդոյն բարեխաւսութեամբն Յովհաննու Կարայպետին ողորմեա՛յ, Տէր Աստուած, ստացաւղ սուրբ գրոցս [Սիմ]ոն մեղայպարտի:
104բ Զստացող Պատմութեան գրոցս մեղսամած եւ թափուր ամենայն գործոց, անկարգս ի կարգօորաց,
անյիշելիս ի գրչաց, անարուեստս ի յարուեստաւորեաց, զտգէտս ի գիտնականաց, կըրսերս ի
յեղբարցդ եւ սիւղս ի միջոյ եկեղեցականաց նախնոցն եւ հետեւելոցն, այժմուս եւ ապայգայիցն
Սիմոն անարժանս եւ զծնաւղացն իմոց հանգուսցէ ի Քրիստոս՝ Բէկումն, Աղազարն, եւ զեղբայրն
իմ՝ հանգուցեալ ի Քրիստոս՝ Զինի, Աղտի, Բաբէն, Պարոնդատն, Յովանն. ամէն: Հայր մեր:
109բ Զանպիտանս ամենայնի Սիմոնս, անձն եղկելի:
115բ Քրիստո՛ս Աստուած, վասն խաչի քո պատուականի ողորմեա՛յ, Տէ՛ր Աստուած, զստացաւղ
սուրբ գրոցս Սիմոն իրիցին, որ գրեց գիրքս յիշատակ իւրն եւ ծնողացն եւ ազգականացն
ամենեցուն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 104բ (1691 թ., նոտրգիր) Ես՝ Յակոբ էրէցս գրեցի սրբաշարք գիրս վասն յիշատակի
իմոյ, փոքր թիվն ՀԵ. (1691), Արամ չո[ր]սումն, օրն ուրբաթ յարակուն:
2. 115բ (1692 թ., նոտրգիր) Ես՝ տէր Ստեփաննոսի թոռն, տէր Առաքելի որդի տէր Յակոբս գիրս գրեցի թվինն ՌՃԽԱ. (1692), փոքր թվինն ՀԷ. (1692), Ղամար ԺԲ. (12), օրն շաբաթ, դապզարակուն էր, որ գրեցի:
3. 115բ (1695 թ., նոտրգիր) Գրեցաւ փոքր թիվն Ձ. (1695), Նախայ ինն, օրն հինգշաբթի:
4. 118բ (1695 թ., նոտրգիր) Վա՜յ ինձ հազար բերան, որ խաւարեալ աչկս տեսաւ, որ եմ Յակոբ էրէցս, որ
զմահն տեսայ Ենովջանիս թիվն ՌՃԽԴ. (1695), փետրվարի Զ., փոքր
թիվն ՀԹ. (1695), Ովդան ԻԳ. (23), օրն աղուհաց առաջին չորեքշաբաթն էր, որ աչկս խանեց:
5. 115բ (1697 թ., նոտրգիր) Փոքր թիվն ՁԲ. (1697), Գամար ԺԳ. (13), օրն շաբաթ: Ես՝
Յակոբ էրէցս գիրս գրեցի Բարսեղջանին, գլուխն լվաման էր, Բարսեղջանս լալման էր վասն լվանմանն:
6. 47բ (1710 թ., նոտրգիր) Թվին ՌՃԾԹ. (1710), ապրիլ ԻԲ. (22), փոքր թիվն ՂԵ.
(1710), Ադամ Գ., օրն շաբաթ Մկօէնց, Գափրէլէնց տունն գող մտաւ, ես՝ Յակոբս էրէցս, ժամի արարի մեր ժամումն:
7. 145բ (1713 թ., նոտրգիր) Գրեցի փոքր թվին ՂԸ. (1713), Համիրայ Թ.ումն (9):
8. 1ա (1797 թ., շղագիր, Յովսէփ Արղութեանի ձեռքով)
Սանահնու վանից յայրէն հանեցաք ՌՄԽԶ.
(1797) թուին:
ՆՇՈՒՄ՝ պհպ. Աա՝ «2560», պհպ. Գա՝ «2560, Աստրախան Հմր
96», պհպ. Եբ՝ «Վերակազմուած է հին ու նոր կաշիով, նոր կազմաստառով, նոր գծագրութեամբ:
Գլխաւոր վերականգնիչ՝ Ա. Խաչատրեան, Երեւան 1974 թ.», պհպ. Էա՝ «Հմր 1,
Պատմութիւն Ստեփաննոսի Օրպէլեան (հատուած մի յաղագս մեծի նախարարութեան Օրպէլեանց)
ութածալ, նօտրագիր հասարակ, գրեալ ի թղթի, չունի զյիշատակարան: Պարունակին ի սմա. ա.
Պատմութիւն Տարօնոյ, բ. Պատմութիւն Ծիծեռնկան խաչին, գ. Կանոն, յորժամ տղայն քառասնօրեայ
լինի, դ. Քարոզ ծննդեան Տեառն ե. Բան Մխիթար վարդապետի «Իսկ ընդ ներգործութեան...
», զ. Նորին պատասխան առ այնոսիկ, որք խմոր եւ ջուր արկանեն յահաւոր խորհուրդ ս.
պատարագին», «Հմր 631, 2560», պհպ. Էբ՝ «ՌՃԽԴ.ց առաջ, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
«Վ. Վարդապետեանց»:
2561
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՍՈՒՐԲ ԱՄԱՐԱՍ (ԳԱՆՁԱՍԱՐ) |
ՌՃԺԳ. – 1664 |
ԳՐԻՉ՝ Սիմոն: ՍՏԱՑՈՂ՝ Պարոնտէր Բարսեղ արքեպս.:
ԹԵՐԹ՝ 264. չգրուած՝ 1ա, 263բ-4բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԲx12: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17x13,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (13x9,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 100ա): ՏՈՂ՝ 23: ԿԱԶՄ՝ սեւ մոմլաթ, մէջքը եւ փեղկերի հիմնամասերը՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ. աստառը կապոյտ թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, թերթերին աղտոտուածութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-241ա [Մովսիսի Կաղանկատուացւոյ Պատմութիւն Աղուանից]
Տե՛ս ձեռ.
1531, 231ա-377ա: Նախերգան/2ա-4ա (սկ. եւ վերջը տարբեր՝ ա. Ցանկ եւ նախադրութիւն սակս պատմութեան Աղուանից... այս առաջին ցանկ պատմագրոյս թուով Լ. (30) եւ ցուցումն կարգի սորա, զոր դիւրագիւտ լինի ընթերցողաց, զորս եւ կամիցին խնդրել, կարգաւ գի՛տ. եւ զաշխատող սորա յիշեա՛): ա/4բ: բ/4բ-6ա: գ/6ա-7ա: դ/7ա-8ա: ե/8ա: զ/8ա-9բ: է/9բ-10ա: ը/10ա-1բ: թ/11բ-2բ: ժ/12բ-4ա: ժա/14ա-21ա: ժբ/21բ-2ա: ժգ/22ա-3ա: ժդ/23ա-6բ (խորագիրը եւ սկ. տարբեր՝ Ձեռնադրութիւն սրբոյն Գրիգորիսի եւ եկն յԱղուանս լուսաւորելն, եւ նահատակութիւն նորին, եւ բերումն նշխարացն – Որ ինչ սակս երիցս երանելոյն Գրիգորի...): ժե/26բ-7բ: ժզ/27բ-30ա (սկ. տարբեր՝ Առեալ դադարեաց թագաւորութիւնն Աղուանից ամս Լ...): ժէ/30ա-3ա (սկ. տարբեր՝ Թագաւորէ Վաղարշակ՝ հօրեղբայր նորա...): ժը/33ա-6բ: ժթ/36բ-41բ: ի/41բ-2ա: իա/42ա-6բ (խորագիրը, «Տեսիլ երանելւոյն Վաչագանայ»՝ չիք): իբ/46բ-8ա (սկ. տարբեր՝ Յոբ ոմն այր ճգնաւոր...): իգ/48ա-53բ: իդ/53բ-4բ: իե/54բ-5ա: իզ/55ա-8բ: իէ/58բ-60բ: իը/60բ-1բ: իթ/61բ-4ա: լ/64ա-6բ: 2. [Ցանկ]/66բ-9ա: ա/69ա-73բ: բ/73բ-7ա: գ/77ա-8ա: դ/78աբ: ե/78բ-9ա: զ/79ա-80բ: է/80բ-3ա: ը/83աբ: թ/83բ-4բ: ժ/84բ-8ա: ժա/88ա-93ա: ժբ/93ա-7ա: ժգ/97ա-9բ: ժդ/99բ-110ա: ժե/110ա-2ա: ժզ/112ա-4բ: ժէ/115ա-6ա: ժը/116ա-9բ: ժթ/119բ-22ա: ի/122աբ (անխորագիր): իա/122բ-3բ: իբ/123բ-5բ: իգ/125բ-6ա: իդ/126աբ: իե/126բ-8ա: իզ/128ա-9բ: իէ/129բ-32բ: իը/132բ-6բ: իթ/136բ-40բ: լ/140բ-2բ: լա/142բ-4ա: լբ/144աբ: լգ/144բ-9բ: լդ/149բ-53ա: լե/153ա-4ա: լզ/154բ-6ա: լէ/156ա-7բ: լը/157բ-9ա: լթ/159ա-61ա: խ/161ա-6ա: խա/166բ-73բ: խբ/173բ-5բ: խգ/175բ-6ա: խդ/176ա-7ա: խե/177ա-8բ: խզ/178բ-80բ: խէ/180բ-1բ: խը/181բ-4բ: խթ/184բ-7բ: ծ/187բ-93ա: ծա/193ա-4բ: ծբ/194բ-5բ: 3. [Ցանկ]/195բ-6բ (վերջը տարբեր՝ ԻԸ. Վասն մահուան իշխանին Շահնշահի եւ որդոյ նորա Զաքարէին): ա/196բ-9ա: բ/199ա-200ա: գ/200ա-1բ: դ/201բ: ե/201բ-2ա: զ/202ա: է/202բ-3ա: ը/203ա-6ա: թ/206ա-7ա: ժ/207աբ: ժա/207բ-11բ: ժբ/211բ-3ա: ժգ/213աբ: ժդ/214ա-5ա: ժե/215աբ: ժզ/215բ-7բ: ժէ/217բ-9ա: ժը/219ա-20բ: ժթ/220բ-3բ: ի/223բ-7բ: իա/227բ-31ա: իբ/231ա-3բ: իգ/233բ-6բ:
Տե՛ս Մովսէս Կաղանկատուացի,
Պատմութիւն Աղուանից աշխարհի, աշխ. Վ. Առաքելեան, Երեւան, 1983, էջ 1-347 (ձեռագրիս
մասին էջ ԼԹ.-Խ՝ c), հմմտ. Ալ. Յակոբեան, «Մովսէս Կաղանկատուացու «Աղուանից պատմութեան
ձեռագրերը».- Բանբեր Մատենադարանի, Հմր 15, Երեւան, 1986, էջ 110-44:
Ունի նաեւ.
ա. 236բ-8ա ԻԷ [=ԻԵ.]. Վասն կոտորածին, որ ի կողմանս
Խաչենոյ եւ վասն բարեպաշտ իշխանին Ջալալին – Լուաք սակաւիկ
մի համառօտիւք... եւ հասանէին, ամենայն ուրէք նեղէին զնոսա:
բ. 238աբ ԻԶ. Վասն եկեղեցւոյն, զոր շինեաց – Շինեաց
եկեղեցի մի գեղեցկազարդ... ի տուէ եւ ի գիշերի ըստ գրեցելումն:
գ. 238բ-40բ ԻԷ. Վասն մահուան բարեպաշտ իշխանին Ջալալադին – Իսկ թագաւորն
Վրաց որդի Լաշային... եւ յաջորդեաց զաթոռն տէր Ստեփաննոս մանուկ տիօք:
դ. 240բ-1ա ԻԸ. Վասն մահուան իշխանին Շահնշահի եւ որդոյ
նորա Զաքարէին – Մեծ իշխան Շահնշահ... եւ տարեալ թաղեցին զնա ի Քոբյայրն, զոր
առ կինն նորա ի Հայոց:
Բ. 241ա-59ա Պատմութիւն յաղագս սրբոյ խաչին, որ Հացունեացն
կոչի եւ թէ որպէս դարձաւ ի Պարսից աշխարհէն խաչն աստուածընկալ եւ յայնժամ մասն ինչ
ընկալեալ տիկնոջն Սիւնեաց – Եւ եղեւ յետ թագաւորելոյն Մաւրկայ արքային Հոռոմոց... եւ էր
թուական հայոց Ճ. եւ Բ. (653) եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս յաւիտեանից.
ամէն:
Տպ. տե՛ս «Արարատ», 1888/Է., էջ 399-404:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
1736 թ.
Գ. 1. 1բ [Երգեցողք շարականաց] – Թուականք Քրիստոսի եւ հայոց, Ա. Իսահակ հայրապետն.
ՆԺԹ... ԺԷ. Յօհաննէս Պլուզն ՌՅ.
ՉԽԷ (1298): Սոքա են երգեցողք շարականացն համօրէն, որոց մաղթանօքն տէր Քրիստոս Աստուած
մեզ ողորմեսցի. ամէն:
2. 262ա-3ա [Ներս. Գանձակեցւոյ Գաւազանագիրք կաթողիկոսացն
Աղուանից] – Տէր Մարկոս այրն Աստուծոյ. ԽԴ... Տէր Ներսէս մեղապարտ յետին
թշուառացեալ ՌՃԾԵ. (1706). եւ այժմ ՌՃՁԵ. (1736). ՁԵ. (յետագայ գրչութեամբ աւելացուած
է)՝ «Տէր Իսրայէլ Մեծկունէից, որ
այժմ վարէ զժողովուրդս. ՌՄԺԲ. (1763):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս վերը՝ 4ա:
259ա Արդ, աղաչեմ
զամենեսեան՝ հա՛րք եւ եղբա՛րք եւ սրբամաքուր սուրբ հայրապե՛տք, որ բնակեալդ էք ի դուռն
Ամարաս, որք կարդայք եւ կամ աւրինակէք, պաղատանօք սրտի յերեսս անկեալ
առ ոտս ձեր յիշման արժանի արարէ՛ք զիս՝ զբազմամեղ գրիչս եւ գծօղ սորա զանարժան եւ
զղարիպացեալ սուտանուն ապաշխարող, եւ զծնօղսն իմ ըստ մարմնոյ, եւ զեղբարքն իմ հարազատք,
եւ զամենայն ազգայինսն իմ, եւ զայնոսիկ՝ որք յանձնեցին յիշատակել յաղօթս, եւ տէր Աստուած
յիշողա|259բ|ցդ եւ յիշելոցս առ հասարակ ողորմեսցի ի միւսանգամ գալստեանն. ամէն: Ո՜վ
եղբա՛րք, ես չունիմ յիշման տեղիք, բայց թէ սակաւ մի յիշման արժան առնէք, վարձս ի
Քրիստոսէ առնուք եւ զԱստուած ողորմին ընդ Հա՛յր մեղային կցորդեալ ասէ, Հայրն Աստուած
զնա անտես չառնէ. ամէն:
259բ Փա՜ռք եզական
տէրութեանն եւ եռորոշ անձնաւորութեան՝ Հօր անսկզբան, Որդւոյ անեզրի եւ Հոգւոյն Սրբոյ
անհատ բղխողի. այժմ եւ անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն: Շնորհօք ամենազօրին Աստուծոյ եղեւ
կատարումն այսմ լուսա[զա]րդ եւ ներբողունակ մատենիս ի շրջաբերութեան թուականիս հայազնի
ի Ռ. ի Ճ. ի Ժ. եւ յԳ. (1664) ամին, ի հայրապետութեան աշխարհիս Աղուանից տէր Պետրոսի |260ա| երջանկափառ
կաթողիկոսի՝ վերադիտողի մեծի աթոռոյն Գանձասարայ, զի այս խոհեմաբան հայրապետս աշակերտ էր սրբափայլ եւ ուղփաճեմ
մեր րաբունապետին Ղուկասու, վասն զի այս երիցս
երանեալ կաթողիկոսս լուսաւորեաց զխաւարեալ եւ զնսեմացեալ բոլոր տունս Աղուանից, զոր ի բազում
ամանակաց կայր խախտեալ եւ խանգարեալ ի կարգաց եւ ի կրօնից վանորայք եւ յամենայն եկեղեցիք,
յորոյ մի էր եւ մեծ աթոռս Ամարաս, զի յամանակաց
յոլովից կայր աւեր եւ անբնակ ի մարդկանէ, զի արք ոմանք խէնէշք եւ անխոհեմք փեռեկտեալ
եւ խրամատեալ էին զթեմ եւ զվիճակ սորին եւ արարեալ իւրեանց բնակութիւնս յայլ եւ այլ
վայրս՝ ըստ անձնիւր կամաց, իսկ այս խոհեմաբան կաթողիկոս Պետրոս եկեալ ժողովեաց ի մի զթեմ եւ զվիճակ
երկրիս Հաբանդ կոչեցեալ, զոր
այժմ ասի Վարանտա եւ կացոյց զառաջնորդ զհարազատ եւ
զմիածին զաշակերտն իւր զպարոնտէր Բարսեղն, որ է ստացօղ տառիս, եւ
սա նորոգեաց զԱմարաս պարսպօք եւ բազմածախ սենեկօք եւ տամբք ի փառս արարչին եւ ընտրելոյն
իւրոյ սրբոյն Գրիգորի. ամէն:
|260բ| Տինա կայր եւ հովարան ի հնոց մեծի աթոռոյս հուպ ի գեղջն Հիրհէր կոչեցեալ, որ կոչիւր Սուրբ Աստուածածնի վանք, նա եւս
էր անբնակացեալ, այլ եւ անդ գնացեալ՝ մեծ հայրապետն հիմնարկէ զեկեղեցի եւ յանձնէ աշակերտին
իւրոյ զվերոյոգեալ Բարսեղ պարոնտիրին,
զի շինեսցէ, զոր եւ կատարեաց իսկ կամարակապ ձեւով եւ գեղեցկանիստ դրամբք ըստ ձեռնտուութեան
ժամանակիս, որ վերայձայնի Սուրբ Գրիգորիս, որ
եւ անդ զարդարեաց պարսպօք եւ խցերօք՝ կամօք եւ օժանդակութեամբ վերոյասացեալ հոգեւոր
հօրն իւրոյ: Դարձեալ ետ գրել յոլով գրեանս, յորոց մինն է եւ զայս Պատմագիրք, զոր
ի վաղուց հետէ սպառեալ էր ի տանէս Աղուանից, եւ գտեալ
եղեւ ի ձեռն լուսաւոր հոգի Ղուկաս վարդապետին,
զոր ետ վերստին գրել եւ օրինակել վերոյգրեալ հայրապետս, իսկ սորա տեսեալ՝ բազում
փափականօք
գրել հրամայեաց եւ ետ վախմը երկակի աթոռոցս՝ Սուրբ Ամարաս եւ նորաշէն Սուրբ Գրիգորիսի վանուցն,
ասելով՝ Եթէ ոք հանէ ջանայցէ ի դրանէ երկուց աթոռոցս կամ կտրեսցէ զյիշատա|261ա|կարանս,
հանցի զայնպիսին ի դրախտէն կենաց եւ կտրեսցի ընդ մէջ, եւ զբաժին նորա ընդ կեղծաւորս
դիցի. ամէն: Արդ, ով դասք լոյսերամից, յորժամ հանդիպիք սմա կարդալով կամ գաղափարելով,
յիշեցէ՛ք ի սուրբ աղօթս ձեր զառաջնորդ սուրբ ուխտեացս՝ կորովամիտ եւ հանճարապատում
զտէր Բարսեղ արհիեպիսկոպոսն,
որ ստացօղ եղեւ զայս ներբողունակ մատենիս, որ է սեպհական յերկրէս Հաբանդու, ի գեղջէն Կիշի կոչեցեալ,
ընդ սմին եւ միաբանք տեղոյս զՄարտիրոս, զԱլէքսան եւ զԵղիա պարոնտեարք,
որք փոխեցան ի Քրիստոս մերում ժամանակիս, այլ եւ որք նարդեանս ի պաշտօն ուխտեացս՝ զՈվանէս պարոնտէրս, զտէր Գրիգորս, զտէր
Մկրտիչս եւ զտէր Ոսկանս եւ զայլ աշխատաւորս
յիշել պարտիք ի Քրիստոս. ամէն: Դարձեալ յիշեցէ՛ք կրկին անգամ զԲարսեղ պարոնտէրն եւ զարեանառու մերձաւորսն՝ զփոխեցեալսն ի Քրիստոս՝
զՈվհաննէս պարոնտէրն եւ զՄարտիրոս (վերջին երկու անունների վրայ համապատասխանաբար գրուած
է բ. եւ ա.) պարոնտէրն, որ
մականուամբ Շէկ կոչիւր,
|261բ| այլ եւ ծնողաց իւրոց՝ զհայրն իւր՝ Աղան եւ զմայրն իւր՝ Գուլաղն եւ հարազատ եղբարքն՝ զԲաղտասարն եւ զՄարտիրոսն, նա եւ եղբօրորդիքն
իւր՝ զԳասբարն եւ զՄաղրուվանն, որ մանուկ տիօք փոխեցաւ ի Քրիստոս, այլ եւ քորքն իւր՝ զՓէրին, զԽանումն, զՀիւրին, զՄիրէսան եւ զԹամամն եւ զայլ ամենայն ընտանիսն՝ զկենդանիս եւ զհանգուցեալսն միահաղոյն
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս միով Հա՛յր մեղայիւ, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոս՝ յոյսն ամենեցուն.
ամէն: Հա՛յր: Ընդ որոց եւ զիս՝ զՍիմոն լոկ անուամբ
բանի սպասաւորս յիշել ժտեմ, որ զսակաւ յիշատակարանս ծրեցի, նա եւ թողութիւն շնորհել
խոշորութեան գրոյս, վասն զի յանպատշաճ ժամու եւ ի վերայ ծնկաց իմոց մելանեցաւ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1բ, 263բ. սեւ թանաքով բոլորակ, անընթեռնելի:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին՝ «Մովսէս Կաղականդցի, Պատմութիւն Աղուանից (գրչեայ), Վահանայ Տէր-Գրիգոր Դադեան»,
կազմաստառ Ա՝ «Խ. վ. Հմր 81 (տե՛ս Թօփչեանի ցուցակ) Օ. Եգանեան», «Հմր
2, Պատմութիւն Մովսիսի Կաղականդացւոյ, կաշեկազմ, բոլորագիր, երկէջեան, քառածալ, գրեալ
ի թղթի, ի թուականութեան հայոց ՌՃԺԳ. (1664), ի հայրապետութեան տեառն Պետրոսի Աղուանից
կաթողիկոսի, վերադիտողի մեծի աթոռոյն Գանձասարայ, առ որով ոմն տէր Բարսեղ իւրով ծախիւք
նորոգէ զաւերն եւ զամայացեալն Ամարաս, հանդերձ պարսպօք եւ բազմաթիւ սենեկօք, եւ տայ
գրել զյոլով մատեանս, յորոց մին է եւ այս մատեան, ունի ի վերջն զընդարձակ յիշատակարան
եւ թերի ցանկ կաթուղիկոսացն Աղուանից», 1ա՝ «Հմր 633, 2561, 1664 թ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2562
ՄՈՎՍԷՍ ԽՈՐԵՆԱՑԻ, ԳԻՐՔ
ՊԻՏՈՅԻՑ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄԺԲ. - 1763 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Յարութիւն
Պետանեան Կոստանդնուպօլսեցի:
ԹԵՐԹ՝ 268+1 (կրկն.՝
թ. 208, գրչի էջակալում՝ 1-21, որ է՝ 1ա-11ա). չգրուած՝ 265բ-8բ: ՊՐԱԿ՝ 1-17x16
(17րդը՝ 13): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝
«OPHINE», «KTELIER», նաեւ՝ զինանշաններ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 16,3x10,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
միասիւն (12,2x7): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 96ա): ՏՈՂ՝ 18: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի,
միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կանաչ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա (սկ.)՝ չգրուած
թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյն՝ սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. որոշ
թերթերի գրադաշտը թանաքի ազդեցութիւնից գունափոխուած, լուսանցակողերը մասամբ գունաթափուած,
կեղտոտուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-262ա [Մովսիսի Խորենացւոյ Գիրք պիտոյից]
Տե՛ս ձեռ. 1681, 1ա-233բ: 1/1ա-15ա: 2/15բ-32ա: 3/32ա-45ա: 4/45ա-75բ: 5/76ա-110ա: 6/110ա-44բ: 7/145ա-80ա: 8/180ա-200բ (ա.ի սկ. տարբեր՝ բոլորովին իսկ անըմբերելի
վտանգ..., գ.ի սկ. տարբեր՝ Ստիցս իմոց, մեծս եւ անարդիլ կերպարանս... ): 9/201ա-26ա: 10/226ա-49ա: 11/249ա-62ա:
Բ. 263ա-5ա Մովսէս Քերթողի արարեալ զՊիտոյիցս տառի
խրատաբանութիւն յորդորական՝ առ Թէոդորումն աշկերտ իւր, ի ներակրթիլ քաջուշիմն վարժիւք
յիմաստս ճարտասանական արհեստից – Աստուստ ի բարձրագոյնս վերաթեւելով... ծաղր երաստս յոգնազան
հաւուցն եղանիւր:
Տե՛ս Գիրք պիտոյից, աշխ.
Գ. Մուրադեանի, Երեւան, 1993, էջ 30-248 (այս ձեռագիրը բնագրի մէջ օգտագործուած
չէ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
262բ Եւ քանզի
զսոյն զայս բերրի դարաստան բիւրազան ծաղկանց հոտեւան բուրմանց բանից եղանակաց ճոռոմասութեանց
հռետորական ձեւոց, որ եւ մարզաբան հրահանգի ընդունական համբակաց ի կրթութիւն քաղցրաբանեալ
ճոխասութեանց, արարեալ երանելի Խորենացւոյն Մովսէսի քերթողահօր
մեծի ի վարժ Թէոդորի իւր
աշակերտի, տեսեալ իմ եւ ընթերցանութեամբ շրջեալ ի սմին խանթակաթ եղէ ի սէր սորին, ուստի եւ ստացայ՝
օրինակելով զայս մատեան ցանկալի իմովք իսկ ձեռօք, ես՝ նուաստ Յարութիւն Պետանեան Կոստանդնուպօլսեցի, ի վայելումն
անձին իմոյ, յամի Տեառն 1763, օգոստոսի 14, ի Կոստանդնուպօլիս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
76բ (1880 թ.,
շղագիր) Ն[ուաստ] Յովհաննէս ծայրագոյն
վարդապետ Գրիգորեան՝ առաջնորդ
տեղապահ հայոց Պուլկարիոյ:
1880, օգոստոս 3, ի Վառնայ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 76բ. կապոյտ թանաքով բոլորակ՝ «ՅԻՍՈՒՍԻ
ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ: 1874»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «պիտոյից», 267բ՝ «ի բարի, բարիսն հասանիլ
Աստուծոյ»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 267բ, 268բ՝ թռչնագրեր:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «3», Ա. կազմաստառին՝ «Հմր 3. Պիտոյից գիրք.
քառածալ, նօտրագիր, գրեալ ի թղթի, գրիչ Յարութիւն Պետանեան, Կ. Պօլիս, 1763, ունի
յիշատակարան վերջում: Պարունակի ի մատենիս. «Խրատաբանութիւն յորդորական քերթօղահօրն
Մովսիսի, գրեալ առ Թէոդորոս՝ աշակերտ իւր», «ՌՄԾԲ. – 1713, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», պհպ. Աա՝ «Հմր
655, ցանք 20, թու 2562»:
2563
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՍՈՒՐԲ ՅԱԿՈԲ |
ՌՄՁԸ. – 1839 |
ԳՐԻՉ՝ Յովսէփ Արցախեցի՞ (թ. 1-102), անանուն (թ. 103-16):
ԹԵՐԹ՝ 116 (գրչի էջակալում՝ 1-198, որ է՝ 2ա-104ա). չգրուած՝ 104բ-10բ, 113ա-5ա, 116բ: ՊՐԱԿ՝ 1+Ա-ԺԴx8 (ԺԲ 6, ԺԳ 9, ԺԴ 12): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսադրոշմով՝ բուսական նախշեր, «186», «K», ճնշադրոշմով՝ թ. 6, 20, 33, 38,
48, 54, 58, 67, 74, 89 (դափնեզարդ բոլորակ)՝ «Խթ՝ վրան թագ»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17x10,5: ԳՐՈՒԹԻՒն՝ միասիւն (14,5x7,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր՝ թ. 1-102 (նմուշ՝ 37ա), շղագիր՝ թ. 103-16 (նմուշ՝ 111ա): ՏՈՂ՝ 14-17 (1ա-95ա), 19-24 (95բ-116ա): ԿԱԶՄ՝ ծաղկազարդ թուղթ, մէջքը, փեղկերի հիմնամասերը եւ անկիւնները՝ կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ սեւով ցօղուած:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր, մարդագիր: Գոյներ՝ կապոյտ, նարնջի, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, լուսանցակողերը աղտոտուած, թերթերին զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-89ա [Տիտղ.]
Գիրքս այս կոչի Տետրակ բայի, ի
պետս համբակաց, աշխատասիրութեամբ տեառն Յօսեփայ Արցախեցւոյ՝ գերիմաստ վարդապետի, ի
միաբանութենէ վանիցն Սրբոյն Յակոբայ, ի հայրապետութեան տեառն Յօհանու սրբազնասուրբ
կաթուղիկոսի ամենայն Հայոց, 1839, մարտի 7, ի վանս Սրբոյն Յակոբայ
ա. 2ա-17բ Յաղագս նախադրութեան – Նախադրութիւն
է մասն բանի... այսինքն՝ սակս ուրախութեան աշխարհի:
բ. 18ա-36բ Յաղագս մակբայի – Մակբայն է մասն
բանի... առաքեա՛ մեզ, զերկուս լծաքարշ եղեն, վախճա[ն] մակբայից:
գ. 37ա-45բ Յաղագս շաղկապի – Շաղկապն է մասն
բանի... զի եւ զի բա կամ բայ, բամ, որ եւ այլն, վախճան շաղկապից:
դ. 46ա-50ա Յաղագս միջարկութեան – Միջարկութիւնն
է մասն բանի... ասէին ինձ վա՜շ, վա՜շ, աւարտ միջարկութեան:
ե. 51ա-82բ Յաղագս խնդրառութեան բայից. բայքս – Համարիմ,
համարեալ... յետ ուշաթափելոյն ընդ Աստուծու յետն խօսեցաւ:
Տե՛ս ձեռ. 3620, 372ա-411ա:
զ. 83ա-4ա [Յաղագս թուականի] – Թուանշանք
են տասն... վերջ թուանշանիս այսմիկ:
է. 84ա-9ա Յաղագս հարցմանց ութից մասանց – Ունդունելութիւն
ըստ սեռին, ըստ ձեւոյն... տրտմութիւն կալաւ զիս ի մեղաւորաց, այսինքն՝ եկեալ տրտմութիւն:
թ. 91ա Զայս տասն հոլովս տե՛ս ի միջի Սալանթեան
քերականութեան. համարով 252 – Եզր կրող. հայցական...
Նկատի ունի հաւանաբար հետեւեալը.
Սալլանթեանց Միքայէլ, Քերականութիւն գրաբառ լեզուիս հայոց. նորակարգ ոճով, ի պէտս
աշակերտաց գերահռչակ ճեմարանին կառուցելոյ ի Մոսկով... Բաժանեալ յերկուս հատորս,
ի փոքր եւ ի մեծ: Հտ. Ա. Փոքր քերականութիւն: Մոսկուա, տպ. «Օգոստեան Սեմէնի»,
1827. 16 չհ., 433, 6 չհ. էջ:
ժ. 91ա-6բ Յաղագս առընկակից անդամոց եւ ի նոցանէ ծագելոց
այլոց առընչութեանց – Գոյական եւ ածական, դերբայի եւ դիմաւոր բայ... տուեալ առ ի նմանէ
խրատով եւ այլն:
ժա. 96բ-8բ Լուծմունք – Լուսաշաւիղ յերկինս
ելին... ցանգում է
անուն բայի:
ժբ. 98բ-100ա [Վասն աստիճանաց] – Շրջանն
է 3060 աստիճան, մի աստիճանն է 60 մղոն... դնի ընդ հոլովոյն գործիականի (100ա՝ ունի
նաեւ աստիճանացոյց-աղիւսակ):
ժգ. 100բ [Վասն թուոց] – Միաւոր՝ 1, տասնաւոր՝
20... միլասաւոր՝ 4000000000000:
ժդ. 101ա-2ա [Քաղուածք զանազանք] – Ծննդեան
Հոգւոյն Սրբոյ, զորս յԱդամայ... ոչ գոյ զհետս նորա գտանել:
Բ. 89ա-90բ Մեկնութիւն Հա՛ր մերին – Հա՛յր
մեր, որ յերկինս ես... սկիզբն էլ քոյ է, թագաւորութեանն
վերջն էլ քոյ է:
Գ. 103ա-4ա, 115բ-6ա [Հմայագիրք]
ա. 103ա [Գուշակութիւն] – Այս են աւուրք
չարք ի բոլոր տարւոջ... դեկտեմբեր 3.24:
բ. 103բ-4ա Յաղագս չար աստղի – Այս է
չար աստղն... Ժ., Ի., Լ. յերկինքն լինի:
գ. 115բ-6ա Վասն ջերման – Կապէ մանածով,
որ մայրն լինի մանել... օգնական լերո՛ւք այս անուն:
Դ. 111ա [Նաղաշ Յովնաթանի] Տաղ ուրախութեան – Եկա՛յք
այսօր, որդի՛ք մարդկան, / Ցնձացէ՛ք ձայնիւ միաբան... ածէ՛ք, խմէ՛ք կարմիր կթխան, /
գնա՛, լի՛ց, բե՛ր [գինու] Շուշան:
Տե՛ս Նաղաշ Յովնաթան, Բանաստեղծութիւններ,
Երեւան, 1951, էջ 185-6:
Ե. 111բ-2բ [Սէրովբէ վարժապետի] Տաղ զօրաւոր – Վերառաքեմք
առ Աստուած զաղերս մեր ու հառաչեմք... թագաւոր քո երկնաւոր, զեկեղեցի քո անշարժ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս տիտղ.՝
1ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1բ (ԺԸ. դ., շղագիր)
Ի գրոց տիրացու Հայրապետի Տէր-Աւետիքեանց, Հմր 17:
102բ (1866 թ.,
շղագիր) Թիրզան ծնվեց 1866 ամին,
30 յուլիսի, Լուսնի առաջինին:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին՝ «1, Տետրակ բայի», Ա. կազմաստառին՝
«Նորին վեհափառութեան Տեառն Տեառն Գէորգայ Դ.ի՝ երկնապարգեւ հայրապետի եւ պաշտպանի
հայկեան մատենագրութեան՝ նուէր ի խոնարհ ծառայէ Համազասպ քահանայէ Տէր-Աւետիքեանց,
Հմր 14-1, 14, սեպտեմբերի 1880 ամի, ի Շուշի», «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», «Հմր 41, Տետրակ բայի ի
պետս համբակաց աշխատասիրութեամբ տեառն Յովսեփայ վարդապետի Արցախեցոյ, ի հայրապետութեան տեառն
Յոհաննու կաթուղիկոսի, գրեալ ի թղթի, շաղագիր գրչութեամբ, յամի 1839, ի վանս Սրբոյն Յակովբայ», 1ա՝ «Հմր 686, 2563»:
2564
ՄԻՆԱՍ ԿԱՄՍԱՐԱԿԱՆ ԵՐԵՒԱՆՑԻ, ՏՕՄԱՐ ԼՈՒՍԱՒՈՐՉԻ
ԲԼՈՒՐ ԳԻՒՂ (Երեւանի նահանգ) |
ՌՄԾԶ.-ՌՄԾԷ. – 1807-1808 |
ԳՐԻՉ՝ հեղինակը:
ԹԵՐԹ՝ 133 (գրչի էջակալում՝
1-151, որ է՝ 2ա-76ա, 74-6, որ է՝ 76բ-7բ, 1-8, որ է՝ 78ա-81բ, 1-104, որ է՝ 82ա-133բ):
ՊՐԱԿ՝ 1-17x10 (1, 14-7՝ 8, 2, 4, 6, 8, 10՝ 6, 11՝ 3): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 16x11.5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (13.5x9): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 12ա): ՏՈՂ՝
20: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ. աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝
կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին մաշուած, գամերն ու կապիչներից մէկն ընկած, լուսանցակողերը սեւացած, աղտոտուած,
խոնաւութեան հետեւանքով թանաքը մասամբ տարածուած, թերթերին զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-133բ [Տիտղ.] Տօմար սրբոյ Լուսաւորչի: Օգնեա՛ Հոգիդ Սուրբ Աստուած ճշմարիտ: Զբուն
Տօմարս մեր հայոց վերստին նորոգեալ ի վշտակիր եւ ամենանուաստ Մինասայ Սատաթբէգեան
Արշարունեան Կամսարականի Երեւանցւոյ, որ եւ մէլիք կոչեցեր Արշարունեաց հայրենի գաւառի,
ի հայրապետութեան գերերջանիկ եւ երիցս երանեալ եւ սրբոյ Լուսաւորչին մերոյ կրիւք
նմանեալ տեառն Դանիէլի սրբազան վեհապետի եւ ամենից Հայոց աստուածընտիր կաթողիկոսի
եւ յարարթուն դիտապետի, ի նահանգիս մերում Արշարունեաց եւ ի գեօղս, որ կոչի Բլուր,
1807 (1256), սեպտեմբերի 25, Կամսարական
Արշարունեան Սատաթբէգեան Մինաս. ամէն, ի յերկիրս Երեւանու, որովհետեւ Տօմարս
մեր սկսի ի սկզբանէ արարածոց եւ վերջանայ ի կատարածի աշխարհի, վասն որոյ կոչի յաւիտեն[ա]կան
Տօմար հայոց. ամէն:
1. 2բ-77բ [Հատոր առաջին]
ա. 2բ-23բ Առաջաբանութիւն գրքոցս եւ աղերս առ ի շնորհասփիւռ
սպաս սրբազան – Ո՜վ թագաժառանգ, փոխանորդ եւ աթոռակալդ նախկին լուսաւորչացն
մերոց... նորոգ Տօմարս սահմանի, ի ցանկ ելեալ եւ աւարտի:
բ. 24ա-39ա Տօմար սրբոյ Լուսաւորչի: Տօնք անշարժականք
– Նաւասարդի Ա. տօն է ծննդեան եւ յայտնութեանն Քրիստոսի... տիւն ԺԱ. (11) ժամ եւ
գիշերն ԺԳ. (13) ժամ, վերջ Տօմարի:
գ. 39բ-72բ Տօնացոյց մշտնջենաւոր – Աղիւսակաձեւ
խորանքդ տունք են... զտողս գիր տարոյից ցուցանէ:
դ. 73աբ Տաղ եւ գովասանութիւն սրբոյ գեղարդեանն,
որոյ գոյնն է ըստ յարմար ձեւովին եւ գլխագիր տանցն մակագրեն զանուն հեղինակին («Մելիք Մինասի է») – Մահուանն
Յիսուսի յայտնիչ դու յայտնիչ, / Զէն հոգեւոր կեցուցիչ, սուրբ աղբերացն բղխիչ... յաւուր
մեծի գալստեանն յիսուսեան, ո՛վ սուրբ Գեղարդ:
ե. 73բ-4բ Շարական, ասացեալ ի շարադրողէ տաղիս – Ո՜վ սուրբ
գեղարդ լուսաբայլ եւ պայծառ... եւ Հոգոյն Սրբոյ այժմ եւ միշտ եւ անզրաւ յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն:
զ. 75ա-6ա Ցանկ առաջին հատորի եկեղեցական տօմարիս
– Առաջաբանութիւն եւ աղերս առ սրբազան հայրապետն... քո երեսուներեք ամաց էր, որ խաչեցաւ,
վերջ. ամէն:
է. 76բ-7բ Տաղ եւ գովասանութիւն ի փառս կենսատու
սուրբ խաչին, որոյ գոյնն է ըստ յարմար ձեւովին եւ գլխագիր տանցն մակագրեն զանուն հեղինակին («Մելիք Մինասի է բանս») – Մինն ի Հօրէ միածին,
միածին, / Վասն իմ եղեւ կուսածին... կենսատու խաչ տէրունեան:
2. 78ա-132բ Հատոր երկրորդ եւ տօմար արտաքին
ա. 78ա-81բ [Առաջաբանութիւն] – Թէպէտ
հատորս այս ոչ էր այնքան հարկաւոր եւ պիտանի... եւ անդր, քան զանճառելի սահմանս. ամէն:
բ. 82ա-94բ [Բացատրութիւն Ա. աղիւսակի] – Առաջիկայ
աղիւսակդ ի ձեռս ամսոց...
գ. 95ա-111ա [Բացատրութիւն Բ. աղիւսակի] – Առաջիկայ
աղիւսակդ ցուցանէ զժամանակս, զշրջանս եւ զդարս...
դ. 111ա-27ա [Մեկնութիւն ժամանակ բառի] – Այս եւս
գիտելի է, զի մեկնութիւն ժամանակ բառիս...
ե. 127բ-30ա Վերջաբանութիւն նորասահման Տօմարիս... եւ
միահամուռ ամենայն ազգիս հայոց լուսաւորչակրօն եւ միաբնադաւանի – Յուշ
լիցի աստուածարեալ շնորհունակ, գերզգօն եւ հոգիընկալ տէրութեան ձերում... եւ ես ընդ
ձեզ փառաւորեալ զամենասուրբ Երրորդութեանն՝ զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին Աստուած
ճշմարիտ, եղիցի, եղիցի եւ եղիցի. վերջ:
զ. 130բ Ցանկ երկրորդ հատորիս – Մեկնութիւն
եօթանսունեօթներորդացն Դանիէլի մարգարէի. 30... Սահման արտաքին Տօմարի. 31, վերջ:
է. 131ա-2ա [Վերջաբան] – Այս եւս գիտելի
է, թէպէտ վասն ջատագովութեան ազգիս մերոյ եւ նախնեաց մերոց... որում վայել է փառք,
իշխանութիւն եւ պատիւ այժմ եւ միշտ եւ անզրաւ յաւիտեանս. ամէն, վերջ:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԹ. դ.
Բ. 1աբ, 132բ-3բ, կազմաստառ Բ [Տոմարական եւ թուաբանական հաշիւներ]:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս տիտղ.՝
2ա:
24ա Օգնեա՛ Հոգիդ
Սուրբ Աստուած ճշմարիտ, եւ զսկսեալս մեր խաղաղութեամբ հասո՛ աւարտ. ամէն:
74բ 1808
(1257), յունիսի 9, Կամսարական Արշարունեան
Սատաթբէգեան Մինաս. ամէն:
81բ Կամսարական Արշարունեան Սատաթբէգեան
Մինաս. ամէն:
130բ 1808
(1257), յունիսի 16: Կամսարական Արշարունեան
Սատաթբէգեան Մինաս. ամէն:
132ա 1808 (1258), յուլիսի 9: Կամսարական Արշարունեան Սատաթբէգեան
Մինաս. ամէն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա. կազմաստառին՝ «Այս է իմ»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին՝ «1, Տօմար ս. Լուսաւորչի», կազմաստառ Ա՝ «Հմր
124. Տօմար սրբոյ Լուսաւորչի, քառածալ, շղագիր գրեալ ի թղթի, ի ձեռն Մինասայ Սատաթբէգեան Արշարունեան Կամսարականին Երեւանցւոյ, ի հայրապետութեան
տեառն Դանիէլի, ի գիւղն Բլուր, յամի 1807, ունի յիշատակարան», «ՌՄԾԶ. – 1807, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 1ա՝
«Հմր 691, 2564»:
2565
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
ԺԶ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 264-1 (թ. 2-264. տե՛ս Պտռկ-պհպնկ): ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԳx12 (Բ, ԺԳ 10, Դ, Ե, ԺԲ,
ԺԸ 11, ԻԳ 7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 14,8x10,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (11.5x8): ԳԻՐ՝
նոտրգիր (նմուշ՝ 175ա, 199ա՝ թ. 199 յետագայի լրացում՝ այլ գրչի ձեռքով): ՏՈՂ՝
30: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ, լուսանցակողերը՝
կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ (լատիներէն) – Ժամագիրք: ԺԵ. դ., Լեհաստան: Ա (թ. 1) + Բ՝
ստացուած ընդերկայնակի եւ ընդլայնակի հատումով (բնագիրը վերից կտրած): Մագաղաթ,
14.7x 10, միասիւն (13x7՝ Ա, 12.5x8.5՝ Բ), գոթական (նմուշ՝ Աբ), տող՝ 16: Տե՛ս Л. Киселева,
Каталог рукописей и фрагментов латинского алфавита хранящиеся в Матенадаране,
Ереван, 1980, стр. 102-3.
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 2ա, 8բ, 42ա, 78ա, 107բ, 142ա, 176բ, 213ա, 228ա, 252ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած-քրքրուած, մէջքի կաշին քայքայուած-թափուած, նաեւ մասամբ ցեցակեր, կապիչներն ու գամերն ընկած, թերթերը հիմքի կարից թուլացած, թ. 13-4ի, 23-24ի, 46-7ի, 142-143ի 257-8ի, 258-9ի միջեւ 1-2-ական թերթ ընկած, որի հետեւանքով կան բնագրական թերիներ, պատառիկ-պահպանակը կեղտոտուած՝ դժուարընթեռնելի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-264բ [Շարակնոց]
Տե՛ս ձեռ. 1576, 4ա-368բ: 1/2ա-4ա (խորագիրը՝ չիք): 2/4ա-6ա: 3/6ա-8ա (բ՝ չիք): 4/8բ-9բ: 5/9բ-11ա: 6/11ա-2բ: 7/12բ-3բ (վերջը թափուած՝ որպէս մայր ըստացողի
ըզքեզ ըզկուսակ///): 8/14ա (սկ. թափուած՝/// Որ ի հրեղէն աթոռ...): 9/14բ-6ա: 10/16ա-7ա: 11/17ա-8բ: 12/18բ-20ա: 13/20ա-3բ (ունի՝ 21բ-2ա՝ Մ. Ով գերահրաշ ծաղիկ...,
Մ. Դասապետըն հրեշտակաց եւ սպասաւոր երկնից..., 22աբ՝ Մ. Արարչին արարածոց նորաստեղծեալ...
, վերջը թափուած՝ հրաշափառ քո ծընունդ///): 14/24աբ (սկ. թափուած՝ ///մնանալի ի սըրբոյ կուսէն...):
15/24բ-6ա: 16/26ա-7բ: 17/27բ-8բ: 18/28բ-30բ: 19/30բ-2ա: 20/32ա-3բ: 21/33բ-5բ: 22/36ա-7բ (ունի 37բ՝ ՀԲ. ստ. Այս շարականս համբարձի
ասա՛ կիրակիմտին շնորհիւ – Անըսկիզբն Աստըւած...): 23/37բ-9ա: 24/չիք: 25/42ա-3ա: 26/43ա-6ա: 27/46ա-8բ, 201բ (ա/վերջը չիք (46բ)՝ անդրէն դառնալոյ
ի կեանս///, բ/սկ. չիք (47ա)՝ ///մատուսցուք զաղօթս մեր...): 28/48բ-55ա: 29/55ա-63ա: 30/63ա-8ա, 72ա-3ա: 31/73ա-8ա: 32/78ա-9բ: 33/79բ-81ա: 34/81ա-2ա (Հ. Բարեբանեալ ես...՝ չիք): 35/82ա-3ա, 83բ-4ա: 36/84ա-5բ (ԲԿ. Իմաստուն կուսանքըն...՝ չիք,
ունի՝ ԲԿ. Իեալ եւղ լապտերաց...): 37/86աբ: 38/87բ-9բ: 39/90ա-2ա, 93ա-9ա (ունի 93ա՝ Իշխանք ժողովեցան ի միասին
վասըն Տեառն...): 40/99ա-100ա, 106բ-7ա: 41/107բ-8բ, 109ա-13ա: 42/113ա-8ա: 43/118ա-33բ: 44/133բ-6բ: 45/136բ-42ա: 46/142աբ (վերջը թափուած՝ խոստովանիմք Աստուած
զՀոգին Սուրբ բըղխումն...): 47/143ա-4ա (սկիզբը թափուած՝ Էից ստեղծօղ արարածոց...):
48/144ա-5ա: 49/145ա-6ա: 50/146բ-7բ: 51/147բ-8բ: 52/148բ-9բ: 53/150ա-3բ: 54/153բ-4բ: 55/154բ-6բ: 56/156բ-7բ: 57/157բ-9բ: 58/159բ-64բ: 59/164բ-5բ: 60/165բ-7բ: 61/167բ-8բ: 62/168բ-70ա: 63/170ա-1ա: 64/171ա-3ա (Ճշ. Անթառամ ծաղիկ...՝ չիք): 65/173ա-4բ: 66/174բ-6ա: 67/176բ-7ա: 68/177բ-8բ: 69/178բ-9բ:
70/179բ-80բ: 71/180բ-1բ: 72/181բ-2բ: 73/182բ-3բ: 74/183բ-5բ: 75/185բ-7ա: 76/187ա-8բ: 77/189ա-91ա: 78/191բ-2բ: 79/192բ-4բ: 80/194բ-5բ: 81/195բ-7բ: 82/197բ-201բ, 202ա, 202բ-4ա,
204բ-207բ, 106աբ (ունի 202ա՝ ԲԿ. ՄԿ. Պըսակ եւ փառք պարժանաց եկեղեցոյ Քրիստոսի..., ժգ՝ չիք): 83/207բ-11ա: 84/83աբ, 85ա, 87աբ, 89բ-90ա, 92ա-3ա, 100աբ,
108բ-9ա: 85/100բ-5ա: 86/213ա-28ա: 87/228ա-45ա: 88/252ա-64բ: 89/245ա-9բ: 90/68ա-72ա: 91/211բ-2բ (ունի 212բ՝ ԲՁ. Հայր երկնաւոր է մեզ գըթած... ): 92/202ա: 93/39ա-41բ (ունի՝ 40ա-1բ՝ ԴԿ. Հ. Երկնաւոր զօրացն
օրհնեալ... + Մ. Ուրախացիր սըրբուհի Աստուածածին... + Ո. Ի սուրբ տաճար հոգեւոր...
+Տ. Սըրբոց գընդից, երկնից զօրաց... + ԳԿ. ՃՇ. Ի յարմատոց հարց ընտրեալ...): 94/35բ-6ա: 95/249բ-52ա: 96/105ա-6ա:
Յաւելեալ ունի՝
204աբ Շարական սրբոց Տարագրիոսեանց – ԴՁ. Տենչալի տօնիւ սըրբոց զուարճանան...
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԷ. դ.
Բ. Պհպ.
Աբ [Շարականացոյց] – ///ուրբաթնին... զկնի ասա՛ Սուրբ
Աստուած:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 176ա՝ «Գաբրիել հրեշտակ, Միքա», 211ա, 264բ՝ հայերէն տառեր,
կազմաստառ Բ՝ «Ընդ մատուցեալ... ամէն մէկ-մէկ տու/// այտէ եւ զիս յիշ»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 176ա՝ հրեշտակներ:
ՆՇՈՒՄ՝ 2ա՝ «Հմր 805, 2565, ԺԶ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2566
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Կիրակոս կրօնաւոր, Պետրոս: ՍՏԱՑՈՂ՝ Սահակ:
ԹԵՐԹ՝ 273: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԵx12 (Ա 8, Բ, Ե, ԺԲ 11, Դ 13, ԺԱ, Ի, ԻԱ 10, ԻԳ-ԻԴ՝ 1 պրակ՝
ԻԴ՝ չիք, ԻԵ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ (կարմրաւուն): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17x13: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(13x8.5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ. Կիրակոս գրչի՝ 37ա, Պետրոս գրչի՝ 168ա): ՏՈՂ՝
17-21: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, 2 կապիչով, միջուկը տախտակ. աստառը դրոշմազարդ
կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ+ԳԴ՝ չգրուած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցազարդ՝ բուսական,
թռչնային: Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. Ի. դարի վերջի նորոգման ժամանակ կազմի, նաեւ թերթերի ընկած հատուածները
լրացուած, թերթերը կեղտոտուած. թ. 32ը սխալ տեղադրուած, պէտք է լինի թ. 6-7ի միջեւ.
կարդալ՝ 6բ, 32աբ, 7ա, թ. 8ը հակառակ կարուած՝ կարդալ 8բ, 8ա:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-150բ [Քարոզք]
1. 1ա-6բ, 32աբ, 7աբ, 8բ, 8ա Քարոզ ի բանն սուրբ Աւետարանին, որ ասէ. «Խորայգէտ եղերո՛ւք իբրեւ ըզաւձ, միամիտ՝ իբրեւ
ըզաղաւնի» – Նախ գիտելի է, զի որպէս մարդն հոգի է եւ մարմին... ապայ գտանես
թողութիւն մեղաց քոց:
2. 8ա-21ա Քարոզ ի բանն Յոհանն աւետարանչին, որ ասէ.
«Աւն արի՛ք, գնասցուք աստի» – Հրամեայէ մարգարէն
Միքիայ... բարկութեան յաղթողն գազանայկեր, մարտիրոսացն պսակակից լինի. եւ Քրիստոսի մարդայսիրին փառք
յաւիտեան. ամէն:
3. 21բ-31բ, 33ա-9ա [Քարոզ] – Ամենայն
գիրք աստուածային զԱստուած արդար դատաւոր քարոզեն... այլ ծանրացալ մեղաւք իջնեն յատակս
դժոխոց, որոց փրկեսցէ Քրիստոս Աստուած:
4. 39ա-59ա Քարոզ ի բանն Աւետարանին, որ ասէ. «Մի՛ տայք
սրբութիւն շանց» – Առաջին սրբութիւն անուանի հաղորդութիւն... որոց փրկեսցէ զմեզ
ի մեղաց Քրիստոս Աստուած մեր:
5. 59ա-78ա Քարոզ ի բանն Աւետարանին Ոհանու, որ ասէ.
«Ամենայն, որ ատէ զեղբայր իւր, մարդասպան է, եւ գիտեմ, զի ամենայն մարդայսպան ոչ ունի կեանս անձին իւրոյ» – Զայն
հրամաէ, թէ ամենայն, որ ատէ... եւ անհաշտ խռովութեան զամենայն հաւատացեալս անուան
իւրոյ:
6. 78ա-88ա Քարոզ ի բան մարգարէի Դաւթի, որ ասէ. «Որպէս
իժի եւ քարբի, զի խզեալ է զականջս իւր, զի մի լուից զձայն թովչի ճարտարի» – Եւ վասն
ինչ պատճառի մարգարէն առակաւ խօսի... որոց փրկեսցէ զմեզ Քրիստոս Աստուած զամենայն
հօատացեալս, եւս
առաւել:
7. 88բ-100բ Քարոզ ի բանն Սողոմոնի, որ ասէ. «Զանձն իւր
ի գործս իւր ոչ բժըշկէ, եղբայր է այնոցիկ, որ անձն առնիցէ» – Անձն
զբանական հոգին ասէ... որոյ փրկեսցէ զմեզ Քրիստոս Աստուած ամենայն հաւատացեալս անուան
իւրոյ:
8. 100բ-16ա Քարոզ ի բան Սողոմոնի, որ ասէ. «Յիշեա՛ զարարիչն քո յաւուր մանկութեան քո եւ գնա՛ ի
ճանապարհս արդարութեան» – Ասեն իմաստունք, թէ Դ. բան առանց մեր
կամացս լինի... որոց փրկեսցէ զմեզ Քրիստոս Աստուած մեր չար աղքատութեան եւս:
9. 116բ-38ա Քարոզ ի բան Սողոմոնի, որ ասէ. «Լաւ է աւր
մահուն, քան զաւր ծընընդեան» – Եւ պարտ է գիտել, զի հեթանոսք... որում փառք եւ երկրպագութիւն
ընդ Հաւր եւ Սուրբ Հոգոյն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեան:
10. 138բ-45ա Նորին [Գրիգորի Տաթեւացւոյ] քարոզ ի բանն,
որ ասէ. «Խոստովան լերո՛ւք միմեանց զմեղս ձեր» – Նախ գիտելի է,
զի խոստովանութիւն է հարկաւոր... եւ հաճոյութիւն է Աստուծոյ եւ հրեշտակաց եւ մարդկան,
որպէս ասացաք, որ եւ զմեզ արժանաւորեսցէ Քրիստոս (Ամառան, հտ. ՀԸ.):
11. 145բ-50բ Նորին [Գրիգորի Տաթեւացւոյ] քարոզ ի բանն
ապաշխարութեանն, ի բանն, որ ասէ. «Ապաշխարեցէ՛ք, զի մերձեալ է արքայութիւն Աստուծոյ»
– Նախ տեսցուք, թէ զինչ է ապաշխարութիւն... զի նոցայ է արքայութիւն Աստուծոյ. եւ
Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն (Ամառան հտ. ՀԵ.):
Բ. 150բ-7ա Հարցումն սրբոյն Բարսղի եւ պատասխանիք
սրբոյն Գրիգորի Աստուածաբանի – Բարսեղ ասէ. Յորժամ ոչ երկինք էին... Գրիգոր ասէ. Ի վերայ տարրական...
այլ ինչ գործ կամ քակտեսցի վասն այլ մեռելոյ:
Գ. 157ա-8բ Գիրք առակաց, ասացեալ սուրբ վարդապետին
Վարդանայ, ի պէտս հոգոյ եւ մարմնոյ
ա. 157ա Ամենայն աստուածեղէն գիրք առակաւ ցուցանեն մեզ...
բ. 157ա Իմաստասէր ոմն սահմանեաց...
գ. 157աբ [Ի]մաստնասէր ոմն աղքատ ուներ ծոյլ
որդիս...
դ. 157բ Ասաց իմաստնասէր ոմն, թէ որ ունի
յիմաստութիւն...
ե. 157բ-8ա Այր մի եհատ սրով զլեզու զորթկան դրացոյ իւրոյ...
զ. 158աբ Ասի առակաց, թէ այր մի ունէր Ժ. (10) այծ...
Դ. 158բ-63բ Սրբոյն Յակոբայ Սրճոյ եպիսկոպոսի ասացեաց՝ ի թերահաւատութիւն Թումայ առաքելոյն –
Յորժամ յարեաւ հովիւն քաջ... արդ, երանութիւնս այս առ մեզ անցանէ, որք ոչ տեսեալ
հաւատաք ի նայ. ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, յորում փառք յաւիտեանս. ամէն:
Ե. 163բ-8բ Եղիշէի Հայոց վարդապետի ասացեալ՝ Ի յարութիւն
Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Կանխագոյն Մարիամ Մագդաղենացին եկն եհաս... եւ զմեզ արժանի
արասցէ Քրիստոս Աստուած խաչեալ թագաւորն մեր:
Զ. 168բ-224բ Խաւսք կրաւնաւորի միայնակեցի, որ է Մակար
կոչեցեալ, ընդ ամիրայի զրուց – Թագաւորեաց Պարսից այր բարեբարոյ... եւ կացին ի միասին,
փառաւորելով զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին այժմ:
Է. 225ա-39բ [Տաղք]
1. 225ա-7ա [Յովհաննու Երզնկացւոյ Տաղ] – Առաջնաճաշակ
պտղոյն, / Մահուան առաջին մարդոյն... փառաւորեսցուք զՅիսուս մայր Մանուէլի սուրբ կուս:
2. 227ա-9բ Այլ տաղ սուրբ Աստուածածնին – Ողջոյն
ընդ քեզ Մարիամ, / Մայր Աստուծոյ հաւատամ... 228աբ Փոխէ՛ զձայնդ – Ծաղիկ պայծառ ծովային
/ եւ մարգարիտ մեծագին... 228բ-9բ Յորդ[որ]ակ – Կենաց տապանակ, / աստուծագիծ տախտակ...
3. 229բ-30բ Տաղ բազմախորհուրդ, ի Սրկայ [Կոստանդայ]
– Խաչն ի նախնումն երեւեցաւ / Ծաղկեալ ի դրախտն աստուածատունկ... ամէն ազգաց երկըրպագի,
/ յարաձգական յաւիտենի:
4. 230բ-7ա [Տաղք Յովհաննու Թլկուրանցւոյ]
ա. 230բ-1ա Այլ բանք Յովանիսի ասացեալ վասն սիրո – Արեկ, արեկ իմ խուպ սուրաթ,
/ Փա՜ռք ու պատիւ քո ստեղծաւղին...
բ. 231ա-2ա Այլ բանք Յովանիսի – Տեսայ
պատկեր մի կեղեցիկ,
/ Զետ զԱրեգակն, որ նոր կելնու...
գ. 232աբ Այլ բանք Յովանիսի – [Ա]րեւ
նման շողշող կուտան, / Քանի սիրով զաչերդ ածես...
դ. 232բ-3ա Այլ բանք Յովանիսի – Հազար
ուսուֆ է քեզ ծառայ, / Է՜ Արեգակն ու խուպ սուրաթ...
ե. 233աբ Այլ բանք Յովանիսի – Հանցկուն
այլ ո՞վ տեսեր զմրութ, / Տպազիոն ակն ու ջուհար...
զ. 233բ-4ա Այլ բանք Յովանիսի – Լուսերեսացդ
է քո փափաք, / Քաղաք Խութան ու Չինմաչին...
է. 234աբ Այլ բայնք Յովանիսի – Թէ մահն չէր ու
կամ մեռնիլ, / Իս ունի
շատ բան հոգալու...
ը. 234բ-5բ Այլ բանք Յովանիսի – Ահայ
եղեւ պայծառ գարուն, / Ծաղկանց ազգին ու բաղչանին...
թ. 235բ Բանք Յովանիսի – Ես զքեզ տեսայ
սիրով նսստած,
/ Արեւ նման Արեգական...
5. 236ա-7ա [Ողբ եւ մաղթանք՝ ի Խաչատրոյ Կեչառեցոյ
ասացեալ] – Տո՛ւր ինձ բնութիւն բարի, / Կակղացո՛յ զսիրտս իմ քարեղէն...
Ջանք արա՛յ ելնես ի դուս, / որ չայրիս անշէջ գեհենէն:
Խաչատուր Կեչառեցի, Երեւան,
1958, էջ 139-44:
6. 237ա-9բ Գովանք Աստուածածնին՝ ումեմ[ն] գաւսանէ Քուչաք Վանեցոյ – Աղբի՛ւր
կենդանի, բխումն զանազան, / Մեղայ քեզ, մեղայ, կո՛յս անապական... իւրըն հովանի, աջըն
վերնական, մեղա:
Ը. 241ա-64բ Պատմութիւն սրբոյն Գրիգորի մեր Լուսաւորչին,
ի Առաքել վարդապետէ [Բաղիշեցւոյ] ասացեալ
ա. 241ա-2բ Ոտանաւոր սահմանեալ վասն մանկանց եկեղեցոյ
– Աւրհնեալ Հա՛յր երկնաւոր, լուս անճառական, / Գովեայլ Որդին
Աստուած, ծնունդ իսկական... արփիափայլ լուսով, ամբով էր ծածկեալ, / լուսաւորիչ լինել
ազգիս խաւարեալ:
բ. 242բ-3ա Յաղագս սնընդեան Տրդատայ եւ քաջութիւն
նորին եւ թագաւորելն Հայոց եւ գալն առ նայ Գրիգոր
– Այլ եւ Տրդատ՝ որդի մեծին Խոսրովի, / Տարեալ
սնուցին զնայ ի յայլում տեղի... Տրդատ արքայն զնայ սիրով մեծարէ / եւ բազում պարգեւաց
զնա արժան առնէ:
գ. 243բ-4բ Յաղագս հրաւիրելոյն Դրդատայ զԳրիգոր ի զոհումն կռոց, եւ նայ
ոչ հասանեալ բանին Տրդատայ թագաւորին – Ի յԵկեղեաց գաւառն, ի գեաւղն Երազայ,
/ Պատկեր կռոց կանկնեալ
էր նայ Տրդատայ... կամէր ծածկել զլուսն անշիջանելի, / պատճառն փրկութեան Հայաստան
երկրի:
դ. 244բ-5բ [Ա.] Սկիզբն չարչարանաց սրբոյն Գրիգորի Լուսօրչին
– Ասաց կապել զնայ յորմն ապարանից, / Առասանաւք պնդել լուսատուն զարմից... թէպէտ
ի յաշխարհս փարթամացեալ է, / այլ հուրն յաւիտենից նոցա պահեալ է:
ե. 245բ-7ա [Բ.] Երկրորդ չարչարանք Լուսաւորչին – Հրաման ետ թագաւորն, եւ զնայ կախեցին / Եւ աղբ բերեալ ներքոյ նորա ծխեցին... այլ
չարաչար տանջանս ածեմ ես դորայ, / թող քո Աստուածն անանց կենդանութիւն
տայ:
զ. 247աբ Գ. Երրորդ չարչարանք սուրբ Լուսօորչին – Եդին
ի կոճ պընդել զոլոքս նորա, / Եւ արիւնն հոսէր ի յերկրի վերայ... զի չարչարանս կրեաց
վասն անուան նորա, / եւ անպատում բարեաց ժառանգ առնէ զնայ:
է. 247բ Դ. Չորրորդ չարչարանք սուրբ Լուսօորչին
– Դարձեալ Տրդատ արքայն կրկին հրաման տայ / Բեւեռս երկայնս հարուլ ի յոտսն նորայ...
ոչ ի սերմանելն արդիւնս ստանայ, / այլ ինչ խաղաղութեամբ որայն ի հունձ գայ:
ը. 247բ-8ա Ե. Ե.երորդ չարչարանք Լուսաւորչին – Ապայ
արկեալ ի պարկ մոխիր գազախի, / Ի գլուխն հագուցին սրբոյն Գրիգորի... այո, ասէ, մտաց
աչաւք իմ տեսի, / զոր պատրաստեաց Աստուած սրբոյն ի յերկրի:
թ. 248ա Զ. Զ.երորդ չարչարանք սրբոյն Գրիգորի – Հրաման
ետ հարկանել զաման արտասուին, / Ակըն երկնահ[այ]եաց սրբոյն Գրիգորի... զի հոտ անմահութեան
նովաւ բուրեսցին, / եւ գարշութիւն մեղաց մերոց փարատին:
ժ. 248բ Է. Է.երորդ չարչարանք սուրբ Լուսաւորչին
– Ձագար եդին սրբոյն ի նստո տեղին / Եւ ջուր տկով հեղին ի յորովայնին, այնմ, որ գետն
շնորհաց ի յիւրմէ բխին, որով Հայաստանեաց երկրիս առոգին:
ժա. 248բ Ը. Ը.երորդ չարչարանք սրբոյն Գրիգորի – Յայնժամ
այլ չարչարանս նիւթեր Գրիգորի, / Ասաց թէ քերեցէ՛ք քերչաւք երկաթի... ասէ յորժամ մշակն
ի գործ աշխատի, / ապայ վարձատրութեան արժանի լինի:
ժբ. 248բ-9ա Թ. Թ.երորդ չարչարանք սրբոյն Գրիգորի –
Յայնժամ բերել ետուր տատասկ երկաթի, / Սփռեալ որպէս մահիճս ի վերայ երկրի... թէ
զիա՞րդ համբերես եւ կաս կենդանի, / ասաց՝ Անճառ շնորհաւք Որդոյն միածնի:
ժգ. 249աբ [Ժ.] Ժ.երորդ չարչարանք սրբոյն Գրիգորի
– Ապայ կապիճ երկաթս ի ծունկս հագուցեալ, / Աւուրս երիս այնպէս զսուրբն չարչարեալ...
քանզի դու իշխեցեր հրով ինձ սպառնալ, / այլ դուն մին փոխան տանջանս ընկալեալ:
ժդ. 249բ-50ա ԺԱ. Մետասան չարչարանք սուրբ Լուսօորչին
– Ետուր բերել կապար եւ քան զջուր հալեալ, / Եւ ջերմընեռանդ այնր զմարմնովն արկեալ...
որդի է Անակայ, որ զհայր քո սպանեալ, / եւ զտունս Հայոց Մեծաց խաւարեցուցեալ:
ժե. 250ա-1բ [ԺԲ.] Երկոտասան չարչարանք սրբոյն Գրիգորի
ի վիրապն – Վըճիռ մահու հատին ի վերայ նորին, / Տարեալ զնայ արկին ի խոր
վիրապին... Ժ. եւ Գ. (13) կարի սիրով Արարչին, / աւրն հաց մի արկանէ ի Խոր վիրապին:
ժզ. 251բ-2բ Վասն սպասաւորութեան հրեշտակին՝ սրբոյն
Գրիգորի մեր Լուսաւորչին – Յորժամ զԳրիգոր արկին ի Խոր վիրապին, / Ի մէջ թիւնաւորաց իժի
եւ քարբին... եւ մերս եկեղեցի ի ձայնակից
լինին, / փառատրութեան մեծի մարմնացեալ Բանին:
ժէ. 252բ-4բ Վասն գալըստեան Հռիմսիմանցն – Արդ, մինչ սուրբն
Գրիգոր ի վիրապին կայր, / եւ աղաչեր զԱստուած հայոցս համար... շնորհաւք Հոգոյն Սրբոյ
զաւրացուցանէր, / անճառ Հաւրըն լուսոյ հարսացուցանէր:
ժը. 254բ-6ա Վասն նահատակութեան սրբոց Հռիմսիմեանցն եւ խոզ դառնալն Դրդատայ արքային – Յայնժամ Տրդատ
արքայն բարկութեամբ լցեալ, / Զկուսանսն սպանանել հրաման իսկ տւեալ... համբերութեամբդ
քո հայրըդ սրբասնեալ, / շատ փառք եւ մեծութիւն կայ քեզ պատրաստեալ:
ժթ. 256ա-7ա Վասն հանելոյն Լուսաւորչին ի վիրապէն –
Հանեալ զԳրիգորիոս ի Խոր վիրապէն, / տարեալ, զի բժշկեսցէ զարքայն ի ախտէն... ծանուց
խորան լուսոյ կազմեալ անեղէն, / առեալ հրամանÿմ շինել տաճար քարեղէն:
ի. 257աբ Վասն բժշկութեան Տրդատայ՝ ի խոզ դառնալուն
մարդոյ կերպ – Մինչ ի աւուրս Կ. (60) Գրիգոր աղաւթեր, / այլ եւ տեսիլն մեծ
շնորհաւք տեսանէր... շնորհաւք Լուսաւորչին արքայն բժշկէր, / որպէս մատաղ մանուկ փափուկ
զարդարէր:
իա. 257բ-9ա Վասն ձեռնադրութեան Լուսաւորչին – Յայնժամ
արքայն զաւրաւք զնայ աղաչէր, / եւ համաւրէն աշխարհս զնամէն պաղատէր... յանկարծակի սաստիկ շարժեցաւ տեղին, / եւ ինքնին
ծածկեցաւ գանձն աստուածային:
իբ. 259ա-60բ Յաղագս շինութեան Սուրբ Կարապետին եւ մկրտութեան
Տրդատայ եւ բոլոր աշխարհիս Հայոց – Արդ, մինչ եկեղեցիս անդէն հիմնարկեաց,
/ եւ անթիւ բազմութիւն մարդկան հաւաքեաց... զսերմըն հոգեւոր, զոր եւ սերմանեաց, /
հարիւրաւոր արդիւնս ըշտեմարանեաց:
իգ. 260բ-1բ Գնալ Լուսաւորչին եւ Տրդատայ ի մեծն Հոռոմ
– Արդ, մինչ երկիրս Հայոց լուսաւորեցան, / ձեռամբ սուրբ Գրիգորի ի յԱստուած դարձան...
զի լինիցի պատճառ նոցա սրբութեան, / ազատութիւն կրից, ախտից մարմնական:
իդ. 261դ-2բ Սպանանելն Տրդատայ զվիշապն միեղջեր – Այլ եւ
եղջիւր մի կայր ի յայն աշխարհին, / եւ վիշապ մի ահեղ յիրար կռուէին... ի լեառն Տիւրոսի,
մերձ Մուշ քաղաքին, / որ այժըմ Ղազարու վանք կոչեն նմին:
իե. 262բ-4ա Վասն ելանելոյ սրոյն Գրիգորի յանապատն
ճգնաւորական վարուք – Սուրբն Գրիգոր հովիւըն Հայաստանեաց, / յորժամ զազգս հայոց ի
կռոց սրբեաց... Խ. (40) աւր միհիտ ճաշակեաց,
/ զի էր նայ զաւրացեալ ի Հոգոյն շնորհաց:
իզ. 264աբ Վասն մահուան սրբոյն Գրիգորի մեր Լուսաւորչին,
եւ տանել մարմին նորա Ըստըմբաւլ – Ի լիառըն
Սեպոհու Գրիգոր աղաւթէր, / եւ հրեշտակաց դասուն խաւսակից լինէր... հովիւն, որ զնայ
ծած[կ]եաց, դեռ կենդանի էր, / եւ նայ Բ. աչաւքն խաւարեալ էր:
Թ. 265ա-73բ Պատմութիւն Մեծին Ներսէսի Հայոց հայրապետին,
ասացեալ Առաքել սրբազան վարդապետէ [Բաղիշեցւոյ] – [Ա]նուն աւրհնեալ
անճառ Աստուծոյ մեծին, / Հաւր եւ Որդո, Հոգոյն նոցին... Ասեն վա՜յ եւ եղուկ ազգիս Արամին,
/ զի խաւարայլ եղեւ
այսաւր մեր արփին:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, ԺԸ. դ.
Ժ. ա. 240ա [Գրառաջք] – Տեառն այս անուն աստուածաբան վարդապետի... ընդ սմին եւս (վարդապետի,
2 միաւոր):
բ.
239բ Իսրայնէլան ազգն գերի փարաւան... քեզ նման կուս եւ:
գ.
239բ Եւ Տէրն ընդ առաջի մանկուք ամենայ... նման կուս եւ պատայկան:
դ.
240ա Իջալ ի յերկնուց երկիր պագութենցն ին դաս հրըշակս էր... մատեւ սուրբ նշան աթուռքն
տաճարին Սիմոն ծերի:
ե. 240ա Տէրն հրայմայեալ Աղթամայիլ խան
շրջեալ... Եղիայ մարմնով յարութեան չէ քեզ նման կուս եւ:
զ.
240բ Ալէֆ – Զիարդ զատաւ նստաւ միայնացեալ քաղաքն բազմաժողով... ամենայն բարեկամք նորա
անարգեցին զնա եւ եղեն նմա թշնամիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 8բ (Կիրակոս գրչի) Քրիստո՛ս Աստուած,
ողորմեա՛յ ամենայն հաւատացելոց, եւս առաւել՝ Սահակին* եւ ծնաւղաց
իւրոց Աստուած ողորմի:
* Անունը եղծուած, բայց ընթերցւում
է:
59ա Եւս առաւել
զստացող սուրբ գրոցս (այլ ձեռքով՝ «տէր Մաթէոսն
եւ ծնաւղքն եւ ամենայն ընտանիքն») եւ զեղկելի Կիրակոսս, կարդ[ացողաց
(նման՝ 100բ):
78ա Եւս առաւել
զստացող սուրբ գրոցս (այլ ձեռքով՝ «Մաթէոսին») եւ Կիրակոս զանարժանս կրօնաւոր:
138բ (ստ. լս.)
Մի՛ անփոյթ առնէր, ով ընթերձող, այլ
միտ ա՛ռ |139ա| լըռջմտութեամբ
եւ դիմայ յոյսով առ Քրիստոս սորին թեւաւք:
145ա Մանաւանդ
ստացող գրոյս զՍահակն եւ զծնաւղսն
իւր. ամէն:
2. 168բ (Պետրոս գրչի) Մանաւանդ զստացող
սուրբ գրոյս զՍահակն եւ հայրն
իւր՝ Բաշխումն զմայրն իւր՝ Սալթայխաթունն եւ զեղբարքն
իւր՝ Նազարն, Աստուածատուրն եւ զիս՝
անմիտ Պետրոս գծողս.
եւ նմայ փառք յաւիտեանս. ամէն:
168բ Ի գրոյդ
լսել օգնեա՛յ, Յիսուս Քրիստոս:
206ա Սխալ էր
աւրինակն:
237ա Աւգնեա՛յ,
Հոգիդ Սուրբ Աստուած ճշմարիտ:
265ա Լսողաց՝
խրատ, կարդացողաց՝ աւգուտ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 241ա (1692 թ., նոտրգիր) Ես՝ սուտանուն,
մեղօք լի եւ տառապեալ եղկելի Սարգիս յանուն էրէց,
որ ձեռնայդրեցա
Դաւիթ վարդայպետէն
հայրապետութիւն տեառն Ն[ա]հայպետին, թագայորութիւն
շաւ Սուլելմանի, առաջնորդութիւն
տէր Էստէփանոս, քալայթարունութիւն
խուջ[այ] յԱվետին. թվին ՌՃԽ. մէկին
(1692):
2. 240բ (1699 թ., նոտրգիր) Թվին ՌՃԽԸ.ում
(1699) մեծ տէրտէրն փոխվեցաւ
առ Աստուած, Աստուած ողորմի իւր հոգուն, Աստուած իր մեղաց թողութիւն տայ. ամէն: Ողորմայծ հոգի Խաթունջան նոյն տարին փուխվեցաւ առ Աստուած,
Աստուած իւր մեղաց թուղութիւն
տայ. ամէն:
3 21ա (1711 թ., նոտրգիր) ///որ կարք առի ի Դաւիթ վարդապետէ ի
թվին ՌՃ[Կ.] (1711) ///թան Դ. տղայ ծնաւ:
4. 239բ (1711 թ., նոտրգիր) Ես՝ սուտանուն,
մեղօք լի եւ տառապեալ եղկելի Մաթէոս էրէցս,
որ ձեռնադրեցա ի Դաւիթ վարդապետէ,
թագաւորութիւն շահ Ապասին, հայրապետութիւն
տեառն Յակոբին, առաջնորդութիւն
խօջայ Սաֆըռասին, թվին ՌՃԿ. (1711):
5. 110բ (1822 թ., շղագիր, ստ. լս.) Ն[ուաստ] Յովհաննէս ծ. վարդապետ Գրիգորեան, առաջնորդ[ական] տ[եղապահ] հայոց Պուլկարիոյ: Յունվար 29, 1882, ի Ռուսճուք:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 160բ. կապոյտ թանաքով
բոլորակ՝ «ՅԻՍՈՒՍԻ ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ, 1874»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 220բ՝ խզբզոց, 239բ՝ «մեղա, մեղա, Տէր
մեղայ, Տէր ինձ ողորմեա՛»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին (ճնշումով տպուած)՝ «Քարոզգիրք», կազմաստառ Ա՝
«Հմր 10. Քարոզգիրք Կիրակոսի ուրումն, քառածալ, հասարակ նօտրագիր,
գրեալ ի թղթի, թուականն անյայտ, կազմ իւր գոլով մաշեալ, կարկատեալ են թղթով գրէթէ բովանդակ
թերթք իւր, յորոց եւ բազումք վնասեալ ի ցեցոյ: Պարունակին ի սմա. ա. Քարոզ ի բանն,
որ ասէ. «Եղերուք խորագէտք իբրեւ զօձս», բ. Այլ հոգեշահ քարոզ, սկիզբն թերի, գ. Քարոզ
ի բանն, որ ասէ. «Մի՛ տայք զսրբութիւն շանց» ի լեզու աշխարհիկ, դ. Քարոզ ի բանն. «Ամենայն,
որ ատէ զեղբայր իւր, մարդասպան է» յաշխարհիկ լեզու, ե. Քարոզ ի բանն Դաւթի, որ ասէ.
«Որպէս իժի եւ քարբի, զի խզեալ է զականջս իւր» յաշխարհիկ լեզու, զ. Քարոզ ի բանն Սողոմոնի
«Զանձն իւր ի գործս ոչ բժշկէ» յաշխարհիկ լեզու, է. Քարոզ ի բանն Սողոմոնի, որ ասէ.
«Յիշեա՛ զարարիչն քո յաւուր մանկութեան քո» յաշխարհիկ լեզու, ը. Քարոզ ի բանն Սողոմոնի.
«Լաւ է օր մահուն, քան զօր ծննդեան» յաշխարհիկ լեզու, թ. Քարոզ ի բանն. «Խոստովան եղերուք
միմեանց զմեղս», ժ. Քարոզ ի բանն. «Ապաշխարեցէ՛ք, զի մերձեալ է արքայութիւն Աստուծոյ»,
ժա. Հարցումն սրբոյն Բարսղի եւ պատասխանիք սրբոյն Գրիգորի, ժբ. Գիրք առակաց Վարդանայ
վարդապետի, ժգ. Ճառ սրբոյն Յակովբայ սրբոյ եպիսկոպոսի ասացեալ ի թերահաւատութիւնն
Թումայ առաքելոյն, ժդ. Ճառ Եղիշէի վարդապետի ի Յարութիւնն Քրիստոսի, ժե. Խօսք Մակարայ
միայնակեցւոյ ընդ պարսից ամիրայ Ապտլ-Ազիզի, ժզ. Շարական «Առաջնաճաշակ պտղոյն», ժէ.
Տաղ Աստուածածնի «Ողջոյն ընդ Մարիամ», ժը. Տաղ «Խաչն ի նախնումն», ժթ. Տաղ Յովանիսի
«Արեգ, արեգ իմ խուպ եւն», ի. Գովասանք Աստուածածնի. «Աղբիւր կենդանի», իա. Պատմութիւն
սրբոյն Գրիգորի յԱռաքել վարդապետէ», «Հմր 732, 2566, ԺԷ. – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2567
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԵԴԵՍԻԱ |
ՌՃԸ. – 1659 |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգոր Զէյթունցի (թ. 1ա-22, 24-33, 46-55, 110-27), Սարգիս (թ. 23,
34-45, 56-109), անանուն (թ. 128-40):
ԹԵՐԹ՝ 140: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԴx12 (Ա, Է, ԺԲ 10, Գ 2, Դ 9, Ժ 6, ԺԱ 11, ԺԳ 8, ԺԴ 14): ՆԻՒԹ՝
թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 18x 14: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն՝ թ. 1-97, 109-140
(14x9.5), երկսիւն՝ թ. 98-108 (14x10): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 48ա, 98ա, 133ա): ՏՈՂ՝
29 (թ. 1-22, 25-34, 46-55, 110-27), 32 (թ. 23-4, 35-45, 56-97), 34 (թ. 98-108),
30 (թ. 109), 28 (թ. 128-140): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ,
աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ+ԳԴ՝ չգրուած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցազարդ՝ բուսական:
Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյն՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թերթերին
խոնաւութեան եւ ձէթի հետքեր, որոշ թերթեր ընկած կամ ետեւառաջ դրուած. կարդալ՝ թ.
1-22, 46-55, 24-45, 56-7, 23, 58-140. կազմը նորոգուած է Ի դ., լուսանցակողերը գունաթափուած,
աղտոտուած, թ. 7-8, 10, 46-7ի ստ. աջ անկիւնը, թ. 11ի վերին հատուածը, թ. 35ի ստ. եւ
վերին աջ անկիւնները պատռած, 35բ էջի արտաքին լս.ում յետագայի եղծուած անընթեռնելի
խզբզոց:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-7բ [Խրատ ինչ] – (սկ.
թափուած) ///եւ առաքեցեր զնոսա բաշխել զկեանս մարդկան, որ ետուր սուսերս հոգեւորս ի
ձեռս առաքելոյն եւ առաքեցեր ընդդէմ բանսարկուին, նոյն ողորմութեամբն ողորմեա՛յ ինձ
եւ տո՛ւր կարողութիւն եւ ի թիկունս հա՛ս ասել զբան Աւետարանին առաքելոյն մարգարէին,
որ ասէ... այլ եւ զգրոց աշակերտեալ մանկունսդ, որ ծարաւիդ էք յանհատականն ծովէ, մշտահոս
ուխիւք յընդարձակութիւն սրտից ձերոց բղխեսցէ, մինչ զի եղիջիք իւրաքանչիւր ոք ի ձէնջ,
գետ բղխեալ յորովայնէ մտաց ի զովացումն պասքեալ անձանց եւ ի լուացումն աղտոյ գարշութեանց
եւ ժամանել ձեր ի բարիոք աւարտն եւ ի փառս հանդերձեալ կենացն. ամէն:
Բ. 7բ-22բ, 46ա-55բ Յօհանու Որոտնեցոյ
ասացեալ ի բան մարգարէին, որ ասէ. Ի սկզբանէ, Տէր, զերկիր հաստատեցեր եւ գործք –
Այլ նախ քան ի մտանել բանիս նախերգաբար... վասն այսորիկ դիւրաւ իմացուին եւ շարժական
կոչին եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
Գ. 24ա-31ա [Վարդանայ Արեւելցւոյ]
Աշխարհացոյց
Տե՛ս ձեռ. 20, 251ա-7ա: ա/24աբ: բ/24բ-5ա: գ/25ա-8բ: դ/28բ-31ա:
Տպ. Աշխարհացոյց Վարդանայ
վարդապետի, Քննական հրատ. Հայկ Պէրպէրեանի, Բարիզ, 1960, էջ 1-76:
Դ. 31աբ [Գրիգորի Կեսարացւոյ Անուանք քաղաքաց] –
Աւետեաց երկիր Երուսաղէմ է... Փիլիպպեա, Յասոն, Փիլիպուպօլիս:
Ե. 31բ Նշանագիրք անուանց. կարճաբանութիւն – Աբրահամ
Ձ. Ահարոն Ր... առագաստ, արուեստ, աշխարհ, ասպարէզ, ամբարիշտ:
Զ. 32ա-5բ [Մանունք]
ա. 32ա [Յաղագս թագաւորաց, թղթոց, Ադամայ] – Առաջին
թագաւորն Հնդկաց Գոբար... մարմնով ընդ Աստուած միաւորեալ:
բ. 32աբ [Գիրն առաջին] – Այս է գիրն առաջին,
գրեալ մատամբն Աստուծոյ եւ կնքեալ... մեծ ես, Տէ՛ր, կարօղ ես դու, Տէ՛ր, յաղթող Աստուած.
եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
գ. 32բ-3ա [Հարցմունք եւ պատասխանիք] – Հարցումն.
Վասն է՛ր ի հաւատամքն Ձ. (80) անուն գիր չկայ... Հարցումն. Ո՞րն է Ե. զգայարանքն...
Հարցումն. Ո՞րն է Զ. շարժման մեղքն... որոց փրկեսցէ զմեզ յամենայն սատանայական փորձութենէ
Քրիստոս Աստուածն մեր. ամէն:
դ. 33բ Անուանք թագաւորաց Պարթեւաց – ա. Հռչէ, բ.
Տիգրան... ժ. Գագիկ, ժա. Դաւիթ:
ե. 33բ Այս է կարգ վարդապետացն մերոց – Նախ
Մխիթար, որ մականուն Գօշ կոչի... Ներսէս Գաւաշեցին ի գեղջէն Մոխայբերթոյ:
զ. 34ա-5ա Յաղագս քառասնորդաց պահոցն – Զի անուն
պահոցս այս Դ.իւք բացայայտի... այսքան վասն անուանց քառասնորդաց պահոցս:
է. 35աբ Այլ [փառք] խաչի – Փա՜ռք կենսատու
խաչի քո... զազատարար զբարձրանալն քո ի խաչն կենսատու օրհ՛՛:
Է. 23աբ, 36ա-45բ, 56ա-84ա
[Քարոզք Գրիգորի Տաթեւացւոյ]
ա. 36ա-7բ [Նորին առաջին քարոզ վասն աղօթից] – (սկ. թափուած) ///զի որպէս անհաճոյ
է Աստուծոյ յանդգնութիւն մեղաւորին... որ եւ զմեզ արժանի արասցէ Քրիստոս Աստուած մեր, ողորմութիւն
իւրոյ. եւ նմա փառք յաւիտեանս ամէն (Ամառան հտ., գլ. ՁԱ.):
բ. 37բ-41ա Նորին Վասն ողորմութեան, ի բանն. Ողորմութեամբ
եւ հաւատով սրբին մեղք – Զամենայն արարածս, զոր ստեղծեաց Աստուած... անշէջ լապտերօք մտանել ի յառագաստ
հարսանեաց փեսային՝ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս ամէն (Ամառան
հտ., գլ. ՂԸ.):
գ. 41ա-2բ Նորին Վասն չորեքշաբաթու եւ ուրբաթու,
[ի բանն]. Պահեմ երկիցս ի շաբաթու կամ տասանորդս – Պատճառ պահոցս,
որպէս ասէ սուրբն ի դրախտին... եւ անտրտում ուրախութեանցն հաղորդս լինել ի Քրիստոս
Յիսուս ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն (Ձմեռան հտ., գլ. ԻԷ.):
դ. 42բ-5 Յայլմէ դարձեալ Վասն պահոց, [ի բանն]. Եւ
պահեալ զԽ. (40) տիւ եւ զԽ. (40 գիշեր – Ասէ Յոբ, Կեանքս մարդոյ պատերազմ
է... այսպէս պարտ է մեզ Խ.օրեա պահօք մերկանալ զհին մորթն մեղաց եւ նորոգիլ բարի գործովք,
ի փառս նորոգողին մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի Աստուծոյ (Ձմեռան հտ., գլ. ԻԳ.):
ե. 45բ Այս քարոզս Ժ.բանեան օրինաց միջէն է – Պատուեա՛յ
զօր շաբաթուն... չորրորդ՝ յորժամ մեռանիմք/// (վերջը թափուած. Ամառան հտ., գլ. Բ.):
զ. 56ա-7բ, 23աբ Նորին դարձեալ
քարոզ յաւուր Վարդավառի. աղ օրհնութեան վասն ընծայից եւ պատարագաց՝ Պատուեա՛ զՏէր
ի քոյոց արդար վաստակոց եւ հա՛ն նմա պտուղ ի քոյոց արդար արմտեաց – Տուրք
ողորմութեան յԲ. դէմս որոշի... արժանաւորիլ
երկնային կոչմանն ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր. որ է օրհնեալ յաւիտեանս ամէն (Ամառան
հտ., գլ. ՃԻԶ.):
է. 58ա-60բ Նորին Վասն կարգաց աղօթից, ի բանն. Տէ՛ր,
եթէ զշրթունս իմ բանաս – Զբերան իմ բացի եւ առի զհոգի... պարտ է յամենայն ժամ աղօթել,
զի փրկեմք յամենայնէ. ամէն (Ամառան հտ., գլ. ՁԴ.):
ը. 60բ-3բ Նորին քարոզ եւ մեկնութիւն վասն սուրբ պատարագին
– Նախ քննելի է, թէ վասն է՞ր կոչի հաղորդութիւն... եւ ի մի եւ ի նոյն հրոյն պարզ
արծաթն սրբի եւ անմաքուրն/// (վերջը թափուած. Ամառան հտ., գլ. ԼԴ.):
թ. 64աբ Քարոզ Վասն միւսանգամ գալստեան աւուրն –
Վարդապետք ասեն, թէ վասն ԲԺ.ան պատճառի... եւ դեւքն ի դժոխս, որ գերազանցեն անգթութեամբ,
քան զամենայն տանջողս:
ժ. 64բ-9բ Գրիգորի եռամեծի քաջ հռետորի եւ տիեզերալոյս
վարդապետի Քարոզ Վասն գալստեան եւ դատաստանի, զի որպէս փայլակն, որ ելանէ յարեւելից
եւ երեւ[ի] – Զփրկական գալուստն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ... եթէ եկայք աւրհնեալք
հօր իմոյ ժառանգեցէ՛ք պատրաստեալ ձեզ զարքայութիւնն. ամէն (Ամառան հտ., գլ. ՃԿԶ.):
ժա. 69բ-72բ Նորին քարոզ Վասն խնդրոյ, ի բանն. Խնդրեցէ՛ք
նախ զարքայութիւնն Աստուծոյ եւ զարդարութիւն նորա. եւ այն – Ի ձեռնտվութենէ Հոգւոյն
Սրբոյ եւ օժանդակութեամբ աղօթից ձեր կամիմ... եւ նմա փառք եւ գոհութիւն եւ երկրպագութիւն
ընդ Հօր իւրում եւ ամենասուրբ Հոգւոյն. ամէն (Ձմեռան հտ., գլ. ՀԳ.):
ժբ. 72բ-3բ Յայլմէ քարոզ Այգոյն. Վասն արիութեան եւ
գործոյ՝ Ընդէ՞ր կայք աստ զօրս ցերեկ դատարկ, ասեն ցնա. Զի ոչ ոք կալաւ – Ասեն
իմաստունք, թէ ամենայն ինչ, որ պատուական է... որում եւ զմեզ արժանի արասցէ իւր սուրբ
արքայութեանն. ամէն (Ձմեռան հտ., գլ. ՂԸ.):
ժգ. 73բ-4ա Այս որիշ տեղաց
է. Վասն ժամու աղօթից – Եւ է
առաջին ժամ աղօթիցն... վասն որոյ ցերեկն հինգ անգամ աղօթեմք:
ժդ. 74բ-8բ Քարոզ Վարդավառին, ի բանն՝ Եւ յետ Զ. աւուր
առնէ Յիսուս զպատարագս – Ի վերայ այսմ բանի ԺԵ. գլխօրէն բանս խնդրելի է... զի դատաստանի
ժամ եւ հատուցման ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
ժե. 78բ-84ա Նորին քարոզ փոխման սուրբ Աստուածածին, ի
բանն. Բազում դստերք ստացան մեծութիւն, բազումք արարին զօրութիւն, բայց դու առաւել
եղեր եւ զանցուցեր զամենայն – Արարիչն Աստուած արար զլուսաւորս մեծամեծս... հանցուք զփառս եւ զպատիւ միածնին
Որդւոյ քո ընդ Հօր ամենակալի եւ Սուրբ Հոգւոյն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն (Ամառան
հտ., գլ. ՃԼ.):
Ը. 84բ-97բ [Թովմայի վարդապետի Մեկնութիւն մարգարէութեանն
Դանիելի] – Եւ էր այր մի, բնակեալ ի Բաբելոն... Արդ, յերեսս անկեալ պաղատիմ
քրիստոսասէր եւ վերնակրօն եղբարցդ, յիշեսջիք ի բարին Քրիստոս զմեծ վարժապետն մեր,
զվարդապետն Վարդան, որ
զգիրս Դանիէլի մեկնեաց՝
առեալ յԳ. մեկնչաց՝ յԵփրեմէ, ի Հիպողիտայ հայրապետէն Հռոմայ եւ ի Ստեփանոս փիլիսոփայէ Հայոց,
եւ ի մի հաւաքեալ լուսաւորեաց զդասս եկեղեցւոյ վարդապետաց ի ՉԺԷ. (1268) թվականիս մեր, ի
կենդանաթաղ գերեզմանի Լուսաւորչին Գրիգորի, ի Սուրբ Վիրապն սկսեալ եւ ի
յԱղչուց վանքն աւարտեալ,
առաջի սուր եւ փառաւորեալ նահատակին Ստեփանոսի Հռիփսիմեանց քահանային,
որոյ յիշատակն աւրհնութեամբ եղիցի մինչ ի գալուստն Քրիստոսի: Եւ ես՝ նուաստս ի մանկունս
եկեղեցւոյ Թովմայ պիտականուն
վարդապետս, սակաւ մի առի ի գրոց մեկնչացն վասն վարդապետաց եւ գրոց աշակերտաց առ ձեռն
պատրաստ, զի դիւրաւ գրեալ լինի, եւ անճաշակ մի՛ լինիցին ի հրեշտականման առն Աստուծոյ
Դանիէլի:
Ձեռ. 1134, 81ա-125ա՝ նիւթս
վերագրուած է Թովմա վարդապետին, թէեւ վերը բերուած յիշատակարանն այնտեղ չկայ:
Տե՛ս Մեկնութիւնք Դանիէլի
մարգարէութեան, Թովմա Մեծոփեցի..., աշխ. Յ. Քէոսէյեան, Մ. Արաբեան, Գ. Նէրսիսեան,
Էջմիածին, 2007, էջ 309-349 (ձեռագրիս մասին՝ էջ 18):
Թ. 98ա-105ա [Մանունք]
ա. 98ա Բանք աղօթից խօսք ընդ Աստուծոյ, գրեալ ձեռամբ
Կիրակոսի, եւ ունի օրինակս զայս – Ամենայն անձն աստուածասէր... որք են ի մարմնի. եւ Քրիստոսի
փառք յաւիտեանս. ամէն:
բ. 98աբ [Գրիգորի] Նիւսացոյն ի Հայր մեր, որ յերկինս
գրոցն – Նուիրել է խոստումն իրիք... եւ փրկչին ընդ Հոգոյ նորա Սրբոյ:
գ. 98բ-9բ Ի Տրամակաբանէն Կիւրղի, որ առ Երեմիա ՂԹ. բանէն
– Ասեն զվերաբերութիւնն, թէ ըստ այսմ օրինակի... քանզի անկարելի է նմա ամենեւին եւ
ոչինչ:
դ. 99բ-102ա Որոգինէի Խօսք յԵզեկիէլ մարգարէէ – Արդ,
է պատճառք առաջին տեսլեանն... լերին անուն է կամ մեծին Լիբանանու:
ե. 102ա Ի վերայ իշխանին Տիւրոսի – Դու էիր,
ասէ, մատանի եւ կնիք աջոյ... որ յիշելով զսէր միաբանութեան:
զ. 102աբ Պատգամ ի վերայ Եգիպտոսի – Սպառնա
Եգիպտոսի ի ձեռն Կամփիւսոյ... որ ի ձեռն Կիւրոսի եւ ի ձեռն տնօրէնութեան բանին:
է. 102բ Ի վերայ Գովգայ եւ Մագովգայ – Ազգք
են սոքա, որ զկնի դարձին մարտ պատերազմի տուեալ ընդ հրէայսն... եւ ի դարձին իբրեւ որթք
արձակեալ ի կապարանէ խայտալ ասէ:
ը. 102բ-3բ [Սրբ]ոյն յԵզեկիէլէ մեկնիչ անուանց – Կողակ
սիւնաձեւ... եւ Լ. (30) լայն, որ է Հ. (70), փառք Քրիստոսի Աստուծոյ:
թ. 103բ-5ա [Ի Կանոնագրոց Հայոց] – Զի՞նչ
է արժանի եպիսկոպոսին... ունի սա համաձայն Բարսղի սրբոյ:
Քաղուածք Կղեմէսի, Անտիոքի
ժողովի, Սահակ հայրապետի, Սիոն կաթողիկոսի, Ներսէսի, Դուինի ժողովի, Բարսեղ Կեսարացու,
Բենեդիքտոսի կանոններից:
Ժ. 105բ-8բ Ներսէսի եպիսկոպոսի՝ եղբօր կաթողիկոսին
Հայոց տէր Գրիգորիսի պատասխանի թղթոյ որումն Յակոբայ Ասորոց վարդապետի, ի մայրաքաղաքէն
Մելտենոյ Հայոց – Ի զգալի դիտաւորութիւն քում նամակի... եւ զամենայն հաւատացեալս
անուան իւրոյ Քրիստոս Աստուած մեր, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
ԺԱ. 109աբ [Տաղ – Ա]նեղն Աստուած անճառական, / անուն ÿւ անհաս եւ
անսահման... նեղելոց եւ տարակուսելոց եւ պարտապանաց /
դուռն հանգստեան եւ հ[ն]արս փրկութեան տացէ:
ԺԲ. 110ա-27բ [Առակք Վարդանայ Այգեկցւոյ]
ա. 110ա (սկ. թափուած) ///րար եւ սուրբ եւ ես երկրի, այլք խոտորեցան...
բ. 110ա Կաքաւն երթայր գրիւք եւ յանկարծակի անկաւ ի ծօղակն...
գ. 110ա Առիւծն եւ գայլն եւ աղուեսն եղեն եղբայրք...
դ. 110աբ Գայլն ետես էշ մի գէր...
ե. 110բ Աղուէսն էառ կաքաւ մի...
զ. 110բ-1ա Աղուէսն առեալ զչիտն ի բերանն...
է. 111ա Կատուն առաւ փիլոն...
ը. 111աբ Էր միայնակեաց մի...
թ. 111բ Աղուէսն եգիտ ուղտ մի մերձ ի մահ...
ժ. 111բ Ուղտն եւ գայլն եւ աղուէսն եղեն եղբայրք...
ժա. 111բ Աղուէսն խաբեաց զգայլն...
ժբ. 111բ-2ա Աղուէսն ետես զպանիրն...
ժգ. 112ա Խօսօղն աղաղակելով աղօթէր ի ծառ մի...
ժդ. 112ա Աղուէսն ի գետն անկաւ...
ժե. 112աբ Աղուէս եգիտ զրեհ մի...
ժզ. 112բ Կին մի մեծահասակ եւ սաստիկ գէր...
ժէ. 112բ Առիւծն կալաւ սպասաւոր զաղուէսն...
ժը. 112բ-3ա Գայլն յափշտակեաց յանասուն մի...
ժթ. 113ա Արծիւն հալածէր զկաքաւն...
ի. 113ա Շունն եւ խոսօղն եղբայրք եղեն...
իա. 113աբ Գայլն եւ ջորին եւ աղուէսն եղեն եղբայրք...
իբ. 113բ Խօսողն տարան ի դարպաս թագաւորին...
իգ. 113բ-4ա Անզգամ եւ լեզուանի եւ բարկացող կին...
իդ. 114ա-5բ Ի քաղաք մի աւագ երէց մի ծերացաւ...
իե. 115բ-6ա Էր թագաւոր մի, եւ ոչ ունէր ժառանգ...
իզ. 116աբ Էր պատանի մի աղօթարար...
իէ. 116բ-7բ Կայր թագաւոր մի անիրաւ...
իը. 117բ Առիւծն հիւանդացաւ...
իթ. 117բ Առիւծն մի կորիւն <կորիւն> ծնաւ...
լ. 117բ-8ա Այր մի ցանեալ էր զընկուզի ծառի տակ պարտէզ ձմերուկ...
լա. 118ա Միայնակեաց ոմն յոյժ անուանի եւ ճգնաւոր...
լբ. 118աբ Միայնակեաց մի նստէր ի վերայ վիմի մի...
լգ. 118բ Կրօնաւոր մի նստեալ դրամ կու համրէր...
լդ. 118բ Իշխանի մի որդի մեռաւ...
լե. 118բ-9ա Եկեսցուք ի բան Աւետարանին, որ ասէ, զի Ուր գանձն ձեր
են, անդ եւ սիրտք ձեր եղիցին: Մեռաւ ոմն իշխան, որ ունէր բազում գանձս...
լզ. 119ա Եղբայր ոմն գնաց առ հայրն...
լէ. 119ա Ի պատմութենէ ասեն, եթէ ի Ղալաթան...
լը. 119ա-20ա Թագաւոր ոմն մեռաւ, եւ մնաց Գ. որդի...
լթ. 120ա Աղեգսանդր
թագաւորն երթայր յամենայն տեղ...
խ.120աբ Աղէքսանդր թագաւորն հանդիպեցաւ օր մի...
խա. 120բ Հանդիպեալ Աղէքսանդրու յեզր տեղի մի հեծելովն...
խբ. 120բ Աղէքսանդր թագաւորն բազում զօրօք իջեալ ի կղզի մի...
խգ. 120բ Աղէքսանդր թագաւոր բազում զօրօք պատիւ հրաւիրեցաւ...
խդ. 120բ Այր մի ըմբռնեցին վասն գողութեան...
խե. 120բ-1ա Մարդ մի գերեզման մի կողոպտեաց...
խզ. 121ա Ի յաշխարհս Ե. իրք են, որ ի մարդկանէ անգիտելի է...
խէ. 121ա Երեք իրք են, որ զմարդն ի չարէն ի զատ պահէ...
խը. 121ա Թագաւոր մի յիւր խազինան Ռ. ակն ունէր պատուական...
խթ. 121աբ Խօճայ մի աղքատացաւ...
ծ. 121բ Մարդ մի կայր բարի...
ծա. 121բ-2ա Երկու մարդ զաշխարհս ի շուռ եկին...
ծբ. 122ա Մարդ մի պարզկան...
ծգ. 122ա Մարդ մի յԵրուսաղէմ երթայր...
ծդ. 122աբ Մարդ մի աղքատացաւ...
ծե. 122բ Գնաց մարդ մի ի մրջիմն ի մօտ...
ծզ. 122բ Մարդ մի անյագ էր ի յարծաթսիրութիւն...
ծէ. 122բ-3ա Վարդապետ մի Գ. օր եւ Գ. գիշեր քարոզեաց...
ծը. 123ա Ջհուտ մի ջրհորէն էր անկել...
ծթ. 123ա Այր մի մեռաւ, եւ տանէին ի թաղել...
կ. 123աբ Առիւծն հիւանդացաւ, եւ եղեալ ի խնդիր...
կա. 123բ Եկեալ բժշկապետ մի ձայնէր եւ ասէր...
կբ. 123բ-4ա Այր ոմն բակլայ եւ սիսեռ ցանեաց...
կգ. 124ա Է գազան մի ի ծովն եւ է հրակեր...
կդ. 124աբ Այր ոմն վաճառական ունէր բազում գանձս...
կե. 124բ Մուկ մի յուղտ ի մօտ գնաց...
կզ. 124բ Մրջիմ մի յանբնակ տեղի մի...
կէ. 124բ-5ա Աղքատ մի ի գիւղ մի երթայր...
կը. 125ա Է հաւ մի ի Հնդկաց աշխարհն...
կթ. 125ա Աղքատ մի ի լերին միս խորովէր...
հ. 125աբ Այծերն ժողովեցան եւ թուխթ ուղաւորեցին առ գայլերն...
հա. 125բ Կրիայքն ժողովեցան առ արծիւն...
հբ. 125բ-6ա Էր ի Հնդիկս էշ մի...
հգ. 126ա Ոթիսն եւ աղուէսն արտ ցանեցին...
հդ. 126աբ Այր ոմն Ռ. (1.000) խոզ էած ի մին տեղի...
հե. 126բ-7ա Կին մի տղայ ունէր եւ սովորեցաւ ի գողութիւն...
հզ. 127ա Էշ մի ի գետն անկաւ...
հէ. 127ա Թագաւոր մի ի վերայ իւր աշխարհին ի շուրջ կուգայր...
հը. 127աբ Եւ ահայ ժողովեցան ամենայն իրաց ի մի տեղի...
հթ. 127բ Աւձն յորժամ ելանէ ի ծակէն...
ձ. 127բ Արքայիկ օձի սովորութիւն այն
է...
ձա. 127բ Է գազան մի ի Հնդկաց աշխարհն...
ԺԳ. 128ա-9ա [Ցանկք գլխոց Սուրբ Գրոց] – Արարածոց.
Վասն գերութեան Ղովտայ ԺԴ. գլուխ... վասն Բէլա խորտակմանն ի Դանիէլէ ԺԴ. գլ.:
ԺԴ. 131ա-9բ Ցանկ այսմաւորիս ըստ այբուբենից, վասն դիւրաւ
գտանելոյ զպատմութիւն եւ վկայութիւն մարտիրոսաց, զոր կամիցիս – Աբուդիմոսի
վկային. օգոստոսի ԻԵ. (25)...
Թ. 137-8ի միջից թերթեր ընկած
լինելու պատճառով նիւթս թերի. պակասում են այբուբենի հ-ռ տառերով սկսուող անձնանունները:
ԺԵ. 140բ [Տաղ հայատառ թուրքերէն] – Ումարիմ պարիմ խուտատէմն սիզի մուզ,
/ Սաղլասըն իրէպպիմ շէյթան շէրին դէն մուզ... էպէտիլ. ամէն: Որպէս աւրհնեաց Տէր մեր
Յիսուս Քրիստոս զտունն... մանկունքն նույն աւրհնութեամբըն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
31ա Թվին ՌՃԸ.
(1659) գրեցաւ գիծս ի Եդեսիոյ, ձեռամբ Գրիգոր վարդապետիս Զէթունցւոյ, որ եկի ի նորոգումն
անդրանիկ եկեղեցեայ մօրն լուսոյ Սուրբ Աստուածածին Տեառն
տաճարին, եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանս. ամէն:
45բ Որ եւ զանյիշելի
Սարգիս ծառայս իւր նորոգեսցէ ողորմութեամբն իւրով. ամէն:
Այս եւ նախորդը տե՛ս ԺԷ.
դ-ի յիշ-ք, Գ., էջ 866, Հմր 1324:
78բ ԶՍարգիս գրչիկս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
97բ Եւ այժմ զանարհեստ
գրչիկս Սարգիս աբեղայս յիշել
ի Տէր աղաչեմ, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 26ա (1826 թ., նոտրգիր) Սանայհէր
Ծերոնի հարսնիքյը թվին
ՌՄՀԵ.ին (1826), որ բարձ հարսնիք սուրբ Յակոբայ պասի ելուն էրին, որ Տէր Աստուած վայելումըն
տացէ. ամէն:
2. 87բ (1826 թ., նոտրգիր) Գրեցաւ գիրս
Եղսայբերթի թվին ՌՄՀԵ.ն (1826), յոյնիսի Ա.ին, որ աշխար եկաւ, Տէր Աստուած երկար կէօք պահեսցէ. ամէն:
3. 32բ (1827 թ., նոտրգիր) Թվին ՌՄՀԶ.ն (1827), մարտի Ի.ին (20) Լուսաւորչու կիրայկին
է:
4. 108բ (1828 թ., նոտրգիր) Այս է յՈւռուսյի քաղաքյը առնյլյը, թվին ՌՄՀԷ.ին
(1828), այնտից յետոյը Ա. ամիս յետ տիրացու Յօհայը յաշխա[ր]հ էկաւ, Աստուած յերկան
կենօք պահեսցէ. ամէն:
5. 123բ (1839 թ., շղագիր) 1839ին եւ մարտի 18-ին գերեցաւ:
6. 45բ (1845 թ., շղագիր) Այս է Պաապիկին գրածն է, 1845 ամի եղեւ (նման՝
73բ):
7. 62բ (1873 թ., շղագիր, մատիտով) Գրեցի Օհաննէս Պարունակօվս թվին 1873ի, օգոստոսին 29 օրն:
8. 1ա (1885 թ., շղագիր) Նուէր Սուրբ Էջմիածնայ Մատենադարանին:
Գաբրիէլ Յոհաննիսեանց: 1885 թ. մայիս 12:
9. 33ա (ԺԹ. դ., շղագիր) Ցուցակ. փրկեսցէ զմեզ յամենայն սատանի փորցութեանց: Գիրք քարոզաց եւ խրատոց, որ զնա գերեցաւ զառկային փառաց, որ զբնութուն չմարիգան. ամէն:
10. 90բ (ԺԹ դ., նոտրգիր) Գրպեր թարզի Գէրապեդս վերառեալ եւ պարտ եմ Ղարսէցի Գրիգորի որ:
11. 96բ (ԺԹ դ., շղագիր) Թըվինը հասարակաց, որ եղեւ Ալէքսանդրապօլ բընակիչ քաղաքացոց ծառա. ամէն (նման՝ 103բ, 125բ):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 33բ՝ «Ցուցակ
ի մեզ»: 43բ՝ «Журналъ стараися чудо»: 44ա՝ «Այբուբեն՝ Ա-Ի»: 55բ՝ «Կարմիր փողանլար
պիր փարիշաըն լուր գօրման չիչակլար: Պիր փարիշաըն լուր գորմէնա չիչակ ալլորի մազի.
ամէն»: 91բ՝ «Стараисяъ чудо благь ученика. նաեւ արաբաթուանշան
ծածկագրութեամբ՝ «վարդապետ», ծածկագրութեան փորձեր»: 106բ՝ «Կենցական ի մեզ է ճըշարտութիւն»:
109բ՝ «Եսայի ԾԷ գլխ. Տեսէ՞ք զիարդ կորեաւ յարդարն... որդիք շնութեան (Եսայի ԾԷ.,
1-3)»: 129բ (շղագիր)՝ «Ումարիմ պարիմ խաստատէմն մուզ, / Սաղլասն շէթնդէիմ
շէթլն մուզ... էրինիզաէ տաիմվէ զայմ մուզ» (նոյնը՝ 130ա): 130բ՝ «Ցանկ այսմաւորիս
այբուբենից վասն դիրաւ գտանելոյ – Այն է ամենայն, որ ինչ է պատվական, / Լուս այս է,
որ ինչ կենաց լուս... յասէ պատվակակ վերնոց»: 139բ՝ «Разговоръ куда укра, Երեւեցան Աստուած մարմընօվ ի մէջ մարթկան ի սուրբ կուսէն, երեւեցան, լուս ծագեցան տէր եւ որթի ի
սուրբ վասն մեղաց եւ էր վասն»: 140ա՝ «Մեղատու գիշերին այս է ժամին ի մեզ գաւիչ ամենակալ
Աստուածածին ի մեզ, միածին Աստուած. ամէն»: Կազմաստառ Բ՝ «ողորմութեամբ քով սատակյիա
Աստուած կորօյ զամենայն նեղիչս իմ, զի ես ծառայ քո եմ»: 30բ-1ա, 109բ, 129բ-30ա,
139բ-40ա, կազմաստառ Բ՝ զանազան տառեր, բառեր, թուեր:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 21բ, 22բ, 24բ-5ա, 57բ, 61բ, 84ա, 115ա, 127բ, 129բ-30բ՝ զանազան
պատկերներ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 127բ՝ երկիցս
(սեւ թանաքով ութանկիւն)՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱ / ԳՐԻԳՈՐ / ՎԱՐԴԱՊԵՏ՝ արաբաթուանշան ծածկագրութեամբ»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմաստառ Ա՝ «Հմր 13, Ժողովածու. աշխարհագրութիւն
համառօտ, քարոզագիրք, քառածալ, նոտրագիր, գրեալ ի թղթի, թիւն եւ գրիչ անյայտ, պարունակին
ի սմա քարոզք, աղօթք, մեկնութիւնք ասացեալք ի զանազան անձանց, Մեկնութիւն Դանիէլի,
գրիչ՝ Գրիգոր վարդապետ Զէյթունցի, ՌՃԸ. տե՛ս յիշատ., 2567, Հմր 735, ՌՃԸ.
– 1659, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
պհպ. Աա՝ «2567», 1ա՝ «Հմր 17, գրած է, Ղոյումչի Օվօ»:
2568
ՀԱՒԱՔԱԾՈՅ
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 86 (գրչի էջակալում՝ 3-34, որ է՝ 43ա-58բ, 148-63 (ճխը-ճկգ), որ է՝ 79ա-86բ).
չգրուած՝ 34բ, 59ա-60ա, 69ա-70բ: ՊՐԱԿ՝ 14+2x10+8+16+12+8+8: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով
(թ. 1-58, 79-86), լուսադրոշմով՝ բուսական (թ. 1-14) եւ ճնշադրոշմով՝ թ. 70 (գործարանային
բոլորակ)՝ անընթեռնելի: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 18x12 (թ. 1-14), 16.5x12 (թ. 15-34), 17x11.5
(թ. 35-42), 17x12 (թ. 43-58), 17.5x11 (թ. 59-70), 16.7x11.5 (թ. 71-8),
15.5x10.5 (թ. 79-86): ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (թ. 1-14՝ 14x8.5, թ. 15-34՝ 13.5x10.5, թ.
35-42՝ 13x7.4, թ. 43-58՝ 12x8, թ. 59-70՝ 15.5x8.5, թ. 71-8՝ 13x8, թ. 79-86՝
11x8): ԳԻՐ՝ նոտրգիր՝ թ. 1-14, 35-58, 71-86 (նմուշ՝ 8ա, 40ա, 52ա, 75ա, 83ա), շղագիր՝
թ. 15-34, 59-70 (նմուշ՝ 25ա, 63ա): ՏՈՂ՝ 22 (թ. 1-14), 23-4 (թ. 15-34), 24 (թ.
35-42), 17 (թ. 43-58), 19-24 (թ. 59-70), 20 (թ. 71-8), 16 (թ. 79-86): ԿԱԶՄ՝ ծաղկազարդ
թուղթ, մէջքը՝ կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ սպիտակ չգրուած
(բացի՝ Աբ) թուղթ, մասն կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր
(36ա): Գոյն՝ սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թ. 42-43, 58-59, 70-1, 78-9ի միջեւ եւ վերջից ընկած թերթեր,
ուստի եւ որոշ բնագրեր թերի, թերթերին աղտոտուածութեան եւ զանազան այլ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ձեռագիրս բաղկացած է տարբեր
միաւորներից. ի մի են բերուած տարբեր ժամանակներում, տարբեր գրիչների ձեռքով եւ տարբեր
թղթերի վրայ գրուած եօթ պրակ (տե՛ս յիշ.՝ Պհպ. Աբ), ի մի բերուելուց առաջ արդէն իսկ
եղել են պակաս թերթեր:
1. 2ա-7ա [Քարոզ] – Խրատէ ոչ զբաղիլ
կորստական իրաց... ոչ ամենայն, որ ասէ ցիս՝ Տէ՛ր, Տէ՛ր:
2ա էջի վերին 2/3 մասը չգրուած
երեւի նկարուելիք ճակատազարդի եւ սկզբնատողի համար:
2. 7ա-14բ Քարոզ. Եղիցին նշանք յԱրեգակն եւ ի Լուսին,
յաստեղս յերկրի տագնապ հեթանոսաց ահեղ բարբառոյ – [Ի] գալ թագաւորին
Քրիստոսի ի դաստաստան... հուր առաջի նորա գնասցէ, ուրեմն ոչ մնայ:
3. 15ա-22բ Անթառամ ծաղիկ Վարդանայ վարդապետի, ի խնդրոյ
Սարգսի – Թագաւորեալ սուրբ եկեղեցի աստուածաբար հրաման տայ... կարօղ
եւ կամեցօղ ողորմութեամբն Քրիստոսի Աստուծոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
4. 22ա-6բ [Մեկնութիւն] Ուրախացիր պսակ [շարականին],
Վանական վարդապետի ասացեալ, ի խնդրոյ Պետրոսի – Աստուածասիրութիւնդ
մարդս ոչ թէ յօրինացն... որոց եւ զմեզ զամենեսեան արասցես մասնակից շնորհօք ողորմութեան
քոյ, որ եսդ օրհնեալ ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգոյդ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն:
5. 27ա-34ա Քարոզ երանելոյն Անանիայի վարդապետի. Խորհուրդ
Յոհաննու (=Յովնանու) մարգարէի – Յաղագս Յովնանու հակիրճ եւ համառօտ բանիւք... զի միաբանութեամբ
ի մի բերան փառաւորեսցուք զՀայր եւ զՈրդի եւ Սուրբ Հոգին. ամէն:
6. 35ա-42բ Ի թուականիս հայոց ՌՃԾԶ. (1707), Սահմի ԺԶ.
եւ հոկտեմբերի ԻԵ. վկայաբանութիւն սրբոյ նոր նահատակին Կոմիտասայ սրբանուէր քահանային,
որ կատարեցաւ ի Կոստանդնուպօլիս քաղաքի – Մեծ եւ ահաւոր եւ սքանչելի է խորհուրդ
արարչին մերոյ... զի դեռ քառասունամեայ ես, ուրացի՛ր եւ լե՛ր/// (վերջը թափուած):
7. 43ա-6ա [Ի նոյն աւուր բան 1.] – (սկ. թափուած) ///երկրորդ՝ սուրբն
Բարդուղիմէոս պատուեաց զՔրիստոս բերանով... այլ սակայն ոչ կարաց առնել զայն:
8. 46բ-51ա Ի նոյն աւուր բան 2. Գովասանի ի գերազանցութենէ.
Նախ ի կատարելութենէ վարուց, երկրորդ՝ որպիսութեան չարչարանաց, երրորդ՝ վասն խորութեան
աստուածային իմաստութեան. [Ի բանն] Արկեր զլոյս որպէս զօթոց եւ արկեր ի վերայ ջուրց
զվերնայարկս նորա: Սաղմոս 103. 2 – Ըստ որում երանելին Բարդուղիմէոս... եւ յետս ընդդէմ ոչ դառնային
ի գնալն իւրեանց:
9. 51բ-5բ Ի նոյն աւուր բան 3. Թէ որպէս բազում կերպիւ
քերթեցաւ., [Ի բանն]. Ձգեցեր զերկինս որպէս խորան, այսինքն՝ որպէս զմորթ – Բանս
այս ունի զբազմապատիկ իմացուածս... սփռեա՛ զցրտաբեր հողմն ի վերայ դատարկ մեղաւորաց:
10. 56ա-8բ Ի նոյն աւուր բան 4. Զո՞ր մորթն ձգեաց, երկրորդ՝
ո՞րն զգենանիցի, երրորդ՝ ծանուցանի յառաջադրեալ խօսակցութիւնն. [Ի բանն]. Զմորթն ընդ
մորթոյ եւ զամենայն, զոր ունի մարդն, տացես փոխանակ հոգւոյ նորա – Ըստ մեկնչին
մորթն տրի ընդ մորթոյ... զի արհամարհեաց զերկրաւորս/// (վերջը թափուած):
11. 60բ-8բ [Տաղք]
ա. 60բ Գլուխ արդարութեան
է Աստուած ճանաչել, / Զօրեղ մեծութիւն նորա փառաւորել... ուր իցես նեռ եկ, երեվեաց,
/ գուշակ նշմար չըմնաց:
բ. 61ա-4ա Ոտանաւոր մետասանոտնեայ, յօրինեալ յումեմնէ
Սարգիս Սուքէսովէ Զէրկէրեանց ի վերայ սրբոյն Գրիգորի մերոյ Լուսաւորչին... Ճառ, որ
ասի դէստան – Աստուած փառաց զօրեղ հըզօր միշտ քաղցր է, / Արարածոց շատ գըթութիւնէ
բարի... խնդրեաց բազում բարիք քոյ փրկեալ հօտիտ, քեզ այդքան զօրացընօղ մեծնէ բարի:
գ. 64ա-5բ Ճառ եւ մուխէմմէզի, ասացեալ ի վերայ սրբոյն
Գրիգորի մերոյ Լուսաւորչին եւ պարծանաց հայկազեանց – Ուրախացի՛ք, հայկազեա՛նք,
/ Ձեզի յիւրեան գրեց Աստուած... Զէրկէրեանս անարժան, / մեռածի կարգ դրեց Աստուած:
դ. 66ա-7ա Համառօտութիւն սրբոյն Գրիգորի Նարեկացոյ՝
ներբողեանի առ սուրբ Աստուածածինն, արարեալ ի Սարգիս Սուքէսովէ Զէրկէրեանց, որ ասի
մուխէմմէզի – Շընորհալոյս մարգարիտ, Ադամայ լապտեր Մարիամ, / քաւիչ անցանաց
յԵւայի, լուսեղէն սօփեր Մարիամ... Զէրկէրեան հող ծառայիտ վերջին փրկիչ լե՛ր Մարիամ:
ե. 67բ-8բ Մուխէմմէզի աբստամբին, ապերախտին, վատաբախտին,
հակառակին, կամակորին է արժան նէրքոյգրեալ պատիւս – Նախնի պատւէտ զրկեցար,
/ Ով նըզովեալ չար Բէլիյար... Զէրկէրեանս
ծանրացա, մեղքս շալկէ տար Բէլիյար, փուէշմակիսայ:
12. 71ա-8բ [Պատմութիւն Ռուսաց]
ա. 71ա-5ա [Վասն Ռիկայ քաղաքին] – (սկ. թափուած) ///շինէն զնաւսն եւ զպիտոյս... եւ այսոքիկ յաղագս Լիվոնիայի:
բ. 75ա-6ա Կղզիք Լիվոնիայի ընդ իշխանութեամբ Ռուսսիայի
– Կղզին Օէսէլ, այսինքն
Օսիլիայ, գտանի ի Պալդիքական
ծովն... եւ հիւսիսային սորին լայնութիւնն է ի 59 մասանց, իսկ երկայնութիւնն իւր ի
40 մասանց:
գ. 76ա-8բ Գլուխ Գ. Յաղագս վիճակի Մեծին Նօվօկօռօտի,
այսինքն՝ Նօվօկառտիայի եւ յաղագս Բլէսքօվի, այսինքն՝ Բլէսքօվիայի, որ ի նմին վիճակի
պարունակեալ կայ – Եւ նախ յաղագս Բլէսքօվիայի... աւագ քաղաքն այսմիկ վիճակիս
եւ մայրա/// (վերջը թափուած):
13. 79ա-86բ [Բան ինչ իմաստասիրական]
ա. 79ա-80բ [Յաղագս ներգործութեան եւ կարողութեան]
– (սկ. թափուած) ///բայց ունակութիւն
գրելոյ եղանակաւորի զայն զօրութիւն ձեռին... բայց ասելով հանդերձ չիք այլ ինչ բանիդ
դժուարութիւն:
բ. 81ա-6բ Զի՞նչ են կենսական ներգործութիւնն եւ կենսականն
– Կենսական սկսզբունք
են կարողութիւնք կենսաւորին... զի որ որոյ ոք որդի է պակասութիւն առընջու/// (վերջը
թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա Խաչ, օգնեա՛
ինձ:
1բ Տետրակս այս
է յոյժ գեղեցիկ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Պհպ. Աբ
(1864 թ., շղագիր) Այսոքիկ տետրակք ըստ յարմարութեան նիւթոյն եւ տրիցն, հաւաքեալ ի
հանգուցեալ Ղուկաս արքեպիսկոպոսի թղթոցն, ետու կազմել ի մի գիրք, զի մի՛ ինչ հետզհետէ
արտաքոյ ցուցակի եւ թերթատեալ մնալովն կորիցէ, ի 15 հոկտեմբերի 1864, ի Սուրբ Էջմիածին, Վրթանէս վարդապետ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «Քարոզ, ժաման գտցէ զազգն մեր րաթ ժողով<ով>ուրդ: Ծառայն որ չմարդրա ոչ գտցէ ծ, աբա, ժամանակ, գթալոյ նորա եհաս, աբնանած»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմաստառ
Ա՝ «Հմր 14. Քարոզգիրք անյայտ հեղինակի, ութածալ, նօտրագիր, թիւն, տեղին
եւ անուն գրողին անյայտ, թերի է: Պարունակէ. ա. Մեկնութիւն անթառամ ծաղկին ի Վարդանայ,
նօտրագիր, բ. Վկայաբանութիւն սրբոյ նոր նահատակին Կոմիտասայ քահանային, որ կատարեցաւ
ի Կ. Պօլիս քաղաքի, գրեալ ի թուին հայոց ՌՃԾԶ. (1707). թերի, գ. Ոտանաւորք Սարգսի
ուրումն Զարկարեան կոչեցելոյ ի Գրիգոր Լուսաւորչին մեր եւ յԱստուածածինն, դ. Պատմութեան
հատուած մի Ռուսաստանա Նովիգորոդ քաղաքի, ե. Հատուած մի փոքրիկ տրամաբանական գրուածոց»,
պհպ. Աա՝ «2568, Հմր 736, ԺԹ, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2569
ՄԱՇՏՈՑ ՁԵՌԱՑ
ԺԵ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 127: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԳx12 (Ա 11, Ե-Զ՝ չիք, ԺԳ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
18x13: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (13.5x10.5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 77ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ. աստառը շերտազարդ կտաւ.
լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Հիւսածոյ խաչ, ձուկն՝ վրան մակագրութիւն՝ «///րեան/// կաղաչէ///
ի Աստուած տկարութեան իմոյ եւ հասու ի կատարումն///»՝ 1բ: Ճակատազարդ՝ 2ա: Զարդագիր՝
հանգուցագիր: Գոյն՝ սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, մէջքի կաշին պատռուած, գամերն ու կապիչներից մէկն
ընկած, թերթերը բամբակակալած, մաշուած-թափուած՝ յատկապէս սկզբի եւ վերջի թերթերը,
թ. 1-61՝ ստ. եզերքը մկնակեր, տարբեր բծեր, թ. 47-8ի միջեւ 24 թերթ ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա [Ցանկ] – Խաչ [աւրհնելոյ]... Եւղաբերից աւետարան:
1. 2ա-17ա [Ա.] Կանոն խաչ աւրհնելոյ – Բերեն
յեկեղեցին եւ լուանան ջրով եւ ապա՝ գինով... Ընթերցուած յԱռակաց. Երանեալ է այր,
որ եգիտ զիմաստութիւն...
2. 17ա-21բ Բ. Կանոն տեառնական աւրհնելոյ – Ածեն
զխոստացեալն ի դուռն եկեղեցոյն... Ընթերցուած ի Ղեւտացոց թղթոյն. Եւ կոչեաց Տէր զՄովէս...
3. 21բ-4բ Գ. Կանոն ոգեհանգիստ առնելոյ կամ պատարագ
մեռելոյ – Ասեն սղմ. Ի. թիւ... Ընթերցուած յԱռակաց. Պատուեա՛ զՏէր
ի քո արդար վաստակոց...
4. 25ա-7ա Գ. [=Դ.] Կանոն պատարագի
եւ աւրհնեալ սեղանոյ. Աստուա՛ծ, մեղայ քեզ – Գոհանամբք եւ փառաւորեմք
զքեզ...
5. 27ա-37ա Դ. Կանոն Մկրտութեան – Յորժամ
քրիստոնեայ առնեն, նախ չէ պարտ յեկեղեցին թողուլ... Աղաւթք Երայից (՞) նախքան զՄկրտութիւն.
Տէ՛ր Աստուած մեր, Աստուա՛ծ բարերար...
6. 37ա-42ա Ե. Կանոն պսակ աւրհնելոյ – Սաղմ.
Ի. Տէ՛ր, ի զաւրութեան քում ուրախ եղի[ցի]... Ընթերցուած ի Ծննդոց. Եւ ասաց Աստուած.
Արասցուք մարդ ըստ պատկերի մերում...
7. 42ա-5ա Զ. Կանոն հաղորդ տալոյ – Առնու
քահանայն զփրկական խորհուրդն... Եւ ասէ զաղաւթս զայս. Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած, արարիչ...
8. 45ա-7բ Է. Կանոն զամենայն վախճանեալսն ի հանգիստ
փոխել – Ասեն կանոն, զերկինք պատմեն... Եւ ասէ զաղաւթս այս. Աստուա՛ծ
յաւիտենական, անսկիզբն, անեղ... վասն նեղութեան մերոյ եղելոյ յԱսիայ, զի/// (վերջը
թափուած):
9. 48ա-53ա [Ը. Կանոն, յորժամ տղա վաղճանի մինչեւ եւթն ամն] 51ա-3ա
Այգուն երթան ի գերեզմանն: Սաղմոս.
Եղիցի անուն Տեառն աւրհնեալ...
10. 53ա-67ա Թ. Կանոն ջուր աւրհնելոյ – Յունուար
Զ. յաւուր Յայտնութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի յետ աստուածայնոյ սուրբ պատարագին...
Ընթերցուած յԵլից. Եւ խաղացոյց Մովսէս զորդիսն Իսրայէղի...
11. 67բ-71բ Ժ. Կանոն ապաշխարող աւրհնելոյ – Տանի քահանայն ի դուռն եկեղեցւոյն... Եւ ասէ զաղաւթս զայս.
Բազումողորմ նոր գթած...
12. 71բ-83բ ԺԱ. Կանոն Մեծի հինգշաբթին զապաշխարողսն
արձակելոյ – Ժողովէ քահանայն զապաշխարողսն ի դուռն եկեղեցւոյն... Ընթերցուած
յԻսայայ մարգարէ. Այսպէս ասէ Տէր. Եւ կատարեսցին...
13. 84ա-94բ ԺԲ. Կանոն Ոտնալուային. Ըստ որում ասաց
Յիսուս, թէ աւրինակ մի ետու ձեզ, զոր արարեալ է Եփրեմի, զոր թարքմանեաց սուրբ հայրապետն
Հայոց Գրիգորիս... Եւ եպիսկոպոսն ասէ զաղաւթս. Փառաւորեմք զքեզ, Տէր մեր...
14. 94բ-9ա ԺԳ. Քարոզ պատուիրանին, զոր քահանայն զեկուցանէ
ժողովրդեանն նախքան սկիզբն խորհրդոյն, առեալ զԱւետարանն ի գիրկս իւր եւ կարկառեալ զձեռս
իւր ասասցէ – Լուարուք ինձ, որդեակք իմ եւ զերկիւղ Տեառն ուսուցանեմ ձեզ...
15. 99ա-112ա ԺԴ. Կանոն նաւակատեաց եկեղեցոյ, որ լուծեալ
լինի յանաւրինաց... Եպիսկոպոսն ասէ զաղաւթս զայս. Որ ընդունաւղդ ես աղաւթից
ժողովրդեան քո, Քրիստո՛ս Աստուած...
16. 112ա-5բ ԺԵ. Կանոն շեղջի եւ հընձանի եւ սերմանց
աւրհնելոյ – Ասեն սաղմոս. Կցուրդ. Հովիտք բազում արասցեն ցորեան... Ընթերձուած յԱռակաց.
Պատուեա՛ զՏէր ի քոյոց արդար վաստակոց...
17. 115բ-7բ ԺԶ. Կանոն խաղող աւրհնելոյ, զկնի արձակման սուրբ պատարագին... աղաւթէ վասն խաղաղի, զոր
ասացեալ է Ներսիսի հայոց կաթուղիկոսի – Աւրհնեալ ես, Որդի՛ եւ Բա՛ն Հաւր, ճառագայթ...
18. 117բ-9բ ԺԷ. Կանոն ժամահար աւրհնելոյ – Բերեն առաջի բեմին եւ լուանան նախ ջրով...
19. 120ա ԺԹ. Կանոն, աղաւթք սկի եւ մաղզման աւրհնելոց – Լուանան
նախ ջրով եւ ապա գինւով... Եւ եպիսկոպոսն ասէ զաղաւթս զայս. Աւրհնեալ ես, Տէր Աստուած
մեր, որ ետուր զնիւթս...
20. 120բ-6բ Ի. Եւղաբերից Աւետարան էր չորս գլխոյն – Եւ
յերեկոյի շաբաթու, յորում լուսանայր... այլ հաւրն, որ առաքեացն զիս:
Վնասուած հատուածների լրացումներն ըստ ձեռ. 825, 1բ-128ա: Բոլոր կանոնների խորագրերը
գրուած են նաեւ ստ. լս.ներում:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
83բ Զմեղուցեալ
գրողս յիշեա՛ եւ Աստուած ողորմի ասա՛:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
127ա
(ԺԶ. դ., բոլորգիր) [Յիշե]ցէ՛ք ի Քրիստոս Աստուած զԳուռջիբէկ եւ զկողակիցն իւր՝ զըՇաքար եւ զորդիքն իւր՝ զՄարտիրոս եւ զԲաղտայսար եւ զԿիրակոս եւ զԹումայջան եւ զՄռջան եւ զՄեղուշ, որ առ Աստուած փոխեցեալ, Քրիստո՛ս Աստուած, որ գայս յարեւելից
եւ սուրբ խաչն առաջի քո յատեալ երեւիս քաղցրաձայն|127բ|իւ կոչեա՛յ, Տէ՛ր, զՇաքար եւ զԳուռջիբէկ եւ զՉաղար եւ զկողակիցն իւր՝ զՆօայֆար եւ զորդիքն իւրեանց՝ զԲւոտախ եւ զԳորգիկ եւ զըՌըստակէս. ամէն: Եւ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զՇաքար եւ զծնողս:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 70բ՝ «անունալ ամե»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «ԺԵ.
դ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
2ա՝ «2569, Հմր 808»:
2570
ՄԱՇՏՈՑ ՁԵՌԱՑ
ԻՍՊԻԼԵԱ գիւղ (Կեսարիոյ գաւառ) |
ՋՁԴ. – 1535 |
ԳՐԻՉ, ԾԱՂԿՈՂ, ԿԱԶՄՈՂ՝
Ներսէս էրէց:
ԹԵՐԹ՝ 252-4 (տե՛ս
Պահպանակ). չգրուած՝ 1աբ, 2բ, 3ա, 1ա-3ա, 5ա, 249բ-52բ: ՊՐԱԿ՝ 2+Ա-ԻԱx12 (Է 10, ԻԱ
8): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17,2x13: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (12.5x 8.5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր
(նմուշ՝ 34ա): ՏՈՂ՝ 15: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ,
աստառը կանաչ մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (թ. 1-2) + 2 (թ.
251-2)՝ չգրուած մագաղաթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Յիսուս Քրիստոս՝ 6բ: Կիսախորան՝ 7ա:
Ճակատազարդ՝ 112բ: Լուսանցազարդ՝ թռչնային, բուսական, տաճար, կենդանի,
խաչ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր:
Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, շագանակագոյն, նարնջի, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին մաշուած, ստորին անկիւնները քրքրուած, կապիչներն ու գամերն ընկած, դռնակը կծկուած,
լուսանցակողերի կարմիրը հիմնականում թափուած, կեղտոտուած, սկզբի թերթերը մասամբ խունացած,
6բ էջի մանրանկարը մասամբ եղծուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
– 3բ-4ա Այս ինչ է կարգեալ ի գիրս – Ա.
Մկրտութեան... ԼԲ. Աղաւթս վասն ջուր աւրհնելոյ: Աղաւթք:
ա. 4ա-20բ [Ա.] Կանովն մկրտութեան – Յորժամ
քրիստոնեա առնեն, նախ չէ պարտ յեկեղեցին թողուլ... Տէ՛ր Աստուած մեր, Աստուա՛ծ բարերար...
(4աբ-ի պարունակութիւնը կրկնուած 5բ-6ա-ում):
բ. 20բ-9բ [Բ.] Կանովն պսակ աւրհնելոյ – Տանին
ի դուռն եկեղեցոյ եւ ասեն... Ընթերցուած ի Ծնընդոց. Եւ ասաց Աստուած. Արասցուք մարդ
ըստ պատկերի մերում...
– 28բ-9բ Կանովն պսակ վերացուցանելոյ – Եւ
ասէ Սաղ. ԽԴ. Լո՛ւր դուստր...
գ. 30ա-4բ Գ. Կանովն հաղորդ տալոյ – Առնու
քահանայն զփրկական խորհուրդն... Եւ ասէ զաղաւթս. Տէ՛ր Աստուած ամէնակալ, ամէնագութ, ամէնախնամ...
դ. 34բ-56ա Դ. Կանովն յորժամ տղա վաղխճանի – Ասեն Սաղ. Առ
քեզ, Տէ՛ր, համբարձի... Քարոզէ՝ Վասն ի վերուստ. Ամենակալ Աստուա՛ծ, Հա՛յր Տեառն մերոյ
Յիսուսի Քրիստոսի...
ե. 56ա-90ա Ե. Կանովն զամենայն վաղխճանեալսն յուղարկել թաղմամբ – Ասեն
կանոն՝ Երկինք պատմեն... Քարոզէ՝ Վասն ի վերուստ խա՛՛. Աստուա՛ծ յաւիտենական, անսկիզբն,
անեղ, անիմանալի...
զ. 90ա-4բ Զ. Կանովն ոգիհանգիստ առնելոյ – Ասեն
Սաղ. ԼԱ. Երանի ում թողութիւն... Ընթերցուած յԱռակեաց. Պատուեա՛ զՏէր ի քոց արդար վաստակոց...
է. 94բ-8ա Է. Աւրհնութիւն աղի – Սաղ.
Աստուա՛ծ, ողորմեա՛ մեզ... Եւ ասէ զաղաւթս. Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած, Արարիչ ամենայն
արարածոց...
ը. 98ա-107ա Ը. Կանովն տեառնական աւրհնելոյ – Ածեն
զխոստացեալն ի դուռն եկեղեցոյն... Ընթերցուած ի Ղեւտացւոց. Եւ կոչեաց զՄովսէս Տէր
եւ խաւսեցաւ ընդ նմա...
թ. 107ա-11բ Թ. Կանովն աւազան աւրհնելոյ – Եւ
այս է կարգաւորութիւն... Եւ եպիսկոպոսն ասէ զաղաւթս. Տէ՛ր Աստուած, մեծ եւ փառաւորեալ
յամենայն արարածոց...
ժ. 111բ-32բ Ժ. Կանովն նաւակատեաց եկեղեցւոյ, պղծեալ
տաճարի յանաւրինաց, եւ շարժեալ սեղանոյ
վերստին հաստատել... – Եւ եպիսկոպոսն ասէ զաղաւթս զայս. Որ ունիս դու իշխանութիւն
արարածոց քոց...
ժա. 132բ-53ա ԺԱ. Կանոն խաչ աւրհնելոյ – Բերեն
յեկեղեցին, լուասցեն նախ ջրով... Ընթերցուած յԱռակաց. Երանեալ է այր, որ եգիտ զիմաստութիւն...
ժբ. 153ա-73ա ԺԴ. Կանովն ոտնլուային – Ի մեծի
աւուր հինգշաբաթին երեկոյին ժողովէ... Եւ ի կատարման սաղմոսին քարոզէ սարկաւագն. Եւ
եւս գոհութիւն եւ երկրպագութիւն մատուսցուք...
ժգ. 173ա-80ա ԺԵ. Քարոզ պատուիրանին, զոր քահանայն զեկուցանէ
ժողովրդեանն – Նախ քան զսկիզբն խորհրդոյն ի վերա բեմին կարկառեալ զձեռն իւր
ասասցէ զժողովուրդն. Լուարո՛ւք ինձ, որդեա՛կք իմ, եւ զերկիւղ Տեառն ուսուցանեմ ձեզ...
ժդ. 180բ-94ա ԺԶ. Աւետարանք իւղաբերից կարդա՛ – Աւետարան
ըստ Մատթէոսի. Եւ յերեկոյի շաբաթուն, յորում լուսանայր միաշաբաթին...
ժե. 194աբ ԺԷ. Կանովն սկի եւ մաղզմա աւրհնելոյ – Բերեն
յեկեղեցին, լուանան նախ ջրով եւ ապա գինով... Ասէ զաղաւթս. Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած
մեր, որ ետուր մեզ զնիւթս զայս...
ժզ. 194բ-8բ ԺԸ. Կանովն զարմտիս սերմանեաց եւ զշեղջ եւ
զհնձան աւրհնելոյ – Սաղ. ԿԴ. Քեզ վայել է կցորդ... Ընթերցուած Յովելէ մարգարէէ.
Քաջալերեա՛ց, երկի՛ր, խնդա՛ եւ ուրախ լե՛ր...
ժէ. 198բ-206ա ԺԹ. Կանովն խաչալուա առնելոյ – Ասեն
Սաղմոս. Ի կարդալ իմում. Ընթերցուած յԵրրորդ Թագաւորութենէ. Եւ ասեն արք քաղաքին ցԵղիսէէ...
ժը. 206ա-7բ [Ի.] Կանովն քառասնաւրեա տղա ածել յեկեղեցի
– Սաղ. Մտից առաջի սեղանի եւ ասէ զաղաւթս. Յո՛յս եւ փրկութիւն ամենայն արարածոց՝
Յիսուս Քրիստոս...
ժթ. 207բ-8ա ԻԱ. Աղաւթք ի հարթել պատանաց – Քահանայն
ասէ զԵրեքսրբեան՝ իւր կարգաւն, եւ զկնի զաղաւթս. Զքեզ աղաչեմք, Տէ՛ր Աստուած փրկութեան
մերոյ...
ի. 208ա-9ա Կանովն հանդերձեղէն սպաս աւրհնելոյ – Տանին
յեկեղեցին, առաջի բեմին ի վեր ունելով ասեն... Աղաչեսցուք զմարդասէրն Աստուած, զի ընկալցի
զսպասս զայս...
իա. 209ա-10ա Աւրհնութիւն նորակերտ գրոց – Տանին
յեկեղեցին եւ հանեն յամբիոնն... Ասէ զաղաւթս. Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած մեր...
իբ. 210աբ Աղաւթք երդմնահարաց – Աստուած,
որ զմարդկային բնութիւնս փոփոխականս եւ տկարս գիտես...
իգ. 210բ-1ա ԼԱ. Աղաւթք վասն երաշտի – Տէ՛ր
Աստուած, որ յաղագս առ քեզ նախանձուն...
իդ. 211բ-30բ Կանովն ջուր աւրհնելոյ – Յաւուր
յայտնութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի... Ընթերցուած ի Չորրորդ Թագաւորութենէ.
Եւ ասեն արք քաղաքին ցԵղիսէէ...
իե. 230բ-1ա Աղաւթք, որ ի կերակուրն միայն է պղծեալ – Տէ՛ր
Աստուած մեր, որ գլխաւորի առաքելոցն Պետրոսի... զի աւրհնէ եւ փառաւորէ զքեզ, Հա՛յր
եւ Որդի՛ եւ Հոգի՛դ Սուրբ, այժմ եւ միշտ:
իզ. 231ա-7ա Տեառն Ներսէսի Հայոց կաթուղ[իկ]ոսի ասացեալ
շարական, որ ասի ի վերայ գերեզմա[նա]ց – Աստուա՛ծ անեղ, անժամանակ, / Հա՛յր
անըսկիզբն եւ անքանակ... յորում արդարքըն ժողովին / փառս երգել միշտ ընդ նոսին /
Երրորդութեանդ երրեակ անձին:
իէ. 237բ-44բ Նախադրութիւն խրատականք յաղագս աղաւթից,
զոր արարեալ է տեառն Ներսէսէ, եղբայր Գրիգորիսի Հայոց վերադիտողի – Աղաւթք
հասարակաց քրիստոնէից... (239բ) Արդ, մեք աղաչեսցուք զմարդասէրն Աստուած՝ բանալ զաչս
մտաց ամենեցուն, յաւժարութեամբ ուսանել զսա եւ հաւատով աղաւթել եւ Աստուծոյ լսելի լինել
եւ յաղաւթելն զԳրիգորիս կաթուղիկոս Հայոց եւ զեղբայր նորին զՆերսէս՝ զաղաւթիցս յաւրինաւղն
յիշեսջիք ի Քրիստոս: Եւ որք աւրինակէք ի գիրս՝ զաղաւթս գրեցէ՛ք եւ զխրատական բանս զայսոսիկ,
եւ որ գրեն զսա, գրեսցին ի դպրութիւն կենացն յաւիտենից: Եւ որք ուսանին եւ աղաւթեն,
ողորմութիւն ընկալցին ի Քրիստոսէ, եւ որք ուսուցանեն զընկերս, վարձս առցեն ի յԱստուծոյ,
եւ որք գրենն մի առաւել քան զաւրինակս, բան կամ գիր |240ա| եւ մի նուազ, զի մի՛ այլեւայլ,
այլ հաւասար լիցին ամենեքեան, ուր եւ գրեսցեն, եւ ախմարն ի գիրս ուղիղ դիտողացն տեսցեն
գրեալ, եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանս. ամէն:
– 240ա-4բ Աղաւթք իւրաքանչիւր անձին հաւատացելոց
ի Քրիստոս առ սուրբ Երրորդութիւն եւ մի աստուածութիւն – Հաւատով խոստովանիմ
եւ երկիր պագանեմ քեզ... եւ քեզ փառք եւ երկրպագութիւն եւ ամենասուրբ Երրորդութիւն
եւ մի աստուածութիւն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
իը. 244բ-7բ Խոստովանութիւն քահանայից – Հրաժարիմ
ի սատանայէ եւ ի չար կամաց նորա...
– 247աբ Եւ խոստովանահայրն ասէ – Ողորմեսցի քեզ
Աստուած... շնորհաւք Սուրբ Հոգոյն հզաւրն եւ ողորմածն. եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
56ա Ես՝ Ներսէս, ծառայս Աստուծոյ
գրեցի զսա ՋՁԴ. (1535). յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ. ամէն:
248ա Փա՜ռք ամենասուրբ
Երրորդութեան եւ մի աստուածութեան, եւ փառք հրաշալի զաւրութեանն, եղանակի անձնաւորութեանն,
աններհակ կամակցութեանն, համակամ սիրելութեանն, անեզրական տէրութեանն, անվաղխճան թագաւորութեանն,
շնորհաբաշխ մարդասիրութեանն՝ Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեան:
Գրեցաւ աւրհնութիւնաբեր ցուցակս այս ի թվականութեանս հայոց ՋՁԴ. (1535), ձեռամբ մեղապարտ
եւ անարժան գրչի Ներսէսի սուտանուն էրէց,
ի գաւառս Կեսարիոյ, ի գեւղս, որ կոչի
Իսպիլեա, ընդ հովան[ե]աւ Սուրբ Աստուածածնին
եւ Սուրբ Թէոդորոսի զինաւորին:
Արդ, աղաչեմ զամենեսեանդ, որ հանդի|248բ|պիք սմա տեսանելով կամ աւրինակելով, յիշեցէ՛ք
յառատ ողորմութիւն Աստուծոյ զՆերսէս գծողս
եւ զվարպետն իմ՝ զՅովանէս Նաղաշն եւ զհայրն
իմ՝ զՅոհան քահանայն
եւ զմայրն իմ՝ զՏովլաթն եւ զեղբայրն
իմ՝ զԱստուածատուր եպիսկոպոսն
եւ զքոյրն իմ՝ զԱննայն եւ զԽաթուն՝ զփոխիլն յառ Քրիստոս:
Դարձեալ յիշեսջիք ի Քրիստոս զՆերսէս գծողս
եւ զեղբայրքս իմ եւ զկողակիցս իմ, եւ զորդիքս իմ՝ զՍարգիս սարկաւագն եւ զԱւետիքն, զԿիրակոսն եւ զՍիմէոնն եւ Զաքարիայն եւ զդուստրն
իմ՝ զԹուրվանդայն եւ զամենայն
ընդանիքս իմ՝ զկենդանիքս
եւ զհանգուցեալսն: Յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զգծողս զՆերսէս, որ շինեցի զմագաղատս սորա եւ դարձեալ
գրեցի եւ ծաղկեցի, նկարեցի եւ կազմեցի զՄաշտոց զայս: |249ա| Մի՛ պահէք եւ պահանջէք
եւ ի կարդալոյ մի՛ խնայէք, որ է թուղթս անմաշելի, գիրս անջնջելի, կազմ անքակելի, մի՛
խնայէք ի յատենի եւ պահեցէ՛ք ի յեկեղեցի եւ յիշէ՛ք եւ յիշատակէ՛ք զմեզ աղաւթիւք կամ
Հա՛յր մեր յերկինս, սոյնպէս եւ պարգեւեսցէ ձեզ զերկնից արքայութիւնն Քրիստոս, եւ Քրիստոսի
փառք յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 249ա (ԺԸ. դ., բոլորգիր) Դարձեալ
յիշեսջիք ի Քրիստոս ի մեղաւոր
սուտանուն Գրիգոր եպիսկոպոս, անուն ունիմ, գործս ոչ ունիմ, զայս սուրբ Մաշտոցս քէրեցի
եւ սրբեցի, ինձ՝ մեղաւորիս Աստուած ողորմի ասացէ՛ք. ամէն:
2. 171ա (ԺԸ դ., նոտրգիր, լս.) Յիշատակ
տէր Խաչայտուր թօտցա
(՞):
3. 176ա (ԺԹ դ., շղագիր, մատիտով) Մանուէլ Տէր-Կարապետով:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 2ա՝ «Մաշտոց, Հաւատով խոստովանիմ եւ երկիր պագանեմ քեզ, Հա՛յր
եւ Որդի՛ եւ Սուրբ Հոգի՛, անեղ եւ անմահ բնութիւն, արարիչ հրեշտակաց եւ մարդկան եւ
յամենայն եղելոց», 56ա՝ «մեծի թաղումն», 75բ՝ «փայլի արդթարք քոյ այնպատում, փառաց
ի քահանայք», 108բ՝ «մամարա մոհփ», 166բ՝ «Մանուէլ, Մանուէլ, Մկրտիչ Աւետիկեան», 249բ,
251աբ, 252բ՝ զանազան տառեր, բառեր:
ՆԿԱՐՉԱՓՈՐՁ՝ 250բ-2ա՝ թռչնային լուսանցազարդ, մարդու պատկեր:
ՆՇՈՒՄ՝ 1բ՝
«2570, Հմր 811, ՋՁԴ. – 1535, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2571
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ԺԶ. դար |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Մկրտիչ սրկ.:
ԹԵՐԹ՝ 324. չգրուած՝ 1աբ, 89աբ, 249աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԸx12 (ԻԱ 8, ԻԸ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 18,5x13: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (12,5x9): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 194ա): ՏՈՂ՝
21: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը դրոշմազարդ կարմիր
կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա (վերջում)՝ սպիտակ չգրուած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան 2ա,
90ա, 147ա, 250ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական,
թռչնային, խաչ, տաճար: Զարդագիր՝ հանգուցագիր,
թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, մէջքի կաշին վերից պատռուած, Ա. փեղկի վրայի
զարդերը, կապիչներն ու գամերն ընկած, թերթերին խոնաւութեան հետքեր (մանաւանդ սկզբում
եւ վերջում), թ. 1-15ի հիմքի մասերը թեթեւակի ցեցակեր, թ. 1, 12՝ կարից պոկուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 2ա-87ա Աւետարան Մատթէոսի:
2. 87բ-8բ Սկիզբն գլխոց: 90ա-145ա Աւետարան Մարկոսի:
3. 145բ-6բ Սկիզբն գլխոց: 147ա-248ա Աւետարան Ղուկասու:
4. 248բ Գլուխք: 250ա-321բ Աւետարան Յովհաննու (320բ-1բ
Իրք կնոջն շնացելոյ): 322ա Նախադրութիւն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
322ա Փա՜ռք քեզ,
անսահման, ան[հ]ուն, անհասանելի զաւրութի՛ւն, անքննելի տէրութի՛ւն, անիմանալի էութի՛ւնն,
անզուգական անձնաւորութի՛ւնն՝ Հա՛յր եւ Որդի՛ եւ Սուրբ Հոգի՛, աւրհնեալ եւ փառաւորեալ
եւ երկրպագեալ յամենայն աստուածահաճոյ անձանց եւ ի մաքրելոց մտաց եւ ի բնաւին եղանակաց.
այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս զաւիտենից. ամէն: |322բ| [Ի]սկ չորից աւէտարանչացն խորհուր[դ]
բազում աւրինակ տեսանի, զի ոմանք ասեն. թէ չորից աւէտարանչացն են չորք անկիւնք արարածոց՝
արեւելք, արեւմուտք, հիւսիս, հարաւ. պարտ էր համասփիւռ քարոզել զԱւէտարանն, իսկ
ոմանց հաճոյ թուեցաւ ըստ չորից մշտայհոս գետոցն
յադենական աղբերեն յառաջ
խաղաղացեալ՝
առ ի տիեզերաց առոգումն, եւ անուն միուն՝ Փիսոն, Բ.՝ Գեհոն, Գ.՝ Տիկրիս, Դ.՝ Եփրատէս.
եւ սոցա նմանապէս թուով ուռճացեալք ի կենդանական աղբերէն ոռոգանել զպասքեալ միտս մարդկային
բնութեանս, նոյն աւրինակ ըստ տեսութեանն Եզեկիելի քառակերպեան |323ա| աթոռոյ՝ մարդ,
առիւծ, եզն, արծիւ. զանմարմնոցն Տէր տեսանելով, բազմեալ ի փառացն աթոռ, իմանալի ցուցմամբ
զխնմաս բոլոր բնութեանս զակնարկումն, որ աստուածապէս եւ տիրաբար բերմամբ նշանակէ
զլինելն առ ի հողածինս՝ հոգեղինացն անմահից զմահկանացուս առնել հաղորդս, եւս եւ ի
գերակատար հանել ի փառս, վասն զի փառաց թագաւորն Քրիստոս փառակիցն Հաւր եւ Հոգւոյն
զմերս առնելով բնութիւնն, ինքեան միացոյց աստուածութեանն, ուսուցանելով մի դաւանել
Որդի, որ յԱստուծոյ Հաւրէ եւ որ ի Մարիամայ սուրբ կոյսէ անճառ միութեամբ, զոր աւէտարանականն ուսուցանեն
բանք մինչ ի կատարած անպակաս եւ յանաւելուած հաւ|323բ|անութեամբ հաւատահաստատ կարգաւք,
ի նոյն յարելով յառաքելաւանդս քարոզութիւնն, որ զաստուածախաւսն վարդապետութիւնն
դրոշմեալ՝ զսակաւս ի բազմացն առ ի հաւատալ, թէ Յիսուսէ Քրիստոս է Որդի Աստուծոյ, ըստ
վեհին Յովհաննու հաւատալ եւ ըզկեանսն յաւիտեանական ընդունել յանուն նորա: Ուստի
եւ տեսեալ զսորայս անճառ փրկագործութեան խորհուրդ, աստուածասէր եւ բարէպաշտ եւ երկիւղածն
Աստուծոյ եւ ամենայն բարութեամբ լցեալ զՄկրտիչ սարկաւաքն եւ յիշատակ
հանգուցեալ հաւրն իւրոյ՝ տանուտէր Իմամվերտին եւ մաւրն՝ Հռումսիմին եւ եղբարցն՝ Աղասին, Պայանդուրին, Զաքարին, Մանկասարին
եւ ամենայն արեան մերձաւորաց՝ կենդանեաց եւ հա|324ա|նցուցելոց. ամէն, որ է ի բընական գեւղն
Դանղի եւ եռափափակ սրտիւ
ցանկացեալ եղեւ յայսմ կեանսունակ
եւ մեղսաքաւիչ տառիս եւ աստուածախաւս եւ հրաշագործ բանից փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի:
Ստանա սայ արդար գոյից իւրոց՝ յիշատակ իւր եւ ծնաւղաց իւրոց՝ հաւրն իւրոյ՝ Իմամվերդին եւ մաւրն իւրոյ՝
Հռումսիմին եւ կողակիցն
իւրո՝ Մայրանին, որդոյն՝
Գրիգորին եւ եղբաւրն՝
Աղասին, եւ կողակիցն՝
Հիւրւխանին, որդոյն՝
Թաթոսին, եւ փոքր եղբարցն՝
Պայանդուրին, Զաքարին, Մանկասարին եւ քեռցն
իմոյ՝ Գուլչիչակին,
Շահնազին եւ Գոզալին եւ մեծ
պապին՝ Աղասին եւ կողակցին՝
Շահնազին եւ հաւրեղբարցն
իմոց՝ տէր Մկրտչին, Ալահվերտին եւ ամենայն
յարեան մերձաւորս |324բ| իմ՝ կենդանիս եւ զհանգուցեալս, զգրեալսն կատարելով, թէ՝ Երանի
որ ունիցի զաւակ ի Սիոն եւ ընդանի յԵրուսաղէմ, զսա ստացեալ զաւակ զսուրբ աստուածաբան
գիրս՝ գանձ անպակաս յերկնից, եռափափաք սիրով ետ գրել սուրբ Աւէտարանս ի հալալ վաստակոց իւրոց՝ յիշատակ
հոգոյ իւրոյ եւ ծնաւղաց իւրոց, եւ ետ ընծա ի սուրբ եւ ի հրաշափառ կաթուղիկէ (1,5 տող
չգրուած) եւ իւր գերեզմանաց տանս, եւ իւր հոգուն համար, եւ Իմամվերտի հոգուն, եւ իւր
զաւակաց հոգուն, զի որք լուսաւորիք ի սուրբ յԱւէտարանաւս՝ կամ կարդալով կամ աւրինակելով,
յիշեսջիք զստացաւղ սուրբ Աւետարանիս զՄկրտիչ եւ զհայրն՝
Իմամվերտին եւ զմայրն՝
Հռումսիմին եւ զեղբարսն
եւ զայլ ամենայն/// (շար. թափուած):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 24բ-5ա, 25բ-6ա, 26բ-7ա, 85բ-6ա՝ «սրբոյ Ավետարանս, որ զՄաթէոսի», 85բ՝ «Վասն թաղման եւ
յարութեան Յիսուս Քրիստոս», 283ա՝ «տ ա ա ա ա, ասուն»: 295բ՝ «Ծառա այս այսաւր անզկ»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝
«2571, Հմր 814, ԺԶ-ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2572
ԳԷՈՐԳ ՍԿԵՒՌԱՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ
ԵՍԱՅԵԱՅ
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 139+1 (կրկն.՝
թ. 50): ՊՐԱԿ՝ 1-18x8 (1ին՝ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 18x11.5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
միասիւն (13.5x8.5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 43ա), շղագիր՝ թ. 132-9 (նմուշ՝ 137ա):
ՏՈՂ՝ 24: ԿԱԶՄ՝ վարդագոյն լաթ, մէջքը եւ փեղկերի հիմնամասը՝ կապոյտ գործուածք, միջուկը
ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ սպիտակ չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. սկզբից
եւ թ. 4-5ի միջեւ թերթեր ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-139ա
[Գէորգայ Սկեւռացւոյ Մեկնութիւն Եսայեայ]
Տե՛ս ձեռ. 1208, էջ 1ա-190բ: Նխդր/չիք: ա/1ա-4ա (սկ. թափուած՝ ///շնորհացն եղեն եւ ոչ
ըստ գործոց...): բ/4ա-5ա (միջին հատուածում թափուած՝ ասէ մեկնեցան ի տաճարէ անտի զայս/// Իսրայէլի
Տէր ամենեքեան, որք թողին զքեզ...): գ/5ա-8ա: դ/չիք: ե/8աբ: զ/8բ-17բ: է/17բ-27բ: ը/27բ-32ա: թ/32բ-8ա: ժ/38բ-9ա: ժա/39ա-43բ: ժբ/չիք: ժգ/43բ-5բ: ժդ/45բ-9ա: ժե/չիք: ժզ/49աբ: ժէ/49բ: ժը/50աբ: ժթ/50բ-2ա: ի/52ա-4ա: իա/54ա-7բ: իբ/57բ-61բ: իգ/չիք: իդ/62ա-3բ: իե/63բ-6ա: իզ-իէ/չիք: իը/66բ-70բ: իթ/70բ-5բ: լ/75բ-7բ: լա/չիք: լբ/77բ-8ա: լգ/78ա-82ա: լդ/82աբ: լե/82բ-5ա: լզ/85ա-7ա: լէ/87ա-91բ: լը/91բ-5բ: լթ/95բ-7բ: խ/98ա-105ա: խա/105ա-7ա: խբ/107ա-10բ: խգ/չիք: խդ/110բ-1ա: խե/111ա-4ա: խզ-խէ/չիք: խը/114ա: խթ/114ա-5ա: ծ/115ա-7բ: ծա/չիք: ծբ/117բ-9բ: ծգ/119բ-29բ: ծդ/129բ-39բ: ծե-կզ/չիք:
Հմր 1208 ձ-ի հմմտ. զգալի համառօտումներով, լուսանցներում հեղինականիշ
անուններ՝ «Եփր» (Եփրեմ), «Յօհ» (Յովհան), «Սրգ» (Սարգիս), «Գրի» (Գրիգոր), «Կիւր»
(Կիւրեղ) եւ աղբիւրների նշումներ: Տպ. տե՛ս Գէորգ Սկեւռացի, Մեկնութիւն մարգարէութեանն
Եսայեայ, Ս. Էջմիածին, 2010, էջ 28-558:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «Մեկ. Եսայ. մարգ., Հմր 2572, 846, ԺԹ., Մ[եսրոպ]
եպ[իսկոպո]ս»:
2573
ՍԻՄԷՈՆ ԳԱՌՆԵՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԳՐՈՑՆ ՊՐՈԿՂԻ
ՍԵԲԱՍՏԻԱ |
ՌՃՀԲ. – 1723 |
ԳՐԻՉ՝ տէր Արութիւն:
ՍՏԱՑՈՂ՝ Գալուստ վրդ.:
ԹԵՐԹ՝ 165. չգրուած՝
164բ-5բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԴx12 (Ա 10, Դ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
16,4x10,9: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (12,7x8): ԳԻՐ՝ նոտրգիր՝ թ. 1-129ի համեմտ թ. 130-64
գրուած աւելի խիտ եւ մանրագիր (նմուշ՝ 56ա): ՏՈՂ՝ 21-23: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն դրոշմազարդ
կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը կարմիր կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Ճակատազարդ՝ 5ա: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին մաշուած, Ա. փեղկի տախտակը կոտրուած, աստառը պոկուած, կապիչներն ու գամերն ընկած,
թերթերին զանազան հետքեր, լուսանցակողերը գունաթափուած, կեղտոտուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-164ա Սիմէոն Գառնւոյ եպիսկոպոսի արարեալ
Մեկնութիւն գրոցն Պրոկղի
Տե՛ս ձեռ. 874, 11ա-115ա: Յռջբն/1ա-3ա: Ցանկ/3ա-4բ: ա/5ա-13բ: բ/13բ-5ա: գ/15բ-22ա: դ/22ա-30ա: ե/30ա-46բ: զ/46բ-52բ: է/52բ-7ա: ը/57ա-63ա: թ/63ա-70բ: ժ/70բ-2ա: ժա/72ա-4բ: ժբ/75ա-7բ: ժգ/77բ-8բ: ժդ/78բ-81ա: ժե/81ա-2բ: ժզ/82բ-8բ: ժէ/88բ-94բ: ժը/94բ-6բ: ժթ/96բ-7բ: ի/97բ-8բ: իա/98բ-106ա: իբ/106ա-9բ: իգ/109բ-16ա: իդ/116ա-8ա: իե/118ա-21բ: իզ/121բ-32բ: իէ/132բ-43ա: իը/143ա-59բ: իթ/159բ-64ա: Յշտկրն լուծողի գրոցս/164ա: Յշտկրն
թարգմանչի գրոցս/չիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
4բ Աւգնեա՛, Հոգիտ Սուրբ Աստուած
ճշմարիտ:
164ա Գրեցաւ սա
ի քաղաքն Սեբաստիայ, ընդ
հովանեաւ Սրբոյն Սարգսի Զօրավարին
եւ որդոյն նորա Մարտիրոսին, ձեռամբ
անիմաստ գրչի՝ տէր Մինասի որդի
տէր Արութենին, ի վայելումն
Գալուստ վարդապետին,
թվին ՌՃՀԵ.* (1726), մարտ ամսուն ի մէկն, պատկեր աւուրն ուրբաթ. վերջ. ՌՃՀԲ.
(1723):
* Այս թուականը սկզբնապէս եղել է՝ ՌՃՀԲ.,
սակայն 1726 թ. Գալուստ վարդապետը ձեռագիրն ստացել է եւ ՌՃՀԲ.ն դարձրել ՌՃՀԵ.՝ իր
ստացման թուականի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 165աբ՝ անընթեռնելի (գրած, յետոյ ջնջած):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա (սեւ թանաքով ութանկիւն)՝ անընթեռնելի:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝ «Մեկնութիւն գրոցն Պրոկղի, 34», 1ա՝ «Հմր
860, 2573, ՌՃՀԵ. – 1726, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2574
ԺԱՄԱԳԻՐՔ
ՌՄՀ. – 1821 |
ԹԵՐԹ՝ 139 (գրչի էջակալում՝
1-282, որ է՝ 7ա-139բ). չգրուած՝ 1աբ, 3ա, 4աբ, 5բ, 6բ, 22բ: ՊՐԱԿ՝ 6+Ա-ԺԸx8 (Ժէ
3, ԺԸ 2): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17x10,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(12,5x7,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 32ա): ՏՈՂ՝ 19: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի,
միջուկը տախտակ, աստառը ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա-Գ + Դ-Զ՝
չգրուած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր
(31ա): Գոյն՝ սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. վերջից թերթեր ընկած, Ի. դ.ում վերակազմուած հին եւ նոր կաշուով,
հին եւ նոր կազմաստառով՝ դրոշմազարդ մետաքս. կան աղտոտուածութեան, խոնաւութեան եւ այլ
հետքեր, լուսանցակողերը գունաթափ, կեղտոտուած, թ. 135-6ի միջեւ 1 թերթ, 136-7ի 4 թերթ,
137-8ի 3 թերթ ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
6ա-139բ [Տիտղ.] Գիրք, որ կոչի Աղօթամատոյց, ի հայրապետութեան
տեառն Եփրեմի երիցս երանեալ սրբազան կաթուղիկոսի ամենայն Հայոց, յամի փրկչին մերոյ
1821 եւ ի թուականիս հայոց ՌՄՀ. (1821):
Տե՛ս ձեռ. 585, 1ա-64ա, 132ա-80ա: 1/7ա-60բ: 2/60բ-98բ: 3/98բ-105բ: 4/105բ-9բ: 5/109բ-13բ: 6/113բ-22ա (խորագիրը՝ չիք): 7/122ա-32ա (չիք՝ «Առ դրունս եկեղեցւոյ Սաղմոս
– Ուրախ եղէ ես... (ծայրաքաղ), [Քարոզ] – Սուրբ եկեղեցեաւս..., [Աղաւթք] – Առ դրան...,
[Աղաւթք] – Ի յարկի քում..., Սաղմոս՝ յորժամ յեկեղեցին մտանեն – Աղաղակեցէ՛ք... (ծայրաքաղ),
[Աղաւթք] – Աղաչեսցուք..., Աւրհնութիւն մարմնոյ, սեղանոյ: Սաղմոս, կցորդ – Աչք ամենեցուն...
Բարձր առնեմ..., [Քարոզ] – Եւ եւս..., Աղաչեսցուք..., [Աղաւթք] – Աւրհնեա՛, Քրիստո՛ս
Աստուած..., Զկնի արձակման սեղանոյն Սաղմոս – Տէ՛ր Յիսուս, լցաք... (ծայրաքաղ), [Քարոզ]
– Եւ եւս..., Գոհացարուք..., [Աղաւթք] – Աւրհնեալ ես...»): 8/չիք: 9/132ա-9բ (վերջը թափուած՝ մի՛ մտաներ ի դատաստան
ընդ ծառայի քում, այլ փըր///): 10/չիք:
Հմր 585 ձեռագրի
հմմտ. որոշակի տարբերութիւններով, տե՛ս Ժամագիրք, յԵրուսաղէմ, 1866, էջ 10-570:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս տիտղ.՝
6ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 2բ (1855 թ., նոտրգիր) 23 հոկտեմբերի
1855. ծնաւ Յովակիմ տիրացու
Յակոբեան* Մաթոսեանց, ի մեծ բատերազմին, որ
է Օսմանլու, Ինկիլիզ եւ Ռուսն, ի
27 փետրվարի 1855 ամի, յամի ազկական
ՌՅԴ.ին (1855):
*Յակոբեան հայրանունը սկզբնապէս եղել է՝ Շահբազեան։
2. 5ա (1855 թ., շղագիր) 25 հոկտեմբերի
1855. վախճանեցաւ Զաքար պատանին,
որ էր որդի Մաթէոսի, որ
լինի ի մեծ բատերազմին
Օսմանլուն, Ինկիլիզն եւ Ռուսն ի թիւին
փրկչական ի 24 սեբտեմբերի 1855 ամի եւ յամի ազգական 1304ին (1855):
3. 2բ (1858 թ., շղագիր) Ծնաւ Զաքարիայ տիրացու Յակոբեան եւ էր այն տարին
յոյժ չորութիւն, ի Լուսնի 15ին, օրն շաբաթ, երեկոեան ժամուն, ի 14 յունիսի 1858 ամի,
յամի ազգական ՌՅԷ. (1858), ի գիւղն Բաշքանդ:
4. 3բ (1866 թ., շղագիր) Ծնաւ Սոփիա Տէր-Յակոբեան ի
13 սեփտեմբերի
1861 ամի: Ծնաւ Սողօմոն Տէր-Յակոբեան, եւ էր այն տարին
յոյժ թանկութիւն. ձորենի բեռն տասներեք մանէթ: Լուսինի
15ին, օրն ուրբաթ, ի մաիսի ութին 1864 ամի, ի գ. Բաշքանդ: Վախճանեցաւ
Սողօմոն Տէր-Յակոբեան 10 մայիսի
1866: Ծնաւ Զանջան (՞)
<տէր> Տէր-Յակոբեան ի 15 յուլիսի 1866 ամի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «Տէրն մեր յոյս է, տէր շատ տիրացու նորա համար կու աղօթէր
սիրով, հաւատարիմ է մեր ազգին, թէ զանօրէնութիւն իմ քննես, տէր տէր իսկ ո՞ կարէ կալ
առաջի քո, զի ի քէնէ բարութիւն: Տէր մեր յուս մատուցանեմ, ցնձայ մատ, մեղավոր սէր խաչի արար
տէր Ավաք, Աբրահամ են,
տէր Վա[ր]թան, տէրն մեր յոջս, տէր շատ տիրացուն է համար կու աղօթէր սրով»: 1բ՝ «Ծանաւ
Յովակիմ տիրացու Շահբազեան Մաթէոսեանց ի մեծ բատերազմին, որ է Օ[ս]մանլու, Ինկիլիզ:
Ի այրսպանի ի վէրս ի: Ծնաւ Մկըրտիչ Պապալօ: Ծնաւ տէր Յակոբ: Ծնաւ Յովակիմ տէր ի այր
սպանի ինձ սպանի ի վէրս: Գրիգոր, տէր Մարտիրոս[եան]: Ծնաւ Յովակիմ տիրացու Շահբազեան
Մաթոսեանց ի մեծ բատերազմին,
որ է Օսմանլու, Ինկիլիզ եւ Ռուսն: Տէր Յա ի այր սպա»: 3ա «/// ջոխջբածու բառ ծնուդ
Կարակապետեան Դարալակազու Նաչալիկին խոնար շապարա խնդրե մեզ: Ծնաւ Զաքարիա: Ծնաւ
Սոփին: Նորաշէնցի Էվազին տալու եմ 3 եւ 7 շահի: Ծնաւ Գրիգոր Մարտիրոսեան Խաչատուր»: 1ա-3ա՝ զանազան
բառեր, տառեր, 4ա՝ «Այբուբեն՝ Ա-Կ», 6բ՝ «հրաժարիմ ժամ օրհնօղին, ձայնին մեղան»,
22բ՝ «Կանոնայ գլխ. ձայնին, հանգստեն շարան կամ այսօր ծնաւ ձայնին, ալէլուեան ձայնին,
աւետարանն ձայնին»:
ՆՇՈՒՄ՝ պհպ.
Աա, պհպ. Գա՝ «2574», 1ա՝ «2574, Հմր 880», պհպ. Եբ՝ «Վերակազմուած է հին
ու նոր կաշիով, հին ու նոր կազմաստառով: Գլխաւոր վերականգնիչ՝ Ա. Խաչատրեան, Երեւան,
1973 թ.»:
2575
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 336. չգրուած՝ 1բ-2ա, 66աբ, 82բ, 148աբ, 149բ, 165բ-70բ, 256բ, 299ա: ՊՐԱԿ՝
Ա-Լx12 (Ա 17, Զ, Ժ, ԺԱ, ԺԶ, ԺԸ, ԻԶ 14, ԺԲ, ԻԱ, ԻԵ 6, ԺԴ 9, ԺԵ, ԺԹ, ԻԴ, ԻԷ 10, ԻԳ
8, Լ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով (թ. 256-308): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 18x13,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(15.5x9): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 143ա): ՏՈՂ՝ խառն՝ 16-24: ԿԱԶՄ՝ մուգ շագանակագոյն
կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը վանդակազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 4ա:
Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, շագանակագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. որոշ թերթեր մասամբ ցեցակեր, կան զանազան հետքեր, ստորին լուսանցներում
(յատկապէս թ. 181-246) խւնաւութեան հետքեր, լուսանցակողերը կեղտոտուած-սեւացած, ստ.
լուսանցը եզրահատուած, որից պրականիշերը վնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
– 2բ-3բ Ցանկ քարոզգրոցս
– Ա. Վասն
տարեմտին... ԽԸ. Ի պատմութիւնէ Հարանց վարուց, Վասն աղօթից, Վասն ողորմութեան, Վասն
ոչ դատելոյ զընկերն. եւ այլոց պատմութեանց:
4ա-336բ [Քարոզգիրք]
ա. 4ա-12ա Ա. Վասն տարեմտին,
ի բանն, որ ասէ. Փող հարէ՛ք ի գլուխս ամսոց յաւուր նշանաւոր ի տարեկանաց – Ի տօնս տարեկանաց մերոց... եւ բազմագութ
ողորմութեանն Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր, որ է աւրհնեալ ընդ Հօր իւրում եւ ամենասուրբ
Հոգւոյն (Տաթեւացի, Ձմեռան հտ., Ա.):
բ. 12բ-7բ Բ. Նորին Վասն
մխիթարութեան ի բան իմաստնոյն որ ասէ. «Սակաւ մի սուգ տա ի վերայ մեռելի» – Որպէս կրկին են կեանք... գիտէ, զի
առանց նորա ոչ զերծանի ի ցաւոցն, վասն այսոր (չշարունակած. Տաթեւացի, Ձմեռան հտ.,
ԾԸ.):
գ. 18ա-23բ Գ. Նորին Վասն
աղօթից, ի բանն Ղուկասու. Յամենայն ժամ պարտ է աղօթել եւ ոչ ձանձրանալ – Վարդապետք ասեն, թէ աղօթքն յոյժ
օգուտ է... իսկ դու ոչ վասն քո, այլ փախչել փութաս (Տաթեւացի, Ձմեռան հտ., ՀԹ.):
դ. 23բ-8ա Դ. Նորին Վասն
աղօթից. Յորժամ յաղօթս կայք, մի շատախօս լիջիք – Զաղօթիցս բան ոչ միայն հաւատացեալք...
կիզցէ զինքն եւ զմեքենայս նորա (Տաթեւացի, Ամառան հտ., ՁԲ.):
ե. 28ա-30բ (կրկն.՝ 218բ-20բ) Ե. Նորին Երկրորդ
կիրակէին. Վասն հիւրընկալութեան, ի բանն Զհիւրասիրութեան – Ի մէջ ամենայն կենդանեաց... Այսպէս
մեծ շահ գոյ ի հիւրընկալութեանն (Տաթեւացի, Ձմեռան հտ., ՀԴ.):
զ. 30բ-5ա (կրկն.՝ 221ա-5բ) Զ. Յայլմէ Վասն
ողորմութեան, ի բանն. Եղերո՛ւք գըթած, որպէս եւ Հայրն ձեր երկնաւոր գթա – Յորժամ տեսանէ հայրն զորդին իւր...
Այս է խորհուրդ պահոցս, որպէս ցուցաւ (Տաթեւացի, Ձմեռան հտ., ՀԵ.):
է. 35ա-8ա Է. Նորին Վասն
ծնընդեանն, ի բանն Սաղմոսին. Տէր ասաց ցիս, Որդի իմ ես դու – Ծնունդն Քրիստոսի կրկին ուսուցանեն...
յիշատակութիւն է եւ ծնընդեան եւ մկրտութեան ի միասին տօն:
ը. 38ա-42բ Ը. Նորին ծնընդեան,
[ի բանն.] Բանն մարմին եղեւ – Այնքան բարձր եւ խոր է... եւ ընդ մոգուցն երկրպագութեան
ծնիցելոյն Քրիստոսի Աստուծոյ, որ է աւրհնեալ ընդ Հօր իւր:
թ. 42բ-5բ Թ. Դարձեալ Տեառնընդառաջին,
[ի բանն.] Իբրեւ լցան աւուրք սրբութեան – Լրումն օրինաց եւ մարգարէից...
եւ զփառս մշտնջենաւոր սրբաբանութեամբ ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգոյն յաւիտեանս (Տաթեւացի,
Ձմեռան հտ., ԺԵ.):
ժ. 46ա-50բ Ժ. Նորին Վասն
պահոց եւ վասն Առաջաւորին, ի բանն Յովհաննու. Ահա Գ. – Վասն պահոց նախ գիտելի է... եւ
զջերմեռանդ տօնասէրս մասնակից արասցէ սրբոց իւրոց. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս (Տաթեւացի,
Ձմեռան հտ., ԻԶ.):
ժա. 51ա-7բ ԺԱ. Նորին Վասն
մանկանց եւ երիտասարդաց, ի բանն Ժողովողին. Յիշեա՛ զԱրարիչն յաւուր մանկութեան քո
– Ի մէջ
ամենայն կենդանեաց... եւ ոչ այլ ոք, վասն որոյ ասէ շաւիղ նաւի (Տաթեւացի, Ձմեռան
հտ., Խ.):
ժբ. 57բ-60բ ԺԲ. Վասն եկեղեցոյ,
ի բանն. Յեկեղեցի բարեբանեցէ՛ք զԱստուած – Նախ պարտ jjւ արժան է մեզ իմանալ... եւ անբժշկելի
խոցից, որ ի սատանայէ ներգործի:
ժգ. 60բ-5ա ԺԳ. Յայլմէ Վասն
կարգի քահանայութեան – Վարդապետք ասեն, թէ Ամենակալն Աստուած ոչ եթող ինչ...
այսպէս ընտրին քահանայն (Տաթեւացի, Ամառան հտ., Խ.):
ժդ. 65բ-72բ ԺԴ. Նորին [Վասն]
ձեռնադրութեան, ի բանն. Քահանայք քո զգեցցին զարդարութիւն – Նախ պարտ է գիտել. Զի՞նչ է սահման
քահանայութեանն... սրբեցէ՛ք եւ բժշկեցէ՛ք ի փառս Աստուծոյ (Տաթեւացի, Ամառան հտ.,
ԼԷ.):
ժե. 72բ-6ա ԺԵ. Նորին Վասն Է. խորհրդոյ մկրտութեան,
ի բանն. Եթէ ոք ոչ ծնցի ի ջրոյ եւ ի – Եւ արդ, զայս հարցանեմ... եւ յայտնի
պարտ է ցուցանել զդաւանութիւն հաւատոյն առաջի ամենայն մարդկան:
ժզ. 76ա-84ա ԺԶ. Յայլմէ Վասն
պատարագին, ի բանն. Առ Յիսուս հաց, աւրհնեաց – Վարդապետք ասեն, թէ սէրն պատճառ
է միաւորութեան... ճիշտ մարմին եւ արիւն Քրիստոսի, որ էբարձ ըզմեղս աշխարհի (Տաթեւացի,
Ամառան հտ., ԼԶ.):
ժէ. 84ա-7բ ԿԹ. (=ԺԷ.) Նորին
Վասն յարութեան Զատկին – Արդ, նախ տեսցուք, թէ զի՞նչ է յարութիւն... եւ զոր ասէր ինքն Քրիստոս. Ես
եմ յարութիւն եւ կեանք:
ժը. 87բ-96ա ԺԸ. Նորին [Վասն]
Համբարձման, ի բանն. Հանէ զաշակերտսն ի Բեթանիա, ամբարձեալ ձեռն եւ աւրհնեաց զնոսա
եւ վերացաւ յերկինս – Ամենայն տօնք տնօրէնութեան Բանին Աստուծոյ... Ապա յայտ է, թէ որչափ ժամանակս
եհաս յաթոռն իւր Քրիստոս (Տաթեւացի, Ձմեռան հտ., ՃԽԵ.):
ժթ. 96բ-101ա ԺԹ. Նորին Վասն
գալստեան Սուրբ Հոգւոյ, ի բանն Դաւթի. Ի գումարել երկնաւորին զթագաւորս ի վերայ նորա
ձիւնասցի – Արդ, յառաջ քան ի մտանել ի տեսութիւն բանիս... որում զմեզ արժան արասցէ մշտաբուխ
շնորհաց Հոգւոյն Սրբոյ ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, ըստ որում Հօր միանգամայն եւ
Հոգւոյն Սրբոյ:
ի. 101ա-4բ Ի. Նորին Մեծի
ուրբաթին, ի բանն. Ի մէջ կենդանեաց ծանիցես դու – Բազմադիմի է տեսութիւն բանիս... եւ կատարեցաւ գիրն, թէ ընդ
անօրէնս համարեցաւ (Տաթեւացի, Ձմեռան հտ., ՃԼԱ.):
իա. 104բ-10ա ԻԱ. Դարձեալ Վասն
խաչելութեան, [ի բանն]. Ես յորժամ բարձրացայց, զամենեսեան ձգեցից առ՛՛ – Որպէսզի մեծ են գործք քո, Տէ՛ր...
եւ ժառանգութեան անթառամ պսակացն եւ յաւիտենական անտրտում ուրախութեանցն, Յիսուս Քրիստոս
Տէր մեր (Տաթեւացի, Ձմեռան հտ., ՃԼԲ.):
իբ. 110բ-4ա ԻԲ. Վասն այլակերպութեանն
Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Զի այսպէս ասէ սուրբ Աւետարանիչն Ղուկաս... որ գայ Խ.
(40) օրով յառաջ, քան զտօն սրբոյ խաչին. ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
իգ. 114ա-8ա ԻԳ. Նաւասարդի
Ե. եւ օգոստոսի ԺԵ. Տօն է ամէնօրհնեալ սուրբ կուսին Մարիամու Աստուածածնին – Պարտ եւ արժան է գիտել ըզգրեալ սքանչելիսն...
եւ երկայնամատունք լի ամենայն շնորհօքն Աստուծոյ եւ ընտրութեամբ ի փառս Հօր եւ Որդոյ
եւ Հոգոյն Սրբոյ:
իդ. 118բ-47բ ԻԴ. Յառա[ջա]բան.
Դաւթի Մեկնութիւն Աթանասի եպիսկոպոսի Աղէքսանդրացոյ – Զամենայն երգոց Սաղմոսացն Դաւթի...
զոր պատրաստեաց Աստուած սիրելեաց իւրոց, որում փառք Հօր եւ Որդւոյն եւ Հոգւոյն Սրբոյ
այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
իե. 149ա [Խրատք] – Առաքեցից զքեզ յօգնականութիւն
զմանկունս իմ զԵսայիաս եւ զԵրեմիաս... հանդարտեա՛ց եւ հանգե՛ր ժողովուրդ իմ, քանզի
եկեսցէ հանգիստ քո:
իզ. 150ա-3ա ԻԵ. [Վասն արբեցութեանն]
– Իսկ արբեցողին
ասէ Պօղոս. Մի՛ ըմպեր գինի... եւ խնդրել յԱստուծոյ զօգնութիւն եւ պահպանութիւն:
իէ. 153բ-5բ ԻԶ. [Վասն գողութեան]
– Տեսցուք
զբանն, որ ասէ. Մի գողանար: Արդ, յառաջին հասակն... այսպէս ծանրագոյն է զրկելն եւ
գողանալն վասն որոյ զգուշացուցանէ՝ Մի՛ գողանար:
իը. 155բ-9բ ԻԷ. Յայլմէ՝ Վասն բանբասողաց, ի բանն Յակոբայ.
Մի՛ բանբասէք, եղբա՛րք – Վարդապետք ասեն, թե հոգեւոր գողութիւնն ծանր է... վասն այն ասէ Յակոբոս. Մի՛
բամբասէք, եղբարք (Տաթեւացի, Ամառան հտ., ԾԵ.):
իթ. 160ա-4ա ԻԸ. Նորին Վասն
նախանձու. Մի՛ նախանձիր ընդ չարս – Այսինքն թէ, ով որդեակ իմ... եւ փախիցուք ի նախանձուէ
եւ յագահութենէ (Տաթեւացի, Ամառան հտ., ԿԲ.):
լ. 164ա-5ա ԻԹ. Նորին [Վասն]
լեզուի: Լեզու հուր զարդ անիրաւութեան, ասէ Յակոբոս ի Կաթողիկեայք – Աստուած ըզմարդս որպէս զքաղաք է
ստեղծեալ... որպէս հրամայէ Տէրն ի ներքուստէն (չշարունակած. Տաթեւացի, Ամառան հտ.,
ԾԸ.):
լա. 171ա-4բ Լ. Նորին [Վասն]
մահու ի բանն. Պատուական է առաջի Տեառն մահ – Վարդապետք ասեն. Որպէս զանազան են
մարդոյ կեանք... որով եւ մեզ արժանաւորս արասցէ Քրիստոս Աստուած աջակողման դաս (Տաթեւացի,
Ձմեռան հտ., ԽԸ.):
լբ. 175ա-9բ ԼԱ. Նորին ի
նոյն խորհուրդ, [ի բանն]. Պատուական է – Վարդապետք ասեն, թէ մահն բաժանի
յԲ.ուս... Բ.քն հեռանան ի բարոյն եւ կորնչին (Տաթեւացի, Ձմեռան հտ., ԽԹ.):
լգ. 180աբ ԼԲ. [Վասն աղօթից]
– Իսկ զի՞նչ
է, զոր մարգարէն Եսայի ասէ. Ի գիշերաց կանխէ հոգի իմ... զոր երգեսցին ի ծնունդն փրկչին:
լդ. 181ա-8ա ԼԳ. Նորին Վասն
մեղաց եւ ուրացողաց, Վասակայ եւ այլոց, ի բանն. Ո՜հ, որոց թողեալ իցէ զճանապարհս ուղիղ
եւ գնացեալ ընդ ճանապարհ – Ճանապարհ կենցաղոյս կրկին է... եւ մոռացեալ զուխտն աստուածեղէն
(Տաթեւացի, Ձմեռան հտ., ԽԳ.):
լե. 188ա-93ա ԼԴ. Նորին Վասն
ոգէվարին, ի բան առաքելոյն. Արդ, առէ՛ք զսպառազինութիւնն Աստուծոյ, զի կարող լինիջիք
ի դիմի հարկանել յաւուրն չարութեան – Զամենայն ինչ, զոր արար Աստուած, բարի են յոյժ... մշտաբարբառ
երգով փառաւորել զամենասուրբ զԵրրորդութիւնն յաւիտեանս յաւիտենից (Տաթեւացի, Ձմեռան
հտ., ԽԶ.):
լզ. 193ա-200բ ԼԵ. Դարձեալ
վասն ոգէվարին, ի բանն. Հայի ի բարձունս եւ յափշութիւն ի ճանապարհին – Վարդապետք ասեն. Յորժամ ելանէ հոգին...
եւ յանտրտում ցնծութիւնն կենացն յաւիտենից ի Քրիստոս Յիսուս
Տէր մեր, որ է աւրհնեալ ընդ Հօր եւ (Տաթեւացի, Ձմեռան հտ., ԽԷ.):
լէ. 200բ-4ա ԼԶ. Նորին Յառաջին
կիւրակէն, ի բանն. Ճրագ մարմնոյ ակն է, եթէ ակն – Ամենայն բանք առակաւոր քարոզութեանցն
Քրիստոսի... եւ սանձ դնէ զբանականութիւնն եւ զԱստուծոյ երկիւղն եւ զպատուիրանն (Տաթեւացի,
Ձմեռան հտ., ԿԶ.):
լը. 204ա-10բ ԼԷ. Յայլմէ՝
Վասն առաջին աւուրն, ի բանն. Յորժամ յաղօթս ասասջիք Հայր [մեր] – Վարդապետք ասեն, թէ աղօթս այս յոյժ
պատուական է... եղբայրութեան իւրոյ եւ որդիութեան Հօրն երկնաւոր եւ ժառանգ (Տաթեւացի,
Ձմեռան հտ., ԿԷ.):
լթ. 210բ-8բ ԼԸ. Նորին՝ ի
սկիզբն պահոցս Խ.նորդաց, Վասն խոստովանութեան, ի բանն. Լուացրո՛ւք – Զսրբութիւն յաղտեղութեան ոչ միայն
ի կենդանի մարդս տեսանեմք... որ խղճի մտացդ ոչ դատէ զքեզ (Տաթեւացի, Ձմեռան հտ., ԿԹ.):
– 218բ-20բ ԼԹ. տե՛ս 28ա-30բ Ե.
– 221ա-5բ Խ. տե՛ս 30բ-5ա Զ.
խ. 226ա-33բ ԽԱ. Նորին ի
բանն, որ ասէ Յակովբոս, թէ Հաւատք առանց գործ մեռեալ են – Ասեն վարդապետք, եթէ առաքինութիւն
է առնելն... եւ առաւել չար, քան զանհաւատսն (Տաթեւացի, Ամառան հտ., ԺԳ.):
խա. 233բ-5ա ԽԲ. Նորին Վասն
զրկանաց, ի բանն Ժողովողին, որ ասէ. Տեսի զրպարտութիւն ի ներքոյ Արեգական եւ զարտասուք
զրպարտելոցն, եւ ոչ ոք էր, որ մխիթարէր զնոսա – Ի բազում եւ զանազան մեղացն...
Աստուծոյ հրամանացն հակառակի եւ ելցէ յաւիտենից յանմահական կենացն (Տաթեւացի, Ամառան
հտ., ԼԱ.):
խբ. 235ա-8բ ԽԳ. Յայլմէ Վասն պահոց, ի բանն. Պահեալ զԽ.
(40) տիւ եւ ապա – Վարդապետք ասեն. Ամենայն մեղք Դ. աստիճան ունի... զի առողջութիւն մարմնոց
ի ձեռն պահոց կարեմք ստանալ (Տաթեւացի, Ձմեռան հտ., ԻԲ.):
խգ. 238բ-46բ ԽԴ. Յայլմէ
[Վասն] պահոց, [ի բանն.] Պահեալ զքառասուն տիւ – Ասէ Յոբ, թէ՝ Կեանք մարդկան պատերազմ
է... ի մեծ պահոցն միաճաշակ լինել ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ, որում փառք յաւիտեանս.
ամէն (Տաթեւացի, Ձմեռան հտ., ԻԳ.):
խդ. 246բ-51ա ԽԵ. Վասն ողորմութեան,
[ի բանն.] Տուր բաժին Է.անց, այլեւ եւ Ը.ից – Ասեն վարդապետք, եթէ զամենայն ինչ,
զոր տվեալ է Աստուած մարդոյս... ընդ որում ընդաբոյս է ողորմութիւնն նմա (Տաթեւացի,
Ամառան հտ., ՂԷ.):
խե. 251բ-4բ ԽԶ. Վասն Ճաշու
ժամուն – Աստանօր պարտ է մեզ կալ յաղօթս... յորմէ բազում նշանք լինին ի փառս Քրիստոսի
Աստուծոյ:
խզ. 255ա-6ա ԽԷ. Նորին Ոսկեանց
եւ Սուքիասեանց: Յառակաց. Պահեա՛ ըզբանս ի սրտի քում – Գրէ աստուածաբան աւետարանիչն Յոհանէս...
մինչ ի կատարած ընդ նըմա միաւորին անբաժանապէս:
խէ. 257ա-8ա Ի [Ա.] Թեսաղունիկեցոյց
գլուխ Բ., Թ. համար – Յիշեցէ՛ք, եղբա՛րք, ըզվաստակն մեր... (Թսղնկ. Բ. 9-20):
խը. 258ա-9ա Առաջին Կորընթացւոց,
գլուխ Թ, Դ. համարն – Մի՞թէ ոչ ունիցիմք իշխանութիւն... (Ա. Կրնթ. Թ. 4-20):
խթ. 259ա Ի Գաղատացւոց
Զ. գլուխն, Դ. համարն – Այլ ամենայնի ընծայեցուցէք զանձինս ձեր... (Բ. Կրնթ., Զ. 4-7):
ծ. 259բ-60ա Ի Կողոսացոց Գ. գլուխքն, Ե. համարն – Սպանէք այսուհետեւ զանդամս ձեր զերկրաւոր...
(Կղս. Գ. 5-15):
ծա. 260աբ (կրկն.՝ 320ա) Եսայի մարգարէն – Եւ ես յո՞ հանգեայց, եթէ ոչ ի հեզս
եւ ի խոնարհս... (Եսյ. ԿԶ. 2-4):
ծբ. 260բ ՅԱռակաց – Եթէ զարդարութիւն ոք սիրէ... (Իմաստութիւն
Սողոմոնի, գլ. Ը. 7):
ծգ. 261ա-5բ ԽԸ. Վասն աղօթից
– Պատմէր
մեզ հայրն Յակոբ, եթէ մինչ մանուկ էի... 261աբ Եւ այլում ժամու դարձեալ տեսի...
261բ-2բ Ասաց հայրն Լուկիաս... 262բ Ցհայրն Մակարիոս հարցին ոմանք... 262բ Եղբայր
ոմն ոչ մեկնէր ի ձեռագործէ իւրմէ... 262բ-3ա Ասաց ծերն. Եթէ ոք պահեսցէ զանձն ոչ վնասել
ընկերին... 263աբ Ասաց ծերն. Եթէ առնես զձեռագործ ի սենեկի քո... 263բ Իսկ առ հայրն
Յովսէփ գնաց երբեմն հայրն Ղովտ... 263բ Իսկ վասն հօրն Արսենիոսի ասէին... 264աբ Ասէին
զծերոյ ումեմնէ, որ բնակէր յԱսորիս... 264բ Ասաց հայրն Թէոդորէ Ենետացի... 265ա Գնացին
երբեմն եղբարք ոմանք փորձել ըզհայրն Յոհաննէս կարճիկն... 265բ Նոյն հայրն Յոհաննէս
ասէր աշակերտաց իւրոց...
ծդ. 265բ-8ա Յաղագս սնափառութեան
– Ողկոյզ,
որ ի հողի կացցէ... 265բ Միայնակեաց սնափառ... 265բ Քսակ ծակոտեալ... 265բ Հողմ եղծանէ...
265բ Քարի յարձակումն ոչ հասանէ յերկինս... 265բ Սընափառութիւն վէմ է ի ծովու...
266ա Ասաց ծերն. Եթէ ոք անարգէ զքեզ... 266ա Որ զօրինակ Հօր քո վերին... 266ա Եւ ես
նոցունց եղէ վերջին... 266ա Ոչ սիրեցի, ըզթշնամին... 266ա Սակայն առ իս ի քէն լցցին...
266բ Ասաց ծերն, զի ոչ ունէր ընդ ումեք սէր Սոմնացին... 266բ Ասաց ծերն, եթէ Տեսի եղբայր
ոմն, զի ուսանէր Սաղմոս... 266բ Եղբայր ոմն շարժեալ եղեւ ի բարկութիւն... 267ա-8ա
Ի ժամանակս բարեպաշտ արքային Մօրկայ... 268ա Ասաց դարձեալ հայրն Պիմէն. Երիս գործս...
268ա Ասաց հայրն Պիմէն վասն հօրն Պամբոյի...
ծե. 268բ-9բ Տեսութիւն Սիմէոնի
Սիւնակացոյն – Եւ տեսանէր ըզմանուկն Սիմէոն... 268բ Այլ որ փրկիչ եղեր նոցին... 268բ Ուսոյ
դատել որպէս նոքին... 269ա Եւ ասէին վասն հօրն Յոհաննու Կարճահասակին... 269աբ Աղքատքն
գային ի տէրունոյթն...
ծզ. 270ա-8բ Վասն ողորմութեան
– Ասաց
ծերն՝ են մարդիկք, որ առնեն բազում բարիս... 270բ Եղբայր ոմն եհարց ցհայրն Պիմէն...
271ա-4բ Իսկ յորժամ էաք մեք յԱղէքսանդրիա, Լէոնդէոս ոմն... 274բ-7բ Պատմեաց մեզ սուրբն
Սաբա... 277բ Եղբայր ոմն գնաց առ միայնակեաց մեծ... 278աբ Եւ միայնակեցի ումեմն ծերոյ
սովորութիւն ունէր... 278բ Ասաց դարձեալ այր բարկացօղ...
ծէ. 279ա-82ա Վասն ոչ դատելոյ
զ[ը]նկերն – Ասաց ծերն, եթէ յուրեք գընասցես, մի՛ յայտներ ըզվարս քո... 279աբ Ասաց դարձեալ
հայրն Պիմէն. Եթէ է մարդ... 279բ Եհարց ըզհայրն Պիմէն եղբայր ոմն... 279բ-80ա Ասաց
հայրն Պափնուտիէ... 280աբ Եղբայր ոմն յանցեաւ ի Սկիտէ... 280բ Ասէին ըզհօրէն Մակարայ
մեծի... 280բ Ասաց դարձեալ ծերն. Եթէ տեսանես զեղբայրն քո մեղուցեալ... 281ա-2ա Եւ
ծեր ոմն պատմեաց մեզ զայս...
ծը. 282աբ ՅԵսայեայ մարգարէի
– Լո՛ւր
երկին, եւ ունկն դի՛ր, երկիր... (գլ. Ա. 2-9):
ծթ. 282բ-3ա Պօղոսի Հռովմայեցից
– Մի՛ այսուհետեւ
թագաւորեսցեն... (գլ. Զ. 12-4):
կ. 283բ-94ա [Ի Հարանց վարուց] – Եղբայր ոմն եկն առ հայրն Պիմէն...
284ա Երհարց հայրն Յովսէփ ցհայրն Պիմէն... 284բ Եբհարց հայրն Թէոդորէ Փերեմացի...
285ա-8բ Պատմէր մեզ զայս ծեր ոմն մեծ, եթէ էր ոմն կոյս ծերացեալ յոյժ... 289ա Ասաց
հայրն Պիմէն.. Պահպանութիւն պատուիրանացն... 289ա Եղբայր ոմն եհարց ցհայր Պիմէն եւ
ասէ. Որպէ՞ս արժան է մարդոյ... 289ա Դարձեալ ասէ, եթէ երկուց գործոց... 289բ Ասէ ծերն.
Որքա՞ն կարօղ իցես... 289բ-91ա Հարց. Եթէ գայթակղեսցէ զիս եղբայրն իմ... 291ա-2ա Մարտի
ԺԲ. Եզրի Սաղաթիէլ կոչեցաւ: Եւ նա եւս էր ի Բաբելոն... 292բ-3ա Եհարց ոմն ի հարանցն
ցհայրն Յոհաննէս Պարսիկն... 293աբ Գընացեալ երբեմն հայրն Մակար... 293բ-4ա Իսկ ոմն
ի հարանցն եգիպտացոց...
կա. 294բ-8բ Վասն աստուածական դատաստանաց – Գնացաք երբեմն ես եւ Սոփրոնիոս... եւ յետոյ թաղել զնա
եւ սպասաւորել:
կբ. 299բ-302ա [Վիճակացոյց]
– Այս վիճակարանս
գրեալ եղեւ հրամանաւ սուրբ ժողովոյն Նիկիայ... եւ թէ թոյլ տաս, բարիոք առնես. եւ Քրիստոսի
յոյսոյն մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն (նաեւ այբբենական աղիւսակ):
կգ. 302բ-3ա Կաղանդացոյց
տարոյն, զինչ որ լինի – Թէ կիրակի լինի կաղանդն... թէ տեղին լինի ցաւք եւ մահ տարաժամք:
կդ. 303բ-5բ Խրատ մարմնաւոր
կենացս յաշխարի իմաստութեան նորին Յոհաննու Եզընկացոյ ասացեալ – Զբարութիւն արժանի մարդոյն այնով
ճանաչէ... ու գործքն վատ ունենայ. եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանս. ամէն:
կե. 306ա-8բ [Ի Հարանց վարուց]
– Եկն երբեմն
իշխան ոմն առ հայրն Պալատի... 307բ-8ա Էր ոմն յանապատական, այր որսորդ... 308ա Հարց.
Զինչ օգուտ իցէ մարդոյ ընձայել յեկեղեցի... 308աբ Հարց. Որպէ՞ս կատարել պարտ է զՍաղմոսս...
308բ Հարց. Որպէ՞ս պարտ է մերժել ի մտաց զաղտեղի խորհուրդս...
կզ. 309ա-12բ Յիշատակ վարուց Կիրակի եւ Ուրբաթու,
յուլիսի ԺԶ. – Սոքայ էին ի քաղաքէն Աղէքսանդրու, քոյր եւ եղբայր... ընդ այլ ճգնաւոր կանայսն:
կէ. 313ա-5բ Յայսմ աւուր
յիշատակ ողորմութեանն Աստուծոյ – Այր մի էր մեծատուն յազգէն Իսրայէլի... եւ որ բանբասէ
ըզծընօղս իւր՝ մահու մեռցի. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս:
կը. 315բ-6բ [Վկայութիւն սրբոյն
Պատրիկիոսի եպիսկոպոսի] – Իսկ եպիսկոպոսն Պատրիկոս անարգէր ըզկոռսն... այլ ըզմեղաւորս
յապաշխարութիւն:
կթ. 316բ-8ա Եսայի մարգարէ
– Գոչեա՛
զօրութեամբ եւ մի՛ խնայեր... (Եսյ. ԾԸ. 1-11):
հ. 318ա Ղուկասու – Զի՞ կոչէք զիս Տէր... (Ղկս. Զ.
46-9):
հա. 318ա-9ա [Ի Մարկոսէ]
– Լսէ՛ք
ահաւասիկ ել սերմանօղ... (Մրկ. Դ. 3-20):
հբ. 319աբ [Յիմաստութիւն
գրոց Սողոմոնի] – Արդարն եթէ հասցէ ի վաղճանել... (Իմստ. Դ. 7-12):
հգ. 319բ Ղուկասու Աւետարանէն
– Զգոյշ
լերո՛ւք անձանց... (Ղկս. ԻԱ. 34-8):
հդ. 320աբ Յետ մահուան թագաւորին Թէոդոսի մեծին ծընաւ յԵմաւուս տղայ մի... աւրհնեալ
է ըսքանչելագործն Աստուած. ամէն:
հե. 320բ Յիշատակ է երանելոյն
Յոհաննու Պահացողին – Սա պատրիարգ էր ի Կոստանդինուպօլիս... եւ ի բարւոք ծերութեան հասեալ փոխեցաւ
առ Քրիստոս:
հզ. 321աբ [Վարք Կոստանդիանոսի] – Թագաւորն Կոստանդիանոս ի բազմաց
ժամանակաց ցանկացաւ տեսանել ըզճգնաւոր ոմն... թող զայս երկու դուռնս պահէ:
հէ. 321բ-3բ [Վարք Ասերայ].
Յուլիս Գ. – Յայնժամ համարձակեալ մանկանցն մկրտեցին ըզնա... զի շաբաթ է օրս եւ տօն մեծ:
հը. 323բ-4ա [Վարք Մակարայ
– Ե]րբեմն ձայն եղեւ առ Մարկար, մինչ
աղօթէր ի խցին իւրում... այդմ ոչ կարէ հաւասարել:
հթ. 324ա-5ա Ի Հարանց վարուց
– Ծեր ոմն,
կարի ճգնաւոր, աղօթեր... եւ ամփոփեալ թաղեաց ըզճգնաւորն:
ձ. 325ա-6ա Վասն աղօթից
– Իսկ մարգարէն
Դանիէլ էր ի պալատն արքայութեան Պարսից Դարեհի... ոչ յամեալ ինչ ըզսովորականն ժամ:
ձա. 326ա-7ա Յայսմաւուրաց
գրոց – Եւ եդաւ
օրէնս իսրայէլացոց ազգին զաւուր Զ. գործել... այսինքն՝ անպատրաստ ի ցնորս աշխարհիս:
ձբ. 327ա-8ա Յայսմաւուրաց
գրոց – Ի սմին
աւուր, յետ ժամանակաց յաւուրս Լեւոնի կայսեր... եւ նեղացեալք դարձեալ թաղեցին, եւ
ոչ ինչ իմացան:
ձգ. 328ա-9ա Յիշատակ սըքանչելեացն,
որ եղեն յեկեղեցի սրբոյն Զենոնիոսի – Ի քաղաքն Տիբերու, որ է ի սահմանս ֆռանգաց...
եւ մարդիկքն ամենայն ելին անվնաս ի փառս Քրիստոսի:
ձդ. 329ա Աւետարանէն – Եւ արդ, այսպէս կացէ՛ք յաղօթս Հայր մեր, որ յերկինս...
զի թէ թողուցուք մարդկան ըզյանցանս նոցա... (Մտթ. Զ. 9-15):
ձե. 329աբ Աւետարանէն Մաթէոսի – Բայց ահաւասիկ տապար առ արմին
ծառոց կայ... (Ղկս. Գ. 9-14):
ձզ. 329բ-31բ Ի Հարանց վարուց – Այլ ոմն եղբայր էր, որ գնայր միշտ
սպասաւորութեամբ... որք կարդան առ նա ճշմարտութեամբ:
ձէ. 331բ Տեսիլ երանելոյն սրբոյն Գրիգորի, զոր խնդրեաց յԱստուծոյ – Ասէ սուրբն
Գրիգոր. Հոգին գիտուն է... հուր է լոյս եւ մարդակերպ:
ձը. 332աբ Ապրիլ ԺԸ. Իսահակ պարսիկ – Սա էր ի մայրաքաղաքէն Շահաստանայ,
այս է ի Թաւրիզու... եւ որդի կորստեան:
ձթ. 332բ Պետրոսի առաքելոյ ի Կաթուղկեաց – Քանզի ամենայն
մարմին խոտ է... (Ա. Պտրս., Ա. 24-5):
ղ. 333ա-6բ [Ի Հարանց վարուց] – Եղբայր ոմն
լիբիկեցի գընաց առ հայրն Սիլովանէ... 333բ-4ա Եւ ծեր ոմն նստէր յանապատ, հեռի ի ջրոյն...
334աբ Նոյն ծեր ասէր վասն այլոյ ծերոյ... 334բ Էհարց հայրն Բիտիմիոս ցհայրն Պիմէն...
335ա Ասաց ծերն. Ոչ հոգալ ինչ եւ լռել... 335ա Ասաց ծերն. Սատանայ ոլորող տոռանց իցէ...
335ա Ասաց դարձեալ. Ծոյլ եւ դատարկ եւ անգործ... 335ա Ասաց ծերն. Տո՛ւր ըզյօժարութիւնն...
335ա Ասաց դարձեալ. Զոր օրինակ արծաթ... 335բ Հայրն Ոլոմպի ի սենեկի պատերազմեալ եղեւ
ի պոռնկութենէ... 335բ-6բ Պատմեցին մեզ հարք ոմանք, եթէ՝ Եղբայր ոմն... 336բ Եղբայր
ոմն ասաց զծերն. Զի՞նչ արարից... յիշատակ մահուանէ եւ տանջանացն յաւիտենից:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
4ա Աւգնեա՛ Հոգիդ
Սուրբ, Աստուած ճշմարիտ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Օծյալ մերու
հայիրապետի Գրիգուրիոյս Լուսավօրչի Ղեվօնդիէ պատրիա[ր]գի ի Կեսարիա, այքարաչի մեզ մարգարիտ
ի տանս: Նաեւ՝ վրացերէն. ԺԹ. դ., մխեդրուլի՝ ქ. შენ///დ/// შერნაზანმ. დიდო იმედო»՝ «Դու/// մեծ
յոյս» (վերծանումը՝ Բեռնար Ուտիէի):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 148բ՝ «Առաքեցից զքեզ յօգնականութիւն
զմանկունս իմ զԵսայիաս եւ զԵրեմիաս եւ զԵրեմիաս, առ որս զխորհուրդ իմ սուրբ արարի եւ պատրաստեցի
քեզ զծառս երկոտասանս ծանրացեալս պըտղօք զանազանիւք եւ նոյնքան աղբիւրս: Գլ. Բ. Չորրորդ
Եզրաս. Ասէ Տէր՝ Մի՛ երկնչիր մայր որդւոց, քանզի զքեզ ընտրեցի, ասէ Տէր», 149ա՝ «հանդարտեաց, առաքեցից»:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝
«Քարոզգիրք, 36», 1ա՝ «Հմր 882/2575, ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2576
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԶ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգոր (թ. 1-66, 94-175), Ոսկան (թ. 67-93), անանուն (թ. 176-182, աստառ
Բ.): ՍՏԱՑՈՂ՝ Նալբանդ Անուշէլ, տէր Զաքար:
ԹԵՐԹ՝ 182 (ուշ ձեռքով ստ.
լս. թերթակալած՝ բ-ճհզ, որ է՝ 2ա-174ա): ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԵx12 (Է 9, ԺԳ 10)+7: ՆԻՒԹ՝ թուղթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 18,5x14: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (14x11.5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր՝ թ. 1-66, 94-175 (նմուշ՝ 44ա), թ. 67-93 (նմուշ՝ 86ա), նոտրգիր՝
թ. 176-82, աստառ Բ. (նմուշ՝ 178ա): ՏՈՂ՝ 35 (թ. 1-60), 30-32 (թ. 61-9), 22-30 (թ.
70-93), 27-31 (թ. 94-129), 37-38 (թ. 130-75), 18-20 (թ. 176-182, աստառ Բ.): ԿԱԶՄ՝
շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր,
հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ,
վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմահան եղած, կաշին մաշուած, թերթերը պոկուած, մասամբ ցեցակեր,
կապիչներն ու գամերն ընկած, լուսանցակողերի կարմիրը թափուած, կեղտոտուած, ջրի ու ձէթի
ազդեցութիւնից թերթերը խունացած, ստ. լուսանցը եզրահատուած, որից լուսանցագրութիւնները
եւ պրակահամարները մեծապէս վնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-130բ [Քարոզք Ղուկասու Լօռեցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 746, 1ա-236բ: ա/1ա-4ա: բ/4ա-7բ: գ/7բ-11ա: դ/11ա-5ա: ե/15բ-22ա: զ/22ա-8ա: է/28ա-35ա: ը/35ա-42բ: թ/42բ-7ա: ժ/47բ-51բ: ժա/51բ-60ա: ժբ/60ա-6բ: ժգ/67ա-82բ: ժդ/82բ-9ա: ժե/94ա-9բ: ժզ-ժէ/չիք: ժը/113բ-22ա: ժթ/122ա-30բ: ի-իա/չիք:
Յաւելեալ ունի՝
ա. 89ա-93բ Քարոզ ի բանն յԱւրինաց, որ ասէ. Պատուեա՛յ
զհայր եւ զմայր քո, զի քեզ բարի եղիցի – Եւ գիտելի է, որ չորս բան զաւակացն
ծընաւղին պարտական են... եւ վերջի օրն կտակ բարի գրել, զի յետիմընացն բարի գործ կատարէ
եւ իւր ծնունդն ամենայն յԱստուծոյ պաշտօնեա լիցի. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
բ. 99բ-107բ Քարոզ Յոբայ, որ ասէ. Այր մի էր ի յԱւսիդ
յաշխարհէ, որ էր նայ բարի, եւ Աստուծոյ սիրական եւ հաճոյ – Այր մի էր յԱւսիտ,
արդար, ողորմած... որպէս ասէ գիրն՝ համբերութիւն, որ է նահատակութիւն. եւ Քրիստոսի
մարդասիրին Աստուծոյ:
գ. 107բ-13բ Քարոզ ի բանն, որ ասէ. Հաեցաւ տէրն ի յԱբէլ
եւ ի պատարագ նորա, եւ ի Կայեն. եւ ի զոհս նորա ոչ հաճեցօ – Յորժամ արար Աստուած
զմարդն... որ ընկալցին զբարին ի փոխարէն յարքայութիւն Աստուծոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս.
ամէն:
Բ. 130բ-3ա Տեսիլ սրբոյն Յովհաննու Աւետարանչին եւ
աստուածաին բանին, զոր ետես յաղագս Գալըստեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, եթէ որպէս
իջանելոց է յերկնից ի յերկիր. զայս ասէ. – Յետ յարութեան եւ համ[բ]առնալոյ Տեառն
մերոյ... թէ որ սիրէ զիս, զբանն իմ պահեսցէ. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
Գ. 133ա-5ա Խրատ վասն վարուց մարդկան՝ ի սուրբ վարդապետացն
– Արար Աստուած զմարդն հոգի եւ մարմին... յորում եւ մեք լիցիուք արժանի շնորհօք
եւ մարդասիրութեամբ յԱստուծոյ մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի յաւիտեանս. ամէն:
Դ. 135ա-6բ Հարցումըն Աստուածածնա առ հրեշտակապետն
Գաբրիէլ, վասն մարդկան, թէ որպէս են փառքն արդարոց եւ մեղաւորացն – Յարուցեալ
կոյսն՝ երկրպագեաց Գաբրիէլ հրեշտակապետին... եւ ի կիրակէ յարութեան իմոյ մի՛ տանջեսցին
մինչեւ յօրն դատաստանի իմոյ եւ ապա յըստ գործոց իւրոց տանջեսցին:
Ե. 136բ-8բ Տեսիլ սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին վասն հոգոցն
մեղաւորաց եւ արդարոցն, եւ հարցումըն հրեշտակին – Յաւուր միում՝
յորժամ շրջէր յանապատին սուրբն Գրիգոր Լուսաւորիչն... ընդ որս եւ մեք արժանի լիցուք
փառաւորեալ զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յօիտենից. ամէն:
Զ. 138բ-42ա Պատմութիւն վասն կիրակէի օուրն, զոր բերօ ի Հռոմա ի հայս (=Թուղթ երկնառաք) – Ես՝ փափս
ի Հռոմ քաղաքս... եւ երկրպագութիւն յանչափ եւ անեզր եւ անբօ եւ անվախճան էութենէ, Հօր եւ Որդո
եւ Հո[գւոյն Սրբոյ]:
Է. 142ա-3ա Տէր Յոհաննու Ոսկիբերանի ասացեալ է Վասն
պատմուճանին Քրիստոսի, թէ ուստի եկաւ – Աւգոստոս թագաւորաց Հռոմաեցոց...
եւ ես իբրեւ ընդ մարդոյ խաւսիմ. եւ աղաչէր զնա լինել ընդ նմայ, եւ եղեւ աներեւոյդ ի նըմանէ:
Ը. 143բ-8բ Երանելոյն Հեպեշտիա եպիսկոպոսին ասացեալ՝
Ի կատարած յաշխարհի եւ վասն Նեռանն եւ Գալստեանն Քրիստոսի – Արդ, ով քրիստոսասէրք...
թէ շինութիւն եւ խաղաղութիւն եղիցի, եւ Գալուստն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ
յօիտեանս. յամէն:
Թ. 148բ-51ա [Քարոզք]
ա. 148բ-50ա Վասն հացի եւ սեղան աւրհնելոյ, ի բանն մարգարէին,
որ ասէ. Երկիր ետ զպտուղ իւր եւ աւրհնեաց զմեզ Աստուած, Աստուած մեր – Առաջի
երկիր կոչի հողն եւ ջուրն... յարժանի արասցէ զձեզ եւ զձեր ծնօղքն եւ զձեր ծնունդն:
բ. 150ա-1ա Դարձեալ աւրհնութիւն, ի բան Մովսէսի մարգարէին,
որ ասէ. Աւրհնութիւն ի վերայ լերանց մըշտընջենաւորաց – Նախ մշտընջենաւոր
լերինք անուանին դասք հրեշտակացն... եւ ապաշխարեցէ՛ք, ամենեքեան թողութիւն ճարէ՛ք
ի յերկնօոր թագաւորէն,
որ տայ ձեզ ի թողութիւն:
Ժ. 151ա-74ա [Ի Կանոնգրոց]
– 151ա [Ցանկ կանոնաց Աթանասի] – Երեւեցաւ այր մի
անաւրէն յԱրիոս անուն, իսկ երանելին Աթանաս սուրբ հայրապետն յորթաբուխ արտասուօք եւ աղաւթքն ի բերանն առնէր
եւ ընդ բերան-բերան կարգէր կանոնք գըլուխս եւ ասէր. Ա. Վասն երեխաին,
որ մկրտութիւն խնդրէ... ԿԵ. Վասն ուրացողի, որ զհաւատն ուրանա:
1. 152ա-4բ Կանոնք սրբոյն Աթանասի հայրապետին: Հարցումն
եւ պատասխանիք նորա, զոր հրամայեաց – Ա. Հարց.
Եթէ մանուկ երեխայի եւ դիպեսցի... եւ մակախազ առնել զայս քարոզեալս եւ Աստուածաշունչ
գիրս:
2. 154բ-5ա Կանոնք սրբոյն Գրիգորի Պարթեւի Հաոց Լուսաւորչին՝
յաւելումըն ի Նիկիական ժողովոյն – Ա. Քահանայն, որ ի մեղս զառածի... եւ զանձինս մեր կարասցուք
զերծանել ի յօիտենական
տանջանացն. եւ մարդասիրին Քրիստոսի փառք յօիտեանս. ամէն:
3. 155ա-60ա Տէր Յոհաննու ասացեալ՝ ի խնդրոյ սիրոյն Բարսեղի,
Սահմանադրութիւն վասն պէսպէս դիւրապատիկ ախտից – Եթէ ոք ապականէ
զէգ անկարծօրէն... եւ կարճել ընդ ողորմութեան Աստուծոյ պահս եւ յաղաւթս եւ յերկիւղն
Աստուծոյ:
4. 160ա-6բ [Դաւթի Ալաւկայ
որդւոյ Կանոնք]
ա. 160ա Վասն կծկծի, պեղծ մկան, որպէս է կանոնքս
– Արդ, փոքրագոյն եւ անարգ ի գող...
բ. 160բ Վասն տաշտի եւ սափորի – Իսկ եթէ
տաշտ կամ սափոր...
գ. 160բ-1ա Վասն կատուոյ հասեալ կերակրի – Այլ թէ
կատու հասեալ իցէ...
դ. 161ա Այլ վասն գայլի եւ շնառի – Այլ վասն
գայլի եւ շնառի, եթէ կենդանի ազատեն...
ե. 161ա Վասն կենդան անասնո, որ ի ծնունդն մեռանի
– Այլ եւ ի սուրբ եւ յուտելի կենդանեացն...
զ. 161ա Վասն այլազգաց ամենայնի – Այլ ազգ,
եթէ քաղիցէն զաւրաց ձեռաւքն...
է. 161ա Այլ վասն ազգաց տաճկի, որ նոցա յամանն ի պէտս
ածեմք – Այլ ի նոցանէ զամանն փորձեալ...
ը. 161աբ Վասն այլազգաց՝ որ ի մեր յեկեղեցիս մտանեն
– Եւ եթէ այլազգի, որ յեկեղեցիս մեր մտանէն...
թ. 161բ Վասն մկան, որ ի մեղր անկանի, արասցեն օրէնք
– Դարձեալ վասն մկանն, թէ մեղուանոցն անկանի...
ժ. 161բ Վասն կարասի, որ յառուէ ի փողոց ի ջուր մտանէ,
պարտ է – Եթէ կարաս գինով լինի, եւ ջուր մտցէ...
ժա. 161բ-2ա Վասն որք զմանկունս այլազգաց ի ծիծ կերակրեն
– Այլ քրիստոնա չէ պարտ ի ծիծ առնուլ զտաճկի տղայն...
ժբ. 162աբ Վասն կրանօորաց բարեկամացն – Այլ ի կրանօորաց
բարեկամաց եւ սիրելեաց...
ժգ. 162բ-3ա Վասն հաղորդ տալոյ զգուշութեան – Հարցումըն
վասն հաղորդ տալոյ...
ժդ. 163ա Վասն այնոցիկ, որ հակառակ եկեղեցի շինեցին
ջըկրու – Այլ վասն այնր հակառակութեան գրեալ է...
ժե. 163աբ Վասն քահանայիցն, որ յայտնէ զխոստովանութիւն
– Այլ որ հայր խոստովանութեան, որ ոչ հրամաեն գիրք...
ժզ. 163բ Թէ էշ կովու վեր ելնու կամ քաւշ ոչխարի վեր
ելնու զին[չ] – Թէ առանց խառնակութեան տեսին...
ժէ. 163բ Վասն այնոցիկ, որ խառնակումն անասնոցն –
Այլ հաել ի խառնակումն անասնոցն ծանր հրամաէ կանոնքն...
ժը. 163բ Վասն չորեքշաբաթի եւ ուրբաթի – Արդ,
չորեքշաբթին եւ ուրբաթ եւ աղուհացն...
ժթ. 163բ-4ա Վասն ապայհարից կանացն – Վասն
ապահարութեան ո՛չ ի պղծութեան մասին տեսանի...
ի. 164աբ Վասն կանաց, որ կապեն զայրս իւրեանց քենով – Այլ են ոմանք
ի պղծայլից եւ ախտօորականաց...
իա. 164բ Վասն ամուլ կանացն – Այլ ոմանք
ի կանաց ամուլ գոլով...
իբ. 164բ-5ա Վասն այն սիրելեաց, որ բանան զգերեզման –
Այլ ոմանք ծնօղք, որ սէր ունին առ ծնունդս...
իգ. 165ա Վասն որք զմանկունս վարձու առնուն կամ Աւետարան
կարդան դիւահարի – Այլ քահանայ կամ յաշխարհական...
իդ. 165ա Վասն պատարագի, թէ անիծանել պարտ է թշնամին,
թէ ոչ – Զայն ի բաց տուր ի քում կարճմտութենէդ...
իե. 165աբ Վասն մանկան, որ մայրն ի վերայ անկանի տղաին
եւ խեղդէ – Եթէ ոք ի քուն անկանի...
իզ. 165բ-6ա Վասն բանին կանոնից պէսպէս ախտից չարեաց,
զոր կարգեցին – Կոյս ընդ կուսի շնա, զի՞նչ է...
իէ. 166աբ Վասն եկեղեցոյ եւ ժամահարից – Իսկ եկեղեցի,
թէ Խ. (40) օր առանց պատարագի մընա... եթէ ոք անցանէ ընդ սահմանեալ կանոնսդ, ընդ այնպիսին
պատժի ի կանոնաց:
5. 166բ-7բ Սահմանք եւ կանոնք, զոր եդեալ են առաքեալքն
ի ձեռն սրբոյն Կղեմայ հայրայպետին – Եթէ ոք հեղցուցանէ
զտղայն... այլ ոչ կատարեալ կարէ բանըն:
6. 167բ-8ա Առաջի բանն կանոնին առաքելոյն Թաթէոսի – Սահմանք
եւ կանոնք առաքելոյն Թաթէոսի... վասն քառասնորդաց եւ սուրբ պահոց:
7. 168ա-70բ Կանոնք սուրբ առաքելոյն Թաթէոսի. Հարցմունք
եւ պատասխան, թէ զինչ ասէ բանս – Հարցումն յառաջին. Որպէս պարտ է եպիսկոպոսին կեալ ի տեսչութիւնն
յեկեղեցոյ... եւ տուն Աստուծոյ եւ բնակարան հրեշտակաց:
8. 170բ-4ա Կանոնք եւ սահմանք, որ եդեալ են ի սուրբ Կաթուղիկէ
եկեղեցի ի սուրբ եւ ի մեծ ժողովոյն Նիկոյ, որ հօատոց համար ժողովեցան հրամանօ Կոստանդիանոսի Մեծի արքայէն – Զի շնորհք Հոգւոյն
Սրբոյ հեղեալ ի վերուստ... եւ գնացին իւրաքանչիւր ի վիճակս իւրեանց:
ԺԱ. 174ա-5բ Ի խնդրելոյ Թումաի վարդապետին սուրբ ուխտին
եւ Մեծոփա եւ սուրբ վարդապետն Յակոբ [Ղրիմեցին] դրոշմեց Յաղագս յազգականութեան
– Գիտելի է, զի յազգականութիւն տարոշեալ անձանց է... զի հոգեւոր/// կնքա/// արձաւ
զի/// (վնասուած՝ վերջից թերի):
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, ԺԸ. դ.
ԺԲ. 176ա-82բ, աստառ Բ. [Մանունք]
1. 176ա [Բառք] – Քաւութիւն՝ բարձումն,
Քաղամիթ՝ կաբայ... օրհնութիւն՝ գօհութիւն պարգեւաց... լցած քունօվ էին քան:
2. 176ա [Գուշակութիւն ի վերայ բնութեան] – Յորժամ
աղեղն իջանէ... ասա՛ յարեւմուտ իջեալ:
3. 176բ Հոռի Ժ. ծնաւ Քրիստոս եւ տարին նահանջ էր:
4. 176բ Խօսեցաւ Աստուած ընդ Ադամայ եւ ընդ Եւայի Ե. անգամ... ընդ
Մարիամու եւ ընդ Եղիազարու Բ. անգամ:
5. 176բ [Հմայագիր] – Անանտես, որ է
ջերմի եւ տենդի... ոչ մերձենաս ի ծառայս Աստուծոյ, անուն պառար երողոտիյ:
6. 177ա Անուանք պետայեն իննակ դասին գլխաւորաց դասապետին...
ծնունդ Քրիստոսի հրատարակէր:
7. 177ա [Գուշակութիւն] – Վասն սիրելութեան.
Թէ Լուսինն ի Խոյն է, լաւ սէր լինի... միայն ճշմարիտն Աստուած գիտէ:
8. 177բ Յաղագս տարոյ – Տարին ԺԲ.
(12) ամիս է... Է. մասն հոլով մի Արեգականն:
9. 178ա Քրիստոսի բեւեռաց անուանքն այս են – Ատուր,
Սատուր, Թատուր, Ատանատուր:
10. 178ա-9բ[Գուշակութիւն] – Աւուրք հարցանելոյ
զԼուսին ասէ... կամաւն Աստուծոյ ամենայն բարի է եղեալ:
11. 179բ-80ա [Դեղագիրք] – Օձն որ տեսնուս... եւ տաք անձն լինի, իսկ որ սիրտ:
12. 180ա [Հանելուկք] – Բուն մի տեսայ
սպիտակ... Գունիդ կանչող եւ ձայն ի խոր...
13. 180ա-2բ Պատմութիւն Սողոմոնի – Եւ յորժամ
եղեւ Սողոմոն Լ. (30) ամաց... թէ որքան լվաց Ժ.ապատիկ գտայ:
14. 182բ [Պատմութիւն Մարիամայ Մագդաղենացւոյ]
– Մարիամ Մագդաղենացին գնաց ի քարոզութիւն... առ սուրբ Աստուածածինն, թէ իսկոյն
կենդն/// (վերջը թափուած):
15. Աստառ Բ. [Դեղագիր] – Այլ գիտութեամբ եւ օրինօք... խլի ականջն կաթեցաւ Գ. կաթ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 4ա (Գրիգոր գրչի) Որ ողորմի ըստացողի
գրոցս՝ Անուշելին եւ իւր ծնաւղացն.
ամէն: Եղիցի (նման՝ 11ա, 47ա):
7բ Եւս առօել ըստացող գրոյս
նալբանդ Անուշելն եւ իւր կողակիցն,
եւ ինք[ն] պահէ Տէր Աստուած ի չար որոգայթից սատանայի (նման՝ 51բ):
15ա Որ ողորմի
ստացողի գրոցս Անուշելին եւ սապապ դառնող
գրիս, որ այս Քարոզգիրս գրել երետ տէր Զաքարին եւ իւր
ծնօղացն, ամէն (նման՝ 60ա):
22ա Եւս առաւել
անարժան գրիչս եւ ստացող գրոյս Անուշելին եւ իւր կողակցին՝
(այլ ձեռքով՝ «Թանդարին». ամէն (նման՝
28ա, 35ա):
37բ (ստ. լս.)
Վա՜ զիս, որ մեղօք աղտեղացայ եւ կորուցի զխէղճ հոգիս: Մեղա, մեղա: |38ա| Աստուած ողորմի Ազթանդարին հոգւոյ, որ քահանայ ժամուցն է, ետ վարձն, առնու ի Քրիստոսէ:
|38բ| Երանի նոցա, որ ուղիղ սրտիւ ի միտ/// |39ա| զայս եւ երթալ պարզերես մօտ առ Աստուած:
Եղո՜ւկ ու վա՜յ զիս:
41բ (ստ. լս.)
Ո՜վ սրբասէր եւ աստուածասէրք, տո՛ւք ողորմութիւն աղքատին, |42ա| որ դատաստանին առնու
վարձս ի Քրիստոսէ: Վա՜ զիս, որ ծնօ մայրն
յիս: |42բ| Տե՛ս ինչ ելօ յերկրիս, այլ ո՛չ դանակ պիտի, ո՛չ
թուր: Չար եւ անօրէն մարդոյ |43ա| լեզուն է լըռտիս: Վա՜ այնպիսոյն, զի ոչ կենայ յաշխարհիս,
շատ վատ ասին մեղաւորիս:
42բ Եւս առօել զանարժան սուտանուն
Գրիգորս՝ յանուամբս եմ եւ գործովս ոչ, այլ ըստացող գրիս Անուշելին. ամէն:
66բ Եւս առաւել
ըստացող գրոյս՝ Անուշելին, տէր
Զաքարին, թղթի տվօղին
եւ սոսկանուն մեղօոր գրչիս՝
Գրիգոր ծառայիս. ամէն:
99բ Տէ՛ր Աստուած,
փրկեա՛յ եւ ազատեա՛ ի մեղաց պատուհասէ եւ ի դժոխաց տանջանաց զհոգի ստացողի գրոյս տէր
Զաքարին եւ կողակցին իւրոյ՝ Խանսոյին եւ իւր
արեան մերձաւորացն. ամէն (նման՝ 107բ, 113բ, 133ա):
122ա Տէ՛ր Աստուած,
ողորմեա՛ ստացողի գրոցս տէր Զաքարին եւ իւր կողակցին՝
Խանսոյին եւ մեղսապարտ Գրիգոր անարժան
գրչիս. ամէն (նման՝ 138բ):
130բ Տէ՛ր Աստուած,
ողորմեա՛ ըստացողի գրոցս, կարգացողաց եւ լսօղաց. ամէն (նման՝ 136բ):
132բ ///Թէ կու
մեռնի մեր օր մարմին/// (ստ. լս. եզրահատելու պատճառով յիշատակարանը կտրուած):
142ա Սուրբ կիրակին
է գովելի՝
Զբոլոր տարին
յինքեան ունի.
Ով որ պահէ զսուրբ
կիրակին,
Շնորհօք իւր տունն
զարդարի:
Ով որ չպահի զկիրակին՝
Չորացնու զտունն
եւ զիւր այգին,
Մեռնի իւրանց
դուստր եւ որդին.
Ով որ պահէ զսուրբ
կիրակին՝
Աւրհնեալ լինի
քանց Յոբ երանելին,
Դուստր եւ որդիքն
շատանան,
Մալն ու ապրանքն
ըռատասցին:
Քրիստոս զայն
մարդն աւրհնէ,
Որ լօ պահէ զսուրբ
կիրակին,
Եւ աղօթից նա
ժամատեղացն
Ժիր կենա, յարժան
լինի զինքն դրախտին:
Ամէնքդ ասէք.
Ողորմեսցի
Զայս անարժան
գրչի տիրիս
Զայս Գրիգոր մեղաց գերի
Որ որացօ աղտաւք ի լի
Որ Ողորմին ասէ
սրտով ի լի
Նոքա լինին արքայութեան
որդի:
148բ Տէր Յիսուս,
ողորմեա՛ ըստացողի գրոյս տէր Զաքարին եւ մեղսամակարդ
եւ շնացող եւ սուտանուն Գրիգոր գրագէտ գծողիս.
ամէն:
151ա Ո՛վ սուրբ
կարդացողք, սուտանուն մեղաւոր գրիչս աղաչեմ զձեզ թողութիւն առնէք:
2. 61 (Ոսկան գրչի, ստ. լս.) Մեղաւոր
Ոսկանս յետնեալս յիշեա՛յ/// (շար. կտրած):
73բ (ստ. լս.)
Վա՜յ զիս, որ չեմ կացեալ զայս պատւիրանիս, / որ կորուցի |74ա| զաղքատ հոգիս / Հետ
մարմնօոր անցօորիս, / Թողութիւն արէր մեղաւորիս:
82բ Յորում եւ
ազատեսցէ Տէր Աստուած յամենայն փորձանաց ըստացողի գրոցս Անուշէլն, տէր Զաքարին եւ մեղաւոր Ոսկան գրչիս, կարդացողաց եւ լսօղաց եւ Աստուած ողորմի ասացողաց.
ամէն:
89ա Որոց այաղաւթիւքն եւ
ամենայն զաւրութեանցն երկնային եւ բարէխաւսութեամբ սուրբ Աստուածածնին, Տէ՛ր Յիսուս, ողորմեա՛ ըստացողի
Քարոզգըրգիս տէր
Զաքարին եւ իւր կողակից Խանսուլթանին,
որ փոխեալ է առ Աստուած, եւ եղեւ նոցայ յիշատակ ի գիրս (նման՝ 93բ):
3. 178ա (Անանուն գրչի) Գրողին մին Ողորմին
ասա՛:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 16ա
(1745 թ., նոտրգիր, վերին լս.) Ես մեղաոր jւ տէր Ղազքարսու հոքի մէջ կար
(՞) գրեցի թվին ՌՃՂԴ.ին (1745):
2. 67բ
(1745 թ.ի շուրջ, նոտրգիր, վերին լս.) Տէր Ղազարին յիշեսցէ՛ք, դուք արժանի լինիք |68ա| տեսուն Քրիստոսի. ամէն:
3.
71բ (1745 թ.ի շուրջ, նոտրգիր, վերին լս.)
Ես մեղաւոր տէր Ղազար, որ չեմ կացէ զայս պատվի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա. կազմաստառ,
34ա, 36ա, 52ա, 57բ, 75ա, 79բ, 105բ, 134բ, 158բ, 159ա, 160ա՝ անկապակից տառեր, զանազան
բառեր, 11բ (ստ. լս.)՝ «ես անարժան գորէց», 15բ (վերին լս.)՝ «տո՛ւր ինձ իմաստութիւն,
բարին», 35ա՝ «Աստուած ողորմի Մրվւին, Աստուած աղաչեցէ՛ք», 49բ՝ «ճշմարտ է, որ մարդ իր կարգին», 67բ՝ «Յիշատակ
է այս քարոզայ», 68ա՝ «Աստուած ողորմի Անիշակ», 94բ՝ «Թէ որ գիտդէն ասնամղէնըն տիրիի գլուխըն ու ոտըն գէդինըն ցըցէ///»,
95բ՝ «բարձեալ թագաւոր եւ արկէ», 110ա՝ «Ա ծանիր, տէր Ակոբ», 118բ՝ «Աստուած ողորմի
Թուշօին», աստառ Բ.՝ «ուրեմն շնորհացն, որով զարդարեաց զքեզ փեսայն երկնաւոր, տուր
Ղ. համար տնտեսութիւն քո, այլ ոչ եւս Բաբիլօն, Բաղդադ, կարէ լինիլ տնտես, տաղանդ եւ
մնասն է, քուրի թաց էրէկ տեսա, մեռած է տեսայ, որ ոք ոչ հնազանդի գրոց սրբոց, ոչ գտանէ
հանգիստ մտաց»:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝
«Քարոզգիրք, 38», 1ա՝ «Հմր 884, 2576, ԺԶ. - ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2577
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՕԼԻՍ |
ՌՃԴ. – 1655 |
ԳՐԻՉ՝ Թամուր դպիր: ԾԱՂԿՈՂ՝
Մաթէոս Չափարցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Մարտիրոս վաճառական Փառակեցի:
ԹԵՐԹ՝ 330. չգրուած՝
1ա, 2բ-3ա, 4բ-5ա, 6բ-7ա, 8բ-9ա, 10բ-1ա, 12բ-3ա, 14բ-5ա, 16բ-7ա, 18բ-9ա, 20բ-1ա,
22բ-3ա, 24բ-5ա, 29ա, 172ա: ՊՐԱԿ՝ 16+12+Ա-ԻԶx12 (Ա 10, ԻԶ 4): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
17,2x12: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (10.5x 7.5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 214ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝
դարչնագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը տախտակ, Ա աստառը կանաչ կտաւ, Բ աստառը կապոյտ
թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա (վրջ.)՝ չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ
լուսադրոշմով՝ բուսական:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Աւետումն՝
1բ, Երկրպագութիւն մոգուց՝ 2ա, Ընծայումն տաճարն՝ 3բ, Մկրտութիւն՝ 4ա, Պայծառակերպութիւն՝
5բ, Յարութիւն Ղազարու՝ 6ա, Մուտք յԵրուսաղէմ՝ 7բ, Խորհրդաւոր ընթրիք՝ 8ա, Ոտնլուայ՝
9բ, Մատնութիւն՝ 10ա, Քրիստոս խաչընդուս (Գողգոթայի ճանապարհին)՝ 11բ, Խաչելութիւն՝
12ա, Յարութիւն՝ 13բ, Համբարձումն՝ 14ա, Հոգեգալուստ՝ 15բ, Երկրորդ գալուստ՝ 16ա:
Եւսեբիոս՝ 17բ (խորանի վերնազարդի վրայ՝ շրջանակի մէջ), Կարպիանոս՝ 18ա (խորանի վերնազարդի
վրայ՝ շրջանակի մէջ): Մատթէոս՝ 29բ, Մարկոս՝ 113բ, Ղուկաս՝ 172բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝
266բ: Լուսանցային - Աստուածամայրը մանուկ
Յիսուսը գրկին՝ 31բ, Երեք ձիաւոր մոգք՝ 32բ, Աւետումն Յովսէփայ՝ 33բ, Յովհաննէս Մկրտիչ՝
34բ, 268բ, Մկրտութիւն, Փորձութիւն սատանայի՝ 35բ, Ուսուցումն ժողովրդեան՝ 38ա, 39ա,
41բ, 43ա, 51ա, 59բ, 60բ, 62ա, 63ա, 67բ, 73բ, 75ա, 78բ, 85ա, 87ա, 89ա, 99բ, 100բ,
128ա, 135բ, 136բ, 149ա, 151ա, 199բ, 213ա, 217բ, 220ա, 221բ, 226բ, 244ա, 246ա,
260ա, 262ա, 262բ, 289ա, 302բ, Քրիստոս եւ դպիր՝ 47բ, Քրիստոս եւ Մատթէոս մաքսաւոր՝
49ա, Հայր վախճանեալ դստեր (իշխան) ծնրադիր աղերէ զՔրիստոս՝ 50ա, Բժշկումն Բ. կուրաց՝
50բ, 81բ, Թեւատարած Քրիստոս՝ 56բ, Բժշկումն դիւահարի՝ 58ա, 209ա, 215բ, Քրիստոս եւ
ծնրադիր աղերսող կին քահանայի՝ 68բ, Ուսուցումն աշակերտաց՝ 70բ, 130բ, 145ա, 205բ,
325բ Հայր լուսնոտի ծնրադիր աղերսէ զՔրիստոս՝ 73ա, Քրիստոս եւ երեք աշակերտք յԵրուսաղէմ՝
80բ, Քրիստոս եւ անպտուղ թզենի՝ 83բ, 148ա, Քրիստոս ցուցանէ աշակերտացն շինուած տաճարի՝
91բ, Քահանայապետք, դպիրք եւ ծերք (2 հոգի)՝ 98բ, Կապեալ ձեռամբք տանեն զՔրիստոս առ
քահանայապետն Կայափայ՝ 102բ, Քահանայապետք եւ ծերք (2 հոգի)՝ 104ա, Յովսէփ Արիմաթացի՝
108ա, 165բ, 259ա, 322ա, Իւղաբեր կանայք առ գերեզման Տեառն՝ 109ա, Բժշկումն այսահարի՝
115բ, Բժշկումն ժողովրդեան՝ 117բ, 121ա, Քրիստոս եւ աշակերտք ի նաւի՝ 124բ, 202բ, Յայրոս
ժողովրդապետ ծնրադիր աղերսէ զՔրիստոս՝ 126բ, Քրիստոս եւ ժողովրդապետ՝ 127բ, Բժշկումն
խուլի եւ համեր՝ 135ա, Մատուցանէին առ նա մանկտի (Քրիստոս եւ երկու մանուկ)՝ 143բ,
238բ, Քրիստոս եւ Պետրոս՝ 144բ, Բժշկումն Բարտիմէոս կուրի՝ 146բ, Քրիստոս եւ աշակերտ
առ տաճար՝ 153բ, Աւետումն (Գաբրիէլ հրեշտակապետ եւ Մարիամ Աստուածածին)՝ 174բ-5ա,
Ողջագուրումն Մարիամի եւ Եղիսաբէթի՝ 176բ, Աւետումն հովուաց՝ 179ա, Յիսուս Մանուկ՝
181բ, Բժշկումն բորոտի՝ 190ա, Քրիստոս եւ ծնրադիր աղերսող Ղեւի մաքսաւոր՝ 191ա, Բժշկումն
ծառայի հարիւրապետի՝ 196բ, Յարութիւն միամօրի որդւոյ՝ 197բ, Բժշկումն կարկամեալ կնոջ՝
224բ, Բժշկումն կուրի՝ 240ա, Քրիստոս եւ աշակերտք երկուք՝ 242բ, Յովհաննէս Մկրտիչ եւ
աշակերտք երկուք՝ 269ա, Փոխակերպումն գինւոյ (հարսանիք ի Կանայ)՝ 270ա, Մովսէս եւ
օձակերպ գաւազան՝ 272բ, Բժշկումն կուրի ի ծնէ՝ 292ա, Քրիստոս գառն ընդ ուս («Հովիւ
քաջ»)՝ 295ա, Յարութիւն Ղազարու՝ 297ա, Մուտք յԵրուսաղէմ՝ 301բ, Մատնութիւն՝ 315բ,
Քրիստոս եւ Պիղատոս՝ 317բ, Քրիստոս խաչ ընդ ուս (Գողգոթայի ճանապարհին)՝ 320ա: Խորան՝ 17բ, 18ա, 19բ, 20ա, 21բ, 22ա, 23բ,
24ա, 25բ, 26ա: Կիսախորան՝ 30ա, 114ա,
173ա, 267ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն,
յուշկապարիկ, տաճար: Զարդագիր՝ մարդագիր,
թռչնագիր, կենդանագիր: Գոյներ՝ կարմիր,
կապոյտ, կանաչ, դեղին, վարդագոյն, նարնջի, մոխրագոյն, մանուշակագոյն, սրճագոյն, սեւ,
սպիտակ, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին մաշուած, Ա. փեղկի մետաղէ խաչը եւ կապիչներն ու գամերն ընկած, ԺԹ. դարում Ա.
փեղկին ամրացուած դարչնագոյն մոմլաթէ կապիչներ, լուսանցակողերի կարմիրը թափուած, մագաղաթը
տեղ-տեղ քայքայուած, որոշ էջերի թանաքը թափուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 17բ-8ա
Թուղթ Եւսեբեայ:
2. 19բ-26ա Համաբարբառ (նաեւ լուսանցային):
3. 26բ-7բ Սկիզբն գլխոց: 28ա Նախադրութիւն: 30ա-110բ Աւետարան Մատթէոսի:
4. 111ա-2ա Սկիզբն գլխոց: 112ա-3ա, 167բ Նախադրութիւն: 114ա-67բ Աւետարան Մարկոսի (166բ-7բ Յարուցեալ Յիսուս):
5. 168ա-70բ Սկիզբն գլխոց: 171աբ Նախադրութիւն: 173ա-263ա Աւետարան Ղուկասու:
6. 263բ-5ա Նախադրութիւնք (=Գլուխք): 265բ-6ա Նախադրութիւն: 267ա-327բ Աւետարան Յովհաննու (326բ-7բ Իրք կնոջն շնացելոյ):
Բ. [Ոտանաւորք]՝
ա. 113ա
Իսկ Մարկոսի ասի առիւծ, / զի ս[ի]գաճեմ է, չէ գծուծ, / արագ
յորսայսն ըմբռնէ բուծ, / սոյն հարթ արար զբանս իւր խրցունց:
բ. 171բ Իսկ թէ զՂուկաս եզ գրեցին, / զի որպէս նա հերկէ զգետին, / կրկին
անխոնջ վասն պտղին, / սոյնպէս երկար են բանք սորին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 126բ (ստ. լս.) Գրեա՛, գրեա՛, գրիչ
անպիտան, / Զի վաղն մտնես ի հող ՚ւ ի զնդան:
154ա (ստ. լս.)
Գծագրողի սուրբ մատենիս, / Աստուածաշունչ սուրբ կտակիս, / Արդ, հայեց<եց>է՛ք
թողուլ զպարտիս:
166բ (ստ. լս.)
Համբարձման կարդա՛ զայս փոխ Աւետարանս եւ զանարժան գրիչս յիշեա՛:
266ա Աւրհնութիւն,
որ կարդայ, գովութիւն, որ լսէ, փառք տուողին եւ յիշա՛:
327բ Փա՜ռք ամենասուրբ
Երրորդութեանն՝ Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն: Շնորհք, եւ՛ ողորմութիւն, եւ՛ գոհութիւն, եւ՛ փառաւորութիւն, եւ՛ երկրպագութիւն
մարդասէր եւ բարերար Երրորդութեանն եւ մի աստուածութեան՝ Հաւր, եւ՛ Որդոյ, եւ՛ Հոգւոյն
Սրբոյ՝ յամենայն գոյից. յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Ըստ ամենառատ շնորհացն Աստուծոյ
անբաւապէս հեղեալ |328ա| ի մարդիկ բազմադիմիք են տեսակք բարեաց եւ ճանապարհք փրկութեան,
որովք հնարաւորին ցիր եւ ճապաղ ախորժակք մարդկան աւրինակաւ իւիք առ կցորդութիւն բարւոյն
յարձակիլ եւ այնու պատճառաւ ըստ չափոց կարողութեան յԱստուած մերձենալ, եւ բարոյ մասին
իմիք հանդիպիլ, որոց մեծն եւ նշանաւոր արեամբ չափ նահատակիլն, որպէս վկայիցն, որ է
կատարելագոյն առ Աստուած նշանակ սիրոյ, եւ այլքն ըստ նմանէ կամ անձնական նուէրք Աստուծոյ՝
որպէս ճգնաւորական ժուժկալութիւնք կամ առ ընկեր բարեգործութիւնք, որպէս սէր, ողորմութիւն,
խոնարհութիւն եւ այլ բազում ինչ այսպիսի: Ընդ որս եւ յորոց ի բարեաց մասանցն է եւ
գիրս աստուածայինս ստանալ ի փառս Աստուծոյ, ի շահ անձին եւ յաւգուտ հասարակաց, ի պայծառութիւն
|328բ| լըրման եկեղեցւոյ եւ ի կատարումն աստուածաւանդ կարգաց քահանայութեան, որ եւ
տիրապէս, անընդմիջաբար յԱստուծոյ տուեալ ի մարդիկ մեծ եւ աստուածային պարգեւ, եւ յետ
Աստուծոյ փոխանակ Աստուծոյ աւրինադրօղ մարդկան եւ ուսուցիչ զկամս Աստուծոյ: Որոց
ծայրք եւ կատարումն աստուածայնոց տառիցն Աւետարանս սուրբ, որ ունի յայտնապէս ճշմարտութեամբ
զպատմութիւն աստուածեղեն մարդեղութեանն Քրիստոսի, այն, որ զսաստիկ գլորումն մարդկան
ազգի կանգնեաց վերստին անկասկած հաստատութեամբ, որոց հաւատասցեն աստուածագործ տնաւրէնութեան
նորա, եւ փրկական ճանապարհաց նորա հետեւմամբ ժամանեսցեն բացերես համարձակութեամբ տեսանել
զնա ի մեւսանգամ գալստեան նորա եւ լսել ի նմանէ զերանական կոչումն:
Սմին այս աստուածաւանդ սուրբ Աւետար|329ա|[անի]ս ցանկացօղ եղեալ աստուածասէր եւ բարէպաշտ
Մարտիրոս վաճառականն, որ է սա յերկրէն
Գոխտան գաւառէն, ի գեղջէն Փառակու, ստացաւղ եղեալ սուրբ Աւետարանիս ի հալալ արդեանց եւ ետ յիշատակ
անջնջելի աստ եւ ի հանդերձեալն ի դուռն (մէկ տող չգրած)՝ յիշատակ իւրն եւ ծնաւղացն՝
հաւրն Յոհանին եւ մօրն՝ Եզտիխանին եւ պապոյն՝ Ղուկասին եւ մամին՝ Գուլստանին, եւ մաւրապապին՝ Միրզաճանին եւ մօրէնի
մամին եւ եղբարց՝ Մարտիրոսին, Մերապին եւ Սարկաւագին, եւ հանգուցեալ եղբաւրն՝ Մուրատհասիրին եւ քերցն՝ Ուստիանին, հանգուցելոյն Սաւգուլին եւ ամենայն արեան մերձաւորաց: Արդ, յիշեցէ՛ք զստացաւղ սուրբ
Աւետարանիս զՄարտիրոսն եւ զկողակիցն
իւր՝ Խունտին եւ զորդիսն իւր՝
զԾատուրն, զՂարախանն, զտէր |329բ| Թատ[ոսն], զՅակոբն, զՄուրատն եւ զՍարուխանն: Դարձեալ յիշեցէ՛ք
զՄէհրապն եւ զկողակիցն իւր՝ Մայրիամն եւ զորդիս
իւր՝ Յոհանէսն, Անդրէասն: Դարձեալ
յիշեցէ՛ք զՍարկաւագն եւ զկողակիցն
իւր՝ Անթառամն եւ որդի իւր՝
Զվարդնն եւ ամենայն արեան մերձաւորսն իւրեանց. ամէն: Արդ, գրեցաւ սուրբ
Աւետարանս ի թվականիս հայոց որ է ՌՃ. եւ Դ. (1655), ի արքայանիստ եւ մեծահրչակ քաղաքս Կոստանդնուպաւլիս, ի դուռս Սուրբ Հրեշտակապետ եկեղեցւոյն, ձեռամբ Թամուր դպրի, եւ նկարեալ աւարտեցաւ գոյնզգոյն [ծ]աղկաւք, ոսկով եւ պատկերով,
ձեռամբ մեղապարտ եւ անարժան Մաթէոս դպրի՝
քարտուղարի դիտապետի Հայոց տեառն սրբազան Փիլիպպոս կաթողիկոսի: Աղաչեմ զհ[անդիպ]ողսդ/// աւգնել/// գրողի///
|330ա|/// ի հ[այրապետ]ութեան Հայոց տեառն Փիլիպոս սրբազան
կաթողիկոսի, որ եղեւ [երկրորդ] Լուսաւորիչ ազգիս հայոց,
նորոգեաց վանորայս եւ յանապատս, եւս [փառ]աորեցոյց ըզտեղեայս վարդապետաւք եւ եպիսկոպոսաւք
եւ ի յայսմ ամի փոխեցաւ առ Քրիստոս/// վարդապետին Յակոբ րաբունւոյն, զոր Տէր Աստուած բարով
վայել տացէ եւ մշակ առանց ամաւթոյ արասցէ. ամէն: Կատարեցաւ սուրբ Աւետարանս ի թագաւորութեանն
Օսմանցւոց սուլթան Մահմատին, որ[դոյն] սուլթան Իպրա[հի]մին եւ թա[գաւորութեան] Պ[արսից]/// |330բ| հայրն
իմ՝ Յոհանն եւ մայրն իմ՝
Եզտիխանն, որ են հանգուցեալ առ Քրիստոս, եւ եղբարքն իմ՝ Մէհ[ր]ապն եւ Սարկաւագն եւ հանգուցեալ
եղբայրն՝ Մուրատհասիլն, եւ քորքն իմ՝
Ուստիանէն եւ հանգուցեալ
Սաւգուլն, եւ զուստերս
եւ զդստերս իմ եւ յեղբարց իմոց եւ զամենայն արեան մերձաւորս իմ յիշեցէ՛ք եւ Աստուած
ողորմի ասացէք, որ եւ ողորմածն Աստուած ողորմեսցի մեզ եւ ձեզ ի միւսանգամ գալստեանն:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք զստացօղ սուրբ Աւետարանիս զՄարտիրոս, որ ստացաւ զսա ի հալալ ընչ[ից իւրոց]///: Արդ, երեսս անկեալ
աղաչեմ զձեզ, ով դաս քահանայից եւ սարկաւագաց, որք հանդիպիք սուրբ Աւետարանիս կարդալով
կամ օրինակելով, զգուշութեամբ պահեսջիք ի կրակէն եւ ի ջրէ եւ յիշեսջիք զանարժան Մարտիրոսս ի մա[քր]ափայլ
յաղ[օթս] ձեր, եւ դուք յիշեալ [լիջիք] առաջի Քրիստոսի Աստուծոյ [մերոյ]:
2. 327բ (ծաղկողի) Արդ, ես՝ Մաթէոս դպիրս, որ եմ յերկրէն Ծարայ, ի գեղջէն Չափարու, նօտար էի տեառն
Փիլիպոս կաթողիկոսի,
ելեալ գնացաք ի սուրբ Երուսաղէմ եւ յանտէն
դարձաք ի Ստամպօլ եւ անդ
ուսայ ի Մարկոս վարդապետէն զպատկերն,
աղաչեմ յիշել զՄաթէոսս եւ զՄարկոս վարպետն:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ
654-5, Հմր 991:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
28բ (1752 թ., բոլորգիր) Յիշատակ է սուրբ Աւետարանս Մելիք
Յակոբջանին եւ ծնողացն Վարդանին եւ նորայբոխփոջ որդոյւն Յօվսէփին, որ ստացաւ սուրբ Աւետարանս
ի հալալ ընչից ուրոց եւ ետ ի դուռն Սուրբ Վարդանայ եկեղեցուն: Արդ, ով ոք որ հանդիպի սմա կարդալօվ, Աստուած ողորմի ասացցէ սուրբ Աւետարանս
տվողին, թուին ՌՄԱ. (1752), յունվարի ամսոյ մէկ:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին՝ «Աւետարան», Ա. փեղկին՝ «Հմր 813, 2577, Աւետարան, մագաղաթ, բոլորգիր,
Կ. Պօլիս, ՌՃՂ., գրիչ՝
Թամուր դպիր, ծաղկող՝ Մատթէոս դպիր, քարտուղար Փիլիպպոս կաթողիկոսի, ի յերկրէն Ծարայ,
ի գեղջէն Չափարու, ստացող՝ Մարտիրոս վաճառական, տե՛ս յիշատակարանը վերջում, ՌՃԴ. –
1655»:
2578
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԵՐՈՒՍԱՂԷՄ |
ՌԼԴ. - ՌԼԸ. –
1585-1589 |
ԳՐԻՉ՝ Միքայէլ երէց (14ա-169ա), Աստուածատուր եպս. Մշեցի (169ա-74ա), Անանուն Ա. (3ա-13բ, 174բ-87ա), Անանուն Բ. (174ա, 187բ-8բ): ՍՏԱՑՈՂ՝ տէր Մելքիսէդ (14ա-174ա), Խաչատուր աբղ. Երզնկացի (3ա-13բ, 174ա-88բ):
ԹԵՐԹ՝ 188. չգրուած՝ 2աբ: ՊՐԱԿ՝ 13+Ա-ԺԵx12 (Ա, Զ 10, Դ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 17,7x13,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (13.5x10): ԳԻՐ՝ նոտրգիր՝ 3ա-169ա (նմուշ՝ 96ա), 169ա-74ա (նմուշ՝ 172ա), 174ա-87ա (նմուշ՝ 177ա), 187բ-8բ (նմուշ՝ 188ա): ՏՈՂ՝ 17-8 (թ. 3-13, 174-188), 24-5 (թ. 14-174): ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը կարմիր մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան (մէջտեղում՝ կամարի ներքոյ Գրիգոր Տաթեւացի)՝ 14ա: Ճակատազարդ՝ 3ա, 19ա, 25ա, 30ա, 36բ, 42բ, 53ա, 62բ, 81բ, 88բ, 95ա, 116բ, 134ա, 140բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, սրճագոյն, սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան Մատթէոսի, ԺԷ. 2 - ԺԸ. 7: ԺԱ. դ.: ԱԲ + ԳԴ՝ ստացուած երկու թերթի ընդլայնակի ծալումով եւ եզրահատումով՝ բնագիրը վնասուած: Մագաղաթ, 25x17, երկսիւն (21x15), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աբ), տող՝ 22: Ունի լուսանցային համաբարբառ: Կարդալ՝ Բա, Աբ, Բբ, Աա, Դա, Գբ, Դբ, Գա. «իբրեւ զլոյս: Եւ ահա երեւեցան... Վա՜յ աշխարհի ի գայթագղութեանց»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին, դռնակը զգալապէս վնասուած, թերթերը մասամբ ցեցակեր եւ բամբակակալած, կան զանազան հետքեր, կապիչներից մէկը եւ գամերն ընկած, լուսանցակողերի կարմիրը թափուած, մաշուած-կեղտոտուած, թ. 47-8ի եւ 72-3ի միջեւ 1ական թերթ ընկած, որից բնագրերը մասամբ թերի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-14ա, 174ա-87ա [Ի Հարանց վարուց]
ա. 3ա-5ա Սուրբ հաւրն Նեղոսի Վասն տրտմութեան, որ խափանիչ է աղաւթից – Տրտմութիւն է տխրութիւն խորհրդոց... շնորհօք Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի, որում փառք, յիշխանութիւն:
բ. 5բ-11բ Գլուխ չորեքտասաներրորդ. Եթէ պարտ է մեզ աւտարասէր լինել եւ ողորմութիւն առնել խնդութեամբ եւ լրջութեամբ – Ասաց հայրն Ապոլոն վասն ընդունելութեան զեղբայրսն... առանց երկմտութեան եւ առանց կարծեաց:
գ. 11բ-4ա Վասն Պետրոսի Մաքս[աւ]որին – ՅԱփրիկեցոյց աշխարհէն էր ոմն մեծատուն յոյժ... կարաւտելոյ,
որ փրկէ ի գեհենէն:
դ. 174ա [Խաւսք Եպերեքեայ. ձեռ. 521, 64բ-6բ] – Ասէ ծերն. Որպէս
առիւծ ահաւոր է ի վերայ իշայվայրեաց... եւ չորացուցանէ զվաստակս հեշտեաց պաք միակրօնին:
ե. 174բ-86ա Սուրբ հաւրն Նեղոսի խրատ պիտանի – Լաւ
է յստակ խորհրդով ննջել... որք յամենայն ժամ կարաւտ են արդարութեան եւ հեզութեան Քրիստոսի
Աստուծոյ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
զ. 186ա-7ա Խրատք սուրբ հարցն ասացեալ – Որ ոք
կամիցի Քրիստոսի Աստուծոյ հաճոյ լինել... Եւ առաջնորդին պարտ է արթուն եւ զգաստ լինել,
քան զամենայն եղբայրութեան:
Բ. 14ա-172բ [Քարոզք]
ա. 14ա-9ա Վեցերորդ կիւրակէին քարոզ [Գրիգոր Տաթեւացւոյ]
վասն մահու եւ կատարածի աշխարհի, ի բանն. Արթուն կացէ՛ք, զի ոչ գիտեք յորում ժամու
տէր տանն գայցէ, յերեկաւրեա՞, եթէ՞ ի մէջ գիշերի, եթէ՞
ի հաւախաւսի – Նախախնամութիւնն
Աստուծոյ եւ բարերարութիւնն... Արթուն կացէ՛ք, զի ոչ գիտէք զաւրն եւ ոչ զժամն (Ձմեռան
հտ., ՂԱ.):
բ. 19ա-169ա [Քարոզք Ղուկասու Լօռեցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 746, 1ա-236բ: ա/19ա-25ա: բ/25ա-30ա: գ/30ա-6ա: դ/36բ-42բ: ե/42բ-53ա: զ/53ա-62բ: է/62բ-72բ (վերջը թափուած՝ երբ բաժանի մարմինն եւ հոտեալ
ապականի///): ը/73ա-81բ (սկ. թափուած՝/// արբենայ, իսկոյն վառի ցանկութիւն որպէս ծծմով, որպէս
հուրն...): թ/81բ-8բ: ժ/88բ-95ա: ժա/95ա-107բ: ժբ/107բ-16բ: ժգ/116բ-33բ: ժդ/134ա-40ա: ժե/153բ-6ա: ժզ/146բ-8ա: ժէ/չիք: ժը/156բ-68ա: ժթ/168ա-9ա: ի-իա/չիք:
Յաւելեալ ունի՝
ա. 140ա-3բ Քարոզ ի բանն աւրինաց, որ ասէ. Պատուեա՛
զհայր քո եւ զմայր, զի քեզ բարի լինիցի եւ երկ՛՛ – Եւ պարտ է գիտել,
զի Դ. բան զաւակն ծնօղին է պարտական, եւ Դ. բան ծնօղն՝ զաւակին... եւ ազատ մնալ ամենայն
պարտաւորաց մեղաց:
բ. 143բ-5ա Վասն թաս եւ սեղան աւրհնելոյ, ի բան մարգարէին,
որ ասէ. Երկիր ետ զպտուղ իւր եւ աւրհնեաց զմեզ Աստուած, Աստուած – [Ա]առաջին
երկիր կոչի հողն եւ ջուրն երկիր... եւ տանի երկնից արքայութիւն եւ փառաւորէ եւ զարդարէ
անթառամ պսակաւն:
գ. 145ա-6բ Դարձեալ վասն գինի եւ սեղան աւրհնելո, ի
բան Սողոմոնի, որ ասէ. Աստուած մեր աւրհնեսցէ զմեզ – [Հ]րամայեն վարդապետք
եկեղեցւոյ... արժանի արասցէ զձեզ եւ զձեր ծնօղքն եւ զձեր ծնունդն:
դ. 148ա-53բ Դարձեալ վասն սեղան եւ գինի աւրհնելոյ,
ի բան Սողոմոնի, որ ասէ. Աւրհնեսցի պսակ քաղցրութեան քո – [Ն]ախ պարտ է
գիտել զսկիզբն տարոյն... եւ գտցուք զողորմութիւն ի դէպ ժամանակի:
ե. 169ա-72բ Քարոզ վասն ապաշխարութեան – Տէր մեր
Յիսուս ասէ. Այնպէս ուրախութիւն եղիցի... ընդդէմ բղխջայխոհութեան, զողջայխոհութիւն եւ
զսրբութիւն:
Գ. 172բ-4ա Յաղագս մահուանն Ադամայ – Զգիրս
զայս արարածոց հաստատեաց Մովսէս... եւ առնուլ ի տապան զոսկերսն Ադամայ եւ զԵւայի եւ
Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանս. ամէն:
Դ. 187բ-8բ [Տաղ վասն թութունի] – Թէ հարցանեմք
ի Սուրբ գրոց, / Գէշ եւ զազիր կասէ զթութուն... աղօթելոյն ողորմութիւն տայ որբերուն
եւ ազատի անշէջ հրոյն եւ ժառանգէ զարքայութիւն. ամէն:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԶ. դ.
Ե. 1բ [Յիշատակարան 1441 թ.] – Ի թվիս հայոց
Մեծացն ՊՂ. (1441) ամին, յամսեանն մարտի, որ աւր ԺԵ., (15) յաւուր չորեքշաբաթի, ընդ
հովանեաւ Սուրբ Աստուածածնի եւ Սուրբ Ստեփաննոսի Նախավկայի եւ Սուրբ Սարգսի Զօրավարի եւ Սուրբ Կարապետի եւ այլ
բազմահօաք սրբոցս,
որ աստ կան, ի հայրապետութեանն տեառն Գրիգորի կաթողիկոսի
ամենայն Հայոց, ի սուլտանութեան
եգիպտացոց եւ յաշխարհակալութեանն Մելիք-Տահիրի, որ մականուն Չախմախ կոչի, ի դառն եւ ի նեղ ժամանակի յայլասեռից ազգի, որ կէսքս ի
սովու յաշխարհէ յայլ գաւառ վտարին, եւ կէսք յեղբարց եւ ի մարց բաժանին: Եւ յայսմ ամի
դարձեալ այլ իմն պատահումն հանդիպեցօ Հայոց
ազգիս, քանզի աջ սուրբ Լուսօորչին մերոյ Գրիգորի, որ կայր հի մի քանի ժամանակ
ի Սիս քաղաքի, որ յաշխարհին
Կիլիկեայ, անյայտ եղեւ.
ոչ գիտեմք, թէ գողացան, եւ ոչ գիտեմք ինքն զինքն ծածկեց, եւ ի մեծ նեղութիւն կան եւ
ի տրտմութիւն հայոց ազգս՝ վասն այս պատճառի, եւ զկաթուղիկոսն տէր Գրիգոր բազում չարչարեցին,
եւ այլ եպիսկոպոսք ընդ նմա՝ վասն աջին Լուսօորչին եւ ոչ գտին, զոր յուսամք ամենա (՞) զՀոգին Աստուած, զի յայտնեսցէ զաջ սուրբ
Լուսօորչին
մերոյ ի ձեռն ընտրելոյ եւ արդարոյ առն միոյ, որպէս զփայտ սուրբ խաչին ի ձեռն Կիւրղի
եւ որպէս զինքն զԼուսօորիչն ի ձեռն
հովացն եւ որպէս զխաչն Վարագա ի ձեռն
Թոդկայ սուրբ ճգնօորի
եւ որպէս զնշխարս սուրբ Քաւշիցն ի ժամանակն
վերջին. ամէն եւ եղիցի:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա. էջ
517-8, Հմր 584: Վերցուած Փիրղ. Նօտարք, էջ 125ից, որ է ըստ Ամասիոյ Ս.
Նիկողայոս եկեղեցու ձեռագրի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 30ա (Միքայէլ երէց գրչի) Եւս առաւել
զստացող գրոցս զտէր Մելքիսեդն եւ զիւր ծնաւղսն
(նման՝ 53ա, 62բ («Մելքիսեդ» անունը ջնջած եւ յետագայ ձեռքով տեղը գրած «Գրիգոր հափեղայ»),
95ա, 107բ, 116բ, 133բ, 143բ, 146բ):
36ա Եւս առաւել
զստացող գրոցս զտէր Մել[ք]իսէթն՝ զգրոց
աշակերտն. ամէն, եւ զիւր ծնաւղսն եւ զամենայն արեան մերձաւորսն, զկարդացողսն եւ զլսողսն
եւ զԱմէն ասողսն. ամէն:
81բ Որոց փրկեսցէ
զմեզ Քրիստոս Աստուածն մեր զմեղօք մեռեալ Միքայէլ էրէցս
եւ զծնօղս իմ՝ զՄարգարէն եւ զմայրն իմ՝
զՇահմաման եւ արժանի արասցէ զստացող գրոցս զտէր Մելքիսէթն՝ զգրոց աշակերտն եւ զծնօղսն իւր. ամէն (նման՝ 88բ, 140ա,
153բ, 156ա):
169ա Գրեցաւ գիրքս
թվին ՌԼԴ. (1585):
2. 174ա (Աստուածատուր Մշեցի գրչի) ՌԼԸ.
(1589) գրեցաւ այս քարոզս ձեռամբ մեղայպարտ Մշեցի Աստուածայտուր եպիսկոպոսի,
ի յԵրուսաղէմ, ի դուռն
Սրբոյն Յակոբայ:
3. 187բ (Անանուն Բ. գրչի) Վերջին աւարտս
եղեւ ի թվին հայոց ՌԼԸ. (1589) ամի, ուլիս ԺԲ. (12), աւրն շաբաթ, ի քաղաքս Երուսաղէմ, ի դուռն Սուրբ Ակյոբայ, ի խնդրոյ Խաչատուր կուսակրաւն յաբեղային էրզընկէցի, որ էր լուսարար գերեզմանին Քրիստոսի: Աստուած ողորմի ասացէ՛ք
իւրեանն եւ ծնաւղացն եւ եղբ (այսչափ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. Պհպ. Բբ (1671 թ., բոլորգիր) Ժանկեալ
եւ հոգի խոնարհ Աստուծո արհամարհէ բազում նեղութիւն: Թվին ՌՃԻ. (1671):
2. 1ա (ԺԸ դ., նոտրգիր) Ես՝ Գրիգոր վարդապետ, որ
եմ Բաբրտցի առի
աս Տաթեւացի գիրքս:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 62բ (սեւ թանաքով ոճաւորուած բոլորակ)՝ «[ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ]
/ ԳՐԻԳՈՐ / ՎԱՐԴԱՊԵՏ / ՌՃԺԲ. (1663)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «Այբուբեն՝ Ա-Ը, Տր», 2ա՝ «զգրծողս յիշեա՛ ի Տէր, է խաղարարս
զայբիրաիզ եիլիմ ագանու բանմուն դայղալօլ ունիմ բիրմաւաք իս պատի յերեազար», պհպ.
Գբ՝ «Գիր ատամնացօի. Անթիմոս, Բագոս եւ այրոլին ոսակամոն///», առանձին տառեր: Պհպ.
Դա՝ «Թագաւոր յաւիտեան բարէխօսութեամբ սրբոյն մի», 188բ՝ «խնաւն Աստուած, խնամածուն
Աստուած, ողորմածն Աստուած, գտչն Աստուած»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին՝ «Թուղթ Սիմէօն վարդապետի, Քարոզգիրք/// անցուոյ, 40», 1ա՝ «Հմր
886, 2578, ՌԼԴ.-ՌԼԸ. – 1585-1589, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2579
ՄՈՎՍԷՍ ՋՈՒՂԱՅԵՑԻ,
ՀԱՄԱՌՕՏ ԺՈՂՈՎԱԾՈՒ Ի ՊԷՏՍ ԲԱՆԱՍԻՐԱՑ
ԺԸ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Մինաս աբեղայ (թ. 17-62), Անանուն (թ. 2-16):
ԹԵՐԹ՝ 63-1 (տե՛ս Պահրանակ). չգրուած՝ 1բ, 63աբ: ՊՐԱԿ՝ 1+1-5x12 (1՝ 14): ՆԻՒԹ՝
թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ բուսական: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 19x13,5: ԳՐՈՒԹԻՒն՝ միասիւն
(թ. 2-16՝ 14,5x8, թ. 17-62՝ 17x11): ԳԻՐ՝ նոտրգիր՝
թ. 2-16 (նմուշ՝ 6ա), թ. 17-62 (նմուշ՝
35ա): ՏՈՂ՝ 25 (թ. 2-16), 27 (թ. 17-62): ԿԱԶՄ՝ ստուարաթուղթ, մէջքը՝ լաթ, աստառը
չիք: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա, թ. 1 + ԲԳ, չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝
բուսական, «F MALHOLE DEROVERGVE»:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 2ա:
Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, դեղին, վարդագոյն,
նարնջի, սեւ, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, մէջքը քրքրուած, թ. 2-16՝ գրադաշտը խոնաւութիւնից
գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-62ա Համառօտ ժողովածու վասն առ ի պատրաստ գոլոյ
ի պէտս մտառութեան եւ սերտողութեան բանասիրաց. ո՛չ իմաստնոց եւ գիտնականաց, այլ
նմանեաց իմոց իմաստակաց եւ տգիտաց, տինա թէ մոռացկոտաց, հաւաքեալ ի նուաստ Մովսիսէ
մեղսամածէ Ջուղայեցւոյ, ի փառս Աստուծոյ մերոյ. ամէն
ա. 2ա-5ա [Նախ եւ առաջ վասն մարմնոյ, թէ որպէս պահելի է...
] – Խորհուրդ մարմնոյ մահ է, եւ խորհուրդ հոգւոյն՝
կեանք եւ խաղաղութիւն... մարմնոյ մերոյ զամենայն դիւրեաւ ի բաց կորզէ:
բ. 5ա-8ա Բան վասն մեղաց – Որպէս ի միոջէ մարդոյ մեղք յաշխարհ
մտին... մեղքն՝ ոմն է սրտին, ոմն՝ բերանոյն եւ ոմն՝ գործոցն, ի խորհրդով բանիւ եւ գործով:
գ. 8ա Մեղք սրտի – Ի սրտէ ելանեն խորհուրդք չարք...
ի յԱլբերդն յաղագս
թուոյ մեղացն՝ ԻԴ. համարն:
դ. 8ա-9բ Մեղք բերանոյն – Մեղք բերանոյն են այսոքիկ...
ո՛չ է պարտ արտաբերել զխօսս, եթէ ոչ հրամանաւ բանականին:
ե. 9բ-10ա Վասն նախատանաց – Հատուած ջանին
առնէ կապունակ... զի աւելի քան զայն ի չարէն է:
զ. 10ա-1ա Վասն բամբասանաց – Դարձեալ
մեղք լեզուին բամբասանքն... Գ. գուխն Բ. համարէն մինչեւ ի վերջն:
է. 11աբ Յաղագս դատարկաբանութեան բառից – Ընդ ամենայն
դատարկ բանից... զայն որ առնէ զինքն գ[ո]րծի դատարկ բանից:
ը. 11բ-4բ Յաղագս բարկութեան – Մեղք
լեզուին բարկութիւն է... զայր արիւնահեղ եւ նենգաւորն պիղծ առ:
թ. 14բ-5ա Մեղք սրտին եւ մեղք բերանոյն ասացեալ եղեւ,
այժմ ասելի է վասն մեղաց, որ ի գործոյ լինի – Այլ մեղք գործոյ
են այսոքիկ... աղտեղի գործ ինչ համարձակել դու քեզէն առանց վկայի երկիր:
ժ. 15ա-6բ Մեծք, որ ի ծուլութենէ լինի – Ծո[ւ]լութենէ
յամրութիւն հոգոյ... հետեւի արմատի նորին եւ առնէ/// (վերջը թափուած):
ժա. 17ա-21ա Վասն ապաշխարութեան եւ սրբութեան մեղաց
– Եկա՛յք առ իս, ամենայն աշխատեալք... որպէս ուսայց զարդարութիւնս քոյ:
ժբ. 23բ-6բ Վասն աշխարհս եւ զմարմինս ոչ սիրելոյ
– Եւ ասէր առ ամենեսեան... ընդունայն է զարդարել զդիակունս:
ժգ. 26բ-9ա Վասն ողորմութեան եւ ոչ ագահելոյ վաշխից
եւ տոկոսեաց եւ զրկանաց – [Ե]րանի ողորմածաց, զի նոքա... եւ համբերել անիրաւութեանց ընդդէմ
ինքեան:
ժդ. 29աբ Վասն պատւելոյ ըզծնօղս – Եւ էր
ընդ նոսա, եւ գնաց ի Նազարէթ... որպէս թէ համարս տալոց են առաջի Աստուծոյ:
ժե. 29բ-30ա Վասն ոչ հայելոյ արար ի գեղս պատիրս – Եթէ ակն
քո գայթակղեցուցանէ զքեզ... այսինքն՝ լսելով կամ չարաչար հայելով:
ժզ. 30բ-3բ Յաղագս խոստովանութեան առ ի զմէղս յայտնել
քահանային եւ զգուշանալ ի մեղաց – Խոստովան լերո՛ւք միմեանց զմեղս... զայլս հաղորդեցուցանել
իւրեանց մաքրութեանն:
ժէ. 33բ-5բ Վասն առաքինութեան եւ արդարութեան եւ բարի
գործոց – Բազում նեղութեամբ պարտ է մտանել մեզ... այսինքն՝ քահանայութիւն,
իշխանութիւն եւ այլ:
ժը. 35բ-7ա Վասն զի ոչ է պարտ ծածկել զմեղս եւ զինքն
արդարացուցանել – Զի ոչ ինչ է ի ծածուկ... գաղտնի գործոցն ծածուկ, յայտնին ի մեծ
հրապարակն:
ժթ. 37ա-8ա Վասն ստութեան եւ բամպասանաց եւ կեղծաւորաց – Ամենայն,
որ ասէ եղբօր իւրում մորոս... ոչ մտցէ առաջի նորա ամենայն կեղծաւոր:
ի. 38ա-40բ Վասն աղօթից բան – Պարտ
է յամենայն ժամ յաղօթս կալ... գոհացոյց զքէն Տէր բ[ոլորով] ս[րտիւ] ի[մով], պ[ատմեցից] զ[ամենայն] ս[քանչելիս]
ք[ո], ուրախ եղ[էց]:
իա. 40բ-1բ Վասն ծուլութեան եւ դատարկութեան – Զի եթէ
ոչ առաւելուցու... եւ որ զբոլորն ետ, նա եւ զբոլորն եւս պահանջէ:
իբ. 42ա Վասն պահոց եւ որովայնամոլութեան – Եւ պահեալ
զքառասուն տիւ եւ զքառասուն գիշեր... այսինքն՝ առանց մահուչափ մեղաց:
իգ. 42բ-3բ Վասն խոնարհութեան, հպարտութեան եւ հնազանդութեան
– Հպարտութիւն է յօժարութիւն թիւր գերազանցութեան... եւ յայնոսիկ, որք դողան բանից
իմոց:
իդ. 43բ-5բ Վասն յահէ սոսկալի դատաստանին – Ահաւասիկ
գայ վարձահատոյցն վաղվաղակի... անդ եղիցի լալ եւ կրճել ատամանց:
իե. 45բ-8բ Վասն հաւատոյ եւ քարոզութեան առաքելոցն ի
Քրիստոսէ առաքեալ – Հաւատալ արժան է այնմ... այսքան վասն հաւատոյ:
իզ. 48բ-51բ Վասն կատարեալ առաքինութեան, որ է սէրն
– Մեծ քան զսոսա սէր ասէ առաքեալն... վերջապէս ազատեսցէ Տէր զամենեսեան ի նախանձութենէ:
իէ. 52ա-4ա Վասն ծննդեան Տեառն մերոյ եւ յայտնութեան
– Զի ահաւասիկ աւետարանեմ զձեզ... հուր անշիջանելի բորբոքեա՛ զմեզ. ամէն:
իը. 54բ-6ա Վասն Աստուածածնին եւ վերափոխմանն եւ գովութեան
նորին – Աղբիւր պարտիզաց, ջրհոր ջրոյ բղխեցելոյ... ներեա՛ եւ բարեխօսեա՛
մեղուցեալ ծառայիս. ամէն:
իթ. 56բ-8բ Գովութիւն վասն սուրբ խաչին եւ յիշատակ չարչարանաց
Տեառն – Ես յորժամ բարձրացայց յերկրէ... զի բացցին աչք քոյ, այսքան
բաւեսցի գիշերոյս:
լ. 58բ-62ա Վասն երկնային փառացն եւ վայելչութեան
նորին – Ազնիւ ծառայ, բարի եւ հաւատարիմ... քանզի զբնակութիւն երկնից
փափաքիմք զգենուլ:
Լուսանցներում ունի բնաբանների
աղբիւրների յղումներ: Այս ժողովածուի այլ օրինակներ են՝ ձեռ. 513, 6ա-74ա, 2271,
10-94բ:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԸ. դ. վերջ
Բ. 62աբ Հարց. Վասն էր ի վերայ էութեան Դ. է խնդիրն... որպէս բանն
Աստուած միջնորդութեամբ մարմնոյն եղեւ տեսանելի եւ շօշափելի, թվին Ռ.
(1551):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
51բ Մանաւանդ
զյետնեալ ծառայս Սրբոյ Կարապետի զՄինաս աբեղայս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1ա (1887 թ., շղագիր) Բնաբան քարոզիչ
վարդապետաց, գրեալ ի Մովսէս վարդապետէ Ջուղայեցւոյ, ի վանս Սուրբ Նախավկայի Մաղարդայ լերին
Դարաշամբայ, ի թվին
հայոց Ռ. (1551), որ է յամի Տեառն 1551:
2. 21բ (1887 թ., շղագիր) Ընթերձողք, յիշեցէ՛ք
զժողովողս ազգային հնութեանց եւ յիշատակարանաց, նաեւ բեւեռառագրութեանց Արարատեան
նահանգի, զի՛ յիսնամենից հետէ միաբանս Մայր Աթոռոյ Հայաստանեայց Սուրբ Էջմիածնի զՄեսրովբ եպիսկոպոս Սմբատեանց Նախիջեւանցի, որ
յետ տասնեւեօթնամեայ անդամութեան սինօդի Սուրբ Էջմիածնի ի 1ն մայիսի 1887 ամի, հրամանաւ տէր Մակար վեհափառ կաթողիկոսի ամենայն Հայոց եւ տնօրէնութեամբ
սինօդի գնացի ի Կարուց քաղաքն
Վանանդ գաւառի |22ա|
եւ ի 10ն այնր մայիսի հանդիսաւոր կարգաւ բացի զատեան հոգեւոր կառավարութեան Հայոց Կարուց վիճակի
ի վարչութիւն հոգեւոր գործոց մերս ժողովրդեան վիճակին, որ ցայն վայր վարէին Սահմանադրական
կարգաւ Տաճկահայաստանի, այն
է՝ կրօնական եւ քաղաքական ժողովոց միջոցօք, որոց նախագահն էր Գրիգորիս եպիսկոպոսն Աղուանեան Վանեցի՝ այր
տգէտ եւ ինքնագով, |22բ| իսկ հոգեւոր կառավարութիւնս, որ բաղկանայ ի միոյ նախագահ
եպիսկոպոսէ կամ վարդապետէ, յերկուց քահանայից անդամակցաց եւ ի միոյ քարտուղարէ,
պարտի վարիլ իսկական կանոնադրութեամբ Հայաստանեայցս եկեղեցւոյ, որոյ քաղուածոյ սկզբունքն
անուանի «Կանոնադրութիւն յաղագս կառավարութեան Հայաստանեայց եկեղեցւոյ
(Պօլօժէնիա)», հաստատեալ ի 11 մարտի 1836 ամի: Յետ հաստատելոյ զհոգեւոր կառավարութիւնն
Կարուց, վերադարձայ
յԱղէքսանդրապօլ քաղաք
Շիրակայ, ուր եւ ձեռն
արկի վերազննութեան երեսունեւհինգամեայ հաշուոց կրօնասէր ընկերութեան Հառիճեան Սուրբ Աստուածածնի վանից,
որ յարեւմտեան ստորոտս Արագածու,
|23ա| զկնի աւարտման այնց հաշուոց եւ առ տեղեաւն ստուգութեան շինուածոցն Հառիճեան վանիցն հոյակապ
ուսու<սու>մնարանին, ասեմ եւ տաճարին եւ այլոցն ամենից, վերադարձայ ի Սուրբ Էջմիածին, ուր
եւ յետ աւուրս ինչ հանգստանալոյ, ընկալայ ի վեհափառ հայրապետէն զօրհնութիւնն եւ զհայրապետական
կոնդակն առաջնորդութեան թեմին Շամախւոյ, ի
25 յունիսի 1887 ամի ուղեւորեցայ գնալ ի Շամախի քաղաքն Աղուանից աշխարհի
եւ հասի ի Դիլիջան գիւղաքաղաքն,
հանգստացայ ի տան արժանապատիւ Յարութիւն քահանայի
Տէր-Գէորգեան, ուր
եւ տեսի եւ ընթերցայ զայս գիրք՝ անուանեալ «Բնաբան քարոզչաց»:
3. 62բ (1887 թ., շղագիր) Զայս գրքոյկ
անուանեալ «Բնաբան քարոզչաց», գրեալ ի Մովսէս վարդապետէ Ջուղայեցւոյ, ի թվին
հայոց Ռ. (1551), ի վանս Սուրբ Նախավկայի, որ
ի Մաղարդայ լերին Դարաշամբայ, ընթերցեալ ի
տան արժանապատիւ Յարութիւն քահանայի,
ի Դիլիջան քաղաքաւանի,
ի 1ն յուլիսի 1887 ամի, ի գնալն իմ առաջնորդական պաշտամամբ ի Շամախի քաղաքն Աղուանից, գրի յարմարաւոր
ձեռնարկ քարոզիչ վարդապետաց, Մեսրովբ եպիսկոպոս
Սմբատեանց Նախիջեւանցի:
Մովսէս Ջուղայեցին «Բնաբան
քարոզչաց» աշխատութիւնը գրել եւ շարունակաբար
խմբագրել է 1695-1720 թթ., Նոր Ջուղայում, ըստ այսմ 1ա եւ 62բ էջերում Մեսրոպ
Սմբատեանի գրածների սխալները բաւական շատ են:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ կազմաստառ Ա՝ «Վարթան Ոսքանով - 1, Յանէս Ազլամազով - 2, Քիքի
Թինապով (՞) - 1, Սարգիս Վարթանով - 2, Սահակ Շահինով - 1/// Գրիքօր», պհպ. Գբ՝ «Այս
ժողովացին կպատանի», կազմաստառ Բ՝ «զօրհն»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 21բ, 61բ, 62բ. սեւ թանաքով բոլորակ՝ մէջտեղում եպիսկոպոսական հանդերձանքի նշաններ՝
«ՄԵՍՐՈՎԲ ԱՐՔԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ՍՄԲԱՏԵԱՆՑ ՆԱԽԻՋԵՎԱՆՑԻ, 1871»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին՝ «Գիրք հարցմանց, Խրատական, 43», պհպ. Աա՝ «889, 2579, ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2580
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ՏՓԽԻՍ |
ՌՃԻԱ.-ՌՃԻԲ. – 1672-1673 |
ԳՐԻՉ՝ Սահակ դպիր: ՍՏԱՑՈՂ՝
Նուրադինի որդի Զուրաբ:
ԹԵՐԹ՝ 269. չգրուած՝
77ա, 126ա: ՊՐԱԿ Ա-ԻԳx12 (Ա 10, Է 14, ԺԲ 11, ԺԳ 15, ԻԳ 3): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
18,5x14,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (14x11): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 81ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝
մուգ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, Ա փեղկը կոստղապատ, միջուկը տախտակ, աստառը դրոշմազարդ
մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա-Գ + Դ-Զ՝ չգրուած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մատթէոս՝
1բ, Մարկոս՝ 77բ, Ղուկաս՝ 126բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 208բ: Կիսախորան՝ 2ա, 78ա, 127ա, 209ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, տաճար, թռչուն: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր, կենդանագիր:
Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, դեղին,
նարնջի, սրճագոյն, սեւ, բրոնզ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմն
ու պահպանակները նորոգուած Ի. դ., լուսանցակողերի կարմիրը թափուած, թերթերին զանազան
հետքեր. որոշ թերթեր սխալ տեղադրուած՝ թ. 154ը պէտք լինի թ. 10-1ի միջեւ, թ. 155ը՝
266-7ի միջեւ, թ. 156ը՝ 132-3ի միջեւ, թ. 157-266ը՝ 153-4ի միջեւ. կարդալ՝ թ.
1-10, 154, 11-132, 156, 133-53, 157-266, 155, 267-9:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 2ա-76բ Աւետարան Մատթէոսի:
2. 78ա-125բ Աւետարան Մարկոսի (124բ-5բ Յարուցեալ Յիսուս):
3. 127ա-206ա Աւետարան Ղուկասու:
4. 206բ-7ա Նախադրութիւն: 207ա-8ա Գլուխք: 209ա-67ա Աւետարան Յովհաննու:
5. 207ա Համաձայնութիւն գլխոց:
Ստ լս-ներում ունի Համաբարբառ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 267ա Փա՜ռք եռահիւսակ դաւանութեանն, ապէնիազին կատարեալ եւ անսահմանի, Աստուծոյ Հօր, Աստուծոյ Որդւոյ, Աստուծոյ Հոգւոյ յաւիտեանս. ամէն: Շնորհիւն Տեառն ամենակալի եւ նորին օգնականութեամբ աւարտե|267բ|ցաւ եռահրաշ, հոգիազարդ Աւետարանս, զոր էր շաղկապեալ երանեալ աւետարանչացն՝ ըստ բազմերանգ գունոց ի մի ոստայն անկելով հանճար, զոր արուեստակեալ անուշոցայց ծաղկանց՝ իւղ եփեցական կազմութեան, որ ըստ հոգւոյն յատկութեամբ իմանի զանազան որակութեամբք, գաղափարելով ըստ յոքունց արփիացելոցն դասակցութեանց՝ առ ի յեկեղեցւոյ յարմարումն, յօդիւ խաղաղութեամբ գլխոյն պատշաճեալ, զի յայսմանէ կատարելութիւն չորք Աւետարանք ի բազում պատճառէ. չորեքկերպեան կենդանիք՝ մարդ, առեւծ, ցուլ, արծիւ, չորք նիւթք աշխարհիս՝ հող, ջուր, հուր, օդ, հակառակք անհաշտելիք եւ սիրելիք անքակտելիք, չորք-չորք գիրք անուան Երրորդութեանն՝ Հայր, Որդի, Հոգի, չորք գետք բղխեալք ի դրախտէն՝ Փիսովն, Գիհովն, Տիգրիս եւ Եփրատէս, չորս անգիւնս եւ եղջերք սեղանւոյն, |268ա| չորք դէմք խաչին. եւ այլ բազում պատճառս, յորս գաղափարի չորեքեան աւետարանիչքս, զի թէպէտ եւ բազում բանք ի սորա, որ երեւին ներհակք միմեանց, այլ քաջ ճշմարիտք եւ յոյժ միաբանք միմեանց: Արդ, գրեաց Մաթէոս ի խնդրոյ հրէից հաւատացելոցն, որք էին յԵրուսաղէմ, զկնի Ը. ամի համբառնալոյ փրկչին, ի լեզու հեբրայեցի, յԵրուսաղէմ քաղաքի, զոր առեալ Թովմայի՝ քարոզէ Հնտկաց, եւ Բարդողոմէոս՝ Դելմաստանի, եւ Ամրանայ եւ ամենայն արեւելից, իսկ Մարկոս գրէ ի հրամանէ Պետրոսի վիմի վարդապետին իւրոյ՝ յԱղեքսանդր քաղաք[ի, ի] լեզու եգիպտացի, զկնի ԺԱ. ամի, [եւ աւե]տարանէ յԵթէ[պէէ] եւ ի Լիւ[րիկիա], եւ լուսաւորէ զա[րեւ]մուտս, իսկ Ղուկաս յառաջագոյն աշակերտ գոլով Գաղիանոսի բժշկապետի, որ եւ ինքն էր արուեստիւ բժիշկ, յետոյ աշակերտի սրբոյն Պօղոսի, որ եւ |268բ| հրամանաւ իսկ նորա գրէ, զկնի ԺԸ. ամի, ի լեզու հռոմայեցի, յԱնտիոք քաղաքի, եւ քարոզէ ի Բիւթանիա եւ յամենայն Մակեդոնիա, իսկ Յովհաննէս որդի Զեբեդեա, որդի Որոտման, որդի սուրբ Կուսին, որ փարեցաւն զսարսափելի պարանոցաւն անմատոյց լուսոյն, զվերինն որոտալով աւետէ եւ աւետարանէ, զկնի ԾԳ. ամի գրեաց յԵփեսոս քաղաքի, եւ լուսաւորէ զամենայն Ասիա: Արդ, Աւետարան կոչի, որ պատմէ մեզ զեղեալ պատմութիւնս, զխաղաղութիւն, զոր եղաւ հրեշտակաց եւ մարդկան եւ քակումն բռնութեան թշնամւոյն կենաց մերոց, զաւերումն դժոխոց, զազատութիւն հոգւոց, զընդ աջմէ Աստուծոյ նստեալ մարդկութեանս: Բայց գրեցաւ լուսազարդեալ Աւետարանս ի դառն եւ դժուար ժամանակիս, ի մայրաքաղաքն Տփխիս (վերջին երեք բառը՝ լուսանցում), ի դրան Փաշիվանից Սուրբ Աստուածածնին եւ Սուրբ Ամենափրկչին, եւ հայրապետութեան մերոյ տեառն Յակովբ կաթողիկոսի, եւ առաջնորդութեան մե|269ա|րոյ Գաբրիէլ (անունը ջնջած եւ վերն աւելացրած «Յոհան աստուածաբան») վարդապետին: Ո՜վ սուրբ հարք եւ եղբայրք, յիշեցէ՛ք զմաքրափայլ յաղօթս ձեր զհայրն իմ՝ Միքայէլ քահանայն եւ զմայրն իմ՝ Խանփարվանն եւ եղբայ[ր]ն իմ՝ Մովսէսն եւ քոյրն իմ՝ Ասլիզատէն, որ առ Աստուած փոխեցաւ: Աստուած արքայութիւն պարգեւէ եւ զհոգի սորա ընդ երամս արդարոցն խառնեսցէ: Դարձեալ եւ զքորքն իմ՝ Թինաթինն, Մարանն, Ազին, Քալին: Աստուած կեանք եւ առողջութիւն հատուսցէ սոցա, եւ ես՝ մեղաւոր եւ անարժան Սահակ գրիչս, յիշեցէ՛ք ի Տէր թվին ՌՃԻԲ. (1673): Արդ, ես՝ անարժան, հող եւ մոխիրս, մեղաւոր եւ տրուփ ամենայն նաեւ նուաստ, թոյլ եւ ծուլ ամենայն բարեաց Նուրադինի որդի Զուրաբս յիշատակ առա իմ հալալ հնչիւք հոգւոյ իմոյ եւ զծնօղսն իմ՝ Խե[րա]դինին, Միրանդուխին եւ զկողակցին իմոյ՝ Փէրիխանին եւ եղբարցն իմ՝ Պապիջանին, որ առ Աստուած փոխեցաւ (վերջին չորս բառը տողավերը եւ լուսանցում), Բէրօին, Մամիջանին եւ զքոյրն իմ՝ Զիսթանդարն: Քանզի լսէի ի սուրբ Աւետարանէն, թէ՝ Երանի այնոցիք, որ ունիցի զաւ|269բ|ակ ի Սիօն եւ ընդանի Երուսաղէմ, զի յայսմ յուսով գրել տուի եւ դրի յիշատակ ի մէջ Սուրամու Աստուածածնի: Եւ ով ոք յիշէք եւ ողորմի ասէք, Քրիստո՛ս Աստուած, ի քո միւսանգամ գալստեանդ ողորմեա՛ նոցա եւ թողութիւն պար[գեւեա՛]/// եանց մեղաց նոցա, որոց զմեզ արժանի արա՛յ, Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս եւ զիս՝ անարժան Զուրաբս եւ զծնօղսն իմ. ամէն: Հայր մեր:
2. 76բ (ստացողի) Եւ զանպիտան Սահակ գրիչս յիշեալ աղաչեմ ի Տէր, եւ դուք յիշեա[լ] լիջիք ի Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. ամէն: Թվին ՌՃԻԱ. (1672), ի դռան Սուրբ Աստուածածնի:
125բ Անարժան Սահակ դպիրս յիշեալ աղաչեմ ի Տէր եւ զհայր իմ Միքայէլ քահանայն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 41ա (1858-65 թթ., շղագիր, վերին լս.) Մատթէոս կաթողիկոս ամենայն Հայոց:
2. 208ա (1858-65 թթ., շղագիր) Այս Աւետարան պատկանի Սուրբ Լուսաւորչայ եկեղեցոց Սուրամուդայ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «անգամ, Արժանապատիւ/// Սուրբ Լուսաւորչայ: Սուրբ Աւետարան որ ըստ Մատթէոսի: Աստ անփոփին չորս աւետարանիչք ըստ համապատշաճ իւրում փառաւորութեամբ», 47ա՝ «նեղութիւնք»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 156բ՝ երկու թռչուն, 209ա՝ մարդկային պատկեր:
ՆՇՈՒՄ՝ պհպ.
Աա, պհպ. Գա՝ «2580», 1ա՝ «Հմր 898, 2580, ՌՃԻԱ. – 1672, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2581
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ԺԵ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 312. չգրուած՝ 1ա-2բ, 243բ, 309բ-12բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԶx 12 (Ա, Ը, ԻԱ, ԻԶ 11, ԺԵ 16): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
18x13,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (12x8,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 85ա): ՏՈՂ՝
19-20: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը շերտազարդ
մետաքս, դռնակինը՝ դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Բ (վջմ.), սպիտակ,
չգրուած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ղուկաս՝ 151բ: Կիսախորան՝
3ա, 93ա, 152ա, 244ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական,
տաճար, խաչ, յուշկապարիկ: Զարդագիր՝ մարդագիր,
թռչնագիր, հանգուցագիր, կենդանագիր: Գոյներ՝
կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, նարնջի, մանուշակագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ
– Շարական: ԺԱ. դ.: Ա (սկ.)՝ ստացուած 1 թերթի լայնակի հատումով եւ եզրահատումով՝
բնագիրը վնասուած: Մագաղաթ, 18x13, միասիւն (15x10.5), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝
Աբ), տող՝ 9: Կարդալ՝ Աա՝ «Իսկ ի քեզ կատարի ամենայն, կան եւ կինք գերակայիցն, բարձրանայ
պատիւ խորանի քոյ իբրեւ զարդու խորանի երկնից, ուր արդեւք իցեն հաւատացեալք երակաիցն,
որ փոք///», Աբ՝ «/// չութիւն եւ զերանգ երանգ զ/// եկութիւն տնկագործութեանն աւրինակ
քեզ հարսնարան արանց արդարոց, ուրախ լե՛ր, խորան լուսոյ ի սիւնս երկոտասան հաստատեալ,
ոչ ի խորիսխք հաստայարս, այլ ի վերայ կենդանաշէն բանին ամրահաստատ»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին մաշուած, կապիչներն ու գամերն ընկած, դռնակը կծկուած, մաշուած, մկնակեր, խոնաւութեան,
բորբոսի հետքեր, լուսանցակողերի կարմիրը թափուած եւ մաշուած, թերթերի թափուած եզրերը
յետագայ թղթով լրացուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 3ա-92բ Աւետարան Մատթէոսի:
2. 93ա-151ա Աւետարան Մարկոսի:
3. 152ա-243ա Աւետարան Ղուկասու:
4. 244ա-309ա Աւետարան Յովհաննու:
Ստ. լ ս-ներում ունի Համաբարբառ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
311բ
(վրացերէն. ԺԹ. դ., մխեդրուլի «მამაო ჩვენო რომელი ხარ ცათა შინა» - Հայր մեր որ յերկինս» (ըստ Բեռնար Ուտիէի):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «Աւետանար Ղուկասու»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «Հմր 907, 2581»:
2582
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ՎԱՆ |
ԺԶ. դարի սկ. (1515 թ. առաջ) |
ԳՐԻՉ՝ Զաքարիա՞ աբղյ: ԾԱՂԿՈՂ՝ Կարապետ Բաղիշեցի: ԿԱԶՄՈՂ՝ Յովսէփ վարդապետ:
ԹԵՐԹ՝ 304-1 (թռիչք՝ թ. 270-2). չգրուած՝ 1ա, 6բ-7ա, 91ա, 148ա, 234ա-5ա: ՊՐԱԿ՝ 4+2+Ա-ԻԶx12 (Բ 11, ԻԱ՝ չիք, ԻԳ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 16x11,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (13x9): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 139ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝ կարմիր թաւիշ, արծաթէ կրկնակազմով եւ կաշուէ կապիչներով (Ի. դ.), բարձրաքանդակներով՝ «Յարութիւն», «Աստուածամայրը մանուկ Յիսուսը գրկին», եւ յիշատակագրութեամբ՝ «Սուրբ Աւետարանս արծադապատ եղեւ ձեռամբն Յովսէփ վարդապետին թվին ՌՄԺԴ.ին (1765)», միջուկը տախտակ. աստառը թուղթ, մէջքը՝ հիւսկէն ոլորուն շղթաներ. լուսանցակողերը՝ կանաչ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Մատթէոս՝ 7բ, Մարկոս՝ 91բ, Ղուկաս՝ 148բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 235բ: Եւսեբիոս՝
1բ (խորանի վերնազարդի վրայ՝ շրջանակի մէջ), Կարպիանոս՝ 2ա (խորանի վերնազարդի վրայ՝
շրջանակի մէջ): Լուսանցային – Մարիամ
Մագդաղենացի՝ 88բ, Բարտէմիոս կոյր նստէ մուրացիկ յանցս ճանապարհի՝ 125բ, Յովսէփ Արիմաթացի՝
144բ, 229բ, 298ա, Հովիւ՝ 155ա, 268բ, Կոյր ոմն նստէր առ ճանապարհաւն մուրացիկ՝
212ա, Կոյր ի ծնէ՝ 265ա: Խորան՝ 1բ-6ա:
Կիսախորան՝ 8ա, 92ա, 149ա, 236ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, տաճար, թռչուն, կենդանի,
խաչ, յուշկապարիկ: Զարդագիր՝ մարդագիր,
թռչնագիր, կենդանագիր, հանգուցագիր, մարդադէմ: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, դեղին, նարնջի, մանուշակագոյն, մոխրագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Շարական: ԺԳ. դ.: ԱԲ (վերջում)՝ ստացուած 1 թերթի երկայնակի
ծալումով եւ եզրահատումով՝ բնագիրը վնասուած: Մագաղաթ, 22x15.5, երկսիւն
(22x14.5), բոլորգիր (նմուշ՝ Աա), տող՝ 15: Կարդալ՝ Աա-Բբ. «Վիշապըն կարթիւ կալեալ...
յայժմուս եւ յաւէտ երգել զփառս յաւիտենից. ամէն: Տաղ Հոգոյն Սրբոյ»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. լուսանցակողերը կեղտոտուած, մէջքի հիւսկէն շղթաներից 13ն ընկած.
թերթերին զանազան հետքեր, եզրահատուած, որից լուսանցազարդերը եւ պրականիշերը մեծապէս
վնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 1բ-2ա Թուղթ Եւսեբեայ:
2. 2բ-6ա Համաբարբառ. կանոնք:
3. 8ա-90բ Աւետարան Մատթէոսի:
4. 146ա Նախադրութիւն: 92ա-147ա
Աւետարան Մարկոսի (146ա-7ա Յարուցեալ Յիսուս):
5. 147աբ, 233բ Նախադրութիւն: 149ա-233ա Աւետարան Ղուկասու:
6. 303ա Նախադրութիւն: 236ա-302բ Աւետարան Յովհաննու:
Ստ. լ ս-ներում ունի Համաբարբառ:
Բ. [Ոտանաւորք]՝
ա. 145բ Այս Մարկոսի ասի առիւծ, / զի ս[ի]գաճեմ է, չէ գծուծ, / երագ յորսայս ըմբռնէ
բուծ, / սոյն հարթ արար զբանս իւր հծուծ:
բ. 233աբ Այս Ղուկասու եզն ասացին, / որպէս նա իսկ հերկէ զգետինն, / կըրկին անխոնջ
վասըն պըտղին, / սոյնպէս յերկար են բանք սորին:
գ. 303ա Այս Յոհաննէս արծւանման / թռեաւ մտաւք անհասական, / առ ի պատմել բանիւ մարդկան,
/ զանճառն էիցս հանրական:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 303ա Փա՜ռք ամենասուրբ
Երրորդութեանն՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, որոյ շնորհաւքն աւարտեցաւ եռահրաշ
եւ հոգիազարդ Աւետարանս, զոր է շաղկապեալ երանեալ աւետարանչացն՝ ըստ բազմերանգ գունոց
ի մի ոստայն անգելով հանճար, զոր արւեստակեալ անուշոցաց ծաղկանց իւղ եփեցական կազմութեամբ,
որ ըստ հոգոյն հատկութեան իմանի: Զանազան որակու|303բ|թեամբ գաղափարելով ըստ յոքունց
արփիացելոյն դասակցութեանց՝ առ ի յարմարումն եկեղեցոյ յաւդիւ խաղաղութեան գլխոյն պատշաճեալ,
զի յայսմանէ կատարելութեան չորս Աւետարանք ի բազում պատճառէ. չորեքկերպան կենդանիք՝
մարդ, առիւծ, եզն, արծիւ, չորս նիւթք աշխարհիս՝ հող եւ ջուր, աւդ եւ հուր, թշնամիք
անհաշտելիք եւ սիրելիք անքակտելիք, չորս չորք գիր անուան ամենասուրբ Երրորդութեանն՝
Հայր, Որդի, Հոգի, չորս գետք բխեալ ի դրախտեն՝ Փիսոն, Գեհոն, Տիգրիս եւ Եփրատէս, չորք
անկիւն եւ չորս եղջիւրք սեղանոյն, չորս դէմք սրբոյ Խաչին, չորս առաքինութիւնք հոգւոյ՝
խոհեմութիւն, արիութիւն, ողջախոհութիւն, եւ արդարութիւն, չորս ծագ տիեզերաց՝ արեւելք,
արեւմուտք, հիւսիս եւ հարաւ, չորս բանք Աւետարանիս՝ պատգամ եւ պատուիրան, սպառնալիս
եւ աւետիս: Չորս/// |304ա| Եւ արդ, ես՝ յետինս ի կարգաւորաց եւ անիմաստ ի գիրս գրչութեան
Զաքարիայ աբեղայս, ոչ ունելով իշխանութիւն հպիլ ի սուրբ Աւետարանս, բայց
յիշելով զներ[ող]ութիւնն Աստուծոյ, շնորհիւ նորին սկսայ եւ ողորմութեամբն Աստուծոյ
կատարեցի զտէրունական սուրբ Աւետարանս ի թուականութեանս հայոց մեծաց ԵՃԿ. (1111)* ամին,
յերկիրս Վասպուրական, ի մայրաքաղաքն
Վան կոչեցեալ, ընդ հովանեաւ Կարմրաւոր Սուրբ Աստուածածնայ վանից, ի հայրապետութեան տեառն Սարգիս կաթողիկոսի եւ յաջորդութեան սրբոյ ուխտիս Վարագայ Կարապետ արհիեպիսկոպոսին եւ Գրիգոր վարդապետին եւ ի խանութեան յաղթօղ իշխանին շահ Իսմայէլին եւ ի տեղապահութեան Շամիրամակերպիս, ետ
յիշատակ ի դուռն Կարմրաւուր Սուրբ Աստուածածնայ վանիցն,
որոյ յիշատակն իւր օրհնութեամբ եղիցի:
* Յիշատակարանի 304ա էջի մասը գրուած է կազմողի ձեռքով, երեւի գրչի գրած սկզբնականի նորոգումն է նոր թղթի վրայ, թուականի «ԵՃԿ.»՝ հաւանաբար սխալ վերարտադրութիւն է: Առաջնորդուելով յիշատակաուած Սարգիս կաթողիկոսի անունով՝ գրչութեան ժամանակը համարում ենք նրա իշխանութեան տարիների ընթացքը՝ 1484-1515 թթ.:
2. 7բ (ծաղկողի) Զկարապետ Բաղիշեցիս յիշեա՛ ի Տէր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
304բ
(1763 թ., բոլորգիր, կազմողի) Արդ, վերստին կազմեցաւ սուրբ Աւետարանս ի թվաբերութեանս
հայկազեան տոհմի ի ՌՄԺԲ. (1763) եւ ի յաջորդութեան սրբոյ վանիցս Կարմրաւոր Սուրբ Աստուածածնայ եւ եւս
Սրբոյ աթոռոյն Էջմիածնի նըւիրակ տեառն Պաղտասար քաջիմաստ
եւ աստուածաբանութեան վարդապետին, զի որում ետուր կազմել եւ արծաթապատ կոստղել, որոյ
յիշատակն իւր օրհնութեամբ եղիցի, զոր Տէր Աստուած բարեաւ եւ ուրախութեամբ վայելումն
տացէ, վասն զի որք հանդիպիք տեառնաւանդ սրբոյ կտակիս, պարտիք միով Հա՛յր մեղայիւ յիշատակել,
եւ դուք յիշեալ լիջիք ի միւսանգամ գալստեանն, որ ասելոց է արդարոցն. Եկա՛յք, օրհնեալք
Հօր իմոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին՝ «Խ[աչիկ]. վ[արդապետ Դադեան], Հմր 7, 51», 1ա՝ «Հմր
897, 2582, ՋԿ. – 1511, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2583
ՄԱՇՏՈՑ ՁԵՌԱՑ
ԱՐԻՁՈՐ |
ՉԿԲ. – 1313 |
ԳՐԻՉ՝ Սարգիս: ՍՏԱՑՈՂ՝ Յովանէս քհյ.:
ԹԵՐԹ՝ 184: ՊՐԱԿ՝ Ա-Ղx12 (Ա 7, Դ, Ե, Լ 10, Զ, Թ 8, Ժ 6, Կ 11, Ձ, Ղ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒն՝ 16x11,5: ԳՐՈՒԹԻՒն՝ միասիւն (13x9): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 67ա): ՏՈՂ՝ 18: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը դրոշմազարդ կտաւ, դռնակինը՝ կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցազարդ՝ բուսական, խաչ: Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, շագանակագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Մարգարէութիւն Եսայեայ, Ը. 4-9: ԺԱ. դ.: Ա (սկ.)՝ ստացուած մէկ թերթի ընդլայնակի եւ ընդերկայնակի հատումով եւ եզրահատումով՝ բնագիրը վնասուած: Մագաղաթ, 15x11, միասիւն (13x8), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աբ), տող՝ 13: Կարդալ Աբ, Աա՝ «Դամասկոսի [եւ զաւար Սա]մարիայ... Ընդ մեզ Աստուած գիտացէք հեթանոսք»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին, դռնակը մաշուած, ցեցակեր, եզրերը թափուած, կապիչներն ու գամերը ընկած, պատառիկ-պահպանակը կեղտոտուած, մասամբ կծկուած, եզրերը թափուած, լուսանցակողերի կարմիրը թափուած, կեղտոտուած-մաշուած, որոշ թերթեր ընկած, մի քանիսը պոկուած, որի հետեւանքով նիւթը ետեւառաջ եւ թերի, վերին լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, թ. 130-184ը՝ մասամբ ցեցակեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-20բ [Կանոն խաչ աւրհնելոյ] – ///տութեամբ... Ընթերձուած/// Այսպէս ասէ Տէր...
2. 20բ-37ա ԺԲ. Կանովն ջուր աւրհնելոյ – Յաւուր Յայտնութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի առնուն քահանայքն զխաչն եւ զԱւետարանն... Ընթերցուած ի Չորրորդ Թագաւորութենէն. Եւ ասեն արք քաղաքին ցԵղիսէ...
3. 37բ-48ա ԺԳ. Կանովն յորժամ մկրտութիւն առնել, որ է քրիստոնեայ – Նախ չէ պարտ զերեխայն յեկեղեցին թողուլ ... Աղաւթք երեխային նախ քան զՄկրտութիւն. Տէր Աստուա՛ծ մեր, Աստուա՛ծ բարերար...
4. 48ա-54բ ԺԴ. Կարգաւորութիւն հարսանեաց – Մտանեն յեկեղեցին եւ ասեն ժամամուտ... Ընթերցուած ի Ծննդոց. Եւ ասաց Աստուած. Արասցուք մարդ ըստ պատկերի մերում...
5. 54բ-71ա ԺԶ. Կանովն ապաշխարող առնելոյ – Կոչումն ընծայութեան ապաշխարողաց, զոր ասացեալ է... Եւ ասէ զաղաւթս. Աստուած
բարերար եւ ողորմած...
6. 71ա-87բ ԺԷ. Կանովն մեծի հինգշաբթին զապաշխարողսն
արձակելոյ – Ժողովէ քահանայն զապաշխարողսն ի դուռն եկեղեցւոյն... Եւ
քարոզէ սարկաւագն. Աստուած խաւսեցաւ բերանով իւրով սրբով եւ ասէ...
7. 87բ-103բ Կանովն Մեծի հինգշաբաթին ոտնալուային. Ըստ որում
ասաց Յիսուս, եթէ՝ Աւրինակ մի ետու ձեզ, զոր արարեալ է Եփրեմի Խորին Ասորոյ, զոր թարգմանեաց
սուրբ հայրապետն Հայոց Մեծաց Գրիգորիոս Վկայասէր – Ի տասներրորդում զկնի կատարման
սրբոյ պատարագին ժողովին ի գաւիթս եկեղեցւոյն... Սարկաւագն քարոզէ. Փառաւորեմք զքեզ,
Տէ՛րդ մեր...
8.
103բ-10ա Քարոզ պատուիրանին, զոր քահանայն զեկուցանէ
ժողովրդեանն, առնու զխաչն եւ զԱւետարանն ի վերա բեմին եւ կարկառեալ զձեռս իւր ասացէ – Լուարո՛ւք ինձ, որդեա՛կք
իմ, զերկիւղն Տեառն...
9. 110ա-7ա Կանովն յորժամ տղա վաղճանի – Երթան
քահանայքն եւ ասեն Սաղմոս... Ընթերցուած յԵսայայ մարգ. Ահաւասիկ Աստուած մեր, յոր յուսացեալ
է...
10. 117բ-22ա ԼԲ. Կանովն հաղորդ տալոյ – Առնու
քահանայն զմարմին եւ զարիւնն Տեառն... Շարականաւ քարոզ՝ Վասն ի վերուստ եւ ասէ. Տէր
Աստուած ամենակալ, ամենագով...
11. 122ա-42բ Կանովն համաւրէն ամենայն ննջեցելոց թաղմամբ ի
Քրիստոս յուղարկել – Ասեն գուբուղայս Գ... Եւ ասէ զԱղաւթս. Աստուա՛ծ յաւիտենական,
անսկիզբն, անեղ...
12. 143ա-8բ [Կանոն այգալացին – Ժողովին եւ
գան ի գերեզմանն... ] ///եւ կալ առաջի Որդոյ մարդոյ...
13. 148բ-53ա ԻԴ. Կանովն հոգէհանգիստ առնելոյ կամ պատարագ
մեռելոյ – Ասեն Սաղմոս ի թիւ ԼԱ... Ընթերցուած յԱռակաց. Պատուեա՛յ զՏէր
ի քոց արդար վաստակոց...
14. 153բ-61ա ԻԵ.
Կանովն տեառնականի – Ածեն
զնուիրեալն ի դուռն եկեղեցոյն... Ընթերցուած յեՂեւտացոցն. Եւ կոչեաց զՄովսէս Տէր
եւ խաւսեցաւ ընդ նմայ...
15. 161ա-2ա ԻԶ. Եւ ապա մանեալ զկարմիրն եւ զբամբակն եւ պսակն...
եւ հանգուցանեն: Աւրհնութիւն աղի – Նախ ասի Սաղմոս ԿԶ... Եւ ասէ զաղաւթս զայս. Աւրհնեալ ես,
Տէ՛ր Աստուած ամենակալ...
16. 162ա-5բ ԻԸ. Աւրհնութիւն հատի պատարագի – Գոհանամք եւ փառաւորեմք
զքեզ, բարերար եւ բազմագութ Տէ՛ր...
17. 165բ-74բ ԼԸ. Կանովն զարտմիս սերմանեաց, եւ զշեղջս
աւրհնելոյ – Սաղմոս. Կցուրդ. Քեզ վայել է աւրհնութիւն Աստուած ի Սիոն...
Ընթերցուած յԱռակաց. Պատուեա՛ զՏէր ի քոյոց արդար վաստակոց...
18. 175բ-7ա Աւետարան բժշկութեան, զոր Տէր մեր Յիսուս
զցաւս մեր եբարձ եւ զհիւանդութիւնս մեր բժշկեաց՝ ըստ Մաթէոսի – Եւ ելեալ անտի Յիսուսի գնաց ի կողմանս Տիւրոսի...
19. 177ա-8ա Աւետարան ըստ Մարկոսի – Եւ ելեալ
միւսանգամ ի սահմանացն Տիւրոսի...
20. 178ա-9ա Աւետարան ըստ Ղուկասու – Եւ ուսուցաներ
ի միում ժողովրդանոցացն ի շաբաթս...
21. 179աբ Աւետարան Ղուկայ – Եւ եղեւ ի մտանելն
նորայ յԵրիքով...
22. 179բ-80բ Աւետարան հանգըստեան Յոհաննու – Եթէ սիրէք զիս, զպատուիրանս իմ պահեսջիք...
23. 180բ-3ա Աւետարան Յովհաննու – Զայս խաւսեցայ ընդ ձեզ...
24. 183ա-4բ Հանգիստ սրբոյ առաքելոյն Յովհաննու Աւետարանչի – Էր ընդ եղբարս երանելին Յովհաննէս մեծաւ ուրախութեամբ ի Տէր...
ապայ, եթէ ողորմութիւն գտեալ ի Տեառնէ եւ դարձեալ մեղից/// (վերջը թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
174բ Փա՜ռք ամենայսուրբ Երրորդութեանն
եւ անբաւ մարդասիրին Քրիստոսի այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից, ամէն, ամէն:
|175ա| Գրեցաւ իմաստատիպ տառս սուրբ հաւրն Մաշթոցի յանապատիս, որ կոչի Արիձոր, ընդ հովանեաւ Սուրբ Յարութեան եւ Սրբոյ Խաչին եւ Սրբոյ Կարապետին եւ Սրբոյն Լուսաւորչին, յառաջնորդութիւն
Ստեփանոս վարդապետի՝
ընտրեալ ծառայ Քրիստոսի, ի թուականութեանս հայոց ՉԿԲ. (1313): Բայց կատարեցաւ գիրքս
յաւուր մեծի հինգշաբաթի, յորում եղեն խնդութիւնք երկնաւորաց եւ երկրաւորաց, ձեռամբ
յիմարի եւ տառապեալ գրչի Սարգսի, ի վայելումն
անձին Յովանէս քահանայի բարէպաշտի եւ մարդասիրի,
ստացաւ զսայ եռայփափագ
եւ ջերմ սիրով, եւ յոյժ ցանկայր սորայ, զի ուր սայ յիշի եւ ընթեռնու, սովաւ յիշի եւ
յորջորջի անուն սորայ ի Քրիստոս: Բայց արդ, աղաչեմ զամէնեսեան վասն սիրոյն Քրիստոսի՝
որք հանդիպիք սմայ, յիշեցէ՛ք զՅովան|175բ|էս քահանայ եւ զեղբայրն
իւր՝ զՄարտիրոս, զի
է բարեպաշտ տանուտէր, աղքատայսէր եւ
աստուածայսէր,
եւ զմիւս եղբայր սոցայ՝ զԱմէնաւագն, որ
փոխեցաւ ի Քրիստոս, եւ զհայր սոցայ (անունը չգրուած՝ տեղը բաց) եւ զմայր (անունը չգրուած՝
տեղը բաց) զփոխեցեալսն ի Քրիստոս եւ զյիմար գրիչս, որ ի հոգեւորն ունայն եւ ի ձեռագործս
յանդուգն, եւ զծնողսն մեր: Արդ, վասն սիրոյն Քրիստոսի յիշման արժանի արարէ՛ք. որք
յիշէք, յիշեալ լիջիք առաջի ահաւոր եւ սոսկալի դատաւորին Քրիստոսի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 8բ՝ «Ես Մարգ[ա՞ր]»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝
«Հմր 867, 2583, ՉԿԲ. -1313, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2584
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 539 (գրչի էջակալում՝ 1-918, որ է՝ 1ա-453բ, 1-148, որ է՝ 461ա-534բ). չգրուած՝
539աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԽԱx12 (Ա, Գ, Զ, Ը, Ժ, ԺԲ, ԺԴ, ԺԷ, ԺԹ, ԻԱ, ԻԳ, ԻԵ, ԻԷ 10, ԼԲ 6)+Ա-Էx12
(Է 7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25x18,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
միասիւն (թ. 1-534՝ 17x12, թ. 535-8՝ 22x 15,2): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 78ա): ՏՈՂ՝
29 (թ. 1-534), 37-42 (թ. 535-8): ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը տախտակ,
աստառը թուղթ (մասն Պահպանակի). լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր,
մարդագիր: Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – [Վկայաբանութիւն Մինասայ, Երմոգինեայ եւ Գրաբոսի]: ԺԵ. դ.:
ԱԲ (սկ.՝ փակցուած հակառակ դիրքով)՝ ստացուած երկու կից թերթից (պհպ. Ա.ն սոսնձած Ա.
կազմաստառին): Թուղթ, 25x18, երկսիւն (21x13.5), բոլորգիր (նմուշ՝ Բա), տող՝ 27: Կարդալ
Բբ, Բա, Աբ՝ «զարհուրիք: Յայնժամ նստեալ թագաւորն անաւրէն... մի՛ ցանկանայցես հակառակ
ընկերի» (տե՛ս ձեռ. 1511, 209ա-13ա՝ խմբագրական էական տարբերութիւններով):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, վրան հետքեր, հիմքում կարերը թուլացած, թերթերին
խոնաւութեան հետքեր, թ. 534-5ի միջեւ մի քանի թերթ ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-460բ [Անտառ նորագոյն մտածմանց... տեառն Աղէքսանդրու Գալամաթօ կոչեցեալ Մէսինացւոյ, ի Պատուայ]
(451ա) Թարգմանեցաւ Քարոզգիրգս այս, որ կոչի Սէր Աստուծոյ, յիտալիական
լեզուէ ի հայկական բառբառ, արդեամբ
եւ գոյիւք վեհալուստր եւ արհիեպիսկոպոսի եւ պանծալւոյ աստուածաբան Յակոբ վարդապետի
եւ Հայոց պատրարգի Կոստանդինուպօլսոյ, ի փառս ամենամեծին Աստուծոյ եւ ի պատիւ ամենօրհնեալ
կուսին եւ ի յօգուտ հայկազեան երամին, ի Ղուկաս վարդապետէ Խարբերթացւոյ, յամի Տեառն
1740 եւ Հայոց թուին ՌՃՁԹ.ին (1740)։
«Թարգմանեցաւ Քարոզգիրգս...
թուին ՌՃՁԹ.ին»՝ գրուած հետագայ՝ այլ ձեռքով։
Տե՛ս ձեռ. 90, 2ա-408ա: ա/1ա-12բ: բ/12բ-21բ: գ/21բ-6բ: դ/26բ-32բ: ե/32բ-8բ: զ/38բ-45բ: է/45բ-52բ: ը/53ա-61ա: թ/61ա-5բ: ժ/66ա-70ա: ժա/70ա-5ա: ժբ/75բ-81ա: ժգ/81ա-4ա: ժդ/84բ-90ա: ժե/90ա-4բ: ժզ/94բ-9ա: ժէ/99ա-106ա: ժը/106ա-10ա: ժթ/110բ-6ա: ի/116ա-21բ: իա/121բ-8ա: իբ/128ա-33ա: իգ/133ա-7բ: իդ/137բ-42ա: իե/142ա-5բ: իզ/146ա-52ա: իէ/152ա-4բ: իը/154բ-6բ (ձուլուած նախորդ գլխի հետ): իթ/156բ-65բ: լ/165բ-73ա: լա/173ա-7բ: լբ/223բ-9բ: լգ/229բ-41բ: լդ/242ա-9բ: լե/249բ-56բ: լզ/358ա-68բ: լէ/368բ-72բ: լը/չիք: լթ/404ա-12բ: խ/212բ-23բ: խա/350ա-8ա: խբ/263ա-73ա: խգ/412բ-20ա: խդ/426ա-8բ: խե/256բ-62բ: (Այս գլխի խորագիրն ու սկզբի 3 տողերը
սխալմամբ արտագրուած են նաեւ 349բ էջում, որի մասին կայ հետեւեալ նշումը. «Ծուռ է:
Այսքանըս Ե. տողս տե՛ս ԽԲ. գլուխն»): խզ/275ա-81բ: խէ/281բ-90ա: խը/290ա-8բ: խթ/298բ-303բ: ծ/309ա-15ա: ծա/315ա-20ա: ծբ/չիք: ծգ/320ա-4ա: ծդ/324բ-33ա: ծե/333ա-43ա: ծզ/433բ-42ա: ծէ/442ա-51ա: ծը/420ա-6ա: ծթ/429ա-33բ: կ/273ա-5ա: կա/303բ-9ա: կբ/343ա-9բ: կգ/372բ-6ա: կդ/376բ-80բ: կե/380բ-4ա (թ. 383ին սոսնձած 14.5x11 թերթիկ՝ վրան լրացում,
որը տեղադրելի է 383բ էջի վերջում): կզ/177բ-83ա: կէ/183ա-8բ: կը/188բ-94ա: կթ/194ա-9բ: հ/199բ-207ա: հա/207ա-12բ: Ցանկ/451բ-3բ:
Յաւելեալ ունի.
ա. 384բ-90ա Յաղագս ուժաթափութեան եւ աղօթելոյն Տեառն
մերոյ ի պարտիզին եւ քրտնարեանն, որ կրեաց անդ: 62 – Պայծառագունեղ
եւ սրբագունեղ մարգարէն Դաւիթ... եթէ ոչ զսէր եւ զերախտագիտութիւն:
բ. 390ա-5ա Յաղագս խստագունին ձախեցմանց եւ գանիցն Քրիստոսի Տեառն միոյ (=մերոյ).
63 – Դաւիթ մարգարէն նախատես ելեալ հոգով... ոչ կամիմ գոլ թարց ձաղանաց:
գ. 395ա-8բ Յաղագս ցաւագնոյ փշապսական Քրիստոսի մերոյ
Յիսուսի եւ յաղագս այպանացն եւ կատականացն լինելոյն նմա ի յանօրէն Ուդայեանց. 64 –
Հրաւիրէ հարսն ի սրբազնում Երգոց երգոյն Սողոմոնի...
դ. 398բ-404ա Յաղագս աշխատահոծի ճանապարհին, յոր խաչն
ի յոյսն գնաց Քրիստոս Տէրն եւ յաղագս հանդիպման Մարիամու կուսին ցաւագնայ խաչին եւ
մահուան իւրոյ Որդոյն ի մէջ երկուց աւազակաց: 65 – Փառաւոր սուրբ
հայրն Օգոստինոս... երթայք խաղաղութեամբ, եւ խաչեալն Յիսուս ընդ ձեզ միշտ եղիցի.
ամէն:
ե. 454ա-60բ Ցանկ գրքոյս այբուբենիւ – Աբենէր
եւ Յովաբ... Ֆիլին ննջելն եւ ընբռնելն
ըստ մեղաց. 443:
Գլուխները տարբեր յաջորդականութեամբ,
լս. ունի սրբագրութիւններ, աղբիւրների յղումներ:
Բ. 461ա-99ա [Պետրոսի Թիֆլիզեցւոյ. ձեռ. 1655, 1ա-94բ] Վարդապետութիւն
ճշմարտութեան, որով իմաստնանալով մարդ ճանաչէ զմոլորութիւն իւր եւ եղանի իմաստուն եւ
զգաստ
– 461ա Բան առ ընթերցօղսն – Զամս ոմանս կացայ ի քաղաքն Բոլօնեայ... քան զմեծագոյնն
առանց ճոհարի:
ա. 461ա-6ա Վարդապետութիւն առաջնորդ. ընդդէմ նոցա,
որ զինքեանս երջանիկ համարեն վասն ունելոյ զյաջողութիւնն յաշխարհիս յայսմիկ – Ոչ գոյ
յաշխարհի այնպիսի մարդ... եւ վասն նոցա կորուսանեմք զաւիտենական եւ զանճառ բարին:
բ. 466ա-9ա Վարդապետութիւն Բ.երորդ. որով ծանուցեալ
լինի մոլորութիւնն նոցա, որք մեղանչեն եւ առ ի անմեղադիր լինել ինքեանք զմեղն դնեն
ի վերայ սատանայի եւ ասեն. Սատանայն խաբեաց զիս – Այս է խաբէութիւն
կարի մեծագոյն... ընդիմացարուք
սատանին, եւ փախցէ ի ձէնջ:
գ. 469ա-73ա Վարդապետութիւն երրորդ. որով մերժի մոլորութիւնն
եւ պատրանքն նոցա, որք ոչ կամին լսել զքարոզ ասելով. Գիտեմ ես, թէ զինչ պարտ է առնել
առ ի փրկել – Յաւուր միում խօսելով Որդին Աստուծոյ ընդ հրէայեան... զի կորուսանեմք
զարքայութիւն հոգւոց:
դ. 473ա-6ա Վարդապետութիւն չորրորդ. որով ի բաց մերժի
մոլորութիւն նոցա, որ ոչ հաւատան զհաւատն ուղղափառ, զի ոչ տեսանեն աչօք զայն, զոր հաւատան
– Ո՛վ քրիստոնեայ, դու որ ասէս, թէ կամիմ տեսանել զայն... տարերքն խօսին, եւ դեւքն
խոստովանին:
ե. 476ա-80ա Վարդապետութիւն հինգերորդ եւ բացայայտ. որով
ի բաց հերքի մոլորութիւն նոցա, որք զանց առնեն զպատուիրանացն Աստուծոյ, ասելով, թէ՝
Ոչ կարէ պահիլ – Կարծիքս այս, թէ անօրինիցէ պահել զհրամանս Աստուծոյ... զի եթէ
կամս կարես պահել:
զ. 480ա-3բ Վարդապետութիւն վեցերորդ. որով յայտնի կուրութիւն
նոցա, որք լան վասն կորստեան ոսկւոյ եւ արծաթոյ եւ ոչ հոգան վասն կորստեան հոգոյ –
Կայր մեծ պատերազմ ի մէջ թագաւորաց ինկլիզու եւ ֆրանզիզին... ողորմութեան Տեառն լի եղեւ
երկիր:
է. 484ա-7բ Վարդապետութիւն եօթներորդ. որով յայտնի խաբելն նոցա, որք գոլով
ժլատք ընդ Աստուծոյ, տրտնջեն զԱստուծոյ, որպէս թէ ոչ իցէ ազատական եւ առատաձեռն
ընդ ինքեանց – Իմաստնագոյն եւ սրբագոյն Սարուխանոս՝ եպիսկոպոսն Մարսիրիու... յետ աստեաց ելանելոյ եղիցին փառաւորեցեալք
ի յերկինս:
ը. 487բ-90բ Վարդապետութիւն ութերորդ. ընդդէմ նոցա, որք խաբեցեալք հաւատան,
թէ կարիցեն գտանել զՔրիստոս անդ, ուր կորուսին զնա մեղօք – Կարի ճշմարիտ է այս, թէ մեղաւորքն ոչ անկանիցէին այսքան դիւրապէս ի մեղս... առ
ի ժամանել յերկիրն աւետեաց, այսինքն՝ վերինն յԵրուսաղէմ:
թ. 490բ-4բ Վարդապետութիւն իններորդ. որով ցուցանի տգիտութիւնն եւ մոլորութիւնն
նոցա, որք ոչ կամին առնել զբարիս եւ ասեն. Կամիմ ես նախասահմանացեալ կամ դատապարտեցեալ...
ի վախճանի գնալոց եմ ի դժոխս եւ այլն – Գոն բազումք
քրիստոնեայք... զի յոյժ հարկաւոր:
ժ. 494բ-8բ Վարդապետութիւն տասներորդ. ընդդէմ նոցա, որք առնելով զօրինակ
ի սուրբ աւազակէն, կամի կեալ չարաբար եւ կամի մեռանիլ բարեաւ մահուամբ – Այնքան մեծ էր համբաւն Թերթուլիանոսի... եկեսցէ ժամանակ, յորում կամիցիս զղջալ եւ ոչ կարասցես, զի
յորժամ կարէիր զղջալ ոչ կամեցար՝ ասէ սուրբն Օգօստինոս:
– 499ա Ցանկ գրոյս – Ա. Ընդդէմ նոցա, որք... Ժ. Ընդդէմ նոցա, որք առնելով զօրինակն
բարի աւազակին կամին մեղանչել զամենայն աւուրս կենաց իւրեանց՝ դառնալ առ Աստուած ի
կետ մահուան: Վերջ հանդերձ ցանկիւն:
Գ. 499բ-503ա Գէորգայ վարդապետի [Երզնկացւոյ կամ Սկեւռացոյ] ասացեալ քարոզ
[ի] բանն, որ ասէ. Մտցուք ի յարկն նորա ի տեղոջ իւր կարեալ (=կացեալ) են ոտքն... գնացին
զհետ նորա ժողովուրդ բազում – Արդ, իմանալ պարտ է մեզ աստանօր լեառն...
արժանի լիցուք վերինն յԵրուսաղէմի ժառագութեան՝ ընդ ամենայն սուրբս նորա մշտնջենաւոր
յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն, վերջ:
Դ. 503բ-5ա Ի հանգիստ ննջեցելոց՝ սրբոյն Յոհաննու Ոսկեբերանի Կոստանդինուպօլսի,
Յաղագս զի սըգալոյ զվախճանեալսն, մանաւանդ որք տղայ թողին զայս կենցաղս – Բեր այսուհետեւ մանաւանդ քան յառաջագունիցն... որպէս երբեմն
Աբրահամու, վասն զի Աստուծոյ մերոյ մարդասիրութեանն վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ,
այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Ե. 505բ-9ա [Բնագիրք զանազանք]
ա. 505բ-7բ Ընդէ՞ր խորհուրդք Է., ոչ աւելի եւ ոչ պակաս – Պատասխանի. Սուրբ խորհուրդքն կացուցան... որ խոնարհեցուցանէ
զանձն բարձրասցի. ամէն, վերջ: Աւրհնեալ է Աստուած Յիսուս Քրիստոս. ամէն:
բ. 507բ-9ա Ասեմք, թէ զինչ է խորհուրդ պսակին – Պսակն խորհուրդ մեծ է... աւրհնեսցէ Տէր Աստուած զփեսան եւ զհարսն, որով օրհնեաց
զԱդամ Եւայ, Աբրահամ Սառայ, Նոյ եւ Նոյեմզար. ամէն:
Զ. 509բ-27ա Կերակուր քահանայից
Տե՛ս ձեռ. 662, 13ա-47բ: Նխերգ՝ ցանկ/509բ:
1. ա/509բ-10ա: բ/510աբ: գ/510բ-11ա: դ/511աբ: ե/511բ: զ/511բ-2ա: է/512ա: ը/512աբ: թ/512բ-3ա: ժ/513ա-4ա: ժա/514աբ: ժբ/514բ-5բ: ժգ/515բ: ժդ/515բ-6ա: ժե/516աբ: ժզ/516բ-7ա: ժէ/517աբ: ժը/517բ-8ա: ժթ/518աբ: ի/518բ-9ա: իա/519աբ: իբ/519բ-20ա: Ի թարգմանչէ/520ա: 2/520ա-1ա: 3. Առազդեցումն/521աբ:
ա/521բ: բ/521բ-2ա: գ/522աբ: դ/522բ-3ա: ե/523ա: զ/523բ: է/523բ-4ա: ը/524ա: թ/524աբ: ժ/524բ-6բ: Ցանկ(1-2)/526բ-7ա: Ցանկ(3)/527ա:
Է. 527ա-38բ [Բնագիրք զանազանք]
ա. 527ա-31ա Խրատք յաղագս խոստովանութեան – Որք զտարակուսական
մեղս միայն խոստովանին... բարի օրինակաւ ածել զնա ի առաքինութիւնն, վերջ. ամէն:
բ. 531աբ Յաղագս բամպասանաց – Բամպասանք երիւք կերպիւ
լինի... վասն քո բամպասանացդ
պարտաւորիս հատուցանել նմա:
գ. 531բ-4բ Յաղագս խնամախօսութեան, այսինքն՝ նշանատուքին – Խնամախօսութիւնն է ապագայ ամուսնութիւն... եւ յետ այնորիկ այլ
ոչ կարեն հերքել, գերի ոչ կարէ/// (վերջը թափուած):
դ. 535ա-8բ [Մեկնութիւն ինչ] – ///(սկ. թափուած) եւ իցէր Դաւիթ
էր այնքան մեծ մարգարէ... յաւիտենական յարահանգստութիւնն յաւիտենական աշխատութեամբ
ուղղապէս գնի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
289բ (1784 թ., նոտրգիր, լս., կազմողի) Կազմեցաւ թվին ՌՄԼԳ.
(1784):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա (սեւ թանաքով բոլորակ՝ մէջտեղում թագապսակ զինանշան)՝ “Печ. Ахалцыхской градской полицiи”: 5ա, 539ա (սեւ
թանաքով ութանկիւն)՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ / ԱԲԳԱՐ ՎԱՐԴԱՊԵՏ / 1259 (1810)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ պհպ. Բա՝ վրացերէնի այբուբենը, 534բ (նոտրգիր)՝ «Ոչ թէ ըստուր
գիր գրեցի, այլ իմ գրիչս փործցի ողանելի ձեռն Մինաս վարդայպետին»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին՝ «Անտառ նորագոյն մտածմանց (3)», 1ա՝ «Հմր 10/2584, Հմր
175/19, ԺԸ. դ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2585
ԱՍՏՈՒԱԾԱՇՈՒՆՉ
ԺԶ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 473+2 (կրկն.՝ թ. 1, 39). չգրուած՝ 1աբ, 2ա, 3աբ, 368ա, 374բ, 473աբ: ՊՐԱԿ՝
Ա-ԽԱx12 (ԼԱ, ԼԲ 10, ԼԷ 6, ԽԱ 5): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, մագաղաթ (թ. 2, 4, 7, 8): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
25x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (18.5x13): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 348ա): ՏՈՂ՝ 53: ԿԱԶՄ՝
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը նարնջի մետաքս, դռնակինը՝
կարմիր մետաքս. լուսանցակողերը կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Սուրբ Երրորդութիւն, Վեցօրեայ արարչագործութիւն, Մեղսագործութիւն՝
2բ: Լուսանցային – Դաւիթ արքայ՝ 227ա (կիսախորանի
վերեւում), Յոբ՝ 276բ, Եսայի՝ 286ա, Ովսէ՝ 304բ, Միքիէ՝ 309ա, Յովէլ՝ 310բ, Աբդիա՝
311բ, Յովնան յերախ կիտի՝ 312ա, Նաւում՝ 312բ, Ամբակում՝ 313բ, Սոփոնիա՝ 314բ, Անգէոս՝
315ա, Զաքարիա՝ 316ա, Մաղաքիա՝ 319ա: Խորան՝ 368բ (վերեւում՝ Եւսեբիոս), 369ա (վերեւում՝
Կարպիանոս), 369բ-73ա: Կիսախորան՝ 4ա,
195ա, 227ա, 385բ, 404ա: Ճակատազարդ՝
23ա, 39բ, 51բ, 68ա, 81ա, 90բ, 101ա, 145ա, 167բ, 229բ, 232ա, 235ա, 237բ, 240բ,
243ա, 245բ, 249ա, 269բ, 276բ, 286ա, 304բ, 309ա, 320բ, 342ա, 350ա, 415բ, 438բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, բուսագիր, կենդանագիր,
թռչնագիր, մարդադէմ: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ,
դեղին, կանաչ, սպիտակ, ոսկի, նարնջի, վարդագոյն, մոխրագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան Մարկոսի (ԱԲ), Ե. 6-9, 15-6, Զ. 35-8, 40-5: Աւետարան
Յովհաննու (ԳԴ), ԺԲ. 35-6, 38-45, 47-8, ԺԳ. 3-5: Ժ. դ.: ԱԲ+ԳԴ՝ ստացուած երկուական
զոյգ թերթերի ընդլայնակի ծալումով, հատումով եւ եզրահատումով՝ բնագիրը վնասուած: Մագաղաթ,
34x24.5, երկսիւն (20x19,5, 20x8), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Գբ), տող՝ 12: Ունի՝
հանգուցագիր զարդագիր (կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, մանուշակագոյն, վարդագոյն,
ոսկի՝ բոլոր գլխատառերը): Կարդալ. Աա, Աբ՝ «եպագ նմա... այսահարին [եւ զինչ] վասն խոզից»
(Մրկ. Ե. 6-9, 15-6), կարդալ՝ Բա, Բբ. «Եւ իբրեւ բազում ժամ եղեւ... Եւ նոյն ժա[մայն
ճեպե]աց զա[շակերտսն]» (Մրկ. Զ. 35-8, 40-5), կարդալ՝ Գա, Գբ, Դա, Դբ. «[Մին]չդեռ զլոյսն
[ունի]ք... [լո]ւանալ զոտ[ս աշ]ակերտացն եւ» (Յովհ. ԺԲ. 35-6, 38-45, 47-8, ԺԳ.
3-5):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թ. 393-6ը (Ղուկասու Աւետարանի սկիզբը) պատռած-հանած, մնում են
հիմքի ստ. մասի նեղ շերտեր, Բ պհպ.ի ստ. 1/3 մասը կտրած-հանած, դռնակի աստառը, Ա. փեղկի
3, Բ. փեղկի 1 կապիչները եւ գամերն ընկած, լուսանցակողերը գուանթափուած, 450բ էջում
չգրուած տեղ՝ թողնուած հաւանաբար Գաղատացւոց թղթի Գլուխքը եւ Նախադրութիւնը գրելու
համար:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. Ծնունդք – Նխ.
1գ: Գլ. 1գդ: Գիրք 4ա-21ա:
2. Ելք – Նխ.
21աբ: Գլ. 21բ-3ա: Գիրք 23ա-38ա:
3. Ղեւտական – Նխ.
38ա: Գլ. 38ա-9բ: Գիրք 39բ-50բ:
4. Թիւք – Նխ.
50բ: Գլ. 50բ-1բ: Գիրք 51բ-67ա:
5. Բ. Օրէնք – Նխ.
67ա: Գլ. 67ա-8ա: Գիրք 68ա-80բ:
6. Յեսու – Նխ.
80բ: Գլ. 80բ-1ա: Գիրք 81ա-90ա:
7. Դատաւորք – Նխ.
90ա: Գլ. 90բ: Գիրք 90բ-8բ:
8. Հռութ – Նխ.
98բ-9ա: Գիրք 99ա-100ա:
9. Թագ. Ա. – Յռջբ.
100աբ: Նխ. 100բ: Գլ. 100բ-1ա: Գիրք 101ա-12ա:
10. Թագ. Բ. – Գլ.
112աբ: Գիրք 112բ-22ա:
11. Թագ. Գ. – Գլ.
122աբ: Գիրք 122բ-33բ:
12. Թագ. Դ. – Գլ.
133բ-4ա: Գիրք 134ա-44ա:
13. Մնաց. Ա. – Յռջբ.
144բ: Գլ. 144բ-5ա: Գիրք 145ա-54բ:
14. Մնաց Բ. – Գլ.
155աբ: Գիրք 155բ-67ա:
15. Եզր Ա. – Նխ.
167ա: Գլ. 167աբ: Գիրք 167բ-73ա:
16. Եզր Բ. – Հանգամանք
173ա: Գիրք 173ա-6ա:
17. Նեեմի – Նխ.
176ա: Գլ. 176աբ: Գիրք 176բ-80բ:
18. Եսթեր – Նխ.
180բ-1ա: Գիրք 181ա-4բ:
19. Յուդիթ – Նխ.
184բ-5ա: Գիրք 185ա-90բ:
20. Տովբիթ – Նխ.
190բ: Գիրք 190բ-4ա:
21. Մակաբ Ա. – Նխ.
194ա: Գլ. 194ա-5ա: Գիրք 195ա-208բ:
22. Մակաբ. Բ. – Նխ.
209ա: Գլ. 209աբ: Գիրք 209բ-20ա:
23. Մակաբ. Գ. – Նխ.
220ա: Գլ. 220աբ: Գիրք 220բ-5ա:
24. Սաղմոսք – Նխ.
225բ-6բ («Զամենայն»): Նխ. 226բ-7ա (Եպիփանու): Կանոն Սաղմոսաց 227ա: Գիրք 227ա-48բ
(ունի «Փոքր էի»):
25. Առակք – Նխ.
248բ: Գլ. 248բ-9ա: Գիրք 249ա-57բ:
26. Ժողովող – Նխ.
257բ: Գլ. 257բ-8բ: Գիրք 258բ-61ա:
27. Երգ երգոց – Նխ.
261աբ: Գիրք 261բ-3ա (ունի «Գիտացի»):
28. Իմաստութիւն – Նխ.
263ա: Գլ. 263աբ: Գիրք 263բ-8բ:
29. Սիրաք – Նխ.
269ա (կրկն.՝ 367բ): Գլ. 269աբ (կրկն.՝ 367բ): Գիրք 269բ-75բ:
30. Յովբ – Նխ.
275բ-6ա: Նխ. 276ա (Աղիկառնացի): Գիրք 276բ-85բ:
31. Եսայի – Նխ.
285բ: Գլ. 285բ-6ա: Մրգ. 286ա-303բ: Մահ 303բ-4ա:
32. ԺԲ. Մարգարէութիւն – Նխ.
304ա:
33. Ովսէ – Գլ. Ովսէի 304ա: Մրգ. 304ա-6բ: Մահ 306բ-7ա:
34. Ամովս – Գլ.
307ա: Մրգ. 307ա-9ա: Մահ 309ա:
35. Միքիէ – Գլ.
309ա: Մրգ. 309ա-10բ: Մահ 310բ:
36. Յովէլ – Գլ.
310բ: Մրգ. 310բ-1բ: Մահ 311բ:
37. Աբդիու – Գլ. 311բ: Մրգ.
311բ-2ա: Մահ 312ա:
38. Յովնան – Գլ.
312ա: Մրգ. 312աբ: Մահ 312բ:
39. Նաւում – Գլ.
312բ: Մրգ. 312բ-3բ: Մահ 313բ:
40. Ամբակում – Գլ.
313բ: Մրգ. 313բ-4ա: Մահ 314աբ:
41. Սոփոնիա – Գլ. 314բ: Մրգ. 314բ-5ա: Մահ 315ա:
42. Անգէոս – Գլ.
315ա: Մրգ. 315աբ: Մահ 315բ:
43. Զաքարիա – Գլ.
315բ-6ա: Մրգ. 316ա-8բ: Մահ 318բ:
44. Մաղաքիա – Գլ.
318բ: Մրգ. 318բ-9բ: Մահ 319բ:
45. Երեմիա – Գլ.
319բ-20բ: Նխ. 320բ: Մրգ. 320բ-38բ:
46. Բարուք – Թուղթ
338բ-40ա:
47. Ողբ Երեմիայ –
340ա-1բ:
48. Դանիէլ – Գլ.
342ա: Մրգ. 342ա-9ա: Մահ 349աբ:
49. Եզեկիէլ – Գլ.
349բ-50ա: Նխ. 350ա: Մրգ. 350ա-67բ: Մահ 367բ:
50. Թուղթ Եւսեբի –
368բ-9ա:
51. Համաբարբառ – Կանոնք
369բ-73ա (նաեւ լուսանցային):
52. Համաձայնութիւն – 373բ:
53. Մատթէոս – Նխ.
373բ: Գլ. 373բ-4ա: Աւ. 375ա-85ա (սկ. թափուած՝ ///կարաւղ է Աստուած ի քարանցս յայսցանէ
յարուցանել որդիս Աբրահամու... , չիք՝ Գ. 1-9):
54. Մարկոս – Գլ.
385ա: Նխ. 385ա: Աւ. 385բ-92բ (ունի «Յարուցեալ Յիսուս»):
55. Ղուկաս – Նխ.
392բ: Գլ. 392բ: Աւ. 393ա-403բ (սկ. թափուած՝ ///[Յով]հաննէս, ասեն. Տէր... , չիք Ա-Թ.
54»):
56. Յովհաննէս – Նխ.
404ա: Գլ. 404ա: Աւ. 404ա-13ա (ունի «Իրք կնոջն շնացելոյ»):
57. Գործք առաքելոց – Յռջբ.
(«Որք») 413բ-4ա: Գիր 414ա: Գլ. 414ա-5ա: Ընթրց. 415ա: Այլ Նխ. 415ա (ունի Անուանք
ԺԲ. առաքելոց եւ Անուանք վիճակեալ սարկաւագաց): Ընթացք 415աբ: Գիրք 415բ-26բ:
58. Թուղթ Յակովբայ – Յռջբ.
426բ-7ա: Գլ. 426բ-7ա: Նխ. 427ա: Թուղթ 427ա-8ա:
59. Թուղթ Պետրոսի
Ա. – Գլ. 428ա: Նխ. 428ա: Թուղթ 428ա-9բ:
60. Թուղթ Պետրոսի
Բ. – Գլ. 429բ: Նխ. 429բ: Թուղթ 429բ-30ա:
61. Թուղթ Յովհաննու
Ա. – Գլ. 430աբ: Նխ. 430բ: Թուղթ 430բ-1բ:
62. Թուղթ Յովհաննու
Բ. – Գլ. 431բ: Նխ. 431բ: Թուղթ 431բ-2ա:
63. Թուղթ Յովհաննու
Գ. – Գլ. 432ա: Նխ. 432ա: Թուղթ 432ա:
64. Թուղթ Յուդայի – Գլ.
432ա: Նխ. 432ա: Թուղթ 432աբ:
65. Աղերս Եւթաղի –
432բ:
– ԺԴ. Թուղթք Պաւղոսի – Յռջբ.
433ա-4բ: Վկ. 434բ: Բովանդ. ընթերց. եւ վկթնց. 434բ-7բ: Ցանկ 437բ:
66. Առ Հռոմայեցիս
– Գլ. 437բ-8ա: Նխ. 438ա: Թուղթ 438բ-43ա:
67. Առ Կորնթացիս
Ա. – Գլ. 443ա: Նխ. 443ա: Թուղթ 443ա-7բ:
68. Առ Կորնթացիս
Բ. – Գլ. 447բ: Նխ. 447բ: Թուղթ 447բ-50բ:
69. Առ Գաղատացիս – Թուղթ
450բ-2ա:
70. Առ Եփեսացիս – Գլ.
452ա: Նխ. 452աբ: Թուղթ 452բ-3բ:
71. Առ Փիլիպեցիս – Գլ.
453բ: Նխ. 453բ-4ա: Թուղթ 454ա-5ա:
72. Առ Կողոսացիս – Գլ.
455ա: Նխ. 455ա: Թուղթ 455ա-6ա:
73. Առ Թեսաղոնիկեցիս
Ա. – Գլ. 456ա: Նխ. 456ա: Թուղթ 456ա-7ա:
74. Առ Թեսաղոնիկեցիս
Բ. – Գլ. 457ա: Նխ. 457ա: Թուղթ 457բ:
75. Առ Եբրայեցիս – Գլ.
457բ-8ա: Նխ. 458ա: Թուղթ 458ա-61բ:
76. Առ Տիմոթէոս Ա. – Գլ.
461բ: Նխ. 461բ: Թուղթ 461բ-3ա:
77. Առ Տիմոթէոս Բ. – Գլ.
463ա: Նխ. 463ա: Թուղթ 463ա-4ա:
78. Առ Տիտոս – Գլ.
464ա: Նխ. 464ա: Թուղթ 464աբ:
79. Առ Փիլիմոն – Գլ.
464բ: Նխ. 464բ: Թուղթ 464բ-5ա:
– Վերագիր, Թելադրութ., Նաւարկութ. – 465ա:
80. Թուղթ Կորնթացւոց –
465աբ: Պօղոսի 465բ-6ա:
81. Յայտնութիւն Յովհաննու – Գլ.
466ա: Նխ. 466աբ: Գիրք 466բ-72ա:
82. Հանգիստ Յովհաննու –
472աբ:
Բ. 1. Ոտանաւորք Ներսիսի Շնորհալւոյ]
ա. 21ա [Ծննդոցն] – Աստուած անեղ,
անմահ եւ Տէր յաւիտենից... ուր ապրեցաւ սուրբն անվնաս ի մէջ աւձից:
բ. 38ա [Ելից] – Տէ՛ր, որ ի տիպ
մեծ փրկութեանս... քեզ հետեւել յելս վերին կառօք ամպոյ:
գ. 50բ [Ղեւտականին] – Քրիստո՛ս փրկիչ
Աստուածդ բան... զի փրկեսցուք ի հրոյն կիզման:
դ. 67ա [Թուոցն] – Զրոյց Թուոցս
մատենի... որ զռահաբեանս թուես ի գրի, քեզ ամենայն ծունր կրկնի:
ե. 80բ [Երկրորդումն օրինաց] – Զարհուրիմք
ի քոց փառաց... եւ գրչիս գլխաւորել զտառիցս հանդէս, / զընթերցաւղսն յիմաստու ի գործ
զաւրեղապէս:
զ. 90ա [Յեսուայ] – Որ ես փրկիչ զարմանագործ...
զի հասցուք մեք վիճակի սրբոցն ի լոյս:
է. 98բ [Դատաւորաց] – Փրկիչ անուն եւ
դատաւոր... թէ որ փրկիչն երախտաւոր, յետոյ գալոց է դատաւոր:
ը. 100ա [Հռութայ] – Կինս այս Հռութ
ի դստերացն Մովաբու... գրեցաւ մեծ նախամամ Տեառն ըստ մարմնոյ:
թ. 144աբ [Թագաւորութեանց] – Թագաւորք
աստուածածանք սուրբ
եւ զգալի իւղով աւծեալ... յուր յոյսն ժամանէ, մարդկան փրկիչն եւ ազատէ:
2. 248ա Աղօթք Մանասէի թագաւորին – Տէ՛ր
ամենակալ, Աստուած Աբրահամու, Սահակայ, Յակովբայ... զքեզ, Տէ՛ր, աւրհնեն ամենայն
զուարթունք երկնից. եւ քո են փառք յաւիտեանս. ամէն:
3. ա. 268բ-9ա [Բան յիշատակի գծողի՝ տեառն Ներսիսի Հայոց
Կաթողիկոսի, ըստ այբուբենից տառից չափաբերապէս ասացեալ ի կատարումն գրոց Առակացն]
(«Ա-Ք») – Աստուածեղէն հոգովն ի սմա, / Խաղաղութեան անուն արքայ... քոյր
կոչելով աստուածակառք, / Յաննիւթական տարեալ քաղաք:
բ. 269ա [Անդրադարձութիւն տառից այբուբենի] («Ք-Ա»)
– Քաղցրագունիս այս բաղձանաւք, / լցեալ հոգիս մեռեալ մեղաւք... աւարտ բանիս Տէր ողորմեա,
/ առ հասարակ մեզ եւ նոցա:
Տե՛ս Մայր ցուցակ հայերէն
ձեռագրաց մատենադարանին Մխիթարեանց ի Վենետիկ, հտ. Ա., Վենետիկ – Ս. Ղազար, 1914, էջ
1-20 (ձեռ. Հմր 1508/1):
Բոլոր գրքերի համառօտ խորագրերը
նշուած ստ. լս-ներում:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 240ա
(ստ. լս.) Աստից ի յետ վերայ Աստուածաշնչին գրեցաւ:
2. 2բ (ծաղկողի) Ով սիրելի դիտող սորին,
/ քաջ նկատեա՛յ զծաղկեալս ի սմին, / զի զվեցօրեայ գործս արարչին / դրոշմեալ մի յէջս
բովանդակին: / Նախ զմիագոյ անճառ վեհին, / զտարանջատեալ յետիս անձին / է կառուցեալ
ըստ պատշաճին, / գեր ի վերոյ եղանակին: / Եւ ի ներքոյ զգործս նորին / յատուկ յատուկ
յօրսն երեւին, / եւ ստեղծօղի տիպ պատկերին, / կազմեալ ի մէջ գործոյ նորին: / Սկիզբն
ի լուսոյ արար նախկին, / կառոյց անշարժ զերկնից երկին, / եւ զպարագրեալսն, որ ի միջին
/ ածանցելովք հանուրբք սեռին: / Եւ զկատարումն գործոյ վերջին՝ / ստեղծեալ զմարդն ըստ
պատկերին, / եւ աւժանդակ եւ զկողածինն, / որ կա ի ստորս դէմ Արարչին: / Զձեզ աղաչեմ,
տեսո՛ղք սմին / եւ ընթեռնոյք ի յառանձին, / Զմեզ յիշեցէ՛ք ի յաղօթին՝ / արժանանալ
սրբոյ մասին: Զստացօղ սորա/// (չշարունակած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
472բ (ԺԹ. դ.,
շղագիր) Ի վայելումն Կարապետ արքեպիսկոպոսին
եւ հաստատ կենօք պահեսցէ տէր յաթոռին իւրոյ, երկար կեանս պարգեւէ. ամէն եւ եղիցի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 374բ՝ «բանն, բանական մարդն», պհպ. Դբ՝ «Այսաւր
տաւն Ստեփանոսին, տիրակալ»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա. բոլորակ, մէջտեղում թագապսակ զինանշան՝ “Печ. Ахалцыхской градской полицiи”::
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին՝ «Աստուածաշունչ (1)», 1ա՝ «Հմր 16, 2585, Հմր
197, 2, ԺԶ.-ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2586
ՎԱՀԱՆ ԱՐՇԱՐՈՒՆԻ (ՄԻՔԱՅԷԼ
ՉԱՄՉԵԱ՞Ն), ԹՈՒՂԹ ԱՌ ՊԱՐՈՆ ՕԳՈՍՏԻՆՈՍ
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 32 (գրչի էջակալում՝ 1-64, որ է՝ 1ա-32բ): ՊՐԱԿ՝ 1-3x10 (3րդը՝
12): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,5x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (18.5x16): ԳԻՐ՝ շղագիր
(նոտրախառն. նմուշ՝ 16ա): ՏՈՂ՝ 27: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը եւ փեղկերի եզրերը՝ կանաչ
կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ մոխրագոյնով ցօղուած:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ սպիտակ թուղթ, լուսադրոշմով՝ աստղ (Ա),»GATTEGASCA» (Բ):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-32բ Թուղթ
ՁԶ. Առ անծանօթ ըստ
մարմնոյ եւ սիրելի ըստ հոգւոյ պարոն Օգոստինոս խնդալ – Այս օրերս
թղթի մը սուրեթ ինկաւ ձեռքս... թէ Յօհաննես աւետարանիչը մարգարեական հոգւով մախսուս
գոլեչցոց համար է ըսեր:
– 31ա-2բ Վախճան բանիս – Եկեղեցին հայոց
իբրեւ եկեղեցի ի սկզբանէ... զգարշելիսն քան յայտնեալ ծածկելն է բարւոք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՀԵՂԻՆԱԿԻ
32բ Գրեալ ի Հայաստան, յամի 1821: Նուաստ
ծառայ Վահան Արշարունի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. Պհպ. Աա (1848 թ., շղագիր) Ընթերցա
զայս տետրակըս ես՝ Օհան Չուպառեան,
1848 թ. յունվարի 25:
2. Պհպ. Բբ (ԺԹ դ., շղագիր) Նվաստ ծառայ, անպիտան
Օհան Քրիքորով Չուպառեան:
3. Պհպ. Աբ (ԺԹ դ. վերջ, շղագիր) Հ. Չամչեան Միքայէլի իսկական ձեռագիր տետրակն է, զոր գրեաց ընդդէմ
քոլէճցի քահանայից եւ ստորագրեաց իւրով երկրորդական անուամբ, այն է՝ Վահան:
ՆՇՈՒՄ՝ պհպ.
Աա՝ «Հմր 220/2586», «1821, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2587
ԱՍՏՈՒԱԾԱՇՈՒՆՉ
ՍՊԱՀԱՆ |
ՌՂԷ. – 1648 |
ԳՐԻՉ՝ Աստուածատուր: ԾԱՂԿՈՂ՝ Հայրապետ: ՍՏԱՑՈՂ՝ խոջայ Պետրոս:
ԹԵՐԹ՝ 637. չգրուած՝ 1ա-2բ, 7ա, 8բ-9ա, 300բ, 401ա, 474բ-475ա, 476բ-477ա, 478բ-479ա, 480բ-481ա, 607բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԾԳx 12 (Ա 14, Ե, ԺԹ, ԼԶ, ԼԸ 11, ԻԴ՝ 10+16, ԻԵ, ԼԳ 10, ԼԹ 8, ԾԳ 9): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26x19.5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (19x13.8), եռասիւն՝ թ. 605-35
(19x13.5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 417ա): ՏՈՂ՝ 49: ԿԱԶՄ՝ դարչնագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Արարչագործութիւն երկնի եւ երկրի, Նախաստեղծք ի դրախտի, Մեղսագործութիւն, Նոյեան տապան՝ 7բ: Հիւրասիրութիւն Աբրահամու, Զոհաբերութիւն Իսահակայ, Տեսիլն Յակոբայ, Անցումն ի Կարմիր ծովէն՝ 8ա: Տասնաբանեայ պատուիրան, Ընծայաբերութիւն, Տապանակ ուխտի՝ 9բ: Ազատումն ոչխարի, Դաւիթ ի վերայ գահի, Սպանումն Գողիաթի, Զոհաբերութիւն՝ 313բ: Սողոմոն ի վերայ գահի՝ 339բ: Յայտնութիւնք Յովհաննու, Անկանելն Յովհաննու յերախ կիտի, Ազատումն Յովհաննու յերախէ կիտի՝ 401բ: Մանրանկարք բնագրի մէջ – Փորձութիւն Յոբայ՝ 301բ: Երեք մանկունք ի հնոցին, Դանիէլ ի գուբ առիւծուց՝ 441ա: Տեսիլ Եզեկիէլի՝ 452ա: Յայտնութիւն Յովհաննու Աստուածաբանի՝ 594բ, Եօթ եկեղեցիք՝ 595բ: «Երկրորդ հրեշտակն եհար զփողն, եւ տարածումն հրդեհի»՝ 596ա: «Ե.երորդ հրեշտակն եհար զփողն, եւ աստղ մի անկանէր յերկնից»՝ 596բ: «Հրեշտակ զօրաւոր իջանէր յերկնից»՝ 597ա: «Միքայէլ եւ հրեշտակք իւր կռուէին ընդ վիշապին»՝ 597բ: «Ետես վիշապն, թէ անկաւ յերկիր»՝ 598ա: «Գնաց առաջին հրեշտակն եւ եհեղ զսկաւառակ իւր յերկիր»՝ 599ա: «Կին մի, զի նստէր ի վերայ կարմիր վիշապի»՝ 599բ: Ըմբռնումն սատանայի՝ 600ա: «Տեսանումն դժոխքի եւ դրախտի»՝ 600բ: Տեսիլ Յովհաննու (Հայր Աստուած եւ գառն Աստուծոյ ի վերայ չորեքկերպեան աթոռի, եւ դասք հրեշտակաց շուրջ նոցա)՝ 603ա: Տեսիլ Յովհաննու (չորս մահաբեր հրեշտակք-ձիաւորք եւ չորս վիրաւորք)՝ 603բ: Սաստումն քառագլուխ վիշապին՝ 604բ: Մատթէոս՝ 483բ, Մարկոս՝ 497բ, Ղուկաս՝ 507բ: Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 522բ: Խորան՝ 473բ, 474ա, 475բ, 476ա, 477բ, 478ա, 479բ, 480ա, 481բ, 482ա: Կիսախորան՝ 10ա (Հոգեգալուստ), 314ա, 340ա, 402ա, 484ա, 498ա, 508ա, 523ա, 535բ, 562ա: Ճակատազարդ՝ 3ա, 4ա, 32ա, 50բ, 64ա, 82ա, 97ա, 108բ, 119բ, 122բ, 136բ, 148բ, 161բ, 173բ, 184բ, 198ա, 205ա, 208բ, 218բ, 224ա, 228բ, 235ա, 240բ, 256բ, 268ա, 273բ, 312ա, 317ա, 320ա, 323ա, 326ա, 329բ, 332բ, 335բ, 351բ, 355ա, 357ա, 363բ, 372ա, 392ա, 395ա, 397ա, 399ա, 400ա, 402բ, 403բ, 404բ, 405բ, 406բ, 410ա, 412բ, 549ա, 550բ, 552ա, 553ա, 554բ, 555ա (երկիցս), 556ա, 567բ, 572բ, 576բ, 577բ, 579ա, 581բ, 583ա, 584ա, 585ա, 586ա, 590ա, 591բ, 592բ, 593բ, 601բ, 608ա, 628ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, տաճար: Զարդագիր՝ թռչնագիր, կենդանագիր, մարդագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, ոսկի, կանաչ, մանուշակագոյն, նարնջի, շագանակագոյն, մոխրագոյն, սպիտակ, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. որոշ թերթերի գրադաշտը խոնաւութիւնից գունափոխուած, մի քանի թերթ ետեւառաջ. թ. 301ը պէտք է լինի 286-7ի միջեւ. կարդալ՝ թ. 286, 301, 287-300, 302, թ. 603ը՝ 595-6ի միջեւ, 604ը՝ 599-600ի միջեւ. կարդալ՝ 595, 603,
596-9, 604, 600-2, 605. լուսանցակողերի կարմիրը թափուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. Ծնունդք – Յռջբ. 5բ-6ա: Գլ. 6աբ: Գիրք 10ա-30ա:
2. Ելք – Նխ. 30աբ: Գլ. 30բ-2ա: Գիրք 32ա-49ա:
3. Ղեւտական – Նխ. 49ա: Գլ. 49ա-51բ: Գիրք 51բ-62բ:
4. Թիւք – Նխ. 62բ-3ա: Գլ. 63աբ: Գիրք 64ա-80բ:
5. Բ. Օրէնք – Նխ. 80բ: Գլ.
80բ-1բ: Գիրք 82ա-96բ:
6. Յեսու – Նխ. 96բ: Գլ. 96բ-7ա: Գիրք 97ա-108ա:
7. Դատաւորք – Նխ. 108ա: Գլ. 108աբ: Եւ այս են դատաւորք 108բ: Գիրք 108բ-19ա:
8. Հռութ – Նխ. 119ա: Գիրք 119բ-21ա:
9. Թագ. Ա. – Յռջբ. 121աբ: Նխ. 121բ: Գլ. 121բ-2բ: Գիրք 122բ-36ա:
10. Թագ. Բ. – Գլ. 136աբ: Գիրք 136բ-47բ:
11. Թագ. Գ. – Գլ. 147բ-8ա: Գիրք 148բ-60բ:
12. Թագ. Դ. – Գլ. 160բ-1բ: Գիրք 161բ-72բ:
13. Մնաց. Ա. – Նխ. 172բ-3ա: Գլ. 173աբ: Գիրք 173բ-84ա:
14. Մնաց. Բ. – Գլ. 184աբ: Գիրք 184բ-98ա:
15. Եզր Ա. – Նխ. 198ա: Գլ.
198ա: Գիրք 198ա-204բ:
16. Եզր Բ. – Հանգամանք 205ա: Գիրք 205ա-8բ:
17. Եզր Գ. – Գիրք 208բ-18ա:
18. Նեեմի – Նխ. 218աբ: Գլ. 218բ: Գիրք 218բ-24ա:
19. Եսթեր – Նխ. 224ա: Գիրք
224ա-8բ:
20. Յուդիթ – Նխ. 228բ: Գիրք 228բ-35ա:
21. Տովբիթ – Նխ. 235ա: Գիրք 235ա-9ա:
22. Մակաբ. Ա. – Նխ. 239աբ: Գլ. 239բ-40բ: Գիրք 240բ-55բ:
23. Մակաբ. Բ. – Նխ. 255բ: Գլ. 255բ-6ա: Գիրք 256բ-68ա:
24. Մակաբ. Գ. – Նխ. 268ա: Գլ. 268ա: Գիրք 268ա-73բ:
25. Կտակ ԺԲ. նահապետացն – 273բ-86բ, 301ա (տե՛ս ձեռ. 351, 266ա-79ա: ա/273բ-4բ: բ/274բ-5ա: գ/275ա-7բ: դ/277բ-9բ: ե/279բ-80ա: զ/280աբ: է/280բ-1բ: ը/281բ-2բ: թ/282բ-3բ: ժ/283բ-4ա: ժա/284ա-6ա: ժբ/286աբ, 301ա):
26. Յոբ – Նխ.
301ա: Նխ. 301աբ (Աղիկառնացի): Գիրք 302ա-12ա:
27. Սաղմոս – Նխ. (Եպիփան) 312ա-3ա: Գիրք 314ա-38բ (ունի «Փոքր էի»):
28. Առակք – Յռջբ. 338բ-9ա: Գլ. 339ա: Գիրք 340ա-50ա:
29. Ժողովող – Յռջբ. 350աբ: Գլ. 350բ-1բ: Գիրք 351բ-4բ:
30. Երգ երգոց – Յռջբ. 354բ-5ա: Գիրք 355ա-6բ:
31. Իմաստութիւն – Յռջբ. 356բ-7ա: Գլ. 357ա: Գիրք 357ա-63բ:
32. Սիրաք – Գիրք 363բ-71ա:
33. Եսայի – Յռջբ. 371ա: Գլ. 371ա-2ա: Մրգ. 372ա-91բ:
34. Ովսէ – Յռջբ. 391բ-2ա: Գլ. 392ա: Մրգ. 392ա-4բ:
35. Ամովս – Գլ. 394բ-5ա: Մրգ. 395ա-7ա:
36. Միքիէ – Գլ. 397ա: Մրգ. 397ա-9ա:
37. Յովէլ – Մահ 399ա: Գլ. 399ա: Մրգ. 399ա-400ա:
38. Աբդիու – Մահ 400ա: Գլ. 400ա: Մրգ. 400աբ:
39. Յովնան – Մահ 400բ: Գլ. 400բ: Մրգ. 402աբ:
40. Նաւում – Մահ 402բ: Գլ. 402բ: Մրգ. 402բ-3բ:
41. Ամբակում – Մահ 403բ: Գլ. 403բ: Մրգ. 403բ-4բ:
42. Սոփոնիա – Մահ 404բ: Գլ. 404բ: Մրգ. 404բ-5բ:
43. Անգէոս – Մահ 405բ: Յռջբ. 405բ: Մրգ. 405բ-6ա:
44. Զաքարիա – Գլ. 406աբ: Մրգ. 406բ-10ա:
45. Մաղաքիա – Մահ 410ա: Գլ. 410ա: Մրգ. 410ա-1ա:
46. Երեմիա – Յռջբ. 411ա: Գլ. 411ա-2ա: Մրգ. 412բ-35բ:
47. Բարուք – Թուղթ 435բ-7բ:
48. Ողբք Երեմիայ – Ողբք 437բ-9բ:
49. Աղօթք Երեմիայ – Աղօթք 439բ-40ա:
50. Դանիէլ – Նխ. 440ա: Գլ. 440աբ: Մրգ. 441ա-9բ: Մահ 449բ-50ա:
51. Եզեկիէլ – Նխ. 450բ: Գլ. 451աբ: Մրգ. 452ա-73ա:
52. Թուղթ Եւսեբի – 473բ-4ա:
53. Համաբարբառ – Կանոնք 475բ-82ա (նաեւ լուսանցային):
54. Համաձայնութիւն նախասացեալ գլխոցս – 483ա:
55. Մատթէոս – Նխ. 483ա: Գլ. 482բ: Աւ. 484ա-97ա:
56. Մարկոս – Գլ. 497ա: Նխ. 497ա: Աւ. 498ա-506բ (ունի «Յարուցեալ Յիսուս»):
57. Ղուկաս – Նխ. 506բ: Գլ. 506բ-7ա: Աւ. 508ա-22ա:
58. Յովհաննէս – Գլ. 522ա: Նխ. 522ա: Աւ. 523ա-33բ (ունի «Իրք շնացելոյ կնոջ»):
59. Գործք առաքելոց – Յռջբ. 533բ: Յռջբ. («Որք») 533բ-4ա: Դիր 534աբ: Գլ. 534բ-5ա:
Ընթերց. 535աբ: Գիրք 535բ-48բ:
60. Թուղթ Յակոբայ – Յռջբ. 548բ: Գլ. 548բ-9ա: Թուղթ 549ա-50ա:
61. Թուղթ Պետրոսի Ա. – Գլ. 550աբ: Թուղթ 550բ-2ա:
62. Թուղթ Պետրոսի Բ. – Գլ. 552ա: Թուղթ 552ա-3ա:
63. Թուղթ Յովհաննու Ա. – Գլ. 553ա: Թուղթ 553ա-4բ:
64. Թուղթ Յովհաննու Բ. – Գլ. 554բ: Թուղթ 554բ-5ա:
65. Թուղթ Յովհաննու Գ. – Գլ. 555ա: Թուղթ 555ա:
66. Թուղթ Յուդայի – Գլ. 555ա: Թուղթ 555աբ:
67. Աղերս Եւթաղի – 555բ-6ա:
– ԺԴ Թուղթք Պօղոսի – Յռջբ. 556ա-8ա: Վկ. 558ա: Բովանդ. ընթրց. եւ վկթնց. 558ա-61բ:
Ցանկ 561բ:
68. Առ Հռոմայեցիս – Գլ. 561բ-2ա: Թուղթ 562ա-7ա:
69. Առ Կորնթացիս Ա. – Գլ. 567բ: Թուղթ 567բ-72բ:
70. Առ Կորնթացիս Բ. – Գլ. 572բ: Թուղթ 572բ-6ա:
71. Առ Կորնթացիս Գ. – Կորնթացւոց 576աբ: Պօղոսի 576բ-7ա:
72. Առ Գաղատացիս – Գլ. 577ա: Թուղթ 577բ-9ա:
73. Առ Եփեսացիս – Գլ. 579ա: Թուղթ
579ա-81ա:
74. Առ Փիլիպեցիս – Գլ. 581աբ: Թուղթ 581բ-2բ:
75. Առ Կողոսացիս – Գլ. 582բ: Թուղթ 583ա-4ա:
76. Առ Թեսաղոնիկեցիս Ա. – Գլ. 584ա: Թուղթ 584ա-5ա:
77. Առ Թեսաղոնիկեցիս Բ. – Գլ. 585ա: Թուղթ 585աբ:
78. Առ Եբրայեցիս – Գլ. 585բ-6ա: Թուղթ 586ա-90ա:
79. Առ Տիմոթէոս Ա. – Գլ. 590ա: Թուղթ 590ա-1բ:
80. Առ Տիմոթէոս Բ. – Գլ. 591բ: Թուղթ 591բ-2բ:
81. Առ Տիտոս – Գլ. 592բ: Թուղթ 592բ-3բ:
82. Առ Փիլիմոն – Գլ. 593բ: Թուղթ 593բ:
– Վերագիր, Թելադրութ.,
Նաւարկութ. – 593բ:
83. Յայտնութիւն Յովհաննու – Գլ. 594ա: Գիրք 594բ-5բ, 603աբ,
596ա-9բ, 604աբ, 600ա-1բ:
84. Հանգիստ Յովհաննու – Գիրք 601բ-2բ:
Լուսանցներում ունի աղբիւրների
նշումներ, գլխահամարներ տնահամարներ, համաբարբառներ, սրբագրութիւններ:
Բ. 1. 3ա-4ա [Ղազարայ Բաբերդացւոց Յառաջաբանութիւն Աստուածաշունչ սուրբ մատենիս]
– Շնորհիւ Տեառն սկսայ... ի մարդկանէ
հրեշտակ առնէ եւ Որդի յԱստուծոյ անուանէ. եւ Քրիստոսի մարդասիրին փա՜ռք յաւիտեանս.
ամէն:
2. 4ա Գրիգորի եռամեծի, որ այսպէս շարահիւսեալ
է զՀին եւ զՆոր կտակարանս – Որքա՞ն են եւ ո՞րք գիրք սուրբք... Միահամուռ՝ Հին եւ Նոր կտակարանք,
ԳՒՉԻ. (3720):
3. 4բ-5բ Վանական վարդապետին [Համեմատութիւն Հին
եւ Նոր կտակարանացն] – Երկինք՝ եկեղեցի, Արեգակն՝ Քրիստոս եւ Աւետարանն... եւթանասուն
թարգմանքն, աստուածաբան վարդապետք:
4. 287ա-92ա Սրբոյն Եփրեմի Յովսէփ եւթն վահանգի – Աստուած
Աբրահամու, Աստուած Սահակայ... քան զայլոցն տայ զմասն, օրինակ մին զայս առնէ Յօսէփ
եղբարցն ի բաժակէ:
5. 292ա-300ա Պատմութիւն Յովսէփ Գեղեցկան եւ Ասանեթայ
– Եւ եղեւ յամին յառաջնումն... եւ յերրորդու աւուր մեռաւ որդին փարաւոնի, փառք
Աստուծոյն մերոյ. ամէն:
6. 602բ, 605ա-7ա Ոտանաւոր
չափաբերական նուաստ բանասիրէս [=Յիշատակարան Ղազարայ Բաբերդացւոյ] – Փա՜ռք ամենասուրբ երրորդութեան
անեղական, / Հօր եւ Որդոյ եւ սուրբ Հոգւոյն անքննական... Սընոյ եւ զի եւ կերակրեա
յայս մարմնական, / մինչեւ եկեալ տեսից զքեզ դէմ յանդիման:
7. ա. 608ա-28ա [Ղազարայ Բաբերդացւոյ] Ցանկ ի վերայ այբուբենից
Աստուածաշունչ սուրբ մատենիս ըստ հայկական թուոց – Աբէլի բանք...
Քրիստոս է մի ընդ Հօր իւրում. Յովհան ԺԴ. ԺԷ., որում փառք, պատիւ եւ զօրութիւն յաւիտեանս.
ամէն:
բ. 628ա [Ղազարայ Բաբերդացւոյ] Ցանկ Աստուածաշունչ
սուրբ մատենիս, զոր ինչ որ ի Սուրբ գիրքս ընթերցեալ լինի, եթէ հիմնաւոր գլուխքն եւ
եթէ կարմրագիր փոքր համարքն՝ զամենայն մի ըստ միոջէ կարճարօտաբար առ ինքն փակեալ, զոր բացայայտեալ
ցուցանէ առ ժրաջան եւ երգահատ եւ նրբահայեաց ընթերցողացդ – Ո՜վ երիցս երանեալք...
եւ ես՝ ձեօք հանդերձ, գտից առատ ողորմութիւն Աստուծոյ անըսպառ աղբերէն, որ է աւրհնեալ
յամենայն արարածոց յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
գ. 628ա-35բ [Ղազարայ Բաբերդացւոյ] Ցանկ ի վերայ այբուբենից
Աստուածաշունչ սուրբ մատենիս՝ ըստ լադինացոց թուոց – Աբբահայր՝ հայր Տէրդ, Աբդիմելիք՝ մարտակից եւ հայեցեալ Երեմիայի...
Քրիստոս է պատկեր Աստուծոյ. ի մաս Է. ԲԶ., Բ. Կորն. Դ. Դ., Եբր. Ի. Գ.:
Բ.
միաւորի նիւթերը տե՛ս ձեռ. 351, 3բ-6բ, 562ա-98բ:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
1847 թ.
Գ. թերթ 595բ-6ա միջեւ
Քարտուղար՝ Յ. Էմին, անձանց/// որոյ/// պատուիրել վասն նշանակելոցն ի վերանդր առնել
զարժանաւոր տնօրէնութիւն եւ զվախճանէն առաքել կոնսիստորիին յայտարարութիւն առ 1ն փետրվարի
1847 ամի մատուցմամբ ընդ այն օրինա///:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 4ա Աւգնեա՛, Հոգի Սուրբ, Աստուած
ճշմարիտ, մեղաւոր գծողիս:
348ա (ստ. լս.)
Այս խաչնշանէս մինչեւ ի միւս խաչընշանն լադին Աստուածաշունչ գրոց մէջն կա այս կարգովս:
450ա Եղո՜ւկ եղո՜ւկ
է քեզ, թշուա՛ռ, / գիտես զբարին, կու գործես չար, / հառաչեա՛ եւ ծունր կըրկնեա՛,
/ չտանջիս դժոխքն անդադար, / սուրբ չկեցար Աստուածատուրդ յիմար,
/ զարթի՛ր քնոյ, արա՛ քեզ ճար, / փոխան այսօր կիզօղ հուրն է, / եւ անքուն որդուքն,
զոր դուն ծընար, / ես՝ Աստուածատուրս մտօք խաւար,
/ բարեաց ունայն, մեղօք զարդար, / ով ընթեռնու՝ վայ տա գեղոյս, / չըաւրհնեցի զԱստուած
բարերար:
607ա Աւարտեցաւ
Աստուածաշունչս այս սիրական՝ / Հին եւ Նոր կտակարանքըն լիական / թուականիս հայոց մեծաց
եւ աբեթեան / հազար [ի]ննսուն, Է. աւելի (1648) յարաբարդեան, / ի յերկիրըս Պարսից պանդխտական, / ի քաղաքըս Ասպահան՝ Շօշ կոչական, / հայրապետին մերոյ ազգիս աբեթական / տէր Փիլիպպոս կաթողիկոսն Էջմիածնեան:
2. 601բ (ծաղկողի) Զծաղկօղ Աստուածաշունչ
սուրբ տառիս՝ Հայրապետն յիշեցէ՛ք եւ Աստուած
ողորմի ասացէ՛ք, եւ Աստուած յիշողն յիշեսցէ յիւր միւսանգամ գալստեանն. ամէն:
3. 97ա (ստացողի) Զըստացօղ Աստուածաշունչ
մատենիս՝ զխօճա Պետրոսն աղաչեմ յիշել
ի Տէր, եւ դուք յիշեալ, լիջիք:
312ա Զըստացօղ
Աստուածաշունչ սուրբ մատենիս՝ զբարեմիտ եւ զհեզահոգի խօճա Պետրոսն, հանդերձ ծնօղօք եւ ամենայն զարմօք եւ զաւակօք, յիշեցէ՛ք:
403բ Զըստացօղ
Աստուածաշունչ սուրբ մատենիս՝ զխօճա Պետրոսն, հանդերձ
ծնօղօք. ամէն:
404բ Զըստացօղ
Աստուածաշունչ սուրբ մատենիս՝ զհեզահոգի եւ զբարեմիտ, քրիստոտասէր խօճա Պետրոսն եւ զկողակիցն իւր՝ զՅաննայն, զորդիքն
իւր՝ զՊօղոսն, զՄինասն եւ զՅովաննէսն, նաեւ զվերջին
կողակիցն՝ զԹանկմէրն եւ զորդին՝ զՂուկասն, զոր Տէր Աստուած ի չարեաց պահէ. ամէն:
450ա Զըստացօղ
սորա յիշեցէ՛ք՝ զխօճա Պետրոսն մտօք ճարտար,
բերան մի ողորմեա՛ ասէք, Տէր ողորմի ձեզ հաւասար: Այլ եւ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զխօճա
Պետրոսն եւ զծնօղսն իւր՝ զՎէլիջանն եւ զՇուշանն եւ զկենակիցն իւր՝ զՅաննայն, եւ զորդիքն
իւր՝ զխօճա Պօղոսն եւ զՄինասն եւ զՅովանէսն, այլ եւ զդստերսն
իւր՝ Հռիփսիմէն, Մարիամն, զՇուշան ծաղիկն եւ զՈսկին եւ զվերջին կենակիցն
իւր՝ զԹանկմէրն եւ զորդին՝ զՂուկասն, յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք, եւ Աստուած ձեզ եւ մեզ
ողորմեսցի ի միւսանգամ գալստեանն իւրոյ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
636ա (1665 թ.,
բոլորգիր) Փա՜ռք եռահիւսեակ անձնաւորութեան եւ եզակի բնութեան հրաշազան բանիս, քանզի
անջատեալ դիմաւք եւ հաւաքեալ էութեամբ ո՛չ սկիզբն որոյ սկսեալ ճառեսցի եւ ո՛չ վաղճան, որով եզերեսցի,
այլ զոր ասեմք բնաւ մի կուսանամք, մանաւանդ թէ հեռանամք անորակ եւ անքանակ, համազօր
եւ համափառ տէրութեանն՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ այժմ եւ միշտ եւ յա[ւիտեանս]:
Արդ, ճշմարտախոհ եւ մակացու արանց գործ է զերեւելի կենցաղս միշտ ստել եւ ընտրել, եւ
ի բարեացն ստացուածս ջանալ եւ ժողովել, եւ ի չարեացն հրաժել եւ փախչել, այլ է եւ յոյժ
դժուարադատ կենցաղոյս իրք, եւ կարաւտ եմք աւգնականի եւ ձեռնտվի, զի մեզ հոսանուտն որպէս
զկայուն կարծեսցուք, վասն որո ամէնարթունակն՝
Հայրն եւ արարիչն մեր, շնորհեաց բանականացս բան եւ հանճար՝ ի ձեռն գրոց, որով կարողանամք
ուղղել զմահկանացու կենցաղս ընթացք, զոր ի տնատուութենէ Հոգւոյն Սրբո յաւրինեալ կարգեցին
բազմադէմ եղանակաւ ի զարդ եկեղեցւոյ եւ ի պայծառութիւն մանկանց նորո Սիովնի, եւ միշտ
աւրհնեն սովաւ զամէնաւրհնեալ
զԱստուածն յաւիտեան, զի ի սմանէ վկայքն զօրացան, նահատակքն զինեցան, կանայքն արիացան,
արքն քաջացան, որ եւ զաստիականն ի բաց առտադրեալ զաստուածային յաւէտ ընկալան, վասն որո ճառեցաւ յաղագս
ընտրելագունից ի Գիրս Սուրբս ամենայն, զի վայելուչս տեսանի կարի քաղցրութեամբ ըզտարակացուցանել
զընթացս, որ ի ձախողի ընդ որս շրտեալ ի նոյնակէ, որ ի սուզակունի ունէր նըկատումն եւ
եզափոխեալ ի նմանէ՝ զարմանալի ընկալան ընթացս, որ զզելսն փոխադրի անզրաւ եւ անպատում
կեանսն, վասն որո ընտրելեացն ասեմ գերազանցիցն վերասլացելոցն ի կաճառս զուարթնոցն անճառականաց,
որով յիշատակաւ միշտ գովին ի սուրբս Սիոն, որ եւ հանգոյն նոցին իսկ տեսանի բարիբարոյ
խաւճայ Իմիրզան անարտուղի գնացս, որ իսկովին բնութեամբ է ի բնէ միշտ ձկտեցուցանել զսէրն ի նոյն, վասն որո
յեռեալ սիրով ի զասդումն մարգարէին յԵսայեա ի նոյն յորդալի եւ սիրախուռն բառբառ, որ |636բ| ասէ. Երանի
որ ունիցի զաւակ ի Սիոն եւ ընտանեակ նոցա եղիցի Երուսաղէմ, վասն որո կարի սիրով եւ
անճառելի փափագանաւք ընկալաւ վերջին յիշատակ Աստուածաշունչ գիրքս այս սուրբս արդար
ար[դ]եանց իւրո եւ հալալ ընչից, որ ունի եւ լիապէս առ յինքն պարուրեալ գիրքս բովանդակ
զՀին եւ զՆոր կտակարանաց, վասն որոյ ի նկատումն մշտականի մշտաշարժ ունէր ի սոյն եղանակի,
որ ըստ երկնայնոցն լինէր մշտախորհ՝ ըստ սրբազանին Պաւղոսի, որ ասէ. Զվերինն խորհեցարո՛ւք,
ուր Քրիստոս նստի, որով դրդեալ եւ որդորեալ սիրով շնորհի եւ ըստ բղխմանէ մտաց առատութենէ,
որ ունի առ յոյսն բնաւից, եւ տեսեալ յոյժ ազնուագոյն զարդարեալ զանազան գունաւորութեամբ
երկնասարաս եւ ադինաքատակ, ոսկէզաւծ
եւ կարի պայծառափայլութեամբ, որպէս տեսանի իսկ Աստուածաշունչ մատեանս յայս, եւ ցանկացաւ
սաստիկ սիրով եւ յոյժ փափագմամբ աստուածային եւ անապական գանձուս յայս Ջահկեցի Հայրապետի որդի խոճայ Իմիրզան, զի եղիցի արձան եւ յիշատակ յաւիտենական զսա ըստ հոգւոյ իւրո
եւ բարեբարոյ ծնաւղացն՝ Հէրապետին եւ մաւրն՝ մահտեսի
Շահնիկարին եւ հանգուցելոցն առ Քրիստոս եւ կողագցին՝ Կուլումին եւ որդոցըն՝ Զաքարիային եւ Յակոբին եւ նորաբոյս
թոռանցն՝ Հէրապետին եւ Աբդլմսեհին եւ համօրէն մերձաւորաց
եւ ազգականաց իւրոց եւ համայն հանգուցելոցն, որ առ Քրսիտոս: Եւ ետ յիշատակ զսա անջնջելի
եւ անանց առ սուրբն Սիոն, բարձրաբերձ գահն եւ յերկնաքատակ աթոռն, Երընջակու Սուրբ Կարապետ յորջորջեալ
գահն մեծ, ի վայելս սրբազան հարցն անդի վերդիտողացն եւ աշակերտեալ սրբանըւէր մանկանցն նոցա,
որք ի կիրթ եւ ի վարժմունս հրահանգս են ներընկալեալ շրջադրութեամբ եւ պարագցութեամբ սրբո
Կարապտին մեծի մենարանի,
զի որ ակամբ հայի եւ անարգութեամբ դիտէ՝ պատժի, եւ որ անհոգ եւ անփոյթ եւ անփոյթ լինի
ի սա, բարկութիւն ի Տեառնէ ընկալցի, կամ գողք եւ յափշտակողք սորա անէծս Կայենի եւ
Յուդայի առցեն, եւ այնք, որ անտիրոջ կալ|637ա|ցեն՝ համայն պատժելոց մասնակցեսցին
եւ ընդ չարսն պատժեսցին: Եւ արդ, ստացաւ հրաշազան մատեանս այս եւ աստուածազարդ Աստուածաշունչս
խոճայ Իմիրզան Ջահկեցի, ի թվականութեանս
հայկականի սեռի ՌՃ. եւ ԺԴ. (1665) ամի, ի ծովապատ եւ յարքայարան քաղաքն ըՍտամպաւլ,
այլ եւ հայրապետութեան Հայոց Մեծաց տեառն
սրբոյն Յակոբա, որ
ի Սուրբ Էջմիածինն, այլ եւ
թագաւորութեան եւ ի մեծ բռնակալութեան իսմայելացոց եւ հագարացւոց ի վերայ բազում
ազգաց եւ ազանց քրիստոնէից եւ այլասեռից սուլթան Մահամատին: Եւ արդ, այսու
ամանակի տեառն սրբոյն Յակոբա, որ
ի Սուրբ Էջմիածին հայրապետ,
ի սորա յաւուրս եղեւ խռովութիւն մեծ եւ վրդովումն յոյժ անպատմելի, զի Եղիազար ոմն նորաընձիւղ
հերձուածող, տեղապահ սուրբ աթոռոյն Երուսաղեմայ, ոչ շատացեալ փառացն, զոր ունէր, ցանկացաւ յափշտակել փառք
հայրապետական սուրբ աթոռոյն Էջմիածնի ճշկրտիւ հանգոյն
սատան Սաթայէլի նմանեցաւ
գոլ, որ եւ անիծվեցաւ
Իբերիայ գայթագղիչ, որ եւ եղեւ
իսկովին գայթագղութիւն
եւ սահեցութիւն տառապեալ ազգիս հայազնի եւ նոր իմն հուր բորբոքեալ ի տունս Հայոց, զի
ոչ գոյ հնար շիջանել նարդեանս, յարեալք ի վերայ իրերաց՝ վարդապետ առ վարդապետս, քահանայս
ընդ քահանայս, ժողովուրդս ընդ ժողովուրդս, այր ընդ այր եւ կին ընդ կինս, սիրելիս
ընդ սիրելիս, են եւ կան, եւ կան այսպէս ի տագնապս մեծ, որ եւ ընդիմացեալ պղծոյն
Մարտիրոս քաջ
վարդապետն Ղրըմեցի, եւ անկան
ի դուրս արքային մեծի, եւ զտեղի նորա կալաւ աստուածաբան վարպետն Մարտիրոս՝ հրամանաւ կայսէր, եւ նա վտարանդի
կա, եւ մրուր չարութեան ոչ պարզեցաւ եւ կա եւս նարդեանս հուրն ի բորբոք, զի զվաղճան գործոյն
Տէր գիտէ: Եւս բնաւին կարճոյ զեկուցի անբաւ չարութեանց անցից, զոր էանց նա եւ զլինելոցն
զինչ է՝ Տէր գիտէ, որպէս կամի, եղիցի ըստ Տեառն կամաց: Եւ արդ, երես անկեալ պաղատիմ
հանդիպողացդ յայսմ սուրբ եւ աստուածազարդ մատենիս՝ յիշելով վերոգրեալ անունսն ի սէրն
Քրիստոսի, ի ժամ աղօթիցն, զի թերեւս զմնացեալ եւ զգնացեալ յանցանսն, որ ընդ մեզ, ջնջեսցի
ձերային սուրբ մախթանաւքդ,
եւ ողորմութեան ցաւղիկն անձրեւեսցի ի շարաւալի յոսկերս մեր՝ առ ի բու|637բ|սուցանել
յաւրն աներեկի վերանալ ընդ Քրիստոսի, զի եւ ինքն Քրիստոս զյիշողքդ եւ զյիշեցեալքս առ
հասարակ արժանի արասցէ երանաւետ ձայնին,
ի փառս ամենազաւր անուան իւրո, որ եւ նմա փառք ի մէջն եւ աւրհնութիւն ընդ Հօր իւրում
եւ Սուրբ Հոգւոյն ի մշտնջենական կեանսդ եւ անվաղճան: Փա՜ռք, մեծութիւն, զաւրութիւն,
իշխանութիւն յառաջ քան զամենայն յաւիտեանս եւ յայժմ եւ յամենայն յաւիտենից. ամէն:
Հա՛յր մեր, որ յերկինս, սուրբ եղիցի:
2. Թղթէ ելուստ թ. 594-595 միջեւ, վրան՝ ԺԸ-ԺԹ դդ.,
շղագրով՝ «Քարտուղար Յ. Էմին»:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին՝
«Աստուածաշունչ (3)», 1ա՝ «18, Հմր 2587, ՌՂԷ. – 1648, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2588
ՆԵՐՍԷՍ ԼԱՄԲՐՈՆԱՑԻ, ՄԱՏԵՆԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
ԴՐԱԶԱՐԿ |
ՉԽԳ. – 1294 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Բարսեղ երաժիշտ: ԿԱԶՄՈՂ՝ Առաքել (1299):
ԹԵՐԹ՝ 445. չգրուած՝ 1բ-2բ, 445բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Խx12 (Դ 10, Զ, Ժ 4, ԺԱ, Խ 6, ԺԲ 7,
ԺԳ 13, Լ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25x 17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (20x12): ԳԻՐ՝ բոլորգիր
(նմուշ՝ 138ա): ՏՈՂ՝ խառն՝ 21-26: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով, միջուկը
տախտակ. աստառը շագանակագոյն կտաւ, դռնակինը՝ կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 3ա:
Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն (3ա):
Զարդագիր՝ կենդանագիր (3ա): Գոյներ՝ վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, երկու գամերն ու կապիչներից մէկն ընկած,
մէջքի ստ. մասը թափուած, լուսանցակողերը կեղտոտուած, թերթերին խոնաւութեան եւ աղտոտուածութեան
հետքեր, թ. 326ը սխալմամբ ամրացուած թ. 322-3ի միջեւ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-41բ Աստուածախումբ եւ տիեզերական ժողովն Տարսոնի,
որ եղեւ ի համահրեշտակ կաթողիկոսէն Հայոց Գրիգորէ՝ եղբաւրորդոյ սրբոյն Ներսէսի Կլայցոյ,
եւ ի քրիստոսապսակ արքայէն Հայոց Լեւոնէ, սակս միութիւն եկեղեցոյ, ատենական խաւսք
մեծին եւ սրբոյն Ներսէսի այնմ աստուածապահ քաղաքի աթոռակալի եւ աստուածախաւս վարդապետի
– Ո՜վ հարք սուրբք եւ վարդապետք ճըշմարտութեանն... զի եւ ընդ նմա նորին շնորհիւն
լիցուք խաղաղարարքս որդիք Աստուծոյ Հաւր անվաղճան խաղաղութեան արժանաւորայպէս փառաւորել
զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգի:
Բ. 41բ-6բ [Ներսէսի Լամբրոնացւոյ] Խնդիրք հոռոմոց ի
հայոց
Տե՛ս ձեռ. 732, 347բ-53բ: ա/41բ-6բ: բ/46բ:
Գ. 47ա-210ա Ներսէսի եպիսկոպոսի Կիլիկեցւոց Տարսոնի՝ ի
խորհրդածութիւն վասն ուղղափառ հաւատոյ եկեղեցւոյ, որ ի սուրբ Երրորդութիւնն եւ ի
տնաւրէնութիւնն Քրիստոսի
Տե՛ս ձեռ. 441, 1ա-45ա: ա/47ա-61բ: բ/61բ-78բ: գ/78բ-87բ: դ/88ա-108ա: ե/108բ-19բ: զ/120ա (կրկն.՝ 108ա): է/120ա-32բ (կրկն.՝ 119բ՝ Քանզի, որ մինչեւ ցայժմ...
այլ ինչ նշոյլ իմաստից ի վերայ): ը/132բ-42ա: թ/142բ-3ա: ժ/143ա-5ա: ժա/145ա-7ա: ժբ/147ա-8ա: ժգ/148ա-9ա: ժդ/149աբ: ժե/149բ-50բ: ժզ/150բ-1ա: ժէ/151աբ: ժը/151բ-3ա: ժթ/153ա-4բ: ի/154բ-5ա: իա/155ա-6ա: իբ/156աբ: իգ/156բ-8ա: իդ/158ա-9ա: իե/159ա-60ա: իզ/160ա-3բ: իէ/163բ-70բ: իը/170բ-1բ: իթ/171բ-2բ: լ/173աբ: լա/173բ-4ա: լբ/174ա-7ա: լգ/177բ-80ա: լդ/180ա-1ա: լե/181աբ: լզ/182ա-4ա: լէ/184ա-92ա: լը/192ա-201բ (201ա Եւ ես վասն զի հաւատացի, յաղագս որոյ
խաւսեցա, եւ սուտ ասեմ զայսորիկ մտածութիւնս, սիրալիր մտաւք կարեւոր համարեցա նուաստս
յոքունց Ներսէս, զի ասել զանուն աստ իրաւացի է ի փառս խորհրդածութեան սրբոյն պատարագին
եւ խորհրդածութիւն առ մեզ աւանդել ի սրբոյն Յոհաննու Ոսկիբերանի սահմանադրութեանցն:
Աղաչեմ ընդունել սիրով. եւ թէ այլ ոք քան զմերս այլ յետ մեր գեղեցկացուցանէ զնոյնս,
եւ զնորայն ի փառս Քրիստոսի եւ ի պարծանս եկեղեցւոյ, յորում աւրհնի նա յաւիտեանս.
ամմէն): լթ/202ա-3բ: խ/203բ-10ա:
Դ. 210ա-412բ [Մեկնութիւն Պատարագամատոյց աղօթից, արարեալ
Ներսէսի Լամբրոնացւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 441, 45ա-117բ: Ցանկ/չիք: ա/210աբ: բ/210բ-5բ: գ/216աբ: դ/216բ-9բ: ե/219բ-20բ: զ/220բ-8բ: է/228բ-9բ: ը/229բ-30բ: թ/231աբ: ժ/231բ-2ա: ժա/232ա-3բ: ժբ/233բ-5ա: ժգ/235աբ: ժդ/235բ-43ա: ժե/243բ-4բ: ժզ/244բ-5բ: ժէ/245բ-6բ: ժը/246բ-55ա: ժթ/255աբ: ի/255բ-60ա: իա/260աբ: իբ/260բ-5ա: իգ/265ա-7բ: իդ/267բ-8բ: իե/268բ-70ա: իզ/270աբ: իէ/271աբ: իը/271բ: իթ/271բ-2ա: լ/272աբ: լա/272բ-5բ: լբ/275բ-7ա: լգ/277ա-8բ: լդ/278բ-9բ: լե/279բ-80բ: լզ/280բ-2ա: լէ/282ա-6ա: լը/286ա-7բ: լթ/287բ-92բ: խ/293ա-7բ: խա/297բ-8ա: խբ/298աբ: խգ/298բ-9ա: խդ/299ա-300ա: խե/300ա-1բ: խզ/301բ-2բ: խէ/302բ-3ա: խը/303ա-5ա: խթ/305ա-7ա: ծ/307աբ: ծա/307բ-20ա: ծբ/320ա-1ա: ծգ/321ա-3ա: ծդ/323ա-8ա: ծե/328ա-31բ: ծզ/331բ-42բ: ծէ/342բ-5բ: ծը/345բ-63բ: ծթ/363բ-4ա: կ/364ա-6բ: կա/366բ-8ա: կբ/368ա-78ա: կգ/378ա-9բ: կդ/379բ-80բ: կե/380բ-1բ: կզ/381բ-3ա: կէ/383ա-6բ: կը/386բ-7բ: կթ/387բ-8ա: հ/388ա-9բ: հա/389բ: հբ/389բ-91բ: հգ/391բ-2բ: հդ/392բ-9ա: հե/399բ-400բ: հզ/400բ-1ա: հէ/401ա-2ա: հը/402աբ: հթ/402բ-4ա: ձ/404ա: ձա/404բ-5ա: ձբ/405ա: ձգ/405ա-12բ:
Ե. ա. 412բ-24բ [Ներսէսի Լամբրոնացւոյ] Հարցաքննութիւն առ
աւրէնս Քրիստոսի եւ հաստաստութիւն, թէ ո՛չ է պարտ զվիճակ եկեղեցական աշտիճանի ձգել ընդ մարմնական տոհմութեամբ
– Շնորհաւքն Աստուծոյ, որում ի վեր քան զարժանն էղաք ընդունակ... եւ ո՛չ խնդրէ զիւրն,
ըմբռնեալ ես բերիմ:
բ. 424բ-32բ Վերստին հաստատութիւն ոչ ժառանգեցուցանելոյ
ազգատոհմի զառաջնորդական պատիւ ի պատմութենէ հարց մերոց – Քանզի ի Քրիստոսէ
եւ յիւրոցն բաւականապէս ուսաք... առ սուրբ հարսն մեր շնորհաւքն Քրիստոսի, որում փառք
յաւիտեանս. ամէն:
գ. 433ա-41բ Ի նոյն խորհուրդ դարձեալ, յորում եթէ զմերս
ազգ ունիմք իշխանութիւն դատել, եւ ո՛չ զայլս – Ասէր երբեմն երանելին
Յովբ... Փա՜ռք, պատիւ եւ իշխանութիւն այժմ եւ յեկեղեցին անդրանկաց յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. (գրչի)
61բ ԶԲարսեղ յիշեցէ՛ք ի Տէր (նման՝ 142բ,
143ա, 181բ, 233բ, 235բ, 245բ, 255բ, 265ա, 298բ, 299ա, 301բ, 378ա):
178ա (ստ. լս.)
Ո՜հ, թէ ի՛նչ ի մեծ նեղութիւն կան քրիստոնէք ի սովոյն յայսմ ամի (նման՝ 236բ, 251ա):
181բ (ստ. լս.)
Ո՜հ դառն վշտիս եւ անբերելի աղետիցս, թէ ի՛նչ ի մեծ նեղութիւն կան քրիստոնէք ի սովոյն:
192ա Տէր Յիսո՛ւս
Քրիստոս Աստուած, բա՛ց զամենեցուն միտս՝ սրտի
մտաւք լսել զքաղցր ճառս եւ առնել:
201բ Ով քրիստոսասէր
եւ սրբազան ընթերցողք, յորժամ պատահէք այսմ հոգելից եւ լուսաւոր վարդապետութեանս
սրբոյ առնս Աստուծոյ Ներսիսի եւ ընթեռնոյք
կամ աւրինակէք, յիշեցէ՛ք ի Տէր զյուսակտուր եւ զթշուառական
ծառայս սրբոյ Երրորդութեանն զԲարսեղ երաժիշտ
եւ զծնողսն իմ՝ զՊապիաւս եւ զՏիկին եւ զքոյրն իմ, եւ զհամազգիսն եւ զամենայն ճշմարիտ հաւատով հանգուցեալսն
ի Քրիստոս, եւ թողութիւն մեղաց հայցեցէ՛ք ի յամենառատ Տեառնէն, եւ արժանաւորիլ մեծ
շնորհացն զուարթ երեսաւք տեսանել զքաջ սիրելին մեր զՔրիստոս ի միւսանգամ գալստեանն
եւ աջակողմեան դասուն արժանաւորիլ, եւ որ առատն է ի տուրս բարեաց, ձեզ՝ յիշողացտ, եւ մեզ, որ
յիշեցիքտ՝
|202ա| պարգեւեսցէ զհանգիստն յաւիտենական կենացն եւ զանսպառ ուրախութիւնսն եւ նմա
փառք յաւիտեանս. ամէն:
243ա Գրողի սորին
եւ իւրոցն եւ ամենայն հաւատացելոց մեղաց թողութիւն հայցեցէ՛ք ի Քրիստոսէ, եւ Աստուած
ձեզ եւ մեզ ողորմեսցի. ամէն:
243ա (ստ. լս.)
Այսաւր մեծ տրտմութիւն հանդիպեցաւ յանհաւատ եւ ի շուն մարդոյ:
273բ (ստ. լս.)
Բացէ՛ք զաչուիտ, |274ա| լսեցէ՛ք, լսեցէ՛ք, լսեցէ՛ք:
292բ Եւ մեզ՝
բազմամեղացս Բարսղի եւ ծնողաց
իմոց |293ա| եւ եղբարց եւ քերց, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն (նման՝ 305ա):
302բ Քրիստո՛ս
Աստուած, ողորմեա՛ց քո հաւատացելոցս:
351ա (ստ. լս.)
Ո՜հ, թէ այսաւր ինչ գերեաց զմիտս իմ սատանայ պեղծ խորհրդով:
392բ Բա՛ց, Տէ՛ր,
զունկն մեր առ ի լսել:
409ա (ստ. լս.)
Ո՜հ, զվատ արհեստս ի գրչաց:
430բ (ստ. լս.)
Ո՜հ, զտարտամս:
441բ
Փա՜ռք անճառելի եւ անքննելի, անպատմելի եւ անիմանալի, անսկզբան եւ անժամանակի, եզականի
եւ ապենիազ փառաց սուրբ Երրորդութեանն եւ մի աստուածութեանն յաւիտեան եւ յաւիտենից
յաւիտեանս. ամէն, ամէն Ռ. (1000): Որք հանդիպիք տխմարատանջ գրոյս, զսխալեալն եղբայրաբար
ուղղեցէ՛ք եւ մի՛ թշ|442ա|նամանասէր մտաւք նախատէք, զի անհմուտ գոլով գրչութեան գրոյ
եւ սրելոյ գրչի, բայց վասն կարեաց գրեցի ես՝ Բարսեղ նուաստ փիլիսոփայս եւ տրուպս յորդիս
եկեղեցոյ, եւ ի կենցաղս աշխարհի մեղաւոր եւ անսպառ խոստովանող Քրիստոսի, դիւրաշարժս
ի մեղս եւ դժուարշարժս յարդարութիւն, ապիկարս յոքունց եւ ախմարս ի գրչաց, փափագելի
սրտիւ եւ ջերմեռանդն սիրով եւ ըղձալի յաւժարութեամբ ցանկացող եղէ այսմ աստուածախաւս
մատենի, զոր արարեալ է տեառն Ներսեսի հոգելից
վարդապետի եւ տիեզերաց լուսաւորչի՝ ըստ ասելոյն աստուածահաւրն Դաւթի, թէ՝ Պատուիրանք
Տեառն լոյս են եւ լոյս տան աչաց, այլովքն հանդերձ: Ըստ այսմ հրամանի զաշխատ ի բաց
եդի, շնորհիւ Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի սկսա եւ նորին ողորմութեամբ յանգ հանեալ աւարտեցի
զգիրս սուրբս՝ Պատարագի մեկնութեան, ի պէտս մեղուցեալ անձին իմոյ եւ յիշատակ հոգոյ
իմոյ եւ ծնաւղաց իմոց, եւ ի պէտս մանգանց եկեղեցոյ, զի եթէ պատահեսցի այր խնդրող սորին եւ փափաքէ ըմբել ի կենսատու
աղբերէս յայսմանէ եւ կալցէ շնորհս գիտութեան եւ գտանիցէ զսա, հրճուասցի ի վերա սորա
եւ ուրախութեամբ արկցէ ընդ պարանոցս եւ լաւ համարի զսա, քան զականս պատուականս եւ
զմարգարիտս գեղեցիկս, քանզի եւ է իսկ, զի սայ է դուռն երկնից, |442բ| բանալի արքայութեան,
ճանապարհ մոլորելոց, հաց քաղցելոց, աղբեր ծարաւելոց, պարծանք արդարոց եւ յոյս հաւատացելոց,
եւ ամենայն ինչ, որ պատուական է, չաժէ զսա, զի սովաւ արդարք հաստատեսցին ի գործս
բարիս եւ մեղաւորք զղջութեամբ զարդարութիւն ընկալցին, եւ ամենայն ոք, որ փափաքէ ըմբել ի քաղցրահամ
եւ ի կենսատու բաժակէս յայսմանէ, կեցցէ եւ զկեանսն յաւիտենականս ժառանգէ, ըստ որում՝
կարի գրեցի ձեռամբ իմով եւ աշխատութեամբ, որպէս եւ հրամաէ Տէր Յիսուս, թէ՝ Գանձեցէ՛ք
ձեզ գանձս յերկինս, եւ աստուածաին առաքեալն, թէ՝ Գանձ հոգեւորական ունիմ զքեզ աստուածաին
բարութիւն, եւ դարձեալ Տէրն ասէ, թէ՝ Որ արբուսցէ բաժակաւ ջուր ցուրտ յանուն աշակերտի,
ոչ կորուսցէ զվարձս իւր: Եւ գրեցի զսա ո՛չ վասն մարմնաւոր ագահութեան, այլ յիշատակ
ինձ եւ իմոցն եւ ամենայն հաւատացելոց, որպէս յայտնի եւ մեզ ամենեցուն, որ ընդ մահու
գրաւել եմք, եւ անհնար է ումեք ազատել ի մահուանէ, այլ եւ ոչ կարողասցի ոք ի ստացուածոց
իւրոց տանել ինչ զկնի ի գերեզմանն, բայց միայն զգործս, եթէ՛ բարի, եւ եթէ՛ չար: Երբ
հաստատեցի, որ ամենայն ունայն է եւ աստ մնալոց է, լաւ համարեցա, որ զկնի փոխման իմոյ
յաստեացս փոխանակ ոսկո |443ա| եւ արծաթոյ եւ այլ գոյից, ստացուածք գրեանք գտանին,
քան զայլ ինչ, զի գիրքն՝ եթէ՛ յաւազակաց գողասցի, եթէ՛ յայլազգեաց յափշտակի, եթէ՛
այլ ոք առնու, եթէ՛ գնով եւ եթէ՛ անգին, ընդ որ երթա եւ շրջագաի, դարձեալ ի վանք եւ
յեկեղեցի ժողովի՝ ընդ ձեռամբ եպիսկոպոսի, քահանաի, սարկաւագի եւ կրաւնաւորի եւ մնասցէ
անջինջ յիշատակ: Եւ եղեւ զրաւ գրչութեանս յաշխարհիս Կիւլիկիայ, ի յանապատս Դրազարկ, ընդ հովանեաւ
Սուրբ Աստուածածնիս եւ Սուրբ Թորոսի եւ այլ սրբոցս:
Արդ, գրեցաւ սա ի թուականիս հա[յ]ոց ՉԽԳ. (1294), ի հայրապետութեան տեառն Գրիգորի հեզի եւ հեղինակի
եւ իմաստասիրի, եւ ի թագաւորութեանն Հեթմոյ բարեպաշտի եւ աստուածասիրի եւ յոյժ հռետորականի եւ գիտնականի
Հին եւ Նոր կտակարանաց. եւ ի վերա այսոցիկ առաքինասէր վարիւք կացեալ յերիտասարդական
հասակին աղաւթիւք, պահաւք, գետնաշխատութեամբ, տքնութեամբ, հսկմամբ եւ այլ բարուքն
ողորմած, աղքատասէր, մարդասէր, անոխակալ, անյիշաչար, քաղցր եւ հեզ առ ամենեսեան,
որբոց եւ այրեաց խնամիչ եւ դարմանիչ, յիշատակ նորա աւրհնութեամբ [եղիցի]: Եւ եղեւ
սկիզբն գրելոյ սորա յայնմ ամի, յորժամ եկն անաւրէն սուլտանն Եգիպտոսի բազում զաւրաւք եւ
անթիւ հեծելաւք ի վեր|443բ|ա անառիկ դղեկին եւ հայրապետական աթոռոյն Հոռոմկլաին, եւ պաշարեայ
զնա բազում պատնիշաւք եւ բազում հեծելաւք եւ հետեւակաւք, եւ ըռըմբաքար կանկնեաց ի նմա թուով
երեսուն եւ հինգ՝ ընդ մեծ եւ ընդ փոքր, եւ ծեծէին զպարիսպ բերդին քարիւ եւ ի ներքս
ի բերդն ձգէին քարինս մեծամեծս եւ փոքունս, եւ ձգէին նետս ի նոսա եւ սպանանէին զմարդ
եւ զանասուն, եւ էր ի մեծ վտանկի եւ ի նեղութեան եւ ի տարակուսի քաղաքն այն յանաւրէն
ազգէն հագարացոց, եւ ոչ ոք մտանէր եւ ելանէր առ նոսա, զի յամենայն կողմանց պաշարեալ
էին զքաղաքն զայն, եւ ոչ ուստեք հասաներ աւգնական նոցա, այլ միայն առ բարձրեալն Աստուած
աղաղակէին, գոչէին, արտասուէին արք եւ կանայք, ծեր եւ տղայք, երիտասարդք եւ կուսանք,
թերեւս ողորմեսցի մարդասէրն Աստուած եւ փրկեսցէ ի ձեռաց անաւրինաց, եւ ոչ լուաւ նոցա
Աստուած, ըստ այնմ, թէ՝ Յորժամ համբառնայցէք զձեռս ձեր ի վեր, դարձուցից զերեսս իմ
ի ձէնջ, եւ դարձեալ՝ Զի՞նչ աւգուտ է գալ բողոքել ձեր առ իս, եւ ինձ՝ ոչ լսել ձեզ: Եւ
այսպէս անբարկանալին Աստուած, որ յամենայնի գթածն է եւ ողորմած, վասն բազում մեղաց
մերոց եւ ծովացեալ անաւրէնութեանց, զոր գործէաք, էած ի |444ա| վերա մեր զգաւազան բարկութեան
արդարադատ իրաւանց իւրոց եւ խրատեաց զմեզ հայրական գթովք, եւ մատնեաց զհոյակապ եւ
զհռչակաւոր, զանառիկ դղեակն զԿլայն եւ զաթոռն
հայրապետութեան ի ձեռս անաւրէն գոռոզին եւ բազմագլուխ վիշապին՝ արքաին Եգիպտացոց,
եւ արար սպանումն եւ գերութիւն մեծ եւ աւեր սաստիկ, եւ զբազումս ի սուր սուսերի
մաշեցին, եւ ո՛չ եղեւ համար եւ թիւ գերելոցն եւ կոտորելոցն: Եվ ո՞վ ոք բաւական իցէ
պատմել զեկեղեցեաց աւերումն, զսուրբ սեղանոց կործանումն եւ զանաւթոց եւ զսպասուց
սրբութեանց տաճարաց Աստուծոյ զափշտակութիւն, զսպանումն քահանաից, զգերութիւն սարկաւագաց,
զխայտառականս կուսանաց, զանարգանս ամուսնացելոցն, զի ո՛չ ակն առնուին յալեաց ծերոց,
եւ ո՛չ խնաէին ի մանկութիւն երիտասարդաց, եւ ո՛չ ողորմեցան արդար տղաոց, այլ ի սուր
եւ ի մահ եւ ի գերութիւն մատնեցան, եւ ի վերա այսորիկ՝ հրով այրեցին զքաղաքն, եւ զհայրապետն
մեր՝ զտէր Ստեփանոս հանդերձ
եպիսկոպոսաւք եւ քահանաիւք եւ սարկաւագաւք եւ բազում ժողովրդովք, արամբք եւ կանամբք
եւ մանկտովք ի գերութիւն վարեցին յաշխարհն Եգիպտացոց:
Արդ,
աղաչեմ |444բ| զամենեսեան, վասն սիրոյն Քրիստոսի, զի որք աւկտիք ի սմանէ կամ ընդաւրինակէք, զաշխատողս
սորա՝ զԲարսեղ նուաստ
երաժիշտ եւ զծնողս իւր եւ զազգատոհմն իւր յիշեսջիք ի Քրիստոս եւ խոշորութիւնս եւ սխալանացս,
որ ի սմա, անմեղադիր լերո՛ւք, զի ախմար էի, պակասամիտ, այլ յաւժարութիւն իմ եւ սէր
ստիպեաց զիս սկսանիլ, եւ բազում աշխատութեամբ գրեցի: Արդ, որպէս եւ է, սիրով ընկալարո՛ւք
եւ թողութիւն մեղաց խնդրեցէ՛ք ի Քրիստոսէ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն, որ զմեզ
սրտի մտաւք յիշէ, աւրհնի յԱստուծոյ, յիշեսջիք եւ զբարէպաշտ վաճառականն զՍարգիս, որ յայսմ ամի
հանգեաւ ի Քրիստոս, յիշատակ նորա աւրհնութեամբ [եղիցի]:
1294 թ. Բարսեղ երաժիշտը աւարտել է ձեռագիրը եւ գրել յիշատակարանը. 1299 թ. ձեռագիրը
տարուել է Տարօնի Առաքելոց վանք, ուր Թորոսը վերջին երկու թերթը եւ յիշատակարանը
փոխել է, ինքն է գրել եւ աւելացրել է իր յիշատակարանը, տե՛ս ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ
729-32 (590):
2. 177ա (ստացողի)
Տէ՛ր Աստուած, ողորմեա՛ց ստացողի գրոյս եւ իւրոցն եւ ամենայն հաւատացելոց. ամէն
(նման՝ 210ա, 219բ, 244բ, 260բ, 297բ):
180ա
Տէ՛ր Աստուած, ողորմեա՛ց ստացողի գրոցս Բարսղի եւ ծնողաց իւրոց եւ եղբարց
եւ ամենայն հաւատացելոց. ամմէն (նման՝ 215բ, 228բ, 270ա, 287բ, 399ա, 412բ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 441բ (1299 թ., բոլորգիր) Ստացաւղ
մատենիս զարհիեպիսկոպոսն զտէր Աբրահամ եւ զծնաւղսն
իւր յիշեսջիք ի մաքրափայլ աղաւթս ձեր, աղաչեմ, ով մանկունք նոր Սիոնի, յիշեսջիք եւ
զեղկելիս զԹորոս, զոր
սակաւ նորոգեցի, զի եւ դուք յիշեալ լիջիք առաջի Աստուծոյ բարեաւ նորին խնամոց. ամէն:
444բ Ես՝ տէր
Աբրահամս, տրուպս յորդիս
եկեղեցոյ, հարկ եղեւ գնալ ինձ յերկիրն Կիլիկեոյ, ի տեսութիւն
սրբազան կաթողիկոսին՝ տեառն Գրիգորիսի, եւ
հանդիպեցա այսմ աստուածաին տառիս. եւ ի վաղուց հետէ ցանգացող եղէ այսմ աստուածախաւս մատենիս,
ստացա զսա գանձ պատուական եւ յիշատակ հոգոյ եւ ի վարժումն մանկանց եկեղեցոյ, եւ բերի
զսա |445ա| յաստուածահաճ ուխտս մեր, ի գաւառս Տարաւնոյ, ի դուռն Սուրբ Առաքելոցս, որ
կոչի Ղազարու վանք,
եւ լցի՝ զոր պակասէր եւ ետու կազմել ի թուականութիւնս ՉԽԸ. (1299): Արդ, աղաչեմ զմանգունս եկեղեցո
ես՝ թարմատարս տէր Աբրահամ, որք
հանդիպիք այսմ տառի, մեղաց թողութիւն խնդրեցէ՛ք մեզ եւ մերոցն ամենայնի, եւ մի՛ ոք
իշխեսցէ հանել զսա ի Սուրբ Առաքելոցս, եւ
որ ոք յանդգնի հանել, պատժի յԱստուծոյ եւ ի Սուրբ Առաքելոցս, եւ ի մէնջ:
Ընդ նմին եւ զԱռաքել կազմող
գրոյս յիշեսջիք յաղաւթս աղաչեմ:
Տե՛ս ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ
854-5 (689):
2. 1ա (1522 թ., անարուեստ բոլորգիր)
Զբեմուրատս զԳոհարմելէքն յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս, եւ որ զիս յիշէ, [ար]ժանի արասցէ, Քրիստոս զինքն յիշի յիւր ողորմութեամբ,
գրեցաւ ի թվին ՋՀԱ. (1522): Փա՜ռք:
3. 1ա (ԺԶ. դ., նոտրգիր) Զփափաքող գրոցս եւ զնդունող
Հոգով Սուրբ տառիս Խաչատուր [քահանայն]
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, եւ որ զմեզ [յիշ]ման արժանի [արասցէ] մի՛ յիշեսցի յանուն նորա///
ԻԹ։ Հ: Ի: Է: Ճ: Ձ: Ա///:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «Հաշտարար սուրբ քր[իստոնե]այք, յորժամ ամբա[ռնայք
զձեռս ձեր]»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 2ա բոլորակ, մէջտեղում թագապսակ զինանշան)՝
“Печ.
Ахалцыхской градской полицiи”::
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝
«Հմր 20, 2588, ՉԽԳ. – 1294, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 2ա՝ «Հմր 176/15», կազմի մէջքին՝
«Ներս. Լամբ. Ատենաբանութիւն (2)»:
2589
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ՈԽԹ. – 1200 |
ԳՐԻՉ՝ Սարգիս սարկաւագ: ԾԱՂԿՈՂ՝ Հայրապետ քհյ.: ՍՏԱՑՈՂ՝ Կոստանդին քհյ.:
ԹԵՐԹ՝ 338: ՊՐԱԿ՝ 1-31x12 (1, 8, 12, 13, 16, 26՝ 11, 2, 6, 29՝ 10, 9, 11՝ 7,
15՝ 6, 17, 31՝ 13, 25, 27՝ 8): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,3x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն
(19.5x14.5): ԳԻՐ՝ ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ 195ա), 2բ-3բ, 265բ՝ բոլորգիր՝ ԺԵ.
դ. (նմուշ՝ 3ա): ՏՈՂ՝ 19-21: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը շագանակագոյն
մետաքս. լուսանցակողերը՝ կապոյտ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա-Գ + Դ-Զ, չգրուած թուղթ (Ա-Գ, ԵԶ)՝ լուսագծերով
եւ լուսադրոշմով՝ «RMBCR» (Գ, Դ):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Մատթէոս՝ 1բ, Մարկոս՝ 97բ: Կիսախորան՝
2ա, 98ա, 158ա, 265ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական,
բոլորակներ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր,
մարդագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ,
մանուշակագոյն, շագանակագոյն, ոսկի, սեւ, սպիտակ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. Մարկոսի
նկարը աղաւաղուած, գունաթափուած, մագաղաթը չորացածութիւնից կծկուած, խոր եզրահատումից
լուսանցազարդերը վնասուած, լուսանցակողերի կապոյտը թափուած. կազմը եւ Ա-Բ, Ե-Զ պահպանակները
Ի. դ.ի, թ. 2-3 եւ 265՝ ընկած թերթերի փոխարէն ԺԵ. դ.ի լրացումներ են, ըստ այսմ՝ 2ա
էջի կիսախորանը եւս ԺԵ. դարի է, թ. 11-2ի եւ 111-2ի միջեւ 2ական, թ. 87-8ի, 113-4ի,
137-8ի, 271-2ի, 279-80ի, 280-1ի, 287-8ի միջեւ 1ական թերթ կտրած-հանած, թ. 15-6ի,
119-20ի, 268-9ի, 314-5ի միջեւ 1ական, 116-7ի միջեւ 2, 336-7ի միջեւ 4 թերթ ընկած,
որոշ թերթեր սխալ տեղադրուած. թ. 113ը պէտք է լինի 17-8ի միջեւ, կարդալ 17բ, 113բ,
113ա, 18ա. թ. 124ը՝ 122-3ի, 298ը՝ 113-4ի, 315ը՝ 323-4ի, 324ը՝ 314-5ի, 336ը՝
333-4ի միջեւ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 2ա-96բ, 113բ-ա Աւետարան Մատթէոսի
(չիք՝ Ե. 5-23, Զ. 15-25, ԻԶ. 49-59):
2. 98ա-157բ, 298աբ Աւետարան Մարկոսի
(չիք՝ Դ. 40 - Ե. 21, Ե. 32-41,
Զ. 35-56, Է. 30 - Ը. 3, ԺԲ. 7-17):
3. 158ա-264բ Աւետարան Ղուկասու:
4. 265ա-338ա Աւետարան Յովհաննու (չիք՝ Ա. 42-51, Գ.
5-17, Ե. 16-24, Ե. 33-44, Է. 3-14, Ի. 4 – ԻԱ. 15):
Ստ. լս-ներում ունի համաբարբառ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 338ա ///ի ծն/// ժամանակի սովոյ եւ
///:
2. 1բ
(ծաղկողի. նկարի մէջ) [Քրիստոս Աստուած] ողորմեա՛ ստացողի [սո]րա Կո[ստա]նտն[ի], զի մեծաւ ջանիւ եւ սերտ սիրով ետ գրել զսա ի
վայելումն անձին իւրոյ եւ ի բարէխաւսութիւն մեղաց իւրո[ց]:
3. 338ա (ստացողի) [Շնորհիւ բարեա]րին
Աստուծոյ, որ զաւրացուցանէ զանզաւրս եւ կանգնէ զանկեալս եւ ի յոյս բարեաց ածէ զյուսահատեալս,
որ եւ զիս՝ զանարժանս արժանի արար հասանել յաւարտ գրոյս: Քանզի ես՝ Կոստանդին քահանայ՝ տրուպս
եւ անարժանս, ներողութեամբն Աստուծոյ ցանկացայ եւ խնդրեցի զմեծագին մարգարիտս զայս
ըստ բանին Տեառն եւ վաճառեցի զամենայն |338բ| զկեանս իմ՝ ստանալ զսա յաղքատ եւ ի դառնաբեր
ժամանակիս բազում ջանիւ եւ խանդաղակաթ սիրով, զի թեպետ եւ ոչ գոյին ինչք պատրաստականք
ըստ մեծամեծ նիւթիցս, սակայն սէր աստուածային փափագմանս մոռացումն արար յոչ կարեմն,
քաջալերեաց եւ առատապէս շնորհեաց ծախս սուրբ Աւետարանիս, զոր սկսեալ սարկաւագին Սարգսի գրով աւարտեաց,
ծաղկեցաւ երանկաւք ի ձեռն Հայրապետ քահանայի,
ի թուականութեանս հայոց ՈԽԹ. (1200), ի թագաւորութեանն Յունաց Անկէլոսի, ի դիտապետութեանն
Հայոց տէր Գրիգորիսի Ապիրատ անուն
կոչեցեալ, յերեքտասան ամի առման Երուսաղէմի, եւ
յերրորդումն ամի թագաւորութեանն Հայոց Լեւովնի բարեպաշտի,
ի բռնակալութեանն այլասեռիցս Ուգնատնին: Ես՝
Կոստանդին///
(վերջը թափուած):
«Ի թուականութեանն հայոց
ՈԽԹ. (1200), ի թագաւորութեանն Յունաց Անկէլսսի, ի դիտապետութեանն հայոց Տէր Գրիգորիսի
Ապիրատ անուն կոչեցեալ, երեքտասան ամի առմանն Երուսաղէմի եւ յերրորդումն ամի թագաւորութեանն
հայոց Լեւոնի բարեպաշտի» մասը ԺԹ. դ.ի ձեռքով կրկնօրինակած Պհպ. Դա-ին:
Տե՛ս Ե-ԺԲ. դդ. յիշ-ք, էջ
307, Հմր 307:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1ա (ԺԷ. դ., բոլորգիր) Ես՝ Մարտիրոս քահանայս, որդի
Հայրապետին, որ
տվի զսուրբ Աւետարանս ի գեղն ի Քեհրան, ի դուռն Սուրբ Լուսաւորչիս՝ յիշատակ
ինձ եւ ծնաւղաց իմոց: Ով ոք հակառակի սուրբ Աւետարանիս՝ ծախելով կամ գողնալով կամ տանելով,
մասն զՅուդայի առցէ: Կարդացո՛ղք սուրբ Աւետարանիս, զմեզ յիշեցէ՛ք միով Տէր ողորմայիւ,
եւ Աստուած զձեզ յիշէ ի յիւր միւսանգամ գալուստն, զԱմէնն հրեշտակքն ասասցեն եւ զԵղիցին՝
մէնք:
2. 97ա (ԺԷ. դ., նոտրգիր) Քրիստոս Աստուած
աւրհնէ զխոջայ Յոովանես մուղդասին զՔրդստանին, որ ստացաւ զսուրբ
Աւետարանս ի ձեռաց այլազգաց՝ յիշատակ իւր եւ ծնողաց իւրոց, հա[ւ]րն իւրոյ՝ <եւ մ>
Թումային եւ մաւր իւրոյ՝
Ամբ<ամբ>արին եւ եղբարն իւր՝
Ստեփանոսին եւ արա մերձաւորաց. ամէն:
Յաջորդում է ԺԸ. դ-ի՞ 7 տողանոց
մի այլ յիշատակարան, որ գրեթէ լիովին ջնջուած է, կարդացւում են առանձին տառեր:
3. 158ա (ԺԷ. դ., նոտրգիր) Ես՝ մմ գ
աա տո ռռ եբ ռռ («Ներսէս»՝ խառն՝ փոխարինագիր եւ գումարագիր ծածկագրութեամբ) վարդապետ
գրեցի առաջին: ՈԽԹ. (1200):
4. 249բ (ԺԷ. դ., բոլորգիր, ստ. լս.)
Քրիստոս Աստուած ողորմի ի խոջայ Յոովէս մողդասուն, որ
ստացաւ զԱւետար[անս ի յիշատակ իւր եւ ծնողաց իւրոց եւ] արա մերձաւորաց իւրոց՝ հաւր իւրոյ՝ Թումաին եւ մաւր իւրոյ՝
Ամբարին եւ եղբար իւրոյ՝
Ստեփանոսին եւ կեն///
(շար. եզրահատած-կտրած):
5. 1ա (ԺԹ. դ., շղագիր) Յամի Տեառն
1148 գրեցաւ սուրբ Աւետարան:
6. 2ա (ԺԹ. դ., շղագիր) Արղութեանց Վասիլին է:
ՆՇՈՒՄ՝ պհպ. Աա՝ «2589», պհպ. Գա՝ «Հմր 25, 2589, ՈԽԹ.
- 1200», ներդիր թերթ (վերջում)՝ «ԻԵ. 25. 5. Աւետարան – Ի սկզբան Մատթէոսի Աւետարանին
են բոլորագիր, ութածալ, երկաթագիր, ի տեղիս-տեղիս ծաղկազարդ գրեալ ի վերայ մագաղաթի,
ի հայրապետութեան հայոց տէր Գրիգորիսի Ապիրատ կոչեցելոյ, ի թագաւորութեան հայոց
Լեւոնի, ստացօղ գրոցն է Կոստանդին քահանայ, նկարողն է Հայրապետ քահանայ, Սարգիս սարկաւագ,
ի վերջն ունի յիշատակարան, ՈԽԹ. (1200), կաշեկազմ»:
2590
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ԳՈՂԹՆ |
ԺԷ. դար, ՌՃԾԷ. –
1708 |
ԳՐԻՉ՝ Անանուն (թ. 3-37, 61-95, 207-65), Եփրեմ քհյ. (թ. 38-60, 96-203, 266-71): ԾԱՂԿՈՂ՝ անանուն, Եփրեմ գրիչը: ՍՏԱՑՈՂ՝ Յովհաննէս քհյ.:
ԹԵՐԹ՝ 273. չգրուած՝ 1ա-2ա, 41բ, 83բ-85ա, 130բ-1ա, 204ա-6ա, 272ա-3բ: ՊՐԱԿ՝ 1+Ա-ԻԳx12 (Ե 11, Է 10, Ը, ԺԱ, ԺԸ 13, ԻԳ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, մագաղաթ (թ. 86, 131, 208): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (15.5x12, 16.5x12): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 90ա, 146ա): ՏՈՂ՝ 21-24: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա., թ. 1 +
ԲԳ, չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ թագ, աստղ, կիսալուսին, սիրտ, խաղող, «T D»:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Մատթէոս՝ 2բ, Մարկոս՝ 85բ, Ղուկաս՝ 131բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 206բ: Կիսախորան՝ 3ա, 86ա, 132ա, 207ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, տաճար, խաչ, թռչուն: Զարդագիր՝ մարդագիր, թռչնագիր, կենդանագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, սեւ, սպիտակ, նարնջի, մանուշակագոյն, շագանակագոյն, ոսկի:
Աւետարանիչների նկարները,
կիսախորանները տարբեր ծաղկողների ու ոճի գործեր են: Մարկոս, Ղուկաս եւ Յովհաննէս
աւետարանիչների նկարները յաւելուած-ներդիր են (տե՛ս Պրակ եւ Նիւթ):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին մաշուած, Ա. փեղկի կոստղերը եւ գամերից մէկն ընկած, լուսանցակողերի կարմիրը
թափուած, թերթերը հիմքի կարից թուլացած, կան աղտոտուածութեան հետքեր, հիմքերի եւ
եզրերի մաշուածքները նորոգուած-կարկատուած ԺԹ. դ.ում՝ Եփրեմ գրիչը լրացրել է նախկինում
գրուած եւ անյայտ պատճառով թերի մնացած ձեռագիրը:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 3ա-83ա Աւետարան Մատթէոսի:
2. 86ա-128ա Աւետարան Մարկոսի (127բ-8ա Յարուցեալ Յիսուս):
3. 128բ-30ա Գլուխք: 130ա
Նախադրութիւն: 132ա-202ա Աւետարան Ղուկասու:
4. 202բ Նախադրութիւն: 203աբ
Ցանկ գլխոց: 207ա-69բ
Աւետարան Յովհաննու:
Ստ. լս. ունի
համաբարբառներ, եզրային լս.՝ գլխանիշ համարներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
270ա Փա՜ռք, պատիւ
եւ գոհութեամբ երկրպագութիւն ամէնառատ,
ամէնիմաստ, ամենազօր,
ամենողորմ Հօր բարերարի եւ մարդասիրի, Որդւոյն միածնի եւ կենսատուի եւ Սուրբ Հոգւոյն
նախախնամողի զամենայն արարածըս, այժմ եւ անզրաւ յաւիտեանս յաւիտենիւ. ամէն: Բարւոյ
ամենայն ոք ցանկայ, ոմանք մասանց, եւ այլք՝ բոլորին, աստուածայնոյն աստուածասէրքն,
եւ բանայ զաչս ներքին մարդոյ՝ գիտել եւ ճանաչել զդիւրակործան եւ զապականելի կենցաղոյս
վայելս, թէ ընդ գտանելն արագ ունի եւ զեղծումն, իսկ որոց բաց եւ յըստակ ունիցին զմտացն
աչս՝ եւ լուսատեսակ զհոգւոյն տեսարանս գանձեն անձանց իւրեանց անճողոպրելի շահս, որ
միշտ է եւ զրաւ ունի զկայ ընդ Աստուծոյ եւ ոչ ական հատանի ի վնասակար գողոց, ուստի
եւ |270բ| շառաւիղն քահանայի զտէր Յովաննէս սրբանուէր քահանայ
ստացաւ զայս մատեանս աստուածային՝ յիշատակ իւր եւ ծնօղացն իւրոց՝ հօրն Մարութայ քահանային եւ մօրն՝ Եւային, եւ եղբարցն՝ Թեւանին եւ Սարգսին եւ ամուսնոյն իւրոյ՝ Հազարվարդին եւ որդոցն՝
Մարութային եւ Պօղոսին եւ դուստրն՝
Գուլվարդն եւ թոռն՝ Խաչիկն, որ է որդի Մարութին: Դարձեալ յիշեցէ՛ք
զտէր Յովանէսն եւ զեղբարսն
իւր՝ զԹեւանն հանգուցեալ,
այլեւ զՍարգիսն եւ կողակիցն
իւր՝ զԹագուհին եւ որդին
իւր՝ զԳրիգորն: Դարձեալ
յիշեցէ՛ք զքեռքն իւր՝ զՍառայն եւ զԶանազանն եւ վարդապետն՝
տէր Սարգիսն եւ որդին՝
Վարդանն եւ դուստր՝ Մարիամն: Դարձեալ յիշեցէ՛ք
զտէր Յովանէսն եւ զկարգակից
քահանայսն՝ տէր Միքայէլն, տէր
Մարտիրոսն, տէր Ստեփանն՝ այս մեծ եկեղեցոյ՝
Սուրբ Աստուածածնի քահանայքն,
նաեւ Սուրբ Սարգսի եկեղեցւոյ
|271ա| քահանայքն՝ տէր Յակոբն, տէր
Պօղոսն, տէր Վարդանն, տէր Ստեփանն եւ զսարկաւագունսն
եւ զբարեպաշտօն ժողովուրդսն յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք: Նաեւ եւս յիշեցէ՛ք
զտէր Յովաննէսն, որ ստացաւ զսուրբ
Աւետարանս եւ ետ վախմ եւ յիշատակ ի դուռն Սուրբ Աստուածածնին, եւ ո՛չ ոք ջանայ հանել զսա ի դրանէ սորին: Եւ էր ի ժամանակս
հայրապետութեան տեառն Աղէքսանդրի սրբազան
կաթողիկոսի եւ առաջնորդութեան Սրբոյ աթոռոյն
Թումայի առաքելոյն տեառն
Յոհաննու եւ այցելուի
երկրիս Գողթնեաց: Դարձեալ
աղաչեմ զմանկունսդ նորոյ Սիօնի՝ որք հանդիպիք սմա կարդալով կամ օրինակելով, յիշեցէ՛ք
ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զստացօղ սորին՝ զտէր Յովաննէսն եւ զգծօղ սորին՝ զԵփրեմ մեղսամած քահանայս, որ Բ. գլուխ սուրբ Աւետարանիս գծագրեցինք հանդերձ ծաղկով
եւ երկաթագրով եւ համարագրով, յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի ասացէք: |271բ| Եղեւ զրաւ
գրչութեան սորա ի թվին հայոց ՌՃԾԷ. (1708), եւ յամսեանն սեպտեմբերի ԺԵ. (15):
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝
«27, Հմր 2590, ՌՃԾԷ. – 1708ից առաջ, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
կազմի մէջքին. «Աւետարան (7)»:
2591
ՃՕԱՆ ՊԱԹԻՍՏԱ ՊՕՌԹԱ, ԲՆԱԶԱՆՑՈՒԹԻՒՆ
|
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 143+1 (կրկն.՝ թ. 1, գրչի էջակալում՝ 1-71, որ է՝ 1գ-36ա). չգրուած՝ 1բ, 69ա-70բ, 103բ-5բ, 131բ, 139բ-ժ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Զx12 (Ե 10)+1+Ա-Գx12 (Բ 10) + Ա-Դx10 (Դ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսադրոշմներով՝ «St Pons», «GIOVANNI
CHECCHI» եւ խեցեզարդ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,5x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17x13): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 1գ): ՏՈՂ՝ 30: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը, Ա, Բ փեղկերի հիմնամասերը եւ անկիւնները՝ կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ. աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա (սկ.)՝ սպիտակ չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «VG»:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյն՝ սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, Բ. փեղկի ստորին արտաքին եզրը քրքրուած, թթուայնութեան հետեւանքով որոշ էջերի գիրը արտացոլուած հակառակ երեսներին:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1գ-139ա [Ճօան Պաթիստա Պօռթա,
Բնազանցութիւն]
– 1գ-2բ Նախերգանք – Բնազանցութեան մեծապէս զհետ էին նախնի իմաստասէրք... ճանպարհ
քաջադէպ հորդէ մեզ հասանել յերկրորդին ծանօթութեան:
I. 2բ-68բ Բնազանցութեան առաջին մասն. Հոգէբանութիւն – Հոգեբանութիւնդ անուն ծագեալ ի բառիցդ հոգի եւ բան...
1. 3ա-14բ Պրակ Ա. Յաղագս բնութեան հոգւոյ – Հոգի բառիւ իմանամք զէակն խորհուն...
ա. 3բ-7ա Գլուխ Ա. Պարզութիւն հոգւոյ – Ի նոյն իսկ ի բնութենէ խորհելոյ... որ է ասել միանգամայն եւ պարզ եւ բաղադրեալ:
բ. 7բ-9ա Գլուխ Բ. Յաղագս անմահութեան հոգւոյ – Ի պարզութենէ հոգւոյ հարկիւ հետեւի... ըստ պատկերի իւրում եւ
ըստ նմանութեան:
գ. 9ա-14բ Գլուխ Գ. Սկիզբն եւ գոյութիւն հոգւոյ – Որչափ քաջածանօթք եմք պարզութեան եւ անմահութեան հոգւոյ...
տպաւորեալ եւս իցէ ի մեզ զգաղափարս գունոց (յօդուածք Ա-Դ):
2. 14բ-68բ Պրակ Բ. Զօրութիւնք եւ ներգործութիւնք հոգւոյ – Ի բանականն արուեստի խուն ինչ նշանակեցաք...
ա. 14բ-23բ Գլուխ Ա. Զգայութիւն – Արդէն իսկ լրիւ ի բանական արհեստին... եւ ըմբռնումս զիմանալն զարտաքին տպաւորութիւնս
(յօդուածք Ա-Զ):
բ. 23բ-8ա Գլուխ Բ. Զօրութիւն մտացելոյ – Ասացաք ի բանական արհեստին... զորմէ յայլուր ժամ լիցի մեզ խօսիլ (յօդուածք Ա-Բ):
գ. 28ա-37ա Գլուխ Գ. Յիշողութիւն – Անօգուտ էր մարդոյ զօրութիւն զգալոյ եւ խորհելոյ... որպէս տեսցուք ի բարոյականն
իմաստասիրութեան (յօդուածք Ա-Դ):
դ. 37ա-44ա Գլուխ Դ. Կամք – Կամքն է զօրութիւն
հոգւոյ... եւ ընտրել զմին յաւէտ, քան զմիւսն (յօդուածք Ա-Ե):
ե. 44բ-6ա Գլուխ Ե. Ներգործութիւն – Ներգործութիւնն ընդհանրապէս բովանդակէ յինքեան... եւ ստոյգ յայտնութիւն բազմապատիկ
փորձովք:
զ. 46ա-8բ Գլուխ Զ. Գործք ծագեալք ի նախակարգեալ զօրութեանցդ – Յառաջին գիրս բանական արհեստին... եւ աչալրջութեամբ կալովն
ի վերլուծութիւնս (յօդուածք Ա-Բ):
է. 48բ-51բ Գլուխ Է. Ունակութիւն եւ ազդումն բնաւորական – Ի նախընթաց գլուխդ տեսաք... բնածինս դնել ի սարդումն:
ը. 51բ-4բ Գլուխ Ը. Քուն, երազք, քնախօսութիւնք, քնաշրջութիւնք, զառանցանք
եւ մոլեգնութիւնք – Միաւորեմ զայս ամենայն ի մի եւեթ գլուխ...
որպէս թէ կատարելապէս ի մտի իցեն (յօդուածք՝ Ա-Գ):
թ. 54բ-6ա Գլուխ Թ. Բովանդակութիւն պրակիս – Առ ի դոյզն բանս ամփոփել զցայս վայր... մինչեւ ցայսօր մեծաւ
մասամբ յանհասութեան ծածկեալք առ ի մէնջ:
ժ. 56ա-9բ Յաւելուած. Յաղագս հոգւոյ անբանից – Զոր օրինակ ի տեսանելոյ յայլ մարդիկ... զոր պարգեւեաց նոցա:
ժա. 59բ-68բ Ծանօթութիւնք հոգեբանութեան, ուր եդեալքն յետ թուանշանաց կրկին
գաւազանաձեւ գծիւք // հեղինակին են, իսկ առանց նշանաց եդեալքն` ի մէնջ յաւելան – 1. Բացատրութիւն այսր կարծեաց... որ կատարի ի տասն ժամս եւ ի քանի մի վայրկեանս:
II. 71ա-103ա Բնազանցութեան մասն Բ. Էակաբանութիւն կամ վերլուծութիւն գաղափարաց
եւ ծանօթութեանց, որ ի վերայ էակաց – Էակաբանութիւնն,
որ նշանակէ ճառ կամ բան զէակաց...
1. 71բ-80ա Պրակ Ա. Սկիզբն գաղափարաց եւ ծանօթութեանց, որ յաղագս բնութեան
եւ հանգամանաց մարմնեղէն գոյութեանց – Ոչ ոք երկբայեսցի,
թէ միայն զգայութիւնք են միջոցք...
ա. 72ա-3բ Գլուխ Ա. Թէ զիա՞րդ հասանէ հոգին ի ծանօթութիւն գոյութեան մարմնոյ
– Բոնտիյլեաքայ կազմեալ արձան մի... որպէս ի մօտոյ ունիմք տեսանել:
բ. 73բ-5ա Գլուխ Բ. Թէ զիա՞րդ ստանամք զգաղափարս ձեւոյ եւ հեռաւորութեան
մարմնոյ – Զառաջին սովորեալք ընդ բանալ զաչսն...
կրկին գոլով պատկերաց յերկուս աչս տպացելոյ:
գ. 75ա-6ա Գլուխ Գ. Զիա՞րդ իրք յիւրեանց բնական դիրս տեսանեն... կրկին
գոլով պատկերաց յերկոսին աչսն նկարելոց – Թէ պատկերք
իրաց գլխիվայր նկարին... մատն մի եւեթ տեսանի:
դ. 76աբ Գլուխ Դ. Զիա՞րդ լինի որոշել զմարմին եւ ուռուցիկ, կորնթարդ
եւ գոգաւոր – Պատկեր մարմնոյ իրիք, թէ հարթ իցէ...
կարէ եղծանել վկայութիւն շօշափելեաց:
ե. 76բ-7ա Գլուխ Ե. Թէ զիա՞րդ շօշափելիք եւ տեսանելիք ուսուցանեն այլոց
զգայութեանց ճանաչել զդիրս մարմնոյ, եւ զիա՞րդ զգայութիւնս մեր յայնոսիկ ածեմք հայեցեալ
իբր ի հանգամանս մարմնոյ – Շօշափելիք ուսուցանեն զտեսանելիս... ուր
զգունոց սովորաբար լոկ ըմբռնմունս ունիմք:
զ. 77աբ Գլուխ Զ. Թէ զիա՞րդ հասանէ մանուկն ի ծանօթութիւն զգայարանաց
իւրոց եւ զիւրաքանչիւրոցն զգացմունս ի նոսա ածէ եւ նոքօք վարի յորոշել զնորանոր իրս
– Այլ ծանօթութիւն, յոր հոգին ժամանէ... զորմէ ժամ է արդ խօսիլ:
է. 78աբ Գլուխ Է. Զիա՞րդ ստանան մանկունք զգաղափարս տարածութեան եւ
կարծրութեան – Առաջին գաղափար տարածութեան առանց
երկբայութեան ծագէ ի շօշափելեաց... յայնժամ հուսկ յետոյ ձեւանայ ճըշգրիտ ծանօթութիւն
կարծրութեան:
ը. 78բ-9ա Գլուխ Ը. Ուստի՞ ծագէ գաղափար մարմնոյ եւ էական եւ ճշգրիտ
հանգամանաց նորա որոշումն ի պատահականաց եւ յերեւութականաց – Գաղափարք տարածութեան եւ պնդութեան... արժանապէս այս հանգամանք
կոչեցան ճշմարիտք:
թ. 79բ-80ա Գլուխ Թ. Ծանօթութիւնք հանգամանաց, ստորոգելեաց, եղանակի...
եւ նիւթոյ, հոգւոյ եւ ոգւոյ – Բառքդ հանգամանք... եւ անգիտելի առին էութիւնք
իրաց:
2. 80ա-103ա Պրակ Բ. Սկիզբն գաղափարաց եւ ծանօթութեանց, որ ըստ համեմատութեանց
– Որպէս ի բանական արուեստին ասացաք...
ա. 80ա-4բ Գլուխ Ա. Համեմատութիւնք նմանութեան – Այն ինչ երկու կամ բազում ինչ ընդ միմեանս բաղդատին... այժմու
հանգամանք նորա ընդ անցելոյն (յօդուածք Ա-Բ):
բ. 84բ-92բ Գլուխ Բ. Համեմատութիւնք համագոյութեան – Յօդ. Ա. Միջոց, շարժումն եւ ժամանակ...
որք երբեմն անլուծանելիք համարեալ լինէին (յօդուածք Ա՝
Ա-Թ հատուածք, յօդուածք Բ՝ Ա-Զ հատուածք):
գ. 92բ-8բ Գլուխ Գ. Համեմատութիւնք կցորդութեան – Համեմատութիւնք կցորդութեան յիւրեանս պարագրէն... եւ բարոյական
կցորդութեան պատշաճին (յօդուածք Ա-Գ, յօդուած Ա՝ Ա-Է հատուածք):
դ. 99ա-103ա Գլուխ Դ. Բաղադրեալ համեմատութիւնք ինչ – Համեմատութիւնքդ ցայս վայր խորհրդածեալք եւ զննեալք... տարերք
են մարդկայնոյ երջանկութեան (յօդուածք Ա-Դ):
III. 106ա-31ա Բնազանցութեան մասն Գ. Տիեզերաբանութիւն – Տիեզերաբանութիւն յունարէն կոչի քօսմոլօղիա...
ա. 106ա-9բ Գլուխ Ա. Պէսպէս վարկածք նախնի իմաստասիրաց յաղագս սկզբան աշխարհի
– Խնամով իմն եւ ճիշտ բացատրութիւն... տարագիր եղեւ յԱթենայ
(յօդուածք՝ Ա-Գ):
բ. 109բ-12բ Գլուխ Բ. Հերքումն կարծեացդ – Յորոց ցայս վայր ասացաւ... ըստ ճակատագիրն ի ծայրս զառանցանաց (յօդուածք՝ Ա-Դ):
գ. 113ա-23ա Գլուխ Գ. Ճշմարիտ սկիզբն աշխարհի – Յետ նշանակելոյ զպէսպէս կարծիս... կամ սակաւն չիշխեմք որոշել ինչ (յօդուածք՝ Ա-Դ):
դ. 123ա-6բ Գլուխ Դ. Դիրք աշխարհի եւ ընդհանուր օրէնք սորա – Երկարժամանակեայ դիտողութիւնք... ապախտ է բոլորովին եւ վրիպական:
ե. 127ա-9ա Գլուխ Ե. Տարերք բաղադրութեան աշխարհի – Նախնիք սովորաբար չորս տարերս եդին... ով կարիցէ որոշակի սահմանել
զայս:
զ. 129բ-31ա Գլուխ Զ. Կատարելութիւն աշխարհի եւ յաղագս ամենալաւութեան
– Որ միանգամ զուշ մտացն յառեսցէ յերկինս... ժպրհեսցին այդպիսում
իմիք փոփոխութեան:
IV. 132ա-9ա Բնազանցութեան մասն Դ. Բնական աստուածաբանութիւն – Ազնուագոյն մասն բնազանցութեան է այն...
ա. 132ա-5ա Գլուխ Ա. Գոյութիւն Աստուծոյ – Որք յայտնի ընդհարան ընդ գոյութիւնն Աստուծոյ... որոց արժան է գոլ ի նմին յԱստուած:
բ. 135ա-9ա Գլուխ Բ. Ստորոգելիք Աստուծոյ – Յօդուած Ա. Յաւիտենականութիւն... եւ առ
հռովմայեցիս, Պղաւտոս, Վերգիլիոս եւ Ովրատիոս (յօդուածք՝ Ա-Զ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԹԱՐԳՄԱՆՉԻ
68բ Յիտալական լեզուէ յեղեալ ի մերս ի Յօհաննէս դպրէ Տէր Կարապետեան Պրուսացւոյ:
139ա Սկիզբն թարգմանութեանս յունիսի 7 եւ վախճանն ի յուլիսի 1, յամին 1827:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1ա (ԺԹ. դ., շղագիր) Բնազանցութիւն: Յիտալական բնագրէն ի
հայ փոխեաց Յովհաննէս ս. կ. Տէրոյենց:
2. 139ա (ԺԹ. դ., շղագիր) Թարգմանեալ է ամբողջ Բնազանցութիւնն
ի Յովհաննէ պատուելւոյ Տէրոյենց Պրուսացւոյ ի հայրենակցէ իմմէ (ստորագրութիւն՝ անընկալելի):
ՆՇՈՒՄ՝ կազմաստառ
Ա՝ «Հմր 44», պհպ. Աա՝ «Բնազանցութիւն, Հմր 44/2591,
1827, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2592
ՃՕԱՆ ՊԱԹԻՍՏԱ ՊՕՌԹԱ, ԲՆԱԶՆՆՈՒԹԻՒՆ, ՁԵՌՆԱԶՆՆՈՒԹԻՒՆ
|
ՌՃՂԶ. – 1747 |
ԹԵՐԹ՝ 56. չգրուած՝
1բ, 44բ, 46աբ, 56բ: ՊՐԱԿ՝ 1-5x12 (1, 5՝ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
25x18,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17,5x13): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 21ա): ՏՈՂ՝ 35: ԿԱԶՄ՝
տպարանային դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, Ա, Բ փեղկերին բրոնզով զարդաշրջանակ՝ մէջը
բոլորակի մէջ ներգծուած վեցթեւ աստղ, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը դեղին թուղթ. լուսանցակողերը՝
դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա-Դ + Ե-Ը՝ սպիտակ չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝
եռամահիկ (պհպ. Բ. Գ, Ե, Ը):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճօան
Պաթիստա Պօռթա՝ 3բ: Մանրանկար բնագրի մէջ (գծանկար) – «Ձեռնազննութիւն գծիցն
ձեռաց»՝ 47բ-50ա: Կիսախորան-գլխազարդ՝
4ա (կիսախորանի ներքոյ՝ վարդ), 39ա: Ճակատազարդ՝
19բ, 30ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ թռչնագիր, բուսական: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, դեղին, նարնջի,
վարդագոյն, մանուշակագոյն, շագանակագոյն, սեւ, սպիտակ, բրոնզ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. որոշ
էջերի գիրը արտացոլուած հակառակ երեսներին. թ. 4-9, 13-4, 19-20, 24, 33, 38, 43՝
թթուայնութեան հետեւանքով դեղնած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-45բ [Տիտղ.] Գիրք Բնազննութեան բոլոր մարդկային մարմնոյ, արտահանեցեալ ի Ճօան Պաթթիսթայէ Փօռթայնոյ եւ համառօտեալ Ֆրանչիսկոս Սթէլլութոյ, թարգմանեցեալ ի Յօհաննիսէ վարդապետէ Կոստանդինուպօլսեցւոյ՝ ի զուարճութիւն հայկազունեաց, ըստ խնդրոյ պարօն Գասպարի՝ որդւոյ խօճայ Սահրաթին, ի յիշատակ անձին իւրոյ եւ հոգւոց ծնօղաց իւրոց եւ ի վայելումն ընտանեաց նորին, ի փառս մեծագոյն Աստուծոյ
– 2ա Տրակ առ հայկազին վաճառականս – Նորածին Բնազննութիւնս առ ձեզ դիմէ, ո՛վ եղբարք իմ սիրելիք ի Քրիստոս, որպէս զի ձեօք ճոխացեալ սիրեսցի ի մէջ մերազնեայց՝ առ ի ունիլ զտեղի պարծանաց ի մէջ գրեանցն հայկազունեաց, քանզի որպէս ի յինչս տեարք, այսպէս եւ ինչք ի տեարս պարծին: Եւ այս՝ նախ ի փառս մեծագոյնս Աստուծոյ, երկրորդ՝ ի զուարճութիւն եւ ի հրճուանս ձեր, եւ երրորդ՝ ի վերաստացումն այցելութեանն վերնականի հայկողին իւրոյ աղագաւ, վասն որոյ ընկալարո՛ւք զսա սիրով եւ ի կիր արկէ՛ք ըստ հաճոյից ձերոց նշմարելով ուշիմապէս զիրս շահաւորս եւ օգտակարս ճառեցեալս ի սմա, քանզի ըստ իմում խոկման ի բազումս ձեզ եղելոց է պիտոյ եւ ի բազմաց ընդունելոց է զշուք խոհեմոգութեան, որովհետեւ սորին է զննելն ոչ միայն զզանազան բարուց եւ սովորութեանց, ախտից եւ մոլութեանց մարդկան եւ անասնոց, այլ եւ ընձեռելն զկերպ զսպելոյ զնոյնս, որ ամենեքեան իրաւի պիտոյանան մարդկային սովորութեան, այսինքն՝ ի յամուսնութիւնս եւ ի յընկերակցութիւնս, ի բարեկամութիւնս, ի խորհրդակցութիւնս եւ ի կառավարութիւնս անձին, հոգեկանս եւ մարմնականս, իսկ եւ ի խրախճանս եւ ի զբօսանս համեստս եւ պարկեշտս: Ողջ լերո՛ւք: Զի ձեր եմ ես ամենեցուն՝ ծառայ Յօհաննէս վարդապետ Կոստանդնուպօլսեան:
– 2բ Նախերգութիւն առ երանեալ եւ փառաւորեալ սուրբն Գրիգորիոս Լուսաւորիչն եւ առաջին հայրապետն Հայաստանեայց – Ո՜վ լուսազգեաց հայրդ հայկազունեաց, սովորութիւն է ծառայից հաւատարմաց նուիրել տեարցն իւրեանց սեփականաց զպտուղ իւրայնոց երկանց առ ի վերաստացումն այցելութեան ուրուք փափաքեցելոյ ի բաց ձգելով զպատկառանս ծնեալս ի նուաստութեանց իւրեանց հոգեկանաց կամ մարմնականաց, որպէս զի նոքօք պերճացեալք դիւրապէս մարթիցին ժամանել ի նպատակն վախճանական զսոյն դիտաւորութիւն ունելով, եւ իմ վերընծայեմ քում վեհանձնութեանդ զդուզնաքեայ զայս աշխատութիւնս, զոր յանձն առի ըստ խնդրոյ պարօն Գասպարի Սահրատեան, ի յիշատակ անջնջելի հոգւոյ իւրոյ եւ ամենայն ընտանեաց իւրոց ի փառս մեծագոյն Աստուծոյ, բայց քանզի տեսանեմ ի յիս ամենեւիմբ զանընդունակութիւն առ այսպիսի պաշտօն սակս տարաձայնութեան իմոյս կենցաղավարութեան ի վարուց քոց սրբակրօնից եւ հրեշտակայնոց, ուստի խոնարհապէս թախանձեմ ի գթութենէ քումմէ հայրականէ վերընդունիլ զսա ի ձեռանէ հիքոյս հոգւով հեզութեան եւ բարեգթութեան անտես առնելով զտգեղութիւն իմոյ անձին եւ առատ ձեռնել ինձ զնպաստութիւն քոյոց ատենահասից բարեխօսութեանց ի տրամադրութիւն երկնային շնորհաց, եւ ազնուագործելով զայն սիրել քոյով օժանդակութեամբդ ի մէջ մերազնեաց, զի ի սոյն ներհմտացեալ միտք նոցին ոչ միայն ուշիմապէս ընտրիցէ զօգտակարս, այլ եւ խոհեմապէս փախիցի ի վնասակարից, ի գովեստ եւ ի փառս մեծագոյնս հեղինակին բնութեանց, յորում եւ յամենայնում հետեւիցի սիրով ի լրումն ըղձից քոյոց սրբութեանդ, որոյ եմ ես յաւիտեան անարդիւն ծառայ Յօհաննէս Բիւզանդեան չնչին քահանայ:
ա. 3ա, 4ա-18բ Գիրք առաջին. Յաղագս թէ զիա՞րդ բնազզնուք ի ձեռն նշանից երեւեցելոցն ի մարմնոջ մտածիցեն զհակամիտմունս հոգւոցն –
Պրակ առաջին. Յաղագս գիտութեանց դիւցազննականաց, սնոտեաց եւ խաբէականաց... ապա ուրեմն են զօրեղք: Աւարտ առաջին հատորի գրքիս (պրակք 1-33):
– 3ա Յաղագս բնազննութեան բոլորի մարմնոյ մարդկայնոյ եւ նորին օգտակարութեան եւ դիւցազննաբանութեան, ըստ որում ծնանի ի սկզբանց բնականաց: Նախերգութիւն գրեանն առաջնոյ – Գերյարգութիւն արհեստի բնազննութեանն... յառաջադրեմք մեզ զայս արհեստ առ ի հռչակել:
բ. 19ա-29բ Գիրք երկրրոդ. Յաղագս յատուկ նշանից եւ բաժանման բաղադրութեան մարդկային մարմնոյ –
Պրակ առաջին. Յաղագս գըլխոյ... եղնկունք կարմրանշոյք նշանակեն զբարեխառնութիւն, եւ հետեւապէս՝ զբարեսիրութիւն (պրակք 1-16):
– 19ա Նախերգութիւն գրեանն երկրորդի – Գրեցաք մինչեւ ցարդ, թէ... յերեսս բացայայտիցեն:
գ. 29բ-38բ Գիրք երրորդ. Յաղագս համագումարման նշանաց մարմնոյ մարդկայնոյ –
Պրակ առաջին. Յաղագս զօրութեանց եւ մոլութեանց հոգւոյն... եթէ իցէ ընձախակողման ծնկան, նշանակէ զբեղմնաւորութիւն (պրակք 1-18):
– 29բ Նախերգութիւն գրեանն երրորդի – Ճառեցաք յանցեալ գրեանն... զի որ գրէնն ընթանայցէ կարգաւորապէս:
դ. 38բ-44ա Գիրք չորրորդ. Յաղագս կերպից եւ եղանակաց, որովք մտածնիցելոց եւ ճանաչելոց մերոց եւ այլոց ախտից, մոլութեանց եւ վատթարութեանց դեղք եւ սպեղանիք պատրաստիլ կարեն –
Պրակ առաջին. Յաղագս, թէ որպէս անգէտ ոք կարիցէ լինիլ գիտուն եւ խոհեմ... ի կիր արկցէ զդեղս եւ զսպեղանիս, վերոյգրեցեալս ըստ եղանակի ուսուցելոյ: Վերջ բնազննութեան (պրակք 1-18):
– 38բ Նախերգութիւն գրեանն չորրորդի – Ապացուցաք ի գրեանս նախասացեալս... ըստ այսմ եւ մեք սկսեցուք ճառելն առաջ եդելում գրեանս հանդերձ տերամբ:
– 45աբ Ցանկ գրոց Բնազննութեան – Գիրք առաջին. Յաղագս գիտութեանց դիւցազննականաց, սնոտեաց եւ խաբէականաց... Յաղագս թէ որպէս լիրբ ոք կարիցէ լինիլ ամօթխած: Վախճան ցանկի բնազննութեան:
Հմմտ. ձեռ. 4286, 5ա-113բ:
Բ. 47ա-56ա Ձեռնազննութիւն բնական, թարգմանեցեալ ի նոյնոյ հեղինակէ
– 47ա Նախերգութիւն գրգոյս – Գերյարգելի արհեստն ձեռնազննութեան... որք ծնանիլ կարեն ի գծիցն յայնցանէ:
ա. 47բ-51բ Ընձեռուած առաջին. Յաղագս բնական ձեռնազննութեան եւ բնութեան եւ պատճառաց գծիցն ձեռաց – Գլուխ առաջին. Ձեռն բաժանին հասարակապէս յերիս մասունս... ի սոցանէ սկսանին ձեռնազնուք նախաճառել զիրաց բանականաց (գլուխք 1-24):
բ. 52ա-5բ Ընձեռուած երկրորդ. Յաղագս գուշակութեան հիմնեցելոյ ի գիծս ձեռաց –
Գլուխ առաջին. Յաղագս կանոնից ձեռնազննուաց... եւ օժանդակ լինին որսորդք, ձկնորսք, սուրհանդակք, կառավարք, ծովայինք եւ ջրավարժք, հիւանդք, գիճայինք, թէ ամուսնացեալք: Վերջ (գլուխք 1-23):
– 56ա Ցանկ գրոցս Ձեռնազննութեան – Յաղագս բաժանման ձեռաց... Յաղագս բնութեան մոլորակաց: Աւարտ ցանկին Ձեռնազննութեան:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս տիտղոսաթերթ՝
1ա:
56ա Յամի Տեառն 1747 եւ ի յամսեանն փետրվարի ԺԱ.ումն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Պհպ. Աա. սեւ թանաքով բոլորակ՝ մէջտեղում թագապսակ զինանշան. “Печ. Ахалцыхской градской полицiи”:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին՝ «Բնազննութիւն (2)», պհպ. Աա՝ «Հմր
157, 54, Հմր 46/2592, 1747 թ., ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2593
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԵՐԶՆԿԱ՞Յ |
ՉԾԲ. – 1303 |
ԳՐԻՉ՝ Կարապետ երէց: ՍՏԱՑՈՂ՝ պրն. Ֆռանկ:
ԹԵՐԹ՝ 236+1 (կրկն.՝ թ. 1. յետագայի թերթակալում՝ գ-մլէ., որ է՝ 1-235, էջակալուած՝ ۱-٢٥٧, որ է՝ 1ա-128ա). չգրուած՝ 1աբ, 232բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Իx12 (Ա 11, Ի 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,5x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (18x12): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 46ա): ՏՈՂ՝ 21-2: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը տախտակ. աստառը կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ + ԳԴ՝ չգրուած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 31ա, 185ա: Ճակատազարդ՝ 1գ, 1դ, 24բ, 180ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, տաճար: Զարդագիր՝ թռչնագիր, մարդադէմ: Գոյներ՝ շագանակագոյն, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. խոնաւութեան հետեւանքով լուսանցազարդերի ներկը
թափուած, թերթերը խունացած, ներկը տարածուած գրադաշտերին, վերջին թերթերը քայքայուած,
թափուած, որի պատճառով բնագիրը թերի, լրացուած Ի. դ.ի նորոգման թղթով, Ի. դ. նաեւ վերակազմուած
է հին եւ նոր կաշիների միակցումով, հին կազմաստառով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1գ-179բ [Մխիթարայ Գօշի Գիրք դատաստանի]
Տե՛ս ձեռ. 485, 1ա-183բ: Նխդր./1ա-24ա: Ցանկ/24բ-30բ: ա/31ա-3բ: բ/33բ-40բ: գ/40բ-2ա: դ/42ա-5ա: ե/45ա-6ա: զ/46ա-7ա: է/47ա-8ա: ը/48աբ: թ/48բ-9ա: ժ/49ա: ժա/49աբ: ժբ/49բ-50ա: ժգ/50ա: ժդ/50ա-1ա: ժե/51ա-2ա: ժզ/52աբ: ժէ/52բ: ժը/52բ-3ա: ժթ/53ա: ի/53աբ: իա/53բ: իբ/53բ-4ա: իգ/54ա: իդ/54ա: իե/54աբ: իզ/54բ-5ա: իէ/55ա: իը/55աբ: իթ/55բ-6ա: լ/56աբ: լա/56բ-7ա: լբ/57աբ: լգ/57բ: լդ/57բ-8ա: լե/58ա: լզ/58աբ: լէ/58բ-9ա: լը/59աբ: լթ/59բ-60բ: խ/60բ-1ա: խա/61ա: խբ/61բ: խգ/61բ-2ա: խդ/62ա: խե/62աբ: խզ/62բ-3ա: խէ/63ա: խը/63բ: խթ/63բ-4ա: ծ/64ա: ծա/64աբ: ծբ/64բ-5ա: ծգ/65ա: ծդ/65աբ: ծե/65բ-6ա: ծզ/66ա: ծէ/66աբ: ծը/66բ-7ա: ծթ/67ա: կ/67ա: կա/67աբ: կբ/67բ-8ա: կգ/68ա: կդ/68աբ: կե/68բ-9բ: կզ/69բ: կէ/69բ-70ա: կը/70ա: կթ/70աբ: հ/70բ: հա/70բ-1ա: հբ/71աբ: հգ/71բ: հդ/71բ-2ա: հե/72ա: հզ/72աբ: հէ/72բ-3ա: հը/73աբ: հթ/73բ-4ա: ձ/74ա: ձա/74աբ: ձբ/74բ-5բ: ձգ/75բ-6ա: ձդ/76աբ: ձե/76բ: ձզ/76բ-7բ: ձէ/77բ: ձը/77բ-8բ: ձթ/78բ: ղ/78բ-9բ: ղա/79բ-80ա: ղբ/80աբ: ղգ/80բ: ղդ/80բ-1ա: ղե/81աբ: ղզ/81բ: ղէ/81բ-2ա: ղը/82աբ: ղթ/82բ: ճ/82բ-3ա: ճա/83ա-5ա: ճբ/85ա-7բ: ճգ/87բ-8բ: ճդ/88բ-90ա: ճե/90աբ: ճզ/90բ-1ա: ճէ/91աբ: ճը/91բ-2ա: ճթ/92աբ: ճժ/92բ-3ա: ճժա/93աբ: ճժբ/93բ-4բ: ճժգ/94բ-5ա: ճժդ/95ա: ճժե/95բ: ճժզ/95բ: ճժէ/95բ-6բ: ճժը/96բ-7ա: ճժթ/97ա: ճի/97աբ: ճիա/97բ: ճիբ/97բ-8բ: ճիգ/98բ: ճիդ/98բ-9ա: ճիե/99աբ: ճիզ/99բ: ճիէ/99բ-100ա: ճիը/100ա: ճիթ/100աբ: ճլ/100բ: ճլա/100բ: ճլբ/100բ-1ա: ճլգ/101աբ: ճլդ/101բ-2ա: ճլե/102ա: ճլզ/102աբ: ճլէ/102բ-3բ: ճլը/103բ-4ա: ճլթ/104աբ: ճխ/104բ: ճխա/104բ-5ա: ճխբ/105աբ: ճխգ/105բ-6ա: ճխդ/106աբ: ճխե/106բ-7ա: ճխզ/107ա-8ա: ճխէ/108ա: ճխը/108աբ: ճխթ/108բ: ճծ/108բ-9ա: ճծա/109աբ: ճծբ/109բ: ճծգ/109բ-10ա: ճծդ/110աբ: ճծե/110բ: ճծզ/110բ-1ա: ճծէ/111ա-2ա: ճծը/112աբ: ճծթ/112բ-3ա: ճկ/113աբ: ճկա/113բ: ճկբ/113բ: ճկգ/113բ-4ա: ճկդ/114ա: ճկե/114աբ: ճկզ/114բ-5ա: ճկէ/115աբ: ճկը/115բ: ճկթ/115բ-6ա: ճհ/116աբ: ճհա/116բ: ճհբ/116բ-7ա: ճհգ/117ա-8ա: ճհդ/118ա: ճհե/118ա: ճհզ/118բ: ճհէ/118բ: ճհը/118բ: ճհթ/118բ-9ա: ճձ/119ա-20ա: ճձա/120աբ: ճձբ/120բ-1բ: ճձգ/121բ-2ա: ճձդ/122ա-3ա: ճձե/123ա-4ա: ճձզ/124ա: ճձէ/124աբ: ճձը/124բ-5ա: ճձթ/125ա: ճղ/125ա-6բ: ճղա/126բ: ճղբ/126բ-7ա: ճղգ/127ա: ճղդ/127աբ: ճղե/127բ-8բ: ճղզ/128բ-9բ: ճղէ/129բ-30ա: ճղը/130ա-1ա: ճղթ/131ա: մ/131աբ: մա/131բ-2բ: մբ/132բ: մգ/132բ-3բ: մդ/133բ-4ա: մե/134աբ: մզ/134բ-5ա: մէ/135ա-6բ: մը/136բ-7ա: մթ/137ա-8ա: մժ/138ա: մժա/138աբ: մժբ/138բ-41բ: մժգ/141բ-5ա: մժդ/145ա: մժե/145աբ: մժզ/145բ-6ա: մժէ/146աբ: մժը/146բ-7ա: մժթ/147ա-8ա: մի/148ա: միա/148աբ: միբ/148բ-9ա: միգ/149աբ: միդ/149բ-50ա: միե/150ա-62բ: միզ/162բ-3ա: միէ/163աբ: միը/163բ-4բ: միթ/164բ-5ա: մլ/165աբ: մլա/165բ-6բ: մլբ/166բ-7բ: մլգ/167բ-9ա: մլդ/169աբ: մլե/169բ-70ա: մլզ/170աբ: մլէ/170բ-1ա: մլը/171աբ: մլթ/171բ-2ա: մխ/172աբ: մխա/172բ-3բ: մխբ/173բ: մխգ/173բ-4բ: մխդ/174բ-5ա: մխե/175աբ: մխզ/175բ-6բ: մխէ/176բ-7ա: մխը/177աբ: մխթ/178ա: մծ/178ա-9բ: մծա/179բ:
Լուսանցներում կան նոյնաբնոյթ
այլ կանոնների համարների յղումներ: Տե՛ս Մխիթար Գօշ, Գիրք դատաստանի, Երեւան,
1975, էջ 281-416 (Գ խմբագրութիւն). ձեռ. Խ, նկարագրութիւնը էջ ՃԺ.:
Բ. 180ա-230բ [Քաղաքական աւրինադրութիւն]
1. 180ա-219բ Գիր Նոմոսի եւ դատաստանաց, զոր սահմանեալ
են աստուածաին առաքեալքն եւ հայրապետքն [=Աւրէնք յաղթող թագաւորաց]
Տե՛ս ձեռ. 488, 87ա-103ա: Ցանկ/180ա-4բ: Նխդր./185ա-6բ: ա/186բ-7ա: բ/187աբ: գ/187բ-8ա: դ/188աբ: ե/188բ-9ա: զ/189աբ: է/189բ: ը/189բ-90ա: թ/190ա: ժ/190ա: ժա/190ա: ժբ/190աբ: ժգ/190բ-1ա: ժդ/191ա: ժե/191ա-2ա: ժզ/192ա: ժէ/192ա: ժը/192աբ: ժթ/192բ: ի/192բ: իա/192բ-3ա: իբ/193ա: իգ/193ա: իդ/193բ: իե/193բ: իզ/193բ: իէ/193բ: իը/193բ-4ա: իթ/194ա (համարակալուած լ., որի հետեւանքով համարակալումը
տարբեր): լ/194ա: լա/194բ: լբ/194բ: լգ/194բ-5ա: լդ/195ա: լե/195աբ: լզ/195բ: լէ/195բ-6ա: լը/196աբ: լթ/196բ: խ/196բ-7ա: խա/197աբ: խբ/197բ: խգ/197բ-8ա: խդ/198աբ: խե/198բ: խզ/198բ: խէ/199ա: խը/199ա: խթ/199ա: ծ/199աբ: ծա/199բ-200ա: ծբ/200աբ: ծգ/200բ-1ա: ծդ/201աբ: ծե/201բ: ծզ/201բ-2ա: ծէ/202ա: ծը/202բ: ծթ/202բ: կ/202բ: կա/202բ-3ա: կբ/203ա: կգ/203ա: կդ/203աբ: կե/203բ: կզ/203բ: կէ/203բ-4ա: կը/204ա: կթ/204աբ: հ/204բ: հա/204բ: հբ/204բ-5ա: հգ/205ա: հդ/205ա: հե/205բ: հզ/205բ: հէ/205բ: հը/205բ: հթ/205բ-6ա: ձ/206ա: ձա/206աբ: ձբ/206բ: ձգ/206բ: ձդ/206բ-7ա: ձե/207աբ: ձզ/207բ: ձէ/207բ-8ա: ձը/208աբ: ձթ/208բ-9ա: ղ/209ա: ղա/209բ: ղբ/209բ: ղգ/209բ: ղդ/209բ: ղե/209բ-10ա: ղզ/չիք: ղէ/210ա: ղը/210աբ: ղթ/210բ: ճ/210բ-1ա: ճա/211ա: ճբ/211ա: ճգ/211ա: ճդ/211աբ (համարակալումը՝ չիք): ճե/211բ: ճզ/211բ: ճէ/211բ: ճը/211բ: ճթ/211բ-2ա: ճժ/212ա: ճժա/212ա (համարակալումը՝ չիք): ճժբ/212բ: ճժգ/212բ: ճժդ/212բ: ճժե/212բ: ճժզ/213ա: ճժէ/213ա: ճժը/213ա: ճժթ/213աբ: ճի/213բ: ճիա/213բ: ճիբ/213բ: ճիգ/213բ: ճիդ/213բ: ճիե/213բ-4ա: ճիզ/չիք: ճիէ/214ա: ճիը/214ա: ճիթ/214ա: ճլ/214աբ: ճլա/214բ: ճլբ/214բ-5ա: ճլգ/215ա: ճլդ/215աբ: ճլե/215բ: ճլզ/215բ-6ա: ճլէ/216աբ: ճլը/216բ: ճլթ/216բ: ճխ/216բ: ճխա/216բ-7ա: ճխբ/217ա: ճխգ/217աբ: ճխդ/217բ: ճխե/217բ: ճխզ/217բ-8ա: ճխէ/218աբ: ճխը/218բ: ճխթ/218բ: ճծ/218բ-9ա: ճծա/219ա: ճծբ/219ա: ճծգ/219աբ:
Յաւելեալ ունի.
իթ.
194ա Նաեւ մարդ որ ոչ ունի հրաման ի թագաւորէ... ինքն մեռանի յաւրինացն:
Տե՛ս Քաղաքային օրէնք Ներսիսի Լամբրոնացւոյ, Պարիս 1907, էջ 9-41: Տպագիրը եւս
չունի ՂԶ. եւ ՃԻԶ. միաւորները, իսկ ԻԸ. տրոհուած է՝ ԻԸ-ԻԹ.: Լուսանցներում կան նոյնաբնոյթ
այլ կանոնների համարների յղումներ:
2. 219բ-24բ Համառաւտ ժողովումն աւրինաց վերըստին
Տե՛ս ձեռ. 488, 103ա-5ա: ա/219բ: բ/219բ: գ/219բ: դ/219բ: ե/219բ: զ/219բ-20ա: է/220ա: ը/220ա: թ/220ա: ժ/220ա: ժա/220ա: ժբ/220ա: ժգ/220ա: ժդ/220աբ: ժե/220բ: ժզ/220բ: ժէ/220բ: ժը/220բ: ժթ/220բ: ի/220բ: իա/220բ: իբ/220բ: իգ/220բ: իդ/220բ-1ա: իե/221ա: իզ/221ա: իէ/221ա: իը/221ա: իթ/221ա: լ/221ա: լա/221ա: լբ/221ա: լգ/221ա: լդ/221բ: լե/221բ: լզ/221բ: լէ/221բ: լը/221բ: լթ/221բ: խ/221բ: խա/221բ: խբ/221բ: խգ/221բ: խդ/221բ: խե/222ա: խզ/222ա: խէ/222ա: խը/222ա: խթ/222ա: ծ/222ա: ծա/222ա: ծբ/222ա: ծգ/222աբ: ծդ/222բ: ծե/222բ: ծզ/222բ: ծէ/222բ: ծը/222բ: ծթ/222բ: կ/222բ: կա/222բ: կբ/222բ: կգ/222բ-3ա: կդ/223ա (թռիչք կգ-կե, որի հետեւանքով համարակալումը
խախտուած՝ ա-ձզ): կե/223ա: կզ/223ա: կէ/223ա: կը/223ա: կթ/223ա: հ/223ա: հա/223ա: հբ/223աբ: հգ/223բ: հդ/223բ: հե/223բ: հզ/223բ: հէ/223բ: հը/223բ: հթ/223բ-4ա: ձ/224ա: ձա/224ա: ձբ/224ա: ձգ/224ա: ձդ/224ա: ձե/224բ:
Գ. 224բ-30բ Աւրէնք աստուածադիրք ի ձեռն Մովսէսի, որ
է...
1. 224բ-9ա Ի յԵլից գրոց
ա.
224բ Ա. Ես եմ Տէր Աստուած քո...
Տե՛ս ձեռ. 488, 78աբ:
բ.
224բ Բ. Մի՛ արասցես դու քեզ կուռս ըստ ամենայն...
գ.
224բ Գ. Մի՛ առնուցուս զանուն Տեառն Աստուծոյ քո ի վերա սնոտեաց...
դ.
224բ Դ. Պատուեա՛յ զհայր քո եւ զմայր քո...
ե.
224բ Ե. Մի՛ սպանաներ...
զ.
224բ Զ. Մի շնար...
է.
224բ Է. Մի՛ գողանար...
ը.
224բ Ը. Մի՛ սուտ վկայութիւն վկայէր...
թ.
224բ-5ա Թ. Մի՛ ցանկանար տան ընկերի քո...
ժ.
225ա Ժ. Մի ցանկանար կնոջ ընկերի քո...
ժա.
225ա Եթէ հարցէ ոք զոք եւ մեռանիցի...
Տե՛ս ձեռ. 488,
82բ-3ա:
ժբ.
225ա Որ հարկանիցէ զհայր իւր...
ժգ.
225ա Որ ոք գողասցի յորդոց Իսրայելի...
Տե՛ս ձեռ. 488,
81ա:
ժդ.
225ա Որ բանբասիցէ զհայր իւր...
ժե.
225աբ Եթէ գնեսցես ծառայ եբրաեցի...
ժզ.
225բ Իսկ եթէ վաճառեսցէ ոք զդուստր իւր...
ժէ.
225բ Բայց ապա թէ [որդ]ւոյ իւրում հաստատեսցէ...
ժը.
225բ-6ա Եթէ կարգիցեն արք Բ... .
Տե՛ս ձեռ.
488, 82բ:
ժթ.
226ա Եթէ ոք հարցէ զծառայ իւր...
ի.
226ա Իսկ եթէ կ[ռուիցին ա]րք Բ... .
Տե՛ս ձեռ.
488, 81բ:
իա.
226ա Իսկ եթէ հարցէ ոք զակս ծառայս իւրոյ...
իբ.
226աբ Իսկ եթէ հարցէ ցուլ...
իգ.
226բ Իսկ եթէ բացցէ ոք հոր...
Տե՛ս ձեռ.
488, 80բ:
իդ.
226բ-7ա Իսկ եթէ հարցէ ցուլ ուրուք զցուլ ընկերի
իւրոյ...
Տե՛ս ձեռ.
488, 80բ-1ա:
իե. 227ա Իսկ եթէ յական գտանիցի գող...
իզ. 227ա Իսկ եթէ ընպռնեսցի ոք, եւ գտցի ի ձեռին նորա...
իէ. 227ա Եթէ արածիցէ ոք զանդ կամ զայգի...
Տե՛ս ձեռ. 488,
80բ:
իը. 227աբ Իսկ եթէ ելանիցէ հուր, եւ գտանիցէ փուշ...
Տե՛ս ձեռ.
488, 80բ:
իթ. 227բ-8ա Եւ եթէ ոք տայցէ ընկերի իւրում
էշ...
լ. 228ա Իսկ եթէ ոք խնդրեսցէ ոք անաւթ
յընկերէ իւրմէ...
Տե՛ս ձեռ.
488, 79աբ:
լա. 228ա Իսկ եթէ ոք խաբեսցէ զկոյս զոչ խաւսեալ...
լբ. 228ա Զկախարդս մի՛ ապրեցուցանիցէք...
լգ. 228ա Զամենայն, որ խառնակի ընդ անասուն...
լդ. 228ա Որ դից զոհիցէ, սատակեսցի...
լե. 228ա Զպանդուխտն մի՛ չարչարիցէք...
լզ. 228աբ Յամենայն զայրի եւ զորբ մի՛ չարչարիցէք...
լէ. 228բ Եւ եթէ արծաթ տացես...
Տե՛ս ձեռ.
488, 78բ:
լը. 228բ Եւ եթէ գրաւեսցես զբաճկոն ընկերի
քո...
լթ. 228բ ԶԱստուածս քո մի բանբասիցես...
խ. 228բ Զանդրանիկս որդոց քոց ինձ տայցես...
խա. 228բ Եւ զմիս գազանաբեկին...
խբ. 228բ Եւ համբաւ սուտ մի՛ ընդունիցիս...
Տե՛ս ձեռ.
488, 78ա:
խգ. 228բ-9ա Մի՛ յաւժարեսցի ընդ բազումս ի չարիս...
խդ. 229ա Եւ մի՛ ողորմեսցիս տնանկին...
խե. 229ա Եւ եթէ պատահեսցես եզին թշնամոյ
քո...
խզ. 229ա Եւ եթէ տեսանիցես զգրաստ ընկերի քո...
խէ. 229ա Մի՛ խոտորեցուսցես զիրաւունս տնանկի...
խը. 229ա Յամենայն ի զուր բանէ...
խթ. 229ա Եւ կաշառ մի՛ առնուցուս...
ծ. 229ա Եւ զպանդուխտն մի՛ նեղիցես...
2. 229ա-30բ Աւրէնք Ղեւտական գրոց
ա. 229աբ Մարդ ոք մարդ ամենայն...
Տե՛ս ձեռ. 488, 82ա:
բ. 229բ Զառականս հաւր քո եւ
զառականս մաւր քո...
գ. 229բ Զառականս կնոջ հաւր
քո...
դ. 229բ Զառականս քեռ քո թէ
առ ի հաւրէ...
ե. 229բ Զառականս դստեր, դստեր
քո...
Տե՛ս ձեռ. 488,
82ա:
զ. 229բ Զառականս
զդստեր կնոջ հաւր քո...
Տե՛ս ձեռ. 488, 82բ:
է. 229բ Զառականս հաւրաքեռ քո
մի՛ յայտնեսցես...
Տե՛ս ձեռ.
488, 82ա:
ը. 229բ Զառականս մայրաքեռ քո
մի՛ յայտնեսցես...
թ. 229բ Զառականս հաւրեղբաւր
քո մի՛ յայտնեսցես...
ժ. 229բ Զառականս նւոյ քո մի՛ յայտնեսցես...
ժա. 230ա Զառականս կնոջ եղբաւր քո մի՛ յայտնեսցես...
ժբ. 230ա Զառականս կնոջ եւ դստեր նորա մի՛ յայտնեսցես...
ժգ. 230ա Կին առ քերբ իւրով մի՛ առնուցուս նախանձ...
Տե՛ս ձեռ.
488, 82բ:
ժդ. 230ա Եւ առ կին դաշտանի պղծութեան իւրոյ...
ժե. 230ա Եւ ի կին ընկերի քո մի՛ տայցես զարութիւն...
ժզ. 230ա Եւ ի սերմանէ քումմէ մի՛ տացես ծառայել
իշխանի...
ժէ. 230ա Եւ ընդ արուի մի՛ մտանիցես զմուտ կանացի...
ժը. 230ա Եւ յամենայն
անասուն ո՛չ տացես զարութիւն սերման քո...
ժթ. 230աբ Եւ կին մի՛
կայցէ առաջի ամենայն անասնոյ...
ի. 230բ Եւ ի հնձել հնձաւղաց
ձերոց զհունձս երկրին ձերո մի՛ սպառիցէք...
իա. 230բ Մի՛ գողանայցէք եւ մի՛
ստիցէք եւ զրպարտիցէք...
Տե՛ս ձեռ. 488, 83բ-4ա:
իբ. 230բ Մի զրկիցես զընկեր քո
եւ մի՛ յափշտակեսցես...
իգ. 230բ Զհամրն մի՛ զզուիցես եւ
առաջի կուրին...
իդ. 230բ Եւ անիրաւութիւն ի դատաստանի
մի՛ առնիցէք...
Տե՛ս ձեռ. 488, 80ա:
Դ. 233ա-6բ Խրատ հոգեւոր՝ ի նուաստ Յոհաննիսէ Եզնկեցւո
– Արար Աստուած զմարդն հոգի եւ մարմին... թէպէտ այլ ամէն տեղ լաւ լինի, նոյն///
(վերջը թերի՝ թերթեր թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
30բ Զմեղուցեալ
գծողս աղաչեմ՝ զԿարապետ երէցս յիշել
ի Տէր:
179բ
Զմեղապարտ գծողս՝ զԿարապետ երէցս աղաչեմ
յիշել ի Տէր:
184բ
Փա՜ռք մարդասիրութեանն Աստուծոյ. ամէն: Եւ յամենայն արարածոց. ամէն:
231ա
[Յ]անուն Հաւրն էականի, Որդոյն միածնի եւ ամենասուրբ Հոգւոյն [ձեռ]ն արարի գրել եւ
ողորմութեամբ ամենախնամ մարդ[եղութեան] կատարեցի զգիրքս իրաւանց եւ դատաստանի, որ///
մաւս գիր գեղեցկայարմար, քնար քաղցրախա[ւս, բուրաս]տանք բազմերանկ ծաղկաւք, ազգի
ազգի վկա[յու]թեամբք ի Հնիցն առեալ եւ Նոր կտակարանաւս շար[ագրեալ] եւ իբրեւ զոսկի
մարգարտիւ հիւսեալ աւետա[րանական] զաւրութեամբ եւ մարգարէական վկայիւք եւ առ[աքելա]կան
կանոնաւ զբանս Աստուածայշունչ
գրոց յիմաստից եւ ի խրատ հոգոյ եւ մարմնոյ, եւ որպէս բայցյայտ եւ պ[արզա]բար երեւին
տեսակք ընթացից սորա մարմնապէս ա/// նաբար ծածկեալ ունի զյարմարումն ի հոգէկան///
որպէս կաթն ծնաւղացն ծնիցելոցն, նոյնպէս եւ բանք [իմաս]տնոց պարզամիտ արանց, իբրեւ
ատամամք կակղե[լով] փափկացուցանեն զդըժուարիմաց խորայխորհուրդ պատգամսն շ/// [նոր]ոգեն
զանծանաւթն եւ ընդանի բնութեան փո[խեն] եւ մատուցանեն հասարակաց մարդկան ի պէտս լսողութեան,
եւ որպէս իմաստուն ճարտարապետ հիմն արկեալ եւ կշեռս եդեալ եւ ուղիղ լարիւք շինեալ
հիմն հաստատուն եւ ցանկ շուրջանակի փակեալ, զի մի՛ ոք յանըսգամաց խրոխտալով ի դուռն անմտութեան
վազս |231բ| առնելով յար[ձա]կեսցի ի վերա ոմանց յանիրաւութիւնս ի չարախաւսութիւն,
ի զրկումն եւ ի չարայբանութիւն/// ոսա ի յուղեղ ճանապարհաց եւ լինել աւրինակ գայ///
զբազումս, այլ իբրեւ սանձս երկաթի եդեալ, ի բերա[ն]ի արանց: Գրեցաւ գիրքս այս խրատ
անր/// ոմանց յիրաւունս եւ ոմանց ի սաստ եւ ի յանդի[մանութիւն], եւ մեր հայեցեալ ի
բանս աւգտութեան սորա յ/// է ես նուաստք Ֆռանկ եւ ետու զսա գրել/// եւ ի կրթութիւն ուսման տկար անձին իմոյ եւ ի սբաղ[ան]աց իմոց եւ ի պատճառ սգաստութեան ճանաչել եւ/// անթիւ համարս երախտեաց իմոյ արարչին եւ կար/// [յա]րաժամ
մատուցանել զգոհաբանութիւն գերագ/// եաց, այլ եւ ի յիշատակ ինձ եւ զաւակաց իմոց եւ
յա/// իմ յաշխարհէ եւ ծնողացն իմոց՝ պարոն Կարա[պետ]ին եւ պարոն Ընձկուն եւ նախնե[աց իմոց հ]անգուցելոց ի Քրիստոս:
Արդ, գրեցաւ սայ ի մայրաքաղա[քս Եզնկա՞յ], ընդ հովանեաւ կաթուղիկէ եկեղեցւոյ,
ձեռամբ [Կարապետ ք]ահանայի, ի թվիս հայոց ՉԾԲ.
(1303), ի հայրապետութեան [տէր] Գրիգորիոսի եւ յառաջնորդութեան Եզնկայիս տէր Ներսիսի [եւ ի թ]ագաւորութեան Հեթմոյ աստուածասիրի եւ բարեպաշտի եւ ի ժամանակս աշխարհակալ եւ մեծ
ղանին Ղազանին: Արդ, աղաչեմք զամենեսեան՝ |232ա| որ ոք հանդիպեսցի սմա ընթերցման կամ աւրինակով, [յիշ]ել [աղաւ]թիւք զստացող սորա զպարոն Ֆռանկ եւ խնդ[րե]լ յերկարամեա կեանք ի Քրիստոսէ՝ իւր եւ ծընընդոց
իւրոց սրբասնունդ զաւակաց եւ ազանց, եւ ծնողացն իւրոց՝ հանգուցելոցն [ի Քրիստոս] խնդրել
քաւութիւն եւ թողութիւն յանցանաց. եւ յիշողք[դ յիշեալ] լիջիք յողորմութիւնն Աստուծոյ,
որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 18-9, Հմր 20:
230-1, 231-2ի թերթերի միջեւ մուծուած է քառակուսի ստուերագծումներով
մէկական թերթ-ներդիր, վրաներն ընդօրինակուած են յիշատակարանների վնասուած տողերը, իսկ
սկզբում կայ այս. «Սիրելի՛ ընթերցող, միւս թերթի վերայ գրուած թանկագին մատենիս հնամաշ
յիշատակարանը իսպառ չեղծուելու համար, նրա կազմի մօտից պատառոտուած տեղերը, այսպէս
եւ շատ հնամաշ տեղեր ամենայն զգուշութեամբ կարկատելէն յետոյ ի պաշտպանութիւն ՉԾԲ.
(1303) թուին գրուած խղճալի յիշատակարանին, մածուցի որպէս այս թուղթը, այսպէս եւ յիշատակարանին
յաջորդող թուղթը, գրելով նրա վերայ դէմ առ դէմ յիշատակարանից նրա ամենակարեւոր մասերը,
որոնք նոյնպէս հազուագիւտ մատենիս տարաբաղտ գրչի անուան պէս եղծուելու մօտ են: Այսպէս
էլ նշանակեցի եւ եղծած ընթերձուածները, որչափ կարողացայ որոշել եւ կարդալ: 20 փետ.
1896, մատենադարանապետ Սահակ վարդապետ Ամատունի Օշականցի»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Յայս գիրքըս Բ. օսկի է գինը:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «Նախադրութիւն դատաստ»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա բոլորակ՝
մէջտեղում թագապսակ զինանշան՝ “Печ. Ахалцыхской градской полицiи”, 1դ՝ ութանկիւն. «ՍՏԵՓԱՆ ՎԱՐԴԱՊԵՏ / ՌՅ. (1851)»:
ՆՇՈՒՄ՝ պհպ. Աա՝ «2593», 1ա՝ «Հմր
164/80, Հմր 50/2593, ՉԾԲ. – 1303, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», պհպ.
Դա՝ «Վերակազմուած է հին եւ նոր կաշիների միացումով, հին կազմաստառով: Գլխաւոր վերականգնիչ՝
Ա. Խաչատրեան, Երեւան, 1964 թ.»:
2594
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԶ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Յարութիւն,
Անանուն (124բ-8բ):
ԹԵՐԹ՝ 205. չգրուած՝
69բ, 129աբ: ՊՐԱԿ՝ 1-11x12 (1՝ 11, 6՝ 10)+Ա-Էx12 (Ա 10, Է 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
26x20 (թ. 1-128), 26x19,5 (թ. 129-205): ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (19x14): ԳԻՐ՝ բոլորգիր
(նմուշ՝ 30ա), 124բ-8բ (նմուշ՝ 128ա): ՏՈՂ՝ 50, 49-50 (124բ-8բ): ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ,
մէջքը՝ կարմիր կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, սպիտակ չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Կիսախորան՝ 1ա, 130ա: Ճաւատազարդ՝ 1բ, 15ա, 31բ, 60ա, 70ա, 70բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր, մարդադէմ, կենդանագիր:
Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, վարդագոյն, նարնջի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. լուսանցակողերը
գունաթափուած, կեղտոտուած, գրեթէ բոլոր թերթերին խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-15ա Դիոնեսեայ եպիսկոպոսի Աթենացւոյ Յաղագս երկնային քահանայապետութեանցն [թրգմ. Ստ. Սիւնեցի
եւ Դաւիթ]
Տե՛ս ձեռ. 49, 2ա-74բ: [Ցանկ]/1աբ (ա. միաւորը՝ չիք): ա/1բ-2բ: բ/2բ-4բ: գ/4բ-5ա: դ/5ա-6ա: ե/6աբ: զ/6բ: է/6բ-8բ: ը/8բ-9բ: թ/9բ-10բ: ժ/10բ: ժա/10բ-1ա: ժբ/11ա: ժգ/11ա-2բ: ժդ/12բ-3ա: ժե/13ա-5ա:
Բ. 15ա-31բ [Դիոնիսեայ Արիսպագացւոյ] Այս ինչ է Յաղագս
եկեղեցականին քահանայապետութեան [թրգմ. Ստ. Սիւնեցի եւ Դաւիթ]
Տե՛ս ձեռ. 49, 74բ-158ա: [Ցանկ]/15ա: ա/15ա-6բ: բ/16բ-9ա (խորագիրը տարբեր՝ Յաղագս իմաստութիւնն
կատարմանց): գ/16ա-22բ: դ/22բ-5բ: ե/25բ-6բ: զ/26բ-7բ: է/27բ-8բ: ը/28բ-31բ:
Գ. 31բ-60ա Քահանայակցի Տիմոթիայ ի Դիոնիսեա քահանայէ
Յաղագս աստուածայնոյն անուանց
Տե՛ս ձեռ. 49, 159ա-296ա: [Ցանկ]/31բ: ա/31բ-5բ: բ/35բ-8բ:
գ/38բ-9բ: դ/39բ-49բ: ե/49բ-52ա: զ/52աբ: է/52բ-4ա: ը/54ա-5բ: թ/55բ-7ա: ժ/57աբ: ժա/57բ-9ա: ժբ/59աբ: ժգ/59բ-60ա:
Դ. 60ա-2ա Սրբոյն Դիոնէսիոսի Արիսպագացւո եպիսկոպոսի
Աթենացւոց առ սուրբն Տիմօթէոս եպիսկոպոս Եփեսացւոց՝ Յաղագս խորհրդականի աստուածաբանութեանն
Տե՛ս ձեռ. 49, 296ա-303բ: [Ցանկ]/60աբ: ա/60բ-1ա: բ/61ա: գ/61աբ: դ/61բ: ե/61բ-2ա:
Ե. 62ա-9ա Կատարեցան թուղթք առ Տիմոթէոս սրբոյն Դիոնէսիոսի
Արիսպագացւոյ եպիսկոպոսի Աթենացւոյ Թուղթք զանազանք
Տե՛ս ձեռ. 49, 303բ-37ա: [Ցանկ]/62ա: ա/62ա: բ/62ա: գ/62աբ: դ/62բ: ե/62բ: զ/62բ-3ա: է/63աբ: ը/63բ-6ա: թ/66ա-7բ: ժ/67բ-8ա: ժա/68աբ: ժբ/68բ-9ա: Յշտկրն թրգմ./69ա:
Զ. 70ա-128բ [Բարթուղիմէոսի Մարաղացւոյ] Գիրք յաղագս վեցօրեայ գործոց արարչութեան առաջին աւուր
Տե՛ս ձեռ. 1659, 1ա-350ա: Ցանկ/չիք: [Նխերգ]/70աբ: 1. ա/70բ-8բ: բ/78բ-84ա (իբրեւ առանձին գլուխ նախորդից զատուած
չէ): 2/84ա-91ա: 3/91ա-4ա: 4/94ա-101ա: 5/101ա-2բ: 6/102բ-12ա: 7/112ա-3բ: 8/113բ-28բ (իբրեւ առանձին գլուխ նախորդից զատուած չէ, վերջը չգրուած՝ զի որք երբեմն
էին գռեհիկք եւ տգէտք///): Յշտկ. թրգմ./չիք:
Լս.ներում գլխահամարներ,
ստորաբաժանման թուեր, յետագայ գրչութեամբ՝ յաւելում-սրբագրումներ:
Է. 130ա-40բ [Կիւրղի Աղէքսանդրացւոյ Գիրք պարապմանց]
Տե՛ս ձեռ. 115, 175ա-206բ: Ցանկ/չիք: ա/130աբ (սկ. չիք՝ ///այլ յաւէտ զիրէ ի մեքէ... ): բ/130բ: գ/130բ-1ա: դ/131ա: ե/131ա: զ/131աբ: է/131բ: ը/131բ-2ա: թ/132ա: ժ/132ա: ժա/132աբ: ժբ/132բ-3բ: ժգ/133բ-4ա: ժդ/134ա: ժե/134աբ (իբրեւ առանձին գլուխ նախորդից զատուած
չէ): ժզ/134բ: ժէ/134բ-5ա: ժը/135ա: ժթ/135աբ: ի/135բ-6ա: իա/136աբ: իբ/136բ-7ա: իգ/137աբ: իդ/137բ-8ա: իե/138ա-9ա: իզ/139ա-40բ:
Ը. 140բ-98ա [Թուղթ եւ ճառք Կիւրղի Աղէքսանդրացւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 115, 206բ-400բ: ա/140բ-1բ: բ/141բ-4ա: գ/144ա-5ա: դ/145ա-9ա: ե/149ա-50ա: զ/150ա-4ա: է/154աբ: ը/154բ-5բ: թ/155բ-6բ: ժ/156բ-9բ: ժա/159բ-69ա: ժբ/169ա-71բ: ժգ/171բ-87բ: ժդ/187բ-9ա: ժե/189ա-90բ: ժզ/190բ-3ա: ժէ/193ա-4ա: ժը/194ա-5ա: ժթ/195ա-8ա: ի/204ա-5բ: իա-իբ/չիք: Յշտկ. թրգմ./չիք:
Թ. 198ա-203ա Սրբոյն Թէոդոսի եպիսկոպոսի Անկիւրեա Խօսք
յաւուր ծնընդեան փրկչին մերոյ եւ Աստուծոյ Յիսուսի Քրիստոսի, յոր ի կուսէն ծնաւ, եւ եթէ Աստուած է ծնեալն՝
մարդ եղեալ սքանչելեօք եւ ոչ փոխադրութեամբ եւ եթէ միեւնոյն է, եւ այն եւ զայս ասացեալ
եւ ոչ խորհրդով անջատեալ
Տե՛ս ձեռ. 115, 383բ-98բ: ա/198ա-201ա: բ/201ա-3ա:
Ժ. 203բ-4ա Սրբոյն Կիպրիանոսի եպիսկոպոսի Ափրիկեցւոյ
Քարտագին քաղաքի դիտողի եւ վկայի, յորմէ եւ
յաղագս Ողորմածութեան ճառէն – Բազումք եւ մեծամեծք են, եղբա՛րք սիրելիք, աստուածային բարեգործութիւնքն...
գրեսջիք եւ զբանս զայսոսիկ առ յիշատակ բարեխօսութեան առ Քրիստոս, զի գրեալ եղիջիք եւ
դուք ի դպրութեան կենաց:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
69ա Փրկչին
փա՜ռք եւ մեղօք լի Յարութեան գրչի յիշատակ:
70բ Աստուա՛ծ,
քո սուրբ ծնօղի բարեխօսութեամբդ հասո՛յ ի յաւարտ գրիս անձանձիր եւ անվրդով, եւ քեզ
փառս վերառաքեմք այժմ եւ անզրաւ յաւիտեանս.
ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 12բ (ԺԸ. դ.,
նոտրգիր, ստ. լս.) Ես՝ տէր Մինասի որդի
տիրացու ըՍտեփանս գրեցի.
ամէն:
2. 205բ (ԺԹ. դ.,
շղագիր) Մեզ, որք արդեօք կամք ի հաւատս եւ այսպիսի սպասեմք անսուտ խօստօղին օրհնեալ
Աս[տ]ված յաւիտեանս.
ամէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 2ա, 5ա, 19ա, 21ա, 23ա, 32ա, 34ա,
38ա, 40ա, 47ա, 48ա, 55ա, 57ա, 65ա, 68ա, 70ա, 72ա, 74ա, 84ա, 87ա, 95ա, 97ա, 98ա,
103ա, 106ա, 107ա, 104ա, 113ա, 118ա, 125ա, 127ա՝ ստ. աջ անկիւնում, սեւ թանաքով ոճաւորուած
բոլորակ՝ «ՅԻՍՈՒՍԻ ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՕՆ/ՕՓՐԻՈՍ
ԹՎ. Ռ/ՂԵ. (1646): 69ա, 130ա՝ սեւ թանաքով քառանկիւն՝ «ԹԱԹԻՈՍ / ԱՌԱՔՅԱԼ ԹՎ. ՌՃՁ.
(1731)»:
ՆԿԱՐՉԱՓՈՐՁ՝ 12բ լուսանցազարդ՝
թռչուն:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին՝ «Լուծմունք/// ի քահանայապետութեանց
Դիոնեսիոսեայ, (4)», պհպ. Աա՝ «Հմր 73/2594, ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2595
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄԼԵ.-ՌՄԼԶ. –
1786-1787 |
ԳՐԻՉ՝ Բրաբիոն: ՍՏԱՑՈՂ՝ Իսահակ վրդ. Գեղամացի:
ԹԵՐԹ՝ 284-2 (տե՛ս Պահպանակ. գրչի էջակալում՝ 2-477, որ է՝ 3բ-241ա, 1-79, որ է՝ 242ա-281ա). չգրուած՝ 1աբ,
2բ, 281բ-4բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Իx12+Ա-Դx12 (Դ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝
եռամահիկ, բուսական, եռաչափական պատկերներ եւ «CEV»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն
(18x12,5), միասիւն՝ 2ա, 3ա, 237ա-8բ, 240ա, 241բ, 280բ-1ա (20x13): ԳԻՐ՝ նոտրգիր
(նմուշ՝ 183ա): ՏՈՂ՝ 39-41: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը տախտակ,
աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (թ. 1) + 1 (թ. 284), սպիտակ
չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 3ա:
Լուսանցազարդ՝ բուսական (3ա): Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, դեղին, նարնջի,
մանուշակագոյն, սեւ սպիտակ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-280ա (Տիտղ.) Գիրք Փիլոնի Իմաստասիրի Եբրայեցւոյ,
որ ունի յինքեան լրապէս զեօթնեսին գիրս նորին, այսինքն՝ Ա. զԼինելութեանն, Բ. զոր Երեւեցաւն,
Գ. զոր յԵլսն, Դ. զՆախախնամութեանն, Ե. զԿեանք իմաստնոցն, այսինքն՝ Նահապետացն, Զ.
զԱյլաբանութիւնն, Է. զՀեսսեայցն, զկնի որոց գոյ եւ Լուծմունք գեղեցիկ ի յեօթնեսին
գիրս սորին ի դժուարիմաց բանսն, յումմէ գոլն անյայտ, զի ոչ գոյր ի խորագիրս օրինակին
անուն լուծողին, այլ լուծօղն ո եւ իցէ ոչ ըստ դոյն վերոյգրեցեալ կարգիդ դասէ զեօթնեսին
գիրսն, այլ յառաջ Նախախնամութեան գրոցն դնէ զլուծմունս, ապա Լինելութեանն, ապա Ելիցն,
ապա այնմ թէ, որ Երեւեցաւ (որ է բան չորրորդ ի վերայ երից բանից Լինելութեան գրոցն),
ապա Այլաբանութեանն, ապա Նահապետացն եւ ապա Հեսսեայցն եւ ի վերջն բնաբանին, նախ
քան զԼուծմունսն գոյ եւ ի Յովհաննիսէ սարկաւագ վարդապետէ բան վասն Անկիւնաւոր թուոց՝
գեղեցիկ իմն խրատիւք եւ աղիւսակօք:
Ա. 3ա-92ա Փիլովնի [Եբրայեցւոյ] Այնոցիկ, որ ի Լինելութեանն
խնդրոց եւ լուծմանց
ա. 3ա-17բ Բան առաջին. Ընդէ՞ր զաշխարհարարութիւն ընդ
միտ ածելով եւ հաշուելով ասէ. Այս գիր լինելութեան երկնի եւ երկրի, յորժամ եղեւ (Ա-Ճ.)
– Զյորժամ եղեն անորոշելի եւ անպարոյր... քանզի Աստուծոյ դատաստանն ընտրութեան հաստատագոյն միայն է:
բ. 17բ-35բ Բան երկրորդ. Զի՞նչ է Նոյի կազմածն (Ա-ՁԲ.)
– Զտապանակս զայս եթէ կամիցի ոք... փափագէ վարս անասնաբար ընդ անուանս հաւասարել
ախտիւք չարութեանց:
գ. 35բ-50բ Բան երրորդ. Զի՞նչ է՝ Ես եմ տէր Աստուած
քո, որ հանի զքեզ յերկրէն Քաղդէացւոց, մինչ զի տալ քեզ զերկիրս զայս ժառանգել (Ա-ԿԲ.)
– Ճառիդ յայտնոյ, զայն որ ի կարծիս... առ որս դիմեալ հանգչի ամենայն առաքինութիւն:
դ. 50բ-92ա Բան չորրորդ. Ընդէ՞ր ասէ՝ Եւ երեւացաւ Տէր
Աստուած Աբրահամու ի կաղնւոջն Մամբրէի, յորժամ նստէր ի ջերմոջ աւուրն, առ ի դուրս
խորանի իւրոյ եւ համբարձ զաչս իւր (Ա-ՄԽԵ.) – Ճառդ յայտնագոյն
գոլ թուի ինձ... որոց սքանչելատեսիլ է եւ տեսիլն եւ տենչալի:
Բ. 92բ-116բ Փիլոնի [Եբրայեցւոյ] Այնոցիկ, որ յԵլսն է
խնդրոց եւ լուծմանց
ա. 92բ-7բ [Բան առաջին]. Ամիսս այս ձեզ սկիզբն ամսոց:
Առաջին է յամիսս տարւոյ (Ա-ԻԳ.) – Ի գարնանային հասարակօրութենէ... բայց կատարեալ բարի եւ ոչ միոյ
ի սոցանէ յետոյ հասանել:
բ. 98ա-116բ Զի՞նչ է, եթէ զձեռին գործին արկեր ի վերա
նորա, եւ պղծեալ է. Բան երկրորդ (Ա-ՃԻԴ.) – Որք ի բնութիւնն
ձեռըն արկեալ իշխեն... եւ զարտատիպ կնիքն, զտեսակ տեսակացն:
Գ. 116բ-22ա [Փիլոնի Եբրայեցւոյ] Յաղագս քահանայիցն
(Ա-ԺԲ.) – Տոհմք են ազգին երկոտասան... յաղագս կենդանի անասնոցն, որք ի
ճահէն ի պատարագս:
Դ. 122ա-6բ Փիլոնի [Եբրայեցւոյ] Յաղագս բագնին իրաց
– Վայելչապէս կարծեմ եւ արժանապէս... իսկ այնոցիկ, որք ի կարգ էին Աստուծոյ կարգեցան
եւ անմահ կեանս կենաք:
Ե. 126բ-38ա Փիլոնի [Եբրայեցւոյ] Յաղագս տասն բանիցն – Էր երբեմն ժամանակ... իսկ որք ընդ նովաւ սպասաւորքն են պատերազմաց,
իշխանք են առաջնորդութեան:
Զ. 138ա-42ա [Փիլոնի Եբրայեցւոյ Յաղագս] Ոչ շնայցես –
Զի կարծեմ ամենայն ուրեք... եւ կամ հատուցանել պատուհաս, հատցէ ատեանն ի վերայ
նորա:
Է. 142ա-9ա [Փիլոնի Եբրայեցւոյ] Առանց պատրաստութեան
ի Սամփսովն – Արդ, իբրեւ [ի] յորձանաց գիջութեան... այլ ոչ վայելէր այսպիսի
անշնորհակալութեան կցորդ երեւել արդարոյն:
Ը. 149ա-157ա Փիլոնի [Եբրայեցւոյ] Յաղագս Յովնանու –
Այնոցիկ, որք զմարգարէսն ընթեռնուն... զի երբեմն զողնն թօթափեալ զկորխայինսն կենդանւոյն
ծածկեաց:
Թ. 157ա-8բ Փիլոնի [Եբրայեցւոյ] Յաղագս զԱստուած ի բարեգործութեան
հուր ծախօղ անուանել ի տեսլեան երից մանկանցն, որ առ Աբրահամ, յորժամ նստէր ի մէջօրէին,
եւ համբարձեալ զաչս ետես – Քանզի այն, որ համեմատեալ են... զորս ունի ի մահկանացուի բնութենէս
եղեալ:
Ժ. 158բ Փիլոնի [Եբրայեցւոյ] Յաղագս յառաջախնամութեան
առ Աղէքսանդրոս
ա. 158բ-68ա Բան առաջին – Յորժամ զյաղագս նախախնամութեան բանդ կամէի քննութեամբ հարցանել... եւ չարութեանց
քակտիչ է առաքինութիւն յանձնիշխանութեան բարուցն զքակտումն առնուլ կարացեալ:
բ. 168ա-83ա Բան երկրորդ – Այգ դեռեւս խորին
է... այլ վաղվաղակի այսրէն գամ:
ԺԱ. 183բ-95բ Փիլոնի [Եբրայեցւոյ] Յաղագս բան ունել եւ անասուն կենդանեացդ – Յիշեա՛ զերիկեան բանսն...
–
195բ [Յիշատակարան
թարգմանչի կամ մեկնչի] – Մեծիմաստն Փիլոն իսրայէլացի գոլով, այլ ոչ երեւի թէ յորոց
ցեղից յԲԺ.անիցն իցէ, զի ցիր ու ցան եղեն ի գերչաց անտի ընդ ժամանակս ժամանակս, զի
թէպէտ եւ դարձան յաւուրս Կիւրոսի եւ Դարեհի եւ Արտաշէսի Զօրաբաբելի, Եզրասաւ եւ Նէեմիւ, սակայն ի թագաւորելն
Անտիոքայ, յաւուրս մակաբայեցոցն
վերստին ցիր եւ ցան եղեն կէսք ի Լիբաստան եւ յԱղէքսանդր Եգիպտոսի եւ այլք
յայլ կողմանս ըստ հանդիպման եւ վասն այնորիկ խառնիխուռն շփոթէին կարգք ազգաց նոցա,
ուր եւ տունս եւ ժառանգութիւնս ստանային ի գաւառսն, յոր գերեցանն, զորոց եւ պրակացն
պատմութիւն ցուցանէ, զի ելանէին յԵրուսաղէմ ի գալ
տօնիցն ի Պարթեւաց, ի Մարաց եւ յԵլիմացւոց, ի Միջագետաց, ի Փռիւգացոց, ի Պամփիւլացոց եւ յայլոց եւս
եկելոց անդր, ի մօտաւորաց եւ ի հեռաւորաց, եւ ոյք ընդ Ստեփանոսի յԱղէքսանդրիայ վիճեին, յոլովք
էին, որք ջատագով զինքեանս յօրինացն կարծեցուցանէին, յայնցանէ իմանի եւ սա, քանզի քաղաքապետ
էր զայնու ժամանակաւ յԱղէքսանդրիայ եւ հրեշտակութեամբ
չոգաւ սա ի Հռոմ առ Գայիոս կայսր եւ դարձաւ
անդրէն անարգանօք, եւ այս ի ժամանակի քարոզութեանն Պետրոսի ի Հռոմ, զորմէ պատմէ
Եւսեբիոս Պամփիւլեայ:
ԺԲ. 195բ-236բ [Մեկնութիւն Փիլոնի գրոցն]
ա. 195բ-96բ Լինելութեան խնդրոց եւ լուծմունք – Լինելութիւն,
ասէ, զբոլոր գոյիցս եղանութիւն յԱստուծոյ... թէ գոյ նախախնամութիւն յամենայն գոյսս:
բ. 196բ-213ա Փիլոնի Կեանք իմաստնոցն, այսինքն՝ Նահապետացն
– Տէրունական օրինացն ի Ե. գիրս... իսկ որպէս առ յինէն բանս եցոյց օրէնք ինքնելով
եւ անգիր գիրք:
գ. 213բ-29բ Փիլոնի աստուածային օրինացն Այլաբանութեան
(Ա-ԻԲ.) – Եւ կատարեցան միանգամայն երկին եւ երկիր... զոր եւ ոչ մի ամենաժողով
տօնք մարդկան տանել կարացին:
դ. 229բ-36բ Յաղագս Կենաց վարուց տեսականին, այսինքն՝
Հիւսեայցն – Հեսսեայցն սակս խօսեցեալ... եւ զամենայն որպէս վիպասան ճշմարտաբան
եւ անպարսաւ պատմաբանիչ որքան է եւս:
ԺԳ. 236բ-240ա Յովհաննու քահանայի Յաղագս անկիւնաւոր թուոց
ա. 236բ [Նախադրութիւն] – Զի ի յուսումնասէր
մանկանց... իսկ եթէ ախորժեսցէ ոք շարժել եւս յառաջ, դիւրին է ի տուեցելոցդ, որքան եւ
կամեսցի:
բ. 237ա-8բ, 240ա [Թիւք անկիւնաւորք]
– Եռանկիւնի. Ա. Ա...
գ. 239աբ Խրատ քուէից – Տե՛ս, զի ի միակէ...
բաւական տուաւ քեզ վասն այսոցիկ:
Ա. Աբրահամեան, Յովհաննէս
Իմաստասիրի մատենագրութիւնը, Երեւան, 1956, էջ 148-157:
ԺԴ. 241բ-68ա Լուծմունք եօթնից գրոցն Փիլոնի իմաստասիրի
Երբայեցւոյ, որ ոչ ունի զնոյն
դասն, զոր բնաբանն ունի, այլ յետ եւ յառաջ, որպէս եւ ի սկիզբն գրոցս ցուցաք
1. 242ա-51ա Յաղագս Նախախնամութեան առ Աղէքսանդրոս: Նախադրութիւն
<Բան առաջին> – Անզեղջ ի Աստուած...
ա. 242ա-4ա Լուծմունք Փիլոնի գրոց Նախախնամութեան.
Բան առաջին – Բան. յորժամ յաղագս... որպէս հրեշտակք են ի բաց բարձեալ լինի
ընդ աշխարհիս մարդկան:
բ. 244ա-51ա Նախախնամութեան. Բան երկրորդ – Այգ դեռեւս
որպէս առաւօտ խորին է... եւ զանասնոցն չեն ի լսելիս միապէս:
2. 251ա-7բ Փիլոնի՝ Այնոցիկ, որ ի Լինելութեան յաղագս
խնդրոց եւ լուծմանց: Այս գիր Լինելութեան Յառաջաբանութիւն – Փիլոն իմաստասէր
էր ազգաւ Ղեւտացի...
ա. 251բ-3բ Լուծումն Փիլոնի գրոց, որ ի Լինելութեան. Բան առաջին – Զյորժամ եղեն ոչ յայտնեաց... միթէ ամենայն մարդոյ ժամանակ ի մի առող երէկ փակեցաւ:
բ. 253բ-5բ Բան երկրորդ – Փիլոնի՝ Զի՞նչ
է կազմուած Նոյի տապանին...
եւ ընդ Աստուածսն կռուեցան եւ յաղթեցին:
գ. 255բ-7բ Բան երրորդ – Փիլոնի՝ Զի՞նչ
է՝ Ես եմ Տէր Աստուած քո... այլ եւ զերեք ամենի մատուցանէին պատարագ ի սեղանն:
3. 257բ-61ա Փիլոնի Նախադրութիւն Յաղագս Ելից գրոցն –
Գիրքս այսքան զամենայն մատեանս...
ա. 258ա-9ա Լուծմունք Փիլոնի Յաղագս Ելից գրոցն: [Բան
առաջին] – Բան. Իսկ առաջին եւ սկիզբն ըստ բաղանունութեան է ասացեալ...
եւ որ ոչ յետոյ, այլ յառաջ հասանէ ի վերայ:
բ. 259ա-61ա Բան երկրորդ. Փիլոնի Յաղագս խնդրոյ եւ լուծմանց
– Բան. Որք ի բնութիւնն ձեռնարկեն: Լուծումն. Չէ պարտ լրբիլ... եւ կամ յումեքէ տիպ
առնու, այլ արտաքոյ ամենեցուն մնայ:
4. 261ա-2ա Յաղագս քահանայից – Բան.
Պատիւ քաջութեանն: Լուծումն. Քաջ եւ արիութեան... որ չսպանանէին զնայ վրէժառուքն:
5. 262ա-3ա Յաղագս բագնին – Բան. Վայելչապէս
կարծեմ: Լուծումն. Վայելուչ եւ արժանապէս է այս... որ զմիտս եւ զգայութիւնս աստուածացնեն
ինքնասիրութեամբ իւրեանց:
6. 263ա-5ա Յաղագս Ժ. բանիցն – Այս որիշ
գիրք է... որպէս զօրավարք եւ իշխանք ի դասուց, որ զօրէնսն լքանեն:
7. 265աբ Ոչ շնայցես – Բան. Եթէ ոչ ինչ
ի հրաժ.: Լուծումն. Միթէ չէ անյագ գիջութիւնն գարշ... խառնակեցաւ ընդ այլու, Դեդելայ
որպէս հիւսն է:
8. 265բ-6բ Ի Սամսոն առանց պատրաստութեան – Մին որ
անկարգ ի սկսանելի ճառն... էին պատերազմ, որոյ էր յարուցեալ ի վերայ նորա:
9. 266բ-7բ Յաղագս Յունանու – Բան.
Այնոցիկ, որք զմարգարէսն ընթեռնուն: Լուծումն. Մարդիկ, որ կարդան զմարգարէսն... որ
մատամբք վիճակ արկին:
10. 267բ-8ա Աստուած մեր հուր ծախիչ է: Ի տեսիլ երից
մանկանց – Բան. քանզի այն, որ համեմատեալ են... Բան. Աստուծոյ իմանալի
զօրութիւնքն... զփառս իւր ոչ կամի այլում, որ տաս եւ զանունն:
ԺԵ. 268ա-80ա [Լուծմունք Փիլոնի գրոցն]
1. 268ա-74ա [Լուծմունք] Փիլոնի Այնոցիկ, որ ի Լինելութեանն խնդրոց եւ լուծմանց
–
268ա Նախադրութիւն – Մեկնութիւն է
ի վերայ այնոցիկ...
ա. 268ա-74ա Լուծմունք Փիլոնի գրոցն Լինելութեան. Բան
չորս (Ա-ՄԽԷ.) – [Բ]ան. Եւ երեւեցաւ Աստուած Աբրահամու: Լուծումն. Ըստ ճառին
յայտնի է... զոր անհարկաւոր չար կեանք ստացաւ իւր կամօք, զոր կամի յիշել զկինն:
2. 274ա-6բ Փիլոնի Այլաբանութիւն
– 274ա Նախադրութիւն – Արտաքնոցն վարդապետքն...
ա. 274ա-6բ Լուծմունք Փիլոնի Այլաբանութեան – Բան.
Եւ կատարեցան երկինք եւ երկիր: Լուծումն. Երկինք զմիտքն ասէ... որպէս զփարաւոն մինչեւ
ի վերջքն զկորուստն նոցա պատմէ:
3. 276բ-8ա [Լուծմունք Փիլոնի Նահապետացն]
– 276բ Նախադրութիւն Փիլոնի Նահապետացն – Գովէ
զառաջին արդարսն...
ա. 276բ-8ա Լուծմունք Փիլոնի Նահապետացն – Բան.
Այլ վասն զի ի սոցա են ինչ, որ աշխարհիս են մաս: Լուծումն. Սոցայ, որ ասացաք... Լուծումն.
անհիւանդանալի:
4. 278բ-80ա Յաղագս Հիւսեացն
–
278բ Նախադրութիւն – Հեսսեայքն թարգմանին
հոգեւոր բժիշկք...
ա. 278բ-80ա Լուծմունք Փիլոնի Հիւսեայցն – Բան.
Զտեսութիւնն խնդութեամբ ընկալան: Լուծումն. Զտեսական առաքինութիւնն... եւ զոր ի Մովսիսի
օրինացն ուսան, եւ զոր ի Հոգւոյն ընկալան:
Տե՛ս Փիլոնի Եբրայեցւոց,
Մնացորդք ի Հայս, Վենետիկ, 1826, էջ 1-619: Փիլոնի Եբրայեցւոյ, Բանք երեք՝ չեւ ի լոյս
ընծայեալք, Վենետիկ, 1822, էջ 1-172: Մատենագրութիւնք նախնեաց, Փիլոնի ճառք, Վենետիկ,
1892, էջ 5-284: Հմմտ. Գ. Գրիգորեան, «Փիլոն Ալեքսանդրացու աշխատութիւնների հայ մեկնութիւնները».-
Բանբեր Մատենադարանի, հտ. 5, Երեւան, 1960, էջ 95-116:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ
ՕՐԻՆԱԿԻ
240բ Փա՜ռք անհասանելի,
անիմանալի, անպատմելի, անպարունակելի, անվայրափակ միաբուն զօրութեանն՝ Հօր եւ Որդւոյ
եւ Սուրբ Հոգւոյն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Սկսայ մարդասիրութեամբն Աստուծոյ եւ
կատարեցի նորին ողորմութեամբն զաստուածազարդ եւ զլուսաւոր տառս զերիցս երանեալ աստուածախօս
եւ աստուածատես մարգարէին Մովսէսի՝ զդժուարիմաց
եւ զթախանձախիտ տեսութիւնսն, զոր ոմանք ի թանձրամտաց թեթեւաբար այլ իմն կարծէին եւ
բաջաղէին, զոր քաջ հմուտն օրինաց, ճոխն իմաստութեամբ եւ փարթամն գիտութեամբ մեծն եւ
երանելին Փիլոն տեսեալ
զայս եւ վարդապետօրէն յեղանակաւ մեկնողաբար յօրինմամբ պայծառ եւ լուսաւոր բանիւք
եւ բայիւք ըստ ճառին եւ ըստ այլաբանութեան աստուածային հոգովն փեռեկեաց եւ ուղղեաց
ճանապարհ մեկնողութեան մտից յաստուածային գիրս՝ իբր զկարապետ եւ զնախընթաց ամենեցուն,
որք մխեցան ի գործ մեկնութեան, այլ եւ զհնոց կարծեցեալ իմաստասիրաց, որք զանձինս առ
իմաստունս ունէին ասել ոչ գոյ նախախնամութիւն, ի դերեւս հանէ զնոցա զանմտութեան
կարծիքն, նա եւ զհնոց ոմանց զառաքինութիւնս պատմէ մանրամասնաբար մի ըստ միոջէ,
ի նախանձ շարժելով զմեզ եւ յուսումն յանձնառութեան, որում հիւսեայք յորջորջին, միւս
եւս այլ գիրս պատմէ, որում Կեանք իմաստնոց ասի, ունակցեալ դպրութեամբ մանրամատոյց մասամբ
ջամբեցուցանէ երջանկաջոկ մանկանց, որք բազմախոյզ տենչանօք առատանան լամպարափայլ յարփիազարդ
ճեմարանիս, զոր կամեցայ յօրինել ի սպիտակահովիտ հիւթիս սեաւաթիւր թւով, ներարհեստիւ
շարամանեալ ի լուսաւորութիւն մտաց եւ ի վարժումն մանկանց առագաստի վերին Երուսաղէմի, ըստ զանազան
զարդու զարդարեալ, որ է բուրաստան անմահութեան եւ բուրէ զհոտ կենաց յուսումնասիրաց
անձինս, որում խանդակաթ փափագանօք իբրեւ տեսի, անյապաղ փութով շութափութեամբ խոշոր
գրով աւարտեցի զցանկալի տառս ես՝ Վահրամ սուտանուն սարկաւագս՝
ի վայելումն ինձ եւ մխիթարութիւն հոգւոյ եւ մարմնոյ ինքնագիր երկօք ի ծոցն սնուցչի
իմոյ աստուածաբնակ տաճարին Աստուածածնի եւ Սուրբ Փրկչի, յանապատիս Արմէնի: Եւ թէպէտ եւ
տկար եւս էի ի գլխոյ, մինչ գրէ, թէ յոգիս ապաստան եղեալ եւ յոգնեալ, սակայն ամենակալ
ձեռամբն Աստուծոյ օժանդակեալ հազիւ հազ, տագնապաւ իմն հասի յաւարտ ողորմելովն Տեառն,
որոյ ի մեղուցեալ անձնէս բիւրապատիկ գոհութիւն եւ երկրպագութիւն, եւ վասն ժամանակիս
անհանդուրժել վրդովմանցս եւ խուճապ տագնապիս, զոր եհաս ի վերայ մեր յազգէն Իսմայելացւոց
եւ յափշտակեաց զյոռթի եւ
զպարարտ մասն երկրիս մերոյ, ի թուականիս հայոց ՉԽԷ. (1298), որում եղեւ զրաւ գրոցս,
եւ բազումք անկան ի սուր սուսերի եւ ի գերութիւն վասն խրատելոյ զմեզ Տեառն, եւ մեք
ոչ խրատեալք, այլ հաւատք պակասեալք, եւ ամբարշտութիւն զօրացեալ, արդարութիւն հեռացեալ,
եւ անօրէնութիւն բազմացեալ, սէր եղծեալ, եւ անգթութիւն ծաղկեալ, բարիք գօսացեալ,
եւ չար արմատացեալ, Աստուած վաճառեալ, եւ ագահութիւն թագաւորեալ, եկեղեցիք քակեալք,
եւ քահանայք խողխողեալք, վանուրայք ապականեալք, եւ միանձունք ցրուեալք, մանկունք
գերեալք, եւ աղջկունք վաճառեալք ի ձեռաց անօրինաց: Արդ, զորպիսի չարաշշուկ եւ բազմավրդով
ծանր աղէտի աւուրս ես՝ ունայնացեալ |241ա| եւ յոյժ խաւարաժառանգս եւ պարապնդեալս
մեղօք Վահրամ սարկաւագս
մարթացից ճառել զթշուառութիւնս, զոր տէր Յիսուս ընդարձակումն արասցէ: Նա եւ առ ապագայսդ
հանդիպօղս եւ ընթերցօղս կամ գաղափարօղս մաղթանք բարւոյ յիշման արժանաւորել զհոգեւոր
հայրն իմ եւ զուսուցիչ, որ իբրեւ զհուր մաքրէ զիմ զմարմնական ախորժակս՝ յաստուածայինսն
յորդորելով հանապազ աննախանձաբար զՍտեփաննոս Գոյնէրիցանց, եւս եւ զծնօղսն իմ աղաչեմ արտասուալից հառաչմամբ յիշել ի մաքրափայլ
յաղօթս ձեր, վասն զի սովոր է ամենողորմ Աստուած այլում աղաչանօք այլում ողորմել, զի
վասն յիշման աշխատեցայ ի սա: Եւ որ յիշէ ողորմելով, յիշեալ լիցի յաներեկ աւուրն առաջի
Քրիստոսի, ուր բանք սպառին, եւ գործք թագաւորին: Եւս եւ զկոկող քարտիսիս զՊետրոս կրօնաւոր եւ զԿոստանդին սարկաւագ
աղաչեմ յիշել, որ աշխատեցան ի սա:
Ձեռագրիս եւ այս յիշատակարանի
գաղափար օրինակն է Երուսաղէմի Ս. Յակոբեանց Հմր 333 ձեռագիրը, որի նկարագրութիւնն
է՝ Մայր ցուցակ ձեռագրաց Սրբոց Յակոբեանց, հտ. Բ., Կազմեց Նորայր եպս. Պողարեան,
Երուսաղէմ, 1967, էջ 208-11, որից (էջ 209-10) այս յիշ-նն առել եւ տպել է՝ ԺԳ. դ-ի
յիշ-ք, էջ 837-8, Հմր 674:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. (Գրչի) 241ա Ուրեմն յետին նօտար
Բրաբիոն աղախինս եւս աղաչեմ
յիշել զիս ի սուրբ յաղօթս ձեր, զի ի ՌՄԼԵ. (1786) թուականիս, նոյեմբերի 21 օրինակեցի
ի վերոգրեցելոցս գրեցեալ օրինակէ՝ անջինջ պահելով զյիշատակարանս նախագրեցեալ նօտարաց:
280ա Հեղինակն
մատենիս գաղափարեալ էր ի գաղափարէ ի ԷՃԽԷ. (1298) թուականի գրեցելոյ յԱրմէնի անապատոջ, բայց
թուականն գաղափարեցման եւ անունն գաղափարողին ոչ էր գրեալ: Եւ երեւէին ի տեղիս տեղիս
գոլ գրչասխալանք, բայց սակս խրթնութեան բառիցն եւ բանից ոչ համարձակեցայ ուղիղ թուեալն
ինձ գրելոյ ձեռնամուխ լինիլ, այլ ըստ օրինակին եւ ըստ գաղափարին գրեցի, որպէս յայտնի
է յերեսս 343, 344, 348, 360, 361 եւ այլ բազում տեղիս, եւ յետ գրելոյ իմոյ դէմ առ
դէմ ընդ եղբօրն իմոյ եւ վարժչին Մատթէ դպրին ընթերցայ: Եւ արդ, ի հանդիպիլն ձեր սղալանաց գրգոյս անմեղադիր
ունիլ զԲրաբիոն գրագրուհիս
աղաչեմ, որ ի ՌՄԼԶ. (1787) թուականիս յունվարի 31 գրեցի:
2. 2ա (Ստացողի) Զորս ի միոջէ գեղեցկագիր տփոյ ետու օրինակել վասն իմ ի Կոստանդնուպօլիս, նուաստ
Իսահակ ապարդիւն եւ բազմամեղ վարդապետս Գեղամացի, որ եմ միաբան Սրբոյ եւ լուսակերտի աթոռոյս Էջմիածնի, աշակերտ եւ
օրհնածին որդի տեառն Սիմէօնի երջանկափայլ
գիտնական եւ սրբազան կաթուղիկոսին Երեւանեցւոյ՝ բազմերախտ
ուսուցչի իմոյ եւ հոգեծին ծնողի, որոյ առ իս յոգնաջան երախտեացն զփոխարէնն բազմապատկապէս
հատուսցէ նմա Քրիստոս ի միւսանգամ գալստեանն իւրում եւ հանգուսցէ ի լոյս երեսաց իւրոց
ըստ ճշմարիտ եւ սուրբ հայրապետացն:
Ի հայրապետութեան
տեառն Ղուկասու հոգեընտիր
եւ սրբազան կաթուղիկոսին ամենայն Հայոց, Կարնեցւոյ, որում
տացէ Տէր զերկար եւ զխաղաղական կեանս, ի պարծանս ազգիս մերոյ տառապելոյ, յորմէ եւ առաքեցեալ
իսկ էի ի գործ նուիրակութեան նոյնոյ կայսերական քաղաքին, ի թուոջ փրկչին ՌՉՁԷ.
(1787) եւ ի մերում թուոջ ՌՄԼԶ. (1787):
241բ Արարեալ
ի մերոց վարդապետաց, որպէս ցուցանէ կերպն շարադրութեան, այլ յումմէ գոլն անյայտ, զի
չկայր յօրինակին անուն լուծողին, բայց զի Անկինաւոր թուոց խրատն, որ ի վերդ է, Սարկաւագ Յովհաննէս վարդապետն
է արարեալ, եւ ես զայն ընդ սոյն գրոցս եւ սոյն դասութեամբ ի միում տփոջ գտի, վասն որոյ
թուեցաւ ինձ, թէ եւ զայս լուծմունքս նա իցէ արարեալ, քանզի եւ բանն համանման երեւի
նորին շարադրութեանն, այլ թէ ի նմանէ իցէ եւ թէ ոչ, սակայն մերոց վարդապետաց երեւի
արարեալ: Զոր ըստ բնաբանքն օրինակել ետու ի Կոստանդնուպօլիս ամենանուաստ
Իսահակ եպիսկոպոսս Գեղամացի, ի թուոջ փրկչին
ՌՉՁԷ. (1787) եւ մերում թուոջ ՌՄԼԶ. (1787):
280բ
Յիշատակարան. Շնորհօք եւ ողորմութեամբ բարերարին Աստուծոյ եղեւ յանգ եւ աւարտ գրութեան
գեղեցիկ եւ իմաստալից գրոցս Փիլոնի գերահանճար
իմաստասիրի Եբրայեցւոյ ի Կոստանդնուպօլիս կայսերապերճ
մայրաքաղաքին, ի ՌՄԼԶ. (1787) թուոջ մերում, որպէս եւ գծագրօղն իսկ յիշեալ է ի միւս
կողմն թղթոյս, քանզի մինչ դեռ էի անդ ի գործ նուիրակութեան Սրբոյ աթոռոյս Էջմիածնի, բազմափափագ
սիրով ետու սկիզբն առնել գրութեան սորին ի ՌՄԼԵ. (1786) թուոջ մերում, ի փետրվար ամսոջն:
Եւ մինչ չեւ էր հասեալ ի կատար, ես զգործս աւարտեցի եւ ելի անտի ի նոյն ՌՄԼԵ.
(1786) թուոջն եւ ի սեպտեմբերի ԺԱ. եւ եկի ի սուրբ աթոռս ի դեկտեմբերի ԻԳ., իսկ գիրքս
այս յետ ելմանս ի Պօլսոյ աւարտ
առեալ գրմանն յառաջիկայ ՌՄԼԶ. (1787) թուոջն եւ ի յունվարին առաքեցեալ եղեւ աստ
առ իս, որ էհաս ինձ ապրիլ ամսեանն, իսկ այժմ, որ է թիւս մեր ՌՄԼԹ. (1790), յամսեանն
յուլիսի, ետու զսա կազմել ի վայելս անձին իմոյ, եւ ոյք յետ իմ վայելեսցեն: Այլ զայս
աղաչեմ եւ խնդրեմ յամենեցունցդ, որք զկնի անցման մերոյ զսա վայելիցէք՝ թէ՛ իմայինք
իցէք ընտանիք կամ աշակերտք, եւ թէ՛ այլ ոք, որպէս զի ի ստանալն ձեր զսա՝ որպիսի կերպիւ
եւ իցէ, եւ ի վայելելն, մի՛ օտարացուցանիցէք զսա ի Սրբոյ Աթոռոյս եւ մի՛ վաճառիցէք
այլոյ ուրուք, որ չիցէ միաբան Սրբոյ Աթոռոյս, զի
մի՛ տարեալ յայլս տեղիս՝ օտարացուսցեն զսա ի շնորհատու մօրէս իմմէ հոգեւորէ ի Միածնաէջ Սրբոյ Աթոռոյս, այլ
ով ոք եւ ստասցի զսա, աստ վայելեսցէ եւ յետ իւր անցմանն աստ թողցէ, զի մի՛ օտարասցի
ի սմանէ: Տեսէ՛ք ուրեմն, զի ոչ դնեմ նզովս եւ անէծս, որոց օտարացուսցեն զսա աստի, որպէս
ունին բազումք զայս սովորութիւն՝ դնել անէծս այնպիսեաց, այլ սիրովն Քրիստոսի աղաչեմ
լսել աղերսանացս եւ կատարել, զոր եւ ի խղճմտանս ձեր թողում ահա ապաստան, քանզի հազուագիւտ
իմն է գիրքս այս, եւ ես այնու մտօք զսա ստացայ, զի գտցի ի Սուրբ Աթոռոջս, թէ՛ առ կենօք
իմովք եւ թ՛է յետ իմ, ապա դուք մի՛ օտարացուսջիք աստի, քանզի եւ դուք էք կաթնասուն
որդիք մօրս մերոյ լուսատուի, որպէս եւ ես, ուրեմն որք յօժարակամ սիրով զաղերսանս իմ
լսիցէք եւ կատարիցէք, եղիջիք վարձատրեալք յԱստուծոյ յերկակի կեանս ձեր, եւ զձեր
եւս զամենայն աղերսանս լուիցէ բարեգութն Աստուած եւ կատարեսցէ, իսկ ապա եւ զայս խնդրեմ
ի սիրեցելոցդ իմոց ի Քրիստոս, զի որք վայելիցէք զանգին գանձս հոգեշահ բանիցն՝ որ
|281ա| ի սմա, յիշեսջիք ի մաքրափայլ աղօթս ձեր զստացօղ սորին զնուաստ եւ զյոգնամեղ
Իսահակ եպիսկոպոս Գեղամացի եւ զհայրն իմ՝
տէր Իսահակ քահանայն, եւ
զմայրն իմ՝ Մահմազարն, զեղբայրն իմ՝
զՍտեփաննոսն եւ զքորսն իմ՝ զԵղիսաբեթն եւ զՀռիփսիմէն եւ զայլ եղբարս եւ զքորս իմ եւ զհամայն ազգայինս՝ զհանգուցեալս
եւ զկենդանիս: Եւս առաւել յիշեսջիք ի Քրիստոս զհոգեւոր դաստիարակն եւ զուսուցիչն
իմ եւ զհոգեծին ծնօղս զտէր Սիմէօն երջանկազարդ
կաթուղիկոսն՝ հանդերձ կրկնակի ծնողօք իւրովք եւ ամենայն ազգայնովք, եւ զայլ ամենայն
երախտաւորս իմ եւ զբարերարս, եւ դուք յիշեալ լիջիք յանճառ ողորմութիւնս եւ ի գթութիւնս
տեառն Աստուծոյ աստ եւ յանանց կեանսն. ամէն:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին՝ «Փիլոնի Եբրայեցւոց (///
30)», 1ա՝ «Հմր 299/2595, ՌՄԼԶ. 1787, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2596
ԿԱՆՈՆՔ
(բաղկացած է 2 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ՝ 238: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը ծաղկաթուղթ. լուսացակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա + Բ, չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
ՁԵՌԱԳԻՐ
Ա.
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 160 (թ. 4-163, գրչի էջակալում՝ 1-91, որ է՝ 4ա-49ա): ՊՐԱԿ՝ Խ-ԾԲx12 (ԾԲ 16): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,5x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒն՝ երկսիւն (17x11,6):
ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 4ա): ՏՈՂ՝ 36:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թ.
89-121՝ ստ. լս. խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
4ա-163բ [Կանոնագիրք Հայոց]
Տե՛ս ձեռ.
449, 6ա-163բ: Ցանկ/չիք: Շարադրութիւն կանոնաց... /չիք: 1/4ա-12բ: 2/12բ-8ա: 3/18ա-20բ: 4/20բ-6ա: 5/26ա-9ա: 6/29ա-31ա: 7/31ա-3ա: 8/33ա-5բ: 9/35բ-40ա: 10/40ա-3ա: 11/43ա-4բ: 12/44բ-9ա: 13/49ա-50ա: 14/50ա-1ա: 15/51ա-9բ: 16/59բ-60ա: ա/60ա-5ա: բ/65աբ: 17/65բ-78ա: 18/78ա-87ա: 19/87բ-8բ: 20/88բ-92բ: 21/92բ-4ա: 22/94ա-5ա: 23/95ա-7ա: 24/97ա-101բ: 25/101բ-4բ: 26/104բ-8ա: 27/ա/108աբ: բ/108բ-9ա: 28/109ա-10բ: 29/110բ-1բ: 30/111բ-2ա: 31/112ա: 32/112ա: 33/112ա-4ա: 34/114ա-7ա: 35/117ա-9ա: 36/119ա-35բ: 37/135բ-9ա: 38/139ա-42բ: 39/142բ-5բ: 40/145բ-7ա: 41/147ա-8ա: 42/148ա-52ա: 43/152ա-3ա: 44/153աբ: 45/153բ: 46/153բ-6բ: 47/156բ-7ա: 48/157ա: 49/157աբ: 50/157բ: Ունի. 157բ ԾԱ. (51). Սրբոյն Աթանասի Մեծի. Ա. Բան – Արդ, եկայք ի բանն Եսայեայ... (համարակալումն ըստ այդմ՝ խախտուած): 51(=ԾԲ.)/157բ-8ա (խորագիրը տարբեր՝ «Սեբրիանոսի ի Ղուկայ Աւետարանին մեկնութենէ:
Ա. – Թէ ոչ առաւելուցու արդարութիւն ձեր...»): 52 (=ԾԳ.)/ 158աբ: 53 (=ԾԴ)/158բ:
54 (=ԾԵ.)/158բ-9ա: 55 (=ԾԶ.)/1 59ա: 56 (=ԾԷ.) /ա/159աբ: բ/159բ-61ա:
Ձեռագիրն օգտագործուել է քննական բնագրի մէջ՝ Ա խմբի Ա ենթախումբ, տե՛ս Կանոնագիրք Հայոց, հտ. Ա., Բ., աշխ. Վ. Յակոբեանի, Երեւան, 1964, 1971, ձեռ. H:
Ունի նաեւ՝
– 161ա-3բ Կանոնք տեառն Սիմեւովնի Աղուանից կաթողիկոսի,
յետ կործանմանն Ներսէսի Աղուանից կաթողիկոսի, որ վասն Քաղկեդոնին խորհելոյ եւ շփոթելոյ
զԱղուանք, մերժեցաւ ձաղանօք ընդ ձեռն Եղիայի Հայոց կաթողիկոսի եւ ժողովոյն Աղուանի
– Այս կանոնադրութիւն եդաւ ի Սիմոնէ Աղուանից կաթողիկոսէ... իսկ բղջախոհութիւն է
կամք հեշտութեան մարմնոյ ցանկութիւն:
ՁԵՌԱԳԻՐ
Բ
ԺԹ.
դար |
ԹԵՐԹ՝ 78 (թ. 1-3, 164-238). չգրուած՝ 1ա-3բ, 164աբ, 168աբ, 175աբ, 177բ-238բ: ՊՐԱԿ՝ 3+1-7x12 (1՝ 8, 7՝ 7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսադրոշմով՝ «УФИП, 1826»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,5x17,4: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17,4x12,3): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 165ա): ՏՈՂ՝ 29-30:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար.
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
165ա-77ա
Կանոնք յաղագս պսակի, արարեալ սրբոյն Բարսղի եւ Ոսկեբերանի
– 1. Կանոն է այնոցիկ, որք սրբութեամբ սնանին... 35. Որ արար զնա հոգեզաւակ...
այլ իւրեանց թոռուքն խնամենան եւ թոռնեայքն (ունի ազգականութեան աղիւսակներ՝ 169ա,
170բ-2ա, 173աբ, 176ա-7ա):
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին՝ «Կանոնք (5)», 1ա՝
«Հմր 90/2596, ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2597
ՅԱԿՈԲ ԱՄԱՍԻԱՑԻ ԳԷՈՐԳԵԱՆ, ՀԱՄԱՌՕՏՈՒԹԻՒՆ ԿԱՆՈՆԱՑ
ԼԻ՞Մ |
ՌՄԿԲ. – 1813 |
ԳՐԻՉ՝ Յովհաննէս Նոտար: ՍՏԱՑՈՂ՝ Աբրահամ վրդ. Կ. Պոլսեցի:
ԹԵՐԹ՝ 55 (գրչի էջակալում՝ 1-33, որ է՝ 3ա-19բ). չգրուած՝ 1ա-2բ, 7բ, 55աբ: ՊՐԱԿ՝ 1-7x8 (1՝ 7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,8x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (18,5x14,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 10ա): ՏՈՂ՝ 30: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, եզրերը դեղին դրոշմազարդ կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտ ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա (վրջ.), չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ 3 բարձրադիր գլխարկք:
ՎԻՃԱԿ բաւարար. կազմը մաշուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-52բ [Յակոբայ Ամասիացւոյ Գէորգեան, Համառօտութիւն կանոնաց]
ա. 3աբ Կանխաբանութիւն յաղագս օգտութեան կանոնագրոց
եւ մանաւանդ հարկաւորութեան նորին առ ամենայն հաւատացեալս, եւ առաւել եւս առ քահանայս,
եւ առ եպիսկոպոսունս – Օրէնք աստուածային, որ ի մարգարէս եւ յԱւետարանս եւ յառաքեալս...
ուրեմն կալարուք զհեղգս խրախոյս ձեզ առ աստուածայինսն վերաթեւել:
բ. 4ա-5ա Աստանօր յայտնին հեղինակք գրոց կանոնաց
– Թիւք նոցին կանոնաց... Մխիթարայ Գօշի Դատաստանագրոց ՄԾԱ. կանոնք, յորմէ առաք ինչ
ինչ մեկնութիւն յոմանս կանոնս խրթինս եւ զայլս ի վկայութիւն, 1184:
Նշուած են կանոնների հեղինակների
անունները, կից՝ նրանց ապրած ժամանակը:
գ. 5ա-6ա Ազդեցութիւն նշանակութեանց անուանց յայբուբենական կարգս, զորս կրճատ եդաք ի լուսանցս – Աբր.
- Աբրահամու Մամիկոնէից եպիսկոպոսի... Փլպ. Փիլիպպոսի առաքելոյն:
դ. 8ա-53բ [Համառօտութիւն կանոնաց – Ազատ
լիցին եկեղեցականք ի հարկաց, եւ թէ իշխան ոք կամիցի առնուլ զհարկս ինչ ի նոցանէ,
զրկեսցի յօրհնութենէ] եկեղեցւոյ եւ
մի՛ ոք ի քահանայից իշխեսցէ մատուցանել վասն
նորա պատարագ... օր չարչարանաց Տեառն զկնի հասարակածին կատարեսցի, որ յառաջ քան
զհասարակածն կատարեսցէ եպիսկոպոս կամ քահանայ լուծցի:
Տե՛ս ձեռ. 2884, 11ա: Կանոնների շարակարգ այբբենական ցանկով՝ լուսանցներում նշելով
տուեալ կանոնի համապատասխան աղբիւրը:
ե. 54ա [Ի ՌՃ. (1651) թուին մերոյ Փիլիպպոս կաթողիկոսն
Սուրբ] Էջմիածնայ եւ Ներսէս կաթողիկոսն Սըսայ, հանդիպեալ միմեանց յԵրուսաղէմ, խորհուրդ
արարեալ, ժողով արարին հանդերձ Աստուածատուր պատրիարգաւ Երուսաղէմի եւ զայլ եպիսկոպոսունս
կոչեալ յայլ գաւառոյ եւ հաստատեցին ԺԳ. կանոնս, որք են – Ա. Երկու աթոռք
Էջմիածնայ եւ Սսոյ սէր ունիցին առ միմեանս... ԺԳ. Երիցունք, որոց վախճանեալ իցէ ամուսին,
եթէ իցեն վկայեալ ի պարկեշտութեան եւ իցեն ծեր եւ ունիցին մանկունս սնուցանելոյ,
կացցեն յեկեղեցւոջ, ապա թէ ոչ, գնասցեն ի վանս:
զ. 54բ Զեկուցումն ի վերջոյ: Յաղագս ինչ ինչ բանից
գիտելի է – Յանհմուտ գրչաց ներմուծեալք... Բաւեցեալ սակաւուքս, եթէ արժան
դատիք, յիշեսջիք զյետնեալս ընդ ծնօղս իմ եւ ընդ համայն ընտանիս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
6բ Որ
եմ ամենապատրաստ ընկալուչ եպերանաց գիտնոց եւ առաքինեաց, բայց խթան աքացից խորդացելոց
ի խորշս խցից եւ եկեղեցեաց Յակոբ դպիր
յԱմասեացի մահտեսի
Գէորգեան, ի 25 սեպտեմբերի
1800 եւ ՌՄԽԹ. (1800), յԱմասիա: Իսկ
ի թիւ հայոց ՌՄԾԱ. (1802), ի 20 յուլիսի գաղափարեալ յիսկ գաղափարէ ի ձեռն Կարապետ եւեթ չնչին իբր դպրի տիրացու Գէորգեան, ի յօգուտ եւ ի վայելումն իւր եւ համայն իւրայնոց, ի Միջագիւղն մայրաքաղաքի
Կոստանդնուպօլսոյ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
6բ Իսկ ի ՌՄԿԲ. (1813) թուականիս մերոյ, յունիսի ԺԲ. |7ա| գաղափարեցաւ ի յերրորդ
գաղափարէ նախագրեցելոյ, ի վայելումն Լմայ սրբոյ անապատի միաբան Աբրահամ վարդապետի Կոստանդնուպօլսեցոյ, ձեռամբ Յովհաննէս նուաստ Նոտարիս:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին՝ «Կանոնգիրք, ծաղկաքաղ», 1ա՝ «Հմր 92/2597»:
2598
ԿՏԱԿ ԵՐԿՈՏԱՍԱՆ ՆԱՀԱՊԵՏԱՑՆ ԻՍՐԱՅԵԼԻ
ՌՄՀԵ. – 1826 |
ԳՐԻՉ՝ Պետրոս դպիր:
Թերթ՝ 29+1 (կրկն.՝
թ. 1, գրչի էջակալում՝ ա-ծ., որ է՝ 1գ-25բ). չգրուած՝ 1աբ, 27ա-9բ: ՊՐԱԿ՝ 1+Ա-Դx8
(Դ 5): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով, լուսադրոշմով՝ ոճաւորուած զինանշան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
22,7x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (18x13): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 17ա): ՏՈՂ՝ 29: ԿԱԶՄ՝
շագանակագոյն լաթ, մէջքը եւ փեղկերի հիմնամասը՝ սեւ կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ. աստառը
թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա + Բ, չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կարերը
թուլացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1գ-2բ [Ա.] Կտակ Ռուբենի առաջնոյ – Հրաման
կտակի Ռուբենի, զոր պատուիրեաց որդւոց իւրոց... ուր էին հարքն իւրեանց, կատարեցաւ կտակն
Ռուբենի:
2. 2բ-4ա Բ. Կտակ Շմաւոնի Վասն նախանձու – Հրաման
բանից կտակի Շմաւոնի... մինչ յաւուրն Ելիցն իւրեանց ի ձեռն Մովսէսի, կատարեցաւ կտակն
Շմաւոնի:
3. 4ա-8ա Գ. Կտակ Ղեւեայ Վասն քահանայութեան եւ ամբարտաւանութեան – Հրաման
պատասխանւոյ բանից Ղեւեայ... ի մէջ Աբրահամու, Սահակայ եւ Յակոբայ, կատարեցաւ կտակն
Ղեւեայ:
4. 8ա-12ա Դ. Կտակ Յուդայ չորրորդ Վասն արիութեան եւ արծաթասիրութեան
եւ պոռնկութեան – Հրաման պատասխանւոյ բանիցն Յուդայի... եւ ննջեաց Յուդա ընդ
հարս իւր, կատարեցաւ կտակն Յուդայի:
5. 12ա-3ա Ե. Կտակ Իսաքարայ որդւոյ Յակովբայ – Հրաման
պատասխանեաց բանից Իսաքարայ... եւ զօրութեամբ ննջեաց քուն յաւիտենական, կատարեցաւ
կտակն Իսաքարայ:
6. 13ա-4ա Զ. Կտակ Զաբուղոնի որդւոյ Յակոբայ – Հրաման
պատասխանեաց բանիցն Զաբուղոնի... եւ թաղեցին զնա ընդ հարս իւր, կատարեցաւ կտակն Զաբուղոնի:
7. 14ա-6ա [Է.] Կտակ Դանայ Վասն ամբարտաւանութեան եւ ատելութեան – Հրաման
պատասխանեաց Դանայ... ի յերկրէ ժառանգութեան իւրեանց եւ հայրենեաց իւրեանց. կատարեցաւ
կտակն Դանայ:
8. 16ա-8ա Ը. Կտակ Նեփթաղիմայ Վասն բնական բարութեան – Հրաման
պատասխանեաց կտակի Նեփթաղիմայ... զոր պատուիրեաց նոցա Նեփթաղիմ հայրն իւրեանց. կատարեցաւ
կտակն Նեփթաղիմայ:
9. 18ա-9բ Թ. Կտակ Գադայ Վասն տեսութեան – Հրաման
պատասխանեաց կտակի Գադայ... եւ թաղեցին ի Քեբրոն. կատարումն կտակացն Գադայ:
10. 19բ-21ա Ժ. Կտակ Ասերայ Վասն երկդիմութեան եւ առաքինութեան – Հրաման պատասխանեաց
կտակի Ասերայ... եւ հանեալ զնա, թաղեցին առ հարս իւր. կատարեցաւ կտակն Ասերայ:
11. 21ա-4բ ԺԱ. Կտակ Յովսեփայ Վասն նախանձու – Հրաման
կտակի պատասխանեաց Յովսեփայ... եւ ամենայն Եգիպտոս առ սուգ մեծ. կատարումն կտակացն
Յովսեփայ:
12. 24բ-6ա ԲԺ. Կտակ Բենիամենի երկոտասաներորդ – Հրաման
կտակի Բենիամենի... եւ բնակեցան յԵգիպտոս մինչեւ յօր Ելիցն իւրեանց յԵգիպտոսէ. կատարումն
կտակացն Բենիամենի, վերջ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
26բ Արտահանեալ
եղեն Կտակքս այսոքիկ երկոտասան նահապետաց յամի Տեառն 1826, ի ձեռագիր եւ ի մագաղաթեայ
յԱստուածաշնչէ միոյ, որ էր հարիւր եօթանասուն եւ հինգ ամաւ յառաջ գրեալ յընտիր օրինակէ
եւ ազնիւ գրով եւ զարմանալի յօրինւածով
պատկերաց եւ ծաղկանց զարդարեալ, բայց յինչ յինչ տեղիս սղալագիր, ուստի յա[յ]նպիսեաց ըստ կարելոյն
եւ ըստ կարի մերում ուղղեցաք, յանձնելով զկատարեալ ուղղութիւնն զգօնութեան կատարելոց.
եւ յորոց յանդիպինն
խնդրելով յիշել զմեզ ի միտս բարիս՝ օգնել նմա Տեառն յամենայն կարիս, (այլ ձեռքով)՝
ձեռամբ Պետրոս դպրի
հանգուցեալ Տերեայ-Ստեփանեան բնիկ
Անդրիանուպօլսեցւոյ, ի Ֆիլիպպէ քաղաք բնակեալ:
Եթէ այս հաղորդումը
ճշգրիտ համարենք, ապա՝ 1826ից 175 տարի առաջը 1651 թուականն է. այս տարում գրուած
եւ ԺԲ. նահապետաց կտակը պարունակող մեզ յայտնի միակ Աստուածաշունչն է Վատիկանի
հայերէն Cod. Borg. Arm. 27 (olim L. II. 28) ձեռագիրը. տե՛ս Codices
Armeni bybliothecae Vaticanae Borgiani, Vaticani, Barberiniani, Chisiani,
Schedis Frederici Cornwallis Conybeare adhibitis recensuit Eugenius Tisserant,
Bybliothecae Vaticanae scriptor, Romae, Typis Poluglottis Vaticanis, MCMXXVII
(1927), էջ 35:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
26բ (1872 թ.,
շղագիր) Ի գրոց հոգեւոր ծնողին իմոյ Սարգիս պատրիարքի գոլով Կտակ ներքոյ անուանեալ գիրս, ի յիշատակ հոգւոյ
նորին նուիրեցի Մատենադարենի Սրբոյ Էջմիածնի, 1 ապրիլ,
1872, ի Սուրբ Էջմիածին, Գրիգորիս եպիսկոպոս Պարսկաստանի եւ Հնդկաստանի:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «Հմր
99/2598, 1826, Մ. եպս.»:
2599
ԳՐԻԳՈՐ ՏԱԹԵՒԱՑՒ, ԳԻՐՔ ՀԱՐՑՄԱՆՑ
ՌՀԷ. – 1628 |
ԹԵՐԹ՝ 111+1 (կրկն.՝ թ. 37). չգրուած՝ 3բ, 110գդ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Ժx12 (Ժ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,5x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (17x11): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 6ա): ՏՈՂ՝ 35: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, մէջքը եւ փեղկերի հիմնամասերը՝ կարմիր կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ. աստառը թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ + ԳԴ, սպիտակ, չգրուած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 4ա, 33բ: Ճակատազարդ՝ 1ա, 3ա, 33ա, 61բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, կենդանագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, շագանակագոյն, վարդագոյն, մանուշակագոյն, նարնջի, սեւ, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ՝ վնասուած. կազմի կաշին մաշուած, Ա. փեղկը ձեռագրից անջատ, աստառի թուղթը պատռտած, խոնաւութիւնից գրեթէ բոլոր թերթերն իրար կպած եւ անջատելիս երկփեղկուած, պատռուած, պատռուած-ընկած, խոնաւութեան եւ բորբոսի հետքեր, մասամբ ցեցակեր. բնագրի զգալի մասն անընթեռնելի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-110ա [Գրիգորի
Տաթեւացւոյ Գիրք հարցմանց]
Տե՛ս ձեռ. 921, 3ա-367ա: [Ցանկ]/1ա: Յռջբն/1բ-2բ: 1. [Ցանկ առաջին հատորի]/3ա: ա/4ա-12ա: բ/12ա-3ա: գ/13բ-31բ: դ/31բ-2բ: 2. [Ցանկ երկրորդ հատորի]/33աբ: Նխդր./33բ-5բ:
ե/36ա-41ա: զ/41ա-7ա: է/47ա-61ա: 3. [Ցանկ երրորդ հատորի]/61բ: ը/62ա-72ա (անխորագիր): թ/72ա-80բ: 4. [Ցանկ չորրորդ հատորի]/80բ-1ա: ժ/81ա-9բ: ժա/89բ-92բ: ժբ/92բ-8բ: ժգ/98բ-106ա: ժդ/106ա-108բ: 5. [Ցանկ հինգերորդ հատորի]/108բ-9ա: ժե/109ա-10ա (վերջը թափուած՝ չորրորդ այլ եւ դիրք
տարերաց ///): ժզ-խա/չիք: Յշտկրն/չիք: Յշտկրն. հարցմանց Գէորգայ/չիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա Աւգնեա՛ Հոգի
Աստուած եւ հասո՛ յաւարտումն, սկսիլն ի մէնջ եւ կատարումն ի քէն, Տէ՛ր իմ Յիսուս:
3ա Աւգնականութեամբն
Աստուծոյ սկիզբն արաք գրոցս թվին ՌՀԷ. (1628), մարտ ամսոյ Ը., աւրն շաբաթ, աւգնեա՛
Հոգի Սուրբ:
48ա (ստ. լս.)
Ո՜հ, աւրինակն անհամ, եւ գծաւղս անիմաստ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (1740 թ.,
բոլորգիր) Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի սուրբ աղօթս ձեր զպարոն մահտեսի Յակոբն, որ ստացաւ զսա
իւր հալար արդեանցն
եւ ետուր յիշատակ ի տէր Գրիգոր վարդապետին,
որ երթայ քարոզէ եւ յիշատակէ զիւր ննջեցեալսն: Դարձեալ, ո՜վ հայրք պատուականք, ով
ոք հանդիպիք սմա, յիշեցէ՛ք ի սուրբ աղօթս ձեր զմահտեսի Յակոբն եւ իւր ծնօղքն՝ Մնացականն, զՂազարն, Մարիամին, Մարինոսին, եւ
որ առատն է ի տուրս բարեաց, ձեզ եւ մեզ ողորմի, թվին ՌՃՁԹ. (1740):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 3բ, 33բ, 61բ, 81բ. ութանկիւն՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ
/ ՄԱՆՈ/ՒԿ»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին՝ «Գրիգորի Տաթեւացւոյ
Հարցմանց գիրք (1.)», պհպ. Աա՝ «Հմր 109/2599, ՌՃՁԹ. – 1740, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2600
ԳՐԻԳՈՐ ՆԱԶԻԱՆԶԱՑԻ, ՃԱՌՔ
ԺԲ. դար* |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Գրիգորիս Գ. կթղ.:
ԹԵՐԹ՝ 256+1-1 (կրկն.՝ թ. 1, թռիչք՝ 140-2). չգրուած՝ 1աբ, 256աբ: ՊՐԱԿ՝
1-32x8 (17, 31՝ 7)+2: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ (թ.
1-15, 254-6՝ 1677թ.): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25,5x18,5 (թ. 16-253), 25x17 (թ. 1-15,
254-6): ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն՝ թ. 16-253 (17x10,5), թ. 1-15, 254-6 (17x11): ԳԻՐ՝ ուղղագիծ
երկաթագիր՝ թ. 16-253 (նմուշ՝ 47ա), բոլորգիր՝ թ. 1-15, 254-6 (նմուշ՝ 5ա): ՏՈՂ՝
20 (թ. 16-253), 25-6 (թ. 1-15, 254-6): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով,
կապիչներով եւ գամերով, միջուկը տախտակ. աստառը մուգ կարմիր կտաւ. լուսանցակողերը՝
կարմիր:
* Ձեռագիրը գրուած է ԺԲ. դ.ում, 1677 թ. Ամլորդւոյ վանքում պակասը լրացնել եւ նորոգել
է տուել Վարդան վարդապետ Բաղիշեցին, տե՛ս 255բ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 26բ,
83բ, 116բ, 133ա, 181բ, 221բ, 241ա: Ճակատազարդ՝
1գ: Բաժանազարդ՝ 105բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, վարդագոյն, սեւ,
սպիտակ, ոսկի:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան Մատթէոսի, ԻԷ. 58 – ԻԸ. 2: Ժ. դ.: Ա + Բ, ստացուած
1 թերթի ընդլայնակի հատումով: Մագաղաթ, 24,5x17, երկսիւն (17x14), բոլորգիծ երկաթագիր
(նմուշ՝ Բա), տող՝ 11+8: Կարդալ՝ Աա, Բբ, Աբ, Բա՝ «[Սա] մատուցեալ առ Պիղատոս... եւ
նստէր ի վերայ [նորա]»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, դռնակը կծկուած,
կապիչներից մէկն ընկած, թ. 1-15՝ եզրերը մկնակեր, թ. 132ի ստորին կէսը պատռած-հանած, թ. 189-253ին խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1գ-255բ [Գրիգորի Աստուածաբանի Նազիանզացւոյ
Ճառք]
ա. 1գ-10բ Ա. Գրիգորի Աստուածաբանի Ազիազու եպիսկոպոսի ասացեալ Ի յայտնութիւն Տեառն – Քրիստոս ծնեալ լինի... որքան հասանելի է կապելոցս մարմնով
ի Քրիստոս Յիսուս... այժմ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից:
բ. 10բ-26ա Բ. Նորին Գորիգորի Աստուածաբանի Ի յայտնութիւն
Տեառն – Դարձեալ իմ Յիսուս եւ դարձեալ խորհուրդ... որոց այժմ չափաւորապէս
ընկալեալ եղեւ մի ճառագայթն ի միոջէ աստուածութենէն ի Քրիստոս Յիսուս, որում փառք յաւիտեանս.
ամէն:
գ. 26բ-78բ Գ. Նորին Ի մըկրտութիւնն – Երէկ զպայծառ
լուսաւորութեանցն զաւր տաւնեցաք... ի նոյն ինքն ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում
փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
դ. 79բ-83ա Դ. Ի մկրտութիւնն նորին ի Պասքա եւ ի հեղգութիւնն – Յարութեան
աւր եւ սկիզբն աջողակ... եւ որ անդ են հանգիստքն, որում փառք եւ զաւրութիւն յաւիտեանս.
ամէն:
ե. 83բ-105բ Ե. Ի Պասքա եւ յամելն նորին ի սուրբ Պասքա – Ի
պահու իմում կացից... ով Հայր եւ Բան եւ Հոգի Սուրբ, վասն զի քեզ ամենայն փառք եւ պատիւ
եւ զաւրութիւն յաւիտեանս. ամէն:
զ. 105բ-16ա Զ. Ի յամենասուրբ Պասքա Աստուծոյ մերոյ
Յիսուսի Քրիստոսի. նորին խաւսք ի Նոր կիւրակէն, ի Կեսարիա, ի Կապովտկացւոց, ի կատարման
յիշատակի սրբոյ վկային Մամայ, քանզի ի նորում կիւրակէին կատարի միշտ ի Կեսարացւոց
քաղաքին – Նաւակատիք պատուեցին
հին աւրէնք... յուղարկեալք լիցուք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում... ի
փառս Աստուծոյ Հաւր. ամէն:
է. 116բ-32բ Է. Ի նոր կիւրակէն եւ ի նաւակատիս
նորին ի Պենտակոստէն եւ ի Հոգին – Յաղագս տաւնիս դուզնաքեայ իմաստասիրեսցուք... ի ճշմարիտ
ապրեցելոցն տաւն եւ ցնծութիւն/// (վերջը թափուած):
ը. 133ա-58բ Ը. Նորին Գրիգորի Նազա[ն]զացւոյ ի Ժողովողն – Այսպէս
ասէ Սողովմովն... ըստ գործոց բարեաց համանգամայն եւ վատթարաց, ի Ժողովողն:
թ. 159ա-81ա Թ. Նորին ի հայրն իւր, լռեալ եւ սգացեալ
վասն հատուածոյ կարկտին – Ընդէ՞ր լուծանէք զկարգ գովելի... որ ընծայես զմեզ եւ զմերսն
ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք եւ զաւրութիւն յաւիտեանս. ամէն:
ժ. 181բ-220բ Ժ. Առ հայրն իւր լռեալ եւ սգացեալ յաղագս
հարուածոց կարկտին. նորին յաղագս աղքատասիրութեան – Արք եղբարք
եւ աղքատակիցք... ընկալցին զմեզ ի յաւիտենական խորանս ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր,
որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
ժա. 221բ-40բ ԺԱ. Նորին ի Կիւպրիանոս յեպիսկոպոս
եւ ի վկայ յանդաստանէ եկեալ յետ միոյ աւուր յիշատակին – Փոքր ինչ եւ
Կիւպրիանոս զերծանէր ի մէնջ... որում եւ հաղորդեսցուք կատարելապէս ի Քրիստոս Յիսուս
ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
ժբ. 241ա-55բ ԺԲ. Նորին Գրիգորի ի Մակաբէացի վկայսն – Զի՞նչ
եւ Մակաբէացիքս... խոստովանելով եւ խոստովանեսցի, փառաւորեալ եւ փառաւորեսցի, որում
փառք եւ զօրութիւն յաւիտեանս. ամէն:
Հմմտ. ձեռ. 946, 1ա-305բ: Նազիանզացու ճառերի մասին տե՛ս Կ. Մուրադեան, Գրիգոր
Նազիանզացին հայ մատենագրութեան մէջ, Երեւան, 1983:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
26ա
(ստացողի) Զստացաւղ գրոցս զտէր Գրիգորէս Հայւոց կաթողիկոս յիշեսջի՛ք
ի Քրիստոս Յիսուս (նման՝ 79ա, 83ա, 105բ, 116ա, 158բ, 181ա, 221ա, 240բ (այս էջի յիշ.-ում
«Գրիգորիս» բառը դարձուած «Գիորգ»):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
255բ
(ստացողի) Զստացօղ մատենիս զհեզահոգի եւ զպատուական քաջ րաբունին՝ զՎարդան վարդապետն աղաչեմ
յիշել ի Տէր, որ ետ վերստին նորոգել զսա եւ զպակասն լնուլ եւ եդ յիշատակ ի դուռն Ամիրդօլու Սուրբ Յովանիսին ի փրկութիւն
հոգոյ իւրոյ եւ յընթերցումն հոգեւոր որդոց Աբրահամ վարդապետին եւ այլոց աշակերտացն, ի թվին ՌՃԻԶ. (1677), յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս
Աստուածն. ամէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա. բոլորակ՝ մէջտեղում
թագապսակ զինանշան՝ “Печ. Ахалцыхской градской полицiи”:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին՝ «Գրիգորի
Աստուածաբանի Ճառընտիր», 1ա՝ «Հմր 124/2600, Հմր 182/3, ԺԲ. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2601
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԳ., ԺԷ. դարեր |
ԳՐԻՉ՝ Հեթում (Ա. 30ա-197բ), Բարաղամ (Բ. 3ա-29բ):
ԹԵՐԹ՝ 197: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԶx8 (Ա՝ 12, Դ, Ե՝ չիք, Զ՝ 9, ԺԶ՝
10, ԻԶ՝ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով (թ. 3-29): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,8x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(20x13,7): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (30ա-197բ, 3աբ. նմուշ՝ 33ա), նոտրգիր (3բ-29բ. նմուշ՝
15ա): ՏՈՂ՝ 27 (3ա-29բ), 30 (30-197բ): ԿԱԶՄ՝ ԺԹ. դարի, դրոշմազարդ կաշի, Ա. փեղկին
պղնձէ գամեր, միջուկը տախտակ, մէջքը՝ կարմիր կաշի, յետագայ նորոգմամբ (տե՛ս Վիճակ).
աստառը սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, սպիտակ, չգրուած թուղթ,
մաս կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 3ա: Զարդագիր՝ թռչնագիր 3ա: Գոյներ՝
սեւ, կարմիր. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը
ԺԹ. դ. նորոգուած ծաղկաթղթով եւ կարմիր կաշուով, Ա. փեղկին պահպանուած պղնձէ 3 գամերը,
ծաղկաթուղթը մաշուած, Բ. փեղկինը՝ մասամբ թափուած, տախտակը տեղ-տեղ տեսանելի, լուսանցակողերը՝
սեւացած, գունաթափ, Դ., Ե. պրակները՝ չիք, թ. 4-11, 30, 144՝ հիմքից մասամբ պոկուած,
թ. 151՝ ստորին եզրերը վնասուած, ընկած են եղել սկզբի եւ վերջի ԺԳ. դ. գրչութեան թերթերը,
Բարաղամ գրիչը վերականգնել է միայն սկզբի ընկած թերթերի բնագիրը. թերթերին խոնաւութեան
եւ զանազան հետքեր, թ. 192-7՝ մասամբ բամբակակալած, թ. 192-3, 195-7՝ ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-29բ [Յովհաննու Երզնկացւոյ Խրատ հասարակաց քրիստոնէից]
Տե՛ս ձեռ. 228, 71ա-108բ: Նխ/3ա-4ա: ա/4ա-6ա: բ/6ա-8ա: գ/8ա-9ա: դ/9ա-11բ: ե/11բ-2բ: զ/12բ-3բ: է/13բ-4ա: ը/14ա-5ա: թ/15ա-6բ: ժ/16բ-8ա: ժա/18ա-9բ: ժբ/19բ-22ա: ժգ/22ա-3բ: ժդ/23բ-4բ: ժե/24բ-6ա: ժզ/26ա-7ա: ժէ/27աբ: ժը/27բ-8ա: ժթ/28ա-9ա:
Բ. 29բ- 197բ [Ճառք, Վարք, Զրոյցք]
ա. 29բ-37բ [Ե]րանելոյ Եփրեմի ասացեալ Յաղագս Նունիացոց – Ահա
հրաման հասեալ առ մարգարէն Յունան... Ասասցուք ամենեքեան աւրհնութիւն Հաւր, աւրհնութիւն
Որդոյ, աւրհնութիւն Հոգոյն Սրբոյ, Երրորդութեանն եւ մի աստուածութեան, ա[յ]ժմ եւ միշտ,
եւ յաւիտեանս. ամէն:
բ. 37բ-42ա ԺԵ. Վկա[յա]բանութիւն սրբոյն Սարգսի Զաւրավարին – Այր մի էր, ուրում անուն էր Սարգիս... ի Քրիստոս Յիսուս, ի Տէր մեր, ուրում վայել է փառք,
իշխանութիւն Հաւր եւ Որդոյ եւ Սուրբ Հոգոյն:
գ. 42ա-4ա ԺԶ. Յոհանու Ոսկիբերանին ասացեալ Վասն [ն]նջեցելոց – Ո՛չ կամիմ, եղբա՛յրք, զձեզ տգէտս լինել... Զի եւ հանդերձելոց
նորա բարութեանց հասանիցիմք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, ուրում վ[այել է փառք]:
դ. 44ա-54ա ԺԷ. Բուն Բարիկենդանոյն շաբաթն աւրն յիշատակ հայրապետացն
Կոստանդնուպաւլսի – ԶՔրիստոսի խաղաղութիւնն առբերելով մեր զաւրինակ բարէպաշտութեան...
Որ ի ժամանակի հնծոց ընդունելոց
են ի Քրիստոս զհատուցումն հոգով դատաստանաւ եւ հոգով այրման:
ե. 54ա-8ա ԺԸ. Եղիշէի վարդապետի ասացեալ ի բան Աւետարանիս.
Հայր մեր – Է պարզ բնութեամբ եւ առաւել ունի զբարձրութիւն... Վասն ամենեցուն
եկն ի թողութիւն մեղաց, ընդ ուրում
Հաւր եւ Որդոյ, կենդանարար Սուրբ Հոգոյն վայել է փառք եւ իշխանութիւն յաւի[տեանս].
ամէն:
զ. 58բ-60բ ԺԹ. Յոհանու Ոսկիբերանի՝ Երկրորդ Կիրակէի պահոցն – Առ
ի՝ Սիրեսցես զՏէր Աստուած քո... Զամենեսեան զմեզ յանուանէ սիրաց յառաջագոյն եւ
Քրիստոսի փառք ի յաւիտեանս. ամէն:
է. 60բ-4բ Ի. Երկրչորդ շաբաթին Կիւրղի Երուսաղեմայ հայրապետին – Միածին
Որդին եւ Բանն Աստուած... եւ դադարէր հալածումն.
եւ ամենեքեան աւրհնեին զամենասուրբ Երրորդութիւնն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ը. 64բ-9բ ԻԱ. Յոհանու Ոսկիբերանի Յաղագս անառակ որդոյն
– Հանապազ զԱստուծոյ մարդասիրութիւնն պարտիմք քարոզել... Շնորհքս սփռեալ են հոգեւորք
պատմուճանին, Հաւր եւ Որդոյ եւ Սուրբ Հոգոյն, ա[յ]ժմ եւ յաւի[տեանս]:
թ. 69բ-73ա ԻԲ. Գրիգորի Աստուածաբանի ասացեալ Յաղագս աղքատասիրութեան – Մի՛
պարծեսցի իմաստունն իմաստութեամբն իւր... Զի յորժամ աստի վճարիցիմք, ընկալցին զմեզ
յերկնից խորանն ի Քրիստոս Յիսուս, ի Տէր մեր, ուրում փառք յաւիտեանս:
ժ. 73ա-6բ ԻԳ. Յոհանու Ոսկիբերանին ասացեալ Յաղագս պահոց – Բազում
ինչ է, որ կրէ զքրիստոնէութիւն... Որոց լիցի ամենեց[ուն] մեզ հասանել ի Քրիստոս
Յիսուս, ի Տէր մեր, ուրում վայել է փառք:
ժա. 76բ-83բ ԻԴ. Հինկերրորդ կիրակէին. Յոհաննու Ոսկիբերանին
յԱւետարանի մեկնութիւն – Յայնժամ գնաց Յիսուս, ասէ... Եւ սրբեալ ըստ կամաց իւրոց.
ընդ այսր ամենայնի գոհասցուք զԱստուծոյ, զի նմա վայել է փառք, իշխ[անութիւն]:
ժբ. 83բ-8բ ԻԵ. Յոհանու Ոսկիբերանին Ի յարութիւն Ղազարու
– Եւ էր ոմն հիւանդն՝ Ղազար անուն... Զժողովն շարժել կամէին, զի ի մահ մատնեսցեն
զնա:
ժգ. 88բ-93բ ԻԶ. Սրբոյն Սահակայ կաթողիկոսի Վանեցու Ի յաւրն արմաւէնաց – Աւետաբեր եւ
տիեզերական տաւն... Եւ Սուրբ Հոգոյն մատակարի եւ պարգեւայբաշխի միշտընջենաւոր ի
փառաբանութիւն յաւիտանս. ամէն:
ժդ. 93բ-6բ ԻԷ. Երկուշաբաթի մեծի. Սէւերիանոսի եպիսկոպոսին Ի թզենին, որ
ցամաքեցաւ – Ակն տեսանելով ծառ ծաղկզգեստ... որ հաւատովք ծաղկեալ էր. եւ
զկանս ամէնեցուն պայծառացուցանել ի Քրիստոս Յիսուս, ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ:
ժե. 96բ-8բ ԻԸ. Երեքշաբթու մեծի. Յոհաննու Ոսկիբերանին
Ի տասն կուսանսն – Յայնժամ նման[ե]ալ լիցի արքայութիւն երկնից տասն կուսանաց...
Զի ի մեր փրկութիւն եւ յընկերին աւգուտ արկցուք զայն ի կիր:
ժզ. 98բ-101ա ԻԹ. Չորեքշաբաթու մեծի. Յոհաննու Ոսկիբերանին
Ի մատնութիւն Տեառն – Յայնժամ չոգաւ մի ոմն յերկուտասանիցն Յուդայ Սկարիովտացի...
Որոց լիցի ամենեցուն մեզ վայելալ ի Քրիստոս
Յիսուս, ի Տէր մեր. վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ յաւիտ[եանս]. ամէն:
ժէ. 101ա-2բ Լ. Հինգշաբաթու մեծի. Զէնովբա եպիսկոպոսի ասացեալ է – Յետ
խաւսեալ խաւսելոյն Յուդայի... Աւրհնութիւն Հաւր, որ առաքեաց զմիածին Որդին ի դատաստան
ի փրկութիւն աշխարհի, ա[յ]ժմ եւ յ[աւիտեան. ամէն]:
ժը. 102բ-8բ ԼԱ. Ուրբաթու մեծի. Յոհանու Ոսկիբերանին ի չարչարանս Տեառն – Զայս
իբրեւ ասաց Յիսուս... եւ խաչի եւ մահու անոխակալութեամբ յանձն առ եւ խաչհանուացն հեզութեամբ
թողութիւն տայր. դու զիա՞րդ ոչ թողուս ընկերին քո:
ժթ. 108բ-13ա ԼԲ. Եղիշէի վարդապետին ի Թաղումն.
Մեծի շաբաթուն: – Եկն, ասէ, Յովսէփ Արեմաթացի... Եւ արժանիս արար աւրհնել զտերութիւն
Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, ա[յ]ժմ եւ միշտ, յաւիտանս. ամէն:
ի. 113ա-7բ ԼԳ. Զատկի կիրակէին. ասացեալ Յոհաննու Ոսկիբերանին
– Չոգան դարձեալ առ միմ[ե]անս աշակեր[տ]քն... Զբազումք զհատուցումն բար[ե]աց առցուք
յԱստուծոյ շնորհաւք Հաւր եւ Որդոյ եւ Սուրբ Հոգոյն:
իա. 117բ-23ա ԼԴ. Գրիգորի Աստուածաբանին Ի Նոր կիրակէ Զատկին – Նաւակատիք
պատուեսցին հին աւրինաւքն... Եւ հանդերձեալ բար[ե]ացն հասցուք ի Քրիստոս Յիսուս, ի
Տէր, ուրում Հաւր եւ Հոգոյն Սրբոյ վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ:
իբ. 123ա-30ա ԼԸ. Դ[ի]ոնեսիոսի Արիսպաքացու եպիսկոպոսի ի փոխումն Աստուածածնին – Սուրբ
կոյսն Մարիամ Աստուածածինն էր յԵրուսաղէմ... յաւղարկեալ լիցուք ի Քրիստոս Յիսուս,
ի Տէր մեր, ուրում ամենայն փառք, պատիւ եւ զաւրութիւն, հանդերձ Սուրբ Հոգովս. ամէն:
իգ. 130ա-2ա ԼԵ. Եպիփանու Կիպրացու ասացեալ է Յաւր համբարձման
Տեառն – Արդ, միայն շաբաթ ցուցանէ... Եւ նստաւ ընդ աջմէ մեծութեան
ի բարձունս եւ զճառագայթս աստուածութեանն շնորհաց ամենեցուն, ուրում փառք յաիւտեանս.
[ամէն]:
իդ. 132ա-3բ ԼԶ. Գրիգորի Լուսաւորչին ասացեալ Յաւր պենդեկոստ[է]ին
– Եւ ի կատարել աւուրցն... Զանզրուական զկանսն միասնական վայելեցուցանել, փառք Աստուծոյ:
իե. 133բ-8բ ԼԷ. Վարդեվառին. Յոհաննու Ոսկիբերանին ի Մատթէոսի
Աւետարանի մեկնութիւն – Ամէն, ամէն ձեզ, զի են ոմանք... Զոր բարի հայրն իւր ուրախ
առնէ ի սէր փեսային յանսպառ եւ յանվաղջան ուրախութիւնն:
Գրչի ձեռքով արուած գլխակարգութեամբ
«ԼԸ.» գլուխը դրուած է «ԼԴ.»ից յետոյ:
իզ. 138բ-43ա ԼԹ. Սուրբ առաքելոյն Թումայի, որ վկայեաց ի Հնդիկքս:
Յիշա՛ ի Տէր – Մտեալ երանելոյն Թումայի առաքելոյն... Եւ ժողովեր անդ բազմութիւն
հաւատացելոցն՝ փառաւորելով զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին, այժմ եւ միշտ:
իէ. 143ա-5բ Խ. Յոհանու Ոսկիբերանին ի գլխատման Յովանու Մկր[տ]չին
– Յայն[մ] ժամանակի լուաւ Հերովդէս... Այլ աշխարել առաւել զյանցուցեալսն, քան եթէ
անիծանել:
իը. 146ա-7բ ԽԱ. Պատմութիւն գլ[խ]ոյն Յովանու Մկրտչին, թէ որպէս
բերաւ յԱմասիայ – Երկու ոմանք յարեւելից կուսէ... իբրեւ զառաջինն Աստուծոյ,
որ զսուրբս իւր փառաւորէ, փառք յաւիտեանս. ամէն:
իթ. 148ա-51ա ԽԲ. Կարգաւորութիւնք եկեղեցու եւ պատմութիւնք նորին – Երանելին Պողոս գրէ Հեբրա[յե]ցւոց
այ[ս]պէս ասելով... վասն այսորիկ զնոյն դասակցութիւն ցուցանէ մեզ Տէր գթութեամբ, մարդասիրութեամբ
իւրով:
Ձեռ. 993, 618ա՝ լուսանցում
այս բնագիրը վերագրուած է Յովհան Օձնեցուն:
լ. 151ա-3բ ԽԳ. Կիւրղի եպիսկոպոսին ասացեալ ի Չարչ[ար]անս
եւ ի խաչն Տեառն – Յորժամ զանազան թատերս մոլորութեանց... իբրեւ անդեն իսկ
ի սմա տեսանելով զՈրդին Աստուծոյ՝ փառաւորելով ընդ Հաւր եւ Սուրբ Հոգոյն:
լա. 153բ-5ա ԽԴ. Պատմութիւն խաչին, որ տարան ի Յերուսաղէմայ
ի Սընդնպաւլիս եւ այս է – Ի ժամանակին, յուրում թագաւոր[ե]աց Պարսից Խոսրով... Եւ տաւն
մեծ կատարէին զաւրս զայս, որ աւր ԺԳ. էր սեպտեմբերի ամսոյ, ի փառս ամենասուրբ Երրորդութեան.
ամէն:
լբ. 155աբ ԽԵ. Գիւտ սուրբ խաչին, զոր գտաւ դշխու Հեղին՝
մայր Կոստընդիանոսի – Յամի եւթնեւտասն ամի թագաւորութեան Կոստանդիանոսի... Առաքեր
զմայր իւր յարեւելս, միանգամայն զաւրաւք բազմաւք՝ խնդրել զխաչն Քրիստոսի եւ շիներ տեղի:
լգ. 155բ-9ա ԽԶ. Գիւտ խաչին յԵրուսաղէմ, ի ձեռն Կուրղի հայրապետին – Եւ
եղեւ այնուհետեւ ի ժամանակին յայնմիկ թագաւորելոյ Կոստանդիանոսի... Զի որք յիշեն
զսուրբ խաչն, հասցեն Մարիամա մասինն ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, ուրում վայել է [փառք,
իշխանութիւն եւ պատիւ]:
լդ. 159ա-71բ ԽԷ. Պատմութիւն Յակոբա Մեծբնա հայրապետին եւ Մարոգէի միակեցին – Մովսէս աստուածային
աւրինադիրն... Զի աղաւթիւք նոցա ի սատարութիւն եւ ամենայն հաւատացելոց ի Քրիստոս
Յիսուս Տէր մեր, ուրում վայել է [փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ]:
լե. 172ա-8ա ԽԸ. Պատմութիւն սուրբ առաքելոյն Փիլիպոսի, թէ
որպէս կատարեցաւ – Մինչդեռ էին սուրբ առաքեալքն Փիլիպոս եւ Բարդուղիմէոս...
Եւ բանն Աստուծոյ աճէր եւ բազմանայր՝ ըստ քարոզութեան առաքելոցն:
լզ. 178ա-85բ ԽԹ. Պատմութիւն Անդրէի առաքելոյ եւ սքանչել[ե]աց
ի յերկիրն մարդակերաց – Յետ համաբառնեալոյն Տեառն յերկինս... Զի նմա վայել է փառք եւ պատիւ, այժմ
եւ յաւիտեանս. ամէն:
լէ. 185բ-94ա Ծ. Պատմութիւն Անդրէի սուրբ առաքելոյ, որ ի պարտեզ եղեդացւոց (= Սպարտէ Ելլադացւոց)
վկայեաց – Ես, եղբա՛յրք, առաքեցայ ի Տեառնէ... Եւ զի բացցէ Յիսուս զամենեցունց
զականջս՝ առ ի լսել եւ յընդունել զշնորհս պարգեւաց նորայ յաւիտանս յաւիտենից. ամէն:
լը. 194ա-7բ ԾԱ. Պատմութիւն Բարդողիմ[է]ոսի առաքելոյն եւ վկա[յ]ութիւն
նորայ – Բարդուղի[մ]էոս գլխաւոր սրբոց առաքելոց... Եւ խնդրէին ի
սուրբ առաքելոյն գտանել թողութիւն մեղաց եւ խնդրել զգթութիւն Աստուծոյ (այսչափ):
Վերջը թերի՝ թերթերն ընկած
լինելու պատճառով:
Գ. 1ա
Յաւելագրութիւն ԺԹ. դ.ի՝ Պարսկերէն բէյթ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 145բ (Հեթում գրչի) Բարէխաւսութեամբ մկրտչին քո, Քրիստո՛ս Աստուած, ողորմ[ե]ա՛յ
գծողիս Հեթմոյ:
147բ Ողորմ[ե]ա՛յ, Աստուած, գծողի
սորայ:
171բ Քրիստոս
Աստուած, բարեխաւսութեամբ սրբոյն Յակոբ[այ] եւ Մարոգէին ողորմ[ե]ա՛յ Հեթմոյ:
178ա Զգծողս յիշ[ե]ա՛:
2. 19բ (Բարաղամ գրչի) Զանպիտանս յամենայնի
զԲարաղամ գծող սորին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 132բ (1587 թ., անարուեստ բոլորգիր)
Ես՝ Յովէս եպիսկոպոսս
ի յՈւրֆայ, նվիրակեցի
թվին ՌԼԶ. (1587), մեհեկի Ե.:
2. 183բ (ԺԶ. դ., անարուեստ բոլորգիր)
Զգծող գրոցս յիշեցէ՛ք ի մաքրայփալ աղաւթս ձեր, ով ըն[թ]երձողք սուրբ:
3. 1ա (1728 թ., անարուեստ բոլորգիր)
Յիսուս Քրիստոսի ծառայ տէր Բարսէղ, Պետրոս. թվին
ՌՃՀԷ. (1728), Պողոս, թվին ՌՃՀԸ. (1729):
4. 2ա (1731 թ., անարուեստ նոտրգիր)
Յիշատակ է սուրբ գիրքս տէր Բարսեղ քահանային
եւ իւր ծնօղացն՝ Պօղոսին եւ Հռիփսիմին, Սիմոնին, տէր
Թորոսին եւ Սիմէոն վարդապետին եւ
ամենայն արենարու մերձաւորացն: Կարդացողացն Աստուած ողորմեսցի. ամէն: Գրեցաւ ՌՃՁ.
(1731) թվոջ, ապրիէլ ամսոյն Բ, ձեռամբ Սահակ վարդապետէ, որ է երկրէն Ըռըշտունի:
2ա (ԺԸ. դ., անարուեստ
նոտրգիր) Յիշատակ է սուրբ գիրքս ըստէ (Ըստէփանէ՞) Բարսեղ քահանային եւ
իւր ծնող<ող>ացին՝ Պօղոսին, Հռիփսիմին,
Սիմոնին, տէր Թորոսին, Սիմէօնին
վար[դա]պետին եւ ամենայն արեանավուր մերձավորաց: Կարդացողաց
Աստուած ողորմիցի. ամէն: Գրեցավ թիվ
ՌՃ./// (ջնջած երկու տառ): Ես գրեցի՝ Ըստէփանէ, եմ վարպետս Օհանէսի կշտին:
5. 1ա (ԺԸ. դ., անարուեստ նոտրգիր)
Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ ըՍտէփանէս, Յիսուսի
Քրիստոսի ծառայ Յարօն:
6. 3ա (1848 թ., շղագիր) Ի 1848ի,
11 նոյ[եմբեր]ին յիշատակ ետ զայս գիրգ Սանահնու նորակառոյց
ուսումնարանին Աղապարոն Գէորգն (՞):
Ի յիշատակ հոգւոյ իւրոյ եւ զաւակաց:
7. 1ա (1857 թ., շղագիր) Ընթերցայ
1857 ամի, 20էն մայիսի ց15ն յունիսի: Աւետիք Սիւսկին (= Սիւնեցի ՞):
8. 1բ (ԺԹ դ., շղագիր) Յարութիւն վարդապետ Աղանեան:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 8բ ութանկիւն շրջանակ, բուսական ոճաւորմամբ, սեւ թանաքով՝ «Յիսուսի
ծառայ Միքայէլ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա աբգդ, 1բ՝ (նոտրգիր) «Ասլան
գապըռէլ, Պօղոս Պետրոս, դատաստանաօդ, Այբըն ասէ օրինակ այ ուսուցանէ մեզ համարձակ
մանուկդ: Մեզ բարեխօս լերո՛ւք սիրով առ տէր Յիսուս, աղէրսելով ի փորձանաց զմեզ փըրկելով,
յանշէջ հըրոյն ազատելով»: 2ա՝ (նոտրգիր) «ճառընտիր, ա բ գ... եւ օ ֆ եւ Աստուած, ձեռամբաւ,
յիշատակ է տէր սուրբ գիրք», 2բ «աբբբ, ֆֆֆ, դատաստանար, դատաստանար, Ճառ զանազան ասացեալ
նախահարց, Ճառընտիր գիրք», 8բ՝ ԱԲԳԴ: 106բ (բոլորգիր, 132բ եւ 183բ յետագայ յիշատակագրութեան
գրչութեամբ)՝ «Այսաւր անճառ լուսն ծագում ի փրկութեան»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 2բ՝ բուսական 4 զարդանախշ:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկի կազմաստառին՝ «Սարգիս Ջալալեան, Հմր
21», Աա՝ «Հմր 126/2601. Սոյն ձեռագիրը համապատասխանում է Գէորգեան հաւաքածուի
Հմր 126ին եւ ոչ Հմր 125ին: Գէորգեան Հմր 125ը համապատասխանում
է մեր Մատենադարանի Հմր 7314 ձեռագրին»: «ՌԼԶ.-ից առաջ, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2602
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԳ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 358: ՊՐԱԿ՝
Ե-ԼԵx12 (Ե՝ 8, Ը, ԻԲ, ԼԵ՝ 10, Թ, Ժ, ԺԵ-ԺԸ՝ 11, ԻԶ՝ 14): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
25x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (20,5x12,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 29ա): ՏՈՂ՝ 34, 35:
ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, միջուկը ստուարաթուղթ, մէջքը՝ կարմիր կաշի, աստառը թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝
Ա + Դ, սպիտակ, չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Ճառ (՞): ԺԱ. դ.: 2 (Բ-Գ), վերջում, ստացուած մէկ թերթի ընդլայնակի ծալումով. եզրահատուած՝ բնագիրը վնասուած: Մագաղաթ, 24,6x16,8, երկսիւն (24,6x15,5), ուղղագիծ երկաթագիր (Բա), տող՝ 15: Կարդալ՝ Բա-Գբ-Բբ-Գա՝ «/// է վտանգ վարկս յապաղումնն ոչ զմահն զինչ խոնարհեցոյց... Այլեւ այսքան սոց/// լեաց պտուղ եւ արմատ ա/// սա բաւանդակ զբազմա/// նկանցն նուիրեա/// ով մարց եւ քահանայ///»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. Ա. փեղկը մէջքից մասամբ անջատուած, մէջքի կաշին, ծաղկաթուղթը մաշուած, վնասուած, Ա. եւ Բ. փեղկերի եզրերը վնասուած, սկզբից եւ վերջից թերթեր ընկած, Ա-Դ. պրակներն ընկած, թերթերը մասամբ բամբակակալած, թ. 14-5, 106, 213-4, 245, 258-9, 358՝ հիմքից մասամբ պոկուած, թ. 39-57, 80-110, 205-13, պատառիկ-պահպանակ Բ-Գ՝ ցեցի անցքերով, պատառիկ-պահպանակը կծկուած, խունացած, կեղտոտուած, եզրերը վնասուած, ձեռագրի կարերը թուլացած, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-306բ [Ներսիսի Լամբրոնացւոյ Մեկնութիւն բանիցն Սողոմոնի]
Տե՛ս ձեռ. 1141, 2բ–305բ. Ա/1ա-139բ: Յռջբ./չիք: 1/1ա-139բ (սկ.՝ «սրբոցն, երկնից
երկին, ուր ի պատկեր աստուածութեանն աթոռոյ կայր...», թ. 112-3-ի միջեւ մէկ թերթ
ընկած, թերի): Յիշ. հեղինակի/106ա: Բ/140ա-213բ: Յռջբ./140ա: 1/140ա-213բ: Յիշ. հեղինակի/213աբ: Գ/233բ-306բ: Յռջբ./ 233բ-4բ: 1/234բ-306բ: Յիշ. հեղինակի/306բ:
Տե՛ս Ներսէս Ակինեան, Ներսէս
Լամբրոնացի, Վիեննա, 1956, էջ 142-8:
Բ. 213բ-33բ Խաւսք Եւրոգինէսի* (= Որոգինէսի), ՅԵրգս երգոցին
մեկնութիւն – Հարսնն ասէ. Համբուրեսցէ զիս ի համբուրից բերանոյ իւրոյ...
զի ամենայն նմա դիւրին է որպէս եւ կամի. նմա փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
* «Եւրոգինէս» բառից յետոյ
յետագայ գրչութեամբ, սեւ թանաքով աւելացուած է «եւ Ներսեսի»:
Գ. 306բ-58բ Մեկնութիւն Երգ երգոցի հոգեխառն իմաստապատում առնն
Սողոմոնի, որդւոյ Դաւթի, արքայի Իսրայէղի, զոր արարեալ է տեառն Գրիգորի ներանձնաւոր
քահանայի [Նարեկացւոյ], հոգեւոր վարժապետի որդւոյ տեառն Խոսրովա, զոր քրիստոսասէր
արքայն Հայոց Գուրգէն սակս իւրոյ աստուածերկեղութեանն եւ ընթերցասիրութեանն ցանկացեալ
այսմ տառի, մեծաւ աղաչանաւք խնդրեալ ետ մեկնել զառակս փեսայի եւ հարսին, որ բացայայտի
մեկնութեամբ ի Քրիստոս եւ յեկեղեցի
Տե՛ս ձեռ. 1104, 48ա-116ա. [Նախերգան]/306բ-10ա: ա/310ա-1բ: բ/311բ-58բ: Յիշ. հեղինակի/358բ (վերջը թափուած՝
«...եւ զայլն ամենայն այսպիսեաց բանից տռփականաց եւ սրտից խտղտանաց///»):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 149բ (կազմողի, ԺԵ-ԺԶ դդ., անարուեստ նոտրգիր) Ո՜վ եղբայր,
Դ. թուխտ շրջես եւ ապա ընթերցի՛ր զկարգ բանիդ: Եւ երբ զայն վճարես, դարձի՛ր զդիմաց
թուխտ շրջեա՛ եւ գտանես զկարգն: Եւ յորժամ Բ. թուխտ վճարես, դարձի՛ր եւ զդիմաց թուխտդ
ընթերցի՛ր, զի ի կազմելն շրջունք է եղեալ:
2. Պտռկ-պհպնկ Բա (1632 թ., անարուեստ
նոտրգիր) Մեղա Աստուծոյ, յամենայն ժամ: Հաստատեց<եց>իր ի Տէր տէր Անդոնն, որ եկաւ քաղաքն
թվականին ՌՁԱ. (1632):
ՆՇՈՒՄ՝ Մէջքին
փակցուած թերթիկին՝ «Ներս. Լամ/// Մեկնութիւն///», Աա՝ «Հմր 140/1602, ԺԳ.
դ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
9բ-10ա, 21բ-2ա, 40բ-1ա, 54բ-5ա, 73բ-4ա, 96բ-7ա, 121բ-2ա, 143բ-4ա՝ «Գրիգոր վարդապետին է»:
2603
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԳ. դար (1265ից յետոյ) |
ԳՐԻՉ՝ Զաքէոս: ՍՏԱՑՈՂ՝
Ստեփանոս, որդի Տարսայիճի:
ԹԵՐԹ՝ 342+1 (կրկն.՝
թ. 276). չգրուած՝ 1բ, 343բ: ՊՐԱԿ՝ 1+Ա-ԻԹx12 (Ա, ԻԳ՝ 10, Գ՝ 11, ԻԴ՝ 20, ԻԵ՝ 3): ՆԻՒԹ՝
թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,7x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (20,5x12,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝
17ա): ՏՈՂ՝ 31: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ մուգ կարմիր կաշի, դռնակով, երեքական կապիչով եւ գամով,
միջուկը տախտակ. աստառը կապոյտ կտաւ, դռնակինը՝ դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝
կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 2ա: Ճակատազարդ՝ 49ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական (2ա): Զարդագիր՝ թռչնագիր (2ա), հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան ըստ Մարկոսի, Թ. 8-18: Թ. դ.: Ա+Բ: Ստացուած 1 թերթի ընդլայնակի հատումով եւ եզրահատումով: Մագաղաթ, 23,2x15, երկսիւն (17x12,5), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աբ), տող՝ 6, 9: Կարդալ՝ Բբ-Աա-Բա-Աբ. «Բայց յորժամ որդի մարդոյ ի մեռելոց յարիցէ... Ո՜վ ազգ անհաւ[ատ, մինչեւ յե՞րբ իցեմ ընդ ձեզ]»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. նախկինում եղել է խիստ քայքայուած, յետագայում նորոգուել է, վնասուած տեղերը նորից են գրուել, Ա. փեղկի երեք գամերից մէկը կոտրուած, երեք կապիչներից մէկն ընկած, երկրորդը՝ կէսից պոկուած, մէջտեղինը՝ մաշուած, վնասուած, դռնակը վնասուած, մէջքի ստորին մասի կաշին մասամբ թափուած, լուսանցակողերը գունաթափ, պատառիկ-պահպանակները կծկուած, խունացած, եզրերը վնասուած, վրան ցեցի անցքեր, պատառիկ-պահպանակ Բբ-ին՝ կապիչների արտատպուած հետքերը, թ. 1-16, 35-42, 315-42՝ ցեցի անցքեր, ձեռագիրը խոնաւութիւն տեսած, թերթերին սնկի եւ աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-294բ Տեսութիւն Առակաց Սողոմոնի՝ Ներսիսի եպիսկոպոսի
Տարսոնի, ի թւականի հայոց ՈԽԶ.
(1197) աւարտեալ
Տե՛ս ձեռ. 1141, 2բ-305բ: Ա/2ա-157բ: Նխ/2ա-48բ: Մեկն/49ա-157բ: Յիշ. հեղինակի/127բ:
Բ/158ա-224ա: Յռջբ.
/158ա: 1/158ա-224ա: Յիշ. հեղինակի/224ա: Գ/224բ-94բ: Յռջբ./224բ-5ա: 1/225ա-94բ: Յիշ. հեղինակի/294բ:
Տե՛ս Ներսէս Ակինեան, Ներսէս
Լամբրոնացի, Վիեննա, 1956, էջ 142-8:
Բ. 295ա-341բ Հոգիապայծառ սուրբ հաւրն Վարդանա լուսաւոր
վարդապետի արարեալ՝ Համառաւտ մեկնութիւն Երգո երգոյն, պարզ եւ դի[ւ]րահաս. աւգնեա՛
Հոգիդ Սուրբ
– 295ա-7ա [Յառաջաբանութիւն]
– Նմանեցաւ արքաութիւնն երկնից գանձի ծածկելո... Եւ եկեղեցոյ հարսնացելո Աստուծոյ,
որ ասէ յառաջինս այսպէս:
ա. 297ա-341ա Համբուրեսցէ զիս ի համբուրից
բերանո իւրոյ... Եւ յամենեցուն քեզ շնորհակալութիւն, գոհութիւն, փառք եւ պատիւ եւ աւրհնութիւն
յաւիտենից յաւիտեանս:
325բ Ստ. լս.ում ուղղանկիւն
շրջանակի մէջ գրուած է՝ «Մինչեւ ցայս վայր Գրիգորի
Նիւսացոյն է»:
– 341աբ [Յիշատակարան հեղինակի] – Իսկ
դու, եղբա՛յր մեր, մշակդ մորենեաց եւ աղտաղտ անբուսաբեր վայրաց, անուշ ճաշակ մեզ
յարաժամ... Եւ ի քեզ եւ ի մեզ, եւ ի մեր երախտաւորս յամենայն, յաւիտեանս եւ յաւիտենից
յաւիտեանս. ամէն:
341բ Ի թուիս ՉԺԴ. (1265) եղեւ մեկնութիւն
Երգոյ երգոյս ի Վարդանա գիտնականի ի տիեզերալոյս եւ յիմաստուն
վարդապետէ, յաստուածամերձ սուրբ ուխտս Հաղբատա, ընդ հովանեաւ
Սուրբ Նշանիս փրկութեան
մերոյ Հաւր եւ հօ(=աւ)աքողի որբութեանս մերոյ, ի պատրիարգութեան Հաոց տեառն Կոստանդեայ եւ Հեթմո պսակաւորին մերոյ եւ յարհիեպիսկոպոսութեան տէր Յովանիսի, զորս խնամեսցէ
Քրիստոս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
341բ Փառք Սուրբ
երրորդութեանն, համագո միութեանն եւ եռատրոհ անձնաւորութեանն այժմ եւ յանվախճ[ա]ն
յաւիտեանս:
157բ Զերջանիկ
եւ զհանճարեղ նորընծա սուրբ րաբունին՝ որդի մեծի իշխանին Տարսաիճին զՍտեփանոս՝ զստացիչ սուրբ
գանձարանիս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, եւ զհարազատսն իւր՝ զԷլիկումն եւ զՓախրադաւլայն եւ զՋալալն պահեսցէ Քրիստոս
ընդ երկայն աւուրս. ամէն:
224ա Ընդ նմին
եւ զզառածեալս մեղաւք զանարժան ծրիչս Զաքէոս եւ զծնողսն իմ եւ զամենայն մերձակայսն. ամէն:
294բ Աստանաւր
դարձեալ վերատրեսցի գոհութիւն եւ փառք յամենայն եղական բնութեանց՝ եռիցն ի միակ բնութիւն
անհատ անջատմանն եւ երրեակ եզակին, որ զիմ աղկաղկ եւ փանաքի անպատու[ու]թիւնս արժանացոյց
տեսանել զլրումն աստուածախաւս եւ մեղսաքաւիչ լուսաւոր տառիս:
48բ (ստացողի)
Տէր աստուած տացէ իմաստութիւն եւ հանճար նորընծա սուրբ րաբունոյն՝ որդո մեծի իշխանին
Տարսաիճին Ստեփանոսի եւ թողցէ
զ[յ]անցանս մաւր իմոյ, որ եւ փոխ[եցեալ] ի Քրիստոս:
157բ (ստացողի)
Աղաչեմ եւ ես՝ մեղապարտս եւ անարժան փցուն ծրիչս Զաքէոս, խնդրել թողութիւն
մեղաց իմոց:
224ա (ստացողի)
Զգեղեցիկ ծաղիկն եկեղեցոյ եւ զքրիստոսապսակ նորընձա սուրբ րաբունին զՍտեփանոս յիշեցէ՛ք առաջի
անարիւն զենմանն Քրիստոսի, եւ զծնողսն իւր զիշխանաց իշխանն զՏարսաիճն եւ զմեծահաւատ
մայր իւր զԱրուզխաթունն. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1ա
(1513 թ., անարուեստ բոլորգիր) Ի ՋԿԲ. (1513) թվին [ե]ս՝ Կարապետ սուտանուն աբեղայ
եւ սիրայկան եղբայրն
մեր տէր Յոհվանէսն, ելաք ի դրանէն
Վարագա Սուրբ Նըշանին եւ եկայք
ի ծառայութիւնն տիեզերայլոյս վարդապետին Ղուկասի ի Սուրբ Էջմիայծնին եւ զԱռակաց
գիրքս դաս հրամեաց, եւ Աստուած զինքն խաղաղութեամբ պահէ ըն[դ] երկայն աւուրս. ամէն:
Եւ ի հայրապետութեան տեառն Սարգսի, որ
բազում երախտիք ունի ի վերայ մեր՝ քան զչափն առաւել. արարիչն Աստուած խաղաղական կենաւք
պահէ. ամէն:
2. 342ա (1561
թ., անարուեստ նոտրգիր) Ջամալն է: Ես՝ Կարապետ եպիսկոպոսս Վարագեցի, եւ իմ
ընկերաւքս տէր Յակոբ Արճըշեցին
եւ տէր Յակոբ Սաղմոսավանեցին ի միասին
զգիրքս կարդացինք մաւտ Գրիգոր վարդապետն,
զոր Տէր Աստուած փոխարէն զուր երկնից արքայութիւնն պարգեւէ. ամէն: Ի թվականիս հայոց
ՌԺ. (1561), ի յամսուս Հոռի Գ. յայսմ աւուր ուրախացեալ էինք ընկերքս ի միմիանց. ելաք ի Կարբու եւ գնացաք ի
Քանաքեռ: Խիստ սէր կայ
ի մէնջ մեր. Աստուած աջողէ, որ յէս սէրս հաստատ կենանք: Այլ ով զգիրքս կարդա, Աստուած
նոցա առաջնորդէ, եւ զմեզ յուր սուրբ
յաղաւթքն յիշէ: Ես՝ տէր Բարսէղ, ես՝
տէր Կ[արապետ]:
3. 1ա (ԺԸ. դ.,
անարուեստ բոլորգիր) Գիրքս Սաղմոսավանիցս է: Մարտիրոս վարդապետս տարայ
անամաթ (= ամանաթ) որ գայ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1բ սեւով շրջանակ, մէջը թագապսակ
զինանշան, եզրերին՝ “Печ. Ахалцыхской градской полиции”:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Աա (բոլորգիր). «Որ
սիրէ զխրատ ի խաղաղութեան», 1ա՝ «ծսան, անանեաց ոքոն», 342բ (գրած-ջնջած)՝ «ս սուտան,
ցաշակերտ»:
ՆՇՈՒՄ՝ Աա՝ «Հմր 141/2603»,
1ա՝ «ԺԳ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
1բ՝ «Հմր 186/4», կազմի մէջքին փակցուած թերթիկին՝ «Ներս. Լամբրօն., Մեկնութիւն
առակացն Սողոմոնի (3)»:
2604
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԱՐՄԵՆԻ ԱՆԱՊԱՏ (Ա.) |
ՉԽԴ. – 1295, ՋԼ.
– 1481 |
ԳՐԻՉ՝ Աւշին (Ա., 37ա-201բ), Յովանէս (Բ., 1թ-36բ, 202ա-22ա): ՍՏԱՑՈՂ՝ Երեմիա (Ա.):
ԹԵՐԹ՝ 222+9 (հնգապատիկ՝ 1ա-1ժ, կրկն.՝ թ. 30. թ. 51, թ. 101, թ. 127). չգրուած՝ 1ա-զ: ՊՐԱԿ՝ 6+Ա-ԺԹx12 (Բ՝ 11, ԺԶ՝ 13, ԺԹ՝ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (20,5x12,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 17ա): ՏՈՂ՝ 38-39: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ. աստառը կարմիր եւ վարդագոյն մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ + ԵԶ՝ դեղնաւուն չգրուած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցազարդ՝ բուսական: Գոյներ՝ կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան ըստ Ղուկասու, Ի. 34 – ԻԱ. 6: Թ. դ.: 2՝ Գ-Դ, սկզբում, ստացուած 1 թերթի ընդլայնակի ծալումով, եզրահատուած, Գբ եւ Դա երեսների թանաքն ամբողջութեամբ թափուած: Մագաղաթ, 24,7x14,7, երկսիւն (21x11, 21x14,5), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Դբ), տող՝ 8, 10: Կարդալ՝ Գա-Դբ-Գբ-Դա. «[Պատասխանի ետ նոցա Յիսուս՝ եւ ա]սէ. Որդիք աշ[խար]հիս այսորիկ... Եկեսցեն աւուրք, յորս ոչ թո[ղցի այդր քար ի քարի վերայ, որ ոչ քակտեսցի]»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. եղել է խիստ քայքայուած. Յովհաննէս գրիչը 1481 թ. լրացրել է սկզբի եւ վերջի (1թ-36բ, 202ա-22ա) թերթերը, որոնք, հաւանաբար այդ ժամանակ քայքայուած կամ թափուած են եղել, պատառիկ-պահպանակները վնասուած, խունացած, ցեցակեր, լուսանցակողերը գունաթափ, ձեռագիրը խոնաւութիւն տեսած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր. 1964 թ.ին, նորոգուած, վերակազմուած հին ու նոր կաշիների միացումով, հին եւ նոր կազմաստառով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1թ-186բ
[Մեկնութիւն Հնգամատենին՝ արարեալ Վարդանայ վարդապետի
Արեւելցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 1139, 2ա-102բ. 1/1թ (խորագիր՝ Նախադրութիւն Ծնընդոցն Տեսութեան
սրբոյ հաւրն Վարդանայ առ խնդրաւղսն մատենիս): ա/1թ-3բ (խորագիր՝ Ի խնդրոյ տեառն Համազասպայ եւ
վարդապետին Գրիգորի Հաւաքումն մեկնութեան սրբո[ց հա]րանց Եղիշէի, Յովհանու եւ զոր
տեսանէք յանցնիւրսն ի տառապեալ ոգւոյ Վարդանայ): բ/3բ-102բ: 2/102բ-3ա (խորագիր՝ Նախադրութիւն Ելից): ա/103աբ (խորագիր՝ Դպրութիւն Ելից): բ/103բ-142բ: 3/143ա (խորագիր՝ Ղեւտական դպրութիւն): ա/143բ-53բ: 4/153բ-4ա (խորագիր՝ Թիւք): ա/154ա-62բ: 5/162բ-3ա (խորագիր՝ Երկրորդ Աւրէնք): ա/163ա-85բ: Յիշատակարան հեղինակի/185բ-6բ:
Բ. 186բ-7բ [Բառք] – Կոզակ – սիւնաձեւ...
Եւ Լ. լայն, որ է եւթանասուն:
Հնգամատեանից քաղուած բառերի կամ ծէսերի բացատրութիւններ:
Գ. 188ա [Վասն Յովսեփայ] – Դանիէլի.
Իսկ ընդէ՞ր ասէ սաղմոսաւղն, թէ վկայութիւն եդ Աստուած Յովսէփու... Որպէս եւ Քրիստոս
հացիւն կենաց զամենայն աշխ[արհի] հաւատացելոց դարմանէ եւ կեցուցանէ:
Եգիպտոսում Յովսէփի կատարած
գործերի մասին:
Դ. 188բ-222ա Սրբոյն Եփրեմի Մեկնութիւն Շմուէլի
1. 188բ–209ա Գիրք Շմուելի, որ պատմեն զԵղկանայ եւ զերկու
կանանց նորա
– 188բ-9ա [Ցանկ գրոյս] – Գիրք
Շմուելի... Գրեալ է ի Դպրութեանն Շմուէլի:
ա. 189ա-92բ [Մեկնութիւն Շմուէլի] – Եւ ի սկիզբն
բանից իւրոց այսպէս ասաց: |189բ| [Ա. Այր
մի] էր յԱրիմաթեմա... Զի հանդերձ առաջնորդութեամբ ժողովրդեանն եղիցի մարգարէ Տեառն:
բ. 192բ-7ա [Բ.] Եւ կարգեցաւ ճակատեցաւ ի մարտ պատերազմի
Իսրայէլ... Իսկ իբրեւ անդոյրեցոյց Շաւուղի եւ անց ի նմանէն այսն չար, դարձաւ նա առաջնորդութեամբն
Աստուծոյ ի տուն հաւր իւրոյ:
գ. 197ա-202բ [Գ.] Ի սմին ժամանակի
եղեւ մարտ պատերազմի... Որ ոչ մերկեաց [զս]ուսեր իւր ի վերայ պարանոցի արքային:
դ. 202բ [Դ.] Ողբք Դաւթի վասն Շաւուղի եւ Յովնաթանու – Եւ
արդ, ողբս առեալ Դաւթի... Վասն զի նոքաւք յաղթէին մանկունքն ժողովրդեանն իբրեւ զինուք
պատերազմի թշնամեաց իւրեանց:
ե. 202բ-5բ [Ե.] Հա[ր]ց Դաւթի ի Տեառնէ... Եւ չոգաւ Աստուած զԱբիսողոմ, եւ զերեսս արքայի նա ոչ ետես:
զ. 205բ-7բ [Զ.] Անց գնաց Աբիսողոմ ի Քեբրոն... Եթէ
իբրեւ հաշտեցաւ Աստուած ընդ երկրի, թաղեցան ընդ Շաւուղի եւ Յովնաթանու:
է. 207բ-9ա [Է.] Եւ սկսաւ ասել Դաւիթ առաջի Տեառն...
Եւ ի ձեռն պատարագացն Դաւթի արգելաւ մահն ի դառնացող ժողովրդենէ անտի: Կատարեցաւ մեկնիչն
Թագաւորութիւն Սամուէլի:
2. 209ա-22ա [Եփրեմի Ասորւոյ] Մեկնիչ Թագաւորութեանն
– 209աբ [Ցանկ գրոյս] – Դպրութիւն
թագաւորաց գրէ զամս կենաց թագաւորաց... Զայսոսիկ եւ որ սոցին նման են, գրեալ են ի նմա:
ա. 209բ-12ա [Ա.] [Մեկնութիւն] – Եւ ի սկիզբն մատենագրութեանն
իւրոյ այսպէս ասաց. Եւ արքայն Դաւիթ, ասէ, ծերացաւ... Ահա գրեալ են ի դպրութիւն
պատգամաց Սողոմոնի, այսինքն` ի դպրութիւն առակաց նորա, որ կորեանն հրով:
բ. 212ա-8բ [Բ.] Թագաւորեցուցին ժողովուրդն զՀռոբովամ...
Եւ կատարեսցի մարգարէութիւն Եղիայի մարգարէի:
գ. 218բ-22ա [Գ.] Յետ այսորիկ թագաւորեցաւ Ախազիա...
Եւ [իջ]ոյց ի գերութեան զժողովուրդն յուդաեան: Կատարեցաւ Մեկնութիւն թագաւորութեանն
շնոր[հիւ] Աստուծոյ:
Տե՛ս Սրբոյն Եփրեմի Մատենագրութիւնք,
հտ. առաջին, Վենետիկ, 1836, էջ 351-460:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 162բ (Աւշին գրչի) ԶԷրեմիայս ի Տէր յիշեցէ՛ք,
աղաչեմ, եւ զիմսն ամենայն:
186բ Դարձեալ
լիալիր բերանով աւրհնութիւն Աստուծոյ, որ արժանի արար զիմս անմաքրութիւն պիտականուն
Երեմիա հետեւել բանի
յանապատիս Արմենի, առ
որս Գեորգեայ վարդապետի,
ի թուիս հայոց ՉԽ. (1291) եւ զկնի Դ. ամի (1295) լրմանն ցանկացաւղ եղեալ նախամարգարէին
Մովսէսի մարգարէութեանն
Մեկնութեան, զոր արարեալ է սրբոց հարցն աստուածամերձից եւ ի մի ժողովեալ երրերջանիկ
վարդապետն Վարդան: Եւ
ետու գրել զսա ձեռամբ Աւշնի, ի հայրապետութեանն
Հայոց տեառն Գրիգորի, [ե]ւ
ի թագաւորութեանն Հայոց [Հ]եթմոյ բարեպաշտի:
Արդ, [յ]երեսս անկեալ աղաչեմ զամենեսեան, որք հանդիպիք այսմ [գրո]ց եւ աւգտիք կամ աւրինակէք,
վասն սիրոյն Քրիստոսի յիշատակի արժանի արարէ՛ք զանարժանս զԵրեմիա եւ զծնաւղս իմ եւ զամենայն հաւատացեալս
ի Քրիստոս եւ յորոց արդ[ե]ա[ն]ց ետու զսա գրել՝ կրկին աղա[չեմ] յիշատակի արժանի առնել
եւ մե[ղա]ց թողութիւն հայցել ի Քրիստոսէ:
Նա եւ զսուտանուն
գրողակս Աւշին եւ զծնաւղս
իմ եւ իմոցն յիշատակել աղաչեմ, եւ Աստուած, որ առատն է ի տուրս բարեաց, յիշելեացս եւ
յիշողացդ առ հասարակ ողորմեսցի. ամէն:
2. 222ա (Յովանէս գրչի) Զսակաւ աշխատողս՝
գծողս զՅովանէս յիշեց[է՛ք]
ի Քրիստոս: Ի թվականիս հայոց ՋԼ. (1481):
«ՋԼ.» թուականը հնարաւոր
է կարդալ նաեւ այլ կերպ, որովհետեւ այդ երկու տառերի վերին մասերը հազիւ են երեւում:
Այս յիշատակարանին յաջորդում է 2 տողանոց մի այլ յիշատակարան, որը փորձել են ջնջել.
դժուար է ասել` նո՞յն գրչի գործն է, թէ՞ յետագայի. կարդացւում են միայն «Վարդխաթ[ուն] մի լի բեր[ան]» բառերը:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1է (ԺԶ. դ., անարուեստ նոտրգիր)
Ա<ա>յսոքիք այսպէս
լուծանի. [յոր]ժամ թագօորն հեռա<ա>նայ յ[Աստուծոյ պ]ատվիրանացն, հրամայէ զն/// անդելոցըն
գործել զայն, այլ մանօանդ ոչ
է պարտ եւ ոչ յանձն առուլ հնազանդ մեռանել: Եւ այս յայտ է ի սրբոց մարտիրոսաց, որք
ոչ հնազանդեցան հզօր թագօորաց
եւ այն ոչ եղեւ նոցայ մեղադրութիւն,
այլ մանօանդ պատիւ
եւ երանութիւն, նոյնպէս եւ զամենայն առաջնորդաց անհնազանդութիւն: Յորժամ առաջնորդն
հեռանայ յԱստուծոյ պատվիրանացն
եւ հրամայէ գործել զանարժանս, ոչ է պարտ հնազանդել հոգեւոր առաջնորդէ, եւ թէ մա[նօանդ] որ եւ քանզի
ոմանք ի մերոց ա/// աց համարեցան զմեզ անհնազանդ լինել եպիսկօպոսիս մերոյ վա/// արկ եղեւ ինձ գրել
զայսպիսի/// |1ը| ///որ ես՝ անպիտանս յամենայ/// սոսկանուն ուխեմուխան/// ին իմոյ
պատշաճօոր հնազանդութիւն
իմ, զոր ունիմ առ Տէր, արքեպիսկօպոսն
ոչինչ առտաքոյ
հր[ամ]անաց ի խորհուրդ սուրբ եկեղեցոյ եւ քանզի ոչ է սրբութիւն դորա առաջին եպիսկօպոսին, եւ ոչ
ես անպիտանս եմ առաջին կրօնօոր, աստ
եւ էին այլք յառաջ քան զմեզ, այլ եւ կարծ/// գրով հաստեալ դաշինս ունին ի մէջ իւրեանց
եպիսկօպոս եւ
քահանայք եւ ժողովուրդք եւ կրօնօորք,
որ ի վանօրայս,
զոր եւ կարծեմ թէ կամիցի ոք լուծանել, ոչ կարէ՝ որ կողմն եւ իցէ: Եւ արդ, եթէ ասիցեմ,
թէ այսպէս է աշխարհին Հայիոց յարեւելս,
այլ եւ ոչ վայել է այլ աշխարհաց սովորութիւն յայլ աշխարհ առնել, այլ ըստ սովորութեան
կցղզոյս եւ ըս[տ]
դաշանց, զոր արարեալ են ի մէջ նոցայ եպիսկոպոսք եւ քահանայքն/// ք եւ կրօաորքն նոյն///
մ եւ ես եպիսկօպոս///
այլս/// ապ/// ամ/// մ:
2. 222բ (1576 թ, անարուեստ նոտրգիր)
Դարձեալ յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զՍարգիս աբեղան, որ ըստացաւ զայս սուրբ
գիրքս ի հալալ ընչից իւրոց ի Ժ. (10) ոսկի ի Սեբաստիայ եւ իբեր ի վեր յիշատակ
իւր եւ ծնաւղաց իւրոց հաւրն՝ Աղաճանին, եւ
մաւրն՝ Խէրխաթունին, եղբարցն՝
Ներսիսին եւ Խալիֆին, Էնիաթին, փոխեցելոյ
առ Քրիստոս, եւ Շաղպաթին, եւ
քվերցն՝ Թուրվանդին եւ Մարգարտին, եւ քվերորդուն Վարդանէսին եւ մղտեցի Վարդխաթունն, որ ետուր գրոցս
գինն Ժ. (10) շահի, եւ հարսներացն Կուլաղին եւ իւր
դստերն Ինախին փոխեցեալ
առ Քրիստոս: Ոչ ոք չունի հրաման ծախելոյ կամ գրաւելոյ, այլ կարդալոյ եւ աւրինակելոյ:
Եւ ով ոք անդգնի՝ ծախէ կամ գրաւէ, աւձէն մինչեւ ի նեռն անիծեալ լիցի: Եւ Քրիստոսի մարդասիրին
փառք յաւիտեանս. ամէն: Ի թվին Ռ. եւ ի ԻԵ. (1576):
3. 222բ (1643 թ., անարուեստ բոլորգիր)
Դարձեալ յիշեսջիք զվերջին ստացող սուրբ տառիս, որ կոչի Մեկնիչ Արարածոց զՄիքայէլ աստուածաբան
վարդապետն՝ առաջնորդ Սուրբ Նախայվկային, որ
ըստա[ցա]ւ զսայ ի հալալ արդեանց եւ ետ յիշատակ անջնջելի ի դուռն Սրբոյ Նախավկային թվին
ՌՂԲ. (1643) ամին: Ով ոք ծախէ կամ գրաւէ, վերոյգրեալ նզովիցն ներքոյ լիցի: Բայց ընթերցողքն,
օրինակողքն եւ օգտողքն եւ որք վայելեն, յիշեսցեն զիս միով Հա՛յր մեղայիւ, հանդերձ
ծնողօք իմով, եւ դուք յիշեալ լիջիք առաջի Քրիստոսի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պտռկ-պհպնկ Գբ՝ «աարդարս ունիցիմ
զայս ունում ասաց Արիստակէս նկակ եւ Վարդան ասա»: 1դ՝ «աբգդեզէըթէըն»: 1զ՝ «Արրածոց
մեկնիչ է»: 1է՝ «Ես՝ յարեւելից որ/// Աստուծոյ ած///»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի Ա. փեղկին,
Աա, 1ա, 1ե, 1է՝ «2604», Գա՝ «Հմր
142/2604», Եբ՝ «Վերակազմուած է հին ու նոր կաշիների միացումով, հին եւ նոր կազմաստառով:
Գլխ. վերականգնիչ՝ Ա. Խաչատրեան. Երեւան, 1964»:
2605
ՅՈՎՀԱՆՆՈՒ ՈՍԿԵԲԵՐԱՆԻ ԵՒ ԵՓՐԵՄԻ ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԳՈՐԾՈՑ ԱՌԱՔԵԼՈՑ
ԱՄՐԴՈԼՈՒ վանք (ԲԱՂԷՇ) |
ՌԽԷ. – 1598 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Բարսեղ:
ԹԵՐԹ՝ 211+4 (թ. 1ա-1ը՝ չորիցս, կրկն.՝ թ. 69). չգրուած՝ 1ա-զ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԸx12
(ԺԸ՝ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25x18,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն՝ 25x18,5 (3ա), երկսիւն
(19,5x14): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 6ա): ՏՈՂ՝ 29: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, երեք գամով եւ մէկ կապիչով,
միջուկը տախտակ. աստառը շերտազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ղուկաս աւետարանիչ՝ 2բ: Կիսախորան՝
3ա: Ճակատազարդ՝ 1է: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, տաճար, խաչ,
յուշկապարիկ, վարդեակ: Զարդագիր՝ հանգուցագիր,
թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Ճառ ինչ՝ Յաղագս Աստուծոյ: ԱԲ + ԳԴ: ԺԱ. դ.: 2 (ԱԲ) + 2 (ԳԴ)՝
ստացուած երկուական թերթերի երկայնակի ծալումով, եզրահատուած վերեւից (Ա-Բ) եւ ներքեւից
(Գ-Դ): Մագաղաթ, 25x18, միասիւն (ԱԲ՝ 17,7x12,5, ԳԴ՝ 21x12), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝
Բա, Գա), տող՝ 17, 20: Կարդալ՝ Աա-Բբ՝ «Զի ամաչեմ, եթէ չարն կայցէ մնայցէ անխոնարհելի...
էրէկ խաչակից եղէ Քրիստոսի, այսաւր ընդ նմա փառաւորիմ: Երէկ ընդ նմա մեռայ», Գա-Դբ՝
«Եւ եղիցի նոյն ինքն լքեալ միանգամայն... Զի անցեա[լ]
գնայցէք խրախացեալք, որ ոչն թափի»:
ՎԻՃԱԿ՝
բաւարար. կազմը մաշուած, երկու կապիչն ընկած, պատառիկ-պահպանակները կծկուած, լուսանցակողերը
գունաթափ, թ. 17՝ անցք, թ. 122-3, 133-6, 158-9՝ հիմքից մասամբ պոկուած, թ.
194-211՝ ցեցի անցքեր, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1է-210ա
[Յովհաննու Ոսկեբերանի եւ Եփրեմի
Մեկնութիւն Գործոց առաքելոց]
Թարգմանիչ եւ համառօտող՝ Կիրակոս Դրազարկեցի:
– 1է-2ա
[Գլխացանկ]. Դրութիւնք Բարոյականաց
[Հ]մառաւտ մեկնութեանս [Գ]ործոց առաքելոցն – Ա. Թէ ոչ է պարտ յապաղել ի մկրտութիւն...
ԾԵ. Վասն Պաւղոսի առաքելոյ:
3աբ Առ խնդրաւղն Համառաւտիս տէր Յովհաննէս Արքաեղբայր եւ եպիսկոպոս նահանգաց աստուածապահ
դղեկին Մաւլեւաւնի եւ մասին ինչ Բարձրբերդոյ, եւ նոյն տեսուչ հռչակեալ ի սուրբ ուխտին
Գռներոյ, եւ առ հանդիպեալսն մատենիս – Ահա, ո՛վ աստուածասէր հա՛յր իմ եւ
տէ՛ր, հարկեցուցիչ խնդիրս քո եւ պատկառելի շուք երեսացդ... եւ զփոխարէնն կրկնապատիկ
յառատապարգեւ Տեառնէն ընդունել. ամէն:
Համառօտող Կիրակոս Հռետորի առաջաբանն է:
– 4աբ
Վասն վերնագրութեան Գործոց առաքելոցն
– Արդ, ներելովն Աստուծոյ տեսցուք զվերնագիրս... զի աւգնականութեամբն Աստուծոյ
ի պատշաճաւորսն մեզ ի փոյթ պնդութեան գործոյ յարեսցուք:
ա. 4բ-10բ [Ա.] Ի Գործոց առաքելոցն բուն եւ ընդարձակ
մեկնութեանց սրբոցն տեառն Եփրեմի եւ երանելոյն Յոհաննու Ոսկեբերանի այս համառաւտ շարահիւսեցաւ,
որպէս եւ տեսցես առընթեր բանիցն յանցնիւր տեղւոջ դրոշմեալ զանուանս սրբոցն, հրամանաւ
տեառն Յովհաննիսի աստուածապահ ուխտին Գռներոյ առաջնորդի – Գործոցս առաքելոց
մատենագիր է Ղուկաս աւետարանիչ... թէ ահա ողջացար, այլ մի՛ եւս մեղանչեր:
բ. 10բ-4ա Բ. [Բան].
Իսկ նոքա մատուցեալ հարցանէին... [Գործք առաքելոց, Ա. 6]: [Մեկնութիւն]. Թուի, թէ
մի եւ նոյն իցեն հարցումնս այս... զի չար ոչ է էութիւն, այլ բարւոյ յաւժարութեան պղերգութիւն:
գ. 14ա-8բ Գ. [Բան].
Յայնժամ դարձան յԵրուսաղէմ, յանուանեալ լեռնէն Ձիթենեաց [Ա. 12]: [Մեկնութիւն]. Ե՞րբ,
յորժա՞մ լուան, թէ դարձեալ գալոց է... այլ նա ոչ եւս ոչ արդեւք փութացեալ լինէր յայս
ինչ:
դ. 18բ-22ա Դ.
[Բան]. Եւ ի կատարել աւուրցն Պենդակոստէից... [Բ. 1]: [Մեկնութիւն]. Պենդակոստէն
ըստ յունաց յիսներեակ ասի... որպէս եւ այժմ ի մէջ անցեալ առ խաչեցաւղսն հանդիսաբանէ
եւ ասէ:
ե. 22ա-5ա [Ե. Բան].
Ա՛րք հրէաստանեայք եւ որ բնակեալ էք յԵրուսաղէմ... [Բ. 14] Ո՛չ առորս |22բ| [Մեկնութիւն].
Նախարս... նա հրէիցն փութա Պետրոս հասուցանել զբանն յասելն:
զ. 25ա-8ա Զ. [Բան].
Ա՛րք իսրայէլացիք, լուարո՛ւք զբանս զայս [Բ. 22]: [Մեկնութիւն]. Ո՛չ է փաղաքշանաց
հանդարտագոյն խաւսելս... հաւանեցոյց զխստասիրտն, զոր եւ աստ է տեսանել:
է. 28ա-30բ Է. [Բան]. Լուեալ,
ասէ, զայս, զղջացան ի սիրտս իւրեանց... Բ. [37]: [Մեկնութիւն]. Յոյժ զաւրաւոր է հեզութիւն,
քան զխստութիւն... եւ լո՛ւր ահա որոց ի կարգիս:
ը. 30բ-2բ Ը. [Բան].
Պետրոս եւ Յովհաննէս ելանէին ի տաճարն... [Գ. 1]: [Մեկնութիւն]. Բազում յոյժ երեւի
սոցա միաբանութիւն... ի մեծամեծսն ելանել, որպէս փոքր կայծակն ի դիզանել փայտից:
թ. 33ա-7բ Թ. [Բան].
Իբրեւ ետես Պետրոս, պատասխանի ետ... [Գ. 12]: [Մեկնութիւն]. Համարձակագոյն, քան
զառաջինն է այժմու հրապարակախաւսութիւնս... զոչ երդնուլ, ուստի լինի ոչ բարկանալ:
ժ. 37բ-41ա Ժ. [Բան].
Եւ մինչդեռ խաւսէին նոքա... [Դ. 1-2]: [Մեկնութիւն]. Տե՛ս, թէ զիարդ յաճախել սքանչելեացն...
ո՛չ ապաքէն ծաղու է արժանի:
ժա. 41ա-4ա ԺԱ.
[Բան]. Եւ անտի արձակեալք եկին առ իւրեանցսն... [Դ. 23]: [Մեկնութիւն]. Տե՛ս զցածուն եւ զիմաստասէր
բարս առաքելոցն... վասն այնորիկ ի փոքունցն սկսայ ոչ երդնլոյ:
ժբ. 44ա-7բ ԺԲ.
[Բան]. Յովսէփ, որ կոչեցաւն Բառնաբաս... [Դ. 36]: [Մեկնութիւն]. Կրկին պիտից սակս ի
մէջ բերէ*... եւ խոստացելոց բարեացն ժամանեսցուք շնորհաւք կեցուցչին Քրիստոսի աւրհնելոյն
յաւիտեանս. ամէն:
* «բերէ» բառի վրայ ջնջելու նշան դրած եւ կողքն աւելացրած «ածէ»:
ժգ. 47բ-50բ ԺԳ.
[Բան]. Յարուցեալ քահանայապետն եւ ամենայն, որ ընդ նմայ եւ աղանդն սադուկեցւոց...
[Ե. 17]: [Մեկնութիւն]. Յարուցեալ, այսինքն՝ շարժեալ նախանձու... ապրեցոյց զնոսա Գամաղիէլ:
ժդ. 50բ-4բ ԺԴ.
[Բան]. Յարուցեալ, ասէ, ոմն ի մէջ ատենին փարիսեցի... [Ե. 34]: [Մեկնութիւն]. Սա վարդապետն
Պաւղոսի է... պսակացն հասանիցեմք շնորհաւքն Քրիստոսի, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
ժե. 54բ-8ա ԺԵ. [Բան].
Ստեփաննոս, այր լի շնորհաւք եւ զաւրութեամբ [Զ. 8]: [Մեկնութիւն]. Տեսանես, զի առ
եւթանսն նա էր նախապատուեալ... պսակացն հասցուք շնորհաւքն Քրիստոսի, ընդ որում Հաւր
եւ Հոգւոյն Սրբոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
ժզ, 58ա-62բ ԺԶ.
[Բան]. Եւ մինչ ոչ գոյր նորա որդի, խօսեցաւ Աստուած այսպէս... [Է. 5-7]: [Մեկնութիւն].
Հայեա՛ց, թէ քանի՞ ամաւք յառաջ է խոստումնն... վասն որոյ եկ առաքեցից զքեզ:
ժէ. 62բ-6ա ԺԷ.
[Բան]. Զայն Մովսէս, զոր ուրացանն եւ ասեն... [Է. 35]: [Մեկնութիւն]. Յոյժ միաբանի
իրքն Մովսէսի... զսոյն եւ մեր ուղղելով հանդերձելոց բարեացն ի փառս Քրիստոսի, որ է
աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
ժը. 66ա-71բ ԺԸ. [Բան]. Եւ լուեալ զայս,
զայրանային ի սիրտս իւրեանց... [Է. 54]: [Մեկնութիւն]. Ահաւասիկ իբրեւ պատճառս
իմն առեալ լինէին... զի զթագաւորն երկնից ի ձեռն
եկեղեցւոյն ի տուն իւր ընդունի:
ժթ. 71բ-6ա ԺԹ. [Բան]. Հրեշտակ Տեառն
խաւսեցաւ առ Փիլիպպոս... [Ը. 26-27]: [Մեկնութիւն]. Ինձ թուի յառաքելոցն, եւ ոչ յեւթանցն
գոլ զսա... զոր ըստ կարգի պատմէ աւետարանիչս:
ի. 76ա-80բ Ի. [Բան]. Եւ էր, ասէ, աշակերտ
ոմն ի Դամասկոս... [Թ. 10-11]: [Մեկնութիւն]. Բազում նշանակս տայ Աստուած Անանիաի...
այլ զի ոչ բարեգործեցին, դատապարտեցան:
իա. 80բ-4բ ԻԱ. [Բան]. Իբրեւ եկն Սաւղոս
յԵրուսաղէմ... [Թ. 26]: [Մեկնութիւն]. Արժան է աստանօր տարակուսել... ի սոյն եւ մեք
վստահասցուք ի շնորհս Աստուծոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
իբ. 84բ-8բ ԻԲ. [Բան]. Այր մի էր ի
Կեսարիայ, անուն Կուռնելիոս... [Ժ. 1-2]: [Մեկնութիւն]. Այրս այս ոչ էր հրեա... այլ
մանաւանդ յետ մահու տացէ քեզ պտուղ զկեանսն յաւիտենից:
իգ. 88բ-92ա ԻԳ. [Բան]. Եւ ի վաղիւ անդր
յարուցեալ Պետրոս, գնաց ընդ նոսա... [Ժ. 23-24]: [Մեկնութիւն]. Բարիոք յառաջագոյն
պատուասիրեալ զարսն... զի մի՛ յանկարծադէպ ինչ վրիպակաւ տուժեսցին զմեծ պարգեւսն:
իդ. 92ա-5ա ԻԴ. [Բան]. Եւ մինչդեռ խաւսէր Պետրոս զբանս զայս... [Ժ. 474]: [Մեկնութիւն]. Տե՛ս զԱստուծոյ
տնաւրէնութիւնն... բացեալ եղեւ նոցա դուռն համարձակութեան առ հեթանոսս քարոզելոյ,
ըստ որում ասէ:
իե. 95ա-8բ ԻԵ. [Բան]. Եւ ցրուեալքն
ի նեղութենէն... [ԺԱ. 19]: [Մեկնութիւն]. Ո՛չ փոքր ինչ ուղղութիւն եղեւ... որով մեք
իսկ առաւել ի խրախութեան լինիմք ողորմութեամբն Աստուծոյ:
իզ. 98բ-103ա ԻԶ. [Բան]. Ընդ ժամանակս
ընդ այնոսիկ արկ Հերովդէ[ս] արքայ... [ԺԲ. 1-2]: [Մեկնութիւն]. Ընդ ժամանակսն ընդ
այն ասէ, յայտ է... տեսանելով քո զգոռոզս եւ զանիրաւս ընդարմացեալս քնով իբրեւ զմեռեալս:
իէ. 103բ-6ա ԻԷ. [Բան]. Իբրեւ այգ եղեւ, էր խռովութիւն ի մէջ
զինուորացն... [ԺԲ. 18]: [Մեկնութիւն]. Զի որ ինչ եղեւն առ նա ի հրեշտակէն... առ եւ ի մաւտոյ օրինակ զժուժկալ պահացողսս,
զորոց Ղուկաս պատմաբանեալ:
իը. 106ա-8ա ԻԸ. [Բան]. Եւ նոքա առաքեալք
ի Հոգւոյն Սրբոյ իջին ի Սելեւկիայ [ԺԳ. 4]: [Մեկնութիւն]. ՅԱնտիոք լինի Պաւղոս ձեռնադրեալ...
եւ թէ փառասէր ես, զաստուածաինն սիրեսջի՛ր:
իթ. 108ա-12ա ԻԹ. [Բնաբան. Յ]ոտն եկաց
Պաւղոս [ԺԳ. 16]: [Մեկնութիւն]. Արդ, յառաջագոյն
ասացելովքն... զի կատարեալ լիցուք փրկեալք ի փառս Քրիստոսի:
լ. 112ա-5բ Լ. [Բան]. Իբրեւ ելին անտի,
աղաչէին ի միւսում շաբաթուն խաւսել նոցա զնոյն բանս [ԺԳ. 42]: [Մեկնութիւն]. Տեսե՞ր
զհանճար բանիցն Պաւղոսի... որովք զլսաւղսն կարիցեմ նկարել ի պատկերն Աստուծոյ:
լա. 115բ-9ա ԼԱ. [Բան]. Եւ լուեալ առաքելոցն
Բառնաբայ... [ԺԴ. 13-14]: [Մեկնութիւն]. Տե՛ս զամենայն ինչ ուժգնութեամբ... իբրեւ
ի մոխիր թաղեա՛ զհուրն բարկութեան, զի պսակ առցես յաղթութեան:
լբ. 119ա-22ա [Բան]. Շրջէին ժամանակս
ոչ սակաւս ընդ աշակերտսն [ԺԴ. 27]: [Մեկնութիւն]. Զի մեծ գոլով քաղաքն Անտիոք... ջանասցուք
ապա լաւագունին ժամանել պատուոյ:
լգ. 122ա-8ա ԼԳ. [Բան]. Եւ յետ լռելոյ
նոցա պատասխանի ետ Յակոբոս... [ԺԵ. 13]: [Մեկնութիւն]. Է սա եղբայրն Տեառն մերոյ...
որպէս ունի պատմութեանս կարգ, ըստ որում ասէ:
լդ. 128ա-33ա ԼԴ. [Բան]. Բայց Պաւղոս
եւ Բառնաբաս շրջէին յԱնտիոք... [ԺԵ. 35]: [Մեկնութիւն]. Ո՛չ վայրապար դեգերին անդ...
վասն հանդերձելոցն մեծամեծ խոստմանց, յորոց լիցի մեզ հասանել ի Քրիստոս Յիսուս:
լե. 133ա-6բ ԼԵ. [Բան]. Եւ յաւուր շաբաթու
|133բ| առ գետափն... [ԺԶ. 13]: [Մեկնութիւն]. Տե՛ս դարձեալ զՊաւղոս ըստ Հրէիցն արարեալ...
հայելով յաւրինակս ուղղութեան, զոր ունի կարգ բանիս:
լզ. 136բ-9ա [ԼԶ. Բնաբան.] Եւ ի մէջ
գիշէրին Պաւղոս եւ Շօղա կային յաւղաւթս... [ԺԶ. 25]: [Մեկնութիւն]. Զի՞նչ երբեք
հաւասար լիցի անձանցս այսոցիկ... լուծցուք աղաւթիւք զկապանս մեղաց մերոց:
լէ. 139բ-42բ [ԼԷ. Բան.] Եւ շրջեալ ընդ
Ամփիպաւլիս եւ ընդ Ապողոնիա... [ԺԷ. 1]: [Մեկնութիւն]. Դարձեալ զփոքրագոյն քաղաքաւքն
զանց առնէին... եւ բարւոյն հաղորդեսցուք:
լը. 142բ-7բ ԼԸ. [Բան]. Եւ յԱթէնս ի մնալ
նոցա Պաւղոսի զայրանայր հոգի նորա... [ԺԷ. 16]: [Մեկնութիւն]. Յիրաւի զայրանայր...
զի մի՛ խստութեամբ սրտից գանձեսցուք զբարկութիւն մեզ յաւուր արդար դատողութեանն Աստուծոյ:
լթ. 147բ-51ա ԼԹ. [Բան]. Իբրեւ լուան
զյարութիւն մեռելոց... [ԺԷ. 32-33]: [Մեկնութիւն]. Տե՛ս, զի նախ մեծագոյն կրէր փորձութիւնս...
այլ անարգաւղն մանաւանդ յամենեցունց պախարակի:
խ. 151ա-4ա Խ. [Բան]. Բայց Պաւղոս տակաւին
մնայր աւուրս բազումս առ եղբարս [ԺԸ. 18]: [Մեկնութիւն]. Վայելչապէս յետ խռովութեանն
եւ հարուածս ընդունելոյ Սոսթէնեայ... զի սիրեցեալք լիցուք եւ այնպէս ուղղի եւ սիրելն
եւս:
խա. 154ա-7բ ԽԱ. [Բան]. Եւ մտեալ ի ժողովուրդն,
համարձակէր ամիսս երիս... [ԺԹ. 8]: [Մեկնութիւն]. Տեսանե՞ս, յամենայնի զանձն իւր նախ
ի ներքոյ ժողովրդոցն հրէից մրցեալ... տարցուք անարգանաց եւ մեծ, քան զդեւս հանել:
խբ. 158ա-61բ ԽԲ. [Բան]. Եւ իբրեւ եղեւ
այս, եդ Պաւղոս ի մտի... [ԺԹ. 21]: [Մեկնութիւն]. Որ եւս մարդկապէս աստանաւր անաւգուտս
բարբառեալ լինի... եւ զմիւսն լի ամենայն անկարգութեամբ:
խգ. 161բ-4բ ԽԳ. [Բան]. Եւ յետ դադարելոյ
ամբոխին... [Ի. 1]: [Մեկնութիւն]. Պարտ իսկ էր լինել բազում մխիթարութեան... Եւ ոչ
վասն նոցին աւգտի պղերգանա ինչ:
խդ. 164բ-9ա ԽԴ. [Բան]. Ի Մելիտեա յղեալ
յԵփեսոս, կոչեաց զերիցունս եկեղեցւոյն... [Ի. 17-18]: [Մեկնութիւն]. Հայեաց ընդ մեծութիւն
գթոց նորա... այլ զի կեցէք ի ձեռն ում եւ իցէ:
խե. 169ա-72բ ԽԵ. [Բան]. Եւ արդ, յանձն
առնեմ զձեզ Աստուծոյ... [Ի. 32]: [Մեկնութիւն]. Զոր ինչ ի թուխթսն գրելով առնէր
Պաւղոս... զի եւ նորին արժանասցուք վարձուց:
խզ. 172բ-6ա ԽԶ. [Բան]. Ի վաղիւ անդր
եմուտ Պօղոս ընդ մեզ... [ԻԱ. 18-19]: [Մեկնութիւն]. Այս Յակոբոս առաջին եպիսկոպոս
էր |173ա| յԵրուսաղէմ... այլ ինքեանք զպարտութիւն խոստովանեցան, եւ հանապազ նոյն լինի:
խէ. 176ա-9բ ԽԹ. [Բան]. Ասէ Պաւղոս.
Ես եմ այր հրեայ... [ԻԱ. 39]: [Մեկնութիւն]. Տեսանե՞ս,
զի յորժամ ընդ արտաքինսն խաւսի... զի յուսացեալ բարեացն յասցուք:
խը. 179բ-83բ ԽԸ. [Բան]. Եւ եղեւ ինձ
ի դառնալն յԵրուսաղէմ եւ կալ յաղաւթս ի տաճարին... [ԻԲ. 17-18]: [Մեկնութիւն]. Տե՛ս,
թէ որպէս անդէն ի ներքս... եւ ուղղեմք զայս, եթէ յախտից ազատք իցեմք:
խթ. 183բ-7ա ԽԹ. [Բան]. Իբրեւ գիտաց,
ասէ, Պաւղոս, եթէ մի կողմն Սադուկեցւոց է... [ԻԳ. 6]: [Մեկնութիւն]. Դարձեալ մարդկապէս
բարբառի... արդ, եւ այս պատասխանիս ի նոցանէ ի բաց հատեալ եղեւ:
ծ. 187ա-91ա Ծ.
[Բան]. Եւ զաւրականացն ըստ հրամանին առեալ... [ԻԳ. 31-33]: [Մեկնութիւն]. Որպէս
թագաւորի մեծի զաւրք առաջի գնալով... եւ նուազագունից իմաստասիրելով ի փառս Քրիստոսի:
ծա. 191ա-4ա ԾԱ.
[Բան]. Եւ յապաղեաց զնոսա Փեղիքս... [ԻԴ. 22]: [Մեկնութիւն]. Տեսանե՞ս, թէ որչափ լինի
քննութիւն... յորմէ զգուշալի է երկիւղիւ:
ծբ. 194ա-200ա ԾԲ.
[Բան]. Իբրեւ անցին աւուրք ինչ, յայտ է ո՛չ բազումք, Ագրիպաս արքա եւ Բերինիկէ եկին
ի Կեսարիա... [ԻԵ. 13-14]: [Մեկնութիւն]. Ագրիպասս այս, որ եւ Հերովդէս... որոյ եւ
ոչ զմիոյ ուրուք փոյթ ինչ է նմա:
ծգ. 200ա-4ա [ԾԳ.
Բնաբան.] Յոտն եկաց արքայն եւ դատաւորն եւ Բերինիկէ... [ԻԶ. 30-32]: [Մեկնութիւն].
Տե՛ս, թէ որպէս բազում անգամ յաղագս նորա դատ արարեալ լինին... յայնժամ գիտացաք, թէ
Մելիտինէ էր անուն կղզոյն:
ծդ. 204ա-7ա ԾԴ.
[Բան]. Բայց բարբարոսքն շնորհեցին ոչ սակաւ մարդասիրութիւն... [ԻԸ. 1-2]: [Մեկնութիւն].
Տե՛ս, արդ, հրեայքն այնչափ նշանս տեսեալ հալածէին... ըստ որում եւ զինուորն պահապանն
Պաւղոսի տեսաւղ եւ վկայս եղեւ նորայոցն ամենայնի:
ծե. 207ա-10ա ԾԵ.
[Բան]. Եւ յետ երից աւուրց կոչեաց զՀրէիցն գլխաւորս [ԻԸ. 17]: [Մեկնութիւն]. Փութով,
յետ երից աւուրց... Եւ յանկասկած նաւահանգիստն հասանել եւ խոստացելոց բարութեանց սիրելեացն
Աստուծոյ հանդիպել: Շնորհաւք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի,
ընդ որում Հաւր եւ Հոգւոյն Սրբոյ փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
–
210բ Աղերս նորոգ ստացողի
եւ աշխատասիրաբար նորոգողի բուն մեկնութեանն, յորմէ այս համառաւտեցաւ – Յամի
վեց հազարերորդի հինգ հարիւրերորդի առաջներորդի (6501) արարածոց աշխարհի եւ ի հազարերորդի
եւթանասներորդի եւթներորդի (1077) կենարարին մերոյ գալըստեանն եւ ըստ խոսրովային թուոյ հայկազանցս
հինգ հարիւրերորդի քսաներորդի հինգերորդի (1076), ի թագաւորութեանն Միքայէլի՝ որդւոյ Դուկծին եւ ի պատրիարգութեանն
Կոզմայի երկաբնակի, ես՝
Գրիգորիս, որդի Գրիգորի Պալհաւունոյ, ողորմութեամբ
մեծին Աստուծոյ արժանացեալ աթոռոյ հաւուն իմոյ սրբոյն Գրիգորի եւ ըստ յառաջատեսլեան
սրբոյն Սահակայ ի սաստկացեալ
սրոյ Սկիւթացւոցն հալածանաւք
հասի ի պայծառաշէն կայանս սրբոյն Կոստանդիանոսի
եւ մեծաւ ըղձմամբ հայցեալ գտի զտենչալիս յոքունց՝ զգերահրաշ Մեկնութիւն Գործոց
առաքելոցն մեծին Յովհաննու Ոսկեբերանի՝ լուսաւոր
եւ ոգէշահ վարդապետութեամբ,
եւ հանդիպեալ հմտագոյն հռետորին Կիրակոսի՝ յունական
եւ հայկական ուսմամբն պերճացեալ, եւ առատաձեռն արգասեաւք ետու թարգմանել տենչալիս
ոգւոյ իմոյ, եւ ընկալեալ սրտալիր ուրախութեամբ իբրեւ զտախտակսն նախամարգարէին եւ
մեծաւ տաժանմամբ հատեալ զհամատարածն Լիբիայ եւ Ասիական ծոցոյն,
խնամաւք Հոգւոյն հասի ի բաժինս Սեմայ՝ ի ստորոտս
Տորոսի, ի հրեշտակաբնակ
կայարան սրբոցն եւ գտի անդ զհոգեշնորհ գիտնականն Կիրակոս՝ որդի իմ ըստ
հոգւոյ եւ աշակերտ մեծ գիտնականին Գէորգեայ փոխանորդին
մեր: Եւ սորա յաւժարական մտաւք աշխատութիւն զանձամբ առեալ ըստ առատատուր Հոգւոյն պարգեւացն՝
վերստին արծարծեալ զխորթացեալ բանս հռետորին՝ յեղանակելով ի դիւրալուրս եւ յարմարականս
մերոյինս ազգին: Արդ, մաղթեմ զամենեսեան, որք հանդիպիք այսմ հոգիաբուղխ պատգամացս,
յիշել զիմս կաղկաղութիւնս ի Տէր սրտի մտաւք, ընդ ինեւ եւ |211ա| զաշխատաւղսն ի սմայ
եւ գրել զփոքր յիշատակարանս ընդ սմին գրոց, յորժամ գրեսջիք, եւ մի՛ պակասեցուցանել,
զի եւ զձեզ գրեսցէ Տէր ի գիրն կենաց յաշխարհին կենդանեաց, որ է եւ եղիցի աւրհնեալ
յաւիտեանս. ամէն:
Կատարումն Մեկնութեան
Գործոցս համառաւտի ի փառս Յիսուսի Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որում փառք յաւիտեանս.
ամէն:
Ամէն գլխի վերջում՝ իբրեւ
ամփոփում, կայ «Բարոյական» կամ «Յորդոր», լուսանցներում աղբիւրների հեղինակների յիշատակումներ՝
Եփրեմ, Յովհան Ոսկեբերան, Ներսէս Լամբրոնացի, Կիւրեղ, Գրիգոր Աստուածաբան, Դաւիթ,
Յովհան Օձնեցի եւ այլն: Այս «Աղերս»ը Գրիգոր Վկայասէրի հեղինակութիւնն է. տե՛ս Ե-ԺԲ.
դ-ի յիշ-ք, Հմր 129, էջ 108-9, որ առել է ՄՄ Հմր 1315 ձեռ-ի
452ա-3ա էջերից, յիշատակել է նաեւ ՄՄ Հմր 2690 ձեռ-ը: Տպագր. տե՛ս Մեկնութիւն
Գործոց առաքելոց յՈսկեբերանէ եւ յԵփրեմէ, Վենետիկ, 1839:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
211ա Փառք համագոյ
եւ միասնական, անբաժանելի Սուրբ Երրորդութեանն՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ,
յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Որ ետ կարողութիւն տկար անձինս՝ Բարսեղ սոսկանուն բանի
սպասաւորին հասանել ի յաւարտ այսմ աստուածաշունչ տառիս՝ Առաքելոց պրակիս, զոր մեկնեալ
է սա Յոհաննու Ոսկիբերանին եւ սուրբ
հաւրն Եփրեմի, եւ
թարգմանեալ է ի յունաց ի հայս Գրիգորի Վկայասիրի
Պալհաւունոյ: Արդ,
գրեցաւ սա ի մեծ թվականին հայոց ՌԽԷ. (1598), ի մայրաքաղաքս Բաղէշ, ի դուռն Սուրբ Յովաննու Մկրտչին, որ Ամիրդօլու վանք վերաձայնի:
Եւ գրեցի զսա մեղսամած մատամբ իմով՝ յիշատակ ինձ եւ ծնօղաց իմոց՝ Ներսէս երիցուն եւ Մըհեր Շահտիկնոջն, այլ
եւ եղբարց իմոց՝ տէր Հայրապետին եւ Սրապիոնին, եւ փոխեցելոցն
առ Քրիստոս Մուրատին եւ Մովսէսին, եւ քըւերն իմոյ
Ալամին, եւ եղբօրորդւոյն
իմոյ Յոհանիսին, այլ
եւ ուսուցչին իմոյ քաջ հռետորին Յովաննէս րաբունապետին,
որ մականուն Բրկութենց ասի՝
եղիցի յիշատակ մատեանս այս, եւս առաւել աշակերտաց եւ հոգեւոր որդւոց մերոց Յոհանիսին եւ Հայրապետին եւ այլոցն,
որք առին գաւազան եւ ելին: Արդ, աղաչեմ զձեզ, ո՛վ րաբունիք եւ աշակերտեալ մանկունք,
յորժամ ընթեռնուք եւ կամ աւրինակէք զՄեկնութիւն Գործոց առաքելոցս, յիշեցէ՛ք ի սուրբ
յաղօթս ձեր զնուաստ Բարսեղ վարդապետս
եւ զամենայն ազգատոհմսն իմ, որ եմ ի սուրբ աթոռոյն Բարդուղիմէոսի առաքելոյն, ի
նահանգէն Գաւառոյ, ի գեղջէն
Կարպէլայ, ծառայ սուրբ
Աստուածածնին, բայց անդէն ամենեւին որ եմ բնակեալ ի յահէ բռնաւ|211բ|որացն մարաց եւ
յանընդունակ լինելոյ յԱղբակու բիրտ
եւ քրդաբարու տանուտէրացն, մանաւանդ ի ժամանակի մարմնասէր եւ բարիատեաց առաջնորդացն:
Ոչ եղեւ մեզ բնակութիւն անդ եւ մի՛ այսուհետեւ լիցի բնաւ:
18բ Այս զգուշասջիր
տեղոյս, մինչ ի յորում աւուրն ի լուսանցն էր դրած, մեք ըստ կարգին գրեցաք, ով րաբունի:
Յիշեա՛ զտրուպս ի Տէր, աղաչեմ:
44ա Զծրող սուրբ
տառիս՝ զԲարսեղ տրուպս
ի բանասիրաց յիշեա՛ ի Քրիստոս, ո՛վ սուրբ բացայայտաւղ րաբունի:
68բ Անմեղադիր
լե՛ր, ո՛վ սուրբ րաբունի, զի մթին էր տեղիս, եւ էջն քան զչափն, անցեալ եղեւ:
Առաջին՝ աջ սիւնակի վերջում
տողերն անհաւասար-անկանոն են:
103ա Զնուաստս
յիշեա՛, ով րաբունի:
119ա Յիշեա՛ ի
Քրիստոս զտրուպս, ո՛վ ընթերցող:
139ա Ո՛վ սուրբ
աղօթողք, հայցեցէ՛ք ի Տեառնէ եւ վասն իմոց յանցանաց:
142ա Ընկա՛լ զծրագրողս,
Յիսո՛ւս Աստուած իմ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 211բ (ԺԸ. դ., անարուեստ նոտրգիր)
Յիշատակ է Մեկնիչս Բարսեղ անարժան
վարդապետիս, ի դուռն Սրբոյն Յովհաննու
Կարապետին անջինջ յիշատակ: Մի՛ ոք իշխեսցէ զսա ի սուրբ ուխտէն. եւ եթէ
ոք հանել յանդքնեսցի,
զիւր օգուտն ինք գիտցէ ի յաւուրն ահեղին: Բայց եթէ տարցէ, շուտով բերցէ եւ հասուսցէ
ի սուրբ ուխտս անպատճառ:
2. 211բ (ԺԹ. դ., շղագիր) Յիշատակ
է տիրացու Մարկոսին է Մշէցի: Այս սուրբ գիրըս
գըրէցաւ Սուրբ Ամրտօլ, յունըվարի
չորսին:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա. սեւով շրջանակ, մէջը թագապսակ զինանշան, եզրերին՝ “Печ. Ахалцыхской градской полиции”:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պտռկ-պհպնկ Աա (նոտրգիր եւ շղագիր)՝ «աաա... բգդ, լբլլ, աբ,
Լ. պանիրի Ծ. կալի, ԽԴ. փըլայվի, ԺԸ. կալի»: 1ա՝ «իիիք, մ, չ, ի քէն մաղթէմէք, ի քէն
մաղթէմք, ի քէն մյաղթէմք, աաա...բեեեզզէըթց, 12-ական ժ, 4-ական լ, խ, 5-ական ծ, 1գ՝
ա, այնչ, աա, 1դ՝ աբգ, 211բ՝ «որացն մարաց եւ յան, այս անդան ճառ»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ մեղու, 1գ՝ մարդ:
ՆՇՈՒՄ՝ Աա՝
«Հմր 147/2605», 1ա՝ «Հմր 186/34., ՌԽԷ.-1598, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
կազմի մէջքին փակցուած թերթիկին՝ «Կիրակոս վարդապետի Մեկնութիւն Գործոց առաքելոց,
(2-)»:
2606
ՄԽԻԹԱՐ ԳՕՇ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՄԱՐԳԱՐԷՈՒԹԵԱՆՆ ԵՐԵՄԻԱՅ
ՈԽԷ. – 1198 |
ԳՐԻՉ՝ Առաքեալ (1ա-209ա՞),
Դաւիթ (209բ-56բ՞)*: ՍՏԱՑՈՂ՝ Դաւիթ (գրիչը): ԿԱԶՄՈՂ՝ վարպետ Վարդան:
ԹԵՐԹ՝ 257. չգրուած՝
1բ-2ա, 98աբ, 165աբ, 257աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Յx12+8 (Ժ՝ 10, Կ՝ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
26x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (19,5x12): ԳԻՐ՝ ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ 18ա), բոլորգիր
(տարբեր. նմուշ՝ 140ա, երբեմն՝ արեւելեան. նմուշ՝ 227ա): ՏՈՂ՝ 24-28: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ երեք կապիչով, միջուկը տախտակ. աստառը դրոշմազարդ
կտաւ, դռնակինը՝ կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
* Իրարից էապէս տարբերւում
են 1ա-209ա եւ 209բ-56բ գրերը: Իր կարգին, 1ա-209ա թերթերի գիրը նոյնպէս տարբերութիւններ
ունի: Օրինակ՝ 1ա-16բ, 17ա-24բ, 25ա-84բ եւ այլն իրարից տարբեր են:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 3ա (ԺԷ. դ.): Լուսանցազարդ՝ 206 բ (ԺԲ դ., բուսական), 3ա (ԺԷ. դ., բուսական): Զարդագիր՝ թռչնագիր (3ա, ԺԷ. դ.): Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, նարնջի, վարդագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան ըստ Մատթէոսի, ԻԴ., 24-38, ԻԶ., 22-36: Ա + Բ: Թ. դ.: Ստացուած մէկական թերթերի ընդլայնակի հատումով, եզրահատուած՝ բնագիրը վնասուած: Մագաղաթ, 25,3x17, երկսիւն (20x17), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աբ), տող՝ 9-12: Կարդալ՝ Աա-Աբ՝ «[Զի յ]արիցեն սուտ քր[իստ]ոսք... Քա[ն զ]ջրհեղեն, ուտ[եին] եւ ըմպեին, կան[այս] առնէին եւ ար[անց լինէին] (ԻԴ., 24-38): Կարդալ՝ Բբ-Բա՝ «Միթե ես իցեմ տէր... Որում անուն էր Գեթսամանի» (ԻԶ., 22-36): Ունի լուսանցային Համաբարբառ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին վնասուած, Ա. փեղկի 3 գամերն ընկած, դռնակի վերին մասը թափուած, պատառիկ-պահպանակները կծկուած, խունացած, կեղտոտուած, լուսանցակողերը գունաթափ, պատառիկ-պահպանակ Ա, թ. 1-13, 219-20, 233-50, 254-7՝ ցեցի անցքեր, թ. 1-12՝ կարերը թուլացած, պատառիկ-պահպանակ Բբ-ին՝ կապիչների արտատպուած հետքեր, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին խոնաւութեան եւ աղտոտուածութեան զանազան հետքեր. նորոգուած ԺԷ. դ.ում, թ. 8-9, 11, 28 եւ այլ թերթերի հիմքերը կարկատուած, նոյն ժամանակի են նաեւ լուսագծաւոր՝ թ. 2, 98, 165, 257:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2բ-255ա Մեկնութիւն համառօտ Մարգարէութեանն
Երեմիայի եւ նախադրութիւն նորին՝ ի Մխիթարայ վարդապետէ Գոշ կոչեցելոյ
Խորագիրը տարբեր՝ ԺԷ. դարի
գրչութեամբ է:
– 3ա-4բ [Նախադրութիւն] – Հարանց
ոգւոց բանին ծնընդեամբ... Եւ յաղագս աւրինակի Մարիամա սրբո կուսին:
ա. 4բ-11ա [Մեկնութիւն] – Պարտ է ժամանակաւ
զիրիցագոյնն ձեզ սկսանել... ի բանս իմ առնել զնոսա:
բ. 11բ-195բ [Մեկնութիւն տեսլեան Երեմիայ] – Այժմ
սկիզբն առնել ցուցանել զտեսիլ մարգարէութեան... այլ ես զանձն քո քեզ տաց, որ արժանիդ
ես կենաց:
գ. 195բ-9բ Ի վերայ Եգիպտոսի – [Բան]. Բանն,
որ եղեւ առ Երեմիայ մարգարէ... [ԽԶ. 1-28]: [Մեկնութիւն]. Զի թէպէտ այժմ պատմէ զչարեացն...
ոչ արդարասցիս, այլ հաւատաւքն Քրիստոսի:
դ. 199բ-200բ Ի վերայ այլազգեաց – [Բան].
Բանն Տեառն, որ եղեւ առ Երեմիայ մարգարէ... [ԽԷ. 1-7]: [Մեկնութիւն]. Այլազգիս զհինգ
քաղաքսն ծով[եզ]երեայսն կոչէ... է առ Նաբոգոդոնոսոր, զոր մնացեալ կոչէ:
ե. 200բ-5ա Ի վերայ Մովաբու – [Բան]. Այսպէս
ասէ Տէր զաւրութեանց... [ԽԸ. 1-47]: [Մեկնութիւն]. Մովաբացիք էին, որք յորդոցն Ղաւտայ...
զի ասաց վասն հաւատացելոց նոցա ի Քրիստոս:
զ. 205բ-6բ Ի վերայ որդոցն Ամովնա – [Բան]. Այսպէս
ասէ Տէր. Մի՞թե որդիք
ոչ իցեն Երուսաղէմի... [ԽԹ. 1-6]: [Մեկնութիւն]. Ամովնացիք եւ յորդոյն կոչեցան Ղաւտայ...
զի գիտասցես, թէ ինեւ գերեցար:
է. 206բ-8բ Ի վերայ Եդովմայ – [Բան]. Այսպէս
ասէ Տէր զաւրութեանց... [ԽԹ. 7-22]: [Մեկնութիւն]. Հին եւ մախանքն էր Եսաւայ հաւրն
նոցա... զարհուրին զաւրաւորքն Եդովմայ՝ իբրեւ զկանայս յերկունս:
ը. 208բ-9ա Ի վերայ Դամասկոսի – [Բան]. Յամաւթ
եղեւ Եմաթ եւ Արփաթ... [ԽԹ. 23-27]: [Մեկնութիւն]. Մարգարեանայ եւ Դամասկոսի կործանումն...
զի հրով կիզաւ հրապարակն նոցա եւ ապարանքն արքունական:
թ. 209աբ Ի վերայ Կեդարու – [Բան]. Ի վերայ
տիկնոջ հանգրուանին... [ԽԹ. 28-33]: [Մեկնութիւն]. Կեդարացիք, որ են արաբացիք...
զի եւ ոչ այլ ոք բնակէ:
ժ. 209բ-10բ Ի վերայ Իւղամայ – [Բան]. Բանն
Տեառն, որ եղեւ առ Երեմիայ մարգարէ... [ԽԹ. 34-39]: [Մեկնութիւն]. Եղամացիք ազգք են
պարսկականք... զգերութիւնն նոցա ի ժամանակի բառնալոյ թագաւորութեանն Քաղդեացւոց ասէ:
ժա. 210բ-39ա Ի վերայ Բաբելացւոց – [Բան]. Բանն,
զոր խաւսեցաւ Տէր... [Ծ. 1-5]: [Մեկնութիւն]. Մարգարէանայ եւ ի վերայ Բաբելովնի...
եւ Աւետարան նորա ողորմութիւն եւ արդարութիւն շնորհ աւազանին ի նմանէ:
ժբ. 239ա-53բ Սրբոյն Երեմիաի Ողբք – Նման
իմն առնէ մարգարէն այնոցիկ... զի ի չորից հողմոց արդարք ի կեանս ժողովին, եւ մեղաւորք՝
ի տանջանսն յաւիտենից:
ժգ. 253բ-5ա Աղաւթք Երեմիայի մարգարէի յետ ողբալոյ զգերութիւնն
Երուսաղէմի – [Բան]. Յիշեա՛յ, Տէ՛ր, որ ինչ անցք անցին... [1-2]: [Մեկնութիւն].
Ի կարոտածի ողբոցս աղաւթէ... զի որպէս մերժեց[եր], ասէ, եւ բարկացար, նմանապէս գթա՛յ
եւ դարձո՛յ: Կատարեցաւ Մարգարէութիւն Երեմիայ:
Լուսանցներում երբեմն կան
աղբիւրների յիշատակումներ, բուն եւ յետագայ գրչութեամբ սրբագրումներ, յաւելումներ:
Մեկնութեան հատուածաբաժանման արտաքին այլ յատկանիշներ չկան:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1.
255ա (Դաւիթ գրչի) Փառք ամենասուրբ Երրորդութեանն յաւիտենաս յաւիտենից. ամէն: Եւ
գոհութիւն, որ ետ մեզ յանկել զայս ձեռնարկութիւն, որ ի վեր իսկ էր, քան զկար մեր եւ
յամաւթ արար զամե|255բ|նայն խափանիչս այսմ տառի եւ զաւրացոյց զտկարութիւն իմ, եւ ծագեաց
ի նսեմացեալ միտս զնշոյլղ լուսոյ իւրոյ աննախանձն յամենայն ի պարգեւս իւր: Եւ զի սկիզբն
արարաք այսմ իրողութեան ի թուականիս Հայւոց ՈԼԶ. (1187) եւ կատարեցաք
զկնի միոյ ամի: Եւ զի թեպէտ յաւժարեցաք
զտիրագոյնն առնուլ զմիտս եւ հակիրճ դնել բանիւ, այլ բազմապատիկ վրիպեցաք, զի յոյժ
սխալ եւ անգոյ պատահեցաք աւրինակի, եւ բազում հնչեաց ի վերայ մեր փորձութիւնք ներքոյ
եւ արտաքոյ, յորմէ յողդողդեցաք մտաւք եւ տկարացաք ո՛չ միայն յ[ը]նտրութիւն սրբոյն
բանիցն Յովհաննու, այլ եւ յայնոսիկ, յոր զմնացեալսն
ի նմանէ համարձակեցաք լնուլ, զի բնաւիցն ոչ էր նորայն մեկնութիւն, վասն որոյ աղաչեմ
զհարս եւ զեղբարս՝ թողութիւն առնել յանդգնութեան իմոյ եւ սիրով Հոգւոյն ուղղել զսխալանսն:
Այլ եւ յայսմ ամի սակաւ (=սակս՞) մերոյս գործոյ առաւ քաղաքն սուրբ Երուսաղէմ ի Սալահադդինն կոչեցելոյ բռնաւորէ՝ յաղագս
բազմանալոյ մեղաց քրիստոնէից, եւ գերի վարեցաւ Նշանն սուրբ՝ հանդերձ թագաւորաւն եւ
բազում զաւրաւք: Եւ թագաւորութիւնն Վրաց շփոթեալ կայր, զի Թամարն՝ դուստր Գէորգեայ թագաւորի, եթող զայրն առաջին |256ա| [որդի թա]գաւորին Ռըզոց
(= Ռուսաց) եւ
եառ այլ այր յԱլանաց թագաւորութենէն՝ ի մայրենի ընտանութենէ իւրմէ Սաւսլան անուն, որ եւ Դաւիթ ի թագաւորելն անուանեցաւ:
Եւ եղեւ այս ի հայրապետութեանն տեառն Գրիգորի Հայւոց կաթողիկոսի
եւ յեպիսկոպոսութեան տեառն Բարսղի հռչակաւոր ուխտիս Հաղբատայ: Բայց գրեցաւ յանապատիս Գետկայ, ընդ հովանեաւ Սրբոյն
Գողգոթաի եւ Լուսաւորչին Գրիգորի: Արդ, որք ընդաւրինակէք, անպարսաւ
մտաւք յիշեսջիք զմեզ, աղաչեմ, ընդ նմին եւ զեղբարս, որ ընդ մեզ, եւ Տէր զձեզ յիշեսցէ:
Եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս Յովս. յիշ-ք, էջ
521-2 (համարում է՝ Դաւիթ գրիչը «կարծում եմ Քոբայրեցին»), նաեւ՝ Ե–ԺԲ. դդ. յիշ.-ք,
էջ 253:
256ա Այս յիշատակարանս
Մխիթար վարդապետին է, Գոշին՝ յարմարողի զՄեկնութիւն սրբոյ կտակիս, զոր եւ ես՝ սիրող
եւ համակամ եւ յորդորիչ նորին Դաւիթ, յիմումս
եդի աւրինակի վասն յաւերժութեան նորայն անուան յամենայն աւրինակս, որոց ախորժելի երեւի
գծել զսա: Հաւանութեամբ եւ սիրով ընկալայ եւ շնորհակալ եմ քում նազելի եւ երկիւղած
պարկեշտութեան, ո՜վ պատուականդ ինձ եւ սիրող ճշմարտութեան, զի թէեւ սուղ տարացուցիւ
է յարդարեալ, բաւական է իմաստնոց յաճմունս բանից եւ յեղաշրջմանց ի նշանակս |256բ|
խորհրդականս եւ զի անպարապ եղեալ իմոյս անձին ի ժամանել եւ դրոշմել զսա, այլ եւ այլ
ոմն տխմարաց ետու գծել եւ ապաշաւ ունիմ, թեպէտ եւ ուղղեցի յետոյ: Արդ, ոյք ընդաւրինակէք, ընդ ախմարացն
գիծս զգուշութեամբ հայեցարո՛ւք եւ ուղղեցէ՛ք՝ զոր ինչ սխալ գտանի, եւ զիմդ աներկեւան
ընկալարո՛ւք եւ զմեզ եւս մասնաւորեցէ՛ք աղաւթից: Եւ արդ, իմումս գրութեան զայս տառ
ԲԺ.ան ամ էր առմանն Երուսաղէմի, որ
եւ տակաւին եւս ի ձեռս է այլազգեաց, ըստ յաճախութեան մեղաց մերոց եւ ԽԷ. (47) է առ
Ո.ով (1198) թուականս Հայւոց: Եւ
զի թեպէտ նախանձու
մեծաւ վասն սրբոյ քաղաքին ելին ի կողմանցն Իտաղացւոց թագաւորք եւ զաւրագլուխք արիականք ընդ Թիրակ եւ ընդ մէջ Անդղատական ովկիանոսի, եւ
անցին կէսք ի կողմանս Ասիացւոց եւ Կիւղիկացւոց, եւ այլք միջածովեալք
ելին յԱղէքսանդր Եգիպ[տ]ոսի եւ ովմանք յԱքաիայ ծովեզերեայ,
սակայն զրաւ եղեալ ի կենաց թագաւորի նոցա ցիրեւցան եղեալ զաւրքն ամենայն ընդ կրու[ն]կն
դառնաին, եւ կէսք աստին մնային՝ ամրացեալք ի քաղաքսն ծովեզերեայս, մինչեւ այց արասցէ
բարձրեալն ի բարձանց եւ անդրէն դար/// (չշարունակուած):
Տե՛ս Յովս. յիշ-ք, էջ
523-4. նաեւ՝ Ե-ԺԲ. դդ. յիշ.-ք, էջ 296: Յովս., էջ 524. «Գրիչը Դաւիթ՝ Քոբայրեցին է...
որ մասամբ ինքն արտագրել է, եւ մասամբ «այլում տխմարաց» արտագրել տուել եւ ուղղել է
Գոշ Մխիթարի Երեմիայի Մեկնութիւնը 1198 թուին»: Էջերի վերին մասերի խունացած տառերը
յետագայ գրչութեամբ նորոգուել են:
2. 36ա (Առաքեալ գրչի) Զտառապեալ Առաքեալս
յիշեա՛ ի Քրիստոս, աղաչեմ:
Տե՛ս Ե-ԺԲ. դդ. յիշ.-ք, էջ
296:
45բ ///աւրինակողին:
Երկտող յիշատակարան է՝ խնամքով
քերուած, կարդացւում են միայն առանձին տառեր:
205ա Յիշեա՛յ զիս, Քրիստո՛ս, ի յարքայութեան քում:
230ա Քերուած
յիշատակարան. կարդացւում են միայն առանձին տառեր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1ա (կազմողի, ԺԷ. դ., անարուեստ
բոլորգիր) Զպատճա/// զԿարապետ սո///
զի տեսի զայս աստուածա/// եւ սրբեալ Երեմ/// սեալ եւ անխն/// սիրութեան եւ մեղ/// խարհէ, եւ մեք կապ///
նէր մեզ ի Քրիստոսէ պ/// կասեալս [եր]րես անկեալ աղաչեմ/// նջ պատուական հա՛րք եւ
եղբա՛րք իմ, խնդրել ի Քրիստոսէ թողութիւն [մեղա]ց ինձ եւ իմոցն ամենայնի՝ հաւրն իմոյ
Յոհանիսի եւ մաւր՝ Եղիսաբեթ[ի], եւ եղբարցն
Յովանիսի եւ Գրիգորի եւ զաւակաց նոցա.
ամէն: Մանաւանդ ի ժամ սուրբ պատարագին եւ աղաւթից ձերոց եւ ամենայն գործոց բարեաց
մասնաւորեցէ՛ք զմեզ եւ զառաջին աշխատողք սորա, տեսաւղք եւ ընթերցաւղք, վայելողք եւ
աւրինակողք բոլոր հաւատով եւ հայրական գթով խնդրելով մեղաց ներումն յԱստուծոյ: Քրիստոս
Աստուած ողորմի ամենայն երախտաւորաց մեր[ոց]՝ հոգեւորաց եւ մարմնաւորաց, մանաւանդ
Մկրտչին/// ր քուերն
իմոյ Թարթիպշային. ամէն:
Այլ եւ զեղբայր մեր զԿարապետ պատուական
քահանայն եւ փիլիսոփայն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս Աստուած, զի շնորհեսցէ նմայ զարքայութիւնն
երկնից, եւ ծնաւղաց նորին. ամէն, որ աւգնական եղեւ ի կազմել սորայ, այլ եւ նոցա,
որ արարին զողորմութիւն ի ձեռս նորա. ամէն:
Քրիստո՛ս, Որդի՛
Աստուծոյ, քո յահաւոր եւ ի փառաւորեալ գալըստեանն ամենայն սրբոց բարեխաւսութեամբ
եւ մարգարէին Երեմիայի, այլ
եւ երկոտասան մարգարէիցն, ողորմեա՛ ամենայն հաւատացելոց, եւս առաւել վարպետ Վարդանին, որ սակաւ ընչիւք
նորոգեաց, կազմելով զայս գիրքս, եւ զերկոտասան մարգարէիցն, որք բարեխաւս լինին նմա
վասն աշխատանաց նորին. ամէն, եղիցի, եղիցի: Այլ եւ ձեզ լիցի ողորմութիւն ի Քրիստոսէ
աստի եւ ի հանդերձեալն՝ ընթերցողացդ, վայելողացդ եւ լաւ պահողացդ, մանաւանդ զմեզ յիշողաց
առ Աստուած. ամէն: Աղաչեմ զձեզ, յետ ելանելոյ մեզ յանցաւորէս կենաց, առ ում եւ լիցի
այս, մի՛ արգելուք ի խնդրողաց վասն ընթերցման: Նաեւ երախատաւոր ուս[անո]ղացն իմոյ՝ Մկրտիչ րաբունապետին
եւ Գրիգորի քաջ
քարտուղարին լիցի ողորմութիւն ի Քրիստոսէ. ամէն:
– 11ա (ԺԷ. դ.,
անարուեստ բոլորգիր) ԶՄկրտիչ* րաբունապետն
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, որ հանճարեղ եւ կորովամիտ բանիւ զգիրքս դաս ասաց եւ զտըգէ[տ]քս
լուսաւոր[եաց]:
* Այս Մկրտիչը նախորդ՝ կազմողի
յիշատակարանի Մկրտիչն է:
2. 27ա (ԺԵ. դ., անարուեստ բոլորգիր)
Եւ զիս՝ զանարժան Յովաննէս վարդապետս,
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, որ մականուն Բրգութենց կոչի,
ի յերկրէն Ոստանայ:
3. 66բ (ԺԵ.-ԺԶ դդ., անարուեստ բոլորգիր) ԶԲրգութենց Յովաննէս վարդապետն
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք նմայ, եւ Աստուած ձեզ ողորմի. ամէն:
4. 103ա (ԺԵ.-ԺԶ դդ., անարուեստ բոլորգիր)
Յովաննէս վարդապետի մեղացն Աստուած մաքրումն տացէ:
5. 146ա (ԺԵ.-ԺԶ դդ., անարուեստ բոլորգիր)
Տէր Աստուած, ողորմութիւն եւ մեղաց թողութիւն շնորհեայ Յովաննէս վարդապետին:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 2ա. սեւով շրջանակ, մէջը թագապսակ զինանշան, եզրերին՝ “Печ. Ахалцыхской градской полиции”::
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա (շղագիր)՝ «Արարած ես Աստուծոյ յաւրինեալ///
փառաւոր ստեղծեր///», «աբգդեզըա», 1բ՝ «ծառին, արաց, զոր ՛՛՛եց Յովաննէս,/// չեայ զՏէր///
ի մեղաց», 10բ՝ «Այս այս այս ինչ ինձ էր զարմանալի ինձ շ լ ն անշականաչանց, զինչ կամիք
զի ար, աչար չչ, ա չչչչչ», 37ա՝ «ն, բնակ», 65ա՝ «ժագագագ ես առ», 108բ՝ «թագ, զի դու
հրըչակ, թագաւոր յաւիտեան, Տէր իմ, ընդ էին Հաւր, զուգական զորր ասէ համայբնակ»,
191ա՝ «մեկն»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 60ա, 92աբ՝ բուսական նախշ:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին փակցուած թերթիկին՝ «Գօշ Մխիթար վարդապետի Մեկնութիւն Երեմիայի մարգարէութեան»,
Աա՝ «ՈԽԷ.-1198, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
Հմր 163/2606», 2ա՝ «Հմր 166/35»:
2607
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՉԽԹ. – 1300 |
ԳՐԻՉ՝ Թորոս քհյ. (3ա-376բ, 395բ-405բ), Թումաս (376բ-95բ):
ՍՐԲԱԳՐՈՂ՝ Գէորգ վրդ., Կոստանդին քհյ.: ՍՏԱՑՈՂ՝ Թորոս քհյ. (գրիչը):
ԹԵՐԹ՝ 406. չգրուած՝ 1բ, 2ա, 12բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԼԵx12 (Ա,
ԼԵ՝ 10, Բ՝ 14, Ե, ԺԵ՝ 11, ԼԱ՝ 2): ՆԻՒԹ՝ թուղթ (թ. 11-12, 49, 178-80, 406՝ լուսագծերով,
ԺԶ. դ., թ. 398, 405՝ մագաղաթ): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25,5x18,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (3ա-326բ՝
20,5x15), միասիւն (327ա-405բ՝ 21x14,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 88ա), նոտրգիր՝ 11ա-2բ,
49աբ, 178ա-80բ (նմուշ՝ 49բ): ՏՈՂ՝ 31: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով
եւ մէկ կապիչով, միջուկը տախտակ. աստառը դրոշմազարդ կտաւ, դռնակինը՝ կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը՝
կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցազարդ՝ վարդեակներ (109ա, 118բ, 139բ
եւ այլուր): Գոյներ՝ կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ 1.
Ա.՝ սկզբում. Հին Ճաշոց (վրացերէն. բվնդ.՝ ըստ Բեռնար Ուտիէի): ԺԱ. դ.: Ստացուած մի
զոյգ թերթի լայնակի հատումով եւ եզրահատումով՝ բնագիրը վնասուած: Մագաղաթ,
24x16,5, երկսիւն (24x16,5), նուսխուրի՝ բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աա), տող՝
18: 2. Աւետարան ըստ Յովհաննու, Ե., 14-25: Թ. դ.: 1 (Բ. վջմ.)՝ ստացուած 1 թերթի լայնակի
հատումով, եզրահատուած՝ բնագիրը վնասուած: Մագաղաթ (24,5x17), երկսիւն (24x21,7),
բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Բա), տող 11: Կարդալ՝ Բա-Բբ. «Զնա Յիսուսի տաճարին... Այղ
փոխեացաւ ի մահուանէ ի կեանս: [Ամէն, ամէն ասեմ ձեզ]»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. նախկինում
եղել է խիստ քայքայուած, հաւանաբար ԺԷ. դ. նորոգուել է բաւական կոպիտ ձեւով, եզրերը
մաշուած լինելու պատճառով համարեա բոլոր թերթերը կարկատուել են, թղթի բարակ մասերը
եւս կարկատուել են, կարկատանների եւս գրուած են (տե՛ս թ. 235-236), պակասող թերթերի
փոխարէն աւելացուել են նորերը, վերականգնել բնագիրը, վերակազմել պրակները, այդ պատճառով
որոշ թերթեր պակասում են կամ ընկել են, նաեւ՝ ետեւառաջ են (տե՛ս մասնաւորապէս 244ա-303ա
եւ 357ա-76բ թերթերի բնագրերը եւ Յիշատակարան յետագայի բաժինը): Կազմը մաշուած, վնասուած,
3 գամն ու 2 կապիչն ընկած, Ա. փեղկին գամերի անցքեր, դռնակը կծկուած, վերին եզրը պատռուած,
պատառիկ-պահպանակները խունացած, կծկուած, կեղտոտուած, լուսանցակողերը գունաթափ, թ.
3, 6-7, 48-50, 184-5՝ հիմքից մասամբ պոկուած, թ. 215՝ վնասուած, թ. 3-48՝ կարերը
թուլացած, ձեռագիրը խոնաւութիւն տեսած, հիմքերի մօտ կեղտուտուած, թերթերին աղտոտուածութեան
զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-156ա [Մեկնութիւն ժամանակագրութեան, արարեալ երանելոյն
Խոսրովու Անձեւացեաց եպիսկոպոսի, եւ կարգադրեալն Մովսէսի գիտնական վարդապետի]
1. 3աբ [Յառաջաբանութիւն] – Զչափ անձին
ուսուցանեն մեզ աստուածային պատուիրանք... որով փառաւորի անկարաւտն փառաց աստուածային:
2. 3բ-4ա Յովհաննու Իմաստասիրի [Օձնեցւոյ] Յաղագս գիշերային
ժամուն – Ազդարարութիւն ժամահարին... ի մէջ գիշերին կենդանացաք կենարարին
մերոյ յարութեամբն:
3. 4աբ Յառաջաբանութիւն պատմութեանց, թէ որպէս կարգեալ
է աղաւթից մերոց հայցք, Ստեփանոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի – Յաստուածայինն
ժամանեալ խաղաղութեան խորհուրդ... եւ ոչ որպէս ի դրախտին սակաւաւրեայք:
Երկրորդ եւ երրորդ միաւորները
չկան տպագրի մէջ՝ Մեկնութիւն ժամակարգութեան, արարեալ երանելւոյն Խոսրովու Անձեւացւոյ
եպիսկոպոսի, Կ. Պոլիս, Օրթագիւղ, տպ. «Երից որդւոց Պօղոսի Արապեան Ապուչեխցւոյ», 1840. (Է.,
252, 1 չհ. էջ):
4. 4բ-5բ Բացայայտութիւն կարգաց եկեղեցւոյ, քարոզութեանց
եւ աղաւթից ըստ իւրաքանչիւր ժամուց, երանելոյն տեառն Խոսրովայ Անձեւացեաց
եպիսկոպոսի – Ընդ Աստուծոյ
եւ վասն Աստուծոյ խաւսելով... փառք ընդ Հաւր եւ ընդ Սուրբ Հոգւոյն, այժմ եւ յանսպառ
յաւիտեանս, եւ յաւիտեանս յաւիտենին. ամէն:
5. 5բ-9բ Քարոզ հսկման – Զարթուցեալքս
ամենեքեան ի հանգստենէ քնոյս... ըստ Երրորդութեանն, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
ա. 9բ-47ա [Աղաւթք գիշերապաշտաման] – Զքէն գոհանամք,
Տէ՛ր Աստուած մեր... զնոյն դնեն աւարտ, որում վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ,
այժմ [եւ յաւիտեանս. ամէն]:
Տե՛ս տպ. էջ 7-63: 10բ ստ.
լս., ԺԸ. դ.ի ձեռքով՝ «Գ. թուղթ տեղս է պակաս»:
բ. 47ա-50ա Աղաւթք – [Բան]. Գոհանամք զքէն... [Լուծմունք].
Ամենայն ուրեք մեզ գոհութեան պէտք են... եւ Հոգւոյն Սրբոյ յաւիտեանս. ամէն:
48բ ստ. լս.՝ «Մէկ թուղթ
տեղս պակաս է»: Վերջին երկու տողը կայ նաեւ 49բ էջում, որը լրացուած թերթ է:
Տպագրի համեմատ այստեղ այլ
բնագիր է՝
գ. 50ա-91բ Մովսէսի Քերթողահաւր Յերգս երից մանկանցն – Երեք
մանկունքն աւրինակ էին մարդկային բնութեանս... Զի երկնից արքայութեանն արժանի լիցուք՝
փառաւորելով զՀայր եւ զՈրդի եւ զՀոգին Սուրբ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս. ամէն:
60ա վերին լս., Ի. դ. շղագրով՝
«Պակաս է մի թերթ», 64բ ստ. լս., գրած-ջնջած՝ «Մէկ թուղթ տեղս պակաս»:
դ. 91բ-6բ Բ. Տեառն Յովհաննու Հայոց կաթողիկոսի՝
Եթէ զինչ խորհուրդ ունի արեւագալին աղաւթքն – Այս աղաւթքս
զմիւսանգամ գալուստն Քրիստոսի նշանակէ... ընդ որում Հաւր եւ Սուրբ Հոգւոյն վայել է
փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ, այժմ [եւ յաւիտեանս]. ամէն:
ե. 96բ-102բ Գ. Տեառն Յովհաննու Հայոց կաթողիկոսի
եւ Իմաստասիրի Վասն երրորդ ժամու աղաւթիցն – Իսկ տունջեանն որոշեալ սահմանք
ժամու աղաւթիցն... եւ առաքինի վարուց փառաւորել զՀայր եւ զՈրդի եւ զՀոգիդ Սուրբ, այժմ
եւ միշտ [եւ յաւիտեանս. ամէն]:
զ. 102բ-9ա Դ. Տեառն Յովհաննու Հայոց կաթողիկողի
Վասն Զ. ժամու աղաւթ – Իսկ վեցերորդ ժամու կարգեալ աղաւթքն յայտնի է... բարեացն
արժանի լիցուք հասանել՝ փառաւորելով զՀայրն երկնաւոր եւ զՈրդին միածին եւ զՀոգին ճշմարիտ,
այժմ եւ միշտ:
է. 109ա-18բ Ե. Տեառն Յովհաննու Հայոց կաթողիկոսի
Վասն Թ. ժամու աղաւթիցն – Իսկ յիններորդ ժամուն կարգեալ զաղաւթսն... եւ ընդ նոսին գոհանալով՝
փառաւորել զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին, այժմ եւ միշտ եւ յա[ւիտեանս. ամէն]:
ը. 118բ-39բ Զ. Երանելոյն Խոսրովու Վասն երեկոյին
ժամու – Նախքան զերեկոյին պաշտամանն... ընդ որում Հաւր, միանգամայն
եւ Հոգւոյն Սրբոյ վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ, այժմ [եւ միշտ եւ յաւիտեանս.
ամէն]:
թ. 139բ-56ա Է. Յաղագս խաղաղականին աղաւթից – Իսկ
հանգստեան ժամու աղաւթքն... արժանի լիցուք փառաւորելով զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին,
այժմ եւ մ[իշտ եւ յաւիտեանս. ամէն]:
Դ-Թ. միաւորները տե՛ս Մեկնութիւն ժանակարգութեան, էջ 146-252:
156ա Ես՝ Մովսէս, մեղաւք մեռեալս, ոգի ծնունդ վերջին ժամանակի եւ սպասաւոր պիտակ
բանի, կամեցայ հաւաքումն առնել սրբոցն բանից, որ վասն աղաւթից եւ ժամակարգութեան
արարեալ էին յառաջագոյն, եւ զիւրաքանչիւր առանձնակի որոշեալսն յանցնիւր տեղւոջ կարգել,
այլ եւ բռնադատեալ եղէ ի սիրելի եղբաւրէ ումեմն Թէոդորայ՝ զթողեալսն ի մեծէն Խոսրովու զբանս աղաւթից յանցնիւր տեղւոջ վերլուծութեամբ
դնել: Ո՜վ եղբայր, երբ զՄեկնիչն գրես, դու զաղաւթնիս այլ գրէ, որ տեսնուն, մէկ ի մէկու
աւգտին: Եւ իմ թէպէտ եւ հայեցեալ տեսանէի յոյժ անարժան զիս այսպիսի գործառնութեան եւ
լրբութիւն մեծ զայսպիսի իրողութեանց բուռն հարկանել, որ ի վեր է քան զկար եւ զարժան
իմ, սակայն զմտաւ ածի, թէ եւ ձագ ագռաւոյ թէ ընդ արծուոյ եւ ընդ բազէի աւդապարիկ լինիցի,
ոչ ինչ շփոթումն եղիցի, զի ամենեցունց յայտնի երեւի, թէ ագռաւն ագռաւ է, սեւաթոր մի
զազրալի կենդանի եւ ամենեցունց ատելի, եւ նոյնպէս ագռաւ մնասցէ եւ ծանիցի, եւ քան հեղգութեամբ
ի հանգիստ յաւժարել աշխատութիւնն յաւէտ է բարի, եւ իւրաքանչիւր ոք զիւր վարձ առցէ:
Եւ թէպէտ եւ կամեցայ հասկաքաղ լինել ի հունձս սրբոցն, սակայն փախեա յաշխատութենէ
զամենայնսն ոչ կարացեալ քննել, այլ եւ խնայելով ի լսելիս ունկնդրաց եւ զի մնացեալքն
զնոյն զաւրութիւն ունին, եւ իմ չմեղադրութիւն պահանջելով յամենեցունց ներումն խնդրեմ,
եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւ[իտեանս. ամէն]:
Բ. 156ա-76բ Քարոզ գիշերային ժամուն պաշտաման, զկնի՝ Տէ՛ր,
եթէ շրթանցն, [Խոսրովու Անձեւացեաց եպիսկոպոսի Մեկնութիւն աղաւթից, քարոզից]– Զարթուցեալքս
ամենեքեան ի հանգստենէ քնոյս... Երկրպագէ երիցս եւ երթայ խաղաղութեամբ:
176բ ստ. լս. յետագայի ձեռքով
գրուած՝ «Մէկ թուղթ տեղս պակաս է»:
Այս միաւորը կամ նախորդի
շարունակութիւնն է, կամ Խոսրովի բուն Մեկնութիւնն է (տե՛ս 5բ՝ սկզբնատողը):
Գ. 176բ-91բ Հաւաքումն համառաւտ մեկնութեան սրբոյ պատարագին,
զոր յառաջագոյն արարեալ է սրբոց լուսաւոր հարց – Աստուած, որ
մեծն է ողորմութեամբ, անսկիզբնն եւ անվախճանն... երկիր պագանելով ամենասուրբ Երրորդութեանն
եւ միասնական աստուածութեանն՝ Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ. ամէն:
177ա ստ. լս. յետագայի ձեռքով
գրուած՝ «Դ. թուղթ տեղս է պակաս»:
Դ. 191բ-243ա Մեծին Խոսրովու Մեկնութիւն, զոր արարել
է քարոզին, որ յետ Աւետարանին եւ զՀաւատամքն ասելոյ – [Բան]. Եւ եւս
հաւատով աղաչեսցուք... [Մեկնութիւն]. Զի հաւատք առնէ լսելի... Որ յամենայնի եւ յամենեցունց
վասն ամենայնի ես գոհաբանեալ, այժմ եւ միշտ եւ յա[ւիտեանս. ամէն]:
– 242բ-3ա Գոհասցուք եւ մեք զմարդասիրէն
Աստուծոյ... Հեղինակի վերջաբան-յիշատակարան, որ վերաբերում է առաւելապէս Ս. Երրորդութեանն
ու Յիսուսի կեանքին:
Ե. 244ա-303ա [Յաղագս միաբանութեան հաւատոյ եւ կարգաց եկեղեցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 500, 66բ-191բ: ա/244ա-5բ: բ/245բ-55բ: գ/255բ-6բ: դ/256բ: 62ա: ե/262ա-7բ: զ/267բ-74բ: է/274բ-5բ: ը/275բ-80բ: թ/280բ-1ա: ժ/281աբ: ժա/281բ-2բ: ժբ/282բ-3բ: ժգ/283բ-5բ: ժդ/285բ-7ա: ժե/287աբ, 297աբ, 290աբ, 295ա: ժզ/295աբ, 291ա-3ա: ժէ/293ա-4բ, 289աբ, 296աբ, 298աբ: ժը/298բ-303ա:
Ստ. լս.-ներում ունի միաւորների
խորագրերը: Ցուցումներ բովանդակութեան վերաբերեալ՝ 287բ «Թ.», 288բ «Թ.», 289բ՝
«Զ. թուղթ յառաջ գնա՛յ եւ գտնես»: 290բ Դ. թուղթ շրջէ՛, որպէս նշանն ցուցանէ: 294բ
Զ. թուղթ յետ շրջէ՛ եւ գտանես: 295բ Ե. թուղթ յետ շրջէ՛ եւ գտանես, որպէս եւ նշանադրեցեալդ
է: 296բ Թ. թուղթ յետ շրջէ՛ եւ գտանես: 297բ Ը. թուղթ յետ շրջէ՛ եւ գտանես:
Զ. 303ա-33բ [Թուղթ զանազանք]
ա. 303ա-27բ Թուղթ տեառն Գրիգորիսի կաթողիկոսի Հայւոց, գրեալ եղբաւր նորին Նէրսիսի եպիսկոպոսի,
հրամանաւ նորին, ի Միջագետս Ասորոց կոչեցեալ նահանգին... ի խնդրոյ ուրումն աստուածասիրի Առեւծ
անուն իշխանի Թլկուրանն աւանի – Որ թէպէտ եւ տէրունական հրամանն յորդորէ... ի Քրիստոս Յիսուս,
ի Տէր մեր, որում փառք եւ զաւրութիւն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Տե՛ս Ընդհանրական թուղթք
Ս. Ներսիսի Շնորհալւոյ, յԵրուսաղէմ, 1871, էջ 240-289:
բ. 327բ-32ա ԺԷ. Նէրսեսի կաթողիկոսի հայոց Պատասխանի թղթոյն
Յակոբայ վարդապետի Ասորւոյ՝ ի մայրաքաղաքէն Մելետինոյ Հայոց – Ի զգալի դիտաւորութեան
գրաւորական քում նամակի... ապրել ի դրժանաց, յորոց նեղիմք ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ, ամէն:
Տե՛ս Ընդհանրական թուղթք,
էջ 230-240:
գ. 332ա-3ա ԺԸ. Թուղթ մխիթարական տեառն Նէրսիսի կաթողիկոսի՝
առ ոմն իշխան արեւելեան, վասն որդւոյ իւրոյ տարաժամ վախճանելոյ – Անտես
է յոյս աստուածային... աւրհնէ՛ք նովաւ զՏէրն անդադար:
դ. 333աբ Նորին տեառն Նէրսիսի գրեալ առ եղբաւրորդին իւր
Ապիրատն ի Կոստանդինուպաւլիս – Արեգական լուսոյ ծագման... Որպէս լինիս տեղեակ կրից ի յեկելոցըդ
բնաւից:
Է. 303ա-54բ [Թուղթք տեառն Նէրսիսի կաթողիկոսի Հայոց՝ գրեալք
ի զանազան ժամանակս առ այլեւայլ անձին]
Տե՛ս ձեռ. 500, 52ա-66ա: ա/341ա-4բ: բ/333բ-4բ: գ/334բ-5բ: դ/335բ-6ա: ե/336ա-7ա: զ/337ա-8ա: է/338աբ: ը/338բ-9ա: թ/339ա: ժ/339ա: ժա/339բ-41ա:
Տե՛ս Ընդհանրական թուղթք.
նիւթերը մասամբ խառն՝ ա. միաւորի թուղթը դրուած է վերջում: Ունի նաեւ՝
ժբ. 344բ-8ա Նորին տեառն Նէրսիսի կաթողիկոսի գրեալ բան մխիթարութեան
առ վտանգեալսն մարմնով, որք յանբարեաց ոմանց նախատեալք եղեն, զոր ծանուցին նմա գրով
– Ընկալայ զգիր թախծանաց զախտացելոցդ մարմնով... առ նովաւ գնեն զարքայութիւնն
երկնից ի Քրիստոս Յիսուս, ի Տէր մեր, որում փառք եւ զաւրութիւն յաւիտեանս. ամէն:
Տպ. Ընդհանրական թուղթք,
էջ 289-96:
ժգ. 348ա-54բ ԺԹ. Թուղթ ի Նէրսիսիէ արքեպիսկոպոսէ Կիլիկեցւոց
Տարսոնի՝ պատասխանի Յուսկանն արգելական ճգնաւորի... ի վերայ քահանայական կարգի եւ
ժողովրդականաց ուղեղ հաւատովն, որ ի Քրիստոս – Գիր քո պատուականութեանդ,
երանելի ա՛յրդ Աստուծոյ... զի փառաւորեսցի ի քեզ Հայրն երկնաւոր միածին Որդւովն եւ
ամենասուրբ Հոգւովն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Ը. 354բ-9բ Ի. [Բնագիրք զանազանք]
ա. 354բ-5ա Տեառն Եփրեմի Խորին Ասորոյ ասացեալ – Տաւնք տարեկանք,
զոր կատարեն ըստ մովսէսական աւրինացն...
բ. 355աբ Ի Մնացորդաց յաղագս Սաղովմոնի – Վասն
զի գրեաց Մովսէս...
գ. 355բ-6ա Ի Մնացորդաց մնացորդէն, զոր բազմաջան յուզմամբ
հազիւ կարացի գտանել – Յորժամ յարոյց...
դ. 356ա-7ա Կարգաւորութիւն աւրհնութիւնաբեր ցուցակի, որ ունի
յինքեան զժամանակի իւրաքանչիւր կարգեալ կանոնացդ զտեղիսն, թէ ո՛վ ոք կամ յորմէ՛ գաւառէ
հայրապետաց ժամանակն նշանակեցից, թէ ով եբեր ի Հայոց աշխարհս եւ որոց հրամանաւ կարգեալ
ճառեցին – Յետ ՃԺԱ. (111) ամի սրբոյն Գրիգորի եղեւ թարգմանութիւն հայերէն
լեզուիս...
ե. 357ա-9բ Սրբոյն Գրիգորի Հայոց Լուսաւորչի Բան հաւատոյ եւ
նորին նմանեացն – Սուրբ հաւատ ճշմարիտ... Այլ հասարակ բնութեանն հասարակութիւն
յանձնաւորութեանն երեւի որոշեալ///:
Բաժանուած է Ա-Ժ հատուածների,
վերջից թերի՝ թերթեր ընկած լինելու պատճառով:
Թ. 360ա-76բ [ԻԱ. Սրբոց վարդապետաց Հայոց Մովսիսի եւ Դաւթի
Հարցմունք ընդ երկաբնակ չարափառսն] – ///աղասէ տարբերէ ապականութիւն... աւրհնութիւն
եւ գովութիւն եւ փառք եւ պատիւ Հաւր եւ Որդւոյ եւ Սուրբ Հոգւոյն այժմ եւ միշտ եւ յաւ[իտեանս.
ամէն]:
363բ ստ. լս.՝ «Ով եղ[բ]այր,
յերբ յայս տեղս հասնիս, ի կազմ սղալ է, Զ. տետր ու կէս յետ գնա՛, գտնուս նշանաւս»:
369բ ստ. լս.՝ «Է. տետր յառաջ համարէ՛, գտնուս: Կազմս սղալ է, այսու նշանաւս»: ԺԹ դ.
գրչութեամբ վերջին երկու յիշատակութիւնների վերջում գրուած է. «Ծանօթ. Վերջին կազմողն
ուղղել է: Շարունակութիւն են կազմում»: 376բ էջում կայ Գուրգէն քարտուղարի յիշատակարանը.
տե՛ս ձեռ. 270, 279բ:
Ժ. 376բ-91ա [Ճառք Յովհաննու Օձնեցւոյ]
ա. 376բ-7ա Զհետ այլ ճառերոյ ասացեալ եւ զայս Յոհան Աւձոցին – Արդ,
զմեզ յառաջ կոչէ առ ինքն... անհասանելի մարդեղութեան Բանին հասանել: Եւ այս մինչեւ
ցայս վայր եղիցի:
բ. 377ա-91ա Նորին ընդդէմ երեւութականաց – Յոյժ
տենչալի էր ինձ եւ փափագելի... զորս ճառ խաչին քո ժողովեսցէ՝ լինել ժառանգս արքայութեան
քում:
ԺԱ. 391ա-7բ [Տեսիլք]
ա. 391ա-5բ Տեսիլ սուրբ վարդապետին Յոհաննէսի, որ մականուն
Կոզեռն կոչի – Ի ժամանակին, յորում էր թուականն հայոց ՆՀ. (1021)... եւ
խաղաղութեամբ գնացին յաշխարհն իւրեանց. եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս:
բ. 395բ-7բ Տեսիլ սրբոյն Նէրսիսի Հայոց հայրապետին, որ է
թոռն Գրիգորի սուրբ Լուսաւորչին Հայոց – Պապ թագաւորն յորժամ արբոյց զբաժակն
մահու... եղեւ երկիր վասն մեղաց փշաբեր, նոյնպէս եւ վասն մեղաց///:
ԺԲ. 398ա-402ա [Խոստովանութիւնք]
ա. 398ա-401ա Խոստովանութիւն մեղաց եւ խայտառակութիւն
անձին ինքնայաւժար կամաւք եղկելոյս Վարդանայ Արեւելացոյ... – Ո՛վ դուք, ընտրեա՛լք
եւ պիտանիք հա՛րք... որք զաստուածաբանս միշտ աւրհնեմք, զքեզ ընդ նմին փառաւորեմք:
բ. 401ա-2ա Բանք խոստովանութեան յանցանաց, ասացեալ սուրբ վարդապետին
Մեղրկա – Քրիստո՛ս, Որդի՛ Աստուծոյ, արարի՛չ եւ Տէ՛ր... զի եւ ես արժանի
եղէց փառաւորել զամենասուրբ զԵրրոդութիւնդ՝ զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգիդ, այժմ եւ
միշտ եւ յաւիտեանս. ամէն:
ԺԳ. 402ա-5ա [Նէրսիսի Շնորհալւոյ Բանք տաղաչափականք]
ա. 402ա-4բ Տեառն Ներսէսի սրբոյ տիեզերական վարդապետի եւ կաթողիկոսի
Հայոց ասացեալ Յաղագս երկնի եւ զարդուց նորա, ի դիմաց նորին բարառնաբար, ի չափ երկոտասանիցն
պարզեալ ոտից, ի խնդրոյ առն բըժշկապետի եւ աստղագիտի Մխիթարայ – Իմ
եղական գոլով բնութիւն եւ սկըզբնական / Ի յանեղէն ձգեալ կամար անզուգական... եւ փառս
տամ անեղ բնութեանս արարչական:
բ. 404բ-5ա Նորին ի խնդրոյ անուան նախագիծ [տառից տանց յորդորակ.
«Մխի[թ]ար»] – Միշտ էիդ անեղ բնութիւն բնաւորեցան, / Անեղիդ [անմահութիւն հ]ետեւեցան...
որ կայացաւ:
գ. 405աբ Այղում բան մաղթանաց ձայնիւ աղերսանաց հոգոց
առ Աստուած – Աստուած անեղ անհասական, / Հայր գթութեան. ինձ ողորմեա՛...
Հաւր եւ Սուրբ Հոգւոյդ, միշտ եւ յաւիտեանս. ամէն:
դ. 405բ Նորին Տաղք ոգեշահք՝ ըստ նոյն/// չափաբերեալ
տանց (Ա-Ք) – Աստուածային
բանից լսելի.../// (թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 27ա (Թորոս գրչի) Զհաւքն իմ, որ
զնիւթս պատրաստեցին, եւ զողորմելի գերիս ծնաւղք մերովք եւ զարմիւք յիշեցէ՛ք, եւ Աստուած
զձեզ յիշէ:
50ա Զհաւքն իմ
եւ զմամբքն եւ զողորմելի գերիս եւ զծնողսն եւ զեղբարսն եւ զքեռ եւ զարմն յիշեցէ՛ք ի
բարին Քրիստոս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ (նման՝ 17բ, 35բ, 109ա, 118բ, 191բ, 262ա,
293ա):
78ա Զսնուցիչն
իմ զՀատաւրի եւ զերկու
Վասիլ եւ զողորմելի
գերիս ծնողաւք մերովք եւ զարմիւք յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ (նման՝
127բ, 344բ):
91բ Զուսուցիչքն
իմ զԲարսեղ եւ զԹորոս եւ զողորմելի
գերիս ծնողաւք մերովք եւ զարմիւք յիշեցէ՛ք ի բարին Քրիստոս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ.
եւ նմա փառք յաւ[իտեանս]:
139բ Զեղբայրն
իմ զՆերսէս քահանայ,
որ այժմ վախճանեցաւ, եւ զողորմելի գերիս ծնողաւք մերովք եւ եղբարբք եւ քեռ յիշեցէ՛ք
ի բարին Քրիստոս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ, եւ նմա փառք:
156ա Ո՛վ եղբայր,
երբ զՄեկնիչն գրես, դու զաղաւթնիս այլ գրէ՛, որ տեսնուն մէկ ի մէկու աւգտին:
168բ Որք յընթեռնուլն
զսա այլափոխաբանիցն պատահեսցէ, մի՛ տգիտութեան վարկցի կամ անձնահաճութեան եւ մի՛
համարձակեսցի յեղաշրջել բան ինչ, զի յաւրինակէ Մեկնութեանն տեառն Խոսրովու ուղղեցաք, որչափ
գտաք, զ'ի նմանէ քննեալն:
176բ Տէ՛ր Յիսուս
Քրիստոս Աստուած, գթա՛յ եւ ողորմութիւն շնոհեա՛ Գէորգեա վարդապետի, որ
զքարոզնիս եւ զաղաւթնիս ղորդել է ի Մեկնչէն մեծին Խոսրովու եւ ողոր[մեա՛յ] գերոյս
Թորոսի եւ ծնողաց մերոց
եւ եղբարց եւ զարմից, եւ այնոցիկ, որ յիշեն զմեզ:
196ա Արդ, բա՛ց
զականջդ մտաց եւ լո՛ւր զահագին սպառնալիսն Աստուծոյ վասն ոչ երկիղիս/// պատգամս Աստուծոյ
կենդանոյ:
243ա Յիշատակարան. Շնորհաւք
եւ առատ գթութեամբ մարդասիրին Աստուծոյ, Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, այն որ
վասն կամելոյ զկեանս ամենեցուն ընդարձակեալ աճեցոյց զաւրինակս եւ զճանապարհս փրկութեան,
ըստ այլեւայլ բարոյից հասակաց եւ արուեստից մարդկան, այլեւայլ ձեւս |243բ| եւ արուեստս
փրկականս, բարձրագոյնս եւ խոնարհագոյն, նրբաշաւիղս եւ անդորրընթացս, յոլովաջանս եւ
թէթեւախոնջս,
նախապատիւս եւ երկրորդականս, զի ըստ կարի կամ յաւժարութեան այսմ կամ այլում հետեւելով
ոք մի՛ յուսահատ եղեալ ի դժուարութէնէն, վերջոտնեալ անհաղորդ մնասցէ փրկական ճանապարհի
իմիք, այլ ըստ չափոյ զաւրութեան կամ յաւժարութեան կամ ընդ մի կամ ընդ յոլովս ի ճանապարհաց
հետեւեալ՝ ժամանեսցէ փրկութեան: Յայս ամենառատ գթութիւնս Աստուծոյ հայեցեալ ես՝ մեղուցեալ
ծառայս Աստուծոյ Թորոս սոսկ
անուամբ քահանայ ի կրաւնաւորական ձեւի, քանզի տեսեալ զիս ի բարձրագոյն առաքինութեանցն
շաւղաց կասեցեալ զարտուղի գնացիւք, մանաւանդ յաղթեալ ի ծանրութէնէ հողեղէն յարկիս
եւ ոչ ունելով այլ ինչ տեսակ բարեաց, զմտաւ ածի, զի գոնէ այնու աւրինակաւ շահեցայց
դոյզն ինչ մասն փրկական զտխմարութեան եւ զտկարութեան, վհատութիւնս ի բաց եդեալ, ձեռնամուխ
եղէ ի գրութիւն Մեկնութեան աղաւթնոյս եւ պատարագին, զոր մեկնեալ էին սուրբ հարքն մեր՝
մեծն Խոսրով եւ տէր
Ներսէս եւ այլ սուրբ
հարքն, մեծաւ աշխատութեամբ գլխաւորեալ յանկ հանի շնորհաւքն Աստուծոյ, ի յիշատակ բարւոյ
ինձ եւ իմոց ծնողացն՝ ի Քրիստոս գնացելոց, եւ եղբարց իմոց, եւ քեռ եւ զարմից, որոց
կենդանեացս եւ ննջեցելոցն մերոց աղաւթիւք վայելողացդ լիցի ի շնորհացն Աստուծոյ գրիլ
ի կենացն Աստուծոյ մատեանսն: Եւ զայս մեծաւ թախանձանաւք խնդրեմ ի վայելողացդ՝ ի սոյն
զմեզ բարւոյ յիշման արժանի արասցէ, զի եւ ինքն յիշեսցի յողորմածէն Աստուծոյ. ամէն:
Կատարեցաւ գիրս
ի մեծ թուիս ՉԽԹ. (1300), ի բազմաթշուառ ժամանակի,
ի հայրապետութեան տեառն Գրիգորի եւ ի թագաւորութեանն Հայոց Հեթմոյ: Աղաչեմ զամենեսեան, յիշեցէ՛ք զվերոյգրեալքս եւ զամենայն հաւատացեալս
ի Քրիստոս, եւ որք յիշէք, յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ: Յիշեցէ՛ք եւ զԿոստանդին քահանայ, որ
յղորդելն աւգնեց ինձ:
267բ Ո՛վ սուրբ
հարք եւ հոգւոյ իմոյ հարազատք, յիշեցէ՛ք զտառատիպ սակաւ գրիս ի մաքրափայլ յաղաւթս
ձեր:
301բ Դեղ, որ
զգրոցն եզերքն պնդէ: Ջրդեղ անցո՛յ ի վերայ ու յարեւն դի՛ր, որ/// որնայ, եւ զողորմելիս
յիշէ, եւ Աստուած զքեզ յիշէ:
303ա Զողորմելի գերիս եւ ծնողսն իմ
եւ զամենայն զարմն յիշեցէ՛ք ի բարին Քրիստոս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ (նման՝ 42ա, 57բ,
96բ, 327բ, 332ա, 334բ, 339ա, 376բ, 402ա):
354բ Զողորմելի
գերիս Թորոս եւ զԹումաս եւ զԿոստանդին ծնողաւք եւ եղբարբք
եւ քեռք եւ ամենայն զարմիւք յիշեցէ՛ք ի Տէր, եւ Աստուած զձեզ յիշէ:
2. 395բ (Թումաս գրչի) Զսրբասէր քահանայն
զԹորոս՝ ստացաւղ սուրբ
տառիս եւ ըզծնաւղսն իւր, հանդերձ եղբարբն եւ քերբ յիշեցէ՛ք ի բարին Քրիստոս, ընդ նոսին
եւ զանիմաստ գրողս զԹումաս եւ զծնաւղսն
իմ աղաչեմ յիշել ի Տէր, եւ Աստուած ըզձեզ յիշէ. եւ նմա փառք յաւիտեանս:
Բացի 168բ, 196ա, 267բ,
303ա էջերի միաւորներից, մնացեալը տե՛ս ԺԳ. դ. յիշ.-ք, էջ 871-3:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 120ա (ԺԵ. դ., անարուեստ բոլորգիր)
Գիրքս Վարագայ է: Ձեզ
վարձք է, տո՛ւք զիս ի քաղաքն ու ի գեղանն, որ կարդան: Մի՛ արգիլէք (նոյնը՝ 72ա, 96ա,
120ա, 144ա, 168ա, 215ա, 239ա):
Տե՛ս ԺԳ. դ. յիշ.-ք, էջ
873:
2. 73բ (ԺԶ. դ., անարուեստ բոլորգիր)
Ոչ գիտեմ, թէ ո՞վ կոյր մտաւք զայս չորս տեղս զուղիղն քերել է, որ յետոյ յուղղափառաց
եդաւ, եւ գրել է, թէ Եփեսոսի ժողովոյն է, զի Եփեսոսին այն է, որ մինչ ի յայս տեղս էր,
եւ այս այլ սրբոց: Եւ դու զուղիղին ասա՛, որ չմոլորիս:
3. 391բ (բոլորգիր, ԺԶ. դ.) Վերջին
ստացող/// ար Աստուած ողորմի իւր ծնողացն, իւր կողակցին եւ Բ. որդուն՝ Յակոբին եւ Մարտիրոսին եւ Բ. դստեր///
կին եւ Թոխատին, Աստուած
զխոտ/// աւրհնէ իւր հալալ/// եւ եառ զաղաւթի զՄեկնութիւն տէր Աստուած///:
Պտռկ-պհպնկ Բբ
(1701 թ., անարուեստ նոտրգիր) Ես՝ Գրիգորըս կարդացի
թվին ՌՃԾ. (1701), մարտի Ա. օր:
4. 295բ (ԺԷ դ., անարուեստ նոտրգիր)
Աստուած ողորմի Դիաթին հոգոյն,
իւր կնոջն Հերիքաին, Ջանիպէկին,
Տուտուխին, Թորոսին, Սարգսին:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 21ա. սեւով շրջանակ, մէջը թագապսակ զինանշան, եզրերին՝ “Печ. Ахалцыхской градской полиции”:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 2բ՝ «ՊՍՎ, ԶՁԱԻՃ», «Տէր Աստուած, թո՛ղ դոցա, զի ոչ գիտեն զինչ
գործեն», 166ա՝ «աբըսրըղճծ»:
ՆՇՈՒՄ՝ Մէջքին
փակցուած թերթիկին՝ «Մովսէս վարդապետի/// Մեկնութիւն ժամագրոց»: 1ա (ԺԹ.
դ., շղագիր) «Պակասորդք: Պակաս
է մի թերթ»: «Փառք ի բարձունից» տե՛ս 58ա երես: «Մեծացուցէն» ասելով մինչեւ «եւ զաւրք
բարձանց, որ գիտակք էին»: «Եւ յամենայն ժամ»ի մի մասը, որ վերջանում է 73բ երեսի վերայ
«յիշատակաւ նախնեացն գութ ածէին չաստուած» տե՛ս սորա շարունակութիւնը 76ա երեսի վերայ,
բաց թողնելով երկու թերթ. «Աւրհնեալ ես Տէր Աստուած հարցն մերոց»: «Սուրբ Աստուածի
մասին ունի այս խրատը. «Եւ երեք սրբասացութեամբ», վերջ. «մինչ հասանել շնորհաւքն Աստուծոյ
մերոյ» եւ այլն, որը 1840 թուի Օրթագիւղում տպուած ժամանակագրութեան մէջ չկայ: Տե՛ս
թղ. 83ա-84ա»: «Հմր
172/2607, ՉԽԹ.-1300, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: 2ա՝
«Հմր
148/20»: 4ա (ԺԹ. դ., շղագիր) «Այս Օձնեցունն է: Տե՛ս Սիւնեցունը Հմր
1454, Մեկն. Ժամ., Թղ. 3ա»:
2608
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՇԻՆԱՀԱՅՐ գիւղ [ՈՐՈՏՆ] |
ՌՁԴ. – 1635 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Յովհաննէս: ՍՏԱՑՈՂ՝ Արիստակէս վրդ.:
ԹԵՐԹ՝ 269+1 (կրկն.՝ թ. 1). չգրուած՝ 1աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԲx12+3 (Ա՝ 11, ԻԱ, ԻԲ՝
14)*: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26,4x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (20x14): ԳԻՐ՝ բոլորգիր
(նմուշ՝ 5ա): ՏՈՂ՝ 29, 31: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի դռնակով, միջուկը տախտակ.
աստառը. Ա. փեղկինը կարմիր կտաւ, Բ.՝ դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
* Պրակները կազմուած են ուրոյն եղանակով. համարեա բոլորը երկծալ են, առաջին եւ
վերջին թերթերը հաստ են, իսկ միջինները՝ բարակ: Երբեմն հաստ են նաեւ մէջտեղի զոյգերը:
Ասպէս է արուել պրակն աւելի ամուր դարձնելու համար:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 2ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, խաչ, տաճար, թռչնային, յուշկապարիկ, վարդեակ:
Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, սպիտակ. լուսանցակողերը՝
կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Ա+Բ:
1. Ա.՝ Աւետարան ըստ Յովհաննու, ԺԹ. 24-37, Աւետարան ըստ Ղուկասու, ԺԴ. 21-31: Ա.՝
Ժ. դ.: Ստացուած 1 թերթի ընդլայնակի հատումով: Մագաղաթ, 25,5x18,3, երկսիւն
(20x16), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աա), տող 13: Կարդալ՝ Աբ-Աա. «Ում եւ ելցէ, զի
լցցի գիրն... Եթէ հայեցին ի նա, որ խոցեցին
(վերջազարդ)» (Յվհ. ԺԹ. 24-37): 2. Բ.՝ Ժ. դ.: Ստացուած 1 թերթի ընդլայնակի հատումով:
Մագաղաթ, 25,2x20, երկսիւն (19,5x16), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Բա), տող
12: Կարդալ Բա-Բբ՝ «Եւ եկեալ ծառայն պատմեաց զայն... Տայցէ պատերազմ ընդ այղում թագաւորի
եւ ոչ նստեալ» (Ղկս., ԺԴ. 21-31):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին վնասուած, մաշուած, մէջքի ստորին մասի կաշին մասամբ անջատուած, դռնակը ծալուած,
Բ. փեղկի ստորին մասը պոկուած, վերին մասում մէջքի կաշին անջատուած, պատառիկ-պահպանակները
կծկուած, խունացած, կեղտոտուած, եզրերը վնասուած, լուսանցակողերը գունաթափ, որոշ
թերթերի եզրերը բամբակակալած, թ. 1-47՝ բորբոսի հետքեր, թ. 9, 33, 84, 107-110,
138, 142, 182՝ լուսանցների մեծ (հաւանաբար՝ լուսանցազարդ ունեցող) հատուածները կտրած-հանած,
թ. 151՝ լուսանցազարդի մասը պատռուած, թերթերին խոնաւութեան հետքեր, հիմքերի մօտ
կեղտոտուած, ցեցակեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
– 1գ Այս ինչ կայ ի գիրս (= Ցանկ) – Ա.
Մեկնութիւն աղաւթից... Թ. Թուղթ դաշնաց սիրոյ եւ միաբանութեան:
ա. 2ա-170բ [Մեկնութիւն ժամակարգութեան, արարեալ երանելւոյն
Խոսրովու Անձեւացեաց եպիսկոպոսի եւ կարգադրեալն Մովսէսի գիտնական վարդապետի] – Քանզի
ճանաչել անձին ուսուցանեն մեզ աստուածային պատուիրանք...
– 170աբ Ես՝ Մովսէս, մեղաւք մեռեալս, ոգի ծնունդ վերջին ժամանակի եւ սպասաւոր պիտակ բանի, կամեցայ
հաւաքումն առնել սրբոցն բանից, որ վասն աղաւթից եւ ժամակարդութեան արարեալ էին յառաջագոյն
եւ զիւրաքանչիւր առանձնակի որոշեալսն յանցնիւր տեղւոջ կարգել, այլ եւ բռնադատեալ եղէ
ի սիրելի եղբաւրէ ումեմն Թէոդորայ՝ զթողեալսն ի մեծէն Խոսրովու զբանս աղաւթից
յանցնիւր տեղւոջ վերլուծութեամբ դնել: Ո՛վ եղբայր, երբ զՄեկնիչն գրես, դու զաղաւթնիս այլ գրէ՛,
որ տեսնուն, մէկ ի մէկու աւգտին: Եւ իմ թէպէտ եւ հայեցեալ տեսանէի յոյժ անարժան զիս
այսպիսի |170բ| գործառնութեան, եւ լրբութիւն մեծ զայսպիսի իրողութեանց բուռն հարկանել,
որ ի վեր է, քան զկար եւ զարժանն իմ, սակայն զմտաւ ածի, թէ եւ ձագ ագռաւոյ թէ ընդ արծուոյ
եւ ընդ բազէի աւդապարիկ լինիցի, ոչ ինչ շփոթումն եղիցի, զի ամենեցունց յայտնի երեւի,
թէ ագռաւն ագռաւ է, սեւաթոր մի զազրալի կենդանի եւ ամենեցունց ատելի, եւ նոյնպէս ագռաւ
մնասցէ եւ ծանիցի, եւ քան հեղգութեամբ ի հանգիստ յաւժարել աշխատութիւնն յաւէտ է բարի,
եւ իւրաքանչիւր ոք զիւր վարձ առցէ: Եւ թէպէտ եւ կամեցա հասկաքաղ լինել ի հունձս
սրբոցն եւ ճռաքաղ ի կութս, սակայն փախեա յաշխատութենէ զամենայնսն ոչ կարացեալ քըննել,
այլ եւ խնայելով ի լսելիս ունկնդրաց եւ զի մնացեալքն զնոյն զաւրութիւն ունին, եւ իմ
չմեղադրութիւն պահանջելով, յամենեցունց ներումն խնդրեմ ի Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն. Ռ. (1.000) ամէն:
Տե՛ս եւ հմմտ. ձեռ.
1325, 2607: Տե՛ս նաեւ Մեկնութիւն ժանակագրութեան, արարեալ երանելւոյն Խոսրովու Անձեւացւոյ
Եպիսկոպոսի... Կ. Պօլիս, 1840:
բ. 170բ-211բ [Յովհաննու Արճիշեցւոյ Մեկնութիւն պատարագի]
Տե՛ս ձեռ. 45, 62բ-106ա: ա/170բ-1բ: բ/171բ-211բ:
Տե՛ս Յովհաննու Արճիշեցւոյ
Մեկնութիւն պատարագի, Էջմիածին, 1860, 150 էջ:
գ. 211բ-3ա Յովհաննու վարդապետին Գառնեցւոյ [Ողբ] – Աստանաւր
պիտոյ է մեզ ողբ հառաչանաց... Ընդ չարութեանն՝ զանյիշաչարութիւնն, եւ Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
դ. 213բ-8բ Կարգ եւ կանոն աղաւթից, զոր խնդրեալ է ի հոգէկիր արանց, յումեմնէ միայնացելոյ արթուն
եւ զուարթուն հոգւոյ Գրիգորի Նարեկացւոյ, որ եւ ցուցանէ Նախադրութիւն բանիս, թէ ոչ
համարի զանձն արժանի այսպիսի իրի, վասն այն զառաքելոյն ի մէջ առեալ, դնէ սկզբն կանոնիս
պատմութեան եւ ոգէշահ խրատու – Առաքեալն Պաւղոս, անաւթն ընտրութեան...
ի սէր Տեառն բեւեռեա՛ եւ աներկիւղ ննջեա՛ ի փառս
նորա, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
ե. 218բ-21ա Թուղթ վասն կարգաց եկեղեցւոյ եւ ժամուց, զոր ասացեալ
է Եսայի վարդապետի [Նչեցւոյ] ի խնդրոյ |219ա| վարդապետաց Սիւնեաց եւ առաջնորդաց վանորէիցն
աստուածասէր կրաւնաւորացն – Զիմաստայեղձ եւ գովելի նամակս խնդրոյ ընկալայ... յորմէ զերծեցուսցէ
զմեզ Քրիստոս Աստուած մեր, եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
զ. 221ա Գրիգորիսի կաթուղիկոսի [Տաղ] – Գոյ
յիս գիտութիւն, բայց խամրացեալ է, / Գոյ երկիւղ բարեաց, այլ շիջանի միշտ... թողցէ
Յիսուս բազմաց, զոր պահանջեաց նա:
Է. 221ա-8ա Ներբողեան կենսատու |221բ| սուրբ խաչին առ ի սրբոյ
հաւրէն մերմէ Դաւթէ ասացեալ, տեառն Նէրսիսի կաթուղիկոսին մերոյ փոխադրեալ յոտանաւոր
չափս եւ աստանաւր եդաւ – Բարձրացուցէ՛ք զՏէր Աստուած մեր միաբան, / Մարգարէն յառաջ
ձայնեալ տայ ձեզ հրաման... պատուէ զՅիսուս ի սա փառաւ, որ է այժմ եւ ապայն, որ գալոց
է:
Ը. 228բ-49ա [Գ]ովեստ բանի ներբողական բացասացութեամբ Ներսէսի
կաթողիկոսի Հայոց Յաղագս գերագունիցն էութեանց՝ հրեշտակապետացն սրբոց Միքայելի եւ
Գաբրիելի եւ ամենայն երկնայինոց զաւրութեանց,
զոր տաւնեն եկեղեցիք Քրիստոսի ընդ տիեզերս, համախմբեալք ուրախութեամբ, ի նոյեմբերի
Ը. – Այսաւր երկրաւորս եկեղեցւոյ... Երրորդութեանն երգել ըզփառս
ընդ ձեզ աւէտ միշտ
յաւիտեան:
Թ. 249բ-53բ Յաղագս տաւնի սրբոյ խաչին – Ամենայն
բարեկամի գալուստ եւ սիրելոյ ուրախարարք են...
աստուածընկալ մտացն Դաւթի ասասցուք ընդ նմա:
Ժ. 253բ-4բ [Ի Հարանց վարուց]
1. 253բ-4ա Պատմեաց ոմն մի յանապատականացն
վասն առն մի <մի> մեծատան... եւ աւրհնեցին, որ զողորմութիւնն գնեաց:
2. 254ա Մի ոմն ի ծերոցն գնաց ի քաղաքն
եւ մտեալ յեկեղեցին... եթէ գոհութեամբ համբերէ եւ փառաւորէ զԱստուած:
3. 254աբ Քուրմ մի կռոցն գնաց յանապատն...
եւ ծերքն հաւանեցին բանի քրմին:
ԺԱ. 254բ-5ա Կիւրղի Երուսաղեմացոյ Վասն պատարագաց – Քանզի
յորժամ զպատարագն մատուցանեմք... այլ զՔրիստոս զենեալ մատուցանեմք Հաւրն եւ Աստուծոյ
վասն քաւութեան նոցա. նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
ԺԲ. 255ա-64ա [Թ]ուղթ սիրոյ եւ միաբանութեան մեծի կայսերն Կոստանդիանոսի
եւ սուրբ պարուն Սեղբեստրոսի
եւ Տրդատ Հայոց արքայի եւ սրբոյն Գրիգորի Հայոց Լուսաւորչի – Կամաւք եւ
կարողութեամբ համագոյ Սուրբ երրորդութեանն... աւանդեցաք ի ձեռն ատենադպրին Հայոց արքային
մեծիմաստին Ագաթանկելոսի ի փառս Աստուծոյ.
եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն, ամէն:
ԺԳ. 266ա-9բ [Ընթերցուածք]
ա. 266աբ [Աւետարան ըստ Ղուկասու, Բ.
8-20- Եւ հովիւք էին] ի տեղւոջն
յայնմիկ բացաւթեագք...
բ. 266բ Յետ այսորիկ ելանեն ի հովուանէն ի սուրբ Բեդղէէմ,
եւ ժողովն ի ներքս ի յայրն ի մատրանն, եւ այս կանովն կատարի. Սաղմոս կց. Տէր ասաց
ցիս: Ալէլուիա: Ասաց Տէր ցտէր իմ: Աւետարանն Մատթէոսի [Ա. 18–25]
– [Եւ] Յիսուսի Քրիստոսի ծնունդն էր այսպէս...
գ. 266բ-7բ Եւ յետ ընթեռնլոյն զԱւետարանն ելանեն յանդէն յեկեղեցին
եւ սկսանին զզպաշտօնն եւ յարեն եւ նոյն զհոսկումն եւ ընթեռնոյն |267ա| ընթերցուածք ԲԺ.,
եւ նախ ասի սաղմոս, կց. ՃԻԱ. Յիշեալ Տէր զդա: Ընթերցուած ի Ծննդոց սկիզբն [Ա.
1 – Բ. 5] – [Ի սկզբանէ արար Աստուած զերկին եւ զերկիր: Եւ երկ]իր էր աներեւոյթ...
ի վերայ երկրի, եւ մարդ չէր որ/// (թափուած՝ թերթ ընկած):
դ. 268ա-9բ [Ընթերցուած ի Դանիելէ – Պատկեր]ին
ոսկւոյ, զոր կանգնեցեր... [Գ. 12–90]
Սկիզբը թերի՝ թերթ ընկած
լինելու պատճառով:
ե. 269բ Ապա ասի Մեծացուսցէ:
ԺԴ. 269բ [Մանունք՝ ԺԸ. դ. գրչութեամբ, անարուեստ նոտրգիր]
– Է ճանապարհ,
որ թուի մարդկան ուղիղ, բայց կատարածն հայի յատակս դժոխոց: Ըստ նմին, եթէ արդարն հազիւ
կեցցէ, իսկ մեղաւորն եւ ամբարիշտն ուր երեւեսցի:
– Ի պտղոյ արդարդութիւն բուսանի:
Ծառ կենաց բարձին դարաժամ
որդիք անօրինաց: Աստուա՛ծ, Աստուա՛ծ իմ, ընդէ՞ր թողեր զի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ
ՕՐԻՆԱԿԻ
249բ Զանծին բարեաց ծնաւղ բանիս
Մի՛ մոռանայք տաւնողք վեհիցս
ԶՆերսէս եղբայր հայրապետիս,
Որոյ անուն տէր Գրիգորիս:
Յորմէ խնդրոյ զիջեալ ըստ իս,
Յարմարեցաւ շինուած ճառիս
Եւ եղանակ շարունակիս
Առ ի պատիւ մեծատաւնիս:
Արդ, յիշեսջիք ընդ Տեառն եւ զիս,
Լսողք վերնոցըն գովեստիս,
Եւ դուք յիշեալ առ տէրունիս
Լինիք յերկնից նորայն բարիս:
Ասացաւ եւ գրեցաւ
ի Ներսէսէ կաթուղիկոսէ
Հայոց ի Կլայս Հոռոմական, ի թվին
ՈԺԱ. (1162):
Եւ զՅովսէփ յոյժ եղկելիս՝
Ըզգծաւղ այսմն ճառիս,
Վատթարագոյն մեղսասիրիս
Ծանրաբեռնեալ դժոխարկիս,
Որ խաբեցայ ի կենցաղիս
Եւ գործեցի բազում չարիս,
Անզեղջ կամաւք ի յաշխարհիս
Յերես անկեալ արտասուալիս:
Ընթերցողաց այս կտակիս
Յիշման առնել զմեզ արժանիս,
Թողուլ անառակիս,
Զնիւթեալ չարիս իմ յԵրկրիս:
Եւ տնաւրինել ի ներկայիս
Զփրկութիւն մեղաւորիս
Եւ յաջորդել ի յապառնիս
Զճանապարհըս գովելիս,
Եւ ձեզ լիցի մասն բարիս
Ընդ սուրբս իւր եւ սիրելիս.
Ամէն, ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
264ա
Փա՜ռք քեզ անսահման եւ անզուգական անուն, անսկիզբն եւ անվախճան, անեղ եւ անապական,
եւ էական էութիւն, անուր, աներբ, անուստէք եւ անժամանակ, յերիս բաժանեալ անձնաւորութիւնս
եւ ի մի տէրութիւն եւ աստուածութիւն բովանդակեալ, անքակ միաւորութեամբ բաժանեալ եւ
որոշեալ միաւորութեամբ, պարզ, անզնին եւ թիւ կատարեալ, ի միոյ պատճառէ շարժեալ եւ
կնքեալ ի յերիս անեղականք, անսկըզբունք յառաջնմէ եւ ապա յառաջ եկեալ ի միոյն պատճառէ,
Որդի ծննդեամբ եւ Հոգի բղխմամբ, ո՛չ սկսեալք եւ ո՛չ դադրեալք միակամբք, մի Տէր եւ Աստուած՝
Հայր եւ Որդի եւ Սուրբ Հոգի, յորմէ գոյացան երեւելի եւ յաներեւոյթ տարրեղէն արարածք,
որում Հաւր անհասի եւ անծնի, եւ Որդւոյ նորա միածնի, եւ Սուրբ Հոգւոյն նորոգաւղի փառք
եւ պատիւ գոհացական երկրպագութեամբ յանցելում, ներկայէս եւ յայժմէս |264բ| մինչեւ
յաւիտեան եւ յաւիտենից յաւիտեանս. ամէն: Գրեցաւ սուրբ գիրս առ ստորոտով ի յերկիրն
Որոտան, ի գիւղն, որ
կոչի Շինահայր, ընդ
հովանեաւ Սուրբ Ստեփաննոսի, յառաջնորդութեան
տեառն Փիլիպոսի, որ
րաբունական գաւազանաւ եւ բարձրագահ իշխանութեամբ
տիրէ մերում ժողովրդեան: Պահեսցէ Տէր Աստուած եւ զաւրացուսցէ ի կամս իւր. ամէն:
Արդ, եղեւ զրաւ սուրբ գանձարանիս յամի շրջագայութեան արամազեանս տոհմի, հայկականս
սեռի ի քսան ու մին յոբելենի, յաւելեալ երեսուն ու չորս թուոյ, որ է ՌՁԴ. (1635) թվական: Աստանաւր
կատարեցաւ հոգիակեցոյց եւ ցանկալի դրախտս աստուածադիր ամենունակ առատութեամբ, յորմէ
գնան գետք եւ բղխեն աղբերք անմահարարք եւ զովացուցիչք, որք առոգանեն զծարաւեալ ոգիս
ի սմա փափագողաց, ծառք երկնուղէշք, բարեհամք, տիեզերաց ծաղիկք եւ տունկք տենչալիք
եւ ծաղկանոցք, լի անուշահոտ ծաղկաւք, երփն-երփն երանգաւք սպիտակափայլք եւ ծիրանածինք,
գոյն առ գունով, որք պատրաստ են զիմանալեացն գաւառ, լայնատարած վայրաւք եւ համասփիւռ
ընդարձակութեամբ, զի արդարեւ տարածանին երկնաքայլիցն ճեմարանք, որք թեւատարած սլացմամբ
վեր առոցին յեթերն վերին՝ ի լոյսն մշտատիւ եւ անվայրափակ, քանզի որք տիրապէս զստորնայնոյս քայլեցին
սրբակրօնիցն գուպարք, անցեալ գնան ընդ նրբաշաւիղն ընդ այն պողոտայ, զոր գունդք մարգարէիցն
եւ արդարոցն երամք թեւաբուսեալք հոգւոյն թեւաւք աւդապարիկ երթեւեկութեամբ, ջոկադասեալք
ընդ ջոլիրս սրբաբանողացն դասուց, որք հանդարտագոչ քաղցրանուագ ձայնիւ զանլռելին դրուատեն
զաւրհնաբանութիւն: |265ա| Որոյ այսպիսի ըղձալի փարթամութեանց համահետեւեալ երանելի
վարդապետն մեր Արիստակէս եւ ետ
գձագրել ըզսա ի
վայելումն անձին իւրոյ եւ յիշատակ ելիցն յաշխարհէս, քանզի պարունակեալ ունի առ ինքն
զՄեկնութիւն աղաւթիցն բովանդակ եւ զՄեկնութիւն սուրբ պատարագին եւ Խրատ վասն ժամուց
եւ առանձնութեան եւ ի խորհուրդ սուրբ եկեղեցւոյ եւ այլ Խրատ ոգէշահք միանձանց
եւ Պատճառ սրբոյ խաչին եւ Բարձրացուցէ՛քն ոտանաւոր եւ Գովեստ հրեշտակապետացն եւ Թուղթ
դաշնաց եւ միաբանութեան:
Արդ,
աղաչեմ զամենեսեան մոխրամած երեսաւք, որ լուսաւորիք յայսմ լուսարանէ, յիշեսջիք սրտի
մտաւք զեղկելի գծաւղս զՅովհաննէս զաւժընդակիչ եւ զյորդորիչ
զվարպետն իմ զԱստուածատուր
քահանայս եւ խոշորութեան եւ փցուն եւ ախմար եւ անարհեստ գրոյս աղաչեմ չլինել
մեղադիր, զի այսչափ էր կար մեր: Եւ որ առատն է ի տալն, քան ի ճշդելն, տացէ ձեզ՝
յիշողացդ եւ յիշելոցս զիւր արքայութիւնն եւ ամենայն հաւատացելոց: Եւ նմա փառք, պատիւ
եւ աւրհնութիւն յանլռելի ձայնից եւ յամենայն եղանութեանց այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն,
ամէն, ամէն:
16ա Ով
սուրբ ընթերցաւղք, զբազմամեղ գծաւղս յիշեա՛, աղաչեմ (նման՝ 16բ, 32ա, 91ա, 253բ):
20ա Զյոքնաթշւառ
եւ զտառապեալ գծողս Յովաննէս յիշեցէ՛ք
առ Աստուած, եւ Աստուած զձեզ յիշէ. ամէն (նման՝ 27բ, 34բ, 52ա):
83բ Ով
հարք եւ եղբարք, որք հանդիպիք սմա, յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ աղաւթս ձեր զմեղաւք լցեալ
եւ զանարժան գծա[ւ]ղս՝ զՅովհաննէս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ. ամէն:
81ա Յերես անկեալ աղաչեմ գծաւղս
եղկելի, / զհանդիպաւղսդ այսմ ոգէշահ տառի / յիշման առնել մեզ արժանի, / ասել՝ Տէր,
թող զյանցանս գծողի եւ զիւրոցն ամենայնի, / զի եւ ձեզ ողորմեսցի Տէրն ամենի. / ամէն,
եղիցի:
103բ
Զմեղաւոր եւ զանպիտան գծողս յիշեա՛, ով եղբա՛րք, եւ խոշորութեան եւ փցուն եւ ախմար գրոյս
անմեղադիր լերո՛ւք, զի կար մեր այսչափ էր, եւ մեղաց թողութիւն հայցեցէ՛ք Աստուծոյ,
զի եւ ձեզ ողորմեսցի. ամէն:
128ա
Զստացաւղ եւ զգծաւղ լուսազարդ մատենիս՝ զտառապեալ եւ մեղաւք մեռեալ զՅովաննէս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս,
եւ Աստուած զձեզ յիշէ:
211բ
Ո՛վ պատուական սուրբ ընթերցա՛ւղք, որք ընթեռնոյք եւ լուսաւորիք հոգով, աղաչեմ, մի՛
մոռանայք զաշխատաւղս զՅովաննէս ի մաքրափայլ
աղաւթս առաջի սոսկալի խորհրդոյն՝ զենեալ գառինն եւ միշտ կենդանոյն, եւ որ յիշէ,
յիշեալ լիցի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 265ա (1637 թ.,
անարուեստ նոտրգիր) Ես՝ Արիստակէս վարդապէտս,
տէր Յակոբս, տէր
Բարսեղս վաճառեցաք զայս
գիրքս Չարեքայ անապատին՝
Դաւիթ պարոնտէրին,
տէր Խաչատուրին, տէր
Անտոնին եւ այլ միաբանիցն,
ի թվին ՌՁԶ.ին (1637): Մի՛ ոք հակառակութիւն արասցէ, եւ ով հակառակի, սեւերես լիցի
աւուրն դատաստանին. ամէն:
Ես՝ Դաւիթ եպիսկոպոսս եւ
իմ միաբանքս ըստացաք զայս գիրք Մեծ անապատէն՝
Արիստակէս վարդապետէն:
Եւ ով ոք հանդիպիք սմա, յիշեցէ՛ք զմեզ յաղօթս ձեր առ Աստուած, եւ Աստուած զձեզ յիշէ.
ամէն:
2. 264ա (ԺԷ. դ., անարուեստ նոտրգիր)
Չարեքայ անապատին է գիրքս:
3. 265բ (ԺԷ դ., անարուեստ բոլորգիր)
Ես՝ տրուպ եւ ամե[նե]ցուն ոտաց հող եւ մոխիր եւ ծառայ էս կենաց մորմոքեալ եւ տօչորեալ սրտիւ
աղաչեմ ըզձեզ վասն ի սէրն արքաութեան եւ վասն ի սէրն Աստուծոյ ամենեքեան խնդրից՛էք
թողութիւն մեղաց զգծող սորին՝ Նսէննահօ [=Օհաննէսն] իմ անունս վիրու:
4. 1գ (1848 թ., շղագիր) Զայս գիրք
ընծայեաց Սանահնու նորակառոյց
ուսումնարանիս Աղա պարոն Բէգն
Դանէլբէգեանց՝ ի յիշատակ հոգւոյ իւրոյ եւ արեւշատութիւն իւրոյ օրհնեալ զաւակաց:
Ի 1848 ամի, ի 11 հոգտեմբերի,
ի Մառաս:
5. 2ա (ԺԸ. դ., անարուեստ նոտրգիր,
եղծուած) Ես՝ Խաչատուր աբեղայս,
գնացի անապատ մեկի/// որ ինձի հետէ տալո դաս թ (՞)/// մեղաց մեռան // ին է եւ մի՛ ոք
հակառակեսցի:
6. 1դ (ԺԹ. դ., անարուեստ նոտրգիր)
Ես՝ նուաստ Եսայի Կուլստանցի, ստացա
այս խորհրտի Մեկնիչս,
ազատելով ի ձեռաց անօրինաց, եւ ետու վախմ փառաւոր ուխտին Երից մանկանց վանից, ձեռամբ
քեռին իմոյ Ներսէս կաթողիկոսին
[Աշտարակեցւոյ], որ անջինջ
յիշատակ մնայ իմ հոգոյս, ընթերցօղք յիշեն զբազմամեղս, եւս առաւել ծնօղք իմ Գեւորքն եւ Պաջին: Եւ որք յիշէք,
յիշեալ լիջիք առաջի ահեղ ատենին Քրիստոսի, եւ ասացէ՛ք Հա՛յր մեր, որ յերկինս, որ է
Հոգոցն հանկուցելոց:
7. 46ա (Ի. դ., շղագիր) Ըստ Հմր 172
Մեկնութիւն ժամագրոց ուղղագոյն օրինակի, է պակաս «Լուսաւորեսցուք եւ մեք զաչս մտաց
մերոց, նայելով ի լոյս ճշմարիտ, իմաստութեամբ վարել զընթացս կենաց մերոց, զի յաւրհնութիւն
վայելիցեմք, եւ զի հով...»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պտռկ-պհպնկ Աբ՝ «Է ճանապարհ, որ թուի մարդկան թէ աջ է, բայց վախճան նոցա հայի յատակս դժոխոց»
(տե՛ս 269 բ նիւթը), 1ա՝ «կամակոր»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին փակցուած թերթիկին՝ «Մովսէս վարդապետի Մեկնութիւն ժամագրոց, (2)», 1ա՝
«Հմր 175/2608, ՌՁԴ.-1635, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 1գ (ԺԷ դ., անարուեստ բոլորգիր, եղծուած)՝
«Գիրքս Գրիգոր վար[դապետին է]»:
2609
ՍԱՐԳԻՍ ԿՈՒՆԴ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՂՈՒԿԱՍՈՒ
ԲՐՋՆԻ |
ՈԼԳ. – 1184 |
ԳՐԻՉ՝ Մարտիրոս Բրջնեցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Թադէոս վրդ.: ԿԱԶՄՈՂ՝ Սահակ վրդ.:
ԹԵՐԹ՝ 319+1 (կրկն.՝ թ. 1). չգրուած՝ 1ա, 25բ-6ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-Ջx12 (Ա՝ 11, Ջ՝ 9)*: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (21,5x12,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր. նմուշ՝ 109ա (երբեմն՝ խոշոր. նմուշ՝ 28ա): ՏՈՂ՝ 24-26 (մեծ մասամբ՝ 25): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ 3 կապիչով, միջուկը տախտակ, աստառը կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Բ+ԳԴ՝ չգրուած
սպիտակ թուղթ (ԺԷ դ.)՝ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ բուսական ոճաւորուած զինանշան, որի ներսում ետեւի ոտքերի վրայ
կանգնած կատուազգի եւ 3 քառաթեւ ծաղիկ:
*Պրակահամարները՝ ըստ այբուբենի գրերի կարգի:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան
ըստ Մատթէոսի, ԺԶ. 11-12, 14-17, 19-20, 22-23: 1 (Ա) + 1 (Ե): Թ. դ.: Ստացուած մէկական
երկսիւն թերթերի ընդլայնակի եւ երկայնակի հատումով, եզրահատուած, պահպանուած մէկ սիւնը
եւ միւսի եզրը: Մագաղաթ, 25,4x16, միասիւն (12x9,5), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝
Եա), տող 9+2: Կարդալ՝ Աբ, Եբ, Եա, Աա. «Թէ ոչ վասն հացի ասացի ձեզ... Ոչ խորհիս զաստուածոյսն»:
Ա. պատառիկ-պահպանակի
ստորին եւ Բ. պատառիկ-պահպանակի վերին եզրերին 16x3,5 չափսի, երկուական տող ունեցող
մագաղաթէ կարկատաններ (կարուած սպիտակ թելով, վրան ցեցի անցքեր). Մտթ. ԺԹ. 27,
29, Ի. 4, 8. Աա՝ «Մեք թողաք զամենայն եւ եկաք զկնի քո, արդ [զի՞նչ լինիցի մեզ]»,
(Մտթ. ԺԹ. 27): Աբ՝ «Նոցա վարձս, սկսեալ յետոյն մինչ» (Մտթ. Ի. 8): Եա՝ «[Հար]իւրապատիկ
առցէ [եւ] զկեանսն յաւի[տենականս]» (Մտթ. ԺԹ. 29), Եբ՝ «Դուք յայգի ի[մ եւ որ] ինչ
արժան ի[ցէ]» (Մտթ. Ի. 4):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
Ա. փեղկի 3 գամերն ընկած, կապիչները մաշուած, պատառիկ-պահպանակները կեղտոտուած, խունացած,
կծկուած, լուսանցակողերը՝ գունաթափ, պհպ. Բ, ԳԴ, թ. 1-22, 282-319՝ ցեցի անցքեր, թանաքի
բարձր թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը մասամբ խունացած, հիմքերի մօտ թերթերը կեղտոտուած,
խոնաւութեան եւ աղտոտուածութեան զանազան հետքեր, սկզբի եւ վերջի թերթերը նորոգուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1գ-318բ [Սարգսի վարդապետի Կունդի] Պատճառ
Աւետարանին Ղուկասու
– 1գ-3բ [Նախերգան] — Ղուկասու Աւետարանս երրորդ է ըստ կարգի աւետարանչացն...
եւ լինիցիմք ճշմարտապէս ժառանգք Աստուծոյ
եւ ժառանգակիցք Քրիստոսի: Յաջողեայ Քրիստոս զգործս իմ:
ա. 3բ-35բ [Գլուխ Ա.] – Քանզի
բազումք յուժարեցին վերստին գրել... եւ այնուհետեւ համարեցաւ Իսրայեղի իբրև զհրեշտակ
իջեալ յերկնից:
բ. 35բ-60բ [Գլուխ Բ.] — Ել հրաման յՈգոստոս կայսերէ աշխարհագիր առնել ընդ ամենայն տիեզերս... զի Ղուկաս գրէ. «Ուսուցանէր ի ժողովուրդս
նոցայ փառաւորեալ յամենեցուն[ց]»:
գ. 60բ-8բ [Գլուխ Գ.] –
Ի հինգետասան[երորդի] ամի տէրութեանն Տիբերեայ կայսեր եւ ի դատաւորութեան Պիղատոսի
Պոնտացւոյ... այսպէս եւ մեք ի Քրիստոս մկրտեալք
վերստին ժամանեցաք ի դրախտն:
դ. 68բ-79ա [Գլուխ Դ.] – Եւ Յիսուս լի Հոգովն Սրբով դարձաւ ի Յորդանանէ... զի վասն ամենեցուն առաքեցաւ:
ե. 79ա-83ա [Գլուխ Ե.] – Եղև ի
խռնել զնովաւ ժողովրդոցն եւ լսել զբանն Աստուծոյ... քանզի ոչ էին մաշեալ հրէական վարդապետութեամբն:
զ. 83բ-90ա [Գլուխ Զ.] – Եղև ի
շաբաթու Բ.որդումն առաջնոյն, որ էր ամն ողջոյն շաբաթ... թուի ինձ թէ զհանդերձեալ դատաստանացն
հատուցումնն ասէ:
է. 90ա-101ա [Գլուխ Է.] – Իբրև
կատարեաց զամենայն բանս իւր ի լսելիս ժողովրդեանն... եւ աւտարացուցանել եւ առնել
հաղորդս դիւաց:
ը. 101բ-6բ [Գլուխ Ը.] – Եւ ինքն շրջէր ընդ քաղաքս եւ ընդ գեաւղս...
զի մի առաչաւք ինչ կարծիցի[ն]:
թ. 106բ-21բ [Գլուխ Թ.] – Կոչեաց
զառաքեալսն եւ ետ նոցա զաւրութիւն եւ իշխանութիւն
ի վերա դիւաց... որ ոչ փոյթ արարին գործեացն
եւ բազմութեան ձկանցն:
ժ. 121բ-31բ [Գլուխ Ժ.] – Յետ այսորիկ երևեցոյց
Տէր այլևս ՀԲ. (72)... զի զամենայն առաքինութիւն կամեցաւ ուսանել եւ ըստ կարգի ուղղել:
ժա. 131բ-42ա [Գլուխ ԺԱ.] – Եւ եղեւ ի տեղոջ
ուրեք կալ յաղաւթս... հնարէին բանիւն զրպարտութիւն դնել ի վերայ նորայ:
ժբ. 142ա-54ա [Գլուխ ԺԲ.] – Յիսուս
ասէ. Զգոյշ լերուք ի խմորոյ փարիսեցոցն... որ յետին բնիոն եւ Նաքարակիտ անուանեաց:
ժգ. 154ա-63ա [Գլուխ ԺԳ.] — Եկին
ոմանք ի նմին <ժամ>ժամանակի եւ ասեն նմայ վասն գալիլեացոցն... որք ի յայնժամ
երկիր պագանելոց էին նմայ:
ժդ. 163ա-70ա [Գլուխ ԺԴ.] — Եւ ի մտանել նորայ ի տուն ուրեմն յիշխանաց փարիսացոցն
ուտել հաց ի շաբաթու... և զհատուցումն
հրով սպառնայ յասելն՝ զաւտ նորայ հուր ծախէ:
ժե. 170ա-83բ [Գլուխ
ԺԵ.] – Եւ էին մերձ առ նայ ամենայն մաքսաւորք
և մեղաւորք... եւ միանգամայն ասել իսկական
նորայ բարեզարդութեանն եւ ամենայն աշխարհի խնամածութեանն:
ժզ. 183բ-95բ [Գլուխ ԺԶ.] – Եւ ասէ առ աշակերտս
իւր. Այր մի էր մեծատուն, որոյ էր տնտես... այսքան վայրենամիտք եղեն անհաստատութեամբն:
ժէ. 195բ-203բ [Գլուխ ԺԷ.] – Եւ ասէ առ աշակերտսն
իւր. Չէ մարթ չգալ գայթ[ակղութեան]... և զկենդանիսն որսացեալ կերակրի:
ժը. 203բ-13ա [Գլուխ ԺԸ.] – Դատաւոր
մի էր... քանզի զհետ իսկ երթային՝ փառաւորելով զնշանագործն:
ժթ. 213ա-29բ [Գլուխ ԺԹ.] – Եւ մտեալ
շրջէր ընդ Երեքով...
որ ոստիւք աւրհնէին զեկաւորութիւն թագաւորութեան նորայ:
ի. 229բ-37ա [Գլուխ Ի.] – Իսկ ի
միւսում աւուրն յայնցանէ, մինչդեռ ուսուցանէր, ասեն ցնա... քան զայն, որ բարեաւն վարին
ի չարն:
իա. 237ա-47ա [Գլուխ ԻԱ.] – Ետես
մեծատունս, որ արկանէին զտուրս իւրեանց ի գանձանակն... եւ յԵգիպտոս Ե. քաղաքաւն, որ
պահեցան:
իբ. 247ա-66բ [Գլուխ ԻԲ.] – Մերձեցաւ
տաւն բաղարջակերացն, որ կոչէր պասէք... եկն սփռեցաւ ի վերայ Փրկչին մերոյ:
իգ. 266բ-90բ [Գլուխ
ԻԳ.] – Եւ յարուցեալ ամենեքին՝
ածին զնա առ Պիղատոս... Հանդարտեցին եւ կանայքն
ի նմին աւուր ըստ աւրինացն, թէպէտ եւ ջերմէին [ի] սպասաւորութիւն Տեառն ամենայն ուրեք:
իդ. 290բ-317բ [Գլուխ ԻԴ.] – Բայց
ի միաշաբաթոջն վաղ՝ քաջ ընդ առաւաւտն եկին ի գերեզմանն... եւ եղեն խորհրդակից Քրիստոսի,
որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
– 318ա [Վերջաբան]
– Հզաւրին եւ անճառին, փառաց փառաւորին, անբաւ
վեհին... փառք եւ զաւրութիւն ի ներկայիցս եւ յանցելոցն, ի սպառականց
եւ յանյանգից, յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Բ. Սարգիսեանը հաւանական է համարում, որ հեղինակը Ստեփանոս Սիւնեցին է (տե՛ս
Վենետիկի ցուցակ, Բ., էջ 294-304), Գ. Յովսէփեանը բնորոշել է՝ «Ստեփանոս Կունդի կամ
Սարգիս Կունդի» (Յիշ-ք, էջ 499): Լուսանցներում բուն գրչութեամբ կան սրբագրութիւններ,
աղբիւրների եւ նրանց հեղինակների անունների նշումներ, հատուածաբաժանման որեւէ նշան
չունի: Տե՛ս Սարգիս Կունդ (ԺԲ. դ.), Մեկնութիւն Աւետարանին Ղուկասու, աշխ. Եզնիկ
եպս. Պետրոսյանի, Ս. Էջմիածին, 2005, «ձեռ. A», էջ 17-636. հմմտ. Եզնիկ եպս. Պետրոսեան,
Արմէն Տէր-Ստեփանեան, Սուրբ գրքի հայերէն մեկնութիւնների մատենագիտութիւն, Երեւան,
2002, էջ 91:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
242բ
Ո՛վ ընդերձողդ եւ կամ ընդաւրինակողդ,
յորժամ ի պէտս հաստատութեանն հաւատոյ լուծանես
զգլուխ գրոցս, ասասջիր, թէ՝ Աստուա՛ծ, որ կամիս
զկեալ ամենայն մարդոյ, ողորմեա՛յ ի քում մեծի գալստեանդ սուրբ վարդապ[ետ]ին Ստեփաննոսի, որ կոչի Կունդ: Եւ որք ընդ
նմա աշխատեալք են ի գործս բարիոք գրոցս այսմիկ, ընդ նոսին եւ ստացողի սորայ՝ Թադէոս վարդապետի եւ
ծնողաց իւրոց, եւ զիս՝ զանպիտան եւ զսուտանունս Մարտիրոց երեց ի դղեկ քաղաքէս
Բրջնոյ, յիշեսցիք եւ ողորմութիւն
ի Քրիստոսէ հայցեցէ՛ք, զի կարող է Աստուած ի ձեռն այլոց այլում ողորմութիւն առնել,
եւ դուք, որ յիշեքդ, յիշեալ |243ա| լիջիք ի Քրիստոսէ Յիսուսէ Աստուծոյ մերոյ, որու[մ]
փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Խալատելոյս մի՛ մեղադրեր, զի երեց խալատի:
318ա
Աստանաւր յանգ ելեալ աւարտեցաւ տառս այս հրամանաւ սուրբ եւ յստակ յամենայնի Թադէոս վարդապետի՝ ընդրելոյ եւ իմաստնոյ,
ընթերցասիրի եւ բարեպաշտի, վարժ եւ կիրթ յամենայն գործ բարեաց՝ ի լուսաւորութիւն սրբոյ
եկեղեցոյ եւ ի բարեխաւսութիւն անձին իւրոյ եւ ծնողաց իւրոց՝ ստանալով զսայ յիշատակ
բարի կենաց եւ մահու, ի ձեռն Մարտիրոսի անարհեստ
եւ փցուն գրչի եւ յետին ամենայն երիցանց, ի դղեկ քաղաքե Բրջնոյ, որ է մեր[ձ ի] Դվին քաղաք Հայոց յարեւեալս կոյս:
|318բ| Արդ, աղերսիւ հայցեմք յամենեցունց, որք ժառանգէք կամ ընթեռնոյք կամ ի գաղափար
առնոյք, զԹադէոս վարդապետ
եւ զծնողսն իւր յիշեսջիք ի Քրիստոս, ընդ նմին եւ զվարձկան սորին գրոց զՄարտիրոս յիշեսջիք ի Քրիստոս,
եւ դուք՝ որ յիշէք, յիշեալ լիջիք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեան
յավիտենից. ամէն:
Ի վեց
հարիւրերրորդի
երեսներրորդի
երրորդի (ՈԼԳ.՝ 1184) եղեւ կատարում սորայ ի փառս Աստուծոյ: Ո՛վ եղբայր եւ տէր իմ
Թադեո՛ս, ըստ կամաց եւ
մտաց քոց յիշատակարան գծեա՛յ եւ մեզ թողութիւն շնորհեա՛յ, զի եւ դու եւս առջիս թողութիւն
ի Քրիստոսէ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Այս երկու յիշ-ները տե՛ս Յովս., Յիշ-ք, էջ 499-502, Հմր 299 («Կետադրութեան
ուսումնասիրման համար կարեւոր է այս ձեռագիրր, որի համար եւ ուղղագրութիւնը պահեցինք
անփոփոխ»): Տե՛ս նաեւ Ե—ԺԲ. դդ. յիշ.-ք, էջ 244-5:
5ա Զոմանս
աւետարանիչս եւ զոմանս Աւետարանս քարոզս արարին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 243ա (ԺԳ. դ.,
կազմողի, անարուեստ բոլորգիր) Ես՝ նուաստ ծառայ
Յիսուսի Քրիստոսի Սահակ վարդապետ, յոյժ փափագանաւք սիրով Հոգւոյն
առի զսուրբ գիրքս զայս՝ զՄեկնիչս Ղուկասու Աւետարանին եւ եդի ի միասին զՄատթէոսի
Մ[եկն]իչն, զոր գնեալ էի, եւ ձեռաւք իմովք կազմեցի յոյժ սիրով, եւ եդի ինձ եւ իմ սիրելեացն
լինել յիշատակ բարի, ակն ունելով առ Քրիստոս՝ տալ մեզ զերկնից արքայութիւնն եւ զմեղաց
թողութիւն ի ձեռն բարեխաւսութեան սուրբ գրոցս. ամէն:
Արդ,
ո՛չ գին կայ այս գրոցս եւ ո՛չ ծախ, այլ որ վարդապետ լինի յիմ ազգէ եւ կամ ի յայս քաղաքէ
ի Բալուայ, նայ ժառանգէ
զգիրքս զայս Աստուծով: Տէր Յիսուս Քրիստոս ողորմեսցի Յակոբ երիցու հոգւոյն, որ երետ
զՂուկասու Մեկնիչն եւ գին
ոչ էառ, այլ կամեցաւ իւր յիշատակ լինել առ մեզ, մեղաց թողութիւն եւ զերկնից արքայութիւնն
շնորհեսցէ նմայ Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս. ամէն:
2. 319ա (ԺԳ. դ.,
անարուեստ բոլորգիր) Արարչագործ Աստուած, որ յոչ Էից գոյացուցեր զեղե[ալս] ամենայն///
գլուխ արարեր///, տալով նմա տեղի բարձր քան զարեգակն, որ եւ հա/// ամ, թէ ընդ բարձրութեան
տեղոյն նմանապէս եւ փառաց բարձրագունի զնա արժանացուցեր, իսկ նա յայնքան ճոխութենէ
ա/// աք անգեան մախանաւք այնմ, որ պայծառութեանն արաւսեակ լեալ եւ խաւար վասն ամբառնալոյն
եղեալ, եւ զնայ եւս խաւարեցոյց ի ճշմարիտ լուսոյ կենաց դրախտին, վիրաւորելով ի ձեռն
նախնոյն զբաւանդակ վերելքս ի նմանէ, եւ ոչ ոք էր՝ որ ի թիկունս հասանէր նւաստագունիցս,
իսկ արարչական գթութեամբ շարժեալ յարարածս քո,
առաքելով զէակից բանդ ճշ[մար]տի փրկութիւն բանական հաւտիս, որ եղեւ հովիւ///
իկ բնաւին ծառայելոցս, փրկելով ի զանազան հարուածոց, խաչիւ եւ արեամբ աւարտեալ զմեր
փրկութիւն, ուղղելով զգնացս մեր ի ճանապարհս վերնոյն Երուսաղէմի՝ մաւրն ամենեցուն
գնալով ի զաւրութենէ ի զաւրութիւն, մինչեւ գայցէ միւսանգամ հատուցանել ըստ իւրաքանչիւր
գործոց յաւուր ան[երեկի], [յ]որժամ դողան եւ սարսափին/// այն արա/// ք... Յայնմ աւուր
յահեղին ողորմա՛ նւաստագունիս, որ անուամբ եւեթ ունիմ զաստիճան քահանայական, պարտական
գտեալ բիւր քանքարոյ, որ եւ վարդապետական ընկալա աշտիճան՝ Գրիգորս անուամբ, եւ
մակ[անուեալ] վարդապետ, որ եւ անունս բաւական է ինձ |319բ| կշտամբութիւն անուղա եւ
սողոսկէր անձինս այլոց ահ ուսուցիչ եւ ինձ կորուսիչ, զայլս ժրացուցանեմ բանիւ [Տեառն],
հեղգ գտանիմ գործով, յաղագս որո անունս բաւական է ինձ ի յանդիմանութիւն: Եւ արդ, Տէ՛ր
բարերար, ես ինձեն բողոքեմ
եւ հրապարակատես գոչեմ յականջս ամենեցուն, ո՛չ թաքուցանեմ զխխայթեալ վէրս հոգոյս,
ո՛չ կարեմ վիրաւորս կեղծաւորել, առաջի ծածկագէտ բժշկիդ պատմեմ զանաւր[էն]ութի[ւ]նս
իմ, զի արդարացայց: Ո՜ Տէր բարերար, զոր ստեղծեր արարչութեամբ, մի՛ անտես առներ ողորմութեամբդ,
զոր ազատեցեր խաչիւդ, մի՛ թողուր ի ծառայութեան մեղաց եւ դժոխոց, զոր գնեցեր արեամբ,
մի՛ մերժեր ի տիրական իշխանութենէդ, ասելով՝ Ի բաց կացէ՛ք ամէնայն մշակդ տնաւր[ենութեան],
այլ ներեա՛, գթա՛յ, ողորմա՛յ թշուառացեալ եւ եղկելի անձինս յառաջ յիշեցեալ անուանս՝
տառապեալս եւ տկարս՝ Գրիգոր վարդապետս,
աղաչեմ, պաղատիմ [խնդր]եմ ի բարերար կամացդ, միջնորդութեամբ եւ բարեխաւսութեամբ սուրբ
Աստուածածնիդ եւ ամենայն սրբոց եւ թող զպարտիս յանցանաց իմոց եւ ծնողացն իմ՝ Թագուհէ եւ Աստուածատրո, հաշտարար կամաւք
նայել եւ ողորմած աչաւք թողութիւն առնել եւ ներումն ամենայն սխալանաց մերոց. ամէն:
Արդ, աղաչեմ զամենիսեան,
որք ընթեռնոյք, մեղաց թողութիւն հայցեցէ՛ք ի Քրիստոսէ, զի եւ ձեզ նոյն եղիցի յամենառատ
ողորմութենէն Աստուծոյ. ամէն:
Ըստ Գ. Յովսեփէանի՝ այս յիշատակարանը
«1283 (՞) թուականի» է (տե՛ս Յիշ-ք, էջ 502):
3. 318բ (ԺԴ. դ., անարուեստ բոլորգիր)
Յիշեցէ՛ք զԲանարգէսն՝ զՎասիլ էրիցու որդին,
եւ զէլանն եւ զազգատոհմն իմ զամենիսեան, եւ Աստուած զձեզ յիշէ:
4. 318բ (ԺԴ. դ., անարուեստ բոլորգիր)
Յիշեցէ՛ք զՍարգիս՝ զՏիմաւթին որդին, զԱրքայտիկնայ որդին: Հանապազ
յիշեցէ՛ք ի սուրբ յաղաւթս ձեր, եւ Աստուած զձեզ յիշէ:
5. 1բ (ԺԸ. դ., անարուեստ նոտրգիր)
Երեւի լինել գործք կամ Գրիգորի Տաթեւացւոյ, որ
ըստ այլ գործոց ունի եւ Քաղուածոյ Աւետարանին Ղուկայ, կամ Մատթէոս վարդապետի, որ
ունի Վեցօրէից գիրք: Մեկնութիւն գործոց, գրեալ ի Գրիգոր Տաթեւացի, նոյնպէս եւ
Մեկնութիւն Ղուկայ:
Սրան հետեւում է Գարեգին
Յովսեփեանի նշումը. «Սխալ է, որովհետեւ,
ըստ յիշատակարանի, գրուած է 1184 թ. փրկչական, Բջնիում: Գարեգին
վարդապետ»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա. սեւով շրջանակ, մէջը թագապսակ զինանշան, եզրերին՝
“Печ.
Ахалцыхской градской полиции”:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «ամեն», 1բ՝ «Ով եղբար, աղաչ զձ», «պրա»,
25բ՝ «բգդեզէըթժիլխծկհհձձ ղղճճմմյյննշշոոո չչչչչչպպպջջջջռռռսսսվվվտտտրրրցցցւււփփփքքքքքքեւ...օֆֆֆֆֆ, Աստուծոյ» (նոյնը 4ական անգամ կրկնուած):
26ա՝ խզբզոց, որի ներսում՝ «ածծ»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 244ա, 245ա, 247ա, 265բ՝ թռչուն:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի մէջքին փակցուած թերթիկին՝ «Մեկնութիւն Ղուկասու Ավետարանին,
(1)», Բա՝ «Հմր 177/2609, Հմր 181/13., ՈԼԳ.-1184. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2610
ՆԵՐՍԷՍ ՇՆՈՐՀԱԼԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՄԱՏԹԷՈՍԻ
(խմբ. Արիստակէս վրդ.)
ԳԱՄԱՂԻԷԼԻ վանք (ԽԻԶԱՆԻ մօտ) |
ՊԺԲ. – 1363 |
ԳՐԻՉ՝ Յովհաննէս կր., Պետրոս կր.: ԿԱԶՄՈՂ եւ ԹՈՒՂԹ ԿՈԿՈՂ՝
Ստեփաննոս: ՍՏԱՑՈՂ՝ Յովհաննէս վրդ.:
ԹԵՐԹ՝ 259: ՊՐԱԿ՝ 2+Ա-ԻԲx12 (Ա՝ 11, Ը՝ 16, ԺԹ՝ 10, ԻԲ՝
7): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,5x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (18,5x12,5): Գիր՝ բոլորգիր
(նմուշ՝ 17ա): ՏՈՂ՝ 25-29 (խառն): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, դռնակով,
միջուկը տախտակ, աստառը շերտազարդ եւ վանդակազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝
3ա (ԺԶ. դ.): Լուսանցազարդ՝ յուշկապարիկ,
բուսական: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր:
Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, դեղին, մուգ դարչնագոյն,
սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Մարգարէութիւն Եսայեայ, ԻԸ. 7-15, ԻԸ. 21 - ԻԹ. 7, ԻԹ.
12-17: ԺԱ. դ.: ԱԲ+ԳԴ: Ստացուած երկուական կից թերթերի ծալումով: Մագաղաթ,
23,2x17, միասիւն (16,5x10,5), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Աբ), տող 17: Կարդալ՝ Գա,
Գբ, Աա, Աբ, Բա, Բբ, Դա, Դբ. «[Դանդա]ղեցին յարբեցողութենէ զքիոյն... Իբրեւ զլեառն
Քերմեղ, եւ Քերմեղ յանտառ համարեսցի»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, երեքական գամերն ու կապիչներն ընկած, պատառիկ-պահպանակները
խունացած, կեղտոտուած, կծկուած, վրան ցեցի անցքեր, թ. 1-6՝ հիմքից մասամբ պոկուած,
թ. 79՝ արտաքին լուսանցի վերին եզրը պոկուած,
թ. 1-6, 9-14, 250-3, 255-9՝ ցեցի անցքեր, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին աղտոտուածութեան
զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1բ-2բ, 240աբ Համաբարբառ Աւետարանաց. կանոնք Դ-Ժ.,
Ա.
Բ. 3ա-10ա Մեկնութիւն Մատթէոսի Աւետարանի [=Ներսիսի Շնորհալւոյ
Մեկնութիւն խորանաց Աւետարանին] – Մատեանք աստուածայինք եւ հոգէբուխ վարդապետութիւնք... jր է աւրհնեալ ընդ Հաւր եւ ընդ Որդոյ` յերեք անձինս եւ մի
էութեան եւ աստուածութեան, գովեալ գոհաբանեալ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս:
Տե՛ս Վիգէն Ղազարեան, Մեկնութիւնք խորանաց, Էջմիածին, 2004, էջ 96-98:
Գ. 10ա-2բ Յեկեղեցական պատմութենէ – Առաքեալք
էին ԲԺ. եւ այլ աշակերտք... Եւ ապա իւր իսկ Յիսուսի երեւեալ նոցա, որում փառք յաւիտենից
յաւիտեանս. ամէն:
Դ. 12բ–258բ Ժողովումն մեկնութեան սրբոյ Աւետարանին
ըստ Մաթէոսի բանից իմաստուն վարդապետաց եկեղեցոյ՝ կարգեալ եւ յաւրինեալ դիւրահաս
ընթերցողաց, առաջին՝ Ներսէսի Հայոց կաթուղիկոսի ի, խնդրոյ նորին եղբաւր Գրիգորիսի՝
վերադիտողի Հայոց
Տե՛ս ձեռ. 1253, 15ա-353ա. Ընծայական/12բ-7ա: ա/17ա-99ա: բ/99ա-165բ: գ/165բ-214ա: դ/214ա-58բ:
Տե՛ս նաեւ Մեկնութիւն սուրբ
Աւետարանին, որ ըստ Մատթէոսի, արարեալ ի սրբոյն Ներսիսէ Շնորհալւոյ..., Կ. Պօլիս,
1825: Տպագրի համեմատ ձեռագրում ամբողջ բնագիրը (ըստ այդմ եւ գլուխները) շատ համառօտ
են, բնաբաններն ու սկզբնատողերը երբեմն տարբեր են:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 259ա (գրչի) Փառք սուրբ Երրորդութեանն՝
երեքանձնեայ եւ մի բնութեան աստուածութեանն, յամենայն գոյեղինաց, որ արժանաւորեաց
զանարժանս՝ հասանել յաւարտումն տեառնախօս Մեկնութեան սուրբ Աւետարանիս Մաթէոսի՝ ձեռամբ անարհեստ
եւ փցուն գրչի՝ պիտականուն Յովհաննէս կրօնաւորի,
ի ստացումն եւ ի վայելս գերապանծ եւ մեծ րաբունապետին Յովհաննիսի, յիշատակ հոգւոյ
իւրոյ եւ ծնաւղաց եւ վարժապետաց, եղբարց եւ ամենայն արեան մերձաւորաց եւ առաջնորդ
վերին գնացմանն:
Արդ, որք հանդիպիք
ի շահս աւգտութեան աստուածախօս Մեկնութեանս, զվարդապետն Յովհաննէս եւ զիւրսն ամենայն
եւ զանյարմար տառապիտ (= տառատիպ) սորին եւ զիմսն ամենայն յիշեսջիք ի մաքրափայլ եւ
յարժանաւոր յաղաւթս ձեր, զի եւ դուք յիշեսջիք առ բուն բարին Քրիստոս, որում փառք
յաւիտեանս. ամէն: Նա եւ զՊետրոս սրբասնեալ
կրօնաւոր յիշման արժանի առնէք, որ յառաջոյ եւ յետոյ գրեաց եւ աւգանական եղեւ մեզ վասն
անկարութեանն, զի յոյժ վշտացայ ի բազում ձանձրութենէ: |259բ| Այլ եւ զՍտեփանոս՝ կազմող սորայ,
որ եւ զթուղթս այլ կոկեաց, եւ զմիաբան եղբարքս մեր զՍէթ եւ Կիրակոս եւ զԱնդրանիկն (վերջին երկու
անունը՝ յետագայ յաւելում) եւ զԹորոս եւ զԴաւիթ, որք աւգնական
եղեն մեզ ձեռնտւութեամբ
եւ ամենայն գործովք, եւ զհոգեւոր տնտես մեր, որ սպասաւորեաց մեզ լրջմտութեամբ. զամենայն
զգրեալքս ի սմայ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ մեղաց թողութիւն խնդրեցէ՛ք, եւ Աստուած զձերն
եւ զմերն առ հասարակ թողցէ:
Արդ,
գրեցաւ սայ ի նուրբ
եւ ի նեղ ժամանակի, յորում գերին եւ աւար լինին ամենայն ազգք քրիստոնէից՝ վասն ծովացեալ
մեղաց իմոց եւ ի տառապանս եւ ի տարակուսանս կայեաք ամենեքեան: Գրեցաւ սա ընդ հովանեաւ
Սուրբ Առաքելոյս Գամաղիէլի, որ
կայ առընթեր Խիզան քաղաքիս,
ի խնդրոյ սուրբ եւ առաքինաջան վարապետի Յովհաննիսի՝ յիշատակ իւր եւ ծնաւղաց իւրոց եւ ամենայն արեան մերձաւորաց,
եւ փոխելոցն առ Քրիստոս. ամէն: Դարձեալ կրկին յերես անկեալ աղաչեմ խոշորութեանն եւ
սխալանացն անմեղադիր լինել, զի յոյժ վշտալից էր տեղս ի մժեխից եւ ի ճանճից եւ յայլոց,
որ սոցին նման է: Թվականին ՊԲԺ.երորդի (1363):
Գրչափոխութեամբ
յաւելեալ ունի՝
259բ
Ի Յոբայ – Արդ, քնար եմ ես նոցա, եւ զիս ունին բամբասանս: Գարշեցան յինէն մեկնեալք
ի հեռաստանէ եւ յերեսաց իմոց զթուք ոչ խնայէին: Վասն իմ ծախեցին զգութս իւրեանց, քաղցրացաւ
նոցա հաց ընդ լկտիս: Զանդ տհաս, որ ոչ իւրեանց էր, հնձեցին, տկարք զայգիս ամբարշտաց
անհաց եւ անվարձ գործեցին, զմերկս [բա]զումս ննջեցուցին առանց հանդերձից, զսգեստս
անձանց նոցա զերծին (Գիրք Յոբայ, Լ. 9-10, ԻԴ. 5-7):
258բ
Զմեղուցեալ գրիչս եւ զիմսն ամենայն յիշել ի Տէր, աղաչեմ:
259ա
Վասն սիրոյն Քրիստոսի՝ գրչի սորայ մեղապարտի Յովհաննիսի սուտ կրօնաւորի
եւ անպիտան յամենայնի լի սրտիւ ասացէ՛ք Աստուած ողորմի:
2ա Զբազմավէրս
յիշ[ե]ա՛, աղաչեմ:
89բ Ով
սուրբ ընթերցող, բարէմի՛տ եւ իմաստո՛ւն, յիշեա՛ ի բարին զգծողս եւ մի՛ մեղադրեր խոշորութեան
գրոյս եւ սղալանացս,
աղաչեմ:
132ա
Եւ զիս յիշէ՛:
162բ
Զանպիտանս յիշեա՛:
202ա
Եւ զիս յիշեա՛յ՝ զմեղուցեալս:
221բ Տէ՛ր իմ Յիսուս, յայնմ ժամուն ողորմ[եա՛] ինձ:
2. 258բ (ստացողի) Ի ժամանակս այլայլական,
Աշխարհս ամեն թափառեցան,
Յերկրէ յերկիր տարագրեցան
Վասն մեղացն, որ բարդեցան:
Յովհաննէս մակոյկ, տգէտ ու անբան
Ի յըռամկաց պատւեալ իշխան
Վասն փառաց յոյժ մոլութեան
Վարդ անւան իմ/// անպիտան:
Հոգին անեղ անհասական
Ինձ ասդ արար, թէ չես պիտան
Ես խոնարհացն եմ բնակարան
Անմեղ հոգւոյն, որ ինձ բաղձան:
Դու միշտ ցանգաս փառաց մարդկան
Գերիս մտօք դու ելնես անբան
Կարծես զքեզ յոքունց պիտան
Փշաբեր լինիս ծաղկի փոխան:
Յիշեա՛ց զգութն արարչական,
|259ա| Զի է արւեստ իւրն բնական,
Եցոյց ինձ զհացս անմահութեան,
Զի րաբունեացն է սայ սեղան:
Ես լի սիրով յայս փութացա,
Ի մեկնչաց բանս յարեցայ,
Կենաց կտակ զսայ ինձ ստացա,
Զի արեգակն ոգոց է սայ:
Արդ, աղաչեմք զդիպողք սորա
Յիշման առնէք զմեզ յարակա,
Զի տապ բոցոյն յինէն դառնա,
Զոր իմ կամաւս ես ինձ ստացա:
Անչափ 'ւ անբաւ եղուկ եւ վայ,
Երբ քանքարաց Տէրն յայտնի գա,
Պահանջէ յինէն զգրեալս ի սմա,
Զոր ի գործոցն յոյժ հեղգացայ:
Անձն անպիտան փութով ջանա,
Մինչ դեռ այսօրդ առաջի կա,
Զի արտ/// եղի է սա
Եւ այլ բարեացն ով կամենա:
Երրորդութեանն փա՜ռք յարակա,
Որ ըստանալ ետ զմեզ զսա,
Զի որ սիրով ընթեռնու զսա
Եւ ի գործոյն ոչ հեղգանա,
Անմահութիւն տիրէ նմայ. ամէն:
3. 89բ (կազմողի) Ընդ սմին եւ զկազմողս
յիշեցէ՛ք ի բուն բարին Քրիստոս, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. Պտռկ-պհպնկ Բբ (1594 թ., անարուեստ նոտրգիր) Թվին ՌԽԳ.
(1594), յունիս ԺԶ. (16) սկիզբն արարի Մաթէոսեան Աւետարանին ի Համիթ՝ ի Սուրբ Սարգսի եկեղեցին:
Թվին ՌԽԳ. (1594), մարտի Գ., Աւագ պահոցն Իպրահիմ փաշային փիալա քեխեան մտաւ ի Համիթ. զարհուրեցաւ բոլոր քաղաքն յահէ
նորա: Մայիս Բ. ելաւ ի Համթա, մայզուլ
յունիսի ԻԴ. Մահմատ փաշան
եկաւ ի Համիթ: Տոյժ,
այսինքն պատիժ: Տեսի զգործս քո, զի անուն կենդանոյ ունիս, եւ մեռեալ ես, զի միշտ
ցանգա մարդ անյայտիցն գիտակ լինել:
2. Պտռկ-պհպնկ Գբ (1599 թ., անարուեստ
նոտրգիր) Ազարիայ կաթողիկոսն
յԵսայա մարգարէի տօնին
Ե.շաբթին ելաւ ի Համթա, յուլիսի
ԺԹ. գնաց ի Ջուղա: Կառկառեցի
Պետրոս վարդապետն օգոստոսի
Ա., օրն Դ.շաբթի ՌԽԸ. (1599) թվին ելաւ ի Համթայ, գնաց յԵզնկան վասն
Երուսաղէմայ նիւիրակութեան:
3. 107բ (ԺԶ. դ., անարուեստ բոլորգիր)
Փրկեա՛յ, Քրիստո՛ս, զյուսացեալս ի քեզ:
4. Պտռկ-պհպնկ Բա (ԺԸ. դ., անարուեստ
նոտրգիր) Աբդուլին գնած
Մատթէոսի մեկնիչն է:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Պտռկ-պհպնկ Բա սեւով շրջանակ, մէջը թագապսակ զինանշան, եզրերին՝ “Печ. Ахалцыхской градской полиции”:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պտռկ-պհպնկ Աա (նոտրգիր)՝ «աաբաա,
Հանգամանս, այսինքն՝ սահման կամ չափ կամ ընտրեալ, հանգամանս ցսահման կչկ, ափկընա»:
«Քանզի ան մարդ է/// զանձին իւրոյ զփառս/// եւ կարծելի առնել զխորհուրդ, որպէս ցոփ
ոք, որ պատմէ զարժանաւորութիւն եւ զպատիւ անձին իւրոյ: Քանզի դժուարահաւատ է բնութիւն
ի կարի վիշտս գոլով ազատութիւն, հազիւ թէ ակն ունիցի: Առաւել յանձին ունել, քան խնդրականացն:
Զի այս բնաւորեալ է ի մարդ բարոյն ընդ առաջ գընալ խելով, Աստուծոյ եւ ի պատուհասելն
հրաժարելս կարծէիր, թե յինէն ի բաց կացցէ աւելի ինձ, քան իցէ: Զի լաւ է մի ոք առնէ
զկամս, զի այն զբիւր անօրէն: Զի լաւ է վէրք բարեկամի, քան զկամակոր համբոյր թշնամոյն»:
«Իսկ դու մի մնասցես ի կարծեցեալ քո իշխանութիւնդ»: Պտռկ-պհպնկ Բբ (նոտրգիր՝ իբրեւ
շարունակութիւն վերոյիշեալ յետագայի յիշատակարանի) Զինչ է վհուկ: Դեւ իմն չար, որ
յորովայնէ կանանց խօսի եւ նոր իրօքն ջանայ հաւատալի առնել զմոլութիւն, զի ոչ բերանովն,
այլ յորովայնէն խօսի: Ձագացեալս, այսինքն ձագուց պէս ճռվռեալս: Թուի, թէ եւ այս զմեռելահարցուկս
նշանակէ, զի նոր բարբառովն զարմացուսցեն դեւք իբրեւ զհաւս, զոր Հ.ունքն զրայխօս ասացին:
Զինչ խնդրեն վասն կենդանեացն ի մեռելոցն: Մեռեալս զդեւսն կոչէ կամ զմեռեալսն եւ այս
բաւական է ցուցանել զստութիւնն, զի թէ կենդանիքն հարցօղքն չգիտեն ինչ, զիա՞րդ մեռեալքն
գիտեն: Որ ոչ է առողջ մարմնով, ոչ կարէ ծառայել Աստուծոյ հոգւով»: 1ա (բոլորգիր եւ
նոտրգիր) «Թէ ասիցէ ոք, թէ անիծեալն եւ մեռեալն զիարդ կեանս տայ աշխարհի, եւ աւձն անիծեալ
զիարդ կեանս տայր տեսօղացն յանապատին: ԶՎերգիլիոսի, որ ասէ յերից միութենէն ի մի տեսաւորի
եւ յերից աներեւութիցն ոչ պակասի եւ Սիբիլայ կին էր եւ գրեաց ի գիրս իւր ի շարս պատճէնի,
վասն խաչին ասէ. Ով երիցս երանեալ փայտ, քանզի աւծեալն տարածէր զբազուկս իւր ի վերայ
քո, եւ նախ գուշակեաց զխորհուրդ Սուրբ Երրորդութեանն եւ միւսն զչարչարանսն Քրիստոսի:
Քահանայութեան կառք սէր եւ խոնարհութիւն, զի մին բարձրացուցանէ, եւ միուսն զբարձրացեալն
ոչ թողու անգանել: Արի՛, Տէ՛ր, ի հանգիստ քո: Ոչ ուրեք է տեղի, որ կարող է ի մեղաց
պահել զմարդ, եթէ ոչ անձին ամբիւրով սգուշասցի: Եբրաեցերէն Մովսէսի Ե. գրոց անունն
այս է. Բերսիթ՝ Արարածք Էլեսմովթ՝ Ելք, Նուարէ, Դաբբեր, Դաբարիս՝ Երրորդ օրէնք: Աւտարութիւն
է յամենայնէ հրաժարել եւ յԱստուածոյ զինք անորոշելի ունել եւ ոչ յաշխարհէ յաշխարհ շրջել»:
Պտռկ-պհպնկ Գա՝ «խի», Պտռկ-պհպնկ Դբ՝ «ն, իի»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 2բ,
Դա՝ «թռչուն», Դա՝ բուսական նախշ:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին փակցուած թերթիկին՝ «Եփրեմ վարդապետի Մեկնութիւն Մատթէոսի Աւետարանին», Աա՝
«Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս,
ՊԻ.-1371», Բա՝ «Հմր 171, 64.», 1ա՝ «Հմր 181/2610», 259բ՝
«1371»:
2611
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՂՐԻՄ մայրաքաղաք |
ՊԺԲ. – 1363 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ, ԿԱԶՄՈՂ՝ Կարապետ քհյ.:
ԹԵՐԹ՝ 177. չգրուած՝ 175բ-176ա, 177ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԵx12 (Ա՝ 11, ԺԵ՝ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (1ա-4ա, 133ա՝ 20,5x13), երկսիւն (4բ-132բ, 133բ-15բ՝ 20,5x13,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 32ա): ՏՈՂ՝ 37-41 (1ա-134բ), 33-38 (133ա-175բ): ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը կարմիր կաշի, միջուկը ստուարարթուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ սպիտակ չգրուած թուղթ, մաս կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 4ա, 133ա: Հովիւ՝ 65բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, խաչ, տաճար,
յուշկապարիկ: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր:
Գոյներ՝ կարմիր:
Տե՛ս Աստղիկ Գէորգեան, Անանուն հայ մանրանկարիչներ, IX-XVII, Կահիրէ, 2005, էջ 132:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. լուսանցակողերը
գունաթափ, մէջքի կաշին կեղտոտուած, մաշուած, վերին մասում ցեցի անցք, թ. 132,
137-8, 140, 143՝ հիմքից մասամբ պոկուած, ձեռագիրը խոնաւութիւն տեսած, թերթերին ցեցի
անցքեր, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, աղտոտուածութեան զանազան հետքեր. վերակազմուել է
բազմիցս՝ 1363, 1601 թթ. եւ ԺԹ. դ.:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-128բ Սրբոյն Նան<ան>այ վարդապետի Ասորոյ արարեալ Մեկնութիւն Յովհաննու Աւետարանին
Տե՛ս ձեռ. 2520, 18ա-255բ: Յռջբն/1ա-3բ: ա/4ա-72ա: բ/72բ-118բ: գ/118բ-28բ:
Լուսանցներում եւ տողամէջերում կան յետագայ գրչութեամբ սրբագրութիւններ:
Տպ. տե՛ս Նանայի Ասորւոց վարդապետի Մեկնութիւն Յովհաննու Աւետարանին, Վենետիկ, 1920:
Բ. 129ա-32ա Յաղագս սքանչելեացն Յովհաննու առաքելոյ եւ աւետարանչի – Ընդ
ժամանակս Դիմետիանոսի երանելին Յովհաննէս առաքեալ... Էր Յովհաննէս ամաց Ծ.ից
(50), եւ ես էի ամաց երեսնից, եւ Երրորդութեանն փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
– 131բ-2ա Վասն տեսլեան – Եւ յետ ժամանակաց
ինչ առեալ զիս Յովհաննէս...
Գ. 133ա-68ա Տեսութիւն քննութեան աղաւթից աւետարանչին
Յովհաննու, ի խնդրոյ Ստեփանոսի վարդապետի Յակով[բա]ցւոյ, ի Ներսիսէ աշակերտէ իւր[ոյ]
եւ հոգեւոր որդեկէ...
Տե՛ս ձեռ.
2516, 1ա-60բ: Նխդր./133ա-4բ: ա/135ա-68ա:
Դ. 168ա-74բ [Մեկնութիւնք Հայր մեր-ի]
ա. 168ա-71բ Մեկնութիւն սրբոց վարդապետաց եկեղեցւոյ,
արարեալ ի Հայր մեր որ յերկինսն, զոր ուսոյց Տէր աշակերտացն, եւ նոքաւք ամենայն հաւատացելոց՝
աղաւթել առ Հայր Տեառն – [Բան]. Հա՛յր մեր, որ յերկինսդ ես: [Մեկնութիւն]. Քաղցր եւ
ախորժ, շնորհալի անուն... արքայութեան իւրոյ եւ փառս տալոյ նմա յաւիտեանս. ամէն:
բ. 171բ-4բ Դարձեալ կրկին մեկնութիւն ի Հա՛յր մեր
որ յերկինսն, զոր ուսոյց Տէրն աշակերտացն – [Բան]. Հա՛յր մեր, որ յերկինսդ
ես: [Մեկնութիւն]. Որ Հայր դաւանէ, զինքն ի ներքոյ որդէգրութեան... զմեզ ապրեցո՛, Տէ՛ր,
եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
Ձեռ. 771, 141ա՝ սա վերագրւում է Ներսէս Լամբրոնացուն:
ԺԶ. դ.ի գրչութեամբ յաւելեալ ունի՝
176բ
[Փառատրութիւն առ Տէրն] – Արդ,
հաստատեցարուք ի նա, յիշելով զնայ...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
132բ
Փառք Հաւրն էականի, Որդոյն միածնի եւ ազատիչ Սուրբ Հոգւոյն. այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն, ամէն: Արդ, գրեցաւ լուսաշաւիղ եւ աստուածաշունչ գիրքս Աստուծոյ ի
թուականիս հայկազան տումարիս ՊԺԲ. (1363), եւ յամսեանն աւգոստոսի աւարտեցաւ ի փառս
Աստուծոյ, ի հայրապետութեան տեառն Մեսրովբայ եւ ի
թագաւորութեանն Կոստանդիանոսի բարէպաշտի, եւ յառաջնորդութեան
մայրաքաղաքիս Ղրիմի տէր
Ստեփանոսի արքեպիսկոպոսի
եւ յաթոռակալութիւն տէր Յովհանիսի կորովամիտ
վարդապետի եւ հոգեւոր իմաստասիրի՝ հերձուածողաց հալածողի եւ ցոփագնացից ահ արկանողի,
զոր այժմ փայլէ ի մէջ եկեղեցւոյ իբրեւ զսիւն լուսոյ եւ իբրեւ զպարիսպ բարձրապատուար
շուրջանակի: Եւ մեք խնդրեմք աղաչանաւք ի Տեառնէ, զի ընդ երկայն աւուրս շնորհեսցէ զսա
աւրինակ բարեաց մանկանց նոր Սիովնի:
Բայց
գրեցաւ առ ոտս Սուրբ Ստեփանոսի՝ արեամբ
նահատակեալ ծառային Քրիստոսի եւ Նախավկայի եւ այլ եւս հաւաքեալ աստ սրբոց, ձեռամբ անպիտան
եւ անարհեստ գրչի Կարապետի՝ միայն
անուամբ կոչեցեալ քահանայ եւ գործովք հեռի: Որում փափաքող ելեալ ես՝ անբարիս, այսմ հոգիանորոգ
եւ լուսաւոր երգարանի սուրբ գրոցս, յամենայն սրտէ եւ ի կամաց աջողութեամբ Տեառն
գրեցի զսուրբ Աւետարանիս Յովհաննու մեկնութիւնս, մեկնեալ Նանա<նա>այ Ասորոյ ուղղադաւան
վարդապետի, բազում տառապանաւք յաղագս աշխարհիս զբաղմանց, եւ կազմեցի զսա ի լուսաւորութիւն
հոգւոց եւ մարմնոց հաւատով ընթերցողաց եւ յիշատակ եւ բարէխաւս ինձ եւ ծնողաց իմոց, եւ զաւակաց
եւ ամենայն ազգականաց իմոց եւ աւտարաց: Արդ, ամենեքեան, որք ընթեռնուք կամ աւրինակէք,
գոհութիւն եւ աւրհնութիւն տո՛ւք մարդասիրին Աստուծոյ եւ յընթեռնուլն ձեր յիշեսջիք
զիս աղաւթիւք ձերովք ի Տէր, զի բազում վիշտս կրեցի ի գրել սորին՝ յաներեւութ թշնամւոյն
եւ յերեւելեացն: Այլ Տէրն ողորմած փութով զելսն արար եւ զնոսա զամենեսեան պարտեալ
ամաչեցոյց: Եւ դարձեալ զնոսա թողեալ եմք յահեղ ատեանն եւ յանխաբ դատաւորն ամենայնի:
Եւ ես՝ եղկելիս եւ բազմամեղս յերեսս անկեալ աղաչեմ զամենեսեան, որք աւգտիք ի սմանէ,
յիշեսջիք ի Տէր զԿարապետ գրիչս
եւ զկենակիցն իմ՝ զԳօհար տիկինն եւ զաստուածապարգեւ
զաւակսն մեր՝ զՀիլալն եւ զԱստուածատուրն՝ զհանգուցեալսն
առ Քրիստոս, եւ զոր դարձեալ պարգեւաց մեզ Տէր զաւակք մխիթարութեան նովին անուամբ՝
զՀիլալն եւ զՎարդենին, եւ զծնողսն իմ՝
զԱստուածատուրն եւ զԱղութխաթունն, եւ զմաւրքուրն
իմ զԼալխաթունն եւ զեղբարսն
նոցա՝ զՍերբերն եւ զՄովսէսն, եւ զԱւգերսն եւ զԶսուրաթն եւ զԷլխաթունն եւ զԽաչատուրն եւ զՇուշանն եւ զԱստուածատուրն եւ զեղբարսն
եւ զքոյրսն իմ յիշեսջիք աղաւթիւք ձերովք, եւ դուք յիշեալ լիջիք առ Տէր. ամէն, ամէն:
22ա Զողորմելի հողս զԿարապետ գրիչս աղաչեմ յիշել բարի յիշմամբ առ բարերարն Աստուած եւ թողութիւն
հայցել ինձ եւ իմոցն (նման՝ 48ա, 50բ, 118բ):
28ա Որդի՛ Աստուծոյ, Քրիստո՛ս Աստուած,
փրկեա՛ զմեզ ի փորձութենէ:
31բ Որ ոք յերկուս
բաժանեն, նզովեսցէ զնոսա Քրիստոս, եւ զմի բնութիւն դաւանօղքն
աւրհնեսցէ. ամէն:
34բ Մեղայ Տեառն Աստուծոյդ մերոյ:
77բ Եւ զմեզ կոչեա՛ զողորմութեամբն
քո, Տէ՛ր, ի գերեզմանացն՝ որպէս զՂազար, ի կեանսդ յաւիտենից:
78ա Տէ՛ր իմ եւ Աստուա՛ծ Յիսուս Քրիստոս,
քո կամաւոր չարչարանաւքդ ազատեա՛ զհոգիս մեր ի մեղաց հրոյն եւ տանջանաց:
80ա Տէ՛ր իմ եւ Աստուած Յիսուս
Քրիստոս, արժանի զմեզ արա՛ տեսանել զքեզ յահագին աւուրն եւ մասնաւորեա՛ վիճակի ժառանգութեան
սրբոցն ի լոյս, եւ աւրհնեալ ես յաւիտեանս. ամէն:
82ա Տէ՛ր իմ եւ Աստուա՛ծ Յիսուս
Քրիստոս, եւ զմեզ ժողովեա՛ ընդ արդարոցն ի շտեմարանս արքայութեան քո. եւ քեզ փառք յաւիտեանս:
89ա Տէ՛ր իմ եւ Աստուա՛ծ Յիսուս
Քրիստոս, քո անճառելի խոնարհութեամբդ կանկնեա՛ զգլորեալքս մեղաւք եւ
ողորմեա՛ ինձ՝ Կարապետի գրչի, եւ իմոցն. ամէն:
126ա Փառք անհասանելոյդ Աստուծոյ.
ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 128բ (1602 թ.,
անարուեստ նոտրգիր) Եւ զսրբագրողս՝ զՍրապիոնս Ուռհայեցի, յիշեա՛ ի Տէր, եւ զաշխատողս ընդ իս՝ զհոգեւոր որդեակս իմ՝ զՈւռհայեցի Յովհաննէս աշակերտն
իմ: Էր թիւն ՌԾԱ. (1602), յապրիլ եւ ի մայիս ամսոյն:
2. 175ա (1603 թ.,
անարուեստ բոլորգիր) Ես՝ Սրապիոն վարդապետս
Ուռհայեցի, որ ստացա զայս
Յոհանու Մեկնիչս ի հալալ
արդեանց իմոց եւ ետու նուէր եւ ընծայ ի դուռն Բարձրահայեաց Ուռհայու Սուրբ Աստուածածնին, զի
մնասցէ անջնջելի յիշատակ հոգոյ իմոյ եւ ծնաւղաց իմոց՝ հաւրն իմոյ խօճա Դանիէլին եւ մօրն իմոյ
մղտեսի Աթլազին, եւ եղբարցն
իմ՝ Խաւտավերտուն
եւ մղտեսի Յակոբին, Քասպարին,
Պաղտասարին, եւ քվերցն իմ՝ մղտեսի Մարիամին եւ Վարթխաթունին եւ ամենայն արեան
մերձաւորացն իմո: Եւ ով ոք յանդգնի եւ հանէ զսա ի դրանէ Սուրբ Աստուածածնին՝ յիմոց եւ թէ՛
յաւտարաց, ծախելով եւ կամ այլ ինչ պատճա[ռա]ւ, դատապարտեալ լիցի յԱստուծոյ եւ յամենայն
սրբոց նորա՝ աստ եւ ի հանդերձեալ ահեղ ատենին Քրիստոսի: Այլ լաւ պահողն եւ խնամ տանողն
աւրհնի յԱստուծոյ եւ յամենայն սրբոց նորա եւ ի մէնջ. ամէն:
Գրեցաւ
ձեռագիրս ի թվին հայոց ՌԾԲ. (1603) յունվար ամսոյ Գ., Բ.շաբթի, ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերո. ամէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 174բ (անընթեռնելի): 175ա՝ սեւով
ոճաւորուած ութանկիւն շրջանակ՝ ներսում. «ՍՐԱՊԻՈՆ ՎԱՐԴԱՊԵՏ՝ ԾԱՌԱՅ ՅԻՍՈՒՍԻ ՔՐԻՍՏՈՍԻ»:
4ա՝ սեւով ութանկիւն շրջանակ՝ ներսում. «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԻԾ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 177բ (նոտրգիր)՝ «Ստորոգութիւնք
ներքեւասութիւնք անուանին կամ քննութիւնք, այսինքն՝ զներքինսն քննելոյ: Ստորասութիւն
եւ բացասութիւն: Ստորասութիւն ճշմարտութիւն է, եւ բացասութիւն՝ սուտն»: «Եղնիկ
մի ջրին խմելն զեղջերացն զշուքն է տեսեր: Նա յայնթաքիա զարկեր, թէ սըլեհ եմ հետ վերուցեր
աւրինակ մի յառիւծո փախէր, նա եղջիւրքն ի ծառն է գամե[ր], զոր ինքն ապաւէն դրեր, նա
իւր մահն ի յանկից եղեր»: «Թճիզ., որպէս, դէ, անակիալ ի զատ խոստ, այսաւր ա զանճառե,
որպէս մուշտութէ, աաբգդեզէըթ, որպէս, Մարտիրոս, կատա»:
ՆՇՈՒՄ՝ Աա՝
«Հմր
185/2611, ՊԺԲ.-1363, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2612
ՎԱՆԱԿԱՆ ՎԱՐԴԱՊԵՏ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՅՈԲԱՅ
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 105. չգրուած՝
105բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Թx12 (Թ՝ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,5x18,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
միասիւն (17,5x11,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 7ա): ՏՈՂ՝ 31: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ սեւ կաշի,
միջուկը տախտակ. լուսանցակողերը՝ դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա + Բ, դեղնաւուն թուղթ, լուսագծերով
եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին վնասուած, մաշուած, Ա. փեղկին անցքեր, թ. 1-12՝ կարերը հիմքից թուլացած, մասամբ անջատուած, թ. 85-105, պհպ. Բ՝ հիմքից պրակով անջատուած, թ. 44-105՝ լուսանցներին խոնաւութեան հետքեր, թ. 105, պհպ. Բ՝ ցեցի անցքեր, թերթերի եզրերը դեղնած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-105ա Մեկնութիւն Յոբայ՝ արարեալ Վանական
վարդապետի
Տե՛ս ձեռ. 1166, 1ա-99ա. Յառաջաբանութիւն/1աբ:
1/2ա-16բ: 2/17ա-20ա: 3/20ա-4բ: 4/24բ-6ա: 5/26ա-31բ: 6/31բ-3ա: 7/33ա-8բ: 8/38բ-41ա: 9/41ա-4բ: 10/44բ-6ա: 11/46ա-8բ: 12/48բ-50բ: 13/50բ-2բ: 14/52բ-4բ: 15/54բ-8ա: 16/58ա-9ա: 17/59ա-60բ: 18/60բ-6ա: 19/66ա-73ա: 20/73ա-4ա: 21/74ա-7բ: 22/77բ-9բ: 23/79բ-80բ: 24/80բ-4բ: 25/84բ-92բ: 26/92բ-100բ: 27/100բ-5ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1բ, 105ա
(1831 թ., շղագիր) Մետրապօլիտ Բաղդասար Հասան-Ջալալեանց ստացաւ
սուրբ տառս հոգէշահս
ի 1831 ամին, ի 15 օգոստոսի, ի սուրբ աթոռս Գանձասարու:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ պհպ. Աա՝ «ամենայն, ամենայն», գրած ջնջած տառեր,
105բ՝ խզբզոց:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին փակցուած թերթիկին՝ «վ. Վանական վարդապետի «Մեկնութիւն
Յոբայ (2)», պհպ. Աա՝ «Mifs bibiothek. F. a. 47», «Հմր 194/2612, ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2613
ՆԵՐՍԷՍ ԼԱՄԲՐՈՆԱՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՍԱՂՄՈՍԱՑ
ՇԱՄԱԽԻ |
ՌՃԼ.-ՌՃԼԱ. –
1681-1682 |
ԳՐԻՉ՝ Բարսէղ քհյ. եւ Ղազար սրկ. Քարահատցի (եղբարք՝ 3ա-298բ), Թումայ քհյ. (299ա-313ա), Բաղդասար դպիր (313ա-684բ): ՍՏԱՑՈՂ՝ Վլասիոս վրդ. Շամախեցի:
ԹԵՐԹ՝ 687. չգրուած՝ 1ա-2բ, 587բ, 605բ-6ա, 685ա-7բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԼԲx12 (ԺԲ, ԺԳ՝ 11, ԻԹ՝ 10, ԼԲ՝ 13)+12+ԼԳ-ԽԹx12 (ԽԷ՝ 10)+6+Ծ-ԾԶx12 (ԾԶ՝ 11)+3: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,7x 19,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (19x14,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 23ա): ՏՈՂ՝ 33-36: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ երեք գամով, միջուկը տախտակ. աստառը ծաղկազարդ կտաւ, լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա (սկ.), դեղնաւուն թուղթ, չգրուած:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 3ա: Ճակատազարդ՝ 9ա, 112ա, 200ա, 271ա, 345ա, 416ա, 485ա, 606բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, խաչ: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, նարնջի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին մաշուած, մէջքի վերին եւ ստորին մասի կաշին վնասուած, երեք կապիչներն ընկած,
դռնակը ծալուած, վնասուած, մէջքը հիմքից մասամբ անջատուած, որի հետեւանքով կարերը
թուլացած, պհպ. Ա՝ հիմքից պոկուած, թ. 311՝ այրուածքի հետք, թ. 316՝ պատռուած, թ.
470-92, 670-87՝ ցեցի անցքեր, թ. 628՝ հիմքից մասամբ պոկուած, ստ. լս.ին հետքեր, թանաքի
թթուայնութիւնը բարձր, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-681ա [Ներսիսի Լամբրոնացւոյ Մեկնութիւն Սաղմոսաց]
Տե՛ս ձեռ. 990, 2ա-730ա: Նախատեսութիւն/3ա-4ա: Թէ վասն էր/4ա-8բ: ա/9ա-112ա: բ/112ա-99բ: գ/200ա-71ա: դ/271ա-344բ: ե/345ա-415բ: զ/416ա-84բ: է/485ա-605ա: ը/606բ-81ա: Յշտկրն/681ա:
Կից ունի՝
1. 681բ-2բ Նախադրութիւն յիշատակ ոգողաց հոգելից սուրբ տառիս – Աստուածային
մարդասիրութեանն նախախնամութիւնն... |682ա| Եղեւ վերափոխումն սրբոյ քահանապետին Աստուծոյ
տեառն Ներսէսի ՈԽԷ. (1198)... իսկ առաջին գրութիւն ճառիս ՈԾԳ. (1204)... |682բ| ընդ
որում Հօր, միանգամայն եւ Սուրբ Հոգոյն վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ:
Յիշատակարանը Ներսէս Լամբրոնացւոյ
քեռորդի Ներսէսինն է: Տե՛ս ձեռ. 990, 745ա-6ա, տե՛ս նաեւ Ներսէս վ. Ակինեան, Ներսէս
Լամբրոնացի, Վիեննա, 1956:
2. 682բ-3ա Յիշատակ տառիս եւ աստուածախօս մատենիս – Փառք
քեզ անսահման անուն...
Աշխարհի արարչագործութեան
մասին է:
3. 683աբ Յիշատակարան մատենիս – Աստուած Բանն
իւր անհաս գիտութեամբն... Դարձեալ հաստատեցին զառաքելական սահմանս կանոնաց ուղղափառ
հաւատոյ ի փառս սուրբ Երրորդութեանն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս. ամէն:
Ադամ-Եւայի, Քրիստոսի ծննդեան
եւ խաչելութեան մասին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 52բ (Բարսէղ գրչի) Զստացող աստուածապատում
երգարանիս զՎլաս վարդապետն
եւ զԲարսեղ գրիչս
յիշեսջիք առաջի Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ (նման՝ 15ա, 25ա, 41ա, 66ա, 77բ, 90բ, 123ա,
138ա, 156ա, 188ա, 210ա, 229ա, 250բ, 310բ):
168ա Ստացողի գրոյս՝ Վըլաս վարդապետին, եւ անարժան Ղազար գրչիս ողորմեսցի Քրիստոս Աստուած եւ վարձս բարեաց պարեւգեւեսցէ, ամէն (նման՝
180ա):
199բ Զըստացող
գրոյս զՎլաս վարդապետն
եւ զծնօղսն իւր եւ զԲարսեղ գրիչս
յիշեսջիք եւ թողութիւն մեղաց խնդրեցէ՛ք ի փրկչէն Յիսուսէ Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ.
ամէն: Այլ եւ աղաչեմ յիշել զբարեսէր եւ զցանակալին իմ զհրաշագեղ եւ զսիրելի եղբայրն
իմ զտէր Թումանն, որ
բազում աշխատանս կրէր վասն մեր ի գրելն այսմ սուրբ երգարանիս, որ կոչի Սաղմոս Դաւթի: Թվին ՌՃԼ.
(1681):
344բ Ո՛վ աստուածասէր
անձինք, յորժամ հանդիպիք աստուածահաճոյ Սաղմոսաց մեկնողիս, յիշեսջիք յաղօթս ձեր զստացողի
գրոցս, զքաջ րաբունապետն:
2. 370ա (Բաղդասար գրչի) Յիսո՛ւս Քրիստոս,
լո՛յսդ հայրական, լուսաւորեա՛ զհոգի զստացողի գրոցս Վլաս ամենիմաստ վարդապետի եւ ծնողացն,
եւ ինձ՝ մեղաւոր եւ անարժան Բաղդասար գրչի
(նման՝ 393ա, 404ա, 415բ, 431բ, 453բ, 458ա, 469ա, 616բ, 628ա, 636ա):
484բ Յիսո՛ւս
Քրիստոս, Որդի՛ Աստուծոյ, Աստուա՛ծ ճշմարիտ, յորժամ գաս հայրական փառօք՝ ի դատել զերկիր
եւ հատուցանես իւրաքանչիւր ըստ գործոց մարդկան ի քում գալստեանն եւ առատ ողորմութեամբդ,
ողորմեա՛ զստացողի սուրբ տառիս Վըլասա վարդապետին եւ
ծնողացն սորին եւ զիս՝ անարժան գրչի եւ իմ ծնողացն՝ Եղիայ քահանայի. ամէն:
Արդ, որ հանդիպիք
սուրբ լուսազարդիս ընթերցմամբ կամ գաղափարելով, ի սուրբ եւ ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր
յիշեցէ՛ք եւ զվերոյգրեալսս ի սմա եւ մեղաց թողութիւն խնդրեցէ՛ք ի Քրիստոսէ Աստուծոյն
մերոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս եւ անզրաւ յաւիտենին. ամէն: Աղաչեմ զձեզ, ո՛վ հարք
եւ եղբարք, անմեղադիր լերո՛ւք սխալանաց գրւոյս, զի զօրինակն այսպէս էր:
(«Պաղտասարի»)՝
Պարգեւ Հոգւոյ սա է բարի,
ով ընթերցեալ եւ իմասցի,
Աստուածահայր մարգարէի,
որոյ Դաւիթ վերաձայնի,
Ղազար աղքատ անուն բարի
նստաւ ի գոգն Աբրահամի,
Տառիս ստացող վարդապետի
եւ ընդ սրբոցս ճարակեսցի,
Անուն Վլասա վերակոչի
հանդերձ ծնողօք յիշեսցի,
Սա յանգիտաց յոյժ հրաժարի
եւ իմաստնոցն է տենչալի,
Աշակերտեալս եմ վարպետի՝
Բարսեղ անուն քահանայի,
Րաղ նուաստ անպիտանի
պատճառ յիշման զայս գրեցի,
Ի սոսկալի աւուրն մեծի
կամքն Աստուծոյ ձեզ քաղցրասցի:
515բ Զստացողի լուսազարդ տառիս ողորմեսցի Քրիստոս եւ թողութիւն
մեղաց պարգեւեսցէ. ամէն (նման՝ 644ա):
526ա Ողորմեսցի
Քրիստոս Աստուած ստացողի գրոյս Վլասա վարդապետի,
եւ զիս՝ մեղաւոր Բաղդասար դպրի.
ամէն:
655ա Բարերա՛ր
եւ ողորմած Աստուա՛ծ, ողորմեա՛ ստացողի սորայ եւ փրկեա՛ ի հրոյն յաւիտենից:
667ա Քրիստո՛ս
Որդի Աստուծոյ, ճշմարիտ թողութիւն շնորհեա՛ մեղաց եւ յանցանաց ի քում ահաւոր եւ ի
փառաւորեալ գալստեանդ ստացողի սորա եւ ծնօղաց իւրոց, մանաւանդ եւ զիս՝ անպիտան մեղապարտ
գծողս, յիշեցէ՛ք հանդերձ ծնօղաւք:
681ա Ընդ նմին
եւ մասն ողորմութեան լիցի / հոգւոյ խաւարեալ մեղսամած գրչի, / նաեւ ծնողացն իմոց եղիցի,
եղբարց իմոց հարազատի, / արդ, ես, եղկելի երեսս եդեալ ի գետնի, / աղաչեմ հանդիպողք
այս սրբոյ տառի, / յիշել ի ժամ սուրբ պատարագի, / յորժամ արտասուս ձեր հոսեսցի, /
յիշողն յիշեալ լիցի ի պարգեւողէն մեզ յամենայնի:
681ա Արդ, հայցեմ
ի սուրբ ընթերցողաց, զի ներել անպիտանիս, որ եմք յոյժ մտօք եւ հոգով խաւարեալ ի պանդխտութեան
յերկրի:
3. 684ա (Ստացողի) Յիշատակարան մատենիս. Շնորհօք
եւ առատ գթութեամբ, օժանդակութեամբ եւ սատարութեամբ ինքնաշարժ եւ գերապատճառ Էին, նոյնասահման
եւ սկզբանց սկզբան միակին, Հօր Աստուծոյ՝ միշտ Էին եւ անեղական պարզագոյն գոյին, եւ
իւրում էական Բանին համազօրի, եւ նորին նոյնափառ Հոգւոյն իսկականի, որով են եւ կեան
եւ շարժին ամենայն էակք նախկինք եւ երկրորդականք, յառաջընդունականք եւ վերջադասականք,
ըստ իւրաքանչիւր կարգի եւ եդեալ սահմանի: Յայնմ աստուածապետական զօրութենէ ի նուաստիս
եւ փանաքիս Վլասիոսի իբրու
պիտակ սպասաւորի տէրունեան բանի ողորմութիւն գտեալ՝ որպէս ընդ հուսկ վերջինս ի ծնունդս
մանկանց եկեղեցւոյ, բուն աշխարհաւ Ալանաց, քաղաքաւ
Շամախի կոչեցեալ ըստ
պարսկական լեզուի, ցանկացօղ եղեալ յաւէտ իմն տարփմամբ սրտի այսմ ճշմարտապատում մատենի,
այսինքն՝ բացայայտութեան եւ մեկնութեան Սաղմոսաց Դաւթի, որ ի հոգիընկալ արքեպիսկոպոսէն
Տարսոնի Կիւլիկեցւոյ ի մեծէն
Ներսիսէ պարզաբանէ խորագոյն
մտաց տեսութեամբ: Եւ ետու գրել զտառս զայս երկուց հարազատաց եղբարց՝ Բասիլիոսի քահանայի եւ
Ղազար սարկաւագի,
որք էին ի կողմանց Գանձակայ, ի գեղջէ Քարահատ կոչեցելոյ: Եւ ստացայ զսա ի հոգեւորական զբօսանս անձին իմոյ
եւ ի մխիթարութիւն եւ ի սպեղանիս վիրօք լցեալ հոգւոյ իմոյ, որպէս զի սովաւ եւ ի ձեռս
սորին սփոփութիւն գտից բազում տրտմութեան իմացականիս հեծութեան: Բայց ժտեմ եւ աղաչեմ,
զի յաղագս խոշորութեան գրոյ տառիս եւ սխալանացն, որ ի սմա, եւ խառնափնդոր լինելոյ
ըստ արուեստին ամեղադրելի թողուլ զմեզ եւ ներել, քանզի ոչ գտանիւր ուղղագիծ օրինակ
ի մերումս աշխարհի, յորմէ ածանցել տայաք ըստ մերում կամաց: Տինա եւ ոչ կրթագոյն ոք
յարհեստս գրչութեան, յորով յօրինուածով աւարտիւր: Եւս եւ խրթնահայաց եւ դժուարիմաց
բայիւք եւ բանիւք պաճուճելոյ լուսաւոր մեկնողին ոչ բաւականային անըստգիւտ ի գլուխ
հանել, որոյ աղագաւ ոչ բարւոք եզերացաւ: Այլ դուք ըստ յօժարութեան փափակման ստացողիս
ապիկար Վլասիոսի շարժիլ
պարտիք սիրով, ո՛վ ընթերցողք, եւ բարի մտօք յիշատակել զմեզ առ Քրիստոս եւ թողութիւն
մեղաց խնդրել, զի եւ ձեզ յապագայից պատահողաց նոյն շնորհեսցէ:
Եւ արդ, եղեւ
զրաւ գծագրութեան սորին յամի հարազերորդի վեցհարիւրերորդի եւ ութսներորդի երկրորդի
(1682) |684բ| ըստ մեզ կենարարին Բանի, եւ ի թուահաշու[ու]թեան Արամեանս տոհմի հազարերորդի
հարիւրերորդի եւ եռ տասնեակ եւ միոյ մասնըկի (1682), ի թագաւորութեանն պարսկական ազգի
շահ Սուլէմանի, ընդ
որոյ տէրութեամբ եւ երկիրս մեր նուաճի: Իսկ ի հայրապետութեան ընդհանրական մեծի աթոռոյն
Էջմիածնի տեառն Եղէազարու արիաջան հովուապետի
եւ ի կաթողիկոսութեան Աղուանից աշխարհիս
Սիմէօնի՝ մերում դաստիարակողի
եւ ի պատիւ քարոզութեան բանի Տեառն վերածողի: Եւ արդ, ըստ փոփոխման աստէիցս, որ ոք
զկնի ելից մերոց զգիրսս զայս ժառանգիցէք եւ կամ ընթերցմամբ պարապիցէք եւ կամ գաղափար
դնիցէք, հայցեմ եւ մաղթեմ յիշել զիս՝ զՎլասիոս զյետնեալս ի բարեաց առ Քրիստոս յոյսն բնաւից, զի ողորմութիւն
պարգեւեսցի ինձ՝ մեղուցելոյս իբրու պատճառ եղեալ այսմ տենչալի մատենիս ստացման, հանդերձ
մարմնաւոր ծնողօք եւ համայն ազգատոհմիւք, զհայրն իմ զմուղտասի Առաքելն, որ ի Քրիստոս
գոյ այժմ հանգուցեալ, եւ մայրն իմ զԽանիչայ, եղբայր
մեր եւ զԳալուստն եւ զՄակարն եւ զՄիքայէլն եւ զնոցին որդեակսն
զՊօղոսն, զԱլէքսիանոսն եւ զԱմիրաղայն եւ զհամօրէն
արեանառու ծնունդս նոցին եւ զսերունդս յառաջնոց նոցին, այլ եւ զհանգուցեալ հոգեւոր
հայրն մեր՝ զՊետրոս կաթողիկոսն
եւ զԿիրակոս վարդապետն,
նա եւ ըստ հոգւոյ հարազատ եղբարսն մեր զՄարտիրոս վարդապետն եւ զԱնտոն վարդապետն, որք այժմու կենօքս կեան եւ կենցաղավարին բոլորապէս
պատճառիւք եւ մասամբ պատճառելեօք նախկնեօք հաղորդեցելովք եւ վերջնեօք կցորդեցելովք,
օրինակին ընձեռողօք եւ գծագրողօք, որոց ամենից Տէրն գթասցի պարգեւօք: Եւ եղիցի եւ
եղիցի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 112ա (1750 թ., անարուեստ նոտրգիր)
Եւ ես՝ վերչին ստացողս
Գասպար վարդապետս, ինձ
եւ իմոցն ամենեցուն ի ՌՃՂԹ. (1750) թվին, ի հայրապետութեան տեառն Ներսէսի Աղուանից կաթողիկոսին
ձեռամբ մեղսամած Ստեփան ապեղայի. ամէն:
2. 684բ (ԺԸ. դ., անարուեստ նոտրգիր՝)
Եւ ես հուսգ հետինս Գասպար վարդապետս ըստացայ
յիշատակ ինձ եւ իմոցն ամենեցուն:
Թանաքով ջնջած, եղծուած:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ պահպանակ Աա սեւով շրջանակ,
մէջը թագապսակ զինանշան, եզրերին՝ “Печ.
Ахалцыхской градской полиции”:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «Էդզ, աբգդ», Աա՝ «զգործս ձեռ, զզսձրաաաա»,
344բ՝ «Ով սուրբ հայրք»:
ՆՇՈՒՄ՝ Աա՝
«Հմր 205/2613, Հմր
160/11, ՌՃԼ.-1682, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2614
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԸ., ԺԹ. դդ.* |
ԹԵՐԹ՝ 152. չգրուած՝ 1բ, 21բ, 152բ: ՊՐԱԿ՝ 4x10 (1, 2, 4՝ 11, 3՝ 12)+6x12 (6՝
11)+2x14 (8՝ 15)+1x8 (9՝ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ (թ. 145-52՝ տարբեր, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝
«VG»): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,8x17,8 (թ. 1-144), 23x16,5 (թ. 145-52): ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն՝
20,5x14,5 (1-144), 17,5x11,3 (145-52): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 27ա): ՏՈՂ՝ 27-28,
30, 36 (1ա-144բ), 26 (145ա-52բ): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի (Բ. փեղկը),
դռնակով, մէջքը՝ կարմիր կաշի, միջուկը տախտակ. աստառը շագանակագոյն (Ա) եւ կապոյտ
(Բ) կտաւ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ + ԳԴԵ՝ սպիտակ թուղթ, չգրուած (պհպ. Գ.՝ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝
եւրոպական ոճի կանացի գլխարկ, ԺԹ.-Ի դ.):
* Թ. 1-44 ԺԸ. դ.
գրել են տարբեր գրիչներ, Կ. Պոլսում, իսկ թ. 145-152՝ 1801 թ., Երուսաղէմում:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. բաղկացած
է երկու տարբեր ձեռագրերից, կազմի Ա. փեղկը կաշուահան եղած՝ կաշին ընկած, Բ. փեղկի
կաշին մասամբ թափուած, Բ. փեղկի եւ մէջքի կաշին վնասուած, մէջքի ընկած կաշին փոխարինել
են կարմիր կաշիով, դռնակի 2/3 մասը պոկուել-ընկել է, ձեռագիրը հիմքից թուլացած, թ.
1-4, 131, 141-2, 145-52՝ եզրերը վնասուած, թ. 3, 46՝ հիմքից մասամբ պոկուած, կան
խոնաւութեան եւ աղտոտուածութեան զանազան հետքեր, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-21ա [Յովհաննու Ճառ] – Անպատճառից
Որդւոյս քո ծոցածնի... եւ ինձ՝ մեղապարտ սեւաւոր Յովհաննիսի՝ յօրինողի ճառիս,
մասն բարեաց լիցի յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Բ. 22ա-144բ [Պատճէնք թղթոց]
1. 22ա Սիրելի եւ ազնիւ որդեկիդ իմոյ տեառնդ Կարապետի
ծայրագոյն նուիրակի եւ աստուածաբան վարդապետի հայրական սիրով ողջոյն եւ օրհնութիւն
ի Տէր – Յիրաւի է, թէ յարմատոց յոստսն ելանեն խոնաւութիւնք... Եւ
ողջ լե՛ր ի պարծանս Յակոբայ երբեմն
պատրիարգի սրբոյն Սաղեմայ տնօրինական
քաղաքի, եւ արդ, ի Կոստանդնուպօլիս, որ ի ՌԲՃԱ. (1752), յուլիսի ԻԹ. գրեցի զգիրս իմով
ձեռամբ, ի Սուրբ Աստուածածին, ի պատրիարքարանն
ամենայն Հայոց, վէքիլ Սամուէլ աստուածաբան
վարդապետն, ընդ Աթանաս վարդապետ
եւ այլոց զքեզ ողջունէ սիրով:
2. 22բ-3ա Իմաստութեամբ հասուն... տեառնդ Յօհաննէսի Թրակիոյ
քաջ դիտի եւ աստուածաբանօրէն ներկուռ ուսուցչի ողջոյն ի Քրիստոս – Գիրդ
իբրեւ զանուշահոտ վարդ...
3. 23ա-4ա Եաճարտար տաճարի... ծայրագոյն քահանայապետիդ տեառնդ
Մինասայ սրբազնակատար կաթողիկոսի՝ երիցագոյն եղբօր եւ վեհափառ պաշտօնակցի սերտ սիրով
եւ կարօտախեղձ տարփանօք համբոյր եւ ողջոյն – Եւ ըստ նախկնոյ աստուածապաշտիցն
օգեցի... Ողջ լե՛ր ի պարծանս Յակոբայ իբրու
երբեմն պատրիարգի Սաղեմայ... որ
ի օգոստոս մէկն զգիրս գրեցի...
4. 24աբ [Գրառաջ] – Յորմէ սիրով
ողջունիւ... Գրեցաւ աթոռակալութեան նամակս հրամանի ՌՄԱ. (1752) յոգոստոս ԺԵ., ի տօնի
Վերափոխման սրբուհւոյ Աստուածածնին, ի պատրիարքարանս ամենայն հայոց: Բաւ է:
5. 24բ-5ա Յորմէ սիրով օրհնութեամբ... ի Պուրտուր գիւղաքաղաքի
բնակեալ լուսաւորչադաւան օրհնեալ եւ բարեմիտ իշխանազուն պարօն մահտեսի Աստուածատուր եւ պարոն
մահտեսի Յակոբ... Գրեցաւ
նամակս օրհնութեան ՌԲՃԱ. (1752), սեպտեմբերի ԺԸ., ի Սուրբ Աստուածածին, որ ի Ստամպօլ, ի պատրիարքարանս
ամենայն հայոց:
6. 25աբ [Առ] Սուրբ Գէորգ եկեղեցւոյ համայն քահանայք եւ կղերիկոսունք... Գրեցաւ
աւագերիցութեան նամակս ՌՄԾԱ. (1752), ի պատրիարքարանս ամենայն հայոց, ի Սուրբ Աստուածածին:
7. 25բ-6ա Յորմէ ժամանեալ հասցէ գիր... պարոն
Նիկողայոսիդ... Գրեցաւ
սիրոյ եւ ողջունի գիրս ՌՄԱ. (1752), սեպտեմբերի ԺԶ. ...
8. 26ա-7բ Ազնիւ սիրելեաց իմոց՝ Պետրոս աղային, Խաչատուր
եւ Յօսէփ աղայից... Գրեցաւ... ՌՄԳ. (1754) թուին եւ ի ապրիլի Ը., ի Կոստանդնուպօլիս, ի Սուրբ Աստուածածին, ի պատրիարքարանս
ամենայն հայոց. բաւ է:
9. 27բ-8բ [Թուղթ] – Եւ ընդ աստուածապարգեւի
սիրոյ... Գրեցաւ... ՌԲՃԱ. (1752) դեկտեմբերի Դ., ի պատրիարքարանս ամենայն հայոց, ի
Սուրբ Աստուածածին, որ
ի Կոստանդնուպօլիս. բաւ
է:
10. 28բ-30ա Ծայրագոյն... Մինասայ վեհափառ հօրդ... – Յորմէ
բղխեաց հուրն այն... ի ՌՄԲ. (1753), մարտի Է. զգիրս գրեցի...
11. 30աբ Գերզգօնի... հովուի Թրակիոյ... Զողջունագիրդ...
ընկալայ... որ ի ՌՄԲ. (1753), ապրիլի Դ. գրեցի...
12. 30բ-1ա Ի տէր Յակոբ վարդապետէ... Սիրոյ
մեղադրանօք ծանիք... Գրեցաւ... ՌՄԲ. (1753), ապրիլի Դ. ...
13. 31ա-2ա [Առ] համայն լուսաւորչադաւան ազգդ իմ... – Զի
մինչ կայր ի բանտի, գլուխն առաքելոց... Գրեցաւ... ՌՄԲ. (1753) եւ մայիսի Ը. ...
14. 32բ-3ա [Գիր խաղաղութեան] – Անուամբ ամենասուրբ
Երրորդութեանն... Գրեցաւ... ՌԲՃԲ. (1753), յոգոստոս Գ.:
15. 33ա-4բ Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր Աղէքսանդր կաթողիկոս... – Յորոց
ժամանեալ հասցէ գիր օրհնութեան...
16. 34բ-5ա Եւ ընդ սիրոյ ողջունի եւ օրհնութեան գրոյս ծանի՛ք... Գրեցաւ... ՌՄԲ. (1753), սեպտեմբերի Ի.
...
17. 35աբ Երեքերանեան սրբազանի... տեառնդ Աղէքսանդրոսի վեհափառի...
– Տէ՛ր իմ սրբազան... ի ՌՄԲ. (1753), նոյեմբերի Դ. զծիրս գրեցի...
18. 35բ-6ա Յիսուսաձիր սիրով... Որ ի
ՌՄԲ. (1753), նոյեմբերի Դ. գրեցի...
19. 36աբ [Առ]... մահտեսի Յօհան աղայ – Զի
աղեացս գալարիչ... Գրեցաւ ՌՄԲ. (1753), նոյեմբեր Բ....
20. 36բ-7բ Յորմէ
ժամանեալ հասցէ գիր դառնութեան... չիք տէր Գրիգորիդ եւ չիք տէր Աստուածատրոյդ... Գրեցաւ...
ՌԲՃԲ. (1753) դեկտեմբերի Ժ. ...
21. 37բ-8ա Ի տէր Յակօբ վարդապետէ...
գրեցաւ արգելման գիրս ՌՄԲ. (1753), դեկտեմբեր ԻԲ. ...
22. 38աբ Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան...
Գրեցաւ ՌՄԲ. (1753), յունվարի ԻԱ.
...
23. 38բ-9ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի սիրոյ...
Գրեցաւ առաջնորդական նամակս օրհնութեան ՌԲՃԳ. (1754), եւ փետրվարի ԺԵ. ...
24. 39աբ Յորմէ ժամանեալ հասցէ նամակ օրհնութեան...
25. 39բ-40ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի
սիրոյ... Գրեցաւ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան գիրս ՌԲՃԳ. (1754), մարտ ամսոյ ԻԷ.
...
26. 40ա Յորմէ ժամանեալ հասցէ գիր սիրոյ...
քաղաքիդ Երզնկայու հնգից
որբոց եկեղեցեաց քահանայից... Գրեցաւ... ՌՄԺ. (1761), ի յունվար ամսոյ ԺԵ. ...
27. 40աբ Եւ ընդ սիրոյ ողջունի... Մելքօնին... Գրեցաւ...
ՌԲՃԳ. (1754), ապրիլի Ժ. ...
28. 40բ-1ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի... Գրեցաւ
նամակս օրհնութեան ՌՄԳ. (1754), մայիսի ԻԳ. ...
29. 41աբ Յորմէ սիրով, ողջունիւ... լուսահոգի
մահտեսի Ղազարի որդի
խօճայ մահտեսի Յարութիւն եւ խոճայ
մահտեսի Մարտիրոս... Գրեցաւ ՌՄԳ. (1754), յուլիս Գ. ...
30. 41բ-3բ [Թուղթ] – Զկնի օծմանդ
շնորհիւ...
31. 43բ-4բ Եւ ընդ աստուածապարգեւի սիրոյ...
Գրեցաւ ՌՄԳ. (1754), յօգոստոսի ԺԳ. ...
32. 44բ-5ա Եւ ընդ սիրոյ ողջունի...
Գրեցաւ նամակս օրհնութեան ՌԲՃԴ. (1755), ապրիլի ԻԸ. ...
33. 45աբ Յորմէ ժամանեալ հասցէ գիր անիծից...
առ ի վերայ Կաֆայեցի շուշտակ
չիք տէր Աստուածատուրիդ եւ շուշտակ
աբեղայ չիք Ստեփանիդ... ՌԲՃԴ.
(1755), յունիսի Զ. ...
34. 45բ-6ա Յորմէ ժամանեալ հասցէ գիր
դառնութեան... ի վերայ չիք եւ անիծեալ Ամասիացի սուրբ եկեղեցւոյն զժողովուրդդ... Գրեցաւ... ՌՄԷ. (1758), յունվարի
ԻԹ. ...
35. 46աբ...ի տէր Յակոբ վարդապետէ... ի յԱրապկեր բնակեալ
համայն քահանայք, իշխանք եւ առ հասարակ ժողովուրդ... – Զի գրէ սրբազան
առաքեալն... Գրեցաւ բանադրանաց գիրս ի ՌՄԺԲ. (1763) թուին, մարտի ԺԸ. ...
36. 46բ...ի տէր Յակոբ վարդապետէ... յԱմասիա Սարաթօղլի չիք
մահտեսի Ալիքսան եւ մարսվանցի չիք եւ նզովեալ չմահտեսի Սրապիօն – Ո՛վ
որդիք կորստեան... Գրեցաւ այրեցմամբ սրտի գիրս բանադրանաց ՌԲՃԴ. (1755) եւ ի յունիսի
ԻԹ. ...
37. 46բ-7ա Ի տէր Յակոբ վարդապետէ... ի վերայ Կարփըցի չիք
եւ անիծեալ երկու եղբայրդ, այսինքն՝ մարդասպան չմահտեսի Պօղոսիդ եւ չմահտեսի Պետրոսիդ...
– Քանզի դուք որդիքդ կորստեան... Գրեցաւ բանադրանաց գիրս ի ՌՄԺԲ. (1736) թուին,
ի փետրվարի Ե. ...
38. 47ա-8ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի եւ սիրոյ
օրհնութեան գրոյս... Գրեցաւ... ի ՌՄԺԵ. (1766) թուին, սեպտեմբեր ԺԵ. ...
39. 48ա Յորմէ ժամանեալ հասցէ գիր նզովից... ի վերայ Մէրտինցի
թէրզի չիք Կարապետիդ – Եւ ծանի՛ր, ով որդի կորստեան... Գրեցաւ բանադրանաց գիրս
ՌՄԴ. (1755), յուլիսի Է. ...
40. 48աբ Յորմէ ժամանեալ հասցէ գիր դառնութեան... ի վերայ
չիք եւ անիծեալ Եզնկացի... Մելքօնիդ – Ծանի՛ք, այ պիղծ Կայէն... Գրեցաւ...
գիրս ՌԲՃԳ. (1754), ապրիլի Ժ.:
41. 49աբ Եւ ընդ աստուածապարգեւի... Գրեցաւ նամակս
օրհնութեան եւ շնորհակալութեան առ Աստուած ՌՄԶ. (1757), օգոստոսի ԻԸ. ...
42. 49բ-50բ Յորմէ ծանիք, Սուրբ Գէորգ եկեղեցւոյ քահանա՛յք,
իշխա՛նք եւ առ հասարակ ժողովուրդք... Գրեցաւ խրատական յորդորական եւ զհնազանդողաց բանադրանաց
գիրս ՌՄԶ. (1757), նոյեմբերի ԺԵ.:
43. 50բ-1ա Որովհետեւ կարգ է ամենայն էակաց... Գրեցաւ
դպրապետութեան գիրս ՌՄԵ. (1756)...
44. 51ա-2ա Ի տէր Յակոբ վարդապետէ... – Ծանի՛ր
Սուրբ Լուսաւորչի եկեղեցւոյ
աւագերէց... Գրեցաւ գիրս պատուիրանաց ՌՄԶ. (1757), դեկտեմբերի ԺԴ. ...
45. 52աբ Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան... Գրեցաւ
օրհնութեան նամակս ՌՄԶ. (1757), դեկտեմբերի Դ. ...
46. 52բ-3ա Եւ ըստ սիրոյ օրհնութեան գրոյս ծանի՛ք... Գրեցաւ
գիրս օրհնութեան ՌՄԷ. (1758) եւ ի մայիսի Լ. ...
47. 53աբ Վէ պատէ սէլամու տուալէրրէն...
[Գրեցաւ թուին] հայոց ՌՄԽ. (1791), մարտի Ժ. ...
48. 53բ-4ա Վէ պու տուվանամէ... [Գրեցաւ թուին]
հայոց ՌՄԷ. (1758), մայիսին ԺԲ. ...
49. 54ա-5ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի սիրոյ... Գրեցաւ...
կոնդակս ի ՌՄԸ. (1759) թուին հայոց, հոկտեմբերի Ի. ...
50. 55ա-6ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի եւ սիրոյ... Գրեցաւ
ՌՄԶ. (1757) ապրիլի Լ.:
51. 56ա-7ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի եւ սիրոյ...
52. 57ա-8ա Եւ աստուածապարգեւի եւ սիրոյ... Գրեցաւ
սիրոյ եւ վերհաստատութեան առաջնորդական նամակս ի ՌՄԺ. (1761) թուին, դեկտեմբերի ԺԴ.
...
53. 58աբ Եւ ընդ աստուածապարգեւի եւ սիրոյ... ՌՄԺԲ.
(1763), մայիս:
54. 58բ-9ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի եւ սիրոյ... Գրեցաւ
ժողովարարութեան օրհնութեան նամակս ի ՌՄԺ. (1761) թուին, յունիսի ԻԸ. ...
55. 59աբ Վէ պու տուանամէ... Գրեցաւ պատուիրանի
կանօնական գիրս ՌՄԺԱ. (1762) թուին հայոց, ապրիլի Զ. ...
56. 60աբ Եւ ընդ աստուածապարգեւի սիրոյ... Գրեցաւ
պտղահաւաքութեան գիրս ի ՌՄԺԲ. (1763) թուին:
57. 60բ-1ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի եւ սիրոյ... Գրեցաւ
օրհնութեան եւ պատուիրանի ի ՌՄԺԲ. (1763) թուին. ամէն: Ապրիլի ԻԸ. ...
58. 61աբ Յորմէ սիրով ծանիք Անդրիանուպօլսոյ Սուրբ Թէոդորոս
եկեղեցւոյ համայք քահանայք... Գրեցաւ
խրատական եւ կանոնական կոնտակս ի
ՌՄԺԲ. (1763) թուին, փետրուարի ԻԳ. ...
59. 61բ-2բ Եւ ընդ աստուածապարգեւի եւ սիրոյ... Գրեցաւ
օրհնութեան եւ շրջաբերական կոնտակս ի
ՌՄԺԵ. (1766) թուին, յօգոստոսի ԻԵ. ...
60. 62բ-3բ Եւ ընդ աստուածապարգեւի
եւ սիրոյ... Գրեցաւ յորդորանաց,
պատուիրանի եւ օրհնութեան գիրս ի ՌՄԾԵ. (1806) թուին, սեպտեմբերի ԺԵ. ...
61. 63բ Եւ ընդ աստուածապարգեւի եւ սիրոյ... Գրեցաւ
պատուիրանի եւ փոխանորդութեան գիրս ի ՌՄԺԳ. (1764) թուին եւ յուլիսի Ը. ...
62. 64ա-5ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի, սիրոյ... Գրեցաւ
օրհնութեան եւ յորդորանաց նամակս ի ՌՄԺԵ. (1766) թուիս հայոց:
63. 65աբ Եւ ընդ աստուածապարգեւ եւ շնորհազեղուն... Գրեցաւ
օրհնութեան եւ պատուէրի նամակս ի ՌՄԾԵ. (1806) թուին եւ մարտի ամսոյ տասին...
64. 65բ-6բ Եւ ընդ աստուածապարգեւի սիրոյ... Գրեցաւ
օրհնութեան, սիրոյ եւ յորդորանաց նամակս ի ՌՄԺԴ. (1765) թուին հայոց:
65. 66բ-7ա Յիսուսի Քրիստոսի ծառայի տէր Գրիգոր վարդապետէ
եւ պատրիարքէ Կոստանդնուպօլսոյ... – Ծանիք, Իսմայիլու քաղաքին Սուրբ Աստուած|67ա|ածնի եկեղեցւոյ համայն
քահանա՛յք, իշխա՛նք եւ առհասարակ ժողովո՛ւրդք... Գրեցաւ աթոռակալութեան գիրս ի ՌՄԺԳ.
(1764) թուին եւ յուլիսի տասն. եւ այլն:
66. 67աբ Եւ ընդ աստուածապարգեւի, սիրոյ... Գրեցաւ
օրհնութեան եւ պատուերի նամակս ի ՌՄԺԵ. (1766) թուին եւ յունվարի ԻԹ.ին (29)...
67. 68աբ Վէ պու տուվայի վէ մուհապպէթ նամէ... Գրեցաւ
օրհնութեան եւ պատուերի նամակս ի ՌՄԺԵ. (1766)...
68. 68բ-9բ Եւ ընդ աստուածապարգեւի, օրհնութեան... Գրեցաւ
քաջալերութեան եւ սիրոյ գիրս... ՌՄԺԵ. (1766), նոյեմբեր Ը.:
69. 69բ-70բ Ի տէր Գրիգոր վարդապետէ – Յորմէ ծանիք
լուսաւորչադաւան օրհնեալ ազգդ իմ... Գրեցաւ պատուէրի նամակս ՌՄԺԵ. (1766) թուին:
70. 70բ-1բ Եւ ընդ աստուածապարգեւի սիրոյ... Գրեցաւ
աթոռակալութեան գիրս ի ՌՄԺԳ. (1764)...
71. 71բ-2բ Եւ ընդ աստուածապարգեւի եւ սիրոյ... Գրեցաւ...
նամակս ի ՌՄԺԶ. (1757) թուին, սեպտեմբերի հինգ...
72. 72բ-3բ Եւ ընդ աստուածապարգեւի եւ սիրոյ... Գրեցաւ...
գիրս ի ՌՄԺԶ. (1767) թուին, նոյեմբերի վեց...
73. 73բ Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ ի տէր Գրիգոր վարդապետէ... ի
Պօլիս բնակեալ համայն
քահանայք, իշխանք եւ առ հասարակ ժողովուրդք... Գրեցաւ... գիրս ի ՌՄԺԶ. (1767) թուին,
սեպտեմբերի հինգ...
74. 73բ-5ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի, օրհնութեան... Կարապետ վարդապետին վեքիլ
գնալու գրին օրինակն է:
75. 75ա-6ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի, սիրոյ... Գրեցաւ
օրհնութեան եւ փոխանորդութեան, սիրոյ նամակս ի ՌՄԺԷ. (1768) թուին, ապրիլի Ա. ...
76. 76բ-7ա Յորմէ ժամանեալ հասցէ գիրս ողջունի... Գրեցաւ
յորդորական եւ յանձնարարական ՌՄԺԷ. (1768), ապրիլի Ա. ...
77. 77աբ Եւ ընդ աստուածապարգեւի, օրհնութեան... Գրեցաւ
նազրութեան նամակս ՌՄԺԷ. (1768), մայիսի ԻԹ. ...
78. 77բ-8բ Եւ ընդ աստուածապարգեւի, օրհնութեան... Գրեցաւ
սիրոյ, յորդորանաց եւ խրատու գիրս ի ՌՄԺԷ. (1768) թուին հայոց, յուլիսի Ա. ...
79. 78բ-9ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի, օրհնութեան... Գրեցաւ
նոր սիրոյ եւ պատուէրի գիրս ՌՄԺԷ. (1768) թուին հայոց, յունիս ամսոյ տասնեւութն:
80. 79աբ Եւ ընդ սիրոյ ողջունի... Գրեցաւ սիրոյ
եւ միաբանութեան նամակս ի ՌՄԺԷ. (1768) թուին հայոց...
81. 80աբ Յորմէ դառնութեամբ հոգւոյ եւ մեղադրանօք ծանիք
ի Յիսմայիլ քաղաքի բնակեալք Պարխուտար, Մաղաքիայ... Գրեցաւ մեղադրակաց
գիրս ՌՄԺԷ. (1768), յունիսի մէկ...
82. 80բ-2ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի, օրհնութեան... Գրեցաւ...
ՌՄԺԷ. (1768) թուին եւ յուլիսի ամսոյ ԻԵ. ...
83. 82ա-3ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի, օրհնութեան... Գրեցաւ
սիրոյ եւ պատուէրի գիրս ի ՌՄԺԶ. (1767) թուին հայոց եւ յօգոստոսի ԻԵ. ...
84. 83ա-4ա Հայրութեան քոյ զգիրն...
85. 84աբ Յորմէ սիրով եւ աստուածային օրհնութեամբն ծանիք,
Սուրբ Գէորգ եկեղեցւոյ համայն դասք...
86. 84բ-5բ Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան... Գրեցաւ
դատապարտութեան եւ յորդորանաց գիրս ՌՄԺԸ. (1769) թուին, սեպտեմբերի մէկ...
87. 85բ-6ա Յորմէ ընծայի ողջոյն... առ
եօթնից եկեղեցւոցն աւագերիցունս եւ առ ծերունի խորհրդական քահանայսդ Եվդոկիոյ աստուածապահ
քաղաքին... Գրեցաւ օրհնութեան, պատուէրի գիրս ՌՄԺԹ. (1770) թուին, ապրիլի ամսոյ ԻԵ.
...
88. 86ա-7ա Սիրոյ գործ է, մտերիմ իմ... Գրիգոր վարդապետ
եւ պատրիարգ, Կոստանդնուպօլիս, ՌՄԺԹ. (1770), յուլիսի ԺԶ.:
89. 87ա-8ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան... Գրեցաւ օրհնութեան եւ մխիթարութեան եւ օգտակար խրատու գիրս ՌՄԺԹ. (1770)
թուին, յուլիսի Ի.:
90. 88ա-9բ Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան... Գրեցաւ օրհնութեան, խրատու եւ ի բարին յորդորման գիրս ՌՄԺԸ. (1769), դեկտեմբերի
քսանեւմէկ...
91. 89բ-90բ Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան... Գրեցաւ
սիրոյ եւ օրհնութեան գիրս ՌՄԺԸ. (1769) թուին հայոց, դեկտեմբերի ԻԱ. ...
92. 90բ-ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան... Գրեցաւ
խրատական գիրս ՌՄԺԹ. (1770), յօգոստոսի ԺԴ. ...
93. 91ա-2ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան...
94. 92ա-3ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան... Գրեցաւ
օրհնութեան եւ սիրոյ եւ պատուիրանի նամակս ի ՌՄԺԹ. (1770), հոկտեմբերի Ի. ...
95. 93ա-4բ Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան... Գրեցաւ
շրջաբերական յորդորանաց նամակս ՌՄԺԷ. (1768) ուին, յօգոստոս Ժ. ...
96. 95ա-6ա Յորմէ ճշմարտիւ սիրելութեամբ... Գրեցաւ
սիրոյ եւ պատուէրի գիրս ՌՄԽ. (1791) թուին եւ ի յունիսի Ժ. ...
97. 96աբ Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան... Գրեցաւ
օրհնութեան եւ սիրոյ նամակս ի ՌՄԻ. (1771) թուին, սեպտեմբերի Բ. ...
98. 97աբ Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան... Գրեցաւ
օրհնութեան, խրատուց եւ յորդորանաց նամակս ՌՄԺԷ. (1768), յուլիս ԺԶ. ...
99. 97բ-9ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան... Գրեցաւ
օրհնութեան եւ յորդորանաց գիրս ՌՄԺԸ. (1769), յօգոստոսի Գ. ...
100. 99ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան... ՌՄԺԹ.
(1770) թուին, յուլիսի ամսոյ մէկ:
101. 100ա-1ա Որոց զկնի յայտնի լիցի... Գրիգոր վարդապետ,
ՌՄԺԹ. (1770), յունվարի ԻԶ.:
102. 101աբ Յիրաւի յարգութեան ձերոյ զհանգստութիւնն... ՌՄԺԹ. (1770) եւ յունիսի ԺԷ. ...
103. 101բ-3ա Յորմէ սիրով, ողջունիւ...
104. 103բ-4բ Յորմէ սիրոյ ողջունիւ...
105. 104բ-5ա Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Գրիգոր վարդապետ... Գրեցաւ...
գիրս ՌՄԻ. (1771) թուին եւ ի յունուարի Ի. ...
106. 105բ-6բ Գիտեմ, զի գիտես դու... Գրեցաւ
ըստ սպեղանեաց կարգի յարմարեցեալ գիրս ՌՄԻ. (1771) եւ ի յունիսի Ի. ...
107. 106բ-8ա Լուեալ իսկ է քոյ յաղագս Եղիազար պետի
գալստեանն...
108. 108բ-9ա...տէր Եղիազար վարդապետիս եւ արքեպիսկոպոսիս
սոյն ձեռագրոյ պատճառն այս է... Այս եղեւ ի ՌՄԻ. (1771), յօգոստոսի ԻԲ. ...
109. 109ա-10բ Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան... Գրեցաւ
օրհնութեան եւ վկայական նաեւ պատուէրի ի ՌՄԻԱ. (1772) թուին եւ ի փետրվարի ամսոյ մէկին...
110. 111ա Յորմէ աստուածային ամենառատ օրհնութեամբն... Գրեցաւ օրհնութեան եւ պատուէրի նամակս ի ՌՄԻԱ. (1772) թուին եւ փետրվարի ամսոյ մէկին...
111. 111ա-2ա Զառ ի յարգութենէդ զծրեալն գիր ընկալեալ
մեր...
112. 112աբ Մեք՝ ի յըստորեւ կնքօղք գրոյս... Գրեցաւ
մահսարական գիրս ի ՌՄԻԲ. (1773) թուին, ի յութն սեպտեմբերի...
113. 112բ-3ա Զօրութիւն ձեռագրոյս այս է, որ ես՝
Աջապահի որդի Մարկոս էրէցս... Գրեցաւ եւ եղեւ պայմանի գիրս ի թուին հայոց ՌՄԻ.
(1771) եւ յունվարի ամսոյ
ԻԵ. (25)...
114. 113աբ Գերայարգի երջանկիդ տեառն Եղիազարու
աստուածաբան պետի... Գրեցաւ ՌՄԻԲ. (1773), սեպտեմբերի հինգ...
115. 113բ-4բ Ի սգաւոր եւ ի տրտմաթախիծ անբաղդ Յակոբոս... Գրեցաւ տրտմալի
գիրս ի միխիթարութիւն ձեր ՌՄԸ. (1759) թուին, յուլիսի տասն:
116. 114բ-5բ Եւ ընդ աստուածապարգեւի եւ շնորհատարած
օրհնութեան գրոյս այսորիկ...
117. 115բ-6բ Եւ զկնի ողջունատրութեան... ՌՄԺԸ.
(1769) թուին, յօգոստոսի ԺԷ.:
118. 116բ-8բ Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան... Գրեցաւ
օրհնութեան եւ յորդորանաց գիրս ի թուին հայոց ՌՄԺԸ. (1769), յօգոստոսի ամսոյ տասնեւեօթն...
119. 118բ-9ա Առ ի ոչ հետեւիլ իւրաքանչիւր ունեք... Այս
գիրս յԻսմայիլ գնաց, սակայն տարեկան թիւն չի կարացի գտանել, որ զթիւն եւս գրիցէի:
120. 119ա-20ա Այլ եւ զկնի համարժանի բազմաց մեծատանաց... Գրեցաւ
ի թուին ՌՄԻԲ (1173), յունիսի Ժ...
121. 120աբ Աստուածապարգեւ օրհնութեանց նամակին... Գրեցաւ ի ՌՄԻԲ. (1173) թուին, յօգոստոս Ժ. եւ Զ. ...
122. 120բ-1ա Յորմէ սիրով եւ աստուածային ամենառատ
ողորմութեամբն ծանիք, Ղույումճոյ համայն էսնաֆք...
123. 121ա-2ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան... Գրեցաւ
օրհնութեան, սիրոյ եւ պատուէրի գիրս ՌՄԻ. (1771) թուին եւ ի յունիսի Ժ. ...
124. 122ա-3բ Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան... Գրեցաւ
խրատական գիրս ի ՌՄԻԱ. (1772) թուին եւ ի յունիսի Է. ...
125. 123բ-4բ Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան... Գրեցաւ օրհնութեան, սիրոյ եւ յորդորանաց նամակս ի ՌՄԻԱ.
(1772) թուին եւ ի յունիսի ամսոյ Ժ. ...
126. 125աբ Յորմէ սիրոյ ողջունիւ եւ աստուածային օրհնութեամբ
ծանիք: Եւդոկիոյ տիրախնամ քաղաքի սրբասնունդ բոլոր քահանայք, բարեպաշտօն իշխանք... Գրեցաւ
պատուէր գիրս ՌՄԻԱ. (1772) թուին եւ ի սեպտեմբերի ամսոյ Ե. ...
127. 125բ-6ա Եւ զկնի հարցանելոյ բարեկամաբար զողջունէ... Գրիգոր վարդապետ: ՌՄԻԱ.
(1772), հոկտեմբերի Ի. ...
128. 126աբ Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան... Գրեցաւ
պատուէրի գիրս ՌՄԻԱ. (1772) թուին, հոկտեմբերի Ի. ...
129. 126բ-7ա Յորմէ սիրոյ ողջունիւ... Գրեցաւ... յորդորանաց գիրս ՌՄԻԲ. (1773) թուին եւ ի փետրվարի
Բ. ...
130. 127ա-8ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան... Գրեցաւ
օրհնութեան եւ Մուխաթայի կոնդակս ի թուին ՌՄԻԲ. (1773), սեպտեմբերի Ե. ...
131. 128ա-9բ Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան... Գրեցաւ
օրհնութեան եւ պատուէրի նամակս ՌՄԻԲ. (1773) թուին եւ ի սեպտեմբերի ԻԵ. ...
132. 129բ-30ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան... Գրեցաւ
սիրոյ եւ յորդորանաց գիրս ՌՄԺԷ. (1768), հոկտեմբերի Ի. եւ Դ. ...
133. 130ա-2ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան...
134. 132ա-5ա Յորմէ գորովագութ հայրականաւ խնամով... Գրեցաւ
խրատու եւ պատուէրի գիրս ՌՄԺԷ. (1768) թուին եւ ի հոկտեմբերի տասնեւհինգ...
135. 135բ Յորմէ ողջունիւ եւ օրհնութեամբ ծանիք Յեզնիմիտու
քաղաքին քահանայք, իշխանք եւ բոլոր ժողովուրդք... Գրեցաւ պատուէրի
գիրս ՌՄԺԹ. (1770), դեկտեմբերի ԺԴ. ...
136. 135բ-7բ Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան... Գրեցաւ
օրհնութեան, սիրոյ եւ պատուէրի գիրս ի ՌՄԺԹ. (1770) եւ ի փետրվարի ամսոյ Ժ. ...
137. 137բ-8ա Գորովագթոյ հայրութեանդ...
138. 138ա-9ա Յորմէ հասցէ գիր անիծից եւ բանադրանաց...
139. 139ա-40ա Յանձնէ եղկելոյս եւ սուրբ արժանաւոյն
իմոյ...
140. 140ա-3բ Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան... Գրեցաւ օրհնութեան եւ յորդորանաց եւ իմտատիյական կոնդակս ՌՄԾ.
(1801), յունվարի Ա.
...
141. 144աբ Յորմէ ժամանեալ հասցէ գիր օրհնութեան... Գրեցաւ
օրհնութեան եւ կանոնադրութեան եւ պատուէրի կոնդակս ի ՌՄԽԳ. (1794) թուին հայոց եւ
յուլիս ամսոյ Է. ...
1752-1806 թթ. Կոստանդնուպօլսից առաքուած պատրիարքական նամակների, կոնդակների,
շրջաբերականների պատճէններ են: 1ա-66բ՝ Յակոբ արքեպիսկոպոսի, իսկ 66բ-144բ՝ Գրիգոր
արքեպիսկոպոսի նամակներն են. ուղղուած են տարբեր քաղաքների, եկեղեցիների, քահանաների,
առանձին մարդկանց: Նամակների մի մասն անհասցէ է, մի քանիսն էլ՝ հայատառ թուրքերէն
(53աբ, 53բ-4ա, 59աբ, 68աբ) են:
Դ. 145ա-52ա [Կոնդակ] – Ո՜հ եւ ո՜հ
աղեաց գալարելոյ... Գրեցաւ օրհնութեան եւ յորդորանաց եւ իմտատիյական կոնդակս ՌՄԾ.
(1801), յունվարի Ա., առ դրան Սրբոյ Երուսաղէմայ հրաշալի
աթոռոյն:
Երուսաղէմի Սրբոց Յակոբեանց վանքի նիւթական ծանր կացութեան, նրան դրամապէս օժանդակելու
անհրաժեշտութեան մասին:
Տե՛ս Յասմիկ Ստեփանեան, Ցուցակ հայերէն ձեռագրերի հայատառ թուրքերէն նիւթերի եւ հայատառ
թուրքերէն ձեռագրերի, Երեւան, 2008, էջ 54:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (Ստացողի,
ԺԹ. դ., շղագիր) Ընդ ձեզ եւ երկնաւոր խաղաղութիւն յԱստուծոյ Հօրէ ամէնակալէ եւ ի Տեառնէ
ուսէ Քրիստոսէ եւ ի Հոգւոյն Սրբոյ կենարարէ, եւ առատածաւալ պարգեւատուէ եւ ամենունա
շնորհաբաշխ բարերար մարդասիրէ, որ հեղաւ ի սուրբ վայելչազարդ մայրաքաղաքս յԵրուսաղէմ, ուստի տարածեալ
օրհնեցան բոլոր ամ[ենայն] տիեզերք եւ եւս միշտ եւ հանապազ եւ ամենայն ժամու գետօրէն
յորդահոս անսպառ խաղացմամբ եւ աղբերաբար առատապէս ծաւալմամբ հեղեալ ծաւալեսցի, եկեսցէ
իջցէ ի վերայ ձեր եւ օրհնեսցէ զձեզ զամենեսեան, հոգւով եւ մարմնով, տամբ եւ բոլոր ընտնեօք,
որդուվք եւ դստերք, զարմօք եւ զաւակօք, ընչիւք եւ ապրանօք, սիրիլեօք եւ բարեկամօք,
հողովք եւ ջրովք, առօք եւ տարօք, վարօք եւ ջաստակօք, այգեստան եւ անդաստանօք, եւ
ամենայն բարեաց արդար գոյականօք, սկիզբին որոյն եւ ի կատարածի նորին, կրկին կենօք եւ
երկու աշխարհօք եղիցի միշտ աստուածային անճառելի օրհնութիւնն եւ անհատակուն բիւր բարութիւնն
եւ առատապարգեւ գթութիւնն եւ ողորմութիւնն ի վերայ հոգոց եւ մարմնւոց ցերոց, եւ այնու
օրհնեսցէ զձեզ բարերան Աստուած, որ ազ երեք անցանէ ա[ն]զրաւ յաւիտենիւ. ամէն: Եւ ընդ
աստուածապարգեւի օրհնութիւն գրոյս ծաներուք վերոյգրեցեալ օրհնեալ զաւակունք մօրս
լուսոյ՝ Սրբոյ յԵրուսաղէմիս, ո՜հ,
ո՜հ: Դեկտեմբերի 18ին ստացայ զայ տետրակս ի վայելս իմ, յունիսին 30 9000:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի մէջքին փակցուած թերթին՝ «Նամականի, 4», Աա՝ «Հմր 227/2614, 1762 – Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2615
ԳՐԻԳՈՐ ԱՍՏՈՒԱԾԱԲԱՆ, ՃԱՌՔ ԱՌ ՆԱՒԱՐԿՈՒԹԻՒՆ
ՏՓԽԻՍ |
ՌՄՂԹ. – 1850 |
ԳՐԻՉ՝ Ստեփաննոս Դէմիւրճօղլենց: ՍՏԱՑՈՂ՝ Կարապետ արքեպիսկոպոս:
ԹԵՐԹ՝ 92+2 (երիցս՝ թ. 30). չգրուած՝ 1ա-2բ, 5բ, 30զ, 91բ-2բ (գրչի էջակալում՝ 1-178, որ է՝ 3ա-91ա): ՊՐԱԿ՝ 12+2x 8+2x 10+4+1x7 (6՝ 10)+2x6+16+2: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, ճնշադրոշմով՝ թ.
1-37 (ոճաւորուած բազմանկիւն շրջանակ, որի ներսում)՝ «SUPERFIN». թ. 37-44՝ բոլորակի մէջ զինանշան՝ երկգլխանի թագակիր արծիվ, ներքեւում ճիւղեր եւ մակագրութիւն՝ «Ղ. Խ.
ծ. թ». թ. 45-91՝ բոլորակի մէջ թագապսակ երկրորդ բոլորակն, որի ներսում էլ՝ E3C, տակը մակագրութիւն՝ «Е3 C: B. Г. Л. У. Е. Сергиевской»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26x20,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(21x22,5): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 8ա): ՏՈՂ՝ խառն՝ 24-31: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը եւ կազմի անկիւնները կարմիր կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ. աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտով ցօղուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա + Բ, դեղնաւուն թուղթ, չգրուած:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
մէջքի կաշին մաշուած, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-91ա Գրիգորի Աստուածաբանի Առ նաւարկութիւնն
Տե՛ս ձեռ. 823, 1ա-171ա: 1/3ա-7ա: 2/7բ-12ա: 3/12ա-17ա: 4/17ա-20ա: 5/20ա-2ա: 6/22ա-9բ: 7/30ա-4բ: 8/34բ-66ա: 9/66ա-79բ: 10/79բ-86բ: 11/86բ-91ա:
Լուսանցներում՝ սրբագրութիւններ,
լրացումներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
91ա Ի վայելումն
նորին բարձր սրբազնութիւն տեառն Կարապետի սրբազան
արքեպիսկոպոսի եւ ասպետի, աշխատասիրեալ արտագրեցի զայս ի յօրինակէ խոնարհ ծառայ նորին
Ստեփաննոսս Դէմիւրճօղլենց ի
20ն մայիսի 1850 ամի, ի ք. Տփխիս:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ պհպնկ Աա սեւով շրջանակ, մէջը թագապսակ զինանշան,
եզրերին՝ “ Печ. Ахалцыхской градской
полиции”:
ՆՇՈՒՄ՝ մէջքին
փակցուած թերթիկին՝ «Գր. Աստուածա[բանի ճառք առ նաւարկութիւնն]», Աա՝ «Հմր
219/63, Հմր
229/2615, 1850 - Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2616
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած է 2 տարբեր ձեռագրերից)
ՌՄԺԶ. – 1767 կամ
յետոյ |
ԹԵՐԹ՝ 127: ԿԱԶՄ՝
դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ+ԳԴ՝ չգրուած
թուղթ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ կամ՝ «REAL»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին մաշուած, կեղտոտուած, Ա. փեղկի ստորին եզրի կաշին՝ թափուած, աստառ չունի: Երկու
ձեռագիրն էլ, հաւանաբար, գրուած են նոյն գրչի ձեռքով:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
ԺԸ. դ. |
ԹԵՐԹ՝ 75 (թ.
1-75. ունի գրչի էջակալում՝ 1-142, որ է՝ 1ա-72բ). չգրուած՝ 72բ, 74ա-5բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Զx12+3:
ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26x19,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (20x14): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 9ա):
ՏՈՂ՝ 25:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թ. 72՝ վնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-73բ Վիպասանութիւն պատմութեան վասն գալստեան իմոյ ի
Սուրբ Էջմիածին եւ վասն վախճանի Աբրահամու սրբազան կաթուղիկոսին Բաղիշեցւոյ՝ դիտին
Տարօնոյ, եւ վասն անցիցն եւ վշտակրութեան իմոյ, եւ վասն գալստեան Թահմազ խանին ի
Կենճէ, ի Ղարս եւ Արարատ, եւ վասն պատերազմին եղելով ընդ օսմանցիս ի դաշտն Եղուարդայ
եւ զրաւ նորին
Տե՛ս ձեռ. 1674, 6ա-63բ: ա/1աբ: բ/1բ-2բ: գ/2բ-3բ: դ/3բ-4բ: ե/4բ-5բ: զ/5բ-7ա: է/7ա-8բ: ը/8բ-9ա: թ/9աբ: ժ/9բ-10ա: ժա/10ա-2ա: ժբ/12աբ: ժգ/12բ-3բ: ժդ/13բ-5բ: ժե/15բ: ժզ/16ա-7ա: ժէ/17ա-8բ: ժը/18բ-9ա: ժթ/19ա-20ա: ի/20աբ: իա/20բ-1ա: իբ/21ա-2ա: իգ/22ա-3բ: իդ/23բ-5ա: իե/25ա-6բ: իզ/26բ-9ա: իէ/29ա-30ա: իը/30ա-1բ: իթ/31բ-2բ: լ/32բ-4բ: լա/34բ-5ա: լբ/35ա-6բ: լգ/36բ-9բ: լդ/39բ-40բ: լե/40բ-2ա: լզ/42ա-3ա: լէ/43ա-4բ: լը/44բ-6ա: լթ/46բ-8բ: խ/48բ-50ա: խա/50աբ: խբ/50բ-3ա: խգ/53ա-4ա: խդ/54ա-6ա: խե/56աբ: խզ/56բ-8ա: խէ/58ա-60ա: խը/60ա-3ա: խթ/63ա-4ա: ծ/64-ա: ծա/66ա-9ա: ծբ/69ա-70ա: ծգ/70ա-2ա:
Յաւելեալ ունի «Ցանկ վիպասանութեան»՝
73աբ:
Տե՛ս Աբրահամ Կրետացի, Պատմութիւն,
Երեւան, 1973, ձեռ. c:
– 72ա Հայատառ թուրքերէն 3 քառեակ:
Նադիր շահի օրոք
հատուած ոսկեդրամի, կնիքի, յաղթանակի գրութեան հայատառ պարսկերէն տարբերակները՝
ա. Սիգքէ ինէ
Սիգքէի պէր զէր
քեարթ նամի սալթանաթրա դէր ճիհան,
Շահեդին նադիր
Ղուլի Իսքենդերի սահիպգրան:
(PwՆսC) ռՆսC ռեՎ)
ՅDՌV ok Co PՆ…կv վճDյ kpԻ oq pF ՍC ռեՎ)
Ձեւակերպումը
հետեւեալն է՝
Ոսկու վրա հետեւեալ
ձեւակերպումը տուեց իր իշխանութեանը աշխարհում
Հաւատի շահ, Ալէքսանդրի
պէս փառաւոր Նադիր Ղուլի:
բ. Մէօհեւրն է
Նիկինի տէօլվէթի
դին րաֆթէ պուդ չուն ազ ճայ
պէնամի Նադիրի
Իրան ղերար դադ խուտայ
pՌճ
ՍDV qC ՅշZ kշF ռOԷo նսk PԿՇk նՎխյ
ՍClh kCk oCpԹ
ՅCpսC ՍokDյ ՃDՆF
Կնիքն է՝
Պետութեան փայլը
մարել էր, երբ մի տեղից
Աստուած Նադիրի
իշխանութեան տակ հաստատեց Իրանը:
գ. Ֆաթիելէմէն է
Փատիշահի մէմալեքի
իրան զէլլի սուպհան Նատիրի տէվրան ֆաթիէ
ռճDՆeOԷ
ռeNDԷ ՅCoՇk ՍokDյ
ՅDeG) ծm ՅCpսC ԼԿDՄճ ՋDzkDJ
Ֆաթհ-նամէն (Յաղթանակի
գրութիւն) է
Իրանի երկրի շահ,
Աստծո ստուեր, միշտ յաղթող Նադիր:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Աա՝ «գգգրիչ»:
ՆՇՈՒՄ՝ Մէջքին
փակցուած թերթին՝ «Աբրահամ կաթողիկոսի Կրիտացւոյ Պատմագրութիւն», Աա՝ «N 239/2616, ԺԸ., Մ. եպս.», «Ի գրեաց Սարգիս
արքեպիսկոպոսի Ջալալեան, Աբրահամ կաթողիկոս Կրետացի»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
ՌՄԺԶ. –
1767՞ |
ԹԵՐԹ՝ 52 (թ. 76-127). չգրուած՝ 125բ-7բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Դx12 (Գ, Դ՝ 13)+2: ՆԻՒԹ՝ թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26x19,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն
(20x14): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 78ա): ՏՈՂ՝ 25:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թ. 100՝ վնասուած, պհպ. Դ՝ պատռուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Բ. 76ա-125ա Վէմ գայթակղութեան, շարադրեցեալ յԻլիայ
Մինեադիսէ՝ եպիսկոպոսէ Քալավռիդացն վիճակի, ի խնդրոյ ուրումն իշխանի, եւ թարգմանեցեալ
ի յունացն ի հայս յամի տեառն 1767 եւ Հայոց ՌՄԺԶ. (1767), իսկ յունվարի 31:
– 76բ-125ա Վէմ գայթակղութեան, այսինքն՝ սկիզբն
եւ պատճառ պատառման երկուց եկեղեցեացն արեւելականի եւ արեւմտականի – Խնդրեցեր
յինէն, ով իշխան փառաւորագոյն... Ահա այսպիսի կերպիւ մնայ մինչեւ ցայսօր պատառումն
ընդ մէջ եկեղեցեացն, որ եւ միացուսցէ անլոյծ կապիւ՝ շնորհ ամենասուրբ Հոգւոյն. ամէն:
Լուսանցներում արաբական թուահամարներով բաժանուած է 1-57 հատուածների:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս
Տիտղոսաթերթ՝ 76ա. սա կարելի է համարել եւ՛ որպէս թարգմանիչ-գրչի, եւ՛ որպէս գրչի յիշատակագրութիւն.
ըստ այսմ էլ՝ գրչութեան թուականի հարցականը:
ՆՇՈՒՄ՝ Գա՝
«105 Թումայ», Դա՝ «109, 53-54 փափերու»:
2617
ԿԻՐԱԿՈՍ ԳԱՆՁԱԿԵՑԻ, ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ԺԱՄԱՆԱԿԱՑ
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 105 (գրչի էջակալում՝ 1-211, որ է՝ 1ա-105ա): ՊՐԱԿ՝ Ա-Ժx12 (Ա, Դ, Զ՝ 10, Ժ՝ 3): ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ ոճաւորուած բոլորակ, որի ներսում ետեւի թաթերին կանգնած ինչ որ կենդանի: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25,2x17,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (21x13,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 30ա): ՏՈՂ՝ 31-32: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ սեւ կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ. աստառը դեղնաւուն թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+ԲԳ, դեղնաւուն չգրուած (ԲԳ) թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ երկու ճիւղ, որոնց միջեւ «M», նաեւ՝ թագ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր, կենդանագիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, վնասուած, Ա. փեղկի կաշին ստորին մասում մասամբ քերծուած-պոկուած, անկիւնների կաշին մաշուած-թափուած, լուսանցակողերը՝ մասամբ գունաթափ, թ, 23՝ հիմքից մասամբ անջատ, թերթերին խոնաւութեան եւ աղտոտուածութեան զանազան հետքեր, մասնակի նորոգուած ԺԹ. դ-ում:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-105բ Համառօտ պատմութիւն ժամանակաց ի սրբոյն
Գրիգորէ մինչեւ ցյետին աւուրս թեւացեալ, արարեալ Կիրակոսի ընտրեալ վարդապետի ի մեծահռչակ
ուխտն Գետկայ
Տե՛ս ձեռ. 1518, 181ա-260բ: Նախերգան/1ա-2բ: ա/2բ-30ա: բ/30ա-40բ: գ/40բ-2բ: դ/42բ-3բ: ե/43բ-7ա: զ/47ա-8բ: է/48բ-9ա: ը/49աբ: թ/49բ-51ա: ժ/51ա-4ա (այս գլուխը բաժանուած է երկու մասի՝ 51ա-3բ,
53բ-4ա): ժա/54աբ: ժբ/54բ-5բ: ժգ/55բ-7ա: ժդ/57ա-8բ: ժե/58բ-9ա: ժզ/59ա-60ա: ժէ/60աբ: ժը/62բ-2ա: ժթ/62աբ: ի/62բ-4ա: իա/64աբ: իբ/64բ-6ա: իգ/66աբ: իդ/66բ-9բ: իե/69բ-70ա: իզ/70աբ: իէ/չիք: իը/71աբ: իթ/71բ-3ա: լ/73ա-4ա: լա/74ա: լբ/74բ-5բ: լգ/75բ-6բ: լդ/76բ-7ա: լե/77ա-8բ: լզ/79ա: լէ/79ա-80ա: լը/80աբ: լթ/80բ-1ա: խ/81աբ: խա/81բ-2ա: խբ/82ա-4ա: խգ/84ա-7բ: խդ/87բ-8ա: խե/88ա-9ա: խզ/89ա: խէ/89ա-90ա: խը/90ա-2ա: խթ/92աբ: ծ/92բ-4ա: ծա-ծբ/չիք: ծգ/94ա-5ա: ծդ/չիք: ծե/95ա-6ա: ծզ/96աբ: ծէ/96բ-7բ: ծը/97բ-9բ: ծթ/99բ-101ա: կ/101ա-2բ: կա-կգ/չիք: կդ/103ա: կե/103-5բ:
Ձեռագրում առկայ գլխակարգութիւնը
մայր օրինակի եւ տպագրի գլխակարգութեանը չի համապատասխանում՝ հիմնականում ձեռագրում
որոշ գլուխների բացակայութեան պատճառով:
Տե՛ս Կիրակոս Գանձակեցի,
Պատմութիւն Հայոց, Երեւան, 1961. ձեռ. g:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
62բ Տէ՛ր Յիսուս,
ողորմեա՛յ կրչիս:
74ա Տէ՛ր Յիսուս,
ողորմեա՛յ այս գրչիս իմում:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Պհպ. Աա
(1837 թ., շղագիր) Կիրակոս պատմագիրս
այս է պայծառափայլ կնեազ Իւան Զախար[ի]չին՝ ողորմած
տեառն իմոյ, զոր ետ ինձ ընթեռնուլ՝ ի կենդանութեան իմում, եւ զկնի մահուանս է կրկին
ընդ իւր բարձր իշխանութեան: Ս. վարդապետ, միաբան Սանահնի սրբոյ վանից: 1837, ի 4 յուլիսի:
Ս. վարդապետ, միաբան Սանահնի սրբոյ վանից:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա, 105բ. սեւով ութանկիւն շրջանակ՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ / ՄԱՀՏԵՍԻ
ՏԷՐ / ԱԲՐԱՀԱՄ / ՌՃՁԶ. (1737)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա. կազմաստառ՝ «ասորի, սուրմակ բրքիշու թուէլ», 84բ՝ «Հատ.,
ԶԶԶ. ՑՑ», 105բ՝ «գդդեզէըթժիլխծկհձղ»: «Աստուած մի՛ ասցէ ա երկրում, որ խէր բան լին
այս անում գրէն իւրեանց խետ/// ուրն զավալչի նման, ամայ ուր դաս/// ուրիշի գրել տայ
խաւատն պախի:/// իէլ/// մանիէլ, Տարածիէլ՝ սուրբ հրեշտակ եղբայր/// սուրբ հրեշտակ
եղբայր/// ելի, սուրբ հրեշտակ եղբայր///, սուրբ հրեշտակ, պահապան լե՛ր ծառայի Աստուծոյ
Բարսեղ:
105բ
Վրացերէն. ԺԹ. դ., մԽեդրուլի, 1ա. «ათორფრისა შეყვანილობა»՝ «երկոտասանեգոյնի ներքսածութիւն»,
105բ. «უფალო რ-ჟ მ///
ტყიერად /
შიო შარაღუთათესა არის ეს წიგნი»՝ «Տէր երբ/// Շիո Շարաղութաթէ է այս գիրք»
(ըստ Բեռնար Ուտիէի):
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 49բ՝ թռչուն, 104բ՝ կենդանի ինչ, հովազ:
ՆՇՈՒՄ՝ Աա՝
«Հմր
243/2617, ԺԷ. դ.»:
2618
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգորիս երէց: ՍՏԱՑՈՂ՝ Խաչատուր արքեպս.:
ԹԵՐԹ՝ 272. չգրուած՝ 1բ, 9բ, 10բ, 104բ, 272բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԵx12 (Ա, Ժ, Ի, ԻԵ՝
10, Ը՝ 11, ԺԸ՝ 5): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25,5x19,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն
(19x14): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 127ա): ՏՈՂ՝ 29: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի,
դռնակով, միջուկը տախտակ. աստառը դրոշմազարդ շագանակագոյն կտաւ. լուսանցակողերը՝
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ + ԴԵԶ, դեղնաւուն չգրուած թուղթ (Ի դ.):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 110բ, 141բ, 168ա, 185բ, 199ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, վարդագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան
ըստ Մատթէոսի, ԺԲ. 4-11, 14-20: Թ. դ.: Բ՝ սկզբ., ստացուած մէկ թերթի ընդլայնակի հատումով,
եզրահատուած՝ բնագիրը վնասուած: Մագաղաթ, 23,5x18,3, երկսիւն (19,5x17), բոլորգիծ երկաթագիր
(նմուշ՝ Բա), տող՝ 9-11: Կարդալ՝ Աբ-Աա. «[Բայց միայն] քահանայից... [Եւ զպատրոյգն]
առկայծեալ»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. լուսանցակողերը
գունաթափ, պատառիկ-պահպանակը վնասուած, խունացած, կեղտոտուած, թ. 1-93՝ վերին մօտ 4/5 մասը թափուած, նորոգման դեղնաւուն
թղթով լրացուած, թ. 115, 265՝ վնասուած, թերթերին խոնաւութեան եւ աղտոտուածութեան
զանազան հետքեր. նորոգուած Ի. դ.ում, վերակազմուած է հին ու նոր կաշիով, նոր կազմաստառով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-202բ [Եւսեբի Պատմագիրք եկեղեցական]
Տե՛ս ձեռ. 1726, 2բ-151ա: 1/1ա-21բ: 2/21բ-42բ: 3/42բ-71բ: 4/71բ-93բ (վջ.՝ «[ծնո]ւնդս մարդկան եւ [ուս]ուցանեն մարդոյ
ի հրա[ժարել]: Տպ. էջ 310): 5/94ա-109բ* (սկ.՝ «[Սր]բելոյն մարդկան այսոց պղծոց»:
Տպ. էջ 357): 6/110ա-40բ: 7/140բ-67բ: 8/167բ-85ա: 9/185ա-98բ: 10/199ա-202բ:
*104ա «Յայսմ վայրի
թուղթ է անկեալ յօրինակէն: Եւ զորքանն ոչ գիտեմ»:
Տե՛ս Եւսեբիոս Կեսարացւոյ
Պատմագիրք եկեղեցւոյ, Վենետիկ, Սուրբ Ղազար, 1877 թ.:
Բ. 202ա-43ա Պատմութիւն Տարօնոյ, զոր թարգմանեաց Զենոբ Ասորի
եպիսկոպոսն
Տե՛ս ձեռ.
1328, 242ա-333բ: ա/203աբ: բ/203բ-9ա: գ/209ա-18ա: դ/218ա-2բ: ե/222բ-5բ: զ/225բ-32ա: է/232ա-8բ: ը/238բ-41ա: թ/241ա-3ա:
Տե՛ս տպ. Յովհան Մամիկոնեան, Պատմութիւն Տարօնոյ, Երեւան, 1941:
Գ. 243ա-53բ Պատմութիւն յաղակս սրբոյ խաչին, որ Հացունեաց կոչի,
թէ որպէս դարձաւ ի Պարսից աշխարհէն խաչն աստուածընկալ, եւ մասն ընկալեալ տիկնոջն Սիւնեաց – Եւ
եղեւ յետ թագաւորելոյն Մօրկա արքային Հոռոմոց... Իսկ սորա աւուրս յայտնեցաւ սուրբ խաչն,
որ ի Վարագ, եւ էր թվական հայոց Ճ. եւ Բ., եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
Տպ. տե՛ս «Արարատ»,
1888/Է., էջ 399-404:
Դ. 253բ-6բ [Մեկնութիւն նշանագրոց Հայոց]
ա. 253բ-4ա [Տառք Հայոց] – Ա բ գ դ զ
թ ժ. Ադաջական են ամենայն իրս... (հմմտ. ձեռ. 599, 33ա-4ա).
բ. 254ա-5ա [Իմաստք այբուբենից] – Այս են իմաստք
այբուբենիս...
գ. 255աբ [Դ. գիրն. ձայնաւորք] – Այս գրերս աւելաւ
ի Մեսրոբա... (հմմտ. ձեռ. 599, 37ա-41բ).
դ. 255բ Զգրոց մեկնութիւն յօրինակէդ իմասցիս. Ո՞վ եհան
գիր Հայոց – Յորժամ սուրբն Սահակ հայրապետ Հայոց եւ հայերէն եդաւ դպրութիւն...
(հմմտ. ձեռ. 599, 41բ-2ա).
ե. 255բ-6բ Յաղակս ձայնից, թէ ուստի գտաւ – Երանելոյն
Բարսեղի յաղակս ձայնից...
(ձեռ. 599, 42ա-6բ)
Ե. 256բ-61ա [Մովսիսի Խորենացւոյ] Վասն աշխարհագրութեան – Յաղակս աշխարհագրութեան
ոչ ինչ գտանեմք... Ունի եւ բագինս Բ., մինն կոչի Աղէքսանդրոյ, եւ միւսն՝ Կեսարիոյ:
Զ. 261աբ [Քաղաքք եւ շինողք նոցա] – Ամասիայ
թագաւորն զՄսիս շինեաց... Կոստանդիանոս Կոստանդնուպօլիս նորոգեաց:
Է. 262ա-71բ [Վարդանայ Արեւելցւոյ] Աշխարհացոյց է այս
Տե՛ս ձեռ. 20, 251ա-7ա: ա/262ա-3ա: բ/263աբ: գ/263բ-7բ*: դ/267բ-71բ:
*264բ «Անմեղադիր լինիք,
Գ. օրինակ կայր առաջի. մինումն կայր՝ Բ.սումն չկայր, Բ.սումն կայր՝ Ա.ումն չկայր»:
Տե՛ս Աշխարհացոյց Վարդանայ
վարդապետի, Փարիզ, 1960:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
22ա Զերջանիկ
ընդրեալ եւ անւանի վարդապետն
զաթոռակալն արհի զեպիսկոպոսն զտէր Խաչատուրն յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս Աստուած, եւ զգծողս նորա հետ, եւ զծնօղս նորա եւ զայլս նոցա հետ ի դասս արդարոց
եւ զիմս նոցա հետ ի դժոխոցն ի զատ եւ արքայութիւնն պէտ:
109բ Զստացօղ
սուրբ գըրոցս
զԽաչատուր քաջ
|110ա| րաբուբապետն եւ զարհի զեպիսկոսպոսն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք,
եւ ինձ՝ անարժան Գրիգորիս գծողի,
եւ ծնօղաց իմոց եւս եւ առ ամենայն հաւատացելոց Քրիստոս ողորմեսցի. ամէն:
140բ Զստացող
լուսազարդ սուրբ տառիս՝ զերանեալն եւ զերանաշնորհ վարդապետն եւ զարհիեպիսկոպոսն զտէր
Խաչատուրն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս
Աստուածն ամենայնի. ամէն (նման՝ 185ա, 198բ, 261բ):
167բ Զերանեալն
եւ զզարդարեալն ամենայն առաքինութեամբ եւ պէսպէս աստուածազարդ շնորհօք լցեալն զտէր
Խաչատուր վարդապետն եւ
զարհիեպիսկոպոսն՝ զստացող աստուածախօս տառիս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս Աստուածն ամենայնի.
ամէն: Եւս առաւել անարժան Գրիգորիս գծողի
մեղաւոր իրիցի Աստուած ողորմի ասացէ՛ք ինձ եւ իմ ծնօղացն. ամէն:
271բ Այլ եւ զհոգեւոր
դասս կրօնաւորական եղբարցս, մանաւանդ թէեւ զհայրս զմիայնացեալսն ի տանց, զհեռացեալս
յընդանեաց
եւ ի մեկնեալս աշխարհական հոգոց՝ զսիրողս սրբութեանց եւ զեղբայր առաքինութեանց օրհնեսցէ
Քրիստոս Աստուածն մեր եւ պահեսցէ անթառամ ծաղկօք վարուց սրբութեան, ի պատիւ, ի փառս
եկեղեցոյ եւ ի յամօթ բանսարկուին, եւ յետ աստեացս ընդ ճգնաւորացն դասակեսցէ: Նա եւ
համշիրակ եղբարցս դասս սրբազանիցդ զգրոց աշակերտեալ անձինդ, որ ծարաւիդ էք ի ջրոյն
կենաց, տացէ ձեզ ինքնին ըմբել զուխս փափկութեան, մինչ զի եղիջիք իւրաքանչիւր ի շնորհաց
հոգոյն բաժանեալ, որով անմտաց ըստ թարգմանութեան տան ջուր կենդանական իմաստից, անաղտ
բղխմամբ պարագայից եւ երկար ամօք կրթիլ ձեզ ի մամուլս առաքինութեան եւ ի հրահանկս իմաստից, ժամանիլ
ի բարիոք աւարտն, ի փառս հանդերձեալ կենաց. ամէն: Այլ եւ քահանայք եւ փակակալք եղիցին
արթունք եւ պատրաստք լապտերօք բարեգործութեան, զ'ի գալ փեսային արժանասցին մտից առագաստին.
ամէն: Այլ եւ զկամարակապ հաստատութիւն եւ անդրթուելի զօրութեեամբ կացցէ դշխոյ
ընդ աջմէ Քրիստոսի ի հերքումն դիւաց, ի բժշկութիւն հիւանդաց/// (թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
272ա (ԺԸ դ.,
անարուեստ նոտրգիր) Մայիս Ժ. օրում տէր Յակոբ եկաւ իմ տուն մինչեւ մէկ տարի վաղդայ Ե. ղուրուշ քրայ, Ա. ղուրուշ
հասաւ Է. շաի ժամ ԻԳ. (23) փարայ էլ ԺԳ. (13) փարայ եղ Ը. վոյել, Բ. լիդր ալուր:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Գա՝ «»Առաքել, Յակոբ հան, 10ա (շղագիր)՝ «/// իւղ///
ուն օծէ/// Քրիստոս թագաւ/// եայ արքայ/// երկնից մեյսինիկի (?) ողորմեա՛յ մեզ կեցուցիչ:
Հաւիկ մի պայծառ տեսի աննման: Հաւուն, հաւուն արդնացեալ, դիտելօվ զհեթանոսս, ձայնէր
ձայ[ն]էր տատրակի սիրայսնոյն սիրելի: Դարձի՛ր դարձի՛ր սոմնացի հօժանեաւս իմ: Ես՝ Ըստեփա[նոսս]
գրեցի այս գիրս»: 104ա՝ «նոյն բնագրի 5 տող արտագրութիւն յետագայ ձեռքով», «Յայսմ
վայրի թուղթ է անկեալ յօրինակէն: Եւ զորքանն ոչ գիտեմ», 104բ՝ «իսկ եպիսկոպոսքն, որ
էին ի կողմանս Ասիայույ փութայ պահել զսովորութիւնն, Վարդան վարդապետին յշատատաաաաաաաա»,
128բ՝ «աբգդեզ, ադդւ, աբգ, բգդեզէըթ, ի նուաստ Յակոբ էմ է, ի նուաստս աբ, աաաբգգդե»,
200ա՝ «ՋՋ», 203ա՝ «եւ ի նրաան, ան, եւ դժոխոց դրունք խորտակացն, ւ ան ին անանանս,
աաելուցն», 203բ՝ «մարգ, անին», 204բ՝ «Քրիստոս Աստուած, Քրիստոս Աստուած մեր, որ որ
վասն մե, աաբգդեզէըթ, աաբգդ, անին, աաբագդեզէըթ, անբգդե», 205ա՝ «աբգդեզէըթժիլ, աաաաաաաեաաաաե»,
206ա՝ «անին, անանանանանա», 206բ՝ «ինչ ինիա ինձ ինչ կամիք», 207ա՝ «անին, անինսանին»,
210բ՝ «անգրչագիր, անին գրչ», 211ա՝ «անուն Աստուծոյ մի սնե գրչագ գրչար ան», 214ա՝
«սնի, աանննն նննն»:
ՆՇՈՒՄ՝ Աա,
1ա՝ «2618», Գա՝ «263/2618», 1ա՝ «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», Եբ՝ «Վերակազմուած է հին ու նոր կաշիով,
նոր կազմաստառով: Գլխ. վերականգնիչ՝ Ա. Խաչատրեան:
Երեւան, 1974 թ.»:
2619
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՀԱԼԷՊ |
ՌՀԹ. – 1630 |
ԳՐԻՉ՝ Աստուածատուր սրկ. (1ա-166բ, 181ա-223ա), Առաքել (167ա-81ա)*: ՍՏԱՑՈՂ՝ Արիստակէս վրդ. Խարբերդցի: ԹՈՒՂԹ ԿՈԿՈՂ՝ Մուրատ:
* Առաքել գրչի գրած մասը կարող է աւելի քիչ լինել:
Թերթ՝ 224. չգրուած՝ 52բ-3ա, 223բ: ՊՐԱԿ՝ 1+Ա-Իx12 (Ա՝ 10, ԺԴ՝ 11, ԺԵ՝ չիք, ԺԶ՝ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագ, վրան՝ վեցաթեւ աստղ, վրան՝ մահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (17,5x12,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 7ա): ՏՈՂ՝ 27: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ. աստառը կապոյտ կտաւ, լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 3ա: Ճակատազարդ՝ 2ա: Լուսանցազարդ՝
բուսական, թռչնային: Զարդագիր՝ հանգուցագիր:
Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, նարնջի:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան
ըստ Յովհաննու, Բ. 10-21, Դ. 1-16: Ժ. դ.: ԱԲ+ԳԴ, ստացուած երկու կից թերթերի երկայնակի
եւ լայնակի հատումով՝ բնագիրը վնասուած: Մագաղաթ, 24,2x17,5, երկսիւն (ԱԲ՝
17x16,5, ԳԴ՝ 22x12,5, 17), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Բա), տող 11, 15: Կարդալ՝
Դբ-Գա-Գբ-Աա2-Աբ-Բա-Բբ-Դա-Աա1-Դա2. «Յառաջ[ագոյն] պաշտէ... Ե՛րթ, կոչ[եա՛] զայր ք[ո
եւ եկ] այ[սր]»:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցազարդ՝ բուսական: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին մաշուած, 3ական կապիչներն ու գամերն ընկած, Ա. եւ Բ. փեղկերին պահպանուած մետաղէ
2 փականների հատուածներ, լուսանցակողերը՝ գունաթափ, պատառիկ-պհպ.ները վնասուած, կեղտոտուած,
խունացած, թ. 10-36, 201-2, 211-1՝ հիմքից մասամբ պոկուած, թ. 223՝ կէսից երկայնակի
կտրած-հանած, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, կարերը թուլացած, թերթերին աղտոտուածութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1աբ [Վկայութիւնք վասն քարոզութեան...] Նախերգանք – Երանելին
միայն հզօրն թագաւորն... զի կարող լինիցիմ համարձակիլ ի մեկնութիւն աստուածային մատենիս,
որ ասէ:
Բ. 2ա-166բ [Եպիփանու Կիպրացւոյ Ի սկզբնագիր Արարածոց եւ աւետարանական
քարոզութեանց, որ ըստ Ղուկայ]
– 2աբ Արդ, այս ինչ կայ ի գիրս յայս, որ է սրբոյն Եպիփանու
ցանկս – Ա. Յաղագս ըստեղծմանն յԱդամայ...
ԼԶ. Յաղագս սրբոյ խաչին Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
1. 3ա-14բ Պատմութիւն վարուց եւ սքանչելեաց սրբոյն Եպիփանու
արքեպիսկոպոսին Կիպրացւոյ – Սքանչելի այրս այս Եպիփան էր ազգաւ հրէա... եւ անսասանել
մնացեալ մինչեւ ի վախճան ի փառս ամենասուրբ Երրորդութեան՝ Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն
Սրբոյ, այժմ եւ միշտ:
2. ա. 14բ-25ա Երանելւոյն Եպիփանու արքեպիսկոպոսապետին Կոստանդեայ
Կիպրացւոյ ասացեալ ի սկըզբնակիր Արարածոց եւ
յաւետարական քարոզութեանց, որ ըստ ըՂուկայ. Յաւետիս
սրբոյ Աստուածածնին եւ միշտ կուսին Մարիամու – Աստանօր սկիզբն
արասցուք... արդարն մի՛ կործանեսցի, զի Տէր ձեռն կալու նորա:
բ. 25ա-31բ Մինչեւ ցայս վայր հանգիստ – Արդ,
մի՛ ոք ընդդէմ եկեալ իմոյ բանիցս... Փառաւորելով զԱստուած հօր եւ մօրն իւրեանց՝ Եւայի
եւ Ադամայ:
գ. 32ա-5ա Ը. Նորին ասացեալ հանգիստ Ը. – Եւ
Աբելուհի լցեալ զթիւ ամաց... օրհնէր, գովէր եւ փառաւոր առնէր զարարիչն Աստուած:
դ. 35ա-6բ ԺԱ. Հանգիստ – Եւ հրաման
ետ Նոյ որդոց իւրոց... դարձաւ Սէմ եւ եկն ի տուն իւր:
ե. 36բ-41ա Հանգիստ – Այլ եւ աւն
անդր մնաց Սեդեկ միայնացեալ... արտայայտին աստուածաբանական իմաստք աւետաբեր ճառիս:
զ. 41ա-51բ Նորին երանելոյն ասացեալ հանգիստ – Արդ,
ի թագաւորութեանն Անթիպատրեայ... եւ գովեսցուք զամենասուրբ զԵրրորդութիւն եւ զմի աստուածութիւն
յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
է. 51բ-8ա ԺԶ. Նորին ի գնալ սուրբ կուսին առ Եղիսաբեթ ազգակիցն
իւր. յԱւետարանէն, որ ըստ Ղուկասու է – Յարուցեալ Մարիամ յաւուրսն յայնոսիկ...
որում վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ, յաւիտեանս յաւիտենից:
ը. 58ա-61ա ԺԷ. Նորին Յաղագս սուրբ Մկրտչին Յովաննու – Եւ
Եղիսաբեթի լցան աւուրք... Եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որում
փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
թ. 61ա-8բ ԺԸ. Նորին Յաղագս ծնընդեանն Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ ի սուրբ կուսէն – Անըսկիզբն
Բանն յանըսկզբնական
ի Հօրէ... ի փառս ամենասուրբ Երրորդութեանն՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Սրբոյ Հոգւոյն, այժմ
եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ժ. 68բ-72բ ԺԹ. Նորին ասացեալ ի նոյն խորհուրդ. յԱւետարանէն
Ղուկա – Եւ եղեւ ընդ աւուրսն ընդ այնոսիկ... Որ է օրհնեալ ընդ Հօր
եւ Սուրբ Հոգւոյն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ժա. 72բ-88ա Ի. Նորին ի գալ մոգուցն յերկրպագութիւն Տեառն.
յԱւետարանն Մաթէոսի – Եւ ծընանելն Յիսուսի ի Բեթղէէմ... եւ սարկաւագունս քարոզելով
նոցա զՔրիստոս Աստուած ի փառս Հօր եւ Հոգւոյն Սրբոյ, այժմ:
ժբ. 88ա-91բ ԻԱ. Նորին երանելոյն Եպիփանու արքեպիսկոպոսապետին
Կոստանդեայ Կիպրացւոյ ի թլփատութիւն Տեառն ութօրեա, յԱւետարանէն, որ ըստ Ղուկասու – Եւ
իբրեւ լցան աւուրք ութ... մեզ հասանել շնորհօք Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որում
փառք յաւիտեանս. ամէն:
ժգ. 91բ-7ա ԻԲ. Երանելոյն Եպիփանու արքեպիսկոպոսապետին Կիպրացւոյ
ասացեալ ի գալուստ Տեառն ի տաճարն քառասնաւրեա եւ ի ծերունին Սիմէովն. յԱւետարանէն,
որ ըստ Ղուկասու – Եւ իբրեւ լցան աւուրք սրբութեանց նոցա... եւ նմա փառք յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
ժդ. 97ա-100բ ԻԳ. Նորին երանելոյն Եպիփանու եպիսկոպոսապետին
Կոստանդեա Կիպրացւոյ Վասն մանկանցն Բեթղէէմի եւ ի փախստեա Տեառն յԵգիպտոս. յԱւետար[ան]էն,
որ ըստ Մատթէոսի – Եւ իբրեւ գնացին նոքա անտի... ընդ որում Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն
վայել է փառք, իշխանութիւն, յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ժե. 100բ-2ա ԻԴ. Նորին Եպիփանու Կիպրացւոյ ասացեալ՝ Ի դառնալն
Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի յԵգիպտոսի եւ բնակելոյն ի Նազարէթ իբրեւ սնանելով անդ – Եւ
ի վախճանելն Հերովդի... գոհութեամբ փառաւորեսցուք զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին:
ժդ. 102ա-4բ ԻԵ. Նորին Երանելոյն Եպիփանու ասացեալ՝ Ի գնալն
Յիսուսի ի Զատկին. յԱւետարանէն, որ ըստ Ղուկասու – Եւ երթային
ծնողքն նորա... վայել է փառք, պատիւ եւ իշխանութիւն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից:
ժէ. 104բ-8բ ԻԶ. Նորին Երանելոյն Եպիփանու եպիսկոպոսապետի Կոստանդեա
Կիպրացոյ ասացեալ՝ Ի մկրտութիւն Տեառն. յԱւետարանէն, որ ըստ Մատթէոսի – Յաւուրսն
յայնոսիկ գա Յովհաննէս Մկրտիչ... ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս
եւ անզրաւ յաւիտեանս. ամէն:
ժը. 108բ-11ա ԻԷ. Նորին Երանելոյն Եպիփանու արքեպիսկոպոսին Կոստանդեա
Կիպրացու ասացեալ՝ Ի մկրտութիւն Տեառն. յԱւետարանէն, որ ըստ Մաթէոսի – Յայնժամ
գա Յիսուս ի Յորդանան... ընդ որում Հօր եւ Հոգոյն Սրբոյ վայել է փառք, իշխա[նութիւն
եւ պատիւ]:
ժթ. 111ա-4բ ԻԸ. Երանելոյն Եպիփանու եպիսկոպոսապետի Կիպրացոյ
ասացեալ՝ Ի Յովհաննոյ Աւետարանին մեկնութենէն – Աստանօր
որդին Որոտման... որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
ի. 114բ-20բ ԻԹ. Նորին Եպիփանու Կոստանդեա Կիպրացոյ եպիսկոպոսապետի
ասացեալ՝ Յաղագս մեծահրաշ եւ առաջնապարգեւ Նշան<ան>ին ի Կանա Գալիլէացւոց՝ զջուր
ի գինի փոխարկելով – Բազում աշխատութեամբ եւ մեծահաւատ սիրով... փառաւորել զՀայր
եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
իա. 120բ-2բ Լ. Նորին Երանելոյն Եպիփանու ասացեալ ըստ կարգի
բանից. յԱւետարանչեացն սրբոյ, որ
ըստ Յոհաննու – Ի վաղիւն անդր կամեցաւ ելանել... ընդ որում Հօր եւ Հոգոյն
Սրբոյ վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ, այժմ եւ միշտ:
իբ. 122բ-4բ ԼԱ. Նորին Երանելոյն Եպիփանու եպիսկոպոսապետի Կիպրացոյ
ասացեալ՝ Ի Յոհաննու յԱւետարանին մեկնութենէ, ըստ կարգի ասացելոցն – ԶԱստուած
ոչ ոք ետես երբէք...
ի Քրիստոս Յիսուս, ի Տէր մեր, որում վայել է փառք, իշխանութիւն:
իգ. 124բ-7ա ԼԲ. Երանելոյն Եպիփանու արքեպիսկոպոսի Կոստանդեայ
Կիպրացոյ ասացեալ՝ Ի քառասնօրեա պահելն Յիսուսի եւ զփորձապետն յաղթելոյ – Անեղանելի
եւ արարիչն բանն Հօր... ընդ որում Հօր եւ Հոգւոյն Սրբոյ վայել է փառք, իշխանութիւն
եւ պատ[իւ]:
իդ. 127ա-42բ ԼԳ. Երանելոյն Եպիփանու Կիպրացոյ ասացեալ Յաղագս
վերջնումն ժամանակին եւ վասն յայտնելոյ որդոյն կորստեան Նեռինն, զոր մերձ ընդ մերձ
սատակեսցէ Յիսուս հոգով – Արդ, զառանցելոց ժամանակաց... եւ զամենահզօր Հոգին Սուրբ
յաւիտեանսն եւ յայժմ յաւիտեանս եւ յանսպառ յաւիտենից. ամէն:
իե. 142բ-58բ ԼԴ. Երանելոյն Եպիփանու արքեպիսկոպոսին Կիպրացոյ ասացեալ՝ Յաղագս միւսանգամ
գալստեանն Քրիստոսի Աստուծոյ, յորժամ գայցէ փառօք իւր եւ Հօր եւ հրեշտակաց սրբոց առնել
դատաստան արդար իսկապէս արդարոց եւ մեղաւորաց՝ հատուցանելով իւրաքանչ[իւրոց] ըստ
գործոց ի փրկութիւն ամենայն հաւատացելոցս Երրորդութեան – Եւ յորժամ
եկեսցէ Որդի մարդոյ... |158ա| փառաւորեսցուք
զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին, այժմ |158բ| եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
իզ. 158բ-66բ ԼԵ. Երանելոյն Եպիփանու Կիպրացոյ արքեպիսկոպոսապետի
ասացեալ Ի փոխումն սուրբ Աստուածածնին եւ միշտ կուսին Մարիամու – Արդ,
Հոգոյն սրբոյ առաջնորդութեամբ... զոր միածինն նորա աջով իւրով օրհնեաց ի բար///:*
* Թերի, թերթեր ընկած.
166բ ստ. լս.ում. «Պակասում է 13 թերթ կամ 52 սիւնեակ: Գ. Տ[էր]-Մկ[րտչեան]»:
Գ. 167ա-212ա [Վարդանայ Արեւելցւոյ Լուծմունք ի Սուրբ
Գրոց]
Տե՛ս ձեռ. 341, 1ա–141ա: 1-2/չիք թերթերը ընկած լինելու պատճառով: 3/167ա-77բ: 4/177բ-8ա: 5/178ա-81ա: 6/181ա-3ա: 7/183ա: 8/183ա-4ա: 9/184բ–92բ: 10/192բ-4ա: 11/194ա-200բ: 12/200բ-2ա: 13/202ա-4բ: 14/204բ-8բ: 15/208բ–9ա: 16/209ա-10բ: 17/210բ-2ա: 18-27/չիք:
Դ. 212ա-5ա Թուխթ տեառն Կոստանդեայ Կաթուղիկոսի Հայոց, զոր
գրեաց առ Հեթում թագաւորն, ի յաստուածապահ դղեկես Հոռոմկլայէս, ի մայրաքաղաքն Սիս:
Պատասխանի թղթին, որ ի պապէն Հռոմայ բերաւ առ թագաւորն Հեթում, ի ձեռն լիկատին, որ
կոչէր Տիմանջ, ի թուին ՈՂԵ. (1246). գրեցաւ ի ձեռն արդիւնական վարդապետին Վարդանայ
յարմար իրին – Սո՛ւրբ թագաւոր, յառաքեալ գրոյ քո ծանեաք... ողջ լե՛ր, կրկին
թագաւորեալ, թագաւո՛ր աստուածասէր:
Ե. 215ա-22բ Դաւանութիւն հաւատոյ ուղղափառութեամբ՝ սրբոյ վարդապետին
Վարդանայ, ի խնդրոյ սրբազան կաթողիկոսին Հայոց Կոստանդեա – Ի պահանջումն
զարհուրելի խնդրոյս... ոչ իշխեմք չափել զանչափելին եւ աղաչեմք չմեղադրել մեզ վասն
այսորիկ: Ողջ լերո՛ւք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 14բ (Աստուածատուր գրչի) Զմեղապարտ
Աստուածատուր դպիր
սարկաւագս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս. թվին ՌՀԹ. (1630) ամին:
31բ Յիշեցէ՛ք
զտէր րաբունապետ Արիստակէս վարդապետն,
ստացողի սորա |32ա| փրկութիւն խնդրեցէ՛ք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ: Եւ դարձեալ յիշեցէ՛ք
զանարժան գըծողս սորա Աստուածատուր դպիր
սարկաւագս, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ. ամէն:
51բ Ստացողի սորայ
Արիստաքէս վարդապետն փրկութիւն
եւ ողորմութիւն իւր եւ իւրոցն հայցեցէ՛ք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ վայելողք սորայ: Զգծողս
սորայ սակաւագ Աստուածատուրս յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս. թվին ՌՀԹ. (1630) ամին:
58ա ԶյԱրիստաքէս վարդապետն եւ
զծնօղսն իւր եւ ըզզարմ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, ո՛վ սուրբք Աստուծոյ (նման՝ 61ա, 68բ,
72բ):
2. 174բ (Առաքել գրչի) Զմեղուցեալ
ծառայս Աստուծոյ Առաքել յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս:
178ա Որ փարթամանայք
հոգւով, յիշեսջիք |178բ| ի բարեբախտիլն ի Տէր եւ ստացողի եւ գրողի մեղաց թողութիւն
մաղթեցէ՛ք:
181ա Զստացօղ
աստուածային գաղափարիս զտէր յԱրիստակէս վարդապետն
յիշեցէ՛ք, օգտողք ի սմանէ, եւ մացառոտ գրչիս մեղաց թողութիւն խնդրեցէ՛ք եւ ասացէ՛ք,
Ամենազօրն Աստուած թողցէ զյանցանս ձեր. ամէն:
209ա Զարժանին
յիշատակի զսուրբ վարդապետն Վարդան լուսոյ
բանիցս ծագօղ յիշեա՛յ ի Տէր, ընդ նմին եւ զտէր Արիստաքէս վարդապետն յիշեա՛յ ի Քրիստոս եւ
զմեղուցեալ գրիչս զԱստուածատուրս սարկաւագ
յիշեա՛:
210բ Եւ զանպիտան
գրիչս՝ Աստուածատուրս սարկաւագ
եւ զծնօղս իմ զՄարիամ եւ զհայր
իմ կաւշկար Միրաքն յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս:
222բ Յիշատակարան. Փառք անըսկըզբանն
եւ անեղին Հօր եւ պատճառին բոլորիցս, փառք Որդոյ անկատարածի եւ անըսկըզբան ըսկսեալ
ի Հօրէ անժամանակաբար, փառք ի Հոգոյն Սրբոյ, ելօղին ի Հօրէ, բղխմամբ անհատաբար առօղին
յՈրդւոյ եւ լցօղին զեկեղեցի իւր սուրբ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Ի թվականութեանս Հայկազեան տումարիս ՌՀԹ. (1630), ի հայրապետութեանն տեառն Մովսէսին եւ ի թագաւորութիւնն
Կոստանդիանոյպօլսի սուլտան Մուրատին, ոմն յերկրէն
Խարբերթու՝ անուանեալ
Առիստակէս վարդապետ, ուսեալ
եւ հմուտ եղեալ Հին եւ Նոր կտակարանաց, եկեալ ի մայրաքաղաքս Հալապ՝ վասն Երուսաղէմ գնալու, եւ ժամանակ
ինչ աստ կեցեալ քարոզէր զբանն սուրբ Աւետարանի ի լսելիս հաւատացելոց, եւ տեսեալ զՊատմագիրս
զայս, զոր արարեալ է սուրբն Եպիփան Կիպրացին եւ ցանկացեալ
սմա, վասն որոյ մեծաւ փափագանօք ետ գրել ինձ՝ Աստուածատուր սարկաւագիս
զսուրբ Պատմագիրքս եւ զԼուծմունս, զոր արարեալ է Վարդան վարդապետի եւ այլ սուրբ վարդապետաց,
որ լի եւ անթերի ունի զՊատմութիւն ժամանակաց եւ զտնօրէնութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի
Քրիստոսի, յիշատակ իւր եւ ծնօղաց իւրոց տէր Կիրակոսին եւ Հռեփսիմէ, որ մականուն
Կուլքան կոչի:
Արդ, աղաչեմ զեղբայրսդ
մեր զամենեսեան եւ զուսումնասէր զքահանայսդ եւ զքահանայապետսդ, որք հանդիպիք այս սուրբ
գրոցս՝ ընթեռնելով կամ օրինակելով, յիշեսջիք ի մաքրափայլ աղօթս ձեր զվերոյասացեալ
զտէր Առիստակէս |223ա| վարդապետն
եւ զեղբայրն իւր զՎրդանէսն եւ զնորա
կենակիցն զՄուղալն, որ
հանգեաւ ի Քրիստոս. ետուն գրել զսուրբ գիրքս յիշատակ յիւրեանց եւ ծնօղաց իւրոց տէր
Կիրակոսին եւ Հռեփսիմէին եւ եղբարցն իւրեանց
ըՍտեփաննոսին, Խտրշահին եւ Յուսիկին եւ այլ ամենայն
արեան առու մերձաւորացն եւ Աստուած ողորմի ասողացն. ամէն:
Եւ դարձեալ յիշեցէ՛ք
զգծողս սորա Աստուածատուր սարկաւագս
եւ զծնօղսն իւր՝ զկօշկար Միրաքն եւ զՄարիամն եւ այս սուրբ
գրքիս թուխթ կօկողն
զՄուրատն, որ խիստ աշխատեցաւ.
եւ լի բերանով ողորմի մի ասացէ՛ք, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի. ամէն:
Հա՛յր մեր որ
յերկինս, սուրբ եղիցի:
Տե՛ս ԺԷ. դ-ի յիշ-ք, Բ.,
էջ 375-6, Հմր 555՝ ունի 14բ, 32ա, 209ա, 210բ, 222բ-3ա էջերինը:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 224ա* (1761 թ., շղագիր) Թիվն ԱՌԲՃԺԱ.
(1762) եւ թիւն փրկչին ՌԷՃԿԱ. (1761), ի քաղաքն Բաղդատ ես՝ Ջուղայեցի Յակոբջանի որդի
Մանուկս գրեցի: Արդ,
երես անկեալ աղաջեմ ցհնադիպողստ սորայ
ժամանակաւ՝ յիշեցէ՛ք զվերոյիշեալ հայրն իմ եւ զմայրն զԹագուհին եւ զերկոսին
եղբայրքն իմ՝ զմեծն Զաքարիայն, զմիջակն
Մարգարայն, եւ զիս՝ զկրտսեր
նոցայ եւ ձեր ծառայ ամենայնի, որ եւ դուք յիշեալ լիջիք ի յօրն ահագին առաջի ահեղ ատեանն
Քրիստոսի. ամէն:
224ա [Տաղ Մանուկի, «Մանուկ է»] – Մեղայ գոչեմ եւ զղջանամ, / Դարձեալ
կրկին նոր ջանամ, նոր ջանամ... Է զիմ պաղեալ սիրտս առ բարին / սիրով ջեռեալ ընդ չարին,
ընդ չարին:
* Առաջին սիւնակում յիշատակարանն է, երկրորդում, 7րդ տողից հետեւում է «Մանուկի տաղը»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 3ա, 222ա (ութանկիւն շրջանակ, սեւ թանաքով)՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ///
ՎԱՐԴԱՊԵՏ, 1217 (1768)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Բա՝ «աաաա, բբբ», Բբ՝ «Աակիսօն
Ասլի անուն», 1ա՝ «Քրիստոս Աստուած արի տացէ նուաստ», 50բ՝ «Ը. ունկն մտել», 224բ
(նոտրգիր) «Ո ոք զի նոր իցի իւրօք թօշակոք, ո ոք տնկիցէ այգի եւ ի պտղոյ նորա ոչ ուտիցէ,
ո՞ ոք արածիցէ զխաշն եւ ի կաթանէ խաշինն ոչ ուտիցէ...» (18 տող): «Տօն մի պակաս կա
ի յապայներն. Գոհարին եւ Ռամանոսին եւ Ծամիդէ. Ա Վ Ք ԸԶ Գ Տ Օ Տ Յ Ն Ք եւ սոյնպէս,
որպէս ի վերոյ գրեալ կայ թ. ՌՃԽԵ. (1696)», Գա՝ «Յակոբ ծառայ»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին
փակցուած թերթիկին՝ «Եպիփանու Կիպրացւոյ Պատմութիւն», Աա՝ «265/ 2619, ՌՀԹ.-1630,
Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
222բ թուաբանական հաշուարկ՝ «1079/551/1630»:
2620
ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ԵՐԻՑ ՏԻԵԶԵՐԱԿԱՆ ԺՈՂՈՎՈՑՆ
ՌՃՂԹ. – 1750 |
ԳՐԻՉ՝ Քեահեա օղլու:
ԹԵՐԹ՝ 384. չգրուած՝
33բ, 78բ, 267բ, 382ա-4բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԼԳx12 (Թ, ԻԳ, ԻԴ, Լ՝ 10, ԺԶ՝ 9, ԼԳ՝ 11): ՆԻՒԹ՝
թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25,2x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(20x12,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 18ա): ՏՈՂ՝ 17, 30: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը՝ կարմիր
կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ, լուսանցակողերին՝ հաւասարաթեւ խաչ եւ բուսական
զարդանախշ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա + Բ, սպիտակ չգրուած թուղթ, մաս կազմաստառի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
ծաղկաթուղթը մաշուած, վնասուած, թ. 1-95՝ մասամբ ցեցակեր, թ. 156-66, 374-84՝ ցեցի
անցքեր, թ. 36, 73, 254՝ վնասուած, թ. 382-3՝ հիմքից մասամբ պոկուած, ձեռագիրը խոնաւութիւն
տեսած, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, աղտոտուածութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-381բ [Համառօտ նախապատմութիւն Նիկիոյ, Կ.
Պոլսոյ, Եփեսոսի ժողովոց]
Տե՛ս ձեռ. 1776, 4ա-327ա: Ա/1ա-33ա: Բ/34ա-52բ: Գ/53ա-70ա: Դ/70ա- Նախապատմութիւնք. 70ա-8ա: 1/79ա-125բ: 2/126ա-267ա: 3/268ա-381բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
381բ Գաղափարեցաւ
գիրքս ժողովոց ի լաւ եւ յընտիր օրինակէ, ձեռամբ ումեմն դեռաբողբոջ նօտարի, որ է ձեռնասուն
աշակերտ մահտեսի Գրիգորի, յամի
ՌՃՂԹ. (1750), որ մականուամբ Քեահեա ողլու ասի:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա սեւով
շրջանակ, մէջը թագապսակ զինանշան, եզրերին “Печ.
Ахалцыхской градской полиции”:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 382բ,
383ա, 384աբ՝ խզբզոց:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 384բ արաբանիշ թուեր՝ ٤٠٠٠ ١٠, ٥٠٠٠, ٩٠٠٠, ٣٠٠, ٦٠٠, ٨٠١, ٤٠٠, ٤٠٠, ٨, ٢٠٠٠,٢٠٠٠, ١٢٣٣, ١٢٦٨٢٠٤٠٠:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին
փակցուած թերթիկին՝ «Նախապատմութիւն տիեզերական ժողովոց, 2», Աա՝ «269/2620, ՌՃՂԹ.-1750,
Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
1ա՝ «Հմր
170/82»:
2621
ՌԱՄԳԻՐՔ
ՎԱՐԱԳ |
ՌՄԽԵ. – 1796 |
ԳՐԻՉ՝ Յարութիւն Վանեցի (4ա-132բ), անանուն (133ա-6ա): ՍՏԱՑՈՂ՝ Մահտեսի Երեմիա տրց.:
ԹԵՐԹ՝ 152 (գրչի էջակալում 1-252, որ է՝ 4ա-129բ). չգրուած՝ 1ա-3ա, 133բ, 135բ, 136բ-52բ: ՊՐԱԿ՝ 3+Ա-ԺԹx8 (Ե, ԺԳ, ԺԷ՝ 6, ԺԸ՝ 7, ԺԹ՝ 12): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «EREDI TURCHI», եւ՝ թագապսակ շրջանակ՝ ներսում թռչուն, որի տակ 3 ոճաւորուած բլուր: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25,8x18,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (21,5x13,2), աղիւսակների բաժնում՝ տարբեր: ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 9ա): ՏՈՂ՝ 31 (աղիւսակների բաժնում՝ խառն): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ. աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 4ա: Ճակատազարդ՝ 31ա: Լուսանցազարդ՝
բուսական (4ա՝ վարդ), վերջազարդ՝ 13ա: Զարդագիր՝
թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, դեղին, կանաչ,
վարդագոյն, նարնջի, կապոյտ, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, լուսանցակողերը՝ գունաթափ, թ. 3-4, 28-35, 82, 111-20, 134՝ հիմքից մասամբ պոկուած, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր, աղտոտուածութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-132բ Գիրք որ կոչի Ըուամլ, արարեալ ի սրբոց վարդապետաց, սակայն է նախկին հեղինակն սորին գերերջանիկ մարգարէնն Դանիէլ
ա. 4ա-5ա Գլուխ առաջին: Ցուցմունք վեշտասան կերպից եւ անուանք նոցին են այսոքիկ – Լահեայն, խաբդլտախիլ... Արդ, այսոքիկ են կերպք, եւ իւրաքանչիւր աստեղօք գուշակէ զօրն եւ զսահաթն (3բ եւ 5ա՝ մէկական աղիւսակ):
բ. 5ա-30բ Արդ, յառաջ պարտ է իմանալ զտանց բաժանումն եւ զկերպից բնութիւն. Գլուխ երկրորդ – Առաջին տուն հօմրիէ եւ կենաց... Այս է ատաթները կերպերոյն, թէ ինչ կերպ ինչ տուն ատաթ ունի, աստիս արա՛ եզր կարմիր գիրն տունն համարքն է... (բերուած է համապատասխան աղիւսակը):
գ. 31ա-41բ Այս է մուսալեաթն յորժամ ելանէ տարեխէն՝ աթապիտախիլէն լահեայն. Պրակ առաջին. – Գուշակէ բանին վերջքն աղէկ լինայ... եւ կորուստն գտանէ, եւ պեղ միրաթէ ըռզակ տունու եւ անասուն: Վերջ:
Բաժանուած է 16 պրակների:
դ. 42ա-81բ
Խաբլտախիլին Բ. լուծ կերպերն, մեծ միզան, որ է ԺԵ. տուն (80 աղիւսակ՝ զանազան բովանդակութեամբ՝ Վասն Ջամիրին, Թագաւորի ծառայութեան, Դատաստանի, Յստակ վաստակելու, Իրք խնդրելու, Պսակի, Հիւանդի, Տղայ ուզելու, Գողցածի եւ կորածի, Ճանապարհի, Անձրեւի, ՅԵրուսաղէմ գնալու եւ այլն):
ե. 82ա-103բ
Վասն Ըռամլի վատայ տալուն – Յաւուրն
եւ շաբաթին ամսոյն եւ տարւոյն... Բայց զկատարեալն ամենայնի Աստուած գիտէ, որ եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
Բաժանուած է ԺԶ. «դռան», 98բ-9ա՝ 4 աղիւսակ ԺԵ. տան, որ է միզանն, 99բ-103բ՝ 9 աղիւսակ տարբեր բովանդակութեամբ՝ շաբաթուայ օրերի չար եւ բարի լինելու, թւերի, գոյների, ամիսների, տարիների, ժամերի եւ կենդանակերպերի վերաբերեալ:
զ. 104ա-29բ Պատմութիւն երկոտասան կենդանակերպից եւ Է. մոլորական աստեղաց – Արդ,
երկոտասան տեղիքս բաժանեցին իմաստունքն... ժխոր է բանդ, զոր առնես, լաւ է, որ գնաս
ի վայր նստես ի յաւագ, որ երթալ ուզես, եթէ չերթաս լաւ կու շահես. այսքան առ այս: Վերջ
(122ա-4ա՝ 6 աղիւսակ՝ կենդանակերպային, լուսնային, հրեշտակների անուններով):
– 130ա-2բ Ցանկ գրքոյս – Ա. Յաղագս
վեշտասան կեպից... ՃԽԹ. Վիճակ առաքելոցն: Վերջ (ունի աղիւսակներ, ցանկեր, բոլորակներ):
Ա. 133ա-6ա Արդ, շարագծեցաւ աղիւսակքս այս ռամահարութեան
նախապէս ի մղրուպցոց... (6 աղիւսակ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
132բ Արդ, գրեցաւ
գիրքս շնորհիւ ամենազօրին Աստուծոյ, ի խնդրոյ հանճարաշատ եւ նրբամիտ յարգելի մահտեսի
տիրացու Երեմիայ իմաստասիրի,
ձեռամբ Յարութիւն փծուն
գրչիս Վանեցւոյ, ի թուականիս
մերում ՌՄԽԵ. (1796), հոկտեմբեր ամսոյ Ժ. (10), ընդ հովանեաւ Սրբոյ Խաչին Վարագայ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 4ա, 30բ. սեւով շրջանակ, մէջը՝
«Է Խ Ս Փ Վ Ք Բ». բոլորակ կնքադրոշմի մէջ շուրջանակի գրուած այս տառերից իւրաքանչիւրն
անջատուած է մի գծիկով, իսկ «Է»-ն գրուած է կնքադրոշմի կենտրոնում:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «Գաղտնի խորհուրդ կայ ի սմա,
/ Թէ գտանիս, քաջ հուշումիս, / Ոչ հրաշից կայ ի սու կէտ եւ ոչ խսթիւ ինչ արհիդ»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ Ա.
փեղկին՝ խոյակ, երկգլխանի թագակիր արծիւ, վերեւում՝ մեծ թագ:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին
փակցուած թերթիկին՝ «Ռամիլգիրք», Ա. փեղկի կազմաստառին՝ «Մատնէ 15 տունն», 1ա՝
«272/2621, ՌՄԽԵ.-1796, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
Բ. փեղկի կազմաստառին՝ «229 երեսին գրիլ է համէսազէ»:
2622
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած է 15 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ՝ 382: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը եւ անկիւնները՝ սեւ կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ,
աստառը սպիտակ թուղթ: Բ. փեղկի աստառի տակ երեւում է հնատիպ մի գրքի 451րդ էջը.
«...զիարդ Վեսպիանոս դարձեալ ի Հռովմ ընկալեալ եղեւ ի նոցանէ: Դ...» (տե՛ս Յովսէպոս
Եբրայեցի, Յաղագս պատերազմին հրէից, Էջմիածին, 1787, էջ 451). լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա + Բ, դեղնաւուն չգրուած թուղթ, սկզբից (Ի. դ.):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը մաշուած, կաշին մասամբ թափուած, քերծուած, պհպ.
Ա, Բ՝ հիմքից մասամբ պոկուած, տարբեր ժամանակներում ու վայրերում գրուած եւ տարբեր
չափսեր ունեցող առանձին ձեռագիր մատեաններ կամ առանձին թերթեր հաւաքուած եւ առնուած
են մի կազմի մէջ:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
Ս. ԿԱՐԱՊԵՏ (ԿԱՊԱԴՈՎԿԻՈՅ՝ ԿԵՍԱՐԻԱ) |
ՌՄՁԵ. – 1836 |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգոր վրդ. Կոստանդնուպոլսեցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Մատթէոս վրդ. Կոստանդնուպոլսեցի:
ԹԵՐԹ՝ 20 (թ. 1-20). չգրուած՝ 1աբ, 18ա-20բ: ՊՐԱԿ՝ 1x20: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,5x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (14,5x 17,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 7ա): ՏՈՂ՝ 18-22:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կարերը
հիմքից թուլացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-17բ Տղայ եմ ութնամենի եւ Շրջաբեր տղայ եմ անուանեալ, անուն իմ Ութնամենի: Ըստ խնդրոյ տեառն Մատթէոսի շնորհառատ վարդապետի Ծամնդաւու՝ առաջնորդի Կոստանդնուպոլսեցւոյ ընծայեցաւ: Եկի յաշխարհ աշխատասիրութեամբ Գրիգոր վարդապետի Կոստանդնուպս[ո]լսեցւոյ, մականուամբ Հաճի կոչեցելուոյ: Որք պահեքդ զիս, խնդրեմ առնել զկամս իմ. 1836, նոյեմբեր 12, ի վանս Սրբոյն Կարապետի, Կապադովկիայ:
ա. 3ա-4ա* Սիրեսցես զընկեր քո – Յաւե[ր]ժական սիրոյդ տագնապ հրկէզ սրտիս ես գիտեմ, / Դուն մի անկեզ քուն մի անբոց չիք զով երբէք եւ գիտեմ... Ընդ իս եւ զիմ եղբայր միակ յամենայնէ վտանգէ:
* 2բ՝ «Իբրու թէ գիտաց, հանել ի գանձէ զնոր եւ ըզհին»:
բ. 4բ Մի՛ ի դատարկ հանցուկ զժամ եւ զժամանակ – Ձայն ձայնէր մեծազգ մի, կանգուն ձեռք չկայր, / Չալար սահաթ... ուստի նորեակն ունայն փախչիլ թող մի՛ տար:
գ. 5ա-6բ Զ[ը]նթերցօղս արգահատեմ լսել զհրապարակական խոստովանութիւն մեղսակիր անձինս – Կացի բացի, զաչ համբարձի, տեսի զաշխարհ, զի սուտ է... այլ դու, Աստուա՛ծ, այցելուդ իմ, ինձ ողորմիլ փութացի՛ր:
դ. 6բ Քաղցրասցին քեզ այսուհետեւ բանք իմ իբրեւ զխարիսխ մեղու: Հանելու – Մերկին տեսի ես ուլ մի... (Չամիչ): Դուռնըն ջրակոյտ, փայտեայ բանալի... (Եբրայեցիք, Եգիպտացիք, Յորդանան եւ գաւազանըն Մովսէսի):
Բ. 7ա-17բ Քեզ, ո՛վ սիրուն եղբայր, առաքեմ զայս փոքրիկ բարետեսիլ մանկիկ, խօսիլ ընդ քեզ ի զուարճութիւն քում սրտի...
ա. 7աբ Գլուխ Ա. Ո՞յք են – Մերկապրիկն հանդէպ եկաց մերկացելոյն... եւ յարքայութեան իւրում փառաւոր կացուցանէ (լնու միամենին զօրէր):
բ. 8ա-9ա Գլուխ Բ. Ո՞յք են – Բ. Հազարամեայ ժամանակն ծնեալ էր գուբ մի խոր... գիր. վճարէ զամն երկրորդ:
գ. 9բ-10բ Գլուխ Գ. Ո՞յք են – Կտաւոտիկ փայտամարմին... զոր համեղ խորվածուն համբոյր տայր քմաց հնդկայհաւ:
դ. 10բ-2ա Գլուխ Դ. Ո՞յք ոմանք – Երբեմնական բորահաւաքն... եւ արժանաւորս առնէ աստուածային տեսութեան:
ե. 12ա-3ա Գլուխ Ե. Ո՞ր այս – Երինչ մի յիւրում մորի զծնեալն... փութով վերբերեն ի կեանս:
զ. 13ա-4ա Գլուխ Զ. Ո՞յք – Ստիպեալ երկու ոմանք... եթէ շնորհք Աստուծոյ ժամանեն, խորհուրդ դիւական խաբանին:
է. 14բ-5ա Գլուխ Է. – Պճնայարդար միակեցիկն անխօսուն... եւ հասանիս փրկութեան:
ը. 15բ-7ա Գլուխ Ը. – Ը. Զօրականք պահնակք անցօղ ժամու... |17ա| Ութնամենի մանկիկ մի հասակ այսքան փոքրիկ մանկանս ուրախ արասցէ զսիրտ սրբազան եղբօրդ իմոյ, յորժամ կամիցի զբօսնուլ ի պարապիլ պահու, ուրեմն զանց զտկարախօսութեանց երախայիս ասյորիկ, արարեալ թօթովիկ բանից դժուարարձակ բառբառելոյն ի վերայ խնդասցիս: Ողջ լե՛ր:
17բ Տխմար գոլով՝ սակաւ խօսի, / Վճարելով զամն ութնեկի:
Ամէն գլխի վերջում՝ կայ ոտանաւոր եւ խրատ կամ հանելուկ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս տիտղոսաթերթ՝ 2ա:
ՆՇՈՒՄ՝ 2ա՝ «Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
ՇՈՒՇԻ |
ՌՄՁԷ. – 1838 |
ԳՐԻՉ՝ Յովսէփ Արցախեցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Բաղտասար արքեպս. Հասան-Ջալալեան:
ԹԵՐԹ՝ 22 (թ. 21-42). գրչի էջակալում 1-44, որ է՝ 21ա-42բ: ՊՐԱԿ՝ 3x8 (3՝ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, անընթեռնելի ճնշադրոշմով (33ա, 34ա, 41ա): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23x18,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (18x14): ԳԻՐ՝ շղարգիր (նմուշ՝ 23ա): ՏՈՂ՝ 21:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. լուսանցակողերը՝
գունաթափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
21ա-42բ Գիրք, որ կոչի Վահան ուղղափառաց, յորում աւանդին նախ՝ բանք զպնդութենէ պահոց, երկրորդ՝ բանք զճշմարտութենէ բարեխօսութենէ ամենայն սրբոց Հնոց եւ Նորոց, երրորդ՝ զընդունելութենէ եւ զերկրպագութենէ պատկերաց՝ հաստատեալ վկայութեամբք Աստուածաշունչ սուրբ գրոց: Ի հայրապետութեան տեառն Յովհաննու արժանընտիր կաթողիկոսի ամենայն հայոց եւ ասպետի: Հրամանաւ եւ ծախիւք աստուածարեալ առաքելաշաւիղ վիճակաւոր առաջնորդի եւ մետրապօլտի Հայոց Ղարաբաղու եւ այլոց տեառն Բաղտասարայ իշխանազնեայ Հասան Ջալալեան սրբազան արքեպիսկոպոսի եւ ասպետի: Յորդորմամբ վերոյ յիշեալ արհւոյն հաւաքեալ բանք նուաստաագոյն Յովսեփայ Սեւաւորի Արցախեցւոյ, ի միաբանութենէ սրբոյ վանացն Գանձասարու: Ի Շուշի, 1838 ամի Տեառն ՌՄՁԷ. (1838):
ա. 22բ-9ա Յաղագս պահոց – Գրի ի Մատթէոսի Դ. 2. Եւ պահեալ զքառասուն տիւ... եւ խափանեսցէ զբռնութիւն որովայնամոլութեան նոցա. ամէն:
բ. 29ա-39բ Յաղագս բարեխաւսութեան սրբոց – Եթէ գոյ մարմնաւոր դատաւոր... իսկ լութերականք եւ մահմետականք զանընդմիջաբար աղօթելն առ Աստուած միայն:
գ. 39բ-42բ Յաղագս պատկերասիրութեան եւ պատկերատեցութեան – Պատկեր կայ, որ առանց Աստուծոյ հրամանին է... ուրեմն ինքեանք իսկ են կռապաշտք: Այսքան առ այս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
21ա Տե՛ս տիտղոսաթերթ՝ 21ա:
ՁԵՌԱԳԻՐ Գ.
Կ. ՊՈԼԻՍ |
ՌՅԱ. – 1852 |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Թադէոս Միհրդատեանց:
ԹԵՐԹ՝ 20 (թ. 43-62). չգրուած՝ 43բ, 44բ-5բ, 62աբ (գրչի էջակալում 1-32, որ է՝ 46ա-61բ): ՊՐԱԿ՝ 1x20: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (18x11,2): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 47ա): ՏՈՂ՝ 28:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար.
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
43ա-61բ Վարք Մուհամմետայ՝ աղանդապետին տաճկաց, յարաբացի հաւատարիմ մատենագրաց հաւաքածոյ, տարեգրեալ ի Յովհաննէ Ռամբօլտեայ՝ յիտալական բարբառ:
Եւ ի մերս թարգմանեալ ի Տէր-Կարապետեան պերճիմաստ Յովհաննէ պատուելոյ Պրուսացւոյ, յամի Տեառն 1835, ի Կոստանդնուպօլիս, ի վայելումն Տէր-Աստուածատուրեան պ. Թադէոս Միհրդատի Միհրդատեանց: 1852, սեպտեմբերի 1:
44ա Նախածանօթք ի թարգմանչէն – Առ բազումս եւ գրէթէ առ ամենեսեան...
46ա-61բ Ամի Տեառն 578 – Մուհամմէտ Ապուլ Քասսէմ կամ Էպուլ Քասըմ... Ապտուլլահ որդի Ապուխուհաֆայի Ապտիւլքեապէ անուա/// (թափուած):
Կենսագրութիւնը ըստ տարիների է՝ 578-613 թթ., վերջից թերի է:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս տիտղոսաթերթ՝ 43ա:
ՁԵՌԱԳԻՐ Դ.
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 14 (թ. 63-76). չգրուած՝ 69բ-76բ: ՊՐԱԿ՝ 1x14: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,5x17,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (18,5x14): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 63ա): ՏՈՂ՝ 25:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թանաքի թթուայնութիւնը բարձր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
63ա-9ա Միաբանական ժողով մարդկային սեռի եւ դժգոհ նոցա զաղետալի աշխարհէս – Սկսուած. Ի կանուխ անդ մշտաթաւալ ժամանակի... Աղաղակեմ ի ծաղկազարդ յայգեաց եւ ի տերեւախիտ տարաստանաց:
Թատերագրական տարր պարունակող երկ:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ե.
ՌՄԾԲ.-ՌՄԾԵ. – 1803-1806 |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Մահլուճ հաճի Մարտիրոս:
ԹԵՐԹ՝ 24 (թ. 77-100). չգրուած՝ 77աբ, 100աբ: ՊՐԱԿ՝ 1x14: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,3x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (21x14,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 78ա): ՏՈՂ՝ 28:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար.
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
78ա-99բ [Յովհաննու պատրիարգի Կ. Պօլսոյ] Կոնդակք նորոգ շարադրեալք, սրբագրեցաւ
ա. 78աբ Յորմէ սիրով Սուրբ Հոգւոյն եւ աստուածային օրհնութեամբ... հաւատարիմ ի բարեկամութիւնս. ամէն:
բ. 79ա Ողորմութեամբ Աստուծոյ... Ես՝ Կամախու Սուրբ Նշան վանուց իբր տեսուչ տէր Մկրտիչ քահանայս... եւ ի գթութիւն եւ յողորմութիւն տառապելոցս:
գ. 79բ Քաջաքարոզ, բարեյօժար բաղձալւոյդ իմոյ... Մինասայ սրբազնակատար կաթողիկոսի երիցագոյն եղբօր... եւ ողջոյն տիրաձիր:
դ. 80ա Մուխթայ շնորհս Սուրբ Հոգւոյն պերճացեալ... Գրեցաւ ՌՄԾԳ. (1804), ապրիլի ԺԱ. (11):
ե. 80ա Թէսկէրէ ամիրայից – Բարեպաշտութեամբ պերճացեալ մեծահաւատ Յօհաննէս Չէլէպի ամիրայի յարգութեանն ողջոյն... Գրեցաւ ՌՄԾԳ. (1804), մայիսի Զ.:
զ. 80աբ Զատկին. ի տէր Յօհաննէս – Սիրով Սուրբ Հոգւոյն եւ աստուածային օրհնութեամբ ծաներո՛ւք... զի զգուշացեալ հասարակութիւնն անփորձ մնասցին:
է. 80բ Ի շնորհս Տեառն զարգացեալ Կարապետ խոհեմամիտ արհւոյ եւ Սուրբ Դանիէլ վանուց տեսչէ ողջոյն... ՌՄԾԳ. (1804), մայիսի ԺԳ. (13):
ը. 80բ-1ա Յանուն մեծին ի ծնունդս կանանց Սրբոյ Կարապետի կառուցեալ հանրահռչակ վանուցն այցելութիւն տեառն Ստեփաննոս պանծալի արհւոյ ողջոյն... ՌՄԾԳ. (1804), մայիս ԺԴ. (14):
թ. 81աբ Յորմէ ծանի՛ր ի Թօմարզայ յանուն ամենօրհնեալ Սուրբ Աստուածածնի կառուցեալ վանուցն տեսուչ եւ առաջնորդ Մատթէոս վարդապէտ... Գրեցաւ ՌՄԾԳ. (1804), մայիս ԺԳ. (13):
ժ. 81բ Յորմէ սիրով Սուրբ Հոգւոյն եւ աստուածային (օրհնութեամբ) երկիւղիւն ծաներո՛ւք յԻւսկիւտար Սուրբ Կարապետ եկեղեցւոյ համայն քահանայք... ՌՄԾԲ. (1803), րամազանի Ա.:
ժա. 81բ-2ա Յորմէ սիրով Սուրբ Հոգւոյն եւ աստուածային օգնութեամբ ծաներուք ի Պալաթ Սուրբ Հրեշտակապետ եկեղեցւոյ բարեկրօն քահանայք... ՌՄԾԲ. (1803):
ժբ. 82ա Յորմէ սրով Սուրբ Հոգւոյն եւ օրհնութեամբ աստուածային ծանեցուք... Գրեցաւ ՌՄԾԲ. (1803), մարտի Ժ.:
ժգ. 82բ Շնորհօք ամենասուրբ Հոգւոյն... մեծահարուստ մահտեսի Յօհաննէս... ՌՄԾԳ. (1804), մայիս ԺԲ.:
ժդ. 82բ-3ա Եւ զկնի տիրաձիր օրհնութեան սիրով Սուրբ Հոգւոյն ծաներո՛ւք բարեկրօն քահանայք... ՌՄԾԳ. (1804), մայիս ԺԳ.:
ժե. 83ա Յամի Տեառն
1803, յառաջնորդարանն, որ ի յԱնդրիանուպօլիս... ՌՄԾԳ.
(1804), մայիսի Ա., ի Կոստանդնուպօլիս:
ժզ. 83բ Մօր մերոյ անարատ ծնողի անյաղթելի սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի արժանավայել հայրապետի... Դաւթեայ աստուածարեալ վեհափառ քահանայապետի... ՌՄԾԳ. (1804), յուլիս Ժ. (10):
ժէ. 84ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի... ՌՄԾԳ. (1804), յուլիս ԺԵ. (15):
ժը. 84բ ՌՄԾԵ. (1806) մարտ ԺԴ. Թեսկիրէ – 3 Թեսկիրէ վասն մուխթայի... Լե՛ր ողջ ի սէր Յովհաննէս պատրիարգիս Կոստանդնուպօլսոյ:
ժթ. 85աբ [Հաշուետումար] – Ղուռուշ: Սուրբ Գէորգայ ՌՄԾԳ.
(1804) մարտի Ե. ...
ի. 86ա Տապանակագիր – 1. Տապանս այս է ժրագլխի՝ / Հաճի Ճօհար անուն ասի... (8 տապանագիր):
իա. 86բ Տէֆտէրի սկիզբն է – Եւ ըստ օրհնառաք գրութեանս...
ՌՄԾԳ. (1804), յուլիս Ա.:
իբ. 87ա Յորմէ սիրով... ծանեցո՛ւք ի
յԻւսկիւտար Սուրբ Խաչ եկեղեցւոյ...
քահանայք... ՌՄԾԳ. (1804), յունիսի ԺԱ. (11):
իգ. 87բ Նախանձաւոր օրինացն Աստուծոյ...
ՌՄԾԳ. (1804), յուլիս ԻԱ. (21):
իդ. 88աբ Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր
Յօհաննէս արքեպիսկոպոս...
յորմէ ժամանեալ հասցէ գիր օրհնութեան եւ նամակ ազդեցական ի տիրախնամ քաղաքն Տիգրանակերտ... իւր անճառելի
տեսութեանն արժանացուսցէ. ամէն:
իե. 88բ Ի հրեշտակահիմն եւ գերահռչակ
սրբոյ եւ հրաշալի վանուցն Տաթեւու... իշխանութեան
պահեալ եմք ունիմ:
իզ. 89ա Եւ ընդ օրհնառաք գրութեանս յայտ
իսկ... շնորհակալութեանն առաքեմք, որ եւ՛՛:
իէ. 89բ Յորմէ ժամանեալ հասցէ... եւ
արքայութեանն արժանացուսցէ:
իը. 89բ Յորմէ սիրով Սուրբ Հոգւոյն ծանի՛ր...
եւ այժմ չէ յարմար ժամանակ այդմ գործոյ ի գլուխ ելանելոյ:
իթ. 90ա Ի գերապանծ խնամարկու յաղթօղ տէրութիւնս
Ռուսացն պանծալի սպարապետ... Յօհաննէս աղայ...
եւ եթէ կամք տէրութեան ձեր:
լ. 90բ Պօղոս վարդապետէ պիր մէքթիւպ րէճայ...
Գրեցաւ օգոստոս ԺԹ. (19):
լա. 90բ Ըստ որոյ գիտել լիցի... Ժան
Պատէստ Առլէդս անուն ոմն... Օգոստոս 20:
լբ. 90բ Մարգար աղայի: Յունիս 6 – Առ իս եղեալ
դրամն... սրբոյ աջոյդ համբոյր ընծային:
լգ. 91ա Եւ ընդ աստուածապարգեւ օրհնութիւն
նամակիս ծանիք... եւ յամենայն սրբոց նորա եւ ի մէջ յարաժամ. ամէն:
լդ. 91բ Տէր Խաչատուր Ղարայհիսար – Բարեհամբաւ
եւ ազնուատոհմ մահտեսի Գրիգոր աղայ...
(յաջորդում է «Հարսանիք – Հարսանեաց
մսրաֆ»... եւ «Այրի մանչուն մասարաֆն»):
լե. 92ա Յանձնարարութիւն հարսանեացն նիշայի – Ի
հանճարս զօրացեալ եւ ի խոհեմութիւնս փայլեալ... Սրբոյ Կարապետի հրաշալի աթոռոյն
վերատեսուչ եւ մեծին Կեսարիոյ քաջութիւն...
ՌՄԾԳ. (1804), հոկտեմբեր 28:
լզ. 92բ Անեղ իսկութեան... հրաշակերտ
աթոռոյն... տեառն Թէոդորոս արժանապատիւ
պատրիարգի... 1254 (1805), նոյեմբերի ԻԸ. (28):
լէ. 93ա Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի
մարմնառիկ տնօրէնութեան սուրբ տեղեացն... եւ Տեառնեղբօր հռչակաւոր սուրբ Աթոռոյն
վերատեսուչ տեառն Թէոդորոս արժանաժառանգ
պատրիարգի... Յօհաննէս պատրիարգիս
մեծի Պօլսոյն:
լը. 93բ Խոհեմ
ի բանս... վերատեսչի քաղաքիդ Պրուսայիւ... (հետեւում է «Էջմիածնի գանձանակ»՝ 94ա,
եւ «Կցորդ մուխաթայի»՝ 94բ):
լթ. 95ա-6ա Աստուածատուր վարդապետի – Եւ ընդ աստուածապարգեւի օրհնութեան նամակիս... չունիմ հրաման
սիրելի եւ հոգեւոր հարազատ փոխնորդին:
խ. 96բ-8ա Անապատացն Լիմայ եւ Կտուցայ – Յորմէ
սիրով սուրբ Հոգւոյն... եւ դուք ուրեմն մի՛ խնայէք:
խա. 98բ Յորմէ սիրով Սուրբ Հոգւոյն եւ
աստուածային պատուիրանաւն... Գրեցաւ ՌՄԾԴ. (1805), դեկտեմբերի Թ.:
խբ. 99աբ Վասն նշխարի բարձման – Յորմէ սիրով
Սուրբ Հոգւոյն եւ աստուածային օրհնութեամբ... եւ շնորհք Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի
եղիցի:
խգ. 99բ Առ Փիլիպպոս ամիրայն – Ըստ խնդրանաց
Կապանու մատէնու... ուստի
այսպէս կատարեցաւ (ընդամենը 3 տող):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
85ա Մահլաճ հաճի Մարտիրոսի գիր
մեծ:
ՆՇՈՒՄ՝ 77բ՝
«Լոկ կանոնադրութիւնքն դժուարին ճանապարհ են յուսումն, իսկ հանդերձ օրինակօք՝ դիւրին,
նմին իրի եւ օրինակաւ զիրսն յայտնի առնելի է»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Զ.
ՌՄԺԳ. – ՌՄԺԷ. –
1164 – 1768 |
ԹԵՐԹ՝ 14 (թ.
101-14): ՊՐԱԿ՝ 1x14: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25x18,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(20x14,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 105ա): ՏՈՂ՝ 32:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. լուսանցակողերը՝ գունաթափ, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
101ա-14բ [Գրիգորի պատրիարքի Կ. Պօլսոյ թուղթք,
Կոնդակք]
ա. 101աբ [Վասն Սուրբ Կարապետի վանուցն] – Եւ
յայտնի առնեմք ձեզ ամենեցունցդ... եւ վատէն փախչելի, լերո՛ւք ո՛ղջ, բաւ է:
բ. 101բ-2ա Գերայարգի... տեառնդ Յովնանու աստուածաբան վարդապետի
եւ այցելուի հրաշալի վանից Սուրբ Կարապետին, որ ի Տարօն... – Փոյթն մեր
միշտ թարց այլեւայլոյ քօղարկութեանց... եւ լե՛ր ողջ, բաւականացեալ այսու՝ Գրիգոր պատրիարք
եւ մեղապարտ վարդապետ Կոստանդնուպօլսոյ:
գ. 102աբ [Առ մահտեսի Սուքիաս] – Յորմէ ծանիր,
մահտեսի Սուքիաս... եւ զվերջին եզրակացութիւնն մեզ ծանուցանել բաւ է:
դ. 102բ-3բ Մեծի մայրաքաղաքին Կարնոյ առաջնորդի... տեառնդ
Պաղտասարայ աստուածիմաստ վարդապետի եպիսկոպոսի – Համայն պարագայիւք
մի ըստ միոջէ հասու եղաք... ՌՄԺԷ. (1768), հոկտեմբերի ԺԹ. (19):
ե. 104աբ Պատուաւոր իշխանիդ մայրաքաղաքին Կարնոյ Եփրիկեան
մահտեսի Գրիգորիդ առաքի ողջոյն – Յայտնի իսկ է, որ եթէ իշխանք խորհրդականք... դարձուցէք.
բաւ է:
զ. 105աբ [Առ Սուքիաս եւ այլ մահտեսիք] – Յորմէ
ծանիք, մահտեսի Սուքիաս, մահտեսի Պետրոս եւ խօճա Թումաճան... Զի գիտասցուք զբանս մեր:
է. 105բ-6ա Նախածանօթ բարեկամի մերոյ մահտեսի Գրիգոր պատուաւոր
իշխանիդ մեծի մայրաքաղաքին Կարնոյ... – Վասն օգտի հոգւոց եւ մարմնոց ձերոց... եւ զորպիսութիւն
սիրելեացդ հարցանիմ ի բարին:
ը. 106աբ Եւ ընդ աստուածապարգեւի սիրոյ
եւ օրհնութեան նամակիս ծանի՛ք, սիրելիք մեր ի Տէր... Գրեցաւ օրհնութեան եւ յորդորական
նամակս ի ՌՄԺԳ. (1764) թուին:
թ. 106բ-7ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի
եւ սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս ծանիք, սիրելի՛ք մեր... եւ ամենայն սրբոց նորա եւ ի մէնջ.
ամէն:
ժ. 107ա-8ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի
սիրոյ, ողջունի եւ առաքելականի օրհնութեան գրոյս... եւ ողորմութիւնն Աստուծոյ ի վերայ
ձեր. ամէն:
ժա. 108ա-9ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի
եւ շնորհազեղուն սիրոյ եւ օրհնութեան գրոյս... եղիցի ի միջի ձերում. ամէն:
ժբ. 109աբ Եւ ընդ աստուածապարգեւ եւ
շնորհազեղուն սիրոյ եւ օրհնութեան նամակիս... եղիցի ընդ ձեզ, ընդ ամենեսին. ամէն:
ժգ. 109բ-10ա Եւ ընդ աստուածապարգեւ
եւ շնորհազեղուն օրհնութեան եւ յորդորանաց գրոյս... Գրեցաւ օրհնութեան եւ պատուէրի
նամակս ՌՄԺԵ. (1766) թուին եւ մարտի ամսոյ Ժ.ին (10), ի Դր.՛՛:
ժդ. 110բ-1ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի
սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան նամակիս... Ամենասուրբ տեսութեանն իւրոյ արժանաւորս
արասցէ. եւ լե՛ր:
ժե. 111բ-2ա Եւ ընդ աստուածապարգեւի
սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան գրոյս... իւր օրհնեալ տեսութեանն արժանացուսցէ. ամէն:
ժէ. 112բ-3բ Եւ ընդ աստուածապարգեւի
օրհնոթեան, սիրոյ եւ ողջունի գրոյս... եւ յանդիմանութեան առ ի մէնջ հեստեալսն եւ
այլն:
ժը.
113բ Ի տէր Գրիգոր վարդապետէ եւ պատրիարքէ
Կոստանդնուպօլսոյ – Յորմէ ծանիք, լուսաւորչադաւան օրհնեալ ազգդ իմ... որոց վայն յաւիտենական
կան ի վերայ նոցա (վերջից թերի):
ժթ.
114աբ [Յաղագս չարչարանաց Քրիստոսի] – ///առանց արդեանց չարչարանաց
Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի... որ արդարեւ կորուսաք/// (սկիզբը եւ վերջը՝ թերի):
ՁԵՌԱԳԻՐ Է.
ՆՈՐ ՋՈՒՂԱ |
ՌՅ. – 1851 |
ԳՐԻՉ՝ Թ[ադէոս] եպս. Բէկնազարեանց:
ԹԵՐԹ՝ 2 (թ. 115-6): ՊՐԱԿ՝ 1x2: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 34,5x24,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (29,5x22,5): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 116ա): ՏՈՂ՝ 39:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
115ա-6բ Թարգմանութիւն ի պարսից լեզուէ Մեծ Մանշուր ասացեալ դաշնագրոյ: Դաշնագիր Մէհեմմէտի, որ ի քրիստոնեայս, գրեալ ձեռամբ Ալիի: Որ էնն Աստուած բարձրեալ յանուն Աստուծոյ գթածի եւ ողորմածի – Այս բան դաշն է ծանուցեալ... որ ինչ գրեալ եղեւ յայսմ, այլ<այլ>ազն նզովեալ եղիցի յԱստուծոյ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
116բ 1851, օգոստոս 30, ի Նոր Ջուղայ, որ յԱսպահան, Ամենափրկիչ վանուց: Ն. Թ[ադէոս] եպիսկոպոս Բեկնազարեանց եւ առաջնորդ ի Նոր Ջուղայոյ, որ յԱսպահան:
116բ Ծանօթութիւն. օրինակ թարգմանութեանս Մեծ Մանշուր ասացեալ դաշնագրոյն մեծին Մահամէտի ընդ քրիստոնեայս, որոյ իսկականն լեալ է ի քուֆի լեզու, յորմէ ժամանակաւ յեղափոխեալ ի պարից լեզու եւ վկայեալ յերեւելի հոգեւորականաց պարսից՝ ի գոլ նորա համեմատ բնագրին, գտանի այժմ ի գրատան Սուրբ Ամենափրկիչ վանցն Նոր Ջուղայու, որ յԱսպահան, յորմէ թարգմանութեամբ գաղափարեալ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
116բ (1853ից ուշ, շղագիր) Ծանօթութիւն: Նաեւ գտաք յայլ օրինակ, որ գրեալ էր 1853, յուլիսի 30, ի Թէհրան, եւ ի ներքոյ գրոյն եդեալ էր ստորագրութիւնն այսպէս թէ՝ «Թարգմանեաց Գալուստ Շիրմազանեանց»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ը.
ՌՄԾԴ.-ՌՄԾԶ. – 1805-1807 |
ԹԵՐԹ՝ 36 (թ. 117-52). չգրուած՝ 117աբ, 134բ-54բ: ՊՐԱԿ՝ 1x36: ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «GFA»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,6x17,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (20,5x14,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 118ա): ՏՈՂ՝ 29, 31-32:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. լուսանցակողերը գունաթափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 118ա-22բ
[Քաղուածք ի պէտս քարոզից] –
Իմաստութիւն յելս ճանապարհաց գովի... կամ ի հանդերձեալ ձախմէ կացցէ ի թագաւորութեանն
Քրիստոսի (Առկք, Ա. 20):
Բ. 123ա-5բ [ԺԲ. հրաշագործութիւնք Գրիգորի Նարեկացւոյ] – Ի սուրբ
եւ փառաւորեալ, աստուածազարդ եւ մեծապայծառ... գրեցաւ ՌՄԾԵ. (1806), յունվար Ա.:
Գ. 126ա-34ա [Թուղթք]
ա. 126ա-8ա [Առ] պատուելի եւ գովելի, քաղցրասէր
եւ բարեկամ Մուրատ փաշայ աֆէնտուն... ՌՄԾԵ. (1806), մայիսի Ա., ի Կարին – Մալիւմ լինի հրամանացդ տէրութեանն... այս ըստ
նկարագրին, թարց սրբագրութեան է:
բ. 128բ-9ա Մահսերն Չիմիշկեղէկու – Խնամարկու
եւ մեծահաւատ, բազմերախտ հայրապետին Փիլիպպոս... եւ ի յօգնութիւն վշտացելոցս:
գ. 129ա-130ա
Մահսէրն Ստանպօլու Դաւիթ կաթողիկոսի
Անատօլու – Անյաղթելի սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի՝ մորս լուսոյ ծնողի մերոյ... եւ մնասցէ
ի հաստատութեան յորժամ. ամէն:
դ. 130բ-2ա Մահսէրն անապատաց – Յորմէ սիրով
Սուրբ Հոգւոյն եւ փրկչական սուրբ ողջունիւ... Գրեցաւ ՌՄԾԴ. (1805), օգոստոսի Ժ.
(10), ի հետ ժամակոչ մահտեսի Աբրահամու առաքեցաւ:
ե. 132աբ Վասն անապատի դրսի տանն բարձման – Յորմէ սիրով
Սուրբ Հոգւոյն եւ աստուածային պատուիրանաւն... ՌՄԾԴ. (1805), դեկտեմբերի Թ.:
զ. 132բ-3ա Մահսէրն Իզմիրու – Քաջափառագոյն
իմն ճոխափայլեալ... սրբազան պատրիարգի մեծավայելուչ յարգութեամբ սրբոյ աջոյն համբոյր
ընծայեմք... ՌՄԾԶ. (1807), մարտի 26:
է. 133բ Էջմիածնի – Եւ ընդ
աստուածապարգեւի օրհնութեանս յայտ լիցի սիրելւոյդ... աստ եղիցի ձեզ եւ ննջեցելոց ձերոց.
ամէն:
ը. 134ա [Ցանկ միաբանից Լիմ
եւ Կտուց անապատաց] – Լիմ անապատի՝ Անանիա
եպիսկոպոս... Յարութիւն Շատախցի: ՌՄԾԶ. (1807), օգոստոս Ա. Բ. անապատաց մահսարի կնքողքն
են:
ՁԵՌԱԳԻՐ Թ.
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՃԿ. – 1711 |
ԹԵՐԹ՝ 14 (թ. 153-66). չգրուած՝ 153ա-5բ, 164բ-6բ: ՊՐԱԿ՝ 1x14: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, թ. 153-4 եւ 165-6՝ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «GFA», կամ թագակիր արծիւ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,5x 18,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (20,5x17): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 156ա): ՏՈՂ՝ 25:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար.
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
156ա-64ա [Թուղթք]*
* 155ա (յետագայ ձեռքով մատիտով գրուած բնորոշում)՝ «Նամականիք առ Աղեքսանդր կաթողիկոս եւ առ Կոստանդին կաթողիկոս»:
ա. 156ա-7բ Աստուածապետականքն ամենայն գլխոյ շնորհօք լցեալ եւ Հոգւոյ նորա ներընդունակ եղեալ գլուխ պատուական եւ տիեզերական կաթողիկոս եւ եպիսկոպոսապետ Հայոց մեծաց տէր Կոստանդին – Զգիր պատուական հրամանաց քոց ընկալաք մեք՝ նուաստ եպիսկոպոսքս Սիւնեաց տէր Յովհաննէս եւ տէր Ստեփաննոս եւ վարդապետքս Դաւիթ եւ Եսայի...
ինքեանք տայցեն պատասխանի Աստուծոյ:
բ.
158ա-62ա Թուղթ Աղեքսանդր կաթողիկոսի Հ[այոց] առ հայրապետն Հռովմայ տեառն Գլեմենտոսի, վասն անուղղայ գնացից միսիոնարաց... –
Ի գերապատիւ եւ ի գերասկզբնական պատճառէ... Գրեցաւ ի ՌՃԿ. (1711) թուին, յապրիլի ԺԶ. (16), ի դուռն Սուրբ Աթոռոյն Էջմիածնի:
գ.
163ա-4ա Գերապատիւ գլխոյդ՝ սրբազան քաջ հովուապետիդ, աթոռակալիդ առաքելական աթոռիդ, էքսարխօսիդ Հայոց ամենիմաստ եւ քաջ հովուի պաշտօնակցիդ մեր ի Քրիստոս տէր Զաքարիաս – Նամակ ողջունիս եւ հրամանաց ընկալաք նուաստ եպիսկոպոս Սիւնեաց Աւրպելի Յոհաննէս...
բաժանեցեր սուրբ յաթոռոյն եւ գլխոյն:
ՆՇՈՒՄ՝162ա՝ թուաբանական
հաշուարկ՝ 1160/551/ 1711:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ժ.
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄՂԹ. – 1850 |
ԳՐԻՉ՝ Աբել վրդ. Մխիթարեանց:
ԹԵՐԹ՝ 7 (թ. 167-73). չգրուած՝ 172բ-3բ: ՊՐԱԿ՝ 1x7: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, ճնշադրոշմով՝ 167ա, 168ա, 169ա, 170ա՝ «E, C: B. Г. Л. У.
Е. Сергиевской» (առաջին երեքը գոթական տառեր են, որոնց վերեւում թագ կայ, մնացեալները՝ ռուսերէն գրեր են): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 35x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (33,7x19,5): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 168ա): ՏՈՂ՝ 50, 53:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թ. 173՝ արտաքին լուսանցի հատվածը մասամբ պատռուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 167ա-71բ Ղազարու վարդապետի Փարպեցւոյ՝ աշակերտի Աղանայ վարդապետի, առ Վահան տէրն Մամիկոնէից Մեղադրութիւն ստախօս աբեղայից: Յառաջաբան թղթոյն, առաքեալ ի Համիթ քաղաքէն – Լուսաւորէ միշտ շնորհ աստուածային... |171ա| Եւ որք լսեն, աւաղեսցեն, |171բ| զազգիս մերոյ զտառապանս:
Տե՛ս Մատենագիրք Հայոց, Ե. դ., Բ. հատոր, Անթիլիաս, 2003, էջ 2377-94՝ Ղազար Փարպեցի:
Բ. 171բ-2ա Տեղեկութիւն սակաւ ինչ այժմեան վիճակէ Աթոռոյն, որ եմք թուական 1850 – Արդ, պատմեցից փոքր ի շատէ զկարքադրութիւնս սոցա... որ ի փառս ազգիս կարգաւորեսցէ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
171բ Աւարտեցաւ գիրքս Ղազարու վարդապետի Փարպեցւոյ, ձեռամբ բազմակիր եւ անարժան Գրիգոր իրիցու, ի հարկէ սրբազան եւ քաջ վարդապետին Վարդան դիտապետի: Արդ, աղաչեմ զընթերցողսդ, յիշեսջիք ի մաքուր աղօթս ձեր եւ մեղաց թողութիւն շնորհեցէ՛ք մեղաւորիս: Եւ որ առատն է ի բարիս՝ պարգեւեսցէ ձեզ եւ մեզ զերկնից արքայութիւնն: Եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 171բ (գրչի) Օրինակն էր գրեալ ի թուին հայոց ՌՃԻԱ. (1672),
ի Բաղէշ, ի վանսն Յովհաննու Կարապետի:
Նկատի ունի Մատենադարանի Հմր 2639 ձեռագիրը:
167ա Ծանօթութիւն. Առաջին երեսն այս ինչ ունէր. Ճգնաւորէր Աղան յազգէն Արծրունեաց, բնակեալ ի յայտն Աղանայ, ի Յանբերդ:
2. 171բ (ստացողի) Զայս բողոքոյ գիրն մերս խնդրանօք եւ վարձով գրեաց Աբէլ վարդապետ Մխիթարեանց, միաբան կաթողիկէ եկեղեցւոյ Սրբոյ գահին Էջմիածնի: 1850, օգոստոս 20:
ՁԵՌԱԳԻՐ ԺԱ.
ՌՄՀԷ.-ՌՄՁԱ. –
1828-1832 |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգոր Շաքարճեան:
ԹԵՐԹ՝ 94 (թ. 174-267). չգրուած՝ 174բ, 191բ: ՊՐԱԿ՝ 1-10x8 (2՝ 9, 3, 8՝ 12, 4՝ 4, 5, 6՝ 10, 10՝ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «OM. ILARIO GALAMARI» եւ բուսական ոճաւորմամբ զինանշան, որի մէջ վերի հատուածում թագակիր արծիւ, ներքեւի աջ կողմում ջահակիր ձեռք, ձախում՝ շուշան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25,2x18,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (23x15,5): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 176ա): ՏՈՂ՝ խառն՝ 38-40:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
175ա-267բ [Գրիգորի Շաքարճեանց, Թուղթք յամս
1828-1832]*
* 174ա՝ «Յիշատակագրութիւն նամակաց առ մեզ ծանօթս առաքեցելոց ի 1828 ամի, ի 17էն նոյեմբերի, սկսեալ մինչեւ ի լրումն ամին»:
Հարիւրից աւելի նամակ, գրուած 1828-1832 թուականներին եւ ուղղուած տարբեր մարդկանց՝ Մարտիրոս դպիր մանկածու, Պոնտոսի դէտ Գրիգոր րաբունի, Յարութիւն դպիր մանկածու, Պոլսեցի Պօղոս րաբունի, Յօհաննէս աղայ, Սրբոյ Կարապետի դէտ Պետրոս րաբունապետ, Գէորգ աղայ, Կեսարացի Գասպարեան Բարսեղ դպիր, տէր Դաւիթ րաբունի, Բարթուղիմոս րաբունի, ուսումնասէր տիրացու Յակօբ, տէր Կարապետ բարեհամբոյր րաբունի, տիրացու Յարութիւն մանկածու, Յովսէփ պանծալի րաբունի, Պայազիտցի Մկրտիչ աղայ, Թադէոս վարդապետ, աղայ Մատթէոս, համեստասուն եւ պարկեշտափայլ Թագուհի, Սահակ դպիր, Համբարձում աղայ, Մնացական դպիր, Թադէոս րաբունի, Յովակիմ աղա: Նամակները հիմնականում ողջոյնի, կարօտի, սրտնեղութեան, գովերգման, շնորհակալական, խնդրանք պարունակող, նաեւ յորդորական (չծուլանալ եւ հետեւել ուսմանը) բովանդակությամբ են, ազգային գործունէութեան, բարեգործութեան, եկեղեցական պաշտօնի ձեռնադրութեան պատասխան առնելու, տեղեկութիւններ բարեբաստիկ կենցաղավարութեան մասին, անձնական խնդիրների վերաբերեալ խնդրանքներ ազգասէր աղաներին, տարբեր քաղաքներում եւ նահանգներում ազգի աղեխարշ կեղեքումների, վնասների եւ խոշտանգումների, բարեկամներից հեռու գտնուելու եւ այլնի մասին:
ՁԵՌԱԳԻՐ ԺԲ.
ԺԸ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Յակոբ:
ԹԵՐԹ՝ 32 (թ. 268-299): ՊՐԱԿ՝ Ա-Գx12 (Գ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (20x13): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 271ա): ՏՈՂ՝ 33:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. լուսանցակողերը՝ գունաթափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
268ա-99բ Բանն գովեստի
պատմագրաբար յաղագս ծննդեան, սննդեան, քաղաքավարութեան եւ վերափոխման ամենասրբուհի
եւ միշտ կուսին Մարիամու Աստուածածնին, ասացեալ ի նորին ծառայէ եւ մաղթանաց հայցողէ,
յոգնամեղ մենաւորէ Գրիգորէ [Յեսուացւոյ Սկեւռացւոյ]
– 268ա-70բ [Նախաբան]– Ըստ բարուցն
բուսոյ բնաւորեալ... որ ի նորայն փառատրութեանն է:
ա. 270բ-2բ [Յաղագս Մարիամու] – Եւ արդ,
եկեսցուք ուստի սկսանելն է արժան... եւ լցեալ աւուրբք ըստ նախագրութեան տեսանողացն:
բ. 272բ-6բ
Վասն աւետեաց կուսին Մարիամու
– Վասն որոյ միում ի պետացազգեալ վիհիցն դասուց... որ ասէ՝ Դու Բեթլեհէմ երկ՛՛:
գ. 276բ-7ա Ծնունդն Քրիստոսի – Եւ ծնանի
յայրին... եւ ինքեամբ կատարեաց:
դ. 277աբ Մկրտութիւնն Քրիստոսի – Իսկ ի լրումն
երեսնաթիւ ամաց... զամենայն աւուրս կենաց նորա:
ե. 277բ Կատարումն չարչարանացն Քրիստոսի – Իսկ զոր
ի ժամ չարչարանաց եւ մահու միածնին... մինչեւ ցառաւօտ միաշափաթին կայր տարեալ. ամէն:
զ. 278աբ Յարութիւն Տեառն – Եւ ընդ
ծագել լուսոյն... եւ տեսուչ բանաւոր հօտին իւր:
է. 278բ-9բ Վասն համբարձման Տեառն – Եւ վերացաւ
յերկինս... որ բովանդակի ընդ ամենայն վաթսուն ամ՝ բոլոր ժամանակ սրբուհոյն:
ը. 279բ-99բ
Վերափոխումն կուսին – Իսկ ի լնուլ
երկոտասան ամաց... փառք, պատիւ եւ երկրպագութիւն ամենայն եղականաց, յիմանալեացն եւ
զգալեացս, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԸ. դ. վերջ
299բ Որ քան արհամարհելագոյն է, որ իշխէ, այնքան առաւել խոնարհութիւն հնազանդողին
հաճոյ է Աստուծոյ: Հռօմացւոց 6, 13: Անդամքն չար գործ մարդոյն են զէնք եւ սուր անօրէնութեան...
(եւ խրատական այլ քաղուածքներ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
299բ Զմեծ վարդապետն Գրիգոր միայնացեալ, որ է երգօղ սրբոյ ճառիս, յիշեսջիք ի սուրբ յաղօթս
ձեր, ո՛վ տօնօղք աստուածասէրք, ընդ նմին եւ զողորմելի գրիչս Յակոբ, որ յոյս
առեալ դարձի զդէմս ի յերկիր եդեալ պաղատիմ մօրն Յիսուսի՝ բարեխօսել եւ մաղթել զքաւութիւն
տօնողացս եւ ամենայն միահաղոյն հաւատացելոց զփրկութիւն եւ զմեծ զողորմութիւն. ամէն:
ՁԵՌԱԳԻՐ ԺԳ.
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 4 (թ. 300-303): ՊՐԱԿ՝ 1x4: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (23,5x14,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 301ա): ՏՈՂ՝ 31:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. լուսանցակողերը գունաթափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
300ա-303բ Վ[երապատուեալ]
(գրած, ջնջած) վարդապետաց տեառն տեառն Ձ. Հ. Մկրտիչ վարդապետի եւ Հ. Իգնատիոս վարդապետի
ի Տէր խնդալ – Ի Ստամպոլ, ի 25 փետրուարի, ի 1816: Զգիր վեր/// (գրած,
ջնջած) ձերոյ գրեալ ի Հռօմայ ի 6 դեկտեմբերի 1815, ընկալայ ի 16 փետրուարի ի
1816... որոյ հայրագութ տեսչութեանն կամ յամենայնի հնազանդ ծառայ հայր Միքայէլ Չամչեան:
ՁԵՌԱԳԻՐ ԺԴ.
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 10 (թ. 304-13). չգրուած՝ 313աբ: ՊՐԱԿ՝ 1x10: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, ճնշադրոշմով՝ թ. 304-6, 310-12՝ զարդարուած շրջանակ, ներսում՝ «ФАБРИКИ 3 АРИСТАРХОВА»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26x 19,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (19,5x16,2): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 305ա): ՏՈՂ՝ 27:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար.
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
304ա-13բ [Սարգսի Ջալալեան]
Աղուանք
ա. 304ա-8ա [Աղուանք] – Այս աշխարհ
ընկալաւ զանուն իւր... եւ առիթ բազմաց աւերակաց, մանաւանդ աշխարհին Հայոց եւ Վրաց:
բ. 308բ-12բ
Ալանաց դուռն կամ Ճորա դուռն,
ըստ պարսից՝ Դարբանդ – Է հռչակաւոր եւ մեծաշէն պարիսպ կամ բերդ... որք ընդ օդս
ճախրեալ փոքր ինչ երեւին, եւ ապա ընդ օդօվ ծածկեալ անհետանան:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
304ա (ԺԹ. դ., շղագիր, մատիտով) Համառօտ պատմութիւն եւ աշխարհագրութիւն
այս Աղուանից է գրեալ արժանապատիւ Սարգիսի վարդապետի
Ջալալեանց, զոր ընծայեաց
մեզ 18///:
Եզրահատման պատճառով թուականի տասնաւորը եւ միաւորը կտրուած են:
ՁԵՌԱԳԻՐ ԺԵ.
Կ. ՊՈԼԻՍ |
ՌՅԵ. – 1856 |
ԳՐԻՉ՝ Յովհաննէս Թագաւորեան*: ՍՏԱՑՈՂ՝ Դաթէոս աղայ:
ԹԵՐԹ՝ 69 (թ. 314-82). չգրուած՝ 314բ-5բ, 318ա-9բ, 375բ, 377բ-378ա, 381ա-2բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Զx12 (Ե՝ 8, Զ՝ 13): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (22x16,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (320ա-75ա, նմուշ՝ 322ա), շղագիր (316ա-7բ, 376ա-80բ, նմուշ՝ 316ա): ՏՈՂ՝ 28 (316ա-7բ, 320ա-75ա), 29 (376ա-80բ):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թ. 360՝ հիմքից մասամբ պոկուած, թ. 376-80՝ թանաքի բարձր թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը մասամբ գունափոխուած:
* Տեղ, թուական եւ գրիչ հարցերի պատասխանները վերաբերում են 320ա-67ա մասին:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 316ա-7բ Յօրինակ կոնդակագրին Գրիգորի կաթողիկոսի, որ տուեալ է ի Մաղարթայ վանս Առաջնորդաց յամի 1541, ի ձեռն Աթանաս եպիսկոպոսի տեղւոյն, զոր գաղափարն հաղորդեաց մեզ Նիկողոս, սրբազան եպիսկոպոս, անդամ սուրբ սինոդին Էջմիածնի. 1850, յուլիս ամսոյն – Անուամբ անեղին Աստուծոյ Հօր... Ես՝ Գրիգոր ծառայիցն Աստուծոյ ծառայ... ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է օրհնեալ յաւիտենաս. ամէն: Գրեցաւ օրհնութեան գիրս բարձր հրամանի մեծի Սուրբ Աթոռոյն Էջմիածնի, ի թուականութեանս հայոց մեծաց ՋՂ. (1541) ամի, եւս առաւել հաստատութեան ձեռագրեցաք մերով սովորական կարմիր ձեռագրաւ. որ ի փառս Քրիստոսի: Գրիգոր ծառայ ծառայիցն Աստուծոյ Յիսուսի Քրիստոսի, շնորհօքն եւ ողորմութեամբ նորին կաթողիկոս ամենայն Հայոց եւ պատրիարք Վաղարշապատու Սուրբ Էջմիածնի:
Բ. 320ա-74բ Պատմութիւն Աբրահամու Կաթողիկոսին Կրետացւոյ
Տե՛ս ձեռ. 1674, 6ա-63բ: ա/320աբ: բ/320բ-1ա: գ/321բ-2ա: դ/322աբ: ե/322բ-3ա: զ/323ա-4ա: է/324բ-5բ: ը/325բ: թ/326ա: ժ/326աբ: ժա/326բ-8ա: ժբ/328աբ: ժգ/328բ-9ա: ժդ/329ա-30բ: ժե/330բ-1ա: ժզ/331ա-2ա: ժէ/332ա-3ա: ժը/333բ-4ա: ժթ/334աբ: ի/334բ-5բ: իա/335բ-6ա: իբ/336աբ: իգ/337ա-8ա: իդ/338ա-9ա: իե/339ա-40ա: իզ/340ա-1բ: իէ/342աբ: իը/342բ-4ա: իթ/344ա-5ա: լ/345ա-6ա: լա/346աբ: լբ/346բ-7բ: լգ/348ա-50ա: լդ/350աբ: լե/351ա-2ա: լզ/352աբ: լէ/352բ-4ա: լը/354ա-5ա: լթ/355ա-6բ: խ/356բ-7բ: խա/357բ-8ա: խբ/358ա-9բ: խգ/359բ-60բ: խդ/360բ-1բ: խե/361բ-2բ: խզ/362բ-3բ: խէ/363բ-4բ: խը/365ա-7ա: խթ/367աբ: ծ/368ա-9ա: ծա/369բ-72ա: ծբ/372ա-3ա: ծգ/373ա-4բ:
Տե՛ս Աբրահամ Կրետացի, Պատմութիւն, Երեւան, 1973, ձեռ. d:
Գ. 376ա-80բ Համառօտ պատմութիւն վասն նահատակութեան Ապունա Թումա քահանայի գաղղիացւոյ, զոր նամակէ միոջ վաճառականի գաղափարեցաք 1840, ապրիլ 20, ի Պօլիս, եւ
այժմ աստ եդաւ գրչէս Միհրտատեան Թատէոսէս, զի մի՛
կորիցէ յիշատակ նահատակին – Փզզէթլիս ինայէթլիւ վէ լիյինիմէթիմ
սուլթանմ...
Հայատառ թուրքերէն է. տե՛ս
Յասմիկ Ստեփանեան, Ցուցակ հայերէն ձեռագրերի հայատառ թուրքերէն նիւթերի եւ հայատառ թուրքերէն ձեռագրերի,
Երեւան, 2008, էջ 54:
Նամակագիրը պատմում է
1840 թուականի յունուարին ֆրանսիացի Ապունա (Հայր) Թումա քահանայի հետ կատարուած
դէպքի մասին. նա իր ծառայի հետ 36 տարի ապրում էր Շամ վիլայէթում (Դամասկոս), բարի
էր երեխաների նկատմամբ՝ անկախ ազգութիւնից եւ դաւանանքից, խնամում էր նրանց, դեղեր
տալիս: Այնուհետեւ պատմում է, որ մի օր ինքը տեսել է Թումայի ծառային, որն սպասում
էր իր տիրոջը. ծառան պատմել է, որ քահանան գնացել է հրէաների թաղամաս եւ այնտեղից
այլեւս դուրս չի եկել: Պարզւում է, որ քահանային հետապնդում էին տեղի թուրք ոստիկանապետ
Իբրահիմ փաշայի հրամանով: Շատերին են կանչում Իբրահիմի մօտ հարցաքննութեան, սակայն
նրանք Թումայ քահանայի տեղը չեն մատնում: Վերջում մէկը կտտանքների ենթարկուելուց յետոյ
պատմում է, որ այդ գաղտնիքը գիտեն եօթ մարդ, եւ որ Թուման եղել է հրէայ Դաւութենց
տանը, ինքն էլ է ներկայ է եղել, այնտեղ իմացել է, որ քահանային պետք է կտտանքների
ենթարկեն: Թուման աղաչել է, ասել, որ ամէն ինչի կդիմանայ, սակայն իր իմացածը չի յայտնի,
չի մատնի: Վերջում նամակագիրը պատմում է, որ յետագայում հայտնաբերել են Թումայի եւ
ծառայի ոսկորները եւ թաղել:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ
ՕՐԻՆԱԿԻ
375ա Պատմութիւն զայս, զոր տեսանի,
նախնեաց մերոց աւանդ պահի,
Ակնայ գիւղէն Կամրկապցի,
հայոց ազգին պետ պանծալի,
մահտեսի Պետրոս իշխանի,
որդւոյ մահտեսի Յակօբի,
աշխատութեամբ ի լոյս ածի,
ընթերցողաց Հա՛յր մեր խնդրի,
թուին Հայոց ՌԲՃԽԶ. (1797) եւ ի
ամսեանն ապրիլին կատարեցաւ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
375ա Վերստին օրինակեցաւ
սոյն այս Պատմութիւն Կրետացի Աբրահամ կաթողիկոսին
վասն Դահմազ խանին, ի խնդրոյ ազնուազարմ
եւ գրասէր Դաթէոս աղային ի Յովհաննէս դպրէ Թագւորեան: 1856, Կոստանդնուպօլիս, Սամաթիայ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 319ա՝ «Պատմութիւն Աբ»:
ՆՇՈՒՄ՝ 314ա՝
«Ի սմա գտանին հետեւեալքն. Գրիգոր կաթողիկոսի Կոնտակ, Պատմութիւն Աբրահամու Կրետացւոյ,
Ապունա Թումա քահանայի համառօտ աղետալի պատմութիւն»:
2623
ԳՐԻԳՈՐ ՏԱԹԵՒԱՑԻ, ՔԱՐՈԶԳԻՐՔ
ԲԱՂԷՇ |
ՌՃԺԱ. – 1662 |
ԳՐԻՉ՝ Թումայ երէց Բաղիշեցի:
ԹԵՐԹ՝ 564-1+2 (թռիչք՝ 263րդ թերթին յետոյ 265 է. կրկն.՝ թ. 337, 505). չգրուած՝ 11բ, 12բ-3բ, 559բ-61ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԽԷx12 (Ա, Բ, ԻԹ՝ 11, Ը՝ 14, ԺԸ՝ 10)+4: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,6x 16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (17,3x11): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 21ա): ՏՈՂ՝ 35: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, մէջքը մուգ շագանակագոյն կաշի (2012 թ.), միջուկը տախտակ. աստառը շերտաւոր մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ + ԳԴԵ, սպիտակ, չգրուած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 14ա: Ճակատազարդ՝ 257ա: Լուսանցազարդ՝
բուսական, թռչուն, յուշկապարիկ, տաճար, խաչ: Զարդագիր՝
թռչնագիր, բուսագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝
կարմիր, կապոյտ, կանաչ, նարնջի, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. լուսանցակողերը՝
գունաթափ, դռնակը, գամերն ու կապիչներն ընկած, Բ. փեղկի կաշուի ստորին մասը թափուած,
մէջքը հիմքից մասամբ պոկուած, թ. 90-1, 502, 512՝ հիմքից ամբողջութեամբ պոկուած, թ.
1, 47, 145, 370, 406, 478, 498, 546՝ վնասուած, լուսանցները պատռուած, թ. 548՝ ցեցի
անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Բ. 1. 4ա-515ա Գրիգորի եռամեծի քաջ հեռետորի եւ անյաղթ փիլիսոփայի, աշակերտի Յոհաննու Որոտնեցւոյ արարեալ բանս խրատականս ոգեշահս եւ հանճարս իմաստայեղձս, ի մեկնութիւն գովեստից տօնից տէրունականաց, ի պատիւ սրբոց, ի պատճառ գիտութեան ախմարաց: Մանաւանդ ի յողբ արտասուաց, անձանց թաղծելոց յաւէտ ի ճշգրտութիւն կարգաց ուղղափառաց, եւ յեղծումն բարբանջմանց չարափառաց, աւգնեա՛, Հոգիդ Աստուած
Տե՛ս Ձմեռան հատոր, տպ. 1740: [Ցանկ]/4ա-11ա: ա/14ա-9ա: բ/19ա-21ա: գ/44ա-7բ: դ/21ա-5բ: ե/25բ-30բ: զ/30բ-7ա: է/37ա-44ա: ը/47բ-51ա: թ/51բ-6ա: ժ/56ա-9բ: ժա/59բ-2բ: ժբ/62բ-7ա: ժգ/67ա-72բ: ժդ/72բ-6բ: ժե/76բ-80բ: ժզ/80բ-4ա: ժէ/84ա-9ա: ժը/89ա-96բ: ժթ/96բ-100ա: ի/100ա-3բ: իա/103բ-8բ: իբ/108բ-11բ: իգ/111բ-15բ: իդ/115բ-21բ: իե/121բ-26բ: իզ/126բ-9ա: իէ/129ա-32ա: իը/չիք նաեւ տպ.: իթ/132ա-6ա: լ/136ա-40ա: լա/140ա-2ա: լբ/142ա-5բ: լգ/145բ-9ա: լդ/149ա-53ա: լե/153ա-8ա: լզ/158ա-63բ: լէ/163բ-7ա: լը/167ա-72ա: լթ/172ա-4բ: խ/174բ-8բ: խա/178բ-82բ: խբ/182բ-5ա: խգ/185ա-9ա: խդ/189ա-93բ: խե/193բ-7ա: խզ/197ա-201բ: խէ/201բ-4բ: խը/204բ-9ա: խթ/209ա-10ա: ծ/210ա-5բ: ծա/215բ-7բ: ծբ/217բ-20ա: ծգ/220ա-1ա: ծդ/221ա-2ա: ծե/222ա-3բ: ծզ/223բ-5բ: ծէ/225բ-8բ: ծը/228բ-30բ: ծթ/230բ-4բ: կ/234բ-40ա: կա/240ա-4ա: կբ/244ա-9ա: կգ/249ա-53բ: կդ/253բ-6բ: կե/257ա-60բ: կզ/260բ-5ա: կէ/265ա-68բ: կը/268բ-70բ: կթ/270բ-4ա: հ/274ա-7բ: հա/277բ-80բ: հբ/280բ-2բ: հգ/282բ-6ա: հդ/286բ-7բ: հե/287բ-90բ: հզ/290բ-3բ: հէ/293բ-6բ: հը/297ա-300բ: հթ/300բ-3բ: ձ/303բ-7բ: ձա/307բ-11ա: ձբ/չիք: ձգ/311ա-3բ: ձդ/313բ-6բ: ձե/316բ-20ա: ձզ/320ա-3բ: ձէ/324ա-7բ: ձը/327բ-33ա: ձթ/333ա-5ա: ղ/335բ-7բ: ղա/337բ-9բ: ղբ/339բ-43բ: ղգ/343բ-6ա: ղդ/346ա-8բ: ղե/348բ-51բ: ղզ/351բ-7ա: ղէ/357ա-62ա: ղը/362ա-4բ: ղթ/364բ-8ա: ճ/368ա-70բ: ճա/371ա-2բ: ճբ/372բ-4ա: ճգ/374ա-6ա: ճդ/376ա-8բ: ճե/378բ-82ա: ճզ/382ա-7բ: ճէ/387բ-92բ: ճը/392բ-7բ: ճթ/397բ-402ա: ճժ/402ա-5բ: ճժա/405բ-10բ: ճժբ/410բ-4ա: ճժգ/414ա-7ա: ճժդ/417ա-20: ճժե/420ա-2բ: ճժզ/422բ-5բ: ճժէ/425բ-9բ: ճժը/429բ-33բ: ճժթ/433բ-6բ: ճի/436բ-41ա: ճիա/441ա-3բ: ճիբ/443բ-7բ: ճիգ/447բ-50բ: ճիդ/450բ-3ա: ճիե/450բ-3ա: ճիե/453ա-7ա: ճիզ/457ա-8բ: ճիէ/458բ-62ա: ճիը/462ա-3բ: ճիթ/463բ-6ա: ճլ/466ա-9բ: ճլա/469բ-71ա: ճլբ/471ա-4բ: ճլգ/474բ-7բ: ճլդ/474բ-81բ: ճլե/481բ-2բ: ճլզ/482բ-5ա: ճլէ/481բ-2բ: ճլզ/482բ-5ա: ճլէ/485ա-8ա: ճլը/489ա-93ա: ճլթ/493ա-7ա: ճխ-ճխա/չիք: ճխբ/497ա-501բ: ճխգ/501բ-3բ: ճխդ/503բ-4բ: ճխե/505ա-8ա: ճխզ/508ա-11ա: ճխէ/511ա-5ա: ճխը-ճկ/չիք:
Յաւելեալ ունի.
– 488ա-9ա Նորին քարոզ Զատկի ի բան. Յարեաւ Աստուած, եւ ցրուեցան ամենայն թշնամիք նորա, փախիցեն
ատելիք – Հրամայեաց Աստուած Բանն մեծին Մովսեսի... զմեզ փրկեսցէ Քրիստոս.
եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
2. 515ա-57բ Նորին քարոզ յաղագս մեծահանդես եւ փառաւորագոյն
չորեսին տօնիցն աւագ գլխաւորացն, որպէս բոլորեալ զմասն տարւոյն զվերջին գիծս ի սկիզբն
յանգելով գրոցս. ի փառս եւ ի գովութիւն անսկիզբն սկզբան, անվախճան յաւիտենիւ. ամէն
Տե՛ս Ամառան հատոր, տպ. 1741: ա-ճհբ/չիք: ճհգ/515ա-9ա: ճհդ/519ա-23ա: ճհե/523ա-7բ: ճհզ/527բ-31բ: ճհէ/531բ-5բ: ճհը/535բ-8բ: ճհթ/538բ-42ա: ճձ/542ա-6ա: ճձա/546ա-50ա: ճձբ/550ա-2բ: ճձգ-ճձդ/չիք: ճձե/552բ-7բ:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ՝
ա. 558բ-9ա (ԺԷ. դ.) [Նշանագիրք իմաստնոց] – Եկեղեցի,
թռչուն, ի սկզբանէ... յառողջ յոգով եւ մարմնով:
բ. 2ա-3ա (ԺԸ. դ.) Կանոն յորժամ մարմնաւոր արուեստաւոր
աշակերտ օրհնեն – Նախ ասի շարական ՁԲ. ... սուրբ խաչիւ պահպանեա՛: Հա՛յր մեր,
որ յերկինս. ամէն:
գ. 1բ (ԺԹ. դ., անարուեստ նոտրգիր)
Աղաչեմ զքեզ, Տէ՛ր Յիսուս Քրիստոս, եւ խնդրեմք յառատ յողորմութենէդ քումմէ զվերարակու մեռելութեան
մերոյ, որով եւ դու, Աստուա՛ծ, ծածկեցար, խոնարհութեամբդ եւ զձեւս զգեստուս, զոր ետուն
սուրբ հարքն մեր, ցո՛յց խոնարհութեամբդ եւ յուրացութեան աշխարհիս, որով եւ ինքեանք
կերպարանեցան, դու օրհնեա՛յ զծառայս քո զայս անուն աբեղայս եւ արժանի արա՛ ունել եւ
հանել ի գլուխ զսուրբ կարգս. եւ քեզ վայել է փառք. եւ դնէ վեղարն ի գուխն կրօնանորին եւ ասէ.
Հանէ Աստուած ի քէն զհին մարդն՝ գործօվք իւրօք. եւ զգեցուցանէր զփիլոնն եւ ասէ. Աստուած
զգեցուցանէ զնոր մարդն, որ ընդ յԱստուծոյ հաստատեալ է արդարութեամբ եւ ճշմարտութեամբդ
եւ սրբութեամբս. եւ եղիցիս դու հպատակ եւ հնազանդ ամենեցուն, կանխեալ ի սերն Աստուծոյ,
ի սէրն Աստուծոյ հոգով, ի տուէ եւ ի գիշերի. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
557բ Փառք միագոյք
Էին, յատկադէմք ի նմին զուգապատիւ վեհին՝ Հօրն էականի, Որդոյն միածնի, Հոգոյն ճշմարտի,
հանուրց արարչի յամենայն գոյեղինացս յիւրական արարածոց, այժմ եւ յանկէտ յաւիտեանս.
ամէն: Որ շնորհեաց ինձ կարողութիւն՝ անարժանս անձին Թումայ երիցու Բաղիշեցոյ, հասանել յաւարտ
մեծի տառիս, որ կոչի Քարոզգիրք, ի թվականութեան հայկազեան սեռի ՌՃԺԱ. (1662), ի մայրաքաղաքն
Բաղէշ, ընդ հովանեաւ Սրբոյն Սարգսի Զօրավարին եւ այլ
սրբոցն, որ աստ կան հաւաքեալ, ի հայրապետութեան Սուրբ Էջմիածնայ Յակոբ սրբազան կաթողիկոսի
եւ |558ա| ի յառաջնորդութեան այսմ քաղաքիս Բաղիշու Մեսրոպ քաջ հռետորին
եւ աստուածաբան վարդապետին, իմաստուն տեսականաւ եւ իրականաւ, մեծազգի եւ սիրով ի
լի, եւ մեզ յոյժ սիրելի եւ խնամածու եւ ուսուցանող:
376ա Օրինակն
եղծեալ էր, չիմացայ:
466ա Եւ զեղկելի
գրիչս Թումայ Բաղեշացի այսմ
հրաշափառ աւուրս մեծի աղաչեմ յիշել:
535բ Զանպիտան
գծողս զԹումայ աղաչեմ
յիշել ի մխիթարանս սրբոյն Ստեփանոսի, ո՛վ
վեհ պատուական:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 3ա (1732 թ., անարուեստ նոտրգիր)
Յորժամ ես՝ Նիկօղոսս, ծնայ
յարքանդէ
մօր իմոյ, թուականն յայոց
ՌՃՁԱ. (1732), եւ պատկեր աւորէն էր շաբաթ եւ ամսեն ապրէլի 9ումն:
Ծնուն[դ] Թագուհւոյ դստեր Նիկօղաոսի ի թուին
1767, ի յամսեան յունիսի 6, ի յաւուրն չորեքշաբաթու տունջեան, յեօթներորդ ժամուն:
2. 14ա (1742 թ., անարուեստ նոտրգիր) [Օ]հանի որդի մեղապարտ
Զաքարեայս այս Քարոզգիրքս
ծախեցի տէր Բարսեղին ՌՃՂԱ.ին
(1742):
3. 558ա (1742 թ., անարուեստ բոլորգիր)
Գոհութիւն եւ փառք ամենազօրին եւ խնդ[ր]ակատար Էին, որ ելից զփափակ ցանկութեան Գանջեցի տէր Պետրոսի որդի
մելանամեղ Բարսեղ մականուամբ
աբեղայի, որ ի մանկութենէ ցանկայի ստանալ զտիեզերաջահ եւ հայկազնեայից պարծանք սրբոյն
Գրիգոր Տաթեւացոյ Հայոց
քաջ հռետորի եւ ամէնիմաստ
փիլիսոփայի որդառատ աղբերէ քարոզութեան Ձմեռուան հատորին, որոնեալ գտի ի գիւղաքաղաքն
Ագուլիս, ետու հալալ
արդեանց հայրենական եւ գնեցի Արզրումցի Ոսկանի որդի
տէր Զաքարիայիցն՝ յիշատակ
հօրն իմոյ տէր Պետրոսին եւ վայելումն
ինձ՝ յոգնամեղ Բարսեղ յաբեղայիս.
երես անկեալ <անկեալ> աղաչեմ, օ՜վ սուրբ ընթերձօղք, յիշման արժանի առնէք զհայրն
իմ տէր Պետրոսն եւ յետնեալ
ծառայ Բարսեղ յաբեղայս,
եւ դուք յիշեալ լիջիք առաջի Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. ամէն: Գրեցաւ ՌՃՂԱ. (1742) թվականին:
4. 376ա (ԺԸ. դ., անարուեստ նոտրգիր)
Զվայելողքդ եւ ընթերցողքդ աղաչեմ յիշել զԲարսեղ:
5. 563բ (ԺԹ դ., շղագիր) Այս Քարոզգիրքս
ետու կարդալոյ առ արժանապատիւ Գէորք վարդապետին՝
մինչեւ յունի[սի] 12: Գրեցաւ Յոհաննէս Կարապետեան
Թավարբեկով:
6. 563բ (ԺԹ դ., շղագիր) Իմ սիրելի
եղբայր պարոն Մարկոս Եսայեան Իսմաիլեան/// տիրացու Յոհաննէս:
7. 3բ (ԺԹ դ., շղագիր)
Այս քարոզգիրս տուի տիրացու Օհաննէս Թավրբեկովին կարդալու
առ ժամանակ: Տէր Սահակ Տէր
Մելիքսեթեան:
8. 563բ (ԺԹ դ.,
շղագիր) Անեղն Աստուած եւ արարիչ ամենայն արարածոց, Հայրն երկնաւոր, որ ընկալաւ
զդարձն անառակ որդւոյն եւ զգեցոյց նմա զառաջին զարդ, ընկալցի զղջումն եւ զապաշխարհութիւնն
ձեր եւ շնորհեսցէ ձեզ զարդարութիւն եւ մաքրութիւն հոգւոյ եւ մարմոյ. ամէն:
9. Պհպ. Գա
(1837 թ., շղագիր) Արժանապատիւ տէր Յարութիւն Ղարիբեան քահանայ.
հանդերձ տօմարաւ ձերով ստացեալ զարդիւնս հանգուցեալ տէր Երեմիայ քահանայի ծխոց,
ամսոյս 27 ներկայացուսցես: Յաջորդ Բարսեղ վարդապետ:
1837, յունվար 26:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝14ա. ութանկիւն շրջանակ, սեւ թանաքով,
երկիցս՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՏԷՐ ԲԱՐՍԵՂ», ապա՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ԲԱՐՍԵՂ ՎԱՐԴԱՊԵՏ», «ՔՐԻՍՏՈՍԻ
ԾԱՌԱՅ ՏԷՐ ԶԱՔԱՐԻԱՅ. ՌՃՁԷ. (1738)», 558ա. ութանկիւն շրջանակ, սեւ թանաքով, երկիցս՝
«ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՏԷՐ ԲԱՐՍԵՂ», ապա՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ԲԱՐՍԵՂ ՎԱՐԴԱՊԵՏ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ խզբզոց,
«/// Նոյեմզարայ կինն Նոյեայ մատանդ/// թաղել Իպրասի մայրանդ է զահակ նա լուր եւ սարսափելիս
գոց ասելով»: «Գինին ունի գոյնս կարմիր գեղեցիք, / Սիրողն առնէ աղքատ մուրացիք»: 559ա՝ «Հին
կտակարանն է ամենայն ՓՔԻԹ., եւ Նոր կտակարանն է ամենայն տունքն ՓՇՂԱ.», 561բ՝ «աբգդե,
աբգ», «Դատաւոր աւաք դատաւոր
քահանայ Հախվերդով դատաւոր
աւաք քահանայ
Ստեփանոս Բալանեան դատաւոր:
Դատաւոր Յօհաննէս Կարապետեան Թավարբեկով», «ի վերայ քանի», 562ա՝ «Астраханскою Армянскою ///», 562բ՝ «այս գիրք
է///», 562բ, 564ա՝ «Прошенник
Кизлару Армении», 563ա՝ «милость ///», 564բ՝ «Աստուածասէր
եւ բարեպաշտ իշխան գլուխ իշխանաց: Աստուածասէր եւ բարեպաշտօն հարց եւ եղբարցդ հայտարարութիւն
լիցի, զի այսօր տօն է քրիստոնէիցս, <Աստուածասէր եւ բարեպաշտօն հարց եւ եղբարցդ
հայտարարութիւն լիցի, զի այսօր տօն է քրիստոնէիցս>«, «աստուածասէր եւ բարեպաշտօն»,
«Ваше покорно слуга графъ
Егориевъ псиогвъ руку Прилофиль»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին փակցուած թերթիկին՝
«Գրիգոր Տաթեւացւոյ Քարոզգիրք տարեկան», Աա՝ «300/2623», 1ա՝ «ՌՃԺԱ.-1662, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
«Հմր 4»,
14ա՝ «Քարոզգիրք Գրիգոր Տաթեւացւոյ վասն ձմռան»:
2624
ՅԱԿՈԲ ՆԱԼԵԱՆ, ՔԱՐՈԶԳԻՐՔ
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 231+1 (կրկն.՝ թ.՝ 140. գրչի էջակալում՝ 1-459, որ է՝ 4ա-231ա). չգրուած՝
1ա, 3բ, 105բ-6բ, 117բ-8բ, 223բ, 224բ, 225բ, 226բ, 227բ, 228բ-31բ: ՊՐԱԿ՝ 1-19x12
(5րդ՝ 16, 11րդ՝ 8, 15րդ, 16րդ, 17րդ՝ 14, 19րդ՝ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ
լուսադրոշմով՝ առիւծ եւ «E, A»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (18x12): ԳԻՐ՝
շղագիր (նմուշ՝ 9ա): ՏՈՂ՝ խառն՝ 21-27: ԿԱԶՄ՝ կապոյտ թուղթ, մէջքը եւ անկիւնները սեւ
կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ. աստառը թուղթ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թ.
222-3՝ հիմքից մասամբ պոկուած, կարերը թուլացած, թ. 223-8՝ թանաքի թթուայնութիւնը
բարձր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1բ-3ա Համառօտ մեկնութիւն արարողութեան սուրբ պատարագի,
ի Յակոբ պատրիարգէ Կ. Պոլսոյ Նալեան – Սուրբ եկեղեցին երկնաւոր թագաւորի պալատն է... որ օրհնես
զայսոսիկ ամենայն:
Բ. 4ա-238ա [Յակոբայ Նալեան Քարոզք]
ա. 4ա-7բ Քարոզ աւուր պատշաճի ծննդեան ութօրէից՝ զկնի յառաջին
աւուր կիւրակէյի – Եւ յաւուրն երրորդի հարսանիք էին ի Կանայ Գալիլեացւոց. Յովհաննէս,
Բ. 1: Սկսուած. Աճապայ, սիրելիք այս, որ երրորդ օրն է... |7ա| Զոր յիշատակեաց աւետարանիչն
|7բ| ասելով՝ Եւ յաւուրն երրորդի հարսանիք էին:
բ. 7բ-10բ Յաղագս քարոզողաց, որոց պարտ է առ երիս տեսակս
մեղաւորս աղաղակել – Բան. Ես ձայն բարբառոյ յանապատի, ուղիղ արարէ՛ք զշաւիղս նորա:
Յովհաննէս, Ա. 23: Սկսուած. Ըստ Ոսկեբերանին երեք կարծիք էին առ հրէայս... միտ դի՛ք
բնաբանիս՝ զի ես ձայն բարբառոյ:
գ. 10բ-5ա Քարոզ յաղագս խորամանկ խրատուցն սատանայի, մարմնաւորաց
եւ աշխարհի – Զգոյշ լերո՛ւք ի սուտ մարգարէից, որք հանդերձիւք ոչխարաց
գան առ ձեզ, եւ ի ներքոյ են գայլք [յ]ափշտակօղք: Մատթէոսի 7. 15: Սկսուած. Ո՞վ եւ
ո՞վ իցեն արդեօք սուտ մարգարէքն... յայնժամ նա պատրողական բանիւք եւ այլովք հնարիւք
ոչնչացուցանել ջանայ զնա:
դ. 15բ-7ա Քարոզ ի վերայ անարատ յղութեան սուրբ Աստուածածնի
ի յԱննայէ – Բան. Ամենեւին գեղեցիկ ես, մերձաւոր իմ, եւ արատ ինչ ոչ գոյ
ի քեզ: Երգ երգոց, Դ. [7]: Սկսուած. Յուստիանոս կայսրն Յունաց եդ զմի կանոն... անկանիմք
առաջի քո, սուրբ Աստուածածի՛ն:
ե. 17բ-20բ Քարոզ դարձեալ ի վերայ անարատ յղութեան սուրբ Աստուածածնի – Բան.
Պարտէզ փակեալ քո՛յր իմ հարսն, պարտէզ փակեալ եւ աղբիւր կնքեալ: Երգ երգոց, Դ.
11: Սկսուած. Մարինոս պատմիչ գրէ ի պատմագրութեան իւրում... յայնժամ փոխանակ Քրիստոսի
սատանայ թագաւորէ ի սիրտս մեր՝ իբրեւ յիւր սիրելի օթեւան:
զ. 21ա-3ա Քարոզ ի վերայ ընծայման սուրբ Աստուածածնի
ի տաճարն յետ երից ամաց – Բան. Տարաւ զիս արքայ ի սենեակ իւր; Երգ երգոց. [Ա, 3]: Սկսուած.
Ի բարկանալ Աստուծոյ ի վերայ իսրայելացւոց... անկանիմք առաջի քո, սուրբ Աստուածածի՛ն:
է. 23ա-5ա Քարոզ ի վերայ ծննդեանն Քրիստոսի – Բան. Ահաւասիկ աւետարանեմ ձեզ ուրախութիւն մեծ... Ղուկաս,
Բ. 10: Սկսուած. Զայս ուրախութիւնս Գաբրիէլ հրեշտակապետն... որով մերձեալ է հոգի
մեր ի մահ:
ը. 25ա-8ա Դարձեալ քարոզ ի վերայ ծննդեանն Քրիստոսի – Բան.
Աւետարանեմ ձեզ ուրախութիւն մեծ... Ղուկաս, Բ. 10: Սկսուած. |25բ| Չկարեմ այսօր լռել
ի հրաշափառ աւուր... եթէ նա ի փառաց թագաւորութեան փախաւ, ապա քանի՛ առաւել մեք ի
փառաց աշխարհիս:
թ. 28ա-32բ Քարոզ յաղագս հեզութեան եւ բարկութեան – Բան.
Յիշեցէ՛ք զբանն, զոր ասացի ձեզ, թէ Ո՛չ է ծառայ մեծ, քան զտէր իւր: Յովհաննէս, [ԺԳ.
16]: Սկսուած. Պատմէ սրբազան աւետարանիչն Ղուկաս... յիշեցէ՛ք զբանն, զոր ասացի ձեզ,
թէ Ոչ է ծառայ մեծ, քան զտէր իւր. եւ այլն:
ժ. 32բ-6բ [Քարոզ] – Բան. Յիշեցէ՛ք
զբանն, զոր ասացի ձեզ, թէ Ո՛չ է ծառայ մեծ, քան զտէր իւր, եւ ոչ աշակերտն առաւել, քան
զվարդապետ իւր: [Յովհաննէս, ԺԳ. 16]: Սկսուած: Քաջարուեստ նկարիչն յորժամ կամեսցի...
յիշեցէ՛ք զբանն, զոր ասացի. եւ այլն:
ժա. 37ա-9բ Քարոզ յաղագս չհամբերելոյ նախատանացն,
որ առ Աստուած – Բան. Յիշեցէ՛ք զբանն, զոր ասացի ձեզ, թէ Ո՛չ է ծառայ մեծ,
քան զտէր իւր: [Յովհ., ԺԳ. 16]: Սկսուած. Պատմէ աւետարանիչն, թէ Քրիստոս Տէրն մեր...
զմտաւ ածեալ զբանն Քրիստոսի, թէ Ո՛չ է ծառայ մեծ, քան զտէր իւր եւ այլն:
ժբ. 39բ-44ա Քարոզ յաղագս կեղծաւորութեան – Բան.
Յիշեցէ՛ք զբանն, զոր ասացի ձեզ, թէ Ո՛չ է ծառայ մեծ: [Յովհ., ԺԳ. 16]: Սկսուած. Քրիստոս
Տէրն մեր որովհետեւ կամէր... Յիշեսցուք զբանն Քրիստոսի, թէ Ո՛չ է ծառայ մեծ, քան զտէր
իւր եւ այլն:
ժգ. 44ա-50ա Քարոզ ի վերայ աղօթից – Բան.
Յիշեցէ՛ք զբանն, զոր ասացի ձեզ, թէ Ո՛չ է ծառայ մեծ, քան զտէր իւր, եւ ոչ աշակերտ
առաւել, քան զվարդապետ իւր: [Յովհ., ԺԳ. 16]: Սկսուած. Այն ինչ եկեր Քրիստոս Տէրն
մեր... որպէս եւ ինքն ասաց. Աղօթս արարէ՛ք, զի մի՛ անկանիցիք ի փորձութիւն եւ այլն:
ժդ. 50ա-5ա Քարոզ յաղագս նեղութեան – Բան.
Յիշեցէ՛ք զբանն, զոր ասացի ձեզ, թէ Ոչ է ծառայ մեծ, քան զտէր իւր: [Յովհ., ԺԳ.
16]: Սկսուած. Որովհետեւ զոր ինչ ուսուցանէր Քրիստոս... յիշեսցուք ուրեմն զբանն Քրիստոսի,
թէ Ո՛չ է ծառայ. եւ այլն:
ժե. 55ա-7ա Քարոզ յաղագս, թէ պարտ է մեզ միշտ լալ
զմեղս մեր, որ զհոգին մահացուցանէ, յԱստուծոյ հեռացուցանէ եւ զրկէ յարքայութենէ երկնից – Բան.
Երանի սգաւորաց, զի նոքա մխիթարեսցեն: Մատթէոս, Ե. 4: Սկսուած. Երկու երեւելի փիլիսոփայք
յայտնեցան ի մէջ Յունաց... վա՜յ, որք ծիծաղիքդ, զի սգայցէք եւ լացցէք:
ժզ. 57բ-9բ Քարոզ ի վերայ խոստովանութեան, յորմէ յետս ձգել
զմեղաւորն ջանայ սատանայ պէսպէս սնոտի պատճառանօք – Բան. Զոր արձակիցէք
յերկրի, եղիցի արձակեալ յերկինս: Մատթէոս, ԺԸ. 18: Սկսուած. Այսօր առաջի մտաց ձերոց...
ըստ այսմ չար արձակիցէք եւ այլն:
ժէ. 60ա-2ա Քարոզ ի վերայ պահոց – Բան. Երթայք
գործեցէ՛ք մի՛ զկորստական կերակուրն, այլ զկերակուրն, որ մնայ ի կեանս յաւիտենականս.
Յովհաննէս, Զ. 27: Սկսուած. Սիրելեացդ իմոց յայտ է... որ մնայ յաւիտեան՝ ասելով. Երթայք
գործեցէ՛ք մի՛ զկորստական կերակուրն:
ժը. 62ա-4բ Քարոզ վասն օգտութեան պահոց –
|62բ |Բան. Եւ ահա մատեան հրեշտակք եւ պաշտէին զնա: Մատթէոս, Դ. 11: Սկսուած. Իբրեւ
վարեցաւ Յիսուս... ըստ վկայութեան բնաբանիս. Եւ ահա մատեան հրեշտակք:
ժթ. 64բ-8ա Քարոզ յաղագս թէ խոստովանութեան ողորմութիւնն
Աստուծոյ հանդիպեմք եւ զդեւն հալածեմք – Բան. Եւ ահա պատահեցան նմա տասն
բորոտք եւ ասեն. Յիսո՛ւս վարդապետ, ողորմեա՛ց մեզ. Ղուկաս, ԺԷ. 12, 13: Սկսուած. Այս
տասն բորոտքս... զի սրբեսցիս ի բորոտութենէ մեղացդ եւ այնպէս արժանասցիս երկնից արքայութեանն:
ի. 68ա-70բ Քարոզ յաղագս մերձենալոյ առ Քրիստոս... – Բան.
Մատուցին առ նա զամենայն հիւանդս, որք նեղեալ էին ի պէսպէս ցաւս եւ ի տանջանս եւ բժշկեաց
զնոսա: Մատթէոս, Դ. 23: Սկսուած. Իրաւի, ուր բժիշկն է... ըստ վկայելոյ բնաբանի, թէ
մատուսցին առ նա. եւ այլն:
իա. 70բ-2ա Քարոզ, թէ պարտ է մեզ ընդ Քրիստոսի փախչիլ յաստուածային
փառաց եւ ցանկալ երկնայնոյն – Բան. Իբրեւ գիտաց Յիսուս, եթէ գալոց են յափշտակել զնա, զի
արասցեն թագաւոր, գնաց ի լեառն: Յովհաննէս, Զ. 15: Սկսուած. Մինչ գնաց Քրիստոս յաւուր
միում... ըստ վկայութեան բնաբանի. Յիսուս, երբ գիտաց, ել ի լեառն:
իբ. 72բ-4բ Քարոզ յաղագս արթնութեան հովուաց – Բան.
Սիմօն, ննջե՞ս: Մարկոս, ԺԴ. 34: Սկսուած. Յայտնի է աստուածասիրութեան ձերում... եւ
հովուացն ձերոց անսալ ի ձէնջ պահանջէ:
իգ. 74բ-6ա Քարոզ, թէ դիւրաւ մտանէ յարքայութեանն, որ աղքատ է ի մեղաց եւ հարուստ սիրովն
Աստուծոյ եւ ընկերին – Բան. Ամէն ասեմ ձեզ, զի դժուարաւ մտցէ
մեծատունն յարքայութիւն երկնից: Մատթէոս, ԺԹ. 23: Սկսուած. Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս...
դժուարաւ մտցէ մեծատունն յարքայութիւն երկնից:
իդ. 76բ-8բ Քարոզ ի վերայ թլփատութեանն Քրիստոսի
Աստուծոյն մերոյ – Բան. Եւ իբրեւ լցան աւուրք ութն, եկին թլփատել զնա, եւ կոչեաց
անուն նորա Յիսուս: Ղուկաս, Բ. 21: Սկսուած. Յառաջ քան զգալուստն Քրիստոսի յաշխարհ...
եկին թլփատել զնա:
իե. 79ա-83ա Քարոզ ի վերայ աղօթից – Բան. Հայր իմ մինչեւ ցայժմ գործէ, եւ
ես գործեմ: Յովհաննէս, Ե. 17: Սկսուած. Որովհետեւ յայտնի եղեւ սիրելեացդ իմոց...
Հայր իմ մինչեւ ցայժմ գործէ, եւ ես գործեմ:
իզ. 83ա-7ա Քարոզ յաղագս փախչելոյ յաշխարհային
փառաց – Բան. Յիշեցէ՛ք զբանն, թէ Ո՛չ է ծառայ... Յովհաննէս, [ԺԳ.
16]: Սկսուած. Արծիւն յորժամ կամի կրթել զնորափետուր ձագս... եւ իբրեւ զծուխ մաշեալ
ի հողմոյ:
իէ. 87ա-91ա Քարոզ յաղագս ապաշխարհութեան – Բան.
Որ գայ առ իս, ոչ հանից արտաքս: Յովհաննէս, Զ.
38: Սկսուած. Ի հին ժամանակս կայր անուանի թագաւոր մի... այսուհետեւ ես ծիծաղեցայց
զկորստեամբ ձերով:
իը. 91ա-4բ Քարոզ յաղագս աշխարհասիրաց – Բան.
Չիք մեր թագաւոր, բայց ի կայսերէ: Յովհաննէս, Գ. ԺԹ. 15: Սկսուած. Ի տանիլ հրէից զՔրիստոս...
զի յանդի կեանս արժանասցուք պսակիլ բոլորիւք վարդապետից:
իթ. 94բ-8բ Քարոզ յաղագս յարատեւելոյ ի բարիս – Բան.
Տէ՛ր, բարւոք է մեզ աստ լինիլ: Մատթէոս, ԺԷ. 4: Սկսուած. Զի՛ է, զի Պետրոս ի լերինն
անդ... այլ յարատեւեսջիք ի Երուսաղէմ, միշտ յառաջադէմ լինելով:
լ. 98բ-103բ Քարոզ յաղագս թէ չէ պարտ հետեւիլ վարուցն
հասարակաց, այլ միայն Քրիստոսի – Բան. Քեզ զի՞ փոյթ է, դու եկ զկնի իմ: Յովհաննէս, ԻԱ.
23: Սկսուած. Որպէս պատմէ աւետարանիչն... քեզ զի՞ փոյթ է, դու եկ զկնի իմ:
լա. 103բ-5ա Քարոզ
յաղագս զյապաղելոյ զդարձն մինչեւ ցօր մահուն– Բան. Ես երթամ, եւ խնդրիցէք զիս եւ ի
մեղս ձեր մեռանիցիք: Յովհաննէս, Ը. 21: [Սկսուած.] Տարակոյս է, թէ յորում ժամանակի...
եւ կամ ի ծերութեանն փոխիկ յայլ լաւագոյն/// (չշարունակուած. 105բ-6բ չգրուած):
լբ. 107ա-10ա Քարոզ բարոյական ի վերայ Տեառնընդառաջի – Բան.
Եւ Սիմէօն առընկալաւ զնա ի գիրկս իւր... Ղուկաս, Բ. 28-29: Յառաջ. Ամենաբարին Աստուած
յորժամ ստեղծ զԱդամ... որպէս պատմէ աւետարանիչն, թէ՝ առընկալաւ զնա ի գիրկս իւր եւ
այլն:
լգ. 110ա-2ա Քարոզ ի վերայ սրբոց – Բան.
Եւ մատուցեալ աշակերտքն... Մատթէոս, Ը. 23: Յառաջ. Գրէ աւետարանիչն, թէ ի մտանել Յիսուսի
ի նաւն... որպէս աշակերտքն զարթուցին զՔրիստոս եւ այլն:
լդ. 112ա-4ա Քարոզ ի վերայ դատաստանի – Բան.
Զի որպէս փայլակն, որ ելանէ յարեւելից... Մատթէոս, ԻԴ. 27: [Յառաջ]. Գալուստն Որդւոյ
Մարդոյ... ի վերայ մեղաւորաց առ ի չարչարել եւ ի տանջել զնոսա:
լե. 114ա-5բ Քարոզ. Յաղագս բղջախոհութեան, ագահութեան
եւ հպարտութեան – Բան. Եւ ահա ել սերմնացան սերմանել զսերմանիս իւր. Ղուկաս,
Ը. 5: [Յառաջ]. Յայտնի է աստուածասիրութեան ձերում... յօժարին գալ յեկեղեցին՝ լսել
զքարոզութիւն:
իզ. 116ա-7ա Յաղագս թէ մեղաւորին երկու ինչ պիտոյ
է առ Քրիստոս մերձենալոյ – Բան. Տէր իջ միննչ չեւ իցէ մեռեալ մանուկն իմ: [Յովհաննէս,
Դ. 49]: Յառաջ. Այս թագաւորազնս էր ի տանէ արքային Հերօդէի... յայնժամ իբրեւ աչք պայծառանա:
լէ. 119ա-24ա Յաղագս լսելոյ քարոզութեան – Բան. Դուք արդէն իսկ սուրբ էք վասն
բանին, զոր խօսեցայ ընդ ձեզ: Յովհաննէս, ԺԵ. 3: Սկսուած. Մարմնոյ սրբութիւն յայտնի
է... վասն բանին, զոր խօսեցայ ընդ ձեզ:
լը. 124ա-30ա Յաղագս ողորմածութեան – Բան.
Արարէ՛ք այսուհետեւ պտուղ արժանի ապաշխարութեան: Մատթէոս, Գ. 8: Սկսուած. Յատուկ իմն
է միայն ծառոյ տալ զպտուղս... արարէ՛ք այսուհետեւ պտուղ արժանի ապաշխարութեան:
լթ. 130ա-4բ Քարոզ դարձեալ յաղագս ողորմածութեան – Բան.
Ի թզենոյ անտի ուսարուք զառակն: Մատթէոս, ԻԴ. 32: [Սկսուած]. Որ թզենին իցէ արդեօք...
ի թզենոյ անտի ուսարուք զառակն:
խ. 134բ-7ա Քարոզ. Յաղագս ժառանգելոյ զերկնից
արքայութիւնն – Բան. Նման է արքայութիւն երկնից գանձի ծածկելոյ: Մատթէոս,
ԺԳ. 44: Սկսուած. Աստուածասիրութեան ձերում յայտ է... նման է արքայութիւն երկնից
գանձի ծածկելոյ:
խա. 137ա-41ա Քարոզ, թէ զբարեգործութիւնն յայտնի
պարտ է գործել եւ ո՛չ ի ծածուկ – Բան. Տեսցեն զգործս ձեր եւ փառաւոր արասցեն զՀայրն ձեր, որ
յերկինս է: Մատթէոս, Ե. 16: Սկսուած. Ամենաբարին Աստուած, զոր ինչ ստեղծեալ է...
տեսցեն զգործս ձեր բարիս եւ փառաւոր արասցեն զՀայրն
ձեր. եւ այլն:
խբ. 141բ-5ա Քարոզ. Յաղագս սիրոյ Աստուած եւ առ
ընկերն – Բան. Սիրեսցես զՏէր Աստուած քո յամենայն սրտէ քումմէ... Մատթէոս,
ԻԲ. 34, 39: Սկսուած. Աստուածասիրութեան ձերում յայտնի է, զի Աստուած ի մէջ դրախտին...
զերեսս ի բաց դարձուցանէին եւ ատէին զնոսա:
խգ. 145բ-152ա Քարոզ. Յաղագս թէ հաղորդողաց պարտ
է ունել զերկիւղ, զհաւատ եւ զսրբութիւն սրտի – Բան. Որ ուտէ
զմարմին իմ եւ ըմպէ զարիւն իմ, ընդունի զկեանս յաւիտենականս: Յովհաննէս, Զ. 55: Սկսուած.
Յայտ է աստուածասիրութեան ձերում, որ մարդկայինս բնութիւն... Որ ուտէ զմարմին իմ եւ
ըմպէ զարիւն իմ, ընդունի զկեանս յաւիտենականս:
խդ. 152ա-5ա Քարոզ. Յաղագս ապաշխարութեան – Բան.
Յովսէ՛փ, ա՛րի ա՛ռ զմանուկդ եւ փախի՛ր յԵգիպտոս: Մատթէոս, Բ. 13: Սկսուած. Հրեշտակապետն
Գաբրիէլ յաւուր միում երեւեցաւ Յովսեփայ... Յովսէփ, ա՛րի ա՛ռ զմանուկդ եւ զմայր իւր
եւ փախի՛ր յԵգիպտոս:
խե. 155բ-8բ Քարոզ. Յաղագս թէ նեղութիւնն երկնաւոր մխիթարութեամբ
լցուցանէ զմեզ, ստիպէ դիմել առ Աստուած եւ ազատէ ի յաւիտենական պատժոց – Բան.
Դուք էք, որք ցանգ կայիք ընդ իս ի փորձութեան... Ղուկաս, ԻԲ. 28: [Սկսուած.] Կիւրոս
արքայ պարսից առ ի յորդորել զզօրս իւր ի մարտ... որ ոչ արկցէ զձեզ ի փորձութիւնս առաւել,
քան զկար ձեր:
խզ. 158բ-62ա Քարոզ, թէ լսել զքարոզութիւնս օգուտ է հոգեւորապէս– Բան.
Խնդրէք զիս, իբր ոչ եթէ զի նշանս ինչ տեսիք, այլ զի կերայք ի հացի անտի եւ յագեցայք:
Յովհաննէս, Զ. 26: Սկսուած. Աստուածասիրութեան ձերում յայտնի լիցի, որ իմ այսօր տարակուսանս
ունի լուծանել... եւ եւս պարտ է մեղաւորին հրաժարիլ ի մեղաց, եւ առաքինացն առաւելեալ
ի նոյն:
խէ. 162բ-6բ Քարոզ. Յաղագս ընտրելոցն Աստուծոյ միանգամայն
եւ լսելոյ զքարոզութիւն– Բան. Որ յԱստուծոյ է, զբանս Աստուծոյ լսէ... Յովհաննէս, Ը.
47: Սկսուած. Անհուն իմաստութիւն Հօրն երկնաւորի... որ յԱստուծոյ է, զբանս Աստուծոյ
լսէ, իսկ եւ դուք չէք յԱստուծոյ, զի ոչ լսէք:
խը. 167ա-70ա Քարոզ. Յաղագս թէ ընչասիրութիւնն զրկէ զմարդն
ի հոգեւոր բարեաց – Բան. Եւ ահա ամենայն քաղաքն ել ընդ յառաջ Քրիստոսի... Մատթէոս,
Ը. 34, Սկսուած. Սրբազան աւետարանիչն Մատթէոս... յորմէ փրկեսցէ զձեզ եւ այլն:
խթ. 170ա-3ա Քարոզ. Յաղագս թէ պատժի յԱստուծոյ այն, որ դատէ
զընկեր իւր – Սկսուած. Ի գնալ Աղէքսանդրի ի սաստկութեան ձմեռան... եւ ոչ
աշակերտ առաւել, քան զվարդապետ իւր:
ծ. 173ա-7ա Քարոզ. Յաղագս ներելոյ յանցանաց ընկերին – Բան.
Զի եթէ թողուցուք մարդկան զյանցանս նոցա, թողցէ եւ ձեզ Հայրն ձեր երկնաւոր զյանցանս
ձեր: Մատթէոս, Զ. 14: Սկսուած. |173բ| Ատրիանոս կայսրն Հռօմայեցւոց... զի եթէ թողուցուք
մարդկան զյանցանս նոցա, թողցէ եւ ձեզ Հայրն ձեր երկնաւոր զյանցանս ձեր:
ծա. 177ա-8բ Քարոզ. Թէ հպարտութիւնն ի վախճանի խոնարհեցուցանէ
զմարդն, ի շնորհաց զրկէ եւ յարուցանէ զկռիւս – Բան. Այսուհետեւ
եւ մեք զհպարտութիւնն զամենայն ի բաց ընկեսցուք: Առ Եբրայեցիս, ԺԲ. 1: Սկսուած. Սկիզբն
եւ արմատն ամենայն մեղաց է հպարտութիւնն... ուրեմն ի բաց արասցուք ըստ յորդորանաց նորա:
ծբ. 178բ-80ա Քարոզ. Յաղագս թէ պարտ է սիրել զԱստուած յամենայն
սրտէ մտածելով զերախտիս նորա, զոր եցոյց մեզ եւ զոր ունի ցուցանել – Բան.
Ոչ ամենայն, որ ասէ ցիս. Տէ՛ր, Տէ՛ր, մտցէ յարքայութիւնն երկնից: Մատթէոս, Է. 21: Սկսուած.
Առանց խորհրդոյ չէ, սիրելի՛ք, որ Քրիստոս... յորդորակն յարմարեսջիր ի միջոյ վերնոցն:
ծգ. 180բ-3ա Քարոզ ի վերայ Ծաղկազարդին – Բան.
Իբրեւ մօտ եղեն յԵրուսաղէմ եւ եկին ի Բեթփաքէ... Մատթէոս, ԻԱ. 1-2: Սկսուած.
Ի հին ժամանակս ի մէջ կռապաշտից... մտանել նոցա յԵրուսաղէմն վերին. եւ այլն եւ այլն:
ծդ. 183ա-5ա Քարոզ ի վերայ խոնարհութեան եւ հպարտութեան – Բան.
Համբարձէ՛ք ի բարձունս զաչս ձեր եւ տեսէ՛ք, ո՞ հաստատեաց զայս ամենայն: Եսայի, Խ.
26: [Սկսուած.] Որպիսի մարդ լինի արդեօք... եւ վերջնքս որդանց կերակուր:
ծե. 185ա-6ա Քարոզ համառօտ ի վերայ Նոր տարւոյն, այսինքն՝ Կաղանդի – Բան.
Օրհնեսցի պսակ եւ այլն: Սաղմոս, ԿԴ. 13 (= 12): Սկսուած. Օրս այս Նոր տարւոյս սկիզբն
է... եւ աստ, զոր ինչ կարես յորդոր ժողովրդենն առնել, արասջիր:
ծզ. 186ա-9ա Քարոզ ի ծննդեանն պահոց միջի կիւրակի աւուր – Բան.
Այր ոմն ազնուական գնաց յաշխարհ... Ղուկաս, ԺԹ. 12: Սկսուած. Այսօր ծննդեան պահոց
կիւրակի օրն է... յորմէ փրկեսցէ զձեզ Քրիստոս եւ այլն:
ծէ. 189ա-91ա Քարոզ ի վերայ թլփատութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ – Բան. Եւ իբրեւ լցան աւուրքն ութն... Ղուկաս, Բ. 21: Սկսուած.
Օրէնք էր աստուածային իսրայէլացւոց ազգին... յորմէ փրկեսցէ զձեզ Քրիստոս Աստուած. ամէն:
ծը. 191ա-4բ Քարոզ. Յաղագս թէ որով ոք մեղանչէ, նովիմբ եւ
տանջի – Բան. Հայր իմ մինչեւ ցայժմ գործէ, եւ ես գործեմ: Յովհաննէս,
Ե. 17: Սկսուած. Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս, փրկիչն ամենայն աշխարհի... Հայր իմ մինչեւ
ցայժմ գործէ, եւ ես գործեմ:
ծթ. 194բ-7բ Յաղագս բղջախոհութեան, որով զբազումս կորուսանէ
սատանայ ի դժոխս – Բան. Հայր իմ մինչեւ ցայժմ գործէ, եւ ես գործեմ: Յովհաննէս,
Ե. 17: Սկսուած. Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս, միածին Որդին Աստուծոյ... որ ոչ վայել է
հեթանոսի անգամ, թող թէ քրիստոնէի եւ այլն:
կ. 197բ-201բ Քարոզ ի վերայ կախարդութեան – Բան.
Հայր իմ մինչեւ ցայժմ գործէ, եւ ես գործեմ: Յովհաննէս, Ե. 17: Սկսուած. Յայտնի է աստուածասիրութեան
ձերում... Հայր իմ մինչեւ ցայժմ գործէ, եւ ես գործեմ:
կա. 202ա-4ա Քարոզ ի վերայ Յօնանու, եւ ի նոյն
կիւրակէի, յաւուր պատշաճի – Բան. Իջին աշակերտքն Քրիստոսի ի ծովեզերն եւ մտեալ ի նաւ,
գնացին յայնկոյս ծովուն ի Կափառնաում: Յովհաննէս, Զ. 16: Սկսուած. Յայս առաջաւորաց
պահոց... որում զձեզ արժանիս արասցէ. ամէն:
կբ. 204ա-6ա Քարոզ ի վերայ չորից դիտաւորութեանց
միանգամայն, այսինքն՝ աւետման, ծաղկազարդի, դատաստանի եւ հաղորդութեան – Բան.
Ուրախ լե՛ր յոյժ, դո՛ւստր Սինօնի,
զի ահա թագաւոր քո գայ առ քեզ: Զաքարիայ, Թ. 9: [Սկսուած.] Թագաւորն թագաւորաց է Տէրն
մեր Յիսուս Քրիստոս... յորմէ փրկեսցէ զձեզ Տէր Յիսուս իւր անճալելի ողորմութեամբն.
ամէն:
կգ. 206ա-8ա Քարոզ ի վերայ հրաշափառ յարութեանն
Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Բան. Յարեաւ Աստուած, եւ ցրուեցան ամենայն թշնամիք նորա:
[Սաղմոս, ԿԷ. 1]: Սկսուած. Թէպէտ վասն այսր աւուր հրեշտակք երկնից... յարեաւ Աստուած,
եւ ցրուեցան ամենայն թշնամիք նորա:
կդ. 208ա-9բ Քարոզ դարձեալ ի վերայ յարութեանն
Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Բան. Յարեաւ Աստուած, եւ ցրուեցան ամենայն թշնամիք նորա:
Սաղմոս, ԿԷ. 1: Սկսուած. Այսօր աստուածահայր մարգարէն Դաւիթ... որ զՔրիստոս մատնեցին
եւ կապեցին եւ տարան առ Պիղատոս. եւ այլն:
կե. 209բ-13ա Քարոզ ի վերայ աւետման սուրբ Աստուածածնի
– Բան. Մի՛ երկնչիր, Մարիամ, զի գտեր զշնորհս Աստուծոյ: Ղուկաս, Ա. 30: Սկսուած.
Մեծ եւ սքանչելի է խորհուրդ այսր աւուր... թէ ահա կաթիլ մի կաթն քումդ կուսութեան
յանձն իմ անձրեւեալ կենաց ինձ զօրէ:
կզ. 213ա-7ա Քարոզ ի վերայ Համբարձման – Բան.
Եւ ինքն էր Յիսուս յետ խօսելոյ ընդ նոսա համբարձաւ յերկինս եւ նստաւ ընդ աջմէ Հօր:
Մարկոս, ԺԶ. 19: Սկսուած. Առ քաղդէացիս, որ զԱրեգակն պաշտէին... եւ նստաւ ընդ աջմէ
Հօր:
կէ. 217ա-20բ Քարոզ յաղագս հոգեգալստեան – Բան.
Որք սպասեն Տեառն, նորոգեսցին զօրութեամբ... Եսայի, Խ. 31: Սկսուած. Յորժամ ստեղծ Աստուած
զմարդկայինս բնութիւն... ուրեմն ջանացարուք օծանիլ Հոգւով Սրբով:
կը. 220բ-2բ Քարոզ ի վերայ այլակերպութեան Քրիստոսի
Աստուծոյ մերոյ – Բան. Եւ յետ վեց աւուրց առնու Յիսուս զՊետրոս, զՅակոբոս եւ
զՅօհաննէս... Մատթէոս, ԺԲ. 1: [Սկսուած.] Հիմն այլակերպութեանս եդաւ աստի... թէ յետ
վեց աւուր առնու Յիսուս զՊետրոս եւ այլն:
–
223ա-8ա Գլուխք եւ համարք թղթոց [=Ցանկ քարոզից] –
1. Քարոզ զկնի ութօրէից... (1)... 67. Յաղագս այլակերպութեանն Քրիստոսի, ի բանն. Եւ
յետ վեց աւուր (438):
Ցանկը գրուած է յետագայում` այլ գրչութեամբ:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
Ա. փեղկի ծաղկաթղթին՝ «66», մէջքին փակցուած թերթին՝ «Յակոբ Նալեան, Քարոզգիրք,
3.», 1ա՝ «Հմր 87, 315/2624, ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2625
ՔԱՐՈԶԳԻՐՔ
ԺԵ., ԺԷ. դդ. |
ԳՐԻՉ՝ Անանուն (Ա.՝ 3ա-74բ), Ատոմ (Բ.՝ 76ա-353բ): ՍՏԱՑՈՂ՝ Աբրահամ վրդ. (Բ.): ԿԱԶՄՈՂ՝ Յովհաննէս վրդ. (1698 թ.):
ԹԵՐԹ՝ 353+2 (կրկն.՝ թ. 143, 181). չգրուած՝ 1բ, 75աբ: ՊՐԱԿ՝ 2+Ա-Զx12+Է-ԻԶx14 (Է, ԻԲ, ԻԳ՝ 16, Ը՝ 15, ԻԴ՝ 12, ԻԵ՝ 18, ԻԶ՝ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ (թ. 3-74 եւ 75-353՝ տարբեր): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,4x 16,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (20,8x13,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 114ա): ՏՈՂ՝ 41 (3ա-74բ), 35 (76ա-353բ): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, Ա. փեղկին մակագրութիւն. «Ի ԹՎԻՆ ՌՃԽԷ. (1698) ՆՈՐՈԳԵՑԱՒ ՁԵՌԱՄԲ ՆԱԽԱՎԿԱՅԻՆ ՅՈՎՀԱՆ ՎԱՐԴԱՊԵՏԻ», Բ. փեղկը երեք կապիչով, միջուկը տախտակ. աստառը դրոշմազարդ կտաւ (Բ.-ի վրայ թուղթ փակցրած). լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Բ, սկզբից, թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր (սակաւ): Գոյներ՝ կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան
ըստ Յովհաննու, ԺԹ. 13-22: Ժ. դ.: Ա՝ սկզբում, ստացուած մէկ թերթի լայնակի հատումով՝
բնագիրը վնասուած: Մագաղաթ, 24x16,
երկսիւն (16x 13,5), բոլորգիծ երկաթագիր
(նմուշ՝ Աբ), տող 11: Կարդալ՝ Աա,
Աբ. «Իբրեւ լուաւ զբանս զայսոսիկ... Պատասխանի ետ Պիղատոս՝ Զոր [ինչ գրեցին, գրեցի]»:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցազարդ՝ բուսական: Գոյներ՝ կանաչ, դեղին, կարմիր, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը
մաշուած, վնասուած, Ա. փեղկի երեք գամն ընկած, լուսանցակողերը՝ գունաթափ, թ. 1-2,
4-13, 17-24, 188, 330, 335, 342, 345-7՝ հիմքից մասամբ պոկուած, թ. 3, 14, 348,
351՝ հիմքից ամբողջութեամբ պոկուած, պտռկ-պհպ. Ա, պհպ. Բ, թ. 1-36, 79-92, 346-53,
Բ. փեղկի կազմաստառ՝ ցեցի անցքեր, թ. 40, 102-10՝ ստորին անկիւնները թափուած, թերթերին
աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-353բ [Քարոզգիրք]
– 2աբ Ցանկ եւ քարոզ առաջին վասն Սուրբ Երրորդութեան – Ա.
Աւրհնեալ եւ փառաւորեալ ամենասուրբ Երրորդութիւնն... ՃԺԸ. Շնորհք Տեառն մերոյ Յիսուսի
Քրիստոսի:
Կազմի ժամանակի գրչութեամբ
է:
ա. 3աբ Ա. Գիրք Սուրբ Երրորդութեանն՝ Հօր եւ Որ[դւոյ եւ Սուրբ
Հոգւոյ] – Աւրհնեալ է ամենասուրբ եւ փառաւորեալ Երրորդութիւնն... ըստ
կաթուղիկէ եւ ուղղափառ հաւատոյ դաւանութեան, որ եւ ասեմք այսպէս. եւ Քրիստոսի փառք
յաւիտեանս. ամէն:
բ. 3բ-5ա Բ. Քարոզ վասն մարմնոյն Քրիստոսի – Հացն, զոր ես տաց, մարմին իմ է... եկեսցէ մահ ի վերայ
նոցա, եւ կենդանոյն իջցեն զդժոխս. եւ այլ սոյնպիսի:
գ. 5աբ Գ. Քարոզ սուրբ առաքելոցն Պետրոսի եւ Պօղոսի – Արար
Աստուած զերկուս լուսաւորս մեծամեծս... ասէ Պօղոս. Պարտ է ամենեցուն յանդիման լինել
առաջի:
դ. 5բ-6ա Դ. Քարոզ այգոյն – Ընդէ՞ր
կայք աստ զօրս ցերեկս դատարկ... զշնորհս սուրբ աստուածա՛՛ զխնամսն եւ զբարեխօսեալն:
Վասն ողջոյն:
ե. 6ա-7ա Ե. Քարոզ Մարիամ Մագդաղենացւոյ – Եկ
հարսն ի Լիբանանէ... եւ շինեաց գեղեցիկ տաճար Աստուծոյ յանուն Մարիամու Մագդաղենացւոյն.
եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
զ. 7ա-8ա Զ. Քարոզ Յակոբայ առաքելոյն – Կարէք
ըմբել զբաժակն...
զի եւ զմեզ արժանի արասցէ արքայութեանն Աստուծոյ:
է. 8ա-11ա Է. Քարոզ Աստուածածնին փոխման – Ի
տեսիլն ԺԲ. գլխոյ... եւ ոչ ինչ գտին, բայց միայն զվարշամակն, եւ ետուն ի Թումաս:
ը. 11ա-3բ Ը. Քարոզ Բարդօլիմէ առաքելոյն – Հրամայեաց
թագաւորն հանել զգեստն Յովնաթանու... Եւ չէ զարմանք, թէ ես զհանդերձս իմ գին տամ սիրոյն
Քրիստոսի:
թ. 13բ-7ա Թ. Քարոզ հրեշտակապետացն Միքայելի եւ
ամենայն զօ[ր]աց – Եղեւ պատերազմ յերկինս... եւ լուացեալ զձեռն՝ սպիտակեցաւ,
եւ ամենեքեան լուեալ զղջացան:
ժ. 17ա-20բ Ժ. Քարոզ առաքելոցն Սիմոնի եւ Յուդայի
– Որդիք քո որպէս նորատունկ ձիթենոյ... քանզի ասէ՝ Որդիք քո որպէս նորատունք շուրջ
զսեղանով քո:
ժա. 20բ-1ա ԺԱ. Քարոզ ամենայն սրբոցն – Տօն
ամենայն սրբոցն... ի գանձուց եկեղեցոյ ի հասարակ աղօթիցն:
ժբ. 21ա-4ա ԺԲ. Քարոզ ամենայն սրբոց – Երանի
ամենեցուն, որ բնակեալ են ի տան Տեառն... սերմանի մարմին շնչաւոր եւ յառնի մարմին հոգեւոր:
ժգ. 24ա ԺԳ. Քարոզ Կարտարինեա կուսին – Ե՛կ,
ընտրեալ իմ...Դ. է աթոռ դատաստանին:
ժդ. 24աբ ԺԴ. Քարոզ սուրբ Նիկօլայոսի – Տեսի
ի մէջ ճրագարանացն... եւ բժշկէ զամենայն ախտաժետս, որպէս ասէ Երգ գլուխ Ի. Լու՛՛:
ժե. 24բ-5բ ԺԵ. Քարոզ Բեթղեհէմի մանկանցն – Հերովդէս
բարկացեալ կոտորեաց զամենայն մանկունս ի Բեթլեհէմ... եւ եղեն պատճառ ամենայն մկրտելոց
հեթանոսաց ի Քրիստոս Յիսուս, ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ա[մէն]:
ժզ. 25բ-7բ ԺԶ. Քարոզ մոգուցն – Յոբ
ծնանիցի արքայն... զի մերձեալ է արքա երկնից, ընդ որս զմեզ արժ՛՛:
ժէ. 27բ-31ա ԺԷ. Քարոզ խոստովանութեան – Արդ,
երթիցուք երից աւուրց ճանապարհ... զամենայն ինչ ի փառս Աստուծոյ արասջիք յառաջին ճանապարհէն,
որ է զղջումն. այսչափ ասացաք:
ժը. 31ա-3բ ԺԸ. Քարոզ խոստովանութեան – Խոստովանիմք
զքեզ, Տէ՛ր... զի որպէս բարկացեալ՝ պատժէ, նոյնպէս եւ զղջումնն իմոյ:
ժթ. 33բ-6ա ԺԹ. Քարոզ սիրոյ – Այս է պատուէր
իմ, զի սիրեսջիք զմիմեանս... այս է պատուէր իմ, զի սի[րեսջիք] զմի[մեանս]՝ որպէս եւ
ես:
ի. 36ա-7ա Ի. Քարոզ երկրորդ կիրակի գալստեան – Բարձրացուցէ՛ք
զգլուխ ձեր... զի մերձ է փրկութիւն մեր, որում արժանի արաս[ցէ]:
իա. 37ա-9ա ԻԱ. Քարոզ երրորդ կիրակի գալստեան – Ահաւասիկ,
որ զփափուկսն զգեցեալ են... Պատրաստեսցուք նմա ճանապարհ, զի արժանի լիցուք հասանել
առ նա:
իբ. 39ա-40ա [ԻԲ.] Քարոզ կիրակի ի մէջ Ը.օրեայ յայտնութեանն – Տառապելով
խնդրէաք զքեզ... զի լինիցիմք փառակից ի հանգիստ կենացն, որում եւ զմեզ արժանի արասցէ:
իգ. 40աբ ԻԳ. Քարոզ Ը.օրեայ մկրտութեանն – Յայնժամ
գայ Յիսուս ի Գալիլէէ... վասն որոյ պատերազմեսցուք ընդ սատանայի:
իդ. 40բ-3ա ԻԴ. Քարոզ առաջի կիրակի յետ յայտնութեանն – Եւ
հարսանիք էին ի Կանայ... աղաչենք զԱստուած,
զի զմեզ պահեսցէ յայսցանէ:
իե. 43ա-4ա ԻԵ. Քարոզ երրորդ կիրակի յետ Ը.օրեայ – Տէ՛ր,
փրկեա՛ զմեզ, զի կորնչիմք... եւ զիւր մեկն[ութիւն] գիտ ի ԺԹ. կիրակին:
իզ. 44աբ ԻԶ. Քարոզ չորրորդ կիրակի յետ Ը. – Եւ ի քուն
լինել մարդկան... յորմէ զերծուսցէ զմեզ Քրիստոս թագաւորն փառաց. ամէն:
իէ. 44բ-5բ ԻԷ. Քարոզ առաջաւորի կիրակին. ոչ կոչի ըստ
հռոմեացւոց Հ.րդ – Երթա՛յք եւ դուք յայգի իմ... որում եւ զմեզ արժանի արասցէ
կարողութիւնն Հօր, իմաստութիւնն Որդոյ եւ բարո[ւթիւնն Սուրբ Հոգոյ]:
իը. 45բ-6բ ԻԸ. Այլ քարոզ նոյն կիրակի – Երթա՛յք
եւ դուք յայգին իմ... յորմէ փրկեսցէ զմեզ Քրիստոս Աստուածն մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս.
ամէն:
իթ. 46բ-7ա ԻԹ. Դարձեալ այլ քարոզ նոյն կիրակի – Շուրջ
եղեն զինեւ երկունք մահու... եւ ցաւք, եւ տանջանք անվաղճանք են, չարչարին եւ տանջին յաւիտեան:
լ. 47ա-8բ Լ. Քարոզ կիրակի Բուն բարեկենդանի – Կոյր
ոմն նստէր առ ճանապարհաւն... վասն այսորիկ ասէ, թէ՝ Ողորմեայ ինձ, նովին ձայնիւ, եւ
ես գոչեմ:
լա. 48բ-50ա ԼԱ. Քարոզ երրորդ կիրակի աղու[հացից]
– Ելեալ անտի Յիսուսի... ի մէջ հպարտիցն միշտ է կռիւ:
լբ. 50աբ ԼԲ. Այլ քարոզ, քան նա – Ահա կին, գրեալ
է յԻմաստութիւնն... եւ Նինուէ, որ աղաղակ յաւելաւ, եւ այլ բազումք:
լգ. 50բ-1բ ԼԳ. Քարոզ չորրորդ կիրակի աղուհացից –
Եւ հանէր դեւ մի... կորուսանես զամենեսեան, որ խօսին սուտ:
լդ. 51բ-3ա ԼԴ. Այլ քարոզ նոյն – Եւ
հանէր դեւ մի... փորձէ զնա, մինչեւ յաղթեսցէ, յորմէ պահես:
լե. 53աբ ԼԵ. Քարոզ Ե. կիրակի աղուհացից – Եւ զհետ նմա
երթայր ժողովուրդ բազում... զհետ երթային նմա ժողովուրդ բազում, զի տեսանէին զնշ[անս]:
լզ. 53բ-5բ ԼԶ. Քարոզ կիրակի չարչարանաց Տեառն – Որչափ
արիւնն Քրիստոսի... որպէս արիւնայծին զալմասն. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
լէ. 55բ-6ա ԼԷ. Քարոզ չարչարանաց Կիրակէի – Ով
յանդիմանեսցէ զիս... զի աննախանձ ուսուցանէ ամենեցուն:
լը. 56աբ ԼԸ. Քարոզ նոր կիրակէին – Եցոյց նոցա
զձեռն եւ զկողն իւր... վասն այսորիկ ասէ. Եղջիւրք ի ձեռին նորա գտան, որ նշանակէ զյաղթութիւնն
Քրիստոսի:
լթ. 56բ-7ա ԼԹ. Քարոզ երկրորդ Կիրակի Յինանց – Լացջիք
եւ ողբասջիք դուք... եւ բիւրք բիւրոց կան առաջի նորա:
խ. 57աբ Խ. Քարոզ երրորդ կիրակ[է]ին – Երթամ առ առաքիչն
իմ... չորրորդ՝ զի ոչ կայ այլ դատաւոր, առ որ կարես բողոքել:
խա. 57բ-8բ ԽԱ. Այլ քարոզ – Յորժամ
եկեսցէ մխիթարիչն... զի կարասցուք փախչել ի յաստուածային յանդիմանութենէն եւ անհոգ
կալ առաջի Աստուծոյ:
խբ. 58բ-9ա ԽԲ. Չորրորդ կիրակին յետ նորա – Խնդրեցէ՛ք
եւ առնուցուք... որ է լոյս ճիշտ, որում զմեզ արժանի արասցէ:
խգ. 59ա-60ա ԽԳ. Հինգերորդ կիրակի յետ համ[բարձմանն]
– Դուք վկայէք վասն իմ... որ ունիցին հանգիստ ի միւս այլ կեանս, որում եւ զմեզ՛՛:
խդ. 60ա-2բ ԽԴ. Քարոզ ընթրեացն – Այր ոմն
գործեաց ընթրիս... այլ յայնժամ դէմ յանդիման տեսանեմք զնա, որպէս եւ են:
խե. 62բ-3ա ԽԵ. Երրորդ կիրակի յետ տօնի երդ՛՛–
Ուրախութիւն է հրեշտակաց... աղաչեսցուք, զի արժանի լիցուք ճշմարիտ ապաշխարութեանն:
խզ. 63ա-4ա ԽԶ. Հինգերորդ կիրակի յետ տօնի – Թողին
զամենայն եւ գնացին զհետ նորա... զի հասցուք առ երկնային ապարանսն:
խէ. 64ա-5ա ԽԷ. Վեցերորդ կիրակին յետ [տօնի] – Եթէ
մատուցանիցես զպատարագ քո... որոց արժանի արասցէ իմաստութիւնն Հօր:
խը. 65ա-6ա ԽԸ. Եօթներորդ կիրակին – Գթամ
ես ի վերայ ժողովրդեանդ... եւ զի տեսցուք զնա ի փառս:
խթ. 66ա-7ա ԽԹ. Ութերորդ կիրակին յետ տօնի – Որ
առնէ զկամս Հօրն իմոյ... նա մտցէ ի յարքայութիւնն երկնից, որում զմեզ արժանի առնէ:
ծ. 67ա-8ա Ծ. ԺԴ. կիրակէին յետ տօնի – Արի՛, գնա՛,
զի հաւատք քո կեցուցին զքեզ... յառնել ի մեղաց, յառաջանալ ի բարին, եւ որով, այսինքն՝
հաւատով:
ծա. 68աբ ԾԱ. ԺԶ. կիրակէին յետ տօնի եր՛՛ – Ահա
ելանէր մեռեալ մի... յորժամ դառնայ առ նա զղջանալովն, որով զմեզ արժանի՛՛:
ծբ. 68բ-9բ ԾԲ. ԺԷ. կիրակէին յետ տօնի – Նա
բուռն հարեալ բժշկեաց... բուռն հարեալ բժշկեաց զնա, որ եւ զմեզ արժանեսցէ Քրիստոս Աստուած
մեր, որում վայել է փառք յաւիտեանս:
Բ. 1. 69բ-75բ [Վարք եւ Առակք]
69բ [Ե]րկու եղբարք
ըստ մարմնոյ եւ ըստ հոգոյ լծակիցք...
69բ [Զ]ինուոր
ոմն Ֆէթէրիկոս անուն...
69բ [Հ]այր ոմն
սուրբ յաղօթս ի սենեկի իւրում...
69բ [Ո]մն ֆրէր
ի կարգէն քարոզողաց ի ժամանակ մահուանն...
69բ-70ա [Ա]ղջիկ
ոմն, անուն Թայի...
70ա [Ա]ւազակապետ
ոմն յափշտակէր եւ սպաննէր զբազումս...
70ա [Ո]մն աղջիկ
մեղանչէր զհետ հօր իւրոյ...
70ա [Ք]ահանայ
ոմն ի վիճիլ ի ծնունդ Քրիստոսի...
70բ [Հ]այրապետ
ոմն հրամայեաց եղբօր ոմն ուտել միս...
70բ [Ո]մն ֆրաթ
կամէր ելանել ի կարգէն...
70բ [Մ]եծատուն
ոմն ունէր Գ. որդիս...
70բ-1ա [Զ]ինուոր
ոմն հիւանդացաւ...
71ա [Ո]րիտասարդ
ոմն ի կարգէն ցիստէնս...
71աբ [Թ]ագաւորն
Լօդովիկոս էր կռապաշտ...
71բ [Յ]աշխարհն
Ֆռանկաց ի ժամ երգելոյն...
71բ [Ա]յր ոմն
մոլի եւ աներկիւղ եւ զրկօղ աղքատաց...
72ա Թագաւորն
Կոստանդիանոս ի բազմաց ժամանակաց...
72ա [Ա]յր մի
ելանէր ի դըժուար դար մի վեր...
72աբ [Մ]իայնակէց
մի նստեալ ի վերայ վիմի...
72բ [Ա]յր մի
ըմբռնեցին վասն գողութեան...
72բ [Թ]ագաւոր
մի ի վերայ իւրոյ աշխարհին...
72բ-3ա [Թ]ագաւոր
մի զբարձր եւ զուղորդ զսիւն մի կանգնեաց...
73ա [Թ]ագաւոր
մի ունէր գեղեցիկ այգի...
73աբ [Թ]ագաւոր
ոմն ետես տեսիլ...
73բ [Թ]ագաւոր
մի կայր եւ չունէր ժառանգ աթոռոյն իւրոյ...
73բ-4ա [Թ]ագաւոր
մի անիրաւութիւն առնէր...
2. 74աբ [Առակք Վարդանայ Այգեկցւոյ]
74աբ [Ա]յրի կին
մի ունէր տղայ մի...
74բ [Ա]րծուին
յորժամ ծերանայ...
74բ [Կ]ին մի
այրի ունէր կով մի...
74բ [Ա]ռիւծն
ետես, զի ահա գային փախըստական ամենայն կենդանիքն...
74բ [Ա]ռիւծն
հիւանդացաւ: Էրէքն գային ի տես... եւ ուսայ հիւանդութեան քում դեղ/// (թափուած, թերի):
Ա. ծգ. 76ա-9բ [ԾԳ.] [Յաղագս եկեղեցւոյ] – (թափուած,
թերի) ///որք գիտեն զգիրս եւ զօրէնս... զի հոգիս մեր ամենեցուն սրբեսցէ եւ օ[ր]հնեսցէ
շինել բնակարան սուրբ Երրորդութեան:
ծդ. 79բ-86ա ԾԴ. Այլ քարոզ եկեղեցւոյ – Սիրեցի
զտունն, զոր շինեցեր... վասն այն ասաց Աստուած ցՍողոմոն. Սիրեցի զտունն, զոր շինեցեր,
դնել զանուն իմ անդ յաւիտեան:
ծե. 86ա-91ա ԾԵ. Քարոզ համբարձմանն Քրիստոսի – Եւ
եղեւ յաւրհնելն նորա... եւ այնպէս կարեմք ելանել յերկինս եւ յաղթել զթշնամիս մեր:
ծզ. 91ա-5բ ԾԶ. Այլ քարոզ համբարձման – Տէր
մեր Յիսուս Քրիստոս համբարձաւ... եւ այսպէս բերդ երկնից արքաութիւնն առեալ եղեւ:
ծէ. 95բ-9ա ԾԷ. Այլ քարոզ համբարձման – Տէր
մեր Յիսուս Քրիստոս համբարձաւ... եւ զքեզ բարձրացուցանելոց է յերկնից արքաութիւնն
աղաչեսցուք. ա[մէն]:
ծը. 99ա-103բ ԾԸ. Քարոզ Հոգոյն սուրբ գալստեան – Հուր
եկի արկանել յերկիր... եւ տուն ձեր խաւար մն՛՛: աղաչեսցուք՛՛:
ծթ. 103բ-7բ ԾԹ. Այլ քարոզ վասն գալստեան Հոգւոյն – Հուր
եկի արկանել յերկիր... աղաչեսցուք զՀոգին Սուրբ, զի արժանի արասցէ զմեզ աստուածաին
ողորմութեանն ընդ սուրբս:
կ. 107բ-13ա Կ. Այլ քարոզ վասն գալստեան Սուրբ Հոգւոյն – Եւ
երեւեցաւ նոցա բաժանեալ լեզուք... նշան է՝ թէ ոչ է օծած Հոգովն Սրբով. աղաչեսցուք զՀոգին,
զի արժանի արար:
կա. 113աբ ԿԱ. Քարոզ Աստուածածնին – Հոգին
Սուրբ եկեսցէ ի քեզ... մաքրութիւն սուրբ կուսին, որ է յարկ հանգստեան բարձրելոյն, որ
է օրհնեալ յաւիտեան:
կբ. 114ա-7բ Թ. Քարոզ Յովաննու Մկրտչին – Ձայն
բարբառոյ յանապատի... վասն այն ասաց. Ես ձայն բարբառո անապատի, ի պատրաստ. աղաչեսցուք:
կգ. 117բ-25ա ԿԲ. Քարոզ հրեշտակաց եւ հրեշտակապետաց – Ի
տեսիլն Յովհաննու... քանզի ասէ. Որդիք քո որպէս նորատունկ ձիթենոյ շուրջ զսեղանով
քո:
կգ. 125ա-7բ ԿԳ. [Յաղագս աչաց] – Ճրագ
մարմնոյ ակն է... այլ յաղթեալք ի սատանայէ, իջանեն ի դժոխս:
կդ. 127բ-31բ ԿԴ. Այլ քարոզ. Օգնեա՛ Աստուած ի[մ] Յիսուս – Յորժամ
յաղաւթս կայցէք... այնոքիկ են, որ խոշոր վարիւք են, նոցա Գ. իրք պիտո է:
կե. 131բ-6ա ԿԵ. Այլ քարոզ. Օգնեա՛ Յիսուս – Յորժամ
յաղօթս կայցցէք...
այլ կարէ ուշ դնել Բ.դ եւ Գ. կերպիւն եւ լինի օգուտ:
կզ. 136ա-41ա ԿԶ. Քարոզ Քրիստոսի ծնընդեան – Բանն
մարմին եղեւ... եւ յայսմանէ յայտնի է, թէ վասն բազում օգտի Բանն մարմին եղեւ:
կէ. 141ա-5բ ԿԷ. Այլ քարոզ ծընընդեան – Բանն
մարմին եղեւ... եւ որ ոչ տօնէ զայսօր տօն ծննդեանն Քրիստոսի, քան զեզն եւ զէշն է անզգամ
եւ անմտագոյն:
կը. 145բ-51բ ԿԸ. Այլ քարոզ վասն ութօրեայ թլպատութեան – Եւ
իբրեւ լցան աւուրք ութ... զի պարտ է քրիստոնէին լի լինել ամենայն առաքինությամբ:
կթ. 151բ-6ա ԿԹ. Քարոզ Բարդողիմէոսի առաքելոյն – Գրեալ
է ի Մակաբայեցոց յառաջին գիրն... եւ տարցէ յերկնից արքաութիւնն եւ ի նաւահանգիստն:
հ. 156ա-9ա ՀԱ. Այլ քարոզ Աստուածածնի ծնընդեան – Եւ
եղեւ նա իբրեւ զնաւ շահաբեր... որ մինչ ի մահ ծուլութեամբ կենա, անցանի ժամանակ ապաշխարութեան,
այ[լ] մնա ի դժոխս:
հա. 159ա-62բ ՀԲ. Քարոզ խաչի. Օգնեա՛յ սուրբ խաչ – Այլ
ինձ քաւ լիցի... եւ աւերեաց զԼիմպաւսն՝ ազատելով զսուրբ հարսն:
– 160բ (ԺԷ. դ.,
անարուեստ նոտրգիր, ստ. լս.) «Աստ պակաս է»:
հբ. 162բ-6բ ՀԳ. Այլ քարոզ խաչի – Զի
որպէս փայլակն, որ ելանէ յարեւելից... քանզի ասէ. Այս մրրիկ բաժին բաժակի նոցա:
հգ. 166բ-71ա ՀԴ. Այլ քարոզ խաչի – Զի
որպէս փայլակն, որ ելանէ յարեւելից... լսելով զքաղցր ձայնն, թէ. Եկա՛յք օրհնեալք Հօր
իմո:
հդ. 171ա-6ա ՀԵ. Քարոզ մկրտութեանն Քրիստոսի – Ի
քէն է, Տէ՛ր, աղբիւր կենդանութեան... զի մի՛ կորիցի մանուկն ի խաւարս դժոխոց:
հե. 176ա-81ա ՀԶ. Քարոզ Տեառնընդառաջին – Եւ
իբրեւ լցան աւուրք սրբութեան... եւ եղեւ ողջակէզ առաջի <առաջի> Աստուծոյ ի հոտ
անուշից:
հզ. 181բ-5ա ՀԷ. Այլ քարոզ Տեառնընդառաջին – Եւ
իբրեւ ածին ծնօղքն զմանուկն Յիսուս... զի օգուտ է ընդդէմ կայծիկայծանց եւ այլ ցասմանց:
հէ. 185ա-7բ ՀԸ. Քարոզ վասն օծման հիւանդաց – Հիւանդանայցէ
ոք ի ձէնջ... ազատի ի ծանր ցաւոցն, իսկ զբնական մեղացն՝ մկրտութեան խորհրդովն:
հը. 187բ-90բ ՀԹ. Քարոզ ի Մատթէոսի Աւետարանէն – Ոչ
է պիտոյ բժիշկ ողջաց... այլ ընտրեաց զժամանակ բժշկութեան եւ առողջացաւ. այսպէս պարտ
է եւ մեզ առնել:
հթ. 191ա-5բ Այլ քարոզ բժշկութեան – Տէ՛ր, եթէ
կամիս, կարող ես զիս սրբել... այս է զանիրաւութեամբ ժողովեալն, որ առաջանա Աստուծով:
ձ. 195բ-9բ [Ձ.] [Քարոզ եպիսկոպոս օրհնելոյ] – Եթէ
ոք եպիսկոպոսուն ցանկա... եւ որպէս բարի գործէ նորա եւ թէ որպէս պարտ է անարատ լինել:
ձա. 199բ-202բ ՁԱ. Քարոզ բամբասանաց – Մի
բանբասէք զմիմեանս...
Զ. զբարին ի չարն փոխէ:
ձբ. 202բ-5բ ՁԲ. Քարոզ վասն Քրիստոսի մարմնոյն – Ահաւասիկ
սա կա ի գլորումն եւ ի կանգնումն բազմաց... Որպէս Յովէլ տաց նշան յերինս ի վեր եւ յերկիր
ի խոնարհ:
ձգ. 205բ-9բ ՁԳ. Քարոզ վասն ողորմութեան – Եղերուք
գթածք՝ որպէս եւ Հայրն ձեր երկնաւոր գթած է... ընթացաւ ընդառաջ նորա եւ գիրկս արկեալ
համբուր՛՛:
ձդ. 209բ-13բ ՁԴ. Այլ քարոզ վասն ողորմութեան – Եղերո՛ւք
գթած, որպէս եւ Հայր... որպէս ասաց Քրիստոս. Եղերո՛ւք գթած որպէս եւ Հայրն ձեր:
ձե. 213բ-9ա ՁԵ. [Քարոզ վասն սերմանելոյ] – Ել
սերմանահան սերմանել սերմ իւր... բայց առաքելոցն առանձին ուսուցանէր:
ձզ. 219ա-22ա ՁԶ. Քարոզ աստուածածնին. Ժողովէ զմիտ – Ո
[մ]ուտ պարտէզ իմ, քոյր իմ հարսն... եւ քաղեալ զամենայն առաքինութիւն:
ձէ. 222ա-4ա ՁԷ. Այլ քարոզ Աստուածածնին աւետեաց – Մտի
ի պարտէզ իմ, քո՛յր իմ, հա՛րսն... եւ զԱստուածածնի պասն անխափան եւ զչորեքշաբաթն կենալ:
ձը. 224ա-6բ ՁԸ. Քարոզ խաչի. Օգնեա՛ սուրբ խաչ – Եւ
տնկեաց Տէր Աստուած զծառն կենաց... վասն այն, յորժամ խաչեցաւ, ասէ ընդ աւազակն. Այսօր
ընդ իս իցես ի դրախտ:
ձթ. 226բ-8բ ՁԹ. Քարոզ Երիքովի – Այր
մի իջանէր յԵրուսաղեմէ յԵրիքով... նոյնպէս ամենայն պաշտօնայք եկեղեցոյ առնուն վարձ
ի Քրիստոսէ:
ղ. 228բ-31բ Ղ. Քարոզ վասն ընթանալ զհետ Յիսուսի – Այսպէս
ընթացարուք, զի հասանիցէք... նախ զինքեանս հարկանել ապաշխարութեամբ եւ ապա խոսել զբանն
այլոց:
ղա. 231բ-4բ ՂԱ. Քարոզ վասն որոմանց – Տէր,
ո՞չ սերմն բարի սերմանեցեր... քան թէ զերեսս սատանայի տեսանել կամ թէ զերեսս Աստուծոյ
ոչ տեսանեն:
ղբ. 234բ-6բ ՂԲ. [Քարոզ յաղագս չարչարանացն Քրիստոսի]
– Քրիստոս յետ չարչարանաց խաչին Դ. ազգ ուրախութիւն արար... ի տեղ կու մնայ, ապա
պարտ է ողորմիլ:
ղգ. 236բ-8ա ՂԳ. Քարոզ գալստեան Հոգոյն – Եւ
եղեւ յանկարծակի հնչիւն... զի նախանձն եւ հպարտութիւն եւ ատելութիւնն եւ Հոգին Սուրբ
խիստ են հակառակ միմեանց:
ղդ. 238ա-9բ ՂԴ. Այլ քարոզ Հոգոյն Սրբոյ – Եղեւ
սաստիկ հնչիւն յերկնից... դիւրաւ կարես զսա յամենայն կողմն մեկնել ի չարն եւ ի բարին:
ղե. 239բ-40ա ՂԵ. Այլ քարոզ մարմնոյն Քրիստոսի – Ես
հաց յերկնից իջի... Բ. որ կամեցաւ անմահ լինել, Գ. (6 տող չգրած):
ղզ. 240աբ ՂԶ. [Քարոզ ապաշխարութեան] – Եւ
էր կին մի մեղաւոր... եւ ասէ. Ես այն մեղաւոր կինն եմ, որ լուացի արտասուօք զոտսն Յիսուսի:
ղէ. 240բ-3բ ՂԷ. Վասն ննջեցելոց – Ողորմեցարուք
ինձ... ապայ պարտ է առնել ողորմութիւն ննջեցելոց, որ ասեն. Ողորմեցարուք ինձ:
ղը. 243բ-5բ ՂԸ. Այլ քարոզ ննջեցելոց – Բ.
պատճառաւ քարոզ տամք... ապա վասն այն պարտ է քարոզ տալ ննջեցելոցն, զի կենդանիքն պատրաստեսցին:
ղթ. 245բ-8ա ՂԹ. Քարոզ ննջեցելոց. Օգնեա՛ Աստուա՛ծ,
Տէ՛ր Յիսուս – Գ. պատճառաւ քարոզեմք... իսկ յետ գալստեանն Քրիստոսի մնասցէ
մի Գ., այլ զի խափանելոց է քաւարանն:
ճ. 248ա-51ա Ճ. Քարոզ այգոյն – Ընդէ՞ր
կայք աստ զաւրս ցերեկ դատարկք... Որ ցանկան աստուածա[յ]ին շնորհացն, հասանին ի սէրն
Աստուծոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս:
ճա. 251ա-5բ Թէ վասն ինչ պատճառի աշխարհս զմարդն չի կարել կշտացնել
– Նախ այս է պատճառն... վասն միմանց իմոյ, այսինքն թէ՝ ձեր հաւատդ եւ իմս մին
է:
ճբ. 255բ-66ա ՃԲ. [Քարոզ ապաշխարութեան]– Յորժամ
բարձրացայց յերկրէ, զամենեսեան ձգեցից առ իս... եւ դարձեալ միաւորեաց զհոգին ընդ մարմինն,
որ ապաշխարեալ ապրեցաւ:
ճգ. 266ա-71ա ՃԳ. Քարոզ վասն կարգի քահանայութեան – Քահանայք
սուրբք լինիցին Աստուծոյ իւրենաց... թէ ոչ ունիցի հրաման ի կաթողիկոսէն:
ճդ. 271ա-6բ ՃԴ. Այլ քարոզ վասն կարգի քահանայութեան – Քահանայք
քո զգեցցին զարդարութիւն... եւ թէ գտցի անդ տեսակ հացին, զգուշութեամբ պահեսցէ՝ որպէս
վերոյ ասացաք:
ճե. 276բ-81բ ՃԵ. Քարոզ վասն պատարագի խորհրդոյն – Առ
Յիսուս հաց, օրհնեաց, եբեկ... պարտ է այս կերպիւ պատասխան առնել որպէս ասացաք եւս գեղեցկագոյն,
որչափ գիտիցէ ոք:
ճզ. 281բ-6բ ՃԶ. Դարձեալ քարոզ վասն խորհրդոյ պատարագին
– Փորձեսցէ մարդ զանձն իւր... այլ այս ոչ երբէք ապականի, այլ եւ տայ զաւիտենական
կեանս:
– 286բ (ԺԷ. դ.,
անարուեստ նոտրգիր, ստ. լս.) «Աստ պակաս է»:
ճէ. 286բ-92ա ՃԷ. Քարոզ մեծի յարութեան Տեառն – Արդարեւ,
յարեաւ Տէր... զոր ասեն, թէ. Ե. հարիւր տարի կենդանի կու մնա:
ճը. 292ա-9բ ՃԸ. Այլ քարոզ վասն յարութեան Տեառն – Երանի
սրբոցն, որ ունիցին բաժին ի յարութեան առաջնում... զի արժանի արասցես զանարժանս այնմ
վերջի յարութեանն տեսանել զքեզ, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս:
– 292ա «Բ. թուղթ
շրջէ՛ եւ տե՛ս զառակս»:
ճթ. 299բ-304բ ՃԹ. Քարոզ Պետրոսի առաքելոյն – Դու
ես վէմ... վասն այն ասաց նա. Դու ես վէմ:
ճժ. 304բ-8բ ՃԺ. Քարոզ հովւացն. Օգնեա՛ Յիսուս – Ես
եմ հովիւն քաջ... այլ լիցուք հօտ Քրիստոսի, որոց ճարակ եւ մատաղատեղ երկնից արքա՛՛:
ճժա. 308բ-12ա ՃԺԱ. Այլ քարոզ վասն հովւաց – Ես
եմ հովիւն քաջ... Բ. արծուիքն, որ է ջրգողեալն, որ փորն միայն լինի ուռուց:
ճմբ. 312ա-6ա ՃԺԲ. Քարոզ վասն դրոշմի – Այլ
որ հաստատեացն զմեզ... այն նմա գրաւական է, թէ ժառանգելոց է զերկնից արքայութիւնն:
ճժգ. 316ա-9բ ՃԺԳ. Այլ քարոզ դրոշմի – Կնքեցից
զծառայս Աստուծոյ իմոյ... ահա յայտ եղեւ, թէ զինչ է արարողութիւն խորհրդոյս:
ճժդ. 319բ-29ա ՃԺԴ. Քարոզ ուրբաթի աւուրն – Կտակ
յետ մահուն է հաստատուն... |328բ| յորժամ երթաս յատեան եւ |329ա| տեսանեն, թէ զթագաւորական
գիրն եւ զպատկերն սուրբ արար զարկս իւր բարձրեալ:
ճժե. 329ա-34բ ՃԺԵ. Քարոզ եկեղեցոյ. Օգնեա՛ Աստուած Յիսուս – Ամենակարողն
Աստուած, որոյ իմաստութիւնն ոչ գոյ բաւ... որպէս ասէ. Ոչ եկն Որդի մարդոյ պաշտօն առնուլ,
այլ պաշտել, քան թէ լուաց զոտս աշակերտացն:
ճժզ. 334բ-40բ ՃԺԶ. Քարոզ համօրէն յարութեան – Ամենեքեան
յառնեմք... զի պարտ է յարութիւն անդամոյն նմանիլ յարութեան գլխոյն:
ճժէ. 340բ-51բ ՃԺԷ. Գիրք վասն դժոխոց. Օգնեա՛ Յիսուս – Հարցումն.
Հոգիքն յորժամ բաժանին ի մարմնոյն... եւ թէ զիարդ լինելոց է դատաստանն ընթանուր եւ մասնաւոր,
եւ կատարելապէս ասելոց եմք ի գիր դատաստանացն:
ճժը. 351բ-3ա ՃԺԸ. Քարոզ Սուրբ Երրորդութեանն՝ Հօր եւ
Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ – Շնորհք Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի... վասն այն ասէ Երեմիաս.
Վա՜, վա՜ մեղաւորացն, որ թողին զաղբիւրն կենաց յաւիտենական:
ճժթ. 353աբ Քարոզ այլակերպութեանն Քրիստոսի – Առնու
Յիսուս ընդ իւր զՊետրոս... Զ. զԱմաղեկ վանեաց, դարձեալ սիւն ամբոյն: Գաւազ///
(թափուած, թերի):
2աբ «Ցանկ»ը եւ քարոզների
սկզբում դրուած համարները յետագայ գրչութեամբ են, գլխահամարները երբեմն չեն համընկնում,
օրինակ՝ «Ցանկ»ի վերջինը «ՃԺԸ.» համարն է, այնինչ ունենք 119 քարոզ, «ԿԹ.»ին յաջորդում
է «ՀԱ.» (-1), «ՀԹ.»ից եւ «ՃԺԸ.»ից յետոյ չեն համարակալուած մէկական քարոզ (+2):
Գ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
1. 1ա [Դեղագիրք]. ԺԸ. դ.
ա. 1ա [Դեղ լուծելոյ] – Թօրպատ սաղմունիայ
ԴԴ. մսխալ... Կերակրի վրա կամիս ուտել Բ. մսղալ:
բ. 1ա [Դեղ քամու] – Դ. մսխալ անծարուտ...
Քամու դեղ է:
գ. 1ա (ԺԷ. դ.ի գրչութեամբ) [Դեղ լուծելոյ] – Դ.
մսխալ սինամաքի... Այս լուծման դեղ է:
2. Կազմաստառ Բ. (ԺԹ. դ., անարուեստ
շղագիր) Լուսաւորչին եմք հետեւող,
Սուրբ Հօրն մեր՝ մեծ եւ յաղթող,
աշակերտաց քոց հետեւող,
վեհ փեսայիդ եմք ընկերօղ,
միշտ սիրակից հարսն եմք հոգով:
(վերջին երեք տողի վրայ գիծ է քաշած)
Փեսայ սիրոյդ եմք ընկերօղ,
սուրբ սիրակից հարսն եմք հոգով,
փութամք լըսել ըզձայն քո միշտ
եւ հոլովիմք վըշտէ առ վիշտ,
զի դու իսկ ես հանգիստ եւ խիզտ,
(վերջին երկու տողի վրայ գիծ քաշած)
զմարմինըս մեր չար եւ ըռիշտ,
ոչ ների մեզ տոկալ ընդ վիշտ:
Զքեզ գիտելով հանգիստ եւ խիշտ
տարաբերիմ միշտ անդադար
ընթանալով տարէ ի տար
ոչ գտանեմ (սրբ. ունելով) հանգիստ
եւ ճար (սրբ.՝ զուրեք
դադար)
համակ գոյիւս կամ ահուզար
աւա՜ղ գոյիս տատանական,
վա՜յ, ո՜հ աղետիս իմոյ դիպման,
վա՛յ կարդացէք եղերական
գերեալ հոգւոյս իմ սաստկաձայն
արքայ Քրիստոս, Տէր համայնից,
փրկիչ եւ Տէր եւ արարիչ,
հանցես զանձն իմ յայս արկածից
վասն արեան քում սուրբ եւ ամբիծ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
91ա Աղաչեսցուք
զՔրիստոս, զի օգնեսցէ անկելոյս:
113ա Յիշեա՛ զմեռեալս
հոգով սուտ գրիչ:
125ա Յօրինակս
չկա:
156ա Ո՜հ, յիշեա՛
զմեղուցեալս (նման՝ 281բ):
159ա Քրիստո՛ս
Աստուած, քո սուրբ ծնողի բերախօսութեամբդ եւ ամենայն սրբոց ողորմեա՛ ստացողի սուրբ
գրոցս Աբրահամ վարդապետի
եւ ծնողաց իւրոց, եւ ինձ՝ մեղուցեալ սուտ գրչիս Ատոմի, եւ իմ՛՛:
171ա Լսել տացէ
Քրիստոս Աստուած զայս քաղցր ձայնս Աբրահամ վարդապետին՝
ստացողի սուրբ գրոցն, եւ ինձ՝ մեղապարտ ծրողիս:
181ա Զ/// (քերած)
յիշեցէ՛ք ի Յիսուս Քրիստոս:
187բ Որով զմեզ
փրկեսցէ Քրիստոս յամենեցունց:
190բ Յիշեա՛ զխոցեալս
ի սատանայէ:
202բ Որով փրկեսցէ
զմեզ Քրիստոս:
219ա Յիշեա՛ զգոդեցեալ
հոգիս:
234բ Որով զմեզ
փրկեսցէ Քրիստոս ի չար տեսութենէն սատանայի եւ արժանի արասցէ տեսանել զՔրիստոս նախ
զստացող գրոցս զԱբրահամ վարդապետն
եւ զծնողս իւր. ամէն:
276բ Եւ երջանիկ
եւ սուրբ վարդապետ զմեղուցեալ եւ զբիւր քանքարոյ պարտականս յիշեա՛յ զԱտոմ գծօղ, եւ Աստուած
զձեզ յիշէ:
292ա Աւա՜ղ, կուռնս
կու ցաւի:
308բ Աւա՜ղ, զինչ
որ գրեցի, ամէն չարն յիս է:
340բ Զմեղուցեալ
Յովհաննէս աղաչեմ յիշել,
եւ զեղկելիս Ատոմ:
351բ Կատարեցաւ
Գիրք դժոխոցն ձեռամբ մեղապարտ գրչի՝ Ատոմի, յիշեցէ՛ք յաղօթս ձեր եւ զՈհանէս, որ բազումս
աշխատեցաւ ի տուն տալն էս ցրտովս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԿԱԶՄՈՂԻ
Տե՛ս Կազմ, Ա.
փեղկ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Պհպ. Բա
(1736 թ., անարուեստ նոտրգիր) եւ առայ Սրբոյ Նախայվկային Արիստակէս իբր վարդապետ, որ
սկզիբն արի սուրբ գիրքս դուրս ձգելոյ: Թվին ՌՃՁԵ. (1736) դեկտեմբերի ամսոյ Ժ. եւ Դ.
(14):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ պհպ. Բա (անարուեստ նոտրգիր)՝
«Քրիստոսի ճառագայթ փառաց էին, որ ըզբնութիւնս մարդկայ, ւ, այ, Յօվ...»: «Այսօր անճառ
լուսոյն ծագումն ի փրկութեան մեր կատարումն...»: 352բ (ԺԷ. դ., անարուեստ բոլորգիր)՝
«Ես՝ տէր Յովանէս»:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի
մէջքին փակցուած թերթիկին՝ «Քարոզգիրք, 5», պհպ. Բբ՝ ստորագրութիւն՝ «/// արեան
(անվերծանելի), Animus», 1ա՝ «317/2625, ԺԷ. դ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2626
ԱՍՏՈՒԱԾԱԲԱՆՈՒԹԻՒՆ
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 90 (գրչի էջակալում՝ 1-172, որ է՝ 1ա-86բ). չգրուած՝ 1աբ, 66բ, 87ա-90բ:
ՊՐԱԿ՝ Ա-Թx10: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «NICOLO POLERIEFIGL»: ՄԵԾՈՒԹԻՒն՝
24,6x19,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (18,3x13,8): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 32ա): ՏՈՂ՝ 31: ԿԱԶՄ՝
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ. աստառը ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝
դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ + ԳԴ, սպիտակ չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝
«GFA», «AL MASSO», եւ վերեւում աղեղնաձեւ, ներրքեւում սուր անկիւնով վահան, մէջը
կիսադէմ-կիսալուսին եւ երկգիծ բոլորակ, որի մէջ՝ «LV»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
եզրերը մաշուած, մէջքի ստորին մասի կաշին թափուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-86բ Աստուածաբանութիւն
I. 4ա-66ա [Հատոր առաջին]
– 2ա-3բ Ցանկ Առաջին հատորոյ աստուածաբանութեան – Յառաջաբան
հանրական. Ներածութիւն աստուածաբանութեան. Ճառ Ա. Յաղագս աստուածաբանութեան ընդհանրապէս...
Տեղի ութերորդ, իններորդ, տասներորդ, այս են երեք արտաքին տեղիք... Գլուխ Գ. Յաղագս
պիտանութեան եւ հեղինակութեան պատմութեան յԱստուածաբանութեան, ուր եւ յաղագս կրիտիւաց
լինին բանք:
ա. 4ա [Ճառ Ա. Յաղագս աստուածաբանութեան]. Եզրակացութիւն
է. ԽԵ. – Աստուածաբանութիւնն է նախապատիւ, քան զամենայն գիտութիւնս...
ի խնդիր յառաջաբան:
բ. 4ա-9բ [Տեղի առաջին, որ է Սուրբ գիրք] – Գրիգոր
Մագիստրոս ի Ա. թուղթ առ Իպրահիմ... աւելի քան զվաւերականութիւն հին Վուլկաթային լատինացւոց
յարեւմուտս:
գ. 10ա-22բ Տեղի երկրորդ, որ է աւանդութիւն – Որչափ
կարեւոր է աստուածաբանի հաստատել զաստուածային աւանդութիւն... մեզ շատ լիցին ընդհանրապէս
ասացեալքս:
դ. 23ա-45ա Տեղի երրորդ, որ է եկեղեցի: Գլուխ Գ. Յաղագս անդամոց եկեղեցւոյ... – Սուրբն Օգոստինոս... զոր ձգեցին, անշուշտ, կորեան զյաւիտենական
կորուստն:
– 42բ
Ի մերումս թղթահամարէ 54, ուր սկսանի «ի խօսել աստուածաբանից (լատին) զհերետիկոսաց
կամ զհերձուածողաց» եւ այլն, մինչեւ ցայս վայր է յընդարձակ բանից հեղինակին յութսուն
եւ հինգ երեսս թղթոց բովանդակելոց այսչափ եւեթ հաւաքածոյք անանուն ժողովողի ուրուք:
Որոյ վերնագիր է յերես ՈԺԲ. Գլուխ Դ. Յաղագս նշանաց եկեղեցւոյ եւ յետ խօսելոյ զչորից
նշանաց եկեղեցւոյ, այսինքն՝ միութեան, սրբութեան, ընդհանրականութեան եւ առաքելականութեան:
Յարէ՛ յեր[ես] ՈԿԵ. «Յօդուած Ե. Թէ որո՞ւմ միաբանութեան քրիստոնէից անկ իցեն չորեքին
նշանք ճշմարիտ եկեղեցւոյ», զոր բերեալ աւարտէ մինեւ յերես ՉԾ. |43ա| յառաջ բերեալ
Իկանոսէ գիրք Ե. գլուխ Ե., ԽԵ. «Դատաստանն Աստուծոյ յենու միշտ ի ճշմարտութիւն, ոչ
խաբէ եւ ոչ խաբի, իսկ դատաստանն եկեղեցւոյ երբեմն զհետ երթայ կարծեաց, որում ստէպ
դիպի խաբել եւ խաբիլ: Սմին իրի լինի երբեմն, զի որ կապեալն է առ յԱստուծոյ, արձակեալ
է առաջի եկեղեցւոյ, եւ որ ազատն է առ յԱստուծոյ, արձակեալք առաջի եկեղեցւոյ, եւ որ
ազատն է առ յԱստուծոյ, ընդ եկեղեցական դատակնքով է փակեալ»:
ե. 45բ-9ա Տեղի չորրորդ, որ է ժողով: Գլուխ Բ.
Պատմական համատօտութիւն ընդհանուր ժողովոց մի առ մի – Գիտելի է,
զի եւ ի բուն իսկ տիեզերական ժողովս... ժողովոց արեւելեայց եւ արեւմտեայց՝ իբր յանսխալ
կանոնաց հաւատոյ:
զ. 49ա-65բ Տեղի հինգերորդ, որ է գահն Հռովմայ,
կամ հեղինակութիւն պապին: Գլուխ Ա. Յաղագս պէսպէս զանազանութեանց հեղինակութեան գահին
Հռովմայ կամ պապին – Խոսրով ի Մեկնութեան ժամագիրք 362... եւ ի հպատակութիւն սրբոյ
գահին ըստ ամենայնի եւ յամենայնի, աւելի քան զոր կարծելին էր:
է. 65բ Տեղի վեցերորդ, որ է վկայութիւն հարց
սրբոց: Յօդուած Գ. Առածք եւ կանոնք վասն հեղինակութեան հարց – Կան
ոմանք ի հարց ի միջական կարգի... եւ արդեամբ ուսուցիչ ամենայն ուղղութեան:
ը. 66ա Տեղի եօթներորդ, որ է հեղինակութիւն
աստուածաբանից: Յօդուած Ա. Թէ ո՞յք իցեն, որք աստուածաբան կոչին, եւ զի՞նչ զօրութիւն
ունիցի վկայութիւն նոցա – Այնք յաստուածաբանից եւ ի վարդապետաց... եւ կամ արդեացս
տգէտ:
II. 1. 67ա-82ա [Հատոր երկրորդ]
– 67աբ
Ցանկ երկրորդ հատորոյ – Ա.
Աստուածաբանութիւն տեսական: Յաղագս միոյն Աստուծոյ եւ ստորոգելեաց նորա. Նախերգանք...
Գլուխ Դ. Խնդիր վասն առանձնական դատաստանի եւ նշանակութեան բառիս կայանք:
1. ա. 68ա-72ա Ճառ երկրորդ. Յաղագս ստորոգելեացն
Աստուծոյ – Գլուխ Զ. Յաղագս
անտեսանելիութեանն Աստուծոյ եւ տեսանելիութեան նորա: Յօդուած Դ. Արդեօ՞ք հնար իցէ
այնպէս տեսանել զԱստուած գերբնապէս... – Ոսկեբերան ի ճառ Գ. ընդդէմ անոմեանց...
բ. 72ա-5բ Ճառ համառօտ: Նախագիտելիք: Գլուխ Ա. Խնդիր վասն
հատուցման Հոգւոց սրբոց ընդդէմ հազարամեայց եւ կայանադրաց – Զնոյն
կարծիս (այսինքն՝ կարծիք յապաղման վարձուց)... Վանական ի գիրս Հարց[մանց]:
գ. 76ա Գլուխ Բ. Խնդիր վասն վիճակի դժոխոց նախ քան զօրն
յետին – Լուսաւորիչ Յաճախ. Ճառ Դ. ... Յակոբ Նալեան, ի Նարեկի, Բան
ԺԶ. 121 եւ ԼԴ. 281:
դ. 76բ-80ա Գլուխ Գ. Խնդիր վասն քաւարանի – Ըստ
անուան ձայնս քաւարան... Եւ մտացածին կարծիք: Տաթեւացին, ի Գիրս հարցմանց, 388,
401 եւ այլն:
ե. 80աբ Գլուխ Դ. Խնդիր վասն առանձնական դատաստանի եւ
նշանակութիւն բառիս կայանք – Ի Վարս հարանց գլուխ Դ. ... զորոց է բան Լամբրոնացւոյն:
2. 81ա-2ա [Երկրորդ մասն երկրորդ հատորոյ]
– 81ա-2ա Ցանկ երկրորդ մասին երկրորդ հատորոյ – Ճառ
չորրորդ. Յաղագս գիտութեան Աստուծոյ... Ճառ եօթներորդ... Գլուխ Դ. ... Յօդուած Դ. Վասն
վիճակի, անկեալ բնութեան մարդոյն, թէ զի՞նչ էր մեղքն նախաստեղծից, եւ զինչ պատիւք
զկնի եկին:
3. 82ա-3բ [Հատոր երրորդ]
– 82ա-2բ Ցանկ երրորդ հատորոյ – Աստուածաբանութիւն
տեսական... Ճառ Դ. ... Գլուխ Ե. Մասնաւոր խնդիրք, որք հային յելումն Հոգւոյն Սրբոյ
եւ յՈրդւոյ:
ա. 83աբ Վասն ձայնիս պատճառ յաստուածային ելմունս – Մեծն
Բարսեղ ընդդէմ Եւնոմեանց... Սարգիս ի Մեկնութիւն, Ա., Պետր. Բ.:
4. 84աբ Ցանկ չորրորդ հատորին – Նախերգանք.
Յաղագս խորհրդոյ մարդեղութեան... Գլուխ Է. Յաղագս մշտնջենաւորութեան մարդեղութեան
եւ յաւէտ վասն անբաժանելի մնալոյ միաւորութեան, նաեւ յեռօրեայ մահուանն Քրիստոսի:
ա. 85ա-6բ [Վկայութիւնք] – Կիւրեղ. Յաղագս
ուղիղ հաւատոյ... Երզնկացի, Տաղ Յաղագս երկնի:
Կաթոլիկ հայ հեղինակի աշխատութեան համառօտուած տարբերակ է: Հատորներն ունեն «տեղի»ներ,
«Ճառ»եր, որոնք իբրեւ ենթաբաժին երբեմն ունեն «Գլուխ»ներ, վերջիններս էլ՝ «Յօդուած»ներ:
«Ցանկ»երում նշուած ոչ բոլոր նիւթերն են արտացոլուած բնագրում:
ՆՇՈՒՄ՝ Բ. փեղկին՝ «Մարապետ
Մարդավարովա Քաղաքավութ (՞)», կազմի
մէջքին փակցուած թերթիկին՝ «3, Աստուածաբանութիւն», Պհպ. Աա՝ «350/2626, ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», «Աստուածաբանութիւն անյայտ հեղինակի, գրեալ ի թղթի՝ շեղագիր գրչութեամբ: Չունի զյիշատակարան»:
2627
ԱՍՏՈՒԱԾԱՇՈՒՆՉ
ԿԻԼԻԿԻԱ (ՍԻ՞Ս) |
ՉՁԷ՞. – 1338՞ |
ԳՐԻՉ՝ Յակոբ (1բ-179բ),
Սարգիս քհյ. (180բ-541ա): Ծաղկող՝ Սարգիս երէց:
ԿԱԶՄՈՂ՝ Յովանէս սրկ.: ՍՏԱՑՈՂ՝ Յակոբ կթղ.:
ԹԵՐԹ՝ 542+3 (կրկն.՝
թ. 83, 261, 386). չգրուած՝ 180ա, 226բ, 542բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԽԷx12 (Ա, ԻԶ՝ 11, ԺԵ, ԺԶ՝
10, ԺԷ՝ 7, ԻԵ՝ 8, ԻԷ՝ 14, Լ, ԼԷ՝ 9): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,5x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ
երկսիւն (19x12,3): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 268ա): ՏՈՂ՝ 52: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն
կաշի 3 կապչով, ամէն փեղկին հնգական կոստղ, միջուկը տախտակ. աստառը կարմիր մետաքս.
լուսանցակողերը՝ դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲԳ+ԴԵ, չգրուած մագաղաթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Նկարք բնագրի մէջ. Սարգիս երէց ծաղկող՝ 422բ, Յակոբ կթղ.
ստացող («Տէր Յակոբ կաթողիկոս»)՝ 422բ, Սուրբ Երրորդութիւն՝ 2բ, Մեղսագործութիւն (Եւա
եւ Ադամ՝)՝ 2բ, Ահարոն եւ Մովսէս՝ 2բ, Սողոմոն՝ 285բ, Եսայի՝ 321բ, ննջումն Յովհաննու՝
541ա: Լսնց-ային. Դաւիթ՝ 140բ, 260բ, Մարգարէ ոմն՝ 168բ, Եսթեր՝ 210բ, Յուդիթ՝ 215ա,
Տովբիթ՝ 221բ, Յոբ՝ 310բ, Ովսէ՝ 343բ, Ամովս՝ 346բ, Միքիայ՝ 348բ, Յովէլ՝ 350բ, Աբդիու՝
351բ, Յովնան՝ 352ա, Ամբակում՝ 353բ, Անգէոս՝ 355բ, Զաքարիայ 356բ, Երեմիա՝ 363ա, Դանիէլ՝
390ա, Եզեկիէլ՝ 399բ, Ծնունդ՝ 423ա, Աւետումն Յովսէփայ՝ 423ա, թզենի՝ 431ա, 441ա, Պօղոս՝
499բ, Յակոբ՝ 486բ, Պետրոս՝ 488ա, Յովհան՝ 491ա: Մատթէոս (Սուրբ Մաթէոս Աւետարան[իչ])՝
422բ, Մարկոս՝ 436ա, Ղուկաս՝ 445բ, Յովհաննէս՝ 460ա: Խորան՝ 420բ-421ա: Կիսախորան՝
3ա (խորանի վրայ՝ Սուրբ Հոգի), 115բ, 260բ, 285բ, 390ա, 423ա, 436ա, 445բ, 460ա,
500ա: Ճակատազարդ՝ 25ա, 44ա, 57բ, 75ա,
90ա, 101բ, 112ա, 129ա, 140բ, 154բ, 168բ, 180բ, 194ա, 201ա, 205ա, 215ա, 221բ,
227ա, 242ա, 253բ, 259ա, 262ա, 265ա, 268ա, 271ա, 274բ, 277բ, 280բ, 288բ, 297ա,
310բ, 322ա, 343բ, 346բ, 348բ, 350բ, 351բ, 352ա, 353ա, 353բ, 354բ, 355բ, 356բ,
360ա, 362ա, 363ա, 399բ, 470բ, 473ա, 486ա, 486բ, 494ա, 505բ, 510բ, 514ա, 516ա,
518ա, 519բ, 521ա, 522ա, 523բ, 528ա, 529բ, 530բ, 531բ, 532ա, 534ա, 540ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, յուշկապարիկ,
ձիթենի, ծառ, խաչ: Զարդագիր՝ կենդանագիր,
հանգուցագիր, թռչնագիր, մարդադէմ (473ա): Գոյներ՝
կարմիր, ոսկի, կապոյտ, սրճագոյն, կանաչ, սպիտակ,
դեղին, սեւ, շագանակագոյն:
Տե՛ս Աստղիկ Գէորգեան, Հայ մանրանկարիչներ,
մատենագիտութիւն, IX-XIX, Կահիրէ, 1998, էջ 657-8:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, դռնակն ու հին կապիչներն ընկած, մուգ վարդագոյն
առկայ կապիչների գործուածքային մասերը նոր՝ դրուած 2007 թ., մէջքի ստորին մասի կաշին
թափուած, թ. 539-42, պհպ. Դ-Ե՝ ցեցի անցքեր, ձեռագիրը խոնաւութիւն տեսած, հիմքերի
մօտ կեղտոտուած, թերթերին աղտոտուածութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. Ծնունդք – Նխ. 1բ:
Գլ. 1բ-2բ: Գիրք 3ա-23ա:
2. Ելք – Նխ. 23:
Գլ. 23ա-5ա: Գիրք 25ա-42բ:
3. Ղեւտական – Նխ. 42բ: Գլ. 42բ-4ա: Գիրք 44ա-56ա:
4. Թիւք – Նխ. 56աբ:
Գլ. 56բ-7ա: Գիրք 57բ-74ա:
5. Բ. Օրէնք – Նխ. 74ա: Գլ. 74ա-5ա: Գիրք 75ա-89ա:
6. Յեսու – Նխ. 89բ:
Գլ. 89բ-90ա: Գիրք 90ա-101ա:
7. Դատաւորք – Նխ. 101ա: Գլ. 101աբ: Գիրք 101բ-12ա:
8. Հռութ – Նխ.
112ա: Գիրք 112ա-3բ:
9. Թագ. Ա. – Յռջբ.
113բ-4ա: Նխ. 114բ: Գլ. 114բ-5ա: Գիրք 115բ-28ա:
10. Թագ. Բ. – Գլ.
128բ-9ա: Գիրք 129ա-39բ:
11. Թագ. Գ. – Գլ.
139բ-40բ: Գիրք 140բ-53բ:
12. Թագ. Դ. – Գլ.
153բ-4բ: Գիրք 154բ-67բ:
13. Մնաց. Ա. – Նխ.
167բ-8ա: Գլ. 168աբ: Գիրք 168ա-79բ:
14. Մնաց. Բ. – Գիրք
180բ-93բ:
15. Եզր Ա. – Նխ. 193բ:
Գիրք 194ա-200բ:
16. Եզր Բ. – Գիրք
201ա-4բ:
17. Նեեմի – Նխ.
204բ-5ա: Գիրք 205ա-10ա:
18. Եսթեր – Նխ.
210բ: Գիրք 210բ-5ա:
19. Յուդիթ – Նխ.
215ա: Գիրք 215ա-21բ:
20. Տովբիթ – Նխ.
221բ: Գիրք 221բ-25բ:
21. Մակաբ. Ա. – Նխ.
225բ-6ա: Գլ. 226ա (Միայն խորագիրը): Գիրք 227ա-41բ:
22. Մակաբ. Բ. – Գիրք
242ա-53բ:
23. Մակաբ.
Գ. – Գլ. 253բ: Նխ. 253բ: Գիրք 253բ-9ա:
24. Սաղմոսք – Նխ. («Զամենայն»,
Եպիփանու) 259ա-60ա: Գիրք 260բ-84ա (ունի՝ «Փոքր էի»՝ 284ա):
25. Առակք – Նխ. 285ա: Գլ. 285աբ: Գիրք 285բ-96ա:
26. Ժողովող – Նխ. 296ա: Գլ. 296ա-7ա: Գիրք 297ա-300բ:
27. Երգ երգոց – Նխ.
300բ: Գիրք 300բ-2բ (ունի «Գիտացք»):
28. Իմաստութիւն – Նխ. 302բ:
Գլ. 302բ-3ա: Գիրք 303ա-9ա:
29. Յոբ – Նխ. 310ա:
Նխ. (Աղիկառնացի) 310աբ: Գիրք 310բ-21ա:
30. Եսայի – Նխ. 321ա: Գլ. 321աբ: Մրգ.
322ա-42բ:
31. Ովսէէ – Նխ.
343ա: Գլ. 343աբ: Մրգ. 343բ-6ա:
32. Ամովս – Գլ.
346աբ: Մրգ. 346բ-8բ:
33. Միքիէ – Գլ.
348բ: Մրգ. 348բ-50բ:
34. Յովէլ – Գլ. 350բ:
Մրգ. 350բ-1բ:
35. Աբդիու – Գլ.
351բ: Մրգ. 351բ-2ա:
36. Յովնան– Գլ. 352ա:
Մրգ. 352աբ:
37. Նաւում – Գլ.
353ա: Մրգ. 353աբ:
38. Ամբակում – Գլ.
353բ: Մրգ. 353բ-4բ:
39. Սոփոնիա – Գլ.
354բ: Մրգ. 354բ-5բ:
40. Անգէոս – Գլ.
355բ: Մրգ. 355բ-6ա:
41. Զաքարիա – Գլ.
356աբ: Մրգ. 356բ-9բ:
42. Մաղաքիա – Գլ.
360ա: Մրգ. 360ա-1ա:
– Կատարումն Աստուծով երկոտասան մարգարէիցս եւ ննջումն
ԲԺ.ան մարգարէիցս – Մահ Ովսէի 361ա: Մահ Ամովսայ 361ա: Մահ Միքիայ 361ա: Մահ Յովէլայ
361ա: Մահ Աբդիու
361ա: Մահ Յովնանու
361ա: Մահ Նաւումայ
361ա: Մահ Ամբակումայ
361աբ: Մահ Սոփոնիայ
361բ: Մահ Անգէի 361բ: Մահ Զաքարիայ 361բ: Մահ Մաղաքիայ 361բ:
43. Երեմիա – Յռջբ.
362ա: Գլ. 362ա-3ա: Մրգ. 363ա-86բ:
44. Բարուք – Թուղթ
386բ-7ա:
45. Ողբք Երեմիայ – Ողբք 387ա-9ա: Աղաւթք 389ա:
46. Դանիէլ – Նխ. 389աբ: Գլ. 389բ: Մրգ. 390ա-8ա:
47. Եզեկիէլ – Նխ.
398աբ: Գլ. 398բ-9բ: Մրգ. 399բ-420ա:
48. Թուղթ Եւսեբի – Թուղթ
420բ:
49. Համաբարբառ կանոնք Ա-Ժ. – 421ա-2ա
(նաեւ լուսանցային՝ 423ա-70ա):
50. Համաձայնութիւն
– 422աբ:
51. Մատթէոս – Գլ. 422ա: Նխ. 422բ: Աւ. 423ա-35բ:
52. Մարկոս – Գլ. 435բ:
Նխ. 435բ: Աւ. 436ա-44բ (ունի «Յարուցեալ Յիսուս»):
53. Ղուկաս – Գլ. 444բ-5ա: Նխ. 445ա: Աւ. 445բ-59բ:
54. Յովհաննէս – Նխ.
459բ: Գլ. 459բ-60ա: Աւ. 460ա-70ա (ունի «Իրք կնոջն շնացելոյ»):
55. Գործք առաքելոց – Յռջբն.
(«Որք») 470բ-1ա: Գիր («Ի հարցն») 471ա: Գլ. 471ա-2ա: Ընթրց. 472ա: Այլ նխ. 472աբ:
Ընթացքն 472բ: Գիրք 473ա-86ա:
Գրչից՝ 472բ Եղբայր, այս յետին... (տե՛ս ձեռ. 187, 398բ):
56. Թուղթ Յակովբայ – Յռջբն.
486ա: Գլ. 486աբ: Թուղթ 486բ-8ա:
57. Թուղթ
Պետրոսի Ա. – Գլ. 488ա: Թուղթ 488ա-9բ: Նխ. 489բ:
58. Թուղթ Պետրոսի Բ. – Գլ.
489բ: Նխ. 489բ-90ա: Թուղթ 490աբ:
59. Թուղթ
Յովհաննու Ա. – Գլ. 491ա: Նխ. 491ա: Թուղթ 491ա-2բ:
60. Թուղթ Յովհաննու Բ. – Գլ.
492բ: Նխ. 492բ: Թուղթ 492բ-3ա:
61. Թուղթ Յովհաննու Գ. – Գլ.
493ա: Նխ. 493ա: Թուղթ 493ա:
62. Թուղթ
Յուդայի – Գլ. 493ա: Նխ. 493աբ: Թուղթ 493բ:
63. Աղերս Եւթաղի – 493բ-4ա:
64. ԺԴ. Թուղթք Պաւղոսի – Յռջբն
494ա-6ա: Վկ. 496ա: Բովանդ. ընթերց. եւ վկթնց. – 496ա-9ա:
65. Առ Հոռոմայեցիս – Գլ.
499ա: Նխ. 499աբ: Թուղթ 500ա-5ա:
66. Առ Կորնթացիս Ա. – Գլ.
505ա: Նխ. 505աբ: Թուղթ 505բ-10ա:
67. Առ Կորնթացիս Բ. – Գլ.
510աբ: Նխ. 510բ: Թուղթ 510բ-4ա:
68. Առ Գաղատացիս – Գլ.
514ա: Նխ. 514ա: Թուղթ 514ա-6ա:
69. Առ Եփեսացիս – Գլ.
516ա: Նխ. 516ա: Թուղթ 516ա-7բ:
70. Առ Փիլիպեցիս – Գլ.
517բ: Նխ. 517բ-8ա: Թուղթ 518ա-9ա:
69. Առ Կողոսացիս – Գլ.
519ա: Նխ. 519աբ: Թուղթ 519բ-20բ:
70. Առ Թեսաղոնիկեցիս Ա. – Գլ. 520բ:
Նխ. 520բ: Թուղթ 521ա-2ա:
71. Առ Թեսաղոնիկեցիս Բ. – Գլ.
522ա: Նխ. 522ա: Թուղթ 522աբ:
72. Առ Եբրայեցիս– Գլ. 522բ-3ա:
Նխ. 523աբ: Թուղթ 523բ-7բ:
73. Առ Տիմոթէոս Ա. – Գլ. 527բ:
Նխ. 527բ: Թուղթ 527բ-9ա:
74. Առ Տիմոթէոս
Բ. – Գլ. 529ա: Նխ. 529աբ: Թուղթ 529բ-30բ:
75. Առ Տիտոս – Գլ. 530բ: Նխ. 530բ: Թուղթ 530բ-1ա:
76. Առ Փիլիմոն – Գլ. 531ա: Նխ. 531աբ: Թուղթ 531բ:
– [Վերնագիր,
Թելադրութ., Նաւարկութ.] – 531բ:
77. Առ Կորնթացիս
– Կորնթացւոց 532ա: Պօղոսի 532աբ:
78. Յայտնութիւն Յովհաննու– Գլ. 532բ-3բ:
Գիրք 534ա-40ա: Նխ. 540ա:
79. Հանգիստ
Յովհաննու – 540ա-1ա:
Բ. 309բ Յիշատակարան աստուածաբան տեառն Ներսէսի
(«Ա-Ք»)– Աստուածեղէն հոգւովն ի սմա, / Խաղաղութիւն անուն արքա... Քոյր կոչելով աստուածակառք,
/ յաննիւթական տարեալ քաղաք:
Ունի «ֆռանկի» համարներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱԳՐՈՒԹԻՒՆ ԲՆԱԳՐԱՅԻՆ
2բ Համար ֆռանկնոյն, զոր ջաբիստր կոչեն, որ ի վերա ամէն Աստուածաշնչին
ճապղած է, Ես (անունը ջնջած. պէտք է լինի «Հեթում, որ եւ Յովհաննէս կոչիմ»)
բազում աշխատութեամբ փոխեցի առ ի դիւրաւ գտանելոյ, եթէ բան ինչ իցէ յերկոցունց միջի:
24բ Իսկ ի Յուդիթն զապարաւշն ի ճակատն կապել ասէ, այլ այն
զարդ կանացի է, թէ եւ աստ նոյն իցէ, ոչ գիտեմ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 2բ (Յակոբ գրչի) Արդ, աղաչեմ զբազմամեղս
յիշել առաջի Քրիստոսի, որով եւ դուք յիշեալ լիջիք. ամէն: Ընդ նմին եւ զայժմ գրող գրոցս
աղաչեցէ՛ք վասն իմ: Աւգնէ՛, Քրիստո՛ս, գրողիս, զի կատարեցից:
87բ (ստ. լս.)
Յաւրս ԶՇ. (=վեցշաբաթին), յամիս յունիս ԻԶ., ՉՁԷ. (1338) եդին Բ. մարդ ի մեքենայս եւ
չարաչար սատակեցան, վասն զի զա|88ա|աշխարհս եւ զբերդն Սիսոյ ծախեալ էին
անաւրինաց գաղտաբար, եւ աւրս էր կէտ եդեալ վնասու նոցա: Վա՜յ զիրենք:
101բ Փառս
տամ Քրիստոսի յամենայն ժամ:
114բ ԶՅակոբ գրող սմին
աղաչեմ՝ յիշեցէ՛ք ի Տէր:
115ա Մեղա
Տեառն Աստուծոյ եւ վա՜[յ] աննիւթ գրելոյս:
2. 259ա (Սարգիս քհյ. գրչի) Կատարեցաւ
Յիսուսիւ Երրորդ Մակաբայե[ցի]ս ձեռամբ Սարգսի անարժան քահանայի:
Որ յիշէ զիս եւ զծնողս իմ, Քրիստոս Աստուած զինք յիշէ. ամէն:
309բ Ներսէսի Հայոց կաթուղիկոսի
է բանս այս եւ նորին համանուն եւ դաստիարակեալ աշակերտի գրեալ զսա յիշատակաբան գրոցս,
եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Զամենաբարի
պարոն մեր զհոգեւոր տէրն զտէր Յակոբ սուրբ հայրապետն
Հայոց եւ զպատրիարգն
Արեւելից ծնաւղաւք եւ զարմիւք Քրիստոս Աստուած արժանի արասցէ երկնից սուրբ արքայութեանն
եւ դասեսցէ ընդ սրբոց հայրապետաց եւ ընդ սրբոյն Գրիգորի Հայոց Լուսաւորչի զաթոռակից
սուրբ հայրս մեր զտէր Յակոբ, եւ ինքն
աւրհնեալ եւ փառաւորեալ եղիցի յաւիտեանս. ամէն:
Եւ ես յերես
անգեալ աղաչեմ
զձեզ, իմ բարի պարո՛ն, եւ զամենայն դասս եպիսկոպոսաց, վարդապետաց, քահանայից եւ
սարկաւագաց Սարգիս սուտանուն
քահանայս եւ անարժան մեղաւոր հողս՝ գրագիր սուրբ Աստուածաշնչիս, որ անմոռաց յիշմամբ
զիմ անարժանութիւնս եւ զծնաւղս իմ խնդրել թողութիւն յամենառատէն Աստուծոյ, զի ինք[ն]
Քրիստոս ասէ, թէ՝ Զոր թողուք, թողեալ լիցի եւ ձեր, բանիւդ ջնջեսցի, եւ ինքն բարեբանեալ
յաւիտեան:
389բ Ո՜հ,
զՍարգիս սուտանուն
եւ անարժան քահանայ եւ զմեղուցեալ հողս յերես անկեալ աղաչեմ զսրբալոյս դասս լուսերամից
սրբոց քահանայից՝ յիշել սրտի մտաւք եւ մեղաց իմոց եւ ծնաւղացն իմ թողութիւն խնդրել
յԱստուծոյ՝ ի բարեաց տուողէն ամենայն հաւատացելոց, եւ ինքն բարեաց տուաւղ հատուսցէ
ընդ միոյն հարիւրապատիկ յիշողացդ եւ յիշեցելոցս. եւ նմա փառք յաւիտեանս յաւիտենից.
ամմէն:
399բ Զամենաբարի
պարոն զտէր Յակոբ կաթուղիկոս
ամենայն Հայոց՝ զստացաւղ
սուրբ Աստուածաշնչիս ծնաւղիւք եւ զարմաւք յիշեցէ՛ք ի բարին Քրիստոս, եւ զգրիչ սորա
ծնաւղաւք, եւ որ յիշէ, յիշեալ լիցի ի Տեառնէ Աստուծոյ մերոյ. ամէն, ամէն:
420ա Ով մարգարէ
աստուածաբան, / զքեզ աղաչեմ աղերսական, / բարեխաւսեա՛
մեր փրկութեան / առ Տէր Աստուած իսրայէլեան,
/ որ ողորմի մեզ գըթական, / Սարգսի հողոյս եւ անպիտան / եւ ծառայիս Տեառն
անարժան:
435բ Փառք Աստուծոյ Հաւր եւ Որդոյ նորա միածնի եւ ճշմարիտ
Սուրբ Հոգւոյն յաւիտեանս. ամէն:
460ա Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն: ԶՍարգիս սուտանուն
քահանայ եւ զծնաւղս իմ աղաչեմ յերես անկեալ՝ խնդրել թողութիւն մեղաց մերոց ի Քրիստոսէ:
510բ Ո՜վ հայր Պաւղոս սուրբ առաքեալ,
/ քարոզ բանին Տեառն յայտնեալ, / զՍարգիս գըրիչ մեղաւք լըցեալ, / առ քեզ յանձին եմ արարեալ:
531բ Փառք քեզ կոնէաքող արեգսագովն, արարիչ կիսագնդի եւ Դէմետրի.
ամմէն:
3. 2բ (ծաղկողի)
Սարգիս երիցու շինեալ:
422բ Սարգիս երէց է շինել:
4. 541ա (կազմողի)
Ո՜հ, զմեղաւք դատապարտեալս զկազմող սորայ զՅոհանէս սարկաւագս
աղաչեմ յիշել ի Տէր եւ զծնողս իմ եւ զուսուցիչն մեր զՅակոբ երեց՝ զորդին
մեծ պարոն, եւ որ յիշէ, յիշեալ լիցի ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս.
ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. Պհպ. Աա
(1374 թ., անարուեստ բոլորգիր) Ի թվականին ՊԻԳ. (1374) ապրիլի ԻԸ., մտաք ի Բերիայ:
2. 1ա (1425
թ., անարուեստ բոլորգիր) Զվերջին ստացաւղ փափագելի եւ ամենագով Աստուածաշունչ Հին եւ
Նոր կտակարանացս զԱւետիք աշակերտս
բանի եւ զերախտաւոր հայրս իմ ըստ հոգոյ եւ զուսուցիչս զտէր Սահակ աղաչեմ՝ զդասս
սրբազանիցդ, եւ որք յետ մեր ժառանգէք զսայ, զի յիշման արժանի առնիցէք զանարժանքս եւ
մեղաց մերոց եւ անթիւ սխալանացն ներումն թողութեան հայցեցէ՛ք ի բարերար փրկչէն մերմէ
Յիսուսէ Քրիստոսէ, որ եւ ձեզ եւ մեզ առ հասարակ ողորմեսցի ի միւսանգամ գալստեան իւրում,
եւ նմա փառք յամենայն յաւիտեանս. ամէն:
3. 459բ
(1425 թ., անարուեստ բոլորգիր) Զվերջին ստացաւղ սուրբ եւ փափագելի Աստուածաշունչ մատենիս
զԱւետիք սպասաւոր
բանի եւ զբազմերախտ հայրս իմ ըստ հոգոյ զտէր Սահակ աղաչեմ յիշել ի բարի եւ մեղաց մերոց ներումն հայցել, որ
եւ ձեզ լիցի մասն բարեաց. ամէն:
4. 472բ
(1425 թ., անարուեստ բոլորգիր) Զվերջին ստացաւղ Աստուածաշունչ կտակարանացս զբազմամեղ
ոգիս զԱւետիք աղաչեմ յիշել
եւ մեղաց մերոց թողութիւն հայցել, որ եւ ձեզ՝ յիշողացդ, լիցի մասն բարեաց. ամէն:
5. 499բ
(1425 թ., անարուեստ բոլորգիր) Զվերջին ստացաւղ սուրբ եւ ամենագով Աստուածաշունչ Կտակարանացս
զԱւետիք սպասաւորս
բանի եւ զտէր Սահակ՝ զուսուցիչս
իմ, յիշեսջիք ի Քրիստոս, աղաչեմ:
6. 541բ Բաղձանք
բարոյ եւ փափաքումն առ գեղեց[կ]ագոյնսն
բնութեամբ է բանական, կենդանի մարդոյս, մանաւանդ որոց ճանաչի գոլն եւ միշտ գոլն եւ
բարիոք գոլն: Արդ, ցանկութեամբ մեծաւ բարի կելոյն միշտ կարաւտեալս եւ բնաւորական կելով
ոչ ժամանեալս երբեք եւ առ միշտ կելոյն խոստման խոտելի կենաւք կասկածեալս, տարտամս
եւ տառապեալս ոգով Աւետիք աշակերտ բանի,
ի Դարանաղեաց գօառէ, ի վաղուց հետէ փափաքեալ
ըղձայի այսմ վայելուչ, ցանկալի եւ ամենագով Աստուածաշունչ Հին եւ Նոր կտակարանացս,
իսկ ի վախջանել հոգէլից
եւ տիեզերահռչակ մեծ րաբունապետին իմոյ եւ վարժապետին ժառանգեաց զսա եղբաւրորդի նորին
Եզէկիէլ սարկաւագն:
Եւ կամեցեալ նորա վաճառել. որ եւ ես, թէպէտ անձեռնհաս էի եւ անարժան, կամակցութեամբ
եւ աւժանդակութեամբ բազմերախտ հօրս իմոյ հոգեւորի՝ տէր Սահակ կորովամիտ
բանասիրի եւ երաժշտապետի, որ եւ ի վերայ ամենայն երախտեաց, զոր ի մանկութենէ մերմէ
դաստիարակեալ էր եւ վարժեալ յուսումն եւ ամենայն հոգէկան եւ մարմնական պիտոյիւք խնամարկեալ,
տեսեալ զտենչանս իմ առ այս անգին մարգարիտս, աւգնական եղեալ յորդորեաց զմեզ, որ եւ
վաճառեալ զամենայն ինչս մեր, զոր ունէաք ի նախնեաց եւ յազգականաց, եւ խնդութեամբ ստացաք
զայս լուսատու մարգարիտս եւ զաստուածային գանձս սակօակեաց կենացս մերոց կարօտանաց
լրումն եւ երկար յուսոյն առ յապագայիցդ յիշումն յիշատակի: Արդ, որք ժառանգէք զսա յետ
մեր, ողորմելով մեղուցեալ ոգոցս, ողորմութիւն հայցեցէ՛ք ի Քրիստոսէ եւ յիշման արժանի
արարէ՛ք ի բարին, մանաւանդ զերջանիկ վարժապետն իմ զԳէորգ լու[ս]աւոր
հոգին, նաեւ զուսուցիչս իմ զտէր Սահակ եւ զարեամբ
նահատակեալ հայրն իւր զՍեղբեստրոս քահանայն
եւ զշնորհալի եղբայրն իւր զՏղապարոն սարկաւագն
զփոխեցեալն առ Քրիստոս, այլ եւ զիս՝ զանարժանս, եւ զըստ մարմնոյ ծնօղսն իմ եւ զեղբայրն
իմ զփոխեցեալն առ Քրիստոս զՄկրտիչ քահանայն
եւ զմիւս եղբայրն՝ զՆերսէս, եւ զեղբօրորդեակքս
իմ զԴաւիթ սարկաւագ
եւ զՅոհաննէս պատանեակ
եւ զայլ ամենայն արեան մերձաւորսն մեր եւ զերախտաւորսն, զկենդանիսն եւ զհանգուցեալսն
առ Քրիստոս յիշեսջիք աղօթիւք, որ եւ դուք յիշեալ լիջիք յամենառատ ողորմութիւնն Աստուծոյ,
զի ձեզ եւ մեզ լիցի մասն բարեաց ի շնորհացն Քրիստոսի, եւ նմա փառք ընդ Հաւր եւ Սուրբ
Հոգոյն յամենայն յաւիտեանս. ամէն:
Աղաչեմ յիշել ի Տէր եւ զպարոն Յակոբն՝ զքեռին իմ,
որ աւգնական մեզ եղեւ յոլով արդեամբք ի գրոցս ի գինն, որ եւ ի սոյն ամի ի Քրիստոս փոխեցաւ,
զոր տէր Յիսուս թողցէ զյանցանս նորա եւ գրեսցէ զնայ ի դպրութիւն կենաց. ամէն:
Եւ ստացաք զամենագով Աստուածաշունչս ի թվականութեանս հայոց ՊՀԴ.
(1425), ի դառն եւ ի դժնեա ժամանակիս, զի մեծ պատուհաս պատահեցաւ Եկեղեաց գաւառիս,
քանզի ի նոյն ամի, յորում փոխեցաւ առ Քրիստոս հռչակելի րաբունապետն մեր Գէորգ, եկն Աւթման պարոն ի վերայ
Եզնկիս եւ յոյժ աւերեալ
հրդեհեաց զգեղաւանսն առ հասարակ եւ զվանորայս, ընդ որ եւ հռչակելի մենաստանս մեր Կապոսու վանքս հրդեհեալ
աւերեցաւ եւ Գ. ամ ի խսար պահեց զքաղաքն, եւ առեալ ապա խաղացոյց, եւ խնամաւքն Աստուծոյ
սկիզբն եղեւ շինութեան գաւառիս: Որ եւ մեք, ողորմութեամբն Աստուծոյ նորոգեցաք զսուրբ
անապատս պայծառ շինուածով առաւել քան զառաջինն, զժամատունն եւ զխցերն եւ զտնտեստունն
եւ զայլ ամենայն շինուածսն, որ եւ խնամաւք բարերարին Աստուծոյ մնասցէ սա անխախտ ի վայելում
սրբազան կրաւանաւորաց եւ յիշատակ մեզ՝ անարժանիցս, եւ ամենայն աշխատաւորաց ի սմայ.
ամէն:
7. 1ա (1715 թ., անարուեստ նոտրգիր) Թվին ՌՃԿԴ.ի (1715) գրեցաւ գիրս, մարտի ամսուն
ԻԲ. (22) օրն:
8. Պհպնկ Աա
(1791 թ., անարուեստ նոտրգիր) Թիւն դարձեալ եղեւ ՌՄԽ.ին (1791) վերըստին գիրս եմուտ
ի Բերիայ սեբդե[մ]բրի Ա.ին:
9. 1ա (1801
թ., անարուեստ նոտրգիր) Թվոջն մեր ١٢٥٠ (1801) ամի
Գրիգոր նվաստ վարդապետս ըստացայ զայս
անգին Աստուածաշունչս ի Թրապիզունցի մահտեսի Աբրհմէն ի բարի վայելում
նվաստիս: Ով
աստուածային շնորհօք ընդերձօղք, ամենայմեղս յիշեսչիք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր, եւ
խնդրեմ հոգեւոր եղբայրն իմ մահտեսի Աբրահամ օրհնեսչիք, զի զօրասցի տերամբ, եւ զն[ն]ջեցեալքն
յիշեսչիք ի Տէր,
եւ դուք յիշօղքդ յիշեալ լիջչիք ի Քրիստոս:
10. 57ա
(1873 թ. անարուեստ նոտրգիր) Եւգինէ տիկին Կոստանդնուպօլսեցի՝ հարազատ քոյր
Գէորգ Դ. կաթողիկոսի ամենայն Հայոց, գնեալ երեք հազար դահեկանի զսոյն Աստուածաշունչ
մատեան Հին եւ Նոր կտակարանաց, նուիրեաց ի վայելս եղբօր՝ իւրոյ ընդհանրական հայրապետի
ազգիս Հայոց Տ. Տ. Գէորգեայ եւ ի յաւերժական յիշատակ կենդանեաց եւ ննջեցելոց իւրոց
ի դուռն Սրբոյ Էջմիածնի եւ խնդրէ
ի վերծանողացդ յիշել ի մաքուր աղօթս զհանգուցեալսն իւր ի Քրիստոս զհայրն բարեպաշտ
Մինդանճի մահտեսի Պետրոսն Քէրէստէճեան եւ մայրն
զբարեպաշտուհի մահտեսի Սրբուհին, եւ զեղբարս
իւր՝ զեկեղեցական երաժիշտ մահտեսի Յօհանն, եւ զՄինդաճի Աւետիսն, եւ զքոյրն՝
բարեպաշտուհի զՓեփրոնէն կոյս, որք
ի Տէր ննջեցին, եւ զկենդանի միակ որդին՝ զԳրիգորիկն, զի եւ դուք
յիշեալ լինիջիք ի Քրիստոսէ փրկչէ. ամէն:
1873 թ., դեկ. 15 եւ ի թուականաութեան հայոց ՌՅԻԳ.
(1874), Քաղոց՝ Դ., ի մայրաքաղաքն Կ. Պօլիս (նման՝ 179բ, 193բ, 226ա, 242ա, 284բ,
342բ, 445ա, 470ա, 533բ, 541բ (վերջին երկուսը մանուշակագոյն թանաքով եւ շղագիր):
11. 114ա
(1874 թ., շղագիր, մանուշակագոյն թանաքով) Յիշեսջիք ի խնկանուէր մաղթանս ձեր զգնող
Աստուածաշունչ մատենիս զԵւգինէ Կ.
Պօլսեցի՝ զքոյր ընդհանրական կաթողիկոսի ամենայն Հայոց եւ պատրիարքի Արարատեան
Մայր Աթոռոյ Տ. Տ. ի Գէորգեայ Դ.-ի, եւ զորդին
իւր միակ զԳրիգորիկն, որոց տացէ
տէր Աստուած երկարութիւն կենաց եւ զննջեցեալսն ի լոյս երեսաց իւրոց հանգուսցէ յարքայութեանն
երկնից. ամէն: ՌՅԻԳ. (1874) Մարգաց (նման՝ 486բ):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա, 3ա
(կարմիր թանաքով ութանկիւն), 3ա
(սեւ թանաքով ութանկիւն)՝ եղծուած:
ՆԿԱՐՉԱՓՈՐՁ՝ պհպ. Գա, Գբ՝ վիշա՞պ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «թվին հազ.», պհպ. Դա՝ «Ճ.,
Ճ.», պհպ. Դբ՝ «Ամենայ տող եղեն քան զերկի», պհպ. Եբ՝ «Մարիամ, այս գիրքըս, Մարիամ»:
ՆՇՈՒՄ՝ Աա՝ «359/2627,
ԺԴ. սկիզբ, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2628
ԱՍՏՈՒԱԾԱՇՈՒՆՉ
ՌՁԴ. – 1635 |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգոր երէց:
ԹԵՐԹ՝ 482. չգրուած՝ 2բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԽԱx12 (ԼԳ՝ 2): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,5x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (18x13,7): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 69ա, 356ա). թ. 307ա-86բ՝ գրչափոխութեամբ (նմուշ՝ 356ա): ՏՈՂ՝ 50 (1ա-306բ), 44-47
(307ա-86բ, 372բ՝ 36), 50-52 (387ա-482բ): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, մէջք
սեւ կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, ծաղկաթուղթ, մասն կազմաստառի*:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լսնց-ային. Ովսէ՝ 310ա, Ամովս՝ 313բ, Միքիէ՝
315բ, Յովէլ՝ 317ա, Աբդիա, Յովնան՝ 318բ, Նաւում՝ 319բ, Ամբակում՝ 320ա, Սոփոնիա՝
321ա, Անգէոս՝ 322ա, Զաքարիա՝ 322բ, Մաղաքիա՝ 326ա: Կիսախորան՝ 3ա, 239ա, 263ա, 389ա, 399ա, 407բ, 418ա, 428բ, 456ա: Ճակատազարդ՝ 40բ, 57բ, 69ա, 85ա, 98ա, 107ա,
117բ, 128բ, 137բ, 148ա, 157բ, 166բ, 177ա, 209բ, 221բ, 230բ, 241բ, 244բ, 247բ,
250ա, 253ա, 256ա, 259ա, 439բ: Լուսանցազարդ՝
բուսական, թռչնային: Զարդագիր՝ թռչնագիր,
հանգուցագիր, կենդանագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, փեղկերի եզրերը թափուած, տախտակը բաց, մէջքի կաշուի վրայ ցեցի անցքեր, 3 գամերն ու կապիչներն ընկած, թ. 1, 97՝ եզրերը փոքր-ինչ վնասուած, թ. 385՝ հիմքից մասամբ պոկուած, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
* Համարակալուած են միայն Ա-ԼԳ. պրակները, կազմը ԺԹ. դ. կազմարարութեան լաւ նմուշ է:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. Ծնունդք – Նխ. 1ա: Գլ.
1բ-2ա: Գիրք 3ա-24բ:
2. 24բ-38ա [Կտակ ԺԲ. Նահապետացն]
ա. 24բ-5բ [Ա.] Գիրք Մնացորդաց: Խաւսք
Ռուբենի: Կտակ առաջնոյն:
բ. 25բ-6բ Բ. Կտակ Շմաւոնի: Վասն նախանձու:
Երկրորդ:
գ. 26բ-8բ Գ. Կտակ Ղեւեայ: Վասն քահանայութեան
եւ ամբարտաւանութեան:
դ. 28բ-30բ Դ. Կտակ Յուդայ: Չորրորդ:
Վասն արբեցութեան եւ արծաթսիրութեան եւ պոռնկութեան:
ե. 30բ-1ա Ե. Կտակ Իսաքարայ:
զ. 31ա-2ա Զ. Կտակ Զաբողովնի:
է. 32աբ Է. [Կտակ] Դանա: Վասն ամբարտաւանութեան
եւ ատելութեան:
ը. 33ա-4ա Ը. Կտակ Նեփթաղիմայ: Վասն
բնական բարութեան:
թ. 34աբ Թ. Կտակ Գադայ: Վասն տեսութեան:
ժ. 34բ-5բ Ժ. Կտակ Ասերայ: Վասն երկդիմութեան
եւ առաքինութեան:
ժա. 35բ-7ա ԺԱ. Կտակ Յովսէփայ: Վասն
նախանձու:
ժբ. 37ա-8ա ԺԲ. Կտակ Բենիամենի: ԲԺ.աներորդ:
3. Ելք – Նխ. 38աբ: Գլ. 38բ-40ա: Գիրք
40բ-56ա:
4. Ղեւտական – Նխ. 56ա: Գլ.
56ա-7բ: Գիրք 57բ-68ա:
5. Թիւք – Նխ. 68աբ: Գլ.
68բ-9ա: Գիրք 69ա-83բ:
6. Բ. Օրենք – Նխ. 83բ-4ա:
Գլ. 84աբ: Գիրք 85ա-97բ:
7. Յեսու – Նխ. 97բ: Գլ.
97բ-8ա: Գիրք 98ա-106բ:
8. Դատաւորք – Նխ. 106բ: Գլ.
106բ-7ա: Գիրք 107ա-15ա:
9. Հռութ – Նխ. 115ա: Գիրք
115ա-6ա:
10. Թագ. Ա. – Յոջբ. 116աբ:
Նխ. 116բ: Գլ. 116բ-7ա: Գիրք 117բ-28ա:
11. Թագ. Գ. – Գլ. 137աբ:
Գիրք 137բ-47ա:
12. Թագ. Դ. – Գլ. 147բ-8ա:
Գիրք 148ա-57ա:
– 155ա գրչից՝
«Յայս տեղս հասանիս, յուրիշ օրինակ տե՛ս, պակաս կայ աստ» (սխալ է. բնագրական պակաս
չկայ):
13. Մնաց. Ա. – Նխ. 157ա: Գլ. 157աբ: Գիրք 157բ-66ա:
14. Մնաց. Բ. – Գլ. 166աբ:
Գիրք 166բ-77ա:
15. Եզր Ա. – Նխ. 177ա: Գլ. 177ա: Գիրք 177ա-82բ:
16. Եզր Բ. – Հանգամանք
182բ: Գիրք 182բ-5բ:
17. Եզր Գ. – Գիրք 185բ-92բ:
18. Նեեմի – Նխ. 192բ-3ա:
Գլ. 193ա: Գիրք 193ա-7ա:
19. Եսթեր – Նխ. 197ա:
Գիրք 197բ-200բ:
20. Յուդիթ – Նխ. 200բ: Գիրք
201ա-5բ:
21. Յուդիթ – Նխ. 200բ: Գիրք
201ա-5բ:
22. Տովբիթ – Նխ. 205բ: Գիրք
205բ-8բ:
23. Մակաբ. Ա. – 208բ-9ա: Գլ.
209աբ: Գիրք 209բ-21ա:
24. Մակաբ. Բ. – Նխ. 221ա: Գլ.
221աբ: Գիրք 221բ-30ա:
25. Մակաբ. Գ. – Նխ. 230ա: Գլ. 230ա: Գիրք 230բ-4ա:
26. Սաղմոսք – Նխ. (Եպիփանու)
234բ-5ա: Կանոն Սաղմոսաց 235ա: Նխ. («Զամենայն») 235ա-6ա: Գլ. 236ա-9ա: Գիրք 239ա-62բ
(ունի «Փոքր էի» եւ Օրհնութիւնք):
27. Առակք – Նխ. 262բ: Գլ.
262բ-3ա: Գիրք 263ա-71ա:
28. Ժողովող – Նխ. 271ա: Գլ.
271ա-2ա: Գիրք 272ա-4բ:
29. Երգ երգոց – Նխ. 274բ: Գիրք
274բ-6ա (ունի «Գիտացի»):
30. Իմաստութիւն – Նխ. 276աբ: Գլ.
276բ: Գիրք 276բ-81բ:
31. Յոբ – Նխ. 282աբ:
Նխ. (Աղիկառնացի) 282բ: Գիրք 282բ-91ա:
32. Եսայի – Նխ. 291ա: Գլ.
291ա-2ա: Մրգ. 292ա-309ա: Մահ 309աբ:
33. Ովսէէ – Նխ. 309բ-10ա:
Գլ. 310ա: Մրգ. 310ա-3ա:
34. Ամովս – Գլ. 313աբ:
Մրգ. 313բ-5բ:
35. Միքիէ – Գլ. 315բ: Մրգ.
315բ-7ա:
36. Յովէլ – Գլ. 317ա: Մրգ.
317ա-8ա:
37. Աբդիու – Գլ. 318աբ:
Մրգ. 318բ:
38. Յովնան – Գլ. 318բ:
Մրգ. 318բ-9բ:
39. Նաւում – Գլ. 319բ: Մրգ.
319բ-20ա:
40. Ամբակում – Գլ. 320ա: Մրգ.
320ա-1ա:
41. Սոփոնիա – Գլ. 321ա: Մր.
321աբ:
42. Անգէոս – Յռջբն. 322ա:
Մրգ. 322աբ:
43. Զաքարիա – Գլ. 322բ: Մրգ.
322բ-5բ:
44. Մաղաքիա – Գլ. 325բ-6ա:
Մրգ. 326աբ:
– Կատարումն Աստուծոյ ԲԺ.-ան սուրբ
մարգարէիցն – Մահ Ովսէի 326բ: Մահ Ամովսայ 326բ-7ա: Մահ Միքիա
327ա: Մահ Աբդիու 327ա:
Մահ Յունանու 327ա: Մահ Նաւումայ 327ա: Մահ Ամբակումայ
327ա: Մահ Սոփոնիայ 327ա:
Մահ Անգէի 327աբ: Մահ Զաքարիայ 327բ: Մահ Մաղաքիայ
327բ: Մահ Դանիէլի 327բ:
45. Երեմիա – Նխ. 327բ-8ա:
Գլ. 328ա-9ա: Մրգ. 329ա-50բ:
46. Բարուք – Թուղթ 350բ-2բ:
47. Ողբք Երեմիայ – 352բ-5ա: Աղաւթք
354բ: Մահ 354բ-5ա:
48. Դանիէլ – Նխ. 355ա: Գլ.
355աբ: Մրգ. 355բ-63բ:
49. Եզեկիէլ – Նխ. 363բ-4ա:
Գլ. 364աբ: Մրգ. 364բ-86բ: Մահ 386բ:
50. Թուղթ Եւսեբի – Թուղթ 387ա:
51. Համաբարբառ կանոնք Ա-Ժ. –
387ա-8ա (նաեւ լուսանցային՝ 389ա-426բ):
52. Համաձայնութիւն – 388բ:
53. Մատթէոս – Գլ. 388աբ:
Նխ. 388բ: Աւ. 389ա-98բ:
54. Մարկոս – Գլ. 398բ-9ա:
Նխ. 399ա: Աւ. 399ա-405բ (ունի «Յարուցեալ Յիսուս»):
55. Ղուկաս – Գլ. 405բ-6ա:
Նխ. 406ա: Աւ. 406բ-17բ:
56. Յովհաննէս – Գլ. 417բ-8ա:
Նխ. 418ա: Աւ. 418ա-26բ (ունի «Իրք կնոջն շնացելոյ»):
57. Գործք առաքելոց – Յռջբն. («Որք»)
426բ-7ա: Գիր («Ի հարցն») 427աբ: Գլ. 427բ-8ա: Ընթրց. 428ա: Գիրք 428բ-39ա:
58. Թուղթ Յակովբայ – Յռջբն. 439ա:
Նխ. 439աբ: Գլ. 439բ: Թուղթ 439բ-40բ:
59. Թուղթ Պետրոսի Ա. – Նխ. 440բ: Գլ.
440բ-1ա: Թուղթ 441ա-2ա:
60. Թուղթ Պետրոսի Բ. – Նխ. 442ա: Գլ.
442ա: Թուղթ 442ա-3ա:
61. Թուղթ Յովհաննու Ա. – Նխ. 443ա: Գլ.
443աբ: Թուղթ 443բ-4բ:
62. Թուղթ Յովհաննու Բ. – Նխ.
444բ: Գլ. 444բ: Թուղթ 444բ:
63. Թուղթ Յովհաննու Գ. – Նխ. 444բ: Գլ.
444բ: Թուղթ 444բ-5ա:
64. Թուղթ Յուդայի – Նխ. 445ա: Գլ.
445ա: Թուղթ 445աբ:
65. Աղերս Եւթաղի – 445բ:
66. Յայտնութիւն Յովհաննու – Գիրք
445բ-51ա:
67. ԺԴ. թուղթք Պաւղոսի – Յռջբ. 451ա-2բ:
Վկ. 452բ: Բովանդ. ընթերց. եւ վկթնց. – 452բ-5ա:
68. Առ Հռովմայեցիս – Նխ. 455աբ:
Գլ. 455բ: Թուղթ 456ա-60ա:
69. Առ Կորնթացիս Ա. – Նխ. 460ա: Գլ.
460աբ: Թուղթ 460բ-4բ:
70. Առ Կորնթացիս Բ. – Նխ. 464բ: Գլ.
464բ: Թուղթ 464բ-7բ:
71. Առ Գաղատացիս – Նխ. 467բ: Գլ.
467բ: Թուղթ 467բ-9ա:
72. Առ Եփեսացիս – Նխ. 469ա: Գլ.
469ա: Թուղթ 469ա-70բ:
73. Առ Փիլիպեցիս – Նխ. 470բ: Գլ.
470բ: Թուղթ 470բ-1բ:
74. Առ Կողոսացիս – Նխ. 471բ: Գլ.
471բ-2ա: Թուղթ 472աբ:
75. Առ Թեսաղոնիկեցիս Ա. – Նխ.
472բ-3ա: Գլ. 473ա: Թուղթ 473ա-4ա:
76. Առ Թեսաղոնիկեցիս Բ. – Նխ.
474ա: Գլ. 474ա: Թուղթ 474աբ:
77. Առ Եբրայեցիս – Նխ. 474բ-5ա:
Գլ. 475ա: Թուղթ 475ա-8բ:
78. Առ Տիմոթէոս Ա. – Նխ. 478բ: Գլ.
478բ: Թուղթ 478բ-80ա:
79. Առ Տիմոթէոս Բ. – Նխ. 480ա: Գլ.
480ա: Թուղթ 480ա-1ա:
80. Առ Տիտոս – Նխ. 481ա: Գլ.
481ա: Թուղթ 481աբ:
81. Առ Փիլիմոն – Նխ. 481բ: Գլ.
481բ: Թուղթ 481բ-2ա:
– Թելադրութ., Վերադիր, Նաւարկութ. –
482ա:
82. Առ Կորնթացիս – Կորնթացւոց
482ա: Պօղոսի 482աբ:
Բ. ա. 281բ-2ա Տեառն Ներսիսի Յիշատակարան Առակացն Սողոմոնի, զոր
իւրով ձեռամբ գրեաց զարթուցանել զթմբրեալս մեղօք («Ա-Ք») – Աստուածեղէն
հոգւովն ի սմա, / Խաղաղութեան անուն արքայ... Քոյր կոչելով աստուածակառք, / յաննիւթական
տարեալ քաղաք:
բ. 282ա [Նորին] Անդրադարձութիւն տառիս յիշատակի («Ք-Ա»)
– Քաղցրագունիս այս բաղձանաւք, / լցեալ հոգիս մեռեալ մեղաւք... աւարտ բանիս, Տէր
ողորմեա՛, / առ հասարակ մեզ եւ նոցա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2ա Թվին ՌՁԴ.
(1635) ի յունիս ամսոյ ԻԸ. (28) սկիզբն եղեւ գրոցս:
Վերեւում յետագայ ձեռքով
արտագրուած այսպէս. «Թվին ՌԾԴ. (1605), ի յունիս ամսոյ ԻԸ. (28)»:
68ա Կատարեցաւ
Ղեւտականս ձեռամբ Գրիգորի մեղուցեալ
գրչի:
117ա Ո՜հ, զծանրամեղ
գրողս զԳրի[գոր], ո՜վ
սուրբ եղբայր, յիշեա Հա՛յր մեղայիւ:
137ա Եւ զմեղաւոր
գրողս յիշեա՛:
200բ Ո՜հ, զծանրամեղս
զԳրի[գոր] երէց յիշեա՛,
ո՛վ եղբայր, որ եմ պանդուխտ աւտար յերկրի:
230ա Զծանրամեղ
եւ զբաղմամեղ զԳրի[գոր] երէցս,
որ բազում երկաւք իբր երկունք ծնընդականի Աստուծոյ ներողութեամբն քերելով ծնայ մինչեւ
ցայսր եւ ակն ունիմ ի Տէր, որ հասուսցէ ի զրաւն, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
234ա Փա՜ռք քեզ,
Աստուա՛ծ, որ ետուր կարողութիւն հասանել ծանրամեղ քերաւղ գրոյս Գրի[գորի] երիցու մինչեւ
ցայսր: Եւ արդ, Տէ՛ր իմ Յիսուս Քրիստոս, յոյս զքեզ ունիմ, որ յաջողեսցես եղկելոյս
յառաջակայ այսմ սուրբ Աստուածաշունչ կտակիս մտանել ի հունն եւ ի զրաւն հասանել, որ
է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն: Հայր մեր, որ յերկինս՛՛:
406ա Տարտամս
յիմաստս սուրբ գրոց, / որովք սնայ յարբունս տիոց, / ահա կարաւտ սոցին համոց, / գտայ
գերեալ յաւտար հոգոց: / Ուստի հարեալ սրտիս ի խոց, / եւ տոչորմանս, որ կայ յիս բոց,
/ զայս սրսկեմ կաթս անձրեւոց, զձեռահիւսս սուրբ գրոց, / Մի՞թէ գնացիւք այսոց գետոց,
/ իմ զովասցի ծարաւս ոգւոց, / եւ սփոփեսցի յիւրոց ցաւոց, / սրբեալ տաճար Տեառն աւթանոց:
/ Այսու յուսով յերկս վաստակոց / կամ ի յոքունց մէջ ի հոգոց, / զի արծարծեալ ճրագս
իմ բոց, / մի՛ խրթնասցի յաւտար հողմոց:
418ա Աւրհնութիւն,
որ կարդայ, գովութիւն, որ լսէ, փա՜ռք տուողին եւ յիշատակ գրչիս. ամէն:
406բ Աղաչեմ զքեզ,
Տէ՛ր, եւ գոհանամ զանհաս մարտասիրութենէդ
քումմէ, որ արժանի արարեր զանարժան ծառայս քո հասանիլ ի ժամ գիշերոյ: Դու ես, Տէ՛ր,
տըվընջեան եւ գոյացուցիչ
գիշերոյ, դու պահեա՛յ զծառայս ի կարծեաց ցնորից եւ երկիւղէ յերեւելեաց եւ աներեւոյթից,
եւ ամրացո՛ ի դառնութենէ դիւաց, ի բռնութենէ Բելիարայ, ի սաստիկ սատանայէ, ի փլմանէ
շինուածոյս, ի նենգութենէ մարդկան, ի յաղանդոյ կախարթաց, ի մոլար/// (չշարունակած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
482բ (ԺԹ. դ.,
անարուեստ նոտրգիր) Յիշատակ է ըՍտեփան Բաղդասարեանին ի Գենջէ քաղաքի, որ է
Եղիսաբեդապօլ: Տէր
տացէ հաչողութիւն,
եւ Աստուած ողորմեսցի. ամէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 482բ. սեւով քառակուսի՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՍՏԵՓԱՆ///»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա (Բոլորգիր) Ամենա: Մեծ է Տէր եւ օրհնեալ է յոյժ, եւ մեծութեան
նորայ ոչ կոյ չափ: Ազգ եւ ազգ գովեսցեն զգործս քո եւ: 482բ՝ «Աստուած, Ջ»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին փակցուած թերթիկին՝ «360», պհպ. Աա՝ «Հմր 360/2628, Առաքեալ
է ի վիճակէն Աստրախանայ», «ՌՁԴ.-1635, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», Բա՝ «1000 000»:
2629
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ԿԻԼԻԿԵԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆ |
ԺԳ. դար |
ՍՏԱՑՈՂ՝ Կոստանդին
թագադիր իշխան:
ԹԵՐԹ՝ 281. չգրուած՝ 1ա, 2բ-3ա, 4բ-5ա, 6բ-7ա, 8բ-9ա, 10բ-11ա, 12բ-13ա, 280բ-281բ: ՊՐԱԿ՝ 12+Ա-Շx12 (Ա, Բ, Ե, Խ, Հ, Յ, Շ՝ 11): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՒԹԻՒՆ՝ 24,7x18,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (19,5x12,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 232ա): ՏՈՂ՝ 20: ԿԱԶՄ՝ վարդագոյն թաւշապատ տախտակ, արծաթէ կապիչներով (վերինին՝ Պօղոս առաքեալը, վրան՝ «Светоiи апостол Павел»). Ա փեղկին՝ արծաթէ շրջանակ, որի ներսում՝ բոլորակ՝ արծնապատ արծաթէ զարդերով, կենտրոնում՝ Յարութիւն, վրան՝ «Иисус Христос», ստորին ձախ անկիւնում՝ Ղուկաս աւետարանիչը՝ «Светоiи евангелiстъ Лукiа», Բ. փեղկին՝ արծաթէ շրջանակ, որի ներսում արծաթէ փորագրաքանդակներ. կենտրոնում՝ բոլորշու վրայ Աստուածամայրը մանուկ Յիսուսը գրկին՝ «Иисус Христос, М՛՛р Д՛՛у», անկիւններում՝ մէկական սերովբէ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ ոսկեգոյն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա, Բ, սկզբ. Ա.՝ թուղթ, մաս կազմաստառի, Բ.՝ մագաղաթ՝ չգրուած:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մատթէոս՝ 13բ, Մարկոս՝ 92բ, Ղուկաս՝ 139բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 221բ: Խորան՝ 1բ, 2ա, 3բ, 4ա, 5բ, 6ա, 7բ, 8ա, 9բ, 10ա, 11բ, 12ա: Կիսախորան՝ 14ա, 93ա, 140ա, 222ա: Լսնց-ային՝ Բարտիմէոս կոյր՝ 121բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական (147 հատ), տաճար (3), վարդեակ (6), խաչ (9): Զարդագիր՝ թռչնագիր (33), բուսական (63), հանգուցագիր (52), կենդանագիր (39), բուսական՝ մարդադէմ (25ա), երկու յուշկապարիկ եւ թռչուն (193բ): Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, նարնջի, վարդագոյն, մանուշակագոյն, շագանակագոյն, մոխրագոյն, սպիտակ, սեւ, ոսկի: Զարդագրերը, լուսանցազարդերը (բացառութեամբ անուանաթերթերի) եւ լուսանցային նկարը գծանկարային են:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. ձեռագիրը եզրահատած, կազմի Ա. փեղկի վերին երկու
անկիւնների բոլորակ արծնապատ արծաթէ զարդերը եւ ստորին աջ անկեան արծնը, ստորին արծաթէ
կապիչն ընկած, մանրանկարների գոյները տեղ տեղ վնասուածքներով, թ. 225ա՝ ստորին ձախ
անկինի պատռուածքը կարկատուած ԺԱ. դարի ձեռագրի թերթի փոքր հատուածով (6x0,8), որի վրա «///րեալ///» (երկաթագիր),
թ. 274ա եւ 278բ մէջքը ամրացրած Թ. դարի ձեռագրի թերթի հատուածով (24,5x1,6), որի վրայ (274ա) «///Զի ուր իցեն
երկու/// [ծա]ռայից իւրոց///» [Աւետարան
ըստ Մաթէոսի ԺԸ. 20, 23], երկաթագիր, երկսիւն:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1բ-2ա Թուղթ Եւսեբիոսի:
2. 11բ-2ա, 3բ-4ա,
9բ-10ա, 5բ-6ա Համաբարբառ (Կանոնք
Ա-Ժ.):
3. 14ա-92ա Աւետարան ըստ Մատթէոսի:
4. 93ա-139ա Աւետարան ըստ Մարկոսի:
139ա՝ Գլուխք ՄԼԳ.,
Տունք ՌՈ.:
5. 140ա-221ա Աւետարան ըստ Ղուկասու:
221ա՝ Գլուխք ՅԽԳ.,
Տունք ՍՊ.:
6. 222ա-278ա Աւետարան ըստ Յովհաննու
(242բ «Իրք կնոջն շնացելոյ». այսչափ, բնագիրը չկայ):
Գլխաբաժանումներում կան
«Ֆ[ռանկի]» համարներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
74բ (արտ. լս., գրչի) Ֆռ.՛՛ սուրբ ստ՛՛ զայս
կարդ[այ]:
139ա Շնորհեա՛
մեզ, Տէ՛ր, ընդ երկայն աւուրս զԿոստանդին
բարեպաշտ իշխան թագադիր Հայոց Կիլիկեցւոց
նահանգիս եւ տէր Սարուանդիքար[այ]:
Տպ.՝ ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ
483:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 278բ (1423 թ., բոլորգիր) Ի թվականութեանս
հայոց ՊՀԲ. (1423), ի հայրապետութեան տեառն
Պաւղոսի եւ ի առաջնորդութեան հըռչակաւոր եւ
աստուածապահ քաղաքիս՝ արի եւ քաչ րաբունապետիս՝ Մատթէոս վարդապետի, որ է ժառանգ եւ աթոռակալ եւ աջորդ գլխոյն
համայնի Հայոց տեառն տէր Պաւղոսի կաթողիկոս
ամենայն հայոց: Արդ, ի յայս ժամանակիս այր ոմն բարեպաշտ եւ հաւատարիմ, համեստ եւ պարկեշտ,
որոյ անուն կոչի Խաւնզա, որ է կենակից հանդիսաւոր,
անուանի եւ պատուելի մեծ խաւճային՝ պարոն Ամիրին, որ յայսմ ամի բարիոք քաղաքավարութեամբ հանգեաւ խաղաղութեամբ եւ փոխեցաւ ի
յոյսն ամենեցուն Քրիստոս. արդ ցանկացող եղեւ յայսմ աստուածային հրամանիս եւ անկողոպտելի
գանձիս Խաւնզա խաթունն եւ գնեաց զսա ի հալալ
արդեանց իւրոց՝ յիշատակ իւր եւ կենակցին իւրոյ՝ խաւճա Ամիրին՝ փոխեցելոյն ի Քրիստոս, զմտաւ ածելով զայն եւս,
թէ սնոտի եւ անցաւոր է |279ա| փառք եւ մեծութիւն աշխարհիս եւ առ բոլոր բարութիւն երանելի
կենացն եւ անպատում ուրախութիւնսն ոչ երեւի, զի այս ոչ յոլովից է նախապատուելի, այլ
որոց մտաց աչքն պայծառ լուսով հոգւոյն են վայելչացեալք, որպէս եւ սորայս, զի հոգւոյն
ակամբ նայեցեալ յաստուածայինսն, այսինքն՝ ի հրաման գլխոյն մերոյ եւ Աստուծոյ, որ ասէ,
թէ՝ Զամենայն զոր ինչ ունէր, երթալ, վաճառեաց եւ գնեաց, զայն մարգարիտ. եւ դարձեալ
թէ՝ Մի՛ գանձէք ձեզ գանձ յերկրի, այլ յերկինս, որ ոչ ցեց ուտէ եւ ոչ ուտիչ ապականէ:
Եւ ըստ Սողովմոնի զասացեալն, թէ՝ Լաւ է զվաճառն զայն գտանել, քան զգանձս ոսկւոյ եւ
արծաթո, եւ թէ՝ Երանի, որ ունիցի զաւակ ի Սիոն եւ ընդանի յԵրուսաղէմն վերին, որ
եւ ստացաւ զսուրբ Աւետարանս զայս, զանանց գանձարանս եւ զաստուածունակ ճեմարանս, որ
է թագ պարծանաց եւ պսակ փառաց սրբոյ եկեղեցւոյ նայ եւ ամենայն սրբոց առաքելոց եւ
մարգարէից, |279բ| հայրապետաց եւ բազմաչարչար մարտիւրոսաց, վասն զի արեգակնապէս լուսաւորէ
զընթհանուր հաւատացեալքս:
Արդ, ստացաւ զսա իբրեւ զհոգեւոր գանձ եւ զանշիջանելի լապտեր
եւ ամենագով պարգեւ, պատճառ փրկութեան եւ առաջնորդ երկնաչու ճանապարհին: Եւ ընծայեաց
զսա Խաւնզա խաթուն ամէնաւրհնեալ զաւրեղ զաւրավարին Սրբոյն Սարգսի
եկեղեցւոյս, եւ մի՛ ոք իշխեսցէ հանել զսա ի
դրանէ Սրբոյն Սարգսի՝ ո՛չ վաճառելով, ո՛չ
գրաւկնելով եւ ո՛չ գողանալով: Եթէ ոք յանդգնեսցի անզգամութեամբ եւ խորհեսցի հանել զսա
ի դրանէ Սրբոյն Սարգսի, մեր մեղացն պարտական
լիցի եւ նզովեալ եղիցի յԱստուծոյ եւ ի զաւրեղ զաւրականէն իւրոյ եւ ի սուրբ աւետարանչացն.
ամէն:
Դարձեալ յերեսս անկեալ աղաչեմ զամենեսեան՝ որք աւգտիք ի սմանէ
ընթեռնելով կամ աւրինակելով կամ գաղաբարելով, յիշեսջիք ի մաքրափայլ յա|280ա|ղաւթս ձեր
զխարճա Ամիրն՝ զփոխեցեալն առ Քրիստոս եւ
զկենակիցն իւր՝ զԽաւնզա խաթունն, եւ զամենայն
ծնաւղսն իւրեանց, զի ողորմեսցի ամենագութն Աստուած եւ թողութիւն շնորհեսցէ ամենայն
սղալանաց սոցա եւ գրեսցէ զսոսա ի գիրն կենաց, եւ արժանի արասցէ անճառ ցնծութեանն եւ երանելի հանգստեանն, սրբոց պարակցութեանն
եւ յաւիտենական ուրախութեանն. ամէն: Եւ ձեզ յիշողացդ եւ մեզ յիշեցելոցս առհասարակ
ողորմեսցի բարերարն Աստուած, յորժամ նստցի յաթոռ փառաց իւրոց, անդ, ուր բանք սպառին
եւ գործք թագաւորին, քաղցրութեամբ եւ ողորմութեամբ նայեսցի ի ստացաւղ սուրբ Աւետարանիս
եւ յիշողքն իւրեանց. ամէն:
Մասամբ տե՛ս՝ ԺԵ. դ. յիշ-ք, մասն Ա., էջ 310:
2. Պահպանակ Աբ (1792 թ., անարուեստ նոտրգիր) Զսուրբ
Աւետարանս շնորհեցի Նոր Նախիջեւանու Սուրբ Խաչ վանքին. Յովսէփ արքեպիսկոպոս
[Արղութեանց], 1792, նոյեմբերի 27ին:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պահպանակ Բբ՝ «Երրրդ»:
1ա՝ «նայ պատասխ. նա պատա. նայզ. արտ ասա. նայ. նա. նայ պա»: 281բ՝ «աաա, նայ տացէ,
զոր ինչ, չ, Ա, գլ»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ Պհպնկ Բբ՝ մարդկային
ձեռք:
ՆՇՈՒՄ՝ Աա՝ «365/2629», «ՊՀԲ.
– 1423 Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»: Պհպ. Աբ-ին սոսնձած թղթիկին՝ «Ստացող Խաւնզա-խաթուն՝ կին
խաւճայ պարոն Ամիրի: Ընծայուած Յովսէփ Արղութեան արքեպիսկոպոսից Նոր Նախիջեւնա Ս.
Խաչ վանքին, թուին 1792, նոյ. 27ին»: Աբ՝ «Ծան.՝ ՊՀԲ. թուականը գրութեան տարին չէ,
այլ ստացման»:
2630
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ՍԿԵՒՌԱ |
ՉԼԹ. – 1290 |
ԳՐԻՉ՝ Ստեփանոս քահանայ: ԿԱԶՄՈՂ՝ Կոստանդին ոսկերիչ: ՍՏԱՑՈՂ՝ Թորոս Կոստանդնուպօլսեցի:
ԹԵՐԹ՝ 306. չգրուած 1ա, 6բ-7ա, 88բ, 144ա, 234ա: ՊՐԱԿ 7+Ա-ԻԱx12 (Ա՝ 14, Է, ԺԲ՝ 13, ԻԲ՝ 11, ԻԵ՝ 8): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ (թուղթ՝ թ. 7, 89, 144 եւ 234): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 22,3x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (19,5x12,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 77ա): ՏՈՂ՝ 20: ԿԱԶՄ*՝ նարնջի թաւշապատ տախտակ, մետաղէ կապիչներով (վերինին՝ Պօղոս առաքեալը, վրան՝ «Светоiи апостол Павелъ», ստորինին՝ Պետրոս առաքեալը՝ «Светоiи апостол Петръ»). Ա. փեղկին՝ մետաղէ շրջանակ, որի ներսում՝ բոլորակ՝ արծնապատ զարդերով (Սուրբ Երրորդութիւն, Քրիստոսը խաչելութիւնից յետոյ, խաչին թիկնած, վրան՝ «Иисус Христос» եւ «Богъ отецъ»), վերին աջ անկիւնում մետաղէ արծնապատ շրջանակ, որի ներսում Յովհաննէս աւետարանիչը՝ «Светоiи евангелiстъ Iоаннъ», կողքին մետաղէ արծնապատ շրջանակ, մէջը Մատթէոս աւետարանիչը՝ «Светоiи евангелiстъ Матвеiъ», ստորին ձախ անկիւնում մետաղէ արծնապատ շրջանակ, ներսում Ղուկաս աւետարանիչը՝ «Светоiи евангелiстъ Лукiа», կողքին մետաղէ արծնապատ շրջանակ, մէջը Մարկոս աւետարանիչը՝ «Светоiи евангелiстъ Маркъ», Բ. փեղկին՝ մետաղէ շրջանակ, որի ներսում փորագրաքանդակներ (կենտրոնում՝ բոլորշու վրայ, Աստուածամայրը մանուկ Յիսուսը գրկին՝ «Иисус Христос, М՛՛р Д՛՛у», անկիւններում՝ մէկական սերովբէ): Ա. եւ Բ. փեղկերը երիզուած մետաղէ եզրագօտիով. միջուկը տախտակ, աստառը Ա.՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ ոսկեզօծ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+ԲԳ, թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «RMCR» եւ երկարակոթ տապարով առնէտ՝, վերեւը՝ թագ: Կազմի մասին տե՛ս Էմմա Կորխմազեան, Հայ-ռուսական մշակութային կապերի արտացոլումը արուեստի ասպարէզում».- Բանբեր Մատենադարանի, հտ. 13, Երեւան, 1980, էջ 211-22:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Մատթէոս՝ 7բ, Մարկոս՝ 89բ, Ղուկաս՝ 144բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 234բ: Խորան՝ 1բ-2ա, 2բ-3ա, 3բ-4ա, 4բ-5ա, 5բ-6ա (վերջինը
թերի): Կիսախորան՝ 8ա, 90ա, 145ա, 235ա:
Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ նկարներինը եւ խորաններինը՝ կարմիր,
կապոյտ, ոսկի, մանուշակագոյն, շագանակագոյն, կանաչ, դեղին, սպիտակ, մնացածները՝ մուգ
կարմիր:
Խորանների (1բ-5բ)
գունաւորումը ԺԷ. դարի է, իսկ աւետարանիչների նկարները 1621 թ. (գուցէ եւ՝ ԺԸ. դ.)
յաւելում են (տե՛ս յիշ. 143բ), եւրոպական մանրանկարչութեան ակնյայտ ազդեցութեամբ: Տե՛ս
Աստղիկ Գէորգեան, Անանուն հայ մանրանկարիչներ, մատենագիտութիւն, IX-XVII, Կահիրէ,
2005, էջ 65: Տե՛ս նաեւ Աստղիկ Գէորգեան, Հայ մանրանկարիչներ, Մատենագիտութիւն,
IX-XIX, Կահիրէ, 1998, էջ 699:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
թաւիշը թափուած, աստառին եւ պհպ.-ներին, թ. 1-7, 299-306՝ ցեցի անցքեր, թ. 209-10,
233՝ հիմքից մասամբ պոկուած, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին խոնաւութեան եւ աղտոտուածութեան
հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1բ-2ա Թուղթ Եւսեբեայ:
2. 2բ-6ա Համաբարբառ (Կանոնք Ա.-Ժ.,
նաեւ լուսանցային):
3. 8ա-88ա Աւետարան ըստ Մատթէոսի:
4. 90ա-143ա Աւետարան ըստ Մարկոսի («Յարուցեալ Յիսուս»՝
142ա-3ա)
5. 145ա-233ա Աւետարան ըստ Ղուկասու:
6. 235ա-302բ Աւետարան ըստ Յովհաննու («Իրք կնոջն շնացելոյ»՝
302աբ):
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԳ. դար.
306բ Աղաւթք վասն երաշտութեան – Տէ՛ր
Աստուած մեր, որ յաղագս առ քեզ նախանձուն... եւ քեզ վայել է փառք, իշխանութիւն եւ
պատիւ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
302բ (Գրչի) Փառք
ամենասուրբ Երրորդութեանն՝ Հաւր եւ Որդւոյ եւ Սուրբ Հոգւոյն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն: Որ տայ զաւրութիւն յինքն հայեցողաց ի ներհակ եկամտիցն պարսպել զանձինս
եւ բնաւորական արարչադիրն հետեւել սահմանի, որով զբնաւորական շարժումն իմաստապէս մարթ
է յաւրինել աստուածային սիրովն ուղերձեալ եւ սիրալիր համբուրիւ զսեպհականն |303ա|
ողջունել կեանս, յար ի գլուխն ըստ իմաստնոյն հայեցմամբ: Ըստ որում է եւ այժմու յիշատակեալ
քահանայս Թորոս, որ է
յաշխարհէ թագաւորական քաղաքին Կոստանդինուպաւլսի, ի գաւառեն,
որ կոչի Ակռտաւն, ի բերդէն,
որ կոչի Շիկաւն, եւ
յերիտասարդական հասակին թողեալ զծնաւղս եւ զազգայինս, լնլով զտէրունական հրամանն ուսումնասիրութեան,
փափագ[մ]ամբ պանդխտեալ յաշխարհս Կիլիկիոյ, շրջելով
յանապատս եւ ի վանորեայս, եւ առաքինութեան վարուք արժանի լեալ քահանայութեան աշտիճանի եւ ըստ
բնաւորական բարէսէր բարուցն մեծաւ ըղձիւ ստացաւղ եղեալ քառավտակ սուրբ Աւետարանիս,
յորոյ բղխմանէ սորա կենդանածնեալ նորոգին ամենայն ազգք եւ ազինք, ի վայելումն սրբասէր
անձին իւրոյ եւ ի յիշատակ հոգւոյ իւրոյ եւ ծնո |303բ|ղաց իւրոց եւ եղբարց, որ եւ զայս
աւանդէ, զի յետ մահուանն իւրոյ՝ ուր եւ հանդիպի, ըստ ժառանգութեան իրերաց մի՛ ոք իշխեսցէ
վաճառել զսա, այլ մնասցէ յիշատակ հոգւոյ իւրոց եւ ծնողաց իւրոց, եւ թէ ոք ստունգանէ,
ընդ բանիւ եղիցի:
Արդ, եղեւ գրչութիւն
սորա ի թուականիս ՉԼԹ. (1290), ի հայրապետութեան առաջին ամին տեառն Ստեփանոսի եւ յիշխանութեան
թագաժառանգ ծիրանածին պարոնին Հեթմոյ՝ որդւոյ
Լեւոնի արքայի, ի սուրբ
եւ ի գերահռչակող ուխտս Սկեւռա, որ է
առընթեր անմատոյց դղեկիս Լամբրունի, ընդ
հովանեաւ Սուրբ Փրկչիս եւ կենսակիր
Սուրբ Նշանիս եւ մաւր
լուսոյ Աստուածածնի, ձեռամբ ամենամեղ քահանայի
Ստեփանոսի:
Արդ, աղաչեմ զամենեսեան,
որք ընթեռնոյք զսա եւ լուսաւորիք կամ ընդաւրինակէք, յիշեսջիք ի Քրիստոս զյառաջասացեալ
պատուական քահանայն |304ա| Թորոս եւ զծնաւղսն
իւր եւ զեղբարս եւ զբնաւ զարմն նոցին: Ընդ նմին եւ զամենամեղ գրիչս Ստեփանոս եւ զծնաւղսն
իմ եւ զուսուցիչս իմ: Եւ որ ընդունաւղն է աղաւթից՝ Տէր Յիսուս Քրիստոս, յիշելոցս եւ
յիշողացս ողորմեսցի, եւ ինքն աւրհնեալ եղիցի ընդ Հաւր եւ Հոգւոյն Սրբոյ <Սրբոյ>
այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Տե՛ս ԺԳ. դ. յիշ.-ք, էջ
658-9:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 304ա (կոստղողի. բոլորգիր) Փառք
ամենասուրբ Երրորդութեանն յաւիտեանս. ամէն: Ի թուականին ՉԽԵ. (1296). աստուածաին ամենառատ
բարերարութեան զլոյս գիտութեան հանապազ ծագէ ի սիրտս հաւատացելոց, զհուր սիրոյ իւրոյ
բորբոքեալ ի հոգիս: Արդ, աղաչեմ զամենեսեան, ո՛վ պատուական դասք լոյս երամաից, յիշեսջիք
ի մեղսաքաւիչ, երկնաթռիչ յաղաւթս ձեր զԿոստանդին եւ զամուսին իւր զԿալի, որ ի նմին ամի փոխեցաւ ի Քրիստոս, զի բազում աշխատութեամբ
|304բ| աշխատեցաւ եւ կոստղեց զԱւետարանս զայս: Արդ, որք ընթեռնոյք, յիշեսջիք յաղաւթս
ձեր զԿոստանդին ոսկերիչ եւ զծնողս իւր, եւ որ յիշէքդ, յիշեալ եղիջիք ի Քրիստոս Յիսուս
ի Տէր մեր, որում փառք յաւիթեանս.
ամէն:
2. 306բ (ԺԳ. դ. յաւելագրողի) Յիշեսջիք
յաղաւթս ձեր զՍովունչ դպիրս:
3. 305ա (1352 թ., անարուեստ բոլորգիր)
Արդ, ցանկացող եղեալ այսմ տիեզերայլուս
սուրբ Աւետարանիս Յուստիանէ՝ դուստր Արսէնի, ստացօ զսա ի հալալ
ընչից իւրոց՝ զբուրաստանս ծաղկաւէտ եւ զգանձս աստուածային, դրախտ անուշահոտ եւ ծառ
քաղցրաճաշակ, որ ունի զխորհուրդ չորից գետոցն Եդեմայ՝ ի լուսաւորութիւն քրիստոնէից
եւ ի պայծառութիւն սուրբ եկեղեցոյ, ի թ[վին] ՊԱ. (1352), ի հայրապետութիւն տեառն
Մխիթ[ա]րայ եւ ի
յայսմ նահանգիս առաջնորդութեան տեառն Ստեփանոսի արքեպիսկոպոսի ամենայն հիւսուսական կողմանց: Ստացաւ զսայ
Յուստիանէն յիշատակ
անջնջելի եւ բարեխաւս անմիջելի եւ եդ զսա ի ժառանգութիւն Սուրբ Աստուածածնին, որ է պարոն Խաչերեսին, ի մայրայքաղաքս Սուլխաթ, ըստ մարգարէին,
որ ասէ, թէ՝ Երանի, որ ունիցի զաւակ ի Սիոն, եւ ընդանի յԵրուսաղէմ: Արդ, մի՛ ոք իշխեսցէ
հանել զսա յեկեղեցոյ Սուրբ Աստուածածնին
Սուրխաթ քաղաքի, եւ ոչ ոք տէր կամ ստացող գրոցս եւ ասող, թէ իմ է, այլ
տէր եւ ժառանկող Սուրբ
Աստուածածինն է, եւ մի՛ ոք իշխեսցէ զսա հանել կամ գրաւել կամ ծախել, կամ յա[յ]լ եկեղեցի
տալ: Եւ քահանայք, որ կարդան զսուրբ Աւետարանս, պատրաստաբար եւ զգուշութեամբ պահեսցեն
ի [մո]մոյ, ի ձիթո եւ յամենայն աղտոյ, |305բ| եւ յամենայն ժամ յիշեսցեն յաղաւթս եւ
ի պատարագս իւրեանց զՅուստիանէն եւ զծնաւղսն
իւր զԱրսէն, եւ զաղբրացն
եւ զայր իւր՝ զԲանարգէս, եւ
զեղբայրս իւր զՍէթն եւ զՄուսէսն, եւ զպապն իւր
զՍտեփանոս էրէցն, եւ զՅուսէր էրէցն, եւ զՀաճիմամայն, զՇնոֆոր տիկինն, եւ զԿիրախաթունն, եւ զքուրն իւր
զՀռեփսիմէն եւ զՔսրամխաթունն, եւ զամենայն
ազգայինսն՝ զկենդանիս եւ զհանգուցեալսն, եւ Քրիստոս, որ առատն է ի տուրս բարեաց, յիշողացն
եւ յիշելոցն առ հասարակ ողորմեսցի, եւ նմայ փառք յաւիտեանս եւ յամենայն ժամ:
4. 305բ (1382 թ., անարուեստ բոլորգիր)
Այլ եւ յայսմն ժամանակիս, զոր եկն Թաւխդամիշ խանն
եւ էառ զՄամայն եւ զիւր
երկիրն զամենայն, նա շատ փորձանք երեկ Ղրիմիս, եւս առաւել ի աւագ յեկեղեցիս, որ է
յանուն Սուրբ Աստուածածնին,
նաեւ քահանայիցն եւ ժողովրդոցն, որ ի յակամայի տալոյ այլասեռիցն ո՛չ շուրջառ
մնաց, ո՛չ սկիհ, եւ ո՛չ Աւետարան, զոր ծախիւք, եւ զոր գրաւիւք, եւ զայս Աւետարանս ի
ԴՃ. (400) սպիտակ գրաւել էին, բայց յառաջինն յիշատակարանն, զոր ողորմած հոգին Ուստիանէն ստացեալ էր ի
արդար ընչիցն եւ տուեալ էր զայս սուրբ Աւետարանս ի ժառանգութիւն Սուրբ Աստուածայծնին եւ պնդել բանիւ,
որ ո՛չ ոք տէր կացցէ, եւ ո՛չ ոք իշխէ ծախել, բայց Սուրբ <Սուրբ> Աստուածածինն ծագեց ի սիրտ
կնոջ միոյ այրո երիցակնի՝ Մէլիք Անուոյ, որ տայր զայն
ԴՃ. (400) սպիտակն գրաւին եւ տայր նոյնպէս ըստ յառաջոյն ի Սուրբ Աստուածածինն ժառանգ: Այլ եւ
այս վերոյգրեալ Մելիք իրիցակինս
ետ արդար ընչից իւրոց ԴՃ. (400) սպիտակ եւ եհան ի գրաւէ յայլասեռսեռից եւ ետ ի մայր
յեկեղեցիս յանուն Սուրբ Աստուածածնին՝ վասն
հոգւոյ իւրոյ եւ վասն հոգոյ իւր երիցուն Սարգիս քահանային եւ վասն բարի ծնողաց իւրոց՝ պարոն Աւագին եւ խաթուն Մասներխաթունին եւ մաւրքուրկանն
Ֆռանգխաթունին եւ այլ
յարեան մերձաւորացն ամենեցուն, բայց վերին պետականին հրամանէն բանադ[ր]ած լիցի մարդն
այն, որ կամ ծախէ զսուրբ Աւետարանս, կամ գրաւական դնէ՝ թէ՛ քահանայ, թէ՛ այլ մեծ,
եւ թէ՛ աշխարհական, եւ թէ յանդքնի ոք,
նա ի յայս եկեղեցոյս պատարագին շնորհացն անմասն ելնէ եւ առցէ զմասն Յուդային զգողին
զարծաթասիրին. ամէն, ամէն, ամէն:
Յիշատակարանս գրուել է Կուլիկովոյի
դաշտում Մամայ խանի պարտութիւնից (1380 թ.) եւ Ոսկէ Յորդայում Թոխթամիշի տիրապետութեան
հաստատումից յետոյ։
5. 233բ (1387 թ., անարուեստ բոլորգիր)
բանս ի թվ. ՊԼԶ. (1387):
6. 304բ (ԺԵ. դ., անարուեստ բոլորգիր)
Քրիստոս Աստուած ողորմեսցի, որ զայս սուրբ Աւետարանն ազատել են ի գե[ր]ութենէ, առաջինն
Հանես Թուռքն, Կուռան Գրիգորն ու ես՝
մեղապարտ եւ անպիտան Թորոսս սուտանուն
քահանայ: Որ յիշէ, յիշեալ եղեցի. ամէն:
7. 89ա (ԺԶ. դ., անարուեստ բոլորգիր)
Ես՝ անարժան տէր Պետրոս էրէցս,
տեսեալ ըզս/// յոյժ խըղճացի, հրամայեցի կապել ժողովրդեան/// (թափուած):
8. 143բ (1621 թ., անարուեստ նոտրգիր)
Այս սուրբ Աւետարանըս Բ.
փորձանաց ազատեց. Ա. մեկնիչէրէն,
Ա. ի անօրէն սարգաւաք մի զամէնէն քաքիլ էր, ըզպատկերքն
զառաչինըն
կտրել էր, ետոյ նորոքեցաք
մեղաւոր եւ անարժան, հողու հաւասար Գրիգոր էրէցս:
Նորոքեցաք
թվականին ՌՀ. (1621) էր: Աստուած ողորմի առաչին գրողին եւ յիշատակ դընողին. ամէն:
Հա՛յր: Ես՝ անարժան հողու հաւասար տէր Գրիգոր էրէցս:
9. 306ա (վերակազմողի) Զիմաստուն եւ
զհեզահոգի, բարեմիտ եւ բարեպաշտաւն երկիւղած ծառայս Աստուծոյ խոճա Յովհաննէսն եւ զծնողսն իւր,
որոյ եբաց Տէր զաչս նորա՝ լսել տերունական հրամանին, որ ասէ՝ Գանձեցէ՛ք ձեզ գանձ յերկինս,
ուր ոչ գող մերձենա, եւ ոչ ցեց ապականէ, զի ուր գանձն ձեր է, անդ եւ սիրտք ձեր եղիցին:
Եւ թէ՝ Արարէ՛ք ձեզ բարեկամս ի մամոնայէ անիրաւութեան, զի յորժամ պակասեսցի այս, ընկալցին
զձեզ ի յարկսն յաւիտենականս: Նոյնպէս եւ սա յիշելով զբանս տէրունական, ինքնայաւժար
կամաւք ետ կազմել զսուրբ Աւետարանս զայս ի յարդարաժողով վաստակոց իւրոց՝ յիշատակ
հոգւոյ իւրոյ եւ իւր ծնողացն եւ ամենայն արեան մերձաւորաց իւրոց՝ զկենդանիսն եւ զհանգուցեալսն
աղաչեմ յիշել ի սուրբ աղաւթս ձեր, նաեւ զխոճա Պարոնն յիշեցէ՛ք ի Տէր՝ հանդերձ ծնողիւքն,
զի եւ սա մասնակից եղեւ տըրաւք ի նորոգումն սուրբ Աւետարանիս: Հայցեմ ի ձէնջ յիշել
ի սուրբ աղաւթս ձեր եւ խնդրել մեղաց թողութիւն, այլ յիշողացդ եւ յիշեցելոցս ողորմեսցի
Քրիստոս Աստուածն մեր ի միւսանգամ գալստեանն իւրոյ, ուր ամենայն բանք սպառին, եւ գործք
թագաւորեն, եւ արժանի արասցէ լսել զձայնն հայրական, որ ասէ. Եկա՛յք, աւրհնեա՛լք Հաւր
իմոյ, ժառանգեցէ՛ք պատրաստեալ ձեզ զարքայութիւնն ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր աւրհնեալ
յաւիտեանս. ամէն:
Կազմեցաւ սուրբ
Աւետարանս միջնորդութեամբ տէր Աւգսէնդ քահանային
եւ տէր Գրիգոր քահանային,
զոր Տէր Աստուած տացէ զվարձս բարեաց աշխատողացն արժանապէս, եւ նմա փառք յաւիտեանս.
ամէն: Թվին ՌՀԹ. (1630) վերստին նորոգեցաւ սուրբ Աւետարանս եւ կազմեցաւ ձեռամբ ամենամեղ
գրչի՝ Զաքարիայ իրիցու:
Տե՛ս ԺԷ. դ-ի յիշ-ք, Բ.,
376-7, Հմր 556:
10. 89ա (ԺԷ. դ., 1651ից յետոյ, անարուեստ
նոտրգիր) Կաթելքն արաւ զայս. Աստուած ազատեց թվին ՌՃ./// (1651՞):
11. 233բ (ԺԷ. դ., անարուեստ նոտրգիր) Ես՝ անարժան տէր Խաչատուրի որդի տիրացու Մատթէոսըս ձեռըս երդայ, գիրս մնայ, մարմինս տըկար ի հող
դառնա, ըզցեզ աղաչէմք, օվ եղբայրք եւ հայրք,
ինձ՝ անարժանիս կամ եղկելիյիս ասացէ՛[ք] Տէրն ողորմի եւ ցեց(=ձեզ)
Աստուած ի միւսանգամ գալըստեանըն եւ ցեց քաղցր աչօք հայես[ցի] ողորմած Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ փառք [յ]աւիտեան. ամէն: Հայր մեր:
12. Պհպ. Աբ (1792 թ., շղագիր) Սուրբ Աւետարանս շնորհեցի Նոր Նախիջեւանու
Սուրբ Խաչ վանքին, Յովսէփ արքեպիսկոպոս [Արղութեան]: 1792 թ., նոյ[եմբերի] 27ին:
13. Պհպ. Աբ-ին փակցուած թերթիկին (1962 թ., շղագիր) Սոյն ձեռագրի 4 թերթ պահպանակները հանդիսանում են Հմր 4821 ձեռագրի մասը: Ուստի եւ միացուեց Հմր
4821 ձեռագրին` թերթեր [16-7, 22-3]: Ձեռ. գլխաւոր պահորդ՝ Օ. Եգանեան: 3/VIII-62 թ.:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝
305բ՝ «ւա, հաւ»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին փակցուած թերթիկին՝ «366», Աա՝ «366/2630», «ՉԼԹ.-1290, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2631
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ԱՆԿԻՒՆԱՑ վանք (ԱՇՈՏ երկիր) |
ՋԻԱ. – 1472 |
ԳՐԻՉ՝ Զաքարէ աբեղայ: ՍՏԱՑՈՂ՝ Կուլփաշա:
ԹԵՐԹ՝ 265+2 (կրկն.՝ թ. 1, 207). չգրուած՝ 1ագ, 2բ-3ա, 4բ-5ա, 6բ-7ա, 8բ-9ա, 10բ-2ա, 82ա, 128ա, 264բ-5բ: ՊՐԱԿ՝ 11+Ա-ԻԱx12 (Ա՝ 13, ԻԱ՝ 13)+2: ՆԻՒԹ՝ թուղթ (թ. 264-5՝ լուսագծերով): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,2x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (17x12,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 92ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շականակագոյն կաշի, դռնակով եւ 3 կապիչով, Ա. փեղկի կենտրոնում մետաղէ մեծ խաչ, որի 4 թեւերին վարդեակներ, կենտրոնում եւ աջ թեւի ներքեւում մէկական նարնջագոյն ապակի, աջ թեւի վերեւում եւ ձախ թեւի ներքեւի մասում մէկական կարմիր ապակի, վերին հատուածում երկու եւ ներքեւի հատուածում մէկ կապտաւուն ապակի, միջուկը տախտակ, աստառը կարմիր կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մատթէոս՝ 12բ, Մարկոս՝ 82բ, Ղուկաս՝ 128բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 204բ: Խորան՝ 1դ-2ա, 3բ-4ա, 5բ-6ա, 7բ-8ա, 9բ-10ա: Կիսախորան՝ 13ա, 83ա, 129ա, 205ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, տաճար, խաչ, յուշկապարիկ, ձիթենի: Զարդագիր՝ մարդադէմ (13ա), հանգուցագիր, կենդանագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կապոյտ, կարմիր, կանաչ, դեղին, մանուշակագոյն, սեւ սպիտակ, շագանակագոյն, նարնջի: Տե՛ս Աստղիկ Գէորգեան, Անանուն հայ մանրանկարիչներ, IX-XVII, Կահիրէ, 2005, էջ 217:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Յովհաննու Ոսկեբերանի Մեկնութիւն Սաղմոսացն Դաւթի, Սաղմոս ՃԽԴ.*: ԱԲ+ԴԵ: ԺԱ. դ.: Ստացուած մէկական թերթի ընդլայնակի ծալումով: Մագաղաթ, 23,5x16,5, երկսիւն (17x14,5), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Դա), տող 26 (բացուածքը): Կարդալ՝ Բա-Աբ-Բբ-Աա. «Եւ արեամբ նորա, որ ծնա/// ին զքեզ... Եւ առանձին/// եւ գաղտնեաւք եւ յայ/// նիովք» [ՃԽԴ. 1-2]: Կարդալ՝ Դբ-Եա-Դա-Եբ. «///թեանց եւ անզգամութեանց... Եւ ես զիմ բանսն դարձուցից, եւ սուրբ է յամենայնի գործս իւր» [ՃԽԴ. 11-3]:
* Տե՛ս P. Migne,
Patrologiae Graecae, tomus LV, p. 464-465, 469-470.
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. Ա. փեղկի ակներից մէկը եւ երեք գամերն ընկած, դռնակը կծկուած, կապիչները մաշուած, պատառիկ-պահպանակները կեղտոտուած, խունացած, կծկուած. եզրահատուած, որից բնագիրը վնասուած, Պհպ. Աա-ին՝ սպիտակ թելով կարուած, լուսանցակողերը՝ գունաթափ, թ. 83-4, 133, 169, 179, 191, 212՝ վնասուած, թ. 264-5՝ ԺԷ. դ.ում աւելացուած նորոգողի կողմից, հիմքից մասամբ պոկուած, թ. 191, 238, 251-63՝ նորոգուած, պատառիկ-պհպ.ներին, թ. 241-65 եւ պհպ. Գ՝ ցեցի անցքեր, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, աղտոտուածութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 3բ-4ա Թուղթ Եւսեբեայ:
2. 1դ-2ա, 5բ-6ա, 7բ-8ա, 9բ-10ա
Համաբարբառ (Կանոնք
Ա.-Ժ., նաեւ լուսանցային):
3. 13ա-81բ Աւետարան ըստ Մատթէոսի:
4. 83ա-127բ Աւետարան ըստ Մարկոսի:
5. 129ա-204ա Աւետարան ըստ Ղուկասու:
6. 205ա-61բ Աւետարան ըստ Յովհաննու (260բ-1բ՝ Իրք կնոջն շնացելոյ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
261բ Փառք անսկզբանն
եւ ըսկիզբն ամենայնի, անեղ Էին եւ գոյացուցչին բնօից, անվախճան եւ անսահման էացուցչին,
սահմանիչ եւ կատարումն բոլոր էիցս, երից միակին,
եզակի եւ միում աստուածութեանն, որ անշարժ գոլով շարժէ զարարածս ի կեանս եւ
ի փրկութիւն, ի բոլորիցս հանցուք նմա աւրհնութիւն եւ փառս՝ Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն
Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Իսկ չորից աւետարանչացն խորհուրդ
բազում աւրինակ իմն ցուցմամբ տեսանի, զի ոմանք ասեն, թէ չորից աւետարանչացն են չորք անկիւ[ն]ք արարածոց՝ արեւելք,
արեւմուտք, հիւսիս, հարաւ: Պարտ էր համասփիւռս քարոզել զԱւետարանս: Իսկ ոմանց հաճոյ
թըւեցաւ ըստ չորից մշտահոս գետոյն յադենական աղբերէն յա|262ա|ռաջ խաղացեալ առ ի
տիեզերաց ոռոգումն՝ Փիսոն, Գեհոն, Տիգրիս եւ Եփրատէս: Եւ սոցա գոլով նմանապէս թուով
ուռճատեալք ի կենդանական աղբերէն ոռոգանել զպասքեալ միտս մարդկային բնութեանս, նոյն
աւրինակ ըստ տեսութեանն Եզեկիելի քառակերպեան աթոռոյ՝ մարդ, առեւծ, եզն, արծիւ:
Զանմահիցն Տէր տեսանելով, բազմեալ ի փառացն աթոռ, իմանալի ցուցմամբ զխնամս բոլոր բնութեանս
զակնարկումն բերմամբ նշանակէ զլինելն առ ի հողածինս, հոգեղինացն անմահից զմահկանացուս
առնել հաղորդս, եւս եւ ի գերակատար հանեալ ի փառս, վասն զի փառաց թագաւորն Քրիստոս
փառակիցն Հաւր եւ Հոգւոյն Սրբոյ, զմերս առեալ բնութիւն ինքեան միացոյց աստուածութեանն՝
ուսուցանելով մի Որդի դաւանել, որ յԱստուծոյ Հաւրէ եւ որ ի Մարիամայ սուրբ կուսէ անճառ
միութեամբ, զոր աւետարանականն ուսուցանեն բանք, մինչ ի կատարած հաւանութեամբ հաւատահաստատ
կարգաւք ի նոյն յարելով յառաքելաւանդն |262բ| քարոզութիւն, որ զաստուածախաւսն վարդապետութիւն
դրոշմեալ զսակաւս առ ի բազմացն, առ ի հաւատալ, եթէ Յիսուս Քրիստոս է Որդի Աստուծոյ,
ըստ վեհին Յովհաննու հաւատալ,
եւ զկեանսն յաւիտենականս ընդունել յանուն նորա: Ուստի եւ տեսեալ զտէր (= զսորա) անճառ
փրկագործութեան խորհուրդ, աստուածասեր եւ ընտրեալ ապաշխարաւղն Կուլփաշան, որ եւ ստացաւ
զսուրբ Աւետարանս յիշատակ իւր եւ ծնաւղացն իւրոց Յովհաննիսին եւ մաւրն Ամբարիըն եւ աղբաւրն Հայրապետին, որ տղայ փոխեցաւ
ի Քրիստոս, եւ որդւոյն Յուսեփին եւ միուս որդւոյն Գրապետին: Եւ ստացաւ զսուրբ
Աւետարանս ի հալալ արդեանց՝ յիշատակ իւր եւ ծընաւղաց իւրոց եւ ամենայն մերձաւորացն
եւ հանգուցելոցն. ամէն:
Արդ, գրեցաւ սուրբ
Աւետարանս ի յերկիրս Աշոտաց, ի սուրբ
ուխտս, որ կոչի յԱնկիւնաց վանք, ի դուռն
Սուրբ Լուսաւորչին եւ Վարդիհաւր Սուրբ Գերեզմանին եւ Սուրբ
Պե|263ա|տրոսի եւ Սուրբ Պաւղոսի եւ Սուրբ Սիովնի եւ Սուրբ Սուքիասանց, ի թուին
հայոց ՋԻԱ. (1472), փետրվար ամսոյ
ի ԺԴ. (14) աւարտեցաւ սուրբ Աւետարանս ձեռամբ անաժանի եւ սուտանուն գրչի Զաքարէ աբեղայի:
Արդ, աղաչեմ զամենեսեան,
որք ճաշակէք յաստուածային բուրաստանէս եւ յամենալի սեղանոյս՝ պատահելով տեութեամբ
կամ ընթերցմամբ, յիշեսջիք յաղաւթս ձեր զստացող սորա զԿուլփաշ[ա]ն եւ զեղբարն իւր
զՀայրապետն եւ զորդին
իւր զՅուսէփն եւ զմիւս որդին զԳրապետն եւ ետուր զսայ
յիշատակ ի Սուրբ Յովաննէսի
դուռնն: Ով որ հանդիպի կարդալով կամ աւրինակելով, յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղաւթս
ձեր զԿուլփաշան եւ զեղբայրն զ[Հայրա]պետն եւ զամենայն արեան
[մերձաւ]որսն զվերոյա[սաց]եալքս ի սմա/// եւ առատ բեր[անով] եւ յաւժար սր[տիւ Աստուած]
ողորմի ասացէ՛ք, եւ Աստուած, որ առատն է ի տուրս բարեաց, ամենեցուն առ հասարակ ողորմեսցի.
ամէն, ամէն:
|263բ| Գրեցաւ
ի յառաջնորդութեան տէր Աստուածատուր հայր[ա]պետին,
ի յեպիսկոպոսութիւնն տէր Գրիգորին: Աղաչեմ
զամենեսեան, որ կարդայք զսուրբ Աւետարանս, յիշեցէ՛ք զտէր Գրիգոր եպիսկոպոսն եւ
զտէր Աստուածատուր
հայր[ա]պետն, որ կամակից եղան սուրբ
Աւետարանիս եւ յորդորեցին զիս ի գրելն: Աստուած զիւրենք յորդորէ ի յիւր արքայութիւն:
Եւ յիշեցէ՛ք զտէր Մինաս աղբեղայն, որ ի
կոկելն աւգտեց, յիշեցէ՛ք
եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք. ամէն: Յիշեցէ՛ք եւ ծնաւղսն իմ զՄելքիսեդն եւ զմայրն իմ
զՄելիքն, որ փոխեցաւ
ի Քրիստոս. ամէն: Յիշեցէ՛ք զՀերիք մամն
եւ զՄխթալ մամն,
որ խիստ աշխատեցան ի հետ մեզ. ոմն ի հացին թխելն, ոմն ի յաւել ածելն, ոմն ի ջրին բերելն:
Յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի աս[ա]ցէ՛ք. ամէն: Եւ զմղտեսի Մխիթարն, որ Վարդիհաւրն լոյս կու այնէ,
յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք. ամէն, ամէն:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ.-ք, Բ.,
էջ 340:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 127բ (ԺԶ. դ., անարուեստ բոլորգիր)
Դարձեալ յիշէ՛ք տէր Տիրայտուրն, տէր Յակոբն, որ Խնդեցի ազգէն, Աստուած
ող[ո]րմի ասէ՛ք. ամէն: Հայր, որ՛՛:
2. 127բ (ԺԶ. դ., անարուեստ բոլորգիր)
Ես՝ Յովանէս երէց
Աղճայղալեցի, եւ եղբայրն
իմ՝ Գալուստ իպիսկապոսն եւ որդին
Դաւիթ գահանէն եւ որդին՝
Կիրակոսն, եւ դարձե[ալ]
Գիրիգորն, Առաքել, տէր Թաթոսն, Դաւաւթն, որ են որդ[իք]
Գիրիգորնին, Գ. Աւետարան,
Ա. տարէգիրք, Բ. Մաշտոց, է.:
3. 264ա (ԺԷ. դ., բոլորգիր) Փառք ամենասուրբ
Երրորդութեան եւ մի աստուածութեան՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, նմա վայել է աւրհնութիւն,
գոհութիւն, փառաբանութիւն անզրաւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Արդ, անկեալ զձեզ աղաչեմ
ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր, ո՛վ լուսերամ դասք քահանայից, որք հանդիպ[իք] այս սուրբ
Աւետարանիս, յիշեցէ՛ք զվերջին նորոգաւղ զտէր Թաթոսն եւ զծնաւղքն՝ Գրիգորն եւ Խալինարն, եւ զեղբայրն՝
Առաքելն, եւ զքոյրն՝ Գուլշարն եւ Ոսկիկն, փեսայն Երանոսն. ամէն: Դարձեալ
կրկին ան[գամ] յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զտէր Թաթոսն, զծնաւղսն եւ զեղբայրս զիւրն եւ զաւտարն. ամէն: Եւ ի զիս՝ զառածեալս, եւ զծնաւղս իմ յիշման
արժան առնէք. ամէն: Եւ դուք յիշեալ լինիք ահեղ ատենին. ամէն: Հայր:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին փակցուած թերթիկին՝ «9», 1ա՝ «370/2631», 1ա-ին փակցուած թերթիկին՝ «ՋԻԱ.-1472,
Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2632
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ԱՂԹԱՄԱՐ |
ԹՃԻ. – 1471 |
ԳՐԻՉ՝ Թումայ քահանայ: ԾԱՂԿՈՂ՝ Կարապետ քահանայ: ՍՏԱՑՈՂ՝ Մարտիրոս Բառեցի (1471 թ.), Պարսամ (1537թ.), Խոսրով (1687թ.):
ԹԵՐԹ՝ 322. չգրուած՝ 2ա, 15բ-16ա, 159ա: ՊՐԱԿ՝ 15+Ա-ԻԷx 12 (Է՝ 10, ԻԱ՝ 13, ԻԶ՝ 6, ԻԷ՝ 2): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 27x 18,5: ԳՐՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (19,5x12): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 64ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ 3 կապիչով, միջուկը տախտակ, աստառը կապոյտով եւ սպիտակով վանդականախշ մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ + ԳԴ, դեղնաւուն թուղթ, չգրուած:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Աւետումն 2բ, Ծնունդ, հովիւների եւ մոգերի երկրպագութիւն՝ 3ա, Ընծայումն՝ 3բ, Մկրտութիւն՝ 4ա, Պայծառակերպութիւն՝ 4բ, Յարութիւն Ղազարու՝ 5ա, Մուտք յԵրուսաղէմ՝ 5բ, Ոտնալուայ՝ 6ա, Խաչելութիւն՝ 6բ, Աւերումն դժոխոց՝ 7ա, Թաղումն՝ 7բ, Յարութիւն՝ 8ա, Համբարձումն՝ 8բ, Հոգեգալուստ՝ 9ա, Երկրորդ գալուստն՝ 9բ, Չորեքկերպեան աթոռ, հոգիների կշռում՝ 10ա: Մատթէոս՝ 16բ, Մարկոս՝ 104բ, Ղուկաս՝ 159բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 250բ: Խորան՝ 10բ-5ա: Լսնց-ային՝ Մարիամ Մագդաղինացի՝ 102ա, Յովսէփ Արիմաթացի՝ 157բ, 246ա, 312ա: Կիսախորան՝ 17ա, 105ա, 160ա, 251ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային, տաճար, խաչ, յուշկապարիկ, ձիթենի, «Հուր եկի արկանել» (210ա), Սուրբ Հոգի (260բ): Զարդագիր՝ մարդագիր, թռչնագիր, հանգուցագիր, կենդանագիր: Գոյներ՝ կարմիր, նարնջի, կանաչ, կապոյտ, վարդագոյն, դեղին, սեւ, շագանակագոյն: Տե՛ս Աստղիկ Գէորգեան, Հայ մանրանկարիչներ, մատենագիտութիւն, IX-XIX դդ., Կահիրէ, 2005, էջ 287:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը
մաշուած. ունեցել է արծաթէ եւ ոսկեզօծ զարդեր (տե՛ս յիշ. 1բ), որոնք այժմ չկան, մնացել
են գամերի անցքերը. 3 կապիչներից երկուսը եւ 3 գամն ընկած, Ա. փեղկի արտաքին անկիւններն
ընկած, դռնակը մաշուած, վերին եւ ստորին հատուածում Բ. փեղկից մասամբ անջատ, լուսանցակողերը
գունաթափ, թ. 1, 59, 71, 177, 239, 244, 259, 277՝ փոքր-ինչ վնասուած, թ. 15-7,
44-7, 303, 320՝ հիմքից մասամբ պոկուած, թ. 1-4, 265-83, 313-22՝ ցեցի անցքեր, սկզբի
եւ վերջի թերթերը մասամբ բամբակակալած, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին աղտոտուածութեան
հետքեր. Ի դ.ում նորոգուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 10բ-1ա Թուղթ Եւսեբեայ:
2. 11բ-15ա Համաբարբառ (Կանոնք Ա.-Ժ.,
նաեւ լուսանցային):
3. 17ա-104ա Աւետարան ըստ Մատթէոսի:
4. 105ա-58բ Աւետարան ըստ Մարկոսի:
5. 160ա-250ա Աւետարան ըստ Ղուկասու:
6. 251ա-318ա Աւետարան ըստ Յովհաննու (317բ-8ա՝ Իրք կնոջն շնացելոյ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
318ա Փառք եւ
պատիւ Հաւրն անծնին, / աներբ, անեղ իսկականին, / եւ միածին նորա Բանին, / անճառ ծնընդեանն
հայրենին, / եւ Սուրբ Հոգոյն միշտ փառակցին, / ամէնառատ պարգեւատուին, / միոյ բնութեանն
աստուածային, / մի տէրութեանն եւ միշտ Էին՝ / գերա|318բ|կատար երիցն անձին / կատարողի
արարածին, / յանցեալն, յայժմուս, յապագային / եւ յանսպառ յաւիտենին յաւիտեանս. ամէն:
Իսկ չորից աւետարանացն խորհուրդ բազմաւրինակ իմս ցուցմամբ տեսանի: Զի ոմանք ասեն,
թէ չորից աւետարանացն են չորք անկիւնք արարածոց՝ արեւելք եւ արեւմուտք, հիւսուս եւ
հարաւ, պարտ էր համասփիւռ քարոզել զԱւետարանն: Իսկ ոմանց հաճոյ թուեցաւ ըստ չորից
մշտահոս գետոցն յադենական աղբերէն յառաջխաղացեալ առ ի տիեզերաց ոռոգումն՝ Փիսոն, Գեհոն,
Տիգրիս եւ Եփրատէս: Եւ սոցա գոլով նմանապէս թուով ուռճատեալք ի կենդանական աղբերէն
ոռոգանել զպասքեալ միտս մարդկան: Նոյն աւրինակ ըստ տեսութեանն Եզեկիելի քառակերպեան
աթոռոյն՝ մարդ, առիւծ, եզն եւ արծիւ: Զանմարմնոցն Տէր տեսանելով բազմեալ ի փառացն ա|319ա|թոռ,
իմանալի ցուցմամբ զխնամս բոլոր բնութեանս զակնարկումն, որ աստուածապէս եւ տի[ր]աբար
բերմամբ նշանակէ զլինելն առ ի հողածինս հոգեղինացն անմահից, զմահկանացուս առնել հաղորդ
եւ ի գերակատար հանել ի փառս, վասն զի փառաց թագաւորն Քրիստոս՝ փառակիցն Հօր եւ Հոգոյն
Սրբոյ, զմերս առեալ բնութիւն, յինքեան միացոյց աստուածութեանն, ուսուցանելով մի Որդի
դաւանելով, որ յԱստուծոյ Հօրէ եւ որ ի Մարիամայ սուրբ կուսէն անճառ միութեամբ, զոր աւետարանականն ուսուցանեն
բանք, մինչ ի կատարած հաւանութեամբ եւ հաստատ կարգօք, ի նոյն յարելով առաքելաւանդն
քարոզութիւն, զոր աստուածախօսն վարդապետութիւն դրոշմեալ զսակաւս ի բազմացն առ ի
հաւատալ, թէ Յիսուս Քրիստոս է Որդի Աստուծոյ, ըստ վեհին Յովհանու, հաւատալ եւ
զկեանսն յաւիտենականս ընդունել յանուն նորա: Ուստի եւ տեսեալ զսորա անճառ փըր|319բ|կագարծութեան
խորհուրդ, աստուածասէր եւ հաւատարիմ տանուտէր Մարտիրոս եւ ցանկացող
եղեալ այս աստուածաբան սուրբ Աւետարանիս եւ ետ գծագրել զսա ի հալալ եւ յարդար վաստակոց
իւրոց՝ յիշատակ հոգոյ իւրոյ եւ ծնաւղաց իւրոց Աւետիսին եւ կենակցին
իւր Ջոխարին եւ որդոյն
Աւետիսին եւ կենակցին
իւր Մարգրտին եւ որդոյն
Ներսէսին (5 տող չգրած)
եւ այլ ամենայն արեան մերձաւորաց իւրոց՝ կենդանեաց եւ ննջեցելոց, եւ ետուն զսա ընծայ
եւ նուէր յաստուածապահ գեօղն ի Յիր, ի դուռն Սուրբ Աստուածածնին (1,5 տող չգրած)
յիշատակ անջնջելի եւ կտակ անդառնալի, որպէս զի հրճւեսցին սովաւ մանկունք եկեղեցոյս եւ
լի բերանով եւ ուղիղ |320ա| սրտիւ Աստուած ողորմի ասասցեն Բառիցի Մարտիրոսին եւ ծնօղաց նորին
եւ որդոյն Աւետիսին:
Եւ արդ, ես՝ յետինս
ի գրչաց եւ անարժանս ի կարգաւորաց՝ սուտանուն քահանայ Թումայ, տեսի զսէր եւ
զփափաք սորա,
զոր ունէին առ հոգեւորսն, եւ իմով իսկ տկարութեամբս յանձն առի եւ ամենակարող զօրութեամբն
Աստուծոյ կատարեցի զսա մեղսամած մատամբ իմով, յաստուածաբնակ կղզիս Աղթամար, ընդ հովանեաւ
ամենայաղթ Սուրբ Խաչիս եւ Սուրբ Նշանիս, ի հայրապետութեան
տեառն Ստեփանոսի, ի թուականիս
հայոց ԹՃ. ու Ի. (1471), զոր եւ իմ անընդունակ գոլով յարուեստ գրչութեան եւ բազում
մեղացն ցնորիւք պաշարեալ, այլ ըստ կարի իմում, զոր շնորհեաց ինձ մարդասէր Հոգին, բազում
աշխատանօք գծագրեցի զսա ի ստոյգ եւ յընտիր աւրինակէ, կենօք տառապանօք եւ |320բ| բազում
տրտմութեամբ, ի դառն եւ ի վշտալից ժամանակիս, յորում կամք ընդ հարկի անօրինաց: Արդ,
որք ճաշակէք յաստուածային բուրաստանէս եւ յամենալի սեղանոյս, որք հանդիպիք սմա ընթերցմամբ
կամ տեսութեամբ, յիշեսջիք յերկնագնաց յաղօթս ձեր զյառաջ յիշեցեալ ստացող սուրբ Աւետարանիս
Բառեցի Մարտիրոսին եւ ծնաւղացն
իւր՝ Աւետիսին եւ (մէկ
տող չգրած) եւ որդոյն Աւետին եւ կենակցին
իւր Մարգրտին եւ որդոյն՝
Ներսէսին: Կրկին յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս զԲառեցի Մարտիրոսն եւ զծնաւղսն
իւր զԱւետիս եւ զորդին
իւր զԱւետիս եւ զկենակիցն իւր զՄարգարիտ եւ զորդին իւր զՆերսէս եւ զայլ ամենայն ազգատոհմսն նոցա
եւ զարեան մերձաւորսն. յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ լի բերանով եւ ուղիղ սրտիւ Աստուած ողորմի
ասացէ՛ք, |321ա| եւ Աստուած յիշողացդ եւ յիշեցելոցս ի սմա առ հասարակ ողորմեսցի:
Ընդ նոսին եւ զամենամեղ Թումայ գծագրող
սորա եւ զծնօղսն իմ զԳրիգոր քահանայ,
որ ուսոյց մեզ զարուեստ գրչութեանս, եւ զՔրմանխաթուն եւ զկենակիցն մեր եւ զորդին իմ զԽաչատուր, որ յայսմ ամի
փոխեցաւ առ Քրիստոս եւ եթող ինձ սուգ անմխիթալելի եւ վէր անողջանալի եւ ցաւք անբժշկելի,
եւ զայլ ամենայն ազգականսն մեր եւ զերախտաւորսն՝ զկենդանիս եւ զհանգուցեալսն, եւ
որք զմեզ յիշէք եւ ուղիղ սրտիւ Աստուած ողորմի ասէք, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ
յաւրհնութեան պահուն. ամէն:
321ա (ստացողի)
Եւ արդ, ես՝ Բառեցի Մարտիրոս, եւ
որդին իմ տուաք զսուրբ Աւետարանս յաստուածապահ գեօղն ի Յիր, ի դուռն տիեզերաց Սուրբ Աստուածածնին, յիշատակ
մեզ եւ ծնօղաց մերոց, եւ մի՛ ոք իշխեսցէ հեռացուցուցանել զսա ի դրանէ Սուրբ Աստուածածնէն տիեզերայ կամ
|321բ| ծախելով կամ գրաւելով կամ այլ ինչ աղագաւ՝ ո՛չ ի մերոց եւ ո՛չ յաւտարաց, ո՛չ
ի կարգաւորաց եւ ո՛չ յաշխարհականաց, եւ եթէ ոք յանդգնի եւ հեռացուցանէ, նա զանէծքն
զաւձին եւ զԿայենին ժառանգեսցէ, եւ զմասն զՅուդային եւ զայլ խաչահանուացն առցէ՝ ինքն
եւ այլ կամակիցքն նորա, հանդերձ ծնօղօք եւ ազգականօք. ամէն: Այլ եւ յիշեցէ՛ք [ի] Քրիստոս
զհամշիրաք եղբարն մեր զԿարապետ քահանայ,
որ աշխատեցաւ ի ծաղկել սուրբ Աւետարանիս: Տէր Աստուած տացէ վարձս ըստ վաստակոց իւրոց
զերկնից արքայութիւն եւ զանբաւ բարութիւն. ամէն: Եւ ինքն Քրիստոս Աստուած, որ Տէրն
է փառաց եւ տուող ողորմութանց, ձեզ՝ յիշողացդ, եւ մեզ՝ յիշեցելոցս, առ հասարակ ողորմեսցի,
եւ ինքն աւրհնեալ եւ բարեբանեալ եղիցի յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 322ա (1537 թ., անարուեստ բոլորգիր)
Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի մաքրայփայլ
յաղաւթս ձեր զվերջին ստացողս զՊարսամ եւ զկողակիցն
իւր եւ զաւակս իւրեանց՝ զԴարման, որ
առ Աստուած փոխեցօ, եւ
զծնողս իւր եւ զեղբարքն իւր՝ զԽարտիշ, եւ
զկողակիցն իւր, եւ զԽիդան եւ զկողակի[ց]ն
իւր, եւ զտէր Վարդան կրօնաւորն,
եւ լի բերանով եւ բոլոր սրտիւ եւ ձեռս ի վեր համբառ[ն]ալով Աստուած ողորմի ասացէ՛ք
նոցա, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի յիւր յարքաութեան. ամէն:
Արդ, աղաչեմք
զձեզ զամենեսեան, յիշեցէ՛ք զՊարմամ եւ զծնողս՝ զՅուսէփ եւ զՄուղալ եւ զՂարիպ, եւ զաւակս իւր՝
զԱռաքել եւ զՄարտիրոս եւ զՍէթ, եւ զտէր Իգնայտիոս եւ զայլ ամենայն
|322բ| արեան մերձաւորս, եւ լի բերանով Աստուած ողորմի ասացէ՛ք. ամէն: Յիշեցէ՛ք ի
Քրիստոս զՊարսամ եւ զդուստրն
իւր զՇայինար եւ զԽարտիշ եւ զՍրայպիոն եւ զԽոշիդան եւ զտէր Վարդ կրօնաւորն եւ
զքեռնին իւր
զԱռաքել եւ զտէր Իգնատիոս եւ զտէր Հայրապետ, եւ Աստուած
ողորմ ասացէ՛ք սոցայ. ամէն:
Ծանուցում լիցի
ձեզ, Քրիստոսի հաւատացեալ ժողովուրդք, որ զայս սուրբ Աւետարանս թալան տալրան. Գ. ամիս
ի ձեռն յանաւրինաց եկաց. Պարսամ եւ տէր
Իգնայտիոս եւ տէր Հայրապետ գնացին եւ բազում
չարչարանաւք բերին զայս սուրբ Աւետարանս ի դուռն Սուրբ Աստուածածին: Տէր Աստուա՛ծ
Յիսուս Քրիստոս, քո սուրբ ծնողի բարէխօսութեամբ ողորմեա՛յ սոցա եւ տո՛ւր զքո երկնից
արքայութիւն. ամէն: Թվականին ՋՁԶ. (1537)
2. 1ա (1687 թ., անարուեստ բոլորգիր)
[Ա]րդ, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս ըզվերջին ըստացօղ սուրբ Աւետարանիս ըզԽոսրօֆն, որ ըստացաւ
զսա ի հալալ արդեանց եւ ըստացուածոց իւրոց՝ յիշատակ հոգւոյ իւրոյ եւ ծնօղաց իւրոց՝
հօրն Գրիգորին եւ մօրն
Սառային եւ մեծ եղբօրն
Խաչատուրին եւ Յոհանիսին եւ կանանց եւ
եղբարց իւրեանց՝ Փարիխանին եւ Թուրուանդային, յիշեցէ՛ք
եւ: Դարձեալ կրկին անգամ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք բարեմիտ եւ
հաւատարիմ տանուտերոջն Խոսրօֆին, որ
ըզմտաւ էած ըզբան մարգարէին Եսայեա, որ
ասէ, եթէ՝ Երանի որ ունիցի զաւակ ի Սիօն: Եւ դարձեալ ըզտէրունական հրամանն, թէ՝ Ուր
գանձք ձեր են, անդ եւ սիրտք ձեր եղիցին: Ըստացաւ ըզսուրբ Աւետարանս փրկական ի բարի
եւ յարդար վաստակոց իւրոց յիշատակ անձին իւրոյ եւ կողակցոյն Էթարին եւ որդւոցն Յուսէփին եւ Պարոնվարդին: Որք հանդիպիք
սմա կարդալով կամ օրինակելով եւ կամ հարեւանցի տեսանելով, յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ աղօթս
ձեր զվերոյգրեալ աստուածասէր տանուտէրն զԽօսրօֆն, զկողակիցն զԷթարն եւ զերկուս որդիսն զՅովսէփն եւ զՊարոնվարդն. ամէն: Թվին ՌՃԼԶ.
(1687): |1բ| Այլ եւ դարձեալ կրկին եւ երեքկին անգամ յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք
պարոն Խոսրօֆին եւ կողակցոյն
իւրոյ Էթարին եւ որդւոցն
Յովսէփին եւ Պարոնվարդին եւ եղբօրորդւոցն
իւրոյ Պօղոսին եւ Թումային եւ Դարմանին: Յիշեցէ՛ք եւ
Աստուած ողորմի ասացէ՛ք պարոն Խոսրօֆին, որ ըստացաւ
ըզսուրբ փրկա[կա]ն Աւետարանս արծաթապատ
եւ զանազան ոսկէզօծ յօրինուածով, այլ եւ սըկիհ մի պղնձեայ սպասք տէրունական մարմնոյ
եւ արեան Տեառն Աստուծոյ՝ յիշատակ հոգւոյ իւրոյ. ամէն:
3. 1բ ՈՃՄԽ. (=ՌՄԽ.՝ 1791) թվին եւ
ես՝ Թումայս չգրչաւս
իմ գրեցի զայս յետնագիրսն: Ոչ է հաճու մարդկանն
արհեստաւորացն: Բաւ է:
4. 1բ (ԺԸ. դ., անարուեստ բոլորգիր) Յիսուսի Քրիստոսի ծայռ (ծառա՞յ) իսայաւատ
(՞) Գուլայմիրի, օւր (=ուր / իւր) կողկցոն
Նազլուին եւ ծա (=ած՝ Աստուած՞) ող[որ]մի
ասացէ՛ք, զի ուր տուծաի (՞) գրեցաւ:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկի
կազմաստառին փակցուած թերթիկին՝ «375/2632, ՋԻ.-1471, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
Աա՝ «2632»:
2633
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ԿԵՂԻ (ԽՈՐՁԻՒՆԻ գաւառ) |
ԺԶ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Մարկոս Կեղեցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Սալամ:
ԹԵՐԹ՝ 289. չգրուած՝ 1ա, 82բ-83ա, 136բ-7բ, 222բ-3բ, 289բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԴx12+1: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝
եռաթեւ ծաղիկ, նաեւ թագ, որի վերեւում աստղ, որի վերեւում մահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (17x11,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 85ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ 4 կապիչով, միջուկը տախտակ, աստառը կապոյտ
կտաւ, դռնակինը՝ կարմիր կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ, չգրուած թուղթ
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագ, որի վերեւում աստղ, որի վերեւում մահիկ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Մատթէոս՝ 2բ: Կիսախորան՝ 3ա, 84ա, 138ա, 224ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական,
թռչնային, յուշկապարիկ: Զարդագիր՝ թռչնագիր,
կենդանագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր,
կապոյտ, դեղին, սեւ, նարնջի, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. ունեցել
է մետաղէ զարդեր, որոնք այժմ չկան, մնացել են գամերի անցքերը, կազմը մաշուած, 4 կապիչներից մէկը եւ 4 գամն ընկած,
միւս 3 կապիչները ծռմռուած, մաշուած, դռնակը մաշուած, վերին եւ ստորին հատուածում Բ. փեղկից
մասամբ պոկուած, լուսանցակողերը՝ գունաթափ, թ. 211. 235՝ ստ. լուսանցի արտաքին եզրը մասամբ պոկուած, թ. 2-70՝ ցեցի անցքեր,
ձեռագիրը խոնաւութիւն տեսած, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին աղտոտուածութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1բ-2ա Նախադրութիւն: 3ա-82ա Աւետարան ըստ Մատթէոսի:
2. 84ա-136ա Աւետարան ըստ Մարկոսի (135բ-6ա՝ Յարուցեալ
Յիսուս):
3. 138ա-222ա Աւետարան ըստ Ղուկասու:
4. 224ա-88ա Աւետարան ըստ Յովհաննու (287բ-8ա՝ Իրք կնոջն շնացելոյ):
Ստորին լուսանցներում ունի
Համաբարբառ:
Աւետարանների կիսախորաններում
ԺԸ. դ-ի ձեռքով գրուած. 3ա՝ «Սրբոյ Աւետարանս Մաթէոսի ի Հօրէ ամենայկալէ», 84ա՝
«Սրբոյ յԱւետարանս Մարկոսի ընդ Տեառն մերոյ», 138ա՝ «Սրբոյ յԱւետարանս Ղուկասու Տեառն
մեր Յիսուս Քրիստոս», 224ա՝ «Սրբոյ յԱւետարանս Յօհանու ի Հօրէ լուսոյ»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2ա Վա՜յ ինձ՝
եղկելոյս, յաւուր յայնմիկ:
82ա Գրեցաւ Աւետարանս
ի գաւառն Խորձիւնի, որ
Կեղի կոչի, ի դուռն
Սուրբ Յակովբին եւ Սուրբ Սարգսին եւ Սուրբ Լուսաւորչին (այլ
ձեռքով՝ «Ռ.Մ.Ք.»՞):
Վա՜յ ինձ՝ եղկելոյս, յաւուր յայնմիկ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 288ա Յիշատակ է սուրբ Աւետարանս
Սալամին եւ իւր կողակցին՝
Գրիգորին, եւ իւր ո|288բ|րդոցն Խանտուտին եւ Մարիամին, ծնաւղացն` Գուհարին եւ հաւրն` Շաղաւաթին եւ ամենայն արեան
մերձաւորաց, Աստուած ողորմի. ամէն: Դարձեալ, Քրիստոսի
արեամբ գնեալ քահանա՛յք եւ ժողովո՛ւրդք, որ իմ հալալ ապրանքէս գնեցի զայս Աւետարանս
ի Կեղեցի Մարկոս գրչէս
եւ դրի յիշատակ ի ձեռն Մարտիրոս քահանային,
վկայութեամբն տէր Աստուրին, տէր
Կիրակոսին: Ո՜վ եղբարք,
կարդալով կամ աւրինակելով՝ Աստուած ողորմի ասէ՛ք մեզ եւ մեր ննջեցելոցն: Եթէ յիշէք,
յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, եւ զանմահական կեանքն պարգեւէ ձեզ եւ ձեր
ննջեցելոցն. ամէն: Ո՜վ եղբարք, զայս սուրբ Աւետարանս ծախելով կամ գրօելով՝ զմասն Յուդայի
եւ զպատիժն Կայենի առցէ. ամէն: Հայր՛՛:
Վերջում այլ ձեռքով, անարուեստ
գրով աւելացրած՝ «ՌՃԳ. (1654)»:
2. 289ա (1820 թ., շղագիր) Գնեցի Աւետիս քահանայ Տէր Կարապետեանց, յազգէն
փառազն Իշխանի Վանեցի Յակոբ քահանայէ,
ի Վան քաղաք,
1820:
2. 289ա (1862 թ., շղագիր) Ընդերցո՛ղք, յիշեցէ՛ք
զՅովհաննէս քահանայն Բաշ-Ապարանցի, որ ի
1862 ամի:
3. 2ա (1888 թ., շինծու բոլորգիր) Յիշեցէ՛ք,
ընթերցո՛ղք, զՄեսրոբ արքեպիսկոպոսն
Սմբատեանց Նախիջեւանցի՝ զժողովողս
բեւեռագրութեանց եւ ազգային յիշատակարանաց Հայաստանի, որ եմ միշտ
միաբան Սրբոյ Էջմիածնի՝ ի
1850 ամէ, եւ յայսմ 1888 ամի առաջնորդ Աղուանից Շամախւոյ վիճակի:
4. 222ա (1888 թ., շղագիր, մասնակի
տարբերութիւններով) Ընթերցո՛ղք, յիշեցէ՛ք զժողովողս ազգային հնութեանց եւ յիշատակարանաց,
եւս եւ բեւեռագրութեանց Արարատեան նահանգի,
զ'ի 1850 ամէ հետէ միաբան եւ սպասաւորս Սրբոյ Էջմիածնի մայր աթոռոյ Հայաստանեայց, իսկ յայսմ 1888 ամի առաջնորդ հայոց թեմին Շամախւոյ, որ յԱղուանից աշխարհի, զՄեսրովբ արքեպիսկոպոսն
Սմբատեանց Նախիջեւանցի:
Ներքեւում յետագայ գրչութեամբ
աւելացուած է. «Անմիտ եւ դատարկ խելապատակ, մրոտող ազգային հնութեանց»:
5. 83բ (1821 թ., շղագիր) Ստացայ այս
սուրբ Աւետարանս Մարտիրոս քահանայէ Վանեցւոյ, տէր Կարապէտ քահանայ, Բաշ Աբարան, ՌՄՀ.
(1821):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 2բ, 136ա. բոլորակ, սեւով, մէջը
եպիսկոպոսական նշանների խումբ՝ «Մեսրովբ Եպս. Սմբատեանց Նախջեւնցի. 1872»:
Թուականը թեթեւակի եղծուած,
լրացում-վերականգնումը ըստ՝ «Արարատ», 1872, էջ 125-9:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 288բ՝ «աա, վերջ»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին փակցուած թերթիկին՝ «15, 376,», Ա. կազմաստառին փակցուած թերթիկին՝ «ԺԶ. դ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», Աա՝ «376/2633»:
2634
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ԲՈԼՈՐԱԲԵՐԴ անապատ (ՎԱՅՈՑ ՁՈՐ) |
ՋԻԴ. – 1475 |
ԳՐԻՉ՝ Աւագտէր: ԾԱՂԿՈՂ,
ԿԱԶՄՈՂ՝ տէր Աբրահամ: ՄԵԿԵՆԱՍ՝ Սատաղայ: ՍՏԱՑՈՂ՝ Եղիշայ քհյ.:
ԹԵՐԹ՝ 220-1 (թռիչք՝
25-27). չգրուած՝ 1ա, 169ա, 220բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԹx12 (Ա, ԺԲ, ԺԴ՝ 11, Զ՝ 10, ԺԹ՝ 8): ՆԻՒԹ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
25,5x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն
(20x12,5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 58ա): ՏՈՂ՝ 25: ԿԱԶՄ՝
Ա. փեղկը դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, Բ. փեղկը սեւ կաշի, 3 կապիչով, միջուկը տախտակ,
աստառը՝ Ա. փեղկինը դրոշմազարդ կտաւ, Բ. փեղկինը՝ կարմիր-սպիտակ վանդականախշ կտաւ. լուսանցակողերը՝
կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Մատթէոս՝ 1բ, Մարկոս՝ 66բ, Ղուկաս՝ 104բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 169բ: Լսնց-ային.
Ստնտու Տիրամայրը, ձախ կողքին Յովհաննէս Մկրտիչը, աջ կողքին՝ Սուրբ Ստեփանոսը, վերեւում՝
Միքայէլ եւ Գաբրիէլ հրեշտակապետները՝ 2ա, թզենի՝ 46ա, 91ա, Աւետում (106բ՝ Գաբրիէլ
հրեշտակապետ, 107ա՝ Մարիամ), Աւետումն հովուաց (մէկ հովիւ սրինգը ձեռքին, այծ եւ Բ.
ոչխար)՝ 109բ: Կիսախորան՝ 2ա, 67ա, 105ա,
170ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային,
տաճար, խաչ: Զարդագիր՝ կենդանագիր, թռչնագիր,
հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, դեղին,
կապոյտ, կանաչ, վարդագոյն, սպիտակ, սեւ, շագանակագոյն, նարնջի: Տե՛ս Աստղիկ Գէորգեան,
Հայ մանրանկարիչներ, մատենագիտութիւն, IX-XIX դդ., Կահիրէ, 2005, էջ 22:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ
– Աւետարան ըստ Մատթէոսի, ԻԷ. 38 - ԻԸ. 3: Ժ. դ.: ԱԲ, սկզբում, ստացուած 1 թերթի ընդերկայնակի
ծալումով, եզրահատուած՝ բնագիրը վնասուած: Մագաղաթ, 25x17, երկսիւն (23x13), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Բա), տող 19: Կարդալ՝ Բա-Բբ-Աա-Աբ՝ «[Յ]այնժամ հանին ընդ
նմա ի խաչ... Եւ նստէր ի վերայ նորա: Եւ էր տեսիլ [նորա իբրեւ զփայլակն]»:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լուսանցազարդ՝ բուսական: Գոյներ՝ կանաչ, դեղին:
ՎԻՃԱԿ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, մէջքի ստորին հատուածը թափուած, 3 կապիչներից երկուսը եւ 3 գամն ընկած, պատառիկ-պհպ-ները կծկուած, կեղտոտուած, եզրերը վնասուած, կարկատուած ԺԹ. դ.ի հնատիպ գրքի եւ ձեռ. Մաշտոցի մաս-կարկատաններով (Մաշտոցի «Ապաշխարող արձակելու» կանոնից, հնատիպ գրքի մասերն անճանաչելի են), ձեռագիրը նորոգուած է ԺԹ. դ-ում, թ. 1, 49, 89, 214՝ հիմքից մասամբ, եւ թ. 161՝ հիմքից ամբողջութեամբ պոկուած, պատառիկ-պահպանակ Ա., թ. 1, 74-80, 214-9՝ ցեցի անցքեր, 220րդ թերթը կազմուած է երկու երկայնական շերտից՝ ներքին շերտը ԺԸ. դ. է, արտաքինը՝ ԺԹ. դ., կարերը թուլացած, ձեռագիրը խոնաւութիւն տեսած, թերթերը հիմքերի մօտ կեղտոտուած, վրաներն աղտոտուածութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 2ա-66ա Աւետարան ըստ Մատթէոսի:
2. 67ա-104ա Աւետարան ըստ Մարկոսի:
3. 105ա-68բ Աւետարան ըստ Ղուկասու:
4. 170ա-218ա Աւետարան ըստ Յովհաննու (218ա՝ Իրք կնոջն շնացելոյ):
Ստորին լուսանցներում ունի
Համաբարբառ Մատթէոսի Աւետարանը:
Աւետարանների կիսախորաններում
ԺԸ. դ.ի ձեռքով գրուած՝ 2ա՝ «Մաթէոս», 67ա՝ «Մարկոս», 105ա՝ «Ղուկաս», 170ա՝ «Ուհան»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 168բ-9ա (ստ. լս.) Զտառապեալ ոգի
մեղաւք, զամենամեղ զՍատաղայ եւ
|169ա| <եւ> զանարժան գծող սորա քո սուրբ տեսոյդ արժանի արա՛, |168բ| զկենակիցն
իւր զԴիլշատն յիշեա՛,
Քրիստո՛ս Աստուած, ի քում արքայութեանդ, |169ա| եւ զԵղիշա սուրբ քահանայ՝ սմա վայելող, ընդ
երկայն աւուրս արա՛:
218բ Փառք անեղին,
անմահին Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, այժմ եւ անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն: Որ ետ կարողութիւն
տկարութեանս իմում՝ հասանել ի վերջին գիծ, սուրբ եւ աստուածազարդ եւ հոգեբուխ աստուածախաւս
Աւետարանիս, քառավտակ եւ եդեմաբուխ, չորք վտակաւք արբուցանելով զպասքեալ ծարաւիս, աստուածադաւան, սրբահաւատ ժողովրդոցս,
որ է սա դուռ երկնից եւ ճանապարհ արքայութեանն, ըստ Տեառն հրամանի, եթէ՝ Ես եմ ճանապարհ
եւ դուռն մտից կենացն յաւիտենից: Սա է աւետաւոր յայսմ աշխարհիս, մեղաւորացս յոյս շնորհելով
թողութեան մեղաց: Սա է առաջնորդ եւ ցուպ ապաւինի՝ դիմել ի յերկինս առ անձկալին ամենեցուն
Քրիստոս: Արդ, եղեւ զրաւ գծագրութեան սորա ի թվականիս հայոց մեծաց ՋԻԴ. (1475), ի կաթողիկոսութեան
տէր Սարգսի ընթհանուր Հայաստանեայց ազգի, ի յահրիեպիսկոպոսութեան
մերում գաւառի տէր Յոհանիսի՝ աստուածահաճոյ
եւ մաքուր սուրբ հայրապետի, թոռին մեծին Պռաւշայ, որ է առ դրան Սուրբ Գեղարդեան, եւ եղբաւր նորին տէր Ստեփանոսին՝ նորընծայ կուսակրաւն
աբեղայի, զոր Տէր Աստուած ընդ երկայն աւուրս առնէ, եւ միւս եպիսկոպոսի՝ տէր Եղիշայի՝ մաքուր եւ սուրբ
հայրապետի, թոռին մեծին Բիւրթելեանց, ի պարոնութեան
մերոյ նահանգիս մեծազգի եւ երեւելի իշխանաց իշխողի եւ բարեհաւատ պարոն Ջումին՝ թոռին մեծին
Պռաւշայ, ասպարապետին
Հայոց եւ որդոց նորին պարոն Լաղաբեկին, Ուլուսբէկին, Թումանբէկին եւ եղբ|219ա|այրորդոց
սորին՝ պարոն Հայկազին,
Ամիր-Վասակին, Հաղբակին, Ամիր-Հասանին, եղբարց՝ տէր Յոհանիսին եւ տէր Ստեփանոսին, զոր Տէր Աստուած
ընդ երկայն աւուրս պահեսցէ զսոսայ յամենայն փորձանաց հոգոյ եւ մարմնոյ. ամէն եւ եղիցի:
Եւ գծագրեալ եղեւ
սուրբ Աւետարանս ձեռամբ անարհեստ եւ սղալամիտ եւ փըծուն գրչի Աւագտէր սուտանուն բանասիրի,
որ անուամբս եմ միայն, եւ ո՛չ գործով, ի յերկիրս Եղեգեաց, որ կոչի Վայոյ ձոր, ի յանապատիս
Բոլորաբերդոյ, առ դռան
Սուրբ Աստուածածնիս եւ Սուրբ Կարապետիս եւ սուրբ
ճգնաւորաց գերեզմանացս, որք աստ են հանգուցեալ, առ ոտս երիցս երանեալ եւ քաջ հեռետորի եւ բանիբուն
վարդապետի եւ անյաղթ փիլիսոփայի՝ վարժապետիս իմոյ Սարգիսի, զի որպէս զարեգակն
փայլէ յազգս Հայոց: Եւ
համշիրաք եղբարցս եւ ուսումնակցացս մերոց՝ Յակոբ վարդապետին, Պաւղոս վարդապետին, Վարդան վարդապետին, զոր տէր Աստուած պահեցէ զսոսայ ի փորձանաց սատանայի.
ամէն: Նա եւ մարմնաւոր արեան ազգակցացս իմոց՝ եղբաւրս Տէրտէր միակեցի եւ որդոց սորա՝ տէր Դաւթի գրագրի, եւ աստուածային
շնորհաւքն լի ի կարգ քահանայութեան, եւ եղբարց սորին՝ կուսակրաւն աբեղայիցս տէր Զաքարին եւ տէր Աբրահամին՝ ծաղկողի եւ կազմողի
սուրբ Աւետարանիս, եւ եղբարց սոցին՝ Մարգարին եւ Յակոբ տնտեսին՝
ի դրան Սուրբ Աստուածածնիս, եւ առ
Քրիստոս փոխեցեալ հոգեւոր ծնողին իմոյ տէր Երեմիայ ճգնաւորին, եւ մարմնաւոր ծնողացն իմ՝ Յովանիսին եւ Մարթին, եւ եղբարցն իմ՝
Մուրատին, Հայրապետ դպրի
եւ Խաչատրի, եւ
քվերն՝ Խամուշի:
|219բ| Եւ ձեռնասնունդ աշակերտացս մեր՝ կուսակրօն աբեղայիցս տէր Ստեփանոսին, տէր Յովանիսին, տէր Մարգարէին, եւ գեղոյ իրիցու
տէր Ղեկիէլին, տէր
Մարտիրոսին, տէր
Երեմիին եւ Հայրապետ դպրի. ամէն եւ
եղիցի:
Արդ, ստացաւղ
եղեւ այսմ աստուածազարդ Աւետարանիս աստուածասէր եւ աղքատասէր, եւ ողորմասիրտ եւ բարիհաւատ
այրս Սատաղայ եւ բարեմիտ
կենակիցն իւր Դիլշատն, եւ աստուածապահ
որդիքն իւր՝ Սակիկն, եւ
որդիք նորա՝ Աստուածատուր եւ Շանշայ, եւ երկրորդն՝
Վարդան եւ որդիք նորա՝
Միրանշէն, Թուրանշէն, եւ
երրորդն՝ Հովադեղ, եւ
որդիք նորա (անուններ գրելու համար 1 տող չգրած), եւ չորրորդն՝ Եղիշայ քահանայ՝ վայելող
սուրբ Աւետարանիս, եւ որդիք սորա՝ Բարսեղ սարկաւագ,
Յունան, հինգերորդ՝
Ասպահանշայ, եւ
որդիք նորա՝ Բէկիջան, վեցերորդն՝
Սաւլթանշայ, եւ
որդիք նորա՝ Ղարաճայ, եւ
դստերաց սորա (անուններ գրելու համար 1,5 տող չգրած) եւ հարսներոյն (3 տող չգրած) եւ
եղբարց սորա՝ Յոհանիսին (անուններ
գրելու համար 2 տող չգրած) եւ զմիւս եղբարն՝ Զաւրին (անուններ գրելու համար 1 տող չգրած)
եւ ի Քրիստոս հանգուցեալ ծնողացս սորա՝ Վարդանին եւ Թանկին: Քրիստոս
Աստուած ողորմի սոցա հոգոյն. ամէն եւ եղիցի:
Եւ ետ գրել զսուրբ
Աւետարանս յիշատակ իւր եւ իւրոցն ամենայնի եւ բարեխաւս առ Քրիստոս՝ յաւուրն դատաստանի
եւ յերկար կենդանութեան որդոց իւրոց եւ ամենայն ընտանեաց, որոյ յիշատակ սո/// (թափուած):
2. 104բ (ծաղկողի, ստ. լս.) ԶԱբրայհամ տկարս յիշեա՛յ
եւ ասայ միշտ Տէր ողորմեա՛յ:
170ա (ծաղկողի,
ստ. լս.) Զմեղօոր Աբրահամս յիշեա՛յ եւ
[ա]սա՛յ միշտ Տէր ողորմեա՛յ:
3. 1բ (ստացողիների նկարների գլխավերեւներում)
Սատաղայ, / կենակից Ստաղին՝ Դիլշատն, / տէր Եղիշէն:
103բ-4ա (ստացողի, ստ. լս.) Քրիստո՛ս Աստուած, քո սուրբ չարչարանացդ եւ սուրբ յարութեանդ բարեխաւսութեամբ |104ա| թո՛ղ զամենայն զմեղս եւ զյանցանս ըստացողի սուրբ Աւետարանիս զՍատ|103բ| աղին եւ զիւր հաւրն եւ մաւրն, եւ զկենակցին իւրոյ զԴիլշատին, թո՛ղ |104ա| զմեղքն եւ քաւեա՛ զյանցանս՝ զիւրն եւ զիւր ծնողացն. ամէն: |103բ| Եւ զիւրեանց որդիքն՝ զտէր Եղիշայ, զՍակիկն, զՎարդան, զՀովադեղ, |104ա| զԱսպահանշայ, զՍաւլթանշայ. Տէր Աստուած ընդ երկայն աւուրս առնէ. ամէն:
145բ-6ա (ստացողի,
ստ. լս.) Հա՛յր սուրբ, միջնորդութեամբ քո սուրբ միածնիդ եւ փառակից Սուրբ Հոգւ|146ա|ոյդ,
թո՛ղ զմեղս եւ ջնջեա՛ զյանցանս՝ զկամայն եւ զակա|145բ|մայն, զՍատաղին եւ զիւր ծնողացն,
զԴիլշատին եւ զիւր
|146ա| ծնողացն՝ ի քո յահաւոր, եւ ի <եւ ի> միւսանգամ գալստեանն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
220ա* (1585 թ.,
անարուեստ բոլորգիր, իբրեւ 219աբ յիշատակարանի անմիջական շարուանակութիւն) ցայ աւրհնութեամբ
եղիցի: Դարձեալ կրկին յիշեցէ՛ք է Քրիստոս զտէր Յովանէս, որ վերըստին
ետ նորոգել զսուրբ Աւետարանս՝ յիշատակ հոգոյ իւրո եւ ծնողաց իւրոց՝ հանրն՝ տէր Յոհանիսին, եւ մաւր՝ Սառային, եւ եղբարց՝ Թումին եւ Խաչատուրին, եւ Աղային եւ Մկրտչին, եւ պապին՝ մելիք Ասատին, եւ կողակցին՝ Շնոխւորին, եւ իւր կողակցին՝
Խանումին, եւ միւս աղբօր՝
Յոհանին եւ կողակցին՝ Շահզամին, եւ միւս եղբաւր՝ Սարգսին եւ որդոյն՝ Սաթումին, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս
եւ Աստուած ողորմի
ասացէ՛ք: Ի [թվին] հայոց ՌԼԴ. (1585):
* Ընդօրինակուած է ԺԸ. դ.ում
դրուած նոր թղթի վրայ՝ նոյն դարի ձեռքով:
220ա* (1745 թ.,
շղագիր) Թվին ՌՃՂԴ. (1745). դարձեալ կրկին յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, որ վերըստին ետ նորոգել
սուրբ Աւետարանս Միլէհէք Արգազէցն եկրպաքի
որդի Վարդանանին եւ ծնողաց՝
մար Յուստանէն եւ իւր
կողակցին՝ Մարինոսին եւ որդի
Մերինարին: Դարձեալ Աստուած ողորմի յուստայ Ասիլբէկին եւ իւր պապ Կիրայգոսին, մօրայպապ Եսպետին, Վարդանանի որդի Մաթիոսին, որդի Ահայգութիւն, հօրեղբար Յարութիւնին, Օվանէսին, Մարքարին, քուր Խուպլարին, Խալինարին, Թելարին, եղբայր
Մըկրդչին, Օղուլբէկին, տատ
Մարինոսին, Մարքարին, Սիհակին, ընդերցողաց եւ ձեզ
լսողաց ողորմի ասացէ՛ք ի Տէր. ամէն:
Փոտվր (= փետրվար) ամսի Ի. օրին գրեցաւ. ամէն:
* Թերթի այս արտաքին՝ վերից
վար երկայնական շերտն ընդօրինակուած է ԺԹ. դ.ում դրուած նոր թղթի վրայ՝ նոյն դարի ձեռքով:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին փակցուած թերթիկին՝ «Աւետարան», 1ա՝ «Հմր 13»:
2635
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԽՈՏԱՆԱՆ (ԵՃԱՆԱՆ. գիւղ ի Սիւնիք) |
ՌՁԴ. – 1635 |
ԳՐԻՉ՝ Սարգիս: ՍՏԱՑՈՂ՝ Յովհաննէս արքեպս.:
ԹԵՐԹ՝ 261. չգրուած՝ 14բ-5բ, 259ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԲx12 (Ա՝ 13, Բ՝ 11, ԻԲ՝ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒն՝ 25,2x19,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (20,3x14): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 137ա):
ՏՈՂ՝ 34: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ սեւ
կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, դեղնաւուն,
չգրուած թուղթ, մաս կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝
16ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային:
Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին վնասուած, Ա. փեղկը եւ մէջքի զգալի մասը ձեռագրից անջատուած, լուսանցակողերը
գունաթափ, աստառի թղթին, պհպ. Ա., թ. 1-3, 11, 261, պհպ. Բ., Բ. փեղկի կազմաստառին՝
ցեցի անցքեր, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին խոնաւութեան եւ աղտոտուածութեան զանազան
հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-134ա Կանոնագիրք Հայոց
Տես՛ ձեռ. 449, 6ա-178բ Ցանկ/1ա-10բ («Ա-Պ»):
1/16ա-21բ: 2/21բ-6բ: 3/26բ-8բ: 4/28բ-33բ: 5/33բ-6բ: 6/36բ-8ա: 7/38ա-40ա: 8/40ա-2ա: 9/42ա-6ա: 10/46ա-9ա: 11/49ա-50ա: 12/50ա-4ա: 13/54աբ: 14/54բ-5բ: 15/55բ-62բ: 16/62բ-7բ: 17/67բ-77ա: 18/77ա-83բ: 19/83բ-4բ: 20/84բ-7ա: 21/87ա-8բ: 22/88բ-9ա: 23/89ա-90ա: 24/90ա-3բ: 25/93բ-5բ: 26/95բ-8ա: 27/98աբ: 28/98բ-9բ: 29/99բ-100ա: 30/100աբ: 31/100բ: 32/100բ: 33/100բ-1բ: 34/101բ-4ա: 35/104ա-5բ: 36/105բ-16բ: 37/116բ-8բ: 38/118բ-21ա: 39/121ա-3ա: 40/123ա-4ա: 41/124աբ: 42/124բ-7ա: 43/127ա-8ա: 44/128ա-բ: 45/128բ: 46/128բ-31ա: 47/131ա: 48/131ա: 49/131աբ: 50/131բ: Ունի. 131բ ԾԱ. (51). Սրբոյն Աթանասի մեծի Ա. Բան
- Արդ, եկայք ի բանն Եսայեայ... (համարակալումն ըստ այդմ խախտուած): 51(=ԾԲ.)/131բ-2ա
(խորագիրը՝ «Սեբրիանոսի ի Ղուկայ Աւետարանին մեկնութենէն: Ա. Թէ ոչ առաւելուցու արդարութիւնն
ձեր...»): 52(=ԾԳ.)/132ա: 53(=ԾԴ.)/132աբ: 54(=ԾԵ.)/132բ: 55(=ԾԶ.)/132բ: 56(=ԾԷ.)/132բ-4ա:
ա. 11ա-4ա Սուրբ հաւրն Յովանիսի Գառնեցւոյ ասացեալ Խրատ
կրաւնաւորաց – Ամենանուաստ ծառայակիցս ձեր... զի այսու յիշատակաւք կատարեսցես
զամենայն. ողջ ամբողջ լե՛ր ի սէրն Աստուծոյ եւ ի համբերութիւնն Յիսուսի յաւէրժ:
բ. 134ա-5բ Կանոնք տեառն Սիմեւովնի՝ Աղուանից կաթողիկոսի.
յետ կործանմանն Ներսէսի Աղուանից կաթողիկոսի, որ վասն Քաղկեդոնին խորհելոյ եւ շփոթելոյ
զԱղուանք մերժեցաւ ձաղանօք ընդ ձեռն Եղիայի Հայոց կաթողիկոսի եւ ժողովոյն Աղուանից.
[ԾԸ., ՌՅԻԹ.-ՌՅԼԷ.] – Այս կանոնադրութիւն եդաւ ի Սիմեւոնէ Աղուանից կաթողիկոսէ...
եւ զչար որոմն նորա եբարձ ի մէնջ՝ տընկելով զխաղաղութիւն ի մէջ եկեղեցւոյ իւրում, եւ
Հոգին Սուրբ եղիցի ընդ ձեզ. ամէն, ամէն:
գ. 135բ-6ա Յանուն Տեառն ամէն. այս են Է. գլխաւոր մահու չափ
մեղք – Ա. Հպարտութիւն, որ է թագուհի եւ մայր ամենայն ախտից... իսկ
բղջախոհութիւն է կամք հեշտութեան մարմնոյ ցանկութիւն:
Բ. 137ա-208ա Երանելի վարդապետին Մխիթարայ արարեալ զԳիրս դատաստանի
ի խնդրոյ տեառն Ստեփանոսի Աղուանից կաթողիկոսի
Տե՛ս ձեռ. 488, 1բ-76բ: [Ցանկ նախադրութեանն
Գրոց դատաստանի] – Ա. Ընդդիմադրութիւն բամբասողացն, եթէ ոչ է դատաստան... ԺԱ. Յիշատակարան
սակաւուք: Կատարեցաւ Նախադրութիւնս Դատաստանի ճառս ԺԱ.:/136բ: Նխդր./ ա/137աբ: բ/137բ-9ա: գ/139աբ: դ/139բ: ե/139բ-40: զ/140ա-1բ: է/141բ-3ա: ը/143ա-5բ: թ/145բ-6բ: ժ/146բ-7բ: ժա/147բ-8ա: 1. 148ա-81ա: [Ցանկ]/148ա-50ա:
ա/150ա-1ա: բ/151աբ: գ/151բ-2ա: դ/152ա-3ա: ե/153ա: զ/153աբ: է/153բ-4ա: ը/154ա: թ/154ա: ժ/154աբ: ժա/154բ: ժբ/154բ-5ա: ժգ/155ա: ժդ/155աբ: ժե/155բ: ժզ/155բ-6ա: ժէ/156ա: ժը/156ա: ժթ/156ա: ի/156բ: իա/156բ: իբ/156բ: իգ/156բ-7ա: իդ/157ա: իե/157ա: իզ/157աբ: իէ/157բ: իը/157բ: իթ/157բ: լ/157բ: լա/157բ-8ա: լբ/158ա: լդ/158ա: լե/158աբ: լզ/158բ: լէ/158բ: լը/158բ-9ա: լթ/159ա: խ/159ա: խա/159աբ: խբ/159բ: խգ/159բ-60ա: խդ/160ա: խե/160ա: խզ/160ա: խէ/160աբ: խը/160բ: խթ/160բ-1ա: ծ/161ա: ծա/161ա: ծբ/161աբ: ծգ/161բ: ծդ/161բ: ծե/161բ-2ա: ծզ/162ա: ծէ/162ա: ծը/162աբ: ծթ/162բ: կ/162բ: կա/162բ: կբ/162բ-3ա: կգ/163ա: կդ/163ա: կե/163ա: կզ/163աբ: կէ/163բ: կը/163բ-4ա: կթ/164ա: հ/164ա: հա/164ա: հբ/164ա: հգ/164աբ: հդ/164բ: հե/164բ: հզ/164բ: հէ/164բ-5ա: հը/165ա: հթ/165ա: ձ/165ա: ձա/165ա: ձբ/165բ: ձգ/165բ: ձդ/165բ: ձե/165բ-6ա: ձզ/166ա: ձէ/166աբ: ձը/166բ: ձթ/166բ-7ա: ղ/167ա: ղա/167ա: ղբ/167ա: ղգ/167աբ: ղդ/167բ: ղե/168ա: ղզ/168աբ: ղէ/168բ: ղը/168բ: ղթ/168բ: ճ/168բ-9ա: ճա/169ա: ճբ/169աբ: ճգ/169բ: ճդ/169բ-70ա ճե/170աբ: ճզ/170բ: ճէ/170բ-1ա: ճը/171ա-2ա: ճթ/172ա-3ա: ճժ/173աբ: ճժա/173բ: ճժբ/173բ-4ա: ճժգ/174ա-8ա: ճժդ/178բ: ճժե/178բ-9ա: ճժզ/179ա: ճժէ/179աբ: ճժը/179բ: ճժթ/179բ-80ա: ճի/180աբ: ճիա/180բ: ճիբ/180բ-1ա: ճիգ/181ա:
2. 181ա-208ա: Ցանկ/181ա-3ա:
ա/183ա-6ա: բ/186ա: գ/186ա: դ/186բ: ե/186բ: զ/186բ: է/186բ: ը/186բ-7ա: թ/187ա: ժ/187աբ: ժա/187բ: ժբ/187բ: ժգ/187բ: ժդ/187բ: ժե/188ա: ժզ/188ա: ժէ/188ա: ժը/188աբ: ժթ/188բ: ի/188բ: իա/188բ: իբ/188բ-9ա: իգ/189ա: իդ/189ա: իե/189ա: իզ/189ա: իէ/189աբ: իը/189բ: իթ/189բ: լ/189բ: լա/189բ-90ա: լբ/190ա: լգ/190ա: լդ/190աբ: լե/190բ: լզ/190բ: լէ/190բ: լը/190բ-1ա: լթ/191ա: խ/191ա: խա/191ա: խբ/191աբ: խգ/191բ: խդ/191բ: խե/191բ: խզ/191բ-2ա: խէ/192ա: խը/192աբ: խթ/192բ: ծ/192բ-3ա: ծա/193ա: ծբ/193ա: ծգ/193աբ: ծդ/193բ: ծե/193բ: ծզ/193բ: ծէ/193բ: ծը/193բ-4ա: ծթ/194ա: կ/194ա: կա/194ա: կբ/194ա-5ա: կգ/195ա-6ա: կդ/196ա: կե/196ա-7ա: կզ/197ա: կէ/197ա: կը/197աբ: կթ/197բ: հ/197բ: հա/197բ-8ա: հբ/198ա: հգ/198ա: հդ/198ա: հե/198աբ: հզ/198բ: հէ/198բ: հը/198բ-9ա: հթ/199ա: ձ/199ա: ձա/199ա: ձբ/199ա: ձգ/199աբ: ձդ/199բ: ձե/199բ: ձզ/199բ: ձէ/199բ: ձը/199բ: ձթ/199բ-200ա: ղ/200ա: ղա/200ա: ղբ/200ա: ղգ/200աբ: ղդ/200բ: ղե/200բ: ղզ/200բ: ղէ/200բ-1ա: ղը/201ա: ղթ/201աբ: ճ/201բ: ճա/201բ-2ա: ճբ/202ա: ճգ/202ա: ճդ/202աբ: ճե/202բ: ճզ/202բ: ճէ/202բ-3ա: ճը/203ա: ճթ/203ա: ճժ/203ա: ճժա/203աբ: ճժբ/203բ: ճժգ/203բ: ճժդ/203բ-4ա: ճժե/204ա: ճժզ/204աբ: ճժէ/204բ-5ա: ճժը/205աբ: ճժթ/205բ: ճի/205բ-6ա: ճիա/206ա: ճիգ/206աբ: ճիգ/206բ: ճիդ/206բ-7ա: Ճիե/207ա: ճիզ/207աբ: ճիէ/207բ: ճիը/207բ-8ա: ճիթ/208ա: ճը-ճլա/չիք:
Բնագրերին վերաբերող ծանօթութիւններ
տե՛ս «Յիշատակարան գրչութեան ժամանակի»՝ 163ա,
172ա, 172բ, 196բ:
Գ. 208ա-17ա Գըլուխք ընտրութեամբ ժողովեալ ի Մովսիսական աւրինացն
Տե՛ս ձեռ. 488, 77ա-86ա: [Ցանկ]/208ա-9ա:
ա/209աբ: բ/209բ: գ/209բ-10ա: դ/210ա: ե/210աբ: զ/210բ: է/210բ: ը/210բ-1բ: թ/211բ: ժ/211բ: ժա/211բ-2ա: ժբ/212ա: ժգ/212ա: ժդ/212ա: ժե/212ա: ժզ/212ա: ժէ/212ա: ժը/212ա: ժթ/212աբ: ի/212բ: իա/212բ: իբ/212բ: իգ/212բ-3ա: իդ/213ա: իե/213ա: իզ/213ա: իէ/213աբ: իը/213բ: իթ/213բ: լ/213բ: լա/213բ: լբ/213բ: լգ/213բ: լդ/213բ: լե/213բ: լզ/213բ: լէ/213բ: լթ/213բ-4ա: խ/214ա: խա/214ա: խբ/214ա: խգ/214ա: խդ/214ա: խե/214ա: խզ/214աբ: խէ/214բ: խը/214բ: խթ/214բ-5ա:
ծ/215ա: ծա/215ա: ծբ/215ա: ծգ/215ա: ծդ/215ա: ծե/215աբ: ծզ/215բ: ծէ/215բ: ծը/215բ-6ա: ծթ/216ա: կ/216ա: կա/216աբ: կբ/216բ: կգ/216բ: կդ/216բ: կե/216բ: կէ/216բ-7ա:
Դ. 217ա-57բ [Քաղաքական աւրինադրութիւն]
Տե՛ս ձեռ. 488, 87ա-126ա: Յռջբն./217ա-8բ: 1. [Ցանկ] /218բ-20բ: Նխդր./220բ-1բ: Ա.-ՃԾԳ./221բ-34ա: 2/234բ-8ա: 3/238ա-54ա: 4/254ա-7բ:
Ե. 258ա-60ա [Յաղագս ազգականութեան]
Տե՛ս ձեռ. 488, 126ա-8ա: 1/257բ-8ա: 2. ա/258աբ: բ/259բ: գ/260ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
14ա Զստացաւղ
սորա զՅովաննէս եպիսկոպոսն,
ընդ նմին եւ անիմաստ Սարգիս գծագրաւղս
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ իւր միւսանգամ գալըստեանն. ամէն եւ եղիցի:
136ա Զստացող
սորա զՅովաննէս արհեպիսկոպոսն,
ընդ նմին եւ անարհեստ Սարգիս գրիչս
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ իւր միւսանգամ գալստեանն. ամէն եւ եղիցի:
163ա Բ. գլուխ
պակաս է. այս տեղոյս պակասն ի յաշխարհական դատաստանին ԼԱ. գլխին կայ (գրուած է ԿԵ.
միաւորի մօտ):
172ա Եղբա՛յր,
որ ընթեռնուսդ, աստ զգոյշ կա՛ց: Մի՛ որպէս սա ասէ, թէ Գ. ի մէկն, եւ Գ. ի միւսն լինելի
է, եւ ո՛չ զայն, թէ Գ. ի մէկն, եւ Բ. ի միւսն լինելի է, զի չէ այս ըստ առաքելական կանոնաց,
որ մինչեւ ի չորսն անլինելի ասէ եւ զհինգն ապա լինելի, եւ այն ո՛չ ի ծնօղացն սկսեալ,
այլ յեղբարցն: Տե՛ս եւ զՆերսիսի կաթողիկոսի
Հռոռոմկլ[այեցւոյ] յաղագս
այսորիկ գրեալն, զի յերկման չորս պահանջէ, եւ ապա ի հինգն ամուսնասցին:
172բ Եղբա՛յր,
զգոյշ լե՛ր, կանոնքն չորս կու ասէ. դու չորս պահանջէ՛, զինչ ցեղ Ներսէս կաթողիկոս յերկու
դեհէն չորս կու պահանջէ եւ ապայ ի հինգն հրաման տայ ամուսնութեան:
196բ ԿԶ. պակասէ.
գի՛տ յԵկեղեցւոյ դատաստանն, ի Խ. գլուխն:
261ա Գոհութիւն
քեզ, ամենասուրբ Երրորդութի՛ւն, յամենայն արարածոց՝ յիմանալեաց եւ ի սգալեացս, եւ յիմոյ
անարժան բերանոյս, որ ընդոստուցեալ կարողացուցեր զկաշկանդեալ եւ զպարաւանդեալ տոռամբք
անաւրենութեան՝ զչուառ ոգիս ի յոյզ եւ ի խնդիր ելանել այսմ հոգեկեցոյց մատենիս: Փա՜ռք
անծնին Հաւր՝ ծնիցելոցս ծննդեան պատճառի, փա՜ռք ծնիցելոյն ի նմանէ Որդւոյ՝ գերելոցս
ազատութեան պատճառին, փա՜ռք Հոգւոյն Աստուծոյ՝ մահկանացուացս կենդանութեան պատճառին.
ամէն: Բազում եւ մեծամեծ են պարգեւք բարերարութեանն Աստուծոյ առ ազգս մարդկան, նախ
եւ առաջին՝ ստեղծմանն ի պատկեր իւրոյ բարերարութեանն եւ Տէր եւ իշխան՝ որոց ի վերա
երկրի կացուցանելն, եւ ապա՝ ողորմութեամբ խնամելն եւ աստուածատուր աւրինաւք դաստիարակելն՝
ըստ պիտոյից ի դէպ եւ ի պատշաճ ժամանակս: Իսկ ի գալ միածնի Որդւոյն Աստուծոյ յաշխարհ՝
առեալ մարմին, լինի Որդի մարդոյ, զի զմարդիկ արասցէ որդիս Աստուծոյ, եւ ի ձեռն սուրբ
մկրտութեանն Հոգին Սուրբ կենդանագրէ զմարդիկ՝ ժառանգս Աստուծոյ եւ ժառանգակից Քրիստոսի:
Իսկ սուրբ առաքեալքն աշակերտեալք ի փրկչէն եւ ընկալեալք զՀոգին Սուրբ մեծահառաչ
իջմամբ ի սուրբ Վերնատանն, լուսաւորեալ լեզուաւքն հրեղինաւք, եւ եղեալք խորհրդագէտք
եւ խորհրդածուք աստուածային պարգեւացն, եւ գիտացեալ Հոգւովն, թէ գալոց են գայլք յափշտակաւղք,
եւ թէ քակեսցին ոմանք ի հաւատոց եւ ըստ իւրաքանչիւր ցանկութեանց կուտեսցեն վարդապետս,
եւ փրկչին առակն՝ որ յաղագս որոմանց ագարակին: Դարձեալ ըստ պատշաճի սահմանեն կանոնս
եւ յաւրինեն կարգս քրիստոսաւանդս ընթանրական
եկեղեցւոյ, յինքեանք ընթացան ընդ տիեզերս եւ լցին զաշխարհս ամենայն աւետեաւք Աւետարանին,
եւ լցին զերկիր գիտութեամբ Տեառն՝ իբրեւ զջուրս բազումս ըստ մարգարեութեանն Եսայեայ
այսոցիկ այսպէս եղելոյ: Իսկ ընդդէմ սոցա զինի սկզբնաչար բանսարկուն կռամոլ թագաւորաւք
եւ չարափառ հերձուածողաւք քա[յ]քայել եւ խախտել զմեծամեծ կարգս եկեղեցւոյ, իսկ բարերար
եւ մարդասէր Տէրն մեր եւ փրկիչն ի ձեռն աստուածասէր եւ բարէպաշտ թագաւորաց եւ հոգիագումար միաբանելոց
հարց եւ վարդապետաց, յիւրաքանչիւր ժամանակս ըստ պատահման ի ձեռն սինհոդոսաց, կտրէ ի
բաց զչարսն չարութեամբ եւ ըստ պատահման իրին յաւրինեն կանոնս զգուշա[կ]ումն առակելականին,
զայս աւանդ |261բ| հաւաքեցին ի մի զաստուածապարգեւ աւանդս, զկարգս եւ զկրաւնս եկեղեցւոյ
հասուցին առ մեզ, առ որում ժամանակի հանդիպի թիւ թուականիս հայոց ՌՁԴ. (1635), ի հայրապետութեանն
տեառն Փիլիպոսի եւ ի
թագաւորութեանն շահ Սաֆուն՝ թոռանն
շահ Ապազայ:
Արդ, ով դասք
մաքրագունից եւ ժառանգաւորք գերաշխարհիկ կայենից, որք հանդիպիք հոգէկեցոյց բժշկարանիս,
աւրհնութեամբ յիշատակաւ յիշեսջիք զստացաւղ գրոցս Յովաննէս արհիեպիսկոպոսն
ի յաթոռն Ստաթէի. որ
էր սա ազգական եւ մաւտ ընտ[ան]ի Մովսէս կաթողիկոսին,
որ եւ ձեռնադրեաց եւ կացոյց զսայ ի սուրբ աթոռս, Աստուած անփորձ եւ անսասան պահեսցէ
զսա յայսմ կենցաղումս եւ յետ աստեացս ելանելոյ՝ ընդ սուրբ հայրապետացն դասեսցէ. ամէն:
Արդ, գրեցաւ սա
ի թըւականիս
հայոց ՌՁԴ. (1635), ի վիճակս Ստաթէի սուրբ
առաքելոյ, ԹՌ. եւ ԸՃ. (9800) սրբոց նշխարաց, որ աստ կան հաւաքեալ ի մէջ սուրբ տաճարիս,
նաեւ ի Գրիգոր վարդապետէ
սուրբ գերեզմանէ: Եւ ի սոցին սպասաւորէ Յովաննէս եպիսկոպոսն՝ ստացող գրոցս, եւ Մեսրոբ եպիսկոպոսն եւ
այլ միաբան եղբայրսն, Աստուած անփորձ եւ անսասան պահեսցէ զնոսա. ամէն:
Գրեցաւ սա ի յերկիրս
Եճանան, ի գ[ե]աւղս Խոտանան, ընդ հովանեաւ
Սուրբ Աստուածածնիս, ձեռամբ
անիմաստ Սարգիս աշխարհականի,
որ կամաւն Աստուծոյ սկսայ եւ ողորմութեամբ նորին կատարեցի հրամանաւ Յովաննէս եպիսկոպոսին,
որ ետ գրել զսա յիշատակ իւր եւ ծնաւղացն եւ եղբարցն եւ ամենայն արեան մերձաւորացն.
ամէն:
Ձեռքս փտի եւ
հողանայ, / մոխիր, փոշի, գազաղ դառնայ, / գիրս յիշատակ առ ձեզ մնայ: / Թէպէտ խոշոր
է շար սորայ, / այլ դիւրընթերց՝ ով գիտենայ, / երբ սովորի եւ հըմտանայ: / Ով որ զայս
գիրս կարդայ, / Աստուած ողորմի մեզ եւ նորա. ամէն եւ եղիցի:
Ո՜ գիր, որ մնաս,
/ ո՜ գրիչ, որ փտիս, / ո՜ մատունք, որ հողանաս, / ո՜ հոգի, որ առ Աստուած դառնաս:
Էաք, որպէս էքդ,
լինիք որպէս եմքս: Ձեռս երթայ, եւ ձեռաց գիրս մընայ: Աւա՜ղ, հազար աւաղ:
Արդ, աղերս մաղթանաց
առաջի արկանեմ զկնի եկելոցն եւ որք ընդ մեզ դեռ եւս: Եւ քանզի իմաստնոց է սա պիտանացի
եւ գիտնոցէ հետեւի, որք աւգտիք ի սմանէ, մանաւանդ առնոյք ի զանազան դեղոց զբժշկութիւն
հոգւոյ եւ մարմնոյ եւ այլոց շնորհէք, յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր Յովաննէս եպիսկոպոսն,
ընդ նմին եւ յոգնամեղ գրիչս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ. ամէն:
Տե´ս ԺԷ. դ-ի յիշ-ք, Բ.,
էջ 608-9, Հմր 894. տպուած է միայն 14ա էջինը եւ այս յիշ-ի համառօտումը
(261ա էջի մասը չի վերցրել):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
260բ (1834 թ.,
շղագիր) Ես՝ Սիւնեաց Սիմէօն արքեպիսկոպոսս,
զայս ժողովացի գիրքս ետու Դարաբասցի Պապեան
տիրացու Մատթէոսին: Յիշատակն
օրհնութեամբ եղիցի: Ի 1834 եւ ի 1 յուլիսի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 120բ (ԺԹ. դ., շղագիր)՝ «Կաթուղիկէ եկեղեցւոյ, կաթուղիկէ
եկեղեցւոյ կարգաց»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 15բ՝ Ա եւ Վ տառերի զարդագրեր (թռչնագիր):
ՆՇՈՒՄ՝ պհպ.
Աա՝ «449/2635, ՌՁԴ.-1635, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
«Հմր 2635», պհպ. Աբ-ին փակցուած թեթին՝ «Համար 5, Գէորգեան ցուցակ Հմր
449, յիշատակարանն է ի վերջն, 14. 136», 261բ՝ թուաբանական հաշուարկ՝
«1084/1635»:
2636
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ՔԱՀԱՆԱՅ ԽԱՉԿԵԱՆ, ԿԱՆՈՆԳԻՐՔ ՀԱՅՈՑ
ԿԱԼԿԱԹԱ |
1868 |
ԳՐԻՉ՝ Յովհաննէս քհյ. Խաչկեան:
ԹԵՐԹ՝ 67. չգրուած՝ 6բ-7բ, 28բ, 66բ, 67բ-8բ (գրչի էջակալում 1-116, որ է՝ 8ա-65բ): ՊՐԱԿ՝ 6+14+8+3x12+3: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (20,5x17): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 45ա): ՏՈՂ՝ 32-3, 34, 36: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, միջուկը ստուարաթուղթ, մէջքը եւ անկիւները՝ շագանակագոյն կաշի, աստառը սպիտակ, չգրուած թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, սպիտակ, չգրուած թուղթ, մաս կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝
թռչնագիր: Գոյներ՝ սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. մէջքի
կաշին մասամբ թափուած, թ. 2՝ հիմքից մասամբ պոկուած, 25րդ թերթը երկշերտ, առաջինը
սոսնձուած երկրորդ՝ սխալ գրուած էջի վրայ, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր, որի հետեւանքով
գրադաշտը գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-66ա Կանոնգիրք հակիրճ եւ համառօտ, ի կանոնաց հոգեկիր
հարց սրբագնդից, ի պէտս եկեղեցւոյ եւ ազգի ընծայեալ ի լոյս, ի հայրապետութեան տեառն
տեառն Գէորգայ Չոր[ր]որդի եռամեծար կաթուղիկոսի Ամենայն Հայոց եւ ի պատրիարգութեան
Երուսաղէմայ տեառն Եսայեայ, եւս ի պատրիարգութեան Կոստանդնուպօլսոյ տեառն Պողոսի արքեպիսկոպոսի, եւ եւս յառաջնորդութեան
Ջուղայ Սրբոյ Ամենափրկչի վանաց տեառն Մովսիսի Բ. արքեպիսկոպոսի, ի Կալկաթա, յամի
Տեառն 1868, տպագրեալ ի... հրամանաւ մեծաւորաց:
ա. 1բ [Բան յաղագս կանոնաց] – Կանոնք են առաջնորդք
ուղիղ վարչութեան ազգի մարդկան:
բ. 1բ [Քաղուածք ի Սուրբ գրոց] – Որոց
ոչ գոյ առաջնորդութիւն, թօթափին իբրեւ զտերեւ: Առակաց ԻԴ., 16:
գ. 2բ [Բան յաղագս կանոնաց] – Երկիւղ եւ սաստն
կեանք օրինաց, / թէ յԱստուծոյ, թէ յիշխանաց, / ուր յերկոցունցն խայթ վերացեալ, / անդ
է դժոխք՝ վիհն տանջանաց:
դ. 2բ [Քաղուածք ի Սուրբ գրոց] – Այսուհետեւ,
եղբարք, հաստատուն կացէ՛ք... Բ. Թեսաղոնիկեցիս, Բ., 14: Ունկնդիր լերո՛ւք առաջնորդաց
ձերոց... Առ Եբրայեցիս, ԺԳ., 17:
ե. 3աբ Առ աստուածարեալ քահանայապետի տեառն տեառն Գէորգայ կաթուղիկոսի... ամենախոնարհ
պաղատանս – Երկու են նախապետական օրէնք... Անձնընծայ
եւ անձնադիր, ամենահլու որդի եւ ապարդիւն ծառայ Յովհաննէս Խաչկեան իբրեւ խաչակիր աւագ քահանայ հայոց, ի Կալկաթա, 1868, հոկտեմբերի
25:
զ. 4ա-6ա Նախադրութիւն – Եւ ըստ որում
աշխարհ վասն Հայկեանս սերնդոյ մանուկ էր... որոց եւ կենացն օրհնաբան հարկադիր տէր Յովհաննէս Խաչկեան խաչակիր
աւագ քահանայ հայոց:
է. 8աբ Կանխաբանութիւն առաքելական կանոնաց
մատենիս սրբոյ – Վարդապետութիւն առաքելոցն զկնի վերանալոյն Քրիստոսի առ Հայր
իւր յերկինն... որք միաբանին աւետեաց Աւետարանին քարոզութեան եւ ճշմարիտ ուսման
ուխտի հաւատարիմ վարդապետութեան իւրեանց:
ը. 9ա-13բ Կանոնք եւ սահմանք, զոր եդին աշակերտք
Քրիստոսի ի վերնատան՝ յետ համբառնալոյն Քրիստոսի յերկինս, յաղագս շինութեան եկեղեցւոյն
հաւատացելոց – Կարգեցին առաքեալքն, զի յորժամ յաղօթս կայցեն... փառաւորելով
զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին, որում եւ մեք երկրպագանեմք հոգւով եւ ճշմարտութեամբ:
թ. 14ա-6ա Սահմանք կանոնաց սուրբ առաքելոյն Թադէոսի,
ի քաղաքն Ուռհայ, որ ի լուսաւորելն զնոսա – Յայսմ լուսաւորեցաւ քաղաքն մկրտութեամբ...
Հարց առաջին, թէ որպէս պարտ է լինիլ եպիսկոպոսին տեսուչ ժողովրդեան – Այս է առաքեալն՝
եպիսկոպոսն եղիցի անարատ... Զայս օրինադրութիւնն Զաքարիայ աշակերտս առաքելոյն Թադէոսի
գրեցի որպէս լուայ ի նմանէ, վասն ամենայն հաւատացելոց ի Քրիստոս, նորին հրամանաւ:
ժ. 16բ-20բ Կղեմայ առաքեալ հեթանոսաց. Կանոնք
Երկրորդ առաքելականք – Եպիսկոպոս ձեռնադրեսցի յեպիսկոպոսաց երկուց կամ երից...
Եւ պատերազմեալք ընդ միմեանս՝ անվախ մնան, կրիցին զպատուհաս վասն ոչ լսելոյ ըստ արժանոյն
վտանգեալք այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս. ամէն:
ժա. 21աբ Կանոնք Սահակայ Պարթեւի հայրապետի,
որ ի ժողովն Վաղարշապատ, մասամբ առեալ ի կանոնաց Լուսաւորչի, յամի Տեառն 426: Տե՛ս
«Պատմութիւն ազգիս», հ. Ա, յերես 511 – Ա. Իմաստունք եւեթ ձեռնադրեսցին
քորեպիսկոպոս... ԼԳ. Կրօնաւորք եւ վանականք մի խառնեսցին յիրս աշխարհականաց, այլ
յամենայնի հրաժարական կեանս ունիցին:
ժբ. 22աբ Կանոնք Յովսեփայ կաթուղիկոսի, յամի
Տեառն 447 (998) արարեալ ժողովով եպիսկոպոսաց, վարդապետաց, վանականաց եւ իշխանաց Տան
Հայոց, որոյ պատճառն համառօտիւ կարդա՛ ի «Պատմութիւն ազգիս», հատ. Բ., յէջս 16 – Ա.
Եթէ եպիսկոպոս ոք գտցի ի զազիր գործս... ԻԱ. Քահանայ, որ գիտիցէ, թէ ով ի ժողորդենէ
իւրմէ կայ ի չարիս մծղնէութեան... նզովեալ լիցի:
ժգ. 23աբ Կանոնք Ներսիսի կաթողիկոսի Աշտարակցւոյ, ի Դուին
քաղաքի, եդեալ ժողովով եպիսկոպոսաց եւ այլոց, յամի Տեառն 527: Տե՛ս «Պատմութիւն
ազգիս», հատ. Բ., յէջս 237 – Ա. Զտուրս քահանայից տարցին յեկեղեցին... ԼԸ. Յամենայն ամիսս
մի շաբաթ պահք պահեսցի:
ժդ. 24ա Կանոնք ժողովոյ Ներսիսի Շինողին կաթողիկոսի, ի
Դուին քաղաքի, յամի Տեառն 645: Տե՛ս «Պատմութիւն ազգիս», հատ. Բ., յէջս 346 – Ա.
Եպիսկոպոսն զայլոց եպիսկոպոսի վիճակ մի՛ յափշ[տ]ակեսցէ... ԺԲ. Իշխանք եւ հեծեալք
ի հասանել ի գիւղ մի ագանիցին ի վանս՝ ուտել եւ ըմպել:
ժե. 24բ-5ա Կանոնք ժողովոյ Յովհաննու Իմաստասիրի, որ ի Դուին
քաղաքի, յամի Տեառն 719: Տե՛ս «Պատմութիւն ազգիս», հատ. Բ., յէջս 393 – Ա.
Եկեղեցականք յարբեցութեանս գտեալ... ԼԲ. ՄԻ բնականալ ի տեղիս չար աղանդիցն Պօղիկեանց...
հատցի իբրեւ ժանտախտ յանդամոց եկեղեցւոյն Քրիստոսի:
ժզ. 25բ-6ա Կանոնք ժողովոյ Սիոնի կաթուղիկոսի, ի Պարտաւ քաղաքի,
յամի Տեառն 768: Տե՛ս «Պատմութիւն ազգիս», հատ. Բ., յէջս 411 – Ա.
Եպիսկոպոս, քորեպիսկոպոս եւ երէց... ԻԴ. Սուրբ գիրք համարեսցին ի հին օրինաց սոքա.
Ծննդոց, Ելից... եւ Իմաստութեամբ Սիրաքայ:
ժէ. 26ա Կանոնք ժողովոյ Յովհաննու եւ Դաւթի կաթուղիկոսաց,
ի Սիս քաղաք, յամի Տեառն 1204, ըստ խնդրոյ Զաքարիայ սպասալարի, վասն շարժական սեղանոյ,
որ մինչ ցայն վայր չէր օրէն: Տե՛ս «Պատմութիւն ազգիս», հատ. Գ., յէջս 180 – Ա.
Մատուցանել զպատարագ... Ը. Մի՛ ստանալ կրօնաւորաց առանձին ինչ ստացուած՝ սկսեալ
միաբան ի վանս եւ չուտել զմիս:
ժը. 26բ Կանոնք ժողովոյ Կոստանդին կաթուղիկոսի, ի Սիս
քաղաքի, յամի Տեառն 1243: Տե՛ս «Պատմութիւն ազգիս», հատ. Գ., յէջս 227 – Ա.
Ձեռնադրութիւնք առանց դրամոյ լիցին... ԻԴ. խորհուրդ վերջին օծման հիւանդաց անխափան
կատարեսցի իւղով... յաջորդն Եղիայ կաթուղիկոսի:
ժթ. 27ա Կանոնք ժողովոյ Փիլիպպոս կաթուղիկոսի Էջմիածնի,
Ներսիսի կաթուղիկոսի Սսոյ, Աստուածատրոյ պատրիարգի Երուսաղեմայ եւ այլ եպիսկոպոսաց
եւ վարդապետաց շրջակայ գաւառաց, որ ի Սաղիմ, յամի Տեառն 1651: Տե՛ս «Պատմութիւն ազգիս»,
հատ. Գ., յէջս 628 – Ա. Երկու աթոռք Էջմիածնի եւ Սսոյ սէր ունիցին առ միմեանս...
ԺԳ. Երիցունք, որոց վախճանեալ ամուսին... գնասցեն ի վանս միանձնացելոյ:
ի. 27բ-8ա Խառն կանոնք սրբոց վասն տօնի Յայտնութեան
եւ Մկրտութեան Քրիստոսի ի միում աւուր – Կարգեցին առաքեալք զօր ծննդեան
Տեառն... որ ասէ՝ Եւ Յիսուսի Քրիստոսի ծնունդն էր այսպէս:... ջատագով լինին զօտարաց
առփոփոխ պաշտամունսն նոցին առ այնս:
իա. 29աբ Ցանկ հեղինակաց կանոնադիր սրբոց յեկեղեցիս,
ընդ թուոց սահմանի բանիցն, յաւէտ եւ պարունակելոց ի սմին, ժամանակօք հանդերձ յամի Տեառն
– Առաքելոց առաջին եւ երկրորդ կանօնք... Մխիթարայ Գօշի Դատաստանագրոց կանօնք՝
ՄԾԱ.:
– 29բ
(ստ. լս.) Եթէ ուրեք թուական ժամանակացն ծանուցելոց տարբեր գտցին, լիցի մեզ ներելի,
քանզի զոր ի պատմչաց գտեալ՝ եդաք եւ մեք:
իբ. 30աբ Բացատրութիւն կրճատեալ անուանց հեղինակաց
գործոյս, որ ի լուսանցի յայբուբենական կարգս դասաւորեալ – Աբր. Աբրահամու
Մանիկոնէից եպիսկոպոսի...
Փիլ. Փիլիպպոսի առաքելոյն:
իգ. 31ա-65բ Կանոնք սրբազանից գլխաւորաց եկեղեցւոյ
այբուբենիւ ցանկապատեալ, դնելով ի լուսանցս եւ զանուանս հեղինակացն ըստ կարելւոյն – Ակամայ
հաւատ կամ մկրտութիւն չէ կատարեալ եւ ընդունելի... օր չարչարանաց Տեառն զկնի հասարակածին
կատարեսցի, որ յառաջ քան զայն արասցէ, եպիսկոպոս կամ քահանայ լուծցին:
իդ. 66ա Վերջաբանութիւն եւ կարեւոր գիտելիք
– Ա. Ըստ որում կանոնք թէ՛ մարմնանան եւ թէ՛ փոփոխին... ի փառս Քրիստոսի, ի պարծանս
մանկանց ուխտի, ի պատիւ եւ ի բարգաւաճութիւն անշքացեալ տանս ազգութեան նոյնն տէր Յովհաննէս:
Վախճան:
Բ. 67ա [Ոտանաւոր
ի Յովհ. Խաչկեանէ] Թէ ոյց ասի կարգավար
կանոնաց – Յաղթանակն կարգաց յարարածս համայն, / Իշխողին հզօր սաստ
եւ գաւազան... երկիր յԱստուծոյ մի՛ ումեք խոսել, / մինչ արդարութիւնն առնէ քեզ
վճար:
Յովհ. Խաչկեանն այս կանոնգիրքը կազմել է հրատարակելու նպատակով՝ ինչպէս ցոյց
է տալիս 1ա էջի տիտղոսաթերթը. «Կանոնգիրք Հայոց»ից քաղել է միայն մի քանի կանոն, օրինակ՝
է., ը., թ., ժ., մնացածներն այլ աղբիւրներից են, որոնց մասին հեղինակը երբեմն ունի
նշումներ. տողատակերում եւս բնագրային նշումներ ունի: «Պատմութիւն ազգիս» ասելով նկատի
ունի Մ. Չամչեանի «Պատմութիւն Հայոց»ը:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս
տիտղ.՝ 1ա:
2ա Յաւերժական յիշատակ
բարեացապարտին, սլացելոյ ի խորան վերին, տեառն տեառն Մատթէոսի կաթուղիկոսի ամենայն Հայոց ձօնէ ակնածութեամբ մեծաւ իբրեւ նուէր հոգեզուարճ
ազգի իւրում ընդհանուր տրուպն պաշտօնէից տան Աստուծոյ Յովհաննէս Խաչկեան խաչակիր աւագ քահանայ հայոց:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին փակցուած
թերթիկին՝ «460, Յովհաննէս քահանայի Խաչկեան Կանոնագիրք», պհպ. Աա-ին փակցուած թերթին՝
«Ի ձեռագրոց տէր Գէրգայ Դ.-ի, հանեալ ի գզրոցէն «Ծաղկած Այվանի», Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», պհպ. Աա՝ «460/2636», 67ա՝ «120/60»:
2637
ՆԱՄԱԿԱՆԻ
ԱՄՍՏԵՐԴԱՄ |
1826-1829 |
ԹԵՐԹ՝ 80+1 (կրկն.՝ թ. 1). չգրուած՝ 2բ, 18բ-9բ, 28բ, 77բ: ՊՐԱԿ՝ 1+7x12 (1՝ 14, 2՝ 6, 6՝ 8)+5: ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով, լուսադրոշմով՝ «Van del Ley, C & I Honig»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (21,5x17,5): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 24ա): ՏՈՂ՝ խառն՝ 30-44, 47: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը սպիտակ չգրուած թուղթ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը մաշուած, մասամբ վնասուած, մէջքն ընկած, փեղկերը հիմքից անջատ, թ. 76-7՝ հիմքից ամբողջութեամբ, թ. 78-9՝ հիմքից մասամբ պոկուած, թ. 80՝ մնացել է մէկ երրորդը՝ 19,5x10,4, թերթերի եզրերը վնասուած, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր՝ գրադաշտը գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-75բ [Պատճէնք նամակաց. յԱմստերդամայ՝ գրեալք յամս
1826-1828]
1. 1ա-2ա Առ Մարգար աղայ Ապրօեան:
2. 3ա-5ա ՅԻզմիր. Առ Փիլիպպոս արքեպս., առաջնորդ Զմիւռնոյ, Ամստերդամ,
2 յունիսի, 1826:
Անանուն նամակագիրը պատմում
է Ալեքսան եւ Միքայել Մասեհեանների թշուառ գործառնութեան, նրանց չուելու, եւ իրենց
եկեղեցու արտաքին ու ներքին դռան բանալիներն իրեն յանձնելու մասին: Վերջում խոստանում
է սրբազանին ուղարկել «եկեղեցոյ ընչից ցուցակէն մին օրինակ»՝ երբ այն պատրաստ լինի:
3. 5բ-6ա Պօլիս. Առ Կարապետ Մեյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
6 յունիսի, 1826:
Կրկին ցաւով պատմում է Մասեհեանների
թշուառ վիճակի, ապահով տեղ հեռանալու, նրանց պարտքերի, տան կահ-կարասին դատարանի
միջոցով պարտատէրերին չբաւականացնելու եւ այլնի մասին:
4. 6բ-7ա Առ Փիլիպպոս արքեպս., առաջնորդ Զմիւռնիոյ, Ամստերդամ,
10/22 յունիսի, 1826:
Յիշեցնում է Մասեհեանների
մասին պատմող իր գրած նամակի եւ իրենց սուրբ եկեղեցու հանգամանքների մասին, որը միայն
երէկ են կարողացել բացել՝ ըստ դատաւորի կարգադրութեան եւ նոտարի ներկայութեամբ,
եւ եկեղեցում գտնուած ամէն ինչ մէկ-մէկ ցոյց են տուել, նոտարն էլ հաստատել է, սրբազանին
յայտնում է իրենց եկեղեցու ողբալի կացութեան մասին, ասում է, որ իրենց հանգուցեալ
Գրիգոր վարդապետը կազմել էր եկեղեցու արծաթեղէնի եւ զարդերի ցուցակը, դա ինքը կարող
է համեմատել նոտարի կազմած օրինակի հետ:
5. 7բ Իզմիր. Առ պարոն Գրիգոր, Ամստերդամ,
2 յունիսի, 1826:
Ողջունում է պարոն Գրիգորին
եւ նրա կենակից Հռիփսիմայ խաթունին:
6. 7բ-8ա Իզմիր. Առ Յակոբ Մանուելեան:
Ողջունում է եւ պատմում,
որ նրանից վերջին գիրն ստացել էր երեք տարի առաջ, իր եւ իր կողակցի բարեւներն է ուղարկում
Մանուելեանի քրոջը, մօրը եւ բոլոր ազգականներին:
7. 8ա-9ա Պօլիս. Առ Կարապետ Մեյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
10/22 յունիսի, 1826:
Նորից Մասեհեանների վերաբերեալ,
աղաչում է անպաշտպան մնացած սուրբ եկեղեցու մասին իրենց գիրը հասցնել Զմիւռնոյ սրբազան
առաջնորդին:
8. 9ա Պօլիս. Առ Կարապետ Մեյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
6 յուլիսի, 1826:
9. 9բ-12ա ՅԻզմիր. Առ Փիլիպպոս արքեպս., առաջնորդ Զմիւռնոյ, Ամստերդամ,
19 օգոստոսի, 1826:
Արքեպիսկոպոսին յայտնում
է, որ գտել են եկեղեցու ութ աշտանակներն ունեցող մարդուն, սակայն մէկը պակաս է, քանի
որ պէտք է ինն աշտանակ լինէր, կրկին արծարծում է Մասեհեանների, նրանց պարտքի, եկեղեցու
արծաթեղէնի եւ զգեստուց հարցը, սրբազանին խնդրում է պաշտօնական մէկին ուղարկել եկեղեցին
կառավարելու եւ պաշտպանելու համար, բայց ո՛չ Մասեհեանի նման մէկին, դրա համար այնքան
էլ մեծ գումար չի պահանջուում:
10. 12ա-3բ Պօլիս. Առ Կարապետ Մեյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
19 օգոստոսի, 1826 (վերինի մտօք):
11. 14ա-5ա Փարէզ. Առ Յակոբ Շահան Ջրպետեան, Ամստերդամ,
24 օգոստոսի, 1826:
Այդ ամբողջ պատմութիւն-իրողութիւնը
պատմում է Շահան Ջրպետեանին, ողջոյններ ուղարկում նրան եւ կենակցին եւ սպասում մխիթարական
պատասխան նամակի:
12. 15բ-8ա Պետէրսբուրգ. Առ Լօրու Մելիքով, Ամստերդամ,
3 սեպտեմբերի, 1826:
Կրկին պատմում է եկեղեցու
կառավարիչ Մասեհեան եղբայրների պատմութիւնը, իր ազնուութեան մասին, գումար է խնդրում:
13. 20ա-1ա Պօլիս. Առ Կարապետ Մեյրամղուլեան, Ամստերդամ,
7 սեպտեմբերի, 1826:
14. 21ա-2բ Իզմիր. Առ Մարգար Ապրօեան, Ամստերդամ,
7 սեպտեմբերի, 1826:
Տրտմութեամբ յայտնում է Փիլիպպոս
արքեպիսկոպոսի մահվան մասին, եւ որ իրենց հովուապետն է Պօլսոյ գերազանց սրբազան Յարութիւն
վարդապետը, սուրբ հայրապետին յայտնում է, որ իրենց եկեղեցին սնտուկով «Պատկերասէր» գրքից 521 օրինակներ ունի, որոնք Ղուկաս
Վանանդեցին յօրինեալ եւ տպեալ է 1716ին, խնդրում է, թոյլ տալ դրանք տանել Պօլիս եւ
վաճառել:
15. 22բ-3ա Պօլիս. Առ Կարապետ Մեյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
21 սեպտեմբերի, 1826:
16. 23ա-4ա Իզմիր. Առ Յակոբ Մանուելեան, Ամստերդամ,
21 սեպտեմբերի, 1826:
Ուրախանում է Յակոբ Մանուելեանի
առեւտրական յաջողութիւննեով, բարեւում է բոլորին:
17. 24ա-5ա Իզմիր. Առ Մարգար Ապրօեան, Ամստերդամ,
21 սեպտեմբերի, 1826:
Ի միջի այլոց նշուում է քաղաքին
վրա հասած ժանտամահ հիւանդութեան մասին, որն այդ կողմերում սակաւ էին տեսել, եւ որը
բաւական հարուած է հասցրել քաղաքին, մի շաբաթուայ ընթացքում ծնուել է 128 եւ մահացել
204 մարդ, անցեալ շաբաթ՝ 130 ծնեալ եւ 227 մեռեալ, բացի այդ՝ մահացած 12 երեխայք:
18. 25բ-6ա Իզմիր. Առ Յարութիւն րաբունի, Ամստերդամ,
21 սեպտեմբերի, 1826:
Սրբազանին վստահեցնում է,
որ ամէն ջանք գործադրել է մեր որբացեալ սուրբ եկեղեցու պաշտպանութեան համար, սակայն
չի տրտնջում, քանի որ դա իր պարտականութիւնն է:
19. 26աբ Պօլիս. Առ Կարապետ Մեյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
23 սեպտեմբերի, 1826:
20. 27աբ Իզմիր. Առ Մարգար Ապրօեան, Ամստերդամ,
5 հոկտեմբերի, 1826:
Յայտնում է, որ Միքայէլ Մասեհեանը
մինչեւ ցարդ անկողնում է, եւ անկարելի է հետը խօսել սուրբ եկեղեցոյ գործի մասին, խօսում
է երկրին պատած տենդի մասին, որին գաւառներում զոհ են դառնում հարիւրաւոր մարդիկ:
21. 27բ Իզմիր. Առ Յակոբ Մանուելեան, Ամստերդամ,
5 հոկտեմբերի, 1826:
Աղաչում է առաջին նաւով իրեն
մի օրացոյց վասն առաջիկայ տարուայ առաքել:
22. 28ա-9ա Պօլիս. Առ Կարապետ Մեյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
5 հոկտեմբերի, 1826:
Պատմում է, որ այդ անգամ
նաւով եկած ապրանքների մեծ մասը վնասուել են, կրկին ասում է, որ Միքայէլ Մասեհեանը
հիւանդ է, նրան այցելում է յանուն վասն մարդասիրութեան, եւ քանի որ հիւանդ է, գործերի
մասին նրան չի պատմում:
23. 29աբ Իզմիր. Առ Մարգար Ապրօեան, Ամստերդամ,
18 նոյեմբեր, 1826:
Աշտանակներն ազատել կարողանալու
համար օգնութիւն է ակնկալում:
24. 30աբ Պօլիս. Առ Կարապետ Մեյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
18 նոյեմբերի, 1826:
25. 30բ-1բ Պօլիս. Առ Կարապետ Մեյրամղուլեան, Ամստերդամ,
7 դեկտեմբերի, 1826:
26. 32աբ Փարէզ. Առ Յակոբ Ապրօեան, Ամստերդամ,
19 դեկտեմբերի, 1826:
27. 32բ Իզմիր. Առ քեռ իմոյ Հրիփսիմէ, Ամստերդամ,
21 դեկտեմբերի, 1826:
28. 33ա-4ա Իզմիր. Առ Մարգար Ապրօեան, Ամստերդամ,
6 յունվարի, 1827:
Շնորհաւորում է նոր տարին,
խնդրում է հոգաբարձութիւն անել գործի համար, քանի որ բարեկամութիւն ունի Մեյրեմղուլեանին
հետ, շնորհաւորում Մարգար աղայի անդրանիկ որդու ամուսնութիւնը եւ այլն:
29. 34ա-5ա Իզմիր. Առ Յակոբ Մանուելեան, Ամստերդամ,
8 յունվարի, 1827:
30. 35ա-6ա Պօլիս. Առ Կարապետ Մեյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
30 յունվարի, 1827:
Յայտնում է, որ վերջապէս
աւարտուեց Մասեհեանների գործը:
31. 36ա-7ա Իզմիր. Առ Յակոբ Մանուելեան, Ամստերդամ,
2 փետրվարի, 1827:
32. 37աբ Պօլիս. Առ Կարապետ Մեյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
3 փետրվարի, 1827:
Մասեհեանների գործի համար
«մին ուրիշ նորագոյդ չգայ», նաեւ՝ նրանց ուր լինելը եւս յայտնի չէ: Յաջորդող նամակներում խօսում
է հիմնականում առեւտրային գործերի, նաւերի, նրանցում եղած բեռների եւ նրանց տեսակների
ու արժէքների, հաշիւների ու վաճառական զանազան հարցերի մասին:
33. 37բ-8ա Իզմիր. Առ ազնիւ, ցանկալի գեր իմ հարազատ, Ամստերդամ,
5 մայիսի, 1827:
34. 38ա-9ա Պօլիս. Առ Կարապետ Մեյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
5 մայիսի, 1827:
35. 39ա-40բ Պօլիս. Առ Թովմաս դի Կարապետ Մեյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
19 մայիսի, 1827:
36. 40բ-2ա Պօլիս. Առ Կարապետ Մեյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
19 մայիսի, 1827:
37. 42բ-3բ Իզմիր. Առ Յակոբ Մանուէլեան, Ամստերդամ,
19 մայիսի, 1827:
38. 43բ-4ա Իզմիր. Առ Յակոբ Մանուելեան, Ամստերդամ,
7 յունիսի, 1827:
39. 44աբ Պօլիս. Առ Կարապետ արքեպս., Ամստերդամ,
21 յուլիսի, 1827:
40. 45ա Պօլիս. Առ Յարութիւն Պեզճեան, Ամստերդամ,
21 յուլիսի, 1827:
41. 45բ-6բ Իզմիր. Առ Յակոբ Մանուելեան, Ամստերդամ,
21 յուլիսի, 1827:
42. 47ա-9բ Իզմիր. Առ Յակոբ Մանուելեան, Ամստերդամ,
4 օգոստոսի, 1827:
43. 49բ-50ա Պօլիս. Առ Թովմաս դի Կարապետ Մեյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
11/23 օգոստոսի, 1827:
44. 50բ-1ա Իզմիր. Առ Յակոբ Մանուելեան, Ամստերդամ,
11/23 օգոստոսի, 1827:
45. 51բ-3ա Պօլիս. Առ Կարապետ Մեյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
11/23 օգոստոսի, 1827:
Մեծ շնորհակալութիւն է յայտնում
բարերարութեան համար՝ «վասն Սուրբ Հոգի եկեղեցոյ գործոյ առ Իզմիր ծանուցելոյ», ասում
է՝ Պեզճեան Յարութիւն ամիրայի ձեռքով սրբազան պատրիարքի՝ մեր սուրբ եկեղեցուն ընծայած
բառարանն ստացայ, արդեն 6 ամիս է՝ լուր չունի Մասեհեաններից:
46. 53ա-4բ Յատուկ առ յիշեալ աղայն (Կարապետ Մեյրեմղուլեան):
47. 54բ-5բ Իզմիր. Առ Յակոբ Մանուելեան, Ամստերդամ,
6 հոկտեմբերի, 1827:
48. 55բ-7ա Իզմիր. Առ Յակոբ Մանուելեան, Ամստերդամ,
8/20 հոկտեմբերի, 1827:
49. 57աբ Իզմիր. Առ Յակոբ Մանուելեան, Ամստերդամ,
3 նոյեմբերի, 1827:
50. 57բ-8ա Առ նոյնն, Ամստերդամ,
6 նոյեմբերի, 1827:
51. 58բ-9ա Պօլիս. Առ Կարապետ Մեյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
6 նոյեմբերի, 1827:
52. 59ա-61ա Իզմիր. Առ Յակոբ Մանուելեան, Ամստերդամ,
22 նոյեմբերի, 1827:
Մեծաւ տրտմութեամբ տեսնում
է, որ իր նամակները լաւ մտադրութեամբ չի ընթերցել, այլապէս իրեն հարցեր չէր տայ, նորից
գրում է, թէ նախկին նամակը մինչեւ որտեղ էր գրել, նորից նաւերի եւ ապրանքների մասին:
53. 61բ Պօլիս. Առ Կարապետ Մէյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
22 նոյեմբերի, 1827:
54. 62ա Իզմիր. Առ Յակոբ Մանուելեան, Ամստերդամ,
3 յունվարի, 1828:
55. 62բ-3ա Իզմիր. Առ Յակոբ Մանուելեան, Ամստերդամ,
20 մարտի, 1828:
56. 63բ-4ա Պօլիս. Առ Կարապետ Մեյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
20 մարտի, 1828:
57. 64ա-5ա Իզմիր. Առ Յակոբ Մանուելեան, Ամստերդամ,
22 մայիսի, 1828:
58. 65աբ Պօլիս. Առ Կարապետ Մեյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
22 մայիսի, 1828:
59. 66աբ Իզմիր. Առ Յակոբ Մանուելեան, Ամստերդամ,
3 յունիսի, 1828:
60. 66բ-7ա Պօլիս. Առ Կարապետ Մեյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
3 յունիսի, 1828:
61. 67ա-8բ Իզմիր. Առ Յակոբ Մանուելեան, Ամստերդամ,
5 յուլիսի, 1828:
62. 68բ-9ա Պօլիս. Առ Կարապետ Մեյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
7 օգոստոսի, 1828:
63. 69բ-70բ Իզմիր. Առ Յակոբ Մանուելեան, Ամստերդամ,
7 օգոստոսի, 1828:
64. 71ա Իզմիր. Առ Յոհան Սարաֆ Մարտիրոսեան, Ամստերդամ,
4 սեպտեմբերի, 1828:
65. 71բ-2ա Պօլիս. Առ Կարապետ Մեյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
4 սեպտեմբերի, 1828:
66. 72ա-3ա Իզմիր. Առ Յակոբ Մանուելեան, Ամստերդամ,
4 սեպտեմբերի, 1828:
67. 73բ-5ա Իզմիր. Առ Յակոբ Մանուելեան, Ամստերդամ,
23 հոկտեմբերի, 1828:
68. 75ա Առ նոյն, Ամստերդամ,
4 դեկտեմբերի, 1828:
69. 75աբ Պօլիս. Առ Կարապետ Մեյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
4 դեկտեմբերի, 1828:
70. 75բ Պօլիս. Առ Թովմաս Մեյրեմղուլեան, Ամստերդամ,
4 դեկտեմբերի, 1828:
Խօսում է հիմնականում առեւտրի,
նաւերի, բեռների, առեւտրի եւ բեռների վիճակի, տարբեր դժուարութիւնների, իր կրած նեղութիւնների,
նեղութեան պահերին ուրիշներին արած օգնութիւնների մասին, ջերմ խօսքերով միշտ ողջունում
է հասցէատիրոջն ու նրա ընտանիքի անդամներին:
Նամակները գրուած են
1826 թ. (Հմր 1-27), 1827 թ. (Հմր 28-53), 1828 թ. (Հմր
54-70), ուղարկուել են՝ Իզմիր, Պոլիս, Փարիզ եւ Պետերբուրգ. բոլորն անստորագիր են,
ուստի եւ նրանց հեղինակն անյայտ է մնում:
Բ. 76ա-80բ [Նամակք]
1. 76ա [Զմիւռնիոյ տեսուչ Յարութիւն ծայրագոյն վարդապետ՝
առ փոխանորդն իւր Ստեփան Գաբրիէլեան], 1828, յուլիս 5, ի Զմիւռնիա:
Փոխանորդին խնդրում է զմիւռնացի,
իշխանազուն երիտասարդ Կարապետի համար, որ մէկուկէս տարի է արդէն Ամստերդամում է,
ցանկանում է փոխանորդի միջոցով ակնարկել նրան, որ ըստ իր հօր կամքի պէտք է վաճառականութեամբ
զբաղուի:
2. 76բ [Աղազարի Կարապետեան, Յօհանի Սարաֆեան, Յակոբայ
Վեմեան, Մելքոնի Սուլթանեան՝ նամակ առ Ստեփան Գաբրիելեան]
Զմիւռնացի նամակագիր «իշխանք
հայոց» խնդրում են իրենց ընկեր Ազարիայի որդի Կարապետին Հոլանդիայի որեւէ հեղինակաւոր
վաճառատան «պատկանաւոր ոմն վաճառականի» մօտ տալ մինչեւ ութ ամսուայ կրթութեան:
3. 77ա [Աղազարի Կարապետեան՝ նամակ առ Ստեփաննոս Գաբրիէլեան], ի Զմիւռնիայ,
21 նոյեմբերի, 1829:
Աղազարը գրում է, որ իր որդի
Կարապետին արդէն յանձնարարական գրով առաքել է ծառայութեան, խնդրում է որդուն զգաստութեան
յորդորել:
4. 78ա [Զմիւոնոյ առաջնորդ Յարութիւնի ծայրագոյն վարդապետի՝
նամակ առ Ստեփան Գաբրիելեան],1826, յուլիս 20, յառաջնորդարանս Զմիւռնոյ:
5. 78բ-9ա Mons Etienne di Gabriel a Amsterdam
6. 80աբ Առ Յոհաննէս Ամիրեան, Ամստերդամ:
Վերջինս գրուած է մի առանձին թղթի վրայ, որի 1/3 մասն է մնացել (19,5x10,4):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս բոլոր նամակների
սկզբները եւ վերջերը:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 78ա. բոլորակ,
սեւով, ներսում՝ «Յարութիւն վարդապետ. 1817՞»: 79ա բոլորակ, սեւով, ներսում
ետեւի թաթերին կանգնած 2 թագակիր առիւծն, որոնց թաթերի վրայ թագապսակ զինանշան, որի
մէջ սուրը ձեռքին առիւծ՝ «DMAINTIENDRAI» մակագրութեամբ,
եզրերին՝ ՛՛CONSUAAT
GENERAAL DER NADERLANDEN TE SMIRNA՛՛: 79բ. բոլորակ, սեւով, ներսում
թագակիր երկգուլխ թեւատարած արծիւ՝ ՛՛SISILLUM
SANITATIS՛՛:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 79բ
«Առ մեծայարգ Ստեփան Գաբրիելեան բարեպաշտօն ազնիւ աղայ սիրելին մեր հասցէ աստուածային
օրհնութեամբ ի սէր: Ամստերդամ», «Հմր 30»:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին
փակցուած թերթիկին՝ «Հմր 78. Նամականի, շաղագիր, քառածալ, յորում պարունակին
նամակք պիտանիք՝ գրեալ յԱմստերդամայ առ զանազան ազգայինս Զմիւռնիոյ, Կ. Պօլսոյ, Փարիզ
քաղաքի եւ Պետերբուրգի եւ այլն, վասն կարեւոր ինչ-ինչ իրաց՝ սկսեալ ի 1826 ամէ ց1828»,
1ա՝ «582/ 2637», «1826-1829, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2638
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 402-1 (տե՛ս Պահպանակ). չգրուած՝ 5ա-11բ, 13ա-23բ, 49բ-58բ, 60բ-75բ, 77ա-107բ, 110բ-30բ, 132ա-54բ, 160ա-302բ, 304ա-15բ, 317ա-24բ, 325բ-38բ: 339բ-51բ, 356ա-95բ, 398բ-401ա: ՊՐԱԿ՝ 1-40x10 (1՝ 9, 35, 40՝ 8)+7: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, տպարանային ստուերագծումով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (21,5x10,4): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 108ա): ՏՈՂ՝ 27-8, 34: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, մէջքը եւ անկիւնները՝ կանաչ գործուածք, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (թ. 1)+1 (Ա)՝ ծաղկաթուղթ, մաս կազմաստառի:
Ձեռագրի 2ա-395բ թերթերն էջակալուած են կաղապարային թուերով՝ 1-786, չի էջակալուած 12բ-13ա բացուածքը:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թանաքի թթուայնութիւնը բարձր, թերթերին զանազան բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1բ-398բ Գաբրիէլ արքեպիսկոպոսի Այվազեան Ոսկեփորիկ,
Յիշատակարան պիտան հմտութեանց
– 1բ Ցուցակ.
Ա. Աստուածաբանականք... ԺԳ. Զանազան գիտելիք
ա. 2ա-4բ Աստուածաբանականք – Chateaubriand:
Pasteur general du troupeau...
բ. 12աբ Իմաստասիրականք – Madame de
Jouza: Detruire les idees da l'immortalite de l'ome...
գ. 24ա-49ա Իմաստալից բանք, Առակք – Lamartine,
Voyage en Orient: Comprendre le Passe...
դ. 59ա-60ա Պատմութիւն, Ժամանակագրութիւն, Հնախօսութիւն եւ
այլն – Tommases: Nel passato a granparte...
ե. 76աբ Աշխարհագրութիւն, Վիճակագրութիւն, Սովորութիւնք
եւ այլն – Shekespeare:
L'Angleterri est un nid de cygnes...
զ. 108ա-10ա Ազգային պատմութիւն, աշխարհագրութիւն, սովորութիւնք,
արարողութիւնք – St[rabo?]: Arcuque horrenda pugou Armenio...
է. 131աբ Մանր պատմութիւնք, դէպք զուարճալիք – Bahours
cum Lebrum: Lebrum de gloire se nourrit...
ը. 155ա-9բ Լեզուագիտութիւն – Boilau:
La confusione de signifiarti...
թ. 303աբ Մատենագրութիւն, Քննաբանութիւն –
Chat[eaubriand]: Un tres habile homme peut se tromper...
ժ. 316աբ Բնական գիտութիւնք – Ի
Simonetta, որ ի
Միլան, հնչեն բառք եւ ձայնք...
ժա. 325ա Չափաբանական գիտութիւնք – Գիտ է Ֆոնթընելայ...
ժբ. 339ա Գիւտք եւ արուեստք – Պլինիոս Նախնի
Գաղղեացւոց գրէ զգիւտ կլայեկին...
ժգ. 352ա-5բ Զանազան գիտելիք եւ հմտութիւնք – Un sor pale,
/ Un pot sale
ժդ. 396ա-8բ [Ասացուածք] – Օտար ցանկի տակ
մի նըստիր, Եղիճ լինի, քուկըդ լինի...
Գ. Այվազեանի «Ոսկեփորիկ» կոչուած այս հաւաքածուն աստուածաբանաութեան,
իմաստասիրութեան, պատմութեան, աշխարհագրութեան, բանահիւսութեան եւ այլնի մասին Լամարթինի,
Բայրոնի, Կուրդսկու, Դանթէի, դ՚Ալամբերի, Ֆոյերբախի, Ռասինի, Բուալոյի, Լառոշֆուքոյի,
Շեքսպիրի, Նապոլէոնի, Հոմերոսի եւ այլոց ասոյթներն են՝ ֆրանսերէն, իտալերէն, լատիներէն,
հայերէն, ռուսերէն, արաբերէն, թուրքերէն եւ այլ լեզուներով: Վերջին՝ ԺԴ. նիւթը ներմուծուած
է առանձին թղթերի վրայ, որպէս յաւելուած: Ունի 34 էջանշան, որոնք թերթերի արտաքին
եզրերին ամրացուած եւ նոյն եզրերից 1-1,5 սմ երկայնքով դուրս ելնող՝ գորշ, հաստ թղթի
նեղ շերտեր են. մի մասը համարակալուած են «Ա-ԺԳ.»:
Յիշատակարան չունի, սակայն գրուել է 1875ից առաջ. ունի որոշակի թուականների տպուած գրքերից արուած քաղուածքներ, օրինակ՝ 2ա՝ 1848», 76ա՝ 1864, 76բ՝ 1871թ., 316բ՝ «15 յունուար, 1859»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Ա. կազմաստառի
վերին ձախ անկիւնում՝ «Rue St. Honore 178, Entre la Rue
Croix-des-Petits-Champs et le Palais Royal, Jles. MOESSARD. MD.
Papetier, Fournitures de Bureaux Registres a dos ealastiques Portefeuilles en Maroquin,
cahiers et Cartons de musique. Paris. Cravure&Cartes de Visite,
Lithographie Impressions».
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին
փակցուած թերթիկին՝ «606, 1. Ոսկեփորիկ Գաբ. արքեպիսկոպոսի Այվազեան»: Ա. փեղկին փակցուած
թերթիկին՝ «Ոսկեփորիկ հանգուցեալ Գաբրիէլ արքեպիսկոպոսի, յորում պարունակին ցանկք
հայ եւ օտարազգի մատենից, որք անկեալ են ի ձեռս իւր եւ ի յընթեռնուլն զնոսա, քաղեալ
է ի նոցանէ զինչ ինչ հատուածս բարոյականս, զորս եւ բաժանեալ է երեքտասան գլուխս, քառածալ,
գրեալ իսկական ձեռամբ իւրով ի հաստ եւ ի գծաւոր թղթի: Ունի գրեալ ի վերայ կապոյտ փոստի
թղթոյ զերկու թերթ առածս ի բարբառ աշխարհիկ», «606/2638, ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2639
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԱՄՐԴՕԼՈՒ ՎԱՆՔ, ԲԱՂԷՇ |
ՌՃԻԱ. – 1672 |
ԳՐԻՉ՝ Պօղոս Գաւըռցի (4բ-359ա), Գրիգոր երէց (364ա-548ա), Անանուն (549ա-62ա):
ԾԱՂԿՈՂ՝ Սահակ Վանեցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Վարդան Բաղիշեցի:
ԹԵՐԹ՝ 562+1-3 (կրկն.՝ թ. 502. տե՛ս Պատառիկ-պհպ. 1 եւ պհպ. ԱԲ). չգրուած՝ 314ա-315բ, 359բ-363բ, 487ա, 487աբ,
548բ, 562բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԽԶx12 + (Լ 11, Խ, ԽԱ 8, ԽԶ 15)+14: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
25x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (19x14): ԳԻՐ՝ բոլորգիր
(նմուշ՝ 145ա, 381ա, 549ա): ՏՈՂ՝ 31–33, 549ա–562ա՝ 38: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ կարմիր կաշի,
դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը զարդանախշ դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (թ. 2-3) + 2 (ԱԲ),
սպիտակ չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագ, վրան՝ աստղ, վրան՝ մահիկ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Սահակ
Վանեցի ծաղկող՝ 4բ, Տրդատայ խոզ լինելն՝ 34ա, Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ, խոզակերպ
Տրդատ եւ նախարարք՝ 40ա («Հա՛ն աստ զսուրբն Գրիգոր գաւազանաւ, եւ զՏրդատ խոզ, անկեալ
առաջի նորա: Եւ զամենայն նախարարսն խառնիճաղանճ մարդկային կերպիւ, բայց այլադէմ,
ի լսել զվարդապետութիւն նորա»), Մովսէս Խորենացի եւ Սահակ Բագրատունի՝ 142բ, Եպիսկոպոսունք
եւ իշխանք տանեն զՆերսէս առ սուրբ Եւսեբի՝ ի ձեռնադրութիւն՝ 248բ, Սուրբն Եւսեբի ձեռնադրէ
զՆերսէս հայրապետ՝ 249բ, Սուրբն Ներսէս զպատարագն մատուցանէ՝ 250ա: Լսնց-ային. Մահն
Աժդահակայ՝ 164ա, Վաղարշակ թագաւոր՝ 170ա, Պոմպէոս Հռոմայեցի զօրավար՝ 177ա, Արշամ
արքայ՝ 180 բ, Աբգար թագաւոր՝ 182բ, Թադէոս առաքեալ՝ 183ա, Արտաւազդ թագաւոր՝ 194բ,
Տրդատ Բագրատունի՝ 195ա, Տիգրան թագաւոր վախճանեալ՝ 196բ, Տրդատ թագաւոր՝ 203բ, Արիստակէս՝
208ա, Ներսէս Մեծ՝ 222ա, Սատակումն Մերուժան ամբարշտին՝ 225ա, Պապ դեղ մահու արբուցանէ
սրբոյն Ներսէսի՝ 226ա, Մեսրոպ երանելի՝ 229բ, Սահակ Մեծն՝ 231բ, Ի վերնոյն տուեալ շնորհն
Մեսրոպայ՝ 233ա, Արտաշիր թագաւոր եւ վարդապետ մի՝ 236բ, Սահակ Մեծն եւ Մեսրոպ երանելի՝
241բ, Մովսէս Խորենացի՝ 242բ: Խորան՝
146բ, 147ա, 159ա, 159բ: Կիսախորան՝
143ա, 364ա: Ճակատազարդ՝ 5ա, 135ա, 167բ,
169բ, 210բ, 212ա, 245ա, 270ա, 281բ, 488ա: Լուսանցազարդ՝
բուսական, թռչնային, խաչ: Զարդագիր՝ հանգուցագիր,
թռչնագիր, կենդանագիր, մարդագիր (նաեւ ուրուագծուած, բայց չգունազարդուած): Գոյներ՝ կարմիր, վարդագոյն, նարնջի, դեղին, կանաչ,
կապոյտ, երկնագոյն, մանուշակագոյն, մոխրագոյն, սեւ, սպիտակ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան
ըստ Ղուկասու, Զ. 34-45: Ժ. դ.: Թերթ 1 (սկ.): Ստացուած եզրահատուած մէկ թերթից: Մագաղաթ,
24,6x19,5, երկսիւն (20,6x15,4), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ 1բ), տող 20: Կարդալ՝
1ա-1բ. «Եւ եթէ տայք փոխ այնոցիկ... քանզի ի յաւելուածոյ սրտին խաւսի բերան նորա»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին թեթեւակի վնասուած, քերծուած, դռնակի կաշին կորացած, վերին հատուածը Բ. փեղկից
մասամբ պոկուած, դռնակի աստառն ամբողջովին քայքայուած, երեք կապիչներն ընկած, պատառիկ-պահպանակը
եզրահատուած, կեղտոտուած, խունացած, լուսանցակողերը՝ գունաթափ, 4բ էջի մանրանկարը
թեթեւակի եղծուած, դժգունած, թ. 478՝ հիմքից մասամբ պոկուած, լուսանցազարդերը տեղ-տեղ
վնասուած, հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին խոնաւութեան եւ աղտոտուածութեան զանազան
բծեր, մասնակի նորոգուած եւ վերականգնուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 5ա-135ա Ագաթանգեղ[այ
Պատմութիւն Հայոց]
Տե՛ս ձեռ. 1458, 2ա-183ա: [Յառաջաբան]/5աբ: ա/6ա-23ա: բ/23ա-40ա: գ/40ա-111ա: դ/111բ-35ա:
Տե՛ս տպ. Տփղիս, 1909. ձեռ. Բ.:
Բ. 135ա-42ա Թուղթ
սիրոյ եւ միաբանութեան մեծի կայսերն Կոստանդիանոսի եւ սուրբ պապոյն Սեղբեստրոսի,
եւ Տրդատայ Հայոց արքայի եւ սուրբ Լուսաւորչին Գրիգորի – Կամաւք եւ կարողութեամբ համագոյ Սուրբ Երրորդութեանն՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ
Սուրբ Հոգւոյն... Իսկ զայս գիր աւանդեցաք ի ձեռն ատենադպրին հայոց արքային՝ մեծիմաստի
Ագաթանգեղոսի,, ի փառս Աստուծոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս տպ. Վենետիկ, 1695:
Գ. 143ա-244բ Մովսիսի Խորենացւոյ Յաղագս մերոյս յիսկզբանն յայսմ բանիցս Սահակայ
Բագրատունոյ խնդրեալ [Հայոց պատմութիւն յերիս հատուածս՝ ասացեալ Մովսէսի Խորենացոյ,
ի խնդրոյ Բագրատունոյս]
Տե՛ս ձեռ. 1459, 4ա-167ա: Ցանկք առաջին/չիք: ա/143ա-67բ: բ/167բ-210բ: գ/210բ–44բ:
Տե՛ս տպ. Տփղիս, 1913. ձեռ.
n, հմմտ. տպ. Երեւան, 1991. ձեռ. n:
Դ. 245ա-70ա Յաղագս զարմից սրբոյն Գրիգորի եւ տեսիլ սրբոյն Ներսիսի եւ բովանդակ
ազգին Մամիկոնէից մինչեւ ցսուրբն Վարդան եւ մինչեւ ցելս արիական ազգին հռոմայեցւոց,
որ իբրեւ զարեգակն եւ լոյս եւ փրկութիւն ծագեցան տիեզերաց [արարեալ Մեսրոպայ երիցուէ
Վայոցձորեցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 1458, 193բ-228բ: ա/245ա-7ա: բ/247ա-50բ: գ/250բ-60բ: դ/260բ-70ա:
Տե՛ս տպ. Կ. Պօլիս,
1737:
– 358աբ [Լրացում] – Եւ արդ յառաջ քան զայս ոխութիւն լինելոյ...
Տե՛ս 254ա ստ. լս.՝ «Ո՜վ
եղբայր, այս բանքս պակաս է, ի նշանաց տեղն պիտի, ահա ի Ներսիսի պատմութեան վերջն գրեցաք,
բա՛ց եւ կարդա՛ յետ սորա իբրեւ գի՛՛: Եւ յԵղիշէի»:
– 358բ [Լրացում] – Իսկ մեծն
Ներսէս գնացեալ անդ ի Վիրս եւ հաւաքեալ անդ զնիւթ վարդապետութեան իւրոյ...
Տե՛ս 257ա ստ. լս.՝ «Եւ այս
եւս պակաս է՝ ի վերջնում պատմութեանս գի՛տ»:
– 358բ-9ա [Լրացում] – Յետ այսր ամենայնի խնդրելով
Արշակ յարքայէն Շապհոյ...
Տե՛ս 257ա ստ. լս.՝ «Եւ այս
ի վերջ պատմութեանս գտցես»:
Լրացումները գրուած են յատուկ
նշաններով:
Ե. 270ա-281ա Յառաջաբան տեսլեան սրբոյն Սահակայ Պարթեւի Հայոց կաթուղիկոսի,
զոր եցոյց նմա բարձրեալն անբաւ մարդասիրութեամբն իւրով
Տե՛ս ձեռ. 1458, 229ա-45բ: ա/270ա–5բ: բ/275բ–6ա:
գ/276ա–7բ: դ/277բ–80բ: ե/280բ: զ/280բ–1ա: է/281ա:
Զ. 281բ-356ա Պատմութիւն սրբոյն Վարդանայ քաջի
եւ Հայոց սպարապետի եւ վկայի Քրիստոսի, յԵղիշայէ սրբոյ Դաւթայ երիցու հայցեալ գրեաց
Տե՛ս ձեռ. 573, 388բ–469բ: Նախերգան/281բ-2ա: ա/282ա-4բ: բ/284բ-97բ: գ/297բ-310բ: դ/310բ-3բ: ե/316ա–24բ (Վեցերորդ [հինգերորդ]. Կրկին անգամ...):
զ/324բ-31բ (Եւթներորդ
յեղանակ): է/331բ-48ա (Արտաքոյ եօթն): ը/348ա-51բ: թ/351բ-6ա:
Տե՛ս տպ., Երեւան, 1957.
ձեռ. Ժ. (18):
Է. 364ա-486բ [Ղազար Փարպեցի. Պատմութիւն Հայոց]
1. 364ա-476բ Պատմագրութիւն Ղազարայ Փարպեցւոյ, արարեալ ի խնդրոյ զօրավարին
Հայոց եւ մարզպանին տեառն Վահանայ Մամիկոնոյ:
Տե՛ս ձեռ. 1891, 4ա-159ա: 1/364ա-84բ: Նախերգանք/364ա-7բ: ա/367բ-79բ: բ/379բ-81ա: գ/81ա-3բ:
դ/383բ-4բ: 2/384բ–429ա: 3/429ա–476բ:
Տե՛ս տպ. Տփղիս, 1904. ձեռ.
Ձ, էջ 1-182:
– 363բ Ղազար
Փարպեցին է արարեալ:
2. 477ա-86բ Ղազարու վարդապետի Փարպեցւոյ՝
աշակերտի Աղանայ վարդապետի, առ Վահան տէրն Մամիկոնէից. Մեղադրութիւն ստախօս աբեղայից:
Յառաջաբան թղթոյս՝ առաքեալ ի Համիթ քաղաքէ
– Լուսաւորէ միշտ շնորհ աստուածային... ի փառաւորութիւն անուան իւրոյ սրբոյ, այժմ
եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Տե՛ս տպ. Տփղիս, 1904, էջ
183-204:
– 477բ (ստ. լս.,
ԺԹ. դ.ի շղագրով)՝ «Այս է սկիզբն թղթոյն Ղազարու Փարպեցւոյ»:
Ը. 488ա-548ա [Սեբէոսի եպիսկոպոսի Պատմութիւն]
1. 488ա-501ա [Մասն առաջին]
ա. 488ա-90բ [Գլուխ Ա. Խոստաբանութիւն յառաջիկայ պատմութեանց:
Մատեանն Մարաբայ փիլիսոփայի Մծուրնացւոյ: Ագաթանգեղեան արձանագրութիւն: Հայկ եւ
Բէլ: Պայազատք Հայկայ: Շամիրամ եւ Արայ Գեղեցիկ: Հայք ընդ իշխանութեամբ Ասորեստանեայց,
Մարաց եւ Մակեդոնացւոց, մինչեւ ցամբարձումն Պարթեւաց] – Եւ եղեւ ո՛չ ի կամայական պիտոյից... եւ Փառականն
դաշտ որսաց եւ արշաւանաց նոցին, որ խառնին յազգ արամենակա[ն]:
բ. 490բ-2ա [Գլուխ Բ.] Ապստամբութիւն Պարթեւաց, որ եղեւ ի յայս ժամանակի – Եւ եղեւ յետ մահուանն Աղեկսանդրու
կայսեր Մակեդոնացւոյ... Պապ՝ որդի Արշակայ, ամս Է.:
– 492ա (գրչից) «Եւ Քրիստոսի թագաւորին փառք յաւիտեանս. ամէն»:
գ. 492ա [Գլուխ Գ.] Արդ, թէ պիտոյ է քեզ, ո՛վ ընթերցասէր, երկրորդեցից ի պատմագրացն Մովսէսի Խորենացւոյ
եւ Ստեփանոսի Տարօնացւոյ, հաւաստի եւ ճշմարիտ մատենագրաց, զորդի ի հօրէ ճանաչել – Յետ մահուան Աղեկսանդրու թագաւորէ... Եւ Պահլաւկաց թագաւորէ ինքն: Եւ յետ նորա պայազատք նորին:
դ. 492աբ [Գլուխ Դ. Ծննդաբանութիւն ազգին Մամիկոնէից]
– Զնոյն ձեւ օրինադրէ զՄամիկոնէիցն սակս ազգաց զնեղութիւնն... եւ եղեն յազգ մեծ ի
Մամիկոնայ եւ ի Կոնակայ, յայսմանէ այն է սպարապետ:
ե. 492բ-4բ [Գլուխ Ե. Թագաւորք Հայոց, Պարսից եւ Յունաց] – Եւ
եղեւ յետ մահուանն Արտեւանայ... Որ տեւեաց
ամս չորեք հարիւր եւ հինգ, եւ վախճանեցաւ եւ վճարեցաւ:
– 493ա (ԺԸ. դ.,
անարուեստ բոլորգիր) «Յօրինակ գրած էր: Աստ ջինջէ չորս տող, թող զայսն, որ կու նորոգի:
Թողութիւն արարէ՛ք»:
493ա, 493բ լրացրածները ԺԹ.
դ-ի շղագրով են:
զ. 494բ-6ա [Գլուխ Զ.] Եւ արդ, երկակի |495ա| կանոնաւ զՊարսից եւ զՅունաց հաստատելով, նշանակեցից
զթագաւորութեան ժամանակն – Արդ՝
թագաւորէ Պարսից Յազկերտ ամս ԻԱ. ... բարձաւ
տէրութիւնն Պարսից, որ կալաւ ՇԼԲ. ամ Ե.:
է. 496աբ [Գլուխ Է. Հայք զկնի բառնալոյ տէրութեանն Արշակունեաց:
Բովանդակութիւն առաջիկայ պատմութեան, յապստամբութենէն Վահանայ մինչեւ ցյառնելն Իսմայելացւոց
եւ տիրել յԵգիպտոսէ մինչեւ ի Պարսիկս] – Եւ եղեւ ի նուազիլ ժամանակաց
տէրութեանն Արշակունեաց... զայս ամենայն կամեցա ի ձեռն գրոյս այսորիկ կարճառօտ ի ձեզ
վիպասանել:
ը. 496բ-8ա [Գլուխ Ը. Ապստամբութիւն Վահանայ ի Պերոզէ: Մահ
Պերոզի եւ թագաւորել Կաւատայ: Վահան կարգի մարզպան Հայոց: Մահ Կաւատայ եւ թագաւորել
Անուշըռվան Խոսրովայ: Ապստամբութիւն Վարդանայ: Պատերազմ ընդ նմա Խոսրովայ եւ պարտութիւն] – Եւ
եղեւ յամս Պերոզի արքայի Պարսից... եւ
այլ բազմութեամբ մեծամեծ աւագաց. յամենայն ժամ աւրհնեալ է Աստուած:
թ. 498աբ, 499ա, 500բ,
501ա Է. [Գլուխ Թ. Ի Քրիստոս հաւատալ եւ մկրտիլ Անուշըռուան Խոսրովայ: Մարզպանք եւ զաւրավարք
Պարսից, որ եկին ի Հայս յետ Վարդանայ, մինչեւ ցբարձումն Սասանեան տէրութեանն] – Այս
Խոսրով, որ կոչեցաւ... ապա յԱզդէնն, ապա
Բուտմահ, ապա Հոյիման:
2. 501ա-48ա [Մասն երկրորդ]. Մատեան ժամանակեան Պատմութիւն թագաւորական – Վէպ արիական, վանումն տիեզերական, հէն Սասանական...
ժ. 501բ, 499աբ, 500աբ [Գլուխ Ժ. Թագաւորել Որմզդի եւ կոտորել զնախարարս. Վահրամ Միրհեւանդակ հարկանէ
զՄասքութս: Որմիզդ զչարի ընդ սակաւ աւարամասնն: Զաւրք Վահրամայ ապստամբին յՈրմզդէ
եւ առնեն իւրեանց թագաւոր զՎահրամ: Դիմումն Վահրամայ ի վերայ Որմզդի: Նախարարք սպանանեն
զՈրմիզդ եւ կացուցանեն թագաւոր զորդի նորա զԽոսրով: Փախուստ Խոսրովայ յերեսաց Վահրամայ]
– Եւ եղեւ յետ մահուանն Խոսրովայ... եւ սա թէպէտ անց զգետովն՝ ոչ կարաց հասանել.
յետ դարձան անդրէն ի Տիսբոն:
ժա. 500աբ, 501բ,
502աբ, 502գ [Գլուխ ԺԱ. Թուղթ Խոսրովայ
առ Մաւրիկ կայսր: Խորհուրդ Սինկղիտոսին: Մաւրիկ առաքէ Խոսրովայ զաւր յաւգնականութիւն:
Կրկին թուղթք Վահրամայ առ Մուշեղ եւ պատասխանի սորա: Պատերազմ, յորում հարկանի զաւրն
Վահրամայ: Փախուստ եւ մահ Վահրամայ] – Յայնժամ յղէ Խոսրով արքայ առ թագաւորն
Մօրիկ... Որպէս ի բանէն Խոսրովայ սպանաւ ի նոցունց իսկ:
ժբ. 502գ-4բ [Գլուխ ԺԲ. Նենգութիւն
Խոսրովայ ընդդէմ Մուշեղի: Ամբաստանութիւն իշխանացն Յունաց զԽոսրովայ առ Մաւրիկ կայսր:
Մաւրիկ պաշտպանէ Խոսրովայ եւ զՄուշեղ կոչէ ի պալատն: Խոսրով տայ կայսեր զաշխարհսն
ըստ ուխտի խոստմանն] – Եւ եղեւ ըստ աւուրց ինչ յետ անցանելոյ... բայց
զՄուշեղն զայն կոչեաց թագաւորն ի պաղատն եւ այլ ո՛չ ետես զերկիր:
ժգ. 504բ-5ա [[Գլուխ ԺԳ. Բարեպաշտութիւն
Շիրին թագուհւոյ: Հրաման Խոսրովայ՝ հաստատուն կալ եւ մնալ ի հայրենի աւրէնս] – Էին սորա կանայք բազում... եւ ոչ ոք իշխէր ինչ
խօսել ընդ նոսա:
ժդ. 505աբ [[Գլուխ ԺԴ. Խնդրել կայսերն
Մաւրկայ ի Խոսրովայ զմարմին Դանիէլի մարգարէին. նշանք՝ որ եղեն ի տանելն զմարմինն] – Եւ
եղեւ ընդ աւուրսն ընդ այնոսիկ... թողին զնա եւ գնացին ի բաց:
ժե. 505բ ԺԳ. [Գլուխ ԺԵ. Նենգաւոր խորհուրդ Մաւրկայ՝ թափուր յիշխանաց
Հայոց կացուցանել զՀայս: Փախուստ բազում իշխանաց յունական մասինն Հայոց առ Պարսիկս] – Յայնմ ժամանակի թագաւորն Յունաց Մաւրիկ... եւս
առաւել մեծապէս սիրով կամէր կորզել զամենեսեան առ ինքն:
ժզ. 505բ-6բ ԺԴ. [Գլուխ ԺԶ. Գալ
համարակարին գանձու մեծաւ առ յանկուցանել զիշխանս Հայոց ի բաժնէն յունաց. յափշտակել
իշխանաց զգանձն: Միաբանութիւն երկոցունց թագաւորաց ընդդէմ յափշտակչաց: Հաշտութիւն,
երթալ ոմանց յիշխանացն առ Պարսիկս, եւ այլոց՝ առ Յոյնս] – Արդ,
իբրեւ տեսանէր թագաւորն Պարսից... եւ տայ ինչս բազումս եւ գումարէ ի թրակացիս:
ժէ. 506բ-7ա ԺԵ. [Գլուխ ԺԷ. Ապստամբութիւն իշխանաց ոմանց յունական
մասինն եւ կատարած նոցին: Թշնամիք ի Թրակացւոց կուսէ սպառնան թագաւորութեանն Յունաց] – Ապստամբէին դարձեալ ի կողմանցն Յունաց... եւ թագաւորութեանն
տիրել անձամբ ի վերայ թագաւորանիստ քաղաքին:
ժը. 507աբ ԺԶ. [Գլուխ ԺԸ. Մաւրիկ
գումարէ զաւրս ընդդէմ Թրակացւոց. կացուցանէ զաւրագլուխ զՄուշեղ Մամիկոնեան: Զառաջինն
հարկանեն Յոյնք զթշնամիս, յերկրորդումն նուագի հարկանին մեծաւ կործանմամբ: Սպանումն
Մուշեղի] – Յայնժամ թագաւորն Յունաց
հրաման տայր... հրամայեաց թագաւորն միայն զգուշանալ անձանց:
ժթ. 507բ ԺԷ. [Գլուխ ԺԹ. Հրաման կայսերն Մաւրկայ՝ քարոզել զժողովն
Քաղկեդոնի յեկեղեցիս Հայաստանեայց: Բաժանումն աթոռոյ հայրապետութեանն] – Հրաման
ելանէ դարձեալ ի կայսերէն... ուստի վարեցաւ ինքն այսուհետեւ ի գերութիւն յերկիրն Պարսից
յԱհմատան շահաստան:
ի. 507բ-8բ ԺԸ. [Գլուխ Ի. Հրաման դարձեալ ի կայսերէն՝ ժողովել զաւրս
ի Հայոց եւ առաքել ի ձեռն Սահակայ Մամիկոնենի եւ Սմբատայ Բագրատունւոյ. դառնալ Սմբատայ
անդրէն յետս եւ խորհուրդն ապստամբութեան: Սմբատ ըմբռնի եւ ածի ի Կոստանդնուպոլիս.
հատանի վճիռ ի վերայ նորա՝ արկանել ի կիւնիկն: Նահատակութիւնք Սմբատայ անդ եւ գտանել
ողորմութիւն. զկնի աքսոր նորա յԱփրիկէ] – Յայնմ ժամանակաւ դարձեալ հրաման ելանէր... եւ առնել զնա անդ ի մէջ զօրացն,
որ էին անդ ի բուն:
իա. 508բ-9ա ԺԹ. [Գլուխ ԻԱ. Խոսրով հրովարտակաւ կոչէ ի դուռն զնախարարսն՝ զորս թողեալ էր համարակարին.
ցուցանէ նոցա պատիւս մեծամեծս եւ զզաւրս նոցա նստուցանէ ի Սպահան քաղաքի] – Իսկ որ ի Պարսից կողմանէ էին... եւ դարմանել զնոսա
սիրով եւ ամենայն կամակարութեամբ:
իբ. 509աբ Ի. [Գլուխ ԻԲ. Սպանումն Վնդոյի. փախուստ եւ ապստամբութիւն Վստամայ եւ երթ նորա ի
կողմանս Պարթեւաց] – Յայնմ ժամանակի արկ ի միտս իւր... եւ իշխանք նախարարացն Հայոց ընդ նմա:
իգ. 509բ-10ա ԻԱ. [Գլուխ ԻԳ. Մահ նախարարացն Հայոց որ յԱսորեստանի: Սպանումն Կոտիտայ Ամատունւոյ
սադրանաւք Խոսրովայ: Ապստամբութիւն զաւրուն Հայոց որ նստէրն ի Սպահան: Յափշտակութիւն
գանձու համարակարին եւ անկանել ոմանց յերկիրն Պարթեւաց առ Վստամ] – Յայնժամ հասեալ մահ իշխանացն... եւ երթեալ կային
առաջի նորա:
իդ. 510ա ԻԲ. [Գլուխ ԻԴ. Սմբատ Բագրատունի կարգի մարզպան Վրկանայ, նուաճէ զապստամբսն, բարեկարգէ
զաշխարհն Վրկանայ] – Եւ եղեւ ի ժամանակին յայնմիկ հաճոյանալ... էրէց ոմն ի նոցանէ, որ անուանեալ
կոչէր Աբէլ:
իե. 510աբ ԻԳ. [Գլուխ ԻԵ. Դիմելն Վստամայ յԱսորեստան ի վերայ Խոսրովու եւ մեռանել յուղւոջ ի
նենգութենէ Պարիովկայ արքային Քուշանաց: Ցրուել զաւրաց Վստամայ: Պատերազմ Սմբատայ մարզպանի
ընդ Գեղումս եւ պարտութիւն] – Եւ եղեւ ի ժամանակին յայնմիկ նուաճեալ... եւ ի Հայաստանեացն, որ ընդ մարզպանին
Սմբատայ:
իզ. 510բ-1ա ԻԴ. [Գլուխ ԻԶ. Գիւտ մասին տէրունեան խաչին ի ձեռն տեսլեան] – Արդ,
անկեալ ի միտ առն միոջ երազ իւր... եւ ապա յետո ամենեցուն գնայր եւ նա փախըստական:
իէ. 511աբ ԻԵ. [Գլուխ ԻԷ. Դարձեալ պատերազմ Սմբատայ ընդ թշնամիս ի Տապարաստանի եւ յաղթել: Մեծանալ
Սմբատայ պատուով քան զամենայն մարզպանս: Եկն Սմբատայ ի Հայս. շինութիւն եկեղեցւոյն
Ս. Գրիգորի ի Դուին: Կաթողիկոսութիւն Աբրահամու Ռշտունւոյ] – Եւ եղեւ ի գալ միւս ամի... եւ եկեղեցին անդրէն
ի նմին տեղւոջն շինեսցի. ամէն:
իը. 511բ-3ա ԻԶ. [Գլուխ ԻԸ. Սմբատ կոչի անդրէն ի դուռն Պարսից, պատուի տանուտերութեամբ՝ որ անուանեալ
կոչի Խոսրով-Շում եւ առաքի ընդդէմ Քուշանաց: Նախարարք Հայոց՝ որք ընդ նմա: Գունդ մի
սակաւաձեռն Պարսից պաշարի ի Քուշանաց եւ հարկանի յանլսողութենէ Դատոյենի: Սպանումն
Դատոյենի: Սմբատ ի մենամարտի սպանանէ զարքայն Քուշանաց: Փախուստ զաւրուն Քուշանաց:
Զաւրն Պարսից յաւարի առնու զաշխարհ նոցա: Մեծաւ շքով կոչի Սմբատ ի Դուռն] – Եւ եղեւ յանցանել ձմերանւոյն... եւ կոչէր զնա
ի դուռն մեծաւ պատուով եւ շըքեղութեամբ:
իթ. 513աբ [Գլուխ ԻԹ. Մահ Սմբատայ: Ապստամբել նախարարացն
Հայոց ի Պարսից եւ երթալ ի ծառայութիւն խաքանայ] – Եւ եղեւ իբրեւ մերձեցաւ օթիւ... գնացին յօգնականութիւն թագաւորին Յունաց:
լ. 513բ-4ա [Գլուխ Լ. Փախչել Ատատայ Խոռխոռունւոյ ի ծառայութենէ
Յունաց եւ անկանել առ Խոսրով եւ մեծարել ի նմանէ. ապա ապստամբութիւն ի Խոսրովէ եւ
սպանումն: Սահմանակալք Պարսից եւ Յունաց ի Հայաստան աշխարհի յամս հաշտութեան թագաւորացն
երկոցունց] – Իսկ արդ, զի՞նչ եւս զԱտատ... եւ Պրիսկոս յարուցեալ գնայր անհընարին
տագնապաւ:
լա. 514ա-5ա ԻԹ. [Գլուխ ԼԱ.] Սպանումն Մօրկայ
[կայսեր եւ թագաւորել Փոկասայ: Ապստամբութիւն
ի Փոկասայ Երակղի եւ Ներսիսի զաւրավարաց: Պաշարումն Ուռհայի ի զաւրաց Փոկասայ, եւ
Դարայի՝ ի զաւրաց Խոսրովայ: Հասանել Խոսրովայ յաւգնականութիւն Ուռհայի, առնուլ զքաղաքն
եւ դարձ հանդերձ Թէոդոսիւ որդւովն Մաւրկայ: Առումն եւ կործանումն Դարայի ի Խոսրովայ:
Առումն Ուռհայի ի զաւրացն Փոկասայ եւ սպանութիւն Ներսիսի] – Եւ եղեւ յամի չորեքտասաներորդի Խոսրովայ... եւ կալեալ զՆերսէս, սպանին եւ արիւն հեղին:
լբ. 515ա-6բ [Գլուխ ԼԲ. Պատերազմ ի դաշտին Եղեվարդայ եւ պարտութիւն
Պարսից. այլ պատերազմ ի դաշտին Շիրակայ եւ պարտութիւն Յունաց: Երրորդ պատերազմ ի
Ծաղկոտն: Անձնատուր լինել Թէոդոսի Խորխոռունւոյ զաւրավարին Պարսից. երթեալ ի դուռն
արքունի եւ ապա սպանանել] – Իսկ Ջուանն Վեհ, զոր արձակեաց... եւ հրաման հասեալ յարքայէ գնաց:
լգ. 516բ-7բ ԼԱ. [Գլուխ ԼԳ. Արձակել Խոսրովայ զԽոռեամ բազմաձեռն գնդաւ յԱսորեստան եւ զԱշտատ հանդերձ
Թէոդոսիւ որդւով Մաւրկայ ի Հայս: Ամենայն Ասորեստան եւ Միջագետք հնազանդին ի ծառայութիւն
Պարսից: Աշտատ հարկանէ զՅոյնս, երթայ ի վերայ Կարնոյ: Թէոդոս յայտնէ զանձն իւր Կարնեցւոց.
անձնատուր լինել Կարնոյ: Գալ զաւրավարին Շահենայ ի Կարին. գաղթեցումն բնակչաց Կարնոյ
յԱհմատան: Վախճան կաթողիկոսացն Յովհանու եւ Աբրահամու: Նստել յաթոռ Կոմիտասայ: Առումն
Կեսարիոյ Կապադովկացւոց ի Շահենայ եւ սպանումն Վասակայ Արծրունւոյ] – Յայնժամ
արքայ Խոսրով դարձաւ... եւ վարժեալ եւս էր ի նոցանէն հրահանգաւ այսպէս եւ սա:
լդ. 517բ-9ա ԼԲ. [Գլուխ ԼԴ. Խոսրով մերժէ առնել հաշտութիւն. պատերազմ առ Կեսարեաւ, փախուստ Յունաց.
Շահէն առնու զՄելիտինէ: Զաւրավարք պարսիկք ի Հայս: Փիլիպպիկոս արշաւէ յԱյրարատ եւ
դառնայ ի փախուստ: Նստուցանել Հերակլի զԿոստանդին զորդի իւր յաթոռ թագաւորութեանն
եւ երթալ յԱսորեստան: Պարտութիւն նորա առ Անտիոք քաղաքաւ: Երկիրն Պաղեստինացւոց հնազանդի
ի ծառայութիւն Պարսից: Ապստամբութիւն Երուսաղէմ քաղաքի, առումն եւ կոտորած անհնարին:
Գերումն խաչափայտին: Հրաման յարքայէն Խոսրովայ՝ շինել անդրէն զԵրուսաղէմ:] Խոսրով ԻԲ., Երակլոս զառաջին – Եւ եղեւ ի ժամանակին յայնմիկ... որ գրէ ի Հայաստան երկիր աւրինակ այսպէս:
լե. 519ա-20ա Առ Տէր Կոմիտաս (ի լուսանցս). [Գլուխ
ԼԵ.] Տեառն իմոյ ամենայն բարութեան
եւ երանութեան եւ հոգեւորի Կումիտասայ արքեպիսկոպոսի եւ նետրապօլտի աշխարհիդ Հայոց, Մոդեստոս նուաստ երէց եւ տեղապահ Երուսաղէմի
– Աւրհնեալ է Աստուած եւ |519բ| Հայր Տեառն մերոյ... եւ որք ընդ ձեզ սրբասէր
եպիսկոպոսունսդ են առաջի նոցա ընթեռնուլ զթուխդ:
լզ. 520ա-1բ [[Գլուխ ԼԶ.] Եւ այս է թղթոյս պատասխանի, զոր գրեցին Հայոց յԵրուսաղէմ առ կայսր [Մոդեստոս] – Ձայն աւետաւոր փողոյ մեծի
ի հրեշտակէ... եւ Աստուած խաղաղութեանց եւ սիրոյ եղիցի ընդ ձեզ. ամէն:
լէ. 521բ-2ա [[Գլուխ ԼԷ. Շինումն տաճարին Հռիփսիմեայ] – Եւ եղեւ յամի ԻԸ. թագաւորութեանն Ապրուէզ Խոսրովու...
|521բ| Այս եղեւ յամս |522ա| Յովհանկան վանաց իրիցու սրբոյ կաթողիկէին:
լը. 522ա-4բ [[Գլուխ ԼԸ. Գալ Խոռեմայ՝ առնուլ զԿոստանդնուպոլիս.
ողոքանք Հերակղի. հրաման ի Խոսրովայ՝ առնուլ զքաղաքն: Ի նաւամարտի բեկանի զաւրութիւն
Պարսից: Ժպիրհ հրովարտակ Խոսրովայ առ Հերակղ: Նստուցանել Հերակղի զԿոստանդին յաթոռ
թագաւորութեանն եւ գնալ ի Կեսարիա: Արշաւել անտի ի Հայս եւ առնուլ զԴուին, զՆախճաւան
եւ զԳանձակ: Հասանել Խոռեմայ ի վերայ Հերակղի: Ճարտար շարժմունք Հերակղի եւ կոտորել
զՊարսիկս մասն առ մասն] – Եւ եղեւ յայնմ ժամանակի դիմեաց... եւ ինքն հրամաեաց Երակլոս ասպատակել ի վերայ
երկրին:
լթ. 524բ-5բ [Գլուխ ԼԹ. Փախուստ Խոսրովայ ի Վեհկաւատ. առնուլ
Հերակլի զՏիզբոն եւ դառնալ յԱտրպատական: Դարձ Խոսրովայ անդրէն ի Տիզբոն եւ սպանումն:
Թագաւորել որդւոյ նորա Կաւատայ եւ առնել հաշտութիւն ընդ Հերակլի, ունելով երկաքանչիւրոց
զհին սահմանս իւրեանց] – Իսկ Խոսրով արքայ Պարսից... եւ
զՅուստաթ արձակեցին լի գանձիւք եւ գնաց:
խ. 525բ-6բ [Գլուխ Խ. Վարազատիրոց կարգի մարզպան Հայոց: Նստել
յաթոռ կաթողիկոսութեան Քրիստափորի եւ զկնի նորա Եզրի: Մահ Կաւատայ. թագաւորել Արտաշրի
մանկան: Խոռեամ ըստ խորհրդոյ եւ աւգնականութեամբ Հերակլի առնու զՏիզբոն, սպանանէ զԱրտաշիր
եւ ինքն թագաւորէ. զխաչն տէրունեան դարձուցանէ Յունաց: Սպանումն Խոռեմայ, թագաւորել
Բորոյ դստեր Խոսրովայ, Ազարմիդխտոյ եւ Որմզդի սակաւ ժամանակս եւ ապա Յազկերտի, որդւոյ
Կաւատայ: Պառակտումն տէրութեանն Պարսից] – Յայնժամ կոչէ արքայ Կաւատ... եւ ամենեքին միաբան պատուէին զնա միաբանութեամբ
այս է՛՛:
խա. 526բ-8ա [Գլուխ ԽԱ. Դարձ տէրունեան խաչին յԵրուսաղէմ: Կաթողիկոսն
Եզր ըստ հարկելոյ Մժէժի Գնունւոյ ընդունի զժողովն Քաղկեդոնի եւ առնու պարգեւ զաղն Կողբայ:
Գժտութիւն Վարազտիրոցի ընդ իշխանս Ատրպատականի. խորհուրդ Մժէժի՝ սպանանել զնա. փախուստ
նորա առ Հերակլ եւ մեծարել ի նմանէ: Դաւաճանութիւն Աթալարիկոսի ընդդէմ հաւր իւրոյ
Հերակլի. չմիաբանել Վարազտիրոցի ընդ դաւաճանսն. աքսոր նորա: Դաւիթ Սահառունի կարգի
կիւրապաղատ: Թէոդորոս Ռշտունի պահէ զաշխարհն Հայոց յապահովի] – Իսկ
զտէրունեան սուրբ խաչն ընկալեալ... անդ ապրեցուցանէր զբազում գաւառս:
խբ. 528ա-31 [Գլուխ ԽԲ.] Բարձումն Սասանականին, որ կալաւ զիշխանութիւնն ՇԽԲ. ամ: [Դիմել Հրէից առ Իսմայելացիս. երեւել Մահմետի եւ
միաբանել զԻսմայելացիս: Առաջին պատերազմ ի մէջ Յունաց եւ Իսմայելացւոց յԱրաբիա: Պարտութիւն
Յունաց. փախուցանել զխաչափայտն ի Կոստանդնուպոլիս: Իսմայելացիք տիրեն Եգիպտոսի: Այլ
զաւր Իսմայելացւոց առնու զՏիզբոն: Նուազումն թագաւորութեան Պարսից: Մահ Հերակլի եւ
թագաւորել որդւոյ նորա Կոստանդնի:]
Եւ մուտ որդւոցն Իսմայելի յաշխարհս Հայոց: [Առումն Դունայ եւ գերումն ԼԵ. հազար արանց ի Դունայ: Պատրկութիւն Թէոդորոսի
Ռշտունւոյ: Իսմայելացիք յաւարի առնուն զբազում աշխարհս մինչեւ ի սահմանս Հնդկաց] – ԶԱբրահամեանն
ճառեցից զզաւակէ... որոց ինքեանք իսկ ականատես եղեալ՝ պատմեցին մեզ զայս բան:
խգ. 531աբ [Գլուխ ԽԳ.] Վասն Հրէիցն եւ չար խորհրդոց նոցա –
Ասացից եւ զհրէիցն զապստամբողացն...
եւ այլոցն թոյլ ետ գնալ ի տեղի իւրեանց:
խդ. 531բ-4ա [Գլուխ ԽԴ. Մեռանել Կոստանդնի եւ թագաւորել Երակլոսի
որդւոյ Հերակլի յերկրորդ կնոջէն: Գալ Վաղենտինի ի Կոստանդնուպօլիս եւ նստուցանել թագաւոր
զԿոստաս զորդի Կոստանդնի: Պատերազմ Պարսից եւ Իսմայելացւոց ի Մարսս գաւառի եւ պարտութիւն
Պարսից: Հէնն իսմայելեան ըստ կանխասացութեան Դանիէլի մարգարէին: Ապիրատ խորհուրդ
Վաղենտինի եւ մահ նորա: Դարձ յաքսորէ ասպետի, որդւոյ Շումն Խոսրովայ: Թումաս նենգութեամբ
ըմբռնէ զԹէոդորոս եւ առաքէ կապանաւք ի Կոստանդնուպոլիս: Արդարանայ Թէոդորոս եւ դառնայ
ի Հայս պատուով զաւրավարութեան: Ասպետ փախչի ի Կոստանդնուպոլսոյ եւ դարձեալ մտանէ
ի ծառայութիւն Յունաց պատուով կիւրապաղատութեան. մահ նորա: Բաժանել զաւրուն Իսմայելի
յերիս առաջս եւ արշաւել յԱյրարատ, ի կողմանս Սեպհական գնդին եւ յԱղուանս] – Եւ եղեւ ի մահուանն Երակլի... եւ արս Ժ. պահապանս
տեղւոյն ըմբռնեցին ի քուն եւ սպանին:
խե. 534ա-5ա [Գլուխ ԽԵ. Թէոդորոս Ռշտունի հարկանէ զԻսմայելացիս
եւ թափէ զաւարն եւ զգերին, զոր առեալ էր նոցա յԱրծափս: Այլ զաւր Իսմայելացւոց հարկանէ
սրով յԱյրարատայ մինչեւ ի սահմանս Տայոց, Վրաց եւ Աղուանից: Նաւամարտութիւն առ Կոստանդնուպոլսով
եւ չարաչար պարտութիւն Իսմայելացւոց: Կոստանդին կայսր առնէ հաշտութիւն ընդ Մաւեայ:
Շինութիւն եկեղեցւոյն յանուն Զուարթնոց: Ամբաստանութիւն զաւրուն Յունաց զՀայոց վասն
իրաց հաւատոյ: Հրաման ի Կոստանդնէ՝ առնել միաբանութիւն հաւատոյ ընդ Հոռոմս: Ժողով
եկեղեցական վասն խնդրոյ միաբանութեան] – Եւ եղեւ յամին երկրորդի Կոստանդինի... հաճոյ թըւեցաւ ամենեցուն առնել թղթոյն պատասխանի:
խզ. 535ա-41բ [Գլուխ ԽԶ.] Պատճէն պատասխանի թղթոյն եկելոյ ի Հայս ի Հոռոմոց թագաւորէն Կոստանդինայ, զոր
գրեցին Հայոց եպիսկոպոսունքն եւ կաթաղիկոսն
Ներսէս հանդերձ նախարարօքն եւ զօրավարին Թէոդորոսիւ Ռշտունեաց տեառն – Ճշմարիտ եւ ուղ[ղ]ադաւան նամակ Նիկիական: Աղաչեմ զքեզ, ընթերցի՛ր... հոգիընկալ
մարգարէիցն եւ յառաքելոցն... հանդերձ յաղթութեամբ բազմաւ:
խէ. 541բ-2ա [Գլուխ ԽԷ. Յարձակումն Իսմայելացւոց ըստ տեսլեան
Դանիէլի: Իրք խռովութեան ի Կոստանդնուպաւլիս. սպանումն երեւելի արանց] – Ճառեցից
դարձեալ զրուցելով զբանս... եւ մերժեալ ի նոցանէ՝ ապրեցոյց զնա:
խը. 542ա-3բ [Գլուխ ԽԸ. Պատերազմ Իսմայելացւոց ընդ Պարսիկս:
Մահ Յազկերտի: Բարձումն Սասանեան տէրութեանն: Հայք մտանեն ի ծառայութիւն Իսմայելացւոց
առաջնորդութեամբ Թէոդորոսի Ռշտունւոյ: Գալ Կոստանդնի կայսեր ի Հայս. բազումք յիշխանացն
Հայոց գան առ նա եւ ցուցանեն զմիամտութիւն իւրեանց] – Եւ եղեւ ի Ի.երորդի Յազկերտի...
եւ դարձան անդրէն առ արքայ:
խթ. 543բ-4բ [Գլուխ ԽԹ.] Վասն Հայոց կաթաղիկոսին Ներսէսի.
[հաղորդել նորա եւ այլոց եպիսկոպոսաց
ընդ Հոռոմս առ երկիւղի: Մի ոմն յեպիսկոպոսաց բռնադատի ի կայսերէն՝ հաղորդել ընդ կաթողիկոսին:
Դարձ Կոստանդնի ի Կոստանդնուպոլիս: Փախուստ Ներսիսի յերեսաց իշխանացն Հայոց: Թէոդորոս
Ռշտունի հարկանէ զզաւրս Յունաց, առնու զՏրապիզոն, երթայ առ Մաւիաս եւ ընդունի զիշխանութիւն
ի վերայ Հայոց, Վրաց, Աղուանից եւ Սիւնեաց: Պատրաստութիւն Իսմայելացւոց առ ի առնուլ
զԿոստանդնուպոլիս] – Արդ, ասացից փոքր մի ի շատէ վասն Հայոց կաթաղիկոսին... եւ ի բաց բարձցեն զայն եւս թագաւորութիւն:
ծ. 544բ-6ա [Գլուխ Ծ.] Թուխտ արքային Իսմայելի առ թագաւորն
Յունաց Կոստանդին, որ ունէր զայս ինչ գրեալ: [Գալ Մաւիասայ ի Քաղկեդոն: Մրրիկ հողմոյ խորտակէ եւ ցրուէ զնաւատորմն Իսմայելացւոց.
զաւրն Իսմայելացւոց թողու զՔաղկեդոն: Այլ բանակ Իսմայելացւոց, որ արշաւէր ի Վիրս՝ հերքի
ի բքոյ ձմերայնոյ: Իշխանք Հայոց միաբանին եւ բաժանեն զՀայս ի միջի իւրեանց: Աղէտ ժողովրդեանն] – Եթէ կամիս, ասէ, խաղաղութեամբ ունել զկեանս...
եւ զՎիրս սատակեսցէ ի սուր սուսերի:
ծա. 546աբ [Գլուխ ԾԱ. Ապստամբութիւն Մարաց յԻսմայելացւոց: Բեկումն
զաւրութեան Իսմայելացւոց յայնկոյս Ճորայ Պահակին եւ փախուստ մնացելոցն ընդ դժուարս
լերինն Կովկասու] – Յայսմ ամի ապստամբեցան
մարք ի ծառայութենէն... չոգան անցին ի կողմանսն Տիզբոնի, յերկիր բնակութեան իւրեանց:
ծբ. 546բ-8ա [Գլուխ ԾԲ. Մուշեղ Մամիկոնեան մտանէ ի ծառայութիւն
Իսմայելացւոց: Թէոդորոս Ռշտունի եւ այլ իշխանք հնազանդին ի ծառայութիւն Իսմայելացւոց:
Պատերազմ Յունաց եւ Իսմայելացւոց ի Նախճաւանի եւ բեկումն Յունաց: Առումն Կարնոյ. աւերումն
երկրին Հայոց, Աղուանից եւ Սիւնեաց ի ձեռն Իսմայելացւոց եւ տալ պատանդս: Մահ Թէոդորոսի
Ռշտունւոյ: Համազասպ Մամիկոնեան կարգի իշխան Հայոց: Կաթողիկոսն Ներսէս դառնայ յաթոռ
կաթողիկոսութեանն եւ կատարէ զշինուած եկեղեցւոյն Զուարթնոց: Հայք ապստամբին յԻսմայելացւոց.
կոտորումն պատանդացն: Մուշեղ Մամիկոնեան ի բաց կայ ի ծառայութենէ Իսմայելացւոց եւ
կոչի ի պաղատն: Խռովութիւն ի մէջ զաւրացն Իսմայելի՝ բաժանել նոցա ի չորս մասունս եւ
կոտորել զմիմեանս: Յաղթել Մաւիասայ հակառակորդաց, միապետել եւ առնել խաղաղութիւն:
Վերջաբան] – Իսկ Մուշեղ Մամիկոնէից տէրն ապըստամբեալ... որդւոցն Իսմայելի, եւ
առնէ խաղաղութիւն ընդ ամենեսին:
Տե՛ս տպ. «Պատմութիւն Սեբէոսի»,
Երեւան, 1979, ձեռ. Ա.: Հմմտ. Գ. Աբգարեան,
«Սեբէոսի պատմութիւնը» եւ Անանունի առեղծուածը, Երեւան, 1965: Նաեւ՝ Խոսրով Թորոսեան,
Սեբէոս պատմիչը եւ նրա երկը.- Բանբեր Մատենադարանի, հտ. 9, Երեւան, 1969, էջ
59-100:
Թ. 549ա-562ա [Կորիւն. Վարք Մաշտոցի] Յիշատակ սրբոյն Մեսրովպայ,
արարեալ երանելոյն [Կորիւն վարդապետի] – ԶԱսքանազեան
ազգին եւ Հայաստան աշխարհին զաստուածապարգեւ
գրոյն... եւ դպրութեանն Հայոց յութերորդ ամէ Յազկերտի առեալ ըսկիզբն: Որում փառք յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
Տե՛ս տպ. Երեւան, 1941. ձեռ. b: ԺԹ. դ. ձեռքով, թանաքով՝ Սեբէոսի
Պատմութեան մասը՝ թ. 488-548ա էջակալուած 1-123, իսկ Կորիւնի մասը՝ թ. 549-562, թերթակալուած
է 1-14:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 33բ ԶՎարդան վարդապետն զԲաղիշեցին յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք
իւրն եւ ծնօղաց իւրոց, որ ետ գրել զսա յիշատակ իւրն եւ եդ ի դուռն Սուրբ Յովանիսայ: Եւ զիս զմեղաւոր Պօղոս սուտ երէցս, որ եմ գծօղ սորա, աղաչեմ յիշել ի
Տէր, եւ դուք՝ յիշողքդ, յիշեալ լիջիք առաջի Քրիստոսի:
40ա Զգծօղս յիշեա՛,
ո՛վ եղբայր:
81բ (ստ. լս.,
Պօղոս գրչի) Ո՛վ եղբարք եւ հոգեւոր հա՛րք եւ սպասաւո՛րք եւ քարոզի՛չք |82ա| Բանին Աստուծոյ,
որք ընթեռնուք զայս գիրքս եւ հոգեւոր բանս օգտիք |81բ| ի սմանէ, յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ
յաղօթս ձեր զՎարդան վարդապետն
|82ա| զԲաղիշեցին, եւ զիս՝ զՊօղոսն երէցս զԳաւըռցիս, որ եմ գծօղ սորա:
111ա Քրիստո՛ս
Աստուած, բարեխօսութեամբ եւ աղօթիւք սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին ողորմեա՛ ստացողի
գրոցս Վարդան քաջ եւ սրբասէր վարդապետին,
եւ իւր ծնօղացն, հօրն՝ Եղիային, եւ մօրն՝
Ղարիպին, եւ եղբարցն՝ Խաչատուրին եւ Խօշխաբարին, եւս առաւել՝ հոգեւոր ծնօղին իւրոյ Խաչատուր րաբունապետին եւ հոգեւոր որդոց իւրոց՝ Աբրահամ վարդապետին եւ Սարգիս պատանեկին:
Զի յոյժ սիրով եւ փափաքանօք ետ գրել զգիրքս զայս՝ յիշատակ իւրն եւ ծնօղաց իւրոց: Յիշելով
զբանն մարգարէին, որ ասէ. Երանի, որ ունիցի զաւակ ի Սիոն. այսինքն՝ յեկեղեցի, եւ ընդանեակս
ի վերինն Երուսաղէմ: Արդ, աղաչեմք զձեզ, ո՛վ հոգեւոր հարք եւ սիրելի եղբա՛րք, որք հանդիպիք
այս սուրբ տառիս, ինչ կերպիւ եւ իցէ՝ թէ՛ կարդալով, թէ՛ օրինակ դնելով եւ կամ հարեւանցի
տեսանելով, յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զՎարդան քաջ եւ րաբունի վարդապետն՝ զԲաղիշեցին, որ իբրեւ զարեգակն փայլէ եւ լուսաւորէ զխաւարեալ եւ մեղսասէր մարդիկք, ասելով
եւ խրատելով, եւ զամենեսեան դարձուցանելով ի չարեաց քաղցր բարբառովն եւ աստուածային
քարոզութեամբն: Զի միշտ եւ հանապազ ո՛չ դադարի ի քարոզելոյ եւ յուսուցանելոյ: Քանզի
զբազում ժամանակաց զխանգարեալ եւ զաւերեալ եկեղեցիսն նորոգեալ կանգնեաց, եւ զոչ եղեալսն
շինեաց ի հիմանէ, եւ այլ բազում բարեգործութիւնս արար ի վերայ երկրի, զոր ոչ կարեմ
մի ըստ միոջէ արկանել ի շարս քարտիսիս: Այլ բարեաց հատուցանօղն, որ տայ սիրօղաց իւրոց
զիւր անճառ բարիսն, տացէ նմայ եւ զիւր երկնից արքայութիւնն՝ ի միւսանգամ գալստեանն
իւրում, եւ ի կեանս յայս ընդ երկայն աւուրս պահեսցէ զնա. ամէն: Ես՝ Պօղոս երէցս, գծօղ սորա, աղաչեմ զձեզ, զի յիշման արժան
առնէք զիս:
146բ ԶՊօղոս մեղապարտ երէցս
յիշման արժանի արա՛, ոտիցդ հող եմ եւ փոշի:
147ա ԶՎարդան վարդապետն եւ
զծնօղսն իւր՝ զԵղիէն եւ զՂարիպն, եւ զուսուցիչն՝ զԽաչատուր վարդապետն, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս Աստուած եւ լի
բերանով Աստուած ողորմի ասացէ՛ք Վարդան
վարդապետին, եւ որ յիշօղքդ յիշեալ լիջիք առաջի Քրիստոսի: Եւ Պօղոս գծօղս զոտդ կու համբուրէ, որ թէ յիշման արժան
առնես: (Բ. սիւնեակի տակ)՝ Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զՎարդան վարդապետն եւ զծնօղսն իւր, զհայրն՝ զԵղիէն եւ զմայրն՝ զՂարիպն, եւ զեղբարքն՝ զԽաչատուրն եւ զԽօշխապարն, եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք նոցա. ամէն:
159ա Արդ, յիշեցէ՛ք
ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր, ո՛վ ընթերցօղք, զՎարդան վարդապետն զԲաղիշեցին, որ ետ գրել զպատմագիրքս՝ յիշատակ հոգւոյ իւրոյ
եւ ծնօղաց իւրոց. յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք:
169ա ԶՎարդան վարդապետն զԲաղիշեցին յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք
իւրն եւ ծնօղաց իւրոց եւ եղբարցն, եւ ուսուցչին՝ Խաչատուր վարդապետին, եւ Բաբոնենց Յովաննէս վարդապետին, եւ ինձ՝ մեղաւոր Պօղոս սուտ երիցու՝ գծողի տառիս, եւ դուք յիշեալ լ[իջիք]:
210բ Արդ, յերես
անկեալ աղաչեմ զձեզ, ո՜վ սուրբ հարք եւ վարդապետք, եւ իմաստուն ընթերցօղք այսմ տառիս,
զի յիշման արժան առնէք զխորին փիլիսոփայն եւ զհոգիընկալ վարդապետն՝ զՎարդան Բաղիշեցին,
որ յայսմ ամի ի հալածանս է յանիծեալ ազգէն մահմետականաց, յերկիրն Սուրացւոց, որ
այժմ Հազու վերաձայնի: Որ յայսմ հալածանաց
միջի ետ գրել զգիրս՝ յիշատակ իւրն եւ ծնօղաց իւրոց: Եւ ես, Պօղոս սուտ երէցս, որ եմ գծօղ տառիս, աղաչեմ զձեզ, զի
յիշման արժան առնէք զիս:
244բ Փա՜ռք անհասանելի
եւ միասնական Սուրբ Երրորդութեանն՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ. ամէն: Որ կարողացոյց
զիս ծրագրել զպատմութիւն թագաւորացն մերոց՝ ի Յաբեթէ սկսեալ մինչեւ ի Սահակ հայրապետն Պարթեւն: Աղաչեմ զձեզ զամենեսեան յիշելոյ եւ թողութիւն
խնդրելոյ յանոխակալ եւ յանյիշաչար Տեառնէն արժանի առնէք զՎարդան վարդապետն զԲաղիշեցին եւ զծնօղսն իւր՝ զԵղիէն եւ զՂարիպն, եւ զեղբարքն՝ զԽաչատուրն եւ զԽօշխաբարն, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն նորա: Եւս առաւել՝
զհոգեւոր հայրն նորա՝ զԽաչատուր քաջ վարդապետն
զԲաղիշեցին եւ զԲաբոնենց Յովհաննէս վարդապետն, որ նա եւս բազում աշխատութիւն ունի
ի վերա նորայ, իր գրոց սերտցուլն, եւ զիւր
աշակերտն՝ զԱբրահամ վարդապետն զՀամթեցին, եւ զիս զանարժանս, զնորին անառակ որդին՝ զՊօղոս սուտ եւ խաբեբայ երէցս, որ եմ գծօղ սորա, որ
բազում երախտիք ունի ի վերա իմ՝ հոգեւոր եւ մարմնաւոր: Եւ դուք՝ յիշօղքդ զմեզ, յիշեալ
լիջիք առաջի Քրիստոսի. ամէն: Թողութիւն արա՛, խիստ եմ նեղացէր:
270ա Զբազմավէր
հոգիս եւ զաղքատս ի բարեաց եւ զլրացեալս ի չարեաց՝ զՊօղոս գրիչս, զտարտամեալս եւ զտարագրեալս
ի կենաց կտակէն, պատահողք սմա յիշման առնէ՛ք արժանի: Եւս եւ զստացօղ տառիս՝ զՎարդան վարդապետն եւ զիւր ծնօղսն, եւ զամենայն երախտաւորքն
իւր, եւ դուք յիշողքդ յիշեալ լիջիք առաջի Քրիստոսի. ամէն:
356ա Այց ինձ
եւ յայս ճառս դարձեալ պիտոյ է գալ, եթէ Տէր ինքնին կամեսցի: Եղիշէ վարդապետն ասէ:
356բ [Փ]ա՜ռք
Հօր անսկզբան, եւ Որդւոյ անսկզբան եւ սկզբան, եւ Սրբոյ Հոգւոյն անքննաբար ի նոցունց
էութենէ, անհատաբար եւ անսպառ բղխմանն, եռատրոհ անձնաւորութեանն, եզաբուն բնութեանն,
միակամ եւ միահեծան իշխանութեանն, ամենակալ եւ անվախճան թագաւորութեանն, միասնական
ամենասուրբ Երրորդութեանն, յամենից շնչոց կենդանեաց՝ իմանալեաց եւ զգալեաց, որ յանէից
եղեալ գոյացան, ի նորին զարհուրելի հիահրաշ հրամանացն, եւ ի լրումն նորայն կամաց, անհատ
եւ անվճար օրհնութիւն, գոհութիւն եւ անդադար փառաբանութիւն, ի վեր քան զմիտս եւ անդր
քան զպայմանն, անեզր յաւիտենիւ եւ յաւիտենի յաւիտենից. ամէն:
[Ա]րդ, զի որպէս
երիս երրեակս իմացուցանեն դասակարգութիւնս հրեշտակաց ի միտս մեր գիրք աստուածայինք,
գոլ փառափանիչս ստեղծագործողին
իւրեանց, այսինքն՝ անմարմին զուարթունք, նոյն ձեւով տարազու երիս կարգադրութիւնս տեսանի
ի սուրբ եկեղեցի, որ ճշմարտապէս երկին է ի յերկրի, առ ի պայծառութիւն եւ ի լուսաւորութիւն
ընդհանուր տիեզերածաւալ մարդկութեանս սեռի: Նա եւ ի փառաբանութիւն մարմնառիկ տնօրէնութեան
միածնի մարդացելոյ Բանին Աստուծոյ, առ ի քարոզել եւ հռչակ հարկանել զփրկութիւնն եւ
զերախտիսն Աստուծոյ, որ ի նմանէն ի մեզ ծաւալեցաւ, եւ այս ոչ ի ձեռս հրեշտակաց եւ
անմարմին գերաշխարհիկ զինուորութեանց, այլ ի ձեռն հազարապետացն Աստուծոյ՝ Քրիստոսի
ասեմ առաքելոցն, զոր յօրինեալ շարակարգէ ընտրեալն եւ զարմանալին այն Պօղոս յիւրականն
թխտի ասելով. «Եւ զորս եդ Աստուած յեկեղեցւոջ
այս են. նախ զառաքեալս, երկրորդ՝ զմարգարէս, երրորդ՝ զվարդապետս»: Եւ այս ո՛չ վարկպարազի
եւ ունայն [գոլ], որք դասեցան մի զկնի միմեանց, այլ խորհուրդ իմն յայտնեալ տեսանին
ի նոսա: Վասն զի համաքատակ եւ նմանասարաս են լուսաւորացդ, որ յերկինս. արեգականն՝
առաքեալք, եւ լուսնին՝ մարգարէք, եւ աստեղաց՝ վարդապետք: Եւ որպէս զանազան են լուսաւորութիւնք
լուսաւորացդ. ոմն՝ զցայգ, եւ ոմն՝ զցերեկ, այսպէս են եւ |357ա| բանք տեսանողաց եւ
լուսատուաց հոգւոց մերային զարմից: Եւ որչափ էր կար եւ հնար նոցին, լուսաւորեալ պայծառացուցին
եւ զխաւար տգիտութեան ի միգապատ եւ ի մռայլատեսակ մտաց մարդկայինս ազգի փարատեցին
եւ միշտ փարատեն: Եւ ունին վարդապետք զնմանութիւն մարգարէից եւ զտիպ առաքելոց, զի
որպէս նոքա ի հնումն՝ զինչ եւ պատահէր ազգին իւրեանց, զնոյնն մարգարէանային՝ եթէ
տրտմականս, եւ թէ ուրախականս, որպէս նոցին իսկ բանքն յայտ առնեն, այսպէս եւ վարդապետք
եկեղեցւոյ, ժրացեալք ի Սուրբ Հոգւոյն, քարոզեն առաքելաբար, եւ մատռուակեն զգինին ուրախարար,
եւ սերմանեն զբանն կենաց ի սիրտս հաւատացելոց, եւ արբուցեալ ոռոգանեն ջրովն աստուածային
զպասքեալ հոգիս բանաւորաց: Եւ թէ նեղութիւնս ինչ եւ մրրիկ դառնութեան եկեալ ժամանէ
յանօրինաց եւ յայլադէմ անաստուած բռնաւորաց, եւ կամ այլ իմն ուղխաձեւ փորձութիւնս
դիւական ի վերայ հաւատացելոց, յառնեն իբրեւ զմարգարէ եւ պատմեն զանցս աղետից եւ զկսկիծս թշուառութեան, որպէս զԵրեմիայ,
եւ կամ իբրեւ զմի ի մարգարէիցն, իւրաքանչիւր ոք իւրում ազգի: Վասն որոյ երրորդ զկնի
առաքելոց եւ մարգարէից դասեալ կարգեցան, եւ որպէս աստղ քան զաստղ առաւել է փառօք,
նոյնպէս եւ վարդապետ քան զվարդապետ բանիւք գիտութեան եւ վարուք առաքինութեան: Որպէս
այլք այլոց ազգաց են պատմօղք, նոյնպէս ազգիս մերոյ եւ զարմի են պատմիչք եւ վիպասանք՝
կորովիքն եւ քաջաբանքն, անյաղթ փիլիսոփայքն եւ յոգնահանճար եւ առատամիտ փաղերայքն:
Նախ Ագանթանգեղոս քաջ քարտուղարն,
որ հրամանաւ թագաւորին Տրդատայ, զսուրբ
Լուսաւորչին մերոյ Գրիգորի զերաշխէպսն ի կիր արկեալ թուէ, թէ որքանաբար անըմբերելի
կարծրագոյն տանջանաց եւ սարսռելի չարչարանաց եւ կրից տարեալ համբերեաց, եւ ապա, թէ
որքան ժամանակս յամեալ ի Վիրապն խոր |357բ| եւ անդնդային, ուրանաւր, իբր յարգանդի մօր,
զմերն լինէր յղացեալ զփրկութիւն: Ուստի արեգականասարաս ելեալ ծագեցաւ եւ լուսաւորեաց
զխաւարամած երկիրս Հայաստանեայց եւ ծնաւ
վերստին, ըստ ասացուածոյ մարգարէութեանն՝ զազգ մի ողջոյն: Եւ այսպէս պատմաբանելով տարեալ
զբանն, յանկ ածէ ի փառս Աստուծոյ: Եւ ապա զկնի նորին, մեծիմաստն Մովսէս Քերդողահայրն՝ գեղեցկապէս եւ հարուստ իմաստութեամբ սկսեալ զպատմութիւնս
Հայոց, կարճ բանիւք եւ մանուածոյ բառիւք, բայց ընդարձակ մտօք տրոհեալ ի հատորս երիս,
հասուցանէ զբանն առ մեծն Իսահակ եւ Մեսրօպ, եւ անդ զաղետալի ողբսն ասացեալ, սակս ամայութեան
աշխարհիս եւ երկուց գաւազանաց, դադարէ ի փառս Աստուծոյ: Եւ ապա ընկերք նորին՝ Եղիշէ վարդապետն, որ զՎարդանաց զիրսն եւ զքաջապէս նահատակութիւնսն ճառեաց. եւ
Ղազար Փարպեցի՝ պատմագիր եւ ճարտասան, զնոյն
ոճ երկրորդեաց: Եւ այլք յոգունք, որք մի զկնի միմեանց յանցնիւր ի դարս եւ ի ժամանակս
պատմաբանեցին եւ արձան յիշատակի յետ իւրեանց կենդանի թողին: Զորս ի բազմաց եւ յոլովից
բազմավէպ պատմութեանց աստուածային որեարցն որք ասացան/// (թերի):
2. (Գրիգոր գրչի)
429ա Քրիստոս Աստուած, որ առատն է ի տուրս բարեաց, Գրիգոր գրչիս, եւ ձեզ կարդացօղացդ, եւ այսմ տառի ստացողի առհասարակ ողորմեսցի յաւուրն
դատաստանի. ամէն:
486բ Այո՛, սուրբ
վարդապետ, զոր ինչ ասացեր ճշմարիտ է, զի եւ այժմ նոյնպէս եղեւ եւ լինի հանապազ: Ո՜վ
սուրբ ընթերցաւղք եւ եղբա՛րք, գիրքս հին էր եւ աւրինակս: Յունան վարդապետն կարդացեալ
էր զաւրինակն եւ նորոգեալ եւ զպակասութիւն թղթոցն, որ պակաս է, ոչ էր գտեալ, եւ ես
ոչ կարացի գտանել: Աղաչեմ զամենեսեան, եթէ գտցի գիրքս այս ուրեք, գրեսջիք զպակասումն
թղթոյս եւ դի՛ք ի սմայ. նախ՝ զսկիզբն գրոցս եւ ապա յերիս տեղիս թուղթ մի անկեալ կայ:
Եւ եթէ սխալ գտջիք ի սմա, թողութիւն խնդրեցէ՛ք ինձ ի Քրիստոսէ՝ յանցանաց իմոց, եւ ծնօղաց
իմոց, ամէն ազգիս մերոյ եւ յառաջագոյն նախնեաց սրբոց, որ երկրորդեցի զգիրքս վասն յիշողութեան
սրբոցն ի պարծանս մեր, եւ անսրբոցն՝ յողբումն թշուառութեան եւ յամօթ յաւիտենից: Քաջքն
զօրասցին ի Քրիստոս, եւ տկարամիտքն կորանայցեն: Եւ որք լսենն, աւաղեսցեն զազգիս մերոյ
զտառապանս:
486բ Աւարտեցաւ
գիրքս Ղազարու վարդապետի
Փարպեցւոյ ձեռամբ բազմավէր եւ անարժան Գրիգոր երիցու, ի հարկէ սրբազան եւ քաջ վարդապետին Վարդան դիտապետի: Արդ, աղաչեմ զընթերցողքդ, յիշեսջիք
ի մաքուր յաղօթս ձեր եւ մեղաց թողութիւն շնորհեսցէ՛ք մեղաւորիս: Եւ որ առատն է ի բարիս,
պարգեւեսցէ ձեզ եւ մեզ զերկնից արքայութիւն, եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանս.
ամէն:
547բ (ստ. լս.)
Զյետինս ի գրչաց եւ զառաջինս ի մեղաւորաց, զանարժան, զանարհեստ եւ զան|548ա|իմաստ
զԳրիգոր երէցս արժանի
առնել աղաչեմ, զձեզ, ով սուրբ ընթերցողք, միով |547բ| ողորմայիւ եւ մեղաց իմոց թողութիւն
շնորհել ինձ եւ իմոցն ամենայնի, եւ նա, որ յիշէ, յիշեալ |548ա| լինիցի ի Քրիստոսէ յարդարամէտ դատաւորէն մերմէ՝ Յիսուսէ Քրիստոսէ, եւ նմա փառք
յաւիտեանս. ամէն:
562ա Յիշեցէ՛ք
զքաջ րաբունապետն՝ զՎարդան վարդապետն առ Քրիստոս Աստուած, եւ լի բերանով Աստուած ողորմի ասացէ՛ք նա եւ
եղկելի գրչիս. ամէն:
3. 142ա (ստացողի) Արդ,
ես Վարդան վարդապետս Բաղիշեցիս, ցանկացայ բարի աւուրցն, որ միշտ արծարծէր շնորհք
Հոգւոյն Սրբոյ յարժանաւորս իւր, սիրոյ նոցին եւ աղօթիցն տենչացայ եւ ետու գրել զպատմութիւն
սուրբ կաթուղիկոսացն եւ թագաւորացն, զի աղօթիւք նոցա ողորմեսցի Քրիստոս Աստուած մեզ
եւ մերոցս ամենայնի. հօրս իմոյ՝ Եղիային,
եւ մօրս՝ Ղարիպին, եւ եղբարցս՝ Խաչատուրին եւ Խօշխապարին, եւ զաւակաց նոցին: Եւ եւս առաւել հոգեւոր հօրս իմ եւ ուսուցչի՝ Խաչատուր մեծ իմաստուն եւ փիլիսոփայ վարդապետի՝ Խաչատուր
Բաղիշեցոյն, որ յայսմ ամի, որ զգիրս ետու ծրել,
Ժ. (10) ամաւ յառաջ փոխեալ է առ Տէր: Եւ նորաբողբոջ հոգեւոր որդոցս իմ՝ Աբրահամ վարդապետի Համթեցոյն եւ Սարգիս փոքր պատանեկին, եւ
միաբան եղբարցն ամենեցուն, որ կան ի սուրբ ուխտս Յովաննու Մկրտչի, ի ծառայութիւն սուրբ խորանացս եւ ի սպասաւորութիւն
մեզ, որ մականուամբ Ամրդօլու վանք ասի:
Արդ, աղաչեմ զձեզ, ո՛վ հարք մեր եւ եղբա՛րք, որք ընթեռնուք եւ հոգեւոր բանս օգտիք ի
սուրբ գրոցս, բոլոր հաւատով Աստուած ողորմի ասացէ՛ք ինձ՝ Վարդան վարդապետիս եւ գծագրողի սորա՝ հոգեւոր որդւոյ
իմոյ տէր Պօղոս երիցու Գաւըռցոյ, եւ դուք՝ յիշօղքդ, յիշեալ լիջիք առաջի Քրիստոսի.
ամէն: Գրեցաւ ի Ռ. եւ ի Ճ. եւ ի ԻԱ. (1672) թվին:
4. 4բ (ծաղկողի) Յիշեա՛յ
զիս, Տէ՛ր իմ եւ ստեղծօղ, զՎանեցի Սահակ
ծաղկօղ:
34ա ԶՎանեցի Սահակ ծաղկօղս
յիշ[եցէ՛ք]:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 5բ՝ «ս, ե, ք, եւ», 254ա՝ «Եւ յԵղիշէի»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին փակցուած
թերթիկին՝ «611», Ա. փեղկի կազմաստառին փակցուած թերթին՝ «Համար 1, 611, 1672», 142ա՝ թուաբանական հաշուարկ՝ «1121/551/1672», պհպ.
Բ.՝ «60/3/180 +30/210»:
2640
ՀԱՄԱՌՕՏՈՒԹԻՒՆ Մ. ՉԱՄՉԵԱՆԻ ՎԱՀԱՆ ԿՈՉԵՑԵԱԼ ՄԱՏԵՆԻՆ
Կ. ՊՈԼԻՍ |
ՌՄԿԹ. – 1820 |
ԹԵՐԹ՝ 84 (գրչի էջակալում՝ 1-159, որ է՝ 4ա-83ա). չգրուած՝ 1աբ, 2բ, 6բ, 73բ, 77բ, 83բ-4բ: ՊՐԱԿ՝ 2+3+Ա-Ըx10 (Ը՝ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ բուսական ոճաւորմամբ զինանշան, որի 2 կողքերին եւ ներսում ետեւի մէկ թաթի վրայ կանգնած առիւծ, եւ ոճաւորուած թագ, եւ աստղ, եւ՝ Gerolamo Ben to Picardo, եւ «GERVINO»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,8x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (18x12,8): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 40ա): ՏՈՂ՝ 28: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ ոսկեզօծ սեւ կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ. աստառը ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ ոսկեգոյն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա + Բ, չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «CALCAGNO»:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշուի եզրերը մաշուած, Բ. փեղկի կաշին վնասուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-83ա Համառօտութիւն Վահան կոչեցեալ մատենին, շարադրեալ ի Չամչեան
հայր Միքայէլէ, առ ի ցուցանել հակառակասիրաց զուղղափառութիւն Հայաստանեայց սուրբ
եկեղեցւոյս: Յամի Տեառն 1776: Իսկ այժմ գաղափարեցաւ ի վեհափառ հայրապետութեան մօրս լուսոյ սրբոյ գահին Էջմիածնի տեառն Եփրեմի գերընտիր եւ սրբազան կաթուղիկոսի ամենայն Հայոց, ի թուականիս մերոյ ՌՄԿԹ. (1820),
ի Կոստանդնուպօլիս:
ա. 3աբ Թարգմանութիւն արդար վճռոյ սրբազան Պիոսի Է. պապին Հռովմայ վասն «Վահան հաւատոյ» կոչեցեալ մատենին եւ հեղինակի նորուն հայր Միքայել վարդապետի Չամչեան – Զգիրքն կոչեցեալ «Վահան հաւատոյ ուղղափառութեան Հայոց» մատուցին յատեան... քննութեան ժողովոյն:
Թարգմանեալ ի Հռովմ, ի լատինականէն ի հայ, ի Հայր Իգնատիոս վարդապետէ
Փափազեան՝ յաշակերտէ տեառն Մխիթարայ աբբայի, յամի
Տեառն 1815, ի սեպտեմբեր
17:
բ. 4ա-6ա Շարունակութիւն կամ հաստատութիւն յառաջագոյն գրեալ մերումս տեսարանի կամ յայտնի ապացոյց նոր հերձուածօղ լինելոյ վերապատուելի հայր Միքայելի Չամչեանց եւ բոլոր միաբանութեան իւրոյ, քաղեալ ի բուն ձեռագիր գրուածոյ իւրոյ, զոր իբր հրաշիւք ձգեցաք ի ձեռս մեր յամին 1815, մարտի Գ. – Զոր ինչ միանգամ գրեալ էր յառաջին անդ... զոր իբր վերջակետ իմն դնէ ի վերջ բանից իւրով ասելով:
գ. 7ա-15բ [Առարկութիւն – Ա]ստանօր վախճան տուեալ նախածանօթ տեղեկութեանց... եւ այսմ եւս յուսամ հանդիպել: Վերջ խնդրոյն մարդեղութեան, մինչեւ յերես 167:
դ. 16ա-21ա Խնդիր Բ. Ի վերայ բղխման Հոգւոյն Սրբոյ – Եւ արդ, վ. հ. Միքայէլ Չամչեանց յաւարտ հասուցեալ զառաջին վիճաբանութիւն իւր... եւ որ ունիցի ականջս լսելոյ, լուիցէ:
ե. 21ա-42բ Ի վերայ եկեղեցւոյ – Եւ արդ, խուզել զայս խնդիր պիտանի է քան զամենայն... թէ հայք չիցեն հերետիկոս կամ հերձուածող, բերէ՝ ի վերայ ասելով:
– 37բ-9բ Յօդուած Գ. Թէ քանի՞ ծանր վնասք եւ վտանգք կարեն յառաջ գալ, երբ անխորհրդարար հերետիկոս կոչէ ոք զայլս – Յարէ զկնի. «Երանի թէ զայս եւեթ մտածէին չարախօսք մեր...»...
– 39բ-42բ Դ. յօդուած՝ ասելով. Թէ զինչ իցէ հերձուածողութիւն – Որով ցուցանի, թէ չէ մարթ իւիք հերձուածող կոչել զեկեղեցին Հայոց...
զ. 42բ-9բ Ի վերայ վերջին օծման – Սքանչելի է ճարտարմտութիւն եւ ճարպկութիւն... եւ վէրքն ոչ գիտեմ՝ որպիսի դեղովք ունի բժշկել:
է. 49բ-66բ Վէճ վ. հ. Միքայէլի Չամչեանց ի վերայ ջրախառնութեան՝ համառօտիւ քաղեալ ի ձեռագիր մատենէ իւրմէ – Այս խնդիր է մէջ ահագին մատենի վ. հ. Միքայէլի... որ եւ ի վերայ տօնի ծննդեան եւ մկրտութեան Տեառն:
– 64բ-5ա «Գիտելի է, ուր վերոյգրեալ բանքն, յորոց վերայ գրեալ կան նշանագիրս ա եւ բ, ի ձեռագիրն սրբագրեալ են, սակայն մեր յայտնի ընթերցեալ՝ եդաք յայսմ ներգործութեամբ եւ այն ընդ փակագծիւ միայն՝ առ ի յայտնելոյ զդիտումն բանից հեղինակին, եթէ վասն որոց խօսի եւ վասն որոց պնդեալ է»:
ը. 67ա-9ա Վէճ վ. հ. Միքայէլի Չամչեան նոր պաշտպանին ուղղափառութեան Հայոց, որ ի վերայ տօնի ծննդեան եւ մկրտութեան, համառօտիւ քաղեալ ի բուն ձեռագիր մատենէն իւրմէ – Թէպէտ չէին կամք մեր ի սոյն խնդիրս պատաղիլ սակս թեթեւութեան նիւթոյն... որով դադարէր ամենայն վեճ հակառակութեան ի վերայ այսպիսի նիւթոյ, յերես 377: Վերջ:
թ. 69բ-73ա Վէճ վ. հ. Միքայէլի Չամչեանց ի վերայ քաւարանի՝ համառօտիւ քաղեալ յընդարձակ ձեռագիր մատենէ իւրմէ – Յոյժ ճարար ոք է վ. հ. Միքայէլ Չամչեան... եւ ի նոյն վայելել ախորժեմք ի փառս Քրիստոսի փրկչին մերոյ եւ Աստուծոյ. ամէն: Ի հայր Միքայէլ վարդապետէ Չամչեան, 1776:
ժ. 74ա-7ա Յայտարարութիւն դաւանութեան վ. հ. Պօղոս վարդապետի Թընկրեան՝ աշակերտի վ. հ. Միքայելի Չամչեան, զոր գրեաց ի ժամանակս վերջին միաբանութեան եւ հրատարակեաց թէ առ հայս եւ թէ առ ուղղափառս, որով իւրաքանչիւր ոք քաջ իմանայ, թէ քանի ազգակցութիւն ունի այս դաւանութիւն ընդ վերոյ գրեալ բանսն հայր Միքայէլին – Եկեղեցին Հայաստանեայց ի սկզբանէ եւ այսր ընդունի եւ դաւանի զուղղափառ հաւատս ճշմարտութեան... չիք այլ ինչ թշնամութիւն մեծ եւ անօրինութիւն անտանելի:
ժա. 78աբ Գլխաւորումն բանից – Որով եւ վերջին դատումն մտաց մերոյ... զի աչօք բացօք տեսանեմք եւ տեսեալ իսկ եմք: Վերջ: 1815, փետրուարի 12, ի Կոստանդնուպօլիս:
– 79ա-83ա Ցանկ մատենիս – Հայաստանեայց սուրբ եկեղեցի... վերջին օծումն է խորհուրդ եկեղեցւոյ, բայց օծանելն իւղով չէ հարկաւոր յոյժ ըստ մեծին Խոսրովու Անձեւացեաց եպիսկոպոսի:
Ցանկը կազմուած է ոչ թէ ըստ խորագրերի, այլ այս կամ այն գլխում շօշափուած նիւթերի, որոնց դիմաց նշուած են այդ նիւթերի սկզբնատողերի էջերն ու տողերը՝ «երեսհամարը եւ տողահամարը»: Նաեւ հմմտ. ձեռ. 1936:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս Տիտղ.՝ 2ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
83բ (անարուեստ նոտրգիր) «1844 յունվարի
5 ծը[ն]ունդ Թով[մ]աս»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին փակցուած թերթիկին՝ «670», «Վահան կոչեցեալ մատենին», Ա. կազմաստառին փակցուած
թերթիկին՝ «Հմր 111», Աա՝ «670/260, 1820, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2641
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ՄԻՐԶԱՅԵԱՆ
ՎԱՆԱՆԴԵՑԻ, ՏԵՍԱՐԱՆ ՀԱՆԴԻՍԻՑՆ ՀԱՅԿԱՅ, ԱՐԱՄԱՅ ԵՒ ԱՐԱՅԻ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄՁԱ. – 1832 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Գրիգոր Կարնեցի Շաքաճեան:
ԹԵՐԹ՝ 110. չգրուած՝ 1ա-3բ, 4բ-5բ, 108բ-10բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԱ x10 (Ա՝ 11, Թ՝ 8, ԺԱ՝ 9)+2: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսադրոշմով՝ «GIOVANNI GHECCHI»: ՄԵԾՒԹԻՒՆ՝ 24,3x20,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (19x15,7): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 77ա): ՏՈՂ՝ 32: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, միջուկը ստուարաթուղթ, անկիւնները եւ մէջքը շագանակագոյն կաշի, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտով ցօղուած:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
ծաղկաթուղթը մաշուած, կեղտոտուած, թ. 1-22՝ հիմքից մասամբ պոկուած, թ. 1-11՝ կարերը
հիմքից թուլացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
4ա-108ա Տեսարան հանդիսիցն Հայկայ, Արամայ եւ Արայի, ոտանաւորեալ Միրզայեան
Յովհաննու Վանանդեցի վարժապետ քահանայի՝ Սուրբ Ստեփաննոս եկեղեցւոյն Զմիւռնւոյ,
ի զբօսանս մանկանց ազգիս հայոց: Զգուշութեամբ օրինակեալ ի վայելս Գրիգորի բանասիրի
Կարնեցւոյ Շաքարճեան անարդիւն մանկավարժի: Թիւ յօրինմանն՝ 1831, ի Զմիւռին օրինակելոյն՝
1832, ի Կոստանդնուպօլիս, ի նորաշէն դպրոցի Սրբոյ Խաչի եկեղեցւոյն, որ յԻւսկիւտար,
ի թաղն Սէլասըզ:
– 6աբ Յառաջաբան – Որք զհայրենի
քաջարութեանց հանդիսից զվիպագրութիւնս իղձս... ստոյգ խոստովանութիւն զանձնէ վարապանէ
ի կզակս պարսաւադրաց, թէ իցեն յուշի:
– 7ա Ցանկ գլխակարգութեան գործոյս – Ա.
Նախաշաւիղ առ ի նոյն յորդորման... ԺԷ. Յորդոր նմանիլ նախնեաց:
Իբրեւ բնաբան 7բ էջում բերուած
է Իմաստութիւն գրքի Ժ. 9 տունը՝ «Իմաստութիւն զողոքիչս իւր փրկեաց ի ցաւոց... զօրաւոր
է աստուածպաշտութիւնն»:
ա. 8ա-9բ Հագներգ տաղաչափական ի պայծառ հանդէս դիւցազին
մերոյ Հայկայ Թորգոմեան: Գլուխ առաջին: Նախաշաւիղ առ ի նոյն յորդորման – Հուր
է սեղանոյ՝ իղձ ազգասիրին, / արծարծուն վառեալ ի ներքս ի հոգին... անձանց բարութեան
մթերել զօճան:
բ. 9բ-14բ Բ. Ծնունդ եւ սնունդ Հայկայ – Զմեր
նախնի գեղադիտակ վեհ դիւցազին, / եկն արդ, ի վէպս առնուլ զփառսըն պանծագին... յայ[ն]միկ
հնչէր խրախ նորա անտխրական:
գ. 14բ-9ա Գ. Աստուածապաշտութիւն Հայաստանի – Փառաց
են պարգեւք յայս նոր տեսարան, / առ ճոխ բարձրութիւն ազգիս Հայկազեան... համայն գործադիրք
աստուածպաշտութեան:
դ. 19ա-23բ Դ. Զեղծումն մարդկան ի բարին – Այս
վեհապանծ փառացն շուք Հայաստանին / խոր խոցոտէր զսիրտ խարդախ դժնեայ դիւին... երկրպագեմ
քեզ յոգեշարժ յիղձս եռանդեան:
ե. 23բ-7ա Ե. Ազատութիւն Նոյի ի ջուրցն հեղեղաց – Հրաման
վեհին անդարձ հաստատեալ զեղծումն աշխարհին / ջնջեալ, եթէ զամս հարիւր եւ քսան անդարձ
զեղխեսցին... զկատար Մասեաց ի նաւահանգիստ անվըտանգ կալան:
զ. 27ա-31բ Զ. Բազմանալ մարդկան եւ բաժանումն – Հին
աւուրցըն հայր արդար ծերունին, / գտեալ յանդորրու յետ միոյ ամին... հաստատուն սիրով
կալ ընկերական:
է. 31բ-5ա Է. Աշտարակաշինութիւնն – Հոգին աննիւթ
եւ անձնիշխան շունչ երկնային, / ինքնագործ է, թէեւ կապեալ ընդ նիւթ մարմնին... յերկնից
գաւիթըն գումարեաց զազգս ամենայն:
ը. 35ա-8ա Ը. Վտարանջութիւն Հայկայ – Նոր
ինչ եկն ի յայտ արտաքոյ կարգի մտաց մարդկային, / Թանձրանիւթ մարմնոյ զաստուածեան պատիւ
տալ իւրոյ անձին... անդ կայ ժամ առ ժամ գալստեան ստուար խուժանին քուշեանց:
թ. 38ա-42ա Պատերազմ եւ յաղթութիւն Հայկայ – Աստ
պերճութիւն փառաց Հայկայ խրոխտագին, / սերտ ուժգնութիւն տածէ ի սիրտ զօրականին... յԷէն
անհատ աղբիւր կարգեալ պայծառ տոհմին:
ժ. 42ա-7բ Ժ. Միապետութիւն եւ աշխարհաշինութիւնն Հայկայ – Ահա
պանծալի պսակ պետական / ի գլուխ երկիրն առնու Հայաստան... զսորայն դրուատ երգել ի կեթառ:
ժա. 47բ-54ա ԺԱ. Մահ Հայկայ դիւցազին – Այսպէս
ի պարարտ ծերութիւն բարեաց զազգըն խաղաղեալ / զարմըն Յաբեթեան հայր մեր քաջարի Հայկ
գերհամբաւեալ... թէ ոչ զղամպար սիրոյն վառեսցուք անշէջ ի սրտին:
ժբ. 54ա-62բ ԺԲ. Միապետութիւն Արամայ եւ հանդէսքն – Աստ
նոր նուագ եկն ինձ ի ճառ հագներգական, / ի հանդիսից մերս Արամայն վեհազնութեան...
զերկրին հանգիստ ի թշնամեայն ապահովեալ:
ժգ. 63ա-7բ ԺԳ. Միապետութիւն Արայի – Յետ կատարելոյ
զհանդէս թաղման Արամայ վեհին / բազմախումբ ատեան անդրեն բոլորեն որեարք աշխարհին...
ի պսակ հանել կալայց զառաջին ոճ հագներգական:
ժդ. 67բ-80բ ԺԴ. Պատերազմ Շամիրամայ ընդ Արայի – Ի յորդ
լիութիւն բարգաւաճ բարեաց / մինչ յուռթ պանծայր երկիր Հայկազանց... զորոցն ընկալար՝
հատո՛ տոհմական:
ժե. 80բ-5բ ԺԵ. Եղերերգութիւն զԱրայէ – Զարթի՛ր ինձ նուագ,
դու մակեդովնեան ընդ դէպսըն յարիր, / զարթի՛ր յողբանաց դղրդեալ շարժիւն զՀայկեան ջոլիր...
նշանք բարետիպք անմռունչ պատուեն յաւէտ հռչակեալ:
ժզ. 86ա-92բ ԺԶ. Երգիծանութիւն առ Շամիրամ – Ո՞ւր
ես, պոռնի՛կ դու Շամիրամ, ճակ դիմագող, / յո՞յր գարշանացն ի ժահր արդէն ծփիս յողող...
անդ ցնծասցիս յանստուէր լոյսն երջանկութեան:
ժէ. 92բ-108ա ԺԷ. Յորդոր նմանիլ նախնեաց – Ասա՛
ինձ, նոր հանդէս երկոց եւ քրտանց ընդարձակ բացեալ, / յազգային շահուց վաստակ յորդորէ
սերտ քաջալերեալ... այսքան քեզ հոգւոյս ծնունդ հարազատ, բողբոջ Կոստանդեան, / յազգասէր
եռանդն, արթնասիրտ Գրիգոր, հանդէս քերթաբան, / ընկա՛լ հաճութեամբ ըստ քումըդ հայցման
մտաց զբօսարան, / որով եւ իմ այս վաստակ դիւրասցի ի բերս հանգստեան:
Վերջում՝ 108ա՝ «Ընդ ամենայն
են ի հագներգութեանս տունք 1685»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս խորագիր՝ 4ա:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի մէջքին փակցուած թերթիկին՝ «1. Տեսարան հանդիսիցն Հայկայ»,
1ա՝ «682/2641», 1բ՝ «Համար 1. Տեսարան հանդիսիցն Հայկայ, Արամայ եւ Արայի, քառածալ
ընտիր նօտրագիր, ոտանաւորեալ Միրզայեան Յովաննու Վանանդեցի վարժապետ քահանայի եւ
արտագրեալ ի թուղթ բամբակեայ Գրիգորի Շաքարճեան վարժապետի Կարնեցւոյ, յամի Տեառն
1832, ի նորաշէն դպրոցի Սրբոյ Խաչի եկեղեցւոյն, որ յԻւսկիւտար Կ. Պօլսոյ: Չունի զյիշատակարան»,
«1832, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2642
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՆՈՐ ՋՈՒՂԱ |
ՌՃԺԲ.-ՌՃԺԳ. – 1663-1664 |
ԳՐԻՉ՝ Մարկոս երէց եւ Մալին (1բ-326բ), Կիրակոս երէց (328ա-50բ, 276ա-624բ), Աղամալ-Պետրոս (351ա-76ա), Մկրտիչ (389բ-90բ): ԾԱՂԿՈՂ՝ Յակոբ վրդ.: ՍՏԱՑՈՂ՝ պրն. Մելքոն եւ Յակոբ վրդ.:
Մարկոս եւ Մալին, Կիրակոս, Աղամալ եւ Մկրտիչ գրիչներն այս ձեռագիրը գրել են փոխնիփոխ, բայց Մարկոս եւ Կիրակոս գրիչների գրած բաժինները, միւսների համեմատութեամբ, մեծ են:
ԹԵՐԹ՝ 632. չգրուած՝ 1ա, 2ա-6բ, 12աբ, 327աբ, 391ա-2բ, 406բ,
418աբ, 490աբ, 557բ-8բ, 582բ, 604ա-6բ, 625ա-32բ: ՊՐԱԿ՝ 4+Ա-ԾԳx12 (Ա, ԽԶ՝ 8, ԺԵ՝ 14, ԼԲ, ԼԳ՝ 16, ԾԲ՝ 6, ԾԳ՝ 4)+4: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25,8x19,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (19x14,5), միասիւն (13ա, 328ա): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 211ա): ՏՈՂ՝ 45: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, Ա. փեղկին 2, Բ. փեղկին մէկ կապիչի մետաղէ ագուցիչ հիմքեր, միջուկը տախտակ, աստառը ծաղկազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա-Դ+Ե-Ը, սպիտակ չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ, եռաթերթ ծաղիկ եւ յաւէրժութեան երկու նշան:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝
13ա, 328ա: Ճակատազարդ՝ 16բ, 269բ,
491ա, 559ա, 583ա, 584ա, 607բ: Լուսանցազարդ՝
բուսական, թռչնային: Զարդագիր՝ կենդանագիր,
թռչնագիր: Գոյներ՝ նարնջի, մանուշակագոյն,
կանաչ, դեղին, կապոյտ, կարմիր, սպիտակ, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, վնասուած, մէջքի եւ Ա. փեղկի ստորին հատուածի կաշին մասամբ թափուած, երկու կապիչը եւ Բ. փեղկի մետաղէ մէկ ագուցիչ-հիմքն ընկած, լուսանցակողերը՝ գունաթափ, թ. 3-4, 551-3՝ ցեցի անցքեր, թ. 5-11, 302, 626-7՝ հիմքից մասամբ պոկուած, թ. 394-6՝ թեթեւակի վնասուած, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր՝ գրադաշտը մասամբ խունացած (յատկապէս սկզբի մասում), հիմքերի մօտ կեղտոտուած, թերթերին աղտոտուածութեան տարբեր հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1բ [Ի Ծննդոց գրոց –Եւ ե]ղեւ լոյս: Եւ ետես Աստուած զլոյսն, զի բարի է... եւ զծառն գիտելոյ զգիտութիւն [բարւոյ եւ չարի]: [Ա. 3 – Բ. 9]
Բ. 10բ-1բ
Յորդորակ [օրհնութանց] – Այժմ
ժամանեալ մեր յաւարտ... եւ պսակեսցէ անթառամ պսակաւն, մշտազուարթ բերկրանօքն, անզրաւ ուրախութեամբն:
Ունի աշխարհի, քրիստոնէից, հայոց, Աստուածածնի, խաչի, եկեղեցւոյ, ննջեցելոց, եկեղեցւոյ
շինողի, հայրապետի, եպիսկոպոսի, թագաւորի, իշխանի, վարդապետի, հօր, եղբարց, քահանայից,
քաղաքի օրհնութիւններ:
Գ. 7ա-10բ, 13ա-390բ [Գրիգորի Տաթեւացւոյ Քարոզգիրք]
1. 7ա-297ա [Ձմերան հատոր]. Գրիգորի եռամեծի քաջ հռետորի եւ յանյախտ
փիլիսոփայի, աշակերտի Յոհաննու Որոտնեցւոյ արարեալ բանս խրատականս ոգէշահս եւ հանճարս
իմաստայեղս, ի մեկնութիւն եւ ի գովեստ փառաց տօնից տէրունականաց, ի պատիւ սրբոց
եւ ի պատճառ գիտութեան ախմարաց: Մանաւանդ ի յողբ արտասուաց, անձանց թախծելոց յաւէտ
ի ճշմարտութիւն կարգաց ուղղափառաց, եւ յեղծումն բարբաչմանց չարափառաց, ի յիղձ մախթանաց
ոմանց բանասիրաց, եղբարց հարազատաց, նորին աշակերտաց. աւգնեա՛ Հոգի Աստուած:
Տե՛ս Ձմեռան հատոր, տպ. 1740. Ցանկ/7ա-10բ: ա/13ա-6բ: բ/16բ-8ա: գ/30ա-2ա: դ/18ա-20ա: ե/20բ-2բ: զ/23ա-6բ: է/26բ-30ա: ը/32ա-4ա: թ/34ա-6բ: ժ/36բ-8ա: ժա/38ա-40ա: ժբ/40ա-2ա: ժգ/42ա-4բ: ժդ/44բ-6բ: ժե/46բ-8բ: ժզ/48բ-50ա: ժէ/50ա-2բ: ժը/52բ-5ա: ժթ/55ա-7ա: ի/57ա-8բ: իա/58բ-61բ: իբ/61բ-3ա: իգ/63ա-5ա: իդ/65ա-8ա: իե/68ա-70բ: իզ/70բ-1բ: իէ/71բ-3ա: իը/ չիք նաեւ տպ.: իթ/73ա-5ա: լ/75ա-7ա: լա/77ա-8ա: լբ/78ա-9բ: լգ/79բ-81ա: լդ/81բ-3բ: լե/83բ-5բ: լզ/86ա-8ա: լէ/88բ-90ա: լը/90ա-2բ: լթ/92բ-3բ: խ/94ա-5բ: խա/95բ-7բ: խբ/98ա-9ա: խգ/99ա-101ա: խդ/101ա-3ա: խե/103բ-5ա: խզ/105ա-7ա: խէ/107բ-9ա: խը/109ա-10բ: խթ/111ա-2ա: ծ/112բ-5ա: ծա/115ա-6ա: ծգ/116ա-7բ: ծգ/117բ-8ա: ծդ/118աբ: ծե/118բ-9ա: ծզ/119ա-20ա: ծէ/120ա-1բ: ծը/121բ-2բ: ծթ/122բ-4բ: կ/124բ-7ա: կա/127բ-9բ: կբ/129բ-32ա: կգ/132ա-4բ: կդ/134բ-6ա: կե/136բ-8ա: կզ/138ա-40ա: կէ/140բ-2բ: կը/142բ-4ա: կթ/144ա-5բ: հ/146ա-8ա: հա/148ա-9բ: հբ/149բ-50բ: հգ/150բ-2բ: հդ/152բ-3բ: հե/153բ-5ա: հզ/155ա-6բ: հէ/156բ-8բ: հը/158բ-60բ: հթ/160բ-2բ: ձ/162բ-4բ: ձա/164բ-6բ: ձբ/չիք: ձգ/166բ-7բ: ձդ/168ա-9բ: ձե/169բ-71բ: ձզ/171բ-3բ: ձէ/173բ-5բ: ձը/175բ-8բ: ձթ/178բ-80ա: ղ/180ա-1ա: ղա/181ա-2բ: ղբ/183ա-4բ: ղգ/184բ-6ա: ղդ/186ա-7ա: ղե/187ա-8բ: ղզ/188բ-91ա: ղէ/191ա-3բ: ղը/193բ-5ա: ղթ/195ա-6բ: ճ/196բ-7բ: ճա/198աբ: ճբ/198բ-9բ ճգ/199բ-200բ: ճդ/200բ-1բ: ճե/201բ-3բ: ճզ/203բ-6ա: ճէ/206ա-8բ: ճը/208բ-11ա: ճթ/211ա-3ա: ճժ/213ա-5ա: ճժա/215ա-8ա: ճժբ/218ա-20ա: ճժգ/220ա-1բ: ճժդ/221բ-3ա: ճժե/223ա-4բ: ճժզ/224բ-6բ: ճժէ/226բ-8բ: ճժը/228բ-30բ: ճժթ/230բ-2բ: ճի/232բ-5ա: ճիա/235ա-6բ: ճիբ/236բ-9բ: ճիգ/239բ-41ա: ճիդ/241ա-2բ: ճիե/243ա-5ա: ճիզ/245ա-6ա: ճիէ/246ա-8ա: ճիը/248ա-9ա: ճիթ/249ա-50բ: ճլ/250բ-3ա: ճլա/253ա-4ա: ճլբ/254ա-6բ: ճլգ/256բ-8ա: ճլդ/258ա-61ա: ճլե/261ա-3ա: ճլզ/263ա-4բ: ճլէ/264բ-6բ: ճլը/269բ-72ա: ճլթ/272ա-6ա: ճխ/276ա-9ա: ճխա/279ա-83բ (ձեռագրիս մէջ այս նիւթը, սկսած «Եւ թէ հարցանէ
ոք...» հատուածից, ներկայացուած է երկու գլխով՝ իբրեւ ՃԽԳ-ՃԽԴ, տե՛ս տպ. էջ 646,
սիւնակ Ա): ճխբ/283բ-7ա: ճխգ/287ա-8ա: ճխդ/288ա-9ա: ճխե/291բ-4ա: ճխզ/289ա-91բ: ճխէ/294ա-7ա: ճխը/352ա-3բ: ճխթ/345ա-7ա: ճծ/347ա-9բ: ճծա/349բ-52ա: ճծբ/353բ-5ա: ճծգ/355ա-8ա: ճծդ/358ա-61ա: ճծե/361ա-2բ:
Յաւելեալ ունի.
ա. 266բ-8ա Նորին դարձեալ քարոզ վասն Յարութեան, ի բանն
որ ասէ. Յարեաւ Աստուած, եւ ցրուեցան ամենայն թշնամիք նորա, փախեան ատեալք նորա յերեսաց
նորա – Հրամայեաց Աստուած երբեմն մեծին Մովսէսի... վասն չորրորդ
յառնելոյն Աստուծոյ ի դատաստան: Որում եւ զմեզ փրկեսցէ Քրիստոս, եւ նմա փառք յաւիտեանս.
ամէն:
բ. 268ա-9ա Դարձեալ ի նոյն խորհուրդ. Յարցէ Աստուած, եւ ցրուեսցին
թշնամիք, փախիցեն ատեալք – Տեսցուք այժմ զերկրորդ հարցումն... որում եւ զմեզ արժանաւոր
արասցէ Քրիստոս Աստուած յարութեանն կենաց եւ փառաց ընդ ամենայն սուրբս իւր, եւ նմա
փառք յաւիտեանս. ամէն:
Բնագրային նշում-ծնթ.ներ՝
113բ «Ի կարմիր նշանէն ի
վայր սերտ կարդա՛յ, զի ընդդէմ ֆռանկաց է»:
114ա «Առաջին կարմիր նշանէն
մինչ ի յայս թէ պիտիյ ի քարոզն ասա՛, եւ թէ չպիտի՝ ոչ»:
2. 297ա-390բ [Ամարան հատոր]
Տե՛ս Ամառան հատոր, տպ. 1740. ա/328ա-9ա: բ/329ա-31բ: գ/331բ-6ա: դ/336ա-8բ: ե/338բ-40բ: զ/341ա-2ա: է/342բ-5ա: ը-ժա/չիք: ժբ/363ա-5ա: ժգ/365ա-9ա: ժդ/369աբ: ժե/369բ-70բ: ժզ/370բ-2ա: ժէ/372ա-4ա: ժը/374ա-6ա: ժթ-ձգ/չիք: ձդ/376աբ: ձե-ճիե/չիք: ճիզ/377ա-9ա: ճիէ/չիք: ճիը/379ա-82ա: ճիթ-ճլ/չիք: ճլա/282ա-4բ: ճլբ-ճլգ/չիք: ճլդ/384բ-7ա: ճլե/չիք: ճլզ/387ա-9ա: ճլե-ճկբ/չիք: ճկգ/389բ: ճկդ/389բ-90բ: ճկե-ճհբ/չիք: ճհգ/297ա-9բ: ճհդ/299բ-302բ: ճհե/302բ-5ա: ճեզ/305բ-7բ: ճհէ/307բ-10բ: ճհը/310բ-2ա: ճհթ/312բ-4բ: ճձ/314բ-7ա: ճձա/317ա-9բ: ճձբ/319բ-21բ: ճձգ-ճձդ/չիք: ճձե/321բ-4բ:
Տպագրի համեմատ քարոզների
կարգը տարբեր է:
Դ. 325աբ Վերջին քարոզ վասն Յովհաննու Աւետարանչին՝ Յովհաննու
Որոտնեցւոյ, ի բանն. Աշակերտն, զոր սիրէրն Յիսուս – Նախ զի ըստ
մարմնոյ ցեղապետութեան... զայս ամենայն զօրութեամբ յղացեալ ընկալաւ ի շնորհաց Հոգւոյն,
որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
Ե. 393ա-489բ [Քարոզք]
ա. 393ա-4ա [Վասն հաւատոյ] – Աստուածային
եւ մեծ առաքեալն Պօղոս ասէ ուրեմն. Առանց հաւատոյ անհնար է հաճոյ լինել Աստուծոյ [Առ
Եբրայեցիս, ԺԱ. 6]... վասն այն ասէ առաքեալն՝ Առանց հաւատոյ անհնար է հաճոյ լինել
Աստուծոյ: Այսքան առ այս:
բ. 394աբ Յաղագս սահմանին հաւատոյն. ասելի է – Հարցումն.
Զի՞նչ են հաւատք... որոյ ոռոգմամբն յորս հասնէ կենդանին ամենեքեան: Այսքան սահման ի
հաւատոյն:
գ. 394բ-5ա [Յ]աղագս միութեան հաւատոյ – Ասէ
առաքեալն Պօղոս. Մի՛ է Տէր, մի՛ է հաւատ [Առ Եփեսացիս, Դ. 5]... եւ ոմանք սակաւ եւ
անորոշակի: Այսքան առ այս վասն միութեան հաւատոյ:
դ. 395ա-6բ Յաղագս հարկաւորութեան յուսոյն. Յուսա՛ ի Տէր՝
որպէս լեառն Սիոն մի – Ոմաստունք
ասեն, թէ՝ Ամենայն որ են, զապականութիւնն իւրեանց ատեն... վասն այն ասէ մարգարէս՝ Ո,
յուսա ի Տէր: Այսքան վասն հարկաւորութեան յուսոյն:
ե. 396բ-8ա Յաղագս գործո յուսոյն, ի բանն Պօղոսի, որ ասի.
Յուսով ապրեցաք [Առ Հռոմայեցիս, Ը. 24] – Ասէ Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս. Ամենայն
ծառ ի պտղոյ իւրմէ ճանաչի... եւ Դաւիթ ասէ. Երանեալ է այր, որ երկնչի ի Տեառնէ եւ՛՛:
զ. 398ա-400ա Քարոզ եւ գովասանութիւն վասն սուրբ Աստուածածնին,
ի բան Սողոմոնի, որ ասէ. Տէր արար զքեզ եւ պատրաստեաց զքեզ յարգանդէ, գեղեցիկդ ի կանայս,
զի մայր քո ծնցի մարմին ան[տխիղծ. Երգ երգոց, Ը. 6] – Վարդապետք ասեն,
թէ որպէս համեմատելով ընդ յԱստուած... եւ ասել ներբողական ձայնիւ՝ Ո՜վ ամենասրբուհի
Աստուածածին Մարիամ:
է. 400ա-1ա Դարձեալ վասն սիրոյ, ի բանն Պօղոսի. Նախ քան զամենայն
սէր սերտ ունենալ զմիմեանս [Պետրոսի Ա. թուղթ, Դ. 8] – Ասէ Ոսկեբերանն
Յովհան, թէ՝ Որպէս հիւանդութիւնն պատրաստէ զմարմինն ի մահ... եւ այսպէս սէրն վերաբերի
առ ամենայն առաքինութիւն, վասն որոյն ասէ Պօղոս՝ Նախ քան զամենայն՛՛:
ը. 401ա-6ա [Խ]րատք ճանապարհորդութեան մտաց, ի բանն իմաստնոյն
Սողոմոնի, որ ասէ. Ահաւասիկ գրեցի զնա քեզ երեք կին՝ ի խորհուրդս, ի գիտութիւն եւ
ի հանճար – Գիտելի է, զի ամենայն գիտութիւն ունի յինքեան զնշան Երրորդութեանն...
Աստուած ոչ է զգալի, ոչ երեւակաելի, ոչ իմանալի, ոչ է Է, այլ ի վեր, քան զամենայն:
թ. 407աբ Յաղագս տեսական իմաստութեան, որ է իմացական միտքն:
Փոքր ինչ տեսութիւն – Հարցանելի է եւ զայս, թէ միտքս մեր որպէ՞ս վերանայ առ ճշտութիւնն...
եւ մշտաւէտ ուրախութեամբ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ ընդ Հօր եւ Սուրբ
Հոգւոյն յաւիտեանս. ամէն:
ժ. 407բ-8բ Վասն թէ քանի՛ եւ կամ զո՛րս պարտի ուսանել ուսուցիչն – Ասէ
Տէրն յԱւետարանին Մատթէոսի. Դո՛ւք էք լոյս աշխարհի... եւ Տէրն շրջէր ի քաղաքս եւ
ի գեօղս եւ ուսուցանէր ի ժողովուրդս նոցա:
ժա. 408բ-13բ Դարձեալ խրատ վասն վարդապետաց, ի բանն. Գնացէ՛ք
այսուհետեւ աշակերտեցէ՛ք զամենայն հեթանոսս, ուսուցէ՛ք նոցա պահ[ել զամենայն՝ որ ինչ պատուիրեցի ձեզ]. [Մատթէոս, ԻԸ. 19-20] – Վարդապետք
ասեն, թե անպատշաճ է զգիտութիւնս խնայել... եւ թաքուցանել: Վասն որոյն ասէ Տէրն՝
Գնացէ՛ք այսուհետեւ, ուսուցէ՛ք նոցա պահ՛՛:
ժբ. 413բ-4բ Յաղագս թէ քանի՛ եւ կամ զո՛րս պարտ է ունել աշակերտն,
ի բանն Եսայեա, որ ասէ. Ուսարո՛ւք զբարիս գործել. [Եսայի, Ա. 17] – Ասէ
Արիստոտէլ, թէ՝ Բնական է, զի ամենայն մարդ ցանկայ գիտութեան... սիրէք տուողին ինձ
զիմաստութիւն, տաց զփառս:
ժգ. 414բ Վասն յատկութեան ոչխարի, ի բանն՝ Ահաւասիկ ես
առաքեմ զձեզ – Հարցումն, թէ Վասն է՞ր նմանեցուցանէ ոչխարի: Պատասխանի. Վասն
Ժ. պատճառի... եւ դուք միաբան եւ միտ հխհ՛՛դ (=միախորհո՞ւրդ) կացէք: Այսքան առ այս:
ժդ. 414բ-5ա Դարձեալ գիտելի է, զի բազում եւ զանազան են պատճառք
մոլորութեան կռապաշտից – Առաջին պատճառ մոլորութեան կռապաշտիցն եղեւ սաստիկ կսկիծ
ի վերայ մահուան սիրելոյ... եւ այս եւ այլ սոյնպիսիք եղեն պատճառ կորստեանն կշպշտութեան
[=կռապաշտութեան] մարդկան:
ժե. 415աբ Հարցումն. Վասն է՞ր է զի Աստուած նախ զայս, եւ
ապա զայն կանոնք տայ մարդոյս եւ զայն, զի նախ պատիւ պատուականն, քան զանարգն – Պատասխանեմ
այսմ, թէ ամենայն ինչ, զոր արար եւ զոր առնէ Աստուած, բարի են եւ յօգուտ մեզ... զի
տո՛ւր իմաստնոյն պատճառ եւ իմաստն՛՛:
ժզ. 415բ Նորին ի բանն. Տէր հան ի բանտէ – Գիտելի
է, զի մարմնական կենցաղս այս նման ի բանտի...
խառնեալք ի ժողովուրդս անդրանկաց եւ ի դասս լսողանաց: Այսքան առ այս:
ժէ. 415բ-6բ Նորին ի բանն. Վասն այդորիկ ասեմ ձեզ. Ամենայն
մեղք եւ հայհ[ոյ]ութիւնք թողցի մարդկան, բայց որ զՀոգին Սուրբ եւ որ ասէ բն|416ա|ազդի
մարդոյ՝ Բաց, որ զՀոգին Սուրբ՛՛ [Մատթէոս, ԺԲ. 31] – Նախ այս է պատճառն
հայհոյութեան Հոգւոյն... զմահուչափ մեղաւորաց: Այսքան առ այս:
Կրկնուած է՝ 440ա-1ա:
ժը. 416բ-7բ Քարոզ վասն ծննդեան Տեառն, ի բանն, որ ասէ. Բանն
մարմին եղեւ եւ բնակեաց [Յովհ., Ա. 14] – Այսինքն՝ Որդին Աստուծոյ մարդ եղեւ...
ամենայն ինչ կատարեալ է: Վասն այսորիկ ասէ բանն:
Կրկնուած է՝ 441ա-2բ:
ժթ. 491ա-20ա Դարձեալ բան ի խորհուրդ ծննդեան եւ վասն թագաւորացն
ընծայից. Բացեալ զգանձս իւրեանց խունկ, ոսկի եւ զմուռ [Մատթէոս. Բ. 11] – [Գ]իտելի
է, զի թագաւորքս այս մոգուց... զի որ համբերէ իսպառ, նա կեցցէ: Վասն այսորիկ ասէ. Բացեալ
զ[գ]անձս եւ՛՛:
417բ էջի սկզբի 12 տողը գրած,
յետոյ մէկ թերթ բաց թողած, եւ 419ա էջում նոյն քարոզը սկզբից մինչեւ վերջ գրած:
ի. 420ա-5բ Մեկնութիւն յաղագս Փառք ի բարձման: Փառք ի բարձունս
Աստուծոյ [Ղուկաս, Բ. 14] – Գիտելի է, զի փառաւորեալն զնոյն... եւ այսու յուսով առաւել
եւս վստահացեալք կարդամք զանուն քո, եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանս. ամէն:
իա. 425բ-6ա Քարոզ վասն հասարակաց առաքինութեանց,
որ է խոհեմութիւն, ողջախոհութիւն եւ արդարութիւն, ի բանն Դիոնէսիոս[ի] ի գիրս Աստուածային
անուանցն. Չար է մարդն լինել ընդդէմ բանականութեան – Գիտելի է,
զի ուղղութիւն բանականին... վասն այսորիկ ասէ Դիոնէսիոս. Չար է մարդոյ լինել ընդդէմ
այսքան վասն Դ.ից առաքինութեանց:
իբ. 426բ-7ա Վասն սահմանի խոհեմութեան – Այր
խոհեմ ուղղէ զգնացս իւր... վասն որոյ ասէ Սողոմոն՝ Այր խոհեմ՛՛:
իգ. 427ա-8ա Քարոզ վասն գործոյ խոհեմութեան, ի բանս որ ասէ.
Պատրաստք եղերո՛ւք, խոհեմք եւ արթունք – Իմաստասէրն ասէ, թէ Բնական յօժարութիւն
խնդրէ զճանաչումն իմն... զգուշ լե՛ր, գուցէ անկանիցես, վասն այսորիկ ասէ. Պատրաստ եղերուք՛՛:
իդ. 428ա-9ա Վասն գործոյ խոհեմութեանն –
|428ա| Ի յերեսս խոհեմին այլ է իմաստութիւնն... եւ այսպիսի խոհեմն ոչ լինի ապաստան
ի խոհեմութիւնն իւր: վասն այսորիկ ասէ՛՛:
իե. 429բ-31ա Քարոզ վասն գովութեան խոհեմութեանն, ի բանն,
որ ասէ Սողոմոն. Ստացի՛ր զիմաստութիւն, զի լաւագոյն է, քան զոսկի, եւ ժառանգեա՛ զխոհեմութիւն,
զի պատուական է, քան զարծաթ – Ասէ իմաստասէրն Արիստոտէլ, թէ խոհեմութիւնն ի մէջ այլ առաքինութեանցն...
վասն այսորիկ ատեա՛ զձեզ յաշխարհ:
իզ. 431ա-2բ Դարձեալ քարոզ խոհեմութեան եւ վասն մասանց նորին,
ի բանն. Ո՛ թէ ի միտ առ նոսին եւ իմանա[յ]ին եւ զապագայս տեսանէին, զոր ասէ Մովսէս
Յոբ Դ. օրէնսն – Գիտելի է ըստ իմաստասիրացն, զի խոհեմութիւնն բաժանի Գ. մասունս...
զի նախատեսեալ սուրն սակաւ վնասէ: Այսքան առ այս:
իէ. 432բ-3բ Դարձեալ վասն խոհեմութեան, ի բանն Եսայեա. Հրաման
տո՛ւր վասն տան քո, զի մեռանիս եւ ոչ կեաս, կամ այլ, զոր ինչ կամիմ. [Եսայի, ԼԸ.
1] – Գիտելի է ըստ իմաստասիրացն, |433ա| զի միտք իմաստնոյն հոգա
վասն Գ. ժամանակաց... եւ դատելոյ զժողովուրդ քո արդարութեամբ: Այսքան առ այս:
իը. 433բ-4բ Քարոզ վասն գովութեան արիութեան: Զզօրութիւնս
եւ զմեծ վայելչութիւն զգեցար, ասէ իմաստունն յԱռակս [ԼԱ. 26] – Վարդապետք
ասեն, թէ որոց պարգեւեաց Աստուած մեծամեծս եթող ի նոսին... թէ յորժամ համբառնայր Մովսէս
զձեռն իւր, զօրանայր Իսրայէլ: Այսքան առ այս:
իթ.. 434բ-5բ Խրատ ընդդէմ երկիւղի մահուան, ի բանն Դաւթայ. Տէր
է իմ օգնական, եւ ես ոչ երկեայց, ոչ արասցէ ինձ մարդ [Սաղմոս ՃԺԷ. 6] – Վարդապետք
ամեն, թէ՝ Զինուորն, որ ոչ է տեսեալ պատերազմ... երանի սգաւորաց, զի նոքա մխիթարեսցեն:
Այսքան առ այս:
լ. 435բ-6բ Քարոզ եւ խրատ վասն անոխակալութեան, ի դէմս իշխանաց
եւ առաջնորդաց, ի բանն Սողոմոնի. Անոխակալութիւն պատրաստէ զկեանս – Իմաստասէրքն
ասեն, թէ՝ Յատուկ է մեծասիրտ մարդոյն դիւրաշատ լինել... վասն այսորիկ ասէ իմաստունն.
անոխակալութիւնն պատրաստէ զկեանս:
լա. 436բ-7բ Խրատ յաղագս ժուժկալութեան ամուսնացելոց, ի բանն՝
Եղիցին երկոքեանն ի մարմին մի, ասէ նախամարգարէն Մովսէս ի գիրս Ծնընդոց – Վարդապետք
ասեն, թէ Խհկ՞ (խորհուրդ՞) պսակի սակաւիկ ցուցումն է... կամեցաւ կրել ամօթ եւ մահ
ի ժողովրդենէն, քան մեղանչել առաջի Աստուծոյ: Այսքան առ այս:
լբ. 437բ-8բ Խրատ յաղագս համբերութեանն, ի բանն Ղուկասու. Համբերութեամբ
ձերով ստասջիք զոգիս ձեր [Ղուկաս, ԻԱ. 19] – Գիտելի է ըստ իմաստասիրաց, զի
մարդն է տէր իւրոցն անձնիշխանութեամբն... եւ այլոց սոյնպէս զանդգնութիւն թիւրելոյն
յետս ընկերելի է: Այսքան յաղագս Սահմանի համբերութեան:
լգ. 438բ-40ա Յաղագս Է. պարգեւաց Հոգոյն Սրբոյ, ի բանն Պօղոսի.
Ետ պարգեւս մարդկան [Առ Եփեսացիս, Դ. 8] – Վարդապետք ասեն, թէ Որքան ճանաչումն
է բարձրագոյն... Արդ, սոքա են Է. պարգեւ Հոգոյն Սրբոյ՝ տուեալ ի յօգնութիւն առաքինութեանցն:
Այսքան առ այս:
– 440ա-1ա.- նոյն քարոզը տե՛ս նաեւ
ժէ., 415բ-6բ:
– 441բ-2բ.- նոյն
քարոզը տե՛ս նաեւ ժը., 416բ-7բ:
լդ. 443աբ Քարոզ աւետեացն. Առաքեցաւ Գաբրիէլ հրեշտակն Աստուծոյ
ի քաղաք. Ղուկաս [Ա. 26] – Սուրբ Աստուածածինն նման է սադաֆի... եւ ապա մարդիկ բազմեցան
ի սեղան արքայութեանն:
լե. 443բ-5բ Քարոզ մկրտութեանն Քրիստոսի. |444ա| Ի քէն է, Տէր,
աղբեր կենդանութեան. Սաղմոս – Երկիր ոչ տա պտուղ
վասն Բ. պատճառի... եւ յորոյ վերայ հասանէր՝ կենդանացուցանէր զնոսա, այսինքն՝ զմկրտեալսն:
լզ. 445բ-7ա Քարոզ Պետրոսի առաքելոյն. Դու ես վէմ, եւ ի վերայ
այդր շինեցի. Մատթէոս [ԺԶ. 18] – Պատշաճ է, զի որ տա բարի խրատ... եւ Տէրն ասէ. Եղիցին մի
հօտ եւ մի հովիւ:
լէ. 447ա-8բ Չորեքշաբաթին, որ է սկիզբն պահոց. Հող էիր եւ ի
հող դարձցիս. Ծննդոցն [Գ. 19] – Ըստ ի մեղանչելն Ադամայ է... վասն այն ասէ Սիրաք. Յիշեա՛յ
զօր մահու քո եւ յաւիտեան ոչ մեղիցես:
լը. 448բ-50ա Այլ քարոզ յարութեանն Քրիստոսի. Երանի սրբոցն,
որ ունիցին բաժին ի յարութեան յառաջնումն ի վերայ նոցա երկրորդ մահն ոչ ունի իշխանութիւն.
Տեսիլն Ի. – Սովորութիւն է, յորժամ մեծ տօն յամենայն գաւառաց ժողովին անտ...
ես հանից զձեզ ի գերեզմանաց ձերոց, ժողովո՛ւրդ իմ, եւ տարայց զձեզ յերկիրն Իսրայէղի:
լթ. 450աբ Այլ քարոզ վասն հովուացն. Ես եմ հովիւ քաջ. հովիւ
քաջ զա[նձն իւր դնէ ի վերայ
ոչխարաց: Յովհ., Ժ.
11] – Գիտելի է, զի Քրիստոս է բարի հովիւ... որպէս ճշմարիտ եւ քաջ
հովիւն Քրիստոս, որպէս ասէ. Յիսուս առնէր եւ ուսուցա[նէր]՛՛:
խ. 450բ-2ա Քարոզ մարմնոյն Քրիստոսի. Այս է մարմին իմ: Մատթէոս,
ԻԵ. [=ԻԶ. 26] – Ըստ Օգոստինոսի, սէրն է պատճառ միաւորութեան... մարմինն Քրիստոսի
տեղակալապէս է յերկինս եւ խորհրդաբար ի բազում սեղանս պատարագի քահանայիւք:
խա. 452ա-3ա Քարոզ պատարագի եւ վասն մարմնոյն Քրիստոսի. Փորձեսցէ
մարդ զանձն իւր եւ ապայ ի հացէ անդի կերիցէ: Առ Կորնթացիս ԺԱ. [28] – Ըստ
բժշկաց՝ որիշ կերակուր պարտ է տալ այնմ... աստուած ո՛չ արհամարհի, այլ արհամարհօղն
Աստուծոյ:
խբ. 453ա-4ա Քարոզ ընթրեացն. Այր ոմն գործեաց ընթրիս մեծ.
Ղուկաս, [ԺԴ. 16] – Ըստ իմաստասիրաց, որ ինչ լաւագոյն է... վասն այնորիկ անյապաղ
պարտ է ընթանալ առ բարի կոչօղն Քրիստոս Աստուած մեր:
խգ. 454ա-5բ Այլ քարոզական. Եթէ ակն քո գայթագղեցուցանէ զքեզ. Մատթէոս, Զ. [=Ե.
28] – Ըստ Օգոստինոսի յերկու բարոյն պարտ է զմեծ բարին ընդրել... զի մեռանելն
ոչ է մեղք, այլ գայթագղեցուցանելն
է մեղք մահու չափ:
խդ. 455բ-6ա Քարոզ հինգէտասաներորդ կիրակէի յետ տօնի երդու՛՛.
Ոչ կարէք երկուց տէրանց ծառայել. Մատթէոս, [Զ. 24] – Եսայի ասէ.
Նեղ է մահիճքն... սրբեցարո՛ւք, ընկեցէ՛ք զչարիս, ուսարո՛ւք զբարիս գործել:
խե. 456ա-7ա Այլ քարոզ ծառի. Ծառ բարի պտուղ բարի առնէ, եւ
ծառ չար՝ պտուղ չար առնէ: Մատթէոս, [Է. 18] – Որպէս մարմնաւոր
ծառն ունի արմատ... այլ կամօքն յետոյ լինի չար կամ բարի, ապայ ուրեմն բանն Քրիստոսի
ճշմարիտ է:
խզ. 457ա-8բ Քարոզ տանուտեառն, որ տնկեաց այգի. Եւ տնկեաց Նոյ
այգի եւ արբ ի գինոյ. յԱրարածքն Թ. գլուխ [=Ծնունդք, Թ. 20-1] – Նոյ
թարգմանի հանգիստ... այլ առաւել կամի զմահ, քան զկորուստ հոգւոյն իւրոյ:
խէ. 458բ-9ա Դարձեալ այլ քարոզ ի նոյն՝ Վասն այգոյն. Դատ արարէք
ընդ իս եւ ընդ այգիս իմ: Տնկեցի, զի բերցէ ինձ խաղող, եւ եբեր ինձ փուշ, քակեցից
զպարիսպ նորա եւ տաց զնա ի կոխան ազգաց [Եսայի, Ե. 4-5] – Արդ, վասն Գ.
իրս տեսանելի է... եւ հոսեսցէ զնոսա ի յաւիտենական դժոխքն:
խը. 459ա-60ա Քարոզ սիրոյ. Մի՛ ումէք պարտապան գտանիցիմք, բայց թէ զմիմեանս
սիրելոյ. Պօղոս, [Հռմ. ԺԳ. 8] – Ըստ Օգոստինոսի բնութիւն է սիրոյն միացուցանելն... վասն այն
ասէ Պօղոս. Ոչ ումէք պարտ[ապան
գտանիցիմք], բայց թէ զմիմեանս:
խթ. 460ա-1ա Այլ քարոզ սիրոյ. Որ սիրէ զեղբայր իւր, ի լոյս
բնակէ. Յովհաննու յԱռաջի Կաթողիկոս, Բ. գլուխ – Ըստ
Արիստոտէլի՝ ի յայնս որ կարգին... թէ կամիս սիրուիլ, սիրեա՛յ, եւ սիրեսցիս դու յԱստուծոյ
եւ ի մարդոյ:
ծ. 461ա-3ա Քարոզ Մեծի ուրբաթին սգոյ. Ով դուք ամենեքեան անցաւորք
ճանապարհի, հայեցարո՛ւք եւ տեսէ՛ք, թէ իցեն երբէք ցաւք նման ցաւոց իմոց. յՈղբոցն – Սովորութիւն
է վարդապետաց, զի յորժամ քարոզեն... ուստի երեւի թէ բազում չարչարանս եւ նախատինս
կրեաց, որ ոչ գրեցին վասն բազ[մ]ութեանն:
ծա. 463ա-6բ Գիրք վասն բանին մարմնացելոյ. Բանն մարմին եղեւ
եւ բնակեաց ի մեզ. Յովհաննու [Ա. 14] – Արդ, ի չորից աւետարանչացն պատուականագոյն
գտանի... եւ հրեշտակացն միայն մի, զի ի հօրէ միայն են, եւ ոչ ի մօրէ:
ծբ. 466բ-7ա Քարոզ առաջի կիրակէի գալստեանն. Աւրհնեալ,
որ եկն անուն Տեառն. Մատթէոս – Սահման էր ի հինն... եւ այնպէս յամենայն ժամ ընդ Տեառն լինիցիմք:
ծգ. 467ա-8ա Քարոզ աւետեաց Աստուածածնին. Մտի ի պարտէզ իմ,
քոյր իմ հարսն. յԵրգս երգոց, Է. [=Ե. 1] – Վարդապետք ասեն թէ, յոյժ հարկաւոր
է, զի յորժամ ոք մեծ իշխան... այնպէս քոյր իմ ի մէջ դստերաց: Վասն այն ասէ Քրիստոս.
Մտի պարտէզ իմ՛՛:
ծդ. 468ա-9բ Քարոզ փոխման Աստուածածնին. Եւ նշան երեւեցաւ յերկինս.
կին մի արկեալ զիւրեաւ՝ զԱրեգակ եւ զԼուսին ի ներքոյ ոտից նորա, եւ ի վերայ գլխոյ
նորա պսակ ԺԲ. աստեղաց. Տեսիլն, ԺԲ. գլուխ – Գրեալ է յԵրկրորդ թագաւորութեանցն...
նոյնպէս ամէնաւրհնեալ մայրն իւր յետ երից աւուրց մահուանն իւրոյ փոխեցաւ յերկինս,
առ Որդին իւր:
ծե. 469բ-71բ Քարոզ Աստուածածնի ծննդեան. Եղեւ նա իբրեւ զնաւ
շահաբեր ի հեռաստանէ զմեծութիւն. յԱռակացն, [ԼԱ. 14] – Ասեն վարդապետք,
թէ յորժամ թագաւոր ոք թշնամի է... զի զամենայն գերեալսն ի սատանայէ զմարդիկ բարձեալ
յինքն, տարաւ յերկնային նաւահանգիստն, որ եւ զմեզ արժանի՛՛:
ծզ. 471բ-3ա Այլ քարոզ Աստուածածնի ծննդեանն. Ծագեսցէ
աստղ ի Յակոբայ. գրեալ է ի Տեսիլն, Ժ. գլուխ [Ղեւտ., ԻԴ. 17]... – Վարդապետք
ասեն, թէ աստղս այս, որ անկաւ յերկնից... այսինքն՝ զի սուրբ կոյսն զանազան ակունս առաքինութեանց
ներածէ շնորհօք ի սիրտս հաւատացելոց եւ քրիստոնէից:
ծէ. 473ա-4ա Քարոզ սուրբ խաչին. Այլ ինձ քաւ լիցի պարծիլ, բայց
միայն ի խաչն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի – Ասեն վարդապետք,
թէ մարդիկ որ կամին երթալ... արմաւենին զպտուղ արդարութեանն, իսկ ձիթենին զկակղութիւն
ողորմութեանն:
ծը. 474ա-5ա Քարոզ հրեշտակապետացն. Ոչ ոք է, որ օգնէ մեզ, բայց
միայն հրեշտակապետն Միքայէլ գլխաւորն մեր. Դանիէլ – Ասեն վարդապետք,
թէ որպէս մեղուք նստելով ի վերայ ծաղկանց... այսոքիկ ամենեքեան ոչ լինին հրեշտակաց,
այլ ներհակք սոցին:
ծթ. 475ա-6ա Այլ քարոզ վասն հրեշտակացն. Հրեշտակք նոցա հանապազ
տեսանեն զերգս Հօր իմոյ, որ յերկինս է. Աւետարան [ըստ Մատթէոսի, ԺԸ. 10] – Ըստ
Դիոնէսիոսի յԵրկնային քահանայապետութեանն բաժանէ երիս... երրորդ՝ յաղագս ցուցման
սիրոյն, զոր ունին առ մեզ:
կ. 476ա-8բ Քարոզ առաքելոցն Սիմոնի եւ Յուդայի. Որդիք քո
որպէս նորատունկ ձիթենի շուրջ զսեղանաւ քո. Սաղմոս [ՃԻԷ. 3] – Աբրահամ՝
հայրն հաւատոյ... զի ընկալան սոքա զփառս, կալով շուրջ սեղանովն Աստուծոյ, քանզի
ասէ՝ Որդիք քո որպէս նորատունք ձիթենոյ
շուրջ սեղանով քո:
կա. 478բ-9ա Քարոզ Մեծի ուրբաթին. տե՛ս եւ արա՛յ ըստ օրինակին,
որ ցուցաւ քեզ ի լերինն. յԵլից ԻԷ. [=Առ Եբրայեցիս, Ը. 5] – Քրիստոս է,
որպէս գիրք օրինակի եդեալ ի գրակալ խաչին... յայնմ աւուր յոյժ առատ լինի ընդդէմ սիրելեացն՝
աղաչելով վասն նոցա:
կբ. 479ա-81ա [Ք]արոզ ամենայն սրբոց. Երանի ամենեցուն, որ բնակեալ
են ի տուն Տեառն յաւիտեանս յաւիտենից աւրհնեսցեն զքեզ – Վարդապետք ասեն,
թէ Գ. զանազանութիւն կա ի մէջ մարդոյս եւ այլ կենդանեաց... որով զմեզ արժանի արասցէ
Քրիստոս Աստուած իւր կենարար փողոյն եւ երկնից արքայ[ութեանն]:
կգ. 481ա-3ա [Ն]ախերգան քարոզի. Երթա՛յք քարոզեցէ՛ք եւ աշակերտեցէ՛ք
զամենայն հեթանոսս. Մատթէոս, [ԻԸ. 19] – Վասն բազում պատճառաց անպատեհ
է զբանն Աստուծոյ ծածկել... այսինքն՝ զմեղս եւ զանմիաբանութիւն քակել եւ զընդդէմն տընկել:
կդ. 483ա-4ա Քարոզ աղօթից – Աղօթքն է յօգուտ
վասն Գ. պատճառի... այլ ստորայինքս ունին հակառակութիւն ընդդէմ կամացն Աստուծոյ:
կե. 484ա-5ա Քարոզ խոստովանութեան. Երթիցուք երից աւուրց ճանապարհ
յանապատ եւ զոհեսցուք Տեառն Աստուծոյ մերոյ. յԵլիցն, [Գ. 18] – Մարդ
որ ընթանա ի ճանապարհ ինչ... ի փառս Աստուծոյ արասջիք զամենայնն:
կզ. 485ա-7ա Դարձեալ ի նոյնն քարոզ. Երթիցուք երից աւուրց ճանապարհ.
Ղուկաս [=Ելք, Գ. 18, Ե. 3] – Ոմն թագաւոր ոչ կարէր ԺՌ.աւ (100.000) պատերազմել... զի
ոչ ոք ի հրեշտակաց կամ ի սրբոց իշխեսցէ զճշմարիտ խոստովանիլն ամբաստանել:
կէ. 487ա-8բ Դարձեալ ի նոյն բանն. |487բ| Երթիցուք երից աւուրց
ճանապարհ – Զանազանութիւն է ի մէջ ճանապարհի... ի սրտէն զխստութիւնն
բառնա, ի բերանոյն՝ զամօթն, ի քսակէն՝ զագահութիւնն:
կը. 488բ-9բ Այլ քարոզ խոստովանութեան. Խոստովան եղէց քեզ,
Տէ՛ր, զի բարկացար ինձ եւ դարձուցեր զսրտմտութիւն
քո յինէն եւ մխիթարեցէր զիս: Եսայի, ԺԲ.
[1] – Ապաշխարութիւնն զօրութիւն մեծ ունի վասն բազում պատճառի...
այսպէս եւ Աստուած առնու վրէժ ի մեղաւորաց՝ դատապարտելով զնոսայ:
կթ. 489բ [Ք]արոզ աւետեացն. [Ա]ռաքեցաւ Գաբրիէլ հրեշտակն
Աստուծոյ ի քաղաք [մի Գալիլեացւոց, որում
անուն էր Նազարեթ]. Ղուկաս [Ա.
26] – Սուրբ Աստուածածինն նման է սադաֆի... սուրբ կոյսն տղայ էր
հոգով եւ մարմնով, եւ ոչ կայր ի նմա հնութիւն ինչ մեղաց (/// չշարունակուած, յաջորդ՝
թ. 490ը չգրուած):
Զ. 491ա-519ա [Ի հարանց վարուց]
ա. 491ա-514բ Գլուխ չորրորդ. Բանք սուրբ հարցն յաղագս
զղջութեան եւ քաղցր արտասուաց – Ասաց հայրն Անտոն. Առաջի աչաց քոց կալցես միշտ զեր[կ]իւղն...
յետոյ ի չափ փարթամութեան ծնողաց իւրոց եհաս բարուք քաղաքավարութեամբ (տե՛ս ձեռ.
789 Ա, 71ա-83բ):
բ. 515ա Սրբոյն Նեղոսի Վասն որկրամոլութեան – Սկիզբն
պտղաբերութեան ծաղիկ, եւ սկիզբն առաքինութեանն գործոյ՝ համբերութիւն... եւ ոչ խրխնջէ
շարժէ արձակմամբ ախտիցն ցանկութեանց (տե՛ս ձեռ. 789 Ա, 106աբ):
գ. 515բ-6ա Նեղոսի սուրբ հօրն Յաղագս պոռնկական խորհրդոց – Զգաստութիւն
ծնանի զժուժկալութիւնն... զի մի՛ այրեսցիս յանշէջ հուրն ի տեսիլ ամենայն մսեղեաց
(տե՛ս ձեռ. 789 Ա, 125ա-6ա):
դ. 516աբ Նեղոսի սուրբ հօրն Վասն արծաթասիրութեան – Արմատ
ամենայն չարեաց արծաթասիրութիւն... եւ վնասի եւ ոչ ինչ օգտի. յորմէ ազատեսցէ զմեզ
յամենաբաւական կարօղն ամենայնի Տէրն եւ փրկիչն Յիսուս Քրիստոս, յորում փառք յաւիտեանս.
ամէն (տե՛ս ձեռ. 789 Ա, 137աբ):
ե. 516բ Նեղոսի սուրբ հօրն Յաղագս սնափառութեան – Սնափառութիւն
է ախտ անբնական... եւ զքեզ փառաւորեսցէ ի վերջին աւուրն, յորում փառք յաւիտեանս. ամէն
(տե՛ս ձեռ. 789 Ա, 173ա):
զ. 516բ-7բ Նեղոսի սուրբ հօրն վասն հպարտութեան եւ ամբարտաւանութեան –
|517ա| Հպարտութիւն է ախտ զայրացեալ... յորում վայել է փառք եւ պատիւ այժմ եւ միշտ
եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն (տե՛ս ձեռ. 789 Ա, 185բ-7ա):
է. 517բ-8ա Նեղոսի սուրբ հօրն Խրատ վերակացուաց – Նաւավար
տգէտ պատրաստէ ի կորուստ... յորում վայել են փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն (տե՛ս
ձեռ. 789 Ա, 216բ-7ա):
ը. 518աբ Նորին սուրբ հօրն Նեղոսի Պատուէր առ մանկունսն – Պարտ
է մանկանց ճգնել եւ կրթել զմարմինս իւրեանց... եւ նոցա բարեացն ժառանգակից լինել
ի Քրիստոս ի Յիսուս ի Տէր մեր, յորում փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն (տե՛ս ձեռ.
789 Ա, 217աբ):
թ. 518բ-9ա Սուրբ հօրն Նեղոսի վասն տրտմութեան, որ խափանիչ
է աղօթից – Տրտմութիւն է տխրութիւն անձին... շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ
Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի փառք, վայել է եւ իշխանութիւն, այժմ եւ յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն (տե՛ս ձեռ. 789 Ա, 241բ-2ա):
Է. 519ա-26բ [Ճառք, խրատք]
1. 519ա-20բ Ճառ վասն խոնարհութեան – Առաջին աստիճանն
այս է, որպէս զի կրօնաւորն ունիցի առաջի աչաց զերկիւղն Աստուծոյ... եւ փառաւորեսցեն
զՀայր ձեր, որ յերկինս է:
2. 520բ Եւ դարձեալ բան վասն խոնարհութեան – Տեարք
եւ եղբարք, գիրք սուրբք ձայնեն եւ ասեն... եւ բարձրանամք ընդ նոյն խոնարհութեամբ:
3. 520բ-3բ Աբբայ Եբրեմի խորին Ասորոյ ասացեալ Յաղագս
զղջման – Հոգեւորապէս նորոգեսցուք, եւ մի՛ մարմնով ըստ մարմնոյ... զԱստուած
գթութեանց ես եւ Տէր ողորմութեանց, եւ քեզ ամենայն գոհութիւն ամենայնի:
– 520բ Որք եւ
հպարտ փառամոլին, / յաղթող գտան յասպարիսին, / զիս փրկեսցես հայցմամբ նոցին / յաջակողմեան
մենամարտին:
4. 524ա-6ա Սուրբ հօրն Նեղոսի Խրատ պիտանի – Լաւ է
յստակ խորհրդով ննջել... որք յամենայն ժամ կարօտ են արդարութեան եւ հեզութեան Յիսուսի
Աստուծոյ, յորում փառք յաւիտեանս. ամէն:
5. 526աբ Խրատ սուրբ հարցն – Որ ոք կամիցի
Քրիստոսի Աստուծոյ հաճոյ լինել... եւ հաճոյ Քրիստոսի Աստուծոյ, յորում փառք եւ պատիւ
այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Ը. 527ա-57ա [Քաղուածոյ մեկնութիւն Սաղմոսաց Դաւթի Գրիգորի
Տաթեւացւոյ] (համառօտ տարբերակ)
– 527աբ [Ցանկ]. Այս ինչ է ի սմայ – Ա.
Ընդդէմ որք ասեն զբերքաթուրն... ՂԹ. Եղբայրք
իմ մեծամեծք եւ որ ազգ եւ ազինք:
1. 528ա-57ա Նորին Գրիգորի աշակերտի եռամեծին Յոհաննու Որոտնեցոյ
արարեալ Հաւաքումն բանից ի մեկնութենէ Սաղմոսին աստուածահօրն Դաւթի մարգարէին – Եպիփան
ի վերայ սաղմոսին. Ոչ յարիցեն ամբարիշտք ի դատաստան, ասէ. Ամենեւին մեղաւորք ոչ
յառնեն... եւ ազինք հեռաւորքն ամենայն: Այսքան առ այս: Եւ Քրիստոսի Յիսուսի Աստուծոյ
մերոյ փառք եւ գոհութիւն ընդ Հօր եւ ամենասուրբ Հոգոյն անզրաւ յաւիտեանս. ամէն:
Այլ խմբագրութիւն է Հմր
1020 ձեռագրի (3ա-373բ) համեմատ. նման է՝ ձեռ. 1126, 4ա-65բ:
Թ. 559ա-82 Մեկնութիւն Երգ երգոցի ի հոգէխառն իմաստապատում
առն Սողովմոնի արքայի Իսրայելի, զոր արարեալ է տեառն Գրիգորի ներանձնաւոր քահանայի
եւ հոգէշնորհ վարդապետի,
որդւոյ տեառն Խոսրովայ, զոր քրիստոսասէր արքայն Գուրգէն սակս իւրոյ աստուածերկիւղութեան
եւ ընթացասէր գոլով ցանկացեալ տառի մեծաւ աղաչանօք եւ խնդրուածովք եւ մեկ[ն]եալ զաոակս
փեսայի եւ հարսին, որ բացայայտի մեկնութեամբ ի Քրիստոս [եւ] եկեղեցի
ա. 559ա-61ա [Նախադրութիւն] – Հրամանք քո աստուածասէր
թագաւորութեանդ, ով տէր արքայ... Թէ Տէր ասաց ցիս. Որդի իմ ես դու, եւ ես այսօր ծնայ
զքեզ:
բ. 561ա-82ա Երգ երգոց, որ է Սողոմովնի – Սողոմովն
խաղաղութիւն թարգմանի... Դարձեալ եւս յաւէտ փառք շնորհատուօղին Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի
հանդերձ Հարբն եւ Սուրբ Հոգւոյն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն, ամէն:
– 582ա [Յիշատակարան հեղինակի] Ի չորս
հարիւր ու քսանուվեցն (977) թուականութեանս հայոց հարկեցայ ես՝ Գրիգոր քահանայ ի Նարեկա, որդի տեառն
Խոսրովա Անձաւացեաց եպիսկոպոսի
ի Գուրգենա աստուածասէր
քրիստոսապսակեալ արքայէ՝ որդոյ Ապուսահլի Համազասպ թագաւորի,
որդոյ Գագկա թագաւորի
առի մեկնութիւնս ահաւոր բանիցն Սողովմոնի եւ բացայայտալ
զխորինս զծածուկս նոր ի նոսա, որ են քաղցր առ ի լսել, վասն զի զփեսայէ եւ զհարսնէ ասէ,
որ եւ զստեանց եւ զկարմրացեալ շրթանց եւ զայտից գեղեցկութենէ եւ զաչաց զանկալեաց եւ
զքեռ եւ զեղբօրորդւոյ եւ զօր[ի]որդաց եւ զայլն ամենայն այսպիսեաց բանից տռփանաց եւ
ս[ր]տից խտլտանաց
սեռն սիրոյ եւ շաղկապ տիաւորութեանց, զոր լուեալ մարդկան, անիմանալեօք մտօք այլ
եւ այլ իրս իմանին: Ապա ի հոգս եղեալ թագաւորն այսպիսի իրի, յղէ առ իս միանգամ եւ յերիցս,
որում ոչ իշխեցի ընդդիմանալ, զի ծանեա, թէ աստուածահաճոյ է հրամանն, եւ մեկնեցի զԵրգս
երգոցն նորին հրամանաւն, զի թէպէտ եւ յաւելի գործ քան զիս առի զանձամբ առ երկիւղ
անհնազանդութեան, զի մի՛ւ թագաւորական
հրամանն անկատար մնասցէ, սակայն յոյժ յանդգնութիւն է ինձ այս եւ բազում բամբասանաց
արժանի յամենեցունց, նա՛ եւ աստուածային կողմանէն պատժոց ակնկալիք, բայց յերկոցունց
կողմանէ՝ յաստուածայնւոցն եւ ի մարդկայնւոց զթագաւորական հրամանն առաջի կալեալ կարծեմ
արդարանալ, զի իւր իսկ Քրիստոսի հրաման է հնազանդ լինել թագաւորաց իբրեւ Աստուծոյ,
եւ որ հնազանդի իւր՝ համարի Աստուած, եւ որ անհնազանդ գտանի, եւ զայն իւր եւս համարի
Աստուած, զոր աղաչեմ զընթացասէրսդ, մի՛ մեղադրանս յաւելուլ ինձ յաղագս ձեռնարկութեան
ի գործ, որ յաւելի էր, քան զարժանն իմ, եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն, ամէն:
Տե՛ս ձեռ. 1104, 48ա-116ա: Տպ. տե՛ս Մատենագիրրք Հայոց, հտ. ԺԲ., Գրիգոր Նարեկացի,
Երեւան, 2011, էջ 749-883:
Ժ. 583ա-603բ Հոգիապայծառ եւ տիեզերալոյս վարդապետին Վարդանայ
արարեալ Պարզութիւն Երգոց երգոյն ի յոյսն Քրիստոս
Տե՛ս ձեռ. 1141, 305բ-27բ: Յառաջաբան/583աբ: Մեկնութիւն/584ա-603ա: Յիշ. հեղինակի/603աբ:
– 596բ «Փառք Աստուծոյ ամէն: Մինչեւ
ցայս վայր Գրիգոր Նիւսացին մեկնեալ է, եւ աստի ի հետ
զՀոգին Սուրբ խնդրեմք առաջնորդ»:
ԺԱ. 607ա-24բ Համառօտ հաւաքումն ի տեսութիւն լուծմանցս Երգոյ
երգոյն, աշխատասիրեալ Գրիգորիոս հսկողի, արի եւ երջանիկ հեռետորի եւ քաջ փիլիսոփայի
Հայոց, աշակերտի եւ եռամեծին Յոհաննու Որոտնեցոյ, ի լուսաւոր բանից վարդապետին Վարդանայ.
Օգնեա, Սուրբ Հոգի Աստուած
Տե՛ս ձեռ. 1012, 65ա-94բ. Ցանկ/607աբ: 1/607բ-24բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 36բ (Մարկոս գրչի) Արդ, ո՜վ մատակարարք
եւ սպասաւորք բանից կենաց, յորժամ հանդիպիք այսմ աստուածաշունչ մատենիս, յիշեցջիք ի Քրիստոս
զտառապեալ եւ զչնչին Յակոբս՝ յետին
ի սպասաւորաց բանին, ողորմութիւն հայցեսջիք ի Քրիստոսէ, զի եւ ձեզ ողորմեսցի՝ որ առատն
է ամենայնի, նաեւ գծողի սորա Մարկոս իրիցի:
48բ Քրիստո՛ս
Աստուած, բարեխօսութեամբ ծնօղի քո եւ միշտ կուսին, ողորմեա՛ ստացողի սուրբ գրոցս պարոն
Մէլքոնին եւ ծնօղացն իւրոց,
ազատութիւն եւ մեղաց թողութիւն շնորհեա՛ աստ եւ ի միւսանգամ գալստեանն քո եւ ինձ՝ գծողի
սորա Մարկոս իրիցի,
եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
2. 206ա (Մալին գրչի) Մանաւանդ յիշեսջիք
ի Քրիսիտոս զՅակոբ վարդապետն,
որ բազում երախտիք եւ աշխատանք ունի ի վերայ սորա, եւ զիս՝ մեղապարտ ոգի Մալին գծողիս, եւ ծնօղացն
իմոց:
324բ Այլ եւ աղաչեմ
յիշել ի Տէր զՄալին եղկելի
գրիչս:
481ա Եւ ինձ մեղապարտ
Մալին՝ փծուն գծ[ողս]՛՛:
624բ Այլ եւ յիշեսջիք
զանարժանս ի գրչաց զմեղօք զառածեալ զՅարեւանցի Մալին դպիրս, որ անուամբ միայն եմ եւ գործով տարակացեալ, զոր եւ մաղթեմ
առ ձեզ, ո՜վ գաղափարօղք եւ վերծնօղք տառիս,
յիշեսջիք զմեզ ի յաղօթս ձեր, լինի թէ ներումն շնորհեսցէ Աստուած մեր բազում յանցանացն,
եւ ըստ յիշմանն յիշեսջիք ի յաղօթս ձեր զՅակոբ վարդապետն, որ ստացաւ զայս գիրքս ի հալալ արդեանց իւրոց յիշատակ
հոգւոյ իւրոյ եւ ծնօղաց իւրոց, զոր Տէր Աստուած բարի վայելել տացէ սմա: Այլ եւ յիշեսջիք
զծնօղսն իմ՝ զՕլքաբէկն եւ զԵղիսաբեթն, որ հանգուցեալ
են ի Քրիստոս: Եւ դուք յիշեալ լիջիք յայնմանէ, որ էջ ի խնդիր մոլորեալ ոչխարին եւ
Ժ.անց (10) դրամիցն եւ եգիտ, եւ գթով խնամեաց, արկանելով ի վերայ վիրացն ձէթ եւ գինի,
նոյն գթութեամբն եւ ողորմութեամբն ողորմեսցի ձեզ եւ մեզ ի յարութեան յաւուրն յետնումն,
եւ արժանաւորս արասցէ հասանել մասին ժառանգութեան սրբոցն ի լոյս: Այլ եւ սխալանաց եւ
խոշորութեան սորա անմեղադիր լերո՛ւք, զի հազիւ կարացաք այսքան կարս ուսանել, բայց
աղաչեմ, զի յորժամ ընթեռնուք, մի՛ այպանիցէք ըստ բանի առաքելոյն, մի՞թէ ամենքեան
վարդապետք իցեն, այլ ներեցէ՛ք յոգնահանճար իմաստութեամբ ձերով. ամէն:
3. 331բ (Կիրակոս գրչի) Մանաւանդ զանարժան
գծօղ նամակի Կիրակոս էրէցս
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
340բ Որ եւ զամենեսեան
առ հասարակ զհաւատացեալս անուան իւրոյ եւ զերկրպագուս կենսատու խաչին դասեսցէ Աստուած
ընդ սրբոցն դասուց, ներելով անյիշաչար լիցի ի վերայ բազում յանցանաց եւ սխալանաց մերոց,
ի ձեռն արեամբ ներկեալ եւ չարչարանօք խաչին իւրոյ սրբոյ, եւ մաղթանօք եւ բարեխօսութեամբ
ամենայն երկնաւորց եւ երկրաւորաց, եւ համագումար սրբոց եւ սիրելեաց իւրոց Քրիստոս
Աստուածն մեր, եւ նմա փառք ընդ Հօր իւրում եւ Սուրբ Հոգւոյն յաւիտեանս. ամէն:
342ա Որ եւ աղօթիւք
ամենայն սրբոց զողորմութիւն եւ զնուէրս ոգւոց ձերոց ընկալցի Քրիստոս զհաճոյսն իւր
եւ միոյն փոխարէն հատուսցէ աստ զՃ.աւորն եւ անդ զկեանսն յաւիտենից ժառանգեցուսցէ ի
փառս Հօր իւրոյ եւ Սուրբ Ոգւոյն յաւիտեանս. ամէն:
389ա Ո՜վ դասք
երամից սուրբ վարդապետաց, յորժամ հանդիպիք այսմ ծաղկեալ եւ անուշահոտ ընդ ամենայն ոլորտս
տիեզերաց հոտոտեալ եւ ճաշակմամբ սորին, յիշեցէ՛ք զանարժան եւ մեղօք մածեալ Կիրակոս էրէցն եւ զծնօղսն
իմ՝ զԶաքարիայն եւ զԵղիսաբեթն, եւ զեղբարսն իմ՝
զտէր Յոհաննէս աբեղայն
եւ (ջնջած՝ «զՍահարն»), եւ
զկենակիցն զնորաբողբոջ Մարիամն, զոր
մանուկ տիօք փոխեցաւ առ Քրիստոս, մանաւանդ եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ
մերոյ, որ է աւրհնեալն յաիւտեանս. ամէն:
467ա Զտառապեալ
եւ զփծոն, զանարժան
գծօղս յիշեցէ՛ք:
4. 376ա (Աղամալ գրչի) Աղամալս յիշեա՛:
389ա Յիշեցէ՛ք
զանարժան եւ մեղօք մածեալ Աղամալս, որ անուանեցաւ Պետրոս, եւ դուք յիշ[եալ լիջիք]:
450ա Եւ զանարժան
գրիչս յիշէ:
5. 390բ (Մկրտիչ գրչի) Ո՛վ ընթերցօղ,
զՄկրտիչ տառապեալ գծօղս
յիշեա՛, եւ դու յիշեալ լիջիս:
515ա Զտառապեալ
եւ զմեղապարտ Մկրտիչ դատապարտեալս
յիշեցէ՛ք եւ ող[որմի ասացէ՛ք]:
6. 241ա (թուղթ կոկողի) Այլեւ յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս զնշօստող եւ զկոկօղ սորա, ով որ բազում երախտիք աշխատանք ունի ի վերայ սորա:
7. 81ա (ծաղկողի) Արդ, ո՜վ մատակարարք
եւ սպասաւորք բանից կենաց, յորժամ հանդիպիք այսմ աստուածաշունչ տառիս, յիշեսջիք ի
Քրիստոս զտառապեալ եւ զչնչին Յակոբս՝ յետին
ի սպասաւորաց բանին, ողորմութիւն հայցեսջիք ի Քրիստոսէ, զի եւ ձեզ ողորմեսցի, որ առատն
է ամենայնի (նման՝ 97բ, 110բ, 140ա, 175բ, 245ա, 269ա, 321բ):
256բ Մանաւանդ
եւ զստացող սորին զսրբասնունդ եւ զհեզաոգի եւ զքրիստոսադաւան Յակոբ վարդապետն,
որ շատ աշխատեցաւ ի վերայ ծաղկի սորա, որ միայն ձեռամբ իւրով աւարտեաց, զոր Տէր Աստուած
հատու՛՛, եւ ինձ՝ անարժան Մալին տատանեալ
գրիչս յիշ[եցէ՛ք]:
8. 34ա (ստացողի) Քրիստո՛ս Աստուած,
բարեխօսութեամբ ծնօղի քո եւ միշտ կուսին, ողորմեա՛ ստացողի սուրբ գրոցս պարոն Մելքոնին, եւ ծնողացն իւրոց
ազատութիւն եւ մեղաց թողութիւն շնորհեա՛ աստ եւ ի միւսանգամ գալստեանն քո, եւ քեզ փառք
յաւիտեանս. ամէն (նման՝ 80բ, 85բ, 93բ, 103ա, 112ա, 136ա, 145բ, 182բ, 305ա):
326ա Փառք, պատիւ
եւ գոհութիւն եզակի տէրութեանն եւ միեղէն աստուածութեանն եւ միասնական Սուրբ Երրորդութեանն՝
Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, յամենայն արարածոցս, յամենայն յաւիտեանս. ամէն: Զի
որք եռափափագ սիրով եւ մշտատենչ յուսով եւ մեծահանդէս հաւատով աստուածայնւոյ շնորհացն
եւ գերակա բարեացն, իմանալի փառացն եւ անպատում ուրախութեանցն, յաւէտախաղաց կենացն
եւ անճառ խորանացն, ուղղակի եւ իմանալի յանհաս խորսն յառին եւ խոհեմ եւ գերամբարձ
մտօք, յաստուածպետականին բարձրութիւնսն եւ ի գեղեցկութիւնսն նրբահայեցութեամբ նկատեն
եւ զանտի բարիսն պայծառտեսութեամբ, եւ խոր իմացմամբ ճշգրտիւ ճանաչեն զամենայն երեւելիքս
եւ զդիւրավատնելիքս յետս ընդդէմ ընկրկեն, միայն գերակայ եւ աստուածայնւոյ, եւ չնաշխարհայնւոցն
ցանկան բազում եւ հոլովակի ըղձմամբ ըստ ասելոյն Տեառն, երթեալ զամենայն, զոր ինչ ունէ,
վաճառէ, եւ գնէ զանապական զգանձն եւ զլուսափայլ եւ զգեղեցկատեսիլ մարգարիտն, եւ զպատուական
եւ զարփիամաքուր եւ զբարձրագոյն յագարակն, ըստ սմին աւրինակի եւ յեղանակի ամենայն
ոք ցանկան արքայութեանն՝ ըստանալով գիրքս աստուծայինս: Ըստ որո[ւ]մ այսմ խրատու ունկնդիր
եւ ցանկացող եղեւ քրիստոսասէր եւ բարեմիտ զպարոն Մէլքոնն՝ իբրեւ երկիր պարարտ ըստ տէրունական
առակին, արդիւնաւորեալ աճեցուցին զսերմն աստուածայնւոյ բանին, յոյժ փափագմամբ զմիմեանս
յորդորելով ստացաւ զաստուածաշունչ գիրքս՝ յիշատակ անձին իւրոյ, ըստ այնմ, թէ՝ Երանի
այնոցիկ, որ ունիցի զաւակ ի Սիոն եւ ընտանեակ է նմա յԵրուսաղէմ, ի դառն եւ ի
վերջացեալ պաղ ժամանակիս, ի թուաբերութեան Հայկազեան սեռիս ՌՃԲԺ.երորդի (1663), ի
յաւագ ամսոյն սեպտեմբերի սկիզբն արարեալ զաստուածաշունչ բուրաստանիս, մինչեւ ի գալ
ամեան (1664) յունիսի ԻԶ. (26) աւարտ հասուցեալ ձեռամբ նօտարաց երկից՝ տէր Մարկոսին
եւ անպիտան դպիր Մալինիս, որոյ
պատճառաւ արժանի վարկանեմ զընթերցօղսդ յիշել միշտ զվերոծրեալ զստացօղ սորա, որ ստացաւ
զսա ի հալալ եւ արդար վաստակոց իւրոց, ի խնդրոյ սրբասնեալ եւ քրիստոսադաւան Յակոբ վարդապետին,
զոր Տէր Աստուած վայելել տացէ միշտ յաւիտեանս. ամէն: Դարձեալ ստացաւ զսա յիշատակ
անձին իւրոյ. յիշեցէ՛ք: Կրկին անգամ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զպարոն Մէլքոնն եւ զծնօղքն իւր
զԲաղին եւ զԲէկիխանն, յիշեցէ՛ք: Միւսանգամ
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զՄէլքոնն եւ եղբարցն
իւրոց՝ Մէլիքճանին, որ
հանգուցեալ է առ Քրիստոս, եւ կենդանի եղբարցն՝ Սահակին, Մանկասարին, Յովանիսին, տէր Աբրահամին. յիշեցէ՛ք:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զպարոն Մելքոն եւ զամուսինն
իւր զԹաճումն, յիշեցէ՛ք
եւ Աստուած ո[ղորմի ասացէք]: Կրկին անգամ յիշեցէ՛ք ի տէր զպարոն Մէլքոնն եւ զորդիքն իւր
զՂասումջանն, զԲաղին եւ զՍողոմոնն (3 տող չգրած)
յիշեցէ՛ք: Միւսանգամ ի Քրիստոս զպարոն Մելքոնն եւ զքորքն իւր՝ զԽիալն եւ զՆազլումն յիշեցէ՛ք:
Այլ եւ մերձաւորացն եւ ազգականացն ամենեցուն եղիցի յիշատակս անջինջ, մինչեւ յօր երեւելոյ
փրկչին. ամէն (6 տող չգրած):
Եւ արդ, ով սպասաւո՛րք
կենաց բանին եւ պաշտօնեա՛յք վերնոյն Սիովնի, մանկո՛ւնք եւ զարդարի՛չք սուրբ եկեղեցւոյ,
յերեսս անկեալ հայցեմք ի սիրելեացդ ձերոց, զի յորում ժամու դէպ եւ կամ ընթերցումն
պատահիցի, ձեզ՝ բարեկամացդ, որ ի մէնջ անիմանալի է, այլ ի շնորհացն, որ ի վերուստ
իմանալի լեալ բուրաստանս, որ եւ կոչի հին եւ նոր պատուիրանադրութիւն աստուածպետականէն
առ ի յօգուտ մեզ՝ ստորայնոցս, եւ պատճառ վերնոյն երանութեան տենչօղք հպմամբ աննիւթական
եւ մշտնջենաւոր բարութիւնս անկարծիք օգուտ ինչ ձեր գտեալ: Իսկոյն յիշմամբ մասնակիցս
արասջիք զմասնեակս ընթանրիցդ,
անիմաստս յիմաստնոցդ, անսուրբս ի սրբոցդ, անօգուտս ի յօգնականացդ, ապիրատ եւ հէք զՅակոբ եւեթ անուամբ
|326բ| կոչեցեալ վարդապետս, յորում եղէ յետ մահուան տիեզերալուր եւ քարոզիչ եկեղեցւոյ
եւ կարգաւորիչ հասարակաց մանկանց Սիովնի մեծի վարդապետին վարդապետաց Խաչատրոյ Կեսարու եւ առաջնորդին
մեծին Ջուղայու: Սորա
փոխեալ եղեւ ի հանդերձեալ կեանսն ի թուաբերութեանս ՌՂ. եւ Ե. (1646) ամին, եւ յաջորդեալ
յետ սորա սիրելի եւ աւագագոյն եւ միշտ հլոյ եւ կամակատար աշակերտն Դաւիթ, որ եւ հար եւ նման վարդապետին իւրոյ սկսեալ
ժողովել զմանկունս՝ առ ի աշակերտել եւ ուսուցանել զվարս աստուածային կրթութեամբն, զոր
կրթեալ եւ կատարելապէս ծրարեալ ունէր ի յանձին իւրում զամենայն վարս առաքինութեան,
զոր եւ տեսեալ մեր թշուառացելոյս ցանկացեալ վարուցս մեծի եւ գերահռչակ եւ հեզահոգի
քաջաջան եւ անձանձիր միշտ ուսուցանողի տեառնս մեծի եւ արքեպիսկոպոսի <ք> գեօղաքաղաքիս
Ջուղայու եւ առաջնորդ
ուխտիս մեծի աթոռոյս Ամենափրկչի վանացս
եւ դամբարանի սրբոյն Խաչատրի օրէնսուսոյց
վարդապետի, յորում եդեալ կա ի ներքոյ սրբոյ սեղանոյն: Եկեալ ի կրօնս յայս, յորում էի
ԺԵ.ամեա, ի թուականիս ՌՃ. եւ Զ. (1657) եւ յունվարի ամսոյն մէկ, ի մենարանի աստ սիրելին
ամենեցուն զԲարսեղ քաջ
հռետոր եւ ճշմարտութեան վարդապետն, որ եւ վախճանեալ ի տիս երիտասարդութեան, ի ՌՃ.
եւ Է. (1658) թուին, նաեւ զհանգուցեալ եղբարսն, որք ի աստուստ՝ զտէր Սարգիսն եւ զտէր Մովսէսն եւ զԽաչիկն յիշել աղաչեմք՝
զմիաբանք սուրբ ուխտիս, որք են ի ներքոյ հրամանի հասարակաց հօրս մերոյ Դաւիթ վարդապետին եւ զՍտեփաննոս հանճարեղագոյն
եւ մշտաքարոզ ճշմարտութեան վարդապետին, զոր Տէր Աստուած անփորձ պահեսցէ ի ներկայս
եւ ի հանդերձեալն. ամէն: Նա եւ զտէր Յոհաննէսն եւ զտէր Բարսեղն, զտէր
Միքայէլն եւ զտէր Յակոբն, զտէր Ստեփաննոսն եւ զտէր Յովսէփն, զտէր Սիմէոնն եւ զմիւս տէր
Յոհաննէսն եւ զսարկաւագունս՝
զՊետրոսն եւ զՂազարն, զԱբգարն եւ զայլ զսպասաւոր
սուրբ ուխտիս, որք են թուով եօթն եւ տասն, զոր եւ յերեսս անկեալ աղաչեմք զձեզ, ո՛վ
մանկունք սուրբ Սիովնի, միշտ յիշել զվերոյգրեալքս ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր, եւ դուք՝
յիշողքդ յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ փրկչէն մերմէ. ամէն:
Պատճառ վերստին
նորոգման Ամենափրկչի վանացս, վասն զի միշտ վարանեալ կայեաք միաբանք սուրբ ուխտիս սակս
ոչ բաւականութեան վանացս եւ անյարմար եւ անզարդ շինուածոյ սորին, զոր ի վաղուց հետէ
վարդապետիս իմոյ եդեալ էր ի մտի զխորհուրդս զայս, այլ ոչ գտանիւր դիպող եւ անքոյթ ժամանակ:
Զի միշտ ի վրդովման եւ ի նեղութեան ներքոյ կայեաք՝ երբեմն ի ֆռանկաց պատրչաց, երբեմն
չկամողաց ոմանց վարդապետաց եւ ժողովրդոց, երբեմն ի տարակուսութենէ եւ յուսահատութենէ,
եթէ կար գոլ աւարտման կամ կատարումն նոր մտածութեան ձեւոյս, զի մի՛ լիցիմք ծաղր ըստ
տէրունականին, եթէ՝ Այրս այս սկսաւ շինել եւ ոչ կարաց կատարել: Այլ ըստ հոգոյ հօրս
իմոյ զամենայն զներհակսս յինքենէ ի բաց եդեալ, յուսով ապաւինութեամբ դիմեաց զինքն առ
յոյսն բնաւից ունելով նեցո[ւ]կ իմացկանին
զայն բան, որ ասէ խնամօղն բոլորից, ի ձեռն մարգարէին, եթէ՝ Ձեզ միայն է բնակել ի տունս
գմբեթեայս, եւ տուն իմ աւերեալ կա: Զայս բան ապաւինելով, սկսաւ փլուցանել զշինուածս
հին եւ նորոյս ձեռնարկել ի ՌՃ. եւ Դ. (1655) թուին, ի թագաւորութեան Պարսից Փոքր շահ Ապասին եւ հայրապետութեան
տեառն Յակոբայ եւ իշխանաշուք
պարոնաց պարոնին խօջա Սաֆրազին եւ օգնականութեամբ
Ջուղայու ժողովրդոցս եւ
շնորհօք Սուրբ Հոգւոյն աւարտ եւ կատարումն հասուցաք գեղեցիկ յօրինուածովք, որպէս եւ
տեսանէք, հազիւ թէ կար եղեւ մինչեւ ՌՃԺ. եւ Գ. (1664) թիւն: Ով դուք՝ բնակո՛ղք եւ
վայելո՛ղք՝ դա՛սք քահանայից եւ կրօնաւորաց, ի ժամ սուրբ խորհրդոյ պատարագի յիշել միշտ
աղաչեմք զաշխատողք եւ կամակից սորին. ամէն: Այլ եւ յիշել աղաչեմ եւ զմեզ՝ ապիրատ եւ
փծուն ծրողքս՝ զտէր Մարկոսն եւ զՄալինս, թէպէտ ոչ էաք
այս սուրբ արուեստիս արժան, այլ սակայն օգնականութեամբ Հոգւոյն Սրբոյ աւարտեցաք, եւ
դուք, ո՛վ մանկունք սրբոյն Սիոնի, յորժամ ընթեռնուք, թողութիւն շնորհեցէ՛ք, քանզի
կար մեր այս էր, եւ զմեզ եւ զվերոյգրեալքն միով Հա՛յր մեղայիւ յիշել, եւ դուք՝ յիշողքդ,
յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ եւ լսել զնոյն բարբառ. Եկա՛յք, աւրհնեա՛լք Հօր իմոյ, ժառանգել.
ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 557ա (ԺԸ. դ. սկ., անարուեստ բոլորգիր)
[Ո՛]վ երջանիկ սուրբ վարդապետք, աղերսելով հայցեմք ի ձէնջ, յորժամ հանդիպիք յայսմ
ծաղկեալ եւ փթթեալ յայգւոյս հոտոտելո եւ ճաշակելո յաստուածային պտղոյն, յիշեցէ՛ք զստացող
տառիս զբարեսէր աստուածային բարոյն զՅոհաննէսն եւ զպապն իւր Դօղմիշն եւ զհանիկն՝ Պզտիկ տատիկն եւ զմիւս պապն՝ զՊետրոսն, զՓէրիխանն, եւ զծնօղսն
իւր զՄովսէսն եւ զԹագուհին եւ զկենակիցն
իւր զՄարիամն եւ զորդիսն
իւր (մէկ տող չգրած) եւ զեղբայրն Աւետիկն, սորին
կենակիցն իւր զՍողումն եւ զքոյրսն
իւր Մամարն, Տալիթայն,
զԶիբեթայն, եւս
առաւել եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս.
ամէն: Հայր մեր, որ յերկինս՛՛:
2. 624բ (1771 թ. շղագիր) Յովսէփ յոգնամեղ եպիսկոպոսս
Սանահնեցի եւ յազգէ
Արղութեան, ստացայ
զհոգեշահ մատեանս ի վայելս անձին իմոյ, եւ զկնի մահուանս՝ յիշատակ ի դուռն բազմերախտ
մօրն իմոյ՝ բարձրագահ եւ լուսակերտ Սուրբ Աթոռոյն
Էջմիածնի: Արդ, աղաչեմ զհանդիպօղսդ, ի վայելելն ձեր յիշեսջիք յաղօթս ձեր
զՅովսէփ մեղսաներկ վարդապետս
եւ զկրկնակի ծնօղսն իմ՝ զՍիմէօն սրբազան
կաթուղիկոսն ամենայն Հայոց, զբազմերախտն ազգիս մերոյ եւ Սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի, որ նոր ի նորոյ
հրաշակերտեաց զՍուրբ Աթոռն շինուածովք
եւ այլովք հարկաւորօք, որում Տէր եղիցի վարձատրիչ: Եւ ապա զմարմնաւոր ծնօղսն իմ՝ զՇիօշբէգն եւ զՔէթէվանն, եւ զեղբարսն իմ՝
զպարոն Մովսէսն եւ զԲէժանն եւ զամենայն
մերձաւորսն եւ զերախտաւորսն
իմ, ընդ նախկին ստացողովքն հոգեշունչ գրքոյս, եւ ձեզ՝ յիշողացդ, եւ զմեզ՝ յիշեցելոցս,
առ հասարակ ողորմեսցի Քրիստոս Աստուածն մեր, որ առատն է ի տուրս բարեաց. ամէն: Ի
ՌՄԻ. (1771) թուին եւ ի Սուրբ Աթոռս Էջմիածին գրեցաւ:
406ա (ԺԸ. դ.,
անարուեստ բոլորգիր) Ես՝ մեղաւոր եւ զանարժան ոչ Պետրոս էրէցս, գրեցաք, եւ դուք յիշեալ
լիջիք ի Քրիստոսէ ///(մէկ տող գրած-ջնջած):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 7ա, 13ա, 16բ, 269բ, 328ա, 363ա, 491ա, 559ա, 584ա, 607բ,
624բ սեւով կլոր շրջանակ, որի կենտրոնում երկգլուխ արծիւ՝ «ԹՈՒՄԱ ՍՈՒՐԲ ԱՄԵՆԱՓՐԿԻՉ»:
7ա, 13ա, 559ա, 607բ, 624բ սեւով ութանկիւն շրջանակ՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՅՈՎՍԷՓ ՎԱՐԴԱՊԵՏ,
1215 (1766)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պհպ.
Աբ (նոտրաշղագիր)՝ «Գրչափորձութիւն արա՛, տե՛ս, լաւ է, մըրափորձութիւն արա՛, տե՛ս,
լաւ է, ղալամափորձութիւն արա՛, տե՛ս, լաւ է»:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառին
փակցուած թերթիկին՝ «Քարոզգիրք, Հմր 1», պհպ. Աա՝ «694/2642», «ՌՃԺԲ.-1663թ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2643
ՊՕՂՈՍ ՐԱԲՈՒՆԻ, ՔԱՐՈԶԳԻՐՔ
ԺԹ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Հեղինակը (՞):
ԹԵՐԹ՝ 209+3 (կրկն.՝ թ. 72, 81, 94). չգրուած՝ 121բ, 202բ, 209աբ: ՊՐԱԿ՝ 1-18x12 (1՝ 9, 5՝ 19, 9, 17՝ 8, 10՝ 10, 11՝ 6,
12, 18՝ 11, 13՝ 15, 14-16՝ 14): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսադրոշմով՝ «J. Whatman 263»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ 24,8x20,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (21,3x15,3): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 156ա): ՏՈՂ՝ 25-26: ԿԱԶՄ՝
կանաչ թուղթ, միջուկը ստուարաթուղթ, մէջքը՝ բրոնզադրոշմ եւ անկիւնները՝ շագանակագոյն
կաշի, աստառը ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիրով ցօղուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա + Բ, նարնջի
եւ սպիտակ բծերով ծաղկաթուղթ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
թուղթը մաշուած, վնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-208բ Քարոսք Պօղոսի Րաբունւոյ
ա. 1բ-7ա Քարոզ հինգերորդ. Ի վերայ օգտելոյ ի քարոզութենէ – Բնաբան.
Որ ունիցի ականջս լսելոյ, լուիցէ: Սկսուած. Առ ինչ պէտս Աստուած ետ մարդոյ զերկու
ականջս... անպատում փառաց հասցուք շնորհօք Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի:
բ. 7ա-14ա Քարոզ ի վերայ պահոց. Յառաջին չորեքշաբաթի աւուր
քառասնորդական պահոց – Բնաբան. Զի՞նչ են կամքն Աստուծոյ բարին եւ հաճոյն, կատարեալն.
Հռովմ. ԺԲ. 2: Սկսուած. Կամք Աստուծոյ ի յԱստուած մի է... որոց կայ եւ մնայ մեծամեծ
բարեաց հատուցումն ի յերկինս:
գ. 14ա-20բ Քարոզ ի վերայ աղօթից. Յառաջներրորդ ուրբաթու – Բնաբան.
Աղօթից ստէպ կացէ՛ք տքնել ի նմին գոհութեամբ. Կողոսացի, Դ. 2: Սկսուած. Հաւատամք ամենեքեան,
թէ է Աստուած... լցուսցէ զփափաք սրտից
ձերոց եւ այլն:
դ. 20բ-8ա Քարոզ ի վերայ մեղաց. Յերկրորդում կիւրակէի մեծի
պահոց յառաւօտուն – Բնաբան. Ամենայն, որ առնէ զմեղս, ծառայ է մեղաց. Յովհ. Ը.
34: Սկսուած. Աստուած է գերագոյն օրէնսդիր... զերծանիցիմք ի մշտնջենաւոր ամօթոյն:
ե. 28ա-35բ Քարոզ ի վերայ քննութեան գործոց. Յերկրորդում
կիւրակէի մեծի պահոց յերեկոյին – Բնաբան. Մատիցէ այր ի խորութիւն սրտի իւրոյ. Սաղմոս: Սկուած.
Յառաւօտուն լուայք զտգեղութիւն մեղաց... նոքա ինքնին անյայտ լինին:
զ. 35բ-42բ Քարոզ ի վերայ հոգեւոր ողորմութեան.
Յերկրորդում շաբաթու մեծի պահոց ի չորեքաշաբաթի աւուր – Բնաբան. Սիրեսցես
զընկեր քո իբրեւ զանձն քո. Ղեւտական, ԺԹ. 18, Ղուկաս, Ժ. 24: Սկսուած. Օրինական ոմն
յարեաւ փորձել զՔրիստոս... որ սիրէ զընկերն, կատարէ զօրէնսն:
է. 42բ-9ա Քարոզ ի վերայ մարմնաւոր ողորմութեան. Յերկրորդումն
շաբաթու մեծի պահոց յաւուր ուրբաթու – Բնաբան. Սիրեսցես զընկեր քո իբրեւ
զանձն քո. Ղեւտական, ԺԹ. 18: Սկսուած. Տեսաք ի չորեքշաբաթի աւուրն... ապա սիրելի
լիցին ձեզ կատարել եւ գործով:
ը. 49բ-55բ Քարոզ ի վերայ զղջման. Յերրորդումն կիւրակէի մեծի
պահոց յառաւօտուն – Բնաբան. Եւ լուեալ զայս, զղջացան ի սիրտս իւրեանց, Գործ.,
Բ. 34: Սկսուած. Յաւուր սքանչելատեսիլ եւ զարմանագործ գալստեան Հոգւոյն Սրբոյ... ահա
է այս երկրորդ աստիճան խորհրդոյ ապաշխարութեան, յոր յուսամ թէ ելանել կամիք:
թ. 56ա-62բ Քարոզ ի վերայ առաջադրութեան. Յերրորդումն կիւրակէի
մեծի պահոց յերեկոյին – Բնաբան. Ատեալ զչար, զհետ երթալ բարեաց. [Հռոմայեցիս, ԺԲ.
9]: Սկսուած. Առ ժամանակօք փրկչին մերոյ բազումք էին աղանդաւորքն փարիսեցւոց... եւ
կատարեսջիք յօգուտ փրկութեան հոգւոց ձերոց:
ժ. 63ա-71ա Քարոզ ի վերայ անառակին. Յերրորդումն շաբաթու
մեծի պահոց ի չորեքշաբաթին – Բնաբան. Թոշակ մեղացն մահ է, այլ շնորհքն Աստուծոյ՝ կեանք
յաւիտենից. [Հռոմայեցիս, Զ. 23]: Սկսուած. Արդարեւ, Աստուած է թագաւոր թագաւորաց...
ժառանգեսցուք զխոստացեալ կեանսն յաւիտենեաց շնորհօք եւ գթութեամբ Հօրն երկնաւորի:
ժա. 71բ-8ա Քարոզ ի վերայ միութեան եկեղեցւոյ. Յերորդումն
շաբաթու մեծի պահոց յաւուր ուրբաթու – Բնաբան. Որ ի ծով այս աշխարհի շինեաց
տապան զեկեղեցի եւ ի նմա զօժանդակեալ հոգիս փրկեաց ի ջուրց մեղաց. Շարական: Սկսուած.
Երանելի էր արդարեւ վիճակ անմեղութեան... եւ ի նմա զօժանդակեալ հոգիս փրկեաց ի ջուրց
մեղաց:
ժբ. 78բ-83բ Առաջին քարոզ ի վերայ խոստովանութեան բերանոյ.
Ի չորրորդումն շաբաթու մեծի պահոց ի կիւրակէի յառաւօտուն – Բնաբան. Ընկեցէ՛ք
զչարիս ձեր յանձանց ձերոց առաջի աչաց իմոց. Եսայի, Ա. 16: Սկսուած. Ով ոք է այս, որ
հրամայէ զչարիս եւ զմեղս մեր... ի փրկչէն իւրմէ գտանէ զողորմութիւն եւ զգթութիւն հանդերձ
շնորհօք բարեաց:
ժգ. 83բ-90ա Երկրորդ քարոզ ի վերայ խոստովանութեան. Ի չորրորդումն
կիւրակէի մեծի պահոց յերեկոյին – Բնաբան. Ընկեցէ՛ք զչարիս յանձանց ձերոց առաջի աչաց իմոց. Եսայի,
[Ա. 16]: Սկսուած. Յիսուս Քրիստոս՝ Տէր մեր, յերկնից էջ, մարդ եղեալ... ապա խոստովանութեամբ
ընկեցէ՛ք զմեղս ձեր:
ժդ. 90բ-5բ Քարոզ ի վերայ տնտեսին. Ի չորրորդումն շաբաթու
յաւուր չորեքշաբաթի – Սկսուած. Յետ նաւակատեաց, որ ի ձմեռան եղեւ... զի ի վերայ
ամենայն ընչից իւրոց կացուսցէ զնա: Ղուկաս, ԺԲ. [44]:
ժե. 95բ-101բ Քարոզ ի վերայ մեծատան եւ աղքատի. Ի չորրորդումն
շաբաթու մեծի պահոց յաւուր ուրբաթու – Միակարգ պարզաբանութիւն պատմութեանն
ըստ սրբոյ Աւետարանին. Արդ, գիտել արժան է... եւ ականատես գոլով խօսեսցի:
ժզ. 101բ-8ա Երրորդ քարոզ ի վերայ խոստովանութեան. Ի հինգերորդումն
շաբաթու մեծի պահոց ի կիւրակէի առաւօտուն – Բնաբան. Ընկեցէ՛ք
զչարիս ձեր յանձանց ձերոց առաջի աչաց իմոց: Եսայի, [Ա. 16]: Սկսուած. Այսօրեայ ընթերձուած սրբոյ Աւետարանին...
զի՞արդ աղտեղեցից զնոսա: [Երգ] երգոց, Ե. 3:
ժէ. 108ա-14բ Չորրորդ քարոզ ի վերայ խոստովանութեան. Ի հինգերորդումն
շաբաթու մեծի պահոց ի կիւրակէի երեկոյին – Բնաբան. Ընկեցէ՛ք զչարիս ձեր յանձանց
ձերոց առաջի աչաց իմոց. Եսայի, [Ա. 16]: Սկսուած. Այսօրեայ ընթերցուած սրբոյ Աւետարանին
ի Ղուկայ... եւ արժանանալ սուրբ խորհրդոյ հաղորդութեան:
ժը. 114բ-23բ Քարոզ ի վերայ ուղղակի եղանակաց բամբասանաց. Ի
հինգերորդումն շաբաթու մեծի պահոց յաւուր չորեքշաբաթու – Բնաբան. Դի՛ր,
Տէ՛ր, պահպան բերանոյ իմոյ, եւ դուռն ամուր շրթանց իմոց, զի մի՛ խոտորեսցի սիրտ իմ
բանիւ չարութեան. Սաղմոս [ՃԽ. 3-4]: Սկսուած. Զանազան իրաց կարէ նմանիլ մարդոյս...
ուր աստուածսիրութիւն եւ եղբայրսիրութիւն փայլէ անվախճան ժամանակաւ:
ժթ. 123բ-32ա Դարձեալ քարոզ ի վերայ բամբասանաց. Ի հինգերորդումն
շաբաթու մեծի պահոց յաւուր ուրբաթու – Բնաբան. Ամենայն բան տգեղ ի բերանոյ
ձերմէ մի՛ ելցէ. Եփեսացիս, Դ. 29: Սկսուած. Արարչապետն բնութեան ի ստեղծանելն զմարդ...
որք ելանէին ի բերանոյ նորա: Ղուկաս, Դ. 22:
ի. 132ա-42բ Քարոզ ի վերայ չարչարանաց սուրբ Լուսաւորչին.
Ի տօնի մտից ի Վիրապն յառաւօտուն – Բնաբան. Ուրախ եմ ի չարչարանս իմ վասն ձեր եւ լնում զպակասութիւն
նեղութեանցն Քրիստոսի ի մարմնի իմում վասն մարմնոյ նորա, որ է եկեղեցի. Կողոսացիս,
Ա. 24: Սկսուած. Եկեղեցիս Հայաստանեայց... եւ զի՞արդ նա վասն քո իսկ ասասցեն՝ Ահա
ես եւ մանկունք իմ: [Մարգարէութիւն Եսայայ, Ը. 18]:
իա. 147բ-7բ Ներբողեան ի սուրբն Գրիգոր Լուսաւորիչ Հայոց,
ի խորհուրդ մտիցն ի Վիրապն, յերոկոյին – Տեսաք
յառաւօտուն, թէ որպէս աստուածագութ ծնօղ մեր սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ... ի դիւաբաղխ
սաստիցն երկրպագուս առնելով զամենեսեան սուրբ Երրորդութեանդ: Յորդորակ (այսչափ՝ չգրուած):
իբ. 147բ-57ա Քարոզ ի վերայ վճարման ապաշխարութեան. Ի վեցերորդումն
շաբաթու մեծի պահոց ի կիւրակէի առաւօտուն – Բնաբան. Ապաշխարեցէ՛ք... ի թողութիւն
մեղաց. Գործք, Բ. 33, Սկսուած. Այսօր զվերջին մասն խորհրդոյ ապաշխարութեան... Այլ եւ
յարութեամբ քով յանտրանկաց
եկեղեցին հասանես վայելել զամեներանեալ տեսութիւնն Աստուծոյ:
իգ. 157ա-71բ Քարոզ ի վերայ փախչելոյ յառթից մեղաց. Ի վեցերորդումն
շաբաթու մեծի պահոց ի կիւրակէի երեկոյին – Բնաբան. Եւ մինչդեռ մատչիւր, զարկոյց
զնա դեւն եւ շարժելեաց. Ղուկաս, Թ. 22 (= 42): Սկսուած. Ի վաղիւ անդր զկնի հրաշափառ
այլակերպութեան Յիսուսի... աս ազգ ոչ ելանէ, եթէ ոչ պահօք եւ աղօթիւք:
իդ. 172ա-81բ Քարոզ ի վերայ նախատանաց. Ի վեցերորդումն շաբաթու
մեծի պահոց ի չորեքշաբաթու – Բնաբան. Որ ասիցէ ցեղբայր իւր՝ Յիմար, պարտաւոր լիցի ատենի.
Մատթէոս, Թ. 22: Սկսուած. Ապաքէն ի հնումն մարգարէն Մովսէս... որով եւ պարտաւոր գտանիք
ատենին Աստուծոյ եւ դժոխոցն, զօգուտն ձեր դուք խորհեցէ՛ք:
իե. 181բ-91բ Քարոզ ի վերայ հաշտութեան. Ի վեցերորդումն շաբաթու
մեծի պահոց յաւուր ուրբաթու – Բնաբան. Ե՛րթ, նախ հաշտեա՛ց ընդ եղբօր քում. Մատթէոս, Ե.
24: Սկսուած. Ապաքէն որոյ սիրտ լցեալ է սիրովն Աստուծոյ... եթէ ոչ թողուցուք իւրաքանչիւր
եղբօր իւրում ի սրտից ձերոց զյանցանս նոցա: Մատթէոս, ԺԸ. 35:
իզ. 191բ-7բ Քարոզ ի գալուստ փրկչին մերոյ Յիսուսի յԵրուսաղէմ.
Յեօթներորդումն շաբաթու մեծի պահոց, ի Ծաղկազարդի առաւօտուն – Բնաբան. Ահա
թագաւոր քո գայ առ քեզ արդար եւ փրկիչ, նոյն հեզ եւ հեծեալ ի վերայ իշոյ եւ յաւանակի
նորոյ. Զաքարիա, Թ. 9: Սկսուած. Այսօր եկեղեցիք քրիստոնէից կատարեն զտէրունեան տօն՝
Ծաղկազարդ անուամբ... զփառաւորիչս իմ փառաւորեցից, եւ որ արհամարհեն, զի անարգեսցի:
իէ. 198ա-9ա [Քարոզ ի գալուստ փրկչին] – Բնաբան.
Տեսեալ զքաղաքն, ելաց ի վերայ նորա. Ղուկաս, ԺԹ. 41: [Սկսուած.] Զարմանք յարդարեւ,
զի այսօր հասարակաց է ցնծութիւն... եւ օգնեսցէ մեզ շնորհիւ իւրով:
իը. 199ա-202ա Ի դատաստանի – Ո՛վ մարդ, անգամ
մը վերցուր աչքդ, խայլէէ խասեվեթէ եւ հարարեթէ սրբէ միտքդ... եւ բնութիւնք հրդեհեալ
հալիցին: Բ. Պետրոս, Գ. [12]
իթ. 203ա-7բ Ի ցաւս երանելի կուսին, յաղագս չարչարանաց Քրիստոսի
Տեառն մերոյ: Դժոխքն ի սիրտ երանեալ կուսին – [Բան]. Վիշտք
դժոխոց պաշարեցին զիս. Սաղմոս, ԺԷ. 6: [Սկսուած.] Եթէ ցաւ եւ կսկիծն է անմխիթարելի...
զմեզ ազատեա՛ արէամբդ քոյին /, Ի մահուանէն յաւիտենին:
լ. 208աբ Նա, որ առաւել սիրէ, կանխագոյն յառնէ – [Բան].
Եւ ընդ առաւօտս միաշաբաթուն գան ի գերեզման ընդ արեւագալն, Մարկոս, [ԺԶ. 2]: [Սկսուած.]
Որ առաւել սիրէ, ոչ մնայ ցհասարակել աւուր... եւ ինքն Տէրն զնա զարթոյց ելանել եւ շարժել
զկապսն արեգական:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1բ Առաջինք գրեալ եմ յայլում տետրակի միւսէ վեցէ:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին փակցուած թերթիկին՝ «1, Քարոզգիրք Պողոսի Րաբունւոյ», «702», 1ա՝ «Հմր
702/2643», «ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2644
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԳՈՐԻ (1850), ՍԱՄԱԹԻԱ՝ Կ.ՊՈԼԻՍ |
ՌՄՂԹ.-ՌՅԶ. - 1850-1857 |
ԳՐԻՉ՝ Ռուբէն Պաղտասարեան (2ա-202բ), Թադէոս Միհրդատեանց (203ա-54ա), Անանուն (258ա-300ա): ՍՏԱՑՈՂ՝ Թադէոս Միհրդատեանց:
ԹԵՐԹ՝ 300 (գրչի էջակալում՝ 2-234, որ է՝ 2բ-118բ, 2-162, որ է՝ 122բ-202բ, 1-47, որ է՝ 204ա-27ա, 2-51, որ է՝ 229բ-54ա, 3-30, որ է՝ 259ա-72բ, 2-53, որ է՝ 275ա-300ա). չգրուած՝ 1աբ, 119ա-21բ, 203բ, 228աբ, 254բ-7բ, 273աբ, 300բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԵx8+Ա-Ժx8 (Ա՝ 10)+ 8+17+Ա-Գx10 (Ա՝ 11, Գ՝ 6)+18+10+12+6: ՆԻՒԹ՝ թուղթ (թ. 203-27՝ կապոյտ): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26,2x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (23,5x16,5): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 82ա, 225ա, 270ա): ՏՈՂ՝ 27-30: ԿԱԶՄ՝ վարդագոյն լաթ, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմրով ցօղուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ+ԳԴ, սպիտակ չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագ, վերեւում աստղ, մահիկ (ԲԳ), ճնշադրոշմով՝ թ. 1-202 (զարդարուած ուղղանկիւն)՝ «Bath», 209-210 (բոլորակ)՝ «Bath», 228-300 (բոլորակ, որի ներսում ութ աստղ)՝ «Canson»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թ.
27, 41, 206, 223, 254՝ վնասուած, թ. 202՝ արտաքին լուսանցի մասը պատռուած, թ.
228-30՝ հիմքից մասամբ պոկուած, պհպ. Գ՝ ցեցի անցքեր, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր:
Գրչի էջակալումները եւ պրակահաշուի պատկերը ցոյց են տալիս, որ պրակախմբերը գրուել են
առանձին-առանձին եւ յետոյ ի մի են կազմուել՝ հաւանաբար ստացողի նախաձեռնութեամբ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-118ա Պատմութիւն Մատթէոսի Ուռհայեցւոյ
Տե՛ս ձեռ. 1731, 77ա-273բ: ա/2ա-39ա: բ/39ա-100ա: գ/100ա-118ա (վերջը թափուած՝ «...եւ դնէր զօրս ի բերդն
պահապան: Եւ Քրիստոսի մարդասիրին եւ օրհնելոյն փառք յաւիտեանս. ամէն: Հայր մեր,
որ յերկինս՛՛»): դ/չիք:
Լուսանցներում ունի մատիտով
արուած բնագրական նշումներ, ուղղումներ, լրացումներ: Տե՛ս Մատթէոս Ուռհայեցի, Ժամանակագրութիւն,
Վաղարշապատ, 1898:
Բ. 122ա-202բ [Գէորգոս Ֆրանձէսի Պատմութիւն Յունաց տէրութեան
եւ Կ. Պոլսոյ առման]
1. 122ա-58բ Գիրք առաջին
ա. 122ա-4բ Գլուխ Ա. Յաղագս պատճառաց Բալէօլօկոսաց թագաւորութեան – Պետութիւնն
վերելակ Ալէքսիոս Անկելոս Քոմինոսն... ի Նիկիայն Բիւթանացւոց վասն տիրեցեալ լինելոյ
թագաւորեալ քաղաքին ի յիտալացւոց:
բ. 125ա-6բ Գլուխ Բ. – Եւ ընդ անցանելոյ
ժամանակի յոյժ սակաւու... որ էր առաջինն Բալէօլօկոսացն, երանի թէ ոչ իցէր:
գ. 126բ-7բ Գլուխ Գ. – Եւ արդ, այս
Միքայէլ թագաւորս... որպէս ասացաք, վարեցաւ նա թագաւորութիւն Անդրոնիկոսի Բալէօլօկոսի
առաջ:
դ. 127բ-8ա Գլուխ Դ. – Եւ արդ, որովհետեւ
եւ առ որդին Անդրոնիկոս... եւ անդ ընդ կնոջ լծակցեալ ցեղիւ Իսբունուլայ կոչմամբ զորդիս
եւ զդստերս ծնաւ:
ե. 128բ-30ա Գլուխ Ե. – Ի թագաւորութեանն
ասացելոյ... զուխտսն անարգեցին, եւ էին բազում չարագոյն դժուար գայթակղութիւնք:
զ. 130աբ Գլուխ Զ. – Եւ ի նմին ժամանակի
թագաւորի... որ է ի Քրիստոսի ծննդէնէն հազար երեք հարիւր քսան եւ ութը ամ, իսկ ի ստեղծմանէ
աշխարհի վեց հազար ութն հարիւր երեսուն եւ վեց:
է. 131աբ Թագաւորութիւնն Փոքր Անրոնիկոսի. Գլուխ Է. – Եւ առեալ
զթագաւորութիւնն եւ զքաղաքն... եւ ամիրայն յետ ոչ բազում աւուրց տիրօղ եւ քաղաքին
Նիկիայի եղեւ:
ը. 131բ-2ա Գլուխ Ը. – Եւ ի ձմեռնամտին
զամենայն նաւ հռովմայեցւոց գումարել ընդդէմ Մարթինոսի... եւ հինգ ամս, յորոց թագաւորեաց
ամս քսան:
թ. 132աբ Զիա՞րդ կերպիւ թագաւորեաց Քաթաքուղինոսն, եւ զի՞արդ
կերպիւ թագաւորութիւնն ի ձեռս նորին եղեւ. Գլուխ Թ. – Արդէն ի մեռանիլն
թագաւորին... առաքեաց դեսպան առ ամիրն իւր՝ հանդերձ թղթովն, որ պարունակէր այսպէս:
ժ. 133աբ Թուղթ Յովհաննու թագաւորին առ Քաթաքուղինոս աներն
իւր. Գլուխ Ժ. – Ես բազմիցս եւ այժմ խորհելով զարմացայ... աստուածային արդարութիւնն
դատեսցէ:
ժա. 133բ-5ա Յաղագս թէ զի՞արդ կերպիւ Քաթաքուղինոսն էառ զթուղթն.
Գլուխ ԺԱ.– Եւ առեալ զթուղթն Քադաքուղինոսն... եւ էր ի պատրաստի եւ քիր
Մանուէլն մերձ հօրն իւրոյ:
ժբ. 135ա-6բ Գլուխ ԺԲ. – Եւ ի գնալն
նոցա Մուրատ ամիրային... որպէս զի թագաւորութիւնն իւրեան եւ որդւոյ իւրոյ Յովհաննու
բարձեալ եղիցի:
ժգ. 136բ-8ա Գլուխ ԺԳ. – Եւ ի մեռանիլն
Մուրատ ամիրային... եւ ծառայեցուցանելն Գերմանիոյ թագաւոր Սիկիզմունտոսն իմացաւ զեղեալսն:
ժդ. 138աբ Յաղագս թէ զի՞արդ կերպիւ թագաւորն Գերմանիոյ առ
ամիրայն դեսպան առաքէ. Գլուխ ԺԴ. – Եւ արդ, Սիկիզմունտս թագաւորն... պաշարեալ զքաղաքն բազում
կերպիւ զամս եւ զժամանակս բազումս:
ժե. 139աբ Գլուխ ԺԵ. – Ի միջոցի այսմիկ
ժամանակի... ոչ ունէին ինչ պատասխանել, ուստի անգործ ի Կոստանդնուպօլիսն դարձաւ:
ժզ. 139բ-40ա Գլուխ ԺԶ. – Եւ արդ, յամի
հազար չորս հարիւր հինգերրորդին...
որպէս զի ոչ եւս եւ ոչ երբէք այնպիսի
ինչ առնել յիշեսցէ:
ժէ. 140աբ Գլուխ ԺԷ. – Իսկ քաղաքի
ազատութիւնն... եւ ի ծերոյ լուաք, վասն որոյ եւ ի լռութեան ոչ թողումք:
ժը. 140բ-1ա Գլուխ ԺԸ. – Եւ ի քսան եւ
ութն յուլիսի ամսոյն... եւ որչափ ինչ գրով յաղագս ազգաբանութեանն այսմիկ տեսաք:
ժթ. 141ա-2ա Զանազան պատմութիւնք յաղագս Օդմանլիաց ազգին, թէ
ուստի իջանէ բազմակերպապէս. Գլուխ ԺԹ. – Թագաւորն Յովհանէս Քոմնինոս...
եւ այսպիսիքս թուին զճշմարիտն ասել:
ի. 142աբ Այլ ուրիշ զրոյց, թէ ուստի իջանէ Օդմանլիաց սեռն.
Գլուխ Ի. – Սուլթան Ալատինն քրիստոնէից ծնողաց գոյր որդի... ճշմարտութեանն
պատմողացն մտաց եւ առ Էրտօղրուլն վերադարձցուք:
իա. 143աբ Յաղագս Էրտօղրուլին. Գլուխ ԻԱ. – Գոյր
այս Էրտօղրուլս... Եւ արդ, ծնանի զՕդմանն, յորմէ եւ Օդմանլիք ամենայն ազգն կոչեցան:
իբ. 143ա-6բ Յաղագս Օդմանին. Գլուխ ԻԲ. – Եւ
արդ, ի մեռանիլն Էրտօղրուլին... եւ եկայ ի գերութեանն ամիսս ութն:
իգ. 146բ-8ա Յաղագս եղելոց շփոթմանցն ի պատճառէ Պայազիտ[ի]
մահուան ընդ մէջ որդւոյն նորին եւ յաղագս այլոց ոմանց. Գլուխ ԻԳ. – Այսու
կերպիւ ուրեմն իրացն կացելոց... թէ զի՞արդ կերպիւ զնոսա վնասել եւ եղծել, եւ մեռաւ
թագաւորեալ ամս տասն եւ եօթն:
իդ. 148աբ Յաղագս թագաւորութեան
Մուրատին – Եւ ուրեմն
մեռանիլն ամիրայ Մեհէմմէտին... որ եւ թագաւորեաց ամս երեսուն եւ չորս:
իե. 148բ-9բ Յաղագս թագաւորութեանն Մէհէմմէտ թագաւորին թուրքաց
եւ զքաղաքն առողին – Եւ ի գալն ամենայնի պետութեանն... եւ մեք զճանապարհն պատմութեան
ըստ կարգի դարձեալ սկսանիցիմք:
իզ. 150ա Անտուստ վերադառնան եւ իջանեն իրքն պատմութեան
յաղագս թագաւորութեանն Հռովմայեցւոց պապութեանն, որպէս ի յառաջին գլուխն ասացաք. Գլուխ
ԻԴ. – Եւ ի յամսոջն յուլիսոյ... եւ զնաւարկութիւնն նաւու պատմութեանս
արասցուք:
իէ. 150բ-3բ Յաղագս Մէհէմմէտի յաջորդացն եւ ուրանօր թագաւորեցին.
Գլուխ ԻԵ. – Անիծեալ Մէհէմմէտի յաջորդքն... եւ դարձեալ ի շինումն Իսթմոսին
վեր եկեսցուք:
իը. 153բ-4բ Գլուխ ԻԶ. – Ի վեց հազար
ինն հարիւր քսան եւ երեքին... եւ թաղեցաւ ի յօթեւանն Լիվուի:
իթ. 154բ Գլուխ ԻԷ. – Ի սկիզբն վեց
հազար ինն հարիւր քսան եւ վեցերրորդ թուին...
եւ ակումբ ակմբից արարին:
լ. 155ա Գլուխ ԻԸ. – Եւ ի վեց հազար
ինն հարիւր քսան եւ ութն թուին... եւ որդիքն իւր ի տուն դարձան:
լա. 155բ-6բ Գլուխ ԻԹ. – Եւ ի գարնան
նոյն թուին... եւ զգուշութեամբ պահել հրամայեաց:
լբ. 156բ-7ա Գլուխ Լ. – Եւ շուրջ զսկզբամբ
ամարանն... եւ սպան զնա մատնութեամբ ընտանեացն նորին:
լգ. 157ա-8բ Գլուխ ԼԱ. – Եւ ի մայիսի
ամսոյ ի նոյն ամին... սակս ոչ լինելոյն բարետեսիլ եւ գեղեցիկ թագուհոյն: Վախճան առաջնոյ
գրգոյն:
2. 159ա-85ա Գիրք երկրորդ, սկսեալ յետ մահուան թագաւորին Քիր
Մանուէլ Բալէօլօկոսի
ա. 159ա-60բ Յաղագս պետութեան թագաւորութեանն Յովհաննու՝
որդւոյ նորին. Գլուխ Ա. – Ի ժամանակին ուրեմն... այսու կերպիւ չհամաձայնութիւնս արարին:
բ. 161ա-2բ Գլուխ Բ. – Եւ արդ, ի յառաջինն
մայիսի նոյն թուին... եւ ապա եղբօրն իւրոյ դեսպօդի քիր Կոստանդինոսի շնորհեաց:
գ. 162բ-3բ Գլուխ Գ. – Եւ ի նմին ամի
մարտի ԺԶ. ... եւ մեք եւս ի վաղիւն պատերազմի սկիզբն արարաք:
դ. 163բ-4ա Փակումն Բադուայի ի տեսպօտի Քիր Կոստանդինոսէ.
Գլուխ Դ. – Եւ ի վաղիւն հանդիպեցաւ տօնն արմաւենեաց... եւ ի յայլոց անբժշկելեաց
տրտմականացն:
ե. 164բ-6ա Վարք եւ քաղաքավարութիւն Թովմայիդիս սրբուհւոյն.
Գլուխ Ե. – Եւ հետեւի աստանօր պատմել ինձ... եւ յաղագս սրբուհւոյն Թովմայիսայ
այսպէս ունէին ճշմարտութեամբ:
զ. 166աբ Գլուխ Զ. – Եւ ուրեմն կալն
իմ ի բանտի... եւ ֆլօրիայ, այսինքն՝ դահեկան ոսկիս հազարս երիս:
է. 167ա Գլուխ Է. – Եւ ի վաղիւն
ուրեմն ի գնալն մեր... եւ պատրաստեմ զամենայն իրս քոյոյ հրամանի:
ը. 167ա-9ա Գլուխ Ը. – Եւ իբրեւ եկն
ժամանակէտն... որ եւ եղեւ պատճառ վասն Բադռային առնլոյ ուղղութիւն նիւթոյն:
թ. 169աբ Գլուխ Թ. – Ի նոյն յուլիս
ամսոջն ի նմին թուի... եւ զայնոսիկ, զորս ընդ իս կալան ոսկւոյ հազարի հինգ:
ժ. 169բ -70ա Գլուխ Ժ. – Ի յայսմիկ ուրեմն
ժամանակի, ի մարտի ամսոջն... եւ բազում ժանտացաւ հիւանդութիւնն ի Բադռայն եղեւ:
ժա. 170բ-1ա Գլուխ ԺԱ. – Եւ ի ԼԱ. յունվարիոսի...
որպէս զի մտեալ ի նոսա, ի քաղաքն երթիցէ, ահա հասի եւ ես:
ժբ. 171աբ Գլուխ ԺԲ. – Եւ մտեալ ի
նաւսն վենետիկցոց... ի Կոստանդնուպօլիսն եկաք:
ժգ. 171բ-2ա Գլուխ ԺԳ. – Եւ ի ԻԵ. մարտի
նոյնոյ թուին եկն ի քաղաքն... ոչ ի լռութէնէ թողից զայն, այլ պատմեցից:
ժդ. 172ա-6ա Հարցումն եբրայեցւոյն. Զի՞արդ էր
կարելի Մարիամայ ծնանիլ Քրիստոսն, որ էր կոյս: Պատասխանի թագաւորին – Զի՞արդ ծնաւ
Ադամ զԵւայն առանց կնոջ... եւ աստուածային մկրտութեամբ վերանորոգեցեալ փոխանակ ըՔսենոսի
Էմմանուէլ անուանեցաւ:
Այս գլուխը համար չունի,
բաղկացած է մի քանի հարց-պատասխանից:
ժե. 176ա-7բ Գլուխ ԺԴ. – Ի յառաջակայն վերադարձցուք... եւ
դեսպօտի քիր Տիմիդրիոսն պատմեաց ինձ:
ժզ. 177բ-9ա Յաղագս թագաւորին Յովհաննու ի յԻտալիայ գնալոյն՝
ժողովոյ աղագաւ. Գլուխ ԺԵ. – Ի եօթն փետրվարի ամսոյն... եւ ողջունեալ դուքսն եւ իշխանքն գնային
ի տունս իւրեանց:
ժէ. 179բ-80ա Զուսումն Վենետկոյ ի Ֆերարիայ. Գլուխ ԺԶ. – Եւ
ի ԻԸ. փետրվարի ելեալք ի Վենետկոյ թագաւորն... եւ սպասաւորացն թագաւորապէս ի չորսն
մարտի ամսոյն յաւուր երրորդի:
ժը. 180աբ Յաղագս գալոյ պատրիարգին ի Ֆերրարիայն. Գլուխ
ԺԷ. – Եւ արդ, ի մերձենալն պատրիարգին... եւ ուրեմն թողեալ որչափ
ինչ ի ժողովն պատահեցան առ մեզ, հետեւեալս ասասցուք:
ժթ. 180բ-2ա Գլուխ ԺԸ. – Ի վեց հազար
ինն հարիւր ԽԶ. թուին... եւ դեսպօդի քիր Տիմիդրիոսին եւ թագաւորին ինքեան:
ի. 182ա-4բ Գլուխ ԺԹ. – Ի յունիսի ամսոյ
նոյնոյ թուին եկն ի Կոստանդնուպօլիսն... զճանապարհն իւրեան արարի ի քսան եւ ութերրորդն նոյնոյ սեպտեմբերի
ամսոյ:
իա. 184բ-5ա Գլուխ Ի. – Եւ ի հոկտեմբերի
ամսոյ նոյնոյ թուին ել ի Կլարէնձայէ խաթուն... եւ թագաւորեաց ամս քսան եւ երեք եւ
ամիսս երեք եւ աւուրս տասն: Վերջ երկրորդի գրգոյն եւ թագաւորութեանն Յովհաննու
Բալէօլօկոսի:
3. 185բ-202բ Գիրք երրորդ. Յաղագս թագաւորութեանն քիր Կոստանդինոսի
Բալէօլօկոսի եւ քաղաքի առմանն եւ այլոց ոմանց
ա. 185ա-9ա Գլուխ Ա. – Ի յերրորդն
նոյեմբերի ամսոյն... եւ վասն այսմ պատճառիս բնակակցութիւնս այս ոչ եղեւ:
բ. 189ա-94բ Գլուխ Բ. – Եւ ի նմին թուին,
ի յոգոստոսի ամսոջն... որպէս զի տեսանիցեմք՝ միգուցէ ի ճանապարհին հանդիպեսցի մեզ
անըղձալի իր:
գ. 194բ-5բ Սկիզբն երկանց եւ ապականութեան թագաւորողին քաղաքաց.
Գլուխ Գ. – Տեսեալ եւ լուեալ ամիրայ Մէհէմմէտն... եւ ահա իրքն Բելլոբօնիսոսի
այսպէս ունի:
դ. 195բ-9բ Գլուխ Դ. – Եւ իբրեւ գարունն
պայծառացաւ... եւ ամենայն խորհրդարանն իւր այսինչ եւ այնինչ:
ե. 199բ-202բ Գլուխ Ե. – Եւ ի լինելն
այսոցիկ այսպէս... եւ նաւքն եւ կամուրջքն անվնաս պահեցան եւ ոչ այրեցան:
Տե՛ս Յ. Անասեան, Մանր երկեր,
Լոս-Անջելես, 1987, էջ 441-8.- Գէորգ Ֆրանցէսի Քրոնիկոնի հայերէն անտիպ թարգմանութիւնը:
Գ. 204ա-8բ [Ճառք Մխիթարայ Գօշի]
ա. 204ա-5բ Երանելւոյն Մխիթարայ Գօշ վարդապետի ասացեալ Յաղագս
միութեան մարդացելոյ բանին Աստուծոյ – Ա. Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս միով
բնութեամբ... եւ ճշմարիտ խոստովանութեամբ ի փառս նմին Յիսուսի Քրիստոսի եւ Հօր եւ Հոգւոյն
Սրբոյ յաւիտենից յաւիտեանս. ամէն:
բ. 205բ-7բ Նորին Մխիթար վարդապետէ ասացեալ Վասն արարչագործութեան – Բանն
Աստուած Որդին Հօր Միածին... եւ ի գովեստ ինքեան յամենայն էից արարածոց իւրոց ընդ Հօր
հզօրի եւ ամենասուրբ Հոգւոյն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
գ. 207բ-8բ Նորին Մխիթարայ վարդապետէ ասացեալ Յաղագս տնտեսութեան
խորհրդոյ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Խորհուրդք տնտեսութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ ներգործական
կրիցն երկակի գոլով... այնուհետեւ անճառ հրաշից եղանութիւնս ունել բնաւորեցան ի փառս
Հօր եւ Հոգւոյն Սրբոյ յաւիտենից յաւիտեանս. ամէն:
դ. 208բ Նորին Մխիթարայ վարդապետի Հարցումն եւ պատասխանի
ամենայն նուաստական կրիցն Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի – Վասն զի զամենայն
նուաստական կիրս բնութեամբ ունելով... այլ անձնիշխան կամօք ներգործի, երկակի զօրութեամբ
է եւ նոյն կարելի:
Դ. 209ա-11բ Գեղեցկայարմար համեմատութիւնք Հնոց կտակարանաց
ընդ Նորոյս՝ արարեալ Վանականայ սուրբ վարդապետի – Երկինք՝ եկեղեցի,
Արեգակն՝ Քրիստոս եւ Աւետարան, Լուսինն՝ օրէնքն... եթանասուն թարգմանիչքն՝ աստուածաբան
վարդապետին: Եւ Քրիստոսի յուսոյն մերոյ փառք եւ պատիւ եւ գոհութիւն յաւիտեանս յաւիտենիւ.
ամէն:
Ե. 212ա-5բ Յայտարարութիւն աղանդաց հռովմէական ուննիթօռաց եւ ճիզուիթաց, գրեալ յերկոսի հարազատաց՝ ի Կիրակոսէ եւ Յովաննիսէ
վարդապետաց, ի խնդրոյ տէր Սարգիս քահանայի Կարնեցւոյ, թուին 1665, անտի ի բնագրէն
գաղափարեցաք 1855, ի մարտի 20, ի Սամաթիայ – Ընկալայ զնամակ հրամանի նուաստս
Կիրակոս եւ Յովհաննէս վարդապետք ազնուական ընտրեալ... եւ գոհութիւն տաջիր պարգեւողին
Հոգւոյն Սրբոյ, որում փառք եւ երկրպագութիւն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Զ. 216ա-20ա Տեսիլ սրբոյն Մէթոտիոսի եպիսկոպոսի եւ Պատարայ վկայի յաղագս անցեալ ներկայիս եւ ապառնեացն
աշխարհի, ասացուածք յԱստուածաշունչ գրոց, զոր թարգմանեալ է տեառն Ստեփաննոսի Սիւնեաց
եպիսկոպոսի – Ի վերջնում դարու արմատաքի խլեսցի թագաւորութիւնն պարսից...
եւ ամպարիշտք դարձցին ի դժոխս եւ ի կորուստն յաւիտենից:
Է. 220ա-3բ Սկիզբն հաւատոյ, զոր ասացեալ է տեառն Կոմիտասայ
Հայոց կաթողիկոսի տիեզերակալ վարդապետի – Քանզի այսպէս ընկալաք ի սուրբ պատուիրանաց...
որ Ադամ թարգմանի հողեղէն բնութիւն, նիւթ ի հողոյ պատկեր, փառք Աստուծոյ. ամէն:
Ը. 224աբ Երանելւոյն Ստեփաննոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի արարեալ
Յաղագս եկեղեցեաց կարգաց, թէ զի՞նչ է խորհուրդն – Վէմն անտաշ
եւ անկոբ, եդեալ
ի հիմունս... այս առաջին լեալ վասն միանալոյ մեր ընդ հրեշ///:
– 224բ (ստ. լս.՝
գրչից) «Աւա՜ղ, որ աստի թուղթ մի անկեալ էր յօրինակէն: Անմեղադիր լերո՛ւք, ով ընթերցօ՛ղք,
եւ զիս յիշելոյ մի՛ դանդաղիք: Թուին ՊԻԵ. (1376)»:
Բնագիրը թերի է. տե՛ս ձեռ
743, 197բ, տող 8, ձեռ 1244, 184ա, տող 13. հմմտ. Ժամակարգութեան մեկնութիւն ընդարձակ
եւ համառօտ՝ Ստեփաննոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի, եւ նորին Պատճառ հիմնարկութեան սրբոյ եկեղեցւոյ,
ի լոյս ընծայեց Սահակ վարդապետ Ամատունի, Վաղարշապատ, 1917, էջ 74, տող 14: Սրան հետեւող՝
սկզբից թերի անխորագիր բնագիրը նախորդի շարունակութիւնը չէ:
Թ. 224բ-7բ [Գովասանք եկեղեցւոյ] – ///Սիօնի ասի
մայր, եւ մարդ ծնաւ ի նմա... ամենայն չարաց իրաց ի բաց կացէ՛ք, ի փառս Աստուծոյ Հօր.
ամէն:
Ունի «Ուրախ լե՛ր, եկեղեցի...»
սկսուածքով բազմաթիւ պարբերութիւններ:
Ժ. 229ա-53բ Պատմութիւն պատերազմին Խօթինու՝ ի ժամանակս սուլթան
Օսմանին տաճկաց եւ ի կաթողիկոսութեան Հայոց Մելքիսեդի Սրբոյ Էջմիածնի
– 229ա-30ա Առաջաբանութիւն գրոցս Պատերազմին
Խօթինու, որ եղեւ ի ժամանակս բարեպաշտ եւ քրիստոսապսակ արքային Իլախաց, այսինքն՝ Լեհաց,
Զիկմունդի Երրորդի, ի ձեռն ամբարիշտ եւ ինքնակամ արքային տաճկաց Փոքր Օսման կոչեցելոյն,
արարեալ ումեմն Յովհաննու անիմասատ հետեւողի, ի խնդրոյ հօր իւրում տէր Յակօբ բարեսէր
քահանայի եւ ի պարծանս համօրէն հաւատացեալ եղբարց – Յերիս որոշմունս
բաժանեալ երեւիւր արհեստ վիպաբանութեանց... անյապաղ սկսեալ անտի, ուստի սկսանելն է
արժան:
ա. 230բ-2ա Գլուխ առաջին. Յաղագս բռնակալութեան ազին իսմայէլեան
եւ վասն խորհելոյն Օսմանայ սուլթանին՝ գալ ի վերայ աշխահին Իլախաց, մոռացեալ զուխտ
հաստատութեանն իւրոյ – Արդ, ի զօրանալ խուժադուժ ազգին սարակինոսաց... ծագել զլոյս
շաւղացս հետոց, մինչեւ ի կէտ խոստմանցս իմոց:
բ. 232ա-3ա Գլուխ Բ. վասն սպառնալեացն ուղարկեալ թղթոյն
Օսմանայ մանկահասակին եւ խոնարհաբար պատասխանի արքային Իլախաց, այսինքն՝ Լեհաց – Եւ ի
կատարել ամաց կենարարին... արիւն ձեր ի գլուխ ձեր եղիցի: Աստ ԺԲ. տուն ոտանաւոր կայր
պատմաբար:
գ. 233բ-4ա Գլուխ Գ. Յաղագս պատրաստելոյ Օսմանայ զամենայն
զօրս իւր եւ գալոյն մինչեւ ի գետն Թունայի – Յայնժամ, իբրեւ
ընթերցաւ զիմաստութեամբ պատասխանիւն... գիտելով զասացեալն՝ եթէ առաւելութիւն բանից
պատերազմող է լըսելեաց:
դ. 234բ-5բ Գլուխ Դ. Յաղագս գնալոյ զօրավարին իլախաց Խօթինու
– Իսկ բարեպաշտ արքայն Զիկմունդ... ոչ բազում աւուրս մնալով գալստեան արքային եւ
տեառն իւրոյ:
ե. 235բ-6բ Գլուխ Ե. Յաղագս գնալոյ արքայորդւոյն ի բանակն,
եւ վասն գալստեան խազախացն – Բայց զի խոհեմն այն եւ արին... որ եւ զայս յիւրում տեղւոջ գրեցից:
զ. 236բ-7բ Գլուխ Զ. Յաղագս գալստեան Օսմանին ի Խօթին եւ
զկնի Թաթարխան քան Թամուրին – Ապա ի ԺԶ. աւուր օգոստոս ամսոյն եկն եհաս ամբարիշտ արքայն
տաճկաց Օսման... որք լինէին յաւուրսն յայնոսիկ:
է. 237բ-8բ Գլուխ Է. Յաղագս գալոյ զօրացն տաճկաց ի վերայ
բանակին խազախաց եւ ամօթալից դառնալոյն – Իսկ յաւուր շաբաթու, օգոստոսի ԺԸ.
յարուցեալ զօրք բազում տաճկաց գան... եւ մարտուցեալ ընդ անհաւատսն, փախստական արարին՝
կոտորելով ի նոցանէ զարս երեսուն կամ աւելի:
ը. 238բ-9բ Գլուխ Ը. Յաղագս յաղթութեանն պարոն Շինեաւսքին
եւ կոտորելոյ զանազան ազգացն տաճկին – Դարձեալ ի նմին աւուր միաբանեալք
անհաւատիցն... այս եղեւ ի ձեռն նոյն Մուստաֆայ փաշային, զոր վերագոյն յիշեցաք, ի
ԻԱ. օգոստ՛՛, Գ.շաբթի օրն:
թ. 239բ-40բ Գլուխ Թ. Յաղագս ելանելոյ ընդհանուր զօրաց հաւատացելոցն
ի ճակատ պատերազմին եւ տաճկաց, որ ոչ իշխեցին ելանել ամենեւին – Յայնժամ,
ի չորեքշաբթի աւուր օգոստոսի... եւ յետ երկու շաբաթ գլխատեցին Պօրօտավքայ ի բանակն
իւրեանց:
ժ. 240բ-2ա Գլուխ Ժ. Յաղագս գալստեան դեսպանացն տաճկաց վասն հաշտութեան եւ կորստեան Խարախաչ
փաշային – Երկուշաբթի աւուրն օգոստոսի գայ ոմն... դո՛ւ եղեր պատճառ
կորստեան այսքան զօրուն մըսըլմանայ:
ժա. 242ա-3ա Գլուխ ԺԱ. Յաղագս խազախացն եւ վասն մահուան Հաթմանին
եւ արձակելոյն տաճկաց զդեսպանն քրիստոնէից – |242բ| Իսկ
ի հինգշաբթի աւուրն օգոստոսի... եթէ ոչ Տէր շինէ տունն ի նանիր վաստակին շինողք նորա:
ժբ. 243բ-4բ Գլուխ ԺԲ. Յաղագս մեծ եւ ահագին պատերազմին տաճկաց
ընդ քրիստոնեայս – Ապա յաւուր երեքշաբաթւոջ հրամայէ Օսման... այլ մանաւանդ աներեւոյթ
աջովն Աստուծոյ հանապազ հարեալք եւ եղծեալք եւ կործանեալք լինէին:
ժգ. 244բ-6ա Գլուխ ԺԳ. Յաղագս արձակելոյ զդեսպանս տաճկաց
եւ ընդ նմա յղեն զիւրեանց դեսպանն – |245ա| Յետ
այսորիկ ի բանակէն Իլախաց... եւ ի մնացեալ յայտնիսն դիմեցից՝ ընտրելով զստոյգս ի յոլովից:
ժդ. 246ա-7ա Գլուխ ԺԴ. Յաղագս ժողովելոյն զամենայն զօրս իւր
Օսմանին եւ դառնալոյ ի յերկիր իւր յետ կատարելոյ հաշտութիւնն – Յայնժամ,
Դ.շաբթի աւուրն սուլթան Օսման... մինչեւ ի վերջին կէտ աշխատութեանցս վեհ իմաստութեան
ձերում:
ժե. 247բ-8բ Գլուխ ԺԵ. Յաղագս գալստեան թագաւորին Իլախաց ընդհանուր
զօրօք յԻլով եւ անդ լուեալ զհաշտութիւն ընդ թշնամիս, դարձաւ վերստին ի Վարժով (Վարշաւ
կոչեցեալն այժմ) քաղաք – Ընդ աւուրսն ընդ այնոսիկ ինքնակալ եւ բարեպաշտ արքայն Զիկմունդ...
ասելով՝ Եղիցին կամք Տեառն օրհնեալ յաւիտեան:
ժզ. 248բ-9ա Գլուխ ԺԶ. Յաղագս գնալոյ ամենայն զօրաց քրիստոնէիցն
ի տեղիս իւրեանց փառաւորելով զԱստուած եւ զարքայորդին Վլատիսլաւ – Յայնժամ,
յաւուր ուրբաթի արքայորդին Վլատիսլաւ... զի մանաւանդ որ հիւանդանալ եկն ի վերայ անձինս,
եւ թողաք:
ժէ. 249բ-50բ Գլուխ ԺԷ. Յաղագս սովոյն, որ եղեւ ի մէջ երկուց
բանակացն, եւ վասն թուոց զօրացն տաճկաց եւ քրիստոնէից – Իսկ արդ, քանզի
հարկեցաք յառաջագոյն... եւ ապագայիցն սպասեալ մնայ անսպառ եւ անզերծանելի տանջանացն
ընկալման:
ժը. 250բ-2ա Գլուխ ԺԸ. Յաղագս սպանման Օսմանին, որ եղեւ ի
թուին հայոց ՌՀԱ. (1622), մայիսի ԺԹ., յաւուր չորեքշաբաթին – Արդ, որովհետեւ
ժամանեցաք ի վերջ... փառաւորելով զամենակարող եւ զանհասանելի մեծութիւն զօրութեան նորա
այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
252աբ Ինքնագիտ յիշատակարան Յովհաննու արարողի բանիս, որիշ ի Թուոցն – Արդ,
յայսմ անդորրութեան աւուրցս, յորում ընդոստնեալ մերժեցան վնասակար թշնամիք եկեղեցւոյ,
յետ ամաց վեցից անցանելոյ ես՝ Յովհաննէս հուսկ յետին բանահիւսաց եւ
տարտամ հետեւողս ուսումնաւորաց, թողեալ զբազում տառապանս մշտակիր ոգւոյս եւ խանդաղատեալ
սիրով, ցանկացայ թարգմանել խօսիւք նիւթական լեզուիս զայս բարեզեկոյց արգասաւորեալ
նորագործ հրաշիցս համբաւ, վերավկայելով կրկին յաւելուածովք, որում տպաւորեալ տնօրինաբար
ճշգրտիւ պատուաստեալ կառուցի ընդ համարս ամաց կենարարին, որ միշտ ընթացման է արուսեակին
հոլովեալ ի մեզ յոբելինից ութեքին չորից եւ ի զօդն յաւելեալ հիւսմամբ, կրկնակի գոյիւ
հնգիցս հնգից եւ երկրորդ յարակից, իսկ Արա|252բ|րատեան Թորգոմայ տոհմին զարմիցն ի նորոգմանէ հինգ հարիւրեկին
զկնի կատարման տարուն ընդ շրգագայութեանց յեղանակաց ժամանակիս յայսմիկ, յաւել եւս
առ մերս քանակութիւն չափոյ եօթներեակ տասանց եւ վեցից:
Յամս աստուածապատիւ եւ աթոռնկալ սուրբ
ուխտին Վաղարշապատու տեառն տէր Մելքիսեթեկին եւ ի թագաւորութեան ինքնակալի տեառն տէր եւ բարեպաշտի Զիկմունդի Երրորդի, որոյ Քրիստոս Աստուած պահեսցէ զընտրեալն
իւր ընդ ամրածածուկ աջովն իւրով, մանաւանդ զմեծապայծառ իշխանն եւ ծիրանածին զանդրանիկն
իւր զմեծն Վըլատիսլաւ եւ զայլ մեծամեծսն թագաւորութեանն
իւրոյ հաստատեսցէ Տէր ի գործ արիութեան եւ օրհնեսցէ զամենեսեան անսպառելի օրհնութեամբ.
ամէն:
Թէպէտ զկնի շարունակ բանք շատք կային
շնորհակա յիւրեանց բնակելոցն Հայոց անդ եւ հայրախնամ գթութիւնք Լեհաց տէրութեանն,
որ առ ստորադրեալս գովասանաբար յայտարարութիւնք բազումք, որպէս եւ յառաջն ասացաք, ի
խիստ աղաւաղ գրութենէն ամենեեւին այլայլեալ գոլոյն թողաք, որ եւ իսկ անհարկաւոր
առ մեզ գոլոյն չաշխատեցաք զսխալանացն, բայց զկնի սոցա ոտանաւոր յիշատակարանն բազում
աշխատանօք ըստ կարի մերում ուղղեցաք եւ գրեցաք զուղիղն:
Տպ. տե՛ս Յովհաննէս Կամենացի,
Պատմութիւն պատերազմին Խոթինու, աշխատ. Յ. Անասեանի, Երեւան, 1964:
ժթ. 252բ-3բ [Տաղ-յիշատակարան] – Դարձեալ շնորհեմ
սիրով զայս բան, / գովեալ աչինդ իմ պատուական... յանցեալ գալոցն եւ այժմ որ կեան
/, եւ անսպառ միշտ յաւիտեան:
– 253բ Սահակ* գրիչս առնէք յիշման,
/ նա զձեզ յիշէ յիւր գալստեան, / յորժամ նստցի յաթոռ դատման, / մեղաւորաց նա քաւարան:
/ ամենասուրբ Երրորդութեան / տացուք պատիւս գոհութեան / յանցեալ գալոցն եւ այժմ,
որ կեան, / եւ անսպառ միշտ յաւիտեան:
– Ստ. լս.-ում գրչի ծնթ՝
* «Գուցէ առաջին գաղափարողէ գործոյս եդեալ է զայս (իմա՛՝ Սահակ) անուն, որովհետեւ վերջին
օրինակողի անունն Սարգիս կոչի, որպէս տեսցի ի ստորեւ յիշատակարանի, եւս յայտնի տեսանի
յաւելումն ոտանաւորի, ի նոյն գրչէ, որոյ անունն եդեալ է:
ԺԱ. 258ա-64բ Վարդանայ Հայկազնոյ Տաղ գերեզմանական վասն փոխման
երանելի կաթուղիկոսին Հայոց Գրիգորի Վկայասիրի – Յորժամ զմիտս
իմ ժողովիմ եւ քննութեան բանն պարապիմ, / յանկարծ զիմոց աղէտն յիշեմ յառաջ ու վերջ,
զոր ճանաչիմ... այնմ, որ օրհնեալն է յաւիտեան, յայժմ եւ յապա անզրաւելի:
– 264բ Յօրինակին
հետեւեալ ոտանաւորն գոյր:
ԺԲ. 265ա [Գրիգորի Տղայի Տաղ] – Է յիս գիտութիւն,
բայց խամրացեալ է, / գոյ երկիւղ բարեաց, այլ շիջանի միշտ... թողցէ Յիսուս բազմաց,
զոր պահանջեաց նա:
Տպ. տե՛ս Գրիգոր Տղայ, Բանաստեղծութիւններ,
աշխատ. Ա. Մնացականեանի, Երեւան, 1972, էջ 179-81:
ԺԳ. 265բ-72ա [Առաքելի Բաղիշեցւոյ] Պատմութիւն Մեծին Ներսէսի
Հայոց հայրապետի, որ էր որդի Յուսկան՝ թոռին Գրիգորի Հայոց Լուսաւորչի – Օրհնեալ
անուն անճառ Աստուծոյ մեծին, / Հօր եւ Որդւոյ, Հոգւոյ նոցին փառակցին... լի եւ առատ
սրտիւ ասէք ողորմի: Փառք ամենսուրբ Երրորդութեանն՝ Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ,
այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն:
– 266բ («որ պատմագիր
կոչի ի յեկեղեցի» բառերի վերաբերեալ)՝ «Ծանօթ՛՛. Սխալ է համարումն հեղինակին, քանզի
ոչ սա է շինողն Եկեղեցական պատմութեան, այլ նա Կեսարիոյ Պաղեստինոյ եպիսկոպոս էր,
եւ սա՝ Կեսարիոյ Գամրաց, մանաւանդ
նա իբր յիսսուն ամ
յառաջ վախճանեալ էր, յորժամ ամբարձաւ աթոռ հայրապետութեան սրբոյն Ներսէսի///»:
– 272ա Որ ետ
տկարիս կարողութիւն հասանել աւարտ բազմա...
Յետագայ գրչութեամբ լս-ում
նշում՝ «Ծանօթ՛՛. այդպէս պակասի յօրինակին»: Տե՛ս «Պատմութիւն երջանիկ վարուց եւ մահուան
երանելի առն Աստուծոյ սրբոյն Մեծին Ներսէսի եւ որ ինչ մարգարէական հոգւով ասաց նախքան
զլինիլն...», Կ. Պոլիս, 1737, էջ 191-211: Հմմտ. Յ. Անասեան, Հայկական մատենագիտութիւն,
Ե-ԺԸ. դդ., հտ. Ա., Երեւան, 1959, էջ 1110՝ «Առաքել Բաղիշեցի»:
ԺԴ. 274ա-300ա [Էօժէնի Պօռեի] Պատմութիւն աւերակացն Անւոյ, թարգմանեալ
ի գաղղիական բնագրէն աշխատութեամբ Յովհաննէս Տէր Կարապետեան Զամուրճեանց Պրուսացւոյ,
հանդերձ ծանօթութեամբ. յԻւսքիւտար, 1843:
– 274ա Յառաջաբան թարգմանչին – Հեղինակ գործոյս
Էօժէն Պօռէ՝ այր իմաստուն, բազմահմուտ եւ կրօնասէր*, ճանապարհորդեալ ի յԱսիա, ի Հայաստան
եւ ի Պարսկաստան, բաց ի յիշատակաց բազմաց եւ ի նամակաց, զորս ի պէսպէս տեղեաց գրեաց,
սկսեալ ի 1837 ամէն, որ է սկիզբն ճանապարհորդութեան նորա, մինչեւ ց1840, յորում ամի
դէմ եդ դառնալ ի Գաղղիա՝ ի հայրենիս իւր, ունի եւ զպատմութիւնս զայս արարեալ, յորում
են ինչ ինչ սխալք պատմականք կամ աշխարհագրականք, զորս աստ ի մերում թարգմանութեանս
ծանօթութեամբ ուղղելով. առ որոշելոյ զմերն ի ծանօթութեանց գաղղիական տպագրութեան, ի
ստորէ մերոցս դնեմք զանուն մեր:
* «Կրօնասէր» բառի վրայ աստղանիշ
դնելով, ինչ որ մէկը (հաւանաբար Թադէոս Միհրդատեանցը) լուսանցում յետագայում գրել
է այս ծանօթութիւնը. «Այր հակառակասէր եւ կործանիչ եկեղեցւոյն Քրիստոսի, մանաւանդ թշնամի
Հայաստանեայց սուրբ եկեղեցւոյ, սակայն թա[րգ]մանչին մտերիմ բարեկամ լինելոյ աղագաւ
գովէ զայսպիսի գրութեամբ գովաբանելով իբր միամիտ իւրեան պապամոլութեան եւ կրօնակից
[ճիզ]վիթական խարդախութեանն, որ [տե]սանի ի ներքոյ գրութեան թէ՛ հեղինակի եւ թէ՛
թարգմանչի եւ է այժմ կար/// ւեր եւ մեծաւ Խալադիոյ Բենետիկեան կրօնա[ւո]րաց եւ հակառակ
սուրբ եկեղեցւոյս հեղին[ակ] սորին»:
274ա-300ա Պատմութիւն աւերակաց Անւոյ – Անցեալ
էաք մեք շտապով ընդ մեծադուռն հիւսիսակողմն Անւոյ... եւ ծանօթ է գիտելեաց, զի Աղեքսանդր
կոչի ժառանգ կայսերութեանն Ռուսաց: Վերջ:
Բոլոր նիւթերի լուսանցներում
կան տարբեր մարդկանց կողմից եւ տարբեր ժամանակներում արուած բնագրային նշումներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ
ՕՐԻՆԱԿԻ
272բ Ամենայն
սրբոց բարեխօսութեամբն, որ յառաջին դարուն հաճոյացան եւ որք զհետ նորա աշխատեցան
փոխադրելով եւ գծագրելով մինչեւ ի մեզ. Քրիստոս Աստուածն մեր ողորմեսցի իւրեանց եւ
ծնողաց եւ ուսուցչաց վարձս բարեաց պարգեւեսցէ. ամէն: Երես անկեալ աղաչեմ զհանդիպողդ
այսմ Երգարանի, յիշեսջիք ի սուրբ աղօթս ձեր զմեղապարտ գրիչս զԱլեքսանոս դպիրս եւ զծնողս
մեր՝ զտէր Ստեփաննոս քահանայն եւ զմայրն
իմ՝ Զմրութն, որ հանգուցեալ են առ Քրիստոս.
եւ դուք յիշեալ լիջիք ի բարերար փրկչէն մերմէ ի փառս իւրում. ամէն: Գրեցաւ սա ի թուականիս
մեր ՌՃԺ (1661). որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
211բ Բանքս համեմատի
Հնոյ եւ Նորոյ կտակարանի ձեռամբ գծագրի Թումա երիցի
Ի Կերտ Տիգրանի
թըվին հազարի
հարիւր քսանի (ՌՃԻ.-1671)
նոյեմբեր տասնի,
ի վայելս անձնի
աստուածաբանի
տէր Մարտիրոսի:
հանդիպողք սըմի,
մէկ Տէ՛ր ողորմի
առջիք արժանի,
Քրիստոսն ամենի,
փրկիչն համայնի
Ձեզ եւս ողորմի:
220ա (1676 թ.)
տե՛ս Յիշատակարան գրչութեան ժամանակի՝ 220ա:
254ա Յիշատակարան յօրինակողէ Պատմութեանս – Յամի
Տեառն 1791, հայոց ՌՄԻ.* (1771) թուին, յունվարի ամսոյն օրինակեցեալ եղեւ զայս Պատմութիւնս
ի հին եւ աղաւաղեալ ձեռագիր գրչէ միոջէ, յանկեան ուրեք մնացելոյ, ի Սարգիս դպրէ՝ պաշտօնէէ մանկատան
Սրբոյ Յակոբայ Մծբնայ հայրապետի,
շատ աշխատելով ամենասխալ գրութեան գաղափարին եւ շուտափոյթ գրութեանն վասն կարճութեան
պահուն, ձեռամբ գրասէր եղբօր իմոյ՝ մեծապատիւ տիրացու Աւետիսին Թապաքզատէ կոչեցելոյ, որոյ
Տէր լուսաւորեսցէ զհոգիս ննջեցելոցն ընդ պատմիչ Յօհաննէսին, որ զայս թարգմանութեամբ
ի լոյս ածեալ է:
Փրկչական եւ հայկական թուականներն
իրար չեն համապատասխանում, դժուար է ասել՝ ճիշտը ո՞րն է՝ 1771՞ը, թէ՞ 1791ը. գուցէ
հայոց թուականը վրիպակով է եւ պէտք է գրուէր ՌՄԽ.՞:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 118բ (Ռուբէն Պաղտասարեան գրչի)
Օրինակեցաւ գիրս, որ է Պատմութիւն Մատթէոսի Ուռհայեցւոյ, ի թանգարանի Պալատոյ Սուրբ Հրեշտակապետ եկեղեցւոյ:
Գրչութիւնն հին, բայց անթուական էր: Գոյր ի մէջ սորա Պատմութիւն Խիկարայ Իմաստասիրի
եւ Պատմութիւն Մեծին Ներսէսի:
Ի վայելումն Թադէոս աղայի Միհրդատեան:
Ի 1853 ամի, ի Սամաթիայ գծագրեաց Ռուբէն Պաղտասարեան՝ աշակերտ Սուրբ Սահակեան վարժարանին,
ի Սամաթիայ:
2. 203ա (Թադէոս Միհրդատեանց գրչի) Ի սմա գտանին հետեւեալքն.
Մխիթարայ Գօշի Յաղագս միութեան մարդացելոյ Բանին Աստուծոյ.
Նորին Սխիթարայ Գօշի Վասն արարչագործութեան.
Նորին Մխիթարայ Գօշի Յաղագս տնտեսութեան խոհրդոցն եւ այլն.
Նորին Մխիթարայ Գօշի Հարցումն եւ պատասխանիք վասն նուաստական
կրիցն Յիսուսի Քրիստոսի.
Համեմատութիւնք Հնոց կտակարանաց ընդ Նորոյս.
Յայտարարութիւն աղանդաց Հռովմէական ունիթոռաց.
Մեթոդիոսի Յաղագս անցեալ, ներկայ եւ ապառնեացն աշխարհիս.
Երանելւոյն Կոմիտասայ կաթողիկոսի Ճառ ասացեալ սկիզբն
հաւատոյ.
Ստեփաննոսի Սիւնեաց Յաղագս կարգաց եկեղեցւոյ եւ այլն:
Տե՛ս 204ա-224բ մասի բնագրերը:
211բ Եւ ահա սոյն օրինակէ գաղափարեցաք եւ մեք մեծաւ տաժանմամբ 1855, մարտի 12, ի Սամաթիայ: Յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զԹադէոսն Միհրդատ՝ գաղափարող սորին:
220ա Գաղափարեցաք
սոյն Ճառն երանելւոյն Մէթոտիոսի յերկիրն
Վրաստան, ի քաղաքն Կորի, որուն բնագիրն
կայր անդ ի պահեստի գրատանն տէր Ստեփան աւագ
ուսումնասէր քահանայի, որ գրեալ էր ՌՃԻԵ. (1676) թուական հայոց, ի ձեռն տէր Յուսիկ քահանայի, յորմէ
օրինակեցաւ գրչէս՝ Թադէոսէս Միհրդատեանց,
1850, մայիս 28:
223բ Ճառս այս
յօրինակեալ էր ի Վարդան վարդապետէ
Օձնեցւոյ, 1853
թիւ փրկչին, ի Ճառընտրէ միոջ, ի Բագրեւանդ գաւառն,
եւ անտի գաղափարեցաք եւ մեք 1854 ամին: Ընթերցօ՛ղքդ եւ օրինակո՛ղքդ, յիշեցէ՛ք ի մաքուր
յաղօթս ձեր վերոյիշեալ վարդապետն, ընդ նմին եւ անարժան դպիրս Թադէոս Միհրդատեանց:
227բ Ի Ճառընտրէ
միոջ գաղափարեցաւ ճառս 1854 թուական փրկչին, ձեռամբ Միհրդատեանց Թադէոսիս:
254ա Եւ մեք գաղափարեցաք
ի նոյն օրինակէ 1856, սեպտեմբերի 25, ի Կոստանդնուպօլիս, ի Սամաթիայ: Աղաչեմ
յիշել նաեւ զիս՝ զանարժանս յարժանաւոր աղօթս ձեր, որ եմ Թադէոս Միհրդատ Տէր-Աստուածատուրեան Միհրդատեանց կոչեցեալ:
3. (Անանուն Բ. գրչի) 272բ Յայս օրինակս
որ օրինակեցաք, գոյր ի գաղափարն Յիսուս որդի եւ Ողբ Եթեսիոյ եւս, յորում ի վերջն Յիսուս
որդւոյ գրոյն սոյն յիշատակարանն եդեալ էր.
Տե՛ս Յիշատակարան նախագաղափար
օրինակի՝ 272բ, որին կրկին հետեւում է բուն գրչի հետեւեալը՝ «Եւ զայս եւս ազդ առնեմք,
զի սոյն գրչագիրն բովանդակ ի մի եւ ի նոյն գրչէ գրեալ էր, զոր մեք օրինակեցաք յամի
Տեառն 1857, յունվար 14, ի Սամաթիա»: Վերջում այլ ձեռքով աւելացրած՝ «Ի վայելումն Տէր-Աստուածատուրեան
Միհրդատ դպրիս»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի Ա. փեղին՝
«2644», Ա. կազմաստառին՝ «Գէորգեան 246», 1ա՝ «2644, Պատմութիւն Մատթէոսի Ուռհայեցւոյ»,
121ա՝ «Պատմութիւն Յունաց տէրութեան եւ Կոստանդնուպօլսոյ առման»:
2645
ՅԱԿՈԲ ԹՈՓՈՒԶԵԱՆՑ,
ՊԱՐԶԱԲԱՆՈՒԹԻՒՆ ՓՈՔՐ ՏՐԱՄԲԱՆՈՒԹԵԱՆ ԳՈՎԴՆՈՅ
ԼԻ՞Մ |
ԺԹ. դ. (1867ից առաջ) |
ԳՐԻՉ՝ Իգնատիոս արքեպս. Վասպուրականի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Սարքիս Բարսեղեան Գնունի:
ԹԵՐԹ՝ 164 (գրչի էջակալում՝ 1-327, որ է՝ 1ա-164բ): ՊՐԱԿ՝ 1-11x10+12+1-3x10+12: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 27x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (գրադաշտը երկգիծ տպագիր շրջանակի մէջ՝ 20,3x14,4): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 95ա): ՏՈՂ՝ 26: ԿԱԶՄ՝ տպարանային. ծաղկաթուղթ, միջուկը ստուարաթուղթ, մէջքը բրոնզադրոշմ շագանակագոյն կաշի, աստառը թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա + Բ, դեղնաւուն չգրուած թուղթ, մասն կազմաստառի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. պհպ.
Ա., թ. 1՝ հիմքից մասամբ պոկուած. թանաքի թթուայնութիւնը բարձր՝ գրադաշտը գունափոխուած,
հիմքերի մօտ կեղտոտուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-164ա Պարզաբանութիւն Փոքր տրամաբանութեան
Կովտնոյ հատորոյ, արարեալ աշխատասիրութեամբ ի Յակօբ վարդապետէ Վանեցւոյ Թոփուզեանց
կոչեցելոյ, ի դիւրութիւն ուսումնասէր աշակերտելոց, ի Լիմ սուրբ անապատի, որ ի ծովակին
Վանայ
– 1ա-4բ – Առաջին մասն փիլիսոփայութեան, անուանեալ
լոկիգայ... յըմբռնմանէն եւ ի դատմանէն խառնեալ:
I. 4բ-61բ Մասն առաջին. Ըմբռնման եւ եզերաց համար – Այս առաջին
մտաց Ներգործութիւն, այսինքն՝ ըմբռնումն...
1. 4բ-41բ Խնդիր առաջին. Եզերաց համար – Եզրին
համար խնդրի նախ, թէ զի՞նչ իցէ...
ա. 5ա-15ա Պրակ առաջին. Թէ եզրն զի՞նչ իցէ – Արիստոտէլ
փիլիսոփան այսպէս կըսահմանէ... եւ մտաւոր եզրի միջնորդութեամբն ալ կընշանակէ իսկ զիրն
(ունի երեք մաս՝ «Յօդուած»):
բ. 15ա-20ա Պրակ երկրորդ. Եզրերու բաժանման համար – Եզրերուն
մէջը չորս բան կըմտածվին... զի այլ է տեսակ մարդոյ, եւ այլ է տեսակ քարի. եւ այլն:
գ. 20ա-9ա Պրակ երրորդ. Եզերաց յատկութեանց համար – Յատկութիւնք
եզերաց հինգ են... զի միտ բանին է, թէ են երեք անձին եւ երեք աստուածութիւնք, որ է
սուտ եւ հերետիկոսութիւն (ունի 3 «Յօդուած»):
դ. 29ա-32բ Պրակ չորրորդ. Ընդհանրութեան եզերաց համար – Մտօք
ըմբռնած իրերուն վրա կըտեսնումք... ասոնց վրա երկար կըխօսվի Մեծ տրամաբանութեան
մէջը:
ե. 32բ-41բ Պրակ հինգերորդ. Ստորոգութենական եզերաց համար
– Մէկ իրի մը վրա շատ կերպ բաներ կըմտածվին... հինգերորդ՝ ըստ մերձադրութեան, այսինքն՝
իր մը իրմին վրա նիւթեղէն բան մը ունենալ, որպէս մարդն ունի զհանդերձս:
2. 41բ-61բ Խնդիր երկրորդ. Եզերաց ուղիղ ըմբռնման համար – Այս
տեղս մեզի մեծ եւ պիտանի կանոններ կըզուրցվի...
ա. 42ա-6ա Պրակ առաջին. Պակասութեանց համար, որ կըխանգարեն
եզրերուն ըմբռնումն եւ անոնց դեղերուն համար – Եզերաց ըմբռնումն
թէ որ կատարեալ ըլլայ... եւ միանգամայն այն խորհրդեան ատեն այնպիսի օտար բաներ մոռնալ:
բ. 46ա-56բ Պրակ երկրորդ. Գիտնալու եղանակներու համար, որովք
ըմբռնումն եզերաց նպաստութիւն մը կունենայ եւ առաջ սահմանի համար – Սահման
ըսված այն խօսքերուն համար է... որ սահմանի ձեւով կարգեալ շարեալ են, զսահմանն կըսահմանեմք
(ունի 3 «Յօդուած»):
գ. 56բ-9ա Պրակ երրորդ. Բաժանման համար – Բաժանումն
ըսած, որ լուսաւորութեան, այսինքն՝ մտաց մայր է... քանզի խառնիխուռն լինի, որ մանրի
ի փոշի:
դ. 59ա-61բ Պրակ չորրորդ. Վերացուցման համար – Մարդկային
միտք անխտար նեղ է, քի բաղադրեալ
իր մը... այլ առաջին մտաց ներգործութեան համար մինչեւ այստեղ բաւական:
II. 61բ-94բ Երկրորդ մասն Փոքր տրամաբանութեան. Յաղագս դատման
եւ նախադասութեան – Մեր միտքը շատ իրաց գաղափարները ամմէն մէկի յայտնի եզերօք...
ա. 62ա-5ա Պրակ առաջին. Թէ ինչ պիտի ըլլայ նախադասութիւնը...
– Նախադասութիւնն սահմանի բան յայտարող միոյ իրիք զայլմէ... իսկ այլք սրտի ախորժակս
կըցըցընեն, ուստի եւ ճարտասանից կըպատշաճին:
բ. 65ա-75ա Պրակ երկրորդ. Յաղագս պէսպէս բաժանմանց նախադասութեան
– Նախադասութիւնն երկու կերպ կըմտածվի... զերէ ինչ որ ներընդունական է եւ կարելի,
երբեմն է, եւ երբեմն ոչ է (ունի 4 «Յօդուած»):
գ. 75ա-81բ Պրակ երրորդ. Յաղագս յատկութեանց նախադասութեան
– Նախադասութեան յատկութիւնք երեք են՝ հակադրութիւն, հանգիտութիւն եւ անդրադարձումն...
ոմն մարդ ոչ է կենդանի (ունի 3 «Յօդուած»):
դ. 81բ-94բ Պրակ չորրորդ. Յաղագս ուղիղ դատման նախադասութեան
– Զնախադասութեանց բնութիւնը, բաժանումն եւ յատկութիւնները գիտնալ բան մը չէ...
մինչեւ հոս դատման եւ նախադասութեան համար բաւական է (ունի 3 «Յօդուած»):
3. 95ա-152ա Երրորդ մասն Փոքր տրամաբանութեան. Յաղագս տրամախօսութեան
եւ ձեռնարկութեան – Երրորդ ներգործութիւնը մտաց է տրամախօսութիւնը...
ա. 96ա-100բ Պրակ առաջին. Թէ ձեռնարկութիւն ընդհանրապէս զի՞նչ
է եւ քանի՞ պատիկ, եւ անոր կանոնները ինչ են – Ձեռնարկութիւնը
ընդհանապէս է բան... այսինքն՝ հաւաքաբանութեան համար զրուցեմք զգուշագոյն:
բ. 100բ-6ա Պրակ երկրորդ. Յաղագս բնութեան հաւաքաբանութեան
եւ յաղագս բաժանմանց նորա ընդհանրապէս – Հաւաքաբանութիւնը Արիստոտելէն կըսահմանվի...
միայն պարզի վրա խօսիմք, մտածեմք (ունի 1 «Յօդուած»):
գ. 106ա-25բ Պրակ երրորդ. Յաղագս պէսպէս ձեւոց եւ եղանակաց
հաւաքաբանութեանց – Չորք են ձեւք հաւաքաբանութեան... անպիտան է ի սոսկ բացառականաց
ըլլալուն համար (ունի 6 «Յօդուած»):
դ. 126ա-37ա Պրակ չորրորդ. Յաղագս ցուցման եւ վերածութեան հաւաքաբանութեանց
– Որովհետեւ երկու տեսակ հաւաքաբանութիւնք կան... կը մակաբերես, եզրակացութիւն
կընես նորէն:
ե. 137բ-47բ Պրակ հինգերորդ. Յաղագս գտման միջնորդի – Քանզի
հաւաքաբանական արհեստը հոն տեղը կըկայանայ... իսկ մնացած եօթն հաւանականք են, եւ հաւանական
միջնորդը կըհանեն (ունի 2 «Յօդուած»):
զ. 147բ-52ա Պրակ վեցերորդ. Յաղագս խաբէական հաւաքաբանութեան
– Խաբէական հաւաքաբանութիւնն է պատրողական (հիլլէլի) ձեռնարկութիւն մը... Նոյնպէս
ալ երկարօրէն ասոնց վրա պարապիլ, ժամանակ անցընել պետք չէ:
IV. 152բ-64ա Յաւելումն յաղագս մեթոտոսի, այսինքն՝
ոճոյ – Մեթոտոսը յունական բառ է, ոճ կըթարգմանէ հայոց լեզուաւ...
զոր ըստ տկար մտաց մերոց վաստակեալ հասուցաք ի յաւարտ, օգնականութեամբ շնորհաց Հոգւոյն
Սրբոյ, որում ընդ Հօր եւ Որդույն միածնի
փառք, պատիւ եւ գոհութիւն եւ շնորհակալութիւնս յաւիտեանս. ամէն:
Յակոբ արքեպիսկոպոս Թօփուզեանցը
1847-1877 թթ. եղել է Լիմ անապատի վանահայր, այդ ընթացքում ընդօրինակել է բազմաթիւ
այլ ձեռագրեր (տե՛ս օրինակ՝ ձեռ. 5064, 5369, 5696):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՍՏԱՑՈՂԻ
164բ Սոյն Տրամաբանութիւնս հանգուցեալ Իգնատիոս արքեպիսկոպոս Վասպուրականի մեծ աշխատութեամբ օրինակելով Լիմ անապատի վանահայր աստուածաբան Յակոբ արքեպիսկոպոսի Թօփուզեանց բնագրից, շնորհեց մեզ, իբր փոխարէն ընդունելով
մեր հեղինակած Ճարտասանութիւնն ի 1867 ամի, յ7ն մայիսի, ի Վան: Սարգիս Բարսեղեան Գնունի, դասատու հայոց լեզուի Յիսուսեան վարժարանին
Վանայ:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին փակցուած թերթիկին՝ «/// տրամաբանութիւն», Ա. կազմաստառին՝ «Հմր
294/ 2645», Աա՝ «1867, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2646
ՄՈՎՍԷՍ ԿԱՂԱՆԿԱՏՈՒԱՑԻ, ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ՀԱՅՈՑ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԹ.-ՌՄԺ. – 1760-1761 |
ԳՐԻՉ՝ Ղունկիանոս դպիր: ԾԱՂԿՈՂ՝ Երեմիաս սարկաւագ: ՍՏԱՑՈՂ՝ Յակոբ կթղ. (Ե. Շամախեցի):
ԹԵՐԹ՝ 166. չգրուած՝ 43բ, 132բ, 134բ (գրչի էջակալում 1-332, որ է՝ 1ա-166բ): ՊՐԱԿ Ա-ԻԱx8 (Զ՝ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «AS»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ 26,5x18,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (20,5x12,2): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 158ա): ՏՈՂ՝ 27: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ սեւ կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը՝ մոխրագոյնով ցօղուած: Պահպանակ՝ Ա + ԲԳ, սպիտակ չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ եւ «B», որի տակ իրար հակառակ երկու «C»:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Խորան՝ 1ա, 44ա, 133ա: Կիսախորան՝ 3ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչնային: Զարդագիր՝ թռչնագիր, կենդանագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ ոսկի, կապոյտ, կարմիր, կանաչ, դեղին, նարնջի, սեւ, սպիտակ: Տե՛ս Աստղիկ Գէորգեան, Հայ մանրանկարիչներ, մատենագիտութիւն, IX-XIX դդ., Կահիրէ, 2005, էջ 180-1:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը
մաշուած, պհպ. Գ՝ 26,4x11,4, պհպ. Ա.՝ հիմքից մասամբ պոկուած, թ. 124՝ 26,5x13,5, նորոգուած
Ի. դ.ում, թ. 47 եւ 135՝ եղծուել, կտրուել-հանուել են, բնագիրը թերի չմնալու համար՝
ԺԹ. դ.ի գրչութեամբ լրացուել է պակասող մասը. նաեւ կտրել-հանել են բազմաթիւ լուսանցազարդեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-164բ Գիրք պատմութեան Աղուանից աշխարհին, ի յերիս
հատորս բաժանեալ, շարադրեցեալ ի Մօսիսէ գերիմաստ վարդապետէ Կաղանկատացւոյ, ի վաղնջոց
ժամանակաց, ի փառս ամենամեծին Աստուծոյ
Տե՛ս ձեռ. 1531, 231ա-377ա: 1. Նախերգան/1բ-2բ: ա/3աբ: բ/3բ-4ա: գ/4աբ: դ/4բ-5ա: ե/5ա: զ/5ա-6ա: է/6ա: ը/6բ-7ա: թ/7աբ: ժ/7բ-8բ: ժա/8բ-12բ: ժբ/12բ-3ա: ժգ/13բ: ժդ/14ա-7բ: ժե/18ա: ժզ/18բ-9բ: ժէ/20ա-1բ: ժը/21բ-3բ: ժթ/23բ-7ա: ի/27ա: իա/27բ-30բ: իբ/30բ-1բ: իգ/31բ-4բ: իդ/35աբ: իե/35բ-6ա: իզ/36ա-8ա: իէ/38ա-9ա: իը/39ա-40ա: իթ/40ա-1բ: լ/41բ-3ա: 2. Ցանկ/44ա-6բ: ա/47ա-50ա: բ/50ա-2ա: գ/52բ-3ա: դ/53ա: ե/53աբ: զ/53բ-4բ: է/55ա-6բ: ը/56բ-7ա: թ/57ա-8ա: ժ/58ա-60ա: ժա/60ա-3բ: ժբ/63բ-6ա: ժգ/66ա-7բ: ժդ/68ա-74բ: ժե/75ա-6ա: ժզ/76ա-8ա: ժէ/78ա-9ա: ժը/79ա-81բ: ժթ/81բ-3բ: ի/83բ-4ա: իա/84աբ: իբ/85ա-6բ: իգ/86բ: իդ/87ա: իե/87բ-8բ: իզ/88բ-9բ: իէ/89բ-91բ: իը/92ա-4ա: իթ/94ա-7ա: լ/97ա-8բ: լա/98բ-9ա: լբ/99աբ: լգ/99բ-103ա: լդ/103ա-5ա: լե/105ա-6ա: լզ/106բ-7բ: լէ/107բ-8բ: լը/108բ-9ա: լթ/109բ-10բ: խ/111ա-4ա: խա/114ա-8բ: խբ/119ա-20ա: խգ/120աբ: խդ/120բ-1ա: խե/121ա-2ա: խզ/122բ-3բ: խէ/124աբ: խը/124բ-6բ: խթ/127ա-8բ: ծ/129ա-30ա: ծա/130բ-1բ: ծբ/131բ-2ա (սխալմամբ գլխակարգուած «ԾԳ.»): 3. Ցանկ/133ա-4ա: ա/135ա-6բ: բ/137աբ: գ/137բ-8բ: դ/138բ: ե/139ա: զ/139ա: է/139բ: ը/140ա-2ա: թ/142բ-3ա: ժ/143աբ: ժա/143բ-6բ: ժբ/147ա-8ա: ժգ/148աբ: ժդ/148բ-9բ: ժե/149բ-50ա: ժզ/151ա-2ա (համարը՝ ԺԷ.): ժէ/150ա-1ա (համարը՝ ԺԶ.): ժը/153ա-4ա: ժթ/154ա-6ա: ի/156ա-7բ: իա/158ա-60ա: իբ/160բ-2ա: իգ/162բ-4բ:
Յաւելեալ ունի՝
ա. 152բ Յաղագս գալստեան Աբդլազիզայ իշխանին տաճկաց ի
Պարտաւ քաղաք Աղուանից եւ վասն կատարմանց երկուց հարազատ եղբարցն՝ Մանկանն եւ Մերդազատայ.
Գլուխ ԺԸ. – Եւ ի թուականութեանն հայոց մէկ հարիւր եւ վաթսուն եկն Աբղլազիզ
իշխանն... եւ ի նոյն ամի անցաւ Ապդլազիզ զԿուր գետով յայն կողմ:
Հմր 1531 ձեռ-ի
Գ. մասի ԺԶ. գլխի «Եւ յետ երկուց յամաց եկն Աբդլ Ազիզ յԱղուանս...» հատուածից սկսած
այս ձեռագիրը (նաեւ՝ 1983 թ. հրատարակութիւնը) ունի նոր խորագիր եւ գլխահամար՝ «Յաղագս
գալստեան Աբդլ Ազիզայ իշխանին տաճկաց ի Պարտաւ քաղաք Աղուանից, եւ վասն կատարմանց
երկուց հարազատ եղբարցն Մանկանն եւ Մերդազատայ. Գլուխ ԺԸ.ր, ուստի Հմր
2646 ձեռ-ը եւ 1983 թ. հրատակութիւնը Հմր 1531 ձեռ-ի 23 գլխի փոխարէն
ունեն 24 գլուխ: Տե՛ս Մովսէս Կաղանկատուացի, Պատմութիւն Հայոց, Երեւան, 1983, ձեռ.
g:
Բ. 165ա Զներքոյ գրեցեալսդ ի Կիրակոս վարդապետի Պատմութենէն
առեալ եդաք աստ – Յամի հինգ հարիւր եւ ութսուն եւ վեց թուականիս մերում
(1137)...
Քաղուածոյ տուեալներ իրար
յաջորդող կաթողիկոսների մասին: Տե՛ս Կիրակոս Գանձակեցի, Պատմութիւն Հայոց, Երեւան,
1961, էջ 199-200:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա Օգնեա՛ տկարիս,
Տէ՛ր, եւ զսկսեալս ի յաւարտ հասո՛ եւ կատարեա՛:
43ա 1209
(1760):
106ա Յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս զՂունկիանոս դպիրս, ո՜ բարի ընթե[ր]ցօղք:
122ա Գրեցաւ յաւուրսն
տեառն Յակոբայ սրբասուն
կաթողիկոսին Ամենայն Հայոց եւ Սրբոյ Էջմիածնի, հրամանաւ
նորին եւ ձեռամբ Ղուկիանոսի անկատար
դպրի, յըսկզբան նոր տարւոյս ի ՌՄԺ. (1761) թուին եւ ի մուտն Յունվարի, մետասան ժամու
աւուրն 1210 (1761) Բ.շաբթի:
128բ Ո՜ բարի
ընթերցօղք, յիշեսջիք ի Քրիստոս զգրիչս Ղունկիանոս, հանդերձ կրկնակի ծնօղիւքս, եւ դուք եւս զողորմութիւն գտջիք ի
նոյն բարերար Տեառնէն, հանդերձ ծնողիւք ձերովք. ամէն:
130ա Ո՜հ անբարի
եւ տխրալի աւուրս դառնութեան եւ ցաւաբեր պահուս, յորում կամք տխրասրտութեամբ ի Մեծի
պահոցս Աստուածայայտնութեան, ի ՌՄԺ. (1761) թուոջս եւ ի յունվարի Գ.ին, ի Զ. ժամու աւուրս, զի
գերերջանիկ հայրս մեր եւ սրբակենցաղ հայրապետն Ամենայն Հայոց եւ ծայրագոյն քահանայապետս
սուրբ Յակոբոս կաթողիկոսս
վասն մերոցս մեղաց եւ առ ի պատժելոյ զմեզ Աստուծոյ յանկարծակի ի խստագոյն եւ ի սաստիկ
ցաւոյ ըմբռնեցաւ, որ էր նուզլա, որով կարի վշտացաւ եւ ի մահիճս անկաւ եւ յոյժ նեղացաւ,
մինչ զի զհամայն ծառայքս աշխարհիս մերոյ
միջաբեկ եղեալ, ի խորս տրտմութեան ժամանեցաք, ապայ զԱստուած կարդացեալ զօգնութիւն,
եւ զբժշկութիւն ի նմանէ խնդրեցուք, եւ վերստին զմեզ ուրախ արար եւ փարատեաց զցաւն ի
նմանէ, սասկս որոյ
յոգնաթախիծ պաղատանօք հայցեմ հանդիպողացդ սմին՝ խնդրեցէ՛ք յԱստուծոյ, զի տացէ աշխարհիս մերոյ զկատարեալ
առողջութիւնս ըստ հոգւոյ եւ ըստ մարմնոյ զկեանս երկարս եւ խաղաղականս՝ ի պայծառազարդութիւն
Սրբոյ Աթոռոյս էջմիածնի եւ ի
պարծանս խղճալի ազինս մերոյ, եւ դուք ընկալջիք ի Քրիստոսէ զառողջութիւն հոգւոց եւ մարմնոց
ձերոց. ամէն:
Պաղատիմ եւ մի՛ զինեւ
զանց առնիցէք, այլ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զՂունկիանոս սոսկ դպիրս, որ վասն տրտմութեանս պահու սրտադողութեամբ գրեցի
ի յիշատակ ապառնեացն:
132ա 1210
(1761) եւ ի յունվարի Դ.ին:
142ա Որք վասըն
մեր զթողութիւնս բանիւք հայցեն, / նոքա զնոյնս ի Քրիստոսէ արդեամբք առցեն:
160ա Ո՜ բարի
ընթերցողք, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զՅակոբ երջանիկ
կաթողիկոսն Ամենայն Հայոց, զստացողն գրքոյս, նաեւ զմեղաւոր եւ անարժան գրիչս, ի ՌՄԺ.
(1761) թուին եւ ի յունվարի ԺԸ.ին: Ղ. Դ. (= Ղունկիանոս դպիր):
164բ Յաւարտ գրգոյս
երկըրպագցուք միոյ մեծին Աստուծոյ / եւ գոհասցուք ըզգըթութեանց նոյն կարողին միայնոյ:
165բ Փառատրութիւն
Աստուծոյ եւ վերջաբանութիւն Պատմութեանն Աղուանից աշխարհին, զոր շարադրեալ է քաջ
գիտնական եւ գերիմաստ վարդապետն Մովսէս Կաղանկատեցի, զոր
հրամանաւ տեառն իմոյ Յակոբայ մեծի
վեհին ես՝ Ղունկիանոս մեղսալի
եւ պարսաւակոծ դպիրս ի խրթնացեալ եւ յերկաթագիր օրինակէ պարզեալ գծագրեցի եւ ՌՄԺ. (1761)
թուին:
Փառք եւ պատիւ
ամենայնի արարչին՝ Աստուծոյ Հօր, որ տայ անխնայօրէն զխնդրելիս բարեխնդրիր խնդրողաց,
օրհնութիւն եւ գօվութիւն
ամենափրկչին Աստուծոյ միածնի Որդւոյ, որ շնորհէ առատապէս զհայցելիս արժանահայց հայցողաց,
գոհութիւն եւ խոստովանութիւն համախնամ Հոգւոյն Աստուծոյ, որ բանայ զդուռն ողորմութեան
իւրոյ եւ բաշխէ լիալրաբար զժտելիս պատկանաժտօղ եւ աներկբայ բաղխողաց, պաշտօն
եւ երկրպագութիւն վերոյիշեալ սրբոց անձանցն համաըստեղծողաց երից, համագոյի եւ եզաբունի
աստուածութեանն միոյ, որ առնէ զկամս երկիւղածոց իւրոց եւ կատարէ զխնդրուածս նոցա:
Որպէս եւ այժմ ետ զխնդրելին՝ շնորհեաց զհայցելին եւ բաշխեաց զժտելին հաւատով խնդրողի,
սիրով հայցողի եւ աներկբայութեամբ բաշխողի, հոգեծնի, սիրասնուցի եւ բարեխնամի հօրն
իմոյ՝ տեառն Յակոբայ սրբազանի
հայրապետին (Ամենայն Հայոց եւ Սրբոյ Էջմիածնի մեծի
եւ Քրիստոսաիջի աթոռոյս)
եւ հասոյց զնա փափագանաց սրտին իւրոյ, արար զկամս եւ կատարեաց զտենչումն նորա եւ
մանաւանդ արդիւնացոյց զիւր աստուածեան անսուտ պատուէր, թէ՝ Որ խնդրէ՝ առնու, որ հայցէ՝
գտանէ, եւ որ բաղխէ, բացցի նմա: Վասն զի ի բազմաց ժամանակաց հետէ ցանկայր եւ փափագէր
սակս առաւելագունի գրասիրութեանն իւրոյ, զի ստասցի զայս Պատմաբանութիւն Աղուանաստանեայց (զոր
արարեալ է Մովսէս վարդապետն
գիտնական եւ Կաղանկատացի) եւ
ոչ կարէր ստանալ, զի վասն սակաւութեան գրքոյս այսորիկ ոչ գտանիւր յամենայն ուրեք,
բայց եւ զի միշտ որոնէր եւ հետեւէր առ ի գտանել եւ ստանալ զայս գիր բազմօք կարօտանօք,
վասն որոյ եգիտ զօրինակ մի ի վանքումն Յօհաննու, որ կայ մերձ Կարբի գեղջ,
որ գրեցեալ էր ի բազմաց ամաց երկաթագրով դժուարակարդա|166ա|լեաւ եւ սխալագրողի գրչաւ
եւ մեծադրիւ ձեւով: Յայսմանէ օրինակէ խրթնացելոյ հրամայեաց ինձ՝ տկարամտի եւ անգիտի
գրչիս Ղունկիանոսի դպրի՝
ըստ հոգւոյ իւրումն որդեկի նախատապատկանի, գրել զայս գիրք պիտանի եւ ցանկալի ի յիշատակ
բարի անձին իւրոյ եւ ի վայելումն համօրէն մանկանց Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի: Եւ
զի այսպէս սխալ, խրթին եւ մթին էր օրինակն գրքոյս, վասն որոյ ես՝ անգէտս, ոչ կարէի
թարց նպաստի պարզագրել եւ ի լոյս ածել, ուստի բարեմիտ եւ գրասէր հաւս իմ զտեղի իմն
սահմանեաց մերձակայ ինքեան վասն երկուց պատճառաց. նախ, զի ինքն եւս օժանդակ լիցի տկարութեանս
իմոյ, երկրորդ, զի փութով աւարտիցեմ զսա, յորում նստեալ գրէի նորինն օժանդակութեամբ
եւ մշտավերահասութեամբ, մինչեւ յաւարտումն սորին: Եւ էր թուականս մեր ՌՄԺ. (1761),
յըսկզբան ամսոյն յունվարի,
յորում սկսայ գրել, զոր եւ գրեալ բազմաւ ջանիւ եւ մեծաւ աշխատակրութեամբ եւ մանաւանդ
ցրտանալով նոյնում թուականիս եւ ի Մարտի ամ[ս]ոյ Ժ.ումն զրաւեցի յաջողութեամբն Աստուծոյ:
Արդ, զսա ետ գրել հեզահոգի եւ խոնարհամիտ, զտակենցաղ եւ բարեվար, յոգնահաճար եւ
գերիմաստ, սրբազան եւ արժանապատիւ հայրապետս մեր տէր Յակոբ՝ ի վայելումն անձին իւրոյ՝ ի կեանս
իւրում, եւ յետ առ Քրիստոս վերափոխելոյն ի կենաց աստի սրբասնեցելոյ՝ հոգւոյն իւրոյ
յիշատակ բարի, նա եւ հոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնողաց իւրոց եւ այլոց ամենից արիւնակից
մերձաւորաց իւրոց՝ առ մանկունս ուսումնասէրս սրբոյ եւ Միածնաիջի եւ լուսակերտի
Աթոռոյս, յորում մնասցի
անկողոպտելի եւ անարտահանելի վասն անուան իւրոյ յիշատակ բարի, վասն որոյ հայցեմ
ի ձէնջ, ո՜վ ուսումնասէր հա՛րք իմ եւ եղբա՛րք վերապատուելիք, զի յորժամ հանդիպիցիք
սմա եւ կամ ընթեռնուցուք եւ կամ օրինակ արարեալ նորապէս զայլս գրեցուցանիցէք, յայնժամ
յօժար կամօք եւ բարի մտօք խնդրեցէ՛ք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերմէ, զի յայնմ աւուր ահեղին,
յորում դատեսցէ զազգ մարդկան, զսրբազան եւ զեռամեծար, զբազմաշխատ եւ զյողովավշտակիր
հայրապետս մեր զտէր Յակոբ իւրում
քաղցր տեսոյն յաջակողման դասուն, երանական ձայնին, յարքայութեանն հրաւիրման, բարեացն
անեզրական, անանցն հանգստեան, փառացն անվախճան, կենացն յաւիտեան արժանացուսցէ,
ընդ սուրբս եւ ընդ սիրելիսն իւր բնակեցուսցէ. ամէն: Եւ ես խնդրեմ ի ձէնջ յիշել ի Քրիստոս
զթարմատար եւ զբազմամեղ, զգանապարտական |166բ| եւ զպատժապարտ, զպարսաւապատեհ ծառայս
նորին եւ ձեր ամենեցուն զդպիր Ղունկիանոս՝ զտաժանմամբ
գծօղս սորա, եւ մանաւանդ զծաղկօղս սորին զԵրեմիաս սարկաւագս՝ զհարազատ պաշտօնեայս սոյն մեծի հայրապետիս,
նա եւ զկրկնակի ծնօղսն մեր, ընդ որս զհոգեւոր եւ զմարմնաւոր երախտունակսն մեր՝ զհարս,
զեղբարս եւ զընկերս, ուստի յերեսս անկեալ յոգնաթախիծ պաղատանօք աղաչեմք զհանդիպօղսդ,
զօգտեցօղսդ, զվայելօղսդ եւ զշահեցօղսդ ի սմանէ յիշել ի յարժանաւոր եւ ի սուրբ աղօթսդ
ձեր եւ խնդրել զթողութիւն եւ զներումն վասն յանցանաց յիշելեացս յամէնողորմ եւ ի բազմագութ
յարարչէն մերմէ, զի թերեւս ըստ մեղաց եւ ըստ անօրէնութեանց մերոց ոչ հատուցանելով
թողցէ մեզ զյանցանս մեր եւ եկական ձայնին իւրում արժանացուսցէ, որ եւ բարեխօսութեամբք
սուրբ Աստուածածնին եւ համօրէն սրբոցն իւրոց, զձերն շնորհեսցէ ձեզ եւ արքայութեանն
իւրում ժառանգորդս արասցէ՝ հանդերձ ննջեցելովք ձերովք. ամէն: Հայր մեր՛՛:
3ա (ծաղկողի)
Թվին ՌՄԺ.
(1761), Երեմիայ ծաղկող:
3ա (ստացողի)
Ես՝ Յակոբոս այրս
մեղսախոց եւ հայրապետս մեծաց Հայոց, ետու գրել զայս՝ յինձ յիշատակ, նաեւ դեղ հոգւոյս
ցաւոց:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա, 166բ. կարմրով ութանկիւն՝ «ԳԻՐՔՍ / ՍՈՒՐԲ
ԷՋՄԻ / ԱԾՆԻ Է»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
Ա. փեղկին փակցուած թերթիկին՝ «Համար 1. Պատմութիւն Աղուանից աշխարհին, քառածալ, շարադրեալ
Մովսէս վարդապետի Կաղանկատացւոյ, գրեալ ի թղթի Ղունկիանոս դպրի աշակերտի սրբազան
Յակովբ կաթուղիկոսի հայոց, ի թուին հայոց ՌՄԺ. (1761), ունի զյիշատակարան եւ վերջաբանութիւն
արտագրողին: Ի սմին գոյ եւ հատուածն Պատմութեան Կիրակոս վարդապետի վերաբերեալ առ
Պատմութիւն Աղուանից աշխարհին»: Աա՝ «Հմր 632/2646, ՌՄԺ.-1761, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2647
ԴԱՒԻԹ ԿԱՐՆԵՑԻ, ՆԻՒԹՔ ՔԱՐՈԶԻՑ
ԵՐՈՒՍԱՂԷՄ |
ՌՅԺ. – 1861 |
ԳՐԻՉ՝ Յօհաննէս Կարապետեան Կոստանդնուպօլսցի:
ԹԵՐԹ՝ 94 (գրչի էջակալում 1-183, որ է՝ 4ա-94ա). չգրուած՝ 1աբ, 2բ, 3բ, 93բ-4բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԳx8(Ժ, ԺԲ՝ 4, ԺԱ՝ 3)+3: ՆԻՒԹ՝ կապոյտ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25,2x18,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (25,2x18,5): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 61ա): ՏՈՂ՝ 31: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ կանաչ թուղթ, միջուկը ստուարաթուղթ, մէջքը՝ բրոնզադրոշմ շագանակագոյն կաշի, անկիւնները լաթ. լուսանցակողերը՝ կապոյտով ցօղուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա (վջ.)՝ դեղնաւուն չգրուած թուղթ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թ.
1՝ սոսնձուած պահպանակին:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-91բ Հոգեշահ նիւթք քարոզից, ընտրեալ ի բազում սուրբ գրոց, բանք իմաստալից եւ օգտակարք ամենայն մարդկան, զի գոլով լցեալ ճշմարիտ եւ խորհրդաւոր պատմութեամբք եւ օրինակօք եւ խրատովք Հին եւ Նոր աստուածաշունչ կտակարանաց, կարեն լուսաւորել զմիտս, սուրբ պահել զհոգիս եւ զսիրտս եւ միանգամայն հաճոյ եւ սիրելի Աստուծոյ առնել զմտադրութեամբ զընթերցօղս իւրեանց: – Որք ընթեռնուք եւ օգուտս քաղեալ ուրախանայք, գոհացեալ զԱստուած, փառս տո՛ւք ամենասուրբ անուան նորա, որ յատկապէս անարատ ծնօղին իւրոյ բարեխօսութեամբն ողորմեալ նուաստիս, զօրացոյց եւ յաջողեաց աշխատասիրել վասն օգտի հոգւոց եւ մարմնոց: Օրհնեալ ազգիս հայոց ըստ պարտաւորութեան իմոյ:
3ա Հոգեշահ նիւթք քարոզից, աշխատասիրութեամբ տեառն Դաւթի արքեպիսկոպոսի Կարնեցւոյ, ի հայրապետութեան Մայր Աթոռոյն մերոյ Սրբոյ Էջմիածնի տեառն եւ <տ[եառն]> Մատթէոսի երիցս երանեալ սրբազան կաթողիկոսի, ի պատրիարգութեան Սրբոյ Աթոռոյս Երուսաղեմի տեառն Յօհաննու սրբազան արքեպիսկոպոսի եւ ի պատրիարգութեան Կոստանդնուպօլսոյ տեառն Սարգսի ազգասէր արքեպիսկոպոսի: Վերստին օրինակեալ ի միաբանութենէ Սրբոյ Աթոռոյս Երուսաղէմի Կարապետեան Յօհաննէս դպրի Կոստանդնուպօլսեցւոյ, որ յԵրուսաղէմ, յամի Տեառն 1861 եւ ի մերոյս ՌՅԺ. (1861):
ա. 4ա-9ա Գլուխ առաջին. Յաղագս սիրոյն Աստուծոյ, որ ունի ի վերայ մարդոյ – Եթէ ոչ հատն ցորենոյ անկեալ յերկիր մեռանիցի, ինքն միայն կայ (Յօհ. 12,
24): Ասէ Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս խորհրդաւոր բանս զայս... ճոխանաս ի գեղեցիկ-գեղեցիկ, ցանկալի նորա շնորհս եւ ի պէսպէս խնամս աստուածային անճառ սուրբ սիրոյն:
բ. 9բ-10բ Գլուխ երկրորդ. Յաղագս նախկին գալստեան փրկչին – Հարկ եղեւ գալստեան Քրիստոսի յաշխարհ... զի մի՛ տեսցէ զփառս Աստուծոյ (Սաղ. Թ.):
գ. 11աբ Գլուխ երրորդ. [Յաղագս աւետման սուրբ կուսին] – Ընթեռնումք ի սուրբ գիրս կենսատու սուրբ Աւետարանին... յայս իմանալի գիր հայելով մեղաց եւ դիւաց՝ ոչ կարացին մերձենալ առ նա Տէր:
դ. 12ա-4ա Գլուխ չորրորդ. Յաղագս ծննդեան Քրիստոսի – Ծնունդն Քրիստոսի է շնորհալի, փառաւոր, առատ, պտղալի (Տիտոս, Բ., 11): Քանզի երեւեցաւ շնորհն Աստուծոյ... քանզի վաճառիլն Քրիստոսի ի ձեռն Յուդայի մատնչի եղեւ: Սեբերի՛՛, 146 երես՛՛:
ե. 14բ-5ա Գլուխ հինգերրորդ. Յաղագս անուանն Քրիստոսի – Դաւիթ հինգ քար եդ ի մախաղն... ուստի Յակոբ Յիսուս անունն երկրպագեաց:
զ. 15ա-7ա Գլուխ վեցերրորդ. Յաղագս սուրբ մկրտութեան – Մկրտութեամբն Քրիստոսի մեղքն ադամային... եւ ոչխար անդրօշմ առանց պատժի է, եթէ նենգի: Սեբե՛՛, 183 երես:
է. 17աբ Գլուխ եօթներրորդ. Յաղագս այլակերպութեանն Քրիստոսի – Եւ յետ վեց աւուրց առնու Յիսուս զՊետրոս... (Մատթէոս, ԺԸ., 1): Սոքա տեսին զայլակերպութիւնն Քրիստոսի... ողորմած, գթած է Տէր եւ արդար. (Սէր Աստուծոյ, գլխ.՛՛ 61):
ը. 17բ-20բ Գլուխ ութերրորդ. Յաղագս չարչարանացն Քրիստոսի – Մատնիչքն Քրիստոսի են չորս... ահաւասիկ կատարեցաւ ամենայն ինչ: Սեբերիոս, Ճառ 15, ՄԺԳ.:
թ. 21ա-2բ Գլուխ իններրորդ. Յաղագս սրբոյ խաչին Քրիստոսի – Համբարձումն ձեռաց Քրիստոսի... եւ ետ մեզ վերածնանիլ, յառնել եւ յաւիտեան թագաւորել:
ժ. 23աբ Գլուխ տասներրորդ. Յաղագս սրբոյ յարութեանն Քրիստոսի – Յարութիւնն Քրիստոսի խնդութիւնն պարգեւեաց... գտանիլն Քրիստոսի երից աւուրց ի տաճարին, նշանակէ զյարութիւնն Քրիստոսի երեքօրեայ: Ղուկաս, Բ., 46:
ժա. 24ա Գլուխ տասնեւմեկերրորդ. Յաղագս համբարձմանն Քրիստոսի – Բարձրացաւ Արեգակն, եւ Լուսինն եկաց ի կարգի իւրում (Ամբակում, Գ., 11). Արեգակն է Քրիստոս... նոյնպէս եկեսցէ ի վերացուցանել ձեզ ընդ իւր:
ժբ. 24բ-5ա Գլուխ տասներկուերրորդ. Յաղագս գալստեան Հոգւոյն սրբոյ – Յորժամ վերացաւ Եղիա... ուրեմն եւ ոչ Հոգին Սուրբ կարէ գտանիլ, այլ սատանայ:
ժգ. 25բ-9բ Գլուխ տասներեքերրորդ. Յաղագս ահեղ դատաստանին Քրիստոսի – Նախ գուշակեաց զօրն դատաստանին... ժողովեցէ՛ք զորոմն ուրոյն եւ զցորեանն ուրոյն (ի նոյն ճառ, Զ., 112):
ժդ. 30ա-1բ Գլուխ տասնեւչորսերորդ. Յաղագս սուրբ Աստուածածնի – Ո՞վ է սա, որ երեւեալս է իբրեւ զառաւօտ... (Երգ, Զ., 9): Սուրբ կոյսն Աստուածածին... զզօրութիւն յԱստուծոյ ընդունել, եւ մեզ՝ կարօտելոցս, պարգեւել:
ժե. 31բ-2բ Գլուխ տասնեւհինգերորդ. Յաղագս հրեշտակաց – Հրեշտակք նկարին թեւօք, պատանի եւ մերկ եւ անկօշկաւոր... կտրեա՛ զդա, ընդէ՞ր եւ այլն. Ղուկաս, ԺԳ. 7: Ընդարձակն տե՛ս ի Սէր Աստուծոյ, ԽԲ.:
ժզ. 33ա-5բ Գլուխ տասնեւվեցերորդ. Յաղագս սրբոց – Քրիստոս զառաքեալս անուանէր ինքեան եղբայր... զի կուսութեամբ յաղթեաց մարմնոյ եւ աշխարհի սուրբ վարդապետութեամբն եւ սատանայի մարտիրոսութեամբն իւրով:
ժէ. 36աբ Գլուխ տասնեւեօթներորդ. Յաղագս սուրբ եկեղեցւոյ – Սուրբ եկեղեցին Քրիստոսի նմանի դրախտին Ադամայ... եւ ականջք նորա են քահանայք, եւ աչք են եպիսկոպոսունք:
ժը. 36բ-7բ Գլուխ տասնեւութերրորդ. Յաղագս սրբոյ հաղորդութեան – Յովսէփ Արեմաթացին սուրբ կտաւօք պատեաց զՔրիստոս... որով ատամունք նոցա առեալ ոչ կարէն իմանալ զքաղցրութիւն նորին: Սէր Աստուծոյ, ԻԳ.:
ժթ. 38ա-47բ Գլուխ տասն եւ իններորդ. Յաղագս խոստովանութեան, զղջման եւ ապաշխարութեան – Ոչ կացոյց Աստուած խոստովանահայր զհրեշտակս... յայնժամ գնալով գնայ եւ նուաճի ճանաչումն նորին: Տե՛ս յերես 488, Եղիա վարդապետի Քարոզագրքոյն:
ի. 48ա Գլուխ քսաներորդ. Յաղագս քահանայութեան – Հրեշտակն ոչ համարձակեալ ունելեօք մերձենայ... ցաւակցութեամբ սրտի նորա եւ արթնութեամբ մտացն: Մեկ[նութիւն] Եզեկ[իէլի], Գլ. 33:
իա. 48բ-50ա Գլուխ քսանեւմեկերորդ. Յաղագս աստուածաբանական առաքինութեանց առ հասարակ – Հաւատն իբրեւ սիւն լուսեղէն... եւ ողորմութիւնք, որք եթէ պակասին, ի մահ մատնի տանուտէրն: Ի Յակոբ Մծբնայ հայրապետի Զգօն անուն գրքւոջ տե՛ս զԸնդարձակն:
իբ. 50ա-1բ Գլուխ քսաներկուերրորդ. Յաղագս հաւատոյ – Եթէ կամիս կատարեալ լինիլ հաւատով... ճանաչեմք զԱստուած եւ եմք իսկ քրիստոնեայ: Քարոզգիրք Անտօն Վիրայի, յԵրկրորդ քարոզն:
իգ. 52ա-3ա Գլուխ քսաներեքերրորդ. Յաղագս յուսոյ – Մարգարէն խրատէ զմեզ... իբր թէ այսպէս իցէ ասացեալ կամ այնպէս: Ի կանոն Տէր ապաւէն: Մեկ՛՛, Հատոր 7, երես 67:
իդ. 53ա-4բ Գլուխ քսանեւչորսերորդ. Յաղագս սիրոյ – Սուրբ Թէոդորէ կոյսն արկեալ ի բանդ... իբրու թէ այն արասցէ, եւ ինքն ոչ, այլ իւրաքանչիւր համընթացաբար յառաջին:
իե. 54բ-5բ Գլուխ քսանհինգերորդ. Յաղագս հնազանդութեան – Ադամ ցորչափ էր հնազանդ Աստուծոյ... եւ զհնազանդութիւն կամաց գոլ ուսոյց:
իզ. 55բ Գլուխ քսանվեցերրորդ. Յաղագս աղքատութեան – Ի քսան երկու հազար զօրացն Գեդէօնի... եւ ի հանդերձեալն զկեանս յաւիտենականս ժառանգեսցէ: Ռօտիկ 6, 49:
իէ. 56աբ Գլուխ քսանեւեօթներրորդ. Յաղագս բղջախոհութեան – Յորդի ի մեզ ցանկութիւն... յօրէնս Աստուծոյ ի ձեռն Մովսէսի ունելիքըն յոսկւոյ սրբոյ համարեցան լինել: Ելից, ԼԷ., 23:
իը. 56բ-7բ Գլուխ քսանեւեօթներրորդ. Յաղագս քրիստոնէական վարուց – Արի լինիլ պէտք քրիստոնէին... չորրորդ՝ յաւիտենականութեան եւ փառաւոր լինելութեան: Անտառ պահանջել:
իթ. 57բ-9ա Գլուխ քսանեւիններրորդ. Յաղագս աղօթից – Միտքն մարդոյ ի մարդն նմանի... զի ողորմեսցի ամենեցունցս սրտագէտն ամենակարօղ բարձրեալն Աստուած:
լ. 59ա-60բ Գլուխ երեսուն. Յաղագս ողորմութեան – Զոր ինչ տամք կարօտելոց... եւ քանի առաւել եւս ողորմողին ինքեան պարգեւէ զշնորհս եւ զողորմութիւնս իւր անհուն:
լա. 61ա-2ա Գլուխ երեսունեւմէկերորդ. Յաղագս հեզութեան եւ խոնարհութեան – Աստուած բնակի միայն ի հեզս եւ ի խոնարհս... բայց ես եմ հող եւ մոխիր:
լբ. 62ա-3բ Գլուխ երեսուներկուերորդ. Յաղագս բարի մտածմանց – Մովսէսի չեւ եւս գնացեալ յերկիրն Աւետեաց... Տէր քննէ զսիրտս եւ զերիկամունս, այսինքն՝ զխորհուրդս սրտի եւ զփափագն նորա: Սաղմոս Է., 11:
լգ. 63բ-4ա Գլուխ երեսուներեքերորդ. Յաղագս փախչելոյ յառթէ մեղաց – Յուդթայ ետուն զկահ եւ զկարասի... եթէ սատանայ բնակեսցի ի քեզ՝ նմա լինիս գերի ծառայ:
լդ. 64բ-6ա Գլուխ երեսունեւչորսերորդ. Յաղագս բնաւորութեան մարդկան – Բարի մարդն զայլ եւս բարիս գործէ... որ եւ փութով պատժի յայնժամ: Եւսեբիոսի Ճառն տե՛ս յերեսն 152:
լե. 66ա-8ա Գլուխ երեսուն եւ հինգերորդ. Յաղագս առաքինութեան առ հասարակ – Չորս թեւք կենդանեաց... որպէս զգոյնս ի խաւար եւ որպէս զոստսս չորացեալ:
լզ. 68ա-70բ Գլուխ երեսունեւվեցերորդ. Յաղագս ստութեան աշխարհի եւ աշխարհայնոյ – Տէր մեր ծարաւելով մեռանի ի խաչին... ընդդէմ քրիստոսական սուրբ կրօնիս աստուածական սուրբ դաւանութեան կենսաձիր բանից, զոր ունի եւ դաւանէ սուրբ եկեղեցին:
լէ. 71ա-2բ Գլուխ երեսունեւեօթներորդ. Յաղագս գարշութեան մեղացն – Իմաստուն ոմն ասէ... զի ոչ ինչ այնքան դեղ գոյ ընդդէմ տապոյ ցանկութեան, քան մտածել զմահ Տեառն:
լը. 73ա-5բ Գլուխ երեսունեւութերորդ. Յաղագս պատժոյ մեղաց – Որ ով ոք մեղանչէ, նովիմբ եւ պատժի (Իմաստութիւն, ԺԱ., 17). Որպէս Եւայ պտղով յանցեաւ... ոչ զիւր ստեղծուածն պատժէ, այլ զմեղսն սրբէ: Ի նոյն Ճառ, Թ. 175:
լթ. 75բ-7ա Գլուխ երեսունեւիններորդ. Յաղագս հպարտութեան – Առաքեալքն ուրախութեամբ ասեն ցՔրիստոս... ես ատեալ անարգեմ զհպարտութիւնն Յուդայ եւ զհպարտութիւնն Երուսաղէմի: Երեմիայ, ԺԹ.:
խ. 77ա-9ա Գլուխ քառասուն. Յաղագս նախանձու – Աստուած սէր է... զի մի՛ զայրասցին մախանք փարիսեցւոց, դպրաց եւ հրէից անհաւատից: Տե՛ս ի Քարոզգրքոջ Եղիայ վարդապետի, 179 երես:
խա. 79աբ Գլուխ քառասունեւմեկերորդ. Յաղագս բարկութեան եւ ատելութեան – Բարկանալ արժան է մեծաց... բարկութիւն առանց հզօր զօրութեան, տկար գործի է վրէժխնդրութեան: Հռօմեացւոց պատմութիւն, Ա. հատոր, 21 երես:
խբ. 79բ Գլուխ քառասուներկուերորդ. Յաղագս ծուլութեան – Ադամ խաբմամբն կորոյս զԱստուած... զի են զբաղեալ աշխարհային սիրոյ եւ ցանկութեան եւ ուրախութեանց անցաւորականաց:
խգ. 80ա Գլուք քառասուներեքերորդ. Յաղագս ագահաց – Յորժամ Աստուած բարկանայ ագահաց... զի ի նմանէ ծնանին դստերք չարաճճիկ, այսինքն՝ նենգութիւն, դաւաճանութիւն, խաբէութիւն, երդմնազանցութիւն, անհանգստութիւն, բռնութիւն, խստասրտութիւն եւ այլն:
խդ. 80բ Գլուխ քառասունեւչորսերորդ. Յաղագս որկ[ր]ամոլութեան – Որկրամոլութիւնն զմարդն առնէ անբան... զի գիտեր, թէ յայնցանէ յառաջացեալ ծնանին բազում չարիք:
խե. 80բ Գլուխ քառասունեւհինգերորդ. Յաղագս բղջախոհութեան – Ուր ուրեք է բղջախոհութիւնն... չէ արժան առնուլ քեզ կին եղբօր քո:
խզ. 81աբ Գլուխ քառասունեւվեցերորդ. Յաղագս բամբասանաց – Ամասիա թագաւորն յԵգիպտոս պատուեալ զՊիանտոս... զի տեսցէ զգործս քո, ապա զգոյշ լե՛ր: Մեկնութիւն Իմաստութեան, Ա., 10:
խէ. 82ա Գլուխ քառասունեւեօթներորդ. Յաղագս ապերախտութեան – Հրամայեաց Աստուած Նոյի մուծանել ի տապանն... որ քեզ երախտաւոր եղէ յայտնի:
խը. 82բ-3ա Գլուխ քառասունեւութերորդ. Յաղագս նախախնամութեանն Աստուծոյ – Նախախնամութիւն Աստուծոյ է նորին պահպանութիւնն... եւ յարգութիւն եկեղեցական սուրբ արարողութեանցն առնելով յամենայն կեանս իւր:
խթ. 83բ-4ա Գլուխ քառասունեւիններորդ. Բացադրութիւն ոմանց բանից Տեառն մերոյ ըստ մտաց սրբոյ Աւետարանին Յօհաննու – Ես, ասէ, ի Հայր, եւ Հայր՝ յիս: Մեկնութիւն. Ոչ առանց Որդւոյ ճանաչի Հայր... եւ ամենայն ընդ ամենեսին եւ ամենեւին ի միտսն: Սեբերիոս, Է., 131:
ծ. 84աբ Գլուխ յիսսուն. Ի թզենին, որ ցամաքեցաւ – Զգալի նախնոյն Ադամայ յիշէ... նախ քան իշխանիս խաղաղութեան զՔրիստոսի գալուստն զանազան հողմովք ազգ մարդկան դանդաջէր կռապաշտութեամբ: Ի սուրբ Եր՛՛ Ճառ, ԺԴ., 208:
ծա. 85ա-7բ Գլուխ յիսունեւմեկերրորդ. Յաղագս ոմանց խրթին բանից մեկնութեանց – Աներեւոյթին Աստուծոյ ի սկզբանէ... թէ՝ աշխարհս է պատկեր անճառելի սրբոյ Երրորդութեանն՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ:
ծբ. 87բ-8ա Գլուխ յիսունեւերկուերորդ. Բանք պատասխանի տալոյ յաղագս ոմանց ընդդիմամարտից վասն ամենասուրբ Երրորդութեանն – Այսպիսաբար տամք օրինակ... եւ Հոգին Սուրբ տնօրինեաց յարգանդ սրբոյ կուսին. զբնակիլն նորա եւ զծնանիլ եւ այլն:
ծգ. 88բ-91բ Գլուխ յիսուներկուերրորդ (=յիսունեւերեքերորդ). Մասնաւոր բանք պիտանիք – Որ հաւատայ Աստուծոյ, զգուշանայ պատուիրանին նորա, եւ որ յուսայ ի նա, ոչ փոքրկասցի (Սիրաք, ԼԲ., 28). Ցնծութիւն անձին եւ սրտի... այսինքն՝ ի տօնի Տաղաւարահարաց: Վաղճան սուրբ գրքոյս, որ եւ կոչի Նիւթք քարոզից:
– 92աբ Ցանկ գրքոյս գլխոց եւ թղթահամարից. ի գլուխն եւ յերեսն յայտնի – Յաղագս սիրոյն Աստուծոյ, որ ունի ի վերայ մարդոյ. Ա. 02... Մասնաւոր բանք պիտանիք. ԾԳ., 177:
ծդ. 93ա [Բանք պիտանիք] – Չէ բարեկամութիւն, եթէ սիրեցեալն ոչ ճանաչէ զսէր սիրողին... խոյս տայցէ իմաստունն ի կենակցութենէ խուժանին: Մ՛՛. վ՛՛.:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս Տիտղ.՝ 2ա:
Տե՛ս խորագիրը՝ 3ա:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին
փակցուած թերթիկին՝ «711», «Քարոզագիրք Դաւթի արքեպիսկոպոսի», Ա. կազմաստառին փակցուած
թերթիկին՝ «Հմր 711/2647, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2648
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ-ՄԿՐՏԻՉ ՄԱՍԻՅԼԷՕՆ, ՔԱՐՈԶԳԻՐՔ
ՌՄՀԹ. – 1830 |
ԳՐԻՉ, ԹԱՐԳՄԱՆԻՉ՝ Յովհաննէս Տէր-Կարապետեան Պրուսացի:
ԹԵՐԹ՝ 228 (գրչի էջակալում՝ 1-438, որ է՝ 2ա-225բ). չգրուած՝ 1աբ, 226ա-8բ: ՊՐԱԿ՝
Ա-Իx12 (ԺԱ, ԺԸ, ԺԹ՝ 10, Ի՝ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «J.
Whatman 263»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24,4x19,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (19,7x14): ԳԻՐ՝ նոտրգիր
(նմուշ՝ 84ա): ՏՈՂ՝ 23: ԿԱԶՄ՝ կանաչ թուղթ, մէջքը եւ անկիւնները բրոնզադրոշմ շագանակագոյն
կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը նարնջի թուղթ, սեւ բծերով. լուսանցակողերը՝ կարմրով
ցօղուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա + Բ, թուղթ, մասն կազմաստառի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
Ա. փեղկին մոմի հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-225բ [Քարոզգիրք Մասիյլէօնի]
1. 2ա-125բ Քարոզգիրք համառօտեալ ի քառասնորդականաց մեծահռչակ
քարոզչին Յովհաննու Մկրտչի Մասիյլէօնի, յընկերութենէ աղօթավանից, արքունի քարոզչի
եւ արքեպիսկոպոսի Քլերմօն քաղաքի, որ ի թագաւորութեանն Գաղղիոյ: Յիտալական թարգմանութենէ
փոխաբերեալ ի հայ լեզու ձեռամբ Տէր-Կարապետեան Յովհաննու Պրուսացւոյ, յամի տեառն
1830:
ա. 3ա-6ա Քարոզ Ա. Ի չորեքշաբաթի աւուր մոխրոց: Յաղագս
պահոց – Բնաբան. Յորժամ պահիցէք, մի՛ լինիք իբրեւ զկեղծաւորսն տրտմեալք:
Մատթէոս, Զ., 16: Առաջադրութիւն. Բազում օգտէ քննել... զփոփոխութիւն ի գրաւ ապագային:
բ. 6ա-8բ Քարոզ Բ. Ի չորեքշաբաթի մոխրոց: Պատճառի դարձի
– Բնաբան. Ահա ժամանակ ընդունելի, ահա օր փրկութեան. Բ. Կորնթացիս, Զ., 2: Առաջարկութիւն.
Դարձարուք յանցելոց անիրաւութեանց ձերոց... Եւ թշուառութիւնքն զրաւ առնուցուն:
գ. 8բ-11ա Քարոզ Գ. Ի հինգշաբաթի, յետ աւուր մոխրոց – Բնաբան.
Ամէն ասեմ ձեզ, եւ ոչ յԻսրայէլի այսպիսի հաւատս գտի երբէք. Մատթէոս, Ը., 10: Բաժանումն.
Հաւատքն է 1... յայնժամ մտանել ի դասակարգ վերջնոցս:
դ. 11ա-4ա Քարոզ Դ. Յուրբաթի աւուր, յետ մոխրոց: Յաղագս
ներելոյ վնասուց – Բնաբան. Լուարո՛ւք, ապաքէն, զի ասացաւ. Սիրեսցես զընկեր քո...
Մատթէոս, Ե., 43, 44: Բաժանումն. |11բ| Ա. Անիրաւութիւն ատելութեանս մերում... զի
ամբոխն լաւ եւս գիտէ զանձինս ձեր, որչափ դուք իսկ ոչ գիտէք:
ե. 14ա-6ա Քարոզ Ե. Յառաջին կիւրակէի քառասնորդաց: Յաղագս
Բանին Աստուծոյ – Բնաբան. Ոչ հացիւ միայն կեցցէ մարդ... Մատթէոս, Դ., 4: Բաժանումն.
Ա. Տրամադրութիւնք, որք պարտին ածել զհաւատացեալն... ի սրբել եւ յարդարացուցանել:
զ. 16ա-9ա Քարոզ Զ. Յերկուշաբեթի առաջնոյ շաբաթուն: Ստուգութիւն հանդերձեալ
կենաց – Բնաբան. Երթիցեն նոքա ի տանջանսն յաւիտենականս... Մատթէոս,
ԻԵ., 46: Բաժանումն. Ա. Ստուգութիւն հանդերձեալ կենաց... եթէ էր նորա ինքնատէր լեալ
վիճակի իւրոյ:
է. 19ա-22ա Քարոզ Է. Ի չորեքշաբաթի առաջնոյ շաբաթուն: Ի վերայ
ակնածութեան ի կալ յեկեղեցւոջ – Բնաբան. Եմուտ Յիսուս ի տաճարն եւ եհան... Մատթէոս, ԻԱ., 12: Բաժանումն. Երրեակ պատրաստութիւնք
ի մտանել մեր ի տաճարն... չիցեն աղետաւոր հետեւանք
պղծութեանց եւ անարգութեանց հարցն մերոց:
ը. 22ա-4ա Քարոզ Ը. Ի չորեքշաբթի առաջնոյ շաբաթուն: Յաղագս
վերստին անկման ի մեղս – Բնաբան. Լինի յետին մարդոյն այնորիկ չար, քան զառաջինն. Մատթէոս,
ԺԲ., 45: Բաժանումն. Այլանդակութիւն վերստին անկման ի մեղս... ի յիշեալ քարոզն ԺԸ.,
վասն որոյ տե՛ս անդ:
թ. 24բ-7ա Քարոզ Թ. Ի հինգշաբաթի աւուր առաջնոյ շաբաթուն:
Յաղագս աղօթից – Բնաբան. Ողորմեա՛յ ինձ, Տէ՛ր, որդի՛ Դաւթի. Մատթէոս, ԺԵ.
22: Բաժանումն. Սովորաբար երկու պատճառք են... որոց տակաւին հնար է մնալ ի բարեպաշտութեանդ
ձերում եւ այլն:
ժ. 27ա-31ա Քարոզ Ժ. Յուրբաթի աւուր առաջնոյ շաբաթուն: Ի վերայ
խոստովանութեան – Բնաբան. Յորս անկեալ դնէր բազմութիւն յոյժ հիւանդաց... Յովհաննէս,
Ե., 3: Բաժանումն. Երեք թերութիւնք անօգուտ առնեն մեզ... ահա այս են սովորական աղբերք,
առանց օգտի արձակելոյ մեր ի խոստովանութենէ:
ժա. 31ա-4ա Քարոզ ԺԱ. Յերկրորդում կիւրակէի քառասնորդաց: Յաղագս
վտանգից աշխարհական երանութեան – Բնաբան. Տէ՛ր, բարուք է մեզ աստ լինել. Մատթէոս, ԺԵ., 4: Բաժանումն.
1. Ի յաջողուածս անկմունք... պահանջին նաեւ գործք խստամբերք, այլեւ հրապարակագոյժ եւ
յայտնի ապաշխարութիւնք:
ժբ. 34ա-7ա Քարոզ ԺԲ. Յերկուշաբաթի երկրորդում շաբաթուն:
Յաղագս վերջին անզղջութեան – Բնաբան. |34բ| Ես երթամ, եւ խնդրիցէք զիս... Յովհաննէս, Ը.,
21: Բաժանումն. Եթէ մինչեւ ի մահ յապաղէք... կամ թէ եւ խնդրեսջիք, ոչ կարիցէք գտանել:
ժգ. 37ա-41ա Քարոզ ԺԳ. Յերեքշաբաթի երկրորդի շաբաթուն: Յաղագս
առ ի մարդկանէ աչառութեան – Բնաբան. Զամենայն գործս իւրեանց առնեն ի ցոյցս մարդկան. Մատթէոս,
ԻԳ., 5: Բաժանումն. 1. Չարութիւն աչառութեան առ ի մարդկանէ... եւ ի նա յանձն արասջիք
զշահ օգտութիւն առաքինութեանց ձերոց:
ժդ. 41ա-4բ Քարոզ ԺԴ. Ի չորեքշաբաթի երկրորդի շաբաթուն: Ի
վերայ կոչման – Բնաբան. Յայնժամ մատեաւ առ նա մայր որդւոցն Զեբեթեայ... Մատթէոս,
Ի. 20-21: Բաժանումն. 1. Քանի՞ դժուարաւ գտանի ճշմարիտ կոչումն... զոր պատրաստեաց
ձեզ ողորմութիւնն Աստուծոյ զղջումն, ապաշաւանք եւ խոնարհ հլութիւն:
ժե. 45ա-8բ Քարոզ ԺԵ. Ի հինգշաբաթի երկրորդի շաբաթուն: Յաղագս
չար մեծատանն – Բնաբան. Պապակիմ ի տապոյ աստի. Ղուկայ, ԺԶ. 24: Բաժանումն.
1. Ի նկարագրին, զոր պատմէ Քրիստոս... եւ զառաջին սկզբունս փրկաւէտ վարդապետութեան:
ժզ. 48բ-51ա Քարոզ ԺԶ. Յուրբաթու աւուր երկրորդ շաբաթուն: Յաղագս անառակ որդւոյն – Բնաբան. Գնաց յաշխարհ հեռի... Ղուկաս, ԺԵ., 13: Բաժանումն.
1. Զառանցանք անմաքուր կրից... առաւել եւս մեծապատիւ ցուցցի առաքինութիւնն, որ
զնոցա տեղին կալաւ:
ժէ. 51ա-3բ Քարոզ ԺԷ. Յերրորդում կիւրակէի քառասնորդաց: Յաղագս անհաստատութեան ի ճանապարհի փրկութեան – Բնաբան.
Լինի յետինն մարդոյն այնորիկ չար, քան զառաջինն. Ղուկաս, ԺԱ., 26: Առաջարկութիւն.
Ամենայն հաւաստեօք անհաստատութիւնն ի ճանապարհի... կամ գոնէ անծանօթ է, թէ զի՞նչ իցէ
այն:
ժը. 54ա-7ա Քարոզ ԺԸ. Յերկուշաբաթի աւուր երրորդի շաբաթուն:
Ի վերայ սակաւ թուոյ ընտրելոց – Բնաբան. Բազում բորոտք էին յԻսրայէլի առ Եղիսէիւ մարգարէիւ...
Ղուկաս, Դ., 27: Առաջարկութիւն եւ բաժանումն. Զի՞նչ պատճառք են սակաւ թուոյ ընտրելոց...
եւ աննմանս վարել կեանս այլազգ ի խաժամուժ ամբոխէն եւ այլն:
ժթ. 57ա-9բ Քարոզ ԺԹ. Յերեքշաբաթի երրորդի շաբաթուն: Յաղագս
խառնութեան բարեաց եւ չարաց – Բնաբան. Եթէ մեղիցէ քեզ եղբայր քո... Ղուկաս, ԺԸ., 15: Բաժանումն.
Խառնուրդ բարեաց եւ չարաց... եւ խոստմունք աւետեացն բարութեան բնաւին անկուշեալք:
ի. 59բ-62ա Քարոզ Ի. Ի չորեքշաբաթի երրորդում շաբաթու: Յաղագս
ճշմարիտ երկիրպագութեան –
Բնաբան. Ժողովուրդս այս շրթամբք պատուէ զիս... Մատթէոս, ԺԵ., 8: Բաժանումն.
1. Մի՛ անպիտան համարել զարտաքին ցոյցս... հաւատարիմ լինել ի պարտիս համեմատեալս
վիճակի ձերոյ:
իա. 62ա-3բ Քարոզ ԻԱ. Ի հինգշաբաթի երրորդի շաբաթուն: Բան
Ա. Յաղագս ցրտութեան ի հոգեւորս – Բնաբան. Յարուցեալ ի ժողովրդենէ անտի, եմուտ ի տուն Սիմօնի...
Ղուկաս, Դ., 38: Բաժանումն. Ցրտութիւնն անստոյգ առնէ զարդարութիւն մեր... թող թէ զի
ասաց՝ Լուացի՛ր, եւ սրբեսցի՛ս:
իբ. 64ա-6ա Քարոզ ԻԲ. Ի հինգշաբաթի Երրորդում շաբաթուն: Բան
Բ. Յաղագս ցրտութեան ի հոգեւորս – Բնաբան. նոյն է ընդ նախորդին: Բաժանումն. Ցրտութիւն ի հոգեւորս
է նախընթաց նշան... ոչ է արքայութիւն նորա մարմին եւ արիւն, այլ զօրութիւնն եւ առաքինութիւն
Աստուծոյ:
իգ. 66ա-9բ Քարոզ ԻԳ. Ի յուրբաթու աւուր երրորդ շաբաթուն:
Յաղագս սամարուհւոյն – Բնաբան. Գայ Յիսուս ի քաղաք մի... Յովհաննէս, Դ., 5: Բաժանումն.
Նման կնոջն սամարացւոյ... կամ իբրեւ զօրհասաբէր վախճան անհուն եւ անզրաւ բարութեան
իմոյ եւ համբերութեան:
իդ. 69բ-72բ Քարոզ ԻԴ. Ի չորրորդում կիւրակէի քառասնորդաց:
Ի վերայ ողորմածութեան – Բնաբան. Առ զհացն Յիսուս... Յովհաննէս, Զ., 11: Բաժանումն. Պարտիք
ողորմածութեան... Եկա՛յք, օրհնեալք Հօր իմոյ, եւ այլն:
իե. 72բ-6բ Քարոզ ԻԵ. Յերկուշաբաթի չորրորդում շաբաթուն: Յաղագս
տրտնջանաց – Բնաբան. Ինքն Յիսուս ոչ հաւատայր զանձն նոցա. Յովհաննէս, Բ.
24: Բաժանումն. Ոչ ինչ պատճառք գոն անդի... եւ մի՛ ունկնդիր անստոյգ համբաւոյ, ասէ
Կիպրիանոս:
իզ. 76բ-80ա Քարոզ ԻԶ. Յերեքշաբաթի չորրորդում շաբաթուն: Յաղագս
երկբայութեանց ի վերայ կրօնից – Բնաբան. Զսա գիտեմք ուստի է... Յովհաննէս, Է. 27: Բաժանումն.
Բազումք յայնցանէ, որ թերեհաւատքն
կարծին... որ միշտ մնայ ի գլուխս նոցա հաստատուն:
իէ. 80ա-4բ Քարոզ ԻԷ. Ի չորեքշաբաթի աւուր չորրորդում շաբաթուն:
Յաղագս անիրաւելոյ աշխարհի ընդդէմ բարեաց – Բնաբան. Տո՛ւր
փառս Աստուծոյ... Յովհաննէս, Թ. 24: Բաժանումն. 1. Յորժամ ոչ գտանէ աշխարհ... եւ ոչ
ապաքէն վերջին ծագ է այս անօրէնութեան:
իը. 84բ-7ա Քարոզ ԻԸ. Ի հինգշաբաթու չորրորդում շաբաթուն:
Յաղագս մահուան – Բնաբան. Իբրեւ մերձ եղեւ ի դուռն քաղաքին... Ղուկաս, Է. 12:
Բաժանումն. 1. Մահն է անստոյգ... եւ ոչ իւիք կապեալ կային ընդ նմա սիրով տարփման:
իթ. 87ա-91ա Քարոզ [ԻԹ]. Յուրբաթու աւուր չորրորդում շաբաթուն:
Ճառ ի վերայ Աւետարանին Ղազարու – Բնաբան. Ե՛կ եւ տե՛ս. Յովհաննէս, Ժ. 32: Բաժանումն. Երեք խորհրդածութիւնք
կատարելապէս բովանդակեն յինքեանս... գտանեն նոր առիթ կուրութեան եւ խստասրտութեան:
լ. 91ա-4բ Քարոզ [Լ]. Ի կիրակէի աւուր յիշատակի չարչարանաց:
Յաղագս յայտնութեան օրինացն Աստուծոյ – Բնաբան. Եթէ զճշմարիտն ասեմ... Յովհաննէս,
Ը. 46: Բաժանումն. Մարդիկ ապահով կան ի բազում զեղծմունս... անդէն վաղվաղակի գտցի
քեզ առաջնորդ՝ ածել զքեզ անդանօր:
լա. 94բ-8ա Քարոզ [ԼԱ]. Բան Բ. Ի կիւրակէի աւուր չարչարանաց:
Յաղագս անփոփոխութեան օրինացն Աստուծոյ – Բնաբան. Եթէ զճշմարիտն
ասեմ... Յովհաննէս. Ը. 46: Բաժանումն. Երեք պատճառանս առարկէ... որք յառաքինութենէ
ոչ բաժանին եւ ոչ իբրեւ բաղբաղայս մոլութեան:
լբ. 98ա-102ա Քարոզ [ԼԲ]. Յերկուշաբաթի չարչարանաց շաբաթուն:
Յաղագս գործածութեան ժամանակի – Բնաբան. Փոքր միւս եւս ժամանակ ընդ ձեզ եմ. Յովհաննէս, Է.
33: Բաժանումն. Կորուսանեմք զժամանակն աներկիւղ... որ ոչ ծախի ի պէտս երկնից, կորուսեալ
է վասն յաւիտենականութեան:
լգ. 102ա-5ա Քարոզ [ԼԳ]. Յերքշաբաթի աւուր չարչարանաց: Յաղագս
փրկութեան – Բնաբան. Ժամանակ իմ չեւ է հասեալ... [Յովհաննէս, Բ. 4]: Բաժանումն.
1. Պարտ է զանձանց փրկութիւն... յորում ոչ ինչ լեալ իցէ վտանգ:
լդ. 105ա-8ա Քարոզ [ԼԴ]. Ի չորեքշաբաթի չարչարանաց շաբաթուն:
Ի վերայ ձանձրութեանց, որք ոչ մեկնին ի բարեպաշտ վարուց ի կեանս յայս – Բնաբան.
Վէմս առին հրեայքն, զի քարկոծ արասցեն զՅիսուս. Յովհաննէս, Ժ. 31: Բաժանումն. Ձանձրութիւնք
եւ դառնութիւնք... է ընդունիլ զսիրտս մեր եւ զնուէրս պատարագաց մերոց:
լե. 108ա-11բ Քարոզ [ԼԵ.] Ի հինգշաբաթի աւուր չարչարանաց շաբաթուն:
Յաղագս կնոջն մեղաւորի, որ յԱւետարանին – Բնաբան. Կին մի էր ի քաղաքին մեղաւոր...
Ղուկաս, Է. 37, 38: Բաժանումն. Կրկին նախադասութիւնք յետս ընկրկեն... եւ վիշտք մեղաց
չունին իւրեանց այլ սփոփանս, բայց զդառնութիւն նոյն իսկ մեղաց:
լզ. 111բ-5ա Քարոզ [ԼԶ]. Յաւուր կիւրակէի արմաւէնեաց. Յաղագս հաղորդութեան – Բնաբան. Ասացէ՛ք, դստերք Սիովնի... Մատթէոս, ԻԱ.
5: Բաժանումն. Երկեակ ազգք փորձոյ հարկաւորք են... ի քիմս նոցա զճաշակ աշխարհի եւ
կենցաղականացս ամենայնի:
լէ. 115բ-8բ Քարոզ [ԼԷ]. Յաւուր մեծի աւագ ուրբաթուն: Յաղագս
չարչարանաց Տեառն – Բնաբան. Ամենայն ինչ կատարեալ է. Յովհաննէս, ԺԹ. 30: Բաժանումն.
Մահ Քրիստոսի պարունակէ... եւ ի կողմանէ սիրոյ իւրոյ, եւ աւանդեաց զոգին:
լը. 118բ-22բ Քարոզ [ԼԸ.] Յաղագս տօնի սուրբ Զատկի: Յաղագս
պատճառաց վերստին անկման ի մեղս – Բնաբան. Գիտեմք, եթէ Քրիստոս յարուցեալ է... Հռովմեացիս, Զ.
9: Բաժանումն. Յիսուս Քրիստոս յարուցեալ ոչ եւս մեռանի... որք միայն կարեն ապաքինել
զմեղս ձեր եւ քաւել:
լթ. 122բ-5բ Քարոզ [ԼԹ]. Յերկուշաբաթի աւուր սրբոյ Զատկին:
Յաղագս սուտ վստահութեան – Բնաբան. Մեք ակն ունէաք, թէ նա է, որ փրկելոցն է զԻսրայէլ.
Ղուկաս, ԻԴ. 21: Բաժանումն, 1. Ոչ ինչ տրամադրութիւն յիմար... միշտ ողորմած է նա ընդունիլ
զմեղաւորն, որ դառնայ յինքն: Վախճան համառօտութեան Քարոզգրոց:
2. 126ա-255բ Փոքր քառասնորդականք մեծին Մասիյլեօնի եպիսկոպոսի
Քլեռմօն քաղաքի, խօսեցեալ յամի Տեառն 1718, յարքունիս գաղղիացւոց, առաջի Լուդովիկոսի
Հնգետասաներրորդի արքային Գաղղիացւոց: Գլուխգործոց ճարտասանական արուեստի՝ դատեալ
ի հմուտ ճարտասանից Եւրոպիոյ: Թարգմանեալ յիտալական թարգմանութենէ ի հայ լեզու ձեռամբ
Տէր-Կարապետեան Յովհաննու Պրուսացւոյ, յամի 1830:
ա. 126բ-34ա Քարոզ [Ա]. Ի տօնի Տեառնընդառաջին, ի բանն. Ահա
սա կայ ի գլորումն եւ կանգնումն բազմաց ի մէջ Իսրայելի. Ղուկաս, Բ. 34: Յաղագս օրինակի
մեծամեծաց – Այս վիճակ է թագաւորաց եւ իշխանաց աշխարհի... եւ վերջին
խրատք նորա լիցին կանխասաց մարգարէութիւնք հանգամանաց թագաւորութեան ձերոյ:
բ. 134ա-45ա Քարոզ [Բ]. Առաջին կիւրակէի քառասնորդաց, ի բանն.
Վարեցաւ Յիսուս յանապատ ի Հոգւոյն փորձիլ ի սատանայէ. Մատթէոս, Դ. 1 |134բ| – Փորձութիւնք
մեծամեծաց. Փառաւոր նշանք երեւելեալք... եւ սոքա իցեն գրաւականք այժմու հանգստութեան
մերում եւ երջանկութեան ապագայից ժամանակաց. ամէն:
գ. 145բ-56բ Քարոզ [Գ]. Յերկրորդ կիւրակէ աղուհացից, ի բանն.
Ահա երեւեցան նոցա Մովսէս եւ Եղիա, որ խօսեն ընդ նմա. Մատթէոս, ԺԷ. 5, [ԺԷ. 3] – Ի
վերայ յարգութեան, զոր պարտին մեծամեծք... այլ յաղթութեանց իւրոց եւ փառաց. ամէն:
դ. 156բ-65բ Քարոզ [Դ]. Յերրորդում կիւրակէի աղուհացից, ի բանն.
Յորժամ այսմ(=ն) պիղծ ելանիցէ... Ղուկաս, ԺԱ. 24. Յաղագս վտանգից մեծամեծացն, որք
թողեալ լքանեն զԱստուած – Այս պիղծ եւ անհանդարտ... եւ մեր լիցի յաւետ ի բարեպաշտութեան
սորա, քան ի զօրութեան եւ ի փառս յաղթանակաց. ամէն:
ե. 166ա-75ա Քարոզ [Ե]. Չորրորդ կիւրակէի աղուհացից, ի բանն.
Բարձ ի վեր զաչս իւր Յիսուս... Յովհաննէս, Զ. 5: Յաղագս գթոյ մեծամեծաց, զոր պարտին
ունել առ աղքատսն – Հրաշք մեծ, որում հանդիպեմք այսօր... եւ ի հանդերձելումն
յերկինս երանութիւն առ ինքն. ամէն:
զ. 175բ-84ա Քարոզ [Զ]. Ի կիւրակէի յիշատակի մարդեղութեան,
ի բանն. Նա եղիցի մեծ. Ղուկաս, Ա. 32: Հանգամանք մեծութեան Յիսուսի Քրիստոսի գուշակեցելոյ
այսօր ի հրեշտակէն – Յորժամ մարդիկ գուշակէն... լիցի մեզ նշան աներկբայելի, որոց
յուսացուսցէ զմեզ առ թագաւորութեամբ սորա. ամէն:
է. 184ա-92ա Քարոզ [Է]. Ի Կիւրակէի չարչարանաց, ի բանն. Եթէ
ես փառաւորեմ զանձն իմ... Յովհաննէս, Ը. 54: Ստութիւն մարդկային փառաց – Եթէ
փառք աշխարհի առանց երկիւղին Աստուծոյ... ոչ ինչ լիցի մեզ ցանկալի առ ի լրումն երջանկութեան
իւրոյ. ամէն:
ը. 192ա-204ա Քարոզ [Ը]. Ի կիւրակէի Ծաղկազարդին,
ի բանն. Ահա թագաւոր քո գայ քեզ հեզ. Մատթէոս, ԻԱ. 5: Ի վերայ արգելմանց բարեպաշտութեան
մեծամեծաց – Յամենայն դէպս թուի, թէ Քրիստոս... եւ ընդ քեզ թագաւորել յաւիտեան
յերկնային յանպատում արքայութեանն. ամէն:
թ. 204ա-14բ Քարոզ [Թ]. Մեծի ուրբաթուն, ի բանն. Յանդիման եղեն
թագաւորք երկրի, եւ իշխանք ժողովեցան ի միասին վասն Տեառն եւ վասն օծելոյ նորա. Սաղմոս,
Բ. 2: Ի վերայ արգելից, զորս ճշմարտութիւնն գտանէ ի սիրտս մեծամեծաց – Թուի,
թէ ամենայն տէրութիւնք երկրի միաբանեցան... զի պսակեսցես զնոսա անպատմելի եւ անթառամ
պսակաւ քով յարքայութեանդ երկնից. ամէն:
ժ. 214բ-25բ Քարոզ [Ժ]. Մեծ զատկի յարութեանն Քրիստոսի, ի բանն.
Մերկեաց զիշխանութիւնսն եւ զպետութիւնս յայտ յանդիման... Կողոսացիս, Բ. 15: Յաղթանակ
կրօնից – Սնոտի յաղթանակք աշխարհակալաց էին միայն... Եւ ժամանակաւոր
նպաստք քո եղիցին գրաւականք հանդերձելոցն պատրաստելոց մեզ առ ի քէն. ամէն: Վախճան:
Քարոզները բաժանուած են
«մասն»երի, «պատճառ»ների, որոնց յիշատակումն աւելորդ ենք համարում:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս խորագիրը՝
2ա:
2բ Նախածանօթք հայ թարգմանչին – Յիտալական
թարգմանութեան Քառասնորդականացս, որ ի գաղղիական բնագրէ, յետ ամբողջ քարոզիցն, զորս
խօսեցեալն էր յատենի, կային նաեւ համառօտութիւնք նոցին, այսինքն՝ ընդ փաստքն մերկեալք
ի հռետորական զարդուց, եւ մեք զայնս ընտրեցաք թարգմանել, զի դիւրին իցէ, որոյ սովաւ
վարիլն կամեսցին, ազատ ճոխաբանել ի վերայ իւրաքանչիւր նիւթոյ ըստ զանազան անհատական
սովորութեանց, քանզի եւ ոճն իսկ քարոզից եւրոպացւոց նորալուր թուի յաղագս մեր:
Այլ թէ կամք իցեն
ումեք հետաքննաբար առնուլ զճաշակ անզուգական ճարտարաբանութեան Մասիյլէօնի, տեսցէ զՓոքր
քառասնորդականս խօսեցեալս առաջի Լուդովիկոսի Հնգետասաներրորդի արքայի Գաղղիացւոց, յարքունի պալատան,
ի 1718, զոր եւ ի մեր լեզու թարգմանեալ վերածեմք իբր երկրորդ հատոր սոյն թարգմանութեանս:
Տե՛ս խորագիրը՝ 126ա:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի մէջքին փակցուած թերթիկին՝
«1, Քարոզգիրք Մասիլէօնի», «721», Աբ՝ «Հմր 721/2648», 1ա՝ «1830, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2649
ԳԱՆՁԱՐԱՆ
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Թէոդոս Կարնեցի (Ա.՝ 1բ-304բ), Խաչատուր (Բ.՝ 305ա-422ա): ՍՏԱՑՈՂ՝ Խաչատուր րաբունապետ Կ. Պօլսեցի (գրիչը):
ԹԵՐԹ՝ 428. չգրուած՝ 1ա, 18բ, 89բ, 95բ, 144ա-5բ, 240աբ, 288աբ, 295աբ, 428աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԶx12 (Ա՝ 7, Է, Ը, ԻԲ՝ 11) + 1-10x12 (10րդ՝ 10)+6: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26,2x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (19,5x14): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 273ա), նոտրգիր՝ 422բ-7բ (նմուշ՝ 427բ): ՏՈՂ՝ 23: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ սեւ կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը դեղնաւուն թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա + Բ, դեղնաւուն չգրուած թուղթ, մաս կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Երկու
հրեշտակապետ կամարի տակ, կամարի վերը սերովբէ, նրա կողքերին հնգական հրեշտակ՝ 1բ:
Լսնց-ային. Բարդուղիմէոս առաքեալ՝ 33բ:
Ճակատազարդ՝ 422բ (վերեւից կտրուած): Բաժանազարդ՝ 424ա, 425ա, 425բ, 426ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ կենդանագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, նարնջի, կանաչ, կապոյտ, դեղին,
բրոնզ, մանուշակագոյն, վարդագոյն, շագանակագոյն, սեւ, սպիտակ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը
ԺԹ. դ-ի, կաշին մաշուած, վնասուած, լուսանցակողերը՝ գունաթափ, մասնակի նորոգուած Ի.
դ-ում, Ա. եւ Բ. փեղկերի տախտակը, կազմաստառները, պհպ. Ա., թ. 1-3, պհպ. Բ.՝ ցեցի անցքեր,
1բ-ի մանրանկարի գոյներն արտատպուած 2ա էջի կիսախորանի համար թողնուած՝ չլրացուած
տեղում, թ. 15-21, 59-96, 97-110՝ հիմքից ամբողջութեամբ պոկուած, թ. 12, 58-64,
213-4, պհպ. Բ.՝ հիմքից մասամբ պոկուած, թ. 67, 68, 70, 323՝ ստորին լուսանցի արտաքին
եզրը պոկուած-ընկած, թ. 301՝ արտաքին լուսանցի մասը պատռուած, ձեռագիրը կազմից անջատուած,
մէջքը բացուած, պրակներն իրար սոսնձուած ատաղձագործական սոսնձով, որը կարծրացել եւ
փշրուում է, պրակները իրարից եւ կազմից անջատուած, ձեռագիրը հիմնովին նորոգման կարիք
ունի, թանաքի թթուայնութիւնը բարձր՝ գրադաշտը գունափոխուած, կարերը թուլացած, հիմքերի
մօտ կեղտոտուած, թերթերին աղտոտուածութեան զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 2ա-3բ Ա. [Գանձ սրբոց հրեշտակապետացն] («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ խորհուրդ հրաշազան...
ա. 3բ-4ա Մեղեդի հրեշտակապետաց («Գրիգոր») – Գովեստ բերկրանաց քաղցրաձայնեալ երգեմք... բ. 4աբ Մեղեդի եւ տաղ հրեշտակապետաց ի տէր Ներսէսէ («Ներսէսի է այս բանս») – Նոր տօնիւս երկնաւորաց... գ. 4բ-5ա Յորդորակ սոցին («Զաւրավար») – Զօրք երկնային զուարթնոց... 5ա Գանձս ասէ զկաֆայս («Գրիգոր») – Գանձեմ ախորժ եւ պիտանի...
2. 5ա-6բ Բ. Գանձ յարութեանն կիրակէի («Գրիգոր[ի] է») – Գերակայ գոյին, գոյից համայնին... ա. 6բ Մեղեդի յարութեան անոյշ – Աւետիս ձեզ այսօր... բ. 6բ-7ա Տաղ յարութեան ամենայն կիրակէի – Ո՛վ քաղացրաձայնեալ քաղցրախօսէր երգով... գ. 7ա Յորդորակ, որ է շրջանակ: Փոխէ՛ զեղանակ – Երթեալ պատմեցէ՛ք այն պետրոսեան գնդին...
3. 7ա-8բ Գ. Գանձ ի տօնս ամենայն մարտիրոսաց ասա՛ («Խաչատուր») – Խոնարհեալ Բանին Աստուծոյ... ա. 8բ-9ա Տաղ ի տէր Ներսէսէ («Ա-Թ») – Արեգակն արդար ըզհուր սիրոյ ծագեալ... բ. 9աբ Փոխէ՛ զձայն («Ժ-Ղ») – Ժողով զինուորաց թագաւորին երկնից...
4. 9բ-11բ Դ. Գանձ Յոհաննու Ոսկիբերանին յԱռաքել վարդապետէ («Այս Յոհանոհ») – Աւրհնեալ ՚ւ ընտրեալ... / Առաքելի երգողի սորին / Եւ եւս առաւել ստացօղ Գանձարանի Խաչատուր արհի ՚ւ պանծալի ողորմեա՛ց: ա. 11բ-2ա Տաղ ազնիւ ի սմին ասա՛ – Ի յորովայնէ ընտրեալ... բ. 12աբ Յորդորակ, որ է շրջանակ – Խորհըրդոցն աստուածային... գ. 12բ-3ա Տաղ յԱտոմէ իրիցու («Ի Ատոմ իրիցուէ») – Ի հանդէս քո սուրբ տօնի / Ցընծամք եւ մեք հըրճուալի...
5. 13ա-4բ Ե. Գանձ առաքելոց տօնից, ի Խաչատուր վարդապետէ («Խաչատուր») – Խորհըրդազգած քո մարդեղութեանդ... ա. 14բ-5ա Տաղ ի տէր Ներսէսէ («Ա-Լ») – Առաքեալքն աստուածորդւոյն... բ. 15աբ Փոխէ՛ զձայնըն, ո՛վ երգիչ («Խ-Ո») – Խորհըրդոյն աստուածայնոյ... / Թողուլ ըզմեղըս ասօղաց, / մանաւանդ ստացողի / Խաչատուր վարդապետի:
6. 15բ-7բ Զ. Գանձ առաքելոց Երկոտասանից, ի Թլգօրնացւոյ երգեալ («Յոհաանննէս») – Յերկնից խոնարհեալ, / լոյսդ յԷէն ծագեալ... ա. 18ա Տաղ անոյշ («Չ-Ք») – Չար վիրաց աղ մորմոգիչք...
7. 19ա-21ա Է. Գանձ ծնընդեան սուրբ կուսին Մարիամու եւ ծընողաց նորին Յովակիմայ եւ Աննայէ («Գրիգորի է սա») – Գոյին անեղի, / գոյին անմահի... / Յերգօղըս բանի / Եւ ըստացողի / Խաչատուր վարդապետի / Տէրն ողորմեսցի, ողոր[մեսցի]: ա. 21ա Տաղ ազնիւ, ի Գրիգոր վարդապետէ – Այսօր պարզողին զերկինս... բ. 21աբ Փոխէ՛ զձայնն – Ի նուիրելն հըրճուէին... գ. 21բ-2ա Յորդորակ ազնիւ – Կանանց անէծքըն լուծանի... դ. 22ա Տաղ պիտանի եւ քաղցր – Յօր նաւակատեաց նորոյ մեծի տաճարիս...
8. 22ա-3բ Ը. Գանձ սրբոյն Նիկողայոսի հայրապետին ասա՛ եւ զիս յիշեա՛ («Գրիգոր») – Գաւազան ծաղկեալ, / գեղաղէշ փայլեալ... / եւ ստացողաց / եւ գըծագրողաց / եւ լաւ պահողաց, / զի արժանացայց ընդ սրբոցն արանց քոյին պարգեւաց: / Ողորմեա՛: ա. 23բ-4ա Տաղ ազնիւ եւ լաւ – Աստուած անճառ, սուրբ թագաւոր...
բ. 24աբ Փոխէ՛ զձայնդ – Երեւմամբ սուրբ հրեշտակաց...
9. 24բ-6ա Թ. Գանձ ի տօնս ամենայն կուսանաց, ի տէր Մխիթարայ («Ի փառս») – Ի սկըզբան էիդ... / զճառս ընթերցողին / այլ եւ ստացողին / Խաչատուր վարդապետին / եւ գըծագրողին / եւ լաւ պահողին ողորմեա՛ ա. 26աբ Մեղեդի անուշ – Կենդանի վըկայք... բ. 26բ Տաղ ազնիւ – Ի կենարար փայտէն ծաղկեալ...
10. 26բ-9բ Ժ. Գանձ ի տօնս ամենայն հայրապետաց. ասա՛ եւ զգծօղս յիշեա՛ («Վէշտասանք է») – Վայել է քոյին... / Այլ եւ ստացողին / Խաչատուր վարդապետին / եւ գըծագրողին մեղաց թողութիւն /: Ողորմեա՛: ա. 29բ-30ա Տաղ անուշիկ – Նոր դրախտի քո... բ. 30աբ Փոխէ՛ եւ ասա՛ («Ա-Ք») – Այսօր մայր Սիովն... գ. 30բ Յորդորակ լաւ – Այսօր դըշխոյ պանծալի...
11. 30բ-2բ ԺԱ. Գանձ ի տօնս ամենայն ճգնաւորաց. ասա՛ եւ ըստացօղ սորա յիշ[ե]ա՛ («Ճգնաւորք») – Ճըգնաւորք ընտրեալք... ա. 32բ Տաղ ազնիւ – Աստուած բարձեալ... բ. 33ա Յորդորակ ընտիր – Որք զաղօթիցըն շնորհ առին... գ. 33ա Գանձս ասէ զկաֆայս («Գրիգոր») – Գանձս գրեցայ եւ ստուգեցայ...
12. 33բ-5բ ԺԲ. Գանձ սուրբ առաքելոցն Բարդուղիմէոսի եւ Յուդայի («Գրիգորի է») – Գերարփի պայծառ, / Համայնից պատճառ... / Գանձիս ասողի եւ սըրբագրողի / Ծերենց Գրիգորի, / նա եւ ստացողի / Խաչատուր վարդապետի / Աստուած ողորմի: / Ողորմեա՛ց: ա. 35բ Տաղ անոյշ եւ գեղեցիկ («Բարդող») – Բանն, որ ի Հօրէ ծագեալ... բ. 35բ-6ա Փոխէ՛ զձայնն («իմէոս») – Ի լըծակցութիւն գործոյ Թումայի... գ. 36աբ Յորդորակ անոյշ («Առաքելոյն երգ») – Արեգակն արդար, որ ի Հօրէ ծագեալ...
13. 36բ-8բ ԺԳ. Գանձ սրբոյն Մինասայ, Երմոգինեայ եւ Գրաբոսի («Ի Բաղիշեցոյ») – Ի յերկնային լուսոյն... ա. 38բ-9ա Մեղեդի ազնիւ սրբոյն Մինասայ – Այսօր նորահրաշ տօնիւս... բ. 39ա Տաղ գեղեցիկ – Տէ՛ր բարերար, Հօր միածին... գ. 39աբ Յորդորակ ընտիր – Երմոգինեա եւ Գրաբոսին...
14. 39բ-41ա ԺԴ. Գանձ սրբոց Եւստրատիոսեանց մարտիրոսաց («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ փառօք զարդարեալ եկեղեցի... ա. 41աբ Մեղեդի անոյշ եւ քաղցր – Առ քեզ պաղատիմք... բ. 41բ Տաղ ազնիւ – Սուրբ Եւստրատիոս... գ. 41բ-2ա Յոդորակ («Սուրբն զս») – Սուրբ եւ սըրբարար մաքրօղ...
15. 42ա ԺԵ. Գանձ սրբոյն Յակոբայ Մըծբնայ հայրապետին («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ անուն գովելի... / Ողորմեսցի Աստուած քո որդին / Ստացողի Խաչատուր եպիսկոպոսի / Եւ գըծագրողին բարեխօսեա՛ առ Աստուածորդին, / Գըթալ ի մեզ յաւուրն ահագին. / Ողորմեա՛: ա. 43աբ Տաղ ի Մատթէոսէ («Մաթէոս») – Մեծի հանդիսի աւուրս... բ. 43բ-4ա Նորին այլ տաղ («Վարդապետ») – Վարիչ հանուրց եկեղեաց... գ. 44աբ Տաղ գեղեցիկ («Առաքել վարդապետի») – Անճառ միածին Հօրն երկնաւորին... / Երգոյս երգողի / Տէր Առաքելի / Մաղթանօք սրբոյն Յակոբայ / Տէր մեզ ողորմի:
16. 44բ-5բ ԺԶ. Գանձ յարութեան ամենայն կիրակոյ, ի Գրիգոր վարդապետէ («Գրիգոր») – Գոյից արարչին... ա. 45բ-6ա Մեղեդի քիչ եւ անուշ յարութեան – Աւետիս միշտ աւետեաց... բ. 46ա Տաղ համեղ ի Գրիգորէ («Գրիգոր») – Գոչէր հրեշտակն ի վիմին... գ. 46ա Գանձս ասէ զկաֆայս («Գրիգոր») – Գանձ պիտանեմ ՚ւ ախորժակ...
17. 46ա-7բ ԺԷ. Գանձ Իգնատիոսի հայրապետին եւ Պօղիկարպոսի («Գրիգորի է սա») – Գոհաբանական ձայնս նուիրական... / Երգոյս երգողին / Եւ ըստացողին / Խաչատուր վարդապետին / Եւ գծագրողին ողորմեա՛: ա. 47բ-8ա Տաղ ազնիւ ի Գրիգոր կաթուղիկոսէ – Ի սուրբ սերմանց... բ. 48ա Փոխէ՛ զձայնդ – Իգնատիոս մանուկ բարի...
18. 48ա-50ա ԺԸ. Գանձ Թէոպոմպոսի եպիսկոպոսին եւ Թէովնա եւ չորից զինուորացն («Յովանէս») – Յոյժ զարմանալի եւ հիանալի... / Այլ եւ ստացողին / Խաչատուր վարդապետին / տալով զքո բարին. / Ողորմեա՛... ա. 50ա. Տաղ ազնիւ – Փառք Հօրն անեղին... բ. 50աբ Փոխեա՛ զերգդ – Բարկացեալ չարին...
19. 50բ-2բ ԺԹ. Գանձ Դաւթի մարգարէին եւ Յակոբա Տեառնեղբօրն («Խաչատուր») – Խորք անհասին... / Եւ ստացողի Խաչատուր րաբունին / Եւ մեղսամած Թէոդոս գըծագրողին, / Մեզ ողորմել յաւուրն ահագին / Եւ ազատել ի հըրոյն գեհենին. / ողորմեա՛: ա. 52բ Յոհաննիսէ Պըլզոյ ոգեալ տաղերս («Յոհանէս») – Յիսուս լոյս ծագեալ... բ. 52բ-3ա Այլ տաղ ազնիւ («Յոհանէսի է») – Յակովբոս ընտրեալ... գ. 53աբ Ի Գրիգոր վարդապետէ – Յիսուս Քրիստոս Հօր միածին... դ. 53բ-4ա Այլ տաղ ազնիւ ի Յոհաննէս Պլզոյ («Յըռահ գործեալ»ի ձայնն ասա՛) – Դաւիթ արքայն Իսրայելին...
20. 54ա-6ա Ի. Գանձ սրբոյն Ստեփաննոսի Նախավկային («Մկրտիչ») – Մեծ եւ հըզօր անմահ թագաւոր... / Եւ զստացօղ այս Գանձարանի / Խաչատուր վարդապետն յերկար ամօք անսասանելի, / Եւս առաւել Աստուած ողորմի գըծագրողի եւ պաշտօնէի. / Ողորմեա՛: ա. 56ա Տաղ ի Ներսէս կաթուղիկոսէ – Ի խաչին տընկեալ որթոյն... բ. 56աբ Փոխէ՛ զձայնն – Նըստեալն յառնէր ցուցանել... գ. 56բ Յորդորակն է («Ի Ներսիսէ») – Ի գաւազանէն Յեսսեայ... դ. 56բ-7ա Փոխէ՛ զձայնդ («Կաթողիկոսէ») – Կենդանի վըկայ մահուամբ...
21. 57ա-9ա ԻԱ. Գանձ գլխաւոր առաքելոցն Պետրոսի եւ Պօղոսի («Սարգիս») – Սուրբ Երրորդութիւն... ա. 59ա Մեղեդի անոյշ – Գլուխ եկեղեցւոյ... բ. 59աբ Տաղ ազնիւ («Առաքելոյն») – Այսօր ցընծացէ՛ք, եղբա՛րք...
22. 59բ-60բ ԻԲ. Գանձ գլխաւոր առաքելոցն Պետրոսի եւ Պօղոսի. Երեկոյի ասա՛ («Գրիչ») – Գան ի միասին... ա. 60բ Տաղ անուշ Պետրոսի եւ Պօղոսի («Պե») – Պաղատիմք առ ձեզ... բ. 60բ-1ա Յորդորակ, որ է շրջանակ, փոխէ՛ զեղանակ («տրոսի») – Տածօղք բանաւոր... գ. 61ա Գանձս ասէ՛ զկաֆայըս («Գրիգոր») – Գանձըս գրեցայ ես պիտանի...
23. 61ա-2բ ԻԳ. Գանձ Որդւոցն որոտման Յակոբայ եւ Յովհաննու («Գրիգոր») – Գովեալդ երկնային... ա. 62բ-3ա Տաղ ի տէր Ներսէսէ – Որդիքն Որոտման... բ. 63ա Փոխէ՛ զձայնդ – Բանն, որ էր Աստուած...
24. 63ա-4բ ԻԴ. Գանձ Որդւոցն որոտման. Երեկոյին ասա՛ («ի է սա») – Ի սկըզբանն էին... / Գանձիս ասողի եւ սրբագրողի / Ծերենց Գրիգորի / Եւ ստացողի Խաչատուր եպիսկոպոսի, / Այլեւ գըծողի, / Եւ լաւ պահողի, / |64բ| Աստուած ողորմի. / Ողորմեա՛: ա. 64բ Տաղ ի տէր Ներսիսէ – («Ներսէս») Նոր լոյս յարփենւոյն... բ. 64բ Յորդորակ սմին («Ի երգ») – Ի մակադրական անուանց... գ. 64բ-5ա Այլ տաղ ազնիւ – Այն, որ եկեալ տենչմամբ... դ. 65աբ Փոխեա՛ զձայնն – Հրեշտակն առեալ զգլուխ... ե. 65բ-6ա Յորդորակ – Ապա գնացեալ Յոհանիսին...
25. 66ա-7բ ԻԵ. Գանձ յարութեան Տեառն ամենայն կիրակոյ ասա՛ եւ զգրիչս յիշե[ա՛] («Գրիգոր») – Գոյացուցիչ բանդ հայրական... ա. 67բ-8ա Մեղեդի եւ տաղ ի Սրիկ Կոստանդէ («Կոստանդի») – Կանանցըն կանխեալ... բ. 68ա Փոխէ՛ զձայնդ – Այսօր լոյս ծագեաց... գ. 68աբ Այլ տաղ ազնիւ – Զի զինուոր վիմին...
– 67ա (ստ. լս.) Յարութեան կիրակէից ասա՛ եւ զմեղաւոր գրիչս յիշեա՛, ապա ի մէջ մեղաց կորա՛՛:
26. 68բ-70ա ԻԶ. Գանձ սրբոյն Աբգարու թագաւորին («Ի Գրիգորի է Նետիս») – Ի հողոյ առեալ... ա 70աբ Տաղ Աբգարու թագաւորին ի Գրիգորէ, որ Ծերենց կոչի – Տէ՛ր բարերար Հօր միածին... բ. 70բ-1ա Յորդորակ, որ է շրջանակ. Փոխէ՛ զեղանակ – Արքայդ Աբգար Ուրհայեցի...
27. 71ա-3ա ԻԷ. Գանձ սրբոյն Բարսղի Կեսարու հայրապետին («Խաչատուր») – Խաչաբարձ արհի պանծալի... ա. 73ա Տաղ ի Խաչատուր վարդապետէ Կեչառացւոյ («Խաչատուր») – Խոնարհիմք հոգւով... բ. 73աբ Փոխէ՛ զձայնդ («Վարդապետի») – Վանիչ ներհակին... գ. 73բ-4ա Այլ տաղ Բարսղի – Անեղ անմահ լոյսն... դ. 74աբ Փոխեա՛ զերգդ – Զմեռեալսն ի մեղս... ե. 74բ-5ա Փոխէ՛ զձայնդ – Ի Նիկիայ մեծ քաղաքին...
28. 75ա-7ա ԻԸ. Գանձ յարութեան կիրակէից ասա՛ եւ զստացօղ գրոցս ի հետն յիշեա՛ («Խաչատուր») – Խորհուրդ հրաւիրման... ա. 77ա Մեղեդի յարութեան – Յարեաւ հաւն այն... բ. 77աբ Տաղ յարութեան Տեառն Աստուծոյ – Ցընծան այսօր երկինք... գ. 77բ-8ա Մեղեդի անոյշ եւ համեղ ոճով ասա՛ («Ներսէս») – Նորաձայն աւետեաց... դ. 78աբ Ի Ներսէս կաթուղիկոսէ Հայոց մեղեդիս եւ յորդորակս («կաթողիկոսի») – Կանայքն արտասուօք լային...
29. 79ա-81ա ԻԹ. Եռամեծի եւ բանիբուն վարդապետի տէր Մխիթարայ Այրիվանեցւոյ ասացեալ Գանձ աստուածայատնութեան ճրագալուցի («Տէր Մխի») – Տարփումն ըղձական... Գանձիս ստացողի / Խաչատուր վարդապետի. / Ողորմեա՛: ա. 81աբ Տաղ ի տէր Ներսէս Կլայեցւոյ. Մրմունջ ասա՛ – Նոր ծաղիկ այսօր բղխեալ... բ. 81բ-2ա Այլ տաղ անոյշ («Ա-Ժ») – Անմահից արքայն... Գ. 82աբ Փոխէ՛, յով զարմանալւոյ ձայն ասա՛ («Ի-Ո») – Ի գիրկս կուսին...
30. 82բ-3բ Լ. Առաջին աւուր ծընընդեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ («Թարա») – Թագըդ պարծանաց... ա. 83բ-4ա Մեղեդի մուսաղալի վասն սուրբ Աստուածածնին, ի Սրիկ Կոստանդէ – Կո՛յս անապական... բ. 84ա Տաղ գեղեցիկ եւ ազնիւ, ի Սրիկ Կոստանդէ – Հըրճուիմք այսօր մեք հոգեպէս... գ. 84բ Այլ տաղ գեղեցիկ – Տէր մեր յերկնից խոնարհեցաւ... դ. 84բ-5ա Փոխէ՛ զձայնդ – Ծաղի՛կ պայծառ ծովային...
31. 85ա-6բ ԼԱ. Գանձ երկրորդ աւու[ր] ծննդեանն Յիսուսի Քրիստոսի («Մկրտիչ») – Մաքուր եւ ամբիծ սուրբ Աստուածածին... ա. 86բ-7ա Մեղեդի քաղցր եւ անոյշ ասա՛ եւ զստացօղ գրոցս յիշեա՛ – Հրաշալի խորհուրդ այսօր երեւի... բ. 87աբ Տաղ ի Ներսիսէ («Տր Ներսեսի է սա») – Տէր փառաց անճառ ծընեալ... գ. 87բ-8բ Մեղեդի եւ տաղ համեղ ոճով ասա՛ եւ զստացօղ սորին յիշեա՛ («Գովեստ ի սուրբ կոյսն Մարիամէ») – Գովեստ բերկրանաց... դ. 88բ-9ա Տաղ քաղցր եւ անոյշ, ի յՈստանացի տէր Գրիգորէ, խիստ լաւ ու համեղ ասա՛ եւ զստացօղ սուրբ գանձիս յիշեա՛ – Այսօր նոր խառնումըն... ե. 89ա Գովեստ Գանձարանիս, ի Գրիգորէ («Գրիգորի է երգս բանի») – Գովեմ ըզքեզ, ո՜վ Գանձարան...
32. 90ա-1ա ԼԲ. Գանձ ջրօրհնէին ի ձեւ քարոզի ասա՛ եւ զստացօղ սուրբ Գանձիս յիշեա՛ («Յոհաննիսի երգ») – Յամենայն ժամ օրհնեմք... ա. 91ա-2ա Մեղեդի եւ տաղ անոյշ, ի Սրիկ Կոստանդինէ – Քրիստոս բանըդ Հօր ծնունդ... բ. 92ա Յորդորակ – Ո՜վ զարմանալի խորհուրդ այս մեծ... գ. 92աբ Այլ տաղ ի ջրօրհնէն ասա՛ եւ զստացօղ սորին յիշեա՛ – Այսօր ձայնըն հայրական... դ. 92բ Փոխէ՛ զձայնդ («Երգ Ներսիսի այս է») – Երգ նոր աւետեաց...
33. 93ա-4ա ԼԳ. Գանձ երրորդ աւուրն, յԱռաքել վարդապետէ («Առաքել») – Այսօր ծընեալ Որդին... Եւ ստացողի / Այս Գանձարանի / Խաչատուր եպիսկոպոսի / Եւ գըծողիս / Տէրն ողորմեսցի. / Ողորմեա՛: ա. 94աբ Սատաղի է այս բանս («Սադաղին է այս բանս») – Սիրով սիրելի Որդին... բ. 94բ-5ա ՅԱռաքել վարդապետէ («Տէր Առաքել») – Տունկ անմահութեան բողբոջեցար...
34. 96ա-8ա ԼԴ. Աւետեաց սուրբ Աստուածածնին ասա՛, յԱպրիլի Է. ուր հանդիպի, տօն է («Խաչատուր») – Խընդութեան ձայն բարբառ... ա. 98աբ Մեղեդի անոյշ – Այսօր աւետեաց ուրախութեան... բ. 98բ Տաղ ի Ներսի[ս]է («Ա-Ղ») – Այսօր երեւի անտեսն... գ. 99ա Այլ տաղ («Ճ-Ք») – Ճեպէր հիացմամբ... դ. 99ա-100ա Այլ տաղ գեղեցիկ («Ա-Ք») – Յամսեանըն վեցերորդի... ե. 100ա-1ա Տաղ յԱռաքելէ («Ա-Ք») – Անճառ ճառագայթ լուսոյն... զ. 101ա-2ա Տաղ ընտիր յԱռաքելէ («Տէր Առռաքեալ տէր Առաքեալը») – Տուփ ես զանազան խընկոց... Ըզքեզ աղաչեմ սիրով / Ես՝ տէր Առաքելս յոլով, / Յիշէ՛ք զիս յաղօթս հոգւով, / Ով սուրբ ընթերցօղք, երգով:
35. 102ա-3բ ԼԵ. Գանձ չորրորդ աւուր ծննդեան Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ («Խաչատուր») – Խընդայ, խորան Աստուծոյ Բանին... ա. 103բ-4ա Մեղեդի անուշ՝ Գրիգոր Նարեկացւոյ երգեալ – Էին աջոյ աջոյ ձեռին... բ. 104աբ Տաղ Նորին Նարեկացւոյ կեներով – Կայր կոյսն ի յայրին...
36. 105ա-6ա ԼԶ. Հինգերորդ աւուր ծնընդեանն Յիսուսի Քրիստոսի («Յովանէս») – Յանեղական լուսոյն խոնարհեալ... ա. 106ա Մեղեդի քաղցր եւ համեղ, ի Գրիգոր վարդապետէ Նարեկացւոյ երգեալ – Պարագրի անպարագրելի... բ. 106աբ Տաղ գեղեցիկ ի նոյն Նարեկացւոյ – Աւետիս մեծ խորհըրդոյն... գ. 106բ-7ա Փոխէ՛ զձայնն («Սա Բայալա») – Սրովբէանման քրովբէ... դ. 107բ-8ա Կըցորդ եւ տաղ Աւետեաց եւ Ծնընդեան եւ Տեառնընդառաջին («Ա-Լ») – Այսօր խոնարհեալ... ե. 108ա Տեառընդառաջին ասա՛ («Ծ-Ղ») – Ծանուցեալ ծերոյն... զ. 108աբ Մըկրտութեան ասա՛ («Ճ-Ն») – Ճըշմարիտ Աստուած...
37. 108բ-10ա ԼԷ. Գանձ վեցերորդ աւուր ծնընդեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ: Լաւ երգեա՛ եւ զստացօղ սորին յիշեա՛ («Խաչատուր») – Խորան փառաց... Եւս առաւել ստացօղ սորին / Խաչատուր հեզ րաբունին ողորմեա՛ց: ա. 110ա Մեղեդի ազնիւ, ի Գրիգոր վարդապետէ Նարեկացւոյ – Երգ ըզարմանալի... բ. 110ա-1ա Տաղ գեղեցիկ՝ ի նոյն Նարեկացւոյ – Աչքըն ծով ի ծով... գ. 111աբ Նորին Գրիգորի Նարեկացւոյ Յորդորակ – Սեաւ եմ, գեղեցիկ...
38. 111բ-3բ ԼԸ. Գանձ եօթներորդ աւուր, ի Ներսէս վարդապետէ, երեկոյին («Ներսէս») – Նախայաւէտ բանդ... Եւ եւս առաւել զստացօղ սորա / Խաչատուր վարդապետն արհի վարժական ողորմեա՛ց: ա. 113բ Տաղ ծընընդեան Տեառն Աստուծոյ – Գոչէր հրեշտակն ահագին... բ. 114աբ Այլ տաղ ասա՛ եւ զգրիչս յիշեա՛ – Երկինք երկնից յիմաց արարէք... գ. 114բ-5ա Տաղ սուրբ Աստուածածնին, ի Գրիգոր կաթուղիկոսէ Ախթամարցւոյ – Անեղին տաճար... Ով եղանակէ, / ԶԳրիգորիսն |115ա| յիշէ, / Զփոխարէնն առցէ / Հատուցանն նա ի Քրիստոսէ: դ. 115ա Գանձ ի կաֆայ («Գրիգորի է») – Գանձըս գրեցայ թըլփատութեան...
39. 115ա-6բ ԼԹ. Գանձ ութ աւուր ծընընդեան եւ թլփատութեան Քրիստոսի («Գրիգոր») – Գոչումն ըղձագին... Այլ եւ ստացողին |116բ| Խաչատուր վարդապետին / Եւ գըծագրողին / Ասէ՛ք զողորմին / Անարժան անձին. / ողորմեա՛: ա. 116բ Տաղ ծնընդեան եւ թլփատութեան Տեառն լաւ եւ ազնիւ – Անըսկիզբըն բանըդ Հօր ծընեալ... բ. 117ա Յորդորակ թըլփատութեան Տեառն Յիսուսի մերոյ – Ստեղծօղ մանկանց... գ. 117աբ Տաղ ի տէր Թորոսէ Մշեցւոյ («Մեծին Թորոսի է») – Մայր կենդանեացըն... դ. 117բ Գանձս ասէ՛ կաֆայս («Գրիգորի է») – Գանձըս գրեցայ ես պիտանի...
40. 117բ-9բ Խ. Գանձ Յովաննու ծնընդեան եւ ծնողաց նորին («Գրիգորի է») – Գերագոյն բարի փըրկիչ... Երգոյս երգողին / Ծերենց Գրիգորին / ՚ւ անարժան գըրչին / Թէոդոս չնչին / Այլեւ ստացողին՝ Խաչատուր վարդապետին / եւ իւր ծնողին, / այլեւ խնամով պահողին ողորմեա՛յ. / ամէն... ա. 120ա Մեղեդի ազնիւ, ի Սրիկ Կոստանդէ – Ի դասըս հրեղինաց... բ. 120ա-1ա Տաղ Յովաննու, ի յԱռաքել վարդապետէ («Այս Յովանու յԱռաքել վարդապետք») – Այսօր երկնային դասք հրաբուն սեռին... գ. 121աբ Տաղ անուշ ի տէր Ներսէսէ («Ա-Ղ») – Անմարմնոցըն հրեղինաց մարմնով... դ. 121բ-2ա Փոխէ՛ զձայնն («Ճ-Ք») – Ճրագ օրինացըն Մովսեսի... ե. 122աբ Յորդորակ է – Դու յորովայնէ երկըրպագօղ բանին...
41. 122բ-4բ ԽԱ. Գանձ Պետրոսի հայրապետին եւ Աբիսողօմայ սարկաւագին («Վարդայպետի») – Վերօրհնեալ, գովեալ... ա. 124բ-5ա Մեղեդի գեղեցիկ եւ ազնիւ, ի Գրիգոր վարդապետէ – Ի հանդէս տօնի քոյ... բ. 125ա Տաղ լաւ եւ ընտիր, համեղ ոճով ասա՛ – Որով զօրացեալ ըզՏէր Յիսուս... գ. 125աբ Փոխէ՛ զձայնդ – Յօրըս պանծալի... դ. 125բ Մեղեդի հայրապետաց – Յաւիտենից Աստուածն... ե. 125բ-6ա Յորդորակ պիտանի – Բայց դու երեք շնորհօք...
42. 126ա-9ա ԽԲ. Գանձ սրբոյն Անտոնի ճգնաւորին («Բայիւ երգել») – Բարձրեալ ահաւոր... Եւ ըստացողի այս Գանձարանի՝ / Խաչատուր վարդապետի, / Այլեւ գըծողի եւ լաւ պահօղի Աստուած ողորմի. / Ողորմեա՛: ա. 129ա Մեղեդի Անտոնի ճգնաւորին – Անտոն, Անտոն ոս[տ]ըդ անապատի... բ. 129բ Յորդորակ ազնիւ – Անձամբ խոնարհիմ... գ. 129բ Փոխէ՛ զձայնն, ո՛վ երգիչ – Ըզվարս անարատ դու ուսուցեր...
43. 129բ-31ա ԽԳ. Գանձ Անտոնի եւ ամենայն ճգնաւորաց, երեկոյին ասա՛ («Առաքել») – Աստուածային շնորհացն օթեւան... ա. 131աբ Տաղ Անտոնի – Այսօր մանկունք նոր Սիոնի...
44.131բ-3ա ԽԴ. Գանձ Թէոդոսի թագաւորին եւ այլ ամենայն սուրբ թագաւորաց («Տասա») – Տէր տընտեսական... ա. 133ա Տաղ գեղեցիկ ամենայն թագաւորաց – Թագաւորին երկնաւորի... բ. 133աբ Փոխէ՛ զձայնն – Այսօր տօնէ եկեղեցի... գ. 133բ-4ա Այլ տաղ ի Ներսէսէ («Նաբնսեսե») – Նոր դրախտի քոյ... դ. 134ա Կաֆայ գանձիս («Գրիգոր») – Գանձըս գրեցայ Կիրակոսի եւ Յուղիտայ...
45. 134ա-5բ ԽԵ. Գանձ Կիրակոսի եւ Յուղիտայ («Գրիգորի է») – Գերապայծառ առ արփիդ երկնային... ա. 135բ-6ա Տաղ Կիրակոսի եւ Յուղիտայ պատմաբան – Սուրբ Յուղիտայ՝ դո՛ւստր մեծաց... բ. 136աբ Յորդորակ ազնիւ – Տեսեալ ծնողին... գ. 136բ Կաֆայ այս է («Գրիգոր») – Գանձ ինչ ասեմ ես քեզ...
46. 136բ-8ա ԽԶ. Գանձ սրբոյն Վահանայ Գողթանացւոյ («Գրիգոր») – Գըթացեալ քոյին... ա. 138աբ Տաղ ի սուրբ Վահան («Յովհանէս») – Յաղթօղ զօրութեամբ... բ. 138բ Է սա յորդորակ, այլ եւ շրջանակ: Փոխէ՛ զեղանակ – Շնորհաց Հոգւոյն ընդունարան...
47. 139ա-43բ ԽԷ. Գանձ Աթանասի եւ Կիւրղի հայրապետացն, ի Ստեփաննոս վարդապետէ Մոկացւոյ («Ստեփանոսի») – Սուրբ Աստուած անմահ թագաւոր... Եւ զըստացօղ գըրիս Խաչատուր րաբունաբար / Եւ Թէոդոս գըրիչս մեղօք մոլար ողորմեա՛ց:
48. 146ա-7բ ԽԸ. Գանձ տեառընդառաջին: Երեկոյին ասա՛ («Մկրտիչ») – Միասնական սուրբ Երրորդութիւն... ա. 147բ-8ա Տաղ ազնիւ եւ գեղեցիկ, ի դէմ բոցոյն ասա՛ – Քրիստոս փառաց թագաւորն... բ. 148ա Կաֆայ գանձիս («Գրիգոր») – Գանձ եմ համեղ ես եւ գունով...
49. 148ա-9բ ԽԹ. Գանձ քառասնօրեայ գալըստեան Տեառն ի տաճարն Երուսաղէմ, առաւօտուն («Գրիգոր») – Գովեալ եւ օրհնեալ Աստուածըդ բարձրեալ... ա. 149բ Մեղեդի ազնիւ Տեառնընդառաջին ասա՛ եւ զգրիչս յիշեա՛ – Սուբր գալըստեամբ քո... բ. 149բ-50ա Տաղ Տեառնընդառաջի – Մըտեալ ի տաճարն այսօր... գ. 150աբ Յորդորակ տաղիս – Այսօր Երուսաղէմ ցընծայ... դ. 150բ Կաֆայ գանձիս («Գրիգոր») – Գանձըս համեղ եմ եւ գունով...
50. 150բ-2բ Ծ. Գանձ առաջաւորաց ուրբաթուն՝ Յունանու մարգարէին («Գրիգորի է») – Գոյիդ կատարեալ... ա. 152բ Տաղ ազնիւ – Պատճառ պարծանաց... բ. 152բ-3ա Յորդորակ պիտանի – Յունան քարոզըն ի Նինուէին... գ. 153աբ Փոխէ՛ զձայնն – Դարձեալ ասաց մարգարէին... դ. 153բ-4ա Ռահ գործեալ-ի ձայն է – Յայնժամ գըթած Տէրն երկնային...
51. 154ա-5բ ԾԱ. Գանձ սրբոյն Սարգսի Զօրավարին եւ որդւոյ նորա Մարտիրոսին («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ փառօք զարդարեալ... ա. 155բ Տաղ անոյշ ի «Յելս արեւու» ձայն ասա՛ («Յակոբայ է երգս») – Յառաջ յանեղ տեսողէն... բ. 155բ-6ա Փոխէ՛ զձայ[ն]դ («Եւ գովեստ բ») – Երջանիկ մեծ զօրական... գ. 156ա-7ա Փոխէ՛ զձայնն («անիցս այս մեծի վկայիս») – Ապա զհաւատըն մեծ... դ. 157աբ Այլ տաղ գեղեցիկ՝ սրբոյն Սարգսի – Վըկայից հանդիսից...
52. 157բ-9ա ԾԲ. Գանձ Կիրակէից ասա՛ եւ զգծօղ սորին յիշեա՛ («Կիրակէի) – Կենդանարար որդի Աստուծոյ... ա. 159ա Մեղեդի յարութեան լաւ եւ ընտիր – Առ պարտիզպանն ձայնէ... բ. 159աբ Տաղ գեղեցիկ – Ոչ արգելեաց վէմն... գ. 159բ Փոխէ՛ զձայնդ – Մարիամու Մարգդաղենի ցուցաւ... դ. 159բ-60ա Յորդորակ տաղիս – Ընդ հակառակս ընթանալով... ե. 160ա Կաֆայ է գանձիս («Գրիգոր») – Գըթութեամբ աստուածային...
53. 160ա-1բ ԾԳ. Գանձ սրբոց Ատոմեանց զօրավարացըն ասա՛ («Գրիգորի»)– Գեղապանծ լուսով... ա. 161բ Տաղ Ատոմ[ե]անց զօրավարացն ասա՛ – Սուրբ նահատակ Ատոմ... բ. 161բ-2ա Յորդորակ պատմաբան – Ապա եւ զօրք բոլոր գնդին... գ. 162ա Կաֆայ է գանձիս («Գրիգոր») – Գանձ եմ համեղ եւ հարկեւոր...
54. 162ա-4ա ԾԴ. Գանձ սրբոց Սուքիասանցն եւ Ոսկեանց («Գրիգորի է սա») – Գանձ սիրոյ քոյին... Զերգօղս այս գանձի / ԶԳրիգոր եղկելի... ա. 164ա Տաղ սրբոց Սուքիասանց քօշիցն ասա՛ – Երջանիկ հոգիահրաշ... բ. 164աբ Փոխէ՛ զձայնդ – Բայց նոքա ոչ զահի հարեալ... գ. 164բ-5ա Յորդորակ տաղիս – Յայնժամ եղեւ գալ...
55. 165ա-6բ ԾԵ. Այլ գանձ սրբոց Ոսկեանց քահանայիցն ասա՛ («Խաչատուր») – Խոստովանիմք ըզքեզ, Միածին... ա. 167աբ Տաղ ազնիւ սրբոց Ոսկեանցըն է – Սուրբ Ոսկի քահանայդ...
56. 167բ-71ա ԾԳ. Գանձ թարգմանչացն Սահակայ եւ Մեսրօպայ («Բան քարոզից») – Բարձրեալ անքընին... ա. 171ա Տաղ ընտիր սրբոց թարգմանչացն («Երգասեր») – Եկա՛յք ցընծասցուք, պայծառացեալք տօնիւս... բ. 171աբ Փոխէ՛ զձայնդ – Սուրբ վարդապետըն մեր ընտրեալ... գ. 171բ-2ա Այս է յորդորակ, որ է շրջանակ, փոխէ՛ զեղանակ – Արդ, երկոքին սոքա...
57. 172ա-3բ ԾԷ. Գանձ սրբոց Ղեւոնդեանց Քահանայից («Խաչատուր») – Խըրամատեալ կանոն օրինի... ա. 173բ-4ա Տաղ գեղեցիկ սրբոց Ղեւոնդեանց քահանայից – Ի հանդէս տօնի ձեր... բ. 174ա Յորդորակ սորին – Քահանայք պատուեալք... գ. 174ա Կաֆայ գանձիս («Գրիգոր») – Գանձ գեղեցիկ եմ ի կարգի...
58. 174ա-5բ ԾԸ. Գանձ սրբոց Վարդանա[ն]ց զօրավարացն («Գրիգորի է») – Գոհաբանեալ Տէրըդ ամենայնի... Եւ երգողի / Աղքատ Գրիգորի... ա. 175բ-6ա Մեղեդի Վարդանա[ն]ցն («Մաթէոս») – Մաքուր հոգւով... բ. 176աբ Տաղ գեղեցիկ եւ պիտանի («Վարդանաց է») – Վարդան՝ քաջ վանող չարին... գ. 176բ Տաղ պատմաբան – Ի գաւառն Արտազու...
59. 177ա-8բ ԾԹ. Գանձ երեք սուրբ ժողովոյն Յ. եւ ԺԸ. (318) հայրապետաց («Այրիվա») – Աստուած կենդանի, անիմանալի... ա. 178բ-9ա Դաւանութիւն ի Սուրբ Երրորդութիւնն – Խոստովանիմք եւ դաւանիմք... 179աբ Փոխէ՛ զձայնն – Ամենայնց ես արարիչ... գ. 179բ Տաղ դաւանութեան, ի տէր Ներսէսէ – Խոստովանիմ Աստուած ըզՀայր...
60. 179բ-82բ Կ. Գանձ Բուն բարեկենդանի կիրակէին ասա՛ («Երեւմանեցին») – Երգս յաւէժական... ա. 182բ Տաղ լաւ ըստ առակաց Աւետարանին – Ճրագ ճըշմարիտ եւ երկնային... բ. 182բ-3ա Յորդորակ պատշաճաւոր – Ճըրագ մարմնոյս է իմ խաւար...
61. 183ա-5բ ԿԱ. Գանձ Թէոդորոսի զօրավարին («Ի խնդրեալ եվ») Ի քէն հայցեմք... ա. 185բ-6ա Մեղեդի անոյշի, ի Սրիկ Կոստանդէ – Քաջամարտիկ մեծ զինուորին... բ. 186աբ Տաղ ազնիւ – Խաղաղարար նոր թագաւոր... գ. 186բ Կաֆայ է գանձիս («Գրիգորի է») – Գանձըս գրեցայ ես պիտանի...
62. 186բ-8բ ԿԲ. Գանձ երկրորդ կիրակէի աղուհացիցն («Գրիգորի է») – Գըթութեամբ իջեր, Տէ՛ր... ա. 188բ-9ա Տաղ խորհրդով Աւետարանին («Գրիգորի է») – Գոյիդ անեղ. անըսկըզբան... բ. 189աբ Յորդորակ, որ եւ շրջանակ, փոխէ՛ զեղանակ («Բանս այս») – Բանիւ ասաց Տէր Պետրոսին... գ. 189բ-90ա Փոխէ՛ զձայնն – Նոյն այս խորհուրդ... դ. 190ա Կաֆայ է գանձիս («Գրիգոր») – Գանձըս գրեցայ ես պիտանի...
63. 190ա-1ա ԿԳ. Գանձ Կիւրղի հայրապետին եւ մօր նորա Աննայի («Գրիգոր») – Գըթացեալ քոյին... ա. 191աբ Տաղ ազնիւ – Քրիստոս Փառաց լոյս անքըննին... բ. 191բ-2ա Փոխէ՛ զձայնդ – Ընդ Յուդայի սուրբ Կիւրեղին...
64. 192ա-3ա ԿԴ. Գանձ երրորդ կիրակէին. Յանառակ որդին («Մկրտիչ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ տիրական... ա. 193աբ Տաղ անոյշ ի Գրիգորէ, որ Ծերենց կոչի («Գրիգորի է») – Գանգատ ունիմ ասել քեզ... բ. 193բ-4ա Այլ տաղ նորին Գրիգորի Ծերենց («Այս բանս») – Առ Հայրդ աղաղակեմ... գ. 194աբ Յորդորակ պիտանի – Հետեւեցայ անառակին... դ. 194բ Կաֆայ գանձիս (Գրիգորի է») – Գանձըս գրեցա ի քարտիսի...
65. 194բ-6ա ԿԵ. Գանձ Յոհաննու եւ Եպիփանու հայրապետացն («Գրիգոր») – Գըթութեամբ քոյին, / Որդիդ միածին... ա. 196աբ Տաղ ազնիւ ի Գրիգոր վարդապետէ («Գրիգորի է») – Գերագոյն հոգւոյն... բ. 196բ Տաղ պատմաբան – Մեծ Եպիփանըն Կիպրացին... գ. 196բ-7ա Յորդորակ – ՅԵրուսաղէմ սուրբ քաղաքի...
66. 197ա-8բ ԿԶ. Գանձ չորրորդ կիրակէին մեծատանն եւ Ղազարու («Մկրտիչ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ տիրական... ա. 198բ Տաղ ազնիւ – Լըսէ՛ զմեծատան առակն... բ. 199ա Փոխէ՛ ըզձայնն – Նա անդէն պատասխանէր... գ. 199աբ Յորդորակ ընտիր – Տընտես չէի հաւատարիմ...
67. 199բ-200բ ԿԷ. Գանձ սրբոց քառասնիցն, որ ի Սեբաստիայ կատարեցան («Մկրտիչ») – Մեծ եւ հըզօր անմահից արքայ... ա. 200բ-1ա Մեղեդի անոյշ – Մանկունք վերինըն Սիովնի... բ. 201ա Տաղ ազնիւ («Գրիգորի է») – Գունդք սուրբ վըկայիցն... գ. 201աբ Նորին Գրիգորի – Քրիստոս փառաց թագաւորն... դ. 201բ Տաղ ազնիւ – Աղաչանօք սըրբոց մանկանցն... ե. 201բ-2ա Այլ տաղ սրբոց քառասնից – Ի Սեբաստիայ, ի ծովակին մըտեալ... զ. 202աբ Յորդորակ է տաղիս – Ի գիշերին երեւեալ...
68. 202բ-4ա ԿԸ. Գանձ հինգերորդ կիրակէին. Ի դատաւորն եւ յայրին («Մկրտիչ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ անքըննին... ա. 204ա Տաղ ազնիւ – Ի յիմ քաղաք մարմնոյս... բ. 204աբ Փոխէ՛ զձայնդ – Այլ դատաւորդ իմ երկնային...
69. 204բ-6բ ԿԹ. Գանձ ապաշխարութեան ամենայն պահոց («Մերզան») – Մեղայ, Տէ՛ր, մեղայ... ա. 206բ Տաղ զարմանալի, ի Գրիգոր վարդապետէ Որոտնեցւոյ («Ա-Ժ») – Անձն իմ, արի՛ աղօթեա՛... բ. 206բ-7բ Փոխէ՛ զձայնդ («Ի-Ք») – Ի յերկրիս նաւ շինէ... գ. 207բ-8բ Տաղ յԱռաքել վարդապետէ («Ա-Ք») – Ամենայն փառք մարդոյ դատարկ եւ ունայն... դ. 209ա Յորդորակ տաղիս («Առաքելի է») – Անիմաստ Առաքել, ճարակ քեզ արա՛...
70. 209ա-10բ Հ. Գանձ սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին («Մրկրտիչ») – Մեծ եւ հըզօր անմահից արքայ... ա. 210բ-1ա Մեղեդի ընտիր եւ լաւ – Գրիգորիոս առաքինի... բ. 211ա Տաղ ազնիւ, ի Գրիգոր Նարեկացւոյ – Ի յելս արեւու արեւ... գ. 211աբ Յորդորակ տաղիս – Բարձրացի՛ր, դըշխոյ... դ. 211բ Փոխէ՛ զձայնդ – Անդ ի հանդիսէն... ե. 211բ-2բ Տաղ ազնիւ յԱտոմ երիցու Ոստանացւոյ – Պարգեւատուն ամենեցուն... զ. 212բ [Կաֆայ է գանձիս] («Գրիգոր») – Գանձ գովելի ես հանճարով...
71. 212բ-7բ ՀԱ. Գանձ վեցերորդ կիրակէին ասա՛ եւ զստացօղ սորին յիշեա՛ («Գրիգոր») – Գոյիդ կատարեալ... ա. 214բ Տաղ գեղեցիկ եւ զարմանալի («Վարդա») – Վերջի յաներեկ աւուրն... բ. 214բ-5ա Շրջանակ է (Պետի է») – Պայծառ զարդարին լուսով... գ. 215ա Տաղ ի տէր Ներսիսէ – Յորժամ գըրեալքըն կատարին... դ. 215աբ Ողբ վասն դատաստանին – Աւա՜ղ զանցաւոր ծառայս... ե. 215բ [Կաֆայ է գանձիս] («Գրիգորի է») – Գանձ եմ ախորժ եւ պատուական...
72. 216ա-7բ ՀԲ. Գանձ Ղազարու յարութեան («Գրի է սա») – Գոչումըն ըղձական... ա. 217բ-8ա Տաղ գեղեցիկ եւ լաւ – Ձայնն այն, որ զաշխարհս արար... բ. 218աբ Փոխէ՛ զձայնն – Իմ մեծ սիրելին Յիսուս... գ. 218բ-9ա Յորդորակ («Ճ-Ք») – Ճառագայթ Հօրն երկնային... դ. 219ա Տաղ ազնիւ եւ լաւ («Ստեփաննոսի») – Սըրբոց հրեշտակաց... ե. 219աբ Յորդորակ է («Ներսիսի երգ») – Նոր աւետեաց լուր... զ. 219բ Կաֆայ գանձիս («Կարապետի») – Կամիս ասել, ասա՛ դու զիս...
73. 219բ-21ա ՀԳ. Գանձ Ղազարու յարութեան երեկոյին ասա՛. Ի Կարապետէ Բաղիշեցւոյ, որ մականուն Փերթկար ասի («Կարապետէ») – Կենդանատուն ի սկզբանէ... ա. 221ա-2ա Ողբ ապաշխարութեան. Ինչ ձայն որ ասես, կո[ւ]գայ – Ես եմ կորուսեալ ոչխար...
74. 222ա-3բ ՀԴ. Գանձ գալըստեան ծաղկազարդին («Հայցէս») – Համագոյական Հօր սահման... ա. 223բ Տաղ գեղեցիկ («Տեր Ներսեսի») – Տիրական տօնիւս այսօր... բ. 223բ-4ա Յորդորակ սմին – Աստ եբրայեցւոց մանկունքն...
75. 224ա-5ա ՀԵ. Գանձ ի հատորս երեկոյին ասա՛ եւ զստացօղ սորին յիշեա՛ («Իրով») – Ի տօնըս տօնից... ա. 225աբ Տաղ ազնիւ, ի յԱռաքել երիցու – Այսօր նոր տօնիւս ցընծայ եկեղեցի... բ. 225բ-6ա Յորդորակ սմին – Յիսուս որդի Տէրըն փառաց... գ. 226ա Կաֆայ է գանձիս («Գրիգոր») – Գանձ պատուական յօրինեցի...
76. 226ա-8բ ՀԶ. Գանձ Աւագ երկուշաբթին («Գրիգորի է սաա») – Գերագոյն էից, / Գերահրաշ գոյից... ա. 228բ-9ա Տաղ խորհրդաւոր – Անդ, ի մէջ դրախտին... բ. 229աբ Յորդորակ լաւ – Ադամայ ստեղծօղն եկեալ... գ. 229բ Փոխի զձայնն – Ադամ նըստեալ դուռն ի դրախտին... դ. 230ա Արարածք գեղեցիկ ի Թըլկուրնացւոյն – Եդ Աստուած ըզմարդն... ե. 230բ Կաֆայ գանձիս («Գրիգորի է») – Գանձ եմ աւագերորդ աւուրն...
77. 230բ-2ա ՀԷ. Գանձ Աւագ երեքշաբթի աւուր («Գրիգոր») – Գործ արարչական... ա. 232աբ Տաղ գեղեցիկ – Քեզ, ով Տէ՛ր Յիսուս... բ. 232բ-3ա Փոխէ՛ զձայնդ – Վա՜յ իմ մեղուցեալ անձինս... գ. 233ա Յորդորակ սորին – Յորժամ ծագիս, Տէ՛ր...
78. 233ա-4բ ՀԸ. Գանձ Աւագ չորեքշաբաթի աւուրն («Մկրտիչ») – Մեծ եւ անճառ խորհուրդն ահագին... ա. 234բ-5ա Տաղ ի տէր Ներսիսէ – Յիսուս փըրկիչ կենարար... բ. 235աբ Յորդորակս ի յԱռաքելէ («Մեծի չորեքշաբօթի») – Մեծ խորհուրդ յերկրի... գ. 235բ Փառ[ք] Աւետարանին – Մերձեալ Զատիկ հրէականին... դ. 235բ-6ա Տաղ ազնիւ – Գառն անարատ պատարագ...
79. 236ա-8բ ՀԹ. Գանձ Աւագ հինգշաբաթի առաւօտուն («Զպակասորդս») – Զահեղ զանքըննին / Զխորհուրդըս խորին... ա. 238բ-9բ Տաղ գեղեցիկ եւ լաւ, ի յԱռաքելէ («Աստւածատուրն խնդրեաց») – Աստուածն ամենի / միածին Որդի...
80. 241ա-2բ Ձ. Գանձ Աւագ հինգշաբաթի երեկոյին. Ոտնալուային ասա՛ («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ խորհուրդն ահագին... ա. 242բ Տաղ ոտնալուային – Յերեկոյի հինգշաբաթին... բ. 243ա Յորդորակ սմին – Բանըն Հօր փառաց... գ. 243աբ Փոխէ՛ զձայնդ – Կապեալ կապեցաւ լուծիչն... դ. 243բ Տաղ գեղեցիկ եւ լաւ – Տէրըն կատարիչ Հին օրինացն ուխտի... ե. 243բ-4ա Փոխէ՛, զի յորդորակ է – Եկեալ ինքնակամ ի կատարումըն գրոց...
81. 244ա-5բ ՁԱ. Գանձ Աւագ ուրբաթի առաւօտուն ասա («ի Մմաթէ») – Ի յանմարմնական / Յանձանց բանական... ա. 245բ-6ա Տաղ ազնիւ եւ լաւ – Զարհուրեալ զօրացն երկնաւորաց խըմբից... բ. 246ա Փոխէ՛ զձայնդ – Արագ հասանէր ակն արկելով նըմա... գ. 246աբ Յորդորակ գեղեցիկ – Ծարաւեցաւ որպէս ըզմարդ...
82. 247ա-8ա ՁԲ. Գանձ Աւագ ուրբաթի ցերեկին ասա՛ («Ոոսսէ») – Որ եւ կատարեալ... / Նորին երգողին / Տէր Մատթէոսին, / խնդրօղ Գրիգորին... ա. 248աբ Տաղ Աստուածածնին ընդդէմ սուրբ խաչին – Աստուածածին սըրբուհի... բ. 248բ-9ա Զձայնն փոխեա՛ – Ո՜վ Սիմէօն ծերունի...
83. 249ա-50ա ՁԳ. Ի ժամ երեկոյին ժողովին եւ կարդան զգիրքն եւ զԱւետարանն. Սո՛ւրբ Աստուած, որ խաչեցար եւ թաղեցար, եւ ապա զգանձս եւ զտաղերս («ԶՏիւր») – Զանեղական ամենիցն Աստուած... ա. 250ա-1ա Տաղ ազնիւ, ի տէր Ներսիսէ («Ա-Ն») – Անեղ Որդին Հօր միածին... բ. 251ա Փոխէ՛ զձայնդ («Շ-Ջ») – Շնորհօք Հոգւոյն Սըրբոյ... գ. 251բ-2ա Տաղ ընտիր – Լըցան բանքն այսօր... դ. 252ա-3բ Ողբ Աստուածածնին ընդդէմ սուրբ խաչին – Աստուածածին կոյսըն Մարիամ...
84. 253բ-5ա ՁԴ. Գանձ թաղման ճրագալուցի մեծի շաբաթի աւուրն («Խաչատուր») – Խորհուրդ հանգըստեան... ա. 255աբ Տաղ թաղմանն Տեառն – Որ եղելոց կեանըս շնորհէ... բ. 255բ-6ա Այլ տաղ ճրագալուցի Տեառն ասա՛ – Այսօր է շաբաթ... գ. 256աբ Փոխի զձայնն – Է ինձ երանի...
85. 257ա-8բ ՁԵ. Գանձ յարութեան սուրբ Զատկին («Մկրտիչ») – Մարդասիրութեամբ Որդիդ միածին... ա. 258բ Տաղ աւագ սուրբ Զատկի յարութեան Տեառն Յիսուսի («Ներսէսի է») – Նոր իմն աւետեաց... բ. 259ա Յորդորակ ազնիւ – Հօր կամաւ իջեալ Որդին... գ. 259աբ Փոխէ՛ զձայնն – Մարիամու Մագդաղենի ցուցաւ...
86. 259բ-61ա ՁԶ. Երկուշաբթի մեռելոցին («Տերուն») – Տէր տէրունական, / Տըւօղ տիրական... ա. 261ա Մեղեդի ազնիւ – Ես ձայն զառիւծուն ասեմ... բ. 261աբ Փոխէ՛ զձայնդ – Ահեղ ձայնս, որ ես լուայ... գ. 261բ Տաղ անոյշ – Այսօր աւետիս ձեր ննջեցելոցդ... դ. 261բ-2ա Փոխէ՛ զձայնն – Շարժեա՛ զտասնաղիդ...
87. 262ա-3բ ՁԷ. Գանձ երրորդ աւուր յարութեան Տեառն մերոյ («Ական») – Արդ, լուսաւորեա՛... ա. 263բ Փառ Աւետարանին – Ի սմին աւուր յայլում դիմաց... բ. 263բ Մեղեդի յարութեան գեղեցիկ եւ ազնիւ, ի Նարեկացւոյ ասացեալ – Հաւուն, հաւուն... գ. 264ա Տաղ ազնիւ յարութեան («Յ-Ք») – Յարուցեալ յերրորդ աւուր...
88. 264ա-5ա ՁԸ. Գանձ չորրորդ աւուր յարութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ ձայնիւ ցընծալի... ա. 265բ Մեղեդի ազնիւ – Ի յԵրուսաղէմ գընամ... բ. 265բ Տաղ յարութեան – Յարեաւ յաւուր երրորդի... գ. 265բ-6ա Փոխէ՛ զձայնդ – Յարեաւ փառաց թագաւորն...
89. 266ա-7ա ՁԹ. Գանձ հինգերորդ աւուր յարութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի («Մկրտիչ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ սոսկալի... ա. 267աբ Փառ Աւետարանին – Յիսուս թագաւորըն փառաց... բ. 267բ Տաղ ազնիւ – Յայնժամ սիրով տիրական... գ. 267բ-8բ Յորդորակ համեղ – Դասքըն հրէական...
90. 268բ-9բ Ղ. Գանձ վեցերորդ աւուր յարութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի («Յարն») – Յերկնից խոնարհեալ... ա. 269բ Փառ Աւետարանին – Դարձեալ յայտնի այլանման... բ. 269բ-70ա Տաղ անոյշ – Եկեալ Մարիամ Մագդաղենացին... գ. 270աբ Յորդորակ սմին – Միաշաբաթ օր հանգստեան... դ. 270բ Կաֆայ գանձիս («Գրիգոր») – Գանձ պատուական յօրինեցի...
91. 270բ-2ա ՂԱ. Գանձ Յովհաննու գլխատմանն («Գրիգոր») – Գոյակն էական... / Երգոյս երգողին / Ծերենց Գրիգորին... ա. 272ա Մեղեդի ի Սրիկ Կոստանդէ – Ահա ի տիպ տիրականին... բ. 272աբ Տաղ Յովաննու Կարապետին («Կարապետին տաղ») – Կարապետ սուրբ հաւատոյ...
92. 272բ-4բ ՂԲ. Գանձ Նոր կիրակէին ասա՛ եւ մեղապարտ Թէոդոս գրիչս ի հետն յիշեա՛ («Գրիգորի է») |273ա| – Գաղտնի խորհրդին... ա. 274բ Մեղեդի ի Գրիգոր Նարեկացւոյ – Սէր յառաւօտէ... բ. 274բ-5ա Տաղ զարմանալի եւ ընտիր ի նորին – Նա ծով վաղ ընթաց ածել... գ. 275աբ Այլ տաղ գեղեցիկ – Այսօր նոր արեւ հարեալ... դ. 275բ Յորդորակ սմին – Միաշաբաթ երեկոյին... ե. 275բ-6ա Փոխէ՛ զձայնն – Զխոցուած տիգին ձեռամբ տեսեալ... զ. 276ա Տաղ ընտիր եւ լաւ («Մկրտիչ եյյ») – Մայր մարմնացելոյ Բանին...
93. 276ա-7բ ՂԳ. Գանձ նոր կիրակէի երեկոյին ասա՛ եւ զըստացօղ սորին ի հետն յիշեա՛ («Առաքել») – Այսօր մեզ Նոր զատիկ...
94. 277բ-9ա ՂԴ. Գանձ աշխարհամատրան եկեղեցւոյ («Մկրտիչ») – Մաքրեալ տաճար... ա. 279ա Մեղեդի եկեղեցւոյ – Քրիստոս եկեալ քահանայապետըն... բ. 279աբ Տաղ անոյշ եւ լաւ – Ուրախ լե՛ր, հարսն ի յերկրէ... գ. 279բ-80բ Տաղ ընտիր եւ գեղեցիկ – Կայթեա՛, սուրբ կաթուղիկէ...
95. 280բ-2ա ՂԵ. Գանձ կիրակմըտի յարութեան Տեառն ասա՛ եւ զըստացօղ սորին ի հետն յիշեա՛ («Գրիգորի») – Գերամբարձ Աստուած... / Գանձիս ասողի / Ծերենց Գրիգորի... ա. 282աբ Տաղ յարութեան, ի Յակոբ եպիսկոպոսէ Նետրարենց – Իսկ մեծ Մարիամ Մագդաղենացին...
96. 282բ-4ա ՂԶ. Գանձ ամենայն Կիրամտի եւ պաշտման ասա՛ եւ զըստացօղ սորին յիշեա՛ («Գրիգորի է») – Գերանճառ արփի... ա. 284աբ Տաղ ընտիր («Ա-Ղ») – Արմատ անմահութեան... բ. 284բ-5ա Փոխէ՛ զձայնն («Ճ-Ք») – Ճառագայթ լուսաորաց... գ. 285աբ Տաղ Թուրւանդայ – Հաւիկ մի պայծառ տեսի...
97. 285բ-7ա ՂԷ. Գանձ երեւման սուրբ խաչին յԵրուսաղէմ («Ի Մաթեոսէ») – Իսկակից Որդի... ա. 287աբ Տաղ սուրբ խաչին – Խաչն ի նախնումն երեւեցաւ... բ. 287բ Յորդորակ սմին («Ստեփանոսի է») – Սուրբ քառաթեւ խաչ կենարար...
98. 289ա-90բ ՂԸ. Գանձ համբարձմանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ տօնիւս ահագ[ի]ն... ա. 290բ-1ա Տաղ համբարձմանն Քրիստոսի – Աստուածըն բան Հօր միածին... բ. 291ա Փոխէ՛ զձայնդ – Եւ ի լընուլ քառասնեկին...
99. 291ա-2բ ՂԹ. Գանձ Համբարձման երեկոյին ասա՛, տէրտէ՛ր պապայ, ուտես դու շատ մեղրով գադայ («Առաքել») – Այսօր անճառ բանն...
100. 292բ-4ա Ճ. Գանձ մեծահրաշ կիրակէին ասա՛ («Մաթէոսի է. Խնդրեաց Գրիգոր») – Միակդ ահաւոր... ա. 294ա Տաղ ազնիւ («Անդրիաս») – Այսօր անդրանիկ Հօր Միածին... բ. 294աբ Յորդորակ սմին («Վարդապետ») – Վեհից Թագաւորն այսօր առ Հայր մըտանէ...
101. 296ա-7բ ՃԱ. Գանձ մեծի աւուր Պենդէկոստէին գալըստեան Հոգւոյն Սրբոյ («Վանիկ ասա») – Վերօրհնեալ, գովեալ... ա. 297բ Մեղեդի ազնիւ – Նըւագեմք Հոգւոյն Նըւագըս... բ. 297բ-8ա Տաղ ընտիր – Ի մեծի աւուր տօնիս... գ. 298աբ Փոխէ՛ զձայնն – Յայնժամ Պետրոսին ելեալ...
102. 298բ-9բ ՃԲ. Երկրորդ աւուր գալստեան Հոգոյն Սրբոյ («Մկրտիչ») – Մեծ եւ հըզօր Հոգի Աստուծոյ... ա. 299բ-300ա Տաղ ազնիւ – Աստանօր ծագեաց լոյսն...
103. 300աբ ՃԳ. Երրորդ աւուր գալստեան Հոգւոյն Սրբոյ («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ լոյսն արտափայլեալ... ա. 300բ-1ա Տաղ գեղեցիկ – Հոգին սուրբ հընչեաց...
104. 301ա-2բ ՃԴ. Գանձ չորրորդ աւուր գալստեան Հոգւոյն Սրբոյ («Յովաննէս») – Յաւէտ իսկապէս / Ընդ Հօր միապէս... ա. 302բ Տաղ ազնիւ – Այսօր սուրբ Հոգին Աստուած...
105. 302բ-4ա ՃԵ. Հինգերորդ աւուր գալըստեան Հոգւոյն Աստուծոյ («Հոգոյն») – Հոգիդ Աստուած բղխումն անքըննին... ա. 304աբ Տաղ գեղեցիկ – Ներհիւսեսցուք քաղցր եղանակ...
106. 304բ ՃԶ. Գանձ վեցերորդ աւուր գալստեան Հոգւոյն Աստուծոյ («Ս») – Սըրբոյ Հոգւոյ բըղխմանն... եւ զմաքսաւորս քարոզիչ մարզէ, ո/// (թերթեր թափուած):
107. 305ա-6բ ՃԷ. Գանձ սրբոց Հռիփսիմեանց ասա՛ («Վկայայ») – Վայելչականաց, / Վայելման փառաց... ա. 306բ Տաղ անուշ – Երջանիկն ի յարգանդէ... (306բ ստ. լս. «Միաշաբաթի գոյնն է»):
բ. 306բ-7ա Փոխէ՛ – Ով հրաշագեղ սուրբ Հռիփսիմեանց... (306բ ստ. լս. «Յիսուս որդւոյ գոյն ասա՛»):
108. 307ա-8բ ՃԸ. Գանձ Յօհաննու Կարապետին եւ Աթանագինեա եպիսկոպոսին («Գրիգոր») – Գոյիդ հզօրի... ա. 308բ Տաղ Յովհաննու – Մըկըրտիչն Քրիստոսի... (308բ ստ. լս. «Այսօր ձայնըն հայրական»-ի գոյն ասա՛): բ. 308բ-9ա «Յիսուս որդւոյ» գոյն ասա՛ – Համարձակ սա ձեռնադրէ... (306բ ստ. լս. «Եղեալ հասի գոյն ասա՛»):
109. 309ա-10բ ՃԹ. Գանձ սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին ելն ի վիրապէն («Ասատուր») – Աստուած անմահ, փառաց թագաւոր... ա. 310բ Ողբ ի Ներսէս հայրապետէ ի բերանոյ եկեղեցւոյն առ սուրբն Գրիգոր – Եկեղեցի կաթուղիկէ... (310բ ստ. լս. «Իմ եղական»ին գոյն ասա՛»): բ. 310բ-1ա Փոխէ՛ զձայնն – Հայեա՛ց եւ տե՛ս... (310բ ստ. լս. «Այսօր ձա[յ]նն հայրական»-ի գոյն ասա՛»):
110. 311ա-3բ ՃԺ. Գանձ յԱմենափրկիչն, ի տէր Մանուէլ Բջնեցւոյ («Մանվիել հա») – Մեծի զօրութիւն... ա. 313բ-4ա Տաղ եկեղեցւոյն Էջմիածնի – Սուրբ է տաճար տէրունական... (313բ ստ. լս. «Խաչն ի նախնում»-ի գոյն է»): բ. 314աբ Փոխէ՛ զձայն – եկեղեցի կանգնեալ խորան...
111. 314բ-5բ ՃԺԱ. Գանձ մանկանցն Բեդղէհէմի եւ Ակակիոսի վկային («Այս յԱռաքելէ բան») – Անըսկըզբնական ծնունդ հայրական... / Նմին երգողի / Տէր Առաքելի 'ւ անպիտան գըրչին. ողոր՛՛: ա. 315բ Այլ տաղ անուշ եւ համեղ – Սարսեալ Հերովդէս... (315բ ստ. լս. «Կանայքն արտասուօք»ի գոյն է»): բ. 318բ-6ա Մանկանցն Բեթղէհէմի («Ա-Ք») – Արթունք զըւարթունք... (315բ ստ. լս. «Կայր կուս»-ի գոյն ասա՛»):
112. 316ա-7բ ՃԺԲ. Գանձ Կուտանդիանոսի թագաւորին եւ մօրն նորա Հեղինեայ («Գրիգոր») – Գերարփիդ վերին... ա. 317բ Տաղ Կոստանդիանոսի թագաւորին – Թագաւորդ աստուածարեալ... (317բ ստ. լս. «Եղեալ հարս»-ի գոյն ասա՛»): բ. 317բ Փոխէ՛ զձայնն – Բարձըր պատուար սուրբ Սիօնի... (317բ ստ. լս. «Յարուցեալ երրորդ»-ի գոյն ասա՛»):
113. 317բ-20ա ՃԺԳ. Գանձ Գիւտ նշխարաց սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին, ի լեառն Սեպուհւոյ («Առաքելի ի աաս, խնդրեալ է Յովաննէս ծաղկաւղն») – Այսօր ծագեաց լոյսն արփիական... ա. 320աբ Առաքել վարդապետէ ասացեալ է – Ի լեառըն Սեպուհոյ... (320ա ստ. լս. «Աբեներ արքայ»ի գոյնն ասա՛»): բ. 320բ-1ա Փոխէ՛ զձայնն – Զենոն կայսրըն... (320բ ստ. լս. «Անցանի մեծութեան» գոյնն է, եթէ գիտես, ասա՛, եւ թէ ոչ, ըստ առաջնոյն ասա՛»):
114. 321ա-2բ ՃԺԴ. Գանձ Ներսեսի հայրապետին եւ Խաթայ եպիսկոպոսին ասա՛ եւ զմեղաւոր գծօղս յիշեա՛ («Գրիգոր») – Գոյ մեզ ցընծալի... ա. 322բ-3ա Տաղ Ներսէսի սուրբ հայրապետին – Հընչմամբ ձայնիւ բերկրանաց... (322բ ստ. լս. «Առաջնաճաշակ»-ի գոյն ասա՛»): բ. 323աբ Տաղ ի Ներսէս Լամբրօնացւոյն ասացեալ – Ներսէս դրախտէն էր... (323ա ստ. լս. «Եղեալ հարս»ի գոյնն ասա՛»):
115. 323բ-6ա Գանձ թարգմանչացն Սահակա եւ Մեսրոպա («Օռաքելի է վարդապետացն ասացեալ») – Օրհնեալ ես, հա՛յր սուրբ... ա. 326ա-7ա Տաղ ի Ներսէս կաթուղիկոսէ ասացեալ – Յայսըմ վայրի եղեւ յայտնեալ... (326ա ստ. լս. «Միաշաբաթ»ի գոյնն է»)
116. 327ա-8ա ՃԺԶ. Գանձ Տրդատայ թագաւորին եւ Աշխէն տիկնոջն եւ Խոսրովիդխտոյն («Ի զգեսաա») – Ի հողոյ առեալ... ա. 328աբ Տաղ ի Ներսէս հայրապետէ («Ներսէսի է») – Նորահրաշ տեսիլ եւ գերագոյն... (328ա ստ. լս. «Ղեւտական»ի գոյնն ասա՛»): բ. 328բ-9ա Տաղ Տրդատայ թագաւորին – Եւ Տըրդատ գոռոզ արքայն... (328բ ստ. լս. «Ճանապարհ բարի Քրիստոս»ի գոյնն է»):
117. 329ա-30բ ՃԺԷ. Գանձ որդւոց եւ թոռանց սուրբ Լուսաւորչին («Նիցալ Հեթում») – Նոր թագ պետական... (330բ ստ. լս. «Առաջնաճաշակ»ի գոյնն է») ա. 330բ-1ա Տաղ ի Գրիգոր վարդապետէ («Գրիգորի է») – Գովեստ քեզ բարեաց... (330բ ստ. լս. «Իմ եղական»ի գոյնն ասա՛»):
118. 331ա-2բ ՃԺԸ. Գանձ գլխաւոր առաքելոցն Պետրոսի եւ Պօղոսի ասա՛ եւ զմեղաւոր գծօղս յիշեա՛ («Մկրտիչ») – Մեծ եւ ահեղ խորհըրդոյ փըրկչին... ա. 332բ-3բ Տաղ Պետրոսի եւ Պօղոսի («Ա-Ք») – Այսօր ծաղկեցայք... (330բ ստ. լս. «Ղեւտական»ի գոյնն ասա՛»):
119. 333բ-5ա ՃԺԹ. Գանձ տապանակին («Ի խնդրոյ վարդապետին Գրիգորի») – Իմաստութիւն անճառ անեղին... ա. 335աբ Տաղ անոյշ սրբոյ տապանակին – Խորհուրդ գալըստեան բանին... (335ա ստ. լս. «Առաջնաճաշակ»ի գոյնն ասա՛»): բ. 335բ Փոխէ՛ զձայնն – Մայր հաւատոյ սուրբ հարսնարան... (335բ ստ. լս. «Միաշաբաթ»ի գոյնն է») գ. 335բ-6ա Տաղ եկեղեցւոյ, ի Կարապետ վարդապետէ ասացեալ («Կարապետի անարժան տիթ») – Կաթուղիկէ եկեղեցիս... (336ա ստ. լս. «Այսօր ցընծայ»ի գոյնն ասա՛»):
120. 336ա-7ա ՃԻ. Գանձ Վարդավառի առաջին աւուրն («Մկրտիչ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ մեզ յայտնեալ... ա. 337աբ Տաղ Վարդավառին, Նարեկացւոյն ասացեալ է – Գոհար վարդըն վառ առեալ... (337ա ստ. լս. «Ես ձայն զառիւծուն» գոյնն ասա՛»): բ. 337բ-8ա Այլ տաղ անուշ. Յորդորակ – Աստանօր տեսիլ ի լեառըն Թաբօր... (337բ ստ. լս. «Դասքն հրէական»ի գոյն ասա՛»):
121. 338ա-9ա ՃԻԱ. Գանձ Վարդավառի երկրորդ աւուրն ասա՛ («Առաքել») – Այսօր անճառ լոյսն արփիական... ա. 339ա-40ա Տաղ Վարդավառին ասա՛ – Այսօր ցընծա՛յ, լեա՛ռըն Թաբօր... բ. 340աբ Տաղ յարեւագալին ասա՛ – Ընդ որս եւ մանկունք... (340ա ստ. լս. «Կանային արտասուօք»ի գոյն ասա՛»):
122. 340բ-2բ ՃԻԲ. Գանձ Վարդավառի երրորդ աւուրն («Ներսես») – Ներգործական Աստուած բարերար... ա. 342բ-3ա Տաղ ի Ներսէս կաթուղիկոսէ – Խօսէր բանիւ նա հարցական... (342բ ստ. լս. «Եղեալ հարս»ի գոյնն է կամ «Դարձեալ յայտնի»ին»): բ. 343աբ Փոխեա՛ ի քաղցր ձայն – Յետ վեցօրեայ ըստ Մատթէին... (343ա ստ. լս. «Յարուցեալ յերրորդ»ի գոյն ասա՛»):
123. 343բ-6ա ՃԻԳ. Գանձ Թադէոսի առաքելոյն եւ Սանդխտոյ կուսին («Խաչատուր») – Խորհուրդ անշարժ հայրաշարժական... ա. 346ա Առաքել վարդապետէ («Առաքել») – Արեգակն արդար / Զհուր սիրոյ ծագեալ... (346ա ստ. լս. «Տունկ անմահութեան» գոյնն է») բ. 346աբ Փոխէ՛ զձայնն («ոյս երգս») – Որոց գլուխ անկեան Բարդուղիմոս... (346բ ստ. լս. «Ով զարմանալոյ» գոյն ասա՛»):
124. 346բ-8ա ՃԻԴ. Գանձ սրբոց նախահարցն Ադամայ, Աբէլի, Սեթայ, Ենովսայ, Ենովքայ, Նոյի եւ այլն («Առաքել») – Ամենազօր Տէր Աստուած հոգի... ա. 348ա Ծերենց Գրիգոր վարդապետէ – Պաղատանօք սուրբ նախահարց... (348ա ստ. լս. «Միաշաբաթ»ի գոյն ասա՛»): բ. 348աբ Փոխէ՛ զձայնն – Աբրահամ հայր բազմաց եղաւ...
125. 348բ-50ա ՃԻԵ. Գանձ երկոտասան մարգարէիցն («Մտանմվա») – Մեծ եւ հըզօր անուն հրաշալի... ա. 350աբ Տաղ ի Ներսէս հայրապետէ – Մարգարէիցն երկոտասան... (350ա ստ. լս. «Տէր բարերար»ի եւ կամ «Գլխոյ պսակ»ի գոյն ասա՛»):
126. 350բ-1բ ՃԻԶ. Գանձ Եփեսոսի սուրբ ժողովոյն երկու Ճ. հայրապետացն («Նսեբցի») – Նեստոր Նասրանի... ա. 351բ-2ա Դաւանութիւն Ներսեսի – Նոյն բանն, որ էր ծնունդ... (351բ ստ. լս. «Եղեալ հարս»ի գոյնն է») բ. 352ա Փոխէ՛ զձայնն – Րամք հանդիսից հայոց ազգի... (352ա ստ. լս. «Նոյնն է»):
127. 352ա-3բ ՃԻԷ. Շողակաթին տեսլեանն՝ Գրիգորի Լուսաւորչին («Տտաւեցի») – Տաճարդ երկնային... ա. 353բ-4ա Տաղ սուրբ տաճարին Էջմիածնայ – Ահա անեմ բան գովեստի... բ. 354ա Փոխէ՛ զձայնն – Էջմիածին դըրախտ լուսով... (354ա ստ. լս. «Միաշաբաթ»ի գոյնն ասա՛»):
128. 354ա-5ա ՃԻԸ. Գանձ Վերափոխման սուրբ Աստուածածնին առաջին աւուրն ասա՛ («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ հրաշակերտ վեհին... ա. 355աբ Տաղ ի Ներսէս հայրապետէ – Այսօր Գաբրիէլ հրեշտակապետն... (355ա ստ. լս. «Այսօր անդրանկ»ի եւ կամ «Տունկ անմահ»ի գոյն ասա՛»): բ. 355բ-6ա Տաղ Յօհաննէս Պլուզէ – Աստուածածին կոյս պատուական... (355բ ստ. լս. «Ղեկ հաւատոյ») եւ կամ «Միաշաբաթ»ի գոյն ասա՛»):
129. 356ա-7ա ՃԻԹ. Գանձ Վերափոխման սուրբ Աստուածածնի երկրորդ աւուրն («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ արփիանըման... ա. 357աբ Տաղ սուրբ Աստուածածնի վերափոխմանն – Ողջոյն ընդ քեզ, Մարիամ... բ. 357բ-8ա Փոխէ՛ – Ծաղիկ պայծառ ծովային... (357բ ստ. լս. «Առաջնաճաշակ»ի գոյնն է»):
130. 358ա-9բ ՃԼ. Գանձ փոխման երրորդ աւուրն ասա՛ եւ զմեղաւոր գծօղս յիշեա՛ («Խաչատուր») – Խոնարհեալ բանն Միածին Որդին... ա. 359բ Տաղ սուրբ Աստուածածնին – Խընկին ծառի նըման ես... (359բ ստ. լս. «Մեր նախահօր»ի գոյնն ասա՛»): բ. 359բ-60ա Փոխէ՛ զձայնն – Մարգարէից պարծանք ես... (359բ ստ. լս. «Քրիստոս փառաց»ի գոյնն է»):
131. 360ա-2բ ՃԼԱ. Գանձ սրբոց վարդապետացն Մեսրոպայ, Եղիշէի եւ Մովսէսի Քերթողին («Վարդապետաց») – Վարդապետաց քանոն եւ սահման... ա. 362բ-3ա Մեղեդի վարդապետաց – Այսօր դշխոյ պանծալի... բ. 363ա Տաղ սուրբ վարդապետաց – Հանդէս գումարեալ եկեղեցւոյ ժողովք... (363ա ստ. լս. «Կանանցն կանխեալ»ի գոյնն է») գ. 363աբ Տաղ սուրբ հայրապետաց («Նարեկացոյ») – Նախանձաւոր հարանց վարուց...
132. 363բ-4բ ՃԼԲ. Գանձ Յովհաննու Կարապետին եւ յիշատակ Յոբայ («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ փառօք պանծալի... ա. 364բ-5բ Տաղ ի Ներսէս հայրապետէ – ԶՅոբ յիշեսցուք զերանելին... (364բ ստ. լս. «Եղեալ հարս»ի գոյնն է») բ. 365բ-6ա Տաղ Յովհաննու Կարապետին – Յովհաննէս մեծ մարգարէ... (365բ ստ. լս. «Մեր Նախահօրն Խնդրի» գոյնն ասա՛»): գ. 366աբ Փոխէ՛ զձայնն – Դաւիթ աստուածահայր է...
133. 366բ-7բ ՃԼԳ. Գանձ Նիկիոյ սուրբ ժողովոյն ԳՃԺԸ. (318) հայրապետացն («Հեթում») – Հըզօր զօրութեան... ա. 367բ-8ա Ի Ներսէս հայրապետէ – Ի Նիկիայ ժողով դարձեալ... (367բ ստ. լս. «Հրճուիմք»ի գոյնն է»): բ. 368աբ Փոխէ՛ զձայնն – Այլ մեք ի Հայր հաւատացեալ...
134. 368բ-70ա ՃԼԴ. Գանձ նաւակատեաց սուրբ Խաչի յերեկոյին («Առաքել») – Անժամանակ բանըդ հայրական... / Առաքելիս, որ զգանձս ասաց... ա. 370աբ Տաղ եկեղեցւոյ յԱռաքելէ («Տէր Առաքեալ») – Տաճար լուսոյ տուն արքային... (370ա ստ. լս. «Դարձեալ յայտնի»ի գոյնն ասա՛»): բ. 370բ Փոխէ՛ զձայնն («Սիւնեօց») – Սիւն հաւատոյ սեղան փրկչին...
135. 370բ-2ա ՃԼԵ. Գանձ սրբոյ խաչի առաջի աւուրն («Յովաննես») – Յայն յեդեմական դրախտին փափկութեան... ա. 372աբ Տաղ Ներսեսի Լամբրօնացւոյն – Բարձրացուցէք ըզՏէր Աստուած... (372ա ստ. լս. «Այսօր ձայնն հայրական»ի գոյնն է») բ. 372բ-3ա Փոխեա՛ – Օրհնեալ ես, փա՛յտ... (372բ ստ. լս. «Միաշաբաթ»ի գոյնն է»):
136. 373ա-4ա ՃԼԶ. Գանձ Սուրբ խաչի երկրորդ աւուրն ասա՛ («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ ակըն պատուական... ա. 374աբ Այլ տաղ անոյշ – Խաչն եղիցի մեզ պահապան... 374բ Փոխեա՛ ի քաղցր ձայն – Խաչըն հոգւոց է առաջնորդ...
137. 374բ-8ա ՃԼԷ. Գանձ յԱպարանից սուրբ նշանին, երրորդ աւուրն («Յովաննես») – Յանեղական լուսոյն խոնարհեալ... / Զերգօղ գանձիս խոցեալս ի հոգի, / Որ Յովհաննէս Քերովբենց կոչի. ողորմ[մեա՛]: ա. 378աբ Տաղ ի Քերովբենց Յօհաննիսէ («Յովաննիս») – Յանեղական լոյսն ի Հօրէ... (378ա ստ. լս. «Այսօր ձայնն հայրական»ի գոյնն ասա՛»): բ. 378բ-9ա Փոխեա՛ զձայնն – Կազմեն տապան անփոյտ փայտից... / Ես՝ Յովհաննէս մեղօք արբած...
138. 379ա-80բ ՃԼԸ. Գանձ Սուրբ Խաչին չորրորդ աւուրն («Յակոբս») – Յիսուս Քրիստոս արքայն համայնից... ա. 380բ-1ա Փոխեա՛ – Արուսեակ դու ծագեալ աշխարհի... / Անիմաստ եւ տըգէտ երգողի / Նետրարենց սուտ անուն Յակոբի եւ եղբօոր Ղազարին, / խընդրողի հաւասար ասացէս ողորմի (380բ ստ. լս. «Սուրբ, Ոսկի քահանայ»ի գոյնն ասա՛»):
139. 381ա-2բ ՃԼԹ. Գանձ սրբոյն Գէորգեա Զօրավարին («Օռաքել») – Օրհնեալ է Հայր ծընօղ Միածնին... ա. 382բ-3բ Տաղ ի Նետրարենց Յակոբ եպիսկոպոսէ («Յակոբ եպիսկոպոս») – ՅԱստուծոյ ընտրեցար դու բարի... (382բ ստ. լս. «Սուրբ Ոսկի քահանայ»ի գոյնն ասա՛»): բ. 383բ-4ա Փոխեա՛ զձայնն – Սուրբըն Գէորգ բանին կենաց... (383բ ստ. լս. «Այսօր ձայնն հայրական»ի գոյն ասա՛»):
140. 384ա-6ա ՃԽ. Գանձ Վարագայ սուրբ խաչին («Գրիգորի է սա») – Գլուխն եկեղեցւոյ... ա. 386ա Տաղ անուշ – Ամփոփեալ զնշան խաչին... (386ա ստ. լս. «Առաջնաճաշակ»ի գոյնն ասա՛»): բ. 386աբ Փոխէ՛ զձայնն – Օրհնեալ ես, փա՛յտ... (386ա ստ. լս. «Միաշաբաթ»ի գոյնն է»):
141. 386բ-8ա ՃԽԱ. Գանձ իշխանացն Սահակայ եւ Համազասպայ («Յըզմզիա») – Յայս ահագին աւուրս... ա. 388ա Ողբ երկրիս եւ իշխանացն Հայոց – Ողբացէ՛ք, եկեղեցի՛ք... (388ա ստ. լս. «Եղեալ հարս»ի գոյնն է») բ. 388բ-9ա Փոխէ՛ զձայնն – Զի ազգ էաք թագաւորաց... (388բ ստ. լս. «Յարուցեալ երրորդ»ի գոյնն է»):
142. 389ա-90բ ՃԽԲ. Գանձ եօթանասուներկու աշակերտացն Քրիստոսի («Առաքել») – Այսօր տօնէ մերս եկեղեցի... ա. 390բ Տաղ ի Ներսէս հայրապետէ – Աղաչանօք մաքուր դասին... բ. 390բ-1ա Փոխեա՛ զձայնն – Ընդ Պօղոսի վաստակողին...
143. 391ա-2բ ՃԽԳ. Գանձ սուրբ կուսանացն Թեկղի եւ Վառվառեայ («Առաքել») – Անախտ, ամբիծ փեսայն երկնաւոր... ա. 392բ-3բ Տաղ Վառվառեայ կուսին – Օրհնեալ անճառ Հայրըն գըթած... / Որ Առաքել անուանեցայ / Եւ վարդապետ ես կոչեցայ... / Ի յութ հարիւր հայոց թուին, / Ութսուն եւ եօթ աւելորդին / Զբանս ասացի սուրբ Վառվառին / Յեզեր Մերտին մեծ քաղաքին... (392բ ստ. լս. «Դարձեալ յայտնի»ի գոյնն է»):
144. 393բ-5ա ՃԽԴ. Գանձ սրբոց աւետարանչացն Մատթէոսի, Մարկոսի, Ղուկասու եւ Յօհաննու («Առաքելի») – Այսօր որդիք Հօրն երկնաւորի... / Առաքելիս, որ զայս ոգեալ է... ա. 395աբ Տաղ անուշ – Մատթէոս մարդ անուանեցաւ... (395ա ստ. լս. «Գոռամ գոչեմ»ի գոյնն ասա՛»): բ. 395բ Փոխէ՛ զձայնն («Գրիգոր») – Գովեստ արժան փառաց քոյին... (395բ ստ. լս. Միաշաբաթ»ի գոյնն ասա՛»):
145. 396ա-7բ ՃԽԵ. Գանձ խաչգիւտին («Խաչատուր») – Խաչի քո, Քրիստո՛ս... ա. 397բ Տաղ անոյշ – Այսօր եղեւ գալ դըշխոյին... (397բ ստ. լս. «Ուրախ լերո՛ւք»ի գոյնն է») բ. 397բ-8ա Փոխէ՛ զձայնն – Ի գըտանել կենաց փայտին... (397բ ստ. լս. Իւր յորդորակն ասա՛ եւ կամ «Միաշաբաթ»ի գոյն»):
146. 398բ-400ա ՃԽԶ. Գանձ խաչ օրհնելոյ, ի Խաչատուր վարդապետէ ասացեալ («Խաչատուր») – Խորհուրդ
ընտրեալ... (400ա ստ. լս. Ով սիրելի երգիչ, սորա Տաղն ի յԵրեւման խաչի գանձն գրեալ կայ, որ է հարիւրեւութ համարն: Գիտ
եւ աստ երգեա՛»):
147. 400բ-2ա ՃԽԵ. Գանձ ձեռնադրութեան («Գրիգորի է») – Գըթա՛ ի մեզ, Տէ՛ր ամենակալ... ա. 402աբ Տաղ օծման քահանայից – Ո՜վ անմահ հաց կենաց... (402ա ստ. լս. «Ղունկիանոս»ի գոյնն ասա՛»): բ. 402բ-3ա Տաղ ի տէր Առաքելէ («Տր Առաքելե») – Տարփացեալ ըղձանամք... գ. 403աբ Տաղ ձեռնադրութեան («Ի տէր Օռաքել») – Ի մեծի հրաշափառ հանդիսիս... (403ա ստ. լս. «Սուրբ Ոսկի քահանայ»ի գոյն ասա՛»):
148. 403բ-4բ ՃԽԸ. Տեառն Մխիթարայ ասացեալ Վասն օրհնութեան նորակերտ գրոց («Մխիթար») – Մեծապայծառ ցնծութեամբ... (403բ ստ. լս. «Մեր նախահօրն խնդրի» գոյն ասա՛»):
149. 404բ-5բ ՃԽԹ. Նորին Վասն պատկերաց սրբոց («Մխիթարի») – Միածին Հօր Որդի...
150. 406ա-8բ ՃԾ. Գանձ սրբոց մարգարէիցն ի տէր Մխիթարայ («Խորհհըրդոցն») – Խորհուրդ անքըննին... / Գանձիս ասողի / Տէր Մըխիթարի / Քաջ վարդապետի, / Այլեւ ստացողի, / Ուղիղ փոխողի, / Սիրով հայցողի / ողորմեա՛: ա. 408բ-9ա Տաղ մարգարէիցն, ի տէր Ներսէսէ («Ա-Ժ») – Աստուածային խորոցն անճառ... (408բ ստ. լս. «Խաչն ի Նախնում» գոյնն է») բ. 409ա Փոխեա՛ զձայնն («Ի-Մ») – Իսայիաս տայ մեզ նըշան... (409ա ստ. լս. «Միաշաբաթ»ի գոյնն ասա՛»):
151. 409բ-11ա ՃԾԱ. Գանձ սրբոց մարտիրոսաց, ի տէր Մխիթարայ – Ո՜վ Տէրըդ բարձրեալ... ա. 411ա-2ա Տաղ սրբոց մարտիրոսաց – Բայց դուք, որդի՛ք իմ սիրելիք... (411ա ստ. լս. «Եղեալ հարս»ի գոյն ասա՛»):
152. 412ա-3բ ՃԾԲ. Գանձ ամենայն սրբոց – Դաւանեցէ՛ք, որդի՛ք օրինաց... ա. 413բ-4ա Տաղ ամենայն սրբոց – Աղաչանօք ընտրեալ դասին... (413բ ստ. լս. «Հրճուիմք»ի գոյնն ասա՛»):
153. 414ա-5բ ՃԾԳ. Գանձ հսկման գիշերոյ պաշտաման («Առաքել») – Անտանելիդ երկնի եւ երկրի... ա. 415բ-6բ Ողբ ի վերայ մեռելոց – Ով քահանայք եւ վարդապետք... (415բ ստ. լս. «Ղարիպի կեանքն է լալի» գոյն է»):
154. 416բ-8ա ՃԾԴ. Գանձ մեռեալ թաղելոյ («Մավելս») – Մինդ ի յԷէն... (417բ ստ. լս. «Րամից խմբից»ի ողբագոյնն ասա՛»): ա. 418բ-9ա Ողբ մեռեալ թաղելոյ («Երգ Արիստ[ա]կեսիի») – Եկա՛յք այսօր, եղբա՛յրք ամէն... (418բ ստ. լս. «Գլխոյ պսակ»ի գոյնն ասա՛»):
155. 419ա-21բ ՃԾԵ. Գանձ սրբոյն Գրիգորի Աստուածաբանին («Կարապետ Բաղիշեցի ասե») – Կենդանարար Որդիդ միածին... ա. 421բ-2ա Տաղ ի Գրիգորէ («Գրիգոր») – Գետ հոսեալ աստուածային... բ. 422ա Յորդորակ նորին («Բանխի») – Բարբառող բանին...
Բ. 422բ-7ա ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ – [Ցանկք], ԺԸ. դ.
ա. 422բ-4ա [Այբբենական] Ցանկ բովանդակ գանձից, տաղից եւ մեղեդեաց, տօնից տէրունականաց եւ ամենայն սրբոց, նաեւ կիւրակէից, Յարութեան եւ աղցից՝ ի մատենի աստ գրեցելոց – ՃԺ. Ամենափրկչին եւ Սրբոյ Էջմիածնի... ԿԷ. Քառասնից մանկանցն (տե՛ս յիշ. 427աբ):
բ. 424ա-5ա Այլ ցանկ ոմանց նշանաւոր գանձից, տաղից եւ մեղեդեաց, յատուկ տօնից, կիւրակէից, սրբոց եւ պահոց՝ ըստ նոյն վերագրեալ համարաթուի Գանձարանիս – ԼԴ. Խնդութիւն ձայն բարբառ... ՃԺԱ. Արթունք զուարթունք բանին:
425ա
Գիտեա՛ աստանօր, նազելի երգաբան, զի առաջին եւ երկրորդ ցանկքս երկաքանչիւրքն զմի տարազ ունելով, զերկոսին ճանապարհս գիւտից
ցուցանեն՝ ըստ երկուց հաճոյից քոց, զի մինչ կամիցիս անորոշակի զպատկանաւոր իմն գըտանել, ցուցանէ քեզ առաջինն,
իսկ եթէ կամիցիս
որոշակի զյատուկ իմն որոնել յանուանէ եւ գտանել, զայն
ցուցանէ քեզ երկրորդն, ուրեմն զերկուսեանն եւս պիտեւան եւ հարկաւոր համարելով երկոքումբք որոնեսցես: Ո՛ղջ լե՛ր:
գ. 425աբ Մեսէդիք ճաշու, Յարութեան, կիւրակէից ըստ ձայնին, յաւարտ մարգարէական ընթերցուածոցն – ԱՁ. Ամենայն երկիր պագցեն քեզ... ԴԿ. Խոստովան եղերո՛ւք Տեառն, զի բա՛՛:
դ. 425բ Մեսեդի աղցից, կիւրակէից, յառաջ քան զառաքելական թուղթն – Աղց. Ուխտս դի՛ք եւ կատարեցէ՛ք...
ե. 425բ Ալելուեայ կիւրակէից, աղցից – Աղց. Աղաղակեցէ՛ք առ Տէր ամենայն երկիր...
զ. 425բ-6ա Ալէլուեայք ճաշու, աւետարանացն, ըստ աւուրց եւ ըստ ձայնից – Ուրախ լե՛ր, բերկրեա՛լդ...
է. 426ա Համօրէն մարտիրոսաց – ԱՁ. Տէր սիրէ զիրաւունս
ը. 426ա Յաւուրս պահոց – ԱՁ. Հոգի քո բարի առաջնորդ...
թ. 426ա Շաբաթապահոց, ԱՁ., ԴՁ. – Բշ. Եկա՛յք ցնծասցուք...
ժ. 426ա Շողակաթին եւ այլ տօնից եկեղեցւոյ – Որպէս սիրելիք յարկք քո, Տէ՛ր...
ժա. 426աբ Յաւուրս տօնից ամենայն սրբոց – Ողորմութեամբ
Տեառն լի եղեւ երկիր...
ժբ. 426բ-7ա Յարութեան, կիւրակէից – ԱՁ. Դու յարուցեալ
գթասցիս ի վերայ... Թագաւո՛ր. Տէ՛ր, ի զօրութեան քում ուրախ եղե՛՛:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 52բ (Թէոդոս Կարնեցի գրչի եւ ստացողի)...եւ
ստացողի Խաչատուր րաբունին / եւ մեղսամած Թէոդոս գըծագրողին, / մեզ ողորմել յաւուրն
ահագին / եւ ազատել ի հըրոյն գեհենին. ողոր՛՛ (նման՝ 5ա, 70ա, 138ա, 143բ, 147բ,
149բ, 152բ, 161բ, 164ա, 166բ, 173բ, 175բ, 185բ, 191ա, 196ա, 198բ, 200բ, 225ա,
238բ, 248ա, 272ա, 274բ, 282ա, 290բ):
83բ Ծառայ եմ
քեզ, քէշի՛շ պապայ, / թէ ձայն ունիս՝ առաջ խաղա՛,
/ մեղեդիս լաւ |84ա| էշխով ասա՛, / եւ թէ չունիս, դու յետ գնա՛, / հետ պառաւնուն քարման
մանեա՛:
86բ Դու լաւ միտ
դի՛ր այս խազերուն, / թէ առերես մտօքդ արթուն, / թէ |87ա| չէ՝ դարձի՛ր, գնա՛յ ի տուն,
/ նստի՛ր, հազա՛յ հետ տիրուհընուն:
96ա Գանձս աւետեացն
եմ, լաւ իմա՛յ, / վասն այնորիկ աստ դրոշմեցայ, / ի յապրիէլ |96բ| յեօթըն տօնեա՛յ,
/ ուր հանդիպիմ, այլ խօսք չկայ: / Թէ ձայն ունիս, յառաջ |97ա| փութա՛յ, / զգանձս տաղերովս
եղանակեա՛յ, / Քաղցր ձայնիւ անուշ ասա, / Որ |97բ| ժողովուրդն ուրախանայ, / Դու լաւ
քեզ տես եւ կշըռեայ, / Թ՛ աշխարհական ես, |98ա| թ՛ աբեղայ, / թէ կայ ի քեզ, յառաջ գընա՛յ,
/ թէ չէ, կանգնի՛ր ու խիստ հազա՛յ: / |98բ| Հո՛ւ հո՛ւ հո՛ւ, ո՜վ սիրելի, դու զայս կարդա՛յ
/ եւ զԹէոդոս գրիչս յիշեա՛յ, / |99ա| որ սուտ անուամբ եմ քրիստոնեայ, / բայց ի գործոցն
յոյժ հեռացայ: / |99բ| Մի՞թէ Աստուած ինձ ի դարձ տայ, / ՚ւ ամենեցունդ ինքն ողորմեա՛յ,
/ լըսել զեկա՛յք |100ա| օրհնեալն որ կայ, / եւս առաւել ստացօղ սորայ. ամէն:
103բ Զխազերն
ձգէ՛ դու շարէշար, / ձայնեա՛ առ կոյսն, իմ մեծ եղբա՛յր, / |104ա| լաւ է ասեր Գրիգոր
արդար / Աստուածածնի խաթեր համար:
110ա Թէ ձայն
ունիս դու անուշիկ, / զմեղեդիս ասա՛ յուշիկ-յուշիկ, / ապա թէ հաստ է |110բ| ՚ւ անճոռնիկ,
/ թո՛ղ այլքն ասեն, ՚ւ դու արա՛ մտիկ: Տէր Կաքաւիկ:
113բ Թէ ձայն ունիս,
արե՛կ ասա՛, / թէ չէ, կանգնի՛ր ու խիստ հազա՛յ, / դու զքեզ տե՛ս |114ա| ՚ւ յառաջ գնա՛,
/ այս չէ դաւուլ կամ նաղարայ, / զձայնդ շինէ՛ քան զչաղանայ, / |114բ| թ՛աշխարհական
ես, թէ՛ աբեղայ, / քաղցր եւ անուշ եղանակեա՛, զԶԿարնոցի Թէոդոս յիշեա՛:
116ա Թըլփատութեանն
է վարպետ ի Մըսրի, / զինչ
որ ճարես, տուր քեզ քըսրի:
117բ Ասա՛, եղբա՛յր
եւ ականջ դի՛ր, / երգեա՛ զգանձդ եւ հասկացի՛ր,
/ ծուլութենէ |118ա| ի յետ կացի՛ր, / մի՛ տըրտնջար եւ ճշգոհիր, / զայս անցաւոր կեանքս
իմացի՛ր, / |118բ| ՚ւ աղօթից լաւ ժիր կացիր, / ի տօն սըրբոցս դու հըրճուի՛ր, / եւ պսակաց արժանացի՛ր:
120ա Յօհաննու Մկրտչին է, Ղարայ քէշիշ պապայ, / ուտես
դու շատ մեղր ու |120բ| գադայ, / գըդակիդ ծայրըն երթայ ՚ւ գայ:
126ա Եղբա՛յր
ընտիր, դու զգանձդ ասա՛, / որ չլինի տեղն մնայ, / |126բ| ես գրելով չձանձրացայ, / ասելով
փորդ է՞ր կու ցաւայ, / աչքդ ի յերդիքն |127ա| կու մնայ, / կաղաղակես, թէ լուսանայ,
/ կասեմ ասա՛յ, թէ չէ զարկի, |127բ| Աստուած վըկայ, / կարդայ եւ ծիծաղիր, Ղարայ տէրտէ՛ր աղայ:
130ա
Զմեղուցեալ գրիչս յոռի, / որ չեմ ի կարգ քարտուղարի, / զձեզ աղաչեմ |130բ| աղերսալի,
/ որ զիս յիշէք առ Տէրըն բարի:
131բ
Ես առաւել ստացօղ սորա Կոստանդնուպօլսեցի
Խաչատուր րաբունապետն եւ բազմամեղ գրիչըս:
138բ
Թէոդոս չընչին՝ ծառայ
է փրկչին:
147բ
Տեառնընդառաջին է, տէր կոծի, / ուտես դու շատ խոզի կոճի, / ձայն չհանես |148ա| որպէս
մոզի, / որ ժողովուրդն ի քէն զըզուի, / լինիս կատակ եւ ծաղրալի:
287բ
Ո՜հ, անարժան Թէոդոս գրիչս,
զիա՞րդ համարձակեցայ ձեռն տալ սմա:
2. 367բ (Խաչատուր
գրչի) Եւ զգծողին՝ / լիրբ Խաչատուրին, ձեր
ոտից փոշին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 174ա (ԺԸ դ.,
անարուեստ բոլորգիր) Յառաջ մատիր, ո՜վ գանձասէր, / Որպէս Վարդան |174բ| քաջ քրիստոսասէր,
/ Երգեա՛ անուշիկ զգաձս գեղգեղ, / |175ա| Մուղաթ կաց, որ չգզեզ տեղ-տեղ:
2. 203բ (ԺԸ դ.,
անարուեստ բոլորգիր) Արժանաւոր երգով ասացէք զտաղերս զայսորիկ:
3. 216ա (ԺԸ դ.,
անարուեստ բոլորգիր) Ես ոչ ծուլացայ գրելով այս ահ[ա]գին |216բ| Գանձարանս, / Դու
է՞ր կու հուլանաս |217ա| ասելով այս պատու[ա]կան տաղերս:
4. 304բ (ԺԸ դ.,
անարուեստ բոլորգիր) Հոգւոյ գալստեանն եմ, լա՛ւ ասա:
5. 343բ (ԺԸ դ.,
անարուեստ բոլորգիր) Ցնձայ Սանտուխտ
նոր օրհնութեամբ, / Որ ներկեցար |344ա| կարմիր արեամբ, / Պսակտ էառ ուրախութեամբ,
/ Յերկրէ |344բ| յերկինս համբառնալով, / Ընդ հրեշտակաց |345ա| <հրեշտակաց> երգ
երգելով:
6. 391ա (ԺԸ դ., անարուեստ բոլորգիր) Մատիք, մանկունք
հայ |391բ| ազգի, / Երգել զերգս Վառվառի, / Զի հայց|392ա|մամբ սուրբ Թէկղի/Տացէ Աստուած
խաղաղութիւն |392բ| աշխարհի: / Յուշիկ |393ա|յուշիկ այս ասէք, / Խնդրեմ իրար միշտ գմբէք
(՞):
7. 427ա Յիշատակարան սրբոյ Գանձարանիս – Ամենաբարւոյն
ի բնէ բարի արարեալ զմարդն հաղորդել իւրոյ բարութեանն, վասն որոյ ցանկայ մարդս բարւոյն,
ըստ որում աստուածային տեսչութեան եղեւ իղձ բարի ոգւոյս նուաստի Աստուածատրոյ ապարդիւն վարդապետի՝
ստանալ զայս երգարան ինձ յիշատակ բարութեան: Ապա ի վախճանի գրուածոցս պատեհ վարկայ
ծանուցանել զորպիսութիւն կատարման իմոյս հոգեւոր տարփման, անտարակոյս լինիլ վայելողացդ
առ գրուածոցն երկատեսակութեան:
Քանզի
մեծ մասն սորա ի սկզբէն գրեալ հանդիպեցաւ ինձ, եւ իմ ցանկալով լրմանն, զպակասն գրեցուցի
մինչեւ ցաւարտն եւ ի վերջն գրել ետու եւ զցանկն (այբուբենից դասաւորութեամբ)՝
|427բ| յատկութեամբ տօնիցն եւ անուամբք տօնեցելոցն ըստ այբուբենից դասաւորութեան: Եւ
յետ այնոցիկ եւ առնել ետու Ցանկ երեւելի տաղից եւ գանձից եւ մեղեդեաց, հանդերձ համարաթուով
իւրաքանչիւր կանոնաց, հուսկ յետոյ եւ զմեսեդիս, որք յառաջ քան զընթերցուածսն գրոց եւ
զալէլուիայս, որք յետ ընթերցուածոցն ըստ տօնից աւուրցն եւ ըստ ձայնից: Եւ այսպէս ցանկ
հանեալ, մատուցի զսա ի լուսանկար սուրբ տաճար մեծի գահին Էջմիածնի:
Արդ, որք հանդիպիք
վայելուչ Երգարանիս եւ Գանձարանիս բանից աստուածայնոց եւ ճառից սրբոցն, եւ մանաւանդ
որք բազմիցս վայելէք, յիշեսջիք յարժանահայց մաղթանս ձեր խնկաւորեալս զմեղապարտ Աստուածատուր վարդապետս Արցախեցի՝ բնիկ միաբան
Սրբոյ գահիս Էջմիածնի եւ աշակերտ տեառն
Ղուկասու սրբազան կաթուղիկոսի,
հանդերձ հոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնողօք իմովք եւ համայն երախտաւորօք: Եւ որք յիշէքդ,
եղիջիք յիշեալք յանսպառ ողորմութիւնս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է օրհնեալ ընդ Հօր
եւ ընդ Սուրբ Հոգւոյն այժմ եւ յանվախճան յաւիտեանս. (այլ ձեռքով՝ շղագիր)՝ յամի Տեառն
1799 եւ յամին հայոց 1248 (1799), ի 23 ապրիլ ամսոյ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «Զո՜հ ղարպ՛՛, զո՜հ ղ մատաղ, մասոց, Գ ստացաք», 304բ՝
«լաւ է», 305ա՝ խզբզոց:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին
փակցուած թերթիկին՝ «Գանձարան», Ա. փեղկի կազմաստառին՝ «Հմր 817/
2649», պհպ. Աա՝ «ԺԷ. դ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2650
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԸ. դ. |
ԳՐԻՉ՝ Յարութիւն:
ԹԵՐԹ՝ 187+1 (կրկն.՝ թ. 1. գրչի թերթակալում՝ ԺԳ-Մ, որ է՝ 1դ-187բ). չգրուած՝ 1ա, 180բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԶx8 (Ա-Բ՝ չիք, Գ՝ 9, ԻԶ՝ 3): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26,3x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (21x14): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 20ա): ՏՈՂ՝ 31, 33, 35-36: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ սեւ կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը շագանակագոյն կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ + ԳԴ, դեղնաւուն չգրուած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Գոյներ՝
կարմիր, նարնջի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. լուսանցակողերը՝
գունաթափ, Ա-Բ պրակները եւ վերջից թերթեր ընկած, որի հետեւանքով կան բնագրական թերիներ,
թերթերին աղտոտուածութեան տարբեր հետքեր. կազմը 1980 թ. վերականգնուած է հին ու նոր
կաշիով, նոր կազմաստառով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 1գ-95ա [Միխայէլի Ասորւոյ Ժամանակագրութիւն]
Տե՛ս ձեռ. 1518, 3ա–98բ: ա/1գ-30ա (սկ.՝ [զԴաւիթ միշտ կալով ընդ ն]մայ, եւ մինչ էր Նաթան ի Գաբաւոն...): բ/30ա-7ա: գ/37ա-71ա: դ/71ա-80ա: ե/80ա-95ա:
Ձեռագիրը գլխաբաժանում չունի. այստեղ ըստ 1871 թ. տպագրի՝ Ժամանակագրութիւն Տեառն Միխայէլի Ասորւոյ պատրիարքի, յԵրուսաղէմ, 1871:
2. 95ա-109ա Նորին տեառն մերոյ Միխայէլի Յաղագս քահանայական կարգաց, թէ ուստի առնու սկզիբն – Սկիզբն քահանայկան շնորհի... իսկ զկնիս այլք լցեն:
3. 109ա-12ա [Տէր Միխայէլ մինչեւ ցայս վայր: Աստի Վարդան սկսանի վարդապետն] – Այլ եւ մենք հետեւեալքս...
եւ սպասաւորք սրբազան աթորոյս,
որք են ամենեքեան առ միմեանս սիրունք եւ առ մեզ աննախանձ:
Բ. 112աբ Յասորի գրոց վասն որք ԲԺ. նահապետացն մարգարէք եւ առաքեալք եւ դատաւորք
եւ թագաւորք եւ թարքմանիչք – [Ռո]ւբէն որդի Լիայ... առաքեալ Յուդայ
մատնիչն թիւն ԿԲՌՆ.:
Գ. 112բ-4բ Խրատք ժամանակագրութեանց, աղօթից եւ ծնրադրութեանց հասարակաց եւ առանձնութեանց,
ի Գրիգոր վարդապետէ – Նախ պարտ է աստուածասիրաց ըստանալ
հավատս ուղիղս... եւ աներկիւղ ննջեա՛յ
ի փառս նորա, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Դ. 114բ-6բ Վասն Թագաւորաց Հայոց, զոր կարգեաց Մովսէս Խորենացին – Մովսէս Խորենացին այսպէս կարգէ
զշարս թագաւորաց հայոց... միահամուռ թագաւորք հայոց՝ ՀԱ. (71):
Ե. 116բ Ոտանաւոր – Մարգարէից սա սերմանումն, առաքելոց
պտղաբերեալ... Ի պէտս հանուրց պտղաբերի, / Տեառնէ օրհնեալ ամենայնի / եւ յաւիտեան,
եւ եղիցի:
Զ. 116բ-8ա Մաթէոսի Աւետարանին Մեկնութիւնէ – Իսկ Հերովդէս խռովեցաւ... եւ այսպէս
կատարեաց զամենայն մարգարէութիւն մարգարէից, զկործանեսցէ (՞) հնարս յամենայն չարին:
Է. 118ա Վանական վարդապետի՝ Զի՞նչ է ճրագալուցին լուծումն – Կիւրեղ Աղեկսանդրացին գրէ առ Թէոդոս
թագաւորն... եւ միայն աղիւ եւ հացիւ կերակրին՝ որպէս օրէն է:
Ը. 118աբ
Յաղագս աստիճանաց եկեղեցւոյ, թէ ուր
եցուց Քրիստոս – Քրիստոս զեկեղեցական աստիճանս...
պատիւ եւ իշխանութիւն ընդ Հօր եւ ամենասուրբ Հոգոյն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Թ. 119աբ Անանիայ Շիրակունոյ Համարողի Որչափութեանց Հին եւ Նոր կտակարանաց – Գիր Մովսէսի օրինադրի... համայնգամայն
Նոր կտակարանքն, Տունք ՓՇՂԱ. (8591):
Ժ. 119բ-20ա Խրատ իմաստնասիրաց – Չորս իրք մարդկան վատ է... եւ ծուլութեանն
վերջն աղքատութիւն է, լմընցաւ փառ Աստուծոյ. ամէն:
ԺԱ. 120ա-3բ [Պատմութիւն նախահարց հրէից – Ի]մտանելն յԵգիպտոս ասորոց թարքման
Հ. (70) ոգի ասէ... եւ արժանի լինիք յերկնից արքայութեան. ամէն: Տէր Աստուած, Յիսուս
Քրիստոս:
ԺԲ. 124ա-7բ Երանելոյն Աթանասի արքեպիսկոպոսի Աղէկսանդրացոյ Հարցմու[ն]ք վայելոյչ եւ պատասխանի Կուրղի յԵրուսաղեմայ հայրապետի Յաղագս մակացութեան հանճարոյ
– Հետեւումն
համարիմ ընդ Աստուծոյ... զի քահանան առաւել պարտ է ընդունիլ, կրկին պարտ է:
ԺԳ. 127բ-30բ [Տեսիլ Գրիգորի Լուսաւորչի] – Սուրբ Գրիգորիոս զքառասուն տիւ...
եւ զպահօղն հրեշտակաց դասն դասէ, եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանս. ամէն:
ԺԴ.
130բ-ա [Քարոզք Գրիգորի Տաթեւացւոյ]
1. 130բ-71բ Տե՛ս Ամառան հատոր, տպ.
1741: հդ/130բ-6ա: հէ/136ա-8բ: ճժե/138բ-40բ: ճիա/140բ-3բ: ճիէ/143բ-7ա: ճլ/147ա-53ա: ճծբ/153բ-5բ: ճկզ/156ա-8բ: ճկէ/158բ-62ա: ճկը/162բ-6բ: ձ /166բ-71բ:
2. 171բ-80ա տե՛ս Ձմեռան հատոր, տպ.
1740: ա/171բ-80ա:
ԺԵ. 181ա-7բ Քարոզ վասն Սողոմոնի, որ ասէ՝ «Որք պահեն սրբութեամբ, սրբեսցին» [Երգ երգոց,
Զ. 11] – Այս է
պատճառ, զի մարդկան դատաստանն ոչ է արդար... եւ թէ զինչ օրինակէ: Նախ օրինակ է///
(3 տող անընթեռնելի) եւ նայ ինքն է սէտէֆն, եւ ծնաւ/// (այսչափ):
Կառուցուածքով սա նման է Գր. Տաթեւացու քարոզներին, բայց Գր. Տաթեւացուն վերագրելը դժուար է, քանի որ նա «վասն Սողոմոնի» խորագրով քարոզ չունի, միջին մասում կան կիլիկեան միջին հայերէնի ձեւեր («կու առնու եւ կու ընդունին»):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
112ա Եւ փոխադրող
մատենիս զմեղայպարտ Յարութիւնս յիշէք
մէկ Հայր մերով մի, եւ դուք յիշեալ լիցիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերմէ. ամէն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1բ՝ «Յերըս նէ գըլուխնըընեն»,
«գըլոխ պատմութիւն քանաննացից կարքի գըլուխ մարգարէյն պատմ, յերեսնէ յօտեփ Մըսըր մըտաք կու կար կու կաթացվի, լուսայոր նայ հըրըշտակեն
հարցուք», «Յունան մարգարին պատմութիւն», «յադվայ մոր նընջման պատմութիւն», 186բ՝
«Նիկողոս»:
ՆՇՈՒՄ՝ Աա՝ «2650», «Հմր 854/2650,
ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», Գբ՝ «Վերականգնուած է հին ու նոր կաշիով, նոր կազմաստառով: Գլխ. վերականգնիչ՝
Լ. Աղաբէկեան: Երեւան, 1980 թ.»:
2651
ԽՈՐՀՐԴԱՏԵՏՐ
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 17. չգրուած 1ա-2ա, 16բ-7բ: ՊՐԱԿ՝ 1-4x4 (2րդ՝ 6, 3րդ՝ 3): ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 27,5x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (22.5x15), միասիւն՝ 3ա (21x15): ԳԻՐ՝ բոլորգիր
(նմուշ՝ 11ա): ՏՈՂ՝ 32: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը
դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Պատարագ՝ 2բ: Ճակատազարդ՝
3ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, վարդեակ:
Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կանաչ, կապոյտ, կարմիր, ոսկի, շագանակագոյն,
վարդագոյն, սպիտակ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը տեղ-տեղ քերծուած եւ գունաթափուած, թերթերը, յատկապէս
ստորին աջ անկիւնները գործածութիւնից մաշուած, պրակները հիմքից թուլացած, թերթերը
պատռուած, յետագայում նորոգուած. գրեթէ բոլոր թերթերին խոնաւութեան հետքեր եւ զանազան
բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-16ա [Խորհրդատետր]
Տե՛ս ձեռ. 2385, 69ա-156բ: 1. ա/2ա-4ա (սկ. թափուած՝
Որ զգեցեալ ես զլոյս...): բ/4աբ: գ/4բ-5ա: դ/5բ-6ա: 2. ա/6ա: բ/6աբ: գ/6բ-7բ: դ/7բ: ե/7բ-8ա: զ/8աբ: 3. ա/8բ-9բ: բ/9բ-13ա (9բ՝ «Քահանայն
ձեռնամած աղաւթէ ի ծածուկ – Արժան է ստուգապէս»):
գ/13աբ: դ/13բ-5ա: 4. ա/15աբ: բ/15բ-6ա: գ/16ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
16ա (1808 թ.,
վրացերէն, մխեդրուլի) Քրիստոս Աստուած, մահացաւ աւրհնեալ հայր իմ տէր Մովսէս ապրիլի
27ին Քրիստոսից, հայկական էր ՌՄԾԷ. (1808):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «նաա», 16ա՝ «Աւետարան
Օհաննու: Օհաննէս վկայաց վասն նորա աղաղակաց եւ ասէ. «Սա է, զորմէ ասէիր, որ զկնի
գալուց էր արաջի իմ եղեւ, զի նախ քան զի սէր, զի լրութիւն է անտի, մեք ամենեքեան արաք
շնորհ փոխանակ շնորաց, զի որ ենք ձերն Մովսէսի, տւաւ շնորհք եւ ճըշմարտութիւն ի
ձերն Յիսուսի Քրիստոսի, որ եղեւ»«:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «Հմր 876/2651»,
1ա՝ «ՌՄԾԷ. – 1808, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2652
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԻ. – 1771 |
ԳՐԻՉ՝ Ղուկիանոս:
ԹԵՐԹ՝ 171 (գրչի էջակալում՝ 1-340, որ է՝ 1ա-170բ). չգրուած՝ 1աբ, 72ա-4բ,
81ա, 171աբ: ՊՐԱԿ՝ ԺԱ-ԺԷx24+1 (ԺԱ 26, ԺԳ 23, ԺԴ 27, ԺԶ 22): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսագծերով
եւ լուսադրոշմով՝ թագանշան եւ առիւծանշան, «DV» եւ «RF»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 27x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
երկսիւն (22x14.7): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 3բ): ՏՈՂ՝ 40-41: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը
սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին ցեցակեր, կիսամաշ, քերծուած, եզրերը մաշուած, մասամբ բացուած, աստառը, թ.
1-28, 150-71՝ վերին եզրը խոնաւութեան հետքերով, թ. 136-60՝ վերին եզրը թեթեւակի ձիթոտուած,
թ. 168-71ի ստորին եզրը խոնաւութիւնից փտած-թափուած, գրադաշտը տեղ-տեղ գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-71բ [Սիմէոն Երեւանցի, Մատենագրութիւնք]
1. 2ա-3ա Բան առ
ընթերցօղ համազգի եւ սիրելի եղբարցդ իմոց
Տե՛ս ձեռ. 1818, 2ա-3բ: Բան առ ընթերցօղ/2ա-3ա: Առ սուրբ Էջմիածին/3ա:
(Ձօն առ Պորփիւր)/3ա:
2. 3ա-18բ Համառօտ
լուծմունք գրոցն Պորփիւրի, ծաղկաքաղ արարեալ ի բանից գիրիմաստիցն սրբոց՝ Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփայի եւ երիցս երանեալ Գրիգորի Տաթեւացւոյն,
ուրումն Սիմէօնի գիտնական եւ աստուածաբան վարդապետին Երեւանցւոյ
Տե՛ս ձեռ. 1818, 4ա-36ա: Ներածութիւն/3բ: (Նախերգան)/4ա: ա/4ա: բ/4աբ: գ/4բ-5ա: դ/5աբ: ե/5բ-6ա: զ/6աբ: է/6բ-7ա: ը/7աբ: թ/7բ: ժ/7բ-8ա: ժա/8ա: ժբ/8ա-9ա: ժգ/9ա-10ա: ժդ/10աբ: ժե/10բ-11ա: ժզ/11աբ: ժէ/11բ-2ա: ժը/12աբ: ժթ/12բ: ի/12բ-3ա: իա/13աբ: իբ/13բ-4բ: իգ/14բ-5ա: իդ/15աբ: իե/15բ-6ա: իզ/16աբ: իէ/16բ: իը/16բ-7ա: իթ/17ա: լ/17ա: լա/17աբ: լբ/17բ (սկ. Յաղագս հասարակութեան եւ զանազանութեան սեռի
եւ յատկի): լգ/17բ: լդ/18աբ:
Ունի նաեւ՝
3բ Ճառք չորք ըստ մեկնիչի – Որպէս ի վերն ցուցաք, էր Պղատոն... եւ զմեռուցանելն
իմաստութիւն անուանեաց:
3. 19ա-22ա Գիրքս այս կոչի Հինգ առածք, այսինքն՝ հինգ ասացուածք
Տե՛ս ձեռ. 1818, 127բ-32բ: (Նախերգան)/19ա:
ա/19ա-20ա:
բ/20ա: գ/20աբ: դ/20բ-1բ:
ե/21բ-2ա:
4. 22աբ Համառօտ լուծմունք գրոցն Դաւթի, որ կոչի գոյից բաժանումն: Սոյնոյ
տեառն Սիմէօնի սրբազան հայրապետին ամենայն Հայոց. Վասն բաժանման – Բան. Ամենայն որ միանգամ բաժանեալ գոյ յայլոց
գոյից: Լուծմունք. Ասէ, թէ ամենայն գոյ, որ միանգամ... այնց ասացելոց ամենից, յորոց
վերա եւ ասիցի: Վերջ:
Տե՛ս ձեռ. 1818, 132ա-4ա:
5. 23ա-52բ Համառօտ Լուծմունք գրոցն Արիստոտէլի
Տասանց ստորոգութեանցն, Ծաղկաքաղ արարեալ ի բանից գերիմաստիցն սրբոց Դաւթի Անյաղթ
փիլիսոփային եւ երիցս երանելոյ սրբոյն Գրիգորի Տաթեւացւոյն, նոյնոյ տեառն Սիմէօն գերիմաս[տ]
հայրապետին Երեւանցւոյ՝ ի փառս Աստուծոյ եւ յօգուտ ուսումնասիրաց
Տե՛ս ձեռ. 1818, 37ա-95ա: (Ձօն առ Արիստոտէլ)/23ա:
(Նախերգան)/23աբ: (Ներածութիւն)/23բ-8ա: ա/28ա-33ա: բ/33ա-7բ: գ/37բ-41ա: դ/41ա-6ա: ե/46աբ: զ/46բ-9բ: է/49բ-50բ: ը/50բ-51ա: թ/51ա-2ա: ժ/52աբ:
6. 53ա 0գնեա՛, ո՛վ Տէր օգնական, / որոց դիմեալ առ քեզ գան, / առ յոր
եւ ես դիմեցի / եւ զայս գործ ի կիր արկի:
53ա-70բ Համառօտ լուծմունք Պէրիարմէնիաս գրոցն Արիստոտէլի, իբրու ծաղկաքաղ
արարեալ ի բանիցն սրբոցն գերիմաստից՝ Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփայի եւ երիցս երանելւոյ
Գրիգորի Տաթեւացւոյն՝ Սիմէօնի Երեւանցւոյ սրբազան կաթուղիկոսի ամենայն Հայոց, ի վարդապետութեան
իւրում
Տե՛ս ձեռ. 1818, 95բ-127բ: (Բան առ ընթերցօղս)/53ա: Սկսանի խորագիր/53ա-4ա: ա/54աբ: բ/55ա: գ/55ա-70բ:
7. 70բ Բաժանմունք սեռօրէն ամենայն գոյից – Գլխաւոր եւ սեռօրէն բաժանմունք գոյից ութն են... եղանակք բաժանմանց շարք,
զորս թողաք ձերումդ գտման:
Տե՛ս ձեռ. 1818, 127բ:
Բ. 75ա-170բ [Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփայի Մատենագրութիւնք]
1. 75ա-8բ Յաղագս ներածութեան Պորփիւրի
Տե՛ս ձեռ. 718 Ա., 138ա-170բ: Ներածութիւն/75ա: ա/75աբ: բ/75բ-6ա: գ/76ա-7ա: դ/77ա: ե/77ա: զ/77ա: է/77աբ: ը/77բ: թ/77բ: ժ/77բ: ժա/77բ: ժբ/77բ: ժգ/78ա: ժդ/78ա: ժե/78ա: ժզ/78ա: ժէ/78ա: ժը/78բ: ժթ/78բ: ի/78բ: իա/78բ: իբ/78բ: իգ/78բ: իդ/78բ: իե/78բ: իզ/78բ:
2. 79աբ Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփայի Ներգինացւոյ Առածք
հինգ
Տե՛ս ձեռ. 464, 184ա-7բ: ա/79ա: բ/79ա: գ/79ա: դ/79բ: ե/79բ:
3. 80ա Նորին Դաւթի Վասն բաժանման – Ամենայն, որ միանգամ բաժանեալ գոյ... ընդ որում բոլորն որպէս բոլոր բնաւորեցաւ
պահիլ:
Տե՛ս ձեռ. 464, 187բ-8բ:
4. 80աբ [Դաւթի Հարքացւոյ]
Նկատումն Արիստոտէլի – Ուսուցանէ մեզ ի բնալսողութեանցն
այնոցիկ, որ հասարակաց բանականաց գոյանան... եւ կրթութեան բանի ունի մարդս:
5. 81բ-100բ Դաւթի
փիլիսոփայի Ներգինացւոյ Վերլուծութիւն
ի Ներածութիւնն Պորփիւրի
– 81բ [Ցանկ] – Պրակ. Դիտաւորութիւն
պիտանացուն պատճառք մակագրութեանն... կամ յամենայն իմաստասիրութիւն ուսուցանէ Ե.
ձայնս/// (չշարունակուած):
Տե՛ս ձեռ. 1688, 1ա-151ա: ա/82աբ: բ/82բ-3ա: գ/83աբ: դ/83բ-4ա: ե/84աբ: զ/84բ-5բ: է/85-6ա: ը/86աբ: թ/86բ-7ա: ժ/87ա: ժա/87բ: ժբ/87բ-8ա: ժգ/88աբ: ժդ/88բ-9ա: ժե/89բ: ժզ/90ա: ժէ/90ա-1ա: ժը/91աբ: ժթ/91բ-2բ: ի/92բ-3ա: իա/93ա-4ա: իբ/94ա: իգ/94բ: իդ/94բ-5բ: իե/95բ-6ա: իզ/96աբ: իէ/96բ-7բ: իը/97բ-8բ: իթ/98բ-9ա: լ/99աբ: լա/99բ-100ա: լբ/100աբ: լգ/100բ: լդ/100բ: լե/100բ: լզ/100բ: լէ/100բ: լը/100բ: լթ/100բ: խ/100բ:
6. 101ա-26բ Ստորոգութիւն
Արիստոտէլի իմաստասիրի, թարգմանեալ եւ մեկնեալ ի Դաւթէ Անյաղթ Փիլիսոփայէ
Տե՛ս ձեռ. 1687, 106բ-245բ: [Ստորոգութիւն Արիստոտէլի]/101ա-2բ:
ա/102բ-6բ: բ/107ա-10բ: գ/110բ-5ա: դ/115ա-20ա:
ե/120աբ: զ/120բ-4ա: է/124բ-5ա: ը/125աբ:
թ/125բ-6ա: ժ/126բ:
7. 127ա-46ա Սկիզբն եւ նախադրութիւն գրոցն, որ
կոչի ըստ յունաց Պէրիարմէնիաս եւ հայերէն Յաղագս մեկնութեան, արտադրեալ ի մեծ հելենացոց
իմաստնոյն (յետագայի՝ որ էն) Արիստոտէլէ, թարգմանեալ եւ մեկնեալ ի Դաւթէ
Անյաղթ Փիլիսոփայէ:
Տե՛ս ձեռ. 926, 201բ-7ա: Նախաբան/127ա-8ա: ա/128բ-9բ: բ/129բ-30ա:
գ/130ա-46ա (վերջը տարբեր՝...քանզի ամենայն ուրեք սովորեաց
իմաստասէրս յաղագս պիտանցուին գիտութիւն սերմանել իւրոց լսողաց: Վերջ):
8. 146բ [Բառացանկ
իմաստասիրական բառից. 9 միաւոր] – Ստորոգութիւն՝ կատաղօրիաս...
Նախադասութիւն՝ պրօքասիս:
9. 147ա-57բ Նորին Դաւթի քաջ փիլիսոփայի
հաւաքեալ յառաջնոց վերլուծականացն Արիստոտէլի, որ կոչի Վերլուծական եւ ըստ յունացն
ասի Անալօտիկէ
Տե՛ս ձեռ. 464, 150բ-83բ: ա/147աբ:
բ/147բ-8բ: գ/148բ-9ա: դ/149ա-50ա: ե/150աբ:
զ/150բ-1ա: է/151աբ: ը/151բ-2ա: թ/152ա-3բ:
ժ/153բ-4բ: ժա/154բ-5ա: ժբ/155ա-6ա: ժգ/156աբ:
ժդ/157աբ:
Խորագիրը եւ սկսուածքը գրուած նաեւ նախորդ՝ 146բ էջում:
10. 158ա Առ ազդեցութիւն ինչ առ խոհական ընթերցօղս
– Յայտնի է վսեմախոհ մտաց տեսականացդ խմբից...
արդ, զայս գիտելով զսակաւամասնեայ երկս ձեռաց մերոց սիրով ընկալեալ. ողջ լերո՛ւք:
Տե՛ս ձեռ. 1826, 298ա:
11. 158ա [Ոտանաւոր՝
«ՊԵՏՐՈՍ ԶԼ»] – Պայծառութիւն մտաց մարդկան,
Երրորդ հատորս
Վերլուծական... Իցէ գործի քեզ լուծական:
Տե՛ս ձեռ. 1826, 298ա:
12. 158բ-70բ Մակագիր: Դաւթի հաւաքեալ յառաջնոց
գրոց Վերլուծականացն Արիս[տոտէլի]
Տե՛ս ձեռ. 1826, 298բ-312բ: [Մասն Առաջին]/158բ: Մասն
Երկրորդ/158բ-9ա: Մասն Երրորդ/159աբ: ա/159բ-61ա: բ/161ա-2ա:
գ/162աբ: դ/162բ-3բ: ե/163բ-4ա: զ/164ա-5ա:
է/165աբ: ը/165բ-6ա: թ/166ա-7ա: ժ/167աբ:
ժա/168աբ: ժբ/168բ-9բ: ժգ/169բ-70ա: ժդ/170աբ:
Լուսանցներում լրացումներ, սրբագրութիւններ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
71աբ (1747 թ.) Յիշատակարան այսր մատենի:
Տե՛ս ձեռ. 1818, 134բ-5բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
23ա Օրինակեցմամբ
գծագրեցաւ ի բուն հեղինակագծէն, ի Ղուկիանոսէ նուաստէ, ի լուսակերտ գահս Սուրբ Էջմիածնին, յամի կենարարին ١٦٦١ (1221) եւ մերս 1220 (1771):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա կազմաստառ՝ «Ամս բօզ ղստախի վատէն: Բաբ բար»,
1ա՝ «Ապրիլ Դ.»:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառ՝ «Հմր
965/2652», 1ա՝ «ՌՃՂԶ. – 1747», «ՌՄԻ. – 1771», «Ապրիլ Դ.», «1192+551=1743»:
2653
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ՎԱՐԴՆՇԷՆ (Տայք), ԿԱՆ (Բաբերդ) |
ԺԴ. դար (1341ից առաջ),
ՉՂ. – 1341 |
ԳՐԻՉ՝ Ստեփաննոս քահանայ (1ա-107ա), Նատեր (109ա-226բ): ԾԱՂԿՈՂ՝ Ստեփաննոս [Կանեցի]
գրիչը: ՍՏԱՑՈՂ՝ Ստեփաննոս գրիչը եւ Գէորգ սրկ. (թոռը):
ԹԵՐԹ՝ 229. չգրուած՝ 64ա, 107բ-8ա, 176ա, 227բ-8ա, 229բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԱx12 (Ա 7, Զ,
Ժ 8, ԺԴ, ԺԶ 10, ԻԱ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ (յետագայ յաւելում՝ թ. 7, 227-9): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
26,5x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (19.5x13, թ. 155-223՝ 20.5x13): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝
21ա, 147ա): ՏՈՂ՝ 22-23: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ,
աստառը կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մարկոս՝ 64բ, Ղուկաս եւ Պետրոս՝ 108բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝
176բ: Կիսախորան՝ 1ա, 65ա, 177ա: Ճակատազարդ՝ 109ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, կենդանական, վարդեակ, խաչ, թռչուն, տաճար:
Զարդագիր՝ մարդադէմ, հանգուցագիր, թռչնագիր,
կենդանագիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան Մատթէոսի, Զ. 24 - Թ. 7: ԺԱ. դ.: ԱԲ+Գ, ստացուած մէկական
թերթերի ընդերկայնակի ծալումով եւ հատումով, բնագիրը եզրահատուած: Մագաղաթ,
26x18, երկսիւն (22x15.5), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Բա), տող՝ 23: Ունի լուսանցային
համաբարբառ: Կարդալ Բա, Բբ, Աա, Աբ, Գա, Գբ՝ «[մեծ]արիցէ եւ զմիւսն [արհամարհի]ցէ...
եւ տեսին ժողովուրդքն»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը տեղ-տեղ մաշուած, 2 կապիչները, գամերն ու Ա. փեղկի 4 խաչերն
ընկած, դռնակի ստորին հատուածը պոկուած, Ա. փեղկին խաչերի դրոշմուածքներ եւ գամերի
անցքեր, լուսանցակողերը եւ մանրանկարները տեղ-տեղ գունաթափուած, Պհպ. Բ.-ի եւ թ.
1ի միջեւ 1 թերթ ընկած, թ. 8, 19, 63, 226՝ հիմքից պոկուած, թ. 1-6 եւ 114՝ վնասուած
եզրերը ԺԹ. դարի թղթով լրացուած-նորոգուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-63բ Աւետարան Մատթէոսի:
2. 65ա-105ա Աւետարան Մարկոսի (105ա-7ա Յարուցեալ
Յիսուս):
3. 109ա-75բ Աւետարան Ղուկասու:
4. 177ա-225բ Աւետարան Յովհաննու
(225բ-6ա Իրք կնոջն շնացելոյ):
Ունի ստ. լս. համաբարբառ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 107ա (Ստեփաննոս գրչի) Զմեղապարտ
գծողս զՍտե[փաննոս] աղաչեմ
յիշել, այլ եւ զծնողսն մեր եւ զորդեակսն մի' մոռանայք:
2. 226ա (Նատեր գրչի) Այս աւետաբեր
հրամանս փրկչին մերոյ եւ Աստուծոյն Յիսուսի Քրիստոսի արհնելոյն յաւիտեանս՝ յերկնաւորաց
եւ յամենայն եղելոց, յանգ ելեալ կատարեցաւ ձեռամբ անիմաստ եւ յետին գրչի՝ Նատեր մեղապարտի, ի
թվիս հայոց ՉՂ. (1341), յապրիլ Բ., ի գաւառիս Տայոց, ի գեղս, որ կոչի
Վարդնշէն:
Այլ եւ Բ. գլուխն
առաջինք յառաջ գրեալ էր ումեմն Ստեփանոս իրիցու,
որ էր ի Կանու քաղաքէ,
եւ ոչ էր ժամանել ի կատարումն սորա ի ձեռն հասարակադիր հայրենական հնչմանն հողմոյն
մահու՝ եւ փոխեալ էր յաստեացս առ Քրիստոս, եւ զկնի ամաց իբրեւ (տարիների քանակը նշելու
համար տեղ թողած) թոռն նորա Գէորք սարկաւագ ետ զսա
աւարտել մերոյ նուաստութեանս, եւ մեք, կարողութեամբն Աստուծոյ յանգ հասուցաք: Եւ
էաք եկք յանառիկ դղեկէն Բաբերդոյ գաւառէն,
բնակեալ ի գեղն, որ կոչի Կան, սկսաք
|226բ| անդ ի գրել մասն ինչ: Եւ եղեւ փախուստ ամենայն գաւառին, նա եւս քաղաքին միահամուռ
քրիստոնէից եւ իսմայելաց[ւոց] եւ ամենայն բնակչացն՝ ի ձեռաց Բ. իշխանաց, որոց ոչ է
պարտ գրել զանուն նոցա: Եւ ամենայն ոք փախեաւ, եւ չուեցին յերկիր աւտար, եւ եղեւ ի
լերինն Վտվակա հողմ
ձիւնաբեր, եւ հեղձան անդ սակաւ մարդ եւ անասուն յոյժ, եւ յայլ լերին, որ կոչի Տեռեւանց՝ բազում մարդ
եւ անասուն յոլով, զոր զաղէտ խղճոյ ո՞ կարէ գրել, եւ յաւուր Խ.երորդ (40) պահոց տաւնի
քառասնիցն: Եւ այն ամենայն եղեւ վասն մեղաց եւ բազում սխալանաց մարդկան:
Արդ, որք հանդիպիք
այսմ լուսաւոր աստուածախաւսութեանս, յիշեցէ՛ք ի Տէր աղաւթիւք ձերովք եւ առաջի զենլոյն
Քրիստոսի թողութիւն խնդրեցէ՛ք առաջին գրողին՝ Ստեփաննոս քահանային, որ
իւրով ձեռամբն գրեալ էր եւ ոսկով զարդարեալ՝ յիշատակ իւր եւ բարեխաւս առ Քրիստոս,
եւ զաւակ ի Սիոն եւ գանձ յերկինս, եւ ի ժառանգութիւն իւրոց զաւակաց եւ ազգականաց:
Յիշեցէ՛ք ի Տէր եւ զԳէորգ սարկաւագ,
որ է ժառանգորդ նորա՝ որդի որդւոյ նորա, որ նորոգել ետ եւ ի կատարումն յանգել եւ հաստատել
զմեծանձնութիւն հաւուցն իւր: Յիշեցէ՛ք եւ զմայրն նորա, որ կամակից եղեւ եւ աւժն[դ]ակ
լրմանն սորա, եւ զեղբայր մօր նորա զԱւագ դալալն,
նա եւ զմեզ՝ զծրողքս, ամենայն եղբարբ եւ ազգաւ, եւ որք յիշէք, յիշիք ի Քրիստոսէ:
Տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ
327:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. Պհպ. Բբ (1566 թ., նոտրգիր) Զարարած
քեզ մընալ մի՛ դընէք, այլ հաւասար ամենայն հաւատացելոց: Հանապազ Յովասափ դուրս ելանէ
յԱսափայ հաւասար յընկէ,
որ ասի Կաղանդ րօքն (6) իւր ուրախ յառաջին աւուրն լինէր յունվար, որ աւր մի էր յառաջին
աւուրն յունվար ամսոյ, որ էր եւ էր թվականն հայոց ՌԺԵ. (1566) եւ այսօր:
[Ժ]ամանեալ հասցէ
[օ]գնական իմ հոգուս հոգուն՝ [ս]իրասնունդ զաւակացս խոճա Խաչատուրին եւ Անտրիասին, որ արարիչդ
ես արարածոց հանգուցեալդ ի քերովբէս, վէմով կնքեցար յերկրի, որ էր տարեմուտ տարագլուխ
<տարագլուխ.:
2. 227ա (1566 թ., նոտրգիր) Արդ, վերստին
նորոգեցաւ սուրբ Աւետրանս ի խնդրոյ սրբասէր եւ առաքինի քահանային տէր Հարապետ աւագերիցու,
զոր յանձնեալ էր նմա համեստ եւ պարկեշտ բամբիշն՝ Աւագխաթուն մահտեսին, յիշատակ
իւր եւ ծնողաց իւրոց եւ զաւակաց՝ դստերն Ուլուպիքային եւ այլ զաւակացն փոխեցելոցն առ Քրիստոս՝ յոյսն մեր ամենեցուն,
եւ ետ զսա յիշատակ առ ոտս Սուրբ Աստուածածնին,
որ ասի Նոր Երաշխաւոր, եւ Սրբոյն Սարգսի Զօրաւարին: Արդ,
որք հանդիպիք սմա կարդալով կամ օրինակելով, յիշեսջիք ի սուրբ եւ ի մաքրափայլ յաղաւթս
ձեր զվերոյգրեալ մահտեսի Աւագխաթուն եւ զդուստրն
իւր Ուլուպիքայն եւ զամենայն
արեան մերձաւորսն իւր՝ զկենդանիս եւ զհանգուցեալսն, նա եւ զտէր Հարապետ քահանայն, որ
լաւ հոգաբարձութեամբ ջանաց եւ ետ նորոգել զսա ինձ՝ անպիտան եւ յետին գրչի նախաշ Եօլպէկիս: Եւ որք
յիշէք, յիշիք եւ դուք ի Քրիստոսէ Աստուծոյն մերոյ աւրհնելոյն յաւիտեանս. ամէն:
Կազմեցաւ թվ. ՌԺԵ.
(1566), մարտի Ե.:
3. 157ա (ԺԷ. դ., բոլորգիր) Համբարձում
է, աւրս Ե.շաբթի (հինգշաբթի), զիրն կարդա՛ ի նոյն գլուխս ՅԽԱ. (341) մինչ դեռ:
4. 228բ (1816 թ., նոտրգիր) Եկի Սուրբ Խաչ վանքս ի սպասաւորութիւն.
Յարութիւն վարդապետ Ղազարեան Ղզլարեցի,
1816, փետրվարի 12:
5. 228բ (1825 թ., նոտրգիր) Փառաց տաճարս
աստուածաին, / յերկրի դրախտ կենաց փային, / որ է պատկեր երկնից վերին / եւ եռանձնեանըն
կայանին: / Ի ծննդենէ մարմնով փրկչին / երեք հարիւր եւ հազարին, / յութ եւ երեսուն
սկսեալ ամին / կանգնեալ յանուն Սուրբ Նշանին
/ ստորութեամբ իւր ծառային / Յoհաննէսէ կրօնաւորին /
եւ հարազատ եղբարց նորին / եւ ըստ ոգւոյ որդւոց բնաւին, / որ է փրկչական թիւ շինութեան
Ղրիմու Սուրբ Խաչ վանուցն
ի Յօհաննէս կրօնաւորէ
1338/// (3 տող ջնջուած). 1825, հոկ[տեմբեր] 10:
6. 229ա (1825 թ., շղագիր) Ողորմութեամբն
Աստուծոյ վերստին նորոգեցաւ Սուրբ Խաչ
վանքս գեղեցկայօրինեալ՝ թէ՛ տաճարին եւ թէ՛ արտաքին սրահքնս, պարսպաւ պարագայիւք,
որ է աթոռ բոլոր կղզոյս լուսաւորչադաւան ազգիս, այսինքն՝ Կաֆայու, Ղարասույու,
Պաղջասարայու, Կեօզլէվու, բոլոր գիւղօրէիւքն
հանդերց Զաւշանաւ, ընդ նմին Ուռումելեաւն,
որք եղեն ձեռնտու բարեպաշտօրէն ջերմեռանդ սիրով
արք եւ կանայ ողորմութեամբ, ի ժամանակս յառաջնորդութեան Ադամայ արքեպիսկոպոսի կղզոյս, որ էր աշակերտ Յօհաննու
պատրիարգի Կոստանդնուպօլսոյ Բաղիշեցւոյ,
որ եղեւ հոգաբարձու եւ պատճառ շինութեան բազմադիմի
աշխատութեան՝ վասն իւրոյ հոգւոյն եւ նախնեաց: Եւ եղեւ ներ թվոջ փրկչին մերոյ 1751,
իսկ ըստ հայոց ՌՄ. (1751): Ո՜վ բարեպաշտ, ի յնդեռնուլ զարձանագիրս յիշեսջիք միով Հա՛յր մերիւ ի վերոյգրեցեալ բարեպաշտքն եւ
այցելու սրբոյ տանս Ադամ եւեթ յաբեղայն:
Գծօղ գրոյս իբր վանահայր եւեթ աբեղայս Ղուկաս վարդապետն, որ եմ ի նահանգէն Կարնոյ, ի գեղջէ Ապոզնոյ, ի թուին 1825ին, ի Սուրբ Խաչ վանքն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 2ա՝ «ա խաւար»:
ՆՇՈՒՄ՝ Աա՝
«Հմր 973/2653», «ՉՂ. – 1341, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2654
ԳՐԻԳՈՐ ՏԱԹԵՒԱՑԻ, ԳԻՐՔ ՀԱՐՑՄԱՆՑ
ՂԱՐԱՍԱՐ (Ս. Աստուածածին) |
ՌՁ. – 1631 |
ԳՐԻՉ ԵՒ ՍՏԱՑՈՂ՝ Գրիգոր երէց Կողոնացի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Նիկողայոս վրդ. (1640 թ.): ԹՈՒՂԹ
ԿՈԿՈՂ՝ Թորոս:
ԹԵՐԹ՝ 301 (գրչի էջակալում Գ.-ՃԼԲ., որ է՝
1ա-67բ, ապա՝ 133-606, որ է՝ 68ա-301բ). չգրուած 299աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԶx12 (Ա 10, ԻԶ
3): ՆԻՒԹ՝ թուղթ (թ. 299՝ յետագայի): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26x 20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն
(21x15): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 137ա): ՏՈՂ՝ խառն. 37-38 (թ. 1-94), 39-40 (թ.
95-212), 43-44 (թ. 213-301): ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ.
լուսանցակողերը՝ կարմիր եւ դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ-Դ, չգրուած թուղթ, Ա.ն մասն կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Գրիգոր
Տաթեւացի եւ աշակերտ՝ 2բ, 123բ: Կիսախորան՝
3ա, 78բ, 124ա, 185ա, 211ա, 253բ: Ճակատազարդ՝
32ա, 58բ, 105բ, 159բ, 171ա, 294ա: Լուսանցազարդ՝
բուսական, թռչուն: Զարդագիր՝ հանգուցագիր,
թռչնագիր, մարդադէմ: Գոյներ՝ կապոյտ, կարմիր,
դեղին, կանաչ, սեւ, սրճագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը
տեղ-տեղ մաշուած, քերծուած. մանրանկարների գոյները խամրած, խառնուած, արտատպուած հանդիպակաց
էջերին, Պհպ. Ա.ի եւ թ. 1ի միջեւ ընկած 2, 301ի եւ պհպ. Բ.ի միջեւ առ առաւելն 1 թերթ,
թ. 299՝ ընկած եւ յետագայում լրացուած չգրուած սպիտակ թղթով, գրեթէ բոլոր թերթերը
խոնաւութեան հետքերով, որից յատկապէս եզրերը եւ լուսանցակողերը սեւացած, թ.
1-4, 298, 300, 301՝ եզրերը լրացուած եւ ամրացուած ԺԸ.-ԺԹ. դդ.:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-301ա [Գրիգոր Տաթեւացւոյ Գիրք հարցմանց]
Տե՛ս ձեռ. 921. 3ա-367ա: Ցանկ/չիք: Յռջբն/1աբ (սկ. թափուած՝ ///եւ լուծումն [ընդ]դիմախօսութեանն նոցա, որք զհարկ եւ զճակատագիր...): 1. Ցանկ/1բ-2ա: ա/3ա-10բ: բ/10բ-1բ: գ/11բ-30բ: դ/30բ-1ա: 2. Ցանկ/31աբ: Նխդր/32ա-4ա: ե/34ա-40ա: զ/40ա-6ա: է/46ա-57բ: 3. Ցանկ/57բ-8ա: ը/58բ-68ա: թ/68ա-77ա: 4. Ցանկ/77ա-8ա: ժ/78ա-87ա: ժա/87ա-90ա: ժբ/90ա-6ա: ժգ/96ա-103ա (97բ հողմնացոյց բոլորակ): ժդ/103ա-5ա: 5. Ցանկ/105ա: ժե/105բ-12ա: ժզ/112ա-8բ: ժէ/118բ-22բ: 6. Ցանկ/122բ-3բ: ժը/124ա-31ա: ժթ/131ա-40բ: ի/140բ-9բ: իա/149բ-58ա: իբ/158ա-64ա (159բ Խորան վկայութեան եւ բնակավայր ԺԲ. ցեղից Իսրայէլի): իգ/164ա-70բ: 7. Ցանկ/170բ: իդ/171ա-3ա: իե/173ա-4բ: իզ/174բ-6բ: իէ/176բ-9բ: իը/179բ-82ա: իթ/182ա-4բ: 8. Ցանկ/184բ: լ/185ա-210բ: 9. Ցանկ/210բ: լա/211ա-20ա: լբ/220ա-5ա: լգ/225ա-30բ: լդ/230բ-8ա: լե/238ա-52բ: 10. Ցանկ/252բ-3ա: լզ/253բ-61ա: լէ/261ա-8բ: լը/268բ-70ա: լթ/270ա-8ա: խ/278ա-94ա: Յշտկրն/չիք: խա/294ա-8բ, 300ա (միջից թերի՝ թերթ ընկած. 298բ աւարտւում է՝ «բանական կարողութիւն ոչ ինչ վայրապատ///» (տես տպ. Կ. Պօլիս, 1729, էջ 786, սիւն Ա.), իսկ 300ա սկսւում է «[յեղա]րկած ժամու [հասանիլ բարկութեան]: Նմանապէս եւ աստ...» (անդ, էջ 789, սիւն Ա): Յշտկրն/300ա-1ա: Յշտկրն. հարցմանց Գէորգայ/չիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 301ա Փառք համագոյ, համազաւր, համապատիւ,
համազոյգ, ամենասուրբ Երրորդութեանդ՝ Հաւր եւ Որդւոյ եւ Սուրբ Հոգւոյն, յիւրական
արարածոցս այժմ եւ միշտ եւ յաւ[իտեան]:
Արդ, որ ետ կարողութիւն
նուաստ եւ յոգնամեղ անձին իմոյ, ախմար եւ տարտամ մըտացս, լոկ անուն Գրիգոր անիմաստ տոհմ
իրիցոյ Կողոնացոյ, որ այժ[մ]
կոչի Ղարասար, ի յաւարտ
հասանել տառիս, որ է Հարցմունք եւ վիպասանութիւնք եւ ճարտարասանութիւնք Սուրբ գրոցս,
զի սայ է հըմտութիւն մտաց եւ դուռն է իմաստութիւն ամենայն բանից տեղեակ: Ապա սովաւ
իմաստ[ն]անան ներհունք քննութեամբ, վարդապետք եկեղեցոյ եւ աշակերտեալ մանկունք բանիցս
սպասաւորացս: Ապա սովաւ/// (1 տող) առաքինութիւն, քանզի ճանաչի ամենայն իմաստութիւն
աստուածայնոյ Հնոյ եւ Նորոյ կտակարանաց, զի ճաշակեն զծորեանս աստուածային եւ արբուցանեն
յոգոց ծարաւելոց, որո[յ] ցանկացեալ եղէ սմա տենչալի եւ բաղձալի դիմաւք, մեծափափաքանաւք
եւ սերտ հաւատով (չգրուած տեղում յետյ աւելացրած՝ «զկարիճն///») եւ ետ գրել զմատեանս
եւ զծորեանս զծորէսն աստուածային՝ ի վայելումն անձին իւրոյ:
Գրեցաւ սա ի թուին
հայոց Ռ. եւ Ձ. (1631), որ ունի տարիս զկարիճն եւ ամիս յունվարնի Ի. (20), աւր
Ե.շաբթի ի յաւարտ գրոցս, ի դուռն Սուրբ Աստուածածնին
եւ Սուրբ ըՍտէփաննոսի
Նախավկային եւ Սուրբ Սարգսի
Զինաւորէն եւ այլ ամենայն սրբոցս, որ այս կան հաւաքեալ, եւ հռչակ[աւ]որի ուխտիս
Սուրբ Առաքեալք եւ Սուրբ Նշան եւ Գէորգա Զինաւորին եւ ամենայն
սրբոցս, որ է պահապան ազգիս հայոց, ի թագաւորութեան տաճկաց բռնակալ սուլթան Մուրատին, ի կաթողիկոսութեանն
սրբազան եւ քաջ հեռոտորի՝ Մովսէսի եւ աշակերտացն
նորա Փիլիպոս վարդապետի
եւ Խաչատուրի, եւ ի
յառաջնորդութեան տեղոյս համշիրակ եղբաւր մերոյ Ալէքսանոս վարդապետի եւ
տէր Կարապ[ե]տ ահրի
եւ պանծալի եպիսկոպոսի, եւ տէր Թաթէոսի՝ կատարողք ամենայն
առաքինութեամբ, որ հեզաբար բառնան զխոնարհութեան լուծնն Քրիստոսի՝ ըստ առաքելական
բանիւ, որ
ասէ. «Որ սիրէ զիս, ի հալածականս եղիցի», յորում եւ եղբայրք մեր եւ ընտիր քահանայք
մեր՝ զտէր Աստուածատուրն
եւ որդիացելո[ց՞] մերոց զտէր Գրիգոր քարտուղ[ար]
եւ հիւս եւ գրակապ քաջ եւ արի ք[ահանայն] |301բ|/// (1 տող) եւ բանիբուն եւ///ան, մշակ
առանց ամաւթոյ, որոյ առ[եալ] զլուծ խոնարհութեանն, յորոյ յուսամք ի յապիզինեաց Աստուած,
որ զինք ամբիծ եւ անարատ պահեսցէ զնոքա մինչեւ ի կէտ կոչմանն Քրիստոսի, եւ նորաբողբոջ
քահ[ան]այն ըզտէր Կարապետն եւ ալեաւք
ծերացեալ քահանայն մեր իբրեւ զԱբրահամ կամ
իբրեւ զՀեղի եւ զծերն
Սիմէոն՝ զտէր Յովսէփն եւ զտէր Վարդանն եւ զնորահաս քահանայքն
մեր՝ զմահդասի տէր Մելքիսեդեկն եւ տէր
Յովաննէսն, եւ զյետնեալքն
մեր՝ զՍտէփանոս եւ զԾերունն, մի՛թէ ողորմեսցի
բարերարն Աստուած եւ նոցա դարձ շնորհեսցէ ըստ աւետար[ան]ական բանին, որ ասէ, թէ «Որ
գայ առ իս, ոչ հանեմ արտաքս» եւ զիշխանք մեր զպարոն Լուսպարոնն, զխոճա Ճոմարտն, զԽաչերեսն, զԽաչերն, զմահդասի
Յակոբն, զԱմրտաւն, զՄելքոնն, զպարոն
Սատրիճանն, զմիւս
Սատրիճան եւ զծերքն մեր,
զքաղաքիս երիտասարդք, թէ աղքատ եւ կարաւտեալք, որ մեզ վերա երեխտաւորք են: Զոր
եւ բազկատարած մաղթանաւք հայցեմք եւ յուսամք յամէնազաւր Տեառնէ մէրմէ Յիսուսէ Քրիստոսէ,
որ անփորձ եւ անարատ պահեսցէ ներքին եւ արտաքին պատահար կրիցն եւ դաւաճանողէ մերմէ.
տեսուչ հայոց ազգիս զտէր Մինաս կաթողիկոս
Կիլիկիացոց աթոռոյ
եւ առ հասարակ աշակերտաց եւ միաբանից նորա, յուսամք ի Տէրն մեր, որ պարագայց ամաւք
եւ երկար ժաման[ակ]աւք ի պարծանք հայոց տառապեալ ազգիս մերոյ անարատ պահեսցէ մինչեւ
ի կէտ կոչման նորա, իբրեւ զգահ անշիջանելի լապտերաւք. ամէն:
/// (1 տող)
[հո]ղս եւ մոխիրս երեսս ի գետնի դնելով, կողկողագին պաղատանաւք, [բա]զմապատիկ աղաչել[մ],
ո՛վ դասք ուսումնասիրաց, [յո]րժամ վարժիկ ի սմանէ, յիշեցէ՛ք ի սուրբ եւ արժանօոր աղօթս ձեր զեղկելի եւ զանարժան
Գրիգոր գծողս եւ զմարմնօոր
ծնօղս իմ՝ զմահդասի Պապն, զմայրն
իմ՝ զմահդասի Խուպին, եւ զքուրն
իմ՝ զմահդասի Խանփաշն, եւ զեղբայրքն
իմ, որ փոխեալ են առ Քրիստոս՝ զհայր Անդոնն, որ զինքն սրախողխող մահուան սպանին ի Խաղթեաց երկիրն, որ կոչի
Շողայէն, ի ձեռն մարդասպան
աւազակաց. եւ զապրանք թալանելով՝ ԴՌ. (4000) ղուրուշի ապրանքն առնելով եւ զհաւատացեալքն
ամենեքեան սրայխոխոխ արարին, որ այսպէս վկայեցին, թէ ՃՌ. (100.000) ղուրուշ կայ ի նոցա
հետն, անաստուած մարաց ազգն, որ է քուրդ: Ի յահեղ ատենին զպատիժն ի յաստուածպետականէն
առնեն զվրեժխնդիր. եւ զԽուպիճանն եւ զկենդանին
զեղբայրն իմ զՊապաճանն եւ զմարմնաւոր
որդիքն մեր՝ զՍրապն, զԹադէոսն,
զՊարսամն եւ զՄարխաս սարկաւագն
եւ զաշակերտն իմ զԹորոսն, որ
թուխթն կոկեաց, եւ զբազմերախտ նախնիքն մեր, որ հանգուցեալ են ի Քրիստոս:
Դարձեալ երես
անկեալ աղաչեմ եւ աղերսեմ եւ մաղթեմ ի ձեզանէ, ո՛վ պատմողք սորա, զի անմեղադիր լերո՛ւք
խոշորութեան գրոյս, զի ի բազմէ հետէ վարանեալ եւ տատանեալ կամ/// (թերթ ընկած):
Տե՛ս ԺԷ. դ., յիշ-ք, Բ.,
էջ 406-7, Հմր 595:
2. 2ա (ստացողի, 1640 թ.) Գրեցաւ տառս,
որ է Հարցմանց, ձեռամբ անիմաստ գրչի Գրիգոր իրիցու:
Այս է պատճառ ձեռագրիս. քանզի եկն պատահեցաւ ի գիւղաքաղաքս Կողոնիայ, որ այժմ ասի
Ղարասար, Նիկողայոս անուն
վարդապետ, որ է աշակերտ Զաքարիայ վարդապետին,
եռափափաք եւ ջերմեռանդ սիրով խնդրեաց զայս հարցմանց տառս ի մէնջ, եւ մեք այլ տեսաք
զսէրն եւ զփափաքն սակս տղայութեան հասակին, որ ունի ընթերցումն գրոց, եւ մեք այլ յաւժարեցաք
տալ զգիրս զայս յիշատակ հոգոյս մերոյ եւ ննջեցելոց մերոց, ապա ոչ էր կարելի սակս նեղ
եւ անծուկ,
դառն ժամանակ պատահեցաւ առ մեզ: Թէպէտ սակաւ ինչ
առաք ի դմանէ, սակայն բազումս պարգեւեցաք իւրեան, որ ընթեռնու եւ ի միտ առցէ
եւ ողորմի ասիցէ անպիտան գրչիս իմոյ Գրիգոր իրիցուս եւ ծնողաց իմոց՝ մահտեսի Պապուկին եւ Խուպէ, ի ժամանակս կայսերին,
որում նստեալ էր ի յաթոռ թագաւորութեան սուլթան Իպրահիմն ամիսս Թ. եւ հայրապետութեան
մերոյ տեառն տէր Փիլիպոս կաթողիկոսին
ի թվականիս
մերոյ հայկազեանցս Ի. եւ Ա. յոբելեան (1050) եւ ի տասանցն եռակի (30) եւ աւելորդն
իններորդի (=1089+551=1640), զոր աւանդեցի ի ձեռս իւր: Ոչ ոք մարդ այլ եւ այլ չառնէ,
զի ստացուածովք իւրոյ էառ ի մէնջ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս ԺԷ. դ., յիշ-ք, Բ.,
էջ 807-8, Հմր 1180:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 2ա (ԺԸ դ., նոտրգիր) Որք հանդիպիք
այս հատորիս, ի սմանէ բանս ուսանէք, նախ տո՛ւք զփառս բարերարին, [որ] յայտնեաց զծածուկ
հռետորին՝ Տաթեւացու սուրբ
Գրիգորին:
2. 78ա (1806 թ., նոտրգիր) Փա՜ռք ամենայզօր
տէրութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ ո՛չ ըստ մեղաց մերոց արար մեզ եւ ո՛չ ըստ
անօրէնութեան մերում հատոյց մեզ եւ որ տառապեցոյց, նոյն ողորմեսցի ըստ բազում ողորմութեան
իւրում: Ի թվականիս
մերոյ հա[յ]կազնեայ ԻԵ. յոբելեայն եւ աւելորդ յինգերրորդի (1806) Աստուած մատնեաց զԲագրեւանդ ի ձեռս անօրէն,
պղծակեր, արեայնարբու Աւդալ աղայ
կոչեցայլ, որ
բազում աւերս արար ի չորս կողմն աշխարհիս. աղքատք եւ փարթամք միապէս շրջէին ի մէջ
անօրի[ն]աց՝ քաղց եւ ծարաւ, մէրկ եւ
բոկ ոտօք:
3. 58ա (1817 թ., նոտրգիր) Աստուած
ողորմի տէր Աւետիս, որ ընգալաւ
գիրս զայս: Աստուած ողորմի մեր հոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնողաց եւ տանց մերոց կարգաւո[ր]աց՝
տէր Մարտիրոսին, որդոց՝
տէր Մօվսէսին, տէր Աւետ[ի]սին, տէր Ղազարին, եղբարցն՝ Գրիգորին, Ստեփանին եւ որդոց՝
անարժան գծողիս տիրացու Յարութենին, Մարտիրոսին, ի թվականիս
մերոյ հայկազնեայ ԻԵ. յոբելեայն [տաս]երորդ/// Զ.երրորդի (1817):
4. 115բ (1817 թ., նոտրգիր) Տէ՛ր Աստուած
մեր, որ ողորմութիւնդ անչափ է եւ գդութիւնդ
անբաւ, դու ըստ առատ մարդասիրութեամբ քոյ նաեա՛յ յիս եւ տո՛ւր ինձ զարժանն եւ/// (ստ.
լս-ը կտրուած):
5. 199բ (ԺԹ. դ., շղագիր) Բարծր արժանց Գ.պատիգ գործակատար Գաբրէլ վարդապետս ողորմած
|200ա| շնորհիւ Տեառն ամենայնի յայտ արանել եղբօր զաւակն մնացել եմ կարօտ քօին պատկերին զիարդ:
6. Ա կազմաստառ (ԺԹ. դ., շղագիր մատիտով)
«[Ցուցակ պարտուց] – Յակոբ Կարպիս Կաֆա հարսուք սորան.
1. Դիլբար – 28, դստերք սորա Մաքօն
– 6,
2.՝ Ազգուլ – 25, դուստր սորա՝ 1.
Կաթինկա – 3, 2. Նոյիմ – 1, 3. Շէրրան – 20
Ենկիբար Կարապետ
– 28–41
որդի սորա՝
1. Մկըրտիչ (ջնջած) Խաչատուր – 15, 2. Մկրտիչ (ջնջած) Յովակ – 8, 3. Մկըրտիչ, 4. Յուսէփ
կին սորա՝ Հոռօմսիմ
– 38
Բ. կազմաստառ՝
Գրիգոր Մխրով – 30-40,
որդին նորա՝ Մանուկ
3-16,
եղբարք սորա՝
1. Ղազար 28-41, որդի սորա Յարութիւն
2-15
2. Պետրոս 26-34, որդի սորա՝ Արշակ
5
3. Օվանէս 24-37, որդի սորա՝ Մնացական
12, Թարափոշ 18-34 (ջնջած), Մէլկօն 1, Թարափոշ 16-27
կին Գրիգորօ Մարան
եւ անընթեռնելի
կին/// (անընթեռնելի)
Մարիամ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 2ա՝ «Ասմ հայր Եղիայի սուքար մայր վասն ձայնի,
թէ որ դաս ունէ յորժամ թւական հաւասար լինի ձայն ձախակողմեայն է, թէ դար լինի աչակողմեայն
է, ուր սուրբ աւազանն է/// (ջնջուած 7 տող)», 2ա՝ «Վասն կարմիր քամոյըն եւ Աստուծով»,
26բ՝ «ոչ թէ գիրս գրեմ, այլ թէ ղալամ փորցեմ», 27ա՝ «ոչ թէ գիրս գրեմ աաաաը», 34բ՝
«ԷԹԸԺԻԼԽԾԿՈ» (հանգուցագիր եւ թռչնագիր), 35ա՝ «ԱԲԳԴ» (հանգուցագիր եւ թռչնագիր),
41ա՝ քինիչ», 62ա՝ անընկալելի խզբզոց (՞), 78ա՝ «նաայ, ՈՐ (թռչնագիր)» 80բ՝ «ՍԻԿԼԵԽԸՏ»
(հանգուցագիր եւ թռչնագիր), 82բ՝ «մաքրակենցաղ, մաքրակենցաղ յորդ իմոյ Տէր զիմ, վասն
կենաց Աստուած, եւ թէ», 86բ՝ «ԶԻ ՈՐՊԷՍ ՓԱԼ Զ պէ», 94ա՝ «եւ բտիաատ նոր», 97ա՝ «Որ
գոն թդտ, չջճ, ցձծ, փբպ, քգկ, ֆվ, խղ, հյ, շժ, ռր, զս, մն-ան լծորդք են, եէ, ոօ, աըե-ան
լծորդ են», 99բ՝ «ԶԻ ՈՐՊԷՍ Փ», 124բ՝ «Հրամանաւ հայոց վիճակա[րւար կոնսիստորիայի Սարդարաբաթու
գաւառի գործակատար Զաքարիայ վարդապետ յ(10 անգամ), այաց», 156ա՝ «Հ[ար]ց՝ Զինչ է, որ
զարիւնն», 179բ՝ «այբուբեն՝ ա-ֆ, ա Աստուած իմ, Աստուած իմ, ուփքւչչ», 182բ՝ «ՍԻԿԶԵԻ»
(թռչնագիր), 183ա՝ «աբգդեզէըթժիլխծծ», 188բ՝ «Ի ԴՐՆԷ ՍՐԲՈ», 189ա՝ «ՈՊ» (հանգուցագիր),
199բ՝ «մյշյշ ակգ ես հպց այնպ ցանկե բ (28 անգամ), 200ա՝ «յյվթգնալ», 201բ՝ «այբուբեն՝
Ա-Ք, բլխ», «ՄԻԾՅՓԱԳ» (թռչնագիր), 235բ՝ «ԱԵՆԱՑ ՆԱ/// (2 տառ / ՈՐ ԳԱԼ ՑԱՇԽԱՐ»,
249ա՝ «12345», 253ա՝ «Աստուած եւ Տէր կեայք եւ արարիչ ողորմած գդած, լոյս, երկայնամիտ,
անոխակալ, մարդասէր, պարգեւատու բարեաց, օրհնեալ, գովեալ եւ բարեբանեալ, դարանամութեան
պատսպարան վստահութեան, առանց նենգութեան բարի», 254բ՝ «դէզ», 273բ՝ «այ բայ»,
274ա՝ «վասն որպիսութեան մարմնոյն/// (3 բառ) մեռեալք», 280ա՝ «աադ», 293բ՝ «գիրք աբգդե»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 78ա՝ ծաղիկ, 199բ՝ խաչելութիւն:
ՆՇՈՒՄ՝ պհպ.
Աա՝ «Հմր 989/2654», «ԺԶ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2655
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ ԿԱՆՈՆԳՐՈՑ
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 303+1 (կրկն.՝ թ. 58): ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԹx12 (Ա, Բ, Ե չիք, Գ, Դ, ԺԷ, ԺԸ 10, թ
11)+1: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 23,8x18.5 ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (20-1x14), երկսիւն
(5ա՝ 20.5x13.5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 3ա): ՏՈՂ՝ խառն՝ 28-30: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ սեւ
կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ,
թուղթ, մասն կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր (միայն 161ա): Գոյներ՝ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. ԺԹ.
դ. նորոգուած, թերթերի խախտուած կարգը վերականգնուած, թերթերի մեծ մասի եզրերը եւ հիմքերը
լրացուած եւ ամրացուած. Ա., Բ., Ե. պրակները (36 թերթ) թափուած, գրեթէ բոլոր թերթերի
ստորին եւ վերին լուսանցներին խոնաւութեան եւ բորբոսի հետքեր, թ. 89-95, 101-2,
246, 247, 280-94ին՝ ցեցի անցքեր, լուսանցակողերը գունաթափ, տեղ-տեղ սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-159բ [Կանոնգիրք Հայոց]
Տե՛ս ձեռ. 449, 6ա-162ա: Ցանկ/չիք: Շարադրութիւն կանոնաց.../չիք: 1/1ա-3բ (սկ. թափուած՝ ///դատաւորաց եւ ազգաց հեթանոսաց...) 2/3բ-10բ: 3/10բ-2ա: 4/12ա-8բ: 5/18բ-20բ (վերջը թափուած՝
ի կիր ար[կ]անել՝ «զոր ինչ ի սպանդանոցի վաճառի կերայք///»): 6-8/չիք: 9/21ա-2ա (սկ. թափուած՝ /// [ժող]ով լիցի եպիսկոպոսաց յիւրաքանչիւր
իշխանութեան...): 10/22ա-6ա: 11/26ա-7ա: 12/27ա-33ա: 13/33ա-4ա: 14/34ա-5ա: 15/35ա-44բ: 16/44բ-51բ: 17/51բ-64ա: 18/64ա-75ա: 19/75ա-7ա: 20/77ա-80բ: 21/80բ-2բ: 22/82բ-4ա: 23/84ա-5բ: 24/85բ-91ա: 25/91ա-4բ: 26/94բ-9ա: 27/99ա-100ա: 28/100ա-2ա: 29/102աբ: 30/102բ-3ա: 31/103աբ: 32/103բ: 33/103բ-5ա: 34/105ա-8բ: 35/108բ-11ա: 36/111ա-29ա: 37/129ա-32բ: 38/132բ-6ա: 39/136ա-9բ: 40/139բ-41բ: 41/141բ-2բ: 42/142բ-6բ: 43/146բ-7բ: 44/147բ-8ա: 45/148աբ: 46/148բ-51բ: 47/151բ: 48/151բ-2ա: 49/152ա: 50/152աբ: Ունի 152բ ԾԱ. (51) Սրբոյն Աթանասի Մեծի Ա. բանս – Արդ, եկայք ի բանն... 51(=ԾԲ)/152բ-3ա: 52(=ԾԳ)/153աբ: 53(=ԾԴ)/153բ: 54(=ԾԵ) /153բ: 55(=ԾԶ)/154ա:
56(=ԾԷ)/154ա-6ա:
Յաւելեալ ունի՝
156ա-9բ Կանոնք տեառն Սիմէովնի Աղուանից կաթողիկոսի
յետ կործանմանն Ներսէսի Աղուանից կաթողիկոսի, որ վասն Քաղկեդոնին խորհելոյ եւ շփոթելոյ
զԱղուանք մերժեցօ ձաղանօք ընդ Եղիայի հայոց կաթողիկոսի ժողովոյն Աղուանից – Այս
կանոնադրութիւն եդաւ ի Սիմեւովնէ... կամք հեշտութեան մարմնոյ ցանգութեան:
Բ. 159բ-257բ [Մխիթարայ Գօշի
Դատաստանագիրք Հայոց], Բ. խմբագրութիւն
Տե՛ս ձեռ. 488, 1բ-76բ: [Ցանկ նախադրութեանն դատաստանի]. Նախադրութիւն գրոց դատաստանի. Ընդդիմութիւն բամբասողացն եթէ... կատարեցաւ նախադրութիւնս դատաստանի ճառս ԺԱ.: Նխդ. ա/159բ-62ա: բ/162ա-3բ: գ/163բ-4բ: դ/164բ-5ա: ե/165ա-6ա: զ/166ա-8ա: է/168ա-70բ: ը/170բ-4բ: թ/174բ-6ա: ժ/176ա-7ա: ժա/177ա-8ա: 1/178ա-80բ: ա/180բ-2ա: բ/182ա-3ա: գ/183ա-4բ: դ/184բ-5բ: ե/185բ-6ա: զ/186ա-6բ: է/186բ-7ա: ը/187աբ: թ/187բ-8ա: ժ/187բ-8ա: ժա/188ա: ժբ/188աբ: ժգ/188բ-9ա: ժդ/189աբ: ժե/189բ-90ա: ժզ/190ա: ժէ/190ա: ժը/190աբ: ժթ/190բ: ի/190բ: իա/190բ-1ա: իբ/191ա: իգ/191աբ: իդ/191բ: իե/191բ: իզ/191բ: իէ/191բ-2ա: իը/192ա: իթ/192ա: լ/192ա: լա/192աբ: լբ/192բ: լգ/192բ: լդ/192բ: լե/192բ: լզ/192բ-3ա: լէ/193ա: լը/193աբ: լթ/193բ: խ/193բ-4ա: խա/194ա: խբ/194աբ: խգ/194բ: խդ/194բ: խե/195ա: խզ/195ա: խէ/195աբ: խը/195բ: խթ/195բ-6ա: ծ/196ա: ծա/196ա: ծբ/196աբ: ծգ/196բ: ծդ/196բ-7ա: ծե/197ա: ծզ/197ա: ծէ/197աբ: ծը/197բ: ծթ/197բ-8ա: կ/198ա: կա/198ա: կբ/198ա: կգ/198աբ: կդ/198բ: կե/198բ: կզ/198բ-9ա: կէ/199ա: կը/199աբ: կթ/199բ-200ա: հ/200ա: հա/200ա: հբ/200ա: հգ/200ա: հդ/200աբ: հե/200բ: հզ/200բ: հէ/200բ-1ա: հը/201ա: հթ/201ա: ձ/201աբ: ձա/201բ: ձբ/201բ-2ա: ձգ/202ա: ձդ/202ա: ձե/202աբ: ձզ/202բ-3ա: ձէ/203ա: ձը/203ա: ձթ/203աբ: ղ/203բ-4ա: ղա/204ա: ղբ/204ա: ղգ/204աբ: ղդ/204բ-5ա: ղե/205ա: ղզ/205աբ: ղէ/205բ: ղը/205բ-6ա: ղթ/206ա: ճ/206ա: ճա/206բ: ճբ/206բ-7ա: ճգ/207ա: ճդ/207աբ: ճե/207բ-8ա: ճզ/208աբ: ճէ/208բ-9ա: ճը/209ա-10բ: ճթ/210բ-2ա: ճժ/212ա: ճժա/212բ: ճժբ/212բ-3ա: ճժգ/213ա-9ա: ճժդ/219աբ: ճժե/219բ: ճժզ/219բ-20ա: ճժէ/220աբ: ճժը/220բ: ճժթ/220բ-1ա: ճի/221աբ: ճիա/221բ-2ա: ճիբ/222ա: ճիգ/222աբ: 2/222բ-4բ: ա/224բ-8բ: բ/228բ: գ/228բ-9ա: դ/229ա: ե/229ա: զ/229ա: է/229աբ: ը/229բ: թ/229բ-30ա: ժ/230ա: ժա/230աբ: ժբ/230բ: ժգ/230բ: ժդ/230բ-1ա: ժե/231ա: ժզ/231ա: ժէ/231աբ: ժը/231բ: ժթ/231բ: ի/231բ-2ա: իա/232ա: իբ/232ա: իգ/232աբ: իդ/232բ: իե/232բ: իզ/232բ: իէ/232բ: իը/232բ-3ա: իթ/233ա: լ/233ա: լա/233աբ: լբ/233բ: լգ/233բ-4ա: լդ/234ա: լե/234ա: լզ/234ա: լէ/234աբ: լը/234բ: լթ/234բ: խ/234բ: խա/234բ-5ա: խբ/235ա: խգ/235աբ: խդ/235բ: խե/235բ: խզ/235բ-6ա: խէ/236աբ: խը/236բ: խթ/236բ: ծ/236բ-7ա: ծա/237ա: ծբ/237աբ: ծգ/237բ-8ա: ծդ/238ա: ծե/238ա: ծզ/238ա: ծէ/238աբ: ծը/238բ: ծթ/238բ: կ/238բ-9ա: կա/239ա: կբ/239ա-40ա: կգ/240ա-1ա: կդ/241աբ: կե/241բ-2բ: կզ/242բ: կէ/242բ: կը/242բ-3ա: կթ/243ա: հ/243աբ: հա/243բ: հբ/243բ-4ա: հգ/244ա: հդ/244ա: հե/244աբ: հզ/244բ: հէ/244բ-5ա: հը/245ա: հթ/245ա: ձ/245ա: ձա/245աբ: ձբ/245բ: ձգ/245բ: ձդ/245բ-6ա: ձե/246ա: ձզ/246ա: ձէ/246ա: ձը/246ա: ձթ/246աբ: ղ/246բ: ղա/246բ: ղբ/246բ-7ա: ղգ/247ա: ղդ/247ա: ղե/247ա: ղզ/247աբ: ղէ/247բ-8ա: ղը/248աբ: ղթ/248բ: ճ/248բ-9ա: ճա/249աբ: ճբ/249բ: ճգ/249բ: ճգ/249բ-50ա: ճդ/250ա: ճե/250ա: ճզ/250աբ: ճէ/250բ: ճը/250բ-1ա: ճթ/251ա: ճժ/251ա: ճժա/251աբ: ճժբ/251բ: ճժգ/251բ-2ա: ճժդ/252ա: ճժե/252աբ: ճժզ/252բ: ճզէ/252բ-3ա: ճժը/253ա-4ա: ճժթ/254աբ: ճի/254բ: ճիա/254բ-5ա: ճիբ/255ա: ճիգ/255աբ: ճիդ/255բ-6ա: ճիե/256ա: ճիզ/256բ: ճիէ/256բ-7ա: ճիը/257ա: ճիթ/257աբ: ճլ,ճլա/չիք:
Գ. 257բ-68բ Գլուխք ընտրութեամբ ժողովեալ [ի]
Մովսիսական աւրինաց
Տե՛ս ձեռ. 488, 77ա-86ա: Ցանկ/257բ-8բ: ա/258բ: բ/258բ-9ա: գ/259աբ: դ/259բ: ե/259բ-60ա: զ/260ա: է/260ա: ը/260ա-1բ: թ/261բ: ժ/261բ: ժա/261բ: ժբ/261բ: ժգ/261բ: ժդ/261բ-2ա: ժե/262ա: ժզ/262ա: ժէ/262ա: ժը/262ա: ժթ/262աբ: ի/262բ: իա/262բ: իբ/262բ-3ա: իգ/263ա: իդ/263ա: իե/263աբ: իզ/263բ: իէ/263բ: իը/263բ: իթ/264ա: լ/264ա: լա/264ա: լբ/264ա: լգ/264ա: լդ/264ա: լե/264ա: լզ/264ա: լէ/264ա: լը/264ա: լթ/264բ: խ/264բ: խա/264բ: խբ/264բ: խգ/264բ: խդ/264բ: խե/264բ: խզ/264բ-5բ: խէ/265բ: խը/265բ: խթ/265բ-6ա: ծ/266ա: ծա/266ա: ծբ/266ա: ծգ/266ա: ծդ/266ա: ծե/266աբ: ծզ/266բ: ծէ/266բ: ծը/266բ-7ա: ծթ/267աբ: կ/267բ: կա/267բ: կբ/267բ-8ա: կգ/268ա: կդ/268ա: կե/268ա: կզ/268ա: կէ/268աբ:
Դ. 268բ-303բ [Քաղաքական
աւրինադրութիւն]
Տե՛ս ձեռ. 488, 87ա-126ա: Նախադրութիւն/268բ-70ա: Ցանկ/270ա-2բ: 1/272բ-89բ: 2/290ա-2բ: 3. Ցանկ/292բ-4ա: Տիտղոսք/294-303ա (ժզ-ժթ/չիք):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
189բ Յիշեցէ՛ք զՄեծտիկին,
Սատրճի հանն (նման՝ 198ա):
210բ Որ ընթեռնուս դաստ զգոյակաց, մի, որպէս ասէ, թէ Գ. ի մէկն եւ Գ. ի մի այլ
լինել է, եւ ոչ զայն, թէ Գ. ի մէկն եւ Բ. ի մի լինելի, զի չէ այս ըստ առաքելական
կանոնաց, որ մինչեւ ի չորսն անլինելի ասէ եւ զհինգն ապա լինելի եւ այն/// (թափուած
ստ. լս.-ի եզրահատման պատճառով):
Խօսքը 210բ էջի շարադրանքի ազգակցական սերունդների քանակի մասին է:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 159բ (1750 թ., բոլորգիր) Այս գիրս շատ ընդիր է:
2. 160ա (1750 թ., բոլորգիր) Արդ, ես՝ յաբիկար եւ թարգմատ[ա]ր,
նուասդ եւ մեղօք զառածեալ Եղիազար յաբեղաս (այսչափ):
3. 160բ (1750 թ., նոտրգիր) Եւ արդ, ես՝ մելանամեղ եւ
թարմատար, սուտանուն, անունս չարժեալ մեղապարտ Եղիազար յաբեղաս, որ անուամբս յափն եմ եղեալ եւ գործովս եւ խորհրդովս
ընկղմեալ եմ ի յոգ աշխարհիս եւ ի ծով մեղաց՝ ըստ բանի մարգարէին, որ ասէ. Անօրէնութիւնք
իմ բարձրացան քան զգլուխ իմ. եւ այլն, արդարեւ ճշմարիտ է վասն իմ. ծովացեալ մեղացս
է աշխարհիս նեղութիւն եւ տառապանքն:
Եւ արդ, աղաչեմ զձեզ, ո՛վ հա՛յրք եւ եղբա՛յրք եւ որ ընթեռնուք զայս կանօնս եւ դատաստանագիրս,
վա՜յ եւ եղո՜ւկ կարդացէ՛ք անձանց ձերոց, որ սորա խօսկն ու մեր գործս այնպէս հեռի է, որպէս արեւելք ի յարեւմտից: Աղաչեմ, աղաչեմ եւ
դարձեալ երեսս ի գ[ե]տնի անկեալ կրկին անկամ աղաչեմ, ո՛վ եղբայրք եւ որ ընթեռնուք, մէկ բերան լի սրտիւ Ողորմի ասացէ՛ք Եղիազար մեղապարտ, անարժան յաբեղայիս եւ իմ մեղացս թողութիւն
խնդրեցէ՛ք, եւ Տէրն Քրիստոս ձեզ եւ մեզ ողորմեսցի իւր առատ ողորմութեամբն եւ մարդասիրութեամբն.
եւ նմա փա՜ռք եւ գոհութիւն յամենայն ժամ. ամէն: Ի ՌՃՂԹ. (1750) թվին, առ դրան Գտիչու վանից:
4. 84բ (ԺԸ. դ., շղագիր) Զվեց թուղթ յառաջ շրջեա՛, սորին
կցորդն գտցես զվերոյ եդեալ նշանօքդ:
5. 108բ (ԺԸ. դ., շղագիր) Յառաջ շրջեա՛/// չորեք թուղթս
եւ զկցորդս սորին գտցես:
6. 109բ (ԺԸ. դ., շղագիր) 14 թուղթ յետ շրջեա՛, սորին
պակասն գտանես:
7. 110բ (ԺԸ. դ., շղագիր) Մին թուղթ յետ շրջեա՛, սորին
վերջն գտանես:
8. 110բ (ԺԸ. դ., շղագիր) Յառաջ շրջեա՛ 13 թուղթ, զսորին
գլուխն գտանես:
9. 156բ (ԺԸ. դ., շղագիր,) Սորին թղթին յետ շրջեա՛, զերիս
թուղթ գտցես:
10. 157բ (ԺԸ. դ., շղագիր,) Զերկու թուղթ յետ շրջեա՛, զկցորդ
սորին գ[տ]ցես:
Այս՝ 84բ, 108բ, 109բ, 110բ, 110բ, 156բ, 157բ էջերի ցուցումները գրուել են այն ժամանակ, երբ թերթերը խառն են եղել. այժմ թերթերի ճիշտ կարգը վերականգնուած է, ուստի յետագայ այս հրահանգներն անգործածելի են:
259բ (ԺԸ. դ., շղագիր) Ես՝ անարժան եւ անպիտան (նոյնը՝ 260ա):
2656
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ԲՌՆԱԿՈԹ (Սիւնիք) |
ՌՁԵ. – 1636 |
ԳՐԻՉ՝ Կարապետ: ՍՐԲԱԳՐՈՂ՝ Աստուածատուր իրիցուկ: ՄԵԿԵՆԱՍ-ՊԱՏՈՒԻՐԱՏՈՒ՝ Արիստակէս
վրդ.: ՍՏԱՑՈՂ՝ Սուրբ Աստուածածին Շամբայ ձորոյ: ԿԱԶՄՈՂ՝ տէր Արիստակէս եւ տէր Մարգար
(Երինջակ, 1655ից յետոյ):
ԹԵՐԹ՝ 289. չգրուած՝ 1ա, 2բ, 3ա, 4բ, 5ա, 6բ, 7ա, 8բ, 9ա, 10բ, 11ա, 89ա-90ա,
142բ-5ա, 226ա-7ա, 289աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԳx12 (Ա 22, ԻԳ 15): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
24.5x19: ԳՐՈՒԹԻՒն՝ երկսիւն (17.5x12.5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 91ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը կարմիր թաւիշ, 1 կապիչով
եւ երեք մետաղէ գամով: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+ԲԳ՝ մագաղաթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մատթէոս՝ 11բ, Մարկոս՝ 90բ, Ղուկաս՝ 145բ, Յովհաննէս՝ 227բ:
Խորան՝ 1բ, 2ա, 3բ, 4ա, 5բ, 6ա, 7բ, 8ա,
9բ, 10ա: Կիսախորան՝ 12ա, 91ա, 146ա,
228ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն,
տաճար: Զարդագիր՝ թռչնագիր, կենդանագիր:
Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին,
մոխրագոյն, նարնջի, սեւ, սպիտակ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. երկու կապիչներն ու երեք գամը, Ա. եւ Բ. փեղկերի մետաղէ խաչերն
ու զարդերն ընկած. թ. 27, 38, 89, 109, 117, 123, 126, 131, 152, 204, 209, 229,
271՝ անցքեր, թ. 10՝ վերից վար պատռուած, թ. 56, 266՝ մետաքսաթելով հիմքին կարուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1բ-2ա Թուղթ Եւսեբեայ:
2. 3բ-4ա, 5բ-6ա, 7բ-8ա, 9բ-10ա Համաբարբառ:
3. 12ա-88բ Աւետարան Մատթէոսի:
4. 91ա-141բ Աւետարան Մարկոսի (141բ-2ա Յարուցեալ Յիսուս):
5. 146ա-225բ Աւետարան Ղուկասու:
6. 228ա-86 Աւետարան Յովհաննու (286աբ
Իրք կնոջն շնացելոյ):
Ունի ստ. լս. համաբարբառ
եւ լրացումներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 99բ Գծողս յիշեա՛ ի Տէր:
188ա Ես՝ անարժանս
երիցուկս գրեցի ՌՁԵ. (1636) թվին, ապրիէլ Լ. (30):
225բ Քրիստո՛ս
Աստուած, բարեխաւսութեամբ սուրբ աւետարանչիս ողորմեա՛ մեղուցեալ եւ պարտաւոր անձին
իմոյ (յետոյ քերուած՝ զԿարապետ գրչի, որ եմ) պարտական
բիւր քանքարի, աղաչեմ յիշել ի Տէր, եւ դուք յիշեալ լիցիք. ամէն:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ.-ք, Բ.,
էջ 660:
2. 286բ (սրբագրողի) Փառք համագոյ,
անբաժանելի եւ միասնական Սուրբ Երրորդութեանն՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Սուրբ Հոգոյն այժմ
եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Ի ծագման ճշմարիտ
արեգականն եւ ի յայտնիլ Աստուածն Բանի նորազուարճ բերկրանաւք պայծառացան արարածք
ամենայն, զի զթափանցիկ եւ զգերազանցեալ լոյսն ընդ յաւիտենիս խառնելով, գերազանցեալ
փարթամութեամբ անպարագիտ եւ աստուածունակ
բնութեամբ, զարթեւ նախահայրն յըստուերամած նիրհմանէն: Եւ խա|287ա|չակարկառ եւ բեւեռապինդ
բազկաւք ազատեցաւ ի խաւարային եւ ի մեղսասէր բանտէն: Եւ ի ձեռն չորից աւետարանչաց,
որ գետաւրէն եւ բղբջահոս բղխեն ի տանէն տէրունի ի յայգիս հայրատունկ ծաղկեցաւ արգանդ
մաւր մերոյ Սիոնի: Եւ ծնաւ անթիւ կաճառս աստեղաց եւ տրամափայլեաց գունակ գունակս`
զդասս մարգարէից, զջոկս առաքելոց, զպարս եաւթանասնից, զերամս հազարաց, զթիւս հայրապետաց,
զընտրութիւնս վարդապետաց, զխորանս մարտիրոսաց, զպսակս վկայից: Այսքանեօք իմաստութեամբ
լցաւ արարածս Աստուծոյ, քան զջուրս բազումս, որ ծածկեն զծովս:
Արդ, այսմ աստուածեղէն
եւ երկնապարգեւ գանձիս եւ լուսափայլ մարգարտիս ցանկացաւ աստուածասէր եւ մեծ յոգի,
քաջ րաբունապետն մեր Արիստակէս եւ ետ գրել զսուրբ Աւետարանս` յիշատակ հոգոյ իւրոյ եւ ծնողաց
իւրոց՝ մահդասի Մարտիրոսին եւ Մէհրշին, եւ եղբարցն՝ մահդասի Ալէքսանին, եւ իւր կուսան դստերցն՝ Մարիամին եւ Եղիսաբեթին, այլ եւ միւս եղբօրն՝
Մկրտչին, եւ իւր որդոցն Յովանէս սարկաւագին,
Մարտիրոսին, Էդլշին, Մովսէսին եւ դստերցն` Մէհր|287բ|շին, Սալինէին, այլ եւ քվերցն՝ Խանումին, եւ որդոցն`
տէր Վարդանէսին, Գրիգորին, Մակարին, Աստուածատուրին
եւ դստեր` Խուրմին, եւ Խուրմին կուսան
դստերն` Շուշանին եւ միւս քվերն`
Ղարիպսաւլթանին եւ իւր որդոցն Անդրէասին, Փանոսին, Եզդիկին, Կիրակոսին եւ դստերցն` Սիրիդղտին, Հռիփսիմին, այլեւ միւս քվերն` Խանբէկուն եւ միւս որդոցն` տէր Պօղոսին, Սարգսին, Պետրոսին, եւ դստերց Մարիամին, Խոնդիկին, Նարգիզին, այլ եւ միւս քվերն՝ Խաթունին եւ դստերցն՝ Մարիանէին եւ Սանդուխտին, այլեւ միւս
քվէրն՝ Սառին, եւ դստերցն՝ Վառվառին եւ Աստղիկին. եւ ամենայն արեան
մերձաւորացն. ամէն:
Աւրինակ միեղջերուն
եղեալ հոգեւոր եւ աստուածասէր վարդապետն Ռըստակէս, որ
ի յոլովութենէ հրական մասին բաղձայ աղբեր ջուրց՝ ըստ բանին երջանկին Դաւթի, ապաւինեալ
ի մարդն ճշմարիտ եւ ի գառն Աստուծոյ, զոր պատմէ աւետաբար բառն Մաթէոս: Վստահացեալ
յառիւծն խրորխտական՝ ի հզաւրն Յիսուս, զոր ծանուցանէ մեզ Մարկոս: Աւժանդակեալ յեզն պարարակ եւ ի
զուարակն արդիւնական, զոր յայտ առնէ քաջաբանն Ղուկաս: Բուռն հարեալ արծուա|288ա|թռիչ
բարձրութեանն, որ բերէ ի վերայ միջնողանն, որպէս գրէ որդին աւրինաց, որ բերէ զօրինակ
աստուածաբանն Յոհաննէս: Արդ,
զայս պատուական ակըս շափիւղայ, ուր կայ հանգուցեալ Աստուածն Իսրայէղի եւ զկառս Եզեկիելի, որ պարագրէ
զլոյսն արտափայլեալ, առեալ ուղղափառ վարդապետն Արիստակէս պաշար երկայնաձիգ
ճանապարհին, որ տանի առ հանդերձեալ եւ ահագին դատաստանն եւ սովաւ լսէ զհայրական ձայնն,
եթէ՝ Եկա՛յք աւրհնեալք Հաւր իմոյ, ժառանգեցէ՛ք զարքայութիւնն:
Արդ, յանգ ելեալ
կատարեցաւ սուրբ Աւետարանս եւ բերանս Քրիստոսի եւ քարոզս Յիսուսի Տեառն Աստուծոյ մերոյ
ի վիճակս Ստաթէի առաքելոյն, ի
յերկիրն Սիւնաց, ի գեաւղն, որ
կոչի Բռնակոթ. եւ վասն սխալութեան
սորա ո՛չ արժանի համարեցաք կոչել զանուն գծողին: Եւ ես՝ հետնեալս ի յամենայն բանականացն
Աստուածատուր սեթեւեթ իրիցուկ, ծառայ Արիստակէս վարդապետի եւ
հրամ[ան]աւ սորին բազում եւ խիստ աշխատութեամբ սրբագրեցի զսա, երեսս ի գետնի դնելով
աղաչեմ զդասս սրբազանիցդ միով ողորմիւ յիշել: Ի թվականութեանս հայոց ՌՁԵ. (1636) ամին:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ.-ք, Բ.,
էջ 659-60 (կրճատումներով):
3. 288բ (մեկենաս-պատուիրատուի) Արդ,
ես՝ Արիստակէս վարդապետս, ետու
յիշատակ զսուրբ Աւետարանս Շամբայ ձորոյ ի դուռն
Սուրբ Աստուածածնին: Եւ ով ոք իշխեսցէ
հանելոյ կամ ծախելոյ, նզովեալ եղիցի ԳՃԺԸ. (318) հայրապետաց. ամէն:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք
զառաջնորդ Սուրբ Ստեփանոս Նախավկայիս զՄիքայէլ քաջ րաբունապետն:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք զքահանայք Սուրբ Աստուածածնիս զտէր
Մաթէոսն, զտէր Բարսեղն, զտէր Սարգիսն, զտէր Մարգարէն եւ զհանգուցեալ քահանայքն՝ զտէր Ազարիայայն, զտէր Խաչատուրն, զտէր Հայրապետն. ամէն:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ.-ք, Բ.,
էջ 660:
4. 288ա (կազմողի, 1655ից յետոյ) Դարձեալ
յիշեցէ՛ք զմահդասի Մկրտիչն եւ զկողակից Դշխոյն եւ զորդիսն զՅովանէս սարկաւագն, զՄարտիրոսն, զկուսակրօն|288բ| քահանայ զտէր Արիստակէսն եւ զՄովսէսն եւ զդստերացն
Մէհրիշին, Թութիկին, Սալինին, եւ զմիւս դստերացն՝
Ղզլարին, (1 բառ ջնջած) Խանբէկուն եւ զթոռներացն՝
Ովանիսին, Դանէլին, Յոհանին, Մելիքսեթին, Մկրտչին, եւ փոքրիկ
Յարութիւնին:
Կազմեցաւ սուրբ Աւետարանս ձեռամբ զտէր Արիստակիսին եւ զտէր
Մարգարին, ի դուռն Երինջակայ Սուրբ Կարապետին
ի յառաջնորդ սորին զԵսայեա վարդապետաց վարդապետն եւ յաջորդ սորին զՂազար քաջ րաբունին եւ զհայրապետութիւն Հայոց տեառն տէր Յակոբ կաթողիկոսի եւ զթագաւորութիւնն Փոքր շահ Ապազին եւ:
Ա. պարբերութիւնը տե՛ս ԺԷ.
դ. յիշ.-ք, Բ., էջ 660:
ՆՇՈՒՄ՝ Աա՝
«Հմր 1062/2656», «ՌՁԵ. – 1636, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2657
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ԺԶ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 191. չգրուած՝
89բ, 147բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԷx12 (Ա 11, Ե 10, ԺԷ 2): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26.5x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
երկսիւն (19x13): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 13ա): ՏՈՂ՝ 26: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն
կաշի դռնակով, միջուկը տախտակ, փեղկերի աստառը դրոշմազարդ կարմիր կտաւ, դռնակինը՝
սպիտակ կտաւ.: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ + ԵԶ, չգրուած դեղնաւուն թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
– Կիսախորան՝ 1ա, 56ա, 90ա, 148ա: Լուսանցազարդ՝ թռչուն, բուսական, տաճար: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ
– Ճառ ինչ: ԺԱ. դ.: Գ+Դ, Գ-ից պահպանուած մի փոքրիկ մաս (12x4), Դ. ստացուած մէկ
թերթի ընդլայնակի հատումով: Մագաղաթ, 21x18, երկսիւն (18x15), ուղղագիծ երկաթագիր
(նմուշ՝ Դա), տող՝ 13:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը տեղ-տեղ մաշուած, երեք գամն ու երեք կապիչը, փեղկերի խաչերն ու զարդերն ընկած (կան նրանց անցքերը), Պհպ. Գ.-ի եւ թ. 1ի, թ. 191ի եւ պհպ. Դ.-ի միջեւ թափուած 1ական թերթ, բոլոր թերթերին խոնաւութեան, բորբոսի եւ սնկի հետքեր, Պհպ Գ.-ից մնացած փոքրիկ հատուած, պհպ. Դ.՝ տեղ-տեղ սեւացած, անընթեռնելի, պտռկ-պհպնկ է եղել նաեւ ձեռագրի սկզբում, բայց այժմ նրանից մնացել է մի փոքր կտոր. ամբողջովին նորոգուած Ի. դարի վերջին՝ գրեթէ բոլոր թեթերն ամրացուած, եզրերը լրացուած յետագայի թղթով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-55բ Աւետարան Մատթէոսի:
2. 56ա-89ա Աւետարան Մարկոսի:
3. 90ա-147ա Աւետարան Ղուկասու:
4. 148ա-91բ Աւետարան Յովհաննու (վերջը թափուած՝ եւ տեսանէ զաշակերտն, զոր սիրէր Յիսուս///
(ԻԱ. 20):
Ունի ստ. լուսանց. համաբարբառ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
53ա (ԺԸ. դ.,
շղագիր) Տէր Ղազար, տէր
Մաղաքի Ավետարան սսսս
Սարքսի:
56ա (ԺԸ. դ., շղագիր) Սուրբ Աւետարանս տէր Ղազար:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «գգգ», 8ա՝ «Սահակ սարքաւ», 14բ՝ «գ՝ կրկն.
14 անգամ», 99բ՝ «սուրբ, սուրբ, սուրբ»:
ՆՇՈՒՄ՝ 2ա՝
«Հմր 1065/2657», 2ա՝ «ԺԶ. դ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2658
ՀԻՆ ԿՏԱԿԱՐԱՆ
ԺԷ.
դար |
ԹԵՐԹ՝ 248. չգրուած՝ 92ա, 118բ, 208բ, 209ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԱx12 (Ա, ԺԷ, Ի 11, ԺԸ
9, ԻԱ 14): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26.6x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (18x13): ԳԻՐ՝ բոլորգիր
(նմուշ՝ 44ա): ՏՈՂ՝ 48: ԿԱԶՄ՝ սեւ կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը կապտաւուն թուղթ
(Ի. դար). լուսանցակողերը՝ սեւ թանաքով ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ՝ կապտաւուն թուղթ (Ի.
դար), մաս կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Հայր Աստուած յերկինս (երկիցս)՝ 2բ, Մեղսագործութիւն՝ 2բ: Կիսախորան՝ 3ա, 45ա, 76բ, 93ա, 119ա, 230ա։
Ճակատազարդ՝ 26ա, 58բ, 104բ, 115ա, 134ա,
146բ, 161բ, 173բ, 184բ, 198ա, 204բ, 209բ, 214բ, 219ա, 225բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, տաճար, վարդեակ:
Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, դեղին, մուգ եւ բաց կանաչ, կապոյտ,
երկնագոյն, վարդագոյն, մոխրագոյն, սեւ, ոսկի:
2բ էջի մանրանկարները թերեւս
յետագայի՝ ԺԸ. դ-ի են:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. Պհպ. Ա.ի եւ թ. 1ի, թ. 199-200ի, 229-30ի միջեւ թափուած մէկական
թերթ, իսկ թ. 248ից յետոյ ընկած առնուազն 167 թ. (եթէ ձեռագիրս պարունակել է միայն
Հին կտակարանը), թ. 1-5, 247-8՝ տեղ-տեղ աղտոտուած, խոնաւութեան, ձէթի հետքերով,
թ. 1՝ թանձր թանաքաբիծ, լուսանցակողերը կեղտոտուած-գունափոխուած, մանրանկարները մասամբ
դժգունած, գունափոխուած, 214բ էջի ճակատազարդի եւ լուսանցազարդի ներկերը դրոշմուած
հանդիպակաց էջին, թ. 83, 182, 248՝ մանր պատռուածքներ,
թ. 118՝ աջ լուսանցը՝ 5.2 սմ շերտով կտրած-հանած. կազմը, աստառը եւ պահպանակները նոր՝
Ի. դարի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. Ծնունդք – Նխ. 1ա: Գլ. 1բ-2ա: Գիրք 3ա-23բ:
2. Ելք – Նխ. 23բ-4ա: Գլ. 24ա-5բ: Գիրք 26ա-43ա:
3. Ղեւտական – Նխ. 43բ: Գլ. 43բ-4բ: Գիրք 45ա-57ա:
4. Թիւք – Նխ. 57ա: Գլ. 57բ-8ա: Գիրք 58 –75ա:
5. Բ. Օրէնք – Նխ. 75ա: Գլ. 75ա-6ա: Գիրք 76բ-91ա:
6. Յեսու – Նխ. 91բ: Գլ. 91բ-2ա: Գրիք 93ա-103բ:
7. Դատաւորք – Նխ. 104ա: Գլ. 104ա: Եւ այս են դատաւորք՝ 103բ: Գիրք 104-14բ:
8. Հռութ – Նխ. 115ա: Գիրք 115ա-6բ: Կինս այս Հռութ ի դստերացն Մովաբու...
116բ:
9. Թագ. Ա. – Յռջբն 116բ-7ա: Նխ. («Սկիզբն») 117ա: Գլ. 117ա-8ա: Գիրք 119ա-33ա:
10. Թագ. Բ. – Գլ. 133բ-4ա: Գիրք 134ա-45բ:
11. Թագ. Գ. – Գլ. 145բ-6բ: Գիրք 146բ-60ա:
12. Թագ. Դ. – Գլ. 160բ-1ա: Գիրք 161բ-73ա:
13. Մնաց. Ա. – Նխ. 173աբ: Գիրք 173բ-84բ:
14. Մնաց. Բ. – Գիրք 184բ-97բ:
15. Եզր Ա. – Նխ. 198ա: Գիրք 198ա-204բ:
16. Եզր Բ. – Հանգամանք 204բ: Գիրք
204բ-8ա:
17. Նէեմի – Գիրք 209բ-14ա:
18. Եսթեր – Նխ. 214բ: Գիրք 214բ-9ա:
19. Յուդիթ – Նխ. 219ա: Գիրք 219ա-25ա:
20. Տովբիթ – Նխ. 225ա: Գիրք 225բ-9ա:
21. Մակաբ. Ա. – Նխ. 229բ: Գիրք 230ա-44ա:
22. Մակաբ. Բ. – Նխ. 244բ:
Գիրք 245ա-48բ (վերջը թափուած՝ Եւ նոքա վասն
իմ կեղծաւորեալ (Զ. 25)///):
Ստ. լս-ներում կան գրքերի
խորագրերը: Յաճախ պարբերութիւնների սկզբնատառերը գրուած չեն՝ թերեւս կարմրագրելու
համար:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
116բ [Խ]որհուրդ կենաց Տէր իմ Յիսուս,
/ որ ես ծածկեալն այս տառ գրոյս, / այս անարժան տալ ինձ լոյս, / որ եմ եղեալ քերօղ
գծոյս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
118ա (1753 կամ 1763 թ., բոլորգիր) Յամի Տեառն 1753 եւ ի թուին հայոց ՌՄԺԲ.
(1763):
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «248 ՄԽԸ.», «2658», 211բ՝ «Դ. թուղթ չիգրված կայ», 234բ՝ «Ա. թուխթ
ալ հոս կայ»:
2659
ԳԱՆՁԱՐԱՆ
ԺԶ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Տէրունական:
ԹԵՐԹ՝ 319+1 (կրկն.՝ թ. 199): ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԸx12 (Ա 5, Գ, Դ, ԻԱ, ԻԸ 11, Ժ 14, ԻԴ,
ԻԵ, 10, ԻԶ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25,2x 17,5:
ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (20.5x12): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 5ա): ՏՈՂ՝ 23-5: ԿԱԶՄ՝
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ.
աստառը (միայն Բ.)՝ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լսնց-ային. Յովհան Ոսկեբերան՝ 7բ, Դաւիթ՝
48բ, Ստեփանոս Նախավկայ՝ 51բ, Պետրոս առաքեալ՝ 54բ, Աբգար թագաւոր՝ 61ա, Բարսեղ հայրապետ՝
63ա, Աւետումն 79բ, Անտոն ճգնաւոր՝ 104բ, Թէոդոս թագաւոր՝ 107բ, Յովհան ի երախ կիտի՝
122բ, Սարգիս զաւրավար՝ 127ա, Թէոդոս զաւրավար՝
156բ, Գրիգոր Լուսաւորիչ՝ 181ա, 272ա, Յովհաննէս Մկրտչի գլուխը ի վերայ սկուտեղի՝
231բ, Համբարձում՝ 242ա, Հռիփսիմէ՝ 254ա, Կոստանդիանոս թագաւոր՝ 265բ, Ներսէս հայրապետ՝
267բ, Տրդատ թագաւոր՝ 270ա, Սուրբ մարգարէ՝ 274բ, Սուրբ ոմն՝ 283բ: Կիսախորան՝ 68բ, 97ա: Ճակատազարդ՝ 190ա, 217բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, տաճար, խաչ, ծառ (244բ): Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր:
Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին,
վարդագոյն, մոխրագոյն, նարնջի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. ԺԹ.
դ. նորոգուած, թերթերի թափուած եզերքը լրացուած եւ թ. 319՝ աւելացուած. կազմը տեղ-տեղ
մաշուած, մէջքի վերին մասի կաշին թափուած, երեքական գամերն ու կապիչներն ընկած, Ա.
փեղկի աստառը չիք, սկզբից թափուած 7, թ. 23-4-ի, 39-40-ի միջեւ մէկական, 292-3-ի միջեւ՝
3 թերթ, թ. 106-112՝ մասամբ ցեցակեր, թերթերի մեծամասնութեան գրադաշտը կեղտոտուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-2ա
[Ա. Գանձ սրբոց հայրապետացն («[Մկր]տիչ») – Մեծապայծառ խորհուրդ հրաշազան...] (սկ. թափուած) ///ժամ Սոդոմն
պատուհասեալ...
Կան ԺԷ. դարում արուած ձայնային
ցուցումներ, որոնք արձանագրում ենք համապատասխան գանձերի հետ: ա. 2աբ Մեղեդի
անոյշ հրեշտակապետաց («Գրիգոր») – Գովեստ բերկրանաց քաղցրաձայնեալ երգեմք... բ. 2բ-3ա Տաղն է
(«Զաւրավար») – Զաւրք երկնային
զըւարթնոց... (2բ՝ «Տաղս առաջնաճաշակի պտղոյ գոյնն է»):
2. 3ա-5ա Բ. Գանձ յարութեան ի Խաչատուր վարդապետէ Կեչառեցոյ
(«Խաչատուր») – Խորհուրդ հրաւիրման...
3. 5ա-6բ Գ. Գանձ սրբոց մարտիրոսացն, ի Խաչատուր
վարդապետէ («Խաչատուր») – Խոնարհեալ Բանին Աստուծոյ... ա. 6բ-7ա Տաղ գեղեցիկ ի տէր Ներսիսէ
(«Ա-Ժ») – Արեգակն արդար ըզհուր սիրոյ... բ. 7աբ Փոխէ՛ զձայնս
(«Ի-Ղ») – Ի յերկրի ճըգնեալ... (6բ՝ «Տունկ անմահութեան-ի գոյնն է», 7ա՝
«Ով զարմանալու գոյնն է»):
4. 7բ-10բ Դ. Յոհաննու Ոսկիբերանին է («Այս Յոհանու
Ոսկէբերանին») – Աւրհնեալ 'ւ ընտրեալ գունդն երկոտասան... (10ա՝ «Տաղս ի յելս
արեւու-ի գոյնն է»):
5. 10բ-2բ Ե. Առաքելոցն սրբոց գլխաւորաց («Խաչատուր»)
– Խորհըրդազգած քո մարդեղութեանդ... ա. 12բ Տաղ ի տէր Ներսիսէ՝ առաքելոց («Ա-Ժ»)
– Առաքեալք Աստուածորդւոյն... բ. 12բ-3ա Փոխէ՛ («Ի-Ղ») – Ի Սաղիմ քաղաք վեհին... գ. 13ա Փոխէ՛ («Ճ-Ռ») – Ճըշմարիտ
որթուն ստեղունք... դ. 13աբ Փոխէ՛ («Ա-Ք»)
– Սուրբ հոգոյն տաճար մաքրեալք... (12բ՝ «Նորն Ադամայ, հնոյն Ադամայ-ի գոյնն է», «Այսօր
նոր արեւ հարեալ-ի գոյնն է», 13ա՝ «Ուրախ լերո՛ւք անփորձ կանայք-ի գոյնն է»):
6. 13բ-5բ Զ. Գանձ ծնընդեան սուրբ կուսին Յովակիմայ
եւ յԱննա[այ]է («Գրիգորի է սա») – Գոյին անեղի, / գոյին անմահի... ա. 15բ-6բ
Տաղ ազնիւ ի տէր Գրիգորէ – Այսաւր
երկիր լըրիւ հընչէ... (15բ՝ «Ծաղիկ ծովայինի գոյնն է»):
7. 16բ-8ա Է. Գանձ Նիկողայոսի հայրապետին ի գծողէս
Գրիգոր վարդապետէ («Գրիգոր») – Գաւազան ծաղկեալ, / Գեղաշէշ փայլեալ... ա.
18աբ Տաղ Նիկաւղայոսի
[ի] Գրիգոր վարդապետէ – Աստուած փառաց լոյս ի լուսոյ... (18բ՝ «Յիսուս որդոյ գոյնէն
զորն կամիս ասա՛յ»):
8. 19ա-20բ Ը.
Գանձ գիշերի պաշտման Յարութեանն («Գրիգորի
է») – Գերանճառ արփի, / Գոլ պատճառ էի... ա. 20բ-1ա Տաղ Յարութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ, ի Սրիկ Կոստանէ – Կանանցըն
կանխեալ եկին ի գերեզմանն... բ. 21ա Յորդորակ տաղիս ի հնոց է այս տաղս – Այսաւր լոյս ծագեաց յաւուրս յառաջինս...
գ. 21աբ Փոխէ՛ զձայն տաղիս – Մի զինւոր վերին... (20բ՝ «Տունկ անմահութեանի գոյն է»,
21ա՝ «Կայր կոյսն ի յայրինի գոյն», «Դասք հրէականի գոյնն է»):
9. 21բ-3բ Թ. Կանոն սրբոց կուսանացն, ասացեալ է ի
տէր Մխիթարայ Այրիվանէ («Ի փաառասա») – Ի սկըզբանէիդ, / իսկական բանիդ... ա. 23բ-4ա
Մեղեդի կուսանացն սրբոց – Կենդանի
վըկայք, / կոյսք իմաստունք... բ. 24ա [Յորդորակ] – Ի կենարար փայտէն ծաղկեալ...
10. 24ա-6բ Ժ. Գանձ ՀԲ. առաքելոցն, ի Գրիգոր վարդապետէ («Գրիգորի
է») – Գերագոյն գոյէ, / գերիմաստ վեհէ... ա. 26բ-7ա Տաղ սուրբ առաքելոցն – Աղաչանաւք
մաքուր դասին, / առաքելոց փոքու հաւտին... («Յիսուս Որդի գունիւն ասայ», 26բ՝ «Յիսուս
Որդւոյ գունիւ ասա՛յ»):
11. 27ա-30ա ԺԱ. Գանձ սրբոց հայրապետացն ի տէր Մխիթարայ («Վէշտաասանք
էն») – Վայել է քոյին / վայելչականին... ա. 30աբ Մեղեդի – Նոր դրախտի քո, Տէ՛ր... բ. 30բ-1ա
Փոխէ՛ («Ա-Ղ») – Այսաւր
մայր Սիոն... գ. 31աբ Փոխէ՛ զձայնն
(«Ճ-Ք») – Ճառագայթ լուսոյ յերկիր ծագեցան... (30բ՝ «Կայր կոյսն ի յայրինի գոյնն
է»):
12. 31բ-3բ ԺԲ. Սրբոց ճգնաւորացն, ի տէր Մխիթարայ («Բայիւ
ե») – Բարձրեալ ահաւոր, / բան Հաւր դիմաւոր... ա. 33բ-4բ Տաղ ճգնաւորացն – Ճըգնաւորաւքն
յանապատին, / հետեւողաց կենաց ձայնին...
13. 34բ-7ա ԺԳ. Բարդուղիմեայ եւ Յուդայի եւ Թադէոսի («Գրիգորի
է») – Գերարփիդ պայծառ, / գոյիցըս պատճառ... ա. 37աբ Տաղ գեղեցկայարմար եւ ազնիւ («Բարդուղիմէոսի»)
– Բանն, որ ի Հաւրէ ծագեալ ծագմամբ առաքեաց յաշխարհս... բ. 37բ-8ա Յորդորակ («Առաքելոյն
երգս») – Արեգակն արդար, որ ի Հաւրէ ծագեալ... (37ա՝ «Առաջնաճաշակ պտղոյն-ի գոյնն է»,
37բ՝ «տունկ անմահութեան-ի գոյնն է»):
14. 38ա-40ա ԺԴ. Գանձ սրբոց մարտիրոսաց Մխիթարա («Տեառն»)
– Տինա առաւել տարմըք բարձրացեալ... ա. 40ա Տաղ Եւստրատիանոսեանց («Սուրբն զիս»)
– Սուրբ եւ սըրբարար... (40ա՝ «Տունկ անմահութեան գոյնն»):
15. 40բ-2ա ԺԵ.
Գանձ սըրբոյն Յակոբայ Մկրտիչ («Մկրտիչ»)
– Մեծահամբաւ անուն գովելի, / տէր սուրբ Յակոբ հրեշտակ ի մարմնի... ա. 42ա Տաղ ի Մաթէոսէ («Մաթէոս»)
– Մեծի հանդիսի աւուրս... բ. 42աբ Յորդորակ («Վարդապետ»)
– Վարժիչ հանուրց եկեղեցեաց... (42ա՝ «Առաջնաճաշակի գոյնն»):
16. 42բ-4բ ԺԶ. Գանձ կիրակմըտէի («Գրիգորր»)
– Գերամբարձ Աստուած, / գովեալդ ի զաւրաց...
17. 44բ-5բ ԺԷ. Գանձ յարութեան կիր[ակէի] («Յարն»)
– Յերկնից խոնարհեալ, / բանդ յերկիր իջեալ... ա. 45բ-6ա Մեղեդի անոյշ – Աւետիս միշտ
աւետեաց... բ. 46աբ Տաղ ասա՛ («Գրիգոր»)
– Գոչէր հրեշտակն ի վիմին...
18. 46բ-8ա ԺԸ. Գանձ Իգնատիոսի եւ Պօղիկարպոսի («Գրիգորիոսաի»)
– Գոհաբանական / ձայնս նըւիրական... ա. 48աբ Փոխէ՛ – Իգնատիոս մանուկ բարի, / Տեառըն
գըրկացն իսկ արժանի... (48ա՝ «Յիսուս որդի է»):
19. 48բ-50բ ԺԹ. Գանձ Դաւթի եւ Յակոբայ, ի Խաչատուր
վարդապետէ («Խաչատուր») – Խորք անքըննին, / Անճառ անհասին... ա. 50բ
Տաղ Դաւթի («Յոոհանէս»)
– Յիսուս լոյս ծագեալ յաշխարհս... բ. 51ա Յակոբայ («Յոհանեսի է») – Յակոբոս ընտրեալ վըկայ...
(51ա՝ «Կանայքն արտասվօք եկին գոյնն է»):
20. 51ա-3ա Ի. Սրբոյն Ստեփանոսի Նախավըկային («Մկրտիչ»)
– Մեծ եւ հըզաւր / անմահ թագաւոր... ա. 53աբ Տաղ ի տէր Ներ[ս]իսէ – Ի խաչին տընկեալ
որթոյն... բ. 53բ-4բ Փոխէ՛ զձայնն – Փառաց
թագաւորն երկնից... (53բ՝ «Առաջնաճաշակ պտղոյն-ի գոյնն է», «Կանայքն արտասուօք եկին-ի
գոյնն է», 54ա՝ «Ադամայ ստեղծողն եկեալ-ի գոյնն»):
21. 54բ-7բ ԻԱ. Պետրոսի եւ Պաւղոսի է («Սարգիս գրիչ»)
– Սուրբ Երրորդութիւն, / ստեղծաւղ զաւրութիւն... Մեղք մեր, որ գործի, / չար խորհուրդ
սրտի / եւ բան քան/// (վերջը թափուած):
22. 58ա-9բ [ԻԲ. Գանձ որդոցն որոտման («գորիասա»)] - (սկ. թափուած)
///գոյր ընդ Պետրոսին, Յոհան սիրելին...
ա. 59բ-60ա Տաղ ազնիւ ի տէր Ներսիսէ – Որդիքն
որոտման, որք ի վերուստ որոտացին... բ. 60աբ Փոխէ՛ – Իսպառ
սիրեաց ըզսէրն... գ. 60բ-1ա Յորդորակ («Ներսէսի երգ») – Նոր լոյս
յարփենւոյն... (60բ՝ «Կանայքն արտասւօք եկին գունիւն ասա՛»):
23. 61ա-2բ ԻԳ. Կանոն Աբգարու թագաւորին («Ի բնզ Գրիգորի
է ո») – Ի հողոյ առեալ, / ի ձեռն եւ ստեղծեալ... ա. 62բ Տաղ Աբգարու թագաւորին – Արքայդ
Աբգար Ուրհայեցի, / հաւատացեալըդ Քրիստոսի... բ. 62բ-3ա Փոխէ՛ զձայն – Ապա եկեալ Թադէոսին,
/ առաքելոյ տեառն Յիսուսին... (62բ՝ «Յիսուս Որդի է»):
24. 63ա-4բ ԻԴ. Կանոն սրբոյն Բարսղի հայրապետին («Խաչատուր»)
– Խաչաբարձ արհիպանծալի, / տիպ տենչալի, տընտես հըրաշալի... ա. 64բ-5ա Տաղ նորին («Խաչատուր») – Խոնարհիմք
հոգով մաղթողական ձայնիւ, / զտաւն քո կարարել հայր եւ հովիւ... բ. 65աբ Յորդորակ («Վարդապետի») – Վանիչ
ներակին, / Յուլիանէայ չարին... (64բ՝ «Ով զարանալի խորհուրդ», 65ա՝ «Տունկ անմահու[թեան]
գունիւն»):
25. 65բ-7ա ԻԵ. Կիրակէի Յարութեան ասա՛ («Գրիգորէ») – Գերակայ
գոյին, / գոյից համայնին... ա. 67աբ
Մեղեդի անոյշ ի տէր ի Ներսիսէ
(«Ներսես») – Նոր ձայն
աւետեաց հրեշտակապետն այսաւր... բ. 67բ Յորդորակ նորին ի նոյն («Կաթողիկոս»)
– Կանայքն արտասւաւք լային զբարձաւղն արտասւաց... գ. 67բ-8ա Փոխէ՛ զձայնս («ի Հայոց») – Ի գերեզմանէն
զմարմինն, ո՜վ պարտիզապան... (67բ՝ «Ադամայ ստեղծօղն եկեալ գունն»):
26. 68բ-70բ ԻԶ. Ծնընդեան ճրագալուցին, ի տէր Մխիթարայ («Տէր
Մխի») – Տարփումն ըղձական, / տոչոր անձկական... ա. 70բ-1ա Տաղ գեղեցիկ («Ներսիսի է այս երգս»)
– Նոր ծաղիկ բըղխէ այսաւր... բ. 71աբ
Այլ տաղ ծննդեան («Ա-Ը») – Անմահից
արքայն... գ. 71բ-2ա Փոխէ՛ զձայնս («Թ-Ղ») – Թագաւորն
երկնի յերկրի երեւեսցի... (71ա՝ «Ով զարմանալու գունն», 71բ՝ «Տունկ անմահութեան-ի
գոյնն»):
27. 72ա-3բ ԻԷ. Գանձ Ծնընդեան առաջին աւուրն («Թարա») – Թագըդ
պարծանաց, / թագաւոր զաւրաց... ա. 73բ Մեղեդի մուսաղալի – Կո՛յս
անապական եւ անխախտ... բ. 73բ-4բ Նորին Սրիկ Կոստանդեայ – Հըրճիմք
այսաւր մեք հոգէպէս...
28. 74բ-6ա ԻԸ. Կանոն երկրորդ աւուրն Ծն[նդեան] («Մկրտիչ»)
– Մաքուր եւ անբիծ սուրբ Աստուածածին, / դո՛ւստր լուսոյ, մա՛յր անճառ Բանին...
ա. 76աբ Տաղ ազնիւ եւ գե[ղեցիկ] («տէր Ներսէսի
է սա») – Տէ՛ր փառաց անճառ... բ. 76բ-7ա Տաղ ի Գրիգոր վարդապետէ յՈստանցւոյ – Այսաւր
նոր խառնումն եղեալ...
29. 77ա-8ա ԻԹ. Երրորդ աւուրն եւ ի ջրաւրհնէն այլ ասա՛ զայս
(«Յոհաննիսի երգ») – Յամենայն ժամ աւրհնեմք զաւրհնեալ փրկիչդ... ա. 78ա-9ա Տաղ – Քրիստո՛ս Բանըդ
Հաւր, ծնունդ անժամանակ... գ. 79աբ
[Տաղ] («Երգ Ներ») Երգ
նոր աւետեաց բարբառ այսաւր... դ. 79բ Փոխէ՛ զձայնս («սիսի աս») – Սոսկացեալ
պետից մոգուցնն ընդ փայլումն աստեղն... (79ա ստ. լս.՝ «Զքարոզս իւր տաղերովն ի ջրաւրհնեն
ասա»: 79ա՝ «Յառաջ զտաղս ասա՛ եւ ապա զՔրիստոս Բանդ հաւր»):
30. 79բ-81բ Լ. Չորրորդ աւուրն աւետ[ե]աց Աստուածածնին
(«Խաչատուր») – Խընդութեան ձայն բարբառ աւետեաց, / այսաւր ծագաց աշխարհի հնչեաց...
ա. 81բ-2բ Մեղեդի («Ներսէս Ա-Ք») – Նոր էդեմ
բանաւոր տընկոյն... բ. 82բ-3բ
Այլ տաղ աւե[տեաց] («Ա-Ք») – Աւետիս
քեզ, Մարիա՛մ...
– 83ա՝ ստ. լս. գրչից «Այս չէր յայս տեղս գրեալ, ապա վասն սիրոյ Աստուածածնին եւ երկիւղին գրեցի, զի/// ի նմանէ»:
31. 83բ-5բ ԼԱ. կանոն հինգերորդ աւուրն, ի Խաչատուր վարդապետէ
(«Խաչատուր») – Խընդա՛ խորան Աստուծոյ, / բանին տաճար լուսոյ... ա. 85բ-6ա Սրբոյն Գրիգորի Նարեկացւոյն է – Կին աջոյ,
աջոյ ձեռին... բ. 86ա-7ա Նորին սրբոյն Գրիգորի Նարեկացւոյ
– Աւետիս մեծ խորհըրդոյ...
32. 87ա-8բ ԼԲ. Կանոն վեցերորդ աւուրն, Յովանէս Թուլգուր[անցւոյ]
(«Յովանէս») – Յանեղական լուսոյն խոնարհեալ, / բարձրեալդ Աստուած եւ առ մեզ
եկեալ... ա. 88բ-9ա
Մեղեդի սրբոյն Գրիգորի Նարեկ[ացւոյ]
– Երգ ըզարմանալի, երգ շարժըվարժենի... բ. 89աբ Նորին սրբոյն
Գրիգորի Նարեկ[ացւոյ] – Աչքըն ծով ի ծով ծիծաղախիտ... գ. 89բ-90ա Յորդորակ է – Սեաւ եմ, գեղեցիկ...
33. 90ա-2ա ԼԳ. Կանոն եաւթերորդ աւուրն, ի Խաչատուր
վարդապետէ («Խաչատուր») – Խորան փառաց Աստուծոյն
բանի, / մայր կենսատըւին Էմանուէլի... ա. 92ա Մեղեդի անոյշ – Պարագրիս անըպարագրելի...
բ. 92ա-3ա Տաղ Սրիկ Կոստանդեայ – Կայր
կոյսն ի յայրին... (92բ՝ ստ. լս. գրչից՝ «ՃԼԶ.
Կեն կայ ի տաղս»):
34. 93ա-4բ ԼԴ. Գանձ ութաւուր տնօրէն[ութեանն]
(«Գրիգոր») – Գոչումն ըղձագին, / գովեստ քաղցրագին... ա. 94բ-5ա Տաղ ի Սրի[կէ] Կոստանդէ – Անըսկիզբըն
Բանըդ... բ. 95աբ Փոխէ՛ – Ստեղծաւղ մանկանց
մանուկ ցուցաւ... գ. 95բ-6ա Մեղեդի անոյշ, թէ գիտես – Յանեղական
լու[ս]ոյն... դ. 96աբ
Փոխէ՛ – Գովեստ բերկրանաց...
ե. 96բ-7ա Փոխէ՛ զձայն տաղիս («Կոյսն Մարիամ»)
– Կենաց տապանակ աստուածագիծ...
35. 97ա-100ա ԼԵ. Կանոն ծնընդեանն Յովհաննու («Գրիգորի
ե») – Գերագոյն բարի, / փըրկիչ աշխարհի... ա. 100աբ Մեղեդի է – Ի դասըս հրեղինաց...
բ. 100բ-1բ Տաղ ի տէր Նէրսիսէ («Ա-Ք») – Անմարմնոցըն
հրեղինաց...
36. 101բ-4ա ԼԶ. Պետրոսի հայրապետին եւ Աբիսողոմայ
սա[րկաւագին] («Աարդայպետո»)
– Ա(=Վ)երաւրհնեալ, գովեալ... ա. 104ա
Տաղ անոյշ ասա՛ – Ի հանդէս
տաւնի քոյ... բ. 104աբ Փոխէ՛ զձայնն – Ո՛վ սուրբ
հայրապետ...
37. 104բ-6բ ԼԷ. Սրբոյն Անտոնի ճըգնաւորին («Եերրգել») – Երջանիկ գընդին
/ երեք հազարին... ա. 106բ-7ա Տաղ – Անտոն, Անտոն,
ոստ անապատի... բ. 107աբ Յորդորակ – Անձամբ խոնարհիմք
ի ճըգնութիւնըս քո...
38. 107բ-9ա ԼԸ. Թէոդոս թագաւոր պապուն եւ թոռինն
եւ զայլոցն յայլ տեղ գտան («Տաան») – Տէ՛ր տընտեսական, / տեսեալ նախնական...
ա. 109ա Տաղ թագաւորացն սրբոց – Թագաւորին
երկնաւորի... բ. 109աբ
Փորձ զձայն տաղիս – Աբգար
արքայ Ուրհայեցի...
39. 109բ-11բ ԼԹ. Կիրակոսի եւ մօրն Յուղիտա[յ]
(«Գրիգորի է») – Գերապայծառ արփիդ երկնային / խոնարհեցար յերկիր ըստորին... ա. 111բ-2ա Տաղ ի Սիմէոն աբեղայէ ասացեալ – Սուրբ
Յուղիտայ, դո՛ւստըր մեծաց... բ. 112աբ Փոխէ՛ – Տեսեալ ծնաւղին
զաղէտս իրացն...
40. 112բ-4բ Խ. Սրբոյն Վահանայ Գողթնեցւոյն («Գրիգոր»)
– Գըթացեալ քոյին, / արքայդ երկնային... ա. 114բ-5ա Տաղ ի Յոհանէս
վարդապետէ («Յովհանէս») – Յաղթող զաւրութեամբ վերնականաւ... բ. 115աբ Յորդորակն է այս – Շնորհաց հոգոյն
ընդունարան...
41. 115բ-7բ ԽԱ. Սրբոյն Գրիգորի Աստուածաբանին
(«Գէորգեայ բան») – Գոլով սքանչելի լոյս քում հանճարոյ... ա. 117բ-8ա Տաղ Գրիգորի Աստուածաբանի («Գրիգոր
բան») – Գետ հոսեալ աստուածային...
42. 118ա-9բ ԽԲ. Կանոն տեառնընդառաջի երեկոյին ի Գրիգոր վարդապետէ
(«Գրիգոր») – Գովեալ եւ աւրհնեալ / Աստուածըդ բարձրեալ... ա. 119բ-20ա Տաղ երեկոյին – Քրիստոս՝
փառաց թագաւորն...
43. 120ա-1բ ԽԳ. Առաւաւտին [Գանձ Տեառնընդառաջին] («Մկրտիչ»)
– Միասնական սուրբ Երրորդութիւն, / բարեբանեալ անբաւ զաւրութիւն... ա. 121բ-2ա Տաղ ազնիւ – Մըտեալ ի տաճարն...
բ. 122աբ Այլ տաղ եւ յորդորակ – Այսաւր
Երուսաղէմ ցընծայ...
44. 122բ-5ա ԽԴ. Կանոն առաջաւորաց ուրբաթուն («Գրիգորի է»)
– Գոյիդ կատարեալ, / գերալըրացեալ... ա. 125աբ Տաղ – Պատճառ
պարծանաց մարգարէից գընդին... բ. 125բ-6ա Այլ տաղ եւ յորդորակ – Յունան
քարոզըն Նինւէին... գ. 126ա-7ա Փոխէ՛ զձայնս – Լըւան
զբարբառ մարգարէին...
45. 127ա-8բ ԽԵ. Կանոն սրբոյն Սարգսի զաւրավարին («Մկրտիչ»)
– Մեծապայծառ փառաւք զարդարեալ, / եկեղեցի պայծառազգեստեալ... ա. 128բ-9ա Տաղ սրբոյն Սարգսի («ի Յակոբա զայս
երգ») – Ի քէն աղերսիւ հայցեմք... բ. 129աբ Այլ տաղ սրբոյն Սարգսի – Վըկայից
հանդիսից հրաշալի... գ. 129բ-30ա Այլ տաղ սրբոյն Սարգսի եւ Մարտիրոսի
– Երջանիկ մեծ զաւրական... դ. 130ա-1ա
Փոխէ՛ – Սիրով Շապուհ
զքեզ մեծարեալ... ե. 131ա
Փոխէ՛ – Ծունըր կըրկնեմք
սուրբ Նըշանի... (131ա՝ «Յիսուս Որդոյ գունըն է, դաբ ջանամ, զըղջայնամ»):
46. 131բ-3ա ԻԶ. Գանձ յարութեան («Կիրակեի») – Կենդանարար
Որդի Աստուծոյ, / ծընունդըդ Հաւր փառակից հոգւոյ... ա. 133ա Մեղեդի անոյշ – Առ պարտիզպանն
ձայնէ... բ. 133ա
Տաղ եւ յորդորակ («Ներսեսի երգ»)
– Նըստեալ կանայքն ողբային...
47. 133բ-5ա ԽԷ. Կանոն սրբոց Ատոմեանցն («Գրիգորի») – Գեղապանծ
լուսով, / գեղազարդ փառով... ա. 135ա Տաղ ազնիւ եւ լաւ – Սուրբ
նահատակ Ատոմ գովեալ... բ. 135աբ
Փոխէ՛ – Ապա եւ զաւրք
բոլոր գընդին...
48. 135բ-7բ ԽԸ. Գանձ սրբոց Սուքիասանցն («Գրիգորի ե սա»)
– Գանձ սիրոյ քոյին, / գանձեալ ի յոգին... ա. 137բ-8ա Նորին տաղ վասն նոցին – Երջանիկ հոգիահրաշ
երանելին... բ. 138աբ
Փոխէ՛ – Անտի փոխեալ ի
Սուկաւետ լեառըն...
49. 138բ-40բ ԽԹ. Գանձ սրբոց Ոսկեանցն («Խաչատուր») – Խոստովանիմք
ըզքեզ, միածին, / որ միացար բնութեամբ ի մարմին... ա. 140բ-1ա Տաղ ի Գրիգորի վարդապետէ – Սուրբ
Ոսկի քահանայդ նազելի...
50. 141ա-5ա Ծ. Սրբոց թարգմանչացն, ի տէր Մխիթար Այրիվանեցւոյ
(«Բան աարոզից») – Բարձրեալ
անքըննին բնաւից լրութիւն, բաւականութիւն... ա. 145աբ Տաղ ի տէր Ներսիսէ («Երգս այս») – Եկա՛յք
զըւարճացեալք պայծառասցուք տաւնիւս... բ. 145բ Տաղ նորին – Սուրբ
վարդապետըն մեր ընտրեալ... գ. 145բ-6ա Փոխէ՛ – Արդ, երկոքին
սոքա ընտրեալ...
51. 146ա-7բ ԾԱ. Սրբոց Ղեւոնդեանցն («Խաչատուր») – Խըրամատեալ
կանոն աւրինի / Հօր համայնից սրբոյն Գրիգորի... ա. 147բ-8ա Տաղ սրբոց Ղեւոնդեանցն – Ի հանդէս
տաւնի... բ. 148ա
Փոխէ՛ – Քահանայք պատւեալք...
52. 148ա-50ա ԾԲ. Կանոն սրբոց վարդանանցն («Գրիգորի է») – Գոհարանեալ
Տերդ ամենայնի, / Յիսուս Քրիստոս՝ միածին Որդի... ա. 150ա Տաղ սուրբ վարդանանցն («Վարդանայ է») – Վարդան
քաջ, վանող չարի... բ. 150աբ Այլ տաղ Վարդանանցն սրբոց – Սուրբ
Վարդան զօրավարըն Հայոց...
53. 150բ-2բ ԾԳ. Երեք սուրբ ժողովոյն, ի տէր Մխիթարայ («Այրիվա»)
– Աստուած կենդանի, / անիմանալի... ա. 152բ-3ա Դաւանումն ամենասուրբ
Երրորդութեանն – Խոստովանիմ Աստուած ըզՀայր... (152բ՝ «Յիսուս Որդի է», 153ա
գրչից՝ «Զամեն տան յետի բանն կրկնեա՛յ, որ լաւ գայ յասելն»):
54. 153ա-6ա ԾԴ. Բուն բարեկենդանին, ի տէր Մխիթարայ («Երեււանեցին») – Երգս յաւէժական
/ երգեմք բանական... ա. 156աբ Տաղ Աւետարանին – Ճրագ
ճըշմարիտ Հաւր միածին... բ. 156բ
Փոխէ՛ զձայնս – Չհաւատացի
խոստման բանին...
55. 156բ-9բ ԾԵ. Կանոն Թէոդոսի զաւրավարին («Ի Առաքելէ խնդրեալ
ե վարդապետն») – Ի քէն հայցեմ, աղբեւր բարութեան, / լոյս [ի] լուսոյ անհաս, անսահման...
ա. 159բ-60ա Մեղեդի անոյնշ ասա՛ – Քաջամարտիկ մեծ
զինւորին... բ. 160աբ Փոխէ՛ – Խաղարար նոր թագաւոր...
56. 160բ-2բ ԾԶ. Երկրորդ կիրակէին ի Գրիգոր վարդապետէ Ծերոնցւոյ
(«Գրիգորի է») – Գըթութեամբ իջեր, / Տէր եւ մարդ եղեր... ա. 162բ-3բ Տաղ նորին («Գրիգորի է բանս այս»)
– Գոյիդ անել, անըսկըզբան, / թագաւորիդ անմահական... բ. 163բ-4ա Փոխէ՛ – Սոյն այս խորհուրդ
յոյժ խորագոյն...
57. 164ա-5բ ԾԷ. Կանոն Կիւրղի հայրապետին («Այս բանն յԱռաքելէ»)
– Անեղ, անմահ ծընունդ հայրական, / խոնարհեցար յարգանդ կուսական... ա. 165բ-6ա Տաղ Կիւրղի հայրապետին – Յաղթող
արի, անպարտելի, / սեուրբըդ Կիւրեղ ըսքանչելի...
58. 166ա-7բ ԾԸ. Երրորդ կիրակէի անառակին («Մկրտիչ») – Մեծ եւ
ահեղ խորհուրդ տիրական, / անճառ, անհաս, անըսկըզբնական... ա. 167բ-8ա Տաղ վասն անառակին – Առ հայրդ աղաղակեմ...
բ. 168աբ Յորդորակ – Ընկալ զիս, Տէ
՛ր, Հայրդ երկնային...
59. 168բ-70ա ԾԹ. Յոհաննու Երուսաղեմայ հայրապետին եւ Եպիփանու
Կիպրացւոյ («Գրիգորի է») – Գըթացեալ քոյին, / արքայդ երկնային... ա. 170աբ Տաղ Եպիփանու եւ Յոհաննու («Գրիգորի
է») – Գերագոյն շնորհաց սուրբ Եպիփանտ... բ. 170բ Յորդորակ տաղիս այս – Թարգմանութեամբ
խոր իմաստից... (170բ՝ «Յիսուս Որդի է»):
60. 170բ-2բ Կ. Չորրորդ կիրակէին մեծատանն եւ Ղազարու («Մկրտիչը»)
– Մեծապայծառ խորհուրդ սոսկական, / որ նորոգեաց զաշխարհս ամենայն... ա. 172բ-3ա Փոխէ՛ զձայնս – Ով որ
աստեն կենայ յորդոր, / անդէն երթայ գըլուխն ի կոր...
61. 173ա-4ա ԿԱ. Սրբոց քառասնիցն, որք ի Սեբաստիայ կատարեցան
(«Մկրտիչ») – Մեծ եւ հզաւր անմահից արքայ, / Յիսուս Քրիստոս աւրհնեալ յարակայ...
ա. 174աբ Տաղ ասա՛ – Աղաչանաւք սրբոց
մանկանցն... բ. 174բ-5ա Յորդորակ – Քրիստոս փառաց
թագաւոր... գ. 175աբ
Այլ տաղ քառասնիցն – Ի Սեբաստիա,
ի ծովակին... դ. 175բ-6ա Յորդորակ տաղիս – Ի գիշերին
երեւեալ...
62. 176ա-7բ ԿԲ. Հինգերորդ Կիրակէին ասա՛ («Մկրտիչ») – Մեծ եւ
ահեղ խորհուրդ անքըննին, / որ գըթացար յԱդամն առաջին... ա. 177բ Տաղ ի դատաւորն եւ յայրին – Ի յիմ
քաղաք մարմնոյս... բ. 177բ-8ա Փոխէ՛ – Այլ դատաւորդ
իմ երկնային...
63. 178ա-80ա ԿԳ. Ապաշխարութեան պահոց ասա՛ զգանձս, թէ պաշտաւն
հանդիպի («Մերզան») – Մեղա՛յ, Տէ՛ր, մեղա՛յ, / անաւրինեցայ... ա. 180աբ Տաղ ողբերգական յարմար գանձձիս շարադրութեան,
ի Գրիգոր վարդապետէ («Գրիգորի է») – Գանգատ ունիմ ասել քեզ... բ. 180բ-1ա Յորդորակ տաղիս յարմար եւ ի յար է
– Տէ՛ր իմ գըթած եւ բարերար... (180ա՝ «Առ Հայրդ աղաղակիմ գունըն է»):
64. 181ա-3ա ԿԴ. Կանոն սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին («Մրկրտիչ») – Մեծ եւ հզաւր
անմահից արքայ, / Յիսուս Քրիստոս աւրհնեալ յարակայ... ա. 183ա Մեղեդի սրբոյն Գրիգորի – Գրիգորիոս
առաքինիս... բ. 183աբ Տաղ նորին ի նոյն – Ի յելս
արեւու արեւ... գ. 183բ-4ա
Յորդորակ – Բարձրացի՛ր,
դըշխո՛յ, փառաւք...
65. 184ա-6ա ԿԵ. Վեցերրորդ կիրակէին («Գրիգոր րիգոր») – Գոյիդ կատարեալ,
/ Աստուծոյդ բարձրեալ... ա. 186ա Տաղ եւ ողբ ասա՛ («Վարդ») – Վերջ
ի յաներեկ աւուրն... բ. 186աբ
Փոխէ՛ զձայնս («ապետին է») – Ամենայն
գործոց ծածուկք...
66. 186բ-8բ ԿԶ. Կանոն Ղազարու Յարութեան («Գրիգորի է սա»)
– Գոյումն ըղձական, / գովասանական... ա. 188բ-9ա Տաղ ի տէր Ստեփան[ոսէ]
(«Ստեբաննոս») – Սրբոց
հրեշտակաց... բ. 189աբ
Այլ տաղ Ղազարու ի Ներսիսէ («Ներսիսի երգ») – Նոր աւետեաց լուր... գ. 189բ Այլ տաղ – Ձայնն այն, որ
զաշխարհս արար... դ. 189բ-90ա Փոխէ՛ – Փոյթ ընդ փոյթ
արեկ արտաքս... (189ա՝ «Կայր կոյսն ի յայրի գոյնն է», «Ով զարմանալու գոյնն է»):
67. 190ա-1բ ԿԷ. Գալըստեան ծաղկազարդարին արմօենեաց, ի տէր Մխիթարայ Այրիվանեցւոյ
(«Հայցէտ») – Համագոյական, / Հաւր սահման եւ Բան... ա. 191բ-2ա Տաղ ի տէր Ներսիսէ («Տէր Ներսիսի
է») – Տիրական տաւնիւ այսաւր... բ. 192աբ Այլ տաղ ծառզարդարին – Աստ եբրայեցւոց
մանկունքն...
68. 192բ-4ա ԿԸ. Երեկոյին ժամուն ասա՛ («իրով») – Ի տաւնըս
տաւնից, / ի փառըս հրաշից... ա. 194աբ Տաղ արմաւենեացն գալըստեան – Աստուածըն Բան Հաւրըն փառաց... (ա՝ «Յիսուս Որդի է»):
69. 194բ-7բ ԿԹ. Գանձ աւագ երկուշաբաթին, ի Գրիգոր վարդապետէ
(«Գրիգորի ե սաա») – Գերագոյն էից, / գերահրաշ գոյից... ա. 197բ-8ա Տաղ ի Յոհանիսէ – Անդ ի մէջ դրախտին...
բ. 198աբ Նորին ի Պըլուզոյ ասացեալ – Ադամայ
ստեղծաւղն եկեալ...
70. 198բ-9դ Հ. Աւագ երեքշաբաթին («Գրիգոր») – Գործ
արարչական, / գերահրաշական... ա. 199դ-200ա Տաղ ազնիւ – Քեզ,
ո՛վ տէր Յիսուս, ձայնեմ... բ. 200ա
Փոխէ՛ – Վայ իմ մեղուցեալ
անձինս...
71. 200ա-2ա ՀԱ. Աւագ չորէքշաբաթին («Մկրտիչ») – Մեծ եւ
անճառ խորհուրդ ահագին, / Որ կայր ծածկեալ յազգացն առաջին... ա. 202ա Տաղ վասն աւծմանն Քրիստոսի Աստուծոյ – Յիսուս
փըրկիչ կենարար... բ. 202ա-3ա Այլ տաղ («Մեծի չորեքշաբաթի») – Մեծ խորհուրդ
յերկրի այսաւր յայտնեցաւ... (202ա՝ «Վասն փառաց թագաւոր-ի գոյնն է», «Դասքն հրէկան-ի
գոյնն է»):
72. 203ա-4բ ՀԲ. Աւագ հինգշաբաթին գանձ, ի տէր Մխիթարայ Այրիվան[եցւոյ]
(«Զպակաս») – Զահեղ, անքըննին, / զխորհուրդըս խորին... ա. 204բ-5ա Տաղ ոտնալուային – Յերեկոյի
հինգշաբաթին... (204բ՝ «Յիսուս Որդի է»):
73. 205ա-6բ ՀԳ. Աւագ հինգշաբաթ առաւաւտին («Որդի») – Որք,
որ փափագին / ուտել զայն մարմինն... ա. 206բ Տաղ ազնիւ եւ
պիտանի – Փառաց թագաւորն, այն որ նստի ընդ Հաւր... բ. 206բ-7ա Փոխէ՛ – Բանն Հաւր փառաց...
(206բ՝ «Ով զարմանալու գոյնն է», «Տունկ անմահութեան-ի գոյնն է»):
74. 207ա-8բ ՀԴ. Գանձ Աւագ ուրբաթին, ի Մաթէոսէ («Ի Մմաթէ»)
– Ի յանմարմնական / յանձանց բանական... ա. 208բ-9ա Տաղ անոյշ –
Զարհուրեալ զաւրացն... բ. 209աբ Փոխէ՛ զձայն – Արագ
հասանէր ակնարկելով... (208բ՝ «Տունկ անմահութեան-ի գոյնն է», 209ա՝ «Ով զարմանալու
գոյնն է»):
75. 209բ-10բ ՀԵ. Առաւաւտու գանձ ի հատորն էր, ցերեկն ասա՛յ
(«Ոոսս է խրդրեալ Գրիգորս»)
– Որ եւ կատարեալ / զմարգարէացեալ... ա. 210բ-1բ Տաղ բարառնաբար
ի սուրբ Աստուածածնէն, ընդդէմ խաչին – Աստուածածին սրբուհին՝ / ամենաւրհնեալ
տիրուհին...
76. 212ա-3ա ՀԶ. Աւագ ուրբաթի երեկոյին ասա՛ զգանձս («Յտւր»)
– Յանեղական ամենիցն Աստուած, / զարարչագործըն տիեզերաց... ա. 213ա-4ա Տաղ ի տէր Ներսէսէ՝ խաչի եւ թաղման
– Անեղ որդին Հաւր միածինն բազկատարած... բ. 214աբ Փոխէ՛ – Շնորհաւք Սըրբոյ
Հոգւոյն լըցեալ... (213բ՝ «Նորն Ադամ հնոյն Ադամայ գունիւն ասա՛»):
77. 214բ-6բ ՀԷ. Գանձ թաղման ճրագալուցին («Խաչատուր») –
Խորհուրդ հանգըստեան եօթներորդին / ըստ գրեցելոյ նախատեսողին... ա. 216բ Տաղ թաղմանն – Այսաւր
է շաբաթ եւ լըռութիւն... բ. 216բ-7ա Փոխէ՛ – Այս է այն Յիսուս...
գ. 217աբ [Յորդորակ] – Որ եղելոց
կեանըս շընորհէ...
78. 217բ-9ա ՀԸ. Յարութեան սուրբ զատկի կիրակի աւուրն («Մկրտիչ»)
– Մարդասիրութեամբ Որդիդ միածին / եկեալ խընդիր եղծեալ պատկերին... ա. 219աբ Տաղ ազնիւ, ի տէր Ներսիսէ («Ներք»)
– Նոր իմն աւետեաց բարբառ... բ. 219բ Փոխէ՛ զձայնս («սէսի է») – Սիրով
խընկաբեր կանայքն աւետիս տային... գ. 219բ-20ա Յորդորակ ասա՛ («Հայոց կաթողիկոսին»)
– Հաւր կամաւ իջեալ / Որդին մարմին զգեցաւ...
79. 220ա-2ա ՀԹ. Գանձ յարութեան, ի տէր Մխիթարայ Այրիվանե[ցւոյ]
(«Տէրուն») – Տէր տէրունական, / տըւող տիրական... ա. 222ա Մեղեդի Նարեկեցի – Ես ձայն զառիւծուն
ասեմ... բ. 222աբ
Յորդորակն – Ահեղ
ձայնս, որ ես լըւայ... գ. 222բ
Տաղ վասն ննջեցելոց – Այսաւր
աւետիս ձեզ... դ. 222բ-3ա Փոխէ՛ զձայնս – Արի՛,
Եսայի՛, բարձրաձայն գոչեա՛... (222բ՝ «[Կ]այր կոյսն [ի յ]այրին-ի գոյ[նն] է»):
80. 223ա-4բ Ձ. Կանոն երեք աւուրն («Ական») – Արդ,
լուսաւորեա՛, / Արդ, փառաւորեա՛... ա. 224բ Տաղ աւուրն – Ի սմին
աւուր յայլում դիմաց... բ. 224բ-5ա Մեղեդի անոյշ ի Նարեկացւոյն – Հաւուն
հաւուն... գ. 225աբ [Յորդորակ] («Յ-Ք») – Յարուցեալ
յերրորդ աւուր... (224բ՝ «Յիսուս Որդի է»):
81. 225բ-6բ ՁԱ. Չորրորդ աւուրն յարութեան («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ
ձայնիւ ցընծալի / գոչէր Գաբրիէլ պետըն հրաշալի... ա. 226բ-7ա Տաղ յարութեան – Յարեաւ յաւուր
երրորդին... բ. 227ա
Յորդորակ տաղիս – Յարեաւ
փառաց թագաւորն...
82.3 227ա-8բ [ՁԲ.] Հինգերորդ աւուրն յարութեան («Մկրտիչ»)
– Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ սոսկալի / այսաւր ցուցաւ ամենայն երկրի... ա. 228բ-9ա Փառ Աւետարանին – Յիսսուս թագաւորըն
փառաց... բ. 229ա Տաղ յարութեանն Քրիստոսի – Յայնժամ
սիրով տիրական... գ. 229ա-30ա Այլ տաղ յարութեանն – Դասքըն
հրէական էին պահապան...
83. 230ա-1ա ՁԳ. Կանոն վեցերրորդ աւուրն յարութեան («Գրիգոր»)
– Գոյից արարչին, / երկնից արքային... ա. 231աբ Փառ Աւետարանին
– Դարձեալ յայտնի այլանըման... բ. 231բ Տաղ յարութեանն – Եկեալ
Մարիամ Մագդաղենացին...
84. 231բ-3ա ՁԴ. Կանոն գլխատմանն Յովհաննու («Գրիգոր») – Գոյակն
էական, / Հաւր սահման եւ Բան... ա. 233աբ Մեղեդի անոյշ ասա՛, թէ գիտես – Ահա ի
տիպ տիրականին... բ. 233բ-4ա Տաղ ի Մագիստրոս իշխանին պարոն Գրիգորէ
(«Կարապետին տաղ») – Կարապետ սուրբ հաւատոյ...
85. 234ա-6ա ՁԵ. Կանոն Նոր Կիրակէին, ի Գրիգոր վարդապետէ
(«Գրիգորի է») – Գաղտնի խորհըրդին, / գուշակեալ ի հին... ա. 236աբ Տաղ կանչան – Այսաւր
նոր արեւ հարեալ... բ. 236բ Փոխէ՛ – Միաշաբաթ երեկոյին...
գ. 236բ-7ա Փոխէ՛ զձայնդ – Զխոցւած
տիգին ձեռամբ տեսեալ...
86. 237ա-8բ ՁԶ. Աշխարհամատրեան («Մկրտիչ») – Մաքրեալ տաճար սուրբ
տէրունական, / աստուածընկալ լուսեղէն խորան... ա. 238բ-9ա Մեղեդի – Քրիստոս եկեալ
քահանայապետըն... բ. 239աբ
Տաղ ազնիւ եւ լաւ – Ուրախ
լե՛ր, հա՛րսն ի յերկրէ...
87. 239բ-41բ ՁԷ. Կանոն երեւման սուրբ խաչին Քրիստոսի յԵրուսաղէմ
(«Ի Մաթեոսե խնդրեաց Գրիգոր») – Իսկակից
Որդի / Հօր քո հըզօրի... ա. 241բ-2ա Տաղ ի Սրիկ Կոստանդէ – Խաչն
ի նախնումն երեւեցաւ...
88. 242ա-3բ ՁԸ. Գանձ Համբարձման («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ տաւնիւս ահագին / եկեղեցիք մեր պայծառասցին... ա.
243բ-4ա Տաղ ի տէր Ներսիսէ – Աստուածըն
Բան Հաւր միածին... բ. 244ա Յորդորակն է – Եւ ի
լընուլ քառասնեկին...
89. 244բ-6ա ՁԹ. Կանոն մեծահրաշն, ի Մաթէոսէ («Մաթէոսի է խնդրեաց
Գրիգոր») – Միակդ ահաւոր, / Տէր եւ զաւրաւոր... ա. 246ա Տաղ ազնիւ – Այսաւր անդրանիկ
Հաւր միածին... բ. 246աբ
Փոխէ՛ («Վարդապետ») – Վեհից
թագաւորն այսաւր առ Հայր մըտանէ...
90. 246բ-8ա Ղ. Կանոն Աստուծոյ հոգւոյն գալըստեան («Վանիկ
ասա՛») – Վերաւրհնեալ, գովեալ, / եւ փառաւորեալ... ա. 248ա Մեղեդի Աստուծոյ Հոգւոյն գալոյն
(«Նվագ») – Նըւագեմք
հոգւոյն... բ. 248աբ
Տաղն է – Ի մեծի աւուր
տաւնիս...
91. 248բ-50ա ՂԱ. Կանոն երկրորդ աւուրն («Մկրտիչ») – Մեծ եւ
հըզաւր հոգի Աստուծոյ, / անտես մտաց, անհաս խորհըրդոյ... ա. 250աբ Տաղ սուրբ Հոգւոյն գալս[տեան] – Աստանօր
ծագեաց լոյսն աւետեաց կենաց...
92. 250բ-1բ ՂԲ. Երրորդ աւուրն Աստուծոյ Հոգոյն գալստեան
(«Մկրտիչ») – Մեծապայծառ լոյսն արտափայլեալ, / Հոգին Աստուծոյ առ մեզ խոնարհեալ...
ա. 251բ-2ա Տաղ Աստուծոյ հոգւոյն – Այսաւր
Սուրբ Հոգին...
93. 252ա-3բ ՂԳ. Չորրորդ աւուրն Աստուծոյ Հոգւոյն գալըստեան
(«Յովաննէս») – Յաւէտ
իսկապէս / Ընդ Հաւր միապէս... ա. 253բ Տաղ ազնիւ – Ի մեծի
աւուր տօնին... բ. 253բ-4ա [Փոխէ] – Այսաւր
Սուրբ Հոգին եկեալ...
94. 254ա-7ա ՂԴ. Սրբոց Հռիփսիմանցն եւ Գայիանեայ («Վկայաականաց»)
– Վայելչականաց, / վայելման փառաց... ա. 257աբ Տաղ ի Ներսիսէ
(«Առ Հռիփսիմե») – Առաւօտ լուսոյ արեւելեան ազանց... բ. 257բ-8բ Փոխէ՛ («Կոյսն է») – Կենդանի վըկայք,
կոյսք իմաստունք... գ. [Տաղ սրբոց Հռիփսիմեանց] – Երջանիկ հոգիահրաշ երանելին սուրբ Հռիփսիմէ...
95. 258բ-60ա ՂԵ. Գանձ Գլկակայ վանաց Սուրբ Կարապետին («Գրիգոր») – Գոյիդ հըզօրի / Աստուծոյդ մեծի... ա. 260աբ Տաղ ազնիւ – Մըկըրտիչըն Քրիստոսի սուրբ Կարապետըն Յովաննէս... (260ա՝ «Յիսուս Որդի է ասա՛»):
96. 260բ-2բ ՂԶ. Կաթողիկէ եկեղեցոյ Էջմիածնին («Տաւեցի»)
– Տաճարդ երկնային, / տուն քրիստոսային... ա. 262բ Տաղ ազնիւ – Սուրբ է տաճար
տէրունական... բ. 262բ-3ա
Փոխէ՛ – Նախ միածին Աստուածըն
Բանն... գ. 263ա
Փոխէ՛ – Երկու աւտարքըն
միացան...
97. 263բ-4բ ՂԷ. Կանոն սուրբ մանկանցն Բեդղահեմի («Խաչատուր»)
– Խանդաղակաթ սրտիւ տենչալի / Ձեզ տաւնեսցուք, ո՛ւռք արմաւենի... ա. 264բ-5ա Տաղ – Սարսեալ Հերովդէս
դողայր... բ. 265ա Յորդորակն է – Արթունք
զըւարթունք...
98. 265բ-7ա ՂԸ Կանոն Կոստանդիանոսի թագաւորին («Հ Գրիգոր»)
– Համագոյական, / Հօր սահման եւ Բան... ա. 267ա Տաղ – Թագաւորդ
աստուածարեալ... բ. 267աբ
Փոխէ՛ զձայնդ – Բարձր
պատւար սուրբ Սի<ս>ոնի...
99. 267բ-9ա ՂԹ. Գանձ սրբոյն Ներսէսի հայրապետին («Գրիգորէ»)
– Գոյ մեզ ցընծալի / Եւ ուրախալի... ա. 269աբ Տաղ ասա՛ – Նոր մեծահանդէս
տաւնի... բ. 269բ-70ա
Այլ տաղ – Հընչմամբ
ձայնիւ բերկրանաց...
100. 270ա-1ա Ճ. Տրդատայ թագաւորին, ի տէր Մխիթարա («Իգսա»)
– Ի հողոյ առեալ / ի ձեռս եւ ստեղծեալ... ա. 271աբ Տաղ ասա՛ – Նորահրաշ տեսիլ
եւ գերագոյն... բ. 271բ-2ա [Յորդորակն է] – Եւ
Տրդատ գոռոզ արքայն եւ ամբարտաւանն... (271բ՝ «Կանայք արտասվօք-ի գունըն է»):
101. 272ա-4ա ՃԱ. Կանոն որդոց եւ թոռանց սրբոյն Գրիգորի («Նիցալ»)
– Նոր թագապետական, / նոր գահ աննման... ա. 274ա Տաղ թոռանցն
– Հոգի Աստուծոյ, Աստուած շնորհատու... բ. 274աբ Յորդորակ – Գովեստ
քեզ, բարեաց պատճառ...
102. 274բ-7բ ՃԲ. Կանոն սրբոց մարգարէիցն, ի տէր Մխի[թարայ]
(«Խորհըրդոցն») – Խորհուրդ անքննին, / խորք, որ չերեւին... ա. 277բ-9ա Տաղ ի տէր Ներսիսէ («Ներսէսի Ա-Ք»)
– Նորահրաշ տօնիւս տեսանողացըն...
103. 279ա-81ա ՃԳ. Գանձ սրբոց տապանակին («Ի խնդրրոյ վարդապետին Գրիգորին») – Իմաստութիւն
անճառ անեղին, / Հօր արարչին... ա. [Տաղ] – Այսաւր
զտապանակն սուրբ... բ. 281աբ Յորդորակն է – Մայր
հաւատոյ սուրբ հարսնարան...
104. 281բ-2բ ՃԴ. Կանոն վարդավառին («Մկրտիչ»)
– Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ յայտնեալ, / բարձրեալն Աստուած առ մեզ խոնարհեալ... ա. 282բ-3ա Մեղեդի այլակերպութեան – Արփի
մարդկան... բ. 283աբ [Տաղ] – Գաւհար
վարդըն վառ առեալ...
105. 283բ-5ա ՃԵ. Եփեսոսի սուրբ ժողովոյն ասա՛ զգանձ («Նեցի»)
– Նեստոր Նասրանի... ա. 285ա
Տաղ դաւանութեան ի Ներսիսէ – Նոյն
Բանն, որ էր ծնունդ... գ. 285աբ [Փոխէ՛] – Րամք
հանդիսից հայոց ազգի...
106. 285բ-6բ ՃԶ. Կանոն փոխման Աստուածածնին («Մկրտիչ») –
Մեծապայծառ հրաշակերտ... ա. 286բ-7ա Տաղ ի տէր Ներսիսէ – Այսաւր
Գաբրիէլ հրեշտակապետն... բ. 287աբ Յորդորակ – Անարատ տաճար...
107. 287բ-9ա ՃԷ. Գանձ փոխման Աստուածածնին («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ
արփիանըման...
108. 289ա-90բ ՃԸ. Գանձ փոխման Աստուածածնին («Գրիգորի է»)
– Գովաբանեալ սուրբ Աստուածածին... ա. 290բ-1ա Մեղեդի անոյշ
սուրբ Աստուածածնին – Այսաւր աւետեաց... բ. 291աբ Ի տէր Ներսէսի
ասացեալ – Խաւսէր բանիւ նա հարցական... գ. 291բ Փոխէ՛ – Ի յայս խորհուրդ
զերիս միայն... դ. 291բ-2ա Այլ տաղ ի տէր Նէրսիսէ («տէր Ներսէիս
է») – Տէր փառաց այսօր յայտնեաց... ե. 292աբ Յորդորակ նորին – Աստանաւր տեսիլ
ահեղ... զ. 292բ Տաղ («Գրիգ») – Գերահրաշ
Աստուած գոլով... լնուլ ըզտառսն աւրինական յազատութիւն որդւոց/// (վերջը թափուած):
109. 293աբ [ՃԹ. Գանձ մեծի Յովաննու Մկրտչին] («[Մկ]րտիչ») – (սկ.
թափուած) ///ըզպտուղ սուրբ որովայնին, աւրհնեալ ես դու յազգէ Եւային... ա. 293բ-4ա Ի տէր Ներսիսէ – ԶՅոբն
յիշեսցուք... բ. 294աբ
Փոխէ՛ զձայնս տա[ղիս] – Բարեկամացն,
որք մերձ եկին... գ. 294բ-5բ Յոհաննու Մկրտչի – Յովհաննէս
մեծ մարգարէ...
110. 295բ-6բ ՃԺ. Կանոն նաւակատեաց Սուրբ Խաչին («Մկրտիչ»)
– Մեծապայծառ ծագմամբ... ա. 296բ-7ա Տաղ ազնիւն ի տէր Ներսիսէ («Բան
ի վկայսն») – Բանիւ
աւետաւոր... բ. 297աբ
Փոխէ՛ զձ<ձ>այնս – Ի մի յարմարութիւն...
111. 297բ-9ա [ՃԺԱ.] Կանոն Սուրբ Խաչին ի Թուլգըրանցւոյ
(«Յովաննէս») – Յայն եդեմական դրախտին... ա. 299աբ Տաղ («Ներսիսի է») – Նոր դրախտիս եկեղեցւոյ...
բ. 299բ-300ա Յորդորակ («Կաթողիկոս Հայոց») – Կենաց
փայտ տընկեալ... գ. 300ա [Փոխէ] («Հայոց»)
– Հոսեալ հրեղինաց դասուցն...
112. 300ա-1բ ՃԺԲ. Գէրորգեա զօրավարի («Խաչատուր») – Խընդա՛
հրաւէր... ա. 301բ-2բ Տաղ Գէրոգեայ զօրա[վարի] – Ի հանդիսական
տաւնիս... բ. 302աբ [Յորդորակ] – Րամեալ
ըզկիրըս տանջանաց...
113. 302բ-4բ ՃԺԳ. Կանոն Վարագայ խաչին («Գրիգորի ե սա») –
Գլուխն եկեղեցոյ, վեմըն հաւատոյ... ա. 304բ-5ա Տաղ Վարագայ
խաչին – Այսաւր մեծ զարմանք... բ. 305ա Փոխէ՛ – Ամփոփեալ զնըշան
խաչին... գ. 305աբ Այլ տաղ Վարագայ – Այսաւր
ի ձեռըն խաչի...
114. 305բ-7բ ՃԺԴ. Կանոն սրբոց առաքելոցն, ի Յովհաննէս վարդապետի
(«Յոհաանննես») – Յերկնից
խոնարհեալ... ա. 307բ-8ա Տաղ առաքելոցն Քրիստոսի – Էակցին
Հաւր սպասաւորք... բ. 308աբ Յորդորակ ասա՛ զայս – Աղաչանաւք
մաքուր դասին...
115.. 308բ-10ա ՃԺԵ. Կանոն խաչգիւտին («Խաչատուր») – Խաչի
քո, Քրիստոս... ա. 310աբ Տաղ խաչգիւտին, ի Գրիգոր վարդապետէ
– Այսաւր եղեւ գալ դըշխոյին... բ. 310բ-1ա [Փոխ] Ի գըտանել կենաց փայտին...
116. 311ա-3ա ՃԺԶ. Սրբոյն Մինասայ, Երմոգինեա եւ Գրաբուսի
(«Ի Բաղշեցոյ Առաքելե») – Ի յերկնային լուսոյն հայրական... ա. 313ա Տաղ նոցին – Այսաւր նորահրաշ
տաւնիւս... բ. 313աբ
Յորդորակ ի Գրիգոր վարդապետէ – Տէր բարերար
Հաւր միածին...
117. 313բ-5բ [ՃԺԷ.] Սրբոց մարտիրոսացն, ի Յովանէս Թըլգուրանցւոյ
(«Յովանէս») – Յոյժ զարմանալի...
118. 315բ-7ա ՃԺԸ. Գանձ մարտիրոսացն («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ
փառաւք զարդարեալ...
119.
317ա-8բ ՃԺԹ. Գանձ ամենայն սրբոց մարտիրոսացն
Աստուծոյ («Դաւիթ է») – Դաւանեցէ՛ք, որդի՛ք աւրինաց... ա. 318բ Տաղ ամենայն սրբոցն հնոց եւ նորոց – Պաղատանաւք սուրբ նախահարց... եւ զիլ
ոտիցըն կարճեցաւ Յովսէփ/// (վերջը թափուած):
Գանձերի խորագրերը նշուած
են ստ. լս-ներում: Տե՛ս Մատենագիրք Հայոց, հտ. ԺԳ., Անթիլիաս-Լիբանան, 2008:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
68ա Զամենայն
չարաւք զառածեալ ոգիս եւ զթափուրս յամենայն բարեաց, զմեղօք մեռեալ ոգիս զՏէրունական աղաչեմ յիշել
ի Տէր Քրիստոս միով Տէր ողորմայիւ, եւ Աստուած զյիշողքդ յիշէ. ամէն:
83ա Այս չէր յայս
տեղս գրեալ, ապա վասն սիրոյ Աստուածածնին եւ երկիւղին գրեցի, զի/// ի նմանէ:
107բ Ավախ ամբախտ փոքաւորի
դարտերս, որ կաղամբարն թանաքով լցեր ու թանաքն նօրսացել:
115բ (խորագրի
մէջ) Եւ զեղկելիս
յիշեցէ՛ք (նման՝ 122բ, 178բ, 239բ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 156բ (1696 թ., բոլորգիր) Թվին ՌՃԽԷ.
(1698) [յու]նվարի Ի. (20):
2. 129բ (1792 թ., նոտրգիր) Գրեցաւ
1792, նոյեմբերի Լ. (30),, նուաստ եղբայր:
3. 44բ (1730 թ., նոտրգիր) Ես՝ տէր
Ղազարս, թիւն ՌՃՀԹ.նին
(1730) յեկա Սանահին:
4. 79բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր,) Ես գրեցի՝
տէր Ասայտուրս:
5. 84ա (ԺԸ. դ,. նոտրգիր) Ի տէր Գրիգոր վարդապետ սիրօվ
սուրբ Հոգուն օրհնութեամբ ծանի՛ր Պետրոս:
6. 163բ (ԺԸ. դ.,
նոտրգիր) Աբրահամա գոնէ
ասասցէ, քանզի անճառաելո բանին
վըկա:
7. 315բ (ԺԸ. դ.,
բոլորգիր) ///րէս ծառայ Քրիստոսի, որ եկի ի դու[ռ]ն [Սրբոյ] Աստուածածնի: Մըկրտեցաւ ձեռամբն
[Սար]գիս եպիսկօպոսին:
8. 319ա (1814 թ., շղագիր) Թվին ՌՄԿԳ.
(1814) յունվարի վեց օրն ի հայրապետութեանն Սրբոյ Էջմիածնի տեառն եւ տեառն
Եփրեմայ աստուածընտիր
կաթողիկոսի ամենայն Հայոց եւ ի թագաւորութեանն Ռուսաց Ալէքսանդր Պավլօվիչին եւ ի
առաջնորդութեան սրբոյ ուխտիս մերոյ Սանահնի սրբոյ վանիցն առաջնորդ Առաքել արքեպիսկոպոսին
ընկալայ զկարկ աբեղայութեան
ի Առաքէլ արքեպիսկոպոսէ,
որ եմ Յարութիւն վարդապետ՝
միաբան Սանահնի սրբոյ
վանից, ի ազգէ Տէր-Բարսեղեանց, ի գեղջէ
Քուրթկայ, ի նահանգէն
Բաբաջանաձորոյ, իսկ
ընկալնուլն զաստիջան մասնաւոր
վարդապետութեան եւ զծայրագոյն իշխանութիւն ի տեառն նոյն եպիսկոպոսէ: Էր ի մեծ Ղարաքլի[սա] Փամբակայ, ի թվին
ՌՄԿԳ. (1814) յո[ւլի]սի տասնհինգ օրն, Հոգէգալստ[եան] տօնախմբութեամբ աւուրն:
9. 110ա (ԺԷ.. դ., շղագիր) Ես՝ Ղազար, գրեցի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա. կազմաստառ՝ «Ես գրեցի Գէորք», 1ա՝ «աբգ», 40ա՝ «աաբթզէաբգ»,
74բ՝ «երկրպագեմ», 78ա, 89բ, 229ա, 238բ՝ զանազան տառեր, 102բ՝ «բազմեալ սիրալի քիչ
միայն յայտնի չիշ ննն», 110ա՝ «ի գբբի», 114ա՝ «աա վայ արձ է վայարձտ իրաց», 118բ՝
«Ես գրեցի. Ղազար», 119ա՝ «աբգ», 143ա՝ «հրեշտա ձձ ապր ե աաաբ ար», 143ա Ես գրեցի///
(եղծուած), 155բ՝ «խրօվկէ նա լունին», 170ա՝ «ի տանըս հայոց Մխիթար ի տանըս հայոց ցանգալի
գերագոյն», 173բ՝ «Ես անարժան գրեցի չէ կարդա», 199բ՝ «վայ», 206ա՝ «աեզէըթ», 270ա՝
«թագաւոր որդի յասէ թուին ՌՃՁ. (1731) պարոն», 271բ՝ «աբգդե», 283ա՝ «սուտանունանդ
ստկ», 316բ՝ «/// ոզաքա/// գ օվ պայծառափայլ տաճար տիրական բարոնակ/// եցիք բուսեալ
անթառամ ականրենածին Մայրամէն օրն օրնեալ, որ օգէ մարնական», Բ. կազմաստառ՝
(1845 թ., շղագիր) Պատուելի եղբայր ի՛մ Յօսեր, շատ սիրով ողջուն մատուցանեմ քեզ,
«նորապէս հատան տիրացու Նիրսէ նորապէս բարձր պատիւ պատիւ պատուել պատուելի», 319բ
(1845 թ., շղագիր) Բարձրապատիւ հա՛յր իմ, յօյժ սիրող եւ բազում կարօիւ ողջոյն մատուցանեմ,
բարձրապատիւ պատուելի սիրով եւ բազում կարօիւ ողջոյն մատուցանեմ 1845... բարձրապատիւ
Սարգիս: 319բ՝ «Բարձր, բարձրապատիւ, կարօիւ ողջոյն, 345, 63, աբգդեզ, զզզզ»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 68ա՝ թռչուն եւ բոյսեր, 235բ՝ թռչուն:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա փեղկի
տախտակին՝ «Հմր 1130/2659», «ԺԶ. դ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
Հմր 26 ԺԶ. Հմր 1130, Գանձարան – չիք թուական, սակայն ի վերջին
երեսս գրի Յարութիւն վարդապետն «Թվին ՌՄԿԳ. ի հայրապետութեան Սրբոյ Էջմիածնի տեառն
տեառն Եփրեմայ Աստուածընտիր կաթողիկոսին Ամենայն Հայոց (եւ այլն, եւ այլն) ընկալայ
զկարգ աբեղայութեան եւ այլն, եւ այլն»:
2660
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԹՈՒԱՆՃ գիւղ (ԿԱՐԻՆ) |
ՌԽԸ. – 1599 |
ԳՐԻՉ, ԾԱՂԿՈՂ՝ Առաքել Գեղամացի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Դաւիթ կթղ.:
ԹԵՐԹ՝ 189. չգրուած՝ 61ա, 189ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԱx10 (Բ 7, Է, Ժ, ԺԶ 9, Թ, ԺԲ, ԺԹ 6, ԺԴ, ԺԸ 8, ԺԵ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26.5x17.5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (17.5x11): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 14ա): ՏՈՂ՝ 25: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը կանաչաւուն կտաւ, դռնակինը՝ վանդակազարդ կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Դաւիթ
մարգարէ՝ 1բ (տաւղահար), 38բ, 61բ, 140բ (սազահար), «Սուրբ մարգարէն Դաւիթ յորժամ արածէր
զխաշինս հաւր իւրոյ, հրեշտակ Աստուծոյ եկեալ ի աւծումն թագաւորութեան»՝ 159ա, «Սուրբ
մարգարէն Մովսէս եւ վեցթեւեան սերովբէքն»՝ 36ա, «Սուրբ քահանայն Հեղի եւ Աննայ՝ մայրն
Սամուէլի մարգարէին»՝ մանուկ Սամուելը գրկին՝ 79բ, «Երեգ մանկունքն ի հնոցին: Եւ հրեշտակ Աստուծոյ ցողէր նոցա»՝ 162բ: Բնագրի
մէջ. «Սուրբ հրեշտակն Գաբրիէլ եւ սուրբ Աստուածածինն Մարիամ» (Աւետումն)՝ 170ա, «Թագաւորքն
հընդկաց: Ծնունդն Մարիամու: Ընծայումն Քրիստոսի», Երկրպագութիւն մոգուց եւ հովւաց՝
171բ, «Քրիստոս եկեալ առաքելաւքն ի յարութիւն Ղազարու, Մարիամ եւ Մարթայ» (Յարութիւն
Ղազարու)՝ 174ա, Ներսէս Շնորհալի եւ եղբայր իւր Գրիգոր կաթողիկոս՝ 179ա, Մուտք յԵրուսաղէմ՝
174բ, Համբարձում՝ 175ա, Պօղոս եւ Պետրոս՝ 178ա: Լսնց-ային. Եսայի մարգարէ՝ 139բ, Մանասէ թագաւոր ի մէջ վիրապի՝ 159բ,
Գրիգոր Լուսաւորիչ՝ 173բ, Ներսէս Շնորհալի՝ 181ա, Մարիամ Աստուածածին՝ 184բ: Կիսախորան՝ 2ա, 18ա, 39ա, 62ա, 83ա, 104ա,
120ա, 141ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն,
տաճար, յուշկապարիկ, ծառ: Զարդագիր՝ կենդանագիր,
հանգուցագիր, թռչնագիր, մարդադէմ: Գոյներ՝
կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, նարնջի, սրճագոյն, մանուշակագոյն, սպիտակ, բրոնզ, սեւ:
Տե՛ս Ա. Գէորգեան, Հայ մանրանկարիչներ, 9-19րդ դդ., էջ 50-1:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան
ըստ Մարկոսի (վրացերէն): Ժ. դ.: Ա+Բ, ստացուած մէկական թերթերից: Մագաղաթ,
25.5x16.5, երկսիւն (18, 19.5x15), գիր՝ ասոմթաուրուլի (երկաթագիր. նմուշ՝ Բա), տող՝
22: Կարդալ՝ Աբ, Աա, Բբ, Բա: Հրատ. Բ. Ուտիէ, Scrinium 2, 2006, p. 214-8:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. մէջքի
վերին եզրի կաշին թափուած, երեքական գամերն ու կապիչներն ընկած, Ա. պրակը հիմքից
թուլացած, թ. 15-6ի միջեւ ընկած 3, թ.
119-20ի, 157-8ի միջեւ՝ 2-ական, թ. 57-8ի, 82-3ի, 139-40ի միջեւ՝ 1ական թերթ.
թ. 41-7՝ խունացած, թ. 102-57, 179-89՝ ցեցի անցքերով, թ. 82, 125, 158, 159,
163՝ շերտազատուած, թ. 59, 164, 177՝ պատռուածքներով, թ. 176՝ մասամբ (թերեւս մանրանկարը)
կտրած-հանած, բամբակակալած, թ. 127ը սխալ տեղում կարուած, կարդալ թ. 166-7ի միջեւ,
Պատառիկ-պահպանակների եզրերը սեւացած, գրադաշտը գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-126բ, 128ա-66բ [Սաղմոսարան]
Տե՛ս ձեռ. 1642, Ա., 1ա-239ա: 1/2ա-17բ: ա/16աբ (սկզբ. թափուած՝ ///զոր եւ փրկեցեր: Եւ
մխիթարեցեր զաւրութեամբ քով...): բ/16բ-7բ: 2/18ա-38ա: ա/35ա-7ա: բ/37ա-8ա: 3/39ա-60բ: ա/58բ-9ա (սկզ. թափուած՝ ///ցա: Եւ նետիւք իմովք սպառեցից
զնոսա...): բ/59աբ: գ/59բ-60բ: 4/62ա-81ա: ա/79ա-80բ: բ/80բ-1ա: 5/83ա-103բ: ա/102բ-3ա: բ/103բ: 6/104ա-19բ: ա/119բ (վերջը թափուած՝ թէ գնացի ես ի դըրունս դժոխոց
թողի զամեն///): բ/չիք: 7/120ա-6բ, 128ա-39բ: ա/139բ: բ/չիք: գ/չիք: 8/141ա-6բ ա/158աբ (սկզ. թափուած՝ ///որոյ քո: Բարկութեամբ զարթիցես
ի վերա երկրի...), «Փոքր էի ես»՝ 159ա-62ա: բ/162ա-4բ: գ/164բ-5բ: դ/չիք: ե/165բ-6բ: զ.է/չիք:
Բնագրական
պակասներ կան 15, 57, 105, 106, 119, 157, 164 թերթերից յետոյ՝ թղթեր ընկած:
Բ. 127աբ, 167ա-9բ Մեղա լաւ եւ պիտանի. Կիրակոս վարդապետի ասացեալ վասն խոստովանութեան մեղաց – Մեղայ Աստուծոյ... եւ ի փառս հանդերձեալ կենացն. ամէն:
Գ. 170ա-8բ Ժամամուտ երկուշաբաթու եւ Գ.շաբաթու միահամուռ
– Որ ի Հաւրէ առաքեցար... կատարելով տաւնախմբութեամբ տաւնս, եւ եւս խաղաղութեան
զՏէր [աղաչեսցուք]:
Աղօթական հատուածներ ըստ
տօնական օրերի
Դ. 179ա-81ա Նախադրութիւնք խրատականք յաղագս աղաւթից,
զոր արարեալ է տեառն Ներսեսի եղբաւր Գրիգորի Հայոց կաթողիկոսն ի վերագիտողի – Աղաւթք հասարակաց
քրիստոնէից... ի գիրս ուղիղ գիտողացն տացեն գրել. եւ Քրիստոսի փառք:
Ե. 181ա-4ա Տեառն Ներսիսի Հայոց կաթողիկոսի ասացեալ
Աղաւթք իւրաքանչիւր անձին հաւատացելոց ի Քրիստոս, առ սուրբ Երրորդութիւնն եւ ի մի
աստուածութիւնն – Հաւատով խոստովանիմ... փառք եւ երկրպագութիւն անբաժանելի սուրբ
Երրորդութիւն այժմ եւ միշտ եւ:
Զ. 184ա-8ա [Մանունք աղօթականք]
ա. 184աբ [Աղօթք] – Հոգի՛ն Քրիստոսի,
սրբեա՛ զիս... ազատէ՛ որդիս մարդկան:
բ. 184բ-5բ Աղաչանք Մարիամու Աստուածածնին ի գիշերի
պաշտպան ննջեցելոց – Աստուածածին մայր Քրիստոսի... փառք եւ պատիւ անլռելի. Տէ՛ր,
ողորմեա՛, Տէ՛ր, ողորմեա՛:
գ. 185բ-7ա Պաշտպան. [Ներսիսի Շնորհալւոյ Երգ աղօթական]
– Առաւաւտ լուսոյ... քաւեա՛ ըզանցանս, քեզ երգել զփառս: Տէ՛ր ողորմեա՛, Տէ՛ր ողորմեա՛:
դ. 187ա-8ա Պաշտպան. [Ներսիսի Շնորհալւոյ Երգ] – Աշխարհ
ամենայն... Քննող դատաւոր, Քրիստոս թագաւոր: Տէր ողորմեա՛:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԸ. դ., նոտրգիր
Է. 189բ [Աղօթք]- Աւրհնեալ ես,
Տէ՛ր Աստուած մեր... որ մեզ կերակրեաց, նմայ փառք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1բ Զգործս
ձեռաց իմոց ուղիղ արա՛յ ինձ, Տէ՛ր, եւ զգործս ձեռաց մերոյ աւգնեա՛ մեզ, Աստուա՛ծ, եւ
խաղաղութեամբ հասո՛յ ի յաւարտ վերջին. ամէն:
61բ Ես՝ Առաքել նկարողս, աղաչեմ յիշեր ի Տէր:
79բ Քրիստո՛ս
Աստուած, ողորմի Դաւիթ կաթողիկոսին,
յոր յետ գրել սուրբ Սաղմոսին՝ յիշատակ
իւրն. ամէն:
81ա Ո՛վ
եղբարք եւ սուրբ ընդերցո՛ղք,
յորժամ հանդիպիք սուրբ Սաղմոսարանիս կարդալով կամ աւրինակի, անմեղայդիր լերո՛ւք:
81բ Փառք
ամենայն սուրբ Երրորդութեան՝ Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յ[աւիտեան]:
Ո՛վ սուրբ եղբա՛րք եւ սուրբ ընթերցո՛ղք, յորժամ հանդիպիք յայսմ տառիս կարդարոյ կամ աւրինակելո[յ]
կամ տեսութեան ինչ բանի, որ Յովհաննէս Գառնեցւո յա[ւ]րինակէն
մէկ Սաղմոսարան գտայ. գրած էր յիշատակարնն Յովհաննէս Գառնեցւոյ յիր ձեռացագիր
Սաղմոսարանն յաւրինակ դրի ու այս Սաղմոսարան գրեցի, ես՝ ծառա ամենոյտ եւ ձեր ոտացդ
կոխած հող, չեմ արժան Առաքել Գեղամեցիս առի այն Սաղմոսարանն
եւ դրի յաւրինակ, գրեցի Սաղմոսարանս: Ո՜վ սուրբ եղբա՛յրք եւ քահանա՛յք, յերես անկեալ
աղաչեմ զձեզ, յոր թէ յաւրինակէք, զինչ որ գ[ր]ած
է, զայն գրէք եւ զայն ուսուցանէ՛ք կարդացողաց, ո՛վ սիրելիք, մէկ քանի շնանաւոր (=նշանաւոր)
բան որ վկայեմ երանեալի տանն Բ., նա կասէն. մէկն չպիտի մին անձ իրին եւ կասեն չպիտի.
Ողորմեա փոխի այն տունն, որ կասի. |82ա| Սի՛րտ սուրբ, հաստեա՛ յիս, այն որ կասի. Տէր
է թշրունս (=շրթունս) բանաս, զբերանս իմ, շատ աւել եւ պակաս բան եւ գիր ասեն, դուք
գիտէք մեր կայրս այս էր եւ մեր աղաչանս, որ գրեցաք,
որ ինչ արուեստ ողջէն անգամ եւ կէսէն անդամ բուդ, բեր, ծոց, փուշ կայ ի վերա ձայնաւոր գրոց քաշէ՛ք եւ դնէ՛ք այս է եւթն նշանաւոր
գիրն, որ ինչ տետր եւ թագաւորք կա, խազն այսոց վերա է, այս է՝ ա, ե, է, ը, ի, ո եւ
ի՛ եւ ի, ը, եալ ու եաց առաւաւտ, երբ բերի զինչ մի զի եալ է եան սրտիւ բերէր, իսկ ո
ով աւրաւր զի բայց արդ վասն քիրականի եւ գրչադարձի որդւոյ սիրւոբարւո,
գիշերւո, բաբելացւոց, գերգեսացւոց, ինչ գրի վերջն որ ինի առնի, հոգի-հոգւո, որդի-որդւո,
սիրի-սիրւո, բարի-բարւո եւ այլն այսպէս: Երկ նաւոր, դա տա ւոր, բա րե րար, անձ նա ւոր
երկ րի ողոր մու, բա զում, ա ռաւ, տա րաւ, որ ամե նայն դար ձեալ հաս տա տու թիւն, մեկ
նու թիւն:
140ա Փառք անբաժանելի լոյս միասնական սուրբ Երրորդութեան՝ Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգւոյն
Սրբոյ, այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն (շար. այլ՝ յետագայ ձեռքով. տե՛ս ստորեւ՝ 140ա):
184բ Զսուտանուն չեմ արժան Առաքելս յիշեա՛ եւ մի բերան Աստուած ողորմի ասա՛
ինձ եւ քեզ:
188բ Փառք համագոյ
եւ միասնական Սուրբ Երրորդութեան եւ մի աստուածութեան՝ Հաւր եւ Որդւո[յ] եւ Հոգւոյն
Սրբոյ, այժմ եւ միշ[տ]: Արդ, գրեցաւ սուրբ Սաղմոսարանս ի թուաբերութիւնս հայկազանց
սեռի ՌԽԸ. (1599), ի հայրապետութիւնն հայոց ազգիս տէր Դաւիթ կաթողիկոսին, որ նստի աթոռն սուրբ Լուսաւորչին, եւ այլ դասակից
եւ ընկերակից սորա: Գրեցաւ սուրբ տառս Դաւթի մարգարէին յերկիրս Կարնւոյ, որ
կոչի Առզրում, ի գեաւղս Թըւվանճ, ի դուռս Գանձկա Սուրբ Գէորգա եւ նորաշէն
Տիրամայր Սուրբ Աստուածածնին եւ ատենահաս Սուրբ Սարգըսիս եւ այլ սրբոցս, որ աստ կան հաւաքեալ, եւ առաջնորդ տեղւոյ տէր
Սահակ ահրիեպիսկոպոսիս
եւ Ղուկաս եպիսկոպոսիս
եւ միաբանից սորա քաջ եւ փիլիսոփա րաբունապետս մեր զՍիմէոն յանաւղթս, որ եկաւ ի մայրաքաղքս Առզրում, որ նստի աթոռ եւ ասէ դասս Հին եւ Նոր կտակարանաց, զմոլորեալս
դարձուցանէ եւ գլորեալս կանկնէ եւ
զՄինաս վարդա/// (շար. թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 82բ (ԺԷ. դ., բոլորգիր) Ես՝ Փիրումի որդի տէր Վարդանս, տվի Ա. փուռվառ, Ա. ձնձղայս, Ա. բուն Սաղմոսարան, տվի ի դուռն Սուրբ Աստուածածնիս: Ով ոք հակառակել ջանայ ի դռանէ Սուրբ Աստուածածնէս կամ գրաւելով կամ ծախելով, ՅՃԺԸ.
(318) հայրայպետացն անիծաց լինի. ամէն:
2. 82բ (ԺԷ. դ., նոտրգիր) Կամաւն ամենակեալին Աստուծոյ
ես՝ Փիրումի որդի Վարդան էրէցս, ետու արդունս եկեղեցոյ
Ա. պատուական խաչ, Ա. բուրվառ, Ա. ձընձղայս, այս բուն Սաղմոսարանս
վախմ ի դուռն Սանահնոյ Սուրբ Աստուածածնին,
որ սայ եղեցի ինձ յիշատակ՝ որպէս պատմէ ի սուրբ Աւետարան[ին],
եթէ՝ Երանի, որ յունիցի զօակ ի Սիոն եւ ընդանիք վերին յԵրուսաղէմ, սոյնպէս եւ ես ստացայ սոքայ եւ ետու ինձ
յիշատակ եւ ծնաւղացն իմոց՝ հայրն իմ Փիրումին եւ մաւրն իմ՝ Սինէբարին, եւ եղբաւրն իմ՝ Ալէքսանոսն եւ Բաբէն եւ Յոհանիսին, եւ կողակիցն իմ՝ Ազիզխաթունին, եւ որդին իմ՝ Ալէքսանոսին, եւ ամենայն յարեան մերձաւորեացն՝ յիշատակ
ինձ եւ նոցայ:
3. 140ա (ԺԷ. դ. սկիզբ, բոլորգիր) Զվերջին ստացաւղ սուրբ Սաղմոսարանիս զպարոն Մանուէլն եւ Նուրալին, որ ըստա[ցա]ն զսայ ի հալալ վաստակոց իւրոց եւ եդին ի դուռն
աստուածընկալ Սուրբ Էջմիածնայ, ի ձեռն աշխարհալոյս Աւետ Հայոց կաթողիկոսի եւ պատրիարքի, յիշատակ մեզ եւ ծնողաց մերոց՝ հաւրն պարոն Զաքարին եւ Չիդուրին (հինգ տող չգրած) եւ մաւրն Սալչուխաթունին, եւ եղբարցն՝ Յեարալուն եւ Շաւելուն, եւ հանգուցեալ եղբայրն՝ Մանուէլն, որ ստացաւ սայ, եւ զհարսներն իւր՝ Խալին, Գուհարն եւ Շամանդուխն, Լալգունաշին,
եւ որդոցն՝ Նուրալուն՝ ստացողի գրոցս եւ քուերն՝ Սալչուխաթունին եւ հանգուցեալ եղբայր՝ Փիրալին եւ Զաքարին, եւ քվեր սորա՝ Ազիզխաթունին, եւ զտղայն՝ Մանուէլին. Աստուած ընդ երկայն աւուրս արասցէ մինչեւ
ի խորին ծերութեան: Ո՜վ սուրբ ընթերցողք, որք հանդիպիք ի սմա, յիշեսջիք զամենայն արեան
մերձօոր սոցա, եւ Աստուած զձեզ յիշէ. ամէն:
Հայր մեր:
«Աւետ»ը Դաւիթ Վաղարշապատցու աթոռակից Աւետիս կաթողիկոսն
է:
4. 1ա (ԺԸ. դ. վերջ, շղագիր) Սանահնու Սուրբ Աստուածածնայ վանիցն է՝
ի վաղուց հետէ պահեալ ի յայրի նորին, ի ձորն Սանահնու, զոր կոչեն Աջառանց այր կամ էր, յորում գոյին եւ այլ բազում գրեանք, զորս հանել ետու Առաքել վարդապետին մերոյ Սանահնեցւոյ, յորժամ ընդ զօրացն Ռուստաց եկեալ էաք ի քաղաքս Թիլֆիզ. Յովսէփ արքեպիսկոպոս Սանահնեցի, Շիօշբեգի
որդի, յազգէ Արղութեանց եւ դէտ համայն ազգին հայոց, որք են ընդ տէրութեամբ Ռուստաց:
5. 189բ (ԺԸ. դ., անարուեստ նոտրգիր) ///ին կու/// ե եւ/// արիչ ընդրեա[լ]/// մէ[յ]մէ
է երկե սուրբ/// Ակոբ քրոյբէն մամածին(՞) [ա]ռաջ երկնթաց կամայ
յօժարաց սուրբ հայրեն հոգուն տէր Ակոբ ազգէն Պարտեւաց քաչ հովիւ բարի որդոյն սուրբ Ովնի ճնքորոն (ճգնաւոր) մեր եալ տէր Ակոբ եսոյ Քրիստոսի անմար[մ]նոց նմաայ մարմնհո նիւթագայըն քո ի
յամբիծ տէր Ակոբ նման օրեստի սայփայլ հոգով եւ եռն բայկհետ
եւ այլով ի լեռն Մասսոյ տաղակչա թռչել ոչ է յերկինք եւ երկրէ զոսան գաւառէ ի մանածիր
չար ածծիացաց յերկիր ընդ նմի:
Գրուած
է շատ վատ, ներկայ ընթերցումը շատ տեղերում պայմանական է:
6. 189բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) ///ին ով որ կարդայ մի բերան չի ասե/// ճառ/// ածի///:
7. 140բ (1836 թ., շղագիր) Տիրացու Աւետիսս եղէ վարդապետ թվին 1836, հոգ. 25, ի Սուրբ Աստուածածնայ վանս Սանահնի, ձեռամբ Յարութիւն արքեպիսկոպոսի:
8. Պահպանակ Աբ (1839 թ., շղագիր) Հայ աստէն Աւետիս վարդապետ. 1839 թվին:
9. Պահպանակ Աբ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Ես գիրեցի՝ անարժան տէր Յակոբս, ծառայ եմ ես Սրբոյ Կարապետին, Սուրբ Աստուածածին, որ ինձ պահ լնայ: Որ կարդայ, Աստուած ինձ ու քեզ աւրհնէ:
10. Պահպանակ Բա (ԺԸ. դ., շղագիր) Ես տէր Վարդան էրէցս գրեցի, թէ որ խամ էի:
Գուցէ եւ 82բ էջում յիշատակուող
Վարդան երէցն է:
11. Պահպանակ Բբ (ԺԸ. դ., շղագիր) Ես գրեցի՝ Սարգի[սս]:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ պահպանակ Աա՝ «Խամրէ
զտիպըն բոցանման, նվաստան կերպիւ», «աբգդե, ես գրեցի», պհպ. Աբ՝ «Ասատուրաւ», պհպ.
Բա՝ լս լաւ ըտաուճա ին սաղմոսարան», պհպ. Բբ՝ «բրաաաա», 82բ «Առագելք Աստուծոյ ճուղն
էր, Առաքել ընկեր», 140բ՝ «մարգարէն Դաւիդ»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին ամրացուած թերթիկին՝ «1134», 1ա՝ «Հմր 25 Սաղմոս[արան] գրեալ թ. հայոց ՌԽԸ. 1599. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», «Հմր 2660/1134»
2661
ՌՈՒՍԱԿԱՆ ԱԿԱԴԵՄԻԱՅԻ ԲԱՌԱՐԱՆ. ՄԱՍՆ Բ. ԵՒ Գ.
СЛОВАРЬ АКАДЕМИЙ
РОССИЙСКОЙ, ЧАСТЬ II И III
ՍԱՆԿՏ-ՊԵՏԵՐԲՈՒՐԳ |
ՌՄԼԹ.-ՌՄԽԱ. – 1790-1792 |
ԹԵՐԹ՝ 140. չգրուած՝ 1ա-7բ, 8բ, 98ա-103բ, 104բ, 135ա-40բ: ՊՐԱԿ՝ 13x12 (1՝ 5,
6՝ 10, 8՝ 8, 13՝ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ. լուսադրոշմներով՝ Ղ. ԾպՋպվՌր, ԾԾ. 18 հ Ղ,
21, շԾՂ տառեր եւ թագակիր արծիւ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26x20,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (20x15.5 երկսիւն
են 9ա-16ա էջերը, ուր ռուսերէն բառայօդուածներն ունեն հայերէն բացատրութիւն, մնացած
թերթերը թէեւ երկսիւն են, բայց գրուած են միայն առաջին սիւնակները՝ 20x9): ԳԻՐ՝ կիրիլիցա
եւ նոտրգիր (նմուշ՝ 9ա): ՏՈՂ՝ խառն՝ 22-25: ԿԱԶՄ՝ բաց շագանակագոյն կաշի, եզրերը բրոնզէ
զարդանախշ, մէջքին՝ բրոնզէ դրոշմազարդեր եւ «Словарь Академiи
Россiйски 233», միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝
Ա+Բ, մի կողմը չգրուած սպիտակ թուղթ, միւս կողմը՝ աստառի ծաղկաթուղթը:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. Ա. կազմաստառի, Ա. պհպ.ի եւ թ. 1ի ստորին մասում ցեցի անցք, թ.
125-6՝ հիմքից անջատուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
8ա-134բ Словарь Академiи Россiйской, въ Санктпетербургъ, при Императорской Академiи наукъ
ա. Словарь Академiи Россiйской, Часть II, отъ Г до З, въ Санктпетербургъ,
при Императорской Академiи наукъ 1790 года – А. Архидьяконовъ, ва,
во, прил. – Նախասարկաւագութիւն... Ятие, см. взятие.
Թէեւ գրած է “отъ Г до З
”, բայց ունի՝ À-ß: Հայերէն նշանակութիւններ տրուած են մինչեւ Вдроблeнiе,
ния – կոտորումն կամ մանրումն
(16ա):
բ. 104ա-34բ Словарь Академiи Россiйской Часть III, отъ 3 до М, въ
Санктпетербургъ, при Императорской Академiи наукъ 1792 года – Без,
Безвыходно... Шеству, ешь, вовать, гл. ср. Гряду, иду. Конец третьей части..
Թէեւ գրած է “
отъ З до М ”, բայց ունի՝ Á-Ø:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս
8ա, 104ա էջերի խորագրերը:
ՆՇՈՒՄ՝ Աա՝ «Հմր 1149/2661», «1790, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2662
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԺԶ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 301-1 (թռիչք՝ 165-7). չգրուած՝ 16բ, 159բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԵx12 (Ա, Ե 10, Բ, Գ,
Է 14, ԺԳ 13, ԺԴ 11, ԻԵ 8)+2: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 24.5x18-9: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն
(թ. 1ա-299բ՝ 19.5x 13.5-14, թ. 300ա-1բ՝ 14.5x10.5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 151ա,
թ. 300-1՝ յետագայ գրչութեան նմուշ՝ 300ա): ՏՈՂ՝ 23 (1ա-299բ), 19 (300ա-1բ): ԿԱԶՄ՝
դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, 3ական կապիչով եւ գամով, միջուկը տախտակ. աստառը
ծաղկազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ մուգ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ+ԳԴ, չգրուած սպիտակ թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 17ա,
160ա: Ճակատազարդ՝ 1ա, 47ա, 54ա, 81բ,
88բ, 92բ, 97ա, 117ա, 129բ, 146բ, 176ա, 194ա, 213բ, 229բ, 248բ, 264ա, 281բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, հուր, թռչուն, տաճար:
Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր, մարդագիր:
Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. գրեթէ բոլոր թերթերի եզրերն այրուած՝ բնագիրը վնասուած, գրադաշտը
մգացած, ապա հաւանաբար ԺԸ. դ. լրացուած-նորոգուած,
գրութիւնը մասամբ վերականգնած, երեք կապիչները Ի. դարի վերջի, գրադաշտը խոնաւութեան
հետեւանքով մգացած, որոշ թերթերի հիմքում սնկի ու խոնաւութեան հետքեր, 268ա՝ ստ.
լս. ջնջած 1,5 տող՝ գրչութեան կամ յետագայի յիշատակարա՞ն էր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-159ա Կարգաւորութիւն եկեղեցւոյ եւ արարողութիւն
ժամատեղաց:
Տե՛ս ձեռ.
435, 4ա-156բ: Ա 1./ ա/12բ-3ա: բ/13ա-4ա: գ/14ա-5բ: դ/16ա: 2. ա/1ա-6ա: բ/6աբ: գ/6գ-9բ: դ/9դ-11ա: ե/11ա-2բ:- 3/չիք: 4. ա/17ա-54ա: բ/54ա-81բ: գ/81բ-8բ:
դ/88բ-92բ: ե/92բ-7ա: զ/97ա-117ա: է/118ա-146բ: ը/117աբ (սխալմամբ
դրուած է-ից առաջ եւ թերի): թ/146բ-59ա:
Բ. 160ա-298ա [Սաղմոսարան]
Տե՛ս ձեռ.
1642, 1ա-239ա: 1/160ա-76ա: ա/173բ-5ա: բ/175ա-6ա: 2/176ա-93բ: ա/191բ-3ա: բ/193աբ: 3/194ա-213բ: ա/211ա-2ա: բ/212աբ: գ/212բ-3բ: 4/213բ-29բ: ա/227բ-8բ: բ/228բ-9բ: 5/229բ-7բ: ա/246բ-7բ: բ/247բ-8ա: 6/248բ-64ա: ա/262բ-3ա: բ/263ա-4ա: 7/264ա-81բ: ա/279բ-80ա: բ/280աբ: գ/280բ-1բ: 8/281ա-98ա ա/296ա-8 (չիք՝ Փոքր էի ես...), բ-է/չիք:
Գ. 298ա-9բ [Տօնացոյց]
ա. 298աբ [Կարգ տօնից սրբոյն
Աստուածածնի] – Քաղոց ամսոյ հայոց ի մինն եւ Դեկտեմբեր հռոմաեցւոց ի յինն
եւ Քաղս[եւ] եբրայեցւոց ի յերեքն – Աւետիք է Յովակիմայ եւ Աննայի... երեկոյն նախատօն
է Կարապետին:
Տե՛ս ձեռ. 435, Գ. 279ա-310բ: 1/298աբ:
բ. 298բ [Տրէ] ԺԳ. եւ նոյեմբերի ԻԱ. եւ եբրայեցւոց
Ի. Տօն է ամենասրբուհոյ Աստուածածնին – Յորժամ երից ամաց տարան զնա...
այժմ եւ անզրաւ յաւիտենից. ամէն:
Դ. 298բ-301բ Արարեալ եւ սահմանեալ սուրբ վարդապետին
Թումայի Մեծոփեցւոյ ի պայծառութիւն մանկանց եկեղեցւոյ՝ Խրատ յաղագս պաշտամանց եկեղեցւոյ
Հայաստանեայց, զի այսպէս լիցի կարգ պաշտամանն
ա. 298բ-301ա Գիտելի է, զի հսկման գիշերային՝ զկնի Տէր, եթէ շրթանցն ասի Երգ տեառն Ներսէսի – Յիշեսցուք, փոխն՝ Զարթիքն... նոքա կարդան անպատճառ:
բ. 301աբ Յաղագս հսկման գիշերային պաշտամանց – Երբ առաջի կանոն Երանեալն լինի... հանգստեան փոխարէն կարդա՛յ:
Ե. 299բ [Աւետարանացոյց հանգստեան] – Հանգիստն...
ամէն, ամէն ասեմ ձեզ:
Զ. 300ա-1բ [ՅԱւետարանէն Մատթէոսի] – ///հողմոցն եւ ծովուն, եւ եղեւ խաղաղութիւն մեծ... զնոսա երկոտասանեսին առաքեաց Յիսուս,
պատուիրեաց/// (Ը. 26 - Թ. 5 եւ Թ 30 - Ժ. 5):
Յետագայ գրչութեամբ, կցուած բուն բնագրին իբրեւ պահպանակ, ունի ստ. լս. համաբարբառ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
26բ Ջանք դրի
ամէն չարի / Եւ չի/// ամենի//// շից, զօր վախճանի / Զողորմութիւն իւր ծառաի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 11ա, 16բ, 38բ, 159աբ, 202բ, 270ա՝ խզբզոց:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկի
աստառին կպցուած թերթիկին՝ «Հմր 1248/2662, «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
Հմր 6, ի գրոց Սուրբ Աստուածածին եկեղեցւոյ
Տնակերտ գեղջ Գողթնեաց. Ժամագիրք ատենի.
գրեալ ի թղթի, բոլորագիր գրով, թիւն եւ անուն գրչին անյայտ՝ առ ի չգոյէ յիշատակարանի:
Պարունակի ի սմա Ա. Սաղմոս եւ ի սկիզբն ունի «Կարգաւոութիւն եկեղ[եցւոյ] եւ արարողութիւն
ժամատեղեաց»«, 1ա՝ «Տնակերտ Ս. Աստուածածին եկեղեցւոյ»:
2663
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ, ԹԻՖԼԻԶ |
ՌՄՁ.-ՌՅԴ. –
1831-1861 |
ԹԵՐԹ՝ 30. չգրուած՝
1բ, 2բ, 4աբ, 6աբ, 8աբ, 14աբ, 16աբ, 17բ-8բ, 20բ, 21բ-2բ, 23բ-4բ, 25բ-6բ, 27բ-8բ,
29բ-30բ: ՊՐԱԿ՝ 1-15x2: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26-27x21 (1աբ, 5ա-6բ, 9ա-28բ),
35x21 (2ա-4բ, 7ա-8բ, 29ա-30բ): ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (17-30x16.5-18.5): ԳԻՐ՝ շղագիր,
տարբեր (2ա-28բ. նմուշ՝ 2ա. բոլոր գրերի նմուշները
բերելն անկարելի է), ռուսերէն (նմուշ՝ 29ա): ՏՈՂ՝ տարբեր՝ 16-39: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ
բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը չգրուած սպիտակ թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝
1 (թ. 1), թուղթ, սկզբում, յիշատակագրութեամբ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ակն
Աստուծոյ ճաճանչաւոր շրջանակի մէջ՝ 2ա: Լուսանցազարդ՝
տաճար (2ա): Զարդագիր՝ բուսական (2ա):
Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին,
վարդագոյն, բրոնզ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թ.
3-4, 7-8, 29-30՝ ընդերկայնակի երկծալ ամբողջական թերթից (35x43)՝ ներս ծալուած ստորին
(թ. 3-4, 7-8, նաեւ 2) եւ վերին (29-30) ելուստներով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. [Կոնդակք եւ թուղթ]
1. 2ա [Յովհաննու կթղ. Կարբեցւոյ Կոնդակ Հմր 220] – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր Յովհաննէս... եւ ստորագրութեամբ
մերով զայս վկայական ի 1832 թուին ի Սուրբ Էջմիածին. կաթողիկոս ամենայն հայոց Յովհաննէս:
Յովհ. Ամերիկեան Մշեցուն ուղղուած կոնդակ-վկայական՝ նրա վարած պաշտօնների մասին:
2. 3աբ Պատճէն [Կոնդակի Ներսիսի Աշտարակեցւոյ]
– Ներսէս ծառայ Քրիստոսի եւ անհասանելի կամօքն Աստուծոյ եպիսկոպոսապետ... ցանկացեալ
պաշտօնատարութեանց նորա մշտնջենական օժանդակութեանց: Կաթուղիկոս ամենայն հայոց
Ներսէս. յամի ազգական
1303 եւ փրկչական 1854 ամի, յունվարի 2 ի Թիֆլիզ: Համար 4:
Երաշխաւորում է` Յովհ. Ամերիկեանին նշանակելու որդեգիրների ուսումնարանի հոգաբարձու:
3. 5աբ [Կոնդակ Ներսիսի Աշտարակեցւոյ Հմր 4]- Ներսէս ծառայ Քրիստոսի... եղիցուք գոհաբան միշտ զձէնջ եւ օրհնաբան
ձեզ: Յամի ազգական 1303 եւ փրկչական 1854, յունվարի 3, ի Թիֆլիզ. կաթուղիկոս Ամենայն
Հայոց Ներսէս:
Յովհ. Ամերիկեանին որդեգիրների ուսումնարանի վերատեսուչ նշանակելու մասին:
4. 7աբ [Պատասխանի Կոնդակին Ներսիսի Աշտարակեցւոյ
առ Յովհ. Ամերիկեանց Հմր 36] – Ի հոգաբարձութեանս լուեալ զկոնդակ... յարգոյաբար յայտնիլ
նորին վեհափառութեան: Հոգաբարձուք՝ Դաւիթ Խէրօդեանց,
Եագօր Մանդենեանց:
Դաւիթ Խէրօդեանց եւ Եագօր Մանդենեանց հոգաբարձուների 1854 թ. փետրուարի 27ի պատասխանը
Ներսէս Աշտարակեցու 1854 թ. յունուարի 3ի կոնդակին. ուսումնարանում Յովհ. Ամերիկեանցի
ստանձնելիք դերի մասին:
5. 9ա-10ա Պատճէն. Նորին վեհափառութեան սրբազնագոյն
կաթողիկոսին... Մատթէոսի... ի հոգաբարձուաց Նէրսիսեան հոգեւոր ուսումնարանին հայոց Տփխիսայ.
յայտարարութիւն Հմր 390 – Ներկայ ծերունազարդ եւ խոհեմագոյն տնտեսն... եւ մուրացիկ առ
տուրս օտարաց: Հմր
390, ի 23 յունիսի 1861 ամի Տփխիս:
Ուղղուած Մատթ. Կ. Պօլսեցի Չուխաճեանին՝ Յովհ. Ամերիկեանցի քառասնամեայ հաւատարիմ
ծառայութեան եւ նրան նպաստ նշանակելու մասին:
6. 10բ Պատճէն 365 [Կոնդակի Մատթէոսի Կ. Պօլսեցւոյ
Չուխաճեան] – Մատթէոս ծառայ Քրիստոսի... հարազատ եւ ջերմեռանդն որդւոց կաթողիկէ...
Ողջ լերո՛ւք խնամեալ ի Քրիստոս Յիսուս: Մատթէոս կաթուղիկոս ամենայն հայոց: Հմր
365, ի 29 յունիսի 1861 ամի, ի Ս. Էջմիածին:
Պատճէն. Ներսիսեան դպրոցի հոգաբարձուներ Ա. Թայիրեանցին ու Ե. Մանդինեանցին՝ Յովհ.
Ամերիկեանցի նիւթական ապահովութեան եւ մահանալուց յետոյ յուղարկաւորութեան ծախսերը
յանձն առնելու մասին:
7. 11ա-2բ [Ներսիսի Աշտարակեցւոյ Կոնդակ Հմր 364] – Ներսէս ծառայ Քրիստոսի... հանճարունակ Յովհաննէս Ամերիկեան...
ողջ լե՛ր: Յամի ազգական 1302 եւ փրկչական 1853, սեպտեմբերի 19, ի Թիֆլիզ. կաթողիկոս
Ամենայն Հայոց Ներսէս:
Բաղնիքի, Սարգիս վարդապետի, շինութիւնների, եկեղեցական ու տնտեսական տարբեր հարցերի
մասին:
8. 13աբ [Ներսիսի Աշտարակեցւոյ Կոնդակ Հմր 213] – Ներսէս ծառայ Քրիստոսի... հաւատարմի մերոյ Յովհաննիսի... արկաք
այսօր ի պօչտ. ողջ լե՛ր: Յամի ազգական 1302 եւ փրկչական 1853, մայիսի 9, ի Թիֆլիզ.
կաթողիկոս Ամենայն Հայոց Ներսէս:
Ուղղուած Յովհ. Ամերիկեանցին՝ Ելիսաւետապօլ քաղաք գնալու եւ այնտեղ գտնուող այգու
վիճակով հետաքրքրուելու մասին:
9. 15աբ [Ներսիսի Աշտարակեցւոյ Կոնդակ Հմր 67] – Ներսէս ծառայ Քրիստոսի... բարի հոգով ծանուցեալ... հովանաւորութիւն
Տեառն Աստուծոյ ի վերայ հոգւոյ ձեր եւ զաւակաց ձեր. յամի ազգական 1302 եւ փրկչական
1853, փետրվարի 16, ի Թիֆլիզ. կաթողիկոս Ամենայն Հայոց Ներսէս:
Ուղղուած Յովհ. Ամերիկեանցին՝ նրա որդիներին ուսումնարան ընդունելու մասին:
10. 17ա [Ներսիսի Աշտարակեցւոյ Կոնդակ Հմր 217] – Ներսէս ծառայ Քրիստոսի... հարազատի սրբոյ առաքելական եկեղեցւոյ...
արժանաւոր անձանց այնպէս արասջիք: Յամի ազգական 1302 եւ փրկչական 1853, մայիսի
17, ի Թիֆլիզ. կաթուղիկոս Ամենայն Հայոց Ներսէս:
Ուղղուած Յովհ. Ամերիկեանցին՝ Ելիսաւետապօլում գտնուող այգու բարեկարգութեան մասին:
11. 19ա-20ա [Ներսիսի Աշտարակեցւոյ Կոնդակ Հմր 292] – Ներսէս ծառայ Քրիստոսի... հարազատի սրբոյ առաքելական եկեղեցւոյ...
եւ զաւակաց ձերոց իսկապէս բարեացակամ: Յամի ազգական 1302 եւ փրկչական 1853, յուլիսի
25, ի Թիֆլիզ. կաթուղիկոս Ամենայն Հայոց Ներսէս:
Ուղղուած Յովհ. Ամերիկեանցին՝ Ելիսաւետապօլում գտնուող այգու եւ այլ հարցերի բարեկարգութեան
մասին:
12. 21ա [Ներսիսի Աշտարակեցւոյ Կոնդակ Հմր 320] – Ներսէս ծառայ Քրիստոսի... հոգով բարութեան ծանուցեալ... գրել
տացուք կոնսիստորին զարժանաւորսն վասն այնմ գետնոյ: Ողջ լե՛ր: Յամի ազգական 1302 եւ
փրկչական 1853, օգոստոսի 22, ի Թիֆլիզ. կաթուղիկոս Ամենայն Հայոց Ներսէս:
Ուղղուած Յովհ. Ամերիկեանցին՝ Արափլու կոչուող եկեղեցական կալուածքի եւ քարուանսարայի
մասին:
13. 23ա [Ներսիսի Աշտարակեցւոյ Կոնդակ Հմր 391] – Ներսէս ծառայ Քրիստոսի... հանճարունակ Յովհաննէս Ամերիկեան...
յաղագս այլ մերոյ հարկաւորագոյն գործոց պիտանաւորութեան աստէն ի Թիֆլիզ քաղաքի. ողջ
լե՛ր: Յամի ազգական 1302 եւ փրկչական 1853, հոկտեմբերի 2, ի Թիֆլիզ. կաթուղիկոս Ամենայն
Հայոց Ներսէս:
Ուղղուած Յովհ. Ամերիկեանցին՝ Արաբլու կոչուող առուի եւ կալուածքի վերաբերմամբ:
14. 25ա [Ներսիսի Աշտարակեցւոյ Կոնդակ Հմր 455] – Ներսէս ծառայ Քրիստոսի... հարազատի ամենաբարեպաշտ առաքելական
եկեղեցւոյ... տալ Ձեզ զհարկաւոր կամեցեալ գումարս. ողջ լե՛ր: Յամի ազգական 1302 եւ
փրկչական 1853, դեկտեմբերի 3, ի Թիֆլիզ. կաթուղիկոս Ամենայն Հայոց Ներսէս:
Ուղղուած Յովհ. Ամերիկեանցին՝ Ստեփաննոս քհյ. Մովսիսեանի մասին:
15. 27ա [Ներսիսի Աշտարակեցւոյ Կոնդակ Հմր 422] – Ներսէս ծառայ Քրիստոսի... առ մեզ այս ի Թիֆլիզ: Յամի ազգական
1302 եւ փրկչական 1853, հոկտեմբերի 27, ի Թիֆլիզ. կաթուղիկոս Ամենայն Հայոց Ներսէս:
Ուղղուած Յովհ. Ամերիկեանցին՝ Ստ. քհյ. Մովսիսեանի եկեղեցական կալուածքի մասին:
16. 29ա [Հրաման փոխարքայի] Г. гражданину Ованесу Андрiасову
Амрикову – Принимая во уваженiе... знакь
железнаго креста.
Յովհ. Ամերիկեանցին 1831 թ. ոսկէ մեդալով պարգեւատրելու մասին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս
բոլոր միաւորների վերջնատողերը:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. Ա. կազմաստառ (1805 թ., շղագիր) ձեռ. 18: Նուէր Մայր Աթոռի մատենադարանին
հանգուցեալ Աբգար Յովհաննիսեանի ընտանիքից,
ի ձեռն Ստեփանոսի Կանայեանց:
1905 ամի 1ն յունուարի, Վաղարշապատում:
2. 1ա (ԺԹ դ. վերջ, շղագիր) Կոնդակք Յովհաննու, Ներսիսի եւ Մատթէոսի կաթուղիկոսաց
եւ գրութիւնք հոգաբարձուաց Ներսիսեան վարժարանի,
որ ի Տփխիս, տուեալ
Յովհաննու Տէր-Անդրէասեան Ամերիկեանց
Մշեցւոյ՝ վերաբնակողին ի Տփղիս յամէ 1810, վասն ամբիծ եւ հաւատ[ար]իմ ծառայութեան իւրոյ ի Ներսիսեան վարժարանի՝ պաշտօնիւ
ծախսարարութեան, հոգաբարութեան եւ վերատեսչութեան: Ըստ ցուցակի Ֆինկի ձեռ. 18: Ի գրոց Աբգարու Յովհաննիսեան: Մատենադարանապետ Սահակ վարդապետ Ամատունի:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 2ա. կարմրով բոլորակ՝ շուրջը բրոնզով ճաճանչներ՝
«Է. ՇՆՈՐՀԻՒ ԱՍՏՈՒԾՈՅ ՏԷՐ ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ. 1280 (1831)», 5ա,
11ա, 13ա, 15ա, 19ա, 21ա, 23ա, 25ա, 27ա՝ կարմրով ութանկիւն՝ «Է. / ՆԵՐՍԷՍ / ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԱՊԵՏ
/ ԵՒ ԿԱԹՈՒՂԻԿՈՍ / ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ / ՌՄՂԲ: 1843», 10բ սեւով ութանկիւն՝ «ՄԱՏԹԷՈՍ
/ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ԵՒ / ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԱՄԵՆԱՅՆ / ՀԱՅՈՑ ՌՅԷ. / 1858»: 29ա զմուռսով, թագով՝
կենտրոնում ճաճանչափայլ վահան, որի 2 կողմերում ասպետական զգեստով 2 անձ, որոնք վահանի
վերեւում թագ են պահում, վահանի ներքեւում 6 խաչ շքանշաններով:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառ՝
«Հմր 1347/2663», 1ա՝ «1831-1861, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2664
ՅՈՎՀԱՆ ՍԱՆՃԵՄԻՆԱՑԻ,
ԳԻՐՔ ՕՐԻՆԱԿԱՑ ԵՎ ՆՄԱՆՈՒԹԵԱՆՑ
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 49: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԹx12 (Ա 1, Գ-ԺԶ՝ չիք): ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
26,6x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (21x 14.3): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 22ա): ՏՈՂ՝ 43: ԿԱԶՄ՝
ծաղկաթուղթ, միջուկը ստուարաթուղթ, մէջքը՝ բաց շագանակագոյն կաշի, աստառը սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը՝ սեւ թանաքով
ցայտկէն:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Ճակատազարդ՝ 39բ:
Լուսանցազարդ՝ բուսական (39բ): Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր, կենդանագիր:
Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, վարդագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. սկզբից թափուած 11, թ. 13-14ի միջեւ՝ 168, վերջից՝ առ առաւելն
189 թերթ (հմմտ. ձեռ. 4104). թ. 1-13՝ խոնաւութեան հետքերով, թ. 30-3՝ հիմքից պոկուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-49բ [Յովհաննու Սանճեմինացւոյ Գիրք օրինակաց եւ նմանութեանց]
ա. 1ա-13բ [Յաղագս երկնից եւ տարերաց]
1. 1ա-3ա Գլուխ Դ. [Զբազմապատկութիւնէ սիրոյ նորին, եւս
յատկութեանցն եւ զանազանութեանցն, եւ թէ ճշմարիտ հոգեւոր սէրն ճշմարիտ եւս սիրօղքն
որոյ նմանին ընձեռն, նաեւ արեգական ճառագայթի, երկրի եւս ներգործութեանցն նոյն սիրոյ
յարմարութեան վիպասանի] – (սկզբ. թափուած) ///թէպէտ սէրն սրբոց ի ստորս առ ընկերսն...
ջուրք բազումք ոչ կարացին շիջուցանել զսէրն:
2. 3ա-7ա Գլուխ Ե. Հրեշտակաց զանազան բնութեան գերազանցութիւնն
ապակեղէն կամ սառնատեսակ երկնից, նաեւ հրոյ զանազան ներգործութեամբն եւ յատկութեամբն
պարզօրէն գրի եւ բացայայտօրէն ճանաչի – Հրեշտակքն նմանին ջրեղէն... եթէ
ոչ Սուրբ Գրոց զանազան շրջապատեալ ծածկութիւ եւ հովանեաւ:
3. 7ա-8բ Գլուխ Զ. Զփոփոխելի բնութենէ մարդկային հոգւոյ,
որ եռակի փոփոխման յօդոյ նման գոլ ընձեռի, եւ բազմակերպից Է. մոլորակաց ի մեզ ներգործութեանցն,
ծօտիակոսի նշանաց
միաւորման վճռմամբ աստղաբաշխից վիպասանի – Հոգին փոփոխի ըստ կերպի... զաչս
ունին լի շնութեամբ:
4. 8բ-9ա Գլուխ Է. Մարդկանց ի մոլութինս կամ ի յառաքինութիւնս
եւ ի յարհեստ բնական հակումն կամ յօժարութիւնն, ի հոգւոյ որպէս եւս ի մարմնոյ կազմողութենէ,
ի ձեռն զանազան հոսմանց մոլորակաց եւ եւս զծագումն տերութեան ունիլ ի մարմնոջ բացայայտի – Յարմարութիւնքն
առաքինութեանց մոլութեանց եւ արհեստից... արհեստն նաւարկութեան եւ նաւավարութեան եւ
լողականութեան:
5. 9ա Գլուխ Ը. Զեօթն ներգործութեանցն ստուերի, որոյ
ագահութեան գարշելի մոլութիւնն սակս բազում պատճառի, գեղեցիկ նմանութեամբ նմանի ընձեռի – Ագահութիւնն
նմանի ստուերի... արծաթասիրութիւնն այսինքն՝ ագահութիւնն:
6. 9աբ Գլուխ Թ. Ոսկի օղամանեակքն, որք մարտիրոսաց, կուսանաց
եւ վարդապետաց կամ Սուրբ Գրոց քարոզողաց պարտին, լուսաւորակաց պսակի բազում պատճառօք
բաղդատին, թէ վասն ո՞յր պատճառի այսպէս կոչին եւ թէ զի՞նչ իցեն եւ թէ ո՞ւր լինին՝ բացայայտի – Ոսկեղէն
օղամանեակքն սրբոց նմանին... ոսկեղէն օղամանեակքն ի յերկինս:
7. 9բ-10բ Գլուխ Ժ. Աղբեր Յորդանան գետոյ, եւս մկրտւթեան
խորհուրդն, սակս զանազան յատկութեանց նոցին, որք աստ բացայայտին, իրաւամբ նմանի – Մկրտութիւնն
նմանի աղբեր... կեանն յաւիտենական երջանկապէս ներածէ:
8. 10բ-1բ Գլուխ ԺԱ. Եւթերորդ երանութիւնքն մի ըստ միոջէ
համահաշուին, որոց զանազան ներգործութիւնքն հողմոյ բազում պատճառօք նմանին – Երանութիւնքն,
որք թուին բանիւ... զի ինքն արար ընդ մեզ զխաղաղութիւն:
9. 11բ-2բ Գլուխ ԺԲ. Թէ որպէս մարդկային կեանքն իբրեւ երկիր
եւ ջուր կատարի եւ ապրի – Բարութիւն եւ չարութիւն մարդկային կենաց... ո՛չ գովելի
է եւ ո՛չ առողջարար:
10. 12բ-3բ Գլուխ ԺԳ. Սիրոյ, որ ամենայնից առաքինութեանց տեսակ եւ կատարելութիւն արտակայանայ.
Արեգական, հրոյ, ջերմութեան,
շաղախոյ եւս յատկութիւնքն ստորոգին – Սէրն նմանի արեգական... որ է պատճառ ծանրութեան ի յիրսն///
(վերջը թափուած):
բ. 14ա-39ա [Գիրք չորրորդ. Յաղագս թռչնոց եւ լողակաց]
11. 14ա [Գլուխ ԺԵ. Մարդիկքն առաւել մարմնաւոր, քան հոգեւոր
մտածմամբ ի սատանայէ ըմբռնել, թռչնոց, մերձ առ երկրի թռչողաց նմանութեամբն ցուցանի] – (սկզբ.
թափուած) ///քանզի ածէ զչար հոտս վատահամբաւութեան կամ չար օրինակի... պարտն իմիք համեստութեամբ
հատուցանել:
12. 14աբ Գլուխ ԺԶ. Խիստ ժուժկալութիւն եւ կեանն տեսական,
թէ որով նշանակի, որոց եւս թռչնոց տեսականքն բաղդատին: Տեսականութեան եւս կատարելութիւնն,
թէ որն իցէ, զանազան օրինակօք ցուցանի – Տեսական կեանն եւ խիստ ժուժկալութիւնն
նշանակին... սնուցումն ձագուց հեռանայ:
13. 14բ-5ա Գլուխ ԺԷ. Տգեղութիւն բղջախոհութեան ի նմանէ եւ
պատճառաւ նորին վնասք, նաեւ ի ժուժկալութենէ ողջախոհութեանն ծնանիլ բարիք պերճապէս
բացայայտի – Ժուժկալութիւն ողջախոհութեան տայ... նոքա են որդիք Աստուծոյ:
14. 15ա Գլուխ ԺԸ. Երկարութիւնն դարձման մեծ իրապէս ի յԱստուծոյ
գոլ նուաճելի, թէ՛ օրինակաւ, թէ՛ եւս Սուրբ Գրոց վկայութեամբն ցուցանի – Դարձումն
ոչ է յապաղելի... տնօրինէ եւ հատուցանէ:
15. 15աբ Գլուխ ԺԹ. Թէ որով պայմանաւ իցէ սիրտն մարդոյն
պատրաստելի, զի լինիցի բնակարան Աստուծոյ, ձկանց օրինակօքն յայտնի եղանի – Զսիրտն
մարդոյն նախ է նորոգելի... որք են աղօթքն սրբոց:
16. 15բ Գլուխ Ի. Անողորմն եւ խստացեալ մարդիկքն ցնուց, այսինքն՝ ուրուրից, եւ մժեխից
բաղդատին, եւ թէ որպիսի իցէ նոցին ելքն՝ սահմանի – Անողորմն
եւ յափշտակօղ մարդիկքն...
ի փայտի կախեցեալ եղեւ:
17. 15բ Գլուխ ԻԱ. Աստուծոյ խորհրդոց հետաքրքիր խուզօղքն, թէ զորպիսի պատիժս ընդունելոց
իցեն, թիթռան օրինակաւն յայտնապէս ցուցանի – Հետաքրքիր, յանդուգն խուզօղքն... ճառագայթն ոչ թողու:
18. 15բ-6բ Գլուխ ԻԲ. Սատանայի զօրութիւնն, նորին եւս հնարագիտութիւնն
եւ խորամանկութիւնն, թէ որքան իցէ, հաւպատիրի, բւոյ եւ սիրամարգի օրինակօքն յայտնապէս
ցուցանի – Սատանայն նմանի թռչնոյ... գարշապարի նորա, այսինքն՝ վաղճանի:
19. 16բ Գլուխ ԻԳ. Աստուծոյ ծայրագունեղապէս սիրողաց ամենայն
ձախորդութիւն, մեղաց եւս թունն ի բարին դարձուցանել, ճնճղկանց օրինակօքն, կարճագոյն
բանիւ ցուցանի – Աստուծոյ սիրողաց ջերմեռանդապէս ոչ վնասեն... շրջահաեացք
եղանին:
20. 16բ-7ա Գլուխ ԻԴ. Չորիւք պատճառօք բանին Աստուծոյ քարոզօղն
աքաղաղի նմանի, նորին եւս պաշտօնն, թէ որպիսի պարտիցէ գոլ, զանազան կերպիւ ցուցանի – Վարդապետութիւնն
սրբոց քարոզչաց յափշտակէ... սակս հարկանման մարմնոյն:
21. 17ա Գլուխ ԻԵ. Ողորմութիւնն աղքատաց, մանաւանդ ի յեկեղեցւոյն
բարեաց բաշխելի գոլ, արծւոյն օրինակաւն եւ բազում հեղինակութեամբ ցուցանի – Զողորմութիւն
աղքատաց գոնեայ... ապա թէ ոչ՝ մեղանչէ մահացօրէն:
22. 17աբ Գլուխ ԻԶ. Թէ ընդէր սատանայն երբեմն զմարդն (ի
յԱստուծոյ թոյլատուութենէն) բարձրացուցանէ, եղջերուկի, արծուոյն եւս օրինակաւն յայտնապէս
զեկուցանի – Բարձրացուցանէ երբեմն սատանայն... հոսեցեր զիս սաստկապէս:
23. 17բ Գլուխ ԻԷ. Թէ որպէս հաւատացեալն ի ձախորդութեան
հաստատուն եւ կայուն յարամնալ մարթիցէ, ճշմարիտ Քրիստոսի օրինակաւն եւ էքինի ձկան նմանութեամբն
ցուցանի – Օրինակն խոնարհութեան... զոսկի ոչ ունիմ:
24. 17բ-8ա Գլուխ ԻԸ. Առաջնորդքն չար օրինակօք զստորագրելոց
հոգիսն ապականեն՝ միով ծերացեալ հաւու նմանութեամբն ցուցանի – Չար օրինակքն
առաջնորդաց... զերկոսեան սպանանէ:
25. 18ա Գլուխ ԻԹ. Թէ որքան ջերմեռանդն մտի եռանդն ի փորձութիւնս
կարէ՝ աստ կարճառօտ բանիւք պարզաբանի – Եռանդն ջերմեռանդ մտաց... ոմամբք
յայտնէ նշանիւք:
26. 18աբ Գլուխ Լ. Որդիքն առ ծնօղսն գոլ ի յամենայն ժամանակս
գթածագունէղք՝ զանազան ոմանց թռչնոց օրինակօքն արժանի գիտելոյ եզերի – Որդիքն
գոլ գթածք... այլեւս ոչ կարօտիլ:
27. 18բ Գլուխ ԼԱ. Նեղութիւնքն եւ անձկութիւնքն երբեմն
զչարսն առ հոգեւոր կեանսն ներածել՝ մեղուաց նմանութեամբն ուսուցանի – Ձաղումն
նեղութեան... այցելութեան գթութեանն:
28. 18բ-9ա Գլուխ ԼԲ. Դիւաց, հերետիկոսաց, եւս նաեւ կեղծաւորաց
խորամանկութիւնն, նաեւ դաւաճանութիւնն, թէ որքան իցէ՝ կաքաւու, քօլիփի կոչեցեալ
ձկան եւ խեցգետնի սահմանի ոմամբք օրինակօքն – Դաւաճանութիւնն
դիւաց կամ հերետիկոսաց նմանի... զնենգութիւն կամ զխորամանկութիւն:
29. 19ա Գլուխ ԼԳ. Կարկանջօղ մարդիկքն, որք միշտ առատանան ունայն բանիւք
Ե. ներգործութեամբ բաղդատիլ ագռաւու բացայայտի – Կարկանջօղ
եւ որկրամոլ մարդն... հանգստաց եւ խաղաղաց:
30. 19բ Գլուխ ԼԴ. Յորժամ Հոգին շնորհօք նորոգի աստուածայնօք,
զորս ի նմա առնէ ներգործութիւնս եւ վերջնոյ անապաշխարութեան, որ եւ մեղք ընդդէմ Ոգոյն
Սրբոյ ասի, ծանրութիւնն որքան իցէ՝ ձագուց ագռաւուց աքաղաղի, հաւալաւսնի օրինակօքն
ցուցանի – Երկնային շնորհօք ոչ նորոգի... առողջութիւնն ածիցէ:
31. 19բ-20ա Գլուխ ԼԵ. Որկրամոլքն, որք միշտ յորովայնի ներել
եւ զբաղիլ գիտեն՝ քաջահաւի, մորեխի, անգեղի նմանին, յամենայն ժամանակի առ ի խոկալ
անյարմար յարմար եղանին – Որկրամոլն եւ զինքն... շրջեսցին զքաղաքաւ:
32. 20ա Գլուխ ԼԶ. Թէ որով ճանապարհաւ հերետիկոսքն, նաեւ
կեղծաւորքն արտաքին երեւութիւ եւ արարմամբ իւրեանց զբազումս պատրեն, կէտ ձկան նմանութեամբ
իմն ցուցանի – Հերետիկոսքն կամ կեղծաւորքն որպէս պատրեն... ի ներքոյ են
գայլք եւ յափշտակօղք:
33. 20աբ Գլուխ ԼԷ. Խոնարհութիւն մանաւանդ ի
մտածմանէ մեղաց եւ ի յիշեցմանէ ապականեալ մարմնոյ ծնանիլ մեծ իրապէս զմեզ առ Աստուած
խոկալ յարմար առնել, կետ ձկան, էքինի կոչեցեալ ձկան, արծուին եւս աչաց օրինակօքն լինի
պարզութեամբ յայտնի – Խոնարհութեան առաքինութիւնն ծնանի... յայտնեցեր տղայոց:
34. 20բ-1ա Գլուխ ԼԸ. Մարդիքն առ բարին գործելոյ
անհաստատք եւ անկայունք, թռչնոց բանտարգելոց, փոփոխմանց եւս անգեղաց գոլ նմանք ուսուցանի – Անհաստատ
եւ թեթեւ մարդն... այժմ մարմնով կատարէք:
35. 21ա Գլուխ ԼԹ. Ապերախտութեան մեղքն զորդիսն
եւս անժառանգեցուցանել պերճագունի՝ հաւալուսնի օրինակաւն բացարձակապէս սահմանի – Ապերախտութիւնն
զորդիսն եւս զրկէ... ի հուրն յաւիտենական եւ այլն:
36. 21ա Գլուխ Խ. Եզական մեղուաց օրինակօքն
որկրամոլքն, դատարկութեան եւս պարապեալքն՝ խստապէս գոլ պատժելիք լիապէս ցուցանի – Հեղգացեալքն
եւ որկրամոլքն խստապէս... ժողովեն զպտուղս իւրեանց:
37. 21աբ Գլուխ ԽԱ. Ծովայնոյ խոզի յայտնագոյն օրինակաւն անմեղաց հալածօղքն խստագոյն գոլ,
քան զգազանս բացայայտի – Անմեղաց հալածօղքն խստագոյնք են...
զպատճառն եւս վնասելոյգտանեն:
38. 21բ Գլուխ ԽԲ. Անհնազանդութեան զանզանութիւնն,
նորին եւս անցանաց ծանրութիւնն եւ ապա թէ որքան խստապէս անհնազանդն պատժիցի՝ մեղուաց
օրինակաւն ցուցանի – Անհնազանդութեան մեղքն գոլ... կռապաշտութիւնն է ծանրագոյն:
39. 21բ Գլուխ ԽԳ. Նախանձու թիւրութիւնն նախանձոտին
եւս բնութիւնն ստորագրի, որ եւ սիրամարգի միոյ օրինակին բաղդատի – Նախանձոտն
թաքուցանէ... եւ մահն Քրիստոսի:
40. 21բ-2ա Գլուխ ԽԴ. Կեղծաւորն ջայլաման, քաջահաւի,
այլոց եւս ոմանց կենդանեաց բաղդատի. սոցին եւս օրինակօքն չարութիւն նոյնոյ կեղծաւորին
ուղղապէս ցուցանի – Կեղծաւորն նմանի ջայլաման... որում զինքն ընծայեաց:
41. 22ա Գլուխ ԽԵ. Ընկերին ատելութիւնն զխայթոցն
մահուան ի հոգին բեւեռել մեղուի օրինակաւն ցուցանի – Բարկութիւնն
կամ ընկերին ատելութիւնն բառնայ... իւրոյ սպանօղ:
42. 22աբ Գլուխ ԽԶ. Զմարդն արտաքնապէս ոչ երբէք իցէ դատելի, միով բազէի օրինակաւն
յայտ եղանի – Դատելի ոչ է զհոգին... Աստուածն կատարէ ի սիրտն:
43. 22բ Գլուխ ԽԷ. Փորձութեան պատերազմն, որ
ի զղջմանէ արտասուացն բազմիցս ծնանիլ ստուգեալ է, աղօթից ջերմութեամբն հանդարտի, որ
հողամաղի, ջրայնոց, որ լաթինէրէն ասի մէրկուլիուս, եւս կենդանեաց օրինակօքն ցուցանի – Ի
զղջմանէ արտասուաց հետեւի... եւ հաներ զմեզ ի հանգիստ:
44. 22բ Գլուխ ԽԸ. Թէ յորժամ գովութիւնն աստուածային
պայծառագոյն եւ գովելագոյն արտականայցէ՝ չիքատէ կոչեցեալ թռչնոյ օրինակօքն ցուցանի – Գովութիւնն
աստուածային այնքան պայծառագոյն է... օրհնելովք զԱստուած զանազան:
45. 23ա Գլուխ ԽԹ. Զանազան սուրբ գրոց օրինակօքն
ծովայնոյ եւս խոզի նմանութեամբն ի պարուց գոլ փախչելի յայտնապէս ցուցանի – Կայթումն
եւ կաքաւումն... ցնծան սպասաւորքն դիւաց:
46. 23ա Գլուխ Ծ. Ողջախոհք զաւակի յղացման արգելման բերօղք
ի կանայսն բաղդատին սիրամարգի – Բղջախոհքն, որք արգելել ջանան... ի յատուկ կնոջէ իւրմէ:
47. 23աբ Գլուխ ԾԱ. Չար մարդկանց դարանակալութիւնքն աղաւնեաց զանազան
նմանութեամբն բազմաց եւս փորձեալ աստուածաբանից հեղինակութեամբն յայտ եղանին – Չարքն
երբեմն նմանին աղաւնեաց... մոլորութեան հարկանէ եւ սպանանէ:
48. 23բ Գլուխ ԾԲ. Միանձնական կեանն կրօնաւորաց գոլ հարկաւոր՝
միով ձկանց նմանութեամբն համահաստատի – Կրօնաւորքն եւ միանձնականքն նմանին
ձկանց... կրոնաւորքն առանց սենեկի:
49. 23բ-4ա Գլուխ ԾԳ. Թէ որքան մահուան, վերջնոյ եւս դատաստանի
յիշումն մեզ աստ օժանդակէ՝ աքաղաղի, սիրամարգի, ոմանց եւս կենդանեաց օրինակօքն յայտնի
եղանի – Մահուան եւ դատաստանի երկիւղալի յիշումն... զի պատմեսցեն
քեզ:
50. 24ա Գլուխ ԾԴ. Մաքրութիւնն մտաց յարաժամ գոլ պահպանելի
ի մարդկանէ՝ օրինակօքն իւրեանց ուսուցանեն մեզ մեղուքն – Զմաքրութիւնն
մտաց... արտաքսիցե՛ք զամենայն աղտեղութիւն:
51. 24աբ Գլուխ ԾԵ. Քրիստոս երբեմն ձաղմամբ գանիցն, երբեմն
եւս իրաց ժամանակաւորաց բաց բարձմամբն մերժել զմեր հեղգութիւնն՝ արծուոյն, բազէին եւս
օրինկօքն ցուցանի – Հեղգութիւնն եւ ծուլութիւնն հոգւոյն... զհաց դատարկութեան
ոչ եկեր:
52. 24բ-5ա Գլուխ ԾԶ. Զինչ կրօնաւորն, զի Աստուծոյ իցէ, հաճոյ
ստեղծողին իւրոյ մատուցանել պարտ իցէ, զուգից տատրակաց, աղաւնեաց նշանակութեամբն եւ
գործնական նաեւ տեսական կենի կատարելութիւնն ուղղապէս ցուցանի – Մատուցանել
պարտի կրօնաւոր մարդն... որդիսն ժողովրդեանն իմոյ:
53. 25ա Գլուխ ԾԷ. Ի դատարկութենէ, մանաւանդ ի մարդկանց
առ չարն բորբոքելոց ի գործել ոչ երբեք ոչ իցէ փախչելի՝ ջայլաման օրինակօքն ցուցանի – Զբաղումն
ինչ պատեհ... ուսոյց դատարկութիւնն:
54. 25ա Գլուխ ԾԸ. Արծուոյ գեղեցկագունի օրինակաւն հաւատն
եւ սէրն ի յարդիւնական գործս ամենայն կերպիւ հարկաւոր գոլ կարճապէս ցուցանի – Գործք
արդիւնականք ոչ կարէն... հաւատն սիրով գործէ:
55. 25ա Գլուխ ԾԹ. Թէ որով պայմանաւ ոմանց գործքն անպտուղք
մնան՝ ճայի նմանութեամբ ցուցանի – Գործք թոյլ եւ կակուղ... ցրուողի զգործս իւր:
56. 25աբ Գլուխ Կ. Թէ որքան աղքատին եւ հար[ու]ստին
ելքն իցեն տարաձայնք, բազէի հաւու եւս միով օրինակաւն ցուցանի – Աղքատքն
որպէս ի յայտ... թաղեցաւ ի դժոխս:
57. 25բ Գլուխ ԿԱ. Դաւից եւ խռովութեանց ի մէջ ընտանեաց բերօղքն ի ընկերութենէ ամենեւին
գոլ բաժանելիք՝ մեղուաց օրինակաւն ցուցանի – Հասարակի խաղաղութեան վրդովօղքն... վրդովեն եւ խռովեն:
58. 25բ Գլուխ ԿԲ. Մեղաց, արդարեւ բնութեան
մոլութիւն արտակայանայ, թիւրութիւնն, թէ որքան իցէ էֆիմէրի կոչեցեալ ձկան, ծովայնոյ
խոզի, տատրակի եւս ծովայնոյ բնութեամբն, թարց երկբայութեան իմանի – Մեղքն
նմանի էֆիմէրէ... առ ինքն ելանէ եւ մխի:
59. 25բ-7ա Գլուխ ԿԳ. Մեղանչողաց եւ մեղաւորաց
ամենայն գլխաւոր զանազանութիւնն եւ չարութիւնն, ձիոյ, գետայնոյ նման օձաձկան իմն կոչեցեալ
ձկան եւ օձի, շուն եւս ծովայնոյ, արծուեաց, ագռաւուց, քաջահաւի եւ շանաճանճի ջղջիկանի,
բազում յատկութեամբն պարզապէս ցուցանի – Մեղաւորքն նմանին ձկանց... ոչ
յառաջագայի:
60. 27աբ Գլուխ ԿԴ. Ի ճշմարիտ ապաշխարութենէն,
յորմէ բազում բարիք հաւաքին, փիւնիկ հաւու, հողամաղի, նաեւ թուաքթայ կոչեցեալ ձկան
բնութեան պայծառագունեղ օրինակաւն ցուցանի – Ջեռութիւնն ապաշխարութեան...
արդիւնաւորք եղանին:
61. 27բ-9ա Գլուխ ԿԵ. Ապաշխարօղքն ի ճիշտ իւրեանց
ապաշխարութեան թէ ո՞ գոլ պարտիցին բազմաց կենդանեաց, նաեւ ջրայնոց զանազան բնութեամբն,
մանաւանդ կաքաւու, արագ[ի]լի եւ լորամարգի նմանութեամբն ոչ սակաւ արհեստիւ յայտնի եղանի – Ապաշխարօղքն,
որք գաղջապէս... զմարմին, զաշխարհ եւ զսատանայ:
62. 29ա Գլուխ ԿԶ. Անբան կենդանիքն, որք զպատուէր
սիրոյն ամենեւին ոչ գիտեն զօրէնս, սակայն սիրոյ երբեմն կատարել մեղուցանեն – Պանդխտաց
եւ ճանապարհորդաց... նմանապէս տանել ջանայցես:
63. 29աբ Գլուխ ԿԷ. Կատարեալ արքն, թէ զի՞նչ
իցեն, զի՞նչ եւս առնիցեն կամ առնել պարտիցին, մինչ ի յայս կեանս կենցաղավարին, լաւագոյն
ձկանց, թռչնոց եւս աւարառնուաց, նաեւ արտէէ կոչեցեալ թռչնոց, բնութեան բազում օրինակօքն
ցուցանին – Կատարեալ արքն նմանին... ապաշխարեցից փոշեաւ եւ աճեամբ:
64. 30ա Գլուխ ԿԸ. Յարատեւութիւնն ի գործս բարիս,
մեղուի օրինակաւն, բազմաց եւս հեղինակութեամբ, նոյն սիրելեացն Աստուծոյ մեծ իրապէս
օժանդակել համահաստատի – Յարատեւութիւնն ի գործս... իսպառ նա կեցցէ:
65. 30ա Թէ որով պայմանաւ հոգեւորապէս նոյն
իմացական հոգին գիրանայ, միով հողամաղի նմանութեամբն ցուցանի – Ներքնային
գիրութիւն... կործանումն ահագին:
66. 30աբ Գլուխ Հ. Քարոզչաց պարտն կամ բաժինքն ոյք իցեն,
զի Աստուծոյ հաճելի գոլ կարիցեն՝ աւարառու թռչնոց, նաեւ ջրայնոց կամ սքարի կոչեցեալ
ձկան զանազան օրինակօքն – Քարոզիչքն թէ որպիսի պարտիցին... խորհի ի տուէ եւ ի գիշերի:
67. 30բ Գլուխ ՀԱ. Թէ զինչ կողոպտողացն այլոց երբեմն պատահիցի՝ ոմանց ձկանց օրինակօքն
ցուցանի – Կողոպտօղքն այլոց եղանին... դուք կողոպտիցիք:
68. 30բ-1ա Գլուխ ՀԲ. Առաջնորդաց բաժքն, թէ որպիսի պարտիցին
գոլ ի ստորադրեալսն՝ կէտ ձկան բնութեամբն, զոր նորին եւս զանազան նմանութեամբն ցուցանի – Առաջնորդն
պարտի զստորադրելոց... զձեզ ի սրտի:
69. 31ա Գլուխ ՀԳ. Թէ որքան հպարտքն, որք բազէից, ի խոնարհաց, որք մուսքառտայ կոչեցեալ թռչնոյ
բաղդատին, ի մէջ ինքեանց զանազանին, ցուցանի – Յանդուգքն եւ հպարտքն
միշտ բարձրագունից... ի բազումս լիցին գործք քոյքս:
70. 31աբ Գլուխ ՀԴ. Մեղաւոր մարդոյ աջողութիւնն նշան իմն
գոլ ապառնւոյ թշուառութեան, միով օրինակաւն հաւապատի ցուցանի – Աջողութիւնքն
հարուստից... իմն ցուցակ եւ նշան:
71. 31բ Գլուխ ՀԵ. Խոհեմ մարդն, թէ զինչ առնել պարտիցի,
զի զժամանակն տնօրինիցէ կամ չափիցէ – Խոհեմ մարդն զժամանակն... դիտէր հասարակի վիճաբանութեան:
72. 31բ Գլուխ ՀԶ. Թէ որպէս ընդդէմ սատանայի իցէ մարտնչելի՝
կէտ ձկան ընդդէմ կոկորդիլոսի պատերազմն մեզ ուսուցանէ – Մարտնչելի
է ընդդէմ սատանայի... զոր ոչ առնէ կէտ ձուկն:
73. 31բ-2ա Գլուխ ՀԷ. Ի կրօնս մտանել ի նմա եւս գովելապէս
յարամնալ խնդրօղքն, թէ որով պայմանաւ նոցին առաջնորդքն զինքեանս, նաեւ զայլս կառավարել
պարտիցին՝ բազմաց թռչնոց օրինակօքն, բազմաց եւս նմանութեամբ, կայտռից եւ կռնկաց իմաստնաբար
ուսուցանի – Ի կրօնս մտանել... պարտի աղաղակել:
74. 32աբ Գլուխ ՀԸ. Արծուոյ բազում նմանութեամբն, բազէի
եւս հմտացեալ եւ փորձեալ օրինկաւն, թէ որպէս հոգին մարդկայնոյ հոգեւորապէս նորոգիցի՝
բացայայտի – Նորոգի հոգին... ոչ մեռեալ:
75. 32բ-3բ Գլուխ ՀԹ. Սրբոց արանց կատարելութիւնքն, զոր
բազում աղաւնոյ, բազէի, ցնոյ եւս զանազան բնական նմանութեամբն պատրաստօրէն համաթուին – Սուրբ
եւ կատարեալ արքն... ասին աղօթքն սրբոց:
76. 33բ Գլուխ Ձ. Միով օրինակաւն մեղուի՝ Աստուծոյ իմաստութիւնն
միայն ի յարդարոյ կատարելապէս ստանիլ բացայայտի – Զիմաստութիւնն
երկնային ոչ կարէ... վարեցելոյ մեղօք:
77. 33բ-4ա Գլուխ ՁԱ. Միամիտ աղաւնոյ բնական յատկութիւնքն, եւ թէ ոյր պատճառաւ Ոգին Սուրբ
ի ներքոյ այսորիկ ձեւոյ երեւեցաւ՝ բացայայտի – Ոգին Սուրբ աղաւնոյ ձեւով... զփորձութիւնսն յաղթիցէր:
78. 34ա Գլուխ ՁԲ. Բաղդատմամբ ձկանց ի զանազան
տեղիս բնակողաց, զանազանութիւնն ի միասին հոգեւոր արանց, նոցին զանազան բարեգործութիւնքն
բազում նմանութեամբ ցուցանի – Հոգեւոր արքն նմանք են... յառանձնական կենի:
79. 34աբ Գլուխ ՁԳ. Մեծաւորաց ընտրութիւնն, թէ
որով պայմանաւ իցէ առնելի որպիսի եւս ստորադրելոց հնազանդութիւնն եւ սէր գոլ պարտ
իցէ, պայծառագոյն օրինակաւ մեղուաց սահմանի – Ստորագրեալքն, թէ որպիսիաբար...
զթագաւորս պատուեցէ՛ք:
80. 34բ Գլուխ ՁԴ. Հպարտաց գործքն, ոմանց մարախոց
նմանութեամբն կարճապէս յայտ եղանին – Հպարտքն նմանին մարախոյ... թաքթաքին անարգեալք:
81. 34բ-5ա Գլուխ ՁԵ. Մուճիլոս կոչեցեալ ձկան օրինակաւն
ի յորոգայթէ փորձութեանց խոտորիլ ուսանիմք – Մինչ մարդ
զորոգայթսն... զթիւր խորհրդոյ սկիզբն:
82. 35ա Գլուխ ՁԶ. Բանաւորաց թիւրութիւնն եւ
խստութիւնն, թէ որքան իցէ, արծուոյ, անգեղ օրինակաւն, նաեւ Սուրբ Գրոց հեղինակութեամբն
յայտնապէս ստորագրի – Բանաւորքն նմանին արծուոյ... ի փոքրագունէն յաղթի:
83. 35աբ Գլուխ ՁԷ. Նեղութիւնքն ընտրելոցն Աստուծոյ
մեծ իրապէս օժանդակել, ձկանց ի հիւսիսային ծովում բնակողաց նմանութեամբն եղանի յայտնի – Նեղութեանց
եւ փորձութեանց... եւս առաւել վատթարանան:
84. 35բ Գլուխ ՁԸ. Կերակուր հոգւոյն բան Աստուծոյ
գոլ, հեղինակութեամբ Սուրբ Գրոց, նաեւ հաւու ձագուց նմանութեամբն սահմանի – Բանիւն
Աստուծոյ հոգին սնանի... մտաց է բանն Աստուծոյ:
85. 35բ Գլուխ ՁԹ. Ոմանց ծերունի կանանց չարութիւնն,
որք ռամկօրէն վհուկ կոչին, յայտնի, որք եւ եղջերուկաց թռչնոց բաղդատին – Ծերունի
ոմանք կանայք... գուշակել յանդգնին:
86. 35բ-6ա Գլուխ Ղ. Բազում տատրկաց յատկութեամբն,
թէ որպիսի իցէ այրեաց բաժն գովութեան արժանի եւ Աստուծոյ հաճելի բացայայտի – Այրական
ժուժկալութիւնն... գոլ բաւական եւ գոհունակ:
87. 36ա Գլուխ ՂԱ. Մեղաւորաց ճանապարհքն, թռչնոց
ճանապարհաց ի թռչիլն նմանին, որ այսինքն՝ բնական նմանութեամբ համահաստատի – Ճանապարհքն
մեղաւորաց են նման... ոչ գտանի նշանակ բանալոյ նորա:
88. 36աբ Գլուխ ՂԲ. Կուսութեան կացութիւնն զամենայն
այլոց կանանց գերազանցիլ՝ բազում մեղուաց օրինակօքն սահմանի – Զկուսութիւնն
մարմնոյ պահել... ել քաղցրութիւն:
89. 36բ-7ա Գլուխ ՂԳ. Չորս կարտինալական, այսինքն՝ ծխնական
առաքինութիւնքն մարդկանց յոյժ հարկաւոր գոլ՝ բազում ծիծեռանց նմանութեամբն ցուցանի – Զկարտինալական
առաքինութիւնս ուսուցանեն... եւ ծանրութիւն եմ:
90. 37աբ Գլուխ ՂԴ. Մարդկային հոգեւոր կեանն, թէ որով ճանապարհաւ
կատարի, թռչնովք, նոցին եւս ձագուց բնական կեանն, բազում բնական նմանութեամբ ցուցանի – Հոգեւոր
կեանն մարդոյն զարգանայ... հացիւ արտասուաց:
91. 37բ-8ա Գլուխ ՂԵ. Զանազան թռչնոց տեսակքն համաթուին, նշանակիչք զանազան մեղաց,
որք արդարեւ ի հին օրէնս յԱստուծոյ արգելանէ էին, նոյնպիսի իրաց զանազան պատճառք նշանագրին – Զանազան մոլորութիւնք հրէից... ոչ երբէք տիրել թողցես:
92. 38աբ Գլուխ ՂԶ.. [Փ]ափկութիւն կենի, որք արծուոյն երրորդ
ձուով նշանակին՝ իբր վնասակար գոլ ընկենլի եւ մերժելի ուսանիմք – Փափկութիւքն
եւ աւելորդութիւնքն... շուայտութեամբ եւ արբեցութեամբ:
93. 38բ Գլուխ ՂԵ. Տոկոսն կամ վաշխն, որ եւ թեպրոց արծուոյն
նմանի, որքան իցէ մարդկանց վնասակար՝ բացայայտի – Վաշխն նմանի
թեպրոց... անցանէ առ փոխատուն:
94. 38բ-9ա Գլուխ ՂԸ. Բորոտքն յորժամ ի հին յօրէնս
սրբեալք, ասէ, էին եւ Քրիստոս ճնճղուկ նոցա ի բորոտաց նուիրելոց՝ հաւու եւ բազում գեղեցկագոյն
նմանութեամբ բաղդատիլ բացայայտի – Քրիստոս նախաձեւացեալ եղեւ... թագաւորէ Աստուած ի յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
Վերջ չորրորդ գրգի: Հետեւի գիրք հինգերորդ:
գ. 39բ-49բ Գիրք հինգերորդ. Յաղագս երկրային կենդանեաց
95. 39բ-40ա Յառաջաբանութիւն հինկերորդ գրգի, յորում բազմաց կենդանեաց երկրի, այսինքն՝ գազանաց, սողնոց եւ չորքոտանեաց օրինակօքն ներածիլ,
նոյնքն եւս բարուքն յարմարիլ յառաջադրին – Արար Աստուած զգազանս երկրի ըստ տեսակի իւրեանց... Աստուած աւրհնեալ
ի յաւիտեանս յաւիտենից:
96. 40աբ Գլուխ Ա. Ժուժկալութիւնն կամ պահեցողութիւնն
յոյժ օգնէ մարդկանց զանազանից՝ շանց եւ օձից օրինակօքն եւ սրբազանի վարդապետաց հեղինակութեամբն
համահաստատի – Ժուժկալութիւնն ի բազում մարդիկքս... թողանին եւ ներին:
97. 40բ Գլուխ Բ. Այնոքիկ, որք կատաղեալ շնէ
խածանին, ուլից եւ ծուլից բաղդատին, որ բազում օրինակօք ցուցանին – Ծուլութեան
փորձութիւնն նման է... տկարք եւ վատթարք:
98. 40բ-1ա Գլուխ Գ. Բնական նմանութեամբ մսից կենդանեաց
ձախորդութիւնք մարդկանց փքացելոց զօրավիգք են իրաց, եւս ժամանակաւորաց աջողութիւնքն
ոմանց զօրավիգ, նաեւ ոմանց անզօրավիգ գոլ պարզաբանի – Ձախորդութիւնն
մարդկանց հպարտաց... տապալեցաւ եւ ցրուեցաւ:
99. 41ա Գլուխ Դ. Մարմնոյ սաստիկ տկարութեամբն
օրինակաւ կենդանւոյն լաթինական լեզուաւ թաքսի կոչեցելոյ եւս զօրութիւն հոգւոյն բեկանել
առազդիմք – Անխոհեմ նեղութիւն մարմնոյն... շիջուցանել փութայ:
100. 41աբ Գլուխ Ե. Փառասիրութիւնն ոչ սակաւ եւ
չափաւորապէս զմարդն ի յորոգայթս կալնու եւ կապէ, զինչ որ փառասիրաց պատահի, շանց նմանութեամբ
բացայայտի – Փառասիրութիւնն այնպէս ըմբռնէ... զխոնարհս բարձրացոյց:
101. 41բ Գլուխ Զ. Ամբարշտաց բարեկամաց կիրառումն
է իբր զարմանալեաց որդւոց աղուեսուցն, կատուից նաեւ մկանց օրինկօքն բացայայտի – Նենգաւոր
բարեկամն... յայնժամ միայն եղիցիս:
102. 41բ-2ա Գլուխ Է. Հոգեւորականի եւ մարմնականի
սիրոյ զանազանութիւնն կամ բացորոշութիւնն եւ ներգործութիւնն ի յանասնական եւ մարդկան
ձեւոյ օրինակաւն ճանաչի. սէրն հոգեւոր հոգւոյն կեանք գոլ եւ սրբոց արանց մեծ իրապէս
զօրավիգ գոլ, բազմաց կենդանեաց նմանութեամբն ցուցանի – Սէրն հոգեւոր
քարշէ... ի միտս ձեր:
103. 42աբ
Գլուխ Ը. Հոգին բանական, որքան առաւել
խոնարհիցի եւ ի յերկրայնոց բաժանիցի, այնքան առաւել հոգեւոր կրթութեանց յարմարագոյն
եղանի, որ սարդեաւ, նորին եւս թելաքարշութեամբ իւրաքանչիւր նմանութեամբն բացայայտի – Հոգին
որքան առաւել... ի տեղւոջ պարարտութեան:
104. 42բ
Գլուխ Թ. Թէ որովք զինուք հոգեւորականօք
ընդդէմ թշնամեաց ընտրեալքն Աստուծոյ զինքեանս
ջատագովել պարտիցեն, բնական կենդանեաց, երկրայնոց զինուքն հմտացուցանին – Հոգեւոր
զէնն մարդկան... մի՛ յօժարեսցին սիրտք ձեր:
105. 43աբ Գլուխ Ժ. Ագահութեան վնասն, ագահին թիւր արարքն, տզրկին, մեղուին, սարդւոյն, կապկի, մրջեանի, ապա եւս զանազան օրինակօք ցուցանին – Ագահութիւնն նմանի տզրկէին... մեծ թշուառութիւն:
106. 43բ Գլուխ ԺԱ. Միով փղի օրինակաւ գազանական խաղաղիլ
միտն, զմիակ եւս զԱստուած սիրել ուսանիմք – Բարերութեամբ համահաճութեան շողոքորթի...
զոր եւ ետ ինձ:
107. 43բ Գլուխ ԺԲ. [Կ]արճաց բնութիւնքն ստորագրին, որք
շողոքորթք մարդանց նմանին, մեղաւորքն շողոքորթութեամբ համոզիլ արգելանին – Շողոքորթքն
կարճաց նմանին... ի ժամանակի երեխայութեան իւրոյ:
108. 43բ-4բ Գլուխ ԺԳ. Բարութիւն նաեւ չարութիւն մարդկանց
ի յերից աճիլ, մանաւանդ ի կամաց բղխիլ, զանազան օրինկօք բնական կենդանեաց ախտիւք կամ
կրիւք բացայայտին – Բարութիւն նաեւ չարութիւն մարդկանց կախին... ունի պտուղն նորա:
109. 44բ Գլուխ ԺԴ Եղբայրական սիրոյ օրէնն, թէ որպէս իցէ
ի մէնջ առլնիլ լաթինական լեզուաւ կոչեցեալ քասթօռաց, այսինքն՝ ներքինեաց կենդանեաց,
նաեւ եղջերուաց օրինկօքն կատարելապէս ուսանիմք – Եղբայրական
սիրոյն օրէնն... տկարացն բառնալ:
110. 44բ-5ա ԺԵ. Մարմնասէր մարդոյն, որ հէրիտի կոչեցեալ
օձի բաղդատի, թշուառութիւնն, որքան իցէ համառօտապէս ցուցանի – Մարնասէր մարդն
նմանի... ապականէ մեղաց թունօք:
111. 45աբ Գլուխ ԺԶ. Մարմինն մարդկային, եզին եւ ցանկութիւն
նորին, սիրենայի, այսինքն՝ յուշկապարկի, կարճի եւ թունաւոր գորտի նմանի: Եւ թէ որքան
իցէ նուաճելի ի միասին եւ մեղաց մաքրելի՝ ուսուցանի – Մարմինն մեր
նմանի... փախերուք ի պոռնկութենէ:
112. 45բ Գլուխ ԺԷ. Ողջախոհութեան պահօղքն զբազումս ստանան
զբարիս եւ զերծանին ի բազմաց հոգւոց, որ ընջիւղի ներքինացուցութեամբն եւ քասթօռի,
այսինքն՝ ներքինւոյ կոչեցեալ կենդանոյն նմանութեամբն բացայայտի – Ողջախոհութիւնն
մարդոյն նմանի... այսինքն՝ ի դիւաց:
113. 46ա Գլուխ ԺԹ. Կուրութիւն մտաց խայտ խլէզի գեղեցիկ օրինակաւն ի մէնջ մերժել եւ
ապաշխարութեամբ մասն շնորհաց լուսոյ ընդունիլ ուսանիմք – Զկուրութիւն մտաց արտաքսել... բացցին աչք կուրաց:
114. 46ա Գլուխ Ի. Ուղտու միով օրինակաւ բանն Աստուոյ, որ
արդարեւ կերակուր հոգւոյ արժանապէս ընդունիլ ուսանիմք – Կերակուր հոգեւոր
վարդապետութեան... կոչեսցի յարքայութեան երկնից:
115. 46աբ Գլուխ ԻԱ. Կեանքն վանականի գովի, որ
եւ կրիայի ոչ անարդիւնապէս նմանի – Կեանքն վանականի կրիայի... բնակեցայ ի յանապատի:
116. 46բ-7ա Գլուխ ԻԲ. Մեղքն առժամայն խոստովանիլ
շան օրինակաւ եւ սակս ամօթոյ ոչ խոստովանիլի ծանրագոյնս ի սատանայէ ցանցապատի ի մեղս
առիւծու նմանութեամբն ցուցանի – Խոստովանիլ եւ մաքրիլ ի մեղաց... ոչ կարիցեն հաջել:
117. 47ա Գլուխ ԻԳ.
Սրբոց յանձնապաստանութիւնն առիւծու
օրինակաւ հոգեւորապէս ի գլուխս Քրիստոսի եւ ի կուրծս, այսինքն՝ ի սիրտս կայանայ – Յանձնապաստանութիւն
սրբոց արանց... առանց զարհուրանաց եղիցի:
118. 47ա Գլուխ ԻԴ. Թէ որպէս զղջացեալ մեղաւորքն,
ոմամբք դիպուածովք եւ ձախորդութեամբք անկեալք եւ տանջեալք յարուցանին, զարմանալի օրինակաւ
փղի ցուցանի – Զցաւակցութիւն եւ զօգնութիւն ասեն... ի յայլոց միւսէ կանգնի:
119. 47ա Գլուխ ԻԵ. Փորձութեանց նետսն միով եւեթ
այծեղջիւրի օրինակաւն մերժել ուսանիմք – Խոնարհութիւն զղջմանն մերժէ...
մերժին եւ հալածին:
120. 47աբ Գլուխ ԻԶ. Ներքին տունն մարդոյ, որ
իցէ, զորս եւս խոհեմաբար ի մէնջ շինելի իցէ, զարդարելի, նաեւ պահպանելի՝ օրինակաւ
պօպիչի, այսինքն մետաքսագործ որդանց բացայայտի – Զտունն խղճմտանաց...
օրինացն պարտական:
121. 47բ-8ա
Գլուխ ԻԷ. Մանաւանդ աղօթից կամ համախոկան
տեղին, ուրիցէ նորին եւս նորգործութիւնն եւ օգտակարութիւնն, ոմանց կենդանեաց օրինակօքն
բնական պատճառք ցուցանի – Համախոկումն կամ աղօթքն... սլանայ եւ վերանայ:
122. 48ա Գլուխ ԻԸ. Ճշմարիտ զղջման զօրութիւնն,
որ է մեղաց թոյն անմաքուր ճանճից՝ բաղդատի գեղեցիկ օչինակաց – Զղջումն խոնարհքարշ
է... մերժէ զփորձութիւնն:
123. 48ա Գլուխ ԻԹ. Սատանայ, որ խոզի նմանի,
զթիւր դիտաւորութիւն մարդոյ, սրտի մեծացուցանել կամ սնուցանել բազմօք պատճառօք ցուցանի,
սարդի եւս օրինակաւ, որքան վերանորոգիլ պարտի մեղաւոր հոգին ուսուցանի – Զմոլութիւն
սրտի սատանայն... ի յարմատն ապականեաց:
124. 48բ Գլուխ Լ. Թէ որքան իցէ անգութ մարդոյն
թիւր բնութիւնն նմանութեամբ շան ցուցանի եւ յայտնի եղանի – Անգութ մարդիկքն...
զայր աղքատ եւ զտնանկ:
125. 48բ Գլուխ ԼԱ. Քրիստոս, որ խաչիւն իււրով
կարմրագոյն մարդկութեան զգեցեալ զգեստիւն զդեւն
պատրեաց, նաեւ յաղթեաց, նոյնոյ վայրենւոյ կամ անտառի եզին զարմանալի օրինակաւն
ցուցանի – Խաչն Քրիստոսի զսատանայն.. ուստի վնասեաց:
126. 48բ-9ա Գլուխ ԼԲ. Ընծու միայնով օրինակաւն
ցանկութիւն ագահութեան կերպիւ իմն մեծագոյն գոլ առ ի զգուշանալ ցուցանի – Ցանկութիւն
ագահութեան առած է... ի սատակումն եւ ի կորուստ:
127. 49ա Գլուխ ԼԳ. Զանկարգ իրաց ժամանակաւորաց
զբաղումն պօմպիչի, այսինքն՝ մէտակքսագործ օրինակաւ
որդան զմարդն ի ներքնայնոյ առաքինութենէ բոլորովին զրկել ցուցանի – Հոգ
եւ զբաղումն ժամանակաւորաց... հաճոյ լինիցի:
128. 49ա Գլուխ ԼԴ. Ի մարդոյ հետաքրքրութենէ
սատանայն զանթուիելի հոգիս ապականել վայրենեաց եղջերուաց օրինակաւն հաստատի – Հետաքրքրութիւնն անուանեցեալ է... ասիցէն կամ լսիցեն:
129. 49աբ Գլուխ ԼԵ. Մեղաց հեշտութիւնն մահ բերել
մտաց՝ միով մկան, նաեւ առջու օրինակաւն ցուցանի – Հեշտութիւն
մեղաց սպանանէ... ի կորուստն քարշէ:
130. 49բ Գլուխ ԼԶ. Թէ սէրն ըստ բարւոյ սրտի
ըղձի միշտ պարտ իցէ միաւորիլ, զի զարդիւն ընկալցի, եզական նմանութեամբ եզին ցուցանի – Բարի
իղձքն սրտի... ոչ կամեցաւ վարել:
131. 49բ Գլուխ ԼԷ. Բամբասողի բնութիւնն համառօտապէս
բացայայտի, որ երիւք պատճառօք օձի բաղդատի – Բամբասօղն նմանի օձի... հող է հաց նորա:
132. 49բ Գլուխ ԼԸ. Մարդոյ ջերմեռանդութիւնն,
թէ որով պայմանաւ կատարագործի բնական կենդանեաց
օրինակօքն ցուցանի – Ջերմեռանդ մարդիկքն, որք առաւել...
ձանձրացաւ մխիթարիչ հոգի իմ եւ այսպէս հետեւի: Յիշեցի զԱստուած/// (վերջը թափուած):
Վերին լս.-ներում ունի խորագրեր: Այս երկի ամբողջական
օրինակ է ձեռ. 4104:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Ա. կազմաստառին՝ «Հմր 1348»:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. կազմաստառ՝ «Հմր
1348/2664, ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
«Յաղագս երկնից եւ տարերաց՝ սկիզբն եւ վերջն թերի, գրեալ մանր նօտրգրով, ի թղթի, թուականն
եւ անուն գրչին անյայտ: Մատենադարանապետ Սահակ վ. Ամատունի»:
2665
ԳԱՆՁԱՐԱՆ
ՍՈՒՐԲ ԳԷՈՐԳ ԶՕՐԱՎԱՐ (ԽԼԱԹ) |
ՋԾԴ. – 1505 |
ԳՐԻՉ՝ Խաչատուր քհյ.:
ԹԵՐԹ՝ 332: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԸx12 (Ա 10, Դ 11, ԺԴ 9, ԻԷ 14): ՆԻՒԹ՝ թուղթ (թ. 98,
101, 144, 149, 162, 166, 171՝ յետագայի, լուսանցագծերով եւ լուսադրոշմով՝ ցլի գլուխ,
վերը՝ խաչապսակ գաւազան, վրան փաթաթուած օձ, թ. 188, 194՝ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝
աջն Աստուծոյ, որից լոյս է ճառագում): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26,27x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն
(21x14): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 63ա): ՏՈՂ՝ 24-25: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի
դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմի»: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝
Ա, չգրուած, ԺԹ. դարի սպիտակ թուղթ (25.5x11):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը տեղ-տեղ մաշուած, գունաթափուած,
մէջքի վերին եւ ստորին եզրերի կաշին թափուած, երեքական գամերն ու կապիչներն ընկած,
դռնակը կիսով չափ ետ ծալուած, դռնակի աստառն ընկած, լուսանցակողերը սեւացած, թ.
37-8ի միջեւ ընկած 1, 153-4ի միջեւ 3 թերթ. թ. 86, 89, 167, 154, 161, 170, 285 եւ
292՝ նորոգման ժամանակ սխալ դասաւորութեամբ կազմած. ճիշտ կարգն է՝
85-89-87-88-86-90, 153-167-155, 157-154-161-158, 160-170-162, 166-168-169-171,
284-292-286, 291-285-293: Մի քանի թերթ (98, 101, 144, 149, 162, 166, 171, 188,
194) յետագայում աւելացուած եւ գրուած, իրար կպած 288-90 թերթերը անջատելու պատճառով
գրադաշտը վնասուած, գործածութիւնից թերթերը մասամբ քայքայուած, եզրերը եւ լուսանցակողերը,
նաեւ 1ա եւ 332բ էջերի գրադաշտը սեւացած, թ. 287-92, 296-332՝ խոնաւութեան հետքերով,
թ. 304-31ի գրադաշտի աջ եզրերն իրար կպած եւ անփոյթ անջատման պատճառով անընթեռնելի
դարձած. ունի հին՝ ԺԷ.՞ դարի նորոգման հետքեր, որոշ թերթերի եզրերը լրացուած-ամրացուած
Ի. դարի 60ականներին:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
– 1ա-2բ
[Ցանկ գանձուց] – Առաջին աւուրն Ծնընդեան... ՃԺԷ.
Ձեռնադրութեանն:
1. 3ա-5ա [Ա. Առաջին աւուրն Ծնընդեանն եւ Յայտնութեան («Մկրտիչ»)]
– Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ... ա. 5ա Մեղեդի անոյշ («Գրիգոր»)
– Գովեստ բերկրանաց... բ. 5աբ Յորդորակն («Զաւրավար») – Զաւրք
երկնաւոր զըւարթնոցն...
2. 5բ-7ա Բ. Գանձ կիրակէի Յարութեանն Քրիստոսի
Աստուծոյ մերոյ («Գրիգոր») – Գոյից արարչին... ա. 7աբ Տաղ ազնիւ («Գրիգոր») – Գոչէր հրեշտակն
առ վիմին...
3. 7բ-10ա Գ. Յոհանու Ոսկեբերանին, յԱռաքել վարդապետէ
(«Յոհանոհ») – Յանեղական լուսոյն զարդարեալ... ա. 10ա Տաղ սրբոյն Յոհաննու Ոսկիբերանին – Ի յորովայնէ
ընտրեալ... բ. 10աբ Շրջանակէ, փոխէ՛ – Ի Կոստանդինու քաղաք...
4. 10բ-2ա Դ. Գանձ սըրբոց առաքելոցն, ի Խաչատուր Կեչառւեցոյ
(«Խաչատուր») – Խորհըրդազգաց քո մարդեղութեան... ա. 12ա-3ա Տաղ ազնիւ («Ա-Պ») – Առաքեալք
Աստուած Որդոյն... բ. 13ա Փոխէ՛ («Ջ-Ք») – Ջուր կենդանի բըխմամբ Հոգւոյն...
5. 13ա-5ա Ե. Գանձ ծըննդեան սուրբ Աստուածածնին եւ
ծնաւղաց նորին («Գրիգորի է») – Գոյին անեղին... ա. 15աբ
Աստ աւարտեա՛յ ծընընդեանն տօնին եւ ծնօղաց նորին եւ ի տաճարն
տանելոյ տօնին զամէնն ասա՛յ – Սըրբութեամբ սնաննի... բ. 15բ-6ա Տաղ <գաղ> Գրիգորէ – Այսաւր պարզողին...
6. 16ա-8ա [Զ.] Գանձ Նիկօղայոսի հայրապետին («Գրիգոր»)
– Գաւազան ծաղկեալ... ա. 18ա Տաղ Նիկաւղայոսի – Աստուած անճառ... բ. 18աբ Յորդորակ եւ շրջանակ – Երեւմամբ
սուրբ հրեշտակաց...
7. 18բ-20բ [Է.] Սըրբոց կուսանացն գանձ եւ տաղ («Ի փառըս) – Ի սկզբան Էիդ...
ա. 20բ-1ա Մեղեդի սուրբ կուսանացն («Կ-Ղ») – Կոյսք
իմաստութեամբ... բ. 21ա Յորդորակ է – Ի կենարար փայտէն...
8. 21ա-4բ Ը. Գանձ սըրբոց հայրապետացն աստուածաբանիցն գլխաւորաց («Վէշտսանանք») – Վայել է քոին... ա. 24բ-5ա Տաղ հայրապետացն – Այսաւր դըշխոյ... բ. 25աբ Տաղ («Ա-Ղ») – Այսաւր մայր
Սիոն... գ. 25բ Փոխէ՛ զձայն («Ճ-Ք») – Ճառագայթ լուսոյ...
9. 25բ-8բ Թ. Գանձ ճգնաւորաց («Ճորիէւոհք») – Ճըգնաւորք
ընտրեալ... ա. 28բ-9ա Տաղ ճգնաւորացն – Աստուած բարձրեալ... բ. 29աբ Յորդորակն է – Որք զաղաւթից...
10. 29բ-32ա Ժ. Սրբոց առաքելոցն Թադէոսի եւ Բարդաւղիմէոսի
(«Գրիգգն ա») – Գերարփի պայծառ... ա. 32աբ
Տաղ ազնիւ Թադէոսի («Բարդող») – Բանն, որ ի Հաւրէ...
բ. 32բ Յորդորակն է – Ի լըծակցութիւնն
գործոց... գ. 32բ-3ա [Տաղ] («Առաքելոյն երգս») – Արեգակն արդար,
որ ի Հաւրէ ծագեալ...
11. 33բ-5բ ԺԱ. Գանձ Յարութեան կիրակի («Առաքել»)
– Անժամանակ լոյսն արփիական... ա. 35բ Տաղ յարութեանն Քրիստոսի («Ներսեսի») – Նոր ծաղիկ պայծառ
ցուցաւ... բ. 35բ Յորդորակն է («Ե բանս») – Եկայք տեսեք զգերեզմանն...
12. 35բ-7բ, 43ա ԺԲ. Սըրբոյն Մինասայ եւ ընկերաց նորա Երմոգինեա
եւ Գրաբոսի («Բաղիշեցոյ») – Բանն ի Հաւրէ... ա. 43աբ Տաղ գեղեցիկ – Այսաւր նորահրաշ տօնիւս... բ. 43բ Փոխ – Տէ՛ր բարերար, Հաւր
միածին... գ. 43բ, 39ա [Փոխ] («Եարդապետ») – Երմոգինեա
եւ Գրաբոսի, այն ընկերաց սուրբ Մինասին...
13. 39ա-41ա ԺԳ. Գանձ սրբոց Ստրատիոսեանցն («Մկրտիչ»)
– Մեծապայծառ փառօք զարդարեալ... ա. 41ա Տաղ ազնիւ – Առ քեզ պաղատիմք... բ. 41աբ Փոխէ՛ – Սուրբ Եւստրատիոս...
14. 41բ-2բ, 38աբ ԺԴ. Սըրբոյն Յակոբայ հայրապետին եւ Մարուգէի
(«Մկրտիչ») – Մեծահամբաւ անուն գովելի... ա. 38բ Տաղ ազնիւ ի Մաթէոսէ վարդապետէ («Մաթէոս»)
– Մեծի հանդիսի աւուրս... բ. 38բ, 44ա Փոխէ՛ – Վարժիչ հանուրց...
15. 44ա-6ա ԺԵ. Գանձ Յարութեան («Կիրակեի») – Կենդանարար
Որդի Աստուծոյ... ա. 46աբ Մեղեդի Յարութեան – Ես ձայն զառիւծուն ասեմ... բ.46բ
Փոխէ՛ – Զամուրս իմ քակել կամի...
16. 46բ-8բ ԺԶ. Գանձ Իգնատիոսի եւ Պաւղիկարպոսի հայրապետի
(«Գրիգորի է սա») – Գոհաբանական, գովասանական... ա. 48բ-9ա Տաղ ազնիւ, ի տէր Գրիգոր կաթօղիկոսէ – Ի սուրբ
սերմանց...
17. 49ա-51ա ԺԷ. Թէոպոմպոսի եպիսկոպոսին եւ Թէովնա կախարդին
(«Յովանէս») – Յոյժ զարմանալի եւ հիանալի... ա. 51աբ Տաղ ազնիւ եւ գեղեցիկ – Փառք
Հաւր անեղին...
18. 51բ-4ա ԺԸ. Դաւթի մարգարէ[ի] եւ Յակոբայ առաքելոյն
(«Խաչատուր») – Խորհուրդ անքննին... ա. 54աբ Տաղ յԱռաքել վարդապետէ – Յիսուս
Քրիստոս Հաւր միածին... բ. 54բ-5ա Փոխէ՛ – Դաւիթ արքայն...
19. 55ա-7ա ԺԹ. Սըրբոյն Ստեփաննոսի Նախավկային («Մկրտիչ»)
– Մեծ եւ հըզաւր անմահ թագաւոր... ա. 57ա-8բ Տաղ ազնիւ («Ի Ստեփաննոսի Ներսիսե կաթողիկոսե») – Ի խաչին
տընկեալ որթոյն...
20. 58բ-62ա Ի. Գանձ Պետրոսի եւ Պօղոսի («Սարգիս գրիչ»)
– Սուրբ Երրորդութիւն ստեղծաւղ... ա. 62աբ
Տաղ ազնիւ («Առաքելոյն») – Այսաւր ցընծացէ՛ք...
բ. 62բ-3ա Փոխէ՛ («Պետրոսի») – Պաղատիմք
առ ձեզ...
21. 63ա-6ա ԻԱ. Կանոն որդոց Որոտմանն Յակոբայ եւ Յոհաննու
(«Գրիգորիոս ա») – Գառըդ երկնային... ա. 66ա Տաղ անոյշ եւ գեղեցիկ – Որդիքն
Որոտման... բ. 66աբ Յորդորակ («Ներսէսի երգ») – Նոր լոյս յարփենոյն...
22. 66բ-8ա ԻԲ. Աբգարու թագաւորին («Նզետիս») – Նոյն
քեզ վայել է... ա. 68աբ Տաղ Աբգարու թագաւորին – Տէ՛ր բարերար,
Հա՛ւր միածին...
23. 68բ-71ա ԻԳ. Կանոն Բարսղի հայրապետին («Խաչատուր»)
– Խաչաբարձ արհիպանծալի... ա. 71ա Տաղ նորին («Խաչատուր») – Խոնարհիմք հոգով...
բ. 71աբ Յորդորակն է («Վարդապետի») – Վանիչ
ներհակին...
24. 71բ-3բ ԻԴ. Կանոն ճըրագալուցի ծընընդեանն Քրիստոսի
(«Տէր Մխի») – Տարփումն ըղձական... ա. 73բ-4ա Տաղ ի Ներսիսէ («Ներսիս երգ Ա-Ժ») – Նոր ծաղիկ
այսաւր բըղխէ...
25. 74ա-5բ ԻԵ. Գանձ ծընընդեան առաջին աւուրն («Թարա»)
– Թագըդ պարծանաց... ա. 75բ-6ա Մեղեդի ի Տէր – Կոյս անապական... բ. 76աբ Տաղ գեղեցիկ – Հըրճւիմք այսօր
մեք...
26. 77ա-8բ ԻԶ. Երկրորդ աւուր ծընընդեանն Քրիստոսի
(«Մկրտիչ») – Մաքուր եւ անբիծ... ա. 78բ-9ա Տաղ գեղեցիկ ի Ներսիսէ («Տէր Ներսեսի ե սա») – Տէր փառաց
անճառ ծընեալ...
27. 79ա-80ա ԻԷ.. Երրորդ աւուրն ծընընդեանն («Յոհաննիսի
գ») – Յամենայն ժամ աւրհնեմք... ա. 80աբ Մեղեդի – Քիրիստոս Բանըդ
Հօր... բ. 80բ-1ա Յորդորակ – Ո՛վ զարմանալի խորհուրդ այս մեծ...
28. 81ա-3ա ԻԸ. Չորրորդ աւուր ծընընդեանն Քրիստոսի
(«Խաչատուր») – Խընդութեան ձայն... ա. 83աբ Մեղեդի ի Ներսիսէ («Ներսէս») – Նոր եդեմ բանաւոր...
բ. 83բ-4ա Տաղ ազնիւ («Ա-Ք») – Այսաւր
երեւի անտեսն...
29. 84ա-5բ, 89ա ԻԹ. Կանոն հինկերորդ աւուր ծընընդեան («Խաչատուր»)
– Խընդա՛ խորան... ա. 85բ, 89ա Տաղ ազնիւ – Էին աջոյ աջոյ ձեռին... բ. 89աբ Տաղն է – Կայր կոյսն ի յայրին...
30. 89բ, 87ա-8ա Լ. Կանոն ծընընդեան վեցերորդ աւուրն («Յովանէս»)
– Յանեղական լուսոյն... ա. 88ա Մեղեդի ծնընդեան – Անեղական լուսոյն... բ. 88ա, 86աբ Տաղ ազնիւ ի Նարեկացուն («Ասա՛ բայալա»)
– Աւետիս մեծ խորհըրդոյ... (89ա գրչից՝ «Ամէն Դ. հետ մի ասայ»):
31. 86բ, 90ա-1ա ԼԱ. Կանոն եւթներորդ աւուրն («Խաչատուր») – Խորան փառաց... ա. 91ա Մեղեդի եկեղ[եցւոյ] – Երգ ըզարմանալի... բ. 91ա-2ա Տաղ [Գրիգորի Նարեկացւոյ] – Աչքըն
ծով ի ծով... գ. 92աբ Յորդորակ[Գրիգորի Նարեկացւոյ] – Սեաւ եմ, գեղեցիկ...
32. 92բ-4ա ԼԲ. Ութ աւուր թըլփատութեանն («Գրիգոր») – Գոչումն ըղձագին... ա. 94աբ Տաղ ազնիւ – Անըսկիզբըն Բանըդ Հաւր.. բ. 94բ Յորդորակն է – Ստեղծօղ մանկանց...
գ. 94բ-5բ Տաղ ի Յոհանէս Պլուզ վարդապետէ («Ա-Ղ») – Առաջնաճաշակ
պտղոյն... դ. 95բ-6ա Փոխէ՛ («Ճ-Ք») – Ճառագայթ փառացըն Հաւր...
33. 96ա-9ա ԼԳ. Յովաննու ծընընդեանն («Գրիգորի է»)
– Գերագոյն բարի փրկիչ... ա. 99ա Մեղեդի – Ի դասըս հրեղինաց... բ. 99ա-100ա Տաղն է («Ա-Ք») – Անմարմնոցըն հրեղինաց...
34. 100ա-2բ ԼԴ. Պետրոսի Հռոմայ հայրապետին եւ Աբիսողոմայ
սարկաւագին («Վդայպետի») – Վերաւրհնեալ, գովեալ... ա. 102բ-3բ Տաղն է – Ի հանդէս տօնի...
բ. 103ա [Յորդորակ] – Որով
զօրացեալ...
35. 103բ-7ա ԼԵ. Սրբոյն Անտոնի եւ այլ ճգնաւորաց
(«Բայիւ եերգել») – Բարձրեալ ահաւոր... ա. 107ա Տաղ անուշ եւ գեղեցիկ – Անտոն, Անտոն...
բ. 107աբ Յորդորակն է – Անձամբ խոնարհիմք...
36. 107բ-9բ ԼԶ. Կանոն թագաւորացն Թէոդոսի («Տասնա»)
– Տէր տընտեսական... ա. 109բ Տաղ ազնիւ – Թագաւորին երկնաւորին... բ. 109բ-10ա Փոխէ՛ – Որ զօրութեամբն
Քրիստոսի...
37. 110ա-1բ ԼԷ. Սուրբ Կիրակոսի եւ մօր նորա Յուղիդայի («Գրիգորի է»)
– Գերապայծառ յարփիդ երկնային... ա. 111բ-2ա [Տաղ] – Սուրբ Յուղիտայ
դուստր մեծաց... 112աբ Փոխէ՛ – Տեսեալ ծնօղին զաղէտս իրաց...
38. 112բ-4բ ԼԸ. Կանոն Վահանայ Գողթնացոյն («Գրիգոր»)
– Գըթացեալ քոին... ա. 114բ-5ա Տաղ ազնիւ («Յովհանէսի») – Յաղթող զօրութեամբ...
բ. 115աբ Փոխէ՛ – Շնորհաց հոգոցն...
39. 115բ-8ա ԼԹ. Գանձ Գրիգորի Աստուածաբանին, ի Գրիգորեայ («Գեորգոա
բան») – Գովեալ սքանչելի... ա. 118ա Տաղ Զոսիբերանին ասա՛յ (118ա տաղի միայն խորագիրը, բնագիրը չիք):
40. 118ա-9բ Խ. Գանձ գալըստեան Տեառն ի տաճարն քառասնաւրեայ
(«Գրիգոր») – Գովեալ եւ աւրհնեալ... ա. 119բ-20ա Տաղն է ազնիւ – Քրիստոս փառաց
թագաւորն...
41. 120ա-1բ ԽԱ. Գանձ Տեառնընդառաջին առաւօտու («Մկրտիչ»)
– Միասնական սուրբ Երրորդութիւն... ա. 121բ-2ա
Տաղ գալըստեան Տեառն – Մըտեալ ի տաճարն...
122աբ [Յորդորակ] – Այսաւր
ցնծայ Երուսաղէմ...
42. 122բ-4 ԽԲ. Գանձ ապաշխարութեան («Մերզան») – Մեղայ,
Տէ՛ր, մեղայ...
43. 124բ-7ա ԽԳ. Գանձ առաջաւորի ուրբաթուն («Գրիգորի
է») – Գոյիդ կատարեալ... ա. 127աբ
Տաղ ազնիւ – Պատճառ պարծանաց... բ. 127բ [Յորդորակ] – Յունան քարոզն Նինւէին... գ. 127բ-8բ Առաքել վարդապետէ – Ամենախնամ Տէրն երկնային...
44. 128բ-30բ ԽԴ. Գանձ սըրբոյն Սարգսի եւ որդոյն Մարտիրոսի
(«Մկրտիչ») – Մեծապայծառ փառաւք... ա. 130բ-1բ Տաղ գեղեցիկ – Երջանիկ, մեծ
զօրական...
45. 131բ-3ա ԽԵ. Գանձ կիրակէի («Գրիգորէ») – Գերակայ
գոյին... ա. 133աբ Տաղ («Ներսեսի երգ») – Նըստեալ կանայքն...
46. 133բ-5ա ԽԶ. Գանձ Ատոմանց զօրա[վարա]ց («Գրիգորի»)
– Գեղապանծ լուսով... ա. 135աբ Տաղ ազնիւ – Սուրբ նահատակ Ատոմ գովեալ... բ. 135բ Փոխէ՛ – Ապա եւ զաւրք...
47. 135բ-8բ ԽԷ. Կանոն սրբոց քօշից
Սուքիասեանց («Գրիգորի ե սա») – Գանձ
սիրոյ քոյին... ա. 138բ-9ա Տաղն է – Երջանիկ հոգիահրաշ... բ. 139ա Փոխէ՛ – Անտի փոխեալ... գ. 139աբ Փոխէ՛ – Յայնժամ չարին այն...
48. 139բ-42ա ԽԸ. Գանձ սրբոց Ոսկեանցն («Խաչատուր»)
– Խոստովանիմք ըզքեզ, միածի՛ն... ա. 142ա-3ա Տաղ ազնիւ – Սուրբ Ոս[կ]ի քահանայդ...
49. 143ա-7ա ԽԹ. Թարքմանչացն («Բան քարոզից») – Բարձրեալ
անքըննին... ա. 147ա-8ա Տաղ ի տէր Ներսիսէ («Երգ ասեր») – Եկայք ցընծասցուք...
բ. 147բ [Տաղ] – Սուրբ
վարդապետըն մեր ընտրեալ... գ. 147բ-8ա [Փոխէ՛] – Արդ, երկոքին սոքա ընտրեալ...
50. 148ա-50ա Ծ. Կանոն սըրբոց Ղեւոնդեանցն («Խաչատուր») – Խրամատեալ
կանոն... ա. 150աբ Տաղ ազնիւ – Ի հանդէս տօնի... բ. 150բ [Յորդորակ] – Քահանայք պատուեալք
աւծմամբ...
51. 150բ-2բ ԾԱ. Կանոն սըրբոց Վարդանանց («Գրիգորի է») – Գոհաբանեալ
Տէրդ ամենայնի... ա. 152բ-3ա [Տաղ] («Վարդան է») – Վարդան քաջ, վանող չարին...
52. 153աբ, 167ա ԾԲ. Կանոն սուրբ հայրապետացն Կոստանդինուպօլսի («Այր») – Աստուած
կենդանի, անիմանալի... ա. 167աբ Տաղ ասացեալ ի
Ներսիսէ – Խոստովանիմ Աստուած ըզՀայր... բ. 167բ [Փոխ] – Նոյն բանն,
որ է... գ. 167բ, 155ա [Փոխ] – Րամք
հանդիսի հայոց ազգի...
53. 155ա-7բ, 154աբ ԾԳ. Բուն բարէկենդանին գանձ («Երեւանեցին»)
– Երգ յաւէժական... ա. 154բ Տաղ ի – Ճրագ ճըշմարիտ... բ. 154բ,
161ա Փոխէ՛ զձայն – Ճըրագ
մարմնոյս է իմ խաւար...
54. 161աբ, 158ա-60ա
ԾԴ. Սրբոյն Թէոդորոսի
զինաւորի («Ի Առաքելէ խնդրեալ ե վարդապետն») – Ի քէն հայցեմ...
55. 160բ, 170աբ
ԾԵ. Սրբոյն Թէոդորոսի («Գրիգոր»)
– Գոհաբանեալ Աստուած... ա. 170բ, 162աբ
Մեղեդի – Քաջամարտիկ մեծ զինւորին...
56. 162բ-5ա ԾԶ. Կանոն երկրորդ կիրակէի («Գրիգորի է»)
– Գըթութեամբ իջեր, Տէ՛ր... ա. 165աբ Տաղ ազնիւ ի Գրիգորէ Ծերենց վարդապետէ – Իբրեւ եղեւ տիւ...
բ. 165բ-6ա Փոխէ՛ – Սիմոն Պետրոս
զահի հատեալ...
57. 166աբ ԾԷ. Գանձ Կիւրղի սուրբ հայրապետին եւ մաւր
նորա («Գրիգ») – Գըթացեալ քոին... ա. 168ա [Տաղ Կիւրղի հայրապետին – Աստուած փառաց,
լոյսդ անքննին] (սկ. թափուած) ///Յուլիանոս բըռնակալի, չարն ոխացաւ ընդ Կիւրեղի...
բ. 168աբ [Փոխէ՛] – Ընդ
Յուդայի սուրբ Կիւրեղին...
58. 168բ-9բ ԾԸ. Երրորդ կիրակէին («Մկրտիչ») – Մեծ եւ
ահեղ խորհուրդ տիրական... ա. 171ա [Տաղ ի Ներսէս
կաթողիկոսէ ասացեալ – Մոլորեցայ ըստ ոչխարին] – (սկ. թափուած) ///սով հացին, այլ
լսելոյ զկենաց Բանին...
59. 171ա-3ա ԾԹ. Գանձ Յոհաննու եւ Եպիփանու («Գրիգոր»)
– Գըթութեամբ քոին, / Որդիդ միածին... ա. 173ա
Տաղ Եպիփանու եւ Յոհաննու («Գրիգորի է») – Գերագոյն
հոգոյն շնորհաց... բ. 173բ Յորդորակն – Մեծն Եպիփան... գ. 173բ-4ա Փոխէ՛ – ՅԵրուսաղէմ
սուրբ քաղաքի...
60. 174ա-5բ Կ. Գանձ մեծատանն եւ Ղազարու («Մկրտիչ»)
– Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ տիրական... ա. 175բ-6ա Տաղ ի տէր Ներսիսէ – Ընդ մեծատան փափկասիրին... բ. 176ա Փոխէ՛ – Տընտես չէի հաւատարիմ...
61. 176բ-7բ ԿԱ. Գանձ սըրբոց քառասնից («Մկրտիչ») – Մեծ եւ
հըզօր անմահից... ա. 177բ-8ա Տաղ սըրբոց քառասնից – Ի Սեբաստիա, ի
ծովակին մըտեալ... բ. 178աբ Յորդորակ – Ի գիշերին երեւեալ...
62. 178բ-80ա ԿԲ. Կանոն հինգերորդ կիրակէին ի դատաւորն
եւ յայրին («Մկրտիչ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ... ա. 180աբ Տաղ եւ ողբ ըստ խորհրդոյ («Գրիգորի է»)
– Գանգատ ունիմ ասել քեզ... բ. 180բ-1ա Փոխէ՛ – Ի յիմ քաղաք մարմնոյս դընին...
63. 181ա-3ա ԿԳ. Սըրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչի («Մկկրտիչ») – Մեծ եւ հըզար
անզահից արքայ...
ա. 183ա Մեղեդի սրբոյն Գրիգորի – Գրիգորիոս առաքինի... բ. 183ա Տաղ անուշ – Ի յեղս արեւու... գ. 183աբ [Յորդորակ] – Բարձրացի՛ր,
դըշխո՛յ, փառաւք... դ. 183բ Փոխէ՛ – Անդր
ի հանդիսէն ձայնէր ի գուբն ըստւերին...
64. 183բ-5 ԿԴ. Վեցերորդ կիրակէին («Գրիգոր րիոր»)
– Գոյիդ կատարեալ... ա. 185բ-6ա Տաղ ի տէր Ներսիսէ – Յորժամ գըրեալքըն կատարին... բ. 186ա Փոխէ՛ – Լերինք հիմամբըք
շարժեսցին... գ. 186աբ Այլ տաղ («Վարդա») – Վերջի յաներեկ աւուրն... դ. 186բ Փոխէ՛ («Պետի է») – Պայծառ զարդարին...
65. 186բ-8բ ԿԵ. Գանձ – յարութեանն Ղազարու («Գրիգորի
է սա») – Գոչումն ըղձական... ա. 188բ-9ա Տաղ անուշ («Ներսիսի երգ») – Նոր աւետեաց լուր...
բ. 189աբ Փոխէ՛ («Ճ-Ք») – Ճառագայթ հօրն երկնային...
66. 189բ-91ա ԿԶ. Կանոն ծաղկազարդին («Հայցէս») – Համագոյական,
/ Հօր սահման եւ բան... ա. 191ա Տաղ ազնիւ («Տէր Ներսեսի
ե») – Տիրական տաւնիւս... բ. 191աբ [Փոխէ]՛ – Այսաւր նոր տօնիւս ցնծայ...
67. 191բ-3ա ԿԷ. Երեկոյին ասա՛յ զհատորս («Իրով») – Ի տօնըս
տօնից... ա. 193ա Տաղ ազնիւ – Աստուածորդին՝ Տէրըն փառաց...
68. 193ա-6ա ԿԸ. Աւագ երկուշաբաթին («Գրիգորի է սաա») – Գերագոյն Էից...
ա. 196ա Տաղ ի Յովհաննէս վարդապետէ – Անդ ի
մէջ դրախտին... բ. 196աբ [Յորդորակ] – Ադամայ
ստեղծաւղ եկեալ...
69. 196բ-8բ ԿԹ. Աւագ երեքշաբաթին («Գրիգոր») – Գործ
արարչական... ա. 198բ-9ա Տաղ յիմար կուսանացն – Քեզ, ո՛վ Տէր
Յիսուս... բ. 199աբ Յորդորակ – Վա՜յ իմ մեղուցեալ անձինս... գ. 199բ-200ա Այլ տաղ ազն[իւ] – Աւա՜ղ
զյանցաւոր ծառայս...
70. 200ա-1բ Հ. Աւագ չորէքշաբաթին («Մկրտիչ») – Մեծ եւ
անճառ խորհուրդն ահագին... ա. 201բ-2ա Տաղ ազնիւ – Քրիստոս փրկիչ կենարար... բ. 202աբ Յորդորակն – Մեծ խորհուրդ
յերկրի...
71. 202բ-4բ ՀԱ. Գանձ մեծի Ե.(հինգ)շաբաթի («Ասորդք») – Այս խորհուրդք լըցաւ... ա. 204բ-5ա Տաղ
անուշ եւ լաւ – Փառաց թագաւորն... բ. 205աբ ՅԱռաքելէ վարդապետէ
(«Աստւածատուրն խնդրեաց») – Աստուածն
ամենի...
72. 205բ-7բ ՀԲ. Աւագ ուրբաթին («Իմ Մաթէ») – Ի յանմարմնական
յանձանց... ա. 270բ Տաղ ազնիւ եւ գեղ[եցիկ] – Առեալ Յուդայի...
բ. 207բ-8ա Փոխէ՛ զձայն – Երթեալ եւ նըստէր...
73. 208ա-9բ ՀԳ. Աւագ ուրբաթ ցերեկի («Զտւր») – Զանեղական
ամենիցն Աստուած... ա. 209բ-10ա Երբ զԵկայքն համբարձի ասէ՛ք, ընդ նմին եւ զպարունակեալն եւ
զտաղս հետ նոցա ասէ՛ք – Աստուածածին սըրբուհի... բ. 210աբ Փոխէ՛ – Աչաց ըզլոյս իմ
որդի...
– 210բ ստ. լս. գրչից՝ «Ի ժամ երեկոյին ժողովին եւ կարդան զգիրքն
եւ ապա զգանձս եւ զտաղերս եւ ապա զաղօթքն, պահ|211ա|պանիչ զԱւետարանն եւ ասեն. Սո՛ւրբ
Աստուած, որ խաչեցար եւ թաղեցար, եւ Հա՛յր մեր յերկինս»:
74. 210բ-2ա ՀԴ. Երեկոյին ասա՛ զայս («Րսւո») – Րամեալ
խորհրդին... ա. 212ա-3ա Տաղ ի տէր Ներսիսէ («Ա-Ն») – Անեղ Որդին Հաւր
միածինն... բ. 213ա Փոխէ՛ ըզձայնն («Շ-Ջ») – Շնորհաւք Սըրբոյ
Հոգոյ...
75. 213ա-5ա ՀԵ. Թաղման ճրագալուցին («Խաչատուր»)
– Խորհուրդ հանգըստեանն... ա. 215աբ Ողբ ազնիւ բանիւ – Լըցան բանքն այսաւր...
–
215բ ստ. լս. գրչից՝ «Թէ մեղիդի պիտի որ ասես՝ Ես |216ա| զձայն զառիւծուն ի ԺԵ. համարն
գրած է, գի՛տ եւ ասա՛յ»:
75. 215բ-7ա ՀԶ. Կանոն սուրբ Զատկի («Մկրտիչ») – Մարդասիրութեամբ Որդիդ միածին... ա. 217աբ Տաղ ի տէր Ներսիսէ («Ներսեսի ե») – Նոր իմն
աւետեաց... բ. 217բ-8ա Յորդորակ («Հայոց կաթողիկոսին») – Հաւր կամաւն իջեալ...
77. 218ա-20ա ՀԷ. Գանձ – Յարութեանն, ի տէր Մխիթարայ
(«Տէրուն») – Տէր տէրունական... ա. 220ա Տաղ ազնիւ Յարութեանն – Այսաւր աւետիս
ձեզ... բ. 220աբ Փոխէ՛ – Շարժեա՛ զտասաղիդ... գ. 220բ Յորդորակ – Յարեաւ յաւուր
երրորդին... դ. 221ա [Փոխէ]՛ – Յայնժամ
սիրով տիրական...
78. 221ա-2բ ՀԸ. Երրորդ աւուր Յարութեանն («Ական») –
Արդ, լուսաւորեա՛յ... ա. 222բ-3ա Մեղեդի անոյշ ասա՛ [Գրիգորի Նարեկացւոյ] – Հաւուն,
հաւուն... բ. 223ա Տաղ գեղեցիկ – Ի սմին աւուրք... գ. 223աբ
Յորդորակ – Յարուցեալ յերրորդ աւուր...
79. 223բ-5ա ՀԹ. Կանոն չորրորդ աւուրն («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ ձայնիւ
ցընծալի... ա. 225ա Մեղեդի Յարութեանն – Յարեաւ հաւն այն... բ. 225աբ Տաղ յարութեան – Ցընծան այսաւր...
գ. 225բ-6բ Տաղ յարութեան – Դասքըն հրէական...
80. 226բ-8ա Ձ. Հինկերորդ աւուր յարութեան («Մկրիտչ»)
– Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ սոսկալի... ա. 228ա Փառ սուրբ Աւետարանին – Յիսուս թագաւորըն
փառաց... բ. 228աբ Փոխէ՛ – Ելեր նստար բարձր ի լերինն... գ. 228բ Մեղեդի անոյշ ասա՛ – Առ պարտիզպանն ձայնէ... դ. 228բ Տաղ յարութեան («Մկրտիչե») – Մեծ հառաչանաւք
եկին... ե. 228բ-9ա [Փոխէ՛] – Յայնժամ
սիրով տիրական...
81. 229ա-30ա ՁԱ. Վեցերորդ [աւուր յարութեանն] («Յարն») – Յերկնից խոնարհեալ... ա. 230աբ Տաղ հետ Աւետարան[ին]
– Դարձեալ յայտնի այլանըման... բ. 230բ Յորդորակ – Եկեալ Մարիամ Մակդաղենացին... գ. 230բ-1ա Այլ տաղ ազնիւ – Յարեաւ փառաց թագաւորն... դ. 231ա Մեղեդի ի Գրիգոր Նարկեց[աւոյ] – Սէր յառաւաւտէ... ե. 231աբ Տաղ ի Սրիկ Կոստանդէ
(«Կոստանդին») – Կանանցըն կախեալ եկին...
82. 231բ-3ա ՁԲ. Գանձ Յոհաննու գլխատման («Գրիգոր»)
– Գոյակն էական... ա. 233աբ Մեղեդի Յովաննու – Ահա ի տիպ տիրական... բ. 233բ-4ա Տաղ Յովաննու («Կարապետին տաղ») – Կարապետ
սուրբ հաւատոյ... գ. 234ա-5ա Տաղ սրբոյն Յովաննու – Յովանէս մեծ մարգարէ...
83. 235ա-7ա ՁԳ. Գանձ Նոր կիրակէի («Գրիգորի է») – Գաղտնի
խորհըրդին... ա. 237ա Տաղ Նոր կիրակէին – Այսաւր նոր արեւ հարեալ... բ.
237բ [Յորդորակ] – Միաշաբաթ երեկոյին... գ. [Փոխէ՛] – Զխոցուած տիգին
ձեռամբ տեսեալ...
84. 237բ-9բ ՁԴ. Կանոն աշխարհամատրեանն («Մկրտիչ») –
Մաքրեալ տաճար... ա. 239բ Մեղեդի եկեղեցոյ – Քրիստոս եկեալ քահանայապետըն... բ. 239բ-40ա Տաղ ազնիւ – Ուրախ լե՛ր, հա՛րսն...
85. 240ա-2ա ՁԵ. Կիրակմտի ասա՛յ («Գրիգորէ») – Գերամբարձ
Աստուած...
86. 242ա-3բ ՁԶ. Պաշտաման եւ հըսկման («Գրիգորի է»)
– Գերանճառ արփի... ա. 244ա Տաղ անոյշ, ի Սրիկ Կոս[տանդէ] («Կոստանդին») – Կանանցըն կանխեալ
եկին... բ. 244աբ Յորդորակն է – Մեծ հառաչանաւք եկին...
87. 244բ-6բ ՁԷ. Կանոն երեւման խաչին («Ի Մաթեոսէ խնդրեաց Գրիգորն») – Իսկակից Որդի... ա. 246բ-7ա Տաղ ազնիւ – Խաչն ի նախնումն... բ. 247աբ Յորդորակ – Աւրհնեալ ես, փայտ...
88. 247բ-9բ ՁԸ. Կանոն համբարձմանն Քրիստոսի Աստուծոյ
(«Մկրտիչ») – Մեծապայծառ տաւնիս ահագին... ա. 249բ Տաղ համբարձմանն – Աստուածըն
Բանն Հաւր միածին... բ. 249բ-50ա Փոխէ՛ – Հանէ զնոսա Բեդանիա...
89. 250ա-2ա ՁԹ. Կանոն մեծահրաշ կիրակ[էի] («Մաթէոսի է, խնդրեաց Գրիգոր») – Միակդ ահաւոր... ա. 252ա Տաղ ազնիւ («Անդրիաս») – Այսաւր անդրանիկ
Հաւր միածին... բ. 252աբ Յորդորակն է – Վեհից թագաւորն այսաւր...
90. 252բ-4ա Ղ. Կանոն Հոգոյն գալըստեանն («Մկրտիչ»)
– Մեծ եւ հըզօր Հոգի Աստուծոյ... ա. 254ա Տաղ ազնիւ – Աստանաւր ծագեաց լոյսն... բ. 254աբ Յորդորակ – Այսաւր սուրբ
Հոգին Աստուած...
91. 254բ-6բ ՂԱ. Գալըստեան Հոգոյն Սրբոյ («Յովաննէս»)
– Յաւէտ իսկապէս, / ընդ Հաւր միապէս... ա. 256բ-7ա Տաղ ազնիւ – Ի մեծի աւուր տաւնիս... բ. 256բ-7ա [Յորդորակ] – Յայնժամ Պետրոսին
եկեալ...
92.
257ա-60բ ՂԲ. Կանոն սըրբոց
Հռիփսի[մեանց («Վկայաականաց»)] – Վայելչականաց վայելման... ա. 260բ-1ա Տաղ անոյշ («Առ Հռիսիմե»)
– Առաւաւտ լուսոյ արեւելեան ազանց... բ. 261ա [Յորդորակ] («կոյսէ») – Կենդանի վկայք, կոյս իմաստուն եւ սուրբք...
93. 261ա-3ա ՂԳ. Սուրբ եկեղեցոյ Էջմիածնին («Տաւեցի»)
– Տաճար երկնային... ա. 263ա Տաղ Էջմիածնին – Սուրբ է տաճար... բ. 263աբ Փոխէ՛ – Խաչն ի վերա տէրունական...
գ. 263բ-4ա Փոխէ՛ – Ամենեցուն է
պահապան...
94. 264ա-5բ ՂԴ. Կանոն սուրբ Կարապետին
եւ Աթանագինեայ («Գրիգոր») – Գըթութեամբ քոին...
ա. 265բ Մեղեդի անոյշ... – Արդ, Յովանէս հայրդ սքանչելի... բ. 265բ-6ա Տաղ – Մըկըրտիչըն Քրիստոսի...
95. 266բ-7 ՂԵ. Սըրբոց մանկանցն Բեդ[ղեհէմի] («Խաչատուր») – Խանդաղակաթ սըրտիւ... ա. 267բ-8ա Տաղ Բեթղահեմի – Սարսեալ Հերովդէս... բ. 268աբ [Տաղ («Ա-Ք») – Արթունք զըւարթունք, բանիւ...
96. 268բ-70բ ՂԶ. Կոստանդիանոսի թագաւորին («Գրիգորի է»)
– Գերարփիդ վերին... ա. 270բ-1ա Տաղ անոյշ – Թագաւորդ աստուածարեալ... բ. 271ա Փոխէ՛ – Որ զաւրութեամբըն
Քրիստոսի...
97. 271ա-3բ ՂԷ. Կանոն Ներսեսի հայրապետին («Գրիգորի»)
– Գոյ մեզ ցընծալի... ա. 273բ Տաղ Ներսեսի հայրապետին – Նոր մեծահանդէս...
բ. 273բ-4ա Յորդորակ – Հընչմամբ ձայնի
բերկրանաց...
98. 274ա-6ա ՂԸ. Տըրդատայ թագաւորին
(«Հիգտսա») – Համագոյական,
Հաւր սահման... ա. 276աբ Տաղ ազնիւ («Ներսեսի է») – Նորահրաշ տեսիլ...
բ. 276բ-7ա Յորդորակն է – Եւ Տըրդատ գոռոզ
առքայն...
99. 277ա-9ա ՂԹ. Որդոց եւ թոռանց Լուսաւորչին («Նիցալ»)
– Նոր թագ պետական... ա. 279աբ Տաղ ի Հեթմոյ երիցէ («Հէթում») – Հոգի Աստուծոյ...
բ. 279ա [Տաղ] («Գրիգորի է») – Գովեստ
քեզ բարեաց...
100. 279բ-93ա Ճ. Կանոն սըրբոց մարգարէիցն («Խորհհըրդոցն») – Խորհուրդ անքըննին...
ա. 283ա Տաղ մարգարէիցն, ի տէր Ներս[իսէ] («Ա-Ժ»)
– Աստուածային խորոցն անճառ... բ. 283աբ [Փոխէ՛] («Ի-Մ») – Իսայիաս տայ մեզ նշան... գ. 283բ-4ա Փոխէ՛ («Յ-Ք») – Յայսոսիկ յեռեալ
խըմբից...
101. 284աբ, 292ա ՃԱ. Գանձ սրբոյ տապանակին Աստուծոյ («Գրիգոի
է») – Գերագոյն բարի Աստուածդ ամենայնի... ա. 292բ, 286ա Մեղեդի եկեղեցոյ («Նե»)
– Նորազըւարճ խընդութեամբ բերկրեա՛յ... բ. 286ա [Տաղ] – Մայր հաւատոյ սուրբ հարսնական...
102. 286ա-7բ ՃԲ. Կանոն վարդէվառին («Մկրտիչ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ... ա. 287բ-8ա Մեղեդի – Արփիական ըլոյսն...
բ. 288աբ Տաղ ի Ներսիսէ – Խաւսէր բանիւ
նա հարցական... գ. 288բ-9ա Յորդորակ աստ զայս – Աստանաւր տեսիլ ահեղ...
103. 289ա-90բ ՃԳ. Կանոն սուրբ հայրապետացն Եփեսոսի սուրբ
ժողովոյն («Նեեցի») – Նեստոր նասրանի...
– 290բ Զտաղերն ի բուն |291ա|բարեկենդանի հայրապետացն գրած է,
ասա՛ (այսչափ):
104. 291աբ, 285աբ, 293ա ՃԴ. Փոխման Աստուածածնին («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ հրաշակերտ վեհին... ա. 293աբ Տաղ փոխման Աստուածածնին – Այսաւր Գաբրիէլ հրեշտակապետն... բ. 293բ-4ա Յորդորակ – Անարատ տաճար եւ առագաստ լուսոյ... դ. 294աբ Տաղ ազնիւ («Ա-Ի») – Աստուածածի՛ն՝ մայր լուսոյ...
105. 294բ-7ա ՃԵ. Փոխման երկրորդ աւուրն («Ստեփաննոսի»)
– Սուրբ մայրըդ լուսոյ... ա. 297աբ Տաղ ի տէր Մխիթար վարդապետէ – Սուրբ Աստուածածին
կուսին... բ. 297բ-8ա Յորդորակ ի Գրիգոր վարդապետի ասացեալ – Անմեղ,
անարատ գառինն...
106. 298ա-9բ ՃԶ. Գանձ նաւակատեաց Սուրբ Խաչին («Մկրտիչ»)
– Մեծապայծառ փայլմամբ իբր ըզբոց... ա. 299բ-300ա Տաղ ազնիւ – Բանիւ աւետաւոր... բ. 300ա
Փոխէ՛ – Ի մի յարմարութիւն...
107. 300ա-2ա ՃԷ. Սըրբոյ խաչին, ի Յովանիսէ («Յովաննէս») – Յայն
[ե]դեմական դրախտին... ա. 302աբ Տաղ ի տէր Ներսիսէ («Ներստիի
է») – Նոր դրախտին եկեղեցոյ...
բ. 302բ Յորդորակ («Կաթողի») – Կենաց փայտ տընկեալ...
գ. 302բ-3ա Փոխէ՛ («կոսի Հայոց») – Կենդանոյն մահւամբ...
– 303ա գրչի ծնթ. «Զայս գանձ ու տաղս սուրբ/// ուրբաթ օրն աւուր
վաղեն շաբաթն երկուշաբթին զերեւման խաչին ասա՛, Յինաց կարգն գի՛տ եւ երեքշաբաթին
եւ չորեքշաբաթին զՇողակաթին ասա՛յ: Զտաճարդ երկ: Եւ հինգշաբթին զտապանակին ասա՛յ»:
108. 303ա-5ա ՃԸ. Կանոն Գէորգեայ զօրավարին («Առաքել»)
– Աւրհնեալ է հայր ծընաւղ Միածնին... ա. 305աբ
Մեղեդի Գէորգեա Զօր[ավարին] – Ի հանդիսական
տաւնիս... բ. 305բ-6ա Տաղ նորին փոխէ՛ – Րամեալ ըզկիրըս տանջանաց...
109. 306ա-8ա ՃԹ. Գանձ Վարագայ սուրբ խաչին («Գրիգորի
է սա») – Գլուխն եկեղեցոյ... ա. 308աբ Տաղ ազնիւ – Ա[յսաւր] մեծ զարմանք... բ. 308բ Փոխէ՛ – Ամփոփեալ զնշան
խաչին...
110. 308բ-11ա ՃԺ. Կանոն եաւթանասնից առաքելոցն («Գրիգորի
է») – Գերագոյն գոյէ... ա. 311ա
Տաղ ազնիւ – Աղաչանաւք մաքուր դասին... բ. 311աբ Փոխէ՛ – Որ նախ բորոտ...
111. 311բ-3բ ՃԺԱ.
Կանոն խաչգիւտի («Խաչատուր»)
– Խաչի քո Քրիստոս... ա. 313բ-4ա [Տաղ] – Այսօր
խաչափայտըն սուրբ... բ. 314աբ [Յորդորակ] – [Ա]յսաւր եղեւ գալ դըշխոյի... գ. 314աբ [Փոխէ՛]– Եւ ձայն բարձեալ
այն Յուդային...
112. 314բ-6բ ՃԺԲ. Կանոն սրբոց մարտիրոսացն, ի տէր Մխիթարայ
(«Ոեահն») – Ո՛վ Տէրըդ բարձրեալ... ա. 316բ-7ա Տաղ ազնիւ («Ա-Ծ») – Արեգակն
արդար, ըզհուր սիրոյ... բ. 317ա [Յորդորակ] («Է-Ծ»)
– Էրեւեալ սըրբոցն ի հանդիսի ճըգանց...
113. 317ա-8բ ՃԺԳ. Գանձ ամենայն սըրբոց («Դահիթ է») – Դաւանեցէ՛ք, որդի՛ք... ա. 318բ-9բ Տաղ ամենայն սըրբոց հնոց եւ նորոց – Պաղատ տան օր...
114. 319բ-21ա ՃԺԴ. Յովաննու եւ Յոբայ արդարոյ («Մկրտիչ»)
– Մեծապայծառ քառօք
պանծալի... ա. 321աբ Տաղ Յովհաննու – Քեզ մատուցանեմք... բ. 321բ-2ա [Յորդորակ] – ԶՅոբն յիշեսցուք
զերանելին...
115. 322ա-3բ ՃԺԵ. Հըսկման գիշերոյ պաշ[տա]ման («Առաքել»)
– Անտանելիդ երկնի եւ երկրի... ա. 324ա-5ա Ողբ ի վերայ մեռ[ել]ոց ասա՛յ – Ո՛վ քահանայք
եւ վարդապետք...
116. 325ա-7ա ՃԺԶ. Մեռելթաղին ի գերեզմ[անին] ասա՛
(«Մանվելս») – Մինդ ի յԷէն... ա. 327բ-8ա Ողբ արտասւաց ի վերայ ննջեցելոց ասա՛յ («Երգ Արիստասկէսիիի»)
– Եկայք այսաւր, եղբա՛րք...
117. 328ա-30ա ՃԺԷ. Գանձ ձեռնադրութեան («Գրիգորի է»)
– Գըթայ ի մեզ, Տէ՛ր... ա. 330ա Տաղ օծման քահանայից – Ո՛վ անմահ հաց
կենաց... բ. 330բ-1ա Տաղ ի տէր Առաքելէն («Տէր Առաքեալ ասէ») – [Տարփ]ացեալ
ըղձանաց... գ. 331աբ Երգ պաշտաման, ի Հայրապետ երիցէ («Հայրապետ էրեցի») – Հայր
անըսկիզբն եւ գըթածական...
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԸ. դ., բոլորգիր
42բ Տաղ յարութեան ասա՛
– Գլ[խ]ոյ պսակ
զարմանալի...
Ստ.
լս.-ներում ունի խորագրեր: Գանձերին յաջորդող որոշ թերթերի միջին
մասերը երբեմն կարմիր սկսուածքներով են՝ առանց նշելու, թէ դրանք «Տա՞ղ են»,
«Փո՞խ», թե՞ «Յորդորակ»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
332ա Փառք ամենասուրբ Երրորդութեանն՝ Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգւոյն Սըրբոյ, որ ետ կարողութիւն
սղալամիտ եւ տըկար ոգոյ Խաչատրոյ հասանել յաւարտ Գանձարանիս յամի ՋԾԴ.
(1505) թվականիս, ի խնդրոյ բարէմիտ եւ սըրբասէր (մէկ տող չգրած), զոր ստացաւ զԳանձարանս ի հալալ
վաստակոց իւրոց՝ յիշատակ հոգոյ իւրոյ եւ ծնաւղաց իւրոց (կէս սիւնակ չգրած, որ ԺԶ. դ.
բոլորգրով լրացուած է՝ «Էնայմելիքին, հաւրն՝
Ասլանպեկին, մօրն՝ Ջուահարին, կողակցին՝ Գուհարին, որդոյն՝ Նորարեւին, Ամիրարեւին, Այլայպեկին, Նուրպեկին, Մարտիրոսին, Պարոնտուկին
յիշեցէ՛ք: Աստուած ողորմի. ամէն») եւ ամենայն
արեան [մերձ]աւորաց իւրոց. [ամ]էն:
Արդ, գրեցաւ Գանձարանս ի Խլաթ քաղաքի, ընդ հովանեաւ ԺԱ. խորանացն Սուրբ Գէորգ Զօրավարին, ձեռամբ յոգնամեղ եւ անիմաստ գրչի Խաչատրոյ սուտանուն քահանայի, որ մեծաւ ախշատութեամբ գրեցի
զսա յիշատակ հոգոյ (4 տող չգրած):
Եւ արդ, աղաչեմ զամենեսեան, ո՛վ քահանայք
եւ մանկո՛ւնք սուրբ եկեղեցոյ, որք հանդիպիք սմա կարդալով կամ աւրինակելով, յիշեցէ՛ք
ի մաքրափայլ յաղօթս |332բ| ձեր զստացող Գանձարանիս եւ լի բերանով Աստուած ողորմի ասացէ՛ք
(3 տող չգրած), Աստուած ձեզ ողորմեսցի. ամէն: Ընդ նոսին եւ զմեղուցեալ գրիչս յիշեցէ՛ք՝
զԽաչատուրս եւ զծնօղս իմ՝ զԱստուածատուր քահանայն եւ զՇահփաշէն, եւ զեղբայրսն իմ/// (քերծուած-թափուած
2 տող) [Սուլ]տանշայ սարկաւագն,
եւ որ զողորմին ասէ, Աստուած իւրն ողորմեսցի. ամէն: Եւ արդ, կրկին աղաչեմ զամենեսեան
յիշել յաղաւթս ձեր: Եւ արդ, գրեցաւ Գանձարանս ի թագաւորութիւն Կարմի[ր] գլխոյ, որ էառ զԹաւրէզ ի յԱղղոյլուն ու բազում արունք
արար ու աւեր աշխարհիս էած: Բաւ է իմաստից:
42բ Անմեղադի՛ր լերո՛ւք, միտքս ի յայլ դեխ էր, սխալեցայ:
176ա
Քրիստո՛ս Աստուած, ողորմեա՛ անարժան գրչիս. Խաչատուր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 332բ (ԺԶ դ.,
բոլորգիր) Եւ արդ, յիշատակ է Գանձարանս Խեչարտ/// (2 տող վնասուած) ///նֆարին եւ մաւր՝ Անուշին, եւ հասրին՝ Գուրտանին, եւ Ղուլիկի որդուն՝ Ավրանին, Սարքիսին եւ քուրոչ`
Դուլաթին, Չիչակին: Աստուած ողորմի ասացէ՛ք իւր հոգուն. ամէն: Գուլվարդին, Մարքարտին հոգուն. ամէն:
2. 331բ (1801 թ.,
շղագիր) Ես գրեցի` տէր Օսկանըս այս գիրըս
թվին ՌՄԾ.ին (1801). այսչափ բաւ է:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 2բ «աս սրբոյ Խաչին Գէորգեայ Զաւրվարին, Վարագայ Սուրբ Խաչին եաւթանասնից առաքելոցն,
խաչգիւտին, սրբոց մարտիրոսացն, Յովաննու Կարապետին եւ Յոբայ/// սրբոյ խաչին այ զաւ
Իբակ գիրի ես Իբակ գիրի ես, Ենով կարդե Աստուած սղորմի ասի Իբակ ես գիրեց», 3ա՝ «ար
կերհիմ Իբակ գիրեց ը Ենով կարդայ, Աստուած պարի Իբակ պար Տէր կարյ Իբակ ես» 11բ՝ «Քիստոստուր
մեղաւոր», 95ա՝ «առաջն», 170բ՝ «123456789, 1005, 2006, 3007, 4008» (արաբագիծ թուանշաններով),
190ա՝ «ոբորչօդկտ», 294բ՝ «աաաե», 306բ՝ «ԻԶ.»:
ՆՇՈՒՄ՝ պհպ.
Ա՝ «Հմր 1357, Գանձարան 2665, ՋԾԴ.=1505 թուին Խլաթ քաղաքում, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», «2665», «Շարական» (ջնջած):
2666
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ԺԵ. դար (1430ից առաջ) |
ԹԵՐԹ՝ 276+2 (կրկն.՝ թ. 158, 255). չգրուած՝ 1ա-2ա, 3ա, 75ա, 275բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԳx12
(Ա 12+1+1, Զ 12+1, Է 10, ԺԱ 12+1): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25,8x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն
(20.5-21x11.5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 58ա, 121բ՝ նորոգողի): ՏՈՂ՝ 23 (1ա-123բ),
21 (124ա-275ա): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի երեքական գամով ու կապիչով, Ա.
փեղկին՝ կենտրոնում, կարմիր հէնքով ապակի եւ 15 կոստղով, Բ. փեղկին՝ հաւասարաթեւ
պարզ խաչ, ամէն թեւին 1 կոստղ, կենտրոնում մուգ վարդագոյն կիսաթանկարժէք ակն, աստառը
դրոշմազարդ կտաւ (կտրուած լինելու պատճառով երեւում են միայն փղի, ձիու եւ մարդու ոտքեր).
լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մատթէոս՝
3բ, Մարկոս՝ 75բ, Ղուկաս՝ 122բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 209բ (նորոգող Աբիմէլէքի ձեռքով):
Կիսախորան՝ 4ա, 76ա, 123ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն): Զարդագիր՝ հանգուցագիր (120ա, 123ա), թռչնագիր:
Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին,
նարնջի, շագանակագոյն, սպիտակ, սեւ:
Թ. 3, 75, 121-3 (նաեւ մանրանկարները) յետագայի՝ ԺԶ. դ-ի մուծում են՝ Աբիմէլէք գրչի ձեռքով:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Մաշտոց:
ԺԶ. դ.: Ա+ԲԳ, ստացուած երկուական կից թերթերի բացումով: Թուղթ, 25,5x16,5, միասիւն
(12x8,5), բոլորգիր (նմուշ՝ Բա), տող՝ 18: Կարդալ. Աբ2, Աա2՝ «[Աւրհնութիւն հատի պատարագի]
///չէիր եւ զգրաւեալսն ընդ մահու բռնութեան ստուգապէս ազատեցեր... եւ կատարիչ խնդրուածաց,
նախընտրե///», Աա1, Աբ1՝ «[Կանոն ժամահաւր աւրհնելոյ] ///քեզ ասեն ամենայն պտղաբերք
եւ ամենայն մարք: Դու վասն անբաւ մարդասիրութեան... որ իցեն ի վիշտս կամ յայլ ինչ նեղութիւնս
եւ լուիցեն զհնչումն սո[րա]///», Գբ2, Գա2, Բա1, Բբ1՝ «[Կանոն աւազան աւրհնելոյ, Ի
գաղատացւոց թղթոյն Պաւղոսի]///Քրիստոսի քո, որով... եւ արժանի լիցուք երկնից արքայութեանդ
եւ գոհանալով փառաւորեսցուք զՀայր, զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգի», Գբ2՝ «Կանոն յորժամ նոր
դուռն եկեղեցւոյն հաստատեն...», Գա2՝ «Տէ՛ր Աստուած, նորոգիչ եւ զարդարիչ քոյոց
արար ածոց...», Բա1՝ «եւ սրբեսցի դուրս այս յանուն Հաւր եւ Որդւոյ», Բբ2՝ «Կանոն հանդերձին
սպասու աւրհնելոյ... աւրհնեա՛ եւ սրբեա՛ որպէս ընկալար ւ աւրհնէ///», Բբ2՝ «[Ընթերցուած
Յովելիա մարգարէէ]/// [ե]րի վայրի, զի դալարացան դաշտք անապատի...», Բբ2՝ «ժողովուրդ
իմ յաւիտեան», Բա2՝ «Պօղոսի առաքեալն ի Կորընթացւոց - Այլ այն, որ պարգեւէ...», Գա1՝
«զի հասեալ են հունձք», Գա1՝ «Եւ քարոզէ. Լուիցէ Տէ՛ր ձայնի աղաչանաց մերոց եւ ասէ
զ[քարոզ]. Աւրհնեալ ես, Տէ՛ր Աստուած ամենակալ... բխեսցէ երկիր զբանջար խոտոյ ամենայն
սէ///»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. լուսանցակողերը
գունաթափ, տեղ-տեղ սեւացած, թ. 3, 75, 121-3 (նաեւ մանրանկարները) յետագայի՝ ԺԶ. դ.-ի
յաւելում (տե՛ս ՊՐԱԿ), Աբիմէլէք գրչի (մանրանկարները եւս ըստ ամենայնի Աբիմէլէքինն
են). թ. 275՝ գրեթէ կէսը լրացուած յետագայի թղթով, թ. 276՝ հակառակ դիրքով կազմած՝
կարդալ 276բա, առաջին թերթը շերտազատուած-երկփեղկուած եւ թերթակալուած իբրեւ 1 եւ
2, բոլոր թերթերին խոնաւութեան հետքեր, գրադաշտը գունափոխուած, Պատառիկ-պահպանակը ցեցի
անցքերով. կազմը նորոգուած ԺԶ. դարում, Ի. դարի վերջին ամբողջովին նորոգուած, կապիչները՝
նոր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 4ա-74բ Աւետարան Մատթէոսի:
2. 76ա-121ա Աւետարան Մարկոսի (121աբ Յարուցեալ Յիսուս):
3. 123ա-209ա Աւետարան Ղուկասու:
4. 210ա-75ա Աւետարան Յովհաննու:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 276բ (1430 թ.,
բոլորգիր. յետագայ ստացողի) [Փառք] ամենասուրբ Երրորդութեանն այժմ եւ անպայման, յաւիտեանս
յաւիտենիւ. ամէն: Ի թուականութեանս Հայկազեան տումարի ՊՀԹ.երրորդի (1430), յունուարի
ԻԹ. (29) բերին զսուրբ Աւետարանս այլազգիքն գերի, զոր լուեալ ոմն քաջահաւատ եւ բարիանուն
պարոն Շատիպէկ եւ ստացօ զսա ի հալալ
ընչից իւրոց զպատուակ[ան] մարգարիտս՝ զսուրբ Աւետարանս, զի է սա ակն նազելի, շափիւղեայն
գովելի, եւ է սա Աւետարան, այսինքն՝ աւետեաց աման, եւ է հրաման եւ պատուիրան, սպառնալիք
եւ աւետիք, եւ այս չորս կերպիւս ընթանա որպէս <իբրեւ> աղբեւր ի միո ականէ ելեալ
եւ ի չորս առ աչս բաժանեալ՝ չորեքկերպեան աթոռոյն նման, եւ չորս կառացն Եզեկիելի եւ
չորեքծագեան տիեզերաց, եւ վասն չորէքնիթեա
բնութեանս այս այսպէս չափ: Զոր եւ ստացաւ զայս սուրբ Աւետարանս պարոն Շատիպէկն ի հալալ ընչից
իւրոց եւ եդ ի Սուրբ Կիրակոս՝ յիշատակ
իւր եւ ծնաւղաց իւրոց՝ պարոն յԱլինախին, եւ մաւրն՝ յԱլինախի Արզունիխաթունին, եւ ի Քրիստոս փոխեցեալ զաւակին՝ Ալինախին:
Արդ,
վասն Դ. պատճառի գնեաց զսա. մի՝ զի զպակասութիւն տաճարին լըցուսցէ, եւ երկու՝ զի
ծնաւղաց իւրոց յիշատակ լիցի, եւ Գ.՝ զի զաւակաց իւրոց յերկար կեանք խնդրեսցի, եւ Դ.՝
զի աստուածաին կամքըն քաղցրասցի իւրենն եւ կենակցին իւրո: Արդ, որք աւկտիք ի սմանէ կամ
աւրինակէք եւ կամ վաելէք ի Սուրբ Կիրակոս, յիշեցէ՛ք յաղաթս
ձեր զպարոն յԱլինախն եւ զԱրզունխաթուն: Հրաման ունիք ի Քրիստոսէ, որ յորժամ կարդան |276ա| զայս յիշատակարանս,
ա[մէն] մարդ մէկ-մէկ ծունր դնէ ու Գ.-Գ. (3-3) Աստուած ողորմի ասէ, զի ձեզ խիստ հեշ[տ]
է, եւ նոցա խիստ կարիք է: Ընդ նմին յիշեցէ՛ք զպարոն Շատիպէկն եւ զկենակիցն իւր զԱւղուլխաթունն եւ ծաղկեալ զաւակացն՝ պարոն Սարթախն եւ զպարոն Ֆախուրշան եւ զԿուլամիրն եւ զքոյրն՝ Մարիամխաթուն, եւ զորդին իւր՝
Սովիատինն, եւ զեղբայր իւր՝ զԱմիրպէկն, ամէնին [առ]հասարակ
արեւշատութիւն եւ յերկար կեանք խնդրեցէ՛ք յԱստուծոյ, զի կարաւղ է Աստուած ի ձեռն
այլոց այլում ողորմութիւն առնել, զի եւ ձեզ լսողացդ ողորմեսցի Քրիստոս Աստուած եւ
ձեր ծնաւղացն թողու զյանցանսն ամենեցուն եւ ձեզ՝ յիշաւղացդ, եւ նոցա՝ յիշելոցն առհասարակ
ողորմեսցի մարդասէրն Աստուած. եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն: Ընդ նմին եւ զիս, որ
յիշատակարանս գրեցի, յիշման ա[ր]է՛ք արժանի, եւ ով ոք զմեզ յիշէ միով Տէր ողորմաիւ,
եւ ինքն լիցի յիշեալ յայնմ ատենին, ուր բանքն սպառին եւ գործքն թագաւորին. ամէն եւ եղիցի:
Քրիստո՛ս
Աստուած, որ առաքեցար ի Հար[է] եւ մար[մ]նացար ի սրբո[յ] Կուսէ, խաչեցար եւ թաղեցար
ի սբո(՞) վասն փրկութեան մերո[յ] եւ յարեար ի մեռելոց յաւուր երրորդի, ողորմեա՛ վերո
ստացողիս եւ վերո գրաւղիս յիշելեացն եւ յիշողացն առ հասարակ. ամէն, ամէ[ն] եղիցի, եղիցի:
Արդ,
ով որ զայս սուրբ Աւետարանս գողանա կամ ծախէ, յանդիմանեսցի մոլար ժողովոյն Մահմէտի, եւ որ յանդգնի,
զպատիժն Յուդաի առցէ
եւ զխաչահանուացն, եւ որք լսէք, ի միտ առէ՛ք եւ մի՛ պարսաւէք:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ.-ք, Ա.,
էջ 399:
2. 121բ (ԺԶ. դ., բոլորգիր, յետագայ
նորոգողի) Զվերջին նորոգաւղ սուրբ Աւետարանիս զԱբիմէլէք փծուն գրիչս եւ զեղբայրն իմ՝ զտէր Աստուածայտուրն, եւ զհայրն իմ՝ զմահտեսի տէր Մաղաքիան, եւ զմայրն իմ՝ զՄարիամն. նայ եւ
զԽաթուն հարսնուկն իմ,
զԽանզատան եւ զամենայն
արեան մերձաւորս. ամէն: Հայր [մեր]:
123բ (ԺԶ. դ.,
բոլորգիր) Դարձեալ յոտս անկեալ աղաչեմ զձեզ, յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զսուտանուն
Աբէմէլէք գիրիչս:
3. 2բ (ԺԶ. դ., բոլորգիր) Գրիգորին ապրանք, որ մնացել
էր ի տուն, թէ՛ Մխիթարին, թէ՛
Գրիգորին, Գ սահին, Ա.
կուկուր, Ա. սինի, Է. նոկի պղինձ, Ե. նոկի թանժարայ, Ա. կացի, Ա. փետա[կ], Ա. ուրաք,
Ա. խաչերկաթ, Ա. շամբուր, Բ. ակիշ, Բ. կարպետ, Բ. խալի, Դ. ճուվալ, Ա. թաւա, Ա. թաս,
Ա. միտար, Ա. կով ծնած, ԹՃ. (900) սոմար ց[ո]ր[են], Ա. ատաձ, Ա. չարտախ, Ա. գոմ, Ասայտուր, իր մայր՝ Դաւթէն առին, այլ բան
չէ մնաց: Ո՛չ շատ, ո՛չ քիչ: Աստուած վկայ է, Խաչերես վկայ է, Ղազար վկայ է, Վարդէվան վկայ է, Խաչիկ վկայ է, Դաւիթն վկայ է, Մուրատ վկայ է, տէր
Ասայտուր վկայ է, Նորտուկն վկայ է: ԺՌ.
(10.000) ստակ մնաց ի Դաւիթնի մաւտ:
Մուսեղին մաւտ, Սուրբ Խաչին տան, նիջայ էնէն
ու չտան, ուղուր է եւ ինքն չտայ:
Ծանօթ. Նոյն ձեռքով լուսանցում
աւելացուած է. «Ա. կասկարէս, Ա. յողրան, Ա. տոշ[ակ], Ա. բարձ»:
4.
122ա (1602 թ., բոլորգիր) Ես՝ Մելքիսեդս, գնեց<եց>ի
զսուրբ Աւետարանս ի հալալ արդեանց իմոց՝ յիշատակ ինձ եւ ծնաւղաց իմոց եւ հայրն իմ զտէր
յըՌըստաքէսն եւ մայրն իմ՝
զԴոլվաթն, եւ կողակիցն իմ՝ Մանուշակն, եւ եղբայրքն
իմ՝ Մուրատշէն, զպարոն Սէդն, զտէր Դաւիթն եւ զիւր կողակիցն՝
զԴոլվադն, զքոյրն իմ՝
զՃերմակն, զԽանսուլթանն,
Հերիքն, զՇահսուլթան եւ Մելքիսեդին տղէն զՊարոնն, որ առ Աստուած
փոխեցօ, եւ
զեղբայրորդիքն իմ՝ զՅոհաննէսն, զյըՌըստաքէսն եւ զՎարդանն եւ զամենայն
արեան մերձաւորքն իմ: Ո՜վ սրբասնեալ քահանա՛յք, յորժամ կարդայք զիշատակս իմ, յիշեցէ՛ք
եւ բոլոր սրտիւ մին Հայր մեղայ ասէ՛ք Մելքիսեդի հոգոյն, Աստուած այլ ձեզ յիշէ ի միուս անգամ գալըստեան իւրում.
ամէն: Ի թվականիս հայոց ՌԾԱ. (1602):
Եւ զՄելքիսեդին դստերքն՝
զՄարգարիտն, զԹութիկն. ամէն:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ.-ք, Ա., էջ 48-9:
2667
ԱՂԷՔՍԱՆԴՐ ԳԱԼԱՄԱԹՕ, ԱՆՏԱՌ ՆՈՐԱԳՈՅՆ ՄՏԱԾՄԱՆՑ
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 406 (սխալներով էջակալուած՝ 1-824, որ է՝ 1ա-406բ). չգրուած
28բ, 406աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԴx6 (Ե 4)+ԺԵ-ԺԷx8+ԺԸ-ԽԸx 10 (ԻԹ 3, ԽԸ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26,6x 18.5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (20x13.5-13.7): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 22ա):
ՏՈՂ՝ 31: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ կարմիր (Ա. եւ Բ. փեղկերի) եւ շագանակագոյն (մէջքի) կաշի,
միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ կանաչաւուն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝
Ա+ԲԳ. Ա,Գ մաս կազմաստառի ծաղկաթղթի,
Բ՝ սպիտակ չգրուած թուղթ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
Ա. եւ Բ. փեղկերի կաշին յետագայի, Ա. փեղկինը հակառակ փակցրուած, մի մասը քիմիական
կամ մի այլ նիւթից սպիտակած, մէջքի կաշին տեղ-տեղ մաշուած, վերին մասը՝ 7սմ պատռուած,
լուսանցակողերը գունաթափ եւ սեւ հետքերով, թ. 1-9ի, 402-6ի լս.-ները խոնաւութեան
հետքերով, թ. 240-9, 380-402՝ թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-401բ Անտառ
նորագոյն մտածմանց՝ հիմեալ ի հեղինակութեան Սուրբ Գրոց, ի սուրբ հարց եւ ի յայլոց
ծայրագոյն վարդապետաց սրբոյ եկեղեցւոյ, յարմարեցուցանելի ամենայնից լուր աւուրցն
քառասնորդաց կիրակէից, ի մէջ տարոյն եւ հասարակ
տօնիցն ի գերայարգելի տեառն Աղէքսանդր Գալամաթօ կոչեցելւոյ Մեսինացոյ ի Փատուայ:
Թարքմանեցեալ յիտալիականէ լեզվէ ի հայկական բարբառ ի Ղուկասու վարդապետէ Խարբերթացոյ՝
յամի տեառն 1741, ըստ խնդրոյ արհի եւ պանծալի եպիսկոպոսին տեառն Յոհաննու պատրիարքին
Կոստանդնուպօլսոյ՝ հանգուցելւոյն առ Քրիստոս, ի Կոստանդինուպօլիս քաղաքի
Տե՛ս ձեռ.
90, 2ա-408ա: ա/1ա-19բ: բ/19բ-33բ: գ/չիք: դ/33բ-42բ: ե/42բ-52ա: զ/94ա-105ա: է/52բ-64բ: ը/64բ-78ա: թ/78ա-86բ: ժ/86բ-94ա: ժա/105ա-13ա: ժբ/113ա-21բ: ժգ/121բ-7ա: ժդ/127ա-37ա: ժե/137ա-43բ: ժզ/143բ-51ա: ժէ/151ա-60ա: ժը/160ա-5բ: ժթ/165բ-74բ: ի/175ա-83ա: իա/183ա-93բ: իբ/193բ-201ա: իգ/201ա-8ա: իդ/208ա-14ա: իե/214ա-9բ: իզ/235բ-42բ: իէ/242բ-8բ: իը/չիք: իթ/248բ-55ա: լ/220ա-9բ: լա/229*բ-35բ: լբ/276բ-82բ: լգ/282բ-95բ: լդ/չիք: լե/չիք: լզ/չիք: լէ/317ա-21ա: լը/չիք: լթ/259ա-68ա:
խ/չիք: խա/չիք: խբ/չիք: խգ/չիք: խդ/335ա-8բ: խե/338բ-45ա: խզ/382բ-9ա: խէ/295բ-304բ: խը/268ա-76բ: խթ/305ա-10բ: ծ/356բ-63ա: ծա/363ա-8բ: ծբ/չիք: ծգ/345ա-9բ: ծդ/389ա-99ա: ծե/չիք: ծզ/չիք: ծէ/չիք: ծը/չիք: ծթ/չիք: կ/333բ-5ա: կա/310բ-7ա: կբ/350ա-6բ: կգ/321ա-5ա: կդ/325ա-9բ: կե/329բ-33ա: կզ/չիք: կէ/չիք: կը/չիք: կթ/չիք: հ/368բ-76ա: հա/376ա-82ա: Ցանկ/399բ-401բ:
Յաւելեալ ունի՝
ա. 255ա-9ա Աստուած մինչ չարապէս
խնդրի իր ինչ՝ տալով բարկանայ, ոչ տալով՝ ողորմի – Եկեսցուք առ երկրորդ պատճառն... առ ի ընկալնուլ զաստուածային շնորհսն եւ զերկնային
փառսն, զոր ձեզ ամենակալն. ամէն:
Հմր 90 ձեռագրի համեմատ այստեղ պակաս է 18 գլուխ.
ձեռ. 90ն ունի 71 գլուխ, ձեռ. 2667ը՝ 52, ինչպէս եւ ցոյց է տալիս վերջինիս 399բ-401բ
էջերի ցանկը. նաեւ տարբեր է գլուխների կարգը:
Բ. 402ա-5բ Քարոզ յաղագս լսելոյ
զԲանն Աստուծոյ: Մասն առաջին եւ առաջաբանութիւն – Ասեն բնազննունք փիլիսոփայքն, թէ մինչ առջն ծնանի զզաւակս իւր... սուրբ եկեղեցին ընկալաւ յԱստուծոյ եւ միջնորդութեամբ նոյն
եկեղեցւոյն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԹԱՐԳՄԱՆՉԻ
Տե՛ս տիտղ.՝ 1ա:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «8/2667», 1ա՝ «ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2668
ԱՂԷՔՍԱՆԴՐ ԳԱԼԱՄԱԹՕ, ԱՆՏԱՌ ՆՈՐԱԳՈՅՆ ՄՏԱԾՄԱՆՑ
|
ՌՄԼԳ.-ՌՄԼԴ. –
1784-1785 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Մարտիրոս վրդ. Եւդոկիացի:
ԹԵՐԹ՝ 175+1 (կրկն.՝ թ. 1. գրչի էջակալում՝ 1-348, որ է՝ 1ա-173բ). չգրուած՝ 1աբ,
1դ, 172բ, 174ա-6բ, 177բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԵx12 (ԺԵ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
29,2x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (21x14): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (որոշակի տարբերւում են 1գ-49ա՝
Ա, 49ա-52բ՝ Բ, 53ա-173բ՝ Գ թերթերի գրերը, նմուշ՝ 2ա, 50ա, 66ա): ՏՈՂ՝ 41 (1գ-59բ),
46-48 (60ա-173բ): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ,
լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲԳ + ԴԵԶ, թուղթ (Գ. եւ Զ. պահպանակները՝ վարդագոյն):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր (2ա. այսչափ). Բ-ԻԵ. միաւորների
սկսուածքների առաջին տառերը չգրուած՝ թերեւս զարդագրելու համար:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը
տեղ-տեղ գունաթափ եւ քերծուածքներով, թ. 99-10, 103-4՝ խունացած, թանաքի թթուայնութեան
հետեւանով գրադաշտը գունափոխուած, մէջքին եւ վերին լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-173բ
[Տիտղ.] Անտառ նորագոյն
մտածմանց, որ ասի Սէր Աստուծոյ, հիմնեալ ի հեղինակութեան Սուրբ Գրոց, ի սրբոց հարց
եւ ի յայլոց ծայրագոյն վարդապետացն սրբոյ եկեղեցւոյ, յարմարեցուցանելի ամենայնից
լուր աւուրցն քառասնորդաց կիւրակէից, ի մէջ տարւոյն եւ հասարակ տօնից, ի գերյարգելի
տեառն Աղէքսանդր Գալամաթօ կոչեցելւոյ Մեսինացւոյ, ի Պատուայ: Թարգմանեցեալ յիտալականէ
ի հայկական բառբառ ի Ղուկասու Խարբերթացւոյ, յամի փրկչին 1741, ըստ խնդրոյ արհի եւ
պանծալի եպիսկոպոսին տեառն Յոհաննու պատրիարգին Կոստանդնուպօլսեցւոյ, ի Կոստանդինուպօլիս
քաղաքի
Տե՛ս ձեռ.
90, 2ա-408ա: ա/2ա-8բ: բ/8բ-13ա: գ/13ա-5բ: դ/15բ-8բ: ե/18բ-21բ: զ/21բ-5բ: է/25բ-9բ: ը/29բ-34ա: թ/34ա-6բ: ժ/36բ-9ա: ժա/39ա-42ա: ժբ/42ա-5ա: ժգ/45ա-7ա: ժդ/47ա-50ա: ժե/50ա-2ա: ժզ/52ա-4ա: ժէ/54ա-6բ:
ժը/56բ-8բ: ժթ/58բ-60բ: ի/60բ-2բ: իա/62բ-4բ: իբ/64բ-6ա: իգ/66ա-7բ: իդ/67բ-9ա: իե/69ա-70ա: իզ/70ա-1ա: իէ/72ա-3ա: իը/73ա-4ա: իթ/74ա-7ա: լ/77ա-9բ: լա/79բ-81ա: լբ/97ա-9բ: լգ/99բ-103բ: լդ/103բ-6ա: լե/106ա-8բ: լզ/162բ-6ա: լէ/166ա-7բ: լը/չիք: լթ/141ա-4բ: խ/93ա-7ա: խա/160ա-2բ: խբ/110բ-4ա: խգ/120ա-3բ: խդ/125բ-6բ: խե/108բ-10բ: խզ/129ա-31ա: խէ/131ա-4ա: խը/134ա-7ա: խթ/137ա-9ա: ծ/144բ-6ա: ծա/146բ-8ա: ծբ/148ա-50ա: ծգ/150ա-1բ: ծդ/151բ-4բ: ծե/154բ-8ա: ծզ/114ա-7ա: ծէ/117ա-20ա: ծը/123բ-5բ: ծթ/126բ-8ա: կ/128ա-9ա: կա/139ա-41ա: կբ/158ա-60ա: կգ/167բ-9ա: կդ/169ա-70բ: կե/170բ-2ա: կզ/81բ-3ա: կէ/83ա-5ա: կը/85ա-6բ: կթ/86բ-8բ: հ/88բ-91ա: հա/91ա-3ա: Ցանկ/173աբ:
Հմր 90 ձեռ-ի լը. միաւորը չունի, փոխարէնը
ունի՝
71ա-2ա Զյայրն յանապատին ի ներքոյ մատաղատունկ
հասակի ի յամբոխէ քաղաքացւոց փախչելով խնդրիցէր, զի մի՛թէ եւ թեթեւ բծիւ զվարս քո
աղտեղիլ կարիցէիր: Գլուխ ԻԷ. – Եւ զՆիկողայոսէն եւ խոստովանին ամենայն պատմիչքն վարուց նորա...
վայելել ի յընկերակցութիւն քո զերկնային փառս եւ զերանութիւնս:
Ծնթ.՝ Թէեւ խորագիրը Հմր
90 ձեռ.-ի ԻԸ. միաւորի (149ա-51ա) խորագրի հետ նոյնական է, բայց բովանդակութիւնը տարբեր
է: Միաւորներն ստ. եւ վերին լս.-ներում խորագրեր ունեն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԹԱՐԳՄԱՆՉԻ
Տե՛ս տիտղ.՝
1ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1գ Իսկ նարդենիս
գաղափարեցեալ եղեւ ի նախկին հեղինակէ յամի տեառն 1784, յԵւդոկիացի Սորիտրամ (=Մարտիրոս) անարժան իբր
վարդապետէ՝ ի վայելման անձին իմոյ եւ քարոզելոյ, եթէ Տէր տացէ ինձ զիմաստութիւն,
լեզու եւ բերան, խնդրեսցուք ի Տեառնէ, տացէ մեզ յօթեւան եւ անդորր կեան մինչեւ զվաղճանս
մեր, եւ Քրիստոսի պարգեւողին փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
172ա Շնորհիւ
Տեառն, ի յօժանդակութեամբ տիրուհւոյ Մարիամու Աստուածածնին եւ Սրբոյ Կարապետին յանկ
ելեալ աւարտեցաւ հոգելից գրգուկս, որ կոչի Սէր Աստուծոյ, ձեռամբ հեղինակեալ յԵւդոկեցի [Մարտիրոս] անարժան
եւ տպիտան աբեղայիս, անհանգիստ եւ զբաղմանց կենաց իմոց անարհեստի: Եւ արդ, ո՜վ ազնիւ
եղբա՛րք իմ, մինչ ընթեռնուք եւ օրինակէք զմատեանս, յիշեցէ՛ք զհանգուցեալ Մարիամ ծնօղն իմ, ընդ
այլ ննջեցելոյս, որք ի տապանի հողոյ կան եւ փոխեցան ի կենցաղոյս այսմիկ, ընդ նմին եւ
զիս: Եւ թէ սղալ ինչ գտանիցէք ի ներ սմին, զներելն հայցեմ եւ զայն տհասութեան իմոյ
եւ անփոյթութենէ կամ անկիրթ գոլոյս արհեստին Հոմերիսի: Եւ վերջապէս
յիշեցէ՛ք զհամայն ննջեցեալսն իմ, եւ դուք յիշեալ լերո՛ւք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ. ամէն:
Յանկ եղեւ եւ
կատարեցաւ ի ՌՄԼԴ. (1785) եւ յունվարի Ը., աստ եւ անդ՝ պէսպէս քաղաքս եւ ի գիւղօրայս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. Զբ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Գրեցաւ այս գիրս ի ձեռն տիրացու Կարապետ, դեկեմեբերի Զ.ին. ամէն:
2. Եա (ԺԹ. դ., շղագիր) Ես պակասիմ, դառնամ ի հող, / գիրս մնայ յիշատակող,
/ անուն տառիցս այս նկարօղ, / Յոհաննէսէան խնկոյ ձայնօղ: / Ով ընթերցող ազն Արամեան,
/ որ ի հաւատոյ սուրբ քրիստոսական, / յիշեսջիք ծնողքն իմ միաբերան / ի սուրբ աղօթս
ձերոյ երգման:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ Բա՝
եկեղեցի:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին ամրացուած թերթիկին՝ «Անտառ նորագոյն մտածմանց 2», Աա՝ «9/2668»:
2669
ԱՍՏՈՒԱԾԱՇՈՒՆՉ
Կ. ՊՈԼԻՍ |
ՌՂ. –1641 |
ԳՐԻՉ, ԾԱՂԿՈ՞Ղ՝ Աստուածատուր
դպիր, Գրիգոր (ցանկի), Անանուն (468ա-71բ, 494ա-5բ, 504ա-6բ): ՍՏԱՑՈՂ՝ Թորոս վրդ. Սեբաստացի:
ԹԵՐԹ՝ 662. չգրուած՝
1բ, 3բ, 533բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԾԶx12 (ԼԹ 15, ԽԱ 13, ԽԲ 14, ԽԴ 10, ԾԱ 8, ԾԳ 11, ԾԶ 3): ՆԻՒԹ՝
մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 25,8x18,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (18.5x12): ԳԻՐ՝ բոլորգիր. նմուշ՝
259ա (Աստուածատուր), 3ա (Գրիգոր), 468ա (անանուն): ՏՈՂ՝ 50-51, 45: ԿԱԶՄ՝ բաց շագանակագոյն
կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը շագանակագոյն մետաքս (Ի. դ.): ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ+ԷԸ- բաց շագանակագոյն չգրուած թուղթ (Ի.
դ.):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մանրանկար
բնագրի մէջ Խօսէ Աստուած ընդ Մովսիսի՝ 50բ, 65ա, Աստուած տայ զտասնաբանեայն՝ 84բ,
Խօսէ Աստուած ընդ Յեսուայ՝ որդի Նաւեայ՝ 103ա, Աստուած ետ զերկիր ի Յուդայ՝ 116ա, Դաւիթ՝
351բ, Սողոմոն՝ 384բ: Կիսախորան՝ 29բ,
50բ, 85ա, 103ա, 116ա, 161ա, 259ա, 265ա, 273բ, 280ա, 352ա, 384բ, 399ա, 406բ, 549բ,
560ա, 577բ, 590ա, 621ա: Ճակատազարդ՝
27ա, 49ա, 63բ, 83ա, 102ա, 115բ, 160ա, 278բ, 300ա, 314ա, 355ա, 359ա, 363ա, 367ա,
371բ, 375բ, 379բ, 383բ, 499ա, 510ա, 627բ (բոլոր նկարները եւ մի շարք ճակատազարդեր
ու կիսախորաններ անաւարտ՝ միայն ուրուագծային են): Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, տաճար: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր, կենդանագիր: Գոյներ՝ կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Ճաշոց:
ԺԵ. դ.: Գ-Զ, ստացուած մէկական թերթերից, եզրահատուած՝ բնագիրը վնասուած: Մագաղաթ,
26x18, երկսիւն (21.5x15.5), բոլորգիր (նմուշ՝ Զա), տող՝ 22, 24: Կարդալ Ա, Բ, Գ, Դ՝
«[Ա]միս սեպտեմբերի աւուրս ունի երեսուն եւ Ա... Սեպտեմբերի Ժ... ընթերցուած ի Ժողովողէն...
եւ դարձեալ տեսի ի ներքոյ արեգական տեղի դատաստանի եւ անդ ամբարիշտ»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. թ.
467ից յետոյ թափուած 2 թերթի փոխարէն այլ գրչութեամբ գրուած եւ իբրեւ ներդիր՝ առանց
պրակի մաս դարձնելու ձեռագրի մէջ մուծած թերթեր 468-71, 493ից յետոյ 1 թերթի փոխարէն՝
494-5, 503ից յետոյ 2 թերթի փոխարէն՝ 504-6, թ. 87-92, 157-77, 622-31՝ լուսանցները
մասամբ մկնակեր, թ. 282, 306՝ լուսանցները 3-3.5 սմ-ով կտրած-հանած, թ. 648-62՝ եզրերը
խոնաւութիւնից սեւացած, թ. 336՝ ստորին եզրը թափուած, լուսանցակողերը սեւացած. ձեռագիրն
ամբողջովին (կազմը, տախտակը, մէջքը, աստառը, պրակները) նորոգուած 1980 թ.:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. Ծնունդք – Նխ. 2աբ: Գր. 2բ-3ա: Գրք 4ա-27ա:
2. Ելք – Նխ. 27ա: Գլ. 27ա-9ա: Գրք. 29բ-48բ:
3. Ղեւտական – Նխ. 48բ-9ա:
Գլ. 49ա-50բ: Գրք. 50բ-63բ:
4. Թիւք – Նխ. 63բ: Գլ. 63բ-4բ: Գրք. 65ա-83ա:
5. Բ. Օրէնք – Նխ. 83ա: Գլ.
83բ-4բ: Գրք. 85ա-102ա:
6. Յեսու – Նխ. 102ա: Գլ.
102ա-3ա: Գրք. 103ա-15ա:
7. Դատաւորք – Նխ. 115աբ: Գլ.
115բ-6ա Գրք. 116ա-27ա:
8. Հռութ – Նխ. 127աբ: Գրք.
127բ-9ա:
9. Թագ. Ա. – Յռջբ. 129աբ:
Նխ. 129բ-30ա: Գլ. 130աբ: Գրք. 131ա-45ա:
10. Թագ. Բ. – Գլ. 145ա-6ա Գրք.
146ա-60ա:
11. Թագ. Գ. – Գլ. 160ա-1ա:
Գրք. 161ա-76բ:
12. Թագ. Դ.- Գլ. 176բ-7բ:
Գրք.178ա-91բ:
13. Մնաց. Ա. – Նխ. 191բ-2ա:
Գլ. 192աբ: Գրք. 192բ-206ա:
14. Մնաց. Բ. – Գլ. 206ա-7ա:
Գրք. 207ա-24ա:
15. Եզր Ա – Նխ. 224աբ: Գլ.
224բ: Գրք. 225ա-33բ:
16. Եզր Բ – Գրք. 233բ-8բ:
17. Եզր Գ – Գրք. 238բ-51ա:
18. Նէեմի – Նխ. 251ա: Գլ.
251աբ: Գրք. 251բ-8բ:
19. Եսթեր – Նխ. 258բ-9ա:
Գրք. 259ա-64բ:
20. Յուդիթ – Նխ. 264բ-5ա:
Գրք. 265ա-73ա:
21. Տովբիթ – Նխ. 273ա: Գրք.
273բ-8բ:
22. Մակաբ. Ա – Նխ. 278բ: Գլ.
278բ-80ա: Գրք. 280ա-98բ:
23. Մակաբ. Բ – Նխ. 298բ-9ա:
Գլ. 299ա-300ա: Գրք. 300ա-13բ:
24. Մակաբ. Գ – Նխ. 313բ-4ա:
Գլ. 314ա: Գրք. 314ա-20բ:
25. Կտակ ԺԲ. Նահապետացն – 302բ-36բ (տես ձեռ.
351, Ա., 25 ա/320բ-2ա: բ/322ա-3ա: գ/323ա-5բ: դ/325բ-8ա: ե/328աբ: զ/328բ-9բ: է/329բ-30բ: ը/330բ-1բ: թ/331բ-2բ: ժ/333աբ: ժա/333բ-5բ: ժբ/335բ-6բ):
26. Յոբ – Նխ. 336բ-7ա: Նխ (Աղիկառնացի)
337աբ: Գրք. 337բ-50ա:
27. Սաղմոսք – Նխ. («Զամենայն»)
350ա-1բ: Գրք. 352ա-83բ կից: Փոքր ԺԲ:
28. Առակք – Յռջբ. 383բ: Գլ.
383բ-4բ: Գրք. 384բ-97բ:
29. Ժողովող – Նխ. 397բ: Գլ.
39 7բ-9ա: Գրք. 399ա-403ա:
30. Երգ երգոց – Յռջբ. 403աբ:
Գրք. 403բ-5բ:
31. Իմաստութ. – Յռջբ. 405բ-6ա:
Գլ. 406ա: Գրք. 406բ-13բ:
32. Սիրաք – Գրք. 413բ-22բ:
33. Եսայի – Յռջբ. 422բ-3ա:
Գլ. 423ա-4ա: Մրգ. 424ա-46ա:
34. Ովսէէ – Նխ. 446աբ: Գլ.
446բ: Մրգ.. 446բ-9բ:
35. Ամովս – Գլ. 449բ-50ա:
Մրգ. 450ա-2բ:
36. Միքիէ – Գլ. 452բ: Մրգ.
452բ-4բ:
37. Յովել – Գլ. 454բ: Մրգ.
454բ-5բ:
38. Աբդիու – Գլ. 455բ: Մրգ.
455բ-6ա:
39. Յովնան – Գլ. 456ա: Մրգ.
456ա-7ա:
40. Նաւում – Գլ. 457ա: Մրգ.
457աբ:
41. Ամբակում – Գլ. 457բ: Մրգ.
457բ-8բ:
42. Սոփոնիա – Գլ. 458բ: Մրգ.
458բ-9բ:
43. Անգէոս – Գլ. 459բ: Մրգ.
459բ-60բ:
44. Զաքարիա – Գլ. 460բ: Մրգ.
460բ-4բ:
45. Մաղաքիա – Գլ. 464բ: Մրգ.
464բ-5բ:
46. Երեմիա – Յռջբ. 465բ: Գլ.
465բ-7ա: Մրգ. 467ա-94ա:
47. Բարուք – Թղթ. 494ա-6ա:
48. Ողբք Երեմիայ – Ողբ 496ա-8բ:
Աղօթք 498բ:
49.Դանիէլ – Նխ. 498բ: Գլ.
499ա: Մրգ. 499ա-508բ:
50. Եզեկիէլ – Նխ. 508բ-9ա:
Գլ. 509ա-10ա: Մրգ. 510ա-33ա:
51. Մատթէոս – Աւ. 534ա-49բ:
52. Մարկոս – Աւ. 549բ-60ա:
53. Ղուկաս – Աւ. 560ա-77ա:
54. Յովհաննէս – Աւ. 577բ-89բ
(589բ-90ա Իրք. Կնոջն շնացելոյ):
55. Գործք առաքելոց – Գրք. 590ա-605ա:
56. Թղթ. Յակոբայ – Յռջբ. 605աբ:
Գլ. 605բ: Թղթ. 606բ-8ա:
57. Թղթ. Պետրոսի Ա – Գլ. 605բ-6ա:
Թղթ. 608ա-9բ:
58. Թղթ. Պետրոսի Բ – Գլ. 606ա: Թղթ.
609բ-10բ:
59. Թղթ. Յովհաննու Ա – Գլ. 606ա: Թղթ.
610բ-2ա:
60. Թղթ. Յովհաննու Բ – Թղթ. 612ա:
61. Թղթ. Յովհաննու Գ – Թղթ. 612ա:
62. Թղթ. Յուդայի – Գլ. 606ա: Թղթ.
612աբ:
63. Յայտնութիւն Յովհաննու – Գրք.
612բ-9բ:
64. Հանգիստ Յովհաննու – Հանգիստ 619բ-20բ:
65. Եւսեբի հայրապետի... Վասն տեսլեանն Յովհաննու
– Վասն 620բ:
– ԺԴ Թղթք. Պօղոսի
66. Առ Հռոմայեցիս – Գլ. 620բ: Թղթ.
621ա-7ա:
67. Առ Կորնթացիս Ա – Գլ. 627ա: Թղթ.
627բ-33ա:
68. Առ Կորնթացիս Բ – Գլ. 633աբ: Թղթ.
633բ-7ա:
69. Առ Գաղատացիս – Գլ. 638ա: Թղթ.
638ա-40ա:
70. Առ Եփեսացիս – Գլ. 640աբ: թղթ.
640բ-42ա:
63. Առ Փիլիպեցիս – Գլ. 642ա: Թղթ.
642ա-3բ:
64. Առ Կողոսացիս – Գլ. 643բ: Թղթ.
643բ-5ա:
65. Առ Թեսաղոնիկեցիս Ա – Գլ. 645ա: Թղթ.
645ա-6բ:
66. Առ Թեսաղոնիկեցիս Բ – Գլ. 646բ: Թղթ.
646բ-7ա:
67. Առ Եբրայեցիս – Գլ. 647աբ: Թղթ.
647բ-52բ:
68. Առ Տիմոթէոս Ա – Գլ. 652բ: Թղթ.
652բ-4ա:
69. Առ Տիմոթէոս Բ – Գլ. 654ա: Թղթ.
654ա-5բ:
70. Առ Տիտոս – Գլ. 655բ: Թղթ.655բ-6ա:
71. Առ Փիլիմոն – Գլ. 656ա: Թղթ.
656ա-6բ:
– Նաւարկութիւն 656բ:
72. Թղթ. Կորնթացւոց առ Պօղոս – Գլ.
637ա: Թղթ. 637բ-8ա:
Լուսանցներում կան լրացումներ
եւ սրբագրութիւններ:
Բ. 656բ-61ա Խաւսք եւ իմաստութիւն, ասացեալ Խիկարի
Իմաստնասիրի, զոր խրատէն որդիք մարդկան
եւ ի միտ առնուն – [Յամի Սենեքերիմայ արքայի] Նինուէի եւ Սաորեսդանի (=Ասորեստանի)
ես՝ Խիկարս... եւ որ այլոց խորխորատ փորէ, խորխորատն ինքն անկանի ի նմա:
Տե՛ս Պատմութիւն եւ խրատք
Խիկարայ իմաստնոյ, գիրք Ա., աշխ. Ա. Մարտիրոսեանի, Երեւան, 1969, էջ 34. ձեռ. C2:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԸ. դ.
662բ Խաչ, բաժանուած քառակուսիների, որոնց մէջ խաչի կենտրոնից դեպի
թեւերը գրուած են աղօթքի բառեր՝ «Անոխակա՛լ Տէր, փրկեա՛ զգինս քոյ: Անմա՛հ թագաւոր,
ողորմեա՛յ ինձ: Անսա՛ մեզ, Տէ՛ր, եւ գթա՛ զմեղաւորս: Անարատ գառն Աստուծոյ, ներեա՛»,
իսկ խաչից դուրս չորս կողմերում՝ «Ք (=Քրիստոս), Ա (=Աստուած), Ո (=ողորմեա՛), Մ
(=մեզ)»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ
ՕՐԻՆԱԿԻ
661ա (1518 թ.)
Կատարին բարին ի բարի. մինչեւ ցայս վայր կատարեցաւ, Խիկարս գրեցաւ. եւ Խրատք, եւ Պատմութիւնս
Խիկարայ իմաստութիւն,
ի թվին հայոց ՋԿԷ. (1518), յուլիս ամսոյ ի ԺԲ. (12):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. (Աստուածատուր գրչի) 661ա Փառք ամենազաւր,
ամէնիմաստ, ամէնառատ, Հաւր բարերարի, որ անեղական ծնելութեամբ զՈրդին ծնեալ յառաջ քան
զամենայն՝ ի կերպարանս Հաւր եւ Հոգոյն համագոյ աղբիւրաբար բղխմամբ, որ նոյն ինքն ընդ
Հաւր եւ ընդ Որդոյ փառակից եւ զուգահաւասար բացայայտական, երեքանձնական եւ մի իսկութեամբ
հաւասարեալ, միահարթ եւ միազաւր, միափառ եւ մի Աստուած, Երրորդութեան կատարեալ,
անձամբ երիւք եւ մի բնութիւն, որում վայել է փառք եւ պատիւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Արդ, այս ամենայն բարութեանս եւ աստուածային գանձուցս փափաքող եղեալ աստուածամեծարն եւ աստուածարեալ
անձն, աստուածունակ եւ երիցս երանեալն Սեբաստացի Թորոս վարդապետն եւ ետ գրել զսա եւ ըստացաւ յիշատակ բարի յինքեան
եւ բարի նախնեաց իւրոց՝ փոխեցելոցն ի Քրիստոս:
Արդ, եղեւ սկիզբն
գրոյս եւ աւարտումն ի Կոստանդինուպաւլիս, ձեռամբ
Աստուածատուր դպրի,
ի թւականութեանս հայոց ՌՂ. (1641) ամի, ընդ հովանեաւ սուրբ եկեղեցեացս Սուրբ Նիկողայոսի եւ Սուրբ Սարգսի: Եւ է պատճառ
գրելոյս այս. նախ՝ վասն սիրոյն Քրիստոսի եւ յուսոյ արքայութեան, երկրորդ՝ յիշելով
զբան մարգարէին, որ ասէ, թէ՝ «Երանի որ ունի զաւակ ի Սիոն եւ ընդանի յԵրուսաղէմ», վասն
որոյ եւ ետ գրել զսա յիշատակ բարի՝ մինչեւ ի գալուստն Քրիստոսի, եւ ընծայեաց Հաւրն
երկնաւորի՝ բարեխօս արկանելով առ նա զմաղթանս մարգարէիցն եւ զաղօթս սուրբ առաքելոցն
եւ զփրկագործ տնաւրէնութիւն Որդոյ իւրոյ միածնի, զի քաղցր ակամբ հայեսցի ի սա եւ փոխանակ
այսմ գրո գրեսցէ զսա ի գիրն կենաց, եւ արժանի արասցէ արքայութեան իւրո, վասն որոյ կանգնեաց
զսա իբրեւ զարձան յաւիտենական, զի զկնի եկեալքն տեսցեն զյիշատակ սորա անջնջելի եւ յիշեսցեն
զսա ի մեղսաքաւիչ աղաւթս իւրեանց, եւ խնդրեսցեն յԱստուծոյ զթողութիւն մեղաց ինքեան
եւ ծնողաց իւրոց, վասն որոյ աղաչեմ զամենեսեան՝ զհանդիպող|661բ|քդ յայսմ Աստուածաշունջ մատենիս, որք
ընթեռնոյք զսա կամ աւրինակէք եւ կամ գաղափարէք, յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ աղաւթս ձեր զստացող
սորա՝ զպատուական եւ զերջանիկ զԹորոս վարդապետ
զՍեբաստացին եւ զամենան
արեան մերձաւորս իւր՝ զկենդանիս եւ զհանգուցեալսն ի Քրիստոս:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ
15-16 (ձեռագրի համարը սխալմամբ նշուած՝ 2664):
258բ Ա<ա>ստուածատուր դպրի՝ գրիչ տառիս,
/ մաղթեմ յիշել ձեզ ի բարիս:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, էջ
16:
2. 3ա (ցանկի գրիչ Գրիգորի) Եւ զսակաւ
գծագրող ցանկիս զԳրիգոր աղաչեմ
յիշել:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, էջ
16:
3.
(ստացողի) 661բ Դարձեալ յիշեցէ՛ք զիս՝ ստացող սուրբ Աստուածաշնջիս, զնուաստ Թորոս
բանի սպասաւորս եւ զհոգեւոր հայրն իմ եւ զուսուցիչս,
զտիպն տիրական եւ պատկերն աստուածանման, տեսն
հրաշալի եւ գեղն զարմանալի, յեռամեծար եւ յոգներանեան, հոգի անուանակիր եւ շնորհընկալն
առաքելոյն Սիմոնի մեծի, մեծ դէտն եւ դիտապետն,
աստուածադիր եպիսկոպոսապետն, զպատրիարգն յԵրուսաղէմի եւ զկաթողիկոսն ամենայն Հայոց մեծաց տանն Կիլիկո[յ], տէր Սիմէոն, զոր ի յայսմ՝ ի սոյն ամի ազդմանէ Հոգոյն Սրբոյ շարժեալ ի կամս բարիս՝ խորհի
ի միտս իւր երթալ ի յերկրպագութիւն փառաւորեալ քաղաքին սուրբ յԵրուսաղէմայ, ընդ ինքնեան ունելով զիս՝ զմեղաւոր զնուաստ ծառայակիցն
զԹորոս բանի սպասաւորս՝ զստացող սուրբ տառիս,
եւ զայլ միաբան եղբարս՝ զվարդապետս, զեպիսկոպոսունս, զճգնազգեաց աբեղայս եւ զկրաւնաւորս,
այլեւ զփառաւոր իշխանս եւ զտանուտեարս տանս Կիլիկո, եւ ուղի անկեալ, մեծաւ փափաքանաւք
եւ ըղձալի յուսով դիմեաց ի սուրբ քաղաքն յԵրուսաղէմ, զոր Տէր Աստուած մեր ջահ անշիջանելի պահեսցէ ի ծոց եկեղեցոյ եւ ի մէջ աշխարհի
ի պարծանս մեր եւ յուրախութիւն քրիստոնէից, զոր յոյժ աշխատանս ունի ի վերայ ինձ՝ հիգոյս,
զի էի պանտուխտ եւ նշդեհ եւ ի յարելս իմ առ մեծաշուք անձն, զոր եւ ընկալեալ շնորհեաց
ինձ աստիճան եպիսկոպոսութեան եւ յաւել եւս ի վերայ՝ շնորհեալ ետ ինձ առնել գաւազան
իշխանութեան հոգեւոր հաւրէն իմէ՝ պատուական ծերոյն Դանէլ քաչ հռետորէ
եւ աստուածաբան վարդապետէ Անթափցոյ, զոր
եւ Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս, որ առատն է ի տուրս բարեաց, որ գիտէ չափել, կշռել եւ հաւասարել,
վարձատրեսցէ իւր զհարիւրեան: Նա եւ ընդ սմին յիշեցէ՛ք զհոգեւոր ծնօղս եւ զսնուցիչն
իմ՝ զՂուկաս եպիսկոպոսն, որ հանգուցեալ
է ի Քրիստոս: Այլ եւ յիշեցէ՛ք զամենաիմաստ, զհանճարեղ իշխանքն տանս Կիլիկո՝ զհաւատարիմ բարեկամիքն զտեղի մխիթարութեան իմոյ,
որ յոյժ սիրով հոգոյն են ինձ՝ հիգոյս Թորոս բանի սպասաւորիս, յուսադրողք զպարոն խոճայ Մուրատն եւ զխոճայ Լաչին, մանաւանդ զխոճայ Մինասն, որ յոյժ
յաշխատանս կրեաց վասն Աստուածաշնջիս ծախիցն պակասութեան, որ ետ զգինն, որ մնացեալ էր
եւ էառ ի Կոստանդնուպօլսէ եւ ողարկեաց առ
մեզ, զոր Տէր Աստուած մեր վարձահատոյց լիցի իւրն ի միւսանգամ գալստեան իւրոյ, եւ ինքն
բարերան Աստուած, որ առատն է ի տուրս բարեաց, մեզ՝ յիշելոցս, եւ ձեզ՝ յիշողացդ առ
հասարակ ողորմեսցի եւ տացէ զիւր աստուածային առատ ողորմութիւն, ամէն: Դարձեալ յիշեցէ՛ք
զսիրելի հոգեւոր հայրն իմ զպարոն խոճայ Պայրամն եւ զպատւական եղբայրն իմ զխոճայ
Չինին: Որք յիշեն, յիշեալ լիցին ի Քրիստոսէ. ամէն: Հայր:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, էջ
16:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 661բ (1663 թ., բոլորգիր) Ի թուին
ՌՃԺԲ. (1663), ի հայրապետութեան տեառն Յակոբայ, եդաւ սուրբ տառս ի վանս Երընջակայ՝ ի վայելումն հեզահոգի
մեծ վարժապետին Եսայեայ, զոր
յայսց աւուրցս նոր նորոգեալ կոփածու վիմով եւ գեղեցզան յօրինւածով զսուրբ եկեղեցին,
որ Սուրբ Կարապետ վերաձայնի,
որ եւ իսկ յորդորիչ եղեւ սուրբ գրոցս, զի անջնջելի յիշատակ կացցէ ի սուրբ ուխտս Ապրակունեաց:
|662ա| Արդ, մեք՝ Նորաշինկեցի երկու
եղբարք հարազատք՝ խօճայ Մկրտիչ եւ խօճայ
Հանէս, ըստացաք զսուրբ
տառս Աստուածաշունչ՝ ի հալալ վաստակոց մերոց եւ եդաք մերով կամաւ յիշատակ անջնջելի
ի սուրբ ուխտն Ապրակունեաց՝ ի դուռն
Սուրբ Կարապետին, վասն
հոգւոց եղբարցն մերոց՝ խօճայ Սիմոնին եւ Թաթէոսին՝ հանգուցելոցն
առ Քրիստոս, եւ ծնօղացն մերոց՝ Ոսկանին եւ Դիլպարին, եւ պապուն՝ Աթանէսին, եւ մամ Շամամին, եւ պապուն եղբայր
Հանէսին եւ կողակցոյն՝
Փիանին, եւ քերցն մերոց՝
Շամամին եւ Փիանին, եւ կենակցացն
մերոց՝ Խոսրովին եւ Ղարիպին, եւ դստերցն մերոց՝
Սուսամբարին, Ղզլարին, Մէլիքխաթունին,
Թամամին: Եւ մի՛ ոք իշխեսցէ հանել ի դրանէ Սուրբ Կարապետիս՝ ո՛չ իմոց, ո՛չ
յօտարաց: Եւ որ ոք յանդգնեսցէ հանել զսա ի դրանէ սուրբ ուխտիս, զպատիժն Կայենի, զՅուդայի եւ զխաչահանուացն
առցէ:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս ի մօր կողմանէ զպապն մեր զԳրիգորն եւ մամն զՄէրումն, եւ մօրեղբայր
մեր, զԳալուստ քահանայն
եւ որդեակն իւր Անտոնն. յիշեցէ՛ք
եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք:
2. 1ա (ԺԸ. դ., բոլորգիր) Զորութիւն գրուս
այս է, որ ես՝ Օհանէսի որդի
Մարտիրոս տվա Ստէպանի որդի:
3. 1ա (1824 թ., շղագիր) Գերապատիւ
յարգոյ սրբայզան տեառն Մատթէոս արքեպիսկոպոս
սրբասուն Ամլորդուն առաջնոդ աստ թ. ՌՄՀԳ.ին (1824), մայիս Ի.ին (20) գրեցաւ <գր>
գերապատիս յարգոյ սրբազան տեառն Մատթէոս արքեպիսկոպոս
քաղցր խընամողը: Գերապատիւ եւ գերապայծառ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 384բ՝ սեւով ութանկիւն՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ / ԳՐԻՔՈՐ Վ[ԱՐԴԱ]/ՊԵՏ.
1810», 661բ՝ ջնջած, անընթեռնելի: Գուցէ նոյնական յաջորդ կնքադրոշմի հետ): 661բ սեւով
բոլորակ՝ «ՈՍԿԱՆ / ՈՐԴԻ ՀԱՆԷՍ / ՌՃԺԵ. (՞)»
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պտռկ-Պհպ. Գա՝ «աբգդեզ», Դբ՝ «աաըդտպա»,
Եա՝ «Մովաբ, Ամովն», 1ա՝ «Ես քո սիրուն, օվ նազելի, նազելի», 36բ՝ «ի դրանէ էր»,
359ա՝ «Հաստատէ Տէր զարդարս եւ հանէ», 377ա՝ «ի նուգա:
ՆՇՈՒՄ՝ պհպ.
Աա՝ «2669», Պտռկ-Պհպ. Գա՝ «Հմր 17/2669», «ՌՂ.-1641 Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», Պտռկ-Պհպ. Էբ.-ին
կպցուած թերթիկին՝ «Վերականգնուած է. տախտակը, մէջքը եւ մամուլները: Դրուած է նոր
աստառ: Գլխ. վերականգնիչ՝ Լ. Աղաբէկեան.
1980 թ.»:
2670
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ՍՈՒՐԲ ՎԱՐԴԱՆ ԱՆԱՊԱՏ (ՈՍՏԱՆ) |
ՊԿԸ. – 1419 |
ԳՐԻՉ, ԾԱՂԿՈՂ՝ Աստուածատուր աբղյ.: ՍՏԱՑՈՂ՝ Մուրատշահ:
ԹԵՐԹ՝ 330+1 (կրկն.՝ թ. 1). չգրուած՝ 1ա-2բ, 253ա, 330աբ: ՊՐԱԿ՝ 11+4+Ա-ԻԷx12
(ԻԷ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒն՝ 27.5x 18,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
երկսիւն (20x12.5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 196ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, դռնակով, 1 գամով եւ 1 կապիչով, միջուկը տախտակ, աստառը սեւ թաւիշ.
լուսանցակողերը՝ կամիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զոհաբերութիւն
Աբրահամու՝ 3ա, Աւետումն՝ 3ա: Ծնունդ՝ 3բ, Լուացումն Քրիստոսի՝ 3բ, Ընծայումն՝ 4ա,
Մկրտութիւն՝ 4ա, Հարսանիք ի Կանայ՝ 4բ, Պայծառակերպութիւն՝ 4բ, Բժշկութիւն անդամալուծի՝
5ա, Բժշկութիւն կուրի եւ դիւահարի՝ 5ա, Թերահաւատութիւն Պետրոսի 5բ, Բաշխումն նկանակի՝
5բ, Յարութիւն Ղազարու՝ 6ա, Մուտք յԵրուսաղէմ՝ 6ա, Ոտնլուայ՝ 6բ, Թացեալ պատառ՝ 6բ,
Մատնութիւն՝ 7ա, Պիղատոս լուանայ զձեռն՝ 7ա, Խաչելութիւն՝ 7բ, Թաղումն՝ 7բ, Յարութիւն՝
8ա, Համբարձումն՝ 8բ, Չորեքկերպեան աթոռ՝ 9ա, Հոգեգալուստ՝ 9ա, Փոխումն Աստուածամօրն՝
252բ: Մատթէոս՝ 15բ, Մարկոս՝ 104բ, Ղուկաս՝ 159բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 253բ: Լս-ային. Մարիամ Մագդաղենացի՝ 101բ, Յովհաննէս
Մկրտիչ՝ 120բ, Յովսէփ Արիմաթացի՝ 157ա, Գաբրիէլ հրեշտակապետ՝ 162ա, Յովսէփ նախարար՝
247ա: Խորան՝ 9բ, 10ա, 10բ, 11ա, 11բ,
12ա, 12բ, 13ա, 13բ, 14ա: Կիսախորան
16ա, 105ա, 160ա, 254ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական,
կենդանական, թռչուն, յուշկապարիկ, տաճար: Զարդագիր՝
մարդադէմ, հանգուցագիր, թռչնագիր, կենդանագիր: Գոյներ՝
կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, մանուշակագոյն, շագանակագոյն, սեւ, սպիտակ, ոսկի: Տե՛ս
Ա. Գէորգեան, Հայ մանրանկարիչներ, 9-19րդ դդ., էջ 56-7:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան
Յովհաննու, Բ. 3 - Գ. 2, ԺԷ. 35 – ԺԸ. 11: ԺԱ. դ.: Ա. (սկ.), ստացուած մէկ ամբողջական
թերթից: Մագաղաթ, 26x18, երկսիւն (23x16), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Գա), տող՝
26: Կարդալ՝ Աա-Աբ. «Եւ ի պակասել գինւոյն... ոչ ոք կարէ զայդ նշանսդ առնել» (Բ.
3 - Գ. 2): Բ. Աւետարան Ղուկասու: ԺԱ. դ.: Բ. (վջ.), ստացուած մէկ թերթից: Մագաղաթ,
27x18, երկսիւն (23x16), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Բա), տող՝ 25: Կարդալ՝ Բա-Բբ.
«տեսանել եւ ոչ տեսանիցէք... մին փարիսեցի եւ մեւսն մաքսաւոր: Փարիսեցին կայր» (ԺԷ.
35 – ԺԸ. 11): Ունի ստ. լս. համաբարբառ:
Ըստ գրչութեան՝ սկզբի եւ վերջի պատառիկ-պահպանակները նոյն ձեռագրի մաս են:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
Ա. փեղկի տախտակը ստորին մասում ջարդուած, ստորին եւ ձախ մասի կաշին պոկուած, երկու
գամերը, կապիչները եւ նախկինում Ա. փեղկի վրայ եղած խաչն ընկած, պահպանուած 1 կապիչի
կէսը պոկուած, լուսանցակողերը գունաթափ, թ. 1-10՝ հիմքից թուլացած, թ. 329՝ հիմքից
պոկուած, թ. 327-8ի միջեւ 1 թ. ընկած, որոշ թերթերի ստորին անկիւնները գործածութիւնից
մաշուած, թ. 329-330 եւ պհպ. Գ.՝ ցեցի անցքերով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 9բ-10ա Թուղթ Եւսեբեայ:
2. 10բ-14ա Համաբարբառ:
3. 14բ, 103ա Նախադրութիւն: 16ա-103ա Աւետարան Մատթէոսի:
4. 103ա-4ա, 158բ Նախադրութիւն: 105ա-58բ Աւետարան Մարկոսի:
5. 160ա-251բ Աւետարան Ղուկասու: 251բ Նախադրութիւն:
6. 251բ-2ա, 323ա Նախադրութիւն: 254ա-322ա Աւետարան Յովհաննու (322ա-3ա Իրք կնոջն շնացելոյ)::
Ծնթ.՝ Ունի ստ. լս. համաբարբառ, սրբագրում-լրացում՝ 53ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 323ա (գրչի) Փառք անսկզբանն եւ սկզբանն ամենայնի, անեղ Էին եւ գոյացուցչին բնաւից,
անվախճան եւ անսահման էացուցչին, սահմանիչ եւ կատարումն բոլոր էիցս, երիցս միակին,
եզակի եւ միում աստուածութեան, որ անշարժ գոլով՝ շարժէ զարարածս ի կեանս եւ ի փրկութիւն,
էից էակն եւ կենդանեաց կեանքն, որ անփոփոխ գոլով միշտ, յէութեան անեզր եւ անվայրափակ
լրումն եւ բովանդակիչ ամենայնի, |323բ| եւ յամենայնս է եւ յամենայնէ անհաս է, որպէս
ի մասունս, եւ ի բոլորս, եւ ինքն ո՛չ մասն, եւ ո՛չ բոլոր, որպէս թէ զմասն եւ զբոլոր
զամենայն ինքն ունելով, եւ կրէ զամենայն բանիւ զաւրութեան իւրոյ, գերալիր գոլով՝ լնու
զամենայն, եւ անհաս է յամենայնէ, որում բան եւ իմաստութիւն եւ լեզու տուեալ բոլոր էիցս,
հանցուք աւրհնութիւն եւ փառս Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
Իսկ չորից աւետարանչացն խորհուրդ բազմաւրինակ իմն ցուցմամբ
տեսանի, զի ոմանք ասէն, թէ չորից աւետարանչացն են չորք անկիւնք արարածոց՝ արեւելք,
արեւմուտք, հիւսուս, հարաւ. պարտ էր համասփիւռ քարոզել
զԱւետարանն: Իսկ ոմանց հաճոյ թուեցան ըստ չորից մշտահոս գետոցն յադենական |324ա| աղբերէն յառաջ խաղացեալ՝ առ ի տիեզեաց առոգումն՝ Փիսոն,
Գեհոն, Տիգրիս, Եփրատես, եւ սոցա գոլով նմանապէս թուով ուռճատեալք ի կենդանական ոռոգանել զպասքեալ միտս մարդկային բնութեանս:
Նոյն աւրինակ՝ ըստ տեսութեանն Եզեկիէլի քառակերպեան աթոռոյ՝ մարդ, առիւծ, եզն, արծիւ.
զանմարմնոցն Տէր տեսանելով բազմեալ ի փառացն աթոռ, իմանալի ցուցմամբ զխնամս բոլոր
բնութեանս զակնարկումն, որ աստուածապէս եւ տիրաբար բերմամբ նշանակէ զլինելն առ ի
հողածին հոգեղինացն՝ անմահից զմահկանացուս առնել հաղորդս: Եւս ի գերակատար հանել ի
փառս, վասն զի փառաց թագաւորն Քրիստոս՝ փառակիցն Հաւր եւ Սուրբ Հոգոյն, զմերս առեալ
զբնութիւն, ինքեան միացոյց աստուածութեան, ուսուցանել|324բ|ով մի Որդի դաւանել,
որ յԱստուծոյ Հաւրէ եւ որ ի Մարիամայ սուրբ կուսէ, անճառ միութեամբ, զոր աւետարանական
ուսուցանեն բանք, մինչ ի կատարած հաւանութեամբ, հաստատ կարգաւք, ի նոյն յարելով
յառաքելաւանդն քարոզութիւնն, որ զաստուածախոսն վարդապետութիւն դրոշմեալ զսակաւս
ի բազմացն՝ առ ի հաւատալ, թէ Յիսուս Քրիստոս է Որդի Աստուծոյ՝ ըստ վեհին Յոհաննու,
հաւատալ եւ զկեանսն յաւիտենականս ընդունել յանուն նորա: Ուստի եւ տեսեալ զսորայսն
անճառ փրկագործութեան խորհուրդ, աստուածասէր ոգին Մուրատշայ եւ ստացաւ զսուրբ Աւետարանս ի հալալ
արդեանց իւրոյ՝ յիշատակ հոգոյ իւրոյ եւ ծնաւղացն՝ Անպէտին եւ Թավրէզին, եւ եղբարցն՝ Եվատին եւ Ստեփանոսին, Ղարիպշահին եւ Գաւհարմելիէքին, կենակցին՝ Հալիմ|325ա|խաթունին,
եւ աներոջն՝ Աստուածատրին, եւ (մէկ անուան տեղ չգրած) եւ
ամենայն արեան մերձաւորացն՝ կենդանեաց եւ հանգուցելոց: Եւ արդ, ես՝ յետինս ի քահանայս
եւ անարժան աբեղայս ի մանկունս եկեղեցոյ, հրաման առեալ ի պատուիրանադիր առաքելական
բանէն, որ ասէ. Յոր կոչումն, որ կոչեցար, ի նմին յամեսջիր, տեսի զսէր եւ զփափաք Մուրատշին, որ առ հոգեւորսն, եւ իմով տկար անձամբս եւ մեղաւոր ոգով յանձն առի եւ կատարեցի
զսուրբ Աւետարանս՝ գրով եւ ոսկով ի ստոյգ եւ յընտիր յաւրինակէ: Արդ, որք ճաշակէք յաստուածային
բուրաստանէս եւ յամենալի սեղանոյս, որք պատահիք սմա ընթերցմամբ կամ աւրինակելով,
յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զստացաւղ սորա զՄուրատշէն եւ զիւր ծնաւղսն՝
|325բ| զԱնպէտն եւ զԹավրէզն, զԷվատն, զՍտեփաննոսն, զՔամալն, զԳաւհարմելիքն, զՂարիպշահն, զկենակիցն զՀալիմխաթունն եւ զիւր քվերսն եւ զամենայն արեան մերձաւորսն:
Ընդ նոսին եւ զանպիտան գրիչս՝ զԱստուածատուր աբեղայ, եւ զծնաւղքն իմ՝ զԱտոմ եւ զՇաքարխաթունն, եւ զհարազատ
եղբարսն իմ՝ զԹումաբէկ եւ զՅոհաննէս, եւ զհանգուցեալ քվերսն իմ զՇահըրման եւ զԳուլիշայ, եւ զմեծ մայրն իմ՝ զԳաւհարմելիք եւ զՂարիպշահն: Նա եւ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զվարդապետն իմ զՅակոբ, որ բազում աշխատեցաւ ի վերայ իմ եւ ուսոյց ինձ զսաղմոս, զշարական, զտէտր, զգրագրութիւն
եւ զամենայն բարեձեւութիւն, զոր ոչ առնեմ: Քրիստոս Աստուած յերկար կենաւք պահէ ի
գլուխս մեր եւ յետ աստեացս զերկնից արքայութիւնն ժառանգէ ընդ |326ա| երկնաւոր վարդապետին.
ամէն:
Յիշեսջիք եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք ստացողի սորա Մուրատշին եւ ծնաւղացն, գրողաց եւ աշխատողացն՝
ի ժամ սուրբ եւ սոսկալի պատարագին: Եւ ինքն, որ տուողն է բարեաց, ձեզ՝ յիշողացդ, եւ
յիշեցելոցս ողորմեսցի մարդասէրն Աստուած:
Այլ եւ գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ի յանապատիս Սուրբ Վարդանայ, ընդ հովանեաւ
Սուրբ Աստուածածնիս եւ Սուրբ Վարդանայ Զաւրավարիս ի հայրութեանն Թումայի, ի հայրապետութեանն տեառն Դաւթի, եւ ի թուականութեանս հայոց ՊԿԸ. (1419), ձեռամբ
Աստուածատուր աբեղայի՝ անիմաստ եւ ախմար գրչի եւ բազում մեղաւք ցնորեալ եւ
ափշեալ, այլ ըստ կարի մերում, զոր պարգեւեաց մեզ մարդասէր Հոգին, բազում աշխատանաւք
կատարեցի զցանկ եւ զբառն |326բ| յայն Աւետարանէն, որ ի Սիս էր գրած:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զՈստան քաղաքի քահանայքս՝ զկենդանիքս եւ զհանգուցեալսն
զՅոհաննէս քահանայն եւ աւագերէց Սուրբ Աստուածածնին
եւ զՅովաննէս փիլիսոփայն զԱմիրլուսենց եւ զԳորգ փիլիսոփայն, եւ զՍտեփաննոս քահանայն, եւ զԱստուածատուր փիլիսոփայն,
եւ զԱտոմ փիլիսոփայն, զԾերուն գրագիրն, եւ զՍարգիս քահանայն եւ այլք,
որ գնացին առ Քրիստոս. ջնջէ Քրիստոս Աստուած զիւրեանց ձեռագիր յանցանացն, իսկ զկենդանիքս՝
զՍտեփաննոս քահանայն՝ որդի Յոհաննէս քահանային, եւ զորդի նորին Յովաննէս քահանայ, այլ եւ զաւագերէց սուրբ եկեղեցոյս զտէր Թումայ եւ զՅովաննէս փիլիսոփայ, զՍտեփաննոս որդի Աստուածատուր փիլիսոփային, զոր ի վերոյ յիշեցաք, եւ զմիւս Ստեփաննոս՝ որդի Ատոմ քահանային, եւ Զաքարիայ որդի Ստե|327ա|փաննոս քահանայի, եւ զԹումայ որդի Ծերունին, զՄկրտիչ, զՍտեփաննոս, զՅոհաննէս, զՄկրտիչ, զՎարդան: Ողորմածն Աստուած ամենեցուն ողորմեսցի,
ննջեցելոցն հանգիստ արասցէ եւ կենդանեացս ժրութիւն եւ զղջումն տացէ. ամէն:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զստացաւղ սուրբ Աւետարանիս զՄուրատշէն եւ զծնաւղսն իւր զեղբարսն եւ զամենայն ազգատոհմն
իւր, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի. ամէն:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 227-8:
2. 253բ (ծաղկողի) ԶԱստուածատուր ծաղկօղ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
15բ Ո՛վ եղբայրք, թէ ես յայս Աւետարանս յոսկելն յիշտապել եմ
ու անփոյթ առնել, նա Աստուած զիմ մեղքն ոչ թողու, ապա հահք առնէին զիս, թէ զմեր գիրքն ի մեզ չիտալ, ի նաւասարդի ամիս ոսկել տուին ու թ[անա]քն
ամէն մսաւ, յիշ[տ]ապաւղքն ամօթով լինին յԱստուծոյ:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 228:
3. 15բ (ստացողի) ԶՄուրատշայ եւ զԷվատշայ:
103բ Զստացաւղ սուրբ Աւետարանիս զՄուրատշայ եւ զհանգուցեալ ծնաւղսն իւր զԱնպէտ եւ զԹավրէզ եւ զեղբարսն իւր եւ զամենայն արեան մերձաւորսն, եւ զՔամալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
104բ (նկարի շրջանակի ստ. եզրին) ԶԹավրէզ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
158բ Ո՜վ սրբասէր ոգիք, պատուական քահանայք եւ ժողովուրդք, յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս զՄուրատշէն՝ զստաց<է>աւղ սուրբ Աւետարանիս եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք
իւր բարի ծնաւղացն՝ Անպէտին եւ Թավրիզին, եւ մեծ մաւրն Գաւհարմելէքին, եւ եղբարցն՝ Էվատին եւ Ստեփանոսին, եւ կենակցին՝ Հալիմին, եւ ամենայն արեան մերձաւորացն. ամէն:
159բ (նկարի շրջանակի ստ. եզրին) ԶԳաւհարմելիք յիշեցէ՛ք ի
Քրիստոս:
252բ (նկարի շրջանակի ստ. եզրին) ԶԱնպէտն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
327ա Ես՝ Մուրատս, որդի Անպէտին, տուի զսուրբ Աւետարանս Ոստան քաղաքի կաթաւղիկի եկեղեցոյն Սուրբ Ստեփանոսի[ն] ընծայ՝ յիշատակ հոգոյ իմոյ եւ իմ ծնաւ|327բ|ղացն: Եւ արդ, մի՛ ոք իշխեսցէ ձեռնարկել
ի սա՝ ծախելով, գրաւելով, գողանալով կամ այլ ինչ հնարք առնելով՝ հեռացուցանել ի Սուրբ Ստեփանոսէն: Ով որ զայս առնէ, ան[էծս] (եօթ տող քերած. երեււում են միայն առանձին տառեր):
Եւ արդ, ո՛վ եղբարք, զաւակ ո՛չ ունիմ յաշխարհիս, եւ ստացայ զսուրբ Աւետարանս յիշատակ
ինձ: Ով որ (մէկ բառ քերած) թէ՛ եղբայր, թէ՛ որդի, թէ՛ քահանայ, թէ՛ աւագերէց, թէ՛
եպիսկոպոս (երկու տող քերած)/// գէ ամէն:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 228:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 327ա (ԺԵ. դ., բոլորգիր) Արդ, աղաչեմ զամենեսեանս, յիշեցէ՛ք
ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զՔորդաւ եւ զկողակիցն իւր եւ զեղբայրն իւր, որ ազատեաց զԱւետարա[նս]
ի գերութենէ՝ յիշատակ իւր եւ ծն[աւղ]աց իւրոց եւ ետ ի Տէրն:
2. 328ա (ԺԵ. դ., բոլորգիր. սկ. թափուած) ///Յովհաննու հաւատալ
եւ զկեանսն յաւիտենականսն ընդունել յանուն նորա: Զոր տեսեալ զայսպիսի գանձս աստուածային
եւ պայծառ լուսով եւ զլուսափայլ եւ զմաքուր մարգարիտս՝ աստուածասէր եւ բարեպաշտ եւ
հաւատարիմ տանուտէրն խոջայ Զանգիշէն, եւ սորա ի խնդիր ելեալ մեծաւ փափագմամբ եւ եռանդնաշարժ սիրով
այսմ լուսափայլ եւ անգին մարգարտիս եւ աստուածախաւս սուրբ Աւետարանիս, որ կեանս տայ
կամայորդոր լսողացն՝ յաւրինակ եղջերուին, որ ի յոլովութեան հրակաթ մասինն ցանկայ հանապազ
փափագմամբ յաղբիւրս ջուրց՝ ըստ բանի երջանկին Դաւթայ. այսպէս եւ սա ի յոլովութիւն
մեղաց իւրոց վարկեալ եւ ի խիղճէ մտացն հարեալ, եւ ի սպառնալեաց անշէջ հրոյն տոչորեալ,
զաստուածախաւս կտակս զայս արար ճարակ փրկութեան հոգւոյն իւրոյ եւ պաշար երկայնաձիգ
ճանապարհին, որ հասուցանէ զինքն առ Աստուած, եւ ցանկացաւ այս սուրբ Աւետարանիս խոջայ
Զանգիշէն |328բ| եւ ստացաւ զսա ի հալալ ընչից իւրոց՝ յիշատակ բարի հոգւոյ իւրոյ եւ ծնողաց
իւրոց՝ Յոհանիսին եւ Ամբարխաթունին, կենակցին՝ Գուլիջխանին, եղբաւրն՝ Ստեփանոս քահանային, եւ ամուսնոյն՝ Քընքուշին, միւս եղբաւրն՝ Մովսէսին, եւ կենակցին Մուղալին, քըւերն՝ Գուլշատին, որդւոցն՝ Մուրատին, Պարոնգորգին, Միրաքին եւ ննջեցեալ որդւոցն՝ Աղուպշին եւ Սաֆարշին, եղբաւր որդւոյն՝ Յունանին եւ Պարոնշին, որ առ Աստուած փոխեցաւ, եւ աներոջն՝
Ատոմ քահանային, որ հանգեաւ ի Քրիստոս, եւ ամենայն ազգականացն եւ
արեան մերձաւորացն:
Արդ, որք ճաշակէք յաստուածային բուրաստանէս եւ յամենալի սեղանոյս,
որք պատահիք սմա կարդալով կամ աւրինակելով կամ տեսանելով, լիակատար բերանով եւ ուղիղ
սրտիւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք վերջին ստացողի սորա խոջայ Զանգիշին եւ ծնողաց նորին՝ հօրն Յոհանիսին, եւ մօրն Ամբարխաթունին, եւ կենակցին
եւ ամուսնոյն՝ Գուլիջխանին, եւ որդւոցն՝ Մուրատին, Պարոնգորգին եւ Միրաքին, եղբաւրն՝ |329ա| Ստեփանոս քահանային, եւ Մովսէսին, եւ ամենայն ազգականացն՝ կենդանեացն եւ
հանգուցելոցն: Մանաւանդ յիշել եւ Աստուած ողորմի ասել ի ժամ սուրբ եւ սոսկալի, հաշտարար
եւ մեղսաքաւիչ պատարագին եւ մեղաց թողութիւն խնդրել խոջայ Զանգիշին եւ ամենայն ազգատոհմի նորին, զորս յառաջն յիշեցաք, եւ Աստուած յիշողացդ ողորմեսցի.
ամէն: Եւ դուք՝ հանդիպեալքդ սմա, պատուական հա՛րք եւ եղբա՛րք, ընթերցո՛ղք եւ լսողք,
յերես անկեալ աղաչեմ զսրբութիւնդ ձեր, ասասջիք լի բերանով. Քրիստո՛ս ճշմարիտ Աստուած,
յորժամ գաս հայրական փառօք՝ ի դատել զամենայն արարածս քո, բարեխաւսութեամբ սուրբ Աստուածածնի ծնողի քո եւ աղաչանաւք ամենայն սրբոց
քոց, քաղցրալուր բարբառով կոչեա՛ յանուանէ զծառայս քո՝ զխոջայ Զանգիշէն եւ զեղբայրն՝ զՍտեփանոս քահանայն եւ զամենայն ազգականս նորա,
եւ լսել տուր նոցա զաւրհնութեան քո զձայն, եթէ՝ Եկա՛յք, բարի եւ հաւատարիմ ծառա՛յք,
մտէ՛ք յուրախութիւն Տեառն ձերոյ՝ ընդ սուրբս եւ ընդ |329բ| սիրելիս անւան իմոյ, եւ ժառանգեցէ՛ք զարքայութիւնն իմ. ամէն:
Եւ արդ, ես՝ խոջայ Զանգիշա, ստացայ եւ գնեցի զսուրբ Աւետարանս ի յանաւրինաց՝
ի յարդար վաստակոց իմոց ի ՃՁ. (170) շախռուհի եդի ի դուռն Սուրբ Առաքելոցն ի Վան քաղաքի,
եւ մի՛ ոք իշխեսցէ հեռացուցանել զսա ի դրանէ Սուրբ Առաքելոցն՝ գողանալով
կամ ծախելով կամ գրաւելով: Եւ եթէ ոք յանդըգնի եւ հեռաուցանէ, նա զմասն զՅուդային առցէ
եւ զայլ խաչահանացն:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 228:
3. 15ա (ԺԶ. դ., բոլորգիր) Մաթէոսի աւետ[ար]անչի բարէխաւսութեամբն ողորմեա՛, Քրիստո՛ս Աստուած,
ստացողի սուրբ Աւետարանիս խոջա Աւդլազիզին եւ իւր ծնաւղացն. ամէն:
4. 104ա (ԺԶ. դ., բոլորգիր) Մարկոսի աւետարանչի բարէխաւսութեամբն ողորմեա՛յ, Քրիստո՛ս Աստուած,
ստացողի սուրբ Աւետարանիս խոջա Աւադլազիզին եւ իւր ծնաւղացն՝ խաւրն խոջայ Զաքարիային եւ եղբաւրն՝ տէր Յովանիսին, եւ խոջա Սքանդարին եւ խոջ[ա] Աբդուլին եւ խոջա Ղարիպշին:
5. 105ա (ԺԶ. դ., բոլորգիր) Խոջա Աւդլազիզին եւ խոջա Ղարիպշին:
6. 159ա (ԺԶ. դ., բոլորգիր) Ո՛վ սրբասէր ոգիք եւ պատուական քահանայք
եւ ժողովուրդք, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զխոջա Աւդլազիզն, եւ զխայրն իւր՝ խոջա Զաքարիայ, եւ զեղբայրն՝ զտէր Յովաննէսն, եւ խոջա Աւդուլէն, եւ զխոջայ Ղարիպշէն, եւ ամենայն արեան մերձաւորացն՝ կենդանեաց եւ հանգուցելոցն. ամէն:
7. 160ա (ԺԶ. դ., բոլորգիր) Խոջա Աւդլիզիզն եւ որդին Ղարիպշէն եւ խոջա Սքանդարն եւ խոջա Աւուլէն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
8. 252ա (ԺԶ. դ., բոլորգիր) Յոհաննու աւետարանչի բարէաւսութեամբ ողորմեա՛յ, Քրիստո՛ս Աստուած,
ստացողի սուրբ աւետարանչիս խոջա Աւդլազիզին եւ իւր ծնաւղացն՝ խոջայ Զաքարիային, եւ եղբաւրն՝ տէր Յովաննիսին, որ փոխեցաւ առ Քրիստոս, եւ խոջա Սքանդարին, եւ խոջա Աւդլին, եւ խոջա Ղարիպշին. ամէն:
9. 254ա (ԺԶ. դ., բոլորգիր) Տէ՛ր Աստուած Յիսուս Քրիստոս, ողորմեա՛յ
խոջա Աւդլիազիզին եւ խոջա Ղարիպշին. Աստուած զձեզ ընդ երկայն աւուրս. ամէն:
10. Պհպ. Աբ (ԺԶ. դ., բոլորգիր) Արդ,
աղաչեմ զամենիսեանդ յիշեց[է՛ք] ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զՄելքեսէթ եւ զկենակիցն իւր զՍարա,
եւ զհայրն իւր զԱմենաւաքն եւ զմայրն իւր զՌուզհաթուն, եւ զորդիքն
իւր զԱ[մէ]նաւաքն եւ զՀայրապետն, եւ զամենայն արեան մերձաւորս
իւր. ամէն: Եւ լի բեր[ան]ով Աստուած ողորմի ասացէ՛ք
որ աւգնական եղեւ ի գին սուրբ Աւետարանիս, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի. ամէն:
12. 103ա (1701 թ., նոտրգիր) Քրիստոսի ծառայ Մկրտիճ:
13. 322բ (1701 թ., նոտրգիր)
Քրիստոսի ծառայ Մկըրտիճըս գրեցի թվ. ՌՃԾ. (1701):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «աաչեդ չդգզաելգդդ, ԿԵ», 3ա՝ «Ես՝ Յարութիւն», 327բ՝ «երանի աղքատաց, զի նոցա ա, երեւից արմ մարդ աբգ, աստեե չչկկկկկկկկկկկ
ա աբգդեզ»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «24/2670», «ՊԿԸ. – 1419, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2671
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
ՎԱՆ |
ՊՂԳ. – 1444 |
ԳՐԻՉ՝ Վարդան երէց: ԾԱՂԿՈՂ,
ԿԱԶՄՈՂ՝ Գրիգոր քհյ.: ՍՏԱՑՈՂ՝ Մկրտիչ կր.:
ԹԵՐԹ՝ 299. չգրուած՝
141բ-2ա, 230ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԶx12 (Ա, Է, ԺԲ, ԺԸ 11, ԺԹ 8, ԻԱ 9, ԻԶ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 27x 18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (20x12): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 48ա): ՏՈՂ՝
21-22 (խառն. 21՝ հիմնականում 1ա-118բ): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով
եւ մէկ կապիչով, միջուկը տախտակ, աստառը դրոշմազարդ կարմիր կտաւ. լուսանցակողերը կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Մարկոս՝
86բ, Ղուկաս՝ 142բ, Յովհաննէս եւ Պրոխորոն՝ 230բ: Լս-ային. Յովհաննէս Մկրտիչ՝
103ա, Աւետում (Գաբրիէլ հրեշտակ՝ 145ա, Մարիամ Աստուածածին)՝ 146ա, հովիւ՝ 148բ: Կիսախորան՝ 2ա, 87ա, 143ա, 231ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, յուշկապարիկ, վարդեակ,
թռչուն, տաճար, սափոր: Զարդագիր՝ սկզբնաթերթերին
աւետարանիչների խորհրդանիշներով, մարդադէմ, թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, մանուշակագոյն,
սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Ճաշոց:
ԺԱ. դ.: ԱԲ+ԳԴ, ստացուած մէկական թերթերից, եզրահատուած՝ բնագիրը վնասուած: Մագաղաթ,
26.5x17, երկսիւն (23x17), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Գա), տող՝ 27: Կարդալ Աա,
Աբ՝ «է զնա/// եալ, նամփորտն իւր արարեալ պատանս... փառս ամենասուրբ Երրորդութեանն.
ամէն: Ի Պետրոսի կաթողիկեի թղթոյն ընթերցու[ածք] – Արթուն լերո՛ւք, հսկեցէ՛ք... նմա
իշխանութիւն եւ փառք յաւ[իտեանս]: Աղեղուիա, սաղմոս ԻԲ., Աւետարան ըստ Յովհաննու
– Ամէն, ամէն ասեմ ձեզ... պատուիցէ զնա Հայրեն իմ: Սահմի Լ. Սարգսի եւ Բաքոսի: Եւ այս
կանոն [կա]տարի – Սաղմոս ՃԺԵ., Կցուրդ. Պատուական է առաջի Տեառն մահ: Ընթերցուած
յԵսայեա[յ] մարգ[արէէ] – Սուրբ է Տէր Աստուած մեր, որ բնակեալն է... մեզ եւ յամաւթ
առնէ զ///»: Բբ, Բա՝ «///(1 տող անընթեռնելի) քան զիւր բնա/// ութիւն/// զՀայր եւ
զՈրդի եւ զՀոգին Սուրբ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւի[տենից]: Աղեղուիա, Սաղմոս
ՃԷ., Աւետարան ըստ Մաթեոսի – Եւ տեսեալ զժողովուրդսն, ել ի լեառն... առաջ, քան զձեզն
եին: Հոռի առաջին կիրակէն աշ[խարհամատրանն] եւ այս կանոն կատարի. Սաղմոս ԿԷ. [Կցուրդ].
[Յեկե]ղեցիս աւրհնեցէ՛ք զԱստուած եւ զՏէր, յաղբերացն Իսրայեղի: Ընթ[երցուած] [յԱռակաց]
– Պատուեայ զՏէր ի քոց... եւ որ յենուն ի նա իբրեւ ի Տէր հաստատութեամբ: [Երկրորդ
կիւրակէն. Սր[բ]ոց Ոսկեանցն: Եւ այս կանոն կատարի – Սաղմոս ԽԴ., Կցուրդ. Վասն քո մեռանիմք
զաւր հանապազ] Ընթերցուած Յեսայեա մարգարէէ – Այսպէս ասէ Տէր. «Ահաւասիկ ես դարձուցանեմ
ի դոսա... եւ կառք նորա իբրեւ զմրրիկ հնոցի հատուցանել սրտմտութեամբ, զհ///»: Գա, Գբ՝
«///ուցումն իւր եւ բոցով զա/// ամարհանս իւր, զի ի հուր... նորա ամենայն մարմին: Պատմութիւն
յաղագս տաւնի մատրանն – [Քա]նզի ի շինել երանելոյն [Կ]ոստանդիանոսի միանգամայն զամենայն
եկեղեցիս... ունելով զփառս Սիովնի եւ զսրբոյն/// ութեանն: Դբ, Դա՝ «/// (3 տող անընթեռնելի)
Պատմութիւն Նունեայ եւ Մանեայ – ///նա անուն Նունի յընկե[ր] [սր]բոյն Հռիփսիմեանց...
ըստ ձեւոյ եւ չափոյ փայտեղնին կալով ի վերայ նորա հանդ[երձ]///»:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
Ա. փեղկին երբեմնի եղած խաչը, երեք գամերն ու երկու կապիչներն ընկած, լուսանցակողերը
տեղ-տեղ գունաթափ, թ. 1-2ի միջեւ ընկած 1 թերթ, թ 78, 278, 289՝ հիմքից պոկուած, որոշ
թերթեր հնում նորոգուած, գրեթէ բոլոր թերթերի ստորին աջ անկիւնները կեղտոտուած-սեւացած,
Պհպ. Բ. եւ Դ. հակառակ-գլխիվայր կարուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1աբ Գլուխք: 2ա-84ա Աւետարան Մատթէոսի:
2. 84բ Նխդր.: 85ա-6ա Գլուխք: 87ա-138բ Աւետարան Մարկոսի (138բ-9ա Յարուցեալ Յիսուս):
3. 139բ Նխդր.: 140ա-1ա Գլուխք: 143ա-228բ Աւետարան Ղուկասու:
4. 228բ Նխդր.: 229աբ Գլուխք: 231ա-96ա Աւետարան Յովհաննու:
Ծնթ.՝ Ունի ստ. լս. համաբարբառ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 296բ (գրչի)
Յիշատակարան սուրբ Աւետարանիս. Ի ծագման ճշմարիտ արեգականն եւ ի յայտնիլ Աստուածն
Բանի՝ նորազուարճ բերկրանօք պայծառացան արարածք ամենայն, զի զթափանցիկն եւ զգերազանցեալ
լոյսն ընդ յաւիտենիս խառնելով, գեղազարդեալ փարթամութեամբ, անպարագիտ եւ աստուածունակ
բնութեամբ զարդ եւ նախահայրն յստուերամած
նիրհմանէն եւ խաչակարկառ եւ բեւեռապինդ բազկօք ազատեցաւ ի խաւարային եւ ի մեղսասէր
բանտէն: Եւ ի չորից աւետարանչացս, որ գետօրէն եւ բղբջահոս բխեն ի տանէն տէրունի, ի յայգիս
հայրատունկ, ծաղկեցաւ արգանդի մօր մերոյ Սիոնի եւ ծնաւ անթիւ կաճառս աստեղաց եւ տրամափայլեաց
գունակ-գունակս, զդասս մարգարէից, զ|297ա|ջոկքս
առաքելոցն, զպարս եւթանասնիցն, զերամս հազարաց,
զթիւս հայրապետաց, զընտրութիւնս վարդապետաց, զխորանս մարտիրոսաց, զպսակս
վկայից: Այսքանեաւք իմաստութեամբ լցաւ արարածս ամենայն, քան զջուրս բազումս, որ ծածկեն
զծով: Արդ, այսմ աստուածեղէն եւ երկնապարգեւ գանձիս եւ լուսափայլ մարգարտիս ցանկացաւ
երջանիկ եւ հոգեւոր կրօնաւորն Մկրտիչ եւ ետ
գրել զսա յիշատակ իւր եւ ծնողաց իւրոց՝ Խնդուին եւ Խութլուին: Աւրինակ
եղեալ եղջերուն՝ Մկրտիչ կրօնաւորն,
որ ի յոլովութէնէ հրական
մասին բաղձայ աղբերց ջուրց՝ ըստ բանի երջանկին Դաւթի. Ապաւինեալ ի մարդն ճշմարիտ եւ ի գառն Աստուծոյ, զոր պատմէ աւետաբարբառն
Մաթէոս՝ վստահացեալ յառեւծն խրոխտական ի հզօրն
Յիսուս, զոր ծանուցանէ մեզ Մարկոս, աւժն|297բ|դակեալ
յեզն պարարակ եւ զուարակն արդիւնական, զոր յայտ առնէ քաջաբանն Ղուկաս, բուռն հարեալ
արծւաթռիչ բարձրութեանն, որ բերէ ի վերայ միջնողան, որպէս գրէ որդին աւրինաց, որ բերէ
զօրինակ աստուածաբանն Յոհաննէս: Արդ,
զայս պատուական ակնս շափիւղայ, ուր կայ հանգուցեալ Աստուած Իսրայէղի եւ զկառս Եզեկիէլի, որ պարագրէ
զլոյսն արտափայլեալ, առեալ Մկրտիչ կրաւնաւորն
պաշար երկայնաձիգ ճանապարհին, որ տանի առ հանդերձեալ եւ ահագին դատաստանն, եւ սովաւ
լսէ զհայրական ձայնն, եթէ. Եկա՛յք աւրհնեալք Հօր իմոյ, ժառանգեցէ՛ք զարքայութիւնն:
Արդ, կատարեցաւ սուրբ Աւետարանս եւ բերանս Քրիստոսի եւ քարոզս Յիսուսի Տեառն Աստուծոյ
մերոյ ի քաղաքս, որ կոչի Վան, ընդ
հովանեաւ Սուրբ Առաքելոցն Պետրոսի եւ Պօղոսի եւ Սուրբ Վարդանայ քաջ
|298ա| զօրավարին, ի թվաբերութեանս հայոց ՊՂԳ. (1444), ի հայրապետութեան տեառն Գրիգորի եւ մերոյ աթոռակալի
եւ առաջնորդի սուրբ ուխտիս Վարագայ տէր
Յովհաննիսի եւ աթոռակալիներկրին
Քաջբերունոյ տիեզերալոյս
եւ քաջ հռետորին Թումա րաբունապետին,
ձեռամբ անարժան եւ սուտանուն երիցու Վարդան անարհեստ գրչի: Արդ, աղաչեմ զմանկունսդ սուրբ եկեղեցոյ,
որք հանդիպիք սմա, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ ի սուրբ յաղօթս ձեր զՄկրտիչ սրբասէր կրօնաւորն
եւ զծնողքն իւր զԽնդուն եւ զԽութլուն եւ զեղբարքն
զՅովանէսն եւ զԿարապետն զհանգուցեալքն
ի Քրիստոս, եւ զքոյրն զՓաշամէլիք եւ զեղբօրորդիքն
զԽնդուն եւ զզաւակսն՝
զՄխիթարն եւ զԿարապետն, զԽէրապետն, եւ զզաւակսն
նորին՝ զԱմիրմէլէքն եւ զՅովանէսն, եւ զհօրեղբայրն
զԽոցադեղն եւ զկենակիցն
|298բ| զԼի տիկինն,
եւ զզաւակսն՝ զպարոն Մկրտիչն եւ զԶմրութն, եւ զքւերորդին
զԱռաքելն, եւ զզաւակսն պարոն
Մկրտչին՝ զպարոն Մեհերն եւ զՄուղդասին, եւ զքւերորդին՝
զՍտեփանոսն, եւ զամենայն
արեան մերձաւորսն՝ զկենդանիք եւ զհանգուցեալսն: Լի բերանով եւ ուղիղ սրտիւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք, եւ Աստուած զձեզ
ողորմեսցի. ամէն:
Եւ զիս՝
զանարժան գծողս, եւ զծնողսն իմ զՅովանէս քահանայ
եւ զԶմրութ, եւ զեղբայրքն
իմ՝ զԿարապետ քահանայն՝
զուսուցիչն իմ, եւ զՄկրտիչ եւ զՄելքէսէթ, եւ զհոգեւոր
մայրն իմ զԱրղունմէլէք եւ զերախտաւորքն
մեր՝ զԱբդլմսէհն, զՖառուխշէն եւ զՊապուհէր դարբինն եւ զԱւետիսն եւ զիւր ծնօղքն
(վերջին չորս բառն աւելացրած ձախ լուսանցում) եւ զկոկօղ թղթին յիշեցէ՛ք եւ լի բերանով
Աստուած ողորմի ասացէ՛ք ի ժամ սոսկալի սուրբ պատարագին, եւ Աստուած զիշօղքդ եւ զյիշեցեալքս
արժանի արաս|299ա|ցէ արքայութեան իւրում. ամէն:
Դարձեալ
յերես անկեալ աղաչեմ զձեզ՝ անմեղադիր լերո՛ւք սխալանաց եւ խոշորութեան գրիս, զի միտքս
մեղօք մոլորեալ է եւ յիմ չար գործքն տարեկուսեալ: Աղաչեմ չմեղադրել:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 568-9:
134բ Աւա՜ղ միտքս մեղօք կուրացել է, մի՛ մեղադրէք:
2. 299ա (ծաղկողի
եւ կազմողի) Այլ եւ աղաչեմ յիշել ի սուրբ յաղօթս ձեր զԳրիգոր սոսկանուն քահանայ՝ ծաղկող եւ կազմող
սուրբ Աւետարանիս եւ զծնօղքն նորա եւ զեղբարքն եւ լի բերանով Աստուած ողորմի ասել,
եւ Աստուած ձեզ եւ մեզ եւ ամենայն հաւատացեալ քրիստոնէից առ հասարակ ողորմեսցի, եւ
նմա փառք յաւի[տեան]:
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 569:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1.
299ա (ԺԶ. դ., բոլորգիր) Դարձեալ յիշեցէ՛ք զվերջին ստացողս սուրբ Աւետարանիս զՊողոսն եւ զհայրն՝ զԱստուածատուրն, եւ զմայրն՝
Սայիբսաւլթան, եւ զկողակցին՝
Թուրվանդէն, որ
այժմ հանգուցեալ է, եւ զմիւս կողակիցն՝ զՄարգարիտն, եւ զդուստրն՝ Գուլընտան: Տէր Աստուած բարով վայելել տացէ Պաւղոսին եւ զեղբայրն՝
զՄիրանշէն, եւ զմիւս եղբայ[ր]ն՝
զԹաթէոսն, եւ Պետրոսն եւ զքոյրքն զՍաբահն, զԳուլումն եւ իւր աներն՝
Սարգիսն, զփեսէն՝ զտէր
Մարտիրոսն, եւ հաւրեղբայրն՝
զԽուդայդարն,
|299բ| եւ զորդին իւր՝ Զաքէոսն, զՄկրտիչն: Լի բերանով
եւ ուղիղ սրտիւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք Պաւղոսին, որ ի հալալ վաստակոցն գնեց սուրբ Աւետարանս՝ յիշատակ իւրն
եւ ծնաւղացն իւր, ամենայն արեան մերձաւորացն՝ մեծի եւ փոքու, առ հասարակ ամենեցուն.
ամէն:
Դարձեալ
կրկին անգամ աղաչեմ զձեզ՝ յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զխոջայ Պաւղոսն, որ գնեց
սուրբ Աւետարանս ձեռանմն (=ձեռամբն) տէր Աստուածայտուր քահանային եւ զհայրն՝ զՄելքեսէթն, եւ մայրն՝ զՂալայբէկին. ամէն: Յիշեցէ՛ք
եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք սոցա հոգոյն, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի. ամէն, եղիցի,
եղիցի: Աստուած օրհնէ:
2. 230բ (ԺԷ. դ., նոտրգիր) Իշատակ է սուրբ Աւավետարանս ըՍտեփանի որդի Մերանղուլին, եղ[բ]արն մեր Սաղարին, Մամանին, Ալօնին, ծնօղացն՝ Նանին: Օվ որ կարդայ, մէկ բերան Աստուած
ողորմի ասասցէ. ամէն:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «26/2671, ՊՂԳ.-1444, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2672
ԳԱՆՁԱՐԱՆ
ԿԱՖԱ |
ՌԾԶ. – 1607 |
ԳՐԻՉ՝ Ստեփանոս Թոխաթցի:
ՍՏԱՑՈՂ՝ տէր Ստեփանոս (գրի՞չը), տէր Յակոբ:
Թերթ՝ 415+1 (կրկն.՝
146). չգրուած՝ 4աբ, 8ա, 9բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԼԵx12 (Ա 9, Թ 14, ԺԲ, ԼԳ, ԼԵ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ երեքնուկով պսակուած բոլորակ, մէջը՝ խարիսխ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
28x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (21x15), միասիւն (10ա-2բ, 13բ-4բ՝ 21x14): ԳԻՐ՝ բոլորգիր
(նմուշ՝ 73ա), նոտրգիր (57ա, 108ա, 146բ, 402աբ, 403ա-15ա, նմուշ՝ 108ա) ՏՈՂ՝ 25: ԿԱԶՄ՝
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ. աստառը դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝
կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 10ա: Ճակատազարդ՝ 146գ: Լուսանցազարդ՝
բուսական: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր
(120բ), մարդադէմ (306ա, 328ա): Գոյներ՝
շագանակագոյն, կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Ա-Դ.+Ե-Ը.,
Ժամագիրք-Աղօթամատոյց՝ Missale Romanum (լատիներէն տպագիր, խանձարուրային հրատ.),
Գերմանիա (հաւանաբար), ԺԵ. դար: 8 թերթ, թուղթ, 28,4x20,5, երկսիւն (26x17), գոթական
գիր (նմուշ՝ Դա), տող՝ 34. երկգոյն՝ սեւ եւ կարմիր տպագրութիւն, որոշ գլխագրեր ձեռքով
կապոյտ գունաւորած (համառօտ նկրգր.՝ ըստ Л. Киселева-ի 8 ԺԱ. 2013 թ. նամակի):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը
տեղ-տեղ մաշուած, երեքական գամերն ու կապիչներն ընկած, մէջքի կաշին կիսով չափ պատռուած-թափուած,
լուսանցակողերը գունաթափ եւ սեւացած, թ. 138-9ի, 388-9ի միջեւ ընկած մէկական թերթ,
թ. 51-2ի ստորին լուսանցները 2սմ-ով ընդլայնակի կտրած-հանած, բայց բնագիրն անվնաս,
թ. 170-1՝ ընդլայնակի պատռուած, թ. 286-97՝ ձէթի հետքերով, Ե-Զ. եւ Է-Ը. պատառիկներն
իրար կպած, ապա անջատելու փորձից վնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-342բ [Գանձարան]
1. 1ա-2բ Գանձ սուրբ Մինասայ, Երմոգինեա եւ Գրաբոսի
եւ կամօոր աղքատացն Յոհաննու
եւ Ալէքսեանոսի («Անդրէասն խնդրեց») – Անպարագիր Բանըն հայրական...
2. 3աբ Գանձ Զ.երորդ կիրակէի աղցացն («Գրիգոր
րիգոր») – Գոյիդ կատարեալ, Աստուծոյ ոյդ բարձրեալ...
3. 5ա-6բ Ցանկն է Գանձտետրիս, որ ցուցանէ զտեղ
եւ զխնդրեալ գանձն, որ շուտ գտանես եւ զԳանձտետրս չի չարչարես – Ա.
Նախ եւ առաջին ծննդեան ճրագալուցին... ՃԽԸ. Այսօր եհաս ինձ աւր վախճանի:
4. 7աբ Գովասանք Գանձտետրիս եւ խրատք նորին
(«Գրիգորի ե երգս բանի») – Գովեմ ըզքեզ, ո՛վ Գանձարան... ի մարդկայնոցըս վերանան։
Սա Գանձի «Գովասանք» մասն է, իսկ «Խրատ» մասը Յիշատակարանների շարքում լրիւ բերել
ենք (տե՛ս ստորեւ)՝ նկատի ունենալով, որ այն վերաբերում է ընդհանրապէս գրքի նկատմամբ
խնամքի պահանջին։
5. 8բ-9բ Քարոզ ջըրաւրհնէից եւ մկրտութեան, Յովհանէս
վարդապետէ («Յոհաննիսի երգ») – Յամենայն ժամ աւրհնեմք զաւրհնեալ փըրկիչ...
6. 10ա-2բ Ա. Գանձ ճրագալուցին Ծնընդեանն («Տէր
Մխի») – Տարփումն ըղձական... ա. 12բ-3ա [Տաղ] («Նէրսիսի է այս երգ») – Նորի
ծաղիկ բըղխէ... բ. 13ա
[Տաղ] – Այսաւր ի սուրբ ի յայրին...
7. 13բ-5ա Բ. Գանձ Ծնընդեան առաջին օուրն («Թարա»)
– Թագըդ պարծանաց... ա. 15աբ
[Տաղ] – Հրճուիմք այսաւր
մեք հոգեպէս...
Կան գրչի գրած ձայնային ցուցումներ, որոնք արձանագրում ենք համապատասխան գանձերից
յետոյ. 13ա՝ «Զայս տաղս Քրիստոս փառաց-ին ձայն ասա՛յ, հոգի՛ եղբայր»:
8. 15բ-7ա Գ. Գանձ երկրորդ օուրն («Յովանէս») – Յանեղան
լուսոյն խոնարհեալ... ա. 17ա
[Տաղ] («Ներսեսի է») – Նորահրաշ
ծննդեան քո, Տէ՛ր... (17ա՝ «Ի յելս արեւու արեւ, Ի յորովայնէ ընդրեալ, Ես ձայն զառիւծոյն
գոչեմ», «Այսաւր նորահրաշ տօնիւս ցընծամք եւ թէ չես կարեր, Յիսուս Որդու ձայներուն
ասա՛»). բ. 17աբ [Տաղ] («Ներսիսի
երգ»)– Նոր
թագաւորին անժամանակ... գ. 17բ [Երգ] («Երգ Ներսիսի
այս է») – Երգ նոր աւետեաց... դ. 17բ-8ա
Տաղ եւ աւետիս ջրաւրհնէից, Ներսէս
կաթուղիկոսի ասա՛յ. ի վերայ ջրին երեկեանն է – Աւետիս մեծ
խորհրդոյ... ե. 18աբ
[Տաղ] – Ո՜վ զարմանալի
խորհուրդ այս մեծ... (17բ՝ «Նոր ծաղիկ բխէ այսօր», «Թէ զիւր բնական գունն չի գիտես,
նա Յիսուս Որդու ձայներուն ասա՛յ, նաչարի հալ»):
9. 18բ-20բ [Դ.] Գանձ երրորդ աւուր Ծննդեանն եւ
թէ Յովակիմայ եւ Աննայի տօնես կամ ծնընդեան սուրբ Աստուածածնին, նայ զայս գանձս ասա՛յ
(«Գրիգորի է սա») – Գոյիդ անեղի... ա. 18բ [Կաֆայ] («Գրիգորի
է») – Գանձ եմ համով եւ գովելի... բ. 20բ-1բ Տաղ եւ վկայութիւնք մարգարէից, յԱռաքել վարդապետէ
ասացեալ – Աւրհնեալ Հայր երկնօոր... գ. 21բ-2բ [Տաղ]– Եղեւ այր մի արդար որդոցն Յուդայ...
(20բ՝ «Յովասափին գոյն ասա՛»):
10. 23ա-4բ Ե. Գանձ Ծնընդեան չորրորդ աւուր առաւօտին եւ Աւետեաց
սուրբ Աստուածածնին այլ զայս ասա՛ («Խաչատուր») – Խընդութեան
ձայն բարբառ աւետեաց... (24բ՝ «Մեծացի՛ր այսաւր Սուրբ Աստուածածին գոյն է»), ա. 24բ-5ա Տաղ ի Ներսէս
Լամբրոնացոյ ասացեալ («Ա-Ք»)
– Այսաւր երեւի անտեսն ի բարձանց... բ. 25աբ [Յորդորակ]
(«Ա-Ղ») – Աւետիս քեզ, Մարիամ... (25ա՝ «Թէ յորդորակս իւր ձայն ասես,
նա խիս անոյշ եւ գեղեցիկ է»), գ. 25բ-6ա
Այլ տաղ եւ անձինք օետեաց («Ա-Ք») – Ամսեանըն
վերցերորդի Կարապետին... (25բ՝ «Ի մեղական-ին. Ղարիպին կեանքն է լալի, Արարիչ Տէր
քաղցրացաւ ի յԱդամայ»):
11. 26ա-8ա Զ. Գանձ հինգերորդ աւուր Ծնընդեանն եւ Աւետեաց
Աստուածածնին. երեկոյին այլ զայս ասա՛յ («Աւետեաց յԱռաքել վարդապետէ ասացեալ») – Այսօր
իջեալ պետըն վերնական... ա. 28աբ
Մեղեդի Ներսէսի Լամբրոնացոյն ասացեալ – Աւր
է աւետեաց ուրախութեան... բ. 28բ
[Տաղ] – Անմահից արքայն
եւ սրովբէիցըն... (28բ՝ «Ո՛վ զարմանալոյն ձայն է») գ. 28բ-9ա Տաղ Ներսեսի Կլայեցոյ ասացեալ («Բան Ներսիսի է») – Բարբառ
աւետեաց ձայնիւ... (28բ «Ի յելս արեւու արեւ»):
12. 29ա-30ա Է. Գանձ Ծնընդեան վեցերորդ աւուրն («Մկրտիչ») – Մաքուր
եւ ամբիծ սուրբ
Աստուածածին... ա. 30աբ
Տաղ ի Գրիգորիս կաթողիկոսէ («Տէր
Գրիգորիս է») – Տապանակ կազմեալ անփուտ... (30ա՝ «Առաջնաճաշակ պտղոյն»),
բ. 30բ-1ա Յորդորակ – Աստուածածին
բարեաց պատճառ... գ. 31ա Տաղ ի Ներսէս կաթողիկոսէ ասացեալ
(«Ներսէսի է այս բան») – Նոյն ինքն անդրանիկըն...
13. 31ա-2ա Ը. Գանձ Ծնընդեան եաւթն աւուրն ասա՛յ («Առաքել»)
– Այսաւր ծընեալն Որդին հայրական... ա. 32աբ Տաղ յԱռաքել վարդապետէ
ասացեալ – Աւրհնեալ ես, սո՛ւրբ Աստուածածին... (32ա՝ «Ի մեղական-ին.
Ղարիպին կեանքն է լալի, բարձրացուցէ՛ք-ին, Աստուած անեղ, անպարագիծ-ին, Ո՛վ քահանայք
եւ վարդապետք-ին»), բ. 32բ [Տաղ] – Աւր[հն]եալ
շըրթամբք համբուրեցեր... (32բ՝ «Արարիչ Տէր քաղցրացաւ ի յԱդամայ-ին գոյնն դարձոյ»):
14. 33ա-4ա Թ. Գանձ Է. օուր երեկոյին («Խաչատուր») – Խընդայ
խորան փըրկչին Յիսուսի... ա. 34աբ
Տաղ ի Ներսէս կաթողիկոսէ ասացեալ
(Տէր Ներսէս») – Տէ՛ր
փառաց անճառ... (34ա՝ «Այսաւր նորահրաշ տօնիւս ցընծամք, թէ չես կարեր խազով, նա Յիսուս
Որդի ձայն ասա՛յ»), բ. 34բ
Տաղ ի Կոստանտին կաթողիկոսէ ասացեալ («Կոստանդի»)
- Կոյսն ի յայրն... (34բ՝ «Նոր ծաղիկ բխէ այսօր»):
15. 35ա-6ա Ժ. Կաֆա Ը. աւուր թլփատութեանն: Գանձ Ը. աւուր
Ծնընդեան եւ թլփատութեան Տեառն («Գրիգոր») – Գոչումն ըղձագին...
ա. 35ա [Կաֆայ] («Գրիգորի
է») – Գանձըս գրեցաւ թըլփատութեան... բ. 36աբ Տաղ Ներսէս կաթողիկոսէ
ասացեալ – Ստեղծաւղ մանկանցն մանուկ ցուցաւ... (36ա՝ «Յիսուս Որդու
ձայներուն դի՛ր, զոր գոյն, որ պիտի», «Յիսուս Որդի է ԺԲ. ձայն, գուն եւ մուղամ, էզկու
եւ հաւայ ունի, զորն որ կասես, հրամանքն քոյ է»), գ. 36բ-7բ [Տաղ] – Յայնժամ գոյ ի Յորդանան...
16. 37բ-9ա ԺԱ. Գանձ տնօրէնութեան երեկոյին – Ի
վեց դարուն ի վեցն ապրիլին... ա. 39աբ [Տաղ] – Դու շուշան
ծաղիկ անապական... (39ա՝ «Ով զարմանալոյն գոյնն է»), բ. 39բ-40ա [Տաղ] – Ցընծա՛յ դու, շուշա՛ն ծաղիկ...
17. 40ա-1ա ԺԲ. Գանձ Տեառնընդյառաջին [«Մկրտիչ»] – Միասնական
Սուրբ Երրորդութիւն... (40ա՝ «ՃԼԹ. համարն Տեառնընդյառաջի գանձ մի այլ կայ. գի՛տ եւ
առօօտումն ասա՛»), ա. 41աբ
Տաղ – Քրիստոս
փառաց թագաւորն այսօր եկեալ... բ. 41բ-2ա
[Տաղ] – Այսաիր ցընծայ
Երուսաղէմ...
18. 42ա-3բ ԺԳ. Գանձ Յովաննու ծնընդեան գլխատմանն, Գիւտ նշխարաց
եւ բերելն ի Տարօն, Աթանագինեայ եւ Յոբայ արդարոյն եւ խոտաճարակացն («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ
փառօք պանծալի... (43բ՝ «Յոբայ արդարոյն տաղն գի՛տ ՃԻԲ. համարն»), ա. 43բ-4ա Տաղ Յովանու – Մըկըրտիչըն
Քրիստոսի մեծ Կարապետըն Յովաննէս... բ. 44աբ Այլ տաղ Յովաննու
Կարապետին – Յովաննէս մեծ մարգարէ... գ. 44բ-5բ Տաղ Յովանու գլխատմանն Նոր կիրակէին շաբաթ օր – Յորժամ
կամէր Հայրըն գըթած... (44բ՝ «Յիսուս Որդու ձայներուն»), դ. 45բ-6ա Այլ տաղ Յովանու Կարապետին – Քեզ
մատուցանեմք այսաւր, Քրիստո՛ս... ե. 46ա
Յորդորակս շնորհաբաշխ սուրբ Կարապետին,
տեառն Ներսէսի ասացեալ – Զճրագ աւրինացըն Յովաննէս...
19. 46ա-7բ ԺԴ. Գանձ Պետրոսի Աղէկսանդրու հայրապետին
եւ Աբիսողոմայ – Յայնժամ Պետրոսին կանգնեալ ի յոտին... ա. 47բ Տաղ սուրբ հայրապետին Պետրոսի եւ
Աբիսողոմայ – Ո ՛վ սուրբ հայրապետ առաքինիդ Պետրոս... (47բ՝ «Պատճառ
պարծանաց եւ թէ չես կարեր, Ո՛վ զարմանալուն ձայն է»):
20. 48ա-9բ ԺԵ. Գանձ համաւրէն ճգնօորաց եւ սրբոց հարցն եւ Անտոնի այլ
զայս ասա՛) («Բայիս եգլ») – Բարձրեալ ահօոր, Բան Հաւր
դիմաւոր... ա. 49բ-50ա
Տաղ սուրբ ճգնաւորացն, սուրբ հայրապետին
Ներսէսի ասացեալ – Ճըգնաւորաւքըն յանապատին... բ. 50ա Յորդորակ – Որք զաղաւթիցըն
շնորս առին... (50ա՝ «Յիսուս Որդու ձայներուն»), գ. 50բ Այլ տաղ Անտոնի ճգնօորին – Անձամբ խոնարհիմք
ի ճգնութիւնըս քո...
21. 50բ-3ա ԺԶ. Գանձ համօրէն ամենայն թագաւորաց («Հինգետասան») – Համագոյական
Հօր սահման եւ Բան... ա. 53աբ
Տաղ Տրդատա թագաւորին, տեառն Ներսեսի
կաթողիկոսի ասացեալ («Ներսեսի է») – Նորահրաշ տեսիլ... (53ա՝ «Այսօր նորահրաշ տօնիւս ցընծամք,
եւ Յիսուս Որդու ձայն այլ կու գայ»), բ. 53բ Տաղ համօրէն թագաւորաց – Թագաւորին
երկնաւորի...
22. 54ա-5ա ԺԷ. Գանձ Կիրակոսի եւ Յուղիտայ («Գրիգորի
է») – Գերապայծառ արքայդ երկնաին... ա. 54ա [Կաֆայ] («Գրիգոր») – Գանձըս գրեցաւ
Կիրակոսի... բ. 55աբ
Տաղ Կիրակոսի եւ մօր նորա Յուղիտայ,
ի Ծերենց Գրիգորէ – Սուրբ Կիրակոս բարի զօակ...
23.
55բ-7ա ԺԸ. Գանձ Վահանա
Գողդնացւոյ («Գրիգոր»)
– Գըթացեալ քոյին արքայդ երկնային... ա. 55բ [Կաֆայ] («Գրիգոր»)
– Գանձ ինչ ասեմ ես քեզ կաֆայ... 57ա Տաղ Վահանայ Գողդնացւոյ – Յաղթող զօրութեամբ վերնայկանօ...
24. 57բ-9ա ժԹ. Գանձ սրբոց հայրապետացն Աղէկսանդրոսի,
Աթանասի եւ Կիւրղի («Յովհանիսի է բանս») – Յիսո՛ւս Քրիստոս, Աստուա՛ծ իմ բարի...
(59ա՝ «Ի խաչին տնկեալ կամ տապանակ»), ա. 59ա Տաղ սրբոց հայրապետացն – Այսաւր
ցընծութեամբ տաւնեմք զտաւն... (59ա՝ «Յիսուս Որդոյ ձայն»):
25. 59բ-61ա Ի. Գանձ առաջօորաց որբաթին Նինուէացոցն
(«Գրիգորի է») – Գոյիդ կատարեալ, / գերալըրացեալ... ա. 59բ [Կաֆայ] («Գրիգորի է») – Գանձ
եմ աղվոր, թէ
ձայն ունիս... (61ա՝ «Աչք իմ ծով ի ծով ծիծաղախիտ. եւ թէ չես կարեր, նա, Ո՛վ զարմանալոյն
ձայն ասա՛յ. եւ զՍտեփանոսս յիշեա՛»),
բ. 61աբ Տաղ Յովնանու մարգարէին եւ Նինուէի
– Պատճառ պարծանաց... գ. 61բ-2ա
Այլ տաղ Յովնանու եւ Նինվէի – Յովնան
քարոզըն Նինվէի... (61բ՝ «Յիսուս Որդու ձայներուն ասա՛, ճա՛ն տէր վարպետ եւ Թոխաթցիս
յիշեա՛»):
26. 62ա-3բ ԻԱ. Գանձ Սարգսի զաւրավարին եւ որդո
նորա Մարտիրոսի («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ փառօք զարդարեալ... ա. 64ա Տաղ սրբոյն Սարգսի զօրավ[արի] («Յակոբայ է երգս) – Յառաջ
տեսողէն... բ. 64աբ
Մեղեդի սուրբ Սարգսի զինաւորին – Վըկայից
հանդիսից հրաշալի... (64ա՝ «Ի յելս արեւու արեւ, նորահրաշ ծնընդեան քո, Տէ՛ր», «Սուրբ
Ոսկի քահանայդ նազելի»), գ. 64բ-5ա
Այլ տաղ – Սուրբըն Սարգիս
ժամ կատարման... դ. 65ա
Կաֆայ («Գրիգոր») – Գթութեամբն
աստուածային...
27. 65ա-6ա ԻԲ. Գանձ սրբոց Ատոմեանցն («Գրիգորի») – Գեղապանծ
լուսով... ա. 66բ
[Տաղ] – Սուրբ նահատակ
Ատոմ գովեալ... բ. 66բ [Փոխէ՛] – Ապայ
եւ զօրք բոլոր գնդին...
28. 67ա-8բ ԻԳ. Գանձ սրբոց Սուքիասանցն («Գրիգորի ե սա») – Գանձ
սիրոյ քոյին... ա. 67ա
[Կաֆայ] («Գրիգոր») – Գանձ
եմ համեղ եւ հարկօոր... բ. 68բ Տաղ Սուքիասանցն եւ քօշիցն – Հրաշալի
խորհուրդ քօշից... (68բ՝ «Երջանիկ ի հոգիահրաշ յետքն գի՛տ, Յիսուս Որդու ձայն», «Ո՛վ
իմ սիրելի եղբայր, Դ. թուխտ շրջէ եւ գի՛տ զՈսկեա[ն]ց գանձն, ասա՛յ եւ ի տեղն մի՛ թողոյր»):
29. 69ա-72բ ԻԴ. Գանձ թարքմանչացն Սահակա եւ Մեսրոպայ («Բան քարոզից) – Բարձրեալ անքննին... ա. 72բ
Տաղ ի Ներսէս կաթողիկոսէ ասացեալ – Յայսըմ
վայրի եղեւ յայտնեալ... բ. 72բ-3ա [Փոխ] – Այսըմ
շնորհաց սովօ տւեալ... (72բ՝ «Յիսուս Որդու ձայներուն»):
30. 73ա-4բ ԻԵ. Գանձ Ոսկեանցն («Առաքել») – Անճառելի
Բանըդ հայրական... ա. 74բ-5ա
Տաղ սուրբ Ոսկեանց քահանայիցն – Սուրբ
Ոսկի քահանայդ նազելի...
31. 75ա-6ա ԻԶ. Գանձ Ղեւոնտեացն եւ Վարդանանցն («Խաչատուր»)
– Խըրամատեալ կանոն օրինի... ա. 76բ
Տաղ Ղեւոնտեանց քահանայից – Ի
հանդէս տաւնի ձեր... բ. 76բ-7ա Տաղ ղեւոնդեանց («Ի Յակոբէ») – Ի
հանդիսաւոր աւուր տօնի... (76բ՝ «Պատճառ պարծանացին, Այսօր Գաբրիէլ, Նոր ծաղիկ
բխէ այսօր. թէ չես կարեր Ո՛վ զարմանալուն էզկուն է»), գ. 77աբ Այլ տաղ Վարդանանցն – Ի յարեւելից
ծագել... դ. 77բ Այլ տաղ տեառն Ներսեսի կաթողիկոսի – Աստուածային
հոգով լըցեալ...
32. 78ա-80բ ԻԷ. Գանձ սրբոց հայրապետացն Գ. ժողովոյն («Այրիվանեց») – Աստուած
կենդանի... ա. 80բ-1ա
Ուղ[ղ]ափառ դօանութիւն տեառն Ներսէսէ – Խոստոսվանիմ
Աստուած ըզՀայր... բ. 81ա [Տաղ անոյշ
ի Ներսէս հայրապետէ] – Ի Նիկիայ ժողով դարձեալ, /
զԳրիգորիոս անդ կոչեցեալ... գ. 81ա [Փոխ] – Այլ մեք ի
Հայր հաւատացեալ...
33. 81բ-4ա ԻԸ. Գանձ համաւրէն ամենայն սրբոց հայրապետաց
եւ վարդապետաց («Վէշտասանք է») – Վայել է քոյին... (84ա՝ «Մեղեդիս այսաւր երեւի անտեսն»),
ա. 84ա Տաղ սրբոց համօրէն հայրապետացն
(«Ա-Ղ») – Այսաւր մայր Սիոն ցընծայ... բ. 84աբ Այլ տաղ ի Ներսէս կաթուղիկոսէ («Ներսէսի երգ»)
– Նոր գինոյն իմաստութեան... (84ա՝ «Այսաւր ցընծայ Երուսաղէմ եւ զուարճացեալ»):
34. 84բ-7ա ԻԹ. Գանձ հանաւրէն ամենայն հայրապետաց
եւ վարդապետաց («Վարդապետաց») – Վարդապետաց քանոն եւ սահման... ա. 87աբ Տաղ սուրբ հայրապետաց եւ վարդապետաց – Հանդէս
գումարեալ եկեղեցոյ... (84բ՝ «Զգանձս ըսկըսի՛ր անուշ ձայնով, Գ. հոգով կամ չորսով,
միտքդ ի յառաջ ընթանալով եւ դու ըզհետ բարբառելով, մի՛ ի յետեւըդ հայելով ւ անկարգաբար
ծիծաղելով, զոտվիտ ճապաղե իսկ դընելով ի քովէ քով անկանելով»), բ. 87բ Այլ տաղ հայրապետաց – Այսաւր դըշխոյ պանծալի...
35. 87բ-8բ Լ. Գանձ համօրէն հայրապետաց («Խաչատուր») – Խորհուրդ զօրեղ Հաւր անեղութեան... ա. 89ա Մեղեդի սուրբ հայրապետաց («Ճ-Ք») – Ճառագայթ
լուսոյ յերկիր... բ. 89ա Տաղ սրբոյ հայրապետաց, տեառն
Ներսէս կաթողիկոսէ – Հայրապետաց հանուրց ազգին... (89ա՝
«Այսօր մայր Սիոնին կէսն է եւ նոյն ձայն է»), գ. 89աբ Դօանութիւն Գ. ժողովոյն – Բանն անմարմին
ըստ էութեան... (89ա՝ «Սուրբ Կիրակոսին ձայն է եւ նաչար Յիսուս որդոյն»), դ. 89բ-90ա Մեղեդի Գրիգորի
Աստուածաբանի եւ Գրիգորի Սքանչելագործի («Գրիգոր») – Գետ հոսեալ աստուածային... (89բ՝ «Զինչ Գրիգոր, որ տօնես, յառաջն զհետ հոսեալն ասա՛յ
եւ ապա բայց մեք այսպէս խոստովանեմք»):
36. 90ա-93ա ԼԱ. Գանձ բուն բարեկենդանին կիրակին,
աս[աց]եալ Մխիթար վարդապետի Այրվանեցոյ («Երեււանեցին») – Երգս յաւերժական...
(91բ՝ «Թէ պահոց կիրակէքն գանձ պիտնայ, զԱստուածն ամենին գլուխ դի՛ր եւ ասա՛»), ա. 93աբ Տաղ ի Ներսէս կաթուղիկոսէ ասացեալ – Պատուիրեցեր
զհոգալ զվաղվին ըզկերակուր... (93ա՝ «Ճրագ ճշմարիտն յետքն տե՛ս, Յիսուս Որդոյն»):
37. 93բ-5ա ԼԲ. Գանձ Թէոդորոսի եւ Մեռկուռոսի
(«Գրիգոր») – Գոհաբանեալ Աստուած Սուրբ Հոգի... ա. 93բ [Կաֆայ] («Գրիգորի»)
– Գանձ գեղեցիկ, քան ըզոսկի... բ. 95աբ Տաղ Ստեփանոս վարդապետէ ասացեալ ի սուրբն Թէոդորոս («Ստեփանոսէ») – Սիրով
վառեցար ի սէր անմահ փեսային...
38. 95բ-7բ ԼԳ. Գանձ երկրորդ կիրակէին («Գրիգոր
է») – Գըթութեամբ իջեր, Տէ՛ր... ա. 95բ Կաֆաս եւ ձայնվարս երկրորդ կիրակէի («Գրիգորի է»)
– Գանձըս գրեցայ ես պիտանի... բ. 97բ
Տաղ ի Ներսէս կաթուղիկոսէ – Որպէս
Ադամն այն առաջին... գ. 97բ-8ա
Յորդորակ – Ըզպատմուճան
սըրբասիրին...
39. 98ա-9բ ԼԴ. Գանձ, որ զօրէնս սրբութեանն կիրակէի
երեկոյին («Աղցից է») – Անճառելի լոյսըն հայրական... ա. 97բ Կաֆայ Կիւրղի («Գրիգոր») – Գանձըս գրեցայ
ես պիտանի... (98ա՝ «Ի հոս մի՛ ասէր զայս կաֆայս, զի այս գանձիս չէ: Եւ յորժամ զԿիւրղի
գանձն ասես, կաֆայ զայս ասա՛յ եւ ապա զԿիւրղի գանձն»), բ. 99բ-100բ Մեղեդի ապաշխարութեան – Մեղայ քեզ,
Քրիստո՛ս Աստուած... գ. 100բ
Այլ տաղ ապաշխարութեան («Գրիգորի
է») – Գանկատ ունիմ ասել քեզ... դ. 100բ-1ա Յորդորակ ապաշխարութեան – Քանքարթագոյց
եմ անարժան... (100բ՝ «Առ Հայրդ աղաղ[ակ]եմ, անառակի», «Յիսուս Որդի ձայն»), ե. 101ա-2ա Գովասանութիւն խոստովանութեան Առաքել
վարդապետէ ասացեալ – Եղբա՛յր, ինձ մի՛տ դիր...
40. 102բ-3բ ԼԵ. Գանձ Կիւրղի Երուսաղեմայ հայրապետին
եւ մօրն նորա Աննայի («Գրիգոր») – Գըթացեալ քոին / Աստուածդ անքըննին... ա. 103բ-4ա Տաղ Կիւրղի Երուսաղեմայ հայրապետին – Հայրապետաց
դասուց վեհին...
41. 104ա-5ա ԼԶ. Գանձ երրորդ կիրակէին եւ անառակ
որդւոյն («Մկրտիչ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ տիրական... ա. 105ա-6բ Տաղ ի Ներսէս կաթողիկոսէ ասացեալ – Մոլորեցայ
ըստ ոչխարին...
42. 106բ-8ա ԼԷ. Գանձ Յոհանու Երուսաղեմայ հայրապետին
(«Գրիգոր») – Գըթուեամբ քոյին, / Որդիտ միածին... ա. 106բ [Կաֆայ] («Գրիգորի է») – Գանձըս
գրեցաւ ի քարտիսի... բ. 108ա
Տաղ Եպիփանու եւ Յոհաննու – Այսաւր
դշխոյ պանծալի...
43. 108բ-9բ ԼԸ. Գանձ չորրորդ կիրակէին՝ վասն մեծատան
եւ զՂազարու («Մկրտիչ») – Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ տիրական... ա. 109բ-10ա Տաղ ի Ներսէս կաթողիկոսէ – Արարչական
բնութեամբ քոին... գ. 110աբ [Տաղ] – Ըստ մեծատան փափկասիրին... դ. 110բ [Փոխ] – Որ կարաւտէր
կաթիլ մի... (110ա՝ «Այսօր ցնծայ Երուսաղէմ»):
44. 111ա-2ա ԼԹ. Գանձ սրբոց քառասնիցն, որք ի Սեբաստիայ
(«Մկրտիչ») – Մեծ եւ հըզօր անմահից արքայ... ա. 112աբ Տաղ սրբոց քառասնիցն («Ի քառասուն վկայսն») – Ի
վեր համբառնամք... բ. 112բ
Այլ տաղ սրբոց քառասնիցն («Քառասունսն»)
– Քրիստոս փառաց թագաւոր...
45. 112բ-4ա Խ. Գանձ հինկերորդ կիրակէին («Մկրտիչ») – Մեծ
եւ ահեղ խորհուրդ անեղին... ա. 114աբ
Տաղ տեառն Ներսեսի Կլայեցո – Ի
յիմ քաղաք մարմնոյս դնին... (114ա՝ «Սուրբ Կիրակոսին եւ թէ չես կարեր, Յիսուս որդու
ձայներուն ասա՛յ», «Գան կտուն իմ ասելն ի հոս պիտի. գի՛տ ԼԴ. համարն եւ ասա՛յ»), բ. 114բ Յորդորակ – Աւրինաւոր
փարիսեցին...
46. 115ա-6բ ԽԱ. Գանձ սուրբ Գրիգորի Լուօորչին մուտն
ի վիրապն («Մկրտիչ») – Մեծ եւ հըզաւր անմահից արքայ... ա. 116բ-7ա Տաղ Գրիգորի Լուսօորչին, ասացեալ ի Գրիգորիս կաթողիկոսէ՝
եղբաւրն տեառն Ներսեսի Կլայեցւոյ – Ի յելս արեւու արեւ... բ. 117ա-8ա [Փոխ] – Բարձրացի՛ր, դըշխո՛յ, փառօք...
գ. 118աբ Ողբ եւ կոծ ի
վերայ Հայաստ[ան]եաց աշխարհին եւ եկեղեցեաց, քահանայից եւ ժողովրդոց – Այսաւր
ժողովեալ մանկունք...
47. 118բ-21ա ԽԲ. Գանձ վեցերորդ կիրակէին («Մերզան) – Մեղա՛յ,
Տէ՛ր, մեղա՛յ... ա. 121ա
Մեղեդի Զ. (վեցերորդ) Կիրակէի –
Քեզ, ո՜վ տէր Յիսուս... (121ա՝
«Թէ զիր բնական գոյն չես գիտեր, նայ Ես եմ կորուսեալ ոչխար-ին գոյն այլ կուգա»), բ. 121աբ Փոխէ՛ զձայնդ – Վա՜յ
իմ մեղուցեալ անձինս... գ. 121բ
Փոխէ՛ – Ի քո սոսկալի
ձայնէդ...
48. 121բ-3ա ԽԳ. Գանձ Զ. (վեցերորդ) կիրակէին երեկոյին («Աղցից է») – Անտանելի Հօր անեղ Որդին... ա. 123աբ
Տաղ Զ. (վեցերորդ) կիրակէին («Յակոբ
մեղաւորն ասցե է») – Յաւուր
յարութեան յորժամ որոտան...
49. 123բ-5բ ԽԴ. Գանձ յարութեանն Ղազարու («Գրիգորի
է սա») – Գոչումն ըղձական... ա. 123բ
[Կաֆայ] («Գրիգորի է»)
– Գանձ եմ ախորժ եւ պատուական... բ. 125բ Տաղ Ղազարու յարութեան, յԱռաքել վարդապետէ ասացեալ («Այս յԱռաքելէ») – Աստուածն
ամենի, / լոյսն անճառելի... գ. 125բ-6ա
Այլ տաղ Ղազարու յարութեան – Ձայն
այն, որ զաշխարհս արար... դ. 126աբ
Տաղ Ղազարու, ի Ներսէս Կլայեցոյ
ասացեալ – Ընդ Ղազարու բարեկամին...
50. 126բ-8ա ԽԵ. Գանձ ծաղկազարդին («Հայցէս») – Համագոյական,
/ Հօր սահման եւ Բան... ա. 128ա
Տաղ ծաղկազարդին ի Ներսէս կաթուղիկոսէ
Կլայեցոյ – Ոստս արմաւենեաց հատեալ... բ. 128աբ Փոխէ՛ – Որոյ քերովբէք
յաթոռ փառաց...
51. 128բ-9բ ԽԶ. Գանձ ծաղկազարդին երեկոյին («Իրով») – Ի
տաւնըս տաւնից... ա. 129բ
Տաղ դըռընբացեքին, երեկոյին տեառն
Ներսեսի Կլայեցոյ ասացեալ («Տէր Ներսէսի է») – Տիրական տաւնիւս
այսաւր... բ. 129բ-30ա
Յորդորակ – Այսաւր գալըստեամբ
քո, Տէ՛ր...
52. 130ա-2բ ԽԷ. Գանձ մեծի երկուշաբթի աւուրն («Գրիգորի
ե սա») – Գերագոյն Էից, / գերահրաշ գոյից... ա. 130ա [Կաֆայ] («Գրիգոր») – Գանձ
պատուական յաւրինեցայ... բ. 132բ-3ա
Տաղերս Յոհանէս Պլուզէ – Ադամայ
ստեղծօղն եկեալ յիւր պատկերն ի տես... գ. 133ա [Տաղ մեծի երկուշաբթոջ աւուրն] – Անդ
ի մէջ դրախտին...
53. 133ա-5ա ԽԸ. Գանձ մեծի երեքշաբաթին («Գրիգոր») – Գործ
արարչական, / գերահրաշական... ա. 133ա
[Կաֆայ] («Գրիգորի է»)
– Գանձ եմ աւագ երրորդ աւուր արաչութեան... (133ա՝ «Ի մեղական-ին գոյն ասա՛ զկաֆաս,
որ խախք չի լինիս ի մէջ ատենին եւ ժողովրդին»), բ. 135ա Տաղ եւ խրատ աւագ երեքշաբթի – Որք
ընկեալք ի գործ զքանքարն... գ. 135աբ Փոխ – Որ վարդապետէ այցելու...
54. 135բ-6բ ԽԹ. Մեծի չորեքշաբաթին («Մկրտիչ») – Մեծ եւ ահեղ
խորհուրդ անեղին... ա. 136բ-7ա
Տաղ աւագ Դ.(չորեք)շաբաթին – Որ
վասըն մեր յԵրկնից յերկիր խոնարհեցար... բ. 137աբ Այլ տաղ Դ.(չորեք)շաբաթի – Գառն
անարատ պատարագ...
55. 137բ-9ա Ծ. Գանձ մեծի Ե.(հինգ)շաբաթին («Զպակասս»)
– Զահեղ, զանքըննին զխորհուրդըս
խորին... ա. 139աբ
Տաղ աւագ հինգշաբաթին – Ընդ
երեկոյս հասեալ ժամուն...
56. 139բ-40բ ԾԱ. Գանձ ոտնալուաին («Որդ») – Որք
որ փափաքին... ա. 140բ Տաղ ի Ներսէս կաթողիկոսէ – Յերեկոյի
հինկշաբաթին...
57. 140բ-2ա ԾԲ. Մեծի ուրբաթին («Աչաու»)– Առեալ
ըզհացն ի հինգշաբաթին... ա. 142ա-3ա
Ողբ Աստուածածնին ի դէմ խաչին եւ
խաչելոյն – Աստուածածին կոյսըն Մարիամ... բ. 143աբ Այլ տաղ խաչելութեանն Քրիստոսի – Լըցան
բանքն այսաւր սուրբ մարգարէին... գ. 143բ-4բ
Այլ տաղ խաչելութեան – Անեղ
Որդին Հաւր միածին...
58. 145ա-6ա ԾԳ. Գանձ մեծի շաբաթին («Մկրտիչ») – Մեծ
եւ ահեղ խորհուրդ սոսկալի... ա. 146աբ
Տաղ թաղման եւ ճրագալուցին, տեառն
Ներսէս Կլայեցոյ ասացեալ – Որ ելելոցըս շնորհ բաշխէ... բ. 146բ Փոխէ՛ – Խունկ եւ զըմուռ նըշան թաղման...
գ. 146բ – Ւ իւսեալ պարեայ քաղաք պանծալի...
59. 146գ-7ա ԾԴ. Գանձ սուրբ Զատկին եւ պասեքին («Մկրտիչ») – Մարդասիրութեամբ
Որդիդ միածին... ա. 147աբ
Տաղ յարութեան տեառն Ներսեսի – Ոչ
արգելեաց վէմն երկրօոր...
147բ-8ա Փոխ – Այլոցն
երթեալ վաղվաղակի...
60. 148աբ ԾԵ. Գանձ յարութեան երկրորդ աւուրն («Տէր») – Տէր
տէրունական, / տըւաւղ տիրական... (148ա՝ «Թէ չես արբեր դու անյարմար, / խմեր ագահ եւ
վայրապար, / նայ դու ասա՛յ ըզգանձս ի շար / անուշ ձայնիւ քաղցրայարմար»), ա. 148բ-9ա Տաղ յարութեան, տեառն Ներսեսի – Որ
յարութեան երեկոյին... բ. 149ա
Այլ տաղ, Առաքել վարդապետէ ասացեալ
– Տասըն վըկայք այսաւր յայտնեաց... գ. 149բ [Տաղ յԱռաքել վարդապետէ] – Յորժամ
Ադամ մեղօք մեռաւ...
61. 150աբ ԾԶ. Գանձ յարութեան երրորդ աւուր («Ուանս») – Ուստի
լոյս ծագեալ... (150ա՝ «Տընաւրհնեքին շատ մի՛ խըմեր, / որ չի մընայ գանձերս ի տեղ,
/ թէ չէ յետոյ օուրն ահեղ / դու կու լինիս հոգովըդ
խեղ»), ա. 150բ-1ա Մեղեդի յարութեան, տեառն Ներսեսի կաթուղիկոսի ասացեալ («Կաթողիկոսի
Հայոց») – Կեանք ընդ Հաւր անմահ մարմնով... (150բ՝ «Նորահրաշ
ծնընդեան քո, Տէ՛ր, ի յելս արեւու», «Ե. թուխտ շրջէ եւ ասա՛յ
ի նմին օուր այլում դիմաց»), բ. 151ա [Փոխ] («Ներսէի է») – Նոր
իմն աւետեաց բարբառ...
62. 151ա-2ա ԾԷ. Գանձ յարութեան չորրորդ օւրն – Արդ,
լուսաւորեա՛յ, / Արդ փառօորեա՛... (151ա՝ «Շատ մի՛ խըմէր, լինի՛ր մախմուր, / ըզգանձս
ի տեղն մի՛ թողուր, / ասա՛յ զտաղերտ անուշ, ամուր / եւ բաներուտ դու վըճար տո՛ւր»),
ա. 152աբ [Տաղ] – Նոր դըշխոյդ
բերկրած... բ. 152բ-3ա
Տաղ յարութեան տեառն Ներսեսի ասացեալ – Ցընծան
այսաւր երկինք... գ. 153ա
Փոխէ՛ – Հաւր կամաւ
իջեալ...
63. 153ա-4բ ԾԸ. Գանձ յարութեան Ե. օուրն («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ
ձայն ուրախալի... (153ա՝ «Զձայնըդ սըրէ եւ յիստիկէ, / զխըռչակդ քերէ, զխուխըդ հանէ,
/ ասա՛յ ըզգանձս եւ յօրինէ, / թէ քո ընկերքդ խիստ աղէկ է»), ա. 154բ [Տաղ] Ե. օուրն է յարութեան տեառն Ներսէսի ասացեալ՝
ըստ խորհրդեան – Ելեալ ի լեառն դէմ տաճարի... բ. 155ա Այլ տաղ յարութեան՝ հասարակաց կիրակէից («Ներսէսի
ի կաթողիկոսի») – Նոր ձայն աւետեաց... գ. 155բ-6ա Փոխէ՛ զձայնդ – Ի նմին աւուր
կիրակէին...
64. 156ա-7ա ԾԹ. Գանձ վեցերորդ աւուր յարութեանն Քրիստոսի («Յարու») – Յարեաւ Աստուած, մարգարէն գոչեաց...
(156ա՝ «Ո՛վ քաջ ուսած սիրո՛ւն եղբայր, / զընկերտ աղէկ տես 'ւ ի հետ տա՛ր, / ապայ
ըզգանձս ասա՛յ ճարտար, / որ ձայնն եւ բանն լինի յարմար»), ա. 157աբ Տաղ զատկին Զ. օուրն – Դարձեալ յայտնի
այլանման... (157բ՝ «Շաբաթ Յովանու գլխատման գանձ եւ տաղ Ծնընդեանն Ը. օրէ-իցն յետեւն
գի՛տ եւ ասա՛յ անպատճառ», 157բ՝ «Գոյակն էական, Հօր սահման եւ բան, Աստուած պետական»),
բ. 158ա Այլ տաղ հասարակաց յարութեան – Իւղաբերքն
եկին, / խունկս անուշս բերին... գ. 158ա
[Փոխ] («ի Հայոց») – Ի գերեզմանէն զմարմինն, ո՜վ պարտիզապան...
65. 158ա-9բ Կ. Գանձ հասարակաց յարութեան («Թեան»)
– Թագօոր անմահ նստեալդ իսկ ի գահ... (158ա՝ «Ըզգանձս ասա՛յ մըտօք ճարտար, / քաղցր
եւ անուշ շընչով յերկար, / տեղս անճարակ է եւ դըժար, / բազում գիտունք նըստեալ են շար»),
ա. 159բ- Տաղ յարութեան – Դասքըն
հրէական / եդին պահապան... բ. 159բ-60ա [Փոխ] – Մի՛ լայր դու, ո՛վ կին... (159բ՝ «Աչք իմ ծովացեալ», «Անճառ
միածին»):
66. 160ա-1բ ԿԱ. Գանձ յարութեան կիրակէից («Առաքել») – Անժամանակ
լոյսն արփիական... (160ա՝ «Եթէ ունիս ձայն գովելի, / ժողովքըս խիստ ուրախ լինի, / ապայ
թէ հաստէ 'ւ անճոռնի, / նայ մի խօսի՛ր, ես քի գերի»), ա. 161բ Տաղ յԱռաքել վարդապետէ ասացեալ («Առաքելի») – Այսաւր
յարեաւ ի մեռելոց... (161բ՝ «Աստուած անեղ, անպարագիծ, արարիչ Տէր քաղցրացօ»), բ. 162ա [Տաղ] («Մկրտիչէ»)
– Մեծ հառաչ[ան]աւք եկին յայն առաւաւտին...
67. 162ա-3բ ԿԲ. Գանձ հասարակ կիրակէից («Աիատրզոչ»)
– Անճաւելի ի Հօրէ ծընեալ... (162ա՝ «Թէ գոյն գիտես, նայ զգանձս ասա՛յ, / հանց որ չայնեն
քեզ մահանայ, / թէ չէ գիտնոց եղի՛ր ծառայ / եւ վարպետաց ականջ արա՛յ»), ա. 163բ Տաղ յարութեան կիրակէից («Ներսեսի
երգ») – Նըստեալ անայք ողբացին... (163բ՝ «Հրճուիմք կամ Քրիստոս փառաց թագաւոր»),
բ. 164ա [Տաղ] («Ներսէսի»)
– Նոր ծաղիկ պայծառ ցուցօ...
68. 164ա-5բ ԿԲ. (ԿԳ.) Գանձ համաւրէն ամենայն կիրակմտէից
(«Գրիգոր») – Գերամբարձ Աստուած... 164ա Կաֆայ (ստ. լս.) – Գանձըս գրեցա կիրակմըտի...
(165բ՝ «Ո՛վ անմահ հաց կենաց»), ա. 165բ-6ա
Տաղ կիրակմտին, տեառն Ներսեսի ասացեալ – Որ
ի դասուց հոգեղինաց... (165բ՝ «Բաշխես ըզհաց քո»), բ. 166ա Փոխէ՛ զձայնդ – Որ յարութեան
երեկոյին... գ. 166ա-7ա
Այլ տաղ յարութեան, Առաքել վարդապետէ
ասացեալ («Տէր Առաքեալ Սիւնեաց») – Տէր մեր փառաւք այսաւր յարեաւ...
(166ա՝ «Հրճուիմք»), դ. 167աբ
Տաղ յարութեան («Տէր
Առաքեալ Սիւնեաց») – Տեսեալ Մարիամ ըզՏէրն ի վերա խաչին... (167ա՝ «յԱրեւելից յարեւմուտս»),
ե. 167բ Կաֆայ («Գրիգոր») – Գթութեամբ
Աստուածորդոյն...
69. 167բ-9բ ԿԳ. (ԿԴ.) Գանձ նոր կիրակէին («Գրիգորի է») – Գաղտնի
խորհըրդին / գուշակեալ ի հին... (167բ՝ «Թէ այլ կիրակմըտի գանձ ուզես, գի՛տ ՂԷ. համարն»),
ա. 169բ-70ա Մեղեդի նոր կիրակէին – Այսաւր
նոր արեւ հարեալ... (170ա՝ «Այսօր Գաբրիէլ հրեշտակապետն, Ո՛վ զարմանալի»), բ. 170աբ Այլ տաղ յարութեան եւ նոր եւ կարմիր
կիրկիրակէին – Ո'վ
քաղցրաձայնեալ անուշախաւս երգով...
70. 170բ-2ա ԿԴ. (ԿԵ). Գանձ աշխարհամատրանին կիրակէին
(«Մկրտիչ») – Մաքրափայլ սուրբ տաճար տիրական... (170բ՝ «Ասա՛յ թէ ձայն
ունի ոճին, / հանց որ ժողովքըդ հօանին, / ապայ թէ չես հըմուտ սըմին, / նայ մի՛ ձըկտիր
անհաս տեղին»), ա. 172աբ
Տաղ եւ մեղեդի եկեղեցոյ եւ տաճարի
եւ մատրանի («Սիմէոնն է») – Սուրբ ես, տաճար երկնանման...
71. 172բ-4բ ԿԵ (ԿԶ). Գանձ երեւման խաչին («Ի Մաթոեոսե
խնդրեաց Գրիգորն») – Իսկակից Որդի Հաւր քո հըզաւրի... ա. 174բ-5ա Տաղ երեւման սուրբ խաչին – Խաչն
ի նախնումն երեւեցաւ...
– 172բ՝ «Ըզգանձս
ասա՛յ սըրբոյ խաչին / եւ երեւման սուրբ նշանին,
/ Բ. ընկերք ձայնիւ յոյժգին, / քաղցր եւ անուշ եւ մեղմագին, / հանց որ ժողովքըն հօանին
/ |173ա| եւ փառս տան ձեր ստեղծօղին, / մի՛ ծուլութեամբ թողուլ տեղին / 'ւ երթայր,
առներ զգործ մարմնային»:
72. 175ա-6բ ԿԶ (ԿԷ). Գանձ համբարձմանն («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ
տաւնիս ահագին... (175ա՝ «Զհամբարձման գանձս ասայ սիրով, / քաղձըր ձայնիւ փափաքելով,
/ Բ. ընկեր ճարտար գոլով, / ասէ՛ք անուշ, համեղ երգով»), ա. 176բ-7ա Տաղ համբարձման տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի
(«Անդրիասի») – Այսաւր անդրանիկ Հաւր միածին Որդին... բ. 177ա [Յորդորակ] («Վարդապետ»)
– Վեհից թագաւորն այսաւր առ հայր... գ. 177աբ Այլ տաղեր համբարձման
երեկոյին («Ստեփանոսի է») – Սոսկալի ահիւ պակեան հոյլք... (177ա՝ «Ո՛վ զարմանալի», «Տապանակ,
կայթեա՛ սուրբ կաթողիկէ»):
73. 177բ-9ա ԿԷ. (ԿԸ.) Այլ գանձ համբարձման եւ մեծահրաշին կիրակին
(«Առաքել») – Այսաւր անճառ Բանն ի սկըզբանէ... (177բ՝ «Ո՛վ տէր վարպետ, յառաջ գընայ / եւ զձայնդ արա՛յ, քան զչաղանայ, / ուրախութեամբ
զգանձըս ասա՛յ, / որ ժողովուրդս բերկրեալ ցընծայ»), ա. 179աբ Տաղ համբարձմանն
Քրիստոսի – Ես խաւսիմ զարդարութիւն... (179ա՝ «Ի խաչին
տնկեալ որթոյն», «Տապանակ կազմեալ»), բ. 179բ Տաղ Ներսեսի
է – Հանէ զնոսա ի Բէթանեա... գ. 179բ-80բ Այլ տաղ մեծահրաշին կիրակին ասա՛յ
յԱռաքել վարդապետէ – Յորժամ որ ըզԳրիգոր Խորվիրապն արկին... (179բ՝ «Ի ՂԸ. համարն
գի՛տ զմեծահրաշին գանձն, միակդ ահօոր», 180ա՝
«Յովասափու ձայն ասա՛»):
74. 180բ-1բ ԿԸ. (ԿԹ.) Գանձ պենտակոստէին <եւ Հոգ> եւ
Հոգոյն Սրբոյ գալստեանն ի դաս առաւաւտու («Մկրտիչ») – ՄԵծ եւ հըզաւր Հոգի
Աստուծոյ... (181ա՝ «Չլինի գինի դու շատ խըմես, / զաւր գալըստեանս ապականես, / գանձեր,
տաղեր պիտի ասես, / հանց որ զժողովն հավնեցընես»,181ա՝ «Յիսուս Որդի»), ա. 181բ-2ա Տաղ Սուրբ Հոգոյն՝ տեառն Ներսէսէ – Որ
յիսն երեակ յոբելինին... բ. 181բ-2ա
[Փոխ] – Զիս, որ թաղծեալս
եմ... գ. 182ա Տաղ գալըստեան
Սուրբ Հոգոյն, ի Թոխաթցի Ստեփանոս իրիցու է ոգեալ – Հոգիտ սուրբ Աստուած,
որ շրջէիր ի ջուրն... (182ա՝ «Ո՛վ զարմանալի»):
70. 182ա-3բ ԿԹ. (Հ.) Գանձ հոգեգալստեան երկրորդ օուրն («Հոգոյն»)
– Հոգի Աստուած բըխումն անքըննին... (182բ՝ «Գանձ եմ Հոգոյն Սուրբ գալըստեան,
/ երգեա՛յ ձայնիւ զիս ի յատեան / |183ա| մի՛ ծուլ կենար, հա՛յր պատուական, / այլ հրեշտակաց
լե՛ր դուն նըման»), ա. 183բ-4ա
Տաղ իջման Սուրբ Հոգոյն յառաքեալս – Ասստանաւր ծագեաց
լոյս աւետեաց կենաց... (183բ՝ «Վերին մեղեդին, Այսօր Գաբրիէլ հրեշտ[ակապետն], վարինն,
Ո՛վ զարմանալոյն»):
75. 184ա-5ա Հ. (ՀԱ.) Գանձ հոգէգալստեան երրորդ օուրն («Սրբոյ») – Սըրբոյ
Հոգոյն բըխմանն ի Հաւրէ... ա. 185աբ
Տաղ իջման Հոգոյն Սրբոյ («Անդրիասի
երգ») – Այսաւր պանծալի երգով գոչեմք եւ մեք... (185ա՝ «Պատճառ պարծանաց, Ո՛վ զարմանալի»):
76. 185բ-6բ ՀԱ. (ՀԲ.) Այլ գանձ Հոգոյն գալստեան չորրորդ աւուրն («Տիիչ»)
– Տեսիլ ահեղ հրաշալի... (186բ՝ «Ի մեղականին, Արարիչ Տէր քաղցրացաւ»), ա. 183բ-4ա Տաղ Հոգոյն գալստեանն («Մեղապարտի») – Մեծապայծառ ձայնիւ
գոչեն եկեղեցիք... բ. 187ա
[Այլ տաղ] («Ներսես»)
– Ներպարունակեալ իննեակ դասուց կայք... (187ա՝ «Վերի տաղն աեւլուսատուին ձայն է,
վարին՝ հրճուեմքին եւ Յիսուս Որդու»), գ. 187աբ [Տաղ] («Նվագ է հոգւոյն
տըվողին իմաստ բանի ընդ ձայնի») – Ներհիւսեսցուք քաղցր եղանակ... դ. 187բ Այլ մեղեդիք եւ տաղեր Հոգոյն Սրբոյ,
Յոհանէս Պլուզէ («Նվագ Հոգոյ Սրբոյ») – Նըւագեմք Հոգոյն նըւագս վայելուչս...
(187բ՝ «Պատճառ պարծանաց, Ո՛վ զարմանալի»), ե. 187բ-8ա Յորդորակ («Յոհաննիսէ անարժամ
ծառայէ») – Յանկարծ ձայնեալ Տէրըն... զ. 188ա [Տաղ] – Այսաւր
ցընծացէ՛ք, եղբա՛րք... (188ա՝ «Յարեւելից յարեւմուտս»):
77. 188բ-9բ ՀԲ. (ՀԳ.) Գանձ սրբոց Հռիփսիմեանցն («Վկայա»)– Վայելչականաց,
/ վայելման փառաց... ա. 189բ-90ա
Տաղ որբոց Հռիփսիմեացն («Առ Հռիփսիմէ») – Առաւաւտ
լուսոյ արեւելեան ազանց... (189բ՝ «Այսաւր Գաբրիէլ հրեշտակապետն եկեալ կամ Ո՛վ զարմանալոյն»),
բ. 190ա [Այլ տաղ] – Երջանիկքըն
սուրբ կուսանք... (190ա՝ «Յիսուս Որդի»):
78. 190ա-1բ ՀԳ. (ՀԴ.) Գանձ սրբոց Գայիանանցն («Կանաց») – Կայ
խորհուրդ խորին... ա. 191բ-2ա
Տաղ Գայիանէ – Համախոհ
հարսն անարատ... բ. 192ա
Փոխէ՛ – Ձայն ահեղ հնչեաց...
79. 192ա-4բ ՀԴ. (ՀԵ.) Գանձ սրբոյն Գրիգորի Լուսօորչին՝ ելն
ի Վիրապէն, եւ գիւտ նըշխարացն ի լեառն Սեպուհ, եւ տանելն ի Կոստանտինուպօլիս (...Առաքելի
է այս խնդրեալ է Յովանէս ծաղկաւղն») – Այսաւր ծագեաց լոյսն արփիական... (192ա՝ «Յովանու
Կարապետին եւ Աթանագինեա եպիսկոպոսին գանձն գի՛տ Ը. օրէիցն յետեւ ԺԳ. համարն»), ա. 194բ [Տաղ]
(«յԱռաքել վարդապետէ») – Յառաքելէ մըտօք տխմար... 195աբ Տաղ Լուսօորչին ննջման, եւ գիւտ նշխարացն ի Սեպուհ
լեառն – Լուսաւորիչն յորժամ ի լեառն գընաց... (195բ՝ «Յայս կիրակիս
եկեղեցոյ տաւն է, զի Լուսաւորիչն ելեալ ի վիրապէն՝ շինեաց զԷջմիածին եւ զդիրս Հռեփսիմեացն,
զԱստուածածին նաւակատեաց շաբաթ օուր գանձն ասա՛յ, գի՛տ ՃԵ.»):
80. 196ա-7ա ՀԵ. (ՀԶ.) [Գանձ] մանկանցն Բեդղէեմի առաւաւտին
(«Այս յԱռաքելէ բանս») – Անըսկըսբնական ծնունդ հայրական... ա. 197ա Տաղ մանկանցն Բեդղէեմի, որ վասն Քրիստոսի
նահատակեցան («Ա-Ք») – Արթունք զըւարթոնք...
81. 197ա-8բ ՀԶ. (ՀԷ.) Գանձ մանկանցն Բեթղէեմի իրիկունն
(«Խաչատուր») – Խանդաղակաթ սրտիւ տենչալի... ա. 198բ-9ա Ողբ նորահաս եւ դեռաբոյս մանկանց եւ տղայոց մահուան – Աստուած
քարոզեաց եւ խըրատ ետուր... բ. 199ա
[Տաղ] – Սարսեալ Հերովդէս
դողայր... 199բ [Կաֆայ] («Գրիգորի
է») – Գանձըս գրեցայ ես պիտանի... (199ա՝ «Յայս կարգս Եպիփանու
գանձն գի՛տ աւագ պահոցն Գ.շաբաթն է եւ Կոստանդիանոսի թագաւորին եւ մօրն Հեղինէ՝ գի՛տ
վերջքն»):
82. 199բ-200բ ՀԷ. (ՀԸ.) Գանձ Ներսեսի հայրապետին
(«Գրիգոր») – Գոյ մեզ ցընծալի եւ ուրախալի... ա. 200բ-1ա Տաղ ի Ներսէս Լամբրոնացոյ ասացեալ – Ներսէս
յադենատունկ բերեալ... բ. 201ա [Փոխ] – Ներսէս,
որ քաղցր աղբիւր...
83. 201բ-4ա ՀԸ. (ՀԹ.) Գանձ թարքմանչացն Սահակա եւ Մեսրոպայ («Առաքելի
է») – Աւրհնեալ ես, սուրբ Հա՛յր անքնական...
84.. 204ա-5բ ՀԹ. (Ձ.) Գանձ համաւրէն մարգարէիցն կարգօ ասա՛յ իւրեանց տօնին («Մկրտիչ») – Մեծ
եւ ահեղ անուն հրաշալի...
85. 205բ-6ա Ձ. (ՁԱ.) Այլ գանձ սուրբ մարգարէիցն կարգօ («Խոր») – Խորհուրդ անքննին,
/ խորք որ չերեւին...
86. 206ա-7ա ՁԱ. (ՁԲ.) [Գանձ համօրէն մարգարէից] – Հոգին
նախընդրեալ հրաւիրմամբ կոչեալ...
87. 207ա-8ա ՁԲ. (ՁԳ.) [Գանձ համօրէն մարգարէից] – Դրախտ աստուածային, / դատաստանք վերին... ա. 208ա-12ա Նախահարցն թէ տաւնես, զգանձն կարգէն ասա՛յ եւ տաղ
զայս ասա՛յ, եւ ի տեղն մի, թողոյր – Որպէս Ադամն այն առաջին... բ. 208բ Յորժամ Դանիելի եւ երից մանկանց տօնես,
գանձն կարգէն ասա՛ եւ տաղ զայս – Պաղատանաւք մարգարէին ի մանկութեան... գ. 208բ-9ա Երից մանկանց Բաբիլոնին – Աշակերտաց
Դանիելին՝ Անանիա, Ազարէին... դ. 209ա Զաքարիայ մարգարէին եւ Ոնոփրիոսի սուրբ հորն – Զաքարիայ մարգարէին՝
ըզեւթնալոյս աշտանակին... դ. 209ա Փոխ – Այլ որ զգերեալսըն Սիոնի... ե. 209բ-10ա Յորժամ Եղիսէսի եւ Եղիայի տօնես – Յաղերս
բանի քեզ... զ. 210աբ Եսայիայ կայծակնամաքուր
մարգարէին – Ըզմարգարէքն յիշեմք... է. 210բ-1ա Յորժամ Եզեկիէլի, Եզրի եւ Զաքարիայի
հօրն Յովանու եւ Ամպակումա տօնես, զայս ասա՛ – Եզեկիէլ ետես
ըզՏէրն... ը. 211ա-2ա Յորժամ Երեմիա
մարգար[է]ին եւ աշակերտացն Բարուքա եւ Աբիմելեքայ տօնես, գանձն ի կարգէն ասա՛յ եւ
տաղ զայս ասա՛յ – Ըզկոյսն Երեմիայ յիշեմ...
88. 212ա-3ա ՁԳ. (ՁԴ.) Գանձ համաւրէն առաքելոյն կարգօ ասա՛յ («Խաչա») – Խորհրդազգաց
քո մարդեղութեան...
89. 213ա-4ա ՁԴ. (ՁԵ.) [Գանձ համօրէն առաքելոցն («Տոր»)] – Տեսանողք դուք
էին անտեսին... ա. 214ա-5ա
Գովասանք սուրբ առաքելոցն Քրիստոսի
(«Ա-Ղ») – Այգի տնկեալըք վայելուչք...
90. 215ա-6ա ՁԵ. (ՁԶ.) Գանձ համօրէն առաքելոցն – Սուրբ
Երրորդութիւն, / ստեղծաւղ զօրութիւն... ա. 216աբ Տաղ համօրէն առաքելոցն
(«Առաքել») – Այսաւր ցընծացէ՛ք, եղբա՛րք... բ. 216բ-7ա Տաղերս յԱռաքել վարդապետէ ասացեալ («Ճ-Ք») – Ճառագայթիք
ճաճանչման...
91. 217ա-8բ ՁԶ. (ՁԷ.) Գանձ եւ աստուածաբանութիւն, յորժամ
կիրակմտի առաքելոց զայս ասա՛յ – Վեր երգեմք հնչմամբ... ա. 218բ-9ա Տաղ սուրբ առաքելոցն, ի Ներսէսէ – Աղաչանանւք
մաքուր դասին... բ. 219աբ Այլ տաղ սուրբ առաքելոցն ԲԺ.-իցն եւ
ՀԲ. աշակերտացն («Ա-Ղ»)– Առաքեալք Աստուածորդոյն... գ. 219բ-20ա Փոխ («Ճ- Ք») – Ճըշմարիտ որթոյն
ստեղունք...
92. 220ա-1բ ՁԷ. (ՁԸ.) Գանձ համօրէն ճգնօորաց («Ճգնաւորք») – Ճգնօորք
ընտրեալ... ա. 221բ
Տաղ ճգնաւորաց, թէ այլ տաղ պիտենա,
Անտոնի յետեւ գի՛տ՝ ի ԺԵ. համարն, որք զաղօթիցն ըզփորձ առին – Ճըգնաւորք ճըշմարտիք...
93. 221բ-3ա ՁԸ. (ՁԹ.) Գանձ համաւրէն կուսանաց («Ի փառս») – Ի
սկըզբան Էիդ, / ի լուսոյ լուսնիդ... ա. 223աբ Տաղ ի Ներսէս
կաթողիկոսէ – Յորժամ բարբառքըն նըւագին... բ. 223բ Այլ տաղ կուսանաց, տեառն Ներսէսէ ասացեալ («Կ-Փ») – Կոյսք
իմաստութեամբ...
94. 224ա-5ա ՁԹ. (Ղ.) Գանձ եւ տաղեր մարտիրոսաց կարգաւ ասա՛ («Տիեըակհսն») – Տինայ առ ելեալ... ա. 225աբ Տաղ սրբոց մարտիրոսաց [ի] Ներսեսէ («Ա-Ծ») – Արեգակն արդար,
/ ըզհուր սիրոյ ծագեալ...
95. 225բ-7ա ՂԱ. Գանձ համօրէն մարտիրոսաց («Յովանէս»)
– Յանեղական լուսոյն զարդարեալ... ա. 227ա
Տաղ մարտիրոսաց, տեառն Ներսեսի
(«Ճ-Ջ») – Ճըշմարիտ վըկայք...
96. 227բ-8ա ՂԲ. Այլ գանձ համօրէն մարտիրոսաց («Մկրտիչ»)
– Մեծապայծառ փառաւք զարդարեալ... իա. 228աբ Այլ տաղ սրբոց մարտիրոսաց («Պրոգոս
Անդրոնիկոս բանս այս») – Պետ հանդիսին հոգեւոր նահատակաց...
97. 228բ-30ա ՂԳ. Գանձ համօրէն մարտիրոսաց եւ ամենայն սր[բ]ոց՝
հնոց եւ նորոց («Դաւիթէ») – Դաւանեցէ՛ք, որդիք աւրինաց... ա. 230ա Տաղ սրբոց մարտիրոսաց եւ նահատակաց – Ի հանդիսական
տաւնից սրբոց վըկայից... բ. 230բ [Փոխ] («Ռ-Ք»)
– Ռահիւք յաշխարհէ հալածեցին...
98. 230բ-1ա ՂԴ. Գանձ մարտիրոսաց («Առաքել») – Աստուածազարդ
գունն երանական... ա. 232աբ
Տաղ մարտիրոսաց, ի Ներսէս հայրապետէ – Անտ
մարտիրոսքըն պըսակին...
99. 233ա-4բ ՂԵ. Գանձ համօրէն մարտիրոսաց («Սսիմ») – Սուրբըդ
սրբոց Աստուած էական...
100. 234բ-6ա ՂԶ. [Գանձ մարտիրոսաց] («Եոն») – Երեւեցար
Աստուած յայտնապէս... ա. 236աբ
Տաղ սրբոց մարտիրոսացն, ի Ներսէս
կաթողիկոսէ – Բայց դո՛ւք, որդի՛ք իմ սիրելիք... բ. 236բ-7ա Փոխէ՛ զձայնդ – Որ չարչարեացն
ըզձեզ...
101.. 237ա-8բ ՂԷ. Գանձ կիրակմըտի («Առաքել») – Անճառելի
լոյսըդ հայրական... ա. 238բ
Այլ տաղեր յարութեան կիրակմտի – Յայնժամ
սիրով տիրական... բ. 238բ
[Այլ տաղ] («Գրի»)
– Գոչէր հրեշտակն ի վիմին... գ. 239ա [Այլ տաղ] – Միաշաբաթ աւր հանգըստեան...
102.. 239ա-40բ ՂԸ. Գանձ մեծահրաշին կիրակի աւուրն
է. դու ի տեղն ասա՛յ, զի յետոյ ափ անկաւ («Մաթէոսի է. խնդրեաց Գրիգորն»)
– Միակդ ահաւոր... (240բ՝ «Այս գանձիս տաղերն ի համարն գի՛տ եւ ապա զգանձս ասա՛յ,
որ խախկ չի լինիս»):
103.. 240բ-1ա ՂԹ. Գանձ Վարդավառին նաւակատեաց շաբաթ
օրն («Առաքել») – Անմահ արքային, / անճառ անհասին... ա. 241աբ – Տաղ եկեղեցնոյ – Սուրբ է տաճար
տէրունական...
104. 241բ-2բ Ճ. Գանձ Վարդավառին («Մկտիչ») – Մեծ
եւ ահեղ խորհուրդ մեզ յայտնեալ... ա. 242բ-3ա
Տաղ պայծառակերպութեան Քրիստոսի – Այսաւր
ցընծայ լեառըն Թաբաւր...
105. 243ա-4բ ՃԱ. Գանձ Վարդավառին երկրորդ օուրն («Առաքել») – Այսաւր անճառ լուսոյն արփիական... ա. 244բ-5ա Տաղ գեղեցկակերպութեանն
Քրիստոսի («Այս յԱռաքելէ
է») – Անճառ Բանըն հայրական... բ. 245ա [Փոխ] – Ընդ որս եւ մանկունք նորոգ դստեր...
106. 245ա-6ա ՃԲ. Գանձ Վարդավառին երրորդ օուրն («Ներ»)
– Ներգործական Աստուած բարերար...
107. 246ա-7բ ՃԳ. [Գանձ Վարդավառի երեկոյին] («Սես»)
– Սուրբ առաքեալքն յանկարծ հայեցեալ... ա. 247բ-8ա Տաղ պայծառալերպութեան
տեառն Ներսեսի Կլայեցոյ ասացեալ – Խաւսի բանիւ նա հարցական... բ. 248աբ [Այլ տաղ] – Նոր իմն ահաւոր
խորհուրդ... գ. 248բ-9ա
Յորժամ Թաթէոսի առաքելոյն եւ Սանդխտոյ
կուսին տօնես, գանձ զառաքելոցն ասա՛ եւ տաղ զայս – Վարդք վայելուչ
խուռներումք...
108. 249ա-51ա ՃԴ. Գանձ նախահարցն Ադամայ, Աբելի,
Սեթա, Ենովքայ եւ այլոցն, եւ երկոյտասան մարգարէիցն այլ զայս գանձս ասա՛յ, բայց նախահարց
տաղն <տաղն> գի՛տ մարգարէից գանձին յետքն՝ ի Ձ. համարն եւ ասա՛յ – Մեծ
եւ հըզաւր անուն հրաշալի... ա. 251ա
Տաղ երկոյտասան մարգարէիցն: Նախահարց
գանձն գի՛տ մարգարէիցն ի կարգն՝ ի Ձ. համարն – Հայցմամբ մաքուր յորովայնին... բ. 251աբ Յորժամ մակաբայեցոցն տօնես, գանձ մարտիրոսաց ասա՛ եւ տաղ զայս – Եղիազար Մակաբա[եց]ին...
109. 251բ-3ա ՃԵ. Գանձ եկեղեցոյն Էջմիածնայ նօակատեաց Աստուածածին («Տաաւեց»)
– Տաճարդ երկնային... ա. 253ա-4բ
Տաղ եւ գովասանք Էջմիածնա տաճարին,
յԱռաքել վարդապետէ ասացեալ – Ահայ ասեմ բան գովեստի...
110. 255աբ ՃԶ. Գանձ փոխման սուրբ Աստուածածնին
(«Մկրի») – Մեծապայծառ հրաշակերպ վեհագին... ա. 255բ-6ա Մեղեդի վերափոխման սուրբ Աստուածածնին եւ ծնընդեան
այլ – Գոհար վարդն իքնագոյն... բ. 256աբ Յորդորակ մեղեդոյս («Ա-Ք») – Արեւ
լուսատու... գ. 256բ-7ա
Այլ յորդորակ փոխման («Տէր
Առաքեա») – Տունկ անմահութեան բողբոջեցար...
111. 257ա-8ա ՃԷ. Գանձ երրորդ աւուրն («Տտիիչ»)
– Տեսանէին գունդքն երկոյտասան... ա. 258ա
Տաղ վերափոխման Աստուածածնի, տեառն
Ներսեսի ասացեալ – Այսաւր Գաբրիէլ հրեշտակապետն եկեալ...
112. 258բ-9բ ՃԸ. Գանձ վերափոխման սուրբ Աստուածածնին երրորդ աւուրն
(«Գրիգ») – Գոհաբանեալ սուրբ Աստուածածին...
113. 259բ-60ա ՃԹ. [Գանձ վերափոխման չորրորդ աւուրն] («Որի
ե») – Ուստի եւ մեք տաւնեմք... ա. 260բ
Տաղ եւ մեղեդի ննջման Աստուածածնի – Մեծացի՛ր
այսաւր, սո՛ւրբ Աստուածածին... բ. 260բ-1ա
Յորդորակ («Ճ-Ք») – Ճիւղ
եղեր ծառոյն կենաց... գ. 261ա-2ա
Այլ տաղ փոխման տեառն Ներսէսէ – Անարատ
տաճար եւ առագաստ լուսոյ...
114. 262ա-3ա ՃԺ. Գանձ հինկ աւուր ննջման («Ստեփա»)
– Սո՛ւրբ մայրըդ լուսոյ... ա. 263ա
Տաղ սուրբ Աստուածածնին փոխմանն – Ողջոյն
ընդ քեզ, Մարիա՛մ... բ. 263աբ
Յորդորակ – Ծաղիկ պայծառ
ծովային...
115. 263բ-4բ ՃԺԱ. Գանձ վեց աւուր փոխմանն («Ննոսի») – Նստեալ
պահէին աշակերտք փրկչին... ա. 264բ-6ա
Անձինք սուրբ Աստուածածնին Առաքել
վարդապետէ («Ա-Ք») – Անճառ եւ անքըննին...
116. 266ա-7ա ՃԺԲ. Գանձ վերափոխման սուրբ Աստուածածնին եաւթն
աւուրն («Ններ») – Նորահրաշական տաւնիւս կուսական... ա. 267ա Տաղ փոխման Աստուածածնին – Խնկի
ծառի նըման ես... բ. 267աբ Այլ տաղ փոխման Աստուածածնին – Ահայ
երանի է ինձ...
117. 267բ-8բ ՃԺԳ. Գանձ ննջման Աստուածածնին ութ աւուրն («Սէս») – Սաւառնաթեւեալ
/ Գաբրիէլ իջեալ... ա. 268բ-9ա Տաղ եւ գովասանք Աստուածածնի («Ի խնդրո մեծին
Թորոսի է») – Իմանալի սերովբէ... բ. 269ա [Տաղ] – Դու շուշան ծաղիկ անապական...
118. 269բ-70բ ՃԺԴ. Գանձ նաւակատեաց սուրբ խաչին շաբաթ աւրն եկեղեցո
(«Քատուրք») – Քրիստոսական հաւատին քօարան... ա. 270բ-1ա Տաղ եկեղեցոյ եւ տապանակին է – Մայր
հաւատոյ սուրբ հարսնարան... բ. 271աբ
Տաղ եկեղեցոյ տէր Առաքել վարդապետէ ասացեալ
(«Տէր Առաքեալ Սիւնեաց») – Տաճար լուսոյ տուն արքային...
119. 271բ-3ա ՃԺԵ. Գանձ խաչվերացին առաջի աւուրն («Մկրտիչ») – Մեծապայծառ
ակն պատուական... ա. 273աբ
Տաղ սուրբ խաչին, տեառն Ներսեսի
Լամբրոնացոյ ասացեալ – Բարձրացուցէ՛ք զըՏէր Աստուած մեր միաբան...
120. 274ա-5ա ՃԺԶ. Գանձ սուրբ խաչին Բ. օուրն («Յովաննես») – Յայն
եդեմական դրախտին փափկութեան... ա. 275աբ
[Գրիգորի Նարեկացւոյ] Մեղեդի յարութեան
եւ խաչի – Ես ձայն զառիւծոյն ասեմ... բ. 275բ-6ա [Տաղ] – Սեփհական սիւն պատուական...
121. 276ա-7ա ՃԺԷ. Գանձ խաչին Գ. օուրն («Առաքելի»)
– Աւրհնեալ ես փայտ կանգնեալ ի յերկրի... ա. 277 բ Տաղ յԱռաքել վարդապետէ
ասացեալ – Չորեքկերպեան թեւքըն խաչին...
122. 277բ-9ա ՃԺԸ. Գանձ սքանչելագործ սուրբ նշանին Արծըկոյ քաղաքին,
Յակոբ եպիսկոպոսէ Նետրարենց ասացեալ («Յակոբ») – Յիսուս Քրիստոս,
արքայ համայնից... ա. 279աբ
Տաղ խաչի Յակոբ եպիսկոպոսէ Նետրարենց – Սքանչելի
սուրբ նըշանըդ պատուեալ... անիմաստ եւ տըգէտ երգօղի / Նետրարենց սուտանուն Յակոբի
/ եւ եղբաւրս՝ Ղազարին, խնդրողի / հաւասար ասացէ՛ք ողորմի:
123. 279բ-81ա ՃԺԹ. Գանձ հինկերորդ աւուրն եւ խաչգիւտին այլ զայս
ասա՛ («Խաչատուրի») – Խաչի քո, Քրիստո՛ս, երկիր պագանեմք... ա. 281ա Տաղ խաչի – Ի գըտանել
կենաց փայտին... բ. 281աբ
Յորդորակ է – Յայնժամ
մեռեալ մի տանէին...
124. 281բ-5ա ՃԻ. Գանձ Ապարանից սուրբ նշանին, ի Քերովբենց
Յովանիսէ ասացեալ («Յովաննես») – Յանեղական լուսոյն խոնարհեալ... ա. 285աբ Տաղ Ապարանից Սուրբ Խաչին («Յովանէս») – Յանեղական
լոյսն ի Հօրէ մեզ յայտնեցաւ... բ. 285բ-6ա Յորդորակ – Կազմեն տապան
անփուտ փայտից... գ. 286ա
Կաֆայ («Գրիգորի է») – Գանձըս
գրեցայ 'ւ ըստուգեցայ...
125. 286ա-7բ ՃԻԱ. Գանձ <վ> Վարագայ Սուրբ Խաչին («Գրիգորի
է ա») – Գլուխն եկեղեցոյ, / վէմըն հաւատոյ... ա. 287բ-8ա Մեղեդի Վարագայ Սուրբ Խաչին – Այսաւր
մեծ զարմանք հրաշից... բ. 288աբ
Այլ տաղ
խաչի ասացեալ – Խաչն եղիցի մեզ պահապան... գ. 288բ Այլ տաղ խաչի ասասցուք ի տեղ – Արդ աւրհնեալ
ես, փա՛յտ կենաց... դ. 289ա
[Տաղ] («Կաթողիկոսի
հայոց») – Կենա՛ց փայտ, տընկեալ ըզքեզ...
126. 289ա-90ա ՃԻԲ. Թէ այլ խաչի գանձ պիտենա, նա երեւման խաչին
գանձն այլ յայս կարգս ասա՛յ («Զբա») – ԶՅոբ
յիշեսցուք զերանելին... (289ա՝ «Յովաննու Կարապետին եւ Յոբայ արդարոյն յորժամ տաւնես,
զայս տաղս ասա՛յ տեառն Ներսէսէ ասացեալ, եթէ Յովանու գանձ պիտենայ, գի՛տ ի ԺԳ. համարն»),
ա. 290ա-1ա ՃԻԳ. Տաղ սրբոյն Գէորգայ քաջ եւ արի,
յաղթող, արագահաս եւ ատենաս զինօորին – Թագաւորն անմահ յաշխարհս երեւելով...
(290ա՝ «Վա՜յ ինձ, զի Թոխաթու գրած գանձս Գ. գանձ կայր Գէորգայ եւ հոս մէկ մի չի գտայ.
զգանձն մարտիրոսաց ասա՛յ»), բ. 291ա-2ա ՃԻԴ. Ողբ իշխանացն Սահակայ եւ Համազասփա եւ այլոց իշխանանացն Հայոց եւ մերոց – Յայս
ահագին աւուրս որ հասաք... գ. 292բ
Ողբ Հայոց աշխարհին եւ իշխանաց նորին – Սուտ
եւ անցաւոր աշխարհ...
127. 292բ-3բ ՃԻԵ. (ՃԻԳ). Գանձ սուրբ կուսանացն Թեկղի եւ Վառվառեայ
(«Առաքել վարդապէտ») – Անախտ, անբիծ փեսայն երկնաւոր... ա. 294աբ Տաղ Թեկղի եւ Վառվառեայ – Աւրհնեալ անճառ
Հայրըն գըթած...
128. 294բ-7ա ՃԻԶ. (ՃԻԴ). Գանձ աւետարանչացն («Մարտիրոս») – Մեծասքանչ
անուն, / սուրբ Երրորդութիւն... ա. 297աբ
Տաղ եւ մեղեդի աւետարանչաց – Մատթէոս
մարդ անուանեցաւ... բ. 297բ
Յորդորակ է («Գրիգոր»)
–Գովեստ արժան փառաց քոին...
129. 297բ-9ա ՃԻԷ. Գանձ սրբոց հրեշտակապետացն («Մկրտիչ») – Մեծ
եւ ահեղ խորհուրդ հրաշական... ա. 299ա-300բ Բանք մաղթանաց, Առաքել վարդապետէ ասացեալ
առ երկնային զաւրսն («Ա-Ք») – Անեղ,
անմահ թագաւորին...
130. 300բ-2ա ՃԻԸ. (ՃԻԶ). Գանձ հրեշտակապետացն երկնային
(«Յովաննէս») – Յոյժ փառատրելի, /յաւետ գովելի... ա. 302բ-3ա Տաղ հրեշտակապետացն («Ներսէսի է այս բանս») – Նոր
տաւնիւս զուարթնոց... բ. 303ա Այլ տաղ հրեշտակաց – Ձեզ
ձայնակից զուարթունք...
131. 303աբ ՃԻԹ. (ՃԻԷ). Յորժամ Յոհաննու Ոսկէբերանին տօնես, գանձն համօրէն հայրապետացն
ասա՛ եւ տաղ զայսոնք – Ի յորովայնէ ընդրեալ... ա. 303բ Այլ տաղ Յոհաննու Ոսկէբերան վարդապետին ի յԱտոմ իրիցուէ ասացեալ
(«Ի Ատոմ իրիցուն է») – Ի հանդէս քո մեզ տաւնի... բ. 304ա-5ա Այլ տաղ Յոհանու Ոսկէբերան վարդապետին, յԱռաքել վարդապետէ
ասացեալ («Վարդապետին Յոհան») – Վարդապետաց թագ եւ պարծան...
132. 305ա-6ա ՃԼ. (ՃԻԸ). Յորժամ Գուրիասանց տօնես, զգաձն մարտիրոսաց
ասա՛յ եւ տաղ զայս – Սուրբ Գուրիաս վըկայդ արի...
133. 306ա-7ա ՃԼԱ. (ՃԻԹ). Գանձ Նիկողայոսի հայրապետին («Գրիգոր») – Գերահամբաւ
անուն գովելի... ա. 307բ
Տաղ Նիկողայոս սուրբ հայրապետին – Այսաւր
դըշխոյ պանծալի...
134. 307բ-9ա ՃԼԲ. (ՃԼ). Գանձ սուրբ Մինասայ, Երմոգինեայ եւ
Գրաբոսի եւ կամօոր աղքատացն Յոհանու
եւ Ալեքսանոսի («Առաքելէ») – Աստուած անեղ անըսկըզբնական... ա. 309բ Մեղեդի սուրբ Մինասայ, Երմոգին[եայ] – Այսաւր
նորահրաշ տաւնիւս...
135. 309ա-11ա ՃԼԳ. (ՃԼԱ). Գանձ Յակոբայ Մըծբնա հայրապետին
(«Մկրտիչ») – Մեծահամբաւ անուն գովելի... ա. 311աբ Տաղ Յակոբայ Մծբնա հայրապետին («Առաքել
վարդապետի») – Անճառ միածին...
136. 311բ-3բ ՃԼԴ. (ՃԼԲ). Գանձ Դաւթի մարգարէին եւ Յակոբայ
առաքելոյ («Խաչատուր») – Խորք անքըննին, / անճառ, անհասին... ա. 313բ-4ա Տաղ Դօթայ մարգարէին եւ Յակոբա – Յիսո՛ւս
Քրիստոս՝ Հաւր միածին, / տո՛ւր ինձ զիմաստ քո զերկրային... բ. 314աբ Յորդորակ – Որ ըզԴաւիթ
յեսայածին...
137. 314բ-6ա ՃԼԵ. (ՃԼԳ). Գանձ սուրբ Ստեփանոսի («Մկրտիչ»)
– Մեծ եւ հըզաւր անմահ թագաւոր... ա. 316աբ
Տաղ սրբոյն Ստեփանոսի – Ամենեքեան
ի մի բերան... բ. 316բ
Յորդորակ – Սուրբ Ստեփանոս
անապական... գ. 316բ-7ա
Մեղեդի սուրբ Ստեփանոսի – Ի
խաչին տընկեալ... դ. 317ա
Յորդորակ («Ի Ներսիսէ
կաթողիկոսէ») – Ի գաւազանէն
Յեսսեա...
138. 317բ-9բ ՃԼԶ. (ՃԼԴ). Գանձ առաքելոցն Պետրոսի եւ Պաւղոսի
(«Իս գրիչ») – Իսկ պարապետին, / ի սեռս երեսին... ա. 319բ-20ա Մեղեդի եւ տաղ Պետրոսի եւ Պաւղոսի սուրբ առաքելոցն («Պետրոսի») – Պաղատիմք առ
ձեզ, ընտրեալք... բ. 320ա
Այլ տաղ Պետրոսի եւ Պօղոսի – Պետրոս
եւ Պաւղոս քրիստոնէից պարծանք...
139. 320բ-3ա ՃԼԷ. (ՃԼԵ). Գանձ Որդոց որոտմանցն Յոհանու եւ
Յակոբա («Գրիգգորիոսա») – Գեղապանծ լուսով, / գեղասքանչ գունով...
ա. 323ա Տաղ Յոհաննու եւ Յակոբայ – Այն,
որ եկեալ տենչմամբ... բ. 323ա-4ա Փոխ – Մինչդեռ
նստէր առ իւր քեռին... գ. 324աբ Այլ տաղ Յոհաննու եւ Յակոբայ («Ներսէսի
երգ») – Նոր լոյս յարփենոյն վառեալ...
140. 324բ-6ա ՃԼԸ. (ՃԼԶ). Գանձ Բարսղի հայրապետին («Խաչատուր»)
– Խաչաբարձ սուրբ արհի... ա. 326բ
Տաղ Վասիլիոսի սուրբ հայրապետին
(«Խաչատուր») – Խոնարհիմք այսօր մաղթողական ձայնիւ... բ. 326բ Յորդորակ («Վարդապետի») – Վանիչ ներհակին, / Յուլիանեայ չարին...
141. 327ա-8ա ՃԼԹ. (ՃԼԷ). Գանձ տեառնընդյառաջին («Գրիգոր») – Գովեալ
եւ աւրհնեալ...
142. 328ա-9ա ՃԽ. (ՃԼԸ). Գանձ Թաբաւրի եւ անդաստան աւրհնելոյ
(«Գանձ Թաբաւրի է») – Գանձըդ կենաց, Որդիտ միածին... ա. 329աբ Օետեաց Խ.օրեայ փոխման, ծնընդեանն, թէ
անդաստան աւրհնես, նայ յետ գանձին զայս
տաղս ասա՛ – Թագաւորեաց Տէր մեր փառօքն երկնային... բ. 329բ-30բ Այլակերպութեանն եւ պայծառակերպութեան
եւ գեղեցկակերպութեանն ի լեառն Թաբօր եւ Հերմոն – Դարձեալ երկրորդ
անգամ Տէր թագաւորեաց... գ. 330բ-1ա
Զատկին եւ յարութեան – Այլ եւ թագաւորեաց... դ. 331աբ Տաղ եւ աւրհնոթիւն հասարակաց – Աւրհնեցէ՛ք
զՀայրն Աստուած...
143. 332ա-3ա ՃԽԱ. (ՃԼԹ). Գանձ պաշտման եւ հսկման («Առաքել») – Անտանելին
երկնի եւ երկրի... ա. 333աբ
Տաղ պաշտման եւ հսկման («Մովսէսի
է երգս») – Մարդասէր Հայր գըթութեան... բ. 333բ-4բ Տաղ յԱռաքել վարդապետէ վասն ապաշխարութեան («Ա-Ք») – Անթիւ
չարեաւք անցեայ ես... գ. 334բ-6ա
Ոտանօորս յԱռաքել վարդապետէ ասացեալ
վասն հոգէվարի եւ երկնային
ճանապարհին եւ յօդային դիւացն հանդիպմանցն եւ հոգոց կայանին եւ յօուր դատաստանին եւ
դժոխոցն («Ա-Ք Տէր Առաքեալ») – Աչք իմ ծովացեալ... Թիւ Հայոց մեծի /
Ութ հարիւր տարի / ի յիսուն 'ւ երեք (1404) / Էր մըտեալ, որ զբանս ասացի:
144. 336ա-7բ ՃԽԲ. (ՃԽ). Գանձ ձեռնադրութեան քահանայից («Գրիգորրի
Է») – Գըթա՛յ ի մեզ, Տէ՛ր ամենակալ... ա. 337բ-8ա Տաղ ձեռնադրութեան
քահանայից – Ով անմահ հաց կենաց... բ. 338աբ Այլ տաղ ձեռնադրութեան քահանայից («Ի տէր
Առաքել») – Ի մեծի հրաշափառ հանդիսի...
145. 338բ-9բ ՃԽԳ. (ՃԽԱ). Գանձ եւ գովասանք պահոց («Պահոց
է») – Պայծառ պատուիրան, / պայման տիրական... ա. 339բ-40ա Գովասանք եւ տաղ աղաւթից, Առաքել վարդապետէ ասացեալ
(«Այս Առաքել») – Աւրհնեալ անուն անմահ սուրբ թագաւորին... բ. 340ա-1ա Տաղ եւ գովասանք ողորմութեան, Առաքել
վարդապետէ ասացեալ – Քան զամենայն գործըս բարեաց...
146. 341ա-2բ ՃԽԴ. (ՃԽԲ). Այլ գանձ պահոց («Պնաագիի»)
– Պահքն առաջին է սուրբ պատուիրան...
ա. 342բ-3ա Տաղ եւ գովասանք աղաւթից յԱռաքել վարդապետէ («Վարդապետի»)
– Վըկայքն ամենեքեան ի յատեան կացին...
բ. 343ա-4ա Գովասանք ողորմութեան, Սեբաստացի Յովասափ իմաստասիրէ
ասացեալ (Ի Յովասափէ բանս) – Ի սկըզբանէ Յիսուս Աւետարանին...
գ. 344ա-5բ Վասն արդար դատաստանին եւ հատուցման գործոց նոցին.
վա՜յ, որ զհոգիս իմ կորուսի 'ւ իսկի չունիկ պատասխանի («Այս Յովասաբի»)
– Արաչագործն Աստուած ստեղծաւղ համայնին...
դ. 345բ-6բ Այլ տաղ խոստովանութեան եւ ապաշխարութեան – Հաւատամք
ի Քրիստոս որդին...
ե. 346բ Վասն համբերութեան եւ խաղաղութեան – Սուրբ
հարքըն հոգեւորք...
զ. 347աբ Տաղ ապաշխարութեան – Յոյս եւ ապաւէն
եւ կեանք...
է. 347բ-8ա Կշտամբանք անձին («Ա-Ք») – Ա՛նձն
իմ, յէր ի չարիս դու աղտեղացար...
ը. 348աբ Անդրադարձութիւն այբուբենիս ի վերայ իւր անձին
եւ հոգոյն («Ք-Ա») – Քաղցր է Տէ՛ր եւ Աստուած...
թ. 348բ-9բ Պաղատանք ապաշխարութեան, Սեբաստացի Յովասափէն («Յովասաբ»)
– Յիշէ՛ զբան Աւետարանին...
ժ. 349բ-52բ Տեառն Ներսեսի Կլայեցոյ ասայեցեալ Յաղագս կատարածի աշխարհիս եւ
յօուր դատաստանի եւ հատուցման իւրաքանչիւր գործոց – Յորժամ գըրեալքըն
կատարին...
ժա. 352բ-3ա Այլ տաղ ապաշխարութեան – Մեղայ Տէ՛ր,
ինձ ողորմեա՛...
ժբ. 353բ-4բ Խրատական բան Յոհանէս վարդապետէ («Յոհանիսի
ե») – Յամենայն մեղաց ի զատ...
ժգ. 354բ-5բ Ողբ եւ մաղթանք, ի Խաչատուր Կեչառեցոյ ասացեալ – Ես
եմ կորուսեալ ոչխար...
ժդ. 355բ-6բ Խրատք եւ կշտամբանք անձին, Նախաշ վարդապետէ ասացեալ – Անձ
իմ, արի՛ աղաւթէ...
ժե. 356բ-7բ Խրատական բան, ի Նախաշ վարդապետէ («Ա-Ք») – Անցանէ
մեծութիւն եւ փառք աշխարհի... / ա՜յ Նախաշ, դու լըսէ՛, զինչ որ քարոզես...
ժզ. 357բ-9ա Խրատական բան յԱռաքել վարդապետէ («Ա-Ք. Առաքելի
է») – Ամենայն փառք մարդոյ...
ժէ. 359աբ Այլ տաղ ապաշխարութեան: Յամէն աւր մէկ տաղ մի ասա՛յ
պահոցն, փառաւորեսցուքին տեղն, զի խիստ լաւ տաղեր կայ, որ արտասուել տա («յԱռաքել
վարդապետէ այս») – Յիշելով զաւր մահուն...
ժը. 359բ-60բ Խրատական բան Խաչատուր Կեչառեցոյ («Ա-Ք») – Այս
կեանս է երազ նըման...
ժթ. 360 բ Ողբ վասն հանդերձեալ կենացն – Յորժամ
Գաբրիէլ գոչէ...
ի. 360բ-3բ Ողբ ի վերայ հանդերձեալ դատաստանին եւ դժոխոցն – Յորժամ
տարերքըն դըղըրդին...
իա. 363բ-4բ Խրատական բան Առաքել վարդապետէ – Արե՛կ
ասեմ բան հրաշական...
իբ. 364բ-5բ Խրատական բան, Նաղաշ վարդապետէ, վասն խռովութեան
եւ ոխ ոչ պահելոյ – Ա՛նձն իմ, վա՜յ քեզ հազար բերան...
իգ. 365բ-6ա Ոտանօորս եւ տաղս հպարտութեան, Առաքել վարդապետէ – Քան
զամենայն գործըս չարի...
իդ. 366ա-7բ Տաղ ագահութեան, Նախաշ վարդապետէ – Սողովմոն
մայրն իմաստութեան...
իե. 367բ-8ա Ողբ ի վերայ հոգոյ եւ ապաշխարութեան, Կարապետ
վարդապետէ – Աստուա՛ծ իմ Յիսուս Քրիստոս կենդանի...
իզ. 368բ-9ա Այլ ողբ ապաշխարութեան ազնիւ – Ողբս
աղիողորմ, եղբա՛րք...
իէ. 369ա-71ա Ոտանաւորս Յակոբ վարդապետէ ասացեալ՝ ի վերայ Յուսկանն
որդոյն Ստեփաննոս քահանային – Եկա՛յք պատմեմ ձեզ սքանչելի ըզվարք...
իը. 371ա-5ա Ի Գրիգորիս Ախթամարցոյ արարեալ ոտանօոր զվարս Մարինոսի սուրբ ճգնաւորին – Անծին
եւ անըսկիզբ Հաւրէն երկնային...
իթ. 375ա-8ա Տաղ սրբոյն Ապտըլմըսեհի սուրբ նահատակին եւ մարտիրոսին,
ի Ստեփանոս վարդապետէ ասացեալ («Ի Ստեփաննոս վարդապետէ բան գովեստի») – Ի քեզ յուսամ,
փըրկի՛չ Աստուածըդ բարի...
լ. 378ա-80բ Տաղ սասընցի տանտուրոջն, որ ընդ բանիւ եղեւ ի յիւր
քահանայէն եւ յետոյ գնացեալ ի Հռոմ արձակեցօ – Ականջ դըրէ՛ք, եղբա՛րք, բանիս
պատուական...
լա. 380բ-4ա Վարք եւ պատմութիւն վաճառականացն Մարխայի եւ Կոսփարայ,
Յակոբ վարդապետէ արարեալ ոտանօորս – Եկայք աւրհնեմք զԱստուած...
լբ. 384ա-6ա ՃԽԵ. Տաղ Ալէքսանոս ճգնաւորին, Յովանէս վարդապետէ
Թլկուրանցո – Աստուած գըթած եւ մարդասէր...
147. 386ա-8բ ՃԽԵ. Գանձ աշխարհաթաղի եւ ուրբաթ աւուր հանգըստեան,
ի Մանուէլ վարդապետէ ասացեալ («Մանվելս») – Մինդ
ի յԷէն, / բանդ ի սկըզբանէ... ա. 388բ-9բ
Տաղ եւ ողբ եւ խրատ ի բերանոյ ննջեցելոցն,
յԱռաքել վարդապետէ («Ի յԱռաքելէ խնդրեաց Ստեփանոսն ոյ») – Ի միտ առէ՛ք զողբըս բանիս...
148. 389բ-90բ ՃԽԶ. Այլ գանձ ի վերայ ննջեցելոց եւ հանգըստեան
ուրբաթու («Առաքել վարդապետի) – Այսաւր եհաս հրաման արարչէն... ա. 390բ-1բ Ողբ եւ խրատ մեզ ի բերանոյ ննջեցելոցն – Լուարո՛ւք
ըզբարբառ բերանոյս... բ. 391բ-2ա
Այլ ողբ մահուան – Է՜
մահ, քանի զքեզ յիշեմ...
149. 392ա-5բ ՃԽԷ. Գանձ քահանայաթաղի՝ յետ Փառք ի բարձունին,
ասացեալ ի Մանուէլ վարդապետէ («Մանվիլի ե») – Մեծ եւ հըզաւր անուն հրաշալի... ա. 395բ-6ա Տաղ քահանայաթաղի, ի տէր Ներսէսի կաթողիկոսէ
– Բայց ես հոգով գոլ բացակեայ...
150. 396ա-8ա ՃԽԸ. Գանձ քահանայաթաղի, Առաքէլ վարդապետէ ասացեալ
(«Առաքել վարդապետի երգս ե») – Այսաւր եհաս ինձ աւր վախճանի... ա. 398աբ – Տաղ քահանայաթաղի – Որդի՛ք
լուսոյ Հաւրըն մեծի...
151. 403աբ Մեղեդի եւ յորդորակ Գէորգա զաւրավարի: Յետոյ ձեռք
անկօ («Յակոբ եպիսկոպոս») – ՅԱստուծոյ ընդրեցար դու բարի...
ա. 402բ Տաղ ապաշխարութեան եւ հոգոյ – Ա՛նձն
իմ, ընդէ՞ր ես ծուլացեր...
բ. 403բ-4ա Տաղ ապաշխարութեան եւ հոգոյ – Կամ
առաջի քո ամօթով...
գ. 404բ-6ա Գանձ գետարգել Սուրբ Նշանին, ի Բըրգութենց Յովանէս
վարդապետէ Ոստանցո («Յովաննէս») – Յարմարական դըրուատ բանական... ա. 404բ Կաֆայ գանձիս («Յովանիսէ»)
– Յիսո՛ւս Աստուած,
Տէ՛ր միակի...
դ. 406բ Տաղ Գետարգել Սուրբ Նշանին, Յովանէս Բրգուտենց
վարդապետէ («Յովաննէս») – Յորժամ եկեալ մեծ թագուհին... ա. 406բ Յորդորակ է («Վարդապէտ»)
– Վարդապետք քեւ ճոխացան... բ. 406բ-7ա Այլ տաղ Վարագայ խաչին – ԶՎարագ ասեմ ըզբաղձալին...
ե. 407բ Պետրոսի հայրապետին եւ Աբիսողոմայ – Ի հանդէս
տօնի քո րախացեալ տօնեմք...
զ. 407բ Տաղ Անտոնի ճգնօորին: Անձամբին կէսն է – Ի
ծերպըս վիմաց դու ջահ լուսոյ էիր...
է. 408ա Տաղ սուրբ Կիրակոսի եւ Յուղիտայի – Սուրբ
Յուղիտաս դուստըր մեծաց...
ը. 408աբ Տաղ սրբոյ Սուքիասանցն – Երջանիկ հոգիահրաշ
երանելին սուրբ Սուքիաս...
408բ-9ա Սուրբ Ոսկի տաղին կէս է այս: Յետոյ
գտաք – Մինն յերից սուրբ անձանցն անբաժին...
ծե. 409ա Տաղ Վարդանանց նահատակացն – Վարդան
քաջ վանող չարին...
ծզ. 409բ Տաղ բուն բարեկենդանին – Ճրագ ճըշմարիտ
եւ երկնային... ա. 409բ Յորդորակ է – Ճըրագ
մարմնոյս է իմ խօար...
ծը. 407բ Տաղ Թէոդորոսի զինօորին – Խաղաղատար
նոր թագաւոր... ա. 409բ [Փոխ] – Րամից
զօրաց քոց...
ծթ. 410ա Տաղ երկրորդ կիրակէին, Ծերենց Գրիգորէ («Գրիգորի
է») – Գոյիդ անեղ անըզկզբան... ա. 410ա Յորդորակ է («Բանս այս») – Բանիւ
ասացաւ Սիմոնին...
կա. 410աբ Տաղ Կիւրղի Երուսաղեմայ հայրապետին եւ մօրն նորա
Աննային – Քրիստոս փառաց կոյսդ անքըննին...
կբ. 410բ-1ա Անառակ որդուն կիրակին («Այս բանս») – Առ հայրդ աղաղակեմ...
կգ. 411աբ Տաղ տնտեսին կիրակին – Տընտես էի
հօատ[ար]իմ...
կդ. 411բ-2ա Տաղ քառասուն մանկանցն – Աղաչանաւք
սրբոց մանկանցն...
կե. 412ա Վեց կիրակէին – Յորժամ ծագիս
Տէր ի յերկնից...
կզ. 412ա Մեծի չորեքշաբաթին – Յիսո՛ւս փրկիչ
կենարար... ա. 412աբ Յորդորակ («Մեծի
չորեքշաբաթի») – Մեծ
խորհուրդ յերկրի...
կը. 412բ-3բ Ոտանօոր եւ տաղ Մարութայի հայրապետին – Ի
քսանումէկ աւուր հայոց մարերի...
կթ. 413բ-4ա Տաղ Բարսղի Կեսարացոյն – Այր մի ընդիր
եւ անուանի...
հ. 414բ-5ա Տաղ Սուքիասանացն եւ Ոսկեանցն – Երջանիկ
հոգիահրաշ երանելին...
հա. 415ա Տաղ Յակոբայ Մծբնա հայրապետին («Վարդապետ») – Վարժիչ հանուրց
եկեղեցեայց...
հբ. 415բ Կուսանաց – Ի կենարար
փայտէն ծաղկեալ... որոց հարցմամբըն համայնից / զմեզ յամենայն մաքրեայ յախտից:
Լուսանցներում կան սրբագրութիւններ,
լրացումներ, յղումներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ
ՕՐԻՆԱԿԻ
37բ (1381 թ.)
Գանձ աստուածայայտնութեան եւ ծընդեան եւ մկրտութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի,
Յովհանէս վարդապետէ Սեբաստացոյ ասացեալ, որ
Գ. եղբարք եկին ի Կաֆայ ՊԼ.
(1381) թվականին եւ շինեցին զԿաֆայու զՍուրբ Քառասունքն եւ զՍուրբ Աւսգէնդն եւ զՂրիմու զՍուրբ Նշանի վանքն: Յովհանէս հիւսիսական առաջնորդիս
հօրն անունն Պարոնշահ է, եւ
մօրն՝ Տիկին, եւ
եղբարցն՝ պարոն Յակոբ եւ Ղազար գըրմարտիկ:
Տե՛ս ԺԷ. դ., յիշ.-ք, Ա.,
էջ 252:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. (գրչի) 399ա Փառք եւ պատիւ Հաւրն
էական, / որ է անեղ եւ անվախճան, / եւ Միածնի իւրոյ ծնընդեան / եւ փառակից Հոգոյ բըխման,
/ երեքանձնեայ աստուածութեանն / եւ միակամ իշխանութեանն / անցեալն, յայժմոյս եւ յապագայն
/ եւ անզըրաւ միշտ յաւիտեան: / Աւարտեցաւ գիրգըս Գանձի / հայոց մեծի թըւականի
/ ՌԾԶ. (1607) աւելի- / Սեպտեմբերի ԺԴ.ի- / ձեռամբ ումեմն անարժանի / եւ պարտապան բիւր
քանքարի, / մեղսամածեալ ժահահոտի, / անմիտ, յիմար եւ փանաքի / ըՍտեփանոս ձեր ծառայի՝
/ յետնորդ ամեն քահանայի / ոտից ձեր հող կոխ եւ փոշի, / ամէն բերնէ եղուկելի: / Եւ
ծընաւղաց իմոց բարի՝ / Սարգիս անուն
եւ Ճանփաշի, / քըւերցն
իմոյ՝ Ուստիանէի / եւ
միւսոյն՝ Էմին կոչի,
/ եղբաւրն իմոյ տէր Յակոբի՝ / սրբասընունդ
քահանայի, / քաջ գրագիր եւ անուանի, / վարդապետաց էր սիրելի, / որ ի Թոխաթ նա վախճանի,
/ երթայ երկիրըն կենդանի, / մարմին եդաւ ի տապանի / Սուրբ Քառասնից մեծ տաճարի:
/ Եւ աներոջս՝ տէր Մինասի, / քաջ
երաժիշտ քահանայի, / եւ զոքանջիս՝ Խասմելիքի / եւ
իւր դստերն՝ Ուստիանէի / եւ
իմ որդոյս Մարգարէի, / քաղցրաբարբառ
սարկաւագի, / եւ ամուսնոյն իւրոյ բարի: / Եւ իմ դստերն Հռեփսիմէի, / եւս առաւել զիս
վարժօղի՝ / տէր Յոհանէս քահանայի,
/ որդոյն իւր տէր Աստուածատրի, / իւրոց
կանանցն եւ զօակի,
|399բ| ժամոյս իմոյ ընկերողի՝ / Մանուկ անուն
սարկաւագի, / աշակերտիս Զաքարէի / եւ
ծընօղացն իւրոյ բարի: / Եւ մեզ ժամուց պատարագի / ողորմութիւն պտուղ տըւաւղիս / երախտաւոր
եւ աշխատողի, / պատիւ, հարկիս ինձ անօղի: / Եւ ողորմեայ իմ չարկըմի, / նայ եւ ինձ
ի վատ ուզաւղի, / դարձո՛յ զնորա չարն ի բարի, / զի քում դրախտին արժանասցի: / Ո՛վ հանդիպողք
այս Գանձտետրի, / աստուածաշունչ սուրբ կըտակի, / յիշման առնէ՛ք զմեզ արժանի / ի յաղօթից
ժամանակի, / զի գործ բարի չունիմ յերկրի, / որ ինձ աւգնէ ահեղ աւրի: / Ի ձեզ անձին
ունիմ զհոգիս, / դուք ողորմած լերո՛ւք առ իս, / նայ, որ առատն ի բարի, / տացէ ձեզ
վարձք՝ զմեզ յիշողի, / թէ՝ Ե՛կ ընդ իս, ծառա՛յ բարի, / յուրախութիւն անզրօելի, / յերես
անկեալ կըրկին գերի / եւ պաղատեմ ձեր առաջի, / խոշորութեան եւ սխալի / մի՛ մեղադրել
ինձ գըծաւղի: / ԶԳանձս ըսկըսայ զտաղ մեղեդի / ի Կաֆայու մեծ քաղաքի, / առ յոտըն Սուրբ
Լուսօորչի / բազմաչար[չար] նահատակի՝ / բարձրակառոյց եկեղեցի, / ծովահայեաց սուրբ
տաճարի, / զոր Տէր Աստուածն ամենայնի, / թողցէ զանցանս զսայ շինաւղի: / Ի ժամանակս
յոյժ անբարի՝ / զծովուն յայն դիհն եաղին ունի, / եւ Ճէլալի ասեն յայտնի, / եւ են յաղթողք
'ւ անպարտելի: / Երեն, մըրկեն ըզքաղ|400ա|քընի, / զմանուկ տղայքն առնեն գերի, / ոսկի
'ւ արծաթ եւ զղումաշնի, / զայն թալանեն անյարգելի: / Ըզշուրջառներ եւ զըսգեստնի /
եւ ըզծածկոյթ սուրբ սեղանի, / ձիոց ծածկոյթ արին յայտնի / եւ զայլս հագուստըս ճիվանի:
/ Զխաչ եւ զըսկիհ, արծաթ 'ւ ոսկի, / այլ սրբութիւնըս տաճարի, / ձիոց ըրախտ շինել տվին,
/ եւ խնդային վերայ նոցին: / Զըսպանելոց թիւն ո՛չ ասին / կամ փախուցեալք լեռ 'ւ ի սարին,
/ ոմանք քաղցած եւ ծարաւի, / մերկ եւ բոկիկ արտասուէին: / Եւ ըսպանեալքն ի փողոցին
/ շունք եւ գազանք զայն ուտէին, / եւ ոչ ոք էր՝ թաղէր զնոսին, / զի Սաղմոսին բան կատարին:
/ Աւերեցին եւ քանտեցին
/ զայն շէն բոլոր ըզքաղքընին, / երեք անգամ կողոպտեցին՝ / մինչ ճըռաքաղըս արարին:
/ ԶԹոխաթ քաղքըն գովելի, / որ Կոմանու խիստ
էր մաւտի, / յորում տապան է Յոհանի, / Ոսկիբերան վարդապետի,
/ շատ գեղաւրեայք շէն, բարելի, / այգով, արտով, պաղչով ի լի, / ջըրով առատ բոյս բանջարի,
/ եդեմ դրախտին էր նըմանի: / Գետըն նըման էր Եբրատի, / որ Թաւզանլու նա անուանի,
/ բերէր գերան, սիւնըս շէնքի, / զկոճ եւ զփայ[տ]ըս վառելի: / Եւ ըզմիւս գետն քաղքին
միջի, / յամէն պարտէզ նովօ ջըրվի,
/ եւ զՃերմակ ջուրըն կըրկնակի, / աղբեւրքն անտի կու բաժանի: / Բաղնիկք եւ խանք կան
գովելի, / մաքուր ջըրով աննըմանի, / խանութքն, |400բ| շուկայքն բարով ի լի, / վա՜յ
ինձ, որ ես անտի ելի: / Վաճառակա[նա]ց էր նա տեղի, / ի չորս կողմանց գային յայտնի,
/ ծախվէր բեռնով
ապուրշումնի / եւ այլ զինչ որ բեռնով լինի: / Ելնէր նախշի ապուրշումնի, / գունըզգունաց
յամէն ցեղի, / ղազազի բան եւ դերձակի, / եկթայ, թավթան, վալայ, շարի, / չիվթայ, թավթայ, պուրունճուկնի,
/ մուղատտամներ 'ւ այլ ղումաշնի. / այս ամենայն, զոր յիշեցի, / ի միզանէն բեռնով
ելնի: / Կայր պէզաստան մինն գըմպեթի, / բազում խանութք ի յիւր միջի, / շատ տոլվաթորք
նստեալ կարգի, / ծախեն քըթան եւ քեսայի: / Գըտակ կարնոցն ի յիւր քովի / կարեն ոսկով
արախճըննի / եւ պազաստան մայլ հըրէի / մէջն էր ղումաշ եւ չուխանի: / Ոսկերչընոցն էր
գովելի, / Շամայ սպահի
պազար նմանի. / կայր շատըռուան
մի ի միջի, / ի վարպետայք խանութքն ի լի: / Ելնէր աղէկ թաս ու թափսի, / վարպետաբան
մեծ կըպղաքնի, / եւ գոյնըզգոյն սախտիաննի / եւ այլ բաներ զարմանալի: / Զոր մէկն ասեմ
ըզմութախնին, / զսանիաթ քարքն եւ զարուեստնին, / սիրտըս կայրի եւ կըսկըծի, / շատ
տընազեն եւ ծիծաղին: / Յիշեմ ըզվանք Սուրբ Աննայի, / Բ. գիւղի նայ ի միջի, / լըծքեր բազում կայր գոմշընի, / պախրէ,
եզներ Ժ. (10) լըծի, / կովեր, հորթեր, այծ 'ւ ոչխարնի, / մեղւի փեթակ եւ աղաւնի, / աղբերակունք
կաւլն ի միջի, / ի չորս բոլորն արտ եւ այգի: |401ա| Ի ժամանակն էր խիստ բարի, / Յակոբ անուն վարդապետի,
/ որ քաղաքաւ նա Զէյթունցի / եւ
առաջնորդ Թոխաթ քաղքի,
/ տէր վարպետներ կայր ուսածնի, / եպիսկոպոսք, հաբեղանի, / սարկաւագունք 'ւ աշակերտքնի,
/ շատ մաճակալք եւ մըշակնի: / Երբ կանգնէին ժամատեղի, / գոռայր տաճարն նըման ամպի,
/ երգ, թագաւորք 'ւ ալէլուքնի, / գանձեր, տաղէր եւ մեղեդի. / ունէր նայ թեմ շատ գեղաննի,
/ հարիւր Ռ. (1000) բարով ի լի, / Զարթուղ-աւվայ եւ զՂազ-ովայ / եւ այլ գեղերըս
լեռնային: / Երթանք ի թաղ Պազարճուխին, / որ
է աւագ եկեղեցին, / որ է անուն Սուրբ Սարգըսին՝ / արագահաս
զինաւորին: / Վեց Ճ. (հարիւր) տուն կայր յայն թաղին, / ամենըն ճոխ տանուտէրնի,
/ կարդացօղներ, հասկըցաւղնի, / առատաձեռըն խաւճայնի: / Գընամք ի թաղն Տաշմարտիւան, / Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցի,
/ անտի ելնեմ Ղայայ մահլան,
/ Սուրբ Նիկողոս անուն
ասի: / Իջնունք Սուրբ Սարգիս նահատակն,
/ Թախտայ ղալին եկեղեցի,
/ անկից ելնեմք ի Թարպիան / Սուրբ Ստեփանոս նոր
տաճարի, / ի Սուրբ Մինաս կորըստագիւտն,
/ երթամք ի յուխտ արտասելի, / որ զմեր խընդիրքըն կատարէ / եւ բարեխօս լինի մեզի: /
Ելեալ դիմեմք ի Խաչ թաղին,
/ Սուրբ Պարսամայ եկեղեցին:
/ Ելնունք եւ գամք ի մեր թաղին, / Սուրբ Քառասնից մեծ
տաճարին: / Երեք խորան պայծառ կազմեալ / յանուն Սուրբ Երրորդութենին, / եւ զինչ Թոխաթ որ մարդ մեռնի,
/ բերեն ի մեր յեկեղեցի: |401բ| Մեք չորս էրէց ի յատենի, / ի եպիսկոպոս մի մեր միջի,
/ սարկօագունք եւ դըպըրնի / կանգնէաք ի ժամատեղի: / Երիցաներն Թոխաթի / ամէնըն սուրբ
'ւ առաքինի, / գըրակարդաց ժիր եւ արի. / ամէնք նըման վարդապետի: / Իրիցփոխանք տոլվաթվորնի
/ եւ տանուտէրքըն մըտացի, / խելաւքներ շատ նման Խիկարի / եւ իմաստնոյն Սողովմոնի:
/ Վաճառականք, ճանապարհորդք / գնային Շըրվան եւ Շամախի, / Շամ 'ւ ի Հալապ 'ւ յըՍտամպօլի, / Պուռսայ եւ այլ բազում
տեղի: / Երբ չարն եկօ յանկարծակի, / եեւ եազըճին ի Թոխաթի, / ցըրուեց զամէնն որպէս փոշի,
/ ձըգեց զամէնն մի-մի տեղի, / ոմանք գնացին ի յԸստամպօլի, / ոմն ի Պուռսայ, յԱտրանայի, / շատք գընացին
Ուռումելի, / Ֆռըանկաց տուն, Պուղտան, Լէհի: / Որպէս
եւ ես ըՍտեփանոս / սահեալ
անկա մէջ Կաֆայի, / տընանկ,
պանտուխտ, նըշտեհ, ղարիպ, / կամ իբրեւ զնօ ի մէջ ծովի: / Կաֆայ քաղաք նըման դրախտի / ի յԵրուսաղէմ սուրբ քաղաքի,
/ մեծ Հըռոմայ 'ւ Ըստամպօլի, / Շամայ, Մսրայ 'ւ յԵգիպտոսի: / Վանքեր բազում
եւ ջաղջնի, / եկեղեցիք շուրջանակի, / նըման վերնոյն սուրբ Սիոնի / եւ տաճարին Սողովմոնի: / Տէր Խաչատուր եպիսկոպոսն
/ որպէս Անտոն Թեբայեթի, / պահօղ,
հսկօղ անձանձրալի, / սուրբ ծէրունի
մաքուր հոգի: / Իսկ տէր Պօղոսն քաջ եւ արհի / եպիսկոպոս եւ պանծալի, / խոնարհամիտ,
հնազանդ ոգի, / հըլու հնազանդ հետ ամենի: / Տէր Խաչատուրն Սուրբ Սարգըսի / մըտօք նըման
հրեղէն ծովի, / զերկնից շրջանըն դիտողի / զհայոց տումար եւ զհոռոմի/// |402ա| Տէր
Յովաննէս հեզահոգի, /
քա[ղ]ցր եւ անոյշ հետ ամենի, / Աստուած ի քո հոգիդ հանգչի, / զտաղդ աւրինակ ետուր ինձի:
/ Ո՛վ տէր Թորոս պարթեւազգի,
/ նըման Գրիգոր Լուսաօորչի
/ կամ Սահակայ եւ Մեսրովպի, / փեսայդք
'ւ որդիքդ փառաւորի: / Տէր Աբրահամ եղբայր բարի, / թող քո սեղանըդ շէն լինի, / դու
ես սիրուն ամէն ազգի, / հայ ու հոռմի եւ ֆռանկի: / Ո՜վ տէր Պետրոս դու գովելի, / քաջ երաժիշտ, ձայնդ
գովելի, / գըրոց որդի եւ անուանի, / նըկարագիր ձեռաց շնորհի: / Տէր Մկրտիչ դու անուանի,
/ ի մէջ ամէն քահանայի / Մելիքսեթեկ ես կրկնակի
/ կամ Ահարոն Փենեհեսի: / Տէր
Աւգսենտներ փափաքելի, / վարուք
դուք սուրբ, առաքինի, / Անաստասայ էք նմանի
/ Յովսեդեկեանց քահանայի:
/ Տէր Աբրահամ իմ սիրելի,
/ դու միամիտ զէտ զաղօնի,
/ նըման ես դու Զաքարէի / հաւրն
Յովաննու Կարապետի: / Ո՜վ
տէր Սարգիս եւ տէր
Լուսիկ, / վարձք
Աստուծոյ առնուք յերկնի, / զգանձ ձեր տվիք ինձ աւրինակ / այս Գանձըս ծնունդ է ձեր գանձի: / Ըստեփանոսըս Թոխաթցի / եկի,
հանկայ ձեր քաղաքի՝ / նախ Սուրբ Ահրոն եկեղեցի
/ ի առ յոտըն Սուրբ Լուսօորչի: / Տուն
ձեր նման Աբրահամի, / Սուրբ Սահակայ եւ Յակոբի, պանտըխտասէրք
հանգիստ հիւրի, / նշդեհ, ղարիպ եւ օտարի: / Ո՛վ կարդացօղք յիշատակիս, / չի՛ մեղադրէք
շատ զրուցիս, / կարդացողաց եւ գըծաւղիս: / Հայր մեր յերկինս, սուրբ եղիցի անուն
քո, եկեսցի:
Ի ժամանակս սուլթան
Ահմատ թագաւորին Բ.
տարի է, որ կուգան բազում [ե]անկիչարիք թէ՝ ի Տէմուր Ղաբուն կերթամք, եւ
չեն կարեր գնալ:
Տե՛ս ԺԷ. դ., յիշ.-ք, Ա.,
էջ 244-52:
7ա Թէ ձայն ունիս
քաղցր ու բարակ,
զգանձերս ասա՛յ
դու համարձակ,
ապայ թէ հաստ
է եւ խառնակ,
յայսկից ի զատ
կացի՛ր յերակ:
Զի այս նորայ
է ախորժակ,
այնմ, որ ունի
քաղցր եղանակ
եւ ընդ ձայնին
ի բանն արագ,
որով հեքիցն առնէ
ճարակ:
Թէ յընթեռնուլն
չէ արագ,
երգն լինի անցեալ
ճըրագ,
յայնժամ ժողովն
առ հասարակ
ծիծաղելով առնեն
կատակ:
Այլ բանն եւ ձայնն
առ հասարակ
երգոյս պիտի խիստ
աւժընտակ,
որպէս զեզինս
միմեանց համակ
լըծեալ վարեն
երկու կընճակ:
Որով զակօս բանին
շիտակ
ի գլուխ տանին
անխոտորնակ
եւ կամ թըռչնոց
գոլ նըմանակ
երկու թեւօք թըռչին
յերակ:
Այսպէս եւ դու,
ո՛վ ժիր մըշակ,
եթէ ունիս զերկուսն
յըստակ,
երգեա՛յ վըստահ,
անփաթերնակ
եւ ըզգըծողս յիշեա՛յ
յերակ:
|7բ| Ո'վ սիրելի
եղբայր, որ ես,
զայս քեզ խըրատ
տամ որ լսես,
յորժամ ըզգանձս
եղանակես,
զթուխտըն թըքով չապականես,
եւ անողորմ յետ
չի պարզես,
հանց որ կապին
վընաս գործես
կամ թէ անգէտ
ձեռս արկանես,
խոզաց մարդկան
կոխան շինես:
Զոր գանձ կամիս՝
որ դու ասես,
զցանկի համարն
յառաջքըն տե՛ս,
տըգիտութեամբ
չի չարչարես,
այլ համարով շուտ
գըտանես:
Յորժամ որ գաս
ըզգանձս ասես,
զգըրոց լուսանցըն
չաղտոտես
եւ կամ թանաս
ըզմատդ ու շրջես
եւ զիմ գրածս
ապականես,
այլ յոյժ սիրով
նախախնամես,
սրբեալ ձեռաւք,
շորով բըռնես,
ի հրոյ 'ւ ի ջրոյ
ի զատ պահես,
ապայ զԱստուած
դու տեսանես:
Երկու 'ւ երեք
շորովբը պատես,
'ւ ի չորային
տեղիս դընես
'ւ ի պատշաճի
աւրն որ գիտես,
ապա բերեալ եղանակես:
Յորժամ կարդաս
զգանձս եւ ասես,
որ ընթեռնուս
եւ որ լսես,
զըՍտեփանոս գըրիչս յիշես
եւ ողորմի դու
ինձ ասես:
165բ Գըրիս գըրօղի
/ տէր Ստեփանոսի, / ձեր
ոտից կոխի:
12բ (ստ. լս.) Զտաղս թէ խազով չես գիտեր,
նա յարեւագալին յորդորակին ձայն ասա՛յ եւ զՍտեփանոս Թոխաթցիս յիշեա՛, ճանո՛ւմ տէր վարպետ:
14ա (ստ. լս.) Ըսկսաք զԳանձտետրս թվին
ՌԾԶ. (1607), փետրվարի Ի. (20):
Տե՛ս ԺԷ. դ., յիշ.-ք, Ա.,
էջ 252:
15բ (ստ. լս.) Հոգի՛ տէր վարպետ, զջրաւրհ[ն]էից
տաղերն ի կարգն մոռացեր եմ, Բ. թուղթ շրջէ, գտի՛ր եւ ասա՛յ եւ ինձ՝ ղարիպիս, անտրտունջ
լե՛ր. վա՜յ ինձ, զի թխերես եմ:
Տե՛ս ԺԷ. դ., յիշ.-ք, Ա.,
էջ 252:
32բ (ստ. լս.) Զսեւացեալս մեղօք, զտնանկ
Թոխաթցի լոկ Ստեփանոսս եւ զեղբայրն իմ՝ զտէր Յակոբն, յիշեցէ՛ք:
Տե՛ս ԺԷ. դ., յիշ.-ք, Ա.,
էջ 252:
146ա Գծաւղ գանձիս տէր Ստեփանոսի, տէր Յակոբի եւ հաւրն իւր՝ Սարգսի (նման 108ա, 129բ, 264բ, 273ա, 316ա, 323ա):
112ա Գըծաւղի գանձիս լոկ Ստեփանոսին եւ ստացաւղին տալ ողորմութիւն (նման 108ա):
171ա Թվին ՌԾԶ.
(1607) ապրիլի ԺԴ. (14) օրն Գ.շաբթի զՍարու սաֆարն Թ. հոգով սպանին ի Կաֆան ի յիւր տուն:
Տե՛ս ԺԷ. դ., յիշ.-ք, Ա.,
էջ 252:
365ա Թվին ՌԾԶ.
(1607) աւգոստոսի Դ.՝ օրն Գ.շաբթի, ուռուսին ղազախներն կոխեցին ըզԿեզլով քաղաքն, Ջ.
(900) հոգի ջարդեցին ///ա/// գերի տարան, տաճիկ եւ հայ, հոռոմ եւ հրէայ, զոր տէր Աստուած
զբարին տայ. ամէն:
Տե՛ս ԺԷ. դ., յիշ.-ք, Ա.,
էջ 252:
398բ Գրեցօ Գանձս
յելանելոյ Ադամայ վեց
ՌՃԷ. (6107) թվին եւ Քրիստոսէ ՌԶՃԹ. (1609) թվին եւ հայոց թվականին ՌԾԶ. (1607):
Տե՛ս ԺԷ. դ., յիշ.-ք, Ա.,
էջ 252:
2.
(ստացողի) 39ա Ստացաւղ գանձիս տէր Ստեփանոսին,
տէր Յակոբին եւ ձեր ծնաւղին ողորմեա՛ց (նման 132բ):
84ա Ստացօղի գանձին լոկ Ստեփանոսին տալով թողութիւն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 404ա (1740 թ., շղագիր) Ես՝ Մշու Սուրբ Կարապետու միայբան,
որ եմ Աճամ Շամախեցի, ի ժամանակ
Միրվէիսին, որ առաւ ամենայն
յերկիրն, ես փախա Շամախու, ելի
Մշու Սուրբ Կարապետ միայբան
եղայ, այսօր ԺԵ. (15) տարի է, որ ես Սուրբ Կարապետու միայբան եմ, վասն գանձնակաց ելի ի Քաֆայ թիվն ՌՃՁԹ.ին (1740) Սուրբ Լուսայորչի
ժամն՝ օրն Վարդիվառին կրակի, յուլիսի ԺԳ.ին (13), գանձն ասացի, Այսօր ցնձայն ասացի: Ես
անպիտանըս ժամն այս գիրս գրեցի: Բաւ է:
2. 10ա (1828 թ., շղագիր) Ի վայելումն
յԱստրախանու հայոց բարեյիշատակ ուսումնարանին
ընծայել ի Յովհաննէս արքեպիսկոպոսէ Ռուսաստանեայց հայոց յամի 1828 մայիսի 1 յԱստրախան:
ՆՇՈՒՄ՝ Աա՝
«Հմր 6, ՌՃԶ. – 1607. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
1ա՝ «47/2672», «ՌՃԶ. – 1607. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2673
ԽՈՐՀՐԴԱՏԵՏՐ
[ՆՈՐ ՋՈՒՂԱ] |
ՌՃԻԸ. – 1679 |
ԳՐԻ՞Չ, ԾԱՂԿՈՂ՝ Հայրապետ [Ջուղայեցի]: ՍՏԱՑՈՂ՝ Աղեքսանդր վարդապետ:
ԹԵՐԹ՝ 20-2 (տե՛ս Պահպանակ): ՊՐԱԿ՝ 3x6 (1ին՝ 8): ՄԵԾՈՒԹԻՒն՝ 27x20,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
երկսիւն (18x14. եզրագծուած գունաւոր եւ ոսկեգոյն շրջանակներով): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ
12ա): ՏՈՂ՝ 22: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ կարմիր կաշի, դռնակով (Ա. փեղկին բրոնզով արուած բուսական
զարդաշրջանակ, ներսի 4 անկիւններում տերեւազարդեր, որոնք իրար են միանում անկիւնագծերով,
կենտրոնում Խաչելութիւն, շրջանակի մէջ յիշատակագրութիւն՝ «Յիշատակ է Աղէքսանդր վարդապետին
եւ ծնողացն: Ի թվին ՌՃԻԸ. (1679)», Բ. փեղկին հասարակ շրջանակի 4 անկիւններում կետագծերով
իրար միացող տերեւազարդեր, կենտրոնում Խաչելութիւն), միջուկը ստուարաթուղթ. աստառը
շերտազարդ մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (թ. 1-2. ունի Յետագայի յիշատակարան.
տե՛ս) + ԱԲ. ԱԲ՝ չգրուած, սպիրտակ
թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Պատարագ՝
3բ: Նկարք բնագրի մէջ. Խորհրդաւոր ընթրիք՝ 13բ, Խաչելութիւն՝ 14ա: Լս-ային. Աղօթք ի
ծածուկ (ծնրադիր աղօթող թագով կրօնաւոր՝ գիրքը ձեռքին, կողքը ճրագը ձեռքին թագով դպիր)՝
6բ, Ծնրադիր Ներսէս Շնորհալին (՞)՝ ձեռքին թանաքաման, գրիչ ու տետր, եւ Սուրբ Հոգին՝
բացուած գալարակով՝ 10բ, Սկիհը ձեռքին սարկաւագ՝ 11բ, Քշոց եւ սերովբէ՝ 13ա, «Եւ կանգնեալ
խաչակնքէ զընծայսն»՝ 14բ: Կիսախորան՝ 4ա,
14բ (ներսում արեւ, լուսին աստղեր եւ աջն Տիրոջ): Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝
թռչնագիր, կենդանագիր: Գոյներ՝ կարմիր,
կապոյտ, ոսկի, սպիտակ, դեղին, կանաչ, վարդագոյն, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը
տեղ-տեղ սեւացած, թերթերի ստորին աջ անկիւնները կեղտոտուած-սեւացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-20բ [Խորհրդատետր]
Տե՛ս ձեռ. 2385, 69ա-156բ: 1. ա/3ա-5բ: բ/5բ-6ա: գ/6ա-8ա: դ/8աբ: 2. ա/8բ: բ/8բ-9ա: գ/9ա-10ա: դ/10աբ: ե/10բ-1ա: զ/11աբ: 3. ա/11բ-2բ: բ/12բ-7ա: գ/17աբ: դ/17բ-20բ: 4. ա/20բ: բ/20բ: գ/20բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
16ա Ո՛վ սուրբ
պատարագօղք, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զտէր Աղէքսանդր վարդապետն, եւ դուք ի Քրիստոսէ յիշեսջիք:
20բ Ո՛վ սուրբ
պատարագոօղք, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զստացօղ սորա զտէր Աղէքսանդր վարդապետն եւ
զիւր ծնողսն: Եւ որ յիշէ, յիշեալ լիցի ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ: Ի թվին հայոց ՌՃԻԸ.
(1679):
20բ Յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս զծաղկօղ սորա Հայրապետն, հանդերձ
ծնողօք եւ որդովք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 16բ (1866 թ., շղագիր) Ո՛վ սուրբ
եւ արժանաւոր պատարագող, մաքուր եւ արժանընդունակ յաղօթս ձեր յիշեա՛ եւ զիս՝ զբազմամեղս,
զերիտասարդ Ասքանազս Աստուածատրեան
Արարատեանց, որ եմ տեղեաւ բնիկ Երեւանցի, ի հայկեան սեռէ
եւ հաւատով քրիստոնեայ, մինն ի Քրիստոս հաւատացելոց: 1866 ամի, ի 21 փետրվարի, ի վանս
Սուրբ Նախավկային:
2. 2ա (1880 թ., շղագիր) Զայս Խորհրդատետր
ետ բերել Տ. Տ. Գէորգ Դ. կաթողիկոս
Ամենայն Հայոց ի Սուրբ Ստեփաննոսի
Նախավկայի վանից Դարաշմբայ՝ առ
ի համեմատել ընդ այլ եւս բազում օրինակ[աց] Խորհրդատետրից, վասն ի նորոյ տպագրել տալոյ
զայնպիսին, ուստի եւ յետ տպագրութեան նոր Խորհրդատետրի յայսմիկ 1880ամի, հրամանաւ Նորին
Օծութեան եդաւ այս Խորհրդատետր ի գրադարանի Մայր Աթոռոյս Ս. Էջմիածնի՝ ի բարւոք պահպանութիւն:
Տե՛ս ձեռ. 2674:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ պահպանակ Աբ-Բա՝ (Զինանշան) վահանաձեւ ոճաւոր
շրջանակի մէջ երեքնուկ, որի թերթերի տակ՝ «Հմր 7»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «79/2673», «ՌՃԻԸ.-1679. Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», «Նախավկայի վանից օրինակն է»:
2674
ԽՈՐՀՐԴԱՏԵՏՐ
ԺԸ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Յարութիւն:
ԹԵՐԹ՝ 21 (էջակալուած՝ 1-41, որ է՝ 1ա-20ա). չգրուած՝ 20ա-1բ: ՊՐԱԿ՝ 10+11: ՆԻՒԹ՝
թուղթ լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 27,2x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն
(19x 14.5. եզրագծուած գունաւոր եւ ոսկեգոյն շրջանակներով): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝
7ա): ՏՈՂ՝ 21: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով (Ա. փեղկին զարդաշրջանակ,
ներսի 4 անկիւններում կիսաշրջաններ, որոնք իրար են միանում անկիւնագծերով, շրջանակի
մէջ շեղանկիւն, որի անկիւններում, կողմերից իւրաքանչիւրի եւ անկիւնագծերի միջնակէտերում
վեցթեւ աստղեր (ընդամէնը՝ 12), շրջանակի եւ շեղանկեան անկիւնագծերի հատման կէտում
քառաթեւ բուսական զարդ, Բ. փեղկին նոյնը, միայն աստղերի փոխարէն բուսական զարդանախշ),
միջուկը ստուարաթուղթ. աստառը՝ Ա. փեղկ եւ դռնակ՝ գունատիպ բուսազարդ նարնջի թուղթ
որսի տեսարանով, Բ. փեղկ՝ դեղնականաչաւուն հէնքի վրայ բուսական ճոխ զարդարանք. լուսանցակողերը՝
նարնջի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Նկարք
բնագրի մէջ. Քահանայ՝ «Ասէ զՀաւատամքն»՝ 6ա, Սերովբէ՝ 10ա, Խորհրդաւոր ընթրիք՝ 11ա,
«Եւ կանգնեալ խաչակնքէ զընծայսն»՝ 12ա: Կիսախորան՝
1ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, ոսկի, վարդագոյն, սեւ, սպիտակ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
դռնակի ստորին մասը մաշուած-թափուած, մէջքի ստորին մասը խոնաւութիւնից թափուած, սկզբից
թափուած 2, թ. 20-1ի միջեւ 1 թերթ, թերթերի ստորին աջ եզրերը գործածութիւնից աղտոտուած-սեւացած.
նորոգուած հաւանաբար ԺԹ. դ.:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-19բ [Խորհրդատետր]
Տե՛ս ձեռ. 2385, 69ա-156բ: 1. ա/1ա-2բ: բ/2բ-3բ: գ/չիք: դ/3բ-4ա: 2. ա/4աբ: բ/4բ: գ/4բ-6ա: դ/6ա: ե/6ա-7ա: զ/7ա-8բ: 3. ա/8բ-9բ: բ/9բ-16բ: գ/16բ-7ա: դ/17ա-9ա: 4. ա/19աբ: բ/19բ: գ/19բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
13բ Ո՛վ սուրբ
պատարագող, յիշեա՛ անարժան գրչիս [Յարութիւն]իս. ամէն
(անունը քերած):
19բ Փառք ամենասուրբ
Երրորդութիւն՝ Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ (այսչափ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
20ա (1880 թ., նոտրգիր) Զայս Խորհրդատետր ետ բերել Տ. Տ. Գէորգ
Դ. վեհափառ կաթողիկոսն Ամենայն հայոց ի Սուրբ
Աստուածածնի վանից Հառիճոյ՝ առ ի համեմատել ընդ այլ եւս բազում օրինակ Խորհրդատետրից,
վասն ի նորոյ տպագրել տալոյ զայնպիսին, ուստի եւ յետ տպագրութեան նոր Խորհրդատետրի
յայսմիկ 1880 ամի, հրամանաւ Նորին Օծութեան եդաւ այս Խորհրդատետր ի գրադարանի Մայր
Աթոռոյ Սրբոյ Էջմիածնի՝ ի բարւոք պահպանութիւն:
Տե՛ս ձեռ. 2673:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 21բ՝ ճակատազարդ:
ՆՇՈՒՄ՝ Ա. փեղկին՝
«551+1236/1787, 1878+92/ 1986, 1328-1236/92», 1ա՝ «82/2674, ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 1ա՝ «Օրինակ
Ղփչաղի վանից ԺԶ.»:
2675
ԽՈՐՀՐԴԱՏԵՏՐ
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 18. չգրուած՝ 1ա, 18աբ: ՊՐԱԿ՝ 10+2x8: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝
եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29,2x 21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (19.5x14. եզրագծուած գունաւոր եւ
ծաղկազարդ շրջանակներով): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ 4ա): ՏՈՂ՝ 24: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց
շագանակագոյն կաշի (Ա. փեղկին բուսական 3 զարդաշրջանակ, ներսի 4 անկիւններում աւետարանիչներ,
կենտրոնում՝ Խաչելութիւն, Բ. փեղկին եւս բուսական 3 զարդաշրջանակ, կենտրոնում՝ Աստուածածին
եւ մանուկ Յիսուս), միջուկ՝ ստուարաթուղթ. աստառը կարմիր եւ դեղին շերտերով կտաւ:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ ԱԲ+ԳԴ, չգրուած սպիտակ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ 3 շրջանակներից
կազմուած զինանշան, 1ին շրջանակը պսակուած թագով, աջ եւ ձախ կողմերում թեւաւոր առիւծներ,
ներսում խաչ, 2րդ շրջանակի ներսում զարդանախշ, 3րդի ներսում «C», ներքեւում՝ «L»:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Խաչելութիւն՝ 1բ: Կիսախորան՝ 2ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, ոսկի, նարնջի,
սեւ, սպիտակ, վարդագոյն, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը մաշուած, տեղ-տեղ քերծուած, Բ. փեղկի ստորին ձախ եզրը ձեռագրից
առանձնացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-20բ [Խորհրդատետր]
Տե՛ս ձեռ. 2385, 69ա-156բ: 1. ա/2ա-3ա: բ/3ա-4ա: գ/4ա-5բ: դ/5բ-6ա: 2. ա/6ա: բ/6աբ: գ/6բ-7բ: դ/7բ: ե/7բ-8բ: զ/8բ-9ա: 3. ա/9ա-10ա: բ/10ա-4ա: գ/14աբ: դ/14բ-7ա: 4. ա/17աբ: բ/17բ: գ/17բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
17բ Զայս յիշատակարանն
է. Փառք ամենասուրբ Երրորդ (այսչափ):
ՆՇՈՒՄ՝ պհպ.
Ա. «83/2675, ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2676
ԿԱՆՈՆԱԳԻՐՔ ՀԱՅՈՑ, ՏԱՂՔ
|
ԺԶ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Աստուածատուր երէց (թ. 1-210), Անանուն (թ. 211-21): ՍՏԱՑՈՂ՝ Աստուածատուր
Կօզայ Բասենցի:
ԹԵՐԹ՝ 221-1 (թռիչք՝ թ. 151-3): ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԹx12 (Ա, ԺԴ 11, Է 10, ԺԳ 9, ԺԷ, ԺԴ
2)+9+10: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, դեղնաւուն: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 27x18,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն
(23x14.5. սահմանագծերը վարդագոյն եւ դարչնագոյն, երբեմն կանաչ թանաքով, խորագրերը
եւ սկզբնատառերը՝ կարմիր թանաքով): Գիր՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 160ա): ՏՈՂ՝ 29-31 (թ.
1-210), 31 (211-21). գծումներ՝ ճնշումով: ԿԱԶՄ՝
դրոշմազարդ դարչնագոյն կաշի, միջուկը տախտակ. աստառը սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը՝
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա (սկ.), սպիտակ թուղթ, մաս կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Լսնց-ային. Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ՝ 154ա,
Մարինոս՝ 205ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական,
թռչուն: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր:
Գոյներ՝ դարչնագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. նորոգուած,
գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, սնկային հիւանդութեան հետքեր,
թերթեր ընկած, թերթերն ու պրականիշերը ետեւառաջ՝ կարդալ թ. 193, 190, 192, 191,
194, 210, 188, 197-198, 207-208. սխալ են տեղադրուած նաեւ պրակները, որոնց մեծ մասը
պրակահամար չունեն, առկայ պրականիշերն ունեն հետեւյալ կարգը՝ ԺԵ, ԺԶ, ԺԹ, 1 (առանց
համարի՝ թ. 199-207), ԺԸ, ԺԷ, 2 (առանց համարի՝ թ. 212-21), թ. 67-9ը մասամբ այրուած,
թ. 147ը վերից վար կտրած, թ. 71ի վերին արտաքին եզրը թափուած, նորոգման ժամանակ ամրացուած-լրացուած,
լուսանցազարդերը՝ անարուեստ եւ չգունաւորած, երբեմն վնասուած, արտաքին եւ ստորին լուսանցները
եզրահատած, որի հետեւանքով պրականիշերը վնասուած, կազմի կաշին մաշուած, մասամբ քայքայուած,
երկուական կապիչներն ու գամերն ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-147ա [Կանոնագիրք Հայոց]:
Տե՛ս ձեռ. 654, 6ա-270ա:
Ցանկ. 1ա-10ա: 1/10ա-21բ (Գլուխք ԼԴ. ԼԵ-Է՝ չիք): 2/21բ-9բ: 3/29բ-33բ (Ցանկ՝ չիք): 4/34ա-5ա (Ցանկ՝ չիք): 5/35ա-37բ: 6/37բ-41բ: 7/41բ-5բ: 8/45բ-50ա (Ցանկ՝ չիք): 9/50ա-1ա (Ցանկ՝ չիք): 10/51ա-60ա: 11/60ա-3ա (Ցանկ՝ չիք): 12 63աբ: 13/63բ-7բ (Ցանկ՝ չիք): 14/67բ-74ա: 15/74ա-5ա (Գիր կանոնական վասն չամուսնանալոյ
առ ընտանիս՝ չիք): 16/75ա-93ա (Երրորդ ցանկ՝ չիք): 17/93աբ (Ցանկ՝ չիք): 18/93բ-7բ: 19/97բ-100ա: 20/100ա-2բ: 21/102բ-5բ: 22/106ա-11ա: 23/111ա-2բ (Ցանկ՝ չիք): 24/112բ-6բ: 25/116բ-22ա: 26/122աբ (Ցանկ՝ չիք): 27/122բ (Ցանկ՝ չիք): 28/122բ-3բ: 29/123բ-4ա (Ցանկ՝ չիք): 30/124ա-9բ (Ցանկի կանոնները Ա-ԼԵ-ի փոխարեն՝ Ա-ԾԵ):
31/29բ-32բ (Ցանկ՝ չիք):
32/132բ-4ա (Ցանկ՝ չիք):
33/134ա-6ա (Ցանկ՝ չիք):
34/36ա-7բ (Ցանկ՝ չիք):
35/137բ-43բ: 36/143բ-4բ: 37/144բ-6ա (Ցանկ՝ չիք): 38/146ա-7ա:
Բ. 147բ-50բ [Յակոբայ Ղրիմեցւոյ Յաղագս ազգականութեան] – Գիտելի
է ազգականութեան տարորոշէն անձանց...
Գ. 151ա-221բ [Տաղք]
1. 151ա-65ա [Առաքելի Բաղիշեցւոյ] Տաղ սրբոյն Լուսաւորչին,
զոր ասացեալ է Առաքել վարդապետն – Աւրհնեալ հա՛յր երկնաւոր, լոյսն անճառական, / գովեալ Որդին
Աստուած, ծընունդ իսկական...
Տե՛ս Յ. Անասեան, Հայկական
մատենագիտութիւն, հտ. Ա, Երեւան, 1959, էջ 1107 (Առաքել Բաղիշեցի):
2. ա. 165ա-6ա Տաղ Ներսէսի [Շնորհալւոյ] ասացեալ պատուական եւ
պիտանի, բան աւգտակար հոգոյ եւ մարմնոյ: Յիսուս Քրիստոս – Միշտ Էիդ անեղ
բնութեան բնաւորեացան, / անեղիդ անմահութեան հետեւացան...
Տե՛ս Ներսէս Շնորհալի,
Բանք չափաւ, Վենետիկ, 1830, էջ 279-96:
բ. 166ա-9բ Տեառն Ներսեսի [Շնորհալւոյ] Հայոց կաթողիկոսի ասացեալ
Յաղակս երկնի եւ զարդուց
նորա... – Եյէղական գոլով բնութեան եւ սկզբնական, / ի յանեղէն ձգեալ
կամար անզուգական...
գ. 169բ-73ա Ներսեսի հայոց կաթողիկոսի Կլայեց[ւ]ոյ
ասացեալ է Խրատ հոգոց – Այբն Աստուծոյ զքեզ մերձակայ / լինել խրատէ, թէ հաւատայ...
դ. 173ա-5ա Նորին Ներսեսի ասացեալ է – Այբն անսկիզբն
ասէ զԱստուած / անեղ բնութիւն, ո՛չ արարած...
ե. 175ա-7ա Տեառն Ներսեսի ասացեալ է ի Խրատ մանկանց ուսումնականաց,
ի դիմաց այբուբենից – Այբն առաջին ըզքեզ տղայ / հանէ յիմաստն գերակայ...
3. 177ա-8ա [Ֆրկան]՝ Վասն բախտին եւ տալեխին (=ֆալաքին)
ասացեալ է ի Քոկայ (=Ֆրկայ) – Է՜, չարխ,
երբ ծռիս մարդուն, / զաւրն ի բուն փորես նորա խոր...
4. 178աբ Տաղ [Յովհաննու] Թուլկուրանցու ասացեալ է – Ով
մահ, քան զքեզ յիշեմ, / կու դողամ ու կու սարսափեմ...
Տե՛ս Յովհաննէս Թլկուրանցի,
Տաղեր, Երեւան, 1960, էջ 173:
5. 178բ-80ա Ֆրկան ասացեալ է – Պատգամն, որ
երետ Աստուած Մովսեսի, / դուն զայն մոռանաս...
6. 180ա [Խաչատրոյ Կեչառեցւոյ Տաղք]*
ա. 180ա Խաչատուր Կեչառեց[ւ]ոյ ասացեալ է [Տաղ ոգեշահ եւ պիտանի] – Թէ մարդ
ես ու միտք ունիս, / ես քեզ տամ խրատ մի քանի...
բ. 180աբ [Հոգիս դատախազ] – Զհոգիս դատախազ
լինիմ մարմնոյս / եւ եղուկ տայ սրտիս...
գ. 180բ [Աշխարհս էր ի ծով նման] – Աշխարհս
էր ի ծով նման, / զիս ի վայր տարաւ յանդիման...
դ. 180բ [Ի չորս տարերաց երկրի] – Չորս տարերաց
երկրի / հողեղէն մարդ հաստատեցայ...
ե. 180բ-1ա [Աստուած է վկայ բանիս] – Թէ վկայս բանիս,
/ քան զպատանքն իրք այլ չի տանիս...
զ. 181աբ [Վասն կանանց] – Կանա[ն]ց ազգ,
լացէ՛ք զիս, / դուք էք զէն ի սատանայէ...
է. 181բ [Եկին ընդ իս] – Եկին ընդ իս
էն ցաւին, / թէ գնաց աւրերդ ի ձեռաց...
ը. 181բ [Աւաղ, թէ հանց] – Աւաղ, թէ հանց
բան լինէր, / որ զգալ մահուն գիտէի...
*Տե՛ս Մ. Թ. Ավդալբէգեան,
Խաչատուր Կեչառեցի, Երեւան, 1958, էջ 150, 152-4, 156, 158, 161, 162:
7. 181բ-3ա [Նաղաշ Յովնաթան, Տաղ: («Ա-Ք»). ձեռ. 424, 373բ] – Անցանէ
մեծութիւն ու փառք յաշխարհի, / աւերի եւ քակտի շինուածք տաճարիս:
8. 183ա [Տաղ] - Վայրի հաւուկ մի բռնաց եւ բերած...
9. 183ա-4ա [Մարտիրոսի Խարբերդցւոլ] Տաղ չախուի – Սիրտս
ի փորս դողայր յահուս / եւ ձեռս ի բան չերթա յահուս...
Տե՛ս Յ. Սահակեան, Ուշ միջնադարի
հայ բանաստեղծութիւնը, հտ. Ա., Երեւան, 1986, էջ 179:
10. 184աբ [Առաքելի Սիւնեցւոյ՝ Ի սուրբ Յակոբ Մծբնացի] – Անճառ
միածին Հաւրն երկնաւորին, / ընտրեալ ի յերկրի սուրբ Յակոբ քրոբէ մարմնային...
Տե՛ս Առաքել Սիւնեցի
եւ իր քերթուածները, ուսումն. Մկրտիչ Պոտուրեանի, Վենետիկ, 1914, էջ 202:
11. 184բ-5ա Տաղ Ստեփանոսին [եպիսկոպոսին, որ ի Սեբաստիոյ Սուրբ
Նշանն նահատակեցաւ. ձեռ. 697, 56բ] – Աւրհնեալ է Աստուած Հայր, Սուրբ Հոգին, /
փառք ներողութեան Աստուծոյ, Որդոյն Միածնին...
12. ա. 185աբ Ողբ վասն հոգւոց եւ մարմին՝ [Ֆրկանն ասացեալ] – Յառաջն որ յաշխարհս հէնց յիստակի,
/ զինչ հայելի ժմիկ մի...
Տե՛ս Ֆրիկ, Դիւան, Նիւ Եորք,
1952, էջ 481:
բ. 185ա [Տաղ, Ֆրկան՞] - Արեկ,
որ քեզ խրատ մի տամ, յաստուորէս... ասէմ, նայ զարմանաս/// (վերջը՝ թափուած):
13. 186ա-7բ [Յովհաննու Թլկուրանցւո Տաղ սրբոյն Ալէքսիանոսի]
- (սկ.՝ թափուած) ///իշխանին զդուստրն ուզեցին/ Սոքա ուրախ սրտի մտաւք...
Տե՛ս Յովհաննէս Թլկուրանցի,
Տաղագիրք, Երուսաղէմ, 1958, էջ 4:
14. 187բ-8ա [Տաղ մանկանց Բեթղեհեմի, որք վասն Քրիստոսի նահատակեցան.
ձեռ. 423, 199բ («Ա-Ռ»)] – Արթունք
զուարթունք, / Բանին բանաւոր ծիծռունք... ռահ երկնայգնաց///իտեղուք/// (վերջը՝ թափուած):
15. ա. 188ա Յովանէս Թլգուրանցու* [Խրատ պիտանի] – Աչեր,
ի՞նչ ես անցեր յետեւ / եւ անդադար ծուռ կու նայիս...
բ. 188բ-9ա Նորին Թլգ[ո]ւրանցի ասացեալ Բան աղաւթից – Առ
քեզ, Աստուա՛ծ, խոստովանիմ, / երկրպագեմ եւ հաւատամ...
գ. 189ա Նորին Յովանիսին՝ Քահանայից եւ առաջնորդաց ասացեալ – Հիմիկ
ճարտար բժիշկ ես դու, / որմն/// քան զմազ բարակ...
դ. 189բ-90ա Նորին բան Յովանիսի՝ Խրատ պիտանի ասացեալ է – Ա՛նձն
իմ, ընդէ՞ր եղեր շնոց, / ձայնըդ կու գայ ամէն փողոց...
*Տե՛ս Յովհաննէս Թլկուրանցի,
Տաղագիրք, Երուսաղէմ, 1958, էջ 45, 24, 26, 27:
16. 190աբ, 192ա [Յովհաննու Երզնկացւոյ Տաղ] – Երկուս
ի մէկ տեղ բերած, / զերթ կասեն, թէ պահէ...
Տե՛ս Արմենուհի Սրապեան,
Յովհաննէս Երզնկացի, Երեւան, 1958, էջ 161:
17. 191բ [Մարտիրոսի Խարասարցւոյ Տաղ ի տես սիրելեաց եւ
հեռաւորաց] – Այսաւր զձեզ տեսայ եւ ուրախացայ, / բարով զարդարեցայ...
Տե՛ս Յ. Սահակեան, Ուշ միջնադարի
հայ բանաստեղծութիւնը , հտ. Ա., Երեւան, 1986, էջ 166:
18. 191բ, 194աբ [Խաչատրոյ Կեչառեցւոյ Ի վերայ սուտ
աստընւորիս] – Այս կեանքս է յերազ նման, / եւ խաբող անզերծ յանդիման...
Տե՛ս Մ. Թ. Ավդալբէգեան,
Խաչատուր Կեչառեցի, Երեւան, 1958, էջ 147:
19. 192բ, 191ա [Աստուածատուր Ա.], Գովասանք խաղողի
ասացեալ է – Յայն առաջին ժամանակին, / որ զպտղաբերքն տնկէցին:
Տե՛ս Յ. Սահակեան, Ուշ միջնադարի
հայ բանաստեղծութիւնը, հտ. Ա., Երեւան, 1986, էջ 71:
20. 194բ, 193ա Ի Յովանիսէն Թլգուրանցու ասացեալ է – Խրատ
մի տամ սիրով քեզ, / թէ միտ դնես ու պահես...
21. 193բ, 195ա Տաղ մաղթողական՝ ի Խաչատուր Կեչառեցոյ
– Ես եմ կորուսեալ ոչխար, / մոլորեալ ի սուրբ քո հաւտէ...
22. ա. 195աբ Ողբ՝ ի [Մկրտիչ]* Նաղաշ եպիսկոպոսէ ասացեալ է– Ինչ շահ է քեզ
զուր դատիլն, յերբ աւտար տիտանին...
բ. 195բ-6ա [Ի Նաղաշէ ասացեալ՝ Վասն ունայնութեան աշխարհի] – Երազ
է ու սուտ, եղբա՛րք, աշխարհիս բաներն...
գ. 196աբ Բան պիտանի է՝ Մակուճ եպիսկոպոսէ ի Նաղաշ Պոռեց
– Ի սկզբանէ մինչեւ ի վախճան...
*Տե՛ս Մկրտիչ Նաղաշ, Երեւան,
1965, էջ 127, 123, 114-8:
23. 196բ-7ա [Գրիգորիսի Աղթամարեցւոյ Տաղ անուշ] Ի Սիւնաց տէր Առաքելէ – Այբէն
մինչեւ ի քէն քեզնէ գանգատիմ...
Տե՛ս Գրիգորիս Աղթամարեցի,
Երեւան, 1963, էջ 157-9:
24. 197աբ [Տաղ վասն ագռաւի] – Մեր մեղքն է
արեր զագռաւն բազայ...
25. 197բ Ի յԱղխթամարցու ի Գրիգ[ո]ր[ի]սէ յԵրգ երգոց Սաղմոս
– Ահայ այգիք մեր ծաղկեցան, / բուրեն զհոտն անմահութեան... անճառելի հաւր քո բուրեաց,
ելից զաշխարհս/// (վերջը՝ թափուած):
26. 198ա. [Տաղ] - (սկ.՝ թափուած)
///Սուրբ Կարապետին, / վեր գրկայ բարձիկս անուն / Տեառն իջեալ յերկնից...
27. 198ա [Գրիգորիսի Աղթամարցւոյ] Տաղ գեղեցիկ ի վերայ
այգոյ, հոգոյ եւ մարմնոյ – Ամէն առաւաւտ եւ լոյս/ պլպուլն ասէր. Ե՛լ այգուս...
Տե՛ս Գրիգորիս Աղթամարեցի,
Երեւան, 1963, էջ 254:
28. 198աբ-9բ [Ղազարու Սեբաստացւոյ Տաղ] – Ծո՛վ
աչք, ամ, քանի՞ նայիս խոլորով, / գաս նստիս, զաչերդ ածես խնճըրով...
Տե՛ս Յ. Սահակեան, Ուշ միջնադարի
հայ բանաստեղծութիւն, հտ. Ա., Երեւան, 1986, էջ 96-107:
29. 199բ-202ա [Տաղ վկայութեան մանկանն Ապտլմսեհի. ձեռ.
2672, 375ա] – Ի քեզ յուսամ փրկիչդ Աստուածդ բարի, / Հայրդ անեղական, անսահմանելի...
30. 202աբ [Նիկողայոսի Տաղ ի վերայ Սողոմոնի. ձեռ.
1624, 2ա] – Յաստըւորս, ով շինեաց իւր տուն եւ հանգեաւ սրտովն ի վերայ,
/ կամ ով եդիր քար ի վերայ քարի...
31. 202բ-6բ Ի Գրիգ[ո]ր[ի]սէ Աղթամարցւոյ արարեալ ոտանաւոր
Մարինոսի ճգնաւորին – Անծին եւ անըսկիզբն է Հայրն երկնային...
32. 206բ-7բ Տաղ աւետեաց Սուրբ Աստուածածնին.
Գաբրիէլի աւետեացն («Ա-Ք») – Աւետիս քեզ, Մարիա՛մ, զոր Գաբրիէլ սկզբնաւորեալ...:
33. 207բ Տաղ գեղեցիկ եւ ընտիր – Ծաղկեցաւ
ծառն կենաց եւ աննման էր, / լուսեղէն պտուղ եբեր եւ աննման էր...
34. ա. 208ա [Գրիգորիսի Աղթամարցւոյ Տաղ Աստուածածնին («Ե-Ք»)]*
– (սկ.՝ թափուած) ///ծնար / Երգեաց Գաբրիէլ զանեղ Մանուէլն...
բ. 208աբ Նորին Գրիգորի Աղխթամարցւոյ ասացեալ [Տաղ] («Ա-Ք»)
– Աստուծոյ նման պատկեր յաւրինեալ, / ի յարարողէն բանիւ քո բարդեալ...
*Տե՛ս
Գրիգորիս Աղթամարեցի, Երեւան, 1963, էջ 164, 188:
գ. 208բ Նորին Գրիգորի Ախթամարցւոյ ասացեալ [Տաղ]– Եղուկ
ու հազար մի վայ / որ մեղաւք ես աղտեղացայ... զերծելոյ հնար իսկի չկայ/// (վերջը՝
թափուած):
դ. 209ա [Գրիգորի Աղթամարցւոց Տաղ – Գանգատ
մառնեմ սիրո քեզ, / թէ միտ դնես ու լսես... վիրաւոր]եալ, / անգեալս ի յախտ չարայչար...
Տե՛ս Գրիգորիս Աղթամարեցի,
Երեւան, 1963, էջ 155:
ե. 209աբ Նորին բան Գրիգ[ո]րիսի – Դու ես Արեգակ,
Լուսին ի լման, / չկայ քեզ աւրինակ ի յորդիս մարդկան... տրտմութեան եկն եհաս այսօր///
(վերջը՝ թափուած):
Տե՛ս Գրիգորիս Աղթամարեցի,
Երեւան, 1963, էջ 199:
35. 210ա [Թորոսի Տաղ] - (սկ.՝ թափուած)
///Այլ ոչ կարենք ինչ
կատարել...
36. ա. 210աբ, 188ա Տաղ Թլկուրանցի ասացեալ է – Գերի՛,
քանի՞ կենաս ի յերերուն / զաւրն բտես զթարախ մարմինդ ստեղծողին...
բ. 211ա-21բ [Յովհաննու Թլկուրանցւոյ Մեկնութիւն
Արարածոց] Ես Յովաննէս նուաստ
ոգի... Քաղեալ ի հարցն հոգելի – Սկըսօղն է սկիզբն սկզբան, / արարիչ Աստուածն յաւիտեան...
ընդ տագառապէտն
ասաց/// (վերջը՝ թափուած):
Տե՛ս Յովհաննէս Թլկուրանցի,
Տաղագիրք, Երուսաղէմ, 1958, էջ 75:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
74ա Տէ՛ր Աստուած,
թո՛ղ զյանցանս տէր Աստուածատուրիիս եւ ծնօղաց իւրոց,
կարդացողաց եւ լսողաց, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի. ամէն, եղիցի:
92բ Տէ՛ր Աստուած,
թողութիւն շնորհեա՛յ բազմամեղաց իմոց տէր |93ա| Աստուածատուրիս՝ սուտանուն
երիցուն եւ գրել տուօղիս՝ Բասենցի Աստուածատուրին, որ
մականուն Կօզայ ասեն,
Աստուած իւրն եւ ձեզ եւ ինձ վարձահատուց լինի ի յահեղ աւուր դատաստան՝ ի կարդացողաց
եւ լսողաց եւ Ողորմիս տուողաց:
105բ ԶԱստուածատուր սուտանուն գրիչս
յիշեա՛յ ի Տէր:
111ա Զանպիտան
գրիչս յիշեա՛ ի Տէր, զմեղաւորս, աղաչեմ, ի Տէր:
184բ Ինձ՝ մեղաւորիս,
գծողի տառիս / յիշեցէ՛ք յաղաւթս ձեր զանկեալս ի մէջ յաղ[օ]թիս: / Եւ որ զմեզ յիշէ
ի յուղիղ սրտէ, / զփոխարէս առնու հատուցումն նայ ի Քրիստոսէ, / յորժամ գայ յերկրէն
նստեալ յատենի, / դատ առնէ յիրաւամբք շնորհաւք Սուրբ Հոգոյն:
187բ Բարեխաւսէ
երգողին / յաւուր մեծի դատաստանին / եւ գծողիս՝ Աստուածատրիս / ամէնքդ ասէք
զՏէր ողորմին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. Ա. կազմաստառ (նորոգողի, 1750 թ.,
նոտրգիր) Այս եղեւ թվին ՌճՂԹ. (1750) մայիսի ԺԴ.ին (14) ձեռամբ տէր Գալուստ քահանային
զայս բուրաստանս նորոգեցաւ:
Պհպ. Աա Վերըստին
նորոգեցաւ Սուրբ Գիրս/// հող եւ մոխիր իբր կարգաւոր տէր Գալուստ կոչ/// այսմ ամի: Թիւն
էր ՌՃՂԹ. (1750) մայիսի ԺԴ.ին (14) նորոգեց ընդե/// ող ողորմիս Աստուած զձեզ ողորմի
ի մուս ան///:
2. Պհպ. Աբ (1763 թ., նոտրգիր) Յարթենս
բերի այս կանոնքս, կարդացի/// [թ]վին հազար երկու հարիւր ԺԲ.ին (1763), հոկտեմբերին
ԻԵ. (25):
Պհպ. Աբ
(1763 թ., նոտրգիր) ///[Յար]թէնս գրեցի, կարդացի այս գիրքս/// [սուր]բ առաքեալք, դուք
բար[ե]խօսեցէ՛ք վասն իմ՝ մեղաւորիս:
Պհպ. Աա
(1763 թ., նոտրգիր) Ես՝ տիրացու Յարթենես գըրեցի. ամէն:
10բ (1763 թ.,
նոտրգիր) Ես՝ տիրացու Յարթեն:
3. Պհպ. Աբ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Օ՛վ
Մոշ[ո]ւ Սուլթան Սուրբ Կարապետ, դու իմ մորատս տար:
4. Պհպ. Աբ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) ///Աւետիս,
մօրս՝ Մամար, պապիս՝ տէր Մարուք, եղբօրս՝ Յօհանէս:
5. Պհպ. Աբ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Օվ կարդայ,
ողորմիս տայ, օվ կարդայ, ողորմիս տայ:
6. 1ա (ԺԸ դ., նոտրգիր) Աստըծոյ ծառայ
Աւետիսէս եւ մղտեսի Մարտիրոսէս:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Պհպ. Աա (սեւ
թանաքով շրջան)՝ «[Печать] Ахалцыхской градской пол[иции]», 150բ սեւով բոլորակ՝ «ՊՈՂՈՍ / ՎԱՐԴԱՊԵՏ», սեւով բոլորակ՝ «ՏԷՐ ՅԱԿ/ՈԲ
ՎԱՐԴԱՊԵՏ ՏԷՐ / ՄԿՐՏԻՉ», 150բ՝ երիցս,
160ա՝ երկիցս, 214ա՝ երկիցս սեւով ութանկիւն՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ/ ՏԱՒՆԱԿԱՆ/,
ԹՎ. ՌՃԺ. (1661)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Ա. կազմաստառին, պհպ. Աա-բ՝ տառեր, զանազան խզբզոցներ,
թուաբանական հաշուարկներ, «Աստուած ողորմի գրո»: Պհպնկ Աա (նոտրգիր) «Ես՝ տիրացու Յարթենիես
գըրեցի (նման՝ Պհպնկ Աբ)»: Պհպնկ Աբ «Օվ Մօշու Սուլթան Սուրբ Կարապետ, դու իմ մորատս
տար»: Պհպնկ Աբ «Յարթենս բերի այս կանոնքս, կարդացի
[թ]վին հազար երկու հարիւր ԺԲ.ին (1763), հոկտեմբերին ԻԵ. (25)»: Պհպնկ Աբ «Աւետիս
մօրս մամր, պապիս տէր Մարուք, եղբօրս Յոհանէս»: Պհպնկ Աբ «[Յար]թէնս գրեցի, կարդացի
այս գիրքս: Սուրբ առաքեալք, դուք բարեխօսեցէ՛ք վասն իմ՝ մեղաւորիս»: 1ա (ԺԸ դ., նոտրգիր)
«Աստըծոյ ծառայ Աւետէս եւ մղտեսի Մարտիրոսի»: 10բ (ԺԸ դ. շղագիր) «Ես՝ տիրացու Յարութիւն»:
25ա «Աբաղում, Աաբրահամ վարդապետ», 68ա՝ «աբգզգդ իմաս», 150բ՝ «Աշխար[հ]ս ուտէ ամէն
յիրաց, Է սայքինուր, աբնասապ, անոտն»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ Ա. կազմաստառին՝ մարդու դէմք, թռչուն, կենդանի:
ՆՇՈՒՄ՝ Կազմի
մէջքին փակցուած թերթիկին՝ «Կանոնգիրք (1)», պհպ. Աա՝ (մատիտով շղագիր) «ունի միկրոֆիլմ»:
2677
ԿԱՆՈՆԱԳԻՐՔ ՀԱՅՈՑ
ԲԵՐԻԱ |
ՌՃԽԶ. – 1697 |
ԳՐԻՉ՝ Անանուն (1ա-222բ), Աւետիք քահանայ (223ա-306ա): ՍՏԱՑՈՂ՝ Գալուստ վարդապետ:
ԹԵՐԹ՝ 306: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԷx12 (Ա, ԺԳ 11, ԺԴ 7, ԺԵ, ԺԷ, ԺԸ, Ի 10, ԺԶ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ,
սպիտակ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 28,5x20,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (1ա-221բ՝ 18.5x16,
226ա-306բ՝ 20x13), երկսիւն (221բ-5բ՝ 19.5x12.5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (1ա-222բ. նմուշ՝
33ա), նոտրգիր (223ա-306ա. նմուշ՝ 264ա). խորագրերը՝ կարմիր, նարնջի եւ վարդագոյն
թանաքով: ՏՈՂ՝ 27-28. գծումներ՝ ճնշումով: ԿԱԶՄ՝ դարչնագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը
տախտակ. աստառը դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 22ա: Ճակատազարդ՝ 32ա: Լուսանցազարդ՝
բուսական, թռչուն: Զարդագիր՝ հանգուցագիր,
թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ,
նարնջի, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը
մաշուած, քերծուած, վրան՝ ցեցի անցքեր, գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան
բծեր, սնկային հիւանդութեան հետքեր, թ. 39-43՝ ցեցի անցքեր, թ. 68-70՝ ստորին լուսանցից
մօտ 6x20.5 լայնքով մաս կտրած-հանած. գրադաշտն անվնաս, թ. 47՝ մասամբ պատռուած, երեքական
կապիչներն ու գամերն ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-283բ [Կանոնագիրք Հայոց]
Տե՛ս ձեռ. 654, 6ա-270ա: Ցանկ /1ա-19ա: 1/19բ-29բ: 2/29բ-39ա: 3/39ա-44ա: 4/44ա-5ա: 5/45ա-8բ: 6/48բ-53ա: 7/53ա-7բ: 8/57բ-65բ: 9/65բ-7ա: 10/67ա-78բ: 11/78բ-82ա: 12/82ա-3ա: 13/83ա-8ա: 14/88ա-95ա: 15/95ա-6ա: 16/96ա-124բ: 17/124բ-6ա: 18/126ա-30բ: 19/130բ-3ա: 20/133ա-5բ: 21/135բ-9ա: 22/139ա-44բ: 23/144բ-6ա: 24/146ա-51բ: 25/151բ-8ա: 26/158աբ: 27/158բ: 28/158բ-60ա: 29/160աբ: 30/160բ-6բ: 31/166բ-71ա: 32/171ա-3բ: 33/173բ-6ա: 34/176ա-8ա: 35/178ա-89ա: 36/189ա-90բ: 37/190բ-3ա: 38/193ա-5ա: 39/195ա-6ա: 40/196ա-7ա: 41/197ա-9ա: 42/199ա-204բ: 43/204բ-9ա: 44/209ա-12ա: 45/212ա-6ա: 46/216ա-9ա: 47/219աբ: 48/219բ-20ա: 49/220աբ: 50/220բ-9ա: 51/229ա-31բ: 52/231ա-2բ: 53/233ա-4բ: 54/234բ-5բ: 55/235բ-9ա: 56/239աբ: 57/239բ: 58/239բ: 59/239բ-40ա: 60/240ա-5բ: 61/245բ-6ա: 62/246աբ: 63/246բ: 64/246բ-7բ: 65/247բ: 66/247բ-51բ: 67/251բ-2ա: 68/252ա-3ա: 69/253աբ: 70/253բ-4ա: 71/254աբ: 72/254բ-7ա: 73/257ա-72ա: 74/272աբ: 75/272բ-3բ: 76/273բ-8ա: 77/278բ-9ա: 78/279աբ: 79/279բ-83բ:
Բ. 284ա-8բ [Յակոբայ Ղրիմեցւոյ Յաղագս պսակի ամուսնացելոց] – Մեծաւ աշխատութեամբ
հոսու եղեալ... եւ այլ մի՛ իշխեսցէ առնել զայն, զի մեծ յանցանք է:
Գ. 288բ-304բ [Յակոբայ Ղրիմեցւոյ] Յաղագս ազգականութեան – Գիտելի
է, զի ազգականութիւնն... եւ ճշմարտութեան հետեւողքն աւրհնեալ են ի յԱստուծոյ. ամէն:
Լուսանցներում երբեմն կան
յետագայ սրբագրումներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
304բ Փառք ապէնիզ
եւ ամե<ա>նակարող, անբաժանելի եւ միասնական սուրբ Երրորդութեանն՝ Հաւր եւ Որդոյ
եւ Հոգւոյն Սրբոյ. ամէն: Որ ետ կարողութիւնն եւ իմաստ հոգեւոր եւ մարմնաւոր եւ ի ժամանակս
ժամանակս առաքեաց նահապետս, մարգարէս, քահանայս, դատաւորս, թագաւորս եւ իմաստասէրս՝
առ ի յա[ւ]գուտ մարդկային բնութեանս եւ ի հերքումն խաւարասէր իշխանին, իսկ ի վախճան
աւուրս, ի լրումն աւրինաց եւ մարգարէից միածին Բանին ծագմամբն ի Հօրէ եւ հովանաւորութեամբն
Սրբոյ Հոգւոյ՝ տնաւրինաբար զարդարեաց նոր արարչութեամբ զերկինս եւ զերկիր, եւ զմարդկային
բնութիւնս վերստին զարդարեաց կենսաբեր աւետարանաւն եւ ամենայաղթ խաչիւն, որ կանգնեցաւ
ի դիտակին եւ ազատեաց ի կործանմանէ եւ ի ծառայութենէ դժոխոց մահու եւ ի մ[ե]ղաց եւ
շնորհաւք Հոգւոյն Սրբոյ ի ձեռն աւազանին արար Որդիս Աստուծոյ |305ա| զնորս Սիովն:
Եւ ետ եկեղեցոյ ախոյան,ս զաւրավիգս, հիմն եւ հաստատութիւն, լոյս եւ կառավարս եւ աղ
համեմիչս՝ զՀին եւ Նոր կտակարանս: Զոր նահապետք գուշակեցին, մարգարէք վկայեցին, քահանայք
աւրինակեցին, թագաւորք եւ իշխանք զարդարեցին, առաքեալք քարոզեցին, հայրապետք պերճացուցին,
վարդապետք ուսուցին, կաթողիկոսք ժողովեցին, եպիսկոպոսք ակն կալին, քահանայք հովեցին՝
մինչեւ ցայսօր ժամանակի: Զոր ի մատենիս այսմիկ գտանի թարգմանութիւն եւ խրատն կարգաւորապէս
ի նորոգումն եկեղեցւոյ եւ հաստատութիւնն առաջնորդաց եւ լուացումն մեղաւորաց, ի փառս
եւ ի պարծանս եւ յիշատակ ամենայն սրբոց, ի փառս ամենասուրբ Երրորդութեանն եւ մի աստուածութեանն
աւրհնելոյն ի համայնից. ամէն:
Արդ, եղեւ կատարումն
սուրբ կանոնաց ի թվականիս հայկազունեաց ՌՃԽԶ. (1697) ամին, մայիս ամսոյն ԻԹ.
(29), օրն շաբաթ, ձեռամբ [յ]ոգնամեղ եւ սուտ գրչի, անուն եւերթ Աւետիք քահանային: Խնդրեմ ի ձեզան[է] երես
անկեալ եւ աղաչեմ տեարց իմոյ, յորժամ հանդիպիք սուրբ կ<ո>անոնիս՝ թէ՛ կարկարով (մատիտով ուղղած՝
կարդալով) կամ օրինակ առնելով, անմեղադիր լերո՛ւք գրիս կամ սղալան<ան>աց սորայ,
զի խիստ դառն եւ դժար ժամանակ էր, եւ խիստ սղութիւն էր քաղաքն մեր Բերիայ, որ Դ. լիտր
հացն ղուրուշ մի չէր գտվիր: Նորայ համար խոշոր եւ մանտր գրեցաք: Խնդրեմ ի ձեզանէ, որ
մեզ ներէք եւ զմեզ եւ զմեր ննջեցեալք ի յաղօթս ձեր յիշէք եւ Ողորմիս տայք, եւ Աստուած
ձեզ եւ մեզ ողորմեսցի ի միւսանգամ գալըստեան իւրոյ, որ է անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
305բ
(ստացողի) Գոհութիւն եւ պատիւ եւ փառք Էութեան ինքնագոյի, տէրութեան յարակայի, երրորդականի
անձնաւորութեան եւ միականի աստուածութեան՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, ծնօղի
եւ ծնեցելոյ եւ բղխօղի ի նոցունց էութենէ համապետաց եւ համագոյից եւ համազօրաց
ի հանուրց արարածոց, եւ բնաւից ստեղծուացոց եւ իմանալեաց եւ զգալեաց, նիւթականաց տարրեղինաց եւ յաննիւթիւց
հրաբնից, սեռից անցելով ամանակաւ եւ միանալով Բանին Աստուծոյ ընդ մարդկային բնութիւնս՝
հուր աստուածային ի ձեռն էակցին իւրոյ եւ ի Հոգոյն Սրբոյ էհեղ բորբոքմամբ ճառագայթապէս
ի սիրտս ամենայն հաւատացելոց, զնոյն սիրօվն վառեալ: Ես՝ ամենից նուաստ Գալուստ վարդապետս, բորբոքեցայ
ի սէր աստուածային մատենիս, այս վարդափթիթ Կանոնգիրքս զսայ ստացայ հալալ արդեանց իմոց՝
որքան կենդանի եմք, վայելեմ, եւ յետ իմոյ ելանելոյ յաշխարհէս՝ յիշատակ Սրբոյ Նախավկային: Այլ
ո՛չ ում յիլաղայ չունի, ո՛չ եղբարց եւ ո՛չ ազգ ընտանեաց: Ով ոք հանէ զսայ ի դրանէ Սրբոյ Նախավկային, պատիժն
ընդ Յուդայի առցէ
եւ ԳՃԺԸ. (318) հայրապետաց նզօվից ներքոյ լինի եւ դատաստան առ ինձ սեւերես գան: Կարդացօղքն
եւ վայելողքն եւ խնամով պահօղքն աւրհնեալ լինին յԱստուծոյ եւ ամենայն սրբոց նորա:
Բայց ժտմամբ հայցեմ՝ յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր միօվ Հայր մեղայիւ, եւ դուք յիշեալ
լինիք ահեղ ատենին Քրիստոսի:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք
ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր ամենամեղ, անարժան Գալուստս, որ միայն անուամբ
կոչիմ վարդապետ, բայց արդեամբք՝ մեկուսի հեռացեալ ըստ մարգարէին: Եւ զհաւն իմ զհանգուցեալ
զՄիքայէլ քաջ հռետորն
ահրի, որ էր տեղապահ եւ աթոռակալ Սուրբ Էջմիածնայ
Յակոբ հոգեւոր տիրոջ, եւ միւս հոգեւոր ծնօղն իմ եւ դաստիարակն, որ
էր եղբօրորդի Միքայէլ վարդապետին՝
զՊետրոս ահրիեպիսկոպոսն,
որ էր առաջնորդ Սուրբ ուխտիս
Նախավկային: Եւ
ես՝ Գալուստ վարդապետս,
քեռորդի գոլով նորին, ստացայ սուրբ գիրքս թվին ի ՌՃԽ. եւ վեց (1697) ամին: Դարձեալ
յիշեցէ՛ք զմարմանւոր ծնօղքն |306ա| իմ՝ զհանգուցեալ Ներսէսն եւ զմայրն իմ
Սառէն, եւ հօրեղբայրն
իմ հանգուցեալ զտէր Մարգարէն եւ մարմնաւոր
եղբայրքն իմ՝ Անանիէն եւ հանգուցեալքն
զՂազարն եւ զՂուկասն, եւ Անանիայի որդիքն՝ զտէր
Մարգարէն եւ զԱւետիսն եւ քորքն իմ հանգուցեալ՝
Շուշանն եւ զԵփրոսսիմէն, եւ զհոգեւոր
ծնօղն իմ՝ Ջուղայեցի Մինասի դուստրն
Նանաջանն, որ պատճառ եղեւ
եւ իւր հալալ արդեամբքն յայսմ ամի ընդ իւրն առեալ տարաւ ի սուրբ յԵրուսաղէմ եւ լցոյց իղձ
սրտի իմոյ՝ համբուրելով ի լուսաբուխ սուրբ գերեզմանն, զոր վաղուց հետէ փափակէի: Աստուած իւրեան
վարձն հատուցանէ եւ ընդ կանանցն իւղաբերիցն դասակից եւ պսակակից արասցէ. ամէն: Հայր
մեր, որ՛՛:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք
Սուրբ ուխտիս եղեալ միաբանք՝
Յովաննէս վարդապետն, զՅակոբն, զՄաղաքիէն, զԳրիգորն, զՇմաւոնն, զՊօղոսն, զՓիլիպպոսն եւ աբեղայքն՝
զտէր Գրիգորն, զտէր
Մարտիրոսն, զտէր Գասպարն, զտէր Կիրակոսն (այս անունն
այլ գրով լս-ում աւելացուած է յետագայում), զտէր Դաւիթն, զտէր Մարտիրոսն, զտէր Գասպարն, զտէր Մարգարէն, զտէր Ստեփաննոսն եւ սարկաւագունքն՝
Ստեփաննոսն, զԽաչիկն, զՄանասէրն, զՂուբասարն, զՅովանէսն: Յիշեցէ՛ք եւ
Ողորմի ասացէք, զոր Տէրն Քրիստոս ձեզ ողորմեսցի. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1ա (ԺԸ դ., կարմրով, շղագիր) Մանուկ
մտավարժ եւ սիրօղ ուսման, / մի՛ ընդ վայր ձգեք եղանակ գարնան. Ներսէս Տէր-Պօղոսեան:
2. 306բ (ԺԸ դ., նոտրգիր)
Մորմոքական կըսկըծանօք միշտ ողբասցուք,
ջուրք արտասուաց զպղծեալ հոգիս մեր
սրբեսցուք,
որով գոնեա զդրախտ հոգին ծաղկեցուսցուք,
փընջեալ անդի սուրբ փեսային սէր մատուսցուք,
գայ ժամանակն, որ թէ կամեմք, այլ
ոչ կարեմք,
վա՜յ [զ]ի էանց ըզկարեւորն, առ որ
փարեմք:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա սեւով քառակուսի, երկիցս՝ «Քրիստոսի ծառայ / ՀԱՅՐԱՊԷՏ/. 1665»,
49բ «Տէր / Փիլիպպոս»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին փակցուած թերթիկին՝
«Կանոնգիրք (4.)», Ա. փեղկին փակցուած թերթիկին «///ՌՃԽԶ.», թ. 1՝ (նոտրգիր)՝ «Գ.
89/Նոր 2677», կապոյտով, շղագիր՝ «ՌՃԽԶ. 1697, Մ[եբրոպ] եպ[իսկոպոս]», 20ա՝ հակառակ
դիրքով գ»ուած՝ ԺԸ. դար, կարմրով, շղագիր՝ «Հայրապետ», 304բ եւ 305ա՝ մատիտով, շղագիր.
«ՌՃԽԶ. Աւետիք քահանայ ի Բերիայ», 305բ՝ կարմրով. «ՌՃԽԶ. 1146+551/1697 թ.», 306բ՝
նոտրգիր. «Միքայէլ Սմբատեանց», նոտրգիր՝ «տանուտէր Մէլիք», մատիտով, շղագիր՝ «Անուանք
երից սուրբ ժողովոց հայրապետաց, Անուանք կաթողիկոսաց,
Սարգիս, Ճիւղագրութիւն, Ազգահամարութիւն», շղագիր, դժուարընթեռնելի՝ «///այս
բոլորովիմբ է իմ փայս անունս է Ազքանազ գրոյս վերջը էրաւ փառ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 306ա՝
թուաբանական հաշուարկներ, 306բ՝ զանազան խզբզոցներ:
2678
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՊՀԵ.-ՋԻԵ. –
1426-1476 |
ԳՐԻՉ՝ Մաթէոս: ՍՏԱՑՈՂ՝ Իգնատիոս կր., Եսայի վրդ., Ուսիկ աշակերտ:
ԹԵՐԹ՝ 387. չգրուած՝ պհպ. Աա, 89աբ, 209աբ, 352աբ, 387բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԼԲx12 (Ա 24,
Բ 16, ԺԳ 11, ԼԱ, ԼԲ 6): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(22x13.5. 1ա-8բ, 232ա-387ա), երկսիւն (22x13.5. 9ա-231բ): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նոյն ձեռքով
գրուած տարբեր ժամանակներում, տարբեր մեծութեամբ եւ խտութեամբ, գրչափոխութեամբ. 1ա-8բ,
9բ-24բ, 25բ-225բ. նմուշ՝ 103ա), բոլորգիր (9ա, 25ա, 226ա-386բ. նմուշ՝ 9ա). խորագրերը՝
կարմրով: ՏՈՂ՝ 24-52: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը
դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա (սկ.)՝ սպիտակ թուղթ, չգրուած
(Աբ):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 25ա: Ճակատազարդ՝ 139ա, 181ա: Լուսանցազարդ՝
բուսական, թռչուն, կենդանի, տաճար, խաչ: Զարդագիր՝
հանգուցագիր, թռչնագիր, կենդանագիր: Գոյներ՝
կարմիր, կապոյտ, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին մաշուած, քերծուած, մէջքի վերին եւ ստորին եզրերը թափուած. 9ա էջի վերին մասը
չգրուած, բաց մնացած՝ կիսախորանի համար, քայքայուած ձեռագիրը նորոգուել եւ վերակազմուել
է 1722 թ.՝ աւելացուելով չգրուած (87, 209, 352) կամ մասամբ գրուած (387ա) թերթեր,
արտաքին լուսանցները եզրահատած. լուսանցազարդերը մասամբ վնասուած, որոշ թերթեր ետեւառաջ
(կարդալ՝ թ. 384, 386, 385), կան բորբոսի եւ խոնաւութեան հետքեր, թւում է՝ նորոգուած
է երկիցս. նորոգող գրիչը թանաքով թերթակալել է նախ Ա-Ը (1ա-8ա), ապա 1-372 (9ա-385ա),
երեքական կապիչներն ու գամերն ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. ա. 1ա Նախադրութիւնք խրատականք Յաղագս աղօթիցն, զոր
արարեալ է Տեառն Ներսէսի՝ եղբօր Գրիգորիսի Հայոց վերադիտօղի – Աղաւթք հասարակաց
քրիստոնէից՝ մեծաց եւ փոքունց, արանց եւ կանանց, զոր պարտին ուսանիլ ամենեքեան եւ ուսուցանել
զմիմեանս... եւ Աստուած բնակէ ի մեզ:
բ. 1ա-2բ Աղօթք իւրաքանչիւր անձին հաւատացելոց ի Քրիստոս
– Հաւատով խոստովանիմ եւ երկիր պագանեմ... զերիսն ի մի դէմս աւրհնեցից:
Բ. 2բ-3բ Այս ինչ է գիրս այս Միխայէլ վարդապետի (Ցանկ՝
Ա-ԼԸ.) – Առաջին. սկիզբն մարդկութեանս... ԼԸ. Աստուածկատարումն ամենայն
քահանայութեան... եւ այլքն ընդ նմա:
Գ. 4ա [Առակք]
ա. Աղուէս մի քաղցեաւ...
բ. 4ա Այրի կին մի ունէր տղայ մի...
Դ. 4բ-6ա Այս ինչ է ի զաւրաւոր ուղղադաւան, աստուածունակ
գիրքս այս բազմաժողով թղթոցս (Ցանկ՝ Ա.-Հ.) - Ա. Նախ կանոնական խրատք... Հ.
Ծասն առասպելացն Մահմէտի:
Ե. 6բ-8ա Աւետարանին Յոհանու նախացուցումն – Զի
թէպէտ Դ. են աւետարանիչք... վասն որոյ Աստուծոյ բան կոչի:
Զ. 8աբ Խորհուրդս այս մեծ է, բայց ես ասեմ ի Քրիստոս
եւ յեկեղեցի – Մեծ է խորհուրդս այս... եւ այսպէս եցոյց, թէ կինն տըկար է///
(վերջը՝ թափուած):
Է. 9ա-19ա Նուաստ վարդապետի Յովհաննիսի Ե[ր]զնկայցւոյ Խրատ
հասարակաց քրիստոնէից, քահանայից եւ ժողովրդոց, ի կանոնական սահմանաց, առաքելոց եւ
հայրապետաց եւ վարդապետաց եւ սուրբ հաւրն մերոյ՝ Վարդան վարդապետի, յոր յամենայնէ ժողովեցի
եւ գրեցի
Տե՛ս ձեռ. 228. 71ա-127ա: 1. Նխ./9աբ։ ա/9բ-10ա։ բ/10աբ։ գ/10բ-1ա: դ/11աբ (ունի՝ 11ա «Կանոնք սուրբ հարցն – Եթէ ազգականք
ամուսնանան...», 11աբ՝ Կանոնք սուրբ հայրապետացն – Եթէ ոք առնու կին...): ե/11բ-2ա։ զ/12ա։ է/12աբ։ ը/12բ։ թ/12բ-3ա։ ժ/13աբ։ ժա/13բ-4ա: ժբ/14աբ։ ժգ/14բ։ ժդ/14բ-5ա։ ժե/15ա։ ժզ/15ա: ժէ/չիք: ժը/15ա: ժթ/15բ: 2. Նխ./16ա։ ա/16ա։ բ/16ա։ գ/16ա։ դ/16ա։ ե/16ա։ զ/16ա։ է/16աբ։ ը/16բ: թ/16բ։ ժ/16բ-7ա։ ժա/17ա։ ժբ/17աբ։ ժգ/17բ։ ժդ/17բ-8ա։ ժե/18ա: ժզ/18ա։ ժէ/18ա։ ժը/18ա: ժթ/18ա: ի/18ա: իա/18աբ։ իբ/18բ։ իգ/18բ։ իդ/18բ: իե/18բ: իզ/18բ: իէ/18բ-9ա: իը/19ա։
Կից ունի հետեւեալ 3 կանոնները՝
– 15բ Ի.
Սահակա կանոնք – Պարտ է քառասունք
կատարել...
– 15բ ԻԱ.
Սրբոյն Սահակա վասն քահանայից
– Խորհրդական են նուէրք ամենայն...
– 15բ ԻԲ.
Սրբոյն Բարսղի կանոնք – Եթէ ոք
արգելցէ զպտուղս քահանային... զի զոր ինչ եւ կարացաք իմանալ, հնարս արարաք:
Ը. ա. 19ա-21ա Սրբոյն Գրիգորի Հայոց Լուսաւորչի Բան հաւատոյ
եւ նորին նմանեացն: Բան առաջին – Սուրբ հաւատ ճշմարիտ...
բ. 19աբ Բան Բ. Նորին ի միւս գրոց – Անսկիզբն
էութեամբ Հայր...
գ. 19բ Բան Գ. ՅԺԸ. (318) սրբոց հարցն – Այսպէս
հաւատամք...
դ. 19բ Բան Դ. Դիոնէսիոսի Աթենացւոյ – Ասեմք,
որ ամենեցուն...
ե. 19բ Բան Ե. Եփրեմի Խորին Ասորւոյ – Զուարթ
է...
զ. 19բ-20ա Բան Զ. նորին Եփրեմի – Լուար զՀաւրէ...
է. 20ա Բան Է. Հիպողիտէա Բոստրացո – Զի
միութիւն Սրբոյ Երրորդութեանն...
ը. 20ա Այլուստ Ը. – Ըստ նմին օրինակի...
թ. 20աբ Գրիգորի Սքանչելագործի՝ Թ. – Մի
է Աստուած Հայր...
ժ. 20բ Գրիգորի Նիւսացոյ՝ Ժ. – Մի կարգաւորապէս
ցուցանի...
ժա. 20բ Դամասու Հռոմայ՝ ԺԱ. – Այսպէս հաւատամք...
ժբ. 20բ Կիւրղի Երուսաղեմացւոյ՝ ԺԲ. – Մի
է Աստուած Հայր...
ժգ. 20բ-1ա Գրիգորի Աստուածաբանի՝ ԺԳ. – Այլ
եւ յաղագս նոցունց...
ժդ. 21ա Յոհաննու Ոսկեբերանի՝ ԺԵ. – Հաւատ ի Հաւրէ
սկսանի...
Թ. 21ա-4բ Վըկայութիւնք մարգարէից յաղագս Քրիստոսի, որ հանդերձեալ
էր կատարել ի յետին ժամանակս – Եթէ յառաջ քան զյաւիտեանս... եւ կոծեսցեն ցեղք եւ լեզուք:
Ժ. 25ա-34բ Գրիգորի սրբոյ վարդապետի յոքներանեան մենաւորի
համառաւտիւք Բան խրատու վասն ուղիղ հաւատոյ եւ մաքուր վարուց առաքինութեան, ի խնդրոյ
նորին հարազատի Վարդանա դիւանադպրի [ձեռ. 2178, 112բ] – Տերունեանն հաւանեալ խրատու... վայել է
ի Քրիստոս Յիսուս, ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
ԺԱ. 34բ-9ա Սրբոյն Բարսղի ի Հարցողաց գրոց ՅԾԸ.՝ ժողովեալ
Մովսիսի վարդապետի – Որպէս ոչ ինչ հասարակաց... որ հաստատէ զսիրտ մարդոյ. եւ Քրիստոսի
փառք յաւիտեանս. ամէն:
ժԲ. 39ա-54բ Թուղթ ընդհանրական Ներսիսի կաթուղիկոսի Հայոց
առ համաւրէն հայասեռ ազինս, որոց տեսչութիւն հաւատացաւ նմա ի Տեառնէ
Տե՛ս ձեռ. 500, 4ա-51բ: ա/39ա-42ա: բ/42ա-5բ: գ/45բ-6բ: դ/46բ-9ա: ե/49ա-51բ: զ/51բ-3ա: է/53աբ: ը/53բ-4ա: թ/54ա: ժ/54աբ:
Տե՛ս Ընդհանրական
թուղթք սրբոյն Ներսիսի Շնորհալւոյ, Երուսաղէմ, 1871:
ԺԳ. 54բ-5բ Նորին տեառն Ներսիսի սուրբ կաթուղիկոսի եւ տիեզերալուր
վարդապետի գիր շրջաբերական, առաքեալ ի կողմանս արեւելից ի Կարս` զկնի նորակերտ եպիսկոպոսի
ուրումն, զորոյ գիրս ցուցանէ զանուն, յորս բանք պիտանիք խրատականք առաջնորդին եւ քարոզ
ոգէշահ առաջնորդելոցն
ի նմանէ [ձեռ.
500, 63բ-6բ] – Շնորհաւք
ամենակալին Աստուծոյ Հաւր... ամենայն եկեղեցական կարդաց:
Տե՛ս Ընդհանրական թուղթք սրբոյն Ներսիսի Շնորհալւոյ, Երուսաղէմ, 1871, էջ
218-222:
ԺԴ. 55բ-6ա Պատճէն, որով զորովայնամոլ արբեցաւղսն
յամաւթ առնէ այսպէս – Որք ծառայ են որովայնի... եւ խնդրեսցեն թողութիւն մեղաց
քոց: Եւ Քրիստոսի փառք յաւ[իտեանս. ամէն]:
ԺԵ. 56ա Վասն դժոխոյն եւ դառնագոյն տանջանաց նորա – Չար
է անուն դժոխոց... եւ հուրն ոչ շիջանի, յորոց փրկեսցէ զմեզ Քրիստոս յոյսն մեր, որում...
ամէն:
ԺԶ. 56ա-7ա [Խրատ] – Բայց, ո՛վ եղբարք, պարտ է մեզ
զժամանակս այսպէս իմանալ... որ է աւրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ԺԷ. 57ա-8ա Ի խորհուրդ Յարութեանն Ղազարու՝ սրբոց վարդապետաց,
փոքր ինչ յաւելեալ նախերգան ի Յովհանիսէ – Արուեստք ամենայն յերիս որոշմունս
բաժանեալ... որում փառք յաւիտեան եւ յաւիտենից յաիւտեանս. ամէն:
ԺԸ. 58ա-60բ Թուղթ Ներսիսի արքեպիսկոպոսի Կիլիկեցւոյ Տարսոնի՝
Պատասխանի Յուսկանն արգելական ճգնաւորի ի մեծն Անտիոք, յորժամ լուծանէ զհարցումն կղերիկոսացն
Անտիոքու: Եւ վասն որ ի Հայք աստուածային շնորհի ճշմարտութեան ի վերայ քահանայական
կարգի եւ ժողովրդականաց ուղիղ հաւատովն, որ ի Քրիստոս – Գիր քոյոյ
պատուականութեանդ... զի փառաւորեսցի ի քեզ Հայրն երկնաւոր՝ միածին Որդւովն եւ ամենասուրբ
Հոգւովն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ԺԹ. 61ա-71ա Թուղթ տեառն Գրիգորիսի կաթողիկոսի Հայոց, գրեալ
եղբաւրն նորին Ներսիսի եպիսկոպոսի՝ հրամանաւ նորուն, ի Միջագետս Ասորոց... ի խնդրոյ
ումեմն աստուածասիրի Առեւծ կոչեցելոյ իշխանի Թըլկուրանն աւանի – Թէպէտ
եւ տէրունական հրամանն յորդորէ... որում փառք եւ... ամէն:
Ի. 71բ-3բ Բան Ներսիսի Առ եպիսկոպոսունս եւ վարդապետս եւ
համօրէն դասս եկեղեցւոյ, որք յաւուր տաւնի արմաւենւեացն ժողովեալք ի կոչմանէ տեառն
Գրիգորիսի կաթողիկոսի եղբաւր նորին՝ ի ձեռնադրութիւն զնա կաթուղիկոսութեան Հայոց – Առ
ձեզ են բանք իմ... եւ զողորմութեան արբցուք, որովք ի մի բերան փառաւոր արասցուք...
ամէն:
ԻԱ. 73բ-5ա Տեառն Ներսիսի արքեպիսկոպոսի Տարսոնի Կիլիկեցւոյ՝
Յորժամ չոգաւ դեսպանութեամբ ի թագաւորէն Հայոց Մեծաց Լեւոնէ ի Կոստանդինուպաւլիս.
Հարցումն պատրիարգին եւ պատասխանի սրբոյն Ներսիսի – Իբրեւ յառաջեաց
սուրբն Ներսէս... եւ գտեալ սուրբն յաղթաւղ ամենայն յունաց՝ շնորհաւքն Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
ԻԲ. 75ա-6բ Թուղթ Հայոց կաթողիկոսին Կոստանդեա, զոր գրեաց
յաստուածապահ դղեկէն Հռոմկլայէ առ թագաւորն Հէթում, ի ձեռն ծաթ լիկաթին, որ կոչէր
Տիմանջ լիկաթ, ի թվին հայոց ՈՂԷ. (1248). Գրեցաւ ի ձեռն արդինական վարդապետին Վարդանա
յարմարեալ – Քրիստոսապսակեալ սուրբ թագաւորի ամենայն Հայոց Հէթմոյ...
ողջ լե՛ր կրկին թագաւորեալ, թագաւոր աստուածասէր:
ԻԳ. 76բ Կարգաւորութիւն սուրբ եւ ուղղափառ հաւատոյ Հայաստանեայց
եկեղեցւոյ, որով յամօթ առնէ զհերձուածօղ՛՛ – Յառաջ քան զամենայն տո՛ւր նոցա
պատասխանի... որպէս ասէ Սոկրատ՝ հրաշաբան պատմագիր/// (վերջը՝ թափուած):
ԻԴ. 77ա Ներսէսի Կլայեցւոյ գրեալ պատասխանի թղթոյն պատրիարգին
Ասորոց տեառն Միխայէլի – Ըզզուարթուն եւ զարիագոյն հովուապետի... ողջոյն տամք եւ որոց
ընդ ձեզ են պաշտօնեայք Քրիստոսի յիւրաքանչիւր կարգի:
ԻԵ. 77աբ Նորին Ներսէսի Կլայեցւոյ Թուղթ ի Կոստանդինուպաւլիս,
առ ոմն Պօղոս քահանայ Հայկազնի, ի Տարսոնէ Կիլիկեցւոյ... եւ ի չմեղս եղեւ իւրոյ վնասուն – ԶՊաւղոսի
համանուն վեհին եւ քաղաքակցի... եւ իր կարծիցեն:
ԻԶ. 77բ-8ա Նորին տեառն Ներսէսի առ եպիսկոպոսս եւ վարդապետս
Հայաստանեայց՝ վասն սիրոյ եւ միաբանութեան ընդ յոյնս – Ներսէս՝ նուաստ
ծառայ Քրիստոսի... զբովանդակն՝ յեկեալ եղբարցդ հասկանայք:
ԻԷ. 78աբ Պատճառ խնդրոյ միաբանութեան թագաւորին Հոռոմոց
Եմմանուիլի, եւ սրբոյն կաթողիկոսացն հայոց թուղթքն, զոր գրեցին առ միմեանս – Մարգարէն
Դաւիթ... յառաջ ասացեալ բարեպաշտ իշխանին՝ այսպիսի աւրինակաւ:
ԻԸ. 78բ-82բ Գիր հաւատոյ խոստովանութեան Հայաստանեայց եկեղեցւոյ,
գրեալ ի Ներսէսէ արքեպիսկոպոսէ... եւ էր իմամու Եսաիայ մայրաքաղաք կիլիկեցւոյ – Բանիւք
դուզնաքեա... յաղագս այսր իրաց այսպիսի աւրինակաւ:
ԻԹ. 82բ-3ա Թուղթ առաջին թագաւորին Հոռոմոց Եմմանուիլի. առ
սրբազան կաթողիկոսն Հայոց տէր Գրիգորիս – Մանուիլ ծիածնունդ արքայ... ի
խնդրոյ արքային Եմմանուիլի. այսպէս:
Լ. 83ա-5ա Սահմանք հաւատոյ Հայաստանեայցս եկեղեցւոյ, գրեալ
ի սրբոյն Ներսիսէ կաթուղիկոսէ Հայոց ի խնդրոյ աստուածասէր թագաւորի Հոռոմոց՝ Եմմանուիլի – Թէպէտ
եւ աղքատութիւն մտաց... ըստ խրատու իմաստնոյն՝ իմաստնագոյն եւս լինել:
ԼԱ. 85ա-8ա Նորին Ներսէսի Յաղագս աւանդութեանց եկեղեցւոյ – Ասասցուք
սակաւուք եւ յաղագս աւանդութեանց... զնամակս արքային մատուցանէր այսպիսի աւրինակաւ:
ԼԲ. 88ա Թուղթ առաջին թագաւորին Հոռոմոց Եմմանուիլի առ
տէր Ներսէս կաթուղիկոս Հայոց՝ Յաղագս խնդրելոյ զմիաբանութիւն երկաքանչիւր ազանց եւ
զսէր – Եմանուիլ Քրիստոսի Աստուծոյ հաւատարիմ թագաւոր... եւ առաքէր
ընդ իմաստնոյ առնն՝ այսպիսի աւրինակաւ:
ԼԳ. 88աբ, 90ա Պատասխանի մեծի թագաւորին Հոռոմոց կիր Եմմանուիլի, գրեալ սրբոյն Ներսէսի կաթուղիկոսի
Վասն ճշմարիտ դաւանութեան հաւատոյ Հայաստանեայցս եկեղեցւոյ – Հրամանք
ինքնակալութեանդ ձերոյ... երկինք եւ երկիր փառաւք նորա: Իսկ ի վախ/// (1 թ. թափուած)
90ա սկ.՝ ///դամքս յաւդեալք ի կենդանի... որ էր այսպիսի աւրինակաւ:
ԼԴ. 90աբ Թուղթ կրկին անգամ պատասխանի դարձեալ ի թագաւորէն
Հոռոմոց ի Կիր Եմմանուիլէ՝ տեառն Ներսէսի կաթուղիկոսի հայոց, յաղագս նոյն խորհրդոյ
միաբանութեան երկաքանչիւրոց ազանց եկեղեցւոյ ի Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս – Եմանուիլ,
ի Քրիստոս Աստուած հաւատացեալ թագաւոր... առ ի դոցանէ ասացելոցն:
ԼԵ. 90բ-1ա Գրեցաւ յամսեանն դեկտեմբերի Յընտիքտիկոնին Ե.:
Գլխակարգեալք խնդիրք... սակս միաբանութեան եկեղեցւոյ Քրիստոսի – Նզովեցէ՛ք
զասաւղն մի բնութիւն զՔրիստոս... եւ զի ընդունիջիք զառաջարկութիւն կաթուղիկոսին միայն
ի թագաւորէն Հոռոմոց:
ԼԶ. 91աբ Թուղթ պատրիարգին Սակս այսր խնդրոյ, առ սուրբ հայրապետն
Ներսէս – Պատուական եւ սուրբ սիրեցելոյ... եւ պատրիարգին՝ այսպիսի
օրինակաւ:
ԼԷ. 91բ Պատասխանի թագաւորական գրոյս տեառն Ներսէսի – Քրիստոսապսակեալ,
բարձր եւ յաղթաւղ ինքնակալ... զաւրութեամբ ճշմարիտ աւծելոյն Յիսուսի:
ԼԸ. 91բ-3ա Թուղթ տեառն Ներսէսի կաթուղիկոսի առ տէր Միխայիլ
պատրիարգ – Սուրբ եւ ընդհանրական... եւ ընթացեալ նա՝ խաղաղականն գրով,
որ է այսպէս:
ԼԹ. 93աբ Թուղթ Գրիգորի կաթուղիկոսի Հայոց, որ զկնի տեառն
Ներսիսի յաջորդեաց զաթոռն, առ բարեպաշտ թագաւորն Հոռոմոց Եմմանուիլ – Քրիստոսապսակ,
աստուածասէր արքայիդ Հոռոմոց... եւ
գումարեալ ժողովոյն զայսոսիկ:
Խ. 93բ-5ա Թուղթ բարեպաշտ թագաւորին Հոռոմոց Եմմանուիլի,
զոր գրեաց պատասխանի Գրիգորի կաթուղիկոսի հայոց – Մանուիլ Քրիստոսի
Աստուծոյ հաւատարիմ... կայ մեր առաջի. ողջ լե՛ր:
ԽԱ. 95ա-6ա Թուղթ պատրիարգին Կոստանդնուպաւլսի առ Գրիգոր
կաթուղիկոս Հայոց, համաձայնութեամբ ամենայն ժողովոյն Հոռոմոց – Միքայէլ,
ողորմութեամբն Աստուծոյ... ի պատասխանի Հոռոմոցն աւրինակաւ այսպիսի:
ԽԲ. 96ա-8բ Թուղթ Գրիգորի կաթուղիկոսի Հայոց... ձայնակցութեամբ
եւ ձեռնադրով ամենայն Հայաստանեաց եպիսկոպոսաց – Քրիստոսիւ զաւրացեալ եւ նովաւ պսակեալ... ողջ լե՛ր, աստուածասէր
թագաւոր:
ԽԳ. 98բ-101ա Թուղթ Գրիգորի կաթուղիկոսի Հայոց եւ
ընդհանուր Հայաստանեացս ժողովոյ... Միգայէլի պատրիարգին, որ նախ քան զայս փոխեցաւ յաշխարհէս
ի Քրիստոս Աստուած մեր – Սրբոյ եւ մեծի Աստուծոյ եկեղեցւոյդ... որ է աւրհնեալ ընդ
Հաւր եւ ընդ Սուրբ Հոգւոյն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ԽԴ. 101ա-138բ [Թուղթք դաւանաբանականք զանազանք]
ա. 101ա-3ա Ներսէսի եղբաւր կաթուղիկոսի Հայոց
տեառն Գրիգորիսի Պատասխանի թղթոյ ուրումն Յակովբայ Ասորւոյ վարդապետի՝ մայրաքաղաքէն
Մելիտինւոյ Հայոց – Ի զգալի դատաւորութիւն... յորոց նեղիմք ի փառս Քրիստոսի:
բ. 103ա-4ա Նորին տեառն Ներսէսի պատասխանի գրոյ
ուրումն, որ գրեալ էր առ նա բանս զկծանաց յանդուգն լրբութեամբ – Ընկալաք,
զոր եկն գիր սիրոյ... դատեսցի յուղիղ դատաւորէն:
գ. 104ա-8բ Թուղթ Ստեփաննոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի
եւ իմաստասիրի Պատասխանի թղթոյն Գերմանոսի պատ[ր]իարգի Կոստանդինուպօլսի – Յոգնապատիւ
հռչակելի... հոգւով դատաստանաւ եւ հոգւով այրման:
դ. 108բ-12բ Մովսէսի Հայոց վարդապետի գրեալ պատասխանիք
թղթոյն Տրապիզոնի՝ առ հատուածեալն Գրիգոր էրէց – Բնաւից բարեաց
պարգեւատուն... եւ այլս, զոր դիցուք աստ:
ե. 112բ-5ա Բանք երանելոյն Խոսրովու առ նոյն – Տեղի
աղաւթից՝ գիտի սուրբ զեկեղեցի... զի մի՛ գայթագղեսցիս:
զ. 115ա-7բ Վասն մոլորման Զատկին բանք ինչ – Ի
թուականութեանս հայոց ՉԽԱ. (1292)... փառք եւ պատիւ անլռելի:
է. 117բ-8բ Վասն անխմոր նշխարին եւ անջուր բաժակին – Սուրբն
Եփրեմ ասէ... յայտ է զմարդկայինն միացոյց:
ը. 118բ-20ա Ընդդէմ այնոցիկ, որ վասն բաժակին մոլին – Բաժակն
աւրհնութեան, զոր աւրհնեմք... եւ ինքն եղիցի աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
թ. 120ա-1ա Ընդդիմադրութիւն սակս ջրոյն խառնման
սուրբ խորհուրդն, ի թվին հայոց ՁԾԸ. (1309) – Որդիք մարդկան... սրբոյ դիտապետին՝
Գրիգորի Վկայասիրին:
ժ. 121ա-2ա Յաղագս միաւորութեան եւ բնութեան եւ
դիմի եւ անձնաւորութեան – Միաւորութիւն է ստոյգ եւ ճշմարիտ... զամենասուրբն աստուածագործութիւն
այսոքիւք կատարել:
ժա. 122աբ Սոկրատա Վասն Քաղկեդոնի ժողովոյն – Սոկրատ
պատմագիր գրէ այսպէս... ի ԽԴ. (44) թուականութեանն հոռոմոց:
ժբ. 122բ-3ա Յաղագս ժողովոցն, որ եղեն – Զկնի
ԳՃ. եւ ԺԵ. (315) ամի յարութեանն Տեառն... եւ նզովեցին՝ զչպատուաւղս պատկերաց:
ժգ. 123աբ Վասն երկրորդ ժողովոյն – Երկրորդ
ժողովն Եփեսոսի... եւ Որդի Բարձրելոյն կոչեսցի, եւ նման փառք յաւիտեանս. ամէն:
ժդ. 123բ-4ա Յաղագս Քաղկեդոնի ժողովոյն – Ժողովն
Քաղկեդոնի... եւ ծնանիլ Աստուծոյ Բանին:
ժե. 124ա Այլուստ եւ այս – Հարցից
ցքեզ, որ երկու բնութիւն... եւ խոցումն, եւ մահ, որ է աստուածաչարչարութիւն:
ժզ. 124ա Սարկաւագ վարդապետի – Ի
լինելն Որդի մարդոյ... մարմնացելոյ Բանին՝ ուսաք:
ժէ. 124աբ [Վասն մի բնութեան] Բանին Աստուծոյ,
[զի մի ասի բնութիւն եւ ոչ երկու]՝ որպէս ոմանք կամին – Երանելի առաքեալն
Պաւղոս յայտնապէս... որպէս առաքեալ ասէ՝ Եղիցի ամենայն յամենայնի:
ժը. 125աբ Թէ պարտ է Խաչեցար ասել ի Սուրբ Աստուածն – Իսկ
ի Սուրբ Աստուածն պարտ եւ արժան է... զի միաւորեալն ոչ ապականի:
ժէ. 125բ Վասն չարչարանաց Տեառն եւ Խաչելութեանն – Յոհան Երուսաղէմացին եւ Կիւրեղ Աղէքսանդրացին... որով ազատեցաք.
եւ նմա փառք յաւիտեանս:
ժը. 126ա Սակս միաւորութեան բնութեանցն Քրիստոսի – Խոստովանիմք
յերկուց բնութեանց միացեալ... որպէս առաքեալ ասէ՝ Եղիցի ամենայն յամենայնի:
ժթ. 126ա-31ա Կիւրղի ասացեալ ի բան մարգարէին,
որ ասէ. Եւ յաւել Տէր խաւսել ընդ Աքազու , եւ ահա կոյսն յղասցի եւ ծնցի – Ծնունդք
սրբութեան... եւ նոքա եղիցին իմ ժողովուրդ. նմա փառք եւ պատիւ յաւիտեանս. ամէն:
ի. 131աբ Տեառն Ներսէսի Հայոց կաթողիկոսի ասացեալ – Ի միում աւուր տաւնեմք զտաւն ծննդեանն Քրիստոսի... եւ պատկեր աւրն
ոչ նմանապէս էր:
իա. 131բ-6բ Վկայութիւնք վասն ծննդեանն Քրիստոսի
եւ մկրտութեանն, զի պարտ է տաւնել ի միում աւուր՝ ի յունուարի վեցն՝ ի Կղեմայ յառաքելասահման
կանոնացն – Կարգեցին առաքեալքն... վկայութեամբ ամենայն աստուածեղէն
գրոց:
իբ.136բ Սրբոյն Ներսէսի կաթուղիկոսի Վասն առաջաւորաց – Արդ,
առաջաւոր ասի պահս այս... զնինուէացւոցն Գ. աւրն իմա՛յ:
իգ. 137ա-8ա Վասն թագաւորաց Հայոց, զոր կարգեաց
Մովսէս Խորենացի – Մովսէս Խորենացի զշարս թագաւորացն Հայոց... եւ է թիւս հայոց
ՊԵ. (1356):
իդ. 138բ Յայտնութիւն եւ երեւումն աղանդաւոր եւ սուտ մարգարէին Մահմետի, նա եւ Նեռինն
ստուգապէս ի թվին ՂԵ. (646), ի Քրիստոսէ ՈԽԲ. (642) – Լալով եւ մեծաւ ողբով... եւ ոմանք՝ զառաջին երթալն ի Մաքայ:
ԽԵ. 139ա-55բ Անանիայի Հայոց վարդապետի Բան հակաճառութեան
ընդդէմ երկաբնակաց, զոր գրեաց հրամանաւ տեառն Պետրոսի Հայոց վերադիտողի – Որք
իմաստութեան են բաղձացեալք... լուծեր զմահ եւ ազատեցեր զմեզ:
ԽԶ. 155բ-6ա Յաղագս առաջաւորաց պահոց սուղ ինչ բան – Վասն
առաջաւորաց պահոցս... հաստատեալ ի վերայ անշարժ վիմին հաւատոյ:
ԽԷ. 156ա-74բ [Ստեփաննոսի Սիւնեցւոյ Հակաճառութիւն ընդդէմ
երկաբնակաց. ձեռ. 573, 55ա] Յայտարարութիւն գրոցս, եթէ ինչ կայ ի սմա եւ ի քանի գլուխս բաժանի:
Տե՛ս ձեռ. 573, 55ա-95բ. Յայտարարութիւն գրոցս/156աբ։ 1. ա/156բ-7ա։
բ/157ա-8ա։ գ/158ա-60ա (ունի՝ Գլուխ երկրորդ: Յաղագս բնութեան դուն ինչ բնախաւսութիւն
– Բնութեանս զանազանութիւն...)։ դ/160ա-2ա: ե/չիք: զ/162ա-3բ: է/163բ-5բ: ը/165բ-6բ:
թ/169ա-70բ: ժ/166բ-9ա: ժա/170բ-2բ: ժբ/172բ-4բ։
ԽԸ. 174բ-80բ Դաւանութիւն ճշմարիտ հաւատոյ՝ Վահրամ վարդապետի
ասացեալ – Հաւատամք եւ խոստովանիմք... եւ մեզ անմեղադիր լերո՛ւք տկարամտաց:
ԽԹ. 181ա-225բ Պաւղոսի Հայոց վարդապետի Պատասխանի
առ Թէոփեստէ – Գոչեաց ի կաթուղիկէ առաքելական...
պատուիրեաց Պօղոս, խրատեաց եւ ասէ:
Ծ. 226ա-8բ, 229բ-31բ Երանելոյն Բարսղի հարցմունք եւ պատասխանիք
զանազանք* – Հարցումն. Վասն զի թէ մի՞ էր երեսս... զառասպելն գրէ, Հ.
համարն է:
* 228բ-ից յետոյ այլ նիւթ
(տե՛ս ԾԱ.), շարունակութիւնը՝ 229բ-ից, գրչի յղում՝ 228բ (ստ. լս.) «Զթուխթդ շրջեա՛
եւ ապա կարդա՛»:
ԾԱ. 229աբ Հաւաքումն բանից յասից երանելեաց մերոցն հարանց
եւ ուղղափառ վարդապետաց. Յաղագս մարդեղութեան Բանին Աստուծոյ... եւ
այլոց բազմաց աստուածամարտ հերձուածողաց – [Տ]էր, ո՛վ սիրելի եւ տո՛ւր ցիս զգերամաքուր
միտս քո... ի կամս աստուածութեանն միայնոյ:
ԾԲ. 232ա-57բ Հանդէսք բանից աշխարհագումար զրուցաց տիեզերապատում
անցից, վիպասանեալ ի քաջ գիտնականէն Մխիթարայ աւագերիցու մեծ կաթուղիկէին Անւոյ հոյակապ
քաղաքի, ի խնդրոյ հաւր Հառիճայի Գրիգորոյ վարդապետի – Մըխեալք Աստուծով
ի սկիզբն մատենիս... որ զայս ամենայն գործեաց, զի մի՛ մոլորիցիս:
Տե՛ս Պատմութիւն Սեբէոսի
եպիսկոպոսի ի Հերակլն եւ սկիզբն նորագիւտ պատմութեան Մխիթարայ Անեցւոյն, ի լոյս ած
Ք. Պ., Ս. Պետերբուրգ, 1879. երկրորդ էջակալում՝ Մխիթարայ Անեցւոյ Պատմութիւն, 1879, Ս. Պետերբուրգ,
էջ 1-52: Հմմտ. Մխիթար Անեցի, Մատեան աշխարհավէպ հանդիսարանաց, աշխ. Հ. Գ. Մարգարեանի,
Երեւան, 1983, էջ 59-104:
ԾԳ. 258ա-315ա Տեառն Միխայէլի պատրիարգի Ասորոց Համառաւտ
ժամանակաց զրոյցք քաղուածու, արարեալ յոլովից պատմագրաց, ի վարժս բանասիրաց, յԱդամայ
հետէ մինչեւ յետին աւուրս – Ես, եղբարք իմ ի Քրիստոս...
Տե՛ս ձեռ. 1518,
3ա-98բ։ 1. ա/258ա-93ա։ բ/293ա-300ա։ գ/300ա-12բ: դ/312բ-3ա։ ե/313ա-5ա։
Շարադրանքը համառօտուած է, առանձնապէս գ-ե. գլուխները քաղուածու են՝ զգալի կրճատումներով.
ձեռագիրս գլխաբաժանում չունի.
բաժանումն այստեղ ըստ 1870 թ. Երուսաղէմի տպագրի է:
ԾԴ. 315ա-33բ Նորին տեառն Միխայէլի Յաղագս քահանայական կարգի,
թէ ուստի՞ առնու սկիզբն, եւ ու՞ր կատարի– [Ս]կիզբն քահանայութեան շնորհի...
– 333բ (յիշ. թարգմանչի)
Արդ, ի յամի ՌՄԽԸ. (1248) թվահամարութեան անժամանակ Որդոյն Աստուծոյ գալստեանն եւ
ի ՈՂԵ. (1246) թվականութեանս հայոց թարգմանեցաւ գիրքս այս յասորոց ի հայս, ի հայրապետութեան
Հայոց տեառն Կոստանդեայ եւ ի թագաւորութեանն Հէթմոյ քրիստոսապսակի:
ԾԵ. 334ա-5ա [Քաղուածք ի Պատմութենէ Միխայէլի Ասորւոյ] – Ասացից
եւ վասն Աթանասա պատրէարգին... եւ գրեալ էր առ իս՝ յանձնառութիւն:
ԾԶ. 335աբ Տաւմար եկեղեցւոյ Աստուծոյ – Առաջին
դաս եկեղեց[ւ]ոյ... ի սպաս Որդոյն Աստուծոյ:
ԾԷ. 335բ-7բ Վասն երկնաւոր քահանայապետութեանցն՝ Գաբրիէլէ
իմաստնոյ – Առաքելական տըւչութիւնն... սահմանեցին զխաչեցարն եւ տօմարն:
ԾԸ. 337բ-8ա Վասն եւթն աւուրց արարչութեանն – Առաջին
աւր արարչութեանն եղեն գործք Է. ... թէպէտ եւ արուեստիւ դիպողագոյնս ինչ կանոնեմք:
ԾԹ. 338ա-9ա Յաղագս ազգաց, թէ ոյք գիտեն դպրութիւն – Լեզուք
ՀԲ. ... այնչափ առցէ ջուր յանըսպառ գետոյ:
Կ. 339ա-41բ [Հարցմունք եւ պատասխանք] – Հարցումն.
Ընդէ՞ր կոչի Աստուած Աբրահամու... անձրեւք յորդին:
ԿԱ. 341բ-2ա Յաղագս ամպոց եւ նշանաց – Յորժամ ծագէ...
անձրեւ նշանակէ:
ԿԲ. 342ա Յաղագս որոտման – Յորժամ զառաջինն...
հոլով մի արեգական:
ԿԳ. 342ա-4ա Անանիայի վասն երկնի – Արդ, որովհետեւ...
եւ ոչ յերկիրս իմանի:
ԿԴ. 344ա-6ա Յաղագս երկրի - Զերկիր, ոմանք
ի բարեաց... եւ սիւնքն նորա դողան:
ԿԵ. 346ա-7բ Յաղագս ծովու – |346բ| Զծովէ
ասես խելագարեալ... մի՛ դարձցին ծածկել զերկին:
ԿԶ. 347բ-8ա Յաղագս երկնային զարդուդ – Վարդապետք
ճշմարտութեանն... առցէ զտեսողութիւն:
ԿԷ. 348ա-9ա Յաղագս կանանց – Պիթագորոս
ասէ. Ի հուր եւ ի կին անկանիլն... պտուղ այսպիսի բերէր:
ԿԸ. 349բ-51բ, 353ա-5ա Յաղագս ամենայն պիտոյից Բանք իմաստասիրաց – Պղատոն
ասէ... բազում ալիս ծովու տատանեցին:
ԿԹ. 355բ-69ա [Ճառ] – Հոգի Տեառն ի վերայ իմ... հանցուք
զօրհնութիւն եւ զփառս Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ:
– 365ա-9ա Յորդորակ – Արդ, այսուհետեւ դարձուսցուք զմակոյկ բանիս մերոյ...
Հ. 369ա-70ա Յոհանու Որոտնեց[ւ]ոյ ասացեալ – Ո՛վ
Տէր Աստուած իմ, Յիսուս Քրիստոս... զբանն, որ ասէ՝ Ի սկզբանէ էր Բանն:
ՀԱ. 370ա-6բ Գէորգ վարդապետի ժողոված ի Կանոնաց սրբոյն Սահակայ
հայրապետի Խ. (40) գլխոյն – Արդ, պարտ է մեզ զհատուցումն շնորհից... վասն զի Ադամ յաստուածանալն
փութացաւ, եւ Աստուած՝ ի մարդանալն:
ՀԲ. 376բ-8ա Առաջին հերձուած հեթանոսք, որ զարարիչն ամենայնի
ի զԱստուածն ճշմարիտ... եւ այլ բազում հայհոյութիւնս խոսեցաւ:
ՀԳ. 378ա-84բ, 386ա Ի Թխտոյն Մխիթար վարդապետի, որ Գոշն
կոչիւր – Առաջին ժողով, որ եղեւ ի Նիկիա... որ է աւրհնեալ ընդ Հօր
եւ Սուրբ Հոգոյն, յաւիտեանս:
ՀԴ. 385աբ [Մխիթար Գոշ, Առակք] – (սկ. թափուած)
///ասէ. Եթէ դու մեծութեամբ յաղթէս... խոտորեա՛ այր իմաստուն/// (այսչափ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ
ՕՐԻՆԱԿԻ
174բ [Մ]եք՝ մեղուցեալ
ծառայքս Աստուծոյ Պապաքս եւ Աչէ, որդիք բարեպաշտ
իշխանին Պռօշոյ, մերովք
ազատովքիս համակամ եւ համախոհ եմք, ամենայն հնազանդութեամբ սուրբ հարցն աւանդութեանցս
վերագրելոցս ի նամակի աստ, եւ որ ոք ոչ հաւանին, նզովեալ եւ որոշեալ լիցին ի սուրբ
հարցն մեր եւ յամենայն աստուածարեալ եպիսկոպոսացս եւ ուղղափառ վարդապետացս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
19ա Կարդա՛ եւ
զեղկելի գծօղս զՄաթէոս յիշեա՛:
21ա Կարդա՛ եւ
զՄաթէոս թաղծեալս յիշեա՛:
49ա Զեղկելի եւ
զբազմամեղ գծաւղս զՄաթէոս աղաչեմ,
յիշեա, ո՛վ ընթերցող սուրբ:
60բ Զանպիտան
հողս եւ զանարհեստ գրչակս եւ զեղկելի գծաւղս Մաթէոս այսմ ծաղկաքաղ ոգեշահ մատենի աղաչեմ,
աղաչեմ, որք հանդիպիք սմա վերծանութեամբ կամ աւրինակելով, յիշեսջիք զմեզ ի սուրբ
աղաւթսն ձեր, որ եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերմէ:
71ա Զմեռեալս
մեղաւք եւ գերեալս ի բանսարկուէն զեղկելի գծողս զՄաթէոս, նա եւ զծնաւղսն իմ՝ զհանգուցեալսն
ի Քրիստոս աղաչեմ յիշել սրտի մտաւք, եւ Աստուած զձեզ յիշեսցէ ի գալստեանն իւրում. ամէն:
73բ Զգծողս յիշեա՛
ի Տէր եւ մի՛ մոռանար, աղաչեմ:
101ա Աղաչեմ վերծանաւղդ
սուրբ՝ յիշել առ Տէր զսակաւամասնս ի բարւոյ, զի բազում յաւժարութեամբ սկսայ զսա եւ
փափաքանաւք առ ի յիշատակ եղկելւոյս Մաթէոսի:
122ա Կարդա՛ եւ
զՄաթէոս գծողս յիշեա՛
եւ Աստուած զքեզ:
155բ Ողորմեա
Մաթէոսի՝ եղկելի գրչի:
386ա Փառք ամենասուրբ
Երրորդութեանն՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյ Սրբոյ: Գրեցաւ սուրբ գիրքս այս, որ կոչի Թխթոց, ձեռամբ հիքոյս
Մաթէոսի, քանզի սկսայ
ըզսա ՊՀԵ. (1426) թվին եւ կատարեցաւ ՋԻԵ. (1476) թվիս հայոց ի յիշատակ հոգոյ աղքատիս
եւ առ ի վայելումն հարազատացն իմ՝ Իգնատիոս կրօնաւորին,
եւ Եսայի վարդապետին,
եւ Ուսկանն աշակերտի,
եւ Առիստակէսի: Եւ
ունի գիրքս այս յինքեանն զբովանդակ բանս ուղղափառ վարդապետաց եւ ճշմարիտ դաւանութիւնն
որ ի Քրիստոս հաւատոցն: Որք օգտիք ի սմանէ՝ յիշեցէ՛ք ի բարի զյիմարս Մաթէոս, եւ Աստուած
զձեզ յիշէ ի փառս իւր. ամէն:
Այս
եւ 60բ էջի յիշ-երը տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 412-3:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 242բ (ԺԶ. դ., անարուեստ բոլորգիր)
Ով ոք կարդայ, զԱաւաքտէր քահանայն
իշէ, նայ Աստուած զնայ իշէ իւր մուս անգամ գալստեանն:
2. 174բ (ԺԷ. դ.՝ 1620 թ. շուրջ., անարուեստ
նոտրգիր) Ես՝ անարժան Մանիչարս գիրեցի՝
որդի պարուն Քամալպէկին, թոռն
պարուն Շահնազարին, գիրս
գիրեցն է տարին ինչ Ղարայգոզն, Ածապովն գնացին, շահն
Պարհայպատ էր, Փարհայպատայ գնացին ի Սպայհան, որ շատ յուշացան,
մեք էստեղ հնցն (՞) ճապայ (=նեղութիւն) քաշեցինք Ամիրգունայ խանին ձեռին,
որ յուվ կարդայ՝ Աստուած ողորմի ասի լի բերանով
386բ (ԺԷ. դ.՝
1620 թ. շուրջ, անարուեստ նոտրգիր) Դարձեալ [յ]իշեցէ՛ք ի Քրիստոս զ[պա]րուն Շահազարն, զնորայբողբոջ
թոռնունքն՝ զպարուն զԱրա///գողն, զպարոն
Աստուածապովն, ազիզ
սիրիլի///ք զպարուն Մանիչարն. յով որ կարդայ,
լի բեր[ան]ով Աստուած ողորմի ասի, Աստուած իւրան ողորմեսցի:
3. 383բ (1620 թ. շուրջ, անարուեստ
բոլորգիր) Դարձեալ իշեցէ՛ք զպարոն զԷսայպէկն՝ որդի
Մելիք Շահնազարին եւ զանդրանիկ
որդին իւր՝ Ապազպէկն եւ Աստուածատուրն եւ զՆիազպէկն որդիք էին զԷսայպէկին: Ով որ կարդայ,
լի բերանով, Աստուած ողորմի ասի, Աստուած իւրնանն ողորմեսէ: Ահ, ես/// (վերջը՝ թափուած):
386ա (1620 թ.,
անարուեստ բոլորգիր) Ես՝ Աստուածատուրս գիրեցի՝
որդի Իսայխանին, թ[ոռն]
մելիք Շահնազարին: Թվ.
ՌԿԹ. (1620):
386բ (1620 թ.
շուրջ., անարուեստ բոլորգիր) Դարձեալ յիշ[եցէ՛ք ի Քրիստոս] զպարոն[աց պարոնն ի յիշխանաց]
յիշխանն՝ զմելիք Շահնա[զարն] եւ զհայրն
իւր՝ զՄելիք[բէկն] եւ զմայրն
իւր՝ զպարոն Խաթուն[աղէն], եւ
զկենակիցն իւր՝ զպարոն Ֆարխրիջահարն եւ զյիշխան[ատիպ]
զորդիքն իւր զՀախնազ[ար բէկն
եւ] զԷսայբեկն, զԴիլանջիբէկն [եւ զՔամալ]բէկն եւ Զավրիբէկն եւ զդուստրն
իւր՝ զԽաթունաղէն եւ զփոխեցեալսն
առ Աստուած զպարոնտէր Յոհանէսն եւ զպարոնտէր
Տէրունն եւ զԹահիրն եւ զ[Շիրինպաջին] եւ զհամեստ
հարսունքն իւր՝ զպարոն Վախախն եւ զԹաճումաղէն եւ զԱղայսուլթանն եւ զնորաբողբոջ
որդիքն, թոռն իւր զՆաղդին եւ զհարազատ
եղբայրսն իւր զպարոն Ատիբէկն, որ
տարայժամ մահուամբ փոխեցաւ առ Քրիստոս, եւ զԳաւգչայբէկն, որդին իւր՝
զԼաւանդբէկն եւ զՄիրզայբէկն եւ որդի իւր
զԹադըրխանն եւ զայլ
ամենայն արեան մերձաւորսն իւր՝ զկենդանիսն եւ զհանգուցեալսն. եւ ուղիղ սրտիւ կենդանեացն
կեանք եւ առողջութիւն խնդրեցէ՛ք ի բարերար արարչէն եւ լի բերանով Աստուած ողորմի
ասացէ՛ք ննջեցելոցն, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի
իւր միւսանգամ գալըստեանն. ամէն: Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զմելիք Շահնազարն՝ զգովելի յիշխանն,
զպանծալի պարոնն, որ է յոյժ բարուքն բարի եւ բնութեամբն քաղցր, զի է խիստ աղաւթասէր
եւ բնութեամբ յստակ եւ հնազանդ ամենայն եկեղեցականաց, ուղիղ ի դատաստանն եւ [ան]աչառ
ի յանդիմանութիւն, ազատ եւ որդի ազատի, յիշխանական փառաւք զարդարեալ, զի ի նախկի զարմից
սորայ յորդոց յորդիս մինչեւ ի սայ հոգեւոր եւ մարմնաւոր յիշխանութեամբ տիրեալ էին յերկրիս
Գեղամայ: Իսկ սայ կարի
փառաւք ճոխացոյց բարերարն, քան զամենայն ազինս իւր մարմնաւոր յիշխանութեամբ, զի
վերջացեալ ժամանակիս զի ոչ գոյր նման սորայ յիշխան յազգս հայոց, զի է յոյժ փարթամ գոյիւք
եւ առատ հընչիւք լցեալ ի պարգեւացն յԱստուծոյ ամենայն առատութեամբ եւ հզաւր [իշխա]նութեամբ
բարգաւաճեալ, պատուեալ եւ մեծարեալ ի խըրախտեացն /// [կայս]երէն Պարսից շահ Թամազէն եւ ի շահ Խուդայբանդայէն///
(վերջը՝ թափուած):
Այս յիշ-ի ամբողջական տեսքը
տե՛ս ձեռ. 2680, 582բ՝ թուականը՝ 1580 թ.՝ Ռ. եւ ԻԹ.:
386բ (1620 թ.
շուրջ) Դարձեալ յիշեցէ՛ք զպարոն /// յիշխանն, զմելիք Շահնազարն եւ զհայրն իւր
զմելիք /// եւ զմայրն իւր զպարոն Խաթունաղի եւ զկենակիցն
իւր զպարոն Արխտի/// եւ
զիշխան /// որդիքն իւր զՀախնազարն ///
զԷսայբէկն սմանէ, յիշեցէ՛ք
ի բարի զյիմարս Մատթէոս, եւ
Աստուած զձեզ յիշէ ի փառս իւր. ամէն:
4. 138ա (1722 թ., նոտրգիր) Ես՝ Ղափանցի սուտանուն
Զաքարիայ, հանդիպեցայ
այս անգին սուրբ գրո[յս ի] թվին ՌՃՀԱ. (1722), ԾԶ. (56) ամաց հասե/// չունեի///: Եւ
Աստուած ողորմի գրողին:
5. 387ա (նորոգողի, 1744 թ., նոտրգիր)
Փառք [ամենա]սուրբ Եր[րորդութեանն՝ Հօր] եւ Որդւոյ/// [ւոյն] անբաժանելի եւ միասնական
եւ զուգակշիռ տէրութեանն/// եւ համագոյ եւ հաւասար միապատիւ աստուածութեան. ամէն:
Արդ, ողորմութեամբն Աստուծոյ՝ ես անարժան եւ մեղսամած եւ անարժան Պետրոս անուամբ միայն
եւ ոչ արդեամբ սարկաւագս,
որ [եմ] յերկրէն Վրաց եւ քաղաքէն
Տփխեաց, տեսեալ զայս
աստուածաշունչ եւ յոյժ գովելի աստուածապատում գիրքս, որ կոչի Թխթոց, որում [կան]
ի սմա պարունակեալ կանունք աստուածադիր օրինաց եւ դաւանութիւն ուղղափառ հաւատոյս
Հայաստանեաց, հաւաքեալ
Հին եւ Նոր կտակարանաց եւ ասացուածք սրբոց եւ ուղղափառ եւ միա[դաւան] սուրբ Երրորդութեանն
եւ մի բնութիւն Բանին մարմնացելո խոստով[անեալ] հարցն, նաեւ Պատմութեանց Միխայէլ վարդապետի, այլ
եւ ընդ Մահմէդի մոլորութիւն
եւ վասն որպիսութեան Ղուրանին, զոր ճշմարիտն աստ պատմի, նա եւ այլ բազում յոյժ օգտակարք
ընթերցասէր արանցդ աստ գտանի՝ հոգեւոր բուրաստանիս, եւ իմ տեսեալ սորա՝ յոյժ քակտեալ
կազմից եւ անարգ անկեալ, վասն այն յուսացա Աստուած եւ ձեռն արկի ի սա նորոգելոյ, զոր
Տէր ետ կարօղութիւն յաղագս նորոգմանն, քանզի ձեռամբ իմով կազմեցի՝ յիշատակ ծնողաց իմոց
<իմոց>, ի վայելումն քաջ րաբունւոյն եւ միշտ կախեալ ճգանց եւ անապաղ փափագանօք
ընթերցման աստուածային սուրբ մատեանց, Ղազար՝ աստուածաբանութեան հօրն եւ վարդապետի իմոյ, որ է յերկրէն
Գանձակոյ, ի գեղջէն Գետաշէնոյ: Նորոգեցաւ դառն
եւ դժնեա ամանակիս, որ ոչ կարէ ոք պատմել նեղութիւն եւ սուգս, որում թագաւ[որ]են Պարսից Նադիր շահ կոչեցեալ՝
այր քաջազօր եւ ռազմասէր, ունէր պատերազմն ընդ ազգին իսմայէլացւոց եւ պաշարեալ Կառնոյ քաղաքն, շուրջ
նօքօք նստեալ վասն ռօճկաց եւ յայլ պիտուից զօրաց նորա բոլոր արեւելքն տայր:
Արդ, եղեւ նորոգեալ
ի դուռն սուրբ անապատիս Եզնասարա, որում
աստ բնակեալ եմք միաբան, առ յոտս վերոյգրեալ սուրբ հօրն իմոյ, զոր Տէր Աստուած տացէ
վայելումն զսայ եւ անսայթաք ի ծոց եկեղեցւոյ պահեսցէ. ամէն: Ո՜վ դուք, աստուածասէր
ընթերցո՛ղք, յորժամ հանդիպիք սմայ, միով Հա՛յր մերիւ յիշեցէ՛ք հանգուցեալ զծնօղքս իմ՝
Գասպարն եւ Շահխանումն, եղբայր իմ՝
Մաթապէկն, որ եւ դուք
յիշե[ա]լ եւ գրեալ լիցի անուանս ձեր [ի] մատեան կենաց. ամէն: ՌՃՂԳ. (1744) թվին, նամսեանն
յուլիսի Ա.ումն (1): «Հոգւոցն հանգու[ցելոց]» եւ «Հայրն» ասացէ՛ք:
6. Պհպ. Աա (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Էս գիրս
ծածուկ կարդա՛, ոչ ոք իմանա, ոչ վնասակար բան շատ գո միջի շատ վախտ ա բերող չնէր:
Մինչ ի Զատիկն, պահի, ղրկի կուա:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Պհպ. Աա՝ «ԿՆԻՔ
/ ՄԱՏԵՆԱԴԱՐԱՆԻ / ՍՐԲՈՅ ԷՋՄԻԱԾՆԻ / 1888»:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ. Աա՝ «95/2678», «ՊՀԵ. – 1426 / ՋԻԵ. - 1476 / Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
մատիտով, շղագիր՝ «Յովհաննէս Երզնկացւոյ / Կանոնական խրատ», 243ա-4ա, 266բ, 268բ՝
տառեր, զանազան խզբզոցներ:
2679
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՆԼ. - 981 |
ԳՐԻՉ՝ Ղուկաս, Անանուն (ԺԱ. դար, 159ա-94բ): ՍՏԱՑՈՂ՝ Դաւիթ քահանայ (Ղուկաս գրչի հայրը):
ԹԵՐԹ՝ 360 (155+205): ՊՐԱԿ՝ Ե-Յx10 (Ե՝ 1, Թ, Ծ՝ 8, Ժ՝ 11, Հ, Ճ, Յ՝ 9) + Ա-Լx20 (Ա՝ 3, Բ՝ 12, Գ+Դ+Ե՝ 39, Զ+Է՝ 39, Ը, Թ՝ 18, Ժ+Ի՝ 24, Լ՝ 16)+36*: ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 28.5x19.5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (24x14.5): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 36ա), 189ա-194բ՝ կրկնագրուած-թանձրացուած (նմուշ՝ 190ա): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի անկիւնազարդերով, դռնակով, միջուկը տախտակ. աստառը եզերազարդ մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
* Գրիչը պրականիշերը երկաթագրով գրել է վերին լուսանցի աջ անկիւնում. յետագայ կազմողը միայն պահպանուած թերթերը նորից համարակալել է՝ իր ժամանակ ընդունուած ձեւով պրականիշերը բոլորգրով գրելով ստորին լուսանցի կենտրոնում. այս վերակազմողի պրակակալումն է՝ Ա-Լx12 (Ա՝ 14, Գ, ԻԴ՝ 15, Ե՝ 9, Դ, ԻԳ, ԻԶ, ԻԹ՝ 13, Է, ԺԲ, ԺԷ, ԻԷ՝ 11, ԺԳ+ԺԴ՝ 23, ԺԸ+ԺԹ՝ 22, ԻԵ՝ 6, Լ՝ 16):
ՎԻՃԱԿ՝ պակասաւոր, թերթերն
ու պրակները քանիցս վերադասաւորուած (նաեւ Ի. դ.), ետեւառաջ, եզրահատուած, թանաքակեր,
կազմի տախտակը կոտրուած:
Ձեռագրիս մանրամասն նկարագրութիւնը եւ նոյնական վերարտադրութիւնը տե՛ս Մատեան գիտութեան եւ հաւատոյ Դաւթի քահանայի. հայերէն թղթեայ հնագոյն ձեռագիր. Նմանատպութիւն, ուսումնասիրութիւն, վերծանութիւն, ծանօթագրութիւններ, ցանկեր, Աշխատասիրութեամբ Արտաշէս Մաթեւոսեանի, [հտ. Ա.], Երեւան, «Նայիրի», 1995 (772 էջ) եւ [հտ. Բ.], 1997 (574 էջ): Ձեռագրիս Վիճակի համար տե՛ս հտ. Բ. (Ուսումնասիրութիւն, վերծանութիւն), էջ 31-2: Վերատպութեան համար ձեռագիրս քանդուել է, բոլոր թերթերը կազմից, կարից եւ իրարից անջատուել են եւ ժամանակաւորապէս պահպանւում են յատուկ պատրաստուած թղթապանակների մէջ՝ ամէն պրակ առանձին. վերակազմուելու է լաւագոյն հնարաւորութիւններ եւ նախապայմաններ ունենալուն պէս: Այս իսկ պատճառով ձեռագրիս «Բովանդակութիւն»ը մասնակի փոփոխութիւններով այստեղ ներկայացուած է ըստ նոյն գրքի Ա. (նմանատպութեան) հատորի՝ էջ 17-194, որի մէջ էլ, բնականաբար, ըստ հարկի կարելի է գտնել ձեռագրիս վերաբերող աւելի մանրամասն տեղեկութիւններ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-2բ [ՇԼԲ. աղիւսակ] - /// [ՃԻԱ.] ՆՁԴ.
Խ. ԻԸ. ԴԵ. յն. Զ. ... [Եթէ կամի]ցիս գիտել զվերադիրս Եւթներեկի՝ եթէ Բ.շաբաթի աւր
մտանէ... ա՛ռ եւ զԲ. վերադիրս արա՛ այսպէս կարգաւ խաղացեալ ///դն ///:
Աղիւսակն ունի հետեւեալ սիւնակները՝
«[Նահանջ], Թուական, Հնգեակ, Վերադիր, Եւթներեակ, Յայտնութիւն, Քանիքն, Աւրն, Բարեկենդան,
Քանիքն, Հասարակաւոր, Քանիքն, Լրումն, Քանիքն, Տիւ գիշեր, Ժամն, Աւրն, Զատիկն, Քանիքն»:
Բ. 3ա /// Այսպէս ի սկզբանէ արարածոց
յորժամ արար Աստուած զլուսաւորդ...
Գ. 3բ-4բ [Գիրք ծննդոց] – Ի սկզբանէ
արար Աստուած զերկին եւ զերկիր...
Դ. 4բ-5բ Արդ ահա Է. պարունակք հարկաւորք
շրջագայք...
Ե. 5բ-7ա Անանիայի Համարողի Վասն ընթացից Արեգական ըստ ԺԲ.
(12) կենդանատեսակացն եւ Է. գաւտեացն, զոր կատարէ ի տունջեն յաւուրս ՅԿԵ. (365) եւ
ի ժամս Գ. – Մարտի ամսոյ, որ աւր Ի. (20)...
Զ. 7աբ Ամիսք Եբրայեցւոց – Նիսան Լ. ի
սմա...
Է. 7բ [Բոլորակ լրման Լուսնի]... 8ա Զմուտ
բոլորիտ այսպէս
արա՛. Կա՛լ զթուականն, Թ. ե՛րթ, զայղն ե՛րթ ԺԹ. ԺԹ., որ ի խոնարհ մնա...
Ը. 8ա [Պրոկղի եպիս]կոպոսի Յաղագս կաղանդաց ասացեալ – Ա.
Ե[թէ ի]///...
Թ. 8բ Հարցմունք եւ պատասխանիք Յաղագս արարչութեանն
– Քանի առաջին աւուրն...
Ժ. 9ա-13բ [Յաղագս Լուսնի] – Յորժամ Գ.
աւրեայ երեւի Լուսին...
ԺԱ. 13բ-20բ Անանիայի Շիրակայնւոյ համարողի ասացեալ Ի յայտնութիւն
Տեառն եւ փրկչին մերոյ – Բազում աշխատութիւն...
ԺԲ. 21ա-9ա Զտաւն սրբոյ Զատ[կին]... – Քանզի գրեալ
է այսպէս...
ԺԳ. 29ա Նորին Անանիայի – Մեծն Մովսէս
երկուցեալ...
ԺԴ. 29ա-71բ [Անանիայի Շիրակացւոյ Պատմութիւն] – Մովսէսի
Խորենացւոյ եւ Անդրեասի...
Տե՛ս Ա. Գ. Աբրահամեան, Շիրակացու
Մատենագրութիւնը, Երեւան, 1944, էջ 357-99:
ժԵ. 71բ-24ա Վասն ամանաց լուսաւորաց Եղիոսի եւ Եպիփանու եպիսկոպոսի Կ[իպ]րաց – Եղիոս ասէ...
ժԶ. 74ա-9բ Հարցումն Թէոդորոս քահանայի եկեղեցւոյն Կ[եսարու]
առ երանելին ի Կիպրոս – Կամիմ ու[սա]նիլ յաղագս քառասնիցն պահոց...
ԺԷ. 79բ-86բ Քննութիւն հաւատոց Ահարովնի թագաւորին Տաճկաց
առ մեծ հայրապետն Տիմովթէոս զանազան խորամանկութեանց պէսպէս յարուցմունս, նոյնպէս
եւ յուղղափառէ անտի պատասխանիս լուեալ – Ասէ թագաւորն ցհայրապետն Տիմոթեոս...
ԺԸ. 86բ-103ա Յաղագս հաւատոց բանք ասացեալ շնորհալից Յակոբկի
միոյ պայքարման ընդ ամիրապետին եւ հրէին – Ասէ շնորհալից Յակոբիկն...
ԺԹ. 103բ-48ա Ընդդեմասացութիւն սրբոյն Աթանասի Եպիսկոպոսի Աղէքսանդրացւոց
ուղղափառի եւ Արիանոսի հերձուածողի Յաղագս աստուծութեանն Որդւոյ: Վիճաբանութիւնք – Ուղղափառն
ասէ. Աստուծոյ խնամակալութեամբն...
Ի. 148ա-54ա Դաւթի Հարքացւոյ եւ փիլիսոփայի որ յիմաստասիրական
եւ յիմաստասիրելի հարցուածս: Հարցուած – Զի՞նչ է մարդ...
ԻԱ. 154ա [Հանելուկ] – Ծնայ առանց հաւր,
եւ կին իմ յինէ...
ԻԲ. 154ա Իմաստասիրութիւն Դաւթի Քերդողի – Ձեռք ամենակալին
ստեղծին զիս...
ԻԳ. 154բ-5բ Ինքն[ակա]լի Ադրիանոսի կայսեր յԱրիստիդեայ փիլիսոփաէ
Աթենացւոյ – Ես, ո՜վ թագաւոր...
ԻԴ. 156ա-65ա [Եբ]րայեցւոց ժամանակագրութիւնք Եղիմիացւոց [հոռ]ոմոց,
եգիպտացւոց, հեղղենացւոց, [եթի]ովպացւոց, ասորւոց, յունաց – [Լաւ հ]ամարեցա
զհոռովմոցն զՍեբեայ...
Յաջորդող նիւթերը գրիչն առել
է ընդհանուր մի խորագրի տակ՝ «Ծաղիկ հաւատոյ»:
ԻԵ. 166ա-80ա Տեառն Ստեփանոսի եպիսկոպոսի Սիւնեաց Իմաստասիրի
գրեալ Պատասխանի Հոռոմոց թղթին, առ տէր Գերմանոս, որք երկուս բնութիւնս եւ երկուս
ներգործութիւնս եւ երկուս կամս խոստովանին Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, եւ որք ընդ
կենդանարար արեանն ջուր խառնեն՝ հետեւեալք ժողովոյն Քաղկեդոնի – ԶՔրիստոսի
խաղաղութիւնն առբերելով մեզ աւրինակ...
Մատենագիրք Հայոց, Զ. հտ.,
Ը. դար, Անթիլիաս-Լիբանան, 2007, էջ 521-42:
ԻԶ. 180ա-84բ Հարցմունք յաղագս մարմնաւորութեանն
Տեառն: Զանազանք՝ Վաչագանի, Աղուանից իշխանի, ընդ Պետրոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի եւ Իմաստասիրի – Սահմանեալ
զաստուածութիւն...
ԻԷ. 184բ-94բ Վասն անապականութեան մարմնոյն, որք
ասեն, թէ որ աճէ եւ նուազէ, ապականացու է, եւ վասն զի մարմինն Քրիստոսի աճէր եւ զարգանայր,
եւ ապականացու ոչ էր, զի Աստուծոյ մարմին էր, վկայութիւնք սրբոց եւ աստուածազանից՝
որք անապական խոստովանին յարգանդէ եւ յաւիտեանս յաւիտենից՝ Ստեփաննոսի Իմաստասիրի
ասացեալ – Աստուածազան գրեցեալ <գրեցեալ> գիրք զշնորհս Հոգւոյն
Սրբոյ աճել եւ նուազել ...
ԻԸ. 195ա-208ա ՅԵկեղեցւոյ պատմութենէն, զոր Սեբի ասաց – Արդ,
սկիզբն...
ԻԹ. 208ա Վասն գիտութեան մղոնաչափաց – Ասպարէզն
ՃՀ. քայլ է...
Լ. 208ա [Վասն չափուց] – Տաղանտն Ք. դահեկան է...
ԼԱ. 208ա-11բ Եպիփանու ասացեալ – Փտողոմեոս՝
որդի Ղագոսի, որ թագաւորեաց...
ԼԲ. 211բ-2ա Ի Մնացորդացն գրոց – Յառաջ
քան զորդիսն Իսրայէլի...
ԼԳ. 212ա-3բ Դաւթի Հերթանաց[ւ]ոյ Վասն իւղոյն, զոր արար Մովսիս – Ձէթն Քրիստոսի աւրինակեալ է...
Ունի քաղուածքներ Թագաւորութեանց Ա-Գ. գրքերից:
ԼԴ. 213բ-53բ Զոր Փիղոնի ասացեալ է ի սակաւուց – Եւ
ասաց Աստուած. Եղիցի լոյս...
Համառօտ Մեկնութիւն Ծննդոց եւ այլ գրքերի, ուր քաղուածքներ կան տարբեր հեղինակներից:
ԼԵ. 253բ-6բ Եղիշաի վարդապետի Վասն հոգւոց մարդկան,
թէ ուստի գան եւ յետ ելանելոյ ի մարմնոյ առ ով երթան կամ թէ առաւել իմաստնացեն – Զի
գոյն եւ հոգիք զայս եւ բնութիւն մերոյ լինելութեանս ցուցանէ...
ԼԶ. 256բ-8բ Սեւերիանոսի եպիսկոպոսի [Ճառ] – Զոր
կապիցէք յերկրի...
ԼԷ. 258բ-60ա Վրթանիսի Քերդողի Յաղագս պատկերամարտաց – Քանզի
զպատկերաց աւրինակ նախ Մովսէս արար...
ԼԸ. 260ա Ի Սիւնհիւդոս գրոց – Ամբարտաւանութեամբ
պարտեցաւ Ադամ...
ԼԹ. 260ա Հարցումն ի սուրբ Երրորդութիւնն. Զի՞նչ
է հասարակական աստուածաբանութիւն եւ զի՞նչ առանձնական – Քանզի յորժամ
ասեմք...
Խ. 260բ-1բ Ի սուրբ Աստուծոյն, զոր ուղղափառքն
ասացին – Զսուրբ Երրորդութիւն իմանամք...
ԽԱ. 261բ-75բ Գրիգորի եպիսկոպոսի Նիւսացւոյ [Ճառ] – Եւ
արդ, զի ելանէ...
ԽԲ. 275բ Կիւրղի Աղեքսանդրացւոյ ի գրոցն, որ
է գանձ – Ոչ ոք կարէ ասել...
ԽԳ. 275բ-6ա Հարցումն Արիոսի – Եթէ
գոյր քո որդի...
ԽԴ. 276ա Այղ ասելով ըստ Արիստոստղի Արուեստին ասելոյ – Մեծ է հայր...
ԽԵ. 276ա Դիմադրութիւն Արիոսի աղանդին, պատճառ ունելով
զարարածս գոլով – Տէր ստացաւ զիս սկիզբն ճանապարհաց...
ԽԶ. 276բ Յաղագս աւուրն եւ ժամուն ոչ ոք գիտէ – Հայր
սիրէ զորդի...
ԽԷ. 276բ-8բ Հարցումն Արիոսի – Ասէ
անեղութիւն, թէ՞...
ԽԸ. 278բ-80ա
Հարցումն Նոմեա – Ասեն
մեզ, որք զորդի...
ԽԹ. 280ա-1ա Նոմիոսի – Արդ, եթէ լոյս
ասէք գոլ զՀայր...
Ծ. 281ա-98ա Հարցումն Նոմեայ – Եթէ
համագոյ է Որդի Հաւր...
ԾԱ. 298ա-302բ Վկայութիւնք մարգարեականաց գրոց յԵսայեայ – Եւ
յարուցի զնա արդարութեան թագաւոր...
ԾԲ. 303ա-12ա Կիւրղի Աղէքսանդրաց[ւ]ոյ Ընդդէմ Պաւղոսի
Սամուստացւոյ – Որ երեւեցաւ մարմնով...
Ունի քաղուածքներ տարբեր հեղինակներից:
ԾԳ. 312ա-3բ Վասն այնոցիկ, որք ապականեն զխորհուրդն – Յառաջագոյն
ծանուցեալ...
ԾԴ. 313բ Հարցմունք Տաճատա
կրաւնաւոր քահանայի եւ վարդապետի – Զինչ ութ յաւիտեանքն...
ԾԵ. 313բ-4բ Լուծումն Արտաւազտա Մազազունեաց տեառն,
զոր բացայայտեաց սուրբ պատուիրանաւք ի հրամանէ տեառն Ատոմայ՝ Անձեւացեաց իշխանի – Հրաման
քոոյ աստուածասիրութեանդ...
ԾԶ. 314բ Թովմայի ուղղափառ վարդապետի եւ քահանայի
Հարցմունք առ մի ոմն քահանայ Տաճատ անուն եւ վարդապետ – Բանն Աստուած
զփրկագործութիւնն...
ԾԷ. 314բ-6ա Պատասխանիք նորին Տաճատա քահանայի եւ
վարդապետի – Եւ արդ, առաջին բանդ ոչ ունի...
ԾԸ. 316ա-9բ Գրեցաւ թուղթս այս Ատոմ Անձեւացեաց
իշխան, զոր կալեալ առաջի Թովմայի սրբազան քահանայի եւ ուղղափառ վարդապետի՝ հարկաւորեալ
գրէ պատասխանիս – Զծայրս էակացն...
ԾԹ. 320ա Ակունք ԲԺ. (12) – Ա.
Ռուբենի՝ սարդիոնն, Բ. Շմաւոնի տպպազիոնն...
Կ. 320աբ Յաղագս հերձուածողաց, թէ զորս պարտ
է ընդունել, յորժամ գան ի հաւատս կաթողիկէ եկեղեցւոյ՝ զորս կնքաւորել կամ զորս սուրբ
իւղովն աւծանել, եւ կամ որոյ միայն աղաւթս առնել – Զարիանոսս,
զՄակեդոնիոսս, զԿաթարոսս, զՆաւատիանոսս...
ԿԱ. 320բ Տիմոթեի Աղէքսանդրացւոյ Ընդդէմ հերձուածողաց – Քանզի
[որպէս խոր]հեցողի...
ԿԲ. 321ա-60բ Մեկնութիւն Ղեւտիկոնի – Վստահանալով
յանպատմելի զաւրութիւն բարերարին... իմացականապէս սերմնակաթ զայնպիսիս ասել/// (վերջը՝
թափուած):
Ունի բազում քաղուածքներ
տարբեր հեղինակներից:
բ. ԺԳ դ. այլեւայլ յիշատակագրութիւններ,
բնագրային ուղղումներ եւ ցուցումներ՝ 57բ, 58բ, 59բ-60ա, 60բ-61ա, 61բ, 66բ, 68ա
եւ այլուր. այստեղ բերում ենք մի քանիսը.
39բ Ո՛վ
եղբայր, Ժ. թղթով առաջ գնա՛, գտանես:
40ա Ո՛վ
եղբայր, դարձի՛ր ՂԳ. համար:
50բ Ո՛վ եղբայր,
ԻԱ. թղթով յետ դարձի՛ր, գտանես:
60բ Ո՛վ եղբայր,
ԻԱ. թղթով շուռ տո՛ւր, գտանես յառաջն:
61ա Ո՛վ եղբայր, զսորայ պակասն ի ՃԼ. համար տե՛ս:
267բ Ութ թղթով
յառաջ գնա՛. յայս համարէս գնա՛ ՅԻԵ. հնմարն:
268ա Յերեք հարիւր ԻԴ. համարէն ե՛կ ի ՅԻԵ. համարն:
276բ Յետ դարձ
տասն թղթով:
277բ Ութ թղթով
յետ դա՛րձ:
284բ Տասն թղթով
յառաջ գնա՛յ, մինչ որ զգիրքս քակել տամ, որ յիւր շարն ընկնի;
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
20բ Ի սուրբ Յարութեանն
զԴաւիթ քահանայ յիշեսջիք
ի Քրիստոս:
36բ ԶԴաւիթ քահանայ յիշշեսջիք
ի Քրիստոս:
49բ ԶԴաւիթ քահանայ յիշեսջիք
ի Քրիստոս՝ զստացող սուրբ գրոցս:
86բ Յիշեսջիք
ի Քրիստոս զիս՝ զԴաւիթ քահանայ,
որոյ գիրսս գրեցաւ, եւ զորդի իմ զՂուկաս, որ
գծագրեացս իսկ զսա:
154ա Փառք ամենասուրբ
Երրորդութեանն` զաւրացուցչին իմոյ եւ ընդունաւղին տկարաց, որ զաւրացուցանէ զհաւատացեալս
անուան իւրոյ՝ առ ի ճանաչել զհաւատոյ լրումն: Ես՝ Դաւիթ քահանայ ցանկաց[այ] լուսաւոր եւ աստուածազան վարդապետութեան սրբոյն
Աթանասի, որ ընդդէմ արիանոսաց
եւ հրէից՝ յաղագս տնաւրէնութեան Աստուածն Բանի՝ ծանոյց երիս անձնաւորութիւն եւ մի աստուածութիւն: [Այղ] ես ըստ
իմոյ նուաստութեանս եւ աղքատ մտաց[ս ի] մի վայր բովանդակեցի, առեալ եւ սուղ
ինչ ի սրբոյն Անդրէասի վարդապետութենէն
եւ յայղոց նորին նմանեաց զշարադրութ[իւն տոմարաց], հաւաքեցի ի գիրսս յայս ի յիշատակ
ինձ եւ իմոց՝ կենդանեաց եւ ննջեցելոց, եւ ի ժառանգութիւն որդւոյ իմոյ Ղուկասու, որ գծագրե[աց]
իսկ զսա:
Արդ, աղաչեմ
[զամենեսեան՝ որք ընթեռնուք] եւ ուսանիք, եւ կամ յայղս [մատենագրէք] ի սմին աւրինակէ,
յիշման արժանի արասջիք, զի թերեւս արասցէ Աստուած ողորմութիւն յաւուրն համառաւտի, ուր
բանք սպառին եւ գործք թագաւորին, լսել
զերանաւետ ձայնն՝ Եկա՛յք աւրհնեալք Հաւր իմոյ, զոր Աստուած մեզ եւ ձեզ հասարակաց շնորհեսցէ.
ամէն:
Եւ է նորոգումն
սորայ ի ՆԼ. (981) թուականութեանս հայոց:
165բ Յանուն եւ
ի կամս ամենակալին Աստուծոյ, որոյ ակնարկութեամբն հետեւին ամենայն ընթացք բարեպատիւք
հոգեսիրաց, ի պետութենէ եւ ի սիրոյն Քրիստոս կամ եղեւ եւ իմ՝ ծառայիս Աստուծոյ Դաւթի՝ նորոգել զբազմազան
բիւրաւոր ծաղկաւք զարդարեալ զհոգիանորոգ եւ զաստուածատուր շնորհս, զոր տուաւ ի Հոգւոյն
Սրբոյ սրբոց վարդապետաց, ուղղափառ ախոյենաց, սրբասուն կրաւնաւորաց, արիացեալ նահատակաց,
<սրբասուն կրաւնաւորաց, արիացեալ նահա> հեզ եւ հանդարտ հայրապետաց, որոյ եւ
կցորդ բանի յիւրեանց կաշկանդեալ կարկեցուցին զաւձտողն հաւատոց անհետ առնելով զխոհերս
պղծահամբաւն որոմնարկուս երեւութիցն նոցին կորստական, սուտապատիր երգոցն այնքանիցն
հնարիցն բաւական լինէին որպէս հուր զկապար, եւ որպէս արեւ զեղեմն, եւ աղաւթիւք իւրեանց
զարհուրեցուցանէին զայս պիւ[ղ]ծսն, զոր աւրինակ զարհուրի կաքաւ ի շառաչմանէ արիացեալ
արծուոյ:
Իսկ ես՝ կամամեղ
եւ նուաստ ծառայս Դաւիթ, զմատաւ
ածեալ զաւրն ահեղ՝ զդատաստանն անաչառ, զբեմբն ահաւոր, զդատաւորն անողորմ, զհուրն անշէջ
եւ խաւարչուտ զորդն անքուն, զլալ աչաց եւ զկրճտել ատամաց, յորժամ սարսեն տարրեղէն արարածք
եւ յակն արկել դատաւորին սարսել սարսափեմ եւ դողամ, եւ քակտի ոգիս առ սակաւ սակաւ:
Այլ գիտեմ, որ թէպէտ ես բազմամեղ եմ, սակայն նա բազմագութ է, զի նա որ եւ միածինն իւր
ոչ խնաեաց, ի գութ մարդասիրութեան իւրոյ ոչ խնաեցէ, այլ հեղցէ յարարածս իւր: Արդ,
աղաչեմ զամենեան, որք կարդայք զԾաղիկս զայս հաւատոյ, զիս՝ զԴաւիթ [անմոռ]աց յիշեցէ՛ք:
275բ ԶԴաւիթ յիշեսջիք ի Քրիստոս:
286ա Զստացող
սուրբ գրոցս զԴաւիթ քահանայ
յիշեսջիք ի Քրիստոս Աստուած:
298ա Զստացող
սուրբ գրոցս զԴաւիթ քա[հա]նայ
յիշեսջիք ի Քրիստոս Աստուած:
319բ Զգրիչս աղաչեմ
յիշել, որ ես՝ Ղուկաս մեղաւոր,
եւ Աստուած զձեզ յիշեսցէ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 155բ (1225 թ., բոլորգիր) Քրիստո՛ս
Աստուած, ողորմեա Յովաննիսի՝ որդւոյ
Գիշի:
2. 165ա (1225 թ., բոլորգիր) Տէ՛ր
Յիսուս Քրիստոս, միածին Որդի՛ Աստուծոյ, ողորմեա՛ Գիշին եւ Ազիզ մամին եւ զաւակաց
նոցա՝ տէր Սարգսի, Կարապետին եւ Մելքիսեդեկա եւ մեղաւոր աւագերէց
Յովաննիսի՝ որդւոյ Գիշի, որ զգրկունքս
գնեցի եւ յետ ՄԾԴ. (254) ամի, զցանկս յաւրինեցի ՈՀԴ. (1225) թուականիս:
3. 37ա
(1585 թ., բոլորգիր) ԶՍիմէոն վարդապետն Ապարանցին յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս,
որ ետ կապել զգիրքս՝ յիշատակ իւրն եւ ծնաւղացն իւրոց՝ հաւր Խաչատուրին եւ մաւր
Նարընջին: Թվ[ին] ՌԼԴ. (1585):
ՆՇՈՒՄ՝ 6ա՝ «֊ 173/8»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 6ա՝ սեւով շրջան (դժուարընթեռնելի)՝ «[Печать Ахалцыхской градской полиции]».
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ տառեր, խզբզոց:
2680
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԱՆԿԵՂԱԿՈՅՏ |
ՊԻ.-ՊԻԷ. –
1371-1378 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Մատթէոս
երէց:
Թերթ՝ 586. չգրուած՝
1ա, 2ա, 81աբ, 276բ, 369ա, 371բ-2բ, 584աբ: ՊՐԱԿ՝ 4+Ա-Ծx12 (Է+Ը 8*, ԼԶ 11, ԼԹ 13,
Ծ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26,5x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (21x13): ԳԻՐ՝ բոլորգիր
(նմուշ՝ 231ա). սկզբնատողերը՝ կարմիր թանաքով: ՏՈՂ՝ 41: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն
կաշի, միջուկը տախտակ. աստառը շերտազարդ կտաւ.
լուսանցակողերը՝ կարմիր:
* Է. պրակի առաջին թերթին կայ Է. պրակահամար, իսկ վերջին թերթին՝ սխալմամբ Ը., բնագրական պակաս չկայ, ուստի ձեռագիրս Ը. համարի պրակ չունի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 5ա, 420ա: Ճակատազարդ՝ 149ա, 250ա, 277ա, 373ա, 511ա,
548բ: Լուսանցազարդ՝ բուսական, խաչ: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր, կենդանագիր:
Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, նարնջի, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին մաշուած, քերծուած, տեղ-տեղ՝ առաւելապէս անկիւնները, մաշուած-թափուած, չորսական
կապիչներն ու գամերն ընկած, Ա. փեղկին մնում են գամերի անցքերը, Բ. փեղկի ներքին կողմում՝
3 կապիչների հիմքերը. նորոգուած, թերթերը խունացած, մասամբ ցեցակեր, թ. 31՝ այրուածքի
հետք, խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2բ-149ա [Վարք հարանց]:
ա. 2բ-4բ Այս ինչ է ի գիրս Հարանց վարուց [Ցանկ՝ Ա.-ՃԿԸ.] – Ա.
Մեծին Պաւղոսի Անապատականի... ՃԿԸ. Աղաւթք բազմադիմի Յովհաննու Հայոց վարդապետի, մականուն
Սարկաւագ կոչի:
բ. 5ա-9ա Վարք սրբոց ճգնաւորաց, կուսանաց եւ միանձանց: Վարք սրբոյն Պաւղոսի Անապատականի – Առ բազում, բազում անգամ... կատարեցաւ սուրբն Պաւղոս ի Քրիստոս
Յիսուս Տէր մեր, ընդ որում Հօր, միանգամայն եւ Հոգւոյն Սրբոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
գ. 9ա-33բ Վարք երանելոյն Անտոնի միայնակեցի Եգիպտացւոյ եւ
աստուածասիրի. Թուղթ Աթանասի Աղեկսանդրացոց եպիսկոպոսապետի – Բարիոք է նախանձ
հակառակութիւն դնել... եւ հալածեն իբրեւ զմոլարս եւ զապականիչս:
– 33բ
(յիշ. թարգմանչի) Թարգմանեցաւ գիրքս այս ի սուրբ քաղաքին յԵրուսաղէմ, յամի Ն.որդի,
Ծ.ներորդի (450) գալստեանն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, յամին յորում հանգեաւ երանելին
Մաշդոց:
դ. 34ա-40ա Պատմութիւն հաւրն Մակարայ Եգիպտացոյ – Սկիզբն արասցուք
պատմել... եւ եղեւ աւրինակ ամենայն միայնակեցաց:
ե. 40ա-2ա Թուխտ մեծի հօրն Մակարա – Հայրն Մակար
գրէ... եւ բոլորն խաւարն, որ է ինքն սատանա:
զ. 42ա-4ա Պատմութիւն սրբոյն Պաւղեա Միայնակեցի – Պաւղ
էր այր հողագործ... Ամոնաս եւ Անտոնիս՝ աշակերտք երանելոյն Անտոնի:
է. 44ա-53ա Վարք եւ պատմութիւն սուրբ հաւրն մերոյ,
երիցս երանելւոյն Ոնոփրիոսի անապատականի, զոր պատմեաց սուրբ հայրն Պափնոտիոս. աւգնեա՛
Յիսուս – Ի միում աւուր փութացայ ելանել եւ լինել... սրբոց իւրոց
եւ երանելի սուրբ հարցն ճգնաւորաց. ամէն:
ը. 53ա-8բ Վարք երանելի սուրբ հաւրն աբբայ Մարկոսի
եւ կատարումն նորին – Պատմեաց մեզ երանելին Սերեպիովն... զի նմա իսկ վայել է փառք,
իշխանութիւն եւ պատիւ, այժմ եւ միշտ եւ [յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն]:
թ. 58բ-60ա Պատմութիւն վարուց սրբոյն Սերեպիոնի
ծերոյն – Սերեպիոն եղեւ միայնակեաց... եւ վախճանեցաւ բարի վարուք՝
համբարձեալ ի դասս հրեշտ<կ>ակացն Աստուծոյ... ամէն:
ժ. 60ա-5ա Պատմութիւն վասն Յոհաննու Գբեցոյ – Յերկրէն
Փիւնիկեցւոց էր Յոհաննէս... շնորհս տայ Աստուած երկիւղածաց իւրոց ի Քրիստոս Յիսուս
ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. [ամէն]:
ժա. 65ա-70ա Վարք եւ ճգնութիւն սրբոյ հաւրն Աբրահամու միայնակեցի, Եփրեմի՝ ընկերակցին
իւրոյ հաւատարիմ ծառային Քրիստոսի ասացեալ – Եղբա՛րք
իմ սիրելիք, կամիմ պատմել ձեզ... փառաւորելով զամենասուրբ Երրորդութիւնն՝ յաւիտեանս յաւիտենից:
ժբ. 70ա-5ա Վարք երանելւոյն Յոհաննու մենակեցի – Տեսանէաք
մեք յերկրիս Թեբայեցւոց... զի նմա վայել է փառք, պատիւ եւ երկրպագութիւն, այժմ եւ միշտ
եւ յաւ[իտեանս յաւիտենից. ամէն]:
ժգ. 75ա-6ա Որ ի յերկրին Եգիպտացւոց հարանցն առաքինութիւն
է – Աւրհնեալ է Աստուած, որ զամենայն մարդիկ կամի, թէ կեցցեն... եւ զաւրացուցանէ
զամենայն յամենայնի. նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
ժդ. 76ա-7ա Վասն մեծին Ապաւորայ – Տեսաք մեք
այր մի յերկրին Թեբայեցւոց... անդադար աւրհնաբանութեամբ զԱստուած փառաւորէին:
ժե. 77աբ Վասն Ամովնա – Տեսանէաք մեք
անդ ի կողմանս Թեբայեցւոցն... եւ նա հալածեալ ի տեղոջէն ի բաց գնայր:
ժզ. 77բ-8ա Վասն Պեղիմի ծերոյն – Տեսանէաք
մեք այդ կողմանս Անշինաց... եւ այլ բազում եւս, զոր արարեալ էր անուամբ Տեառն:
ժէ. 78ա-9բ Վասն Պաքրոյտեայ – Չոգաք,
տեսաք մեք եւ զտեղին... ի գունդս հրեշտակաց խառնեալ եւ վերացեալ յերկինս:
ժը. 79բ-80բ Բանք սուրբ հաւրն Յովաննու – Սուրբ
հայրն Յովաննէս Գառնեցի... գնացին խնդութեամբ յիւրեանց տեղին:
ժթ. 82ա-4բ Վարք եւ պատմութիւն երանելոյն Մարկոսի
ճգնաւորին, որ կայր մերձ առ դրախտին – Ես՝ Թէաւփիլոս, գրեցի զպատմութիւնս... փառաւորելով զամենասուրբ
զԵրրորդութիւնն այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն:
ի. 84բ-94ա Վարք երանելւոյն Մարիամու Եգիպտացոյն – Զխորհուրդս
թագաւորի... զսուրբ տիրուհիս, առ Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք, պատիւ եւ
զաւրութիւն... ամէն:
իա. 94ա-5բ Վարք եւ կատարումն Եւգինեա եւ դստեր նորա Մարեմայ – Էր այր մի ի Բիւթանիայ... ոչ յայտնեաց զանձն իւր. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս:
իբ. 96աբ Վասն ներքինոյն, յամսեան Փերտուարի
ԻԸ. (28) – Էր ոմն ներքինի... որ եւ հանգեաւ խաղաղութեամբ ի Քրիստոս
Յիսուս, ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս:
իգ. 96բ-8ա Վարք Անդրոնիկիսի եւ Աթանասիա՝ ամուսնոյն
իւրոյ – Էր երանելի Անդրոնիկոս... ի յարաց ԺԶ. (16), ի փառս ամենասուրբ
Երրորդութեանն:
իդ. 98աբ Վարք երանելւոյն Ալեքսիոսի՝ մարդոյն
Աստուծոյ, կամաւոր աղքատին – Ալէքսիոս՝ Աստուծոյ մարդն... եւ մեծ սքանչելիք լինին նովաւ
ի հիւանդս եւ ի նեղեալս:
իե. 98ա-9բ Վարք երանելւոյն Սիմէոնի Սիւնեկցւոյն – Երանելին Սիմէոն էր ի գեղաքաղաքէն Սիսան... գրեաց զաստուածահաճոյ վարս նորա՝ ի փառս Աստուծոյ:
իզ. 99բ-100բ Վարք երանելւոյն Իլարոնի պատուական
կրօնաւորի եւ հօր հարանց – Երջանիկ հայրն մեր մեծն Իլարիոն... լիցի մեզ ողորմութիւն
ի Տեառնէ յաւուրն ահեղ դատաստանի. ամէն:
իէ. 100բ-1ա Վարք սուրբ կրօնաւորին Մարկոսի – Այս
մեծ, բարեսէր եւ աղքատասէր... ունելով զհանգիստն յաւիտենական՝ ի փառս Աստուծոյ:
իը. 101աբ Վարք եւ վկայութիւն երջանիկ հաւրն մերոյ
սրբոյն Քարիտոնի – Պարկեշտ եւ երանելի այրս այս... եւ էառ զանթառամ պսակն ի
Տեառնէ:
իթ. 102աբ Վարք եւ վկայութիւն Բատա ճգնաւորի կրաւնաւորի եւ մարտիրոսի – Աստուածահաճոյ կրաւնաւորն Բատա... շնորհեա՛ եւ մեզ զողորմութիւն
քո, Տէ՛ր:
լ. 102բ-4ա Երանելւոյ Զենովբա ասացեալ Վասն յիշատակի
մարտիրոսաց – Աւր է յիշատակի մարտիրոսաց... ի սիրոյն Աստուծոյ, որում
փառք յաւիտենից յաւիտեանս. ամէն:
լա. 104աբ Երանելոյն Եփրեմի ասացեալ – Սկսայց
այսուհետեւ... եւ փառացն արժանասցին, որոց լիցի... փառք յաւիտեանս. ամէն:
լբ. 104բ-5բ Վարք եւ վկայութիւն սրբոյն Ստեփաննոսի
նոր վկայի – Ստեփաննոս կրաւնաւոր... արժանի արասցէ Քրիստոս ընդ սուրբս
իւր արքայութեանն իւրում. ամէն:
լգ. 105բ Դարձեալ Հոկտեմբեր ԻԲ. (22) – Յիշատակ
է Անդրէասի... ի տեղւոջն, որ կոչի Կրիսիս:
–
105բ Բարեխաւսութեամբ սոցա ողորմեա՛ մեզ, Տէ՛ր:
լդ. 105բ-6ա Վարք եւ վկայութիւն սրբոց աբեղայիցն
Սինեական եւ Հռութա լերինն – Մարդակեր եւ պղծազոհ... հասանել ի նաւահանգիստ կենացն յաւիտենից.
ամէն:
լե. 106ա-7ա Վարք սրբոյն Յոհաննու, որ վասն Քրիստոսի
աղքատացաւ – Այս Յոհաննէս որդի էր մեծատան իշխանի... հանգեան եւ նոքա
ի Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
լզ. 107ա-8բ Վարք սրբուհոյն Եփրոսինեայ կուսին – Յաւուրս
Փոքր Թէոդոսի... դարձաւ ի տուն իւր՝ փառաւորելով զԱստուած:
լէ. 108բ Վարք աղախնոյն Քրիստոսի Եւսեբիայ կուսի – Երանելի կոյսն Եւսեբիայ... եւ ապա վերացաւ յերկինս:
լը. 109ա-120բ Պատմութիւն յաղագս վարուց եւ սքանչելագործութեան
սրբոյն Պարսամաւու, որ թարգմանի որդի պահոց – Սուրբս այս
եւ սքանչելահրաշ... եւ իմացեալ զփոխումն երանելւոյն ի փառս եւ ի գովութիւն ամենասուրբ
Երրորդութեանն յաւիտենից յաւիտեանս. ամէն:
–
120բ (յիշ. հեղինակի եւ թարգմանչի) Ես՝ Շմուէլ նուաստ եւ յետին քահանայ ի բազում գըթոյ գրեցի զվարս երանելւոյն Պարսամաւի, ի բազում նշանաց
զանց արարաք, վասն զի յայտնի են վարք երանելլւոյն եւ նշանք ընդ ամենայն տեղիս: Այլ
այս այնչափ գրեցաւ, զի հաւատասջիք եւ աւրհնեցէք զԱստուած, որ այնչափ փառաւոր առնէ
զսուրբս իւր:
Թարգմանեցաւ
պատմութիւն երանելւոյս ի թվականիս
հայոց՝ ի նորում շրջանի յամի քառասներորդի առաջներորդի (1125), հրամանաւ տեառն Գրիգորի Հայոց կաթուղիկոսի,
ի մայրաքաղաք Մելիտինի, ընդ
հովանեաւ Սրբոյն Գրիգորի, ձեռամբ
Գրիգորի մեղապարտ կրաւնաւորի,
ի բարեխաւսութիւն ինձ եւ ի փառս ամենասուրբ Երրորդութեանն յաւիտեան եւ յաւիտենից
յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս Յովս. Յիշ-ք, էջ 333-4, Հմր 158. հմմատ. Ե-ԺԲ. դդ-ի յիշ-ք, էջ
156, Հմր 184: Թուականը Սարկաւագի տոմարինն է. որպէս յիշ-իս շարունակութիւն
տե՛ս Յիշատակարան յետագայի՝ 120բ:
լթ. 121ա-3բ Պատմութիւն առնն Աստուծոյ, որդւոյ թագաւորի, կամաւ
աղքատացելոյ ի Հռոմ քաղաքի՝ վասն Քրիստոսի – Ա՛րք, եղբա՛րք եւ հա՛րք... որում
եւ մեք հանդիպեսցուք բարէխաւսութեամբ
սրբոյն, ի Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր, որում փառք [յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն]:
խ. 124ա-6բ Պատմութիւն որդւոյ թագաւորին Հռովմայ, որում անուն էր Ներսեհ, որ նաւորդեալ
ընդ համատարած ծովն՝ զկնի ճգնաւորաց ի յԵգիպտոս եւ ուղեւորեալ ի վանըս բազմակեցաց
սուրբ հօրն Անտոնի – Պատմել զվարս բարեպաշտից երկիւղ է...
եւ հանգեան խաղաղութեամբ ընդ շիր[ի]մ որդոյ իւրեանց:
խա. 127ա-49ա Նըկարագրութիւն հոգեւորական վարուց ի ներքսագոյն
Եթէովպացւոց գաւառէն, զոր Հնդիկսն անուանեն, բերելով յԵրուսաղէմ՝ Յոովհաննու կրաւնաւորին
եւ առն պատուականի ի վանաց Սաբայէ – Երկիրն Հնդկաց հեռագոյն է... ընդ որում Հաւր եւ Հոգւոյն Սրբոյ
վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ, այժմ եւ [միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն]:
Տե՛ս Վարք Սրբոց հարանց,
Վենետիկ, 1855:
Բ. 149ա-247բ Պատմութիւն ի վարուց սուրբ հարցն Եգւպ[տ]ացւոց – Որ
էրն ի սկզբանէ... առաջի բեմին Քրիստոսի ՝մեծի եւ ահաւորի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
Գ. 247բ-9ա Եղիշէի երիցու ասացեալ Վասն Թաբաւրական լերինն
եւ բնակելոց սրբոցն որք ի նմայ կան – Վասն լերինն գեղեցկութեան եւ վարուցն վայելչութեան... ընդ
որում Հաւր եւ Սուրբ Հոգւոյն վայել է փառք... ամէն:
Դ. 249ա Վարք սրբոյն Եղիշէի վարդապետին Հայոց – Երանելի
Եղիշէէ էր զինուորեալ Վարդանայ զաւրավարին... եւ ժողովեալ բազմութիւնք միանձանց՝ թաղեցան
մեծաւ պատուով:
Ե. 249ա Մարտի ԺԳ. Յիշատակ է Եզրի քահանայի հնոյ եւ դպրի
աւրինացն Աստուծոյ եւ գրողի կտակաց մարգարէից սրբոց – Սուրբ քահանայն
Եզր մարգարէ էր... եւ թաղեցաւ անդէն:
Զ. 249աբ Վարք սրբոյն Շաղիտայի եւ Եպիփանու՝ աշակերտացն
մեծին Դանիէլի – Բարեհաճոյ սուրբքս այս... հանգեաւ ի Քրիստոս փետրվար Բ.:
Է. 249բ Վարք սրբոյն Յոհաննու Պահացողի՝ Կոստանդնուպօլսի
հայրապետի – Սա վասն աստուածահաճոյ
վարուցն... փոխեցաւ ի Քրիստոս սեպտեմբեր Բ.:
Ը. 249բ-50ա Դեկտեմբեր Ե. Հսկումն եւ տաւն է սուրբ եւ մեծ հաւրն
հարանց Սաբայի – Սքանչելին ի բնաւս... ետես եւ թագաւորն պսակ լուսեղէն ի գլուխն
Սաբայի:
Թ. 250ա Վարք մեծին Աւքսէնտիոսի – Երջանիկն ի
հարս եւ մեծն ի ճգնաւորս... փոխեցաւ ի Քրիստոս փետրուար ԺԴ. եւ եդաւ ի վանս իւր:
Ժ. 250ա-5ա [Ներսիսի Շնորհալւոյն Թուղթ ընդհանրական]
ա. 250ա-4ա Տեառն Ներսիսի կաթուղիկոսի Հայոց Թուղթ առ կրաւնաւորս
որ ի վանաւրեայս – Եւ արդ, առաջին
ընդ գերաշխարհիկսդ... ի փառս Աստուծոյ աւարտեսցին:
Տե՛ս Ընդհանրական թուղթք սրբոյն Ներսիսի Շնորհալւոյ, Երուսաղէմ, 1871, էջ 17-34. հմմտ. ձեռ. 500, 14ա-23բ:
բ. 254ա-5ա Առ առաջնորդս սրբոյ ուխտից վանականաց – Փոքր
ինչ եւ առաջնորդացդ ի յերկինս ճանարարհհորդելոց... արժանասցուք խոստացելոց բարեացն, որ ի Քրիստոս Յիսուս Տէր
մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս Ընդհանրական թուղթք ... Երուսաղէմ, 1871, էջ 34-8. հմմտ. ձեռ. 500, 23բ-6բ:
ԺԱ. 255բ-6բ Հետեւումն առաջին զգեստին կրաւնաւորութեան, այսինքն՝
թիկնոցի. մանտանիո, ըստ կարգի սուրբ հաւրն մերոյ Բասիլիու Կեսարու արքեպիսկոպոսի... սկսանի զխրատս զայս – Եղբա՛յր
իմ, թողուլ զկենցաղս... յորժամ տրտմագին է եւ վշտագին բժշկութեանն աւրինակ:
ԺԲ. 256բ-75բ [Խրատք սրբոց հարց]
ա. 256բ-8բ Սրբոյ Թաթլոյ Խրատք՝ յորժամ առաջնորդ կարգեաց
իւրոյ ուխտին զԹովմաս – Որդեա՛կ իմ Թովմաս... որ ոչ ունի զպնդութիւն բնութեամբ:
բ. 258բ-9ա Յոհաննու Մանդակուն[ւ]ոյ Խրատ վանաց երիցանց – Այսպէս պարտ է լինել... որում վայել է փառք յաւիտեան եւ յաւիտենից յաւիտեանս.
ամէն:
գ. 259աբ Նեղոսի սուրբ հաւր՝ Խրատ վերակացուաց – Նաւավար
տգէտ... կեանսն ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
դ. 259բ-60բ Նորին Նեղոսի պատուէր առ մանկունս – Պարտ
է մանկանց ճգնել... եւ երկնից արքայութեանն ի Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր, որում փառք
յաւիտեանս. ամէն:
ե. 260բ-3բ Կարգ եւ կանոն աղաւթից, զոր խնդրեալ է ի հոգէկիր
արանց՝ յումեմնէ միայնացելոյ արթուն եւ զուարթուն հովուոյ Գրիգորի Նարեկացւոյ, որ եւ
ցուցանէ նախադրութիւն բանիս, թէ ոչ համարի զանձն արժանի այսպիսի իրի, վասն այն զառաքելոյն
ի մէջ առեալ՝ դնէ սկիզբն կանովնիս պատմութեան եւ ոգէշահ խրատու – Առաքեալն Պաւղոս,
անաւթն ընտրութեան... ննջեա՛ ի փառս նորա, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս:
զ. 263բ-6ա Սուրբ հաւրն Յովաննիսի Գառնեցւոյ ասացեալ Խրատ
կրաւնաւորաց – Ամենանուաստ ծառայակիցս ձեր... ողջ լե՛ր ի սէրն Աստուծոյ
եւ ի համբերութիւնն Յիսուսի յաւէրժ:
է. 266ա-9ա Նորին սուրբ հաւրն Յովհաննէս վարդապետին Գառնց[ւ]ոյ
Ասացեալ Խրատ ոգեշահ ի Քրիստոս – Ծառայակիցս ձեր... եւ Աստուած հատուսցէ քեզ յայտնապէս, որում
փառք՛՛. [ամէն]:
ը. 269ա-72ա Նորին Յովաննու Գառնեցւոյ Խրատ ոգեշահ ամենայն
մարդոյ, մանաւանդ ժամարարի, ի խնդրոյ Սարգսի քահանայի սրբասիրի – Ծառայակից
քո ի Քրիստոս... որ է աւրհնեալ ընդ Հաւր եւ ընդ
Հոգւոյն Սրբոյ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. [ամէն]:
թ. 272ա-3ա Նորին Յովաննու՝ Խրատ բանք յաղագս ժամու պատարագին – Պարտ
եւ պատշաճ է մեզ... աճեցուսցես ըստ կարի ի փառսն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ...
յաւիտենից. [ամէն]:
ժ. 273ա-4բ Նորին Յովաննու յաղագս պատարագին՝ վասն երրորդ
ժամու աւուրն – Աստուա՛ծ, Աստուա՛ծ մեր, Աստուա՛ծ կենարար... փառաւորել
զքեզ՝ ճշմարիտդ Աստուած, Հայր ամենակալ, յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ժա. 274բ Նորին Յովաննու ասացեալ Աղաւթք ի Հայր – Հա՛յր
երկնաւոր, Աստուա՛ծ ճշմարիտ... կարդալ առ քեզ եւ ասել. Հա՛յր մեր, որ յերկինս... ամմէն:
ժբ. 274բ-5բ Նորին Յովաննու ասացեալ Աղաւթք ի յՈրդի – Որդի՛
Աստուծոյ, Աստուա՛ծ ճշմարիտ... եւ ընդ նմին փառաւորել զքեզ ընդ Հաւր եւ ընդ Հոգւոյդ
Սրբոյ յաւիտեանս յաւիտենից:
ժգ. 275բ Նորին Յովաննու ասացեալ Աղաւթք ի Հոգին Սուրբ – Հոգի՛
Աստուծոյ, Աստուա՛ծ ճշմարիտ... զվիրաւորեալսն պատեա՛:
263բ-75բ էջերի՝ զ-ժգ. միաւորների
համար տե՛ս Յովհաննէս Գառնեցի, Աղօթագիրք, Ս. Էջմիածին, 2008։
ԺԳ. 277ա-86ա Բանք երանելւոյն Փելեփսիանոսի Յերապաւլսի եպիսկոպոսի...
– Քանզի տեսի զհոգի քո... տամք փառս լուսոյն աշխարհի Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի...
ամէն:
ԺԴ. 286ա-368բ Ի հարանց վարուց Խաւսք սուրբ հարցն
ի շնորհաց Հոգւոյն Սրբոյ
ա. 286ա-8բ Խրատ կրաւնաւորաց – Պարծանք կրաւնաւորի...
եւ ընդունին զյաւիտենական ուրախութիւնսն ի Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր... ամէն:
բ. 289ա Բանք սուրբ հաւրն Յոհաննու Ոսկեբերանի,
ասացեալ ազդմամբ Սուրբ Հոգւոյն, ի խրատ միանձանց եւ անապատաւոր արանց – Թողութիւն
շնորհեա՛, եղբա՛յր... գրել զհոգեւորական իմաստս՝ նեգործութեամբ եւ տպաւորութեամբ
Սուրբ Հոգոյդ:
գ. 289ա-90բ Յաղագս զգուշանալոյ յամենայն չար ախտից
եւ պատուիրանապահութեանն – Որ արգելու զբերան իւր... եւ հաղորդեցուցանէ ընդ Յիսուս
Քրիստոս, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
դ. 290բ Յաղագս աւգնականութեան Հոգոյն Սրբոյ,
որ տա աւգնականութիւն յերկրորդ չափ հասելոցն – Լոյս ի լոսոյ,
լոււսաւորիչ աշխարհի... եւ միշտ ի նոյն դեգերումն քաղցրութեամբն, որ ի Հոգւոյն Սրբոյ
շնորհեցաւ:
ե. 290բ-1ա Յաղագս փոփոխելւոյ ի պատերազմ պոռընկական
խորհրդոցն ի եւ փորձութիւն գարշելի ախտից – Փառաւոր ճառագայթ, որ յայտնեցար
մեզ... եւ միաւորի ընդ նոյն տռփումն տենչանաւք:
զ. 291աբ Ցոյցք մոլար խորհրդոցն դիւաց, որովք
զեղբարսս անյոյս փութան առնել ի փրկութենէ – Արարիչ ամենայնի... եւ նովաւ ազատեալ
ես ի կապանացն մեղաց:
է. 291բ-2ա Վասն ձանձրութեան եւ բարկութեան – Բարերար
Տէ՛ր եւ գըթած... զի մի՛ հեռասցի ի քէն հոգին մխիթարութեան:
ը. 292ա-4ա Յաղագս պարգեւի մխիթարութեան, որ պատահէ
միանձանց ի լռութեան – Քրիստո՛ս, բնակեա՛լդ ի Հայր... եւ փառաւորեսցուք զտէրութիւն
նորա յաւիտեանս. ամէն:
թ. 294ա-5ա Թէ որպէս յայտնին սուրբ հրեշտակք առ
ճգնաւորսն եւ մխիթարեն զնոսա եւ յայտնութիւն մոլեգնութեան դիւացն զկնի այնորիկ – Յորժամ
խափանեալն ի ծուլութենէ... եւ արժանի լիցին սմա շնորհաւքն Աստուծոյ, որում փառք յաւիտեանս.
ամէն:
ժ. 295ա-6ա Առ սոյն խորհուրդ վերստին իմաստ, վկայութեամբ
եղբարց – Է երբեմն, յորժամ յափշտակի միտք... փառաւորել զքեզ յաւիտեանս.
ամէն:
ժա. 296աբ Յաղագս, թէ պատուիրանին պահպանութեամբ
գա ոք ի գիտութիւն արտաքնոյն եւ ներքնոյն – Ահա խնդրեմ ի ձէնջ, եղբա՛րք...
յամենայն ազգս, որք գայք զկնի մեր:
ժբ. 296բ-7բ Չափ եւ աշտիճանք, որով բարձրանան ոգիք
ընթացողք ի շաւեղս հոգեւորս, ի լրումն կատարելութեան – Որ ոք ցանգա լինել... նորոգեցաք
վերստին Քրիստոսիւ Յիսուսիւ Տէրամբ մերով, ընդ որում
Հաւր եւ Սուրբ Հոգւոյն փառք յաւիտեանս. [ամէն]:
ժգ. 297բ-8բ Քննութիւն առ ի նոյնիմաստ հոգեւոր տեսութեանց – Ո՞
կարասցէ պատմել զխորհուրդս որովայնամոլութեան... պարգեւողին մեզ զայս փառք յաւիտենից
յաւիտեանս:
ժդ. 298բ-9ա Քննութիւն աւետարանական ճառին, զոր
ասաց Տէրն. Հուր եկի արկանել յերկիր եւ զինչ – Որպէս կայծակունք
հրոյ... որով տացուք գոհութիւն ամենասուրբ Երրորդութեանն... ամէն:
ժե. 299աբ Յորդորում կրաւնաւորաց բարի աւրինակաւք – Հոգի
միայնակեցին դրախտ է կենաց... եւ ընդունի ի նմանէ զվերնական շնորհս ի պատիւ սրբոյ Երրորդութեանն,
որ է աւրհնեալ յաւիտեանս:
ժզ. 299բ-300ա Յաղագս ժամանելոյ յանխռով նաւահանգիստն
խաղաղութեան – Խաղաղութիւն հոգւոյ այն է... առնել զգործս արժանի տէրութեանդ
քո, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
ժէ. 300աբ Ի նոյն իմաստութիւն հոգեւոր գիտութեանն – Որպէս
պատուական է ուղիղն... եւ քեզ տացուք գոհութիւն յաւիտեանս. ամէն:
ժը. 300բ-1ա Բան իմաստութեան – Երեք են զաւրութիւնք
մտացն... եւ բնաւորական գիտութեամբ, որ է դարման հոգւոյ:
ժթ. 301աբ Յաղագս հաւատոյ, յուսոյ եւ սիրոյ ի սուրբ Երրորդութիւնն – Արդ,
քանզի ասէ երանելի առաքեալն Պաւղոս... այս է անձուկ ճանապարհն, որ տանի ի կեանսն յաւիտենից...
ամէն:
ի. 301բ-2բ Յաղագս պատուելոյ կիւրակէի...
– Սիրելի՛ք, պարտ է զգուշանալ... բայց միայն զլոյս արարչին մերոյ, որում փառք յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
իա. 302բ-3ա Վասն երազոց, որ զկնի աւտարութեան – Որ
մերս է գիտութեան միտք... եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
իբ. 303աբ Յայտնութիւն դիւական մրցանացն, որ յետ այսորիկ
լուսաւորելն երգեն – Յորժամ կամին սուտք նմանել ճշմարտիցն... պարգեւողին մեզ զայս
փառք յաւիտենից յաւիտեանս:
իգ. 303բ Նորին Յոհաննու Ոսկէբերանի – Այսուհետեւ գոհացողք լիցուք... եւ պսակեալ փառաւորի ի Քրիստոսէ,
եւ նման փառք յաւիտեանս. ամէն:
իդ. 303բ-5ա Կանոնք կրաւնաւորականք Վասն երկիւղի Աստուծոյ – Հայեաց
ի քեզ իբրեւ զճշմարիտ... չարչարել վասն մեղաց իմոց:
իե. 305ա-7բ Խրատ ոգեշահ – Ասաց ծեր ոմն,
եթէ պարտ է մեռանել... դասակցել փութասցուք շնորհաւք փրկչին մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս:
իզ. 307բ-8բ Երանելոյ սրբոյն Գրիգորի Խրատ ճգնաւորաց եւ ցոյցք
հանդիսից առաքինութեան՝ Յաճախապատումն գրոց ոգեշահ խրատ – Ամենայն ոք,
որ հրաժարեցան յաշխարհէս... հարուածոց ազատանալ շնորհաւք... ամէն:
իէ. 308բ-9ա Երանելոյն Գրիգորի ասացեալ Խրատ մենակեցաց – Աղաչեմ
զձեզ, եղբարք... ուսուցանեն քեզ զպատուիրանս Աստուծոյ մերոյ... ամէն:
իը. 309ա-15բ Անանիայի հոգիանորոգ վարդապետի ասացեալ Խրատ ոգեշահ
յաղագս զղջման եւ արտասուաց, ի խնդրոյ միայնաւորի ուրումն առն անապատականի – Ո՛վ
աստուածասէր սիրելի եղբայր... արժանի լիցիս հասանել
ի Քրիստոս Յիսուս... ամէն:
իթ. 315բ-7ա Նորին Անանիայի Թուղթ վասն ապաշխարութեան – Որք
Սուրբ Հոգւոյն են ցանգացեալք...
զանանց բարութեանց վայելումն ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր... ամէն:
լ. 317բ-20ա Այլ եւ զայս հարց էր, թէ որպէս կարասցէ մարդ զմիտս
որոշել յերկրաւորացս եւ զայս կեանքս արհամարհել եւ Աստուծոյ միայն ցանկալ եւ արքայութեան
նորա – Արդ, եթէ կամիս որ յաղթես աշխարհի... եւ ե՛րթ զհետ նորա,
եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
լա. 320ա-1բ Նորին Անանիայի վարդապետի Խրատ վասն խոնարհութեան – Արդ,
որպէս ասէ առաքեալ... եւ յետին համարի զանձն Քրիստոսի, վասն զի նմա վայել է... ամէն:
լբ. 321բ-2բ Նորին Յաղագս խորհրդոց – Արդ, նախ յառաջ
քան... ողջ լե՛ր միշտ ի կամս Աստուծոյ հանապազ, եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
լգ. 322բ-4ա Սրբոյն Թէոփիլեայ ասացեալ Յաղագս զղջման եւ արտասուաց
խրատ հոգեշահ – Արդ, պարտ է անդադար ամենայն մարդոյ... եւ զմեզ արժանի արասցէ
Քրիստոս այնմ պարգեւի, եւ նմա փառք յաւիտեա[նս]:
լդ. 324ա-5բ Եզնակ վարդապետի Կողբացւոյ Խրատ ոգեշահ – Աստուածասէրն
իւր կամացն... չկարէ հասանել կրաւնաւորական շնորհին:
լե. 325բ-6բ Հարցումն Արձանայ եւ պատասխանի Եզնակայ Հայոց վարդապետի – Արձան
ասէ. Զի՞նչ է կրօնաւորութիւն... առ բարերարն լինիցիս.
եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւ[իտեանս յաւիտենից, ամէն]:
լզ. 326բ-8ա Բանք սուրբ հարցն Վասն որոշողութեան խորհրդոց,
առ որս կամին ապրել յաշխարհէ յաղագս ախտիցն – Արար Աստուած զմարդն... զի ապրեցուսցէ
զպտուղ իւր յարքայութեանն երկնից ի Քրիստոս Յիսուս... ամէն:
լէ. 328աբ Յառաջադիմութիւն հաբեղայի – Որպէս
մարդ, զի տնկէ այգի... անդ եւ պաշտօնեայն իմ եղիցի:
լը. 328բ-9ա Թուղթ Աբասու Ամոնի – Սիրելի՛ք իմ ի Տէր... եւ դուք ողջ լերո՛ւք ի Տէր եւ յուղիղ հաւատս նորա:
լթ. 329ա-30ա Նորին թուղթ առ միայնակեացն – Հոգին
Սուրբ ուր եւ կամի... ողջ լերո՛ւք ի Տէր Յիսուս Քրիստոս... ամէն:
խ. 330աբ Բանք խրատու հոգեւոր հաւրն Պայիսի – Յամենայն
ժամ բանս վիճոյ... զի մի՛ անկանիցիմք ի բարւոյն:
խա. 330բ Նորին բան գովութեան առ աբեղայս – Երանելի
էք, պատուականք... զի զՔրիստոս շահեցայց միայն:
խբ. 330բ Նորին այլ բան – Դիտաւորութիւն
աբեղայից... որ վաղվաղակի ապականի:
խգ. 330բ-1բ Յաղագս խորհրդոյ պոռնկութեան – Ասաց
ծեր, որ ի Սկիւթ... գտցես հանգիստ ընդ սուրբս ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր՛՛:
խդ. 332աբ Սերեպիոնի սրբոյ եպիսկոպոսի Թմոյեցւոյ Յաղագս
համեստութեան սկսնակաց... եւ յաղագս սենեկաւորացն – Նախ քան զամենայն
յամենայնում իրի... քանզի ամենայն այսոքիկ յառաջահատութիւնք են մանկութեան:
խե. 332բ-3բ Յաղագս կամեցողաց բնակել ընդ միմեանս – Եթէ մտցես բնակել ընդ եղբարս... եւ զլսելիս, եւ զխորհուրդս,
յամենայն վնասակարացն, եւ կեցցես:
խզ. 333բ-6ա Յաղագս գիտակցութեան – Եթէ ուղաւորեսցես
ընդ ծերոյ... առցես վարձս ի մարդասէր Տեառնէն, որում փառք յաւիտեա[նս. ամէն]:
խէ. 336ա-7բ Խաւսք Յոհաննու Մանդակունեցւոյ Խրատ եւ գովութիւն
ճգնաւոր կրաւնաւորաց եւ յանդիմանութիւն ծուլից եւ արհամարհողաց զպատուիրանն Աստուծոյ – Առն
մոնոզոնի ուսելոյ եւ իմաստնոյ... զի հասանիցեմք արքայութեանն երկնից ի Քրիստոս Յիսուս
ի Տէր մեր, որում փառք:
խը. 337բ-8ա Ի թղթոյն Մովսէսի միայնակեցի առ հանդիսակիցն իւր
Ամոն՝ Բան խրատու – Երկիւղն Աստուծոյ մերժէ զամենայն չարութիւն... կարէ ապրել
յորոգայթից թշնամւոյն շնորհաւքն Քրիստոսի:
խթ. 338ա-40բ Յոհաննու Ոսկէբերանի ասացեալ Յաղագս հանդերձեալ դատաստանի – Պարտապան
եմք, ով սիրելիք... որոց լիցի ամենեցուն մեզ հասանել շնորհաւք... ամէն:
ծ. 340բ-2բ Պատմութիւն վասն դժոխոց... – Եւ արդ,
յետ այսր անբաւ... ողորմութեամբն եւ մարդասիրութեամբ անսկիզբն Հաւրն, որում փառք՛՛:
ծա. 342բ-5ա Դարձեալ վասն դժոխոցն եւ դառնագոյն տանջանաց
նորա – Չար է անուն դժոխոց... եւ մեղաւորացն եւ տանջանացն:
– 345ա Մինչեւ
աստ գրեա:
ծբ. 345ա-50ա Վասն արքայութեանն եւ անճառ հանգստեանն, որ կայ
պահեալ արդարոցն, որք կատարեցին զկամս Աստուծոյ – Ո՜վ ընտրեալ քահանայք Քրիստոսի... որ եղեւ հաւաքեալ ի վարդապետաց սրբոց:
ծգ. 350ա-3բ Յաղագս հա[ւատոյ] – Արդ, գիտելի
է, թէ հաւատն... եւ ունի յինքն լոյս եւ խնդութիւն:
ծդ. 353բ-65ա Յաղագս Է. պարգեւաց Հոգւոյն, որ է եւթնարփեան շնորհք – Եւ
զի դժուարին է հոգւոյ մարդոյ... եւ սա է հիմն ամենայն առաքինութեան:
Ունի խորագրուած մասեր՝ «Յաղագս Թ. երանութեանց», «Վասն սգաւորաց», «Վասն հեզոց»,
«Վասն քաղցելոց արդարութեան», «Վասն ողորմածաց»,
«Վասն սուրբ սրտից», «Վասն խաղաղութեան», «Վասն հալածելոցն եւ նախատելոցն», «Վասն
արտասուաց», «Վասն մեղաց», «Վասն Է. մահու չափ մեղաց», «Յաղագս զանազանութեան մեղաց», «Վասն ապաշխարութեան»,
«Խրատք վասն կրթութեան եւ աւգտութեան», «Դարձեալ բան հպարտութեան»:
ծե. 365բ-8բ Նորին Անանիայի գլխաւորեալ եւ համառաւտ բանք վասն
յառաջասացելոցդ – Հաւատ՝ հաստատուն մայր հրաժարման... եւ զտարտարոսն, զսառասուղ
աւդ/// (չշարունակուած):
ԺԵ. 373ա-87ա Երանելւոյն Եփրեմի Խրատ առ կրաւնաւորս – Ցաւ
հարկ առնէին ինձ ասել... յանսպառ եւ յանեղծանելի յաւիտեանսն. ամէն:
ԺԶ. 387ա-418ա [Եփրեմի Ասորւոյ ճառք]
ա. 387ա-9բ Նորին Եփրեմի Խաւսք յաղագս Պահոց – Ազդոյ եւ աւգտակար եւ կարեւոր
են... ժառանգել զանանց ուրախութիւնսն ի Քրիստոս Յիսուս... ամէն:
բ. 389բ-92ա Նորին Եփրեմի Խաւսք յաղագս աղաւթից – Ամփոփեալ
ըզմիտս մեր... որում փառք եւ զաւրութիւն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
գ. 392ա-5ա Նորին Եփրեմի Խաւսք Յաղագս աղքատասիրութեան – Մի՛
ոք տղայական վարուք... վայելեսցուք մեծապայծառ խնդութեամբ ի Քրիստոս Յիսուս... ամէն:
դ. 395բ-8բ Նորին Եփրեմի Վասն դատաստանին եւ ապաշխարութեան
եւ փափագանաց – Եկեալք ամենեքեան, եղբա՛րք... եւ ձգեսցի ի կեանսն յաւիտենականս
ի Քրիստոս Յիսուս... այժմ եւ միշտ՛՛:
ե. 398բ-9ա Նորին Եփրեմի Վասն Երրորդութեանն – Մի՛
ոք անգոսնեսցէ... եւ Աստուածն Բան միաւորեցաւ, որում... ամէն:
զ. 399ա-400բ Նորին Եփրեմի Յաղագս Պայծառ ասին արդարի – Նստելով
ես երբեմն գեղեցիկ հանդարտութեամբ... որպիսիք արդեաւք լինիցին:
է. 400բ-1բ Նորին Եփրեմի Յաղագս հանդերձեալ դատաստանին, թէ
որպէս կարողութիւն է զերծանել ի նմանէ եւ մնալ յաջակողմեանն – Եկա՛յք ամենեքեան,
եղբա՛րք, լուարո՛ւք ինձ... եւ ընդունիցի զպսակն առաջի դատաւորին Քրիստոսի, որում փառք
յաւի[տեանս. ամէն]:
ը. 401բ-4ա Խաւսք Եփրեմի երանելւոյ Յաղագս ապաշխարութեան – Երանելին
Պաւղոս առաքեալն հեթանոսաց... զ’ի սմա ճառեցեալսս:
թ. 404ա-5բ Խաւսք երանելոյն Եփրեմի – Արդ, պնդեալ
զմէջս մեր... եւ կորզել զմեզ յարքայութիւնն իւր ի փառս... ամէն:
ժ. 405բ-10ա Նորին երանելւոյն Եփրեմի Խաւսք – Այսուհետեւ
սիրել պարտ է... որք հաճոյ եղեն քեզ, Տէ՛ր մեր, ընդ որում... ամէն:
ժա. 410ա-4բ Կտակ Եփրեմի – Ես՝ Եփրեմ,
մեռանիմ... զի Աստուծոյ Հաւր փառք եւ Որդւոյ երկրպագութիւն... ամէն:
ժբ. 414բ-5բ Ասացուած սրբոյ հաւր մերոյ Եփրեմի Վասն կուսութեան – Որ
ցանկաս կուսութեան... յորոց վերայկոչեցաւ անուն քո:
ժգ. 415բ-6ա Ձայնակից նորին – Կուսութիւն՝
լուայ ես... կորուսին եւ զպսակն իւրեանց եւ զհամարձակութիւն երեսաց իւրեանց:
ժդ. 416ա-7ա Աւրհնութիւն քեզ ի հողեղինաց, որ ելին յաստիճան
զուարթնոց – Միածի՛ն Աստուծոյ մերոյ, տու՛ր ինձ պատմել... եւ ընկալցին
զհատուցմունս իւրեանց:
ժե. 417ա-8ա Աւրհնութիւն գիշերոյ. որդի փառաւորի զուարթնոց – Ո՜
հսկեցողք, նմանեսցուք Մովսէսի... եւ մինչ չեւ ննջեալ, անդրէն զարթնոյր:
ժզ. 417բ-8ա Աւրհնեալ այն, որ գայն եւ ուրախ առնէս հսկեցողս
ի յայտնութեան իւրում – Ժուժացայք փոքր մի առաքինիք... եւ պակասի ի ձեռն ծագման
մեծի նշանին:
ԺԷ. 419աբ Յաղագս պատւոյ իմաստութեան – Իմաստութեամբն
Աստուծոյ գրեցան գիրք... եւ յորդորէ ի սէր սիրելութեան իմաստութեան:
ԺԸ. 420ա-41բ [Նեղոսի Խրատք]
ա. 420ա-6բ Երանելւոյ սուրբ հաւրն Նեղոսի եւ ճգնաւորի ասացեալ
Յաղագս աղաւթից – Որ ոք կամի զանուշահոտ խունկս... թէ կամիս, անտի գրեա՛:
բ. 426բ-8բ Նորին Նեղոսի սուրբ հաւր եւ ճգնաւորի Քրիստոսի
Խրատք հոգեւոր առաքինութեան եւ պատճառք ճգնութեան – Ճանապարհք
յառաքինութիւն հրաժարումն յաշխարհէ... եւ Սուրբ Հոգւոյն փառք յաւիտեանս. ամէն: Տունք
Ճ. (100):
գ. 428բ-9բ Նորին Նեղոսի սուրբ հաւր եւ ճգնաւորի Քրիստոսի
Խրատք ոգեշահք եւ վիճակք արդարութեան – Զերկիւղն Աստուծոյ ունիջիր...
որ է հետ Մակարայ, աստ գրեա՛:
դ. 429բ-31բ Նորին Նեղոսի սուրբ հաւր Խրատ արանց առանձնականաց – Որ
շինել սկսանի, պարտի եւ կատարել... որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
ե. 431բ-2ա Նորին Նեղոսի սուրբ հաւր եւ ճգնաւորի Քրիստոսի
Խրատք վարդապետութեան առ կոյս անդր, որ խնդրեաց ի նմանէ յաղագս վարուց կուսութեան
իւրոյ – Սիրեա՛ զՏէր, եւ սիրեսցէ զքեզ... մի՛ մեղադրէք՝ չգիտելով
զխորհուրդս:
զ. 432բ-3ա Նորին Նեղոսի եւ ճգնաւորի Քրիստոսի Խրատք Յաղագս
Ը. խորհրդոց: Յաղագս որովայնամոլութեան ճառ առաջին – Սկիզբն պտղաբերութեան...
եւ ոչ վրնջէ շարժեալ յարձակմամբ ախտից ցանկութեանց: Տունք Խ. (40):
է. 433ա-4ա Նորին Նեղոսի սուրբ հաւր Յաղագս պոռնկութեան – Զգաստութիւն
ծնանի զժուժկալութիւն... ի տեսիլ ամենայն մսեղեաց. Տունք ԽԵ. (45):
ը. 434աբ Նորին Նեղոսի սուրբ հաւր եւ ճգնաւորի Քրիստոսի
Յաղագս արծաթասիրութեան ասացեալ – Արծաթասիրութիւնն է արմատ ամենայն չարեաց... որում փառք յաւիտեանս.
ամէն: Տունք Լ. (30):
թ. 434բ-5ա Նորին Նեղոսի սուրբ հաւր ասացեալ Յաղագս տրտմութեան – Տրտմութիւն
է տխրութիւն անձին... ոչ թախանձի ի խորհրդոց: Տունք ԼԳ. (33):
ժ. 435աբ Նորին Յաղագս բարկութեան – Բարկութիւն
է ախտ զայրական... ընդունի մեկնութիւնս խորհրդոց: Տունք ԻԵ. (25):
ժա. 435բ-6ա Նորին Յաղագս ձանձրութեան – Ձանձրութիւն
է լքումն անձին... եւ մի՛ թողուր ի մտաց զհրաժարումն յաշխարհէս: Տունք ԻԶ. (26):
ժբ. 436աբ Նորին Նեղոսի սուրբ հաւր Յաղագս սնափառութեան – Սնափառութիւն
է ախտ անբանական... եւ փառաւորեսցէ զքեզ ի վերջնումն աւուրն: Տունք ԻԶ. (26):
ժգ. 436բ-8ա Նորին Յաղագս ամբարտաւանութեան – Ամբարտաւանութիւն
է ախտ զայրացեալ... փառասիրութեան մոլութիւն երեւելի եւ աներեւոյթ: Տունք ԿԵ.
(65):
ժդ. 438ա-41ա Նորին Նեղոսի սուրբ հաւր եւ ճգնաւորի Քրիստոսի
Խրատք ոգեշահք միանձանց, մինչ նստէր առանձինն ի լերինն Սինեա – Սկիզբն հրաժարելոյ
յաշխարհէս... զՍուրբ զԵրրորդութիւնն փառաւորեսցուք յաւիտեանս. ամէն: Տունք ՃՂԳ.
(193):
ժե. 441աբ Նորին – Սկիզբն բարեաց երկիւղ Տեառն է...
ուր խաւար նոցա ոչ լինի հասու շնորհաւք... ամմէն:
ԺԹ. 441բ-8բ Խօսք վարդապետութեան մեծին Սեքաստեայ առ ճգնաւորս՝
վասն վարուց առաքինութեան – Մարդ հաւատացեալ ընտիր մարդ է... եւ ճշմարիտ խոստովանութեամբ
ի Հայր եւ յՈրդի եւ ի Հոգի Սուրբ, որում փառք եւ զաւրութիւն յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն:
Ի. 448բ-56բ Վարք [եւ Խրատք] Եւագրեայ երանելւոյ – Ի
բազում իրս... որ աճեցուցանէ զմեզ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր. նմա փառք եւ զաւրութիւն
յաւիտեանս. ամէն:
ԻԱ. 457ա-9ա Խոստովանութիւն մեղաց եւ խայտառակութիւն անձին
ինքնայօժար կամաւք եղկելւոյս՝ Վարդանայ Արեւելցւոյ եւ որ ասէ միշտ եւ խոստովանի,
լսէ նմա Աստուած – Ո՜վ դուք, ընտրեա՛լք եւ պիտանի՛ք... որք զԱստուած բանըն միշտ
աւրհնեմք, / զքեզ ընդ նմին փառաւորեմք:
ԻԲ. 459աբ Այլում բան մաղթանաց ձայնիւ աղերսանաց հոգւոց
առ Աստուած – Աստուա՛ծ անեղ, անհասական, Հայր գըթութեանց... քեզ զգոհութիւն
երգեմք ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգոյդ միշտ յարակայ:
ԻԳ. 459բ-60ա Նորին Խրատք ոգեշահք ըստ նոյնութեան տառից միակաց
չափաբերեալ տանց («Ա-Ք») – Աստուածային բանից լըսել... Քանզի թէ զայս
պահես յուսով, / պայծառանաս անճառ լուսով:
ԻԴ. 460ա-1ա Բանք խոստովանութեան յանցանաց, ասացեալ սուրբ
վարդապետին Մեղրկա – Քրիստո՛ս, Որդի՛ Աստուծոյ... արժանի եղէց փառաւորել զամենասուրբ
զԵրրորդութիւնդ՝ զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգիդ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից:
ԻԵ. 461բ-70բ Սկիզբն խոստովանութեան յայտնութեան գաղտնեաց եւ
պատմութիւն յանցանաց՝ Գրիգորի անյաղթ գիտնականի եւ հոգեմատեան հռետորի, որ էր բնակեալ
յանապատին, որ կոչի Յեսուանց... խրատ անձին – Արի ի խոստովանութիւն... ուրում
յամենայն արարածոց եւ ի սրբոց արդարոց եւ ի խոստովանող ապաշխարողաց վայել է... ամէն:
ԻԶ. 470բ-84բ Վայք ողբոց մեղուցեալ անձին, խոստովանաբար ասացեալ
առաջի Աստուծոյ՝ Գրիգորի միայնաւոր ճգնաւորի Յեսուացւոյ... որ էր ի թուիս ՇՂԸ.
(1149) – Վա՜յ քեզ, ա՛նձն իմ... տղայոց պահապան, ծերոց սեփհականութիւն:
ԻԷ. 484բ [Աղաւթք]
ա. 485ա-6ա Աղաւթք ողբերգական ի դիմաց համայնից բնութեանց...
Յովհաննու վարդապետի [Երզնկացւոյ՝ Պլզոյ] – Տէ՛ր ամենակալ, Աստուա՛ծ հըզաւր,
արարիչ ամենայնի եւ դատաւոր արդար... ի միութիւն Հոգւոյն Սրբոյ, որում փառք եւ երկրպագութիւն
այժմ եւ միշտ [եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն]:
բ. 486ա-7ա Դարձեալ աղաւթք ի ժամ սուրբ պատարագին – Ո՜վ
ամենագութ բարի, տուաւղ շնորհաց Յիսո՛ւս Քրիստոս... եւ փառաւորեցից զքեզ ընդ Հաւր...
յաւիտեանս յաւիտենից. [ամէն]:
գ. 487ա-8ա Մեղրիկ վարդապետին ասացեալ Յաղագս աղաւթից եւ
զղջման մեղաց – Տէ՛ր, Տէ՛ր, պարգեւո՛ղ ողորմութեան... երկրպագութիւն եւ խոստովանութիւն
առաքողին քո Հաւր... յաւիտենից յաւիտեանս:
դ. 488ա-9բ Դարձեալ աղաւթք սուրբ վարդապետին Մեղրկայ – Աւրհնեալ
ամենասուրբ Երրորդութիւնն... անհատ ձայնիւ աւրհնել զամենասուրբ զԵրրորդութիւնդ...
ամէն:
ե. 489բ-91բ Աղաւթք Անաստասայ քահանայի յոյժ գեղեցիկ – Տէ՛ր,
մի՛ սրտմտութեամբ յանդիմաներ զիս... եւ մի՛ անտես առներ զստացուածս ձեռաց քոց. եւ քեզ
փառք յաւիտեանս յաւիտենից:
զ. 491բ-2ա Աղաւթք մախթանաց – Տէ՛ր, նայեա՛ց
ի մաղխթանս իմ... փառս տացուք ամենասուրբ Երրորդութեանդ յաւիտեան եւ յաւիտենից յաւիտեանս:
է. 492ա-6ա Աղաւթք մաղխթանաց եւ հառաչանաց – Երեւեցո՛,
Տէ՛ր, զշնորհս քո... եւ անդադար փառս մատուցանել ամենասուրբ Երրորդութեանդ՝ Հաւր եւ
Որդւոյ եւ Հոգւոյդ Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւ[իտեանս յաւիտենից. ամէն]:
ը. 496ա-7ա Նորին հսկողի ի նոյն գրոց բանք աղերսանաց առ սուրբ
Երրորդութեանն – Աստուա՛ծ բարերար, անոխակա՛լ... եւ բարեխնամող ամենեցուն,
եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
թ. 497ա Այսր հառաչանաց ողորմեա՛ ամենեցուն,
Աստուա՛ծ. նորին ի նոյն գրոց – Ամենակալ եւ անքննին աստուածութիւն...
եւ ընկա՛լ զիս ի հօտ քո, բարձրեա՜լ թագաւոր, որ եսդ աւրհնեալ յաւիտեան. ամէն:
ժ. 497աբ Մեսրովբայ վարդապետի ասացեալ Աղաւթք երեք ժամուց
աւուրն՝ ընդդէմ [դ]իւաց – Հոգի՛ Սուրբ Աստուծոյ... փառաւորեցից զամենասուրբ զԵրրորդութիւնդ,
այժմ եւ միշտ եւ յաւ[իտեանս յաւիտենից. ամէն]:
ժա. 497բ Աղաւթք վեցերորդ ժամու աւուրն – Թագաւորաց
հզա՛ւր, ապաւէ՛ն ծարաւելոց... երկիր պագանել եւ փառաւորել զամենասուրբ զԵրրորդութիւնդ:
ժբ. 497բ-8բ Աղաւթք իններորդ ժամուն – Տէ՛ր բարերար
եւ բազմագութ... եւ գոհանալով փառաւորեսցուք զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ զՀոգիդ յաւ[իտեանս
յաւիտենից. ամէն]:
ժգ. 498բ-9ա Աղաւթք զկնի Տէր ամենակալին ասել – Աղաչեմ
եւ խնդրեմ ի քէն... եւ Աստուած ամենայն մխիթարութեանց, քեզ փառք յաւիտենից յաւիտեանս.
[ամէն]:
ժդ. 499աբ Աղաթք երեկոյին ժամու – Աստուած անեղ
եւ յաւիտենական... եւ գոհութեամբ փառաւորել զամենասուրբ զԵրրորդութիւնդ յաւիտեն<են>ից
յաւիտեանս. ամէն:
ժե. 499բ Սուրբ հաւրն Յովաննէս Գառնեցոյ արարեալ Աղաւթք
վասն ննջման ժամուն – Աղաչեմք զքեզ, Տէ՛ր... զարթեայց եւ փառաւորեցից զամենասուրբ
զԵրրորդութիւնդ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտենից յաւիտեանս:
ժզ. 499բ-500ա Գրիգորի Նարեկացւոյ ասացեալ Մաղթանք
զաւրաւորք արհաւրաց գիշերայնւոց – Ընկա՛լ քաղցրութեամբ, Տէ՛ր Աստուած հզաւր... փառաց անճառից
յերկինս առաքել. ամէն:
ժէ. 500ա Նորին վասն գիշերւոյ – Աստուա՛ծ յաւիտենական...
եւ անուն քո կոչեցեալ է ի վերայ ծառայից քոց... ամէն:
ժը. 500ա-1ա Աղաւթք սրբոյն Ներսիսի հայոց կաթողիկոսի ասացեալ – Հաւատով
խոստովանիմ... եւ ամենայն սրբոց երկնաւորաց եւ երկրաւորաց, քեզ փառք եւ երկրպագութիւն...
ամէն:
ժթ. 501բ-4ա Դաւանութիւն ուղղափառ հաւատոյ – Հաւատամ
եւ խոստովանիմ... եւ ի լեզուէ յաշխարհաժողով մեծ հրապարակին յաւիտեանս. ամէն:
ի. 504աբ Դաւանութիւն ուղղափառ հաւատոյ – Խոստովանիմք
եւ հաւատամք... եւ սովաւ ընթասցուք յաւիտենից կեանսն ի Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր... ամէն:
իա. 504բ-5բ Դաւանութիւն ուղիղ հաւատոյ ճշմարիտ խոստովանողի
Սուրբ Երրորդութեանն, զոր ասացեալ մեծաւ ահիւ եւ արտասուաք ի ժամ վախճանի իւրոյ, զկնի
զՀաւատամն ասելոյ, յառաջ քան զհաղորդել մարմնոյ եւ արեանն Տեառն – Հաւատամ
ի քեզ, ամենասուրբ Երրորդութիւն... դո՛ւ լեր իմ աւգնական յայսմ աւուր եւ ի սոսկալի
ժամուն:
իբ. 505բ-7բ Խոստովանութիւն հաւատացելոց ուղղափառաց – Քրիստո՛ս,
Որդի՛ Աստուծոյ... աւրհնութիւն, երկրպագութիւն եւ խոստովանութիւն... ամէն:
իգ. 507բ-9ա Բանք աստուածայինք, պիտանի ամենայն կրօնաւորաց՝
Անանիայի Հայոց վարդապետի ասացեալ – Երեւեցո՛, Տէ՛ր, զշնորհս քո...
մինչեւ տարցես ի տեղի յարկի փառաց քոց. եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէմ:
իդ. 509ա-10ա Երանելւոյն Եփրեմի Աղօթք – Ո՜, որ անեղդ
ես... միշտ գոհանալով փառաւորել զքեզ... յաւի[տենից. ամէն]:
իե. 510աբ Աղաւթք երանելւոյն Մովսէսի Քերթողայ – Աղաչեմ
զքեզ, Տէ՛ր... որ աւրհնեալդ ես ընդ Հաւր եւ Սուրբ Հոգւոյդ յաւիտենից յաւիտեանս. ամէն:
իզ. 510բ-1ա Յաղագս խոստովանութեան մեղաց, զոր արարեալ է առաջին
վարդապետաց սրբոց, զոր պարտ է բ[ե]րել առաջի սուրբ քահանայից յամենայն կիւրակէի – Մեղայ
ամենասուրբ Երրորդութեանն... եւ ի փառս հանդերձեալ կենացն. ամէն:
Ունի խորագրուած բաժիններ՝
«Հայր սուրբ, զքեզ ունիմ միջնորդ», «Ողորմեսցի քեզ»:
իէ. 511ա-2բ Եռամեծի եւ քաջ վարդապետի Մխիթարայ Գոշի խըստակրաւն
ճգնաւորի եւ բանիբուն հռետորի ասացեալ զԱղաւթս ի ժամ սուրբ պատարագին – Տէ՛ր
Աստուած իմ, Յիսո՛ւս Քրիստոս... եւ փառաւորեցից զքեզ ընդ Հօր քում... յաւիտեանս յաւիտենից:
իը. 513ա Աղաւթք, որ ասի նախ քան զճաշակել խորհրդոյն, ի
բանից Թովմայի առաքելոյն – Մարմին քո անապական լիցի ինձ, Տէ՛ր, ի կեանս... որ եսդ աւրհնեալ
ընդ Հաւր եւ Սուրբ Հոգոյն այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտ[ենից. ամէն]:
իթ. 513աբ Տեառն Ներսէսի Լամրօնացոյ Խրատք եւ սահմանք – Քանզի
բազում ինչ եցոյց... ոչ ունելով հանդերձ հարսանեաց, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս:
լ. 513բ-4ա Թուխթ Գրիգորոյ հաւրն Հառիճայի առ Յովսէփ վարդապետ
սիրելի որդի իւր – Ի հեռուստ ժամանակաց... առաւել բերկրութիւն սրտի. ողջ լե՛ր
Աստուծով:
լա. 514ա-6բ Յովսէփայ վարդապետի Աղաւթք քահանայից հանդերձելոց
միջնորդաւ մերձենալ ի սուրբ գոհութիւնն, ի խնդրոյ հաւր Գրիգորոյ Հառիճայի – Պատկեր
աներեւութիւ... եւ ի քոյսն առաջնորդեալ շնորհօք քո աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
ԻԸ. 517ա-48ա [Տեսիլ եւ Աղօթք Բենկայ վարդապետի Վանանդեցւոյ]
ա. 517ա-9բ Տեսիլ Բենիկ վարդապետին Վանանդացւոյ, մինչ էր
նա ի Գանձակ Շահաստանի եւ ամենայն վերնում աշխարհին – Ես էի, եղբա՛րք,
հասեալ յատակս մոլորութեան... եւ ասացի զաղօթս՝ մաղթանօք եւ հառաչմամբ հանդերձ:
բ. 519բ-23ա [Աղօթք Բենիկ վարդապետի] – Տէ՛ր Աստուած
ահաւոր եւ սքանչելի... եւ մշտնջենաւոր գոհաբանութիւն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն:
գ. 523ա-5բ Նորին ասացեալ [Աղօթք] – Յիսո՛ւս Քրիստոս,
Աստուա՛ծ մեր... որ աւրհնեալդ ես յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
դ. 525բ-6ա Նորին ասացեալ [Աղօթք] – Եւ արդ, Տէ՛ր
Աստուած ամենակալ... վասն անճառ զաւրութեան եւ իսկութեան փառաց քոց, որ աւրհնեալդ ես
յաւիտեանս յաւիտե[նից. ամէն]:
ե. 526ա-8ա Նորին ասացեալ [Աղօթք] – Տէ՛ր Աստուած
զաւրութեանց... փառք եւ սարսափելի երկրպագութիւն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտ[եանս յաւիտենից.
ամէն]:
զ. 528աբ Նորին ասացեալ [Աղօթք] – Տէ՛ր Աստուած
զաւրութեանց... ի մէջ երկնագումար դասուցդ (չշարունակուած. նախորդի կրկնութիւնն է):
է. 529ա-30բ Նորին ասացեալ [Աղօթք] – Եւ արդ, Տէ՛ր
Յիսուս... փառք եւ երկրպագութիւն եւ գոհութիւն, այժմ եւ միշտ եւ յաիւտեանս յաւի[տենից.
ամէն]:
ը. 530բ-3ա Նորին սուրբ վարդապետի [Աղօթք] – Յիսո՛ւս
Քրիստոս, Աստուած մեր... անյիշաչար տէրութեանդ, որ աւրհնեալդ ես յաւիտեանս յաւիտենից:
թ. 533աբ Նորին ասացեալ [Աղօթք] – Տէ՛ր Աստուած,
անսկիզբն, հզաւր... եւ անմահից թագաւոր, որ աւրհնեալդ ես այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն:
ժ. 533բ-4բ Նորին ասացեալ [Աղօթք] – Անեղանելի
բնութիւն եւ Բան Հաւր... եւ ի միահեծան աստուածութիւնդ, որում փառք եւ պատիւ յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
ժա. 534բ-7բ Նորին Աղերս մաղթանաց – Եւ արդ, Տէ՛ր
իմ Յիսուս... որում փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտենից յաւիտեանս:
ժբ. 537բ-8ա Նորին սուրբ վարդապետին Բենիկա ասացեալ – Աստուած
անճառ լուսոյ... զի քեզ ամենայն ինչ կարելի է, որ աւրհնեալդ ես յաւիտեանս յաւիտենից:
ժգ. 538ա-9ա Նորին հսկողի ի նոյն գրոց Բանք աղերսականաց – Տէ՛ր
Աստուած բարերար... եւ քեզ փառք այժմ եւ յաւիտենից յաւիտեանս:
ժդ. 539ա Նորին ի նոյն գրոց – Ամենակալ եւ
անքննին աստուածութիւն... բարձրեալ թագաւոր, որ աւրհնեալդ ես եւ գովեալ յաւիտեանս յաւիտենից:
ժե. 539ա-41ա Նորին ի նոյն գրոցս – Անսկիզբն,
անճառ, անհասանելի... որ աւրհնեալդ ես յաւիտեանս յաւիտենից:
ժզ. 541ա-3բ Նորին Աղերս մաղթանաց ի նոյն գրոց – Ամենասուրբ
Երրորդութի՛ւն, անկշռելի աստուածութիւն... ամենախնդիր ստուգութեանդ եւ զաւրութեանդ
փառք յաւիտենից յաւիտեանս. ամէն:
ժէ. 543բ-4բ Նորին ի նոյն գրոց Բենիկ սուրբ վարդապետին – Եւ
արդ, Տէ՛ր բարերար... որ միշտ աւրհնեալդ ես յաւիտեանս:
ժը. 544բ-8ա Նորին ասացեալ առ Աստուած Հայր – Յաւիտենից
Աստուա՛ծ, Հա՛յր հանդերձելոյ աշխարհիդ... փառք եւ երկրպագութիւն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս.
ամէն:
ժթ. 548ա Նորին Բանք աղերսանաց առ հրեշտակս եւ հրեշտակապետս – Անկանիմ
առաջի ամենայն դասակարգութեանց... եւ ընկա՛լ զմաղթանս աղաւթից իմոց, որ աւրհնեալդ
ես յ[աւ]իտեանս յաւիտենից:
ԻԹ. 548բ-78բ [Յովհաննու Սարկաւագի Աղօթք]
ա. 548բ-9բ Աղաւթք Յովհաննու Հայոց վարդապետի՝ մականուն Սարկաւագի – Հա՛յր
Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի... ի փառաբանութիւն ամենասուրբ Երրորդութեանդ՝ Հաւր եւ
Որդւոյ եւ Հոգւոյդ Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից:
բ. 549բ-50ա Պաղատեա՛ առ Որդին Աստուծոյ – Որդի՛
եւ Բան Հաւր... եւ քեզ մատուցանել երկրպագութիւն... յաւիտեան[ս. ամէն]:
գ. 550աբ Աղաւթեա՛ առ Հոգին Սուրբ – Անստուէր լոյսդ...
եւ փառաւորել ընդ նոսին զքեզ... եւ յաւ[իտեանս յաւիտենից. ամէն]:
դ. 550բ-1բ Նորին առ ամբաստանութիւն անձնէ – Ո՜վ
անզգայնութեանս... փրկեսցէ զմեզ Տէր Յիսուս, որ աւրհնեալն է յաւիտեան:
ե. 551բ-4ա Նորին սուրբ վարդապետի ասացեալ Ողբք – Հա՛յր
ասացեալ... եւ ոչ նախատէ, որում փառք եւ պատիւ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից:
զ. 554ա-5բ Նորին Բան մաղթանաց առ սուրբ եւ միշտ կոյսն Մարիամ
Աստուածածինն – Ծնո՛ւնդ երկրածին եւ ծնաւղ զամենայս ծնաւղի... զոր ունի այժմ
եւ միշտ եւ յաւիտենից յաւիտեանս:
է. 555բ-6բ Նորին ամբաստանութիւն զանձնէ – Ա՛նձն
իմ տառապեալ... եւ տաց քեզ աւրհնութիւնս յաւիտեանս յաւիտենից:
ը. 556բ-8ա Նորին Յոհաննու սրբոյ վարդապետի Աղաւթք առ Աստուած
Հայր – Արարի՛չ իմանալեաց... եւ Հոգւոյդ Սրբոյ ելաւղի ի քէն այժմ
եւ միշտ եւ յաւիտեանս:
թ. 558ա-9ա Նորին յՈրդի – Որ ի չափ խոնարհութեան
մերոյ... փառաւորել զքեզ ընդ Հաւր... ամէն:
ժ. 559աբ Նորին Խաւսք ընդ Աստուծոյ – Ո՜
բնութիւն անճառելի... Աստուած ճշմարիտ. եւ քեզ փառք յաւիտեանս յաւիտենից:
ժա. 559բ-60բ Նորին վարդապետի Աղաւթք – Որ աղբիւրդ
ես... եւ մատուցից քեզ փառս եւ պատիւ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտ[եանս յաւիտենից. ամէն]:
ժբ. 560բ-1բ Նորին սուրբ վարդապետի յՈրդի – Ծագումն
փառաց Հօր... աւրհնել զքեզ ընդ Հաւր եւ ընդ Հոգւոյդ Սրբոյ այժմ եւ յաւիտե[անս յաւիտենից.
ամէն]:
ժգ. 561բ-2բ Նորին ի յԵրրորդութիւնն սուրբ – Առ
քեզ, Տէ՛ր, մի... եւ անզուգական համապատիւ Երրորդութեանդ, այժմ եւ յաւի[տեանս յաւիտենից.
ամէն]:
ժդ. 562բ Նորին յՈրդի – Զաւրութիւն
եւ իմաստութիւն Հաւր... հատուսցէ քեզ փառս եւ աւրհնութիւն շրթամբք ցնծութեամբ այժմ
եւ միշտ եւ յաւ[իտեանս յաւիտենից. ամէն]:
ժդ. 562բ-3բ Նորին Յոհաննու վարդապետի Աղօթք – Հայեա՛,
Տէ՛ր... փառաւորել զքեզ ընդ Հաւր... եւ յաւիտեանս. [ամէն]:
ժե. 563բ-4բ Նորին մաղթանք առ Հայր, ի դէմս մանկանց – Առատ
յամենայն տուրս բարեաց... Հոգւոյ քում Սրբոյ ելողի առ ի քէն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս.
[ամէն]:
ժզ. 564բ-5ա Նորին Աղաւթ յՈրդի – Ի լուսոյ ճշմարտէ...
եւ աւրհնեալ արժանապէս զմեծութիւն տէրութեան քո ընդ Հաւր եւ ընդ Հոգւոյդ Սրբոյ այժմ
եւ միշտ եւ յաւ[իտեանս յաւիտենից. ամէն]:
ժէ. 565ա-5բ Նորին Աղաւթք – Կորուսեալ
անձին իմոյ... մատուցանել քեզ պատիւ եւ փառս... այժմ եւ միշտ [եւ յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն]:
ժը. 565բ-6բ Նորին Աղաւթք յՈրդի – Անստուեր լոյս...
|566ա| եւ ընդ նոսին փառաւորել զքեզ ընդ Հաւր եւ ընդ Հո|566բ|գւոյդ Սրբոյ:
ժթ. 566բ Նորին – Տէր Հայր եւ Աստուած կենաց, իմոց...
եւ քեզ փառս մատուսցուք յաւիտեան:
ի. 566բ-7բ Նորին Աղաւթք պանդխտի – Արարիչ յամենայնի,
յանեղծութիւն... եւ փառս մատուցանել քեզ ընդ Հաւր եւ ընդ Սրբոյ Հոգւոյն, այժմ եւ միշտ
եւ յաւի[տեանս յաւիտենից. ամէն]:
իա. 567բ-8ա Նորին յՈրդի – Ճշմարիտ լոյս,
ծնունդ լուսոյ... փառաւորել զքեզ ընդ Հաւր եւ ընդ Հոգւոյդ Սրբոյ այժմ եւ միշտ:
իբ. 568ա-9բ Նորին Յոհաննու Սարկաւագ վարդապետի յՈրդի – Որդի՛
Աստուծոյ, Միածին Յիսուս Քրիստոս... բարձրացուսցեն քեզ աւրհնութիւն ընդ Հաւր քում եւ
ընդ Հոգւոյդ Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտե[անս յաւիտենից. ամէն]:
իգ. 569բ-71բ Նորին Աղաւթք ճոխացելոյ – Բնութիւն
կենաց... արժանի արասցես զիս փառաւորել զքեզ հանդերձ Հոգւովդ Սրբով այժմ եւ միշտ եւ
յաւիտեանս յաւիտենից:
իդ. 571բ-2բ Նորին սուրբ վարդապետի Բանք աղաւթից եւ գոհութիւն
ծերացելոց յերկիւղն Աստուծոյ եւ սիրով նորին – Եկի կալ առաջի
քո... եւ մատուցանել աւրհնութիւն եւ պատիւ քեզ... ամէն:
իե. 572բ-8բ Նորին Առ եղբարս՝ վասն անձին յետ կենաց – Ծառայակից
ի Քրիստոս... եւ ձեզ եղիցի հատուցումն բարութեան յաւուրն Քրիստոսի... յաւիտեանս
յաւիտենից:
Լ. 579ա-81բ Հանդէս բանի վասն երանեալ եւ առնն Աստուծոյ Սարկաւագին
կենաց եւ մահուան եւ այլոց սրբոց հուպ յայն ժամանակս – Յետ վարելոյ
զքաղաքականութիւն... ուր սընաւ եւ վարժեցաւ ի փառս Տեառն եւ Աստուծոյ. թվին ՇԸ. (1059):
ԼԱ. 581բ-2բ Յաղագս վարուց երանելւոյն տեառն Մաշդոցի – Ո՛վ աստուածասէր
հարք եւ եղբարք... հասցուք ի նպատակ վերին կոչման յարքայութեանն Քրիստոսի Յիսուսի...
վայել է փառք իշխանութիւն եւ պատիւ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեան յաւիտենից:
Տե՛ս Գէորգ Տէր-Վարդանեան,
Մաշտոց Ա. Եղիվարդեցի կաթողիկոսի վարքը.- «Էջմիածին», 2011, Բ., էջ 60 (մնացեալ օրինակների
համեմատ տարբեր խմբագրութիւն է):
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, 1607 թ.
1. 418բ [Աղօթք] – Արթուն մտօք
եւ անզբանս խորհրդովք... եւ գով[ա]բանելով փառաւ[ո]րել զՀայր եւ զՈրդին եւ զՍուրբ՛՛:
2. 418բ [Քարոզ] – Սուրբ սրտիւ
եւ հաստատուն հօատով
կացցուք միաբան աղօթս առաջի Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի... գոհանալով փառաւորեսցուք
զքեզ ընդ Որդւոյ եւ ամենայսուրբ
Հոգւոյդ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
3. 586ա [Տաղ] (ծայրակապ՝ «Սահակ վարդապետ»)
– Սնայփառեալ ես պճնեցայ / եւ անցաւորս զուրաճացայ... հոգիս աղտով շաղախեցի / լուսայփայլ
ըսգեստն կորուսի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
33բ Զտառապեալ
գծողս ըզՄաթէոս աղաչեմ
յիշել ի Տէր, ո՛վ ընթերցողք տառիս Անտոնի:
42ա Տէ՛ր Աստուած
իմ, բարեխաւսութեամբ սրբոյն Մակարա ողորմեա՛
ծնողաց իմոց եւ ինձ՝ անարժան գրչիս՝ Մաթէոսի եւ փրկեա՛ յամենայն փորձութեանց սատանայի, եւ քեզ փառք յաւիտեանս.
ամէն:
53ա Քրիստո՛ս
Աստուած, բարեխաւսութեամբ սուրբ հաւրն մերոյ՝ երիցս երանելւոյն Ոնոփրիոսի եւ այլ սրբոց
ճգնաւորացն, ողորմեա՛յ ծնողաց իմոց եւ ինձ՝ անարժան գծողիս ի քո միւսանգամ գալստեանն.
ամէն:
60ա Եւ զիս՝ զմեռեալս
ոգով զՄաթէոս գծող
սորա եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն (նման՝ 126բ, 256բ, 263բ, 395ա, 404ա, 441բ, 491բ,
501ա, 578բ):
101ա Կարդա՛ եւ
զեղկելի գծողս յիշեա՛:
108բ Կարդա՛յ
եւ ԶՄաթէոս յիշեա՛:
149ա Զսակաւ աշխատեալ
գձող սորա զՄաթէոս էրէց եւ զծնաւղսն
իմ յիշեսջիք ի մաքրափայլ աղաւթըս ձեր միով Աստուած ողորմիւ, Աստուած զձեզ յիշեսցէ ի
գալստեանն իւրում: Նաեւ զերջանիկ րաբունապետն մեր զՅովաննէս Հերմովնի:
361ա Ո՜ եղբայր,
աղաչեմ, աղաչեմ, մանաւանդ ողոքանաւք հայցեմ, զի յորժամ ի խորոց սրտէ արտասուալից
դիմաւք պաղատեսցիս առաջի Տեառն Աստուծոյ, յիշեսցես զեղկելի գծողս զՄաթէոս, զի բազում թախանձանաւք
ծրեցի զսա առ ի յաւգտութիւն թշուառացելոյ անձինս:
369բ Յիշատակարան
մատենիս եւ աստուածաուսոյց Հարանց վարուց. Փա՜ռք քեզ, անսահմա՛ն անուն եւ անզուգական,
անսկիզբն եւ անվախճան, անեղ եւ անապական էականութիւն, անուր, աներբ, անուստեք եւ անժամանակ,
յերիս բաժանեալ անձնաւորութիւնս եւ ի մի տէրութիւն եւ աստուածութիւն բովանդակեալ,
անքակ միաւորութեամբ բաժանեալ եւ որոշեալ միաւորութեամբ, պարզ, անզընին եւ թիւ կատարեալ,
ի միոյ պատճառէ շարժեալ եւ կնքեալ ի յերիս: Անեղականք, անըսկզբունք, յառաջըմէ եւ ապա
յառաջ եկեալ ի միոյ պատճառէ, Որդի ծննդեամբ եւ Հոգի բղխմամբ, ո՛չ սկսեալք եւ ո՛չ դադարեալք,
միակամք մի Տէր եւ Աստուած, Հայրն եւ Որդին եւ Սուրբ Հոգին միով բնութեամբ հաւասարեալ,
յորմէ գոյացան երեւելի եւ աներեւոյթ, տարրեղէն արարածք, որում Հաւր անհասի եւ անծընի
եւ Որդւոյ նորա միածնի, եւ Սուրբ Հոգւոյն Աստուծոյ, ամենայն էից նորոգաւղի՝ փառք եւ
պատիւ, գոհացողական երկրպագութեամբ, յանցելումն եւ ներկայէս, մինչեւ յաւիտեանն անանց
եւ յաւիտենից յաւ[իտե]անս. ամէն:
Աստանաւր կատարեցաւ
հոգիակեցոյց, ցանկալի դրախտս բուրաստան, աստուածատունկ ամէնունակ առատութեամբ, յորմէ
գնան գետք եւ բղխէն աղբերք անմահարարք եւ զովացուցիչք, որք առոգանեն զծարաւեալ ոգիսըս պասքեալ սոցին
փափագողաց, քանզի են ծառք երկնուղէշք, պըտուղք բարեհամք տիեզերաց, նարդոս ծաղիկք եւ
տունկք տենչալիք, ծաղկանոցք՝ լի անուշահոտութեամբք, անդր քան զտաշխն եւ զկինամոն եւ
զամենայն խնգոց անուշահոտութիւն,
զարդարեալ երփն երփն երանգաւք՝ սպիտակափայլք եւ ծիրանածինք, գոյն առ գունով, որք
զմայլելով պատրաստեն զիմանալեացն գաւառ՝ լայնատարած վայրաւք եւ համասփիւռ ընդարձակութեամբ:
Զի արդարեւ տարածանին երկնաքայլիցն ճեմարանք, որք թեւատարած սըլացմամբ վերառոցին
յեթերն վերին, ի լոյսն մշտատիւ եւ անվայրափակ: Քանզի որք տիրապէս զըստորնայնոյս
քայլեցին, սրբակրաւնիցն գուպարք անցեալ գնան նրբաշաւիղն առաքինութեամբ ընդ այնր երկնաքաղաք
պողոտայ, |370ա| զոր գունդ սրբոց արդարոցն եւ մաքրագունիցն երամք թեւաթռուցեալք Հոգւոյն
թեւաւք, աւդապարիկ երթեւեկութեամբ, ջոկադասեալք ընդ ջոլիրս սրբաբանողացն դասուց, որք
հանդարտագոջ քաղցրանուագ
ձայնիւ, զանլռելին դրուատեն զաւրհնաբանութիւն, ըստ այնմ, թէ՝ Ամենայն հոգի՛ք, աւրհնեցէ՛ք
զԱստուած. նա եւ ըստ սաղմոսողին, որ ասէ՝ Աւրհնեցից զՏէր յամենայն ժամ, եւ յամենայն
ժամ աւրհնութիւն նորա ի բերան իմ, եւ դարձեալ ասէ. Եղիցի անուն Տեառն աւրհնեալ յայսմ
հետէ մինչեւ յաւիտեան: Եւ առաքեալ ասէ. Միչդեռ ժամանակս ի ձեռս է, գործեցէ՛ք զբարիս:
Յաղագս այնորիկ բարւոյ ամենայն ոք ցանկայ, ոմանք մասանց եւ այլք՝ բոլորին, աստուածասէրքն՝
աստուածայնոյն, եւ բարեբարուքն՝ գերագունին: Որպէս մեծն Պօղոս Թեբայեցին եւ նախասկիզբն
միանձանց Անտոն խպթին
եւ Մակար եգիպտացւոյն,
եւ այլք յետ նոցա բեւրք բիւրոց եւ հազարք հազարաց, որք զաչս մըտաց բաց եւ յըստակ կալան
եւ միշտ զկայ առին լինելով ընդ Աստուծոյ, գանձեցին անձանց իւրեանց անճողոպրելի շահաւոր
գանձս, որպէս աստուածուսոյց միանձնացեալքն եւ աստուածասէր բազմաչարչար, արիւնաներկ
սուրբ մարտիրոսքն, որք Աստուած Հոգոյն առաջնորդութեամբ ելեալք ի լերինս, յայրս եւ
ի ծերպս վիմաց գիշերացանկ տքնութեամբ եւ սովալըլուկ տուայտութեամբ կենցաղավարեալք,
հրեշտակական վարուք ճգնեցան խարազն առաքինութեամբ եւ ի Քրիստոս միանալով մեծի հանգըստեամբ
փառաւորեցան:
Եւ արդ, ես՝ յետինս
ի բնաւից եւ հողոյ հաւասար, ժանդալից մեղաւք խաւարեալըս հոգով Մաթէոս էրէց, ի տղաական
հասակն, մինչ էի ամաց քսանից, բազում բաղձանաւք եւ խանդակաթ սիրով, ըղձմամբ սրտիւ եւ
տենչանաւք փափագեցայ այսմ հոգիաբաշխ, աստուածապարգեւ սուրբ գրոցս, որ անուանի Հարանց
վարք: Եւ մեղսամակարթ անձամբ գրեցի զսա՝ հաւաքելով ի համաւրէն աշխարհաց, ի բազում սուրբ
գրոց, զոր քաջ գիտէք՝ զի ո՛չ գոյ ի մի վայր այսքան ամենալի եւ անուշահամ, զմայլեցուցիչ
եւ ծաղկափթիթ բուրաստան՝ լի կենդանի, անմահական բանիւք եւ վարուք աստուածահաճոյ սուրբ
հարցն: Որոց յուսով եւ ըղձափափագ տենչմամբ ցանկացող եղէ այսմ հոգիաբուղխ էդեմական վտակիս՝
փանաք եւ վտիտ գրիչս Մաթէոս, զի
զպասքեալ ծարաւ, դառնաշունչ, մահապարտ հոգոյս սովաւ լցուցից, վասն զի յոգնակի սիրով
գրեցի զսա ամըս Է. (1371-1378), առ ի յիշատակ
անբարի հոգւոյն իմոյ եւ փրկութիւն աղտեղեալ մեղսամակարթ |370բ| հիքոյս անձին: Քանզի սուրբ
եւ պատուական, բարեշնորհ, աստուածաբնակ գիրքս այս պարունակեալ ունի յինքեան զմեծամեծ
սուրբ հարցն վարք եւ զբազմադիմի խաւսք եւ զխրատ նոցա: Ունի եւ զսրբոյն Նարեկացւոյն եւ զԳառնեցւոյն Խրատք աղօթից
եւ զբանք Փելեփսիանոսի եւ Յոհանու Ոսկէբերանի՝ ազդմամբ Սուրբ
Հոգւոյն գրեալ վասն միանձնացելոց անձանց, այլ եւ Եփրեմի խօսք բազում, եւ սրբոյն Նեղոսի Խրատք աղաւթից
եւ յոլով աղաւթք ասացեալ աստուածաբնակ սուրբ վարդապետաց: Նա եւ ճգնազգեաց փառազարդ
վարդապետացն մերոց՝ հրաշալւոյն Բենկայ եւ հոգիընկեալ
մեծի պըւետիկոսին Սարկաւագ վարդապետի,
զտաւնելին ամենայն մարմնապէս տեսողի՝ ասացեալ աղաւթս բազում: Եւ այլ եւս աստուածախաւս
սուրբ վարդապետաց անհուն եւ անչափ բանք եւ խրատք, զոր ասացեալ են Աստուած Սուրբ Հոգւովն
վասն եկեղեցւոյ մանկանց՝ թէ որպէս պարտ է կեալ ի կենցաղումս այսորիկ: Յաղագս որոյ ես՝
փանաքի հէքս Մաթէոս, գրեցի
զսա սատար սողոսկեալ հոգւոյս՝ առ ի յիշատակ շեղեալ, շուայտեալ մարմնոյս, թերեւս գտայց
խերեւէշ մի ի մասանց փշրանաց՝ արտաքս ընկելոյ արժանաւորն մանկանց սեղանոյ:
Արդ, աղաչեմ արտասուալից
հառաչմամբ եւ մոխրամած դիմաւք, որք գաղափար[եա]լ ընթ[եռ]նելով լուսաւորիք յայսմ գերազանց,
արփիափայլ փայեթոնէ, յիշեսջիք սրտի մտօք ի մաքրափայլ աղաւթս ձեր զստրուկ աղքատս ի բարեաց
գործոց զՄաթէոս գծագրողս
եւ ի Քրիստոս՝ հանգուցեալ ծնօղսն իմ եւ զեղբարսն, նա եւ զգերազնամաքուր աբեղայսն սրբազան՝
Իգնատիոս եւ Եսայի, որ են հարազատ
որդի վըտիտ գծողիս, եւ զՀռիփսիմի՝ մայր
իւրեանց, զյըսնամեայ ապաշխարութեամբ աղաւթեալն, եւ առաքինասէր դուստր իւր՝ կուսանն
Մարգարիտ: Եւ որ առատն
է ի տալն, տացէ ձեզ՝ յիշողացդ, եւ մեզ յիշեցելոյս զերկնից արքայութիւնն եւ զպսակն անթառամ:
Կատարեացաւ հրաշափառ
սուրբ գիրքս այս բարերար շնորհաւք Աստուած Սուրբ Հոգւոյն, ձեռամբ նոյն վերոյգրեալ Մաթէոս իրիցոյ, ի թվիս հայոց ՊԻԷ.
(1378), ի գեղաքաղաքս, որ Անկեղակոյտ կոչի,
ընդ հովանեաւ ամենամաքուր տիրուհի, փառաւորեալ Սուրբ Աստուածածնին եւ արփիաւորչին
մերոյ՝ տեառն Գրիգորի Հայոց
Մեծաց սուրբ Լուսաւորչի եւ այլ
միեղէն, սքանչելագործ, զարմանահրաշ սուրբ եկեղեցեաց, որ է Քէթոյվանից Սուրբ Գրիգոր, Շաղատայ Սուրբ Գրիգոր,
Խըռընտաւնից Սուրբ Գրիգոր եւ Բերդուոյ Սուրբ
Գրիգոր: Եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք, պատիւ եւ աւրհնութիւն յանլռելի
ձայնից եւ յամենայն եղանութեանց այժմ եւ միշտ եւ յանզրաւն յաւիտենից յաւիտեանս. ամէն:
Սակաւիկ յիշատակիկ
Մատթէոսի վտիտ ֆանաքի տրուպիկ
գրչի:
429բ Զեղկելի
գծողս յիշեա՛:
585բ Աստուած
ողորմի Մաթէոս իրիցուն,
որ այսպէս աստուածաշունջըս գրել
ա վասն իւր անձինըն:
586ա Աստուած
ողորմի գծողի սորայ, ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 583բ (ԺԵ.
դ., բոլորգիր) Եւ ով ոք մեզ յիշէ ի կամս բարին եւ լի սրտիւ ասէ Աստուած ողորմի-ն,
նա արժանի լինի տեսութիւն Յիսուսի:
2. 582բ (1580 թ., բոլորգիր) Դարձեալ
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զպարոնաց պարոնն եւ յիշխանաց յիշխանն՝ զմէլիք Շահնազարն եւ զհայրն իւր՝
զՄէլիքբէկն եւ զմայրն իւր՝
զԽաթունաղէն եւ զկենակիցն
իւր՝ զպարոն Ֆախրիջահանն եւ զյիշխա[նա]տիպ
որդիքն իւր՝ զՀախնազար բէկն
եւ զԷսայբէկն, զԴիլանջիբէկն եւ [զ]Քամալբէկն եւ զԱվրիբէկն եւ զդուստ|583ա|րն
իւր զԽաթունաղէն եւ զփոխեցեալսն
առ Աստուած զպարոնտէր Յովհաննէսն եւ զպարոնտէր
Տէրունն եւ զԹահիրն եւ զՇիրինպաջին եւ զհամեստ հարսունքն
իւր՝ զպարոն Վախախն եւ զԹաճումաղէն եւ աղայ զՍուլթաննաղէն եւ զնորաբողբոջ
թոռն իւր՝ զպարոն Նաղտին եւ զհարազատ
եղբայրսն իւր՝ զպարոն Ատիբէկն, որ
տարաժամ մահուամբ փոխեցաւ առ Աստուած, եւ զԳաւգչայբէկն եւ զորդին իւր զԼաւանդբէկն, զՄիրզաբէկն եւ որդին
իւր զԲադըրխանն եւ զայլ
ամենայն արեան մերձաւորսն իւր` զկենդանիս եւ զհանգուցեալսն եւ ուղիղ սրտիւ կենդանեացն
կեանք եւ առողջութիւն խնդրեցէ՛ք ի բարերար արարչէն, եւ լի բերանով Աստուած ողորմի
ասացէ՛ք ննջեցելոցն. ամէն: Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զմէլիք Շահնազարն՝ զգովելի յիշխանն,
զպանծալի պարոնն, յորէ յոյժ բարուք բարի եւ բնութեամբ քաղցր, զի է խիստ աղաւթասէր
եւ բնութեամբն յըստակ եւ հնազանդ ամենայն եկեղեցականաց, ուղիղ ի դատաստանն եւ անաչառ
ի յանդիմանութիւն, ազատ եւ որդի ազատի, յիշխանական փառաւք զարդարեալ: Զի ի նախկի զարմից
սորա յորդոց յորդիս մինչեւ ի սայ հոգեւոր եւ մարմնաւոր յիշխանութեամբ տիրեալ էին յերկրիս
Գեղամա, իսկ սայ կարի
փառաւք ճոխացոյց բարերարս, քան զամենայն ազինս իւր մարմնաւոր յիշխանութեամբ, զի ի
վերջացեալ ժամանակիս ոչ գոյր նման սորա իշխան ի ազգս հայոց, զի է յոյժ փարթամ գոյիւք
եւ առատ ընչիւք, լցեալ ի պարգեւացն յԱստուծոյ ամենայն առատութեամբ եւ հզաւր յիշխանութեամբ
բարգաւաճեալ, պատուեալ եւ մեծարեալ ի խրոխտ կայսերէն Պարսից՝ ի շահ Թահմազէն եւ ի շահ Խուտայբանդայէն եւ ի
շահ Իսմաիլէն եւ այլ
իշխանացն այլազգաց, ի խանէ եւ ի սուլթանէ բազում անգամ փառաւք խիլաեալ, որպէս ի հնումն
Զաւրաբաբել ի Դարեհէ, եւ կամաւք արարչին
կարի ճոխութեամբ փայլէ ի մէջ աշխարհի: Միթէ արարիչն Աստուած պահեսցէ անկողոպտելի յիշխանութեամբ
եւ բարձր փառաւք յորդոց յորդիս. ամէն: Որ ետ վերըստին նորոգել զսուրբ գիրքս ի վայելչութիւն
մանկանցն Սիովնի եւ յիշատակ բարի հոգոյ իւրո եւ ծնաւղացն իւրոց՝ հաւրն պարոն Մէլիքբէկն եւ մայրն իւր՝
Խաթունաղէն եւ հաւրեղբաւրն
իւր՝ պարոնտէր Մէլքիսէթ եպիսկոպոսին
եւ այլ ամենայն արեան մերձաւորացն՝ կենդանեացն եւ ննջեցելոցն: Որք հանդիպիք սմա կարդալով
կամ աւրինակելով կամ հարեւանցիկ տեսանելով,
լի բերանով եւ ուղիղ մտաւք Աստուած ողորմի ասացէ՛ք մէլիք Շահնազարին եւ կողակցին
Ֆախրիջահանին, եւ Աստուած
ձեզ ողորմեսցի իւր միւսանգամ գալըստեանն. ամէն:
Արդ, վերստին
նորոգեցաւ սուրբ գիրքս ձեռամբ վարպետ տէր Գրիգորի եւ Յովասափ անուն
նորին անարժան աշակերտի ի թվականութեանս
հայոց Ռ. եւ ԻԹ. (1580) ամի, ի յերկիս Գեղամա, ի գաւղս, որ կոչի Մազրա ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածնին եւ Սուրբ
|583բ| Գրիգորի Լուսաւորչին, ի դառն
եւ ի նեղ ժամանակի, զի տարաժամ մահ էր եւ հարկապահանջութիւն, սով էր եւ հեծելշարժութիւն
եւ ամենայն կողմանց պատուհաս պատեալ է վասն ծովացեալ մեղաց մերոց, բայց յոյս զԱստուծոյ
անչափ ողորմութիւն ունիմք. նայ որ ամենայնի կարող է, միթէ նայ դարձուցանէ զմեր չարն
ի բարին, զպատուհասն ի պատիւ, զբարկութիւն ի բարութիւն, զցասումն ցրուէ եւ զանիծքն
ի աւրհնութիւն փոխէ, զմեղուցեալսն ի արդարութիւն, գերելոցն ազատութիւն շնորհեսցէ
եւ ամենայն ննջեցեալսն, որ այսմ Գ. տարիս մեռան՝ թէ՛ ի սովոյ, թէ՛ ի ցրտոյ, թէ՛ ի
սրոյ, թէ՛ ի տարաժամ մահուանէ, որք պատուհասակոծ մահուամբ փոխեցան աստեացս, միթէ
ողորմածն Աստուած ընդ սրբոյ նահատակացն եւ արեամբ ներկեալ մարտիրոսացն դասուն դասակից
եւ պսակիակից
արասցէ. ամէն:
Այս
յիշ-ը մասամբ տե՛ս նաեւ ձեռ. 2678, 386բ՝ ԺԷ. դ., 1620ի շուրջ:
3. 585բ (1599 թ., նոտրգիր) Եաւրիս՝ ծառայ Աստծու,
գիրեցի, գիրեցի ի ժամանակին,
ինչ որ մազրին/// պուետուն ասեցին, թէ կեղացիք/// թվին ՌԽԸ. (1599), ԳՃ. միչեւ /// ուլ
տվիք մեք ///անք եկինք դարանակս /// կացինք, ով մեզ իշի, Աստուած///:
4. 418բ (1607 թ., նոտրգիր) Գրեցօ թվիս ՌԾԶ.
(1607), ձեռամբ Ղուկաս սուտ
աբեղիս:
Տե՛ս ԺԷ. դ յիշ-ք, Ա., էջ
254:
5. 583բ (1655 թ., բոլորգիր) Նորոգեցաւ
ձեռամբ մեղսասիրի յոգնապարտի եւ թշուառակի Մխիթարի, ի ներ թուում / հազարում հարիւր եւ չորրորդում (1655), / ի
վայելուջ Սուրբ Աստուածածնում, / Չարեքայ Սուրբ անապատում, / աղաչեմ
յիշել անտրտում:
6. 18ա (ԺԷ. դար, բոլորգիր) [Յիսուսի]
Քրիստոսի ծառայ Ազարիայ:
80բ (ԺԷ. դար,
նոտրգիր) Բարեխօսութեամբ սուրբ բազմապատիկ համօրէն ճգնաւորաց արժանաւոր աղօթիւքն Տէր
Յիսուս Քրիստոս Որդին միածին, Հայրն յե[ր]կնաւոր, Հոքին Սուրբ, ճշմարիտ Աստուածըն ամենայնի,
ողորմեա՛յ մեղաւոր ծառայիս Աստուծոյ Ազարիս: Տէր Յիսուս Քրիստոս, օգնեա՛յ զիս:
120բ (ԺԷ. դար,
նոտրգիր) Տէ՛ր իմ եւ Աստուած Յիսո՛ւս Քրիստոս, բազմանուէր հառաչմամբ, ձայնիւ մեծին
հօրն Պարսամու աղօթիւքն
ազատեմ գերի գրաւեալս ի ձեռաց յերեւելի եւ յաներեւուտ թշնամուն մեղաւոր՝ Յիսուսի Քրիստոսի
ծառայ, մեղաւոր, տառապեալ Ազարիէս: Տէ՛ր,
օգնեա՛յ ինձ:
7. 583բ (1723 թ., նոտրգիր) Ես Առաքել՝ նվաստ հոգի, մեղօք
լցեալ Աստապա[տ]ցի ՌՃՀԲ.
(1723) թվին սուրբ
Հարանց վարքըս այլազգաց գ[ե]րութենէն ազատեցի, ես եմ մեղօք լցեալ մեղաւոր ձեր ծառայ
օվ ընթերձօղ, ինձ
Օհանիսի եւ հօրն իմ Մկըրտիչին եւ ծընողացն
իմ Ա. Հայր մեղայիւ ողորմէք, Տէրն Քրիստոս ձեզ ողորմի. ամէն:
583բ (1724 թ.,
նոտրգիր) Ես՝ Առաքել նվաստ հոգի, մեղօօք
լցեալ Աստապ[ա]տեցի, ՌՃՀԳ.
(1724) թվին սուրբ
Հարանց վարքըս որ բերի՝ կարդալ, ես եմ մեղօք լցեալ եւ չանա[ր]ժան ձեր ծառա Յոհանիսի որդի Խաչայտուրըս գրեցի, ով որ
կարթայ, մին
բերան ասեյ, Աստուած յուրեան գործալըն մեղքըն
թողութիւն տայ եւ շնորհօքըն ամենայկալին ի դատաստանի
աւուր ձեր մեղքըն ո՛չ
յիշեսցէ. ամէն. եւ ասէք Աստուած յուրեանց
օճաղըն հաստատ
մնասցէ մինչ ի գալուստըն անխախտ
եղիցի, եղիցի. թանակ լավ չէր, գրեցի:
583բ (1724 թ.,
նոտրգիր) Ես Առաքել նվաստ հոգի մեղօօք լցեալ Աստապացի ՌՃՀԳ.ին
(1724) թվին սուրբ Հարանց վարքըս որ բերի՝ կարդալ, ես եմ մեղօք լցեալ եւ չանարժան ձեր
ծառայ, օվ ընթերցօվ մեղօք
լցեալ Խաչայտուրըս գրեցի:
8. Ա.կազմաստառ
(1729 թ., նոտրգիր) Ես գրեցի Կուրեազ թվին ՌՃՀԸ.ումն (1729), որ է տվեցի:
9. 585ա (1729 թ., նոտրգիր) Օ՛վ իմ
եխպա՛րք, խնդրեմք ինձ զինչ որ թողութիւն խնդրէք յիմ Աստուածէն վասն իմ մեղացն, եւս
Աստուած ձեզ թողութիւն տացէ. գրեցաւ թվին ՌՃՀԸ. (1729), հոգտեմբերի ԻԵ. (25): Օվ որ խնդրէ, Աստուած
տացէ, եւ թողութիւն մեղաց լինիցի, զի ով իւղիղ սրտիւ խնդրիցէ, Աստուած նորայ ողորմութեանն դուռն պացէ. ամէն:
10. 276ա (1733 թ., նոտրգիր) Ես՝ Աստապա[տ]ց[ի] Մկըրտիչի որդի Աղայվելէնց Ոհանեսըս այս սուրբ գիրքըս
Գնջույ բերի Նախայվկայի Մարգարայ վարդայպետըն
յերես գծէց, տվի Սուրբ Ըստանոսայ
Նախայվկայի սէրն: Ով էր կառթայ, Ա. «Հայր մեղայիւ» իմ հօրն եւ մօրն Ողորմի ասի Հոգոցօվ:
Այս գրումըս որչապ սուրբ կաայ գրեաց, իւրեան
բարեխօս լին առ Հայրն երկնաւորն եւ Որդին Միածին եւ Հոգին Սուրբ եւ Աստուած ողորմի
իւրեանն, ՌՃՁԲ. (1733) յունիսի Ի.ին (20). ամէն, եղիցի:
371ա (1733 թ.,
նոտրգիր) Յիշատակ է սուրբ գիրքըս, որ է Հարանց վարք, Աստապա[տ]ցի Աղայվելէնց Մկըրտիչի որդի
Ոհանիսին եւ որդոցըն,
դստերացըն՝ Հուռումսիմին,
Չիչակին, Արութէնին եւ հանգուցեալ Կարապետին եւ ամենայն արեան մերձաւորացն, որ եդակ ի դրանն Սուրբ Ըստեփաննոս Նախայվկային, որ
լինի մերոցն հոգուն փրկութիւն: Եւ դարձեալ յիշեցէ՛ք իմ եղբարքն, որ էր հանգուցեալ Ալահվերան եւ իմ եղբարն՝
Աղայվէլին, Օվանիսին, որ
էինք Դ. եղբարք: Դարձեալ յիշեցէ՛քկ մեր
ամենայն արեան մերձաւորքն եւ կողակիցն մեր, Տէրն մեր Քրիստոս յիշէ զձեր՝ իւր արքայութեանն
իւրում, որ եդակ դրանն
Սուրբ Ըստեփանոս Նախայվկայի: Ո՛վ
ընդերձօվ, յիշեա՛յ
զմեզ եւ դարձեալ յիշեցէ՛քկ մեր
եղբարցն, որդիկն՝ հանգուցեալ
Աւաքն եւ Բունիաթն, Մաթոսն, Բ. Մկըրտիչն, Զիրաքն: Տէրն
Քրիստոս ձեզ յիշէ ամէն: ՌՃՁԲ. (1733) յունիս Ի.ումն (20) եղեւ: Եղիցի յիշատակ փրկութեան
հոգոց մերում, իմ՝ Օհանիս ձեռացի
գիրս է այս. ամէն, եղիցի:
11. 585ա (1733 թ., նոտրգիր,) Թվին հայոց
ՌՃՁԲ. (1733), մայըսի ամսոյ Է.ին (7) գրեցաւ ձեռամբն մեղօք լցեալ մեղաւոր եւ անարժան
Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Ազարի: Տէ՛ր
Յիսուս Քրիստոս, վասն քոյ բազումօք չարչարեացար,
խաչեցար, թաղեցար, յարեար, հանբացար, վասն մօր
քոյ եւ կուսին եւ վասն սուրբ խաչին քոյ ողորմեա՛յ գերելուս, ազատեա՛յ ծառայիտ քոյ անքուն որթէն, անշէջ հրուն,
դժոխէ տանջանքէն, սատանաին ձեռնէն, վասն քո ամենայսուրբ համօրէն սրբոց վկաիտ քոյ բեռօք լցեալս,
թեթեւացո՛յ մեղօք սեւացեալս, սպիտակացո՛յ մոլորեալ ոչխար (ջնջած՝ «հրամ») գտեա՛յ: Յիսո՛ւս
Քրիստոս, մի՛ դարցուցաներ
զերեստ քոյ
ծառայէս, օ՛վ Յիսուս Քրիստոս, թողութիւն շնորհեա՛յ իմ մեղացն, ողորմեա՛յ ն[ն]ջեցեալս,
արա՛յ վերին յԵրուսաղ[էմ]ին արժանի արա՛յ. ամէն: Օ՛վ ընդերցօղ, թէ կամիք կառդալ, մէկ բերան
ըսն[ն]ջեցեալս
յիշեցէ՛ք, Տէր Աստուածըն յիշէ
ըզձեզ վերին կոչմանըն: Թվին
ՌՃՁԲ.ին (1733), մաիսի ամսոյ Է.ին (7) այս Հարանց վարքըս Աղաւէլէնց Օհանէսին էր, բերի կառդալ, կառդացի թամամ, դուս
գծեցի, յիմացայ սուրբ Հարանց վարք բազում աշխատանօք գրած է: Արդարոց աղօթիւքն օգնեա՛յ
զիս, Յիսո՛ւս Քրիստոս. ամէն:
586ա (1733 թ.,
նոտրգիր) Ես՝ Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ, մեղաւոր եւ անարժան Ազարէս գրեցի թվին հայոց ՌՃՁԲ.ին
(1733), մայըսի ամսոյ Է.ին (7): Գրեցաւ բարեխաւսութեամբ ԳՃԿԵ. (365) հայրապետաց,
ԻԴ. (24) մարգարէից, երկոտասան առաքելոց, եօթանասուն Բ. (72) աշակերտաց, համօրէն
մարտիրոսաց, երկոտասան վարդապետաց, ճգնաւորաց, կուսանաց, սրբոց երկնաին զօրացն, Թ.
դաս հրեշտակաց, սրբո[յն] Գրիգորի մերո
Լուսաւորճին, սուրբ Յօհանու Կարապետին, սուրբ
ըՍտեփանոսի Նախավկային, սուրբ
Յոբա Երանելուն, սրբոց զինվորացն եւ ամենան սրբոց, որ յԱբելա մինչեւ ցայսօր՝
հիմաէց մինչեւ վախճան ժամանակիս ամենայնի աղօթիւք ողորմեա՛յ մեղաւորիս, Տէ՛ր Յիսուս,
օգնեա՛յ անարժանիս, Հայր, Որդի, [Հո]քի սուրբ: Օ՛վ ընդերցող, որ հանդիպիք սմայ կառդալով, մէկ բերան յիշեցէ՛ք մեղաւորիս///
ողաց եւ դուք յիշեալ լիջիք ահեղ ատենին Քրիստոսի. ամէն:
12. 1բ (1734 թ., նոտրգիր) ՌՃԶԳ.
(1734) թվին, փետրվարի սկ[ի]զբն արարի ի սուրբ Հարանցս վարուց ընթերցման: Եւ ի մարտ
ամսոջ Ի. եւ Դ.ին (24) աւարտ եղեւ. փծուն ծառայ Արիստակէս իբր աբեղայս
աղաչեմ յիշել, որ եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ՝ փրկչէն մերմէ. ամէն:
13. 585բ (ԺԸ. դ., շղագիր) Գիրք էր,
որտեղ մնաց, այս է: Ձ. ետ գիրք, Ա. մեծ պզտիկ, Ե. չանթայ, Ա. պղանծայ փառչ, Ա պղինձայ
կոժ, Ը. թաղիք, Դ. նոհ, Բ. փառտայ, Ա. խիլիչայ, Ա ըստ ճհայ մանիճ Ա. պուշար (պուլղուր՞),
Է. մանկեղ, Ա. դարապասի ճեճիմ, մեծ մուղնին, Ա. մեծ ղազղար, Ժ. մորթի, Ա. ճարաֆաֆաւն
էլ, Ա. հին հոհենի ծածասգ երէին նոքայ չուր ուրբաթին սուտ քահնային վերայ տառաւ սարուրբին
ժողովուրդ մոտ մանեցին նոքայ չուր զոր ուրբաթին/// շատ քէէջմ ան բացելու, նոքայ ի նսարու
որբաթին:
Որոշ ընթերցումներ թէական
են:
14. 585բ (ԺԸ. դ., շղագիր) Աստուածապաւն Աստուած պահէ ի չար աչքէ, որ զիս յիշէ իւր պատա[րա]գն:
15. 567բ (ԺԹ. դար, շղագիր) Աստուած
ողորմի Ք/// այս///ո գիրողին:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ (նոտրգիր) «Աստուածածին սրբուհ[ի]», 583բ «Արարչագործն
Աստուած, արքայն համայնից, որ ըստեղծ զարարածս», 585ա՝ (նոտրգիր) «Ես՝ Ազարէս, գրեցի:
Գրճափորց է», 586բ՝ (բոլորգիր) «Հարանցըն վաարք, Հայրեանց վարք Հարանցըն վարք, վարք»,
586բ (նոտրգիր) «Ազառ այծին որդի Ազառի արեւելեան Արեգակն սուրբ Յոհանէս, ի տան Տեառն
անկեալ»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 492ա,
586բ՝ թռչուն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 373ա սեւով ութանկիւն՝ «Դանիէլ»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին
փակցուած պիտակին (նոտրգիր)՝ «Հարանց վարք / (1.) / ՊԻԷ. (1378)», 1ա՝ «106/2680», «ՊԻԷ.
– 1378»,
579ա՝ կապոյտով. «578/1129»:
2681
ՀԱՐԱՆՑ ՎԱՐՔ
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ, ԾԱՂԿՈՂ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Մարգարէ:
Թերթ՝ 504. չգրուած՝ 7ա, 485բ, 503բ-4բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԽԲx12 (Ա 14, ԽԲ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, սպիտակ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 28x20,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (18x12). սահմանագծերը կարմրով, ենթամիաւորները եւ սկզբնատողերը՝ կարմրով, կապոյտով եւ վարդագոյնով: ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 300ա): ՏՈՂ՝ 30-37: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, դռնակով, աստառը շերտազարդ կարմիր կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Աւետարանիչ՞ (կարմրագիծ ուրուանկար)՝ 7բ: Կիսախորան՝ 8ա: Ճակատազարդ՝ 1բ, 60ա, 70բ, 99ա, 114բ, 138բ, 146բ, 173ա, 182ա, 192բ, 230բ, 245բ, 250ա, 271բ, 279ա, 294ա, 339ա, 343բ, 353ա, 383բ, 395ա, 415բ, 418ա, 420ա, 421ա, 424բ, 486ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն: Զարդագիր՝ թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, վարդագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան ըստ Մարկոսի, ԺԴ., 57-8, 60-1,
62-34, 64-5, ԺԲ., 14-25: ԺԲ. դ.: 1 (Ա) + 2 (Բ, Գ): Ա՝ ստացած մէկ թերթի ընդլայնակի ծալումով եւ հատումով (առկայ է թերթի ստորին կէսը), Բ-Գ՝ մէկ թերթի ընդլայնակի ծալումով: Մագաղաթ, Ա՝ 21x27.5, Բ+Գ՝ 40x27.5, երկսիւն (Ա՝ 12.5x21, Բ+Գ՝ 26.5x21): Բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝ Բա), տող՝ Ա՝ 8, Բ+Գ՝ 16. գծումներ՝ ճնշումով: Կարդալ՝ Աբ «///[ոչ է]ին վկայութիւնքն: Այղք՝ յարուցեալ վկայէին սուտ... զայդ ձեռագործ, եւ զե[րիս աւուրս]///» (ԺԴ., 57-8), «///ոչ ինչ տաս պատասխանի, զինչ դոքա... դարձեալ քահանայապետն հարցանէր զը[նա կրկին]///» (ԺԴ., 60-1), Աա «///նստցի ընդ աջմէ զաւրութեան եւ գայցէ ընդ ամպս... զպատմուճանս իւր՝ եւ ասէ///» (ԺԴ., 62-3), «///[զնա] թէ մահապարտ է: Եւ ոմանք՝ սկսան թքանել... այն որ եհարն զքեզ: [Եւ սպասաւորքն]///» (ԺԴ., 64-5), ունի ստորին լուսանցային համաբարբառ (գոյն՝ կարմիր): Բ-Գ՝ կարդալ՝ Գբ, Բա, Գա, Բբ «///այղ ճշմարտութեամբ զճանապարհն Աստուծոյ... եւ ոչ կանայք արանց լինին. այղ [իբրեւ]///» (ԺԲ., 14-25):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, քերծուած, տեղ-տեղ՝ առաւելապէս Բ. փեղկը՝ թափուած. երեւում է միջուկ-տախտակը, դռնակը կծկուած, մէջքի վերին եւ ստորին հիմքերը մաշուած-անջատուած, չորսական կապիչներն ու գամերն ընկած. մնում են Ա. փեղկին՝ գամերի հետքերը, Բ. փեղկի ներսի կողմում՝ 4 կապիչների հիմքերը, Ա. եւ Բ. փեղկերի աստառներին ցեցի անցքեր. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, գրադաշտը մասամբ գունափոխուած, պատառիկ-պահպանակները մաշուած, արտաքին անկիւնները թափուած, մկնակեր. 7ա եւ 485բ չգրուած էջերին կան գրադաշտի սահմանագծերը:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-502ա [Հարանց վարք]
Տե՛ս ձեռ. 789: Ա. 2ա-533բ: Ցանկ/1աբ: 1/1բ-6բ: 2/8ա-41բ: ա/41բ-54բ: բ/54բ: գ/54բ-5ա: դ/55ա-6ա: ե/56ա-7բ: զ/57բ-60ա: է/չիք: 3/60ա-70բ: 4/70բ-87ա: ա/87ա-93ա: բ/93ա-4ա: գ/94ա-6բ: դ/96բ-7ա: ե/97ա-9ա: 5/99ա-113բ: ա/113բ-4ա: 6/114բ-36բ: ա/137ա-8ա: 7/138բ-45բ: ա/145բ: բ/146աբ: 8/146բ-172բ: 9/173ա-181ա: ա/181աբ: 10/182ա-90բ: ա/190բ-2բ: 11/192բ-229ա: ա/229աբ: բ/229բ-30բ: 12/230բ-43ա: ա/243ա-5ա: բ/245աբ: 13/245բ-9ա: ա/249ա-50ա: 14/250ա-67բ: ա/267բ-71ա: բ/271բ-8բ: գ/279ա-94ա: 15/294ա-306ա: 16/306բ-35բ: ա/335բ-8ա: բ/338աբ: 17/339ա-43բ: 18/343բ-53ա: ա/չիք: 19/353ա-9բ: ա/359բ-83ա: բ/չիք: 20/383բ-95ա: 21/395ա-402բ: ա/402բ-4բ: բ/405ա-15բ: 22/415բ-7բ: ա/չիք: բ/չիք: 23/418ա-9բ: 24/420ա-1ա: 25/421ա-4ա: 26/424բ-5ա: ա/425բ-7ա: բ/427ա-8ա: գ/428ա-9բ: դ/429բ-30բ: ե/430բ-3ա: զ/չիք: է/433ա-7բ: ը/437բ-42բ: թ/442բ-3ա: ժ/443ա-7բ: ժա/447բ-9բ: ժբ/449բ-55բ: ժգ/456ա-7բ: ժդ/458ա-62ա: ժե/462ա-4բ: ժզ/464բ-5բ: ժէ/չիք: ժը/չիք: ժթ/465բ-9բ: ի/469բ-71բ: իա/471բ-3ա: իբ/473ա-7բ: իգ/477բ-80ա: իդ/չիք: իե/480ա-1ա: իզ/481ա-4ա: իէ/484աբ: իը/484բ-5ա: իթ/486ա-8ա: լ/488ա-9բ: լա/489ա-90բ: լբ/491ա: լգ/չիք: լդ/491աբ: լե/չիք: լզ/չիք: լէ/491բ-4բ: լը/494բ-502ա: 27ա/57բ: բ/70բ: գ/99ա: դ/114ա: ե/138ա: զ/145բ: է/173ա: ը/181բ եւ 338բ: թ/192բ: ժ/230բ: ժա/278բ: ժբ/343բ: ժգ/353ա: ժդ/383ա: ժե/395ա: ժզ/415բ: ժթ/417բ: ժը/442բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
6բ Տրփացեալս
եւ շաղախեալս մեղօք Մարգարէ գրիչ
արտասուաթոր աչօք առ ոտս ձեր անկանի եւ միով Հա՛յր մեղայ-իւ յիշատակէք, ո՜հ, ո՜հ (նման՝
181բ, 250ա, 455բ, 457բ):
192բ Ով սուրբ
ընթերձողք յայսմ
յատենի, լալով եւ աղերսիւ անկանիմ առ ոտս ձեր, զմեղաւոր գրիչս միոյվ ողորմեսցի Տէրն
ասէք:
502ա Քրիստոս
Աստուած, բարեխօսութեամբ բազմահամբեր եւ մեծ նահատակին քո եւ աղքատացելոյդ քո ողորմեա՛
եւ ինձ՝ մարմնով աղքատացեալ եւ տնանկացեալ, գերի եւ մեղապարտ գծողիս Սուրբ հարանց
վարուցըս, քո միւսանգամ գալստեանդ. ամէն:
502բ Փա՜ռք անեղին եւ անմահին,
աներբ, անկէտ իսկականին,
երրակի տարորոշին
եւ միակի եզականին՝
Հօր եւ Որդոյ եւ Սուրբ Հոգոյն՝
Երրորդութեանն երրեակ անձինն,
յանցեալն, յայժմոյս, յապագային
եւ անսպառ յաւիտենին:
Քրիստոս՝ Աստուած ամենայնի,
որ անհնարն հնարաւորի,
ձեռամբ անպիտան չնչին կաւի
աւարտ հանեալ այսմ տառի:
Որ Հարանց վարք սա յորջորջեալ,
զի զվարս սուրբ հարցն պատմեալ,
գործով զանունն յինքեան բերեալ,
քերթողաբար ստուգաբանեալ:
Սա ցանկալի դրախտ յօրինեալ,
ի Սուրբ Հոգոյն արմատացեալ,
շնորհօք Հոգոյն առոյգացեալ,
անմահական պտղով լցեալ:
Սա գեղեցիկ ծառ [ը]նձիւղեալ,
բազմաստեղուն վարսաւորեալ,
որք ի տօթոյ չարին նեղեալ,
սովաւ լիցին հովանացեալ:
Սա քաղցելոց սեղան եդեալ,
անուշահամ խորտկօք լցեալ,
որ ի սմանէ ճաշակեցեալ,
այլ յաւիտեան նա ոչ քաղցեալ:
Սա բարեհամ աղբեր բխեալ,
եդեմական գետոյն նմանեալ,
որք ջրոյն կենաց կարօտացեալ,
արբեալ զսա եւ զովացեալ:
Յոյժ քաղցրագոյն են բանք սորին,
քան զխորիսխըն մեղուին,
որք զճաշակ սորին առին,
յար ընթերձմամբ ոչ յագեցին:
Դարձեալ վասն այն ախորժ թուին
ամենեցուն բանքըն սոցին,
զի զոր գործով կատարեցին,
զայն գրեցին եւ ուսուցին:
Ըստ արդիւնական գիտնականին,
միտքն այն եւ զարդն անապատին,
թէ բանքն քո հաւատարիմ՝
գործովքն քո հաստատեսցին:
Սա վարժարան կրօնաւորաց,
ուսով զխաչն բարձողաց,
եւ հրահանգիչ ճգնաւորաց՝
ընդդէմ չարին մարտնչողաց:
Սա վարդապետ է լռութեանց,
փակ բերանոյ եւ դուռն շրթանց,
յանդիմանիչ բամբասողաց
եւ լեզուագար չարախօսաց:
Սա խորտակիչ սնափառութեանց
եւ բարձրավիզն հպարտութեանց,
եւ ուսուցիչ խոնարհութեանց:
Սա սանձարկու բարկացողաց,
իբրեւ զգազան յարձակողաց
եւ հաստատօղ հանդարտութեանց
եւ բարեմիտն հեզութեանց:
Սա է խլիչ արծաթասիրութեանց,
այն, որ արմատն ամենայն չարեաց
եւ սերմանող ողորմածութեանց
ի բարս անգութ եւ խստասրտաց:
Սա փարատէ զոխ ի մտաց
եւ զնենգութիւնն նախանձոտաց,
ուրախութիւն տա տրտմողաց
ու արիութիւն ծուլից անձանց:
Սա հալածիչ է հեշտութեանց
եւ աղտեղի մտածութեանց,
շիջուցանող հրոյ ցանկութեանց,
որ բորբոքի ի տես կանանց:
|503ա| Սա զարթուցիչ ի քնոյ մեղաց
եւ սըթափիչ ի թմրութեանց,
զուարթացուցիչ հոգւոց աչաց,
որք հեղուցեալն են ի զբաղմանց:
Սա վերբերիչ
ի գբոյ չարեաց,
տղմուտ
կաւոյ տառապանաց,
եւ առաջնորդ մտին կենաց,
յերկրէ յերկինս ընթացողաց:
Սա զարթուցիչ մոլորելոց
եւ հաստատիչ գայթակղելոց,
ճար եւ հնար անյուսելոց,
բժիշկ հոգոց անյախտացելոց:
Որ ոք սիրով զսա ընթերցի
եւ փափաքմամբ ընդ սա խօսի,
սրբոցս, որ աստ յիշատակի,
փառաց նոցին հաղորդ լիցի:
Հոգէնորոգ այսմ տառի
յոյժ ցանկացեալ տարփամբ սրտի,
հոգով աղքատ դպիր ձայնի,
եւ Մարգարէ անուն կոչի:
ԶՏէր ողորմեայն ես հայցեցի,
ինձ եւ իմոցն ամենայնի
թէ որ առատն է՝ պարգեւի
եւ ողորմած յամենայնի
նա ձեզ եւ մեզ ողորմեսցի. ամէն:
Փառք ամենասուրբ Երրորդութեանն՝ Հօր
եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, յաւիտեանս. ամէն: Աստանօր յանգ եղեալ կատարեցաւ տառս այս,
որ կոչի Հարանց վարք, որ եւ պատմէ զամենայն եղեալսն յառաջնոց հարցն սրբոց խարազնազգեաց
ճգնաւորաց, որք դիմամարտեցան ընդդէմ սայթաքողին սահեցուածոյն եւ յուղղեւորեցան զամպաչու
շաւիղն երկնային: Ես՝ եղկելիս ի պարտաւոր եւ անպիտան, որ զանունս միայն ունիմ եւ ոչ
զգործ, այլ ամենեւիմբ յունայն՝ Մարգարէ հոմանուանեալ,
տեսեալ ցանկացայ զսուրբ գրոցս եւ բազում աշխատութեամբ ջանք եդեալ՝ թէ՛ զթխթին նշըշտայն,
թէ՛ զկոկելն, թէ՛ զկրելն
ես միայն եմ արարեալ. ոչ ոք ունէի ի մարդկանէ օգնական, բայց միայն բարեգութն Աստուած,
որ ետ համբերութիւն եւ կարողութիւն, հազիւ աւարտեալ զսուրբ գիրքս ի վայելումն անձին
իմոյ եւ յիշատակ հոգւոյ եւ ծնօղացն իմոց հոգեւորաց, որ բազում աշխատութիւնս ունին
ի վերայ իմ՝ զՄովսէս կաթուղիկոսն,
զԵսաեա վարդապետն, Ղուկաս վարդապետն եւ
այլ մարմնաւոր ծնօղքն իմ, եւ զհայրն իմ՝ Ջուղ[այ]եցի Զաքարէ եւ մայրն իմ՝ Մէհրիպանն, եւ մեծ մամս իմ՝ Աճապխանն, որ եղեւ ապաշխարող, Աթանասեա կոչեցաւ, եւ
մօրաքոյրն իմ՝ Լուկիայն եւ եղբայրքն
իմ՝ Միրզախանն եւ Կարապետն եւ ամենայն արեան
մերձաւորացն իմոց՝ կենդանեաց եւ ննջեցելոց, որոց թողցէ Քրիստոս զյանցանս նոցա՝ ասասջիք,
եւ գրեսցէ զանունս նոցա ի դպրութեան կենաց, եւ զի եւ դուք արժանի լիջիք զերանաւէտ
ձայնին, որ ասէ. Եկա՛յք աւրհնեալք Հօր իմոյ, ժառանգեցէ՛ք զպատրաստեալն. ամէն: Հայր
մեր՛՛: Դարձեալ առ ոտս ձեր անկանիմ եւ արտասուաթոր աչօք հայցեմ ի ձէնջ լիակատար սրտիւ
Ողորմի-ս ասասջիք ինձ՝ տառապելոյս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 227ա (փակցուած
էջանշան թերթիկի վրայ, Ժէ. դար, նոտրգիր) ///չուխա, մէկ թօփ կտ[աւ]///, մէկ գթակ անպատճառ///,
այլ եւ այլ չանեմք///: Եւ ես՝ Մարգարա վարդապետս մե/// վարդապետի իղարօվն
գրե[ցի]///:
2. 504բ (1723 թ., նոտրգիր) Ես՝ անարժան,
անպիտան Պետրոս գրեցի
թվին ՌՃՀԲ. (1723), մարտ ամսոյ Ժ. եւ Դ.ին (14). ամէն:
3. 504բ (1725 թ., նոտրգիր) Ես՝ Աստապատեցի Ավաքի որդի, անարժան
եւ անպիտան Ավետիկս գրեցի ՌՃՀԴ.
(1725) Ապրելի Ա.ին (1):
4. 243ա (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Սուրբ հօրն
Նեղոսի վասն աղօթից,
թէ զիարդ արթուն եւ պատրաստ պարտ է լինել:
5. 502ա (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս զտէր Մարգարէն, եւ
դուք յիշեալ լիջիք առաջի Աստուծոյ:
6. 504բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Եւ եւս Յօվանէս դպիրս աղաչեմ
առ սրբուհի կոյսն Մարիամ:
ԳՐԻՉԱՓՈՐՁ՝ Պտռկ-պհպ. Աա՝ «ես անարժան, ծ, կ», 195ա՝ «աբգդ
գրչափոր[ձ]», 504բ (նոտրգիր) Այսօր անճառ լուսոյն ծագումն / ի փրկութեան մեր կատարումն
(երիցս), «Աստուած, Է, որ ի ծնաւ մեծէն սրբուհոյ կուսին»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին փակցուած պիտակին՝ (նոտրգիր) «Վարդան վարդապետի
/ Հարանց վարք / (2.)», Ա. փեղկին փակցուած պիտակին (նոտրգիր) «Հմր 45,
Հարանց վարք, գրեալ՝ Մարգարէ դպրի», 1ա՝ «107/2681», (կապոյտ
թանաքով շղագիր) «ԺԷ. [դար] / Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2682
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
Կ. ՊՈԼԻՍ |
ՌՄՀԲ.-ՌՄՀԴ.– 1823-1825 |
Թերթ՝ 76 (գրչի էջակալում՝ 1-42, որ է՝ 1ա-21բ, 23-71, որ է՝ 22ա-46ա). չգրուած՝
59բ-75բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-[Է]*x10 ([Է]՝ 16): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, սպիտակ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝
«AL MASSO» եւ զինանշան, որի մէջ թագակիր արծիւ, տակը աշտարակ, զինանշանի տակ՝
«GIORMAGNANI»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29,5x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (25x15՝ 1ա-38ա, 41բ-59ա), երկսիւն
(24.5x15՝ 38ա-41բ): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 21ա): ՏՈՂ՝ 37-38: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, միջուկը
ստուարաթուղթ, մէջքը եւ անկիւնները՝ կաշի. աստառը մուգ կապոյտ, անկիւնագծերով ծաղկաթուղթ.
լուսանցակողերը՝ դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա-Բ (2՝ սկ.), թուղթ, սպիտակ, չգրուած, լուսագծերով
եւ լուսադրոշմներով՝ նոյն ընդ ձեռ-ի թղթի:
*Դ-Է. պրակահամարները գրուած չեն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը քերծուած, տեղ-տեղ՝ առաւելապէս անկիւնները՝ մաշուած-թափուած. թերթերը խունացած, մասամբ ցեցակեր, խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-12ա Ներբողեան ի վերափոխումն ամենօրհնեալ Աստուածածնին
ասացեալ ի Ներսիսէ [Լամբրոնացւոյ], ծնողաց խոստմամբ նմին ընծայեալ ծառայէ – Պարտական
դատիմ կուսական աւուրս տօնի... որպէս զի միաձայն երգով ի մի հանդես պարու տօնեսցուք...
եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Բ. 12ա-22ա Պատմութիւն վարուց եւ մահուան առն երանելւոյ սրբոյն
Մեսրոպայ վարդապետի մերոյ թարգմանչի, արարեալ ի Կորիւն վարդապետէ՝ յաշակերտէ նորին
– ԶԱսքանազեան ազգին եւ Հայաստան աշխարհին... Յազկերտի որդւոյ Վռամայ եւ դպրութեանն
Հայոց՝ յութերորդ ամէ Յազկերտի առեալ սկիզբն, եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանս.
ամէն:
Ընդարձակ խմբագրութիւն. ձեռագիրս
օգտագործուած չէ գիտական հրատարակութեան մէջ, հմմտ՝ Կորիւն, Վարք Մաշտոցի, բնագիրը՝
Մ. Աբեղեանի, Երեւան, 1941:
Գ. 22բ-38ա [Գրիգորի Սկեւռացւոյ] Ներբողեան պատմագրաբար ասացեալ
ի վարս մեծի քահանայապետին՝ սրբոյն Ներսեսի արհիպիսկոպոսին Տարսօնի Կիւլիկեցւոց,
ի խնդրոյ նորին համանուան եւ համազգւոյ Նե[ր]սեսի քահանայի – Բազում զգուշութեան
եւ արթնութեան պէտք են այնոցիկ... յորոց ամենեցունց համաձայնութեամբ ի մի բերան փառաւորի
ամենասուրբ Երրորդութիւնն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Իբրեւ յաւելուած՝ 36բ-7բ
«Բան յիշատակի մատենիս
- Աստուածային մարդասիրութեամբ նախախնամութիւնն միշտ բարիոք վերակացու եղեալ... անվրդով
ամենայն յարուցմանց մնալով ի փառս Աստուծոյ. ամէն»:
Դ. 38ա-41բ Գեղեցկայարմար համեմատութիւնք Հընոյ կտակարանացն ընդ նորոյս, արարեալ
Վանականայ սուրբ վարդապետի – Երկինք-եկեղեցի... Եօթանասուն թարգմանքն, աստուածաբան վարդապետքն...
յաւիտեանս. ամէն:
Ե. 41բ-4ա Թուղթ սրբոյն Դիոնէսիոսի առ Տիմոթէոս աշակերտն
Պօղոսի առաքելոյն, Յաղագս մահուանն Պետրոսի եւ Պօղոսի՝ առաքելոցն Քրիստոսի – Ո՜վ
աշակերտ աստուածային... եւ մեկնելով զվարդապետական թուղթս նորա, ընդ որում եւ զպսակն
առցուք... յաւիտեանս. ամէն:
Զ. 44բ Թուղթ Ստեփաննոս աբբայի Վենետկայ առ տիրացու Գէորգն
Պալատ[ա]ցի վասն Գ[=Ք]րիոնիկոն ճառիցն Եւսեբեայ – Ազնուամէծար
եւ քրիստոսասէր սիրելւոյդ... որպէս եւ ի սոյն իսկ արդեամբք ունիմք տեսանել, ողջ լերո՛ւք:
Մնամք քրիստոսասէր սիրելւոյդ աղօթարար՝ Ստեփաննոս վ[արդապետ] Ագոնց՝ արքեպիսկոպոս Սիւնեաց եւ ընդհանրական աբբահայր:
Ա-Զ. նիւթերի լուսանցներում
կան թանաքով եւ մատիտով արուած լրացումներ:
Է. 45ա-52ա Վճիռ Սիւնհոդոսին
45ա [Տիտղոսաթերթ]
Վճիռ Սիւնհոդոսին: Պրակ, որ կոչի
Հայելի ծանօթութեան, որ պարունակէ զմասնաւոր գիրս տեառն Դանիէլի հոգեընտիր կայսերակոչ
եւ ազգահրաւեր կաթուղիկոսի եւ հարազատից նորին՝ Գրիգոր պատրիարգի Կոստանդնուպօլսոյ
եւ այլ ճշմարտասէր եւ բարեկարգ արքեպիսկոպոսաց, ի դաւաճանութենէ Դաւթի Լօռեցւոյ՝ որդւոյ
Պօրչալւոյ՝ Թիֆլիզեցի անուանելոյ: Հրամանաւ իսկ վերոյիշեալ հոգեսէր եւ սրբազան պատրիարգի:
Տպեալ յամի Տեառն 1802 եւ Հայոց ՌՄԾԱ. (1802) հոկտ[եմբեր] Զ.: Ի տպարանի Յօհաննիսեան
Պօղոսի:
– 45բ [Նախաբան] – Փրկագործ տնօրէնութեանն
Քրիստոսի սուրբ տեղեաց... ամենայն ազգիս Հայոց Մեծաց եւ փոքունց՝ քրիստոսական ողջունիւ
սուրբ Սինհոդոսիս մերոյ՝ յայտարարութիւն լիցի:
ա. 45բ-6ա Քննութիւն սրբազան Սինհոդոսին: Բան Ա. – Ուր
իցեն երկու եւ երեք ժողովեալ յանուն իմ... ի յիշատակ անջնջելի յապայս ժամանակի:
բ. 46աբ Կանոնք վասն ընտրութեան կաթողիկոսի: Բան. Բ. – Արդ,
ի սկզբան անդ խնդրեցաք զկանոնս... եւ ոչ օրինաւոր թաղման անգամ չեն, ասէ, արժանիք:
գ. 46բ-8բ Թուղթ միաբանութեանն Սրբոյ Էջմիածնի:
Բան Գ. – Եւ ընդ այսց տեսաք եւ ընթերցաք... եւ ժառանգեսջիք զաղօթս
եւ զօրհնութիւնս սուրբ Լուսաւորչին մերոյ:
դ. 48բ-9ա Վճռահատութիւն մեծի Սիւնհոդոսին: Բան
Դ. – Նաեւ տեսաք եւ ընթերձաք եւ
այլ բազում գրութիւնս... եւ դիմեալ յոտս օրինաւոր սրբազանին, գտցեն զազատութիւն ինքեանց:
ե. 49ա-51ա Կոչումն տեառն Դանիէլի ի հայրապետութիւն
ի զանազան ժամանակս եւ արժանապէս օծումն: Բան Ե. – Եւ ի վերայ
այսր ամենայնի դարձեալ... ամենայն բարօրութեամբ եւ անտրտում ուրախութեամբ: Ողջ լերո՛ւք.
եւ շնորհք Տեառն Աստուծոյ ընդ հոգւոյդ ձերում. ամէն:
զ. 51բ-2ա Անուանք Սիւնհոդոսի եպիսկոպոսացն եւ
վարդապետաց – 1. Կարապետ՝ կաթողիկոս Աղթամարայ... 32. Մարտիրոս վարդապետ՝
միաբան Մշու սուրբ Կարապետու: Եւ այլք վարդապետք... Ի ՌՄԾԱ. (1802) թուոջս, Մայիսի
ԻԸ.ին (28), ի Երեքխորան կոչեցեալ սուրբ վանք, որ ի Բագրեւան գաւառ:
Ը. 52ա-3ա Թուղթ շնորհաւորութեան օծման տեառն
Դանիէլի սրբազան վարդապետի ի լրութեան Կոստանդնուպօլսոյ եկեղեցւոյս ի ՌՄԾԱ. (1802)
թուոջ մերում, հոկտեմբեր Ի. (20) – Աստուածընտիր արքայակոչ եւ ազգահրաւէր... գրեցաւ եւ կնքեցաւ
համահաճական մահսարս այս:
Հմմտ. Վճիռ Սիւնհոդոսին: Բ տիտղթ. Պրակ որ կոչի Հայելի
ծանօթութեան: Որ պարունակէ զմասնաւոր կիրս՝ տեառն Դանիէլի հոգէընտիր կայսերակոչ եւ ազգահրաւէր կաթուղիկոսի, եւ հարազատից
նորին Գրիգոր պատրիարգի Կոստանդնուպօլսոյ, ի դաւաճանութենէ Դաւթի Լօռեցւոյ որդւոյ
Պօրչալւոյ՝ Թիֆլիզեցի անուանեալոյ: Կ. Պոլիս, տպ. Պօղոս Յովհաննիսեանի (Արապեան),
1802, 43 էջ:
Թ. 53ա-7ա Ի մեծի աւուր տօնի Վարդավառին երանելոյն Մովսէսի Քերթողահօրն ասացեալ – Լուսաւոր
եւ պայծառ է խորհուրդ մերձաւոր տօնիս... զորդեգրութեանն առեալ պարգեւս ընդ թագաւորեալսն...
յաւիտենից. ամէն:
Այս նիւթի տողերը համարակալուած են՝ 1-42:
Ժ. 57ա-8բ Սրբոյն Եղիշեի ասացեալ յաղագս Թափօր
լերինն – Վասն լերինն գեղեցկութեան եւ վայրացն վայելչութեան... զժողով
սքանչելի եղբարցն, եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւ՛՛:
ԺԱ. 59ա Ղազարու վարդապետի Փարպեցւոյ, աշակերտի Աղանայ վարդապետի, առ Վահան՝ տէրն Մամիկոնէից:
Մեղադրութիւն ստախօս աբեղայից – Լուսաւորէ միշտ շնորհ աստուածային... եւ գիտուն մարդոյ ընթերցուածոց
պատուի/// (չշարունակուած):
Տե՛ս Ղազար Փարպեցի, Պատմութիւն Հայոց եւ Թուղթ առ Վահան Մամիկոնեան, Տփղիս,
1904, էջ 183-204:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
22ա
(1781 թ.) Յետնագրութիւն
այնր, յորմէ այս օրինակեցաւ. Գրեցաւ մատեանս վարդապետին Կորիւնի ի ՌՄԼ. (1781) թուականին
հայոց, ընդ յարկաւ սքանչելի շինուածոյ լուսաձեւեալ սուրբ կաթուղիկէին, որ կայ կայացեալ
յԱրարատեան դաշտին, ի Վաղարշապատ քաղաքի, ձեռամբ Գէորգայ ուրումն անարժանի,
բնիկ տեղեաւ Կոստանդնուպօլսեցւոյ:
37բ (1691 թ.)
Յիշատակարան գրոցն, յորմէ այս ճառ եւ բան յիշատակի օրինակեցաւ. Փա՜ռք եւ գոհութիւն
անբաժանելի եւ միասնական սուրբ Երրորդութեանն, Հօր եւ |38ա| Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ
այժմ եւ անզրաւ յաւիտենիւ, որ ըստ անբաւ եւ ամենառատ ողորմութեամբ իւրով ետ յօրինակել
զսուրբ եւ զաստուածային տառս սրբոյն Ներսեսի Լամբրօնացւոյ՝ արքեպիսկոպոսին Տարսոնի, ի յընտիր օրինակէ տեառն Մինասայ աստուածաբան
վարդապետի Ամթեցոյ, որ
առաքեցաւ ի տեառնէ Եղիազարու հայրապետէ՝
նուիրակ Սուրբ Աթոռոյն
Էջմիածնի ի քաղաքս Իստամպօլ, հասատատեցաւ
առաջնորդ Սուրբ աթոռոյն
Երուսաղեմի նոյն աստուածաբանն վարդապետն Մինաս, ըստ խնդրոյ ամենայն Հայաստանեայց՝ եթէ՛ յարեւելից
եւ եթէ՛ յարեւմտական կողմանս, միանգամայն Ամենայն տանս Հայոց, եպիսկոպոսաց, վարդապետաց, իշխանաց
եւ դօլվաթաւորաց, հրամանաւ տեառն Եղիազարու սրբազան
կաթողիկոսին՝ լուսաւորեալ հոգւոյ, որ յայսմ ամի, օգոստոս փոխեցաւ առ Տէր: Եւ ես՝ պիտակս
եւ սպասաւոր տեառն Մինասայ աստուածաբան
վարդապետի, տեսեալ զսուրբ գիրքս առ նա, եւ խնդրեցի ի նըմանէ, որ եւ անյագ տենչմամբ եւ փափագանօք
ցանկայի սուրբ գրոյս միշտ, որ եւ նախախնամութեամբն Աստուծոյ գտի եւ ի խնդրելս իմ ի
տիեզերալոյս վարդապետէն շնորհեաց ինձ զայս աստուածային գանձս, եւ ետու յօրինակել:
Արդ, խնդրեմ մաղթելով
զհանդիպողսդ այսմ աստուածաբան տառիս, նախ յիշեսջիք զաստուածաբան եւ զգերերջանիկն
զտէր Մինաս տիեզերաց
վարդապետն Ամթեցի՝ զպատճառ
գրոյս, զշնորհատուն աստուածային բարեացս, ապա եւ զտրուպս՝ զստացօղըս սորայ, եւ դուք
յիշեալ լիջիք ի Տեառնէ Յիսուսէ Քրիստոսէ. ամէն: Հայոց թուին ՌՃԽ. (1691), նոյեմբերի
Ը. պիտակ Կոմիտաս գծագրեաց
զայս:
45ա Տպեալ յամի
Տեառն 1802 եւ Հայոց ՌՄԾԱ. (1802), հոկտ[եմբեր] Զ., ի տպարանի Յօհաննիսեան Պօղոսի:
52ա Ի ՌՄԾԱ.
(1802) թուոջս, մայիսի ԻԸ. (28)ին ի Երեքխորան կոչեցեալ սուրբ վանք, որ ի Բագրեւան գաւառ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
22ա (1823 թ.)
Ապա եւ սա օրինակեցաւ յումեմնէ նուսատէ զգուշաւոր բաղդատութեամբ բառից եւ կիտից ի
Կոստանդնուպօլիս, յԱստուածամայր
Աւագ եկեղեցի, ի Մարտի 12, ի 1823, մինչ էաք ի գործ նուիրակութեան:
41բ Փառք եւ պատիւ
եւ գոհութիւն Քրիստոսի՝ յուսոյն մերոյ, յաւիտեանս յաւիտենիւ. ամէն: Այս համեմատութեան
բանքս գրեալ էին ի սուրբն Սաղիմ ի թուին ՌՃԽԱ. (1692), իսկ ի օրինակել մեր էր թուականն
ՌՄՀԲ. (1823), Յունիս ամսոյ 15:
52ա Արդ, ով խղճուկ,
ուստի գաս դու՝ / զինազարդեալ փոքու զօրու. / ի կոտորած թագաւորաց, / ոստեալ գամ
ես այսօր ի բաց: / Չեմ ես կըրտսեր սակաւաւոր, / այլ եմ հըզօր հազարաւոր:
57ա (1825 թ.)
Գաղափար այսմ ճառի օրինակեալ էր ի Ճառգրքէ իմեքէ, որ էր գրեալ ի թուականի հայոց ՉԿԶ.
(1317), ի թագաւորութեան տեառն Կիլիկիոյ Օշնի եւ ի կաթողիկոսութեան տեառն Կոստանդ[ե]այ
եւ յեպիսկոպոսութեան գաւառին Դերջնայ եւ Բաբերդոյ տէր Սահակայ, յորմէ եւ նորին բուն
գաղափար ապա աստէն օրինակեցաւ ի 1825, ապրիլ 12, ի Կոստանդինուպօլիս քաղաքի:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին փակցուած պիտակին՝
(նոտրգիր) «///եւ ընտիր (9.)», պհպ. Աա՝ «131/2682», (նոտրգիր) «Աբէլ Մխիթար[եան]»,
(կապոյտ թանաքով շղագիր) «1823-25 / Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», պհպ.
Աբ՝ «Լցաւ չափ ճգնութիւն սորա առ իս»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ Պհպ. Աա՝ ծաղիկ:
2683
ԳԷՈՐԳ ՍԿԵՒՌԱՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԵՍԱՅԵԱՅ
ԺԸ. դար |
Թերթ՝ 120. չգրուած՝
118բ-20բ: ՊՐԱԿ՝ 1-10x12: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, դեղնաւուն, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝
բոլորակ, մէջը՝ թագ, որի տակ՝ «GIMI» շուրջը՝ երկու ճիւղ եւ շրջանաձեւ ցանկապատ,
մէջը՝ զինուորական հանդերձով եւ սաղաւարտով մարդ, ձեռքին՝ նիզակ, դիմացը՝ առիւծ՝ կանգնած
2 թաթի վրայ, բարձրացրած թաթին՝ սուր, վերեւում գրուած «PRO PATRIA»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
30,5x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (23.5x14.5). սահմանագծերը՝ կարմրով: ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝
86ա): ՏՈՂ՝ 50: ԿԱԶՄ՝ բաց շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը վարդագոյն
գունազարդ թուղթ. լուսանցակողերը՝ դեղին: Պահպանակ՝ Ա-Դ (4) + Ե-Զ (2)՝ թուղթ, սպիտակ,
չգրուած, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ թագապսակ զինանշան, որի տակ՝ «GR» եւ
«KLOPPENBURG». լուսանցակողերը՝ դեղին (բրոնզ):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, տեղ-տեղ՝ առաւելապէս անկիւնները մաշուած-թափուած,
թերթերը թանաքից մասամբ խունացած, չգրուած 118բ-20բ էջերին կան սիւնակների սահմանագծերը,
ունի կարմիր էջանշան մի ժապաւէն՝ երկարութիւնը՝ 56 սմ, ծայրերը տարբեր տեղերում, հիմքին
չկարուած-չամրացուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-118ա Համառօտ ժողովումն Մեկնութեան սուրբ
մարգարէին յԵսայեայ ի լուսաւոր մեկնչացն տեառն Եփրեմի Խուրին Ասորւոյ, Յոհաննու Ոսկեբերանի,
Կիւրղի Աղէքսանդրացւոյ՝ հրամանաւ տեառն Հայոց Հեթմոյ, լուսաւոր վարդապետին Գէորգայ
արարեալ
Տե՛ս ձեռ. 1208, էջ 1ա-190բ: Նխդր./1աբ: ա/1բ-8ա: բ/8ա-12ա: գ/12ա-5ա: դ/15բ-6ա: ե/16ա-9բ: զ/19բ-22ա: է/22ա-6ա: ը/26ա-9ա: թ/29ա-32ա: ժ/32ա-4բ: ժա/34բ-6բ: ժբ/36բ-7ա: ժգ/37ա-8ա: ժդ/38ա-9բ: ժե/39բ-40ա: ժզ/40աբ: ժէ/40բ-1բ: ժը/41բ-2ա: ժթ/42ա-3բ: ի/43բ-4ա: իա/44բ-5բ: իբ/45բ-7ա: իգ/47ա-8ա: իդ/48ա-9բ: իե/49բ-51ա: իզ/51ա-3բ: իէ/53բ-4բ: իը/54բ-7բ: իթ/57բ-60ա: լ/60բ-2բ: լա/62բ-3ա: լբ/63ա-4ա: լգ/64բ-6բ: լդ/66բ-7ա: լե/67բ-8ա: լզ/68բ-9ա: լէ/69ա-70ա: լը/70ա-2ա: լթ/72աբ: խ/72բ-6ա: խա/76ա-8ա: խբ/78ա-80բ: խգ/80բ-2ա: խդ/82ա-3բ: խե/83բ-6բ: խզ/86բ-7ա: խէ/87աբ: խը/88ա-9ա: խթ/89ա-91բ: ծ/91բ-3ա: ծա/93ա-5բ: ծբ/95բ-7ա: ծգ/97ա-100ա: ծդ/100ա-1բ: ծե/101բ-3ա: ծզ/103ա-4ա: ծէ/104ա-5ա: ծը/105ա-6բ: ծթ/106բ-8ա: կ/108ա-9բ: կա/109բ-10բ: կբ/110բ-1ա: կգ/111ա-3բ: կդ/113բ-4ա: կե/114ա-5բ: կզ/115բ-8ա:
Լուսանցներում աղբիւրների
նշումներ. Հմր 1208 ձեռ-ում որոշ գլուխների բնաբանները չկան, այստեղ բնագիրն ամբողջական
է, հմմտ.՝ Գէորգ Սկեւռացի, Մեկնութիւն մարգարէութեանն Եսայեայ, բնագիրը՝ Յասմիկ Բադալեանի,
խմբ.-բ՝ Գէորգ Տէր-Վարդանեանի, Էջմիածին, 2010:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ
ՕՐԻՆԱԿԻ
118ա
Փա՜ռք անսկզբանն Հօր եւ անեղին եւ պատճառին բոլորիցս, փա՜ռք Որդւոյ անսկզբան սկսեալ
ի Հօրէ անժամանակաբար, փա՜ռք եւ Հոգւոյն Սրբոյ՝ ելօղին ի Հօրէ բղխմամբ անհատաբար,
առողին Որդւոյ եւ լցուցանողին զեկեղեցի իւր սուրբ այժմ՛՛: Ի թվականիս հայկազեան
տումարիս ՉԽԷ. (1298), ի հայրապետութեան տեառն տէր Գրիգորի եւ ի թագաւորութեանն
Հայոց Սմբատա, որ ճշմարտիւ
թագաւորեաց ի վերայ մարմաջեցուցանօղ եւ գունակ գունակ հեշտակարծ ախտից առաթուր կոխելով
եւ գրէթէ զամենայն աշխարհական փառս նանիր եւ ունայն վարկանելով, որպէս եւ է, նա
եւ զանուն թագաւորութեանն ծանր գրէր եւ նուիրէր զանձն Աստուծոյ, եւ յոլով անգամ հրաժարէր
ի հայրենական աթոռոյն եւ գնայր աղքատանալ, զոր
հազիւ մեծացան տենչիւ, ոչ կարէին յեղաշրջել զկամս նորա, եւ զայս դիպուածս Աստուծոյ
ի յանձն առնեմք: Իսկ մինչ յայս էր, սիրէր զՔրիստոս եւ զեկեղեցի նորա եւ զընթերցումն
Սուրբ գրոց: Սա տեսեալ զՄեկնութիւն համարձակախօս մարգարէին յԵսայեայ, եւ զի մեծն
Եփրեմ կարճ եւ համառօտ
քաջոլորակի բանիւք էր անցեալ ընդ նա, իսկ աստուածաշնորհն Յոհան Ոսկիբերան յորջորջեալ վասն
հոգեշահ վարդապետութեան եւ առատահոս իմաստիցն, որ ի բերանոյ նորա բղխեալ արբուցանէր
զականջս եկեղեցւոյ, եւ սա ճոխաբար խօսեցեալ: Եւ քաջ ախոյեանն ուղղափառ հաւատոյս սքանչելին
Կիւրեղ ի սակաւն եւ
նա խօսեցեալ:
Արդ,
բարգաւաճս այս վսեմս Հէթում ի մտի
եդեալ զսոսա ի մի ժողովեալ՝ զաւակ ի Սիոն զսա իւր եւ բարի նախնեացն գանձելուն, խնդրեաց
զայս առնել հարկեցուցիչ հրամանաւ ի յերրերջանիկ եւ ի լուսաբան րաբունապետէ Գէորգեա, որ ընդ այսու
ժամանակ առաքինութեամբ յանձին ներգործութեամբ բնաւին փարթամացեալ, որ այժմս քրտնաջան
երկամբք հրահանգէ զհամբակսս, որ բանի են հետեւեալ զյոլովս, իսկ սա որպէս քարոզ ճշմարիտ
հնազանդեալ հարկեցուցանօղ հրամանին, եւ զի էր Սարգսի վարդապետի հոգացեալ, առեալ եւ զայն
եւ զայլ բանսն սրբոց մեկնչացն, հանառօտ զուգեաց առ իրեարս կարճաբանութեամբ եդեալ,
եւ զմտացն ամբողջ ունելով զզօրութեիւն եւ գրեալ ձեռամբ իւրով, ետ նմա:
Հմր 1208 ձեռագրում այս յիշատակարանը արձանագրուած չէ, չիք նաեւ ի
ԺԳ. դ. յիշ-ք:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին փակցուած պիտակին՝ (նոտրգիր) «Գէորգ վարդապետի
/ Մեկնութիւն / Եսայեայ / մարգարէութեանն / (3.)», պհպ. Աա՝ «154/ 2683», «Հմր 9/44»,
«ԺԸ. դ[ար] / Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ պհպ. Աա՝ (սեւ թանաքով շրջան, դժուարընթեռնելի) «Печать
Ахалцыхской градской полиции»:
2684
ԳՐԻԳՈՐ ՆԻՒՍԱՑԻ. ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԵՐԳՈՅ ԵՐԳՈՑ
ՏԱՐԱՒՆ |
ՆԻԲ. – 973 |
ԳՐԻՉ՝ Պետրոս: ՍՏԱՑՈՂ՝ հայր Կիւրակոս: ԿԱԶՄՈՂ՝ Յովնան (1159 թ.):
Թերթ՝ 240: ՊՐԱԿ՝ Ե-Փx8 (Ռ, Փ՝ 4)*: ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 28x21,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (22x15.5): ԳԻՐ՝ ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ՝ 114ա): ՏՈՂ՝ 22: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, միջուկը ստուարաթուղթ, մէջքը՝ կարմիր կաշի, անկիւնները՝ սեւ լաթ, աստառը թուղթ, սպիտակ, չգրուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, թուղթ, սպիտակ, չգրուած (Աբ, Բաբ), մաս կազմաստառի:
*Պրակահամարներն ըստ այբուբենի գրերի կարգի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը քերծուած, տեղ-տեղ՝ առաւելապէս անկիւնները՝ մաշուած-թափուած. որոշ թերթեր նորոգուած՝ 9-10, 90-4, 177-88. թ. 90-4՝ արտաքին լուսանցները ածելիով կտրած-հանած, յետագայում թղթով կարկատուած-լրացուած, որոշ թերթեր խունացած (թ. 221-4), թ. 15, 97-8, 107՝ բնական անցքեր, թ. 12-3, 24, 42, 48, 132, 136, 179, 189՝ պատռուածքները քուղով կարած, Ա-Դ. պրակներն ընկած, Ռ. պրակը՝ 4 թերթ. թ. 184-5ի եւ 188-9ի միջեւ ընկած երկուական թերթ, որոշ պրակներ (Ծ., Հ. եւ այլն) ստացուած 3 զոյգ եւ 2 առանձին թերթերից, որոնց ծալուած ելուստները կարուածքի տակ են. բովանդակութիւնը անթերի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-240ա [Գրիգոր Նիւսացւոյ Մեկնութիւն Երգոյ երգոց]
Տե՛ս ձեռ. 436, 70ա-122բ: (Թուղթ)/չիք: ա/(սկ. թերի) «///[գե]ղեցկագոյն եւ Աստուած վայելչաբար
բանս այս... շնորհաւք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որում փառք
յաւիտեանս. ամէն»: բ/1ա-21ա: գ/21ա-42ա: դ/42ա-67բ: ե/67բ-91բ: զ/91բ-110բ: է/110բ-41ա: ը/141ա-52ա: թ/152ա-75բ: ժ/175բ-84բ, 185բ-8բ (184բ «...Քանզի ի նմանէն եւ նովաւ եւ ի նոյն ամենայն ով երանելի
պարտի///» (2 թ. ընկած) 185բ «///այնպէս արբեցաւ մանկագոյնն Բենիամին եւ Պաւղոս...»):
ժա/188բ, 189ա-205բ
(188բ «...զդուռն բաց ինձ քոյր իմ մերձաւոր իմ աղ///» (2 թ. ընկած) 189ա «///շեալ,
եթէ այսոքիկ ուղղեսցին ըստ բանիս պատմութեան...»): ժբ/205բ-13բ: ժգ/213բ-24ա: ժդ/224ա-40ա:
Լուսանցներում երբեմն
(98բ, 150ա եւ այլուր) կան յետագայ գրչութեամբ սրբագրութիւններ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈԻԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
240ա Ի ՆԻԲ.
(973) թուականութեանն հայոց եւ ՉԻԵ. (972) հոռոմի թուականութեանն գրեցաւ մեկնութիւն
Երգոյ երգոցս ի գաւառին Տարաւնոյ, ձեռամբ
Պետրոսի անարժան գրչի,
հրամանաւ հաւր Կիւրակոսի եւ համակամութեամբ
եղբարցս, վասն յիշատակի հոգւոց իւրեանց, ի ժամանակի փոխման յաշխարհէ Գրիգորի Մամիկոնենից եպիսկոպոսի,
եւ յետ մահուան նորա բազում շփոթումն եւ հակառակութիւն եղեւ վասն ձեռնադրելոյ եպիսկոպոս:
Արդ, աղաչեմ զամենեսեան՝
զընթերցաւղսդ, |240բ| յորժամ ընթեռնուք զլուսաւոր եւ բազմափայղ գիրսս սրբոյն Գրիգորի Նիւսացւոյ՝ եղբաւր
Բարսղի, եւ լուսաւորիք
եւ աւգտիք ի սմանէ ընթերցմամբ եւ կամ գրչութեամբ, զստացաւղս սորա՝ հանդերձ եղբարբքս,
յաղաւթս յիշեսջիք ի Տէր, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի յիւրում գալստեանն, յորժամ զսուրբս
իւր պսակէ փառաւք:
Աղաչեմ եւ ես,
որ գրեցի<ս> անարժանս եւ երկնից եւ երկրի, եւ յետինս քան զամենեսեան, եւ վերջացեալս
յամենայն բարեաց գործոց, եւ որ ընդ իս եղբարքս յիշատակի արժանի արասջիք զմեզ ի Քրիստոս,
քանզի սովորութիւն է մարդասիրին Աստուծոյ այղովք այղոց ողորմել, եւ Աստուած զձեզ յիշեսցէ
ի հանդերձեալն գալստեանն իւրում, եւ արասցէ արժանի լսել զերանաւետ զձայնն, որ
ասէ. «Եկա՛յք աւրհնեալք Հաւր իմոյ, ժառանգեցէ՛ք զպատրաստեալ ձեզ զարքայութիւնն ի սկզբանէ
աշխարհի: Եւ յաւիտենից բարութեանցն արժանի լիջիք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում
փառք յաւիտեանս. ամէն:
124բ (բոլորգիր) Ո՛վ եղբայր, քունս կու նեղէ խիստ, եւ ժամս գիշեր
է:
Տե՛ս Յովս., Յիշ-ք, էջ
125-30, Հմր 56. հմմտ. Ե-ԺԲ. դդ. յիշ-ք, էջ 61-2:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 240բ (1159 թ., բոլորգիր) Զանպիտան
կազմիչ գրոցս զՅովնան յաղաւթս
յիշեսջիք: Թուականս ՈԸ. (1159) էր, յորում ամի կազմեցի:
Տե՛ս Յովս., Յիշ-ք, էջ
377-8, Հմր 183. հմմտ. Ե-ԺԲ. դդ. յիշ-ք, էջ 180:
2. 236ա (ԺԳ. դար, բոլորգիր) Հաղբատա է գիրքս:
240ա (ԺԳ. դար,
բոլորգիր, նոյն ձեռքով) Հաղբատա է գիրք,
մի՛ ոք իշխեսցէ հանելոյ:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին փակցուած պիտակին, նոտրգիր՝ «Գրիգորի Նիւսացւոյ / Մեկնութիւն / Երգոց երգոյն/
(1.)», պհպ. Աա՝ «159/2684», (սեւ թանաքով շղագիր) «Մեկնութիւն երգոյ երգոց ի Գրիգորէ
Նիւսացւոյ», (կապոյտ թանաքով շղագիր) «ՆԻԲ - 973 / Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
9ա՝ «126»:
2685
ՅԱԿՈԲ ՆԱԼԵԱՆ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԵՕԹՆ ԽՈՐՀՐԴՈՑ ԵԿԵՂԵՑՒՈՅ
|
ԺԹ. դար |
Թերթ՝ 340. չգրուած՝
38բ, 82բ, 104աբ, 170բ, 255բ, 302բ, 339աբ, 340բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԹx12 (Ա, Ե, Զ, ԺԶ, ԺԸ
10, Թ 14, ԺԹ 11, ԻԸ 16, ԻԹ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «AC» եւ
3 ծաղիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29.5x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (21.5x14). սահմանագծերը՝ վարդագոյնով,
խորագրերը եւ սկզբնատառերը՝ կարմրով (1ա-116ա): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 235ա): ՏՈՂ՝
26. գծումներ՝ ճնշումով: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ.
աստառը ձեռագրի թղթից, չգրուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա (սկ.)՝ ձեռագրի թղթից, չգրուած. լուսանցակողերը՝
կապոյտ ցայտկէն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, քերծուած, տեղ-տեղ՝ առաւելապէս անկիւնները եւ Ա. փեղկը՝ մաշուած-թափուած. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր. չգրուած էջերը սիւնակների սահմանագծեր ունեն. 116բ էջից սկսած՝ խորագրերի եւ սկզբնատառերի տեղը բաց թողած՝ կարմրագրելու եւ զարդագրելու համար, բայց յետոյ չլրացուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-338բ [Յակոբայ Նալեան, Մեկնութիւն եօթն խորհրդոց
եկեղեցւոյ]
1. 1ա-82ա Գլուխ հինգերորդ. Յաղագս փականացն եկեղեցւոյ յերիս
խնդիրս տրամատեալ
ա. 1ա-7ա [Խնդիր առաջին. Յաղագս փականաց] – Նախ.
Զփականաց... (ունի 3 պրակ):
բ. 7բ-15բ Խնդիր երկրորդ. Յաղագս ներգործութեան փականաց – Նախ.
Արդեօ՞ք իշխանութիւն զինքն տարածէ... (ունի 4 պրակ):
գ. 16ա-25բ Խնդիր երրորդ. Յաղագս սպասաւորացն փականաց – Նախ.
Արդեօ՞ք հնոյ օրինաց... (ունի 6 պրակ):
դ. 25բ-31բ Խնդիր չորրորդ. Յաղագս, թէ որո՞ կարէ իրակիլ կիրառումն
փականաց – Նախ. Արդեօ՞ք քահանայն կարիցէ... (ունի 4 պրակ):
ե.
32ա-8ա Խնդիր երկրորդ. Յաղագս սահման նզովից
եւ պատշաճաւորութեան եւ պատճառաց – Նախ, զսահմանէ նզովից... (ունի 4 պրակ):
զ. 39ա-48ա Խնդիր երկրորդ. Յաղագս, թէ ո՞վ կարէ նզովել, եւ ո՞յք կարեն նզովիլ. Ի վեց
պրակս բաժանեալ – Նախ. իւրաքանչիւր քահանայ կարիցէ՞ նզովել...
է. 48բ-53ա Խնդիր երրորդ. Յաղագս հաղորդութեան նզովեցելոց:
Յերիս պրակս բաժանեալ – Նախ. Արդեօ՞ք պարտ է հաղորդիլ...
ը. 53բ-7բ Խնդիր չորրորդ. Յաղագս արձակման նզովից: Յերիս
պրակս բաժանեալ – Նախ. Արդեօ՞ք ամենայն քահանայ կարէ...
թ. 58ա-69ա Խնդիր երրորդ. Յաղագս ներողութեան ըստինքեան:
Յերիս խնդրակս բաժանեալ – Նախ. Ներողութիւն ըստինքեան...
ժ. 69բ-73բ Խնդիր երկրորդ. Յաղագս բաշխողաց ներողութեան: Ի
չորս պրակս բաժանեալ – Նախ. Արդեօ՞ք իւրաքանչիւր տան էրէց քահանայ...
ժա. 74ա-7ա Խնդիր երրորդ. Յաղագս, թէ որոց օգնեն ներողութիւնք:
Ի չորս պրակս բաժանեալ – Նախ. Արդեօ՞ք ներողութիւնքն օգնեն...
ժբ. 77բ-82ա Խնդիր չորրորդ. Յաղագս հրապարակական ապաշխարութեանն
արարողութեան. Յերիս պրակս բաժանեալ, շուրջ զորով խնդրին երեք – Նախ. Ապաշխարութիւն ինչ կարիցէ՞...
2. 83ա-103բ Գլուխ վեց: Յաղագս խորհրդոյ վերջնոյ օծման, շուրրջ
զորով խնդրին հինգ - Նախ՝ զէութենէ եւ զկացուցմանէ նորին...
ա. 83ա-92ա [Խնդիր առաջին. Յաղագս վերջին օծման] – Նախ. Արդեօ՞ք վերջին օծումն... (ունի 9 պրակ):
բ. 92ա-5ա Խնդիր երկրորդ. Յաղագս ներգործութեան այսորիկ
խորհրդոյ: Յերիս պրակս բաժանեալ – Նախ. Արդեօ՞ք վերջին օծումն օգնէ...
գ. 95բ-7բ Խնդիր երրորդ. Յաղագս սպասաւորի այսորիկ խորհրդոյ:
Յերիս պրակս բաժանեալ – Նախ. Արդեօ՞ք աշխարականն կարիցէ՞ զայս խորհուրդս տալ...
դ. 98ա-102ա Խնդիր չորրորդ. Յաղագս, թէ որոյ խորհուրդս տրի
եւ յորում մասին մարմնոյ: Յեօթն պրակս բաժանեալ – Նախ. Արդեօ՞ք
աղողջաց պարտի
տրիլ...
ե. 102բ-3բ Խնդիր հինգերորդ. Յաղագս կրկնման այսմիկ խորհրդոյ:
Յերկուս պրակս բաժանեալ – Նախ. Արդեօ՞ք կրկնելի իցէ՞...
3. 105ա-170ա Գլուխ եօթն: Յաղագս խորհրդոյ կարգին,
որքան առ էութիւնն եւ մասունս նորին - Շուրջ զզորով խնդրի հինգ...
ա. 105ա-112ա [Խնդիր առաջին] – Որքան
առ էութիւնն եւ մասունս... (ունի 5 պրակ):
բ. 112բ-9բ Խնդիր երկրորդ. Յաղագս ներգործութեան այսորիկ
խորհրդոյ: Ի հինգ պրակս բաժանեալ – Նախ. Արդեօ՞ք ի կարգին տրի...
գ. 102ա-6ա [Խնդիր երրորդ. Յ]աղագս որպիսութեան կարգ առողացն:
Ի հինգ պրակս բաժանեալ – [Նախ.] Արդեօ՞ք ի յընդունօղն կարգին...
դ. 106բ-43ա [Խնդիր չորրորդ. Յ]աղագս բաժանմաց աստիճանաց եւ
նոցին գործոց ներտպման կընքոց: Ի հինգ պրակս բաժանեալ – [Նախ.] Արդեօ՞ք
աստիճանքն պարտին...
ե. 143բ-9ա [Խնդիր հինգերորդ: Յ]աղագս տուողաց այսորիկ խորհրդոյ:
Յերկուս պրակս բաժանեալ – [Նախ.] Արդեօ՞ք միայն եպիսկոպոսն...
զ. 149բ-56բ [Խնդիր վեցերորդ. Յ]աղագս արգելմանց այսորիկ խորհրդոյ:
Ի վեց պրակս բաժանեալ – [Նախ.] Արդեօ՞ք իգական ցեղքն...
է. 156բ-70ա Խնդիր եօթերորդ. [Յ]աղագս առակցելոց խորհրդոց
կարգին: Յեօթն պրակս բաժանեալ – [Նախ.] Արդեօ՞ք ձեռնադրեալքն պարտին ունել...
4. 171ա-338բ [Գլուխ Ութ: Յաղագս խորհրդոյ պսակին]
ա. 171ա-7ա [Խնդիր առաջին. Յաղագս պսակի:] Ի չորս պրակս բաժանեալ – [Նախ.]
Արդեօ՞ք իցէ ի բնական իրաւանց...
բ. 177բ-82ա [Խնդիր երկրորդ. Յաղագս խորհրդոյ պսակի.] Ի չորս
պրակս բաժանեալ – [Նախ.] Արդեօ՞ք պսակն իցէ խորհուրդ...
գ. 182բ-6ա [Խնդիր երրորդ. Յաղագս նշանադրութեան:] Յերիս
պրակս բաժանեալ – [Նախ.] Արդեօ՞ք զինչ է նշանադրուն...
դ. 186բ-9բ [Խնդիր չորրորդ: Յաղագս պատկանաւորութեան պսակին:]
Յերիս պրակս բաժանեալ – [Նախ.] Արդեօ՞ք ամուսնութիւն իցէ...
ե. 190ա-5ա [Խնդիր հինգերորդ. Յաղագս հաւանութեան:] Ի հինգ
պրակս բաժանեալ – [Նախ.] Արդեօ՞ք հաւանութիւնն իցէ արարողական պատճառ ամուսնութեան...
զ. 195բ-7բ [Խնդիր վեցերորդ. Յաղագս երդման:] Յերկուս պրակս
բաժանեալ – [Նախ. Ա]րդեօ՞ք երդումն առակցեալ...
է. 197բ-203բ [Խնդիր եօթերորդ. Յաղագս բռնադատութեան:]
Ի վեց պրակս բաժանեալ – [Նախ.] Արդեօ՞ք հաւանութիւն ինչ...
ը. 204ա-6բ [Խնդիր ութերորդ. Յաղագս հաւանութեան:] Յերկուս
պրակս բաժանեալ – [Նախ.] Արդեօ՞ք հաւանութիւնն...
թ. 207ա-15ա [Խնդիր իններորդ]: Յաղագս բարեացն ամուսնութեան:
Ի վեց պրակս բաժանեալ – [Նախ.] Արդեօ՞ք պարտի առնել պսակն...
ժ. 215ա-20բ [Խնդիր տասներորդ: Յ]աղագս արգելմանցն պսակին
ի հասարակի, ի միում պրակի ներսեղմեալ – [Նախ. Ա]րդեօ՞ք արգելմունքն պսակին...
ժա. 221ա-5բ [Խնդիր մետասաներորդ. Յ]աղագաս արգելման որպիսութեան: Ի չորս պրակս
բաժանեալ – [Նախ.] Արդեօ՞ք որպիսութեան ծառայութիւն արգելու...
ժբ. 225բ-33ա [Խնդիր երկոտասներորդ. Յ]աղագս արգելման ուխտի
եւ կարգի: Ի չորս պրակս բաժանեալ – [Նախ.] Արդեօ՞ք պարզ ուխտն...
ժգ. 233բ-42ա [Խնդիր երեքտասաներորդ. Յ]աղագս արգելման ազգականութեան:
Ի չորս պրակս բաժանեալ – [Նախ.] Արդեօ՞ք ազգականութիւնն պատկանաւորապէս սահմանիցի...
ժդ. 242բ-55ա [Խնդիր չորեքտասաներորդ. Յ]աղագս արգելմանցն խնամութեան: Ի ԺԱ. (11) պրակս բաժանեալ – [Նախ.] Արդեօ՞ք խնամութիւնն...
ժե. 256ա-60բ [Յ]աղագս արգելման հոգեւորի կնքայհայրութեան: Ի
հինգ պրակս բաժանեալ – [Նախ.] Արդեօ՞ք հոգեւոր կնքահայրութիւնն արգելու զամուսնութիւնն...
ժզ. 261ա-5ա [Յ]աղագս օրինական որդեգրական: Շուրջ զորով խնդրին
պրակ երեք – [Նախ.] Արդեօ՞ք զինչ իցէ որդեգրութիւնն...
ժէ.
265բ-71բ [Յ]աղագս հնգից մնացելոց արգելմանցն
ամուսնութեան – Ցրտութեան, / կախարդութեան... (ունի 5 պրակ):
ժը. 272բ-80բ [Յ]աղագս տարաձայնութեան հաւատոյ... Ի վեց պրակս
բաժանեալ – [Նախ.] Արդեօ՞ք հաւատացեալն կարէ դաշնադրել...
ժթ. 281ա-3բ [Յ]աղագս կնասպանութեան: Յերկուս պրակս
բաժանեալ – [Նախ.] Արդեօ՞ք ի պատահման...
ի. 284ա-6բ [Յ]աղագս արգելման ամուսնութեան վասն
Հունիսաւոր ուխտի: Յերիս պրակս բաժանեալ – [Նախ.] Արդեօ՞ք մի ամուսինն թարց
կամաց միւսոյն...
իա. 287ա-99ա [Յ]աղագս արգելման, որ զկնի կատարելոյ
ամուսնութեան առ դեպի վասն պոռնկութեան: Շուրջ զորով խընդրին պրակի վեց – [Նախ.]
Արդեօ՞ք ճահ իցէ...
իբ. 299բ-302ա [Յ]աղագս երկրորդ ամուսնութեան – [Նախ.]
Արդեօ՞ք օրինաւոր է երկրորդ ամուսնութիւնն...
իգ. 303ա-10բ [Յ]աղագս մնացելոց խնդրոց ամուսնութեան:
Ի հինգ գլխոջ պարունակեալ – [Նախ.] Զհատուցմանէ պարտուց...
Թէեւ գրուած է «Ի հինգ գլխոջ», բայց ունի 7 պրակ:
իդ. 311ա-20ա [Յ]աղագս բազմակնութեան: Ի հինգ խնդիրս
բաժանեալ – [Նախ.] Արդեօ՞ք ունել զբազում կանայս...
իե. 320բ-6ա [Յ]աղագս երկրորդ պսակի եւ թէ կարեն
երկրորդապէս պսակեցեալքն զկարգ առնուլ, շուրջ զորովք խնդրին հինգ – [Նախ.]
Արդեօ՞ք երկիցս ամուսնացեալք...
իզ. 326բ-36ա [Յ]աղագս ապահարազանի գրոյն արձակման:
Յեօթն պրակս բաժանեալ – [Նախ.] Արդեօ՞ք միթէ անբաժանելութիւն պսակին...
իէ. 336բ-8բ [Յ]աղագս պոռնկորդաց: Յերիս պրակս որոշեալ – [Նախ.]
Արդեօ՞ք, որք ծնանին...
Հմմտ. ձեռ. 400, 292ա-497բ: Լուսանցներում (61ա, 72ա եւ այլուր) կան գրչի ձեռքով
արուած սրբագրումներ եւ լրացումներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՀԵՂԻՆԱԿԻ
82ա Փա՜ռք
քեզ Աստուած, զերկունս իմ որ Վասն խորհրդոյ ապաշխարութեան ի տեղի ապաշխարութեան ինձ
համարել արժան տեսցես:
103բ
Եւ այսքան բաւ է ի փառս Աստուծոյ՝ Վասն խորհրդոյ վերջնոյ օծման:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
340ա
[Գ]ուհութիւն,
փառք եւ պատիւ մատուսցուք ամենաքաղցր, յորդազեղուն եւ անչափելի բարերարութեան Տեառն,
հանդերձ օրհնութեամբ եւ աստուածավայելուչ երկրպագութեամբ եռահիւսեակ տէրութեանն եւ
միասնական, անբաժանելի աստուածութեանն՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, որ ըստ իւրում
անչափ գթութեան եւ անհուն կարողութեան եւ առատ մարդասիրութեանն արժանացոյց զմեզ
տեսանել զաւարտումն սրբոյ մատենիս ցանկալւոյ, զչքնաղ գիրս աստուածաբանական՝ զեօթանց
խորհրդոյն եկեղեցւոյ, զոր գեղեցկահիւս եւ վայելչապէս յօրինեաց եւ շարամանեաց երջանկափառ,
երանելի սրբազան պատրիարքն Կոստանդնուպօլսոյ
Յակոբ մեծ վարդապետն աստուածաբան:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ Պհպ. Աա՝ (սեւ թանաքով շրջան)
«Печ. Ахалцыхской градской полиции»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ Պհպ. Աա՝ (շղագիր)
«Յաղագս»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին փակցուած պիտակին՝
(նոտրգիր) «Յակոբ արքեպիսկոպոսի / Նալեան/ Մեկնութիւն / եօթն խորհրդոց եկեղեցւոյ/
(4.)», Ա. փեղկի կազմաստառին՝ «Հմր 156», պհպ. Աա՝ «167/2685», (կապոյտ
թանաքով շղագիր) «ԺԹ. [դար] / Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2686
ԱՆԱՆԻԱ ՍԱՆԱՀՆԵՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՄԱՏԹԷԻ
|
ԺԲ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 109. չգրուած՝
1ա: ՊՐԱԿ՝ Ա-Թx12 (Ա՝ 13): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 27x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն
(22x15): ԳԻՐ՝ խոշոր բոլորգիր (նմուշ՝ 80ա): ՏՈՂ՝ տարբեր 21-37 (2աբ, 3ա-109բ),
43 (1աբ), 48 (3աբ): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ. աստառը թուղթ.
լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, թուղթ, սովորական, դեղնաւուն, չգրուած:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, քերծուած, տեղ-տեղ թափուած, երկուական կապիչներն ու գամերն ընկած. մնում են Ա. փեղկին՝ գամերի անցքերը, Բ. փեղկի ներսի կողմում՝ 2 կապիչների հիմքերը. նորոգուած. բորբոսի, իւղի խոնաւութեան հետքեր, թ. 1-30՝ ցեցի անցք, խոնաւութիւնից թուղթը խունացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1բ-109բ [Անանիայի Սանահնեցւոյ
Մեկնութիւն Աւետարանին Մատթէի]
– 2ա-3բ, 1բ* [Թուղթ ընծայական՝ Անանիայի Սանահնեցւոյ
Թուղթ առ Դիոսկորոս] – [Ա]նանիայի Հայոց վարդապետի՝ ի խնդրոյ հաւր [Դիոսկոր]ոսի,
զոր յետոյ իմ աղաչեալ զլուսաւորիչ վար[դապե]տն Սարկաւագ ըստ մականութեան եւ
երկ[ր]որդ լուսաւ[որիչ] հայ ազ[գ]ին եւ յաղագս սիրոյն, զոր էր առ իմ անպիտանութիւն,
[բ]ազում ջանիւ եւ աշխատութիւն կրեաց յաղագս այսր տառի – [Ը]նկալա զհրաման տեառն իմոյ
հաւր Դիոսկորոսի... զմոլորեալս յարդարութիւն առաջնորդել, զԱստուած մարդկան անզգամոց
ցուցանել, դադարեցուցանել/// (մնացած 10 տողը դժուարընթեռնելի. կարդացւում են միայն
բառակապակցութիւններ)... (10րդ տող) ///նմբս միասին հաւաքելոյս ասասց///...(լուսանցում)
արժան անբանից գովասանաց/// (վերջը՝ թափուած):
* 1բ՝ կրկնուած է 3բ էջում առկայ շարադրանքը:
4ա-10ա [Նախադրութիւն] – Մեծն յիմաստասիրաց Փիղովն վասն անհաս իմաստից Աստուծոյ տեսութեան
ոչ միայն յիւրոց մտաց, այլ եւ յայլոց հնագունից... զոր Մաթէոս գրեաց եբրա[յ]եցւոցն
յաւել իւրում այսպէս:
10ա-109բ [Մեկնութիւն Մատթէի] Գիրք լինելոյ
Յիսուսի Քրիստոսի՝ որդւոյ Դաւթի – Այսու փոքր բանիւ փակեաց զբոլոր խնամս... այլ
ինքն է աղբիւր բարութ[եան]*/// (վերջը՝ թափուած):
*Ձեռագիրս՝ որպէս հիմք օգտագործուած է հետեւեալ տպագրի մէջ. Անանիա Սանահնեցի,
Մեկնութիւն Աւետարանին Մատթէի, աշխատասիրութեամբ՝ Յակոբ Քէոսէյեանի, Սուրբ Էջմիածին,
2007: Տե՛ս նաեւ Յ. Ս. Անասեան, Հայկական մատենագիտութիւն, հտ. Ա., Երեւան, 1959, էջ
776-7:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 2ա սեւով բոլորակ՝
«Печать Ахалцыхской градской полиции»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին փակցուած պիտակին, նոտրգիր՝ «Անանիա/// Սանահնեցի
[մեկնութիւն]/// 11.///», Ա. փեղկի կազմաստառին՝ «178/2686, 171/ 75»: 1բ (ԺԹ դ. վջ.,
շղագիր) «Այս թուղթն աւելորդ է», 2ա՝ «ԺԲ.-ԺԳ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 6ա՝
կարկատան թղթի վրայ՝ «ճշգրտաքատակ նմանութեամբ», Բ. փեղկի կազմաստառին՝ (Ի. դար,
շղագիր) «Եւ զադին դըրախտն, զոր կորուսաք ի ձեռն Ադամածին կողին, կուսածին Ադամաւն
վերըստին առցուք: Պասքաքանց ծարաւեաց ի յարբումն»:
2687
ՆԵՐՍԻՍԻ ՇՆՈՐՀԱԼՒՈՅ
ԵՒ ՅՈՎՀԱՆՆՈՒ ԵՐԶՆԿԱՑՒՈՅ-ԾՈՐԾՈՐԵՑՒՈՅ ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԱՒԵՏԱՐԱՆԻՆ ՄԱՏԹԷԻ
ԱՒԱԳ վանք (Երզնկա)* |
ՋԻԵ. – 1476 |
ԳՐԻՉ՝ Մովսէս աբղյ.: ՍՏԱՑՈՂ՝ Յովհաննէս Համշէնեցի:
ԹԵՐԹ՝ 394+1-1. (կրկն.՝ թ. 2, թռիչք՝ թ. 263-5): ՊՐԱԿ՝ Ա-ԼԴx12 (Ա 10, ԺԴ, ԺԷ
11, ԼԴ 2): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 27x 18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (20x12.5). խորագրերի
սկզբնատողերը՝ մուգ եւ բաց կարմիր: ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 107ա): ՏՈՂ՝ 31: ԿԱԶՄ՝
շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով եւ 2 կապիչով, միջուկը տախտակ, աստառը կապոյտ
կտաւ. լուսանցակողերը կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա-Բ. (սկ.), թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ սրտաձեւ շրջանակ, մէջը՝ խաչ, չգրուած
(Աբ, Բաբ):
*Գրչութեան վայրը՝ ըստ Լ.
Խաչիկեանի՝ ԺԵ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 410, 543-4:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 1ա: Ճակատազարդ՝ 50ա: Լուսանցազարդ՝
բուսական (1ա, 3ա): Զարդագիր՝ հանգուցագիր
եւ կենդանագիր՝ 1ա, թռչնագիր՝ 3ա, Գ՝ մէջը մարդկային դէմք՝ 50ա: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, նարնջի, բալագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան
Յովհաննու, Զ. 32-46: Թ. դ.: 2 (Գ., Դ.՝ վրջ.)՝ ստացուած մէկ թերթի ընդլայնակի ծալումով:
Մագաղաթ, Գ+Դ՝ 27x26.5. սկզբնական ամբողջական թերթից 7 սմ-ով պակաս՝ ստորին մասը.
գրադաշտը վնասուած 1 տողի չափով: Երկսիւն (24.5x22.5): Բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ՝
Գա), տող 16 (երկու էջը միասին): Կարդալ՝ Դա, Գբ, Դբ, Գա՝ Դա-Գբ (1-ին սիւնակ)
«///յերկնից զճշմարիտ: Զի հաց յԱստուծոյ է... եւ ոչ հաւատայք: Զամենայն զոր///» (Զ.
32-7), Դա-Գբ (2-րդ սիւնակ) «///եկեսցէ, եւ որ գայ առ իս, ոչ հանից արտաքս... յարուցից
զնա յաւուրն յետնումն» (Զ. 37-40), Դբ-Գա (1ին սիւնակ) «Այս են կամք հաւր իմոյ, զի
ամենայն... գիտեմք զՀայրն, իսկ արդ՝ զիարդ ասէ» (Զ. 40-2), Դբ-Գա (2րդ սիւնակ) «եթէ
ես յերկնից իջի: Պատասխանի ետ Յիսուս... իբր ոչ եթէ զՀայր՝ ուր[ուք]///» (Զ.
42-6):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար.
կազմի կաշին մաշուած, քերծուած, տեղ-տեղ՝ առաւելապէս անկիւնները մաշուած-թափուած, երեքական
կապիչներից 1ն ընկած. մնում են Ա. փեղկին՝ 3 գամերը, Բ. փեղկի ներսի կողմում՝ 3 կապիչների
հիմքերը, լուսանցակողերի կարմիրը թափուած. նորոգուած, գործածութեան հետեւանքով զանազան
բծեր, մոմի եւ իւղի հետքեր, մասնաւորապէս վերին եւ ստորին լուսանցներում՝ խոնաւութեան
հետքեր, վերին լուսանցներին՝ ցեցի անցքեր (թ. 161-87, 246-51, 284-357). թ.
49-50՝ ստորին լուսանցները 3.5x18 չափով եզրահատած, գրադաշտը անվնաս, էջ 143բ,
144ա՝ թանաքաբծեր, թ. 306՝ ստորին լուսանցը պատռուած, թ. 8՝ կարուած թ. 9ից յետոյ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
– 1ա-394բ [Ներսիսի Շնորհալւոյ եւ Յովհաննու Երզնկացւոյ Ծործորեցւոյ
Մեկնութիւն Աւետարանին Մատթէոսի]
Տե՛ս ձեռ.
1279, 12ա-339բ: Ընծայական/1ա-2դ: ա/3ա-10ա: բ/10ա-7ա: գ/17ա-27ա: դ/27ա-37բ: ե/37բ-65բ: զ/65բ-89բ: է/89բ-100ա: ը/100ա-11բ: թ/111բ-23ա: ժ/123ա-40բ: ժա/140բ-9բ: ժբ/149բ-66ա: ժգ/166ա-81բ: ժդ/181բ-90ա: ժե/190ա-7ա: ժզ/197ա-206ա: ժէ/206ա-22ա: ժը/222ա-34ա: ժթ/234ա-48բ: ի/248բ-61ա: իա/261ա-83բ: իբ/283բ-95բ: իգ/295բ-305բ: իդ/305բ-23բ: իե/323բ-38բ: իզ/338բ-65ա: իէ/365ա-82բ: իը/382բ-94բ «...անդամք
նեխեալ եւ տիկ պատառատուն հնացեալ չարութեանն գործովք///» (վերջը՝ թափուած. ընկած
1 թ.):
Լուսանցներում կան սրբագրումներ եւ յաւելումներ: Տե՛ս
Ներսէս Շնորհալի, Մեկնութիւն Աւետարանին Մատթէոսի, Կ. Պոլիս, 1825:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
81բ Զհեզահոգի եւ զանյաղթ փիլիսոփայն՝ զմեծ հեռետորն Յոհաննէս Ծործորեցի, որ զսուրբ մատեանս մեկնեալ շնորհեաց բանասիրաց մանկանց
Սիօվնի, յիշեսջիք ի Տէր:
Ընդ նմին եւ զստացաւղ աստուածաշունդ սուրբ մատենիս՝ զարի եւ
զքաջ հեռետորն՝ զհեզահոգի եւ ամենայն առաքինութեամբ
զարդարեալն զՅովաննէս զարհի եւ զմեծ րաբունին զՀամշէնեցին աղաչեմ յիշել ի Տէր: Եւ զգծող սմին զսիրասնունդ զաշակերտն իւր
զՄովսէս աբեղայն առնել արժանի յիշման: Ի թվականութեանն ՋԻԵ. (1476):
Տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ
410:
146բ Զգծողս յիշեա՛, աղաչեմ (նման՝ 117ա, 181բ):
193ա Զմեղաւք մեռեալս յիշեա՛, աղաչեմ (նման՝ 149բ, 176ա, 224բ):
254ա Զմեղօք մեռեալս գծողս յիշեա՛, աղաչեմ, ո՛վ սուրբ ընթերցօղ եւ լսաւղ:
271ա Զգծողս յիշէ՛ (նման՝ 352բ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (1797 թ., նոտրգիր) Թվին ՌՄԽԶ.ին (1797), յունիսի ԺԱ. (11), ի յաւուրն Ե.շաբաթի
եղեւ նոր սկսեալ մահ ի քաղաքն Սալնայ Ձորոյ, որ մակադրեալ Բաղէշ կոչի. եմք ծնեալ եւ սնեալ ի վանս Սրբոյն Յոհաննու, որ մակադրեալ Ամրդօլ յորջորջի: Սա անդրանիկ գոլո[վ] ի մէջ
քաղաքին եւ բարձր, քան զԵրիցունց վանս, որք են ի գաւառի կրթարան եւ վարժարան:
Այս մինն միայն գտանի շինեալ ձեռամբ Բասիլի քաչ րաբունապետի, որ եւ եգիտ սա զարհեստն արտաքնոց: Եւ որ ոք
հանդիպիք այսմ մատենի, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զքաչ րաբունապետքն զԲարսեխ եւ զՎարդան հանկուցեալ վարդապետք, որ եւ բազում երախտիս
արարին սրբոյ տանս եւ հանգեան խաղաղութեամբ ի Տէր: Եւ ի յայսմ ժամանակիս՝ ի յաջորդութեանն
սրբոյ տանս տէր Գրիգոր արքեպիսկոպոս եւ հոգեւոր ծնօղն իմ Գրիգոր վարդապետն այլ եւս լուսաւորեաց զսուրբ տունս. եւ Աստուած լուսաւորեսցէ
զիւր ննջեցելոց հոգին. ամէն: Ձեռամբս մեղսամած Վարդանիս:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ պհպ. Բա՝ սեւով բոլորակ՝
«Печать Ахалцыхской градской полиции»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին
փակցուած պիտակին, նոտրգիր. «Ներսիսի Շնորհալւոյ / Մեկնութիւն Մատթէոսի / Աւետարանին
/ (1.)», պհպ. Աա՝ «180/2687», «ՋիԵ. - 1476, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», պհպ. Բա՝
«֊ 171/12.», թ. 248ա-ին փակցուած էջանշան թերթիկին՝ (նոտրգիր) «Սէիսն Թէղութցի է»:
2688
ՅՈՎՀԱՆ ՈՍԿԵԲԵՐԱՆ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՅՈՎՀԱՆՆՈՒ
ԵՐՈՒՍԱՂԷՄ (Սուրբ Փրկիչ վանք) |
ՌՃԼԸ. – 1689 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Յակոբ աբեղայ:
ԹԵՐԹ՝ 184 (գրչի էջակալում՝ Ա-ՅԿԸ., որ է 1ա-184ա). չգրուած՝ 184բ: ՊՐԱԿ՝
1-15x12 (15՝ 16): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ բուսական զարդանախշ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 28.5x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (22.5x14.5). խորագրերը՝ կարմիր եւ վարդագոյն:
ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 172ա): ՏՈՂ՝ 45: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, միջուկը ստուարաթուղթ, մէջքը
մուգ շագանակագոյն կաշի. աստառը թուղթ, լուսագծերով, չգրուած. լուսանցակողերը՝ դեղին:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 1 (Ա)+1 (Բ)՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «F F A», չգրուած, մաս
կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ հանգուցագիր,
թռչնագիր (78ա), Գ՝ մէջը մարդկային դէմք՝ 37ա, Զ՝ մէջը մարդկային դէմք՝ 54ա, 71ա,
108բ, 164բ, Օ՝ մէջը մարդկային դէմք՝ 156բ: Գոյներ՝
կարմիր, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը քերծուած, տեղ-տեղ՝ առաւելապէս անկիւնները եւ
Բ. փեղկը մաշուած-թափուած, մէջքի կաշին մաշուած, վերին եւ ստորին եզրերը մասամբ անջատուած.
նորուգուած, գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր,
ձեռագրի համարեա բոլոր թերթերի ստորին լուսանցներում ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-182ա Սրբոյն Յոհաննու Ոսկեբերանի Կոստանդնուպօլսի հայրապետի Մեկնութիւն
Աւետարանին, որ է Յովհաննու
Տե՛ս ձեռ. 1347, 1ե-422բ: Ցանկ/չիք: Նախերգանք եւ Յորդորմունք/1ա-2բ: 1. 2բ-95բ [Գիրք առաջին]
ա/2բ-5բ: բ/5բ-9ա: գ/9ա-12ա: դ/12ա-3ա: ե/16բ-19ա: զ/13ա-4ա: է/14ա-6բ: ը/19ա-20բ (ձեռ. 1347ում միաւորների համարների թռիչք՝ ը-ժ.): ժ/20բ-2ա: ժա/22ա-4ա: ժբ/24ա-5բ: ժգ/26ա-7բ: ժդ/27բ-9բ: ժե/29բ-31բ: ժզ/31բ-4ա: ժէ/34ա-7ա: ժը/37ա-8ա: ժթ/38ա-40ա: ի/40ա-2ա: իա/42ա-4ա: իբ/44ա-6ա: իգ/46ա-8բ: իդ/48բ-50բ:
իե/50բ-2ա: իզ/52ա-4ա: իէ/54ա-6ա: իը/56ա-8ա: իթ/58ա-60ա: լ/60ա-3ա: լա/63ա-5ա: լբ/65ա-7ա: լգ/67ա-9ա: լդ/69ա-71ա: լե/71ա-2բ: լզ/72բ-4բ: լէ/74բ-8ա:
լը/78ա-81բ: լթ/81բ-3բ: խ/83բ-5բ: խա/85բ-8ա: խբ/88ա-9բ: խգ/89բ-90բ: խդ/90բ-3ա: խե/93ա-5բ: 2. 95բ-182ա [Գիրք երկրորդ] ա/95բ-9ա: բ/99ա-100բ: գ/100բ-2բ: դ/102բ-5ա: ե/105ա-6բ: զ/106բ-8բ: է/108բ-10բ: ը/110բ-3ա: թ/113ա-4բ: ժ/114բ-6բ: ժա/116բ-8բ: ժբ/118բ-21բ: ժգ/121բ-4ա: ժդ/124ա-7բ: ժե/127բ-30ա: ժզ/130ա-2բ: ժէ/132բ-4բ: ժը/134բ-7ա: ժթ/137ա-9ա: ի/139ա-41ա: իա/141ա-3ա: իբ/143ա-4բ: իգ/144բ-6ա: իդ/146ա-7ա: իե/147ա-9ա: իզ/149ա-51ա: իէ/151ա-2բ: իը/152բ-4ա: իթ/154ա-6բ: լ/156բ-8ա: լա/158ա-60ա: լբ/160ա-2ա: լգ/162ա-4բ: լդ/164բ-6ա: լե/166ա-7բ: լզ/167բ-9ա: լէ/169ա-72ա: լը/172ա-4ա: լթ/174ա-7ա: խ/177ա-8բ: խա/178բ-80բ: խբ/180բ-2ա:
Տե՛ս Յովհան Ոսկեբերան,
Մեկնութիւն Յովհաննու, Կ. Պօլիս, 1717:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԹԱՐԳՄԱՆՉԻ
95բ (1117 թ., նոտրգիր)
Արդ, որք ընթեռնոյք կամ գաղափար դնելով փարթամանայք ի ճոխ եւ յանպատում մեծութեանցս,
յաստուածային գերունակ իմաստիցս, յիշեսցիք ի Քրիստոս Յիսուս զաշխատողք սուրբ կտակիս,
նախ զսրբազան սուրբ Կիրակոս վարդապետն, որ բազում աշխատութեամբ եւ ըղձափափագ տենչմամբ
ի յունականէն քերթողական արուեստիւ թարգմանեալ ի հայ բարբառ եւ գիր:
182ա
(1117 թ., նոտրգիր) Փառք անեղի եւ անմահի, անըսկիզբն եւ անվախճան արարչի եւ համագործողի
միասնական եւ անբաժանելի սուրբ Երրորդութեանն՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ. յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն: Յիշատակարան գրոցս ըստ պատշաճի յանգման. զաստուածպետական բոլոր գոյութիւնն,
թէ զի՞նչ երբէք իցէ
առ ի յասացելոցն օրհնաբանի, գեր զբան եւ անհաս ի մտաց իմանալեացն եւ ի մարմնաւորացն,
իսկ զնոյն բարերարութիւնն որոշեալ եւ յայտնեալ ըղձափափագ աղօթիւք ձեռնարկելի է մաքուր
մտաց սրբոց ասելով: Երրորդութիւն գերագոյ, գերագոյնդ Աստուած, եւ գերագոյնդ բարութիւն,
քրիստոնէից վերատեսուչ, յաստուածայնոյ իմաստութեանն ուղղեա՛ զմեզ, ի խորհրդականացն
ասացելոց, գերածանօթ եւ գերաճաճանչ եւ ծայրագոյն գագաթն, ուրանօր պարզքն եւ արձակք
եւ անփոփոխելիք աստուածաբանութեանն խորհուրդք՝ ըստ գերալուսութեան ծածկեալ թաքնախորհուրդ
լռութեանն մի գոլ, բայց մեզ ըստ իրիս առաջի կացելոյ ի զրաւ զօրեղիս՝ աստուածախօս տառիս՝
գոհութեամբ զամենալոյս աստուածպետական յառաջ ճանապարհացն զգործս աւրհնաբանելի է: Վասն
զի լոյսն փառաց Հօր՝ էական ինքնաբուն է միութիւն, գերակատար ծայրալրութեամբն, կատարողական
տեսակ բարի, ի նիւթի ոչ տեսակ մերովս արարչապետութեամբ տեսակ, զմերս բացերեսաւորեալ,
անխառն յամենից եւ մօտ առ ամենեսին, եկեալ խոնարհութեամբ ի մարմնի միացեալ, որով
կատարեալ զտնօրինականսն եւ վերստին արարչագործեալ զազգս մարդկան ի փառս աւրհնաբանութեան
երրորդական դասուց, որով ընտրեալ զընտրեալսն ի սկզբանէ կենարար բանիւն եւ զօրութեամբ
մեծապայծառ լուսազգեաց սարսեալ, փառակարգ է ի փառազնատեսակ կառուցման ի հոյլս ժողովրդոց
գլուխս, որոց եւ զաստուածածանօթ զաստուածագործ անուն վերակոչեալ առաքեալս ինքեանն պարգեւատուի,
առաքեցելոյ փոխանորդս կացուցանէ, խոստովանալով աւետեօք զգալուստ ի նոցա աստուածպետական
հոգւոյն:
Արդ,
նոքա զօրացեալք ի Բանէն աստուածագործ Հոգւովն լցեալք, տախտակք աստուածագիրք եւ արձանք
բանաւորք, աստուածատեսակք եղեալ, լուսոյն ճշմարտի կայարան գտեալք եւ թագաւորեալք ի
լոյս ընթացան՝ լուսով ընդ տիեզերս, արեգակունք արդարութեան եղեալ աստուածային կենարար
Բանիւն |182բ| եւ աստուածագործ նորոգատուր Հոգւովն լըցին զընդհանուրս, հալածեցին զխաւար
եւ բարձին զմոլութիւն յաշխարհէ, փախուցին զժանտն սատանայ ամենայն չարագործ դիւօքն,
փշրեցին զպատկերսն սատանայի, զոր պաշտէին մարդիկ եւ զճենճերս շարաւահոտս՝ գարշելիս
երեւեցուցին, սրբեցին զամենայն տիեզերս ի մեղաց, ստացան մարդկան հոգի եւ միտս նորս
եւ մարմինս ժուժկալ եւ անմեղ, եւ միանգամայն ասել՝ զերկիրս երկին արարին եւ զմարդիկ
ընդ հրեշտակս խառնեցին՝ գործելով զմեծամեծս, քան զոր փրկիչն արար յաշխարհի ըստ նորուն
խոստմանն:
Եւ եւս առաւելեալ
անունակիրն անօթն ընտրութեան, քան զամենեսեան ի գործս եւ ի բանս, յարեւելս եւ յարեւմուտս,
ի հիւսիս եւ ի հարաւ, ընդ ամենայն տեղիս ելից զԱւետարանն, վասն որոյ եւ երանելի աւետարանիչս
աստուածաբան Յովհաննէս՝ մականուանեալ
ի փրկչէն Որդի Որոտման, գեր
զբնաւս եւ զյաւիտեանս անցեալ որոտալիր հնչմամբ ի հայրականն սրտէ առեալ, Հոգւովն քննօղ
զխորս Աստուծոյ զանծան իմանալեացն եւ զանգիտելին բոլոր սեռի բանականացն, ելից գոչմամբ
զերկինս եւ զերկիր, զերեւելիս եւ զաներեւոյթս, որով ծանոյց ամենայն ընդհանրական եկեղեցւոյ
զսկիզբն եւ զպատճառ փրկութեան ամենեցուն: Զորոյ զհանգամանս ի սոյն սուրբ տառիս է գիտելի
համօրէն աստուածասէր անձանց, որ կամին զկեանս իւրեանց գտանել, եւ հանդիպին սմա սիրով
եւ աղօթիւք առ Տէր՝ բանալ զաչս սրտի: Ուստի եւ երանելին Յոհան Ոսկէբերան՝ հետեւօղն առաքելոց,
զվարդապետական գործ ի ձեռն առեալ, որ համազոյգս ընդ բնաւ աստուածախօս
տառս Աւետարանին խաղացեալ գայ: Ըստ որում եւ Տէրն ի վերջնում տնօրինական ժամանակիս
զուսուցչապետականն առնլով յանձն մակադրեալ անուն թէ եմ իսկ, զորոյ զձեւ բերեալ յինքեան
սորա, լոյս ի լոյս յաւելեալ աղբիւրաբար բղխեալ, լնու զընդհանուր եկեղեցիս ուղղադաւան
հաւատացելոց, մաքրելով զոգիս ամենեցուն ի քրէական ծանունց ծառայականաց, որով աստուածայօրս
ի զօրս աստուածատես արժանացաք, անծան դիմաց քատակիւ հասանել, գեղապատիւ գաղափարութեամբ
առ սարսափելին ներմարդութեամբ, անզատ խառնութեամբ միաւորիլ, որում աստուածաբանս բանին
աներեւակի կրական զմերս ցուցեալ փառօք փանաքիս այսմ, տաղտկալի եւ քակտելի տաղաւարիս,
տարան եւ կենդանետղ գտեալ լիապատար հոգւով ոգեալ զերեքսրբեանն աւրհնաբանութիւն:
Վասն որոյ եւ ես՝ վերջացեալս ի գործառնութենէ երկասիրութեան ժամանելոցն
ի գործս եւ ի բանս աստուածատուրս, տարտամ
հետեւողս աշակերտութեամբ քեզ, ո՜վ Տէր իմ, Տէր՝ աստուածակիր լուսափայլութեամբ լցեալ
Յոհան եւ տեսեալ զքոյսդ
աստուածունակ պայծառութիւն եւ ծիանածաւալ ծաղկազուարճ երանգախումբ իմաստայեղձ գիւտս
բանի, զարթուցեալ եւ սթափեալ ի դանդաղմանէ եւ ջանիւ մեծաւ եւ անկիրթ արհեստիւ, բազում
տաժանմամբ աշխատեալ, վերըստին ստացայ զքեզ գրաւորութեամբ, քանզի շնորհեալ շահատակումն ի խոյզս մանրորոն, սիրակարկաչ սաղապս իմաստութեան, խնդիր արանց աստուածարելոց, զի ի խնդիրս երկասիրաց ցանգ առկայեալ կա կուտակս գաղտակրականն
մարգարիտ, որ է նոյն ինքն բան, բանատու բերան բացունողաց եւ ընկալողաց, զհոգի կենդանախարուկիչ,
զի սա է պանծալի պատուականութիւն, յորմէ յորդորմամբ յառաջատածի բերկրական խրատ եւ
բանալի ականջաց սրտի: Ասաց, որ ասացն. Ստացի՛ր զիմաստութիւն եւ զհանճար եւ գրեա՛
ի սեամս սրտի եւ արկեալ մանեակ սափերական, փառս փայլակիրս եւ գեր զմեծութիւն հանուրց,
քան զհոսանս ոսկւոյ, որ եւ պատէ պետականաւն զշաւիղս, ուղեւորեալ անսայթաք զարքունականն
անստերիւր հորդել պողոտայ եւ զականակիտն սրբամաք[ու]ր շափիղայի ի գոյն վճիտ սառնատես
պետին պատուանդանին աննկուն կարկառէ տեսումն եւ ճրագ ճերոտաց դիմաց դիմառնութիւն դնէ,
սլացմամբ սարսափելեաւ սօսինաթաք սաւառնելոցն, քառիցն հակակայից ընդ լըծակցութեամբն
ներշրջանապտոյտ պակուցմամբն ահեղասպա գնդին, երիւք եռանկեան թեւօքն պարածածկութիւ
ի թնդմանէ առ նոսայն, թերաքամ գիտնականութեամբն եղեալ եւ լենդացեալ պարիւն պակչելեաւ
յոլորտս ցանկասփիւռ տռփականութեամբն, բազմաբերձն ձօնիւք աչացն յանհունն, անշունչ
շարսն շրտուցեալ, ջանան անջն[ջ]ելի զհայեցուածսն կացուցանել հանդէպ կանոնի վերտառութեանդ
գիւտի, ուստի եւ զանգիտանալն խոստովանաբար բերէ բանն բարեբանական ասել՝ Աւրհնեալ
են փառք Տեառն ի տեղւոջէ իւրմէ:
Զայսոսիկ գերազանց լրութիւն լնուս յայնցանէ յանտեսութենէ, ո՛վ աստուածաշարժ
հայր մեր եւ ուսուցիչ հանուրցս Յոհան, քանզի դու |183ա| հոգիակորով կարեկցեալ մերումս ախմար
արհեստականութեանս եւ տեսութեան սուրբ եւ փառազուարճ, նմանեալ Տեառն մերոյ Յիսուսի
Քրիստոսի եւ նորին աշակերտացն, զորոց զգործս ի ձեռն առեալ եւ բացեալ՝ ետուր մեզ, եւ
ամենայնիւ նորոգելով զբնութիւնս մեր՝ հրեշտակակրօնս արարեալ վերաթռիչս կացուցեր, նոյնպէս
տեսակաւորեալ գերահրաշափառ ունակութեամբ զբազմացն հանդիսացար կարգս, ուղղածեցար ի
յաջորդումն նախաթոռոցն, ազգապետել քահանայապետութեամբ եւ սաւառնելոցն հնչմանց զկցորդութիւն
աւրհնաբանութեանցն, առբերելով փողագոչ երգս, զի զգովեստականսն քո առ աստուածութիւնն,
ուղղափառ հաւատդ եւ բանքդ քո վերառոցէ ի հանդիպումն երեսացն Աստուծոյ, եւ քո բազկատարած
աղօթաբուղխ պաղատանօքդ, զստորանկեալս յոտս քո վերամբարձեսցես ամենաթագաւորին Աստուծոյ:
Վասն որոյ աստանօր անդլակի յարկացոյց ի քարոզ ճշմարտութեանն, բան տեսողացն,
ահա ժամանակ հաճելութեան, ահա օր պարազատօղ, ի հանդիսական մրցարանումս բերձաբերիլ
ի ստորեւ կենացս, ընդ երկնաթռիչսն հանդիպիլ դաս սրբազանս կառուցանել իմոյ անձինս վարս,
նմանել արքայազուն բանակացն գործակցօղ, յարատիպ գոլ ի լուսափայլն ճեմարանին ըստ սրբազան
բանին, եթէ գիտակցեմ զիմսն եւ գիտեմ յիմոցն: Եւ ուր պաշտեցեալն, անդ եւ պաշտելին, ընդ
նմին միահոմեսցի, ընդ որս եղիցի ինձ եւ ամենեցուն, որ սիրեն զքեզ եւ պահեն զբանս քո,
բացաւ երեսօք փոխակերպիլ փառաց ի փառս, համարձակատես լինել փառաց մեծին Աստուծոյ եւ
փրկչին մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, ընդ քեզ եւ ընդ ամենայն սուրբս:
Արդ եւ դուք,
ո՛վ սուրբ մանկունք եկեղեցւոյ, հրեշտակերամ, լուսաձիր դասք կրօնաւորաց,
որ էք յընթհանուրս
առկայացեալ եւ ունիք փոյթ աշխատաժիր կրօնից գտանել՝ յառաջակաց եւ սիրով սրտի ծարաւեալ
ոգւով դիմէք ի սուրբ պատուիրանս, ի գիտել եւ յառնել կամ առ դնել օրինակ ի նորակերտեալ
ի խորոց սրտէ, մաքուր մտօք եւ բազկատարած պաղատանօք հայելով առ Աստուած, յիշեցէ՛ք
զամենատրուպ եւ զբազմամեղս զԿիւրակոս, որ
բազում աշխատեցայ ի սայս, սակս անյարմար եւ խրթնի թարգմանութեան հռետորին յունականի,
որ եւ ջանացի յերիւրել միայն, ո՛չ յաւելուլ եւ ո՛չ պակասեցուցանել յաստուածաշունչ բանիցն:
Իսկ եթէ ի վեր գոլով սորայս մակացութիւն, քան զմերս տեսութիւն, եւ պակաս ինչ կամ այլատարազ
եւ աղաչեմ չլինել մեղադիր: Զայս գիտելով, թէ ոչ ի ծուլութենէ կամ յանփոյթ առնելոյ եղեւ,
այլ յանհաւասարութենէ հատակոտոր թարգմանելոյն: Բայց ընդ իս ոչ ինչ պակասեցուցեալ ի
ճշմարտութենէ, ուստի եւ զսղալանսն անտես առնել Աստուծոյ, եղբայրական սիրով զիջեալ
ընդ իս աղօթեցէ՛ք ի վերայ վշտացելոյս եւ պաշարելոյս ներքին եւ արտաքին պատերազմօք:
Այլ եւ զանգիւտ
հայկազանցս զլուսաւորս մարգարտիս զպատճառն զերանելի Լուսաւորչին մերոյ՝ զփոխանորդ
զԳրիգորիս զհոգեւոր հայր
մեր եւ խնամածու յիշեցէ՛ք ի Տէր, վասն զի նա եղեւ սկիզբն սուրբ Աւետարանիս Մեկնութիւնս
գրելոյ ի գիրս յայս, ի ձեռն բազում աղաչանաց իմոց զինքն զերանելին, որ եւ լուեալ ինձ
ըստ աստուածասէր եւ պատուիրանասէր հոգւոյ իւրոյ, սկիզբն ետ առնել թարգմանութեան նախ
յասորւոյն լեզվէ: Եւ քանզի շաղփաղփ այլատարազ գայ լեզուն ասորի ի մերս Հայկազանցս արամեանս
ազգ եւ լեզու, ըստ որում վերըստին իմ աղաչանս ի ձեռ առեալ վկայասէր ոգւոյն եւ յունականէն
առնել զթարգմանութիւն գերահրաշ ճառիցս եւ աստուածախօս բանիցս աստուածաբան աւետարանչիս
Յոհաննու Մեկնութեան,
ի ձեռն հոմանուն երանելի պատրիարգին Կոստանդնուպօլսի՝ տիեզերակեցոյց, աշխարհալոյս վարդապետի՝ Ոսկէբերանն կոչեցելոյ մականունութեամբ,
որպէս եւ վերագոյնդ առ նա արարեալ իմ՝ Կիրակոսի զբանս մաղթանաց, վասն զի յարմար գոյ յունականն բարբառ ի մերս
ըստ թարգմանութեան:
Արդ, ունկնդիր
եղեալ ինձ, թողեալ զԱնդրէաս էրէց ասորի
զթարգմանիչ, յղէ ի Միսապօտամն գաւառ,
առ յունականն հռետոր Թէոպիստէ կոչեցեալ,
որ էր քարտուղար եւ պռտոյնօտար իշխանին Առօնն կոչեցելոյ: Եւ բազում ծախիւք առատատուր պարգեւօք նմա ետ թարգմանեալ
զսուրբ գիրս:
Եւ արդ, նա ի
Քրիստոս փոխեալ յերանելի կեանսն, բազում ճառք մնացին անթարգման, յոր ես ձեռն արկեալ
նոյնպէս առատաբար ձրիւք, զմնացեալսն ետու աւարտել նմին առն: Եւ է ճառիցս թիւ, |183բ|
զոր նորոգ ի յայտ ածաք, յիսուն եւ Ե. (55) ճառ, քանզի զերեսուն եւ զերիսն բազում
յուղիւք առաջին մեր թարգմանչացն գտաք թարգմանեալ ի սկզբանն՝ տասնեւերեք ճառ յասորի
լեզուէ, բանքն իսկ ցուցանեն, իսկ զքսանն՝ ի յունականէն, որ են երեսունեւերեք ճառ: Բովանդակն
էր գիրքն լիեալ թարգամանած ի հայս, եւ ի ծուլութենէ եւ յանփոյթ առնելոյ այլքն կորուսեալ
եղծեալ էին յօրինակս հինս, ուր եւ կայր: Եւ այս, զոր գտաք ի յախմար եւ ի տգէտ, խաւարած
գրագրերոյ, այլայլած եւ թիւրած էր բանքն եւ տունքն, եւ աւելի եւ պակաս, անօգուտ ի կարդալոյ
եւ յիմանալոյ: Զոր իմ՝ Կիրակոսի տրպի
եւ անարժանի ի ձեռն առեալ՝ ուղիղ յօրինեցի ըստ կարի, այլ ըստ մտաց բանիցն եւ այլ ի
կրկին օրինակաց: Եւ ըստ այսմ զնորոգ թարգմանեալս բազում ջանիւ եւ աշխատութեամբ յերիրեցաք
յուղիղն բառ եւ բանս ըստ մերումս զհատակոտոր եւ զխրթին բանսն եւ ըստ վերագոյն գրելոցն՝
ո՛չ աւելի եւ ո՛չ պակաս:
Արդ, այսպէս գրեցաք
եւ տուաք վերջին աւուրց վերջին դարուս, յորում, ըստ կանխասացութեան փրկչին եւ առաքելոց
նորա չար եւ դժնդակ են աւուրքս. սատանայ թագաւորեալ, եւ սէր եւ հաւատք եւ ճշմարտութիւն
բարձեալ յամենայն մարդկանէ, քանզի բոլոր տիեզերք գնացին զհետ սատանայի, է՝ որ անհաւատութեամբ,
եւ է՝ որ հերետիկոսութեամբ, եւ է՝ որ մեղօք, յոր թաւալեցան առ հասարակ. եւ մեր ազգ
հաւատովք եւ կարգօք ուղիղ եւ գործօք ըստ բանսարկուին կամաց հետեւեալք եւ հեռացեալք
յերկնաւոր կոչմանէն, նաեւ բարձրացեալ յերկրէ աշտիճանաւ կրօնաւորք եւ քահանայք ընդ
այլ չարահաւատ ազգս նախանձեալ, ի մարմին դարձան եւ ի կամս նորա օտարացեալք ի կոչմանէն
Քրիստոսի: Այլ եւ յանիշխանութեանն գոլով տիեզերք, քանզի կարծեալքն իշխանք ի սուր եւ
յաւեր դարձան յիրեարս, եւս եւ որ թագաւորք անուանէին:
Եւ մեք ի սոյն
աւուրս աշխատեալք՝ նորոգեցաք զսա եւ տուաք ի յիշատակ աստուածասէր եղբարց սրբոց, թերեւս
անձանց եւ բազմաց օգուտս գործեսցեն, որ եւ հովացեալք եւ ցրտացեալք եղեն բնաւք ի պատուիրանացն
Աստուծոյ եւ ի սիրոյ գրոց: Զայս գրեցաք, զի որք ընթեռնուցուք՝ իմացեալք զմերս եւ զսուրբ
դիտապետին ջանս ըստ այսմ ի փրկչէն հայցեցէ՛ք զողորմութիւն նորա, ընդ որս եւ զսուրբ
վարդապետն մեր զԳէորգ յիշեսջիք՝
զդիտապետն Հայոց, զհովիւն, բարի եւ զգաստ եւ զմարդասէր հոգին, որ վերստին ծնաւ զմեզ
ի Տէր բանիւն կենաց, եւ զէրէց աւուրբք եւ խոհականութեամբ զեղբայրն մեր եւ զանդրանիկ
մերոյն կրթավարժ եւ հրահանգայեղց աշակերտութեան զքրիստոսազգեացն զԳէորգ՝ մականուն Մեղր կորեցեալ, յիշեսջիք
ի Քրիստոս: Եւ եւս զծնօղս իմ հանգուցեալ ի Քրիստոս յիշեսջիք աղօթիւք:
Եւ որ զգիրքս
գրեցի, որ է երկրորդ զկնի թարգմանելոյն ի յունականէն ի հայկական գիր եւ լեզու, զՍտեփաննոս յոքնամեղ եւ
զեղբարս իմ եւ զծնօղս զկենդանի եւ զհանգուցեալ ի Քրիստոս աղաչեմ յիշել ի սուրբ մաղթանս,
որպէս զի աղօթիւք ձեր եւ ամենայն սրբոց հաճոյացելոց Տեառն ի սկզբանէ գտցուք միաբան
արժանաւորք կենացն յաւիտենից ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, ընդ որում Հօր եւ ամենասուրբ
Հոգւոյն փառք եւ պատիւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Էր թիւ ի սկզբանցն
արարչութեանց ի մեզ ՑՇԼԶ. (1111)* ամ, իսկ ի կենարար գալստեանն ՌՃԺԲ. (1112) ամ, իսկ
ի Խոսրովայն Պարսից սկսեալ մերս թիւ ըստ ամաց ՇԿԶ. (1117), իսկ ըստ աւարտման առաջին
շրջանին ՇԼԲ. (532), նորս սկսեալ շար ամաց ԼԴ. (34) ամ: Այլ եւ զաղաչանս իմ զվերջին
ընկալջիք սիրովն Աստուծոյ, զկնի վախճանի իմոյ ում եւ տայ Աստուած ի ձեռն ի զսուրբ գիրս
զայս, մի՛ արգելցէ տալ զսա օրինակ ով եւ կամեսցի գրել, զի տարածեսցի, եւ մի՛ իմ ի
փակեսցի խօսքս Աստուծոյ: Եւ որք գրել տացեն, գրեսցեն եւ զյիշատակարանս զայս բովանդակ
ի նմին եւ մի՛ հատցեն ի նմանէ բան մի: Եւ որք զերկու խնդիրս զիմ կատարեսցեն, գրեսցէ
զնոսա Աստուած ի դպրութեան կենաց, իսկ որք ստունգանենն, եղիցին ընդ դատաստանաւ Տեառն
Աստուծոյ, որ է աւրհնեալ յանբաւ յաւիտեանս. ամէն:
* Թարգմանչի յիշատակարանի
թուականի վերծանումը Համառօտ ցուցակում (Ա., 1965, էջ 855) վրիպակով է՝ 1663 թ.,
մինչդեռ յիշատակարանի բուն թուականը ՇԿԶ. (1117) է, 1ին թուականը արարչութեան թուականի
Ալեքսանդրեան տարբերակով է՝ 6536-5425=1111, այս յիշատակարանը մասամբ տե՛ս Գ. Զարբհնալեան,
Մատենադարան հայկական թարգմանութեանց նախնեաց, էջ 611-2, իսկ ամբողջութեամբ, որպէս
այլ՝ Հմր 1347 ձեռագրից առած՝ տե՛ս Յովս. Յիշ-ք, էջ 309-18 (1112 թ. ներքոյ),
Հմր 147, հմմտ. Ե-ԺԲ. դդ. յիշ-ք, էջ 145-50 (1117 թ.):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
95բ Ընդ նմին յիշեսջիք զըստացօղ մատենիս զկուսակրօն
Յակոբ աբեղայս, եւ զծնօղսն իւր,
եւ ամենայն զարմիւքն եւ ողորմեսցի Քրիստոս Աստուած յիշողացդ զմեզ:
183բ Ըստ պատճ[էն]ի
յիշատակարանացս եւ ըստ պահանջելոյ հարկի սովորութեան սահմանի՝ պարտ վարկաք շարագրել
եւ զանարժանութեանս մերոյ յիշատակ ի քարտիսի այսր, ընդ մշտնջենաւորութեան կտակիս
աստուածայնոյ, յարակայեալ եւ մերս յեղում ըստ սմին ի յապա ժամանակս յոքունս ունելով
մեր ակնկալութիւն յեղման սրբազանից ընթերցողաց զսոյն տառ, որք ոռոգեալ ի բանից ցօղոյ
շնորհաց սորային անձրեւաց, որոտընդոստ տեղացմանէ եւ պտղաբերեն |184ա| առաքինութիւնս
աստուածահաճոյս, որոց վերամբարձ երկնաթռիչ սր[ը]նթաց սլացմամբ բարձրացեալ աստուածամերձ
եղեալ մաղթանացն, աղերսանօք շնօրհացն ողորմութիւն բարերարին Աստուծոյ ցօղեսցէ ի հոգիս
թափուր եւ ի հողացեալ մարմինս մեր ի գետնախիշտ շիրմի պահարանի եւ դժոխամատն եղելոց
պարտականաց բիւրոց քանքարաց, եւս եւ թէ ոք ի շնորհազարդելոց վշտակցելով մեզ, ողորմաբար
ի խորոց սրտէ հառաչաբողոք յիշմամբ յոգոց հանիցէ եւ զիջեալ առ մեզ ջերմագոյն կամօք,
յարտասուս հարեալ ընդ մեր, խնդրելով ի Քրիստոսէ զթողութիւն մեղաց, աղօթաբան հայցմամբ
ըստ առաքելոյ բանի հզօրապէս բաւականացեալ զօրէ ողնաբարձ բեռանց մերոց, մեղանաց ծանրացելոց
թեթեւութեան տէր Յակոբ աբեղայ* գծողի սորին
տաժանելոցս սակաւ աշխատութեամբ ի մատեանս աստուածաբան, եւ զտրիտուր յիշողացդ զմեզ
Քրիստոս հատուսցէ:
Եւ արդ, վասն
որոյ ցանկացօղ եղեալ հրաշապատում, քաղցրալուր բարբառ եւ յոքնապտուղ, համեղաճաշակ
կտակիս եւ ետ գրել ի յընչից, յարդար վաստակոց իւրոց գանձեալ զինչս յերկինս աննենգ
յամենայն կերչաց եւ ի վատնողաց ի լուսատութիւն հոգւոյ իւրոյ եւ ամենայն զարմիցն եւ
ընթերցողացն յոգուտս
հոգեւորականս ի գիտութիւնս երկնաւորականս, ի խնդրոյ բարեմիտ եւ հոգիասէր կրօնաւոր
Յակոբ աբեղայի*, ի
յիշատակ հոգւոյ իւրոյ եւ ծնօղացն իւրոց, եւ եղբարցն եւ քորցն եւ ամենայն արեան մերձաւորացն,
ի ժամանակս կաթողիկոսութեանն տեառն Եղիազարու երջանկի
եւ յեպիսկոպոսութեան տեառն Սիմէոնի Երուսաղէմայ մեծի
քաղաքի տէրունեան գահի, ընդ հովանեաւ սուրբ տնօրինականացն եւ Քրիստոսի լուսաբուխ
գերեզմանին կափարիչ վիմի, որ է Սուրբ Փրկչի վանս,
յաւարտ սոփերիս, ի թըւաբերութեանս հայոց զգրոյս սեփհական ՌՃԼԸ. (1689) ամին, ի վայելումն
իւրոյ անձին: Աստուած եւ Տէրն մեր բարով վայելել տացէ նմա մինչեւ ի խորին ծերութիւնն.
ամէն: Եւ յետ աստեացս ելանելոյ լսել տացէ զերանաւէտ բարբառն, որ ասէ. Եկա՛յք աւրհնեալք
Հօր իմոյ, ժառանգեցէ՛ք զանսպառ ուրախութիւնն անզրաւ յաւիտենիս. ամէն:
Արդ, յերես անկեալ
եւ յողոք դեգերեալ աղաչեմ զբարեմիտ հարքդ իմ եւ զեղբարքդ, ողորմելով մեզ հիքացելոցս
եւ խնդրել մաքուր աղօթիւք թողութիւն պարտեաց յանձանաց տէր Յակոբ աբեղայի* եւ ամենայն զարմիցն, եւ
որք յիշէք զմեզ, լուեալ պաղատանաց մերոց, յիշեալ լիցիք եւ դուք ի Քրիստոսէ ողորմութեամբ
յաւուրն մեծի՝ մեծի ատենին. ամէն:
Այլ եւս խնդրեմ
ի ձէնջ՝ գծող սորա զիջանել՝ ըստիս
եւ անպարսաւս ըստգտանաց թողուլ եւ ներել անհմտութեանս եւ անտարր գծոցս, զի կարի
տագնապշտապ եղեւ գրեալ, եւ թէպէտ իմ ջանս ըստ կարի առեալ ի ձեռն կամաց պարզագրութեան
եւ տրոհման տառից եւ բանից, սակայն շտապաճեպութիւնն ընդ մէջ մտեալ արգել, այլ եւ ոչ
ունելով ձեռնտու զվերծանութիւն քերթութեանն, վասն որոյ ոչ եղեւ ըստ կամաց իմոց ընտրութիւն
սորին, եւ զտկարութեանս որչափութիւն լռեցից: Զի լաւ եւ ընտիր գիր էր օրինակիս, պարզատեսակ
եւ կէտորոշ, բայց ոչ զատուցեալ ըստ տեղւոյն գլխոց եւ բանագլխաց, եւ զի հուպ գոլով
գրելն սորա թարգմանութեան ժամանակին, եւ ոչ է բացորոշ ի միմեանց բանքն եւ մեկնեալքն
ոճագլխիւք եւ ճառագլխիւք գերալրութեամբ կարգաւորաբար, ըստ ասից Կիւրակոս վարդապետի ի
վերոյգրեալն յիշատակի սակս աղաւաղելոյն նախնականի: Եւ թէ ոչ էր հանդիպեալ յառաջագոյն
ոմն վարժ եւ անջատեալ զբանսն նշանակաւ իմն սակաւու եւ շեշտիւ եւ պարուկաւ զամենայն,
կարի իմն դանդաղէի զհատակոտր բանսն տրոհել ի մեկնութեանն եւ կամ աղաւաղիւր ի դիպմանէ,
որ եւ յայտ իսկ է բազում տեղիս ի գրածացդ: Որոյ ըստ աշխատանաց նորա վարձս բարեաց հատուսցէ
Քրիստոս՝ Աստուածն ամենայնի. եւ ինքն օրհնեալ եղիցի ի յաւիտեանս ժամանակաց. ամէն:
* Ձեռագրի գրիչը Յակոբ աբեղան է, սակայն յետագայում անունը եղծել
եւ «Յակոբ աբեղայ»ն բառերը դարձրել են՝ առաջին տեղում՝՝ «Յերեմի վարդապետն», երկրորդ եւ երրորդ տեղերում՝ «Յերեմիայ վարդապետի/ն»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ պհպ. Աա՝ (սեւ թանաքով շրջան) «Печать
Ахалцыхской градской полиции »:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ Ա. եւ Բ. փեղկի կազմաստառին մատիտով՝ առիւծ,
պհպ. Աա «A»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին
փակցուած պիտակին՝ (նոտրգիր) «Յովհ.[ան] Ոսկեբերանի/ Մեկնութիւն Յոհ. Աւետարանին///»,
պհպ. Աա՝ «184/2688», «Հմր 192/ 22.», (կապոյտ թանաքով շղագիր) «ՌՃԼԸ.
- 1689/ Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2689
ՆԱՆԱ ԱՍՈՐԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՅՈՎՀԱՆՆՈՒ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄԾԸ. – 1809 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Ստեփաննոս վրդ. Տփխիսեցի: ՄԵԿԵՆԱՍ՝ Մարտիրոս արքեպս. Կեսարացի:
ԹԵՐԹ՝ 134 (գրչի էջակալում՝ 1-251, որ է՝ 5ա-130ա). չգրուած՝ 1ա-3բ, 4բ, 130բ-4բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԳx10 (Ա 13, ԺԳ 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ լուսադրոշմով, «MAL, Bertini», լուսակնիքով եւ զինանշաններով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ 28,5x20,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (22x 15). սահմանագծերը՝ կարմրով: ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 65ա): ՏՈՂ՝ 34: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ. աստառը ծաղկազարդ թուղթ. լուսանցակողերը՝ դեղին:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 8ա: Զարդագիր՝ թռչնագիր (5ա, 8ա): Գոյներ՝
կարմիր, կապոյտ, դեղին, մանուշակագոյն:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին վնասուած, քերծուած, տեղ-տեղ թափուած, եզրերը՝ մաշուած-թափուած. գործածութեան
եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, խոնաւութիւնից գրադաշտը գունափոխուած,
սկզբի եւ վերջի թերթերի արտաքին լուսանցները՝ խունացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
[Նանայի Ասորւոյ Մեկնութիւն Յովհաննու Աւետարանին]
Տե՛ս ձեռ. 2520, 13ա-255բ: – Առջբնթ./5ա-7բ: ա/8ա-74ա: – [Յորդորակ] 72ա-4ա («...անմահական պտղովք առ ի բերելով մատուցից ի փառս ամենասուրբ Երրորդութեանն///» վերջը՝ թերի) բ/74բ-130ա: – [Յորդորակ] 129բ-30ա:
Հմմտ. Նանայի Ասորւոց վարդապետի Մեկնութիւն Յովհաննու Աւետարանին, Թանգարան Հայկական Հին եւ Նոր Դպրութեանց, Է., Վենետիկ, 1920:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
4ա Շնչամաքուրն Յովհաննու սրբազնասուրբ Աւետարանի բանիցն նրբից տեսութիւն, մեկնաբանեալ
ի Նանայէ Ասորւոյ պանծալի
յիմաստասիրէ, որ ըղձակաթ սիրով ստացայ ի յարքայաճոխ մայրաքաղաքն Կոստանդնուպօլիս, գաղափարեալ շնորհիւ Հոգւոյն յընտիր օրինակէ,
ի վայելս նուսատ անձին իմոյ Ստեփաննոս
ապարդիւն վարդապետիս Տփխիսեցւոյ, զոր եւ
յետ իմ վայելօղքդ յարգելիք արասջիք յիշման արժանիս արժանընդունակ ձեր սուրբ աղօթիւքն
զմեղսալիս ի խնդրուածս բարեաց, որ առ բազմագութ բարերար Բանն Հօր, որ եւ ձեզ եւ մեզ
ողորմեսցի յաւուրն սոսկալի ի յաղբեր շնորհաց՝ իւրոց գոնէ իբրեւ զմի ի վարձկանաց զմեզ
հանգուցանելով հանգոյն անառակին. ամէն:
Յամի Տեառն 1809, յամսոջն մայիսի, ի մեծն Պօլիս, ի շնորհաշատ հայրապետութեան Ամենայն Հայոց տեառն
տեառն Եփրեմի աստուածազարդ կաթողիկոսին
եւ ի պատրիարգութեան մեծին Պօլսոյ տեառն
Յովհաննու աստուածաբան եպիսկոպոսին, եւ
ի յառաջնորդութեան ծովածիծաղ բարելից քաղաքին մեծին Զմիւռնոյ տէրունի վիճակի լուսանկար մօրն պանծալւոյ արամեանս
ազգի ամենայն եկեղեցեաց Սուրբ Էջմիածնի,
որոյ եւ իսկ միաբանի տեառն Մարտիրոսի արքեպիսկոպոսի
բազմաշնորհ իմս ծնողի երջանկի Կեսարացւոյ
ստացեալ գանձեցի ի փառս Յիսուսի Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է յաւէտ օրհնաբանեալ.
ամէն:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի
մէջքին փակցուած պիտակին՝ (նոտրգիր) «Նանայ վարդապետի Ասորւոյ / Մեկնութիւն Յովհաննու
աւետարանին», 1ա՝ «186/2689», (կապոյտ թանաքով շղագիր)՝ «1809, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2690
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԵՂԻԱԶԱՐՈՒ ՎԱՆՔ |
ՊԿԷ. – 1418 |
ԳՐԻՉ՝ Ղազար (1ա-94ա), Բարսեղ վրդ. (95ա-114բ), Կարապետ եպս. (119ա-326ա): ԾԱՂԿՈՂ, ԿԱԶՄՈՂ՝ Յովհաննէս: ՍՏԱՑՈՂ՝ Բարսեղ վրդ. (գրիչը):
ԹԵՐԹ՝ 333+2+1-1 (տե՛ս Վիճակ, կրկն.՝ թ. 73, թռիչք՝ 233-5). չգրուած՝ 94բ, 115ա-8ա, 326բ-333բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-Ըx12 (Ը 13) +12+9+Ա-ԺԸx12 (Ա 13): ՆԻՒԹ՝ թուղթ (թ. 118՝ մագաղաթ): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 26,8x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (21.5x14). սկզբնատողերը՝ կարմրով եւ մանուշակագոյնով: Գիր՝ նոտրգիր (1ա-94ա՝ նմուշ՝ 33ա, 95ա-114բ, նմուշ՝ 106ա), բոլորգիր (119ա-326ա՝ նմուշ 204ա): ՏՈՂ՝ 37 (1ա-114բ), 29 (119ա-326ա): ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը զարդահիւս կարմիր մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (Բ-Գ.՝ սկ.)՝ ձեռագրի թղթից, չգրուած (Բաբ):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Խաչելութիւն*,
չորս անկիւններում աւետարանիչների պատկերները, Քրիստոսի գլխավերեւում՝ Հայր Աստուած
եւ Սուրբ Հոգի («ԵՒ ՄՏԱՆԷ ԵԿԵՂԵՑԻՍ ՀԵԹԱՆՈՍԱՑ», «ԱՅՍՕՐ ԵԼԱՆԷ ՍԻՈՆ», «ՂՈՒԿԱՍ ԱՒԵՏԱՐԱՆԻՉ»,
«ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ»)՝ 118բ, Եփրեմ Ասորի եւ Յովհաննէս Ոսկեբերան («ՍՈՒՐԲՆ ԵՓՐԵՄ», «ՍՈՒՐԲՆ
ՅՈՀԱՆ ՈՍԿԵԲԵՐԱՆ»)՝ 120բ: Կիսախորան՝
121ա: Ճակատազարդ՝ 1ա, 95ա, 119ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն: Զարդագիր՝ թռչնագիր, հանգուցագիր, Զ՝ մէջը՝ մարդու
դէմք՝ 177բ: Գոյներ՝ կապոյտ, կարմիր, դեղին,
վարդագոյն, նարնջի, ոսկի, կանաչ, սպիտակ, մոխրագոյն, շագանակագոյն, սեւ:
* Թ. 118ը՝ մագաղաթ, հաւանաբար յետագայի մուծում, մանրանկարը այլ ձեռքի գործ է, արուած աւելի ուշ՝ մօտ ԺԷ. դարի սկզբներին, եւրոպական ազդեցութեամբ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան
Յովհաննու Դ., 10-27, Մարկոսի Թ., 21-36: ԺԱ. դար: 1 (Ա) + 1 (Դ)՝ ստացուած մէկական
թերթերի ընդերկայնակի հատումով: Մագաղաթ, 26.5x17.5, երկսիւն (22.5x15.5): Ուղղագիծ
երկաթագիր (նմուշ՝ Աբ): Տող՝ 22. գծումներ՝ ճնշումով: Կարդալ՝ Աա, Աբ. «///քեզ զջուրն
կենդանի: Ասէ ցնա կինն... եւ զարմանային զի ընդ կն[ոջն խաւսիր]///» (Յովհ. Դ.,
10-27), կարդալ՝ Դա, Դբ. «///[բազ]ում անգամ ի հուր արկանէ... ընկալցի յանուն իմ զիս
ընդունի///» (Մարկ. Թ., 21-36):
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին մաշուած, քերծուած, տեղ-տեղ՝ առաւելապէս անկիւնները մաշուած-թափուած, երեքական
կապիչներն ու գամերն ընկած. մնում են Ա. փեղկին՝ գամերի հետքերը, Բ. փեղկի ներսի կողմում՝
2 կապիչների հիմքերը, լուսանցակողերի կարմիրը թափուած. նորոգուած, գործածութեան եւ
խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, Ա պրակի առաջին 2 թերթը համարակալուած
որպէս պահպանակ Բ. եւ Գ., թ. 308-33 եւ պտռկ-պհպ. Դ՝ ցեցի անցքեր, պատառիկ-պահպանակ
Ա-ի արտաքին լուսանցը եզրահատած՝ գրադաշտը մասամբ վնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-94ա Մեկնութիւն Յոբայ հաւաքեալ համառաւտ Վանականի
վարդապետի
Տե՛ս ձեռ. 1166, 1ա-99ա: Յառաջաբանութիւն/1աբ: 1/1բ-15ա: 2/15ա-8բ: 3/18բ-23ա: 4/23ա-4բ: 5/24բ-9բ: 6/29բ-31ա: 7/31ա-7ա: 8/37ա-9ա: 9/39ա-42ա: 10/42ա-3բ: 11/43բ-6ա: 12/46ա-7բ: 13/47բ-50ա: 14/50ա-1բ: 15/51բ-4բ: 16/54բ-5բ: 17/55բ-7ա: 18/57ա-62ա: 19/62ա-8ա: 20/68աբ: 21/68բ-71ա: 22/71ա-2բ: 23/72բ-3բ: 24/73բ-5բ: 25/75բ-82բ: 26/82բ-90ա: 27/90ա-94ա:
Բ. 95ա-114բ Մեկնութիւն համառօտ Դանիէլի մարգարէի, զոր հոգիապայծառ
եւ իմաստախոհ վարդապետին Վարդանայ շարադրեալ է ի հոգեկիր մեկնողացն ձայնից Եփրեմի,
Հիպողիտայ, Ստեփանոսի Սիւնեցոյ, ի խնդրոյ ուսումնասէր մանկանց, առ ի դիւրահաս ընթերցողաց
1. 95ա-7ա [Տեսիլ առաջին] – Մերձաւորք մեր եղբարք եւ որդեակք
յօժարեցին զհեռաւորութիւնս... վասն որոյ ասէ մեծացաւ Դանիէլ առաջի ամենայն ժողովրդեանն:
2. 97ա-8ա Տեսիլ երկրորդ – Եւ զառաջինն
եւս տեսիլ կոչէ... զի այս ամենայն տեսուածք կային աստ:
3. 98ա-100ա [Տեսիլ երրորդ] – Իսկ երրորդս
յայտնի է թագաւորին զերազս տեսանել եւ մոռանալն... եւ ի պատրանաց մեծութեանց այսպիսի
ինչ արար, որ ասէ:
4. 100ա-2բ Տեսիլ չորրորդ – Զոր սովոր
է գիրս այս զպատմութիւն ինչ իրաց տեսիլ անուանել... ի գոհութիւն քաւչին եւ ողորմածին
Աստուծոյ:
5. 102բ-9ա Տեսիլ Ե.երորդ (5) – Անասելի են
խորք մարդասիրութեանն Աստուծոյ... աւրհնելոյն ի Հայր եւ ի Հոգին Սուրբ յաւիտեանս:
6. 109ա-10բ Տեսիլ Զ.երորդ (6) – Յամին երրորդի
Կիւրոսի պարսից արքայի... ունելով զհոգս թագաւորացն եւ զտեսս կռապաշտիցն:
7. 110բ-2բ [Գլուխ ԺԱ., Բան Ա.] – Եւ ես առաջնում
ամի Կիւրոսի կացի ի զօրութեան եւ ի հաստատութեան... զոր սուրբ լեառն Սաբիրայ ասէ:
8. 112բ-4բ [Գլուխ ԺԲ., Բան Ա.] – Եւ ի ժամանակին
յայնմիկ յարիցէ Միքայէլ հրեշտ[ակ],
յորժամ յաճախէ նեղութեանցն... ի վերայ գբոյն, մինչեւ զամենայն գէշ գէշ պատառեցին
առաջի նորա:
9. 114բ [Յիշատակարան հեղինակի գրոյս] –Աւրհնելով եւ փառաւորելով զԱստուածն յաւիտենից Դանիէլիւ
հանդերձ... եւ հրեշտակաց եւ սրբոց Աստուծոյ:
Միաւորների դասակարգումը՝
ըստ տպագրի. տե՛ս Վարդան Արեւելցի, Յովհաննէս Ծործորեցի, Թովմա Մեծոփեցի, Մեկնութիւնք
Մարգարէութեանն Դանիէլի, Էջմիածին, 2007, էջ 19-164. գրիչը 3, 7-9 միաւորները չի առանձնացրել:
Գ. 119ա-325ա [Գէորգայ Սկեւռացւոյ Մեկնութիւն Գործոց առաքելոց]
Տե՛ս ձեռ. 1362, թ. 3ա-80ա: Դրութիւնք/119ա-20ա: Յառաջաբանութիւն/121ա-2ա: ա/122աբ: բ/122բ-4ա: գ/124ա-8բ: դ/128բ-31բ: ե/131բ-6ա: զ/136ա-9բ: է/139բ-42ա: ը/142ա-5ա: թ/145ա-7բ: ժ/147բ-9բ: ժա/149բ-54ա: ժբ/154ա-7ա: ժգ/157ա-9բ: ժդ/159բ-62բ: ժե/163ա-5բ: ժզ/165բ-9բ: ժէ/169բ-73ա: ժը/173ա-7ա: ժթ/177բ-80բ: ի/180բ-7ա: իա/187ա-91բ: իբ/191բ-6ա: իգ/196ա-9բ: իդ/199բ-203բ: իե/203բ-6բ: իզ/206բ-9բ: իէ/209բ-12բ: իը/212բ-7ա: իթ/217ա-9բ: լ/219բ-21բ: լա/221բ-5ա: լբ/225ա-8բ: լգ/228բ-32բ: լդ/232բ-6բ: լե/236բ-42բ: լզ/242բ-7բ: լէ/247բ-50բ: լը/250բ-3բ: լթ/253բ-6բ: խ/256բ-61բ: խա/261բ-5բ: խբ/265բ-8ա: խգ/268ա-72ա: խդ/272ա-6ա: խե/276ա-8բ: խզ/278բ-83ա: խէ/283ա-6բ: խը/286բ-9բ: խթ/289բ-93բ: ծ/293բ-7ա: ծա/297ա-300բ: ծբ/300բ-4բ: ծգ/304բ-8ա: ծդ/308ա-14բ: ծե/314բ-9բ: ծզ/319բ-21բ: ծէ/321բ-5ա:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ժԶ. դար.
Պհպ. Գա Հմայագիր* – (սկ. անընթեռնելի, կարդացւում է մնացած
5 տողը) ///ու ընդ իւն անկանի եւ բարով ազատի, սիրէ եւ ի մարդէ բաղթ չի ունի... ուխտի տուն հարսն մ///:
* Պհպ. Գբ, թ. 93բ, 94աբ՝ նոյն գրով, խոնաւութիւնից անընթեռնելի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԹԱՐԳՄԱՆՉԻ
325բ (1076 թ.,
բոլորգիր) Աղերս նորոգ ստացողի եւ աշխատասիրաբար նորոգողի բուն Մեկնութեանն, յորմէ
այս համառօտեցաւ:
Յամի վեց հազարերորդի
հինգ հարիւրերորդի առաջներորդի արարածոց աշխարհի (1076) եւ ի հազարերորդի եւթանասներորդի
եւթներորդի կենարարին մերոյ գալստեանն (1077) եւ ըստ Խոսրովային թուոյ հայկազանց հինգ
հարիւր[եր]որդի քսաներորդի հինգերորդի (1076), ի թագաւորութեանն Միքայելի որդւոյ Դուկծին եւ ի պատրիարգութեան
Կոզմայի երկաբնակի՝
ես՝ Գրիգորիս՝ որդի
Գրիգորի Պալհաւունոյ, ողորմութեամբ
մեծին Աստուծոյ արժանացեալ աթոռոյ հաւուն իմոյ՝ սրբոյն Գրիգորի եւ ըստ յառաջատեսլեան
սրբոյն Սահակայ, ի սաստկացեալ
սրոյ սկիւթացւոցն հալածանօք հասի ի պայծաշէն կայանս սրբոյն Կոստանդիանոսի եւ մեծաւ ըղձմամբ
հայցեալ գտի զտենչալիս յոքունց, զգերահրաշ Մեկնութիւն Գործոց առաքելոցն մեծին Յովհաննու Ոսկեբերանի՝ լուսաւոր
եւ ոգեշահ վարդապետութեամբ: Եւ հանդիպեալ հմտագոյն հռետորին Կիրակոսի՝ յունական եւ
հայկական ուսմամբն պերճացեալ, եւ առատաձեռն արգասեաւք ետու թարգմանել տենչալիս ոգւոյ
իմոյ, եւ ընկալեալ սրտալիր ուրախութեամբ իբրեւ զտախտակսն նախամարգարէին եւ մեծաւ
տաժանմամբ հատեալ զհամատարածն Լիբիայ եւ Ասիական ծոցոյն, խնամօքն
Հոգւոյն հասի ի բաժինս Սեմա ի ստորոտս
Տորոսի, ի հրեշտակաբնակ
կայարան սրբոցն, եւ գտի անդ զհոգեշնորհ գիտնականն Կիրակոս՝ որդի իմ ըստ
հոգւոյ եւ աշակերտ մեծ գիտնականին Գէորգեայ՝ փոխանորդին
մեր: Եւ սորա յօժարակամ մտօք աշխատութիւն զանձամբ առեալ՝ ըստ առատատուր Հոգւոյն պարգեւացն,
վերստին արծարծեալ զխորթացեալ բանս հռետորին, յեղանակելով ի դիւրալուրս եւ յարմատականս
մերոյինս ազին: Արդ, մաղթեմ զամենե|326ա|սեան, որք հանդիպիք այսմ հոգիաբուղխ պատգամացս,
յիշել զիմս կաղկաղութիւնս ի Տէր սրտի մտօք, ընդ ինեւ եւ զաշխատօղսն ի սմա, եւ գրել
զփոքր յիշատակարանս ընդ սմին գրոց՝ յորժամ գրեսջիք, եւ մի՛ պակասեցուցանել, զի եւ
զձեզ գրեսցէ Տէր ի գիրն կենաց՝ յաշխարհին կենդանեաց, որ է եւ եղիցի աւրհնեալ յաւիտեանս.
ամէն:
6501 թուականը արարչութեան
թուականի Ալեքսանդրեան տարբերակով է՝ 6501-5425=1076: Յիշ-ս Հմր 1315 ձեռ-ից
առել են ՝ Յովս. Յիշ-ք, էջ 253-6, Հմր 117. հմմտ. Ե-ԺԲ. դդ. յիշ-ք, էջ
108-9, Հմր 129:
114բ (1267-8
թթ., նոտրգիր) Եւ ինձ իսկ՝ անարժանիս, եղեւ բաղձալի փոքր-ինչ վաստակել ի բանս նորա՝
զսրբոցն խօսս վասն գրոց նորա դնել առ իրեարս, յորոց շատ մնացեալ լինի ի յոլով հոգւոց
իմոց եւ ի ցնորից, եւ զոր չէին առեալ ի մեկնութիւն յայնց բանից, դնէաք լուծմունս,
եւ շատս թողուաք՝ վասն ձանձրանալոյ զբնաբանն չգրելով: Եւ յաղագս ամենեցունց երկնչիմ
եւ խնդրեմ ներումն եւ թողութիւն եւ ողորմութիւն յԱստուծոյ եւ յիւրմէն եւ ի սուրբ հրեշտակաց
եւ յեղբարց եւ յորդոցդ, որք պատահէք՝ չբարկանալ մերում համարձակութեանս, պատճառ ունելով
զյոյսն եւ զսէրն ի սուրբն Աստուծոյ, որ միայն յԱստուած նայելով եւ ի մեզ բարի կամօք
հաւատամք սրբիլ եւ հաճոյ երեւել Աստուծոյ եւ սուրբ եկեղեցւոյ, ամօթովս եւ անհաճոյս
որ քան յինէնէ:
Այլ եւ եղբարքն՝
որ ընդ մեզ, շատ հարկեցին զմեզ եւ աճեցուցին զյոյսն իմ ի Քրիստոս եւ ի Դանիէլ, որ զնայն աստուածաբանեաց
եւ կանխաւ գուշակեաց՝ կրելով զնա յանար[ատ] ոգւոջն: Եւ սկսաք ի ՉԺԶ. (1267) թուին,
ի սուրբ Վիրապին եւ կատարեցաւ
ի ՉԺԷ. (1268), առաջի սուրբ եւ փառաւոր նահատակիս Սուրբ Ստեփանոսիս, ի սուրբ ուխտս
Աղջոց վանիցս, յառաջնորդութեանն
Երեմիայ գովելի ասպնջականի
եւ գոհանալի եղբարց:
Արդ, աղաչեմ զամենեսեան
սիրովն Քրիստոսի զպատահեալսդ ներել սխալանացն մեր յամենայն իրս եւ զոր ի գիրքս յայս,
եւ խնդրել յԱստուծոյ մեզ ողորմութիւն եւ թողութիւն մեղաց եւ ամենայն երախտաւոր պարոնացն
Սադունին, Սմբատայ, Քրթին, Պռօշոյ եւ ամենայն
բնակչաց երկրիս եւ եղբօր մերոյ Ներսէս վարդապետին,
որ եւ զնա աշխատեցաք ի գիրս:
Եւ աւրհնեալ է Քրիստոս Աստուած ի սուրբս իւր եւ յարարածս ի բոլոր եւ ի մասնաւոր, ընդ
Հօր եւ ամենասուրբ Հոգւոյն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Այս յիշ-ը՝ որպէս այլ՝ Հմր
4834 ձեռագրի գրչութեան յիշ. տե՛ս ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 365-6:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Պհպ. Գբ (կարմրով)
Աւգնեա՛յ Հոգիտ Սուրբ
Աստուած ճշմարիտ: Զգործս ձեռաց մերոց ուղիղ արա՛յ ի մեզ, Տէ՛ր, զգործս ձեռաց մերոց
աջողեա՛յ մեզ:
94ա Արդ, ես՝
կորուսեալ եղկելիս եւ թշուառականս Ղազար անպիտան,
որ փոյթ յաւժարեմ ի զանազան չարիսն եւ ծոյլ ի բարիս, յերես անգեալ աղաչեմ զրաբունդ
բարի եւ երանելի վարդապետ ճշմարտութեան եւ քանոն ուղղութեան, քաջ պըւէտիկոս եւ իմաստուն
սոփեստէս տէր Գրիգոր՝ Արթուն անուն, զքեզ քո սրբազան դասուց աշակերտաւքդ
պաղատիմ եւ խնդրեմ, որ զաղտեղացեալ եւ զտգիտացեալ տիղմս տաղտկալի ոչ անտես առնես, այլ
միոյ Ողորմոյ արժանի առնես զխոր խոցեալս, եւ սղալանացս եւ անարհեստ եւ խոշոր գրիս
անմեղադիր առնես, քանզի կար տկարիս այս էր:
114բ Ընդ վերոյ
յիշեցեալ անուանցս Վարդանա սուրբ
վարդապետին՝ համառաւտողի գրոցս Դանիէլի եւ նորին
յիշեցեալ աշխատաւորացն յիշեսջիք եւ զիս՝ զապիկարս ի բարեաց զԲարսեղս զփծուն գրիչս
ի Քրիստոս՝ յոյսն ամենեցուն, որ զսա գրեցի աւժանդակութեամբ եւ աջողութեամբ Հոգւոյն
Սրբոյ՝ խնդրելով թողութիւն բազում մեղացս եւ Աստուած ողորմի ասել իմոցն ամենիցն: Այլ
եւ զշնորհօղ աւրինակին սուրբ գրոցս տէր Արիստակէսին խնդրել մեղաց թողութիւն. ամէն:
120բ (ծաղկողի)
Զանպիտան հողս, զապիկար ծրողս, ո՜ պըւետիկոսս յիշեա՛ ի Քրիստոս: Նկարեցաւ ձեռամբ Յովհաննիսի ի ՊԿԸ.
(1419) թուի:
187ա Ընդունողն
Քրիստոս ապաշխարողացն ընդունի զստացող սուրբ գրոցս:
326ա (Ստացողի)
Փառք համագոյ եւ միասնական, անբաժանելի սուրբ Երրորդութեանն՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն
Սրբոյ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Որ ետ կարողութիւն տկար անձինս Բարսեղ սոսկանուն բանի
սպասաւորիս, որ ետու գրել զաստուածաշունչ տառս առաքելոց պրակիս, զոր մեկնեալ է սա Յովհաննու Ոսկեբերանին եւ սուրբ
հօրն Եփրեմի եւ թարգմանեալ
է ի յունաց ի հայս Գրիգորի Վկայասիրի
Պալհաւունոյ (վերջին բառը՝ լուսանցում, մանրագիր):
Արդ, գրեցաւ ի
մեծ թուականին հայոց ՊԿԷ. (1418), ի դուռն Երկոտասան սուրբ Առաքելոցն Եղիազարու վանացն՝
յիշատակ ինձ եւ ծնօղաց իմոց:
Այղ եւ ուսուցչին
իմոյ՝ քաջ հռետորին Սրապիոն րաբունապետին
եղիցի յիշատակ մատեանս այս:
Արդ, աղաչեմ զձեզ,
ո՛վ րաբունիք եւ աշակերտեալ մանկունք, յորժամ ընթեռնուք եւ կամ աւրինակէք զՄեկնութիւն
Գործոց առաքելոցս, յիշեցէ՛ք ի սուրբ յաղօթս ձեր զԲարսեղ վարդապետս եւ զամենայն ազգատոհ[մ]սն
իմ: Եւ որք յիշէք, յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ:
326ա (ստ. լս.)
Կատարեցաւ աստուածաշունչ տառս, որ է պրակք առաքելոց, փետրվար յԲ.:
326ա Գծագրեցաւ
ձեռամբ Կարապետ եպիսկոպոսի
եւ ծաղկեալ կազմեցաւ ձեռամբ մեղապարտ Յովհաննիսի: Ընթերցողք, ասէք Ողորմի:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ պհպ. Բա. սեւով բոլորակ՝ «Печать Ахалцыхской градской полиции», 326ա. սեւով բոլորակ՝ «ԲԱՐՍԵՂ ՎԱՐԴԱՊԵՏ ԾԱՌԱՅ ՅԻՍՈՒՍԻ ՔՐԻՍՏՈՍԻ»:
ՆԿԱՐՉԱՓՈՐՁ՝ 94բ՝ ձի, լուսանցազարդ, թռչուն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ պհպ. Գբ՝ (նոտրգիր) «առաքեց, աւի»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին
փակցուած պիտակին՝ (նոտրգիր) «/// Վանական / վարդապետի / ///ածոյ Մեկնութիւն / [Յոբ]այ»,
պհպ. Բա՝ «193/2690», «Հմր 177/33», «ՊԿԷ. - 1418 / Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2691
ԱՆԱՆԻԱ ՍԱՆԱՀՆԵՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԹՂԹՈՑՆ ՊՕՂՈՍԻ
ՏԻԳՐԱՆԱԿԵՐՏ, ԵՂԻԱԶԱՐՈՒ ՎԱՆՔ (ՏԱՐՕՆ) |
ՌԿԷ.-ՌՀՁ. –
1618-1627 |
ԳՐԻՉ՝ Կարապետ կրօնաւոր: ԾԱՂԿՈՂ, ԿԱԶՄՈՂ՝ Սահակ քհյ. Բաղիշեցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Բարսեղ
րաբունապետ:
ԹԵՐԹ՝ 256. չգրուած՝ 254բ-6բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԲx12 (ԻԲ՝ 4): ՆԻՒԹ՝ թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝
29,5x20.5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (22.5x 14.5). սկզբնատողերը՝ կարմրով եւ մանուշակագոյնով:
Գիր՝ բոլորգիր (3ա-164բ. նմուշ՝ 45ա), նոտրգիր (164բ-254ա. նմուշ՝ 178ա): ՏՈՂ՝
37: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ 2 կապիչով, միջուկը տախտակ.
աստառը դրոշմազարդ կապոյտ կտաւ. վերին լուսանցակողերի հիմքի մօտ՝ զարդաշրջանակի
մէջ խաչ, ստորին լուսանցակողերի հիմքի մօտ՝ զարդանախշ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Եփրեմ
Ասորի եւ Յովհան Ոսկեբերան («ՍՈՒՐԲՆ ԵՓՐԵՄ», «ՍՈՒՐԲՆ ՅՈՀԱՆ ՈՍԿԷԲԵՐԱՆ»)՝ 2բ, Պօղոս
առաքեալ եւ Անանիա Սանահնեցի («ՍՈՒՐԲ ԱՌԱՔԵԱԼՆ ՊՕՂՈՍ»)՝ 11բ: Կիսախորան՝ 3ա, 12ա: Ճակատազարդ՝ 49բ, 89ա, 114բ, 129բ, 146բ, 159բ, 171ա, 181բ, 192ա,
224ա, 236ա, 245ա, 251ա: Լուսանցազարդ՝
բուսական, թռչուն, յուշկապարիկ՝ 168բ: Զարդագիր՝
հանգուցագիր, թռչնագիր, կենդանագիր, Ծ՝ մէջը մարդու դէմք՝ 79բ: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, նարնջի,
վարդագոյն, շագանակագոյն, սպիտակ, սեւ, ոսկի:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ – Աւետարան
ըստ Մատթէոսի, ԺԶ. 19-28, ԺԹ. 4-14: ԺԱ. դ.: 1 (Ա) + 1 (Բ), ստացուած մէկական թերթերի
ընդերկայնակի հատումով: Մագաղաթ, 29x19.5, երկսիւն (25.5x17): Բոլորգիծ երկաթագիր
(նմուշ՝ Աբ), տող՝ 18. գծումներ՝ ճնշումով: Կարդալ՝ Աա, Աբ. «///[կապե]սցես յերկրի,
[եղիցի] կապեալ [յերկ]ինս... զորդի մարդոյ եկեալ արքայութեամբ իւրով///» (ԺԶ.
19-28), կարդալ՝ Բա, Բբ «/// [Պատասխանի ետ նոց]ա եւ ասէ. Չիցէ՞ ընթերցեալ ձեր՝
[թ]է որ հաստատեացն... թու[յլ տուք] մանկտւոյ[դ՝ եւ] մի արգելու[լ]///» (ԺԹ.
4-14): Ունի ստորին լուսանցային համաբարբառ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին մաշուած, քերծուած, տեղ-տեղ՝ առաւելապէս անկիւնները մաշուած-թափուած, չորս կապիչներից
2ը եւ 4 գամերն ընկած. մնում են Ա. փեղկին՝ գամերի անցքերը, Բ. փեղկի ներսի կողմում՝
4 կապիչների հիմքերը. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին
հետքեր, թ. 199-256՝ ստորին արտաքին անկիւնները անմաքուր ջրից խոնաւացած, մգացած,
բորբոսի հետքերով, պատառիկ-պահպանակների ներքին լուսանցները 1,5 սմ լայնութեամբ մնացած
կազմաստառի ելուստի տակ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-252բ [Անանիայ Սանահնեցւոյ Մեկնութիւն թղթոցն
Պօղոսի]
1. ա. 3ա-4ա [Պատճառք թղթոյն Հռովմայեցւոց] – Բազումք
հաւատացին ի Քրիստոս... եւ ցածուցանէ զհակառակութիւն:
բ. 4ա-6բ Յաղագս թղթոց առաքելոյն այսպիսի իմանալի է – Զի
ոչ առին հրաման... իշխանութիւն եւ պատիւ:
գ. 6բ-9բ Այլ պատճառք առաքելական թղթոյն: Վասն թղթոց առաքելոյ,
թէ որպէս կարգեցան զկնի միմեանց. նախ թէ որ յառաջագոյն նորոգեցաւ կամ ուստի – ԶՀռովմայեցւոց
թուղթն յառաջագոյն եդեալ են... խորհրդոյս, որպէս եւ կամին:
դ. 9բ-10բ Յովհաննու Ոսկեբերանի Պատճառ թղթոյն Հռովմայ – Ցանգ
եւ հանապազ ընթեռնլով զգիրս... տեսանել առ Պօղոսի անձինն:
ե. 10բ-48ա Սրբոյն Եփրեմի Պատճառ թղթոյն Հռովմայ – [Գ]իտեմ,
զի Նոր կտակարանքս... աւգուտ լինել աշակերտելոցն:
2. ա. 48աբ Սրբոյն Եփրեմի Պատճառ Առաջին Կորնթացւոց թղթին – Առ
Կորնթացիս իբրեւ էհաս առ նոսա... առաքեալ գրեաց զայս:
բ. 48բ-88ա Յովհաննու Ոսկեբերանոյն Պատճառ Առաջին թղթոյն Կորնթացոց – Կորնթոս
քաղաք է Ելլադացոց... եւ մարմնականս, այլ հոգեւոր իմն է:
3. ա. 88ա Տեառն Եփրեմի Պատճառ Կորնթացւոց – Հալածումն
մեծ եւ անհնարին յարեաւ... եւ աղաչէր զնոսա:
բ. 88ա Եւթաղեայ – Ամենայն բանք
թղթոյս այսորիկ... ամբարհաւաճութեանց եւ չարութեանց:
գ. 88բ-113բ Յովհաննու Ոսկեբերանին Պատճառ Բ. Կորնթացւոց – Պարտ
եւ պատշաճ է ինքնին մտանել... եւ լինել բնակարան սուրբ Երրորդութեանն:
4. ա. 113բ Սրբոյն Եփրեմի Պատճառք Գաղատացւոց թղթոյն – Գաղատացիքն աշակերտեցան ի Պաւղոսէ... ընդդէմ նոցա յասելն իւրում այսպէս Պաւղոս:
բ. 113բ-29ա Սրբոյն Յովհաննու Ոսկեբերանին Պատճառ
Գաղատացւոց թղթոյն – Բազում ցասմամբ լի է
սկիզբն բանիս... մոլորութենէն հեռացուցանել զնոսա:
5. ա. 129ա Պատճառ Եփեսացւոց թղթոյն Եփրեմի սուրբ հօրն ասա՛՛ – Եփեսացիքն աշակերտեալ էին յաւետարանչէն... որպէս
ի վերուստ յաղագս Քրիստոսի:
բ. 129ա-45ա Պատճառ Յովհաննու Ոսկեբերանին առ Եփե՛՛ – Եփեսոս
մայր քաղաքաց է ասիացւոց... եւ արդարութիւնն անեղծ:
6. ա. 145ա Սուրբ հօրն Եփրեմի Պատճառք թղթոյն Փիլիպեցոց – Հալածումն
մեծ յարեան ի վերայ Պաւղոսի... այսպէս՝ Պաւղոս եւ Տիմոթէոս:
բ. 145բ-59ա Յովհաննու Ոսկիբերանի Պատճառք թղթոյն
Փիլիպեցոց – Փիլիպեցիքն ի քաղաքէն Մակեդոնացոց են... գործովք առաքինութեամբ,
զի հանապազ ընդ մեզ եղիցին:
7. ա. 159ա Սրբոյն Եփրեմի Պատճառք Կողոսացւոց թղթոյն – Կողոսացիք
աշակերտեալ էին... ի սկզբան թղթոյս իւրոյ այսպէս:
բ. 159ա-71ա Յովհաննու Ոսկեբերանի Պատճառք Կողոսացւոց թղթոյն – Ամենայն
սուրբ թուղթքն Պօղոսի... ի ձեռն Տիւքիկոսի եւ Ոնեսիմայ:
8. ա. 171ա Սրբոյն Եփրեմի Պատճառ Առաջին թղթոյն Թեսաղոնիկեցւոց – Պաւղոս
իբրեւ հալածեցաւ ի քաղաքէ անտի... առաքեալ յԱթենա յասելն իւրում այսպէս:
բ. 171ա-80բ Սրբոյն Յովհաննու Ոսկիբերանի Պատճառ
Առաջին թղթոյն Թեսաղոնիկեցւոց – Ընդէր յորժամ առ Փիլիպեցիսն գրէ... քանզի մեծ երկիւղէր նոցա
յիրացն:
9. ա. 180բ-1ա Սրբոյն Եփրեմի Պատճառ Բ. թղթոյն Թեսաղոնիկեցւոց
– Թեսաղոնիկեցիք զկնի այսր... գրել նոցա յասելն իւրում այսպէս:
բ. 181ա-8ա Յովհաննու Ոսկեբերանի Պատճառ Բ. թղթոյն Թեսաղոնիկեցւոց – Ասաց
յառաջնում թղթին... եւ իմանալ զխոտելի բանս թղթոց նոցա:
10. ա. 188ա Սրբոյն Եւթաղեայ Պատճառ Եբրայեցոց թղթին – Եբրայեցւոց
թուղթս թուի թէ չիցէ Պաւղոսի... յառաջ մատուցեալ ցուցանէ:
բ. 188ա-9ա Սրբոյն Եփրեմի Պատճառ Եբրայեցոց թղթին – Ի
սկզբան իսկ թղթոյս այս ծուփ եւ խնդիր... ասէ ի սկզբան թղթոյն իւրոյ այսպէս:
գ. 189ա-90ա Սրբոյն Կիւրղի Պատճառ [թղթոյն] Եբր[այեցւոց] – Ել
ի վերայ լերինն բարձու... սկիզբ արարի ասել:
դ. 190ա Որոգինի յեկեղեցւոյ պատմութենէ – Բայց
ասաց նա դարձեալ... եւ թարգմանեաց Կղեմենտէս ի յոյն անդր:
ե. 190ա-223ա Յովհաննու Ոսկեբերանի Պատճառ եբրայեցոց
թղթին – Հռովմայեցւոցն գրէ երանելին Պօղոս... ծառայի եւ տեառն, ծերոյ
եւ տղայի. ամէն:
11. ա. 223աբ Սրբոյն Եփրեմի Պատճառ Առաջին թղթոյն Տիմոթեայ – Առաքեալ
յղեաց զՏիմոթէոս առ Եփեսացիսն... նա ինքն է եկեղեցի Աստուծոյ յասել իւրում այսպէս:
բ. 223բ-35ա Յովհաննու Ոսկեբերանի Պատճառ Ա. թղթոյն Տիմոթեայ – Յեւթանասնից
առաքելոցն էր Տիմոթէոս... ամենայն ինչ բարւոք լինի:
12. ա. 235աբ Սրբոյն Եփրեմի Պատճառ երկրորդ թղթին Տիմոթեա – Պաւղոս
ծանեաւ հոգւովն... ի Հռոմ քաղաքէ առ Տիմոթէոս յասելն իւրում այսպէս:
բ. 235բ-44բ Սրբոյն Յովհաննու Ոսկեբերանի Պատճառ Բ. թղթոյն
Տիմոթեա – Զիարդ իցէ, զի երկրորդ թուղթ գրէ առ Տիմոթէոս... յորժամ
այն լինիցի, չէ ինչ, որ տրտմեցուցանէ:
13. ա. 244բ-5ա Սրբոյն Եփրեմի Պատճառ Տիտոսի թղթոյն – Պաւղոս
եթող զՏիտոս ի Կրետէ... գրել առ Տիտոս յասելն իւրում այսպէս Պաւղոս:
բ. 245ա-50ա Յովհաննու Ոսկեբերանին Պատճառ Տիտոսի
թղթոյն – Քան զամենեսին, որ ընդ Պօղոսին էին... եւ ահա ամենայն ինչ
ձեր սուրբ է:
14. 250ա-2բ Յովհաննու Ոսկիբերանի Պատճառ թղթոյն Փիլիմոնի – Նախ
պատճառս թղթոյս կարեւոր համարիմ... որ եւ մեք աղօթիւք սրբոց փրկեսցուք յաւիտենից մահուանէն,
շնորհօք Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, ընդ որում Հօր եւ Հոգւոյն Սրբոյ փառք յաւիտեանս.
ամէն:
Լուսանցներում (51ա, 83բ,
155ա եւ այլուր) կան աղբիւրների նշումներ եւ լրացումներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
49բ Եւ զեղկելի
գրիչս՝ զսուտանուն Կարապետս, եւ
զծնօղսն իմ, որք ըստ հոգւոյ եւ ըստ մարմնոյ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
79բ Եւ զստացող
սուրբ կտակիս զտէր Բարսեղ բաբունապետն եւ
զաստուածաբան վարդապետն, որ ետ գրել նուաստ գրչի՝ սուտանուն Կարապետի՝ յիշատակ իւր
եւ ծնողաց իւրոց եւ եղբօրն՝ մահդասի Ապտուլին: Եւ որ յիշէ, յիշեալ լիցի յահեղ ատե[նի]:
252բ Աւարտեցաւ
սուրբ գիրքս Պաւղոսի, զոր
մեկնեալ են աստուածաբան վարդապետքն սուրբն Եփրեմ եւ սուրբն Յովհան Ոսկիաբան, ի թուականութեանն
հայոց Ռ. եւ ՀԴ. (1625), ի հայոց ի ԺԳ. (13) քաղոց, ի հռովմայեցոց փետրվարի ԻԵ.
(25), ի Բուն բարեկենդանի ուրբաթին, ձեռամբ նուաստ Կարապետի, զի ի ՌԿԷ.
(1618) թվին սկիզբն եղեւ եւ ի [Ռ]ՀԴ.ին (1625) կատարումն, հրամանաւ վարդապետին իմոյ
տէր Բարսղի, որ
հրամայեաց նա, եւ ես գրեցի յիշատակ իւր եւ ծնողաց իւրոց, նա եւ եղբօրն իւրոյ մահդասի
Ապտուլին, որ այս Լ.
(30) ամ է հրաժարեալ յաշխարհէս եւ մրցեալ յերկս աշխատութեանց մշտամռունչ աղօթիւք
եւ խարազնազգեստ ճգնութեամբ լիցի ի սմա մասն եւ յիշատակի. ամէն:
253ա Փառք ամենակալ,
ամենակարող, ամենաբարի, անբաժանելի սուրբ Երրորդութեանն եւ մի աստուածութեանն՝
Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ. աւրհնեալ յամենայնի. ամէն:
Արդ, ի ժամանակս
յետինս եւ անբարի, դառն եւ դժուար ես՝ Բարսեղ վարդապետս, յետինս յորդիս Նոր Սիովնի, ցանկացող եղէ սուրբ տառիս,
վասն որոյ եւ փափագեալ իմ աստուածախօս վարդապետութեան սուրբ առաքելոյն Պօղոսի՝ բացայայտեալ
սրբոյ հարցն Յովհաննու Ոսկեբերանի եւ Եփրեմի, զոր եւ յետոյ
այլք՝ ի սրբոց վարդապետաց համառօտեալ՝ յԱնանիայ վարդապետէ Սանահնին, որ
էր ի ժամանակս կաթողիկոսութեան տեառն Պետրոսի, յաւուրս Դիոսկորոսի, առ
ի պէտս սպասաւորաց բանի:
Եւ ես՝ Բարսեղ վարդապետս, ետու
գրել զայս բուրաստանս ամենալի, գանձ անկողոպտելի՝ յիշատակ հոգւոյ իմոյ եւ մխիթարիչ
մարմնոյ, սփոփիչ տրտմութեան եւ փարատիչ ձանձրութեան, եւ եդի ի դուռն վանացն Եղիազարու, զի մնասցէ անձին
յիշատակ ինձ եւ ծնօղաց իմոց՝ հաւրն (անուան տեղը բաց՝ չգրած) եւ մօրն, եւ եղբարցն իմոց
մահդասի ծերունի Ապտուլին, որ
ի բազում ժամանակէ ճգնի ի դուռն նոյն վանացն, որ երկոտասան առաքեալք վերաձայնի, եւ
այլ եղբարցն փոխեցելոցն առ Քրիստոս:
Արդ, ընկա՛լ զսա
ողորմութեամբ քով՝ որպէս զերկուս լումայս այրւոյն յանկարօտ գանձանակ փառաց քոց, եւ
տո՛ւր մանկանց եկեղեցւոյ ուրախութեամբ հանդիպիլ սմա եւ ընդունել զսա ըստ հաճոյից կամաց
քոց եւ տո՛ւր նոցա լինել երկիր բարի եւ պարարտ եւ արա՛ զսա նոցա սերմն սրբութեան եւ
արդարութեան՝ տալ քեզ զպտուղն Ճ.աւոր (100), Կ.աւոր (60) եւ Լ.աւոր (30): Եւ որք ընթեռնուն
սիրով եւ լսեն եւ ընդունին, աղաչեմ զքեզ, տո՛ւր նոցա լուսաւորութիւն մտաց, սրբութիւն
սրտի, ուղղափառութիւն հաւատոյ եւ հաստատութիւն սիրոյ եւ յուսոյ, եւ արա՛ զսա նոցա անբծութիւն
հոգւոյ եւ զղջումն ապաշխարութեան եւ թողութիւն մեղաց, եւ քաղցրացոյ զսա ի լսելիս նոցա
եւ ի միտս՝ քան զմեղր բերանոյ, եւ արա՛ զսա մեզ կտակ կենաց եւ առաջնորդ երկնաչու ճանապարհին
եւ ի լսել զբանս զայսոսիկ, ընդ նմին լցո՛յ զնոսա հոգւով երկիւղի եւ հոգւով իմաստութեան,
որպէս երբեմն յընթեռնուլն զթուղթն Պօղոսի առնուին
Հոգի Սուրբ եւ խօսէին յայլեւայլ լեզուս: Վասն որոյ եւ իմ աղաչանք են առ ձեզ, եղբա՛րք
սիրելի Աստուծոյ եւ սիրեցեալք ի Քրիստոսէ, զի եւ արտասուօք պաղատանօք խնդրեմ չառնել
անտես զերկայն ժամանակաց աշխատութիւնս, որ եղեւ ի սմա յերկս վաստակոց: Այղ ընկալարուք
ձեզ ի փշոց վարդ եւ ի տատասկէ՝ թուզ, եւ ի մորենոյ՝ խաղող, եւ ի խորոց ծովու՝ զականս
պատուականս եւ ի գաղտկրայէ՝ զմարգարիտս գեղեցիկս: Նա եւ ինձ՝ ստացօղիս վարձ բարեաց
պարգեւեա՛, զարտասուս աչաց, զողբս հառաչանաց, զաղաւթս պաղատանաց, զթողութիւն մեղաց
եւ զքաւութիւն յանցանաց՝ հայցելով ինձ յարարչէն ամենեցուն, զի ոչ ան|253բ|տես առնէ
զհայցուածս մեր:
Եւ արդ, աղաչեմ
զամենեսեան առ հասարակ, որք աւկտիք ի
սմանէ եւ կամ աւրինակէք, եւ որք յետ մեր ժառանգէք զսա, յիշման արժանի առնէք զիս՝ հանդերձ
ծնօղօք իմովք:
Արդ, գրեցաւ աստուածախօս
մեկնութիւնս Պօղոսի առաքելոյն
ի թվին հայոց Ռ. եւ ՀԵ. (1626) ամին, յերկիրն Տարօնոյ, ի վանքն Եղիազարու, ի դուռն Սուրբ Աստուածածնին եւ երկոտասան
Սուրբ Առաքելոցն եւ Սուրբ Ստեփանոս Նախավկային եւ Սրբոյն Գրիգորի մեր
Լուսաւորչին եւ այլ
սրբոցն, որ են աստ հաւաքեալ: Վասն որոյ եւ աստ եդի յիշատակ ինձ եւ ծնօղաց իմոց՝ հաւրն
(անուան տեղը բաց՝ չգրած) եւ մօրն (անուան տեղը բաց՝ չգրած) եւ եղբարցն իմ՝ մահդասի
Ապտուլին եւ Մեհերին՝ փոխեցելոյն
առ Քրիստոս եւ Մախսուտին՝ փոխեցելոյն,
զոր տէր Աստուածն ողորմեսցի նոցա: Եւ որ յիշէ, յիշեալ լիցի առաջի ատենին Քրիստոսի:
Եւ լաւ պահօղքն եւ խնամ տանօղքն պսակեալ լիցին ի Քրիստոսի Աստուծոյ:
Եւ արդ, սկիզբն
եղեւ սուրբ գրոցս ՌԿ. եւ Է. (1618) թվին, ի մայրաքաղաքն Տիգրանակերտ, որ Յամիթ ասի, ձեռամբ
հոգեւոր որդւոյն իմոյ՝ Կարապետ բանի
սպասաւորի եւ տարեալ ի նոյն վանքն Ղազարու, գրեաց
եւ աւարտեաց ի թուին ՌՀԴ. (1625) ամին, եւ [Ռ]ՀԶ. (1627) Բաղիշեցի տէր Սահակ գրագիրն եկն
վասն ուխտի ի Սուրբ Կարապետն եւ ի
Սուրբ Առաքեալքն: Եւ
ես՝ նուաստ Կարապետս արգելեցի
եւ ետու ծաղկել եւ կազմելո՝ յիշատակ <յիշատակ> հոգեւոր հօրն իմոյ Բարսեղ վարդապետին եւ
ծնօղաց նորին, նաեւ ուսուցչին իւրոյ՝ Սրապիոն վարդապետին՝ փոխեցելոյն առ Քրիստոս: Եւ որ յիշեն, յիշեալ լիցին
առաջի անմահ Գառին Աստուծոյ: Նա եւ ինձ՝ եղկելի Կարապետիս ողորմեսցի Քրիստոս,
որ հրամանաւ հոգեւոր հօրս մերոյ եւ առաջնորդի սուրբ ուխտիս գրեցի զսա բազում աշխատութեամբ
ի յայս դառն եւ ի նեղ ժամանակիս, զի ի ձմերայնի սակաւ մի գրէաք եւ ի յամարայնի ոչ,
վասն ահի անօրինաց եւ հարկապահանջութեան բռնաւորացն ոչ կարէաք, զի յամենայն կողմանց
ի վտանգի կայաք: Վասն այն յերկարեաց ի վերայ մեր գրել սորա: Եւ դուք, ո՛վ ընթերցողք,
վասն Աստուծոյ անմեղադիր լինիք խոշորութեան եւ սխալանաց գրոյս, զի կարն մեր այս էր:
Այլ վասն հարկի հոգեւոր հօրս մերոյ աթոռակալի սուրբ աթոռոյս եւ դիտապետի մայրաքաղաքին
Համթա տէր Բարսեղ քաջ րաբունապետի
եւ աստուածաբան վարդապետի գրեցի զԳործոց մեկնիչն եւ զԱռակացն եւ զաստուածաբան սուրբ
առաքելոյն Պօղոսի՝ յիշատակ
իւր եւ ծնաւղաց իւրոց, ի դուռն Սուրբ Առաքելոցն եւ այլ
բազում գրեանք՝ զՄաթէոսի Մեկնիչն,
զիւր քաղուվածոյն, զՂուկասու Մեկնիչն
եւ զՅովհաննուն եւ զիւր
քաղուածոյն, զԴանիելի Մեկնիչն
եւ զՏումարի Մեկնիչն, զՄիխայէլ պատմագիրքն,
զԳանձուցն եւ զՊարապմանցն ի մի տուփ, զՏօնապատճառն:
|254ա| Ռ. եւ
ԾԸ. (1609) ամին նորոգեաց վանքս եւ բարձրացոյց զպարիսպն եւ ձեռք մի լաւ սգեստ՝ եմիփորոնաւ
եւ թագիւ եդ յիշատակ ի դուռն Սուրբ Առաքելոցն, որոյ
յիշատակն աւրհնութեամբ եղիցի. որք կարդան եւ աւգտին եւ Աստուած ողորմի ասեն. ամէն,
եղիցի:
Եւ եթէ ոք ի մերոց
կամ յօտարաց, ի վարդապետաց կամ յեպիսկոպոսաց կամ ի կրօնաւորաց կամ յաշխարհականացն
յանդգնի եւ հանէ զայս յիշատակներս ի դրանէ Սուրբ Առաքելոցն՝ ծախելով կամ գրաւ դնելով կամ վասն մարմնաւոր պատճառի, նա ի
Քրիստոսի արդար դատաստանին անմասն ելցէ եւ ընդ Յուդայի եւ ընդ խաչահանունսն
դասի, եւ բաժին նորա ընդ Դադանայ եւ ընդ
Կորխա լիցի: Այղ
եւ լաւ պահողք եւ խնամ տանողք եւ հոգէբարձու ցաւակիցքն եւ ընթերցօղք բանին լսեն զԵկա՛յք աւրհնեալքն.
ամէն:
Դարձեալ յերես
անկեալ կողկողագին պաղատանօք հայցել ի ձէնջ, ո՛վ ընթերցօղք սուրբ գրիանացս, զոր յիշատակեցաք
աստ, յորժամ ընթեռնոյք կամ աւրինակէք, Աստուած ողորմի ասացէ՛ք ըստացօղի սոցա Բարսեղ վարդապետին եւ
ծնօղաց նորին եւ եղբարցն եւ քուերցն եւ հօրեղբարցն եւ ամենայն աղգականացն, նա եւ իւր
անհնազանդ, անառակ որդւոյն՝ գրօղի սորա, փցուն, սուտանուն Կարապետ գրչի, որ եմ
ի նոյն վանացն Եղիազարու եւ դեռ
եւս սպասաւոր սուրբ աթոռոյս եմ, յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զիս եւ զծնօղսն իմ,
հանդերձ ամենայն ազգականօք: Նա եւ ծաղկողի սորա Սահակ քահանային եւ իւր աւրհնեալ աշակերտացն՝
Դանիէլ կրաւնաւորին
եւ մանուկ Մուրատին, որ
աշխատեցան ընդ իւր ի ծաղկելն եւ ի կազմելն: Աստուած ողորմի ասացէ՛ք նոցա, զի աշխատութեամբ
հասոյց յաւարտ եւ ի կատար ի թվարկութեանն հայոց ՌՀ. եւ Զ. (1627), յուլիս ամսոյ ի
ԻԱ. (21), որ էր շաբաթ զծաղկելն եւ զկազմելն: Եւ յետ սորա ծաղկեաց Յիսուս որդի մի,
եւ Բ. Շարակնոց կապեաց ի դուռն Սուրբ Առաքելոցն: Նա
եւ ինքն Քրիստոս ողորմեսցի ստացօղի սուրբ գրոցս Բարսեղ վարդապետին, իւր ծնօղացն եւ եղբարցն
եւ ամենայն ազգականացն իւր: Նոյն ողորմութեամբն եւ ինձ՝ գրողի սորա ողորմեսցի Քրիստոս
Աստուած, յորժամ երկոտասան առաքելովքն նստի ի դատողական աթոռն ի նոյն ատենին, լսել
տայ զերանաւէտ ձայն, որ ասէ արդարոցն. Եկայք՛՛ Հ[օր]՛՛. ամէն, Հայր մեր, որ յերկինս՛՛:
Զոր եւ խնդրեմք ի մարդասիրէն Աստուծոյ, զի զմիաբանք սուրբ ուխտիս անփորձ պահեսցէ զտէր
Յովհանէս վարդապետն, զլուսարար
տէր Նահապետն, զտէր
Կիրակոսն, զտէր Աւետիսն, զիւր քուրորդին
զՅովանէս մալազն եւ զտէր
Գրիգորն եւ զփոքր Մարգարա մալազն, որ այժմ
հաստատ կան ի սուրբ ուխտս ի ժամ, ի սաղմոսերգութիւն, ի յաղօթս եւ յամենայն աստուածապաշտութիւնս
եւ ի գործս բարիս:
Միայն այս՝ գլխաւոր յիշ-ս
տե՛ս ԺԷ. դ-ի յիշ-ք, Բ., էջ 238-40, Հմր 365:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 17ա (փակցուած
էջանշան թերթիկի վրայ, Ժէ. դար, նոտրգիր) ///էր Սարգիս վարդապետէ/// ///ութեամբ
ծանիք մեր թէ/// ///նեալ քահանայք եւ ըռէ/// ///ր եւ այլ դօլվաթաւորք. ա/// /// եղբայր
Աբրահամ, պարոն/// ///[առ]աքեցի առ ձեզ, որ է դա եր/// ///Առաքելո վանից տէրն///
///մաւոր ողորմութիւն կու խ/// ///ակ վարդապետէն, ի վեր ա///:
2. 1ա (1801 թ., նոտրգիր) Ղուրուշ
0840 հաճի Օսման
աղային - ԸՃԽ.
0600 Կէտուկ ալուն
- ԶՃ.
0400 հաճի Հաշիմին
- Դճ.
0100 Նանօշին
- Ճ.
0320 Միքայէլին
- ԳՃԻ. ղուրուշ
0260 Խանումին
- ԲՃԿ.
2550 Ղուրուշ
Ֆախի Սուլեյման քրթուն
ետու: Յերբ պարտք տան, հիսապ անենք:
Ձախ սիւնակի թուերը արաբական
գծագրութեամբ են, վերջում հանրագումարի 2550 թիւը սխալ է, պէտք է լինէր՝ 2520:
1ա (1801 թ.,
նոտրգիր, նոյն ձեռքով) Արդ, զայս եւս ծանիք՝ Խազօղլի Ահմտի որդի Մարտիրոս եւ կամ իւր հօրեղբօր
պարտք, յերբ տրուի: Նոցին թէմէսուկն եաղլիշ կայ գրած, եօթանասուն զօլաթայ մէկ, քսան
ղուրուշ մէկ, որ կանէ ՂԵ. (95) զօլաթայ: Նախ թէմէսուկ տուած են եւ զփարան չէ առած:
Հ. (10) զօլաթէն քուռկմէ առեր Ստեփան վարդապետ
եւ դարձուցեր յիւր վերայ: Եւ Ի. (20) զօլաթէն զկնի թէմէսուկ գրելոյն մնացեր է մօտ
հաճի Ահմատ: Յերբ
պարտք տրուի զայս ՀԵ. (75) եւ Ի. (20) զօլաթէն: 90* (95) զօլաթէն հանէ՛ք ի թէմէսուկէն
եւ տուէք: Տեղւոյս միաբան Գրիգոր եւ Յարութիւն վարդապետք, Յակոբ վարդապետ, տէր
Յոհան վկայ են այս
բանիս եւ տեղեակ:
* 90 թիւը արաբական գծագրութեամբ
է:
1ա (նոտրգիր,
նոյն ձեռքով) Ի Մուշ քաղաքէն
կամ յայլ ուստեքէ, եթե սուտ ձեռագիր հանեն, եւ պարտուց դաւի անեն, սուտ է, մի՛ ոք ընդունիցի
եւ մի՛ տայք: Շատ ոմանք, որ զպարտս իւրեանց առեալ են եւ թէմէսուկն պահեալ, այսպէս
գիտացէ՛ք, որ ես՝ սրբոյ ուխտիս առաջնորդ Յօհաննէս եպիսկոպոսս, գրեցի ի թուոյս մերոյ ՌՄԾ.ին (1801) եւ սեպտեմբերի
ԺԳ.ին (13), հրամանաւ հաճի Շէխիպէկին եւ գիտութեամբ
նարդենիս վարդապետաց եւ միաբանիցս եւ կնքեցի: Տեսողացն հաճոյ թւեսցի:
1բ (1801 թ.,
նոտրգիր, նոյն ձեռքով) Ի թուականութեանս հայոց ՌՄԽԳ.ին (1794) եւ նոյեմբերի ԻԴ.ին
(24) ես՝ Աւարանցի Յօհաննէս վարդապետս
յաջողմամբն Աստուծոյ կարգեցայ դէտ ի վերայ Սրբոց երկոտասան Առաքելոց վանիցս, որ էր
խանգարեալ եւ փլեալ: Ուստի նախ լքեալ տարակուսեցայ եւ ապա մտեալ ի ջան, զամենայն փլեալսն
նոր ի նորոյ շինեալ եւ նոր զանկակատուն
ի հիմանց կերտեալ եւ շինեալ, զՍուրբ Աստուածածնի սագերն
եւս նորոգեցաք, եւ այլ բազում շէնքեր, եւ ի թավլան բերդակայ զամենայն շինուածսն նորոգեցաք
բարեխօսութեամբ սրբոց առաքելոցն եւ օգնականութեամբն Աստուծոյ, որ միշտ տեսանէի զհրաշագործութիւնս
սոցա: Նա եւ տեսի զաւերման պատճառս սրբոյ ուխտիս, որք էին լեռնական քուրթքն, զոր ինչ
տեսանէին աչք նոցա, բռնաբար տանէին՝ ասելով՝ Մեր խաֆիրութիւն այսչափ է: Որ եւ շատ
հարցուփորց արարեալ
ի հին ծերոց եւ տեղեկացայ, նախ պահեր են սոցին մեծեր զվանքն եւ տուեալ պարտք վանուցն
եւ չքմեղս եղեալ, այսպէս կապեալ են խաֆրութիւն: Ապասցի քրթերուն հինկ քիլայ կորեկ
տայ առաջնորդ վանացս, եւ մեր աւուրս այսպէս խօսեցաք հետ Ապասցի Ֆախի Սուլէյմանին՝ տարին Ե. (հինգ)
քիլայ ցորեն եւ կորեկ: Ըռօմկանց տան
տարւոյն մէկ եզ եւ այլ ոչինչ: Խուչուրցի Բլնտօյին եւ իւր
ընկերաց երեք քիլայ կորեկ տան, Ըռըշկօտցի Խօդօյին երեք
շինիկ ցորեն տարւոյն: Եղեւ: Սասընցի Ուզէրին Ժ.
(10) շինիկ ցորեն, թէպէտ յառաջ տաս զօլաթայ եղեր է:
Արդ, ի մեր աւուրս
ահա այսպէս իմացեալ եւ տամք: Եւ հրամանաւ հաճի Շէխիպէկին գրեցի աստ, որ
զկնի մեր մի՛ աւելուցուք եւ կրկին յաւեր փոխարկիցէք զսուրբ ուխտս: Տարւոյն Ա. եզ ըՌըմկլանաց քրթերուն հինկ քիլայ Ապասցոց ցորեն, կորեկ,
երեք քիլայ կորեկ Խուչորցոց, Ժ.
(10) շինիկ Սասընցոց, Գ.
շինիկ Ըռըշկօտանցոց: Տապընցի քրթեր պարտուց
դաւի կանեն: Սուտ է: Թէպէտ յառաջ տուեալ են, այլ ի Գասբար վարդապետէն առեր են ի Ըռապատու բերդ եւ թէմէսուկն
պահեր են: |2ա| Սարի քեօչարի թէմէսուկներ սուտ են: Ոմանք նախ տուեալ են պարտք եւ առեալ
եւ զթէմէսուկս պահեալ են եւ ոմանք ըստ նախկին առաջնորդացն լեալ լաւամարդ, բան ինչ
տալով առեր են թէմէսուկ այնու պայմանաւ, որ զպարտքն չառնուն, միայն խաֆիրութիւն ուտեն
ի վանիցս, որպէս Ապասցի Ֆախի Ս[ու]լէմանին եւ Խուչուրցի Բլնտօյին: Այսպէս
եղեր է: Եւ Զիլանցի Հէյտօյի պարտքն, որ Աստուածատուր վարդապետի ձեռամբն
լեալ էր, ես ետու յիսուն զօլաթայ, այլ նա զթէմէսուկն ոչ ետ. երդուաւ, թէ կորուսեալ
եմ եւ խլաս տուաւ: Թէ որ խլաս կորընչի եւս, նա Հէյտօն առեալ է զիւր պարտք եւ չունի բան
ի վերայ վանիցն: Եւ ի մեր աւուրս ետու հաճի Խասըմենց Միքայէլին չորս հարիւր
զօլաթայ սաղ եւ առի զթէմէսուկն, զոր Աստուածատուր վարդապետ տուեալ էր, թէ նա կամ իւր որդիք ուրիշ զթէմէսուկ հանեն,
մի՛ ոք ընդունիցի, զերծեալ եմք ի նոցանէ, հաճի Օսման աղայի պարտքն ութ հարիւր քառասուն
ղուրուշ ետու, զոր յանցանեալ էր Բալվեցի Կարապետին: Ետու
եւ առի զթէմէսուկն: Այլ Օսման աղային
բան չի մնաց վանքի վերայ: Արզրումցի Ստեփան վարդապետի
արարեալ պարտքն ձեռագրով մէկ հարիւր ղուրուշ Նանօշին ետու եւ առի
զձեռագիր: Ստեփան վարդապետի
պարտք, զորոյ զձեռագիր նորոգեալ էր, Սարգիս վարդապետն վեց հարիւր ղուրուշ, Կէտուկ Ալի աղային, զորոյ
պարտքն ետու, ԶՃ. (600) ղուրուշ եւ առի զթէմէսուկն: Ստեփան վարդապետի արարեալ պարտք եւ նորոգեալ
զձեռագիր Սարգիս վարդապետն՝
յԱրնճ վանաց չորս հարիւր
ղուրուշ հաճի Հաշիմ էֆէնտուն
ետու զնորին պարտքն ԵՃ. (500) զօլաթայ եւ առի զձեռգիր: Զսորա պարտքն եւ Կէտուկ Ալուն ի ՌՄԽԴ.
(1795)ին ետու, զՆանօշին ի ՌՄԽԶ.
(1797)ին, զՄիքայէլին ի ՌՄԽԶ.ին
(1797) ետու: Եւ փաշայի մօր ԳՃԻ. (320) զօլաթայ էր ձեռագրով Ստեփան վարդապետին եւ
Մշու ջաղացն ըռըհին
սոյն պարտուցն: Ես զայս Խանումի երեք
հարիւր զօլաթէն եւ Ի. (20) զօլաթէն ետու, զթէմէսուկն եւ խլաս առի, այլ ջաղացն տակաւին
ի ձեռս փաշային է: Այլ պարտատէր ի Մուշ չմնաց
իմ օրովս:
Ի թուոյս ՌՄԾ.ին
(1801) եւ սեպտեմբերի ԺԳ.ին (13) գրեցի: Եթէ ոք թէմէսուկ հանէ, սուտ է (Ղազալլուն միայն մնաց զկնի
գրելոյս, այլ մարդոյ չկայ):
254ա (1801 թ.,
նոտրգիր, նոյն ձեռքով) Ի թւոյս ՌՄԾ.ին (1801) ես՝ Յօհաննէս վարդապետս, առաջնորդ
սրբոյ տեղւոյս, հաշուեցի զամս, որ թվականն ՌՀԶ. (1627) ամ լեալ է աւարտ գրելոյ եւ կազմելոյ
գրգոյս, որ մինչեւ
ցայժմ լինին ամք հարիւր ՀԴ. (74): Բարսեղ վարդապետն
լեալ է տեղւոյս, եւ Յամթայ քաղաքին
առաջնորդ: Յամիթ սրբոյ
վանիցս թեմ եղեալ է յայնժամ: Այսպէս իմացէ՛ք, ընթերցօղքդ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա՝ սեւով շրջան՝ «Печ. Ахалцыхской градской
полиции», 1ա, 1բ երկիցս՝ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ / ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ
ՎԱՐԴԱՊԵՏ / 1222
(1773 թ.)»: 17ա՝ փակցուած էջանշան թերթիկի վրայ,
սեւ թանաքով բոլորակ՝ «ՍԱՐԳԻՍ / ՎԱՐԴԱՊԵՏ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 39ա՝ (նոտրգիր) «այս բանքս Պողոսի», պտռկ-պհպ.
Բբ՝ «Աստուծոյս, աբ, աբգդե»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 39ա՝ զարդագիր՝ «Զ»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին
փակցուած պիտակին, նոտրգիր. «[Անանիայ վարդապետի / Սանահնեցւոյ / Մեկնութիւն / Պօղոսի
Չորեքտասան / թղթոց / (1.)», 1ա՝ «198/2691», «Հմր 207/9.», «ՌՀԴ. -
1625 / Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2692
ԱՆԱՆԻԱ ՍԱՆԱՀՆԵՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԹՂԹՈՑՆ ՊՕՂՈՍԻ
ԳԼԱԿԱՅ վանք |
ՌԿԲ. – 1613 |
ԳՐԻՉ՝ Փիլիպոս քհյ Մշեցի (Բազուեցի): ՍՏԱՑՈՂ՝ Մարտիրոս Բազուեցի:
Թերթ՝ 335. չգրուած՝ 1ա-3բ, 17բ, 26բ, 330ա-1բ, 335աբ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԷx12
(Ա՝ 15, Բ, Զ՝ 14)+4: ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ շրջան՝ մէջը՝ զարդանախշ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 30x20,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (22x13). սկզբնատողերը՝ կարմրով, մանուշակագոյնով եւ երբեմն կապոյտով: ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 206ա): ՏՈՂ՝ խառն՝ 32-36: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ մուգ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ. աստառը եզերազարդ մետաքս. լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ. գծանկարային
– Կիսախորան՝ 18ա, 27ա: Ճակատազարդ՝ 67ա, 110ա, 137ա, 155ա, 174ա,
191բ, 207բ, 223ա, 239ա, 286բ, 304ա, 317ա, 325ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն, խաչ, սերովբէ՝ 148ա: Զարդագիր՝ հանգուցագիր, թռչնագիր, Ծ՝ մէջը մարդու
դէմք՝ 100ա: Գոյներ՝ սեւ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին մաշուած, քերծուած, տեղ-տեղ՝ առաւելապէս անկիւնները եւ Բ. փեղկը մաշուած-թափուած.
երեւում է միջուկ-տախտակը, մէջքի վերին մասի կաշին պոկուած-ընկած, չորսական կապիչները
եւ գամերն ընկած. մնում են Ա. փեղկին՝ գամերի անցքերը, Բ. փեղկի ներսի կողմում՝ 4
կապիչների հիմքերը, դռնակի կաշին կծկուած, լուսանցակողերի կարմիրը թափուած. գործածութեան
եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, թ. 1-96՝ արտաքին ստորին անկիւնները
խոնաւութիւնից քայքայուած-թափուած, թ. 1-9՝ ցեցի անցքեր, թ. 334՝ արտաքին լուսանցը
3.5 սմ չափով եզրահատուած, բոլոր թերթերի ստորին եւ թ. 155-335՝ վերին լուսանցները
խոնաւութիւն տեսած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
4ա-334բ [Անանիայ Սանահնեցւոյ Մեկնութիւն թղթոցն
Պօղոսի]
4ա-17ա Յառաջաբան Պաւղոսի առաքելոյ, նախակարգեալ ի գլուխ գրոյս – Ընդ
ուսումնասէր եւ ընդ փոյթ քոյոյ սիրոյդ... եւ աղաչանք վասն նորին փրկելոյ ի
ձեռն հաւատոց: Տունք Գ.:
Տե՛ս ձեռ. 2691, 3ա-252բ: 1/ա. 18ա-9ա: բ. 19ա-21բ: գ. 21բ-4ա: դ. 24ա-5բ: ե. 25բ-65ա: 2/ա. 65աբ: բ. 65բ-109ա: 3/ա. 109աբ: բ. 109բ: գ. 109բ-36ա: 4/ա. 136աբ: բ. 136բ-54ա: 5/ա. 154աբ: բ. 154բ-72բ: 6/ա. 172բ-3ա: բ. 173ա-90բ: 7/ա. 190բ-1ա: բ. 191ա-206բ: 8/ա. 207ա: բ. 207ա-21ա: 9/ա. 221աբ: բ. 221բ-32ա: 10/ա. 232աբ: բ. 232բ-4ա: գ. 234ա-5բ: դ. 235բ-6ա: ե. 236ա-85ա: 11/ա. 285աբ: բ. 285բ-303ա: 12/ա. 303աբ: բ. 303բ-16ա: 13/ա. 316ա: բ. 316ա-23բ: 14/323բ-8ա:
332ա-4բ [Գլուխք եւ Վկայութիւնք ի թղթոցն Պօղոսի] – Գլուխս
Գ. Ա., Բ., Գ.: Վկայութիւնս Ը. ... առ Կողոսացիսն անշարժ կալ ի նոյն եւ նմին լինել
պտղաբեր եւ/// (վերջը՝ թափուած):
Լուսանցներում
սրբագրութիւններ, աղբիւրների նշումներ:
Յաւելագրութիւն, ԺԸ. դար, շինծու բոլորգիր
329բ [Տաղ]
Ի քեզ դիմեմ, ո՛վ Տիրուհի,
մա՛յր եւ ծնօղ Տեառն Յիսուսի,
հայցեա՛ վասն իմ շնորհ բարի
մատչիլ ի գովեստ այս մատենի:
Գովել զսա ըստ իմ կարի,
քարոզական բանս պանծալի,
թէպէտ դրուատն, որ պատկանի,
մեղսամած անձս ոչ բերի:
Րամից սրբոց զքարոզն արի,
սուրբ առաքեալն Տարսոնացի
անօթ ընտրեալն զարմանալի,
եւ տեսանօղն երրորդ երկնի:
Ի/// (չշարունակուած):
Ծայրակապի
ամբողջութիւնը պէտք է լինէր՝ «Ի Գրի[գորէ]»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
4ա Ո՛վ Տէր Աստուած
քաղցր եւ արդար, / բարեաց բաշխաւղ առատաբար, / զգործս, որ սկսա, տա՛ր ի կատար, /
որ յոյժ բարեաց ես կամարար, / թէպէտ մեղաւքս եմ
ես խաւար, / սակս մեղաց միտս է յիմար, / դու մի՛ հայիր յանձս իմ չար, / այլ տո՛ւր զպարգեւսդ
առատաբար, / զի արհեստիս իմ անյարմար / մեղաւք խոցեալ անձնս է տկար, / դու զաւրացո՛յ
ամենակալ, / անհնարիս արա՛ հնար: Աւրհնեալ Աստուած իմ բարերար, / փառք եւ
պատիւ քեզ անդադար, / զգործս ձեռաց ուղիղ արա՛, / զգործս ձեռաց դու աջողեա՛, / ձեռքս
փտի եւ հող դառնա, / գիրս յաւիտեան երթա՛ մնա:
18ա Աւգնեա, Քրիստո՛ս
Աստուած, քո ծառայիս:
66բ Եւ զեղկելի
գրիչս՝ զՓիլիպոս Բազուեցի
երէցս եւ զծնաւղս իմ՝ հանգուցեալ առ Քրիստոս՝ զԱզատն եւ զՄարթայն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
100ա Եւ զիս՝
զանպիտանս եւ զամենայն մեղաւք ի լի թողութեան արժան արէ՛ք եւ զամենայն արեան մերձաւորսն
իմ:
109ա Աւարտեցումն
եղեւ գրոցս ի թվին հայոց Ռ. եւ ԿԱ. (1612), յաւուր հինգշաբթի, որ է սուրբ Աստուածածնին
պահոց, ի գեաւղն ի Բազու, ի դուռն
Սուրբ Աստուածածնին:
109ա Զգործս ձեռաց
իմոց ուղիղ արա՛ ի մեզ, Տէ՛ր, զգործս ձեռաց մերոց աջողեա՛ ի մեզ (նման՝ 109բ):
123բ Եւ զեղկելի
գրիչս յիշեա՛ ի Տէր (նման՝ 174ա, 221ա):
136բ-7ա (ստ.
լս.) Ո՛վ հայր հոգեւոր եւ վարդապետ, աստուածաբան, յորժամ վերջ առնես թղթոյն Կորնթացւոց
եւ սկիզբն |137ա| թղթոյն Գաղատացւոց, եւ զիս՝ զեղկելիս յիշեա՛, թերեւս ի ձէնջ գտից
զողորմութիւն յԱստուծոյ:
155ա Տէր Աստուած
իմ Յիսուս Քրիստոս, բարեխաւսութեամբ քո սուրբ առաքելոյ Պօղոսի եւ սուրբ աստուածաբան վարդապետացդ
Յոհաննու Ոսկիբերանի եւ Կիւրղի եւ Եփրեմի եւ համառօտող
վարդապետին Անանիայի, ողորմեա՛
ամենայն հաւատացեալ քրիստոնէից, մանաւանդ եւ ինձ՝ անարժան գրչիս եւ ամենայն մեղաւք
ի լի Փիլիպոս երիցիս,
որ չեմ ի կարգ նմանեաց իմոց, եւ ծնաւղացն իմոց եւ ամենայն արեան մերձաւորացն. ամէն:
Եւ ով որ բերանով լի «Ողորմի» ասէ, ի միւսանգամ գալստեան ողորմութիւն ընկալցի ի Քրիստոսէ
Աստուծոյ մերոյ. ամէն: Ծառա եմ:
222բ Զցանկ թղթիս գիր յառաջք գրոց (նման՝ 238բ):
285ա Եւ զեղկելի
գրիչս Փիլիպպոս Մշեցի եւ զհաւրեղբօր
որդին իմ զՄարտիրոս երաժիշտն
(վերջին բառը՝ այլ գրչով) եւ քաջ րաբունին եւ զայլ ամենայն արեան մերձաւորս իմ յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս, ով վարդապետք աստուածաբանք, որ քննիչ էք բանին Աստուծոյ:
328ա
Փառք ամենակալ, ամենակարող, ամենաբարի, անբաժանելի Սուրբ Երրորդութեանն, որ հասոյց
զիս ի գիծս վերջի. եղիցի ինքն աւրհնեալ յամենայնիւ: Արդ ես՝ ամենանուաստս եւ տառապեալս
Մարտիրոս, յետինս յորդիս
Նոր Սիոնի եւ առաջինս յանարգաց, փանաքի ըստ մարմնոյ եւ անարի ըստ հոգւոյ, ի գաւառէն
Տարօնոյ, որ մականուամբ
Մուշ կոչի, ի գեղջէ,
որ կոչի Բազու, ցանկացող
գոլով ի մանկութենէ սպասաւորութեան աստուածային բանի, հետեւեցա նմին, վասն որոյ եւ
փափաքեալ իմ աստուածախօս վարդապետութեան սուրբ առաքելոյն Պօղոսի, բացայայտեալ սրբոց հարցն Ոսկէբերանի եւ Եփրեմի, զոր եւ յետոյ
այլք ի սրբոց վարդապետաց համառօտեալ յԱնանիա վարդապետէ Սանահնին, որ
էր ի ժամանակս կաթողիկոսութեան տեառն Պետրոսի, յաւուրս Դիոսկորոսի՝ առ ի
պէտս սպասաւորաց բանի: Եւ ես ստացայ զսա՝ բուրաստան ամենալի եւ գանձ անկողոպտելի՝
յիշատակ հոգւոյ իմոյ եւ մխիթարիչ մարմնոյ, սփոփիչ տրտմութեան եւ փարատիչ ձանձրութեան:
|328բ| Ո՛վ Հայր գթութեանց եւ Աստուած մխիթարութեանց, եւ դու թողցես ինձ զամենայն անաւրէնութիւնս
մեղաց իմոց՝ չմատնելով արդարութեամբ ընդ իս ի դատաստան, զի ինձէն զիս դատապարտեմ հարեալ
ի խղճէ մտացս:
Արդ,
ընկա՛լ զսա ողորմութեամբ քո ի ձեռաց իմոց, որպէս զերկուս լումայս այրոյն՝ յանկարօտ
գանձանակ փառաց քոց եւ տո՛ւր ամենեցուն մանկանց եկեղեցւոյ՝ ուրախութեամբ հանդիպիլ սմա
եւ ընդունել զսա ըստ հաճոյից կամաց քոց եւ տո՛ւր նոցա լինել երկիր բարի եւ պարարտ եւ
արա՛ զսա նոցա սերմն սրբութեան եւ արդարութեան՝ տալ քեզ զպտուղն Ճ.ր (100): Եւ որք
ընթեռնուն զգիրքս սիրով եւ լսեն՝ տո՛ւր նոցա, աղաչեմ քեզ, լուսաւորութիւն մտաց, սրբութիւն
սրտի, ուղղափառութիւն հաւատոյ եւ հաստատութիւն սիրոյ եւ յուսոյ եւ արա՛ զսա նոցա
անբծութիւն հոգւոյ եւ զղջումն ապաշխարութեան եւ թողութիւն մեղաց, եւ քաղցրացո՛ զսա
ի լսելիս նոցա եւ ի միտս՝ քան զմեղր բերանոյ, եւ արա՛ զսա մեզ կտակ կենաց եւ առաջնորդ
երկնաչու ճանապարհին, եւ ի լսել զբանս զայսոսիկ, ընդ նմին լցոյ զնոսա հոգւով երկիւղի
եւ հոգւով իմաստութեան, որպէս երբեմն յընթեռնուլն զթուղթն Պաւղոսի առնուին Հոգի
Սուրբ եւ խաւսէին յայլ եւ այլ լեզուս: Վասն որոյ եւ իմ աղաչանք են առ ձեզ, եղբա՛րք
սիրելիք Աստուծոյ եւ սիրեցեա՛լք ի Քրիստոսէ, եւ արտասուաւք պաղատանք չառնել անտես զերկայն
ժամանակաց աշխատութիւնս իմ, յերկս վաստակոյ: Այլ ընկալարո՛ւք ձեզ ի փշոց վարդ եւ ի
տատասկէ՝ թուզ, եւ ի մորենոյ՝ խաղող, եւ ի խորոց՝ զակունս պատուականս, եւ ի գաղտկրայէ՝
զմարգարիտս գեղեցիկս: Եւ ինձ՝ հիքոյս Փիլիպոս գրչիս տո՛ւք վարձս բարեաց զարտասուս, զողբս հառաչանաց, զաղաւթս
պաղատանաց, զթողութիւնն մեղաց յանցանաց՝ հայցելով ինձ յեկեղեցւոյս յարարչէն ամենեցուն:
Եւ արդ,
աղաչեմ զամենեսեան առ հասարակ, որք աւգտիք ի սմանէ եւ կամ աւրինակէք, նախ չմեղադրէք
խոշորութեան գրոյս եւ սղալման, զի թէպէտ եւ բազում ջանիւ աշխատեցա սակս ստուգութեան
եւ լաւութեան, սակայն չարասէրն սատանա զանազան ածելով փորձանս ի վերայ ըստ հոգւոյ
եւ ըստ մարմնոյ, ո՛չ տայր ըստ կամաց կատարել զգործն, վասն որոյ արտաքոյ թողեալ զմեզ մեղադրանաց անմոռաց, յիշեսջիք |329ա|
ի Քրիստոս Յիսուս զաշխատեալս ի սմա զՓիլիպոս պատժապարտս եւ զհօրեղբաւր որդին իմ՝ զՄարտիրոս վարդապետն, եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք: Եւ որք զմեզ գթածաբար
յիշեն ի Քրիստոս, յիշեսցէ զնոսա Քրիստոս Աստուած
մեր յերկնից արքայութեանն. ամէն:
Արդ,
գրեցաւ աստուածախաւս Մեկնութիւն Պաւղոսի առաքելոյն
ի թվին հայոց ՌԿԲ. (1613), ի յերկիրն Տարաւնոյ, ի վանս Գլակայ, ի դուռն Ս. Կարապետին, ի յառաջնորդութեան
Պաւղոս վարդապետին,
եւ յաթոռակալութեան Սրբոյն Գրիգորի՝ մեր Լուսաւորչին, տէր Մելքիսէթ կաթողիկոսի եւ
տանն Կիլիկիոյ տէր
Յովանէս կաթողիկոսի եւ
ի բռնակալութեան տաճկաց սուլթան Ահմատին եւ ի
թագաւորութեանն Պարսից շահ
Աբասին: Եղեւ զրաւ եւ
կատարումն գրոցս ձեռամբ անարհեստ գրչիս Փիլիպոսի, ի խնդրոյ տէր Մարտիրոս բանասիրի, յիշատ<տ>ակ բարի հոգւոյ իւրոյ եւ ծնօղաց իւրոց՝
հաւրն Յոհանին եւ մաւրն
Կուլվարդին եւ եղբարցն Ստեփանոսին եւ Առաքելին, եւ եղբաւրորդւոցն՝
տէր Կիրակոս քահանային,
Տաւնապետին եւ Սարգսին եւ քուերցն՝
փոխեցելոցն առ Քրիստոս՝ Խրմըզին, Մարգարտին
եւ Եղիսին: Այլ
եւ աղաչեմ յիշել ի Տէր զհաւրեղբարքն ստացողի սորին զԱստուածատուր եպիսկոպոսն,
որ յոլով ժամանակ եկաց ի ծառայութիւն լուսաբուղխ սուրբ գերեզմանին Քրիստոսի եւ անդ
փոխեցաւ առ Աստուած, եւ զԱզատն եւ զԿիրակոսն եւ զկողակիցս
նոցա եւ զորդիս նոցա եւ զդստերս նոցա զփոխեցեալսն առ Քրիստոս:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս զխոր խոցեալս ի սատանայէ զանիմաստ գրչակս զՓիլիպոս քահանայ եւ զծնօ[ղ]ս
իմ եւ զորդիսն իմ՝ զՍիմէոն սարկաւագ
եւ զՄխիթար եւ զմայր
նոցա՝ զՄարթայն՝ զհանգուցեալ
առ Քրիստոս եւ զամենայն արեան մերձաւորսն մեր: Եւ որ յիշէ, յիշեալ լիցի ի Քրիստոսէ՝
Աստուծոյ մերոյ. ամէն:
Տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ
480-1:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 328ա (1684
թ., նոտրգիր) Զի ըստ փափագման եւ ըստ տենչանաց մարդկան ամենայն ոք ցանկայ եւ կարօտի
հասանել սրտի իւրոյ բաղձանաց, զոր գտեալ զյղձալին իւր, այնուհետեւ դադարումն առցէ սրտին:
Ընդ որս եւ ես՝ նուաստս ամենից Կիրակոս եւեթ
անուամբ բանի Տեառն քարոզող գոլով, յերկրէ Աղուանից, յոր եւ Շրուան յորջյորջի
եւ յատուկ եւ բնիկ գեղջէ Սաղիանցի, որ
եւ ըստացա զմատեանս զայս, որ ըստ հասարակաց Մեկնիչ վերաձայնի, յիշատակ ինձ եւ ծնօղաց
իմոց, եւ եղբարց, եւ քերց եւ ամենայն արեան առու մերձաւորաց, որ կարդայք կամ գաղափար
դնէք, մաղթեմ յիշել զմեզ զամենեսեան առ Քրիստոս բարեյօժար կամօք, եւ դուք յիշեալ
լիցիք: ՌՃԼԳ. (1684):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 1ա՝ «հՏսՏՎՏվՖ», 1բ՝ «վասն
գրչայ է», 26բ «Յիսուսէ Քրիստոսի գանտալ սամալէլ ածես է, որ սղած
է տրալ է քսան որթ գթաց», 27ա «Էջմիած», 329բ՝ «աբգդեզ»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ՝ 3բ, 4ա, 60բ, 67ա, 79բ՝ բուսական
լուսանցազարդեր, 117բ՝ թռչուն (լուսանցազարդ), 4ա՝ զարդագիր՝ «Ը», 54բ, 82ա՝ զարդագիր՝
«Ա», 137ա՝ զարդագիր՝ «Պ»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 27ա՝ անընթեռնելի: 328ա «ՔՐԻՍՏՈՍԻ
ԾԱՌԱՅ / ԿԻՐԱԿՈՍ / ՎԱՐԴԱՊԵՏ / Թվին ՌՃԷ. (1658):
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին փակցուած պիտակին, նոտրգիր՝
«Անանիա վարդապետի / Սանահնեցւոյ/ Մեկնութիւն / Պօղոսի Չորեքտասան / թղթոց /
(22.)», 1ա՝ «199/2692», «ՌԿԲ. - 1613 / Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 2ա՝ ԺԹ. դ., շղագիր՝ «Մեկնութիւն
Ծննդոց ի Վարդանայ Բարձրաբերդւոյ», 4ա (ԺԹ դ., շղագիր) Ի տանէն կնեազ Վասլի Երկայնաբազուկ Ար[ղութեանց]:
2693
ՆԵՐՍԷՍ ԼԱՄԲՐՈՆԱՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՍԱՂՄՈՍԱՑ
|
ԺԷ. դար (1659ից առաջ) |
ԳՐԻՉ՝ Ալիքսան երէց: ՍՏԱՑՈՂ՝ Մարտիրոս վարդապետ: ՍՐԲԱԳՐՈՂ՝ Վարդան:
ԹԵՐԹ՝ 497+1-2 (կրկն.՝ թ. 5, թռիչք՝ թ. 44-6, 98-100). չգրուած՝ 5գդ: ՊՐԱԿ՝ 6+Ա-ԽԱx12
(ԻԸ 8, ԻԹ 16, ԼԱ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ գծային խաչ, վերեւի
թեւը պատուած երեքնուկով, կողային թեւերին՝ «C» եւ «B»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29x20,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
երկսիւն (21.5x13.5). խորագրերը՝ կարմիր, վարդագոյն եւ կապոյտ: ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝
418ա): ՏՈՂ՝ 41: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ. աստառը թուղթ.
լուսանցակողերը՝ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Կիսախորան՝ 6ա: Ճակատազարդ՝ 1ա, 84բ, 156բ, 210բ, 265բ, 316բ, 365բ, 442ա: Լուսանցազարդ՝ բուսական, թռչուն: Զարդագիր՝ թչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կանաչ, ոսկի, կապոյտ, նարնջի, սեւ, սպիտակ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ –
Սարգիս Շնորհալի, Մեկնութիւն եօթանց թղթոց կաթուղիկեայց* (թուղթք Պետրոսի եւ Յովհաննու):
ԺԳ. դ.: 14 (Ա-ԺԴ) + 14 (ԺԵ-ԻԸ)՝ ստացուած մէկական թերթերի ընդլայնակի ծալումով (Ի+ԻԱ,
ԺԹ+ԻԲ, ԺԸ+ԻԳ, Է+Դ, Թ+Բ, Ժ+Ա, ԺԷ+ԻԴ, ԻԶ+ԺԵ, Ը+Գ, Զ+Ե, ԻԵ+ԺԶ), ընդլայնակի ծալումով
եւ հատումով (ԺԱ, ԺԲ, ԺԳ, ԺԴ, ԻԷ, ԻԸ): Թուղթ, 40x29, երկսիւն (37x26.5). սկզբնատողերը
կարմիր թանաքով: Խոշոր բոլորգիր (նմուշ՝ Էա): Լուսանցազարդ՝ ԻԶա, ԻԷբ (պարզունակ,
գծագրական): Զարդագիր՝ Զ՝ մէջը մարդու դէմք (Զա, Էա): Տող՝ 31: ԺԵբ՝ պրակահամար «ԽԳ»:
Կարդալ՝
1. Իա+ԻԱբ, Իբ+ԻԱա, ԺԹա+ԻԲբ,
ԺԹբ+ԻԲա, ԺԸա+ԻԳբ, ԺԸբ+ԻԳա «///[ա]ղագաւ ապականարար... եթէ այսպիսի զ[գուշ]ութեամբ,
կենցաղավարի[ք]///» (Պետրոսի Բ. թուղթ, ճառ 1-2, էջ 407-11):
2. Էա+Դբ, Էբ+Դա, Թա+Բբ,
Թբ+Բա, Ժա+Աբ, Ժբ+Աա, ԺԷա+ԻԴբ, ԺԷբ+ԻԴա, ԺԱա, ԺԱբ «Զայս ձեզ, սիրելի՛ք, երկրորդ թուղթ
գրեմ... (ԺԱա, 1ին սիւնակ)՝ ի սկզբանն խաւար էր ի վերա անդնդոց, վասն///», (ԺԱա, 2րդ
սիւնակ)՝ «///[աճեցուցան]ել եւ այն զերկուս միայն աւուրս... աշխարհ ջրհեղեղաւ կորեաւ:
Եւ այժմ///», (ԺԱբ, 1ին սիւնակ)՝ «///այսպիսի ինչ է, եթէ Բանն Աստուծոյ... այլ միայն
երկրին ասաց զապակ[անութիւն]///», (ԺԱբ, 2րդ սիւնակ)՝ «///[ա]ղագաւ երկինք եւ երկիր
ընդունելոց են... ի գիտութիւն յորդորէ զնոսա եւ զայն///» (Պետրոսի Բ. թուղթ, ճառ
5, էջ 460-6):
3. ԻԶա+ԺԵբ, ԻԶբ+ԺԵա,
Ըա+Գբ, Ըբ+Գա, Զա+Եբ, Զբ+Եա, «/// ոչ խաբեաց եւ
պիտակ որդի անուանեաց... ի տկարութեան կատարի: Տեսե՞ր զի[արդ]///» (Յովհ. Ա. թուղթ,
ճառ 8-9, էջ 585-9):
4. ԺԲա, 1ին սիւնակ՝ «///[գիտեմ]ք, եթէ առնումք զհայցուածսն... Զայս ասելով
ապա աղաչանս///», (ԺԲա, 2րդ սիւնակ)՝ «///[մեղ]ուցեալ մեղս, որ ոչ առ ի մահ... թշնամեաց
եւ հանդերձեալ մեռանել եւ ոչ գուն///», (ԺԲբ, 1ին սիւնակ)՝ «///եւ վիրաւորեալ եւ ի
տոռունս... եւ խնդրուածս առնել: Վասն զի բազ///» (ԺԲբ, 2րդ սիւնակ)՝ «///ի մարդկանէ
ոչ ամաչեն. այնպիսեացն... եւ ապա ճանաչիցէ զհիւանդն ի մահ[ուն] (շարունակութիւնը՝
ԺԳա)», ԺԳա+ԺԴբ, ԺԳբ+ԺԴա, ԻԵա+ԺԶբ, ԻԵբ+ԺԶա «...արհամարհիցեմք. զի ոչ գիտ[եմք]///»
(Յովհ. Ա. թուղթ, ճառ 9, էջ 590-3):
5. ԻԷա, 1ին սիւնակ՝ «///ի կռոցն ասէ զայսոսիկ, եթէ յորժամ... արարչին յարարածս:
Վասն զի///» (ԻԷա, 2րդ սիւնակ)՝ «///Հանդերձ այսու, որ ասացաւ... եւ յաւժարութեամբ
մամովնային///», (ԻԷբ, 1ին սիւնակ)՝ «///[պա]տրեսցէ զձեզ սատանայ ագահութեամբն...
զանձինս ձեր յերկրորդ///», (ԻԷբ, 2րդ սիւնակ)՝ «///[առ]աջի եւ տագնապ անհնարին...
արծաթասիրութիւնն է՝ ըստ առաքելոյ/// (Յովհ. Ա. թուղթ, ճառ 9, էջ 595-6)»:
6. ԻԸա, 1ին սիւնակ՝ «///առեալ տարաւ եւ զթիւն պակասեցոյց... քարանց եւ փայտից:
Ուստի եւ մեռ[ելոտի]///» (ԻԸա, 2րդ սիւնակ)՝ «///ատելի գոլով եւ թշնամի... Լուր առաքելոյ,
լալով///», (ԻԸբ, 1ին սիւնակ)՝ «///աստղկանն պատկերի, այսինքն... քան զամենայն ամբարտաւանութիւնն,
որով առաջին///», (ԻԸբ, 2րդ սիւնակ)՝ «///[զկորուս]տն մեր եւ զդատապարտութին... ստանալ
երկրաւորացս: Զի ոչ [եթէ կռա]պարիշտ միայն է, որ///» (Յովհ. Ա. թուղթ, ճառ 9, էջ
596-7):
*Տե՛ս Սարգիս Շնորհալի, Մեկնութիւն եօթանց թղթոց կաթուղիկեայց, Կ. Պոլիս,
1998:
ԿԱԶՄԱՍՏԱՌ. Ա. եւ Բ. փեղկերի, 1667 թ. նոտրգիր. Գիր օրհնութեան - աստառ Ա. (սկ. թերի) ///գալ առ ինքն աղաղակ, յայնժամ հրամայեաց թագաւորն փութանակի տանել... եւ ըստ իւր չար խորհրդոցն Տէր Աստուած իցի վրէժխնդ/// (աստառ Բ.) ///զնա էր մեծ խղճմտանք եւ տարտ, որ ի ձեր ժամանակէն մնայր չարեաց սերմն, փառք եւ գոհութիւն Աստուծոյ... ժառանգեցէ՛ք զանըսպառ ուրախութիւն, որ է աւրհնեալ, յաւիտեանս. ամէն: Գրեցաւ աւրհնութեան նամակս թվին ՌՃԺ. եւ վեց (1667), մարտի ամսոյ ԻԲ. (22) ի մայրաքաղաքն Կոստանդնուպօլիս՝ ընդ հովանեաւ Սուրբ Լուսաւորչին եկեղեցւոյ:
Ա. կազմաստառին յիշատակւում է նաեւ Երուսաղէմը եւ նշւում, թե այնտեղ հայերին ինչպիսի հալածանքների են ենթարկում անօրէնները:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, առաւելապէս Ա. փեղկի արտաքին եզրը քայքայուած-թափուած,
մէջքի հիմքի վերին մասի կաշին մաշուած-թափուած, մասամբ անջատուած, միջուկ-տախտակը
կոտրուած, երեք կապիչներն ընկած. Ա. եւ Բ. փեղկերին մնում են 3ական մետաղէ վարդեակահիմք
գամերը, լուսանցակողերի կարմիրը թափուած: Նորոգուած, գործածութեան հետեւանքով զանազան
բծեր, մոմի եւ իւղի հետքեր, համարեա բոլոր թերթերին խոնաւութեան հետքեր. խոնաւութիւնից
գրադաշտը խունացած, լուսանցազարդերի մեծ մասը արտատպուած հանդիպակաց էջին (189ա,
309ա եւ այլն), թ. 84ա եւ 316ա-ի յետագայի յիշատակարանները գրուած ձեռագրին փակցուած
թղթերի վրայ, որոնցով հաւանաբար յետագայ տէրը ծածկել է նախորդ տիրոջ յիշատակարանները.
այդպիսի՝ փակցուած, սակայն չգրուած թղթեր կան նաեւ 210բ, 265բ, 365բ եւ 442ա էջերին,
թ. 442՝ ստորին լուսանցը պատռուած, պատառիկ-պահպանակների արտաքին լուսանցները մաշուած-թափուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
[Մեկնութիւն] Աստուածային երգոց Սաղմոսաց
մարգարէ Դաւթի, արարեալ Ներսէսի եպիսկոպոսի Տարսոնի Կիլիկեցոյ
Տե՛ս ձեռ. 990, 2ա-730բ: Նխ. /1ա-5բ: ա/6ա-84բ: բ/84բ-156ա: գ/156բ-210բ: դ/210բ-65բ: ե/265բ-316ա: զ/316բ-65բ: է/365բ-442ա: ը/442ա-97բ «...եւ յետին քո որդի եւ քնար եղեալ
իմով անարգ///» (վերջը՝ թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
292ա ԶԱլիքսան չերէցս յիշեցէ՛ք
աղաչեմ, ո՜հ, Տէր:
317բ Անմեղադիր
լերո՛ւք, օրինակն ծուռ էր:
442ա Ստացող տառիս
յոյժ ցանկալի / Մարտիրոս գրիչս
գրեցի, / գովեալ գնտին սուրբ
Պետրոսի / ի բարեաց լի եւ անթերի, / որ ցանկացաւ
հոգով ի լի / այս քաղցրահամ բուրաստանի / մեծին Դաւթի երգարանի՝ / մեկնեալ Ներսէս Լամբրոնացի: / Մաղթեմ յիշել ըզզեղկելիս / թարմատ զԱլիքսանոս գերիս, / եւ Տէր Աստուածն ամենիս / ողորմեսցի մեզ յիշողիս. ամէն. Հայր մեր՛՛:
471ա Ո՛վ մարդասէր,
արա՛ զմեզ փշրանաց վերին սեղանոյդ արժանի, որպէս ստորին սեղանոյս փշրանաց զկինն քանանացի:
Եւս առաւել զՄարտիրոս վարդապետն՝
զստացող գրոցս, եւ զԱլիքսան գրչակս:
Եւ քեզ փառք փառակից միածնօդ եւ
էակից Սուրբ Հոգովդ ի մի իշխանութիւնդ եւ աստուածութիւն աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
492ա (նոտրգիր)
Եղբա՛րք իմ, աղաչեմ յիշել զսրբասնեալ քահանայս զտէր Վարդան, որ սրբայքերեաց զգիրքս. թվին ՌՃԸ.
(1659):
497բ Շլացած աչքունք,
/ թարշամեալ շրթունք, / անիմաստ մտկունք, / անարուեստ մատունք, / կորդացեալ ձեռունք, / կռկացեալ մջկունք, / ծռկռեալ ծնկունք,
/ գօսացեալ ոտունք, / ցնծա՛ եւ գոհացի՛ր, / աւրհնէ՛ եւ գովէ՛, / եւ փառաւորէ զմարդասէրն
Աստուած, / որ հասոյց զոչինչս եւ արժանացոյց ի յաւարտ տառիս* ///:
* Թափուած մասում գուցէ կարելի
է թուական կարդալ, սակայն յստակ նշմարւում է միմիայն պատուի նշանով «ճ»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 345բ (1757 թ., նոտրգիր) ՌՄԶ.
(1757), յուլիսի մուտն Մինաս վարդապետ
առաջնորդ վանիցն Թադէոսի սրբազան
առաքելոյն:
248բ Զկնի միոյ
թղթոյ ընթերցի՛ր:
249ա Զայս զկնի
չորից թղթոց ընթերցի՛ր:
253բ Աստի հինգ
թուղթ յետ երթ եւ ընթերցի՛ր:
254ա Աստի հինգ
թուղթ յառաջ երթ եւ ընթերցի՛ր:
257բ Աստի մին
թուղթ յառաջ երթ եւ ընթերց՛իր:
259ա Մին թուղթ
յետ գնալի է աստի:
258բ Աստի հինգ
թուղթ յետ երթ եւ ընթերցի՛ր:
335բ Այս թուղթիս
ետն Ժ. (10) թուղթ շրջէ՛: Ղալատ է կազմած: Այս & նշանօվս գիտ՛ եւ կարդա՛:
345բ (նոտրգիր, 1757 թ.) Յետ այս թղթոյս Դ. թուղթ շրջէ՛ եւ ապա կարդա՛:
Սխալ է կազմած: Այս քեզ նշան:
2.
84բ (ԺԸ. դարի վերջ, նոտրգիր) Պատճառ գրիս այս է, որ ես Քաֆայեցի Պապուճճի օղլյ Սիմէոնի որդի մահտեսի Ասվատուրս, որ մականուամբ Նէմցէ կոչի, որ այս գիրքս Ռ. (1000) հաւէսօվ է գնել ի Ըստամպօլ քաղաքին, որ է իւր հոքուն համար մինջեւ ցյմահ///:
316ա Պատճառ գրիս
այս է, որ ես՝ Քաֆայեցի Պապուճճի օղլյ
Սիմէոնին որդին մահտեսի
Ասվատուրըն, որ
մականուամբ Նէմցէ կօջի, այս գիրքս
գնել է եւ բան է ուսել է վերան///:
Այս յիշատակարանները գրուած
են ձեռագրին փակցուած թղթերի վրայ (տե՛ս Վիճակ):
3. 211ա (1878 թ., մատիտով, շղագիր)
1878, մուտն յունուարի իմաստ սորա, որ ի սմա յոյժ քան զմիտ գերակայ, թարգմանողիս մեծ
գովութիւն, ընթերցողաց իսկ ցընծութիւն. Սիմէօն:
4. Պտռկ-պհպ. Աա
(ԺԹ. դար) «Аламдаровъ
Иегорь ману/// трупка»:
5. Պտռկ-պհպ. ԻԱբ
(ԺԹ. դար, նոտրգիր) Ունիմ Տերամբ մերով Յիսուսիւ Քրիստոսիւ ելանել ի լեառն պարարտ
ի լեառն մածեալ, ի լեառն երկնաբարձ, ուր զուարթունք բարձանց ի վերուստ յերկիր ելեւէջս
առնեն, գուն գործելով հաղորդիլ ընդ մարդկան գիտութեան եւ հանճարառատ իմաստութեան,
որով գերագոյն դասին քան զինքեանց, եւ բանիցն իմոց ապացոյց է բան Հօր Բանին, զորոց
նախաճառէ յԱւետարանի, թէ Որդիք աշխարհիս այսորիկ իմաստնագոյնք են, քան զորդի լուսոյ:
Գրեցի՝
Գէորգ Մանուկեան Ալամդարովս, ի սենեկի
ծնողի իմոյ, որպէս հոգւոյն տեառն Ստեփաննոսի գերիմաստ
րաբունւոյ, յեօթն եւ տասներրորդ ամի կենաց իմոց, յԱստրախան քաղաքի, յորմէ
հանդերձեալ եք փութապէս
ելանել ի մայրն լուսանկար:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ՝ 6ա՝ «շատ բար/// հաջի»,
110բ՝ տառեր, պտռկ-պհպ. ԺԹա՝ «Աւաղ», «трупк, Аламдаровъ» պտռկ-պհպ. ԺԸբ՝ «հ, բ», պտռկ-պհպ. ԻԲա՝
«Аламдаровъ»:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին փակցուած պիտակին, նոտրգիր.
«Ներսեսի Լամբրոնացւոյ / Մեկնութիւն սաղմոսաց/ 1.», պտռկ-պհպ. Աա՝ «202/2693», (կապոյտ
թանաքով շղագիր) «ԺԶ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2694
ՎԱՐԴԱՆ ԱՐԵՒԵԼՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՍԱՂՄՈՍԱՑ
ԺԶ. դար |
ԹԵՐԹ՝ 294+1 (կրկն.՝ թ. 202): ՊՐԱԿ՝ Ա-ԻԵx12 (Ա 10, ԻԵ 9): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով
եւ լուսադրոշմներով՝ շրջանակ, մէջը խաչ՝ թեւերը կոր գծերով իրար միացած, տակը՝ կոր
գծերով զարդ եւ ոճաւորուած պայտաձեւ շրջանակի մէջ խաչ, որի տակ կիսալուսին եւ զարդանախշ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29x19,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (24x13.3). սահմանագծերը եւ խորագրերը կարմիր
թանաքով: ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 194ա): ՏՈՂ՝ 29: ԿԱԶՄ՝ ծաղկաթուղթ, միջուկը ստուարաթուղթ,
մէջքը՝ կարմիր կաշի, աստառը թուղթ, սպիտակ, չգրուած. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝
Ա+Բ, թուղթ, սպիտակ, չգրուած, մաս կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ թռչնագիր
(գծանկարային): Գոյներ՝ սեւ, կարմիր:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը քերծուած, տեղ-տեղ՝ առաւելապէս անկիւնները եւ
Բ. փեղկը մաշուած-թափուած, լուսանցակողերի կարմիրը թափուած. նորոգուած, գործածութեան
եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր, դեղին հետքեր, 202-294 թերթերի գրադաշտը
խոնաւութիւնից գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-294բ [Վարդան Արեւելցի, Մեկնութիւն Սաղմոսաց]
Տե՛ս ձեռ. 1119, 1ա-304ա: Մասն Նխդր./չիք: Յիշատ./չիք: Նխդր./1ա-9ա: 1/9բ-46ա: Նխդր./46աբ: 2/46բ-85բ: Նխդր./86ա: 3/86ա-117ա: Նխդր./117աբ: 4/117բ-43բ: Նխդր./143բ: 5/143բ-72բ: Նխդր./172բ: 6/173ա-202ա: Նխդր./202բ: 7/202բ-34բ: Նխդր./235աբ: 8/235բ-294բ (վերջը՝ թերի (292բ՝ լս-ում «ՃԾ»)
«...եւ աստ ամենայն լուաք, զի հոգւոց եւ մարմնոց Արարչին պար///»): Յիշատ./չիք:
9/չիք:
Լուսանցներում կան աղբիւրների
նշումներ, սրբագրութիւններ: Տե՛ս Վարդան Բարձրաբերդցի, Մեկնութիւն Սաղմոսաց Դաւթի,
յԱժդարխան, 1797:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
9ա Փցուն գրիչ ըստ թարմատար,
ունայնախորհ հոգիս յօժար,
մրրկագործըս միշտ մոլար
ուխտիւք անցեալ եւ անհամար
յուսով մաղթեմ, որ նայեցար
հոգա՛յ վասն իմ որպէս ուսար
եւ ի նմանէ առցես հազար:
143բ Զփցուն գրիչս յիշել ի Տէր, եւ Աստուած զձեզ յիշէ, ո՜վ եղբայրք:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին փակցուած պիտակին՝ (նոտրգիր) «Վարդան / վանական վարդապետի / Մեկնութիւն
/ սաղմոսաց/ (1.)», պհպ. Աա՝ «206/2694», «ԺԶ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս», 1ա՝ (մատիտով) «֊ 63»:
2695
ՅԱՅՍՄԱՒՈՒՐՔ
(Անանուն Բ.1 խմբագր.)
ԺԴ.
դար |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ՝ Երեմիա քհյ.:
ԹԵՐԹ՝ 382: ՊՐԱԿ՝ Բ-ԼԳx12 (ԺԹ, ԼԱ՝ 11): ՆԻՒԹ՝ մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 30x22: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝
երկսիւն (22.5x15): ԳԻՐ՝ բոլորգիր (նմուշ՝ 296ա). սկզբնատողերը՝ կարմիր թանաքով:
ՏՈՂ՝ 33. գծումները՝ ճնշումով: ԿԱԶՄ՝ կապոյտ ծաղկաթուղթ, միջուկը ստուարաթուղթ, մէջքը՝
կարմիր կաշի, աստառը սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը՝ կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, թուղթ,
չգրուած, մասն կազմաստառի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը կիսամաշ, թեթեւակի վնասուած, քերծուած, եզրերը մաշուած,
մէջքը հնամաշ, վերին եւ ստորին մասերը վնասուած, պատռուած. Ա պրակն ընկած, թ.
207-8ի, 356-7ի միջեւ ընկած մէկական թերթ, տեղ-տեղ աղտոտուած, խոնաւութեան, ձեթի, այրուածքի
եւ մոմի հետքեր, զանազան բծեր, երբեմն ներկը դրոշմուած հանդիպակաց էջերին, գրադաշտը
մասամբ դժգունած, 1ա՝ թանաքը թափուած. գրադաշտը գրեթէ անընթեռնելի, ցեցի անցքեր, առկայ
են մեծ ու փոքր բնական անցքեր (թ. 2, 11, 106, 128, 172, 173, 181, 186, 226, 242,
301, 324, 359, 365, 363), պատռուածքներ (թ. 348), թ. 258ի ստորին անկիւնը շեղակի կտրած.
գրադաշտն անվնաս, թ. 51ի ստորին լուսանցը քուղով կարած, թ. 149ի արտաքին լուսանցը
քուղով կարած, յետագայում քուղն ընկած. մնում են կարերի անցքերը (նոյնը՝ թ. 306,
376), թ. 212ի վերին մասը հիմքից անջատուած, թ. 1-9ի արտաքին լուսանցները խոնաւութիւնից
կծկուած, գրադաշտը խունացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-377բ [Յայսմաւուրք]
1. 1ա [Արաց Դ. եւ
Յունուար ԺԱ. Յայտնութեան դարձեալ տօն եւ վկայութիւն սրբոյն Պետրոսի, որ Աւսաղեմոսն
անւանէր, եւ միւս այլ Պետրոսի եւ Աբիսաւղովմա սարկաւագի: Յայսմ աւուր յիշատակ է Թէոդոսի անապատականին, որ զմիաբանակեցաց վանըս կարգաւորեաց յԵրուսաղէմ եւ յանապատս – Մեծն Թէոդորոս ի կենդանութեան... ի ժամուն կատարել
զառաւօտուն. տե՛ս ձեռ. 4873, 21բ] (սկիզբը թափուած) ///պաշտօնն երկիր եպագ զամենեցուն... Քրիստոսի
փառք յաւիտեանս. ամէն (թանաքը թափուած. գրեթէ անընթեռնելի):
2. 1ա Արաց Ե. եւ
Յունուարի [ԺԲ. Նոյն Աստուածյայտնութիւն
է եւ վկայութիւն սրբոյն Մեւորդեայ – Ճշմարիտ
վկայն Քրիստոսի Մեւորդիոս էր ի ժամանակս Դիոկղէտիանոսի... տե՛ս ձեռ. 4873, 22ա] (թանաքը թափուած.
գրեթէ անընթեռնելի):
3. 1աբ Արաց [Զ.
եւ Յունուար ԺԳ. Ութաւրեա Տաւն է Ծնընդեան
եւ Մկրտութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, եւ վկայութիւն սրբոյն Երմողայոսի եւ
Ստրայտոնիկոսի վկայի եւ ինձ] – Այս բարէյաղթ
[վկայքս Քրիստոսի էին յամս անաւրէն թագաւորին Լիկիանոսի... տե՛ս ձեռ. 4873, 22ա] (թանաքը թափուած.
գրեթէ անընթեռնելի):
4. 1բ-2ա Արաց Է.
եւ Յունուար ԺԴ. Վկայութիւն սրբոց աբեղայիցն
Սինէական եւ Ռութայ լերինն – Մարդակեր եւ պղծայզոհ անաւրէն բարբարոսքն, որք բնակեալ էին յԱրաբիայ... (2ա) – Յայսմ աւուր կատարեցաւ յառիւծոյ սուրբ
վկայն Քրիստոսի Բասիլոս յուրացող արքայէն
Յուլիանոսէ ի Կապադովկեցոց քաղաքին, ի փառս Աստուծոյ. ամէն (այսչափ):
5. 2ա-3բ Արաց Ը.
եւ Յունուար ԺԵ. Վարք երանելոյն Յոհաննու, որ վասն Քրիստոսի աղքատացաւ – Այս Յոհաննէս որդի էր մեծատան իշխանի ի Կոստանդինուպաւլիս... (3բ) – Յայսմ աւուր կատարեցաւ ի ծովու սուրբ վկայն Քրիստոսի Թէոգինէս՝ եպիսկոպոսն Իպորիոյ քաղաքին ի Զիլիկոյ դատաւորէն,
եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն (այսչափ):
6. 3բ Արաց Թ. եւ
Յունուար ԺԶ. Եւգինեա կուսին եւ հաւր նորա Փիլիպոսի: Գի՛տ ի դեկտեմբեր ԻԴ.ն եւ կարդա՛յ,
զի անդ է վկայութիւն նոցա: Յայսմ աւուր տաւն է շղթայիցն Պետրոսի առաքելոյն – Առաքեալն Քրիստոսի Պետրոս, որ գլուխ էր առաքելոցն...
7. 3բ-6ա Արաց Ժ.
եւ Յունուար ԺԷ. Վարք երանելոյն Անդոնի
մեծի սուրբ ճգնաւորի եւ անապատականին, զոր գրեաց սուրբն Աթանաս հայրապետն – Մեծն Անդոնիոս եգիպտացի էր, մեծատուն...
8. 6աբ Արաց ԺԱ.
եւ Յունուար ԺԸ. Յիշատակ է երանելի եւ փառաւորեալ
հայրապետացն Աղէքսանդրի, Աթանասի, Կիւրղի –
Աստուածազգեաց եւ սուրբ վարդապետք եկեղէցոյ
Քրիստոսի եւ սիւն հաստատութեան ուղղափառ հաւատոյ՝ Աթանասիոս եւ Կիւրղիոս...
9. 6բ-7բ Արաց ԺԲ.
եւ Յունուար ԺԹ. Վկայութիւն սրբուհոյ կուսին Եփրոսինեա եւ Թէոդոսի թագաւորին – Ի քաղաքին Նիկոմիդեայ էր բնակեալ... (7ա) Յայսմ աւուր սուրբն Թէոպոմպէ եպիսկոպոսն... (7ա) Յայսմ աւուր տաւն է Թէոդոսի թագաւորին...
10. 7բ-8ա Արաց ԺԳ.
եւ Յունուար Ի. Վկայութիւն սրբոց վկայիցն՝ Բասոսի, Եւսեբի, Եւտիքեա եւ Բասիլիդի – Սուրբ մարտիւրոսքս այս մեծամեծ իշխանք էին Դիոկղէտիանոսի... (8ա) Յայսմ աւուր յիշատակ է մեծի անապատականին
Եւթիմոսի...
11. 8աբ Արաց ԺԴ.
եւ Յունուար ԻԱ. Վկայութիւն սուրբ առաքելոյն Տիմոթէոսի – Սա էր ի քաղաքէն Լիւստրոնի...
(8բ) Յայսմ աւուր կատարեցաւ սրբուհին Տատիանի ի յԱղէքսանդրիա արքաէն – Զերանելին Տատիանի այնչափ գանեցին...
12. 8բ-10ա Արաց
ԺԵ. եւ Յունուար ԻԲ. Սահակայ եւ Յովսէփայ, որ վկաեցին ի Թէովդոսիպաւլիս, որ Կարնոյ
քաղաք կոչեն – Յամս թագաւորութեանն յունեաց
Նիկիփոռա... (9ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն
Անաստասիոսի պարսկին – Յամս Հերակլի բարեպաշտ արքաին... (10ա) Յայսմ աւուր սուրբն
Պանսոփոս, որ թարգմանի ի մերս՝ ամենիմաստ, մարտիւրոսացաւ – Էր այրս քրիստոնեա եւ մեծատուն յոյժ...
13. 10ա-4ա Արաց
ԺԶ. եւ Յունուար ԻԳ. Վկայութիւն սրբոյն Կղեմա Անկիւրիոյ եպիսկոպոսին եւ Ագադանկեղոսի:
Եւ յիշատակ է սրբոյն Անդրոնիկոսի եւ Աթանասիայ՝ ամուսնոյն իւրոյ – Յամս Դիոկղէտիանոսի կռապաշտ արքաին... Կղեմէս հեթանոս հաւր զաւակ էր... (12բ) Յայսմ աւուր
յիշատակ է երանելոյն Անդրոնիկոսի եւ Աթանասիայ՝ ամուսնոյն իւրոյ – Երանելին Անդրոնիկոս էր ի քաղաքէն մեծ Անտիոքայ...
14. 14ա-5ա Արաց
ԺԷ. եւ Յունուար ԻԴ. Վկայութիւն երից սուրբ եղբարցն՝ Պաւղոսի, Պաւսերի եւ Թէոդիտոնի
եւ սուրբ վկայիցն Դանափտոսի – Յամս Դիոկղէտիանոսի եւ Մաքսիմիանոսի կռապաշտ արքայիցն... (14բ) Յայսմ
աւուր սուրբ վկայն Քրիստոսի Դանաքտոս՝ ընթերցաւղ եկեղեցոյն, ի քաղաքին Ալանի, որ է
յարեւմուտս մերձ ի Բուլխարս – Ուսուցանէր
ժողովրդեանն զբանս աստուածայինս...
15. 15ա-7ա Արաց
ԺԸ. եւ Յունուար ԻԵ. Պատմութիւն Գրիգորի Աստուածաբանի Անձիանձու – Աստուածահաճոյ եւ մեծ վարդապետն քրիստոնէից
Գրիգորիոս...
16. 17ա-8ա Արաց
ԺԹ. եւ Յունուար ԻԶ. Վարք երանելեացն Քսէնիփոնի եւ զուգակցին իւրոյ՝ Մարիամա եւ երկու
որդոցն իւրոց՝ Արկադիոսի եւ Յոհաննու, եւ սրբոցն երից եղբարցն՝ Խեզեփանոյն, Սպեւսիպոսի,
Եղիասիպոսի, Մելիսպոսի եւ այլոցն ամենեցուն –
Երանելին Քսենիփոն էր ի Կոստանդինուպաւլիս... (18ա) Յայսմ աւուր կատարեցան հրով երեք
եղբարքն երկուորեակք, ի միում ժամու եւ ի միում արկանդէ ծնեալք՝ Սպեւսիպոս, Ելասիպոս, Մելասիպոս: Նոյնպէս կատարեցաւ սրով
եւ հանն իւրեանց՝ Նէոնիլա, վասն անուան Քրիստոսի – Զեղբարս զերիս զայսոսիկ հանն իւրեանց Նէոնիլա...
17. 18ա-9բ Արաց
Ի. եւ Յունուար ԻԷ. Վերադարձումն սուրբ մարմնոյն Յոհաննու Ոսկէբերանին յաթոռն իւր ի Կոստանդինուպաւլիս
– Յորժամ աքսորեցին զՅոհաննէս...
18. 19բ-20բ Արաց
ԻԱ. եւ Յունուար ԻԸ. Վարք երանելոյն Եփրեմի Ասորոյ: Եւ տաւն է սրբոյն Վաղերիանոսի,
Կանդիտոսի, Ակիւղասայ, Եւգինիոսի – Երանելի
հայրն մեր Եփրեմ... (20բ) – Յայսմ աւուր
կատարեցան գանիւք եւ հրով... սուրբն Վաղերիանոս, Կանդիտոս, Ակիւղասայ, Եւգինիոս...
19. 20բ-1բ Արաց ԻԲ. եւ Յունուար ԻԹ. Վկայութիւն սրբոյն Նէոփիտոսի, որ նորատունկ
թարգմանի, եւ վերադարձումն նշխարաց սուրբ հայրապետին Իգնատիոսի – Յամս ամբարիշտ արքաին Դիոկղէտիանոսի ի քաղաքին Նիկիայ... (21բ) – Յայսմ աւուր վերադարձումն է պատուական նշխարաց սրբոյն Իգնատիոսի
Աստուածազգեաց հայրապետին մեծի Անտիոքու, զոր ի Հռոմա բերին աշակերտք իւր, եւ Քրիստոսի փառք (այսչափ):
20. 21բ-2ա Արաց ԻԳ. եւ Յունուար Լ.
Վկայութիւն սրբոյն Թէոփիլոսի զաւրավարի նոր մարտիւրոսին, եւ Թէոդուխտէ – Յամս բարեպաշտ թագաւորին Կոստանդիանոսի...
(22ա) Յայսմ աւուր հրով դատեցաւ սրբուհի վկայն
Քրիստոսի՝ Թէոդուլէ...
21. 22բ-4բ Արաց
ԻԴ. եւ Յունուար ԼԱ. Վկայութիւն սրբոյն
Սարգսի զաւրավարի եւ որդոյ նորա Մարտի[րոսի] –
Մեծ վկայն Քրիստոսի սուրբն Սարգիս...
(23ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն սուրբ եւ սքանչելագործ բժշկացն՝ Կիրակոսի եւ Յովհաննու: Եւ Անանիայի եւ այլ Ը. վկայիցն,
զոր գրեաց սուրբն Աթանաս Աղէքսանդրու հայրապետն – Սուրբն Կիւրակոս էր ի քաղաքէն...
(24ա) Յայսմ աւուր կատարեցաւ ի ծովու Անանիա քահանայն, եւ այլ Ը. վկայք ընդ նմա,
ի Մաքսիմիանէոսէ դատաւորէն – Յաւուրս Դիոկղէտիանոսի արքային...
22. 24բ-5բ Արաց
ԻԵ. եւ Փետրուարի Ա. Վարք երանելոյն Պարսամոյի, որ ի Մելիտենէ քաղաքին էր – Սուրբն Պարսամաւ, որ թարգմանի որդի պահոց...
23. 25բ-6ա Արաց
ԻԶ. եւ Փետրուարի Բ. Վկայութիւն սրբոյն Տրիփոնի – Քրիստոսի մարտիւրոսն Տրիփոն...
24. 26ա-7ա Արաց
ԻԷ. եւ Փետրուարի Գ. Վարք երանելոյն Շաղիտաի եւ Եպիփանու՝ աշակերտացն Դանիէլի – Սոքայ աշակերտք էին մեծին Դանիէլի... (26բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն Զուիթայ
երիցու – Ամբարիշտ արքայն Պարսից Շապուհ...
25. 27ա Արաց ԻԸ.
եւ Փետրուարի Դ. Վկայութիւն սրբոյն Պապիա, Գրիգորի, Կղաւդիանոսի Գ. վկայիցն – Սոքայ էին յաւուրս Դեկոսի ամբարիշտ արքաին...
26. 27ա-8ա Արաց
ԻԹ. եւ Փետրուարի Ե. Վկայութիւն սրբուհոյ Ագաթի կոյս վկաի: Եւ այս սուրբ վկաիցս են՝
Ենինեա, Ռեմեա, Պեմեայ – Կինս այս էր ի կղզոյն
Սիկիլիայ, ի քաղաքէն Պանորմոյ յամս Դեկոսի... (28ա) Յայսմ աւուր սուրբ վկայքն Քրիստոսի՝ Ենինեա, Ռիմա, Պիմա կատարեցան
ի Քրիստոս – Սոքա բարբարոսք էին ի Խուժադուժ գաւառէն...
27. 28աբ Արաց Լ.
եւ Փետրուարի Զ. Եփեսոսի ժողովոյն, զոր այլազգիք տաւնեն, եւ ոչ մեք: Եւ յայսմ աւուր
վկայութիւն սրբոյն Աբրահամու պարսկի՝ Արտաւիլ քաղաքի եպիսկոպոսին, որ մարտիւրոսացաւ
վասն անուանն Քրիստոսի – Զայս երանելի եպիսկոպոս
տարան առաջի մոգպետին... (28ա) Յայսմ աւուր տաւն է Նաթան մարգարէին – Նաթան մարգարէ էր յաւուրս Դաւթի...
28. 28բ-9ա Մեհեկի
Ա. եւ Փետրուար Է. Վկայաբանութիւն ՌԳՃ.
(1300) մարտիւրոսացն, որք ի Նիկոմիդեա քաղաքին կատարեցան, եւ սրբոյն Վէնդիանոսի
– Յորժամ հրամանաւ ամբարիշտ թագաւորին Մաքսիմիանոսի... (29ա) Յայսմ աւուր երանելին Վէնդէմիանոս...
29. 29ա-30ա Մեհեկի
Բ. եւ Փետրուար Ը. Վարք երանելոյն Պարթէնիոսի
եպիսկոպոսի Լամբսակայ եւ սրբոյն Տրիփոնայ –
Քրիստոսի քահանայապետն Պարթէնէոս, էր ի
ժամանակս Կոստանդիանոսի... (30ա) Յայսմ
աւուր կատարեցաւ սրբուհի վկայն Քրիստոսի Տրիփենեայ – Սրբուհիս այս գնայր ի տաճար կռոցն...
30. 30ա-1ա Մեհեկի
Գ. եւ Փետրուար Թ. Վկայութիւն սրբոյն Նիկիփոռա,
եւ յայսմ աւուր տաւն է սրբոյն Վիքտորոնոսի, Նիկիփոռոսի, Կղաւդիոսի, Սատապիոնի եւ Պապիասաի
– Ի ժամանակս Վաղերիանոսի եւ Գաղիանոսի անաւրէն արքաիցն... (30բ) Յայսմ
աւուր վկայն Քրիստոսի Վիքտորինոս...
31. 31ա Մեհեկի Դ.
եւ Փետրուար Ժ. Վկայութիւն Բ. քերցն՝ Մարիամու եւ Մարթայի եւ Լիկարիոնի աբեղաի – Մարիամ եւ Մարթայ քոյրք էին միմեանց...
32. 31ա-2ա Մեհեկի
Ե. եւ Փետրուար ԺԱ. Վկայութիւն սրբոյն Վլասայ – Յաւուրս կռապաշտ արքային Լիկիանոսի սուրբն Վլասիոս... (32ա) Յայսմ աւուր յիշատակ է սրբոյն Զոսիմա՝ Սուրակուսոյ եպիսկոպոսին...
33. 32ա-3բ Մեհեկի
Զ. եւ Փետրուար ԺԲ. Վարք երանելոյն Մարիամու, որ Մարինոսն կոչեցաւ – Այր մի էր աշխարհական՝ մեծատուն եւ բարէհաճոյ վարուք, որոյ անուն էր Ներգինեա... (33բ) Յայսմ աւուր յիշատակ է սրբոյն Ալփեա Տեառնեղբաւրն՝ որդոյն Յովսեփայ (այսչափ):
34. 33բ-6ա Մեհեկի
Է. եւ Փետրուար ԺԳ. Վարք երանելոյն Մարտիանոսի կրաւնաւորի – Ծառայն Աստուծոյ Մարտինիանոս էր
ի Կեսարիա... (36ա) Յայսմ աւուր տաւն է
Մատաթիայ առաքելոյն...
35. 36ա-8բ Մեհեկի
Ը. եւ Փետրուար ԺԴ. Տաւն է Տեառնընդառաջին եւ վկայութիւն սրբուհի կուսին Փոստեայ – Իբրեւ լցաւ քառասուն աւր... (37ա) Յետ ՇԾԳ.
(553) ամացն ծնընդեանն Քրիստոսի... (37ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն Փոստեա
կուսին – Ի ժամանակս Մաքսիմիանոսի... (38ա) Յայսմ աւուր հանգեաւ մեծ ճգնաւորն
եւ սքանչելագործն Աւքսէնդիոս...
36. 38բ-9ա Մեհեկի
Թ. եւ Փետրուար ԺԵ. Վկայութիւն սրբոյն Ոնէսիմայ՝ աշակերտին Պաւղոսի առաքելոյն – Այս սուրբ վկայս Ոնէսիմոս ծառա էր Փիլիմոնի... (39ա) Յայսմ աւուր տաւն է Ասափա մարգարէին – Մարգարէն Դաւիթ յորժամ հաստատեցաւ...
37. 39ա-40ա Մեհեկի
Ժ. եւ Փետրուար ԺԶ. Տաւն է առաքելոյն Յուդաի Յակոբեան: Եւ յայսմ աւուր վկայութիւն
երկոտասան մարտիւրոսացն՝ Պամփիւլեայ, Վաղէնտիոսի, Պաւղոպի, Պորփիւրոսի, Ելեւկիոսի,
Թէոդուլեա, Յուլիանոսի եւ Ե. ընկերացն – Առաքեալն
Քրիստոսի Յուդայ Յակոբեան... (39բ) Յայսմ
աւուր վկայութիւն ԺԲ մարտիւրոսացն՝ Պամփիւլեայ, Վաղէնտիոսի, Պաւղոպի, Պորփիւրոսի,
Սլեւկիոսի, Թէոդուլա, Յուլիանոսի եւ Ե. եգիպտացոցն – Այս սուրբք վկայքս Քրիստոսի էին յաւուրս հալածանացն Դիոկղէտիանոսի...
38. 40ա-2ա Մեհեկի
ԺԱ. եւ Փետրուար ԺԷ. Վկայութիւն սրբոյն Թէոդորոսի, որ յառաջին շաբաթին յաղուհացիցն
տաւնեն – Քաջ նահատակն Քրիստոսի սուրբն Թէոդորոս... (41ա) Սքանչելիք, զոր եցոյց ի տեսլեանն
սուրբն Թէոդորոս եւ վասն այնորիկ կատարեն զյիշատակ նորա յաղուհացսն՝ յառաջին շաբաթուն
շաբաթն աւրն – Յաւուրս անաւրէն եւ ամբարիշտ
ուրացող արքաին Յուլիանոսի...
39. 42աբ Մեհեկի
ԺԲ. եւ Փետրուար ԺԸ. Վկայութիւն սրբոյն Սադոքայ եպիսկոպոսին եւ Աղէքսանդրոսի Թեսաղոնիկեցոյն
– Ի ժամանակս Շապհոյ հրապաշտ արքաին Պարսից... (42ա) Յայսմ աւուր
վկայութիւն Աղեքսանդրու Թեսաղոնիկեցոյն
– Այս երանելի վկայս էր ի ժամանակս Մաքսիմիանոսի...
40. 42բ-4ա Մեհեկի
ԺԳ. եւ Փետրուար ԺԹ. Վարք եւ կատարումն սուրբ հաւրն մեր եւ վարդապետին Մեսրոբա եւ սրբոյն Աղէքսանդրոսի Կոնդիողոնացոյն
– Ճշմարիտ ծառայն Քրիստոսի եւ վարդապետն... (43բ) Յայսմ աւուր վկայաբանութիւն Աղեքսանդրու
Կոնդիողոնացոյն...
41. 44աբ Մեհեկի
ԺԴ. եւ Փետրուար Ի. Վկայութիւն սրբոյն Նեստորիոսի եպիսկոպոսին եւ Աբդիոսի – Յաւուրս Դեկոսի կռապաշտ արքաին՝ էր սուրբ եպիսկոպոսն Նեստորիոս... (44բ) Յայսմ աւուր սուրբ մարտիւրոսն Աբդիոս...
42. 44բ-5ա Մեհեկի
ԺԵ. եւ Փետրուար ԻԱ. Տաւն է առաքելոյն Յակոբա եւ սրբոյն Թէոդոտոսի եպիսկոպոսի Կիւրենա
Կիպրոսի – Յաւուրս Լիկկիննոսի կռապաշտ արքային... (45ա) Յայսմ աւուր տաւն
է Յակոբու Զեբեթեայ – Յակովբոս եւ Յոհաննէս
աւետարանիչն եղբարք էին...
43. 45ա-7ա Մեհեկի
ԺԶ. եւ Փետրուար ԻԲ. Գործք սրբոյն Կուռնէլիոսի հարիւրապետի եւ վկայութիւն Յիզտբուզտի
եւ Փիլիկտիմոնի եւ Բ. թագաւորացն – Կոռնելիոսի հարիւրապետն էր ի Կեսարիայ... (46ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն Յիզտբուզտի,
որ թարգմանի աստուածատուր – Յամս թագաւորութեանն Խոսրովու... (46բ) Յայսմ աւուր Փիլիկտիմոնի եւ Բ. թագաւորացն
– Սուրբն Փիլիկտիմոն էր ի քաղաքին Յուլիոնա... (46բ Ես՝ Ներսէս, ընկեր եւ չարչարակից սրբոյն, արարի
զպատմութիւնս ի փառս Աստուծոյ):
44. 47աբ Մեհեկի
ԺԷ. եւ Փետրուար ԻԳ. Վկայութիւն սրբոյն Պաւղիկարպոսի եպիսկոպոսին եւ սրբոյն Մելիտինէի – Յաւուրս սուրբ առաքելոյն հաւատացին եւ աշակերտեցան Քրիստոսի սուրբն Պաւղիկարպոս... (47բ) Յայսմ աւուր սրբուհին Մելիտինի բազում չարչարանս կրեաց վասն անուանն Քրիստոսի
եւ ապա գլխատեցաւ ի քաղաքին Մարինոպաւլիս,
յամբարիշտ դատաւորէն Անտիոքա, ի փառս
Քրիստոսի, որ (այսչափ):
45. 47բ-8բ Մեհեկի
ԺԸ. եւ Փետրուար ԻԴ. Գիւտ սուրբ գլխոյն Յովաննու Մկրտչին – Երկու կրաւնաւորք յարեւելից գնացին Երուսաղէմ...
46. 48բ Մեհեկի ԺԹ.
եւ Փետրուար ԻԵ. Վկայութիւն սրբուհոյն Պեռապատուեայ եւ դստերն Փիլիկտատեա – Պատուական կինս այս էր ի քաղաքէն Թուրիտանոյ...
47. 48բ-51ա Մեհեկի
Ի. եւ Փետրուար ԻԶ. Վարք եւ վկաութիւն Շուշանա սրբուհոյն եւ սրբոյն զԲէնեւանդ եպիսկոպոսին
եւ Զ. սարկաւագացն: Եւ Վարագա սուրբ Խաչին – Յաւուրս
Մաքսիմիանոսի ամբարիշտ արքաին էր աղախինն
Քրիստոսի Շուշան... (49բ) Յայսմ աւուր զսրբոյն
զԲէնեւանդ եպիսկոպոսին եւ զիւր Զ. սարկաւագացն
հանին զջիլսն ձեռացն եւ ոտիցն եւ ապա հատին զգլուխսն, հրամանաւ Դիոկղէտիանոսի արքաին (այսչափ): (49բ) Յայսմ աւուր տաւն
է Վարագայ սուրբ Խաչին – Կինն Կղաւդիա կայսերն...
48. 51աբ Մեհեկի
ԻԱ. եւ Փետրուար ԻԷ. Վարք սրբոյն Եղիշէի վարդապետին, եւ սրբոյն Յոհաննու եպիսկոպոսին,
եւ Յակոբա քահանաին, եւ Փիլիպպոսի առաք[ելոյն] եւ յեւթանցն սարկաւագաց – Երանելի հայրն մեր եւ սուրբ ճգնաւորն Եղիշէ... (51բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն Յոհաննու
եպիսկոպոսի եւ Յակոբայ քահանաի – Սոքա էին
ի պարսիկս... (51բ) Յայսմ աւուր տաւն է Փիլիպոսի առաքելոյ յեւթանցն սարկաւագացն
– Սուրբն Փիլիպպոս ընկեր էր...
49. 51բ-3բ Մեհեկի
ԻԲ. եւ Փետրուար ԻԸ. Վկայութիւն սրբուհոյ Քարիտինեա եւ այսմ աւուր վարք երանուհի ներքինոյն – Կինս այս աղախին էր առն քաղաքացոյ ի Կիւրիկիոտոն քաղաքէն... (52ա) Յայսմ աւուրք վարք երանելի
ներքինոյն – Էր ոմն ներքին ի ներքսագոյն անապատն...
(53ա) Սքանչելիք, որ եղեն յայսմ աւուր – Յորժամ
կռապաշտքն հալածեցին զքրիստոնէայսն, Մայիումա քաղաքին եպիսկոպոսն...
50. 53բ-5ա Մեհեկի
ԻԳ. եւ Մարտի Ա. Վարք եւ վկայութիւն Եւդոկիայ աղախնոյն – Երանելին Եւդոկիա էր ի քաղաքէն Իլիուպաւլեայ...
51. 55աբ Մեհեկի
ԻԴ. եւ Մարտի Բ. Վկայութիւն Կոնոնոսի պարտիզպանի – Յաւուրս Դեկոսի անաւրէն արքաին...
(55բ) Յայսմ աւուր տաւն է Ամովսա մարգարէի եւ ծառայի Աստուծոյ – Ամովս էր ի Թէկուայ...
52. 55բ-7ա Մեհեկի
ԻԵ. եւ Մարտի Գ. Վկաութիւն սրբոցն Եւտրոպիոսի, Կղէոնիկոսի, Բասիլիսկոսի, եւ այսմ աւուր
վկայութիւն Սմբատայ Հայոց սպարապետի, եւ որոց ընդ նմա – Այս երեք վկայքս Քրիստոսի էին ի ժամանակս Մաքսիմիանոսի... (56ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն Սըմբատայ Հայոց ասպարապետի, եւ որոց ընդ նմա
էին – Անաւրէն իշխանն Իսմայելի Ջաբր...
53. 57ա-8բ Մեհեկի
ԻԶ. եւ Մարտի Դ. Վարք Մակարա եւ Մարկոսի կրաւնաւորի – Սուրբ ճգնաւորն Քրիստոսի Մարկոս, մինչ դեռ մանուկն էր... (58ա) Յայսմ աւուր
յիշատակ է Մակարայ ճգնաւորի – Սուրբն եւ սքանչելին
Մակար միայնակեաց...
54. 58բ-60ա Մեհեկի
ԻԷ. եւ Մարտի Ե. Վկայութիւն Կոնոնոսի Սաւրացիոյն – Յաւուրս սրբոց առաքելոցն էր Կոնոնոս ի գեղջէն Եդանիս... (60ա) Յայսմ
աւուր զՔրիստոսի վկայն զՆերսիոն, կռապաշտ
դատաւորն Մագնոս կալաւ ի գեաւղն Սորուստի եւ բազում տանջանաւք սպան, վասն զի ոչ ուրացաւ
զՔրիստոս եւ ոչ զոհեաց կռոցն, եւ քեզ Քրիստոսի փառք յաւիտեան (այսչափ):
55. 60ա-1բ Մեհեկի
ԻԸ. եւ Մարտի Զ. Վարք երանելոյն Պորփիւրոսի Գազա եպիսկոպոսի եւ Գրիգորիսի Աղուանից
կաթողիկոսի – Երանելին Պորփիւրոս էր ի Թեսաղոնիկէ քաղաքէն... (61ա) Յայսմ աւուր կատարեցան ԽԲ. (42) սուրբ վկայք... (61ա)
Յայսմ աւուր վկայութիւն Գրիգորիսի Աղուանից կաթուղիկոսին – Առաքինագործ եւ զարմանալին սուրբն Գրիգորիս որդի էր... (61բ) Յայսմ աւուր յիշատակ է սուրբ հաւրն Թաթլոյ, եւ Վարոսի,
եւ Թումասու – Սքանչելի արքս այսոքիկ...
56. 61բ-2բ Մեհեկի
ԻԹ. եւ Մարտի Է. Վկայութիւն սուրբ եպիսկոպոսին Վասիլիոսի – Ի վեշտասաներորդ ամի թագաւորութեանն Դիոկղէտիանոսի կռապաշտ արքաին...
57. 62բ-4բ Մեհեկի
Լ. եւ Մարտի Ը. Վարք աղախնոյն Աստուծոյ Եփրոսինեա խստակրաւն ճգնաւորի, որ կատարեցաւ
սուրբ վարուք ի Քրիստոս – Յաւուրս Փոքր
Թէոդոսի բարեպաշտ արքաին... (64բ) Յայսմ աւուր
երանելին Թէոփիլաքտոս...
58. 64բ-5բ Արեգի
Ա. եւ Մարտի Թ. Վկայութիւն սրբոց քառասնիցն, որք ի Սեբաստիայ կատարեցան – Սուրբ եւ փառաւորեալ Խ. (40) վկաիցն անուանքն
են այսոքիկ՝ Դոմետիանոս, Կիւրղոս...
59. 65բ-6ա Արեգի
Բ. եւ Մարտի Ժ. Վկաութիւն սրբոյն Թէոդոսիա կուսին Եւսիւքիոսի – Երանելի աղախինն Քրիստոսի Թէոդոսիա էր ի քաղաքէն Տիւրոսի...
(66ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն Եւսիքիոսի
– Ընդ աւուրսն ընդ այնոսիկ հրամաեաց կռապաշտն Մաքսիմիանոս...
60. 66աբ Արեգի Գ.
եւ Մարտի ԺԱ. Վկայութիւն սրբոյն Կոդրատիոսի, Դինդինոսի, Կիպրիանոսի, Անէքտոսի – Այս չորս վկայքս Քրիստոսի էին ի Կորնթացիոց... (66բ) Յայսմ աւուր Սաբաս ստրատելատն ԼԸ. (38) ամաց...
61. 66բ-7ա Արեգի
Դ. եւ Մարտի ԺԲ. Վկայութիւն սրբոյն Պիոնեայ քահանաին՝ Զմիւռնոյ եկեղէցոյն – Աստուածասէր քահանայն Պիոնիոս էր...
62. 67ա-8ա Արեգի
Ե. եւ Մարտի ԺԳ. Մարգարէիցն Եզեկիէլի եւ Եզրի, եւ վարք երանելոյն Գրիգորի Հռոմա հայրապետին
– Երանելին արս Գրիգորիոս էր ի Հռոմ քաղաքին... (68ա) Յայսմ աւուր տաւն է սուրբ մարգարէիցն Եզեկիելի եւ Եզրի,
ի փառս Քրիստոսի, որ է աւրհնեալ (այսչափ):
63. 68ա-9ա Արեգի
Զ. եւ Մարտի ԺԴ. Վկաութիւն սրբոյն Սաբինոսի եւ անարծաթ բժշկացն՝ Բ. եղբարցն՝ Կոզմաի
եւ Դամիանոսի, եւ այլ՝ Անթիմոսի, Ղեւոնդա, Եւպրիպոսի սուրբ վկայիցն Քրիստոսի – Ի ժամանակս կռապաշտ արքային Դիոկղէտիանոսի էր սուրբն Սաբինոս... (68բ) Յայսմ աւուր տաւն է Բ.
եղբարցն՝ Կոզմասա եւ Դամիանոսի՝ անարծաթ բժշկացն...
64. 69աբ Արեգի Է.
եւ Մարտի ԺԵ. Վկայութիւն Ը. մարտիւրոսաց՝
Ագապիոսի, Աղէքսանդրիոսի, եւ միւս Աղէքսանդրիոսի, Դիոնէսիոսի, Տիմոլաի, Ռոմիլոսի, Պլիսիոնա,
Իդոնէսիոսի սուրբ վկայիցն Քրիստոսի – Սուրբ
վկայքս Քրիստոսի էին յաւուրս Դեկոսի կռապաշտ
արքաին...
65. 69բ-70ա Արեգի
Ը. եւ Մարտի ԺԶ. Վկայութիւն սրբոց մարտիւրոսացն, որք կատարեցան ի Խուժադուժ երկիրն
Գովթաց, եւ յայսմ աւուր սրբոցն՝ Երմոսի, Սրապիոնի, Պաւղոսի՝ վկայիցն Աստուծոյ – Բինքուրիկոս կռապաշտն արքայն Գոթտացւոց գնաց
զինուորաւք... (69բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոցն Երմոսի, Սրապիոնի եւ Պաւղիւինոսի
– Սոքա էին ի քաղաքէն Հռոմա...
66. 70ա-1ա Արեգի
Թ. եւ Մարտի ԺԷ. Վարք երանելոյն Ալէքսիոսի՝
ճշմարիտ մարդոյն Աստուծոյ – Ալէքսիոս Աստուծոյ մարդն որդի էր միամաւր...
67. 71ա-3ա Արեգի
Ժ. եւ Մարտի ԺԸ. Վարք երանելոյն Կիւրղի
Երուսաղէմի հայրապետին եւ Նիկիա ժողովոյն ՅԺԸ.իցն (318), եւ վկայութիւն սուրբ Աւրէնդի
եւ Զ. եղբարաց իւրոց, եւ Վանական վարդապետ
– Յաւուրս Կոստանդեայ հերձուածող արքաին... (72ա) Յայսմ աւուր
վկաութիւն սրբոյն Աւրէնտի եւ Զ. եղբարցն իւրոց – Յետ մահուան Դիոկղէտիանոսի
արքային... (73ա) Յայսմ աւուր հանգեաւ ի Քրիստոս սուրբ վարդապետն Վանական...
68. 73ա-4բ Արեգի
ԺԱ. Տաւն է Յոհաննու Երուսաղէմի հայրապետին եւ ի Մարտի ամսոյ ԺԹ. կատարի տաւնն –
Երբեմն գոլով առ մեզ սարկաւա<ր>գաց յԵրուսաղէմէ պատմել Եպիփանու... (74ա) Վկայաբանութիւն սրբոյն Կոպրիլա – Յաւուրս Դիոկղէտիանոսի կռապաշտ
թագաւորին, էր սրբուհին Կոպրիլա...
69. 74բ-5բ Արեգի
ԺԲ. եւ Մարտի Ի. Վկաութիւն Յունանու եւ Բարաքիոսի
վկայիցն, եւ այլ Թ. մարտիւրոսացն՝ Քսանթիպեա, Ղազարոսի, Մարութա, Ներսեսի, Եղիա, Մարիս, Աբիբոս, Սիմբէիթէս, Սաբաս:
Այսաւր գարնանամուտ է – Սուրբ մարտիւրոսքն Քրիստոսի
Յունան եւ Բարաքիոս
էին ի Պարսիկս... (75բ) Յայսմ աւուր
վկայութիւն Եմելիանոսի սրբոյ – Քրիստոսի վկայն
Եմելիանոս, էր ծառայ առն հեթանոսի...
70. 75բ-6բ Արեգի
ԺԳ. եւ Մարտի ԻԱ. Սրբոյն Մատրոնա, որ ի Թեսաղոնիկէ – Երանելի կինս այս Մատրոնիկայ
աղախին էր... (76ա) Յայսմ աւուր վարք սուրբ հաւրն Բենեքդիքտոսի ճգնաւորին Քրիստոսի – Սուրբ հայրն Բենեդիքտոս հռոմայեցի էր...
71. 76բ Արեգի ԺԴ.
եւ Մարտի ԻԲ. Վարք խոստովանող եպիսկոպոսին
Ակակիոսի – Յաւուրս Դեկոսի կռապաշտ արքաին, խոստովանողն Քրիստոսի սուրբն
Ակակիոս...
72. 76բ-8ա Արեգի
ԺԵ. եւ Մարտի ԻԳ. Վկաութիւն սուրբ Մարկոսի՝
Արեթուսայ եպիսկոպոսին, եւ Կիւրղի սարկաւագին եւ այլոց սրբոց – |77ա| Յորժամ Աստուած ներողութեամբն իւրով թոյլ տուեալ, եւ թագաւորեաց գազանաբնութիւնն
Յուլիանոս ուրացող...
73. 78ա-9ա Արեգի
ԺԶ. եւ Մարտի ԻԴ. Վկայութիւն Աբդայի եպիսկոպոսին, եւ Որմսդանայ, եւ Սաինի, եւ Բենիամենի
սարկաւագի – Ի ժամանակս բարեպաշտ թագաւորին
Թէոդոսի Փոքու, Եզդիկերտ հրապաշտ արքայն Պարսից...
74. 79ա-81ա Արեգի
ԺԷ. եւ Մարտի ԻԵ. Յիշատակ է նախնոյն Մելքիսեդեկի, ի գրոց սրբոյն Աթանասի կարճառաւտ
– Թագաւոր Սաղիմ ըստ անուան քաղաքին...
75. 81ա Արեգի ԺԸ.
եւ Մարտի ԻԶ. Վկայութիւն սրբոյն Պաւղոսի վկայի եւ Յուլիանեայ՝ քեռ նորա – Սուրբ մարտիւրոսքն Պաւղոս եւ Յուլիանէ քրիստոնէայք էին...
76. 81ա-3ա Արեգի
ԺԹ. եւ Մարտի ԻԷ. Վկայութիւն սուրբ կուսին Կայտերինեա – Այս իմաստասէր կինս եւ հանճարեղ էր ի քաղաքէն Աղեքսանդրու...
77. 83ա-4ա Արեգի
Ի. եւ Մարտի ԻԸ. Վկաութիւն Փերփութա, եւ քեռն իւրոյ, եւ աղախնոյն, եւ Վահանայ Գողթնաց[ոյն]
– Երանելի կանայքն էին ի Պարսիկս քրիստոնէայք... (83բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն
սրբոյն Վահանայ Գողթնացոյն – Վկայն Քրիստոսի
սուրբն Վահան որդի էր Խոսրովու իշխանի...
78. 84ա Արեգի ԻԱ.
եւ Մարտի ԻԹ. Վկայութիւն ԼԶ. (36) վկայիցն՝ Մակարիոսի, Զենոնի, Աղէքսանդրոսի, Թէոդորոսի
եւ այլ ԼԲ. (32) վկայիցն – Յամս Դեկոսի արքային, կացուցին զսուրբսն առաջի դատաւորին...
79. 84ա-5բ Արեգի
ԻԲ. եւ Մարտի Լ. Վկայութիւն Գուժթազատա ներքինոյ եւ աշակերտին Մաշդոցի, որք յԱստղաբլուրն – Յաւուրս Սաբուռիոսի հրապաշտ արքային Պարսից...
(84բ) Յայսմ աւուր յաղագս վկաիցն, որ յԱստղաբլուրն եւ ի Դիզափայտ լերինն – Աստուածնհաճոյ եւ մեծ վարդապետն Մեսրովբ, շնորհաւքն զոր առէր... (85բ) Յայսմ աւուր
վկաութիւն Երմինիդու թագաւորին – Երմինիդոս որդի էր թագաւորին Լունկվարտաց...
80. 85բ-6բ Արեգի
ԻԳ. եւ Մարտի ԼԱ. Վկայութիւն Դաւթի, որ ի Դվին կատարեաց – Քրիստոսի վկան սուրբն Դաւիթ,
էր ազգաւ պարսիկ... (86ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն Յակոբայ քահանայի եւ Ազա սարկաւագին
եւ Ղուկիոսի – Սուրբ վկայքս Քրիստոսի էին ի
Պարսից... (86բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն
սրբոյն Ղուկիոսի – Սա էր ի Լիբեացիոց Կիւրենեայ...
81. 86բ-8բ Արեգի
ԻԴ. Ապրելի Ա. Վարք երանելոյն Մարիամու
Եգիպտացոյն – Կինս այս էր ի քաղաքէն Աղէքսանդրեա...
82. 89ա Արեգի ԻԵ.
Ապրիելի Բ. Վկայութիւն սրբոյն Անփրիոսի եւ Եդեսիոյ եղբաւրն իւրում – Երանելի վկայքս Քրիստոսի, հարազատ եղբարքս էին
յաւուրս Մաքսիմիանոսի...
83. 89ա-90բ Ապրիելի Գ. եւ Արեգի ԻԶ. Վկայութիւն սրբուհոյ եւ կոյս վկայիցն. երից քերցն՝ Ագապի, Էրինի, Քիոնի:
Եւ այսմ աւուր յիշատակ է Սեւերիանոսի, Եւմեմնոսի եւ այլ ԼԷ. (37) մարտիւրոսաց –
Սոքա երեքեանս քոյրք էին հարազատք ի քաղաքէն Թեսաղոնիկեցոց... (89բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն Սեւերիանոսի...
84. 90բ Արեգի ԻԷ.
եւ Ապրիելի Դ. Վկայութիւն սրբոյն Ագաթոպոսի սարկաւագի եւ Թէոդուլոսի ընթերցողի –
Սոքա եղբարք էին հարազատք եւ քրիստոնէայք ի քաղաքէն Թեսաղոնիկէոյ...
85. 90բ-1ա Արեգի
ԻԸ. եւ Ապրիելի Ե. Վկաութիւն սրբոյն Կալիոպոսի – Երանելի վկայն Քրիստոսի Կալիոպոս որդի էր քրիստոնեայ...
86. 91ա-2ա Արեգի
ԻԹ. եւ Ապրիելի Զ. Տաւն աւետեացն Աստուածածնին
Մարիամու – Ամենասրբուհի եւ Աստուածածին կոյսն
Մարիամ... (91բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն Պաւսիլիպաւսի – Այս երանելի վկայս Քրիստոսի էր ի ժամանակս Ադրիանոսի...
87. 92ա Արեգի Լ.
եւ Ապրիելի Է. Վկայութիւն Բասիմոսի պարսկի
– Երանելի վկայս Քրիստոսի Բասիմոս կրաւնաւոր էր եւ հայր վանաց յերկրին Պարսից... (92ա) Յայսմ աւուր տաւն է հրեշտակապետացն Գաբրիէլի
եւ Միքաելի եւ ամենայն երկնային զաւրացն
հրեղինաց (այսչափ):
88. 92ա-3բ Ահկիի
Ա. եւ Ապրիելի Ը. Վկայութիւն Սահակա եւ Համազասպա նախարարացն Արծրունեաց – Ի բռնակալութեանն տաճկաց Հարունա... (92բ) Յայսմ աւուր տաւն է Գաբրիէլի հրեշտակապետին, որ աւետարանեաց սուրբ կուսին
Մարիամա, որ ծնաւ զՔրիստոս Աստուած մեր,
որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն (այսչափ): (92բ) Եւ այսմ աւուր վկայութիւն սրբոցն,
որք ի գերութիւնն Պարսից կատարեցան, եւ սրբոյն Աբդիշոյի – Հրապաշտ արքայն Պարսից Շապուհ...
89. 93բ-5բ Ահկի
Բ. եւ Ապրիելի Թ. ՀԲ. (72) առաքելոցն – Երկոտասան
առաքելոցն անուանքն... (94բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոց Խ. (40) մարտիւրոսացն,
յորոց են սուրբքն՝ Տէրենդոս, Ափրիկանոս եւ Մաքսիմոս – Սուրբ վկայքն Քրիստոսի Խ. (40) զաւրականք էին...
90. 95բ-6ա Ահկի
Գ. եւ Ապրիելի Ժ. Վկայութիւն Անթիւպայ եպիսկոպոսի
– Սուրբն Անթիւպայ քահանայապետն Քրիստոսի...
91. 96ա-7ա Ահկի
Դ. եւ Ապրիելի ԺԱ. Վկայութիւն սրբոյն Արտեմանայ եպիսկոպոսի – Ի ժամանակս կռապաշտ արքաին Դիոկղէտիանոսի էր քահանայ Լաւոդիկեայք...
92. 97ա-8ա Ահկի
Ե. որ է Ապրիելի ԺԲ. Վկայութիւն սրբոյն Կիրիսկենդոսի եւ սրբոյն
Դիոսկորոդոսի – Սուրբն Կիրիսկենդոս էր ի քաղաքէն Միռոնա... (98ա) Յայսմ աւուր սուրբ վկայն Քրիստոսի Դէոսկորիդոս...
93. 98աբ Ահկի Զ.
եւ Ապրիելի ԺԳ. Վկայութիւն սրբոյն Շմաւոնի եպիսկոպոսի, որ ի Պարս եւ Փուրսի Կուրապաղտի
եւ դստերն իւրոյ, եւ Ապդլաի քահանայի – Փառաւորեալ
ծերունին Շմաւոն էր ամաց ՃԺԷ.ից
(117)...
94. 98բ-9ա Ահկի
Է. եւ Ապրիելի ԺԴ. Վկայութիւն Ռ.(1000) վկայիցն, որք ի Պարսիկս կատարեցան, եւ վարք Գէորգեայ
անայպատականի – Ամբարիշտ եւ անաւրէն արքայն
Պարսից Սաբուռիոս... (99ա) Յայսմ աւուր վարք եւ վկաութիւն երանելոյն
Գէորգեայ անապատականի Լիմացոյն – Երանելին
Գէորգիոս ծերունին ի լերինս...
95. 99աբ Ահկի Ը.
եւ Ապրիելի ԺԵ. Վկայութիւն սրբոյն Սաբայ մարտիւր[ոսի] –
Սուրբ վկայն Քրիստոսի Սաբայ էր յերկրէն
Գոթացիոց...
96. 99բ-100ա Ահկի
Թ. եւ Ապրիելի ԺԶ. Սրբոյն Ղեւոնդիոսի վկաի եւ այլ Է. սուրբ կուսիցն – Բարէյաղթ վկայքն Քրիստոսի էին յԵլադա
գաւառին...
97. 100ա-1ա Ահկի
Ժ. եւ Ապրիելի ԺԷ. Վկայութիւն սրբոյն Արդաղիոնի կատակողին եւ Սըմբատա թագաւորին – Մարտիւրոսն
Քրիստոսի Արդաղիոն կատակող էր...
(100բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն Սըմբատայ թագաւորի եւ որոց ընդ նմա – Բարեպաշտ եւ աստուածասէր թագաւորն Սըմբատ... (101ա) Յայսմ աւուր տաւն է առաքելոյն Շմաւոնի ի Կղէոպեանց – Սիմոն որդի էր Յուսեփայ...
98. 101բ Ահկի ԺԱ.
եւ Ապրիելի ԺԸ. Վկայութիւն սրբոյն Յուլիանոսի – Մարտիւրոսն
Քրիստոսի Յուլիանոս էր ի քաղաքէն Անարզաբայ...
99. 101բ-2բ Ահկի
ԺԲ. եւ Ապրիելի ԺԹ. Վարք երանելոյ Ագապիոսի Հռոմայ հայրապետին
– Մեծ եւ սքանչելին Ագապիոս...
100. 102բ-3ա Ահկի
ԺԳ. եւ Ապրիելի Ի. Վարք երանելի եպիսկոպոսացն Քերսոնա քաղաքին՝ Աթերիոսի եւ Կապետոնի
– Մեծ հայրապետն Երուսաղէմի Էրմոն լուաւ զքաղաքէն Քերսոնա...
(103ա) Յայսմ աւուր երանելին Մանուշ ի Թեսաղոնիկեայ...
101. 103աբ Ահկի
ԺԴ. եւ Ապրիելի ԻԱ. Տաւն է սուրբ առաքելոյն
Նախանձայոյզին Սիմոնի եւ սրբոյն Ալփիոսի
Փիլադելփոս եւ սրբոյն Կիւրիոնի – Աստուածատեսն
Սիմոն աշակերտն Քրիստոսի, ընդ ամենայն արեւմուտս
շրջեալ... (103ա) Յայսմ աւուր սուրբ վկայն Քրիստոսի Ալփիոս Փիլաթելփոս...
102. 103բ-5բ Ահկի
ԺԵ. եւ Ապրիելի ԻԲ. Վարք երանելոյն Թէոդորոսի Սիկէացոյն, որ
եղեւ եպիսկոպոս – Երջանիկ եւ սուրբ հայրս մեր
Թէոդորոս էր ի Գաղատացիոց գաւառէն...
103. 105բ-7ա Ահկի
ԺԶ. եւ Ապրիելի ԻԳ. Վկաաբանութիւն փառաւորեալ
եւ մեծ վկային Քրիստոսի Գէորգեա – Յառաջամարտիկ
մարտիւրոսն Քրիստոսի եւ քաջ զաւրականն Գէորգիոս, որ թարգմանի հողագործ...
104. 107աբ Ահկի
ԺԷ. եւ Ապրիելի ԻԴ. Վկաութիւն Պասիկրատոսի
եւ Վաղէնտինեա – Սոքա էին զաւրականք ի գնդէն
Միւսիոյ, ի քաղաքէն Ռոյդոստոլայ...
105. 107բ-8բ Ահկի
ԺԸ. եւ Ապրիելի ԻԵ. Պատմութիւն սուրբ առաքելոյն
եւ աւետարանչին Մարկոսի – Երանելի առաքեալն
Մարկոս աւետարանիչն գնաց յԵգիպտոս, ի գաւառս...
106. 108բ-9բ Ահկի
ԺԹ. եւ Ապրիելի ԻԶ. Վկայութիւն սրբոյն
Վասիլիոսի Ամասիոյ եպիսկոպոսի – Բռնաւոր եւ
ամբարիշտ արքայն Մաք[ս]իմիանիոս բազում
չարիս գործեաց...
107. 109բ-10բ Ահկի
Ի. եւ Ապրիելի ԻԷ. Վկայութիւն սրբոցն՝ Մաքսիմոսի,
Գադա եւ Կինդիւղիանոսի – Յաւուրս կռապաշտ արքաիցն
Մաքսիմոսի եւ Մաքսիմիանոսի...
108. 110բ-1բ Ահկի
ԻԱ. եւ Ապրիելի ԻԸ. Վկայութիւն սրբոց վկայիցն
Դիոդորոսի, Եւդոդոյ, Պիանու սարկաւագի եւ երանելոյն Պաքմիոսի անապատականի – Բարէյաղթող մարտիւրոսքս այս էին ի քաղաքէն Աբրիդիսոնա... (110բ) Յայսմ աւուր յիշատակ է երանելոյն
Պաքմիոսի անապատականի – Երանելին Պաքումիոս
եգիպտացի էր...
109. 111բ-2բ Ահկի
ԻԲ. եւ Ապրիելի ԻԹ. Վարք եւ վկայութիւն ճգնաւոր կրաւնաւորի եւ
մարտիւրոսի Վատայ եւ երանելոյն Պեղիգեայ – Երանելի
կրաւնաւորն Բատ էր յերկրէն Պարսից... (112ա) Յայսմ աւուր վարք երանելոյն Պեղիգեա
– Աղախինն Քրիստոսի Պեղիգեա...
110. 112բ-3ա Ահկի
ԻԳ. եւ Ապրիելի Լ. Ժ. (10) մարտիւրոսացն՝ Մարկոսի,
Նիկանդրոսի, Ապողոնի, Ղեւոնդիոսի, Արիոսի, Գորգիոնի, Ապերիոքա, Սելինադայ, Իրինեա,
Պարսամբոնի – Տասն վկայքս Քրիստոսի էին յԵգիպտոսէ եւ վասն զի ոչ ուրացան զՔրիստոս... (112բ) Յայսմ աւուր սուրբն Աղէկսանդրոս Հռոմայեցի զաւրականն...
111. 113ա-4ա Ահկի
ԻԴ. եւ Մայիսի Ա. Մահ Երէմիայ մարգարէի – Սա
էր յԱնաթովթա[յ], որդի Քեղկեա... (113ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն Կոդրատիոսի
եւ ընկերաց նորա – Յաւուրս կռապաշտ արքայիցն
Դեկոսի եւ Վաղերիանոսի...
112. 114աբ Ահկի
ԻԵ. եւ Մայիսի Բ. Վկայութիւն Եսպիրիոյ
եւ ամուսնոյն իւրոյ՝ Զոյեայ եւ որդոց իւրոց՝ Կիւրակոսի եւ Թէոդուլոսի – Սուրբ վկայն Քրիստոսի Եսպերիոն եւ Զոյի ծառայք էին առն եւ կնոջ կռապաշտիցն... (114բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն
սրբոյն Գէորգեա Յակէացոյ եւ Խոսրովու – Ամբարիշտն
Բուղա զաւրավարն Իսմաելի
բազում չարիս անցոյց ընդ աշխարհս Հայոց...
113. 114բ-5բ Ահկի
ԻԶ. եւ Մայիսի Գ. Վկայութիւն սրբոյն Տիմոթէի եւ կնոջ իւրոյ՝ Մաւրասայ – Մարտիւրոսն Քրիստոսի Տիմոթէոս ընթերցող էր եկեղեցոյն Քրիստոսի, ի գեղջէն Պէրսպեայ...
114. 115բ-6ա Ահկի
ԻԷ. եւ Մայիսի Դ. Վկայութիւն սրբոյն Սեղուիանոսի եպիսկոպոսի եւ Յուստինոսի վկային Քրիստոսի
– Երանելի եպիսկոպոսն Սիղուիանոս էր ի գաւառէն Գազա... (116ա) Յայսմ աւուր յիշատակ է սուրբ Յուստինոսի վկային Քրիստոսի – Սուրբ վկայն Քրիստոսի Յուստինոս...
115. 116ա-8բ Ահկի
ԻԸ. եւ Մայիսի Ե. Վկայութիւն սուրբ կուսին Իրինեայ վկային Քրիստոսի եւ Տիմոնի առաքելոյն –
Աղախինն Քրիստոսի Իրինեա դուստր էր միամաւր...
(118ա) Յայսմ աւուր աղախնոյն Քրիստոսի Վարդենեայ – Աղախինն Քրիստոսի կոյսն եւ կրաւնաւորն Վարդենի... (118բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն Տիմոնի առաքելոյն – Սուրբն առաքեալն Տիմոն յեաւթանասնիցն էր...
116. 118բ-9ա Ահկի
ԻԹ. եւ Մայիսի Զ. Յիշատակ Յոբայ արդարոյ – Հայր
համբերութեան Յոբ ի թոռանցն Եսաւայ էր... (119ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն
Ակակիոսի – Յամս անաւրէն արքաին Մաքսիմիանոսի էր Ակակիոս...
117. 119աբ Ահկի
Լ. եւ Մայիսի Է. Երեւման սուրբ խաչին ի յերկինս – Ի ժամանակս Կոստանդեայ արքաին՝
որդոյ մեծին Կոստանդիանոսի...
118. 119բ-20ա Մարերի
Ա. եւ Մայիսի Ը. Յիշատակ է Յոհաննու առաքելոյ
աստուածաբանի եւ աւետարանչի, եւ սրբոյն Արսէնի մեծ կրաւնաւորի – Յոհաննէս՝ աշակերտն Քրիստոսի, որդի էր Զեբեդեայ...
(120ա) Յայսմ աւուր յիշատակ է Արսէնի մեծի կրաւնաւորին – Երանելին Արսէնիոս իշխան էր...
119. 120բ-1բ Մարերի
Բ. եւ Մայիսի Թ. Տաւն Եսաեա մարգարէին
– Երանելին Եսաի մարգարէն էր յԵրուսաղէմ... (120բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն Քրիստափորի
եւ երկու կանացն՝ Կալինիկեա եւ Ակիւղինեայ, եւ այլ զաւրականացն – Սուրբ եւ փառաւորեալ վկայն Քրիստոսի Քրիստափոր... (121բ) Յայսմ աւուր յիշատակ է մանկանցն
Բեդղէեմի – Հերովդէս անաւրէն, որ առաջին թագաւորեաց...
120. 121բ-2բ Մարերի
Գ. եւ Մայիսի Ժ. Վարք երանելոյն Գերմանոսի
հայրապետին եւ յիշատակ է սրբոց վկաիցն Եպիմաքոսի, Գորգիանդոսի – Սուրբ եւ երանելի այրս այս Գերմանոս ներքինի էր... (122ա) Յայսմ աւուր սուրբ վկայն Քրիստոսի՝ Եպիմաքոս եւ Գորգիանոս...
121. 122բ-3ա Մարերի
Դ. եւ Մայիսի ԺԱ. Վկայութիւն սրբոյն Մովկիմոսի
քահանաի – Սուրբն Մովկիմոս Ամփիլոյ Պաւլիտեայ քահանայ էր...
122. 123ա-5ա Մարերի
Ե. եւ Մայիսի ԺԲ. Վարք երանելոյն Եպիփանու
Կոստանդեա Կիպրոսի եպիսկոպոսապետին եւ աղախնոյն Քրիստոսի Վարդենկա – Այս սքանչելագործ եւ զարմանալի այրս Եպիփան էր ի սահմանաց Ելեւթիւրոպաւլսի...
123. 125աբ Մարերի
Զ. եւ Մայիսի ԺԳ. Վկայութիւն սրբոյ կուսին
Գղիկերիայ – Սրբուհի եւ կոյս վկայն Քրիստոսի
Գղիկերիայ...
124. 125բ-6ա Մարերի
Է. եւ Մայիսի ԺԴ. Վկաութիւն Իսիդորոսի
եւ սրբուհոյն Միւրոպէ – Մարտիւրոսն Քրիստոսի
Իսիդորոս զաւրական էր յԱղէքսանդրիա քաղաքէն...
125. 126ա-7ա Մարերի
Ը. եւ Մայիսի ԺԵ. Վկայութիւն սրբոցն Իպողինեա,
Իրակլիոսի, Բէնէդիմոյ, որք յԱթենս կատարեցան, եւ սրբոյն Մաքսիմոսի – Սոքա քրիստոնեայք էին եւ զՔրիստոս ուղիղ հաւատով
քարոզէին հեթանոսաց... (126ա) Յայսմ աւուր ճշմարիտ վկայն Քրիստոսի եւ վարդապետն ճշմարտութեան
Մաքսիմոս... (126ա) Յայսմ աւուր վարք
երանելոյն Յոհաննու Կողոնիոյ եպիսկոպոսին –
Երանելին Յոհաննէս էր ի քաղաքէն Նիկոպաւլսէ
Հայոց...
126. 127աբ Մարերի
Թ. եւ Մայիսի ԺԶ. Յիշատակ Զաքարիա մարգարէին
յ<ե>ԲԺ.իցն (12), եւ սուրբ եպիսկոպոսացն՝ Աբդայ եւ Աբդիշոյի, եւ ԺԶ. (16) քահանաիցն,
եւ Թ. սարկաւագացն, եւ ԺԶ. (16) կրաւնաւորացն եւ, Է. կուսանացն – Մարգարէն Զաքարիաս որդի էր Բարաքեայ...
(127ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոց եպիսկոպոսացն Աբդա եւ Աբդիշոյի, եւ ԺԶ.
(16) քահանայիցն, եւ Թ. սարկաւագացն, եւ Զ. կրաւնաւորացն, եւ Է. կուսանացն ի գաւառէն
Պարսից – Սուրբն Աբդիշոյ էր ի Պարսից...
127. 127բ-8բ Մարերի
Ժ. եւ Մայիսի ԺԷ. Գիւտ Խաչին, որ յԵրուսաղէմ
– Մեծ դշխոյն Հեղինէ ի տեսլեան... (128ա) Յայսմ աւուր տաւն է Բարդիշոյի,
Իսահակա, Սիմէոնի, որ ի Պարսիկս կատարեցան
– Սուրբ վկայքն Քրիստոսի էին յաւուրս Սաբուռիոսի հրապաշտ արքաին Պարսից...
128. 128բ-30ա Մարերի
ԺԱ. եւ Մայիսի ԺԸ. Վկաութիւն Սողոխոնի, Պափամերի, Պամփալոնի եւ սրբոյն յԱկինդոսի – Անաւրէն արքայն Մաքսիմիանոս առաքեաց զաւրագլուխ զԿամբանոս... (129բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն
Յակիւնթոսի – Էր սուրբն Յակիւնթոս...
129. 130աբ Մարերի
ԺԲ. եւ Մայիսի ԺԹ. Վկայաբանութիւն սրբոյն
Պատրիկոսի՝ եպիսկոպոսի Պրաւսեա քաղաքին, եւ Ակակիոսի, եւ Մենադրոսի, եւ Պոլիենոյ – Զսուրբն Պատրիկիոս զեպիսկոպոսն Պրոսեայ կացուցին...
130. 130բ-1ա Մարերի
ԺԳ. եւ Մայիսի Ի. Վկայութիւն սրբոյն Ասկզայի – Մարտիւրոսն Քրիստոսի Ասկզաս էր ի Թեբաիթո... (130բ) Յայսմ աւուր տաւն է սրբուհոյ վկային Քրիստոսի յԵզանդխտոյ – Կինս այս քրիստոնեա էր յաշխարհին Գերմանացիոց...
131. 131ա-2ա Մարերի
ԺԴ. եւ Մայիսի ԻԱ. Յիշատակ է Կոստանդիանոսի
Մեծ թագաւորին եւ մաւրն նորա Հեղինեայ, որ է առաջին թագաւոր – Կոստանդիանոս թագաւորն Հռոմայ յառաջ հեթանոս էր...
132. 132ա-3ա Մարերի
ԺԵ. եւ Մայիսի ԻԲ. Սրբոյն Թէոդոտոնի գինէվաճառին եւ Է. կոյս կանացն, որոց անուանքն
են այս՝ Տեկուսայ, Եփրասիա, Աղէքսանդրիա, Կղաւդիա, Փայինէ, Մատրոնա, Յուլիա – Սոքա էին յԱնկիւրիա քաղաքին, քրիստոնեա հաւատով...
133. 133աբ Մարերի
ԺԶ. եւ Մայիսի ԻԳ. Վկայութիւն սրբոյն Կողութայ – Սուրբ վկայն Քրիստոսի Կողութոս քրիստոնեայ էր ի Թեբաիթա...
134. 133բ-4ա Մարերի
ԺԷ. եւ Մայիսի ԻԴ. Վկայութիւն սրբոյն Թալիլիա բժըշկին – Սուրբ վկայն Քրիստոսի Թալէլիոս
քրիստոնեա էր եւ էր ճարտար...
135. 134աբ Մարերի
ԺԸ. եւ Մայիսի ԻԵ. Վկաութիւն սրբոյն Բասիլիսկոսի – Մարտիւրոսն Քրիստոսի Բասիլիսկոս
էր ի ժամանակս Մաքսիմիանոսի...
136. 134բ-6ա Մարերի
ԺԹ. եւ Մայիսի ԻԶ. Վարք եւ ճգնութիւն երանելոյն Սիմէոնի Սիւնեկեցոյն – Սուրբն Սիմէոն էր ի քաղաքէն Անտիոքա ասորոց...
137. 136աբ Մարերի
Ի. եւ Մայիսի ԻԷ. Վկայութիւն սուրբ եպիսկոպոսին
Թերապիոնի – Սուրբ եւ փառաւորեալ վկայն Քրիստոսի
ալեւոր էր Թերապիոն...
138. 136բ-7բ Մարերի
ԻԱ. եւ Մայիսի ԻԸ. Վկայութիւն սրբոյն Դիդիմայ եւ սրբոհոյն Թէոդորեայ եւ երկրորդ մահս
Ղազարու – Յաւուրս Դիոկղէտիանոսի անաւրէն արքաին, էին սոքա ի քաղաքէն Աղէկսանդրացիոց... (137ա) Յայսմ աւուր եղեւ ժողովն Նիկիայ ՅԺԸ. (318) հայրապետացն, եւ էր աւր կիրակի, Երկրորդ Ծաղկազարդին, զկնի Համբարձմանն
Տեառն: (137ա) Յայսմ աւուր երկրորդ մահ սրբոյն Ղազարու եւ գիւտ նշխարացն – Բարեպաշտ արքայն Լեւոն բարեպաշտ թագաւորին Բասիլիոսի որդին...
139. 137բ-8ա Մարերի
ԻԲ. եւ Մայիսի ԻԹ. Վկայութիւն սրբոհոյ եւ կոյս վկաին Եղիկոնիդեայ – Աղախինն Քրիստոսի Եղիկոնիդեայ էր ի քաղաքէն Թեսաղոնիկեայ յաւուրս Գորդիանոսի...
140. 138աբ Մարերի
ԻԳ. եւ Մայիսի Լ. Վարք երանելոյն Սահակայ
կրաւնաւորի քահանայի – Երանելի հայրն մեր Սահակ ի Հոռոմոց աշխարհէն էր...
141. 138բ-9ա Մարերի
ԻԴ. եւ Մայիսի ԼԱ. Վկայութիւն սրբոյն Երէմիայի եւ յիշատակ Մարկիանոսի – Սուրբ վկայն Քրիստոսի Երէմիայ զաւրական էր եւ ծերացեալ աւուրբք... (139ա)
Յայսմ աւուր յիշատակ է սրբոյն Մարկիանոսի –
Սա էր երիտասարդ հասակաւ եւ քրիստոնեայ հաւատով...
142. 139աբ Մարերի
ԻԵ., որ է Յունիսի Ա. Վկայութիւն Ուստինոսի
եւ Զ. ընկերաց նորա – Ծառայն Աստուծոյ Ուստինոս քրիստոնեայ էր... (139բ) Յայսմ աւուր տաւն
է Մարութայի հայրապետի – Սուրբն Մարութա եպիսկոպոս էր յաւուրս Թէոդորոսի...
143. 139բ-41բ Մարերի
ԻԶ. եւ Յունիսի Բ. Վկաութիւն սուրբ վկայիցն՝
Պետրոսի, Դիոնէ[ս]իոսի, Անդրէի, Պաւղոսի եւ սրբուհոյ կուսին Քրիստինեա, եւ վարք Մովսէսի
խափշիկ աւազակին եւ սուրբ առաքելոցն Յասոնի, Սոսիպատրոսի – Պետրոս Քրիստոսի վկայն էր ի
քաղաքէն Լամսակայ... (140ա) Յայսմ աւուր
վարք Մովսէսի՝ խափշիկ աւազակին – Յաւուրս բարեպաշտ
արքաին Մաւրկայ... (141ա) Յայսմ աւուր
վկաութիւն սրբոց առաքելոցն՝ Յասոնի, եւ Սոսիպատրոսի,
եւ էին յՀԲ. (72) առաքելոցն – Յասոն Տարսոնացի
էր, եւ Սոսիպատրոս՝ յԱքայիոյ...
144. 141բ-2բ Մարերի
ԻԷ. եւ Յունիսի Գ. Վկաութիւն սրբոյն Լուկիլիանոսի
եւ Դ. մանկանցն՝ Կղաւդիոսի, Իւատիոսի, Պաւղոսի, Դիոնէսիոսի եւ Պաւլեայ կուսին – Սուրբ վկայն Քրիստոսի Լուկիլիանոս քուրմ էր կռոց...
145. 142բ-4ա Մարերի
ԻԸ. եւ Յունիսի Դ. Վարք երանելոյն Մետրոփանոսի
եպիսկոպոսապետին Բիւզանտիո – Պրովոսի Հռոմա
թագաւորին եղբայրն Դոմետիանոս...
146. 144աբ Մարերի
ԻԹ. եւ Յունիսի Ե. Վկայութիւն սրբոյն Դորոթէոսի՝
եպիսկոպոսին Տիրոսի, եւ տաւն է Փիլիմոնի առաքելոյն, եւ Նիկանդոսի եւ Վարկիանոսի վկաիցն
– Սուրբն Դորոթէոս, որ թարքմանի պարգեւ Աստուծոյ...
(144բ) Յայսմ աւուր տաւն է Փիլիմոնի առաքելոյն եւ ի սմին աւուր սրբոց վկայիցն
Քրիստոսի՝ Նիկանդրոսի, Մարկիանոսի – Սոքա էին
զաւրականք եւ քրիստոնէայք...
147. 144բ-5բ Մարերի
Լ. եւ Յունիսի Զ. Վկայութիւն սրբոյն Կիւրղի
Երուսաղէմի հայրապետի – Սուրբ հայրապետն Կիւրեղ հրէայ էր ազգաւ... (145ա) Յայսմ աւուր վարք
երանելոյն Եւսիքի անապատականի – Երանելի հայրն
մեր Եւսիքիանոս էր ի քաղաքէն Անդրապինոյ... (145բ) Յայսմ աւուր տաւն է սրբուհի կանանցն՝
Շուշանայ եւ Սաւսանա – Սրբուհի կանայքն Սաւսան եւ Շուշան քոյրք էին...
148. 145բ-6ա Մարգացի
Ա. եւ Յունիսի Է. Վկայութիւն Ողբիանոսի
եւ աշակերտին եւ ընկերացն իւրոց – Երանելի եւ
սուրբ եպիսկոպոսն Ողբիանոս էր յաւուրս
ամբարիշտ արքաին Մաքսիմիանոսի...
149. 146ա-8ա Մարգաց
Բ. եւ Յունիսի Ը. Թէոդորոսի ստրատելատին յԱրակլիայ քաղաքին, որ վկայեաց ի Լիկինոսէ
անաւրէն արքաէն, ոչ սա այն էր, որ աղուհացն յիշի, այլ քեռորդի նորա – Մեծն
ի վկայս՝ փառաւորեալ վկայն Քրիստոսի սուրբ Թէոդորոս...
150. 148աբ Մարգացի
Գ. եւ Յունիսի Թ. Վկայութիւն սրբոյն Աղէքսանդրոսի
եւ սրբոհոյն Անդոնինէ – Աղախինն Քրիստոսի էր
ի գեղջէն Կորոյդոմա...
151. 148բ-9բ Մարգաց
Դ. եւ Յունիսի Ժ. Վարք աղախնոյն Աստուծոյ
Պիղիգեայ պոռնկին – Կինս այս էր ի քաղաքէն Անտիոքայ, խաղացող եւ դիւական երգեցիկ... (149ա) Յայսմ
աւուր յիշատակ է Բարբաշմենայ եպիսկոպոսի եւ ԺԶ. (16) վկայիցն – Բարբաշմէն եպիսկոպոս էր Սլակայ եւ Տիսբոնա եւ քուերորդի Շմաւոնի...
152. 149բ-50բ Մարգացի
Ե. եւ Յունիսի ԺԱ. Վկայութիւն սրբոցն Բառնաբա առաքելոյն եւ Ակակիոսի վկաի – Առաքեալն
Քրիստոսի Բառնաբաս որդի մխիթարութեան
անուանեցաւ... (150ա) Յայսմ աւուր սրբոյն Ակակիոսի վկայութիւն – Սուրբն Ակակիոս մանուկ էր հասակաւ...
153. 150բ-1բ Մարգացի
Զ. եւ Յունիսի ԺԲ. Վարք երանելոյն Ոնոփրիոսի անապատականի – Այս երանելի այրս Աստուծոյ Ոնոփրիոս...
154. 151բ-2ա Մարգացի
Է. եւ Յունիսի ԺԳ. Վկաութիւն սրբոյն Տիմոթէի
Պրուսայ – Սուրբ մարտիւրոսն Տիմոթէոս էր յաւուրս ուրացողին Քրիստոսի Յուլիանոսի...
155. 152ա-3ա Մարգացի
Ը. եւ Յունիսի ԺԴ. Վարք Թէոփանոսի եւ աղախնոյն Աստուծոյ Պանսէմնոյ – Երանելին Թէոյփանոս էր ի քաղաքէն Անտիոքա, անհաւատ ծնողաց զաւակ...
156. 153աբ Մարգացի
Թ. եւ Յունիսի ԺԵ. Վկայութիւն սրբոյն
Անտինունոյ Եւստաքիւսի առաքելոյն – Կինս այս
քրիստոնեայ էր ի քաղաքէն Նիկիոյ Բիւթանացոց... (153ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն Ստաքիոսի Բիւզանդւոյ առաքելոյն
– Յորժամ վիճակեցան ԲԺ. (12) գլխաւոր առաքեալքն...
157. 153բ-5բ Մարգացի
Ժ. եւ Յունիսի ԺԶ. Վկաութիւն սրբոյ կուսին
Ակեղինէ: Յիշատակ է կիւրակէի եւ ուրբաթի –
Յաւուրս կռապաշտ արքաին Դիոկղէտիանոսի էր
այր մի ի քաղաքին Վիվլոյպաւլիս...
(154ա) Յայսմ աւուր յիշատակ է Կիրակէի եւ Պարասկեւա քըւերն իւրոյ – Պատմեաց մեզ հայրն
Մակար անապատաւորն...
158. 155բ-6բ Մարգաց
ԺԱ. եւ Յունիսի ԺԷ. Վկայութիւն սրբոյն Կիւրինոսի
եպիսկոպոսն Գորտինոյ ի Կրիտիս կղզոջն, եւ տաւն է Եղիսէի մարգարէին – Սուրբն Կիւրինոս եպիսկոպոսն էր յաւուրս կռապաշտ արքաին Մաքսիմիանոսի... (156ա) Յայսմ աւուր տաւն է Եղիսէի մարգարէին
– Եղիսէէ հիւանդացաւ հիւանդութիւն, որով եւ
մեռաւ...
159. 156բ-8ա Մարգացի
ԺԲ. եւ Յունիսի ԺԸ. Վկայութիւն սրբոյն Դուլիաի
եւ Յովսեփայ նոր վկայի – Սուրբ վկայն Քրիստոսի
Դուլա էր ի գաւառէն Զեփուրի՝ Պրետորի
Ադայի Կիլիկեցոց երկրէն... (157ա) Յայսմ աւուր
վկայութիւն Յովսեփայ նոր վկայի, որ կա նշխարքն ի վանքն Հաւուց թառ, մերձ առ գեղաքաղաքն
Գառնի – Սուրբ վկայն Քրիստոսի Յովսեփ էր ի տաճիկ տոհմէ...
160. 158աբ Մարգաց
ԺԳ. եւ Յունիսի ԺԹ. Վկայութիւն սրբոյն
Վոնիփատոսի եւ է ամառնամուտ – Վոնիփատոս ի Հռոմ քաղաքին ծառայ էր կնոջ միոյ մեծատան...
161. 158բ-9բ Մարգաց
ԺԴ. եւ Յունիսի Ի. Վկայութիւն սրբոյն Մանուիէլի,
Սաբէլի եւ Իսմայելի՝ վկաիցն Քրիստոսի – Այս
երեք բարեկամքս Քրիստոսի էին ի Պարսիկս,
եղբարք ի միոջէ հաւրէ...
162. 159բ-61ա Մարգաց
ԺԵ., Յունիսի ԻԱ. Վկայութիւն Յուլիանոսի
եգիպտացոյն – Վկայն Քրիստոսի Յուլիանոս էր ի քաղաքէն Անդինու... (161ա) Յայսմ աւուր տաւն է սրբոց առաքելոցն՝
Շիղաի, Սիղիւանոսի, Կրէսկէնդոսի, Ելպէնդոսի, Անդրոնիկոսի եւ Առիստապոլոսի – Սոքա ի ՀԲ. (72) առաքելոցն էին, յիշեն եւ զսոսա
Պետրոս եւ Պաւղոս եւ Ղուկաս...
163. 161բ Մարգաց
ԺԶ. եւ Յունիսի ԻԲ. Վկայութիւն սրբոյն
Զոսիմոսի – Սուրբ վկայն Քրիստոսի Զոսիմոս զաւրական էր Տրաիանոսի կռապաշտ արքաի...
164. 161բ-2բ Մարգաց
ԺԷ. եւ Յունիսի ԻԳ. Վկայութիւն սրբոյն
Ղեւոնդեա եւ Բ. ընկերացն՝ Հիւպատոսի եւ Թէոդուլոսի – Սուրբն Ղեւոնդիոս քաջ զաւրեղ զաւրական
էր...
165. 162բ-3բ Մարգաց
ԺԸ. եւ Յունիսի ԻԴ. Վարք Տայասա պոռնկի – Կինս
այս Տայաս յոյժ գեղեցիկ էր տեսլեամբ...
166. 163բ-4բ Մարգաց
ԺԹ. եւ Յունիսի ԻԵ. Վարք եւ վկայութիւն
սրբոյն Փեբրոնիայ – Երանելի եւ բարէյաղթող աղախինն Քրիստոսի Փեբրոնիայ...
167. 164բ-5ա Մարգաց
Ի. եւ Յունիսի ԻԶ. Վկայութիւն սրբոյն Զինոնի
եւ Զինեայ – Զենոն զաւրական էր Մաքսիմիանոսի կռապաշտ արքաին... (165ա) Յայսմ աւուր եղեւ երրորդ
ժողովն Յեփեսոս՝ առաջին սիւնհոդոսն, ընդդէմ
ամբարիշտ եւ մարդադաւան Նեստորի (այսչափ):
168. 165աբ Մարգաց
ԻԱ. եւ Յունիսի ԻԷ. Վկայութիւն Արիստոտելոսի
եւ Դիմիտրիանոսի սարկաւագի եւ Աթանասի կիսասարկաւագի – Ճշմարիտ քահանայն եւ վկայն Քրիստոսի Արիստոկլէոս Կիպրացի էր...
169. 165բ-6բ Մարգաց
ԻԲ. եւ Յունիսի ԻԸ. Վկայութիւն սրբոյն
Եւստաքէոսի եւ որդոյ իւրոյ Ուրբանոսի եւ Բ. դստերացն՝ Պրոպի եւ Լուլոյ, եւ Գայիանոսի՝
եղբաւր որդոյն – Սուրբ վկայն Քրիստոսի Եւստաքէոս քուրմ էր կռոց ի քաղաքին Ուսադոնա...
170. 166բ-8բ Մարգաց
ԻԳ. եւ Յունիսի ԻԹ. Վկայութիւն գլխաւոր
առաքելոցն Պետրոսի եւ Պաւղոսի – Սուրբ առաքեալն
Պետրոս ելեալ յԵրուսաղէմէ ի քարոզել զբանն Աստուծոյ...
171. 168բ-70ա Մարգաց
ԻԴ. եւ Յունիսի Լ. Յիշատակ ԲԺ. առաքելոցն Քրիստոսի – Յետ երեսուն ամի մարդեղութեանն Քրիստոսի... (169բ) Յայսմ աւուր Պետրոս եւ Պաւղոս յամենայն աշխարհ եւ ի Հռոմ...
172. 170աբ Մարգաց
ԻԵ. եւ Յուլիս Ա. Վկայութիւն սրբոցն Կոզմայի եւ Դամիանոսի անարծաթ բժշկացն, որ ի Հռոմ
կատարեցան – Մարտիւրոսքն Քրիստոսի Կոզմաս եւ Դամիանոս եղբարք էին...
173. 170բ-1բ Մարգաց
ԻԶ. եւ Յուլիս Բ. Գիւտ պատուական տփին, յորում էր ամենասրբուհոյ Աստուածածնին գլխադիրն,
զոր տարան ի Կոստանդինուպաւլիս, եւ սուրբ տապանակին – Երկու եղբարք էին հարազատք... (171ա) Յայսմ աւ<աւ>ուր տաւն է տապանակին,
զոր արար Մովսէս – Հրաման ետ Աստուած Մովսէսի...
174. 171բ-2բ Մարգաց
ԻԷ. եւ Յուլիս Գ. Վկայութիւն սրբոյն Կոյինդոսի – Սուրբ վկայն Քրիստոսի Կոյինդոս ծնեալ եւ սնեալ էր ի Փռիւգիայ...
(171բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն Խոսրովու Գանծակեցոյն – Սուրբ վկայն Քրիստոսի
Խոսրով էր ի Գանձակա...
175. 172բ Մարգաց
ԻԸ. եւ Յուլիս Դ. Վկայութիւն Բիանարոսի եւ Սիղուիանոսի – Սուրբն Բիանարոս եւ Սիղուիանոս էր ի գաւառէն Պիսիդոնայ... (172բ) Յայսմ աւուր վկայքն Քրիստոսի՝ Մարկոս եւ Մոկիանոս...
176. 172բ-3բ Մարգաց
ԻԹ. եւ Յուլիս Ե. Ծնունդ Յովհաննու Մկրտչի –
Կարապետն Քրիստոսի Յովաննէս... (173ա)
Յայսմ աւուր վկայութիւն Յակինթոսի – Քրիստոսի
մարտիւրոսն Յակինթոս էր ի քաղաքէն Կեսարիոյ
Կապպադովկեցոց...
177. 173բ-5ա Մարգաց
Լ. եւ Յուլիս Զ. Յիշատակ Եսայեայ մարգարէի, եւ Բաբիղա, եւ աշակերտաց իւրոց – Եսայի մարգարէ ի քաղաքէ Երուսաղէմէ էր...
(173բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն Թէոդորոսի Կիւրենեայ եպիսկոպոսին – Յամս Դիոկղէտիանոսի կռապաշտ արքաին սուրբն Թէոդորոս եպիսկոպոս էր... (174բ) Յայսմ աւուր վկայաբանութիւն
Բաբիլա վարդապետի, ՁԳ. (83) մանկանցն – Բաբիլաս քրիստոնեայ դպիր էր...
178. 175աբ Հրոտից
Ա. եւ Յուլիս Է. Վկայութիւն Աստիոսի եպիսկոպոսին Դորաքոյ քաղաքին – Յամս Տրաիանոսի ամբարիշտ արքաին էր սուրբն Աստիոս...
179. 175բ-6բ Հրոտ
Բ. եւ Յուլիս Ը. Վկայութիւն սրբոյն Պրոկոպոսի,
որ թարքմանի յառաջադէմ – Յամս Դիոկղէտիանոսի արքաին էր սուրբն Պրոկոպիոս, ի քաղաքէն Երուսաղէմի...
180. 176բ-7ա Հրոտ
Գ. եւ Յուլիս Թ. Վկայութիւն սրբուհոյն Ագնասիայ – Երանելի վկայն Քրիստոսի Ագնասիայ կոյս էր ի Հռոմ քաղաքէն...
181. 177ա-8ա Հրոտից
Դ. եւ Յուլիս Ժ. Վկայութիւն ԽԵ. (45) մարտիրոսացն,
որ ի Նիկոյպաւլիս Հայոց կատարեցան ի Քրիստոս –
Սուրբ վկայքն Քրիստոսի ԽԵ. (47) մարտիւրոսքն, որոց էին գլխաւորքն՝ Ղեւոնդիոս, Սիսինիոս, Մաւրիկոս, Անիկտոս, Դանիէլ,
Անդոնիոս էին ի ժամանակս Լիկինիոսի...
182. 178ա Հրոտից
Ե. եւ Յուլիս ԺԱ. Վկայութիւն սրբուհոյն Եւփիմեայ, որ է պատմութիւն ի սեպտեմբերի ԺԶ.
(16) եւ յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն Սէրէպիոնի – Յաւուրս ամբարիշտ արքաին Սիւիրիանոսի կալաւ Ակիւլաս իշխանն...
183. 178ա-9ա Հրոտից
Զ. եւ Յուլիս ԺԲ. Վկայութիւն սրբոյն Պրոկղի եւ Իլարիոնի – Յամս անաւրէն արքաին Տրաիանոսի
եւ Մաքսիմոսի դատաւորին էին սուրբ վկայքն
Քրիստոսի Պրոկղոս եւ Իլարիոն... (178բ) Յայսմ աւուր Անդրէի զաւրավարին – Անդրէաս զաւրավարն էր յաւուրս ամբարիշտ թագաւորացն Ասորոց...
184. 179աբ Հրոտից
Է., Յուլիս ԺԳ. Վկայութիւն սրբոցն՝ Պերիգրինոյ եւ Ղուկիանու, Պրոմպիոյ, Իւսիքիոյ,
Պապիլոյ, Սատորնիլոյ, Գերմանոսի եւ Առեստիոսի բժշկի – Սուրբ վկայքս Քրիստոսի էին Յատալիոյ Պանթէոյ... (179բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն Առեստիոսի բժըշկի – Սուրբն Առեստիոս ճարտար բժիշկ էր...
185. 179բ-86բ Հրոտից
Ը. եւ Յուլիս ԺԴ. Վկայութիւն սրբոյն Կիւրղի եպիսկոպոսին Գորտինոյ՝ Կրիտիս կղզոյ քաղաքին:
Եւ յայսմ աւուր սրբոյն Բագարատայ Տոռոմենոյ եպիսկոպոսին եւ Աբդըլմսեհի մարտիւրոսին
եւ վկաին Քրիստոսի – Սուրբ հայրապետն Քրիստոսի
Կիւրեղ էր յաւուրս ամբարիշտ արքաին Մաքսիմիանոսի... (180ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն Բագրատայ
եպիսկոպոսի Տոռոմենոյ քաղաքի – Սուրբն Բագարատ աշակերտ էր սրբոց առաքելոցն եւ ձեռնադրեցաւ ի
Պետրոսէ առաքելոյն եպիսկոպոս... (185բ)
Վասն կատարման սրբոյն Բագարատայ եպիսկոպոսին – Էր քաղաքացի ոմն մեծատուն, որոյ անուն էր Արտագորոն... (186ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն ծառաին
Աստուծոյ Աբդըլմսեհի – Սուրբ վկայն Քրիստոսի
Աբդըլմսեհ, որդի էր հրէի...
186. 186բ-7ա Հրոտից
Թ. եւ Յուլիս ԺԵ. Վկաութիւն սրբոյն Կիրակոսի եւ Յուղիտեայ – Երանելի եւ որդէսէր կինս այս Յուղիտեայ էր ի քաղաքէն յԻկոնիոյ...
187. 187ա-8ա Հրոտից
Ժ. եւ Յուլիս ԺԶ. Ճգնաւոր եւ սուրբ կրաւնաւորացն Պատերմութէոսի եւ Կոպրի եւ զաւրականին
Աղէքսանդրոսի, որ վկաական խոստովանութեամբ կատարեցան ի Քրիստոս յոյսն ամենեցուն –
Յամս ուրացողին Յուլիանոսի արքաին, ի Ռումա Եգիպտացիոց էին ճգնաւոր կրաւնաւորք...
188. 188ա-90ա Հրոտից
ԺԱ. եւ Յուլիս ԺԷ. Վկայութիւն սրբոյն Աթանագինեայ եպիսկոպոսին Պիտաքտոի եւ Ժ.
(10) աշակերտացն: Զսորա նշխարսն տարաւ սուրբն Գրիգոր ի Հայք – Յաւուրս ամբարիշտ արքաին Դիոկղէտիանոսի սուրբն Աթանագինէս քրիստոնեայ էր ի Սեբաստիոյ քաղաքէն...
(189ա) Աւրհնեալ է մեծ պսակաւորն եւ յաղթող քաջ նահատակն Քրիստոսի՝ սուրբն Աթանագինէս...
189. 190ա Հրոտից
ԺԲ. եւ Յուլիս ԺԸ. Վկայութիւն սրբոյն Մարինեայ եւ սրբոյն Մակուրինեայ սուրբ վկայիցն
– Սուրբ վկայս Քրիստոսի Մարինէ էր ի քաղաքէն Անտիոքա Պիսիդեայ... (190ա) Յայսմ աւուր յիշատակ է աղախնոյն
Քրիստոսի Մագուրինեայ – Սա էր քոյր սրբոյն
Բարսղի եւ սրբոյն Գրիգորի Նիւսացոյն...
190. 190ա-1ա Հրոտից
ԺԳ. եւ Յուլիս ԺԹ. Վարք երանելոյն Դիոսի – Երջանիկ
հայրն մեր Դիոս էր ի քաղաքէն Անտիոքայ
Ասորոց...
191. 191աբ Հրոտից
ԺԴ. եւ Յուլիս Ի. Վերացումն է Եղիայի մարգարէին հրեղէն կառաւք յերկինս: Գրեալ է ի գիրս
Թագաւորութեանն – Եւ ասէ Եղիայ ցժողովուրդն.
Մատերո՛ւք առ իս...
192. 191բ-3բ Հրոտից
ԺԵ. եւ Յուլիս ԻԱ. Վարք երանելոյն Սիմէոնի, որ վասն Քրիստոսի աղուաշանայր եւ երանելոյն
Յոհաննու Անապատականի – Սիմէոն եւ Յոհաննես էին եւս յԱսորոց ի քաղաքէն յԵդեսիայ...
193. 193բ-4բ Հրոտից
ԺԶ. եւ Յուլիս ԻԲ. Վկայութիւն սրբուհոյն Գերանդըխտոյ պարսկի – Կինս այս մոգպետի կին էր ի Պարսիկս...
194. 194բ-5բ Հրոտից
ԺԷ. եւ Յուլիս ԻԳ. Վկայութիւն սրբոյն Փոկասու, եւ տաւն է Մարիամու Մակդաղենացոյն – Կացուցին զսուրբն Փովկաս առաջի
Ափրիկանա եպարքոսին... (195ա) Յայսմ
աւուր յիշատակ է Մարիամա Մակդաղենացոյն
– Աղախինն Քրիստոսի Մարիամ էր ի սահմանացն Մակդաղեայ Ասորւոց... (195ա) Յայսմ
աւուր վկայութիւն սրբոյն Ստեփաննոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի – Սուրբն Ստեփաննոս աշակերտ էր
Մովսէսի Սիւնեաց եպիսկոպոսին...
195. 195բ-8բ Հրոտից
ԺԸ. եւ Յուլիս ԻԴ. Վկայութիւն սրբուհոյն Քրիստինեայ, եւ Ռոմանոսի, եւ Դաւթի, որ Յռուզք
կատարեցան – Կոյս վկայն Քրիստոսի Քրիստինէ էր ի Տիւրոն քաղաքէն... (196ա) Յայսմ աւուր յիշատակ է երանելի աղախնոյն Աստուծոյ Ողոմպիայի – Սա էր ի Կոստանդինուպաւլիս յաւուրս բարեպաշտ թագաւորացն Մեծին Թէոդոսի եւ որդոցն իւրոյ... (196բ) Պատմութիւն սուրբ եւ փառաւորեալ վկայիցն Քրիստոսի՝
Ռոմանոսի եւ Դաւթի, որ յըՌուզք կատարեցան
յանաւրէն եղբաւրէն իւրեանց – Աշխարհն Ռուսաց յանաւրէնութեան էր եւ յանհաւատութեան...
196. 198բ-9ա Հրոտից
ԺԹ. եւ Յուլիս ԻԵ. Հանգիստ ննջման սրբուհոյն Աննայի՝ մաւրն ամէնաւրհնեալ Աստուածածնին – Սրբուհին Աննա էր յազգէն Ղեւեայ, դուստր Մատթա քահանային... (199ա) Յայսմ աւուր յիշատակ
աղախնոյն Քրիստոսի Պրակսեայ – Սա դուստր էր
մեծ իշխանի ի Կոստանդինուպաւլիս...
197. 199ա-200ա Հրոտից
Ի. եւ Յուլիս ԻԶ. Վկայութիւն սրբոյն Երմողիոսի եւ ընկերաց նորա – Սուրբ քահանայն Երմողայոս էր ի Նիկոմիդեայ քաղաքէն...
198. 200աբ Հրոտից
ԻԱ. եւ Յուլիս ԻԷ. Վկայութիւն սուրբ Պանտալեւոնի, որ թարգմանի Ամէնառիւծ – Վկայն Քրիստոսի եւ սիրելին Պանտալեւոն էր ի Նիկոմիդացիոց քաղաքէն...
199. 200բ-1ա Հրոտից
ԻԲ. եւ Յուլիս ԻԸ. Վկաութիւն սրբոյն Կալինիկոսի եւ յիշայտակ է սրբոյն Ապողինոսի –
Վկայն Քրիստոսի սուրբն Կալինիկոս էր քրիստոնեայ եւ երկեղած յԱստուծոյ... (201ա)
Յայսմ աւուր յիշատակ է սրբոյն Ապողինոսի – Սա
էր ի Սարդիս քաղաքէն քրիստոնեայ հաւատով...
200. 201ա-2ա Հրոտից
ԻԳ. եւ Յուլիս ԻԹ. Վկայութիւն սրբոյն Թէոդոտեայ եւ Գ. որդոցն իւր – Բարեպաշտ կինն Թէոդոտայ այրի էր, ի քաղաքէն յԻկոնիոյ...
201. 202աբ Հրոտից
ԻԴ. եւ Յուլիս Լ. Վկայութիւն սրբոյն Ստաթէոսի Անկիւրացոյն – Սուրբն Եւստաթիոս զաւրական էր
Քրիստոսի հաւատովն... (202ա) Յայսմ աւուր յիշատակ է սրբոյն Մարթայի՝ մաւր Սիմէոնի
Սիւնակեցոյն, որ ի լերինն Անտիոքու – Սուրբն
Սիմէոն, զմայրն իւր զերանելին Մարթայ...
202. 202բ-5ա Հրորտից ԻԵ. եւ Յուլիս ԼԱ. Վկայութիւն սրբոցն
քահանայիցն Հայոց՝ Սահակայ, Յովսեփու, Սանուիէլի, Ղեւոնդի, Մուշայի, Արսէնի, Քաջաջ
սարկաւագի, Թաթկայ, Սամուիէլի, Աբրահամու եւ մոգպետին երանելոյ: Եւ յայսմ աւուր տաւն
է սրբուհի եւ կոյս վկային՝ Ռիկոնի եւ այլ ընկերացն, եւ այլ Ղուկիայ ի Սիկիլիայ, որոյ
տաւնն ի հոկտեմբերի կատարի, ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ – Զկնի մեծ պատերազմին նահատակութեան զաւրացն Հայոց եւ իշխանացն... (204բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն
սրբուհոյն Ղուկիայ եւ սրբոյ վկային Ռիկսոնի, եւ այլ ընկերացն: Է եւ այլ Լուկիայ,
որ ի հոկտեմբեր ԼԱ. (31) է տաւնն, եւ Քրիստոսի փառք յաւ[իտեանս] – Քրիստոսի աղախինն Լուկիա էր ի Կամբանոյ գաւառէն...
203. 205ա-6բ Հրոտից
ԻԶ. եւ Աւգոստոսի Ա. Յիշատակ Մակաբայեցոցն – Անտիոքոս անաւրէնն գերեաց զԵրուսաղէմ... (205բ) Յայսմ աւուր վարք Տիտոսի առաքելոյն՝ եպիսկոպոսի Գորտինոյ քաղաքին,
ի Սիկիլիա կղզին – Զինաս, զոր յիշէ Պաւղոս ի
թուխթս իւր...
204. 206բ-7բ Հրոտից
ԻԷ. եւ Աւգոստոս Բ. Վերադարձումն նշխարաց
սրբոյն Ստեփաննոսի Նախավկային Քրիստոսի – Նախավկայն
Քրիստոսի սուրբն Ստեփաննոս... (207բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն Կենդիոսի քահանայի – Սրբասնեալ քահանայն Կենդիոս էր ի գեղջէն Տալմենոյ...
205. 207բ-8ա Հրոտից
ԻԸ. եւ Աւգոստոս Գ. Վարք երանելոյն Դաղմատիոսի
– Երանելի հայրն մեր Դաղմատիոս զաւրական
էր յերկրորդ գունդս սխողարաց... գնաց մեծաւ հաւատով, ողջ/// (1 թ. ընկած) 208ա
///վանսն, որ կոչի Դաղմատիոսի...
206. 208ա-9ա Հրոտից ԻԹ. եւ Աւգոստոս Դ. Վկայութիւն սրբոյն Սոփիայ եւ երից
դստերացն, որոց անուանքն են այս՝ Պիստիս, Ելպիս, Ագապիս, որ է ի մերս՝ հաւատ, յոյս,
սէր եւ իմաստութիւն – Սուրբ աղախինն Քրիստոսի
Սոփիայ էր ի մեծատանց եւ ի փառաւոր ազգէ...
207. 209ա-11ա Հրոտից Լ. եւ Աւգոստոս Ե. Վկայութիւն սրբոյն Վարդանայ եւ այլ
զաւրացն Հայոց, որ կատարեցան ի մեծ պատերազմին – Ի բառնալ թագաւորութեանն Հայոց...
(210բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն Եւսիգնոսի ծերունոյն – Վկայն Քրիստոսի Եւսինգնոս ազգաւ
Անտիոքացի էր... (211ա) Յայսմ աւուր
սրբոց վկայիցն Պապիլա եւ Պաւղոսի, եւ սրբուհի կանանցն՝ Բ. քերցն՝ Վաղենտինեայ եւ Թէեսիայ
– Սոքա էին եգիպտացիք եւ բնակէին ի Նէոյկեսարիայ...
208. 211աբ Յաւելեացն ի մինն եւ Աւգոստոս Զ. Մեծ եւ հռչակաւոր տաւն է Այլակերպութեանն
Քրիստոսի, զոր այլ ազգ տաւնեն ի փառս Քրիստոսի – Աւանդապահք սուրբ եկեղեցոյ ասեն՝ զպատկեր աւուր տաւնիս...
209. 211բ-2ա Յաւելեացն Բ. եւ յԱւգոստոս Է. Վարք եւ վկայութիւն սրբոյն Դեմէտրիոսի
սուրբ նահատակին – Ի ժամանակս մեծին Կոստանդիանոսի՝ որդոյն սրբոյն Հեղինեայ, Դոմետիոս մոգ...
210. 212բ-3բ Յաւելեացն Գ. եւ Աւգոստոս Ը. Վկայութիւն սրբոյն Մարինոսի ծերոյն
եւ յիշատակ Ներսէսի վերջնոյ Հայոց կաթողիկոսի –
Սուրբ վկայն Քրիստոսի Մարինոս էր ի քաղաքէն
Անարզաբայ... (213ա) Յայսմ աւուր յիշատակ
սուրբ հայրապետացն Գրիգորի եւ Ներսէսի – Երջանիկ
եւ սուրբ հայրապետքս Գրիգոր եւ Ներսէս...
211. 213բ-4ա Աւելեացնի Դ. եւ Աւգոստոս
Թ. Վարք երանելոյն Միւռոնայ սքանչելագործ եպիսկոպոսին Կրիտիս կղզոյն – Սուրբ եպիսկոպոսն Միւռոն լեալ էր ի Կրիտէ կղզոջն...
212. 214բ Աւելեացն Ե. եւ Աւգոստոս Ժ. Վկայութիւն սրբոյն Անդոնինոսի – Սուրբ վկայն Քրիստոսի Անդոնինոս ազգաւ Աղէքսանդրացի էր...
213. 214բ-8բ Նաւասարդի ամսոյ ի մինն եւ Աւգոստոս ԺԱ. Տաւն է Յովհաննու Մկրտչին,
կարգեալ սրբոյն Գրիգորէ Լուսաւորչէն մերոյ –
Յորժամ լուսաւորեաց սուրբ Գրիգոր զՀայս եւ գնաց ի քաղաքն Կեսարիա... (218ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն
Լաւրէնտիոսի, Քսեստոսի եւ Պաւղիտոսի – Սոքա
էին յաւուրս Դեկոսի ամբարիշտ արքային...
214. 218բ-9բ Նաւասարդի Բ. եւ Աւգոստոսի ԺԲ. Անիկտոսի եւ Փոտինոսի – Այսմ սրբոցս մարտիւրոսութիւնս եղեւ այսպէս.
Դիոկղէտիանոս անաւրէն արքայն...
215. 219բ Աւգոստոսի ԺԳ. եւ Նաւասարդի Գ. Սրբոյն Մարկեղիոսի վկայի՝ եպիսկոպոսի
Ապամիոյ Ասորոց – Երանելին Մարկեղիոս էր ի Կիպրոսէ...
216. 219բ-20բ Նաւասարդի Դ. եւ Աւգոստոս ԺԴ. Նաւակատիք Սուրբ Կաթողիկէին, որ ի Վաղարշապատ քաղաքի, եւ վկայութիւն Հիմեա,
եւ Իւղիգեա, եւ Փիգաիդեայ – Սոքայ ազգականք էին չորից զինուորացն... (220ա) Յայսմ աւուր կատարեցաւ սուրբն Մարթին
– Սա աղախին էր կռապաշտ տիկնոջ... (220ա) Յայսմ աւուր սրբոյն Ուրսիկինոսի
– Քրիստոսի
մարտիւրոսն Ուրսիկինոս էր ի քաղաքէն Սեբենդիոյ...
217. 220բ-2բ Նաւասարդի
Ե., որ է Աւգոստոս ԺԵ. Մեծի եւ փառաւորեալ ննջման ամէնաւրհնեալ սուրբ կուսին Մարիամու
Աստուածածնին – Պարտ եւ արժան է գիտել, զի
զգրեալ սքանչելիսն...
218. 222բ-4ա Նաւասարդի
Զ. եւ Աւգոստոս ԺԶ. Վերստին տաւն է փոխման
Աստուածածնին, եւ ընդ նմին տաւն սուրբ եւ պատուական երեսաց դաստառակին Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ, յորում նկարեալ էր անձեռագործ պատկեր նորա, որ առաքեցաւ յՈւռհա – Աբգար՝ արքա Հայոց եւ Ասորոց, լուաւ վասն Քրիստոսի... (223բ) Յայսմ աւուր
սրբոյն Դիմիդեայ բըժըշկի եւ վկայի – Քրիստոսի վկայն Դիմիդոս էր ի
Տարսոն քաղաքէն...
219. 224ա-5ա ՅԱւգոստոս
ԺԷ. եւ Նաւասարդի Է. Վերստին տաւն է սրբոյ
Աստուածածնին եւ վկայութիւն սրբոյն Միւռոնա քահանային – Յաւուրս Դեկոսի ամբարիշտ արքաին,
էր սուրբն Միւռոն քահանայն... (224բ)
Յայսմ աւուր Պատկերի Աստուածածնին տաւնն –
Սրբուհի Մարիամ Աստուածածինն հանդերձեալ
էր... (225ա) – Դարձեալ ի սմին աւուր տաւն է Ստեփաննոսի Ուլնցոյն (այսչափ):
220. 225ա-6ա Նաւասարդի
Ը. եւ Աւգոստոս ԺԸ. Սրբոց վկաիցն՝ Լաւրոսի եւ Փլորոսի եւ Աստուածածնին – Փառաւորեալ վկայքն Քրիստոսի՝ Փլաւրոս եւ Լաւրոս...
221. 226ա-7ա Նաւասարդի
Թ. եւ Աւգոստոս ԺԹ. Սրբոց Ատոմեանցն եւ որդոյ նորին՝ եւ Վարսա, եւ Ներսեհի, եւ վարձաւորին,
եւ ընկերացն՝ եւ ննջման Աստուածածնին – Թագաւորն
Պարսից Յազկերտ խորհրդածութեամբ մոգուցն... (226բ) Յայսմ
աւուր վկայութիւն սրբոյն Անդրէի ստրատելատին եւ զաւրացն – Քրիստոսի վկայն Անդրէաս ստրատելատն...
222. 227ա-8ա Նաւասարդի
Ժ. եւ Աւգոստոս Ի. Սրբոց վկայիցն Վասսա եւ Գ. որդոց իւրոց՝ Թէոգնիոսի, Ագապիոսի եւ
Պիստոսի, եւ ննջման Աստուածածնին – Սրբուհի
Վասսա էր յաւուրս Մաքսիմիանոսի անաւրէն արքաին...
223. 228ա-9ա Նաւասարդի
ԺԱ. եւ Աւգոստոս ԻԱ. Վկայութիւն Իուստիոսի եւ ննջման Աստուածածնին եւ միշտ կուսին – Քրիստոսի վկայն Իուստիոս նախ զաւրական էր ի գունդս...
224. 229ա-30ա Նաւասարդի
ԺԲ. եւ Աւգոստոս ԻԲ. Տաւն է Թումայի առաքելոյն
յերկոտասանիցն եւ ննջման Աստուածածնին – Յետ
համբառնալոյն Քրիստոսի յերկինս... (229բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն Ագաթոնիկոսի,
որ թարգմանի բարէյաղթ – Մաքսիմիանոս ամբարիշտ արքայն առաքեաց ի Նիկոմիդեայ քաղաքէն...
225. 230աբ Նաւասարդի
ԺԳ. եւ Աւգոստոս ԻԳ. Վկայութիւն Իրինիոսի եպիսկոպոսի Սերմոիսի գաւառին, եւ իննաւրեա
տաւն ննջման Աստուածածնին – Սուրբն եպիսկոպոսն էր ի Սերմոյ գաւառին...
226. 230բ Նաւասարդի
ԺԴ. եւ Աւգոստոս ԻԴ. Սրբոյ վկային Տիմէի, Ագապիոսի եւ սրբոյն Թեկղի – Աստուծոյ սիրելին եւ սքանչելի այրն Տիմոթէոս էր ի Պաղեստինոյ... (230բ) Յայսմ աւուր սուրբն Ագապիոս եւ սրբուհին Թեկղիայ ի քաղաքին
Գազա...
227. 230բ-2ա Նաւասարդի
ԺԵ. եւ Աւգոստոս ԻԵ. Տաւն սրբոյ Աստուածածնին – Սուրբ Լուսաւորիչն Հայոց Գրիգորիոս, յորժամ կործանեաց զպատկերն Անահիտ կռոցն... (231ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն Աթանասի եպիսկոպոսի, որ մկրտեաց զսրբուհին Խանթուշ – Երանելի աղախինն Քրիստոսի Խանթուշ էր ի Սելեւկիոյ...
(232ա) Յայսմ աւուր եւ զերկուս ծառայսն երանելոյն Խանթուշի՝ զԽարիսիմոս եւ զՆէոփիտոս – Կացուցին առաջի Աւրեղիանոսի անաւրէն արքային...
228. 232ա-3բ Նաւասարդի
ԺԶ. եւ Աւգոստոս ԻԶ. Վկայութիւն սրբոյն Ադրիանոսի եւ կնոջն՝ Անատաւլեայ, եւ այլ ԻԳ.
(23) մարտիւրոսաց – Վկայն Քրիստոսի Ադրիանոս եւ Անատաւլիա՝ ամուսինն իւր... (233բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն Աբուդիմոսի – Սուրբ վկայն Քրիստոսի Աբուդիմոս...
229. 233բ-5բ Նաւասարդի
ԺԷ. եւ Աւգոստոս ԻԷ. Սրբոց Սուքիասեանցն, որ վկայեցին ի Սուկաւէտ լերինն ի Հայս – Առաքեալն Քրիստոսի Թադէոս, յորժամ եկն ի Հայս... (234բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն Ատրներսեհի,
եւ Անտիոքա բժշկին, եւ Միւռոնոսի քահանային –
Քրիստոսի վկայն Ատրներսեհ որդի էր Պրոպոսի... (235ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն Անտիոքա բժշկին – Սուրբ վկայն Քրիստոսի Անտիոքոս բժիշկ էր...
230. 235բ-6ա Նաւասարդի
ԺԸ., որ է Աւգոստոս ԻԸ. Վկայութիւն Ստրատոնիկոսի,
Փիլիպպոսի, Եւտիքիանոսի, եւ վարք երանելոյն Ոնէսիմեա՝ ո՛չ աշակերտին Պաւղոսի – Փառաւորեալ մարտիւրոսքս այս էին ի քաղաքէն Նիկոմիդեա... (235բ) Յայսմ աւուր վարք երանելոյն Ոնէսիմա՝ ո՛չ աշակերտին Պաւղոսի – Սորա ծնողքն էին ի Կեսարիայ...
231. 236աբ Նաւասարդի ԺԹ. եւ Աւգոստոս ԻԹ. Տաւն է գլխատմանն Յոհաննու – Յովհաննէս Մկրտիչն Քրիստոսի, սրբութեամբ սնեալ էր յանապատի...
232. 236բ-7ա Նաւասարդի
Ի. եւ Աւգոստոս Լ. Վկաութիւն սրբոյն Վիլոնիդոսի եպիսկոպոսի եւ սրբոյն Տատիոսի – Սուրբ եպիսկոպոսն Վիլոնիդոս էր ի բանդին, վասն հաւատոցն Քրիստոսի... (237ա)
Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն Տատիանոսի, զոր ոմանք Տիտիոն անուանեն – Զսա անաւրէն դատաւորն Ուրբանոսի Կղաւդիուպաւլի...
233. 237բ-8ա Նաւասարդի
ԻԱ., որ է Աւգոստոս ԼԱ. Գիւտ պատուական գաւտոյն ամենասրբուհոյ Աստուածածնին, որ կոչի
Խալկոպռատիայ – Զամենասրբուհոյ Աստուածածնին
Մարիամա զգաւտին տարան... (237բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբուհոյն Փոտինեայ,
որ ասի Լուսեղէն – Կինն սամարացի, յորմէ Քրիստոս
ջուր խնդրեաց...
234. 238ա-9բ Նաւասարդի
ԻԲ. եւ Սեպտեմբերի Ա. Տաւն է Յեսուա որդոյն Նաւեայ՝ ծառային Մովսէսի – Յեսու որդին Նաւեայ աշակերտ էր Մովսիսի... (238բ) Յայսմ աւուր վարք Սիմէոնի երանելոյ
Սիւնակեցոյն, որ ի Մանդրանն ի Հալպ – Երանելին
Սիմէոն էր ի քաղաքէն Անտիոքա Ասորոց...
235. 239բ-40բ Նաւասարդի
ԻԳ., որ է Սեպտեմբեր Բ. Սրբոյն Մամասա եւ սրբոյն Յոհաննու հայրապետին՝ Կոստանդինուպաւլսի մեծի եկեղեցոյն – Յամս Աւրեղիանոսի ամբարիշտ արքաի, այր ոմն քրիստոնեա... (240բ) Յայսմ աւուր յիշատակ է
երանելոյն Յոհաննու Կոստանդինուպաւլսի
հայրապետի – Սուրբ հայրապետն Յոհաննէս յաղագս բազում ճգնութեան իւրոյ...
236. 240բ-1ա Նաւասարդի
ԻԴ., որ է Սեպտեմբեր Գ. Վկայութիւն սրբոյն Անթիմոսի Նիկոմիդացոց եպիսկոպոսի – Ի ժամանակս ամբարիշտ արքաին Մաքսիմիանոսի...
237. 241աբ Նաւասարդի
ԻԵ., որ է Սեպտեմբեր Դ. Վկայութիւն սրբոյն Բաբիլա Անտիոքայ հայրապետին եւ սրբոց վկաիցն՝
Յռկիանոսի, Թէոդորոսի, Ամանիոսի եւ Յուլիանոսի
– Ի ժամանակս Նումերիանոսի ամբարիշտ արքային էր սուրբ հայրապետն Անտիոքու
Բաբիլաս... (241բ) Յայսմ աւուր տաւն է սրբոց
վկայիցն Ոսկէանոսի, Թէոդորոսի, Ամիրանոսի եւ Յուլիանոսի, զորոց Մաքսիմիանոս արքայն եհատ
զձեռս եւ զոտս եւ ի հուր ընկեց, եւ կատարեցան ի Քրիստոս բարի խոստովանութեամբ, եւ
Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն (այսչափ):
238. 241բ-2բ Նաւասարդի
ԻԶ., որ է Սեպտեմբեր Ե. Սրբոց վկայիցն Խ. (40) խարազնասգեստ կուսանանցն եւ Ամոնի սարկաւագին – Սրբուհի կանայքն էին յաւուրս Լիկիանոսի ամբարիշտ արքային... (242բ) Յայսմ աւուր յիշատակ է Զաքարիայի՝ հաւրն Յովաննու – Զաքարիաս էր որդի Ադդովա...
239. 242բ-3բ Նաւասարդի
ԻԵ. (=ԻԷ.), որ է Սեպտեմբեր Զ. Վկայութիւն
սրբուհոյ եւ կոյս վկային Էրմոնայ եւ ԺԳ. (13) սուրբ մարտիւրոսացն Քրիստոսի՝ Փոստոսի
քահանայի, Բիբիա սարկաւագի եւ այլ Ժ. (10) ընկերացն
– Սուրբ առաքեալն Փիլիպպոս դստերս ուներ չորս... (243բ) Յայսմ աւուր
տաւն է ԺԳ. (13) մարտիւրոսացն Քրիստոսի՝ Փուստոսի քահանաի, Բիբ[ի]ա սարկաւագի, Նիւսիայ
ընթերցողի եւ այլ Ժ. (10) ընկերացն –
Սոքա էին առ Դեկոսիւ առքաին...
240. 243բ-4ա Նաւասարդի
ԻԸ., որ է Սեպտեմբեր Է. Վկայութիւն սրբոյն
Սոզոնի եւ Եփսիքոսի: Եւ նախատաւնակ է ծնընդեան
Ատուածածնին – Սուրբ վկայն Քրիստոսի Սոզոն էր քրիստոնեա... (244ա) Յայսմ աւուր տաւն
է սուրբ վկային Քրիստոսի Եփսիքոսի – Սա էր
ի քաղաքէն Կեսարիացոց, եւ մատնեցին զնա...
(244ա) Յայսմ աւուր նախատաւնակ է ծնընդեան
ամենասրբուհոյ Աստուածածնին (այսչափ):
241. 244ա-6բ Նաւասարդի
ԻԹ., որ է Սեպտեմբեր Ը. Տաւն Ծնընդեան Մարիամու Աստուածածնին ի Յովակիմա եւ
յԱննաէ, եւ Պաւղոսի եպիսկոպոսի – Ի թուոյ եւ
ի տոհմէ երկոտասան ազգաց Իսրաէղի էր Յովակիմ... (245բ) Յայսմ աւուր վարք սրբոյն Պաւղոսի եպիսկոպոսի – Սուրբն Պաւղոս եպիսկոպոս էր ի Սնաւլի քաղաքի՝
յարեւմուտս...
242. 246բ-7բ Նաւասարդի
Լ. եւ Սեպտեմբեր Թ. Կատարումն սրբոյն Իսահակայ Պարթեւի – Սուրբ եւ մեծ հայրապետն Իսահակ
որդի էր մեծին Ներսէսի... (247բ) Յայսմ
աւուր վկայութիւն սրբոյն Սեւերիանոսի Սեբաստացոյն – Քրիստոսի վկայն Սեւերիանոս էր
ի քաղաքէն Սեբաստիոյ...
243. 247բ-8ա Հոռի
Ա., որ է Սեպտեմբերի Ժ. Վկաութիւն երից քերց կուսանացն՝ Մինդորա, Միտրոդորա եւ Նիմփաւդորա
– Այս երեք սրբուհի կուսանքս քորք էին հարազատք
ի ժամանակս Մաքսիմիանոսի... (248ա) Յայսմ
աւուր տաւն է սրբուհոյն Բասիլիայ – Սրբուհի
կոյս վկայն Քրիստոսի էր ինն ամաց, ի Նիկոմիդեա քաղաքին...
244. 248ա-52ա Հոռի
Բ., որ է Սեպտեմբերի ԺԱ. Վկայութիւն սրբուհոյ վկային Մանուշակայ, զոր ի Հոռոմ լեզուն
Իայ կոչեն – Արքայն պարսից Շապուհ, որ էր հրապաշտ, պաշարեաց զքաղաքն Բիւզանդիա... (248բ) Յայսմ աւուր յիշատակ է սուրբ աղախնոյն
Աստուծոյ Քրիստոսի Թէոդորեայ – Յաւուրս Զինոնի արքաին, ի քաղաքին Աղէկսանդրիա...
245. 252ա-3ա Հոռի
Գ., որ է Սեպտեմբերի ԺԲ. Վկայութիւն սրբոյ եպիսկոպոսին Ապտոնոմոսի եւ սրբոյն Ռոմիլոսի
– Երանելի քահանայապետս Քրիստոսի էր ի ժամանակս
Դիոկղէտիանոսի... (253ա) Յայսմ աւուր կատարեցաւ
սրով սուրբ մարտիւրոսն Քրիստոսի Ռոմիլոս
ի Տրաիանոսէ արքայէ: Նոյնպէս եւ սուրբ վկայն
Եւդոքսիոս սրով կատարեցաւ ի Դիոկղէտիանոսէ արքաէն, ի Մէլիտինի քաղաքին. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեան (այսչափ):
246. 253ա Հոռի Դ.,
որ է Սեպտեմբերի ԺԳ. Վկայութիւն սրբոց վկայիցն՝ Դիոդորէ եւ Դիդիմայ, եւ նաւակատիք
է Սուրբ Յարութեանն Երուսաղէմի մեծի եկեղէցոյն – Սոքա էին քրիստոնէայք ի քաղաքին
Լաւոդիկայ Ասորւոց... (253ա)
Յայսմ աւուր նաւակատիս է Սուրբ Յարութեանն մեծի եկեղեցոյն Երուսաղէմի – Ի սեպտեմբերի ԺԳ. (13), երանելին դըշխոյն Հեղինէ...
247. 253ա-4ա Հոռի
Ե. եւ Սեպտեմբերի ԺԴ. Վերըստին տաւն է
հռչակաւոր եւ բազմաժողով պատուական խաչին Քրիստոսի, եւ Ը. աւր կատարի: Եւ յայսմ աւուր
Յոհաննու Ոսկէբերանի Կոստանդինուպաւլսի
եպիսկոպոսի – Բարեպաշտ եւ մեծ թագաւորն Կոստանդիանոս առաքեաց զմայր... (253բ) Յայսմ աւուր տաւն
է սրբոյն Յոհաննու Ոսկէբերանին – Մեծ վարդապետն եկեղեցոյ Յովհան Ոսկէբերանն...
248. 254աբ Հոռի
Զ. եւ Սեպտեմբերի ԺԵ. Վերըստին տաւն է
սուրբ պատուական խաչին Քրիստոսի, եւ յիշատակ բարեպաշտ թագաւորին Կոստանդիանոսի եւ
մաւրն նորա՝ Հեղինէ, եւ վկայութիւն սրբոյն Նիկիտասա – Սուրբն Նիկիտաս՝ վկայն Քրիստոսի,
էր ի խուժադուժ երկրէն Գաւթացւոց...
249. 254բ-5բ Հոռի
Է. եւ է Սեպտեմբերի ԺԶ. Վկայութիւն սրբուհոյ կուսին Եւփիմեա – Յամս Դիոկղէտիանոսի ամբարիշտ
արքաի էր փառաւորեալ աղախինն Քրիստոսի Եփիմա... (255բ) Յայսմ աւուր կատարեցաւ Կուռնիտիոս ծերունի...
250. 255բ-6ա Հոռի
Ը. եւ Սեպտեմբերի ԺԷ. Յիշատակ սրբոյն Սահակա հայրապետի եւ Մեսրոպայ վարդապետի – Լուսաւորիչքն մեր եւ պայծառ ջահքն կաթողիկէ եկեղեցոյ՝
սուրբ հայրապետն Սահակ... (256ա) Յայսմ
աւուր կատարեցաւ վկայն Քրիստոսի Վարիպասբայ ի Հոռի Ը. եւ Սեպտեմբերի ԺԷ (17), եւ Քրիստոսի փառք յ[աւիտեանս] (այսչափ):
251. 256ա-7ա Հոռի
Թ. եւ Սեպտեմբերի ԺԸ. Տաւն է մեծ մարգարէին Մովսէսի եւ եղբաւր նորին Ահարոնի – Մեծն ի մարգարէս աստուածատեսն Մովսէս, որ առաջին էր ամենայն մարգարէիցն... (256բ)
Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբուհոյն Արիադովնայ, զոր Մարիամ անուանեն – Ի ժամանակս Ադրիանոսի եւ Անտոնինեայ ամբարիշտ թագաւորացն...
252. 257ա-8ա Հոռի
Ժ. եւ Սեպտեմբերի ԺԹ. Վկայութիւն սրբոց Ոսկեանցն՝ աշակերտացն Թադէոսի առաքելոյն – Սոքայ աշակերտք էին սրբոյն Թադէոսի առաքելոյն... (257բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն
սրբոցն Տրոփիմեա, Դորիմենդոսի, Սաբատիանեա – Այս Գ. սուրբ եւ փառաւորեալ վկայքս Քրիստոսի...
(258ա) Յայսմ աւուր կատարեցաւ սուրբ
վկայն Քրիստոսի Պապանուն, ի քաղաքին Լարանտէոն, Լիւկիոնա, ի Մանգնոյ դատաւորէն,
յաւուրս Մաքսիմիանոսի թագաւորին – Զսուրբն
Պապանուն քարշեցին յետ չարչարանացն...
253. 258ա-60ա Հոռի
ԺԱ. եւ Սեպտեմբերի Ի. Վկայութիւն սրբոցն Եւստաթէոսի,
եւ կնոջ նորա, եւ որդոցն իւրեանց – Այրս այս
հեթանոս էր՝ կռապաշտ, եւ անուն էր սորա Պլակիդոս... (259բ) Յայսմ աւուր տաւն է սրբոց վկաիցն՝ Մաքսիմոսի, եւ Թէոդոտեա,
եւ քեռն Ասկլէպիդա, որք սրով կատարեցան ի Փիլիպոյպաւլիս Մակէդոնացւոց – Յաւուրս Մաքսիմիանոսի անաւրէն արքային...
254. 260ա Հոռի ԺԲ. եւ Սեպտեմբերի ԻԱ. Վկայութիւն ՃԾ. (150) մարտիւրոսացն,
որոց գլխաւորք էին Ապիլիանոս, Նեղոս, Պատերմութէոս եւ Եղիայ – Փառաւորեալ եւ սուրբ վկայքն Քրիստոսի հարիւրքն էին... (260ա) Յայսմ աւուր
տաւն է սրբոցն՝ Մակրոբա, Գորգիանոյ, Հեղիոյ, Զոտիկոսի, Ղուկիանու, Վաղերիանոսի, որք ի Տիմէոն քաղաքին սրով եւ հրով կատարեցան ի Մաքսիմիանոսէ դատաւորէ, յամս Լիկիանոսի արքաին.
եւ Քրիստոսի փառք յ[աւիտեանս] (այսչափ):
255. 260ա-1ա Հոռի ԺԳ. եւ Սեպտեմբերի ԻԲ. Վկայութիւն սրբոյն Փոկասու հայրա[պետին] – Էր ոմն քրիստոնեա Պոնտացի եւ մեծատուն ի քաղաքին Սինոպի... (261ա) Յայսմ աւուր տաւն է Յովնաննու մարգարէին – Սա էր ի Կարիաթարիմայ...
256. 261աբ Հոռի ԺԴ. եւ Սեպտեմբերի ԻԳ. Վկայութիւն սրբուհոյ եւ կոյս վկային
Իրաիտեա – Կուկղիանոս ամբարիշտ դատաւորն գնաց յԵգիպտոս...
257. 261բ-4ա Հոռի ԺԵ. եւ Սեպտեմբերի ԻԴ. Վկայութիւն սրբուհոյ կուսին Թեկղի
– Սրբուհի եւ կոյս նախավկայս Քրիստոսի էր ի
քաղաքէն յԻկոնիոյ... (264ա) Յայսմ
աւուր տաւն է սրբոց առաքելոցն Ապողոսի
եւ Կեփայի եւ Պարմենայ – Սոքա աշակերտք էին
առաքելոցն...
258. 264ա Հոռի ԺԶ. եւ Սեպտեմբերի ԻԵ. Վկայութիւն սրբոյ եպիսկոպոսին Դոսանու,
որ ի Պարսս – Յորժամ Շապուհ հրապաշտ արքայն Պարսից պատերազմեալ պաշարեաց... (264ա) Յայսմ աւուր
տաւն է սրբուհոյն Ագաթոկլեա – Սա աղախին էր
կնոջ կռապաշտի...
259. 264աբ Հոռի ԺԷ. եւ Սեպտեմբերի ԻԶ. Ննջումն Յոհաննու առաքելոյ եւ աւետարանչի
– Յետ փոխման ամենասրբուհոյ կուսին եւ ամենաւրհնեալ
Մարիամու Աստուածածնին...
260. 264բ-5բ Հոռի ԺԸ. եւ Սեպտեմբերի ԻԷ. Վկայութիւն սրբոյն Կալիստատոսի
եւ ընկերաց նորա – Երանելի վկայն Քրիստոսի սուրբն
Կալիստրատոս էր ի ժամանակին Դիոմէտիանոսի... (265բ) Յայսմ աւուր մարտիւրոսացաւ սուրբ վկայն
Քրիստոսի Մառինոս՝ այր իմաստուն եւ հանճարեղ,
եւ պայծառացեալ հաւատովք (այսչափ):
261. 265բ-6ա Հոռի ԺԹ. եւ Սեպտեմբերի ԻԸ. Տաւն Շմաւոնի՝ ազգակցին Քրիստոսի
– Սայ որդի էր Կղէովպայ՝ եղբաւրն Յովսեփու...
(266ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբուհոյն Եպիքուրա – Յամս ամբարիշտ արքաին Դիոկղէտիանոսի, աղախինն Քրիստոսի Եպիքուրայ...
262. 266ա-7բ Հոռի Ի. եւ Սեպտեմբերի ԻԹ. Տաւն սրբոյն Էղիշէի առաքելոյ՝ առաջին եպիսկոպոսին Աղուանից – Սուրբն Եղիշէ աշակերտ էր սրբոյ
առաքելոյն Թադէոսի... (266բ) Յայսմ աւուր վարք սուրբ հաւրն Քարիտոնի – Պարկեշտ եւ երանելի կրաւնաւորս այս Քարիտոն... (267բ) Յայսմ աւուր տաւն է սրբոյն Եփսիքոսի, որ բազում ճգնութեամբ կեցեալ եւ խստակրաւն վարիւք
հանգեաւ ի Քրիստոս, որում փառք (այսչափ):
263. 267բ-8ա Հոռի ԻԱ. եւ Սեպտեմբերի Լ. Կատարումն սրբոյն Գրիգորի Հայոց
Լուսաւորչին – Մեծ հայրապետն մեր սուրբն Գրիգոր, յետ լուսաւորելոյ զամենայն աշխարհս Հայոց... (267բ) Յայսմ աւուր յիշատակ է սրբոյն
Անդոնի եւ Կրաւնիդեայ, եւ եւթն Խոտաճարակաց –
Յորժամ ձեռնադրեցաւ սուրբն Գրիգոր ի Կեսարիա...
264. 268ա-9ա Հոռի
ԻԲ. եւ Հոկտեմբեր Ա. Վկայութիւն սուրբ առաքելոյն Անանիայի՝ Դամասկոսի եպիսկոպոսի – Սուրբ առաքեալն Անանիայ էր ի քաղաքէն Դամասկոսէ... (268բ) Յայսմ աւուր տաւն է սրբոյ վկային
Թէոդորոսի, որ ի Պերգիայ չարչարեցաւ ի Թէոդոտէ դատաւորէն – Յաւուրս Անդոնինոսի արքաին,
զոր յետ չարչարանացն խաչեցին...
265. 269ա-70ա Հոռի
ԻԳ. եւ Հոկտեմբեր Բ. Վկայութիւն սրբոյն Կիպրիանոսի եպիսկոպոսի եւ Յուստինեա կուսին – Կիպրիանոս էր այր մեծատուն յոյժ... (270ա) Յայսմ աւուր տաւն է սրբոյն Պափնոտիոսի ճգնաւորի, կրաւնաւորի եւ մարտիւրոսի, որ կատարեցաւ
խաչեալ յարմաւենի ծառ, եւ այլք ընդ նմա՝ ՇԽ. (540) վկայք, որք սրով կատարեցան վասն
հաւատոցն Քրիստոսի, որ է աւրհնեալ յաւի[տեանս] (այսչափ):
266. 270աբ Հոռի
ԻԴ. եւ Հոկտեմբեր Գ. Վկայութիւն սրբոյն Դիոնէսիոսի Աթենա եպիսկոպոսի – Սուրբն Դիոնէսիոս մի էր յաթենացիոցն արանց...
(270բ) Յայսմ աւուր յիշատակ է սրբոյն Կիւրակոսի – Սա էր յաւուրս բարեպաշտ արքային եւ թագաւորին Թէոդոսի Մեծի...
267. 270բ-1ա Հոռի
ԻԵ. եւ Հոկտեմբեր Դ. Վկայութիւն սրբոյն Ադոքտոսի եւ վարք դստերն իւր՝ Կալիսթինայ
– Սուրբ վկայն Քրիստոսի Ադոքտոս էր յԵփեսոս քաղաքէն... (271ա) Յայսմ աւուր յիշատակ է երանելոյն Ռոմանոսի Երգեցողի – Սուրբ փառաւորեալ այրս այս սարկաւագ էր յԵմեսեա քաղաքին...
268. 271ա-2բ Հոռի
ԻԶ. եւ Հոկտեմբեր Ե. Վկայութիւն սրբուհոյ կուսին Հռիփսիմեայ եւ նորին ընկերացն – Սքանչելի եւ սուրբ կոյսն Հռիփսիմէ... (272բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբուհոյն
Մամելտայ – Կինս այս քրմուհի էր կռոցն Արտեմիդեա ի Պարսս... (272բ) Յայսմ աւուր տաւն է Միքելի հաւր վանիցն Զոբայ եւ ԼԶ. (36) կրաւնաւորացն – Զսոսա կալեալ ամիրայն Սեբաստիուպաւլեաց...
269. 272բ-3բ Հոռի
ԻԷ. եւ Հոկտեմբեր Զ. Վկայութիւն սուրբ առաքելոյն Թումաի – Առաքեալն Քրիստոսի Թովմաս, ըստ
հրամանին Տեառն գնաց ի Հնդիկս... (273ա)
Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբուհոյն Գայիանեայ եւ Բ. ընկերացն – Յետ կատարման սուրբ կուսին Հռիփսիմեա...
270. 273բ-4ա Հոռի
ԻԸ. եւ Հոկտեմբեր Է. Վկայութիւն սրբոցն Սարգսի եւ Բաքոսին – Սուրբ եւ փառաւորեալ վկայքն Քրիստոսի՝ Սարգիս եւ Բաքոս, էին ի ժամանակս Մաքսիմիանոսի... (274ա) Յայսմ աւուր կատարեցան սուրբ վկայքն
Քրիստոսի՝ Նազարւոս, Գերբասւոս, Պրոտասիոս, Կելսիոս, սրով եւ հրով ի կռապարիշտ արքայէն Ներոնէ (այսչափ):
271. 274աբ Հոռի
ԻԹ. եւ Հոկտեմբեր Ը. Վկայութիւն սրբուհոյն Պեղիգեա կուսին – Երանելին Պեղիգեայ էր ի քաղաքէն
Տարսոնա... (274բ) Յայսմ աւուր յիշատակ
է աղախնոյն Քրիստոսի Պոպիայ սարկաւագուհոյ
– Կինս այս այրի էր...
272. 274բ-5բ Հոռի
Լ. եւ Հոկտեմբեր Թ. Վկայութիւն սուրբ մարտիւրոսացն Յուբենտենոսի եւ Մաքսիմոսի – Երանելիքս այս էին ի ժամանակս չար եւ ուրացող
արքային Յուլիանոսի... (275բ) Յայսմ աւուր
երանելի կանայք՝ քորք Բ. կոյսք եւ պարկեշտք՝ Զինիտայ եւ Փիլոնիլա, ի լերինս Տարսոնի, ի տղայութենէ մեծաւ ճգնութեամբ եւ առաքինի վարուք
կացեալ, հանգեան ի Քրիստոս (այսչափ):
273. 275բ-6բ Սահմի
Ա. եւ Հոկտեմբեր Ժ. Տաւն յղութեան Յովհաննու Մկրտչի – Եղիսաբեթ կինն Զաքարիայ ամուլ էր... (275բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն
սրբոյն Եւղամպէոսի եւ քեռն իւրոյ Եւղամբէայ –
Յաւուրս Մաքսիմիանոսի ամբարիշտ արքաին էին
սուրբն Եւղամպիոս... (276ա) Յայսմ աւուր
կատարեցան վկայքն Քրիստոսի՝ Մարկոս եւ
Ստեփաննոս ի քաղաքին Անտիոքա Պիսիդեա...
274. 276բ Սահմի
Բ. եւ Հոկտեմբեր ԺԱ. Վկայութիւն սրբոյն Թէոդորոսի Աղէքսանդրացո – Զսա կալան աղէքսանդրացիքն, զի քրիստոնեա էր...
(276բ) Յայսմ աւուր եղեւ երրորդ ժողով ի Նիկիայ Բիւթանացոց – Յամս Կոստանդիանոսի եւ մաւր իւրոյ Էրինեայ...
275. 276բ-7ա Սահմի
Գ. եւ Հոկտեմբեր ԺԲ. Վկայութիւն սրբոցն՝ Պրոյբոսի, Տարագոսի եւ Անդրոնիկոսի – Սուրբ մարտիւրոսքս այսոքիկ երեքեան էին ի ժամանակս
կռապարիշտ արքաին Դիոկղէտիանոսի...
276. 277ա-8ա Սահմի
Դ. եւ Հոկտեմբեր ԺԳ. Սրբոյն Գրիգորի ելն ի Վիրապէն – Առաքելանման այրն Աստուծոյ եւ բազմաչարչար նահատակն սուրբն Գրիգորիս... (278ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոցն
Կարպոսի եւ Պապիլոսի – Սոքա էին ի ժամանակս
Դեկոսի կռապաշտ արքային...
277. 278աբ Սահմի
Ե. եւ Հոկտեմբեր ԺԴ. Վկայութիւն սրբուհոյն Դոմնինեա – Սա էր ի քաղաքէն Անազբէոն, ի
ժամանակս Դիոկղիտիանոսի... (278բ) Յայսմ աւուր կատարեցաւ սրով ի Պարսիկս սուրբ վկայն Քրիստոսի Սադոք եպիսկոպոսն...
278. 278բ-9ա Սահմի
Զ. եւ Հոկտեմբեր ԺԵ. Վկայութիւն սրբոցն Ղուկիանոսի քահանայի Անտիոքացոյ – Սա էր ի մեծ քաղաքէն Անտիոքա յաւուրս Դիոկղիտիանոսի... (279ա) Յայսմ աւուր սուրբ
վկայքն Քրիստոսի՝ Դասիոս, Զոտիկոս, Գայիոս... (279ա) Ի սմին աւուր տաւն Յովաննու եւ Աթանագինէ (այսչափ):
279. 279ա-80ա Սահմի
Է. եւ Հոկտեմբեր ԺԶ. Վկայութիւն սրբոյն Ղունկիանոսի Ճ.ապետի (100), որ ի խաչելութիւնն
Քրիստոսի հաւատաց – Սա էր ի Կապադովկեցւոց գաւառէն եւ ի Հռոմ քաղաքին էր հարիւրապետ... (280ա) Յայսմ աւուր սուրբն Սոկրատիս քահանայն եւ սրբուհին Թէոդոսիայ կատարեցան սրով յԱնկիւրիայ քաղաքին, վասն հաւատոցն Քրիստոսի, յԱղէքսանդրոսէ արքաէ, եւ Քրիստոսի փառք (այսչափ):
280. 280ա-1բ Սահմի
Ը. եւ Հոկտեմբեր ԺԷ. Տաւն Ովսէի մարգարէին
– Ովսեէ էր ի Բեղամովթայ, ի ցեղէն Իսաքարա... (280ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն Խռուսանթոսի, որ թարքմանի ոսկէծաղիկ, եւ ամուսնոյն իւրոյ՝ սրբուհոյն Գարեհայ – Սուրբ վկայքն Քրիստոսի Խռուսանթոս էր ի ժամանակս Նումերեայ արքաին...
281. 281բ-2ա Սահմի
Թ. եւ Հոկտեմբեր ԺԸ. Պատմութիւն սուրբ առաքելոյն եւ աւետարանչին Ղուկասու – Սուրբ առաքեալն Քրիստոսի Ղուկաս Անտիոքացի էր...
282. 282ա-3ա Սահմի
Ժ. եւ Հոկտեմբեր ԺԹ. Յիշատակ է երանելոյն Անփիլոքա՝ յԻկոնիոյ եպիսկոպոսին – Երանելի եւ երջանիկ եպիսկոպոսն Անփիլոքւոս էր յաւուրս Վաղէնտիանոսի... (283ա) Տաւն սուրբ
Գրիգորի: Յայսմ աւուր տաւն է Յովելեա մարգարէի – Սա էր յազգէն Ռուբենի՝ յագարակէ
Բեթաբաւրա...
283. 283ա-5բ Սահմի
ԺԱ. եւ Հոկտեմբեր Ի. Վկայութիւն սրբոյն Արտեմեա – Յաւուրս Յուլիանոսի ուրացող արքաին
սուրբն Արտեմիոս էր պատուեալ... (284ա)
Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոցն Խարեթա, եւ որք ընդ նմա կատարեցան` տասն հազար եւ երկերիւր
վկաիցն քրիստոնեայք, որք կատարեցան ի Դովանասա ջհուտ արքաէն Ոմերիտեա – Սուրբն Խարեթաս գլխաւոր էր քաղաքին Նենգրանա,
որ էր ի Հնդիկս...
284. 285բ-6բ Սահմի
ԺԲ. եւ Հոկտեմբեր ԻԱ. Վարք սրբոյն Ելարիոնի՝ հարանց հաւրն – Երջանիկ հայրն մեր Ելարիոն էր
յաւուրս սրբոյն Կոստանդիանոսի... (286բ)
Յայսմ աւուր սուրբ վկայքն Քրիստոսի Մարկոս եւ Սոկերիկոս, եւ աղախին Քրիստոսի եւ Վաղէնտին, բազում չարչարանաւք ի կռապաշտիցն կատարեցան ի
Քրիստոս, որ է աւրհնեա[լ] (այսչափ):
285. 286բ-8բ Սահմի
ԺԳ. եւ Հոկտեմբեր ԻԲ. Վարք երանելոյն Աբերկիոսի՝ յԵրապաւլսի եպիսկոպոսի, որ թարգմանի
մաքուր քաղաք – Սա հաւասարակից առաքելոցն անուանեցաւ
ի ժամանակս Մարկոսի եւ Անդոնինեա եւ Ղուկիայ... (288բ) Յայսմ աւուր սուրբ վկայն
Վարոս ի Մաքսիմիանոսէ արքայէ բազում տանջանաւք եւ բազում եւ դըժուարին չարչարանաւք կատարեցաւ՝ բարի խոստովանութեամբ
ի Քրիստոս, եւ այլ եւս եւթն մարտիւրոսք ընդ նմա (այսչափ): (288բ) Ի սմին աւուր
յիշատակ է Անդրէասի կրաւնաւորի ի քաղաքին Կոստանդինուպաւլիս – Արքայն Կաւալինոս, զերանելի ճըգնաւոր կրաւնաւորն
Անդրէաս բռնադատէր...
286. 288բ-9բ Սահմի
ԺԴ. եւ Հոկտեմբեր ԻԳ. Վկայութիւն սրբոյն Յակոբայ եղբաւրն Տեառն – Յակովբոս որդի էր Յովսեփայ, որ անուանեցաւ
այր Մարիամա...
287. 289բ-91ա Սահմի
ԺԵ. եւ Հոկտեմբեր ԻԴ. Պատմութիւն ննջման եւ յարութեան մանկանցն Եփեսոսի՝ Մաքսիմիլիանոսի,
Ամղիքոսի, Մարտիմիանոսի, Դիոնէսիոսի,
Յովհաննու, Կոստանդի, Անդոնինոսի – Սոքայ էին
ի ժամանակս Դեկոսի ամբարիշտ արքայի...
(291ա) Յայսմ աւուր սուրբ մարտիւրոսքն Քրիստոսի Դոմնինոս ի Թեսաղոնիկէ քաղաքին...
288. 291աբ Սահմի
ԺԶ. եւ Հոկտեմբեր ԻԵ. Վկայութիւն դպրացն Մարկիանոսի եւ Մարտիւրոնի – Յետ վախճանի երանելոյն Աղէքսանդրի...
289. 291բ-3ա Սահմի
ԺԷ. եւ Հոկտեմբեր ԻԶ. Վկայութիւն սրբոյն Դեմետրիոսի – Սուրբ եւ փառաւորեալ մարտիւրոսն Դեմետրիոս էր ի քաղաքին Թեսաղոնիկեայ...
(292ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոց Հիպերիքեանցն – Սոքա էին ի Սամոստացւոց քաղաքէն...
(292բ) Յայսմ աւուր եղեւ շարժ մեծ ի Կոստանդինուպաւլիս յաւուրս Լեւոնի արքաի Իսաւռոսի...
290. 293աբ Սահմի
ԺԸ. եւ Հոկտեմբեր ԻԷ. Վկայութիւն սրբուհոյն Կապոտողինայ եւ Եռատիա աղախնոյն – Յաւուրս Դիոկղիտիանոսի կռապաշտ արքայի եւ Զիլիկոնթեա իշխանին... (293բ) Յայսմ աւուր կատարեցան ի Հայք՝ սուրբ վկայքն Քրիստոսի Սուքիասեանքն ի Սուկաւետ լեառն...
291. 293բ-4բ Սահմի
ԺԹ. եւ Հոկտեմբեր ԻԸ. Յիշատակ Աբրա[հ]ամու
արդարոյ – Արդարս այս Աբրաամ ունէր ծնաւղս քրիստոնէայս... (294բ) Յայսմ աւուր
հանգեաւ երանելին Յոհաննէս Հոսաւացին, մեծաւ
ճգնութեամբ եւ առաքինի վարուք ի լերինն Հոսաւայ ի կամս Աստուծոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեան (այսչափ):
292. 294բ-6ա Սահմի
Ի. եւ Հոկտեմբեր ԻԹ. Տաւն սրբոցն Նունէ եւ Մանէ – Ի ժամանակին յորում գային սուրբ տիկնայքն Հռիփսիմեանք յաշխարհս Հայոց... (295ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն Զենոբի եպիսկոպոսի եւ քուերն
իւր Զենոբիայ – Յամս Դիոկղիտիանոսի կռապաշտ արքայի էր այր մի աստուածապաշտ... (296ա) Ի սմին աւուր կատարեցաւ
սրով կոյս եւ կրաւնաւոր վկայն Քրիստոսի սրբուհին Անաստասիայ...
293. 296աբ Սահմի
ԻԱ. եւ Հոկտեմբեր Լ. Վկայութիւն երից եղբարցն Կղաւդիոսի, Սատերի, Նէոնի – Այս երեք եղբարքս էին ի ժամանակս Դիոկղիտիանոսի, ի քաղաքէն Լարանդոն... (296բ)
Յետ կատարման սրբոցն տարան առաջի դատաւորին զսրբուհին Թէոնիլա...
294. 296բ-7ա Սահմի
ԻԲ. եւ Հոկտեմբեր ԼԱ. Վկայութիւն սրբոյն Եպիմաքոսի – Սա էր այր խուժադուժ եւ վայրաբնակ յերկրէն Եգիպտոսի ի քաղաքէն Պեղուսիայ... (297ա) Յայսմ աւուր սրբուհին Լուկիայ բազում չարչարանս կրեալ ի Դիոկղիտիանոսէ...
295. 297բ-8բ Սահմի
ԻԳ. եւ Նոյեմբեր Ա. Պատմութիւն անարծաթ բըժըշկացն Կոզմաի եւ Դամիանոսի – Կին մի էր այրի՝ անուն Թէոդոտիայ, բարեպաշտ եւ երկիւղած յԱստուծոյ...
296. 298բ-9բ Սահմի
ԻԴ. եւ Նոյեմբեր Բ. Վկայութիւն սրբոցն Ակինդինոսի, Պիգասոսի, Ապտոնոսի, Ելպիտիփորա,
Անեմփոտոսի – Սուրբ վկայքն Քրիստոսի երեքեանն՝
Ակինդինոս, Պիգասոս եւ Անեմբիստոս էին ի Պարսիկս... (299բ) Յայսմ
աւուր կատարեցան հրով ի քաղաքին Սեբաստիայ ի Լիկիանոսէ արքաէ սուրբ մարտիւրոսքն՝
Ակիկոս, Եւդոքիոս, Ագապիոս, Մարինոս, Ոսկէանոս եւ Ստրատիոս, Կատերիոս, Տոբիոս
եւ այլ սուրբ վկայք ընդ նոսա (այսչափ):
297. 299բ-300ա Սահմի
ԻԵ. եւ Նոյեմբեր Գ. Վկայութիւն Ակիփսիմա եպիսկոպոսի եւ Յովսիփայ քահանայի եւ Այիթալա
սարկաւ[ագի] – Սոքա էին պարսիկք յերկրէն Պարսից... (300ա) Յայսմ աւուր կատարեցաւ՝ յետ բազում
չարչարանաց, ի վերա խաչի, սուրբ մարտիւրոսն Բիկինտիոս սարկաւագն, ի Գադիանոսէ դատաւորէն,
առ Մաքսիմիանոսիւ արքայիւ (այսչափ):
298. 300ա-1ա Սահմի
ԻԶ. եւ Նոյեմբեր Դ. Վկայութիւն սրբուհոյն Կիւրենայ – Ի ժամանակս Մաքսիմիանոսի ամբարիշտ
արքայի էր ի Տարսոն քաղաքէ սրբուհին
Կիւրինայ... (300բ) Յայսմ աւուր վարք աղախնոյն
Աստուծոյ Մատրոնա – Պատուական կինս այս էր ի
Պիրպիսոյ Պամփիլացւոց...
299. 301ա-2ա Սահմի
ԻԷ. եւ Նոյեմբեր Ե. Վկայութիւն Պորփիրոսի գուսանի – Սուրբն Պորփիւրոս էր յազգէ Ասիանոյ եւ սնեալ յԵփեսոս... (302ա) Յայսմ աւուր երանելի եպիսկոպոսն Ֆռանգաց Մարտինոս մեծ եւ առաքինի ճգնութեամբ...
300. 302ա-3ա Սահմի
ԻԸ. եւ Նոյեմբեր Զ. Վկայութիւն սրբոյն Պաւղոսի Խոստովանողի – Սուրբն Մետրոփանէս եպիսկոպոսն
Կոստանդինուպաւլսի ի ժամ վախճանի իւրոյ
ձեռնադրեաց... (303ա) Յայսմ աւուր անկաւ փոշի յերկնից ի Կոստանդինուպաւլիս, յաւուրս Լեւոն թագաւորի Վեսաին, լեալ կիսաչափ
թզոյ մոխիր, եւ լինի յիշատակն մինչեւ ցայսաւր: Եւ նմա փառք յաւի[տեանս] (այսչափ):
301. 303աբ Սահմի
ԻԹ. եւ Նոյեմբեր Է. Վկայութիւն սրբոյն Մեղասիպոսի եւ ամուսնոյ Կասիանեա եւ Անդոնի
որդոյ նոցա – Սոքա էին ի քաղաքէն Անկիւրիայ, քրիստոնէայք... (303բ) Յայսմ աւուր կատարեցան
սուրբ վկայքն Քրիստոսի ի Կեսարիայ, ի Մաքսիմիանոսէ՝ Անդոնինոս քահանա, Նիկիփոռոս, Զեբինան, Գերմանոս եւ աղախինն Քրիստոսի Մանաթաի
ի Սկիւթոյպաւլիս: Եւ Քրիստոսի փառք յ[աւիտեանս]
(այսչափ):
302. 303բ-5բ Սահմի
Լ. եւ Նոյեմբեր Ը. Տաւն սրբոց հրեշտակապետացն՝ Գաբրիէլի եւ Միքայելի
– Յաւուրս անաստուածութեան յորժամ զկուռսն եւ զձեռագործսն աստուած պաշտէին...
303. 305բ-6ա Տրէ
Ա. եւ Նոյեմբեր Թ. Վկայութիւն սրբոյն Անդոնինոսի – Սուրբ վկայն Քրիստոսի Անդոնինոս էր յերկրէն Սուրոնա, ի գեղջէն
Պրիվալայ... (306ա) Յայսմ աւուր սուրբն
Իւպատիոս եպիսկոպոսն Գանգրայ...
304. 306աբ Տրէ Բ.
եւ Նոյեմբեր Ժ. Վկայութիւն սրբոյն Բիքտորոսի
– Յաւուրս Անդոնինեայ կռապաշտ արքաին եւ
Սեբաստիանեա դատաւորի էր սուրբն Բիքտորոս... (306ա) Յայսմ աւուր սրբուհին Ստեփանիա այրի լեալ ամաց տասանց, ետես զսուրբն Բիքտորոս...
305. 306բ-8ա Տրէ
Գ. եւ Նոյեմբեր ԺԱ. Վկայութիւն սրբոյն Մինայի
– Սուրբն Մինաս եգիպտացի էր, զաւրական արքաին
Մաքսիմիանոսի... (306բ) Յայսմ աւուր յիշատակ
է Յոհանու երանելոյն՝ Աղեքսանդրու հայրապետին Ողորմածին – Երանելիս այս էր ի Կիպրոս կղզոյն, որդի լեալ Եպիփանու Կիպրոսի եպիսկոպոսապետին...
306. 308աբ Տրէ Դ.
եւ Նոյեմբեր ԺԲ. Վկայութիւն սրբոյն Մէլի եպիսկոպոսի եւ Բ. աշակերտացն իւր, եւ Բորա
քահանայի եւ Շենոյի սարկաւագի – Սուրբ վկայն
Մելի պարսիկ էր եւ նախ զաւրական էր ի Պարսիկս... (308բ) Յայսմ աւուր մարտիւրոսացաւ սուրբն Բիթլաբաթ
Գեթթոյ եպիսկոպոսապետն, որ զսուրբն Մելի ձեռնադրեաց...
307. 309ա-11ա Տրէ
Ե. եւ Նոյեմբեր ԺԳ. Վարք եւ պատմութիւն Յոհաննու Ոսկէբերանի – Սուրբն Յոհաննէս
Ոսկէբերանն էր Անտիոք քաղաքէն...
308. 311ա-2բ Տրէ
Զ. եւ Նոյեմբեր ԺԴ. Վկայութիւն սրբոյն Փիլիպպոսի առաքելոյ յերկոյտասանիցն – Յաւուրս ամբարիշտ արքաին Տրաիանոսի, Փիլիպպոս առաքեալն գնաց ի Լիւդիոյ...
309. 312բ-4ա Տրէ
Է. եւ Նոյեմբեր ԺԵ. Վկայութիւն սրբոցն խոստովանողացն Գուրիասա, Սամոնասա եւ Աբիբա սարկաւագի
– Այս երեք սուրբ վկայքս էին ի ժամանակս Դիոկղիտիանոսի անաւրէն արքաի, յԵդեսեա քաղաքէն...
(313ա) Վասն սքանչելեացն, որ եղեւ ի սրբոցն – Յորժամ առաքեցան զաւրք յերկրէ հեռաստանէ... (314ա) Յայսմ աւուր նաւակատիս
է Հռոմա մեծ եկեղեցոյն (այսչափ):
310. 314ա-6ա Տրէ
Ը. եւ Նոյեմբեր ԺԶ. Վկայութիւն սուրբ առաքելոյն եւ աւետարանչին Մատթէոսի – Մինչդեռ առաքեալն Մատթէոս աւետարանիչն ի լերինն
էր...
311. 316ա-8ա Տրէ
Թ. եւ Նոյեմբեր ԺԷ. Վարք երանելոյն Գրիգորի Սքանչելագործի, զոր գրեաց սուրբն Գրիգոր
Նիւսացին – Սուրբն Գրիգորի Սքանչելագործն էր ի քաղաքէն Նէոյկիսարոյ...
312. 318ա-21բ Տրէ
Ժ. եւ Նոյեմբեր ԺԸ. Պատմութիւն սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին. ծնընդեան, եւ սընընդեան, եւ ուսման նորա,
եւ մահուանն, եւ գիւտ ոսկերացն: Եւ յայսմ աւուր վկայաբանութիւն սրբոյ վկաին Պղատոնա
եւ Բարղամու եւ սրբոյն Դեմետիոսի – Յետ մահուան
Աղէքսանդրի Մակեդոնացո, Արշակ քաջ յազգէն Պարթեւեաց... (318բ) Յայսմ աւուր սպան զԱրտաւան արքան Պարսից Արտաշիր ոմն՝ որդի Սասանա... (320ա) Գիւտ ոսկերաց սրբոյն Գրիգորի – Սուրբն Գրիգոր յորժամ ել ի վիրապէն... (321ա) Վկայութիւն սրբոյն Պղատոնա եւ որ զկնի
նորա – Մարտիւրոսն Քրիստոսի սուրբն Պղատոն էր ի քաղաքէն Անկիւրիայ... (321բ) Յայսմ աւուր կատարեցաւ սրով սուրբ
վկայն Քրիստոսի Դեմետրիոս...
313. 321բ-3բ Տրէ
ԺԱ. եւ Նոյեմբեր ԺԹ. Վկայաբանութիւն սրբոյն Ներսիսի Հայոց կաթուղիկոսի եւ Խադա եպիսկոպոսին,
եւ սրբոյ վկային Ռոմանոսի, եւ տաւն է Աբդիու մարգարէի – Յերրորդ ամի թագաւորութեանն Արշակա եկաց եպիսկոպոսն Հայոց Մեծն
Ներսէս... (323ա) Վկայութիւն սրբոյն Ռոմանոսի
– Ի ժամանակս Մաքսիմիանոսի կռապաշտ արքաի, կամեցաւ անաւրէն եպարքոսն Անտիոքու
Ասկղիպիադոս... (323բ) Մահ Աբդիու մարգարէի
– Աբդիու էր ի յերկրէն Սուքիմա...
314. 323բ-4բ Տրէ
ԺԲ. եւ Նոյեմբեր Ի. Վկայութիւն սրբոյն Ազիոսի մարտիւրոսի, եւ տաւն է սուրբ վկային
Քրիստոսի Բարղամու Ծերունոյն – Սուրբն Ազիոս զաւրական էր Դիոկղիտիանոսի կռապաշտ արքաին...
(324բ) Յայսմ աւուր սուրբ վկայն Քրիստոսի Բարղամ Ծերունին հրով կատարեցաւ...
315. 324բ-5ա Տրէ
ԺԳ. եւ Նոյեմբեր ԻԱ. Տաւն է ամենասրբուհոյ Աստուածածնին, յորժամ երից ամաց էր, եւ
տարան զնա ծնաւղքն ի տաճարն եւ յանձնեցին ի սուրբն Զաքարիա քահանայապետն եւ ի մարգարէն,
եւ անուանի տաւնս այս Սրբութիւն սրբութեանց –
Յետ սքանչելի ծնընդեանն Աստուածածնին
ի Յովակիմա եւ յԱննայէ...
316. 325աբ Տրէ ԺԴ.
եւ Նոյեմբեր ԻԲ. Վկայաբանութիւն սրբոյն Արքիպպասա եւ Փիլիմոնի՝ աշակերտացն Պաւղոսի,
եւ Նիրսանայ եպիսկոպոսին – Սուրբքս այսոքիկ
էին ի քաղաքէն Կողոսացիոց... (325բ) Յայսմ աւուր կատարեցան ի Պարսիկս ի Սաբուռիոսէ արքաէ Նիրսան եպիսկոպոս...
317. 325բ-32ա Տրէ ԺԵ. եւ Նոյեմբեր ԻԳ. Վկայաբանութիւն սրբոյն Դասիոսի մարտիւրոսի,
եւ յիշատակ սրբոյն Գրիգորի Ակռականդացոց եպիսկոպոսի – Սուրբ մարտիւրոսն Քրիստոսի Դասիոս էր քրիստոնեա, ի ժամանակս ամբարիշտ արքաին
Մաքսիմիանոսի... (326ա) Յայսմ աւուր յիշատակ է երանելոյն
Գրիգորի Ակռականդացոց եպիսկոպոսի – Երանելին Գրիգորիոս էր ի քաղաքէն Ակռականդացոց...
318. 332աբ Տրէ ԺԶ. եւ Նոյեմբեր ԻԴ. Վկայաբանութիւն սրբոյն Կղեմա հայրա[պետին]
Հռոմա – Սուրբն Կղեմէս Հռոմաեցի էր ազգաւ...
319. 332բ-4ա Տրէ ԺԷ. եւ Նոյեմբեր ԻԵ. Թարգմանութիւն սրբոյն Սահակայ եւ Մեսրոպայ
եւ այլոց թարգմանչացն եւ գիւտ գրոցն, եւ յիշատակ սրբոյն Պետրոսի Աղէքսանդրու հայրապետին – Սուրբ վարդապետն Մեսրաւպ աշակերտ էր Մեծին Ներսէսի Հայոց հայրապետի... (333բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն
սրբոյն Պետրոսի Աղեքսանդրու հայրապետին – Սուրբ
հայրապետն Պետրոս եղեւ վարդապետ ճշմարտութեան...
(334ա) Յայսմ աւուր կատարեցաւ սրով սրբուհի եւ կոյս վկայն Քրիստոսի, իմաստասէրն եւ
փիլիսոփայն՝ Կայտերինէ դուստր թագաւորին:
Եւ Քրիստոսի փառք (այսչափ):
320. 334աբ Տրէ ԺԸ. եւ Նոյեմբեր ԻԶ. Վկայութիւն սուրբ եւ փառաւորեալ վկային
Քրիստոսի Մեռկիւռոսի եւ սրբոյն Աղիպոսի
Սիւնակեցոյն – Սա էր յարեւելից կողմանէ, յազգէն Սկիւթացւոց...
(334բ) Յայսմ աւուր յիշատակ է երանելոյն Աղիպոսի Սիւնակեցոյն...
321. 334բ-7ա Տրէ ԺԹ. եւ Նոյեմբեր ԻԷ. Վկայութիւն սրբոյն Յակովկա Պարսկին
եւ յիշատակ սուրբ վկայիցն՝ Տիբուրտիոսի,
Վաղէնտիանոսի եւ սրբուհոյն Կիկիլիայ – Յաւուրս
բարեպաշտ թագաւորացն Ոնորիոսի եւ Արկադիոսի... (335ա) Յայսմ աւուր սրբոյն Տիբուրտիոսի
եւ Վաղէրիանոսի եւ սրբուհոյն Կիկիլիայ սուրբ վկայիցն Քրիստոսի – Սրբուհին Կիկիլիա էր ի քաղաքէն Հռոմա...
322. 337աբ Տրէ Ի. եւ Նոյեմբեր ԻԸ. Վկայութիւն սրբոյ վկային Իրինարքոսի եւ
սրբոյն Փիլիմոնոսի – Յամս Դիոկղիտիանոսի անաւրէն արքաի եւ Մաքսիմեա դատաւորի, Իրինարքոս դահիճ էր... (337բ) Յայսմ
աւուր զսրբոյն Փիլիմոնոսի զձեռսն բեւեռեցին ի գլուխն...
323. 337բ-40ա Տրէ ԻԱ. եւ Նոյեմբեր ԻԹ. Յիշատակ սուրբ թագաւորին Տրդատայ եւ
քուեր նորին Խոսրովիդըխտոյ եւ Աշխէն տիկնոջն – Թագաւորն Տրդատ որդի էր Խոսրովու Հայոց արքային...
(338բ) Յայսմ աւուր վարք եւ վկայութիւնք սրբոյն Ստեփաննոսի նոր վկայի – Յետ Քաղկեդոնի, Ստեփանոս այր կրաւնաւոր ճգնասգեաց վարուք... (340ա) Յայսմ աւուր կատարեցան մեծ տանջանաւք վասն Քրիստոսի
պատկերին, ի նոյն հերձուածող արքաէն, սուրբն Պետրոս եւ Աթանասիոս ճգնաւոր կրաւնաւորքն:
Եւ Քրիստոսի Աստուծոյ փառք յաւիտեանս. ամէն (այսչափ):
324. 340ա-1բ Տրէ ԻԲ. եւ Նոյեմբեր Լ. Վկայութիւն սրբոյն Անդրէի առաքելոյն – Յորժամ առին հրաման սուրբ առաքեալքն ի Քրիստոսէ...
341բ գրչի ցուցում՝ [Այլ պատմութիւն կա սուրբ առաքելոյն Անդրէ ի վերջքն գի՛տ
եւ կարդա՛յ]*:
* Սա ջնջած եւ այլ ձեռքով ներքեւում կրկնած է:
325. 341բ-4բ Տրէ ԻԳ. եւ Դեկտեմբեր Ա. Վկայութիւն սրբոց հայրապետացն Հայոց՝ Արըստագիսի, Վրթանիսի, Յուսկանն, Գրիգորիսի եւ Դանիէլի, եւ վարք երանելոյն Պաւղոսի
Թեբայեցւոյն անապատաւորի եւ սուրբ վկային Քրիստոսի՝ Անանիայի Պարսկի – Սուրբ հայրապետքս աթոռակալք եղեն սրբոյն Գրիգորի... (344բ) Յայսմ աւուր սուրբ վկայն Քրիստոսի Անանիա
Պարսիկն...
326. 344բ-5ա Տրէ ԻԴ. եւ Դեկտեմբեր Բ. Տաւն Սոփոնի մարգարէին եւ վկայութիւն
Թէոդորոսի եպիսկոպոսի – Սոփոնիա էր ի ցեղէ
Շմաւոնի... (344բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն Դէոդոսի եպիսկոպոսի – Սուրբ եպիսկոպոսն եւ վկայն Քրիստոսի Թէոդորոս, ի քաղաքին Աղէքսանդրիա...
327. 345աբ Տրէ ԻԵ. եւ Դեկտեմբեր Գ. Տաւն է Ամբակումա մարգարէի, եւ վարք երանելոյն
Թէոդուլոսի Կիպրաց[ւոյ] – Ամբակում էր ի ցեղէ Շմաւոնի, յագարակէ Բեդսուքարայ...
(345բ) Յայսմ աւուր վարք երանելոյն Թէոդուլոսի Կիպրացոյ – Պատուական այրս այս էր ի Կիպրոս կղզոյն...
328. 345բ-6բ Տրէ ԻԶ. եւ Դեկտեմբեր Դ. Վկայութիւն սրբոհ[ւ]ո եւ կոյս վկաին
Վառվառիա – Աղախինն Քրիստոսի Վառվառիա դուստր էր առն ամբարըշտի... (346բ) Յայսմ աւուր գլխատեցաւ ի դատաւորէ
անտի կին մի Յուլիանէ անուն...
329. 346բ-7ա Տրէ ԻԷ. եւ Դեկտեմբեր Ե. Վկայութիւն սրբոյն Աթենադորոսի կրաւնաւորին եւ յիշատակ հաւրն Սաբաի – Ընդ աւուրս ժամանակաց կռապարիշտ արքաին Դիոկղիտիանոսի, Ելեւսիոս անաւրէն եպարքոսն...
(347ա) Յայսմ աւուր յիշատակ է սուրբ հաւրն Սաբայի, որ էր յաւուրս բարեպաշտ թագաւորին
Թէոդոսի Փոքու – Յետ ժողովոյն Քաղկեդոնի եւ ԺԸ. (18) ամաց լեալ...
330. 347ա-8բ Տրէ ԻԸ. եւ Դեկտեմբեր Զ. Վարք երանելոյն Նիկողաոսի՝ Միւռոնա
Լիկիացոց եպիսկոպոսի – Մեծ եւ սքանչելագործ
հայրապետս այս մի էր ՅԺԸ. (318) հայրապետացն...
331. 348բ-50բ Տրէ ԻԹ. եւ Դեկտեմբեր Է. Վարք երանելոյն Ամբրոսիոսի՝ եպիսկոպոսին
Միդուլա քաղաքին յարեւմուտս – Ամբրոսիոս, այր իմաստուն եւ հանճարեղ...
332. 350բ-1բ Տրէ Լ. եւ Դեկտեմբեր Ը. Վարք եւ վկայութիւնք Աբրահամու Խոստովանողի
եւ Խորենայ՝ յաւուրս Վարդանանցն, որք էին աշակե[ր]տք սուրբ Ղեւոնդեացն, եւ վարք երանելոյն
Պատապիոսի կրաւնաւորի – Սոքա էին աշակերտք
եւ սպասաւորք սուրբ հայրապետացն Հայոց...
(351ա) Յայսմ աւուր վարք երանելոյն Պատապիոսի ճգնաւորի – Երանելին Պատապիոս սուրբ հայրն
ծնեալ էր ի Թիւաս քաղաք... (351բ) Յայսմ
աւուր սուրբ վկայն Քրիստոսի Մարինոս բազում
տանջանս...
333. 351բ-3ա Քաղոց
ամսոյ, որ աւր մի է եւ Դեկտեմբեր ամսոյ Թ. Մեծ եւ հռչակաւոր բազմաժողով եւ երեւելի
տաւն Աւետետեաց Աստուածածնին – Սուրբ Աստուածածին
յղութեան աւետեացն, զոր ետ հրեշտակ Տեառն... (351բ) Յայսմ աւուր Բարսիմիայ եպիսկոպոսի՝
Եդեսեա ի Միջագետս, եւ Սարբիլոսի քրմի եւ քեռն իւրում Բաւէասա – Սուրբ եպիսկոպոսն Բարսեմեա էր ի ժամանակս կռապաշտ արքաին Տրաիանոսի...
334. 353ա-4բ Քաղոց
Բ. եւ Դեկտեմբեր Ժ. Վկայութիւն սրբոյն
Մինասա, Երմոգինայ եւ Գրափոսի, որ յԱղեքսանդրիա վկայեցան – Յաւուրս ամբարիշտ արքաին Մաքսիմիանոսի եղեւ խռովութիւն... (354ա) Յայսմ աւուր յիշատակ է սրբոյն Պաւղեա անապատականի – Երանելին Պաւղ շինական էր յաշխարհական կեանս...
335. 354բ-5ա Քաղոց
Գ. եւ Դեկտեմբերի ԺԱ. Վկայութիւն սրբոյն
Այիթալա եւ Սափսոնի, եւ Դանիէլի Սիւնակեցոյն –
Սոքա էին ի Պարսից աշխարհէն, Այիթալաս
քուրմ էր կռոց... (355ա) Յայսմ աւուր յիշատակ
է երանելոյն Դանիէլի Մենակեցին...
336. 355ա-6բ Քաղոց
Դ. եւ Դեկտեմբերի ԺԲ. Վկայութիւն սուրբ
առաքելոցն Բարդողոմէոսի եւ Յուդաի, եւ պատմութիւն սքանչելեացն Սպիռիդոնի եպիսկոպոսի
Տիմինթունայ քաղաքին, որ ի Կիպրոս – Առաքեալն
Քրիստոսի Բարթողոմէոս յետ համբառնալոյն
Քրիստոսի... (356ա) Յայսմ աւուր սքանչելիք երանելոյն Սպիւրիդոնա եպիսկոպոսին՝ Տրիմինթունա
քաղաքին, որ ի Կիպրոս – Սուրբն Սպիւրիդոն հովիւ էր ոչխարաց... Եւ զարթուցեալ ընդ առաւաւտն
հրաման ետ, զի ժողովեսցին առ [նա ամենայն քաղաքաց. տե՛ս ձեռ. 4873, 346ա] /// (շար.
թափուած):
337. 357ա-8բ [Քաղոց
Ե. եւ Դեկտեմբերի ԺԳ. Վկայութիւն սրբոյն
Եւստրատիոսի եւ ընկերաց նորա. տե՛ս ձեռ. 4873, 347ա] /// (սկ. թափուած) – Սուրբ վկայքս Քրիստոսի
էին ի ժամանակս Դիոկղէտիանոսի ամբարիշտ
արքաի եւ Ագրիկողաոսի դատաւորի, եւ
Լիւսիա դքսի Սեբաստացիոց աշխարհին...
338. 358բ-9բ Քաղոց Զ. եւ Դեկտեմբերի ԺԴ. Վկայութիւն սրբուհի կուսին Ղուկիասա եւ սրբոց վկայիցն՝
Թերսոսի, Լիւկիոսի եւ Կալինիկոսի – Երանելին
Ղուկիասա սրբուհի կոյսն էր ի քաղաքէն Սիւրակուսա... (359բ) – Յայսմ աւուր կատարեցան սրով սուրբ
վկայքն Քրիստոսի՝ Թերսոս, Լեւկիոս եւ Կալինիկոս...
339. 359բ-61ա Քաղոց Է. եւ Դեկտեմբերի ԺԵ. Համառաւտ յաղագս սրբոյն Յակոբայ
Մծբնա հայրապետին վարուց եւ սրբոյն Լեւթիրոսի եպիսկոպոսի եւ սրբոյն Սադըխտոյ՝ դստերն
Սանատրկոյ – Մեծ հայրապետն Յակոբ՝ սրբոյն Գրիգորի Հայոց Լուսաւորչին քուեր որդի
էր... (360ա) Յայսմ աւուր կատարեցաւ վկայութեամբ սրբուհին Սանդուխտ՝ դուստր Սանատրկո արքաի... (360ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն Ելեւթիւրոսի եպիսկոպոսի – Կին ոմն էր ի Հռոմ քաղաքին, քրիստոնեա, յաւուրս Ադրիանոսի...
340. 361ա-2բ Քաղոց
Ը. եւ Դեկտեմբերի ԺԶ. Վկայութիւն սրբոց մարտիւրոսացն՝ Փիլիմոնի Փողահարի եւ Ապողոնոսի
եւ Արիանոսի, եւ տաւն է սուրբ առաքելոցն՝ Եւտիքոսի եւ Եպափրոդիտէ – Սուրբ եւ փառաւորեալ վկայքն Քրիստոսի էին ի ժամանակս
Դիոկղիտիանոսի ամբարիշտ արքայի... (362բ) Յայսմ աւուր տաւն է Եւտիքոսի եւ Եպափրոդիտեա առաքելոցն սրբոց, ի փառս Քրիստոսի, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն (այսչափ):
341. 362բ-3ա Քաղոց
Թ. եւ Դեկտեմբերի ԺԷ. Յիշատակ եւ վկայութիւն Դանիէլի եւ երից մանկանցն՝ Անանիայի,
Ազարիայի եւ Միսաելի – Երեք մանկունքն էին
ի քաղաքէն Երուսաղէմի...
342. 363ա-4ա Քաղոց
Ժ. եւ Դեկտեմբերի ԺԸ. Տեսիլ սրբոյն Գրիգորի մերոյ Լուսաւորչին եւ վկայութիւն սրբոցն՝
Պրոմոսի, Արերսի, Եղիաի եւ Բագոսի – Սրբազան
հայրապետն եւ Լուսաւորիչն Հայոց Գրիգորիոս ելեալ ի վիրապէն... (363բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն՝ Պրոմոսի,
Արէոսի եւ Եղիայի – Սոքա էին ազգաւ եգիպտացիք...
(363բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն սրբոյն Բաքոսի – Սուրբս այս նախ իսմայելացի էր, ո՛չ ազգաւ այլ հաւատով...
343. 364բ-5ա Քաղոց ԺԱ. եւ Դեկտեմբերի ԺԹ. Վկայութիւն
սրբոյն Եւգինոսի, Մակարիոսի եւ Տիմոթէոսի սարկաւագի – Սուրբ վկայքն Քրիստոսի էին յաւուրս ուրացող արքաին Յուլիանոսի... (365ա) Յայսմ աւուր կատարեցաւ սրով սուրբ մարտիւրոսն
Քրիստոսի Տիմոթէոս սարկաւագն...
344. 365աբ Քաղոց ԺԲ. եւ Դեկտեմբերի Ի. Վկայութիւն
Իգնատիոսի Անտիոքա եպիսկոպոսին, որ Աստուածասգեաց
անուանեցաւ – Սուրբն Իգնատիոս Աստուածասգեացն եւ սուրբն Պաւղիկարպոս՝ Զմիւռնացիոց եպիսկոպոսն...
345. 365բ-6ա Քաղոց ԺԳ. եւ Դեկտեմբերի ԻԱ. հոռոմի. Նախատաւնակ է Քրիստոսի ծնընդեանն, եւ վկաութիւն Յուլիանեա կուսին – Ի ժամանակս Մաքսիմիանոսի ամբարիշտ արքաին էր կոյսս այս քրիստոնեա...
346. 366ա-8ա Քաղոց ԺԴ. եւ Դեկտեմբերի ԻԲ. Վկայութիւն Թադէոսի առաքելոյն եւ
քարոզութեանն եւ հաւատալն Աբգարու եւ բըժըշկիլն, եւ սրբուհի վկային Անաստասիայ – Աբգար թագաւորն Միջագետաց Յուրհայ,
էր ի ժամանակն, յորում Քրիստոս երեւեցաւ մարմնով... (367ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն
սրբուհոյն Անաստասիա վկային – Աղախին Քրիստոսի
Անաստասիայ էր ի Հռոմ քաղաքին... (368ա) Յայսմ աւուր դռնբացք են Սրբոյն
Սոփեա...
347. 368աբ Քաղոց ԺԵ. եւ Դեկտեմբերի ԻԳ. Վկայութիւն Ժ. (10) մարտիւրոսացն,
որ ի Կրիտիս կղզոջն կատարեցան ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ – Սուրբ վկայքն Քրիստոսի էին յաւուրս Դեկոսի ամբարիշտ արքային... (368բ) Յայսմ աւուր դարձեալ
նաւակատիս է Սուրբ Սոփեա, ի փառս Աստուծոյ,
որ է աւրհնեալ յա[ւիտեան] (այսչափ):
348. 368բ-71ա Քաղոց ԺԶ. եւ Դեկտեմբերի ԻԴ. Յիշատակ է Ադդէի հայրապետի՝ Եդեսեա
քաղաքի, եւ վկայութիւն երանելի կուսին Եւգինեայ եւ Փիլիպպոսի՝ հաւր նորա, եւ այլ ընկերացն
– Առաքեալն Քրիստոսի Թադէոս հրամանաւն Քրիստոսի
եկն Յուռհայ, առ Աբգար... (369ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն երանելի
կուսին Եւգինեա եւ Փիլիպպոսի՝ հաւր նորա, եւ այլոցն – Ի թագաւորութեանն ինքնակալին Նիկոմիդեա ի Հռոմ քաղաքին...
349. 371աբ Քաղոց ԺԷ. եւ Դեկտեմբերի ԻԵ. Տաւն Դաւթի
մարգարէին եւ Յակոբայ առաքելոյն, զոր այլ ազգ ծնունդ առնեն եւ ոչ մեք – Յակոբոս եղբայր Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի
ըստ մարմնոյն... (371բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն սուրբ Շուշանկանն – Սուրբն Շուշանիկ դուստր էր Վարդանա զաւրավարին
Հայոց...
350. 371բ-3ա Քաղոց ԺԸ. եւ Դեկտեմբերի ԻԶ. Տաւն
սրբոյն Ստեփաննոսի նախասարկաւ[ագի] – Նախավկայն
Քրիստոսի սուրբն Ստեփաննոս էր յՀ. (70)
աշակերտացն... (372ա) Յայսմ աւուր վկայութիւն Թէոպոմպեա հայրապետին եւ Թէովնա
կախարդին, որ վկայեաց յառաջին ամի թագաւորութեանն Դիոկղիտիանոսի – Արար Աստուածս Հ.
(70) եւ անուանեաց...
351. 373ա-4ա Քաղոց ԺԹ. եւ Դեկտեմբերի ԻԷ. Տաւն
Պետրոսի եւ Պաւղոսի սուրբ առաքելոցն Քրիստոսի
– Գլխաւորք եւ մեծ առաքեալքն Քրիստոսի՝ Պետրոս եւ Պաւղոս քարոզեցին յամենայն
տիեզերս... (373բ) Յայսմ աւուր վկայութիւն երկուց բիւրուցն, որք հրով կատարեցան
ի Նիկոմիդեա եկեղէցոջն – Կռապաշտ արքայն Մաքսիմիանոս ի քաղաքին Նիկոմիդեա...
352. 374ա-6ա Քաղոց
Ի. եւ Դեկտեմբերի ԻԸ. Տաւն Յակոբայ եւ Յոհաննու՝ որդոցն Որոտման – Սիրելի աշակերտքն Քրիստոսի՝ Յակոբոս եւ Յոհաննէս քուերորդիք էին Յիսուսի... (374բ) Յայսմ աւուր վարք երանելի աղախնոյն
Քրիստոսի Եւսեբեա – Սա էր ի Հռոմ քաղաքի, դուստր մեծատան իշխանի... (375ա)
Յայսմ աւուր վկայութիւն Յուլիանոսի բըժըշկին եւ Սիղուիանոսի՝ եպիսկոպոսին Եմեսիու
քաղաքին, եւ Ղուկասու սարկաւագին, եւ Մոկիմոնի ընթերցողին – Յամս անաւրէն արքաին Նումերիանոսի, բազում խնճոյս լինէր ամբոխիցն...
353. 376աբ Քաղոց
ԻԱ. եւ Դեկտեմբերի ԻԹ. Վկայութիւն Ինդոսի ներքինոյն եւ Դոմնաի սրբուհոյ կուսին – Դոմնայ քրմուհի էր երկոտասան կռոցն, որ էին յապարանսն Մաքսիմիանոսի... (376բ) Յայսմ աւուր կատարեցաւ սուրբ եպիսկոպոսն
Ընկլուզաց, բազում վշտաց եւ նեղութեանց
համբերեալ եւ զՔրիստոս ոչ ուրացաւ, յետոյ սրով հատին զգլուխ նորա, եւ Քրիստոսի փառք
յաւիտեանս. ամէն (այսչափ):
354. 376բ-7ա Քաղոց
ԻԲ. եւ Դեկտեմբերի Լ. Վկայութիւն սրբոյն Թէմիստոկլէոսի եւ սրբոյն Դէոսկորիդոսի – Այս Թէմիստոկլէս հովիւ էր հաւտից ի Միւռիս քաղաքին...
(376բ) Յետ աւուրց ինչ մարտիւրոսացաւ սուրբն Դէոսկորիդոս...
355. 377աբ Քաղոց
ԻԳ. եւ Դեկտեմբերի ԼԱ. Տաւն է Աբգարու թագաւորի Հայոց եւ Ասորոց – Մեծահաւատ եւ աստուածասէր թագաւորն Հայոց Աբգարիոս, ըստ մարմնոյ թագաւորակից է Տեառն մերոյ... կատարեցաւ սուրբ թագաւորն Աբգար ի Քաղոց ԻԳ. (23) եւ Դեկտեմբերի ԼԱ. (31), ի փառս
Քրիստոսի, որ է աւրհնե[ալ. ամէն*]:
* Ձեռագիրս որպէս Անանուն
խմբագրութիւնների Բ1 օրինակ՝ օգտագործուել է հետեւեալ տպագրի մէջ. Համաբարբառ Յայսմաւուրք,
ղեկավարութեամբ եւ խմբագրութեամբ Եզնիկ արքեպիսկոպոս Պետրոսեանի, հտ. Ա-ԺԲ., Մայր
Աթոռ Սուրբ Էջմիածին, 2008-2011:
Բ. 377բ-82բ [Վարք]
ա. 377բ-8ա Ի պատմութենէ
սրբոյ հայրապետին Աթանասի Աղէքսանդրու եպիսկոպոսին – Ի Բիւրիտոն քաղաքն, որ է մերձ
ի սահմանս Տիւրոսի եւ Սիդոնի...
բ. 378աբ Սքանչելիք
– Վաղէրիանոս պատրիկոս եւ իշխան քաղաքին Պորտոսի, էր անյագ պոռնիկ եւ անապաշխար մեռաւ...
գ. 378բ Սքանչելիք.
Պատմեաց ոմն յանապատականացն – Վասն առն մի
մեծատան, եթէ հիւանդացաւ ծանր...
դ. 378բ-9ա Սքանչելիք
– Մի ոմն ծերոցն գնաց ի քաղաք եւ մտեալ յեկեղեցին
կայր յաղաւթս...
ե. 379ա Սքանչելիք
– Քուրմն կռոց գնաց յանապատ, առ միայնակեացսն...
զ. 379աբ Սքանչելիք
– Հայրն Մակար ոչ ժպտեցաւ ամենեւին, եւ ի միում աւուր...
է. 379բ-80ա Սքանչելիք – Եպիսկոպոս
մի, ի քաղաքացն Եգիպտոսի, շնայր ընդ կին
մի հրէայ...
ը. 380աբ Սքանչելիք – Քահանա մի յեպիսկոպոսէն
իւր կապեցաւ ընդ բանիւ եւ որոշեցաւ ի քահանայութենէն, եւ նախքան լուծանելն մեռաւ...
թ. 380բ-2բ Սքանչելիք – Ի սահմանս
Երուսաղէմի, ի ձոր մի մեծ եւ խոր, յորում
է վանս ճգնաւոր կրաւնաւորաց... Դադարին պատերազմելոյ
ընդ այնոսիկ, որք կամին կեցուցանել զհոգիս
իւրեանց. եւ Քրիստոսի փառք:
Գ. 382բ Ճառ սրբոյն Եփրեմի յաղագս դարձի ազգին շանագլխաց, ի ձեռն Անդրէի առաքելոյ
(տե՛ս ձեռ 941, 166բ) – Ամենակալն Յիսուս՝ Աստուած մեր, յաղթեալ խաչին
չարչարանաւք... արար ճանապարհ աշակերտին իւրոյ այսպէս: Եղեւ իբրեւ զվաճա/// (շար. թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
6ա Ո՜վ մարմնաւոր հրեշտակ եւ անմարմին մարդ Անդոնիէ, հաւատարիմ ծառայ
Քրիստոսի եւ պարծանք կրաւնաւորաց անմոռաց, յիշեա՛ զմեզ առ Քրիստոս եւ բարեխաւս լե՛ր
գծողի սորա եւ ծնողաց իւրոց, եւ Քրիստոսի Աստուծոյ փառք յաւիտե[անս]:
6բ Սոցին աղաչանաւք փրկեա՛ զմեզ, Քրիստո՛ս, յամենայն հերձուածոյ
եւ ուղղափառ հաւատով պահեա՛ ի հաճոյս քո, եւ քեզ փառք յաւի[տեանս]:
14ա Սուրբ հարցն աղաչանաւք, Քրիստո՛ս Աստուած, ողորմեա՛ մեղուցեալ
գծողի սորա՝ Երէմիաի եւ ծնաւղաց իւրոց
եւ ամենայն ազգականացն, եւ քեզ փառք յաւի[տեանս]:
19բ Տէ՛ր Աստուած, բարեխաւսութեամբ սրբոյն Յոհաննու եւ ամենայն
սրբոց քոց ողորմեա՛ գծողի սորա Երէմիաի,
եւ ծնաւղաց իւրոց եւ ամենայն ազգականացն, եւ քեզ փառք յաւիտ[եանս]:
28բ Դու, Տէ՛ր, յաղթեալ ի մարդասիրութենէտ քումմէ, վասն մերոյ
փրկութեան առեր մարմին ի սրբո կուսէն, ազատելով զմեզ յանիծիցն Ադամա, աղաչեմք զամենագութ
եւ զամենառատ մարդասիրութեանդ քո, բարեխաւս ունելով զամենայն սուրբս առ քեզ, որ աստ
հաւաքեալ կան, ազատեա՛ զտաւնողքս եւ զտաւնասէրս տաւնիցս այսմ, ի սպառնալեաց գեհենոյն
եւ յաններելի տանջանացն, եւ ստացաւղ գրոցս զԵրէմիայ քահանայն, եւ զծնողսն իւր, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն իւր, եւ քեզ Քրիստոսի
փառք:
33բ Որով եւ զմեզ արժանաւորեսցէ Քրիստոս յաղթել սատանաական հնարից
եւ ընդ արդարս կեցուսցէ զհոգիս մեր եւ գծողի սորա եւ ծնաւղաց իւրոց, եւ նմա փառք
յաւ[իտեանս] (նման՝ 32ա, 42ա):
40ա Եւ են բարեխաւս վասն մեր առ Քրիստոս, եւ գծողի սորա. եւ
նմա փառք յաւիտե[անս]:
44ա Սորին աղաչանաւք խնաեա՛ ի մեզ, Քրիստո՛ս, եւ ողորմեա՛ գծողի
սորա եւ ծնաւղաց իւրոց, եւ քեզ փառք յաւ[իտեանս]:
46ա Բարեխաւսութեամբ սրբոցս կեցո՛յ զմեզ, Քրիստո՛ս, եւ ողորմեա՛
ստացողի սորա եւ ծնողաց իւրոց եւ ամենայն ազգականացն. եւ քեզ փառք յաւ[իտեանս]:
46բ Խաչակից Քրիստոսի սուրբ վկա՛, բարեխաւսեա՛ առ Տէր Աստուած
վասն տաւնողացս քո եւ գծողի սորա, եւ քեզ փառք յաւ[իտեանս]:
48բ Տէ՛ր Աստուած, բարեխաւսութեամբ քո սուրբ Մկրտչին եւ Կարապետին ողորմեա՛ մեղուցեալ գծողի սորա Երէմիայի եւ ծնողաց իւրոց եւ Ամէն ասողացն, եւ քեզ՝ Քրիստոսի,
փառք յ[աւիտեանս]:
51ա Տէ՛ր Աստուած, բարեխաւսութեամբ քո սուրբ եւ կենսատու խաչին,
ողորմեա՛ գծողի սորա եւ ծնողաց իւրոց, եւ քեզ փառք յաւիտեանս:
55ա Բարեխաւսութեամբ սոցա, Քրիստո՛ս, ողորմեա՛ գծողի սորա Երէմիաի եւ ծնողաց իւրոց,
եւ Քրիստոսի փա[ռք]:
58բ Որոց աղաւթիւք եւ բարեխաւսութեամբ ողորմեսցի Քրիստոս Երէմիա քահանաին եւ ծնողաց
իւրոց, եւ համաւրէն տաւնողաց սոցին. եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
64բ Սոցին բարեխաւսութեամբ ողորմեա՛յ, Քրիստո՛ս Աստուած, մեղուցեալ
գծողի սորա Երէմիաի, եւ ծնողաց իւրոց,
եւ ամենայն արեան մերձաւորացն, եւ Քրիստոսի փառք:
71ա Ողորմեա՛, Քրիստո՛ս Աստուած, գծողի սորա եւ ծնողաց իւրոց,
եւ ամենայն ազգականացն. եւ քեզ փառք յաւի[տեանս]:
74բ Սրբուհոյն հեղմամբ արեամբն կեցո՛յ զմեզ, Քրիստո՛ս, եւ ողորմեա՛
գծողի սորա եւ ծնողաց իւրոց, եւ քեզ փառք յաւիտ[եանս]:
78ա Տէ՛ր Աստուած, բարեխաւսութեամբ սրբոց քոց ողորմեա՛ գծողի
սորա Երէմիայի եւ ծնողաց իւրոց,
կատարի տաւն սուրբ վկաիցս Քրիստոսի ի մարտի ԻԳ. (23). եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեա[նս]:
90բ Տէ՛ր Աստուած, սոցին բարեխաւսութեամբն ողորմեա՛ գծողի սորա
Երէմիայի, եւ ծնողաց
իւրոց, եւ ամենայն ազգականացն. եւ քեզ փառք յաւի[տեանս] (նման՝ 95բ, 118բ, 211ա,
246բ):
91բ Տէ՛ր Աստուած, բարեխաւսութեամբ քո սուրբ ծնաւղիդ ողորմեա՛
մեղուցեալ գծողի սորա Երէմիայի, եւ ծնողաց իւրոց, եւ Ամէն ասաց[ողաց]:
92ա Քրիստո՛ս Աստուած, բարեխաւսութեամբ քո սուրբ հրեշտակապետացդ
եւ ամենայն երկնաին զաւրացդ ողորմեա՛ գծողի սորա եւ ծնողաց իւրոց. եւ քեզ փառք յաւ[իտեանս]:
107ա Աղաչեմք զքեզ, մեծազա՛ւր նահատակ, վասն քո տաւնողացս բարեխաւսեա՛յ
առ Քրիստոս եւ գծողի սորա եւ ծնողաց իւրոց, այժմ եւ յաւիտ[եան]:
108բ Աշակե՛րտ Քրիստոսի, բարեխաւս լե՛ր տաւնողացս եւ գծողի
սորա, եւ ծնողաց իւրոց առ Քրիստոս. եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
119բ Ողորմեա՛ ստացողի սուրբ մատենիս, մեղուցեալ եւ սուտանուն
քահանաի Երէմիայի եւ ծնաւղաց
իւրոց եւ ամենայն արեան մերձաւորաց, եւ որ լի սրտիւ զԱմէնն ասէ. եւ Քրիստոսի փառք յաւ[իտեան]:
119բ Քրիստոս
Աստուած, բարեխաւսութեամբ քո սուրբ ծնողին եւ սուրբ առաքելոցս ողորմեա՛ գծողի սորա
եւ ծնողաց իւրոց, եւ քեզ փառք յաւի[տեան]:
125ա Եւ ողորմեա՛
մեղուցեալ գծողի սորա եւ ծնողաց իւրոց, եւ քեզ փառք յաւիտեա[ն]:
130ա Սոցին աղաչանաւք,
Քրիստո՛ս, բըժըշկեա՛ զցաւս հոգոց մերոց եւ ողորմեա՛ գծողի սորա
եւ ծնողաց իւրոց, եւ քեզ փառք յաւ[իտեան]:
134բ Սորա բարեխաւսութեամբ
փրկեա՛ Քրիստոս զյուսացեալքս ի քեզ եւ գծողի սորին ի մեղաց եւ ի փորձութեանց, եւ քեզ
փառք յաւիտե[ան]:
148ա Տէ՛ր Աստուած,
բարեխաւսութեամբ սուրբ մարտիւրոսացս ողորմեա՛ ստացողի գրոցս՝ սուտանուն քահանաի Երէմիայի, եւ ծնողաց
իւրոց եւ ամենայն արեան մերձաւորացն. եւ քեզ փառ[ք]:
161ա Ողորմեա՛,
Քրիստո՛ս Աստուած, բարեխաւսութեամբ ամենայն սրբոց քոց մեղուցեալ գծողի սորա Երէմիաի եւ ծնողաց իւրոց.
եւ քեզ փառք յա[ւիտեան]:
168բ Ողորմեա՛,
Քրիստո՛ս Աստուած, բարեխաւսութեամբ քո սուրբ առաքելոցս, մեղուցեալ գծողիս սորա՝ Երէմիայի անարժան քահանայի
եւ ծնողաց իւրոց եւ ամենայն ազգականացն, եւ որ զԱմէնն ասէ լի սրտիւ:
169բ Տէ՛ր Յիսուս
Քրիստոս, բարեխաւսութեամբ քո սուրբ ծնողին եւ սուրբ առաքելոցս ողորմեա՛ գծողի սորա
Երէմիաի եւ ծնողաց իւրոց,
եւ Ամէն ասացողացն. եւ քեզ Քրիստոսի փառք յաւ[իտեան]:
170բ Սուրբ բժըշկացս բարեխաւսութեամբ,
Քրիստո՛ս Աստուած, ողորմեա՛յ տաւնողացս զաւր հանդիսի սոցա. եւ քեզ փառք յաւիտեանս.
ամէն:
178ա Սոցին աղաչանաւք
փրկեա՛յ զմեզ, Քրիստո՛ս՝ ի մեղաց եւ ի փորձութեանց. եւ քեզ փառք:
185բ Զսա բարեխաւս
արասցուք առ Տէր, զի թողցէ մեզ զանցանս մեր, եւ նմա փառք յաւիտեանս:
191ա Սորին աղաչանաւք
առաքեա՛յ, Քրիստո՛ս, առ մեզ զքո մեծ զողորմութիւնդ, եւ ողորմեա՛ գծողի սորայ եւ ծնողաց
իւրոց, զի քո են փառք յաւիտեանս:
194բ Սորա բարեխաւսութեամբ
կեցո՛ զմեզ, Քրիստո՛ս, այժմ եւ յաւիտեանս:
196բ Սոցին աղաչանաւք
յիշեա՛ զմեզ, Տէ՛ր, եւ կեցո՛յ եւ ողորմեա՛ գծողի սորա եւ ծնողաց իւրոց. եւ քեզ փառք
յաւիտեանս. ամէն:
208ա Բարեխաւսութեամբ ճգնաւորաց քոց, Քրիստո՛ս, ողորմեա՛ ստացողի
սորա Երէմիայ քահանայի եւ
ծնողաց իւրոց եւ ամենայն ազգականացն, եւ որ զԱմէնն ասէ. ամէն. եւ Քրիստոսի Աստուծոյ
փառք յաւիտեանս. ամ[էն]:
217բ Բարեխաւսութեամբ սրբոյն Յովաննու Կարապետին եւ սրբոյն Գրիգորի
Հայոց Լուսաւորչի, Տէ՛ր Յիսուս, ողորմեա՛ ստացողի
սուրբ գրոցս Երէմիայի մեղուցեալ եւ սուտանուն քահանաի եւ պինդ փցուն գրչի եւ ծնաւղաց
իւրոց եւ ամենայն ազգականացն, եւ որ սրտի մտաւք յիշէ, եւ ինքն յիշեալ լիցի ի Քրիստոսէ
Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
222բ Տէ՛ր Աստուած
Յիսուս Քրիստոս, բարեխաւսութեամբ մաւր քո եւ կուսի ողորմեա՛ ստացողի գրոցս՝ Երեմիայի եւ ծնողաց իւրոց
եւ ամենայն ազգականացն, եւ Քրիստոսի փառք յաւ[իտեան]:
225ա Ո՜վ սրբուհի
կոյս Մարիամ՝ մայր Աստուծոյ՝
Աստուածածին, յերեսս անկեալ աղաչեմ զքեզ
սուրբ կոյս, բարեխաւսեա՛ առ միածին Որդիտ
քո, վասն մեղուցեալ գծողի սորա՝ Երէմիայի,
եւ ծնողաց իւրոց եւ ամենայն ազգականացն, եւ որ զԱմէնն ասէ:
232ա Տէր Աստուած
ողորմեսցի մեղապարտ գծողի սորա՝ Երէմի եւ ծնողաց իւրոց, եւ ամենայն ազգ[ականաց]. եւ
Քրիստոսի Աստուծոյ փառք յաւիտեանս. ա[մէն]:
234բ Բարեխաւսութեամբ
սրբոցս, Տէ՛ր Յիսուս, ողորմեա՛ ստացողի գրոցս Երէմիաի, եւ ծնողաց իւրոց եւ Ամէն ասացողացս.
եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտ[եանս]:
237ա Ողորմեա՛,
Քրիստո՛ս Աստուած, գծողի սորա. եւ Քեզ փառք յաւ[իտեանս]:
254ա Սորին բարեխաւսութեամբ
եւ ամենայն սրբոց ողորմեա՛, Քրիստո՛ս, մեղապարտ գրչի՝ Երէմիայի, եւ ծնողաց իւրոց, եւ ամենայն
ազգականացն, եւ որ զԱմէնն ասեն. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
264բ Ընդ նմին
եւ գծողի սորա Երէմիայի եւ ծնողաց իւրոց, եւ զամենայն ազգականացն, եւ որ զԱմէնն ասողի. եւ քեզ փառք
յաւիտեանս:
265բ Քրիստո՛ս,
որ պսակիչդ ես սրբոց քոց, լո՛ւր մեզ եւ ողորմեա՛ մեզ, մարդասէ՛ր, եւ քեզ փառք յաւիտեա[ան]:
268ա Սոցին աղաւթիւք
եւ բարեխաւսութեամբ հաստանուն պահեա՛, Քրիստո՛ս, զեկեղէցիս Հայաստանեաց, եւ ողորմեա՛
ստացողի սորա. եւ քեզ փառք յաւիտեանս:
273բ Սոցին բարեխաւսութեամբ
փրկեա՛ զմեզ, Քրիստո՛ս, ի դիւական խաբէութեանց
եւ զերկեղ քո տնկեա՛ ի սիրտս մեր. եւ քեզ փառք յաւիտեանս. Ամ[էն]:
274ա Բարեխաւսութեամբ
սոցա, Քրիստո՛ս, բժըշկեա՛յ զհոգոց մերոց զհիւանդութիւնս. եւ քեզ փառք յաւ[իտեանս]:
275բ Որոց բարէխաւսութեամբ ողորմեսցի
Քրիստոս Էրէմիայի՝ գծողի սորա եւ ծնողաց
իւրոց. եւ նմա փառք յաւիտեան:
278ա Սոցին բարեխաւսութեամբ
եւ զմեզ արժանաւորեսցէ Քրիստոս՝ մասին ժառանկութեան սրբոցն յանըստուեր լոյսն. եւ նմա
փառք յաւիտեանս. ամէն:
278բ Սոցին աղաչանաւք
խնաեա՛, Քրիստո՛ս, յանձինս մեր. եւ քեզ փառք յաւիտ[եան]:
279ա Սոցին աղաչանաւք
ամբողջ պահեա՛ զմեզ, Քրիստո՛ս՝ հոգով եւ մարմնով ի կամս քո. եւ քեզ փառք յաւիտեանս:
283ա Զճգնութիւն
սոցա բարեխաւս կալցուք առ Աստուած, զի կեցուսցէ զհոգիս եւ զմարմինս մեր, եւ նմա փառք:
291ա Որով եւ
զմեզ ի յաւուր յարութեանն նորոգեսցէ Քրիստոս, զմեղուցեալ գծող սորա, եւ ծնաւղքն իւր,
եւ զտաւնաւղքս, որպէս զսուրբ մանկունս ի փառսն յաւիտենից:
293բ Ընդ որս եւ մեզ փրկեսցէ Քրիստոս ի ծառայութէնէ մեղաց եւ ազատեսցէ
մարդասիրութեամբն իւրով:
296բ Որպէս սուրբք
քո ոչ ուրացան զքեզ, Քրիստո՛ս, եւ դու նոցին բարեխաւսութեամբն մի՛ մերժեր զմեզ յողորմութենէ
քումմէ. եւ քեզ փառք յ[աւիտեան]:
299բ Սոցին բարեխաւսութեամբ, Քրիստո՛ս, փրկեա՛յ յամենայն փորձութենէ սատանայի եւ զաւրացո՛յ ողորմութեամբ,
եւ ստացողի սորա ողորմեա՛. եւ քեզ փառք:
300ա Սոցին աղաչանաւք
եւ զմեզ փրկեսցէ Քրիստոս ի յաւիտենական հրոյն, եւ նմա փառք յաւիտեան:
302ա Կորզեա՛
զմեզ ի բերանոյ աներեւոյթ վիշապին, Քրիստո՛ս Աստուած, եւ ողորմեա՛ մեղապարտ գծողի
սորա Երէմիաի, եւ ծնողաց իւրոց.
եւ քեզ փառք յա[ւիտեան]:
305բ Քրիստո՛ս
Աստուած, բարեխաւսութեամբ ամենայն սրբոց քոց երկնաւորաց եւ երկրաւորաց զեկեղեցիս
Հայաստանեաց հաստատուն
եւ անշարժ պահեա՛, եւ ողորմեա՛ ստացողի սորա՝
Երէմիայի քահանաի եւ ծնողաց իւրոց
ամենայնի, եւ Քրիստոսի փա[ռք]:
306ա Զճգնութիւն
սոցա բարեխաւս ունիմք առ քեզ, Քրիստո՛ս, կեցո՛յ զմեզ. եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
308ա Սոցին բարեխաւսութեամբ,
Քրիստո՛ս Աստուած, տո՛ւր մեզ զողորմութիւն քո աստ եւ յապագայսն. եւ քեզ փառք յաւիտ[եան]:
311ա Որ լուսաւորեցեր
զտիեզերս բանիւ վարդապետութեամբ սորա, Քրիստո՛ս Աստուած, լուսաւորեա՛ զհոգիս անպիտան
գրչիս՝ զԵրեմիայի եւ զծնողաց
իւրոց եւ զամենայն արեան մերձաւորացն. եւ քեզ՝ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտե[անս]:
316ա Որ յամենայն ազգաց ժողովես երկրպագուս քեզ, Քրիստո՛ս, եւ
ի ձեռն սուրբ առաքելոցն լուսաւորեցեր զաշխարհ, լուսաւորեա՛ զհոգիս մեր եւ ընկա՛լ զաւրհնութիւն
տաւնողացս եւ կեցո՛յ, եւ ողորմեա՛ գծողի սորա, եւ քեզ փառք:
323ա Սո՛ւրբ հայրապետ, տաւնողացս ողորմութիւն խնդրեա՛ ի Քրիստոսէ
Աստուծոյ մերոյ եւ գծողի սորա, եւ ծնողաց իւրոց, որ է աւրհնեալ յաւիտ[եանս]:
325ա Որ փրկեցեր զտիեզերս ամենայն՝ մարմնանալովդ ի սրբոյ կուսէն,
Քրիստո՛ս Աստուած, ընկա՛լ, կեցո՛յ եւ ապրեցո՛յ զյուսացեալքս ի բարեխաւսութիւն ճշմարիտ
Աստուածածնի մաւր քո, եւ ողորմեա՛ գծողի սորա Երէմիայի եւ ծնողաց իւրոց, զի քո են փառք
յ[աւիտեանս]:
332ա Որ արարեր եւ առնես բազում սքանչելիս ի ձեռն սրբոց քոց,
Քրիստո՛ս, արա՛ եւ առ մեզ զողորմութիւն քո, մարդասէ՛ր, եւ կեցո՛ եւ ողորմեա՛ բազմամեղ
գծողի սորա Երէմիայի, եւ ծնողաց
իւրոց, զի քո են փառք յաւիտեանս:
344բ Որ եւ զմեզ ողորմեսցի Քրիստոս, եւ գծողի սորա, բարեխաւսութեամբ
սորա. եւ նմա փառք:
348բ Սորին պաղատանաւք եւ աղաւթիւք, Քրիստո՛ս Աստուած, ողորմեա՛
գծողի սորա՝ անարժան քահանայի Երէմիայի եւ ծնողացն ամենայնի, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս:
358բ Ո՜վ սուրբ
վկայք Քրիստոսի, բարեխաւս լերո՛ւք առ Քրիստոս վասն մեղուցեալ գծողի սորա Երէմիաի, եւ ծնողաց
իւրոց, եւ Քրիստոսի Աստուծոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
374բ Քրիստո՛ս Աստուած, բարեխաւսութեամբ
քո սուրբ ծնողիտ եւ սուրբ առաքելոցս ջնջեա՛
զձեռագիր յանցանաց գծողի սորա՝ Երեմիայի,
եւ փրկեա՛ ի փորձութէնէ եւ ողորմեա՛ ծնողաց իւրոց եւ Ամէն
ասացողացն. եւ քեզ փառք:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 2ա՝ սեւով բոլորակ, դժուարընթեռնելի՝ «[Печать Ахалцыхской градской полиции]».
հմմտ.՝ ձեռ. 2687, պհպ. Բա:
ՆՇՈՒՄ՝ Պհպ.
Ա՝ «210/2695», «ԺԴ. - Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
թ. 2 «Հմր 199, 14»:
2696
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ԺԹ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Եփրեմ վրդ. Ալթունեան:
ԹԵՐԹ՝ 135+2 (կրկն.՝ թ. 1, 78). չգրուած՝ 1աբ, 117ա-35բ: ՊՐԱԿ՝ Ա-ԺԲx12 (Ա 14, Բ, Ը, Թ, ԺԲ 10, Է 11): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ արեւելեան երեք գլխարկ եւ «VG»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 30.5x21.5: Գրութիւն՝ միասիւն (25.5x15.5): ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 108ա). սահմանագծերը՝ մատիտով: ՏՈՂ՝ 32-34: ԿԱԶՄ՝ դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ. աստառը դարչնագոյն հէնքով կանաչ զարդահիւսերով ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ ոսկի: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ Ա+Բ, թուղթ, չգրուած, մասն կազմաստառի:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին վնասուած, քերծուած, եզրերը մաշուած-թափուած, մէջքի կաշուի վերին մասը մաշուած-թափուած,
ստորին մասը հիմքից մասամբ անջատուած. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան
բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1գ-2բ Օրինակ թղթոյն, որ առ Պօղոս պատրիարգն մեծի Պօլսոյ
Յաղագս Ծռազատկի, զի ընդ ազգին Յունաց համաձայն գտանիցիմք – Յորմէ հոգեղէն
ճշմարիտ սիրով... որ եւ եմք եւ մնամք քումդ բարեաց սիրօղ միշտ: Եփրեմ կաթուղիկոս ամենայն
Հայոց: Ի 1817, դեկ[տեմբերի] 26, ի Սուրբ Էջմիածին:
2. 2բ-3ա Խնդիր վասն նոյնոյ առ սրբազան կաթուղիկոսն,
ի Պօղոս պատրիարգէ Պօլսոյ մեծի: Երիցս երանեալ եւ աստուածատիպ մեծի քահանայապետի
տեառն տեառն աստուածընտիր եւ սրբազան...ի (անուան
տեղը բաց՝ չգրած) համայն Արամեանս տոհմի եւ գորովագութ Հօր մերոյ աստուածագործ
սրբոյ աջոյն համբոյր լի յարգանօք – Յաստուածարեալ
սրբազնութենէ ձերմէ՝ ի 1817 ամին... ողջ լե՛ր ընդ երկար աւուրս, զուարճ կենօք, ի մխիթարութիւն
մեր: Պօղոս պատրիարգ մեծի Պօլսոյ: Յամի 1818 եւ
ի մարտի 21, ի պատրիարգարանն, որ ի Պօլիս:
3. 3բ-5ա Պատճէն երկրորդ բացասութեան թուղթ մեր,
զոր գրեալ առաքեցաք յամի 1818, ի վերջն ապրիլի – Սիրալիր սուրբ ողջունիւ... ի Քրիստոս Յիսուս բարեմաղթու եմք յաղբերն ճշմարտութեան
վշտապատ: Եփրեմ կաթուղիկոս: Ի Սուրբ կաթուղիկէ Էջմիածին: Յամի Տեառն 1818, ի վերջն ապրիլի:
4. 5ա-6բ Թուղթ ի յԵգիպտոս, առ իշխանսն, վասն
յանձնարարութեան նպաստահաւաք Մկրտիչ եպիսկոպոսի – Աստուածաձիր ողջունիւ հասցէ գիր... ըստ որում եմք եւ մեք յարապէս վասն Ձեր
աղօթակեր բազմավիշտ: Եփրեմ կաթուղիկոս:
5. 6բ-8ա Թուղթ ի Զմիւռին հասարակաց, վասն շնորհակալութեան
եւ յորդորանաց ի հարազատ որդիութիւն, որ ի 1818, յելն մայիսի – Յորմէ ժամանեսցէ
թուղթ գերածաւալ սիրոյ... ի յուրախութիւն սրտի մերում վշտապատ: Եփրեմ կաթուղիկոս
ամենայն Հայոց:
6. 8ա-9ա Թուղթ առ Փիլիպպոս արքեպիսկոպոս՝ դէտն
Զմիւռնոյ, յելն մայիսի, ի 1818 – Յորդահոս շնորհօք
մորս լուսոյ... վասն աղօթաւորիս միշտ տարակուսեալ:
Եփրեմ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց: Ի կաթուղիկէ Էջմիածին: Ի 1818, մայիս 5:
7. 9աբ Թուղթ առ Ալփիար եւ մահտեսի Մանուկ աղայսն: Ի 1818, յունիս 20 – Հայրապարգեւ շնորհիւ օրհնութեան... առ որ լինիլ
Ձեզ յօդեալ հանապազ աղօթեմք: Միշտ տագնապակիր Եփրեմ կաթուղիկոս:
8. 9բ-10ա Թուղթ առ նպաստահաւաքն Կիլիկիոյ Տան
– Առատաբաշխեմք զաստուածականն ողջոյն... զաստուածային
սիրոյ առատութեան ողջոյն մշտամռունջ մար(=ղ)թանօք:
Ցաւապատ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց՝ Եփրեմ:
9. 10ա-11ա Թուղթ առ Կիրակոս կաթուղիկոսն Կիլիկիոյ
Տան – Առաքեալ ուղերձեմք սրտաբողբոջ սիրոյ...
ի պահպանութիւն կրկին կենաց ամենեցուն: Վշտատագնապ կաթուղիկոս ամենայն Հայոց՝ Եփրեմ: Ի 1818, դեկ[տեմբերի] 6, ի Սուրբ Էջմիածին:
10. 11ա-2բ Թուղթ ի սուրբ ժողովոյն Սրբոյ Աթոռոյն
Էջմիածնայ, առ Պօղոս պատրիարգն մեծի Պօլսոյ –
ՅԱյրարատ մեծահռչակ գաւառի... մեծի
Մայր Աթոռոյս կաթուղիկէ Էջմիածնի, սրբոյ խորհրդարանի ցաւաբարձ խոնարհ անդամք:
Ի 1819, մարտի վերջն: Ի Սուրբ Էջմիածին:
11. 12բ-3բ Թուղթ առ Կիրակոս կաթուղիկոսն Կիլիկիոյ
Տան – Լիութեամբ սիրոյ սրտի ձօնումն... եւ անդորրութեանդ
աղօթարար, զի ի վերայ քո մխիթարեալս սրտիւք: Կաթուղիկոս ամենայն Հայոց՝ Եփրեմ:
Ի 1819, յուլիս 20, ի կաթուղիկէ Սուրբ Էջմիածին:
12. 13բ-4ա Թուղթ առ դէտն Տփղիզու Ներսէս սրբազան
արքեպիսկոպոսն – Լիութեամբ շնորհաց... վասն
ամենեցուն եւ բարօրութեան ձեր ցանկացօղ: Կաթուղիկոս ամենայն Հայոց՝ վշտալի Եփրեմ:
13. 14ա-5ա Թուղթ առ Փիլիպպոս արքեպիսկոպոսն
Զմիւռնոյ, վասն հրդեհի լինելոյ ի նոյն Զմիւռին մեծի քաղաքի – Առատագոյն սիրով... ողջ լե՛ր Գրիգորեան սուրբ հոտիւդ ի շնորհս Քրիստոսի,
յոյր վասն կամք եւ մեք աղօթկեր: Կաթուղիկոս ամենայն Հայոց՝ վշտալի Եփրեմ:
14. 15աբ Թուղթ առ քանի իշխանսն Զմիւռնոյ մեծի
– Շնորհառատութեամբն Աստուծոյ... եւ մեք մնամք
ձեր ամենայնի աղօթկեր կամ աղօթաւոր: Կաթուղիկոս ամենայն Հայոց՝ վշտալի Եփրեմ:
15. 15բ-7ա Թուղթ օրհնութեան ի խրխաղաճն Զմիւռնոյ – Հասցէ աստուածապարգեւ սուրբ ողջունիւ... եւ մեք բաղձաւոր ձեր ամենայնի
բարեդիպութեան, միշտ եմք առ Տէր: Կաթուղիկոս ամենայն Հայոց՝ վշտալի Եփրեմ:
16. 17ա-9բ [Գրիգոր Փեշտմալճեան առ, տե՛ս ձեռ.
3289, 37ա] Գերապատիւ եւ աստուածիմաստ սիրեցելոյ ի Քրիստոս, տեառն տեառն Բարսեղ վարդապետի,
հոգեշարք սիրոյ, շաղկապաւ՝ ի միտս եւ ի կամս միացեալ ընդ իս հարազատութեանն բաղձալի,
ողջոյն յաւերժական եւ յանմոռաց սիրոյ իմոյ բազմասցի, ամօք բարեկենդանութեան – Դժնդակագոյն վշտաբեր անընդհատ հեղհեղեալ...
մնամ խոստովանեալ զարժանաւորութիւնս իմ վսեմափայլ տերութեան քում ապարդիւնս ծառայ
լուսահոգի Թէոդորոս աւագ սարկաւագի աշակերտ
անպիտան Գրիգոր Կարապետեան*: Յամի Տեառն
1809, յօգոստոսի 7:
* Մատիտով աւելացրած՝ «Փեշտմալճեան»:
17. 19բ-23բ [Գրիգոր Փեշտմալճեան, տե՛ս ձեռ.
3289, 66ա] Առ Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ քաջատոհմիկ իշխանդ իմս բարերար տէր սիրանուէր
բարեմաղթութիւն – Ո՛չ սակաւ ինչ մխիթարութիւն...
ի խնամս ամենակալին, օր քան զօր բարգաւաճեալ բարեմասնութեամբ:
18. 23բ-4ա [Գրիգոր Փեշտմալճեան, տե՛ս ձեռ.
3289, 72ա] Ազնիւ տոհմական իշխան քաջալանջ...
է եւ եղիցի քեզ հզօր պաշպան:
19. 24ա-7բ Ասացուածք ինչ իմաստալիցք – Յամենայնի վախճանն է գովելի... եւ երկրպագութիւն
յանզրաւ յաւիտեանս. ամէն:
20. 27բ-8ա Աստուածային սիրոյն վառարան, գերամեծար ազնուական եղբօր մերոյ ընտրելոյ մատուցանեմք
սէր առատ կարօտախառն ըղձիւ – Սեր սրտի քո եւ ջանք... կապէ զսիրտ սիրելեաց ընդ միմեանս եւ ոչ լուծանի:
21. 28աբ Մեծարաւ սիրելւոյդ խնդալ - Եկն եհաս ինձ օր տրտմութեան... ի կատարումն
պատասխանոյ բանից քոց գրել ցանկացայ, ողջ լե՛ր:
22. 28բ-9ա Սիրօղ Աստուծոյ սիրօղ ընկերին, ազնուագութ
բարերար, չելեպի՛, ողջ լե՛ր զօրացեալ Տերամբ ի մխիթարութիւն ազգիս – Ամենայն աղէտք թշուառութեան մերոյ... բարձրացուցանել յերկակի կեանս, շնօրհօք
եւ մարդասիրութեամբ Յիսուսի Քրիստոսի՝ Տեառն մերոյ. ամէն:
23. 29աբ Վսեմափառ պայազատ իմ յատկեղ բարերար – Արդարեւ ոչ եմք բաւական... նուաստութեան որ
եմ, մնամ աղօթարար վասն քո ապիկար
ծառայ:
24. 29բ-30բ Բուրաստան բանաւոր շնորհաբոյս ծաղկանց
եւ գանձարան շնորհաւոր հոգեձիր ազանց Քրիստոսի Տեառն (անուան տեղը բաց՝ չգրած) առաքելագործ արքեպիսկոպոսի աստուածարեալ աջոյն
նուիրեմ համբոյր անսպառ սիրով – Ո՛չ սակաւ պարտաւոր
օրինաց սիրելութեան... մնամ յարաժամ քաջողջութեան Ձերում ի բոլոր սրտէ փափագօղ:
25. 30բ-1ա Վսեմափառ եւ առաքինազարդ բարերարի
իմոյ (անուան տեղը բաց՝ չգրած) մահտեսի
աղայի յոգներախտ ձեռացն համբոյր ծառայական
– Որպէս մոլորեալ ի բազմահետ շաւիղս... որ ունի ընդ ազնուականիդ բարեկամութիւն մեծ:
Ողջ լե՛ր:
26. 31աբ Եղանակ մուհայէր գոյն Իզմիրին չօք (հայատառ թուրքերէն) – Գեղեցիկ ես դու գովելի, պարտեզ
ծաղկեալ ի մէջ երկրի / վարդ մանուշակ ի քեզ բուրէ... երբ զարթիցեն տեսակ գեղամ, վրեժխնդիր
լինիլ նոցին:
27. 31բ Եղանակ րաստ գոյն Զիւլֆիւնիւն: Բոցանշոյլ
արեգակունք եւ այլն: Եղանակ սուզինակ գոյն պիր մէլիք սիմայ (հայատառ թուրքերէն) – Թագ փառաց մերոց, այր ցանկալի... դու զՎաղթանկ, մեծ
նա՛՛:
28. 31բ-2ա Եղանակ մուհայիր գոյն պէն պիլմէտիմ
(հայատառ թուրքերէն) – Տիպ տենչալի, արեգական,
արեգական / երեւեցայ ի տես ական ցանկալի իմ Տէր... յամս վերջնոց, ծագեա՛, սէ՛ր իմ,
սէ՛ր:
29. 32աբ Եւս ի գոյն Պէն պիլմետիմ (հայատառ թուրքերէն) – Առաւօտ լուսաբեր Հայաստան
երկրի / բուրաստան ծաղկախիտ... զշնորհս անդ փառս երկնաւոր:
30. 32բ-3ա Եղանակ սապահ միիւսէլիք գոյն սահղայի
(հայատառ թուրքերէն) – Արփագեղ կառք արեւուն...
յայն սուրբ նուէր, ընդ Աստուծոյ միաւորէ:
31. 33ա Լու՛ր ձայնիս, սէ՛ր իմ... տոչորի հոգիս,
մո՛յծ ի հարսանիս:
32. 33աբ Սէր իմ սիրական (անուան տեղը բաց՝ չգրած) գովական պէտ հանդիսական
– Ընկալայ եւ ընդունիմ, զի զիրաւունս ունիս
արդարեւ... լրով յուրախութիւն սրտից իմոց: Ողջ լե՛ր:
33. 33բ Հարազատ գործունէի Մայր սրբոյ Աթոռոյս
(անուան տեղը բաց՝ չգրած) արգոյ վարդապետի
ի Տէր յարամնալ րախանօք – Յառաջնմէ յառաջացաք...
զնորայն խոստացեալն եւս ի ձեռս բերցես եւ ողջ լե՛ր լի աւուրբք եւ յա՛՛:
34. 34ա Խոհեմափայլութեամբ պանծաւոր հարազատի մերոյ եւ որդւոյ
սիրելւոյ տեառն (անուան տեղը բաց՝ չգրած) պատուական
րաբունւոյ ողջոյն սիրախառնեալ բարեմաղթութեամբ
– Զոր ի հոգտեմբեր 28 դրոշմեալ...
ունիմ մխիթարել քեւ, քանզի եմ անմխիթար:
35. 34բ Առ
լիազարդն շնորհ ըղձաւոր, որ Հոգւոյն, նպաստահաւաքի մեծի գահոյս տեառն (անուան տեղը բաց՝ չգրած) սիրեցեալ րաբունւոյ,
ի Տեառն ձիրս խնդալ յարապէս – Յանջատման նազելագունիդ
որդւոյ առ ի սիրունակ հօրէ... սիրազնութեանդ ցանկալի կարօտանօք յոյժ:
36. 34բ-5ա Մշտահարազատ գովելոյ ի փառս Սրբոյ Աթոռոյս,
սիրելւոյ մեր տեառն (անուան տեղը բաց՝ չգրած)
լիաշնորհ վարդապետի ողջոյն եւ սէր աղօթիւք ձօնեալ – Գրութիւնքդ մտերմական հասեալ են... սակս աղօթող լինիլ բարեգով յուրախութիւն:
37. 35աբ Զդարձ գրութեան մերոյ առ Ձեզ ընկալայ
ի մարտի 22, ընդ որ եւ զերիս տետրակս Բերթումեան, որք թէպէտ... առ իս հասեալ համարիմ
– Գրես նկարելով առաջի աչաց մերոց... յուսամք
բարուոք լինիլ: Ողջ լե՛ր եւ ես եմ եւ մնամ հանապազօր ձեզ բարեացակամ:
38. 35բ-6ա Ըստ փիլիսոփայից՝ տարագրութիւնն է
փոփոխութիւն իմն... եւ ներել խնդրեմ ի քէն, որ առաջինն էիր զամենեսին - Ապաքէն սկիզբն կալցուք արդէն իսկ... ի գալն
իմ, ի մեծէն Պօլսոյ, ողջ լե՛ր ընդ երկայն
աւուրս:
39. 36ա-7բ Ի լուսակառոյց եւ երկնանման մեծի Մայր
Աթոռոյս... եւ աստուածապարգեւ օրհնութիւն
- Շնորհք ընդ ձեզ... սուրբ ժողովոյ բարձրագոյն
խորհրդարանի, Սրբոյ կաթուղիկէ Էջ[միածին]:
40. 37բ-8բ Օրինակ յանձնարարական կոնդակի – Քրիստոսակերտ եւ երկնանման մեծի Մայր Աթոռոյս...
տուրս հատուսցէ ձեր զտրիտուրն, որպէս նորին աստուածութեանն անկ է: Ողջ լերո՛ւք. ամէն:
41. 39աբ Նուի[ր]մամբ յիսուսեան սուրբ ողջունի՝
ցանկամք ողջ մնալ քեզ ի բազում ամս ամենայն բարօրութեամբ – Ամենայն գրութիւն առ իս, յորմէ հետէ... ո՛ղջ լե՛ր ի Տէր իմ, եւ եղէց ես
յարաժամ բարեացակամ ի բոլոր սրտէ Ձեզ:
42. 40աբ Մեծագոյն ջերմեռանդութեամբ հոգւոյս առընծայեմք
սիրով զխոնարհական համբոյր աստուածարեալ սուրբ դաստակացդ ձերոց եւ ցանկամք յանապազ
յամենայն սրտէ ի տեսութիւն պատուական հայրութեանդ, յորմէ եւ վայելել լիով զվաղեմի
կարօտեալս զօրհնութիւն սուրբ, ի մխիթարութիւն թախցելոյ սրտիս – Ապաքէն որ շնորհք
մեզ... հօրդ սրբութեան յետնագոյն ծառայ վարդապետ հայոց տրուփ Զաքարիայ: 1823, ի յուլիս ամսոյս յօր երկոտասան, յանապատն մեր, որ ի յԵրեւան:
43.
40բ-1ա Ըստ երկուց տարփաւոր սիրելեաց նազելւոյ,
հանճարաւոր տեառնդ (անուան տեղը բաց՝ չգրած) արժանաւոր րաբունւոյ
եւ եղբօր խնդալ բարօր – Որ ազդեացն ի խօսս գովանեացն ետ եւ ներգործականութիւն... եւ Սրբոյ Աթոռոյս
տարակուսելի տենչ՛՛: Ո՛ղջ լե՛ր ի Տէր Քրիստոս ի սէր մեր:
44.
41աբ Երջանկափայլ եւ առաքելաշուք (անուան տեղը բաց՝ չգրած) սրբազան արքեպիսկոպոս՝ մեծապէս եղբա՛յր իմ սիրելի – Ի բազումս թեպէտ տեսանի
սէր... երկարաձգել զսրբութիւն Ձեր, որում մնամ մտերիմ բարեացակամ:
45.
41բ-2ա Յաստուծուստ ընտրեալ, տեսուչ բարեխնամ
յայցելութիւն իւրոյ տառապեալ հոտին Տեառն եւ Տեառն (անուան տեղը բաց՝ չգրած) բարեկրօն վարդապետ սուրբ հօրդ իմոյ Աջոյն համբոյր յարատոչոր
անձկանօք – Ներփչեաց
ի խանձողեալ... օրհնութեանդ յաւէտ մշտակարօտ:
46.
42ա-3ա Յորժամ յուշ ածեմ ինձ միանգամ զմեծդ
առաքինեաց...
պերճութեանդ յաւէրժական եւ անմոռաց սիրոյ իմոյ:
47. 43բ-4ա Աստուածարեալ եւ սրբազնակատար հա՛յր
հոգեւոր, ամենողորմած Տէր իմ եւ բարերար
– Երջանիկ աջոյդ սրբութեան խոնարհ համբուրիւ...
ի վեր քան զեղանակ: Ո՛ղջ լե՛ր փառազարդեալ փառօք ի պարծանս Ձերում գերափառ տերութեան
նուաստ ծառայ Յօհաննէս դպիր, Սրբոյ
Էջմիածնայ միաբան: Ի 1822, մայիս 26, ի Սուրբ
Էջմիածին:
48. 44աբ Շնորհիւ Տեառն զօրացեալ ի հոգի տիրացու
Յովսեփ աւագ սարկաւագ, հոգեկից եղբօր սիրեցելւոյ ընծայեմ ողջոյն անսպառ սի[ր]ով – Եթէ ուրուք դիպեսցի գտանել զգանձ մեծագին...
յէտս կասեցուցանէին զիս ի նոյն փափագանացս:
49. 44բ-5ա Լապտեր անձնաւոր
ճրագին սիրոյ, սիւն լուսաւոր Տանն Աստուծոյ Տեառն Տեառն գերապատիւ (անուան տեղը բաց՝ չգրած)
արհիապանծ եպիսկոպոսի եւ ազգասէր...ի (անուան տեղը բաց՝ չգրած)
Ամենայն Հայոց եւ բարեխնամ Հօր մերոյ նուիրի համբոյր
որդիական սիրով – Որ ունի զվերս յանձին իւրոյ... լե՛ր ողջ, պատուակա՛ն հայր, անվրդով կենօք եւ
երկար ամօք ի պարծանս Թորգոմեան ազինս:
50. 45աբ Ի սուրբ ժողովոյն բարձրագոյն խորհրդարանի գերագահ Մայր Աթոռոյս Սրբոյ Կաթուղիկէ Էջմիածնի, մատուսցի ողջոյն հանդերձ
երկնաձիր կատարեալ աստուածային սիրով լուսածնունդ հարազատ որդւոյդ մերոյ սրբոյ գահիս
հանճարափայլ Բարսեղ եպիսկոպոս՝ վայելչաշուք առաջնորդիդ գերահռչակ վանից սրբազան առաքելոյն
Թադէոսի ուրախ լինիլ ի Քրիստոս յարաժամ - Զի դու սիրեցեալ հարազատդ մեր... լուսակառոյց գերասքանչ
Մայր Աթոռոյս Սրբոյ Կաթուղիկէ Էջմիածնի:
51.
45բ-6բ Ի Քրիստոս սիրեցեալ շնորհազարդ տեառն (անուան տեղը բաց՝ չգրած)
արքեպիսկոպոսի յարգւոյ եղբօր ողջոյն սիրոյ – Արդարեւ ըստ վկայելոյ աստուածաշունչ
գրոց... ի սէր բոլոր սիւ[ն]հոդական արքեպիսկոպոսաց Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի:
52.
46բ-7ա Անձնադիր զաւակիդ մերոյ եւ մտերիմ հարազատի
բարե<րե>բարոյ հեզահամբոյր եպիսկոպոսի ողջոյն սուրբ եւ օրհնութիւն
բազում նուիրի – Արդարեւ այն, որ յանակնկալումն ժամու արուեստաւորէ... եւ ընդ թղթոյ մերոյ ՅովհաննԷս վարդապետի առաքեսջիր, լե՛ր ողջ յանսասանելի կեանս:
53.
47աբ Առաքինութեանն քաջամասնութեամբ զարդարեալ
տեառն (անուան
տեղը բաց՝ չգրած) քաջիմաստ եպիսկոպոսի մերոյ որդւոյ
ընտրելոյ ողջունիւ սիրոյ խնդալ ի Տէր – Գոլով ի մարտի ելն յԵրեւան... ի բազում ամս բարգաւաճեալ
շնորհիւ Տեառն:
54.
47բ-8ա Ի շնորհս Սուրբ Հոգւոյն զարդարեալ պարկեշտակրօն (անուան տեղը բաց՝ չգրած)
քաջիմաստ աւագ քահանայի, մերոյ յատուկ սիրեցելոյ
օրհնութեամբ ողջոյն – Գրութիւն յարգարժան սիրեցելոյդ ընկալաք... զորս եւ յանձնեմք ի պահպանողութիւնս
արարչին Տեառն՝ Աստուծոյ ամենակալի:
55. 48ա Շնորհապսակ տեառն (անուան
տեղը բաց՝ չգրած) հոգեշնորհ
րաբունւոյ՝ եղբօր իմոյ պատուականի, յողջոյն սիրոյ երջանիկ կենօք խնդալ ի Քրիստոս – Վաղնջուց
առած է գեղեցիկ, թէ երանի հարկին... ողջ ցնծալից կենօք ըստ
աւուրց երկնից ի պարծանս մեր:
56. 48բ Աստուածարեալ
եւ երանաշնորհ տեառն (անուան տեղը բաց՝ չգրած) սրբազան արքեպիսկոպոսի՝ հայրապատիւ եղբօր խոնարհ սրտիւ համբոյր սիրոյ ի կարօտութեան – Հուր բոցավառ յարգելւոյդ
սիրոյ կարօտանաց... սուրբ եղբայրութեան ըստ որում հաստեցաքս:
57. 48բ-9ա Շնորհազարդ եւ
աստուածարեալ մեծի տեառնդ եթերաճեմ սրբոյ գարշապարացն խոնարհական համբոյր – Ի քսան յուլիս ամսոյ գրեալ...
առ ի պարծանս սրբոյ միաբանութեան:
58.
49աբ Առատութիւն սիրոյ իմոյ, որ առ ձեզ ոչ
կարէ պարփակիլ... Իսկ եւ իսկ առաքեալ էր զալթաֆայն իմ: Ո՛ղջ լե՛ր, եմ եւ ես:
59. 49բ-50ա Ի 28 յուլիսի
զգրեալդ առ իս ընկալայ յիւրում ժամանակի եւ ծանեա զպարունակեալսն առ ի նմա լիագոյն
տեղեկութեամբ – Նախապէս խնդացայ առ ողջութեանդ եւ գոհացեալ... ջերմեռանդ աղօթաւոր, վասն ամենայն
բարութեանց Ձերոց:
60. 50աբ Բազում կարօտութեամբ
հայրական սիրոյ իմոյ ողջունելով... եւ եղեց միշտ սիրող յառաջադիմութեան
եւ ամենայն բարութեանց եւ յաջողութեանց:
61. 50բ-1բ Բարձր եւ անստերիւր
խորհրդարանի ընտրեալ անդամոյ ի Հոգւոյն Սրբոյ եւ մերո գերապատիւ արգւոյ եղբարց ի
սէրտ սէր յարելոց, խանդակաթ հոգւով ողջոյն յարգանաց – Որպէս ի խաւարչտին տեղւոջ
ի ծագել... եւ անկասկած, զի ունիմք զկնի աւուրց չուել եւ գալ:
62. 51բ-2բ Աստուածարեալ
եւ գերապատիւ Աստուածատուր սրբազան արքեպիսկոպոս ի Քրիստոս սիրեցեալ յարգի եղբօր ողջոյն
յարգանաց – Ասաց
փոխն Տարսոնացի եւ բերանն Քրիստոսի... սոքիմբք
շատացեալ լերո՛ւք ողջ ընդ ամս բազումս:
63. 52բ-3բ Հրաշակերտ Սրբոյ
Աթոռոյն Էջմիածնայ բովանդակ հարց սրբոց եւ եղբարց պատուականաց մաքուր ոտիցն խոնարհ
երկրպագութիւն – Աղաչեմ զձեզ արտոսրաթոր աչօք... իսկ ջերմեռանդութենէն յորդորեալ դիմեաց
եւ այլն: Ողջ լերո՛ւք ի Տէր:
64.
53բ-5ա Կոնդակ խրատու գրեալ ի մեծն Պօլիս վասն
աղետալի անցից: Յիսուսի Քրիստոս եւ այլն, որպէս արժանն է – Ծանօթագոյն իսկ է հաւատացելոցդ
ի Քրիստոս Յիսուս, ի Տէր մեր... անճառելի տերութեանն հանդերձ համայն ննջեցելովք ձերովք,
որ եւ ողջ լերո՛ւք օրհնեալք յԱստուծոյ եւ յամենայն սրբոց նորա եւ ի մէնջ: Վշտալիր ցաւակիր
կաթուղիկոս ամենայն Հայոց վշտալի Եփրեմ: Յամի Տեառն ի 1821, յելն մար՛՛,
ի Մայր Սուրբ Աթոռն Էջմիածնի:
65. 55աբ Ոտանաւոր առ Լուսաւորիչն սուրբ – Հովիւ տածիչ՝ հօտին փոքու Յիսուսի... լուսաւորիչ
Հայաստանեայց սուրբ Գրիգոր:
66. 55բ-6ա Առ սուրբ
հայրապետսն յօրինեալ – Հոգւոյն Սրբոյ դու գրիչ, / տառից հայոց հնարիչ... Աստուծոյ,
Աստուծոյ, Աստուծոյ, / սուլիչ քաղցր օրինաց:
67. 56աբ Աղերս առ
Տէր Աստուած ոտանաւորաւ – Ստեղծիչ հոգւոց, բժիշկ
դու ճարտար... ջամբեա՛ ինձ այժմիկ սովեալ ծառայի:
68. 56բ Առ սուրբ կոյսն Աստուածամայր – Հարսն մաքուր Հօրն անեղի... ամենօրհնեալ Տիրածին
կոյս:
69. 56բ-7ա Առ Սուրբ Կարապետն Յօհաննէս – Լուսաբեր արուսեակ արեւուն Յիսուսի... Արդ, աղաչեմ
զքեզ ո՛վ սուրբ:
70. 57աբ Ի վերայ մաքուր ծնողաց Սուրբ Աստուածածնայ
– Տիրակերտ պաղպաջունք նկարեալ սուրբ վարուք...
Յովակիմ եւ Աննայ, սիրելիք անեղին:
71. 57բ Առ սրբոց կուսանս գովեստից բան – Աստուածակերտ պարիսպ հզօր... անապական պսակ կուսից:
72. 57բ-8ա Առ սուրբ Գրիգոր Նարեկացին – Արիագոյն ի վաստակս հոգեկան՝ սէր իմ սէր...
հա՛յր հոգեւոր մեծ հռետոր՝ տէր Գրիգոր:
73. 58աբ Աղերս առ Աստուած յօրինեալ – Ետուր զքանքար՝ յարգել վարուք բնութեան... ի
գալ փառօք յիշեա՛ եւ զիս, Աստուա՛ծ իմ:
74. 58բ Այլ իմն ոտանաւոր – Իմաստութեան Հօրն Յիսուսի աշակերտ... առ ի պահել
իւր աւանդիցն անցըրդի:
75. 59աբ Բարձր արժանապատիւ (անուան տեղը բաց՝ չգրած) գիտնական եւ աստուածաբան
վարդապետ, արգի սիրելի հայր իմ – Ողջունեմ
զսուրբ հայրութիւնդ... եմ եւ եղէց ի կեանս խորին վերապատուութեամբ. ամէն:
76. 59բ Ամենասրբազան վեհափառ հովուապետ, ողորմածագոյն
Տէր իմ սրբութեան աջոյդ համբոյր փափագելի տէնջանօք – Խնդիր մաղթանաց ծառայիդ զիջանելով... լիցիմ
պատրաստական ինձապետական ծառայութեամբ: Ողջ լերո՛ւք յամերում կենօք:
77. 60ա Շնորհաց ժառանգաւորի մեզ՝ շնորհաձրին
տեառն (անուան տեղը բաց՝ չգրած) արքեպիսկոպոսի
նորուն: Ի Քրիստոս սիրեցելոյ ցանկ – Առ առաջին
գեղեցկացաւ եւ որ ի քէն... օրհնեսցէ բարեյիշատակութեամբք: Ողջ լե՛ր ցնծութեամբ:
78. 60ա-1ա Գիր Ձեր որպիսածանոյց ձեռամբ հաւատարմին
Ձերոյ... եւ դուք յերկար ժամանակս ի Տէր ամենայն
յաջողութեամբ:
79. 61աբ Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր Եփրեմ կաթուղիկոս
Ամենայն Հայոց եւ ծայրագոյն պատ[ր]իարգ առաքելական եկեղեցւոյն Քրիստոսի... եւ բոլոր
օրհնեալ ժողովրդոց՝ մեծաց եւ փոքունց ի Տէր խնդալ – Շնորհք, սէր, ողորմութիւն... որք եւ այսպէս ըստ հրամանի մերում կատարելով,
ո՛ղջ լերո՛ւք ի Տէր ամենայն բարօրութեամբք:
80. 61բ-2ա Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ եւ այլն ըստ
կարգի – Եւ ընդ ողջունի եւ օրհնութեան, գիտութիւն
լիցի... եւ իրաւունքն միաբանութեամբ նմա հասուցանել: Ո՛ղջ լերո՛ւք ի Տէր:
81. 62ա-3ա Գրութիւն քո ի ձեռն հարազատաց քոց
Գրիգոր եւ Յարութիւն վարդապետաց եհաս... ի պարծանս եւ ի պարզերեսութիւն իւր յորդոր
եղիցիս – Ահա ըստ բանի քում եւ մանաւանդ ըստ աղաչանաց նորին գրեցաք... յանձն արարեալ
զձեզ՝ եմք եւ մնամք ի սրտէ Ձեզ միշտ բարեացակամ:
82. 63աբ Յառաջմէ ըստ չափու զամենայն զիարդութեանց...
վասն որոյ եւ աստ չկամեցաք երկրարել զբանն – Արդ,
որ ինչ արժանն էր... վասն որոյ գրել այսքանեաց արժան համարեցաք: Լերո՛ւք քան զայս յաւել
ողջ յերկար ամս ի Տէր:
83. 63բ-4ա Թէպէտ եւ աչք մարմնոյ վրէպ գտեալ
ի տեսութենէ... շաղկապաւ եղբայրութեան պահպանեալ
առ եղբայրութիւն Ձեր, մնալով Ձերդ սրբազնութեան բարեացապարտ:
84. 64աբ Շնորհաւորեմ զառաքելական սուրբ աշտիճանդ
ընդ նմին եւ զմեծ առաջնորդութիւնդ... եւ քեզ յայտնի են: Ողջ լե՛ր շնորհօք Հոգւոյն Սրբոյ
ի սէր մեր – Ողջունիւ սիրոյ ծանիր, զի գրութիւն
սիրելի... ի գրոյ նոյն Յակօբ վարդապետին գիտացեալ եւ ուրախ կեցեալ, լե՛ր ողջ ի Տէր:
85. 65աբ Շնորհազարդ սրբազան արքեպիսկոպոս սրբազան
առաջնորդ անդրանիկ որդեակ մեր եւ սիրելի հարազատ – Գրութիւնդ ընդ Գրիգոր եւ Յարութիւն վարդապետ սիրելեացն... Քան զայս յաւել ողջ լե՛ր
ի Տէր ի բարգաւաճեալ ժամանակս հարուստս:
86. 65բ Բարձր արժանապատիւ առաջնորդ սրբազան
արքեպիսկոպոս հարազատ զաւակիդ Սրբոյ Աթոռոյն եւ մեր սիրելւոյ ողջունիւ սիրեցեալ՝ համառօտիւ
յայտարարութիւն – Ահա, արդարեւ անցնումք աւուրց
յոլովականց... զորս ընկալեալ ի հաճոյս: Ողջ լե՛ր եւ դուք՝ ի Տէր յամենայնի:
87. 65բ-6ա Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ եւ այլն ըստ
կարգի – Որում եւ ծանուցանեմք, զի ի գրութիւն
Ձերմէ առ մեզ գրեցելոյ... եւ այսու ամենայնիւ ըղձամք ի սրտէ լինիլ ձեզ յաւէտ ողջ եւ
առողջ:
88. 66ա-7ա Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ եւ այլն ըստ կարգի – Գիր Ձեր առ Եփրեմ եւ Ստեփաննոս եպիսկոպոսունս...
եւ ընդ հոգւոյդ Ձերում միշտ եմք եւ մեք:
89. 67բ-8ա Թարգմանութիւն
գրոյն ի պապական շահէ, որ առ Նայիպէ Սանթունի եւ միրզէ Ապպազ որդին իւր ի մասին Սրբոյ
Աթոռոյ Էջմիածնայ ի պարսից ֆարսի լեզուէ ի հայ բարբառ – Բարձրագահ որդի, արի եւ յաղթօղ անգին եւ այլն... անմիջաբար վերահասու լինելով,
ամենայն որպիսութեան նոցին, ողջ լե՛ր ընդ բազում ամս: Գրեցաւ գիրս յամսեանն Ռէբելլէ
էվվէլ սէնէ 1237 (արաբական գծագրութեամբ):
90. 68աբ Առաքինապսակ (անուան տեղը բաց՝ չգրած) րակերտ հայր իմ
սրբասնեալ – Զթուղթ Ձեր ընկալայ եւ ուրախ եղէ...
թէ բարի եկիր մաքուր աղաւնիդ՝ շիւղաբերդ ոստոյ ձիթենւոյ: Ողջ լե՛ր եւ ես եմ:
91. 68բ Գրութիւն
Ձեր ի ձեռն հարազատին Ձերոյ եհաս... եւ երբեմն
ահացուցիչ բանիւ յուսամք լինի յայնժամ ի բարին, ո՛ղջ լե՛ր:
92. 69ա Գրութիւն Ձերում սրբութեան ժամանեաց...
ի բազում ժամանակս ի պարծանս սրբոյ գահիս եւ յուրախութիւն մեզ – Ձեռամբ հարազատին ձերոյ հինգ գլուխ պաճարեղէնս...
յարաժամ վասն մեր, եւ մեք եմք եւ մնամք միշտ բարեացակամ:
93. 69բ-70ա Գրութիւն Ձեր, որ ընդ հարազատ ծառային
Ձերոյ ստացաք ողջամբ... լե՛ր յաւել քան զայս
ողջ եւ դու՝ ի բարեփառ ժամանակս ձիգս ի Տէր:
94. 70աբ Շարժեալ ի սիրոյ սիրոյս իմոյ գրեալ...
զնշոյլ անխարդախ սիրոյդ ցուցանել – Արդ, որպէս
ոչ կարէ ներգործել... աղաչեմ զսիրելութիւն Ձեր սերտ սիրով զիջանել ի խնդիր մեր:
95. 70բ-2բ Զիարդ հաւաստի էր մեզ կանխաւ, թէ
Մարտիրոս եպիսկոպոսն Ստաթէի... ի շնորս ողորմութեան արքայորդւոյն – Մինն ի բազմաց մեծ ողորմութեանց... զոր ստորագրեցաք
ի պարբերութիւնսն առաջին եւ մնամ որպէս եւ եմ միշտ բարեացակամ Ձեզ:
96. 72բ-4ա Ոտանաւոր գեղեցիկ եւ յոյժ ասդու, շարադրեալ ի Յակօբ վարդապետէ եւ ի խոր
ծերունի պատրիարգէ Կոստանդինապօլսոյ՝ ի վերջին ժամանակս կենաց իւրոց՝ մերձ ի մահն
– Մենացի՛ր, անձն իմ խղճալի... թէ հարցանես
զգալստենէ քո գուշակ նշմար չի մնաց:
97. 74ա-6ա Յումեմնէ քահանայէ գրեալ (մատիտով յետագայի սրբագրում՝ «եկեղեցական Սսոյ
վանից, զօր օրինակն առաքեաց») առ Բեշտեմալճեան Գրիգոր գիտնական վարդապետն, որ
ի Կոստանդինուպօլիս, վասն հաւատոյ եւ այլոց իրաց ըստ իւրոց մոլար կարծեաց (մատիտով յետագայի սրբագրում՝ «եւ խնդրին զպատասխանին
տե՛ս յԱրարատ ամսագրին, 1869 ամի*») –
Ընդ վայր պարպատին ուրկանք որսորդաց... տրորել
զոր Աստուած՝ մեզ վարդապետաց:
*Տե՛ս «Արարատ» ամսագիր,
1870, փետրուար, թիւ Ժ., էջ 243:
98. Նանիր եւ խոտան՝ պարծանք անարեաց... երկինք եւ երկիր՝ վկայք պատգամաց*:
*Տե՛ս «Արարատ» ամսագիր,
1870, փետրուար, թիւ ԺԱ., էջ 265:
99. 76բ-8գ Ի նորին Գրիգոր վարժապետէ Փէշտեմալճեանց
յօրինեալ զպատասխանի յիւր վիճման նոյն քահանայի (մատիտով յետագայի սրբագրում՝ «եւ առաքեաց ի տեսութիւն») – Չար է բնաւոր կուրութիւն մտաց... որպէս վայելէ
ճշմարտասիրաց:
*Տե՛ս «Արարատ» ամսագիր, 1870, փետրուար, թիւ ԺԱ., էջ 266:
100. 78դ-9բ Առազդեցութիւն ինչ պատմաբանօրէն
առ բարեսէր ընթերցողսդ ի Պօղոս դասասաց դպրէ Տիւրիկեցւոյ Թորոսեան, թէ յորոց իրաց իրաւանց
շինելով հարկեցեալ ետ շարագրել հարազատին իւրոյ զայս գիրք ընդդեմ նեստորահէտ հերձելոյն Մխիթարայ եւ աշակերտաց նորին – Ըստ ասից հրաշալի առաքելոյն Պողոսի... եւ անասելի խայտարակութեանցն յորդունսն եւ այլն:
101. 79բ-81բ Ամենապատուելի հասարակութեան հայոց
բնակեցելոց... զձեզ ամենեսին, եմ եւ մնամ միշտ
բարեմաղթու վասն Ձեր:
102. 82ա-3բ Յօրինեալ ի Գրիգոր վարժապետէ Փեշտեմալճեան
առ Երեմիայ վարդապետ թղթագրութիւն – Եկն ցայգ
ինձ ցաւագին... յիշելով յաղօթս զմեզ, նուաստ ծառայ Տեառն փրկչին:
103. 83բ-4ա Նորին Գրիգոր վարժապետի արարեալ ոտանաւոր
– Սիրտ իմ վառի ի սէր քոյին... ջուրք արասցեն
խորասոյզ, ազնիւ երգնակ քաղցրա՛՛:
104. 84ա Նորին ոտանաւոր ի վերայ Լամբրոնացւոյն
– Նոր արշալոյս նորոյ երկնի... ի քէն բուրեաց
հոտ նարդոսի, սուրբն Ներսէս Լամբրօ՛՛:
105. 84աբ Նորին Գրիգորի վարժապետի արարեալ ոտանաւոր
ի վերայ սրբոց իշխանացն մերոց – Ո՛վ գերարփի
լոյս երկնաւոր անսահման... մի՛ տար զմեզ ի փորձութիւն չարութեան իշխանաց մեր:
106. 84բ Գերարժան եղբօր տեառն (անուան տեղը բաց՝ չգրած) ազնուափայլ թակերտի
ողջոյն սիրաձօնեալ – Մտերմութիւն սիրոյ սիրելութեան
քում ի նամակի... լիջի՛ր տեղեակ ի յեկօղ հարազատաց ձերոց, ողջ լե՛ր ի Տէր, ի սէր մեր:
107. 85ա Անդրանիկ լուսատուին հոգւոց մերոց, սուրբ
առաքելոյն Թադդէոսի հրաշապատիւ վանիցն մեծափառ
դէտ, ողորմածագոյն տէր իմ – Քրիստոսընկալ սրբութեան
աջոյդ համբոյր առ ձօնեմք... ողջ եմ եւ ես կնդրուկաբոյր ձեր աղօթից օժանդակութեամբ:
108. 85բ Գերաշնորհ պատուոյ արժանաւոր, սրբազան
արքեպիսկոպոսի եւ սիրելւոյ եղբօր ի Քրիստոս
– Ուրախակցութեան գիր սուրբ եղբայրութեան Ձերոյ... ոյք պարկեշտութեան են հետեւորդ:
109. 85բ Նորին Գրիգորի վարժապետի արարեալ – Հուր սիրոյ իմոյս ազգի... անկեղծ սիրոյ եմք ի
խնդիր, օգնեա Յիսուս փրկ[իչ]:
110. 86ա-7ա Պատուելի հասարակութեանն
հայոց բնակելոց յամենայն սահմանս Երեւանու եւ Նախիջեւանու ի քաղաքս եւ ի գիւղս – Յայտ
առնեմ հարազատութեամբ հոգւոյ համաձայն... գործ արժանաւոր հաւատարիմ
հպատակութեան: Արքեպիսկոպոս Հայոց Վրաստանու՝
Ներսէս: Ի
1827թ., ապրիլ 15, ի Սուրբ Էջմիածին:
111. 87աբ Երկնաւոր նազելի հանճարով լցեալ եւ
կառաւարիչ տանն Յիսուսի կարգեալ մտերմագոյն աթոռակալի մեծի աթոռոյն սրբոյ եղբօրդ մերոյ
սիրելւոյ, տեառն Սիմէօն հոգեպսակ եպիսկոպոսի, բազում սիրով ընծայեմ զաստուածայնն ողջոյն
յարաժամ – Սիրապարարտ
նամակ ընկալայ ամենայն սիրոյ... ողջ լիջիր կենդանական վիճակօք պատուազարդեալ ի հրճուանս
իմ:
112. 87բ Ամենապատիւ եւ շնորհապանծ տեառն տեառն
բարձրապատիւ Բարսեղ վարդապետի սիրանուէր ողջունին համբուրեալ զձեր վերընծայեմ յարգանս
– Սիրանկար, տենչալի նամակ ի շնորհափայլ մատանց...
անկեղծ յանձն եղեալ իմ յարժանահայց մաղթան: Ն[ուաստ] ծ[առայ] մեծապատիւ խոհականիդ՝
հ[այր] Մինաս Մխիթարեան վարդապետ Բժշկեան, ի Տրապիզոն, 5 հոկտեմբեր, 1818 թ.:
113. 88աբ [Բան չափաբերական] - Տիպ տիրական՝ վերափորեալ մատամբ Էին արարչին
/ Ի մաքառուտ անմիաբան քառեակ նիւթոց անգամին... նրբազննին ընտրողութեամբ պատասխանել
զարժանին, / զի մի՛ խոտան եւ անպիտան երեւեսցիս հանդիսին:
114. 88բ-92ա Թղթագրութիւն հ[այր] Միքայէլ վարդապետի Չամչեանց
առ երկուս վարդապետսն վերապատուելի վարդապետաց տեառն տեառն հայր հայր Մկրտիչ վարդապետի
եւ հայր Իգնատիոսի վարդապետի՝ ի Տէր խնդալ
– Զգիր վերապատուելեաց... այս ձերին սրբութեան, որոյ հայրագութ տեսչութեան կամ յամենայնի:
Հնազանդ ծառայ՝ հայր Միքայէլ Չամչեանց:
115. 92ա Տաղ ի վերայ արքային Լեւոնի ի նորին Գրիգոր
վարժապետէ Փեշտեմալջեան, որ ի Կոստանդինուպօլիս – Շարաւիղ ընտիր տոհմին Ռուբենեան...
ազգիս պսակ Լեւոն ար[քայ]:
116. 92աբ Ի վերայ թագաւորաց, ի նորին Գրիգոր վարժապետէ
– Հսկայ, հզօր, գեղապատշաճ... կարօտ եմ քոյդ
տեսութեան, / զդեմս քո ցոյց գերե՛՛:
117. 92բ Ի նորին Գրիգոր վարժապետէ ի վերայ Անի
քաղաքին ոտանաւոր – Պարծանք քաղաքաց, քաղաք
մեծ Անի... ջամբել մեզ զկաթն սիրով մայրէնի:
118. 93ա Նորին Գրիգոր վարժապետի ի վերայ Վաղարշապատ
քաղաքի – Քաղցր տեսիլ արեւուն, մեզ հայեցաւ
խստագոյն... ծով ծիրանի ծածանէր Վաղարշապատ գահ արքունի՛՛:
119. 93ա Տաղ ի վերայ Տրդատայ արքային, ի նոյն
վարժապետէ յօրինեալ – Ծաղիկ պայծառ, վարդ թերաբաց...
տո՛ւր զբաժակ քո քաղցրագոյն, Տրդատ արքայ
Հայոց Մեծաց:
120. 93աբ Նորին Գրիգորի վարժապետի, յօրինեալ
ի վերայ Գրիգորի Լուսաւորչի – Հայր հաւատոյ
հովիւդ քաջ... վայելչանալ այս գրոյս այսմիկ սգակիր, ով սուրբ Գրիգոր Հայր՛՛:
121. 93բ Նորին Տաղ ի վերայ Գագիկ արքային – Առիւծ հզօր Բաքրատունի, զի՞ ննջես յայդ անլոյս
գըբի... լե՛ր Նեեմեայ հուր ջրհորոյ, ոհ
Գագիկ՛՛:
122. 93բ-4ա Նորին Տաղ ի վերայ Սմբաթայ թագաւորին – Փայլակնացայտ սուսեր ազդու, շանթ բոցահրատ շփոթ ամպոց... երկնատեղաց ջուրց
ողողել, Սմբաթ՝ արքայ Բագրատունի:
123. 94ա Տաղ նորին
ի վերայ հայր Աբրահամու – Արմատ բարի, տունկ
օրհնութեան... արքայն Աբգար եւ Տրդատէս, պետ պանծա՛՛:
124. 94աբ Նորին Տաղ ի վերայ թագաւորաց մերոց
– Ոստ բարեգեղ, ճիռ օրհնութեան... տարաշխարհիկ
աղեկիզեմք, անաշխարհիկ բոցակիզեմք:
125. 94բ Նորին ի վերայ Մամիկոնեան Գայլ Վահանայ
– Նե՛տ թափանցիկ, սուսե՛ր հատու... քաջ զորաւար
Մամիկոնեան Գայլ Վահան:
126. 95ա Ջահարփ փառացն պայծառազարդ արտօնութեամբ
իսկաքանչ իմն հանդիսագոյն աստուածարեալ երջանիկ տեառն տեառն սրբազնակերտ (անուան տեղը բաց՝ չգրած) ամենայն Հայոց ի
բազմամեծար նուէր պատուոյ համակ ըղձակաթիլ խոնարհական դիմօք սրբահեր մաքուր գարշապարացն
համբոյր ի բոլոր սրտէ յաւէտ մատուցանեմք – Կոչումն
աստուածայինդ կենսապարգեւ... ի ցնծութիւն եւ մխիթարութիւն յետին մեր նուաստութեան:
127. 95բ Գերապայծառ փայլելոյ ի շնորհս մեծազարդս
տեառն Յովհանիսի արհիական եպիսկոպոսի եւ ծայրագոյն նուիրակին գահին լուսոյ մեր սիրոյն
ի սիրաշատ սրտէ սխրացեալ յար – Զի՞նչ, որ մաշէ
զերկաթ... ողջ ընդ ձիգ ամ ի սէր մեծի գահին:
128.
96աբ Փառազարդողին յամենայնի սրբափայլ
աշակերտի տեառն Յովհաննէսի արհիափառ եպիսկոպոսի, նազելի եղբօր նոյնաձօն աջոյն ի սէր
յորդ – Գեղեցիկ վճռեցին, յոր հայեցինն... ի
համբոյր հպի տիրակիր սրբոյ քում աջոյ ժտեալ զմաղթանս:
129.
96բ-8ա Իմաստնափայլ (անուան տեղը բաց՝ չգրած) րաբունի շնորհազարդ
հայր՝ ըստ Հոգւոյ – Թէպէտ անագան բայց կարի
ցնծութեամբ... ո՛ղջ լերո՛ւք ի յամայր ամս բարօրութեամբ
Տէր իմ եւ հարազատ:
130. 98ա Շարժեալ ի սիրոյ սիրոյդ իմոյ... սիրոյդ
ցուցանել ի մխիթարութիւն մեզ – Արդ, որպէս ոչ
կարէ ներգործել հողմ սաստիկ... խնդրանաց մերոց փոյթ յանձին կալ: Ողջ լե՛ր յամս ձիգս՝
ի սէր մեր:
131. 98ա-9ա Եթէ թանձրութիւն օդոյ խոչընդոտն լինիլ... որ զերծայց զբարեպաշտ աղաւնին յորսողէ:
132.
99ա Լուսաբեր արուսեակ զծագումն զոսկեփունջ
արեգականն... առ եղբարս խաղաղութիւնն – Արդ,
վկայ եմ հաւաստի գիտութեամբս... թողուլ զլուծումն խնդրոյս այսորիկ իմաստասիրութեանդ:
133. 99աբ Եւ թէ հատոր ինչ երկաթոյ մի անգամ... տապոյ հայրական սիրոյ սրբութեանդ, որ առ նուաստս:
134. 99բ-100ա Ծանի՛ր
սէր իմ, խնդրեալ էիք զգիրքն... խննդրել իբրեւ զաւանդ – Արդարեւ, բարուոք ի դէպ
գայ... այժմ զմեզ գիտացեալ ի խրախ ժամու, ողջ
լե՛ր յամս ձիգս, յիշելով զմեզ՝ ի մաքուր յաղօթս ձեր:
135. 100ա Ի գիտութիւնս յաւէտ պերճացեալ, տեառն
Յովհաննու առաքելաշաւիղ արքեպիսկոպոսի եւ հոգեկից եղբօր խնդալ – Իմաստնափայլ անձին քում ընդաբոյս բարութիւն...
լինիլ Ձեր գամ քան գամ բարօրութեամբ ի նոյն, ո՛ղջ լերո՛ւք:
136. 100բ Նախամեծար եղբօր սիրելւոյ Յովհաննէս
սրբազան արհիեպիսկոպոսի, սէր բազում ի կարօտ դիմաց – Հաստատեալ իմ՝ ի յոյս աներկբայ, մնայի աւետաւոր... ուրեմն պարտ իսկ է մեզ
համբերել ի ժամ վշտաց ամենայն սիրով:
137. 100բ-2ա Գերադրականդ սրբոյ գլխոյ հանուրց տեառն
տեառն...ի (անուան տեղը բաց՝ չգրած) եւ
արժանափառ յաջորդի ամենօրհնեալ հօր մերոյ լուսատուի շնորհաձիր աջոյն, համբոյր ճշմարտեալ – Բարձրելոյն բարւոյ բնութեան շնորհ է... քան
թէ կորումն գլխոյ եւ շառագունութիւն դիմաց:
138. 102ա-3բ Սիրելի իմ վեքիլ Յակօբ խոհեմամիտ
վարդապետ, ցանկալւոյդ խնդալ ի Տէր – ՅԵւդոկիոյ
քանի գրութիւնք եկեալ առ... ի քոյդ կոչմանէ, մինչեւ Աստուած յայց ելցէ եւ այլն: Ողջ
լե՛ր ի սէր վշտալի՝ Պօղոս պատրիարգիս Կոստանդնուպօլսոյ: Ի 1820, դեկտեմբերի 3, ի Կոստանդնուպօլիս ի պատրիարգարանն:
139. 104ա-5ա Յաղագս Ծռազատկի բանք արտահանեալ
ընդարձակ նորատիպ տումարէ Հայոց, որ յամի Տեառն 1818, ի լոյս ընծայեալ եղեւ ի հ[այր]
Խաչատուր վարդապետէ ի միաբանութենէ ամենապատիւ մեծի աբբայի – Ծռազատիկ լինի յորժամ հայք եւ յոյնք երկպառակին... որպէս տեսաք եւ ստուգեցաք
ի տումարագիրս յունաց եւ որք ի նմին յամի Տեառն 1957, դնէն օր Զատկի յապրիլի ութն:
140. 105բ-6բ Աստուածագումար հանդիսի ընդհանուր
ժողովոյդ սրբազան արքեպիսկոպոսաց եւ եպիսկոպոսաց եւ իմաստուն վարդապետաց եւ քահանայից
սրբակրօնից եւ առհասարակ գիտել լիցի – Այրն
Աստուծոյ նախամարգարէն Մովսէս... եւ վճարեալ զայն,
որպէս պարտն իցէ եւ արժան ի ձեր կոչմանէ:
141. 106բ-7բ Սրբազան Սիւնհոդոսի սրբոյ Կաթուղիկէ
Էջմիածնի, ի նուաստ Յովհաննէս վարդապետէ ամենախոնարհ խնդիր – Պաշտօն դատաւորաց է... ի վնաս Սինօթին եւ ի գայթակղութիւն բազմաց:
142. 108աբ Բարձր արժանապատիւ Գրիգոր զգօն վարդապետի
սիրելւոյ, ի Տէր խնդալ – Յառաջ քան զամենայն...
վասն որոյ ամենեցուն յատկապէս մատուսցես զմերս զողջոյն եւ օրհ՛՛:
143. 108բ-9ա Պայմանագրութիւնս հաստատէ – Թէ ես՝ ստորագրեալս... ի հաշիւ մտեալ ընկալայ
եւ վերջացուցի:
144. 109աբ Վեհիմաստ սրբազան արքեպիսկոպոս, գերցանկալի
մեծարու եղբայր ի Քրիստոս – Ի ժամանել Տեառն
խնամօք... եւ գերագահ Սուրբ Աթոռոյն Միածնաիջի եւ հուսկ ուրեմն իմ:
145. 109բ-10բ Բարձր արժանապատիւ եւ շնորհազարդ
վարդապետ Կեսարացի Բարսեղ սրբազան արքեպիսկոպոսեան – Ըստ հոգւոյ հայր... որ է ակնկալութիւն եւ կետ նպատակի ամենայն մսեղեաց:
146. 110բ-11ա Պատուարժան, շնորհափայլ վարդապետ, սիրական հոգւոյ իմոյ արգոյ եղբայր – Զուարճարարն սրտի պարէտ
քաղցրալուր... եւ առողջութեան Ձերոյ, միշտ եմ եւ մնամ բարեացակամ քո ի սրտէ:
147. 111ա Պայմանագրութիւն – Յամի Տեառն 1830, յամսեանն յուլիսի 28, մեք՝
ստորագրեալքս... բանալ ընդ նմա՝ ի մասին այնորիկ, որ ոք եւ իցէ ի մերոց ամենակցաց:
148. 111բ Պայմանագրութիւն – Սիւնհոդոսական կառավարութիւնս, համաձայնութեամբ
սրբազնագոյն կաթողիկոսին... եւ ստորագրութեամբ իւրաքանչիւր անդամոց:
149. 111բ-2ա Ի Բանից Նօշրովանայ իմաստուն Պարսից
արքայի, զորմէ ասեն, թէ ի կէտ վախճանի իւրոյ մկրտեցաւ ի Մարութայ եպիսկոպոսէ յումեմնէ
եւ քրիստոնեայ ել ի կենցաղոյս – Ամենայն մարդ, որ զչափ անձին ճանաչէ... խորհուրդն
մարդոյ բնաւ մի՛ յայտնէք:
150. 112բ Յումեմնէ իմաստասիրէ ասացեալ – Զփորձ ասի, թէ՝ պարզմտութիւնն խոհեմութեամբ...
իբրեւ զվնասակար խօսս ատեցի եւ փախեայ:
151. 112բ Թուղթ հայր Միքայել վարդապետի Չամչեան՝
առ եօթեսին աբբայեան միաբան վարդապետսն, որք եկին ի սուրբ եկեղեցին Հայոց վասն միաբանութեան
եւ սիրոյ – Վերապատուելի վարդապետաց եղբարց իմոց եւ տեարց ի Տէր խնդալ, իցէ թէ յաւելից
հայել ի տաճարս Տեառն... եւ ես յօժարակամ կամօք յանձն առնում, ստորագրել եւ կնքել:
Ողջ լերո՛ւք ի պարծանս համօրէն ազգիս եւ ի մխթարութիւն սրտիս իմ: Հոգելից միաբանութեան
Ձերում նուաստ ծառայ Հայր Միքայէլ վարդապետ
Չամչեան: 1820, յունվարի 18, յաւուր Կիւրակէի
ի Պեյօղլու:
152. 113աբ Թարգմանութիւն բանից ասացելոց ի պարսիկ
լեզու՝ ի Խոսրով միրզայէ, թոռանէ Ֆաթալի շահին, յատենի հրապարակական ունկնդրութեան,
ի 20 օգոստոսի 1829 ամի, ի Ս[անկտ] Պ[ետեր]բուրգ – Գերազօր թագաւոր կայսր... ի փոխադարձ անտխեղծ բարեկամութիւն:
153. 113բ-4ա Պատասխանական բան ասացեալ յայսմ ատենի
ունկնդրութեան ի վիցէ գանցլերէ՝ յանուն թագաւոր կայսերն – Կայսերական մեծութիւն նորա հրամայէ... զորս յայտնի ես անդէն անուամբ ամենողորմ
կայսէր իմոյ:
154. 114ա-5ա Թուղթ շնորհաւորութեան օծման տեառն
Դանիէլի սրբազան վեհապետի ի լրութենէ Կոստանդնուպօլսոյ եկեղեցի ի ՌՄԾԱ. (1802) թուականի
Հայոց, հոկտեմբերի Ի. (20) – Աստուածընտիր արքայակոչ
եւ ազգահրաւէր... գետնամած երկրպագութիւն եւ փառք յաւիտեանս. ամէն:
155.
115աբ Թուղթ Ստեփաննոսի՝ աբբայի Վէնէտիկոյ
առ տիրացու Գէոր<ո>գն Պալատցի, վասն Քրոնիկոն ճառիցն Եւսեբեայ – Ազնուամեծար եւ քրիստոսասէր սիրելւոյդ ողջոյն
եւ աստուածային օրհնութիւն. ի Վէնէտիկ, ի 24 ապրիլի, 1805. Մտերիմ սիրոյդ ախորժ ընտանութիւն
յորդորէ... եւ ի սոյն իսկ արդեամբ ունիմք տեսանել, ողջ լե՛ր: Մնամ քրիստոսասէր սիրելւոյդ
աղօթարար: Ստեփաննոս վ[արդապետ] Ագոնց՝
Սիւնեաց եւ ընդհանրական աբբահայր:
156. 115բ-6ա Գիր շնորհաւորութեան Նոր տարւոյ – Գետնամած երկրպագութեամբ... եւ մնամ այժմ եւ
յաւէտ միշտ ձեզ անձնանուեր եւ ճշմարիտ վերապատուութեամբ:
157. 116աբ Գիր շնորհաւորութեան Նոր տարւոյ – Հրաման ունիմք աստուածային խնդրել յինքենէ... օրհնաբան
եւ աղօթարար վասն ամենեցուն Ձեր եւ իսկապէս վերյարգութեամբ միշտ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1բ Նամականի ընդօրինակեալ յԵփրեմ վարդապետէ Ալթնեան:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին փակցուած թերթիկին նոտրգրով՝ «Նամակա///»,
1ա՝ «224/2696», մանուշակագոյն թանաքով շղագիր՝ «ԺԹ. - Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2697
ՆԱՄԱԿԱՆԻ
ԿԱՐԻՆ |
ՌՄՀԳ-ՌՄՀԴ. – 1824-1825 |
ԹԵՐԹ՝ 89+3 (կրկն.՝ թ. 1, 32, 56). չգրուած՝ 1բ, 88ա-9բ: ՊՐԱԿ՝ 1-10x10 (1՝ 7. 4, 6, 9՝ 9. 10՝ 8): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով՝ «IL GRAN MASSO» եւ թագապսակ բուսական շրջանակ, որի մէջ երեք վեցթեւ աստղ, շրջանակի ներքեւում՝ «TPolo»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 31x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (28.5x17): ԳԻՐ՝ շղագիր՝ (նմուշ՝ 87ա), նոտրգիր (նմուշ՝ 32ա): ՏՈՂ՝ 30-40: ԿԱԶՄ՝ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ. աստառը թուղթ, լուսագծերով, չգրուած:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, մասամբ քերծուած. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
[Օրինակք նամակաց]
Ի 1824 ամի Տեառն, յարքեպիսկոպոսարանս Կարնոյ մայրաքաղաքի
1. 1գ Յունվար 2: Երանաշնորհ տէր Կարապետ աստուածարեալ սրբազան պատրիարք, պատուական հայր ի Քրիստոս – Որ ունի ի ձեռին... եւ Ձերին սրբութեան մնալով ըստ ամենայնի մտերիմ:
2. 1գդ Յունվար 2: Երանաշնորհ տէր Կարապետ աստուածարեալ սրբազան, մեծարու պատուական հայր ի Քրիստոս – Թէպէտ իցէ թէ մինչ ցարդ... այս տառապեալ Խաչկայ վանիցս:
3. 1դ Յունվար 2: Առ Պօղոսեան Կարնեցի Յակօբ ամիրայն – Աստուածատուր պերճութեամբ իշխանական փառաց... զոր վերըստին աստ կրկնել աւելորդ համարեցաք:
4. 1դ-2ա Յունվար 10: Առ Տիգրանակերտցի սառաֆ Կիրակոս աղայի եղբայր Յովսէփ աղայն, ի Մուշ – Աստուածասէր եւ բարեպաշտ... ի խաղաղ կեանս, բարութիւն, ի խնդութիւն սրտի:
5. 2ա Յունվար 2: Առ մահտեսի Սուքիաս Գօրօյեանց, որ ի Պօլիս – Մեծահաւատ եւ բարեպաշտ... եւ մեզ գրես, որ աստ վճարենք: Ողջ լե՛ր ի Տէր եւ ի սէր:
6. 2աբ Յունվար 2: Առ նախկին սրբազան Պօղոս պատրիարգի Պօլսոյ՝ վէքիլ Յակօբոս արքեպիսկոպոսն – Ի պէտս զանազան իրողութեանց... այժմիկ սոքօք բաւականացեալ, մնամ Ձերումդ սրբութեան ամենայնիւ յամենայնի:
7. 2բ Յունվար 2: Առ զմիռնեցի Ստեփաննոս վարդապետն, ի Պօլիս – Ի գրութիւն անդ... որում սպասեալ մնամ:
8. 2բ-3ա Յունվար 12: Առ Ներսէս արհին Տփխիսոյ՝ ի նոյեմբեր 11ին գրեցեալ նամակի պատասխան է ստորագրեալս – Ի նոյեմբեր 11 գրեալ նամակ Ձեր... այժմ եւ յապայ միշտ սրբութեան Ձերում բարեացակամ եւ պատրաստական:
9. 3աբ Յունվար 13: Երիցս երանեալ սրբազանասուրբ քահանայապետ, ամենապատուական ողորմած Տէր – Մեծի սրբութեանդ... սրբազնութեամբ Ձերում մնամ այժմ եւ միշտ ծառայական սիրով ամենապատրաստ:
10. 3բ Յունվար 14: Առ բարձրահայեաց Սուրբ Աստուածածնի վանից բնիկ միաբան Սեւորակցի Յօհաննէս վարդապետն եւ գործակալն գործոյ Տիգրանակերտոյ՝ նուիրակ Անտօն սրբազան արքեպիսկոպոսին, ի Տիգրանակերտ – Ի նոյեմ[բերի] 12... մնալով եւ դուք յողջութեան ի սէր:
11. 4ա Յունվար 15: Առ վարդապետն արհին եւ առաջնորդն Բաղիշոյ վիճակին, ի վանս Ամրդօլու: Երանաշնորհ Վարդան սրբազան արքեպիսկոպոս, մեծարու եղբայր ի Քրիստոս – Ի 20 հոկտեմբեր գրեցեալ մեծյարգութեան Ձեր... եւ ըստ յաջողելոյ առանց ինչ ընդդիմութեանց ըստ հաւատոց:
12. 4աբ Յունվար 25: Առ միաբանութիւն քրիստոսազօր պանծալի իշխանացն մեծին Կեսարիոյ, ի նոյն Կեսարիա քաղաք – Յուշ լիցի... եւ պանծացեալ ի շնորհս ամենից Տեառն եւ ի սէր:
13. 4բ Յունվար 24: Առ դերձակ Կարապետն Կարնեցի, որ ի Կեսարիա – Կամիմ գիտել որդեա՛կ, թէ որ քրիստոնէից... եւ ընտանիքդ ուրախացուր մնալով յողջութեան:
14. 5ա Յունվար 31: Առ խանթարճի Խարագեօզն ի Կոստանդնուպօլիս – Սիրելութեանդ յայտ լիցի... եւ զօրացեալ Տէրամբ ողջ լե՛ր ի շնորհս նորին եւ ի սէր:
15. 5ա Յունվար 31: Առ Արթուինցի Գրիգոր արքեպիսկոպոսն, յԱրթուին – Յայլ եւ այլ խորհուրդս... յերկաքանչիւր նպատակս: Ողջ լե՛ր համայն բարօրութեամբ ի շնորհս Տեառն եւ ի սէր:
16. 5ա Փետրվար 1: Առ պայազիտցի Գեարգեառեան տէր Յօհաննէս քայանայն եւ վէքիլն Սրբոյ Էջմիածնի, ի Բայազիտ – Ընկալեալ զնամակ քո... ապա անհոգ լերո՛ւք զայսմանէ մնալով յողջութեան ի սէր:
17. 5բ Փետրվար 7: Առ աստուածասէր սիրելութիւն մեծի հարազատ բարեկամի մերոյ եւ յատկացեալ սիրելոյ Յակոբ գերապայծառ ամիրայի Պօղոսեան Կարնեցւոյ, ի Պօլիս – Ամենամեծին Աստուծոյ... եւ վասն բարեկենդանութեամբ Ձեր աղօթարար:
18. 5բ Փետրվար 14: Առ վէքիլն Սրբոյ Էջմիածնի աստուածասէր Կէտիւկեանց մահտեսի Յօհաննէս աղայ սիրելին մեր, յԵւդոկիա – Սրբազան Ներսէս արհին... առ նոյն արհին ժամանեցուցանել:
19. 5բ-6ա Փետրվար 22: Առ աստուածաշնորհ սիրելութիւն բարձրապատիւ Աստուծատուր սրբազան արքեպիսկոպոսի եւ ծայրագոյն նուիրակի Սրբոյ Մայր Աթոռոյն Էջմիածնի յարժանաւոր յարգանս, ի Կոստանդնուպօլիս – Ողջունիւ սիրոյ մեծարու... որում ամենայնիւ յամենայնի մնամ յամենայն սրտէ միշտ բարեացակամ:
20. 6ա Ի 1824 ամի Տեառն, ի փետրվար 22. յարքեպիսկոպոսարանս Կարնոյ մայրաքաղաքի, առ մեծարու սիրելութիւն Պօլսոյ սրբազան պատրիարգի վէքիլ Եփրեմ աստուածաշնորհ րաբունոյ, ի պատրիարգարանս ամենայն հայոց, ի Կոստանդնուպօլիս – Մեծ ունիմք ուրախութիւն... ի հրճուանս բերկրութեան սրտի:
21. 6ա Փետրվար 28: Առ սառաֆ Կիրակոս աղայի եղբայր յարգելի Յովսէփ աղայ սիրելին մեր, ի Մուշ... – Ձեր սիրելութեանը փետրվարի 8 գրած գրութիւնը... մեզ հասուցանել թէզօք, մնալով յողջութեան ի սէր:
22. 6բ Փետրվարի 26: Առ յարգի սիրելութիւն աստուածասէր Կարնեցի մահտեսի Սուքիաս եւ Սարգիս աղայից, մտերիմ սիրելեաց մերոց ողջունիւ, ի Կոստանդնուպօլիս – Ձեր սիրեցեալ հարազատութիւնը... ամենայն բարեօք լցեալ միշտ ի խնդութիւն սրտի:
23. 6բ Փետրվար 26: Առ մեծահաւատ սիրելութիւն Կարնեցի Պօղոսեան քրիստոսազօր Յակօբ բարեսէր պանծալի ամիրայի եւ հարազատ սիրելւոյ մեր ի Քրիստոս ամենայն սիրով յարագանաց, ի Կոստանդնուպօլիս – Քրիստոսազօր սիրելւոյդ մերում յայտ լիցի... մեծ յարգութեանդ բարեմաղթ առ Տէր:
24. 6բ-7ա Փետրվար 26: Առ երանաշնորհ տէրութեան երջանկազարդ տեառն Կարապետ սրբազան պատրիարքի ամենայն հայոց արժանաւոր յարգանօք, ի յամենից հայոց պատրիարգարանս, ի Կոստանդնուպօլիս – Սրբութեան ձեր աստուածամերձ... որում մնամ յամենայնիւ յամենայնի միշտ ամենապատրաստ:
25. 7ա Մարտի 4: Առ աստուածաշնորհ մեծյարգութեան տեառն Եփրեմ սրբազան արքեպիսկոպոսի տեղապահեան յարժանաւոր յարգանս սիրոյ, ի Մայր Աթոռն Սուրբ Էջմիածին – Մեծ ունիմք անձկութիւն... հոգածու լինել, մնալով յողջութեան, ի խնդութիւն սրտի:
26. 7ա Մարտ 4: Առ շնորհազարդեալ արժանապատութեան տեառն Սահակայ սրբազան արքեպիսկոպոս յարժանաւոր յարգմամբ, ի Մայր Աթոռն Սուրբ Էջմիածին – Սիրալրական ողջունմամբ զմեծարու ձերումդ... ի մէնջ սիրեցեալ որդեակն ձեր Յօհաննէս վարդապետն:
27. 7բ Մարտի 6: Առ սրբազան պատրիարգն Կոստանդնուպօլսոյ (անուան տեղը բաց՝ չգրած), ի պատրիարգարանս ամենայն Հայոց – Զնախախայծ պտուղ արդիւնարար օրհնութեան... ստորակնքօղ անդամքս Կարնոյ խորհրդարանի:
28. 7բ-8ա Մարտի 4: Առ մտերիմ սիրելութեան կարսեցի Յօհանջանեանց մահտեսի Կարապետ աղայ յարգելւոյ ամենայն սիրով, ի Բերիա, այն է՝ Հալէպ – Ձեր սիրելութեան գրածները... լինիլ ներողամիտ, զի անկարացաք յատուկ գիր գրել:
29. 8աբ Մարտի 6: Առ աստուածակարգ միաբանութիւն ողորմած ամիրապետաց ամենայն Հայոց ամենայն հարգանօք, ի Կոստանդնուպօլիս – Ապաքէն անձնիւր անձին... ստորակնքօղ անդամոցս Կարնոյ խորհրդարանի:
30. 8բ Մարտի 4: Առ աստուածաշնորհ մեծութեան տեառն Ներսէս սրբազան արքեպիսկոպոսի ամենայն արժանաւոր յարգանօք, ի մեծն Տփխիս – Ըշտապողական այսու գրութեամբ... անյապաղ տնօրինեալ մնաք միշտ ընդարձակեալ ի սէր:
31. 8բ-9ա Մարտի 4: Առ բարձրապատիւ մեծութեան, բազմերախտ սահապի մերոյ եւ յատկացեալ բարերարի գերապայծառ Յակօբ ամիրայի Կարնեցւոյ Պօղոսեան ամենայն յարգանօք, ի Կոստանդնուպօլիս – Գերամեծար ձեր մեծութիւնը... ստորակնքօղ նուաստ անդամքս Կարնոյ խորհրդարանի:
32. 9աբ Մարտի 10: Առ... մահտեսի Պօղոս գերապայծառ ամիրայի Կէլկէլեան... Ի Կոստանդնուպօլիս – Ապաքէն ըստ անհաս եւ անհուն իմաստից... եւ ի հրճուանս բերկրութիւն սրտի:
33. 9բ Մարտի 10: Գրեցաք եւ այլ եւս միւս նամակ... առ քեհայ ամիրայ... Կարապետ աղայն... – Արժան համարիմ բէյնի եւ խոստովանօրէն քումդ... մեծի աստուածասէր սիրելութեան, որում մնամ միշտ բարեացապարտ:
34. 9բ-10ա Մարտի 10: Առ մեծահաւատ... մահտեսի Յարութիւն եւ Յօհաննէս... ամիրայից Բէնկանցւոց... Ի Կոստանդնուպօլիս – Թէպէտ ի հարուստ աւուրց... փառս եւ ի հրճուանս բերկրութիւն սրտի:
35. 10ա Մարտի 12: Առ աստուածազօր յարգութեան Մայր Աթոռոյն Սրբոյ Էջնիածնի վէքիլ մեծահաւատ Կէտիւկեան մահտեսի Յօհաննէս... յԵւդոկիա – Յուշ լիցի սիրելութեան քում... այժմիկ բաւականացեալ սովին կայ յողջութեան ընդարձակեալ ի սէր:
36. 10բ Մարտի 12: Առ... Սրբոյ Էջմիածնի ծայրագոյն նուիրակ երանաշնորհ տեառն Յովհաննէս առաքելապատիւ սրբազան արքեպիսկոպոսի Կարբեցւոյ... ի Նիկոմեդեայ – Ունիմք արդարեւ տեղի... մեծի Ձերդ սրբութեան մնալով ամենայնիւ յամենայնի միշտ բարեացակամ ի սրտէ:
Նկարագրութիւնը չծանրաբեռնելու նպատակով՝ հասցէատէրերին ուղղուած բազմաթիւ մակդիր-ածականները զեղչում եւ փոխարէնը բազմակէտէր ենք դնում:
37. 10բ Մարտի 12: Առ... տեառն Կարապետ պատրիարգ Կոստանդնուպօլսոյ... ի Կոստանդնուպօլիս – Յառաջ քան զայս ունիմք... ընդարձակեալ ի պարծանս սիրոյ:
38. 11ա Մարտ 12: Առ... Եփրեմ պատրիարգ... Ի Պօլիս – Յիրաւի թէպէտ գրութեամբ... շնորհիւ լերո՛ւք յողջութեան ընդ արձակեալ ի սէր:
39. 11բ Մարտի 12: Առ... Սեբաստիոյ տէր... Յօհաննէս սրբազան արքեպիսկոպոսի... Ի Սեբաստիայ – Յերեսաց թէութեան իրողութեանն... եւ միամտեալ կացջիք յողջութեան յամայր ամս բարութեան ամենայնիւ յամենայնի ընդ արձակեալ ի սէր:
40. 11բ Մարտի 22: Առ արժանայարգ սիրելութեան քրիստոսազօր յարգելի Պետրոս աղայի Ղասապեան յարժանաւոր յարգանս – Յուշ լիցի սիրելութեան... ողջ լե՛ր ի Տէր համայն խաղաղութեամբ ի սէր:
41. 11բ-2ա: Մարտի 17: Առ... տեառն Սահակ սրբազան արքեպիսկոպոս... – Թէպէտ վաղ իսկ լուեալ էաք զվշտակրութեան ձեր... այժմիկ բաւականացեալ սովին, ողջ լե՛ր ի խնդութիւն սրտի:
42. 12աբ Մարտի 25: Առ Ներսէս սրբազան արքեպիսկոպոսի հայոց Վրաստանու... Ի մեծն Տփխիս – Թէպէտ ընկալաք զտեղեկութիւն իրաց... եւ մեք էաք եւ եմք նոյնպէս եւ միշտ եղիցուք:
43. 12բ Մարտի 25: Առ Եփրեմ մեծ քահանայապետ... – Նախկին գրութեանց մերոց... որ առ Ներսէս արհին, ըստ վերոյ գրելոյս:
44. 13ա Մարտի 28: Աստուածաշնորհ տէր Ներսէս սրբազան արքեպիսկոպոս մեծարու եղբայր ի Քրիստոս – Սրբազնութեան Ձերում յուշ լիցի... խնամեսջի հայրաբար: Սրբազնութեան Ձերում մնամ ամենայնիւ յամենայնի: Ի 1824 ի մարտի 28, յարքեպիսկոպոսարանս Կարնոյ:
45. 13ա Ապրիլի 8: Առ... Վարդան սրբազան արքեպիսկոպոսի ի Բաղէշ – Ձերում մեծի եղբայրութեան յուշ լիցի... զայս հաշիւ բարուոք թուի եւ մեզ, բաւականացեալ սովին առ այժմ ողջ լե՛ր ի Տէր եւ ի սէր:
46. 13աբ Ապրիլի 8: Առ... մահտեսի Աւետիս աղայ... Ի Բաղէշ... – Գիտութիւն լիցի սիրելութեան քում... ի շնորհսն բարեաց Տեառն միշտ զարգանալով ողջ լե՛ր ի Տէր եւ ի սէր:
47. 13բ Ապրիլի 16: Աստուածաշնորհ յարգելի Յարութիւն րաբունի, սիրեցեալ եղբայր ի Քրիստոս – Սիրելութեան Ձեր գրութիւն գրեցեալն... բայց անգիտանամք զչառնելոյն պատճառ, բաւականացեալ սովին կաց յողջութեան ընդ արձակեալ միշտ ի սէր:
48. 13բ Ապրիլի 16: Առ քրիստոսազօր Աստուածատուր եւ Յարութիւն իշխանս քաղաքին Վանայ... ի Վան քաղաք – Ըստ գրութեան սրբոյ Երուսաղէմի վէքիլ յարգելի Յարութիւն... ծանուցանելով միանգամայն եւ մեզ: Ի Վան քաղաք:
49. 13բ Ապրիլի 16: Առ սրբոյ Երուսաղէմի ծայրագոյն նուիրակ Յօհաննէս վարդապետն... – Խորհրդով առաջնորդիս եւ իշխանաց Վանայ... հասցնել մեզ եւ այլն: Ի վիճակն Վանայ ուր եւ իցէ:
50. 13բ Ապրիլի 16: Առ Սարգիս վարդապետն... ի վանս Վարագայ – Իւրոյ նամակի մեզ ժամանեալն... գրեցաք ըստ մտաց վերոյգրեցելոյն: Ի վանս Վարագայ:
51. 13բ Ապրիլի 16: Առ... Յովսէփ վարդապետ... ի Սուրբ Նշանի վանս Հաղբատու... – Ի 12 մարտի գրեցեալդ... յայնժամ ծանուցանեմք, բաւականացեալ սօքօք, ողջ լե՛ր ի սէր:
52. 14ա Ապրիլի 16: Առ... Եփրեմ սրբազան արքեպիսկոպոսն... Ի Ս. Էջմիածին... – Ի Քրիստոս սիրեցեալ... առ Յովսէփ վարդապետն նոյնպէս գրեցաք եւ սմա եւ այլն:
53. 14ա Ապրիլի 27: Առ... Յօհաննէս սրբազան արքեպիսկոպոսի Կարբեցւոյ... յԵւդոկիա – Աստուածաշնորհ մեծութեան ձերում յայտ լիցի... յուսալով թէ յերկոցունս աստի զմինն ընկալջիք, լինելով միշտ յողջութեան ի սէր:
54. 14բ Մայիս 8: Առ սրբոյ Երուսաղէմի ծայրագոյն նուիրակ Մկրտիչ վարդապետի... Ի Դաւրէժ... – Ի 17 մարտի գրեցեալդ նամակ... առաքեցաք առ Ձեզ, առ այժմիկ բաւականացեալ սովին. ողջ լե՛ր ի Տէր եւ ի սէր:
55. 14բ Ապրիլի 27: Առ Իչքիլիսեցի Խաչատուր վարդապետն... – Մեծ ունիմք յօժարութիւն... շնորհելոյ ի Տեառնէ, որով լերո՛ւք միշտ յողջութեան:
56. 14բ Ապրիլի 26: Առ քահանայս եւ հասարակ ժողովրդականս... – Յիսուս Քրիստոսի ծառայ եւ շնորհիւ նորին տէր Կարապետ արքեպիսկոպոս Կարնոյ... յաներեւոյթ թշնամեաց հրապուրմանէ այժմ եւ յաւիտեան:
57. 14բ Ապրիլի 26: Առ Ս. Կիրակոս եւ Ս. Աստուածածնի վանից առաջնորդ Յօհաննէս վարդապետն, ի Քղի... – Ընկալեալ զնամակ ձեր... ի փառս ահաւոր անուան նորին. բաւականացեալ սովին, ողջ լե՛ր ի Տէր եւ ի սէր:
58. 15ա Մայիսի 8: Առ... Ներսէս սրբազան արքեպիսկոպոս հայոց Վրաստանու... Ի Տփխիս... – Յաղագս սոյն այս գրամատոյց Չօպանեան պարոն Յովսէփին... որում յամենայն սրտէ մնամ եւ մնացից բարեացակամ:
59. 15ա Մայիս 9: Քրիստոսազօր մահտեսի Յովակիմ... – Սիրելութեանդ յայտ լիցի՛... եւ թող իրանք Գիւղմիւշխանայէն արձակութիւնն. բաւականացեալ այժմիկ ողջ լե՛ր ի Տէր եւ ի սէր:
60. 15բ Մայիս 22: Առ Կարնեցի Պօղոսեան Յակօբ գերապայծառ ամիրայն – Յաղագս իրաց Չօպանեան պարոն Յօվսեփին... հոգածու լինել Ներսէս սրբազան արհւոյն իրողութիւն նորին: Ի Կոստանդնուպոլիս:
61. 15բ Մայիս 12: Առ... մահտեսի Մարտիրոս... յԵւդոկիայ – Յամբարձեալս ի գահ... զձերդ մեծյարգի սիրելութիւն, որում մնամ յամենայն սրտէ միշտ բարեացակամ ի Տէր:
62. 15բ Մայիս 24: Առ... Կարնեցի Յակօբ... ի Կոստանդնուպօլիս... – Ի 17 ապրիլ գրեցեալ նամակ... Ձերդ երկիւղած բարեպաշտութեան մնամ յամենայնի միշտ բարեացակամ:
63. 16ա Մայիս 27: Առ... ծայրագոյն նուիրակ Աստուծատուր սրբազան արքեպիսկոպոսի... – Պատգամաբեր ձերդ աստուածարեալ անձին... ունիմք ժամանեցուցանել, ծանուցանել եւ զայս. ողջ լե՛ր ի սէր մեր:
64. 16ա Մայիս 30: Առ... Գրիգոր սրբազան արքեպիսկոպոս Արթուինեցւոյ... ի Մայր Աթոռն ի Ս. Էջմիածին... – Կրկին գրութեամբ կրկնակի ծանօթացեալ... առ սիրելութիւն Եփրեմ աստուածաշնորհ արքեպիսկոպոսի. բաւականացեալ սովին լե՛ր յողջութեան ի սէր:
65. 16բ Յունիս 2: Առ աստուածարեալ տէր Եփրեմ սրբազան արքեպիսկոպոս, ի Քրիստոս Յիսուս սիրեցեալ յարգոյ եղբայր – Ընկալեալ զի 12 մայիս գրեցեալ... սպասաւոր Աբրահամին առաքեցաք. եւ մնամ:
66. 16բ Յունիս 4: Աստուածաշնորհ տէր Եփրեմ սրբազան արքեպիսկոպոս, մեծարու եղբայր սիրեցեալ ի Քրիստոս – Սուրբ եղբայրութեան ձերում... մնամ յամենայն սրտէ Ձերդ սրբութեան բարեացակամ:
67. 17ա Յելն Մայիսի: [Առ]... մահտեսի Ստեփաննոս, մահտեսի Յովակիմ, մահտեսի Կիւրեղ, մահտեսի Գրիգոր եւ Ղազար... – Ի ձեռն տիրացու Յարութիւն վարժապետին... եւ Ձերդ բարեպաշտութիւն կացցէ յողջութեան ի խնդութիւն սրտի:
68. 17ա Յունիս 10: Առ սրբազան Պօլսոյ պատրիարգի վեքիլ Եբրեմ աստուածաշնոր[հ] րաբունի... – Ունիմք յոյս աներկբայ... տնօրինութեան սորին իրաց. բաւականացեալ սովին մնամ:
69. 17ա Յունիս 10: Շնորհազարդեալ տէր Աբրահամ մաքրասէր քահանայի եւ աստուածասէր մահտեսի Պօղոսի, եւ մահտեսի Յօհաննէս բարեհամբաւ աղայից... – Թէպէտ ըստ մարմնոյ... մնամ յարգութեան Ձեր կենաց սակս բարեմաղթ առ Տէր:
70. 17ա Յունիս 12: Առ... Մկրտիչ պաշտօնասէր քահանայի եւ աստուածասէր Գինոս քէհայ պարոն Վահան... ի Բայբերդ... – Ձեր միաբանութեան գրած գիրը... ողջութեամբ ողջ եղի՛ք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր:
71. 17բ Յունիս 12: Առ Եզնկացու վիճակի առաջնորդ Եղիայ վարդապետն եւ համայն իշխանս քաղաքի... Ի նոյն Եզնկայ քաղաքի – Զի վաղուց իսկ տեղեկացեր գիտէք... եւ այս գրաբերիս հետ մեզ ծանուցէ՛ք:
72. 17բ-18ա Յունիս 15: Առ երանափայլ սրբութիւն (անուան տեղը բաց)... ի Հաղբատ... – Մեծի սրբութեանդ շնորհակատար աջոյ... մնամ ամենայնիւ յամենայնի հանապազ ամենապատրաստ:
73. 18աբ Յունիս 15: Առ յարգի... Յովսէփ վարդապետին ի վանս Հաղբատու – Ի մայիս 30 գրեցեալ նամակ... մնամ այսու ամենայնիւ յամենայնի միշտ սիրելութեանդ բարեացակամ:
74. 18բ Յունիս 15: Առ... նուիրակին Գաղատիոյ խոնարհամիտ Նիկողայոս վարդապետի... ի Ս. Նշանի վանս Հաղբատու... – Ողջ եղելոյդ ի հոգի եւ ի մարմին... յառաջադէմ գտեալ ի շնորհս Տեառն եւ ի խնդութիւն սրտի:
75. 18բ-19ա Ի Յունիս 15: Առ սրբազան Ներսէս արքեպիսկոպոսն ի Տփխիս... – Զսուրբ եղբայրութիւն ձեր... մատուցանել Ձերում սրբութեան, որում մնամ միշտ յամենայն սրտէ:
76. 19աբ Ի Յունիս 23: Առ երանաշնորհ մեծութիւն տեառն Ներսէս սրբազան արքեպիսկոպոսի Ամենայն հայոց Վրաստանու... Ի Տփխիս... – Յարժանաւոր յարգանս սիրոյ... սպասէ նորին պատուական եղբայրութիւն, շատացեալ սովին՝ սրբութեամբ Ձերում մնամ միշտ յամենայնի:
77. 19բ Յունիս 20: Առ... Եփրեմ սրբազանափայլ մեծ քահանայապետի... Ի Ս. Նշանի վանս Հաղբատու... – Յամենայն յարգանս ծառայական սիրոյ... սպասէ նորին պատուական եղբայրութիւն, շատացեալ սովին՝ սրբազանութեամբ Ձերում մնամ:
78. 19բ Յունիս 20: Աստուածարեալ... սրբազանասուրբ ամենապատիւ ողորմած տէր... /// (անուան տեղը բաց) – Սրբութեան Ձերում յայտ լիցի... զի այսպէս արասցուք. բաւականացեալ սովին, առ սոյն մնամ յամենայնի:
79. 19բ-20ա Առ երանաշնորհ տէր Ներսէս սրբազան արքեպիսկոպոս... – Մեծի Ձերում եղբայրութեան յայտ լիցի... ձեռնադրելոցն այնոցիկ, սրբութեան Ձերում մնամ ամենայնիւ ի սերտ սիրոյ:
80. 20ա Յունիս 25: Առ... Սուրբ Կարապետի վանից վէքիլ Մարտիրոս եպիսկոպոս... Ի Մշոյ Սրբոյ Կարապետի վանս... – Ձերում սիրելութեան յուշ լիցի... ընդ պատշաճաւոր ուղեկիցս: Առ այժմիկ բաւականացեալ սովիմք կաց յողջութեան ամենայն խնդութեամբ ի սէր:
81. 20ա Յունիս 22: Առ... Յակօբ գերապայծառ ամիրայի Պօղոսեան Կարնեցւոյ... – Գոհանամ զամենակալ Տեառն... հոգւոյ եւ մարմնոյ բարեմաղթ ի Տեառնէ:
82. 20աբ Յունիս 16: Ի դրանէ հրաշալի վանից Սրբոյ Լուսաւորչի, կառուցելոյ ի Կարին... արասցէ խոստացելոցն բարեաց. ամէն:
83. 20բ Յունիս 16: Ըստ այսմ օրինակի գրեցաք եւ զայլ երիս օրհնութեան կոնդակսս... եւ առ գանձապետ նոցին՝ պարոն Գէորգն:
84. 20բ Յունիս 22: Առ... մահտեսի Յարութիւն եւ Յօհաննէս... ամիրայից Բենկացւոց... ի Կոստանդնուպօլիս – Հաստատութիւն յուսոյ մերոյ առ յոյսն բնաւից... վասն անգին կենաց ձերոց աղօթամատոյց առ Տէր:
85. 20բ-1ա Յունիս 22: Առ... տեառն (անուան տեղը բաց)... ի Կոստանդնուպօլսոյ... – Զսրբութիւն Ձեր զողջունաբեր... ըստ աւանդութեան սրբոյ եկեղեցւոյ հրամայեսջիք այնպէս առնել:
86. 21ա Յուլիս 1: Առ... Եփրեմ... քահանայապետ... – Ապաքէն հովանաւոր ամպ... խորհրդականին Կարնոյ մայրաքաղաքի:
87. 21աբ Յուլիս 1: Առ... Ներսէս սրբազան արքեպիսկոպոս ամենայն հայոց Վրաստանու... – Ներկուռ ջանիւք աշխատութեան... ստորակնքօղ խորհրդականքն Կարնոյ մայրաքաղաքի:
88. 21բ Յուլիս 6: Առ Անտօն արքեպիսկոպոս... Ի Տիգրանակերտ... – Յարժանաւոր յարգանս ողջունելով... շատացեալ այժմիկ մնամ միշտ բարեացակամ:
89. 21բ Յուլիս 7: Առ... Նէրսէս արքեպիսկոպոսի ամենայն հայոց Վրաստանու... ի Տփխիս... – Որպէս ամենայն իրիք... եւ եղէց յամենայն սրտէ միշտ զօրավիգ ի բարիս:
90. 22ա Յուլիս 18: Առ... տեառն Յակոբոս սրբազան արքեպիսկոպոսի... ի Սուրբ Աստուածածնի վանս ի Մարզուան – Լցաւ անձուկ սրտի մերոյ... շատացեալ այժմիկ յամենայն սրտէ մնամ սրբութեան Ձեր միշտ բարեացակամ:
91. 22ա Յուլիս 24: Առ... Սրբոյ Երուսաղէմի նուիրակ Մկրտիչ շնորհազարդ վարդապետի Կարնեցւոյ... Ի Թէվրեշ... – Յուշ լիցի սիրելութեանդ... այժմիկ բաւականացեալ սովիմբք կա՛ց յողջութեան ի սէր:
92. 22բ Յուլիս 25: Առ սիրելութիւն Գիւմիւշխանեցի աստուածաշնորհ Յօհաննէս վարդապետ... – Սիրելութեան Ձերում յայտ լիցի... մնամ ամենայնիւ յամենայնի յամենայն սրտէ միշտ բարեացակամ:
93. 22բ Յուլիս 25: Առ Կուրաւցի Պետրոս վարդապետն... Ի Սուրբ Կարապետ – Ի Կոստանդնուպօլսոյ անտի գրեցեալ... ի սէր մեր կաց յողջութեան միշտ:
94. 23ա Յուլիս 25: Առ մահտեսի Մանուկ ամիրայն Ալփիարե[ա]նց... – Զառաջին զտիեզերախնամ տեսչութեան... միշտ բարձրացեալ փառաց ի փառս ի խնդութիւն սրտի:
95. 23աբ Յուլիս 27: Առ... տէր Եփրեմ... արքեպիսկոպոսի... Ի Ս. Կաթողիկէն յԷջմիածին... – Ի 21 յունիսի եւ ի 7 յուլիսի գրեցեալ... զայլ ինչ կարեւոր մնամ Ձերդ արժանապատւութեան ի սրտէ բարեացակամ:
96. 23ա-4ա Օգոստոս 6: Առ... Ս. Կարապետի հրաշալի վանից վերատեսուչ... Պետրոս րաբունոյ... – Յառաջ քան զայս... մնամ յամենայն սրտէ միշտ բարեացակամ եղբայրութեանդ:
97. 24աբ Օգոստոս 7: Առ... Եփրեմ... քահանայապետ... Ի Սուրբ Նշանի վանս Հաղբ[ա]տու – Բարերջանիկ Տեառնդ մաքրագործ աջոյ... մինչ գտցուք ունիմք յղել, շատացեալ այժմիկ մնամ ամենայնիւ յամենայնի միշտ պատրաստական:
98. 24բ-5ա Օգոստոս 7: Առ... Նէրսէսի... արքեպիսկոպոսի ամենայն հայոց Վրաստանու... Ի Տփխիս – Ի սուրբ եղբայրութենէ ձերմէ գրեցեալ... եւ գոհացաք հայցելով անմեղադիր ունիլ զամենայնիւ յամենայնի ամենայն սրտէ միշտ բարեացապարտ:
99. 25աբ Օգոստոս 9: Առ... Սրբոյ Կարապետի հրաշալի վանից ծայրագոյն վերատեսուչ Պետրոս րաբունապետն... – Յառաջ քան զայս... այլ ի գիշերային ժամու ընդ առաւօտս:
100. 25բ-6ա Օգոստոս 12: Առ... Յօհաննէս արքեպիսկոպոսի... Ի Սեբաստիա – Ամրակապ հանգուցիւք... յամենայն սրտէ միշտ բարեացակամ յամենայնի:
101. 26ա Օգոստոս: Առ մահտեսի Մանուկ ամիրայապետն Ալփիարեանց, վասն իրաց բեռանց... եւ զմնացելոցն փրկութեան հոգ ունիլ: Ի Կապան Մատէնն:
102. 26ա Օգոստոս 16: Առ... ճարտարապետ... Գրիգոր... ամիրապետի ի Կոստանդնապօլիս... – Զգալի հրոյս զօրութիւն ի նիւթոց... եւ մնամ հանապազ բարեմաղթ առ բարձրեալն Աստուած:
103. 26աբ Օգոստոս 16: Առ... Սարգիս... աղայի... ի Կոստանդնուպօլիս... – Յոյս մեծ ունիմք... որով հանդերձ զօրացեալ սիրելւոյդ մեր ի Տէր, ողջ լե՛ր ի սէր:
104. 26բ-7ա Օգոստոս 20: Առ... Ներսէս արքեպիսկոպոսն Տփխիսոյ... Ի Տփխիս – Ի սոյն ամսոյ Ը. ... առնել ըստ իւրում գրութեան, շատացեալ այժմիկ: Սրբազնութեամբ Ձերում մնամ յամենայն սրտէ բարեացակամ միշտ:
105. 27ա Սեպտեմբերն 3: Առ... Մկրտչեան տէր Յարութիւն քահանայի եւ գործակալի Սրբոյ Էջմիածնի... Ի փոքր Ղարաքիլսէ – Ի 20 օգոստոս գրեցեալ... բաւականացեալ սովին ողջ ի Տէր եւ ի սէր:
106. 27բ Սեպտեմբեր 3: Առ (անուան տեղը բաց)... ի Սուրբ Նիշանի վանս Հաղբապու... – Գերաշուք տեառնդ մերոյ... ամենանուաստ եւ պատրաստական: Ի 1824, ի սեպ. 3, յարքեպիսկոպոսարանս Կարնոյ մայրաքաղաքի:
107. 27բ Ի սեպտեմբեր 3: Առ... Սառաֆն Կեսարիոյ օրհնեալ Համբարձում աղային ողջունիւ: Ի Կեսարիա... – Աստուածասէր սիրելութեան քում... եւ զօրացեալ շնօրհօք Տեառն ողջ լե՛ր:
108. 27բ Ի սեպտեմբեր 4: Առ Ներսէս սրբազան արքեպիսկոպոսն Տփխիսոյ: Ի Թիֆլիզ... – Սոյն այս գրամատոյց Կեսարացի պարոն... յիշեալ արհոյն մնամ յամենայնի ամենայն սրտէ:
109. 28ա Ի սեպտեմբեր 6: Առ... վերատեսչի Եւդոկիոյ տեառն Գէորգայ սրբազան արքեպիսկոպոսի... յԵւդոկիա – Յերջանկաւէտ կեանս... մնամ ամենայնիւ յամենայնիւ յամենայն սրտէ բարեացակամ:
110. 28աբ Ի սեպտեմբերի 6: [Առ]... մահտեսի Մարտիրոս... ամիրայի... – Տէրամբ զօրացեալ եւ ամենանուաստ... վասն անգին կենացդ առ Տէր բարեմաղթ:
111. 28բ-9ա Ի սեպտեմբերի 6: Առ... վերատեսչի Գաղատիոյ վիճակի տեառն Թադէոսի սրբազան արքեպիսկոպոսի... Ի Գաղատիայ – Հարկ է ի Քրիստոս Յիսուս... յամենայնի միշտ բարեացակամ:
112. 29ա Ի սեպտեմբերի 7: Առ... մահտեսի Պօղոս աղայի Սէֆէրեան... յԵւդոկիայ – Զօրհնեալ զազնուականութեանդ... այժմ եւ յապայս իսկական սիրով բարեացակամ:
113. 29ա Ի սեպտեմբերի 7: Առ քրիստոսազօր սիրելութիւն Հիւսիսեանց մահտեսի Կարապետ օրհնեալ աղայի, ողջունիւ: յԵւդոկիա... – Տիրական ողջունիւ հարցաբանեմք... ի հրճուանս բերկրութեան սրտի:
114. 29բ Ի սեպտեմբերի 9: Առ մեծ[ա]յարգոյ սիրելութիւն Սրբոյ Կարապետի հրաշալի վանից վերատեսուչ տէր Պետրոս... Ի վանս Գլակայ... – Յօգոստոս 23 գրեցեալ... ամենայն բարելաւութեամբ ընդարձակեալ ի սէր:
115. 29բ Ի սեպտեմբերի 12: Առ... Ալփիարեանց... մահտեսի Մանուկ... Ի Կապան Մատէնն – Համառօտ գրութեամբս... սուրհանդակին անկարացաք պատասխանատրել:
116. 30ա Ի սպտեմբերի 12: Առ... Սահակայ սրբազան արքեպիսկոպոսի... ի Մ. Ս. Աթոռն յԷջմիածին... – Ոչ ինչ այլ ի բազ[մ]ամբոխ ախտաւորաց ունայնութեան... եւ յամենայնի յամենայն սրտէ եղբայրութեան Ձեր սերտ բարեացակամ:
117. 30աբ Ի սեպտեմբերի 12: Առ... տեառն Ստեփաննոս սրբազան արքեպիսկոպոսի յարգամեծար եղբօր: Ի... Էջմիածնին... – Ծանրակշիռ անուր հոգւոց... մնալով միշտ յամենայնի ձերին եղբայրութեան բարեացակամ:
118. 30բ Ի սեպտեմբերի 12: Առ... տեառն Եփրեմայ սրբազան արքեպիսկոպոսի... ի Սուրբ Կաթողիկէն Էջմիածին... – Ի 10 օգոստոս դրոշմեալ զուրախառիթ նամակ... ընդարձակեալ միշտ ի սէր:
119. 30բ-1ա Ի սեպտեմբերի 12: Առ... Յովհաննու սրբազան արքեպիսկոպոսի Կարբեցւոյ... ի Սուրբ Կաթողիկէն յԷջմիածին... – Անպատում է եւ մեծ յոյժ արդարեւ խնդութիւն սրտի մերոյ... մնացեալ ամենայնիւ յամենայնի յամենայն սրտէ միշտ բարեացակամ Ձերում սրբազնութեան:
120. 31ա Սեպտեմբեր 17: Առ պարոն Ղուկաս... յԵզնկայ... – Աստուածազօր բարեպաշտութեան քում յայտ լիցի... ի բարութեան ըստ հոգւոյ եւ ըստ մարմնոյ:
121. 31աբ Ի սեպտեմբերի 19: Առ համայն... իշխանս Երզնկայ վիճակի... – Յայտ լիցի ձեր սիրելութեանը... եւ յամէն անկարգութենէ ազատ մնաք շնորհիւ Տեառն:
122. 31բ-2ա Ի սեպտեմբերի 23: Առ... Շմալօղլի մահտեսի Յարութիւն... ի Կոստանդնուպօլիս... – Քրիստոսազօր բարեպաշտ անձանց... եւ խաղաղութեան մէջ պահէ հոգւով եւ մարմնով ի սէր:
123. 32ա Ի սեպտեմբերի 24: Առ... Ստեփաննոս սրբազան արքեպիսկոպոսի մեծին Կեսարիոյ... – Ուրախարար լուր... կացջիք յողջութեան ընդարձակեալ միշտ ի սէր:
124. 32աբ Ի հոկտեմբերի 1: Առ... մահտեսի Մանուկ... ամիրայ... – Տիրական ողջունիւ ողջունեմ... անսասան կացջի՛ք յողջութիւն, ի խնդութիւն սրտի:
125. 32բ Ի հոկտեմբերի 1: Առ... իշխանաց իշխան... մահտեսի Գասպար... ամիրայի... Ի Կապան Մատէնն... – Ճշգրիտ եւ հաստատուն... վասն Ձերին պայծառ կենաց:
126. 32գ Սեպտեմբերի 1ին: Առ... Պետրոս օրհնեալ աղայի Խասապեան... յԱկն... – Կենցաղական հոգւոց... այժմիկ շատացեալ սովին ողջ լե՛ր ի Տէր եւ ի սէր:
127. 32գ Հոկտեմբերի 6ին: Առ... Պապիկ աղայի... ի Թրապիզօն... – Տիրական եւ խաղաղառիթ ողջունիւ... այժմիկ բաւականալով սովին ողջ լե՛ր ի Տէր եւ ի սէր:
128. 32դ Ի հոկտեմբերի 7: Առ սրբազան քահանայապետն ի Հաղբատ... սրբազան Եփրեմ մեծ քահանայապետ – Ձերին սրբութեան... ի Ձերին սրբութենէ տեղեկանալ, որում մնամ ամենայնի յամենայնի մշտապատրաստ:
129. 32դ Ի հոկտեմբերի 7: Շնորհաշուք գերընտիր սրբազան... /// (անուան տեղը բաց) – Մեծի գրութեան Ձեր... Ձերում զեկուցանել: Մնամ որպէս եւ եմ մշտապատրաստ:
130. 33ա Հոկտեմբեր 20: Առ... Սրբոց Յակոբեանց... աւագ լուսարար... Մկրտիչ սրբազան արքեպիսկոպոսի... ի Ս. քաղաքն Երուսաղէմ... – Տերունին պատուէր առ... մնալով յամենայնի սրբութեան Ձերում բարեացապարտ:
131. 33ա Հոկտեմբեր 20: Առ... Ս. Երուսաղէմի սրբազան պատրիարքի վէքիլ, շնորհաշուք Եղեա սրբազան արքեպիսկոպոսի... ի Ս. քաղաքն Երուսաղէմ... – Զառ ի Տեառնէն ամենից... շատացեալ այժմիկ սովին Ձերում պատուարժանութեան եմ եւ եղէց յամենայն սրտէ միշտ բարեացակամ:
132. 33բ Ի հոկտեմբերի 10: Առ... Կիրակոս սրբազան արքեպիսկոպոսի... – Չիք այլ ինչ ցանկալի... ըստ աւուրց երկնից ի խնդութիւն սրտի:
133. 33բ-4ա Ի հոկտեմբերի 10: Առ քրիստոսասէր բարեպաշտութեան բարեհամբաւ մահտեսի Մուրատ աստուածասէր օրհնեալ աղայի ողջունիւ սիրոյ, ի Ս. քաղաքն Երուսաղէմ... – Տիրական ողջունիւ կողջունեմ... յարազուարճ բերկրանօք ի սէր:
134. 34ա Ի հոկտեմբերի 10: Առ յարգութիւն Խաչատուր խոնարհամիտ րաբունւոյ յարգանս սիրոյ, ի Ս. Երուսաղէմ – Յիրաւի ցանկացաք մեծապէս... փութասջիր առնել խրախս զիս զբարեաց ձերոց ցանկացօղ:
135. 34աբ Ի հոկտեմբերի 10: Առ յարգութիւն Եւդոկիացի Յօհաննէս հանճարազուարճ րաբունոյ ի Ս. Երուսաղէմ... – Յոգւոյս ցանկալի պատուական անձինդ... յամենայն սրտէ ձերում եղբայրութեան բարեացակամ:
136. 34բ Ի հոկտեմբերի 10: Առ երջանկազարդ... Գաբրիէլ սրբազան պատրիարք... Ի սուրբ գահն սրբոց Յակոբեանց – Յընդունման սրբութեան ձեր յանցելում ամի... այլ շնորհակալութեամբ մեք իսկ գոհանամք, լե՛ր ողջ ի սէր:
137. 34բ-5ա Ի հոկտեմբերի 10: Առ... Պօղոս նախկին սրբազան պատրիարքի մեծին Պօլսոյ... Ի Սուրբ Երուսաղէմ – Ի հերուն հետէ նուազեալ գտանի... զյամենայնի բարեաց ձերոց ցանկացօղ:
138. 35ա Հոկտեմբեր 13: Առ Յարօյեանց Ստեփաննոս արքեպիսկոպոսն... – Ձերին եղբայրութեան սիրագիծ նամակ ի ձեռն... անմոռանալի ունել զբարեաց ձերոց ցանկացօղ:
139. 35աբ Ի հոկտեմբերի 14: Առ... Յովսէփ վարդապետի... ի Սուրբ Նշանի վանս Յաղբատու... – Կանխաւ նուազեալ գտանի... եւ ձերին հարազատութիւն ջանադիր եւ աշխատօղ ի սէր:
140. 35բ-6ա Ի հոկտեմբերի 14: Առ սրբազան Ներսէս աքեպիսկոպոսն... – Ի 17 սեպտեմբեր գրեցեալ... յամենայնի մշտապատրաստ յամենայն սրտէ:
141. 36աբ Հոկտեմբեր 14: Առ... սրբազնասուրբ (անուան տեղը բաց)... Ամենայն Հայոց... Ի Ս. Նշանի վանս Հաղբատու... – Մեծի տէրութեանդ աստուածարեալ աջոյ... եւ կամ փօլիցայ առցէ, եւ հատուսցուք:
142. 37ա Ի հոկտեմբերի 20: Առ... համայն իշխանաց օրհնեալ վիճակին Բաբերդու... Ի Բաբերդ – աստուածասէր սիրելութեան ձեր... մնամ Ձեր աստուածասիրութեանը համար միշտ բարեմաղթ առ Տէր:
143. 37բ Հոկետմբեր 23: Առ... պարոն Ղուկաս... յԵզնկայ... – Սիրելութեանդ անձին աչացաւութեամբ վշտանալը... ողջ լե՛ր ի Տէր, անվնաս յամենայն վտանգից ի սէր:
144. 37բ Ի հոկտեմբերի 23: Առ համայն իշխանս Եզնկայու... յԵզնկայ– Ձեր աստուածասէր սիրելութեանդ գրութիւնը... եւ ան ատենը կըհարկաւորիք վանքը տիրութիւն անել:
145. 38ա Ի հոկտեմբերի 23: Առ տիրացու Օհանն Եզնկացի – Գրեցինք ողջունէն յետքը... թէ անոր հետ գայ նէ կըյղենք:
146. 38ա Ի հոկտեմբեր 23: Առ... տիրացու Պետրոս շնորհասուն վարժապետի յԵզնկայու, յԵզնկայ – Սոյն այս հնգեսին նորընծայ քահանայիցս... պիտի կրեն իւրեանց արժանաւոր պատիժը:
147. 38բ Ի հոկտեմբերի 16: Առ... Սրբոյ Էջմիածնի ծայրագոյն նուիրակ... Անտօն սրբազան արքեպիսկոպոսի... ի Մարզուան... – Նամակ ընկալեալ ծանեաք... եւ տուգանեաց զմեզ: Այժմիկ ուրեմն սոքօք բաւականացեալ ողջ լե՛ր ի Տէր եւ ի սէր:
148. 39աբ Ի նոյեմբերի 10: Առ յարգի սիրելութեան համայն իշխանաց (ջնջ. «Եզնկացու») Րամկայարու վիճակի... – Երախտաւորաց պատիւը ճանչնալ... ի փորձութեանց երեւելեաց եւ աներեւութից, ողջ լերո՛ւք ի Տէր եւ ի սէր: Ի 1824, ի նոյեմբերի 10: Յարքեպիսկոպոսարանս Կարնոյ մայրաքաղաքի:
149. 39բ Այս օրինակովը գրեցինք ուրիշ չորս նամակ ալ... Նիկողայոս աղային:
150. 39բ-40բ Ի նոյեմբերի 8: Առ... Կարապետ սրբազան պատրիարգ, ի մեծի մայրաքաղաքին Կոստանդուպօլսի... – Զսրբութիւն ձեր համայն հ(=ն)ամականիս... միշտ նախախնամութեամբ նորին կացցէս յողջութեան ի սէր: Ի 1824, ի նոյեմբերի 8:
151. 40բ-1ա Ի նոյեմբերի 8: Առ... Կարնեցի Պօղոսեան... Յակոբ գերապայծառ ամիրայի... Ի Պօլիս... – Ձեր մեծութեան ճշմարիտ սիրոյ... մեծարու բարեպաշտութեանդ միշտ բարեմաղթ առ Տէր:
152. 41աբ Ի նոյեմբերի 8: Առ Կարբեցի Յօհաննէս սրբազան արքեպիսկոպոսն... – Սուրբ եղբայրութեան քաջողջութեան լուր... ապա շատացեալ մնամ խնդրոյս կատարման յամենայնի բարեացակամ:
153. 41բ-2բ Ի նոյեմբերի 8: Առ միաբանութիւն խորհրդականաց... – Սրբութեան ձեր գրութիւն... ձգիլ ամենայնիւ յամենայնի յօժանդակութիւն բարելաւութեան դորին:
154. 42բ Ի նոյեմբերի 8: Երանաշնորհ տէր Ստեփաննոս սրբազան արքեպիսկոպոս... – Յառաւելութենէ պանծալի սիրոյ... յաղագս անձեռնհաս լինելոյ ի յատուկ գրութիւն:
155. 43աբ Ի նոյեմբերի 17: Առ... սիրելեաց մերոց... Բէնկանցի մահտեսի Յարութիւն եւ Յօհաննէս... ամիրայից... ի Կոստանդնուպօլիս... – Զբարեպաշտութեան ձեր տիրապահ կենաց... եւ առ բարձրեալն յամենայնի արժանապատւութեան ձեր բարեացակամ:
156. 43բ Ի նոյեմբերի 16: Առ յարգոյ սիրելութիւն վերատեսչին Պոնտոսի բարեշնորհ Գրիգոր վարդապետին... ի Գիւմիւշհանէ... – Զառաջինն կամիմք գիտել զհանգամանս բարեմասնեայ կենաց եւ կացութեան ձերդ սիրելութեան... առ այժմիկ բաւականացեալ սովին ողջ լե՛ր:
157. 43բ-4ա Ի նոյեմբերի 16: Աստուածասէր եւ բարեպաշտ համայն յարգոյ իշխանաց... Բաբերդու... – Քրիստոսազօր ձեր սիրելութեանը յայտ լիցի... եւ նորին նախախնամութեամբն յամենայն վտանգից եւ փորձութեանց պայպանեալ. ողջ լերո՛ւք:
158. 44ա Ի նոյեմբերի 16: Առ յարգի սիրելութիւն համայն իշխանաց Գիւմիւշհանայու... – Բաբերդու իշխաններէն լսեցինք... բայց ինչ եւ իցէ, ահա որպէս գրեցինք, այնպէս ընելով ողջ եղի՛ք:
159. 44բ նոյեմբեր 17: Շքեղաշուք պերճապատիւ օրհնեալ Յակոբ ամիրայ... – Տիրական ողջունիւ քրիստոսազօր... վասն մեծարու բարձրապատւութեանդ անգին կենաց եմ եւ եղէց միշտ բարեմաղթ առ Տէր:
160. 44բ-5ա Ի նոյեմբերի 24: Առ... Անտոն սրբազան արքեպիսկոպոս... յԵւդոկիա – Տիրաւանդ ողջունիւ ողջունեալ... որում մնամ որպէս եւ եմ ամենայնիւ յամենայնի, յամենայն սրտէ միշտ բարեացակամ:
161. 45աբ Ի նոյմբերի 24: Պերճապատիւ, աստուածասէր մահտեսի Մարտիրոս գերապայծառ ամիրայ... – Զառատապարգեւ ձիրս նուիրաց... առ բարձրեալն վասն պատուական կենաց ձեր:
162. 45բ-6ա Ի նոյեմբերի 4: Առ... մահտեսի Մանուկ գերապայծառ ամիրայ բարեյիշատակ Ալփիարեանց... Ի Կապան Մատէնն... – Ազքանազեան տանս պայծառութեանն նպաստողաց... յանդորր խաղաղութեան ողջ լե՛ր ի ցնծութիւն բերկրութեան սրտի:
163. 46աբ Ի նոյեմբերի 24: Առ... Սրբոյ Էջմիածնի ծայրագոյն նուիրակ Յօհաննէս աստուածաշնորհ րաբունւոյ... Ի Կապան Մատէնն... – Մատուցմամբ փրկչաձիր ողջունի զեկուցանեմք... Յովսէփ վարդապետէն ընկալեալ առաքեսցուք առ ձեզ:
164. 47ա Ի նոյեմբերի 24: Առ աստուածաշնորհ սիրելութիւն Սրբոյ Էջմիածնի ծայրագոյն նուիրակ Յօհաննէս սրբազան արքեպիսկոպոսի յարգանս սիրոյ... – Զտիրապէսն զուարճացաք... առ աստուածաշնորհ խոհեմութիւն ձեր, որում մնամ յամենայն սրտէ միշտ բարեացակամ:
165. 47ա Ի նոյեմբերի 29: Առ յարգութիւն սառաֆ Պապիկ աղայ սիրելին մեր ի Թրապիզօն... – Սիրելութեանդ ղրկած քսան հատ լիմօնն ընկալան... որուն քով եղածնալ առնուինք, ողջ լե՛ր:
166. 47բ Առ... Սրբոյ Էջմիածնի խորհրդական հարց նախապատիւ անդամոյ տեառն Յօհաննէս սրբազան եպիսկոպոսի Կարբեցոյ... – Նուիրմամբ տիրական ողջունի... եղբայրութեան, որում մնամ յամենայն սրտէ միշտ բարեացակամ:
167. 48ա Ի նոյեմբերի 29: Առ... Յակօբ գերապայծառ ամիրայի Կարնեցւոյ Պօղոսեան... – Զյամենից արարչէն աւանդալն... մեծահաւատ բարեպաշտութեան, որում եմ եւ մնամ յամենայն սրտէ միշտ բարեացակամ:
168. 48բ Ի 1824: Առ... մահտեսի Մանուկ պերճապատիւ օրհնեալ ամիրայի բարեյիշատակ Ալփիարեանց... Ի Կապան Մատենն – Աստուածաւանդ ողջունիւ տիրական սիրոյ... կատարեալ սիրոյ միշտ բարեացապարտ:
169. 48բ Ի դեկտեմբերի 3: Առ... Կարնեցի Պօղոսեան... Յակօբ գերամեծար ամիրայի... Ի Կոստանդնուպօլիս... – Բարեպաշտ սիրելութեանդ սիրոյ... այս բանս փութով հոգաս, ողջ լե՛ր:
170. 49աբ Ի դեկտեմբերի 4: Առ... Եփրեմ մեծի քահանայապետ... Ի Սուրբ Նշանի վանս Հաղբատու – Աստուածագործ մաքուր Աջոյ մեծի սրբութեանդ... ի պարծանս Բաբերդու համայն վիճակիս... Գրիգոր, Պետրոս, մահտեսի Յովակիմ:
171. 50աբ Դեկտեմբեր 5: Առ... /// (անուան տեղը բաց) քահանայապետ... ի Սուրբ Նշանի վանս Հաղբատու... – Ի ձեռն խլաւուզ Մկրտչին... ամենայն բարելաւութեամբ հանդերձ ընդարձակեալ ի սէր:
172. 50բ-1ա Ի դեկտեմբերի 5: Առ... Ներսէս սրբազան արքեպիսկոպոսի... ի մեծն Տփխիս... – Ողջունելով ի համբոյր սրբութեան... 1 քիւֆէ արծաթ վարախ -
55/141, մնամ սրբութեան Ձեր:
173. 51բ-2ա Ի դեկտեմբերի 17: Պարկեշտասուն Պետրոս վարդապետ... – Ընկալեալ զնամակդ տեղեկացաք... որ տակաւին մնայ առ մեզ, առաքեսցուք: Ի Կոստանդնուպօլիս:
174. 52աբ Ի դեկտեմբերի 17: Առ յարգոյ... պարոն մահտեսի Յարութիւն... Ի Բաբերդ... – Յարգոյ բարեպաշտութեանդ յայտ լիցի... եւ խաղաղարարաց վարձուցը արժանաւոր ընէ, ողջ լե՛ր ի սէր:
175. 53ա Ի դեկտեմբերի 19: Առ... Սրբոյ Կարապետի հրաշալի վանից ծայրագոյն վերատեսուչ... Պետրոս րաբունի, ի նոյն վանս Գլակայ... – Զյարգոյ եղբայրութեան ձերում ընկալեալ... բաւականացեալ այժմիկ մնամ եղբայրութեան ձերում ըստ կարի միշտ բարեացակամ:
176. 53աբ Ի դեկտեմբերի 19: Առ... մեծին Կոստանդնուպօլսի սրբազան պատրիարգի վէքիլ աստուածաշնորհ Եփրեմ րաբունւոյ... ի Պօլիս... – Յուսամք յամենից յոյսն... սակայն առցեն զվարձս բարեաց, շատացեալ սովին ողջ լե՛ր ի Տէր (այս նամակը շրջանակի մէջ առած, ջնջելու նշա՞ն):
177. 53բ Ի դեկտեմբերի 19: Երջանկափայլ տէր Կարապետ պատրիարք... – Մեծի սրբութեան Ձերում յուշ լիցի... անվտանգ մնալ այսպիսի խզմալեաց թէ՛ ըստ հոգւոյն եւ թէ՛ ըստ մարմնոյ եւ այլն:
178. 54ա Դեկտեմբեր 27: Երանաշնորհ տէր Յօհաննէս սրբազան արքեպիսկոպոս... – Յաւուր չորրորդի սոյն ամսոյս... զոյց պատասխանիսն փութացուսջիք առ մեզ առաքել ի հպատակ անդր իւր:
179. 54բ Դեկտեմբեր 27: Աստուածաշնորհ յարգոյ Մկրտիչ սրբազան արքեպիսկոպոս... – Ցանկալի լրոյ ողջութեան ձերոյ... կամաց Ձերոց ապաստանեալ, մնամ ամենայնիւ յամենայնի ձերումդ եղբայրութեան բարեաց ցանկացօղ:
180. 55աբ Ի դեկտեմբերի 29: Երանաշնորհ տէր Յօհաննէս սրբազան արքեպիսկոպոս... – Յաւուր չորրորդի սոյն ամսոյս... Թադէոս վարդապետ մտերիմն մեր եւ ծառայ Ձեր:
181. 56աբ Երջանկափառ հանդիսավեհ սրբազան (անուան տեղը բաց) – Աստուածագործ սրբոյ աջոյ... զնախայիշատակեցեալսն աւելի ոչ ինչ գտանի պարունակեցեալ:
182. 56բգ Ի դեկտեմբերի 29: Առ... Եփրեմ սրբազնասուրբ մեծ քահանայապետի... ի Սուրբ Նշանի վանս Հաղբատու... – Աստուածագործ սրբոյ աջոյ երանեալ Տեառնդ... աւելի ոչ ինչ գտանի պարունակեցեալ, բարձր սրբութեան Ձերում մնամ մշտապատրաստ:
183. 56գ-7ա Ի դեկտեմբերի 29: Առ... վերատեսչի ամենայն հայոց Վրաստանու տեառն Ներսէս առաքելաշաւիղ սրբազան արքեպիսկոպոսի, ի մեծն Տփխիս... – Ընկալեալ զտետրակ համառօտ պատմութեան անցից սրբոյ Մայր Աթոռոյն... եւ կամաց սրբազնութեամբ Ձերոյ, որում եմ եւ մնամ միշտ բարեացապարտ եւ մշտապատրաստ:
184. 57աբ Ի 1825 ամաց Տեառն մերոյ եւ ի յունվարի 1էն սկսեալ: Յունվար 8: Առ... Սրբոյ Էջմիածնի Մայր Աթոռոյն գրագիր Յօհաննէս արքեպիսկոպոսի... ի Կոստանդնուպօլիս... – Ընկալեալ զնամակ ձերին սիրելութեան... բացածանուցաք. այժմիկ այսու շատացեալ ողջ լե՛ր ի Տէր եւ ի սէր:
185. 57բ-8ա Յունվար 8: Առ... տէր Կարապետ պատրիարգ... ի Կոստանդնուպօլիս – Մեծի սրբութեան ձերում յուշ լիցի... որպէս ի հանդէպ սորին կայ դրոշմեալ:
186. 58ա Յունվար 8: Գերամեծար օրհնեալ մահտեսի Պօղոս ազնիւ աղայ... – Օրհնեալ բարեպաշտութեանդ սիրոյ նամակը... որով զարգացեալ եւ զօրացեալ միշտ Տեառն շնորհիւ ողջ լե՛ր ի Տէր:
187. 58բ Յունվարի 28: Հանդիսավեհ վսեմափառ սրբազնասուրբ (անուան տեղը բաց) – Մեծի սրբութեանդ աստուածարեալ աջոյ... գերաշուք սրբազնութեան Ձերոյ, որում եւ մնամ յամենայն սրտէ մշտապատրաստ:
188. 59ա Յունվար 28: Առ... նախապատիւ անդամոյ միաբանութեան Սրբոյ Աթոռոյն տեառն Յօհաննէս սրբազան արքեպիսկոպոսի Կարբեցւոյ... ի Ս. Էջմիածին... – Կանխաւ իսկ, այն է՝ ի 29 դեկտեմբերի մատուցեալ... արդարեւ գրեմ բաւական շնորհ ձեր սրբութեան մշտապատրաստ:
189. 59աբ Յունվար 28: Առ... տէր Գրիգոր սրբազան արքեպիսկոպոսի Արթուինեցւոյ... ի Ս. Էջմիածին... – Հուրս զգալի ի նիւթեղինաց գոլով... մնամ յամենայն սրտէ բարեաց ձերոց միշտ ցանկացօղ մշտապատրաստ:
190. 59բ Յունվար 28: Առ... տէր Ստեփաննոս սրբազան արքեպիսկոպոսի... ի Ս. Էջմիածին... – Քան զամենայն բռնաձեռս բուռն եւ հզօր... ի խրախութիւն սրտի ամենապատրաստ:
191. 60ա Յունվար 29: Շնորհասուն Դաւիթ վարդապետ... – Ընկալայ զորդիական սիրոյ քոյին յայտարար գրութիւն քո... ի խնդութիւն մեծի հրճուանս սրտի:
192. 60բ Ի յունվար 29: [Առ] Բարերջանիկ աստուածարեալ տէր Գաբրիէլ պատրիարք... – Ճանաչեմք անշուշտ... եւ պանծասցի միշտ առաքելաշնորհ ձերդ սրբութիւն, ի հրճուանս խնդութեան սրտի:
193. 61ա-2բ Փետրվարի Ա.ին (1): Գերընտիր աստուածակարգ սրբազնասուրբ (անուան տեղը բաց) – Ապաքէն զաստուածարեալ բարձրագոյն տէրութիւն ձերդ... ամենանուաստ անդամքըս Կարնոյ խորհրդարանի:
194. 63ա-4ա Յունվար 27: Բարերջանիկ... տէր Կարապետ պատրիարք... – Թէպէտ ի նոյեմբերի 8 գրեցեալ մերոյին նամակաւ... բարձր տէրութեան Ձերում յամենայն սրտէ մշտապատրաստ:
195. 64աբ Փետրվար Ա.: Առ... Կարնեցի Չախմախչեան հանգուցեալ Սարգիս աղայի հարազատ որդւոյ պարոն Պօղոսին... Ի Կոստանդնուպօլիս – Հարազատութեանդ գրութիւնը ընդունելով... եւ անվնաս պահէ միշտ յամենայն փորձանաց ի խնդութեան սրտի:
196. 64բ-5ա Փետրվար 19: Առ... Մայր Աթոռոյն բարձր հորհրդարանի նախապատիւ անդամոյ տեառն Յօհաննէս սրբազան արքեպիսկոպոսի... Ի Սուրբ Էջմիածին – Յառաջ քան զայս ունիմք մատուցեալ... ողջ լե՛ր յամայր ամս բարօրութեան ի սէր:
197. 65ա-6ա Փետրվար 27: Մեծահաւատ... մահտեսի Սուքիաս յարգելի
աղայ... – Օրհնեալ հարազատութեանդ յունուարի 5ին գրած նամակ... ի Տէր
նախախնամեալ միշտ ողորմութեամբ Տեառն ի սէր:
198. 66աբ Փետրվար 28: Առաքելաշաւիղ տէր Կարապետ սրբազան
պատրիարք... – Մեծութեան ձերում յայտ լիցի... երջանկափառ մեծի Ձերին սրբազանութեան,
որում մնամ յամենայն սրտէ մշտապատրաստ:
199. 66բ-7ա Փետրվար 28: Առ... Կարնեցի Գորոյեանց... մահտեսի
Սուքիաս աղայ... Ի Պօլիս – Օրհնեալ սիրելութեանդ յայտ լիցի... վարձք է օրհնեալ բարեպաշտութեանդ,
ողջ լե՛ր ի Տէր եւ ի սէր:
200. 67աբ Ի Փետրվարի 29: Առ... Սեղբոսեան աստուածասէր
պարոն մահտեսի Յարութիւն... ի Բայբերդ... – Ի փետրվարի
17ին գրած աստուածասիրութեանդ գրութիւնը... ողջ լե՛ր ի Տէր, նախախնամեալ նորուն
շնորհիւ միշտ ի սէր:
201. 67բ 1825 Մարտի 10: Առ Քեօմեան Համբարձում աղայն
ի Կեսարիա... – Մեծ յարգոյ սիրելութեանդ կը յանձնեմք... սիրելութեան Ձերում
ողջույն սիրոյ ընծայեն:
202. 67բ-8ա 1825 ի մարտի 16: Աստուածաշնորհ յարգելի Յօվսէփ
վարդապետ... – Զնամակ զառանձնակամն ծանօթութեան քոյոյ... զոր ընդունել
Ձեր ծանուսջիս մեզ ի մտութեան բաւականացեալ յայժմիկ, ողջ լե՛ր ի Տէր եւ ի սէր:
203. 68աբ Ի մարտի 16: Առ... տեառն Ներսէսի սրբազան արքեպիսկոպոսի...
Ի մեծն Տփխիս... – Սողոմոնեան վճռահատութիւն... ըստ Ձերին աստուածապարգեւ
խորագիտութեան, որում որպէս էի եւ եմ, նոյնպէս եւ միշտ մնամ յամենայն սրտէ բարեացապարտ
եւ պատրաստական:
204. 68բ-9բ Մարտի 23: Երանաշնորհ տէր Կարապետ սրբազան պատրիարք... – Թէ
եւ վաղ ուրեմն բռնադատեալ լինէաք... շատացեալ առ այժմիկ սոքօք, մնամ ամենայնիւ յամենայնի
սրբազնութեան Ձեր մշտապատրաստ:
205. 69բ Յունվարի յելն: Գերընտիր բազմագութ սրբազան պատրիարք
տեառն մերոյ (անուն չգրած) – Ըզկնի խոնարհական համփուրիս... Բաբերթու եօթ գիւղականացս՝
Քսանդացի Համբարձում, Քսանդացի Խաչատուր,
Քսանդացի Ծատուր, Նաւացի Կիւրեղ, Պալախօռցի մահտեսի Նիկողայոս, Քսանդացի Սարգիս, Ջահմանցի
Տօնական, Փնչրկացի Ալեքսան, Քեստէսէցի Լուսիկ, Խնծավերացկի Գրիգոր:
Բնագիր նամակում առկայ կնքադրոշմների
փոխարէն՝ ամեն անուան վերեւը գծուած է կլոր շրջանակ:
206. 70աբ 1825 մարտ 23: Աստուածասէր եւ բարեպաշտ մահտեսի
Սուսիաս մեծահաւատ
աղայ... – Ասկէց յառաջ փետրվար 27ին... սակայն մեծ վարձք է, այսքանիւք
բաւականացեալ. ողջ լե՛ր ի Տէր եւ ի սէր:
207. 70բ 1825 ապրիլ 4: Աստուածաշնորհ տէր Ստեփաննոս արքեպիսկոպոս... – Բնութիւն է բնական
օրինաց պահանջել... զոր Ձերդ բանի մատուցանեմք ահա ընդ գրոյս:
208. 71ա Ապրիլ 4: Շնորհազարդեալ տէր Գրիգոր սրբազան արքեպիսկոպոս... – Իմացականիս
գիտութեամբ եւ զգայականիս ծանօթութեամբ... շատացեալ այսու կա՛ց յողջութեան Տերամբ
ընդարձակեալ ի սէր:
209. 71աբ Ի 1825, ի յապրիլի 4: Յարքեպիսկոպոսարանս Կարնոյ:
Շնորհաշուք տէր Յօհաննէս սրբազան արքեպիսկոպոս... – Յեօթն մարտի գրեցեալ
սրբութեան ձեր գրութիւն... շատացեալ սովին ողջ լե՛ր ի Տէր եւ ի սէր:
210. 71բ 1825 ապրիլ 8: Քրիստոսազօր... մահտեսի Մանուկ
գերապայծառ ամիրապետ... – Տիրաւանդ ողջունիւ ողջունելով... աս հախեն միամիտ ըլնալու
համար: Ողջ:
211. 72աբ ապրիլ 5: Շնորհաշուք տէր Յօհաննէս սրբազան եպիսկոպոսն
հայրապատիւ յարգոյ եղբայր ի Քրիստոս – Յեօթն մարտի գրեցեալ սրբութեան ձեր
գրութեան ձեր գրութիւն... ի ձեռն յիշեալ եղբօր մերոյ, բաւականացեալ սովին ողջ լե՛ր
ի սէր:
212. 72բ Ի 1825 յապրիլի 16: Երանաշնորհ տէր Յովհաննէս սրբազան
արքեպիսկոպոս, գերամեծար եղբայր ի Քրիստոս – Սրբազանութեան
ձերում յայտ լիցի... շատացեալ այսու մնամ սրբութեան Ձերում բարեաց ցանկացօղ:
213. 73ա 1825 յապրիլ 8: Առ սրբազան պատրիարգն Պօլսոյ,
առաքելաշաւիղ տէր Կարապետ սրբազան պատրիարք – Երանաշնորհ
մեծութեան ձերում յայտ լիցի... որպէս եւ եմ ցանկացօղ բարեաց սրբազնութեան Ձերում մշտապատրաստ:
214. 73ա Երջանկազարդ տէր Կարապետ շքեղապանծ սրբազան պատրիարք,
բարձրապատիւ հայր ի Քրիստոս – Գիտութիւն
լիցի մեծի տէրութեան Ձերում... իսկ եթէ չիցէ կարելի, կամք սրբութեան Ձեր, որում մնամ:
215. 73բ Յապրիլի 14: Աստուածընտիր կառավարչաց եւ իմաստնախոհ
ատենակալաց Մեծի խորհրդարանի աստուածութեան Աթոռոյն սրբոյ Երուսաղէմի... – Յանցեալ
ամի ի 10 սեպտեմբերի գրեցեալ... եւ մեծի ձերում սրբազանութեան յամենայնի մշտապատրաստ
մտերիմ:
216. 74ա 1825, ի յապրիլի 27: Քրիստոսազօր օրհնեալ մահտեսի
Ղազար աղայ... – Օրհնեալ սիրելութեանդ ողջութեան ուրախարար լուրը... որով
ալ ուրուշներէն առնըվեցաւ, բաւական համարելով, ողջ լե՛ր ի սէր:
217. 74աբ 1825 յապրիլի 29: Առ Պետրոս վարդապետ Կուրաւցին:
Աստուածաշնորհ մեծարու Պետրոս... – Ընկալեալ զկրկին նամակս յարգոյ եղբայրութեան ձերոյ... մնամ
սիրեցեալ եղբայրութեան Ձերում յամենայնի բարեացակամ:
218. 74բ 1825 մայիս 8: Առ մահտեսի Սարգիս աղայն Կիւմիւշօղլեան... – Սուրբ
անապատըն... ղուրուշի օնիքիլիկ ալթըն՝ օն իքի ղուրուշ:
219. 74բ Մայիս 8: Առ Կեսարացի մահտեսի Սարգիս աղայն Գիւմիւշեան
այլազգական բառիւ – Սուրբ անապատաց... ընդունել եւ առ ձեզ առաքել ի միամտութիւն:
220. 75ա Ի 1825, ի մայիս 17: Առ Ենօքեան Ստեփաննոս եպիսկոպոսն
Զմիւռնոյ... – Յինքնաբուն աղբերէն աննիւթ սիրոյ գոլով... մնամ սրբազնութեան
Ձերում որպէս եւ եմ յամենայն սրտէ միշտ բարեացակամ:
221. 75բ Առ Սէլիմ փաշայն Մշոյ... – Գէրչի հաթայիմիզ
դէյիլ իրի... հազրէթէնիզէ, պէնտէյի հաքիր տուվաճի:
222. 75բ Մայիս 22: Առ Յովսէփ վարդապետ՝ սպասաւորն սրբազան քահանայապէտին – Երեցունց
գրութեանց իւրոց... կէս եօղմէ ասլան տամաղայ թուխտ:
223. 76ա Ի յունիս 4: Առ աստուածաշնորհ Կարապետ վարդապետ
յարգոյ սիրելին մեր արժանաւոր յարգմամբ... Ի Վան – Զտիրական աւանդութեանն
ցանկալի կրից... փոխարինեալ մնամ սիրելութեան ձերում յամենայնի բարեացակամ:
224. 76աբ Ի յունիս 4: Առ ճգնակիր Յօհաննէս յարգոյ արքեպիսկոպոս...
եւ վերատեսուչն Սուրբ անապատին Կտցոյ... Ի նոյն Սուրբ անապատն – Եղբայրութեան
ձերում յայտ լիցի... ապա բաւականացեալ սովին, ողջ լե՛ր
ի սէր:
225. 76բ Ի յունիս 7: Առ Կուրավցի Պետրոս վարդապետն – Ի մայիսի
16 գրեալ իւրոյ նամակի... տակաւին Ստեփաննոս եպիսկոպոսն
լսեմք, զի մնայ յԻզնըմիտ:
226. 77ա Ի յունիս 7: Առ Կարբ[ե]ցի Յօհաննէս սրբազան արքեպիսկոպոսն
– Սոյնոյ նամակիս ըշտապով լինիլ... Կարսեցւոց փարայի յաղագս ըսպասելն մեր եւ այլն:
227. 77ա 1825: Յունիս 8: Երանաշնորհ տէր (անուան տեղը
բաց) սրբազան... – Յաղագս սոյն այս Կարնեցի ախպար մահտեսի Մատթէոսը... իւրոյ բարեգրութեամբ սրբազնութեան Ձերոյ, որում եմ եւ
մնամ յամենայնի բարեացապարտ:
228. 72աբ Ի 1825 յունիս 8ին: Մեծահաւատ օրհնեալ մահտեսի
Սուքիաս աղայ քրիստոսազօր սիրելի մեր – Տիրական ողջունիւ աստուածասէր սիրելութեանդ... ողջ լե՛ր ի Տէր,
ամենայն քաջողջութեամբ ի սէր:
229. 77բ-8ա Ի 1825 ի յունիսի 10-ն: Աստուածաշնորհ տէր Ներսէս
սրբազան արքեպիսկոպոս... – Զտիրաւանդն ողջունի նուէր ընծայելով... առաքեցաք առ Ձերդ մեծութեան,
որում մնամք յամենայնի բարեացակամ:
230. 78ա Յունիս 13: Մեծաշնորհ տէր Պետրոս յարգոյ րաբունի,
սիրեցեալ եղբայր ի Քրիստոս – Եղբայրութեան ձերում ծանուցանելի... ընդարձակեալ միշտ ի սէր
եղբայրութեան Ձերում բարեացակամ:
231. 78բ-9ա Յունիս 13: Երանաշնորհ տէր Յօհաննէս սրբազան
արքեպիսկոպոս... – Քաջ գիտեմ, զի յօժարութիւն Ձերոյին կամաց... ի Ձերին մեծյարգութեան,
որում մնամ յամենայն սրտէ միշտ բարեացակամ:
232. 79ա 1825 յունիս 13: Առ Ադանայու քահանայից եւ իշխանաց... – Աստուածասէր
սիրելութեան Ձերում յուշ լիցի... եւ ի հանդերձեալն պարգեւատուն բարեաց Աստուած, ողջ
լերո՛ւք ի Տէր եւ ի սէր:
233. 79ա Յուլիս 2: Առ մոմջի մահտեսի Մարտիրոսն
Կարնեցի... – Լսեցինք, որ քոյ ջերմեռանդական բարեպաշտութեանդ... միշտ ազատ
պահեսցէ, ողջ լե՛ր ի Տէր եւ ի սէր:
234. 79բ Յունիս 22: Առ սրբազան պատրիարգն Կ.
Պօլսոյ: Բարերջանիկ տէր Կարապետ սրբազան պատրիարգ մեծաշուք հայր ի Քրիստոս – Ի վերջնոյ
ժամանակիս երեւեալ դառնաղէտ դիպուածք... բարձրապատիւ Ձերին մեծութեան, որում եմ եւ
մնամ յամենայնի բարեացապարտ:
235. 79բ-80ա Յունիս 22: Աստուածաշնորհ յարգոյ
Պետրոս խոհեմափայլ րաբունի, սիրեցեալ եղբայր ի Քրիստոս – Ի սոյն ամսոյ
հնգետասան աւուր գրեցեալդ... վասն որոյ տնօրինեալ զարժանն, ողջ լե՛լ (=ր) ի խնդութիւն
սրտի:
236. 80ա Յունիս 22: Խոհեմափայլ յարգոյ Պետրոս
րաբունի, սիրեցեալ պատուական
եղբայր ի Քրիստոս – Ըստ որում երկաքանչիւրոց զպատշաճն պատիւ վերընծայել... եւ
մերում նուաստութեան շատացեալ սովին, ողջ լե՛ր ի սէր:
237. 80բ Ի 1825, ի յունիսի յելն: Յարքեպիսկոպոսարանս
Կարնոյ: Առ յարգոյ սիրելութեան օրհնեալ մահտեսի Ստեփաննոս աղայ... – Օրհնեալ
սիրելութեանդ սիրոյ նամակը... տահա հասարուեալ գիր գիրել ողջ լե՛ր ի սէր:
238. 81ա 1825 Ի յուլիս 1: Առ Կարբեցի Օվհաննէս
սրբազան արքեպիսկոպոս... – Սոյն այս գրամատոյց Ալվրցի դարբին Իսրաէլ անուն քրիստոնէիս... բանաւորի եւ
գործնականի, բաւականացեալ առ սոյն մնամ Ձերին սրբազնութեան ամենայնիւ յամենայնի մշտապատրաստ:
239. 81աբ Յուլիս 2: Առ համայն իշխանս Թամզարայու... – Յամենակալ Հօրէն Աստուծոյ մեզ խաղաղութիւն բերօղ... աւետիք բերօղ նամակին
կըսպասեմ, ողջ եղեք միշտ հոգոյ եւ մարմնոյ խաղաղութեամբ ի սէր:
240. 82ա Յուլիս 2: Շնորհասուն Բարթուղիմէոս
վարդապետ, սիրեցեալ որդեակ իմ ի Քրիստոս – Ընկալեալ զքոյդ գրութիւն... ոչ թափին
ատելութեան տացին թոյնք, յայնժամ ոչ անպատուաբար, այլ քեզէն:
241. 82բ-3ա Յուլիս 2: Երանաշնորհ տէր Ներսէս սրբազան
եպիսկոպոս, պատուական եղբայր ի Քրիստոս – Ի կողմանցն Կեսարիոյ... որոց աւելի,
քան զհինգ հազար ղուրուշ պարտի հանգուցեալն, շատացեալ սովին ողջ լե՛ր ի սէր:
242. 83ա Յուլիս 2: Ի խորհրդականաց... տեառն
Ներսէս սրբազան արքեպիսկոպոսի մաքրազարդեալ աջոյ համբոյր ծառայական խոնարհութեամբ – Հանդիսավեհ մեծութեան ձերում հայելով... ողջ լե՛ր
ի սէր ստորակնքօղ նուաստ անդամաց Կարնոյ խորհրդարանի:
243. 83բ 1825 ամի Տեառն, յուլիս 9: Յիսուսի
Քրիստոսի ծառայ եւ շնորհիւ նորին տէր Կարապետ արքեպիսկոպոս Կարնոյ մայրաքաղաքի եւ
այլոց վերատեսուչ, յորմէ հասցէ կանխեսցէ ձեր տիրապարգեւ ողջունի... – Ձեր
օրհեալ բարեպաշտութեանը յայտ լիցի... ուրեմն արթնացեալ եւ սգաստացեալ ողջ լերո՛ւք ի Տէր:
244. 84ա Յուլիս 10: Երանաշնորհ Գրիգոր սրբազան
արքեպիսկոպոս, սիրեցեալ, ցանկալի
եղբայր ի Քրիստոս – Զպատուական եղբայրութեան ձերոյ... ի Սեբաստիա աքսորեցեալ է,
բաւականացեալ այժմիկ, լե՛ր յողջութեան ի սէր:
245. 84ա Յուլիս 10: Աստուածաշնորհ Յօհաննէս
յարգոյ սրբազան արքեպիսկոպոս, սիրեցեալ եղբայր ի Քրիստոս – Արդարեւ որպէս
պատուական է հոգի եւ միտք... արքունի գործակալաց ի Սեբաստիա աքսորեցեալ
է, առ այժմիկ սովին շատացեալ կա՛ց յողջութեան ընդարձակեալ միշտ ի սէր:
246. 84բ Յուլիս 10: Երանաշնորհ, գերամեծար տէր
Յօհաննէս սրբազան արքեպիսկոպոս, հայրապատիւ սիրեցեալ եղբայր ի Քրիստոս – Ապաքէն
ի մեծ հրճուանս խնդութեան... զի զԿարնեցի Չախալեան
Ստեփաննոս եպիսկոպոսն աքսորեալ ի Սեբաստիա, բաւականացեալ
այսու մնամ որպէս եւ եմ մեծութեան ձերում ամենայնիւ բարեացակամ:
247. 85ա Յուլիս 10: Աստուածաշնորհ յարգոյ Եփրեմ
սրբազան արքեպիսկոպոս, ցանկալի եղբայր ի Քրիստոս – Զխայտափետուր
աղաւնի գրութեան ձերին կալեալ... Մկրտիչ անուն
առնս առաքեցաք, շատացեալ սովին մնամ ամենայնիւ յամենայնի եղբայրութեան Ձերում յամենայն
սրտէ բարեացակամ:
248. 85ա Յուլիս 28: Առ աստուածասէր օրհնեալ
սիրելութիւն Խասապեան մեծահաւատ Պետրոս աղայ... – Զտիրականն
սուրբ ողջունի նուէր... եւ թէ առ ժողովուրդսն իւր գրեալ է, շատացեալ սովին առ սոյն
կա՛ց յողջութեան ընդարձակեալ միշտ ի սէր:
249. 85բ Յուլիս 28: Առ Ակնայ նուիրակ Յօհաննէս
սրբազան արքեպիսկոպոսն, ի յԱկն... – Ապաքէն չունիմք այլ գերագոյն աւանդ ինչ ընկալեալ ի ծայրածաւալ
եւ հրաբուն աղբերէն սիրոյ... ի սէր յարգոյ եղբայրութեան Ձեր եւ յամենայնի բարեացակամ:
250. 86ա Յուլիս 29: Առ յարգոյ սիրելութեան մեծահաւատ
օրհնեալ չորից վէքիլաց մերոց ի գոր[ծ] հոգաբարձութեան եկեղեցեաց աստուածապահ վիճակին
Բաբերդու, ամենայն սիրով ի նոյն քաղաք – Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ... ողջ եղեք համայն աստուածաշնորհ
Ձեր նոյնով երկար բարութեան օրերովն խնդութեան սրտի:
251. 86ա Յուլիս 29: Առ Բաբե[ր]դու վարժապետ,
տիրացու Յարութիւն, որդեակ մեր ի խնդութեան: Ի Բաբերդ... – Մտերմութեանդ
գրութիւն ընկալեալ... շատացեալ սովին զօրացեր Տերամբ միշտ ի պաշտօն քո ի խնդութիւն
սրտի:
252. 86բ Ի 1825 յօգոստոս 7: Ի դրանէ հրաշալի վանից սուրբ
հօր մերոյ Գրիգորի Լուսաւորչի, կառուցելոյ ի սահմանս Կարնոյ... – Շնորհք,
սէր եւ խաղաղութիւն մենազօրին Աստուծոյ... սրբոյն Գրիգորի յարաժամ ազատ
պահեսցէ, ողջ լերո՛ւք:
253. 86բ Առ Կեսարացի մահտեսի Սարգիս աղայն Գիւմիւշեան...
– Պունտան Էվվէլ պիզըմ սիզլէրէ... շնօրինաց տախիլ օլարաք սաղ քալասինիզ:
254. 87ա 1825 յօգոստոս 14: Երանաշնորհ տէր Ներսէս սրբազան
արքեպիսկոպոս, մեծաշուք եղբայր ի Քրիստոս – Ի յետին տարուս ժամանակին երեւեալ...
զորդին առաքեսցէ սրբութեան Ձերն, որում մնամ որպէս եւ եմ յամենայնի բարեացակամ մշտապատրաստ:
255. 87բ Ի 1825 սեպտեմբեր 4: Երանաշնորհ տէր Ներսէս սրբազան
արքեպիսկոպոս, ցանկալի պատուական եղբայր ի Քրիստոս – Յառաջ քան զայս
ի յուլիս 2 գրեցեալ գրութեամբ... մեծի սրբութեան եղբայրութեան Ձերում մնամ յամենայնի
բարեացակամ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս Բովանդակութիւն. բոլոր
նամակների սկիզբները:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 1ա՝ սեւով շրջան, դժուարընթեռնելի. «Печать
Ахалцыхской градской полиции»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝ «226 ջնջած, մատիտով՝ 225, Օ. Եգ.[անեան])/2697», «Հմր 216/91»,
«1824-1825 - Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2698
ՍՏԵՓԱՆՈՍ ՕՐԲԷԼԵԱՆ, ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ՆԱՀԱՆԳԻՆ ՍԻՍԱԿԱՆ
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ՝ Գրիգոր:
ԹԵՐԹ՝ 182-1+1 (թռիչք՝ թ. 134-6, կրկն.՝ թ. 145). չգրուած՝ 1ա-6բ, 173բ, 179ա-82բ:
ՊՐԱԿ՝ 6+Ա-ԺԵx12 (Բ, Է՝ 10): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ եռամահիկ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 29x21.5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ երկսիւն (21x14): ԳԻՐ՝ նոտրգիր (նմուշ՝ 150ա). սահմանագծերը՝
մանուշակագոյն թանաքով, ենթամիաւորները եւ սկզբնատողերը՝ կարմիր, կապոյտ եւ մանուշակագոյն
թանաքով: ՏՈՂ՝ 27. գծումներ՝ ճնշումով: ԿԱԶՄ՝ Ի. դարի, շագանակագոյն անզարդ կաշի, դռնակով
եւ 3 կապիչներով, Ա. եւ Բ. փեղկերին փակցուած հին կազմի դրոշմազարդ մուգ շագանակագոյն
կաշին,, միջուկը տախտակ. աստառը մոխրագոյն մետաքս (նորոգման ժամանակի). լուսանցակողերը՝
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 6 (թ. 1-6՝ սկ.)՝ թուղթ, հաստ (թ. 1-2), լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝
թագ, տակը՝ շրջանակի մէջ «PSC», ներքեւում՝ շեղանկիւն խաղողի ողկոյզ, չգրուած:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմը
բուն ձեռագրից աւելի փոքր, հին կազմի կաշին մաշուած, մէջքը եւ անկիւնները մաշուած-թափուած,
լուսանցակողերի կարմիրը թափուած. նորոգուած, գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով
զանազան բծեր, մէջքին խոնաւութեան որոշ հետքեր. սկզբի 6 պահպանակ թերթերը համարակալուած՝
թ. 1-6, ԺԱ եւ ԺԲ պրակների թերթերը դասաւորուած խառն. կարդալ՝ ԺԱ. պրակը՝ թ.
123, 134, 125-33, 124, ԺԲ պրակը՝ թ. 145գդ, 136-145բ, 146:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
7ա-178ա Հանդէսք բանից քաղցրավէպ պատմութեանց
տանս Սիսական, հրաշահիւս յօրինուածովք յարմարեալ զյիշատակարանս հնոցն նուաստ եւ ապիկար
հոգւոյ Ստեփաննոսի Սիւնեաց այցելուի եւ նախագահ մետրապօլտի, որդւոյ մեծափառ իշխանաց
իշխանին Տարսաիճին, որ եւ կոչի սա յիշատակ յայնմ ատեան
Տե՛ս ձեռ. 1488, 1ա-213ա: Ցանկ /7ա-9բ: Ա/չիք: Բ/10ա-178ա: ա/10ա-2ա: բ/12աբ: գ/12բ-3ա (նախորդ միաւորից չառանձնացուած): դ/13ա-4ա: ե/14ա-5բ: զ/15բ-6բ: է/16բ-7բ: է/16բ-7բ: ը/17բ-8ա: թ/18ա-21ա: ժ/21ա-2ա: ժա/22ա-4ա: ժբ/24բ-5ա: ժգ/25աբ: ժդ/25բ-6բ: ժե/26բ: ժզ/27աբ: ժէ/27բ-9բ: ժը/29բ-31ա: ժթ/31ա-2բ: ի/32բ-4բ: իա/34բ-8ա: իբ/38աբ: իգ/39ա-40ա: իդ/40աբ: իե/40բ-1ա: իզ/41բ-3բ: իէ/43բ-5ա: իը/45ա-7բ: իթ/47բ-51ա: լ/51ա: լա/51ա-5բ: լբ/55բ-9բ: լգ/59բ-60ա: լդ/60աբ: լե/61ա: լզ/61ա-2ա: լէ/62ա-8ա: լը/68ա-73բ: լթ/73բ-8ա: խ/78բ-80ա: խա/80բ-3ա: խբ/83աբ: խգ/83բ-5ա: խդ/85ա-6ա: խե/86բ-7բ: խզ/87բ-8բ: խէ/88բ-9ա: խը/89ա-91ա: խթ/91ա-2բ: ծ/92բ-5բ: ծա/95բ-8ա: ծբ/98ա-102բ: ծգ/102բ-3ա: ծդ/103ա-5ա: ծե/105ա-7բ: ծզ/107բ-9ա: ծէ/109ա-10ա: ծը/110ա-2ա: ծթ/112ա-3ա: կ/113ա-6բ: կա/116բ-8բ: կբ/118բ-9բ: կգ/119բ-21բ: կդ/121բ-3բ, 134ա: կե/134աբ, 125ա-8բ: կզ/128բ-33բ, 124աբ, 145գդ, 136ա-45բ, 146ա-9բ: կէ/149բ-50բ: կը/150բ-5ա: կթ/155ա-61ա: հ/161ա-4ա: հա/164ա-70ա: հբ/170ա-1բ: հգ/171բ-3ա (տե՛ս յիշ.): հդ/174ա-8ա:
Տե՛ս Ստեփաննոս Օրբէլեան, Պատմութիւն նահանգին Սիւնեաց, հտ. Ա. եւ Բ., Փարիզ,
1859, էջ 43-346 եւ 5-272:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԹ. դար
178բ Ջուլապ ֆռանկի - Դ. մըսխալ սանամաքի, Դ. մսխալ կարմիր չոր վարդ... Ե. չոր թուզ, Ժ. (10) ունապ:
Սոքա ամէնն երեկոյին դռջոց դի՛ր մինչ ի առաւօտն, առաւօտն
լաւ եփի՛ր, պաղրի՛ր, խըմի՛ր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳԵՂԵՑԿԱՎԷՊ
ՄԱՏԵՆԻՍ
171բ (1297 թ.,
նոտրգիր) Սկիզբն եւ կատարած ամենայնին Աստուած, զի ի նմանէ սկսեալ եւ նովաւ յառաջացեալ
եւ ի նոյն կատարի ամենայն, որպէս ի կարակնակերտ բոլորումն է տեսանել, զի ուստ սկսաւն՝
ի նոյն յանկեալ միացաւ, ի ծոց իւր գրաւեալ զբազմա[ւ]որական մասունսն: Տինա եւ ի տպաւորումն
շնորհին է տեսանել, զի հասեալ յորդառատ յականակիտ աղբերէն անցանէ ընդ բնաւն, բաշխելով
իւրաքանչիւրոցն զմասնաւորն ըստ պատշաճին, եւ յայնպէս գործեալ յամենեսեան զօգուտն
եւ զօգտակարն, ինքն նոյն պարզութեամբն միանա, ուստի բխեացն: Ըստ որում եւ ես իսկ շնորհօք
վերնային, բարուք ստորնային, ձեւով երկնաին, վարուք եղեռնային, կերպիւ կենաբաշխ, ոգով
կենազրաւ, անուամբ քաւչապետ եւ բանսարկուին գործապետ, առեալ յաստուծային շնորհացն,
կամեցաք սակաւ մի սեղանաւորել եւ սկիզբն արարեալ Աստուծով յառաջացաք նովիմբ, զոր եւ
աւարտեսցուք ի նոյնն:
Արդ, գոհութիւն
եւ փառք ստեղծողին էիցս, անճառին եւ անհասին, պարգեւողին առատաբաշխ եւ խնամող բոլորիցս,
օրհնութիւն, պատիւ եւ երկրպագութիւն անբաւ բիւրօք, անհաս եւ անվճար ի հրաբուն սեռից
երկնաւորաց եւ ի նիւթեղէն տարրականաց երկրածին կենդանեացս, ի բոլոր եղանակաց եւ ի բնաւից
գոյութեանց արարածոցս, որ կարողացոյց զխակակիրթ տհասութիւն իմոյ մտացս եւ զցաւալից
տարտամութիւն |172ա| ծովահեղձիկ հոգոյս, տեսանել զաւարտ առարկութեանս եւ հասանել
ի կատարումն սկսման ի դառն աւուրս եւ ի սողոմածոյց մահաշունչ ժամանակի, յիմում մահն
ցանկալի եւ երանական, եւ կեանքն ատելի եւ թշուառական, հանապազորդեալ ամենեցունց զցայգն
ի ցաւ, եւ զցերեկն ի ցնորք, եւ ակնկալութիւնն ոչ ի բարին, այլ օր ըստ օրէ յանհնարին
վիշտս եւ ի նեղութիւնս:
Եւ արդ, ի կամս
կարող հզօրին Աստուծոյ Հօր եւ ի շնորհս գթութեան միածնի Որդւոյ նորա՝ Յիսուսի եւ յողորմութիւն
նախախնամող եւ ազատիչ Սուրբ Հոգոյն, ես՝ նուաստ եւ յոքնամեղ ծառայ Քրիստոսի Ստեփաննոս, եւ ողորմութեամբ
նորին եպիսկոպոս Սիւնեաց ԲԺ.ան
(12) գաւառաց, նա եւ ըստ ներող կամաց նորին՝ նստեալ ի գահ մետրապօլտութեան տանս՝ տեսաք
նուազեալ եւ ժխեալ (=ժտեալ) զանուն եւ զյիշատակ յառաջնոցն եւ յափշտակեալ եւ կորուսեալ
զժառանգութիւնս եկեղեցեաց եւ ի վաղուց հետէ ցանկացեալ այսմ նորոգման եւ վիպագրութեան,
եւ բազում ջանիւ յոլով աշխատութեամբ յորոնեալ՝ հաւաքեցաք ի հին եւ ի նոր պատմագրաց
Հայոց, նա եւ յարձանագրութեանց
եկեղեցեաց եւ ի հնագոյն նամակաց, որ կայր պահեալ յամուրս տեղեացն աշխարհախումբ հանդիսարանին
Տաթեւոյ, էր ինչ եւ որ
յաւանդութեանց ստուգագէտ արանց, որում վկայէին իրքն եւ տեղին, զհետ մտեալ ամենայն
ճշդիւ ըստուգութեանն
ի բաց ձգեալ եւ զունայնախոյզ զրաբանութիւնն, զի մի՛ տաղտկասցին լսողք եւ կարճաբան
վիպասանութեամբ ցուցաք համառօտիւք զառաւել պիտանին եւ զճահագոյնն եւ գրեցաք զայս քաղցրաբան
պատմութիւն հանդէսք դպրութեանց յիշատակարանաց յառաջնոցն ոչ ընթանրական, այլ
առանձին Սիսական աշխարհիս,
որ կոչի «Յիշատակաց մատեան» եւ թողաք զսա արձան անջնջելի եւ յիշատակ գովելի յապա
ժամանակաց ի հաստատութիւն սուրբ եւ երկնահանգէտ աթոռոյս Սիւնեաց եւ ի պայծառութիւն
եկեղեցեաց, որ ընդ սորին այցելութեամբս եւ բարձեալ զսա մեղսաներկ բազկօքս տարեալ ընձայեցաք ի տուն
Տեառն խարիս խորհրդական եւ դահամունս նուիրական կաթուղիկէ եւ առաքելական եկեղեցոցս.
Տաթեւոց եւ ամենայն աստուածաբնակ
տաճարաց |172բ| այսմ իշխանութեան եւ ի գուժ անկեալ աղաչեմ եւ յոգնահառաջ ձայնիւ պաղատիմք,
ով գերապանձ եւ լուսաճեմ
առագաստ երկնաւոր փեսային, հայցեայ ամենայն սրբովք ի գլխոյն քո սխրալի, ընդունել զսայ
յիւր աստուածային գանձարան զայս՝ պտուղ շրթանց եւ ծնունդ հոգոյ, պատարագ հաճելի եւ
թէ ոչ ընդ պատուականսն, սակայն ընդ չքաւորեալսն առ խորանաւն, որք մազ մատուցանէին,
նաեւ ընդ բաժ[ակ] մի ցուրտ ջրոյն կամ ընդ Բ. լումային եւ շնորհաւորելով զսա եկեղեցոյ
իւրում տացէ մեզ ակն ունել բարեաց եւ առատաձիր պարգեւին եւ թէ ոչ կատարելոյն, այլ
փշրանացն, յորմէ շունք կերակրին, զի քանքարս, որ ետուր ցիս, ոչ բնաւին ընդ անբանութեամբ
փակեալ խորեցի, այլ սակաւ մի ըստ իմում սակի արկի ի սեղանաւորն, վասն որոյ մի՛ լիցի
ինձ լսել, եթէ ծառայ չար եւ վատ, այլ յաներեկ աւուրն մեծի, ուր բանք սպառին եւ գործք
թագաւորեն, արժանասցուք երանաւէտ ձայնին, եթե. Ե՛կ, մո՛ւտ յուրախութիւն Տեառն,
որում գոհութիւն եւ փառք յամենայն եղելոց այժմ եւ յանսպառ յաւիւտեանս, ամէն:
Արդ, յարմարեալ
այս հանդէսք բանի շարագրեցաւ յաշխարհակալութեան մեծի եւ ինքնակալ արքայի ղան Ղազանին՝ որդոյ Արղունին, ի տիրել տիեզերաց
ցեղին Նետողաց, ի թագաւորութեանն
Վրաց Դաւթի՝ որդոյ
Դեմետրէի եւ Հայոց Հեթմոյ՝ որդ[ւ]ոյ Լեւոնի թագաւորի, յիշխանութեան
այսմ նահանգի օրհնելոյն եւ բարեպաշտին Ելիկումին՝ որդ[ւ]ոյ Տարսաիճին եւ եղբարց
իւրոց, յամս աստուծապատիւ եւ հոգեւոր տեառն Գրիգորի՝ ինքնագլուխ
պատրիարգի, եւ տեառն Ստեփաննոսի՝ Աղուանից կաթողիկոսի,
ի թուաբերութեան անժամանակ Բանին ՌՄՂԹ. (1299), եւ ըստ հայումս ի ԺԴ. (14) յոբելենին
եւ ԽԶ. (46) համարին (14x50+46=1297), ի ՃՁԶ. (186) Լոմպիադին եւ յերկրորդ ամին, ի
յիսուն ընդիքտիոնին պակասել թվով, իսկ ըստ ԻԸ.եակ (28) շրջանի արեգականն միոյ Շ.եկի
(500) եւ ՄԺԴ. (1297) թվին, ի վանս վսեմական եւ փա[ռա]բնակ ուխտիս Նորավանից, ընդ հովանեաւ
աստուածաբնակ տաճարացս եւ աստուածակիր նշանացս, ի նժդեհ եւ դառնադաժան աւուրս, մինչեւ
կացաք ի մէջ տիեզերահոծ տագնապի, միշտ զզուեալ երեքալեանն |173ա| դիմակցութեամբ,
ակնակառոյց միայն վերին այցելութեանն, վասն որոյ մայրամած դիմօք մաղթեմ զդասս սրբազանիցդ,
զի յիշման զմեզ արասջիք արժանի եւ ո՛չ առնէք անտես զանէութիւնս իմ կամ հողացեալ ի կորդացեալ
գերեզմանի, այլ առաջի աչաց համարեսջիք գոգ ի վեր քարշեալ զօրէն մուրողաց, շառագունեալ
դիմօք եւ տվատեալ
երեսօք խնդրել ի ձէնջ փշրանս ողորմութեան, այսինքն՝ միով նուագիւ երկնաւոր զենման առնել
արժանի: Եւ թէ սխալանս ինչ կամ թերի գտանէք ի սմա, յաւելուած կամ պակասութիւն, մի՛
ախտաւոր մտօք պարսաւեսջիք, զի բնութիւն է մարմնոց գթիլ եւ տկարանալ ի բանս եւ ի գործս,
այլ ողջախոհ կամօք ուղղել եւ աստուածաբար սիրով ներել մեզ եւ շնորհել զյանցանսն,
եւ ձեզ ամենեցուն լիցի միոյն բիւրապատիկ գտանել ողորմութիւն յողորմածէն Աստուծոյ կրկին
կենօք: Բայց պատուէր դնեմ զայս ի վերայ ամենեցուն, որք հանդիպիք սմայ, ոչ քեցել ի
բանից սորա եւ կամ այլընդակել զյեղանակ կարգին եւ կամ ժխել (=ժտել) ի սմանէ կամ թուղթ
հատանել կամ վասն նախանձու եւ նենգութեան եւ կամ այլ ինչ պատճառի: Ապա թէ ոք ժպրհի
յանդուգն լրբութեամբ, ջնջեալ լիցի ի դպրութենէն կենաց եւ կատարեալ ի կտակէն յաւիտենից
ընդ Յուդայի եւ խաչահանուացն վարձատրեսցի, ընդ սատանայի եւ ամենայն չարագործացն դատապարտեսցի,
եւ որ ոք ընդօրինակէ զսա, դիցէ եւ ընդ այլոցդ զսակաւ գիծ յիշատակիս եւ առ հասարակ
ամենեքեան, մեք եւ դուք ի միասին գտցուք ողորմութիւն յարարչական սիրոյն Աստուծոյ ի
մարմնի եւ ի գերեզմանի եւ յաներեկ աւուրն մեծի: Եւ նմա փառք յամենայն արարածոց եւ
գոյութիւն յամենայն բանակաց յերկնաւորաց, յամերամս ժամանակաց եւ յանվախճան յաւիտեանս.
ամէն:
Հմր 6271 ձեռագրից
առնելով՝ յիշ-ս տպագրուած է՝ ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 791-3:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
159ա Զծոյլ ի
բարիս /եւ զարագս ի չարիս, / զմեղաց խուճապեալ գերիս, / զգծող սորին Գրիգոր մեղապարտիս
/ աղաչեմ յիշել ի բարիս:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ՝ 10ա, 78ա, 173ա. սեւով ութանկիւն՝ «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱՅ Է»:
ՆՇՈՒՄ՝ 1ա՝
«227 (257)/ 2698», «ԺԷ. / Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»,
182ա՝ վրացերէն (թրգմն՝. «Աստուա՛ծ, երանի արա՛ ստորագրողիս»):
2699
ՊԱՏՃԷՆՔ ԹՂԹՈՑ ՅՈՎՍԵՓԱՅ ԱՐՂՈՒԹԵԱՆՑ
ՄՈՍԿՈՒԱ եւ Ս. ՊԵՏԵՐԲՈՒՐԳ |
ՌՄԼ. – ՌՄԼԷ - 1781 – 1788 |
ԳՐԻՉ՝ զանազանք:
ԹԵՐԹ՝ 180: ՊՐԱԿ՝ 1-24x8 (1՝ 4; 2, 4՝ 6; 9՝ 7; 24՝ 5): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով
եւ լուսադրոշմով՝ «80, ///Ծ»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 30x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն (29x13). սահմանագծերը՝
սեւ թանաքով: ԳԻՐ՝ շղագիր (նմուշ՝ 50ա) եւ նոտրգիր՝ (նմուշ՝ 49ա)՝ խառն: Տող՝ 30-50: ԿԱԶՄ՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը
ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ, լուսագծերով: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝ 2 (թ. 1, 2՝ սկզբ.)՝ թուղթ, լուսագծերով:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, վրան քերծուածքներ, ցեցի անցքեր. վնասուած,
նաեւ միջուկը եւ աստառը, անկիւնները, հիմքի ստորին եւ վերին եզրերը մաշուած-թափուած,
Ա. փեղկի վերին եզրը հիմքից անջատուած. գործածութեան եւ խոնաւութեան հետեւանքով զանազան
բծեր, երբեմն թերթեր տեղափոխուած, թ. 66-7՝ հակառակ դիրքով տեղադրած, թ. 3՝ ստորին մասը պատռուած-ընկած, թ. 72-7՝ մկնակեր, թ. 1-8,
176-80՝ ցեցի անցքեր, յետագայ գրութիւններ, այլեւայլ գրչութեամբ աւելցուած նամակներ,
հաշիւներ, առակներ, բացատրութիւններ, նաեւ վրացերէն գրութիւններ. որոշ բառեր անընթեռնելի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
5ա-480բ [Պատճէնք թղթոց Յովսեփայ Արղութեանց]
Թուղթք, զորս առ Նոր Նախիջեւան, առ հոգեւոր դատարանն մեր եւ առ այլս եւ առ նորին շրջակայսն
եմք գրեալ, սկսեալ ի 1781 թուին փրկչին եւ յամսեանն յոգոստոսի:
ա. 5աբ 1781 ամին փրկչի, յուլիսի 20: Ի Յովսեփայ արքեպիսկոպոսէ
Ռուստաց յերկրի ամենայն Հայոց ազգին Նախիջեւանաց, հոգեւոր դատարանիդ մերոյ գիտութեան – Յայսմ
թուոյ եւ ի յունիսի 11էն գրեալ յայտարարութիւն ձեր... զորոց ամենայնից պարտիք գրել
մեզ: 1781 թուին փրկչին եւ ի յուլիսի 20: Յովսէփ արքեպիսկոպոս: Ի Մոսկով (Առ պարոն Մկրտիչն ըստ
վերոյ մտացն: Առ կապիտան պարոն Յովհաննէս ըստ
մտաց վերնոյ):
բ. 6աբ Ռուստաց երկրի եղեալ ամենայն հայոց ազգին առաջնորդ
Յովսէփ արքեպիսկոպոսէ Նախիջեւանայ հոգեւոր դատարանիդ մերոյ գիտութիւն - Յուլիսի
18էն գրեցեալ գիրն ձեր ընկալաք... եւ որքան կենդանի եմ, հետեւելոց եմ բարեկարգութեան
դոցա: Յովսէփ արքեպիսկոպոս՝
հիմնադիր Նախիջեւանայ,
1781 յօգոստոսի 13, ի Մոսկով:
գ. 6բ-7բ Ի Ռուստաց երկրի ամենայն հայոց ազգի առաջնորդ
եւ Նախիջեւանայ քաղաքիդ հիմնադիր Յովսեփայ արքեպիսկոպոսէ Նախիջեւանայ մագիստրաթի
մերոյ դատաւորացդ եւ հասարակ իշխանաց եղիցի օրհնութիւն աստուածային – Զգիր
ձեր, զոր յուլիսի 18ըն... ողջ լերո՛ւք եւ այլն: Ի թխտաբերէս յիմացէք: Յովսէփ արքեպիսկոպոս:
1781 յօգոստոսի 13, ի Մոսկովն:
դ. 7բ-8բ Հարազատ եւ սիրական որդւոցդ իմոց գերայպատիւ պարոն
Յովհաննիսիդ եւ յարգելի պարոն Մկրտչիդ եւ ամենայնից տերայնոցն ողջոյն, սէր եւ օրհնութիւն կարօտիւ – Զմեր հասանիլն ի Մոսկով... ողջ լերո՛ւք
ի Տէր մեր. ամէն: Ամենախոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս հայոց: 1781 յօգոստոսի 13, ի Մոսկով:
ե. 8բ-9ա Լուսանկար մօրն մերոյ բարձրագահ Սուրբ Աթոռոյն
Էջմիածնի հոգեւոր դատարանէ Նախիջեւանայ քաղաքին հայոց նորին եւ մեծիդ Պօլսոյ ծայրագոյն
նուիրակ սրբազան Մինաս արքեպիսկոպոսիդ եւ աստուծաբան վարդապետիդ յայտարարութիւն
– Ի սրբազնագունեղ Տեառնէն մերմէ... հոգեւոր դատաւորք՝ Սիմէոն վարդապետ, Ովաննէս աւագ քահանայ, Ղազար աւագ քահանայ: 1781 յամին փրկչի եւ ի յամսեանն, ի Նախիջեւան ի հոգեւոր դատարանոջ:
զ. 9աբ Գերայպատիւ սիրելի պարոն Յովհաննիսիդ եւ յարգելի
պարոն Մկրտչիդ ողջոյն, սէր եւ օրհնութիւն կարօտիւ – Յամսոյս 13ին
զամենայն որպէսն մեր... չորս հատ եւ կամ աւելի լաւ ըռանգով Շամ ալաջայ եւս բերցես:
է. 10աբ Ռուստաց երկրի ամենայն հայոց ազգին առաջնորդ եւ
Նախիջեւանայ հիմնադիր Յովսէփ արքեպիսկոպոս Նախիջեւանայ մագիստրաթի դատաւորացդ եւ
ամենայն երեւելի անձանցդ եղիցի օրհնութիւն եւ յայտարարութիւն – Յամսոյս
13ին զամենայն հարկաւորութիւնսն... կարօղ է ընդ պարոն ղուբերնաթին խօսիլ, որպէս եւ իւրն
գրեալ եմ:
ը. 11ա Պետրբօրքու յուղարկեալ աղայ Յովհաննիսի գրածն
իւրոյ ձեռամբ բարեւագրի սավատն այ... Գերայպատիւ
տեառնդ սրբազնագունեղ Յովսէփ աքիպիսկոպոսիդ – Սրբազանիս Մոսկովու շնհորեալ
(=շնորհեալ) օրհնութեան թուղթքն... լիցի սրբազանիս յերկար կեանս: Նուաստ ծառայ Յովհաննէս Աղազարեան:
1781, օգոստոսի 9-ումն: Ս[անկտ] Պ[ետեր]բ[ուրգ]:
թ. 11բ-2ա Լուսանկար մօրն մերոյ Սուրբ Աթոռոյն Էջմիածնի
ծայրագոյն նուիրակ եւ Ռուսաց երկրի ամենայն հայոց ազգին առաջնորդ Յովսէփ արքեպիսկոպոս
Նախիջեւանայ հոգեւոր դատարանիդ մերոյ գիտութիւն եղիցի – Յամսոյս 5-էն
գրեցեալ գիրն... որ ի գալս մեր համեմատ ասացելոյս եւ գրեցելոյս գտից: 1781, սեպտեմբերի
21, ի Մոսկուա:
ժ. 12աբ Գերապատիւ սիրելւոյդ իմոյ պարոն Յովհաննիսիդ
եւ ամենայնից քոյոցն եղիցի ի Տէր խնդալ միշտ – Զգիրդ Կատարինէսլասու ընդ
Մանուկին ընկալաք... եւ
մեր տէր Յակոբն շատ
կարօտիւ զձեզ ողջունէ: 1781, սեպտեմբերի 20, ի Մոսկուա:
ժա. 13ա Լուսանկար մօրն մերոյ Սուրբ Աթոռոյն
Էջմիածնի զծայրագոյն նուիրակ Ռուսաց երկրի ամենայն հայոց ազգին առաջնորդ, յորմէ հոգեւոր
ողջունիւ օրհնութեամբ գիտասջիք հոգեւոր որդիք մեր Կարապետ վարդապետ, տէր Մարտիրոս, եւ դատաւոր մահտեսի
պարոն Յարութիւն – Յամսոյս գրեցեալ գիրն ձեր... եկեղեցին օծաք, ողջ լերո՛ւք
ի Տէր: Գրեցաւ ի 1781 թուին, սեպտեմբերի 21, ի Մոսկով, Յովսէփ արքեպիսկոպոս հայոց:
ժբ. 13բ Գերապատիւ պարոն Յովաննիսիդ եւ յարգցափառ
հաւատարիմ պարոն Մկրտչիդ ողջոյն եւ օրհնութիւն – Սեպտեմբերի
21. 28էն գրեալ եմ առ ձեզ... սիրով ողջոյն եւ օրհնութիւն, ողջ լերո՛ւք ի Տէր, Յովսէփ արքեպիսկոպոս
հայոց, 1781, հոգտեմբերի 26, ի Մօսկով:
ժգ. 14ա Գերայպատիւ պարոն Յովհաննէս եւ յարգելի
պարոն Մկրտիչ – Սպասելով մեր թերեւս ի ձենջ... եւ ողջ լերո՛ւք: 1781, նոյեմբերի
10, ի Պետերբուրգ: Ի խոնարհ
Յովսէփ արքեպիսկոպոս
աստի դառնալոց եմ առ ձեզ:
ժդ. 14աբ Գերայպատիւ սիրեցեալդ իմ պարոն Մկրտիչ
– Զգիրն քոյ եւ հասարակութեան... ծառայութիւնով
ծախեցաք եւ խաչկալին շինեն ահայ: Յովսէփ արքեպիսկոպոս,
1782, յունուարի 14, ի Պետերբուրղ:
ժե. 14բ Ռուստաց երկրի հայոց ազգին առաջնորդ
Յովսէփայ արքեպիսկոպոս, Նախիջեւանայ հոգեւոր դատարանիտ մերոյ գիտութիւն եղիցի – Զթուղթ որպիսութեան
ձերոյ... Աստուած վարձատրեսցէ: Յովսէփ արքեպիսկոպոս
հայոց, 1782, յունուարի 14, ի Ս[անկտ] Պ[ետեր]բուրղ:
ժզ. 15ա Առ Նախիջեւանու հոգեւոր դատարանն գրեցաւ
– Վասն մեր զ[ը]նկալնոյն երկար ժամանակ զգիր... յղել եւ պատշաճ տեսանելն:
ժէ. 15ա Առ վէքիլ պարոն Մկրտիչն – Մեր կամք
ունիլն... դատաւորացն եւ երեւելացն սէր եւ ողջոյն, եւ այլ բան սիրոյ:
ժը. 15բ Առ պարոն Մկրտիչն գրեցաւ – Յուլիս
23էն գիրդ... ընդ մահտեսի Աստուածատուրին, գրեցաւ
1782, սեպտեմբերի 14, ի Հաշտարխան:
ժթ. 16բ Գերապատուելի սիրական որդի պարոն Յովհաննէս
եւ գերապատիւ մահտեսի պարոն Կարապետ – Յօգոստոսի 23էն գրեցեալ գիրն ձեր...
այնմ եւս հետեւօղ լինեք: Խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս,
1782, սեպտեմբերի 26, ի Հաշտարխան:
ի. 18ա-9ա Առ սրբազան հայրապետն Ղուկաս – Բացի
ի հոգու տուածոց գրոյն... խոնարհ Յովսեփայ արքեպիսկոպոսի
հիւսիսոյ: 1785, փետրվարի 5, ի Հաշտարխան:
իա. 30ա Առ Իսահակ վարդապետն գրեցաւ ի Կոստանդնուպօլիս
– Ի նոյեմբերի յունվարի եւ
մարտի գրեցեալ թուղթսն... զանհանգիստ կեանս վերաբերէն. ընդ պակասութեան անուան:
իբ. 30բ-1բ Առ նոյն Իսահակ վարդապետն գրեցաւ – Այժմ
առանձնաբար եկեսցուք ի պատասխանիս... տեսից թէ՝ զինչ գրէ մեզ: Դու մի՛ զարմանար զՔրիստոսի
վարդապետութեանն:
իգ. 32ա Առ Զաքարիայ պատրիարգն գրեցաւ – Յանցեալ
մայիսին եւս գտանեցաք... եւ զհայրական սէր Ձեր, որ առ
նուաստութիւն մեր ունեցեալ ես ի բնէ անտի:
իդ. 32բ Առ Յովակիմ պատրիարգն գրեցաւ – Յանցեալ
ամէն ընկալաք... Յովսէփ արքեպիսկոպոս
Ռուսաց երկրի ամենայն
հայոց ազգին: 1785, մայիսի 8, ի Հաշտարխան:
իե. 33ա Առ տիրացու Սարգիսն գրեցաւ – Յանցեալ
ամի ի քէն գրեցեալ թուղթսն... եւ ես մնամ ի սրտէ աղօթարար խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս
Ռուսաց երկրի ամենայն
հայոց ազգին: 1785, մայիսի 8, ի Հաշտարխան:
իզ. 33բ Առ տպիչ պարոն Մարթէոսն գրեցաւ – Գիրդ
յանցեալ ամին ընկալաք... մնամ բարեացդ ցանկացօղ խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս Ռուսաց երկրի ամենայն
հայոց ազգին: 1785, մայիսի 8, ի Հաշտարխան:
իէ. 34ա Առ պարոն Ասլանն գրեցաւ – Ի Բասրայու գիրն ընկալնուլս...
զբարիս հայցօղ եւ աղօթարար խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս:
1785, մայիսի 8, ի Հաշտարխան:
իը. 34ա Առ պարոն Գալստեանն գրեցաւ – Լսելն
մեր զհաւատարմութիւնն... գիր ընկալնուլս. որ եւ մնամ առ այս աղօթարար խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս
Ռուսաց երկրի ամենայն
հայոց ազգին: 1785, մայիսի 8, ի Հաշտարխան:
իթ. 34ա Առ պարոն Գեւորք եւ պարոն Աստուածապահն գրեցաւ – Ի սրտէ
ափսոսալս, որ ի վաղուց գիր ոչ ունիմ... Իսահակ վարդապետին. վասն Ձեր աղօթարար խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս
Ռուսաց երկրի ամենայն
հայոց ազգին: 1785, մայիսի 8, ի Հաշտարխան:
լ. 34բ Առ Կարապետ աղային գրեցաւ ի Պօլիս – Ի բազմաց
եկողաց եւ մանաւանդ ի գրոյ... ի սրտէ զբարիս հայցօղ եւ աղօթարար ամենախոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս
Ռուսաց երկրի ամենայն
հայոց ազգին, ծայրագոյն նուիրակ Սուրբ Էջմիածնի եւ հիմնադիր
Նոր Նախիջեւանայ:
1785, մայիսի 8ումն, ի Հաշտարխան:
լա. 35աբ Երիցս երանեալ հայր եւ սրբազնասուրբ հայրապետ Ամենայն
Հայոց եւ իմ ողորմած տէր – Յամսեանն ապրիլի գրեցի առ սրբութիւն ձեր... եւ մնամ միշտ հնազանդ
եւ խոնարհ ծառայ եւ որդի Յովսէփ արքեպիսկոպոս
հիւսիսոյ: 1785, մայիսի 23, ի Հաշտարխան:
լբ. 41աբ Ի Պօլիս, առ Սահակ վարդապետն գրեցաւ – Յունիսի
գրեալ ախորժ գիրն... եւ այլն մնամ ցանկալի եղբօրդ ի սրտէ բարեկամ եւ եղբայր: Խոնարհ
Յովսէփ արքեպիսկոպոս
Ռուսաց երկրի հայոց
ազգին: 1785, օգոստոսի 24, ի Հաշտարխան:
լգ. 45ա Առ Յովհաննէս Աղուանից Կաթողիկոսն գրեցաւ – Մայիս
Ի.էն (20) ախորժ գիրն ձեր... Նոր Նախիջեւան. մնամ
սրբոյ հօրդ միշտ բարեկամ եւ որդի ամենախոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս կողմանցս հիւսիսոյ:
1785, սեպտեմբերի 7, ի Հաշտարխան:
լդ. 46բ-7ա Առ Իսահակ աստուածաբան վարդապետն գրեցաւ – Մայիսի
ելն, որ վասն սրչովացւոցն... մնամք յամենայօժար սրտէ բարեացդ ցանկացօղ ամենախոնարհ:
1785, սեպտեմբերի 23, ի Հաշտարխան: Յովսէփ արքեպիսկոպոս
հիւսիսոյ:
լե. 48ա-9բ Առ սրբազնասուրբ հայրապետն գրեցաւ – Ի փետրվարէն ցարդ գիր
ոչ ունիմ... մնամ միշտ հնազանդ ծառայ եւ
որդի ամենախոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս
հիւսիսոյ: 1785, հոգտեմբերի
9ումն, ի Հաշտարխան:
լզ. 52աբ Առ Իսահակ վարդապետն գրեցաւ – Սեպտեմբերի
ԺԵ. (15) գրեցեալ ախորժ գիրն ձեր... եւ մնամ միշտ նոյնով ջերմեռանդ հոգով եղբայր ձեր
ամենախոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս
հիւսիսոյ: 1785, նոյեմբերի 4, ի Հաշտարխան:
լէ. 53բ Առ Հերակլ արքայն գրեցաւ – Յամսոյս 20ին ընկալայ զգիր մի... ողորմած Տեառն իմոյ եւ թագաւորի
աղօթարար ծառայ խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս Ռուսաց երկրի: 1785, նոյեմբերի 27, ի Հաշտարխան:
լը. 53բ Եւս առ Հերակլ արքայն գրեցաւ – Ես
զարմանամ, որ երկար... տեառն իմոյ եւ թագաւորի խոնարհ եւ աղօթարար ծառայ Յովսէփ արքեպիսկոպոս
Ռուսաց երկրի հայոց
ազգին: 1785, նոյեմբերի 27, ի Հաշտարխան:
լթ. 54ա Առ թագուհին Վրաց գրեցաւ – Թեպէտ
մինչեւ ցայսօր... ողորմած տիրուհւոյդ եւ թագուհւոյդ, ի սրտէ աղօթարար ծառայ խոնարհ
Յովսէփ արքեպիսկոպոս
Ռուսաց երկրի հայոց
ազգին: 1785, նոյեմբերի 27, ի Հաշտարխան:
խ. 54ա Առ արքայորդի Գեօրկին գրեցաւ – Ահա
զեղբօրորդին իմ եւ ծառայն ձեր... լուսաւորագունեղ տեառնդ իմոյ եւ գ(=թ)ագաւորի,
ի սրտէ աղօթարար ծառայ խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս
Ռուսաց երկրի հայոց ազգին: 1785, նոյեմբերի 27, ի Հաշտարխան:
խա. 54բ Առ արքայորդի Վախտանկն գրեցաւ – Երկար միջոցաւ
չհանդիպելով... ամենայն ջերմեռանդութեամբ վերապատւօղ
եւ աղօթարար ծառայ խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս
Ռուսաց երկրի հայոց:
1785, նոյեմբերի 27, ի Հաշտարխան (սոյնս
գրեցաւ առ արքայորդին իշխան Բանինսկի կաւալերին
եւ Բ. աստեղացն):
խբ. 54բ Առ Սուլխան եւ Մանուչար դիվանին գրեցաւ – Տէր
Ղազարն աստ ի Հաշտարխան... եւ մնամ վասն
պայծառութեան Ձերոյ աղօթարար խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս Ռուսաց երկրի հայոց: 1785, նոյեմբերի 27, ի Հաշտարխան:
խգ. 54բ-5ա Առ Սուլխան դիվանն գրեցաւ – Մերս
բաղձանք ի վաղուց էր... մնամ յարաժամ ձերոյ պայծառութեանդ ախորժ բարեկամիդ իմոյ ի
սրտէ աղօթարար խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս
Ռուսաց երկրի հայոց:
1785, նոյեմբերի 27, ի Հաշտարխան:
խդ. 55ա Առ Աբրահամ վարդապետն գրեցաւ – Վասն
գնալոյն ի յայլ վիճակ... զձերայինսն սիրով ողջունեմ, խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս
հայոց: 1785, նոյեմբերի 27, ի Հաշտարխան:
խե. 55բ Առ եղբայրն իմ Բեժանբէգն գրեցաւ – Շնորհաւորելս
վասն նշանեցման Սօլօմոնին... եւ
այլ բազում խրատս եւ յորդորմունս բազմապատիկս, ողջ լերո՛ւք: Յովսէփ արքեպիսկոպոս: 1785, նոյեմբերի
27ումն, ի Հաշտարխան:
խզ. 55բ Առ մելիք Շաքարօն գրեցաւ – Վասն
սպիտակ ձի առաքելոյն... սպիտակ չառով ջոթ եւ այլն ողջութիւն: Յովսէփ արքեպիսկոպոս:
1785, նոյեմբերի 27, ի Հաշտարխան:
խէ. 55բ Առ պարոն Ստեփանն գրեցաւ – Հոգտեմբերի
2էն բօթաբեր գիր ընկալնուլն... գնալն ի Նախիջեւան եւ այլն, ողջութիւն եւ մնամ վասն կենացդ աղօթարար խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս
հայոց: 1785, նոյեմբերի 27, ի Հաշտարխան:
խը. 56ա Առ պարոն Աֆթանդիլն գրեցաւ – Զզանազան
թուղթս... ընտանեաց եւ բարեկամաց ողջոյն եւ օրհնութիւն: 1785, նոյեմբերի 27, ի Հաշտարխան: Խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս:
խթ. 56ա Առ Ռուսուդան քոյրն իմ գրեցաւ – Շէօշին եւ Սօլօմոնին ուղեւորելոյս...
ազգականաց եւ բարեկամաց ողջոյն եւ օրհնութիւն, ողջ լերո՛ւք: Խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս:
1785, նոյեմբերի 30, ի Հաշտարխան:
ծ. 56բ-7ա Առ սրբազնասուրբ հայրապետն գրեցաւ – Ես թէպէտ զծանրութիւն
իմ... եւ մնամ սրբազան հօրս հնազանդ եւ խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս հիւսիսոյ: 1785, նոյեմբերի
28, ի Հաշտարխան:
ծա. 58աբ Առ Ս[ա]հակ վարդապետն գրեցաւ ի մեծն Պօլիս – Սեպտեմբերի
վերջին եւ հոգտեմբերի
ԺԴ. (14)... վեհն է կարգեալ վէքիլ, եթէ ժողովուրդքն: Խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս: 1785, դեկտեմբերի
16, ի Հաշտարխան:
ծբ. 58բ-9ա Առ տպիչ Մատթէոսն, ի մեծն Պօլիս – Ի սեպտեմբերի
գրեցեալ գիրդ ընկալեալ... պարոն Գէորքին զգինն
հատուցանել քեզ: 1785, դեկտեմբերի 16,
ի Հաշտարխան:
ծգ. 59բ-60բ Ի Բասրայ, առ գերապատիւ մահտեսի Խաչիկ
աղայն – Ճանապարհորդութիւնն ձեր... պարոն Մկրտումն եւ իւր եղբայրքն
զքեզ ողջունեն: Յովսէփ արքեպիսկոպոս:
1785, դեկտեմբերի 30, ի Հաշտարխան:
ծդ. 61ա Առ պարոն Վարդանն գրեցաւ ի Բասրայ
– Զախորժ գիր որպիսութեան ձերոց... զամենայնսն, որ քոյ են, ողջունեմ օրհնութեամբ
եւ մնամ ի սրտէ աղօթարար խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս
հիւսիսոյ: 1785, դեկտեմբերի 30, ի Հաշտարխան:
ծե. 61բ-2ա Առ պարոն Յովհաննէսն Բեթղեհէմեան գրեցաւ
ի Բասրայ – Թէ եւ
մինչեւ ցայժմ... եւ մնամ վասն սիրեցեալ եւ ախորժ որդւոյդ ի սրտէ աղօթարար խոնարհ
Յովսէփ արքեպիսկոպոս
կոչմանցս հիւսիսոյ հայոց ազգին: 1785, դեկտեմբերի 30, ի Հաշտարխան:
ծզ. 62աբ Առ աղայ Շամիրամն գրեցաւ, ի Հնդիկս, ի Մադրաս – Յանցեալ թուոյ
սեպտեմբերի 10... եւ մնամ վասն պայծառութեան ձերում մշտապէս զբարիս հայցօղ եւ աղօթարար
խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս
հիւսիսոյ: 1786, յունվարի
1, ի Հաշտարխան:
ծէ. 62բ-3ա Առ Իսահակ վարդապետն գրեցաւ – Յանցեալսդ
զպատասխանիս թղթոյն... մնամ կարօտեալ եղբօրս միշտ փափագօղ եւ յաջողութեանդ բաղձացօղ
խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս
հիւսիսոյ: 1785, դեկտեմբերի 30, ի Հաշտարխան:
ծը. 63աբ Առ պարոն Գէորք եւ պարոն Աստուածապահն
գրեցաւ – Ցանկամ ի սրտէ գիտել զորպէսն ձեր... զբարիս հայցօղ եւ աղօթարար
խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս
կողմանցս հիւսիսոյ: 1785, դեկտեմբերի 30, ի Հաշտարխան:
ծթ. 65բ Առ սրբազնասուրբ կաթողիկոսն գրեցաւ
– Յամսեանն նոյեմբերի... եւ մնամ Ձերոյ սրբութեանն միշտ հնազանդ որդի եւ ծառայ
ամենախոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս
հիւսիսոյ: 1786, յունվարի
15, ի Հաշտարխան:
կ. 67ա-66բ Ի մեծն Պօլիս, առ Ս[ա]հակ վարդապետն
գրեցաւ – Յամսոյս 24ին... զթուղթսդ առ պարոն Աւետիքն յղեսցես, նա
մեզ կհասուցանէ, ողջ լե՛ր, 1786 յունվարի 27, ի Հաշտարխան (66բ՝
նաեւ առ տիրացու Մաթէոսն, ի Պօլիս):
Այս նամակը գրուած է հակառակ դիրքով՝ 67ա-66բ:
կա. 67բ Առ սրբազնասուրբ հայրապետն գրեցաւ – Ահա
ամբողջ ամն լրացաւ... եւ ես մնամ միշտ հնազանդ եւ հպատակ որդի եւ ծառայ ամենախոնարհ
Յովսէփ արքեպիսկոպոս
հիւսիսոյ: 1786, յունվարի
30, ի Հաշտարխան:
կբ. 67բ-8ա Առ Պետրոս վարդապետն գրեցաւ – Զախորժ
գիրն սիրոյ... Ձերոյ սրբութեանն բարեացդ փափագօղ ամենախոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս
հիւսիսոյ: 1786, յունվարի
30, ի Հաշտարխան:
կգ. 68ա Առ Մկրտիչ վարդապետն գրեցաւ – Վասն
զանյաջող դիպուածոց երկրին... եւ ես
մնամ վասն եղբօրս փափագօղ ամենախոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս հիւսիսոյ: 1786, յունվարի 30, ի Հաշտարխան:
կե. 68բ Առ Բեժանբեգ եղբայրն իմ գրեցաւ – Մեր
մանրոց ի վաղուց... տեղս լինելն, ողջ լերո՛ւք: Յովսէփ արքեպիսկոպոս: 1786, յունվարի 29, ի Հաշտարխան:
կզ. 69ա-70ա Առ սրբազնասուրբ հայրապետն գրեցաւ – Ի հոկտեմբերի
ԺԳ.էն (13)... մնամ մշտապէս հնազանդ ծառայ խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս Ռուստաց երկրի հայոց
ազգին: 1786, յունվարի
30, ի Հաշտարխան:
կէ. 70աբ Առ Մարտիրոս վարդապետն գրեցաւ ի Թիֆլիզ – Ի հոգտեմբերի 23էն...
եւ զթուղթն վեհին շուտով առաքել:
կը. 71բ Առ տէր Վահանն յղեցաւ ի Բայազետ, 1786, մայիսի
12 (արտ. լս.) – Զօրութիւն
գրոյս այս է, որ թիվն 1785 էն... Եսայի դի Յարութիւն
Ուզբաշով:
կթ. 71բ Առ տէր Վահանն գրեցաւ: Մայիսի 12, ի Հաշտարխան – Ի վաղուցէ
ես ի ձենջ... գնալն եւ մեր ելանելն եւ այլն, օրհնութիւն:
հ. 72ա ///178[6] ///ի Հաշտարխան (արտ. լս.) – Գիրս այս այսու զօրութեամբ... եւ կամ
որպէս զկտակ աւանդեմ քեզ կատարել զսա Յովսէփ արքեպիսկոպոս:
հա. 72ա Առ Մկրտիչ վարդապետն գրեցաւ – Ի բազում
միջոցաւ... գնալն ի յԵրուսաղէմ ի վարունս
(՞) շինելն եւ այլն ողջոյն: 1786, մայիսի 12, ի Հաշտարխան:
հբ. 72բ-3ա Առ սրբազնասուրբ հայրապետն գրեցաւ: 1786, մայիսի
14, ի Հաշտարխան – Բաց
ի հոգտեմբերէն
ի Ձորագիւղի անապատէն...
կարճելով զգրիչս մնամ ձերոց սրբութեան:
հգ. 73բ 1786, մայիսի 14, ի Հաշտարխան: Առ սրբազնասուրբ
հայրապետն գրեցաւ – Ահա բոլոր անօթս սրբոյ գահիդ... մնամ Ձերոյ սրբազնութեանն
մշտայօժար ծառայ:
հդ. 77բ-8բ Գերապայծառ ազնիւ Շամիրամ աղայիդ եւ օրհնեալ
տան քում մատուցանեմ ողջոյն աստուածային օրհնութեամբ – Յայսմ յունվարի 1 գրեցաք...
ամենախոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս,
ծայրագոյն նուիրակ Սրբոյն Աթոռոյն
Էջմիածնի եւ առաջնորդ Ռուստաց երկրի եղեալ ամենայն ազգին հայոց, որք ի հիւսիս: 1786, յունիսի
10, ի նորաշեն քաղաքս Նախիջեւան:
հե. 78բ-9ա Գերապատուելի պարոն Ստեփան սիրեցեալ որդի մեր
ի Տէր (այլ գրչութեամբ՝ Թիլֆիզեցի Յովսեփի որդի Սրապիոնենց) – Յանցեալ
սեպտեմբերի եւս գրեցի... մնամ Ձերոյ գերապատուելութեան ի սրտէ աղօթարար ամենախոնարհ
Յովսէփ արքեպիսկոպոս,
1786, յունիսի 10, ի նորաշեն քաղաքս Նախիջեւան:
հզ. 79ա Առ գերապատուելի ազնիւ պարոն Մկրտումն գրեցաւ ի
Հնդիկս – Թէպէտ առ ազնիւդ չունիմ գրեալ զգիր... արդ, առ տէր Ստեփանն առաքեցաք եւ
առ այս շատ յորդորմունք, որպէս ի վերն գրած է, եւ մնամ վասն ազնւութեանդ միշտ աղօթարար
խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս:
հէ. 79բ Առ գերապատուելի ազնիւ աղայ Մկրտումն գրեցաւ ի
Հնդիկս – Թէպէտ մինչեւ ցայժմ գրով մերով... եւ մնամ գերապատւութեանդ
միշտ աղօթարար Յովսէփ արքեպիսկոպօս:
հը. 79բ Առ գերապատւելի ազնիւ պարոն Բարղամն գրեցաւ ի
Հնդիկս – Զորպէսն մեր, ի հարկէ... եւ մնամ ազնւութեանդ Ձերում միշտ
աղօթարար խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս:
հթ. 80ա Առ գերապատւելի պարոն Յակօբոսի եղբայրն Աղապապեան
ի Հնդիկս – Ունելով մեր առ եղբարս քոյ... եւ առ այս շատ յորդորմունք
եւ այլն, որպէս եւ ի վերն գրած է: 1786, յունիսի 10:
ձ. 80ա Առ գերապատւելի ազնիւ աղայ Յարութիւնն գրեցաւ
ի Հնդիկս – Թեպէտ մինչեւ ցայժմ գրով մերով... եւ առ այս շատ յորդորմունք
եւ այլն, որպէս եւ ի վերն գրած է: 1786, յունիսի 10 (նաեւ առ գերապատւելի ազնիւ աղայ
Վարդանն գրեցաւ ի Բասրայ):
ձա. 80բ-1ա Առ գերապատւելի պարոն Խաչիկն գրեցաւ ի Բասրայ
– Յունվարի մուտն մեք... ծանրութիւն չունիցիմք ընդ մեզ: 1786, յունիսի 10:
ձբ. 81բ Առ գերապատւելի աղայ Մարգարն գրեցաւ ի Պաղտատ – Յորժամ
ապաբախտ տէր Յարութիւնն... եւ
առ այս շատ յորդորմունք եւ այլն, որպէս եւ ի վերն գրած է: 1786, յունիսի 10:
ձգ. 81բ Առ գերապատուելի Ալեքսան աղայն գրեցաւ ի Բաղտատ – Ողորմելի
տէր Յարութիւն մեր...
եւ առ այս շատ յորդորմունք եւ այլն, որպէս եւ ի վերն գրած է: 1786, յունիսի 10:
ձդ. 82ա Առ գերապատւելի մահտեսի Յարութիւն ամիրայն ի Պօլիս
– Յանցեալ ամի եւ ի հոկտեմբերի ԺԷ (17)... եւ առ այս շատ յորդորմունք եւ այլն,
որպէս եւ ի վերն գրած է: 1786, յունիսի 10:
ձե. 82բ-3ա Առ Սահակ վարդապետն գրեցաւ ի Պօլիս – Սիրոյդ
իմոյ գիրն... բայց միով օրինակաւ տպելն կասկածիմ: 1786, յունիսի, ի Նախիջեւան:
ձզ. 83ա Առ Զաքարիայ պատրիարգն գրեցաւ ի Պօլիս – Զվախճանիլն
տէր Յարութեանն... զի
խնամքով ընկալնուցուն զնա եւ այլ որպէս ի վերն գրած է: Յունիսի 10, 1786, ի Նախիջեւան:
ձէ. 83ա Առ տպիչ Մատթէոսն ի Պօլիս – Յանցեալ
ամի յուլիսէն... մեր ծախիւքն հետեւեսցիս, յուլիսի 9, 1786, ի Նախիջեւան:
ձը. 83բ Առ գերապատւելի ամիրայն գրեցաւ ի Պօլիս – Թէպէթ մարմնոյ աչօք
չիք իմ տեսեալ... զԱզարիայն եւ Միսայէլն: 1786 յունիսի
10:
ձթ. 83բ Առ գերապատուելի պարոն Ասլանն գրեցաւ ի Պօլիս – Թէպէտ
մեք ի քէն գիր չունիմք... եւ առ այս շատ յորդորմունք եւ այլն, որպէս եւ ի վերն գրած
է: 1786, յունիսի 10:
ղ. 84ա Առ գերապատւելի Գրիգոր ամիրայն Սաղազադէն Ա. Ջրկրեան
գրեցաւ ի Պօլիս – Թէպէտ մարմնաւոր աչօք չիք իմ տեսեալ... եւ առ այս շատ յորդորմունք
եւ այլն, որպէս եւ ի վերն գրած է: 1786, յունիսի 10:
ղա. 84ա Առ գերապատւելի մահտեսի Կարապետ աղայն գրեցաւ
ի Պօլիս – Յանցեալ սեպտեմբերի... եւ առ այս շատ յորդորմունք եւ այլն,
որպէս եւ ի վերն գրած է: 1786, յունիսի 10:
ղբ. 84բ Առ գերապատուելի պարոն Գալստեանն գրեցաւ ի Պօլիս – Ի
պատասխանս գրեցեալ գիրտ... եւ
առ այս շատ յորդորմունք եւ այլն, որպէս եւ ի վերն գրած է: 1786, յունիսի 10:
ղգ. 85ա-8ա Առ գերապատուելի պարոն Յովհաննէսն գրեցաւ ի Պասրայ
– Յայսմ յունվարի մուտն
զգիր սիրոյ... վասն մեր արծաթեայ գաւազան շինելոյ, որպէս որ գրած եմ նոցա:
ղդ. 88բ-9ա Առ գերապատւելի տիրացու Սարգիսն գրեցաւ ի Պօլիս – Բազում
միջոց էանց... յանձնելով զձեզ ի շնորհս Տեառն: Նախիջեւան, 1786, յունիսի
10:
ղե. 89ա-90ա Առ գերապատւելի պարոն Գէւորքն գրեցաւ ի Պօլիս – Ի Հաշտարխանու եկեալ ի Նախիջեւան... յոյժ գեղեցիկ
լինիւր, սպասեմ պատասխանւոյ: 1786, յունիսի 10:
ղզ. 90ա Առ պարոն Եսային եւ Մասեհն ի Պօլիս – Ի վաղուց
հետէ... զոր եւ գոհունակութեամբ գրէ: Յունիսի 10, 1786:
ղէ. 90ա Առ տիրացու Գէորքն գրեցաւ ի Պօլիս – Գալդ
ի սուրբ գահն... տէր Ստեփանէն գիտացիր,
յուլիսի 2, 1786:
ղը. 90բ Առ Շահմիր աղայն գրեցաւ – Զորպէսն
մեր միւս թղթովն... ի շնորհս, որոց յանձնել զձեզ,
մնամ ձերոյ ազնւութեան, 1786, յունիսի 10, ի Նախիջեւան:
ղթ. 91ա Առ սրբազան վեհըն գրեցաւ ի Նախիջեւանու:
1786, յունիսի 15 – Յամսեանն մայիսի ի Հաշտարխանու գրեցաք... գանձապետ պարոն Մկրտչին Պետրոսեան: 1786, յունիսի
15: Ի Նախիջեւան:
ճ. 91բ-2ա Առ տէր Ստեփանն գրեցաք ի Պօլիս
կամ ի Բասրայ – Յօր հասանիլդ գրեցաք... դու հոգասցէս
զայս, մէկ Եփրեմ Իսրի (՞) յղեք: Յուլիսի 1, 1786:
ճա. 92ա Ի Բասրայ, առ մահտեսի Խաչիկն – Գիրդ
հասաւ զոր ի փետրվարի 8... ի սրտէ մեզ վասն Պօլսոյ չթողուն: Յուլիսի 15:
ճբ. 92ա Առ Սահակ վարդապետն – Գիրդ
մարտէն ընդ տօնացուցին... որպէս գրածիս տէր Ստեփանի գիրն յղեա՛:
Յուլիսի 15:
ճգ. 92բ Առ սրբազան վեհապետն – Ի Հաշտարխանու եւ ի
Նախիջեւանու... զի
ուստի ոչ գայ յօգնութիւն մեզ: Ստեփանն դեռ
անդ է: 1786, յուլիսի 15:
ճդ. 92բ Առ մեր Շիօշն գրեցի – Գիրդ
հասաւ եւ գիտցաք... այսպէս ծանո՛ իւրն: Յուլիսի 15:
ճե. 93ա Առ տէր Շմաւոնենց պարոն Ստեփանն գրեցաւ
յուլիսի 30 – Յապրիլի 8 Էն... պակասեցուցանել զխրատք Շիօշին: Ի ձայն ողջոյն:
ճզ. 93ա Յովսէփ եպիսկոպոս Երկայնաբազուկ Արղութեանց
եւ ողորմած բարերար տէր – Նախ կամիմ հարցանել... եւ դուք ողջ լերո՛ւք ի Տէր. ամէն:
ճէ. 93բ-5բ Առ սրբազան վեհն գրեցաւ – Ձերոյ
սրբազնութեան... վասն նուիրակութեան, յուլիսի ամսոյ 15: Այլ եւ յունիսի 25, այլ գիր,
զորս ի վերայ Հաշտարխանու առաքեալ:
ճը. 96ա-7ա Առ Ջուղայու առաջնորդ Մկրտիչ վարդապետն
գրեցաք – Զոր ինչ գրեալ էր պարոն Մկրտումին... եւ մեք սպասելով
կատարման խնդրեցելոց մնամք Ձերոյ բարձր սրբազնութեան: 1786, օգոստոսի 20, ի Նոր Նախիջեւան:
ճթ. 97ա-98բ Առ Ջուղայու Յակոբ վարդապետն գրեցաք – Թէպէտ
մինջեւ ցարդ... իսկ որք առ մեզ են սպասաւորք, սուրբ աջդ համբուրեն եւ մեք մնամք: 1786, օգոստոսի
20, ի Նոր Նախիջեւան:
ճժ. 99ա Ի Ջուղայ, առ պարոն Մկրտումի եղբայր պարոն
Կարապետն գրեցաք – Յաղագս
ի մէնջ խնդրեցեալ գրեանցն... մօրն եւ ընտանեացն ողջոյն գրեցաւ: Օգոստոսի 20, ի Նախիջեւան:
ճժա. 99աբ Առ Թիֆլիզու առաջնորդ Մարտիրոս վարդապետն
գրեցաւ - Թէ սրբազան վեհի գիրն հասաւ... հասուցանել առ սուրբ աթոռն: Օգոստոսի
20, ի Նախիջեւան
(1786, յօգոստոսի 30 գրեցաք ի զանազան տեղիս՝ առ Սահակ վարդապետն, առ պարոն մահտեսի Գալուստն, առ տէր Ստեփանն, առ մահտեսի
Խաչիկն):
ճժբ. 100բ-1ա Առ սրբազան վէհն գրեցաք – Քանիցս
գրած եմ... սեպտեմբերի 4, արծիւն հասուցէ սրբազանին:
ճժգ. 101ա-6ա Ի Հնդիկս գրեցաւ առ Շամիրամ աղայն
պատասխանին գրոյն իւրոյ – Զայպարփառ (= պայծառափառ) եւ ազնումեծար
ազնիւ Շամիրամ... ողջ
ի շնորհս տեառն Յովսէփ արքեպիսկոպոս
հայոց: 1786, սեպտեմբերի 4:
ճժդ. 106բ-7բ Առ Սահակ վարդապետն գրեցաւ ի Ստամպօլ – Մինջ վերոյ երկոքին
տողքն գրեցի... ցանկալի եղբորս միշտ
բարի կամեցող խոնհար Յովսեփ արքեպիսկոպոս:
1786, սեպտեմբերի 4:
ճժե. 108ա-9ա Առ տէր Ստեփանն մեր Թիֆլիզեցի, ի Հնդիկս – Յօգոստոսի
ԺԵ.էն (15) գրեցալ գիրդ...
առաքել, որպէս եւ իցէ: 1786, սեպտեմբերի 4, ի Նոր Նախիջեւան:
ճժզ. 109բ-110բ Առ սրբազան վեհն գրեցաւ – Յորմէ
եկեալ եմ... առաւել կարէս տեղեկանալ: 1786, հոգտեմբերի
4, ի Նախիջեւան:
ճժէ. 111աբ Առ Պետրոս վարդապետն գրեցաւ – Ախորժ գիրն ձեր...
տեսանելով զմայրն իւր կարօտեալ եւ այլն, մնամ խոնարհ: 1786, հոգտեմբերի 20, ի Նախիջեւան:
ճժը. 112աբ Առ պարոն Ստեփանն գրեցաւ տէր Շմաւոնենց – Երկոքին գիրն
ստացաք... ապա մնացէք ի դղմի (՞) անդ եւ ողջ լերո՛ւք, մնամ խոնարհ: 1786, հոգտեմբերի 20, ի
Նախիջեւան:
ճժթ. 112բ-3ա Առ պարոն Բարբոլոմեն գրեցաւ – Գիրն ձեր ստացաք... զի ես միշտ սպասիմ,
մնամ խոնարհ:
ճի. 115ա-6ա Առ Գրիգոր ամիրայն գրեցաւ – Յօգոստոսի
25էն գրեալ... վասն ծառայութեան սիրելի ազգին մերոյ: 1786, հոգտեմբերի 10, ի
Նախիջեւան:
ճիա. 116ա-7ա Առ Մկրտիչ ամիրայն գրեցաւ – Թէպէտ
մինչեւ ցայժմ... զի անդրադարձն ընկալեալ ի ձենջ, որ եւ մնամ: 1786, հոգտեմբերի 10, ի
Նախիջեւան:
ճիբ. 117բ-8ա Առ պարոն Եսային եւ աս պարոն Մասեհն գրեցաւ – Ընդ
տէր Ստեփանին մերոյ
գրեցի... շատ է ուշանալոց, երէք յամսոյն ստանալոց: 1786, հոգտեմբերի 10, ի Նախիջեւան:
ճիգ. 118բ-23բ Առ Սահակ վարդապետն գրեցաւ զվշտալի գիրն... իսկ
սուրբ գրոյս այս ստացեալ բարով վայելեցէ՛ք (նոյն՝ - Առ պարոն
մահտեսի Գալուստն, - Առ
պարոն Գէորքն, - Առ տիրացու
Սարգիսն, - Առ տիրացու
Մաթէոսն, - Առ յԱգուլեցի Կարապետն, - Առ
ազնիւ Յակոբն, - Առ
պարոն Խաչատուրն, - Առ
մահտեսի պարոն Կարապետն, - Առ
տէր Ստեփանն):
ճիդ. 124բ-7ա Առ սրբազան վեհն գրեցաւ – Ձերոյ
սրբազնութեան... զսուրբ աջդ համբուրեն: Եւ ես մնամ՛՛: 1787, յունվարի 3, ի Նախիջեւան:
ճիե. 129ա-33բ Առ Շամիրամ աղայն գրեցաւ – Յանցեալ
թուոյ յունվարի 2էն... վասն ազնւութեան ձերոյ ամենայխոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս Երկայնաբազուկ Արղութեան,
նուիրակ Սուրբ Էջմիածնի,
առաջնորդ հիւսիսական հայոց եւ հիմնադիր Նոր Նախիջեւանայ: 1787, յունվարի 3, ի Նախիջեւան:
ճիզ. 133բ-4բ Առ Հերակլ արքայն գրեցաւ Վրաց – Բազում
ժամանակ է... նա գիտէ ուղեւորելն, իսկ ես մնամ՛՛: 1787, յունվարի 3, ի Նախիջեւան:
ճիէ. 135աբ Թագաւորի աստուածասիրի եւ բարեպաշտի արքայից արքայի
ողորմածագունեղ տեառն եւ բարերարի – Ախորժ գիր... աղօթարար ծառայ, ամենախոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս՝
Ռուստաց երկրի հայոց
ազգին:
ճիը. 136աբ Առ սրբազան վեհն գրեցաւ – Որպիսութիւն
կողմանցս... ի վերայ գործոց մերոյ: 1787, յունվարի 30, ի Նախիջեւան:
ճիթ. 137ա Առ պարոն մահտեսի Գալստեանն գրեցաւ ի Ստանպօլ – Յանցեալ
թուոյ եւ ի յամսեանն նոյեմբերի... եւ յարմարութիւնն մեզ ծանուցանել: 1787, փետրվարի
20:
ճլ. 137բ-9ա Առ տիրացու Գրիգորն գրեցաւ ի Ստամպօլ – Ի հոգտեմբեր
եւ ի նոյեմբեր... եւ զազատութիւն հոգոյն խորտակմանէն: 1787, փետրվարի 20, ի Նախիջեւան:
ճլա. 139աբ Առ գերապատիւ Գեւորք աղայն եւ մահտեսի Յովանէս աղայն գրեցաւ
ի Ստանպօլ – Թեպէտ մինչեւ ցայժմ... ըստ յարմարութեան ձեւոյն: 1787, ի Նախիջեւան (նոյն՝ - Առ
պարոն Աստուածապահն գրեցաւ):
ճլբ. 140ա Առ պարոն Մասեհն գրեցաւ երեքին թուղթն... Նախիջեւանու Զ. սահաթեն
ճանապարհ է: 1787, փետրվարի 20, ի Նախիջեւան:
ճլգ. 140ա Առ պարոնն Եսային եւ առ պարոն Մասեհն գրեցաւ – Ի
դեկտեմբերին գրեցեալ գիրն... անպարտաւանութիւն
նորա փշրեսցէ, երկար Մասեհին գրեալ
եմ: 1787, փետրվարի 20, ի Նախիջեւան:
ճլդ. 140բ Առ պարոն Խաչիկն եւ առ պարոն Յովանէսն գրեցաւ
ի Բասրայ – Ես զարմանամ, որ... ըստ ժամանակին լցուսցէ, մնամ խոնարհ:
1787, փետրվարի 20, ի Նախիջեւան:
ճլե. 140բ-1ա Առ Նուրենց պարոն Մինասն գրեցաւ... պարոն Յովակիմին
եւ պարոն Նուրինին: 1787, փետրվարի 20, ի Նախիջեւան (առ Ստեփան ամիրային գրեցաք):
ճլզ. 141աբ Առ Սահակ աստուածաբան վարդապետն գրեցաւ ի Սուրբ
Աթոռն – Վասն Եղբորդ ոչ երկարեմ... որպէս գրեցից այնպէս արասջիք:
1787, մարտի 20, ի Նախիջեւան:
ճլէ. 142ա Առ սրբազնասուրբ հայրապետն գրեցաւ – Խղճալի
վանից մերոց... նորոգման վանիցն այնմիկ: 1787, մարտի 20, ի Նախիջեւան:
ճլը. 142բ Ի Պօլիս, առ մահտեսի պարոն Գալուստն գրեցաւ
– Փետրվարի 20ումն... եւ ամենայն բարեկամաց իմոյ ողջոյն մատուցանէս, ես մնամ՛՛:
1787, ապրիլի 5, ի Նախիջեւան:
ճլթ. 143աբ Ի Զմիւռնեայ, առ տէր Եղիայ քահանայն
գրեցաւ – Զյարգելի գիրն
քոյ... մնամ վասն Ձեր աղօթարար՝ խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս՝ Ռուստաց երկրի եղեալ
ամենայն ազգին հայոց: 1787, ապրիլի 5, ի Նոր Նախիջեւան:
ճխ. 143բ-4բ Գերապատիւ տիրացու Գրիգոր, իմ սիրական որդի – Ի փետրվարի
20ին... դու լե՛ր ողջ Տէրամբ եւ յաջողութեամբ խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս հիւսիսոյ, 1787, ապրիլի
5, ի Նախիջեւան:
ճխա. 145աբ Սրբոյ եւ մեծի Աթոռոյն Էջմիածնի ծայագոյն նուիրակ...
վասն կամաւ աղքատացելոյ փրկչին: 1787, ապրիլի ԺԵ. (15), ի Նոր Նախիջեւան:
ճխբ. 145բ-6ա Ի Թիլֆիզ, առ եղբայրս եւ առ պարոն Եսային գրեցաք...
զորպէսն Ձեր միշտ գրեք մեզ: 1787, ապրիլի, ի Նոր Նախիջեւան:
ճխգ. 146բ Առ պարոն Մասեհն գրեցաւ ի Մ[արիու՞]պօլէ – Պարոն
պօլկոօվնիկ...
զի պարաթն
անուն քոյ առաք:
ճխդ. 147ա Առ պարոն Մասեհն գրեցաւ ի Պօլիս վասն յանձնարարութեան
Թիֆլիզեցի Աբելին... եւ այլ բանք յորդորականք, որ վասն այսմ:
ճխե. 147բ Առ պարոն Գալստեանն գրեցաւ ի Պօլիս – Փետրվարի 20 եւ
յամսոյս... զայսմանէ մեզ շուտով գրես:
ճխզ. 148աբ Առ սրբազնասուրբ հայրապետն գրեցաւ – Ի վաղուց
գիր չունիլն... Մկրտիչ ա///բն եղբօրս ողջոյն: 1787, դեկտեմբերի, Նախիջեւան:
ճխէ 148բ-9բ Առ մահտեսի պարոն Գալստենին գրեցաւ ի Պօլիս – Յամսեանն
յուլիսի 15... եւ նորին որպէս մեզ ծանուցանել եւ այլ բանք: 1787, դեկտեմբերի, ի Նախիջեւան:
ճխը. 149բ-50բ Առ տէր Ստեփանն գրեցաւ – Փետրվարի եւ
մարտի գրեցեալ թուղթքդ... եւ սեբական
ձեռամբս ստօրոգրեցաւ: 1787, դեկտեմբերի, ի Նախիջեւան:
ճխթ. 150բ-1ա Առ Երակլ արքայն Վրաց գրեցաւ – Ի վաղուց
գիր չունիմք... եւ պարոն Ստեփանին եւ այլ
խրատ վասն Շոշին:
1787, դեկտեմբերի, ի Նախիջեւան:
ճծ. 151ա Ի Թիլֆիզ, առ Յերակլ արքայն Վրաց գրեցաւ – Ամսոյս
երեքին... եւ ողորմելի մելիքաց անօգնութիւն մնալն եւ այլ այսպիսիք:
ճծա. 151բ-4ա Առ սրբազան վեհն գրեցաւ – Յամսեանն
դեկտեմբերի... ողորմութենէն ընկալցիս որպէս ծառայօղ նորին պաշտօնէից: 1788, փետրվարի:
Ի Մօզտոք:
ճծբ. 154բ Առ արքայն Յերակլ գրեցաւ – Ընդ
Սուրգունեան Մկրտումին... եւ
ես մնամ Ձերոյ բարձրութեան: 1788, փետրվարի, ի Մօզտօք:
ճծգ. 154բ-5ա Պայծառ իշխան մելիք Մէջլում, պայծառ իշխան Մէլիք Աբօվ – Զդառնագոյն
եւ զձախորդ պատահմունս... առ պարոն Եսային եւ առ Շօշին եւս
գրած գիր:
ճծդ. 155բ-6բ Առ սրբազան վէհն գրեցաւ – Ի Մօզտօկու մատուցաք զխոնարհութիւն...
ի Հաշտարխանու յանձնելով
զիս ի շնօրհ Ձեր:
1788, մարտի 20, ի Ղզլար:
ճծե. 157ա-8ա Առ սրբազան հայրապետն Ղուկաս – Ի Մօզտօկու եւ ի Ղզլարու... մեր սեւագլխաց
հոտածութիւնն եւ աւելորդապաշտութիւնն յամենայն իրս: Յովսէփ արքեպիսկոպոս: 1788, մայիսի 2, ի
Հաշտարխան:
ճծզ. 158բ Սուրբ Էջմիածին, առ Մկրտիչ եւ Իսահակ վարդապետն
գրեցաք – Ի Նախիջեւանու գալս...
գրեցի սրբազան վեհապետին: Յովսէփ արքեպիսկոպոս:
1788, մայիսի 2, ի Հաշտարխան:
ճծէ. 158բ Առ մելիք Մէջլումն եւ մէլիք Ապովն գրեցաք ի Թիֆլիզ – Զգիր
ձեր ընդ գրոյ պայծառափայլ քնեազին... օգնութիւն ձեզ եւ երկրին ձերոյ: 1788, մայիսի
2, ի Հաշտարխան:
ճծը. 158բ Առ եղբայր մեր պարոն Բէժանն գրեցաք ի Թիֆլիզ – Ընդ
Սուլխան դիվանին գրած գիրն
ձեր... երեխանցն օրհնութիւն տամ: Յովսեփ արքեպիսկոպոս:
1788, մայիսի 2, ի Հաշտարխան:
ճծթ. 159ա Առ պարոն Ստեփանն գրեցաք ի Թիլֆիզ – Ի փետրվարէն եւ մարտէն...
ես գնալոց եմ ի Նախիջեւան ի վերայ
Մօզդոկու: Յովսեփ արքեպիսկոպոս:
1788, մայիսի 2, ի Հաշտարխան:
ճկ. 159ա Առ Մարտիրոս վարդապետն եւ տէր Ղազար աւագ քահանայն
գրեցաք ի Թիֆլիզ – Զախորժ գիրն ձեր... մինչեւ մայիսի 20 գնալոց եմ ի Նախիջեւան: Յովսեփ արքեպիսկոպոս:
1788, մայիսի 2, ի Հաշտարխան:
ճկա. 159ա Առ տէր Աբրահամն գրեցաք ի Թիֆլիզ – Զգիր
ձեր շնորհակալութեամբ ընկալայ... ձերայնոցն ամենեցուն օրհնութիւն տամ: Յովսէփ արքեպիսկոպոս:
1788, մայիսի 2, ի Հաշտարխան:
ճկբ. 159աբ Առ սրբազան կաթողիկոսն գրեցաւ – Ի զանազան
տեղեաց... օրհնութեան գիր գրեա՛: 1788, յունիսի 15, ի Հաշտարխան:
ճկգ. 160ա Առ պարոն Եսային – Վասն արծուոյն
եւ այլ բանից... ի Նախիջեւան գնալն
տպարանի գործոյ եւ բանումն: 1788, մայիսի 2, ի Հաշտարխան: Յովսէփ արքեպիսկոպոս:
1788, յունիսի 2, ի Հաշտարխան:
ճկդ. 160բ-1ա Առ Յակոբ վարդապետն գրեցաք ի Ջուղայ – Թէպէտ
մինչեւ ցարդ... եթէ ողջ եղէց աղօթիւք եղբօրդ իմոյ: Յովսէփ արքեպիսկոպոս: 1788, յունիսի, ի
Հաշտարխան:
ճկե. 161ա Պարոն Մկրտումի եղբայր Կարապետին գրեցաք ի Ջուղայ – Զողջոյնն
ձեր եւ զառաքեցեալ չորս գիրքն... եւ ամենայն ընտանեացդ եւ բարեկամացդ օրհնութիւն աստուածային
մատուցանեմ: Յովսէփ ա[րք]ե[պիսկոպոս]:
1788, յունիս, ի Հաշտարխան:
ճկզ. 161ա Առ Ջուղայու առաջնորդ Յակոբ վարդապետն գրեցաք
– Լուսահոգի աղայ Գրիգորն... զի
ի մէնջ յոյժ տարակաց է:
ճկէ. 161բ-2ա Ի Հնդիկս առ տէր Ստեփանն գրեցաք – Բաց
ի Հալապու գրեալ թղթոյն...
ցանկամ առողջութեանդ եւ բարեհաջողութեանդ: Յ[ովսէփ] ա[րք]ե[պիսկոպոս]: 1788, յունիսի, ի Հաշտարխան:
ճկը. 162ա-3ա Ի Հնդիկս առ Շահամիր ազնիւ աղայն գրեցաւ – Գերապատւելի
ազնիւ Շահամիր աղայ... եւ ես մնամ վասն
ազնւութեան Ձերոյ, ի սրտէ աղօթարար խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս: 1788, յունիսի, ի Հաշտարխան:
ճկթ. 163աբ Առ Եսային գրեցաք... եւ յոյժ բարեկամ, Բուռնաշովի ուր գոլն ոչ
գիտեմ:
ճհ. 164ա Ի Բասրայ, առ Բէթղէհեմեան պարոն Յովհաննէս գրեցաք
– Ահա երեք ամն լրանայ... եւ մնամ վասն քոյ աղօթարար Յովսէփ արքեպիսկոպոս:
ճհբ. 164աբ Ի Գօրի գրեցաւ: Առ տէր Սահակն – Ի Յովսէփայ արհեպիսկոկոպոսէ...
մնամ վասն ձեր աղօթարար: 1788, յուլիսի 22, ի Հաշտարխան:
ճհդ. 164բ-7բ Առ սրբազան հայրապետն գրեցաք – Զպատասխանիս
չորից թղթոցն իմոյ... եւ այլք զգարշապարս Ձեր համբուրեն: Յովսէփ արքեպիսկոպոս: 1788, յուլիսի
30, ի Հաշտարխան:
ճհե. 167բ-8բ Առ Սահակ վարդապետն գրեցաք – Զերկոքին
թուղթ Ձեր... դպիրքն զսուրբ աջդ համբուրեն: Յ[ովսէփ] ա[րք]ե[պիսկոպոս]:
1788, յուլիսի 30, ի Հաշտարխան:
ճհզ. 168բ-9ա Առ Մկրտիչ վարդապետն գրեցաք – Յառաջի
ձեր եղէ ես որպէս մեռեալ... խնդրեմ լայնութիւնն եւ երկայնութիւնն: 1788, յուլիսի
30:
ճհէ. 169ա Առ տիրացու Գրիգորն գրեցաք ի Պօլիս – Ահա
ամն անցաւ... ընդ սիրելի որդի պարոն Մասեհին: 1788, յուլիսի 30, ի Հաշտարխան:
ճհը. 169բ Առ մահտեսի Գալստեան գրեցաք ի Պօլիս – Ահա
տարին լրանայ... ամենայն բարեկամաց ձերոց օրհնութիւն տամ: 1788, յուլիսի 30, ի Հաշտարխան:
ճհթ. 169բ Առ արքայորդի Գօրգի խանն գրեցաք – Զյարգելի
գիրն ձեր... եւ ռուսերէն գրեալ կայ: 1788, յուլիսի 30, ի Հաշտարխան:
ճձ. 170ա Առ տէր Շմաւոնեան պարոն Ստեփանն գրեցաք – Երեքին
թուղթքդ յամսոյս 10 ընկալաք... ողջոյն եւ օրհնութիւն մատուցանեմ: Յ[ովսէփ] ա[րք]ե[պիսկոպոս]:
1788, յուլիսի 30, ի Հաշտարխան:
ճձա. 170ա Առ եղբայր պարոն Բէժանն գրեցաք – Յունիսէն
գրեցեալ գիրդ ընկալայ... հարսներին եւ երեխանցն օրհնութին տամ: 1788, յուլիսի 30,
ի Հաշտարխան:
ճձբ. 170բ Առ պարոն Եսայի գրեցաք ի Թիլֆիզ – Դաթօյի հետ գրեցեալ
թղթոյդ... որ հաւատարմութիւնն իւր պահէ առ քեզ: 1788, յուլիսի 30, ի Հաշտարխան:
ճձդ. 170բ-1բ Առ սրբազան հայրապետն գրեցաք – Դարձեալ
գիտասցէ սրբութիւն Ձեր... զոր ինչ Աստուած գիտէ բարի գոլ, այն յաջողեսցէ: Յ[ովսէփ] ա[րք]ե[պիսկոպոս]:
1788, յուլիսի 30, ի Հաշտարխան:
ճձդ. 171բ Առ արքայորդի Անտօն մետրապօլիտն գրեցաք – Զկնի
սրբազնութեան ձերոյ... եւ արքայորդի եղբարցն քոց: Խոնարհաբար ողջոյն: Յ[ովսէփ] ա[րք]ե[պիսկոպոս]:
1788, յուլիսի 30, ի Հաշտարխան:
ճձե. 172ա Առ Հերակլ արքայն գրեցաք – Մինչ
սիրական որդին ձեր եւ ողորմած բարեկամն իմ... այդմիկ բարեյաջող յանդորրութիւն եւ խաղաղութիւն:
Յ[ովսէփ] ա[րք]ե[պիսկոպոս]:
1788, յուլիսի 30, ի Հաշտարխան:
ճձզ. 172ա Առ մէլիք Մէջլում եւ մելիք Աբովն գրեցաք – Ընդ
դառնագոյն վշտաց ձերոց... եւ ձմեռս տեղս է մնալոց: Յովսէփ արքեպիսկոպոս: 1788, յուլիսի
30, ի Հաշտարխան:
ճձէ. 172բ Առ սրբազան հայրապետն գրեցաք – Յուլիսի
30 գրեցաք զպատասխանիս... ահա յամսոյն 15էն ելանելոց եմ աստի: Յ[ովսէփ] ա[րք]ե[պիսկոպոս]:
1788, յոգոստոսի 12, ի Հաշտարխան:
ճձը. 173ա Առ սրբազան հայրապետն գրեցաւ ողջոյն սիրական – Յուլիսի
30 գրեցեալ եղեւ զպատասխանիս... որով պարտաւորել մնամ ձերոց սրբութեանն:
ճձթ. 173բ Առ ի քնեազ Գարսեվանն գրեցաւ – Յուլիսի 12էն
գիրն ձերոյ... ողջոյն մատուցանեն: 1788, յօգոստոսի 12, ի Հաշտարխան:
ճղ. 174ա Առ սրբազան Անտօն մետրապոլիտն վրաց գրեցաւ – Յանցեալ փօշտին գրեցի... եղբայրն
իմ Բէժանն եւ Սօլօն: Յ[ովսէփ] ա[րք]ե[պիսկոպոս]:
1788, յոգոստոսի 12, ի Հաշտարխան:
ճղա. 174աբ Առ տէր Շմաւօնեան պարոն Ստեփանն գրեցաք – Եղբօրորդին
ձեր... զգրաւեալսն խղճալի վանքին: 1788, յոգոստոսի 12, ի Հաշտարխան:
ճղբ. 175ա Առ իմ եղբայր պարոն Բէժանն գրեցի – Զորպէսն
մեր... յանձնեսցէ տէր Շմաւոնեան պարոն
Ստեփանին: 1788, յոգոստոսի
24, ի Հաշտարխան:
ճղգ. 175ա Առ սրբազան հայրապետն գրեցաւ – Գնալն
մեր... եւ այլ այսպիսիք: 1788, սեպտեմբերի 12, ի Հաշտարխան:
ճղդ. 175բ-6ա Առ տէր Ստեփանն գրեցաք ի Հնդիկս – Ուրախարար
գիրդ... ձրի նուիրել արժանաւորաց եւ կամ ծախել:
ճղե. 176բ Առ Սարգիս Քալանթարեան, ազնիւ պարոն Վարդանն գրեցաւ
ի Բասրայ – Երկու տարի էր... եւ զընդհանրականն առաքեսցուք: 1788, հոգտեմբերի 28,
ի Հաշտարխան:
ճղզ. 177ա Առ Բեթղէհեմեան պարոն Յովհաննէսն գրեցաւ ի Բասրայ – Թէպէտ
զքեն գիր ոչ ունիմ... զորս վայելեսցես երկար կենօք: 1788, հոգտեմբերի 28, ի Հաշտարխան:
ճղէ. 177ա Առ պարոն Դաւութ բէգն գրեցաւ – Ընդ
տէր Ստեփանին մերոյ
գրեալ եմ... եւ մէկ Աստուածաղերս առաքեցաք ընծայ: 1788, հոգտեմբերի 28, ի Հաշտարխան:
ճղը. 177բ Առ Կարապետ վարդապետն գրեցաք ի Գիլան – Զպատասխան
գրոյն... պարտի հասնիլ եւ այլն:
ճղթ. 177բ-8ա Առ պարոն Կարապետն գրեցաք – Բազում
ժամանակ է... սիրով օրհնութիւն մատուցանեմ: 1788, հոգտեմբերի 28, ի Հաշտարխան:
մ. 178աբ Ի Հնդիկս, Ի Սուրաթ, առ Գերաքեանց Յոհանջանն գրեցաւ
– Գերապատւելի պարոն Յօհանջանիդ... առ
պարոն Զաքարն Յոհանջանեան:
մա. 179աբ Առ սրբազան հայրապետն գրեցաք – Յանցե[ա]լստ գրեցաք... տամք
հարազատացն ձերոց սրբութեան: 1788, նոյեմբերի 12, ի Հաշտարխան:
մբ. 179բ Առ մահտեսի պարոն Գալստեանն գրեցաք – Յուլիսին
եւ ի սեպտեմբերին... յինէն կարօտիւ ողջոյն մատո՛:
մգ. 180աբ Առ Հերակլ արքայն գրեցաւ ողջոյն սիրական – Ի վաղուց
հետէ գիր ոչ ունիմ... արքայական մեծութիւն եւ թշնամեաց նկուն լինելոյն: 1788, նոյեմբերի
12, ի Հաշտարխան:
Ծանօթ. 1. Որոշ նամակների
մէջ կան վրացերէն հատուածներ (անարուեստ մխեդրուլիով գրչափորձեր): Ուրիշ նամակներ
ընդմիջարկւում են այլ նամակներով՝ հասցէատերերի եւ հասցէների յիշատակումով եւ նամակի
համառօտագրութեամբ, որոնք առանձին միաւոր չեն: Որոշ նամակների մէջ էլ կան բուն կամ
այլ՝ տարբեր գրիչների գրած հաշիւներ, ցանկեր, յաւելագրութիւններ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2ա Տե՛ս խորագիրը
եւ նամակների վերջերը:
ՆՇՈՒՄ՝ կազմի մէջքին
փակցուած թերթիկին՝ «Յովսէփ արքեպիսկոպոս / Արղութեանց / Սեւագրութիւն/
նամակաց», թ. 1՝
«274/2699», «1781-1788, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»:
2700
ԳԱՒԱԶԱՆԱԳԻՐՔ ՆԱՀԱՊԵՏԱՑ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄԽԷ. – 1798 |
ԳՐԻՉ, ԾԱՂԿՈՂ՝ Մուրատխան
Վանցի: ՍՏԱՑՈՂ՝ Սիմէօն Միածնաէջցի:
ԹԵՐԹ՝ 18. չգրուած՝
1աբ, 18աբ: ՊՐԱԿ՝ 1-3x8 (3՝ 2): ՆԻՒԹ՝ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ «CFL»:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ՝ 30.5x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ՝ միասիւն* (20x23. ուղղութիւնը թերթի երկայնքով): ԳԻՐ՝
նոտրգիր (նմուշ՝ 15ա). սահմանագծերը, աղյուսակները սկզբնատողերը՝ կարմրով: ՏՈՂ՝
29: ԿԱԶՄ՝ ոսկեգոյն եզրագծերով շագանակագոյն կաշի, կենտրոնում՝ ոսկեգոյն խաչելութեան
պատկեր, միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը՝ դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ՝
Ա (1) + Բ (1)՝ թուղթ, չգրուած, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով՝ թագակիր առիւծ եւ
«DV»:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ – Զարդագիր՝ կենդանագիր, թռչնագիր: Գոյներ՝ կարմիր, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ՝ բաւարար. կազմի
կաշին թեթեւակի վնասուած, քերծուած, եզրերը թեթեւակի մաշուած. գործածութեան եւ խոնաւութեան
հետեւանքով զանազան բծեր, տեղ-տեղ թանաքի հետքեր, խոնաւութիւնից գրադաշտը գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-17բ [Գաւազանագիրք Հին եւ Նոր կտակարանաց]
– 2ա [Նախերգան] – Ըստ մեծին
Արիստոտելի իմաստասիրի հարկ է ամենայն ընդհանրականի... ապա թէ ոչ, ներել աղաչեմ տկարութեանս:
1. 2բ-3ա Այսոքիկ
են կարգ աստուածային գրեանց՝ Հին կտակարանացն ըստ եբրայեցւոյն եւ Նոր կտակարանացն,
ըստ ուղղափառ վարդապետաց եկեղեցւոյ - Աստուածային
գրեանք... ի քիրտն երեսաց ուտել զհաց:
ա. 3ա Քանզի զմտաւ իմով
ածելով զճապաղութիւն աստուածային պատմութեանցս... եւ կամ զինչ գրած են նոքա:
բ. 3ա Ադամ ստեղծեալ
ի յագարակն Դամասկոսի... ի քիրտն երեսաց ուտել զհաց:
2. 3աբ Յաղագս մեղացն
Ադամայ – Իբրեւ մեղաւ մարդն ի դրախտին... զի
ի նմանէ Որդին Աստուծոյ ծն[ա]նել[ո]ց էր Սէթ:
ա. 3ա [Յաղագս սերնդոցն
Ադամայ] – Կայէն հողագործ եղեալ... զոր ելաց զԱբելն:
բ. 3բ Ենովքս այս եկաց ամս ՃԿԵ. (165)... եւ նշանաց ի յամենայն
գործելեաց:
գ. 3բ Ղամեքս այս է առաջինն... վասն այնորիկ եօթնապատիկ պատիժն
մնայր նմա:
դ. 3բ Յոբէլ գտեալ զշրջողական վրանս... նախ ի սոցանէ սկիզբն
արար երգոց:
ե. 4ա Սէմ կալաւ զԱսիայ... ընդ նոյն Կիւրոսի թագաւորեաց:
3. 4աբ Յաղագս շինութեան
տապանակին – Արար Նոյ ըստ հրամանին... տանել զայնչափ բազմութիւն կենդանեացն:
ա. 3բ-4ա [Կազմութիւն
տապանակի] – Բնակութիւն մարդկան եւ թռչնոց...
զմնացորդ որդիս օրհնեաց եւ ննջեաց:
4. 4ա [Յաղագս Նոյի
երեք որդոցն եւ այլոց, որ ի յետ նոցա] – Ի յայս
երեք որդւոցս Նոյի... եւ լցին զերկիրս
ամենայն:
ա. 4ա Նեբրովթ այս եղեւ առաջին հսկայ... որսաց ի ծառայութիւնն:
բ. 4ա Եբերս այս յորմէ կոչեցան... իբրեւ աբրահամցիք:
գ. 4բ Բաղէկ ի ժամանակս սորա... այսինքն՝ ի յայլոց բաժանեալ:
5. 4բ-5ա [Յաղագս
սերնդոցն Թարայի] – Թարայ այս ոչ կարեաց կրել...
ուր կատարեցաւ զՃԵ. (105) ամ եւ վախճանեցաւ:
ա. 4բ Նաքովրս այս որդի էր Թարայի... որ ի Յոբ կոչի Եղիուզ Բուզացի:
բ. 4բ-5ա Ղովտ իբրեւ ել ի Սոդոմայ... ի դստերացն յիւրց արբեալ:
գ. 4բ-5ա Բայղամ այս, որ ի գիրքն Յոբայ... եւ վասն ելանելոյ աստեղին փրկութեան մարգարեցաւ:
դ. 5ա Յոբս այս իբրեւ աւանդեն... իջեալ ի հուսայ անդրանկէն:
6. 5ա [Յաղագս սերնդոցն
Աբրահամու] – Աբրահամ յետ խողխողելոյ եղբօր
իւրոյ... ՃԼԹ. (139) ամի էր, յորժամ մեռաւ Սառայ:
ա. 4բ Իսմայէլ ծնաւ զայսոքիկ... ի յեգիպտացի կնոջէն:
բ. 4բ Գեթորայս այս Աբրահամ էառ... անունն Գեթորայ իսկ զուգակցեալ:
գ. 4բ Իսահակ իբրեւ կին նորա... աղօթեաց եւ ընկալաւ զԵսաւ:
7. 5աբ [Յաղագս սերնդոցն
Յակոբայ] – Յակոբ զանդրա[ն]կութիւն եղբօրն... եւ զկեանս աւարտեաց եւ յաւելաւ առ հարս:
ա. 5բ Յորդոցն Յակոբայ անհամար թիւ էջ... եւ գնդեն գրաւականաւն զանձն
ազատեաց:
բ. 5բ Այսոքիկ երկոքին
որդիք Յովսեփայ... ցեղ մնայր անթերի:
8. 5բ-6ա [Քահանայք] – Երկու որդեացն Կահաթու բաւական է... զի ի նմանէ իջին քահանայք:
ա. 6ա Մովսէս այս ի ցեղէն
Ղեւեայ... եւ ոչ գտաւ գերեզման նորա մինչեւ
ցայսօր:
բ. 5բ-6ա Յեսու յետեւեաց
Մովսէսի եւ կալաւ զիշխանութիւն... սկիզբն
գրոց այսմիկ արար:
գ. 6ա Ահարօն եղբայր Մովսէսի... մինչեւ ի լեառն Հովր եւ անդ
մեռաւ:
դ. 6ա Մարիամս այս քոյր Ահարօնի... եւ մեռաւ յանապատին:
ե. 6աբ Եղիազար եւ Իթամար քահանայք էին... ի յորում ժամանակի եղէն:
զ. 5բ-6ա Կորխս այս տրտնջեաց... շարժմամբ Կորխայ, ընդ որ ընկղմեցան:
է. 6ա Նաբաթ եւ Աբիուդ կորան... հարան աստուածային հրով յանապատն:
9. 5բ-6բ [Յաղագս
սերնդոցն Յուդայ] – Թամար այս իբրեւ ետ Յուդայ... յորժամ շրջեցաւ Երիքով:
ա. 6աբ [Ն]այասոնս այս յելանելն յԵգիպտոսէ... որ զճշմարիտն ցուցանէ:
բ. 6բ Սաղմոն էառ կին զՀռեգբայ պոռնիկ... յորժամ շրջեցաւ երիքով:
10. 6ա-8ա [Դատաւորք]
ա. 6ա Գոդոնիէլ յետ մահունանն Յեսաւայ... ընդ զբօսանս ջրոց ներքին:
բ. 6բ Աբիմէլէքս այս որդի էր... ձեռամբ կնոջ միոյ եւ մեռաւ:
գ. 6բ Եփթայ յեղբարց իւրոց մերժեալ... ի յանցս Յորդանանու հասկ կոտորէին:
դ. 6բ Իյոզիայէս այսմիկ փոխեցաւ... ի ժամանակս Սողոմոնի:
ե. 6բ Աւոդս այս աջողակ էր... եւ ազատեաց զԻսրայէլ:
զ. 6բ Սամէգարս այրս եսպան... հարիւր այր:
է. 6բ Դեբովրայ կին Զաբիթովթայ... օրհնութիւն երգեաց:
ը. 6բ Գետէհօնս այս ողջունել... Զէբզեբէէ եւ զՍաղմանայ:
թ. 7ա Սադովկս այս վերստին... ի ցեղէն Եղիազարու:
ժ. 7ա Եղկանաս այս Իսահառայ... զոր մտոյց Հեղեայ ի Սելով:
Ժա. 6բ-7ա Սամսոնս այս ծնեալ ի Մանոյէ... որ եսպան ի կենդանութեանն:
Ժբ. 7ա Եղիս այս քահանայ էր... եւ բեկեալ ող նորա՝ մեռաւ:
ժգ. 7ա Սամուէլս այս մարգարէ էր... եւ նոյն Սամուէլս զԴաւիթ ի թագաւորութիւնն էած:
ժդ. 8ա Ելիմելէքս այս հանդերձ Նոյոմի... զսէրն մերձաւորին յիւրոյ մեռաւ:
11. 7բ [Օթեւանք
ժողովրդեանն Իսրայէլի] – Այսոքիկ են նշանք օգտակարք...
զոր վասն տասանորդին ընկալան:
12. 7բ-8բ [Թագաւորք]
– Աքիէլս այս բազում տոհմօք... ի հայր Սաւուղայ էր Կիս:
ա. 8աբ Սաւուղս այս բազում ժամանակս... բայց զԴաւիթ ընտրեաց Տէր եւ զնա արհամարհեաց:
բ. 8աբ Դաւիթ կրտսեր եղբայր... ի վերայ ամենայն Իսրայիլի եւ ննջեաց:
գ. 8բ Սողոմոն սպանեաց զՅովաբ... եւ կռապաշտութութեամբ ապականեաց եւ այսպէս ննջեաց:
13. 8բ-10բ [Կարգք
քահանայապետաց, մարգարէից, թագաւորաց Յուդայի, Իսրայէլի, Սիրէացւոց, եւ ազգատոհմն
Քրիստոսի] – Կարգ քահանայապետացն է... վերափոխեցաւ
թագաւորութիւնն Ասորոց ի Մարք եւ ի Պարսիկք:
14. 10բ-1բ [Կարգք
քահանայապետաց, մարգարէք Իսրայէլի, թագաւորք Յուդայ եւ Բաբելոնի եւ ցեղք Քրիստոսի] – Նաբուգոդոնոսրս այս առաջին... եւ ժամանակի եւ կէս ժամանակի:
15. 11բ-2բ [Կարգք
քահանայապետաց, ցեղք Քրիստոսի, թագաւորք Պարսկաց] – Արտաշէս յետ ընթրեացն... թերեւս
զղջացաւ, բայց ոչ օգտեցաւ:
16. 13աբ [Ցեղք քահանայապետաց,
ցեղք Քրիստոսի, թագաւորք հոռօմայեցւոց, սիրէացւոց] – Մատաթիայս այս քահանայ էր...
եւ յետ նոցա թագաւորեաց Յուլիոս կայսրն:
17. 13բ-4բ [Թագաւորք
Իսրայէլի, ցեղք Քրիստոսի] – Անթիպատրոսս այս հեթանոս էր... արգանդի ցնծութեամբ ողջունեաց:
18. 15ա-6բ [Յաղագս
Աստուածամօրն եւ աշակերտաց Քրիստոսի] – Երանեալ
կոյսն Մարիամ... պսակեալ եղեւ մարտիրոսական
պատուով:
19. 16բ-7ա Յաղագս
Նեռինն – Եւ այսպէս ծանուցեալ լինի ժամանակ
Նեռինն... ամենայն Իսրայէղ կեցցէ ի փառս Քրիստոսի յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Ունի աղիւսակներ եւ գծանկարներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԻ
17ա Փա՜ռք անեղ
Էին, անսկիզբ գոյին եւ միշտ կենդանւոյն, եռանձնեայ աստուածութեան եւ եզաբուն բնութեան,
միասնական տէրութեան եւ ինքնիշխան թագաւորութեան՝ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ:
Ի բնաւին գոյիցս յանտարրից եւ տարրեղինացս վերառաքեսցի օրհնութիւնն, գոհութիւնն եւ
փառաբանութիւնն, այժմ եւ անզրաւ յաւիտենին. ամէն: Յորմէ գերագոյն անհասանելի եւ
ինքնաբուն բարւոյն, ամենիմաստ վեհագոյն գիտութեան եւ նախագաղափար տեսութեան ամենասուրբ
Երրորդութեանն՝ ստեղծան, գոյացան էակքս յոչէից՝ անթերի լրութեամբ: Եւ մարդասիրեալ
ընդ հողեղէն բնութեանս, խառնեաց ընդ բանական հոգիս՝ ունել զօրութիւն ընդունելոյ զաստուածային
եւ զհոգեւոր շնորհս, որք լուսաւորեալք, իբրեւ զեղեալ տեսին զանեղ գոյին լինելութիւն
եւ ծանուցին զխորհուրդն ծածկեալ, որ էրն առ Հօր եւ երեւեցաւ մեզ, զանճառելի խառնումն
Բանին ընդ մարմնոյ տնօրինաբար, ի \17բ\ սրբոյ կուսէն փրկութեան մերոյ վասն, կատարելով
զամենայն Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս՝ Հօր իմաստութիւն, որ կանգնեաց զեօթնասիւն հրաշակերտն,
առաքելով զընտրեալսն ի հրաւիրումն անմահական խառնարանին, որ եւ յաւէտ ոռոգի կաթուղիկէ
առաքելական եկեղեցի, աստուածաբուղխ, առատահոս վտակօք, սնուցանելով ծառս բազմոստեանս
եւ քաղցրապտուղ, զհոյլս վարդապետական, որք արբին զիմաստս Հոգւոյն՝ Հին եւ Նոր աստուածաշունչ
կտակարանաց, պտղաբերելով զողկոյզն կենաց եւ մատռուակեալ արբուցին ծարաւեալ զբաժակն
իմաստութեան, լուսաւորելով զեկեղեցի աստուածային բանիւ, զանազան իմաստիւք, որպէս զԱստուածաշունչ
պատմութեանց ժողովս, որ ինքն արարօղ բանիս չէ յայտնի, այլ բան իմաստութեան կայ ի զուարճութիւն
բանասիրաց: Յորոց հոգիընկալ արանց իմաստից յարմատոյ շառաւիղեալ, սնեալ եւ ծնեալ ի
ծոցս լուսոյ սուրբ մօրս մեր՝ նոր Սիովնի, երջանիկ
եւ երիցս երանեալ րաբունապետն եւ աստուածաբան վարդապետն Ներսէս Ղազվինցին, զոր տեսալ զիմաստաշար
եւ զդիւրագիւտ կարգ տոհմից ազգակցութեանց պատմութեանս Հին եւ Նոր կտակարանաց աստուածաշունչ
տառից եւ ետ գրել զսա ոսկէնկար զարդուք, ի վայելումն սրբասէր անձին իւրոյ, ի ներկայս
եւ յապագայն, յիշատակումն անուանն եւ սրբասէր հոգւոյն իւրոյ, եւ ծնօղաց նորին:
Իսկ այժմ գրեցաւ
եւ ծաղկեցաւ ոսկէնկար մատեանս Աստուածաշունչ համառօտ տոհմաթիւքս, ի թուականութեանս
Հայկազեան ՌՄԽԷ. (1798) ամին, ի Կոստանդիանուպօլիս, ձեռամբ
չնչին մոխիր՝ Մուրատխան նօտար
Վանցի, զոր տեսեալ
զսա գրասէր եւ գրոց աշակերտ տիրացու՝ աւագ սարկաւագ՝ Սիմէօն Միածնաէջցի, ետ գրել զմարգատաշար
գիրքս՝ յիշատակ իւրն եւ ծնօղացն: Որք հանդիպիք սմա՝ թէ՛ ընթերցմամբ եւ թէ՛ օրինակելով,
յիշեսջիք զվերոյ գրեալ տիրացու Սիմօնսն եւ զգծողս,
եւ որք յիշէք, յիշեալ լինիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, որ է օրհնեալ ընդ Հօր եւ ընդ
Սրբոյ Հոգւոյն. ամէն:
ՆՇՈՒՄ՝ պհպ. Ա՝
«286/2700», «ՌՄԽԷ. - 1798, Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպո]ս»
ՑԱՆԿԵՐ ԵՒ ԱՂԻՒՍԱԿՆԵՐ
Ա.
ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԱԳՐԱԿԱՆ ՑԱՆԿ
Ժամանակ |
Հմր
ձեռ-ի |
Էջ
ցուցակի |
|
Ժ.
դ. |
|
973 |
2684 |
1171 |
981 |
2679 |
1126 |
|
ԺԲ.
դ. |
|
1184 |
2609 |
701 |
1198 |
2606 |
679 |
1200 |
2589 |
613 |
ԺԲ |
2600 |
651 |
ԺԲ |
2686 |
1179 |
|
ԺԳ.
դ. |
|
1285 |
2453 |
143 |
1290 |
2630 |
813 |
1294 |
2496 |
249 |
1294 |
2588 |
607 |
1295 |
2604 |
605 |
1300 |
2607 |
683 |
ԺԳ |
2414 |
49 |
ԺԳ |
2532 |
395 |
ԺԳ |
2550/Բ |
463 |
ԺԳ |
2601 |
655 |
ԺԳ |
2602 |
661 |
ԺԳ |
2603 |
663 |
ԺԳ |
2629 |
809 |
|
ԺԴ.
դ. |
|
1303 |
2593 |
627 |
1306 |
2520 |
333 |
1313 |
2583 |
585 |
1323 |
2515 |
313 |
1333 |
2557/Ա. |
483 |
1338 |
2627 |
795 |
1341ից
առաջ |
2653 |
965 |
1363 |
2610 |
707 |
1363 |
2611 |
713 |
1371 |
2680 |
1131 |
1387 |
2516 |
315 |
1391 |
2519 |
325 |
1393 |
2510 |
297 |
ԺԴ |
2456 |
149 |
ԺԴ |
2477 |
199 |
ԺԴ |
2478 |
201 |
Ժամանակ |
Հմր
ձեռ-ի |
Էջ
ցուցակի |
ԺԴ |
2490 |
233 |
ԺԴ |
2511 |
301 |
ԺԴ |
2514 |
311 |
ԺԴ |
2517 |
319 |
ԺԴ |
2523 |
353 |
ԺԴ |
2538 |
417 |
ԺԴ |
2540 |
421 |
ԺԴ |
2544 |
441 |
ԺԴ |
2546 |
447 |
ԺԴ |
2549 |
461 |
ԺԴ |
2557/Բ |
488 |
ԺԴ |
2695 |
1219 |
|
ԺԵ.
դ. |
|
1406 |
2418 |
57 |
1418 |
2690 |
1193 |
1419 |
2670 |
1053 |
1428 |
2678 |
1111 |
1430ից
առաջ |
2666 |
1039 |
1444 |
2671 |
1061 |
1453 |
2484 |
217 |
1457 |
2522 |
351 |
1463 |
2465 |
175 |
1471 |
2632 |
821 |
1472 |
2631 |
817 |
1475 |
2634 |
829 |
1476 |
2542 |
431 |
1476 |
2687 |
1179 |
1498 |
2445 |
123 |
ԺԵ |
2426 |
79 |
ԺԵ |
2495 |
247 |
ԺԵ |
2508 |
293 |
ԺԵ |
2512 |
305 |
ԺԵ |
2518 |
323 |
ԺԵ |
2541 |
425 |
ԺԵ |
2550/Ա. |
463 |
ԺԵ |
2569 |
533 |
ԺԵ |
2581 |
581 |
ԺԵ |
2625 |
781 |
|
ԺԶ.
դ. |
|
1505 |
2665 |
1025 |
Ժամանակ |
Հմր
ձեռ-ի |
Էջ
ցուցակի |
1515 |
2543 |
435 |
1515 |
2582 |
581 |
1535 |
2570 |
535 |
1554 |
2557/Գ. |
488 |
1568 |
2537 |
413 |
1585 |
2578 |
569 |
1595 |
2411 |
41 |
1596 |
2504 |
271 |
1598 |
2605 |
669 |
1599ից
առաջ |
2507 |
293 |
1599 |
2660 |
1001 |
ԺԶ |
2410 |
39 |
ԺԶ |
2412 |
43 |
ԺԶ |
2415 |
53 |
ԺԶ |
2419 |
61 |
ԺԶ |
2425 |
77 |
ԺԶ |
2438 |
107 |
ԺԶ |
2440 |
109 |
ԺԶ |
2443 |
121 |
ԺԶ |
2451 |
141 |
ԺԶ |
2452 |
143 |
ԺԶ |
2459/Ա. |
157 |
ԺԶ |
2460 |
165 |
ԺԶ |
2471 |
185 |
ԺԶ |
2482 |
209 |
ԺԶ |
2486 |
227 |
ԺԶ |
2487 |
229 |
ԺԶ |
2491 |
237 |
ԺԶ |
2524 |
359 |
ԺԶ |
2535 |
409 |
ԺԶ |
2559 |
493 |
ԺԶ |
2565 |
509 |
ԺԶ |
2571 |
541 |
ԺԶ |
2576 |
557 |
ԺԶ |
2585 |
593 |
ԺԶ |
2594 |
633 |
ԺԶ |
2633 |
827 |
ԺԶ |
2657 |
981 |
ԺԶ |
2659 |
985 |
ԺԶ |
2662 |
1007 |
Ժամանակ |
Հմր
ձեռ-ի |
Էջ
ցուցակի |
ԺԶ |
2676 |
1099 |
ԺԶ |
2694 |
1217 |
|
ԺԷ.
դ. |
|
1607 |
2672 |
1066 |
1613 |
2692 |
1209 |
1614 |
2527 |
365 |
1618 |
2691 |
1199 |
1619 |
2493 |
245 |
1625ից
առաջ |
2455 |
147 |
1626 |
2403 |
15 |
1628 |
2599 |
651 |
1630 |
2468 |
179 |
1630 |
2619 |
741 |
1631 |
2654 |
969 |
1633 |
2435 |
95 |
1635 |
2608 |
693 |
1635 |
2628 |
803 |
1635 |
2635 |
833 |
1636 |
2656 |
979 |
1637 |
2497/Բ. |
257 |
1637 |
2500 |
261 |
1640 |
2480 |
205 |
1641 |
2404 |
17 |
1661ից
առաջ |
2492 |
239 |
1641 |
2454 |
145 |
1641 |
2470 |
183 |
1641 |
2669 |
1047 |
1642 |
2407 |
31 |
1642 |
2408 |
35 |
1642 |
2503/Ա |
265 |
1646 |
2405 |
23 |
1647 |
2444 |
121 |
1648 |
2587 |
599 |
1650 |
2558 |
489 |
1653ից
առաջ |
2553 |
469 |
1653 |
2494 |
247 |
1654 |
2424 |
75 |
1655 |
2577 |
565 |
1656 |
2534 |
405 |
1657 |
2536 |
411 |
1659ից
առաջ |
2693 |
1213 |
1659 |
2567 |
519 |
1662 |
2623 |
767 |
1663 |
2473 |
189 |
1663 |
2642 |
873 |
1664 |
2401 |
9 |
1664 |
2561 |
499 |
1665 |
2463 |
171 |
1665 |
2464 |
173 |
1669 |
2433 |
91 |
Ժամանակ |
Հմր
ձեռ-ի |
Էջ
ցուցակի |
1670 |
2420 |
63 |
1671 |
2431 |
87 |
1671 |
2446 |
127 |
1672 |
2580 |
577 |
1672 |
2639 |
851 |
1675 |
2506 |
281 |
1675 |
2539 |
419 |
1676 |
2423/Ա. |
73 |
1678 |
2441 |
111 |
1679 |
2475 |
193 |
1679 |
2673 |
1095 |
1681 |
2613 |
717 |
1685 |
2423/Բ |
73 |
1687 |
2448 |
131 |
1689 |
2688 |
1183 |
1690 |
2449 |
137 |
1691ից
առաջ |
2560 |
495 |
1695 |
2503/Բ. |
269 |
1697 |
2677 |
1108 |
ԺԷ |
2402 |
13 |
ԺԷ |
2413 |
45 |
ԺԷ |
2416 |
53 |
ԺԷ |
2417 |
55 |
ԺԷ |
2421 |
67 |
ԺԷ |
2422 |
69 |
ԺԷ |
2429 |
83 |
ԺԷ |
2430 |
85 |
ԺԷ |
2432 |
89 |
ԺԷ |
2439 |
109 |
ԺԷ |
2442 |
115 |
ԺԷ |
2447 |
131 |
ԺԷ |
2450 |
139 |
ԺԷ |
2457 |
153 |
ԺԷ |
2458 |
154 |
ԺԷ |
2459/Բ. |
158 |
ԺԷ |
2461 |
167 |
ԺԷ |
2466 |
179 |
ԺԷ |
2467 |
179 |
ԺԷ |
2469 |
181 |
ԺԷ |
2474 |
191 |
ԺԷ |
2476 |
197 |
ԺԷ |
2479 |
203 |
ԺԷ |
2481 |
207 |
ԺԷ |
2483 |
213 |
ԺԷ |
2485 |
219 |
ԺԷ |
2488 |
229 |
ԺԷ |
2489 |
231 |
ԺԷ |
2497/Ա. |
256 |
ԺԷ |
2509 |
295 |
ԺԷ |
2526 |
363 |
ԺԷ |
2566 |
511 |
ԺԷ |
2575 |
547 |
ԺԷ |
2590 |
617 |
Ժամանակ |
Հմր
ձեռ-ի |
Էջ
ցուցակի |
ԺԷ |
2596/Ա. |
645 |
ԺԷ |
2612 |
717 |
ԺԷ |
2617 |
735 |
ԺԷ |
2618 |
737 |
ԺԷ |
2649 |
933 |
ԺԷ |
2655 |
975 |
Ժէ |
2658 |
983 |
Ժէ |
2681 |
1161 |
Ժէ |
2698 |
1307 |
|
ԺԸ.
դ. |
|
1702 |
2472 |
187 |
1705 |
2547 |
453 |
1723 |
2573 |
543 |
1728 |
2548/Ա. |
457 |
1735 |
2548/Բ. |
459 |
1738 |
2498 |
259 |
1742 |
2434 |
93 |
1745 |
2406 |
27 |
1747 |
2592 |
623 |
1750 |
2545 |
443 |
1750 |
2620 |
747 |
1755 |
2436 |
99 |
1755 |
2529 |
379 |
1760 |
2646 |
915 |
1761 |
2521 |
347 |
1763 |
2562 |
503 |
1767 |
2616/Բ. |
736 |
1769 |
2528 |
373 |
1770 |
2499 |
259 |
1771 |
2502 |
265 |
1771 |
2652 |
963 |
1777 |
2531 |
385 |
1780 |
2552 |
467 |
1781 |
2699 |
1311 |
1784 |
2668 |
1043 |
1786 |
2595 |
635 |
1790 |
2661 |
1005 |
1791 |
2501 |
263 |
1794 |
2513 |
309 |
1796 |
2621 |
749 |
1798 |
2700 |
1300 |
1800 |
2437 |
105 |
ԺԸ |
2427 |
81 |
ԺԸ |
2428 |
81 |
ԺԸ |
2462 |
169 |
ԺԸ |
2556 |
479 |
ԺԸ |
2568 |
529 |
ԺԸ |
2579 |
573 |
ԺԸ |
2584 |
587 |
ԺԸ |
2614 |
721 |
ԺԸ |
2616/Ա. |
733 |
ԺԸ |
2650 |
959 |
ԺԸ |
2651 |
961 |
ԺԸ |
2664 |
1013 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուցակի |
ԺԸ |
2667 |
1043 |
ԺԸ |
2674 |
1097 |
ԺԸ |
2675 |
1099 |
ԺԸ |
2683 |
1169 |
|
ԺԹ. դ. |
|
1806 |
2530 |
383 |
1807 |
2564 |
507 |
1809 |
2689 |
1191 |
1810 |
2555 |
477 |
1813 |
2597 |
647 |
1816 |
2525 |
361 |
1820ից յետոյ |
2505 |
279 |
1820 |
2640 |
867 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուցակի |
1821 |
2574 |
545 |
1824 |
2697 |
1283 |
1826 |
2598 |
650 |
1826 |
2637 |
843 |
1830 |
2648 |
925 |
1831 |
2663 |
1009 |
1832 |
2641 |
872 |
1834 |
2551 |
465 |
1839 |
2563 |
505 |
1850 |
2615 |
733 |
1850 |
2644 |
897 |
1861 |
2647 |
919 |
1867ից
առաջ |
2645 |
911 |
1868 |
2636 |
839 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուցակի |
1872ից առաջ |
2554 |
471 |
ԺԹ |
2572 |
543 |
ԺԹ |
2586 |
597 |
ԺԹ |
2591 |
619 |
ԺԹ |
2596/Բ. |
646 |
ԺԹ |
2627 |
751 |
ԺԹ |
2624 |
771 |
ԺԹ |
2626 |
793 |
ԺԹ |
2638 |
849 |
ԺԹ |
2643 |
893 |
ԺԹ |
2685 |
1173 |
ԺԹ |
2696 |
1267 |
Բ.
ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ԵՒ ՅԵՏԱԳԱՅ ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՆԵՐԻ ԺԱՄԱՆԱԿԱԳՐԱԿԱՆ
ՑԱՆԿ
Ժամանակ |
Հմր
ձեռ-ի |
Էջ
ցուցակի |
|
Թ.
դ. |
|
Թ. |
2520 |
335 |
|
Ժ.
դ. |
|
977 |
2642 |
886 |
|
ԺԱ.
դ. |
|
1041 |
2485 |
226 |
1076 |
2690 |
1196 |
1077 |
2605 |
676 |
1108 |
2496 |
253 |
1117 |
2688 |
1184 |
1129 |
2520 |
345 |
1149 |
2680 |
1146 |
1162 |
2496 |
252 |
1162 |
2608 |
698 |
1159 |
2684 |
1174 |
1179 |
2516 |
317 |
1197 |
2603 |
663 |
1198 |
2613 |
718 |
|
ԺԳ.
դ. |
|
1222 |
2496 |
252 |
1223 |
2496 |
253 |
1225 |
2679 |
1132 |
1267 |
2690 |
1197 |
1268 |
2567 |
524 |
1271 |
2551 |
466 |
1296 |
2630 |
815 |
1297 |
2698 |
1309 |
1298 |
2513 |
311 |
1298 |
2595 |
641 |
1298 |
2683 |
1171 |
1299 |
2407 |
32 |
Ժամանակ |
Հմր
ձեռ-ի |
Էջ
ցուցակի |
1299 |
2588 |
614 |
ԺԳ. |
2630 |
815 |
ԺԳ. |
2684 |
1174 |
|
ԺԴ.
դ. |
|
1352 |
2630 |
815 |
1374 |
2627 |
801 |
1376 |
2644 |
904 |
1382 |
2630 |
816 |
1387 |
2408 |
36 |
1387 |
2630 |
817 |
1391 |
2519 |
328 |
1396 |
2518 |
321 |
ԺԴ. |
2540 |
424 |
ԺԴ. |
2609 |
707 |
|
ԺԵ.
դ. |
|
1406 |
2496 |
256 |
1406 |
2520 |
347 |
1410 |
2538 |
418 |
1411 |
2519 |
331 |
1423 |
2629 |
811 |
1425 |
2523 |
358 |
1425 |
2627 |
801 |
1430 |
2666 |
1040 |
1439 |
2514 |
313 |
1439 |
2540 |
425 |
1443 |
2470 |
184 |
1450 |
2514 |
313 |
1459 |
2518 |
321 |
1464 |
2549 |
462 |
1464 |
2418 |
59 |
1476 |
2418 |
60 |
Ժամանակ |
Հմր
ձեռ-ի |
Էջ
ցուցակի |
ԺԵ. |
2418 |
60 |
ԺԵ. |
2515 |
316 |
ԺԵ. |
2606 |
684 |
ԺԵ. |
2550/Բ. |
464 |
ԺԵ. |
2557/Ա. |
487 |
ԺԵ. |
2607 |
693 |
ԺԵ. |
2630 |
817 |
ԺԵ. |
2670 |
1058 |
ԺԵ. |
2680 |
1155 |
ԺԵ-ԺԶ. |
2602 |
662 |
|
ԺԶ.
դ. |
|
1513 |
2603 |
665 |
1518 |
2669 |
1050 |
1521 |
2465 |
178 |
1537 |
2632 |
825 |
1550 |
2465 |
178 |
1561 |
2603 |
665 |
1563 |
2535 |
412 |
1566 |
2653 |
968 |
1576 |
2604 |
669 |
1580 |
2538 |
418 |
1580 |
2680 |
1156 |
1585 |
2634 |
832 |
1585 |
2679 |
1132 |
1587 |
2601 |
660 |
1594 |
2610 |
711 |
1596 |
2511 |
305 |
1598 |
2522 |
354 |
1599 |
2680 |
1157 |
ԺԶ. |
2511 |
305 |
ԺԶ. |
2512 |
310 |
Ժամանակ |
Հմր
ձեռ-ի |
Էջ
ցուցակի |
ԺԶ. |
2519 |
333 |
ԺԶ. |
2520 |
348 |
ԺԶ. |
2538 |
419 |
ԺԶ. |
2546 |
454 |
ԺԶ. |
2569 |
536 |
ԺԶ. |
2588 |
614 |
ԺԶ. |
2604 |
668 |
ԺԶ. |
2607 |
693 |
ԺԶ. |
2610 |
711 |
ԺԶ. |
2630 |
817 |
ԺԶ. |
2631 |
822 |
ԺԶ. |
2665 |
1039 |
ԺԶ. |
2666 |
1042 |
ԺԶ. |
2670 |
1060 |
ԺԶ. |
2671 |
1064 |
ԺԶ. |
2678 |
1112 |
|
ԺԷ.
դ. |
|
1602 |
2490 |
237 |
1602 |
2612 |
716 |
1602 |
2666 |
1042 |
1603 |
2612 |
716 |
1604 |
2518 |
321 |
1612 |
2477 |
202 |
1620 |
2678 |
1122 |
1621 |
2630 |
817 |
1622 |
2644 |
906 |
1624 |
2542 |
434 |
1630 |
2619 |
746 |
1630 |
2630 |
817 |
1632 |
2457 |
154 |
1632 |
2459/Բ. |
164 |
1632 |
2602 |
662 |
1636 |
2537 |
418 |
1637 |
2608 |
700 |
1643 |
2604 |
670 |
1651 |
2516 |
320 |
1651 |
2597 |
648 |
1651ից
յետոյ |
2630 |
818 |
1652 |
2438 |
109 |
1653 |
2553 |
471 |
1655 |
2680 |
1157 |
1661 |
2445 |
127 |
1661 |
2492 |
244 |
1661 |
2644 |
909 |
1662 |
2503/Բ. |
270 |
1663 |
2511 |
306 |
1663 |
2669 |
1052 |
1665 |
2587 |
605 |
1665 |
2587 |
605 |
1668 |
2438 |
110 |
1668 |
2459/Բ. |
164 |
1668 |
2553 |
472 |
Ժամանակ |
Հմր
ձեռ-ի |
Էջ
ցուցակի |
1671 |
2517 |
321 |
1671 |
2578 |
573 |
1671 |
2644 |
909 |
1670 |
2423 |
73 |
1678 |
2539 |
422 |
1680 |
2452 |
144 |
1684 |
2491 |
239 |
1684 |
2692 |
1213 |
1687 |
2468 |
182 |
1687 |
2632 |
826 |
1691 |
2559 |
498 |
1691 |
2682 |
1169 |
1692 |
2450 |
140 |
1692 |
2566 |
519 |
1694 |
2491 |
240 |
1697 |
2559 |
498 |
1698 |
2659 |
1000 |
ԺԷ. |
2409 |
38 |
ԺԷ. |
2411 |
43 |
ԺԷ. |
2435 |
98 |
ԺԷ. |
2438 |
108 |
ԺԷ. |
2443 |
122 |
ԺԷ. |
2447 |
132 |
ԺԷ. |
2460 |
167 |
ԺԷ. |
2485 |
227 |
ԺԷ. |
2489 |
232 |
ԺԷ. |
2490 |
238 |
ԺԷ. |
2512 |
310 |
ԺԷ. |
2514 |
314 |
ԺԷ. |
2542 |
435 |
ԺԷ. |
2459/Բ |
164 |
ԺԷ. |
2544 |
444 |
ԺԷ. |
2589 |
616 |
ԺԷ. |
2606 |
683 |
ԺԷ. |
2606 |
683 |
ԺԷ. |
2607 |
694 |
ԺԷ. |
2608 |
701 |
ԺԷ. |
2630 |
818 |
ԺԷ. |
2631 |
822 |
ԺԷ. |
2653 |
969 |
ԺԷ. |
2660 |
1004 |
ԺԷ. |
2671 |
1064 |
ԺԷ. |
2680 |
1157 |
|
ԺԸ.
դ. |
|
1701 |
2607 |
694 |
1701 |
2670 |
1060 |
1701 |
2670 |
1061 |
1707 |
2464 |
174 |
1711 |
2566 |
519 |
1713 |
2472 |
190 |
1713 |
2559 |
498 |
1714 |
2439 |
110 |
1717 |
2464 |
174 |
Ժամանակ |
Հմր
ձեռ-ի |
Էջ
ցուցակի |
1718 |
2518 |
324 |
1718 |
2519 |
334 |
1719 |
2627 |
803 |
1722 |
2678 |
1123 |
1723 |
2680 |
1158 |
1723 |
2681 |
1165 |
1724 |
2464 |
176 |
1725 |
2681 |
1166 |
1728 |
2601 |
660 |
1730 |
2659 |
1000 |
1731 |
2542 |
436 |
1732 |
2623 |
771 |
1733 |
2545 |
444 |
1733 |
2680 |
1158 |
1734 |
2553 |
472 |
1735 |
2515 |
316 |
1736 |
2625 |
792 |
1739 |
2455 |
149 |
1740 |
2429 |
86 |
1740 |
2544 |
444 |
1740 |
2599 |
652 |
1740 |
2672 |
1096 |
1741 |
2667 |
1043 |
1742 |
2623 |
771 |
1743 |
2454 |
148 |
1744 |
2678 |
1124 |
1745 |
2576 |
564 |
1745 |
2634 |
833 |
1746 |
2406 |
30 |
1747 |
2420 |
68 |
1747 |
2557/Գ. |
489 |
1747 |
2652 |
966 |
1749 |
2544 |
444 |
1750 |
2546 |
454 |
1750 |
2613 |
722 |
1750 |
2655 |
978 |
1750 |
2676 |
1105 |
1752 |
2577 |
569 |
1753 |
2614 |
724 |
1753 |
2658 |
984 |
1756 |
2442 |
120 |
1757 |
2693 |
1216 |
1758 |
2545 |
448 |
1759 |
2518 |
324 |
1760 |
2543 |
440 |
1761 |
2619 |
748 |
1763 |
2436 |
104 |
1763 |
2484 |
218 |
1763 |
2582 |
584 |
1763 |
2658 |
984 |
1763 |
2676 |
1106 |
1767 |
2545 |
448 |
Ժամանակ |
Հմր
ձեռ-ի |
Էջ
ցուցակի |
1767-1781 |
2507 |
290-292 |
1770 |
2555 |
480 |
1771 |
2642 |
892 |
1771 |
2644 |
909 |
1772 |
2455 |
149 |
1775 |
2546 |
454 |
1781 |
2431 |
89 |
1781 |
2682 |
1168 |
1783 |
2548/Ա. |
458 |
1784 |
2545 |
448 |
1784 |
2584 |
592 |
1787 |
2458 |
156 |
1788 |
2528 |
378 |
1790 |
2528 |
378 |
1791 |
2627 |
803 |
1791 |
2632 |
826 |
1792 |
2629 |
812 |
1792 |
2630 |
818 |
1792 |
2659 |
1000 |
1795 |
2411 |
44 |
1795 |
2431 |
89 |
1795 |
2556 |
482 |
1797 |
2532 |
400 |
1797 |
2548/Բ. |
460 |
1797 |
2559 |
498 |
1797 |
2622 |
768 |
1797 |
2687 |
1182 |
1799 |
2649 |
960 |
1800 |
2436 |
104 |
ԺԸ. |
2407 |
34 |
ԺԸ. |
2409 |
38 |
ԺԸ. |
2419 |
62 |
ԺԸ. |
2422 |
72 |
ԺԸ. |
2424 |
78 |
ԺԸ. |
2427 |
82 |
ԺԸ. |
2434 |
96 |
ԺԸ. |
2448 |
138 |
ԺԸ. |
2449 |
140 |
ԺԸ. |
2450 |
141 |
ԺԸ. |
2455 |
149 |
ԺԸ. |
2459/Բ. |
164 |
ԺԸ. |
2460 |
168 |
ԺԸ. |
2462 |
170 |
ԺԸ. |
2469 |
183 |
ԺԸ. |
2470 |
186 |
ԺԸ. |
2472 |
190 |
ԺԸ. |
2474 |
194 |
ԺԸ. |
2486 |
228 |
ԺԸ. |
2490 |
238 |
ԺԸ. |
2492 |
244 |
ԺԸ. |
2494 |
248 |
ԺԸ. |
2500 |
264 |
ԺԸ. |
2515 |
361 |
Ժամանակ |
Հմր
ձեռ-ի |
Էջ
ցուցակի |
ԺԸ. |
2521 |
352 |
ԺԸ. |
2522 |
354 |
ԺԸ. |
2526 |
366 |
ԺԸ. |
2527 |
373 |
ԺԸ. |
2553 |
472 |
ԺԸ. |
2556 |
482 |
ԺԸ. |
2556 |
483 |
ԺԸ. |
2563 |
507 |
ԺԸ. |
2570 |
540 |
ԺԸ. |
2575 |
556 |
ԺԸ. |
2578 |
574 |
ԺԸ. |
2593 |
634 |
ԺԸ. |
2594 |
636 |
ԺԸ. |
2601 |
660 |
ԺԸ. |
2603 |
666 |
ԺԸ. |
2605 |
678 |
ԺԸ. |
2608 |
701 |
ԺԸ. |
2609 |
707 |
ԺԸ. |
2610 |
711 |
ԺԸ. |
2613 |
722 |
ԺԸ. |
2618 |
740 |
ԺԸ. |
2632 |
826 |
ԺԸ. |
2642 |
892 |
ԺԸ. |
2642 |
893 |
ԺԸ. |
2649 |
958 |
ԺԸ. |
2654 |
973 |
ԺԸ. |
2655 |
978 |
ԺԸ. |
2657 |
984 |
ԺԸ. |
2659 |
1000 |
ԺԸ. |
2660 |
1005 |
ԺԸ. |
2660 |
1006 |
ԺԸ. |
2668 |
1046 |
ԺԸ. |
2669 |
1054 |
ԺԸ. |
2676 |
1106 |
ԺԸ. |
2677 |
1110 |
ԺԸ. |
2678 |
1124 |
ԺԸ. |
2680 |
1160 |
ԺԸ. |
2681 |
1166 |
1801 |
2444 |
123 |
1801 |
2665 |
1039 |
1801 |
2691 |
1206 |
1802 |
2597 |
648 |
1802 |
2682 |
1168 |
1802 |
2682 |
1170 |
1804 |
2423 |
76 |
1805 |
2663 |
1012 |
1806 |
2654 |
973 |
1808 |
2651 |
962 |
1811 |
2502 |
266 |
1812 |
2552 |
470 |
1814 |
2659 |
1000 |
1816 |
2455 |
150 |
1816 |
2653 |
969 |
Ժամանակ |
Հմր
ձեռ-ի |
Էջ
ցուցակի |
1817 |
2654 |
974 |
1819 |
2455 |
150 |
1819 |
2696 |
1270 |
1820 |
2410 |
40 |
1820 |
2450 |
141 |
1820 |
2633 |
828 |
1821 |
2511 |
306 |
1822 |
2458 |
156 |
1823 |
2404 |
23 |
1823 |
2478 |
204 |
1824 |
2669 |
1054 |
1825 |
2653 |
970 |
1826 |
2567 |
528 |
1826 |
2637 |
843 |
1828 |
2458 |
156 |
1828 |
2672 |
1096 |
1830 |
2409 |
38 |
1830 |
2459/Բ. |
165 |
1831 |
2612 |
718 |
1837 |
2476 |
200 |
1834 |
2457 |
154 |
1834 |
2635 |
838 |
1835 |
2430 |
88 |
1836 |
2660 |
1006 |
1837 |
2617 |
737 |
1837 |
2623 |
772 |
1843 |
2644 |
906 |
1844 |
2640 |
871 |
1847 |
2587 |
604 |
1848 |
2411 |
44 |
1848 |
2413 |
50 |
1848 |
2586 |
600 |
1851 |
2410 |
40 |
1851 |
2410 |
41 |
1851 |
2413 |
50 |
1852 |
2497/Ա. |
257 |
1853 |
2622 |
760 |
1855 |
2574 |
546 |
1857 |
2446 |
130 |
1857 |
2601 |
660 |
1858-65 թթ. |
2580 |
580 |
1858 |
2420 |
68 |
1859 |
2458 |
156 |
1862 |
2633 |
828 |
1864 |
2568 |
533 |
1866 |
2563 |
508 |
1866 |
2574 |
546 |
1866 |
2673 |
1097 |
1872 |
2554 |
47625 |
1872 |
2598 |
651 |
1873 |
2567 |
528 |
1873 |
2627 |
803 |
1877 |
2465 |
178 |
Ժամանակ |
Հմր
ձեռ-ի |
Էջ
ցուցակի |
1878 |
2693 |
1217 |
1879 |
2547 |
456 |
1880 |
2404 |
23 |
1880 |
2562 |
504 |
1880 |
2673 |
1097 |
1880 |
2674 |
1098 |
1882 |
2405 |
27 |
1882 |
2412 |
46 |
1882 |
2416 |
54 |
1885 |
2567 |
528 |
1886 |
2463 |
173 |
1886 |
2473 |
192 |
1887 |
2433 |
93 |
1887 |
2579 |
576 |
1888 |
2411 |
44 |
1888 |
2633 |
828 |
1889 |
2407 |
34 |
1890 |
2402 |
14 |
1890 |
2457 |
154 |
1891 |
2541 |
432 |
1893 |
2420 |
68 |
1894 |
2444 |
124 |
1896 |
2435 |
99 |
1896 |
2442 |
120 |
1897 |
2444 |
124 |
1897 |
2445 |
128 |
1897 |
2455 |
150 |
1899 |
2462 |
170 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուցակի |
1899 |
2463 |
174 |
1899 |
2473 |
192 |
ԺԹ. |
2405 |
28 |
ԺԹ. |
2408 |
36 |
ԺԹ. |
2410 |
40 |
ԺԹ. |
2415 |
54 |
ԺԹ. |
2416 |
54 |
ԺԹ. |
2418 |
60 |
ԺԹ. |
2420 |
68 |
ԺԹ. |
2429 |
86 |
ԺԹ. |
2432 |
90 |
ԺԹ. |
2436 |
104 |
ԺԹ. |
2444 |
124 |
ԺԹ. |
2451 |
142 |
ԺԹ. |
2452 |
144 |
ԺԹ. |
2458 |
156 |
ԺԹ. |
2464 |
176 |
ԺԹ. |
2470 |
186 |
ԺԹ. |
2475 |
198 |
ԺԹ. |
2476 |
200 |
ԺԹ. |
2478 |
204 |
ԺԹ. |
2481 |
208 |
ԺԹ. |
2487 |
230 |
ԺԹ. |
2492 |
244 |
ԺԹ. |
2496 |
256 |
ԺԹ. |
2521 |
352 |
ԺԹ. |
2531 |
396 |
ԺԹ. |
2536 |
414 |
Ժամանակ |
Հմր
ձեռ-ի |
Էջ
ցուցակի |
ԺԹ. |
2545 |
448 |
ԺԹ. |
2554 |
476 |
ԺԹ. |
2556 |
484 |
ԺԹ. |
2567 |
528 |
ԺԹ. |
2570 |
540 |
ԺԹ. |
2581 |
582 |
ԺԹ. |
2585 |
598 |
ԺԹ. |
2591 |
624 |
ԺԹ. |
2594 |
636 |
ԺԹ. |
2601 |
660 |
ԺԹ. |
2605 |
678 |
ԺԹ. |
2609 |
701 |
ԺԹ. |
2614 |
724 |
ԺԹ. |
2623 |
771 |
ԺԹ. |
2628 |
810 |
ԺԹ. |
2663 |
1012 |
ԺԹ. |
2668 |
1046 |
ԺԹ. |
2680 |
1160 |
ԺԹ. |
2693 |
1217 |
1900 |
2480 |
208 |
1904 |
2454 |
148 |
1904 |
2455 |
150 |
1906 |
2456 |
152 |
1906 |
2478 |
204 |
1908 |
2482 |
214 |
1908 |
2484 |
218 |
|
Ի. դ. |
|
Ի. |
2608 |
701 |
Գ.
ՆԻՒԹԵՐԻ ՑԱՆԿ
Աղօթք. Ամբակումայ - էջ 355, Աթանասի Աղեքսանդրացւոյ - էջ 119,
384, Անաստասայ քահանայի - էջ 138,
453, 1146, Բենիկ վարդապետի - էջ 119,
398, 1150, Գրիգորի Լուսաւորչի - էջ 119,
384, Գրիգորի Նարեկացւոյ - էջ 82, 98,
138, 183, 184, 187, 194, 232, 384, 438, 484, 488, 1137, 1147, Գրիգորի Տաթեւացւոյ - էջ 384, Դանիէլի - էջ 119, Եզեկիա արքայի - էջ 355, Եփրեմի Ասորւոյ - էջ 118,
120, 138, 383, 384, Թումայի առաքելոյ - էջ 119, Խոսրովու - էջ 1117, Կիրակոսի - էջ 524, Մեղրկայ - էջ 1146, Մեսրովբայ վարդապետի - էջ 1147, Մխիթարայ Գօշի - էջ 118,
135, 184, 1148, Մովսիսի Քերթողի - էջ 1148, Յովհաննու Պօնայի Գրքուկ աղօթից - էջ 379, Յովհաննու Գառնեցւոյ - էջ 117,
137, 385, 1147, Յովհաննու Երզնկացւոյ - էջ 1146, Յովհաննու Մայրավանեցւոյ - էջ 450, Յովհաննու Ոսկեբերանի - էջ 118, Յովհաննու Սարկաւագի - էջ 1150, Յովսէփայ վարդապետի - էջ 1148, Ներսիսի Շնորհալւոյ - էջ 54, 98,
120, 144, 154, 188, 191, 217, 232, 283, 1002, 1003, 1111, 1147, Վարդանայ վարդապետի - էջ 442, Փոկասու հայրապետի - էջ 119,
120, 188, Փուտինեա Սամարացւոյ - էջ 188, Աղօթք զանազանք՝ Աւազակին - էջ 120, Գլխացաւի - էջ 107, Գիշերապաշտաման - էջ 122, Ընդդէմ դիւաց - էջ 193, Ընդդէմ չարակամաց - էջ 187, Ժամամտից - էջ 122, Ի վերայ գերեզմանին Քրիստոսի - էջ 139, Ճանապարհի - էջ 119, Պահպանութեան - էջ 193, Ջաղացկապի - էջ 189, Տիրամօրն - էջ 289, տարբեր - էջ 118, 119, 122, 138, 194,
240, 385, 433, 439, 1003, 1050, 1146, 1147, 1152։
Անուանք՝ Աստուծոյ - էջ 82, Աքսորեալ վարդապետացն - էջ 280, Բեւեռացն Քրիստոսի - էջ 562, Եզեկիէլի - էջ 524, Եփեսոսի մանկանցն - էջ 189, Թագաւորաց Պարթեւաց - էջ 242, 522, Թագաւորաց Հայոց յԱնի - էջ 242, Իննեակ դասին - էջ 562, Խաղաղասէր վարդապետացն - էջ 280, ԿԶ. հրեշտակաց - էջ 190, Նշանագրաց - էջ 521, Քաղաքաց - էջ 241,
521, Քաղաքաց եւ գիւղից Հայաստանեայց - էջ 240։
Անանիայի Շիրակացւոյ Յաղագս բարձրութեան երկնից - էջ 241, Գաբրիէլի Այվազովսկու Աշխարհագրութիւն - էջ 849, Մովսիսի Խորենացւոյ Աշխարհագրութիւն - էջ 241, Յովհաննու Երզնկացւոյ Յաղագս երկնի - էջ 32, Սարգսի Ջալալեանց` Աղուանք - էջ 766, Վարդանայ վարդապետի Աշխարհացոյց - էջ 239,
521, 739, անանունք. Աշխարհացոյց - էջ 240, Յաղագս երկնային գնդոյն պատկերաձեւութեանցն - էջ 283, Յաղագս շաղկապութեան արեգական եւ լուսնի - էջ 284, Որոտնացոյց - էջ 243, Վասն Է. բաժնին աշխարհիս - էջ 241, Վասն լուսնոյ բակ առնելոյ - էջ 243, Վասն խաւարման արեգական եւ լուսնի - էջ 243,
286, Վասն որոտման - էջ 285, Վասն տարերաց խառնմանց - էջ 284, Վասն տեւողութեան տուընջեան - էջ 242։
Առակք՝ Գաբրիէլի Այվազովսկի - էջ 849, Մխիթարայ Գօշի - էջ 386, Վարդանայ Այգեկցւոյ - էջ 513,
525, 786։
Առակաւոր բանք - էջ 241, անանունք - էջ 785,
1112։
Աղեքսանդրի Գալամաթոյ` Անտառ նորագոյն մտածմանց - էջ 589,
1043, 1045, Անանիայի Շիրակունւոյ Որչափութիւն Հին եւ Նոր Կտակարանաց - էջ 960, Անանիայի Սանահնեցւոյ Ընդդէմ երկաբնակաց - էջ 1118, Բարդուղիմէոսի Մարաղացւոյ Յաղագս Վեցօրէից - էջ 635, Բարսղի Կեսարացւոյ Պահոց գիրք - էջ 461, ի Հարցողաց գրոց - էջ 1113, Գրիգորի Լուսաւորչի Բան հաւատոյ - էջ 1112, Գրիգորի Նարեկացւոյ Դաւանութիւն հաւատոյ (Խոստովանիմք) - էջ 12, 186,
232, 283, Դիոնիսեայ եպիսկոպոսի Աթենացւոյ Յաղագս Աստուածայնոցն անուանց - էջ 267,
634, Յաղագս եկեղեցական քահանայապետութեան - էջ 267,
634, Յաղագս երկնային քահանայապետութեանցն - էջ 267,
634, Յաղագս խորհրդականի աստուածաբանութեանն - էջ 267,
635, Եսայեայ Նչեցւոյ Վասն կարգաց եկեղեցւոյ - էջ 696, Եւագրեայ Մատենագրութիւնք - էջ 422, Եփրեմի՝ Յաղագս Նինուէացոց - էջ 655, Վասն ապաշխարութեան - էջ 360,
452, Թովմայի Աքուինացւոյ Գիրք եօթն խորհրդոցն - էջ 314, Կիրակոսի եւ Յովաննու Յայտարարութիւն աղանդոց հռովմէական ունիթոռաց - էջ 903, Կոմիտասայ կթղկս.ի Սկիզբն հաւատոյ - էջ 904, Կիւրղի Աղեքսանդրացւոյ Գիրք պարապմանց - էջ 635, Կիւրղի Երուսաղեմացոյ Վասն պատարագաց - էջ 697, Հեպեշիտայ եպիսկոպոսի Ի կատարած աշխարհի - էջ 559, Հերոնիմոսի Լորենցիոսի Սուղ ինչ վասն Հին Կտակարանաց - էջ 88, Միխայէլի Ասորւոյ Յաղագս քահանայական կարգաց - էջ 959,
1119, Մխիթարայ` Որք խմոր եւ ջուր արկանեն - էջ 497, Վասն խոստովանութեան մեղաց - էջ 497, Յակոբայ Նալեան` Մեկնութիւն եօթն խորհրդոց եկեղեցւոյ - էջ 1175, Յովհաննու Անգլոսի Յաղագս հոգւոյ - էջ 471, Յովհաննու Ոսկեբերանի Վասն հանդերձեալ աւուրն - էջ 452, Մանուէլի եպիսկոպոսի Վասն խաչին - էջ 436, Միքայէլի Չամչեանց` Վահան հաւատոյ - էջ 869, Ներսիսի Լամբրոնացւոյ Դեսպանագնացութիւն - էջ 246,
251, Խորհրդածութիւն վասն ուղղափառ հաւատոյ - էջ 245,
608, Մեկնութիւն խորհրդոյ պատարագին (հատուած) - էջ 437,
609, Ներսիսի Շնորհալւոյ Գիր հաւատոյ խոստովանութեան - էջ 246, Հրեշտակապետացն - էջ 252,
697, Պետրոսի Թիֆլիզեցւոյ Վարդապետութիւն ճշմարտութեան - 590, Պօղոսի Տարօնացւոյ Պատասխանի առ Թէոփիստէ - էջ 1119, Ստեփաննոսի Սիւնեցւոյ Յաղագս եկեղեցեաց կարգաց - էջ 904, Ընդդէմ երկաբնակաց - էջ 1119, Վանականայ Վարդապետի՝ Զինչ է ճրագալուցին լուծումն - էջ 960, Համեմատութիւն Հնոց եւ Նորոց - էջ 377, Վասն հոգոյ - էջ 235, Վահրամայ վարդապետի Դաւանութիւն - էջ 1119, Վարդանայ Արեւելցւոյ Դաւանութիւն - էջ 745, Վարդանայ Յունանեանց` Յաղագս կարգաց եւ աստիճանաց եկեղեցւոյ - էջ 133, Վրթանիսի Քերթողի Յաղագս պատկերամարտաց - էջ 1128, Փիլոնի Եբրայեցւոյ Եօթնեքին գիրս - էջ 637, Անանունք. Աստուածաբանութիւն - էջ 399,
793, 849, Բնութեան գիրքն - էջ 235, Գաւազանագիրք Հին եւ Նոր Կտակարանաց - էջ 1331, Գլխակարգութիւնք Հոռոմոց - էջ 245, Դաւանութիւն ուղղափառ հաւատոյ - էջ 135,
1147, Զղջումն - էջ 12, 186,
Թուղթ սուրբ եւ ուղղափառ վարդապետութեան եկեղեցւոյն Հայոց - էջ 279, Խոստովանութիւն - էջ 357, Խոստովանութիւն քահանայիցն - էջ 438, Խորհուրդ յարութեանն Ղազարու - էջ 1114, Խորհուրդ պսակից - էջ 592, Կարգաւորութիւն հաւատոյ Հայաստանեայց եկեղեցւոյ - էջ 1115, Կարգ վարդապետացն մերոց - էջ 522, Կարգք մեղաց - էջ 310, Կերակուր քահանայից - էջ 592, Կերպ խոստովանութեան զամենայն մեղս գործեցեալս - էջ 134, Կերպ անուանարկութեան - էջ 404, - էջ 12, 283, Հրաժարումն - էջ 12, 283,
Յաղագս՝ Առաքինութեանց հոգւոյն - էջ 471, Աստիճանաց եկեղեցւոյ - էջ 960, Խառնելոյ խմորոյն - էջ 435, Հաւատոյ - էջ 288, Միաբանութեան հաւատոյ եւ կարգաց եկեղեցւոյ - էջ 250, Միաւորութեան - էջ 1117,
1118, Մկրտութեան - էջ 288, Որկրամոլութեան - էջ 433, Քառասնորդաց պահոցն - էջ 522, Պատճէն զորովայնամոլ արբեցողսն յամօթ առնել - էջ 435, Պարտ է Խաչեցարն ասել - էջ 1118, Սակս ջրոյն խառնման - էջ 1117, Վահան ուղղափառաց - էջ 753, Վասն Աղի օրհնութեան - էջ 437, Անապականութեան - էջ 1127, Անխմոր նշխարին - էջ 1117, Բաժակին - էջ 1117, Դժոխոցն - էջ 452, Զատկի մատաղի էջ 437, Կիրակէի - էջ 558, Հրոյն - էջ 442, Մի բնութեան - էջ 1118, Չարչարանաց Տեառն - էջ 1118, Պատարագին առ զանազան ազգս - էջ 310, Փառք խաչի - էջ 522։
ա. Հին եւ Նոր Կտակարանք - էջ 593, 600, 796, 805, 1048
բ. Հին Կտակարան - էջ 983
գ. Մասունք Հնոյ եւ Նորոյ Կտակարանաց - էջ 63, 109
(պպ), 143 (պպ), 183 (պպ), 233,
323 (պպ), 365 (պպ), 462,
552, 593 (պպ), 653 (պպ)
դ. Աւետարան - էջ 68, 128,
132, 204, 205, 247, 319 (պպ), 352 (պպ), 354 (պպ), 395 (պպ), 406,
410 (պպ), 412,
415, 418, 419, 461 (պպ), 541,
566, 578, 583, 615, 617, 663 (պպ), 665 (պպ), 679 (պպ), 701 (պպ), 741,
810, 814, 819, 823, 827, 829 (պպ), 830,
967 (պպ), 967,
979, 983, 1001 (պպ), 1040,
1054 (պպ), 1055,
1062, 1161 (պպ), 1181 (պպ), 1199 (պպ)
Աւետարանցոյցք - էջ 69, 110, 111, 132, 197, 1009, Աւետարանք բժշկութեան, իւղաբերից, տաճարի, հանգստեան - էջ 10, 81,
110, 120, 187, 193, 219, 233, 238, Ցանկք գլխոց Սուրբ Գրոց - էջ 527, 604։
Բանք իմաստասիրաց - էջ 198,
199, 1121, Բանք իմաստնոց - էջ 438, Բանք խրատականք իմաստասիրացն - էջ 135, Խիկարայ Պատմութիւն եւ խրատ - էջ 135,
243, Նեղոսի Խրատք - 398,
480, 485, 570, 885, 1137, 1144, Բան գովելի - էջ 439, Խաւսք իմաստասիրաց Վասն գազանաց - էջ 398, Խրատ իմաստասիրաց - էջ 961, Վասն արբեցողացն - էջ 439։
Երեմիայի Մեղրեցւոյ Բառք յԱստուածաշունչ գրոց - էջ 140,
180, Բառգիրք Հայոց - էջ 87, 140,
Բառարան ռուսական ակադեմիայի - էջ 1006, Բառք քերթողականք - էջ 140, Թարգմանութիւն Պարսից բառից ի Վարդան գրոց - էջ 87, Հանդէս բանաստեղծաց փաղանունաբար - էջ 88, Նշանագիրք անուանց կարճաբանութիւն - էջ 364, Բառգիրք զանազանք - էջ 170, 960։
Գրիգորի Նիւսացւոյ Յաղագս բնութեան մարդոյ - էջ 259,
297, Յորդորումն մանկանց ի կուսութիւն - էջ 296, Տեսութիւն ի մարդոյն կազմութիւն - էջ 296,
297, Դեղագիրք - էջ 287,
289, 562, 791, 1309, Հեքիմարան - էջ 88, Յաղագս մարդակազմութեան - էջ 135, Սուսանակի դեղ - էջ 289, Վասն՝ Ականջացաւի - էջ 289, Աչքացաւի - էջ 167, Բերանացաւի - էջ 289, Երակ առնելոյ - էջ 133, Ջերման - էջ 506, Տենդի - էջ 107, Պատմութիւն խոզի - էջ 333, Վասն ստեղծման եւ բնութեան մարդոյն - էջ 135։
Գանձարանք - էջ 425,
933, 985, 1025, 1065։
Տաղարանք - էջ 31, 99,
428։
Ախտարացոյց - էջ 288, Ամսացոյց վիճակացոյց - էջ 106, Ափպահոցի - էջ 242,
243, Աւուրք չարութեան - էջ 243,
506, Բնութիւն օձին - էջ 439, Բոլորակք գուշակողականք - էջ 243, Գիտութիւն վասն բնութեան տարոյն - էջ 88, Գուշակութիւնք՝ Ի վերայ բնութեան - էջ 561, Երկոտասան կենդանակերպից - էջ 243,
283, Դանիէլի մարգարէի Վասն նշանաց յերկինս - էջ 284, Դուռն աստեղաց (Ուստուռլապ) - էջ 284, Երազահան - էջ 160,
163, Երազահան լուսնով - էջ 288, Զայս է գիրս - էջ 105, Համայիլ - էջ 95, Մարմնազննութիւն - էջ 88, Յաղագս աստեղացն - էջ 284, 285,
506, Նշանացոյց - էջ 285, Ուբաթագիրք - էջ 93, Ռամգիրք - էջ 750, Վասն՝ Գլխաւոր աստեղաց - էջ 106, Ծնանելոց տղայի բարի կամ չար - էջ 289, Ճանապարհի բարոյ եւ չարի - էջ 482, Չար աստեղ - էջ 106, Վիճակացոյց - էջ 243,
287, զանազանք - էջ 105,
106, 236, 287, 289, 433, 562։
Գրառաջք - էջ 30, 105,
193, 289, 518, 723։
Աբասու - էջ 397, Գրիգոր կթղկս.ի - էջ 766,
1116, 1117, Գրիգոր Փէշտիմալճեանի - էջ 281,
282, Գրիգորի պատրիարքի Կ. Պոլսոյ - էջ 758, Գրիգորի Շաքարճեանց - էջ 736, Դիոնէսիոսի Արիսպագացւոյ - էջ 268,
635, Եսայեայ Նչեցւոյ - էջ 303, Թէոդոսի Անկիւրացւոյ - էջ 636, Թովմայի վարդապետի Մաքսեթեան - էջ 281, Կարապետի նուիրակի - էջ 723, Կարապետի պատրիարքի - էջ 1285, Կիպրիանոսի - էջ 636, Կիւրղի Աղեքսանդրացւոյ - էջ 635, Կոստանդեայ կթղկս.ի - էջ 745,
1114, Ղազարու Փարպեցւոյ - էջ 762,
1168, Մովսիսի վարդապետի - էջ 1117, Միքայէլի Չամչեանց - էջ 281,
599, 1280, Մխիթարայ Գօշի - էջ 1121, Յովհաննու Գառնեցւոյ - էջ 449, Յովհաննու Զօհրապեան - էջ 279, Յ. Էմին - էջ 604, Յովհաննու Մայրավանեցւոյ - էջ 449,
450, 451, Յովհաննու պատրիարքի Կ. Պոլսոյ - էջ 755, Յովսեփայ Արղութեանց - էջ 1313, Յովհաննու Կարբեցւոյ - էջ 1009, Ներսիսի Աշտարակեցւոյ - էջ 1010, Ներսիսի Լամբրոնացւոյ - էջ 245,
689, 1114, Ներսիսի Շնորհալւոյ - էջ 245,
432, 437, 525, 688, 689, 1113, 1114, 1115, 1117, 1137, Պիղատոսի - էջ 442, Պիոսի եօթներորդ պապի - էջ 281, Պօղոսի պատրիարքի Կ. Պոլսոյ - էջ 1269, Ստեփաննոսի Սիւնեցւոյ - էջ 1117,
1127, Վարդանայ Արեւելցւոյ - էջ 365, Վիչէնցիոսի արքեպս-ի - էջ 280, Քերոբէ վրդ-ի. - էջ 282, Թուղթ սիրոյ եւ միաբանութեան (Դաշանց թուղթ) - էջ 697,
852, զանազանք - էջ 361 (պպ), 761,
762, 765, 843։
Ժամագիրք - էջ 14, 15,
79, 86, 107, 121, 183, 231, 232, 272 (պպ), 283, 359 (Լատ., պպ), 491,
509 (պպ), 545,
1065 (Լատ., պպ), Մասն ժամագրոց - էջ 9, 155,
158, 217, 219, 257, 1002, 1007, Խորհրդատետր - էջ 79, 85,
122, 183, 232, 961, 1096, 1098, 1100, Խրատք Ժամատեղեաց - էջ 11, 50,
111, 115, Խրատք Իւղաբերից - էջ 108, 111։
Առաքելի Սիւնեցւոյ Մեկնութիւն Սահմանաց գրոց - էջ 261, Տեսութիւն բանին՝ Ամենայն տանջելի - էջ 261, Արիստոտէլի՝ Յաղագս Առաքինութեանց - էջ 236, Ստորոգութիւն - էջ 459, Աւետիքայ Օգոստինի Կարգ գիտութեան գիտնականացն - էջ 135, Գաբրիէլի Այվազովսկւոյ` Իմաստասիրականք - էջ 849, Գրիգորի Նիւսացւոյ՝ Բնութեան գրքոյն լուծմունք - էջ 259, Կազմութեան գրոցն լուծմունք - էջ 260, Գրիգորի Տաթեւացւոյ Լուծումն Պարապմանց Կիւրղի - էջ 256, Դաւթի Անյաղթի՝ Սահմանք իմաստասիրութեան - էջ 459, Առածք հինգք - էջ 964, Յաղագս ներածութեան Պորփիւրի - էջ 964, Նկատումն Արիստոտէլի - էջ 965, Սկիզբն Պէրիարմենիասի - էջ 965, Ստորոգութիւն Արիստոտէլի - էջ 965, Վասն բաժանման - էջ 964, Վերլուծութիւն ի ներածութիւնն Պորփիւրի - էջ 965, Վերլուծութիւն Արիստոտէլի - էջ 965, Հերմէսի Սահմանք - էջ 470, Ճօան Պաթիստա Պօռթայի Բնազանցութիւն - էջ 619,
623, Մովսիսի Խորենացւոյ Գիրք Պիտոյից - էջ 314, Խրատաբանութիւն յորդորական - էջ 315, Բան իմաստութեան - էջ 363, Յակոբայ Թօփուզեանց` Պարզաբանութիւն փոքր տրամաբանութեան Կովտնոյ - էջ 911, Յովհաննու Որոտնեցւոյ Լուծմունք Պերի Արմենիասի Արիստոտէլի - էջ 263, Յովհաննու Սանճեմինացւոյ Գիրք օրինակաց եւ նմանութեանց - էջ 1013, Յովսեփայ Արցախեցւոյ Գիրք տեսական փիլիսոփայութեան - էջ 362, Պորփիւրի Ներածութիւն Ստորոգութեանցն Արիստոտելի - էջ 458, Սիմէոնի Գառնեցւոյ Մեկնութիւն գրոցն Պրոկղի - էջ 265, Սիմէոնի Երեւանցւոյ Համառօտ լուծմունք Արիստոտէլի - էջ 964, Պորփիւրի - էջ 963, Գրոցն Դաւթի - էջ 963, Անանունք. Աղիւսակք տրամաբանականք - էջ 458, Ժողովածու արարեալ իմաստնոց - էջ 241, Նշանագիրք իմաստնոց - էջ 770, Սահմանք զանազանք - էջ 365, Սողոմոնի ասացեալ - էջ 135, Վասն սահմանաց իմաստասիրութեան - էջ 262, զանազանք - էջ 533։
Կանոնագիրք հայոց - էջ 645,
833, 975, 1100, 1107, Ի Կանոնագրոց հայոց - էջ 525,
559, Կանոնք 1651 թուին - էջ 648, Կանոնք՝ յԵպիփանու - էջ 235, Մխիթարայ Գօշի Գիրք Դատաստանի - էջ 627,
833, 976, Յակոբայ Գէորգեան` Համառօտութիւն կանոնաց - էջ 647, Յովհաննու քհյ. Խաչիկեան` Կանոնագիրք Հայոց - էջ 840, Պետրոսի Արագոնացւոյ Գիրք Դատաստանի - էջ 249, Սիմէովնի Աղուանից կթղկս.ի Կանոնք - էջ 976, Մովսիսական օրինաց - էջ 977, Քաղաքական աւրինադրութիւն - էջ 628,
977, Օրէնք աստուածադիրք - էջ 629,
835, Օրէնք յաղթող թգւր.աց - էջ 628, զանազանք - էջ 647,
1112, 1121։
Անանիայի Նարեկացւոյ - էջ 486,
1140, 1141, Անանիայի Շիրակացւոյ Խրատ վասն խոնարհութեան - էջ 361,
398, Խրատ քահանայից - էջ 398, Գրիգորի Աստուածաբանի - էջ 656,
734, Գրիգորի Լուսաւորչի - էջ 397,
658, 1140, Գրիգորի Նազիազանցւոյ - էջ 653, Գրիգորի Նարեկացւոյ - էջ 452,
696, 1113, 1137, Գրիգորի Սկեւռացւոյ - էջ 764,
960, Գրիգորի Հառիճեցւոյ - էջ 1148, Դիոնէսիոսի - էջ 658, Եղիշէի - էջ 514,
657, 1128, 1168, Եպիփանու Կիպրացւոյ - էջ 658, Եւագրեայ - էջ 1145, Եփրեմի Ասորւոյ - էջ 15, 689,
885, 1143, 1263, Զաքարիայի Ձագեցւոյ - էջ 283, Զենովբայ եպիսկոպոսի - էջ 657, Թաթլոյ - էջ 1137, Թովմայի Մեծոփեցւոյ - էջ 1008, Կիրակոսի Երզնկացւոյ - էջ 288,
433, Կիւրղի - էջ 658, Կիւրղի Երուսաղէմացւոյ - էջ 283, Մակարայ - էջ 514, Մխիթարայ Գօշի - էջ 903, Մովսիսի Երզնկացւոյ - էջ 452, Յակոբայ Սրճեցւոյ - էջ 283,
514, Յովհաննու Գառնեցւոյ - էջ 1137, Յովհաննու Երզնկացւոյ - էջ 163,
288, 432, 437, 452, 1112, Յովհաննու Մանդակունւոյ - էջ 396,
397, 1137, Յովհաննու Ոսկեբերանի - էջ 453,
558, 656, 657, 658, 1142, Յովհաննու Որոտնեցւոյ - էջ 521, Յովհաննու Օձնեցւոյ - էջ 690, Ներսիսի Լամբրոնացւոյ - էջ 184,
245, 608, 609, 1148, 1165, Ներսիսի Շնորհալւոյ - էջ 249,
250, 1118, Սեւերիանոսի - էջ 657,
1128, Վարդանայ վարդապետի - էջ 452, զանազանք - էջ 333,
397, 398, 433, 483 (պպ), 521,
558, 592, 723, 885, 904, 981 (պպ), 1114,
1138, 1145։
Եւագրեայ Հարիւրաւորքն վեցերորդք - էջ 180, Հաշիւ - էջ 106, զանազանք - էջ 235։
Հանելուկք - էջ 562,
1127։
Հարցմունք՝ Աբիսողոմայ - էջ 287, Աթանասի - էջ 961, Ահարոնի թգւր.ի - էջ 236, Արձանայ - էջ 1141, Աստուածածնի - էջ 558, Բարսղի - էջ 513,
1119, Դաւթի Հարքացւոյ - էջ 1127, Թէոդորոսի քահանայի - էջ 1127, Միքայէլի Անդիոքու եպիսկոպոսի - էջ 234, Մովսիսի եւ Դաւթի - էջ 690, Վարդանայ - էջ 252, Գրիգորի Տաթեւացւոյ Գիրք Հարցմանց - էջ 262,
273, 651, 970, Ի Հարցմանց գրոց - էջ 376, Հարցումն եւ քննութիւն Վասն Երրորդութեան - էջ 307, Հարցումն ֆռանգաց - էջ 288, Պատասխանիք տաճկաց - էջ 288, զանազանք - էջ 170,
199, 241, 243, 439, 485, 521, 576, 592, 669 (պպ), 1120, 1127, 1128, 1141։
Գիր՝ Ամենայն ցաւոց - էջ 177, Անասնացաւի - էջ 189, Աչաց ցաւի - էջ 433, Ատամնացաւի - էջ 106, Բախտի - էջ 189, Գլխացաւի - էջ 82, 188,
193, 194, Երակ առնելոյ - էջ 106,
148, Թպղի - էջ 189, Լեզուակապի - էջ 189, Խիթի - էջ 433, Կախարդաց - էջ 189, Կարմիր քամու - էջ 188, Կին որ դժուար ծնանի - էջ 188,
194, 289, Կողի - էջ 190, Հացի - էջ 105, Մեղուի աճման - էջ 194, Մկան - էջ 105, Չար աչքի - էջ 187,
189, Չար նազարի - էջ 289, պահպանութեան - էջ 81, 189,
193, ջերման - էջ 106, փենայի - էջ 81, Քաղցրի - էջ 194, Քրտնածի դեղ - էջ 147, Հմայագիր - էջ 243,
433, զանազանք - էջ 82, 241,
562, 1196։
Ճաշոցք - էջ 9 (պպ), 333 (պպ), 431 (պպ), 685 (պպ), 1061 (պպ), Մաշտոցք - էջ 18, 23,
27, 55, 73, 89, 91, 209, 213, 294, 463 (պպ), 533, 536, 585, 1039 (պպ), Մասունք Մաշտոցի (Կանոնք, խրատք) - էջ 10, 120,
497, Կարգաւորութիւն օրհնութիւնաբեր ցուցակի - էջ 438,
690, Յայսմաւուրք - էջ 1219, Ցանկ Յայսմաւուրաց - էջ 527։
Մխիթարայ Սեբաստացւոյ Համառօտութիւն ճարտասանութեան - էջ 443, Մովսէսի Խորենացւոյ Գիրք Պիտոյից - էջ 503, Յովհաննու Վանանդեցւոյ Տեսարան հանդիսիցն Հայկայ - էջ 871, Սողոմոնի - էջ 661, Տաղական բանից ցոյցք - էջ 442։
Պատճառք, լուծմունք եւ մեկնութիւնք գրեանցն՝ Արիստոտէլի - էջ 364,
365, 459, 965, 966, Գրիգորի Նարեկացւոյ - էջ 463, Դաւթի Անյաղթի - էջ 465, Դիոնէսիոսի - էջ 270, Պատճառաց գրոցն - էջ 347, Պրոկղի - էջ 468,
469, 543, Վարդանայ - էջ 441, Արարածոց գրոց - էջ 165,
257, 299, 355, 358, 666, Թագաւորութեանց - էջ 667, Յոբայ - էջ 165,
356, 717, 1194, Սաղմոսաց - էջ 105,
143, 191, 229, 230, 236, 236, 353, 355, 718, 819 (պպ), 885, 1216, 1217, Առակաց - էջ 455,
663, Երգոց երգոյն - էջ 311,
313, 455, 457, 662, 663, 885, 887, 1173, Դանիէլի - էջ 523,
1194, Եզեկիէլի - էջ 301,
356, Եսայեայ - էջ 166,
355, 543, 1171, Երեմիայ - էջ 356,
680, Աւետարանի - էջ 308,
357, Մատթէոսի - էջ 355,
461, 708, 960, 1179, 1181, Ղուկասու - էջ 320,
323, 325, 464, 703, 742, Յովհաննու Աւետարանի - էջ 306,
317, 464, 713, 1183, 1192, 1209, Պօղոսի թղթոցն - էջ 356, 1200,
Գործոց առաքելոց - էջ 324,
328, 671, 1195, Կաթողիկէից թղթոց - էջ 376,
1214 (պպ), Յովհաննու Յայտնութեանն - էջ 84, 311,
317, 344, Պատճառաց գրոց - էջ 347, Իւղաբերից Աւետարանի - էջ 310, Համեմատութիւնք Հնոց Կտակարանաց ընդ Նորոյս - էջ 903,
1167, Հայր մերի - էջ 134,
506, 524, 656, 713, Խորանացն - էջ 357, Բացատրութիւն Պատարագամատուցի - էջ 81, 376,
696, 773, Դուռն Աստուածածնի - էջ 190, Մեկնութիւն Անթառամ ծաղիկ շարականի - էջ 465,
531, Մեկնութիւն ժամակարգութեան՝ Խոսրովու Անձեւացւոյ - էջ 685,
695, Ի Յարութիւնն Ղազարու - էջ 357, Մեծի Պահոց շաբաթուն - էջ 177, Յաղագս նորեկ տղայոց - էջ 132, Յաղագս ուրացող քահանային - էջ 361, Յաղագս պատկերացուցութեան - էջ 199, Յաղագս Սրբոյ Երրորդութեան՝ Վահրամայ վարդապետի - էջ 233, Նշանակութիւնք կերպարանաց առաքելոցն - էջ 135, Ուրախացիր պսակ շարականի - էջ 531, Պատճառ Վարդավառի տօնին - էջ 437, Վասն գօտոյ - էջ 256, Վասն իւղոյն - էջ 170, Վասն Սուրբ Երրորդութեան - էջ 234, Վասն Քրիստոսի փայտին - էջ 135, Վկայութիւնք յաղագս Քրիստոսի - էջ 356։
Շարակնոցք - էջ 35, 39,
41, 45, 51, 57, 61, 75, 81, 125, 141, 145, 150, 167, 171, 173, 175, 195, 200,
202, 490, 511, 581 (պպ), 582 (պպ), Երգեցողք շարականաց - էջ 501, Շարականացոյց - էջ 512։
(ըստ սկզբնատողերի)
Աբգար արքայդ - էջ 990, Աբրահամ հայր բազմաց - էջ 951, Ադամայ ստեղծողն - էջ 945,
994, 1033, 1073, Ադամ նստեալ - էջ 163,
945, Ականջ դրէք - էջ 1087, Ահա այգիք մեր - էջ 1103, Ահա ասեմ բան - էջ 952,
1081, Ահա եղեւ պայծառ - էջ 515, Ահա եղեւ օրհնեալ գարուն - էջ 101, Ահա երանի է ինձ - էջ 1082, Ահա ի տիպ - էջ 947,
996, 1034, Ահա ձայնեմ - էջ 32, Ահա մեք ժողովեալք - էջ 100, Ահեղ ձայնս - էջ 947,
995, Աղաչանօք ընտրեալ դասին - էջ 955, Աղաչանօք մաքուր դասին - էջ 222,
954, 986, 999, 1037, 1079, Աղաչանօք սրբոց մանկանցն - էջ 944,
993, 1089, Աղբիւր կենդանի - էջ 515, Ամենազօր Տէր Աստուած - էջ 951, Ամենազօր Տէր թագաւոր - էջ 28, Ամենախնամ Տէրն - էջ 1031, Ամենայն գործոց ծածուկք - էջ 993,
1089, Ամենայն զահ թողում - էջ 251, Ամենայնի սկիզբն ես եմ - էջ 36, Ամենայնց ես արարիչ - էջ 943, Ամենայն փառք մարդոյ - էջ 944,
1087, Ամեն առաւօտ եւ լոյս - էջ 216, 1104,
Ամենեցուն է պահապան - էջ 1035, Ամենեքեան ի մի բերան - էջ 1084, Ամսեանն վեցերորդի - էջ 1067, Ամփոփեալ զնշան խաչին - էջ 225,
953, 999, 1037, Այ բարեգութ Տէր - էջ 30, Այբէն մինչեւ - էջ 1103, Այբն անսկիզբն - էջ 1101, Այբն առաջին - էջ 1101, Այբն Աստուծոյ - էջ 362,
1101, Այգի տնկեալք վայելուչք - էջ 1079, Այ իմ աննման - էջ 216, Այ իմ որդեակ - էջ 72, 482,
Այլ արդարքն - էջ 134, Այլ դատաւորդ իմ - էջ 944, Այլ եւ թագաւորեաց - էջ 1085,
993, Այլ մեք ի Հայր - էջ 953,
1070, Այլ որ զգերեալսն - էջ 1079, Այլ որպէս - էջ 134, Այլոցն երթեալ վաղվաղակի - էջ 1074, Այլ պաղատիմք - էջ 252, Այն որ եկեալ տենչամբ - էջ 937,
1085, Այս է այն Յիսուս - էջ 995, Այս խորհուրդք լցաւ - էջ 1033, Այս կեանք է յերազ - էջ 1087,
1103, Այս Ղուկաս եզն - էջ 69, 583,
Այս Մարկոս - էջ 411,
583, Այսմ շնորհաց - էջ 1070, Այս Յոհաննէս արծւանման - էջ 583, Այսօր անդրանիկ Հօր - էջ 948,
996, 1035, 1076, Այսօր անճառ Բանն - էջ 948,
1076, Այսօր անճառ լոյսն - էջ 951,
1081, Այսօր աւետեաց Գաբրիէլի - էջ 428,
998, Այսօր աւետեաց ուրախութիւն - էջ 939, Այսօր աւետիս ձեզ - էջ 226,
947, 995, 1034, Այսօր Գաբրիէլ - էջ 430,
952, 998, 1036, 1081, Այսօր գալստեամբ քո - էջ 1073, Այսօր դշխոյ բերկրեալ - էջ 71,
1028, Այսօր դշխոյ պանծալի - էջ 935,
1070, 1071, 1084, Այսօր եհաս ինձ - էջ 1088, Այսօր եհաս հրաման - էջ 19, 29,
215, 216, 1088, Այսօր եղեւ գալ - էջ 10, 225,
954, 999, 1037, Այսօր երեւի անտեսն - էջ 939,
1029, 1067, Այսօր երկիր լրիւ - էջ 986, Այսօր երկնային դասք - էջ 940, Այսօր Երուսաղէմ ցընծայ - էջ 11, 223,
941, 991, Այսօր զձեզ տեսայ - էջ 1103, Այսօր զտապանակն - էջ 998, Այսօր է շաբաթ - էջ 430,
946, 995, Այսօր ժողովեալ մանկունք - էջ 1072, Այսօր ի ձեռն - էջ 999, Այսօր իջեալ պէտն - էջ 1067, Այսօր ի սկզբանն Բանն - էջ 429, Այսօր ի սուրբ - էջ 1066, Այսօր լոյս ծագեաց - էջ 937, Այսօր լցաւ խոստումն - էջ 161, Այսօր խաչափայտն սուրբ - էջ 1037, Այսօր խոնարհեալ - էջ 939, Այսօր ծագեաց լոյսն - էջ 950,
1078, Այսօր ծաղկեցայք - էջ 950, Այսօր ծնեալ Որդին - էջ 939,
1067, Այսօր ձայնն հայրական - էջ 939,
1067, Այսօր մայր Սիովն - էջ 935,
987, 1027, 1070, Այսօր մանկունք - էջ 941, Այսօր մեզ նոր Զատիկ - էջ 948, Այսօր մեծ զարմանք - էջ 999,
1037, 1083, Այսօր մեծ սուք - էջ 216, Այսօր յարեաւ - էջ 1075, Այսօր նորահրաշ տօնիւս - էջ 935, 999,
1028, 1084, Այսաւր նոր արեւ - էջ 225, 431, 947, 996, 1035, 1076, Այսօր նոր խառնումն
- էջ 938, 989, Այսօր նոր տօնիւս - էջ 11, 945, 1033, Այսօր որդիք Հօրն - էջ 954,
Այսօր ուրախացեալ ցնծամք - էջ 100, Այսօր պանծալի երգով - էջ 1077, Այսօր պարզողին
զերկինս - էջ 934, 1027, 1035, Այսօր Սուրբ Հոգին - էջ 949, 996, Այսօր տօնէ եկեղեցի
- էջ 941, Այսօր տօնէ մերս եկեղեցի - էջ 954, Այսօր ցնծայ Երուսաղէմ - էջ 429,
1031, 1068, Այսօր ցնծայ լեառն - էջ 951, 1080, Այսօր ցնծացէք եղբարք - էջ 937,
1029, 1077, 1079, Այսօր ցնծութեամբ - էջ 1069, Այր մի - էջ 1089, Անախտ, ամբիծ փեսայն
- էջ 954, 1083, Անարատ տաճար - էջ 430, 998, 1036, Անդ ի հանդիսէն - էջ 944,
1032, Անդ ի մէջ դրախտին - էջ 162, 945, 994, 1033, 1073, Անարատ տաճար - էջ 1082,
Անեղ անմահ թագաւորին - էջ 1084, Անեղ, անմահ լոյսն - էջ 938, Անեղ, անմահ ծնունդ
- էջ 992, Անեղին տաճար - էջ 940, Անեղն Աստուած անճառական - էջ 525, Անեղ Որդին Հօր
- էջ 946, 994, 1033, 1074, Անէծ զՔանան - էջ 258, Անթիւ չարեաւք - էջ 1085, Անժամանակ
Բանդ - էջ 953, Անժամանակ լոյսն - էջ 1028, 1075, Անիմաստ Առաքել - էջ 944, Անծին եւ
անսկիզբն - էջ 1087, 1104, Անձամբ խոնարհիմք - էջ 228, 941, 990, 1030, 1068, Անձն
իմ արի աղօթեա - էջ 944, 1086, Անձն իմ, ընդէ՞ր - էջ 1086, 1088, 1102, Անձն իմ, վա՜յ
- էջ 1087, Անճառ Բանին բարձրելոյ - էջ 429, Անճառ Բանն հայրական - էջ 1081, Անճառելի
Բանդ - էջ 1070, Անճառելի ի Հօրէ - էջ 1075, Անճառելի լոյսդ - էջ 1080, Անճառելի լոյսն
- էջ 1071, Անճառ ճառագայթ լուսոյն - էջ 939, Անճառ միածին Հօրն - էջ 936, 1084,
1102, Անմահ արքային - էջ 1080, Անմահից արքայն - էջ 938, 988, 1067, Անմարմնոցն հրեղինաց
- էջ 223, 429, 940, 989, 1030, Անմեղ, անարատ գառինն - էջ 1037, Անուն օրհնեալ անճառ
- էջ 518, Անսկզբնական ծնունդ - էջ 949, 1078, Անպարագիր Բանն - էջ 1065, Անսկիզբն
Աստըւած - էջ 11, 40, 42, Անսկիզբն Բանըդ Հօր - էջ 940, 990, 1030, Անտանելիդ երկնի
- էջ 428, 955, 1037, 1085, Անտանելի Հօր - էջ 1072, Անտին փոխեալ ի Սուկաւէտ - էջ
991, 1031, Անտ մարտիրոսքն - էջ 1080, Անցանէ մեծութիւն - էջ 211, 1086, 1102, Անտոն,
Անտոն, ոստըդ - էջ 941, 990, 1030, Անցանէ մեծութիւն – էջ 1101, Աշակերտաց Դանիէլին
- էջ 1079, Աշխարհ ամենայն - էջ 196, 219, Աշխարհս էր ի ծով - էջ 1101, Աչաց զլոյս
- էջ 1033, Աչեր, ի՞նչ ես անցեր - էջ 1102, Աչք իմ ծովացեալ - էջ 1085, Աչքն ծով ի
ծով - էջ 12, 939, 989, 1030, Ապա գնացեալ Յոհանիսին - էջ 937, Ապա եկեալ Թադէոսին
- էջ 988, Ապա եւ զօրք բոլոր - էջ 942, 991, 1031, 1069, Ապա զհաւատն մեծ - էջ
942, Առաջին մարդն - էջ 134, Առաջնաճաշակ պտղոյն - էջ 71, 225, 514, 1030, Առաւօտեան
կանայքն - էջ 71, Առաւօտ լուսոյ - էջ 196, 219, 997, 1035, 1077, Առաւօտուն հաւախօսուն
- էջ 101, Առաւօտուն քամին ելնէ - էջ 103, Առաքեալք Աստուծոյ - էջ 11, Առաքեալքն
աստուածորդոյն - էջ 430, 1027, 1079, Առեալ զհացն - էջ 1073, Առեալ Յուդայի - էջ
1033, Առ Հայրդ աղաղակեմ - էջ 943, 992, 1089, Առ պարտիզպանն ձայնէ - էջ 942,
991, 1034, Առ քեզ, Աստուած - էջ 1102, Առ Քեզ պաղատիմք - էջ 935, 1028, Աստանօր ծագեաց
լոյսն - էջ 948, 996, 1035, 1077, Աստանաւր տեսիլ ահեղ - էջ 998, 1036, Աստանօր տեսիլ
ի լեառն - էջ 951, Աստ եբրայեցոց մանկունքն - էջ 430, 945, Աստուածազարդ գունն -
էջ 1080, Աստուած անեղ անսկզբնական - էջ 1084, Աստուածածին ամենօրհնեալ - էջ 147,
385, Աստուածածին բարեաց - էջ 1067, Աստուածածին զքեզ խոստովանիմք - էջ 71, Աստուածածին
կոյս երանեալ - էջ 162, Աստուածածին կոյսն - էջ 964, 1073, Աստուածածին կոյս պատուական
- էջ 952, Աստուածածին մայր լուսոյ - էջ 138, 225, 362, 1036, Աստուածածին մայր Քրիստոսի
- էջ 196, 216, 241, Աստուածածին սրբուհի - էջ 224, 946, 994, 1033, Աստուածային խորոցն
- էջ 430, 955, 1036, Աստուածային հոգով լցեալ - էջ 1070, Աստուածային շնորհացն
- էջ 941, Աստուած անեղ, անժամանակ - էջ 538, Աստուած անճառ - էջ 935, 1027, Աստուած
անմահ - էջ 949, Աստուած բարձեալ - էջ 935, Աստուած գթած - էջ 1088, 1028, Աստուածեղէն
հոգովն - էջ 597, Աստուա՛ծ իմ Յիսուս - էջ 1087, Աստուած կենդանի - էջ 943, 992,
1031, 1070, Աստուածն ամենի - էջ 946, 1033, 1073, Աստուածն Բան Հօրն - էջ 224,
225, 994, 996, 1035, Աստուածն քարոզեաց - էջ 211, 1078, Աստուածորդին՝ Տէրն - էջ
1033, Աստուած փառաց զօրեղ - էջ 532, Աստուած փառաց լոյս - էջ 986, 1032, Աստուած
քարոզեաց - էջ 30, 1078, Աստուծոյ մարդասիրին - էջ 56, 211, Աստուծոյ նման - էջ
1104, Արագ հասանէր - էջ 946, 994, Արարիչ Հայր երկնային - էջ 161, Արարիչն արարածոց
- էջ 19, 29, 92, 211, 215, Արարիչ Տէր քաղցրացաւ - էջ 161, Արարչագործն Աստուած
- էջ 1086, Արարչական բնութեամբ - էջ 1072, Արդ ամենեքեան հաւասար - էջ 226, Արդ,
երկոքին սոքա - էջ 942, 991,1031, Արդ, լուսաւորեա - էջ 947, 995, 1034, 1074, Արդ,
Յովհաննէս հայրդ - էջ 1035, Արդ, օրհնեալ ես - էջ 1083, Արեգակն արդար, զհուր սիրոյ
- էջ 222, 934, 951, 985, 987, 1037, 1080, Արեգակն արդար, որ ի Հօրէ - էջ 935,
1028, Արեգակն ծագեալ խաւարեալ - էջ 162, 163, Արե՛կ ասեմ - էջ 1087, Արեկ, արեկ, իմ
- էջ 514, Արեկ, որ քեզ խրատ - էջ 1102, Արեւ լուսատու - էջ 1081, Արեւ նման շողշող
- էջ 514, Արթուն եղերուք - էջ 196, 316, Արթունք զուարթունք - էջ 30, 216, 225,
949, 997, 1036, 1102, 1078, Արի´, Եսայի´ - էջ 995, Արմատ անմահութեան - էջ 948, Արուսեակ
դու ծագեալ - էջ 953, Արփիական, ը՜, լոյսն - էջ 1036, Արփի մարդկան - էջ 998, Արքայդ
Աբգար - էջ 937, Աւաղ անկայ յօտար երկիր - էջ 102, Աւա՜ղ զյանցաւոր ծառայս - էջ
945, 1033, Աւաղ, թէ հանց - էջ 1101, Աւետիս ձեզ այսօր - էջ 934, Աւետիս մեծ խորհրդոյ
- էջ 429, 939, 989, 1030, 1066, Աւետիս միշտ աւետեաց - էջ 936, 987, Աւետիս քեզ Մարիամ
- էջ 989, 1067, 1104, Բայց դու երեք շնորհօք - էջ 940, Բայց դուք որդիք իմ - էջ
955, 1080, Բայց ես հոգով - էջ 1088, Բայց նոքա ոչ զահի հարեալ - էջ 942, Բանիւ ասացաւ
- էջ 1089, Բանիւ ասաց Տէր - էջ 943, Բանիւ աւետաւոր - էջ 998, 1037, Բանն անմարմին
- էջ 1071, Բանն Հօր փառաց - էջ 946, 994, Բանն ի Հօրէ - էջ 1028, Բանն որ էր Աստուած
- էջ 937, Բանն որ ի Հօրէ - էջ 935, 987, 1028, Բարբառ աւետեաց - 1067, Բարբառող
բանին - էջ 955, Բարեկամացն, որք - էջ 998, Բարեկամք միաբան ելցուք - էջ 102, Բարկացեալ
չարին - էջ 936, Բարձրացիր դըշխոյ - էջ 224, 944, 999, 1032, 1072, Բարձրացուցէք ըզՏէր
Աստուած - էջ 953, 996, 1082, Բարձրեալ ահաւոր - էջ 940, 987, 1030, 1068, Բարձրեալ
անքննին - էջ 197, 222, 942, 991, 1031, 1070, Բարձր պատուար - էջ 950, 997, Գաղտնի
խորհրդին - էջ 947, 996, 1034, 1076, Գանգատ մ' առնեմ - էջ 1104, Գանգատ ունիմ ասել
- էջ 943, 993, 1032, 1071, Գան ի միասին - էջ 937, Գանձդ կենաց - էջ 1085, Գանձ եմ
ախորժ - էջ 934, Գանձս գրեցայ եւ ստուգեցայ - էջ 935, Գանձս գրեցաւ թլփատութեան -
էջ 940, 1068, Գանձ սիրոյ քոյին - էջ 942, 991, 1031, 1069, Գառդ երկնային - էջ
1029, Գառն անարատ պատարագ - էջ 946, 1073, Գարուն է բացուեր - էջ 226, Գաւազան ծաղկեալ
- էջ 935, 986, 1027, Գեղապանծ լուսով - էջ 942, 991, 1031, 1069, 1085, Գետ հոսեալ
- էջ 955, 990, 1071, Գերագոյն բարի փրկիչ - էջ 940, 990, 1030, 1036, Գերագոյն գոյէ,
գերիմաստ - էջ 986, 1037, Գերագոյն էից - էջ 945, 994, 1033, 1073, Գերագոյն Հոգւոյն
- էջ 944, 1032, Գերագոյն շնորհաց - էջ 992, Գերակայ գոյին, գոյից - էջ 934,
988, 1031, Գերահամաբաւ անուն - էջ 1084, Գերահրաշ Աստուած գոլով - էջ 998, Գերամբարձ
Աստուած - էջ 948, 987, 1035, 1075, Գերանճառ արփի - էջ 948, 986, 1035, Գերապայծառ
արփիդ երկնային - էջ 941, 990, 1030, Գերապայծառ արքայդ երկնային - էջ 1069, Գերարփիդ
պայծառ - էջ 935, 987, 1028, Գերարփիդ վերին - էջ 950, 1036, Գերի´, քանի կենաս -
էջ 1105, Գըթա ի մեզ, Տէր - էջ 954, 1038, 1085, Գըթացեալ քոյին - էջ 943, 1030,
1032, 1071, Գըթացեալ քոյին, արքայդ - էջ 941, 990, 992, 1069, Գըթութեամբ իջեր,
Տէր - էջ 943, 992, 1032, 1071, Գըթութեամբ քոյին - էջ 944, 1032, 1035, 1072, Գլուխ
արդարութեան - էջ 532, Գլուխ եկեղեցւոյ - էջ 937, Գլուխն եկեղեցւոյ - էջ 953,
999, 1037, 1083, Գոլով սքանչելի լոյս - էջ 990, Գոհաբանական, գովասանական - էջ
1028, Գոհաբանական ձայնս - էջ 936, Գոհաբանեալ Աստուած - էջ 1071, Գոհաբանեալ սուրբ
Աստուածածին - էջ 1081, Գոհաբանեալ Տէրըդ - էջ 943, 992, 1031, 1032, Գոհար վարդն
ինքնագոյն - էջ 197, 1081, Գոհար վարդն վառ - էջ 951, 998, Գոյակն էական - էջ
947, 995, 1034, Գոյացուցիչ Բանդ - էջ 37, Գոյիդ անեղ - էջ 943, 992, 1066, 1089, Գոյիդ
կատարեալ - էջ 941, 944, 991, 993, 1031, 1032, 1065, 1069, Գոյիդ հզօրի - էջ
949, 997, Գոյին Անեղի - էջ 934, 1027, Գոյից Արարչին - էջ 71, 936, 995, 1027,
1080, Գոյ մեզ ցնծալի - էջ 950, 997, 1036, 1078, Գոյ յիս գիտութիւն - էջ 696, Գոչէր
հրեշտակն ահագին - էջ 940, Գոչէր հրեշտակն ի վիմին - էջ 10, 223, 936, 1027,
1080, Գոչումն ըղձագին - էջ 940, 990, 1030, 1068, Գոչումն ըղձական - էջ 945, 993,
1033, 1073, Գովաբանեալ Սուրբ Աստուածածին - էջ 998, Գովեալդ երկնային - էջ 937, Գովեալ
եւ օրհնեալ - էջ 941, 990, 1030, 1085, Գովեալ սքանչելի - էջ 1030, Գովեմ զքեզ - էջ
938, 1066, Գովեստ արժան փառաց - էջ 954, 1083, Գովեստ բերկրանաց - էջ 933,
938, 990, 1027, Գովեստ քեզ բարեաց - էջ 950, 997, 1036, Գործակից առաքելոց - էջ
100, Գործ արարչական - էջ 945, 994, 1033, 1073, Գունդք սուրբ վկայիցն - էջ
429, 944, Գրիգորիս առաքինի հսկող - էջ 429, 944, 993, 1032, Դասքն հրէական - էջ
11, 162, 224, 947, 995, 1034, 1075, Դատեա´, Տէ´ր, զայնոսիկ - էջ 196, Դարձեալ ասաց
մարգարէն - էջ 942, Դարձեալ երկրորդ անգամ - էջ 1085, Դարձեալ յայտնի այլանման - էջ
71, 947, 995, 1034, 1075, Դաւանեցէք, որդիք օրինաց - էջ 955, 999, 1037, 1080, Դաւիթ
աստուածահայր - էջ 952, Դաւիթ արքայն Իսրայէլի - էջ 936, 1029, Դու ես արեգակ - էջ
1104, Դու յորովայնէ - էջ 940, Դու շուշան - էջ 1068, 1082, Դրախտ աստուածային - էջ
1079, Եդ Աստուած զմարդն - էջ 945, Եզեկիէլ ետես ըզՏէրն - էջ 1079, Ելեալ ի լեառն
- էջ 1074, Ելեր նստար - էջ 1034, Եկայք այսօր, եղբարք - էջ 212, 955, 1038, Եկայք այսօր, որդիք - էջ 506, Եկայք
զըւարճացեալք - էջ 991, Եկայք պատմեմ ձեզ - էջ 1087, Եկայք տեսէք զգերեզմանն
- էջ 1028, Եկայք ցընծասուցք - էջ 942, 1031, Եկայք օրհնեմք - էջ 1087, Եկեալ ինքնակամ
- էջ 946, Եկեալ Մարիամ Մագդաղենացին - էջ 947, 995, 1034, Եկեղեցի կաթուղիկէ - էջ
949, Եկեղեցի կանգնեալ խորան - էջ 949, Եկին ընդ իս - էջ 1101, Եղական գոլով բնութիւն
- էջ 691, 1101, Եղբայր, ինձ մի´տ դիր - էջ 1071, Եղբարք, խիստ - էջ 242, Եղեւ այր
մի - էջ 1067, Եղիազար Մակաբայեցին - էջ 1081, Եղկելի եմ, եղկելի - էջ 102, Եղուկ
ու հազար - էջ 1104, Ես Առաքել Բաղիշեցի - էջ 121, Ես գիտէի զաշխարհս - էջ 30,
211, 215, Ես եմ կորուսեալ - էջ 162, 212, 945, 1086, 1103, Ես զիս դրի - էջ 216, Ես
զքեզ տեսայ - էջ 515, Ես խաւսիմ զարդարութիւն - էջ 431, 1076, Ես ձայն զառեւծուն -
էջ 430, 947, 995, 1028, 1082, Ես քո սիրուն - էջ 169, Երազ է ու սուտ - էջ 1103,
Երգեմք միացեալ - էջ 72, Երգեցէք որդիք - էջ 12, Երգ, ը, զարմանալի - էջ 939,
989, 1030, Երգ նոր Աւետեաց - էջ 939, 989, 1066, Երգս յաւէժական - էջ 197, 222,
943, 992, 1031, 1071, Երեւեցար Աստուած - էջ 1080, Երեւմամբ Սուրբ հրեշտակաց - էջ
935, 1027, Երթեալ եւ նստեր - էջ 1033, Երթեալ պատմեցէ այն - էջ 934, Երկինք երկնից
յիմաց արէք - էջ 940, Երկուս ի մէկ տեղ - էջ 1103, Երկու վնաս կայ - էջ 144, Երկնաւոր
Հաւր - էջ 11, Երկնաւոր փեսայ - էջ 11, Երկու աւտարքն միացան - էջ 997, Երկու ի մէջ
– էջ 1103, Երմոգինեա եւ Գրաբոսին - էջ 935, 1028, Երջանիկ գնդին - էջ 990,
997, Երջանիկ հոգիահրաշ - էջ 942, 991, 997, 1031, 1089, Երջանիկ մեծ զօրական - էջ
223, 942, 991, 1031, Երջանիկն ի յարգանդէ - էջ 949, Երջանիկքըն սուրբ կուսանք - էջ
1078, Երջանկափայլ սրբարան - էջ 99, Եւ ի լնուլ քառասնեկին - էջ 948, 996, Եւ ձայն
բարձեալ - էջ 1037, Եւ Տրդատ գոռոզ արքայն - էջ 950, 997, 1036, Զահեղ, զանքըննին
- էջ 946, 994, 1073, Զամուրս իմ քակել - էջ 1028, Զանեղական ամենիցն - էջ 946,
1033, Զարհուրեալ զօրացն - էջ 946, 994, Զաքարիա մարգարէին - էջ 1079, Զենոն կայսրն
- էջ 950, Զի ազգ էաք - էջ 954, Զի զինուոր վիմին - էջ 937, Զիս, որ թաղծեալս - էջ
1077, Զխոցուած տիգին - էջ 947, 996, 1035, Զհոգիս դատախազ - էջ 1101, Զճրագ աւրինացն
- էջ 1068, Զմեռեալսն ի մեղս - էջ 938, ԶՅոբ յիշեսցուք - էջ 952, 998, 1037, 1083,
Զուարճացիր, ո´վ իմաստուն - էջ 385, ԶՎարագ ասեմ - էջ 1088, Զօրք երկնային զուարթնոց
- էջ 222, 934, 1027, Էակցին Հաւր - էջ 999, Էին աջոյ, աջոյ - էջ 939, 1029, Է ինձ
երանի - էջ 946, Է´ մահ, քան զքեզ - էջ 212, 216, 1088, Է յիս գիտութիւն - էջ
908, Է չարխ - էջ 1101, Էջմիածին դրախտ լուսով - էջ 952, Էջմիածին զարդ փառաց - էջ
99, էրեւեալ սրբոցն - էջ 1037, Ըզկոյսն Երեմիայ - էջ 1079, Ըզմարգարէքն յիշեմք
- էջ 1079, Ըզյիշատակ վկայից - էջ 162, Ըզպատմուճան սրբասիրին - էջ 1071, Ըզվարս
անարատ - էջ 941, Ընդ երեկոյս հասեալ - էջ 430, 1073, Ընդ հակառակս ընթանալով - էջ
942, Ընդ Ղազարու բարեկամին - էջ 1073, Ընդ մեծատան փափկասիրի - էջ 1032, Ընդ Յուդայի՝
սուրբ Կիւրեղին - էջ 943, 1032, Ընդ որս եւ մանկունք - էջ 430, 951, 1081, Ընդ Պօղոսի
վաստակողին - էջ 954, Ընկալ զիս, Տէր - էջ 992, Ըստ մեծատան փափկասիրին - էջ
1072, Թագաւոր անմահ - էջ 1075, 1083, Թագաւորդ աստուածարեալ - էջ 950, 997,
1036, Թագաւորեաց - էջ 1085, Թագաւորին երկնաւորի - էջ 941, 990, 1030, 1069, Թագաւորն
արարածոց - էջ 161, Թագաւորն երկնի, յերկրի - էջ 988, Թագդ պարծանաց - էջ 71, 938,
989, 1029, 1066, Թարգմանութեամբ խոր իմաստից - էջ 992, Թէ հարցանեմք - էջ 572,
Թէ մահն չէր - էջ 515, Թէ մարդ ես - էջ 1101, Թէ վկայս - էջ 1101, Ժողով զինուորաց
- էջ 934, Ի բանդէն մաղթէ - էջ 429, Իբրեւ եղեւ տիւ - էջ 1032, Ի գաւազանէն Յեսսեայ
- էջ 223, 937, 1084, Ի գաւառն Արտազու - էջ 943, Ի գերեզմանէն զմարմինն - էջ 988,
1075, Ի գիշերին երեւեալ - էջ 944, 993, 1032, Ի գիրկս կուսին - էջ 938, Իգնատիոս
մանուկ բարի - էջ 936, Ի գտանել կենաց փայտին - էջ 954, 999, 1083, Ի դասըս հրեղինաց
- էջ 940, 990, 1030, Ի զինուորական դասէն - էջ 429, Ի ժամուս ուրախութեան - էջ
101, Ի լեառն Սեպուհոյ - էջ 950, Ի լծակցութիւն - էջ 935, 1028, 1084, Ի խաչին տընկեալ
- էջ 936, 988, 1028, 1084, Ի խորոց կարդալով - էջ 357, Ի ծերպս վիմաց - էջ 1088, Ի
ծովակին Վասպուրական - էջ 104, Ի կենարար փայտէն - էջ 935, 1028, 1089, Ի Կոստանդինու
քաղաք - էջ 1027, 1070, Ի հանդէս տօնի ձեր - էջ 942, 992, 1030, 1070, Ի հանդէս տօնի
քո - էջ 940, 990, 1031, 1088, Ի հանդէս քո մեզ - էջ 1084, Ի հանդէս քո սուրբ տօնի
- էջ 934, Ի հանդիսական տաւնիս - էջ 999, 1037, 1080, Ի հանդիսաւոր աւուր - էջ
1070, Ի հողոյ առեալ - էջ 937, 950, 988, 997, Ի ձայն քաղցր - էջ 101, Ի մակադրական
- էջ 937, Իմանալի այս բուրաստան - էջ 353, Իմանալի սերովբէ - էջ 1082, Իմաստութիւն
անճառ - էջ 950, 997, Ի մեծի աւուր տօնիս - էջ 948, 996, 1035, Ի մեծի հրաշափառ - էջ
954, 1085, Ի մի յարմարութիւն - էջ 998, 1037, Ի միտ առէք - էջ 1088, Իմ մեծ սիրելին
- էջ 945, Իմ սիրուն Պիւլպիւլ - էջ 103, Ի յայս խորհուրդ - էջ 998, Ի յանմարմնական
- էջ 946, 994, 1033, Ի յարեւելից ծագեալ - էջ 1070, Ի յելս արեւու - էջ 944, 993,
1032, 1072, Ի յերկնային լուսոյն - էջ 935, 999, Ի յերկրի ճգնեալ - էջ 985, Ի յերկրիս
նաւ - էջ 944, 993, Ի յԵրուսաղէմ գնամ - էջ 947, Ի յիմ քաղաք - էջ 944, 993, 1032,
1072, Ի յորովայնէ ընտրեալ - էջ 934, 1027, 1084, Ի յուրբաթու մեծի - էջ 430, Ի Նիկիայ
ժողով - էջ 953, 1070, Ի Նիկիա մեծ քաղաքին - էջ 938, Ինձ ումէտ կայր - էջ 211,
215, Ի նմին աւուր - էջ 1074, Ի նոր եւ կոյս - էջ 226, Ի նուիրելն հրճուէին - էջ
934, Ինչ շահ է քեզ - էջ 1103, Ինքնափատակ - էջ 468, Ի շաբաթին գիշերին - էջ 224, Ի
Սաղիմ քաղաք - էջ 986, Իսայիաս տայ - էջ 955, 1036, Ի Սեբաստիայ - էջ 944, 993,
1032, Իսկակից Հօր - էջ 102, Իսկակից Որդի - էջ 948, 996, 1035, 1076, Ի սկզբան Էիդ
- էջ 935, 1027, 1079, Ի սկզբան Էին - էջ 937, Ի սկզբանէ մինչեւ - էջ 1103, Ի սկզբանէ
Յիսուս - էջ 1086, Իսկ թէ զՂուկաս - էջ 566, Իսկ Մարկոսի ասի - էջ 566, Իսկ մեծ Մարիամ
- էջ 948, Իսկ պարապետին - էջ 1084, Ի սմին աւուր - էջ 947, 995, 1034, Ի սուրբ սերմանց
- էջ 936, 1028, Իսպառ սիրեաց ըզսէրն - էջ 988, Ի վեր համբառնամք - էջ 1072, Ի վեց
դարուն - էջ 1068, Ի տանդ Հայոց կառուցելոյդ - էջ 100, Ի տանս Հայոց - էջ 99, Ի
տօնըս տօնից - էջ 945, 994, 1033, 1073, Իւղաբերքն եկին - էջ 1075, Ի քեզ յուսամ
- էջ 1104, 1087, Ի քէն աղերսիւ - էջ 991, Ի քէն հայցեմք - էջ 943, 992, 1032, Ի քոյդ
սիրոյ - էջ 103, Ի քո սոսկալի - էջ 1072, Ի քսանում մէկ աւուր - էջ 1089, Լերինք հիմամբք
- էջ 1033, Լուան զբարբառ մարգարէին - էջ 991, Լուարուք ըզբարբառ - էջ 1088, Լուսահեղոյց
սուրբ տաճար - էջ 101, Լուսաւորիչն յորժամ - էջ 1078, Լուսերեսացդ է քո - էջ
515, Լցան բանքն այսօր - էջ 946, 1034, 1073, Խաղաղարար նոր թագաւոր - էջ 943,
1089, Խանդաղակաթ սրտիւ - էջ 997, 1035, 1078, Խաչաբարձ արհի պանծալի - էջ
937, 988, 1029, Խաչաբարձ եւ պետ - էջ 428, Խաչաբարձ սուրբ արհի - էջ 1085, Խաչաչարչար
խաչելոյն - էջ 428, Խաչի քո Քրիստոս - էջ 428, 954, 999, 1037, 1083, Խաչն եղիցի
մեզ պահապան - էջ 953, 1083, Խաչն ի նախնումն - էջ 162, 225, 514, 948, 996, 1035,
1076, Խաչն ի վերայ - էջ 1035, Խաչն կենաց նշան - էջ 427, Խաչն հոգոց է - էջ 953,
1083, Խաւսէր բանիւ նա - էջ 225, 998, Խնամք խորհրդոյն - էջ 427, Խնդա խորան Աստուծոյ
Բանին - էջ 939, 989, 1029, Խնդայ խորան փրկչին - էջ 1067, Խնդահրաւէր երգաւք - էջ
425, 999, Խնդրահրաւէր մանկունք Սիոնի - էջ 426, 428, Խնդա մայր Տեառն Յիսուսի
- էջ 426, Խնդա, Սիովն, խորան - էջ 427, Խնդութեան ձայն, բարբառ - էջ 222, 427,
939, 989, 1029, 1067, Խնկի ծառի - էջ 226, 952, 1082, Խոնարհեալ Բանին - էջ 934, Խոնարհեալ
Բանն - էջ 952, Խոնարհեալ Որդին - էջ 427, Խոնարհիմք այսօր - էջ 1085, Խոնարհիմք հոգւով
- էջ 937, 988, 1029, Խոստովանիմ Աստուած - էջ 943, 992, 1031, 1070, Խոստովանիմք եւ
դաւանիմք - էջ 943, Խոստովանիմք զքեզ միածին - էջ 942, 991, 1031, Խորան փառաց
- էջ 939, 989, 1030, Խորհուրդ ազգաց քո - էջ 197, 428, 934, 989, 1027, 1079, Խորհուրդ
անշարժ - էջ 951, Խորհուրդ անքննին, անճառ - էջ 428, 955, 997,1029, 1036, Խորհուրդ
գալստեան - էջ 951, Խորհուրդ զօրեղ - էջ 1071, Խորհուրդ զաւրութեան - էջ 426, Խորհուրդ
ընտրեալ - էջ 954, Խորհուրդ հայրենի - էջ 429, Խորհուրդ հանգստեան - էջ 946, 995,
1034, Խորհուրդ հրաւիրմամբ - էջ 427, 438, 985, Խորհուրդ յառաջ քան - էջ 427, Խորհուրդն,
որ ծածկեալ էր - էջ 427, Խորհրդոյն աստուածայնոյ - էջ 934, Խորհդոցն աստուածային
- էջ 934, Խորք անհասին - էջ 936, Խորք անքըննին - էջ 197, 428, 1084, Խունկ եւ զմուռ
- էջ 1074, Խրամատեալ կանոն - էջ 942, 992, 1031, 1070, Խրատ մարդասիրին - էջ
426, Խրատ մի տամ - էջ 1103, Խօսէր բանիւ նա - էջ 951, 1036, 1081, Ծաղիկ պայծառ
- էջ 11, 938, 952, 1082, Ծաղկեցաւ ծառն կենաց - էջ 1104, Ծանուցեալ ծերոյն - էջ
939, Ծարաւեցաւ որպէս զմարդ - էջ 946, Ծարաւեցաւ Տէրն - էջ 225, Ծո´վ աչք, ամ - էջ
1104, Ծունր կրկնեմք Սուրբ Նշանի - էջ 991, Կազմեն տապան - էջ 953, 1083, Կաթուղիկէ
եկեղեցիս - էջ 951, 1036, Կամ առաջի քո - էջ 1088, Կայ խորհուրդ խորին - էջ 1078,
Կայթեա, Սուրբ Կաթուղիկէ - էջ 948, Կայր կոյսն - էջ 223, 939, 989, 1029, Կանայքն
արտասուաւք լային - էջ 430, 938, 988, Կանայքն եկին - էջ 70, Կանանց ազգ - էջ
1101, Կանանց անէծքն լուծանի - էջ 934, Կանանցն կանխեալ - էջ 11, 937, 986, 1034,
1035, Կապեալ կապեցաւ - էջ 946, Կարապետ Սուրբ հաւատոյ - էջ 947, 996, 1034, Կեանք
ընդ Հաւր - էջ 1074, Կենաց տապանակ - էջ 990, Կենաց փայտ - էջ 71, 998, 1037,
1083, Կենդանատուն - էջ 945, Կենդանարար Որդի Աստուծոյ - էջ 942, 991, 1028, Կենդանարար
Որդիդ միածին - էջ 955, Կենդանի վկայ մահուամբ - էջ 937, Կենդանի վկայք - էջ 935,
997, 1035, Կենդանոյն մահւամբ - էջ 1037, Կին աջոյ - էջ 989, Կոյս անապական - էջ
938, 989, 1029, Կոյսն ի յայրին - էջ 429, 1067, Կոյսք իմաստութեամբ - էջ 1028,
1080, Հազար ուսուֆ - էջ 514, Համագոյական Հօր - էջ 945, 993, 997, 1033, 1036,
1068, 1073, Համախոհ հարցն - էջ 1078, Համարձակ սա - էջ 949, Համբարձէք իշխան - էջ
12, Հայեաց եւ տես - էջ 949, Հայիմ, ողբամ - էջ 216, Հայր անսկիզբն - էջ 196, 1038,
Հայրապետաց դասուց վեհին - էջ 1071, Հայրապետաց հանուրց ազգին - էջ 1071, Հայցմամբ
մաքուր - էջ 1081, Հանդէս գումարեալ - էջ 952, 1070, Հանէ զնոսա - էջ 225, 1035,
1076, Հանցկուն այլ ով - էջ 515, Հաւատամք ի Քրիստոս - էջ 1086, Հաւիկ մի պայծառ
- էջ 948, Հաւուն, հաւուն - էջ 947, 995, 1034, Հետեւեցայ անառակին - էջ 10,
943, Հզօր զօրութեան - էջ 952, Հիանան այսաւր - էջ 430, Հիմիկ ճարտար - էջ 1102, Հնչմամբ
ձայնիւ - էջ 950, 997, 1036, Հոգի Աստուծոյ - էջ 997, 1036, Հոգիդ Աստուած բղխումն
- էջ 949, 1077, Հոգին նախընտրեալ - էջ 1078, Հոգիդ Սուրբ Աստուած - էջ 1077, Հոգին
Սուրբ հնչեաց - էջ 71, 949, Հոսեալ հրեղինացն - էջ 430, 998, Հրաշալի խորհուրդ - էջ
938, 1070, Հրեշտակն առեալ - էջ 937, Հրճուիմք այսօր մեք - էջ 223, 938, 989,
1029, 1066, Հօր կամաւ իջեալ - էջ 224, 947, 995, 1034, 1074, Ձայն ահեղ հնչեաց - էջ
1078, Ձայն այն - էջ 1073, Ձայն բարձրագուժ - էջ 32, Ձայն եդեմական - էջ 72, Ձայնին
զօրութեան - էջ 429, Ձայնն այն, որ - էջ 945, 993, Ձեզ ձայնակից զուարթունք - էջ
1084, Ղազարապատ զարմանաշէն - էջ 100, Ղամպարաշար անհամեմատ - էջ 101, Ղարիպին
կեանքն - էջ 20, 215, Ճառագայթիք ճաճանչման - էջ 1079, Ճառագայթ լուսաւորաց - էջ
948, Ճառագայթ լուսոյ - էջ 987, 1028, 1071, Ճառագայթ Հօրն - էջ 945, 1030,
1033, Ճեպէր հիացմամբ - էջ 939, Ճըգնաւորք ընտրեալք - էջ 935, 1028, 1079, Ճըգնաւորք
ճըշմարիտք- էջ 1079, Ճըգնաւորօքն յանապատին - էջ 987, 1068, Ճիւղ եղեր ծառոյն -
էջ 1081, Ճշմարիտ Աստուած - էջ 939, Ճշմարիտ որթոյն - էջ 986, 1079, Ճշմարիտ վըկայք
- էջ 70, 1080, Ճրագ ճշմարիտ Հաւր - էջ 943, 992, 1031, 1089, Ճրագ մարմնոյս է - էջ
943, 1031, 1089, Ճրագ օրինացն Մովսէսի - էջ 940, Մայր Աստուծոյ Մարիամ - էջ
429, Մայր կենդանեացն - էջ 940, Մայր հաւատոյ սուրբ - էջ 951, 998, 1036, 1082, Մայր
մարմնացելոյ - էջ 947, Մայր մի ճնճղուկ եգիտ - էջ 162, Մանկունք վերինըն Սիովնի -
էջ 944, Մատթէոս մարդ - էջ 954, 1083, Մարգարէիցն երկոտասան - էջ 951, Մարգարէից
պարծանք - էջ 952, Մարգարէից սա սերմանումն - էջ 960, Մարդասէր Հայր գըթութեան -
էջ 1085, Մարդասիրութեամբ Որդիդ - էջ 427, 946, 995, 1034, 1074, Մարիամու Մագդաղենի
ցուցաւ - էջ 942, 947, 1067, Մաքուր եւ անբիծ - էջ 425, 938, 1029, 1067, Մաքուր հոգւով
- էջ 943, Մաքրափայլ սուրբ տաճար - էջ 1076, Մաքրափայլ տաճար - էջ 427, 996, Մաքրեալ
տաճար - էջ 948, 1035, Մեծահամբաւ անուն - էջ 987, 1028, 1084, Մեծահռչակ անուն -
էջ 428, Մեծապայծառ ակն - էջ 427, 953, 1082, Մեծապայծառ անուն - էջ 936, Մեծապայծառ
արփիանման - էջ 952, 998, Մեծապայծառ գահ - էջ 100, Մեծապայծառ լոյսն - էջ 949,
996, Մեծապայծառ խորհուրդ հրաշազան - էջ 933, 985, Մեծապայծառ խորհուրդ յայտնեալ
- էջ 103, Մեծապայծառ խորհուրդն ահագին - էջ 946, Մեծապայծառ խորհուրդ սոսկական
- էջ 993, Մեծապայծառ ծագմամբ - էջ 998, Մեծապայծառ հրակերպ - էջ 427, Մեծապայծառ
հրաշակերպ - էջ 1081, Մեծասքանչ անուն - էջ 1083, Մեծապայծառ հրաշակերտ - էջ
952, 998, 1036, 1081, Մեծապայծառ ձայնիւ - էջ 1077, Մեծապայծառ ձայնիւ ցնծալի
- էջ 947, 995, 1034, Մեծապայծառ ձայն ուրախալի - էջ 427, 1074, Մեծապայծառ տօնիւս
- էջ 948, 996, 1035, 1076, Մեծապայծառ ցնծութեամբ - էջ 946, Մեծապայծառ փայլմամբ
իբր - էջ 1037, Մեծապայծառ փառաւք զարդարեալ - էջ 426, 935, 949, 991, 999, 1028,
1069, 1080, Մեծապայծառ փառաւք պանծալի - էջ 426, 952, 1031, 1037, 1068, Մեծացիր
այսօր - էջ 1081, Մեծ Եպիփանն - էջ 944, Մեծ եւ ահեղ անուն - էջ 428, 1078, Մեծ եւ
ահեղ խորհուրդ ահագին - էջ 427, 1027, Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ անեղին - էջ 426, 427,
1032, 1072, 1073, Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ անքննին - էջ 944, 993, 1036, 1078, Մեծ եւ
ահեղ խորհուրդ հրաշական - էջ 428, 1083, Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ մեզ - էջ 427, 951,
1080, Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ յայտնեալ - էջ 998, Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ սոսկալի - էջ
427, 947, 995, 1034, 1074, Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ տիրական - էջ 426, 943, 944,
992, 1032, 1072, Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ փրկչին - էջ 428, 950, Մեծ եւ անճառ խորհուրդն
- էջ 45, 994, 1033, Մեծ եւ հզաւր անմահ - էջ 936, 987, 1028, 1084, Մեծ եւ հզաւր անմահից
արքայ - էջ 426, 944, 993, 1032, 1072, Մեծ եւ հզօր անուն - էջ 951, Մեծ եւ հզօր անուն
հրաշալի - էջ 428, 1081, 1088, Մեծ եւ հզաւր թագաւոր - էջ 427, Մեծ եւ հզաւր Հոգի
- էջ 427, 948, 996, 1035, 1077, Մեծ եւ հզաւր տաւնիս - էջ 427, Մեծի զօրութիւն
- էջ 949, Մեծի հանդիսի աւուրս - էջ 936, 1028, 1084, Մեծ խորհուրդ յերկրի - էջ
946, 994, 1033, 1089, Մեծ հառաչանք - էջ 1034, 1075, Մեծն Եպիփան - էջ 1032, Մեղայ
Տէ՛ր, ինձ - էջ 1086, Մեղայ, Տէր, մեղայ - էջ 944, 993, 1031, 1072, Մեղայ Քեզ, Քրիստոս
- էջ 1071, Մերձեալ Զատիկ - էջ 946, Մեր մեղքն է - էջ 1103, Մեր նախահօրէն խնդիր -
էջ 226, Միածինն Հօր Որդի - էջ 935, Միակդ ահաւոր - էջ 948, 996, 1035, 1080, Միաշաբաթ
երեկոյին - էջ 947, 996, Միաշաբաթ օր - էջ 71, 947, 1080, Միասնական Սուրբ Երրորդութիւն
- էջ 426, 941, 991, 1031, 1068, Մի զինուոր - էջ 986, Մի´ լայր դու - էջ 1075, Մինդ
ի յԷէն - էջ 20, 210, 428, 955, 1038, 1088, Մինչդեռ նստէր - էջ 1085, Մինն յերից
- էջ 1089, Միշտ էիդ անեղ - էջ 691, 1101, Մկրտչին Քրիստոսի - էջ 949, 997,
1035, 1068, Մոլորեցայ ըստ ոչխարին - էջ 1032, 1072, Մտեալ ի տաճարն - էջ 941,
991, 1031, Յակովբոս ընտրեալ - էջ 936, Յաղթող արի - էջ 992, Յաղերս բանի - էջ
1079, Յաղթօղ զօրութեամբ - էջ 941, 990, 1030, 1069, Յամենահրաշ գործ արարչին - էջ
32, Յամենայն ժամ օրհնեմք - էջ 223, 938, 989, 1029, 1066, Յամենայն մեղաց - էջ
1086, Յամեն առաւաւտ - էջ 211, Յամսեանն վեցերորդի - էջ 939, Յայն առաջին - էջ
1103, Յայն եդեմական - էջ 1082, Յայնժամ գըթած Տէրն - էջ 942, Յայնժամ գոյ ի Յորդանան
- էջ 1068, Յայնժամ եղեւ գալ - էջ 942, Յայնժամ մեռեալ մի - էջ 1083, Յայնժամ չարին
այն - էջ 1031, Յայնժամ Պետրոսին - էջ 948, 1035, 1068, Յայնժամ սիրով - էջ 947,
995, 1034, 1080, Յայն իմանայի - էջ 429, Յայն յեդեմական - էջ 953, 998, 1037, Յայս
ահագին - էջ 954, 1083, Յայս հանդիսաւոր - էջ 429, Յայսմ վայրի եղեւ - էջ 950,
1070, Յայսոսիկ յեռեալ խմբից - էջ 1036, Յանեղական ամենիցն Աստուած - էջ 994, Յանեղական
լոյսն ի Հօրէ - էջ 953, 1083, Յանեղական լուսոյն զարդարեալ - էջ 1027, 1080, Յանեղական
լուսոյն խոնարհեալ - էջ 939, 953, 989, 990, 1030, 1066, 1083, Յանեղ յէութեան -
էջ 212, Յանկարծ ձայնեալ - էջ 1077, Յառապըմ տիվան - էջ 33, Յառաջ յանեղ - էջ
942, Յառաջն որ յաշխարհս - էջ 1102, Յառաջ տեսողէն - էջ 1069, ՅԱռաքելէ մըտօք տըխմար
- էջ 1078, ՅԱստուծոյ ընտրեցար դու բարի - էջ 953, 1088, ՅԱստուծոյ շինեալ քաղաք
- էջ 101, Յաստուորս, ով շինեաց - էջ 1104, ՅԱրարչէն հրաման - էջ 212, Յարեաւ Աստուած
- էջ 1075, Յարեաւ հաւն այն - էջ 938, 1034, Յարեաւ յաւուր երրորդի - էջ 10, 947,
995, 1034, Յարեաւ փառաց թագաւորն - էջ 947, 995, 1034, Յարմատոց բարեաց - էջ
104, Յարմարական դրուատ բանական - էջ 1088, Յարմար ձեւով - էջ 99, Յարուցեալ յերրորդ
աւուր - էջ 70, 224, 947, 995, 1034, 1080, Յաւէտ իսկապէս - էջ 71, 949, 996,
1035, Յաւիտենից Աստուածն - էջ 940, Յաւուր յարութեան - էջ 1072, Յաւուրս յայսոսիկ
տօն - էջ 102, Յետ գնալոյ վարդին - էջ 226, Յետ վեցօրեայ - էջ 951, Յերեկ հողվերաւքն
- էջ 211, 215, Յերեկոյի հինգշաբթին - էջ 224, 946, 994, 1073, Յերկնից խոնարհեալ
- էջ 934, 947, 987, 999, 1034, 1068, Յորժամ Ադամ - էջ 1074, ՅԵրուսաղէմ սուրբ քաղաքի
- էջ 944, 1032, Յիմաստութիւն կենաց - էջ 31, Յիշելով զաւր մահուն - էջ 1087, Յիշեսցուք
ի գիշերի - էջ 196, 219, 995, Յիշէ զբան - էջ 1086, Յիսուս թագաւորըն փառաց - էջ
947, 995, 1034, Յիսուս լոյս ծագեալ - էջ 936, 987, Յիսուս Որդի իմ - էջ 101, Յիսուս
Որդի Տէրն - էջ 945, 994, Յիսուս փրկիչ կենարար - էջ 945, 994, 1089, Յիսուս Քրիստոս
Աստուած - էջ 1069, Յիսուս Քրիստոս արքայն - էջ 953, 1082, Յիսուս Քրիստոս Հօր միածին
- էջ 936, 999, 1029, 1084, Յոյժ զարմանալի - էջ 936, 999, 1028, Յոյժ փառատրելի
- էջ 1084, Յոյս եւ ապաւէն - էջ 1086, Յովհաննէս մեծ մարգարէ - էջ 952, 998,
1034, 1068, Յորժամ Ադամ - էջ 1074, Յորժամ բարբառքն - էջ 1079, Յորժամ Գաբրիէլ
- էջ 1087, Յորժամ եկեալ - էջ 1088, Յորժամ գրեալքն - էջ 945, 1033, 1086, Յորժամ զմիտքըս
- էջ 252, 907, Յորժամ ծագիս, Տէր - էջ 945, 1089, Յորժամ կամէր Հայրըն - էջ 1068,
Յորժամ Հայրն երկնաւոր - էջ 121, 163, 1068, Յորժամ որ զԳրիգոր - էջ 1076, Յորժամ որ
մարդասէրն - էջ 103, Յորժամ տարերքն - էջ 1087, Յունան քարոզըն - էջ 942, 991,
1031, 1069, Յօր նաւակատեաց - էջ 934, Յօրըս պանծալի - էջ 940, Նա անդէն պատասխանէր
- էջ 944, Նախայաւէտ Բանդ - էջ 940, Նախանձաւոր հարանց - էջ 952, Նախ միածին Աստուածն
- էջ 997, Նախնի պատւէտ զրկեցար - էջ 532, Նա ծով վաղընթաց - էջ 947, Նայեաց զոր ետ
քեզ - էջ 33, Նայիմ ողբամ - էջ 20, Նեստոր Նասրանի - էջ 951, 998, 1036, Ներգործական
Աստուած - էջ 951, 1081, Ներհիւսեսցուք քաղցր - էջ 949, 1077, Ներպարունակեալ իննեակ
- էջ 1077, Ներսէս յադենատունկ - էջ 1078, Ներսէս, որ քաղցր - էջ 1078, Ներսէս դրախտէն
- էջ 950, Նոյն այս խորհուրդ - էջ 943, Նոյն բանն, որ էր - էջ 952, 998, 1031, Նոյն
ինքն - էջ 1067, Նոյն քեզ վայել է - էջ 102, Նորազուարճ խնդութեամբ - էջ 1036, Նորահրաշ
ծննդեան - էջ 1066, Նորահրաշ տեսիլ - էջ 950, 997, 1036, 1069, Նորահրաշ տօնիւս
- էջ 997, 1082, Նորաձայն աւետեաց - էջ 938, Նորաստեղծեալ Բանն - էջ 156, Նոր աւետեաց
լուր - էջ 945, 993, 1033, Նոր գինոյն - էջ 1070, Նոր դշխոյդ - էջ 1074, Նոր դրախտիս
եկեղեցւոյ - էջ 998, 1037, Նոր դրախտի քո - էջ 935, 941, 987, Նոր եդեմ բանաւոր -
էջ 989, 1029, 1085, Նոր թագաւորին - էջ 1066, Նոր թագ պետական - էջ 950, 997,
1036, Նոր իմն ահաւոր խորհուրդ - էջ 1081, Նոր իմն աւետեաց - էջ 946, 995, 1034,
1074, Նոր լոյս - էջ 937, 1029, 1085, Նոր ծաղիկ այսօր - էջ 938, Նոր ծաղիկ բղխէ
- էջ 428, 988, 1029, 1066, Նոր ծաղիկ պայծառ - էջ 430, 1028, 1075, Նոր ձայն աւետեաց
- էջ 430, 988, 1074, Նոր մեծահանդէս տաւնի - էջ 997, 1036, Նոր ստեղծեալ Բանն - էջ
497, Նոր տօնիւս երկնաւորաց - էջ 934, 1084, Նուագեմք հոգւոյն - էջ 948, 996,
1077, Նստեալ կանայքն - էջ 223, 431, 991, 1031, 1075, Նստեալն յառնէր - էջ 937, Նստեալ
պահէին - էջ 1082, Նստէք ի մաճլիս - էջ 103, Շարժեա զտասնաղիդ - էջ 947, 1034, Շարժել
ստիպէ - էջ 252, 360, Շնորհալոյս մարգարիտ - էջ 532, Շնորհաց Հոգւոյն ընդունարան
- էջ 941, 990, 1030, Շնորհօք Հոգւոյն Սրբոյ - էջ 946, Շնորհօք միածնին - էջ
100, Շնորհաւք Սրբոյ Հոգոյն - էջ 430, 994, 1033, Ողբացէք եկեղեցիք - էջ 954, Ողբս
աղիողորմ - էջ 1087, Ողջոյն ընդ քեզ - էջ 514, 952, 1082, Ողջոյն քեզ աստղ - էջ
134, Ոչ արգելեաց վէմն - էջ 942, 1074, Ոստս արմաւենեաց - էջ 224, 1073, Ով անմահ
հաց - էջ 954, 1038, 1085, Ո´վ գեղեցիկ եւ նազելի - էջ 58, 212, Ով Գրիգորիէ - էջ
134, Ով դու յիմար - էջ 385, Ով զարմանալի խորհուրդ - էջ 938, 1029, Ով հրաշագեղ
- էջ 949, 1066, Ով մահ, քան - էջ 1101, Ով որ աստեն - էջ 993, Ով Սիմէոն - էջ
224, 946, Ով սուրբ հայրապետ - էջ 990, 1068, Ով Տէրըդ բարձրեալ - էջ 955, 1037, Ով
քահանայք - էջ 20, 29, 211, 215, 955, 1037, Ով քաղցրաձայնեալ - էջ 430, 934,
1076, Որդի՛ք լուսոյ - էջ 1088, Որդիքն Որոտման - էջ 937, 988, 1028, Որ եղելոց կեանս
- էջ 946, 995, Որ եղելոցս շնորհ - էջ 1074, Որ եւ կատարեալ - էջ 946, 994, Որ զառաջագոյն
- էջ 162, Որ ըզԴաւիթ յեսայածին - էջ 1084, Որ զօրութեամբն Քրիստոսի - էջ 1030,
1036, Որ ի դասուց - էջ 1075, Որ կարաւտէր կաթիլ մի - էջ 1072, Որ յարմատուց - էջ
162, Որ յարութեան երեկոյին - էջ 1075, Որ յիսներեակ - էջ 1077, Որ նախ բորոտ - էջ
1037, Որ յարութեան երեկոյին - էջ 1075, Որոյ քերովբէք - էջ 1073, Որով զօրացեալ
- էջ 940, 1030, Որոց գլուխ անկեան - էջ 951, Որ չարչարեացն ըզձեզ - էջ 1080, Որպէս
Ադամն այն - էջ 1071, 1079, Որ վասն մեր - էջ 430, 1073, Որ վարդապետ է այցելու -
էջ 1073, Որք զաղօթիցն - էջ 935, 1028, 1068, Որք ընկեալք ի գործ - էջ 1073, Որք, որ
փափագին - էջ 994, 1073, Ումարիմ պարիմ - էջ 527, Ուստի եւ մեք տաւնեմք - էջ
1081, Ուստի լոյս ծագեալ - էջ 1074, Ուրախացէք, հայկազեանք - էջ 532, Ուրախ լե՛ր
հարսն - էջ 11, 225, 226, 948, 996, 1035, Ուրախ լերուք անփորձ - է 226, Չար վիրաց
աղ - էջ 934, Չհաւատացի խոստման - էջ 992, Չորեքկերպեան թեւքն - էջ 1082, Չորս տարերաց
երկրի - էջ 1101, Պահքն առաջին - էջ 1086, Պաղատանաւք մարգարէին - էջ 1079, Պաղատանօք
սուրբ նախահարց - էջ 951, 999, 1037, Պաղատիմք առ ձեզ - էջ 937, 1029, 1085, Պայծառագոյն
որդեակ իմ - էջ 20, Պայծառ զարդարին - էջ 945, 1033, Պայծառութիւն մտաց - էջ 966, Պայծառ
պատուիրան - էջ 1086, Պատգամն, որ երետ - էջ 1101, Պատճառ պարծանաց - էջ 941,
991, 1031, 1069, Պատուիրեցեր զհոգալ - էջ 1071, Պարագրի անպարագրելին - էջ 197,
939, 989, Պարգեւատուն ամենեցուն - էջ 944, Պարծանք հանդիսից - էջ 429, Պարունակեալ
պահէին - էջ 11, Պետրոս եւ Պօղոս քրիստոնէից - էջ 1085, Պետ հանդիսին - էջ 1080,
Ջուր կենդանի բղխմամբ - էջ 1027, Ռահիւք յաշխարհէ - էջ 1080, Սա մարգարէ աստուածաբան
- էջ 360, Սարսափելի տեղոյն - էջ 99, Սարսեալ Հերովդէս - էջ 949, 997, 1036, 1078,
Սաւառնաթեւեալ - էջ 1082, Սեաւ եմ գեղեցիկ - էջ 10, 223, 939, 989, 1030, Սեփական
սիւն - էջ 430, 1082, Սէր յառաւօտէ - էջ 947, 1034, Սիմոն Պետրոս - էջ 1032, Սիսական
յեար - էջ 103, Սիրով խնկաբեր կանայքն - էջ 224, 995, Սիրով Շապուհ - էջ 991, Սիրով
սիրել Որդին - էջ 939, Սիրով վառեցար - 1071, Սիրտս ի փորս - էջ 1102, Սիւն հաւատոյ
- էջ 953, Սկզբնազարդ գոյից - էջ 429, Սկսօղն է սկիզբն - էջ 1105, Սնափառեալ ես պճնեցայ
- էջ 1152, Սողովմոն մայրն - էջ 1087, Սոյն այս խորհուրդ - էջ 992, Սոսկալի ահիւ
- էջ 431, 1076, Սոսկալի զարմանս - էջ 429, Սոսկացեալ պետից - էջ 989, Սուտ եւ անցաւոր
աշխարհ - էջ 1083, Սուտ կենցաղոյս - էջ 102, Սուրբ առաքեալք - էջ 1081, Սուրբ Աստուած
- էջ 941, Սուրբ Աստուածածին կուսին - էջ 1036, Սուրբ Գալըստեամբ քո - էջ 941,
Սուրբ Գուրիաս - էջ 1084, Սուրբ ես սրբոց - էջ 103, 1080, Սուրբ ես, տաճար երկնանման
- էջ 1076, Սուրբ երջանիկ տէրըդ Ներսէս - էջ 228, Սուրբ Երրորդութիւն - էջ 937,
988, 1028, 1079, Սուրբ Եւստրատիոս - էջ 935, 1028, Սուրբ եւ սրբարար - էջ 935,
987, Սուրբ է տաճար - էջ 949, 997, 1035, 1080, Սուրբ Կիրակոս - էջ 1069, Սուրբ հարքն
- էջ 1086, Սուրբ Հոգոյն տաճար - էջ 222, 986, Սուրբ մայրդ լուսոյ - էջ 1036,
1082, Սուրբ Յուղիտայ - էջ 941, 990, 1030, 1088, Սուրբ նահատակ Ատոմ - էջ 942,
991, 1031, 1069, Սուրբն Գէորգ - էջ 953, Սուրբն Սարգիս ժամ - էջ 1069, Սուրբ Ոսկի
քահանայդ - էջ 224, 942, 991, 1031, 1070, Սուրբ սիրամարգ - էջ 101, Սուրբ Ստեփանոս
- էջ 1084, Սուրբ Վարդան - էջ 224, 992, Սուրբ վարդապետքն մեր - էջ 942, 991,
1031, 1070, Սուրբ քառաթեւ խաչ - էջ 948, Ստեղծող մանկանց - էջ 940, 990, 1030,
1068, Ստեփաննոս քաղցրիկ - էջ 102, Ստուգութեամբ տեղեկացեալ - էջ 162, Սրբոյ Հոգւոյ
բըղխումն - էջ 949, 1077, Սրբոյն սրբութիւն տացուք - էջ 430, Սրբոց հրեշտակաց - էջ
945, 993, Սրբութեամբ սնանին - էջ 1027, Սրբուհի Մարիամ - էջ 11, Սրովբէանման քրովբէ
- էջ 939, Սքանչելի Սուրբ Նշանդ - էջ 1082, Վայել է քոյին - էջ 935, 987, 1027,
1070, Վայելչականաց, վայելման - էջ 949, 998, 1035, 1077, Վայ իմ մեղուցեալ - էջ
945, 994, 1033, 1072, Վայրի հաւուկ մի - էջ 1102, Վանիչ ներհակին - էջ 938, 988,
1029, 1085, Վարդան քաջ - էջ 943, 992,1031, 1089, Վարդապետաց թագ - էջ 1084, Վարդապետաց քանոն - էջ 952, 1070, Վարդապետք
քեւ - էջ 1088, Վարդք վայելուչ - էջ 1081, Վարիչ հանուրց - էջ 936, 987, 1028,
1089, Վեհից թագաւորն - էջ 948, 996, 1035, 1076, Վերառաքեմք առ Աստուած - էջ
507, Վերերգեմք հնչմամբ - էջ 1079, Վերջի յաներեկ - էջ 944, 993, 1033, Վերստին գործոյդ
- էջ 102, Վերօրհնեալ, գովեալ - էջ 940, 948, 990, 996, 1030, Վկայից հանդիսից -
էջ 429, 942, 991, 1069, Վկայքն ամենեքեան - էջ 1086, Վճարեալ զբան - էջ 134, Տածօղք
բանաւոր - էջ 937, 997, Տաճարդ երկնային - էջ 952, 997, 1035, 1081, Տաճար լուսոյ
- էջ 953, 1082, Տապանակ կազմեալ - էջ 1067, Տասըն վկայք - էջ 1074, Տարփացեալ ըղձանամք
- էջ 954, 1038, Տարփումն ըղձական - էջ 71, 938, 988, 1029, 1066, Տենչալի տաւնիւ
- էջ 37, Տեսայ պատկեր մի - էջ 514, Տեսանէին գունդքն - էջ 1081, Տեսանողք - էջ
1079, Տեսեալ ծնողին - էջ 941, 990, 1030, Տեսեալ Մարիամ - էջ 1075, Տեսիլ ահեղ հրաշալի
- էջ 1077, Տէր բարերար, Հօր - էջ 935, 937, 999, 1028, 1029, Տէր եւ Աստուած - էջ
196, Տէր իմ գթած - էջ 993, Տէր մեր յերկնից - էջ 938, Տէր մեր փառաւք - էջ 1075, Տէր
Յիսուս տուր - էջ 100, Տէրն կատարիչ - էջ 946, Տէր Տէրունական - էջ 947, 995,
1034, 1074, Տէր տընտեսական - էջ 941, 990, 1030, Տէր փառաց - էջ 937, 998,
1028, 1067, Տինա առաւել - էջ 987, 1080, Տիրական տօնիւս - էջ 945, 994, 1033,
1073, Տնտես չէի հաւատարիմ - էջ 944, 1032, 1089, Տունկ անմահութեան - էջ 939,
1081, Տուր ինձ բնութիւն բարի - էջ 515, Տուփ ես զանազան - էջ 939, Րամեալ դշխոյին
- էջ 72, Րամեալ ըզկիրս - էջ 999, 1037, Րամեալ խորհրդին - էջ 1033, Րամից զօրաց
- էջ 1089, Րամք հանդիսից - էջ 952, 998, 1031, Ւ իւսեալ պարեայ - էջ 1074, Ցնծա´յ
դու, շուշան - էջ 1068, Ցնծան այսօր երկինք - էջ 222, 938, 1034, 1074, Ցուցեալ սագաշէն
- էջ 70, Փառաց թագաւորն այն - էջ 994, 1033, Փառաց թագաւորն երկնից - էջ 988, Փառք
Հօրն անեղին - էջ 936, 1028, Փառք տանք - էջ 242, Փոյթ ընդ փոյթ - էջ 993, Քահանայք
պատուեալք - էջ 943, 992, 1031, Քաղցրագունիս այս բաղձանաւք - էջ 597, Քաղցր է Տէր
- էջ 1086, Քան զամենայն գործս - էջ 1086, 1087, Քանզի գիտունն - էջ 135, Քանզի ոմըն
չարեացն - էջ 101, Քանզի ֆռանկաց ազգն - էջ 163, Քանքարաթաքոյց եմ անարժան - էջ
1071, Քաջամարտիկ մեծ զինուորին - էջ 943, 992, 1032, Քեզ մատուցանեմք - էջ 1037,
1068, Քեզ, ով Տէր Յիսուս - էջ 945, 994, 1033, 1072, Քէէն մինչեւ ի յայբն - էջ
161, Քրիստոսական հաւատին - էջ 1082, Քրիստոս Բանըդ Հօր - էջ 938, 989, 1029, Քրիստոս
եկեալ - էջ 948, 996, 1035, 1068, Քրիստոս փառաց թագաւոր - էջ 10, 429, 944, 993,
1072, Քրիստոս փառաց թագաւորն - էջ 10, 223, 429, 941, 990, 1030, 1068, Քրիստոս փառաց
լոյս - էջ 943, 1089, Քրիստոս փրկիչ կենարար - էջ 1033, Օգնեա, ո´վ Տէր - էջ 964,
Օր է աւետեաց - էջ 1067, Օրինաւոր փարիսեցին - էջ 1072, Օրհնեալ անճառ - էջ
954, 1083, Օրհնեալ անուն անճառ - էջ 518, 908, Օրհնեալ անուն անմահ - էջ 1086, Օրհնեալ
ես, Հայր սուրբ - էջ 950, Օրհնեալ ես Սուրբ Աստուածածին - էջ 1067, Օրհնեալ ես, Սուրբ
Հայր - էջ 1078, Օրհնեալ ես փայտ - էջ 953, 954, 1035, 1082, Օրհնեալ եւ ընտրեալ
- էջ 934, 986, Օրհնեալ է Աստուած Հայր - էջ 1102, Օրհնեալ է Հայր - էջ 953, 1037,
Օրհնեալ կամքն աստուածային - էջ 162, Օրհնեալ Հայր երկնաւոր - էջ 515, 1066,
1100, Օրհնեալ շրթամբք - էջ 1067, Օրհնեցէ՛ք զՀայրն - էջ 1085, Օրհնեցէք ըզՏէր -
էջ 162։
Աբրահամու
Կրետացւոյ Պատմութիւն - էջ 733, 767, Ագաթանգեղեայ Պատմութիւն Հայոց - էջ 852, Գէորգոս
Ֆրանձէսի Պատմութիւն Յունաց տէրութեան - էջ 898, Եղիշէի Վասն Վարդանայ - էջ 493,
853, Եւսեբիոսի Կեսարացւոյ Պատմութիւն եկեղեցական - էջ 316 (պպ), 738, Զենոբայ Ասորւոյ
Պատմութիւն Տարօնոյ - էջ 739, Էօժէնի Պօռեի Պատմութիւն աւերակացն Անւոյ - էջ 908,
Թովմայի Արծրունւոյ ի Պատմութենէն - էջ 494, Կիրակոսի Գանձակեցւոյ Պատմութիւն -
էջ 737, ի Պատմութենէն - էջ 500, 916, Կորիւնի Վարք Մաշտոցի - էջ 862, 1166, Ղազարայ
Փարպեցւոյ Պատմութիւն Հայոց - էջ 853, Մատթէոսի Ի թաղումն Գրիգորի Տաթեւացւոյ - էջ
324, 332, Մատթէոսի Ուռհայեցւոյ Պատմութիւն - էջ 898, Մեսրոպայ Վայեցձորեցւոյ Յաղագս
զարմից Սրբոյն Գրիգորի - էջ 853, Միխայէլի Ասորւոյ Ժամանակագրութիւն - էջ 959,
1119, Մխիթարայ Անեցւոյ Պատմութիւն - էջ 1119, Մովսիսի Խորենացւոյ Պատմութիւն Հայոց
- էջ 493, 852, ի Պատմութենէն - էջ 852, 960, 1118, Մովսիսի Կաղանկատուացւոյ Պատմութիւն
Աղուանից - էջ 499, 916, Յովհաննու Մամիկոնեան՝ Պատմութիւն Տարօնոյ - էջ 495, Ներսիսի
Գանձակեցւոյ Գաւազանագիրք կթղկս.ացն Աղուանից - էջ 501, Ներսիսի Շնորհալւոյ Վասն առմանն
Երուսաղէմի - էջ 32, Սեբէոսի Պատմութիւն - էջ 854, Ստեփաննոսի Օրբելեան՝ Պատմութիւն
նահանգին Սիսական - էջ 1309, Ողբ ի Սուրբ Կաթողիկէին, ի Պատմութենէն - էջ 31,
495, Աղիւսակ տարեգրոց - էջ 120, Դարագլուխք - էջ 11, 149, 240, 433, Դաշնագիր Մեհմետի
- էջ 760, Երեւումն Մահմետի - էջ 1118, Թագաւորքն Արշակունեաց - էջ 169, Թագաւորք
Պարսից - էջ 321, Ժամանակագրութիւն - էջ 235, կթղկս.ք Հայոց - էջ 433, Յիշատակարան
1441 թ. - էջ 572, Պատմութիւն երից տիեզերական ժողովոցն - էջ 748, Պատմութիւն
Ռուսաց - էջ 532, Պատմութիւն Պատերազմին Խօթինու - էջ 904, Քաղաքք եւ շինողք նոցա
- էջ 739։
Սաղմոսարանք
- էջ 53, 54, 79, 143, 153, 181, 182, 191, 208, 217, 221, 1002, 1008։
Առաքելի
Բաղիշեցւոյ Պատմութիւն Մեծին Ներսիսի - էջ 518, 908, Պատմութիւն Յովասափու - էջ
163, Մեծին Ներսէսի - էջ 518, Գրիգորի Սկեւռացւոյ ի վարս Ներսէսի Լամբրոնացւոյ -
էջ 1166, Խաչատրոյ Ողբ ի Ներսէս Տարսոնի - էջ 251, Մինասայ Կամսարականի Տօմար Լուսաւորչի
- էջ 507, Ներսիսի Լամբրոնացւոյ ողբ Ներսէսի Շնորհալւոյ - էջ 360, Սոկրատայ Վասն Քաղկեդոնի
ժողովին - էջ 1117, Վարդանայ Հայկազնոյ Տաղ գերեզմանական Գրիգորի Վկայասիրի - էջ
252, Այս է պատմութիւն Նախաստեղծին - էջ 157, Անուանակոչութիւն առաքելոցն եւ իւղաբերից
- էջ 240, Առագաստ երանուհեաց - էջ 309, Կտակ երկոտասան նահապետացն - էջ 649, Հանգիստ
Յովհաննու Աւետարանչի - էջ 587, Հանգիստ Յովհաննու Ոսկեբերանի - էջ 591, Հարանց վարք
- էջ 1161, ի Հարանց վարուց - էջ 192, 396, 400, 480, 488, 554, 555, 570, 697,
884, 1132, 1138, Մահ Եզեկիէլի մարգարէի - էջ 462, Յաղագս՝ ԲԺ. նահապետաց - էջ
960, Թագաւորաց - էջ 521, Ժողովոցն - էջ 1118, Մահուանն Ադամայ - էջ 571, Ուրացող
քահանային - էջ 361, Սուրբ իւղոյն - էջ 455, Յիշատակ հրաշիցն որ եղեն յԵրուսաղէմ -
էջ 438, Յիշատակ սքանչելեացն - էջ 555, Նշանացոյց դարուցն - էջ 240, Պատմութիւն՝
Ալէքսիանոսի - էջ 489, Գեղարդեանն - էջ 240, Գրիգորի Լուսաւորչին - էջ 453, Գրիգորի
Նարեկացւոյ - էջ 761, Եպիփանու Կիպրացւոյ - էջ 742, Մահմետին - էջ 288, 754, Մարիանէ
- էջ 438, Յովհաննու Մկրտչի - էջ 658, Յովսէփայ եւ Ասանէթի - էջ 299, Ուստիանէ կուսին
- էջ 189, Սողոմոնի - էջ 562, Դիոնէսիոսի - էջ 268, 270, Հացունեաց խաչին - էջ
500, Նահատակութիւն Թումայի քահանայի - էջ 767, Պատմութիւն նախահարց հրէից - էջ
961, Վասն Դաւթի Անյաղթին - էջ 256, Վասն շնորհաց Ադամայ - էջ 262, Վասն ուրումն հրեայի
- էջ 310, Վարք Գրիգորի Նարեկացւոյ - էջ 484, Դանիէլի ծերոյն - էջ 192, Եղիայի քահանայի
- էջ 288, Եւագրեայ - էջ 422, Կոմիտասայ քահանայի - էջ 531, Կոստանդիանոսի - էջ
555, Մարիամայ Մագդաղենացւոյ - էջ 562, Մարխայ եւ Կոսբարայ - էջ 163, Վարք Պարասկեւի
- էջ 453, Վարք Սրապիոնի Ծերոյն - էջ 192, Վկայութիւն Կատերինեայ - էջ 438, Մինասայ
- էջ 588 (պպ), Սողոմոնի - էջ 562։
Դաւթի
Կարնեցւոյ Նիւթք քարոզից - էջ 919, Մովսիսի Ջուղայեցւոյ ի պէտս բանասիրաց - էջ
574, Յովհաննու Մայրավանեցոյ Բանք սուրբ հարցն - էջ 398, Յաղագս մարդեղութեան Աստուծոյ
- էջ 1119, Վկայութիւնք առ ի պէտս քարոզութեան - էջ 374, Վկայութիւնք զի պարտի ասել
զխաչեցար - էջ 374, 436, Վկայութիւնք ի գրոց վարդապետաց - էջ 376, Վկայութիւնք մարգարէից
յաղագս Քրիստոսի - էջ 1113, Վկայութիւնք վասն ծննդեան Քրիստոսի - էջ 436, Վկայութիւնք
վասն քարոզութեան - էջ 742, զանազանք - էջ 376, 377, 378, 436, 1118։
Աստուածածնին
- էջ 452, Բենկայ վարդապետի - էջ 1148, Գրիգորի Լուսաւորչի - էջ 556, 558, Մէթոտիոսի
- էջ 903, 961, Յովհաննու Գառնեցւոյ - էջ 252, Յովհաննու Աւետարանչի - էջ 558, Յովհաննու
Կոզռան - էջ 690, Ներսէսի Մեծի - էջ 690, Պօղոսի - էջ 192, Սահակայ Պարթեւի - էջ
853։
Անանիայի
Շիրակացւոյ Յաղագս կենդանատեսակաց - էջ 284, Վասն ընթացից արեգական - էջ 1126, Անդրիասի
իմաստասիրի Յաղագս ԻԸ. նշանաց եղանակաց - էջ 286, Գրիգորի Վկայասիրի Վասն մոլորման
Զատկին - էջ 258, Եուսիւֆ էֆենդիի Վասն միւգանդարաթի - էջ 473, 477, Յակոբայ Ղրիմեցւոյ
Յաղագս ազգականութեան - էջ 561, 1100, 1108, Յաղագս պսակին ամուսնացելոց - էջ
1107, Յովհաննու Երզնկացւոյ Յաղագս երկնային շարժմանն - էջ 284, Վասն ԲԺ.ան կենդանակերպից
- էջ 170, Յովասափու Սեբաստացւոյ Վասն տումարական արհեստին - էջ 242, Ստեփանոսի Դաշտեցւոյ
Վասն Ծռազատկին - էջ 258, Աղիւսակ ԺԹ. ամեայ պարբերաշրջանի լուսնի - էջ 133, Աղիւսակ
տարեգրոց - էջ 158, 198, Ամիսք արաբացոց - էջ 243, Ամիսք եւ տոմարք՝ Ասորոց - էջ
283, Հայոց - էջ 12, Ամիսք Հայոց Մեծաց - էջ 133, Ամիսք եբրայեցւոց - էջ 1126, Ամիսք
Հռոմայեցւոց - էջ 148, Ամսացոյց - էջ 147, Բացատրութիւն աղիւսակաց տարեգրոց - էջ
148, Լուսնացոյց - էջ 242, Կաղանդացոյց - էջ 287, 361, Հռոմայեցոց տումարին՝ ոտանաւոր
- էջ 242, Յաղագս թէ յումմէ եդան տումարք - էջ 459, Յաղագս խնամութեան - էջ 433, Յաղագս
կենդանակերպից - էջ 284, 286, 288, 472, 750, Յաղագս տանուտրոց տարոյն - էջ 286, Յաղագս
տարոյ - էջ 562, Յաղագս տումարական արհեստին - էջ 241, Յաղագս փայլածուին - էջ
286, ՇԼԲ. աղիւսակ - էջ 460, 1126, Պատճէն տոմարի Հայոց - էջ 133, 235, 242, 283,
Պարզատոմար - էջ 148, 155, Վասն ազգականութեան - էջ 317, Վասն երկոտասան կենդանակերպիցն
- էջ 106, 170, Վասն հաշուի տարոյ - էջ 241, Վասն ձայնագիւտի - էջ 156, Վասն մոլորական
աստեղ - էջ 242, Վասն մոլորման Զատկին - էջ 1117, Վիճակարան կենդանակերպից - էջ
106, Տանուտրացոյց - էջ 286, 287, Տարեցոյց - էջ 243, Տոմար եկեղեցւոյ - էջ 1120,
զանազանք - էջ 472, 473, 479, 510, 1126, 1128։
Տօնացոյց
- էջ 11, 107, 109, 110, 111, 197, 242, 491, 1008։
Արիստակէս
վարդապետի - էջ 466, Գէորգայ վարդապետի - էջ 591, Գրիգորի Տաթեւացւոյ - էջ 513,
547, 548, 549, 571, 768, 875, 961, Եփրեմի - էջ 157, Ղուկասու Լօռեցւոյ - էջ
557, 571, Յակոբայ Նալեան - էջ 773, Յովհաննէս-Մկրտիչ Մասիյլէոնի - էջ 925, Յովհաննու
Մանդակունոյ - էջ 157, Պօղոսի րաբունւոյ - էջ 893, Քաղուածք ի պէտս քարոզից - էջ
760, Անանունք - էջ 134, 157, 482, 497, 512, 513, 522, 531, 550, 558, 559, 571,
781, 786, 876, 1152։
Արիստակիսի
Խրատ գրչութեան - էջ 364, Գաբրիէլի Այվազովսկւոյ Լեզուագիտութիւն - էջ 850, Գէորգեայ
վարդապետի Խրատ գրչութեան - էջ 364, Գրիգորի Տաթեւացւոյ Լուծումն ի գիրս գրչութեան
Արիստակիսի - էջ 256, 364, Դիոնիսեայ Թրակացւոյ Արուեստ քերականութեան - էջ 363, Մովսիսի
Քերթողի Մեկնութիւն Քերականի - էջ 364, Յովսեփայ Արցախեցւոյ Տետրակ բայի - էջ 505,
Լուծումն ի Խրատ գրչութեան Գէորգեայ վարդապետի - էջ 256, Վարդանայ վարդապետի - էջ
256, 442, Մեկնութիւն բառից քերականութեան - էջ 169, 363, Անանունք. Մեկնութիւն նշանագրոց
հայոց - էջ 739, Յաղագս զանազան նշանակութեանց բառից - էջ 470, Յաղագս Մեկնութեան
Քերականին - էջ 363, Յառոգանութիւնսն - էջ 363, 366, Քերականութիւն - էջ 133։
Դուռն
կաւ շինելոյ - էջ 372, Զատռվաղ ջրին շինելն - էջ 372, Զաֆրան երկաթի - էջ 372, Նշան
ոսկի խոտին - էջ 372, Վասն մին լիբրա պղնձին - էջ 372, Քիմիական արուեստ - էջ 367։
Օրհնութիւնք՝
Արուեստաւոր աշակերտի - էջ 70, Մովսէսի - էջ 559, զանազան - էջ 874։
Դ.
ՏԵՂԱՆՈՒՆՆԵՐԻ
ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՑԱՆԿ
Աբրիդիսոն
քաղաք - էջ 1232
Ագուլիս
- էջ 86, 771
Աթէնք
- էջ 1201
Ալանի
քաղաք - էջ 1221
Ալանաց
դուռ - էջ 766
Ախալգաւր
- էջ 208
Ախալցխա
- էջ 260, 282, 300, 320, 322, 348, 592, 598, 614, 627, 634, 654, 666, 678, 684,
694, 708, 711, 722, 734, 749, 1106,1132, 1172, 1179, 1180, 1182, 1192, 1199,
1208, 1268, 1308
Ակն
- էջ 218, 768, 1296, 1307
Ակռականդայ
- էջ 1257
Ակռտաւն
գաւառ - էջ 814
Ահմատան
- էջ 856, 858
Աղբակ
- էջ 678
Աղուերձ
- էջ 145, 148
Աղեքսանդրապոլ
- էջ 130, 577
Աղեքսանդրիա
- էջ 421, 554, 639, 739, 1221,1228, 1229, 1233, 1235, 1247, 1258, 1259
Աղթամար
- էջ 821, 824
Աղուանաստան
- էջ 918
Աղուանից
երկիր - էջ 22, 23, 495, 500, 501, 502, 503, 504, 578, 646, 721, 722, 766, 828,
834, 860, 861, 862, 915, 916, 917, 920, 976, 1127, 1214, 1226, 1249, 1311
Աղջոց
վանք - էջ 524, 1197
Ամասիա
- էջ 648, 658, 725, 739, 1231
Ամարաս
- էջ 499, 501, 502, 504
Ամիդ
- տե´ս Համիդ
Ամիրդոլու
վանք - էջ 654, 669, 677, 678, 851, 868, 1182, 1285
Ամստերդամ
- էջ 73, 379, 843, 844, 845, 846, 847, 849
Ամրան
- էջ 579
Ամփիպաւլիս
- էջ 674
Ադանա
- էջ 435, 439
Այաս
- էջ 435, 440
Այրարատեան
աթոռ - էջ 804
Այրարատեան
երկիր - էջ 129, 256, 734, 828 858, 860, 861, 907, 1168
Անազէբոն
- էջ 1252
Անաթովթ
- էջ 1232
Անատոլիա
- էջ 761
Անարզաբա
- էջ 1231, 1243
Անգեղակոթ
(Անկեղակոյտ) - էջ 1131, 1155
Անգլիա
(Ընկլուզաց երկիր) - էջ 1262
Անդինու
քաղաք - էջ 1237
Անդղատական
օվկիանոս - էջ 682
Անդրիանուպոլիս
- էջ 727, 756
Անդրսպին
քաղաք - էջ 1236
Անթիլիաս
- էջ 493, 494, 762, 999, 1127
Անի
- էջ 816, 908, 909, 1119, 1280
Անկիւնաց
վանք - 431, 434, 817, 820
Անկիւրիայ
- էջ 462, 1234, 1252, 1255, 1256
Անտիոք
- էջ 234, 317, 345, 421, 579, 674, 858, 1114, 1221, 1222, 1225, 1235, 1236,
1237, 1240, 1242, 1246, 1251, 1252, 1255, 1256
Աշոտ
երկիր - էջ 817, 820
Աշտատ
- էջ 858
Ապամիայ
- էջ 1243
Ապարան
- էջ 828
Ապարանք - էջ 182, 953
Ապոզնի գիւղ - էջ 970
Ապողոնիա - էջ 674
Ապրակունեաց
վանք (Երնջակ) - էջ 325, 328, 1053
Աջառանց
այր - էջ 1005
Առինջ
գիւղ - էջ 200
Ասիա
- էջ 579, 682, 741, 908
Ասիական
ծոց - էջ 676, 1196
Ասորիք
- էջ 251, 288, 857, 858, 1050, 1114, 1240, 1241, 1243, 1244, 1246, 1247
Աստղաբլուր
- էջ 1229
Աստրախան
- էջ 353, 418, 426, 772, 1096, 1218, 1316
Ատալիա
- էջ 1240
Ատրանա
- էջ 1092
Ատրպատական
- էջ 859, 860
Արաբիա
- էջ 860, 1220
Արաբլու
առու - էջ 1012
Արաբկիր
- էջ 725
Արագած
- էջ 577
Արախիշ
- էջ 413, 416
Արակլիա
քաղաք - էջ 1236
Արդուին
- էջ 1286
Արէգ
քաղաք - էջ
Արիձոր
- էջ 585, 588
Արծափ
- էջ 861
Արձան
- էջ 496
Արմաշ
- էջ 150
Արմէնի
անապատ - էջ 642, 643, 665
Արմիզաւնք
- էջ 175, 177
Արինճ
վանք - էջ 1208
Արշարունեաց
գաւառ - էջ 507
Արտաւիլ
քաղաք - էջ 1223
Աւագ
վանք յԵրզնկայ - էջ 1179
Աւետարանոց
- էջ 17, 22
Աւետեաց
երկիր - էջ 923
Աւընդանց
- էջ 179, 182
Աւսիդ
աշխարհ - էջ 558
Ափրիկէ
- էջ 856
Աքաիա
ծովեզր - էջ 682, 1235
Բաբերդ -
էջ 965, 968, 1170, 1291, 1297, 1298, 1299, 1300, 1302, 1308
Բաբելոն
- էջ 236, 277, 278, 681, 1079
Բագու
- էջ 128
Բագրեւանդ
գաւառ - էջ 911, 973, 1168, 1170
Բալթիկ
ծով - էջ 532
Բալու
- էջ 378, 1211
Բաղդատ
- էջ 748
Բաղէշ
- էջ 669, 677, 763,767, 770, 851, 1182, 1285, 1289
Բաղչիսարայ
- էջ 970
Բայազէդ
- էջ 458, 460, 1286
Բաշ
Ապարան - էջ 828
Բաշքանդ
- էջ 546
Բարդա
- էջ 901
Բարձրաբերդ
- էջ 671
Բեդսուքարայ
անապատ - էջ 1258
Բեթաբաւր
- էջ 1252
Բեթանիա
- էջ 343, 549
Բեթիաս
- էջ 318, 345
Բեթղէհէմ
- էջ 30, 50, 225, 697, 743, 744, 782, 949, 997, 1036, 1078, 1102, 1233
Բեթփագէ
- էջ 779
Բեղամովթ
- էջ 1252
Բերդի
- էջ 1155
Բերիա
- տե´ս Հալէպ
Բերինիկէ
- էջ 675
Բերկրի
- էջ 123, 126
Բէյօղլու
- էջ 281
Բիւզանդիա
- էջ 1236, 1237, 1247
Բիւթանիա
- էջ 421, 579, 1133, 1251, 1237
Բիւրիտոն
քաղաք (Բէյրութ) - էջ 1262
Բլէսքօվ
- էջ 532
Բլուր
գիւղ - էջ 507
Բոլորաբերդ
անապատ - էջ 829, 831
Բուլղարիա
- էջ 444, 456, 503, 519, 1221
Բուխարա
- էջ 240
Բջնի
- էջ 256, 701, 705, 708
Բռնակոթ
- էջ 979, 981
Բիստի
(Բստոյ) վանք - էջ 472
Գաբաւոն
- էջ 959
Գազա
- էջ 1226, 1232, 1245
Գալիլիա
- էջ 223, 340, 431, 773, 783
Գալհրա
- էջ 496
Գաղիա
- տե՛ս Ֆրանսիա
Գաղատիա
- էջ 90, 1231, 1290, 1294
Գամաղիէլի
վանք - էջ 707,
709
Գամիրք - էջ 908
Գանգրա
- էջ 1255
Գանձակ (Գանջա) - էջ
175, 238, 721, 734, 810, 859, 1011, 1124, 1148, 1158, 1239
Գանձասար
- էջ 499, 501, 504, 718, 753
Գառնի
- էջ 129, 1237
Գաւառ
- էջ 43, 677
Գեանջա
- տե՛ս Գանձակ
Գեհոն
- էջ 206, 237, 411, 421, 541, 579, 584, 820, 823, 1056
Գեղամայ
երկիր - էջ 1123, 1156, 1157
Գեսթեմանի
- էջ 679
Գետաշէն
- էջ 1124
Գետիկ
- էջ 682, 737
Գերմանիա
- էջ 899, 1234
Գերմանիկոյ
երկիր - տե´ս Զէյթուն
Գէորգեւսկ
քաղաք - էջ 204
Գիմիշխանայ
- էջ 171, 172, 1290, 1298
Գիշի
(Կիշի) - էջ 502
Գլակայ
վանք - էջ 496, 997, 1209, 1212
Գլաձոր
- էջ 313
Գնիշիկ
- էջ 148
Գոթացոց
երկիր - էջ 1230, 1248
Գոհար
բերդ ի Տարաւն - էջ 496
Գողգոթա
- էջ 565, 566
Գողթն
գաւառ - էջ 567, 617, 619, 1000
Գովթաց
երկիր - էջ 1227
Գորի
- էջ 897, 910
Գորիս
(Կորես) - էջ 419, 422
Գորտինիա
- էջ 1237, 1240, 1242
Գռներ
- էջ 671
Գտչայ
վանք - էջ 454, 978
Դաղստան
- էջ 175
Դամասկոս
- էջ 462, 680, 767, 1250
Դանղի
գիւղ - էջ 542
Դատուան
- էջ 106
Դարանաղեաց
գաւառ - էջ 802
Դարաշամբ
- էջ 578, 1097
Դարբանդ
- էջ 766
Դելմաստան
- էջ 421, 579
Դերջան
- էջ 1170
Դիզափայտ
- էջ 1229
Դիլիջան
- էջ 578
Դորաքիա
քաղաք - էջ 1239
Դուզաղ
գիւղ - էջ 175
Դուին
- էջ 705, 841, 857, 859, 860, 1229
Դունայ
գետ - էջ 905
Դրազարկ
- էջ 607, 612
Եգիպտոս -
էջ 258, 278, 303, 524, 613, 639, 680, 682, 744, 855, 860, 961, 1092, 1136,
1231, 1232, 1249, 1254, 1263, 1269
Եդանիս
գիւղ - էջ 1226
Եդեսիա
- էջ 519, 527, 912, 1241, 1256, 1259, 1261
Եդոմ
- էջ 680
Եզնասար
- էջ 1124
Եթովպիա
- էջ 421, 579, 1136
Ելեւթիւրոպոլիս
- էջ 1233
Ելլադա
- էջ 356, 1231
Եկեղեցեաց
գաւառ - էջ 240, 802
Եղեգեաց
երկիր - էջ 831
Եղիազարու
վանք ի Մուշ - էջ 1193, 1199, 1203, 1204
Եղիշէ
առաքեալի վանք - էջ 420
Եղիսաբեթապոլ
– տե՛ս Գանձակ
Եղուարդ
- էջ 734, 858
Եճանան
- էջ 833, 838
Եմեսիա
քաղաք - էջ 1250, 1262
Ենիխափու
- էջ 280, 281, 396
Երեւան
- էջ 73, 90, 104, 120, 122, 127, 129, 135, 163, 169, 176, 211, 215, 243, 272,
283, 311, 314, 334, 359, 400, 460, 471, 484, 494, 496, 499, 500, 503, 507, 510,
515, 548, 639, 641, 646, 654, 670, 704, 734, 737, 739, 742, 767, 813, 862, 887,
907, 908, 916, 1050, 1101, 1102, 1103, 1104, 1119, 1125, 1126, 1166, 1180,
1273, 1279
Երեքխորան
վանք ի Բագրեւանդ - էջ 1168, 1170
Երզնկա - էջ 240, 627, 633, 711, 725, 803, 1179,
1291, 1297
Երից
մանկանց վանք - էջ 420, 702
Երիցունց
վանք - էջ 1182
Երիքով
- էջ 283, 326, 704, 788
Երնջակ
- էջ 325, 328, 606, 982, 1052
Երուսաղէմ
- էջ 9, 11, 32, 44, 61, 101, 105, 123, 131, 139, 149, 199, 223, 237, 241, 245,
246, 253, 254, 273, 277, 278, 283, 326, 329, 408, 413, 416, 421, 437, 438, 486,
491, 521, 526, 245, 255, 266, 268, 569, 573, 579, 591, 606, 607, 616, 639, 642,
643, 648, 658, 659, 671, 673, 675, 680, 681, 682, 689, 711, 723, 732, 747, 776,
779, 788, 815, 839, 841, 859, 860, 889, 897, 919, 920, 924, 941, 944, 959, 991,
996, 1031, 1051, 1052, 1053, 1068, 1092, 1102, 1103,1105, 1110, 1113, 1120,
1133, 1136, 1137, 1169, 1170, 1183, 1190, 1219, 1225, 1228, 1231, 1233, 1234,
1238, 1239, 1242, 1247, 1260, 1263, 1296, 1297, 1304
Եւդոկիա
- էջ 729, 731, 1286, 1288, 1289, 1290, 1293, 1294, 1295, 1299
Եւստաթէի
վանք - տե՛ս Տաթեւ
Եւրոպիա
– էջ 931
Եփեսոս
- էջ 267, 421, 579, 675, 693, 694, 748, 951, 998, 1118, 1201, 1222, 1238, 1250,
1254
Եփրատ
- էջ 206, 238, 318, 345, 411, 421, 541, 579, 584, 820, 823, 1056, 1091
Զարթուղ-աւայ
- էջ 1092
Զաւշան
- էջ 970
Զեփուր
գաւառ - էջ 1237
Զէյթուն
- էջ 193, 198, 271, 277
Զմիւռնիայ
- էջ 843, 844, 845, 846, 847, 848, 849, 871, 1194, 1269, 1270, 1304
Զոբայ
վանք - էջ 1250
Զուարթնոց
- էջ 861, 862
Էմաւուս
- էջ 555
Էրզրում
- էջ 103, 104, 306, 1004 - տե՛ս եւ Կարին
Թաբոր լեռ
- էջ 114, 221, 1080, 1085, 1136, 1168
Թախտայ
ղալի - էջ 1092
Թամզարայ
- էջ 1306
Թարիպան
- էջ 1092
Թաւրիզ
- էջ 556, 1038, 1058, 1290
Թեբայիդա
- էջ 1133, 1234
Թեսաղոնիկէ
- էջ 1226, 1228, 1229, 1235, 1253
Թեսկիրէ
- էջ 756
Թէլաւ
- էջ 454
Թէուկայ
- էջ 1226
Թէոդուպոլիս
- էջ 306, 1221
Թէվրեշ
- էջ 1293
Թիլ
աւան - էջ 496
Թիրակ
- էջ 682
Թիւաս
քաղաք - էջ 1259
Թիֆլիս
- էջ 40, 44, 291, 458, 482, 495, 1005, 1009, 1010, 1011, 1012, 1294
Թլկուրան
աւան - էջ 251, 688, 1114
Թոխաթ
- էջ 1090, 1091, 1092
Թորգոմայ
տուն - էջ 354
Թուանճ
գիւղ - էջ 1001, 1004
Թուրիտանիա
քաղաք - էջ 1225
Թրակիա
- էջ 723, 724, 856
Թօզանլու
գետ - էջ 1091
Թօմարզա
- էջ 756
Իզմիր - էջ
761, 1271 - տե՛ս նաեւ Զմիւռնիայ
Իլախաց
աշխարհ - էջ 904, 906
Իլիուպաւլիս
- էջ 1226
Իկոնիա
- էջ 1240, 1242, 1249, 1252
Իննակնեան
տեղիք - էջ 496
Իննմասն
ուխտ Ջրաբերդոյ - էջ 24
Իպորիա
քաղաք - էջ 1220
Իսմայիլ
քաղաք - էջ 727, 728, 730
Իսպիելեա
գիւղ - էջ 535, 539
Իսրայէլ
- էջ 21, 26, 74, 97, 155, 221, 250, 302, 303, 415, 439, 662, 667, 703, 930,
931, 1061, 1063, 1128, 1247
Իտալիա
- էջ 682, 902
Իրան
- էջ 735
Իւղամ
(Ելամ) - էջ 681
Լամբրաւն
- էջ 815
Լամսակա
քաղաք - էջ 1235
Լայպցիգ
- էջ 210, 212
Լարանտէոն
քաղաք - էջ 1248, 1254
Լաւոդիկէ
- էջ 1230, 1247
Լեհաստան
- էջ 907, 1092
Լիբանան
- էջ 342, 493, 494, 524, 999, 1127
Լիբիա
- էջ 639, 676, 1196, 1229
Լիմ
- էջ 101, 103, 104, 647, 649, 757, 761, 911, 914
Լիվոնիայ
- էջ 532
Լիվու
- էջ 900
Լիւդիա
- էջ 1256
Լիւկոնիա
- էջ 1248
Լիւստրոն
- էջ 1220
Լիւրիկիա
- էջ 421, 579
Լոս
Անջելես - էջ 903
Լվով
(տե´ս Իլով, Լէօպոլիս) - էջ 15, 16, 17, 136, 906
Խաղտիք -
էջ 972
Խաչաղշլաղ
- էջ 120
Խաչեն
- էջ 175, 500
Խաչ
թաղ - էջ 1092
Խառաբաստայ
վանք - էջ 297, 300
Խասքէոյ
- էջ 456
Խարաղաճ
- էջ 278
Խարբերդ
- էջ 746
Խիզան
- էջ 358, 707, 709
Խիպի
գիւղ - էջ 278
Խլաթ - էջ 1025, 1038
Խոտանան - էջ 833, 838
Խորձիւն գաւառ - էջ 827
Խոր Վիրապ - էջ 516, 517, 524, 866, 896, 949, 1076,
1197, 1251
Խուբս գիւղ, Քղի - էջ 93
Խութ - էջ 496
Խութան - էջ 515
Խուժադուժ գաւառ - էջ 1222, 1227
Խռնտաւն - էջ 1155
Խօթին - էջ 904, 905, 907
Ծաղկոտն
- էջ 858
Ծաղկունք - էջ 257
Ծործոր - էջ 315
Կալկաթա
- էջ 32, 839
Կահիրէ - էջ 713, 796, 813, 819, 822
Կամախի - էջ 755
Կամբանիա - էջ 1242
Կամրկապ - էջ 768
Կան - էջ 965, 967, 968
Կանա - էջ 221, 240, 341, 406, 566, 744, 773, 783,
1053
Կապադովկիա - էջ 653, 751, 858, 1220, 1239, 1252
Կապան - էջ 278, 758
Կապոս - էջ 305, 803
Կապփառնաում - էջ 10, 96, 779
Կարբի - էջ 666, 725, 918, 1289
Կարիաթարիմ - էջ 1249
Կարին - էջ 288, 289, 758, 759, 761, 858, 862, 970,
1001, 1004, 1124, 1221, 1283, 1284, 1286,
1289, 1290, 1292, 1293, 1294, 1298, 1303, 1306, 1308 - տե՛ս եւ Թէոդուպոլիս
Կարմիր ծով - էջ 599
Կարպէլայ - էջ 677
Կարս - էջ 75, 78, 79, 734 (Ղարս), 577, 1113
Կաֆա - էջ 27, 30, 121, 123, 124, 170, 189, 192, 217,
218, 405, 407, 408, 411, 414, 970, 974, 1065, 1089, 1090, 1092, 1095
Կեդար - էջ 680
Կեզլով - էջ 970, 1095
Կեղի - էջ 827
Կեսարիա - էջ 311, 495, 535, 539, 556, 653, 673, 739,
751, 858, 859, 908, 1127, 1223, 1224, 1239, 1243, 1245, 1247, 1250, 1255, 1286,
1294, 1296, 1302, 1306
Կիլիկիա - էջ 134, 262, 277, 318, 346, 572, 612, 614,
682, 795, 809, 811, 814, 1052, 1115, 1166, 1170, 1213, 1237, 1270
Կիպրոս - էջ 438, 742, 1127, 1224, 1243, 1255, 1258,
1259
Կիւրեն - էջ 1224, 1229, 1254
Կիւրիկիտոն քաղաք - էջ 1225
Կլայ հռօմէական - տե՛ս Հռոմկլայ
Կողբ - էջ 860
Կողոնիա - էջ 408, 973, 1234, 1257 - տե՛ս եւ Ղարասար
Կոմանիա - էջ 1091
Կոնոնոս - էջ 1226
Կոստանդնուպոլիս - էջ 73 131, 136, 216, 246,
251, 267, 269, 270, 271, 272, 278, 279, 280, 281, 282, 293, 385, 396, 414, 456,
465, 467, 476, 477, 480, 491, 503, 504, 531, 534, 555, 565, 568, 589, 635, 643,
644, 648, 656, 658, 686, 689, 696, 709, 723, 724, 727, 728, 732, 739, 746, 748,
754, 755, 756, 757, 758, 766, 767, 768, 773, 804, 814, 839, 844, 845, 846, 847,
848, 849, 853, 856, 858, 859, 860, 861, 867, 869, 870, 871, 874, 897, 898,
901, 908, 911, 912, 920, 1010, 1031, 1043, 1045, 1047, 1051, 1052, 1078, 1114,
1115, 1116, 1117, 1136, 1165, 1168, 1169, 1170, 1181, 1188, 1191, 1192, 1193,
1215, 1220, 1221, 1238, 1241, 1246, 1248, 1253, 1255, 1269, 1270, 1272, 1275,
1278, 1280, 1282, 1284, 1285, 1286, 1287, 1288, 1290, 1291, 1292, 1293, 1294,
1295, 1297, 1298, 1300, 1301, 1302, 1304, 1305, 1314, 1336,
Կովկաս
- էջ 862
Կորնթոս
- էջ 240, 356
Կորոյդոմ
գիւղ - էջ 1236
Կուլիկովոյի
դաշտ - էջ 816
Կուկիոյ
թաղ Տփխիսոյ - էջ 186
Կտուց
անապատ - էջ 757, 761, 1305
Կրետէ
կղզի - էջ 1202, 1237, 1240, 1243, 1261
Կրիսիս
- էջ 1135
Հաբանդ -
էջ 502
Հազու
երկիր - տե՛ս Սիրիա
Հալէպ
- էջ 136, 261, 262, 741, 747, 801, 803, 1092, 1107, 1109, 1110, 1246, 1287
Հաղբատ
- էջ 466, 664, 682, 1174, 1289, 1291, 1292, 1293, 1294, 1296, 1297, 1300, 1301
Հաճին
(Հաճն) - էջ 278
Համադան
- տես Ահմատան
Համիդ
- էջ 26, 321, 365, 372, 711, 854, 1205, 1208 - տե՛ս նաեւ Տիգրանակերտ
Հայաստան
(Հայոց աշխարհ) - էջ 11, 14, 49, 115, 170, 186, 231, 240, 246, 268, 271, 275,
277, 278, 280, 318, 323, 325, 328, 332, 337, 338, 342, 343, 345, 408, 433, 495,
515, 517, 576, 577, 599, 607, 690, 705, 766, 828, 855, 856, 857, 859, 862, 866,
870, 872, 907, 908, 1115, 1116, 1117, 1124, 1169, 1232, 1240, 1243, 1245, 1250,
1253, 1254, 1266, 1267, 1272, 1310
Հառիճ
- էջ 577, 1098, 1119
Հարք
գաւառ - էջ 256
Հաւուց
թառ - էջ 1237
Հերապոլիս
- էջ 1138
Հերեթ
գիւղ - էջ 256
Հէրհէր
գիւղ - էջ 502
Հերմոն
- էջ 1085
Հիւսիսական
կողմանք - էջ 815
Հնդկաստան
- էջ 163, 421, 476, 527, 579, 652, 860, 1136, 1251, 1252
Հոնաց
աշխարհ - էջ 218, 407
Հոնընկեաց
- էջ 496
Հոռոմոց
աշխարհ - էջ 1235
Հոսաւայ
լեառն - էջ 1253
Հունձք
գիւղ - էջ 60
Հռութայ
լեառն - էջ 1135
Հռոմ
- էջ 90, 280, 281, 442, 489, 517, 524, 558,
639, 745, 765, 794, 1087, 1092, 1136, 1202, 1222, 1227, 1231, 1234, 1236,
1237, 1238, 1239, 1252, 1256, 1257, 1260, 1261, 1262
Հռոմկլայ
- էջ 252, 318, 345, 365, 612, 698, 745, 1114
Հրէաստան
- էջ 221, 340, 355, 671
Ձագաձոր
- էջ 419, 422
Ձիթենեաց լեռ - էջ 193, 329, 671
Ղազբին
- էջ 416
Ղազովայ - էջ 1092
Ղալաթիայ - էջ 240, 756, 910
Ղայայ մահալ - էջ 1092
Ղարաբաղ - էջ 753
Ղարասար - էջ 969, 971, 973
Ղարասու - էջ 970
Ղարաքիլիսա - էջ 1000
Ղարաքիլիսայ փոքր - 1294
Ղարս - տե՛ս Կարս
Ղզլար - էջ 772
Ղրիմ - էջ 407, 713, 714, 816, 970, 1089
Ղօյթուլ գիւղ - էջ 88
Ղօշավանք - էջ 103
Ճորայ
դուռն - էջ 766, 862
Մագդաղէ
- էջ 1241
Մազրայ - էջ 1157
Մազրուան - էջ 1293, 1297
Մակեդոնիա - էջ 421, 579, 1201, 1249
Մակու - էջ 108
Մաղարդավանք - էջ 116, 576, 578, 766
Մայեկաց երկիր - էջ 182
Մայիումայ քաղաք - էջ 1225
Մանազկերտ - էջ 488, 489
Մանդրան - էջ 1246
Մառաս - էջ 701
Մասիս - էջ 872, 1006
Մարինոպաւլիս - էջ 1225
Մարսէլ - էջ 115, 591
Մարք - էջ 639, 860
Մաւլեւան - էջ 671
Մելիտինէ - էջ 251, 525, 675, 676, 689, 858, 1117,
1135, 1222, 1247
Մեծ Թաղլար - էջ 175
Մեծոփայ ուխտ - էջ 60, 86, 154, 184, 561
Մերտին քաղաք - էջ 211
Մեքայ - էջ 1118
Միդուլա քաղաք - էջ 1259
Մինեւի Թաղիմայ - էջ 462
Միջագետք - էջ 251, 338, 639, 688, 858, 1114, 1259,
1261
Միջագիւղ - էջ 648
Միսապատոմ գաւառ - էջ 1188
Միւռիա - էջ 1262
Միւռոնա - էջ 1230
Մոսկուա - էջ 506, 1311, 1313, 1314, 1315
Մուշ - էջ 496, 517, 1096, 1106, 1168, 1198, 1207,
1208, 1211, 1286, 1292, 1304
Մսիս - էջ 739
Մսր - էջ 258, 957, 962, 1092
Յասոն - էջ
521
Յեսուայ
անապատ - էջ 1146
Յերապոլիս
- էջ 311, 318, 345, 1253
Յիր
գիւղ - էջ 824, 825
Յովհաննավանք
- էջ 9, 13, 44
Յորդանան
- էջ 107, 703, 752, 1014
Յուլիոնայ
քաղաք - էջ 1225
Յունաց
աշխարհ - էջ 858
Նազարէթ
- էջ 357, 744, 884
Նախիջեւան
- էջ 200, 271, 412, 418, 859, 862, 1279
Նարեկայ
վանք - էջ 486, 859, 862, 886
Նարկիզ
գիւղ - էջ 278
Նենգրան
- էջ 1252
Նէոյկեսարիայ
- էջ 1243, 1256
Նիկիայ
- էջ 423, 426, 559, 561, 748, 898, 899, 952, 953, 1070, 1121, 1222, 1227, 1235,
1237, 1251
Նիկոմիդիա
- էջ 1220, 1223, 1241, 1244, 1245, 1247, 1261, 1288
Նիկոպոլիս
- էջ 1234, 1239
Նինուէ
- էջ 784, 1050, 1069
Նիւ
Եորք - էջ 1102
Նորավանք
- էջ 1311
Նոր
Նախիջեւան - էջ 124, 812, 818, 1313, 1314, 1315
Նոր
Ջուղա - էջ 31, 34, 140, 489, 492, 578, 759, 760, 839, 873, 890, 891, 892, 1095 տե՛ս
նաեւ` Շօշ, Սպահան, Իսպահան
Նօվօկօռօտ
- էջ 532, 534
Շահաստան
(Գանձակ) - էջ 278, 556
Շաղատ
- էջ 1155
Շամ
- էջ 1091, 1092
Շամախի
- էջ 89, 321, 578, 717, 721, 828, 1092, 1096
Շամբաձոր
- էջ 982
Շամիրամակերտ
- տե՛ս Վան
Շամքոր
- էջ 238
Շատախ
(Շատղոյ) - էջ 496
Շարուր
- էջ 416
Շիկաւն
- էջ 814
Շինահայր
գիւղ - էջ 693, 699
Շիրակ
- էջ 577, 858
Շիրաղալայ
- էջ 44
Շիրուան
- էջ 1092, 1214
Շիրվանղալա
- էջ 176
Շողայէն
- էջ 972
Շուշի
- էջ 24, 508, 753
Շօշ
- էջ 34, 291, 604
Շօռօթ
- էջ 247, 248
Ոսկէ Յորդայ
- էջ 816
Ոստան
- էջ 684, 1053, 1058
Որոտան
- էջ 693, 699
Ուռհա
- էջ 378, 660, 716, 856, 1244, 1261
Ուռումելի
- էջ 970, 1092
Ուսադոնա
քաղաք - էջ 1238
Չարեքայ անապատ
- էջ 700, 701, 1157
Չինմաչին
- էջ 515
Պազարճուխ
- էջ 1092
Պալաթիա
- տե՛ս Ղալաթիա
Պաղեստին
- էջ 858, 908, 1245
Պաղչասարայ
- էջ 408
Պամփիւլեա
- էջ 318, 639, 1254
Պանորմա
- էջ 1222
Պատուայ
- էջ 589
Պարթեւաց
աշխարհ - էջ 639
Պարհայպատ
- տե՛ս Ֆարհապատ
Պարսկաստան,
Պարսից երկիր - էջ 23, 129, 476, 604, 652, 739, 854, 855, 856, 857, 858, 908, 1156,
1228, 1229, 1230, 1232, 1234, 1237, 1241, 1244, 1249, 1250, 1254, 1255, 1259
Պարտաւ
- էջ 841, 916
Պէյօղլու
- էջ 1283
Պեղուսիա
- էջ 1254
Պետերբուրգ
- էջ 844, 848, 850, 1005, 1007, 1008, 1119, 1283, 1311, 1314, 1315
Պերգիա
- էջ 1250
Պէթիաս
- տե՛ս Բեթիաս
Պէրսպեայ
գիւղ - էջ 1232
Պիսիդոնայ
գաւառ - էջ 1239, 1240, 1251
Պիրպիսիայ
- էջ 1254
Պոնտոս
- էջ 1298
Պորս
քաղաք ի Տարօն - էջ 496
Պորտոս
քաղաք - էջ 1262
Պուղտան
- էջ 1092
Պրիվալայ
երկիր - էջ 1255
Պրոբատիկէի
աւազանն - էջ 406
Պրուսա
- էջ 757, 1092, 1234, 1237
Պրօսեա
քաղաք - էջ 1234
Ջրաբերդ
- էջ 24
Ռապատու բերդ
- էջ 1207
Ռիկա
քաղաք - էջ 532
Ռշտունիք
- էջ 297, 300, 660
Ռոյդոստոլա
- էջ 1231
Ռութա
լեառն - էջ 1220
Ռում
- էջ 1240
Ռուսաց
երկիր - էջ 482, 532, 534, 682, 909, 1005, 1241, 1313, 1314, 1315, 1316
Ռուսճուք,
Բուլղարիա - էջ 456, 519
Սաբայի վանք
- էջ 1136
Սաբիրայ
լեառն - 1195
Սալնաձոր
- էջ 1182
Սալմաստ
- էջ 105, 107
Սաղիան
- էջ 1214
Սաղմոսավանք
- էջ 666
Սամաթիա
- էջ 768, 897, 903, 910, 911
Սամոսատ
- էջ 1253
Սանահին
- էջ 400, 498, 660, 701, 738, 1000, 1006, 1203
Սասուն
- էջ 496
Սարդարաբաթ
- էջ 975
Սարդիս
քաղաք - էջ 1242
Սարի
- էջ 1095
Սարուանդիքար
- էջ 811
Սարսիքայ
երկիր - էջ 462
Սեբաստիա
- էջ 543, 545, 669, 944, 993, 1032, 1072, 1102, 1226, 1240, 1247, 1254, 1260,
1288, 1294, 1307
Սեբաստիուպոլիս
- էջ 1250
Սեբենդիա
- էջ 1244
Սելեւկիա
- էջ 673, 1245
Սեմայ
բաժին - էջ 676, 1196
Սեպուհ
լեռ - էջ 950, 1078
Սերմոիս
գաւառ - էջ 1245
Սեւանայ
կղզի - էջ 383, 386
Սէլասըզ
թաղ Պոլսի - էջ 871
Սիդոն
- էջ 302, 1262
Սիկիլիա
- էջ 1222, 1242
Սինա
- էջ 225
Սինէական
լեառն - էջ 438, 454, 1135, 1145, 1220
Սինոպ
- էջ 1249
Սիոն
- էջ 12, 13, 128, 130, 152, 206, 254, 268, 275, 304, 356, 413, 416,426, 428,
486, 491, 605, 606,780, 863, 876, 930, 950, 1061, 1062, 1070, 1071, 1092, 1108,
1182, 1193
Սիս
- էջ 282, 572, 648, 745, 795, 800, 815, 841, 1057
Սիսական
նահանգ - էջ 57, 59, 495, 696, 739, 762, 1308, 1309, 1310
Սիսան
գիւղաքաղաք - էջ 1134
Սիրիա
- էջ 864
Սիրունքարի
վանք - էջ 81, 84
Սիւնիք
- էջ 32, 59, 339, 348, 495, 696, 739, 762, 833, 838, 861, 862, 979, 981, 1309,
1310
Սիւրակուսա
- էջ 1260
Սլակ
- էջ 1236
Սկեւռա
- էջ 813, 814
Սկիւթիա
- էջ 1141
Սկիւթօպոլիս
- էջ 1225
Սկիւտար
- էջ 756, 871, 874, 908
Սնաւլի
քաղաք - էջ 1247
Սոդոմ
- էջ 985
Սողմոնի
տաճար - էջ 1092
Սորուստի
գիւղ - էջ 1226
Սուկաւէտ
լեառն - էջ 1245, 1253
Սուհարու
(Խառաբաստայ) վանք
- էջ 300
Սուչավա
(Շէջով) - էջ 16, 17
Սուրակուսայ
- էջ 1223
Սուրամ
- էջ 580
Սուրբ
Ահարոն
–
ի Կաֆայ - էջ 1093
Սուրբ
Ամենափրկիչ
–
ի Գիմիշխանայ - էջ 172
–
ի Նոր Ջուղայ - էջ 760 (Սպահան), 839, 891
–
ի Տփխիս - էջ 580
Սուրբ
Աննա
–
ի Ղրիմ - էջ 1091
Սուրբ
Առաքեալք
–
ի Գամաղիէլի վանք - էջ
709
–
ի Տաթեւ (յԵւստաթէ) - էջ 321
–
ի Ղարասու - էջ 971
–
ի Մուշ - էջ 322, 517, 613, 614, 1198, 1204, 1205, 1206, 1207
–
ի Վան - էջ 1060
–
տեղն անյայտ - էջ 322
Սուրբ
Աստուածածին
–
յԱդանայ - էջ 439
–
յԱխալգաւր - էջ 205
–
յԱնկեղակոյտ - էջ 1155
–
յԱրախիշ - էջ 416
–
յԱրմենի անապատս - էջ 642
–
ի Բալու - էջ 1211
–
ի Բոլորաբերդ - էջ 831
–
ի Գիմիշխանայ - էջ 171
–
ի Գորիս - էջ 422
–
ի Դրազարկ - էջ 612
–
յԵդեսիայ - էջ 528
–
յԷջմիածինյ - էջ 1081
–
յԷրզրում - էջ 104
–
ի Թուանճ - էջ 1004
–
ի Թօմարզայ - էջ 756
–
յԻսմայիլ - էջ 727
–
յԻսպիելայ - էջ 539
–
ի Լամբրաւն - էջ 815
–
ի Խառաբաստայ - էջ 300
–
ի Խոտանան - էջ 833
–
ի Ծործոր - էջ 315
–
Կարմրաւոր, ի Վան - էջ 584
–
ի Կաֆայ - էջ 218, 407, 414
–
ի Կոստանդնուպոլիս - էջ 723, 724
–
ի Հալէպ - էջ 262
–
ի Հառիճ - էջ 577, 1098
–
ի Հէրհէր - էջ 502
–
ի Ղարասար - էջ 969, 971
–
ի Մազրայ - էջ 1157
–
ի Մազրուան - էջ 1293
–
ի Մանազկերտ - էջ 488, 489
–
ի Մեծոփավանք - էջ 184
–
ի Մուշ - էջ 1207
–
ի Յիր գիւղն - էջ 824, 825, 826
–
ի Շամբաձոր - էջ 982
–
յՈստան - էջ 1057
–
յՈւռհայ - էջ 716
–
ի Չարեքայ անապատս - էջ 1157
–
Չարխափան, ի Զէյթուն - էջ 198
–
Չարխափան, ի Կաֆայ - էջ 30, 409
–
ի Ռուսճուք - էջ 456
–
ի Սանահին - էջ 400, 1004, 1005, 1006
–
ի Սեւորակ - էջ 1285
–
ի Սուրամի - էջ 580
–
ի Սուրխաթ - էջ 815, 816
–
ի Տարաւն - էջ 1204
–
ի Տնակերտ - էջ 1010
–
ի Տփխիս - էջ 186, 580
–
ի Քղի - էջ 1290
–
տեղն անյայտ - էջ 92, 572, 969, 1000, 1046
Սուրբ
Գէորգ
–
յԱխալգաւր - էջ 206
–
յԱւընդաց - էջ 182
–
ի Բերկրի - էջ 126
–
ի Խլաթ - էջ 1025, 1038
–
ի Կարին - էջ 1004
–
ի Կաֆայ - էջ 30
–
ի Կոստանդնուպոլիս - էջ 136, 137
–
ի Ղարասար - էջ 971
–
ի Սուրս - էջ 42
–
ի Տաւրոս - էջ 318, 346
–
տեղն անյայտ - էջ 724, 726, 728, 756
Սուրբ
Գողգոթա
–
ի Գետիկ - էջ 682
Սուրբ
Գրիգոր Լուսաւորիչ
–
յԱնկեղակոյտ - էջ 1185
–
յԱնկունեաց վանք - էջ 434, 820
–
յԱրիձոր - էջ 588
–
ի Բերդու - էջ 1155
–
ի Գետիկ - էջ 682
–
ի Գորիս - էջ 422
–
ի Դուին - էջ 857
–
յԵրեւան - էջ 130
–
ի Զէյթուն - էջ 198
–
ի Խըռընտաւն - էջ 1155
–
ի Կարին - էջ 1292, 1308
–
ի Կաֆայ - էջ 1090, 1093
–
ի Կեղի - էջ 827
–
ի Կոստանդնուպոլիս - էջ 1215
–
ի Հէրհէր - էջ 502
–
ի Մազրայ - էջ 1157
–
ի Մելիտինէ - էջ 1135
–
ի Շաղատ - էջ 1155
–
ի Սուրամ - էջ 580
–
ի Տարաւն - էջ 1204
–
ի Քեհրան - էջ 616
–
ի Քէթոյվանս - էջ 1155
–
տեղն անյայտ - էջ 726
Սուրբ
Դանիէլ
–
տեղն անյայտ - էջ 755
Սուրբ
Եղիազարու վանք – տե՛ս Մշոյ Առաքելոց վանք
Սուրբ
Երկու երեսնի,
–
յԵրեւան - էջ 129
Սուրբ
Երրորդութիւն
–
տեղն անյայտ - էջ 1092
Սուրբ
Էջմիածին
–
յԱմստերդամ - էջ 73
–
յԷջմիածին - էջ 13, 14, 16, 17, 23, 27, 32, 46, 54, 63, 65, 68, 76, 99, 102,
103, 104, 118, 124, 128, 129, 137, 142, 150, 152, 170, 174, 178, 192, 206, 226,
256, 259, 261, 262, 265, 266, 269, 270, 271, 272, 298, 306, 309, 322, 357, 373,
378, 404, 422, 432, 438, 453, 456, 463, 467, 468, 470, 476, 524, 528, 534, 544,
576, 577, 584, 607, 644, 645, 648, 652, 665, 704, 708, 716, 721, 733, 756, 757,
761, 762, 763, 766, 770, 804, 828, 841, 869, 892, 893, 904, 915, 916, 917, 918,
920, 949, 952, 959, 963, 966, 997, 1000, 1002, 1005, 1009, 1011, 1035, 1078,
1081, 1098, 1109, 1125, 1138, 1167, 1169, 1194, 1195, 1262, 1267, 1269, 1270,
1272, 1273, 1274, 1275, 1277, 1279, 1282, 1286, 1287, 1288, 1289, 1290, 1293,
1294, 1295, 1297, 1299, 1301, 1302, 1312, 1313, 1314
Սուրբ
Թադէի վանք
–
յԱրտազ - էջ 240, 1274, 1279
Սուրբ
Թէոդորոս
–
յԱնդրիանուպոլիս - էջ 727
–
ի Դրազարկ - էջ 612
–
յԻսպիելայ գիւղ- էջ
539
Սուրբ
Թումայի վանք
–
տեղն անյայտ - էջ 619, 893
Սուրբ
Խաչ
–
յԱղթամար - էջ 824
–
յԱրիձոր - էջ 588
–
ի Ղրիմ - էջ 969, 970
–
ի Մաղարդավանք - էջ 116
–
ի Նոր Նախիջեւան - էջ 812, 818
–
ի Սկիւտար - էջ 756, 871, 874
–
ի Վարագ - էջ 953
Սուրբ
Կաթուղիկէ
–
յԵրեւան - էջ 129
–
ի Վաղարշապատ - էջ 31
Սուրբ
Կարապետ
–
յԱրիձոր - էջ 588
–
ի Բոլորաբերդ - էջ 831
–
յԵրնջակ - էջ 606, 982, 1052, 1053
–
ի Կապադովկիայ - էջ 751, 757
–
ի Մուշ - էջ 93, 458, 496, 517, 756, 758, 1096, 1103, 1104, 1106, 1168, 1212,
1292, 1293, 1295, 1300
–
ի Նախիջեւան - էջ 271
–
ի Սկիւտար - էջ 756
–
տեղն անյայտ - էջ 38, 572, 576, 1006, 1046
Սուրբ
Կիրակոս
–
ի Տիգրանակերտ - էջ 27
–
ի Քղի - էջ 1290
–
տեղն անյայտ - էջ 1041
Սուրբ
Հոգի
–
ի Նոր Ջուղայ - էջ 492, 493
Սուրբ
Հռիփսիմէ
–
յԷջմիածին - էջ 859, 1078
Սուրբ
Հրեշտակապետաց
–
յԱխալգաւր - էջ 206
–
ի Կ. Պոլիս - էջ 480, 568
–
ի Ղալաթիայ - էջ 756, 910
Սուրբ
Ղազար
–
ի Վենետիկ - էջ 335, 598, 739
Սուրբ
Մարտիրոս
–
ի Գորիս - էջ 422
Սուրբ
Մինաս
–
տեղն անյայտ - էջ 1092
Սուրբ
Միքայել
–
տեղն անյայտ - էջ 38
Սուրբ
Յակոբ
–
յԱրցախ - էջ 505, 508
–
ի Գորիս - էջ 422
–
յԵրուսաղէմ - էջ 246, 573, 643, 732, 1296, 1297
–
ի Կապան - էջ 305
–
ի Կեղի - էջ
827
–
ի Մեծոփայ վանս - էջ 184
–
Մծբնայ հայրապետ
մանկատուն ի Կոստանդնուպոլիս - էջ 909
–
ի Նոր Ջուղայ - էջ 34
–
ի Սիրունքար - էջ 84
Սուրբ
Յարութիւն
–
յԱրիձոր - էջ 588
–
յԵրուսաղէմ - էջ 1247
Սուրբ
Յովհաննէս
–
յԱմիրդոլու վանս - էջ 654, 863, 868, 1182
–
ի Բաղէշ - էջ 677, 678, 763
–
ի Կարբի - էջ 818
–
ի Ղօշավանք - էջ 103
–
ի Սուրս - էջ 42
–
տեղն անյայտ - էջ 863
Սուրբ
Յուսկան որդի
–
ի Բերկրի - էջ 126
Սուրբ
Նիկողայոս
–
ի Կ. Պոլիս - էջ 1051
–
ի Ղրիմ - էջ 1092
Սուրբ
Նշան
–
յԱղթամար - էջ 824
–
Ապարանից - էջ 182
–
ի Բստոյ վանս - էջ 472
–
ի Լամբրաւն - էջ 815
–
ի Կամախի - էջ 755
–
ի Հաղբատ - էջ 664, 1289, 1291, 1292, 1293, 1294, 1297, 1300, 1301
–
ի Ղարասար - էջ 971
–
ի Ղրիմ - էջ 1089
–
ի Սեբաստիայ - էջ 1102
–
ի Վարագ - էջ 665
–
տեղն անյայտ - էջ 38
Սուրբ
Պարսամ
–
ի Ղրիմ - էջ 1092
Սուրբ
Պետրոս
–
յԱնկունեաց վանք - էջ 820
–
յԱնտիոք - էջ 318, 345
–
յԱւընդաց - էջ 182
–
ի Վան - էջ 1063
Սուրբ
Պօղոս
–
յԱնկունեաց վանք - էջ 820
–
յԱւընդաց - էջ 182
–
ի Վան - էջ 1063
–
Սուրբ Սահակեան վարժարան ի Սամաթիայ - էջ 910
Սուրբ
Սարգիս
–
տպարան յԱմստերդամ - էջ 73
–
յԱղուերձ - էջ 148
–
յԱրմիզաւնք գիւղ - էջ 177
–
ի Բաղէշ - էջ 770
–
յԵրեւան - էջ 129
–
ի Զէյթուն - էջ 277
–
ի Թուանճ - էջ 1004
–
ի Խասքէոյ - էջ 456
–
ի Կաֆայ - էջ 124, 218, 407, 414, 1092, 1093
–
ի Կեղի - էջ 827
–
ի Կոստանդնուպոլիս - էջ 1051
–
ի Համիթ - էջ 321, 711
–
ի Հունձք (Քաջբերունիք) - էջ 60
–
ի Ղարասար - էջ 971
–
ի Մսր - էջ 258
–
ի Սեբաստիայ - էջ 545
–
տեղն անյայտ - էջ 572, 812, 969
Սուրբ
Սիովն
–
յԱնկունեաց վանք - էջ 820
Սուրբ
Սոփիա
–
ի Կոստանդնուպոլիս - էջ 1261
Սուրբ
Սուքիասեանք
–
յԱնկունեաց վանք - էջ 820
Սուրբ
Ստեփաննոս
–
յԱղջոց վանք - էջ 1197
–
յԱստապատ - էջ 1158
–
ի Դարաշամբ - էջ 1097
–
ի Զմիւռնիայ - էջ 871
–
ի Հալէպ - էջ 1109
–
ի Ղարասար - էջ 971
–
ի Ղրիմ - էջ 714, 1092
–
ի Մաղարդավանք - էջ 578
–
ի Շամբաձոր - էջ 982
–
յՈստան - էջ 1058
–
ի Սեբաստիայ - էջ 670
–
ի Քաջբերունիք - էջ 60
–
ի Տարաւն - էջ 1204
–
տեղն անյայտ - էջ 322, 324, 572, 792, 1159
Սուրբ
Վարդան
–
ի Նախիջեւան - էջ 412
–
յՈստան - էջ 1053, 1057
–
ի Վան - էջ 1063
–
տեղն անյայտ - էջ 569, 576, 812, 969
Սուրբ
Վլաս
–
յԱյաս - էջ 440
Սուրբ
Փրկիչ
–
յԱրմենի անապատ - էջ 642
–
յԵրուսաղէմ - էջ 1183, 1191
–
ի Լամբրաւն - էջ 815
Սուրբ
Քառասուն մանկունք
–
ի Հալէպ - էջ 262
–
ի Թոխաթ - էջ 1090
–
ի Կաֆայ - էջ 1089, 1092
Սուրբ
Օգսենտ
–
ի Կաֆայ - էջ 1089
Սուրխաթ
- էջ 408, 815
Սուրոն
երկիր - էջ 1255
Սուքիմա
երկիր - էջ 1256
Սուրս
գիւղ - էջ 41, 42
Սպահան
- էջ 34, 599, 604, 760, 857, 1122 - տե´ս նաեւ Նոր Ջուղա
Սպարտա
- էջ 659
Սպեր
- էջ 35, 38
Ստաթէի
աթոռ - տե՛ս Տաթեւ
Ստամբուլ
- էջ 76, 137, 241, 517, 568, 724, 761, 765, 1092, 1169, 1217
Վաղարշապատ
- էջ 31, 48, 55, 70, 156, 212, 269, 288, 767, 840, 898, 904, 1012, 1168, 1243,
1280
Վայոց
ձոր - էջ 148, 829, 831
Վան
- էջ 278, 581, 584, 828, 914, 1060, 1061, 1063, 1289, 1305
Վանայ
ծովակ - էջ 911
Վանանդ
գաւառ - էջ 577
Վառնայ
- էջ 504
Վասպուրական
- էջ 104, 225, 584
Վատիկան
- էջ 650
Վատնեան
դաշտն - էջ 331
Վարագ
- էջ 72, 101, 104, 427, 572, 584, 665, 693, 739, 749, 751, 953, 999, 1037,
1063, 1083, 1225, 1289
Վարանդայ
- էջ 175, 502
Վարդիհաւր սուրբ գերեզման, յԱնկունեաց վանք - էջ 434, 820
Վարդնշէն
- էջ 965, 967
Վարշավա
- էջ 906
Վեհկաւատ
- էջ 859
Վենետիկ
- էջ 138, 180, 192, 193, 245, 280, 301, 316, 335, 353, 396, 437, 444, 598, 641,
668, 677, 704, 713, 739, 852, 902, 1101, 1102, 1136, 1192, 1284
Վիեննա
- էջ 663, 718
Վիվլոյպաւլիս
քաղաք - էջ 1237
Վտվակայ
լեառն - էջ 968
Վրաստան,
Վրաց տուն - էջ 324, 333, 495, 500, 766, 853, 861, 862, 910, 1124, 1279, 1289,
1290, 1291, 1292, 1293, 1301
Տաթեւ - էջ 59, 86, 111, 116, 321, 378, 757, 837, 981,
1278, 1310
Տալմենիայ
- էջ 1242
Տաճկահայաստան
- էջ 577
Տայք
- էջ 861, 965, 967
Տաշմարտիւան - էջ 1092
Տապարստան - էջ 857
Տարսոն - էջ 85, 134, 245, 246, 251, 317, 318, 346,
437, 663, 721, 1115, 1166, 1169, 1216, 1244, 1251, 1254
Տարօն - էջ 496, 500, 613, 614, 733, 739, 758, 1068,
1171, 1173, 1199, 1204, 1211, 1212
Տաւրոս - էջ 318, 346, 517, 676, 1196
Տեռեւանց լեառն - էջ 968
Տիբերիա - էջ 555
Տիգրանակերտ - էջ 23, 25, 26, 757, 909, 1199, 1204,
1285, 1293, 1294
Տիգրիս - էջ 206, 238, 411, 421, 541, 579, 584, 820,
823, 1056
Տիզբոն - էջ 855, 859, 860, 862, 1236
Տիմէոն քաղաք - էջ 1249
Տիմինթունա քաղաք - էջ 1259
Տիպրիկ - էջ 305
Տիւրոն քաղաք - էջ 1241
Տիւրոս - էջ 524, 1227, 1262
Տնակերտ - էջ 1010
Տոռոմենայ - էջ 1240
Տրապիզոն - էջ 861, 1117, 1280, 1296, 1298
Տփխիս - էջ 186, 493, 577, 580, 733, 734, 852, 853,
854, 1010, 1012, 1124, 1168, 1270, 1285, 1286, 1289, 1290, 1291, 1292, 1293,
1300, 1301, 1303
Տօնյքէտ - էջ 124
Փադիկաւ
- էջ 496
Փամբակ - էջ 1000
Փայտակարան - էջ 324, 333
Փաշիվանք, Տփխիս - էջ 580
Փառակ գիւղ - էջ 567
Փառական դաշտ - էջ 854
Փատուա - էջ 1043, 10045
Փարիզ - էջ 279, 521, 629, 739, 844, 845, 848, 849
Փիլիպուպոլիս - էջ 521, 1249
Փիլիպպեա - էջ 521
Փիսոն - էջ 206, 236, 411, 421, 541, 579, 584, 820,
823, 1056
Փիւնիկիա - էջ 1133
Փոքր Հայք - էջ 277
Փռիւգիա - էջ 639, 1239
Քալավռիդա
(Կալաբրիա) - էջ 736
Քաղկեդոն - էջ 101, 646, 862, 1118, 1258
Քանաքեռ - էջ 666
Քաջբերունիք - էջ 60, 86, 184, 1063
Քարահատ - էջ 721
Քեբրոն - էջ 667
Քեհրան գիւղ - էջ 616
Քերմեղ - էջ 707
Քերսոն - էջ 1231
Քէթովանք - էջ 1155
Քլերմոն քաղաք - էջ 925, 931
Քղի - էջ 93, 1290
Քշեւ (Քիշինեւ) - էջ 124
Քոբայր - էջ 500
Քոբեր գետ - էջ 462
Քուրթկայ գիւղ - էջ 1000
Օէսէլ
(Օսիլիայ) կղզի - էջ 532
Օձ քաղաք (Տարօն) - էջ 496
Օշական - էջ 38
Օրթագիւղ - էջ 686, 694
Ֆարհապատ
- էջ 1122
Ֆերարիա - էջ 902
Ֆիլիպպէ քաղաք - էջ 650
Ֆռանկաց աշխարհ, տուն - էջ 785, 1092
Ֆռնօս - էջ 278
Ֆրանսիա - էջ 908, 925
Ե.
ԱՆՁՆԱՆՈՒՆՆԵՐԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՑԱՆԿ
ԱԲԱՐՈՒՏ հրեշտակ - էջ 190
ԱԲԲԱՍ
– Ա. Մեծ շահ Պարսից, 1571-1629 թթ. - էջ 837, 1213
– Փոքր շահ Պարսից, 1666 թ. - էջ 892, 982
– Միրզա, թագաժառանգ Պարսից, 1789-1833 թթ. - էջ 1277
ԱԲԳԱՐ
– թգւր. Հայոց, Ա. դ. - էջ 49, 321, 851, 1244, 1261, 1262, 1281
– 1663 թ. - էջ 891
– վրդ., 1810 թ., կնքդրշմ. - էջ 592
– Յովհաննիսեան, Տփխիս, ԺԹ. դ. - էջ 209, 212, 213, 1012, 1013
Աբգարեան Գէորգ - էջ
861
ԱԲԴԱՅ եպս. - էջ 1234
ԱԲԴԻԱ մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 374, 595, 601, 797, 806, 1049, նհտ. - էջ
798, 806, 1228, տօն - էջ 1256, մանրանկար - էջ 593, 795, 804, ի Բառգիրս - էջ
140
ԱԲԴԻՈՍ նհտ. - էջ 1224
ԱԲԴԼԱ քհյ., նհտ. - էջ 1230
ԱԲԴԻՇՈ, նհտ. Դ. դ. - էջ 1230, 1234
ԱԲԴԼԱԶԻԶ իշխան, 711 թ. - էջ 916
ԱԲԴԼՄՍԵՀ
– նհտ. - էջ 1240
– 1444 թ. - էջ 1063
– որդի ստացող Իմիրզանի, 1665 թ. - էջ 606
ԱԲԴՈՒԼ
– (Ապտլ) ԺԶ. դ. - էջ 348
– խոջա, ԺԶ. դ. - էջ 1060
– (Ապտլ) Ազիզամիրայ - էջ 520
– (Ապտուլ) մահդասի, 1625 թ., եղբայր ստացող Բարսեղ րաբունապետի - էջ 1202,
1203, 1204
– ԺԸ. դ. - էջ 711
ԱԲԵԴՆԱԳՈՎ, մի յերից մանկանցն - էջ 105
ԱԲԵՆԵՐ թգւր. Հնդկաց - էջ 163, 590
ԱԲԵՐԻԿՈՍ եպս. յԵրապաւլսի, նհտ. - էջ 1253
ԱԲԷԼ
– որդի Ադամայ, յԱծշնչ. - էջ 558, 603, 1160, 1331
– երէց, Է. դ. - էջ 857
– Թիֆլիզեցի, 1786 թ. - էջ 1326
– վրդ. Մխիթարեանց, 1850 թ., գրիչ յԷջմիածին - Հմր 2622/Ժ., էջ
762, 763, նշում - էջ 1170
– քհյ. Քօչարեան Ղզլթամրցի, 1893 - էջ 68
ԱԲԵԼՈՒՀԻ, կին Աբելայ - էջ 743
Աբեղեան Մանուկ - էջ 1166
ԱԲԻԲԱ սրկւգ., նհտ. - էջ 1256
ԱԲԻԲՈՍ, նհտ. - էջ 1228
ԱԲԻՄԷԼԷՔ
– յԱծշնչ. - էջ 1333
– ԺԶ. դ., յետին նորոգող – 1033, 1042
ԱԲԻՍՈՂՈՄ
– յԱծշնչ. - էջ 667
– սրկւգ. նհտ. - էջ 1219
– Հարցմունք առ Մատթէոս վրդ. - էջ 287
ԱԲՈՎ ՄԵԼԻՔ, 1786 թ. - էջ 1326, 1327, 1329
ԱԲՈՒԴԻՄՈՍ նհտ. - էջ 527, 1245
ԱԲՐԱՀԱՄ
– Նահապետ, մանրանկար - էջ 13, 185, 599, 1053, նշում - էջ 35, 236, 300, 327,
364, 417, 418, 521, 591, 597, 603, 637, 638, 641, 649, 720, 883, 972, 1119,
1281, 1332
– միայնակեաց, ընկերակից Եփրեմի - էջ 1133
– պարսիկ, նհտ. - էջ 1223
– արդար., նհտ. - էջ 1253
– Ղեւոնդեանց քահանայիցն, Ե. դ., նհտ. - էջ 1242
– եպս. Մամիկոնէից, Զ. դ., Կանոնք - էջ 647, 842
– Խոստովանող, Ե. դ. - էջ 1259
– Ա. Աղբաթանեցի, կթղկս. Հայոց՝ 607-615 թթ. - էջ 857, 858
– արքեպս., 1299 թ., յետին ստացող - էջ 614
– աբղյ., 1410 թ. - էջ 418
– կր., 1475 թ., ծաղկող ի Բոլորաբերդ - Հմր 2634, էջ 829, 831, 832
– 1496 թ., եղբայր Ստեփաննոս ստացողի - էջ 126
– ԺԵ. դ., գրիչ - Հմր 2625, էջ 781, 792
– եպս., ԺԶ. դ., յետին ստացող - էջ 454
– Չալապի, 1633 թ., ստացող - Հմր 2435, էջ 95, 98
– սրկւգ., 1640 թ. - էջ 207
– 1659 թ. - էջ 164
– քհյ. 1663 թ., եղբայր Մելքոն ստացողի - էջ 890
– խաւճա, 1669 թ., մեկենաս - Հմր 2433, էջ 91, 92
– բանասէր, 1671 թ. - էջ 322
– վրդ. Համթեցի, 1672 թ. - էջ 863, 864, 868
– վրդ., 1677 թ. - էջ 654
– Գ. Կրետացի, կթղկս. Հայոց՝ 1734-1737 թթ., Պատմութիւն - էջ 734, 767, նշում
- էջ 735, 768
– մահտեսի, 1737 թ. - էջ 738
– վրդ. Հաշտարխանեցի, 1788 թ., ստացող - Հմր 2528, 373, 378, նշում
- էջ 1318, 1327
– մահտեսի Տրապիզոնցի, 1801 թ. - էջ 803
– մահտեսի, ժամկոչ, 1806 թ. - էջ 761
– վրդ. Կ. Պոլսեցի, 1813 թ., ստացող ի Լիմ - Հմր 2597, էջ 647, 650
– մելիք, 1820 թ. - էջ 292
– քհյ., 1822 թ. - էջ 1291
– 1822 թ. - էջ 1291
– գրչփ. - էջ 178, 546
Աբրահամեան Աշոտ - էջ 1126
ԱԳԱԲՈՍ մարգարէ - էջ 331
ԱԳԱԹԱՆԳԵՂՈՍ
– նհտ. - էջ 1221
– պատմիչ, Ե. դ., Պատմութիւն Հայոց - էջ 852, նշում - էջ 854, 866
ԱԳԱԹԻ կոյս, նհտ. - էջ 1222
ԱԳԱԹՈԿԼԻ վկայուհի - էջ 1249
ԱԳԱԹՈՆԻԿՈՍ նհտ. - էջ 1244
ԱԳԱՊԻ
– վկայուհի, նհտ. - էջ 1229, 1245
– (Ագապիս) վկայուհի, դուստր Սոփիայի - էջ 1242
ԱԳԱՊԻՈՍ
– նհտ. - էջ 1227
– սրկւգ., նհտ. - էջ 1229
– նհտ. - էջ 1244, 1254
– հայրապետ Հռոմայ - էջ 1231
ԱԳՆԱՍԻԱ վկայուհի - էջ 1239
ԱԳՐԻԿՈՂԱՈՍ դատաւոր - էջ 1260
ԱԳՐԻՊԱՍ, ի Գործք առաքելոց - էջ 675
ԱԴԱՄ
– նախահայր, մանրանկար - էջ 49, 123, 199, 201, 795, Դարագլուխք, Պատմութիւնք
- էջ 235, 240, 262, 433, 521, 561, 571, ի տաղս եւ գանձս - էջ 134, 162, 163,
224, 535, ի Հարցմունս - էջ 241, 243, 330, 402, նշում - էջ 11, 157, 358, 360,
407, 439, 441, 506, 592, 719, 743, 776, 880, 901, 922, 923, 925, 1120, 1121,
1128, 1180, 1263
– արքեպս. Ղրիմու, 1825 թ. - էջ 970
ԱԴԴԷ հայրապետ - էջ 1261
ԱԴԴՈՎԱ, հայր Զաքարիայի՝ հօրն Յովհաննու Մկրտչի - էջ 1246
ԱԴԻԲԷԿ, ԺԷ. դ. - էջ 238
ԱԴԻԼ, 1599 թ. - էջ 164
ԱԴՈՔՏՈՍ նհտ. - էջ 1250
ԱԴՐԻԱՆՈՍ
– կայսր Հռոմայ, 76-138 թթ. - էջ 778, 1127, 1230, 1248, 1260
– նհտ. - էջ 1245
ԱԶԱ սրկւգ., նհտ. - էջ 1229
ԱԶԱՏ, 1613 թ., հայր ստացող Փիլիպոս Բազուեցու - էջ 1210, 1213
ԱԶԱՐԻԱ
– մի յերից մանկանցն - էջ 155, 1260, 1321
– կթղկս. Կիլիկիոյ, 1596 թ., ստացող ի Զէյթուն - Հմր 2504, էջ 271,
273, 277, 278, 280, յշտկթ. - էջ 711
– քհյ., 1636 թ., հնգց. - էջ 982
– 1641 թ., եղբայր գրիչ Յոհան երէցի ի Նոր Ջուղայ - էջ 34
– Ջուղայեցի, ԺԶ-ԺԷ. դդ., տաղք` Այսաւր լցաւ խոստումն - էջ 161, Արարիչ Հայր երկնային
- էջ 161, Աւրհնեալ կամքն աստուածային - էջ 162, Թագաւորն արարածոց - էջ 161
– կր. ԺԷ. դ. - էջ 1157, 1158
– 1733 թ. - էջ 1159
– (Ազար) ԺԸ. դ., որդի Շափաղի - էջ 78
– 1828 թ. - էջ 848
– վրդ., կնքդրշմ. - էջ 484
ԱԶԱՐՄԻԴՈՒԽՏ, Է. դ. - էջ 859
ԱԶԳՈՒԼ, ժԹ. դ. - էջ 974
ԱԶԴԷՆ, թգւր. Պարսից - էջ 855
ԱԶԹԱՆԴԱՐ, ԺԶ. դ. - էջ 562
ԱԶԻ, 1672 թ., քոյր Սահակ գրչի - էջ 580
ԱԶԻԶ, 1225 թ. - էջ 1132
ԱԶԻԶԽԱԹՈՒՆ, ԺԷ. դ. - էջ 1005
ԱԶԻՈՍ, նհտ. - էջ 1256
ԱԹԱԼԱՐԻԿՈՍ, Է. դ., որդի Հերակլ կայսեր - էջ 860
ԱԹԱՆԱԳԻՆԷ
– եպս. Պիտաքտոսի - էջ 1240
– նհտ. - էջ 1252
ԱԹԱՆԱՍ
– (Աթանասիոս) դպիր, հեղինակ վկյբնթ. Ս. Կատերինեայ - էջ 439
– եպս., նհտ. – 1245
– կիսասրկւգ., նհտ. - էջ 1238
– Աղեքսանդրացի, 296-372 թթ., Դաւանութիւն - էջ 119, Կանոնք - էջ 235, 646,
975, ի Պարապմանց գրոց - էջ 376, Յառաջաբանութիւն Դաւթի մեկնութեան - էջ 229,
550, Ընդդէմասացութիւն - էջ 1127, Ճառք - էջ 1220, 1222, 1132, ի բանից - էջ 355,
384, 1228, վարք - էջ 1220, մանրանկար - էջ 85, նշում - էջ 246, 293, 483, 559,
961, 1129, 1130, 1262
– (Աթանասիոս) ճգն., նհտ., Դ. դ. - էջ 1258
– պատրիարք Անտիոքի, 1179 թ. - էջ 318, 345
– եպս. Մաղարդավանքի, 1541 թ. - էջ 766
– 1554 թ., գրիչ ի Մանազկերտ (Ս. Աստուածածին) - Հմր 2557/Գ, - էջ
488, 489
– 1654, գրիչ ի Կարս - Հմր 2424, էջ 75, 78
– 1663 թ., պապ ստացող Մկրտիչի - էջ 1053
– կր., 1670 թ. - էջ 67
– վրդ., 1752 թ. - էջ 723
ԱԹԱՆԱՍԻԱ - էջ 1134, 1221
ԱԹԵՆԱԴՈՐՈՍ նհտ. - էջ 1258
ԱԹԵՐԻՈՍ եպս. - էջ 1231
ԱԹԼԱԶ մղտեսի, 1603 թ. - էջ 716
ԱԺԴԱՀԱԿ, մանրանկար - էջ 851
ԱԼԱՀՎԵՐԱՆ, 1733 թ. - էջ 1159
ԱԼԱՀՎԵՐՏԻ, ԺԶ. դ. - էջ 54
ԱԼԱՄ
– 1598 թ., քոյր Բարսեղ գրչի - էջ 677
– իրիցկին 1657 թ. - էջ 414
ԱԼԱՄԲԵՐԻ - էջ 850
ԱԼԱՄՇԻ, 1463 թ. - էջ 177, 178
ԱԼԱՏԻՆ սուլթան - էջ 900
ԱԼԲԵՐՏ ՄԵԾ, 1193-1280 թթ. - էջ 376, 404
ԱԼԴՈՒՆ, ԺԸ. դ. - էջ 190
ԱԼԵՔՍԱՆ (Ալէքսան)
– (Ալէքսիանոս) կամաւոր աղքատ - էջ 488, 489, 490, 1102, 1134, 1227
– (Ալէքսիանոս) ԺԴ. դ., ստացող - Հմր 2557/Բ. - էջ 488
– (Ալէքսանոս) 1599 թ. - էջ 1005
– (Ալէքսանոս) վրդ., 1631 թ. - էջ 971
– 1636 թ., եղբայր ստացող Արիստակէս վարդապետի - էջ
980
– (Ալիքսան) երէց, 1659ից առաջ, գրիչ - Հմր 2693, 1213, 1216
– (Ալեքսանոս) դպիր, 1661 թ. - էջ 909
– 1664 թ., միաբան Գանձասարի - էջ 502
– վրդ., 1668 թ., յետին ստացող - էջ 472
– (Ալէքսիանոս) 1682 թ. - էջ 722
– քհյ., 1734 թ., ի Սուրբ Նշան - էջ 472
– (Ալիքսան) մահտեսի, 1755 թ. - էջ 725
– աղայ ի Բաղտատ, 1786 թ. - էջ 1321
– վրդ. Բստեցի, ԺԸ. դ. - էջ 472
– ԺԸ. դ., յետին ստացող - էջ 482, 483
– Փնչրկացի, 1822 թ. - էջ 1303
– Մասեհեան, 1826 թ. - էջ 843
Ալէքսիոս Անկեղոս Քոմինոս - էջ 898
ԱԼԻ
- Է. դ. - էջ 760
– ԺԸ. դ. - էջ 34
– Կէտուկ աղայ, 1801 թ. - էջ 1208
ԱԼԻՆԱԽ պրն., 1430 թ., հայր Շատիպէկ ստացողի - էջ
1041
ԱԼՄԱՍ խաթուն, 1745 թ., մայր գրիչ Միքայէլ տիրացուի - էջ 30
ԱԼՈՒԱՆԴ փաթիշահ, 1498 թ. - էջ 126
ԱԼՓԻՈՍ ՓԻԼԱԴԵԼՓՈՍ - էջ 1231
ԱԼՕՆ, ԺԷ. դ. - էջ 1064
ԱԽԿԻՒԼ, 1657 թ., ի Կաֆայ - էջ 414
ԱԽՊԻՔԱՅ, 1657 թ., մայր ստացող Մինաս քհյի - էջ 414
ԱԾԱՊՈՎ, 1620 թ. - էջ 1122
ԱԿԱԿԻՈՍ
– նհտ. եպս. - էջ 1228, 1233
– նհտ. - էջ 1234, 1236
ԱԿԵՂԻՆԷ վկայուհի - էջ 1237
ԱԿԻԿՈՍ նհտ. - էջ 1254
ԱԿԻՆԴՈՍ նհտ. - էջ 1234, 1254
ԱԿԻՒՂԱՍ
– նհտ. - էջ 1221, 1222
– իշխան - էջ 1239
ԱԿԻՒՂԻՆԷ վկայուհի - էջ 1233
ԱԿԻՓՍԻՄԷ եպս., նհտ. - էջ 1254
ԱՀԱՅԳՈՒԹԻՒՆ, 1745 թ. - էջ 834
ԱՀԱՐՈՆ
– եղբայր Մովսիսի մարգարէի - էջ 440, 521, 795, 1248,
1332
– թգւր. - էջ 236, 1127
ԱՀՄԱՏ
– սուլթան տաճկաց, 1613 թ. - էջ 1213
– (Ահմտ) Խազօղլի, 1801 թ. - էջ 1206
ԱՂԱԲԵԿԵԱՆ Լիդա, 1980 - էջ 962, 1054
ԱՂԱՅ, 1585 թ. - էջ 832
ԱՂԱՅՍՈՒԼԹԱՆ, 1620 թ. - էջ 1123
ԱՂԱՆ
– վրդ., Ե. դ., ուսուցիչ Ղազարայ Փարպեցւոյ - էջ 762, 763,
1168
– 1664 թ., հայր Մարտիրոս պարոնտէրի - էջ 502
ԱՂԱՊԱՊ, 1671 թ., որդի մեկենաս Անանիա երէցի - էջ 129
ԱՂԱՊԱՊԵԱՆ, ի Հնդիկս, 1786 թ. - էջ 1321
ԱՂԱՊՇԻ, ԺԵ. դ., հնգց. որդի Զանգիշէի - էջ 1059
ԱՂԱՋԱՆ
– 1550 թ. - էջ 178
– 1576 թ., հայր յետին ստացող Սարգիս աբղ-ի - էջ 669
– (Աղայճան) 1724 թ. - էջ 175
ԱՂԱՍԻ
– ԺԶ. դ., եղբայր ստացող Մկրտիչ սրկւգ.ի - էջ 542
– տիրց. Եղեայզարով, 1833 թ. - էջ 200
ԱՂԱՎԷԼ, 1733 թ. - էջ 1158, 1159
ԱՂԵՔՍԱՆԴՐ
– անտիկ մատենագիր - էջ 260
– Մակեդոնացի, Ք. ա. 356-323 թթ. - էջ 394, 526, 640, 682,
735, 778, 854, 1256
– (Աղեքսանդրոս) Փիլոնի մօտ - էջ 638, 640
– (Աղէկսանդրոս) Հռոմայեցի զօրական - էջ 1232, 1240
– թգւր. - էջ 1252
– (Աղէսանդրոս) նհտ. - էջ 1227, 1229, 1236
– Կոնդիողինացի - էջ 1224
– հայրապետ, Դ. դ. - էջ 1219
– Թեսաղոնիկեցի, Դ. դ., նհտ. - էջ 1224
– վրդ., 1679 թ., ստացող ի Նոր Ջուղայ - Հմր
2673, էջ 1095, 1096
– Գալամաթօ Մեսինացի, Անտառ նորագոյն մտածմանց - էջ 589,
1043, 1044, 1045
– Ա. Ջուղայեցի, կթղկս. Հայոց՝ 1706-1714 թթ., Վկայութիւնք
առ ի պէտս քարոզութեան - էջ 373, 376, 377, նշում - էջ 619, 762
– Բ. Բիւզանդացի, կթղկս. Հայոց՝ 1753-1755 թթ. - էջ 104,
379, 724
– Բ. կայսր Ռուսաց, 1818-1881 թթ. (կայսր` 1855-1881) - էջ 909
– Տէր-Յովհաննէսեանց,
ԺԹ. դ. - էջ 186
ԱՂԵՔՍԱՆԴՐԻԱ վկայուհի - էջ 1234
ԱՂԹԱՄԱՅԻԼ խան - էջ 518
ԱՂԻԿԱՌՆԱՑԻ (Յոբի նխդր.) - էջ 594
ԱՂԻՊՈՍ ՍԻՒՆԱԿԵԱՑ - էջ 1257
ԱՂՈՒԹԽԱԹՈՒՆ, 1363 թ., մայր Կարապետ գրչի - էջ 715
ԱՂՈՒՊՇԱՀ, ԺԵ. դ., հնգց. որդի Զանգիշահի - էջ 1059
ԱՂՏԻ, 1691ից առաջ, եղբայր Սիմոն
ստացողի - էջ 498
ԱՃԱՊԽԱՆ, ԺԷ. դ. - էջ 1165
ԱՃԱՌԵԱՆ Հրաչեայ - էջ 288
ԱՄԱՂԵԿ, յԱծշնչ. - էջ 791
ԱՄԱՆԻՈՍ նհտ. - էջ 1246
ԱՄԱՍԻԱ թգւր. - էջ 924
ԱՄԲԱԿՈՒՄ, Մարգարէութիւն - էջ 601, 797, 806, 1049, Աղօթք -
էջ 143, 355, մահ - էջ 798, 806, տօն - էջ 1258, մանրանկար - էջ 53, 79, 207, 593,
795, 804, նշում - էջ 359, 374, 921
ԱՄԲԱՐ
– 1472 թ., մայր յետին ստացող Կուլփաշայի - էջ 820
– մայր յետին ստացող Յովանէսի, ԺԷ. դ. - էջ 616
ԱՄԲԱՐԽԱԹՈՒՆ, ԺԵ. դ., կողակից Յովհաննիսի - էջ 1059
ԱՄԲՐՈՍԻՈՍ եպս. Միդուլայի - էջ 1259
ԱՄԷՆԱՒԱԳ
– 1313 թ., եղբայր ստացող Յովհաննէս քհյի - էջ 588
– ԺԶ. դ., հայր Մելքսէթ ստացողի - էջ 1060
ԱՄԻՐ
– պրն., 1423 թ. - էջ 811, 812
– Համզա Իմիրզէ, 1568 թ. - էջ 416
– Հասան, ԺԶ. դ. - էջ 454
ԱՄԻՐԱՂԱՅ, 1682 թ. - էջ 722
ԱՄԻՐԲԷԿ
– 1430 թ. - էջ 1041
– 1640 թ. - էջ 207
ԱՄԻՐԳՈՒՆԱՅ խան, 1620 թ. - էջ 1122
ԱՄԻՐԽԱՆ մաղդասի, 1632 թ., յետին ստացող - էջ 154
ԱՄԻՐՄԷԼԷՔ, 1444 թ. - էջ 1063
ԱՄՂԻՔՈՍ
– մի յերից մանկանցն - էջ 14, 189
– մի յԵփեսոսի մանկանցն - էջ 1253
ԱՄՈՆ
– յԱծշնչ. - էջ 302, 680, 1054
– (Ամոնաս) աշակերտ Պաւղ անապատականի - էջ 1133
– հայր, թուղթ - էջ 397, 1141, 1142
– անապատական - էջ 1134
– սրկւգ., - էջ 1246
ԱՄՈՎՍ մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 374, 797, 806, 1049, տօն - էջ 1226, 595, մահ
- էջ 798, 806, մանրանկար - էջ 795, 804, նշում - էջ 601
ԱՄՌԻՔՈՍ - էջ 436
ԱՄՐՈՍԻՈՍ - էջ 375
ԱՄՐՏԱՒ, 1631 թ. - էջ 972
ԱՅԻԶՊԷԿ, ԺԹ. դ. - էջ 156
ԱՅԻԹԱԼԱ սրկւգ., նհտ. - էջ 1254, 1259
ԱՅՏԻՆ, 1602 թ., հանգուցեալ - էջ 237
ԱՆԱԿ, հայր Գրիգոր Լուսաւորչի - էջ 162, 516
ԱՆԱՀԻՏ դիցուհի - էջ 1245
ԱՆԱՅԻ, 1797 թ. - էջ 460
ԱՆԱՅԽԱԹՈՒՆ, 1640 թ., քոյր Գրիգոր քհյի - էջ 207
ԱՆԱՆԻԱ
– մի յերից մանկանցն - էջ 155, 1259
– առաքեալ - էջ 673
– եպս. Դամասկոսի - էջ 1250
– քհյ. նհտ. - էջ 1222
– սքանչելագործ բժիշկ, նհտ. - էջ 1222
– Պարսիկ, նհտ. - էջ 1258
– Շիրակացի, Է. դ., Ի Յայտնութիւն Տեառն - էջ 1126, Յաղագս կենդանատեսակաց - էջ
284, Պատմութիւն - էջ 1126, Վասն ընթացից արեգական - էջ 1126, Որչափութիւն Հին եւ Նոր
Կտակարանաց - էջ 960, շարական - էջ 151, ի բանից - էջ 241, նշում - էջ 285
– Նարեկացի, մհ. մօտ 980 թ. դ., Խրատք - էջ 361, 398, 486, 1140, 1141, 1142,
1148, Վկայութիւնք - էջ 436, նշում - էջ 490
– Սանահնեցի, մհ. 1170 թ. շուրջ, Ընդդէմ երկաբնակացն - էջ 1118,
Մեկնութիւն Մատթէի - էջ 1179, Մեկնութիւն թղթոցն
Պօղոսի - էջ 1200, 1209, Քարոզ - էջ 531, մանրանկար - էջ 1199, նշում - էջ
1120, 1180, 1203, 1210, 1211, 1214
– երէց Գառնեցի, 1671-1672 թթ., մեկենաս յԵրեւան - Հմր 2446, էջ
127, 129, 130
– (Անանիէ) 1697 թ., եղբայր Գալուստ գրչի - էջ 1109
– տիրց., 1780 թ. - էջ 468
– (Անան) ԺԸ. դ. - էջ 78
– եպս. Լիմ անապատի, 1807 թ. - էջ 761
Անասեան Յակոբ - էջ 903, 907, 908,
1101, 1180
ԱՆԱՍՏԱՍ
– (Անաստասիոս) պարսիկ, նհտ. - էջ 1221
– քհյ., Սինայեցի, Դ-Ե. դդ., Բան պաղատանաց (աղօթք) - էջ 138, 453, 1146
– 1661 թ., յետին ստացող - էջ 244
ԱՆԱՏԱՒԼԻԱ վկայուհի - էջ 1245, 1254, 1261
ԱՆԳԷՈՍ մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 595, 601, 797, 806, 1049, մահ - էջ 798,
806 մանրանկար - էջ 593, 795, 804, նշում - էջ 374
ԱՆԳՈՒԹԻՈՍ - էջ105
ԱՆԴՈՆԻՆԷ նհտ. - էջ 1236, 1253
ԱՆԴՈՆԻՆՈՍ
– մի յԵփեսոսի մանկանցն - էջ 1253
– նհտ. յԱղեքսանդրիայ - էջ 37, 1221, 1243, 1255
– թգւր. - էջ 1250, 1255
– քհյ. նհտ. - էջ 1255
ԱՆԴՐԱԽԱԹՈՒՆ, 1671 թ., քոյր մեկենաս Անանիա երէցի - էջ 129
ԱՆԴՐԱՆԻԿ միաբան Գամաղիէլի վանքի, 1363 թ. - էջ 709
ԱՆԴՐԷԱՍ
– առաքեալ - էջ 659, 1258, 1263
– (Անդրէ) զօրավար, նհտ. - էջ 1235, 1239, 1244
– նհտ. - էջ 1135
– կր. - էջ 1253
– Բիւզանդացի, Դ. դ., Մեկնութիւն տումարի - էջ 286, նշում - էջ 1126, 1130
– Կապադովկիացի, Ը. դ., Մեկնութիւն Յայտնութեանն Յովհաննու - էջ 84, 311,
317, 344, 1188
– (Անտրիաս) 1566 թ. - էջ 968
– ԺԶ. դ., որդի Պետրոս ստացողի - էջ 62
– 1636 թ. - էջ 980
– եպս., 1640 թ., առաջնորդ Ախալգաւրի - էջ 206, 208
– կր., ի Նոր Ջուղայ, 1650 թ. - էջ 493
– 1655 թ., որդի Մէհրապի - էջ 568
– Արծկեցի, ԺԷ-ԺԸ. դդ., տաղ` Աւաղ, անկայ յօտար երկիր - էջ 102
– սրկւգ., 1780 թ., ծաղկող յԷջմիածին - Հմր 2552, էջ 467, 468
ԱՆԴՐՈՆԻԿՈՍ
– նհտ. - էջ 37, 1134, 1221, 1237, 1251
– Բալէոլօկոս - էջ 899
ԱՆԵՄՓՈՏՈՍ նհտ. - էջ 1254
ԱՆԷՔՏՈՍ - էջ 1227
ԱՆԹԱՌԱՄ, 1655 թ. - էջ 568
ԱՆԹԻՄՈՍ
– էջ 106, 574
– եպս. Նիկոմիդիոյ, նհտ. - էջ 1227, 1246
ԱՆԹԻՊԱՏՐՈՍ թգւր. - էջ 743, 1334
ԱՆԹԻՒՊԱՅ եպս., նհտ. - էջ 1230
ԱՆԻԿՏՈՍ նհտ. - էջ 1239, 1243
ԱՆԻՇԱԿ, գրչփ. - էջ 564
ԱՆԿԷԼՈՍ կայսր Յունաց, 1200 թ. - էջ 616
ԱՆՆԱ
– մայր Սամուէլ մարգարէի, մանրանկար - էջ 53, 79, 207, 1001
– մայր
Տիրամօր, տօն - էջ 112, մանրանկար - էջ 41, 141, 149, 199, 1241, 1247, 1257, տօն
- էջ 1008. նաեւ ի գանձս եւ ի տաղս
–
1535 թ., քոյր գրիչ Ներսէս երէցի - էջ 540
–
1641 թ., դուստր գրիչ Յոհան երէցի, Նոր Ջուղա - էջ 34
–
1806 թ. - էջ 386
ԱՆՈՒՇԷԼ
ՆԱԼԲԱՆԴ, ԺԶ. դ., ստացող - Հմր 2576, էջ 557, 562, 563, 564
ԱՆՊԷՏ,
1419 թ., մայր ստացող Մուրատշահի - էջ 1056, 1058
ԱՆՏԻՈՔ
– թգւր.
- էջ 639, 1242
– բժիշկ
- էջ 1245
ԱՆՏՈՆ
– (Անդոնիոս)
մի ի մանկանցն Եփեսոսի - էջ 189
– (Անդոնիոս)
նհտ. - էջ 1239
– (Անդոն)
նհտ., որդի Մեղասիպոսի - էջ 1255
– Անապատական,
մհ. 342/355 թթ., վարք - էջ 1132, 1220, ի շարականս եւ տաղս - էջ 176, 228, 426, մանրանկար
- էջ 41, 49, 124, 149, 151, 199, 201, նշում - էջ 14, 193, 484, 884, 1133, 1136,
1154, 1263
– (Անտոնիս)
աշակերտ Անտոն անապատականի - էջ 1133
– յիշուած
Կրօնիդէսի հետ, Դ. դ. - էջ 1250
–
1371 թ. - էջ 1152
– վրդ.,
ԺԵ. դ., - էջ 487
– (Անդոն)
1631 թ. - էջ 972
– (Անդոն)
վրդ., 1632 թ. - էջ 662
– քհյ.,
1637 թ., Չարեքայ անապատ - էջ 700
–
1663 թ., որդի Գալուստ քհյի - էջ 1053
– պրն.,
1671 թ., եղբայր մեկենաս Անանիա երէցի - էջ 129
– վրդ.,
1682 թ. - էջ 722
– մետրապոլիտ,
1788 թ. - էջ 1328, 1329
– Վիրա,
ԺԸ. դ., Քարոզգիրք - էջ 922
– արքեպս.
նուիրակ, 1822 թ. - էջ 1285, 1293, 1297, 1299
ԱՆՏՈՆԻՆԷ
թգւր. - էջ 1284
ԱՆՏՈՒՆԻՆՈՅ
Եւստաքիւսի առաքեալ - էջ 1237
ԱՆՓԻԼՈՔՈՍ
Իկոնիոյ եպս. - էջ 1252
ԱՆՓՐԻՈՍ
նհտ. - էջ 1229
ԱՇԽԷՆ
թագուհի, Դ. դ., - էջ 1258
ԱՇՈՏ
– Ա.
Բագրատունի, թգւր. Հայոց, 888-890 թթ. - էջ 344
– Բ.
Բագրատունի Երկաթ, թգւր. Հայոց, մհ. 929 թ. - էջ 242
ԱՇՏԱՏ,
Է. դ. - էջ 858
ԱՉԷ,
ԺԳ. դ., որդի Պռօշ իշխանի - էջ 1121
ԱՊԱԶՊԷԿ,
1620 թ. - էջ 1122
ԱՊԱԼՈՅ
(Ապլոց) իշխան, 1284. թ., խնդրող տաղի Յովհ Երզնկացւոյ - էջ 32, 170
ԱՊԱՒՈՐ
միայնակեաց - էջ 1133
ԱՊԵՐԻՈՔ
նհտ. - էջ 1232
ԱՊԻԼԻԱՆՈՍ
նհտ. - էջ 1249
ԱՊԻՐԱՏ,
ԺԲ. դ., եղբօրորդի Ներսիսի Շնորհալւոյ - էջ 689
ԱՊՈԼՈՆ
– անտիկ
հեղինակ, էջ 438
– նհտ.
- էջ 1232
ԱՊՈՂԻՆՈՍ
նհտ. - էջ 1241, 1242
ԱՊՈՂՈՆՈՍ
նհտ. - էջ 1260
ԱՊՈՒԽՈՒՀԱՖԱՅ,
հայր Ապտուլլահի - էջ 754
ԱՊՈՒՍԻՆԱՅ
- էջ 367, տե՛ս եւ ԻԲՆ ՍԻՆԱ
ԱՊՏԼՄՍԵՀ
մանուկ նահատակ - էջ 1104
ԱՊՏՈՆՈՄՈՍ
եպս., նհտ. - էջ 1247, 1254
ԱՊՏՈՒԼԼԱՀ,
որդի Ապուխուհաֆայի - էջ 754
ԱՊՐԻԽԱՄ,
ԺԸ. դ. - էջ 96
ԱՊՐՕ,
ԺԸ. դ. - էջ 96
ԱՊՕՂՈՍ
առաքեալ - էջ 1249
ԱՋԱՊԱՀ,
1771 թ. - էջ 730
ԱՌԱՔԵԼ
– (Առաքեալ)
1198 թ., գրիչ - Հմր 2606, էջ 679, 683
–
1294 թ., կազմող ի Դրազարկ - Հմր 2588, էջ 607, 617
– Սիւնեցի,
ԺԴ. դ. Բ. կէս - ԺԵ. դ. Ա կէս, Մեկնութիւն Սահմանաց գրոցն - էջ 261, 377, Ամենայն
չար տանջելի է - էջ 261, գրիչ՝ 1457 թ. - Հմր 2522, էջ 351, 353. տաղք եւ
գանձք` Անճառ միածին - էջ 936, 1084, 1102, նշում - էջ 264, 1103
– Բաղիշեցի,
1380-1454 թթ., Պատմութիւն Մեծին Ներսէսի - էջ 908, տաղք եւ գանձք. Այբն Աստուծոյ
- էջ 362, 1100, Այսօր եհաս ինձ - էջ 216, 1088, Այսօր եհաս հրաման - էջ 19, 29,
215, 216, 1088, Այսօր նոր տօնիւս - էջ 11, 945, 1033, Անճառ միածին - էջ 936,
1084, 1102, Անուն աւրհնեալ - էջ 518, Անտանելիդ երկնի - էջ 428, 955, 1037,
1085, Արեգակն արդար որ - էջ 935, 1028, Աւրհնեալ եւ ընտրեալ - էջ 934, 986, Աւրհնեալ
Հայր երկնաւոր - էջ 515, 1066, 1100, Ես՝ Առաքել Բաղիշեցի (Տաղ Յովասափու) - էջ
121, Ի յերկնային լուսոյն - էջ 935, 999, Յորժամ Հայրն երկնաւոր - էջ 121, 163,
1088, Ով քահանայք - էջ 20, 29, 211, 215, 955, 1037, Քանզի ֆռանկաց ազգն - էջ
163, նշում - էջ 520
–
1444 թ., քրոջ որդի Մկրտիչ գրչի - էջ 1063
– (Առաքեալ)
Վայուձորեցի, ԺԵ. դ. - էջ 487
–
1537 թ., որդի Պարսամ ստացողի - էջ 825
– Գեղամացի,
1599 թ., ծաղկող ի Թուանճ - Հմր 2660, էջ 1001, 1003, 1004, 1005
– ԺԶ.
դ. - էջ 822
–
1613 թ., եղբայր Փիլիպոս գրիչ - էջ 1213
–
1630, ստացող ի Հալէպ - Հմր 2619, էջ 741, 746
– վրդ.,
1640 թ. - էջ 207
– կր.,
1641 թ., Արցախ - էջ 23
– վրդ.,
1653 թ. - էջ 248
– մուղտասի,
1682 թ., հանգ. հայր ստացող Վլասիոս վրդ. Շամախեցւոյ - ձեռ. Հմր 2613, էջ
720
– քհյ.,
1691 թ. - էջ 498
– քհյ.,
ԺԷ. դ. - էջ 38
– Աստապատեցի,
1723 թ., յետին ստացող - էջ 1158
– Առաքելեան,
1828 թ. - էջ 15
– (Առաքեալ)
ԺԹ. դ., յԱստրախան քաղաքէ - էջ 426
– գրչփ.
- էջ 741
ԱՌԻՍՏԱՊՈԼՈՍ
նհտ. - էջ 1237
ԱՌԻՒԾ
իշխան Թլկուրան աւանի, ԺԲ. դ., խնդրող բանի ի Գրիգորիս կթղկս.է - էջ 251, 688
ԱՌՕՆ
ՊՌՏՈՅՆ օտար իշխան, 1117 թ. - էջ 1188
ԱՍԱՆԷԹ,
կին Յովսեփայ Գեղեցկի, Պատմութիւն - էջ 299, 300, 603
ԱՍԱՓ
մարգարէ - էջ 968, 1224
ԱՍԵՐ
– յԱծշնչ.,
Կտակ - էջ 650, 805
– միայնակեաց
- էջ 555
ԱՍԻԼԲԷԿ,
1745 թ. - էջ 833
ԱՍԻԼԶԱՏԷ,
1672 թ., քոյր Սահակ գրչի - էջ 580
ԱՍԻԼՄԵԼԻՔ,
1476 թ., քոյր Զաքար գրչի - էջ 434
ԱՍԼԱՆ
ի Բասրա, 1785 թ. - էջ 1316, 1321
ԱՍԱՏՈՒՐ
– մելիք,
1585 թ. - էջ 833
– (Աստուր)
քհյ., ԺԶ. դ. - էջ 828
– ԺԶ.
դ. - էջ 1042
– (Աստատուր)
կր., 1640 թ. - էջ 207
ԱՍՏԻՈՍ
եպս., նհտ. - էջ 1239
ԱՍԿԶԱ
նհտ. - էջ 1234
ԱՍԿԼԷՊԻԴԷՍ
նհտ. - էջ 1248
ԱՍԿՂԵՊԻՈՍ,
Հերմեայ Եռամեծի առ Ասկղեպիոս - էջ 470, 471
ԱՍՊԱՀԱՆՇԱՅ,
1475 թ., որդի Եղիշայ քհյի. - էջ 832
ԱՍՏՂԻԿ
–
1636 թ. - էջ 980
ԱՍՏՈՒԱԾԱՊԱՀ
պրն., 1785 թ. - էջ 1316, 1319, 1325
ԱՍՏՈՒԱԾԱՊԱՒ,
ԺԸ. դ. - էջ 1160
ԱՍՏՈՒԱԾԱՏՈՒՐ
– ԺԳ.
դ., հայր Գրիգոր վրդ-ի - էջ 707
–
1363 թ., հայր Կարապետ գրչի - էջ 715
–
1363 թ., հնգց. - էջ 715
– փիլիսոփայ,
1419 թ. - էջ 1057
– աղբյ.,
1419 թ., գրիչ, ծաղկող յՈստան - Հմր 2670, էջ 1053, 1056, 1057
–
1475 թ., որդի Սատաղայ ստացողի - էջ 832
– հայրապետ,
1476 թ. - էջ 434, 821
– Նաղաշ,
1498 թ., միայնակեաց Ս. Յուսկան որդու վանքի - էջ 126
– եպս.,
1535 թ. - էջ 540
– եպս.
Մշեցի, 1585 թ., գրիչ յԵրուսաղէմ - Հմր 2578, էջ 569, 573
– ԺԶ.
դ., հայր Պօղոսի - էջ 1064
– ԺԶ.
դ., եղբայր յետին նորոգող Աբիմէլեքի - էջ 1042
– երէց,
ԺԶ. դ., գրիչ - Հմր 2676, էջ 1099, 1105
– Կօգայ
Բասենցի, ԺԶ. դ., ստացող - Հմր 2676, էջ 1099, 1105
– եպս. 1613 թ., հօրեղբայր Մարտիրոս ստացողի - էջ 1213
–
1620 թ. - էջ 1122
– քհյ.,
1631 թ. - էջ 972
– սրկւգ.,
1633 թ., գրիչ ի Հալէպ - Հմր 2435, էջ 95, 98, Հմր 2619, էջ
741, 746, 748, Հմր 2500, էջ 261, 262
– քհյ.,
1635 թ. - էջ 700
– իրիցուկ,
1636 թ., սրբագրող ի Բռնակոթ - Հմր 2656, էջ 979, 981
–
1636 թ. - էջ 980
– դպիր,
1641 թ., գրիչ, ծաղկող ի Կ. Պոլիս - Հմր 2669, էջ 1047, 1051
–
1648 թ., գրիչ ի Սպահան - Հմր 2587, էջ 599, 604
– քհյ.,
1650 թ. - էջ 493
– պատրիարք
Երուսաղէմի, 1651 թ. - էջ 841
– ԺԷ.
դ., եղբայր Սահակ ստացողի - էջ 518
– ԺԶ-ԺԷ.
դդ., տաղ՝ Յայն առաջին - էջ 1103
– սրկւգ.,
ԺԷ. դ., գրիչ - Հմր 2459/Բ, էջ 158, 163
– Կ.
Պոլսեցի տպագրիչ, 1717 թ. - էջ 293
– մահտեսի,
1752 թ. - էջ 723
– կր.,
1753 թ. - էջ 724, 725
– (Ասվատուր)
1757 թ. - էջ 1217
– մահտեսի,
1781 թ. - էջ 1315
– վրդ.,
Արցախեցի, 1799 թ., յետին ստացող - էջ 958, 959
– աղա
Աստապատցի, ԺԸ. դ. - էջ 248
– վրդ.,
1801 թ., միաբան Մշոյ Առաքելոց վանքի - էջ 1208
– վրդ.
1804 թ. - էջ 757
– արքեպս.,
1810ական թթ. - էջ 1275, 1286, 1290
ԱՍՔԱՆԱԶ ԱՍՏՈՒԱԾԱՏՐԵԱՆ ԱՐԱՐԱՏԵԱՆՑ, 1868 - էջ 1097
ԱՎՐԻԲԷԿ,
1580 թ., որդի Շահնազարի - էջ 1156
ԱՏԱՏ
ԽՈՌԽՈՌՈՒՆԻ, Է. դ. - էջ 858
ԱՏԻԲԷԿ
–
1620 թ. - էջ 1123, 1156
– որդի
մեկենաս Անանիա երէցի, 1671 թ. - էջ 129
ԱՏՈՄ
– Ատոմեանք,
նհտ. 449 թ. - էջ 1244
– Անձեւացեաց
իշխան, Թ-Ժ. դդ. - էջ 1129
–
1396 թ., յետին գրիչ - էջ 321
– րաբունի,
ԺԴ. դ., ստացող - Հմր 2478, էջ 201, 203, 204
– բանասէր,
ԺԴ. դ. - էջ 274
– փիլիսոփայ,
1419 թ. - էջ 1057
–
1419 թ., հայր գրիչ Աստուածատուր աբղյ-ի - էջ 1056
–
1463 թ., գրիչ յԱրմիզաւնք - Հմր 2465, էջ 175, 177
– ԺԵ.
դ., գրիչ - Հմր 2625, էջ 781, 792
– քհյ.,
ԺԵ. դ., աներ Զանգիշէ ստացողի - էջ 1059
– երէց
Ոստանցի, Վարագեցի, ԺԵ-ԺԶ. դդ., տաղ. Այսօր դըշխոյ բերկրեալ - էջ 71, 1028
– կր.,
ԺԷ. դ., յետին ստացող - էջ 43
ԱՏՐՆԵՐՍԵՀ
նհտ. - էջ 1245
ԱՐԱ ԳԵՂԵՑԻԿ
- էջ 854, 871, 873, 874
ԱՐԱՄ
նահապետ - էջ 871, 873, 874
ԱՐԴԱՂԻՈՆ
կատակող - էջ 1231
ԱՐԵՍՏՈՍ
բժիշկ - էջ 1240
ԱՐԵՐՍ
նհտ. - էջ 1260
ԱՐԶՈՒԽԱԹՈՒՆ
–
1265 թ., կողակից իշխանաց իշխան Տարսայիճի - էջ 665
–
1430 թ., մայր յետին ստացող Շատիպէկի - էջ 1041
ԱՐԶՈՒՄԱՆ,
1742 թ., եղբայր Եդգար ստացողի - էջ 96
ԱՐԻԱԴՈՎՆԱՅ
վկայուհի - էջ 1248
ԱՐԻԱՆՈՍ
նհտ. - էջ 1260
ԱՐԻՈՍ
– նհտ.
- էջ 1232
– հերձծղ.
Գ-Դ. դդ. - էջ 267, 559, 1127, 1128, 1129
ԱՐԻՍԻԴԷՍ
Մրրի փիլիսոփայ - էջ
459
ԱՐԻՍՏԱԿԷՍ
– Ա.
կթղկս. Հայոց, 325-333 թթ. - էջ 851, 1258
– վրդ., ԺԲ. դ., խմբ. Ներսիսի Շնորհալւոյ Մատթեոսի Աւետարանի Մեկնութեան - էջ
707, Քարոզ Նոր Կիւրակէի - էջ 466
– հռետոր, գրիչ, ԺԲ. դ., Յարհեստ գրչութեան - էջ 364, Տաթեւացւոյ լուծմունք դժուարիմաց
բանից Արիստակէսի - էջ 364
– կր., 1417 թ., շնորհող օրինակի - էջ 1198
– (Առիստակէս) 1476 թ. - էջ 1122
– (Ըռըստակէս) քհյ., 1568 թ. - էջ 417
– ԺԵ-ԺԶ. դդ., տաղերգու. Ողբ՝ Եկայք այսաւր եղբայրք - էջ 212, 955, 1038
– (Ռստակիս) ԺԶ. դ. - էջ 419
– (Ռըստակէս) ԺԶ. դ. - էջ 536
– (Ռստաքէս) 1602 թ. - էջ 1042
– վրդ. Խարբերդցի, 1630 թ., ստացող ի Հալէպ - Հմր 2619, էջ 741,
746, 747
– վրդ., 1635 թ., ստացող ի Շինահայր - Հմր 2608, էջ 693, 699, 700,
701
– վրդ., 1636 թ., պատուիրատու ի Բռնակոթ - Հմր 2656, էջ 979, 980,
981, 982
– (Առիստակէս) Տանծավերցի, 1690 թ. - էջ 140
– կր., 1690 թ., գրիչ - Հմր 2449, էջ 137, 139, 140
– (Առըստակէս) ԺԷ. դ. - էջ 227
– աբղյ., 1734 թ. - էջ 1160
– վրդ.,
1736 թ. - էջ 792
ԱՐԻՍՏԻԴԷ
փիլիսոփայ Աթենացոց - էջ 1127
ԱՐԻՍՏՈԿԼԷՍ
Կիպրացի, նհտ. - էջ 1238
ԱՐԻՍՏՈՏԷԼ,
384-322 Ք.ա., իմաստասէր, Անալօտիկէ - էջ 966, 985, Յաղագս առաքինութեանց - էջ
236, Պէրի Արմենիաս - էջ 459, 965, Պորփիւրի Ներածութիւն ստորոգութեանցն Արիստոտէլի
- էջ 458, 459, Տաթեւացւոյ լուծմունք Առաքինութեանց Արիստոտէլի - էջ 364, ի բանից
- էջ 375, 437, 438, 1128, նշում - էջ 362,
472, 879, 882,, 964, 965, 1331
ԱՐԿԱԴԻՈՍ
– նհտ.
- էջ 1221
– կայսր,
Դ. դ. - էջ 1257
ԱՐՁԱՆ
– Արծրունի,
Ե. դ., Հարցումն - էջ 1141
– Պատմութիւն
Տարօնոյ գործում - էջ 496
ԱՐՂՈՒԹԵԱՆՑ
կնեազ, 1845 թ. - էջ 256
ԱՐՂՈՒՆ
ղան, 1299 թ. - էջ 1311
ԱՐՂՈՒՆՄԷԼԷՔ,
1444 թ. - էջ 1063
ԱՐՄԱՂԱՆ,
1742 թ. - էջ 96
ԱՐՄԱՐ,
1717 թ. - էջ 174
ԱՐՇԱԿ
– Ա.
Պարթեւ, մահ՝ 35 թ. - էջ 1256
– Բ.
թգւր. Հայոց, մահ. 368 թ. - էջ 853, 854, 1256
– ԺԹ.
դ., որդի Պետրոսի - էջ 974
ԱՐՇԱՄ
արքայ - էջ 851
ԱՐՇՕՐ
Պարսից թգւր. - էջ 321
ԱՐՈՒՍ
1498 թ., մօրաքոյր ստացող Ստեփաննոս աբղյ-ի - էջ 126
ԱՐՍԷՆ
– մի
ի Ղեւոնդեանց քահանայիցն, Ե. դ., նհտ. - էջ 1242
– 1352 թ., հայր յետին ստացող Յուստիանէի - էջ 815, 816
ԱՐՍԷՆԻՈՍ
միայնակեաց - էջ 553, 1233
ԱՐՏԱԳՈՐՈՆ
մեծատուն - էջ 1240
ԱՐՏԱՇԷՍ
– թգւր.
Պարսից - էջ 639, 1334
– Բ.
թգւր. Հայոց, մահ. Ք. ա. 20 թ. - էջ 242
– Մելիքսեթեան,
1897 թ. - էջ 150
ԱՐՏԱՇԻՐ
– որդի
Սասանայ, 180-239 կամ 241 թ.. - էջ 851, 1256
– թգւր.
Պարսից, որդի Կաւատայ, Է. դ. - էջ 859
ԱՐՏԱՒԱԶԴ
– Ա.
թգւր., Ք. ա. մօտ 160-115 թթ. - էջ 851
– Մազազունեաց
տէր, ԺԴ. դ., Լուծմունք - էջ 1129
ԱՐՏԱՒԱՆ
թգւր. Պարթեւաց, մհ. 38 թ. - էջ 1256
ԱՐՏԵՄԱՆ
եպս., նհտ. - էջ 1230
ԱՐՏԵՄԻԴԷ
- էջ 1250
ԱՐՏԵՄԻՈՍ
նհտ. - էջ 1252
ԱՐՏԵՒԱՆ
- էջ 854
ԱՐՓԱԹ,
յԱծշնչ. - էջ 680
ԱՐՓԱՐ
աղայ, 1818 թ. նհտ. - էջ 1269
ԱՐՔԱՅՏԻԿԻՆ,
ԺԴ. դ. - էջ 707
ԱՐՔԻՊԱՍ
նհտ., աշակերտ Պօղոս առաքեալի - էջ 1257
ԱՒԱԳ
– 1341 թ., մօրեղբայր ստացող Գէորգ սրկւգ.ի - էջ 968
– պրն.,
1382 թ. - էջ 816
– (Ավաք) 1652 թ. - էջ 110
– (Աւաք) 1707 թ. - էջ 174, 175
– Աստապատեցի,
1725 թ. - էջ 1166
– (Աւաք) 1733 թ. - էջ 1159
–
1742 թ. - էջ 96
–
1756 թ., յետին ստացող - էջ 120
– ԺԸ.
դ., յետին ստացող - էջ 194
– գրչփ.
- էջ 110, 546
ԱՒԱԳԽԱԹՈՒՆ
մահտեսի, 1566 թ. - էջ 969
ԱՒԱԳՏԷՐ
–
1475 թ., ծաղկող ի Բոլորաբերդ - Հմր 2634, էջ 829, 831
– ԺԶ.
դ., յետին ստացող - էջ 1122
ԱՒԳԵՐՍ,
1363 թ. - էջ 715
ԱՒԳՍԵՆՏ
– (Աւքսէնտիոս)
ճգնաւոր - էջ 1137
– քհյ.,
1630 թ. - Հմր էջ 818
ԱՒԴԱԼ
ԱՂԱՅ, 1806 թ. - էջ 973
ԱՒԴԱԼԲԷԿ
Մոկաց պարոն, 1595 թ. - էջ 42
ԱՒԴԱԼԲԷԳԵԱՆ Մայիս - էջ 1103
ԱՒԴԼԱԶԻԶ
խոջա, ԺԶ. դ., յետին ստացող - էջ 1060
ԱՒԵՌԻՈՍ
- էջ 260 տե՛ս նաեւ ԻԲՆ ՍԻՆԱ
ԱՒԵՏ
– կր.,
1659 թ. - էջ 164
– խոջա
քալանթար, 1692 թ. - էջ 519
ԱՒԵՏԻՔ (Աւետիս)
– աբղյ. Աւկուստինոս ի կարգէ եղբարցն Քարոզողաց, 1380 թ., Վասն
տնօրէնութեանն Քրիստոսի - էջ 134, Կարգ գիտնութեան գիտնականացն - էջ 135
–
1425 թ., յետին ստացող - էջ 801, 802
–
1441 թ. - էջ 1063
–
1471 թ., հայր Մարտիրոս ստացողի - էջ 824
–
1498 թ. - էջ 127
– աբղյ.,
1515 թ., նուիրակ - էջ 438, 440
–
1535 թ., որդի գրիչ Ներսէս երէցի - էջ 540
–
1595 թ., գրիչ ի Սուրս - Հմր 2411, էջ 41, 42, 43
–
1596 թ., հայր Վահան գրիչի - էջ 279
– ԺԶ.
դ., գրիչ - Հմր 2440, էջ 109, 112
– (Ավետիս) 1651 թ. - էջ 291, 292
– էրէց,
1668 թ. - էջ 164
–
1671 թ. - էջ 129
– տպագրիչ,
1676 թ. - էջ 73
–
1684 թ., հայր յետին ստացող Բաբախանի - էջ 239, 240
–
1697 թ., որդի Անանիայի - էջ 1110,
– քհյ., 1697 թ., գրիչ ի Բերիայ - Հմր 2677, էջ 1107, 1108, 1110
– Չալապի,
ԺԷ. դ., յետին ստացող - էջ 98
– (Աւատիք)
ԺԷ. դ. - էջ 108
–
1725 թ. - էջ 1166
– տիրցու,
Թապաքզատէ, 1771 թ. - էջ 909
– պրն.,
1786 թ. - էջ 1319
– ԺԸ.
դ. - էջ 1106
– ԺԸ.
դ., եղբայր յետին ստացող Յոհաննէսի - էջ 892
– ԺԸ.
դ. - էջ 291
– նուիրակ,
ԺԸ. դ., տաղք. Յարմար ձեւով պատուական - էջ 99, Ահա եղեւ օրհնեալ գարուն - էջ 101
– վրդ.,
1806 թ., կնքդրշմ. - էջ 292
– քհյ.,
յետին ստացող, 1817 թ. - էջ 974,
– քհյ.
Տէր-Կարապետեանց, 1820 թ. - էջ 828
– տիրց.,
1836, յետին ստացող - էջ 1006
– մահտեսի
ի Բաղէշ, 1822 թ. - էջ 1289
– մինդաճի, 1873 թ., եղբայր Գէորգ Դ. կթղկս.ի - էջ 804
ԱՒԹՄԱՆ
պարոն, 1425 թ. - էջ 803
ԱՒՂՈՒԼԽԱԹՈՒՆ,
կենակից Շատիբէկի, 1430 թ. - էջ 1041
ԱՒՈԴ,
յԱծշնչ. - էջ 1333
ԱՒՐԵՂԻԱՆՈՍ
կռապաշտ թգւր. - էջ 436, 1245
ԱՒՐԵՆԴ
նհտ. - էջ 1227, 1228
ԱՓՐԻԿԱՆՈՍ
նհտ. - էջ 1230, 1241
ԱՔԱԶԻԱ
(Ախազիա) յԱծշնչ. - էջ 668, 1118
ԱՔԱՅՂԱ
հրեշտակ - էջ 190
ԱՔԻԷԼ,
յԱծշնչ. - էջ 1333
ԱՖԹԱՆԴԻԼ
պրն., 1785 թ. - էջ 1318
ԲԱԲԱԽԱՆ, 1684 թ., յետին ստացող - էջ 239, 240
ԲԱԲԷ
– խոջա,
ԺԷ. դ., որդի գրիչ Սիմէոն երէցի - էջ 497, 498
– ԺԷ.
դ., որդի Վարդան երէցի - էջ 1005
ԲԱԲԻԼԱ
– վրդ.
- էջ 1239
– եպս.
Անտիոքու, նհտ. - էջ 1246
ԲԱԲԻԼՈՍ
նհտ. - էջ 1220
ԲԱԳԱՐԱՏ
– բժիշկ
- էջ 88. տե՛ս նաեւ ՀԻՊՈԿՐԱՏ
– Տոռոմենոյ
եպս. - էջ 1240
– Բագրատունի
Հայոց իշխան, մհ. 851 թ - էջ 337
ԲԱԳՈՍ
– նհտ.
- էջ 1260
– գրչփ.
- էջ 574
Բադալեան Յասմիկ - 1171
ԲԱԴՐԽԱՆ,
1580 թ. - էջ 1156
ԲԱԽՏԻԱՐ,
1498 թ., եղբայր Ստեփաննոս կր. - էջ 126
ԲԱՀՐԱԶԻԶ,
1498 թ., քոյր Ստեփաննոս ստացողի - էջ 126
ԲԱՂԴԱՍԱՐ
– (Բաղտայսար)
ԺԶ. դ. - էջ 536
–
1664 թ. - էջ 502
– դպիր,
1681 թ., գրիչ ի Շամախի - Հմր 2613, էջ 717, 719
– արքեպս.
Հասան-Ջալալեան, 1838, ստացող ի Շուշի - Հմր 2622/Բ., էջ 753, 718, նշում
- էջ 718
ԲԱՂԷԿ,
յԱծշնչ. - էջ 1332
ԲԱՂԻ,
1663 թ., հայր Մէլքոն ստացողի - էջ 890
ԲԱՅՂԱՄ,
յԱծշնչ. - էջ 1332
ԲԱՆԱՐԳԷՍ
– 1352 թ., ամուսին յետին ստացող Յուստիանէի - էջ 816
– ԺԴ.
դ., Վասիլ երէցի որդի - էջ 707
ԲԱՆԻՆՍԿԻ
իշխան, 1785 թ. - էջ 1317
ԲԱՇԽՈՒՄ,
ԺԷ. դ., հայր Սահակ ստացողի - էջ 518
ԲԱՌՆԱԲԱՍ
առաքեալ - էջ 330, 672, 674, 1236
ԲԱՍԻԼ
– միայնակեաց
ի Պէթիասի վանք, 1179 թ. - էջ 318, 345
– (Բասիլիդ)
նհտ. - էջ 1220
– (Բասիլիոս)
կայսր, հայր Լեւոն կայսեր - էջ 1235
– րաբունապետ
Ամրդոլու վանքի, 1797 թ. - էջ 1182
ԲԱՍԻԼԻԷ
սրբուհի - էջ 1247
ԲԱՍԻԼԻՍԿՈՍ
նհտ. - էջ 1226, 1235
ԲԱՍԻՄՈՍ
պարսիկ նհտ. - էջ 1230
ԲԱՍՈՍ
նհտ. - էջ 1220
ԲԱՏ ճգնաւոր
- էջ 1134
ԲԱՐԱՂԱՄ
– ճգնաւոր
ի Հնդիկս - էջ 163
– ԺԷ.
դ., գրիչ - Հմր 2601, էջ 655, 660
ԲԱՐԱՔԻԱ,
հայր Զաքարիա մարգարէի - էջ 1234
ԲԱՐԱՔԻՈՍ
նհտ. - էջ 1228
ԲԱՐԲԱՇՄԷՆ
եպս., նհտ. - էջ 1236
ԲԱՐԲՈԼՈՄԷ
պրն., 1786 թ. - էջ 1324
ԲԱՐԴԻՇՈՅ
նհտ. - էջ 1234
ԲԱՐԴՈՒՂԻՄԷՈՍ
– առաքեալ
- էջ 48, 106, 212, 421, 531, 579, 782, 787, 659, 935, 1259, մանրանկար - էջ 933
– Մարաղացի-Բոլոնիացի,
մհ. 1333 թ. - էջ 635
– վրդ.,
1825 թ. - էջ 1306
– րաբունի,
1828 թ. - էջ 763
ԲԱՐԽՈՒԴԱՐ
–
1690 թ. - էջ 140
– (Պարխուտար)
1768 թ. - էջ 728
ԲԱՐԾՈՒՄԱ
- էջ 494
ԲԱՐՂԱՄ
– նհտ.
- էջ 1256
– պրն.,
1786 թ. - էջ 1321
ԲԱՐՈՒՔ,
որդի Ներեայ, Թուղթ - էջ 595, 798, 807, 1049
ԲԱՐՍԵՂ
– Կեսարացի,
329-379 թթ., Աղօթք այգուց - էջ 20, 28, Աղօթք ջրօրհնեաց - էջ 21, 56, Յաղագս ձայնից
- էջ 739, Պահոց Գիրք - էջ 461, 462, ի Կանոնաց - էջ 235, 432, 525, 1112, ի բանից
- էջ 355, 375, 436, 437, 1113, Հարցումն Գրիգորի Աստուածաբանին - էջ 513, 1119, ի
գանձս - էջ 428, նշում - էջ 1137, 1173, 1240
– եպս.
Հաղբատի, 1187 թ. - էջ 682
– երաժիշտ,
1294 թ., գրիչ ի Դրազարկ - Հմր 2588, էջ 607, 610, 611, 613
–
1300 թ. - էջ 691
– վրդ.,
1418 թ., գրիչ յԵղիազարու վանս - Հմր 2690, էջ 1193, 1198, 1199
– սրկւգ.,
1475 թ., որդի ստացող Եղիշայ քհյի. - էջ 832
– քհյ.,
1561 թ. - էջ 666
– 1598 թ., գրիչ յԱմրդոլու վանս - Հմր 2605, էջ 669, 677, 678
– րաբունապետ,
ստացող յԵղիազարու վանս - Հմր 2691, էջ 1199, 1202, 1203, 1204, 1205,
1208
– վրդ.,
1604 թ. - էջ 321
– քհյ.,
1636 թ. - էջ 982
– քհյ.,
1637 թ. - էջ 700
– քհյ.,
1640 թ. - էջ 207
– վրդ.,
հնգց. 1658 թ. - էջ 891
–
1664 թ. - էջ 14
– արքեպս. պարոնտէր Ս. Ամարասայ (Գանձասար),
1664 թ., ստացող - Հմր 2561, էջ 499, 502, 502
– (Պարսեղ) քհյ., 1678 թ., յետին ստացող - էջ 422
– քհյ., 1681 թ., գրիչ ի Շամախի - Հմր 2613, էջ 717, 719, 720, 721
– եպս., ԺԷ. դ. - էջ 238
– 1728 թ., յետին ստացող - էջ 660
– քհյ., 1742 թ. - էջ 771
– ԺԸ. դ. - էջ 81, 82
– վրդ., 1809 թ. - էջ 1270, 1280, 1282
– դպիր Գասպարեան, 1828 թ. - էջ 763
– վրդ., 1837 թ. - էջ 772
– քհյ. Յովհաննու վանից, 1888 թ. - էջ 44
– ստացող հմայիլի - էջ 738
ԲԱՐՍԵՂՋԱՆ, 1697 թ. - էջ 498
ԲԱՐՍԻՄԻԱ եպս., նհտ. - էջ 1259
ԲԱՐՏԻՄԷՈՍ կոյր, Աւետարան - էջ 406, 565
ԲԱՔՈՍ
– էջ 106
– նհտ. - էջ 1061, 1251
ԲԱՒԷԱՍ վկայուհի - էջ 1259
ԲԵԹՂԱՅԷՄ, 1668 թ. - էջ 164
ԲԵԺԱՆԲԷԳ, եղբայր Յովսէփ արքեպս. Արղութեանի,
1785 թ. - էջ 1318, 1319, 1327, 1328, 1329
ԲԵԿԻԽԱԹՈՒՆ, 1580 թ. - էջ 418
ԲԵՆԵԴԻՔՏՈՍ
– ճգնաւոր - էջ 1228
– կանոնք - էջ 525
ԲԵՆԻԱՄԻՆ, յԱծշնչ., Կտակ. - էջ 299, 650, 805, 1228
ԲԵՆԻԿ վրդ. Վանանդեցի` կթղկս. Աղուանից, ԺԲ-ԺԳ. դդ. - Աղօթք
- էջ 119, 398, 1149, 1150, Տեսիլք - էջ 1148, նշում - էջ 1155
ԲԵՌՆԱՐԴՈՍ - էջ 376
ԲԵՐԻՆԻԿԷ, ի Գործք առաքելոց - էջ 675
ԲԷԼ - էջ 527, 854
ԲԷԺԱՆ, 1771 թ. - էջ 892
ԲԷԿ
– 1780 թ. - էջ 378
– Դանէլբէգեանց, 1848 թ. - էջ 701
ԲԷԿԻԽԱՆ, 1661 թ., մայր Մելքոն ստացողի - էջ 890
ԲԷԿԻՋԱՆ, 1475 թ. - էջ 832
ԲԷԿՈՒՄ, ԺԷ. դ., մայր գրիչ Սիմէոն երէցի - էջ 497, 498
ԲԷՆԷԴԻՄՈՅ նհտ. - էջ 1233
ԲԷՆԵՒԵՆԴ եպս., նհտ. - էջ 1225
ԲԷՐՕ, 1672 թ. - էջ 580
ԲԻԱՆԱՐՈՍ նհտ. - էջ 1239
ԲԻԲԻԱ սրկւգ., նհտ. - էջ 1246
ԲԻԹԼԱՊԱՏ Գեթթոյ եպս., նհտ. - էջ 1255
ԲԻԿԻՆՏԻՈՍ սրկւգ., նհտ. - էջ 1254
ԲԻՆՔՈՒՐԻԿՈՍ կռապաշտ թգւր. - էջ 1227
ԲԻՏԻՄՈՍ հայր միայնակեաց - էջ 556
ԲԻՔՏՈՐԻՈՍ եպս., նհտ. - էջ 1255
ԲԼՆՏՕ ԽՈՒՉՈՒՐՑԻ, 1794 թ. - էջ 1207, 1208
ԲՈՐ քհյ. - էջ 1255
ԲՈՐՈՅ դուստր Խոսրովայ, Է. դ. - էջ 859
ԲՈՒԱԼՈՅ - էջ 850
ԲՈՒՂԱՅ, ԺԴ. դ. - էջ 1232
ԲՈՒՆԻԱԹ, 1733 թ. - էջ 1159
ԲՈՒՌՆԱՇՈՎ, 1786 թ. - էջ 1328
ԲՈՒՏԱԽ (վրիպ. տպ. Բւոտախ), ԺԶ. դ. - էջ 536
ԲՈՒՏՄԱՀ, թգւր. Պարսից - էջ 855
ԲՈՒՐԹԵԼ իշխան, ԺԴ. դ. - էջ 831
ԲՐԱԲԻՈՆ, 1786 թ., գրիչ ի Կ. Պոլիս - Հմր 2595, էջ
635, 643
ԳԱԲՐԻԷԼ
– հրեշտակապետ, ի շարականս եւ տաղս - էջ 71, 103, 428, 430,
1104, տօն - էջ 1230, 1255, մանրանկար - էջ 49, 76, 127, 149, 175, 187, 199, 201,
237, 565, 829, 1053, 1061, նշում - էջ 189, 199, 216, 244, 512, 558, 697, 774,
777, 880, 884, 1001
– իմաստուն, Վասն երկնաւոր քահանայապետութեանցն - էջ 1120
– վրդ., 1672 թ., Թիֆլիս - էջ 580
– (Գափրէլ) ԺԷ-ԺԸ. դդ. - էջ 164
– (Գափրէլ) 1710 թ. - էջ 498
– 1745 թ. - էջ 31
– պատրիարք յԵրուսաղէմ, 1822 թ. - էջ 1297, 1302
– արքեպս. Այվազեան, 1812-1880 թթ. - էջ 849, 850
– Յովհաննիսեանց (Քաջբերունի) նուիրատու Հմրք
2416, 2533, 2567 ձեռագրերի, 1885 թ. - էջ 54, 404, 528
– վրդ., ԺԹ. դ. - էջ 974
ԳԱԳԻԿ
– թգւր. Պարթեւաց - էջ 522
– Ա. Բագրատունի թագաւոր Հայոց, 989-1020 թթ. - էջ 1280
– Ա.
Արծրունի թագաւոր, 879-943 թթ. - էջ 886
– Բ.
Բագրատունի թգւր. Հայոց 1042-1045 թթ. - էջ 242
ԳԱԴ
– յԱծշնչ.,
Կտակ - էջ 299, 650, 805
– նհտ.
- էջ 1231
ԳԱԴԻԱՆՈՍ
դտւր. - էջ 1254
ԳԱԼՈՒՍՏ
–
1406 թ., գրիչ ի Սիսական - Հմր 2418, էջ 57, 59,
– եպս.,
ԺԶ. դ. - էջ 822
– քհյ.,
1663 թ., մօրեղբայր Մկրտչի - էջ 1053
–
1681 թ., եղբայր ստացող Վլասիոս վրդ. Շամախեցւոյ - էջ 722
– վրդ., 1697 թ., ստացող ի Բերիայ - Հմր 2677, էջ 1107, 1109
– վրդ., 1723 թ., ստացող ի Սեբաստիայ - Հմր
2573, էջ 543, 545
– քհյ.,
1750 թ., յետին նորոգող - էջ 1105
– մահտեսի,
1786 թ. - էջ 1323, 1324, 1325
– Շիրմազանեանց,
1853 թ. - էջ 760
– Տէր
Մկրտչեան, 1897 թ., միաբան Ս. Էջմիածնի - էջ 124, 178
– ԺԹ.
դ. - էջ 106
ԳԱԼՍՏԵԱՆ,
մահտեսի, 1785 թ. - էջ 1316, 1322, 1324, 1326, 1328, 1330
ԳԱՂԻԱՆՈՍ
– Կլաւդիոս,
191-201 թթ., բժիշկ - էջ 389, 394, 421, 579
– կայսր
- էջ 1223
ԳԱՄԱՂԻԷԼ,
յԱծշնչ. - էջ 672
ԳԱՅԻԱՆԷ
– կոյս
վկայուհի, նհտ. 301 թ. - էջ 1251
–
1641 թ., գրիչ յԱւետարանոց - Հմր 2404, էջ 17, 22
– (Գայիան)
1671 թ. - էջ 129
ԳԱՅԻԱՆՈՍ
նհտ. - էջ 1238
ԳԱՅԻՈՍ
– ի Գ.
թուղթ Յովհաննու - էջ 268, 639
– նհտ.
- էջ 1252
ԳԱՍՊԱՐ
– վրդ.
ԺԶ. դ. - էջ 348
– (Քասպար)
1603 թ., եղբայր Սրապիոն վրդ. Ուռհայեցւոյ - էջ 716
– (Գասբար)
1664 թ. - էջ 502
– (Գազբար)
1694 թ., կր. Սուրբ Ստեփաննոս վանուց - էջ 240
– աբղյ.,
1697 թ., միաբան Ս. Ստեփաննոս Նախավկայի վանուց - էջ 1110
– պրն.,
ԺԷ. դ., որդի խոջա Սահրատի - էջ 623, 625
– ԺԷ.
դ., յետին ստացող - էջ 98
– (Գասպար)
1707 թ. - էջ 174
–
1722 թ., հայր ստացող Զաքարիայի - էջ 1124
– վրդ.,
1750 թ., յետին ստացող - էջ 722
– վրդ.,
1794 թ., միաբան Մշոյ Առաքելոց վանքի - էջ 1207
– ամիրայ,
1822 թ. - էջ 1296
– Մօվսեսեան,
1830 թ. - էջ 165
– գրչփ.
- էջ 80
ԳԱՏԻ
ԽԼՕ ՀԱՋԻ, ԺԸ. դ. - էջ 34
ԳԱՐԵՀ,
վկայուհի - էջ 1252
ԳԱՐՍԵՒԱՆ,
քնեազ, 1788 թ. - էջ 1329
ԳԱՒԳՉԱՅԲԷԿ,
1580 թ. - էջ 1156
ԳԵԴԵՀՈՆ,
յԱծշնչ. - էջ 923, 1333
ԳԵՂՈՒՄ
- էջ 857
ԳԵՐԱՆԴՈՒԽՏ
պարսիկ - էջ 1241
ԳԵՐԲԱՍՒՈՍ
նհտ. - էջ 1251
ԳԵՐՄԱՆՈՍ
– պատրիարք
Կ. Պոլսոյ՝ 715-730 թթ. - էջ 246, 1117, 1127, 1233
– նհտ.
- էջ 1240, 1255
ԳԷԳԷ,
ԺԸ. դ. - էջ 34
ԳԷՈՐԳ
– Զօրավար,
սուրբ - էջ 45, 48, 191, 428, 430, 1231
– Յակէացի,
Թ. դ. նհտ. - էջ 1232
– Անապատական
- էջ 1230
– Լօռեցի
(աթոռակից կթղկս.՝ 1067-1074 թթ.), ի բանից - էջ 436, 437, նշում - էջ 676, 1196
– (Մեղրեցի՝
Մեղրիկ վրդ.) 1043/5-1113/5 թթ., Աղաւթք - էջ 1146, Բանք խոստովանութեան - էջ
1145, Յաղագս աղաւթից - էջ 1146, նշում - էջ 1121, 1189
– թգւր.
Վրաց, 1156-1184 թթ., հայր Թամար թագուհու - էջ 681
– վրդ.,
1295 թ., Արմենի վանք - էջ 668
– վրդ.,
1300 թ., սրբագրող - Հմր 2607, էջ 683, 692
– վրդ.
Սկեւռացի, 1246/7-1301 թթ., Մեկնութիւն Եսայեայ - էջ 166, 309, 543, 1171, 1172, Մեկնութիւն
Գործոց առաքելոց - էջ 1195, Խրատ գրչութեան - էջ 364, նշում - էջ 544, 591
– սրկւգ.,
1341 թ., ստացող ի Կան - Հմր 2653, էջ 965, 968
– Երզնկացի,
ԺԴ-ԺԵ. դդ., Լուծմունք Պարապմանցն Կիւրղի ի խնդրոյ Գէորգեայ - էջ 256, Տաթեւացի ի
խնդրոյ Գէորգայ - էջ 971, նշում - էջ 353, 591
– կր.,
1425 թ. ուսուցիչ Աւետիքի - էջ 802, 803
– խպտի
բժիշկ, ԺԶ. դ. - էջ 438
– աւագ
քհյ., ԺԷ. դ. - էջ 167, 168
–
1738 թ., գրիչ - Հմր 2498, էջ 259, 260
– պատուելի,
1770 թ. - էջ 480
– պրն.,
1785 թ. - էջ 1316, 1318, 1319, 1322, 1324, 1325
– արքայորդի
Վրաց, 1785 թ. - էջ 1317
– Տէր-Վահանեան,
1787 թ. - էջ 460
– (Գէորք)
1797 թ. - էջ 460
– (Գէորք)
ԺԸ. դ. - էջ 82
– Պալատեցի,
1805 թ. - էջ 1167, 1169, 1284
– պրն.,
1822 թ. - էջ 1292
– արքեպս.
Եւդոկիոյ, 1822 թ. - էջ 1294
– աղա,
1828 թ. - էջ 763
– Աղապարոն,
1848 թ. - էջ 660
– (Գէորգոս)
Ֆրանձէս, 1850 թ., Պատմութիւն Յունաց տէրութեան - էջ 898, 903
– Դ.
Կ. Պոլսեցի, կթղկս. Հայոց՝ 1866-1882 թթ. - էջ 24, 28, 46, 508, 803, 804, 839,
842, 1097, 1098
– Ղազարոսեան
Պետելեան, 1886 թ. - էջ 173
– (Գեւորք)
ԺԹ. դ., հայր Եսայի Կուլուստանցու - էջ 702
– Մանուկեան
Ալամդարով, ԺԹ. դ. - էջ 1218
– (Գէորք)
վրդ., ԺԹ. դ. - էջ 771
Գէորգեան Աստղիկ - էջ 713, 796, 813, 819, 822, 829, 915, 1053
ԳԻՇ,
հայր մեկնիչ Յովհաննէսի, 1225 թ., - էջ 1132
ԳՂԻԿԵՐԻ
վկայուհի - էջ 1233
ԳՈՐԳԻԱՆՈՍ
նհտ. - էջ 1249
ԳՈԲԱՐ,
թգւր. Հնդկաց - էջ 521
ԳՈԴՈՆԻԷԼ,
յԱծշնչ. - էջ 1333
ԳՈՀԱՐ
– տիկին,
1363, կողակից գրիչ Կարապետ քհյի. - էջ 715
– ԺԶ.
դ., մայր ստացող Սալամի - էջ 828
– ԺԷ.
դ., հարս Մանուէլի - էջ 1005
ԳՈՀԱՐՄԵԼԷՔ
–
1419 թ., մեծ մայր Մուրատշահի - էջ 1056, 1058
–
1522 թ. - էջ 614
ԳՈՂԻԱԹ
յԱծշնչ, - էջ 599
ԳՈՎԳ,
յԱծշնչ. - էջ 303, 524
ԳՈՐԳ
փիլիսոփայ, 1419 թ., - էջ 1057
ԳՈՐԳԻԱՆԴՈՍ
նհտ. - էջ 1233
ԳՈՐԳԻԱՆՈՍ
նհտ. - էջ 1249
ԳՈՐԳԻԿ,
ԺԶ. դ. - էջ 536
ԳՈՐԳԻՈՆ
նհտ. - էջ 1232
ԳՈՐԴԻԱՆՈՍ
կայսր - էջ 1235
ԳՈՒԶԱԼԱՂԱ,
ԺԷ. դ. - էջ 237
ԳՈՒԺԹԱԶԱՏ
ներքինի, Ե. դ. նհտ. - էջ 1229
ԳՈՒԼԱՂԱ
– (Կուլաղ)
1576 թ. - էջ 670
–
1664 թ., մայր Մարտիրոս պարոնտէրի - էջ 502
ԳՈՒԼԱՄԻՐ
– (Կուլամիր) 1430 թ., որդի ստացող Շատիպէկի - էջ 1041
–
1687 թ. - էջ 826
ԳՈՒԼԲԱԲԻ,
ԺԷ-ԺԸ. դդ. - էջ 164
ԳՈՒԼԳԻ,
ԺԷ. դ., կողակից Սիմէոն երէց գրչի - էջ 497
ԳՈՒԼԻ,
1823 թ. - էջ 204
ԳՈՒԼԻՇԱՀ,
1419 թ. - էջ 1056
ԳՈՒԼԻՋԽԱՆ,
ԺԵ. դ., կողակից յետին ստացող Զանգիշէի - էջ 1059
ԳՈՒԼՆՏԱՆ,
ԺԶ. դ. - էջ 1064
ԳՈՒԼՇԱՏ,
ԺԵ. դ. - էջ 1059
ԳՈՒԼՇԱՐ,
ԺԶ. դ. - էջ 822
ԳՈՒԼՈՒՄ
– ԺԶ.
դ. - էջ 1064
–
1641 թ., ի Նոր Ջուղայ, քոյր Յոհան երէց գրչի - էջ 34
– (Կուլում)
1665 թ., հնգց. կողակից ստացող Իմիրզանի - էջ 606
ԳՈՒԼՉԻՉԱԿ,
ԺԶ. դ., քոյր ստացող Մկրտիչ սրկ-ի. - էջ 542
ԳՈՒԼՍՏԱՆ
տատ, 1655 թ., ստացող Մարտիրոս վաճառականի - էջ 567
ԳՈՒԼՎԱՐԴ
– (Կուլվարդ)
1613 թ., մայր Փիլիպոս գրչի - էջ 1213
–
1708 թ., դուստր Յովհաննէս քհյի - էջ 618
ԳՈՒՌՋԻբէկ, ԺԶ. դ., յետին ստացող - էջ 536
ԳՈՒՐԳԷՆ
– քարտուղար,
Է. դ. - էջ 690
– թգւր.
Վասպուրականի, 990-1003 թթ. - էջ 311, 457, 662, 886
ԳՈՒՐԻԱՍ
սրկւգ., նհտ. - էջ 1256
ԳՐԱԲՈՍ
սրբ - էջ 162, 588, 935, 1259
ԳՐԱՊԵՏ,
1472 թ., որդի Կուլփաշա ստացողի - էջ 820, 821
ԳՐԻԳՈՐ
– ծեր,
միայնակեաց - էջ 481
– Սքանչելագործ,
եպս. Նեոկեսարիոյ, 210/13-270/3 թթ. - էջ 375, 1113, 1256
– նհտ.,
Գ-Դ. դդ. - էջ 1222
– Լուսաւորիչ,
239-326 թթ., Աղօթք - էջ 92, 94, 119, 384, 658, Դաշանց թուղթ - էջ 697, Կանոնք - էջ
235, 559, 840, ի Վարդապետութենէն - էջ 214, 1112, 1140, Հարցումն հրեշտակին - էջ
453, 556, 558, Մաղթանք ժամամուտի - էջ 122, 221, Տեսիլ - էջ 961, ի տօնս - էջ
507, 528, 1250, 1251, 1252, 1256, 1260, ի տաղս, գանձս եւ շարականս - էջ 112,
134, 162, 163, 224, 427, 429, 515, 516, 517, 518, 532, 1280, մանրանկար - էջ 41,
50, 57, 124, 149, 171, 195, 199, 201, 851, 1001, 1099, նշում - էջ 290, 398,
433, 495, 496, 497, 499, 502, 510, 520, 524, 534, 572, 676, 690, 737, 795, 800,
852, 853, 863, 866, 874, 896, 908, 1100, 1004, 1159, 1167, 1196, 1240, 1213,
1275, 1308
– եպս.
Ակռականդացի - էջ 1257
– Աստուածաբան
Նազիազանցի, 328-389 թթ., Ճառք - էջ 653, 654, 656, 657, 677, 734, ի Կանոնաց - էջ
235, ի բանից 436, 437, 1113, Հարցմունք Բարսղի եւ Պատասխանիք Գրիգորի - էջ
513, Վարք - էջ 1221, նշում - էջ 1243, 1245, 1258, 1260, 1266
– Նիւսացի,
331-394 թթ., Ճառք - էջ 1128, Յաղագս բնութեան մարդոյն - էջ 295, 297, Տեսութիւն ի
մարդոյն կազմութեան - էջ 296, 297, Յորդորումն մանկանց ի կուսութիւն - էջ 296, Մեկնութիւն
Երգոց երգոյն - էջ 313, 664, 1173, Մեկնութիւն Հայր մերի - էջ 524, Մեկնութիւն գրքոյն
Տեսութիւն մարդոյն կազմութեան - էջ 259, Պատճառ գրոց - էջ 260, Վարք Գրիգորի Սքանչելագործի
- էջ 1256, նշում - էջ 887, 1113, 1173, 1174, 1240
– կթղկս.
Աղուանից, Զ. դ. - էջ 1226, 1258
– Մամիկոնէից
եպս., 973 թ. - էջ 1173
– Գրիգոր
Նարեկացի, 951-1003 թթ., Մատեան ողբերգութեան - էջ 441 (պպ), 484, Նարեկ (ի բանից)
- էջ 82, 94, 95, 97, 98, 138, 161, 183, 184, 187, 194, 232, 384, 438, 488,
1147, Բան խրատու - էջ 1113, Մեկնութիւն Երգ Երգոցի - էջ 311, 455, 457, 662,
885, Ներբողեան առ Սուրբ Աստուածածինն (համառօտութիւն) - էջ 532, Կարգ եւ կանոն աղաւթից
- էջ 636, 1137, Մեկնութիւն բանիցն Նարեկացւոյ - էջ 463, Հրաշագործութիւնք - էջ
761, տաղք եւ գանձք՝ Աչքըն ծով - էջ 12, 939, 989, 1030, Աւետիս մեծ խորհըրդոյ - էջ
429, 939, 989, 1030, 1066, Գունդք սուրբ վկայիցն - էջ 429, 944, Սեաւ եմ գեղեցիկ
- էջ 10, 223, 939, 989, 1030, Քրիստոս փառաց թգւր. - էջ 10, 429, 944, 993, 1072,
մանրանկար - էջ 96, 187, նշում - էջ 312, 460, 486, 490, 795, 886, 887, 1154,
1276
– հայրապետ
Հռոմայ, 1089 թ. - էջ 1227
– Պահլաւունի
(Մագիստրոս), ԺԱ. դ. - էջ 676, 793, 1196
– Բ.
Վկայասէր կթղկս. Հայոց՝ 1066-1105 թթ., Կանոն Ոտնլուայի (թարգմանութիւն) - էջ 55,
535, 586, Վասն մոլորման Զատկին - էջ 258, շարական - էջ 150, Վարդանայ Հայկազնոյ
Տաղ գերեզմանական - էջ 252, 907, նշում - էջ 676, 677, 1114, 1117, 1196, 1198
– Գ. Պահլաւունի, կթղկս. Հայոց՝ 1113-1166 թթ., ստացող - Հմր
2600, էջ 651, 652, թուղթ - էջ 1116, յիշատակ - էջ 1243, մանրանկար - էջ 1001, նշում
- էջ 32, 249, 251, 252, 253, 355, 461, 538, 688, 698, 709, 1002, 1111, 1115,
1117, 1135, 1187
– Յեսուացի, Սկեւռացի, 1149 թ., Խրատ
անձին - էջ 1146, Վայք ողբոց - էջ 1146
– կր., 1125 թ., թարգմանող Պարսամի վարքի - էջ 1135
– Դ. Տղայ, կթղկս. Հայոց՝ 1173-1193 թթ., տաղ. Է յիս գիտութիւն - էջ 908, նշում
- էջ 318, 345, 608, 682
– Զ. Ապիրատ, կթղկս. Հայոց՝ 1194-1203 թթ. - էջ 320, 616, 618
– 1197 թ., յիշուած առ Լամբրոնացի - էջ 245
– վանահայր Հառիճայ - էջ 1119
– Լամբրոնացի, Սկեւռացի, 1160/70-1230ի շուրջ թթ., Աղօթք - էջ 157, Բան գովեստի առ Մարիամ - էջ 764, Լամբրոնացու
վարքը - էջ 1166, շարական - էջ 48, 151
– Դպիր Խուլ, ԺԴ. դ., Շարակնոցի լաւ օրինակի գրիչ - էջ 59, 60, 172
– Է. Անաւարզեցի, կթղկս. Հայոց՝ 1293-1307 թթ. - էջ 612, 614, 633, 668, 693,
1171, 1311
– 1294 թ. - էջ 253
– Հառիճեցի, մհ. 1185 թ. Առ Յովսէփ վարդապետ - էջ 1148
– Գրիգոր երէց, ԺԳ-ԺԴ. դդ. - էջ 1117
– վրդ., ԺԳ. դ., յիշուած առ Վարդան Արեւելցի - էջ 356, 666
– վրդ., ԺԳ. դ., յետին ստացող - էջ 706
– երէց, ԺԳ. դ. - էջ 763
– վրդ., 1387 թ., ստացող - Հմր 2516, էջ 315, 319
– վրդ., 1393 թ., ի Խառաբաստ - էջ 300
– ԺԴ. դ. գրիչ - Հմր 2523, էջ 353, 358
– դպիր, ԺԴ. դ. գրիչ - Հմր 2478, էջ 201, 203
– Տաթեւացի, 1346-1410 թթ., Աղօթք արձակման - էջ 384, Կանոն մկրտութեան - էջ
18, Գիրք Հարցմանց - էջ 273, 651, 969, 970, ի Հարցմանց գրոց - էջ 262, 376, 603, Լուծումն
գրչութեանն Արիստակիսի - էջ 256, 364, Լուծումն ի Խրատ գրչութեան Գէորգեայ - էջ
256, 324, Լուծումն Պարապմանց Կիւրղի - էջ 256, Մեկնութիւն Արարածոց - էջ 165, Մեկնութիւն
Եսայեայ - էջ 166, Մեկնութիւն Երգոց Երգոյն - էջ 887, Մեկնութիւն Սաղմոսաց - էջ
455, 885, Քարոզք - էջ 513, 522, 523, 547, 548, 549, 550, 551, 552, 572, 762,
961, մանրանկար - էջ 569, 969, նշում - էջ 86, 184, 199, 240, 261, 274, 277, 278,
293, 323, 324, 325, 328, 331, 333, 652, 708, 771, 772, 795, 838, 875, 962, 963,
973
– 1406 թ., ստացող ի Սիսական - Հմր 2418, էջ 57, 59
– վրդ., 1418 թ. - էջ 1198
– Խլաթեցի (Ծերենց), 1349-1425 թթ., Մեկնութիւն Արարածոց - էջ 165, Խրատք ժամատեղեաց
- էջ 50, 246, 960, Կանոն մկրտութեան - էջ 18, տաղ` Այսօր պարզողին - էջ 934,
1027, 1035, Գաւազան ծաղկեալ - էջ 935, 986, 1027, Գերակայ գոյին - էջ 934, 988,
1031, Գերարփի պայծառ - էջ 935, 987, 1028, Գոյին անեղի - էջ 934, 1027, Գոյից արարչին
- էջ 71, 936, 995, 1027, 1080, Գոչէր հրեշտակն - էջ 10, 223, 936, 1027, 1080, Գովեստ
բերկըրանաց - էջ 933, 938, 990, 1027, նշում - էջ 72
– Թ. Մուսաբէկեանց, կթղկս. Հայոց՝ 1439-1441 թթ. - էջ 572, 1063
– քհյ., 1444 թ., ծաղկող ի Վան - Հմր 2671, էջ 1061, 1064
– տիրացու, 1453 թ., ստացող ի Կաֆայ - Հմր 2484, էջ 217, 218
– քհյ., 1471 թ. - էջ 824
– եպս., 1476 թ. - էջ 434, 821
– աբղյ., 1494 թ. գրիչ ի Սիրունքարի վանս - Հմր 2428, էջ 81, 84
– ԺԵ. դ. - էջ 487
– Կուռան, ԺԵ. դ., յետին ստացող Աւետարանի - էջ 817
– վրդ. ի Վարագ, 1515 թ. - էջ 584
– ԺԱ. Բիւզանդացի, կթղկս Հայոց՝ 1536-1545 թթ., Կոնդակ Մաղարդավանքի - էջ
766, 767, 768
– կթղկս. Աղթամարցի` կթղկս. Վասպուրականի՝
1536-1545 թթ., տաղք. Ահա այգիք մեր - էջ 1103, Ամէն առաւաւտ - էջ 216,
1104, Այբէն մինչեւ ի Քէն - էջ 1103, Անծին եւ անսկիզբն - էջ 1087, Աստուծոյ նման
- էջ 1104, Գանգատ մ'առնեմ - էջ 1104, Գոյ յիս գիտութիւն - էջ 696, Դու ես արեգակ
- էջ 1104, Եղուկ ու հազար - էջ 1104, Յետ գնալոյ վարդին - էջ 226
– կր., 1580 թ., յետին նորոգող - էջ 1157
– եպս., 1592 թ., գրիչ ի Սպեր - Հմր 2409, էջ 35, 37
– կթղկս. Վասպուրականի՝ 1595 թթ. - էջ 42, 321
– ԺԶ. դ. - էջ 822
– ԺԶ. դ. - էջ 1042
– ԺԶ. դ., կողակից ստացող Սալամի - էջ 828
– Հռոմկլայեցի, ԺԶ. դ., գրիչ - Հմր 2459/Ա, էջ 157, 158
– ԺԶ. դ., որդի ստացող Մկրտիչ սրկ-ի. - էջ 542
– ԺԶ. դ., գրիչ - Հմր 2576, էջ 557, 563
– աբղյ., ԺԶ. դ. - էջ 572
– կր., 1618 թ. - էջ 1206
– էրէց, յետին ստացող, 1621 թ. - էջ 817, 818
– երէց Կողոնացի, 1631 թ., գրիչ ի Ղարասար - Հմր 2652, էջ 969,
971, 972, 973
– երէց, 1635 թ., գրիչ - Հմր 2628, էջ 803, 808, 809
– Կեսարացի, վխճ. 1636 թ., Անուանք քաղաքաց - էջ 241, 521
– 1636 թ., - էջ 980
– 1640 թ., եղբայր Գրիգոր քհյ. գրչի - էջ 207
– քհյ., 1640, գրիչ յԱխալգաւր - Հմր 2480, էջ 205, 207, 208
– 1641թ., գրիչ ի Կ. Պոլիս - Հմր 2669, էջ 1047, 1051
– 1641 թ., ի Նոր Ջուղայ, եղբայր Յոհան երէց գրչի - էջ 34
– կթղկս. Աղուանից, 1641 թ. - էջ 23
– վրդ., 1651 թ. - էջ 666
– 1653 թ., հայր Յովհաննէս գրչի - էջ 248
– եպս. Հիւսիսական կողմանց, 1657 թ. - էջ 408, 414
– մահտեսի, 1657 թ., ի Կաֆայ - էջ 410
– Զէյթունցի, 1659 թ., գրիչ - Հմր 2567, էջ 519, 527, 530
– 1663 թ., պապ Մկրտիչի - էջ 1053
– կր., 1663 թ., ի Յովհանավանք - էջ 14, 574
– 1664 թ., հայր Յովհաննէս գրչի - էջ 14
– պարոնտէր Գանձակի, 1664 թ. - էջ 502
– 1671 թ., որդի Սոլթանի - էջ 129
– 1671 թ., հայր մեկենաս Անանիա երէցի - էջ 129
– երէց, 1672 թ., գրիչ յԱմրդոլու վանս - Հմր 2639, էջ 851, 867
– քհյ., 1678 թ. - էջ 116
– 1687 թ., հայր յետին ստացող Խոսրօֆի - էջ 826
– խոջա, 1690 թ. - էջ 140
– 1691ից առաջ, որդի Սիմոն ստացողի - էջ 497
– վրդ., 1697 թ., միաբան Ս. Ստեփաննոս Նախավկայի վանքի - էջ 1110
– աբղյ. 1697 թ., միաբան Ս. Ստեփաննոս Նախավկայի վանքի - էջ 1110
– եպս. ԺԷ. դ., հօրեղբայր Ստեփանոս վարպետի - էջ 43
–(Գրիգորիս) երէց, ԺԷ. դ., ստացող - Հմր 2618, էջ 737, 740
– գրիչ, ԺԷ. դ. - Հմր 2698, էջ 1307, 1312
– վրդ., ԺԷ. դ. - էջ 702
– ԺԷ. դ. - էջ 683
– ԺԷ. դ., քաջ քարտուղար - էջ 684
– տաղասաց, ԺԷ. դ., տաղ. Ի տանս Հայոց - էջ 99
– 1701 թ. - էջ 694
– երէց, 1702 թ., գրիչ - Հմր 2472, էջ 187, 190
– 1708 թ., որդի Սարգսի - էջ 618
– 1724 թ. - էջ 175
– 1735 թ., գրիչ - Հմր 2548/Բ., էջ 459, 460
– վրդ., 1740 թ. - էջ 652
– մահտեսի, 1750 թ. - էջ 749
– կր., 1753 թ. - էջ 724
– արքեպս., 1759 թ., առաջնորդ Ս. Ստեփաննոս Նախավկայի վանքի - էջ 324
– պատրիարք Կ. Պոլսի, 1764 թ. - էջ 727- 729, 731, 732, 758, 759
– մահտեսի Եփրիկեան, 1764 թ. - էջ 758, 759
– 1767 թ., հնգց որդի Մանուէլ գրիչ - էջ 290
– սրկւգ. Խամսեցի, 1780 թ., գրիչ յԷջմիածին - Հմր 2552, էջ 467,
468, 470
– Օշականցի, 1780 թ. - էջ 468
– ամիրայ Ջրկրեան, 1786 թ. - էջ 1321, 1324
– տիրց. ի Ստամպոլ, 1786 թ. - էջ 1325, 1328
– աղայ, 1788 թ., հնգց. - էջ 1327
– 1787 թ. - էջ 156
– արքեպս. յԱմրդոլու վանս, 1797 թ. - էջ 1182
– ԺԸ. դ., տաղ. Ի Քեզ դիմեմ - էջ 1210
– ԺԸ. դ. - էջ 482
– ԺԸ. դ. - էջ 78
– տիրց., ԺԸ. դ. - էջ 141
– եպս. ԺԸ. դ., յետին ստացող - էջ 540
– վրդ. Բաբերդից, ԺԸ. դ., յետին ստացող - էջ 574
– վրդ., 1801 թ., յետին ստացող - էջ 803
– կր., 1801 թ. - էջ 1206
– պատրիարք Կ. Պոլսեցի, 1802 թ. - էջ 1167, 1168
– աղա, 1804 թ. - էջ 757
– վրդ., 1810 թ., կնքատէր - էջ 1054
– 1817 թ., եղբայր յետին ստացող Աւետիսի - էջ 974
– տիրց. Փէշտիմալճեան (Գրիգորեան), 1820 թ. - էջ 281, 282, 1270, 1271, 1276,
1277, 1278, 1279, 1280, 1282
– վրդ. Ամստերդամ, 1826 թ. - էջ 843
– Շաքարճեան, 1828 թ., գրիչ - Հմր 2622/ԺԱ., էջ 763, Թուղթք - էջ
763, Հմր 2641, էջ 871, 874
– րաբունի, դէտ Պոնտոսի, 1828 թ. - էջ 763
– Մինդանճեան Պոլսեցի, 1834 թ., ստացող ի Կ. Պոլիս - Հմր 2551, էջ
465, 466
– վրդ. Կ. Պոլսեցի, 1836 թ., գրիչ ի Ս. Կարապետ (Կեսարիա) - Հմր
2622/Բ., էջ 751
– Տէր-Կարապետեան Ջալալեան, 1848 թ. - էջ 255, 257
– եպս., 1872 թ., առաջնորդ Պարսկաստանի եւ Հնդկաստանի - էջ 476, 652
– (Գրիգորիկ) 1873 թ. - էջ 804
– եպս. Աղուանեան Վանեցի, 1887 թ. - էջ 577
– վրդ., ԺԹ. դ., յետին ստացող - էջ 426
– Ղարսեցի, ԺԹ. դ. - էջ 528
– Մխրով, ԺԹ. դ. - էջ 974
– եպս., կնքդրշմ. - էջ 38
– գրչփ. - էջ 50, 228, 578
– Տէր-Մարտիրոսեան, գրչփ. - էջ 547, 548
ԳՕԳՉԱՅԲԷԿ, 1620 թ. - էջ 1123
ԳՕԶԱԼ
– ԺԶ. դ. - էջ 542
– 1630 թ. - էջ 182
– 1641թ. - էջ 148
– (Կուզեալ) 1678 թ., կենակից յետին ստացող Պարսեղ քհյի - էջ 422
ԳՕՐԳԻ խան, 1780 թ. - էջ 1328
ԴԱԴԱՆ, յԱծշնչ. - էջ 1205
ԴԱԴԵԱՆ Խաչիկ վրդ. - էջ 584
ԴԱԹԷՈՍ աղայ, 1856 թ., ստացող ի Կ. Պոլիս - Հմր 2622/ԺԵ., էջ 766,
768
ԴԱԹՕ ի Թիֆլիզ, 1788 թ. - էջ 1328
ԴԱՂՄԱՏՈՅ զօրական - էջ 1242
ԴԱՄԱՍՈՍ պապ Հռոմայ - էջ 1113
ԴԱՄԻԱՆՈՍ անարծաթ բժիշկ - էջ 1227, 1238, 1254
ԴԱՆ, յԱծշնչ., Կտակ - էջ 649, 805
ԴԱՆԱՅԽԱԹՈՒՆ, 1643 թ. - էջ 177
ԴԱՆԱՓՏՈՍ նհտ. - էջ 1221
ԴԱՆԱՔՏՈՍ ընթերցող եկեղեցւոյ, նհտ. - էջ 1221
ԴԱՆԻԷԼ
– մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 595, 698 (քղւ.), 798, 806, 807, 1049, Մեկնութիւն
մարգարէութեանն - էջ 523, 1194, Աղօթք - էջ 119, Աւրհնութիւն - էջ 155, տօմարականք
- էջ 284, 286, տօն - էջ 1260, մահ - էջ 806, մանրանկար - էջ 599, 795, նշում - էջ
105, 374, 509, 524, 530, 555, 667, 749, 856, 860, 861, 883, 1195, 1197, 1198,
1205
– ծեր, միայնակեաց - էջ 192
– նհտ. - էջ 1239
– Ասորի, Դ. դ., նհտ. - էջ 1136, 1222, 1258
– Սիւնակեաց - էջ 1259
– ոսկի պատրաստող - էջ 370
– եպս., 1498 թ., ի Բերկրի - էջ 126
– վրդ., 1596 թ., ի Կիլիկիայ - էջ 280
– խոճա, 1603 թ., հայր Սրապիոն վրդ. Ուռհայեցւոյ - էջ 716
– կր., 1618 թ., աշակերտ Սահակ ծաղկողի - էջ 1205
– 1636 թ. - էջ 982
– քաջ հռետոր վարդապետ Այնթափցի, 1641 թ., - էջ 1052
– Դանիէլ Ա. Սուրմառեցի կթղկս. Հայոց՝
1807-1808 թթ. - էջ 507, 510, 1167, 1168, 1284
– կնքատէր - էջ 1160
– վրդ., գրչփ. - էջ 84
ԴԱՆՏԷ ԱԼԻԳԵՐԻ, 1265-1321 թթ. - էջ 850
ԴԱՍԻՈՍ նհտ. - էջ 1252, 1257
ԴԱՏՈՅԵՆ - էջ 857
ԴԱՐ զօրավար, Է. դ. - էջ 858
ԴԱՐԵՀ., թգւր. Պարսից - էջ 640, 1156
ԴԱՐՄԱՆ
– 1537 թ., զաւակ Պարսամի - էջ 825
– 1641 թ. - էջ 148
– 1687 թ. - էջ 826
ԴԱՐՈՒԷՇ, 1498 թ. - էջ 126
ԴԱՒԻԹ
– թգւր. Հրէից, Սաղմոսարան - էջ 181, 182, 191, 217, 230,
594, 601, Մեկնութիւն Սաղմոսաց - էջ 229, 230, 236, 353, 479, 718, 819 (պպ), 885,
1213, 1216, 1217, 1218, ընթերցուածք ի Սաղմոսաց - էջ 22, 25, 26, 28, 30, 74,
154, 159, 160, 161, 212, 214, 221, 334, 534, 538, 586, 587, 697, Ողբ - 667, ի Գանձս
- էջ 428, ի տօնս - էջ 115, 1261, մանրանկար - էջ 13, 41, 49, 57, 124, 149,
190, 199, 201, 207, 217, 229, 593, 599, 795, 1001, 1047, նշում - էջ 13, 105,
140, 197, 213, 227, 354, 374, 439, 513, 520, 549, 550, 589, 611, 662, 697, 719,
721, 780, 877, 879, 927, 959, 980, 1004, 1006, 1059, 1063, 1180, 1216, 1223,
1224, 1333
– թգւր. Պարթեւաց - էջ 522
– Մամիկոնեան, Ե. դ., խնդրող Եղիշէի Պատմութեան - էջ 493,
853
– Անյաղթ, մօտ 475 թ.-Զ. դ. կէս, իմաստասէր, Մեկնութիւն Պէրի
Արմենիասի - էջ 459, Ներբողեան Սրբոյ խաչին - էջ 696, Առածք հինգք - էջ 964, Վասն
բաժանման - էջ 964, ի բանից - էջ 437, 677, 963, 964, Մեկնութիւն Բարձրացուցէքի
- էջ 465, Նկատումն Արիստոտէլի - էջ 965, Վերլուծութիւն ի Ներածութիւնն Պորփիւրի
- էջ 965, Վասն իւղոյն - էջ 1128, Ստորոգումն Արիստոտէլի - էջ 965, Վարք - էջ 256,
Թարգմանութիւն Արիստոտէլի Անալօտիկէի - էջ 965, 966, Թարգմանութիւն Յաղագս մեկնութեան
Արիստոտէլի - էջ 965, նշում - էջ 261, 270, 272, 466, 468, 677
– Հարքացի, Զ. դ. Հարցումն - էջ 1127
– Դուինեցի, 701 թ., նհտ. - էջ 1229
– Սահառունի Կիւրապաղատ, Է. դ. - էջ 860
– Հիպատոս, 712 թ., թարգմանող Բարսղի Պահոց գրքի - էջ 462, թարգմանող
Դիոնիսեայ գրոցն - էջ 634, Հարցմունք ընդ երկաբնակ չարափառսն - էջ 690
– թգւր. Բագրատունի, յիշուած «Թագաւորք Հայոց» ցանկում - էջ
242
– նհտ. ի Ռուզք, Թ-Ժ. դդ. - էջ 1241
– քհյ., 981, հայր Ղուկաս գրչի, ստացող - Հմր
2679, էջ 1125, 1130, 1131, 1132
– թգւր. Վրաց, 1187 թ. - էջ 682, 1311, տե՛ս Սաւսլան
– Քոբայրեցի՞, 1198 թ., գրիչ - Հմր 2606, էջ
679, 681, 682
– Ալաւկայ որդի, մհ. 1129/39 թ. - էջ 559
– կթղկս., 1204 թ., Կանոնք - էջ 841
– 1363 թ., միաբան Գամաղիէլի վանքուց - էջ 709
– կթղկս. Աղթամարայ, 1393-1433 թթ., - էջ 1057
– սրկւգ., 1425 թ. - էջ 802
– կր., 1450 թ. - էջ 314
– գրագիր, 1475 թ. - էջ 831
– եպս. Կիպրոսի, ԺԵ-ԺԶ. դդ. - էջ 438
– քհյ., 1596 թ., ի Կիլիկիայ - էջ 277
– կթղկս., 1599 թ., ստացող ի Թուանճ - Հմր 2660,
1001, 1003, 1004, 1005
– քհյ., ԺԶ. դ. - էջ 822
– ԺԶ. դ. - էջ 1042
– արքեպս., 1602 թ. - էջ 237
– քհյ., 1602 թ., եղբայր յետին ստացող
Մելքիսէդի - էջ 1042
– պարոնտէր Չարէքայ անապատի, 1637 թ. - էջ 700, 701
– 1641 թ. - էջ 148
– քհյ. Նոր Ջուղայեցի, 1650 թ. - էջ 493
– վրդ. Ջուղայեցի, 1650 թ. - էջ 491, 890, 891
– վրդ., 1671 թ., առաջնորդ Մշոյ Առաքելոց
վանուց - էջ 322
– վրդ., ձեռնադրուած 1692 թ. - էջ 519
– աղբյ., 1697 թ., միաբան Ս. Ստեփաննոս Նախավկայի վանուց - էջ 1110
– վրդ., 1705 թ., գրիչ յԷջմիածին - Հմր 2547, էջ 453, 456
– վրդ. ի Սիւնիք, 1711 թ. - էջ 762
– քհյ., 1714 թ., որդի Մարտիրոսի - էջ 110
– քհյ. Թիֆլիսից, 1783 թ. - էջ 458
– (Դաւութ) բէգ, 1788 թ. - էջ 1330
– Լօռեցի, 1802 թ. - էջ 1167, 1168
– Ե. Էնէգէթցի, կթղկս. Հայոց՝ 1801-1807 թթ. - էջ 756, 761
– վրդ., 1820 թ., միաբան Մխիթարեան Վենետկոյ - էջ 280
– վրդ., 1822 թ. - էջ 1302
– րաբունի, 1828 թ. - էջ 763
– Խերօդեանց, 1830 թ., յիշուած ի կոնդակի Ներսիսի Աշտարակեցւոյ - էջ 1010
– (Դաւութ) 1840 թ. - էջ 768
– արքեպս. Կարնեցի, 1861 թ., Նիւթք քարոզից - էջ 919, 920, 926
ԴԵԲՈՎՐ կին Զաբիթովայ, յԱծշնչ. - էջ 1333
ԴԵԿՈՍ կայսր - էջ 1222, 1224, 1226, 1227, 1228, 1229, 1232, 1243, 1244,
1246, 1251, 1253, 1261
ԴԵՄԵՏԻՈՍ նհտ. - էջ 1256
ԴԵՄԵՏՐԷ, թգւր. Վրաց. - էջ 1311
ԴԵՄԵՏՐԻՈՍ նհտ. - էջ 1243, 1253, 1256
ԴԵՐԵՆԻԿ վրդ., կնքդրշմ. - էջ 432
ԴԷՈՍԿՈՐԻԴՈՍ նհտ. - էջ 1262
ԴԻԱԹ, ԺԷ. դ. - էջ 694
ԴԻԴԻՄՈՍ նհտ. - էջ 1235, 1247
ԴԻԼԱՆ, 1671 թ. - էջ 129
ԴԻԼԱՆՋԻԲԷԿ
– 1580, որդի Շահնազարի - էջ 1156
– 1620 թ. - էջ 1123
ԴԻԼԱՔ, ԺԷ. դ., հայր Ստեփանոս վարպետի - էջ 43
ԴԻԼԲԱՐ
– 1664 թ., մայր
Մկրտիչի - էջ 1053
– ԺԹ. դ. - էջ 974
ԴԻՄԵՏԻԱՆՈՍ կայսր - էջ 713
ԴԻՄԻԴԷ բժիշկ, նհտ. - էջ 1244
ԴԻՄԻՏՐԻԱՆՈՍ սրկւգ., նհտ. - էջ 1238
ԴԻՆԴԻՆՈՍ նհտ. - էջ 1227
ԴԻՇԱՏ, 1475 թ., կենակից ստացող Սատաղայի - էջ 830, 831, 832
ԴԻՈԴՈՐՍ նհտ. - էջ 1232, 1247
ԴԻՈԿՂԵՏԻԱՆՈՍ կայսր, մօտ 243-313 թթ. - էջ 438, 1220, 1221, 1222, 1224, 1225, 1226, 1227, 1228, 1239, 1240, 1243, 1247,
1248, 1249, 1251, 1252, 1253, 1254, 1256, 1257, 1258, 1260, 1261
ԴԻՈՄԵՏԻԱՆՈՍ - էջ 1249
ԴԻՈՆԻՍԻՈՍ
– Թրակիացի, 180-145 Ք. ա., Արուեստ քերականութեան - էջ 363, Յաղագս մեկնութեան
քերականին - էջ 363
– Արիսպագացի, Ա. դ., Յաղագս երկնային քահանայապետութեանցն - էջ 267, 634, Յաղագս եկեղեցական
քահանայապետութեան - էջ 267, 270, 634, Յաղագս աստուծայնոցն անուանց - էջ
267, 270, 634, Յաղագս խորհրդական աստուածաբանութեանն - էջ 267, 270, 635,
Թուղթք - էջ 268, 635, 1167, ի բանից - էջ 376, 878, 1112, ի Փոխումն Աստուածածնին
- էջ 658, Լուծմունք գրոցն - էջ 270, տօն - էջ 1250, Պատմութիւն Դիոնէսիոսի - էջ
267, 268, 270, տօն - էջ 1250, նշում - էջ 252, 271, 272, 636, 879, 883
– Աղեքսանդրացի, Գ. դ., Վկայութիւնք - էջ 436, 437, 1227
– մի ի մանկանցն Եփեսոսի - էջ 1253
ԴԻՈՍ նհտ. - էջ 1239
ԴԻՈՍԿՈՐԻԴՈՍ նհտ. - էջ 1230
ԴԻՈՍԿՈՐՈՍ, ԺԱ. դ. - էջ 1179, 1211
ԴՇԽՈՅ, 1655ից յետոյ, կողակից Մկրտչի - էջ 982
ԴՈՄԵՏԻԱՆՈՍ
– նհտ. - էջ 1235
– մանուկ նհտ. - էջ 1235
– եղբայր Հռոմայ Պրովոս թգւր.ի - էջ 1236
– մի ի Քառասուն մանկանց - էջ 1227
ԴՈՄԵՏԻՈՍ մոգ - էջ 1243
ԴՈՄԻՆԷ սրբուհի - էջ 1252, 1262
ԴՈՄՆԻՆՈՍ նհտ. - էջ 1253
ԴՈՍԱՆ եպս. - էջ 1249
ԴՈՎԱՆԱՍ թգւր. - էջ 1252
ԴՈՐԻՄԵՆԴՈՍ նհտ. - էջ 1248
ԴՈՐՈԹԷՈՍ եպս., նհտ. - էջ 1236
ԴՈՒԼԻԱ նհտ. - էջ 1237
ԴՈՒԿԻԾ կայսր, 1076 թ. - էջ 676, 1196
ԴՕՄԻՇ, ԺԸ. դ., պապ Յովհաննէս ստացողի - էջ 892
ԴՕՎԼԱԹ
– (Դոլվադ) 1602 թ., կողակից Դաւիթ քհյի - էջ 1042
– 1602 թ., մայր յետին ստացող Մելքիսեդի - էջ 1042
– Պօզիկենց, 1740 թ. - էջ 444
– (Դաւլատ) ԺԸ. դ. - էջ 78
ԵԱԳՕՐ ՄԱՆԴԵՆԵԱՆՑ, 1854 թ., յիշուած ի կոնդակի Ներսիսի Աշտարակեցւոյ
- էջ 1010
ԵԱԽՈՒԹՊԻՔԱՅ, 1657 թ., ի Կաֆայ - էջ 414
ԵԱՒՐԻ, 1599 թ. - էջ 1157
ԵԲԵՐ, յԱծշնչ. - էջ 1332
ԵԳԱՆԵԱՆ Օննիկ - էջ 818
ԵԳՈՐ ԱԼԱՄԴԱՐՈՎ, ԺԹ. դ. - էջ 1217
ԵԴԱՐԽԻԶ, 1640 թ. - էջ 207
ԵԴԳԱՐ, 1742 թ., ստացող - Հմր 2434, էջ 93, 95
ԵԴԵՍԻԱ - էջ 1229
ԵԴՈՎՄ - տե՛ս ԵՍԱՒ
ԵԶԱՆԴՈՒԽՏ վկայուհի - էջ 1234
ԵԶԴԻԽԱՆ
– (Եզտխան) 1642 թ., մայր Յոհան երէց գրչի, ի Նոր-Ջուղայ - էջ 34
– 1650 թ. - էջ 492
– 1655 թ., մայր ստացող Մարտիրոս վաճառականի - էջ 567, 568
ԵԶԴԻԿ, 1636 թ. - էջ 980
ԵԶԴԻԿԵՐՏ, թգւր. Պարսից - էջ 1228
ԵԶԵԿԻԱ
– թգւր. Հրէից, Աղօթք - էջ 355, մանրանկար - էջ 179, 207
– մարգարէ, որդի Աքազու - էջ 10
ԵԶԵԿԻԷԼ
– մարգարէ, Մարգարէութիւն - 431 (պպ), 595, 602, 798, 807, 1049, Մեկնութիւն մարգարէութեանն
- էջ 301, 356, 423, մահ - էջ 462, տօն - էջ 1227, մանրանկար - էջ 795, նշում - էջ
305, 306, 374, 524, 541, 981, 1041, 1056, 1063
– սրկւգ., 1425 թ. - էջ 802
ԵԶՆԻԿ
– վ. Կողբացի, Ե. դ., Խրատ Ոգեշահ - էջ 1141, Պատասխանի Արձանայ - էջ 1141
ԵԶՐ Ա. ՓԱՌԱԺՆԱԿԵՐՏՑԻ, կթղկս. Հայոց՝ 630-641 թթ. - էջ
859, 860
ԵԶՐԱՍ մարգարէ, Գիրք Ա-Բ. - էջ 374, 594, 601, 797, 806, 984, 1048, տօն - էջ
1227, նշում - էջ 554, 639, 1136
ԵԼԱՐԻՈՆ հայր, Դ. դ. - էջ 1252
ԵԼԵՒԹԻՒՐՈՍ եպս. - էջ 1260
ԵԼԵՒԿԻՈՍ նհտ. - էջ 1224
ԵԼԵՒՍԻՈՍ եպարքոս - էջ 1258
ԵԼԻԿՈՒՄ, որդի Տարսայիճի, 1299 թ. - էջ 1311
ԵԼԻՄԵԼԵՔՍ, յԱծշնչ. - էջ 1333
ԵԼՊԷՆԴՈՍ նհտ. - էջ 1237
ԵԼՊԻՍ վկայուհի, դուստր Սոփիայ - էջ 1242
ԵԼՊԻՏԻՓՈՐ նհտ. - էջ 1254
ԵՂԳԷՐԷՈՍ միայնակեաց - էջ 192
ԵՂԻԱ
– մարգարէ - էջ 518, 667, 921, 931, 1241
– նհտ. - էջ 1249, 1260
– քհյ., Վարք եւ վկայաբանութիւն - էջ 288, 1228
– Ա. Արճիշեցի, կթղկս. Հայոց՝ 703-717 թթ. - էջ 646,
834, 976
– պարոնտէր, 1664 թ., Գանձասար - էջ 502
– 1672 թ., հայր ստացող Վարդանայ Բաղիշեցւոյ - էջ 863, 864, 868
– քհյ., 1681 թ. - էջ 719
– քհյ., 1786 թ. - էջ 1325
– հաճի, ԺԸ. դ. - էջ 138
– վրդ. Երզնկայի, 1822 թ. - էջ 1291
– պատրիարք Երուսաղէմի, 1822 թ. - էջ 1296
– Եղիա վրդ., ԺԹ. դ., Քարոզգիրք - էջ 922, 924
– ԺԹ. դ., գրչափորձ - էջ 974
ԵՂԻԱԶԱՐ
– որդի Մովսէս մարգարէի - էջ 440, 561, 1332, 1333
– 1646 թ., գրիչ ի Տիգրանակերտ - Հմր 2405, էջ 23, 25, 27
– Ա. Այնթապցի, կթղկս. Հայոց՝ 1681-1691 թթ. - էջ 607, 721, 1169, 1190
– (Աղազար) ԺԷ. դ., հայր Սիմէոն երէցի - էջ 497, 498
– (Աղազար) խոճայ, ԺԷ. դ. - էջ 258
– վրդ., տաղ., Եղկելի եմ - էջ 102
– աբեղայ, 1750 թ. յետին ստացող - էջ 978
– արքեպս., 1771 թ. - էջ 730
– (Աղազար) Կարապետեան, 1828 թ. - էջ 848
ԵՂԻԿՈՆԻԴԵՍ վկայուհի - էջ 1235
ԵՂԻՇԷ
– առաքեալ Աղուանից - էջ 1249, 1250
– Ե. դ., Վասն Վարդանայ եւ Հայոց պատերազմին - էջ 493, 853, Ճառք - էջ 357,
514, 657, 1168, 1136, Մեկնութիւն Հայր մերի - էջ 656, ի բանից - էջ 356, 666,
1128, վարք - էջ 1225, նշում - էջ 360, 494, 520, 865, 866
– (Եղիշա) քհյ., 1475 թ., ստացող ի Բոլորաբերդ - Հմր 2634, էջ 829,
830, 831, 832
– Մանդինեանց, 1861 թ., - էջ 1011
ԵՂԻՈՍ, Վասն ամանաց լուսաւորաց - էջ 1126
ԵՂԻՈՒԶԲՈՒԶԱՑԻ, յԱծշնչ. - էջ 1332
ԵՂԻՍԱԲԵԹ
– մայր Յովհաննու Մկրտչի, մանրանկար - էջ 79, 565, նշում - էջ 743, 1251
– սրբուհի - էջ 139
– 1580 թ., մայր ստացող Մարկոս քհյի - էջ 418
– (Եղիս) 1613 թ., քոյր Փիլիպոս գրչի - էջ 1213
– 1636 թ., դուստր Ալեքսանի - էջ 980
– 1663 թ., մայր Մալին գրչի - էջ 887, 888
– 1671 թ. - էջ 129
– ԺԷ. դ., կողակից Յոհանէսի - էջ 683
– ծն. 1729 թ. - էջ 292
– (Եղիս) 1742 թ. - էջ 96
– 1787 թ., քոյր Իսահակ եպս. Գեղամացու - էջ 646
– (Եղիս) ԺԸ. դ. - էջ 482, 483
– (Եղսայբերթ) 1826 թ. - էջ 528
ԵՂԻՍԱՊՈՍ նհտ. - էջ 1221
ԵՂԻՍԷ մարգարէ - էջ 1237, 1333
ԵՂԿԱՆԱՅ, որդի ՅԵՐԵՄԻԷԼԻ, յԱծշնչ. - էջ 667, 1333
ԵՂՆԱԶԱՐ մահդասի խոջայ, 1650 թ. - էջ 492, 493
ԵՄԱԹ, ի Գործք առաքելոց - էջ 680
ԵՄԵԼԻԱՆՈՍ նհտ. - էջ 1228
ԵՆԳԻԲԱՐ ԿԱՐԱՊԵՏ, ԺԹ. դ. - էջ 974
ԵՆԻՆԵԱ վկայուհի - էջ 1222
ԵՆՈՎՋԱՆ, 1695 թ., հնգց. - էջ 498
ԵՆՈՎՔ, յԱծշնչ. - էջ 240, 242, 1331
ԵՈՒՍՈՒՖ էֆենդի զատէ, Վասն միւգանդարաթի - էջ 471, 473, 477, 480
ԵՊԱՓՐՈԴԻՏԷ նհտ. - էջ 1260
ԵՊԵՐԵՔԷՍ, Խաւսք - էջ 570
ԵՊԻԿՏԻՄՈՆ, Գ-Դ. դդ., եպիսկոպոս Կորնթացւոց, թուղթ Աթանասի - էջ 293
ԵՊԻՄԱՔՈՍ նհտ. - էջ 1233, 1254
ԵՊԻՓԱՆ ԿԻՊՐԱՑԻ
– Դ. դ., Կանոնք - էջ 235, 355, Պատճառ երգոց Սաղմոսարանին - էջ 229, 355,
594, ի բանից - էջ 437, 658, 797, 806, 1126, 1128, Ի սկզբնագիր Արարածոց - էջ
742, Ճառք - էջ 743, 744, 745, 1228, Վարք - էջ 742, նշում - էջ 742, 747, 748,
885, 1233, 1254, 1255
– Դ. դ., նհտ. - էջ 1136, 1222
ԵՊԻՔՈՒՐ նհտ. - էջ 1249
ԵՌԱՏԻԷ վկայուհի - էջ 1253
ԵՍԱՅԻ
– մարգարէ, Մարգարէութիւն
- էջ 374 (քղւ.), 585 (պպ), 595, 601, 707 (պպ), 797, 806, 1049, ընթերցուածք
ի մարգարէութենէն - էջ 10, 19, 25, 28, 29, 74, 90, 210, 272, 535, 552, 553,
554, 646, 1061, Մեկնութիւն - էջ 166, 309, 355, 543, 544, 1171, տօն - էջ 1233,
1239, մանրանկար - էջ 795, 1001, նշում - էջ 334, 779, 877, 879, 881, 895, 896,
1129, 1172
– Իմամ, ԺԲ. դ. - էջ 1115
– Նչեցի, 1260-1338 թթ., Մեկնութիւն մարգարէութեանն Եզեկիէլի
- էջ 301, Վասն կարգաց եկեղեցւոյ եւ ժամուց - էջ 303, 304, 462, 466
– 1371 թ., որդի Մատթէոս գրչի - էջ 1155
– վրդ., 1426 թ., ստացող - Հմր 2678, էջ 1112,
1122
– րաբունապետ, 1655 թ., առաջնորդ Նախիջեւանու Սրբոյ Կարապետի
- էջ 271, 982, 1052
– վրդ., ԺԷ. դ. - էջ 1164
– Շարազանպարցի, ԺԷ. դ. - էջ 298
– վրդ. ի Սիւնիք, 1711 թ. - էջ 762
– դի. Յարութիւն Ուզբաշով, 1785 թ. - էջ 1320
– պրն. ի Պոլիս, 1786 թ. - էջ 1322, 1324, 1325, 1325,
1326, 1327, 1328
– Կէրտուկենց, 1797 թ. - էջ 460
– կր., ԺԸ. դ. - էջ 264
– վրդ., 1812 թ. - էջ 470
– պատրիարք Երուսաղէմի, 1868 թ. - էջ 839
– Կուլստանցի, ԺԹ. դ., յետին ստացող - էջ 702
– քհյ. Տէր-Թադէոսեանց, 1900 թ. - էջ 208
ԵՍԱՒ, որդի Իսահակայ - էջ 302, 680, 1233, 1332, 1333
ԵՍԹԵՐ, դուստր Աբիքելի, Գիրք - էջ 594, 601, 797, 806, 984,
1048, մանրանկար - էջ 795
ԵՍՊԵՏ, 1745 թ. - էջ 834
ԵՍՊԻՐԻԱ նհտ. - էջ 1232
ԵՐԱՆՈՍ, ԺԷ. դ. - էջ 822
ԵՐԵՄԻԱ
– մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 595, 602, 798, 807, 1049, քաղուածոյ
- էջ 374, Ողբ - էջ 798, 807, մեկնութիւն - էջ 356, 680, մահ - էջ 1232, մանրանկար
- էջ 795, նշում - էջ 229, 423, 524, 556, 604, 681, 682, 683, 684, 924
– Գիրք Երեմիա - էջ 246
– զաւրական, նհտ. - էջ 1235
– 1267 թ., առաջնորդ Աղջոց վանից - էջ 1197
– 1295 թ., ստացող յԱրմենի անապատ - Հմր 2604, էջ
665, 668
– քհյ., ԺԴ. դ., գրիչ, ստացող - Հմր 2695, էջ
1219, 1263, 1265, 1266, 1267, 1268
– ճգնաւոր, 1475 թ. - էջ 831
– (Երեմ) քհյ. 1475 - էջ 831
– 1670, ծաղկող յԷջմիածին - Հմր 2420, էջ 63, 65
– Մեղրեցի, ԺԶ-ԺԷ. դդ., Բառգիրք - էջ 140, 180
– Չէլէպի Քէօմիւրճեան, 1637-1695 թթ. - էջ 271
– վրդ., 1689 թ. - էջ 1192
– (Երեմիաս) սրկւգ., 1760 թ., ծաղկող յԷջմիածին - Հմր
2646, էջ 915, 919, 920
– տիրց. մահտեսի, 1796 թ., ստացող ի Վարագ - Հմր
2621, էջ 749, 750
– վրդ., 1810ական թթ. - էջ 1279
– Խաչիկօվ, 1827 թ. - էջ 156
– քհյ., 1837 թ. - էջ 772
ԵՐՄԻՆԴՈՍ թգւր., նհտ. - էջ 1229
ԵՐՄՈԳԻՆԷՍ, սրբ. - էջ 162, 588, 935, 1259
ԵՐՄՈՂԱՅՈՍ, նհտ. - էջ 1229, 1241
ԵՐՄՈՍ նհտ. - էջ 1227
ԵՓԹԱՅ, յԱծշնչ. - էջ 1333
ԵՓՍԻՔՈՍ, նհտ. - էջ 1247, 1250
ԵՓՐԱՍԻԱ - էջ 1234
ԵՓՐԵՄ
– ի Պատմութեան Ասանէթի - էջ 300
– Ասորի, 306-373 թթ., Աղօթք - էջ 118, 120, 138, 383, 384, 1148, Կանոն Ոտնլուայի
- էջ 55, 535, 586, Վասն ապաշխարութեան - էջ 360, 452, Քարոզ - էջ 157, 655,
1143, Խրատ - էջ 398, 1143, Մեկնութիւն Գործոց առաքելոց - էջ 671, Մեկնութիւն Շմուէլի
(Սամուէլ) - էջ 667, Մեկնութիւն Եսայեայ - էջ 1171, Մեկնութիւն Դանիէլի - էջ
1195, Պատճառք թղթոցն Պօղոսի - էջ 1200, 1201, 1202, ի բանից - էջ 235, 309, 324,
328, 356, 357, 436, 481, 677, 689, 885, 1112, 1135, 1263, Վարք - էջ 1221, մանրանկարչութիւն
- էջ 1193, 1199, նշում - էջ 15, 139, 331,
376, 385, 386, 524, 544, 603, 668, 712, 1117, 1133, 1154, 1172, 1198, 1203,
1211
– վրդ., 1685 թ., ստացող ի Կ. Պոլիս - Հմր 2423/Բ, էջ 73, 76, Հմր
2503/Բ, 1695 թ., Կ. Պոլիս - էջ 269, 270, 272
– քհյ., 1708 թ. գրիչ ի Գողթն - Հմր 2590, էջ 617, 620
– Ա. Ձորագեղցի, կթղկս. Հայոց 1809-1830 թթ. - էջ 24, 306, 545, 869, 1269,
1270, 1275, 1276, 1287, 1288, 1289, 1290, 1291, 1292, 1293, 1295, 1296, 1300,
1301
– վրդ. Ալթունեան, ԺԹ. դ., գրիչ յԷջմիածին - Հմր 2696, էջ 1267,
1227, 1284
– արքեպս., պատրիարք Կ. Պոլսոյ, 1824 թ. -
էջ 1286, 1300, 1307
ԵՓՐԻԿԵԱՆ հաճի Բաբայ, ԺԹ. դ. - էջ 289
ԵՓՐՈՍԻՆԷ
– կոյս, նհտ. - էջ 1135, 1220, 1226
– ԺԶ. դ., կողակից ստացող Պետրոս քհյի. - էջ 62
– (Եփրոսիմէ) 1697 թ., քոյր Գալուստ ստացողի - էջ 1110
ԵՒԱ
– Նախամայր, մանրանկար - էջ 123, 199, 201, 223, 795, նշում - էջ 157, 162,
197, 532, 561, 571, 592, 743, 901, 924
– 1708 թ., մայր ստացող Յովհաննէս քհյի - էջ 618
ԵՒԱԳՐ
– Պոնտացի, 346/7-400/401 թթ., Հարիւրաւորք վեցերորդք - էջ
180, Վարք եւ մատենագրութիւնք - էջ 422-424, Ճառ Քրիստեայ - էջ 301 (պպ), Խրատ - էջ
375, 1145, նշում - էջ 314, 426, 484
ԵՒԳԻՆԷ
– կոյս, նհտ. - էջ 1134, 1220, 1261
– տիկին Կ. Պոլսեցի, 1873 թ., քոյր Գէորգ Դ. կաթուղիկոսի
- էջ 803, 804
ԵՒԳԻՆԻՈՍ նհտ. - էջ 1221, 1222, 1260
ԵՒԴՈՔԻՈՍ նհտ. - էջ 1254
ԵՒՄԵՄՆՈՍ նհտ. - էջ 1229
ԵՒԴՈԴ նհտ. - էջ 1232
ԵՒԴՈԿԻԱ
– աղախին, նհտ. - էջ 1225
– թագուհի, կին Թէոդոս կայսեր - էջ 293
ԵՒԴՈՔՍԻՈՍ նհտ. - էջ 1247
ԵՒԹԱՂ, Աղերս - էջ 64, 233, 596, 602, 798, 807, Պատճառք թղթոցն
Պօղոսի - էջ 1200, 1201
ԵՒԹԻՄՈՍ անապատական - էջ 1220
ԵՒՂԱՄԲԷ վկայուհի - էջ 1251
ԵՒՂԱՄՊԷՈՍ նհտ. - էջ 1251
ԵՒՂՈՒՐ, 1641 թ. - էջ 148
ԵՒՆՈՄԻՈՍ հերձւ. - էջ 267
ԵՒՊՐԻՊՈՍ նհտ. - էջ 1227
ԵՒՍԵԲԻՈՍ
– Եւսեբ իշխան, նհտ. - էջ 1220
– Կեսարացի, 260-340 թթ., Թուղթ առ Կարպիանոս - էջ 205,
238, 406, 412, 566, 583, 595, 602, 798, 807, 810, 813, 819, 979, 1055, Վասն տեսլեանն
Յովհաննու - էջ 1049, Պատմութիւն եկեղեցւոյ - էջ 316 (պպ), 738, 739, ի Պատմութենէն
- էջ 1128, մանրանկար - էջ 205, 565, 581, 593, 851, նշում - էջ 639
ԵՒՍԵԲԷ վկայուհի - էջ 1135, 1262
ԵՒՍԻԳՆՈՍ ծերունի, նհտ. - էջ 1243
ԵՒՍԻՔԻԱՆՈՍ անապատական - էջ 1236
ԵՒՍԻՒՔՈՍ նհտ. - էջ 1227
ԵՒՍՏԱԹԷՈՍ ԱՆԿԻՒՐԱՑԻ նհտ. - էջ 1242
ԵՒՍՏԱՔԷՈՍ նհտ. - էջ 1238, 1248
ԵՒՍՏՐԱՏԻՈՍ նհտ. - էջ 1259
ԵՒՏԻՔԷ իշխան նհտ. - էջ 1220
ԵՒՏԻՔԻԱՆՈՍ նհտ. - էջ 1245
ԵՒՏԻՔՈՍ առաքեալ, նհտ. - էջ 1260
ԵՒՏՐՈՊԻՈՍ նհտ. - էջ 1226
ԵՒՓԻՄԷ վկայուհի - էջ 1239, 1248
ԵԱՒԼՉԻ խոճա, Կաֆայ, 1657 թ. - էջ 409
ԵՕՊԼՊԷԿ Նախաշ, 1566 թ., - էջ 969
ԶԱԲԻԹՈՎԹ,
ամուսին Դեբովրայ - էջ 1333
ԶԱԲՈՒՂՈՆ, որդի Յակոբայ, Կտակ - էջ 649, 805
ԶԱՆԱԶԱՆ
– ԺԷ. դ., կողակից տէր Առաքելի - էջ 38
– 1708 թ. - էջ 618
– (Զանան) 1724 թ. - էջ 175
ԶԱՆԳԻՇԷ խոջա, ԺԵ. դ., յետին ստացող - էջ 1058, 1059, 1060
ԶԱՆԴԻ, 1800 թ. - էջ 108
ԶԱՆՋԱՆ ՏԷՐ-ՅԱԿՈԲԵԱՆ, 1866 թ. - էջ 546
ԶԱՎՐԻԲԷԿ - էջ 1123
ԶԱՏԻԿ, 1619 թ., գրիչ յԵրուսաղէմ - Հմր 2493, էջ 245, 246
Զարբհանալեան Գարեգին վ.
- էջ 1190
ԶԱՔԱՐԻԱ
– մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 595, 601, 797, 806, 1049, մահ - էջ 798, 806, տօն
- էջ 1234, մանրանկար - էջ 593, 795, 804, նշում էջ 374
– հայր Յովհաննէս Մկրտչի - էջ 155, 159, 325, 780, 1246, 1251, 1257
– (Զաքարէ) Զաքարեան, ԺԲ-ԺԳ. դդ., որդի Շահնշահի - էջ 500, 841
– քհյ., 1419 թ., որդի Ստեփաննոս քհյի - էջ 1057
– կթղկս. Աղթամարայ՝ 1434-1464 թթ. - էջ 60
– (Զաքարէ) աբղյ., 1472, 1476 թթ., գրիչ յԱնկունեաց վանս - Հմր
2631, էջ 817, 820. - Հմր 2542, էջ 431 434,
– աբղյ., 1475 թ. - էջ 831
– աբղյ. 1515 թ., գրիչ ի Վան- Հմր 2582, էջ 581, 584
– 1535 թ., որդի Ներսէս երէց գրչի - էջ 540
– խոջա, ԺԶ. դ., հայր յետին ստացող Աւդլազիզի - էջ 1060
– քհյ., ԺԶ. դ., ստացող - Հմր 2576, էջ 557, 562, 563, 564
– ԺԶ. դ., եղբայր ստացող Մկրտիչ սրկւգ.ի - էջ 542
– երէց, 1630 թ. յետին ստացող - էջ 818
– վրդ., 1640 թ. - էջ 973
– քհյ., 1647 թ. - էջ 123
– 1663 թ., հայր Կիրակոս գրչի - էջ 888
– 1665 թ., որդի ստացող Իմիրզանի - էջ 606
– Ջուղայեցի, ԺԷ. դ. - էջ 1165
– պրն., ԺԷ. դ., հայր Մանուէլ եւ Նուրալ ստացողների - էջ 1005
– ԺԷ. դ., եղբայր Մանուէլ ստացողի - էջ 1005
– րաբունապետ Վաղարշապատեցի, ԺԷ. դ., ի Յովհաննավանք - էջ 13
– էքսարխօս, 1711 թ. - էջ 762
– Ղափանցի, 1722 թ. - էջ 1123
– 1738 թ., ծաղկող - Հմր 2498, 259, 260
– քհյ., 1742 թ., որդի Օհանի - էջ 771, 772
– քհյ., 1742 թ., որդի Ոսկանի - էջ 771
– 1761 թ., եղբայր Ջուղայեցի Յակոբջանի - էջ 748
– վրդ., 1781 թ. - էջ 1315
– (Զաքարէ) 1781 թ. - էջ 89
– պատրիարք Կ. Պոլսոյ, 1786 թ. - էջ 1321
– (Զաքար) Յոհանջանեան, 1788 թ. - էջ 1330
– վրդ., 1823 թ. - էջ 1273
– տիրց. Յակոբեան, 1855 թ., ծն. - էջ 546, 547
– վրդ. գործակատար Սարդարապատու - էջ 975
ԶԱՔԷՈՍ
– մաքսաւոր - էջ 487
– ԺԳ. դ., գրիչ - Հմր 2603, էջ 663, 664, 665
– ԺԵ. դ. - էջ 488
– ԺԶ. դ. - էջ 1064
ԶԵԲԵԴԻՈՍ, հայր Յովհաննու եւ Յակոբայ - էջ 246, 421, 579, 928, 1233
ԶԵԲԻՆԷ նհտ. - էջ 1255
ԶԵՆՈԲ Գլակ, Դ. դ., Պատմութիւն Տարօնոյ - էջ 436, 495, 496, 739
ԶԵՆՈԲԻԱ վկայուհի - էջ 1254
ԶԵՆՈՆ նհտ. - էջ 1229
ԶԵՆՈՎԲԻԱ եպս., նհտ. - էջ 657, 1134, 1254
ԶԷԲԶԵԲԷ, յԱծշնչ. - էջ 1333
ԶԻԲԵԹԱ, ԺԸ. դ., քոյր յետին ստացող Յովհաննէսի
- էջ 892
ԶԻԼԻԿՈՆՏԷ իշխան - էջ 1253
ԶԻԿՄՈՒՆԴ ԵՐՐՈՐԴ, թգւր. Լեհաց, 1626 թ. - էջ 16, 17, 904, 905, 906, 907
ԶԻՆԱՍ, յիշուած Պօղոս առաքեալի թղթում - էջ 1249
ԶԻՆԷ զօրական - էջ 1238
ԶԻՆԻ, 1691 թ., հնգց. եղբայր Սիմէոն ստացողի - էջ 498
ԶԻՆԻՏԱ սրբուհի - էջ 1251
ԶԻՆՃԻ, 1657 թ., Կաֆա - էջ 409
ԶԻՆՈՆ
– զօրական, նհտ. - էջ 1238
– թգւր. - էջ 1247
ԶԻՍԹԱՆԴԱՐ, 1672 թ., քոյր Զուրաբ ստացողի - էջ 580
ԶԻՐԱՔ, 1733 թ. - էջ 1159
ԶՄՐՈՒԹ
– 1444 թ. - էջ 1063
– 1596 թ., ի Կիլիկիայ, մայր Վահան գրչի - էջ 279
– 1661թ., մայր Ալեքսիանոս գրչի - էջ 909
– 1759 թ. - էջ 440
ԶՈՅԵԱՅ, կողակից Եսպիրիայ նհտկի - էջ 1232
ԶՈՍԻՄՈՍ
– Սուրակոսոյ եպս. - էջ 1223
– նհտ. - էջ 1238
ԶՈՏԻԿՈՍ նհտ. - էջ 1249, 1252
ԶՈՒԻԹԱ երեց, Դ. դ., նհտ. - էջ 1221
ԶՈՒՐԱԲ, 1672 թ., ստացող ի Տփխիս - Հմր
2580, էջ 577, 580
ԶՎԱՐԴ, 1655 թ., էջ 568
ԶՕՐԱԲԱԲԷԼ
– որդի Սաղաթիէլի, յԱծշնչ. - էջ 639, 1156
– քհյ., Ղոլանճեան, 1896 թ., հնգց. - էջ 99
ԶՕՐԻ, 1475 թ., եղբայր ստացող Եղիշայի - էջ 832
ԶՕՐԻԿ, 1653 թ., մայր Յովհաննէս գրչի - էջ 248
ԶՕՖԻԵԱ բաննա, 1626 թ., դուստր Վարդան ստացողի յԻլով - էջ 15, 16, 17
ԷԴԻԼ, 1521 թ. - էջ 178
ԷԴԼՇԱՀ, 1636 թ., որդի Մկրտիչի - էջ 980
ԷԹԱՐ, 1687 թ., կողակից ստացող Խոսրովի - էջ 826
ԷԼԱՆ, ԺԴ. դ. - էջ 707
ԷԼԻԿՈՒՄ, 1265 թ. - էջ 664
ԷԼԽԱԹՈՒՆ, 1363 թ. - էջ 715
ԷՄԻՆ Յ., 1847 թ. - էջ 604, 608
ԷՆԻԱԹ, 1576 թ., եղբայր յետին ստացող Սարգիս աբղյ-ի - էջ 669
ԷՍԱՅՊԷԿ
– 1580 թ., որդի Շահնազարի - էջ 1156
– 1620 թ. - էջ 1122, 1123
ԷՎԱԴ
– (Եվատ) 1419 թ., եղբայր ստացող Մուրատշայի - էջ 1056,
1058
– 1684 թ. - էջ 239, 240
ԷՎԱԶ ՆՈՐԱՇԷՆՑԻ, գրչփ. - էջ 547
ԷՐՏՕՂՐՈՒԼ - էջ 900
ԷՎՐԷ, 1657 թ., Կաֆա - էջ 410
ԷՐԻՆԷ վկայուհի - էջ 1229
ԷՐՄՈՆԻԱ վկայուհի - էջ 1246
ԷՕԺԷՆ ՊՕՌԷ, 1840 թ., Պատմութիւն աւերակացն Անւոյ - էջ 908
ԸՆՁԱԿ, 1303 թ., մայր ստացող ֆռանկ պարոնի - էջ 633
ԹԱԳՈՒՀԻ
– ԺԳ. դ., մայր Գրիգոր վրդ-ի - էջ 707
– 1657 թ., ի Կաֆայ - էջ 410
– 1708 թ., կողակից Սարգսի - էջ 618
– 1761 թ. - էջ 748
– ԺԸ. դ., մայր յետին ստացող Յոհաննէսի - էջ 892
– 1828 թ. - էջ 764
ԹԱԴԷՈՍ
– առաքեալ, կանոնք - էջ 235, 436, 561, 840 ի շարականս - էջ 46, 48, 52, 152,
177, նշում - էջ 636, 851, 1245, 1248, 1250, 1261
– վրդ., 1184 թ., ստացող ի Բրջնի - Հմր 2609, էջ 701, 705
– ԺԶ. դ. - էջ 1064
– ԺԶ. դ., որդի Աղասիի - էջ 542
– քհյ., ԺԶ. դ., էջ 822
– քհյ., 1631 թ. - էջ 971
– 1631 թ., որդի Գրիգոր գրչի - էջ 973
– 1653 թ., եղբայր Յովհաննէս գրչի - էջ 248
– քհյ., 1655 թ., որդի Մարտիրոս ստացողի - էջ 568
– (Թաթէոս) 1663 թ., հնգց. - էջ 1053
– քհյ., 1678 թ., հայր Յովհաննէս ստացողի - էջ 116
– 1767 թ., դուստր Նիկողոսի - էջ 771
– վրդ., 1822 թ. - էջ 1300
– արքեպս., վերատեսուչ Գաղիայի վիճակի,
1822 թ. - էջ 1294
– վրդ., 1828 թ. - էջ 763
– եպս. Բէկնազարեանց, գրիչ ի Նոր Ջուղայ, 1851 թ., - Հմր 2622/Է., էջ
759, 760
– Միհրդատեանց, 1852 թ., ստացող ի Կ. Պոլիս - Հմր 2622, էջ 754,
767, գրիչ եւ ստացող ի Կ. Պոլիս, 1850 թ. - Հմր 2644, էջ 897, նշում - էջ
908, 910, 911, 912
– քհյ., 1904 թ., ի Գնիշիկ գիւղ Վայոց Ձորի - էջ 148
ԹԱԴՐԽԱՆ, 1620 թ. - էջ 1123
ԹԱԹԱՐ, 1742 թ., կողակից Էդգար ստացողի - էջ 96
ԹԱԹԻԿ, Ղեւոնդեանց քահանայիցն, Ե. դ., նհտ. - էջ 1242
ԹԱԹՈՒԼ հայր, Թ. դ. - էջ 1137, 1226
ԹԱԼԻԼԻԱ բժիշկ, նհտ. - էջ 1234
ԹԱՀԻՐ
– պարոնտէր, 1620 թ. - էջ 1123, 1156
– ԺԷ. դ. - էջ 237
ԹԱՀՄԱԶ
– Շահ, 1620 թ. - էջ 1123, 1156
– խան, ԺԸ. դ., յիշուած ի Պատմութեան Աբրահամու Գ. Կրետացւոյ - էջ 734, 768
ԹԱՃԽԱԹՈՒՆ, 1393 թ., մայր Մխիթար գրչի - էջ 300
ԹԱՃՈՒՄ
– 1663 թ., կողակից ստացող Մելքոնի - էջ 890
– 1678 թ. - էջ 116
ԹԱՃՈՒՄԱՂԱ, 1620 թ. - էջ 1123, 1156
ԹԱՄԱՄ
– 1663 թ. - էջ 1053
– 1664 թ. - էջ 503
ԹԱՄԱՐ
– յԱծշնչ. - էջ 1332
– թագուհի Վրաց, շուրջ 1160-1213 թթ. - էջ 681
ԹԱՄՈՒՐ դպիր, 1655 թ., գրիչ ի Կ. Պոլիս - Հմր 2577, էջ 565, 568,
570
ԹԱՄՈՒՐ ԼԱՆԿ, 1336-1405 թթ. - էջ 322, 331
ԹԱՅԻ աղջիկ - էջ 785
ԹԱՆԹԱՐ, 1640 թ., կողակից գրիչ Գրիգոր քհյի - էջ 207
ԹԱՆԿԻ, 1475 թ. - էջ 832
ԹԱՆԿՄԷՐ, 1648 թ., կողակից ստացող խոջա Պետրոսի - էջ 605
ԹԱՌՂՈՒՄԱՇ
– կողակից Ղօչաղի, 1671 թ. - էջ 129
– 1684 թ., մայր յետին ստացող Բաբախանի - էջ 239, 240
ԹԱՎՐԷԶ, 1419 թ., մայր ստացող Մուրատշահի - էջ 1056, 1058
ԹԱՐԱՅ, յԱծշնչ. - էջ 1332
ԹԱՐԱՓՈՇ, ԺԹ. դ. - էջ 974
ԹԱՐԹԻՊՇԱՀ, ԺԷ. դ. - էջ 683
ԹԵԼԱՐ, 1745 թ. - էջ 834
ԹԵԿՂԷ կոյս, նահատակ - էջ 1245, 1249, նշում էջ 958
ԹԵՐԱՊԻՈՆ եպս. - էջ 1235
ԹԵՐՍՈՍ նհտ. - էջ 1260
ԹԵՒԱՆ, 1708 թ., եղբայր ստացող Յովհաննէս քհյի. - էջ 618
ԹԷՄԻՍՏՈԿԼԷՈՍ նհտ. - էջ 1262
ԹԷՈԳԻՆԷՍ
– եպս., նհտ. - էջ 1220
– նհտ. - էջ 1244
ԹԷՈԴԻՏԷ, այրի բարեպաշտ - էջ 1254
ԹԷՈԴԻՏՈՆ
– նհտ. - էջ 1221
– նհտ., գինէվաճառ - էջ 1234
ԹԷՈԴՈՍԻԱ վկայուհի - էջ 1227, 1252
ԹԷՈԴՈՏՈՍ եպս. Կիպրոսի - էջ 1224
ԹԷՈԴՈՏԷ
– նհտ. - էջ 1242, 1248
– դատաւոր - էջ 1250
ԹԷՈԴՈՐԷ Ենտացի միայնակեաց - էջ 553, 554
ԹԷՈԴՈՐԷ վկայուհի - էջ 923, 1235, 1247
ԹԷՈԴՈՐՈՍ
– (Թէոդոս) անապատական - էջ 1219
– Աղեքսանդրացի, նհտ. - էջ 1251
– Զօրավար, ի շարականս - էջ 45, 48, 52, 125, 152, 426, 429, տօն - էջ 1224,
1236, մանրանկար - էջ 49, 124, 149, նշում - էջ 204
– նհտ. - էջ 1229, 1246, 1250
– Սիկէացի
- էջ 1231
– եպս.
Կիւրենայ, նհտ. - էջ 1239
– եպս. Աղեքսանդրիոյ, նհտ. - էջ 1258
– Մեծ, կայսր Հռովմայեցոց 379-395 թթ., տօն - էջ 1250, մանրանկար
- էջ 49, 124, 149, 199, 201, 293, Վարք - էջ 1220, նշում - էջ 555, 483, 960,
1226, 1235, 1241
– քհյ. եկեղեցւոյն Կեսարիոյ - էջ 1127
– Փոքր, կայսր Հռովմայեցւոց, մօտ 401-450 թթ. - էջ 1135, 1228, 1258
– եպս Անկիւրիոյ, Խօսք Ծննդեանն փրկչին - էջ 636
– աշակերտ Մովսիսի Քերթողի - էջ 315, 503, 504
– (Թէոդոս) Է. դ., որդի Մօրիկի - էջ 858
– (Թէոդոս) Խորխոռունի, Է. դ. - էջ 858
– Ռշտունի, մհ. 654 թ. - էջ 860, 861, 862
– ԺԴ. դ., խնդրող Մովսիսի Երզնկացւոյ - էջ 687, 695
– (Թէոդոս) Կարնեցի, ԺԷ. դ., գրիչ - Հմր 2649, էջ 933, 957, 958
– պատրիարք Կ. Պոլսոյ, 1806 թ. - էջ 757
– աւագ սրկւգ., 1809 թ. - էջ 1271
ԹԷՈԴՈՒԼՈՍ
– նհտ. - էջ 1232
– զօրական, նհտ. - էջ 1238
– ընթերցող, նհտ. - էջ 1229
– (Թէոդուլա) Կիպրացի - էջ 1258
ԹԷՈԴՈՍԻԱ վկայուհի - էջ 1227
ԹԷՈԴՈՒԽՏ վկայուհի - էջ 1222
ԹԷՈՆԻԼԱ վկայուհի - էջ 1254
ԹԷՈՊՈՄՊՈՍ
– եպիսկոպոս - էջ 1220
– հայրապետ - էջ 1261
ԹԷՈՎՆ կախարդ - էջ 1261
ԹԷՈՓԱՆԷՍ նհտ. - էջ 1237
ԹԷՈՓԻԼԱԿՏՈՍ նհտ. - էջ 1226
ԹԷՈՓԻԼՈՍ
– Մարկոս ճգնաւորի վարքի հեղինակ - էջ 1134, Յաղագս զղջման եւ արտասուաց - էջ
1141
– զօրավար, նհտ. - էջ 1222
– Աղեքսանդրացի - էջ 483
Թէոփիստէ, յոյն հռետոր, 1117 թ. - էջ
1188
ԹԷՍԻԱՅ վկայուհի - էջ 1243
ԹԷՍԿԵՐԷ ամիրայ, 1804 թ. - էջ 755
ԹԻՆԱԹԻ, 1672 թ., քոյր Սահակ գրիչի - էջ 580
ԹԻՐԱՎԱՆԴԷ, 1664 թ. - էջ 14
ԹԻՐԶԱՆ, ծն. 1866 թ. էջ 508
ԹՈԴԻԿ ճգնաւոր - էջ 572
ԹՈԽԱՏ, ԺԶ. դ. - էջ 694
ԹՈՎՄԱՅԻԴԻՍ սրբուհի - էջ 901
ԹՈՎՄԱՍ
– առաքեալ, Աղօթք - էջ 119, 1148, ի շարականս եւ ի գանձս - էջ 46, 48, 935, քարոզք
- էջ 157, 514, 658, տօն - էջ 1244, 1251, նշում - էջ 184, 421, 520, 579
– վանահայր - էջ 1137
– (Թումաս) Է. դ. - էջ 860
– կր., Թ. դ. - էջ 1226
– Արծրունի, Թ-Ժ. դդ. - էջ 494
– Աքուինացի, 1226-1277 թթ., Գիրք Եօթն խորհրդոց - էջ 314, նշում - էջ 316
– վնկն քհյ., 1294 թ., ստացող - Հմր 2496, էջ 249, 253, 254
– 1300 թ., գրիչ - Հմր 2607, էջ 683, 693
– (Թումա) ֆրա, վրդ., 1323 թ. - էջ 315
– (Թումայ) 1419 թ., վանահայր Սուրբ Վարդան վանքի - էջ 1057
– (Թումայ) քհյ., 1419 թ. - էջ 1057
– րաբունապետ, 1441 թ., առաջնորդ Քաջբերունեաց
- էջ 1063
– (Թումայ) քհյ. 1471 թ., գրիչ յԱղթամար - Հմր 2632, էջ 821, 824
– Մեծոփեցի, 1378-1446 թթ., Խրատք ժամատեղեաց - էջ 11, 115, 1008, Հարցմունք -
էջ 1129, Մեկնութիւն մարգարէութեանն Դանիէլի - էջ 523, Յիշատակարան - էջ 86, Ի խնդրոյ
- էջ 561, նշում - էջ 184, 524, 1195
– (Թումա) կր., 1568 թ. - էջ 417
– (Թումա) 1585 թ. - էջ 832
– երէց Բաղիշեցի, 1662 թ., գրիչ ի Բաղէշ - Հմր 2623, էջ 767, 770,
771
– երէց, 1671 թ. - էջ 909
– (Թումա) քհյ., 1681 թ., գրիչ ի Շամախի, - Հմր 2613, էջ 717, 719
– (Թումայ) 1687 թ. - էջ 826
– (Թումա) ԺԷ. դ., հայր յետին ստացող խոջա Յովանէսի - էջ 616
– վրդ. Վանանդեցի, 1702 թ. - էջ 272
– վրդ., 1811 թ. - էջ 211
– վրդ. Մաքսեթեան, 1820 թ. - էջ 281
– դի Կարապետ, 1827 թ. - էջ 846
– (Թումա) քհյ. Գաղիացւոց, 1840 թ., նհտ. - էջ 767, 768
– 1844 թ. - էջ 871
– էջ 736
ԹՈՐՈՍ
– քհյ., ԺԳ. դ., եղբօրորդի Կոստանդին Ա. կթղի, էջ
365, 442
– Կ. Պոլսեցի, 1290 թ., ստացող ի Սկեւռայ - Հմր 2630, էջ 813, 814,
815
– 1299 թ., միաբան Տարօնի Առաքելոց վանքի
- էջ 613, 614
– քհյ., 1300 թ., գրիչ - Հմր 2607 - էջ 683, 691, 692, 693
– Տարօնացի, 1323 թ., գրիչ ի Գլաձոր - Հմր 2515, էջ
313, 314
– 1363 թ., միաբան Գամաղիէլի վանքի - էջ 709
– կր., 1498 թ., միաբան Ս. Յուսկան որդու վանքի - էջ 126
– քհյ., ԺԵ. դ., յետին ստացող - էջ 817
– (Թուրուս) 1592 թ. - էջ 164
– 1631 թ., թուղթ կոկող ի Ղարասար - Հմր
2654, էջ 969, 973
– վրդ. Սեբաստացի, 1641 թ., ստացող ի Կ. Պոլիս Հմր 2669, էջ 1047,
1051, 1052
– ԺԷ. դ. - էջ 694
– քհյ., 1731 թ. - էջ 660
ԹՈՐՈՍԵԱՆ Խոսրով- էջ 862
ԹՈՒԹԻԿ
– 1602 թ., դուստր յետին ստացող Մելքիսեդի - էջ 1042
– 1655ից յետոյ - էջ 982
ԹՈՒԼԻՈՍ - էջ 376
ԹՈՒՂՕ, գրչփ. - էջ 564
ԹՈՒՄԱԲԷԿ, 1419 թ., եղբայր գրիչ Աստուածատուր աբղյ-ի - էջ 1056
ԹՈՒՄԱՅՋԱՆ
– ԺԶ. դ. - էջ 536
– խոճա, 1764 թ. - էջ 759
ԹՈՒՄԱՆ բէկ, 1475 թ. - էջ 831
ԹՈՒՐԱՆՇԱՀ, 1475 թ., որդի Վարդանի - էջ 832
ԹՈՒՐՎԱՆԴԱՅ
– ԺԶ. դ., կողակից յետին ստացող Պօղոսի - էջ 1064
– (Թուրվանդէ) 1498 թ. - էջ 127
– 1535 թ., դուստր Ներսէս երէց գրչի - էջ 540
– (Թուրվանդ) 1576 թ., քոյր յետին ստացող Սարգիս աբղյ-ի - էջ
669
– 1687 թ. - էջ 826
ԹՕԽԴԱՄ իշխան, 1382 թ. - էջ 816
ԺԱՆ ՊԱՏԷՍՏ
ԱՌԼԷԴՍ - էջ 757
ԻԱՅ վկայուհի
- էջ 1247
ԻԲԱ սուլթան, 1498 թ. - էջ 126
ԻԲՐԱՀԻՄ - տե՛ս Իպրահիմ
ԻԲՐՈՒՆԻՈՍ հայրապետ, 1596 թ., Տիպրիկ - էջ 305
ԻԳՆԱՏԻՈՍ
– Աստուածազգեաց հայրապետ, Ա-Բ. դդ. - էջ 365, 366, 1221,
1260
– վրդ. Սեւլեռնցի, ԺԲ. դ., Մեկնութիւն Ղուկասու Աւետարանին
- էջ 320, 464, 936, ի բանից - էջ 436, նշում - էջ 322
– աբղյ., 1371 թ., որդի Մատթէոս գրչի - էջ 1155
– ԺԴ. դ., գրիչ - Հմր 2456, էջ 149, 152, 154
– կր., 1426 թ., ստացող Հմր 2678, էջ 1111, 1122
– (Իգնայտիոս) քհյ., 1537 թ. - էջ 825
– եպս, ԺԶ. դ. - էջ 420
– Փափազեան, Մխիթարեան վրդ.
1816 թ. - էջ 765, 869, 1280
– արքեպս. Փափազեան, 1867 թ.ից առաջ, գրիչ ի Լիմ Հմր
2645, էջ 914
ԻԴՈՆԵՍԻՈՍ նհտ. - էջ 1227
ԻԹԱՄԱՐ քհյ., յԱծշնչ. - էջ 1332
ԻԼԱՐԻՈՆ նհտ. - էջ 1134, 1239
ԻԼԻԱ ՄԻՆԵԱԴԻՍ, 1767 թ., Վէմ գայթակղութեան - էջ 736
ԻՄԱՄՎԵՐՏԻ, ԺԶ. դ., հնգց. հայր ստացող Մկրտիչ սրկ-ի., - էջ
542, 543
ԻՄԻՐԶԱՆ ԽԱՒՃԱՅ Ջահկեցի, 1665 թ., յետին ստացող - էջ 606,
607
ԻՅՈԶԻԱՅԷՍ - էջ 1333
ԻՆԴՈՍ ներքինի - էջ 1262
ԻՆԱԽ, 1576 թ. - էջ 670
ԻՈՒՍՏԻՈՍ - տե՛ս Յուստոս
ԻՊՈՂԻՆԷ նհտ. - էջ 1233
ԻՊՐԱՀԻՄ
– ԺԱ. դ., յիշուած Գրիգոր Մագիստրոսի թղթում - էջ 793
– փաշա, 1594 թ. - էջ 711
– սուլթան, 1631 թ. - էջ 973
– սուլթան, 1655 թ. էջ 568
Իպրահիմ փաշա, 1840 թ.,
Դամասկոսի ոստիկանապետ - էջ 768
ԻՍԱՀԱԿ
– որդի Աբրահամ նահապետի - էջ 300, 597, 599, 603, 649,
1332
– պարսիկ նհտ. - էջ 556, 1234
– վրդ., 1780 թ. - էջ 468
– վրդ., 1781 թ. - էջ 1315, 1316, 1319, 1326
– վրդ. Գեղամացի, 1786 թ., ստացող ի Կ. Պոլիս - Հմր
2595, էջ 635, 643, 644, 646
– քհյ., 1787, հայր Իսահակ վրդ. Գեղամացու - էջ 646
– վրդ., 1820 թ. - էջ 292
ԻՍԱՀԱՌ, յԱծշնչ. - էջ 1333
ԻՍԱՔԱՐ, նահապետ, Կտակ - էջ 649, 805, նշում - էջ 1252
ԻՍԻԴՈՐՈՍ նհտ. - էջ 376, 436, 1233
ԻՍՄԱՅԷԼ
– յԱծշնչ. - էջ 1332
– նհտ. - էջ 1237
– շահ, 1515 թ. - էջ 584
– շահ, 1580 թ. - էջ 1156
ԻՍՊԷՆՏԷՐ ԿԱՖԱՑԻ, 1661ից առաջ, գրիչ - Հմր 2492,
էջ 239, 243
ԻՍՐԱՅԷԼ
– ծն. 1741 թ. - էջ 291
– կթղկս. Մեծկունէից, 1763 թ. - էջ 501
– դարբին Ալվրցի, 1825 թ. - էջ 1306
ԻՐԱԻՏԷ վկայուհի - էջ 1249
ԻՐԱԿԼԻՈՍ նհտ. - էջ 1233
ԻՐԻՆԱՐՔՈՍ նհտ. - էջ 1257
ԻՐԻՆԷ նհտ. - էջ 1232
ԻՐԻՆԻՈՍ եպս. Սերմոիսի գաւառի - էջ 1245
ԻՒԱՆ ԶԱԽՐԻՉ, 1837 թ., յետին ստացող - էջ 437
ԻՒԱՏԻՈՍ նհտ. - էջ 1235
ԻԻՂԻԳԷ նհտ. - էջ 1243
ԻՒՊԱՏԻՈՍ եպս. Գանգրայ - էջ 1255
ԻՒՍԻՔԷ նհտ. - էջ 1240
ԼԱԼԳՈՒՆԱՂ, ԺԷ. դ. - էջ 1005
ԼԱԼԽԱԹՈՒՆ, 1363 թ., մօրաքոյր Կարապետ գրչի - էջ 715
ԼԱՂԱԲԷԿ, 1475 թ. - էջ 831
ԼԱՄԱՐԹԻՆ - էջ 850
ԼԱՇԱ թգւր. Վրաց, ԺԳ. դ. - էջ 500
ԼԱՉԻՆ խոճա, 1641 թ. - էջ 1052
ԼԱՌՈՇՖՈՒՔՈՅ - էջ 850
ԼԱՒԱՆԴԲԷԿ, 1620 թ. - էջ 1123, 1156
ԼԱՒՐԷՆՏԻՈՍ նհտ. - էջ 1243
ԼԱՒՐՈՍ նհտ. - էջ 1244
ԼԱՔՈՒ, 1800 թ. - էջ 108
ԼԵԼԻԽԱՆ, 1675 թ. - էջ 420
ԼԵՒՈՆ
– Ա. Պապ Հռոմայ, 440-461 թթ. - էջ 436
– թգւոր. Հռոմայեցոց - էջ 235
– Իսաւրիոս - էջ 1253
– թգւր. Վեսաին - էջ 1255
– կայսր, 772 թ., - էջ 555, 1235
– Բ. Մեծագործ, թգւր. Հայոց 1198-1219 թթ. - էջ 251, 311,
457, 608, 616, 618, 1280, 1311
– Գ. թգւր. Հայոց՝ 1269-1289 թթ. - էջ 234, 365, 814
– 1631 թ. - էջ 972
– 1744 թ. - էջ 170
ԼԷՈՆԴԷՈՍ միայնակեաց - էջ 553
ԼԻԱ, հայր Ռուբէն վարդապետի - էջ 960
ԼԻԿԻԱՆՈՍ դատաւոր - էջ 1220, 1223, 1224, 1239, 1246, 1249,
1254
ԼԻԿԻԱՐՈՆ աբղյ., նհտ. - էջ 1223
ԼԻՏԻԿԻՆ, 1444 թ. - էջ 1063
ԼԻՒԿԻՈՍ նհտ. - էջ 1260
ԼԻՒՍԻԱ դուքս - էջ 1260
ԼՈՐԻՍ ՄԵԼԻՔՈՎ, 1826 թ. - էջ 844
ԼՈՒԼԻ վկայուհի - էջ 1238
ԼՈՒԿԻԱ սրբուհի - էջ 1254
ԼՈՒԿԻԱ, ԺԷ. դ. - էջ 1165
ԼՈՒԿԻԱՍ կր. - էջ 552
ԼՈՒՍԻԿ Քեստէսցի, 1822 թ. - էջ 1303
ԼՈՒՍՊԱՐՈՆ
ԼՈՒՏՈՎԻԿՈՍ
– թգւր. - էջ 785
– 14 րդ, 1676 թ. - էջ 73
– Հնգետասաներորդ, 1718 թ. - էջ 931, 932
ԽԱԴ եպս., Դ. դ. - էջ 1256
ԽԱԹՈՒՆ
– 1535 թ. - էջ 540
– 1589 թ. - էջ 164
– ԺԶ. դ., հարս Աբիմէլէք ստացողի - էջ 1042
– 1636 թ. - էջ 980
– 1678 թ., մայր յետին ստացող Պարսեղ քհյի - էջ 422
– ԺԸ. դ. - էջ 78
ԽԱԹՈՒՆԱՂԱ
– 1580 թ., մայր յետին ստացող Մելիք Շահնազարի - էջ 1156
– 1620 թ. - էջ 1123
ԽԱԹՈՒՆՋԱՆ, 1699 թ., հնգց. - էջ 519
ԽԱԼԻ, ԺԷ. դ. - էջ 1005
ԽԱԼԻՆԱ
– ԺԶ. դ. - էջ 822
– 1745 թ. - էջ 834
ԽԱԼԻՖ, 1576 թ., եղբայր յետին ստացող Սարգիս աբղյ-ի - էջ 669
ԽԱԹՈՒՆ
– զէրէցմայր, 1498 թ. - էջ 126
– 1641 թ., կողակից ստացող Յակոբ սրկ-ի - էջ 148
– 1664 թ. - էջ 503
– ԺԸ. դ., կողակից յետին ստացող Միրաքի - էջ 482, 483
ԽԱՆԱՂԱ
– (Խանաղի) 1640 թ., մայր Գրիգոր քհյ. գրչի - էջ 207
– 1642 թ., մայր ստացող Յակոբջանի - էջ 36
– 1671 թ., կողակից մեկենաս Անանիա երէցի - էջ 129
– (Խանաղի) 1684 թ., մայր յետին ստացող Բաբախանի - էջ 239, 240
– ԺԷ. դ. - էջ 38
ԽԱՆԲԷԿ, 1636 թ., - էջ 980, 982
ԽԱՆԴՈՒԹ, ԺԶ. դ., որդի Սալամի - էջ 828
ԽԱՆԶԱՏԱ, ԺԶ. դ. - էջ 1042
ԽԱՆԹՈՒՇ վկայուհի - էջ 1245
ԽԱՆԻԿԱՅ, 1681 թ., մայր ստացող Առաքել վրդ. Շամախեցւոյ - էջ 722
ԽԱՆԼԱՐ, 1690 թ. - էջ 140
ԽԱՆԿԷՏ, 1657 թ., Կաֆա - էջ 410
ԽԱՆՈՒՄ
– 1585 թ. - էջ 833
– 1636 թ., քոյր Մկրտիչի - էջ 980
– (Խանմ) 1707 թ. - էջ 174, 175
– 1801 թ. - էջ 1206, 1208
ԽԱՄՈՒՇ, 1475 թ., քոյր Աբրահամ ծաղկողի - էջ 831
ԽԱՆՈՒՄԱՂԱ, ԺԷ. դ. - էջ 238
ԽԱՆՊԱՋ, 1724 թ. - էջ 175
ԽԱՆՍՈՒԼԹԱՆ
– (Խանսոլթան) 1568 թ. - էջ 417
– ԺԶ. դ., կողակից ստացող Զաքար քհյի - էջ 563, 564
– 1602 թ., քոյր յետին ստացող Մելքիսեդի - էջ 1042
ԽԱՆՓԱՇԱ մահդասի, 1631 թ., քոյր Գրիգոր գրչի - էջ 972
ԽԱՆՓԱՐՎԱՆ, 1673 թ., մայր Միքայէլ քհյի - էջ 580
ԽԱՉԱՏՈՒՐ
– կր., ԺԲ. դ., աշակերտ Ներսիսի Լամբրոնացւոյ, Ողբ ի Տէր Ներսէս - էջ 251
– Կեչառեցի, մօտ 1260-1330 թթ., Ողբ ի դիմաց Ս. Կաթուղիկէին - էջ 31, Ողբ (Տո՛ւր
ինձ բնութիւն) - էջ 515, Տաղք եւ գանձք. Այս կեանքս - էջ 1087, 1103, Աշխարհս էր ի
ծով - էջ 1101, Աւաղ թէ հանց - էջ 1101, Եկին ընդ իս - էջ 1101, Ես եմ կորուսեալ -
էջ 162, 212, 945, 1086, 1103, Զհոգիս դատախազ - էջ 1101, Թէ մարդ ես - էջ 1101,
Թէ վկայս - էջ 1101, Խաչաբարձ եւ պետ - էջ 428, Խաչաչարչար խաչելոյն - էջ 428, Խաչի
քո Քրիստոս - էջ 428, 954, 999, 1037, 1083, Խաչն կենաց - էջ 427, Խնամք խորհրդոյն
- էջ 427, Խնդահրաւէր երգաւք - էջ 425, 999, Խնդահրաւէր մանկունք - էջ 426, 428, Խնդա
մայր Տեառն - էջ 426, Խնդա Սիովն - էջ 427, Խնդութեան ձայն - էջ 222, 427, 939,
989, 1029, 1067, Խոնարհեալ Բանին - էջ 934, Խոնարհեալ Որդին - էջ 427, Խորհուրդ զաւրութեան
- էջ 426, Խորհուրդ հրաւիրմամբ - էջ 427, 438, 985, Խորհուրդ յառաջ - էջ 427, Խորհուրդն
որ - էջ 427, Խորհրդազգեաց քո - էջ 197, 428, 934, 989, 1027, 1079, Խորք անքըննին
- էջ 197, 428, 1084, Խրատ մարդասիրին - էջ 426, Կանանց ազգ - էջ 1101, Չորս տարերաց
- էջ 1101
– 1363 թ. - էջ 715
– 1471 թ., հնգց. - էջ 824
– 1475 թ., եղբայր ծաղկող Աբրահամի - էջ 831
– 1498 թ., միաբան Ս. Յուսկան որդու վանքի - էջ 126
– խոջա, 1566 թ. - էջ 968
– աբղյ. Երզնկացի, 1585 թ., ստացող յԵրուսաղէմ - Հմր 2578, էջ 569,
573
– 1585 թ., եղբայր Յովհաննէս ստացողի - էջ 832
– 1585 թ., հայր յետին ստացող Սիմէոն վարդապետի - էջ 1132
– վրդ., ԺԶ. դ., յիշուած Եղիա քհնյի նահատակութեան պատմութեան մէջ - էջ 288
– քհյ., ԺԶ. դ., յետին ստացող - էջ 614
– քհյ., 1636 թ. - էջ 982
– քհյ., 1637 թ., Չարեքայ անապատ - էջ 700
– վրդ. Ջուղայեցի, 1642 թ., առաջնորդ Նոր Ջուղայի - էջ 34, 971
– դպիր, 1647 թ., ստացող - Հմր 2444, էջ 121, 123, մանրանկար - էջ
121
– արքեպս., առաջնորդ Ղրիմի, 1647 թ. - էջ 123
– մահդասի, 1663 թ., ստացող - Հմր 2473, էջ 189, 192
– 1672 թ., եղբայր ստացող Վարդանայ Բաղիշեցւոյ - էջ
863, 868
– վրդ. Բաղիշեցի, 1672 թ., ուսուցիչ Վարդանայ Բաղիշեցւոյ - էջ 863, 864, 868
– Կեսարացի, 1663 թ., առաջնորդ Նոր Ջուղայի - էջ 890,
891
– 1687 թ., եղբայր Խոսրով ստացողի - էջ 826
– քհյ., ԺԷ. դ., հայր Մատթէոսի - էջ 818
– րաբունապետ Կ. Պոլսեցի, գրիչ, ստացող - Հմր 2649, էջ 933, 957,
958
– արքեպս., ԺԷ. դ., ստացող - Հմր 2618, - էջ 737, 740
– վրդ., ԺԷ. դ., յետին ստացող - էջ 140, 141, 142
– ԺԷ. դ., ստացող - Հմր 2447, էջ 131, 132
– 1724 թ. - էջ 1158
– աղա, 1754 թ. - էջ 724
– տիրց., 1780 թ., կազմող յԷջմիածին - Հմր 2552, էջ 467, 469
– 1797 թ. - էջ 460
– աբղյ., ԺԸ. դ. - էջ 701
– քհյ., ԺԸ. դ. - էջ 540
– աբղյ. ԺԸ. դ. յետին ստացող - էջ 140
– ԺԸ. դ. - էջ 244
– վրդ., ԺԸ. դ., առաջնորդ Արզրումի - էջ 100
– ԺԸ. դ. - էջ 72
– Ղարահիսարից, 1804 թ. - էջ 757
– Թիֆլիզեցի, Սեւանայ կղզի, 1806 թ., ստացող - Հմր 2530, էջ 383,
386
– վրդ., Մխիթարեան միաբան, 1818 թ. - էջ 1282
– Քսանդացի, 1822 թ. - էջ 1303
– վրդ., Իչքիլիսեցի, 1822 թ. - էջ 1290
– րաբունի յԵրուսաղէմ, 1822 թ. - էջ 1295
– դպիր, Աղուանեցի, 1823 թ., - էջ 22, 24
– ԺԹ. դ. - էջ 974
– ԺԹ. դ., հայր Տիրիթի - էջ 448
ԽԱՉԵՐ, 1631 թ. - էջ 972
ԽԱՉԵՐԵՍ
– ԺԶ. դ. - էջ 1042
– 1631 թ. - էջ 972
ԽԱՉԻԿ
– 1663 թ. - էջ 891
– սրկւգ., 1697 թ., միաբան Ս. Ստեփաննոսի վանքի - էջ 1110
– ԺԷ. դ. - էջ 164
– 1708 թ., թոռ ստացող Յովհաննէս քհյի - էջ 618
– աղայ, 1785 թ. - էջ 1318, 1321, 1322, 1323, 1324, 1325
– (Խաչո) ԺԸ. դ. - էջ 34
– (Խչէ) ԺԸ. դ. - էջ 34
ԽԱՉԻԿԵԱՆ Լեւոն - էջ 1180
ԽԱՐԱԳԵՕԶ ԽԱՆԹԱՐՃԻ, 1822 թ. - էջ 1286
ԽԱՐԱԽԱՉ փաշա, ԺԷ. դ. - էջ 905
ԽԱՐԻՍԻՄՈՍ նհտ. - էջ 1245
ԽԱՐՏԻՇ, 1537 թ. - էջ 852
ԽՉԿԱՆ ՉՕՊՕ, ԺԸ. դ. - էջ 34
ԽԱՉՓԷՐ, 1756 թ., մայր Ավաք ստացողի - էջ 120
ԽԱՉՔՈ մահտեսի Սիլիստրեցի, 1739 թ. - էջ 149
ԽԱՐԵԹԱՍ նհտ. - էջ 1252
ԽԱՐՏԷՇ, 1498 թ. - էջ 126
ԽԵԶԵՓԱՆ - էջ 1221
ԽԵՐԱԴԻՆ, 1672 թ. - էջ 580
ԽԵՐԽԱԹՈՒՆ, 1576 թ., մայր յետին ստացող Սարգիս աբղյ-ի - էջ 669
– 1663 թ., քոյր Մէլքոն ստացողի - էջ 890
ԽԻԱԼ
– 1671 թ. - էջ 130
ԽԻԴԱՆ, 1537 թ., կողակից Խարտիշի - էջ 825
ԽԻԿԱՐ իմաստասէր - էջ 135, 136, 243, 910, 1050
ԽԼՂԱԹ
– 1498 թ. - էջ 127
– 1684 թ. - էջ 239, 240
– ԺԸ. դ. - էջ 482
ԽՆԴՈՒՆ, 1441 թ. - էջ 1063
ԽՈԴԻ, 1707 թ. - էջ 174
ԽՈՃՈՒՄ, 1640 թ. - էջ 207
ԽՈՆԴԻԿ, 1636 թ., - էջ 980
ԽՈՇԻԴԱ, 1537 թ. - էջ 825
ԽՈՌԵԱՄ, Է. դ. - էջ 858, 859
ԽՈՍՐՈՎ
– Գ. Մեծ, թգւր. Հայոց, - էջ 515, 1258
– թգւր. Պարսից, յիշուած Զենոբ Գլակի մօտ - էջ 496, 1225
– Ա. Անուշըռվան թգւր. Պարսից, մհ. 579 թ. - էջ 855, 1283
– Բ. թգւր. Պարսից, մհ. 628 թ., գերող Խաչափայտի - էջ 658, 856, 857, 858, 859
– Շում, Է. դ. - էջ 860
– իշխան, հայր Վահան Գողթնացու, նհտ. 703 թ. - էջ 1229, 1232
– Անձեւացի, Ժ. դ. (մահ 964 թ.), Մեկնութիւն ժամակարգութեան - էջ 685, 686,
695, Քարոզ գիշերային ժամուն - էջ 688, ի բանից - էջ 436, 1117, նշում - էջ 313,
433, 456, 457, 687, 692, 794, 870, 886
– Գանձակեցի, նոր վկայ, 1167 թ. - էջ 1239
– 1663 թ., - էջ 1053
– 1687 թ., յետին ստացող - էջ 821, 826
– Միրզա, 1829 թ., թոռ Ֆաթալի շահի - էջ 1283
ԽՈՍՐՈՎԻԴՈՒԽՏ արքայաքոյր Տրդատի, Դ. դ. - էջ 1258
ԽՈՐԷՆ
– եպս., մի ի Ղեւոնդեանց նահատակաց, Ե. դ. - էջ 1259
– արքեպս Նարպէյ, 1879 թ. - էջ 456
– աւագ քհյ. Միրզաբէկեանց, նուիրատու Հմր 2445 ձեռագրի, 1897 թ. -
էջ 128
ԽՈՑԱԴԵՂ, 1444 թ. - էջ 1063
ԽՈՒԴԱՅԲԱՆԴԱ, 1620 թ. - էջ 1123, 1156
ԽՈՒԴԱՅԴԱՐ, ԺԶ. դ. - էջ 1064
ԽՈՒԹԼՈՒ, 1444 թ. - էջ 1063
ԽՈՒՄԱՐ
– Խաթուն, 1550 թ. - էջ 178
– ԺԸ. դ. - էջ 96
ԽՈՒՆՏԻ, 1655 թ., կողակից Մարտիրոս ստացողի - էջ 567
ԽՈՒՊԻ մահդասի, 1631 թ., մայր Գրիգոր ստացողի, - էջ 972, 973
ԽՈՒՊԼԱՐ, 1745 թ. - էջ 834
ԽՈՒՊԻՃԱՆ, 1631 թ. - էջ 972
ԽՈՒՐՄ, 1636 թ. - էջ 980
ԽՌՈՒՍԱՆԹՈՍ նհտ. - էջ 1252
ԽՏՐՇԱՀ, 1630 թ. - էջ 747
ԽՐՄԸԶ, 1613 թ., հնգց., քոյր Փիլիպոս գրչի - էջ 1213
ԽԱՒՆԶԱ, կենակից Ամիրի, 1423 թ. - էջ 811, 812
ԽՕԴՕ Ըռշկօտցի, 1794 թ. - էջ 1207
ԽՕՇԽԱԲԱՐ, 1672 թ. - էջ 863, 864, 868
ԽԱՒՏԱՎԵՐՏԻ, 1603 թ., եղբայր Սրապիոն վրդ. Ուռհայեցու - էջ 716
ԾԱՏՈՒՐ
– գրագիր, 1419 թ., - էջ 1057
– 1655 թ., որդի ստացող Մարտիրոսի - էջ 568
– Քսանդացի, 1822 թ. - էջ 1303
ԾԵՐՈՒՆ
– արքեպս., ի Կիլիկիայ, 1596 թ. - էջ 277
– 1631 թ. - էջ 972
– (Ծերոն) սանահէր, 1826 թ. - էջ 528
ԾՈՎԻՆԱՐ, ԺԸ. դ. - էջ 482
ԿԱԹԻՆԿԱ, ԺԹ. դ. - էջ 974
ԿԱԼԻ, 1296 թ., կողակից կազմող Կոստանդինի - էջ 815
ԿԱԼԻՆԻԿԷ - էջ 1233, 1241
ԿԱԼԻՆԻԿՈՍ նհտ. - էջ 1260
ԿԱԼԻՈՊՈՍ նհտ. - էջ 1229
ԿԱԼԻՍՏԻՆԷ վկայուհի - էջ 1250
ԿԱԼԻՍՏՐԱՏՈՍ նհտ. - էջ 1249
ԿԱՀԱԹ, յԱծշնչ. - էջ 1332
ԿԱՄԲԱՆՈՍ զաւրավար - էջ 524, 1234
ԿԱՅԷՆ - էջ 130, 240, 558, 606, 726, 828, 1053, 1331
ԿԱՅԻԱՓԱ քահանայապետ - էջ 565
Կանայեան Ստեփան,
1903 թ. - էջ 1012
ԿԱՆԴԻՏՈՍ նհտ. - էջ 1221, 1222
ԿԱՊԵՏՈՆ եպս. - էջ 1231
ԿԱՊՈՏՈՂԻՆԷ վկայուհի - էջ 1253
ԿԱՏԵՐԻՆԷ կոյս - էջ 438, 439, 782, 1228, 1257
ԿԱՏԵՐԻՈՍ նհտ. - էջ 1254
ԿԱՐԱՊԵՏ
– 1225 թ. - էջ 1132
– 1303 թ., հայր ստացող պրն. Ֆռանկի - էջ 633
– երէց, 1303 թ., գրիչ յԵրզնկայ - Հմր 2593, 627, 632, 633
– քհյ., 1363 թ., գրիչ ի Ղրիմ - Հմր 2611, էջ 713, 714, 715
– 1406 թ., ծաղկող ի Սիսական - Հմր 2418, էջ 57, 59, 60
– եպս., 1418 թ., գրիչ յԵղիազարու վանս - Հմր 2690, էջ 1193, 1198
– 1444 թ., եղբայր Մկրտիչի - էջ 1063
– քհյ., 1471 թ., ծաղկող յԱղթամար - Հմր 2632, էջ 821, 825
– քհյ., 1498 թ. - էջ 126
– 1498 թ. - էջ 127
– Բերկրեցի, 1498 թ., գրիչ ի Բերկրի - Հմր 2445, էջ 123, 124, 125
– ԺԵ. դ., եղբայր Մատթէոս վարդապետի - էջ 324, 333
– վրդ. Բաղիշեցի, ԺԵ-ԺԶ. դդ., ծաղկող ի Վան - Հմր 2582, էջ 581,
584, տաղ.՝ Ամենայնի սկիզբն - էջ 36
– 1513 թ. - էջ 665
– արքեպս., 1515 թ., առաջնորդ Վարագի - էջ 584
– աբղյ., 1568 թ., գրիչ յԱրախիշ - Հմր 2537, էջ 413, 415, 416
– կր., 1618 թ., գրիչ յԵղիազարու վանս - Հմր 2691, էջ 1199, 1202,
1204, 1205
– արքեպս., 1631 թ. - էջ 971
– քհյ., 1631 թ. - էջ 972
– վրդ. Մոկացի, 1632 թ., յետին ստացող - էջ 154
– 1636 թ., գրիչ ի Բռնակոթ - Հմր 2656, էջ 979
– վրդ., 1641 թ., եղբայր Յոհան երէց գրչի, ի Նոր Ջուղայ - էջ 34
– ԺԷ. դ. - էջ 1165
– քհյ., ԺԷ. դ. - էջ 683
– ԺԷ. դ. - էջ 683
– 1733 թ. - էջ 1158
– ծայր. վրդ., 1752 թ. - էջ 723, 728
– թէրզի Մէրտինցի, 1755 թ. - էջ 726
– մահտեսի, աղայ, 1781 թ. - էջ 1315, 1316, 1322,
– վրդ., 1781 թ. - էջ 1314, 1330
– պրն., 1786 թ., եղբայր Մկրտումի - էջ 1323, 1324, 1327
– տիրց., ԺԸ. դ., յետին ստացող - էջ 1046
– վրդ., ԺԸ. դ. - էջ 168
– դպիր, 1800 թ. - էջ 648
– 1800 թ., գրիչ ի Սալմաստ - Հմր 2437, էջ 105, 107
– Բալուեցի, 1801 թ. - էջ 1208
– կթղկս. Աղթամարայ, 1802 թ. - էջ 1168
– արքեպս., 1804 թ., տեսուչ Ս. Դանիէլի վանքի - էջ 755
– ՃԷմէրդսեան, 1819 թ. - էջ 150
– աղայ Մարկոսեան Թառումով, 1821 թ. - էջ 306
– քհյ., 1821 թ. - էջ 828
– արքեպս. Կարնոյ, 1822 թ. - էջ 846, 1290, 1306
– ամիրայ, 1822 թ. - էջ1288
– դերձակ Կարնեցի, 1822 թ. - էջ 1286
– մահտեսի Յօհանջանեանց, 1822 թ. - էջ 1287
– մահտեսի Հիւսիսեանց, 1822 թ. - էջ 1295
– Խաչիկօվ, 1822 թ. - էջ 156
– պատրիարք Կ. Պոլսի 1824 թ. - էջ 1285, 1287, 1288, 1298, 1300, 1301, 1302,
1303, 1304, 1306,
– վրդ., 1825 թ. - էջ 1305
– Մեյրեմղուլեան, 1826 թ. - էջ 843, 844, 845, 846, 847
– 1828 թ. - էջ 848
– րաբունի, 1828 թ. - էջ 763
– Ջալալեանց, 1848 թ. - էջ 257
– արքեպս., 1850 թ., ստացող ի Տփխիս - Հմր 2615, էջ 733, 734
– Վարդանեան, ԺԹ. դ. - էջ 68
ԿԱՐՊԻԱՆՈՍ, Դ. դ., մանրանկար - էջ 205, 565, 581, 593
ԿԱՐՊԻՍ, ԺԹ. դ. - էջ 974
ԿԱՐՊՈՍ նհտ. - էջ 1251
ԿԱՒԱԼԻՆՈՍ թգւր. - էջ 1253
ԿԱՒԱՏ
– թգւր. Պարսից, Զ. դ. - էջ 855
– թգւր. Պարսից, Է. դ. - էջ 859, 860
ԿԵԼԵՍՏԻԱՆՈՍ - էջ 436
ԿԵՆԴԻՈՍ քհյ. - էջ 1242
ԿԵՓԱՅ առաքեալ - էջ 1249
ԿԷՏՈՒԿԱԼԻ, 1801 թ. - էջ 1206
ԿԻԼԻԿԱՅ սրբուհի - էջ 1257
ԿԻՆԴԻՒՂԻԱՆՈՍ նհտ. - էջ 1232
ԿԻՆՈՅ, 1668 թ. - էջ 110
ԿԻՊՐԻԱՆՈՍ
– նհտ., - էջ 1227
– եպս. Կարթագենացի, Դ. դ., Աղօթք - էջ 98, 636, մանրանկար - էջ 96, 187, տօն
- էջ 1250, նշում - էջ 436, 654, 929
ԿԻՐԱԽԱԹՈՒՆ, 1352 թ. - էջ 816
ԿԻՐԱԿԻ սրբուհի - էջ 554
ԿԻՐԱԿՈՍ
– (Կիւրակոս) նհտ. - էջ 1232
– սրբ - էջ 104, 1250
– սրբ., եղբայր Պարասկեւի - էջ 453
– նհտ. Յուղիտայի հետ - էջ 1240
– սքանչելագործ բժիշկ, նհտ. - էջ 1222
– կր., 973 թ., ստացող ի Տարաւն - Հմր 2684, էջ 1171, 1173
– վրդ. Դրազարկեցի, 1077 թ., Համառօտող Ոսկեբերանի եւ Եփրեմի Մեկնութեան Գործոց
առաքելոց - էջ 671, նշում էջ 676, 678
– 1117 թ., թարգմանիչ Յովհաննու Ոսկեբերանի Մեկնութեան Յովհաննու Աւետարանի
- էջ 1187, 1188, 1192, 1196
– Գանձակեցի, 1201/3-1271 թթ. - Պատմութիւն Հայոց - էջ 737, հատուած - էջ 916,
նշում - էջ 920
– երէց, 1294 թ., գրիչ - Հմր 2496, էջ 249, 253
– վրդ. Երզնկացի, մօտ 1270-1356 թ., Աղօթք - էջ 524, Խրատ - էջ 288, Ճառք - էջ
433, 520, 1002
– 1363 թ., միաբան Գամաղիէլի վանքի - էջ 709
– 1498 թ., միաբան Ս. Յուսական որդու վանքի - էջ 126
– 1535 թ., որդի Ներսէս երէց գրչի - էջ 540
– ԺԶ. դ., որդի Դաւիթ քհյի. - էջ 822
– քհյ., ԺԶ. դ. - էջ 828
– ԺԶ. դ. - էջ 536
– աբղյ. Լճացի, ԺԶ. դ. - էջ 432
– քհյ., 1613 թ., եղբօրորդի Փիլիպոս գրչի - էջ 1213
– կր., 1618 թ., միաբան Եղիազարու վանքի - էջ 1206
– 1630 թ., հայր ստացող Աստուածատուր գրչի - էջ 747
– վարպետ, 1630 թ. - էջ 182
– 1636 թ. - էջ 980
– վրդ., հեղինակ՝ Յայտարարութեան աղանդաց, 1662 թ. - էջ 903
– երէց, 1663 թ., գրիչ ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2642, էջ 873, 888
– վրդ., 1682 թ. - էջ 722
– վրդ., 1684 թ. - էջ 1214
– աբղյ., 1697 թ., միաբան Ս. Ստեփաննոս Նախավկայի վանուցի - էջ 1110
– կր., ԺԷ. դ., գրիչ - Հմր 2566, էջ 511, 518
– քհյ., 1717 թ. - էջ 291
– Աստապատեցի, 1735 թ., յետին ստացող - էջ 316
– 1745 թ. - էջ 834
– կթղկս. տանն Կիլիկիոյ, 1818 թ. - էջ1270
– աղայ, սառաֆ, 1822 թ. - էջ 1286
– արքեպս., 1822 թ. - էջ 1296
– աղա Տիգրանակերտցի, 1824 թ. - էջ 1285
ԿԻՐԻՍԿԵՆԴՈՍ նհտ. - էջ 1230
ԿԻՒՐԱԿԻ նհտ. - էջ 1237
ԿԻՒԼԷՍԷՐ, 1657 թ. - էջ 409
ԿԻՒՐԵՂ
– Երուսաղէմացի, 315-386 թթ., Ճառք - էջ 283, 656, 658, 697, Պատասխանիք - էջ
961, ի բանից - էջ 437, 1113, վարք - էջ 1220, 1227, 1236, նշում - էջ 572, 659
– սրկւգ., նհտ., էջ 1228
– Աղեքսանդրացի, 375-444 թթ., ի Գանձ գրոցն - էջ 1128, 1129, Գիրք Պարապմանց -
էջ 376, 635, Մեկնութիւն Եսայեայ - էջ 1171, Լուծմունք Պարապմանցն - էջ 255 (պպ),
256, 293 (պպ), Պատճառ թղթոյն Եբրայեցւոց - էջ 1201, ի բանից - էջ 309, 436, 524,
544, 677, նշում - էջ 257, 796, 960, 1118, 1172, 1211
– մահտեսի, 1822 թ. - էջ 1291
– Նաւացի, 1822 թ. - էջ 1303
ԿԻՒՐԵՆԷ վկայուհի - էջ 1254
ԿԻՒՐԻՆՈՍ եպս. Գորտինիու - էջ 1237, 1240
ԿԻՒՐԻՈՆ սրբ. - էջ 1231
ԿԻՒՐՈՍ թգւր. Պարսից - էջ 321, 524, 639, 778, 1195, 1331
ԿԻՒՐՂՈՍ նհտ., մի ի Քառասուն մանկանց - էջ 1227, 1331
ԿԼԵՄԵՆՏՈՍ պապ Հռոմայ, 1711 թ. - էջ 762
ԿԼԵՍԻՈՍ նհտ. - էջ 1251
ԿՂԱՒԴԻԱՆՈՍ նհտ. - էջ 122
ԿՂԱՒԴԻՈՍ, նհտ. - էջ 1235, 1254
ԿՂԷՈՆԻԿՈՍ նհտ. էջ 1226
ԿՂԵՄԷՍ
– եպս. Անկիւրիոյ, նհտ. - էջ 1221
– հայրապետ Հռոմայ, Կանոնք - էջ 235, 525,
561, 840, 1118, ի բանից - էջ 436, 437, նհտ. - էջ 1257, նշում - էջ 1202
ԿՂԵՈՎՊԱՍ, եղբայր Յովսէփի - էջ 157, 1249
ԿՂՕԴԻԱ կայսր, Ա. դ. - էջ 1225, 1234
ԿՂՕԴԻՈՍ նհտ. - էջ1223
ԿՈԴՐԱՏԻՈՍ
– նհտ., - էջ 1227, 1232
– հեղինակ Տումարի - էջ 459
ԿՈԶՄԱ
– (Կոզմաս) - անարծաթ բժիշկ, նհտ., - էջ 1227, 1238,
1254
–պատրիարք յունաց ի Կ. Պոլիս, 1076 թ. - էջ 676, 1196
– գրիչ, 1670 թ. - էջ 67
ԿՈՂՈՒԹԱ նհտ. - էջ 1234
ԿՈՄԻՏԱՍ
– Ա. Աղցեցի, կթղկս. Հայոց՝ 615-628 թթ., շարական - էջ 151, ի բանից - էջ 436, 437, նշում - էջ 858, 859, 904, 910
– քհյ. Քէօմուրճեանց, նհտ. 1707 թ. - էջ 531, 534, 1169
ԿՈՅԻՆԴՈՍ նհտ. - էջ 1238
ԿՈՆՈՆՈՍ
– պարտիզպան - էջ 1226
ԿՈՊՐԻ նհտ. - էջ 1240
– Սաւրացի,
նհտ., - էջ 1226
ԿՈՍԲԱՐ,
սրբ - էջ 163
ԿՈՊՐԻԼԱ
նհտ. - էջ 1228
ԿՈՍԿԱՆԴԻԼ
աբղյ., ԺԵ. դ. - էջ 487
ԿՈՍՏԱՆԴԻԱՆՈՍ
– (Կոստանդ) մի ի մանկանցն Եփեսոսի - էջ 1253
– Մեծ, կայսր Հռովմայեցւոց՝ 306-337 թթ., ի Կանոնաց - էջ
235, Դաշանց թուղթ - էջ 697, 852, Վարք - էջ 555, 1061 (պպ), նշում - էջ 285, 436,
561, 659, 676, 739, 785, 1196, 1222, 1223, 1233, 1234, 1243, 1248, 1251, 1252
– (Կոստանտ) կայսր, որդի Կոստանդիանոսի - էջ 1228
– կայսր, Է. դ., որդի Հերակլայ - էջ 858, 859, 860, 861,
862
– մետրապոլիտ Յերապոլսոյ, 1198 թ. - էջ 311, 318, 345
– քհյ., 1200 թ., ստացող - Հմր 2589, էջ 613,
615, 616, 618
– Ոսկերիչ, 1290 թ., կազմող ի Սկեւռայ
- Հմր 2630, էջ 813, 815
– Ա. Բարձրբերդցի, կթղկս. Հայոց՝ 1221-1267 թթ. - էջ 365,
442, 443, 666, 745, 746, 1120, թուղթ - էջ 1114, կանոնք - էջ 841, տաղ. Հրճուիմք այսօր
- էջ 223, 938, 989, 1029, 1066
– 1294 թ., գրիչ - Հմր 2496, էջ 249, 254
– սրկւգ., 1298 թ. - էջ 643
– (Կոստանդին) թագադիր իշխան, ԺԳ. դ., ստացող ի Կիլիկիայ
- Հմր 2629, էջ 809, 811
– ԺԳ. դ., ի խնդրոյ նորին - էջ 256, 364
– քհյ., 1300 թ. - էջ 693
– Դ. թգւր. Հայոց Կիլիկիոյ՝ 1344-1363 թթ. - էջ 714
– (Կոստանդինոս) ԺԴ. դ. - էջ 901, 902
– թգւր. Վրաց, 1441 թ. - էջ 331
– մահդասի, 1580 թ. - էջ 419
– 1596 թ., Կիլիկիա, եղբայր Վահան գրչի - էջ 279
ԿՈՍՏԱՍ
– կայսր - էջ 438
- Է. դ., որդի Կոստանդինի - էջ 860
ԿՈՍՏԱՆԵԱՆՑ ոմն, ԺԹ. դ. - էջ 144
ԿՈՏԻՏ ԱՄԱՏՈՒն - էջ 857
ԿՈՐԻՒՆ, Ե. դ., Վարք Մաշտոցի - էջ 862, 1166, 1168
ԿՈՐԽ, յԱծշնչ., 1205 թ. - էջ 1205
ԿՈՐԽՄԱԶԵԱՆ Էմմա - էջ 813
ԿՈՒԼՓԱՇԱ, 1472 թ., ստացող յԱնկիւնաց վանս - Հմր
2631, էջ 817, 820, 821
ԿՈՒԿԻԱՆՈՍ դատաւոր - էջ 1249
ԿՈՒՌՆԵԼԻՈՍ հարիւրապետ, ի Գործք առաքելոց - էջ 673, 1224
ԿՈՒՌՆԻՏՈՍ ծերունի, նհտ. - էջ 1248
ԿՈՒՐԴՍԿԻ - էջ 850
ԿՐԷՍԿԷՆԴՈՍ - էջ 1237
ԿՐՈՆԻԴԷՍ ճգնաւոր - էջ 1250
ԿՕԿԻՆ ԹԻՖԼԻՍԵՑԻ, 1731 թ. - էջ 436
ԿՕՆԿՈՒԼ տնտես, 1624 թ. - էջ 434
ՀԱԶԱՐՎԱՐԴ, 1708 թ., կողակից ստացող Յովհաննէս քհյի - էջ 618
ՀԱԹՄԱՆ, ԺԷ. դ. - էջ 905
ՀԱԼԻՄԽԱԹՈՒՆ, 1419 թ., կողակից Գաւհարմէլիքի - էջ 1056,
1058
ՀԱԽՆԱԶԱՐ
– 1580 թ., որդի Շահնազարի - էջ 1156
– 1661 թ. - էջ 109
– 1620 թ. - էջ 1123
ՀԱԽՎԵՐԴՈՎ ոմն քահանայ-դատաւոր, ԺԹ. դ. - էջ 772
ՀԱՂԲԱԿ պրն., 1475 թ. - էջ 831
ՀԱՃԻՄԱՄԱՅ, 1352 թ. - էջ 816
ՀԱՄԱԶԱՍՊ
– կիրապաղատ Մամիկոնէից, մհ. 661 թ. - էջ 462, 862
– իշխան Արծրունեաց, նհտ. 786 թ. - էջ 1230
– թգւր. Վասպուրականի, Ժ. դ. - էջ 886
– ԺԳ. դ., ի խնդրոյ նորին Վարդան Արեւելցին մեկնել է Հնգամատեանը
- էջ 356, 666
– քհյ. Տէր-Աւետիքեանց, 1880 թ., նուիրատու
ի Շուշի - էջ 24
ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄ
– Ղազարեանց, ԺԹ. դ. - էջ 204
– աղա Քեօմեան, 1822 թ. - էջ 1294, 1302
– աղա,
1828 թ. - էջ 764
– Քսանդացի,
1822 թ. - էջ 1303
ՀԱՄԸՏ,
ԺԸ. դ. - էջ 34
ՀԱՅԿ
նահապետ Հայոց - էջ 854, 871, 872, 873, 874
ՀԱՅԿԱԶ
– պրն.,
1475 թ. - էջ 831
–
1653 թ., եղբայր Յովհաննէս գրչի - էջ 248
ՀԱՅՐԱՊԵՏ
– քհյ.,
ծաղկող, 1200 թ. - Հմր 2589, էջ 613, 616, 618
– (Խէրապետ)
1444 թ. - էջ 1063
– 1472 թ., եղբայր յետին ստացող Կուլփաշի - էջ 820, 821
– դպիր,
1475 թ., եղբայր Աբրահամ ծաղկողի - էջ 831
– կր.,
1537 թ. - էջ 825
– քհյ.,
1566 թ. - էջ 968, 969
– քհյ.,
1598 թ., եղբայր Բարսեղ գրչի - էջ 677
– ԺԶ.
դ., հայր Մարտիրոս քհյի - էջ 616
– ԺԶ.
դ., որդի Մելքեսէթ ստացողի - էջ 1060
– (Հարապետ)
ԺԶ. դ. - էջ 305
– քհյ.,
1636 թ. - էջ 982
–
1648 թ., ծաղկող ի Սպահան - Հմր 2587, էջ 599, 604
– կր.,
կնքատէր, 1665 թ. - էջ 1110
– Ջահկեցի,
1665 թ. - էջ 606
– Ջուղայեցի,
1679 թ., գրիչ ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2673, էջ 1095, 1097
– ԺԷ.
դ. - էջ 227
– Տէր-Աւետիքեանց,
ԺԸ. դ., յետին ստացող - էջ 507
– (Հէրապետ)
քհյ., ԺԸ. դ. - էջ 168
– (Յայրայպետ)
Տէր-Կարապետով, 1833 թ., յետին ստացող - էջ 200
– (Գէրապեդ)
ԺԹ. դ. - էջ 528
ՀԱՆԷՍ
– Թուռք,
ԺԵ. դ. - էջ 817
–
1663 թ., խոջա, եղբայր խոջա Մկրտիչի - էջ 1053
–
1666 թ., կնքատէր - էջ 1054
ՀԱՇԻՄ
հաճի, 1801 թ. - էջ 1206, 1208
ՀԱՍԱՆ
– Ջալալ
դօլա, ԺԳ. դ. - էջ 116
– Ամիր,
1475 թ. - էջ 831
– պէկ,
1476 թ. - էջ 434
ՀԱՍԱՆ
ՀԱՏԱՒՐ,
1300 թ. - էջ 691
ՀԱՐԱՆՏՈՆ,
1657 թ., ի Կաֆայ, հնգց. - էջ 409
ՀԱՐՈՒՆ
տաճիկ, նհտ. - էջ 1230
ՀԵԹՈՒՄ
– Բ.
Սեւաստոս, 1151-1218 թթ., իշխան Լամբրոնի - էջ 250
– Ա.
թգւր Հայոց Կիլիկիոյ՝ 1226-69 թթ. - էջ 169, 298, 309, 363, 365, 441, 664, 668,
745, 1114, 1115, 1120, 1311
– Բ.
թգւր. Հայոց Կիլիկիոյ, 1289-1307 թթ. - էջ 612, 613, 693, 799, 814, 1171, 1172
– ԺԳ.
դ., գրիչ - Հմր 2601 - էջ 655, 659
– երէց,
1596 թ. - էջ 277
– աբղյ
1596 թ., ի Կիլիկիայ - էջ 279
ՀԵՂԻ
– քահանայապետ,
յԱծշնչ. - էջ 440, 972, 1001, 1333
– նհտ.
- էջ 1249 - էջ
ՀԵՂԻՆԱՐ
ապաշխարող, գրչփ. - էջ 400
ՀԵՂԻՆԷ
դշխոյ, մայր Կոստանդիանոս կայսեր, Դ. դ., ի տաղս եւ գանձս - էջ 10, 225, նշում - էջ
659, 1234, 1243, 1247, 1248, 1251
ՀԵՊԵՇԻՏԱ
եպս., Ի կատարած աշխարհի - էջ 559
ՀԵՐԱԿԼ
– կայսր
Բիւզանդիոյ՝ 610-614 թթ. - էջ 496, 858, 859, 860, 1119, 1221
– (Երակլոս)
Է. դ., որդի Հերակլեայ - էջ 860, 861
– թգւր.
Վրաց, 1785 թ. - էջ 1317, 1324, 1326, 1329, 1330
ՀԵՐԻԱՔ,
ԺԷ. դ. - էջ 694
ՀԵՐԻՔ
– մամ,
1476 թ., օգնող ձեռագրի գրչութեան - էջ 434, 821
–
1602 թ., քոյր յետին ստացող Մելքիսեդի - էջ 1042
ՀԵՐՄԵՍ
- էջ 439, 470, 471
ՀԵՐՈՆԻՄՈՍ
ԼՈՐԵՆՑԻՈՍ - էջ 88
ՀԷՅՏՕ
Զիլանցի, 1794 թ. - էջ 1208
ՀԷՐՈՎԴԷՍ
Չորրորդապետ, Ա. դ. - էջ 321, 405, 675, 744, 782, 960, 1233
ՀԻԼԱԼ,
1363 թ., որդի Կարապետ գրչի - էջ 715
ՀԻՄԷ
նհտ. - էջ 1243
ՀԻՊԵՐԻՔԵԱՆՔ
նհտկք - էջ 1253
ՀԻՊՈՂԻՏՈՍ
եպս. Բոստրացի, վխճ. 234 թ. - էջ 436, 524, 1113, Մեկնութիւն Դանիէլի - էջ 1195
ՀԻՒՊԱՏՈՍ
զօրական, նհտ. - էջ 1238
ՀԻՒՐԻ,
1664 թ. - էջ 503
ՀԻՒՐԻԽԱՆ,
ԺԶ. դ., կողակից Աղասի - էջ 542
ՀՈՄԵՐՈՍ
- էջ 850, 1046
ՀՈՅԻՄԱՆ,
թգւր. Պարսից - էջ 855
ՀՈՎԱԴԵՂ,
1475 թ. - էջ 832
ՀՈՒՍԷԻՆ,
ԺԸ. դ. - էջ 34
ՀՈՒՍԷՆՊԷԿ
պրն., 1476 թ. - էջ 434
ՀՌԻՓՍԻՄԷ
– կոյս,
նհտ. 301 թ., մանրանկար - էջ 50, 57, 124, 149, 175, 201, տօն - էջ 1062, 1250, նշում
- էջ 226, 517, 1251, 1253
–
1352 թ. - էջ 816
–
1378 թ., կողակից Մատթէոս գրչի - էջ 1155
– (Հռոմսիմ)
ԺԶ. դ., մայր ստացող Մկրտիչ սրկ-ի - էջ 542, 543
–
1630 թ., մայր ստացող Աստուածատուր սրկ-ի - էջ 747
–
1636 թ. - էջ 980
–
1648 թ., դուստր ստացող խոջայ Պետրոսի - էջ 605
– (Հուռումսիմ)
1733 թ. - էջ 1158
–
1787 թ., քոյր Իսահակ վրդ. Գեղամացւոյ - էջ 646
– (Հռէփսիմէ)
ԺԸ. դ. վերջ - էջ 291
– ԺԸ.
դ. - էջ 228
– Խանում,
1826, թ. - էջ 843, 845
– (Հոռօմսիմ)
ԺԹ. դ. - էջ 974
ՀՌՈԲՈՎԱՄ,
յԱծշնչ. - էջ 667
ՀՌՈՒԹ,
յԱծշնչ. - էջ 594, 597, 600, 797, 805, 984, 1048
ՀՌՈՒՄ,
ԺԸ. դ., կողակից Մարկոսի - էջ 78
ՀՐԱՉԷ
(ՀՌՉԷ) թգւր. Պարթեւաց Հայոց - էջ 242, 522
ՂԱԳՈՍ,
հայր Պտղոմէոսի - էջ 1128
ՂԱԶԱԼԼՈՒ,
1801 թ., ի Մուշ - էջ 1208
ՂԱԶԱՆ
ղան, 1303 թ. - էջ 633, 1311
ՂԱԶԱՐ
– (Ղազարոս)
յարուցեալ, մանրանկար - էջ 123, 131, 205, 237, 247, 337, 360, 406, 565, 566,
821, 1001, 1053, յիշատակ - էջ 1235, նշում - էջ 93, 221, 243, 283, 343, 357,
427, 429, 657, 715, 1114
– աղքատ
- էջ 426, 720
– նհտ.
- էջ 1228
– վրդ.
Փարպեցի, Ե. դ., Պատմութիւն Հայոց - էջ 853, Թուղթ - էջ 762, 763, 854, 1168, նշում
- էջ 866, 867
– սրկւգ., 1333 թ., գրիչ - Հմր 2557/Ա. - էջ
483, 486, 487, 490
– վրդ.,
1387 թ., ստացող - Հմր 2516, էջ 315, 319
–
1418 թ., գրիչ յԵղիազարու վանս - Հմր 2690, էջ 1193, 1197
–
1498 թ., միաբան Ս. Յուսկան որդու վանքի - էջ 126
–
1498 թ. - էջ 127
– ԺԶ.
դ. - էջ 1042
– Սեբաստացի,
ԺԶ. դ., տաղ՝ Ծով աչք - էջ 1104
– վրդ.
Բաբերդացի, ԺԶ-ԺԷ. դդ., Յառաջաբանութիւն եւ ցանկ Աստուածաշունչ մատեանի - էջ 603,
604
– քհյ.,
1637 թ. - էջ 263
– երէց,
1641 թ., գրիչ - Հմր 2470, էջ 183, 185
–
1641 թ. - էջ 148
–
1650 թ. - էջ 492
– սրկւգ.,
1663 թ. - էջ 891
– վրդ.,
1655ից յետոյ, վանահայր Երնջակի Ս. Կարապետ վանքի - էջ 982
– սրկւգ.
Քարահատցի, 1681 թ., գրիչ ի Շամախի - Հմր 2613 - էջ 717, 719, 721
–
1697 թ. - էջ 1109
– վրդ.,
ԺԷ. դ., տաղ. Ղամպարաշար անհամեմատ - էջ 101
– վրդ.
ի Գետաշէն, 1722 թ. - էջ 1124
–
1740 թ. - էջ 652
– Ա.
Ջահկեցի, կթղկս. Հայոց՝ 1737-1751 թթ., Գրքուկ աղօթից - էջ 379, տաղք՝ էջմիածին զարդ
- էջ 99, Ի տանդ Հայոց - էջ 100, Քանզի ոմըն - էջ 101
– մահտեսի,
1754 թ. - էջ 725
– աւգ.,
քհյ., 1781 թ. - էջ 1314, 1327
– քհյ.
ի Հաշտարխան, 1785 թ. - էջ 1317
– տիրց.
Սանահնեցի, 1796 թ. - էջ 291
– վրդ.
Նախշուն, ԺԸ. դ., տաղ՝ Իսկակից Հօր - էջ 102
– քհյ.,
ԺԸ. դ. - էջ 984
– կր.,
ԺԸ. դ. - էջ 472
–
1806 թ. - էջ 386
– քհյ.,
1817 թ. - էջ 974
– մահտեսի, 1822 թ. - էջ 1291, 1304
– ԺԹ. դ., որդի Յօհանէսի - էջ 396
– ԺԹ. դ., որդի Գրիգոր Մխրովի - էջ 974
– Թումայանց, ԺԹ. դ., յետին ստացող - էջ 36
– գրչփ. - էջ 80
ՂԱԶԱՐԵԱՆ Վիգէն - էջ 708
ՂԱԶԻՆԵԱՆ Արշալոյս - էջ 122
ՂԱԼԱՅԲԷԿ, ԺԶ. դ. - էջ 1064
ՂԱԼԻ, ԺԸ. դ. - էջ 72
ՂԱՄԵՔՍ, յԱծշնչ. - էջ 1331
ՂԱՉԱՂԱՆ, 1756 թ. - էջ 120
ՂԱՍՈՒՄՋԱՆ, 1663 թ., որդի Մելքոն ստացողի - էջ 890
ՂԱՐԱԽԱՆ, 1655 թ., որդի Մարտիրոս ստացողի - էջ 568
ՂԱՐԱՃԱՅ, 1475 թ., որդի Սաղթան շահի - էջ 832
ՂԱՐԱՅ, 1568 թ. ծաղկող յԱրախիշ - Հմր 2537, էջ 413, 416
ՂԱՐԱՅԳՈԶ, 1620 թ. - էջ 1122
ՂԱՐԻՊ
– 1537 թ. - էջ 825
– 1663 թ. - էջ 1053
– 1672 թ., մայր ստացող Վարդան Բաղիշեցու - էջ 863, 864, 868
ՂԱՐԻՊՇԱՀ, 1419 թ., եղբայր ստացող Մուրատշայի - էջ 1056
ՂԱՐԻՊՇԻ
– 1498 թ., հայր ստացող Ստեփաննոս աբղյ-ի
- էջ 126, 127
– խոջա, ԺԶ. դ. - էջ 1060
ՂԱՐԻՊՍԱՒԼԹԱՆ, 1636 թ. - էջ 980
ՂԵԿԻԷԼ երէց Բոլորաբերդի, 1475 թ. - էջ 831
ՂԵՒԻ
– Կտակ - էջ 649, 805, նշում - էջ 1241
– մաքսաւոր, յԱծշնչ., մանրանկար - էջ 565
ՂԵՒՈՆԴ
– (Ղեւոնդիոս) նհտ. - էջ 1231
– (Ղեւոնդիոս) նհտ. յԵգիպտոս - էջ 1232
– (Ղեւոնդիոս) զօրական, նհտ. - էջ 1238
– (Ղեւոնդիոս) ի ԽԵ. վկայիցն - էջ 1239
– երէց եւ Ղեւոնդեանք, Ե. դ., մանրանկար - էջ 50, 124, 1241, 1259
– (Ղեւոնդիոս) պատրիարք Կեսարիոյ, Գ-Դ. դդ. - էջ 495, 556
ՂԶԼԱՐ
– 1655ից յետոյ - էջ 982
– 1663 թ. - էջ 1053
ՂՈՎՏ
– յԱծշնչ. - էջ 302, 527, 680, 1332
– նհտ. - էջ 1227
– միայնակեաց - էջ 553
ՂՈՒԲԱԹ, 1580 թ. - էջ 418
ՂՈՒԲԱՍԱՐ, սրկւգ., 1697 թ., միաբան Ս. Ստեփաննոս Նախավկայի վանքի - էջ 1110
Ղուկիա, նհտ. - էջ 1242, 1253
ՂՈՒԿԱՍ
– Աւետարանիչ, Աւետարան - էջ 61 (պպ), 68, 128, 132, 205, 229 (պպ), 247, 354
(պպ), 406, 410, 695 (պպ), 413, 415, 417, 420, 479 (պպ), 540, 566, 582, 583,
595, 602, 615, 618, 665 (պպ), 798, 807, 810, 814, 818, 823, 827, 830, 967, 979,
983, 1040, 1049, 1055, 1062, հատուածք - էջ 92, 155, 308, 323, 324, 325, 463,
548, 554, 555, 697, Բժշկութեան 10, 12, 81, 96, 120, 187, 219, 221, 233, 310,
320, 587, Նախադրութիւն - էջ 69, Մեկնութիւն Աւետարանին - էջ 464, 646, 703,
742, 834, 852, տօն - էջ 1252, մանրանկար - էջ 13, 127, 131, 185, 187, 205, 237,
238, 247, 405, 411, 414, 417, 419, 565, 577, 578, 581, 599, 617, 795, 809, 813,
819, 822, 829, 967, 979, 1039, 1053, 1061, 1193, նշում - էջ 13, 206, 321, 322,
326, 333, 340, 341, 407, 411, 421, 550, 579, 671, 705, 706, 708, 743, 744, 774,
776, 777, 778, 779, 780, 878, 880, 881, 883, 884, 894, 895, 896, 897, 921, 927,
929, 930, 931, 981, 1063, 1205, 1237
– սրկւգ., նհտ. - էջ 1262
– 981 թ., գրիչ - Հմր 2679, էջ 1125, 1130, 1132
– Լօռեցի, 1490-1551 թթ., Քարոզք - էջ 557, 571
– վրդ., 1513 թ., Ս. Էջմիածին - էջ 665
– Կեղեցի, ԺԶ-ԺԷ. դդ., Ողբ` Աստուած քարոզեաց - էջ 30, 211, նշում - էջ 278
– եպս., 1599 թ. - էջ 1004
– աբղյ., 1599 թ. - էջ 1157
– եպս., 1641 թ. - էջ 1052
– 1648 թ., որդի ստացող խոջա Պետրոսի - էջ 605
– 1655 թ., պապ ստացող Մարտիրոս վաճառականի - էջ 567
– 1664 թ., րաբունապետ Գանձասարի - էջ 501, 502
– 1697 թ., հնգց. - էջ 1109
– ԺԷ. դ., գրիչ - Հմր 2430, էջ 85, 88
– Վանանդեցի, ԺԷ-ԺԸ. դդ. - էջ 844
– վրդ. Խարբերդացի, 1740 թ. - էջ 589, 590, 1043, 1045
– Ա. Կարնեցի, կթղկս. Հայոց՝ 1780-1799 թթ., էջ 468,
644, 959, 1315, 1326
– քհյ., ԺԸ. դ. - էջ 78
– պրն. յԵզնկայ, 1822 թ. - էջ 1295, 1297
– վրդ., 1825 թ. - էջ 970
– վրդ., կնքատէր - էջ 432
– գրչփ. - էջ 50
ՂՈՒԿԻԱՆՈՍ
– հարիւրապետ - էջ 1252
– քհյ. Անտիոքացի - էջ 1252
– (Ղուկիան) նհտ. - էջ 1240, 1249
ՂՈՒԿԻԱՍ վկայուհի - էջ 1260
ՂՈՒԿԻՈՍ նհտ. - էջ 1229
ՂՈՒՆԿԻԱՆՈՍ (Ղուկիանոս) դպիր, ապա՝ վրդ. Աշտարակեցի,
1760, 1770 թթ., գրիչ յԷջմիածին - Հմր 2499, էջ 259, 260, 261, - Հմր 2646, էջ 915, 916, 917,
918, 919, 920, - Հմր 2652, էջ 963, 965. վրդ., յիշուած՝ 1780 թ. յԷջիմիածին
- էջ 468
ՂՈՒՇԼԱՐ, 1550 թ. - էջ 178
ՂՐՄԶ, 1612 թ., մայր ստացող Պօղոս քհյի - էջ 202
ՂՕՉԱՂ, 1671 թ., եղբայր մեկենաս Անանիա երէցի - էջ
129
Ճարեան Աբրահամ վրդ., ի Մխիթարեանց Վենետկոյ - էջ 316
ՃԵՐՄԱԿ,
1602 թ., քոյր Մելքիսէդի - էջ 1042
ՃՈՄԱՐՏ, 1631 թ. - էջ 972
ՃՕՀԱՐ հաճի, ԺԹ. դ. սկզբ, հնգց. - էջ 756
ՄԱԳՆՈՍ դատաւոր նհտ. - էջ 1226
ՄԱԳՈՎԳ - էջ 524
ՄԱԹԱՊԷԿ, 1722 թ., եղբայր Զաքարիա ստացողի - էջ 1123
ՄԱԹԵՒՈՍԵԱՆ Արտաշէս - էջ 1125
ՄԱԼԻ, 1663 թ., գրիչ ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2642, էջ 873, 887, 889,
890, 892
ՄԱԽՍՈՒՏ, 1625 թ., հնգց. - էջ 1204
ՄԱԿԱՐ
– Եգիպտացի, հայր, անապատական, սրբ. - էջ 482, 483, 485,
490, 514, 520, 553, 554, 555, 1133, 1152, 1154, 1226, 1237, 1263
– նհտ. - էջ 1229, 1260
– Երուսաղէմի հայրապետ - էջ 436
– 1636 թ. - էջ 980
– 1681 թ., եղբայր ստացող Միքայէլ Շամախեցւոյ - էջ 722
– 1755 թ., գրիչ յԱրզրում - Հմր 2436, էջ 99,
104
– Ա. Թեղուտցի, կթղկս. Հայոց՝ 1885-1891 թթ. - էջ 577
ՄԱԿԵԴՈՆ հերձուածող - էջ 267, 326
ՄԱԿՈՒՃ եպիսկոպոս - էջ 1103
ՄԱԿՈՒՐԻՆԷ վկայուհի - էջ 1240
ՄԱԿՐՈԲ նհտ. - էջ 1249
ՄԱՀԱՅՄԱՏ Խուտայբանդա, 1568 թ. - էջ 416
ՄԱՀՄԱԶԱՐ, 1787 թ., մայր Իսահակ եպս. Գեղամացւոյ - էջ 646
ՄԱՀՄԵԴ
– (Մուհամեդ) մարգարէ, Դաշնագիր - 760, նշում - էջ 288,
392, 754, 860, 1042, 1118, 1124
– (Մեհմմէտ) - էջ 900, 902
– (Մահմատ) Սուլթան, 1596 թ. - էջ 278, 711
– (Մահմատ) Սուլթան, 1655 թ. - էջ 568, 607
– Աղա խան, 1795 թ. - էջ 44, 482
ՄԱՀՊՈՒՊ, 1641 թ., Արցախ, մայր Գայիանէ գրչի - էջ 23
ՄԱՂԱՂԵԹ, յԱծշնչ., մանրանկար - էջ 179
ՄԱՂԱՔԻԱ
– մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 595, 602, 797, 806, 1049, մանրանկար
- էջ 593, 804, մահ, էջ 798, 806, նշում - էջ 140, 374
– նահատակ, ԺԴ. դ., ի վանս Երնջակայ - էջ 328
– քհյ., մահտեսի, ԺԶ. դ., հայր յետին նորոգող Աբիմէլեքի -
էջ 1042
– վրդ., 1697 թ., միաբան Ս. Ստեփաննոս Նախավկայի վանուց -
էջ 1110
– 1768 թ. - էջ 728
– ԺԸ. դ. - էջ 984
ՄԱՄԱՅԽԱՆ, 1382 թ. - էջ 816
ՄԱՄԱՆ, ԺԷ. դ. - էջ 1064
ՄԱՄԱՍ, նհտ, սրբ - էջ 653, 1246
ՄԱՄԱՐ
– 1664 թ., քոյր Յովհաննէս գրչի - էջ 14
– ԺԸ. դ. - էջ 1106
ՄԱՄԲՐԷ, յԱծշնչ. - էջ 637
ՄԱՄԵԼՏԻԱ սրբուհի - էջ 1250
ՄԱՄԻԿՈՆ, նախահայր Մամիկոնէից - էջ 854
ՄԱՄԻԿՈՆԵԱՆՔ - էջ 853, 854
ՄԱՄԻՋԱՆ, 1672 թ. - էջ 580
ՄԱՆԱԹԱ վկայուհի - էջ 1255
ՄԱՆԱՍԷ, յԱծշնչ. մանրանկար - էջ 79, 300, 1001, նշում - էջ
597
ՄԱՆԱՍԷՐ, սրկւգ., 1697 թ., միաբան Ս. Ստեփաննոսի վանքի - էջ
1110
ՄԱՆԳՆՈՅ դատաւոր - էջ 1248
ՄԱՆԷ
– (Մանեա) - էջ 246, 1062
– մի ի կուսից Հռիփսիմեանց, Դ. դ. - էջ 1254
– (Մանի) 1724 թ. - էջ 175
ՄԱՆԻՉԱՐ, 1620 թ. - էջ 1122
ՄԱՆԿԱՍԱՐ
– ԺԶ. դ., եղբայր Մկրտիչ սրկւգ.ի - էջ 542
– 1663 թ., եղբայր Մելքոն ստացողի - էջ 890
ՄԱՆՈՅ, յԱծշնչ. - էջ 133
ՄԱՆՈՒԷԼ
– (Մանուիէլ) նհտ. - էջ 1237
– ԺԲ. դ., կայսր Բիւզանդիոյ - էջ 437, 1115, 1116
– եպս., Վասն խաչի - էջ 436
– Կիր Բալէօլօկոս - էջ 901
– եպս. Բջնոյ, 1406 թ., յետին ստացող - էջ 256, գանձ՝ Մինդ ի
յԷէն - էջ 20, 210, 428, 955, 1038, 1088
– 1498 թ., գրիչ, լրացնող - Հմր 2445, էջ 123, 128
– ԺԷ. դ., յետին ստացող - էջ 1005
– քհյ., 1740 թ., ի Զմիւռնիայ - էջ 444
– 1767 թ., յետին գրիչ - էջ 288, 289, 290
– Տէր Կարապետով, ԺԹ. դ. - էջ 540
ՄԱՆՈՒԿ
– 711 թ., նահատակ - էջ 916
– 1641 թ., որդի Յոհան երէց գրչի, ի Նոր Ջուղայ - էջ 34
– 1761 թ., որդի Ջուղայեցի Յակոբջանի - էջ 748, տաղ՝ Մեղայ գոչեմ - էջ 748
– 1781 թ. - էջ 1314
– 1791 թ., գրիչ - Հմր 2501, էջ 263, 264
– աղա Ալփիարեանց, 1822 թ. - էջ 1293,
1294, 1295, 1296, 1299, 1303
– ԺԹ. դ. - էջ 104
– ԺԹ. դ., որդի Գրիգոր Մխրովի - էջ 974
– կնքատէր - էջ 652
ՄԱՆՈՒՇ - էջ 1231
ՄԱՆՈՒՇԱԿ
– տե՛ս ԻԱՅ
– 1602 թ., կողակից Մելքիսեդ յետին ստացողի
- էջ 1042
ՄԱՆՈՒՉԱՐ, 1785 թ. - էջ 1317
ՄԱՇՏՈՑ
– Ա. Եղիվարդեցի, կթղկս. Հայոց՝ 897-898 թթ., Մաշտոց ծիսարան - էջ 18, նշում
- էջ 588, 1152
– քհյ., 1646 թ. - էջ 24
– վրդ. Փափազեանց, 1904 թ., Արէշ - էջ 150
ՄԱՍԵՀ պրն., 1786 թ. - էջ 1322, 1324, 1325, 1326, 1328
ՄԱՍՆԵՐԽԱԹՈՒՆ, 1382 թ. - էջ 816
ՄԱՏԹԱ քհյ., հայր սրբուհի Աննայի - էջ 1241
ՄԱՏԱԹԻԱ առաքեալ - էջ 222, 1223, 1334
ՄԱՏԹԷՈՍ
– Աւետարանիչ, Աւետարան - էջ 68, 91 (պպ), 128, 132, 144 (պպ),
205, 247 (պպ), 247, 319 (պպ), 352 (պպ), 354 (պպ), 395 (պպ), 406, 410, 413, 415,
418, 420, 461 (պպ), 541, 566, 569 (պպ), 582, 583, 595, 602, 615, 617, 653 (պպ),
658, 679 (պպ), 701, 708, 709, 711, 737 (պպ), 798, 807, 810, 814, 819, 823, 827,
829 (պպ), 830, 967 (պպ), 967, 979, 983, 1040, 1049, 1055, 1061, մանրանկար - էջ
13, 117, 131, 185, 187, 199, 205, 237, 238, 247, 405, 411, 414, 417, 419, 565,
577, 578, 581, 599, 615, 617, 795, 809, 813, 818, 822, 827, 829, 979, 1039,
1053, 1199 (պպ) հատուածք - էջ 22, 308, 334, 353, 431 (պպ), 555, 697, 1009,
1061 (պպ), Բժշկութեան Աւետարան - էջ 10, 96, 102, 132, 187, 219, 221, 233, 538,
587, Մեկնութիւն Աւետարանին - էջ 355, 461, 960, 1179, 1180, 1181, տօն - էջ
1256, նշում - էջ 206, 743, 744, 754, 773, 775, 776, 777, 778, 779, 780, 788,
877, 878, 880, 881, 882, 883, 896, 921, 926, 927, 930, 931, 932, 981, 1060,
1063, 1182, 1205
– Ուռհայեցի, մհ. 1144 թ., Պատմութիւն - էջ 898, նշում - էջ 910, 912
– երէց, 1371 թ., գրիչ յԱնկեղակոյտ - Հմր 2680, էջ 1131, 1152,
1153, 1154, 1155
– (Մաթիոս) ԺԴ. դ. - էջ 304
– 1426 թ., գրիչ - Հմր 2678, էջ 1111, 1121, 1122
– 1457 թ., գրիչ - Հմր 2522, էջ 351, 354
– վրդ. Ջուղայեցի, ԺԴ-ԺԵ. դդ., Մեկնութիւն Ղուկասու - էջ 323, 325, Մեկնութիւն
Գործոց Առաքելոց - էջ 324, Ներբողեան ողբերգաբար - էջ 324, 332, տաղք եւ գանձք` Մեծի
հանդիսի աւուրս - էջ 936, 1028, 1084. նշում - էջ 327, 358, 708
– ԺԵ. դ., գրիչ - Հմր 2495, էջ 247, 250
– (Մաթոս) աբղյ., 1580 թ. - էջ 419
– 1620 թ. - էջ 1123
– քհյ., 1636 թ. - էջ 982
– քհյ., 1650 թ., ի Նոր Ջուղայ - էջ 493
– Չափարցի, 1655, ծաղկող ի Կ. Պոլիս - Հմր 2577, էջ 565, 568, 570
– ԺԵ. դ., յետին ստացող - էջ 518
– տիրց., ԺԷ. դ., որդի Խաչատուր քհյի. - էջ 818
– վրդ., ԺԷ. դ., Պատասխանիք Աբիսողոմայ - էջ 287
- էրէց, 1711 թ. - էջ 519
– 1711 թ., գրիչ յԷջմիածին - Հմր 2502, էջ 265, 266
– (Մաթոս) 1733 թ. - էջ 1159
– (Մաթիոս) 1745 թ. - էջ 834
– վրդ., 1780 թ. - էջ 468
– տպագրիչ, 1785 թ. - էջ 1316, 1318, 1321
– տիրց., 1786 թ. - էջ 1319, 1324
– (Մատթէ) դպիր, 1787 թ. - էջ 643
– արքեպս., 1824 թ. - էջ 1054
– 1800 թ., ստացող ի Սալմաստ - Հմր 2437, էջ 105, 107
– վրդ., առաջնորդ Թոմարզայի Ս. Աստուածածին վանքի, 1804 թ. - էջ 756
– մահտեսի Կարնեցի, 1825 թ. - էջ 1305
– աղա, 1828 թ. - էջ 764
– տիրց. Պապեան Դարբասցի, 1834 թ. յետին ստացող - էջ 838
– վրդ. Կ. Պոլսեցի, 1836 թ., գրիչ ի Ս. Կարապետ (Կապադովկիա) - Հմր
2622/Բ., էջ 751
– Ա. Կ. Պոլսեցի, կթղկս. Հայոց՝ 1858-1865 թթ. կոնդակ - էջ 1010, կնքատէր - էջ
1014, նշում - էջ 580, 842, 920, 1011, 1012
– Բ. Կ. Պոլսեցի, կթղկս. Հայոց՝ 1908-1910 թթ. - էջ 218
ՄԱՏՐՈՆԱ վկայուհի - էջ 1234, 1254
ՄԱՏՐՈՆԻԱՆՈՍ, մի ի մանկանց Եփեսոսի - էջ 189
ՄԱՏՐՈՆԻԿԻԱ վկայուհի - էջ 1228
ՄԱՐ ԱԲԱՍ Մծուրանցի - էջ 854
ՄԱՐԱՆ, կին Գրիգորի, ԺԹ. դ. - էջ 974
ՄԱՐԳԱՐ
– 1475 թ., եղբայր Աբրահամ ծաղկողի - էջ 831
– քհյ., 1475 թ. - էջ 831
– (Մարգարէ) 1585 թ., հայր Միքաէլ երէց գրչի - էջ 572
– ԺԶ. դ., գրիչ - Հմր 2559, էջ 493,494
– (Մարգարա) մալազ, 1618 թ. - էջ 1206
– (Մարգարէ) քհյ., 1636 թ. - էջ 982
– կր., 1655 թ., կազմող - Հմր 2656, էջ 979, 982
– դպիր, 1650 թ., գրիչ ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2558, էջ 489, 492, 494
– (Մարգարէ) քհյ., 1679 թ., հնգց. - էջ 1109
– աբղյ., 1697 թ., միաբան Ս. Ստեփաննոս Նախավկայի վանքի - էջ 1110
– (Մարգարէ) ԺԷ. դ., գրիչ, ծաղկող, ստացող - Հմր 2681, էջ 1161,
1162, 1164, 1165, 1166
– (Մարգարա) քհյ., ԺԷ. դ., տաղ. Ի յԱրարչէն - էջ 92
– (Մարքար) 1745 թ. - էջ 834
– 1761 թ. - էջ 748
– կր., 1774 թ. - էջ 165
– աղա ի Պաղտատ, 1786 թ. - էջ 1321
– ԺԸ. դ. - էջ 96
– աղա, 1804 թ. - էջ 757
– աղա Ապրոյեան, 1826 թ. - էջ 843, 844, 845
– գրչփ. - էջ 80
Մարգարեան Հայրապետ - էջ 1119
ՄԱՐԳԱՐԻՏ
– 1378 թ., դուստր Մատթէոս գրչի - էջ 1155
– (Մարգրիտ) 1471 թ. - էջ 824
– 1576 թ., քոյր յետին ստացող Սարգիս աբեղայի - էջ 669
– 1596 թ., ի Կիլիկիայ - էջ 279
– ԺԶ. դ. - էջ 1064
– 1602 թ., դուստր յետին ստացող Մելքիսեդի - էջ 1042
– 1613 թ., քոյր Փիլիպոս գրչի - էջ 1213
ՄԱՐԹԱ
– քոյր Մարիամու, յԱծշնչ. - էջ 307, 309, 1001
– մայր Սիմէոն Սիւնակեացի - էջ 1242
– նհտ., - էջ 1223
– 1475 թ., մայր Աբրահամ ծաղկողի - էջ 831
– 1498 թ. - էջ 126
– 1613 թ., մայր ստացող Փիլիպոս Բազուեցու - էջ 1210, 1213
ՄԱՐԹԻՆ վկայուհի - էջ 1244
ՄԱՐԹԻՆՈՍ - էջ 899
ՄԱՄԱՐ, քոյր յետին ստացող Յոհաննէսի - էջ 892
ՄԱՐԻԱՄ
– քոյր Ահարոնի - էջ 1332
– Աստուածածին, ի տաղս եւ ի շարականս - էջ 11, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49,
50, 51, 58, 61, 71, 102, 125, 134, 138, 145, 147, 151, 152, 153, 161, 162, 167,
171, 176, 196, 197, 202, 215, 216, 220, 223, 224, 225, 226, 241, 362, 426, 427,
429, 430, 482, 512, 514, 515, 532, 1104, 1210, 1271, Աղօթք - էջ 57, 97, 119,
155, 159, 190, 289, 380, 829, 934, 1001, 1003, 1053, 1150, Հարցումն - էջ 558, Գովեստ
- էջ 764, 765, 1165, Մաղթանք - էջ 94, 161, 385, 415, Ի տօնս - էջ 113, 114, 550,
1008, 1238, 1244, 1245, 1246, 1247, 1256, 1257, 1259, Պատմութիւն - էջ 438, 562,
Տեսիլ - էջ 439, 452, Քարոզ - էջ 523, 658, 786, 787, 788, 877, 880, 884, 901,
921, 922, մանրանկար - էջ 13, 53, 57, 79, 124, 149, 175, 179, 187, 190, 195,
201, 237, 406, 415, 565, 582, 813, 1061, նշում - էջ 33, 74, 81, 88, 104, 112,
204, 211, 218, 240, 274, 283, 290, 421, 444, 448, 453, 497, 520, 529, 534, 561,
579, 589, 636, 659, 677, 680, 742, 743, 745, 773, 780, 782, 820, 823, 1041,
1056, 1166, 1230, 1241, 1249, 1253, 1266, 1334
– քոյր Ղազարու - էջ 1001
– Մագդաղենացի, Պատմութիւն - էջ 562, տօն - էջ 1241, քարոզ - էջ 782, մանրանկար
- էջ 131, 205, 237, 307, 309, 514, 581, 822, 1053
– Եգիպտացի - էջ 1134, 1229
– կողակից Քսէնիփոնի, Վարք - էջ 1221
– նհտ., - էջ 1134, 1223
– (Մարինոս) վարք - էջ 1223
– Սիւնեաց տիկին, Թ. դ., պատուիրող թարգմանութեանն Նանա Ասորւոյ - էջ 335,
339, 344
– (Մարեմ) 1476 թ., քոյր Զաքար գրչի - էջ 434
– ԺԶ. դ., մայր յետին նորոգող Աբիմէլիքի - էջ 1042
– ԺԶ. դ., դուստր ստացող Սալամի - էջ 828
– Մղտեսի, 1603 թ., քոյր Սրապիոն վրդ. Ուռհայեցու - էջ 716
– 1630 թ., մայր ստացող Արիստակէս վրդ-ի - էջ 746, 747
– 1636 թ., դուստր Ալէքսանի - էջ 980
– 1640 թ. - էջ 207
– 1641 թ. - էջ 148
– 1646 թ. - էջ 164
– 1648 թ., դուստր ստացող խոջա Պետրոսի - էջ 605
– (Մայրամ) 1653 թ. - էջ 471
– (Մայրամ) 1655 թ., կողակից Մէհրապի - էջ 568
– 1663 թ., կողակից Կիրակոս երէց գրչի - էջ 888
– 1671 թ. - էջ 129
– 1678 թ., մայր ստացող Յովհաննէս վրդ-ի - էջ 116
– (Մարիմամ) ԺԸ. դ. - էջ 190
– (Մարի) 1707 թ. - էջ 174
– 1708 թ. - էջ 618
– 1740 թ. - էջ 652
– 1745 թ. - էջ 833, 834
– 1785 թ., մայր Մարտիրոս Եւդոկիացի գրչի - էջ 1046
– ԺԸ. դ., կենակից յետին ստացող Յոհաննէսի - էջ 892
– (Մայրամ) մամ, 1820 թ. - էջ 40
– գրչփ. - էջ 804
ՄԱՐԻԱՄԽԱԹՈՒՆ, 1430 թ. - էջ 1041
ՄԱՐԻԱՆԷ
– կոյս, նհտ, Դ. դ. - էջ 438, 439, 1099, 1240
– (Մայրան) ԺԶ. դ. - էջ 542
– 1636 թ. - էջ 980
– (Մարիան) 1664 թ. հայր Յովհաննէս գրչի - էջ 14
– (Մարան) 1672 թ., քոյր Սահակ գրչի - էջ 580
– (Մարան) ԺԸ. դ., կողակից Ազարի - էջ 78
ՄԱՐԻՆՈՍ
– ծեր, նհտ. - էջ 1243, 1249
– նհտ. - էջ 1254, 1259
– ճգնաւոր, յիշում է Գրիգորիս Աղթամարցին - էջ 1104
– պատմիչ - էջ 773
– 1740 թ. - էջ 652
ՄԱՐԻՍ - էջ 1228
ՄԱՐԻՏԱՏ, 1671 թ. - էջ 129
ՄԱՐԽ - էջ 163
ՄԱՐԽԱՍ սրկւգ., 1631 թ. - էջ 973
ՄԱՐԿԵՂԻՈՍ նհտ. - էջ 1243
ՄԱՐԿԻԱՆՈՍ
– նհտ. - էջ 1235
– դպիր, նհտ. - էջ 1253
ՄԱՐԿԻՈՆ հերձծ. - էջ 357
ՄԱՐԿՈՍ
– Աւետարանիչ, Աւետարան - էջ 68, 128, 132, 185, 205, 238, 247, 239 (պպ), 334
(պպ), 352 (պպ), 406, 410, 413, 415, 418, 420, 541, 566, 582, 583, 595, 602,
615, 617, 663 (պպ), 798, 807, 810, 814, 819, 823, 827, 830, 960, 979, 983, 1001
(պպ, վրց.), 1040, 1049, 1055, 1062, 1161 (պպ), 1194 (պպ), Բժշկութեան Աւետարան -
էջ 10, 81, 94, 96, 120, 187, 193, 219, 221, 233, 587, տօն - էջ 1231, մանրանկար
- էջ 13, 177, 187, 205, 237, 247, 405, 411, 414, 417, 419, 565, 577, 578, 579,
581, 593, 599, 615, 617, 795, 809, 813, 818, 822, 829, 967, 979, 1039, 1053,
1061, հատուածք - էջ 308, նշում - էջ 206, 340, 407, 411, 416, 421, 441, 775,
780, 898, 981, 1060, 1063
– նհտ. - էջ 1133, 1134, 1232, 1239, 1251, 1252, 1253
– սրբ. - էջ 1134, 1226
– եպս. Արեթուսայ - էջ 1228
– 1476 թ., թուղթ կոկող - Հմր 2542, էջ 431, 434
– քհյ., 1580 թ. - էջ 418, 419, 420
– վրդ., 1596 թ., ի Կիլիկիայ - էջ 277
– Կեղեցի, ԺԶ. դ., գրիչ ի Կեղի - Հմր 2633, էջ 827, 828
– 1642 թ., գրիչ - Հմր 2408, էջ 35, 36
– վրդ., 1655, յԵրուսաղէմ - էջ 568
– երէց., 1663 թ., գրիչ ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2642, էջ 873, 887,
890, 892
– քհյ., 1668, յետին ստացող - էջ 472
– 1670 թ., գրիչ յԷջմիածին - Հմր 2420, էջ 63, 65, 66
– կթղկս. Աղուանից, ԺԷ. դ. - էջ 501
– երէց, 1771, էջ 730
– մահտեսի Յովհանէսեան, 1777 թ., յետին ստացող ի Կաֆայ - էջ 124
– ԺԸ. դ. - էջ 78
– տիրց. Մշեցի, ԺԹ. դ. - էջ 678
– Եսայեան Իսմաիլեան, ԺԹ. դ. - էջ 771
– գրչփ. - էջ 174
ՄԱՐՈՒԳԷ
– միակեց - էջ 659
– (Մարուք) քհյ., 1738 թ. - էջ 291
– (Մարուք) ԺԸ. դ. - էջ 1106
ՄԱՐՈՒԹԱ
– նհտ. - էջ 1228
– Նփրկերտցի - էջ 436, 1235, 1283
– ԺԷ. դ., գրիչ - Հմր 2422, էջ 67, 70
– քհյ., 1708 թ., հայր ստացող Յովհաննէս քհյ-ի - էջ 618
ՄԱՐՋԱՆ
– (Մռջան) ԺԶ. դ. - էջ 536
– (Մրջան) 1630 թ. - էջ 182
– (Մռջամ) 1679 թ. - էջ 164
ՄԱՐՏԵԱՆՈՍ
– գրչփ. էջ 14
– կր. վարք - էջ 1223
ՄԱՐՏԻՄԻԱՆՈՍ, մի ի մանկանցն Եփեսոսի - էջ 1253
ՄԱՐՏԻՆՈՍ եպս. Փռանգաց - էջ 1254
ՄԱՐՏԻՐՈՍ
– նհտ, որդի Ս. Սարգսի, Վկայաբանութիւն - էջ 1222, շարական - էջ 52, 113
– Բջնեցի, 1184 թ., գրիչ ի Բջնի - Հմր 2609, էջ 701, 705
– 1313 թ., եղբայր ստացող Յովհաննէս քհյ-ի - էջ 588
– Բառեցի, 1471 թ., ստացող յԱղթամար - Հմր 2632, էջ 821, 823, 824,
825
– քհյ., 1475 թ. - էջ 831
– ուսթայ, 1521 թ. - էջ 178
– 1537 թ., որդի Պարսամ ստացողի - էջ 825
– քհյ., 1580 թ. - էջ 418
– 1592 թ. - էջ 164
– Խարասարցի, ԺԶ. դ., տաղք՝ Այսօր զձեզ տեսայ - էջ 1103, Սիրտս ի փորս - էջ
1102
– քհյ., ԺԶ. դ. - էջ 1064
– ԺԶ. դ. - էջ 536
– ԺԶ. դ. - էջ 694
– քհյ., ԺԶ. դ., յետին ստացող - էջ 454, 828
– երաժիշտ, 1613 թ. - էջ 1211, 1212, 1213
– 1636 թ., որդի Մկրտչի - էջ 980
– մահդասի, 1636 թ., հայր պատուիրատու Արիստակէս վարդապետի - էջ 980, 982
– 1641 թ., ի Նոր-Ջուղայ, որդի Յոհան երէց գրչի - էջ 34
– քհյ., 1641 թ., ստացող յԱւետարանոց - Հմր 2404, էջ 17, 23
– վաճառական Փառակեցի, 1655 թ., ստացող - Հմր 2577, էջ 565, 566,
568, 570
– 1659ից առաջ, ստացող - Հմր 2693, էջ 1213, 1216
– պարոնտէր ի Գանձասար, 1664 թ. - էջ 502
– Ղրիմեցի, 1665 թ. - էջ 198, 607, 608
– քհյ. 1671 թ., ստացող - էջ 909
– վրդ., 1682 թ. - էջ 722
– Քէօմիւրճի, 1695 թ., Կ. Պոլիս - էջ 271
– աբղյ., 1697 թ., միաբան Ս. Ստեփաննոս Նախավկայի վանուց - էջ 1110
– Կանջեցի, ԺԷ. դ. - էջ 444
– քհյ., ԺԷ. դ., յետին նուիրատու - էջ 616
– քհյ., 1708 թ., ի Գողթն, ի Սուրբ Աստուածածին - էջ 618
– 1714 թ., հայր Դաւիթ քհյի - էջ 110
– ծն. 1715 թ. - էջ 291
– Լուսարար դպիր, 1750 թ., տաղք՝ Լուսահեղոյց - էջ 101, Մեծապայծառ խորհուրդ
- էջ 103, Սարսափելի տեղոյն այն - էջ 99
– մահտեսի, 1754 թ. - էջ 725
– վրդ., 1780 թ. - էջ 468
– քհյ., 1781 թ. - էջ 1314
– վրդ. Եւդոկիացի, 1784 թ., գրիչ, ստացող - Հմր 2668, էջ 1043,
1046
– վրդ., 1786 թ. - էջ1320, 1323, 1327
– ԺԸ. դ. - էջ 62
– ԺԸ. դ., որդի Օհանէսի - էջ 1054
– ԺԸ. դ., որդի Սարգսի - էջ 148
– վրդ., ԺԸ. դ. - էջ 666
– մղտեսի, ԺԸ. դ. - էջ 1106
– 1801 թ., որդի Ահմտ Խազօղլու - էջ 1206
– վրդ., 1802 թ., միաբան Մշոյ Ս. Կարապետի - էջ 1168
– մահլուհ հաճի, 1803 թ., ստացող - Հմր 2622/Բ., էջ 755, 758
– արքեպս. Կեսարացի, մեկենաս ի Կ. Պոլիս - Հմր 2689, էջ 1191, 1194
– եպս. Ստաթէի, 1810ական թթ. - էջ 1278
– քհյ. 1817 թ. - էջ 974
– 1817 թ. - էջ 974
– քհյ. Վանեցի, 1821 թ. - էջ 828
– մահտեսի յԵւդոկիայ, 1822 թ. - էջ 1290
– եպս. Ս. Կարապետի, 1822 թ. - էջ 1292
– ամիրա, 1822 թ. - էջ 1294, 1299
– դպիր, 1828 թ. - էջ 763
– 1882 թ. - էջ 54
– Սամուէլեանց, 1887 թ. - էջ 93
– գրչփ. - էջ 362
ՄԱՐՏԻՐՈՍԵԱՆ Արտաշէս - էջ 1050
ՄԱՐՏԻՒՐԻՈՆ դպիր, նհտ. - էջ 1253
ՄԱՒԻԱ, Է. դ. - էջ 861, 862
ՄԱՒՐԱՍ վկայուհի - էջ 1232
ՄԱՔՍԻՄԻԱՆՈՍ կայսր - էջ 14, 1221, 1222, 1223, 1224, 1225, 1227, 1229, 1231,
1232, 1233, 1234, 1235, 1236, 1237, 1238, 1240, 1244, 1246, 1247, 1248, 1249,
1251, 1253, 1254, 1255, 1256, 1257, 1259, 1261, 1262
ՄԱՔՍԻՄԻԼԻԱՆՈՍ, յԵփեսոսի մանկանցն - էջ 1253
ՄԱՔՍԻՄՈՍ
– նհտ. - էջ 1230, 1231, 1233, 1234, 1248, 1251
– դատաւոր - էջ 1232, 1239, 1257
ՄԱՔՕՆ, ԺԹ. դ. - էջ 974
ՄԵԹՈՏԻՈՍ, Տեսիլ - էջ 903, նշում - էջ 910
ՄԵԼԻՆՈՍ, հմայական աղօթքում - էջ 106
ՄԵԼԻՍԻՊՈՍ նհտ. - էջ 1221
ՄԵԼԻՏԻՆԷ նհտ. - էջ 1225
ՄԵԼԻՏՈՆ - էջ 436
ՄԵԼԻՔ
– Անուոյ երիցակին, 1382 թ. - էջ 816
– Տահրի Չախմախ, 1441 թ. - էջ 572
– 1476 թ., մայր Զաքար գրչի - էջ 434, 821
– (Միլիք) 1584 թ. - էջ 164
– 1731 թ., որդի Թիֆլիսեցի Կօկինի - էջ 436
ՄԵԼՔԻԲԷԿ, 1620 թ. - էջ 1123
ՄԵԼՔԻՍԵԴԵԿ
– թգւր. արդարութեան, քհյ., յԱծշնչ. - էջ 440, 1228
– 1225 թ. - էջ 1132
– (Մելքիսեդ) 1443 թ., կուսակրօն քհյ. - էջ 184
– (Մելքիսեդ) 1476 թ., հայր Զաքար գրչի - էջ 434, 821
– (Մէլքեսէթ) 1498 թ., միայնակեաց Ս. Յուսկան որդու վանքի - էջ 126
– եպս. 1580 թ. - էջ 1156
– քհյ., 1585 թ., ստացող յԵրուսաղէմ - Հմր
2578, էջ 569, 572
– (Մելքսեթ) ԺԶ. դ., յետին ստացող - էջ 1060
– (Մելքեսէթ) ԺԶ. դ. - էջ 1064
– (Մելքիսէթ) վրդ., ԺԶ. դ. - էջ 288
– (Մելքիսեդ) 1602 թ. - էջ 1042
– 1624 թ., կազմող Հմր 2542, էջ 431, 435
– կթղկս., 1626 թ. - էջ 16, 17, 1213
– քհյ., 1631 թ. - էջ 972
– 1655ից յետոյ - էջ 982
– (Մելքիսէթ) կթղկս., ԺԷ. դ. - էջ 904, 907
– (Մելքիսէթ) ԺԷ. դ., յետին ստացող - էջ 122
– (Մելքեսեդ) 1742 թ., հայր Եդգար ստացողի - էջ 95
– քհյ., ԺԸ. դ. - էջ 377
– (Մքսեդ) քհյ., 1823 թ. - էջ 204
ՄԵԼՔՈՆ
– (Մելքում) 1568 թ., հայր ստացող Յովհաննէս վրդ-ի - էջ 417
– 1631 թ. - էջ 972
– պրն., 1663 թ., ստացող ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2642, էջ 873, 887,
889, 890
– Տանծավերեցի, 1690 թ. - էջ 140
– մահդասի, 1690 թ. - էջ 140
– (Մալքում) 1707 թ. - էջ 174, 176
– նորընծայ քհյ, 1745 թ. - էջ 31
– 1753 թ. - էջ 725, 726
– (Մլկօն) ԺԸ. դ. - էջ 34
– Սուլթնանեանի, 1828 թ. - էջ 848
– (Մէլկօն) ԺԹ. դ. - էջ 974
– կնքատէր - էջ 38
ՄԵԾՏԻԿԻՆ, ԺԷ. դ. - էջ 977
ՄԵՀԵՐ
– 1444 թ. - էջ 1063
– 1625 թ., եղբայր ստացող Բարսեղ րաբունապետի - էջ 1204
ՄԵՂԱՍԻՊՈՍ նհտ. - էջ 1255
ՄԵՂՈՒՇ, ԺԶ. դ. - էջ 538
ՄԵՆԱԴՐՈՍ նհտ. - էջ 1234
ՄԵՍՐՈՊ
– Մաշտոց, մօտ 362-440 թթ., Կանոնք - էջ 18, կազմող Տօնացոյցի - էջ 112, Վարք
- էջ 862, 1166, 1224, տօն - էջ 1248, 1257, մանրանկար - էջ 124, 199, 201, 851, նշում
- էջ 739, 866, 1133, 229
– Վայոցձորեցի, Ժ. դ., Պատմութիւն - էջ 853
– վրդ., ԺԲ. դ., Աղօթք - էջ 1147
– Ա. Արտազեցի, կթղկս. Հայոց՝ 1359-1372 թթ. - էջ 714
– եպս., միաբան Տաթեւու, 1635 թ., - էջ 838
– վրդ., առաջնորդ Բաղիշու, 1662 թ. - էջ 770
– քհյ., 1669 թ., գրիչ - Հմր 2433, էջ 91, 92
– դիակոն, 1670 թ., ստացող յԷջմիածին - Հմր 2420, էջ 63, 64, 65
– վրդ., 1740 թ. - էջ 86
– Գանձակեցի, ԺԸ. դ., Մեկնութիւն Պատճառաց գրոց - էջ 348, 352
– վրդ. Աղաչրաղեան, 1820 թ., միաբան Մխիթարեանց Վենետկոյ - էջ 281
– արքեպս. Կեսարացի, 1872ից առաջ, ստացող - Հմր 2554, էջ 471, 476
ՄԵՏՐՈՓԱՆՈՍ եպիսկոպոսապետ Բիւզանդիոյ - էջ 1236, 1255
ՄԵՐԱՆՂՈՒԼԻ, ԺԷ. դ. - էջ 1064
ՄԵՐԱՊ, 1655 թ. - էջ 567, 568
ՄԵՐԴԱԶԱՏ, 711 թ. - էջ 916
ՄԵՐԻՆԱՐ, 1745 թ. - էջ 833
ՄԵՐԿԻՒՐԻՈՍ նհտ. - էջ 1257
ՄԵՐՈՒԺԱՆ ԱՐԾՐՈՒՆԻ - էջ 851
ՄԵՒՈՐԴԷՍ նհտ. - էջ 1219
ՄԷԼԻ եպս., նհտ. - էջ 1255
ՄԷԼԻՔ տանուտէր - էջ 1110
ՄԷԼԻՔԲԷԿ, 1580 թ., հայր յետին ստացող Շահնազարի - էջ 1156
ՄԷԼԻՔԽԱԹՈՒՆ, 1663 թ. - էջ 1053
ՄԷԼԻՔՃԱՆ, 1661 թ., եղբայր Մելքոն ստացողի - էջ 890
ՄԷՀՐԻՊԱՆ, ԺԷ. դ., մայր Զաքարիա Ջուղայեցւոյ - էջ 1165
ՄԷՀՐՇԱՀ (Մէհրշի)
– 1636 թ., մայր պատուիրատու Արիստակէս վարդապետի - էջ 980
– 1636 թ., դուստր Մկրտչի - էջ 980, 982
ՄԷՀՐՈՒԲԱՆ, 1498 թ. - էջ 126
ՄԷՋԼՈՒՄ մելիք, 1788 թ. - էջ 1326, 1327, 1328
ՄԷՐՈՒՄ, 1663 թ., պապ Մկրտիչի - էջ 1053
ՄԷՐՋԱՆ, 1650 թ. - էջ 492
ՄԸԺԴԻ ոսկերիչ, ԺԵ. դ. - էջ 316
ՄԺԷԺ ԳՆՈՒՆԻ, Է. դ. - էջ 860
ՄԻԱՍԱՐ, 1657 թ., Կաֆա - էջ 409
ՄԻԼԷՀԷՔ Արգազէց, 1745 - էջ 833
ՄԻՀՐԱՆ ՊԱՐՍԻԿ, Դ. դ. - էջ 496
ՄԻՆԱՍ
– զօրական, Եգիպտացի - էջ 935, 1255
– նհտ. յԱղեքսանդրիայ - էջ 1259
– սուրբ - էջ 162, 588
– քհյ., 1476 թ., օգնող գրչութեան - էջ 434, 821
– ծաղկող, 1498 թ., ուսուցիչ Կարապետ Բերկրեցի գրչի - էջ 126
– սրկւգ., ԺԵ. դ., տաղ՝ Այսաւր նոր արեւ - էջ 225, 431, 947, 996, 1035, 1076
– վրդ., 1599 թ. - էջ 1004
– վրդ., ԺԶ. դ. - էջ 288
– կթղկս. Կիլիկիոյ, 1631 թ. - էջ 972
– խոջայ, 1641 թ. - էջ 1052
– 1648 թ., որդի ստացող խոճա Պետոսի - էջ 605
– վրդ. Բաբերդացի, 1657 թ. - էջ 407
– քհյ., 1657 թ., ստացող - Հմր 2536, էջ 411, 413
– մահտեսի, 1657 թ., ի Կաֆայ - էջ 409
– վրդ. Ամթեցի, 1691 թ. - էջ 1169
– Ջուղայեցի, 1697 թ. - էջ 1110
– քհյ., 1723 թ., հայր Արութիւն կր. գրչի - էջ 545
– Ա. Ակնցի, կթղկս. Հայոց՝ 1751-53 թթ. - էջ 723, 724, 755
– 1756 թ. - էջ 120
– վրդ., 1757 թ., առաջնորդ Թադէի վանուց - էջ 1216
– արքեպս., 1781 թ., նուիրակ - էջ 1314
– պրն. Նուրենց, 1786 թ. - էջ 1325
– աբղյ., ԺԸ. դ., գրիչ - Հմր 2579, էջ 573, 576
– քհյ., ԺԸ. դ. - էջ 636
– Կամսարական Երեւանցի, 1807 թ., գրիչ ի Բլուր գիւղ - Հմր
2564, էջ 507-510, Տօմար - էջ 507
– վրդ. Բժշկեան, 1818 թ. - էջ 1280
– վրդ., գրչփ. - էջ 592
ՄԻՆԴՈՐԱ, վկայուհի - էջ 1247
ՄԻՍԱՅԷԼ, մի յԵրից մանկանցն - էջ 105, 155, 1260, 1321
ՄԻՏՐՈԴՈՐԱ, վկայուհի - էջ1247
ՄԻՐԱՆԴՈՒԽ, 1672 թ. - էջ 580
– 1630 թ., հայր ստացող Աստուածատուր վրդ-ի
- էջ 746, 747
ՄԻՐԱՆՇԱՀ (-շէն)
– 1475 թ., որդի Վարդանի - էջ 832
– ԺԶ. դ. - էջ 1064
ՄԻՐԱՔ
– ԺԵ. դ., որդի Զանգիշէ ստացողի - էջ 1059
– 1630 թ., հայր ստացող Աստուածատուր վրդ-ի - էջ 746,
747
– ԺԸ. դ., յետին ստացող - էջ 482, 483
ՄԻՐԶԱ
– 1568 թ. - էջ 417
– 1681 թ. - էջ 110
– (Միրզի) 1707 թ. - էջ 174, 175
ՄԻՐԶԱԽԱՆ, ԺԷ. դ. - էջ 1165
ՄԻՐԶԱՃԱՆ, 1655 թ., մօր պապ ստացող Մարտիրոս վաճառականի - էջ 567
ՄԻՐԶԱՅԲԷԿ, 1620 թ. - էջ 1123, 1156
ՄԻՐԷՍԱՆ, 1664 թ. - էջ 503
ՄԻՐԻՋԱՆ, 1550 թ. - էջ 178
ՄԻՍՔՈ սրկւգ. Մուրատ Օղլու, 1626 թ., գրիչ յԻլով - Հմր 2403, էջ
15, 16, 17
ՄԻՐՈՒՄ, ԺԸ. դ. - էջ 72
ՄԻՒՌՈՆ
– եպս. Կրիտիսի - էջ 1243
– նհտ. - էջ 1244
– քհյ., նհտ. - էջ 1245
ՄԻՒՐՈՊԷ վկայուհի - էջ 1233
ՄԻՔԱՅԷԼ
– հրեշտակապետ, տօն - էջ 1230, 1255, մանրանկար - էջ 57,
124, 171, 599, 829, քարոզ - էջ 782, 882, նշում - էջ 189, 697, 1195
– (Միքէլ) վանահայր Զոբայ - էջ 1250
– կայսր, 1076 թ. - էջ 676, 899, 1196
– եպս. Անտիոքի, Հարցումն եւ պատասխանիք Վարդանայ - էջ
234
– (Միխայէլ) Ասորի, Այս ինչ է գիրս - էջ 1111, ժամանակագրութիւն
- էջ 959, 1119, Պատմութիւն - էջ 1120, Յաղագս քահանայական կարգաց - էջ 959,
1120, նշում - էջ 1115, 1116, 1117, 1124, 1205
– պատրիարք Կ. Պոլսի, ԺԲ. դ. - էջ 1116
– (Միգայէլ) յետին գրիչ, 1464 թ. - էջ 58, 59, 60
– երէց, 1585 թ., գրիչ յԵրուսաղէմ - Հմր 2578, էջ
569, 572
– վրդ., 1643 թ., առաջնորդ Սուրբ Նախավկայի, յետին ստացող
- էջ 670
– (Մուքայէ) 1650 թ. - էջ 492
– կր., 1663 թ. - էջ 891
– քհյ., 1672 թ., հայր գրիչ Սահակ դպիրի - էջ 580
– 1681 թ., եղբայր եւ ստացող Վլասիոս վրդ. Շամախեցւոյ - էջ
722
– տեղապահ Ս. Էջմիածնի, 1697 թ. - էջ 1109
– քհյ., 1708 թ., ի Գողթն, ի Սուրբ Աստուածածին - էջ 618
– տիրց., 1745 թ., գրիչ ի Կաֆայ - Հմր 2406, էջ
27, 30, 31
– վրդ., Չամչեան, Վահան հաւատոյ - էջ 869, նշում - էջ 281,
599, 600, 764, 842, 867, 870, 1280, 1284
– հաճի Խասըմենց, 1801 թ. - էջ 1208
– Մասեհեան, 1828 թ. - էջ 843, 845
– Սալլանթեանց, 1827 թ., Քերականութիւն - էջ 506
– Սմբատեանց - էջ 1110
– կնքդրշմ - էջ 660
ՄԻՔԻԷ մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 595, 601, 797, 806,
1049, մանրանկար - էջ 593, 795, 804, մահ - էջ 798, 806, նշում - էջ 374, 512
ՄԽԹԱԼ մամ, 1472 թ., օգնող ձեռագրի գրութեան - էջ 821
ՄԽԻԹԱՐ
– Անեցի, Պատմութիւն - էջ 1119
– Հերացի, մօտ 1120-1200 թթ. - էջ 691
– Գօշ, 1120-ական թթ.-1213 թ., Աղօթք - էջ 87, 118, 132,
135, 184, 1148, Առակք - էջ 386, 1121, Գիրք Դատաստանի - էջ 627, 834, 842, 976,
Մեկնութիւն մարգարէութեանն Երեմիայ - էջ 356, 680, Բանք - էջ 497, 1121, Կարգ վարդապետութեանն
- էջ 522, ճառք - էջ 903, նշում - էջ 500, 628, 647, 682, 684, 910
– Այրիվանեցի, 1222-1288 թթ., գանձք՝ Բարձրեալ անքըննին -
էջ 198, 222, 942, 991, 1031, 1070, Երգս յաւերժական - էջ 198, 222, Իսկական Էիդ
- էջ 935, 1027, 1079, Ճգնաւորք ընտրեալք - էջ 935, 1028, 1079, Վայել է քոյին - էջ
935, 987, 1027, 1070
– Ա. Գռներցի, կթղկս. Հայոց՝ 1341-1355 թթ. - էջ 815
– 1393 թ., գրիչ ի Խառաբաստ - Հմր 2510, էջ 297,
300
– Ապարաներցի (ֆրա Մխիթար) 1406 թ. - էջ 347, 348
– 1444 թ., որդի Մկրտիչ գրչի - էջ 1063
– մահտեսի, 1472 թ. - էջ 821
– 1498 թ. - էջ 127
– կր.,
1498 թ., միաբան Ս. Յուսկան որդու վանքի - էջ 126
– ԺԶ.
դ. - էջ 1042
– կր.,
1640 թ. - էջ 207
–
1655 թ. - էջ 1157
– վրդ.
Սեբաստացի, 1676-1749 թթ., Ճարտասանութիւն - էջ 443, նշում - էջ 869, 1278
–
1801 թ. - էջ 1206
– վրդ.,
1894 թ., յետին ստացող - էջ 124
ՄԿՐՏԻՉ
– ԺԴ.
դ., գանձք՝ Մարդասիրութեամբ - էջ 427, 946, 995, 1034, 1074, Մաքրափայլ տաճար,
427, 996, Մեծահռչակ անուն - էջ 428, Մեծապայծառ ակն - էջ 427, 953, 1082, Մեծապայծառ
անուն - էջ 936, Մեծապայծառ խորհուրդ հրաշազան - էջ 933, 985, Մեծապայծառ հրակերպ
- էջ 427, Մեծապայծառ ձայն - էջ 427, 1074, Մեծապայծառ փառաւք - էջ 426, Մեծապայծառ
փառաւք զարդարեալ - էջ 428, 935, 949, 991, 999, 1028, 1069, 1080, Մեծապայծառ փառաւք
պանծալի - էջ 426, 952, 1031, 1037, 1068, Մեծ եւ ահեղ անուն - էջ 428, 1076, Մեծ եւ
ահեղ խորհուրդ ահագին - էջ 427, 1027, Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ անեղին - էջ 426,
427, 1032, 1072, 1073, Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ հրաշական - էջ 428, 1083, Մեծ եւ ահեղ
խորհուրդ մեզ - էջ 427, Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ որ նորոգեաց - էջ 426, Մեծ եւ ահեղ խորհրդոյ
- էջ 428, Մեծ եւ ահեղ խորհուրդ սոսկալի - էջ 427, 947, 995, 1034, 1074, Մեծ եւ հզաւր
անմահ - էջ 428, 936, 987, 1028, 1084, Մեծ եւ հզաւր անմահից - էջ 426, 944, 993,
1032, 1072, Մեծ եւ հազաւր անուն հրաշալի - էջ 428, 1081, 1088, Մեծ եւ հզաւր թգւր.
- էջ 427, Մեծ եւ հզաւր հոգի - էջ 427, 948, 996, 1035, 1077, Մեծ եւ հզաւր տաւնիս
- էջ 427, Միասնական Սուրբ Երրորդութիւն - էջ 426, 941, 991, 1031, 1068
– Նաղաշ,
տաղք եւ գանձք՝ Անցանէ մեծութիւն - էջ 211, 1086, 1102, Աստուծոյ մարդասիրին - էջ
56, 211, Արարիչն Արարածոց - էջ 19, 29, 92, 211, 215, Երազ է ու սուտ - էջ 1103, Ես
գիտէի - էջ 30, 211, 215, Ինչ շահ է - էջ 135, 1103, Ի սկզբանէ մինչեւ - էջ 1103, Ղարիպին
կեանքն - էջ 20, 215
– քհյ.,
1425 թ., հնգց. - էջ 802
– կր.,
1444 թ., ստացող ի Վան - Հմր 2671, էջ 1061, 1062, 1063
–
1498 թ., միաբան Ս. Յուսկան որդու վանքի - էջ 126
–
1585 թ. - էջ 833
– եպս.,
1596 թ., ի Կիլիկիայ - էջ 277
– քհյ.,
1596 թ., ի Կիլիկիայ - էջ 279
– վրդ.,
1596 թ. - էջ 280
– ԺԶ.
դ. - էջ 1064
– սրկւգ.,
ԺԶ. դ., ստացող - Հմր 2571, էջ 541, 542, 543
– Բազուեցի,
ստացող ի Գլակայ վանս - Հմր 2692, էջ 1209
–
1636 թ., եղբայր պատուիրատու Արիստակէս վրդ-ի - էջ 980
– վրդ.,
1640 թ. - էջ 207
– քհյ.,
1642 թ., գրիչ յԷջմիածին - Հմր 2503/Ա, էջ 266, 268, 269
–
1642 թ., հայր Յոհան երէց գրչի ի Նոր Ջուղայ - էջ 34
– քհյ.,
1650 թ., ի Նոր Ջուղայ - էջ 493
– մահդասի,
1655ից յետոյ - էջ 982
–
1655ից յետոյ - էջ 982
– վրդ.,
1662 թ., միաբան Գանձասարի - էջ 502
–
1663 թ., գրիչ ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2642, էջ 873, 888
– Նորաշինկեցի,
1663 թ. - էջ 1053
–
1671 թ. - էջ 129
– վրդ.,
1679 թ., ի Չարխափան վանք - էջ 198
– ԺԷ.
դ., գրիչ - Հմր 2429, էջ 83, 86
– ԺԷ.
դ., րաբունապետ - էջ 683, 684
– (Մկրտիճ)
կր. 1701 թ. - էջ 1060, 1061
– (Մկօ)
1710 թ. - էջ 498
–
1723 թ. - էջ 1158, 1159
– վրդ.,
1739 թ., կնքատէր - էջ 325
– (Մկրդիչ)
1745 թ. - էջ 834
– պրն.,
Պետրոսեան, 1781 թ. - էջ 1313, 1314, 1315, 1318, 1320, 1322, 1324
– վրդ.,
1786 թ. - էջ 1319, 1320, 1323, 1326, 1328
– Սուրգունեան,
1786 թ. - էջ 1326
– տիրց.,
ԺԸ. դ., գրչփ. - էջ 168
– քհյ.,
ԺԸ. դ. - էջ 194
– ԺԸ.
դ. - էջ 78
– Անանեան
վրդ. Մխիթարեան - էջ 1280
– քհյ.
Կամախու Ս. Նշան վանուց, 1803 թ. - էջ 755
– եպիսկոպոս
յԵգիպտոս, 1817 թ. - էջ 1269
– պրն.,
1817 թ., հօրեղբօրորդի Յովհաննէս վրդ. Զօհրապեանի - էջ 280
– վրդ.
ի Դաւրէժ, 1822 թ. - էջ 1290
– քհյ.,
1822 թ. - էջ 1291, 1300, 1307
– վրդ.,
նուիրակ յԵրուսաղէմի, 1822 թ. - էջ 1293, 1296
– արքեպս.,
1822 թ. - էջ 1300
– (Մքօ)
յետին ստացող, 1823 թ. - էջ 204
– աղա
Պայազիտցի, 1828 թ. - էջ 764
– վրդ.,
1828 թ. - էջ 765
– տիրց.
Երուսաղէմացի, 1848 թ. - էջ 44
– քհյ.,
Տէր-Կարապետեան, 1857 թ. - էջ 130, 156
– վրդ.,
ԺԹ. դ. - էջ 244
– ԺԹ.
դ., որդի Ենգիբար Կարապետի - էջ 974
– Ա.
Խրիմեան, կթղկս. Հայոց՝ 1892-1907 թթ. - էջ 84, 90
– Աւետիկեան,
գրչփ. - էջ 540
– Պապալօ,
գրչփ. - էջ 547
– որպէս
դիմումնաձեւ - էջ 105
– Պոտուրեան
- էջ 1102
Մկրտում պրն., 1786 թ. - էջ 1323, 1327
ՄՀԵՐ
ՇԱՀՏԻԿԻՆ, 1598 թ., մայր գրիչ Բարսեղի - էջ 677
ՄՆԱՑԱԿԱՆ
–
1740 հայր յետին ստացող Յակոբ մահտեսիի - էջ 652
– Տէր-Մանուկեան,
1795 թ., Շամախի - էջ 89
– դպիր,
1828 թ. - էջ 764
– ԺԹ.
դ., որդի Օվանէսի - էջ 974
ՄՆԷ,
ԺԸ. դ. - էջ 34
ՄՈԴԵՍՏՈՍ
պատրիարք Երուսաղէմի, Է. դ. - էջ 859
ՄՈԿԻԱՆՈՍ
նհտ. - էջ 1239
ՄՈԿԻՄՈՆ
ընթերցող - էջ 1261
ՄՈՎԱԲ,
յԱծշնչ. - էջ 302, 680, 1054
ՄՈՎԿԻՄՈՍ
քհյ. - էջ 1233
ՄՈՎՍԷՍ
– մարգարէ,
Հնգամատեան (հատուածք) - էջ 21, 26, Մեկնութիւն Հնգամատենի - էջ 257, ի մեկնութենէ
- էջ 330, 439, Աղօթք - էջ 230, տօն - էջ 1248, մանրանկար - էջ 53, 79, 179, 187,
207, 266, 795, 1001, 1047, նշում - էջ 55, 90, 97, 189, 329, 535, 537, 559, 571,
586, 629, 641, 642, 659, 668, 672, 689, 769, 876, 879, 880, 896, 931, 960, 962,
977, 1101, 1128, 1238, 1246, 1282, 1332
– Միայնակեաց
- էջ 1142
– Սիւնեցի
- էջ 1241
– խափշիկ
աւազակ - էջ 1235
– Խորենացի,
Ե. դ., Պատմահայր Հայոց (թարգմանիչ, վրդ. Հայոց, Քերթող, Քերթողահայր) Պատմութիւն
Հայոց - էջ 493, 852, Աղօթք - էջ 1148, Աշխարհագրութիւն - էջ 241, 739, Գիրք Պիտոյից
- էջ 314, 503, Բան իմաստութեան - էջ 363, Մեկնութիւն քերականի - էջ 364, Շար թագաւորացն
Հայոց - էջ 1118, Վերծանութիւնք Արիստոտէլի Ժ. բանից - էջ 365, Երգս երից մանկանցն
- էջ 686, Ի տօնի Վարդավառին - էջ 1168, մանրանկար - էջ 851, նշում - էջ 151, 494,
504, 854, 866, 960, 1126
– Կաղանկատուացի,
Է. դ., Պատմութիւն Աղուանից աշխարհի - էջ 499, 915, նշում - էջ 500, 503, 504,
916, 917, 918, 920
– վրդ.
Երզնկացի (վխճ. 1323 թ.), Առ հատուածեալն Գրիգոր երէց - էջ 1117, Խրատ կանոնական
- էջ 452, Հարցմունք - էջ 690, 1113, Մեկնութիւն ժամակարգութեան - էջ 685,
695, նշում - էջ 702
– (Մուսէս)
1352 թ. - էջ 816
–
1363 թ. - էջ 715
– աբղյ.,
1476 թ., գրիչ յԱւագ վանս - Հմր 2687, էջ 1179, 1182
–
1498 թ., գրիչ, յետին լրացնող - Հմր 2445, էջ 123, 128
– ԺԵ.
դ., եղբայր Զանգիշէի - էջ 1059
–
1598 թ., հնգց. - էջ 677
– ԺԶ.
դ., մեկենաս - Հմր 2425, էջ 77, 80
– Գ.
Տաթեւացի, կթղկս. Հայոց՝ 1629-32 թթ., Քաղուածք տօնից - էջ 50, նշում - էջ 746,
837, 971, 1164
– (Մուսէս)
սրկւգ., 1630 թ. - էջ 182
–
1636 թ., որդի Մկրտիչի - էջ 980, 982
– րաբունապետ
Բջնոյ, 1642 թ., ստացող յԷջմիածին - Հմր 2503/Ա, էջ 266, 268, 269, յիշուած 1653 թ. - էջ 248, 1695 թ. - էջ
271
– քհյ.
1663 թ. - էջ 891
–
1671 թ., գրիչ - Հմր 2431, էջ 87, 89
–
1672 թ., եղբայր Սահակ գրչի - էջ 580
– արքեպս.,
Ջուղայեցի, 1695 թ. Համառօտ ժողովածու ի պէտս բանասիրաց - էջ 574, 576, 578. 1868 թ.՝
առաջնորդ Նոր Ջուղայի - էջ 839
– ԺԷ.
դ., տաղ՝ Երջանկափայլ սրբարան - էջ 99
–
1771 թ., եղբայր Յովսէփ արքեպս. Արղութեանի - էջ 892
– ԺԸ.
դ., հայր յետին ստացող Յովհաննէսի - էջ 892
– (Մոսէ)
ԺԸ. դ. - էջ 34
– քհյ.,
1871 թ. - էջ 974
Մովսիսեան Յուսիկ
վրդ., - էջ 422
ՄՈՒԽԹԱ,
1804 թ. - էջ 755
ՄՈՒՂԱԼ
– ԺԵ.
դ. - էջ 1059
–
1537 թ., մայր Պարսամ ստացողի - էջ 825
–
1630 թ., կողակից Վրդանէսի - էջ 747
ՄՈՒՂԴԱՍԻ,
1444 թ. - էջ 1063
ՄՈՒՇԵՂ
– իշխան,
Դ. դ. - էջ 496
– Մամիկոնեան,
Զ. դ. - էջ 855, 856, 862
– (Մուսեղ)
ԺԶ. դ. - էջ 1042
ՄՈՒՇԷ,
մի ի Ղեւոնդեանց քահանայից - էջ 1242
ՄՈՒՍՏԱՖԱՅ
փաշա, ԺԷ. դ. - էջ 905
ՄՈՒՐԱԴ
(Մուրատ)
– ամիրա
- էջ 899, 900
–
1475, եղբայր Աբրահամ ստացողի - էջ 831
– ԺԵ.
դ., որդի ստացող Զանգիշէի - էջ 1059
–
1598 թ., հնգց. - էջ 667
– ԺԶ.
դ. - էջ 1042
–
1618 թ., աշակերտ Սահակ ծաղկողի - էջ 1205
–
1630, թուղթ կոկող ի Հալէպ - Հմր 2619, էջ 741, 747
– սուլթան,
1633 թ. - էջ 98, 746, 971
– խոճա,
1641 թ. - էջ 1052
–1655
թ., որդի Մարտիրոս ստացողի - էջ 568
– հասիր,
1655 թ. - էջ 567, 568
–
1657 թ., ի Կաֆայ - էջ 409
– ԺԷ.
դ. - էջ 38
– ԺԸ.
դ. - էջ 366
– փաշա,
1806 թ. - էջ 761
– մահտեսի,
1822 թ. - էջ 1296
ՄՈՒՐԱԴԵԱՆ
Պարոյր - էջ 9
ՄՈՒՐԱԴԽԱՆ
մահտեսի, 1798 թ., գրիչ, ծաղկող ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 2700, էջ
1329
ՄՈՒՐԱԴՇԱՀ
(-շէ), 1602 թ., եղբայր յետին ստացող Մելքիսէդի - էջ 1042
ՄՈՒՐԱՏՇԱՀ,
1419 թ., գրիչ. ծաղկող յՈստան - Հմր 2670, էջ 1053, 1056, 1057, 1058
ՄԸՍՐ
– մելիք, 1462 թ. - էջ 60
– խոճա, 1657 թ., ի Կաֆայ - էջ 409
ՄՐՈՒԱԹ
– 1498 թ, մօրաքոյր ստացող
Ստեփաննոս աբղյ-ի - էջ 126, 127
– (Մրւաթ)
1630 թ. - էջ 182
– (Մրվաթ)
1742 թ., մայր ստացող Եդգարի - էջ 96
ՄՐՎԻ,
գրչփ. - էջ 564
ՄՕՐԻԿ
– (Մաւրիկիոս)
նհտ. - էջ 1239
– կայսր
Բիւզանդիոյ՝ 582-602 թթ. - էջ 500, 739, 855, 856, 858, 1235
ՅԱԲԷԹ, յԱծշնչ. - էջ 864
ՅԱԲԻ,
1707 թ. - էջ 174
ՅԱԶԿԵՐՏ,
- էջ 1166
– թգւր.
Պարսից, Ե. դ., - էջ 853, 862, 1166, 1244
– թգւր.
Պարսից, որդի Կաւատայ, Է. դ., - էջ 860, 861
ՅԱԿԻՆԹՈՍ
նհտ. - էջ 1239
ՅԱԿՈԲ
– նահապետ,
որդի Իսահակայ, Կտակ - էջ 299, 649, մանրանկար - էջ 589, նշում - էջ 300, 303,
921, 1332
– (Յակոբոս)
Տեառնեղբայր - էջ 437, 675, 1223, 1253
– առաքեալ,
Կաթուղիկեայ թուղթ - էջ 64, 233, 334, (պպ), 595, 798, 807,1049, տօն - էջ 115,
1224, 1261, 1262, մանրանկար - էջ 415, 795, ի տաղս եւ գանձս - էջ 428, նշում - էջ
550, 551, 597, 674, 780, 782
– ճգնաւոր
- էջ 552
– քհյ.,
նհտ. - էջ 1225
– Մծբնացի,
Դ. դ., ի շարականս, գանձս եւ տաղս - էջ 162, 428, 936, 1102, ի տօնս - էջ 116,
164, 170, տօն - էջ 1260, մանրանկար - էջ 41, 49, 57, 124, 149, 199, 201, նշում -
էջ 218, 287, 528, 659, 922, 1066
– նհտ.
ի Պարսկաստան - էջ 1229, 1257
– Սրճեցի,
Ե-Զ. դդ., ճառք՝ Ի յարութիւնն Ղազարու - էջ 283, Ի թերահաւատութիւն Թումայի - էջ
514, Յաղագս հաւատոյ - էջ 1127, նշում - էջ 520
– Ասորոց
վարդապետ, ԺԲ. դ. - էջ 525, 689
– վրդ.
ԺԳ. դ., Լուծմունք Դիոնէսիոսի (ընդ Դաւթի) - էջ 270, 272
– Բ.
Անաւարզեցի, կթղկս. Հայոց՝ 1327-1341 թթ., ստացող ի Կիլիկիայ - Հմր
2627, էջ 795, 800, մանրանկար - էջ 795
–
1338 թ., գրիչ ի Սիս - Հմր 2627, էջ 795, 799, 800, 801
– Ղրիմեցի,
մօտ 1360-1426 թթ., Խրատք ժամատեղեաց - էջ 50, 246, Յաղագս ազգականութեան - էջ
561, 1100, 1108, Յաղագս պսակի - էջ 1107
– վրդ.
1419 թ. - էջ 1057
– պրն.,
1425 թ., քեռի յետին ստացող Աւետիքի - էջ 802
– Նետրարենց,
1467 թ. - էջ 163
– վրդ.,
1475 թ. - էջ 831
– տնտես,
1475 թ. - էջ 831
–
1498 թ., եղբայր Ստեփաննոս ստացողի - էջ 126
– վրդ.
Ովսաննացի, ԺԵ. դ., ի խնդրոյ Մատթէոսի Ջուղայեցւոյ - էջ 324, 328, 331
– քհյ.,
1521 թ., յետին ստացող - էջ 178
– Սաղմոսավանեցի,
1561 թ. - էջ 665
– Արճիշեցի,
1561 թ. - էջ 665
– կթղկս.,
1563 թ. - էջ 412
– վրդ.,
1596 թ., Կիլիկիա - էջ 277, 280
–
1599 թ., կազմող - Հմր 2507, էջ 293, 294
– երէց,
1598 թ., յետին ստացող - էջ 354
– (Ակոբ)
քհյ. Խնդեցի, ԺԶ. դ. - էջ 420, 822
– ԺԶ.
դ. - էջ 694
– մղտեսի,
1603 թ., եղբայր Սրապիոն վրդ Ուռհայեցւոյ - էջ 716
– քհյ.
ի Ղրիմ, 1631 թ. - էջ 972
– մահդասի,
1631 թ. - էջ 972
– երէց,
1636 թ., կնքատէր - էջ 358
– վրդ.,
առաջնորդ Բերիոյ, 1637 թ. - էջ 262
– քհյ.,
1637 թ. - էջ 700
– սրկւգ., 1641 թ., ստացող յԱղուերձ - Հմր
2454, էջ 145, 148
– Րաբունի,
1655 թ. - էջ 568
– Դ.
Ջուղայեցի, կթղկս. Հայոց՝ 1655-1680 թթ. - էջ 13, 65, 73, 129, 271, 306, 322,
407, 422, 519, 580, 607, 770, 892, 982, 1052
– քհյ.,
1663 թ. - էջ 891
– վրդ.,
1663 թ., ծաղկող ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2642, էջ 873, 887, 889, 890
–
1664 թ., հնգց., Էջմիածնայ դռնապան - էջ 14
–
1665 թ., որդի ստացող Իմիրզանի - էջ 606
–
1671 թ. - էջ 129
– աբղյ.
Կաֆայեցի, 1679 թ., գրիչ ի Զէյթուն - Հմր 2475, էջ 193, 198
–
1684 թ. - էջ 239, 240
– աբեղայ,
1689 թ., գրիչ, ստացող յԵրուսաղէմ - Հմր 2688, էջ 1183, 1190, 1191,
1192
– երէց,
1691 թ. - էջ 498
–
1697 թ., միաբան Ս. Ստեփաննոս Նախավկայի վանուց - էջ 1109, 1110
– ԺԷ.
դ., տաղք՝ Ի ժամուս - էջ 101, Ի ձայն - էջ 101, Ի յԱրարչէն - էջ 92, ՅԱստուծոյ շինեալ
- էջ 101, Յաւուրս յայսոսիկ - էջ 102, Յիսուս Որդի իմ - էջ 101, Ստեփաննոս - էջ
102
– երէց,
ԺԷ. դ., հայր Յովհաննէսի - էջ 904
– վրդ
Կարնեցի, ԺԷ. դ., ստացող - Հմր 2509, էջ 295, 298
–
1708 թ., քհյ. Գողթնի Ս. Սարգիս եկեղեցու - էջ 618
– պատրիարք
Նալեան, Մեկնութիւն Ս. Պատարագի - էջ 773, քարոզք - էջ 773, Մեկնութիւն եօթն խորհրդոց
եկեղեցւոյ - էջ 1175, տաղ՝ Մենացի՛ր, անձն իմ - էջ 1278, նշում - էջ 780, 795,
1178, 1179
– ծն.
1734 թ. - էջ 292
– մահտեսի,
1740 թ., յետին ստացող - էջ 652
– մահտեսի,
1752 թ. - էջ 723
– վրդ.,
1752 թ. - էջ 723, 724, 725, 726, 730, 732
– Ե.
Շամախեցի, կթղկս. Հայոց՝ 1759-1763 թթ., ստացող յԷջմիածին - Հմր 2646,
էջ 915, 916, 917, 918, 919, 920
– քհյ.,
1781 թ. - էջ 89, 1314
– պրն.,
1786 թ. - էջ 1321, 1324
– վրդ.
Ջուղայու, 1786 թ. - էջ 1323, 1327
– մահտեսի,
1797 թ., հայր Պետրոս իշխանի - էջ 768
– ԺԸ.
դ. - էջ 190
– քհյ.,
ԺԸ. դ. - էջ 740
– տիրց.,
ԺԸ. դ., Ողբ - էջ 72
– ԺԸ.
դ., գրիչ - Հմր 2622/ԺԲ., էջ 764, 765
– քհյ.,
ԺԸ. դ. - էջ 1006
– Ամասիացի,
1800 թ., Համառօտութիւն կանոնաց - էջ 647, 648
– վրդ.,
1801 թ. - էջ 1206
– վրդ,
1810ական թթ. - էջ 1277, 1282
– քհյ.
Վանեցի, 1820 թ. - էջ 828
– արքեպս.,
պատրիարք Կ. Պոլսի, 1822 թ. - էջ 1285, 1293
– Պօղոսեան
Կարնեցի ամիրա, 1824 թ. - էջ 1285, 1286, 1287, 1288, 1290, 1292, 1298, 1299
– աղայ
Կէտիւկեանց, 1822 թ. - էջ 1286
– Մանուելեան,
1826 թ. - էջ 843, 844, 845, 846, 847
– Շահան
Ջրպետեան, 1826 թ. - էջ 844
– Ապրոյեան,
1826 թ., Ամստերդամ - էջ 845
– տիրց.,
1828 թ. - էջ 763
– Վեմեան,
1828 թ. - էջ 848
– Թօփուզեանց
Վանեցի, 1847-77 թթ., վանահայր Լիմի, Պարզաբանութիւն փոքր տրամաբանութեան Գովնդոյ
- էջ 911, նշում - էջ 914
– Ղօլանճեան,
1896 թ. - էջ 99
– ԺԹ.
դ. - էջ 974
– կնքատէր
- էջ 1106
– գրչփ.
- էջ 741
– քհյ.
գրչփ. - էջ 547, 564ՅԱԿՈԲՇԱՀ, 1626 թ., Շեջով - էջ 16, 17
ՅԱԿՈԲՋԱՆ
–
1642 թ., ստացող - Հմր 2408, էջ 35, 36
– մելիք,
1752 թ. յետին ստացող - էջ 569
–
1761 թ. - էջ 748
– (Յակոբճան)
1797 թ. - էջ 460
– ԺԸ.
դ. - էջ 72
ՅԱՅՏ,
ԺԸ. դ. - էջ 78
ՅԱՅՐՈՍ
ժողովրդապետ - էջ 565
ՅԱՆԷՍ
ԱՍԼԱՄԱԶՈՎ, ԺԹ. դ. - էջ 578
ՅԱՆՆԱ,
1648 թ., կողակից ստացող խօճա Պետրոսի - էջ 605
ՅԱՍՈՆ
նհտ. - էջ 1235
ՅԱՎՐԻ,
1642 թ. - էջ 164
ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ
– քհյ.,
ԺԶ. դ., գրիչ - Հմր 2594, էջ 633, 636
–
1655ից յետոյ - էջ 982
– տիրց.,
ԺԷ. դ. - էջ 444
– վրդ.,
Պանզրմացի, ԺԸ. դ., տաղք՝ Ի ծովակին - էջ 104, Յիսուս Որդի իմ - էջ 101
– կր.,
1723 թ., գրիչ ի Սեբաստիայ - Հմր 2573, էջ 543, 545
– (Արութէն)
1733 թ. - էջ 1158
–
1745 թ. - էջ 834
– խօճա,
մահտեսի, 1754 թ. - էջ 725
– (Յարութուն)
1756 թ. - էջ 120
– Պետանեան
Կ. Պոլսեցի, 1763 թ., ի Կ. Պոլիս - Հմր 2562, էջ 503, 504
– (Յարթէն)
1763 թ. - էջ 1106
–
1780 թ., ծաղկող յԷջմիածին - Հմր 2552, էջ 467, 468
– դատաւոր,
1781 թ. - էջ1314
– աղա
ի Հնդիկս, 1786 թ. - էջ 1321
– քհյ.,
1786 թ. - էջ 1321
– ամիրա
ի Կ. Պոլիս, 1786 թ. - էջ 132
– Վանեցի,
1796 թ., գրիչ ի Վարագ - Հմր 2621, էջ 749
– ԺԸ.
դ., - Հմր 2650, էջ 959, 962
– ԺԸ.
դ., գրիչ - Հմր 2674, էջ 1097, 1098
– (Յարութեն)
ԺԸ. դ. - էջ 96
– տիրց.,
ԺԸ. դ. - էջ 72
– (Արութիւն)
ԺԸ. դ. - էջ 78
– վրդ.,
1801 թ. - էջ 1206
– Շատախցի,
1807 թ. - Հմր 761
– վրդ.,
1810ական թթ. - էջ 1276, 1277
– վրդ.
Ղազարեան Ղզլարեցի, 1816 թ. - էջ 969
– քհյ.,
1817 թ., յետին գրիչ - էջ 974
–
1820 թ. - էջ 292
– մահտեսի
Շմալօղլի, 1822 թ. - էջ 1295, 1300
– վարժապետ,
1822 թ. - էջ 1291, 1308
– մահտեսի
Բէնկանցի, 1822 թ. - էջ 1288, 1292, 1298
– մահտեսի
Սեղբոսեան, 1822 թ. - էջ 1302
– րաբունի,
1822 թ. - էջ 1289
– քհյ.
Տէր-Մկրտչեան, 1822 թ. - էջ 1294
– իշխան
Վանայ, 1822 թ. - էջ 1289
– եպս.,
ի Կ. Պոլիս, 1826 թ. - էջ 844, 845
– Պեզճեան,
1827 թ. - էջ 846
– դպիր,
1828 թ. - էջ 763
– ծ.
վրդ., տեսուչ Զմիւռնիոյ, 1828 թ. - էջ 848
– տիրց.,
1828 թ. - էջ 764
– արքեպս.,
1836 թ. - էջ 1006
– քհյ.
Ղարիբեան, 1837 թ. - էջ 772
– քհյ.
Տէր-Գէորգեան, 1887 թ. - էջ 578
– վրդ.,
Աղանեան, ԺԹ. դ. - էջ 660
– Տէր-Դաւթեանց,
ԺԹ. դ., նուիրատու Հմր 2464 ձեռագրի - էջ 176
– ԺԹ.
դ., որդի Ղազարի - էջ 974
– ծ.
վրդ. Գրիգորեան, ԺԹ. դ. - էջ 440, 444
– գրչփ.
- էջ 168, 1061
– Կարնեցի,
ԺԹ. դ. - էջ 40
– Աւչոնց Հայթաղցի, 1906 թ., գրաշար Ս. Էջմիածնի - էջ
152
ՅԱՐՕԿՐ,
ԺԸ. դ. - էջ 660
ՅԵՍՈՒ
որդի Նաւեայ, Գիրք - էջ 594, 597, 600, 797, 805, 984, 1048, մանրանկար - էջ 1047,
նշում - էջ 1246, 1332
ՅԵՍՍԷ,
հայր Դաւթի, մանրանկար - էջ 13, 131
ՅԷԱՐԱԼՈՒ,
ԺԷ. դ. - էջ 1005
ՅԷՄԻՆԲԷԿ,
1671 թ. - էջ 129
ՅԻԶՏԲՈՒԶՏ
նհտ. - էջ 1224
ՅԻՒՐԿԻԱՆՈՍ
նհտ. - էջ 1246
ՅՈԲ նահապետ, Գիրք - էջ 365 (պպ), 594, 601, 797, 806, Մեկնութիւն
Յոբայ - էջ 165, 356, 717, տօն - էջ 1233, մանրանկար - էջ 593, 599, 795, քարոզ - էջ
782, նշում - էջ 140, 359, 374, 552, 610, 710, 718, 1160, 1332
ՅՈՀԱՆՋԱՆ Գերաքեան, 1788 թ. - էջ 1330
ՅՈԲԷԼ,
յԱծշնչ. - էջ 1331
ՅՈՍՏՈՍ
եպս. Երուսաղէմի, Ա. դ., Վկայութիւնք - էջ 437
ՅՈՎԱԲ,
յԱծշնչ. - էջ 590, 1333
ՅՈՎԱԿԻՄ
– հայր
Աստուածածնի, տօն - էջ 112, 1247, 1257, ի տաղս - էջ 1276, 1934, մանրանկար - էջ 41,
141, 149, 199, նշում - էջ 1008
– երէց,
1663 թ., գրիչ - Հմր 2473, էջ 189, 192
– տիրց.,
1755 թ., ստացող յԱրզրում - Հմր 2436, էջ 99, 104
– պատրիարք,
1781 թ. - էջ 1316
– (Յօվագիմ)
կր., Սեւան, 1806 թ. - էջ 386
– տիրց.
Յակոբեան Մաթոսենց, 1821 թ., յետին ստացող - էջ 546, 547
– մահտեսի
Գիւմուշխանեցի, 1822 թ. - էջ 1290, 1291, 1300, 1325
– աղայ,
1828 թ. - էջ 764
– մելիք
Յարութիւն, 1830 թ., յետին ստացող - էջ 38
– (Յովակ)
ԺԹ. դ. - էջ 974
ՅՈՎԱՍԱՓ
– որդի
թգւր-ի Հնդկաց, Տաղ Յովասափու - էջ 121, 163, նշում - էջ 968
– 1580 թ. - էջ 1157
– Սեբաստացի, ԺԶ. դ., տաղերգու, Ոտանաւոր տումարական - էջ 242
– (Յօվայսափ) ծն. 1666 թ. - էջ 164
ՅՈՎԷԼ
մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 272 (պպ), 595, 601, 797, 806, 1049, տօն - էջ 1252, մահ
- էջ 798, մանրանկար - էջ 593, 795, 804, նշում - էջ 788
ՅՈՎԻԷԼ
հրեշտակ - էջ 194
ՅՈՎԷ
կարգաւոր, ԺԵ. դ. - էջ 487
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ
– Կարապետ, Մկրտիչ, ի տաղս եւ գանձս - էջ 426, 429, 1276, ի տօնս - էջ 26,
1008, 1225, 1239, 1243, 1245, 1251, 1252, 1008, Պատմութիւն - էջ 455, ճառ - էջ
658, մանրանկար - էջ 41, 43, 49, 57, 124, 141, 149, 171, 175, 195, 199, 201,
405, 565, 829, 1053, 1061, քարոզ - էջ 786, նշում - էջ 155, 223, 290, 326, 340,
341, 497, 658, 743, 744, 787, 957, 1159, 1160, 1246, 1263, 1264, 1266
– Աւետարանիչ, Աւետարան - էջ 63 (պպ), 69, 109 (պպ), 128, 132, 206, 248, 295
(պպ), 406, 410, 413, 415, 418, 420, 541, 566, 579, 582, 583, 593 (պպ), 595,
618, 681, 695 (պպ), 741 (պպ), 781 (պպ), 798, 807, 810, 813, 819, 823, 827, 830,
967, 979, 983, 1040, 1049, 1054, 1049, 1054 (պպ), 1055, 1062, 1181 (պպ), 1194 (պպ),
հատուած - էջ 93, 308, 1061 (պպ) թուղթ - էջ 64, 74, 233, 596, 602, 615, 798,
807, 1049, Մեկնութիւն թղթոյն - էջ 1214, 1215, Յայտնութիւն - էջ 375 (հտվ.), 596,
603, 799, 808, 1049, Հանգիստ - էջ 587, 596, 603, 799, 1049, Բժշկութեան Աւետարան
- էջ 10, 12, 81, 96, 187, 219, 221, 233, 587, Մեկնութիւն Աւետարանի - էջ 306,
317, 328, 335, 464, 713, 1112, 1114, 1183, 1192, Մեկնութիւն Յայտնութեանն - էջ
83, 84, 317, 344, 375, ի գանձս - էջ 428, Տեսիլ - էջ 558, 1049, Ննջումն - էջ
1249, ի քարոզս - էջ 512, 513, 876, տօն - էջ 1233, 1243, 1261, մանրանկար - էջ
13, 57, 127, 185, 187, 205, 237, 238, 247, 405, 406, 411, 414, 415, 417, 419,
565, 577, 579, 795, 809, 813, 818, 822, 829, 967, 979, 1039, 1053, 1062, 1193, նշում
- էջ 744, 773, 774, 775, 776, 777, 778, 779, 780, 820, 823, 878, 882, 893, 925,
927, 929, 930, 931, 932, 962, 981, 1058, 1060, 1063, 1185, 1186, 1188, 1192,
1194, 1205, 1224
– որդի Քսէնիփոնի, նհտ., - էջ 1221
– սքանչելագործ բժիշկ, նհտ. - էջ 1222
– Գբեցի - էջ 1133
– (Յոհան) Երուսաղէմացի հայրապետ, Դ. դ., Վկայութիւնք - էջ 436, 1118, տօն
491, 1255, 1228, շարական - էջ 46, 152, 177, 196
– միայնակեաց - էջ 1133
– եպս. Կողոնիոյ - էջ 1234
– Կամաւոր աղքատ, Դ. դ. - էջ 1135, 1220
– եպիսկոպոս, նհտ. - էջ 1225
– Պահացող, Դ. դ. - էջ 555, 1136
– Կարճիկ, միայնակեաց, Դ. դ. - էջ 553
– Անապատական ի վանուց Սաբայի - էջ 1136, 1241
– Հայրապետ Կ. Պոլսի - էջ 1246
– Ոսկեբերան, 354-407 թթ., ի Մեկնութենէ Հնգամատենի - էջ 356, Մեկնութիւն Սաղմոսացն
Դաւթի - էջ 819 (պպ), Մեկնութիւն Եսայեայ - էջ 309, 1171, Մեկնութիւն Յովհաննու
- էջ 375, 1183, Մեկնութիւն Գործոց առաքելոց - էջ 324, 328, 671, Պատճառք թղթոցն Պօղոսի
- էջ 1201, 1202, Ճառք - էջ 452, 453, 558, 591, 656, 657, 658, Բանք - էջ 376,
436, 437, 648, 1138, Պատճառք - էջ 357, ի գանձս - էջ 428, 934, Վարք - էջ 1221,
1248, 1255, մանրանկար - էջ 1193, 1199, նշում - էջ 331, 676, 677, 773, 794, 877,
1113, 1140, 1142, 1154, 1172, 1185, 1186, 1188, 1192, 1196, 1198, 1203, 1211
– Ա. Մանդակունի, կթղկս. Հայոց՝ 478-490 թթ., Ճառք - էջ 157, 360, 396, Կանոնք
- էջ 235, Խրատք - էջ 397, 482, 1137, 1142
– Պարսիկ, Զ. դ. - էջ 554
– Մայրավանեցի, մօտ 572-650 թթ., Ճառք - էջ 398, 449, 450, 451,
– (Յովհաննիկ) երէց, Է. դ. - էջ 859
– (Յովհան) Մամիկոնեան, Է. դ., Պատմութիւն Տարօնոյ - էջ 495, 496, 739
– Իմաստասէր Օձնեցի, կթղկս. Հայոց՝ 717-728 թթ., Կանոնք - էջ 235, 841, Մեկնութիւն
ժամակարգութեան - էջ 686, 687, Ճառք - էջ 690, Վկայութիւնք - էջ 436, էջ 281, 677,
694
– վրդ. Կ. Պոլսեցի, Ժ. դ., կարգաւորող Յայսմաւուրքի
- էջ 309
– Կոզեռն Տարօնացի, 1021 թ., Տեսիլ - էջ 690
– Սարկաւագ իմաստասէր վրդ., 1045-1129 թթ., Աղօթք - էջ 1150, 1151, Յաղագս անկիւնաւոր
թուոց - էջ 639, ՇԼԲ. աղիւսակ - էջ 460, Վարք - էջ 1152, Ի բանից - էջ 242, 285,
1118, նշում - էջ 253, 637, 644, 1132, 1134, 1136, 1155, 1179
– Վանական - տե՛ս Վանական վրդ. Տաւուշեցի
– Հոսավացի - էջ 1253
– Գառնեցի, ԺԲ-ԺԳ. դդ., Աղաւթք - էջ 1147, Ողբ - էջ 696, Խրատ - էջ 452, 834,
1137, 1138, Վասն Դաւթեան Սաղմոսի - էջ 230, Տեսիլ - էջ 252, մանրանկար - էջ
117, նշում - էջ 218, 1003, 1154
– կթղկս., 1206 թ., Կանոնք - էջ 841
– արքաեղբայր, 1220ական թթ., 1289 թ. - էջ 298, 664, 671
– Քոմնինոս - էջ 900
– 1225 թ., որդի Գիշի - էջ 1132
– Երզնկացի (Պլուզ), 1230-1293 թթ., Աղօթք - էջ 1146, Խրատ հասարակաց
քրիստոնէից - էջ 288, 432, 437, 452, 655, 1112, Ի հասարակաց խրատուց - էջ 554, Խրատ
հոգեւոր - էջ 163, 632, Յաղագս երկնային շարժման - էջ 284, Յաղագս երկնի - էջ 32,
170, Վասն ԲԺ.ան կենդանակերպից - էջ 170, նշում - էջ 18, 501, 791
– Երզնկացի, Ծործորեցի, ԺԳ-ԺԴ. դդ., Եօթն խորհրդոց գիրք, թրգմ
Ծործորեցի - էջ 314, Մեկնութիւն Աւետարանին Մատթէի - էջ 1181, տաղք՝ Անդ ի մէջ դրախտին
- էջ 162, 945, 994, 1033, 1073, Առաջնաճաշակ պտղոյն - էջ 71, 225, 514, 1030, Երկուս
ի մէկ - էջ 1103, Յիմաստութիւն - էջ 31, գրիչ 1306 թ. - Հմր 2520, էջ
333, 346, 347, Հմր 2549, էջ 461, 462, նշում - էջ 1182, 1195
– Բջնեցի, 1302 թ., վերադիտող Արարատեան նահանգի - էջ 253
– քհյ., 1313 թ., ստացող յԱրիձոր - Հմր 2583, էջ 585, 588
– Արճիշեցի, մահ՝ 1327 թ.,
Մեկնութիւն պատարագի - էջ 696
– սրկւգ., 1338 թ., կազմող ի Կիլիկիայ - Հմր 2627, էջ 795, 801
– վրդ., 1363 թ., ստացող ի Գամաղիէլի վանս - Հմր 2610, էջ 707,
709, 710
– վրդ., 1363 թ., Ղրիմ - էջ 714
– Հերմոնեցի, 1371 թ. - էջ 1153
– աղբյ., 1387 թ., թուղթ կոկող - Հմր 2516, էջ 315, 319
– Որոտնեցի, 1315-1388 թթ., Լուծմունք Պերիարմենիասին Արիստոտէլի - էջ 263, Ի բան
մարգարէին - էջ 521, Ի բանից - էջ 166, 1121, քարոզ - էջ 876, նշում - էջ 256,
257, 323, 325, 328, 331, 364, 455, 769, 885
– Վարդենիսցի, 1391 թ. - էջ 463
– Անգելոս, ԺԴ. դ. Ա. կէս - էջ 471, 901, 902
– ԺԴ. դ., գրիչ - Հմր 2511, էջ 301, 304
– շարականք, Յեդեմական տնկոյն - էջ 48, 52
– Թլկուրանցի, ԺԴ-ԺԵ. դ., Ա. կէս, Մեկնութիւն Արարածոց - էջ 257, տաղք եւ գանձք՝
Ահա եղեւ - էջ 515, Անձն իմ ընդէր - էջ 1086, 1088, 1102, Աչեր, ինչ ես - էջ
1102, Առ քեզ, Աստուած - էջ 1102, Արեկ, արեկ - էջ 514, Արեւ նման - էջ 514, Գերի
քանի կմնաս - էջ 1105, Ես զքեզ տեսայ - էջ 515, Է՜ մահ - էջ 212, 216, 1088, Թէ մահն
- էջ 515, Լուսերեսացդ - էջ 515, Խրատ մի տամ - էջ 1103, Հազար ուսուֆ - էջ
514, Հանցկուն - էջ 515, Հիմիկ ճարտար - էջ 1102, Ձայն եդեմական - էջ 72, Յաւէտ իսկապէս
- էջ 71, Յերկնից խոնարհեալ - էջ 934, 947, 987, 999, 1034, 1068, Ով մահ - էջ
1101, Սկսողն է սկիզբն - էջ 1105, Տեսայ պատկեր մի - էջ 514, նշում - էջ 520
– 1418 թ., ծաղկող, կազմող, յԵղիազարու վանս - Հմր 2690, էջ 1193,
1198
– (Յոհաննէս) 1419 թ., եղբայր գրիչ Աստուածատուր աբղյ-ի - էջ 1056
– քհյ. յՈստան, 1419 թ. - էջ 1057
– փիլիսոփայ Ամիրլուսենց, 1419 թ. - էջ 1057
– պատանեակ, 1425 թ. - էջ 802
– (Յոհանէս) կր., 1439 թ. - էջ 425
– 1441 թ., առաջնորդ Վարագայ - էջ 1063
– 1444 թ., եղբայր Մկրտիչ գրչի - էջ 1063
– 1472 թ., հայր ստացող Կուլփաշայի - էջ 820
– արքեպս. 1475 թ., առաջնորդ Վայոց ձորի - էջ 831
– Համշէնցի, 1476 թ., ստացող յԱւագ վանս - Հմր 2687, էջ 1179, 1182
– 1475 թ., հայր Աբրահամ ծաղկողի - էջ 831
– 1475 թ., եղբայր Եղիա ստացողի - էջ 832
– 1481 թ., գրիչ յԱրմենի անապատ - Հմր 2604, էջ 665, 666, 668
– վրդ., 1498 թ., ուսուցիչ ստացող Ստեփաննոսի - էջ 126
– եպս., 1498 թ., միաբան Ս. Յուսկան որդու
վանքի - էջ 126
– ԺԵ. դ., տաղք՝ Յամենայն ժամ (Ջրօրհնեաց) - էջ 223, Առաւօտուն քամին - էջ
103
– (Ոհաննէս) ԺԵ. դ., գրիչ - Հմր 2508, էջ 293, 296
– ԺԵ. դ. - էջ 60
– ԺԵ. դ., հայր յետին ստացող Զանգիշէի - էջ
1059, 1060
– կր., 1513 թ. - էջ 665
– 1521 թ. - էջ 178
– (Յոհան) քհյ., 1535 թ. - էջ 540
– Նաղաշ, 1535 թ. - էջ 540
– 1550 թ., յետին ստացող - էջ 178
– վրդ., 1568 թ., ստացող յԱրախիշ - Հմր 2537, էջ 413, 417
– կթղկս., 1568 թ. - էջ 416
– պարոնտէր, 1580 թ., հնգց - էջ 418, 1156
– (Յոհան) 1585 թ. - էջ 833
– (Յովէս) եպս., 1587 թ., յՈւրֆայ - էջ 660
– հռետոր, 1596 թ., ի Կիլիկիայ - էջ 277, 280
– 1598 թ., եղբայր Բարսեղ գրչի - էջ 677
– վրդ. Բրգութենց, 1589 թ.ից առաջ - էջ 677, 684
– րաբունապետ, ԺԶ. դ. - էջ 334
– Ամթեցի, ԺԶ. դ., տաղք. Յանեղդ յԷութեան - էջ 212, յԱրարչէն հրաման - էջ 212,
նշում - էջ 212
– Ծայրեցի վրդ., ԺԶ. դ., յետին ստացող - էջ 333
– կոշկար, ԺԶ. դ. - էջ 305
– խոճա, ԺԶ. դ., ստացող - Հմր 2459/Ա. - էջ 157, 158, 163
– վրդ., ԺԶ. դ., յիշուած ի նահատակութեան Եղիա քահանայի - էջ 288
– քհյ., ԺԶ. դ., եղբայր յետին ստացող Աւդլազիզի - էջ 1060
– ԺԶ. դ., գրիչ - Հմր 2460, 165, 167
– սրկւգ., ԺԶ. դ., գրիչ - Հմր 2425, էջ 77, 80
– Տէր, ԺԶ. դ., ստացող - Հմր 2559, էջ 493, 494
– երէց Աղճայղալեցի, յետին ստացող - էջ 822
– Քերոբենց, ԺԶ-ԺԷ. դդ., տաղ՝ Յերեկ հողվերաւքն անցայ - էջ 211, 215, նշում - էջ
212
– Ուռհայեցի, 1602 թ. - էջ 716
– (Յոհաննէս) 1602 թ., եղբօրորդի յետին ստացող Մելքիսեդի - էջ 1042
– կթղկս. Կիլիկիոյ, 1613 թ. - էջ 1213
– (Յոհան) 1613 թ., հայր Փիլիպոս գրչի - էջ 1213
– վրդ., 1618 թ., միաբան Եղիազարու վանքի - էջ 1205
– մալազ, 1618 թ., քուերոդի Աւետիս կր-ի - էջ 1206
– 1620 թ. - էջ 1123
– եպս., 1624 թ. - էջ 434
– (Յոհան) 1630 թ., գրիչ - Հմր 2468, էջ 179, 182
– խոճա, 1630 թ., նորոգող ձեռագրի - էջ 817
– 1635 թ., գրիչ ի Շինուհայր գիւղ - Հմր 2608, էջ 693, 700
– արքեպս., 1635 թ., ստացող ի Խոտանան - Հմր 2635, էջ 833, 836,
837, 838
– սրկւգ., 1636 թ., որդի Մկրտիչի - էջ 980
– երէց, 1641 թ., գրիչ յԱղուերձ - Հմր 2454, էջ
145, 148
– (Ավանէս) 1641թ., հայր ստացող Յակոբ սրկ-ի - էջ 148
– եպս., 1641 թ., յԱրցախ - էջ 23
– (Յոհան) երէց, 1642 գրիչ եւ ծաղկող ի Նոր Ջուղայ - Հմր
2407, էջ 31, 33, 34,
– խոջա, 1648 թ., որդի ստացող Պետրոսի - էջ 605
– քհյ., 1650 թ., ի Նոր Ջուղա - էջ 493
– սրկւգ., 1653 թ., գրիչ, ծաղկող ի Շօռոթ - էջ 247, 248
– (Ավանաս) 1654 թ. - էջ 110
– (Յոհան) 1655, հայր ստացող Մատթէոս վաճառականի - էջ 567, 568
– 1655, որդի Մէհրապի - էջ 568
– սրկւգ., 1655ից յետոյ, որդի մահդասի Մկրտչի - էջ 982
– (Ովանիս) 1655ից յետոյ - էջ 982
– (Յոհան) 1655ից յետոյ - էջ 982
– երէց, 1656 թ., ստացող ի Կաֆայ - Հմր 2534, էջ
405, 409
– (Յօվանէս) 1660 թ., հնգց - էջ 164
– (Եվանես) 1661 թ. - էջ 109
– աւագ սրկւգ. Լեհացի, 1661 թ. - էջ 128
– 1663 թ., եղբայր Մելքոն ստացողի - էջ 890
– աբղյ., 1663 թ., եղբայր
Կիրակոս երէց գրչի - էջ 888, 891
– աբղյ., 1664 թ., գրիչ ի Յովհաննավանս - Հմր
2401, էջ 9, 12, 13, 14
– վրդ., 1664 թ., առաջնորդ Յովհաննավանուց - էջ 13, 14
– վրդ., 1665 թ., Յայտարարութիւն աղանդոց - էջ 903
– (Յովանէս) վրդ., 1670 թ. - էջ 67
– 1671 թ. - էջ 129
– (Յոհան) 1671 թ., եղբայր Անանիա երէցի - էջ 129
– վրդ., 1672 թ., ի Թիֆլիս - էջ 580
– Բաբոնենց վրդ., 1672 թ. - էջ 864
– (Յոհան) 1675 թ., գրիչ
ի Կորես - Հմր 2539, էջ 419, 420, 423
– (Յոհան) էրէց, 1675 թ., գրիչ - Հմր 2506, էջ
281, 289
– քհյ., 1678 թ., ստացող ի Տաթեւ - Հմր 2441, էջ
111, 116
– արքեպս., 1678 թ. առաջնորդ Թադէի վանուցն - էջ 422
– 1679 թ., գրիչ ի Զէյթուն - Հմր 2475, էջ 193,
198
– 1687 թ. - էջ 826
– (Յովան) 1691ից առաջ, եղբայր Սիմոն ստացողի
- էջ 498
– սրկւգ., 1697 թ., միաբան Ս. Ստեփաննոս
Նախավկայի վանքի - էջ 1110
– վրդ. Նախավկայի, 1698 թ., կազմող
- Հմր 2625, էջ 781, 792, 1110
– Կամենացի, ԺԷ. դ., Պատմութիւն պատերազմին
Խօթինու - էջ 904, 906, 910
– (Օհաննէս) ԺԷ. դ. - էջ 701
– (Յովհան) ԺԷ. դ., Գրքուկ աղօթից
- էջ 379, նշում - էջ 384
– ԺԷ. դ., որդի Վարդան երէցի - էջ
1005
– խոջա մուղդասի, ԺԷ. դ., յետին ստացող
- էջ 616
– ԺԷ. դ., ամուսին Եղիսաբեթի - էջ
683
– աբղյ., ԺԷ. դ., տաղք՝ Բարեկամք
- էջ 102, Վերստին գործոյդ - էջ 103
– քհյ.,
1708 թ., գրիչ ի Գողթն - Հմր 2590, էջ 617, 618, 619, 620
– 1708 թ., առաջնորդ Գողթնի - էջ
619
– եպս. Սիւնեաց, 1711 թ. - էջ
762
– Մկրտիչ Մասիյլէօն, 1718 թ., Քարոզգիրք - էջ 925, 931, 932
– (Օհանէս) 1723 թ. - էջ 1158,
1159
– ծն. 1730 թ. - էջ 292
– (Օվանէս) քհյ., 1738 թ. հնգց -
էջ 291
– (Օհան) 1742 թ., հայր Զաքարիայի
- էջ 771
– 1745 թ. - էջ 834
– Աստուածատուրեան, 1751 թ. - էջ
272
– վրդ. Ամասիացի, գրիչ յԱմստերդամ
- Հմր 2529, էջ 379
– Բաղիշեցի,
1751 թ., պատրիարք Կ. Պոլսի - էջ 1043, 1045
– վրդ., 1752 թ., ի Թրակիայ - էջ
723
– մահտեսի, 1753 թ. - էջ 724
– (Օվանէս) քհյ., 1756 թ., որդի Աւաք
ստացողի - էջ 120
– աղայ Ակնցի, 1763 թ. - էջ 218
– աստուածաբան վրդ., 1764 թ. - էջ
758
– սրկւգ., 1771 թ., ստացող - Հմր
2502, էջ 265, 266
– (Օհան) Շամախեցի, 1781 թ. - էջ
89
– Լազարեան, 1781 թ. - էջ 1313,
1314, 1315
– կապիտան, 1781 թ. - էջ 1313
– աւ. քհյ., 1781 թ. - էջ 1314
– կթղկս. Աղուանից, 1785 թ. - էջ1316
– Բեթղէհեմեան, 1785 թ. - էջ
1319, 1328, 1330
– պրն. ի Բասրա, 1786 թ. - էջ
1322, 1325
– (Յովհան) Սանճեմինացի, Գիրք օրինակաց
եւ նմանութեանց - էջ1013
– մահտեսի ի Ստանպոլ, 1786 թ. - էջ1325
– (Յօվանէս) դպիր, ԺԸ. դ. - էջ
1166
– (Օվանէս) մահտեսի, ԺԸ. դ. - էջ
170
– ԺԸ. դ. - էջ 1106
– ԺԸ. դ., յետին ստացող - էջ 892
– (Օհանէս) ԺԸ. դ., հայր Մարտիրոսի
- էջ 1054
– (Յոհան) ԺԸ. դ., յետին ստացող
- էջ 482
– (Ովանէս) տիրց., ԺԸ. դ., յետին
ստացող - էջ 168
– ԺԸ. դ. - էջ 81, 82
– ԺԸ. դ. - էջ 660
– Ռամբոլտայ, ԺԸ. դ., Վարք Մուհամետտայ
- էջ 754
– եպս., 1801 թ., առաջնորդ Մշոյ Առաքելոց վանքի - էջ 1206,
1208
– 1801 թ. - էջ 1206
– պատրիարք Կ. Պոլսոյ, 1803 թ. -
էջ 755, 756, 757
– մահտեսի, 1804 թ. - էջ 756
– Չէլէպի ամիրայ, 1804 թ. - էջ
755, 754
– պատրիարք Կ. Պոլսի, 1809 թ. - էջ
1193
– (Յոհան) տիրց, 1809 թ. - էջ
361
– վրդ., 1810ական թթ. - էջ 1274, 1282
– նոտար, 1813 թ., գրիչ ի Լիմ - Հմր 2597, էջ
647, 650
– (Օվանէս) 1816 թ. - էջ 150
– վրդ. Զօհրապեան, 1817 թ. - էջ 279
– (Յօհան) 1820 թ. - էջ 292
– արքեպս, նուիրակ Ս. Էջմիածնի, 1822 թ. - էջ 1281, 1282, 1289, 1297, 1299, 1300, 1301,
1302, 1303, 1304, 1305, 1307
– (Օհան) տիրց., 1822 թ. - էջ 1297
– քհյ. Գեարգառեան, 1822 թ. - էջ 1286
– դպիր, միաբան Ս. Էջմիածնի, 1822 թ. - էջ 1273
– արքեպս Սեբաստիոյ, 1822 թ. - էջ 288, 1294, 1307
– վրդ. Գիւմիւշխանեցի, 1822 թ. - էջ 1293
– մահտեսի, 1822 թ. - էջ 1291
– վրդ. ի Քղի, 1822 թ. - էջ 1290
– մահտեսի Կէտիւկեան, 1822 թ. - էջ 1288
– ամիրայ Բէնկանցի, 1822 թ. - էջ 1288, 1292, 1298
– վրդ. միաբան Սեւորակի
Ս. Աստուածածին վանուց, 1822 թ. - էջ 1285
– (Յօհաննէս) կր. Ղրիմու Սուրբ Խաչի, 1825 թ. - էջ 969, 970
– դպիր Տէր-Կարապետեան Պրուսացի,
1827 թ., թարգմանող Պօռթայի Բնազննութեան - էջ 623, 624, 625, թարգմանող Վարք Մուհամմետայ
- էջ 754, 1843 թ., թարգմանիչ Պօռէի Պատմութեան - էջ 908, գրիչ - Հմր
2648, էջ 925, 926, 931
– աղա, 1828 թ. - էջ 763
– Ամիրեան, 1828 թ. - էջ 848
– (Յոհան) Սարաֆ Մարտիրոսեան, 1828 թ. - էջ 847, 848
– արքեպս. Կտցոյ, 1825 թ. - էջ 1305
– Միրզայեան Վանանդեցի, 1831 թ., Տեսարան հանդիսիցն Հայկայ,
Արամայ եւ Արայի - էջ 871, 874
– Ը. Կարբեցի, կթղկս. Հայոց՝ 1831-1842 թթ., կնքատէր - էջ
1013, կոնդակ - էջ 1009, նշում - էջ 505, 508, 753, 1010, 1012, 1289, 1295, 1298,
1299, 1301, 1305, 1306
– Ամերիկեան Մշեցի, 1831 թ. - էջ1009, 1010, 1011, 1012
– (Օհան) Զուպառեան, 1848 թ. - էջ 600
– Թագաւորեան, գրիչ ի Կ. Պոլիս, 1856 թ. - Հմր
2622/ԺԵ., էջ 766, 768
– քհյ. Բաշ-Ապարանցի, 1862 թ. - էջ 828
– (Օհանէս) Պարունակով, 1873 թ. - էջ 528
– քհյ. Խաչկեան, 1863 թ. գրիչ ի Կալկաթայ - Հմր
2636, էջ 839, 840, 842
– Կարապետեան Կ. Պոլսեցի, 1861 թ., գրիչ յԵրուսաղէմ - Հմր
2647, էջ 919, 920
– պատրիարք Երուսաղեմի, 1861 թ. - էջ 920
– (Յօհան) մահտեսի, 1873 թ., եղբայր Գէորգ Դ. կթղկս.ի - էջ
804
– Ծ. վրդ. Գրիգորեան, 1879 թ. - էջ 456, 457, 504, 519
– Չառըխեան, 1894 թ., ի Նոր-Նախիջեւան - էջ 124
– Մելիքսետեան, 1897 թ. - էջ 150
– Կարապետեան Թավարբեկով, ԺԹ. դ. - էջ 771, 772
– խոջա, ԺԹ. դ., ի Կարին - էջ 289
– (Օհանէս) ԺԹ. դ., - էջ 974
– տիրց., ԺԹ. դ. - էջ 771
– ԺԹ. դ. - էջ 396
– քհյ., ԺԹ. դ., յԱռինջ - էջ 200
– ծառայ, կնքատէր - էջ 38
– Տէր, գրչփ. - էջ 14, 292
– Օվօ Ղոյումչի, ԺԹ. դ. - էջ 530
ՅՈՎՆԱԹԱՆ, որդի Սաւուղայ, յԱծշնչ. - էջ 667, 782
ՅՈՎՆԱՆ
– մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 595, 601, 797, 806, 1049, մահ
- էջ 798, 806, ի քարոզս - էջ 531, 548, 641, 655, մանրանկար - էջ 41, 43, 49, 57,
61, 76, 79, 124, 141, 149, 171, 199, 201, 207, 593, 599, 795, 804, 1249, նշում
- էջ 962
– (Յունան) նհտ. - էջ 1228
– (Յովնան) 1159 թ., կազմող ի Տարաւն - Հմր
2684, էջ 1171, 1173
– (Յունան) 1475 թ., որդի ստացող Եղիշա քհյի - էջ 832
– (Յունան) վրդ., 1672 թ. - էջ 867
ՅՈՎՍԷՊՈՍ ԵԲՐԱՅԵՑԻ, Փլաբիոս, 37-95 թթ. - էջ 438, Յաղագս պատերազմին
հրէից - էջ 751
ՅՈՎՍԷՓ
– Գեղեցիկ, Կտակ - էջ 650, 805, Պատմութիւն - էջ 299, 603,
667, նշում - էջ 105, 194, 257, 303, 1332
– Աստուածահայր - էջ 777, 795, 1223, 1249, 1253
– Արիմաթացի, մանրանկար - էջ 41, 131, 237, 247, 405, 406,
415, 565, 582, 822, 1053, նշում - էջ 310, 657, 922
– (Յուսեփ) հայր Շմաւոն առաքեալի - էջ 1231
– քհյ., նհտ. - էջ 1254
– կր., միայնակեաց - էջ 553, 554
– մի ի Ղեւոնդեանց քահանայիցն, կթղկս-ական տեղապահ, Ե. դ.,
նհտ. - էջ 840, 1242
– նհտ. ի Կարին - էջ 1221
– 1162 թ., գրիչ նախագաղափար օրինակի - էջ 698
– նոր վկայ, 808 թ. - էջ 1237
– վրդ., Աղաւթք քահանայից - էջ 1148
– աբղյ., 1439 թ., յետին ստացող - էջ 313
– կր., 1439 թ., յետին ստացող - էջ 425, 426
– (Յուսէփ) 1471 թ., հայր Պարսամ ստացողի - էջ 825
– 1472 թ., որդի յետին ստացող Կուլփաշի - էջ 820
– ԺԵ. դ. - էջ 487
– (Ուսէփ) ԺԵ. դ. - էջ 487
– վրդ., 1515 թ., կազմող ի Վան - Հմր 2582, էջ
581
– (Յուսէփ) 1521 թ. - էջ 178
– վրդ. Աղթամարցի, ԺԶ. դ., տաղ՝ Երկու վնաս - էջ 144
– քհյ. ի Ղրիմ, 1636 թ. - էջ 971
– (Յօսէփ) կր., 1651 թ. - էջ 291
– քհյ., 1663 թ. - էջ 891
– աբղյ., 1670 թ., գրիչ յԷջմիածին - Հմր 2420, էջ
63, 64, 65, 66, 68
– վրդ., 1678 թ., գրիչ ի Տաթեւ - Հմր 2441, էջ
111, 116
– (Յուսէփ) 1687 թ., որդի ստացող Խոսրովի - էջ 826
– (Յօվսէփ) 1752 թ., որդի յետին ստացող մելիք Յակոբջանի -
էջ 569
– (Յօսէփ) աղա, 1754 թ. - էջ 724
– վրդ., 1756 թ. - էջ 120
– որդի Սրապիոնենց, 1785 թ. - էջ 1320
– արքեպս Արղութեան, 1795 թ. - էջ 482, 1770 թ.՝ ստացող - Հմր
2499, էջ 259, 261, 262 (յետին ստացող), 498, 812, 818, 892, 1005, Պատճէնք թղթոց
- էջ 1311, 1313, 1314, 1315, 1316, 1317, 1318, 1319, 1320, 1321, 1323, 1324,
1325, 1326, 1327, 1328, 1329, 1330, կնքատէր - էջ 894
– վրդ., 1797 թ., յետին ստացող - էջ 460
– (Յուսէփ) ԺԸ. դ. - էջ 183
– աւագ սրկւգ., 1810ական թթ. - էջ 1273
– վրդ. Արցախեցի, 1816 թ., գրիչ - Հմր 2525, էջ
361, 362, ի Ս. Յակոբ - Հմր 2563, էջ 505, 508, 1838 թ., գրիչ ի Շուշի
- Հմր 2622/Բ., էջ 753
– աղա, 1822 թ. - էջ 1285, 1286
– վրդ. ի Հաղբատ, 1822 թ. - էջ 1289, 1291, 1297, 1299,
1303, 1304
– Չօպանեան, 1822 թ. - էջ 1290
– րաբունի, 1828 թ. - էջ 764
– վրդ. Փինաչեանց, ԺԹ. դ, յետին ստացող - էջ 420
– (Յօսէփ) ԺԹ. դ. - էջ 484
– (Յուսէփ) ԺԹ. դ. - էջ 974
– Տէր Մկրտիչեանց Էջմիածնեցի, ԺԹ. դ. - էջ 132
Յովսէփեան Գարեգին կթղկ. - էջ 704, 705,
707, 708, 1190, 1197
Յուբենտենոս նհտ. - էջ
1251
ՅՈՒԴԱ
– նահապետ, Կտակ - էջ 649, 805, մանրանկար - էջ 1047, նշում
- էջ 1332
– առաքեալ, Կաթուղիկեայ թուղթ - էջ 64, 233, 596, 602, 798,
807, 1049, տօն - էջ 935, 1259, մանրանկար - էջ 63, քարոզ - էջ 782, նշում - էջ
883, 1224
– Իսկարիովտացի, մանրանկար - էջ 13, 49, 406, նշում - էջ
130, 240, 419, 606, 616, 657, 825, 828, 960, 1042, 1053, 1060, 1109, 1205
ՅՈՒԴԻԹ, Գիրք - էջ 594, 601, 797, 806, 984, 1048, մանրանկար
- էջ 795
ՅՈՒԼԻԱ վկայուհի - էջ 1234
ՅՈՒԼԻԱՆԷ նհտ. - էջ 1228, 1258, 1261
ՅՈՒԼԻԱՆՈՍ
– նհտ., - էջ 1224, 1231, 1246
– եգիպտացի նհտ. - էջ 1237
– բժիշկ, նհտ. - էջ 1262
– Ուրացող, Դ. դ., կայսր Բիւզանդիոյ - էջ 1220, 1224, 1228,
1237, 1240
ՅՈՒԼԻՈՍ ԿԵՍԱՐ - էջ 1334
ՅՈՒՂԻՏԱ, վկայուհի, յիշուած Կիրակոսի հետ - էջ 104, 1240
ՅՈՒՆԱՆ, ԺԵ. դ., եղբօրորդի Զանդիշէի, ԺԵ. դ. - էջ 1059
ՅՈՒՍԷՐ երէց, 1352 թ. - էջ 816
ՅՈՒՍԻԿ
– Ա. Պարթեւ, կթղկս. Հայոց՝ 341-347 թթ. - էջ 1258
– ԺԲ. դ., արգելական ճգնաւոր, Թուղթ Ներսէսի Լամբրոնացւոյ
- էջ 245, 251, 689
– (Ուսիկ) 1426 թ. - էջ 1111, 1122
– քհյ., 1676 թ. - էջ 910
– 1630 թ. - էջ 747
ՅՈՒՍՏԱԹ, Է. դ. - էջ 859
ՅՈՒՍՏԻԱՆԷ
– կոյս, նհտկ - էջ 189, 1250
– 1352 թ., յետին ստացող - էջ 815, 816
– (Յուստանէ) 1745 թ. - էջ 833
ՅՈՒՍՏԻԱՆՈՍ Ա. կայսր Բիւզանդիոյ՝ 527-565 թթ., Կանոնք - էջ
235, 436, նշում - էջ 773
ՅՈՒՍՏԻՆՈՍ վկայ - էջ 1232
ՅՈՒՍՏՈՍ զօրական նհտ. - էջ 1244
ՅՕՀԱՅ, 1828 թ. - էջ 528
ՆԱԲՈՒԳՈԴՈՆՈՍՈՐ, յԱծշնչ. - էջ 1334
ՆԱԴԻՐ շահ, սպանուած 1747 թ. - էջ 68, 735, 1124
ՆԱԶԱՐ
– ԺԵ. դ. - էջ 418
– ԺԷ. դ., եղբայր ստացող Սահակի - էջ 518
– գրչփ. - էջ 171
ՆԱԶԱՐԷԹ
– ԺԶ. դ., գրիչ - Հմր 2486, էջ 227, 228
– Խոջայ, 1650 թ., ստացող ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2558, էջ 489, 492,
493
ՆԱԶԱՐԻՈՍ նհտ. - էջ 1251
ՆԱԶԼՈՒ
– 1568 թ. - էջ 417
– (Նազլում) 1663 թ., քոյր Մէլքոն ստացողի - էջ 890
– 1756 թ., կողակից Աւաք ստացողի - էջ 120
– ԺԸ. դ. - էջ 826
ՆԱԹԱՆ մարգարէ - էջ 1223
ՆԱՀԱՊԵՏ
– Քուչակ, տաղ՝ Աղբիւր կենդանի - էջ 515
– կր., լուսարար Եղիազարու վանուց - էջ 1206
– Ա. Եդեսացի, կթղկս. Հայոց՝ 1691-1705 թթ. - էջ 519
– դպիր, 1834 թ., գրիչ ի Կ.Պոլիս - Հմր 2551, էջ 465, 466
ՆԱՂԱՇ ՅՈՎՆԱԹԱՆ, 1661-1722 թթ., տաղք՝ Անցանէ մեծութիւն - էջ 1101, Եկայք այսօր
- էջ 506, Յորժամ որ - էջ 103, Նստէք ի մաճլիս - էջ 103, նշում - էջ 507
ՆԱՂԴԻ, 1620 թ. - էջ 1123, 1156
ՆԱՅԱՍՈՆՍ, յԱծշնչ. - էջ 1333###
ՆԱՅԻՊԷ ՍԱՆԹՈՒՆԻ, 1810ական թթ. - էջ 1277
ՆԱՆ, ԺԷ. դ. - էջ 1064
ՆԱՆԱ վրդ Ասորի, Մեկնութիւն Յովհաննու Աւետարանին - էջ 1192, 1194
ՆԱՆԱՅԳՈԼ, 1641 թ. - էջ 148
ՆԱՆԱՋԱՆ
– 1697 թ., դուստր Մինասայ Ջուղայեցւոյ - էջ 1110
– ԺԸ. դ. - էջ 164
ՆԱՆՕՇ, 1801 թ. - էջ 1206, 1208
ՆԱՊՈԼԷՈՆ - էջ 850
ՆԱՏԵՐ, 1341 թ., գրիչ ի Վարդնշէն - Հմր 2653, էջ 965, 967
ՆԱՐԳԻԶ, 1636 թ. - էջ 980
ՆԱՐԻՆԽԱԹՈՒՆ, 1671 թ. - էջ 129
ՆԱՐԻՆՋ, 1585 թ., մայր Սիմէոն վրդ. Ապարանցու - էջ
1132
ՆԱՒԷ, հայր Յեսուի - էջ 594, 597, 600, 1047, 1246
ՆԱՒՈՒՄ մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 595, 601, 797, 806, 1049, մանրանկար - էջ
593, 804, մահ - էջ 798, 806, նշում - էջ 374
ՆԱՔՈՎՐ, յԱծշնչ. - էջ 1332
ՆԵԲՐՈՎԹ - էջ 1331
ՆԵԵՄԻ, որդի Աքազեայ, Գիրք - էջ 594, 601, 797, 806, 884, 885, 984, 1048, նշում
- էջ 639, 1280
ՆԵՂՈՍ
– նհտ. - էջ 1249
– հայր, Դ-Ե. դդ., Խրատք - էջ 180, 398, 399, 480, 485, 570, 884, 885, 1137, 1144, 1145, նշում - էջ 484, 490,
1154, 1166
ՆԵՌ - էջ 288, 745
ՆԵՐԳԻՆԷ մեծատուն - էջ 1223
ՆԵՍՏՈՐ
– եպս., նհտ. - էջ 1224
– հերձուածող, մհ. 440 թ. - էջ 1238
ՆԵՐՇԱՊՈՒՀ եպս. Մամիկոնէից, 551 թ., Կանոնք - էջ 235, 525
ՆԵՐՈՆ կայսր Հռոմայ - էջ 1251
ՆԵՐՍԵՀ
– նհտ. - էջ 1244
– որդի թգւր-ին Հռովմայ - էջ 1136
ՆԵՐՍԷՍ
– նհտ., - էջ 1228
– Մեծ, կթղկս. Հայոց՝ 353-373 թթ., Կանոնք - էջ 235, Պատմութիւն - էջ 518,
908, տօն - էջ 1256, Տեսիլ - էջ 690, շարական - էջ 49, մանրանկար - էջ 50, 851, նշում
- էջ 853, 910, 1247
– հեղինակ Փիլէկտիմոնի Վկայաբանութեան - էջ 1225
– Բ. Բագրեւանդցի, կթղկս. Հայոց՝ 548-557 թթ., Կանոնք - էջ 235, 525, 841
– Գ. Տայեցի, կթղկս. Հայոց՝ 641-661 թթ. - էջ 841, 861, 862
– զաւրավար, Է. դ. - էջ 858
– Կթղ. Աղուանից, 689-713 թթ. - էջ 646, 834, 976
– Շնորհալի (Կլայեցի), կթղկս. Հայոց՝
1166-1173 թթ., Աղօթք (Հաւատով) - էջ 54, 89, 120, 144, 154, 188, 191,
217, 232, 283, 539, 1003, 1147, Բանք Չափաւ - էջ 31, 35, 227, 359, Գիր հաւատոյ խոստովանութեան - էջ 246, 1115, Դաւանութիւն հաւատոյ
(Խոստովանիմք) –էջ 232, 283, Թուղթ ընդհանրական - էջ 250, 432, 1113, 1137, Թուղթք
- էջ 251, 525, 688, 689, 1113, 1114, 1115, 1116, 1117, Ի տօնի արմաւենեացն - էջ
249, 1114, Կանոն խաղող օրհնելոյ - էջ 535, Կանոնք - էջ 235, Կարգաւորութիւն Տօնացուցի
- էջ 112, Մեկնութիւն խորանաց - էջ 357, 708, Մեկնութիւն Մատթէի - էջ 355, 461,
709, 1181, Մեկնութիւն Բարձրացուցէքի - էջ 465, 696, Յաղագս երկնից եւ զարդուց նորա
- էջ 691, 1101, Յիշատակարան Բան Հաւատոյի - էջ 242, Յիշատակարանք Առակացն - էջ
808, Սաղմոսին - էջ 191, 360, Յիսուս Որդի - էջ 222 (հատուած), Նախադրութիւնք
գրոցն Հնոյ Կտակարանի - էջ 597, Նախադրութիւնք խրատականք յաղագս աղաւթից - էջ
538, 1002, 1111, Ներբողեան հրեշտակապետացն - էջ 397, Ի բանից - էջ 436, 437, Ներբողեան
Շնորհալւոյ - էջ 360, Վարք - էջ 252, 462, 1243, տաղք, գանձք եւ շարականք՝ Այբն անսկիզբն
- էջ 1101, Այբն առաջին - էջ 1101, Այբն Աստուծոյ - էջ 362, 1101, Այլ պաղատիմք -
էջ 252, Այսաւր աւետեաց - էջ 428, Այսօր Գաբրիէլ - էջ 430, 952, 998, 1036, Անարատ
տաճար - էջ 430, 998, 1036, Անմարմնոցն հրեղինաց - էջ 223, 429, 940, 989, 1030,
Աշխարհ ամենայն - էջ 196, 219, 1003, Առաքեալքն Աստուածորդոյն - էջ 430, 934,
1027, 1079, Առաւօտ լուսոյ - էջ 122, 196, 219, 997, 1003, 1035, 1077, Աստուածային
բանից - էջ 691, Աստուած անեղ - էջ 587, 691, Արարչական Բանին - էջ 159, Արեգակն արդար
- էջ 222, 934, 951, 985, 987, 1037, 1080, Արթունք եղերուք - էջ 196, 316, Եղական
գոլով - էջ 691, 1101, Ի գաւազանէն - էջ 223, 937, 1084, Խաւսեր բանիւ նա - էջ
225, Ծարաւեցաւ Տէրն - էջ 225, 951, 1036, 1081, Կանայքն արտասուաւք - էջ 430,
938, 988, Հանէ զնոսա - էջ 225, Միշտ յԷիդ - էջ 691, 1101, Յիշեսցուք ի գիշերի - էջ
196, 219, 995, 1008, Նայեա սիրով - էջ 156, Նըստեալ կանայքն - էջ 223, 431, 991,
1031, 1075, Նորաստեղծեալ - էջ 156, 159, 497, Նոր ծաղիկ - էջ 428, 430, Նոր ձայն
- էջ 430, 988, 1074, Նոր տօնիս - էջ 934, 1084, Սուրբ Հոգւոյն տաճար - էջ 222,
986, Ցընծան այսօր - էջ 222, 938, 1034, 1074, մանրանկար - էջ 13, 96, 124, 149,
187, 1001, 1095, նշում - էջ 32, 151, 192, 228, 253, 433, 434, 455, 466, 608,
698, 718, 799, 800, 1118
– Լամբրոնացի, 1153-1198 թթ., Ատենաբանութիւն - էջ 245, 608, Գիր հաւատոյ խոստովանութեան - էջ 246, 1115, Դեսպանագնացութիւն
- էջ 246, 251, 1114, Թուղթ առ Յուսկանն - էջ 245, 251, 689, 1114, Խնդիրք Հոռոմոց
- էջ 608, Խորհրդածութիւնք –էջ 608, Խրատք եւ սահմանք - էջ 87, 184, 1148, Հարցաքննութիւն
- էջ 609, Մեկնութիւն աղօթիցն Յովհաննու Աւետարանին - էջ 317, 713, Մեկնութիւն բանիցն
Սողոմոնի - էջ 661, 663, Մեկնութիւն Պատարագամատոյց աղօթից - էջ 134, 609, Մեկնութիւն
Սաղմոսաց - էջ 1213, 1216, Յովհաննու Յայտնութեան մեկնութեան խմբագրող - էջ 311,
Ներբողեան Շնորհալւոյ - էջ 252, Յիշատակարանք - էջ 85, 250, 317, 345, 360, 721, Ներբողեան
ի Վերափոխումն - էջ 1165, Վարք Նարեկացւոյ - էջ 484, Ի մեկնութենէ սրբոյ Պատարագին
- էջ 376, 437, Ի Քաղաքային օրինացն - էջ 629, Վարք - էջ 1166, Ողբ ի Տէր Ներսէս -
էջ 251, նշում - էջ 318, 319, 320, 346, 610, 611, 614, 662, 666, 677, 692, 714,
1169, 1216, 1218, 1279
– ԺԲ. դ., քեռորդի Ներսիսի Լամբրոնացւոյ - էջ 718, 1182, 1166
– Մշեցի, վխճ. 1248 թ. - էջ 466
– վրդ., 1268 թ. - էջ 1197
– քհյ., 1300 թ. - էջ 691
– 1303 թ., առաջնորդ Երզնկայի - էջ 633
– 1387 թ. - էջ 36
– 1425 թ., եղբայր Մկրտիչ քհյի - էջ 802
– վրդ., 1443 թ. - էջ 184
– եպս. Անկիւրացի, 1464 թ. - էջ 462
– 1471 թ. - էջ 824
– Խաչենցի, ԺԵ. դ., ստացող- Հմր 2495, էջ 247, 250
– Երէց, 1535 թ., գրիչ յԻսպիելայ գիւղ (Կեսարիա) - Հմր 2570, էջ
535, 539, 540
– 1576 թ., եղբայր յետին ստացող Սարգիս աբղյ-ի - էջ 669
– 1596 թ., ի Կիլիկիայ, հօրեղբայր Վահան գրչի - էջ 279
– վրդ. Գաւաշեցի - էջ 522
– երէց, 1598 թ., հայր Բարսեղ գրչի - էջ 677
– կթղկս. Սսոյ, 1651 թ. - էջ 648, 841
– 1697 թ., հնգց., հայր ստացող Գալուստ վրդ-ի - էջ 1109
– քհյ., ԺԷ. դ, ստացող – Հմր 2476, էջ 197, 200
– Գանձակեցի, 1736 թ. - էջ 501
– Տէր-Պօղոսեան, ԺԸ. դ. - էջ 1110
– Ե. Աշտարակեցի, կթղկս. Հայոց՝ 1843-1857 թթ. – Կոնդակք - էջ 1010, 1011,
1012, կնքատէր - էջ 1013, նշում - էջ 702, 1270, 1285, 1286, 1287, 1289, 1290,
1291, 1292, 1293, 1294, 1297, 1300, 1301, 1303, 1305, 1306, 1308
– արքեպս. Վարժապետեան, 1874 թ. - էջ 456
– քհյ. 1906 թ., Գէորգեւսկ - էջ 204
– Ակինեան, թթ. - էջ 345, 662, 663, 718
ՆԵՐՍԻՈՆ նհտ. - էջ 1226
ՆԵՓԹԱՂԻՄ, Նահապետ, Կտակ - էջ 299, 650, 805
ՆԵՔՏԱՌԻՈՍ, եպիսկոպոս Հռոմա, Դ. դ. - էջ 436
ՆԷՈՆ նհտ. - էջ 1254
ՆԷՈՆԻԼԻԱ սրբուհի, նհտ. - էջ 1221
ՆԷՈՓԻՏՈՍ նհտ. - էջ 1222, 1245
ՆԻԱԶՊԷԿ, 1620 թ. - էջ 1122
ՆԻԿԱՆԴՈՍ նհտ. - էջ 1248
ՆԻԿԱՆԴՐՈՍ նհտ. - էջ 1232, 1236
ՆԻԿԻՏԱՍ նհտ. - էջ 1248
ՆԻԿԻՓՈՐ
– նհտ. - էջ 1223, 1255
– (Նիկեփորոս) կայսր - էջ 1221
ՆԻԿՈՂԱՅՈՍ
– Զմիւռնացի հայրապետ - էջ 428, 782, 935, 1045, 1259
– (Նիկողոս) 1453 թ., գրիչ ի Կաֆայ - Հմր 2484, էջ 217, 218
– վրդ., 1640 թ., ստացող ի Ղարասու - Հմր 2654, էջ 969, 973
– 1647 թ., գրիչ ի Կաֆայ - Հմր 2444, էջ 121, 123
– տաղ՝ Յաստնւորս - էջ 1104
– Մելանաւոր, 1656 թ., գրիչ եւ ծաղկող ի Կաֆայ - Հմր 2534, էջ 405,
407, 408, Հմր 2536՝ ի Կաֆայ, 1657 թ. - էջ 411, 414
– (Նիկողոս) 1657 թ., ի Կաֆայ - էջ 410
– Իբէրիացի, ի Թէոդուպոլիս, 1663 թ. - էջ 306
– (Նէկեղոս) 1684 թ., էջ 239, 240
– (Նիկօղոս) 1732 թ. - էջ 771
– պրն., 1752 թ. - էջ 724
– վրդ. Հաղբատու, 1822 թ. - էջ 1291
– աղայ, 1822 թ. - էջ1298
– Պալախաւրցի, մահտեսի, 1822 թ. - էջ1303
– (Նիկողոս) եպս., 1850 թ. - էջ 766
– ծն. 1858 թ. - էջ 68
– (Նիկողոս) գրչփ. - էջ 962
ՆԻՄՓԱՒԴՈՐԱ վկայուհի - էջ 1247
ՆԻՒՍԻԱ ընթերցող, նհտ. - էջ 1246
ՆԻՐՍԱՆ եպս. Պարսից, նհտ. - էջ 1257
ՆՇԽՈՒՆ, 1498 թ., քոյր Ստեփաննոս ստացողի - էջ 126
ՆՈՄԻ, Հարցումն - էջ 1129
ՆՈՅ նահապետ - էջ 592, 637, 640, 743, 772, 881, 924, 1331
ՆՈՅԵՄԶԱՐ, դուստր Նոյի - էջ 592, 772
ՆՈՅԻՄ, ԺԹ. դ., - էջ 974
ՆՈՅՈՄԻ, յԱծշնչ. - էջ 1333
ՆՈՐՈԳԷՍ, ԺԷ. դ., գրիչ - Հմր 2490, էջ 233, 236, 23
ՆՈՐՏՈՒԿ, ԺԶ. դ. - էջ 1042
ՆՈՒԱՐԴԻՆ, 1672 թ., հայր ստացող Զուրաբի - էջ 577, 580
ՆՈՒՄԵՐԻԱՆՈՍ թգւր. - էջ 1246, 1252, 1262
ՆՈՒՆԷ, մի ի Հռիփսիմեան կուսից, Դ. դ. - էջ 1062, 1254
ՆՈՒՆԻԿՈՍ, հմայական աղօթքում քուն բերող հրեշտակ - էջ 188
ՆՈՒՆՈՒՖԱՐ (Նօայֆար) ԺԶ. դ. - էջ 536
ՆՈՒՐԱԼԻ, ԺԷ. դ., յետին ստացող - էջ 1005
ՆՈՒՐԻԿԵԱՆ Ա., 1908 թ. - էջ 218
ՆՈՒՐԻՆ, 1786 թ. - էջ 1325
ՇԱՀԱՄԻՐ, 1786 թ. - էջ 1322, 1327
ՇԱՀԱՆ օղլի, ԺԸ. դ. - էջ 72
ՇԱՀԲՈՒՏԱԽ, 1640 թ. - էջ 207
ՇԱՀէՆ զօրավար Պարսից, Է. դ. - էջ 858
ՇԱՀԶԱՄ, 1585 թ. - էջ 833
ՇԱՀԶԱՄԱՆ, 1602 թ. - էջ 237
ՇԱՀԶԱՏԷ, 1657 թ., Կաֆա - էջ 410
ՇԱՀԶԱՐ, 1767 թ., հնգց. դուստր Մանուէլ գրչի - էջ 290
ՇԱՀԷՆ
– զօրավար, Է. դ. - էջ 858
– ԺԸ. դ. - էջ 81, 82
ՇԱՀԻԿ, 1797 թ. - էջ 460
ՇԱՀԽԱՆՈՒՄ, 1722 թ. - էջ 1124
ՇԱՀՄԱՄԱ, 1585 թ., մայր գրիչ Միքայէլ երէցի - էջ 572
ՇԱՀՆԱԶ, ԺԶ. դ. - էջ 542
ՇԱՀՆԱԶԱՐ
– մելիք, 1580 թ., յետին ստացող - էջ 1156, 1157
– պրն., 1620 թ. - էջ 1122, 1123
ՇԱՀՆԻԿԱՐ, 1665 թ., մայր ստացող Իզմիրզանի - էջ 606
ՇԱՀՆՇԱՀ ԶԱՔԱՐԵԱՆ - էջ 500
ՇԱՀՈՒՄ
– ԺԶ. դ. - էջ 454
– 1641 թ., Արցախ, կողակից Գայիանէ գրչի - էջ 23
– ԺԸ. դ. - էջ 482, 483
ՇԱՀՍՈՒԼԹԱՆ, 1602 թ., քոյր յետին ստացող Մելքիսեդի - էջ 1042
ՇԱՀՐԻ ջահընկալ, 1663 թ., ստացող ի Կաֆայ - Հմր 2473, էջ 189, 192
ՇԱՀՐՄԱՆ, 1419 թ., հնգց. քոյր գրիչ Աստուածատուր աբղյ-ի - էջ1056
ՇԱՂԱՒԱԹ, ԺԶ. դ., հայր ստացող Սալամի - էջ 828
ՇԱՂԶԱԴԷ, ԺԷ. դ., մայր Ստեփանոս վարպետի - էջ 43
ՇԱՂԻՏԱՅ նհտ., Դ. դ. - էջ 1136, 1222
ՇԱՂՈՒԲԱԹ, ԺԷ. դ., եղբայր Ստեփանոս վարպետի - էջ 43
ՇԱՂՊԱԹ, 1576 թ., եղբայր յետին ստացող Սարգիս աբեղայի - էջ 669
ՇԱՄԱՆԴՈՒԽՏ, ԺԷ. դ., հարս Մանուէլի - էջ 1005
ՇԱՄԻՐԱՄ
– թագուհի - էջ 854, 873
– 1663 թ., տատ Մկրտիչի - էջ 1053
ՇԱՄԻՐԱՄ աղա, 1786 թ. - էջ 1319, 1320, 1323, 1324
ՇԱՄՈՒԷԼ
– տե՛ս Սամուել
– (Շմուէլ) հեղինակ Պարսամ նահատակի Պատմութեան - էջ 1135
ՇԱՅԻՆԱՐ, 1537 թ. - էջ 825
ՇԱՆՇԱՅ, 1475 թ., որդի Սատաղայ ստացողի - էջ 832
ՇԱՆԻ, ԺԸ. դ. - էջ 34
ՇԱՊՈՒՀ Բ., Պարսից արքայ Դ. դ., - էջ 853, 1222, 1224, 1230, 1247, 1249
ՇԱՏԻԲԷԿ, 1430 թ., յետին ստացող - էջ 1041
ՇԱՓԱՂ, ԺԸ. դ. - էջ 78
ՇԱՔԱՐ, ԺԶ. դ. - էջ 536
ՇԱՔԱՐԽԱԹՈՒՆ, 1419 թ., մայր գրիչ Աստուածատուր աբղյ-ի - էջ1056
ՇԱՔԱՐՈՆ մելիք, 1785 թ. - էջ 1318
ՇԱՒԵԼԻ (-լու), ԺԷ. դ. - էջ 1005
ՇԵՆՈ սրկւգ. - էջ 1255
ՇԵՔՍՊԻՐ - էջ 850
ՇԷԽԻՊԷԿ, 1801 թ. - էջ 1207
ՇԷՐՐԱՆ, ԺԹ. դ. - էջ 974
ՇԷՕՇԻ, 1785 թ. - էջ 1318, 1322, 1323
ՇԻՂԱ նհտ. - էջ 1237
ՇԻՆԵԱՒՍՔ պրն., ԺԷ. դ. - էջ 905
ՇԻՐԻՆ թագուհի - էջ 855
ՇԻՐԻՆՊԱՋԻ, 1620 թ. - էջ 1123, 1156
ՇԻՕՇԲԷԳ, 1771 թ., հայր Յովսէփ արքեպս. Արղութեանի - էջ 892
ՇՄԱՒՈՆ
– Նահապետ, Կտակ - էջ 299, 649, 805, նշում - էջ 1258
– երկրորդ եպիսկոպոս Երուսաղէմի, Ա. դ. - էջ 437, 1236, 1249
– եպս., նհտ. - էջ 1230
– վրդ., 1459 թ. - էջ 321
– վրդ., 1697 թ., միաբան Ս. Ստեփաննոս Նախավկայի վանքի - էջ 1110
ՇՆՈՖՈՐ
– տիկին, 1352 թ. - էջ 816
– (Շնոխոր) 1585 թ., կողակից Ասատի - էջ 833
ՇՈՒՇԱՆ
– վարք - էջ 1236
– վկայուհի - էջ 1225
– (Շուշանիկ) Վարդենի, Ե. դ., վկայուհի - էջ 1261
– 1363 թ. - էջ 715
– 1636 թ., դուստր Խուրմի - էջ 980
– 1648 թ., մայր ստացող խոջա Պետրոսի - էջ 605
– 1697 թ., քոյր Գալուստ ստացողի - էջ 1110
ՇՕՂԱ, ի Գործք առաքելոց - էջ 674
ՈԼՈՄՊԻ հայր - էջ 556
ՈԼՈՄՊԻԱԴՈՐՈՍ - էջ 260
ՈՂԲԻԱՆՈՍ եպս., նհտ. - էջ 1236
ՈՂՈՄՊԻԱՅ նհտ. - էջ 1241
ՈՅԱՆ, 1724 թ. - էջ 175
ՈՆԵՍԻՄՈՍ, Ա. դ., նհտ. - էջ 1201, 1224, 1245
ՈՆՈՐԻՈՍ թգւր. - էջ 1257
ՈՆՈՓՐԻՈՍ անապատական - էջ 1133, 1152, 1236
ՈՍԿԱՆ
– եպս., ԺԶ. դ. - էջ 420
– ԺԶ. դ., - Հմր 2576, էջ 557, 564
– 1661 թ., հայր Մկրտիչի - էջ 1053
– միաբան Գանձասարի, 1664, - էջ 502
– 1666 թ., կնքատէր - էջ 1054
– Ցական երէց, 1713 թ. - էջ 190
– Արզրումեցի, 1742 թ. - էջ 771
– ԺԸ. դ. - էջ 78
ՈՍԿԱՆԵԱՆ Նինէլ - էջ 73
ՈՍԿԷԱՆՈՍ նհտ. - էջ 1254
ՈՍԿԵԱՆՔ (ՈՍԿԻ) նհտ. Ա. դարի - էջ 224, 552, 1061, 1248
ՈՍԿԻ
– 1498 թ., մայր ստացող Ստեփաննոս աբղյ-ի - էջ 126
– (Ոսկիկ) ժԶ. դ. –-էջ 822
– ԺԶ. դ., կողակից Մովսէսի - էջ 80
– 1648 թ., դուստր ստացող խոջա Պետրոսի - էջ 605
ՈՎԷՍ աբղյ., ԺԷ. դ. - էջ 436
ՈՍԷԷ, մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 595, 601, 797, 806, 1049, մանրանկար - էջ
593, 795, 804, տօն - էջ 1252, մահ - էջ 797, 806, նշում - էջ 356, 374
ՈՎՐԱՍՏԷՍ - էջ 623
ՈՐՄԻԶԴ
– թգւր. Պարսից, Զ դ. - էջ 855
– թգւր. Պարսից, Է. դ. - էջ 859
ՈՐՄՍԴԱՆ նհտ. - էջ 1228
ՈՐՈԳԻՆԷՍ, 185-253 թթ., ի բանից - էջ 436, 524, Մեկնութիւն Երգ Երգոցի - էջ
662, յԵկեղեցւոյ Պատմութենէն - էջ 1202
ՈՒԳՆԱՏ բռնաւոր, 1200 թ. - էջ 616
ՈՒԶԷՐ ՍԱՍՈՒՆՑԻ, 1794 թ. - էջ 1207
ՈՒԼՈՒԽԱՆ, 1568 թ. - էջ 417
ՈՒԼՈՒՊ, 1657 թ., Կաֆա, հայր ստացող Մինաս քհյի - էջ
414
ՈՒԼՈՒՊԻՔԱՅ, 1566 թ., դուստր Աւագխաթունի - էջ 969
ՈՒՄԻՏ, 1580 թ., որդի Մարկոս քհյի - էջ 418
ՈՒՍՈՒԼԲԷԿ, 1475 թ. - էջ 831
ՈՒՍՏԻԱՆ, 1655 թ. - էջ 567, 568
ՈՒՍՏԻՆՈՍ նհտ. - էջ 1235
ՈՒՏԻԷ Բեռնար - էջ 582, 738, 1001
ՈՒՐԲԱԹ, միայնակեաց - էջ 554
ՈՒՐԲԱՆՈՍ
– նհտ. - էջ 1238
– Կղաւդիուպաւլի, նհտ. - էջ 1245
ՈՒՐԻԱ (ՈՒՐԷ) եղբայր Ս. Գրիգոր Լուսաւորչի - էջ 162, 163
ՈՒՐՈՒՀՃԱՆ, 1740 թ. - էջ 444
ՈՒՐՍԻԿԻՆՈՍ նհտ. - էջ 1244
ՉԱՂԱՐ, ԺԶ. դ. - էջ 536
ՉԻԴՈՒՐ, ԺԷ. դ., կողակից Զաքարի - էջ 1005
ՉԻՉԱԿ, 1733 թ. - էջ 1158
ՉՈՊԱՆ, 1393 թ., հայր Մխիթար գրչի - էջ 300
ՊԱԼԱՏԻ,
միայնակեաց - էջ 554
ՊԱՂԻ, 1707 թ. - էջ 174
ՊԱՂՏԱՍԱՐ
– 1603 թ., եղբայր Սրապիոն վրդ. Ուրհայեցու - էջ 716
– դպիր, ԺԸ. դ., տաղք՝ Պայծառագոյն որդեակ իմ - էջ 20, Սուրբ սիրամարգ - էջ
101
– վրդ., 1673 թ, յետին ստացող - էջ 584
– եպս., 1768 թ. - էջ 758
ՊԱՄԲՈ աբբա - էջ 488
ՊԱՄՓԱԼՈՆ նհտ. - էջ 1234
ՊԱՄՓԻՒԼՈՍ նհտ. - էջ 1224
ՊԱՅԱԶԻՏ սուլթան- էջ 900
ՊԱՅԱՆԴՈՒՐ, ԺԶ. դ., եղբայր ստացող Մկրտիչ սրկ-ի - էջ
542
ՊԱՅԻՍ, Բանք խրատու - էջ 1141
ՊԱՅՐԱՄ, 1641 թ. - էջ 1052
ՊԱՆՍԷՄ վկայուհի - էջ 1237
ՊԱՆՍՈՓՈՍ նհտ. - էջ 121
ՊԱՆՏԱԼԵՒՈՆ - էջ 1241
ՊԱՊ
– թգւր. Հայոց - էջ 690, 851, 854
– 1631 թ., հայր Գրիգոր գրչի - էջ 972, 973
– 1641 թ., հայր Գայիանէ գրչի, Արցախ - էջ 23
ՊԱՊԱԽԱՆ, 1602 թ. - էջ 237
ՊԱՊԱՆՈՒՆ նհտ. - էջ 1248
ՊԱՊԱՋԱՆ
– 1550 թ. - էջ 178
– (Պապաճան) 1631 թ., եղբայր Գրիգոր գրչի - էջ 973
ՊԱՊԱՔ, որդի Պռօշ իշխանի, ԺԳ. դ. - էջ 1121
ՊԱՊԻ, 1747 թ. - էջ 68
ՊԱՊԻԱ նհտ. - էջ 1222
ՊԱՊԻԱՍ նհտ. - էջ 453, 1223
ՊԱՊԻԼԱ նհտ. - էջ 1240, 1243
ՊԱՊԻԼՈՍ նհտ. - էջ 1251
ՊԱՊԻԿ
– աղայ ի Տրապիզօն - էջ 1296, 1299
– 1845 թ. - էջ 528
ՊԱՊԻՆ, 1640 թ. - էջ 207
ՊԱՊԻՋԱՆ, 1672 թ., եղբայր Զուրաբ ստացողի - էջ 580
ՊԱՊՈՒՀԷՐ, դարբին, 1441 թ. - էջ1063
ՊԱՋԻ, ԺԹ. դ., մայր Եսայի Կուլստանցու - էջ 701
ՊԱՍԻԿՐԱՏՈՍ նհտ. - էջ 1231
ՊԱՏԱՊԻՈՍ ճգնաւոր - էջ 1259
ՊԱՏԱՐԱՅ նհտ. - էջ 903
ՊԱՏԵՐՄՈՒԹԷՈՍ
– նհտ. - էջ 1249
– ճգնաւոր - էջ 1240
Պատկանեան Քերովբէ - էջ
1119
ՊԱՏՐԻԿՈՍ եպս. Պրուսիա քաղաքի - էջ 554, 1234
ՊԱՐԱՍԿԵՒԻ
– նհտ. - էջ 453, 1237
– 1691ից առաջ, եղբայր Սիմոն ստացողի - էջ 498
ՊԱՐԹԷՆԻՈՍ
– եպս. Լամբսակայ - էջ 1223
– սրբ. - էջ 1222
ՊԱՐԻՈՎԿԱՅ արքայ Քուշանաց - էջ 857
ՊԱՐՄԷՆԻ առաքեալ - էջ 1249
ՊԱՐՈՆ, 1602 թ., որդի յետին ստացող Մելքիսեդի - էջ 1042
ՊԱՐՈՆՇԱՀ (-շի), ԺԵ. դ., հնգց. - էջ 1059
ՊԱՐՈՆ խոճա, 1630 թ. - էջ 817
ՊԱՐՈՆԳՈՐԳ, ԺԵ. դ., որդի Զանգիշէ ստացողի - էջ 1059
ՊԱՐՈՆԴԱՏ, 1294 թ., հայր գրիչ Բարսեղ երաժշտի - էջ 610
ՊԱՐՈՆՎԱՐԴ, 1687 թ., որդի Խոսրով ստացողի - էջ 826
ՊԱՐՍԱՄ
– Աւսաղեմոս նհտ. - էջ 1135, 1158, 1219
– նհտ., - էջ 1219
– քհյ. Թիֆլիզեցի, 1476 թ. - էջ 434
– ստացող յԱղթամար, 1537 թ. - էջ 821, 825
– 1631 թ., որդի Գրիգոր գրչի - էջ 973
ՊԱՐՍԱՄԲՈՆ նհտ. - էջ 1232
ՊԱՒԼԵԱՅ կոյս - էջ 1235
ՊԱՒՍԵՐ նհտ. - էջ 1221
ՊԱՒՍԻԼԻՊՈՍ նհտ. - էջ 1230
ՊԱՓԱՄԵՐ նհտ. - էջ 1234
ՊԱՓՆՈՏԻՈՍ միայնակեաց - էջ 553, 1133, 1250
ՊԱՔՍԻՄՈՍ անապատական - էջ 1232
ՊԱՔՐՈՏԷ միայնակեաց - էջ 1134
ՊԵՂԻԳԷ սրբուհի - էջ 1232, 1236, 1251
ՊԵՂԻՄ ծեր, միայնակեաց - էջ 1134
ՊԵՄԷ վկայուհի - էջ 1222
ՊԵՌԱՊԱՏՈՒԵԱ վկայուհի - էջ 1225
ՊԵՏԱՓՐԷ քուրմ, հայր Ասանէթի - էջ 299
ՊԵՏՐՈՍ
– առաքեալ, Կաթուղիկէ թուղթ - էջ 64, 596, 604, 798, 807, 1049, 1061 (պպ), հատուած
- էջ 556, Մեկնութիւն թղթոյն - էջ 1214, 1215, ի տաղս - էջ 428, տօն - էջ 1220,
1261, մանրանկար - էջ 57, 149, 187, 195, 201, 405, 406, 565, 795, 967, 1001,
1053, քարոզ - էջ 790, նշում - էջ 135, 189, 240, 307, 421, 538, 579, 639, 660,
671, 672, 673, 775, 776, 780, 782, 791, 796, 877, 880, 897, 921, 1051, 1167,
1216, 1237, 1238, 1240
– Մաքսաւոր, Անողորմ, Վարք եւ պատմութիւն - էջ 570
– Աղեքսանդրու հայրապետ - էջ 1257
– Աւսաղեմոս նհտ. - էջ 1219
– նհտ. - էջ 1219, 1235
– նհտ., Դ. դ. - էջ 1258
– Սիւնեաց եպիսկոպոս, Զ. դ. - էջ 1127
– 973 թ., գրիչ ի Տարաւն - Հմր 2684, էջ 1171, 1173
– Ա. Գետադարձ, կթղկս. Հայոց՝ 1019-1058 թթ. - էջ 151, 152, 226, 1119, 1203,
1211
– կր., 1298 թ. - էջ 643
– (Պետրոսիկ) սրկւգ., ԺԳ. դ., գրիչ - Հմր 2414, էջ 49, 52
– ԺԳ. դ. - էջ 531
– 1363 թ., գրիչ ի Գամաղիէլի վանս - Հմր 2610, էջ 707, 709
– սրկւգ., 1387 թ., գրիչ - Հմր 2516, էջ 315, 319
– Արագոնացի, ԺԳ. դ. - էջ 249
– կր., 1498 թ., - էջ 126
– քհյ., 1596 թ. - էջ 280
– վրդ. Կարկառեցի, 1599 թ. - էջ 711
– ԺԶ. դ. - էջ 1064
– քհյ., ԺԶ. դ., յետին ստացող - էջ 817
– կր., ԺԶ. դ., ստացող - Հմր 2419, էջ 61, 62
– 1636 թ. - էջ 980
– 1641 թ., հնգց., ի Նոր Ջուղայ, որդի Յոհան երէց գրչի - էջ 34
– խոջա, 1648 թ., ստացող ի Սպահան - էջ 599, 605
– մահտեսի, 1657 թ., ի Կաֆայ - էջ 409, 410
– Աղամալ, 1663 թ., գրիչ ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2642, էջ 873, 888
– սրկւգ., 1663 թ. - էջ 891
– կթղկս. Աղուանից, 1664 թ. - էջ 501, 502, 504, 721
– դպիր Գիմիշխանեցի, 1665 թ., գրիչ ի Գիմիշխանայ - Հմր 2463, էջ 171, 172, 173
– վրդ., 1678 թ. - էջ 116
– 1679 թ. - էջ 164
– արքեպս., առաջնորդ Ս. Նախավկայի, 1697 թ. - էջ 1109
– ԺԷ. դ., գրիչ - Հմր 2566, էջ 511, 518
– ԺԷ-ԺԸ. դդ. - էջ 103
– 1723 թ. - էջ 1165
– 1729 թ. - էջ 660
– մահտեսի, 1736 թ. - էջ 725
– քհյ. Գանջեցի, 1742 թ. - էջ 771
– երէց, 1742 թ., գրիչ - Հմր 2434, էջ 93, 95
– սրկւգ., 1744 թ. - էջ 1124
– վրդ., 1750 թ. - էջ 454
– աղա, 1752 թ. - էջ 724
– 1756 թ. - էջ 120
– մահտեսի, 1764 թ. - էջ 759
– վրդ., 1786 թ. - էջ 1319, 1323
– իշխան, 1794 թ., որդի Յակոբ մահտեսիի - էջ 768
– երէց, ԺԸ. դ. - էջ 893
– ԺԸ. դ., տաղ՝ Պայծառութիւն մտաց մարդկան - էջ 966
– ԺԸ. դ., պապ յետին ստացող Յոհաննէսի - էջ 892
– ԺԸ. դ., հայր յետին ստացող Յոհանի - էջ 482, 483
– աղա Ղասապեան, 1822 թ. - էջ 1288, 1296, 1307
– վրդ. ի Ս. Կարապետ, 1822 թ. - էջ 1293, 1295, 1300
– վրդ. յԵզնկայ, 1822 թ. - էջ 1297
– 1822 թ. - էջ 1300
– վրդ., 1822 թ. - էջ 1300, 1305, 1306
– տիրց., 1824 թ. - էջ 104
– վրդ. Կուրաւցի, 1825 թ. - էջ 1304, 1305
– դպիր, 1826 թ., գրիչ - Հմր 2598, էջ 649, 650
– րաբունապետ Ս. Կարապետի, 1828 թ. - էջ 763
– մահտեսի Քէրէստեճեան, 1873 թ., հայր Գէորգ Դ. կթղկս.ի - էջ 804
– ԺԹ. դ. - էջ 974
– վրդ., կնքատէր - էջ 257
ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ Եզնիկ աքեպս. - էջ 704, 1262
ՊԵՐԻԳՐԻՆԷ նհտ. - էջ 1240
ՊԵՐՈԶ թգւր. Պարսից - էջ 855
ՊԶՐԻԿ տատ, ԺԸ. դ. - էջ 892
ՊԷՆԿԼԻ խոճա, 1657 թ. - էջ 409
ՊԻԱՆ սրկւգ. - էջ 1232
ՊԻԱՆՏՈՍ թգւր. - էջ 924
ՊԻԳԱՍՈՍ նհտ. - էջ 1254
ՊԻՂԱՏՈՍ ՊՈՆՏԱՑԻ, Ա. դ., Թուղթ - էջ 442, մանրանկար - էջ 405, 406, 566, 1053,
նշում - էջ 653, 703, 704, 780, 781
ՊԻՄԷՆ միայնակեաց - էջ 553, 554, 556
ՊԻՈՆ քհյ. - էջ 1227
ՊԻՈՍ Է. պապ Հռոմայ, 1819 թ. - էջ 281
ՊԻՍՏԻՍ վկայուհի, դուստր Սոփիայ - էջ 1248
ՊԻՍՏՈՍ նհտ. - էջ 1244
ՊԻՒԹԱԳՈՐԱՍ - էջ 1120
ՊԼԻՍԻՈՆԱ նհտ. - էջ 1227
ՊՂԱՏՈՆ
– իմաստասէր, 420-337 թթ. մ.թ.ա., Ի բանից - էջ 375, 438, նշում - էջ 391,963,
1121
– նհտ. - էջ 1256
ՊԼՈՒՏԱՐՔՈՍ իմաստասէր, ի բանից - էջ 438, 623
ՊՈԼԻՆԷ նհտ. - էջ 1234
ՊՈՂԻԿԱՐՊՈՍ եպս. Զմիւռնիոյ, նհտ. - էջ 1225, 1260
ՊՈՄՊԷՈՍ Հռոմայեցի զօրավար - էջ 851
ՊՈՊԻԱՅ սրկւգ.ուհի - էջ 1251
ՊՈՐՓԻՒՐ
– նհտ., - էջ 1224
– (Պորփիւրիոս) գուսան, նհտ. - էջ 1254
- էջ 936, 964, 965
– եպս. Գազայի, նհտ. - էջ 1226
ՊՌՕՇ իշխան, 1268 թ. - էջ 831, 1121, 1197
ՊՏՂՈՄԷՈՍ - էջ 243, 1128
ՊՐԱԿՍԷ - էջ 1241
ՊՐԻՃԻՏԱ սրբուհի - էջ 139
ՊՐԻՍԿՈՍ, Է. դ. - էջ 858
ՊՐՈԲՈՍ, նհտ. սրբ. - էջ 37, 1251
ՊՐՈԽՈՐՈՆ, աշակերտ Յովհաննու Աւետարանչի, մանրանկար - էջ 187, 205, 237, 247,
405, 411, 412, 414, 417, 419, 565, 577, 581, 599, 809, 813, 818, 822, 829, 967,
1039, 1053, 1061
ՊՐՈԿՂ
– նհտ. - էջ 1239
– Կ. Պոլսեցի, Ե. դ., Բան խրատու - էջ 398, Մեկնութիւն գրոցն Պրոկղի - էջ
265, 467, 469, 544, Յաղագս կաղանդաց - էջ1126, նշում - էջ 470, 472, 546
ՊՐՈԿՈՊԻՈՍ, նհտ. - էջ 1239
ՊՐՈՄՈՍ նհտ. - էջ 1260
ՊՐՈՄՊԻԱ, նհտ. - էջ 1240
ՊՐՈՊ վկայուհի - էջ 1238
ՊՐՈՊՈՍ, հայր Ատրներսեհ նհտկ-ի - էջ 1245
ՊՐՈՎՈՍ թգւր. Հռոմայ - էջ 1236
ՊՐՈՏԱՍԻՈՍ նհտ. - էջ 1251
ՊՕՂ ՃԳՆԱՒՈՐ - էջ 1259
ՊՕՂԻԿԱՐՊՈՍ - էջ 936
ՊՕՂԻԿՏՈՍ նհտ. - էջ 1243
ՊՕՂՈՊ նհտ. - էջ 1224
ՊՕՂՈՍ
– առաքեալ, ԺԴ. թուղթք - էջ 63, 64, 233, 323 (պպ), 417 (պպ), 431 (պպ), 596,
602, 798, 807, 1040 (պպ), 1049, հատուածք - էջ 20, 25, 28, 29, 90, 210, 374,
375, 552, 553, Գիր - էջ 97, Տեսիլ - էջ 192, մանրանկար - էջ 63, 96, 187, 201,
795, 809, 813, 1001, 1199, Յառաջաբան թղթոցն - էջ 308, Մեկնութիւն թղթոցն - էջ
356, 357, 808, 1209, 1210, ի գանձս - էջ 428, տօն - էջ 1261, նշում - էջ 65, 66,
189, 267, 330, 331, 340, 366, 421, 550, 579, 606, 658, 660, 671, 672, 673, 674,
675, 676, 696, 782, 799, 801, 865, 876, 877, 880, 881, 1118, 1137, 1140, 1167,
1201, 1202, 1203, 1204, 1205, 1209, 1210, 1211, 1212, 1214, 1224, 1237, 1238,
1242, 1245, 1275, 1279
– Թեբայեցի, անապատական, սրբ. - էջ 482,
484, 1132, 1154, 1258
– (Պաւղ) Միայնակեաց - էջ 1133
– Սամուստացի - էջ 1129
– վրդ. Տարօնացի, Պատասխանի առ Թէոփիստէ - էջ 1119
– քհյ. Հայկազն ի Տարսոն, ԺԲ. դ. - էջ 1115
– նհտ., - էջ 1221, 1227
– նհտ., - էջ 1228, 1235, 1243
– Խոստովանող - էջ 1255
– եպս. Սնաւլի - էջ 1247
– մանուկ նհտ. - էջ 1235
– Աղէկսանդրացի - էջ 284
– Բ. Գառնեցի, կթղկս. Հայոց՝ 1418-1430 թթ. - էջ 811
– վրդ., 1475 թ. - էջ 831
– 1498 թ., միաբան Ս. Յուսկան որդու վանքի - էջ 126
– ԺԶ. դ., յետին ստացող - էջ 1064
– ԺԶ. դ., որդի Պետրոս քհյի - էջ 62
– վրդ., ԺԶ. դ. - էջ 288
– 1612 թ., հայր ստացող Պօղոս քհյի - էջ 202
– վրդ., 1613 թ., առաջնորդ Գլակայ - էջ 1213
– քհյ., 1636 թ. - էջ 980
– 1641 թ., ի Նոր Ջուղայ, որդի գրիչ Յոհան երէցի - էջ 34
– 1648 թ., որդի ստացող խոջա Պետրոսի - էջ 605
– մահտեսի, ի Կաֆայ, 1657 թ. - էջ 410
– 1671 թ. - էջ 129
– Գաւըռցի, 1672 թ., գրիչ յԱմրդոլու վանս - Հմր 2639, էջ 851, 863,
864, 868
– 1682 թ. - էջ 722
– Ղաբանեցի, 1687 թ. - էջ 182
– 1687 թ. - էջ 826
– վրդ., 1697 թ., միաբան Ս. Ստեփաննոս Նախավկայի վանքի - էջ 1110
– ԺԷ. դ., ստացող - Հմր 2526, էջ 363, 366
– քհյ. Գողթնի Ս. Սարգիս եկեղեցու, 1708 թ. - էջ 618
– 1731 թ., հայր Բարսեղ քհյի - էջ 660
– Արապեան տպագրիչ - էջ 686
– մահտեսի, 1736 թ. - էջ 725
– վրդ., ԺԸ. դ., յետին ստացող - էջ 458
– վրդ., 1804 թ. - էջ 757
– Սեւանցի, 1806 թ., գրիչ ի Սեւանայ կղզին - Հմր 2530, էջ 383,
385, 386
– դպիր Տիւրիկեցի Թորոսեան - էջ 1278
– Պատրիարք Կ. Պոլսոյ, 1817 թ., Թուղթք - էջ 280, 282, 1269, 1270, 1282,
1285, 1297, նշում - էջ 1167, 1168, 1170
– վրդ. Թնկրեան, 1820 թ. - էջ 870
– ամիրա Կէլկէլեան, 1822 թ. - էջ 1288
– մահտեսի, 1822 թ. - էջ 1291, 1301
– աղա Սէֆէրեան, 1822 թ. - էջ 1295
– պրն., որդի Սարգիս աղայի, 1822 թ. - էջ 1302
– րաբունի Պոլսեցի, 1828 թ. - էջ 763
– պատրիարք Կ. Պոլսոյ, 1868 թ. - էջ 839
– քհյ. Բեդէլեան, 1899 թ., նուիրատու Հմր 2462, 2463, 2473 ձեռագրերի
- էջ 170, 174, 192
– կնքատէր - էջ 1106
– րաբունի, ԺԹ. դ., քարոզք - էջ 893, 898
– գրչփ. - էջ 34
ՊՕՏԱԼ, 1823 թ. - էջ 204
ՋԱԲՐ իշխան Իսմայլի - էջ 1226
ՋԱԼԱԼ
– իշխան Խաչենոյ, ԺԳ. դ. - էջ 500
– 1265 թ. - էջ 664
– Ջալալեանց, 1848 թ. - էջ 257
ՋԱՀԱՆՇԱՀ (-շէ), 1521 թ. - էջ 178
ՋԱՀՎԱՐ խան, 1800 թ. - էջ 108
ՋԱՆԻԲԷԿ
– 1463 թ., Արմիզաւնք - էջ 175, 177
– ԺԷ. դ. - էջ 694
ՋԱՆՈՒՄ պարոն, 1641 թ., մեկեանս Հմր 2404, էջ
17, 23
ՋԵՐՕՆԻՄՈՍ ՊՕԼԻՆԱՑԻ - տե՛ս ՀԵՐՈՆԻՄՈՍ
ՋԷԿԻԴԱՍԵՀ, 1574 թ. - էջ 164
ՋՀԱՆՇԱՀ, 1463 թ. - էջ 177
ՋՀԱՆԳԻՐ (Ճհանկիր) 1756 թ., հայր Ավաք
ստացողի - էջ 120
ՋՈԽԱՐ, 1471 թ., մայր Մարտիրոս ստացողի - էջ 824
ՋՈՐՋ ԲԱՅՐՈՆ - էջ 850
ՋՈՒԱՆ
– Վեհ, Է. դ. - էջ 858
– (Ճօան) Պաթիստա Պօռթա, Բնազանցութիւն - էջ 619, 623, մանրանկար
- էջ 623
ՋՈՒՄԻ իշխան, 1475 թ., պարոն Սիւնեաց նահանգի
- էջ 831
ՌԱՍԻՆԻ
- էջ 850
ՌԵԲԵԿԱՅ, յԱծշնչ. - էջ 1333
ՌԵՄԵԱ վկայուհի - էջ 1222
ՌԻԿՈՆ սրբուհի - էջ 1242
ՌՈՄԱՆՈՍ
– նհտ. - էջ 1241, 1256
– երգեցող, նհտ. - էջ 1250
ՌՈՄԻԼՈՍ նհտ. - էջ 1227, 1247
ՌՈՒԲԷՆ
– Նահապետ, Կտակ - էջ 649, 805, նշում - էջ 960, 1251
– Պաղտասարեան, 1850 թ., գրիչ ի Գորի - Հմր
2644, էջ 897, 907, 910
ՌՈՒԶՀԱԹՈՒՆ, ԺԶ. դ., մայր ստացող Մելքեսեթի - էջ 1060
Ռուսուդան,
1785 թ., քոյր Յովսէփ արքեպս. Արղութեանի - էջ 1318
ՌՈՒՓՈՍ հայր - էջ 396
ՍԱԲԱ
– միայնակեաց - էջ 553
– նհտ. - էջ 1136, 1230
– (Սաբաս) ստրատեղատ - էջ 1227
– նհտ., - էջ 1228
– կր., Դ. դ. - էջ 1258
ՍԱԲԱՀ, ԺԶ. դ. - էջ 1064
ՍԱԲԱՏԻՆՈՍ նհտ. - էջ 1248
ՍԱԲԷԼ նհտ. - էջ 1237
ՍԱԲԻՆՈՍ բժիշկ, նհտ. - էջ 1227
ՍԱԲՈՒՌԻՈՍ թգւր. Պարսից (հմմտ. Շապուհ) - էջ 1229, 1230, 1234, 1257
ՍԱԴԱՂ, 1498 - էջ 126
ՍԱԴԱՅԷԼ - էջ 607
ՍԱԴՈՎԿ, յԱծշնչ. - էջ 1333
ՍԱԴՈՔ եպս., Դ. դ. նհտ. - էջ 1224, 1252
ՍԱԴՈՒՆ պարոն, 1267 թ. - էջ 1197
ՍԱԹՈՒՄ, 1585 թ. - էջ 833
ՍԱԻՆ նհտ. - էջ 1228
ՍԱԼԻՆԷ, 1636 թ., դուստր Մկրտիչի - էջ 980, 982
ՍԱԼԱՄ, ԺԶ. դ., ստացող ի Կեղի - Հմր 2633, էջ
827, 828
ՍԱԼԼԱՀԱԴԻՆ, 1178 թ. - էջ 681
ՍԱԼԹԱՅԽԱԹՈՒՆ, ԺԷ. դ., մայր ստացող Սահակի - էջ 518
ՍԱԼՉՈՒԽԱԹՈՒՆ, ԺԷ. դ. - էջ 1005
ՍԱԼՎԻՆԱԶ, 1650 թ. - էջ 492
ՍԱԼՕՄԷ, 1890 թ., հնգց. - էջ 154
ՍԱԿԻԿ, 1475 թ., որդի Սատաղայ ստացողի - էջ 832
ՍԱՀԱԿ
– կր. քահանայ - էջ 1235
– (Իսահակ) Պարթեւ, կթղկս. Հայոց՝ 387-438 թթ., Կանոնք - էջ
235, 432, 437, 525, 840, 1112, 1121, Տեսիլ - էջ 853, Սահմանումն Տօնացոյցի - էջ
110, 112, 197, ի տաղս եւ շարականս - էջ 162, տօն - էջ 1247, 1257, մանրանկար - էջ
851, նշում - էջ 151, 501, 676, 739, 864, 866, 1248
– Ղեւոնդեանց քահանայիցն, Ե. դ., նհտ. - էջ 1242
– Բագրատունի իշխան, Ե. դ., պատուիրատու Խորենացու Հայոց Պատմութեան,
մանրանկար - էջ 851, 852
– նհտ. ի Կարին - էջ 1221
– Մամիկոնեան - էջ 856
– իշխան Արծրունեաց, նհտ. 768 թ. - էջ 1230
– հայոց վարդապետ, Թ. դ., Վասն մատաղի - էջ 437
– կթղկս. Վանեցի, Ի յաւրն արմաւենեաց - էջ 657
– վրդ., ԺԳ. դ., կազմող ի Բջնի - Հմր 2609, էջ
701, 705
– եպս. Դերջանայ եւ Բարերդոյ, 1317 թ. - էջ 1170
– կր., 1425 թ., ուսուցիչ Աւետիքի - էջ 801, 802
– Դեխորականեցի, ԺԵ. դ., գրիչ - Հմր 2495, էջ
247, 250
– արքեպս., 1599 թ. - էջ 1004
– քհյ. Բաղիշեցի, 1618 թ., ստացող յԵղիազարու վանս - Հմր
2691, էջ 1199, 1204, 1205
– 1659 թ. - էջ 164
– 1663 թ., եղբայր Մելքոն ստացողի - էջ 890
– 1671 թ., որդի մեկենաս Անանիա երէցի - էջ 129
– կազմարար Վանեցի, 1671 թ. - էջ 322, ծաղկող՝ 1672 թ. - Հմր
2639, էջ 851, 868, մանրանկար - էջ 851
– դպիր, 1672 թ., գրիչ ի Տփխիս - Հմր 2580, էջ
577, 580
– կթղկս. Կիլիկիոյ, 1679 թ. - էջ 198
– ԺԷ. դ., ստացող - Հմր 2566, էջ 511, 518
– վրդ., 1731 թ., յերկրէն Ըռշտունի - էջ 660
– (Սիհակ) 1745 թ. - էջ 834
– վրդ. ի Կ. Պոլիս, 1785 թ. - էջ 1317, 1318, 1319, 1321,
1322, 1323, 1324, 1325, 1328
– քհյ., ի Գօրի, 1788 թ. - էջ 1328
– վրդ., 1794 թ., կնքատէր - էջ 292
– դպիր, 1828 թ. - էջ 764
– վրդ., տաղ` Սնափառեալ - էջ 1152
– տիրացու, ԺԸ. դ., տաղք` Սիսական յեար - էջ 103, Սուտ կենցաղոյս
- էջ 102, Սուրբ ես - էջ 103, Տէր Յիսուս - էջ 100
– (Սհակ) 1807 թ. - էջ 292
– դպիր, 1828 թ. - էջ 764
– կր. կնքատէր - էջ 432
– Շահինով, ԺԸ. դ. - էջ 578
– արքեպս. ի Մայր Աթոռ, 1822 թ. - էջ 1287, 1288, 1295
– Տէր Մելիքսեթեան, ԺԹ. դ. - էջ 771
– վրդ. Ամատունի, Մատենադարապետ Ս. Էջմիածնի - էջ 28, 44,
68, 153, 204, 208, 212, 214, 294, 634, 904, 1013
– գրչփ. - էջ 984
Սահակեան Յասմիկ - էջ
1102, 1103, 1104
ՍԱՀԱԿԵԱՆ Վերա, թարգմանող - էջ 16
ՍԱՀՐԱԴ խոջա, ԺԷ. դ. - էջ 623
ՍԱՂԱԹԻԷԼ, հայր Զօրաբաբէլի, յԱծշնչ. - էջ 554
ՍԱՂԱՐ, ԺԷ. դ. - էջ 1064
ՍԱՂՄԱՆ, յԱծշնչ. - էջ 1001, 1333
ՍՄԲԱՏ պարոն, 1267 թ. - էջ 1197
Սմբատեանց Մեսրոպ արքեպս.
Նախիջեւանցի, 1833-1911 թթ., 24, 28, 46, 86, 90, 186, 412, 576, 578, 828, 829
ՍԱՄԷԳԱՐՍ, յԱծշնչ. - էջ 1331
ՍԱՄՈՆԱՍ նհտ. - էջ 1256
ՍԱՄՈՒԷԼ
– մարգարէ - էջ 53, 79, 207, 1001, 1333
– մի ի Ղեւոնդեանց քահանայից, Ե. դ., նհտ. - էջ 1242
– (Սամօ) քհյ., ԺԵ. դ. - էջ 426
– (Սանւէլ) ԺԷ. դ. - էջ 431
– վրդ., 1752 թ., - էջ 723
ՍԱՄՍՈՆ
– յԱծշնչ. - էջ 638, 640, 1333
– նհտ. - էջ 1259
ՍԱՅԻԲ ՍԱՒԼԹԱՆ, 1444 թ. - էջ 1064
ՍԱՆԱՏՐՈՒԿ թգւր., Ա. դ., էջ 1260
ՍԱՆԴՈՒԽՏ
– վկայուհի, Ա. դ., նահատակութիւն - էջ 1260, նշում - էջ
958
– 1636 թ., քրոջ դուստր Հմր 2656ի մեկենաս Արիստակէս
վրդ-ի - էջ 980
ՍԱՌԱ
– կին Աբրահամու - էջ 592, 1332
– 1498 թ. - էջ 126
– 1585 թ., մայր Յովանէսի - էջ 832
– (Սարա) ԺԶ. դ., կողակից Մելքսէթ ստացողի - էջ 1060
– 1636 թ. - էջ 980
– 1687 թ., մայր յետին ստացող Խոսրօֆի - էջ 826
– 1697 թ., մայր ստացող Գալուստ վրդ-ի - էջ 1109
– ԺԷ. դ., կողակից Մուրատի - էջ 38
– 1708 թ. - էջ 618
ՍԱՌԱԽԱԹՈՒՆ, 1640 թ., քոյր գրիչ Գիւտ քհյ-ի - էջ 207
ՍԱՏԱՂԱ, 1475 թ., մեկենաս ի Բոլորաբերդ - Հմր
2634, էջ 829, 830, 831, 832
ՍԱՏԱՊԻՈՆ սրբ. - էջ 1223
ՍԱՏԵՐ նհտ. - էջ 1254
ՍԱՏԻ, 1717 թ. - էջ 174
ՍԱՏՈՐՆԻԼԱ նհտ. - էջ 1240
ՍԱՏՐԻՃԱՆ, 1631 թ. - էջ 972
ՍԱՏՐՃԻ հանն - էջ 977
ՍԱՐԲԻԼՈՍ քուրմ, նհտ. - էջ 1259
ՍԱՐԳԻՍ
– սուրբ, նհտ. յիշուած Բագոսի հետ - էջ 1061, 1251
– Զօրավար, սուրբ, ի տաղս եւ ի շարականս - էջ 48, 52, 69,
172, 176, 195, 223, 429, Վկայաբանութիւն - էջ 655, 1222, տօն - էջ 113, 164, 242
– Կունդ, ԺԲ. դ., Պատճառ Աւետարանին Ղուկասու - էջ 703,
704, նշում 332, 544, 705
– Շնորհալի, ԺԲ. դ., Ի Կաթողիկէ թղթոց մեկնութենէն - էջ
376, 1214 (պպ), 1215 (պպ), նշում - էջ 796
– սրկւգ., 1200, գրիչ - Հմր 2589, էջ 613, 616,
618
– կր. 1225 թ. - էջ 1132
– վաճառական, հնգց. 1294 թ. - էջ 613
– վրդ., 1298 թ. - էջ 1172
– վրդ., ԺԳ. դ., ուսուցիչ Վարդանայ Արեւելցւոյ - էջ 86,
184, 465, 531
– վրդ., 1313 թ. գրիչ յԱրիձոր - Հմր 2583, էջ
585, 588
– քհյ., 1338 թ., գրիչ ի Կիլիկիայ - Հմր 2627, էջ
795
– երէց Պիծակ, 1338 թ., ծաղկող ի Կիլիկիայ - Հմր
2627, 795, մանրանկար - էջ 795, 800, 801
– քհյ., 1382 թ. - էջ 816
– ԺԴ. դ., Տիմաւթի որդի - էջ 707
– րաբունապետ, ԺԴ. դ., ի վանս Խառաբաստայ - էջ 300
– քհյ., ԺԴ. դ., կազմող - Հմր 2523, էջ 353, 358
– քհյ., 1419 թ. - էջ 1057
– միայնակեաց, 1425 թ. - էջ 193
– քհյ., 1463 թ., գրիչ յԱրմիզաւնք - Հմր 2465, էջ 175, 177
– Բ. Աջատար, կթղկս. Հայոց՝ 1469-1474 թթ. - էջ 830
– փիլիսոփայ, 1475 թ. - էջ 831
– Գ. Միւսայլ, կթղկս. Հայոց՝ 1484-1515 թթ., էջ 665
– Հայոց կթղկս. Վասպուրականի` 1484-1515 թթ. - էջ 584
– 1498 թ. - էջ 127
– սրկւգ., ԺԵ. դ., ստացող - Հմր 2508, էջ 293, 296
– պատանի, ԺԵ. դ. - էջ 59
– սրկւգ., 1535 թ., որդի գրիչ Ներսէս երէցի - էջ 540
– աբղյ., 1576 թ., յետին ստացող - էջ 669
– 1580 թ. - էջ 418
– 1585 թ. - էջ 833
– երէց Հիզանցի, 1596 թ. - էջ 278
– ԺԶ. դ. - էջ 1064
– գրիչ, ԺԶ. դ. - Հմր 2438, էջ 107, 108
– 1631 թ., եղբօրորդի Փիլիպոս գրչի - էջ 1213
– վրդ. յԵրուսաղէմ, 1634 թ. - էջ 408
– 1635 թ., գրիչ ի Խոտանան - Հմր 2635, էջ 833, 836, 838
– 1636 թ. - էջ 980
– քհյ., 1636 թ. - էջ 982
– կր. 1640 թ. - էջ 207
– 1659 թ., գրիչ - Հմր 2567, էջ 519, 528
– քհյ., 1663 թ. - էջ 891
– քհյ. Կարնեցի, 1665 թ. - էջ 903
– կր., 1670 թ. - էջ 67
– պատանեակ, 1672 թ. - էջ 863, 868
– էրէց, 1692 թ., յետին ստացող - էջ 519
– ԺԷ. դ. - էջ 694
– վրդ., ԺԷ. դ. - էջ 1206
– արքեպս., ԺԷ. դ. - էջ 238
– ԺԷ. դ. - էջ 164
– 1708 թ., եղբայր յետին ստացող Յովհաննէս
քհյ-ի - էջ 618
– ծն. 1725 թ. - էջ 292
– կր., 1751 թ., կնքատէր - էջ 36
– տիրց.4 1756 թ. - էջ 120
– ամիրա Ակնեցի, 1763 թ. - էջ 218
– դպիր, գրիչ, 1771 թ. - էջ 909
– քհյ. ի Թելաւ, 1775 թ. - էջ 454
– 1777 թ., գրիչ ի Կ. Պոլիս - Հմր 2531, էջ 385, 386
– 1780 թ., հայր գրիչ Վարդան աբղյ. Աստապատեցւոյ - էջ
378
– տիրց., 1785 թ. - էջ 1316, 1322, 1324
– Քալանթարեան, 1786 թ. - էջ 1329
– երէց, ԺԸ. դ. - էջ 366
– ԺԸ. դ. - էջ 984
– ԺԸ. դ. - էջ 1006
– Սուքէսով Զէրկէրեանց, ԺԸ. դ., տաղ՝ Աստուած փառաց - էջ
532, Նախնի պատուէտ - էջ 532, Շնորհալոյս մարգարիտ - էջ 532, Ուրախացի´ք, հայկազեանք
- էջ 532
– ԺԸ. դ. - էջ 482
– ԺԸ. դ., հայր Մարտիրոսի - էջ 149, 150
– վրդ., 1801 թ., միաբան Մշոյ Առաքելոց վանուց - էջ 1208,
1209
– աղա ի Կ. Պոլիս, 1822 թ. - էջ 1287, 1294, 1302
– վրդ. ի Վարագ, 1822 թ. - էջ 1289
– Քսանդրացի, 1822 թ. - էջ 1303
– մահտեսի Կիւմիւշօղլեան, 1825 թ. - էջ 1304, 1308
– վրդ., 1853 թ. - էջ 1011
– պատրիարք Կ. Պոլսոյ, 1861 թ. էջ 920
– Բարսեղեան Գնունի, 1867 թ. առաջ, ստացող ի Լիմ - Հմր
2645, էջ 911, 914
– պատրիարք Կ. Պոլսոյ, 1872 թ., - էջ 476, 651
– արքեպս. Ջալալեանց, ԺԹ. դ. - էջ 24, 662, 735, 766
– վրդ. Տիգրանեան, ԺԹ. դ. - էջ 362
– Վարթանով, ԺԹ. դ. - էջ 578
– տիրց., ԺԹ. դ. - էջ 448
– վրդ. Միրզայբէկով, ԺԹ. դ. - էջ 60
– Տէր-Մկրտչեան Էջմիածնեցի, ԺԹ. դ. - էջ 132
ՍԱՐԹԱԽ, 1430 թ., որդի ստացող Շատիպէկի - էջ 1041
ՍԱՐԿԱՒԱԳ, 1655 թ., եղբայր Հմր 2577ի ստացող Մարտիրոս
Փառակացի վաճառականի - էջ 567, 568
ՍԱՐՈՒԽԱՆ
– 1655, որդի ստացող Մարտիրոսի - էջ 568
– (Սարուխանոս) եպս. Մարսիրիու, ԺԷ. դ. - էջ 591
ՍԱՖՌԱԶ խոջա, 1642 թ., Նոր Ջուղա - էջ 34,492
ՍԱՒԳՈՒԼ, հնգց. 1655 թ. - էջ 567, 568
ՍԱՒՈՒՂ, թգւր. հրէից - էջ 667, 1333
ՍԱՒՍԼԱՆ (Դաւիթ) թգւր. Վրաց, ԺԲ. դ. - էջ 682
ՍԱՖԱՐ, երէց, 1671 թ. - էջ 129
ՍԱՖԱՐՇԻ, ԺԵ. դ., որդի Զանգիշէ ստացողի - էջ 1059
ՍԱՖԻ շահ, 1635 թ. - էջ 837
ՍԱՖՐԱԶ խոջա, 1663 թ. - էջ 892
ՍԱՖՐԱՍՏ խոջա, 1711 թ. - էջ 519
ՍԵԲԵՐԻԱՆՈՍ, ի Ղուկայ Աւետարանին մեկնութենէն - էջ 646,
834, նշում - էջ 921, 925, 1128
ՍԵԴԵԿԻԱՅ քսաներորդ եւ վերջին
թգւր. Յուդայ - էջ 743
ՍԷԲԷՈՍ, Պատմութիւն - էջ 854, նշում - էջ 862, 1119
ՍԵԴՐԱՔ
– արքունի անուն Անանիայի, յԱծշնչ. - էջ 105
ՍԵԼԻՆԱԴ նհտ. - էջ 1232
ՍԵՂԲԵՍՏՐՈՍ
– Պապ Հռոմայ՝ 314-335 թթ. - էջ 697, 852
– նհտ. քհյ., 1425 թ. - էջ 802
– մահտեսի, 1738 թ., ստացող - Հմր 2498, - էջ
259, 260
ՍԵՂՈՒԻԱՆՈՍ եպս., նհտ. - էջ 1232, 1262
ՍԵՆԵԿԱՅ - էջ 376
ՍԵՆԵՔԵՐԻՄ արքայ - էջ 1050
ՍԵՐԲԵՐ, 1363 թ., մօրեղբայր Հմր 2611ի Կարապետ գրչի
- էջ 715
ՍԵՐԵՊԻՈՎՆ սրբ. - էջ 1133, 1141
ՍԵՐՈՎԲԷ
– (Սէրօբ) ԺԸ. դ. - էջ 507
– վարժապետ, ԺԹ. դ., տաղ՝ Վերառաքեմք առ Աստուած - էջ 507
ՍԵՒԵՐԻԱՆՈՍ
– նհտ., - էջ 1229
– Սեբաստացի, նհտ. - էջ 1247
– ճառք - էջ 436, 437, 657
ՍԵՔԵՍՏՈՍ ճգնաւոր - էջ 423, 1145
ՍԷԹ
– 1333 թ., ստացող - Հմր 2557/Ա. - էջ 483, 486, 487, 490
– 1352 թ. - էջ 816
– 1363 թ., միաբան Գամաղիէլի վանքուց - էջ 709
– 1537 թ., որդի Պարսամ ստացողի - էջ 825
– (Սէդ.) 1602 թ., պրն., եղբայր Մելքիսէդ ստացողի
- էջ 1042
– 1642 թ., հայր ստացող Յակոբջանի - էջ 36
– Ղօլանճեան, 1896 թ., նուիրատու Հմր 2435 ձեռագրի - էջ 99
ՍԷԻՍ Թէղութցի, գրչփ. - էջ 1182
ՍԷԼԻՄ փաշայ Մշոյ, 1825 թ. - էջ 1304
ՍԷՄ, որդի Նոյի - էջ 743, 1331
ՍԷՅՐԱՆ, ԺԸ. դ., հայր Հմր 2427ի յետին տէր Գէորգի - էջ 82
ՍԷՐԷՊԻՈՆ նհտ. - էջ 1239
ՍԷՖԻ
– Փոքր, շահ, 1668 թ. - էջ 164
– (Սէվի) 1746 թ. - էջ 60
ՍԷՖԻՂՈՒԼԻ խան, 1671 թ. - էջ 129
ՍԻԲԻԼԱ - էջ 438
ՍԿԻԿԶՄՈՒՆՏ թգւր. Գերմանիոյ - էջ 899
ՍԻԼՈՎԱՆԷ միայնակեաց - էջ 556
ՍԻՂԻՒԱՆՈՍ նհտ. - էջ 1237, 1238
ՍԻՄԲԷԻԹԷՍ նհտ. - էջ 1228
ՍԻՄԷՈՆ
– Ծերունի, աղօթք - էջ 155, 159, ի տաղս - էջ 224, մանրանկար
- էջ 406, նշում - էջ 743, 972
– առաքեալ, Նախանձայոյզ - էջ 782, 883, 928, 928, 1231
– Աղուաշ, նհտ. - էջ 1241
– նհտ. ի Պարսկաստան - էջ 1234
– Սիւնակեաց - էջ 553, 1134, 1235, 1246
– կթղկս. Աղուանից, Կանոնք - էջ 646, 834, 976
– եպս. Տրապիզոնցի, 1520 թ., գրիչ յԱյաս - Հմր
2543, էջ 435, 439, 440
– վրդ., Ապարանցի, 1585 թ. - էջ 1132
– 1535 թ., որդի Ներսէս երէց գրչի - էջ 540
– 1599 թ., րաբունապետ - էջ 1004
– սրկւգ., 1613 թ., որդի Փիլիպոս գրչի - էջ 1213
– քհյ. 1619 թ., գրիչ յԵրուսաղէմ - Հմր 2493, էջ
245, 246
– կթղկս. Կիլիկիոյ, 1633 թ. - էջ 98, 262, 1052
– րաբունապետ, 1642 թ., ծաղկող յԷջմիածին - Հմր
2503, էջ 266, 268, 269
– վրդ. Գառնեցի (Ջուղայեցի) 1651 թ., Մեկնութիւն գրոցն Պրոկղի
- էջ 265, 467, 469, 544, նշում - էջ 470, 472, 491
– քհյ. 1663 թ. - էջ 891
– 1664 թ., գրիչ ի Գանձասար - Հմր 2561, էջ 500,
503
– խոջա, 1663 թ. - էջ 1053
– կթղկս. Աղուանից, 1682 թ., - էջ 721
– երէց, 1691ից առաջ, գրիչ - Հմր 2560, էջ 496,
497
– պատրիարք Երուսաղէմի, 1689 թ. - էջ 1190
– 1728 թ., գրիչ Հմր 2548/Ա., էջ 457, 458
– վրդ., 1731 թ. - էջ 660
– (Սիմոն) 1731 թ. - էջ 660
– քհյ., 1744 թ. - էջ 170
– 1745 թ., հայր գրիչ Միքայէլ տիրացուի - էջ 30
– Քաֆայեցի, ԺԸ. դ. վջ., հայր Հմր 2693ի յետին տէր
Ասվատուրի - էջ 1217
– Ա. Երեւանցի, կթղկս. Հայոց՝ 1763-1780 թթ., նշում - էջ
260, 265, 266, 467, 468, 470, 644, 646, 892, 964, Լուծմունք Պորփիւրի - էջ 963,
Հինգ Առածք - էջ 963, Լուծմունք գրոցն Դաւթի - էջ 963, Լուծմունք գրոցն Արիստոտէլի
Տասանց ստորագրութեանցն - էջ 964, Լուծմունք գրոցն Արիստոտելի - էջ 964
– վրդ., 1781 թ. - էջ 1314
– Միածնաէջցի, ստացող ի Կ. Պոլիս - Հմր 2700, էջ
1329
– (Սիմոն) ԺԸ. դ. - էջ 81, 82
– վրդ., ԺԸ. դ. - էջ 574
– եպս., 1810ական թթ. - էջ 1279
– վրդ. ի Սիս, 1818 թ. - էջ 282
– արքեպս Սիւնեաց, 1834 թ. - էջ
838
– Խաչատուրեան Իգիտխանեան, 1900 թ.,
յետին տէր Հմր 2480ի - էջ 208
ՍԻՆԴՈՒԽՏ, 1640 թ. - էջ 207
ՍԻՆԷԲԱՐ, 1599 թ. - էջ 1005
ՍԻՈՆ Ա. Բաւոնեցի, կթղկս. Հայոց՝
767-775 թթ. - էջ 235, 525, 841
ՍԻՍԻԱՆՈՍ, Գիր գլխացաւի գործում
- էջ 97, 189, 194
ՍԻՍԻՆԻՈՍ նհտ. - էջ 1239
ՍԻՐԱՎ, ԺԸ. դ. - էջ 72
ՍԻՐԱՔ, որդի Յեսուայ, Գիրք իմաստութեան
- էջ 374, 594, 601, 1049, նշում - էջ 841, 880, 926
ՍիրիդՈՒղտ,
1636 թ., Հմր 2656ի մեկենաս Արիստակէս վրդ-ի քոյր Ղարիպսուլթանի դուստր
- էջ 980
ՍԻՒՆԵԱՑ տիկին - էջ 500, 539 (տե՛ս նաեւ Մարիամ Սիւնեաց տիկին)
ՍԻՒՈՆ սրբ - էջ 194
ՍԻՒՐԻԱՆՈՍ նհտ. - էջ 1239
ՍՄԱԼՈՒ, 1756 թ. - էջ 120
ՍՄԱՐԹ, ԺԸ. դ. - էջ 228
ՍՄԲԱՏ
– իշխան, Դ. դ. - էջ 496
– Բագրատունի, մարզպան Վրկանայ, մհ. 617 թ. դ. - էջ 857,
858
– սպարապետ Հայոց - էջ 856, 1226
– Բագրատունի, հայր Աշոտ Ա. Բագրատունու - էջ 242
– Ա. Բագրատունի, թգւր. Հայոց, 890-914 թթ. - էջ 1231, 1280
– Բագրատունի, պատուիրող թարգմանութեանն Նանայի Ասորւոյ Մեկնութեանն
Յովհաննու - էջ 335, 337, 338, 344
– Շահնշահ - էջ 227
– թգւր., 1298 թ. - էջ 1171
ՍՈԶՈՆ նհտ. - էջ 1247
ՍՈԼԹԱՆՇԱՀ (-շէ), 1521 թ. - էջ 178
ՍՈԼՈՆ իմաստասէր, Ք. ա. մօտ 640/635-559 թթ., աւրինադիր աթենացւոց
- էջ 438
ՍՈԿԵՐԻԿՈՍ նհտ. - էջ 1253
ՍՈԿՐԱՏ
– իմաստասէր, 468-400 մ.թ.ա. - էջ 267, 268
– քհյ., նհտ. - էջ 1251
– պատմագիր, Դ. դ. - էջ 435, 436, 1115, 1117
ՍՈՂՈԽՈՆ նհտ. - էջ 1234
ՍՈՂՈՄՈՆ
– Որդի եւ յաջորդ Դաւթի, արքայ Հրէից, Առակք - էջ 594, 601,
Երգ Երգոց - էջ 183 (պպ), 594, 601, 886, Ժողովող - էջ 594, 601, Իմաստութիւն - էջ
594, 601, ի քարոզս - էջ 962, ի բանից 20, 21, 22, 29, 374, 533, 534, 535, 537,
555, 586, 587, Մեկնութիւն բանիցն - էջ 311, 455, 520, 661, 663, 689, 885, Պատմութիւն
- էջ 562, մանրանկար - էջ 599, 795, 1047, նշում - էջ 90, 135, 140, 313, 314,
356, 360, 394, 497, 513, 552, 571, 654, 666, 667, 811, 877, 879,1104,1333
– 1663 թ., որդի ստացող Մելքոնի - էջ 890
– Լեւոնեան, տպագրիչ, 1673 թ. - էջ 73
– կր., 1834 թ., ի Մեծոփայ վանք - էջ 154
– Տէր-Յակոբեան, 1861 թ. - էջ 546
– (Սողոն) գրչփ. - էջ 348
ՍՈՂՈՒՄ, ԺԸ. դ., կենակից Աւետիքի - էջ 892
ՍՈՍԹԷՆԷՍ, ի Գործք առաքելոց - էջ 674
ՍՈՍԻՊԱՏՐՈՍ նհտ. - էջ 1235
ՍՈՎԻԱՏԻՆ, 1430 թ. - էջ 1041
ՍՈՓՈՆԻԱ մարգարէ, Մարգարէութիւն - էջ 595, 601, 797, 806,
1049, մահ - էջ 798, 806, տօն - էջ 1258, մանրանկար - էջ 593, 804, նշում - էջ 374
ՍՈՓԻԱ
– վկայուհի - էջ 1242
– Տէր-Յակոբեան, ծն. 1866 թ. - էջ 546, 547
ՍՈՓՐՈՆԻՈՍ միայնակեաց - էջ 554
ՍՈՖՈԿԼԷՍ, ի բանից - էջ 438
ՍՈՒԼԷՅՄԱՆ
– շահ Պարսից, 1671 թ. - էջ 129, 422, 519, 721
– սուլտան, 1689 թ. - էջ 138
– խան, 1800 թ. - էջ էջ 108
– ֆախի քուրթ, 1801 թ. - էջ 1206, 1207, 1208
ՍՈՒԼԹԱՆ, 1580 թ. - էջ 419
ՍՈՒԼԹԱՆԱՂԱ, 1580 թ. - էջ 1156
ՍՈՒԼԹԱՆՇԱՀ (Սօլթանշահ) 1475 թ. - էջ 832
ՍՈՒԼԽԱՆ, 1785 թ. - էջ 1317, 1327
ՍՈՒՍԱՄԲԱՐ
– 1663 թ. - էջ 1053
– 1684 թ. - էջ 239, 240
ՍՈՒՍԱՆ, սրբուհի - էջ 1236
ՍՈՒՐԱԹ, 1363 թ. - էջ 715
ՍՈՒՔԻԱՍ
– (Սուքիասեանք) ի տաղս եւ ի շարականս - էջ 162, 172, նհտ.
- էջ 1245, քարոզ - էջ 552, նշում - էջ 572, 1253
– կր., 1450 թ., յետին ստացող - էջ 313
– քհյ., ԺԵ. դ., յետին ստացող - էջ 425
– ԺԵ. դ., յետին ստացող - էջ 464
– վրդ., 1681 թ. տաղք՝ Ի ժամ - էջ 103, Իմ սիրուն - էջ 103,
Ի քոյդ - էջ 103
– քհյ., ԺԷ. դ., ստացող - Հմր 2512, էջ 305, 310
– մահտեսի, 1764 թ. - էջ 758, 759
– մահտեսի Գօրօյեանց, 1822 թ. - էջ 1285, 1287, 1302, 1303,
1305
ՍՈՒՔԻԿՈՍ, հմայական աղօթքում քուն բերող հրեշտակ - էջ 188
ՍՊԱՀԱՆՇԱՀ (-շէ), 1521 թ. - էջ 178
ՍՊԵՒՍԻՊՈՍ նհտ. - էջ 1221
ՍՊԻՐԻԴՈՆ եպս Տիմինթունայ - էջ 1259
Ստեփանեան Յասմիկ - էջ
732, 767
ՍՏԵՓԱՆԻԱ այրի - էջ 1255
ՍՏԵՓԱՆՆՈՍ
– Նախասարկաւագ., ի տաղս եւ ի գանձս - էջ 102, 223, 428, ի տօնս
- էջ 9, մանրանկար - էջ 41, 49, 57, 124, 149, 195, 201, 290, 829, նշում - էջ
330, 491, 497, 598, 639, 672, 1159, 1242, 1261
– նհտ. ի Պիսիդեայ - էջ 1251
– նոր վկայ - էջ 1258
– Սիւնեցի, մահ 735 թ., Վասն անապականութեան - էջ 1128, Թուղթ
առ Գերմանոս պատրիարք - էջ 1117, 1127, Հակաճառութիւն ընդդէմ երկաբնակաց - էջ
1119, Մեկնութիւն Դանիէլի - էջ 1195, Մեկնութիւն Յովհաննու - էջ 335, Յաղագս եղեղեցեաց
կարգաց - էջ 904, ի բանից - էջ 436, 437, 686, թարգմանող Դիոնեսեայ Յաղագս երկնային
քահանայապետութեանցն - էջ 267, 634, նահատակութիւն - էջ 1241, նշում - էջ
151, 267, 269, 348, 524, 694, 704, 903, 910
– նոր վկայ - էջ 1135
– նահատակ ի Սեբաստիայ - էջ 1102
– Տարօնեցի Ասօղիկ, ԺԱ. դ. - էջ 854
– Աղուանից կթղկս. - էջ 834
– վրդ. Յակովբացի, ԺԲ. դ., Ներսիսի Լամբրոնացւոյ Մեկն. Էր ընդ
եղբարսի՝ ի խնդրոյ Ստեփանոսի - էջ 317, 713
– Հռիփսիմեանց քհյ., 1268 թ. - էջ 524
– քհյ., 1290, գրիչ ի Սկեւռայ - Հմր 2630, էջ
813, 815
– Դ. Հռոմկլայեցի, կթղկս. Հայոց՝ 1290-1293 թթ. - էջ 613,
814
– Գոյներիցանց, ԺԳ. դ., Խրատ գրչութեան - էջ 256, 364, նշում
- էջ 643
– Ուլնեցի - էջ 1244
– Օրբելեան, միտրոպոլիտ Սիւնեաց - 1268-1304 թթ., Ողբ ի դիմաց
Ս. Կաթուղիկէին - էջ 32, Պատմութիւն նահանգին Սիսական, - էջ 1308, ի Պատմութենէ -
էջ 495, ստացող - Հմր 2603, էջ 663, 664, 665, նշում - էջ 303, 499,
500, 1309, 1310
– կթղկս. Աղուանից, 1299 թ. - էջ 1311
– վրդ., 1313 թ., Առաջնորդ Արիձորի վանուց - էջ 588
– քհյ. Կանեցի, 1341 թ., գրիչ, ծաղկող եւ ստացող ի Կան - Հմր
2653, էջ 965, 967, 968
– երէց, 1352 թ. - էջ 816
– 1363 թ., կազմող ի Գամաղիէլի վանս - Հմր 2610,
էջ 707, 709
– արքեպս, առաջնորդ Ղրիմու, 1363 թ. - էջ 714, 815
– կր., ԺԴ. դ., ստացող - Հմր 2511, էջ 301, 304
– ԺԴ. դ., տաղք՝ Սոսկալի ահիւ - էջ 431, Սոսկալի զարմանս -
էջ 429, Սուրբ երջանիկ - էջ 228
– Լալուկ վրդ Թավրէժեցի, 1410 թ. - էջ 418
– 1419 թ., եղբայր ստացող Մուրատշահի - էջ 1056, 1058
– քհյ., 1419 թ. - էջ 1057
– քհյ., ԺԵ. դ., - էջ 1059
– 1444 թ. - էջ 1063
– արքեպս. ի Եւստաթէի Սուրբ Առաքելոց վանս, 1459 թ. - էջ
321
– վրդ., 1464 թ., առաջնորդ Մեծոփայ ուխտին - էջ 60
– կթղկս. Աղթամարայ, 1471 թ. - էջ 824
– կր., 1475 թ. - էջ 831
– արքեպս., 1498 թ. - էջ 126
– կր., 1498 թ., ստացող ի Բերկրի - Հմր 2445, էջ
123, 126, 127
– ԺԵ. դ. - էջ 59
– Ռէս, 1521 թ., հայր յետին
ստացող Յակոբ քհյի - էջ 178
– 1595 թ., ստացող ի Սուրս - Հմր 2411, էջ 41,
42
– քհյ., 1596 թ., եղբայր գրիչ Վահանի - էջ 279
– ԺԶ. դ., հայր Մերանղուլիի - էջ1064
– սրկւգ., ԺԶ. դ., ստացող - Հմր 2425, էջ 77, 80
– 1613 թ., եղբայր Փիլիպոս գրչի - էջ 1213
– 1614 թ., գրիչ յԱմիթ - Հմր 2527, էջ 365, 372
– 1630 թ. - էջ 747
– 1631 թ. - էջ 972
– Դաշտեցի, 1637 թ., գրիչ ի Մսր - Հմր 2497/Բ, էջ
257, 258
– քհյ., 1642 թ., ծաղկող յԷջմիածին - Հմր 2503, էջ
266, 269
– վրդ., 1654 թ. - էջ 78
– քհյ., 1661 թ., հայր Ալեքսանոս դպրի. - էջ 909
– Լեհացի, 1662 թ. - էջ 270
– վրդ., 1663 թ. - էջ 891
– կր., 1671 թ. - էջ 322
– աւագ քհյ., 1676 թ. - էջ 910
– վրդ., 1679 թ., առաջնորդ Չարխափան վանքի - էջ 198
– քհյ., 1691 թ. - էջ 498, 519
– աբղյ., 1697 թ., միաբան Ս. Ստեփաննոս Նախավկայի վանքի - էջ
1110
– սրկւգ., 1697 թ., Ս. Ստեփաննոս Նախավկայի վանքի - էջ 1110
– սրկւգ., ԺԷ. դ., գրիչ - Հմր 2476, էջ 197, 200
– վարպետ, ԺԷ. դ. - էջ 43
– (Ստեփան) քհյ., 1708 թ., Գողթնի Սուրբ Աստուածածին վանք -
էջ 618
– եպս. Սիւնեաց, 1711 թ. - էջ 762
– (Ստեբ) քհյ., 1717 թ. - էջ 291
– (Ստեփան) աբղյ., 1750 թ. - էջ 722
– աբղյ., 1755 թ. - էջ 725
– 1760 թ. - էջ 440
– պրն. Շմաւոնեան, 1785 թ. - էջ 1318, 1320, 1322, 1324,
1325, 1326, 1327, 1328, 1329
– (Ստեփան) 1786 թ. - էջ 43
– քհյ. ի Կ. Պոլիս, 1786 թ. - էջ 1322, 1323, 1324, 1327,
1329, 1330
– 1787 թ., եղբայր Իսահակ վրդ Գեղամացւոյ - էջ 646
– տիրց., ԺԸ. դ. - էջ 636
– Գիւեր Ագոնց, աբբահայր Վենետիկի Մխիթարեան միաբանութեան -
էջ 281, 1167
– (Ստէպան) ԺԸ. դ. - էջ 1054
– (Ըստեփանէ) ԺԸ. դ. - էջ 660
– (Ստեփան) դպիր, 1800 թ. - էջ 104
– վրդ. Արզրումցի, 1801 թ. - էջ 1206, 1208
– արքեպս., 1804 - էջ 756
– աբղյ., յետին ստացող, 1804 թ. - էջ 76
– վրդ. Տփխիսեցի, 1809 թ., գրիչ ի Կ. Պոլիս - Հմր
2689, էջ 1191, 1192
– (Ստեփան) 1817 թ., եղբայր յետին ստացող Աւետիսի - էջ
974
– արքեպս. Կեսարիոյ, 1822 թ. - էջ 1296
– Զմիւռնեցի վրդ., 1822 թ. - էջ 848, 1285
– մահտեսի, 1822 թ. - էջ 1291, 1306
– արքեպս. Ս. Էջմիածնի, 1822 թ. - էջ 1295, 1298, 1303,
1305, 1307
– արքեպս. Յարօյեանց, 1822 թ. - էջ 1297
– Ենօքեան, եպս. Զմիւռնիոյ, 1825 թ. - էջ 1304
– պատրիարք Կ. Պոլսոյ, 1834 թ. - էջ 467
– Դեմիւրճօղլենց, 1850, գրիչ - Հմր 2615, էջ
733, 734
– վրդ., 1851 թ., կնքատէր - էջ 634
– քհյ. Մովսիսեան, 1853 թ. - էջ 1012
– Քօչարեան Բաղրամեանց, 1857 թ. - էջ 130
– Տէր Օհանիսեան, ԺԹ. դ. - էջ 63
– րաբունի յԱստրախան, ԺԹ. դ. - էջ 1218
– աւագ քհյ. Բալանեան, ԺԹ. դ. - էջ 772
– Բաղդասարեան ի Գենջէ, ԺԹ. դ. - էջ 810
– գրչփ. - էջ 741
ՍՏՐԱՏԻՈՍ նհտ. - էջ 1254
ՍՏՐԱՏՈՆԻԿՈՍ նհտ. - էջ 1220, 1245
ՍՐԱՊԻՈՆ
– սրբ. նհտ. - էջ 192, 480, 1227
– րաբունապետ, 1418 թ. - էջ 1198
– (Սրայպիոն) 1537 թ. - էջ 825
– 1596 թ., կազմող - Հմր 2511, էջ 301, 305
– 1598 թ., եղբայր Բարսեղ գրիչ - էջ 677
– Ուռհայեցի, 1602 թ., յետին ստացող - էջ 716, Րաբունի,
1604 թ. - էջ 321
– վրդ., 1627 թ. - էջ 1204
– կր., 1624 թ. - էջ 434
– (Սրապ) 1631 թ., որդի Գրիգոր գրչի - էջ 973
– մահտեսի, 1755 թ. - էջ 725
ՍՐԲՈՒՀԻ, 1873 թ., մայր Գէորգ Դ. կթղկս.ի - էջ 804
Սրուանձտեանց Գարեգին եպս.
- էջ 84
ՍՔԱՆԴԱՐ, խոջա, ԺԶ. դ. - էջ 1060
ՍՕԼԹԱՆ, 1671 թ., մայր մեկենաս Անանիա երէցի - էջ 129
ՍՕԼՈՄՈՆ, 1785 թ. - էջ 1318, 1329
ՎԱԽԱԽ, 1620թ., - էջ 1123, 1156
ՎԱԽԹԱՆԳ, Դ. դ., յիշուած առ Զենոբ Գլակ - էջ 496
ՎԱՀԱՆ
– (Մամիկոնեան) Գայլ, Դ. դ., յիշուած առ Զենոբ Գլակ - էջ
496, 1281
– Մամիկոնեան, Մարզպան, Ե. դ. - էջ 762, 853, 854, 855,
1168
– Գողթնացի, սուրբ վկայ, նհտ. 737 թ. - էջ 1229
– Ա. Սիւնեցի, կթղկս. Հայոց՝ 968-969 թթ. - էջ 484
– քհյ., Զէյթունցի, 1596 թ., գրիչ ի Զէյթուն - Հմր
2504, էջ 271, 274, 275, 277, 279
– 1746 թ. - էջ 60
– վրդ., 1748 թ. - էջ 460
– արքայորդի Վրաց, 1785 թ. - էջ 1317
– քհյ., 1786 թ. - էջ 1320
– քհյ., 1783 թ. - էջ 458, 460
– Արշարունի - էջ 599, 600, տե՛ս նաեւ Միքայէլ Չամչեան
– 1822 թ. - էջ 1291
– Տէր-Գրիգորեան Դադեան, ԺԹ. դ. - էջ 494, 503
ՎԱՀՐԱՄ
– Միրհեւանդակ - էջ 855
– սրկւգ., 1298 թ., ընդօրինակող գործոց Փիլոնի - էջ 642, 643
– վրդ. Րաբունի, Սկեւռացի, 1215-1290 թթ. դ., Դաւանութիւն ճշմարիտ
հաւատոյ - էջ 1119, Յաղագս Սրբոյ Երրորդութեան - էջ 234
ՎԱՂԱՐՇ
– թգւր. Պարսից, Դ. դ., յիշուած առ Զենոբ Գլակ - էջ 496
ՎԱՂԱՐՇԱԿ
– Ա. Արշակունի - էջ 851
– թգւր. Աղուանից - էջ 499
ՎԱՂԷՆՏԻԱՆՈՍ
– նհտ. - էջ 1257
- Է. դ. - էջ 860
– կայսր - էջ 1252
ՎԱՂԵՆՏԻՆԷ կոյս նհտ. - էջ 1243, 1253
ՎԱՂԵՐԻԱՆՈՍ
– նհտ. - էջ 1221, 1222, 1249
– պատրիկ Պորտոս քաղաքի - էջ 1262
– կայսր - էջ 1223, 1232
ՎԱՂԷՆՏԻՈՍ
– նհտ. - էջ 1224
– զօրական, նհտ. - էջ 1231
ՎԱՆԱԿԱՆ վրդ., Տաւուշեցի, 1181-1251 թթ., Բան հաւաստի - էջ
438, ի մեկնութենէն Հնգամատենի - էջ 666, Համեմատութիւնք Հնոյ եւ Նորոյ Կտակարանացն
- էջ 903, 1167, Զինչ է ճրագալուցին լուծումն - էջ 960, Մեկնութիւն Յոբայ - էջ
1194, Վարք - էջ 1227, 1228, նշում - էջ 1200
– քհյ., 1294 թ. - էջ 253
ՎԱՉԱԳԱՆ
– Գ. թգւր. Աղուանից, Զ. դ. - էջ 129
– Աղուանից իշխան - էջ 112
ՎԱՌՎԱՌԷ
– վկայուհի, նահատակութիւն - էջ 1258, նշում - էջ 958
– (Վառվառ) 1636 թ. - էջ 980
ՎԱՍԱԿ
– Արծրունի, Է. դ. - էջ 858
– Գաբուռն, Թ. դ. - էջ 344
– ամիր, 1475 թ. - էջ 831
ՎԱՍԻԼ
– (Վասիլիոս) եպս. - էջ 1226
– կր., 1179 թ., Յովհաննու մեկնութեան օրինակի տուող Լամբրոնացուն
- էջ 318, տե՛ս եւ Բասիլ
– 1300 թ. - էջ 691
– երէց., ԺԴ. դ. - էջ 707
– 1476 թ., եղբայր Զաքար գրչի - էջ 434
– 1596 թ., ի Կիլիկայ, հօրեղբայր Վահան գրչի - էջ 279
– Արղութեանց, ԺԹ. դ. - էջ 617, 1214
ՎԱՍԻԼԻՈՍ եպս. Ամասիոյ - էջ 1231
ՎԱՍՍԱ նհտ. - էջ 1244
ՎԱՏ նհտ. - էջ 1232
ՎԱՐԱԶՏՐՈՑ, Է. դ. - էջ 859, 860
ՎԱՐԴԱՆ
– Մամիկոնեան, նհտ. 451 թ., Վասն Վարդանայ - էջ 493, 494,
1243, ի տաղս - էջ 224, ի Վարդան գրոց - էջ 87, նշում - էջ 852, 958, 1136, 1261
– Վարդանանք - էջ 866, 1259
– Կարմիր, Զ. դ. - էջ 855
– Հայկազն, ԺԱ. դ., Տաղ գերեզմանական - էջ 252, 907
– դիւանադպիր - էջ 1113
– 1198 թ., կազմող - Հմր 2606, էջ 679, 683
– Այգեկցի, Մարաթացի, 1170-1235 թթ., Առակք - էջ 513, 525,
786
– Արեւելցի, 1200-1271 թթ., Աշխարհացոյց - էջ 239, 521,
739, Աղաւթք - էջ 442, Դաւանութիւն հաւատոյ - էջ 745, Թուղթ - էջ 745, 1115, Ժղլանք
- էջ 441, 745, Խոստովանութիւն մեղաց - էջ 690, Խրատք - էջ 452, Հարցմունք Միքայէլի
եւ պատասխանիք Վարդանայ - էջ 234, 252, Շարունակող Միքայէլի - էջ 959, Մեկնութիւն
Անթառամ ծաղկի - էջ 465, 531, Մեկնութիւն Երգոյ Երգոցն - էջ 663, 887, Մեկնութիւն
Հնգամատենին - էջ 299, 355, 666, Մեկնութիւն Սաղմոսաց - էջ 353, 1217, Մեկնութիւն
Դանիէլի - էջ 1195, Մեկնութիւն Քերականի - էջ 163, 363, Յաղագս եկեղեցւոյ - էջ
357, Վասն բանին մասանց - էջ 365, ի բանից - էջ 253, 455, նշում - էջ 151, 257,
300, 354, 432, 437, 443, 444, 456, 462, 466, 520, 524, 534, 664, 668, 670, 741,
746, 747, 763, 1112, 1166, 1198, 1214, 1218
– կր., 1285 թ., գրիչ - Հմր 2453, էջ 143, 146
– վրդ., ԺԴ. դ., ուսուցիչ Թովմա Մեծոփեցու - էջ 86, 184
– 1419 թ. - էջ 1057
– 1444 թ., երէց, գրիչ ի Վան - Հմր 2671, էջ
1061, 1063
– վրդ., 1475 թ. - էջ 831
– 1475 թ., որդի Սատաղայ ստացողի - էջ 832
– կր., 1498 թ., միաբան Ս. Յուսկան որդու վանքի - էջ 126
– կր., 1537 թ. - էջ 825
– քհյ., 1596 թ. - էջ 279, 1004
– 1602 թ., եղբօրորդի յետին ստացող Մելքիսեդի - էջ 1042
– Բան, 1626 թ., ստացող յԻլով - Հմր 2403, էջ
15, 16, 17
– քհյ. ի Ղրիմ, 1631 - էջ 971
– (Վաթան) ծն. 1659 թ. - էջ 164
– 1659 թ., սրբագրող - Հմր 2693, էջ 1213, 1216
– սրկւգ., 1664 թ., ի Յովհաննավանք - էջ 14
– Բաղիշեցի, 1671 թ. - էջ 321, 322, 653, 645, ստացող - Հմր
2639, էջ 851, 863, 864, 865, 867, 868
– 1678 թ., հայր յետին ստացող Պարսեղ քհյի - էջ 422
– Գռուզեցի (Յունանեան) 1686 թ. - էջ 133, 136
– քհյ. Գողթնի Ս. Սարգիս եկեղեցու, 1708 թ. - էջ 618
– վրդ. Հիզանցի, 1728 թ. ստացող - Հմր 2548/Ա. -
էջ 457, 458
– 1745 թ. - էջ 833, 834
– 1752 թ., հայր յետին ստացող մելիք Յակոբջանի - էջ 569
– տիրց, 1759 թ. - էջ 324
– (Վարթան) 1767 թ., յետին ստացող - էջ 448
– աբղյ Աստապատեցի, 1769 թ., գրիչ յԷջմիածին - Հմր
2528, էջ 373, 378
– պրն., 1785 թ. - էջ 1318, 1321, 1329
– հնգց. վրդ. յԱմրդոլու վանս, 1797 թ. - էջ 1182
– յետին գրիչ յԱմրդոլու վանս - էջ 1182
– երէց, ԺԸ. դ. - էջ 1006
– երէց, 1816 թ., գրիչ - Հմր 2525, էջ 361, 362
– (Վարթան) Ոսքանով, գրչփ. - էջ 578
– արքեպս առաջնորդ Բաղիշոյ, 1822 թ. - էջ 1285, 1289
– վրդ. Օձնեցի, 1853 թ. - էջ 911
– (Վարթօ) ԺԹ. դ. - էջ 106
– քհյ., գրչփ. - էջ 546
ՎԱՐԴԵՆԻ
– վկայուհի - էջ 1232, 1233
– 1363 թ., զաւակ Կարապետ աբղյ-ի - էջ 715
ՎԱՐԴԷՎԱՆ, ԺԶ. դ. - էջ 1042
ՎԱՐԴԻՀԱՅՐ, 1472 թ. - էջ 821
ՎԱՐԴԽԱԹՈՒՆ
– 1481 թ. - էջ 668
– 1576 թ. - էջ 670
– 1603 թ., քոյր Սրապիոն վրդ Ուռհայեցւոյ - էջ 716
– 1671 թ. - էջ 129
ՎԱՐԴՈՒՀԵՐ, յիշուած առ Զենոբ Գլակ - էջ 496
ՎԱՐԶԵԼ, 1640 թ. - էջ 207
ՎԱՐԶԻԱՆՈՍ նհտ. - էջ 1236
ՎԱՐԻՊԱՍԲԱՅ նհտ. - էջ 1248
ՎԱՐՈՍ
– նհտ. - էջ 1253
– հայր, Թ. դ. - էջ 1226
ՎԱՐՍ նհտ. - էջ 1244
ՎԵՆԴԻԱՆՈՍ նհտ. - էջ 1223
ՎԵՍՊԻԱՆՈՍ - էջ 751
ՎԵՐԳԻԼԻՈՍ - էջ 623
ՎԷԼԻՋԱՆ, 1648 թ., հայր ստացող խոջա Պետրոսի - էջ 605
ՎԻԼՈՆԻԴՈՍ եպս., նհտ. - էջ 1245
ՎԻԿՏՈՐԻՆՈՍ նհտ. - էջ 1223
ՎԻՉԷՆՑԻՈՍ արքեպս, 1817 թ., փոխանորդ Հռոմի պապի - էջ 280,
281
ՎԼԱՍ, սրբ., նհտ. - էջ 1223
ՎԼԱՍԻՈՍ վրդ. Շամախեցի, 1681 թ., ստացող ի Շամախի - Հմր
2613, էջ 717, 719, 720, 721, 722
ՎԼԱՏԻՍԼԱՒ, ԺԷ. դ., որդի Զիկմունտ երրորդի - էջ 906, 907
ՎՆԴՈՅ - էջ 857
ՎՈՆՈՓԻՏՈՍ նհտ. - էջ 1237
ՎՌԱՄ, թգւր. Պարսից - էջ 1166
ՎՍՏԱՄ - էջ 857
ՎՐԹԱՆԷՍ
– Ա. Պարթեւ, կթղկս. Հայոց՝ 333-341 թթ. - էջ 1258
– Քերդող, Յաղագս պատկերամարտաց - էջ 1128
– (Վարդանէս) 1576 թ. - էջ 670
– 1630 թ., հայր ստացող Արիստակէս վրդ-ի - էջ 747
– (Վարդանէս) քհյ., 1636 թ. - էջ 980
– վրդ., 1864 թ., Ս. Էջմիածին - էջ 534
ՏԱԼԻԹԱ, ԺԸ. դ., քոյր յետին ստացող Յոհաննիսի - էջ 892
ՏԱՃԱՏ կր., Հարցմունք - էջ 1129
ՏԱՏԱՍԱ - էջ 1238
ՏԱՏԻԱՆ սրբուհի, նհտ. - էջ 1221
ՏԱՏԻՈՍ նհտ. - էջ 1245
ՏԱՐԱԳՐՈՍ, նհտ., սուրբ - էջ 34, 46, 47, 147, 512, 1251
ՏԱՐՍԱՅԻՃ
– իշխանաց իշխան, ԺԳ. դ., հայր Ստեփանոս Օրբէլեանի - էջ
663, 664, 665, 1309, 1311
– պարոն, ԺԵ. դ. - էջ 487
ՏԵԿՈՒՍԱՅ վկայուհի - էջ 1234
ՏԵՐՏԵԼՈՎ ճարտարախօս - էջ 331
ՏԵՐՏՈՒԼԻԱՆՈՍ (Թերթուլիանոս) - էջ 591
ՏԷՐԵՆԴՈՍ նհտ. - էջ 1230
ՏԷՐՈՒՆ պարոնտեր, 1620 թ. - էջ 1123, 1156
ՏԷՐՏԷՐ միակեց, 1475 թ. - էջ 831
ՏԷՐ-ՄԻՔԵԼԵԱՆ Արշակ - էջ 142
Տէր-Միքելեան Սեդրաք, եղբայր
Արշակ Տէր-Միքելեանի - էջ 142
Տէր-Մկրտչեան Մխիթար վրդ.,
1897 թ. 124
Տէր-ՄովսԻսեան Մեսրոպ վրդ.,
1896 թ. - նուիրատու - էջ 120. անունը կայ գրեթէ բոլոր ձեռագրերի առաջին էջերին. տե´ս
ՆՇՈՒՄ հարցերը
Տէր-Պետրոսեանց Մինաս քհյ.,
1890 թ., նուիրատու Հմր 2402 ձեռագրի - էջ 14
ՏԷՐ-ՍՏԵՓԱՆԵԱՆ Արմէն - էջ 704
Տէր-Վարդանեան Գէորգ - էջ
1152, 1171
ՏԻԲԵՐԻՈՍ կայսր - էջ 442, 703
ՏԻԲՈՒՐՏԻՈՍ նհտ. - էջ 1257
ՏԻԳՐԱՆ
– Թագաւոր Պարթեւաց Հայոց - էջ 242, 522
– Երուանդեան - էջ 851
– Դ. դ., յիշուած առ Զենոբ Գլակ - էջ 496
– (Տիկրան) 1851 թ. - էջ 41
ՏԻԿԻՆ, 1294 թ., մայր գրիչ Բարսեղ երաժիշտի - էջ 610
ՏԻՄԱՆՋ լիկատ, 1246 թ. - էջ 745, 1114
ՏԻՄԻԴՐՈՍ Քիր - էջ 902
ՏԻՄՈԹԷՈՍ
– առաքեալ, թուղթ - էջ 64, 323 (պպ),
375, 596, 603, 799, 808, 1050, 1167, վարք - էջ 1220, մանրանկար - էջ 63, նշում -
էջ 236, 267, 375, 634, 635, 1201, 1202
– Աղեքսանդրացի - էջ 1129
– (Տիմէ) նհտ. - էջ 1245
– սրկւգ., նհտ. - էջ 1260
– (Տիմոթի) Դ.
դ. նհտ. - էջ 1232, 1237
– հայրապետ -
էջ 1127
– (Տիմաւթի) ԺԴ. դ. - էջ 707
ՏԻՄՈԼԱ նհտ. - էջ 1227
ՏԻՄՈՆ առաքեալ, նհտ. - էջ 1232,
1233
ՏԻՏՈՍ առաքեալ - էջ 799, 808,
921, 1050, 1202, 1242
ՏԻՐԱՆ
– Դ. դ., որդի Վահանայ, յիշուած առ
Զենոբ Գլակ - էջ 496
– վրդ., Ժ. դ. - էջ 436
ՏԻՐԱՏՈՒՐ
– ԺԳ. դ., ստացող - Հմր
2532, էջ 395, 400, Հմր 2540, էջ 421, 424
– Րաբունի, 1323 թ., էջ 313, 315
– քհյ., ԺԶ. դ. - էջ 822
ՏԻՐԻԹ, ԺԹ. դ. - էջ 448
ՏԻՐՈՒՆ, ԺԸ. դ. - էջ 72
ՏԻՒՔԻԿՈՍ, ի Գործք առաքելոց - էջ
1201
ՏՂԱՊԱՐՈՆ սրկւգ., 1425 թ. - էջ
802
ՏՈՎԲԻԹ, որդի Տովբելեայ, Գիրք - էջ
594, 601, 797, 806, 984, 1048, մանրանկար - էջ 795
ՏՈԲԻՈՍ նհտ. - էջ 1254
ՏՈՎԼԱԹ, 1535 թ., հայր Ներսէս գրչի
- էջ 540
ՏՈՎԼԱԹԽԱԹՈՒՆ, 1476 թ., քոյր Զաքար
գրչի - էջ 434
ՏՈՒՏՈՒԽ, ԺԷ. դ. - էջ 694
ՏՐԱՅԻԱՆՈՍ կայսր - էջ 365, 366,
1238, 1239, 1247, 1255, 1259
ՏՐԴԱՏ Գ. թգւր. Հայոց, Գ-Դ. դդ.
- էջ 496, 497, 515, 516, 517, 697, 851, 852, 866, 1258, 1280, 1281
ՏՐԻՓՈՆ նհտ. - էջ 1222, 1223
ՏՐՈՓԻՄԷ
– նհտ. - էջ 1248
– կնքատէր, 1661 թ. - էջ 1106
ՏՕՆԱԿԱՆ
– կնքատէր, 1661 թ. - էջ 1106
– Ջահմանցի, 1822 թ. - էջ 1303
ՏՕՆԱՊԵՏ
– 1498 թ. - էջ 127
– 1631 թ., եղբօրորդի Փիլիպոսի -
էջ 1213
ՏՕՆԵՐ, 1669 թ., եղբայր խոճա Աբրահամի
- էջ 92
ՏՕՍՏԻԲԷԿ, 1602 թ. - էջ 237
ՓԱԽՉԱՆ,
1684 թ. - էջ 239, 240
ՓԱԽՐԱԴԱՒԼԱ, 1265 թ. - էջ 664
ՓԱՅԻՆԷ վկայուհի - էջ 1234
ՓԱՆՈՍ, 1636 թ. - էջ 980
ՓԱՇԱՅ
– 1550 թ. - էջ 178
– (Փաշի) 1641 թ., մայր ստացող Յակոբ
սրկ-ի - էջ 148
– 1657 թ., ի Կաֆայ - էջ 410
ՓԱՇԱ մէլիք, 1444 թ., քոյր Մկրտիչ
գրչի - էջ 1063
ՓԵԼԵՓՍԻԱՆՈՍ յԵրապաւլսի եպս., բանք
- էջ 1138, 1154
ՓԵՐԻԽԱՆ
– 1672 թ., կողակից Զուրաբ ստացողի - էջ 580
– 1687 թ. - էջ 826
– ԺԸ. դ. - էջ 892
ՓԵՐՓՈՒԹԱ վկայուհի - էջ 1229
ՓԵՓՐՈՆԻԱ
– վկայուհի - էջ 1238
– (Փեփրոնէ) 1873 թ., քոյր Գէորգ Դ. կթղկս.ի - էջ 804
ՓԷՐԻ, 1664 թ. - էջ 503
ՓԻԱՆ, 1663 թ., կողակից Հանէսի - էջ 1053
ՓԻԱՆԴԷ, 1568 թ., մայր ստացող Յովհաննէս
վրդ-ի - էջ 417
ՓԻԳԱԻԴԷ նհտ. - էջ 1243
ՓԻԼԻԿՏԱՏԷ, հայր Պեռեպատուեայ վկայուհու - էջ 1225
ՓԻԼԻԿՏԻՄՈՆ նհտ. - էջ 1224, 1225
ՓԻԼԻՄՈՆ
– առաքեալ, Թուղթ - էջ 64, 596, 603, 799, 808, 1050, 1224,
տօն - էջ 1236, 1257, նշում - էջ 1202
– (Փիլիմոնոս) նհտ. - էջ 1257
– Փողահար նհտ. - էջ 1260
ՓԻԼԻՊՈՍ
– առաքեալ, Կանոնք - էջ 235, Պատմութիւն - էջ 659, 1225, մանրանկար
- էջ 406, տօն - էջ 1255, 1256, նշում - էջ 222, 647, 673, 842, 1246
– նհտ., - էջ 1220, 1245
– նհտ., հայր Եւգինէ կուսի - էջ 1261
– քհյ. Մշեցի (Բազուեցի) 1613 թ., գրիչ ի Գլակայ վանս - Հմր
2692, էջ 1209, 1210, 1211, 1212, 1213
– Ա. Աղբակեցի, կթղկս. Հայոց՝ 1632-1655 թթ., կանոնք - էջ
841, նշում - էջ 23, 34, 206, 208, 218, 248, 268, 491, 568, 570, 604, 648, 761,
837, 971, 973
– 1635 թ., առաջնորդ Շինուհայրի Ս. Ստեփաննոսի - էջ 699
– վրդ., 1697 թ., միաբան Ս. Ստեփաննոս Նախավկայի վանքի - էջ
1110
– վրդ., 1794 թ. - էջ 470
– ամիրա, 1803 թ. - էջ էջ 758
– ամիրա, 1803 թ. - էջ 758
– եպս. Զմիւռնիոյ, 1818 թ. - էջ 843, 844, 1269, 1270
– կր., կնքատէր - էջ 1110
ՓԻԼԻՊՊԻԿՈՍ զօրավար, Է. դ. - էջ 858
ՓԻԼՈՆ ԵԲՐԱՅԵՑԻ, Ա. դ., Զեօթնեսին գիրս - էջ 637, 638, 639,
640, 641, 642, նշում - էջ 644, 646, 1128, 1180
ՓԻԼՈՆԻԼԱ սրբուհի - էջ 1251
ՓԻՐԱԼԻ, ԺԷ. դ. - էջ 1005
ՓիրղալԷմեան Ղեւոնդ վրդ.,
1889 թ. - էջ 34
ՓԻՐՈՒՄ, ԺԷ. դ., հայր Վարդան ստացողի - էջ 1004, 1005
ՓԻՐՍՈՒԼԹԱՆ, 1641 թ. - էջ 148
ՓԼՈՐՈՍ նհտ. - էջ 1244
ՓՈԿԱՍ
– հայրապետ, Աղօթք - էջ 119, 120, 188, մանրանկար - էջ 187,
տօն - էջ 1241, 1249
– կայսր - էջ 858
ՓՈՍՏԷ կոյս, նհտ. - էջ 1223496
ՓՈՍՏՈՍ քհյ., նհտ. - էջ 1246
ՓՈՏ, պատրիարք Կ. Պոլսոյ, Թ. դ - էջ 246
ՓՈՏԻՆԷ սրբուհի - էջ 187, 188, 433, 1246
ՓՈՏԻՆՈՍ - էջ 1243
ՓՈՒՐՍԻ Կուրապաղատ, նհտ. - էջ 1230
ՔԱԹԱՔՈՒՂԻՆՈՍ (Կանտակուզենոս) թգւր. - էջ 899
ՔԱԼԻ, 1672 թ., քոյր Սահակ գրչի - էջ 580
ՔԱՄԱԼ, 1419 թ. - էջ 1056, 1058
ՔԱՄԱԼԲԷԿ
– 1580 թ., որդի Շահնազարի - էջ 1156
– 1620 թ., պրն. - էջ 1122, 1123
ՔԱՄՈՒԼԻՈՍ մարգարէ - էջ 309
ՔԱՋԱՋ սրկւգ., մի ի Ղեւոնդեանց քահանայից, Ե. դ, նհտ. - էջ
1242
ՔԱՌԱՍՈՒՆ մանկունք Սեբաստիոյ, մանրանկար - էջ 49, 124, 149,
199, 201, ի տաղս - էջ 426, 429
ՔԱՐԻՏԻՆԷ վկայուհի - էջ 1225
ՔԱՐԻՏՈՆ նհտ. - էջ 1134, 1250
ՔԵԱՀԵԱ օղլու, 1750 թ., գրիչ - Հմր 2620, էջ
747, 749
ՔԵՂԿԷ, հայր Երեմիայ մարգարէի - էջ 1232
ՔԵՐՈՎԲԷ
– վրդ., 1819 թ. - էջ 282
ՔԷԹԷՎԱՆ, 1771 թ., մայր Յովսէփ արքեպս. Արղութեանի - էջ 892
Քէոսէյեան Յակոբ - էջ 1180
ՔԻԼՈՍ, ԺԸ. դ. - էջ 72
ՔԻՈՆ վկայուհի - էջ 1229
ՔԻՔԻ ԹԻՆԱՊՈՎ, գրչփ. - էջ 578
ՔՆԱՐԻԿ ԿՈՐԿՈՏԵԱՆ - էջ 73
ՔՆՔՈՒՇ, ԺԵ. դ., կողակից Ստեփանոս քհյի - էջ 1059
ՔՈՐԴԱՒ, ԺԵ. դ., յետին ստացող - էջ 1058
ՔՈՒՐԴ. պարոն, 1267 թ. - էջ 1197
ՔՍԱՆԹԻՊԷ նհտ. - էջ 1228
ՔՍԵՍՏՈՍ նհտ. - էջ 1243
ՔՍԷՆԻՓՈՆ, վարք - էջ 1221
ՔՍՐԱՄԽԱԹՈՒՆ, 1352 թ. - էջ 816
ՔՐԻՍՏԱՓՈՐ Բ. ԱՊԱՀՈՒՆԻ՝ կթղկս. Հայոց՝
628-630 թթ. - էջ 859
ՔՐԻՍՏԱՓՈՐ նհտ. - էջ 1233
ՔՐԻՍՏԻՆԷ կոյս - էջ 301, 1235, 1241
ՔՐԻՍՏՈՍԱՏՈՒՐ
– 1657 թ., Կաֆա, որդի Մինաս քհյի - էջ 413
– ԺԷ. դ., գրիչ - Հմր 2481, էջ 207, 208
ՔՐՄԱՆԽԱԹՈՒՆ, 1471 թ. - էջ 824
ՕԳՈՍՏԻՆՈՍ
– սուրբ, 354-430 թթ. - էջ 590, 591, 793, 881
– ֆրա, 1636 թ., արքեպս. Նախիջեւանի - էջ 418
– պրն., ԺԹ. դ. - էջ 599
ՕԳՈՍՏՈՍ կայսր, Ք. ա. Ա. դ. - էջ
321, 375, 558, 703
ՕԹՄԱՆ (ՕԴՄԱՆ) - էջ 900
ՕԼՔԱԲԷԿ, 1663 թ., հայր Մալին գրչի - էջ 887
ՕՂՈՒԼԲԷԿ, 1745 թ. - էջ 834
ՕՆՕՓՐԻՈՍ կր., 1646 թ. - էջ
ՕՇԻՆ
– 1295 թ., գրիչ յԱրմէնի անապատս - Հմր 2604, էջ
665, 668
– 1317 թ., թգւր. Կիլիկիոյ - էջ 1170
ՕՍՄԱՆ
– փաշա, 1568 թ. - էջ 416, 636
– սուլթան, ԺԷ. դ. - էջ 904, 905, 906
– աղա, 1801 թ. - էջ 1206, 1208
ՕՐԴՈՒԽԱՆ, ԺԸ. դ. - էջ 190
ՕՔՍԷՆՏԻՈՍ ճգնաւոր - էջ 1223
ՖԱԹԱԼԻ շահ, 1829 թ. - էջ 1283
ՖԱԽՈՒՐՇԱՆ պրն., 1430 թ., որդի Շատիպէկի - էջ 1041
ՖԱՌՈՒԽՇԱՀ (-շէ), 1444 թ. - էջ 1063
ՖԱԽՐԻՋԱՀԱՆ, 1580 թ., կենակից Խաթունաղի - էջ 1156, 1157
ՖԱՐԽՐԻՋԱՀԱՐ, 1620 թ. - էջ 1123
ՖԷԹԷՐԻԿՈՍ զինուոր - էջ 785
ՖԻՆԿ Ֆրանց Նիկոլաուս, 1903 թ. - էջ 209, 212, 213, 1013
ՖՈՅԵՐԲԱԽ - էջ 850
ՖՌԱՆԳԽԱԹՈՒՆ, 1382 թ. - էջ 816
ՖՌԱՆՉԻՍԿՈՍ ՍԹԷԼԼՈՒԹՈՅ - էջ 623
ՖՌԱՆԿ պրն., 1303 թ., ստացող յԵրզնկայ - Հմր
2593, էջ 627, 633
ՖՐԻԿ տաղք. Արեկ, որ քեզ - էջ 1102, Է՜, չարխ - էջ 1101, Յառաջն
որ յաշխարհս - էջ 1102, Պատգամն, որ - էջ 1101
Զ.
ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ՎԱՅՐԵՐԻ
ՑԱՆԿ
Ադանա - Հմր 2543, էջ 435
Ախալգաւր - Հմր 2480, էջ 205
Աղթամար - Հմր 2632, էջ 821
Աղուերձ - Հմր 2454, էջ 145
Ամարաս (Գանձասար) - Հմր 2561, էջ 499
Ամիթ - Հմր 2527, էջ 365
Ամստերդամ - Հմր 2529, էջ 379, Հմր 2637, էջ 843
Ամրդոլու վանք (Բաղէշ) - Հմր 2605, էջ 669, Հմր 2639, էջ
851
Այաս - Հմր 2543, էջ 435
Անկեղակոյտ - Հմր 2680, էջ 1131
Անկունեաց վանք - Հմր 2542, էջ 431, Հմր 2631, էջ 817
Ապրակունեաց վանք (Երնջակ) - Հմր 2519, էջ 325
Արախիշ - Հմր 2537, էջ 413
Արիձոր - Հմր 2583, էջ 585
Արմէնի անապատ - Հմր 2604, էջ 665
Արմիզաւնք - Հմր 2465, էջ 175
Աւագ վանք (Եզնկա) - Հմր 2687, էջ 1179
Աւետարանոց - Հմր 2404, էջ 17
Աւընդանց - Հմր 2468, էջ 179
Բաղէշ - Հմր 2623, էջ 767
Բերիա (Հալապ) - Հմր 2500, էջ 201, - Հմր 2677, էջ 1107
Բերկրի - Հմր 2445, էջ 123
Բլուր գիւղ (Երեւանի նահանգ) - Հմր 2564, 507
Բոլորաբերդ անապատ (Վայոց Ձոր) - Հմր 2634, էջ 829
Բռնակոթ (Սիւնիք) - Հմր 2656, էջ 979
Բրջնի - Հմր 2609, էջ 701
Գամաղիէլի վանք (Խիզանի մօտ) - Հմր 2610, էջ 707
Գիմիշխանա - Հմր 2463, էջ 171
Գլակայ վանք - Հմր 2692, էջ 1209
Գլաձոր - Հմր 2515, էջ 313
Գողթն - Հմր 2590, էջ 617
Գորի - Հմր 2644, էջ 897
Գորիս (Կորես) - Հմր 2539, էջ 410
Դրազարկ - Հմր 2588, էջ 607
Եդեսիա - Հմր 2567, էջ 519
Եղիազարու վանք - Հմր 2690, էջ 1193, Հմր 2691, էջ 1199
Երեւան - Հմր 2446, էջ 127
Երզնկայ - Հմր 2593, էջ 627
Երուսաղէմ - Հմր 2493, էջ 245, Հմր 2578, էջ 569, Հմր
2647, էջ 919, Հմր 2688, էջ 1183
Զէյթուն - Հմր 2475, էջ 193, Հմր 2504, էջ 271
Էջմիածին - Հմր 2420, էջ 63, Հմր 2499, էջ 259, Հմր
2502, էջ 265, Հմր 2503/Ա, էջ 266, Հմր 2528, էջ 373, Հմր
2547, էջ 453, Հմր 2552, էջ 467, Հմր 2622/Թ., էջ 761, Հմր
2622/Ժ., էջ 762, Հմր 2646, էջ 915, Հմր 2652, էջ 963, Հմր
2663, էջ 1009, Հմր 2696, էջ 1267
Էրզրում (Արզրում) - Հմր 2436, էջ 99
Թուանճ գիւղ (Կարին) - Հմր 2660, էջ 1001
Իսպիելա գիւղ (Կեսարիոյ գաւառ) - Հմր 2570, էջ 535
Լիմ - Հմր 2597, էջ 647, Հմր 2645, էջ 911
Լվով - Հմր 2403, էջ 15
Խառաբաստայ վանք (Ռշտունիք) - Հմր 2510, էջ 297
Խլաթ (Սուրբ Գէորգ Զօրավար) - Հմր 2665, էջ 1025
Խոտանան (Եճանան գիւղ ի Սիւնիք) - Հմր 2635, էջ 833
Կալկաթա - Հմր 2636, էջ 839
Կան (Բաբերդ) - Հմր 2653, էջ 965
Կարին - Հմր 2697, էջ 1283
Կարս - Հմր 2424, էջ 75
Կաֆա - Հմր 2406, էջ 27, Հմր 2444, էջ 121, Հմր
2473, էջ 189, Հմր 2484, էջ 217, Հմր 2534, էջ 405, Հմր
2536, էջ 411, Հմր 2672, էջ 1065
Կեղի (Խորձիւն գաւառ) - Հմր 2633, էջ 827
Կեսարիա (Ս. Կարապետ) - Հմր 2622/Ա., էջ 751
Կիլիկեան Հայաստան - Հմր 2629, էջ 809
Կիլիկիա, Սիս - Հմր 2627, էջ 797
Կոստանդնուպոլիս - Հմր 2423, էջ 73, Հմր 2448, էջ 131, Հմր
2503/Բ, էջ 269, Հմր 2505, էջ 279, Հմր 2531, էջ 385, Հմր
2551, էջ 465, Հմր 2555, էջ 477, Հմր 2562, էջ 503, Հմր
2577, էջ 565, Հմր 2595, էջ 635, Հմր 2622/Գ., էջ 754, Հմր
2622/ԺԵ., էջ 766, Հմր 2640, էջ 867, Հմր 2641, էջ 871, Հմր
2669, էջ 1047, Հմր 2682, էջ 1165, Հմր 2689, էջ 1191
Հալէպ - Հմր 2619, էջ 741
Ղարասար (Ս. Աստուածածին) - Հմր 2654, էջ 969
Ղրիմ մայրաքաղաք - Հմր 2611, էջ 713
Մանազկերտ (Ս. Աստուածածին) - Հմր 2557/Գ, էջ 488
Մոսկուա - Հմր 2699, էջ 1311
Մսր - Հմր 2497/Բ. - էջ 257
Յովհաննավանք - Հմր 2401, էջ 9
Նոր Ջուղա - Հմր 2407, էջ 31, Հմր 2558, էջ 489, Հմր
2622/Է., էջ 759, Հմր 2642, էջ 873, Հմր 2673, էջ 1095
Շամախի - Հմր 2613, էջ 717
Շինահայր գիւղ (Որոտան) - Հմր 2608, էջ 693
Շուշի - Հմր 2622/Բ., էջ 753
Շօռոթ - Հմր 2494, էջ 247
Ոստան (Սուրբ Վարդան անապատ) - Հմր 2670, էջ 1053
Սալմաստ - Հմր 2437, էջ 105
Սամաթիա (Կ. Պոլիս) - Հմր 2644, էջ 897
Սանկտ Պետերբուրգ - Հմր 2661, էջ 1005, Հմր 2699, էջ
1311
Սեբաստիա - Հմր 2573, էջ 543
Սեւան կղզի - Հմր 2530, էջ 383
Սիսական - Հմր 2418, էջ 57
Սիրունքարի վանք - Հմր 2498, էջ 81
Սկեւռայ - Հմր 2630, էջ 813
Սուրբ Յակոբ - Հմր 2563, էջ 505
Սուրս - Հմր 2411, էջ 41
Սպահան - Հմր 2587, էջ 599
Սպեր - Հմր 2409, էջ 35
Վան - Հմր 2582, էջ 581, Հմր 2671, էջ 1061
Վարագ - Հմր 2621, էջ 749
Վարդնշէն (Տայք) - Հմր 2653, էջ 965
Տաթեւ - Հմր 2441, էջ 111
Տարաւն - Հմր 2684, էջ 1171
Տիգրանակերտ - Հմր 2405, էջ 23, Հմր 2691, էջ 1199
Տփխիս - Հմր 2580, էջ 577, Հմր 2615, էջ 733, Հմր
2663, էջ 1009
Է.
ԳՐԻՉՆԵՐԻ ՑԱՆԿ
ԱԲԷԼ վրդ.
Մխիթարեանց, 1850 թ., յԷջմիածին - Հմր 2623/ԺԱ, էջ 762
ԱԹԱՆԱՍ
– (Աթանէս) 1554 թ., ի Մանազկերտ - Հմր 2557/Գ, էջ 488
– 1654 թ., Կարս - Հմր 2424, էջ 75
ԱԼԻՔՍԱՆ ԵՐԷՑ, 1695ից առաջ - Հմր 2693, էջ 1213
ԱՂԱՄԱԼ-ՊԵՏՐՈՍ, 1663 թ., ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2642, էջ 873
ԱՌԱՔԵԼ
– (Առաքեալ) 1198 թ. - Հմր 2606, էջ 679
– Սիւնեցի, ԺԴ. դ. - Հմր 2522, էջ 351
– Գեղամացի, 1599 թ., ի Թուանճ գիւղ (Կարին) - Հմր 2660, էջ 1001
ԱՍՏՈՒԱԾԱՏՈՒՐ
– աբղյ., ծաղկող, 1419 թ., ի Սուրբ Վարդան անապատ, Ոստան - Հմր
2670, էջ 1053
– եպս. Մշեցի, 1585 թ., յԵրուսաղէմ - Հմր 2578, էջ 569
– երէց, ԺԶ. դ. - Հմր 2676, էջ 1099
– սրկւգ., 1630 թ., ի Հալէպ - Հմր 2619, էջ 741, քհյ.՝ 1637 թ., Հալէպ
- Հմր 2560, էջ 261
– սրկւգ., 1633 թ. - Հմր 2435, էջ 95
– դպիր, 1641 թ., ի Կ. Պոլիս - Հմր 2669, էջ 1047
– 1648 թ., ի Սպահան - Հմր 2587, էջ 599
– սրկւգ., ԺԷ. դ. - Հմր 2459/Բ, էջ 158
ԱՏՈՄ, ԺԵ. դ. - Հմր 2625, էջ 781
ԱՐԻՍՏԱԿԷՍ կր., նաեւ ստացող, 1690 թ. - Հմր 2449, էջ 137
ԱՒԱԳՏԷՐ, 1475 թ., ի Բոլորաբերդ (Վայոց ձոր) - Հմր 2634, էջ 829
ԱՒԵՏԻՍ
– 1595 թ., ի Սուրս - Հմր 2411, էջ 41
– ԺԶ. դ. - Հմր 2440, էջ 109
– (Աւետիք) քհյ., 1697 թ., ի Բերիա - Հմր 2677, էջ 1107
ԲԱՂԴԱՍԱՐ դպիր,
1681 թ., ի Շամախի - Հմր 2613, էջ 717
ԲԱՐԱՂԱՄ, ԺԳ. դ., - Հմր 2601, էջ 655
ԲԱՐՍԵՂ
– երաժիշտ, ստացող, 1294 թ., - Հմր 2588, էջ 607
– վրդ., 1418 թ., ի Եղիազարու վանս - Հմր 2690,
– ստացող, 1598 թ., յԱմրդոլու վանք, ի Բաղէշ - Հմր 2605, էջ 669
– քհյ., 1681 թ., ի Շամախի - Հմր 2613, էջ 717
ԲՐԱԲԻՈՆ, ի Կոստանդնուպոլիս, 1786 թ. - Հմր
2595, էջ 635
ԳԱԼՈՒՍՏ, 1406
թ., ի Սիսական - Հմր 2418, էջ 57
ԳԱՅԻԱՆԷ, 1641 թ., յԱւետարանոց - Հմր 2404, էջ 17
ԳԷՈՐԳ, 1738 թ. - Հմր 2498, էջ 259
ԳՐԻԳՈՐ
– Գ. Պահլաւունի, կթղկս. Հայոց՝ 1113-1166 թթ. - Հմր 2600, էջ 651
– (Գրիգորիս) ԺԴ. դ. - Հմր 2523, էջ 353
– դպիր, ԺԴ. դ. - Հմր 2478, էջ 201
– աբղյ., 1494 թ., ի Սիրունքարի վանք - Հմր 2428, էջ 81
– եպս., 1592 թ., ի Սպեր - Հմր 2409, էջ 35
– ԺԶ. դ. - Հմր 2576, էջ 557
– Հռոմկլայեցի, ԺԶ. դ. - Հմր 2459/Բ, էջ 157
– երէց Կողոնացի, նաեւ ստացող, 1631 թ., Ղարասար - Հմր 2654, էջ
969
– երէց, 1635 թ. - Հմր 2628, էջ 803
– քհյ., ստացող, 1640 թ., յԱխալգաւր - Հմր 2480, էջ 205
– 1641 թ., ի Կ. Պոլիս - Հմր 2669, էջ 1047
– Զէյթունցի, 1659 թ., յԵդեսիա - Հմր 2567, էջ 519
– երէց, ԺԷ. դ. - Հմր 2618, էջ 737
– ԺԷ. դ. - Հմր 2698, էջ 1307
– երէց, 1702 թ. - Հմր 2472, էջ 187
– 1735 թ. - Հմր 2548/Բ, էջ 459
– սրկւգ. Խամսեցի, նաեւ ստացող, 1780, յԷջմիածին - Հմր 2552, էջ
467
– Կարնեցի Շաքարճեան, 1828 թ. - Հմր 2623/ԺԱ, էջ 763, ի Կոստանդնուպոլիս,
1832 թ. - Հմր 2641, էջ 871
– վրդ. Կ. Պոլսեցի, 1836 թ., ի Կեսարիա (Ս. Կարապետ) - Հմր 2622/Ա.,
էջ 751
ԴԱՒԻԹ
– 1198 թ. - Հմր 2606, էջ 679
– վրդ., 1705 թ., յԷջմիածին - Հմր 2547, էջ 453
ԵՂԻԱԶԱՐ, 1646
թ., ի Տիգրանակերտ - Հմր 2405, էջ 23
ԵՐԵՄԻԱ քհյ., ԺԴ. դ. - Հմր 2695, էջ 1219
ԵՓՐԵՄ
– քհյ., ԺԷ. դ., ի Գողթն - Հմր 2590, էջ 617
– վրդ. Ալթունեան, ԺԹ. դ., յԷջմիածին - Հմր 2696, էջ 1267
ԶԱՏԻԿ, 1619 թ.,
յԵրուսաղէմ - Հմր 2493, էջ 245
ԶԱՔԱՐԻԱ
– աբղյ., 1472 թ., յԱնկիւնեաց վանս - Հմր 2631, էջ
817, 1476 թ., յԱնկիւնեաց վանս - Հմր 2542, էջ 431
– աղբյ., 1515ից առաջ, ի Վան - Հմր 2582, էջ 581
ԶԱՔԷՈՍ, 1265ից յետոյ - Հմր 2603, էջ 663
ԹԱԴԷՈՍ
– Միհրդատեանց, 1850 թ., ի Գորի - Հմր 2644, էջ
897
– եպս. Բէկնազարեանց, 1851 թ., ի Նոր Ջուղայ - Հմր
2622/Է., էջ 759
ԹԱՄՈՒՐ դպիր, 1655 թ., ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր
2577, էջ 565
ԹԷՈԴՈՍ ԿԱՐՆԵՑԻ, ԺԷ. դ. - Հմր 2649, էջ 933
ԹՈՐՈՍ
– քհյ., 1300 թ. - Հմր 2607, էջ 683
– Տարօնացի, 1323 թ., ի Գլաձոր - Հմր 2515, էջ
313
ԹՈՎՄԱՍ
– 1300 թ. - Հմր 2607, էջ 683
– (Թումայ) քհյ., 1471 թ., յԱղթամար - Հմր 2632,
էջ 821
– (Թումայ) երէց Բաղիշեցի, 1662 թ., ի Բաղէշ - Հմր
2623, էջ 767
– (Թումայ) քհյ., 1681 թ., ի Շամախի - Հմր 2613,
էջ 717
ԻԳՆԱՏԻՈՍ
– ԺԴ. դ. - Հմր 2456, էջ 149
– արքեպս. Վասպուրականի, 1867ից առաջ, ի Լիմ - Հմր
2645, էջ 911
ԻՍՊԷՆՏԻԷՐ ԿԱՖԱՑԻ, 1661ից առաջ - Հմր 2492, էջ
239
ԽԱՉԱՏՈՒՐ
– քհյ., 1505 թ., ի ի Խլաթ (Սուրբ Գէորգ Զօրավար) - Հմր
2665, էջ 1025
– ԺԷ. դ. - Հմր 2649, էջ 933
ԿԱՐԱՊԵՏ
– երէց, 1303 թ., յԵրզնկայ - Հմր 2593, էջ 627
– քհյ., նաեւ՝ ստացող, կազմող, 1363 թ., ի Ղրիմ - Հմր
2611, էջ 713
– եպս., 1418 թ., ի Եղիազարու վանք - Հմր 2690, էջ
1193
– Բերկրեցի, ի»նաեւ ծաղկող, 1498 թ., ի Բերկրի - Հմր
2445, էջ 123
– աբղյ., 1568 թ., յ Արախիշ - Հմր 2537, էջ 413
– կր., 1618 թ., ի Եղիազարու վանս (Տարօն) - Հմր
2691, էջ 1199
– 1636 թ., ի Բռնակոթ (Սիւնիք) - Հմր 2656, էջ
979
– Սալմաստ, 1800 թ. - Հմր 2437, էջ 105
ԿԻՐԱԿՈՍ
– երէց, 1294 թ. - Հմր 2496, էջ 249
– երէց, 1663 թ., ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2642, էջ
873
– կր., ԺԷ. դ. - Հմր 2566, էջ 511
ԿՈՍՏԱՆԴԻՆ
– 1294 թ. - Հմր 2496, էջ 249
– թագադիր իշխան, ԺԳ. դ., ի Կիլիկեան Հայաստան - Հմր
2629, էջ 809
ՀԱՅՐԱՊԵՏ
ՋՈՒՂԱՅԵՑԻ, նաեւ՝ ծաղկող, 1679 թ. - Հմր 2673, էջ 1095
ՀԵԹՈՒՄ, ԺԳ. դ. - Հմր 2601, էջ 655
ՂԱԶԱՐ
– սրկւգ., 1333 թ. - Հմր 2557/Ա. - էջ 483
– 1418 թ., յԵղիազարու վանս - Հմր 2690, էջ 1193
– երէց, 1641 թ. - Հմր 2470, էջ 183
– սրկւգ. Քարահատցի, 1681, ի Շամախի -
Հմր 2613, էջ 717
ՂՈՒԿԱՍ
– 981 թ. - Հմր 2679, էջ 1125
– ԺԷ. դ. - Հմր 2430, էջ 85
ՂՈՒՆԿԻԱՆՈՍ
– դպիր, 1760 թ., յԷջմիածին - Հմր 2646, էջ 915, 1771 թ., Էջմիածին
- Հմր 2652, էջ 963
– Աշտարակեցի, 1770 թ. - Հմր 2499, էջ 259
ՄԱԼԻՆ, 1663 թ.,
ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2642, էջ 873
ՄԱԿԱՐ, 1755 թ., յԱրզրում - Հմր 2436, էջ 99
ՄԱՆՈՒԿ, 1791 թ. - Հմր 2501, էջ 263
ՄԱՏԹԷՈՍ
– երէց, 1371 թ., յԱնկեղակոյտ - Հմր 2680, էջ 1131
– Ջուղայեցի, 1391 թ., յԱպրակունեաց վանս, Երնջակ - Հմր 2519, էջ
325
– 1426 թ. - Հմր 2678, էջ 1111
– 1457 թ. - Հմր 2522, էջ 351
– ԺԵ. դ. - Հմր 2495, էջ 247
– 1771 թ. - Հմր 2502, էջ 265
ՄԱՐԳԱՐԷ
– (Մարգար) ԺԶ. դ. - Հմր 2559, էջ 483
– (Մարգար) դպիր, 1650 թ., ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2558, էջ 489
– ծաղկող, ստացող, ԺԷ. դ. - Հմր 2681, էջ 1161
ՄԱՐԿՈՍ
– Կեղեցի, ԺԶ. դ., ի Կեղի - Հմր 2633, էջ 872
– 1642 թ. - Հմր 2408, էջ 35
– երէց, 1663 թ., ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2642, էջ 873
– 1670 թ., յԷջմիածին - Հմր 1670, էջ 63
ՄԱՐՈՒԹԱՅ, ԺԷ. դ. - Հմր 2421, էջ 67
ՄԱՐՏԻՐՈՍ
– Բրջնեցի, 1184, ի Բրջնի - Հմր 2609, էջ 701
– վրդ. Եւդոկիացի, նաեւ՝ ստացող, 1784 թ. - Հմր 2668, էջ 1043
ՄԵՍՐՈՊ
– քհյ., 1669 թ. - Հմր 2433, էջ 91
– վրդ. Կեսարացի, 1810 թ., ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 2555, էջ 477
ՄԻՆԱՍ
– աբղյ., ԺԸ. դ. - Հմր 2579, էջ 573
– Կամսարական Երեւանցի, 1807 թ., ի Բլուր գիւղ - Հմր 2564, էջ 507
ՄԻՍՔՈ սրկւգ., 1626 թ., յԻլով - Հմր 2403, էջ 15
ՄԻՔԱՅԷԼ երէց, 1585 թ., յԵրուսաղէմ - Հմր 2578, էջ 569
ՄԽԻԹԱՐ, նաեւ՝ ստացող, 1393 թ. - Հմր 2510, էջ 297
ՄԿՐՏԻՉ
– քհյ., 1642 թ., Էջմիածին - Հմր 2503/Ա, էջ 266
– 1663 թ., Նոր Ջուղա - Հմր 2642, էջ 873
– ԺԷ. դ. - Հմր 2429, էջ 83
ՄՈՎՍԷՍ
– աղբյ., 1476 թ., յԱւագ վանս (Երզնկա) - Հմր 2687, էջ 1179
– 1671 թ. - Հմր 2431, էջ 87
ՄՈՒՐԱՏ օղլու, 1626 թ. - Հմր 2403, էջ 15
ՄՈՒՐԱՏԽԱՆ ՎԱՆԵՑԻ, նաեւ՝ ծաղկող, ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 2700,
էջ 1329
ՅԱԿՈԲ
– 1338 թ., ի Կիլիկիա, ի Սիս - Հմր 2627, էջ 795
– աբղյ., նաեւ՝ ստացող, 1689 թ., յԵրուսաղէմ (Սուրբ Փրկիչ) - Հմր
2688, էջ 1183
– ԺԸ. դ. - Հմր 2623/ԺԲ, էջ 764
ՅԱՐՈՒԹԻՒն
– ԺԶ. դ. - Հմր 2594, էջ 633
– (Արութիւն) տէր, 1723 թ., ի Սեբաստիայ - Հմր 2573, էջ 543
– Պետանեան Կ. Պոլսեցի, 1763 թ., ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 2562, էջ
503
– տիրց., տպագրիչ, 1780 թ., յԷջմիածին - Հմր 2552, էջ 467
– Վանեցի, 1796 թ., ի Վարագ - Հմր 2621, էջ 749
– ԺԸ. դ. - Հմր 2674, էջ 1097
– ԺԸ. դ. - Հմր 2650, էջ 959
ՅՈՎԱԿԻՄ երէց, 1663 թ., ի Կաֆայ - Հմր 2473, էջ 189
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ
– 1295 թ., յԱրմէնի անապատ - Հմր 2604, էջ 665
– Երզնկացի, նաեւ՝ ստացող, 1306 թ. - Հմր 2520, էջ 333, ԺԴ. դ. - Հմր
2549, էջ 461
– (Օհանէս) ԺԵ. դ. - Հմր 2508, էջ 293
– սրկւգ., ԺԶ. դ. - Հմր 2425, էջ 77
– (Յոհան) 1630 թ., յԱւընդանց - Հմր 2468, էջ 179
– ստացող, 1635 թ., ի Շինահայր գիւղ, ի Որոտան - Հմր 2608, էջ 693
– երէց, 1641 թ., յԱղուէրձ - Հմր 2454, էջ 145
– (Յոհան) երէց, նաեւ՝ ծաղկող եւ ստացող, 1642 թ., ի Նոր Ջուղայ - Հմր
2407, էջ 31
– սրկւգ., նաեւ՝ ծաղկող, 1653 թ., Շօռօթ - Հմր 2494, էջ 247
– աբղյ., 1664 թ., ի Յովհաննավանք - Հմր 2401, էջ 9
– (Յոհան) երէց, 1675 թ. - Հմր 2506, էջ 281
– (Յոհան) 1675 թ., ի Կորես - Հմր 2539, էջ 419
– Զէյթուն, 1679 թ. - Հմր 2475, էջ 193
– վրդ. Ամասիացի, 1755 թ., յԱմստերդամ - Հմր 2529, էջ 379
– Նոտար, 1813 թ., ի Լիմ - Հմր 2597, էջ 647
– Տէր-Կարապետեան Պրուսացի, 1830 թ. - Հմր 2648, էջ 925
– Թագաւորեան, 1856 թ., ի Կ. Պոլիս - Հմր 2622/ԺԵ., էջ 766
– Կարապետեան Կ. Պոլսեցի, 1861 թ., յԵրուսաղէմ - Հմր 2647, էջ 919
– քհյ. Խաչկեան, ի Կալկաթա, 1868 թ. - Հմր 2636, էջ 839
ՅՈՎՍԷՓ
– աբղյ., 1670 թ., յԷջմիածին - Հմր 2420, էջ 63
– վրդ., 1678 թ., ի Տաթեւ - Հմր 2441, էջ 111
– (Յոսէփ) վրդ., 1816 թ. - Հմր 2525, էջ 361
– Արցախեցի, 1838 թ., ի Շուշի - Հմր 2622/Բ., էջ 753, 1839 թ., Ս. Յակոբ
- Հմր 2653, էջ 505
ՆԱԶԱՐԷԹ, ԺԶ. դ.
- Հմր 2486, էջ 227
ՆԱՀԱՊԵՏ դպիր, ի Կոստանդնուպոլիս, 1834 թ. - Հմր 2551, էջ 465
ՆԱՏԵՐ, 1341 թ., ի Վարդնշէն - Հմր 2653, էջ 965
ՆԵՐՍԷՍ երէց, 1535 թ., յԻսպիլեա - Հմր 2570, էջ 535
ՆԻԿՈՂԱՅՈՍ
– (Նիկողոս) 1453 թ., ի Կաֆայ - Հմր 2484, էջ 217
– 1647 թ., Կաֆա - Հմր 2444, էջ 121
– Մելանաւոր, նաեւ՝ ծաղկող, կազմող, արծաթապատող, 1656 թ., ի Կաֆայ - Հմր
2534, էջ 405, 1657 թ. - Հմր 2536, էջ 411
ՆՈՐՈԳԷՍ, ԺԴ. դ։ - Հմր 2490, էջ 233
ՊԵՏՐՈՍ
– 973 թ., ի Տարաւն - Հմր 2684, էջ 1171
– (Պետրոսիկ) սրկւգ., ԺԳ. դ. - Հմր 2414, էջ 49
– կր., 1363 թ., ի Գամաղիէլի վանս - Հմր 2610, էջ 707
– սրկւգ., 1387 թ. - Հմր 2516, էջ 315
– դպիր Գիւմուշխանեցի, նաեւ՝ ծաղկող, ստացող, 1665 թ. - Հմր 2463, էջ
171
– ԺԷ. դ. - Հմր 2566, էջ 511
– երէց, 1742 թ. - Հմր 2434, էջ 93
– դպիր, 1826 թ. - Հմր 2598, էջ 649
ՊՕՂՈՍ
– Գաւըռնցի, 1672 թ., յԱմրդոլու վանս (Բաղէշ) - Հմր 2639, էջ 851
– Սեւանցի, 1806 թ., ի Սեւան կղզի - Հմր 2530, էջ 383
– րաբունի, ԺԹ. դ. - Հմր 2643, էջ 893
ՌՈՒԲԷՆ ՊԱՂՏԱՍԱՐԵԱՆ, 1850 թ., ի Գորի - Հմր
2644, էջ 897
ՍԱՀԱԿ
– Դեխորականեցի, ԺԵ. դ. - Հմր 2495, էջ 247
– դպիր, 1672 թ., ի Տփխիս - Հմր 2580, էջ 577
ՍԱՐԳԻՍ
– սրկւգ., 1200 թ. - Հմր 2588, էջ 613
– 1313 թ., յԱրիձոր - Հմր 2583, էջ 585
– քհյ., 1463 թ., յԱրմիզաւնք - Հմր 2465, էջ 175
– ԺԶ. դ. - Հմր 2438, էջ 107
– 1635 թ., ի Խոտանան - Հմր 2635, էջ 833
– 1659 թ., յԵդեսիա - Հմր 2567, էջ 519
– 1777 թ., ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 2531, էջ 385
ՍԻՄԷՈՆ
– Տրապիզոնցի, 1515 թ., յԱյաս - Հմր 2543, էջ 435
– (Սիմոն) 1664 թ., ի Գանձասար - Հմր 2561, էջ 499
– (Սիմոն) երէց, նաեւ՝ ստացող, 1691ից առաջ - Հմր 2560, էջ 495
– 1728 թ. - Հմր 2548/Ա, էջ 457
ՍՏԵՓԱՆՈՍ
– քհյ., 1290 թ., ի Սկեւռայ - Հմր 2630, էջ 813
– քհյ., 1341 թ., ի Վարդնշէն - Հմր 2653, էջ 965
– Թոխաթցի, 1607 թ., ի Կաֆայ - Հմր 2672, էջ 1065
– 1614 թ. յԱմիթ - Հմր 2527, էջ 365
– Դաշտեցի երէց, 1637 թ. - Հմր 2497/Բ, էջ 257
– սրկւգ. ԺԷ. դ. - Հմր 2476, էջ 197
– վրդ. Տփխիսեցի, նաեւ՝ սրբագրող, 1809 թ., ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր
2689, էջ 1191
– Դէմիւրճօղլենց, ի Տփխիս, 1850 - Հմր 2615, էջ 733
ՎԱՀԱՆ քհյ. Զէյթունցի,
նաեւ՝ ծաղկող, կազմող, 1596 թ. - Հմր 2504, էջ 271
ՎԱՐԴԱՆ
– կր., 1285 թ. - Հմր 2453, էջ 143
– երէց, 1444 թ., Վան - Հմր 2671, էջ 1061
– աբղյ. Աստապատեցի, 1769 թ., յԷջմիածին -
Հմր 2528, էջ 373
– երէց, 1816 թ. - Հմր 2525, էջ 361
ՏԷՐՈՒՆԱԿԱՆ, ԺԶ.
դ. - Հմր 2659, էջ 985
ՓԻԼԻՊՈՍ քհյ. Մշեցի
(Բազուեցի) 1613 թ., ի Գլակայ վանս - Հմր 2692, էջ 1209
ՔԵԱՀԵԱ օղլու,
1750 թ. - Հմր 2620, էջ 747
ՔՐԻՍՏՈՍՏՈՒՐ, ԺԷ. դ. - Հմր 2481, էջ 207
ՕՇԻՆ (Աւշին) 1295 թ., յԱրմէնի անապատ - Հմր
2604, էջ 665
Ը.
ԾԱՂԿՈՂՆԵՐԻ ՑԱՆԿ
ԱԲՐԱՀԱՄ
կր., նաեւ՝ կազմող, 1475 թ., ի Բոլորաբերդ անապատ - Հմր 2634, էջ 829
ԱՆԴՐԵԱՍ սրկւգ., 1708 թ., յԷջմիածին - Հմր 2552,
էջ 467
ԱՌԱՔԵԼ Գեղամացի, 1599 թ., ի Թուանճ գիւղ Կարնոյ - Հմր
2660, էջ 1001
ԱՍՏՈՒԱԱԾԱՏՈՒՐ դպիր, գրիչ, 1419 թ., ի Ս. Վարդան անապատ - Հմր
2670, էջ 1053
ԳՐԻԳՈՐ քհյ., նաեւ՝ կազմող 1444 թ., ի Վան
- Հմր 2671, էջ 1061
ԵՐԵՄԻԱՅ
– 1670, յԷջմիածին - Հմր 2420, էջ 63
– սրկւգ., 1760 թ., յԷջմիածին - Հմր 2646, էջ
915
ԵՓՐԵՄ, գրիչ, 1708 թ., ի Գողթն - Հմր 2590, էջ
617
ԶԱՔԱՐ,
1738 թ. - Հմր 2498, էջ 259
ԿԱՐԱՊԵՏ
– 1406 թ., ի Սիսական - Հմր 2418, էջ 57
– քհյ., 1471 թ., յԱղթամար - Հմր 2632, էջ 821
– Բերկրեցի, գրիչ, 1498 թ. - Հմր 2445, էջ 123
– Բաղիշեցի, 1515 թ.ից առաջ, ի Վան - Հմր 2582, էջ
581
ՀԱՅՐԱՊԵՏ
– քհյ., 1200 թ. - Հմր 2589, էջ 613
– 1648 թ., ի Սպահան, - Հմր 2587, էջ 599, 1679 թ.,
Նոր Ջուղա - Հմր 2673, էջ 1095
ՂԱՐԱՅ,
1598 թ., յԱրախիշ - Հմր 2537, էջ 413
ՄԱՏԹԷՈՍ
Ձագեցի, 1655 թ., ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 2577, էջ 565
ՄԱՐԳԱՐԷ, նաեւ՝ գրիչ, ստացող, ԺԷ. դ. - Հմր
2681, էջ 1161
ՄՈՒՐԱՏԽԱՆ Վանեցի, նաեւ՝ գրիչ, 1798 թ., ի Կոստանդնուպոլիս
- Հմր 2700, էջ 1329
ՅԱԿՈԲ
վրդ., 1663 թ., ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2642, էջ 873
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ
– կազմող, 1418 թ., յԵղիազարու վանս - Հմր 2690,
էջ 1193
– (Յոհան) երէց, նաեւ՝ գրիչ, ստացող, 1642 թ., ի Նոր Ջուղայ
- Հմր 2407, էջ 31
– սրկւգ., գրիչ, 1653 թ., ի Շօռոթ - Հմր 2494, էջ
247
ՆԵՐՍԷՍ
երէց, նաեւ՝ գրիչ, կազմող, 1535 թ. - Հմր 2570, էջ 535
ՆԻԿՈՂՈՍ Մելանաւոր, նաեւ՝ գրիչ, կազմող, 1656 թ., ի Կաֆայ -
Հմր 2534, էջ 405, 1657 թ., ի Կաֆայ - Հմր 2536, էջ 411
ՊԵՏՐՈՍ
դպիր Գիմիշխանեցի, նաեւ՝ գրիչ, կազմող, 1665 թ. - Հմր 2463, էջ 171
ՍԱՀԱԿ
– քհյ. Բաղիշեցի, նաեւ՝ կազմող, 1618 թ., յԵղիազարու վանս, Տարօն
- Հմր 2691, էջ 1199
– Վանեցի, 1672 թ., յԱմրդոլու վանս, Բաղէշ - Հմր
2639, էջ 851
ՍԱՐԳԻՍ երէց, 1338 թ., ի Կիլիկիա (Սիս) - Հմր
2627, էջ 795
ՍԻՄԷՕՆ րաբունապետ, 1642 թ., յԷջմիածին - Հմր
2503/Ա, էջ 266
ՍՏԵՓԱՆՆՈՍ
– Կարնեցի, 1341 թ., - Հմր 2653, էջ 965
– քհյ., 1642 թ., յԷջմիածին - Հմր 2503/Ա, էջ
266
ՎԱՀԱՆ
քհյ. Զէյթունցի, նաեւ՝ գրիչ, կազմող, 1596 թ. - Հմր 2504, էջ 271
ՓԻԼԻՊՊՈՍ,
գրիչ, 1685 թ. - Հմր 1509, էջ 77, 84
Թ.
ԿԱԶՄՈՂՆԵՐԻ ՑԱՆԿ
ԱՌԱՔԵԼ, 1294 թ.,
ի Դրազարկ - Հմր 2588, էջ 607
ԱՐԻՍՏԱԿԷՍ քհյ., 1636 թ., ի Բռնակոթ - Հմր 2656, էջ 979
ԳՐԻԳՈՐ քհյ., կազմող,
1444 թ., ի Վան - Հմր 2671, էջ 1061
ԽԱՉԱՏՈՒՐ տիրց.,
1780 թ., յէջմիածին - Հմր 2552, էջ 467
ԿԱՐԱՊԵՏ քհյ.,
նաեւ՝ գրիչ, ստացող, 1363 թ., ի Ղրիմ, - Հմր 2611, էջ 713
ԿՈՍՏԱՆԴԻՆ ոսկերիչ, 1290 թ., ի Սկեւռայ - Հմր 2630, էջ 813
ՄԱՐԳԱՐ քհյ.,
1636 թ., ի Բռնակոթ - Հմր 2656, էջ 979
ՄԵԼՔԻՍԵԴԵԿ, 1624 թ., յԱնկունեաց վանս - Հմր 2542, էջ 431
ՅԱԿՈԲ, 1599 թ.,
- Հմր 2507, էջ 293
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ
– սրկւգ., 1338 թ., ի Կիլիկիա (Սիս) - Հմր 2627, էջ 795
– ծաղկող, 1418 թ., յԵղիազարու վանս - Հմր 2690, էջ 1193
–վրդ., 1698 թ. - Հմր 2625, էջ 781
ՅՈՎՆԱՆ, 1159 թ. - Հմր 2684, էջ 1171
ՅՈՎՍԷՓ վրդ., 1515ից առաջ, ի Վան - Հմր 2582, էջ 581
ՆԵՐՍԷՍ երէց, նաեւ՝
գրիչ, ծաղկող, 1535 թ., յԻսպիելա գիւղ - Հմր 2570, էջ 535
ՆԻԿՈՂՈՍ Մելանաւոր, նաեւ՝ գրիչ, ծաղկող, արծաթապատող, 1656 թ., ի Կաֆայ - Հմր
2534, էջ 405
ՊԵՏՐՈՍ դպիր Գիմիշխանեցի,
նաեւ՝ գրիչ, ծաղկող, 1665 թ., ի Գիմիշխան - Հմր 2463, էջ 171
ՍԱՀԱԿ
– վրդ., 1184 թ., ի Բրջնի - Հմր 2609, էջ 701
– քհյ. Բաղիշեցի, նաեւ՝ ծաղկող, 1618 թ., յԵղիազարու վանք - Հմր
2691, էջ 1199
ՍԱՐԳԻՍ քհյ., ԺԴ. դ., - Հմր 2523, էջ 353
ՍՏԵՓԱՆՆՈՍ, 1363 թ., ի Գամաղիէլի վանս - Հմր 2610, էջ 707
ՍՐԱՊ, 1596 թ. - Հմր 2511, էջ 301
ՎԱՀԱՆ քհյ. Զէյթունցի,
նաեւ՝ գրիչ, ծաղկող, ստացող, 1596 թ., ի Զէյթուն - Հմր 2504, էջ 271
ՎԱՐԴԱՆ վարդապետ, 1198 թ. - Հմր 2606, էջ 679
Ժ.
ՄԵԿԵՆԱՍՆԵՐԻ ՑԱՆԿ
Աբրահամ խոճա,
1669 թ. - Հմր 2433, էջ 91
Անանիա երէց Գառնեցի,
1671 թ., յԵրեւան - Հմր
2446, էջ 127
Արիստակէս վրդ., 1636 թ, ի Բռնակոթ
(Սիւնիք) - Հմր
2656, էջ 979
Մարտիրոս արքեպս. Կեսարացի,
1809 թ., ի
Կ. Պոլիս - Հմր
2689, էջ
1191
Մովսէս, ԺԶ. դ. - Հմր 2425,
էջ 77
Ջանում Պարոնց,
1641 թ., յԱւետարանոց - Հմր
2404, էջ 17
Սատաղայ, 1475 թ., ի Բոլորաբերդ
անապատ (Վայոց Ձոր) - Հմր
2634, էջ 829
Ժ1
ՊԱՏՈՒԻՐԱՏՈՒ-ՍՏԱՑՈՂՆԵՐԻ
ՑԱՆԿ
ԱԲՐԱՀԱՄ
– վրդ., ԺԵ. դ. - Հմր 2625, էջ 781
– Չալապի, 1633 թ. - Հմր 2435, էջ 95
– վրդ. Աստապատեցի, 1769 թ., յԷջմիածին - Հմր
2528, էջ 373
– վրդ. Կ. Պոլսեցի, 1813 թ., ի Լիմ - Հմր 2597, էջ 647
ԱԶԱՐԻԱ կթղկս., 1596 թ., ի Զէյթուն - Հմր 2504, էջ 271
ԱԼԷՔՍԻԱՆՈՍ
– ԺԴ. դ. - Հմր 2557/Բ, էջ 488
– 1554 թ., Մանազկերտ - Հմր 2557/Գ, էջ 488
ԱՂԵՔՍԱՆԴՐ վրդ., 1679 թ., ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2673, էջ 1095
ԱՆՈՒՇԷԼ ՆԱԼԲԱՆԴ, ԺԶ. դ. - Հմր 2576, էջ 557
ԱՍՏՈՒԱԾԱՏՈՒՐ ԿՕԶԱՅ ԲԱԶԵՆՑԻ, ԺԶ. դ. - Հմր 2676, էջ 1099
ԱՏՈՄ րաբունի, ԺԶ. դ. - Հմր 2478, էջ 201
ԱՐԻՍՏԱԿԷՍ
– վրդ. Խարբերդցի, 1630 թ., ի Հալէպ - Հմր 2619, էջ 741
– վրդ., 1635 թ., ի Շինահայր (Որոտան) - Հմր 2608, էջ 693
– կր., գրիչ, 1690 թ. - Հմր 2449, էջ 137
ԲԱՂԴԱՍԱՐ արքեպս.
Հասան-Ջալալեան, 1833 թ., ի Շուշի - Հմր 2622/Բ., էջ 753
ԲԱՐՍԵՂ
– 1294 թ., գրիչ, ի Դրազարկ - Հմր 2588, էջ 607
– վրդ., գրիչ 1418 թ., յԵղիազարու վանս - Հմր 2690, էջ 1193
– 1598 թ., գրիչ յԱմրդոլու վանս, Բաղէշ - Հմր 2605, էջ 669
– րաբունապետ, 1618 թ., յԵղիազարու վանս (Տարօն) - Հմր 2691, էջ
1199
– արքեպս, պարոնտէր, 1664 թ. - Հմր 2561, էջ 499
ԳԱԼՈՒՍՏ, վրդ.,
1723 թ., ի Սեբաստիայ - Հմր 2573, էջ 543
ԳԷՈՐԳ սրկւգ., 1341ից առաջ, նաեւ՝ ստացող - Հմր 2653, էջ 965
ԳՐԻԳՈՐ
– (Գրիգորիս) Գ. Պահլաւունի, կթղկս. Հայոց՝ 1113-1166 թթ. - Հմր
2600, էջ 651
– վրդ., 1387 թ. - Հմր 2516, էջ 315
– 1406 թ., ի Սիսական - Հմր 2418, էջ 57
– տիրց., 1453 թ. - Հմր 2484, էջ 217
– քհյ., 1640 թ., գրիչ - Հմր 2480, էջ 205
– սրկւգ. Խամսեցի, 1780 թ., նաեւ՝ գրիչ - Հմր 2552, էջ 467
– Կարնեցի Շաքարճեան, գրիչ, 1832 թ., ի Կ. Պոլիս - Հմր 2641, էջ
871
– Մինդանճեան Պոլսեցի, ի Կ. Պոլիս, 1834 թ. - Հմր 2551, էջ 462
ԴԱԹԷՈՍ աղայ,
1856 թ., ի Կ. Պոլիս - Հմր 2622/ԺԵ., էջ 766
ԴԱՒԻԹ
– քհյ., 981 թ. - Հմր 2679, էջ 1125
– 1198 թ. - Հմր 2606, էջ 679
– Դ. Վաղարշապատեցի, 1599 թ., ի Թուանճ գիւղ Կարնոյ - Հմր 2660, էջ
1001
ԵԴԳԱՐ,
1742, - Հմր 2434, էջ 93
ԵՂԻՇԱՅ քհյ., 1475 թ., ի Բոլորաբերդ (Վայոց Ձոր) - Հմր
2634, էջ 829
ԵՍԱՅԻ վրդ., 1426 թ. - Հմր 2678, էջ 1111
ԵՐԵՄԻԱ
– 1295 թ., յԱրմէնի անապատ - Հմր 2604, էջ 665
– քհյ., ԺԴ. դ., գրիչ - Հմր 2695, էջ 1219
– տիրց. մահտեսի, 1796 թ., ի Վարագ - Հմր 2621, էջ
749
ԵՓՐԵՄ
– վրդ., 1685 թ., ի Կ. Պոլիս - Հմր 2423/Բ, էջ
73
– վրդ., 1695 թ., ի Կ. Պոլիս - Հմր 2503/Բ, էջ
269
ԶԱՔԱՐԻԱ
(Զաքար) կր., ԺԶ. դ. - Հմր 2576, էջ 557
ԶՈՒՐԱԲ, 1672 թ., որդի Նուրադինի, ի Տփխիս - Հմր
2580, էջ 577
ԹԱԴԷՈՍ
– վրդ., Բրջնի, 1184 թ. - Հմր 2609, էջ 701
– Միհրդատեանց, 1850 թ., Կ. Պոլիս - Հմր 2644, էջ
897, 1852 թ., Կ. Պոլիս - Հմր 2622/Գ., էջ 754
ԹՈՎՄԱՍ վանական քհյ., 1294 թ. - Հմր 2496, էջ
249
ԹՈՐՈՍ
– Կ. Պոլսեցի, 1290 թ., ի Սկեւռայ - Հմր 2630, էջ 813
– վրդ Սեբաստացի, 1641., ի Կ. Պոլիս - Հմր 2669,
էջ 1047
ԻԳՆԱՏԻՈՍ
կր., 1426 թ. - Հմր 2678, էջ 1111
ԻՍԱՀԱԿ վրդ. Գեղամացի, 1786 թ. ի Կ. Պոլիս, - Հմր
2569, էջ 569
ԽԱՉԱՏՈՒՐ
– դպիր, 1647 թ., ի Կաֆայ - Հմր 2444, էջ 121
– մահդասի, 1663 թ., ի Կաֆայ - Հմր 2473, էջ 189
– ԺԷ. դ. - Հմր 2447, էջ 131
– րաբունապետ Կ. Պոլսեցի, նաեւ՝ գրիչ ԺԷ. դ. - Հմր
2569, էջ 933
– արքեպս., ԺԷ. դ. - Հմր 2618, էջ 737
– Թիւլիզեցի, 1806 թ., ի Սեւան կղզի - Հմր 2530,
էջ 389
ԽՈՍՐՈՎ ԱՆՁԵՒԱՑԻ, Ժ. դ. - էջ 186, 187
ԿԱՐԱՊԵՏ
– քհյ., գրիչ, ստացող, 1363 թ., ի Ղրիմ - Հմր
2611, էջ 713
– արքեպս, 1850 թ., Տփխիս - Հմր 2615, էջ 733
ԿԻՒՐԱԿՈՍ հայր, 973 թ., ի Տարաւն - Հմր 2684, էջ
1171
ԿՈՍՏԱՆԴԻՆ քհյ., 1200 թ. - Հմր 2589, էջ 613
ԿՈՒԼՓԱՇԱ, 1472 թ., յԱնկիւնաց վանս - Հմր 2631, էջ
817
ՂԱԶԱՐ
վրդ., 1387 թ. - Հմր 2516, էջ 315
ՄԱՏԹԷՈՍ
– երէց, 1371 թ., յԱնկեղակոյտ - Հմր 2680, էջ
1131
– 1800 թ., ի Սալմաստ - Հմր 2437, էջ 105
– վրդ. Կ. Պոլսեցի, 1836 թ., ի Ս. Կարապետ Կեսարիոյ - Հմր
2622, էջ 751
ՄԱՐԳԱՐԷ, ԺԷ. դ., նաեւ՝ գրիչ, ծաղկող - Հմր
2681, էջ 1161
ՄԱՐՏԻՐՈՍ
– Բառեցի, 1471 թ., յԱղթամար - Հմր 2632, էջ 821
– Բազուեցի, 1613 թ., ի Գլակայ վանս - Հմր 2692,
էջ 1209
– քհյ., 1641 թ., յԱւետարանոց - Հմր 2404, էջ 17
– վաճառական Փառակեցի, 1655 թ., ի Կ. Պոլիս - Հմր
2577, էջ 565
– վրդ., 1695ից առաջ - Հմր 2693, էջ 1213
– վրդ. Եւդոկիացի, նաեւ՝ գրիչ, 1784 թ. - Հմր
2668, էջ 1043
– հաճի մահլուճ, 1803 թ. - Հմր 2622/Ե., էջ 755
ՄԵԼՔԻՍԷԴ կր., 1585 թ., յԵրուսաղէմ - Հմր 2578, էջ
569
ՄԵԼՔՈՆ, 1663 թ., ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2642, էջ
873
ՄԵՍՐՈՊ
– դիակօն, 1670 թ., յԷջմիածին - Հմր 2420, էջ 63
– արքեպս. Կեսարացի, 1872ից առաջ - Հմր 2554, էջ
471
ՄԻՆԱՍ քհյ., 1657 թ., Կաֆա - Հմր 2536, էջ 411
ՄԻՔԱՅԻԼ տիրց., Կաֆա - Հմր 2406, էջ 27
ՄԽԻԹԱՐ, ի Խառաբաստայ վանք, Ռշտունիք, 1393 թ. - Հմր
2510, էջ 297
ՄԿՐՏԻՉ
– կր., 1444 թ., ի Վան - Հմր 2671, էջ 1061
– սրկւգ., ԺԶ. - Հմր 2571, էջ 541
ՄՈՎՍԷՍ րաբունապետ Բջնոյ, 1642 թ., յԷջմիածին - Հմր
2503/Ա, էջ 266
ՄՈՒՐԱՏ շահ, 1419 թ., ի Ս Վարդան, Ոստան - Հմր
2670, էջ 1053
ՅԱԿՈԲ
– Բ. Անաւարզեցի, կթղկս. Հայոց՝ 1327-1341 թթ., ի Սիս - Հմր
2627, էջ 795
– կր., 1607 թ., ի Կաֆայ - Հմր 2672, էջ 1065
– սրկւգ., 1614 թ., յԱղուերձ - Հմր 2454, էջ 145
– վրդ., 1663 թ., ի Նոր Ջուղայ - Հմր 2642, էջ
873
– աբղյ. Կաֆայեցի, 1679 թ., ի Զէյթուն - Հմր
2475, էջ 193
– աբղյ., գրիչ, 1689 թ., յԵրուսաղէմ (Ս. Փրկիչ վանք) - Հմր
2688, էջ 1183
– վրդ. Կարնեցի, ԺԷ. դ. - Հմր 2509, էջ 295
– Ե. Շամախեցի, 1760 թ., յԷջմիածին - Հմր 2646, էջ
915
ՅԱԿՈԲՋԱՆ, 1642 թ. - Հմր 2408, էջ 35
ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ ՊԵՏԱՆԵԱՆ ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՕԼՍԵՑԻ, նաեւ՝ գրիչ 1763 թ. -
Հմր 2562, էջ 503
ՅՈՎԱԿԻՄ տիրց., 1755 թ., յԱրզրում - Հմր 2436, էջ
99
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ
– Երզնկացի, 1306 թ. - Հմր 2520, էջ 333
– քհյ., գրիչ, 1313 թ., յԱրիձոր - Հմր 2583, էջ
585
– վրդ., 1363 թ., ի Գամաղէլի վանս - Հմր 2610, էջ
707
– Համշենցի, 1476 թ., յԱւագ վանս - Հմր 2687, էջ
1179
– վրդ., 1568 թ., յԱրախիշ - Հմր 2537, էջ 463
– խոճա, ԺԶ. դ. - Հմր 2459Ա., էջ 157
– քհյ., ԺԶ. դ. - Հմր 2559, էջ 493
– արքեպս., 1635 թ., ի Խոտանան - Հմր 2635, էջ
833
– (Յոհան) երէց, նաեւ՝ գրիչ, ծաղկող, 1642 թ., ի Նոր Ջուղայ
- Հմր 2407, էջ 31
– երէց, 1656 թ., ի Կաֆայ - Հմր 2534, էջ 405
– քհյ., 1678 թ., ի Տաթեւ - Հմր 2441, էջ 111
– քհյ, ԺԷ. դ., ի Գողթն - Հմր 2590, էջ 617
– սրկւգ., 1771 թ., յԷջմիածին - Հմր 2502, էջ
265
ՅՈՎՍԷՓ վրդ. Արղութեան, 1770 թ., յԷջմիածին - Հմր
2499, էջ 259
ՆԱԶԱՐԷԹ
խոջա, 1650 թ., ի Նոր-Ջուղայ - Հմր 2558, էջ 489
ՆԵՐՍԷՍ
– քհյ. Խաչենցի, ԺԵ. դ. - Հմր 2495, էջ 247
– քհյ., ԺԷ. դ. - Հմր 2476, էջ 197
ՆԻԿՈՂԱՅՈՍ վրդ., 1640 թ., ի Ղարասար (Ս. Աստուածածին) - Հմր 2654, էջ
969
ՇԱՀՐԻ ջահընկալ,
ի Կաֆայ, 1663 թ. - Հմր 2473, էջ 189
ՈՒՍԻԿ աշակերտ,
1426 թ. - Հմր 2678, էջ 1111
ՊԵՏՐՈՍ
– քհյ., ԺԶ. դ. - Հմր 2419, էջ 61
– խոջայ, 1648 թ., ի Սպահան - Հմր 2587, էջ 599
ՊՕՂՈՍ, ԺԷ. դ.
- Հմր 2526, էջ 363
ՋԱՆԻԲԷԿԻ եւ Ատոմի
որդի, 1463 թ., յԱրմիզաւնք - Հմր 2465, էջ 175
ՍԱԼԱՄ, ԺԶ. դ.,
ի Կեղի (Խորձիւնի գաւառ) - Հմր 2633, էջ 827
ՍԱՀԱԿ, ԺԷ. դ. - Հմր 2566, էջ 511
ՍԱՐԳԻՍ
– սրկւգ., ԺԵ. դ. - Հմր 2508, էջ 293
– Բարսեղեան Գնունի, 1867ից առաջ, ի Լիմ - Հմր 2645, էջ 911
ՍԷԹ, 1333 թ. - Հմր 2557/Ա, էջ 483
ՍԵՂԲԵՍՏՐՈՍ մահտեսի, 1738 թ. - Հմր 2498, էջ 259
ՍԻՄՈՆ
– Երէց, գրիչ, 1691ից առաջ - Հմր 2560, էջ 495
– (Սիմէոն) Միածնաէջցի, 1798 թ., ի Կ. Պոլիս - Հմր 2700, էջ 1329
ՍՈՒՐԲ ԱՍՏՈՒԱԾԱԾԻՆ
– Շամբայ ձորոյ, 1636 թ., ի Բռնակոթ, Սիւնիք - Հմր 2656, էջ 979
– 1669 թ. - Հմր 2433, էջ 91
ՍՈՒՐԲ ԳՐԻԳՈՐ ԼՈՒՍԱՒՈՐԻՉ եկեղեցի Երեւանի, 1671 թ. - Հմր 2446, էջ
127
ՍՈՒՔԻԱՍ քհյ., ԺԷ. դ. - Հմր 2512, էջ 305
ՍՏԵՓԱՆՆՈՍ
– որդի Տարսայիճի, 1265ից յետոյ - Հմր 2603, էջ 663
– գրիչ, 1341ից առաջ - Հմր 2653, էջ 965
– կր., ԺԴ. դ. - Հմր 2511, էջ 301
– կր., Բերկրի, 1498 թ. - Հմր 2445, էջ 123
– քհյ., 1595 թ., ի Սուրս - Հմր 2411, էջ 41
– սրկւգ., ԺԶ. դ. - Հմր 2425, էջ 77
– կր., 1607 թ. Կաֆա - Հմր 2672, էջ 1065
– վրդ. Տփխիսեցի, գրիչ, 1809 թ., ի Կ. Պոլիս - Հմր 2689, էջ 1191
ՎԱՐԴԱՆ
– Բաննա Զօֆիեա, 1626 թ., յԻլով - Հմր 2403, էջ 15
– Բաղիշեցի, Ամրդոլու վանք, 1672 թ., յԲաղէշ - Հմր 2639, էջ 851
– վրդ Հիզանցի, 1728 թ. - Հմր 2548, էջ 457
– աբղյ Աստապատեցի, 1769 թ., յԷջմիածին - Հմր 2528, էջ 373
ՎԼԱՍԻՈՍ վրդ. Շամախեցի, 1681 թ., ի Շամախի - Հմր 2613, էջ 717
ՏԻՐԱՏՈՒՐ
– ԺԳ. դ. - Հմր 2532, էջ 395
– րաբունի, 1323 թ., ի Գլաձոր - Հմր 2515, էջ 313
– ԺԴ. դ. - Հմր 2540, էջ 421
– Փիլիպոս քհն. Մշեցի (Բազուեցի) 1613 թ., ի Գլակայ վանս - Հմր
2692, էջ 1209
ՖՌԱՆԿ պրն., 1303 թ., յԵրզնկայ - Հմր 2593, էջ 627
ԺԱ.
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՆԵՐԻ ՑԱՆԿ
ՀԻՆ ԿՏԱԿԱՐԱՆ
Աբդիու - Հմրք 2627,
Աբրահամ նահապետ - 2402, 2471, 2587, Աբրահամու հիւրասիրութիւն -
2587, Աբդիա - 2585, Ադամ - 2414, 2478, 2627, Ադամ եւ Եւայ -
2445, 2447, Ակն Աստուծոյ - 2663, Ահարոն - 2627, Ամբակում - 2416, 2426, 2481, 2627, Ամովս -
2670, Անգէոս - 2585, 2627, Աննա՝ մայր Սամուէլի -
2416, 2426, 2481, 2627, Աստուած տայ զՏասնաբանեան - 2669, Աստուած ետ զերկիր ի Յուդայ - 2669, Անցումն ի Կարմիր ծովէն - 2587, Արարչագործութիւն երկնի եւ երկրի - 2587, Արտաքսումն ի դրախտէն - 2445, Դանիէլ - 2587, 2627, Դաւիթ սաղմոսերգու -
2402, 2411, 2414, 2417, 2445, 2456, 2468, 2473, 2477, 2478, 2481, 2484, 2487,
2585, 2627, 2659, 2660, 2669, Եզեկիա թգւր. - 2468, 2481, Եզեկիէլ - 2416,
2426, 2627, Եզեկիէլի տեսիլը - 2445, 2587, Եսայի մարգարէ
2416, 2426, 2468, 2481, 2585, 2627, 2660, Եսթեր -
2627, Երեմիա մարգարէ - 2627, Երեք մանկունք ի հնոցի - 2402, 2402, 2426, 2587, 2660, Երիքովի յատակագիծը -
2504, Եւա - 2627, Զաքարիա - 2585, 2627, Զոհաբերութիւն Աբրահամու -
2587, 2670, Ընծայաբերութիւն - 2587, Իսահակ -
2587, Խօսէ Աստուած ընդ Մովսիսի - 2669, Խօսէ Աստուած ընդ Յեսուայ - 2669, Հայր Աստուած յերկինս - 2658, Հեղի քահանայ եւ Աննա - 1001, Հուր - 2487, Մաղաղէթ - 2468, Մաղաքիա - 2585, 2587, 2627, Մանասէ -
2426, 2660, Մարգարէ - 2411, 2477, 2478, 2627, 2659, Մեղսագործութիւն -
2585, 2587, 2627, 2658, Միքայէլ հրեշտակապետ - 2418, 2445, 2587, 2463, Միքիէ -
2585, 2627, Մովսէս մարգարէ - 2416, 2426, 2468, 2472, 2481, 2627, 2660, Յակոբայ տեսիլն -
2587, Յեսսէի ծառը - 2402, Յեսսէի ծառ եւ Խաչելութիւն - 2447, Յոբ - 2585, 2587, 2627, Յովէլ -
2585, 2627, Յովնան յերախ կիտի - 2411, 2412, 2414, 2414, 2418, 2419, 2424, 2426, 2445,
2451, 2456, 2463, 2477, 2478, 2481, 2585, 2587, 2659, 2627, Յուդիթ -
2627, Նախաստեղծք ի դրախտի - 2587, Նաւում - 2585, Նոյեան տապան - 2587, Ովսէ - 2585, 2627, Սերովբէ - 2587, 2411, Սողոմոն - 2587,
2627, 2669, Սոփոնիա - 2585, Սպանումն Գողիաթի - 2587, Վեցօրեայ արարչութիւն - 593, Տապանակ ուխտի - 2587, Տասնաբանեայ պատուիրան - 2587, Տովբիթ - 2627, Քերովբէ - 2472:
ՆՈՐ ԿՏԱԿԱՐԱՆ
Առաքեալք - Հմրք
2445, 2477, 2478, Աստուածածին -
2411, 2416, 2417, 2445, 2465, 2468, 2478, 2491, Աստուածածին մանկան հետ - 2402,
2472, 2473, 2577, Աստուածամօր նինջն -
2445, 2456, 2475, 2632, 2634, Աւետարանիչ -
2681, Աւետումն -
2445, 2447, 2491, 2534, 2577, 2632, 2634, 2659, 2660, 2670, 2671, Աւետումն հովուաց -
2577, 2632, 2634, Աւետումն Յովսեփայ
2534, 2577, 2632, 2634, 2627, Աւերումն դժոխոց -
2447, 2491, 2632, Բաշխումն նկանակի -
2670, Բարդուղիմէոս առաքեալ -
2649, Բարտիմէոս կոյր - 2534,
2577, 2582, 2629, Բժշկութիւնք Քրիստոսի - 2402, Բժշկումն այսահարի -
2577, Բժշկումն անդամալուծի -
2534, 2370, Բժշկումն Բորոտի -
2534, 2577, Բժշկումն դիւահարի -
2534, 2577, Բժշկումն ժողովրդեան -
2577, Բժշկումն ի Պրոբատիկէ -
2534, Բժշկումն խուլի եւ համեր -
2534, 2577, 2670, Բժշկումն ծառայի հարիւրապետի - 2577, Բժշկումն կարկամեալ կնոջ - 2577, Բժշկումն կուրի -
2577, 2670, Բժշկումն համեր - 2534, Գաբրիէլ - 2411,
2414, 2424, 2445, 2456, 2465, 2472, 2477, 2478, 2491, 2670, Գնաց առաջին հրեշտակն - 2587, Դպիրք եւ փարիսեցիք -
2534, Ետես վիշապն, թէ անկաւ յերկիր - 2587, Երկու կոյրք -
2472, 2491, Երկուք ի ժողովրդապետաց -
2534, Երկրորդ գալուստն -
2491, 2577, 2632, Երկրորդ հրեշտակն եհար զփողն -
2587, Երրորդ հրեշտակն եհար զփողն -
2587, Երկրպագութիւն մոգուցն -
2577, Եւսեբիոս -
2577, 2581, 2585, Եօթ եկեղեցիք -
2587, Ըմբռնումն սատանայի -
2587, Թադէոս առաքեալ -
2639, Ընծայումն ի տաճարն - 2534,
2632, 2670, Թաղումն -
2456, 2491, 2632, 2670, Թացեալ պատառն - 2670, Թզենի -
2627, 2632, 2634, Ժողովեալ քահանայապետք -
2534, Ժողովուրդ -
2534, Իմաստուն կուսանք -
2414, 2445, 2477, Իշխան մի երկիր պագանէր Յիսուսի -
2534, Իջեցումն ի խաչէ - 2447, Իւղաբեր կանայք -
2534, 2577, Լուացումն Քրիստոսի -
2670, Խաչելութիւն -
2402, 2407, 2445, 2447, 2471, 2491, 2516, 2577, 2632, 2670, 2673, 2675, 2690, Խորհրդաւոր ընթրիք -
2402, 2430, 2577, 2673, 2674, Ծերակոյտ ժողովրդեան -
2534, Ծնունդ -
2413, 2445, 2447, 2491, 2627, 2670, Կապումն ձեռացն Քրիստոսի - 2534, Կարպիանոս -
2577, 2582, 2585, Կոյր եւ համր - 2534, Կոյր ի ծնէ - 2534,
2582, Կին մի զի նստէր ի վերայ կարմիր վիշապին -
2587, Կոյր ոմն - 2534,
2582, Կոյրք երկու -
2534, 2582, Կոտորումն մանկանցն -
2445, Համբարձումն -
2414, 2445, 2447, 2473, 2478, 2491, 2577, 2632, 2659, 2660, 2670, Հայր լուսնոտի առ ոտս Քրիստոսի -
2534, 2565, Հայր վախճանեալ դստեր -
2577, Հարսանիք ի Կանայ - 2534,
2577, 2670, Հերովդէս -
2534, Հոգեգալուստ -
2411, 2414, 2445, 2447, 2456, 2463, 2465, 2491, 2577, 2587, 2632, 2670, Հովիւ -
2471, 2477, 2478, 2534, 2582, 2611, 2670, Հուր եկի արկանել -
2632, Հրեշտակ -
2402, 2437, Հրեշտակ զօրաւոր իջանէր յերկնից -
2587, Հրեշտակապետք - 2456,
2477, 2478, 2649, Հրէայք -
2534, Ղեւի մաքսաւոր -
2534, Մայր այսահար աղջկայ -
2534, Մանունքն Բեթղեհէմի -
2414, Մանուկ Յիսուս ի մէջ մսուրի -
2534, Մատթէոս մաքսաւոր առ ոտս Քրիստոսի -
2534, Մատնութիւն -
2447, 2471 2577, 2670, Մատուցանէին մանկտիք -
2534, 2577, 2670, Մատուցեալ ոմանք ի Սադուկեցւոցն -
2534, Մարիամ Աստուածածին -
2660, 2671, Մարիամ եւ Եղիսաբեթ -
2426, Մարիամ Մագդաղենացի - 2447,
2480, 2491, 2582, 2632, 2670, Մկրտութիւն -
2445, 2447, 2491, 2577, 2632, 2670, Մոգք յԱրեւելից -
2534, 2577, 2660, Մովսէս եւ օձակերպ գաւազան -
2577, Մուտք յԵրուսաղէմ -
2401, 2419, 2445, 2447, 2456, 2477, 2577, 2632, 2660, 2670, Յակոբ առաքեալ - 2627, Յայտնութիւն Յովհաննու -
2587, Յայրոս ժողովրդապետ -
2577, 2632, Յարութիւն -
2411, 2445, 2451, 2463, 2465, 2491, 2577, 2632, 2670, Յարութիւն Ղազարու -
2445, 2447, 2480, 2491, 2494, 2534, 2577, 2632, 2660, 2670, Յարութիւն միամօր որդոյն -
2534, 2577, Յարուցեալ Մարիամ -
2534, 2537, Յիսուս եւ Պետրոս -
2534, Յիսուս մանուկ -
2577, 2670, 2671, Յովակիմ եւ Աննա - 2411,
2451, 2456, 2477, Յովհաննէս Մկրտիչ -
2445, 2456, 2478, 2534, 2577, 2670, 2671, Յովհաննէս Մկրտչի գլուխն ի վերայ սկուտեղի -
2411, 2412, 2414, 2418, 2445, 2451, 2456, 2463, 2465, 2475, 2477, 2478, 2659, Յովսէփ Արմեմաթացի - 2411,
2447, 2491, 2494, 2534, 2577, 2582, 2632, 2670, Յովսէփ եւ Մարիամ -
2534, Յուդա -
2414, 2534, Յուդան կախուած -
2402, Յուդա (Ղեբէոս) -
2420, Ննջումն Յովհաննու -
2627, Շնացեալ կինն - 2534, Ողջագուրումն Մարիամի եւ Եղիսաբեթի -
2577, Ոտնլուայ
2445, 2447, 2491, 2577, 2632, 2670, Ուսուցումն աշակերտաց - 2534,
2577, Ուսուցումն ժողովրդեան -
2534, 2577, Չորեքկերպեան աթոռ -
2632, 2670, Պայծառակերպութիւն -
2414, 2445, 2447, 2456, 2477, 2478, 2491, 2577, 2632, 2670, Պատանք -
2478, Պետրոս առաքեալ -
2418, 2456, 2472, 2475, 2478, 2659, 2627, 2659, Պետրոսի թերահաւատութիւնն -
2670, Պիղարոս լուանայ զձեռսն -
2670, Պօղոս առաքեալ -
2420, 2435, 2478, 2627, Պօղոս առաքեալ եւ Անանիա Սանահնեցի -
2691, Պօղոս եւ Պետրոս -
1001, Սադուկեցիք -
2534, Սիմովն առ ոտս Քրիստոսի -
2534, Սաստումն քառագլուխ վիշապին -
2587, Սուրբ Երրորդութիւն -
2402, 2585, 2627, Սուրբ Հոգի - 2402,
2413, 2430, 2445, 2475, 2534, 2539, 2632, 2627, Ստեփաննոս Նախավկայ -
2411, 2414, 2418, 2445, 2456, 2475, 2478, 2659, Ստնտու Տիրամայր -
2634, Սրնգահար հովիւ -
2537, Վերջին Դաստաստան -
2447, 2491, Վերջին փողհարութիւն -
2445, 2456, Տանուտէր -
2534, Տեսանումն դժոխքի եւ դրախտի -
2587, Տեսիլ Յովհաննու -
2587, Փոխումն Աստուածամօր -
2670, Տիմոթէոս -
2420, Տիրոջը երկրպագող անձինք -
2468, Փարիսեցիք -
2534, Փիլիպոս առաքեալ -
2534, Փոխումն Աստուածամօր -
2670, Փողհարութիւն -
2445, 2447, 2456, Փորձութիւն սատանայի -
2577, Քահանայապետք եւ դպիրք -
2534, 2577, Քահանայապետքն առ Պիղատոս -
2534, Քանանացի առ ոտս Քրիստոսի 2534, Քառասնօրեայ գալուստն ի տաճար -
2445, 2447, 2491, Քրիստոս -
2403, 2411, 2445, 2456, 2471, 2472, 2477, 2478, 2491, 2534, 2570, Քրիստոս եւ անպտուղ թզենին -
2577, Քրիստոս եւ աշակերտք -
2534, 2577, Քրիստոս եւ դպիր - 2577, Քրիստոս եւ ժողովրդապետ - 2577, Քրիստոս եւ Ղեւի - 2577, Քրիստոս եւ Մաթէոս մաքսաւոր -
2577, Քրիստոս եւ Պետրոս -
2577, Քրիստոս եւ Պիղատոս -
2577, Քրիստոս եւ ստացող Խաչատուր դպիր - 2444, Քրիստոս եւ Քանանացի կինն - 2577, Քրիստոսի թաղումն -
2445, Քրիստոս թեւատարած -
2577, Քրիստոսին տանեն յատեան
-2577, Քրիստոս խաչընդուս -
2577, Քրիստոս հովիւ քաջ - 2577, Քրիստոս ցուցանէ շինուած տաճարին –
2577:
ԱՒԵՏԱՐԱՆԻՉՔ
Ղուկաս - Հմրք 2402,
2446, 2447, 2471, 2472, 2447, 2480, 2491, 2494, 2534, 2536, 2537, 2538, 2539,
2577, 2580, 2582, 2587, 2590, 2605, 2627, 2629, 2630, 2631, 2632, 2634, 2653,
2656, 2666, 2670, 2671:
Մատթէոս - Հմրք
2402, 2442, 2447, 2471, 2472, 2480, 2491, 2494, 2534, 2536, 2537, 2536, 2538,
2539, 2577, 2580, 2581, 2582, 2587, 2589, 2590, 2629, 2630, 2631, 2632, 2633,
2634, 2653, 2656, 2666, 2670:
Մարկոս - Հմրք
2402,, 2471, 2472, 2480, 2491, 2494, 2534, 2536, 2537, 2538, 2539, 2577, 2580,
2582, 2587, 2589, 2590, 2627, 2629, 2630, 2631, 2632, 2634, 2653, 2656, 2666,
2670, 2671:
Յովհաննէս (*ընդ Պրոխորոնի) - Հմրք
2402, 2418, 2446, 2471, 2472*, 2480*, 2491*, 2494*, 2534*, 2534, 2536*, 2537*,
2538*, 2539*, 2577*, 2580*, 2582*, 2587*, 2590*, 2627, 2629*, 2630*, 2631*,
2632*, 2634*, 2653*, 2656, 2666*, 2670*, 2671*:
ՍՈՒՐԲՔ
Աբգար - Հմրք
2639, Արիստակէս -
2631, 2659, Աթանաս Աղեքսանդրացի -
2430, Ալեքսիանոս սուրբ -
2557/Գ., Անտոն Անապատական -
2411, 2414, 2445, 2456, 2477, 2478, 2659, Բարսեղ հայրապետ -
2659, Գրիգոր Լուսաւորիչ - 2411,
2414, 2418, 2445, 2456, 2463, 2475, 2477, 2478, 2639, 2639, 2659, 2660, 2676, Գրիգոր Լուսաւորչի որդի կամ թոռ - 2445,
2477, 2478, 2659, 2660, Գրիգոր Նարեկացի -
2435, 2472, Գրիգոր Տաթեւացի -
2578, Գրիգոր Տաթեւացի եւ աշակերտք -
2654, Եփրեմ Ասորի եւ Յովհաննէս Ոսկեբերան -
2690, 2691, Եւսեբիոս ձեռնադրէ զՆերսէս հայրապետ -
2639, Թէոդորոս Զօրավար -
2414, 2445, 2456, 2659, Թէոդորոս թգւր. - 2414,
2445, 2456, 2477, 2478, 2659, Խոտաճարակ -
2445, Կիպրիանոս -
2435, 2472, Կոստանդիանոս թգւր. - 2659, Հռիփսիմէ կոյս 2411, 2414,
2418, 2445, 2454, 2456, 2465, 2478, 2659, Ղեւոնդեանք - 2414,
2445, Մարինոս -
2676, Մեսրոպ Մաշտոց - 2445,
2477, 2478, 2639, Յակոբ Մծբնացի -
2411, 2414, 2418, 2445, 2456, 2477, Մովսէս Խորենացի եւ Սահակ Բագրատունի -
2639, Յովհան Ոսկեբերան -
2659, Ներսէս հայրապետ -
2414, 2435, 2445, 2456, 2472, 2639, 2659, 2660, 2673, Պոմպէոս Հռոմայեցի -
2639, Ս. Սահակ Հայրապետ -
2445, 2639, Սարգիս Զօրավար -
2411, 2413, 2414, 2445, 2456, 2472, 2659, Սուրբ Գէորգ -
2413, 2473, Սուրբք
-2402, 2472, 2516, Վարդանանք եւ Աւարայրի ճակատամարտը -
2456, Տրդատ թգւր. - 2639,
2659, Տրդատայ խոզ լինելն -
2630, Փոկաս եպս. - 2472, Փոտինէ Սամարացի -
2472, Սրբոյն Ներսէսի Պապ մահու դեղ արբուցանէ -
2639, Քառասուն մանկունք -
2414, 2445, 2456, 2477, 2478, Քօշ -
2445, 2478:
ԱՅԼԵՒԱՅԼՔ
Աժդահակ - Հմրք
2639, Արշամ արքայ -
2639, Արտաշիր թգւր. - 2639, Արտաւազդ թգւր. - 2639, Խաչատուր դպիր ստացող (Քրիստոսի հետ) - 2444, Ձեռնազննութիւն գծիցն ձեռաց - 2592, Ղուկաս գրիչ - 2430, Ճօան Պաթիստա Պօռթա - 2592, Մեսրոպ դիակօն ստացող -
2420, Մերուժանայ սատակումն -
2639, Յակոբ կթղկս., ստացող -
2627, Յովհաննէս Գառնեցի -
2442, Սարգիս երէց ծաղկող - 2627, Սարգիս Վանեցի ծաղկող -
2630, Վաղարշակ թգւր. - 2639, Տրդատ Բագրատունի –
2639:
ԾԻՍԱԿԱՆ
Աղօթք ի ծածուկ - Հմրք
2673, Աղօթք ի վերայ հիւանդին -
2434, 2472, Արեգակ -
2402, 2471, Բոլորակ երկոտասան հողմոց -
2504, Եպիսկոպոս -
2507, Խաչ -
2435, 2463, 2472, Խոյ -
2414, 2424, 2456, Խորան վկայութեան -
2504, կթղկս. -
2507, Կնոջ դիմանկար -
2501, Հիւսածոյ խաչ - 2569, Պատարագ -
2402, 2430, 2651, 2673, Սերովբէ -
2674, Սկիհը ձեռքին սրկւգ. -
2673, Վարդապետ -
2414, Քահանայ -
2674, Քշոց եւ սերովբէ –
2673:
ԶԱՐԴԱՆԿԱՐՉՈՒԹՅՈՒՆ
ԽՈՐԱՆ - Հմրք
2447, 2455, 2480, 2491, 2494, 2534, 2536, 2577, 2582, 2585, 2587, 2627, 2629,
2630, 2632, 2639, 2646, 2656, 2670:
ԿԻՍԱԽՈՐԱՆ - Հմրք
2402, 2404, 2405, 2407, 2411, 2412, 2413, 2414, 2419, 2420, 2421, 2424, 2425,
2430, 2433, 2442, 2445, 2447, 2449, 2451, 2452, 2454, 2455, 2456, 2461, 2463,
2464, 2465, 2468, 2469, 2470, 2473, 2475, 2477, 2478, 2479, 2480, 2481, 2484,
2485, 2486, 2487, 2491, 2494, 2495, 2496, 2500, 2503/Ա, 2504,
2508, 2509, 2510, 2511, 2524, 2528, 2534, 2535, 2536, 2537, 2538, 2539, 2541,
2552, 2553, 2557, 2558, 2570, 2571, 2577, 2578, 2579, 2581, 2582, 2585, 2587,
2588, 2589, 2590, 2592, 2593, 2594, 2599, 2600, 2603, 2605, 2613, 2619, 2621,
2623, 2627, 2629, 2630, 2631, 2632, 2633, 2634, 2639, 2642, 2646, 2653, 2654,
2656, 2657, 2658, 2659, 2660, 2662, 2666, 2669, 2670, 2671, 2672, 2673, 2674,
2675, 2677, 2678, 2680, 2681, 2687, 2689, 2690, 2691, 2692, 2693:
ՃԱԿԱՏԱԶԱԴ (գլխազարդ) - Հմրք
2401, 2402, 2404, 2406, 2407, 2410, 2411, 2412, 2413, 2414, 2415, 2416, 2418,
2419, 2420, 2424, 2426, 2430, 2434, 2435, 2436, 2439, 2441, 2442, 2444, 2445,
2449, 2450, 2451, 2452, 2453, 2454, 2455, 2457, 2458, 2459/Բ, 2461,
2463, 2464, 2465, 2468, 2469, 2470, 2471, 2472, 2473, 2475, 2476, 2477, 2478,
2481, 2482, 2484, 2485, 2486, 2487, 2488, 2489, 2490, 2492, 2495, 2496, 2500,
2501, 2503/Ա,
2503/Բ,
2504, 2507, 2508, 2509, 2510, 2515, 2516, 2516, 2518, 2520, 2521, 2522, 2524,
2526, 2530, 2531, 2533, 2540, 2541, 2548/Ա, 2549, 2551, 2552, 2557, 2558, 2559, 2565, 2569, 2570,
2573, 2575, 2578, 2585, 2587, 2592, 2593, 2594, 2599, 2600, 2601, 2603, 2605,
2606, 2608, 2610, 2611, 2613, 2618, 2619, 2621, 2623, 2627, 2635, 2639, 2642,
2649, 2651, 2653, 2654, 2658, 2659, 2662, 2664, 2669, 2672, 2677, 2678, 2680,
2681, 2687, 2690, 2691, 2692, 2693:
ԼՈՒՍԱՆՑԱԶԱՐԴ - Հմրք
2401, 2403, 2404, 2405, 2406, 2407, 2408, 2410, 2411, 2413, 2414, 2415, 2416,
2417, 2418, 2419, 2420, 2421, 2424, 2426, 2428, 2433, 2435, 2436, 2442, 2444,
2445, 2446, 2447, 2448, 2449, 2451, 2452, 2453, 2454, 2455, 2456, 2457, 2458,
2461, 2463, 2464, 2465, 2468, 2469, 2470, 2471, 2472, 2473, 2475, 2476, 2477,
2478, 2479, 2480, 2481, 2482, 2484, 2485, 2486, 2487, 2488, 2489, 2490, 2491,
2494, 2500, 2503/Ա,
2503/Բ,
2504, 2507, 2509, 2511, 2515, 2516, 2518, 2519, 2520, 2522, 2524, 2526, 2534,
2535, 2536, 2537, 2539, 2540, 2541, 2546, 2548/Ա, 2548/Բ, 2549,
2553, 2557, 2558, 2559, 2565, 2566, 2567, 2570, 2571, 2575, 2577, 2578, 2580,
2581, 2582, 2583, 2585, 2587, 2588, 2589, 2590, 2592, 2593, 2594, 2595, 2596/Ա, 2599,
2600, 2603, 2604, 2605, 2606, 2607, 2608, 2610, 2611, 2613, 2613, 2618, 2619,
2619 (պպ),
2621, 2623, 2625 (պպ),
2627, 2629, 2630, 2631, 2632, 2633, 2634, 2635, 2639, 2642, 2646, 2649, 2651,
2653, 2654, 2656, 2657, 2658, 2659, 2660, 2662, 2663, 2664, 2666, 2669, 2670,
2671, 2672, 2673, 2674, 2675, 2676, 2677, 2678, 2680, 2681, 2687, 2690, 2691,
2692, 2693:
ԶԱՐԴԱԳԻՐ - Հմրք
2401, 2402, 2403, 2404, 2405, 2406, 2407, 2408, 2410, 2411, 2412, 2413, 2414,
2415, 2416, 2417, 2418, 2419, 2420, 2421, 2424, 2425, 2426, 2428, 2429, 2430,
2432, 2433, 2434, 2435, 2436, 2437, 2438, 2439, 2440, 2441, 2442, 2444, 2445,
2446, 2447, 2448, 2449, 2450, 2451, 2452, 2453, 2454, 2455, 2456, 2457, 2458,
2461, 2462, 2463, 2464, 2465, 2468, 2469, 2470, 2471, 2472, 2473, 2475, 2476,
2477, 2478, 2479, 2480, 2481, 2482, 2484, 2485, 2486, 2487, 2488, 2489, 2490,
2491, 2492, 2494, 2495, 2496, 2498, 2499, 2500, 2501, 2502, 2503/Ա, 2503/Բ, 2504,
2506, 2507, 2508, 2509, 2510, 2511, 2515, 2516, 2517, 2518, 2519, 2520, 2521,
2522, 2524, 2526, 2527, 2529, 2530, 2531, 2534, 2535, 2536, 2537, 2538, 2539,
2540, 2541, 2542, 2547, 2548/Ա,
2548/Բ,
2549, 2551, 2552, 2553, 2557, 2558, 2561, 2562, 2563, 2565, 2566, 2568, 2569,
2570, 2571, 2573, 2574, 2576, 2577, 2578, 2579, 2580, 2581, 2582, 2583, 2584,
2585, 2587, 2588, 2589, 2590, 2591, 2592, 2593, 2594, 2596/Ա, 2599,
2600, 2601, 2603, 2605, 2606, 2608, 2610, 2611, 2613, 2617, 2618, 2621, 2623,
2625, 2627, 2629, 2630, 2631, 2632, 2633, 2634, 2635, 2636, 2639, 2640, 2642,
2646, 2649, 2651, 2653, 2654, 2655, 2656, 2657, 2658, 2659, 2660, 2662, 2663,
2666, 2668, 2669, 2670, 2671, 2672, 2673, 2674, 2675, 2676, 2677, 2678, 2680,
2681, 2687, 2688, 2689, 2690, 2691, 2692, 2693, 2694, 2670:
ՎԵՐՋՆԱԶԱՐԴ - Հմրք
2533, 2552:
ԲԱԺԱՆԱԶԱՐԴ - Հմրք
2600, 2649:
ԺԲ.
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄՆԵՐԻ ՑԱՆԿ
Աբգար վարդապետ,
1810 թ. - էջ 592
Աբդլլահ (արաբ.) - էջ 108
Աբրահամ մահտեսի,
1737 թ. - էջ 738
Ազարիա վարդապետ - էջ 484
Ալէքսան վարդապետ - էջ 472
Աւետիս վարդապետ,
1806 թ - էջ 292
Աւետիս կր. - էջ 292
Բարսեղ վարդապետ - էջ 772, 1199
Գէորգ Տէր-Վահանեան,
1787 թ. - էջ 460
Գիրքս Սուրբ Էջմիածնայ է - էջ 76, 256,
269, 272, 306, 378, 716, 920, 1312
Գրիգոր եպիսկոպոս,
1663 թ. - էջ 14, 574
Գրիգոր վարդապետ - էջ 530
Գրիգոր եպիսկոպոս - էջ 38
Գրիգոր վարդապետ,
1810 թ. - էջ 1054
Դանիէլ - էջ 1160
Դերենիկ վարդապետ - էջ 432
Եփրեմ կթղկս.,
1810 թ. - էջ 306
Զաքարիա կր., 1738 թ. - էջ 772
Էջմիածնի գիտական ինստիտուտ մատենադարան,
1920 թ. - էջ 76
Թադէոս առաքեալ,
1731 թ. - էջ 636
Թովմաս վարդապետ,
1811 թ. - էջ 266
Թումա, Սուրբ Ամենափրկիչ - էջ 893
Խաչատուր վարդապետ,
1691 թ., -
էջ 142
Խաչատուր տիրացու,
1823 թ. - էջ 24
Կիրակոս վարդապետ,
1658 թ. - էջ 1214
Կիրակոս վարդապետ - էջ 316
Կնիք Մատենադարանի Սրբոյ Էջմիածնի,
1888 - էջ
1125
Հայրապետ կր. - էջ 1110
Ղուկաս վրդ։ - էջ 432
Մանուկ - էջ 104, 652
Մատթէոս կթղկս.,
1858 թ. - էջ 1014
Մարգար կր., 1774 թ. - էջ 165
Մէլքոն - էջ 38
Մեսրովբ արքեպիսկոպոս Սմբատեանց Նախիջեւանցի,
1871 թ. - էջ 29, 86, 90,
186, 578, 634, 654, 666, 678, 684, 694, 708, 711, 722, 734, 749, 1106, 1132,
1172, 1179, 1180, 1182, 1192, 1199, 1208, 1268, 1308
Միքայէլ կր. - էջ 660
Մկրտիչ վրդ., 1671 թ. - էջ 325
Մկրտիչ վրդ., 1739 թ. - էջ 325
Յակոբ երէց, 1636 թ. - էջ 358
Յակոբ վարդապետ - էջ 1106
Յովհաննէս վարդապետ,
1773 թ. - էջ 1208
Յովհաննէս կթղկս.,
1831 թ. - էջ 1013
Յովհաննէս վարդապետ Գրիգորեան,
1874 թ. - էջ 444, 457,
504, 519
Յովանէս ծառայ - էջ 38
Յովսէփ վարդապետ,
1766 թ. - էջ 894
Յովսէփ աբեղայ - էջ 426
Յովսէփ վրդ. - էջ 460
Ներսէս կաթուղիկոս,
1834 թ. - էջ 1013
Ոսկան եպիսկոպոս - էջ 420
Ոսկան որդի Հանէս - էջ 1054
Պետրոս վարդապետ,
1732 թ. - էջ 454
Պետրոս տիրացու,
1824 թ. - էջ 104
Պօղոս վարդապետ - էջ 1106
Սահակ վարդապետ,
1794 թ։ - էջ 292
Սահակ կր. - էջ 432
Սարգիս կր., 1751 թ. - էջ 36
Սարգիս կր., 1775 թ. - էջ 454
Սարգիս կր., 1822 թ. - էջ 60
Սուրբ Թադէի առաքելոյ վանք, 1901 թ. - էջ 240
Ստեփան վարդապետ,
1851 թ. - էջ 634
Ստեփան կր. - էջ 810
Սրապիոն վարդապետ - էջ 716
Վահան քհյ., 1748 - էջ 460
Վարդան վրդ. - էջ 460
Վարդապետ,
1768 թ. - էջ 748
Տաւնական կր., 1661 թ. - էջ 1106
Փիլիպոս վարդապետ,
1794 թ. - էջ 470
Փիլիպոս կր. - էջ 1110
Օնոփրիոս կր., 1646 թ. - էջ 636
Печ. Ахалцыхской градской полиции - էջ 260, 282, 300, 320, 322, 348, 592, 598, 614, 627, 634,
654, 666, 678, 684, 708, 711, 722, 734, 749, 1106, 1132, 1172, 1179, 1180,
1182, 1192, 1199, 1208, 1268, 1308 (սա ունեն Կարապետ եպս. Բագրատունու ձեռագրերը)
Сiя книга - էջ 352
DMAINTIENDRAI - էջ 848
Rue S. Honore 178 - էջ 850
ԺԳ.
ԳԱՂՏՆԱԳՐՈՒԹԻՒՆ
ՈՒՆԵՑՈՂ ՁԵՌԱԳՐԵՐԻ ՑԱՆԿ
Հմր
ձեռագրի եւ էջ ցուցակի
2445, էջ 128
ԺԴ
«Ի ՄԻ ՏՓԻ» ՁԵՌԱԳՐԵՐԻ
ՑԱՆԿ
Հմր ձեռագրի - քանակ
2423 – Ա-Բ.
2459 – Ա-Բ.
2497 – Ա-Բ.
2503 – Ա-Բ.
2548 – Ա-Բ.
2550 – Ա-Բ.
2557 – Ա-Գ.
2596 – Ա-Բ.
2516 – Ա-Բ.
2622 – Ա-ԺԵ.
ԺԵ.
ՄԵՏԱՂԷ ԿՐԿՆԱԿԱԶՄԵՐ, ԽԱՉԵՐ ԵՒ ԱՅԼ ԶԱՐԴԵՐ ՈՒՆԵՑՈՂ ՁԵՌԱԳՐԵՐԻ ՑԱՆԿ
Հմր
ձեռագրի եւ էջ ցուցակի
Մետաղէ կրկնակազմ՝ Հմր
2534, էջ
405, Հմր
2582, 581, Հմր
2629, էջ
809, հմր.
2630, էջ
813, հմր.
2631, էջ 817
մետաղէ փոքրիկ խաչեր, գամեր փականներ
2423, էջ 73
2433, էջ 91
2434, էջ 93
2435, էջ 95
2468, էջ 179
2475, էջ 193
2539, էջ 419
2601, էջ 655
2631, էջ 817
ԺԶ.
ՁԵՌԱԳՐԵՐԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԱՂԻՒՍԱԿ
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2401 |
Ժողովածոյ |
1664 |
Յովհաննավանք |
Յովհաննէս աբղյ. |
- |
- |
- |
2402 |
Ժամագիրք Ատենի |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2403 |
Ժողովածոյ |
1626 |
Իլով |
Միսքո սրկւգ., Մուրատ օղլու |
- |
- |
բան Վարդան, բաննա Զօֆիեա |
2404 |
Մաշտոց ձեռաց |
1641 |
Աւետարանոց |
Գայիանէ |
- |
- |
Պրն. Ջանում Մարտիրոս քհյ. |
2405 |
Մաշտոց ձեռաց |
1646 |
Տիգրանակերտ |
Եղիազար |
- |
- |
- |
2406 |
Մաշտոց ձեռաց |
1745 |
Կաֆա |
- |
- |
- |
Միքայիլ տիրց. |
2407 |
Տաղարան |
1642 |
Նոր Ջուղա |
Յոհան երէց |
գրիչը |
գրիչը |
գրիչը |
2408 |
Ներսէս Շնորհալի, Բանք Չափաւ |
1642 |
Մարկոս |
- |
- |
- |
Յակոբջան |
2409 |
Շարակնոց |
1592 |
Սպեր |
Գրիգոր եպս. |
- |
- |
- |
2410 |
Շարակնոց |
ԺԶ |
- |
- |
- |
- |
- |
2411 |
Շարակնոց |
1595 |
Սուրս |
Աւետիս |
- |
- |
Ստեփաննոս քհյ. |
2412 |
Շարակնոց |
ԺԶ |
- |
- |
- |
- |
- |
2413 |
Շարակնոց |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2414 |
Շարակնոց |
ԺԳ |
Պետրոսիկ սրկւգ. |
- |
- |
- |
- |
2415 |
Սաղմոսարան |
ԺԶ |
- |
- |
- |
- |
- |
2416 |
Սաղմոսարան |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2417 |
Մաշտոց ձեռաց |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2418 |
Շարակնոց |
1406 |
Սիսական |
Գալուստ |
Կարապետ |
- |
Գրիգոր |
2419 |
Շարակնոց |
ԺԶ |
- |
Տէր Պետրոս |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2420 |
Նոր
Կտակարան (Մասն) |
1670-1671 |
Էջմիածին |
Յովսէփ
աբղյ., Մարկոս |
Երեմիա |
- |
Մեսրոպ
դիակօն |
2421 |
Աւետարան |
ԺԷ |
- |
Մարութայ |
- |
- |
- |
2422 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2423 |
Մաշտոց |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
2423/Ա |
- |
1676 |
- |
- |
- |
- |
- |
2423/Բ |
- |
1685 |
Կոստանդնուպոլիս |
- |
- |
- |
Եփրեմ
վրդ. |
2424 |
Շարակնոց |
1654 |
Կարս |
Աթանաս |
- |
- |
- |
2425 |
Ժողովածոյ |
ԺԶ |
|
Յովհաննէս
սրկւգ. |
|
|
Մովսէս
Ստեփանոս սրկւգ. |
2426 |
Սաղմոսարան |
ԺԵ |
- |
- |
- |
- |
- |
2427 |
Ժողովածոյ |
ԺԸ |
- |
- |
- |
- |
- |
2428 |
Շարակնոց (Ձայնքաղ) |
1494 |
Սիրունքարի
վանք |
Գրիգոր
աբղյ. |
- |
- |
- |
2429 |
Անդրէաս
Կապադովկացի, Մեկնութիւն Յայտնութեանն Յովհաննու |
ԺԷ |
- |
Մկրտիչ |
- |
- |
- |
2430 |
Խորհրդատետր,
Ժամագիրք |
ԺԷ |
- |
Ղուկաս |
- |
- |
- |
2431 |
Ժողովածոյ |
1671 |
- |
Մովսէս |
-
|
- |
- |
2432 |
Մաշտոց
ձեռաց |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2433 |
Մաշտոց
ձեռաց |
1669-1670 |
Մեսրոպ
քհյ. |
- |
- |
- |
Խաւճա
Աբրահամ, Սուրբ Աստուածածին եկեղեցի |
2434 |
Ուրբաթագիրք |
1742 |
- |
Պետրոս
երէց |
- |
- |
Եդգար |
2435 |
Համայիլ |
1633 |
- |
Աստուածատուր
սրկւգ. |
- |
- |
Աբրահամ
չալապի |
2436 |
Տաղարան |
1755 |
Արզրում |
Մակար |
- |
- |
Յովակիմ
տիրց. |
2437 |
Ժողովածոյ |
1800 |
Սալմաստ |
Կարապետ |
- |
- |
Մաթէոս |
2438 |
Տօնացոյց Ժամագիրք |
ԺԶ |
- |
Սարգիս |
- |
- |
- |
2439 |
Տօնացոյց |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2440 |
Տօնացոյց |
ԺԶ |
- |
Աւետիս |
- |
- |
- |
2441 |
Տօնացոյց |
1678 |
Տաթեւ |
Յովսէփ
վրդ. |
- |
- |
Յովհաննէս
քհյ. |
2442 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2443 |
Ժողովածոյ |
ԺԶ |
- |
- |
- |
- |
- |
2444 |
Ժամագիրք Խորհրդատետր |
1647 |
Կաֆա |
Նիկողոս |
- |
- |
Խաչատուր
դպիր |
2445 |
Շարակնոց |
1498 |
Բերկրի |
Կարապետ
Բերկրեցի |
գրիչը |
- |
Ստեփանոս
կր. |
2446 |
Աւետարան |
1671-1672 |
Երեւան |
- |
- |
- |
Անանիա
երէց Գառնեցի, Երեւանի Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ եկեղեցի |
2447 |
Աւետարան |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
Խաչատուր |
2448 |
Ժողովածոյ |
1687-1689 |
Կոստանդնուպոլիս |
- |
- |
- |
- |
2449 |
Աղօթագիրք |
1690 |
- |
Արիստակէս
կր. |
- |
- |
գրիչը |
2450 |
Բառգիրք |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2451 |
Շարակնոց |
ԺԶ |
- |
- |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2452 |
Սաղմոսարան |
ԺԶ |
- |
- |
- |
- |
- |
2453 |
Մանրուսմունք |
1285 |
- |
Վարդան
կր. |
- |
- |
- |
2454 |
Շարակնոց |
1641 |
Աղուերձ |
Յովանէս
երէց |
- |
- |
Յակոբ
սրկւգ. |
2455 |
Պարզատօմար |
1625ից
առաջ |
- |
- |
- |
- |
- |
2456 |
Շարակնոց |
ԺԴ |
- |
Իգնատիոս |
- |
- |
- |
2457 |
Սաղմոսարան |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2458 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2459 |
Ժողովածոյ |
|
- |
- |
- |
- |
- |
2459Ա |
- |
ԺԶ |
- |
Գրիգորիս
Հռոմկլայեցի |
- |
- |
Խոճայ
Յովհաննէս |
2459Բ |
- |
ԺԷ |
- |
Աստուածատուր
սրկւգ. |
- |
- |
- |
2460 |
Ժողովածոյ |
ԺԶ |
- |
Անանուն Յովհաննէս |
- |
- |
- |
2461 |
Շարակնոց |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2462 |
|
ԺԸ |
- |
- |
- |
- |
- |
2463 |
Շարակնոց |
1665 |
Գիմիշխանա |
Պետրոս
դպիր Գիմիշխանեցի |
գրիչը |
գրիչը |
- |
2464 |
Շարակնոց |
1665 |
- |
- |
- |
- |
- |
2465 |
Շարակնոց |
1463 |
Արմիզաւնք |
Սարգիս
քհյ. |
- |
- |
որդի
Ջանիբէկի եւ Ատոմի |
2466 |
Երեմիա
Մեղրեցի Բառգիրք |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2467 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2468 |
Սաղմոսարան |
1630 |
Աւընդանց |
Յոհան |
- |
- |
- |
2469 |
Սաղմոսարան |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2470 |
Ժամագիրք,
Խորհրդատետր |
1641 |
- |
Ղազար
երէց |
- |
- |
- |
2471 |
Ժամագիրք |
ԺԶ |
- |
- |
- |
- |
- |
2472 |
Համայիլ |
1702 |
- |
Գրիգոր
երէց |
- |
- |
- |
2473 |
Սաղմոսարան |
1663 |
Քաֆա |
Յովակիմ
երէց |
|
|
Խաչատուր
մահդասի եւ որդի իւր Շահրի ջահընկալ |
2474 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2475 |
Ժողովածոյ |
1679 |
Զէյթուն |
Յովանէս |
- |
- |
Յակոբ
աբղյ. Կաֆացի |
2476 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ |
- |
Ստեփանոս
սրկւգ. |
- |
- |
Ներսէս
քհյ. |
2477 |
Շարակնոց |
ԺԴ |
- |
- |
- |
- |
- |
2478 |
Շարակնոց |
ԺԴ |
- |
Գրիգոր
դպիր |
- |
- |
Ատոմ
րաբունի |
2479 |
Աւետարան |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2480 |
Աւետարան |
1640 |
Ախալգաւր |
Գրիգոր
քհյ. |
- |
- |
գրիչը |
2481 |
Սաղմոսարան |
ԺԷ |
- |
Քրիստոսատուր |
- |
- |
- |
2482 |
Մաշտոց
ձեռաց |
ԺԶ |
- |
- |
- |
- |
- |
2483 |
Մաշտոց
ձեռաց |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2484 |
Սաղմոսարան |
1453 |
Կաֆա |
Նիկողոս |
- |
- |
Գրիգոր
տիրց. |
2485 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2486 |
Ներսէս
Շնորհալի Բանք Չափաւ |
ԺԶ |
- |
Նազարէթ |
- |
- |
- |
2487 |
Սաղմոսարան |
ԺԶ |
- |
- |
- |
- |
- |
2488 |
Ժամագիրք |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2489 |
Ժամագիրք,
Խորհրդատետր |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2490 |
Ժողովածոյ |
ԺԴ |
- |
Նորոգէս
Անանուն |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2491 |
Աւետարան |
ԺԶ |
- |
- |
- |
- |
- |
2492 |
Ժողովածոյ |
1661ից
առաջ |
- |
Իսպէնտիէր
Կաֆացի |
- |
- |
- |
2493 |
Ժողովածոյ |
1619 |
Երուսաղէմ |
Զատիկ Սիմէոն
քհյ. |
- |
- |
- |
2494 |
Աւետարան |
1653 |
Շօռոթ |
Յոհանէս
սրկւգ. |
գրիչը |
- |
- |
2495 |
Պետրոս
Արագոնացի, Դատաստանագիրք |
ԺԵ |
- |
Սահակ
Դեխորականեցի, Մատթէոս |
- |
- |
Տէր
Ներսէս Խաչենցի |
2496 |
Ժողովածոյ |
1294 |
- |
Կիրակոս
երէց, Կոստանդին |
- |
- |
Թովմաս
վանական քհյ. |
2497 |
Ժողովածոյ |
|
|
|
|
|
|
2497/Ա |
Ժողովածոյ |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2497/Բ |
Ժողովածոյ |
1637 |
Մսր |
Ստեփանոս
Դաշտեցի երէց |
- |
- |
- |
2498 |
Ժողովածոյ |
1738 |
- |
Գէորգ |
Զաքար |
- |
Սեղբեստրոս
մահտեսի |
2499 |
Սիմէոն
Երեւանցի, Մատենագրութիւնք |
1770 |
Էջմիածին |
Ղունկիանոս
Աշտարակեցի |
- |
- |
Յովսէփ
վրդ. Արղութեան |
2500 |
Առաքել
Սիւնեցի, Մեկնութիւն Սահմանաց գրոց |
1637 |
Բերիայ Հալապ |
Աստուածատուր
քհյ. |
- |
- |
- |
2501 |
Յովհան
Որոտնեցի, Լուծմունք Պէրի Արմենիասին Արիստոտէլի |
1791 |
- |
Մանուկ |
- |
- |
- |
2502 |
Սիմէոն
Գառնեցի, Մեկնութիւն
գրոցն Պրոկղի |
1771
|
Էջմիածին |
Մատթէոս |
- |
- |
Յովհաննէս
սրկւգ. |
2503 |
Ժողովածոյ |
|
|
|
|
|
|
2503/Ա |
Ժողովածոյ |
1642-1648 |
Էջմիածին |
Մկրտիչ
քհյ. |
Սիմէոն
րաբունապետ |
|
Ստեփաննոս
քհյ., Մովսէս
րաբունապետ Բջնոյ |
2503/Բ |
Ժողովածոյ |
1695 |
Կոստանդնուպոլիս |
- |
- |
- |
- |
2504 |
Գրիգոր
Տաթեւացի, Գիրք հարցմանց |
1596 |
Զէյթուն |
Վահան
քհյ. Զէյթունցի |
- |
- |
Ազարիա
կթղկս. |
2505 |
Պատճէնք
թղթոց |
1820ից
յետոյ |
Կոստանդնուպոլիս |
- |
- |
- |
- |
2506 |
Ժողովածոյ |
1675 |
- |
Յոհան
էրէց |
- |
- |
- |
2507 |
Հայրապետական
Մաշտոց |
1599 |
- |
- |
- |
Յակոբ |
- |
2508 |
Ժողովածոյ |
ԺԵ |
- |
Ոհաննէս |
- |
- |
Սարգիս
սրկւգ. |
2509 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
Յակոբ
վրդ. Կարնեցի |
2510 |
Ժողովածոյ |
1393 |
Խառաբաստայ
վանք (Ռշտունիք) |
Մխիթար |
- |
- |
գրիչը |
2511 |
Եսայի
Նչեցի, Վերլուծութիւնն
մարգարէութեանն Եզեկիէլի |
ԺԴ |
- |
Յոհանէս |
- |
Սրապ (1596թ.) |
Տէր
Ստեփանոս |
2512 |
Ժողովածոյ |
ԺԵ |
- |
- |
- |
- |
Տէր
Սուքիաս (ԺԷ.
դ.) |
2513 |
Ժողովածոյ |
1794-1816 թթ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2514 |
Գրիգոր
Նիւսացի, Մեկնութիւն
Երգոց երգոյն |
ԺԴ |
- |
- |
- |
- |
- |
2515 |
Ժողովածոյ |
1323 |
Գլաձոր |
Թորոս |
- |
- |
Տիրատուր
րաբունի |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2516 |
Ժողովածոյ |
1387 |
- |
Պետրոս
սրկւգ. |
- |
Յովաննէս
աբղյ. |
Ղազար
եւ Գրիգոր վրդպ-ք |
2517 |
Իգնատիոս,
Մեկնութիւն Ղուկասու |
ԺԴ |
- |
- |
- |
- |
- |
2518 |
Մատթէոս
Ջուղայեցի, Մատենագրութիւնք |
ԺԵ |
- |
- |
- |
- |
- |
2519 |
Մատթէոս
Ջուղայեցի, Մատենագրութիւնք |
1391,
1411 |
Ապրակունեաց
վանք (Երնջակ) |
Մատթէոս
Ջուղայեցի (հեղինակը) |
- |
- |
- |
2520 |
Ժողովածոյ |
1306 |
- |
Յոհաննէս
Երզնկացի |
- |
- |
գրիչը |
2521 |
Մեսրոպ
Գանձակեցի, Մեկնութիւն
Պատճառաց գրոցն |
1761 |
- |
- |
- |
- |
- |
2522 |
Վարդան
Արեւելցի, Մեկնութիւն
Սաղմոսաց |
ԺԴ.
դ. 1457 |
- |
Առաքել
Սիւնեցի, Մատթէոս |
- |
- |
- |
2523 |
Ժողովածոյ |
ԺԴ |
- |
Գրիգորիս |
- |
Սարգիս
քհյ. |
- |
2524 |
Ժողովածոյ |
ԺԶ |
- |
- |
- |
- |
- |
2525 |
Յովսէփ
Արցախեցի, Գիրք
Տեսական փիլիսոփայութեան |
1816 |
Յովսէփ
վրդ. եւ իւր աշակերտ Վարդան երէց |
- |
- |
- |
- |
2526 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
Պօղոս |
2527 |
Գիրք
քիմիական արուեստի |
1614
|
Ամիթ |
Ստեփանոս |
- |
- |
- |
2528 |
Աղեքսանդր
Ջուղայեցի, Վկայութիւն առ ի պէտս քարոզութեանն եւ վիճաբանութեան |
1769 |
Էջմիածին |
Վարդան
աբղյ. Աստապատեցի |
- |
- |
գրիչը
եւ իր հոգեւոր որդին՝ Աբրահամ վրդ. Հաշտարխանեցի |
2529 |
Յովհան
Պօնայ, Գրքուկ
աղօթից |
1755 |
Ամստերդամ |
Յովհաննէս
վրդ. Ամասիացի |
- |
- |
- |
2530 |
Աղօթագիրք |
1806 |
Սեւանայ
կղզի |
Պօղոս
Սեւանցի |
- |
- |
Խաչատուր
Թիֆլիզեցի |
2531 |
Մխիթար
Գօշ, Առակք |
1777 |
Կոստանդնուպոլիս |
Սարգիս |
- |
- |
- |
2532 |
Ժողովածոյ |
ԺԳ |
- |
- |
- |
- |
Տիրատուր |
2533 |
Աստուածաբանութիւն |
ԺԹ |
- |
- |
- |
- |
- |
2534 |
Աւետարան |
1656 |
Կաֆա |
Նիկողոս
Մելանաւոր |
գրիչը |
գրիչը |
Յոհաննէս
երէց |
2535 |
Աւետարան |
ԺԶ |
- |
- |
- |
- |
- |
2536 |
Աւետարան |
1657 |
Կաֆա |
Նիկողոս
Մելանաւոր |
գրիչը |
- |
Մինաս
քհյ. |
2537 |
Աւետարան |
1568 |
Արախիշ |
Կարապետ
աբղյ. |
Ղարայ |
- |
Յոհանէս
վրդ. |
2538 |
Աւետարան |
ԺԴ |
- |
- |
- |
- |
- |
2539 |
Աւետարան |
1675,
1678 |
Կորես |
Անանուն Յոհան |
- |
- |
- |
2540 |
Եւագրի
վարք եւ Մատենագրութիւնք |
ԺԴ |
- |
- |
- |
- |
Տիրատուր |
2541 |
Գանձարան
եւ Տաղարան |
ԺԵ |
- |
- |
- |
- |
- |
2542 |
Ժողովածոյ |
1476 |
Անկունեաց
վանք |
Զաքար
աբղյ. |
- |
Մելիսեդեկ,
Մարկոս |
- |
2543 |
Ժողովածոյ |
1515 1520 |
Այաս Ատանա |
Սիմէոն
Տրապիզոնցի |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2544 |
Վարդան
Արեւելցի, Մեկնութիւն
Սուրբ գրոց (Ժղլանք) |
ԺԴ |
- |
- |
- |
- |
- |
2545 |
Մխիթար
Սեբաստացի, Ճարտասանութիւն |
1750 |
- |
- |
- |
- |
- |
2546 |
Ժողովածոյ |
ԺԴ |
- |
- |
- |
- |
- |
2547 |
Ժողովածոյ |
1705 |
Էջմիածին |
Դաւիթ
վարդապետ |
- |
- |
- |
2548 |
Ժողովածոյ |
|
|
|
|
|
|
2548/Ա |
Ժողովածոյ |
1728 |
- |
Սիմէոն |
- |
- |
Վարդան
վրդ. Հիզանցի |
2548/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԸ 1735 |
- |
Անանուն Գրիգոր |
- |
- |
- |
2549 |
Ժողովածոյ |
ԺԴ |
- |
Յովհաննէս
Երզնկացի |
- |
- |
- |
2550 |
|
|
|
|
|
|
|
2550/Ա |
- |
ԺԵ |
- |
- |
- |
- |
- |
2550/Բ |
- |
ԺԳ |
- |
- |
- |
- |
- |
2551 |
Ժողովածոյ |
1834 |
Կոստանդնուպոլիս |
Նահապետ
դպիր |
- |
- |
Գրիգոր
Մինդանճեան Պոլսեցի |
2552 |
Սիմէոն
Գառնեցի (Ջուղայեցի), Մեկնութիւն
Գրոցն Պրոկղի |
1780 |
Էջմիածին |
Գրիգոր
սրկւգ. Խամսեցի Յարութիւն |
Անդրէաս
սրկւգ. |
Խաչատուր
տիրց. |
Գրիգոր
սրկւգ. |
2553 |
- |
1653ից
առաջ |
- |
- |
- |
- |
- |
2554 |
Եուսուֆ
էֆենդի Զատէ, Վասն
Միւգանդարթի Ռուպի Տայրէին |
ԺԹ.
1872ից առաջ |
- |
- |
- |
- |
Մեսրովբ
արքեպս. Կեսարացի |
2555 |
Եուսուֆ
էֆենդի Զատէ, Վասն
Միւգանդարաթի Ռուպի Տայրէին |
1810 |
Կոստանդնուպոլիս |
Մեսրովբ
վրդ. Կեսարացի |
- |
- |
- |
2556 |
Ժողովածոյ |
ԺԸ |
- |
- |
- |
- |
- |
2557 |
Ժողովածոյ |
|
|
|
|
|
|
2557/ Ա |
Ժողովածոյ |
1333 |
- |
Ղազար
սրկւգ. |
- |
- |
Սէթ |
2557/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԴ |
- |
Ալէքսանոս |
- |
- |
- |
2557/Գ |
Ժողովածոյ |
1554 |
Մանազկերտ, Ս.
Աստուածածին |
Աթանաս |
- |
- |
Ալէքսիանոս |
2558 |
Շարակնոց,
Ժամագիրք, Տօնացոյց |
1650 |
Նոր
Ջուղա |
Մարգար
դպիր |
- |
- |
Նազարէթ
խջյ. |
2559 |
Ժողովածոյ |
ԺԶ |
- |
Մարգար |
- |
- |
Տէր
Յովհաննէս |
2560 |
Ժողովածոյ |
1691ից
առաջ |
- |
Սիմոն
երէց |
- |
- |
գրիչը |
2561 |
Ժողովածոյ |
1664 |
Սուրբ
Ամարաս, Գանձասար |
Սիմոն |
- |
- |
Պարոնտէր
Բարսեղ արքեպս. |
2562 |
Մովսէս
Խորենացի, Գիրք
Պիտոյից |
1763 |
Կոստանդնուպոլիս |
Յարութիւն
Պետանեան Կ. Պոլսեցի |
- |
- |
գրիչը |
2563 |
Ժողովածոյ |
1839 |
Սուրբ
Յակոբ |
Յովսէփ
Արցախեցի |
- |
- |
- |
2564 |
Մինաս
Կամսարական Երեւանցի, Տօմար
Լուսաւորչի |
1807-1808 |
Բլուր
գիւղ, Երեւանի
նահանգ |
հեղինակը |
- |
- |
- |
2565 |
Շարակնոց |
ԺԶ |
- |
- |
- |
- |
- |
2566 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ |
- |
Կիրակոս
կր., Պետրոս |
- |
- |
Սահակ |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2567 |
Ժողովածոյ |
1659 |
Եդեսիա |
Գրիգոր
Զէյթունցի, Սարգիս |
- |
- |
- |
2568 |
Ժողովածոյ |
ԺԸ |
- |
- |
- |
- |
- |
2569 |
Մաշտոց
ձեռաց |
ԺԵ |
- |
- |
- |
- |
- |
2570 |
Մաշտոց
ձեռաց |
1535 |
Սապիելա,
Կեսարիա |
Ներսէս
երէց |
գրիչը |
գրիչը |
- |
2571 |
Աւետարան |
ԺԶ |
- |
- |
- |
- |
Մկրտիչ
սրկւգ. |
2572 |
Գէորգ
Սկեւռացի, Մեկնութիւն Եսայեայ |
ԺԹ |
- |
- |
- |
- |
- |
2573 |
Սիմէոն
Գառնեցի, Մեկնութիւն
գրոցն Պրոկղի |
1723 |
Սեբաստիա |
Տէր
Արութիւն |
- |
- |
Գալուստ
վրդ. |
2574
|
Ժամագիրք |
1821 |
- |
- |
- |
- |
- |
2575 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2576 |
Ժողովածոյ |
ԺԶ |
- |
Գրիգոր,
Ոսկան |
- |
- |
Նալբանդ
Անուշէլ, Տէր
Զաքար |
2577 |
Աւետարան |
1655 |
Կոստանդնուպոլիս |
Թամուր
դպիր |
Մաթէոս
Չափարցի |
- |
Մարտիրոս
վճռկն. Փառակեցի |
2578 |
Ժողովածոյ |
1585-1589 |
Երուսաղէմ |
Միքայէլ
երէց, Աստուածատուր եպս. |
- |
- |
Տէր
Մելքսէդ, Խաչատուր աբղ. Երզնկացի |
2579 |
Մովսէս
Ջուղայեցի, Համառօտ ժողովածու ի պէտս բանասիրաց |
ԺԸ |
- |
Մինաս
աբղյ. |
- |
- |
- |
2580 |
Աւետարան |
1672-1673 |
Տփխիս |
Սահակ
դպիր |
- |
- |
Նուրադինի
որդի Զուրաբ |
2581 |
Աւետարան |
ԺԵ |
- |
- |
- |
- |
- |
2582 |
Աւետարան |
1515թից
առաջ |
Վանա |
Զաքարիա
աբղյ. |
Կարապետ
Բաղիշեցի |
Յովսէփ
վարդապետ |
- |
2583 |
Մաշտոց
ձեռաց |
1313 |
Արիձոր
|
Սարգիս |
- |
- |
Յովանէս
քհյ. |
2584 |
Ժողովածոյ |
ԺԸ |
- |
- |
- |
- |
- |
2585 |
Աստուածաշունչ |
ԺԶ |
|
|
|
|
|
2586 |
Վահան
Արշարունի (Միքայէլ
Չամչեան), Թուղթ
առ պարոն Օգոստինոս |
ԺԹ |
- |
- |
- |
- |
|
2587 |
Աստուածաշունչ |
1648 |
Սպահան |
Աստուածատուր |
Հայրապետ |
- |
խօճայ
Պետրոս |
2588 |
Ներսէս
Լամբրոնացի, Մատենագրութիւնք |
1294 |
Դրազարկ |
Բարսեղ
երաժիշտ |
- |
Առաքել |
գրիչը |
2589 |
Աւետարան |
1200 |
- |
Սարգիս
սրկւգ. |
Հայրապետ |
- |
Կոստանդին
քհյ. |
2590 |
Աւետարան |
ԺԷ 1708 |
Գողթն |
Եփրեմ
քհյ. |
գրիչը |
- |
Յովհաննէս
քհյ. |
2591 |
Ջօան
Պաթիստա Պօռթա, Բնազանցութիւն |
ԺԹ |
- |
- |
- |
-
|
- |
2592 |
Ճօան
Պաթիստա Պօռթա, Բնազննութիւն,
Ձեռնազննութիւն |
1747 |
- |
- |
- |
- |
- |
2593 |
Ժողովածոյ |
1303 |
Երզնկա |
Կարապետ երէց |
- |
- |
պրն. Ֆռանկ |
2594 |
Ժողովածոյ |
ԺԶ |
- |
Յարութիւն
անանուն |
- |
- |
- |
2595 |
Ժողովածոյ |
1786 1787 |
Կոստանդնուպոլիս |
Բրաբիոն |
- |
- |
Իսահակ
վրդ. Գեղամացի |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2596 |
Կանոնք |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
2596/Ա |
|
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2596/Բ |
|
ԺԹ |
- |
- |
- |
- |
- |
2597 |
Յակոբ
Ամասիացի Գէորգեան, Համառօտութիւն
կանոնաց |
1813 |
Լիմ |
Յովհաննէս Նոտար |
- |
- |
Աբրահամ
վրդ. Կ. Պոլսեցի |
2598 |
Կտակ
երկոտասան նահապետաց |
1826 |
- |
Պետրոս
դպիր |
- |
- |
- |
2599 |
Գրիգոր
Տաթեւացի, Գիրք
Հարցմանց |
1628 |
- |
- |
- |
- |
- |
2600 |
Գրիգոր
Նազիազանցի, Ճառք |
ԺԲ |
- |
- |
- |
- |
Գրիգորիս
Գ. կթղկս. |
2601 |
Ժողովածոյ |
ԺԳ,
ԺԷ |
- |
Հեթում,
Բարաղամ |
- |
- |
- |
2602 |
Ժողովածոյ |
ԺԳ |
- |
- |
- |
- |
- |
2603 |
Ժողովածոյ |
1265ից
առաջ |
- |
Զաքէոս |
- |
- |
Ստեփանոս
որդի Տարսայիճի |
2604 |
Ժողովածոյ |
1295 1481 |
Արմենի
անապատ |
Աւշին, Յովանէս |
- |
- |
Երեմիա |
2605 |
Յովհաննու
Ոսկեբերանի եւ Եփրեմի Մեկնութիւն
Գործոց առաքելոց |
1589 |
Ամրդոլու
վանք, Բաղէշ |
Բարսեղ |
- |
- |
Բարսեղ |
2606 |
Մխիթար
Գօշ, Մեկնութիւն
մարգարէութեանն Երեմիայի |
1198 |
- |
Առաքեալ,
Դաւիթ |
- |
Վարպետ
Վարդան |
Դաւիթ
գրիչը |
2607 |
Ժողովածոյ |
1300 |
- |
Թորոս
քհյ. Թումաս, Գէորգ
վրդ., Կոստանդին
քհյ. |
- |
- |
Թորոս
քհյ.՝ գրիչը |
2608 |
Ժողովածոյ |
1635 |
Շինահայր |
Յովհաննէս |
- |
- |
Յովհաննէս
գրիչը, Արիստակէս
վրդ. |
2609 |
Սարգիս
Կունդ, Մեկնութիւն
Ղուկասու |
1184 |
Բրջնի |
Մարտիրոս
Բրջնեցի |
- |
Սահակ
վրդ. |
Թադէոս
վրդ. |
2610 |
Ներսէս
Շնորհալի, Մեկնութիւն
Մատթէոսի |
1363 |
Գամաղիէլի
վանք |
Յովհաննէս
կր., Պետրոս կր. |
- |
Ստեփաննոս |
Յովհաննէս
վրդ. |
2611 |
Ժողովածոյ |
1363 |
Ղրիմ |
Կարապետ
քհյ. |
- |
գրիչը |
գրիչը |
2612 |
Վանական
վարդապետ, Մեկնութիւն
Յոբայ |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2613 |
Ներսէս
Լամբրոնացի, Մեկնութիւն
Սաղմոսաց |
1681-1682 |
Շամախի |
Բարսեղ
քհյ., Ղազար սրկւգ., Քարահատցի Թումայ քհյ., Բաղդասար դպիր |
- |
- |
Վլասիոս
վրդ. Շամախեցի |
2614 |
Ժողովածոյ |
ԺԸ-ԺԹ |
- |
- |
- |
- |
- |
2615 |
Գրիգոր
Աստուածաբան |
1850 |
Տփխիս |
Ստեփաննոս
Դեմիրճօղլենց |
- |
- |
Կարապետ
արքեպս. |
2616 |
Ժողովածոյ |
|
- |
- |
- |
- |
- |
2616/Ա |
Ժողովածոյ |
ԺԸ |
- |
- |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2616/Բ |
Ժողովածոյ |
1767 |
- |
- |
- |
- |
- |
2617 |
Կիրակոս
Գանձակեցի, Պատմութիւն
ժամանակաց |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
|
2618 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ |
- |
Գրիգորիս
երէց |
- |
- |
Խաչատուր
արքեպս. |
2619 |
Ժողովածոյ |
1630 |
Հալէպ |
Աստուածատուր
սրկւգ., Առաքել |
- |
Մուրատ |
Արիստակէս
վրդ. Խարբերդցի |
2620 |
Պատմութիւն երից տիեզերական ժողովոցն |
1750 |
- |
Քեահեա օղլու |
- |
- |
- |
2621 |
Ռահգիրք |
1796 |
Վարագ |
Յարութիւն
Վանեցի անանուն |
- |
- |
Մահտեսի
Երեմիա տիրց. |
2622 |
Ժողովածոյ |
ԺԹ |
- |
- |
- |
- |
- |
2623 |
Գրիգոր
Տաթեւացի, Քարոզգիրք |
1662 |
Բաղէշ |
Թումա
երէց Բաղիշեցի |
- |
- |
- |
2624 |
Յակոբ
Նալեան, Քարոզգիրք |
ԺԹ |
- |
- |
- |
- |
- |
2625 |
Քարոզգիրք |
ԺԵ,
ԺԷ |
Անանուն, Ատոմ |
- |
- |
Յովհաննէս
վրդ. |
Աբրահամ
վրդ. |
2626 |
Աստուածաբանութիւն |
ԺԹ |
- |
- |
- |
- |
- |
2627 |
Աստուածաշունչ |
1338 |
Կիլիկիա |
Յակոբ, Սարգիս քհյ. |
Սարգիս երէց |
Յովհաննէս սրկւգ. |
Յակոբ կթղկս. |
2628 |
Աստուածաշունչ |
1635 |
- |
Գրիգոր երէց |
- |
- |
- |
2629 |
Աւետարան |
ԺԳ |
Կիլիկեան
Հայաստան |
- |
- |
- |
Կոստանդին
թագադիր իշխան |
2630 |
Աւետարան |
1290 |
Սկեւռա |
Ստեփանոս
քհյ. |
- |
Կոստանդին
ոսկերիչ |
Թորոս
Կ. Պոլսեցի |
2631 |
Աւետարան |
1472 |
Անկիւնաց վանք (Աշոտ երկիր) |
Զաքարէ աբղյ. |
- |
- |
Կուլփաշա |
2632 |
Աւետարան |
1471 |
Աղթամար |
Թումայ
քհյ. |
Կարապետ
քհյ. |
- |
Մարտիրոս
Բառեցի, Պարսամ, Խոսրով |
2633 |
Աւետարան |
ԺԶ |
Խորձիւնի
գաւառ |
Մարկոս
Կեղեցի |
- |
- |
Սալամ |
2634 |
Աւետարան |
1475 |
Բոլորաբերդ
անապատ (Վայոց ձոր) |
Աւագտէր |
Տէր
Աբրահամ |
Տէր
Աբրահամ |
Սատաղա, Եղիշա
քհյ. |
2635 |
Ժողովածոյ |
1635 |
Խոտանան
(Սիւնիք) |
Սարգիս |
- |
- |
Յովհաննէս
արքեպս. |
2636 |
Յովհաննէս
քհյ. Խաչկեան, Կանոնգիրք
Հայոց |
1868 |
Կալկաթա |
Յովհաննէս
քհյ. Խաչկեան |
- |
- |
- |
2637 |
Նամականի |
1826-1829 |
Ամստերդամ |
- |
- |
- |
- |
2638 |
Ժողովածոյ |
ԺԹ |
- |
- |
- |
- |
- |
2639 |
Ժողովածոյ |
1672 |
Ամրդոլու
վանք, Բաղէշ |
Պօղոս
Գաւռցի, Գրիգոր
երէց անանուն |
Սահակ
Վանեցի |
- |
Վարդան
Բաղիշեցի |
2640 |
Համառօտութիւն
Մ. Չամչեանի Վահան կոչեցեալ
մատենին |
1820 |
Կ.
Պոլիս |
- |
- |
- |
- |
2641 |
Յովհաննէս
Միրզայեան Վանանդեցի, Տեսարան
հանդիսիցն Հայկայ, Արամայ եւ Արայի |
1832 |
Կոստանդնուպոլիս |
Գրիգոր
Կարնեցի Շաքաճեան |
- |
- |
գրիչը |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2642 |
Ժողովածոյ |
1663-1664 |
Նոր
Ջուղա |
Մարկոս
երէց եւ Մալին, Կիրակոս երէց, Աղամալ, Պետրոս, Մկրտիչ |
Յակոբ
վրդ. |
- |
պրն.
Մելքոն, Յակոբ վրդ. |
2643 |
Պողոս րաբունի, Քարոզգիրք |
ԺԹ |
|
հեղինակը |
- |
- |
- |
2644 |
Ժողովածոյ |
1850-1857 |
Գորի,
Սամաթիա, Կ. Պոլիս |
Ռուբեն
Պաղտասարեան, Թադէոս Միհրդատեանց, անանուն |
- |
- |
Թադէոս
Միհրդատեանց |
2645 |
Յակոբ
Թոփուզեանց, Պարզաբանութիւն փոքր տրամաբանութեան Գովդնոյ |
1867ից
առաջ |
Լիմ |
Իգնատիոս
արքեպս. Վասպուրականի |
- |
- |
Սարքիս
Բարսեղան Գնունի |
2646 |
Մովսէս Կաղանկատուացի, Պատմութիւն
Հայոց |
1760-1761 |
Էջմիածին |
Ղունկիանոս դպիր |
Երեմիաս սրկւգ. |
- |
Յակոբ Ե. կթղկս. Շամախեցի |
2647 |
Դաւիթ
Կարնեցի, Նիւթք
քարոզից |
1861 |
Երուսաղէմ |
Յօհաննէս
Կարապետեան Կ. Պոլսեցի |
- |
- |
- |
2648 |
Յովհաննէս
Մկրտիչ Մասիյլէօն, Քարոզգիրք |
1830 |
- |
Յովհաննէս
Տէր-Կարապետեան Պրուսացի |
- |
- |
- |
2649 |
Գանձարան |
ԺԷ |
- |
Թէոդոս
Կարնեցի, Խաչատուր |
- |
- |
Խաչատուր
րաբունապետ Կ. Պոլսեցի (գրիչը) |
2650 |
Ժողովածոյ |
- |
- |
Յարութիւն |
- |
- |
- |
2651 |
Խորհրդատետր |
ԺԸ |
- |
- |
- |
- |
- |
2652 |
Ժողովածոյ |
1771 |
Էջմիածին |
Ղուկիանոս |
- |
- |
- |
2653 |
Աւետարան |
1341ից առաջ |
Վարդնշէն (Տայք), Կան (Բաբերդ) |
Ստեփաննոս քհյ., Նատեր |
- |
- |
Ստեփաննոս գրիչը եւ Գէորգ սրկւգ.
(թոռը) |
2654 |
Գրիգոր Տաթեւացի, Գիրք Հարցմանց |
1631 |
Ղարասար (Ս. Աստուածածին) |
Գրիգոր երէց Կողոնացի |
- |
Թորոս |
գրիչը, Նիկողայոս վրդ. |
2655 |
Ժողովածոյ Կանոնգրոց |
ԺԷ |
- |
- |
- |
- |
- |
2656 |
Աւետարան |
1636 |
Բռնակոթ
(Սիւնիք) |
Կարապետ,
Աստուածատուր իրիցուկ |
- |
Տէր
Արիստակէս, Տէր Մարգար |
Արիստակէս
վրդ., Սուրբ Աստուածածին Շամբայ ձորոյ |
2657 |
Աւետարան |
ԺԶ |
- |
- |
- |
- |
- |
2658 |
Հին
Կտակարան |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
2659 |
Գանձարան
|
ԺԶ |
- |
Տէրունական |
- |
- |
- |
2660 |
Ժողովածոյ |
1599 |
Թուանճ
գիւղ (Կարին) |
Առաքել
Գեղամացի |
գրիչը |
- |
Դաւիթ
կթղկս. |
2661 |
Ռուսական
Ակադեմիայի բառարան, մասն Բ. եւ Գ. |
1790-1792 |
Սանկտ-Պետերբուրգ |
- |
- |
- |
- |
2662 |
Ժողովածոյ |
ԺԶ |
- |
- |
- |
- |
- |
2663 |
Ժողովածոյ |
1831-1861 |
Էջմիածին,
Թիֆլիզ |
- |
- |
- |
- |
2664 |
Յովհան
Սանճեմինացի, Գիրք
օրինակաց եւ նմանութեանց |
ԺԸ |
- |
- |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
||||||||
2665 |
Գանձարան |
1505 |
Սուրբ
Գէորգ Զօրավար (Խլաթ) |
Խաչատուր
քհյ. |
- |
- |
- |
||||||||
2666 |
Աւետարան |
1430ից
առաջ |
- |
- |
- |
- |
- |
||||||||
2667 |
Աղեքսանդր
Գալամաթօ, Անտառ նորագոյն մտածմանց |
ԺԸ |
- |
- |
- |
- |
- |
||||||||
2668 |
Աղեքսանդր
Գալամաթօ, Անտառ նորագոյն մտածմանց |
1784-1785 |
- |
Մարտիրոս
վրդ. Եւդոկիացի |
- |
- |
գրիչը |
||||||||
2669 |
Աստուածաշունչ |
1641 |
Կ.
Պոլիս |
Աստուածատուր
դպիր, Գրիգոր Անանուն |
- |
- |
Թորոս
վրդ. Սեբաստացի |
||||||||
2670 |
Աւետարան |
1419 |
Սուրբ
Վարդան անապատ (Ոստան) |
Աստուածատուր
աբղյ. |
գրիչը |
- |
Մուրատ
շահ |
||||||||
2671 |
Աւետարան |
1444 |
Վան |
Վարդան
երէց |
Գրիգոր
քհյ. |
ծաղկողը |
Մկրտիչ
կր. |
||||||||
2672
|
Գանձարան |
1607 |
Կաֆա |
Ստեփանոս Թոխաթցի |
- |
- |
Տէր
Ստեփանոս |
||||||||
2673 |
Խորհրդատետր |
1679 |
Նոր
Ջուղա |
Հայրապետ
Ջուղայեցի |
- |
- |
Աղեքսանդր
վարդապետ |
||||||||
2674 |
Խորհրդատետր |
ԺԸ |
- |
Յարութիւն |
- |
- |
- |
||||||||
2675 |
Խորհրդատետր |
ԺԸ |
- |
- |
- |
- |
- |
||||||||
2676 |
Կանոնագիրք
հայոց, Տաղք |
ԺԶ |
- |
Աստուածատուր
երէց, Անանուն |
- |
- |
Աստուածատուր,
Կօգայ Բասենցի |
||||||||
2677 |
Կանոնագիրք
հայոց |
1697 |
Բերիա |
Աւետիք
քհյ., Անանուն |
- |
- |
Գալուստ
վրդ. |
||||||||
2678 |
Ժողովածոյ |
1426-1476 |
- |
Մաթէոս |
- |
- |
Իգնատիոս
կր., Եսայի վրդ., Ուսիկ աշակերտ |
||||||||
2679 |
Աւետարան |
981 |
- |
Ղուկաս,
Անանուն |
- |
- |
Դաւիթ
քհյ. (Ղուկաս գրչի հայրը) |
||||||||
2680 |
Ժողովածոյ |
1371-1378 |
Անկեղակոյտ |
Մատթէոս
երէց |
- |
- |
գրիչը |
||||||||
2681 |
Հարանց
վարք |
ԺԷ |
- |
Մարգարէ |
գրիչը |
- |
գրիչը |
||||||||
2682 |
Ժողովածոյ |
1823-1825 |
Կ.
Պոլիս |
- |
- |
- |
- |
||||||||
2683 |
Գէորգ
Սկեւռացի, Մեկնութիւն
Եսայեայ |
ԺԸ |
- |
- |
- |
- |
- |
||||||||
2684 |
Գրիգոր
Նիւսացի, Մեկնութիւն
Երգոյ երգոց |
973 |
Տարաւն |
Պետրոս
|
- |
Յովնան |
հայր
Կիրակոս |
||||||||
2685 |
Յակոբ
Նալեան, Մեկնութիւն Եօթն խորհրդոց եկեղեցւոյ |
ԺԹ |
- |
- |
- |
- |
- |
||||||||
2686 |
Անանիա
Սանահնեցի, Մեկնութիւն Մատթէի |
ԺԲ |
- |
- |
- |
- |
- |
||||||||
2687 |
Ներսիսի
Շնորհալւոյ եւ Յովհաննու Երզնկացւոյ Ծործորեցւոյ Մեկնութիւն Աւետարանին Մատթէի |
1476 |
Աւագ
վանք (Երզնկա) |
Մովսէս
աբղյ |
- |
- |
Յովհաննէս
Համշենցի |
||||||||
2688 |
Յոհան Ոսկեբերան, Մեկնութիւն Յովհաննու |
1689 |
Երուսաղէմ (Սուրբ Փրկիչ վանք) |
Յակոբ աբղյ. |
- |
- |
Գրիչը |
||||||||
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
||||||||
2689 |
Նանա Ասորի, Մեկնութիւն Յովհաննու |
1809 |
Կոստանդնուպոլիս |
Ստեփաննոս վրդ. Տփխիսեցի |
- |
- |
Մարտիրոս արքեպս. Կեսարացի |
|
|||||||
2690 |
Ժողովածոյ |
1418 |
Եղիազարու վանք |
Ղազար, Բարսեղ վրդ., Կարապետ եպս. |
Յովհաննէս |
ծաղկողը |
Բարսեղ վրդ.՝ գրիչը |
|
|||||||
2691 |
Անանիա Սանահնեցի, Մեկնութիւն թղթոցն
Պօղոսի |
1618-1627 |
Տիգրանակերտ, Եղիազարու վանք (Տարօն) |
Կարապետ կր. |
Սահակ քհյ. Բաղիշեցի |
- |
Բարսեղ րաբունապետ |
|
|||||||
2692 |
Անանիա Սանահնեցի, Մեկնութիւն թղթոցն
Պօղոսի |
1613 |
Գլակայ վանք |
Փիլիպոս քհյ. Մշեցի |
- |
- |
Մարտիրոս Բազուեցի |
|
|||||||
2693 |
Ներսէս Լամբրոնացի, Մեկնութիւն
Սաղմոսաց |
1659ից առաջ |
Ալիքսան երէց, Վարդան |
- |
- |
- |
Մարտիրոս վրդ. |
|
|||||||
2694 |
Վարդան Արեւելցի, Մեկնութիւն Սաղմոսաց |
ԺԶ |
- |
- |
- |
- |
- |
|
|||||||
2695 |
Յայսմաւուրք |
ԺԴ |
- |
Երեմիա քհյ. |
- |
- |
- |
|
|||||||
2696 |
Ժողովածոյ |
ԺԹ |
Էջմիածին |
Եփրեմ
վրդ. Ալթունեան |
- |
- |
- |
|
|||||||
2697 |
Նամականի |
1824-1825 |
Կարին |
- |
- |
- |
- |
|
|||||||
2698 |
Ստեփանոս
Օրբէլեան, Պատմութիւն նահանգին Սիսական |
ԺԷ |
- |
Գրիգոր |
- |
- |
- |
|
|||||||
2699 |
Պատճէնք
թղթոց Յովսեփայ Արղութեանց |
1781-1788 |
Մոսկուա,
Ս. Պետերբուրգ |
- |
- |
- |
- |
|
|||||||
2700 |
Գաւազանգիրք
նահապետաց |
1798 |
Կոստանդնուպոլիս |
Մուրատխան
Վանեցի |
գրիչը |
- |
Սիմէօն
Միածնաէջցի |
|
|||||||
ԺԷ.
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿՆԵՐԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԱՂԻՒՍԱԿ
Հմր ը/կ |
Հմր
ձեռագրի |
Էջ
ցուցակի |
Լեզու |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Թերթ |
Նիւթ |
Գրութ. |
Գիր |
1. |
2401 |
9 |
վրաց. |
Տօնական
կամ Մարգարէների Ճաշոց |
ԺԳ.-ԺԴ. |
4 |
մգղթ |
միասիւն |
նուսխուրի |
2. |
2419 |
61 |
հայ. |
Աւետարան
Ղուկասու |
ԺԷ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
բոլորգիր |
3. |
2420 |
63 |
հայ. |
Աւետարան
Յովհաննու |
Ժ. |
2 |
մգղթ |
միասիւն |
բլրգծ
երկթգր |
4. |
2433 |
91 |
հայ. |
Աւետարան
Մատթէոսի |
ԺԷ. |
1 |
մգղթ |
միասիւն |
բոլորգիր |
5. |
2440 |
109 |
հայ. |
Աւետարան
Յովհաննու |
ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
միասիւն |
ուղղգծ
երկթգր |
6. |
2453 |
144 |
հայ. |
Աւետարան
Մատթէոսի |
ԺԴ. |
1 |
մգղթ |
միասիւն |
բլրգծ
երկթգր |
7. |
2463 |
171 |
հայ. |
Մեկնութիւն ՀԷ. սաղմոսին |
ԺԱ.-ԺԲ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ
երկթգր |
8. |
2470 |
183 |
հայ.
|
Երգ
երգոց |
ԺԳ. |
2 |
մգղթ |
միասիւն
|
բոլորգիր |
9. |
2475 |
195 |
հայ.
|
Խրատ
վասն սաղմոսերգութեան |
ԺԵ. |
2 |
մգղթ |
միասիւն |
բոլորգիր |
10. |
2486 |
227 |
հայ. |
Գանձ |
ԺԴ. |
1 |
մգղթ |
միասիւն |
բոլորգիր |
11. |
2487 |
229 |
հայ. |
Աւետարան
Ղուկասու |
ԺԲ. |
1 |
մգղթ |
միասիւն |
բլրգծ
երկթգր |
12. |
2490 |
233 |
հայ. |
Թագաւորութեանց
Դ. գիրք |
ԺԴ. |
1 |
մգղթ |
միասիւն |
ուղղգծ
երկթգր |
13. |
2494 |
247 |
հայ. |
Աւետարան
Մատթէոսի |
ԺԴ. |
4 |
մգղթ |
միասիւն
|
ուղղգծ
երկթգր |
14. |
2497 |
255 |
եթովպ. |
|
|
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
ամհարական
գիր |
15. |
2504 |
272 |
հայ. |
Ժամագիրք |
1705 |
4 |
թղթ |
երկսիւն |
տպագիր |
16. |
2504 |
272 |
հայ. |
Ճաշոց |
ԺԳ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բոլորգիր |
17. |
2507 |
293 |
հայ. |
Գիրք
Պարապմանց |
ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
միասիւն |
ուղղգծ
երկթգր |
18. |
2508 |
295 |
հայ. |
Աւետարան
Յովհաննու |
Թ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ
երկթգր |
19. |
2510 |
299 |
հայ. |
Աւետարան
Մարկոսի |
Թ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ
երկթգր |
20. |
2511 |
301 |
հայ. |
Վարք
Եւագրեա Ճառ
Քրիստեա |
Ժ. |
4 |
մգղթ |
միասիւն |
ուղղգծ
երկթգր |
21. |
2515 |
313 |
հայ. |
Վարք
Ոսկեբերանի |
ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ
երկթգր |
22. |
2516 |
316 |
հայ. |
Եւսեբի
Կեսարացւոյ Պատմութիւն եկեղեցւոյ |
ԺԲ. |
2 |
թղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ
երկթգր |
23. |
2517 |
319 |
հայ. |
Աւետարան
Մատթէոսի |
Ժ. |
3 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ
երկթգր |
24. |
2518 |
323 |
հայ. |
Պաւղոսի
առ Տիտոս |
Թ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ
երկթգր |
25. |
2520 |
333 |
հայ. |
Ճաշոց |
ԺԱ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ
երկթգր |
26. |
2522 |
352 |
հայ. |
Աւետարան
Մատթէոսի |
Թ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ
երկթգր |
27. |
2523 |
354 |
հայ. |
Աւետարան
Ղուկասու |
ԺԱ. |
3 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ
երկթգր |
28. |
2524 |
359 |
լատ. |
Ժամագիրք |
ԺԴ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
|
29. |
2525 |
361 |
հայ. |
Մասն
նամակի |
1809-13 |
1 |
թղթ |
միասիւն |
նոտրգիր |
30. |
2527 |
365 |
հայ. |
Գիրք
Յոբայ |
Ժ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ
երկթգր |
31. |
2532 |
395 |
հայ. |
Աւետարան
Մատթէոսի |
ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ
երկթգր |
32. |
2538 |
417 |
յուն. |
Առ
Կորնթացիս Բ |
ԺԱ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ
երկթգր |
33. |
2542 |
431 |
հայ. |
Ճաշոց |
ԺԱ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ
երկթգր |
34. |
2544 |
441 |
հայ. |
Նարեկ |
ԺԵ. |
2 |
մգղթ |
միասիւն |
բոլորգիր |
35. |
2549 |
461 |
հայ. |
Աւետարան
Մատթէոսի |
Ժ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ
երկթգր |
Հմր ը/կ |
Հմր
ձեռագրի |
Էջ
ցուցակի |
Լեզու |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Թերթ |
Նիւթ |
Գրութ. |
Գիր |
36. |
2550 |
463 |
հայ. |
Մաշտոց |
ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
37. |
2556 |
479 |
հայ. |
Աւետարան Ղուկասու |
ԺԱ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
38. |
2557 |
483 |
հայ. |
Ճառ յաղագս մարդեղութեան |
ԺԱ. |
1 |
մգղթ |
միասիւն |
ուղղգծ երկթգր |
39. |
2565 |
509 |
լատին. |
Ժամագիրք |
ԺԵ. |
1 |
մգղթ |
միասիւն |
գոթական |
40. |
2578 |
569 |
հայ. |
Աւետարան Մատթէոսի |
ԺԷ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
41. |
2581 |
581 |
հայ. |
Շարական |
ԺԱ. |
1 |
մգղթ |
միասիւն |
ուղղգծ երկթգր |
42. |
2582 |
582 |
հայ. |
Շարական |
ԺԳ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
բոլորգիր |
43. |
2583 |
585 |
հայ. |
Մարգարէութիւն Եսայեայ |
ԺԱ. |
1 |
մգղթ |
միասիւն |
բլրգծ երկթգր |
44. |
2584 |
588 |
հայ. |
Վկայաբանութիւն
Մինասայ |
ԺԵ. |
2 |
թղթ |
երկսիւն |
բոլորգիր |
45. |
2585 |
593 |
հայ. |
Աւետարան Մարկոսի |
Ժ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
46. |
2600 |
653 |
հայ. |
Աւետարան Մատթէոսի |
Ժ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
47. |
2602 |
661 |
հայ. |
Ճառ ինչ |
ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
48. |
2603 |
663 |
հայ. |
Աւետարան Մարկոսի |
Թ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
49. |
2604 |
665 |
հայ. |
Աւետարան Ղուկասու |
Թ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
50. |
2605 |
669 |
հայ. |
Ճառ Յաղագս Աստուծոյ |
ԺԱ. |
4 |
մգղթ |
միասիւն |
ուղղգծ երկթգր |
51. |
2606 |
679 |
հայ. |
Աւետարան Մատթէոսի |
Թ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
52. |
2607 |
685 |
վրաց. |
Ճաշոց |
ԺԱ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
նուսխուրի՝ բոլորգիծ |
53. |
2607 |
685 |
վրաց. |
Աւետարան Յովհաննու |
Թ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
երկաթագիր նուսխուրի |
54. |
2608 |
695 |
հայ. |
Աւետարան Յովհաննու Աւետարան Ղուկասու |
Ժ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
55. |
2609 |
701 |
հայ. |
Աւետարան Մատթէոսի |
Թ. |
6 |
մգղթ |
միասիւն |
բլրգծ երկթգր |
56. |
2610 |
707 |
հայ. |
Մարգարէութիւն Եսայեայ |
ԺԱ. |
4 |
մգղթ |
միասիւն |
ուղղգծ երկթգր |
57. |
2610 |
707 |
հայ. |
Մարգարէութիւն Եսայեայ |
ԺԱ. |
4 |
մգղթ |
միասիւն |
ուղղգծ երկթգր |
58. |
2618 |
737 |
հայ. |
Աւետարան Մատթէոսի |
Թ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
59. |
2619 |
741 |
հայ. |
Աւետարան Յովհաննու |
Ժ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
60. |
2625 |
781 |
հայ. |
Աւետարան Յովհաննու |
Ժ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
61. |
2631 |
819 |
հայ. |
Ոսկեբերանի մեկնութիւն Սաղմոսացն
Դաւթի |
ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
62. |
2634 |
829 |
հայ. |
Աւետարան Մատթէոսի |
Ժ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
63. |
2639 |
852 |
հայ. |
Աւետարան Ղուկասու |
Ժ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
64. |
2653 |
967 |
հայ. |
Աւետարան Մատթէոսի |
ԺԱ. |
3 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ
երկթգր |
65. |
2657 |
981 |
հայ. |
Ճառ ինչ |
ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
66. |
2660 |
1001 |
վրաց. |
Աւետարան Մարկոսի |
Ժ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
ասոմթաուրուլի |
67. |
2666 |
1039 |
վրաց. |
Մաշտոց |
ԺԶ. |
3 |
թղթ |
միասիւն |
բոլորգիր |
68. |
2669 |
1047 |
հայ. |
Ճաշոց |
ԺԵ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բոլորգիր |
69. |
2670 |
1054 |
հայ. |
Աւետարան Յովհաննու |
ԺԱ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
70. |
2671 |
1061 |
հայ. |
Ճաշոց |
ԺԱ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
71. |
2672 |
1065 |
լատ. |
Ժամագիրք (տպ.) |
ԺԵ. |
8 |
թղթ |
երկսիւն |
գոթական գիր |
72. |
2681 |
1161 |
հայ. |
Աւետարան Մարկոսի |
ԺԲ. |
3 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
Հմր ը/կ |
Հմր
ձեռագրի |
Էջ
ցուցակի |
Լեզու |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Թերթ |
Նիւթ |
Գրութ. |
Գիր |
73. |
2687 |
1181 |
հայ. |
Աւետարան Յովհաննու |
Թ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
74. |
2690 |
1194 |
հայ. |
Աւետարան Յովհաննու |
ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
75. |
2691 |
1199 |
հայ. |
Աւետարան Մատթէոսի |
ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
76. |
2693 |
1214 |
հայ. |
Սարգսի Շնորհալւոյ Մեկնութիւն Եօթանց
թղթոցն կաթուղիկեայց |
ԺԳ. |
28 |
թուղթ |
երկսիւն |
խոշոր բոլորգիր |